📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄໂຫ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

໑. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘມຕຸລໍ ¶ ¶ , ສສທ຺ຘມ຺ມຄຓຸຕ຺ຕມໍ.

ອຠິວາທິຍ ຠາສິສ຺ສໍ, ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫໍ.

ຈຕຸປຣມຕ຺ຖຘມ຺ໂມ

໒. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ, ຈຕຸຘາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ.

ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕສິກໍ ຣູປໍ, ນິພ຺ພານມິຕິ ສພ຺ພຖາ.

໑. ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຠູມິເຠທຈິຕ຺ຕໍ

໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ ກາມາວຈຣໍ ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ເຈຕິ.

ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ

໔. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ກາມາວຈຣໍ? ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ ¶ , ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐປິ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໕. ໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກນ຺ຕິ ອິມານິ ທ຺ເວປິ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໖. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມກໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມກນ຺ຕິ ອິມານິ ທ຺ເວປິ ໂມມູຫຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໗. ອິຈ຺ເຈວໍ ສພ຺ພຖາປິ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ສມຕ຺ຕານິ.

໘. ອຏ຺ຐຘາ ໂລຠມູລານິ, ໂທສມູລານິ ຈ ທ຺ວິຘາ.

ໂມຫມູລານິ ຈ ທ຺ເວຕິ, ທ຺ວາທສາກຸສລາ ສິຍຸໍ.

ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕໍ

໙. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕຖາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ, ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ¶ , ທຸກ຺ຂສຫຄຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຈິຕ຺ຕໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ສນ຺ຕີຣຓຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕປິ ອກຸສລວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໑໐. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ກຸສລວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕຖາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ, ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ, ສຸຂສຫຄຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຈິຕ຺ຕໍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ສນ຺ຕີຣຓຈິຕ຺ຕໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ສນ຺ຕີຣຓຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐປິ ກຸສລວິປາກາເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໑໑. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ¶ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ຕີຓິປິ ອເຫຕຸກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໑໒. ອິຈ຺ເຈວ ສພ຺ພຖາປິ ອຏ຺ຐາຣສາເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ສມຕ຺ຕານິ.

໑໓. ສຕ຺ຕາກຸສລປາການິ, ປຸຎ຺ຎປາການິ ອຏ຺ຐຘາ.

ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ຕີຓີຕິ, ອຏ຺ຐາຣສ ອເຫຕຸກາ.

ໂສຠນຈິຕ຺ຕໍ

໑໔. ປາປາເຫຕຸກມຸຕ຺ຕານິ, ໂສຠນານີຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ.

ເອກູນສຏ຺ຐິ ຈິຕ຺ຕານິ, ອເຖກນວຸຕີປິ ວາ.

ກາມາວຈຣໂສຠນຈິຕ຺ຕໍ

໑໕. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐປິ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໑໖. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ¶ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐປິ ສເຫຕຸກກາມາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໑໗. ໂສມສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ ¶ , ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐປິ ສເຫຕຸກກາມາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໑໘. ອິຈ຺ເຈວໍ ສພ຺ພຖາປິ ຈຕຸວີສຕິ ສເຫຕຸກກາມາວຈຣກຸສລວິປາກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ສມຕ຺ຕານິ.

໑໙. ເວທນາຎາຓສງ຺ຂາຣເຠເທນ ຈຕຸວີສຕິ.

ສເຫຕຸກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎປາກກ຺ຣິຍາ ມຕາ.

໒໐. ກາເມ ເຕວີສ ປາການິ, ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎານິ ວີສຕິ.

ເອກາທສ ກ຺ຣິຍາ ເຈຕິ, ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ສພ຺ພຖາ.

ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ

໒໑. ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ປຐມຊ຺ຌານກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານກຸສລຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈປິ ຣູປາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໒໒. ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ປຐມຊ຺ຌານວິປາກຈິຕ຺ຕໍ, ວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານວິປາກຈິຕ຺ຕໍ, ປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານວິປາກຈິຕ຺ຕໍ, ສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ¶ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວິປາກຈິຕ຺ຕໍ, ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານວິປາກຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈປິ ຣູປາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໒໓. ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ປຐມຊ຺ຌານກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ¶ , ສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານກິຣິຍຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈປິ ຣູປາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໒໔. ອິຈ຺ເຈວໍ ສພ຺ພຖາປິ ປນ຺ນຣສ ຣູປາວຈຣກຸສລວິປາກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ສມຕ຺ຕານິ.

໒໕. ປຎ຺ຈຘາ ຌານເຠເທນ, ຣູປາວຈຣມານສໍ.

ປຸຎ຺ຎປາກກ຺ຣິຍາເຠທາ, ຕໍ ປຎ຺ຈທສຘາ ຠເວ.

ອຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ

໒໖. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກຸສລຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ອຣູປາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໒໗. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິປາກຈິຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນວິປາກຈິຕ຺ຕໍ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນວິປາກຈິຕ຺ຕໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນວິປາກຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ອຣູປາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໒໘. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກິຣິຍຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ອຣູປາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໒໙. ອິຈ຺ເຈວໍ ສພ຺ພຖາປິ ທ຺ວາທສ ອຣູປາວຈຣກຸສລວິປາກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ສມຕ຺ຕານິ.

໓໐. ອາລມ຺ພຓປ຺ປເຠເທນ ¶ , ຈຕຸຘາຣຸປ຺ປມານສໍ.

ປຸຎ຺ຎປາກກ຺ຣິຍາເຠທາ, ປຸນ ທ຺ວາທສຘາ ຐິຕໍ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕໍ

໓໑. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ¶ , ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ອນາຄາມິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໓໒. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຈິຕ຺ຕໍ, ສກທາຄາມິຜລຈິຕ຺ຕໍ, ອນາຄາມິຜລຈິຕ຺ຕໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໓໓. ອິຈ຺ເຈວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ສມຕ຺ຕານິ.

໓໔. ຈຕຸມຄ຺ຄປ຺ປເຠເທນ, ຈຕຸຘາ ກຸສລໍ ຕຖາ.

ປາກໍ ຕສ຺ສ ຜລຕ຺ຕາຕິ, ອຏ຺ຐຘານຸຕ຺ຕຣໍ ມຕໍ.

ຈິຕ຺ຕຄຓນສງ຺ຄໂຫ

໓໕. ທ຺ວາທສາກຸສລາເນວໍ, ກຸສລາເນກວີສຕິ.

ຉຕ຺ຕິໍເສວ ວິປາການິ, ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ວີສຕິ.

໓໖. ຈຕຸປຎ຺ຎາສຘາ ກາເມ, ຣູເປ ປນ຺ນຣສີຣເຍ.

ຈິຕ຺ຕານິ ທ຺ວາທສາຣຸປ຺ເປ, ອຏ຺ຐຘານຸຕ຺ຕເຣ ຕຖາ.

໓໗. ອິຕ຺ຖເມກູນນວຸຕິປເຠທໍ ປນ ມານສໍ.

ເອກວີສສຕໍ ວາຖ, ວິຠຊນ຺ຕິ ວິຈກ຺ຂຓາ.

ວິຕ຺ຖາຣຄຓນາ

໓໘. ກຖເມກູນນວຸຕິວິຘໍ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກວີສສຕໍ ໂຫຕິ? ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ປຐມຊ຺ຌານໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໓໙. ຕຖາ ¶ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄອນາຄາມິມຄ຺ຄອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ສມວີສຕິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕານິ.

໔໐. ຕຖາ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ເຈຕິ ສມຈຕ຺ຕາລີສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕີຕິ.

໔໑. ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠເທນ, ກຕ຺ເວເກກນ຺ຕຸ ປຎ຺ຈຘາ.

ວຸຈ຺ຈຕານຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈຕ຺ຕາລີສວິຘນ຺ຕິ ຈ.

໔໒. ຍຖາ ຈ ຣູປາວຈຣໍ, ຄຍ຺ຫຕານຸຕ຺ຕຣໍ ຕຖາ.

ປຐມາທິຌານເຠເທ, ອາຣຸປ຺ປຎ຺ຈາປິ ປຎ຺ຈເມ.

ເອກາທສວິຘໍ ຕສ຺ມາ, ປຐມາທິກມີຣິຕໍ;

ຌານເມເກກມນ຺ເຕ ຕຸ, ເຕວີສຕິວິຘໍ ຠເວ.

໔໓. ສຕ຺ຕຕິໍສວິຘໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ທ຺ວິປຎ຺ຎາສວິຘໍ ຕຖາ.

ປາກມິຈ຺ຈາຫຸ ຈິຕ຺ຕານິ, ເອກວີສສຕໍ ພຸຘາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫວິຠາໂຄ ນາມ

ປຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒. ເຈຕສິກປຣິຈ຺ເຉໂທ

ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓໍ

໑. ເອກຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ¶ ຈ, ເອກາລມ຺ພຓວຕ຺ຖຸກາ.

ເຈໂຕຍຸຕ຺ຕາ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສ, ຘມ຺ມາ ເຈຕສິກາ ມຕາ.

ອຎ຺ຎສມານເຈຕສິກໍ

໒. ກຖໍ? ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ເອກຄ຺ຄຕາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນສິກາໂຣ ເຈຕິ ສຕ຺ຕິເມ ເຈຕສິກາ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓາ ນາມ.

໓. ວິຕກ຺ໂກ ¶ ວິຈາໂຣ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ວີຣິຍໍ ປີຕິ ຉນ຺ໂທ ຈາຕິ ຉ ອິເມ ເຈຕສິກາ ປກິຓ຺ຓກາ ນາມ.

໔. ເອວເມເຕ ເຕຣສ ເຈຕສິກາ ອຎ຺ຎສມານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອກຸສລເຈຕສິກໍ

໕. ໂມໂຫ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ໂລໂຠ ທິຏ຺ຐິ ມາໂນ ໂທໂສ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຖິນໍ ມິທ຺ຘໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ເຈຕິ ຈຸທ຺ທສິເມ ເຈຕສິກາ ອກຸສລາ ນາມ.

ໂສຠນເຈຕສິກໍ

໖. ສທ຺ຘາ ສຕິ ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ອໂລໂຠ ອໂທໂສ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ ກາຍລຫຸຕາ ຈິຕ຺ຕລຫຸຕາ ກາຍມຸທຸຕາ ຈິຕ຺ຕມຸທຸຕາ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ກາຍປາຄຸຎ຺ຎຕາ ¶ ຈິຕ຺ຕປາຄຸຎ຺ຎຕາ ກາຍຸຊຸກຕາ ຈິຕ຺ຕຸຊຸກຕາ ເຈຕິ ເອກູນວີສຕິເມ ເຈຕສິກາ ໂສຠນສາຘາຣຓາ ນາມ.

໗. ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ເຈຕິ ຕິສ຺ໂສ ວິຣຕິໂຍ ນາມ.

໘. ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ ນາມາຕິ ສພ຺ພຖາປິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈວີສຕິເມ ເຈຕສິກາ ໂສຠນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໙. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ເຕຣສຎ຺ຎສມານາ ຈ, ຈຸທ຺ທສາກຸສລາ ຕຖາ;

ໂສຠນາ ປຎ຺ຈວີສາຕິ, ທ຺ວິປຎ຺ຎາສ ປວຸຈ຺ຈເຣ.

ສມ຺ປໂຍຄນໂຍ

໑໐. ເຕສໍ ¶ ຈິຕ຺ຕາວິຍຸຕ຺ຕານໍ, ຍຖາໂຍຄມິໂຕ ປຣໍ.

ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ປຈ຺ເຈກໍ, ສມ຺ປໂຍໂຄ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໑. ສຕ຺ຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຍຖາໂຍຄໍ ປກິຓ຺ຓກາ.

ຈຸທ຺ທສາກຸສເລສ຺ເວວ, ໂສຠເນສ຺ເວວ ໂສຠນາ.

ອຎ຺ຎສມານເຈຕສິກສມ຺ປໂຍຄນໂຍ

໑໒. ກຖໍ? ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓາ ຕາວ ສຕ຺ຕິເມ ເຈຕສິກາ ສພ຺ເພສຸປິ ເອກູນນວຸຕິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໑໓. ປກິຓ຺ຓເກສຸ ປນ ວິຕກ຺ໂກ ຕາວ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິຕກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ເອກາທສສຸ ປຐມຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈຕິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໑໔. ວິຈາໂຣ ¶ ປນ ເຕສຸ ເຈວ ເອກາທສສຸ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ຉສຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕສຸ.

໑໕. ອຘິໂມກ຺ໂຂ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕວຊ຺ຊິຕຈິຕ຺ເຕສຸ.

໑໖. ວີຣິຍໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓວຊ຺ຊິຕຈິຕ຺ເຕສຸ.

໑໗. ປີຕິ ໂທມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສຫຄຕກາຍວິຎ຺ຎາຓຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວຊ຺ຊິຕຈິຕ຺ເຕສຸ.

໑໘. ຉນ຺ໂທ ອເຫຕຸກໂມມູຫວຊ຺ຊິຕຈິຕ຺ເຕສູຕິ.

໑໙. ເຕ ປນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຍຖາກ຺ກມໍ –

ຉສຏ຺ຐິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ, ເອກາທສ ຈ ໂສຬສ;

ສຕ຺ຕຕິ ວີສຕິ ເຈວ, ປກິຓ຺ຓກວິວຊ຺ຊິຕາ.

ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ¶ ຉສຏ຺ຐິຏ຺ຐສຕ຺ຕຕິ ຕິສຕ຺ຕຕິ;

ເອກປຎ຺ຎາສ ເຈກູນສຕ຺ຕຕິ ສປກິຓ຺ຓກາ.

ອກຸສລເຈຕສິກສມ຺ປໂຍຄນໂຍ

໒໐. ອກຸສເລສຸ ປນ ໂມໂຫ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ເຈຕສິກາ ສພ຺ພາກຸສລສາຘາຣຓາ ນາມ, ສພ຺ເພສຸປິ ທ຺ວາທສາ ກຸສເລສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໒໑. ໂລໂຠ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສ຺ເວວ ລພ຺ຠຕິ.

໒໒. ທິຏ຺ຐິ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ.

໒໓. ມາໂນ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ.

໒໔. ໂທໂສ ¶ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວີສຸ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕສຸ.

໒໕. ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຈສຸ ສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ.

໒໖. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຈິຕ຺ເຕເຍວາຕິ.

໒໗. ສພ຺ພາປຸຎ຺ເຎສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ,

ໂລຠມູເລ ຕໂຍ ຄຕາ;

ໂທສມູເລສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ,

ສສງ຺ຂາເຣ ທ຺ວຍໍ ຕຖາ.

ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ-ຈິຕ຺ເຕ ຈາຕິ ຈຕຸທ຺ທສ;

ທ຺ວາທສາກຸເລສ຺ເວວ, ສມ຺ປຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຘາ.

ໂສຠນເຈຕສິກສມ຺ປໂຍຄນໂຍ

໒໘. ໂສຠເນສຸ ປນ ໂສຠນສາຘາຣຓາ ຕາວ ເອກູນວີສຕິເມ ເຈຕສິກາ ສພ຺ເພສຸປິ ເອກູນສຏ຺ຐິໂສຠນຈິຕ຺ເຕສຸ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໒໙. ວິຣຕິໂຍ ¶ ປນ ຕິສ຺ໂສປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ພຖາປິ ນິຍຕາ ເອກໂຕວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ໂລກິເຍສຸ ປນ ກາມາວຈຣກຸສເລສ຺ເວວ ກທາຈິ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ.

໓໐. ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ ປນ ທ຺ວາທສສຸ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານວຊ຺ຊິຕມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ກາມາວຈຣກຸສເລສຸ ຈ ສເຫຕຸກກາມາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ອຏ຺ຐວີສຕິຈິຕ຺ເຕສ຺ເວວ ກທາຈິ ນານາ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຍນ຺ຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕສຸ ປເນຕ຺ຖ ກຣຸຓາມຸທິຕາ ນ ສນ຺ຕີຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ.

໓໑. ປຎ຺ຎາ ປນ ທ຺ວາທສສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ສພ຺ເພສຸປິ ປຎ຺ຈຕິໍສມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ສຕ຺ຕຈຕ຺ຕາລີສຈິຕ຺ເຕສຸ ສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

໓໒. ເອກູນວີສຕິ ¶ ຘມ຺ມາ, ຊາຍນ຺ເຕກູນສຏ຺ຐິສຸ.

ຕໂຍ ໂສຬສຈິຕ຺ເຕສຸ, ອຏ຺ຐວີສຕິຍໍ ທ຺ວຍໍ.

ປຎ຺ຎາ ປກາສິຕາ, ສຕ຺ຕຈຕ຺ຕາລີສວິເຘສຸປິ;

ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈຕຸເຘວໍ, ໂສຠເນສ຺ເວວ ໂສຠນາ.

໓໓. ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣກຸກ຺ກຸຈ຺ຈ-ວິຣຕິກຣຸຓາທໂຍ.

ນານາ ກທາຈິ ມາໂນ ຈ, ຖິນ ມິທ຺ຘໍ ຕຖາ ສຫ.

໓໔. ຍຖາວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ, ເສສາ ນິຍຕໂຍຄິໂນ.

ສງ຺ຄຫຎ຺ຈ ປວກ຺ຂາມິ, ເຕສໍ ທານິ ຍຖາຣຫໍ.

ສງ຺ຄຫນໂຍ

໓໕. ຉຕ຺ຕິໍສານຸຕ຺ຕເຣ ຘມ຺ມາ, ປຎ຺ຈຕິໍສ ມຫຄ຺ຄເຕ.

ອຏ຺ຐຕິໍສາປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ກາມາວຈຣໂສຠເນ.

ສຕ຺ຕວີສຕິປຸຎ຺ຎມ຺ຫິ, ທ຺ວາທສາເຫຕຸເກຕິ ຈ;

ຍຖາສມ຺ຠວໂຍເຄນ, ປຎ຺ຈຘາ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນໂຍ

໓໖. ກຖໍ ¶ ? ໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ຕາວ ອຏ຺ຐສຸ ປຐມຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ຎສມານາ ເຕຣສ ເຈຕສິກາ, ອປ຺ປມຎ຺ຎາວຊ຺ຊິຕາ ເຕວີສຕິ ໂສຠນເຈຕສິກາ ເຈຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຕກ຺ກວຊ຺ຊາ, ຕຕິຍຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວຊ຺ຊາ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິວຊ຺ຊາ, ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ເຕ ເອວ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພຖາປິ ອຏ຺ຐສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈກຊ຺ຌານວເສນ ປຎ຺ຈຘາວ ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕີຕິ.

໓໗. ຉຕ຺ຕິໍສ ¶ ປຎ຺ຈຕິໍສ ຈ, ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ຍຖາກ຺ກມໍ.

ເຕຕ຺ຕິໍສທ຺ວຍມິຈ຺ເຈວໍ, ປຎ຺ຈຘານຸຕ຺ຕເຣ ຐິຕາ.

ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນໂຍ

໓໘. ມຫຄ຺ຄເຕສຸ ປນ ຕີສຸ ປຐມຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ຕາວ ອຎ຺ຎສມານາ ເຕຣສ ເຈຕສິກາ, ວິຣຕິຕ຺ຕຍວຊ຺ຊິຕາ ທ຺ວາວີສຕິ ໂສຠນເຈຕສິກາ ເຈຕິ ປຎ຺ຈຕິໍສ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກຣຸຓາມຸທິຕາ ປເນຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກເມວ ໂຍເຊຕພ຺ພາ, ຕຖາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຕກ຺ກວຊ຺ຊາ, ຕຕິຍຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວຊ຺ຊາ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິວຊ຺ຊາ, ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ປນ ປນ຺ນຣສສຸ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພຖາປິ ສຕ຺ຕວີສຕິມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈກຊ຺ຌານວເສນ ປຎ຺ຈຘາວ ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕີຕິ.

໓໙. ປຎ຺ຈຕິໍສ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ, ເຕຕ຺ຕິໍສ ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ.

ພາຕ຺ຕິໍສ ເຈວ ຕິໍເສຕິ, ປຎ຺ຈຘາວ ມຫຄ຺ຄເຕ.

ກາມາວຈຣໂສຠນຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນໂຍ

໔໐. ກາມາວຈຣໂສຠເນສຸ ປນ ກຸສເລສຸ ຕາວ ປຐມທ຺ວເຍ ອຎ຺ຎສມານາ ເຕຣສ ເຈຕສິກາ, ປຎ຺ຈວີສຕິ ໂສຠນເຈຕສິກາ ¶ ເຈຕິ ອຏ຺ຐຕິໍສ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຣຕິໂຍ ປເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈປິ ປຈ຺ເຈກເມວ ໂຍເຊຕພ຺ພາ, ຕຖາ ທຸຕິຍທ຺ວເຍ ຎາຓວຊ຺ຊິຕາ, ຕຕິຍທ຺ວເຍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປີຕິວຊ຺ຊິຕາ, ຈຕຸຕ຺ຖທ຺ວເຍ ຎາຓປີຕິວຊ຺ຊິຕາ ເຕ ເອວ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸປິ ວິຣຕິວຊ຺ຊິຕາ ຕເຖວ ຈຕູສຸປິ ທຸເກສຸ ຈຕຸຘາວ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ວິປາເກສຸ ຈ ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຣຕິວຊ຺ຊິຕາ ເຕ ເອວ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພຖາປິ ຈຕຸວີສຕິກາມາວຈຣໂສຠນຈິຕ຺ເຕສຸ ທຸກວເສນ ທ຺ວາທສຘາວ ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕີຕິ.

໔໑. ອຏ຺ຐຕິໍສ ສຕ຺ຕຕິໍສ, ທ຺ວຍໍ ຉຕ຺ຕິໍສກໍ ສຸເຠ.

ປຎ຺ຈຕິໍສ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ, ທ຺ວຍໍ ເຕຕ຺ຕິໍສກໍ ກ຺ຣິເຍ;

ເຕຕ຺ຕິໍສ ປາເກ ພາຕ຺ຕິໍສ, ທ຺ວເຍກຕິໍສກໍ ຠເວ;

ສເຫຕຸກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎ-ປາກກ຺ຣິຍາມເນ.

໔໒. ນວິຊ຺ຊນ຺ເຕຕ຺ຖ ¶ ວິຣຕີ, ກ຺ຣິເຍສຸ ຈ ມຫຄ຺ຄເຕ.

ອນຸຕ຺ຕເຣ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ, ກາມປາເກ ທ຺ວຍໍ ຕຖາ;

ອນຸຕ຺ຕເຣ ຌານຘມ຺ມາ, ອປ຺ປມຎ຺ຎາ ຈ ມຊ຺ຌິເມ;

ວິຣຕີ ຎາຓປີຕີ ຈ, ປຣິຕ຺ເຕສຸ ວິເສສກາ.

ອກຸສລຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນໂຍ

໔໓. ອກຸສເລສຸ ປນ ໂລຠມູເລສຸ ຕາວ ປຐເມ ອສງ຺ຂາຣິເກ ອຎ຺ຎສມານາ ເຕຣສ ເຈຕສິກາ, ອກຸສລສາຘາຣຓາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈາຕິ ສຕ຺ຕຣສ ໂລຠທິຏ຺ຐີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກູນວີສຕິ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໔໔. ຕເຖວ ທຸຕິເຍ ອສງ຺ຂາຣິເກ ໂລຠມາເນນ.

໔໕. ຕຕິເຍ ຕເຖວ ປີຕິວຊ຺ຊິຕາ ໂລຠທິຏ຺ຐີຫິ ສຫ ອຏ຺ຐາຣສ.

໔໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ຕເຖວ ໂລຠມາເນນ.

໔໗. ປຎ຺ຈເມ ປນ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອສງ຺ຂາຣິເກ ໂທໂສ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ຈຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປີຕິວຊ຺ຊິຕາ ເຕ ເອວ ວີສຕິ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານິ ປເນຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກເມວ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

໔໘. ສສງ຺ຂາຣິກປຎ຺ຈເກປິ ຕເຖວ ຖິນມິທ຺ເຘນ ວິເສເສຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

໔໙. ຉນ຺ທປີຕິວຊ຺ຊິຕາ ປນ ອຎ຺ຎສມານາ ເອກາທສ, ອກຸສລສາຘາຣຓາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈາຕິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄເຕ ສມ຺ປຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໕໐. ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຈິຕ຺ເຕ ຈ ອຘິໂມກ຺ຂວິຣຫິຕາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕາ ຕເຖວ ປນ຺ນຣສ ¶ ຘມ຺ມາ ສມຸປລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພຖາປິ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍຊິຍມານາປິ ຄຓນວເສນ ສຕ຺ຕຘາວ ສງ຺ຄຫິຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ.

໕໑. ເອກູນວີສາຏ຺ຐາຣສ, ວີເສກວີສ ວີສຕິ.

ທ຺ວາວີສ ປນ຺ນຣເສຕິ, ສຕ຺ຕຘາ ກຸສເລຐິຕາ.

໕໒. ສາຘາຣຓາ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ສມານາ ຈ ທສາປເຣ.

ຈຸທ຺ທເສເຕ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສພ຺ພາກຸສລໂຍຄິໂນ.

ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນໂຍ

໕໓. ອເຫຕຸເກສຸ ປນ ຫສນຈິຕ຺ເຕ ຕາວ ຉນ຺ທວຊ຺ຊິຕາ ອຎ຺ຎສມານາ ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໕໔. ຕຖາ ໂວຏ຺ຐພ຺ພເນ ຉນ຺ທປີຕິວຊ຺ຊິຕາ.

໕໕. ສຸຂສນ຺ຕີຣເຓ ຉນ຺ທວີຣິຍວຊ຺ຊິຕາ.

໕໖. ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິກາເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍຸຄເຬ ຉນ຺ທປີຕິວີຣິຍວຊ຺ຊິຕາ.

໕໗. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓ ¶ ປກິຓ຺ຓກວຊ຺ຊິຕາ ເຕເຍວ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພຖາປິ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ອເຫຕຸເກສຸ ຄຓນວເສນ ຈຕຸຘາວ ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕີຕິ.

໕໘. ທ຺ວາທເສກາທສ ທສ, ສຕ຺ຕ ຈາຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ.

ອຏ຺ຐາຣສາເຫຕຸເກສຸ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ສງ຺ຄໂຫ.

໕໙. ອເຫຕຸເກສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ສຕ຺ຕ ເສສາ ຍຖາຣຫໍ.

ອິຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕຕ຺ຕິໍສວິຘສງ຺ຄໂຫ.

໖໐. ອິຕ຺ຖໍ ¶ ຈິຕ຺ຕາວິຍຸຕ຺ຕານໍ, ສມ຺ປໂຍຄຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫໍ.

ຎຕ຺ວາ ເຠທໍ ຍຖາໂຍຄໍ, ຈິຕ຺ເຕນ ສມມຸທ຺ທິເສ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ເຈຕສິກສງ຺ຄຫວິຠາໂຄ ນາມ

ທຸຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓. ປກິຓ຺ຓກປຣິຈ຺ເຉໂທ

໑. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຍຖາໂຍຄໍ, ເຕປຎ຺ຎາສ ສຠາວໂຕ.

ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ, ເຕສໍ ທານິ ຍຖາຣຫໍ.

໒. ເວທນາເຫຕຸໂຕ ກິຈ຺ຈທ຺ວາຣາລມ຺ພຓວຕ຺ຖຸໂຕ.

ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສເນວ, ສງ຺ຄໂຫ ນາມ ນີຍເຕ.

ເວທນາສງ຺ຄໂຫ

໓. ຕຕ຺ຖ ເວທນາສງ຺ຄເຫ ຕາວ ຕິວິຘາ ເວທນາ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເຈຕິ, ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ຈ ເຠເທນ ປນ ປຎ຺ຈຘາ ໂຫຕິ.

໔. ຕຕ຺ຖ ສຸຂສຫຄຕໍ ກຸສລວິປາກໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓເມກເມວ, ຕຖາ ທຸກ຺ຂສຫຄຕໍ ອກຸສລວິປາກໍ.

໕. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕານິ ¶ ປນ ໂລຠມູລານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ທ຺ວາທສ ກາມາວຈຣໂສຠນານິ, ສຸຂສນ຺ຕີຣຓຫສນານິ ຈ ທ຺ເວຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ກາມາວຈຣໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕານິ ເຈວ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສງ຺ຂາຕານິ ¶ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານິ ເຈຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິວິຘານິ ຠວນ຺ຕິ.

໖. ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕານິ ປນ ທ຺ເວ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາເນວ.

໗. ເສສານິ ສພ຺ພານິປິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈິຕ຺ຕາເນວາຕິ.

໘. ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂມຸເປກ຺ຂາຕິ, ຕິວິຘາ ຕຕ຺ຖ ເວທນາ.

ໂສມນສ຺ສໍ ໂທມນສ຺ສມິຕິເຠເທນ ປຎ຺ຈຘາ.

໙. ສຸຂເມກຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ, ໂທມນສ຺ສໍ ທ຺ວເຍ ຐິຕໍ.

ທ຺ວາສຏ຺ຐີສຸ ໂສມນສ຺ສໍ, ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສເກຕຣາ.

ເຫຕຸສງ຺ຄໂຫ

໑໐. ເຫຕຸສງ຺ຄເຫ ເຫຕູ ນາມ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ອໂລໂຠ ອໂທໂສ ອໂມໂຫ ຈາຕິ ຉພ຺ພິຘາ ຠວນ຺ຕິ.

໑໑. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພນຫສນວເສນ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໑໒. ເສສານິ ສພ຺ພານິປິ ເອກສຕ຺ຕຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ສເຫຕຸກາເນວ.

໑໓. ຕຕ຺ຖາປິ ທ຺ເວ ໂມມູຫຈິຕ຺ຕານິ ເອກເຫຕຸການິ.

໑໔. ເສສານິ ທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ເຈວ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ທ຺ວາທສ ກາມາວຈຣໂສຠນານິ ເຈຕິ ທ຺ວາວີສຕິ ທ຺ວິເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ.

໑໕. ທ຺ວາທສ ¶ ¶ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈຣໂສຠນານິ ເຈວ ປຎ຺ຈຕິໍສ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານິ ເຈຕິ ສຕ຺ຕຈຕ຺ຕາລີສ ຕິເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານີຕິ.

໑໖. ໂລໂຠ ໂທໂສ ຈ ໂມໂຫ ຈ,

ເຫຕູ ອກຸສລາ ຕໂຍ;

ອໂລຠາໂທສາໂມໂຫ ຈ,

ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ຕຖາ.

໑໗. ອເຫຕຸກາຏ຺ຐາຣເສກເຫຕຸກາ ທ຺ເວ ທ຺ວາວີສຕິ.

ທ຺ວິເຫຕຸກາ ມຕາ ສຕ຺ຕຈຕ຺ຕາລີສຕິເຫຕຸກາ.

ກິຈ຺ຈສງ຺ຄໂຫ

໑໘. ກິຈ຺ຈສງ຺ຄເຫ ກິຈ຺ຈານິ ນາມ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນທສ຺ສນສວນຆາຍນສາຍນຜຸສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພນຊວນຕທາຣມ຺ມຓຈຸຕິວເສນ ຈຸທ຺ທສວິຘານິ ຠວນ຺ຕິ.

໑໙. ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຐານາທິວເສນ ປນ ເຕສໍ ທສຘາ ຐານເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໐. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓານິ ເຈວ ອຏ຺ຐ ມຫາວິປາການິ ຈ ນວ ຣູປາຣູປວິປາການິ ເຈຕິ ເອກູນວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິກິຈ຺ຈານິ ນາມ.

໒໑. ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈານິ ປນ ທ຺ເວ.

໒໒. ຕຖາ ທສ຺ສນສວນຆາຍນສາຍນຜຸສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈານິ ຈ.

໒໓. ຕີຓິ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈານິ.

໒໔. ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນເມວ ¶ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ.

໒໕. ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານິ ກຸສລາກຸສລຜລກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ຊວນກິຈ຺ຈານິ.

໒໖. ອຏ຺ຐ ¶ ມຫາວິປາການິ ເຈວ ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕຍຎ຺ເຈຕິ ເອກາທສ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈານິ.

໒໗. ເຕສຸ ປນ ທ຺ເວ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓຈິຕ຺ຕານິ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິຕທາຣມ຺ມຓສນ຺ຕີຣຓວເສນ ປຎ຺ຈກິຈ຺ຈານິ ນາມ.

໒໘. ມຫາວິປາການິ ອຏ຺ຐ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕຸກິຈ຺ຈານິ ນາມ.

໒໙. ມຫຄ຺ຄຕວິປາການິ ນວ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ຕິກິຈ຺ຈານິ ນາມ.

໓໐. ໂສມນສ຺ສສນ຺ຕີຣຓໍ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ທຸກິຈ຺ຈໍ.

໓໑. ຕຖາ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວຊ຺ຊນວເສນ.

໓໒. ເສສານິ ປນ ສພ຺ພານິປິ ຊວນມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິກທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ຍຖາສມ຺ຠວເມກກິຈ຺ຈານີຕິ.

໓໓. ປຏິສນ຺ຘາທໂຍ ນາມ, ກິຈ຺ຈເຠເທນ ຈຸທ຺ທສ.

ທສຘາ ຐານເຠເທນ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ປກາສິຕາ.

໓໔. ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິ ຕຖາ ທ຺ເວ ຈ, ນວາຏ຺ຐ ທ຺ເວ ຍຖາກ຺ກມໍ.

ເອກທ຺ວິຕິຈຕຸປຎ຺ຈກິຈ຺ຈຐານານິ ນິທ຺ທິເສ.

ທ຺ວາຣສງ຺ຄໂຫ

໓໕. ທ຺ວາຣສງ຺ຄເຫ ¶ ທ຺ວາຣານິ ນາມ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣໍ ໂສຕທ຺ວາຣໍ ຆານທ຺ວາຣໍ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາຣໍ ກາຍທ຺ວາຣໍ ມໂນທ຺ວາຣຎ຺ເຈຕິ ຉພ຺ພິຘານິ ຠວນ຺ຕິ.

໓໖. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸເມວ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣໍ.

໓໗. ຕຖາ ໂສຕາທໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີນິ.

໓໘. ມໂນທ຺ວາຣໍ ¶ ປນ ຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໙. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພນກາມາວຈຣຊວນຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ຉຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຍຖາຣຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທິວເສນ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ຉຈຕ຺ຕາລີເສວ ຠວນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພຖາປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕານິ ກາມາວຈຣາເນວ.

໔໐. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຊວນຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ.

໔໑. ເອກູນວີສຕິ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ທ຺ວາຣວິມຸຕ຺ຕານິ.

໔໒. ເຕສຸ ປນ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ເຈວ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຊວນານິ ເຈຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ ຍຖາຣຫເມກທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

໔໓. ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິກໍ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກໍ.

໔໔. ສຸຂສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພນກາມາວຈຣຊວນານິ ຉທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕານິ.

໔໕. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓມຫາວິປາການິ ¶ ຉທ຺ວາຣິການິ ເຈວ ທ຺ວາຣວິມຸຕ຺ຕານິ ຈ.

໔໖. ມຫຄ຺ຄຕວິປາການິ ທ຺ວາຣວິມຸຕ຺ຕາເນວາຕິ.

໔໗. ເອກທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈຉທ຺ວາຣິການິ ຈ.

ຉທ຺ວາຣິກວິມຸຕ຺ຕານິ, ວິມຸຕ຺ຕານິ ຈ ສພ຺ພຖາ.

ຉຕ຺ຕິໍສຕິ ຕຖາ ຕີຓິ, ເອກຕິໍສ ຍຖາກ຺ກມໍ;

ທສຘາ ນວຘາ ເຈຕິ, ປຎ຺ຈຘາ ປຣິທີປເຍ.

ອາລມ຺ພຓສງ຺ຄໂຫ

໔໘. ອາລມ຺ພຓສງ຺ຄເຫ ¶ ອາຣມ຺ມຓານິ ນາມ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຎ຺ເຈຕິ ຉພ຺ພິຘານິ ຠວນ຺ຕິ.

໔໙. ຕຕ຺ຖ ຣູປເມວ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ, ຕຖາ ສທ຺ທາທໂຍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີນິ.

໕໐. ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ປນ ປສາທສຸຂຸມຣູປຈິຕ຺ຕເຈຕສິກນິພ຺ພານປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ຉຘາ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ.

໕໑. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຣູປເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ, ຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕຖາ ໂສຕທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕາທີນມ຺ປິ ສທ຺ທາທີນິ, ຕານິ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິເຍວ.

໕໒. ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕານໍ ປນ ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕໍ ອນາຄຕໍ ກາລວິມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍຖາຣຫມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໕໓. ທ຺ວາຣວິມຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິສງ຺ຂາຕານໍ ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠວນ຺ຕເຣ ¶ ຉທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠູຕໍ ວາ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕສມ຺ມຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໕໔. ເຕສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຍຖາກ຺ກມໍ ຣູປາທິເອເກກາຣມ຺ມຓາເນວ.

໕໕. ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິກໍ ປນ ຣູປາທິປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ.

໕໖. ເສສານິ ກາມາວຈຣວິປາການິ ຫສນຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ສພ຺ພຖາປິ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມຓາເນວ.

໕໗. ອກຸສລານິ ເຈວ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈຣຊວນານິ ເຈຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣວຊ຺ຊິຕສພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ.

໕໘. ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈຣກຸສລານິ ¶ ເຈວ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານສງ຺ຂາຕໍ ອຠິຎ຺ຎາກຸສລຎ຺ເຈຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຜລວຊ຺ຊິຕສພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ.

໕໙. ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈຣກິຣິຍານິ ເຈວ ກິຣິຍາຠິຎ຺ຎາໂວຏ຺ຐພ຺ພນຎ຺ເຈຕິ ສພ຺ພຖາປິ ສພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ.

໖໐. ອາຣຸປ຺ເປສຸ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓານິ.

໖໑. ເສສານິ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ.

໖໒. ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓານີຕິ.

໖໓. ປຎ຺ຈວີສ ປຣິຕ຺ຕມ຺ຫິ, ຉ ຈິຕ຺ຕານິ ມຫຄ຺ຄເຕ.

ເອກວີສຕິ ໂວຫາເຣ, ອຏ຺ຐ ນິພ຺ພານໂຄຈເຣ.

ວີສານຸຕ຺ຕຣມຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ¶ , ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຜລຸຊ຺ຌິເຕ;

ປຎ຺ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຉຈ຺ເຈຕິ, ສຕ຺ຕຘາ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ.

ວຕ຺ຖຸສງ຺ຄໂຫ

໖໔. ວຕ຺ຖຸສງ຺ຄເຫ ວຕ຺ຖູນິ ນາມ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຫທຍວຕ຺ຖຸ ເຈຕິ ຉພ຺ພິຘານິ ຠວນ຺ຕິ.

໖໕. ຕານິ ກາມໂລເກ ສພ຺ພານິປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໖໖. ຣູປໂລເກ ປນ ຆານາທິຕ຺ຕຍໍ ນຕ຺ຖິ.

໖໗. ອຣູປໂລເກ ປນ ສພ຺ພານິປິ ນ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໖໘. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ຍຖາກ຺ກມໍ ເອກນ຺ເຕນ ປຎ຺ຈ ປສາທວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໖໙. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສງ຺ຂາຕາ ປນ ມໂນຘາຕຸ ຈ ຫທຍໍ ນິສ຺ສິຕາເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໗໐. ອວເສສາ ¶ ປນ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ຂາຕາ ຈ ສນ຺ຕີຣຓມຫາວິປາກປຏິຆທ຺ວຍປຐມມຄ຺ຄຫສນຣູປາວຈຣວເສນ ຫທຍໍ ນິສ຺ສາເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໗໑. ອວເສສາ ກຸສລາກຸສລກິຣິຍານຸຕ຺ຕຣວເສນ ປນ ນິສ຺ສາຍ ວາ ອນິສ຺ສາຍ ວາ.

໗໒. ອາຣຸປ຺ປວິປາກວເສນ ຫທຍໍ ອນິສ຺ສາເຍວາຕິ.

໗໓. ຉວຕ຺ຖຸໍ ¶ ນິສ຺ສິຕາ ກາເມ, ສຕ຺ຕ ຣູເປ ຈຕຸພ຺ພິຘາ.

ຕິວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສິຕາຣຸປ຺ເປ, ຘາຕ຺ເວກາ ນິສ຺ສິຕາ ມຕາ.

໗໔. ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ນິສ຺ສາຍ, ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ຊາຍເຣ.

ນິສ຺ສາຍ ຈ ອນິສ຺ສາຍ, ປາກາຣຸປ຺ປາ ອນິສ຺ສິຕາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຄຫວິຠາໂຄ ນາມ

ຕຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໔. ວີຖິປຣິຈ຺ເຉໂທ

໑. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານມິຈ຺ເຈວໍ, ກຕ຺ວາສງ຺ຄຫມຸຕ຺ຕຣໍ.

ຠູມິປຸຄ຺ຄລເຠເທນ, ປຸພ຺ພາປຣນິຍາມິຕໍ.

ປວຕ຺ຕິສງ຺ຄຫໍ ນາມ, ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິຍໍ;

ປວກ຺ຂາມິ ສມາເສນ, ຍຖາສມ຺ຠວໂຕ ກຖໍ.

໒.. ວີຖິມຸຕ຺ຕານໍ ປນ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕວເສນ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິ.

໔. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓານິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ.

ວິຎ຺ຎາຓຉກ຺ກໍ

໕. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ¶ ¶ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ເຈຕິ ຉ ວິຎ຺ຎາຓານິ.

ວີຖິຉກ຺ກໍ

໖. ຉ ວີຖິໂຍ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣວີຖິ ໂສຕທ຺ວາຣວີຖິ ຆານທ຺ວາຣວີຖິ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາຣວີຖິ ກາຍທ຺ວາຣວີຖິ ມໂນທ຺ວາຣວີຖິ ເຈຕິ ທ຺ວາຣວເສນ ວາ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວີຖິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິ ຆານວິຎ຺ຎາຓວີຖິ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓວີຖິ ກາຍວິຎ຺ຎາຓວີຖິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓວີຖິ ເຈຕິ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ວາ ທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ວີຖິເຠໂທ

໗. ອຕິມຫນ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕິປຣິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ວິຠູຕມວິຠູຕຎ຺ເຈຕິ ຉຘາ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວີຖິ

໘. ກຖໍ? ອຸປ຺ປາທຐິຕິຠງ຺ຄວເສນ ຂຓຕ຺ຕຍໍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໍ ນາມ.

໙. ຕານິ ປນ ສຕ຺ຕຣສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓານິ ຣູປຘມ຺ມານມາຍູ.

໑໐. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕານິ ວາ ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕານິ ວາ ຐິຕິປ຺ປຕ຺ຕາເນວ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍທິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕກໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠວງ຺ເຄ ຈລິເຕ ຠວງ຺ຄໂສຕໍ ໂວຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເມວ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ຕສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ຕເມວ ¶ ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຈິຕ຺ຕໍ, ສນ຺ຕີຣຍມານໍ ສນ຺ຕີຣຓຈິຕ຺ຕໍ, ວວຕ຺ຖເປນ຺ຕໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ຍຖາກ຺ກມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ເອກູນຕິໍສ ¶ ກາມາວຈຣຊວເນສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຊວຕິ, ຊວນານຸພນ຺ຘານິ ຈ ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓປາການິ ຍຖາຣຫໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄປາໂຕ.

໑໑. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈຸທ຺ທສ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ, ທ຺ເວ ຠວງ຺ຄຈລນານິ, ປຸພ຺ເພວາຕີຕກເມກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓານິ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອາຣມ຺ມຓເມຕໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ ນາມ ໂຄຈຣໍ.

໑໒. ຍາວ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາທາ ປນ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕາຕີຕກມາປາຖມາຄຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ມຫນ຺ຕໍ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ຊວນາວສາເນ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາໂທ.

໑໓. ຍາວ ຊວນຸປ຺ປາທາປິ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕາຕີຕກມາປາຖມາຄຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ຊວນມ຺ປິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນເມວ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕິ.

໑໔. ຍາວ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຸປ຺ປາທາ ຈ ປນ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕາຕີຕກມາປາຖມາຄຕໍ ນິໂຣຘາສນ຺ນມາຣມ຺ມຓໍ ອຕິປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ຠວງ຺ຄຈລນເມວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ.

໑໕. ອິຈ຺ເຈວໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ, ຕຖາ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ ເຈຕິ ສພ຺ພຖາປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຕທາຣມ຺ມຓຊວນໂວຏ຺ຐພ຺ພນໂມຆວາຣສງ຺ຂາຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາຣານໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິ ຈຕຸຘາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໖. ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ສຕ຺ເຕວ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຈຕຸທ຺ທສ.

ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ວິຕ຺ຖາຣາ, ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຍຖາຣຫໍ.

ອຍເມຕ຺ຖ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ວີຖິຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິນໂຍ.

ມໂນທ຺ວາຣວີຖິ ປຣິຕ຺ຕຊວນວາໂຣ

໑໗. ມໂນທ຺ວາເຣ ¶ ¶ ປນ ຍທິ ວິຠູຕມາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄຈລນມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຊວນາວສາເນ ຕທາຣມ຺ມຓປາການິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄປາໂຕ.

໑໘. ອວິຠູເຕ ປນາຣມ຺ມເຓ ຊວນາວສາເນ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາໂທຕິ.

໑໙. ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ຕີເຓວ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທເສຣິຕາ.

ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເນຕ຺ເຖກ-ຈຕ຺ຕາລີສ ວິຠາວເຍ;

ອຍເມຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕຊວນວາໂຣ.

ອປ຺ປນາຊວນວາໂຣ

໒໐. ອປ຺ປນາຊວນວາເຣ ປນ ວິຠູຕາວິຠູຕເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາໂທ ຈ.

໒໑. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈຣຊວນານມຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປຣິກມ຺ໂມປຈາຣານຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸນາເມນ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ ວາ ຍຖາກ຺ກມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘານນ຺ຕຣເມວ ຍຖາຣຫໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປຎ຺ຈມໍ ວາ ຉພ຺ພີສຕິມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຊວເນສຸ ຍຖາຠິນີຫາຣວເສນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຊວນໍ ອປ຺ປນາວີຖິໂມຕຣຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ອປ຺ປນາວສາເນ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕິ.

໒໒. ຕຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຊວນານນ຺ຕຣໍ ອປ຺ປນາປິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຊວນານນ຺ຕຣໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາວ, ຕຕ຺ຖາປິ ກຸສລຊວນານນ຺ຕຣໍ ກຸສລຊວນຎ຺ເຈວ ເຫຏ຺ຐິມຎ຺ຈ ຜລຕ຺ຕຍມປ຺ເປຕິ, ກິຣິຍຊວນານນ຺ຕຣໍ ກິຣິຍຊວນໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລຎ຺ຈາຕິ.

໒໓. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ¶ ສຸຂປຸຎ຺ຎມ຺ຫາ, ທ຺ວາທໂສເປກ຺ຂກາ ປຣໍ,

ສຸຂິຕກ຺ຣິຍໂຕ ອຏ຺ຐ, ຉ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂກາ.

໒໔. ປຸຖຸຊ຺ຊນານ ¶ ເສກ຺ຂານໍ, ກາມປຸຎ຺ຎຕິເຫຕຸໂຕ.

ຕິເຫຕຸກາມກ຺ຣິຍໂຕ, ວີຕຣາຄານມປ຺ປນາ.

ອຍເມຕ຺ຖ ມໂນທ຺ວາເຣ ວີຖິຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິນໂຍ.

ຕທາຣມ຺ມຓນິຍໂມ

໒໕. ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ປເນຕ຺ຖ ອນິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ອກຸສລວິປາກາເນວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓານິ.

໒໖. ອິຏ຺ເຐ ກຸສລວິປາການິ.

໒໗. ອຕິອິຏ຺ເຐ ປນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເນວ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓານິ, ຕຕ຺ຖາປິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕກິຣິຍຊວນາວສາເນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເນວ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຠວນ຺ຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕກິຣິຍຊວນາວສາເນ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໘. ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຊວນາວສາເນ ຈ ປນ ຕທາຣມ຺ມຓານິເຈວ ຠວງ຺ຄານິ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເນວ ຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຍທິ ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຊວນາວສາເນ ຕທາຣມ຺ມຓສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖິ, ຕທາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຈິຕປຸພ຺ພໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓມາຣພ຺ຠ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕມນນ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ.

໒໙. ຕຖາ ກາມາວຈຣຊວນາວສາເນ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມສ຺ເວວ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕສຸ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ.

໓໐. ກາເມ ຊວນສຕ຺ຕາລມ຺ພຓານໍ ນິຍເມ ສຕິ.

ວິຠູເຕຕິມຫນ຺ເຕ ຈ, ຕທາຣມ຺ມຓມີຣິຕໍ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຕທາຣມ຺ມຓນິຍໂມ.

ຊວນນິຍໂມ

໓໑. ຊວເນສຸ ¶ ¶ ຈ ປຣິຕ຺ຕຊວນວີຖິຍໍ ກາມາວຈຣຊວນານິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ ວາ ຊວນ຺ຕິ.

໓໒. ມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ມຣຓກາລາທີສຸ ປຎ຺ຈວາຣເມວ.

໓໓. ຠຄວໂຕ ປນ ຍມກປາຏິຫາຣິຍກາລາທີສຸ ລຫຸກປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈຕ຺ຕາຣິປຎ຺ຈ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕີຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

໓໔. ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ປນ ປຐມກປ຺ປນາຍໍ ມຫຄ຺ຄຕຊວນານິອຠິຎ຺ຎາຊວນານິ ຈ ສພ຺ພທາປິ ເອກວາຣເມວ ຊວນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄປາໂຕ.

໓໕. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ມຄ຺ຄຸປ຺ປາທາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ, ຕໂຕ ປຣໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ຍຖາຣຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄປາໂຕ.

໓໖. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິກາເລ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຊວນໍ ຊວຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ນິໂຣຘໍ ຜຸສຕິ.

໓໗. ວຸຏ຺ຐານກາເລ ຈ ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ວາ ຍຖາຣຫເມກວາຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕິ.

໓໘. ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍໍ ຠວງ຺ຄໂສໂຕ ວິຍ ວີຖິນິຍໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ກຕ຺ວາ ພຫູນິປິ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ.

໓໙. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິຕ຺ຕານິ, ມຄ຺ຄາຠິຎ຺ຎາ ສກິໍ ມຕາ.

ອວເສສານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຊວນານິ ພຫູນິປິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຊວນນິຍໂມ.

ປຸຄ຺ຄລເຠໂທ

໔໐. ທຸເຫຕຸການມເຫຕຸການຎ຺ຈ ¶ ¶ ປເນຕ຺ຖ ກິຣິຍຊວນານິ ເຈວ ອປ຺ປນາຊວນານິ ຈ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໔໑. ຕຖາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາການິ ຈ ສຸຄຕິຍໍ.

໔໒. ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ປນ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ຈ ມຫາວິປາການິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໔໓. ຕິເຫຕຸເກສຸ ຈ ຂີຓາສວານໍ ກຸສລາກຸສລຊວນານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໔໔. ຕຖາ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ກິຣິຍຊວນານິ.

໔໕. ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິຈິກິຈ຺ຉາຊວນານິ ຈ ເສກ຺ຂານໍ.

໔໖. ອນາຄາມິປຸຄ຺ຄລານໍ ປນ ປຏິຆຊວນານິ ຈ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໔໗. ໂລກຸຕ຺ຕຣຊວນານິ ຈ ຍຖາຣຫໍ ອຣິຍານເມວ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

໔໘. ອເສກ຺ຂານໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ເສກ຺ຂານມຸທ຺ທິເສ.

ຉປ຺ປຎ຺ຎາສາວເສສານໍ, ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ສມ຺ຠວາ.

ອຍເມຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລເຠໂທ.

ຠູມິວິຠາໂຄ

໔໙. ກາມາວຈຣຠູມິຍໍ ປເນຕານິ ສພ຺ພານິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ຍຖາຣຫມຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໕໐. ຣູປາວຈຣຠູມິຍໍ ¶ ປຏິຆຊວນຕທາຣມ຺ມຓວຊ຺ຊິຕານິ.

໕໑. ອຣູປາວຈຣຠູມິຍໍ ປຐມມຄ຺ຄຣູປາວຈຣຫສນເຫຏ຺ຐິມາຣຸປ຺ປວຊ຺ຊິຕານິ ຈ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໕໒. ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ¶ ຈ ຕໍຕໍປສາທຣຫິຕານໍ ຕໍຕໍທ຺ວາຣິກວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ເຕວ.

໕໓. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ປນ ສພ຺ພຖາປິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ນຕ຺ເຖວາຕິ.

໕໔. ອສີຕິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ, ກາເມ ຣູເປ ຍຖາຣຫໍ.

ຈຕຸສຏ຺ຐິ ຕຖາຣູເປ, ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ລພ຺ຠເຣ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຠູມິວິຠາໂຄ.

໕໕. ອິຈ຺ເຈວໍ ຉທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ຠວງ຺ຄນ຺ຕຣິຕາ ຍາວຕາຍຸກມພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນາ ປວຕ຺ຕຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ວີຖິສງ຺ຄຫວິຠາໂຄ ນາມ

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໕. ວີຖິມຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉໂທ

໑. ວີຖິຈິຕ຺ຕວເສເນວໍ, ປວຕ຺ຕິຍມຸທີຣິໂຕ.

ປວຕ຺ຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ, ສນ຺ຘິຍໍ ທານິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒. ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ, ຈຕຸພ຺ພິຘາ ປຏິສນ຺ຘິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ, ຈຕຸຘາ ມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເຈຕິ ວີຖິມຸຕ຺ຕສງ຺ຄເຫ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕຸກ຺ການິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຠູມິຈຕຸກ຺ກໍ

໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ອປາຍຠູມິ ກາມສຸຄຕິຠູມິ ຣູປາວຈຣຠູມິ ອຣູປາວຈຣຠູມິ ເຈຕິ ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ ນາມ.

໔. ຕາສຸ ນິຣໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ອສຸຣກາໂຍ ເຈຕິ ອປາຍຠູມິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ.

໕. ມນຸສ຺ສາ ¶ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ຕາວຕິໍສາ ຍາມາ ຕຸສິຕາ ນິມ຺ມານຣຕິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເຈຕິ ກາມສຸຄຕິຠູມິ ສຕ຺ຕວິຘາ ໂຫຕິ.

໖. ສາ ປນາຍເມກາທສວິຘາປິ ກາມາວຈຣຠູມິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໗. ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເຈຕິ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິ.

໘. ປຣິຕ຺ຕາຠາ ອປ຺ປມາຓາຠາ ອາຠສ຺ສຣາ ເຈຕິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິ.

໙. ປຣິຕ຺ຕສຸຠາ ອປ຺ປມາຓສຸຠາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ ເຈຕິ ຕຕິຍຊ຺ຌານຠູມິ.

໑໐. ເວຫປ຺ຜລາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ສຸທ຺ຘາວາສາ ເຈຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຠູມີຕິ ຣູປາວຈຣຠູມິ ໂສຬສວິຘາ ໂຫຕິ.

໑໑. ອວິຫາ ອຕປ຺ປາ ສຸທສ຺ສາ ສຸທສ຺ສີ ອກນິຏ຺ຐາ ເຈຕິ ສຸທ຺ຘາວາສຠູມິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ.

໑໒. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຠູມິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນຠູມິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຠູມິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຠູມິ ເຈຕິ ອຣູປຠູມິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ.

໑໓. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ¶ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ສພ຺ພຖາ.

ໂສຕາປນ຺ນາ ຈ ສກທາຄາມິໂນ ຈາປິ ປຸຄ຺ຄລາ.

໑໔. ອຣິຍາ ໂນປລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອສຎ຺ຎາປາຍຠູມິສຸ.

ເສສຏ຺ຐາເນສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອຣິຍານຣິຍາປິ ຈ.

ອິທເມຕ຺ຖ ຠູມິຈຕຸກ຺ກໍ.

ປຏິສນ຺ຘິຈຕຸກ຺ກໍ

໑໕. ອປາຍປຏິສນ຺ຘິ ¶ ກາມສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘິ ຣູປາວຈຣປຏິສນ຺ຘິ ອຣູປາວຈຣປຏິສນ຺ຘິ ເຈຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ.

໑໖. ຕຕ຺ຖ ອກຸສລວິປາໂກເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ ອປາຍຠູມິຍໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຏິສນ຺ຘິ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄໍ ປຣິໂຍສາເນ ຈວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ອຍເມກາປາຍປຏິສນ຺ຘິ ນາມ.

໑໗. ກຸສລວິປາໂກເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ ປນ ກາມສຸຄຕິຍໍ ມນຸສ຺ສານຎ຺ເຈວ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທີນໍ ຠຸມ຺ມສ຺ສິຕານຎ຺ຈ ວິນິປາຕິກາສຸຣານໍ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ.

໑໘. ມຫາວິປາການິ ປນ ອຏ຺ຐ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ກາມສຸຄຕິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໑໙. ອິມາ ນວ ກາມສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ນາມ.

໒໐. ສາ ປນາຍໍ ທສວິຘາປິ ກາມາວຈຣປຏິສນ຺ຘິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໒໑. ເຕສຸ ¶ ຈຕຸນ຺ນໍ ອປາຍານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວິນິປາຕິກາສຸຣານຎ຺ຈ ອາຍຸປ຺ປມາຓຄຓນາຍ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ.

໒໒. ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ປນ ເທວານໍ ທິພ຺ພານິ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ, ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ນວຸຕິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ຕາວຕິໍສານໍ, ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ຍາມານໍ, ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ຕຸສິຕານໍ, ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ, ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ.

໒໓. ນວສຕຎ຺ເຈກວີສ-ວສ຺ສານໍ ໂກຏິໂຍ ຕຖາ.

ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ, ສຏ຺ຐິ ຈ ວສວຕ຺ຕິສຸ.

໒໔. ປຐມຊ຺ຌານວິປາກໍ ¶ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ.

໒໕. ຕຖາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານວິປາກໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານວິປາກຎ຺ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິຍໍ.

໒໖. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວິປາກໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານຠູມິຍໍ.

໒໗. ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານວິປາກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຠູມິຍໍ.

໒໘. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ປນ ຣູປເມວ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈວນກາເລ ຈ ຣູປເມວ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອິມາ ຉ ຣູປາວຈຣປຏິສນ຺ຘິໂຍ ນາມ.

໒໙. ເຕສຸ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊານໍ ເທວານໍ ກປ຺ປສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຠາໂຄ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ.

໓໐. ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕານໍ ອຸປຑ຺ຒກປ຺ໂປ.

໓໑. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອໂກ ກປ຺ໂປ.

໓໒. ປຣິຕ຺ຕາຠານໍ ທ຺ເວ ກປ຺ປານິ.

໓໓. ອປ຺ປມາຓາຠານໍ ຈຕ຺ຕາຣິກປ຺ປານິ.

໓໔. ອາຠສ຺ສຣານໍ ¶ ອຏ຺ຐ ກປ຺ປານິ.

໓໕. ປຣິຕ຺ຕສຸຠານໍ ໂສຬສ ກປ຺ປານິ.

໓໖. ອປ຺ປມາຓສຸຠານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ກປ຺ປານິ.

໓໗. ສຸຠກິຓ຺ຫານໍ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ກປ຺ປານິ.

໓໘. ເວຫປ຺ຜລານໍ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຎ຺ຈກປ຺ປສຕານິ.

໓໙. ອວິຫານໍ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ.

໔໐. ອຕປ຺ປານໍ ທ຺ເວ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ.

໔໑. ສຸທສ຺ສານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ.

໔໒. ສຸທສ຺ສີນໍ ອຏ຺ຐ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ.

໔໓. ອກນິຏ຺ຐານໍ ¶ ໂສຬສ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ.

໔໔. ປຐມາຣຸປ຺ປາທິວິປາການິ ປຐມາຣຸປ຺ປາທິຠູມີສຸ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປປຏິສນ຺ຘິໂຍ ນາມ.

໔໕. ເຕສຸ ປນ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ວີສຕິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ.

໔໖. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ຈຕ຺ຕາລີສກປ຺ປສຫສ຺ສານິ.

໔໗. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຏ຺ຐິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ.

໔໘. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ຈຕຸຣາສີຕິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ.

໔໙. ປຏິສນ຺ຘິ ຠວງ຺ຄຎ຺ຈ, ຕຖາ ຈວນມານສໍ.

ເອກເມວ ຕເຖເວກວິສຍຎ຺ເຈກຊາຕິຍໍ.

ອິທເມຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຈຕຸກ຺ກໍ.

ກມ຺ມຈຕຸກ຺ກໍ

໕໐. ຊນກໍ ¶ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ອຸປປີຬກໍ ອຸປຆາຕກຎ຺ເຈຕິ ກິຈ຺ຈວເສນ.

໕໑. ຄຣຸກໍ ອາສນ຺ນໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ ກຏຕ຺ຕາກມ຺ມຎ຺ເຈຕິ ປາກທານປຣິຍາເຍນ.

໕໒. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ ອໂຫສິກມ຺ມຎ຺ເຈຕິ ປາກກາລວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ນາມ.

໕໓. ຕຖາ ອກຸສລໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ອຣູປາວຈຣກຸສລຎ຺ເຈຕິ ປາກຐານວເສນ.

໕໔. ຕຕ຺ຖ ¶ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມຎ຺ເຈຕິ ກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ.

໕໕. ກຖໍ? ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ເຈຕິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ກາຍທ຺ວາເຣ ພາຫຸລ຺ລວຸຕ຺ຕິໂຕ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ.

໕໖. ມຸສາວາໂທ ປິສຸຓວາຈາ ຜຣຸສວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ເຈຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ວຈີທ຺ວາເຣ ພາຫຸລ຺ລວຸຕ຺ຕິໂຕ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ.

໕໗. ອຠິຊ຺ຌາ ພ຺ຍາປາໂທ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຈຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ມນສ຺ມິໍເຍວ ພາຫຸລ຺ລວຸຕ຺ຕິໂຕ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ.

໕໘. ເຕສຸ ປາຓາຕິປາໂຕ ຜຣຸສວາຈາ ພ຺ຍາປາໂທ ຈ ໂທສມູເລນ ຊາຍນ຺ຕິ.

໕໙. ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ອຠິຊ຺ຌາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈ ໂລຠມູເລນ.

໖໐. ເສສານິ ¶ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ທ຺ວີຫິ ມູເລຫິ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ.

໖໑. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສນ ປເນຕໍ ອກຸສລໍ ສພ຺ພຖາປິ ທ຺ວາທສວິຘໍ ໂຫຕິ.

໖໒. ກາມາວຈຣກຸສລມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ, ມໂນທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມຎ຺ເຈຕິ ກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ.

໖໓. ຕຖາ ທານສີລຠາວນາວເສນ.

໖໔. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສນ ປເນຕໍ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂຫຕິ.

໖໕. ທານສີລຠາວນາປຈາຍນເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈປຕ຺ຕິທານປຕ຺ຕານຸໂມທນຘມ຺ມສ຺ສວນຘມ຺ມເທສນາ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມວເສນ ທສວິຘໍ ໂຫຕິ.

໖໖. ຕໍ ¶ ປເນຕໍ ວີສຕິວິຘມ຺ປິ ກາມາວຈຣກມ຺ມມິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໖໗. ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ປນ ມໂນກມ຺ມເມວ, ຕຎ຺ຈ ຠາວນາມຍໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຌານງ຺ຄເຠເທນ ປຎ຺ຈວິຘໍ ໂຫຕິ.

໖໘. ຕຖາ ອຣູປາວຈຣກຸສລຎ຺ຈ ມໂນກມ຺ມໍ, ຕມ຺ປິ ຠາວນາມຍໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ. ອາຣມ຺ມຓເຠເທນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ.

໖໙. ເອຕ຺ຖາກຸສລກມ຺ມມຸທ຺ຘຈ຺ຈຣຫິຕໍ ອປາຍຠູມິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕິ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ທ຺ວາທສວິຘໍ ສຕ຺ຕາກຸສລປາການິ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ກາມໂລເກ ຣູປໂລເກ ຈ ຍຖາຣຫໍ ວິປຈ຺ຈຕິ.

໗໐. ກາມາວຈຣກຸສລມ຺ປິ ກາມສຸຄຕິຍເມວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕິ, ຕຖາ ປວຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ມຫາວິປາການິ ¶ , ອເຫຕຸກວິປາການິ ປນ ອຏ຺ຐປິ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ກາມໂລເກ ຣູປໂລເກ ຈ ຍຖາຣຫໍ ວິປຈ຺ຈຕິ.

໗໑. ຕຕ຺ຖາປິ ຕິເຫຕຸກມຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ກຸສລໍ ຕິເຫຕຸກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ໂສຬສ ວິປາການິ ວິປຈ຺ຈຕິ.

໗໒. ຕິເຫຕຸກໂມມກໍ ທ຺ວິເຫຕຸກມຸກ຺ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ກຸສລໍ ທ຺ວິເຫຕຸກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ຕິເຫຕຸກຣຫິຕານິ ທ຺ວາທສ ວິປາການິ ວິປຈ຺ຈຕິ.

໗໓. ທ຺ວິເຫຕຸກໂມມກໍ ປນ ກຸສລໍ ອເຫຕຸກເມວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທຕິ, ປວຕ຺ເຕ ຈ ອເຫຕຸກວິປາກາເນວ ວິປຈ຺ຈຕິ.

໗໔. ອສງ຺ຂາຣໍ ສສງ຺ຂາຣ-ວິປາການິ ນ ປຈ຺ຈຕິ.

ສສງ຺ຂາຣມສງ຺ຂາຣ-ວິປາການີຕິ ເກຈນ.

ເຕສໍ ທ຺ວາທສ ປາການິ, ທສາຏ຺ຐ ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ;

ຍຖາວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ຍຖາສມ຺ຠວມຸທ຺ທິເສ.

໗໕. ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ¶ ປນ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ເຊສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໗໖. ຕເທວ ມຊ຺ຌິມໍ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິເຕສຸ.

໗໗. ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມສຸ.

໗໘. ຕຖາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານຎ຺ຈ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕາເຠສຸ.

໗໙. ມຊ຺ຌິມໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອປ຺ປມາຓາເຠສຸ.

໘໐. ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອາຠສ຺ສເຣສຸ.

໘໑. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕສຸເຠສຸ.

໘໒. ມຊ຺ຌິມໍ ¶ ຠາເວຕ຺ວາ ອປ຺ປມາຓສຸເຠສຸ.

໘໓. ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ເຫສຸ.

໘໔. ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ເວຫປ຺ຜເລສຸ.

໘໕. ຕເທວ ສຎ຺ຎາວິຣາຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕສຸ.

໘໖. ອນາຄາມິໂນ ປນ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໘໗. ອຣູປາວຈຣກຸສລຎ຺ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອາຣຸປ຺ເປສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

໘໘. ອິຕ຺ຖໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ຍຖາຠູມິວວຕ຺ຖິຕໍ.

ຊເນຕິ ສທິສໍ ປາກໍ, ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິຍໍ.

ອິທເມຕ຺ຖ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ກໍ.

ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິກ຺ກໂມ

໘໙. ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ກມ຺ມກ຺ຂເຍນ ອຸຠຍກ຺ຂເຍນ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມຸນາ ເຈຕິ ຈຕຸຘາ ມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ.

໙໐. ຕຖາ ¶ ຈ ມຣນ຺ຕານໍ ປນ ມຣຓກາເລ ຍຖາຣຫໍ ອຠິມຸຂີຠູຕໍ ຠວນ຺ຕເຣ ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ກມ຺ມໍ ວາ, ຕໍກມ຺ມກຣຓກາເລ ຣູປາທິກມຸປລທ຺ຘປຸພ຺ພມຸປກຣຓຠູຕຎ຺ຈ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ, ອນນ຺ຕຣມຸປ຺ປຊ຺ຊມານຠເວ ອຸປລຠິຕພ຺ພມຸປໂຠຄຠູຕຎ຺ຈ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ກມ຺ມພເລນ ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຕເມວ ຕໂຖປຏ຺ຐິຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ວິປຈ຺ຈມານກກມ຺ມານຸຣູປໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ວາ ອຸປລຠິຕພ຺ພຠວານຸຣູປໍ ຕຕ຺ໂຖຓຕໍວ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປວຕ຺ຕຕິ ພາຫຸລ຺ເລນ, ຕເມວ ວາ ປນ ຊນກຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ອຠິນວກຣຓວເສນ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໙໑. ປຈ຺ຈາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ ¶ ຕສ຺ສ ວີຖິຈິຕ຺ຕາວສາເນ ຠວງ຺ຄກ຺ຂເຍ ວາ ຈວນວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວປຣິໂຍສານຠູຕໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ຘາວສາເນ ຕສ຺ສານນ຺ຕຣເມວ ຕຖາຄຫິຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ສວຕ຺ຖຸກໍ ອວຕ຺ຖຸກເມວ ວາ ຍຖາຣຫໍ ອວິຊ຺ຊານຸສຍປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫານຸສຍມູລເກນ ສງ຺ຂາເຣນ ຊນິຍມານໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫມານໍ ສຫຊາຕານມຘິຏ຺ຐານຠາເວນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຠູຕໍ ຠວນ຺ຕຣປຏິສນ຺ຘານວເສນ ປຏິສນ຺ຘິສງ຺ຂາຕໍ ມານສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານເມວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ຠວນ຺ຕເຣ.

໙໒. ມຣຓາສນ຺ນວີຖິຍໍ ປເນຕ຺ຖ ມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕານິ ປຎ຺ເຈວ ຊວນານິ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ຕສ຺ມາ ຍທິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມເຓສຸ ອາປາຖຄເຕສຸ ຘຣນ຺ເຕສ຺ເວວ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຕາ ລພ຺ຠຕີຕິ ກຕ຺ວາ ກາມາວຈຣປຏິສນ຺ຘິຍາ ຉທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ອຕີຕເມວ, ຕຎ຺ຈ ມໂນທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕານິ ປນ ສພ຺ພານິປິ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມຠູຕາເນວາຣມ຺ມຓານິ.

໙໓. ຣູປາວຈຣປຏິສນ຺ຘິຍາ ປນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠູຕໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕເມວາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໙໔. ຕຖາ ¶ ອຣູປປຏິສນ຺ຘິຍາ ຈ ມຫຄ຺ຄຕຠູຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠູຕຎ຺ຈ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕເມວ ຍຖາຣຫມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໙໕. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ປນ ຊີວິຕນວກເມວ ປຏິສນ຺ຘິຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ຣູປປຏິສນ຺ຘິກາ ນາມ.

໙໖. ອຣູປາ ອຣູປປຏິສນ຺ຘິກາ.

໙໗. ເສສາ ຣູປາຣູປປຏິສນ຺ຘິກາ.

໙໘. ອາຣຸປ຺ປຈຸຕິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐິມາຣຸປ຺ປວຊ຺ຊິຕາ.

ປຣມາຣຸປ຺ປສນ຺ຘີ ຈ, ຕຖາ ກາມຕິເຫຕຸກາ.

ຣູປາວຈຣຈຸຕິຍາ ¶ , ອເຫຕຸຣຫິຕາ ສິຍຸໍ;

ສພ຺ພາ ກາມຕິເຫຕຸມ຺ຫາ, ກາເມສ຺ເວວ ປເນຕຣາ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິກ຺ກໂມ.

໙໙. ອິຈ຺ເຈວໍ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິການໍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິນິໂຣຘານນ຺ຕຣໂຕ ປຠຸຕິ ຕເມວາຣມ຺ມຓມາຣພ຺ຠ ຕເທວ ຈິຕ຺ຕໍ ຍາວ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອສຕິ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຠວສ຺ສ ອງ຺ຄຠາເວນ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕຕິສງ຺ຂາຕໍ ມານສໍ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ນທີໂສໂຕ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕິ.

໑໐໐. ປຣິໂຍສາເນ ຈ ຈວນວເສນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

໑໐໑. ຕໂຕ ປຣຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘາທໂຍ ຣຖຈກ຺ກມິວ ຍຖາກ຺ກມໍ ເອວ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໑໐໒. ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄວີຖິໂຍ, ຈຸຕິເຈຫ ຕຖາ ຠວນ຺ຕເຣ.

ປຸນ ສນ຺ຘິ ຠວງ຺ຄມິຈ຺ຈຍໍ, ປຣິວຕ຺ຕຕິ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິ.

ປຏິສງ຺ຂາຍປເນຕມທ຺ຘຸວໍ ¶ , ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ປທມຈ຺ຈຸຕໍ ພຸຘາ;

ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ນສິເນຫພນ຺ຘນາ, ສມເມສ຺ສນ຺ຕິ ຈິຣາຍ ສຸພ຺ພຕາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ວີຖິມຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫວິຠາໂຄ ນາມ

ປຎ຺ຈໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໖. ຣູປປຣິຈ຺ເຉໂທ

໑. ເອຕ຺ຕາວຕາ ວິຠຕ຺ຕາ ຫິ, ສປ຺ປເຠທປ຺ປວຕ຺ຕິກາ.

ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ, ຣູປໍ ທານິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໒. ສມຸທ຺ເທສາ ¶ ວິຠາຄາ ຈ, ສມຸຏ຺ຐານາ ກລາປໂຕ.

ປວຕ຺ຕິກ຺ກມໂຕ ເຈຕິ, ປຎ຺ຈຘາ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ.

ຣູປສມຸທ຺ເທໂສ

໓. ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປນ຺ຕິ ທຸວິຘມ຺ເປຕໍ ຣູປໍ ເອກາທສວິເຘນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໔. ກຖໍ? ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕຸ ຠູຕຣູປໍ ນາມ.

໕. ຈກ຺ຂຸ ໂສຕໍ ຆານໍ ຊິວ຺ຫາ ກາໂຍ ປສາທຣູປໍ ນາມ.

໖. ຣູປໍ ສທ຺ໂທ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ອາໂປຘາຕຸວິວຊ຺ຊິຕໍ ຠູຕຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຄຈຣຣູປໍ ນາມ.

໗. ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ ຠາວຣູປໍ ນາມ.

໘. ຫທຍວຕ຺ຖຸ ຫທຍຣູປໍ ນາມ.

໙. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕຣູປໍ ນາມ.

໑໐. ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອາຫາຣຣູປໍ ນາມ.

໑໑. ອິຕິ ¶ ຈ ອຏ຺ຐາຣສວິຘມ຺ເປຕໍ ຣູປໍ ສຠາວຣູປໍ ສລກ຺ຂຓຣູປໍ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປໍ ຣູປຣູປໍ ສມ຺ມສນຣູປນ຺ຕິ ຈ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໑໒. ອາກາສຘາຕຸ ປຣິຈ຺ເຉທຣູປໍ ນາມ.

໑໓. ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຣູປໍ ນາມ.

໑໔. ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ ມຸທຸຕາ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍໍ ວິກາຣຣູປໍ ນາມ.

໑໕. ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕິ ຊຣຕາ ອນິຈ຺ຈຕາ ລກ຺ຂຓຣູປໍ ນາມ.

໑໖. ຊາຕິຣູປເມວ ¶ ປເນຕ຺ຖ ອຸປຈຍສນ຺ຕຕິນາເມນ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອກາທສວິຘມ຺ເປຕໍ ຣູປໍ ອຏ຺ຐວີສຕິວິຘໍ ໂຫຕິ ສຣູປວເສນ.

໑໗. ກຖໍ –

ຠູຕປ຺ປສາທວິສຍາ, ຠາໂວ ຫທຍມິຈ຺ຈປິ;

ຊີວິຕາຫາຣຣູເປຫິ, ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ຕຖາ.

ປຣິຈ຺ເຉໂທ ຈ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ວິກາໂຣ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຈ;

ອນິປ຺ຜນ຺ນາ ທສ ເຈຕິ, ອຏ຺ຐວີສວິຘໍ ຠເວ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຣູປສມຸທ຺ເທໂສ.

ຣູປວິຠາໂຄ

໑໘. ສພ຺ພຎ຺ຈ ປເນຕໍ ຣູປໍ ອເຫຕຸກໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ສາສວໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂລກິຍໍ ກາມາວຈຣໍ ອນາຣມ຺ມຓໍ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພເມວາຕິ ເອກວິຘມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາທິວເສນ ພຫຸຘາ ເຠທໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໑໙. ກຖໍ? ປສາທສງ຺ຂາຕໍ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປໍ ນາມ, ອິຕຣໍ ພາຫິຣຣູປໍ.

໒໐. ປສາທຫທຍສງ຺ຂາຕໍ ¶ ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ນາມ, ອິຕຣໍ ອວຕ຺ຖຸຣູປໍ.

໒໑. ປສາທວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ສຕ຺ຕວິຘມ຺ປິ ທ຺ວາຣຣູປໍ ນາມ, ອິຕຣໍ ອທ຺ວາຣຣູປໍ.

໒໒. ປສາທຠາວຊີວິຕສງ຺ຂາຕໍ ອຏ຺ຐວິຘມ຺ປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຣູປໍ ນາມ, ອິຕຣໍ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍຣູປໍ.

໒໓. ປສາທວິສຍສງ຺ຂາຕໍ ທ຺ວາທສວິຘມ຺ປິ ໂອຬາຣິກຣູປໍ ສນ຺ຕິເກຣູປໍ, ສປ຺ປຏິຆຣູປຎ຺ຈ, ອິຕຣໍ ສຸຂຸມຣູປໍ ທູເຣຣູປໍ ອປ຺ປຏິຆຣູປຎ຺ຈ.

໒໔. ກມ຺ມຊໍ ¶ ອຸປາທິນ຺ນຣູປໍ, ອິຕຣໍ ອນຸປາທິນ຺ນຣູປໍ.

໒໕. ຣູປາຍຕນໍ ສນິທສ຺ສນຣູປໍ, ອິຕຣໍ ອນິທສ຺ສນຣູປໍ.

໒໖. ຈກ຺ຂາທິທ຺ວຍໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕວເສນ, ຆານາທິຕ຺ຕຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕວເສນາຕິ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ໂຄຈຣຄ຺ຄາຫິກຣູປໍ, ອິຕຣໍ ອໂຄຈຣຄ຺ຄາຫິກຣູປໍ.

໒໗. ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ ຠູຕຈຕຸກ຺ກຎ຺ເຈຕິ ອຏ຺ຐວິຘມ຺ປິ ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປໍ, ອິຕຣໍ ວິນິພ຺ໂຠຄຣູປໍ.

໒໘. ອິຈ຺ເຈວມຏ຺ຐວີສຕິ-ວິຘມ຺ປິ ຈ ວິຈກ຺ຂຓາ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາທິເຠເທນ, ວິຠຊນ຺ຕິ ຍຖາຣຫໍ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຣູປວິຠາໂຄ.

ຣູປສມຸຏ຺ຐານນໂຍ

໒໙. ກມ຺ມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸຕຸ ອາຫາໂຣ ເຈຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຣູປສມຸຏ຺ຐານານິ ນາມ.

໓໐. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣໍ ຣູປາວຈຣຎ຺ເຈຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິວິຘມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມມຠິສງ຺ຂຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສນ຺ຕາເນ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ປຏິສນ຺ຘິມຸປາທາຍ ຂເຓ ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

໓໑. ອຣູປວິປາກທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິຕໍ ¶ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕຕິວິຘມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ປຐມຠວງ຺ຄມຸປາທາຍ ຊາຍນ຺ຕເມວ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

໓໒. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປນາຊວນໍ ອິຣິຍາປຖມ຺ປິ ສນ຺ນາເມຕິ.

໓໓. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກາມາວຈຣຊວນາຠິຎ຺ຎາ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິມ຺ປິ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ.

໓໔. ໂສມນສ຺ສຊວນານິ ປເນຕ຺ຖ ເຕຣສ ຫສນມ຺ປິ ຊເນນ຺ຕິ.

໓໕. ສີຕຸຓ຺ໂຫຕຸສມຎ຺ຎາຕາ ¶ ເຕໂຊຘາຕຸ ຐິຕິປ຺ປຕ຺ຕາວ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ຍຖາຣຫໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

໓໖. ໂອຊາສງ຺ຂາໂຕ ອາຫາໂຣ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ຐານປ຺ປຕ຺ໂຕວ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

໓໗. ຕຕ຺ຖ ຫທຍອິນ຺ທ຺ຣິຍຣູປານິ ກມ຺ມຊາເນວ.

໓໘. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍໍ ຈິຕ຺ຕຊເມວ.

໓໙. ສທ຺ໂທ ຈິຕ຺ໂຕຕຸໂຊ.

໔໐. ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ສມ຺ໂຠຕິ.

໔໑. ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປານິ ເຈວ ອາກາສຘາຕຸ ຈ. ຈຕູຫິ ສມ຺ຠູຕານິ.

໔໒. ລກ຺ຂຓຣູປານິ ນ ກຸໂຕຈິ ຊາຍນ຺ຕິ.

໔໓. ອຏ຺ຐາຣສ ປນ຺ນຣສ, ເຕຣສ ທ຺ວາທສາຕິ ຈ.

ກມ຺ມຈິຕ຺ໂຕຕຸກາຫາຣ-ຊານິ ໂຫນ຺ຕິ ຍຖາກ຺ກມໍ.

໔໔. ຊາຍມານາທິຣູປານໍ, ສຠາວຕ຺ຕາ ຫິ ເກວລໍ.

ລກ຺ຂຓານິ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ເກຫິຈີຕິ ປກາສິຕໍ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຣູປສມຸຏ຺ຐານນໂຍ.

ກລາປໂຍຊນາ

໔໕. ເອກຸປ຺ປາທາ ¶ ເອກນິໂຣຘາ ເອກນິສ຺ສຍາ ສຫວຸຕ຺ຕິໂນ ເອກວີສຕິ ຣູປກລາປາ ນາມ.

໔໖. ຕຕ຺ຖ ຊີວິຕໍ ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸນາ ສຫ ຈກ຺ຂຸທສກນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ¶ ໂສຕາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕທສກໍ ຆານທສກໍ ຊິວ຺ຫາທສກໍ ກາຍທສກໍ ອິຕ຺ຖິຠາວທສກໍ ປຸມ຺ຠາວທສກໍ ວຕ຺ຖຸທສກຎ຺ເຈຕິ ຍຖາກ຺ກມໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປເມວ ຊີວິເຕນ ສຫ ຊີວິຕນວກນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ອິເມ ນວ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານກລາປາ.

໔໗. ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປໍ ປນ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ, ຕເທວ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຫ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິນວກໍ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສທ຺ເທຫິ ສຫ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທສກໍ, ລຫຸຕາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ລຫຸຕາເທກາທສກໍ, ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິລຫຸຕາທິທ຺ວາທສກໍ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສທ຺ທລຫຸຕາທິເຕຣສກຎ຺ເຈຕິ ຉ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານກລາປາ.

໔໘. ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ສທ຺ທນວກໍ ລຫຸຕາເທກາທສກໍ ສທ຺ທລຫຸຕາທິທ຺ວາທສກຎ຺ເຈຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານກລາປາ.

໔໙. ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ລຫຸຕາເທກາທສກຎ຺ເຈຕິ ທ຺ເວອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານກລາປາ.

໕໐. ຕຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ສທ຺ທນວກຎ຺ເຈຕິ ທ຺ເວ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານກລາປາ ພຫິທ຺ຘາປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອວເສສາ ປນ ສພ຺ເພປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກເມວາຕິ.

໕໑. ກມ຺ມຈິຕ຺ໂຕຕຸກາຫາຣ-ສມຸຏ຺ຐານາ ຍຖາກ຺ກມໍ.

ນວ ຉ ຈຕຸໂຣ ທ຺ເວຕິ, ກລາປາ ເອກວີສຕິ.

ກລາປານໍ ປຣິຈ຺ເຉທ-ລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ວິຈກ຺ຂຓາ;

ນ ກລາປງ຺ຄມິຈ຺ຈາຫຸ, ອາກາສໍ ລກ຺ຂຓານິ ຈ.

ອຍເມຕ຺ຖ ກລາປໂຍຊນາ.

ຣູປປວຕ຺ຕິກ຺ກໂມ

໕໒. ສພ຺ພານິປິ ¶ ປເນຕານິ ຣູປານິ ກາມໂລເກ ຍຖາຣຫໍ ອນູນານິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໕໓. ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ¶ ປນ ສໍເສທຊານຎ຺ເຈວ ໂອປປາຕິການຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຠາວວຕ຺ຖຸທສກສງ຺ຂາຕານິ ສຕ຺ຕ ທສການິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐວເສນ, ໂອມກວເສນ ປນ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຠາວທສການິ ກທາຈິປິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວເສນ ກລາປຫານິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໔. ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕານໍ ປນ ກາຍຠາວວຕ຺ຖຸທສກສງ຺ຂາຕານິ ຕີຓິ ທສການິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ຠາວທສກໍ ກທາຈິ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕິກາເລ ກເມນ ຈກ຺ຂຸທສກາທີນິ ຈ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ.

໕໕. ອິຈ຺ເຈວໍ ປຏິສນ຺ຘິມຸປາທາຍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ, ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕມຸປາທາຍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ, ຐິຕິກາລມຸປາທາຍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາ, ໂອຊາຜຣຓມຸປາທາຍ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານາ ເຈຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານຣູປກລາປສນ຺ຕຕິ ກາມໂລເກ ທີປຊາລາ ວິຍ, ນທີໂສໂຕ ວິຍ ຈ ຍາວຕາຍຸກມພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນາ ປວຕ຺ຕຕິ.

໕໖. ມຣຓກາເລ ປນ ຈຸຕິຈິຕ຺ໂຕປຣິສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກາລມຸປາທາຍ ກມ຺ມຊຣູປານິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຸເຣຕຣມຸປ຺ປນ຺ນານິ ຈ ກມ຺ມຊຣູປານິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສມກາລເມວ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຈິຕ຺ຕຊາຫາຣຊຣູປຎ຺ຈ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານຣູປປຣມ຺ປຣາ ຍາວ ມຕກເຬວຣສງ຺ຂາຕາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໕໗. ອິຈ຺ເຈວໍ ມຕສຕ຺ຕານໍ, ປຸນເທວ ຠວນ຺ຕເຣ.

ປຏິສນ຺ຘິມຸປາທາຍ, ຕຖາ ຣູປໍ ປວຕ຺ຕຕິ.

໕໘. ຣູປໂລເກ ¶ ປນ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍຠາວທສການິ ຈ ອາຫາຣຊກລາປານິ ຈ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປຏິສນ຺ຘິກາເລ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸວເສນ ຕີຓິ ທສການິ ຊີວິຕນວກຎ຺ເຈຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານກລາປາ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ໂຕຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ຈ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໕໙. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ປນ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸສທ຺ທາປິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕຖາ ສພ຺ພານິປິ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປຏິສນ຺ຘິກາເລ ຊີວິຕນວກເມວ, ປວຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ສທ຺ທວຊ຺ຊິຕໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ອຕິຣິຈ຺ຉຕິ.

໖໐. ອິຈ຺ເຈວໍ ¶ ກາມຣູປາສຎ຺ຎີສງ຺ຂາເຕສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິວເສນ ທຸວິຘາ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໖໑. ອຏ຺ຐວີສຕິ ກາເມສຸ, ໂຫນ຺ຕິ ເຕວີສ ຣູປິສຸ.

ສຕ຺ຕຣເສວ ສຎ຺ຎີນໍ, ອຣູເປ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິປິ.

ສທ຺ໂທ ວິກາໂຣ ຊຣຕາ, ມຣຓຎ຺ໂຈປປຕ຺ຕິຍໍ;

ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ປວຕ຺ເຕ ຕຸ, ນ ກິຎ຺ຈິປິ ນ ລພ຺ຠຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຣູປປວຕ຺ຕິກ຺ກໂມ.

ນິພ຺ພານເຠໂທ

໖໒. ນິພ຺ພານໍ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣສງ຺ຂາຕໍ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາເຓນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ມຄ຺ຄຜລານມາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ວານສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໖໓. ຕເທຕໍ ສຠາວໂຕ ເອກວິຘມ຺ປິ ສອຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ ເຈຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ ກາຣຓປຣິຍາເຍນ.

໖໔. ຕຖາ ¶ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕຎ຺ເຈຕິ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ ອາກາຣເຠເທນ.

໖໕. ປທມຈ຺ຈຸຕມຈ຺ຈນ຺ຕໍ, ອສງ຺ຂຕມນຸຕ຺ຕຣໍ.

ນິພ຺ພານມິຕິ ຠາສນ຺ຕິ, ວານມຸຕ຺ຕາ ມເຫສໂຍ.

ອິຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕສິກໍ, ຣູປໍ ນິພ຺ພານມິຈ຺ຈປິ;

ປຣມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ຕິ, ຈຕຸຘາວ ຕຖາຄຕາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ຣູປສງ຺ຄຫວິຠາໂຄ ນາມ

ຉຏ຺ໂຐ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໗. ສມຸຈ຺ຈຍປຣິຈ຺ເຉໂທ

໑. ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິວິຘາ ¶ ວຸຕ຺ຕາ, ວຕ຺ຖຸຘມ຺ມາ ສລກ຺ຂຓາ.

ເຕສໍ ທານິ ຍຖາໂຍຄໍ, ປວກ຺ຂາມິ ສມຸຈ຺ຈຍໍ.

໒. ອກຸສລສງ຺ຄໂຫ ມິສ຺ສກສງ຺ຄໂຫ ໂພຘິປກ຺ຂິຍສງ຺ຄໂຫ ສພ຺ພສງ຺ຄໂຫ ເຈຕິ ສມຸຈ຺ຈຍສງ຺ຄໂຫ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອກຸສລສງ຺ຄໂຫ

໓. ກຖໍ? ອກຸສລສງ຺ຄເຫ ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ – ກາມາສໂວ ຠວາສໂວ ທິຏ຺ຐາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ.

໔. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ – ກາໂມໂຆ ຠໂວໂຆ ທິຏ຺ໂຐໂຆ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ.

໕. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ – ກາມໂຍໂຄ ຠວໂຍໂຄ ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ.

໖. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄນ຺ຖາ – ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ, ພ຺ຍາປາໂທ ກາຍຄນ຺ໂຖ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ, ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ.

໗. ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ອຸປາທານາ – ກາມຸປາທານໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ.

໘. ຉ ນີວຣຓານິ – ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນີວຣຓໍ ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓໍ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓໍ.

໙. ສຕ຺ຕ ¶ ອນຸສຍາ – ກາມຣາຄານຸສໂຍ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ມານານຸສໂຍ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ.

໑໐. ທສ ສໍໂຍຊນານິ – ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ຣູປຣາຄສໍໂຍຊນໍ ອຣູປຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຆສໍໂຍຊນໍ ມານສໍໂຍຊນໍ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສສໍໂຍຊນໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍໂຍຊນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສໍໂຍຊນໍ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ.

໑໑. ອປຣານິປິ ທສ ສໍໂຍຊນານິ – ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ຠວຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຆສໍໂຍຊນໍ ມານສໍໂຍຊນໍ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສສໍໂຍຊນໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍໂຍຊນໍ ອິສ຺ສາສໍໂຍຊນໍ ມຈ຺ຉຣິຍສໍໂຍຊນໍ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນໍ ອຠິຘມ຺ເມ (ວິຠ. ໙໖໙).

໑໒. ທສ ກິເລສາ – ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ທິຏ຺ຐິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ.

໑໓. ອາສວາທີສຸ ປເນຕ຺ຖ ກາມຠວນາເມນ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກາ ຕຓ຺ຫາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ ອຕ຺ຕວາທຸປາໂທ ຈ ຕຖາປວຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕເມວ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໔. ອາສໂວຆາ ຈ ໂຍຄາ ຈ,

ຕໂຍ ຄນ຺ຖາ ຈ ວຕ຺ຖຸໂຕ;

ອຸປາທານາ ທຸເວ ວຸຕ຺ຕາ,

ອຏ຺ຐ ນີວຣຓາ ສິຍຸໍ.

ຉເຬວານຸສຍາ ¶ ໂຫນ຺ຕິ, ນວ ສໍໂຍຊນາ ມຕາ;

ກິເລສາ ທສ ວຸຕ຺ໂຕຍໍ, ນວຘາ ປາປສງ຺ຄໂຫ.

ມິສ຺ສກສງ຺ຄໂຫ

໑໕. ມິສ຺ສກສງ຺ຄເຫ ຉ ເຫຕູ – ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ອໂລໂຠ ອໂທໂສ ອໂມໂຫ.

໑໖. ສຕ຺ຕ ¶ ຌານງ຺ຄານິ – ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ເອກຄ຺ຄຕາ ໂສມນສ຺ສໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸເປກ຺ຂາ.

໑໗. ທ຺ວາທສ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ມິຈ຺ຉາສມາຘິ.

໑໘. ພາວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

໑໙. ນວ ພລານິ – ສທ຺ຘາພລໍ ວີຣິຍພລໍ ສຕິພລໍ ສມາຘິພລໍ ປຎ຺ຎາພລໍ ຫິຣິພລໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ ອຫິຣິກພລໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປພລໍ.

໒໐. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຘິປຕີ – ຉນ຺ທາຘິປຕິ ວີຣິຍາຘິປຕິ ຈິຕ຺ຕາຘິປຕິ ວີມໍສາຘິປຕິ.

໒໑. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ – ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຕຕິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໒. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ¶ ປເນຕ຺ຖ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາຓໍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

໒໓. ອຣຫຕ຺ຕຜລຎາຓໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

໒໔. ມຊ຺ເຌ ຉ ຎາຓານິ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໒໕. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ຣູປາຣູປວເສນ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ.

໒໖. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ຌານງ຺ຄານິ, ອວີຣິເຍສຸ ພລານິ, ອເຫຕຸເກສຸ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໒໗. ຕຖາ ¶ ວິຈິກິຈ຺ຉາຈິຕ຺ເຕ ເອກຄ຺ຄຕາ ມຄ຺ຄິນ຺ທ຺ຣິຍພລຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ.

໒໘. ທ຺ວິເຫຕຸກຕິເຫຕຸກຊວເນສ຺ເວວ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ອຘິປຕິ ເອໂກວ ລພ຺ຠຕີຕິ.

໒໙. ຉ ເຫຕູ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄາ ນວ ວຕ຺ຖຸໂຕ.

ໂສຬສິນ຺ທ຺ຣິຍຘມ຺ມາ ຈ, ພລຘມ຺ມາ ນເວຣິຕາ.

ຈຕ຺ຕາໂຣຘິປຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາຫາຣາຕິ ສຕ຺ຕຘາ;

ກຸສລາທິສມາກິຓ຺ໂຓ, ວຸຕ຺ໂຕມິສ຺ສກສງ຺ຄໂຫ.

ໂພຘິປກ຺ຂິຍສງ຺ຄໂຫ

໓໐. ໂພຘິປກ຺ຂິຍສງ຺ຄເຫ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ.

໓໑. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ປຫານາຍ ວາຍາໂມ, ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ວາຍາໂມ, ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ວາຍາໂມ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ວາຍາໂມ.

໓໒. ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ອິທ຺ຘິປາທາ – ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ ວີຣິຍິທ຺ຘິປາໂທ ຈິຕ຺ຕິທ຺ຘິປາໂທ ວີມໍສິທ຺ຘິປາໂທ.

໓໓. ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

໓໔. ປຎ຺ຈ ພລານິ – ສທ຺ຘາພລໍ ວີຣິຍພລໍ ສຕິພລໍ ສມາຘິພລໍ ປຎ຺ຎາພລໍ.

໓໕. ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ – ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ.

໓໖. ອຏ຺ຐ ¶ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ.

໓໗. ເອຕ຺ຖ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ສມ຺ມາສຕິ ເອກາວ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໘. ຕຖາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາຕິ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ.

໓໙. ຉນ຺ໂທ ຈິຕ຺ຕມຸເປກ຺ຂາ ຈ, ສທ຺ຘາປສ຺ສທ຺ຘິປີຕິໂຍ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຈ ສງ຺ກປ຺ໂປ, ວາຍາໂມ ວິຣຕິຕ຺ຕຍໍ.

ສມ຺ມາສຕິ ສມາຘີຕິ, ຈຸທ຺ທເສເຕ ສຠາວໂຕ;

ສຕ຺ຕຕິໍສປ຺ປເຠເທນ, ສຕ຺ຕຘາ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ.

໔໐. ສງ຺ກປ຺ປປສ຺ສທ຺ຘິ ຈ ປີຕຸເປກ຺ຂາ,

ຉນ຺ໂທ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣຕິຕ຺ຕຍຎ຺ຈ;

ນເວກຐານາ ວິຣິຍໍ ນວຏ຺ຐ,

ສຕີ ສມາຘີ ຈຕຸ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາ;

ສທ຺ຘາ ທຸຐານຸຕ຺ຕມສຕ຺ຕຕິໍສ-

ຘມ຺ມານເມໂສ ປວໂຣ ວິຠາໂຄ.

໔໑. ສພ຺ເພ ¶ ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ວາ ສງ຺ກປ຺ປປີຕິໂຍ.

ໂລກິເຍປິ ຍຖາໂຍຄໍ, ຉພ຺ພິສຸທ຺ຘິປວຕ຺ຕິຍໍ.

ສພ຺ພສງ຺ຄໂຫ

໔໒. ສພ຺ພສງ຺ຄເຫ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ – ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ.

໔໓. ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ¶ – ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ.

໔໔. ທ຺ວາທສາຍຕນານິ – ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ໂສຕາຍຕນໍ ຆານາຍຕນໍ ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ ກາຍາຍຕນໍ ມນາຍຕນໍ ຣູປາຍຕນໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ຘມ຺ມາຍຕນໍ.

໔໕. ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ – ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ໂສຕຘາຕຸ ຆານຘາຕຸ ຊິວ຺ຫາຘາຕຸ ກາຍຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ ສທ຺ທຘາຕຸ ຄນ຺ຘຘາຕຸ ຣສຘາຕຸ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຆານວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ມໂນຘາຕຸ ຘມ຺ມຘາຕຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ.

໔໖. ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ – ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

໔໗. ເອຕ຺ຖ ປນ ເຈຕສິກສຸຂຸມຣູປນິພ຺ພານວເສນ ເອກູນສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມາຍຕນຘມ຺ມຘາຕູຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໔໘. ມນາຍຕນເມວ ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸວເສນ ຠິຊ຺ຊຕິ.

໔໙. ຣູປຎ຺ຈ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ, ເສສເຈຕສິກາ ຕຖາ.

ວິຎ຺ຎາຓມິຕິ ປຎ຺ເຈເຕ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ຠາສິຕາ.

໕໐. ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ¶ , ຕຖາ ເຕຠູມກາ ມຕາ.

ເຠທາຠາເວນ ນິພ຺ພານໍ, ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫນິສ຺ສຏໍ.

໕໑. ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓເຠເທນ, ຠວນ຺ຕາຍຕນານິ ຈ.

ທ຺ວາຣາລມ຺ພຕທຸປ຺ປນ຺ນ-ປຣິຍາເຍນ ຘາຕຸໂຍ.

໕໒. ທຸກ຺ຂໍ ¶ ເຕຠູມກໍ ວຏ຺ຏໍ, ຕຓ຺ຫາ ສມຸທໂຍ ຠເວ.

ນິໂຣໂຘ ນາມ ນິພ຺ພານໍ, ມຄ຺ໂຄ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມໂຕ.

໕໓. ມຄ຺ຄຍຸຕ຺ຕາ ຜລາ ເຈວ, ຈຕຸສຈ຺ຈວິນິສ຺ສຏາ.

ອິຕິ ປຎ຺ຈປ຺ປເຠເທນ, ປວຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພສງ຺ຄໂຫ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ສມຸຈ຺ຈຍສງ຺ຄຫວິຠາໂຄ ນາມ

ສຕ຺ຕໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໘. ປຈ຺ຈຍປຣິຈ຺ເຉໂທ

໑. ເຍສໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ, ເຍ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍາ ຍຖາ.

ຕໍ ວິຠາຄມິເຫທານິ, ປວກ຺ຂາມິ ຍຖາຣຫໍ.

໒. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນໂຍ ປຏ຺ຐານນໂຍ ເຈຕິ ປຈ຺ຈຍສງ຺ຄໂຫ ທຸວິໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓. ຕຕ຺ຖ ຕພ຺ຠາວຠາວີຠາວາກາຣມຕ຺ໂຕປລກ຺ຂິໂຕ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນໂຍ, ປຏ຺ຐານນໂຍ ປນ ອາຫຈ຺ຈປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິມາຣພ຺ຠ ປວຸຈ຺ຈຕິ, ອຸຠຍໍ ປນ ໂວມິສ຺ເສຕ຺ວາ ປປຎ຺ເຈນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນໂຍ

໔. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ ¶ , ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ¶ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນໂຍ.

໕. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ອທ຺ຘາ ທ຺ວາທສງ຺ຄານິ ວີສຕາກາຣາ ຕິສນ຺ຘິ ຈຕຸສງ຺ເຂປາ ຕີຓິ ວຏ຺ຏານິ ທ຺ເວ ມູລານິ ຈ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໖. ກຖໍ? ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ, ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ອນາຄໂຕ ອທ຺ຘາ, ມຊ຺ເຌ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາຕິ ຕໂຍ ອທ຺ຘາ.

໗. ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມຣູປໍ ສຬາຍຕນໍ ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປາທານໍ ຠໂວ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ທ຺ວາທສງ຺ຄານິ.

໘. ໂສກາທິວຈນໍ ປເນຕ຺ຖ ນິສ຺ສນ຺ທຜລນິທສ຺ສນໍ.

໙. ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫເຓນ ປເນຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາປິ ຄຫິຕາ ຠວນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ, ຊາຕິຊຣາມຣຓຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ວິຎ຺ຎາຓາທິຜລປຎ຺ຈກເມວ ຄຫິຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ –

໑໐. ອຕີເຕ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ, ອິທານິ ຜລປຎ຺ຈກໍ.

ອິທານິ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ, ອາຍຕິໍ ຜລປຎ຺ຈກນ຺ຕິ;

ວີສຕາກາຣາ ຕິສນ຺ຘິ, ຈຕຸສງ຺ເຂປາ ຈ ຠວນ຺ຕິ.

໑໑. ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫຸປາທານາ ຈ ກິເລສວຏ຺ຏໍ, ກມ຺ມຠວສງ຺ຂາໂຕ ຠເວກເທໂສ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ, ອຸປປຕ຺ຕິຠວສງ຺ຂາໂຕ ຠເວກເທໂສ ອວເສສາ ຈ ວິປາກວຏ຺ຏນ຺ຕິ ຕີຓິ ວຏ຺ຏານິ.

໑໒. ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາວເສນ ທ຺ເວ ມູລານິ ຈ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໑໓. ເຕສເມວ ¶ ¶ ຈ ມູລານໍ, ນິໂຣເຘນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

ຊຣາມຣຓມຸຈ຺ຉາຍ, ປີຬິຕານມຠິຓ຺ຫໂສ;

ອາສວານໍ ສມຸປ຺ປາທາ, ອວິຊ຺ຊາ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ.

ວຏ຺ຏມາພນ຺ຘມິຈ຺ເຈວໍ, ເຕຠູມກມນາທິກໍ;

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ, ປຏ຺ຐເປສິ ມຫາມຸນິ.

ປຏ຺ຐານນໂຍ

໑໔. ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ ວິປາກປຈ຺ຈໂຍ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ ຌານປຈ຺ຈໂຍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປຏ຺ຐານນໂຍ.

໑໕. ຉຘາ ນາມໍ ຕຸ ນາມສ຺ສ, ປຎ຺ຈຘາ ນາມຣູປິນໍ.

ເອກຘາ ປຸນ ຣູປສ຺ສ, ຣູປໍ ນາມສ຺ສ ເຈກຘາ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນາມຣູປານິ, ນາມສ຺ສ ທຸວິຘາ ທ຺ວຍໍ;

ທ຺ວຍສ຺ສ ນວຘາ ເຈຕິ, ຉພ຺ພິຘາ ປຈ຺ຈຍາ ກຖໍ.

໑໖. ອນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຏຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣນຕ຺ຖິວິຄຕວເສນ, ປຸຣິມານິ ຊວນານິ ປຈ຺ຉິມານໍ ຊວນານໍ ອາເສວນວເສນ, ສຫຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສເນຕິ ຈ ຉຘາ ນາມໍ ນາມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໑໗. ເຫຕຸຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ສຫຊາຕານໍ ນາມຣູປານໍ ເຫຕາທິວເສນ, ສຫຊາຕາ ເຈຕນາ ສຫຊາຕານໍ ນາມຣູປານໍ, ນານາກ຺ຂຓິກາ ເຈຕນາ ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ນາມຣູປານໍ ກມ຺ມວເສນ, ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາ ¶ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຫຊາຕານໍ ຣູປານໍ ວິປາກວເສເນຕິ ¶ ຈ ປຎ຺ຈຘາ ນາມໍ ນາມຣູປານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໑໘. ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາຊາຕວເສເນຕິ ເອກຘາວ ນາມໍ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໑໙. ຉ ວຕ຺ຖູນິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານິ ຈ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ປຸເຣຊາຕວເສເນຕິ ເອກຘາວ ຣູປໍ ນາມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໒໐. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນຕິ ຈ ທຸວິຘາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນາມຣູປານິ ນາມສ຺ເສວ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໑. ຕຕ຺ຖ ຣູປາທິວເສນ ຉພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ.

໒໒. ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ – ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ ເຈຕິ.

໒໓. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓເມວ ຄຣຸກຕໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍ.

໒໔. ອນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍ.

໒໕. ຣາຄາທໂຍ ປນ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘາທໂຍ ຈ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຠຊນໍ ອຸຕຸເສນາສນຎ຺ຈ ຍຖາຣຫໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ກຸສລາທິຘມ຺ມານໍ, ກມ຺ມໍ ວິປາການນ຺ຕິ ຈ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ.

໒໖. ອຘິປຕິສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍອາຫາຣອິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສເນຕິ ຍຖາຣຫໍ ນວຘາ ນາມຣູປານິ ນາມຣູປານໍ ປຈ຺ຈຍາ ຠວນ຺ຕິ.

໒໗. ຕຕ຺ຖ ¶ ຄຣຸກຕມາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິວເສນ ນາມານໍ, ສຫຊາຕາຘິປຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ສຫຊາຕວເສນ ສຫຊາຕານໍ ນາມຣູປານນ຺ຕິ ຈ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ.

໒໘. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ¶ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຫຊາຕຣູປານຎ຺ຈ, ມຫາຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ, ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸວິປາກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຈ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ.

໒໙. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ມຫາຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸວິປາກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຈ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ.

໓໐. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຫຊາຕຣູປານຎ຺ຈ, ມຫາຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ, ຉ ວຕ຺ຖູນິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນນ຺ຕິ ຈ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ.

໓໑. ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ, ອຣູປິໂນ ອາຫາຣາ ສຫຊາຕານໍ ນາມຣູປານນ຺ຕິ ຈ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ.

໓໒. ປຎ຺ຈ ປສາທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ, ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປາທິນ຺ນຣູປານໍ, ອຣູປິໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາ ສຫຊາຕານໍ ນາມຣູປານນ຺ຕິ ຈ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ.

໓໓. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸ ວິປາການໍ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ສຫຊາຕຣູປານໍ ສຫຊາຕວເສນ, ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາຊາຕວເສນ ຉ ວຕ຺ຖູນິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ປຸເຣຊາຕວເສເນຕິ ຈ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ.

໓໔. ສຫຊາຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ, ປຈ຺ຉາຊາຕຎ຺ຈ ສພ຺ພຖາ.

ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ຣູປຊີວິຕມິຈ຺ຈຍນ຺ຕິ. –

ປຎ຺ຈວິໂຘ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ຈ.

໓໕. ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສຍກມ຺ມຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍສຸ ¶ ຈ ສພ຺ເພປິ ປຈ຺ຈຍາ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໓໖. ສຫຊາຕຣູປນ຺ຕິ ¶ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານຎ຺ຈ ວເສນ ທຸວິຘໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໗. ອິຕິ ເຕກາລິກາ ຘມ຺ມາ, ກາລມຸຕ຺ຕາ ຈ ສມ຺ຠວາ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ, ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕາ ຕຖາ;

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນາມຣູປານໍ, ວເສນ ຕິວິຘາ ຐິຕາ;

ປຈ຺ຈຍາ ນາມ ປຏ຺ຐາເນ, ຈຕຸວີສຕິ ສພ຺ພຖາ.

໓໘. ຕຕ຺ຖ ຣູປຘມ຺ມາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘວ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກສງ຺ຂາຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ, ນິພ຺ພານຎ຺ເຈຕິ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ອຣູປນ຺ຕິ ຈ ນາມນ຺ຕິ ຈ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ

໓໙. ຕໂຕ ອວເສສາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປນ ປຎ຺ຎາປິຍຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ຈ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ.

໔໐. ກຖໍ? ຕໍຕໍຠູຕວິປຣິຓາມາກາຣມຸປາທາຍ ຕຖາ ຕຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຠູມິປພ຺ພຕາທິກາ, ສມ຺ຠາຣສນ຺ນິເວສາກາຣມຸປາທາຍ ເຄຫຣຖສກຏາທິກາ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກມຸປາທາຍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາທິກາ, ຈນ຺ທາວຏ຺ຏນາທິກມຸປາທາຍ ທິສາກາລາທິກາ, ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐາກາຣມຸປາທາຍ ກູປຄຸຫາທິກາ, ຕໍຕໍຠູຕນິມິຕ຺ຕໍ ຠາວນາວິເສສຎ຺ຈ ອຸປາທາຍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕາທິກາ ເຈຕິ ເອວມາທິປ຺ປເຠທາ ປນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານາປິ ອຕ຺ຖຈ຺ຉາຍາກາເຣນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານມາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຕໍ ຕໍ ອຸປາທາຍ ອຸປນິຘາຍ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາ ຕຖາ ປຣິກປ຺ປິຍມານາ ສງ຺ຂາຍຕິ ສມຎ຺ຎາຍຕິ ໂວຫຣີຍຕິ ປຎ຺ຎາປີຍຕີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎາປິຍຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

໔໑. ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປນ ນາມນາມກມ຺ມາທິນາເມນ ປຣິທີປິຕາ, ສາ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ວິຊ຺ຊມາເນນ ¶ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອວິຊ຺ຊມາເນນ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ¶ , ວິຊ຺ຊມາເນນ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອວິຊ຺ຊມາເນນ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເຈຕິ ຉພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ.

໔໒. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ປນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິຊ຺ຊມານໍ ຣູປເວທນາທິໍ ເອຕາຍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ຕທາຍໍ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຍທາ ປນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານໍ ຠູມິປພ຺ພຕາທິໍ ເອຕາຍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ຕທາຍໍ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ໂວມິສ຺ສກວເສນ ເສສາ ຍຖາກ຺ກມໍ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ, ອິຕ຺ຖິສທ຺ໂທ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຣາຊປຸຕ຺ໂຕຕິ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໓. ວຈີໂຆສານຸສາເຣນ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ.

ປວຕ຺ຖານນ຺ຕຣຸປ຺ປນ຺ນ-ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ໂຄຈຣາ.

ອຕ຺ຖາ ຍສ຺ສານຸສາເຣນ, ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ຕໂຕ ປຣໍ;

ສາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ໂລກສງ຺ເກຕນິມ຺ມິຕາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ປຈ຺ຈຍສງ຺ຄຫວິຠາໂຄ ນາມ

ອຏ຺ຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໙. ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉໂທ

໑. ສມຖວິປສ຺ສນານໍ, ຠາວນານມິໂຕ ປຣໍ.

ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປວກ຺ຂາມິ, ທຸວິຘມ຺ປິ ຍຖາກ຺ກມໍ.

ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານໍ

໒. ຕຕ຺ຖ ສມຖສງ຺ຄເຫ ຕາວ ທສ ກສິຓານິ, ທສ ອສຸຠາ, ທສ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ, ເອກາ ສຎ຺ຎາ, ເອກໍ ວວຕ຺ຖານໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ ເຈຕິ ສຕ຺ຕວິເຘນ ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານສງ຺ຄໂຫ.

ຈຣິຕເຠໂທ

໓. ຣາຄຈຣິຕາ ¶ ¶ ໂທສຈຣິຕາ ໂມຫຈຣິຕາ ສທ຺ຘາຈຣິຕາ ພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ ວິຕກ຺ກຈຣິຕາ ເຈຕິ ຉພ຺ພິເຘນ ຈຣິຕສງ຺ຄໂຫ.

ຠາວນາເຠໂທ

໔. ປຣິກມ຺ມຠາວນາ ອຸປຈາຣຠາວນາ ອປ຺ປນາຠາວນາ ເຈຕິ ຕິສ຺ໂສ ຠາວນາ.

ນິມິຕ຺ຕເຠໂທ

໕. ປຣິກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ຕີຓິ ນິມິຕ຺ຕານິ ຈ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໖. ກຖໍ? ປຖວີກສິຓໍ ອາໂປກສິຓໍ ເຕໂຊກສິຓໍ ວາໂຍກສິຓໍ ນີລກສິຓໍ ປີຕກສິຓໍ ໂລຫິຕກສິຓໍ ໂອທາຕກສິຓໍ ອາກາສກສິຓໍ ອາໂລກກສິຓຎ຺ເຈຕິ ອິມານິ ທສ ກສິຓານິ ນາມ.

໗. ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ວິນີລກໍ ວິປຸພ຺ພກໍ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ໂລຫິຕກໍ ປຸຬວກໍ ອຏ຺ຐິກຎ຺ເຈຕິ ອິເມ ທສ ອສຸຠາ ນາມ.

໘. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ ສໍຆານຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ ມຣຓານຸສ຺ສຕິ ກາຍຄຕາສຕິ ອານາປານສ຺ສຕິ ເຈຕິ ອິມາ ທສ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ ນາມ.

໙. ເມຕ຺ຕາ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ເຈຕິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ ນາມ, ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣຕິ ຈ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໐. ອາຫາເຣປຏິກູລສຎ຺ຎາ ເອກາ ສຎ຺ຎາ ນາມ.

໑໑. ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ¶ ເອກໍ ວວຕ຺ຖານໍ ນາມ.

໑໒. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທໂຍ ¶ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ ນາມາຕິ ສພ຺ພຖາປິ ສມຖນິທ຺ເທເສ ຈຕ຺ຕາລີສ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ຠວນ຺ຕິ.

ສປ຺ປາຍເຠໂທ

໑໓. ຈຣິຕາສຸ ປນ ທສ ອສຸຠາ ກາຍຄຕາສຕິສງ຺ຂາຕາ ໂກຏ຺ຐາສຠາວນາ ຈ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍາ.

໑໔. ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ ນີລາທີນິ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ກສິຓານິ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ.

໑໕. ອານາປານໍ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ຈ,

໑໖. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທໂຍ ຉ ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ.

໑໗. ມຣຓອຸປສມສຎ຺ຎາວວຕ຺ຖານານິ ພຸທ຺ຘິຈຣິຕສ຺ສ.

໑໘. ເສສານິ ປນ ສພ຺ພານິປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສປ຺ປາຍານິ, ຕຕ຺ຖາປິ ກສິເຓສຸ ປຸຖຸລໍ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ, ຂຸທ຺ທກໍ ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ເສວາຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍເຠໂທ.

ຠາວນາເຠໂທ

໑໙. ຠາວນາສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ປຣິກມ຺ມຠາວນາ ລພ຺ຠເຕວ, ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທີສຸ ອຏ຺ຐສຸ ສຎ຺ຎາວວຕ຺ຖາເນສຸ ຈາຕິ ທສສຸກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຸປຈາຣຠາວນາວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນຕ຺ຖິ ອປ຺ປນາ.

໒໐. ເສເສສຸ ປນ ສມຕິໍສກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອປ຺ປນາຠາວນາປິ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໒໑. ຕຕ຺ຖາປິ ¶ ທສ ກສິຓານິ ອານາປານຎ຺ຈ ປຎ຺ຈກຊ຺ຌານິການິ.

໒໒. ທສ ¶ ອສຸຠາ ກາຍຄຕາສຕິ ຈ ປຐມຊ຺ຌານິກາ.

໒໓. ເມຕ຺ຕາທໂຍ ຕໂຍ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິກາ.

໒໔. ອຸເປກ຺ຂາ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິກາຕິ ຉພ຺ພີສຕິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານິການິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ.

໒໕. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ອາຣຸປ຺ປາ ອາຣຸປ຺ປຊ຺ຌານິກາຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຠາວນາເຠໂທ.

ໂຄຈຣເຠໂທ

໒໖. ນິມິຕ຺ເຕສຸ ປນ ປຣິກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ຍຖາຣຫໍ ປຣິຍາເຍນ ລພ຺ຠນ຺ເຕວ.

໒໗. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ກສິຓາສຸຠໂກຏ຺ຐາສອານາປາເນສ຺ເວວ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຫິ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕມາຣພ຺ຠ ອຸປຈາຣສມາຘິ ອປ຺ປນາສມາຘິ ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໒໘. ກຖໍ? ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ຫິ ປຖວີມຓ຺ຑລາທີສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຕມາຣມ຺ມຓໍ ປຣິກມ຺ມນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ຈ ຠາວນາ ປຣິກມ຺ມຠາວນາ ນາມ.

໒໙. ຍທາ ປນ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕນ ສມຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ອາປາຖມາຄຕໍ, ຕທາ ຕເມວາຣມ຺ມຓໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ, ສາ ຈ ຠາວນາ ສມາຘິຍຕິ.

໓໐. ຕຖາ ສມາຫິຕສ຺ສ ປເນຕສ຺ສ ຕໂຕ ປຣໍ ຕສ຺ມິໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ເຕ ປຣິກມ຺ມສມາຘິນາ ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຍທາ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ວຕ຺ຖຸຘມ຺ມວິມຸຈ຺ຈິຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ຠາວນາມຍມາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ເຕ ສນ຺ນິສນ຺ນໍ ສມປ຺ປິຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໑. ຕໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິປນ຺ຖວິປ຺ປຫີນາ ກາມາວຈຣສມາຘິສງ຺ຂາຕາ ອຸປຈາຣຠາວນາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ນາມ ໂຫຕິ.

໓໒. ຕໂຕ ¶ ປຣໍ ຕເມວ ປຣິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຈາຣສມາຘິນາ ສມາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຣູປາວຈຣປຐມຊ຺ຌານມປ຺ເປຕິ.

໓໓. ຕໂຕ ປຣໍ ຕເມວ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ສມາປຊ຺ຊນໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ເຈຕິ ອິມາຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວສິຕາຫິ ວສີຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ວິຕກ຺ກາທິກໂມຬາຣິກງ຺ຄໍ ປຫານາຍ ວິຈາຣາທິສຸຂຸມງ຺ຄຸປຕ຺ຕິຍາ ປທຫໂຕ ຍຖາກ຺ກມໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທໂຍ ຍຖາຣຫມປ຺ເປນ຺ຕິ.

໓໔. ອິຈ຺ເຈວໍ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ທ຺ວາວີສຕິກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕມຸປລພ຺ຠຕິ.

໓໕. ອວເສເສສຸ ປນ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໓໖. ອາກາສວຊ຺ຊິຕກສິເຓສຸ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກສິຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ລທ຺ຘມາກາສໍ ອນນ຺ຕວເສນ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປມປ຺ເປຕິ.

໓໗. ຕເມວ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓໍ ອນນ຺ຕວເສນ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປມປ຺ເປຕິ.

໓໘. ຕເມວ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓາຠາວໍ ປນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປມປ຺ເປຕິ.

໓໙. ຕຕິຍາຣຸປ຺ປໍ ‘‘ສນ຺ຕເມຕໍ, ປຓີຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປມປ຺ເປຕິ.

໔໐. ອວເສເສສຸ ຈ ທສສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ພຸທ຺ຘຄຸຓາທິກມາຣມ຺ມຓມາຣພ຺ຠ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ສາຘຸກມຸຄ຺ຄຫິເຕ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິກມ຺ມຎ຺ຈ ສມາຘິຍຕິ, ອຸປຈາໂຣ ຈ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໔໑. ອຠິຎ຺ຎາວເສນ ¶ ປວຕ຺ຕມານໍ ປນ ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ອຠິຎ຺ຎາປາທກປຎ຺ຈມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍາທິກມາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຍຖາຣຫມປ຺ເປຕິ.

໔໒. ອຠິຎ຺ຎາ ¶ ຈ ນາມ –

ອິທ຺ຘິວິຘໍ ທິພ຺ພໂສຕໍ, ປຣຈິຕ຺ຕວິຊານນາ;

ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂູຕິ ປຎ຺ຈຘາ.

ອຍເມຕ຺ຖ ໂຄຈຣເຠໂທ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ຈ ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານນໂຍ.

ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ

ວິສຸທ຺ຘິເຠໂທ

໔໓. ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ປນ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ເຈຕິ ສຕ຺ຕວິເຘນ ວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຄໂຫ.

໔໔. ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ເຈຕິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ.

໔໕. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ເຈຕິ ຕິສ຺ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ.

໔໖. ສມ຺ມສນຎາຓໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ຠງ຺ຄຎາຓໍ ຠຍຎາຓໍ ອາທີນວຎາຓໍ ນິພ຺ພິທາຎາຓໍ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ອນຸໂລມຎາຓຎ຺ເຈຕິ ທສ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ.

໔໗. ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ ເຈຕິ ຕໂຍ ວິໂມກ຺ຂາ.

໔໘. ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາ ¶ ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສານາ ເຈຕິ ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ ຈ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໔໙. ກຖໍ ¶ ? ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລຎ຺ເຈຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

໕໐. ອຸປຈາຣສມາຘິ ອປ຺ປນາສມາຘິ ເຈຕິ ທຸວິໂຘປິ ສມາຘິ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

໕໑. ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານວເສນ ນາມຣູປ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

໕໒. ເຕສເມວ ຈ ນາມຣູປານໍ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

໕໓. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ຕຖາປຣິຄ຺ຄຫິເຕສຸ ສປ຺ປຈ຺ຈເຍສຸ ເຕຠູມກສງ຺ຂາເຣສຸ ອຕີຕາທິເຠທຠິນ຺ເນສຸ ຂນ຺ຘາທິນຍມາຣພ຺ຠ ກລາປວເສນ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ, ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ອທ຺ຘານວເສນ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຂຓວເສນ ວາ ສມ຺ມສນຎາເຓນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ເຕສ຺ເວວ ປຈ຺ຈຍວເສນ ຂຓວເສນ ຈ ອຸທຍພ຺ພຍຎາເຓນ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຈ –

‘‘ໂອຠາໂສ ປີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິ, ອຘິໂມກ຺ໂຂ ຈ ປຄ຺ຄໂຫ;

ສຸຂໍ ຎາຓມຸປຏ຺ຐານມຸເປກ຺ຂາ ຈ ນິກນ຺ຕິ ເຈ’’ຕິ. –

ໂອຠາສາທິວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສປຣິປນ຺ຖປຣິຄ຺ຄຫວເສນ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄລກ຺ຂຓວວຕ຺ຖານໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

໕໔. ຕຖາ ປຣິປນ຺ຖວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາ ວານຸໂລມາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ວິປສ຺ສນາປຣມ຺ປຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນວ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

໕໕. ຕສ຺ເສວໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ¶ ປນ ວິປສ຺ສນາປຣິປາກມາຄມ຺ມ ‘‘ອິທານິ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠວງ຺ຄໍ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕານິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓມາຣພ຺ຠ ປຣິກມ຺ໂມປຈາຣານຸໂລມນາເມນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໕໖. ຍາ ¶ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ, ສາ ສານຸໂລມາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຕິ ຈ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໕໗. ຕໂຕ ປຣໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານມາລມ຺ພິຕ຺ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕມຠິຠວນ຺ຕໍ, ອຣິຍໂຄຕ຺ຕມຠິສມ຺ໂຠນ຺ຕຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຕິ.

໕໘. ຕສ຺ສານນ຺ຕຣເມວ ມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ປຊຫນ຺ໂຕ, ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ຠາວນາວເສນ ອປ຺ປນາວີຖິໂມຕຣຕິ.

໕໙. ຕໂຕ ປຣໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕິ, ປຸນ ຠວງ຺ຄໍ ໂວຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໖໐. ມຄ຺ຄໍ ຜລຎ຺ຈ ນິພ຺ພານໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ.

ຫີເນ ກິເລເສ ເສເສ ຈ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ ວານ ວາ.

ຉພ຺ພິສຸທ຺ຘິກເມເນວໍ, ຠາເວຕພ຺ໂພ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ;

ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ນາມ ມຄ຺ໂຄ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ວິສຸທ຺ຘິເຠໂທ.

ວິໂມກ຺ຂເຠໂທ

໖໑. ຕຕ຺ຖ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ອຕ຺ຕາຠິນິເວສໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕີ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ ໂຫຕິ.

໖໒. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ¶ ວິປລ຺ລາສນິມິຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕີ ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ.

໖໓. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ¶ ຕຓ຺ຫາປຓິຘິໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕີ ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ.

໖໔. ຕສ຺ມາ ຍທິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສຕິ, ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ ໂຫຕິ ມຄ຺ໂຄ.

໖໕. ຍທິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວິປສ຺ສຕິ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ.

໖໖. ຍທິ ທຸກ຺ຂໂຕ ວິປສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ ນາມາຕິ ຈ ມຄ຺ໂຄ ວິປສ຺ສນາຄມນວເສນ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ, ຕຖາ ຜລຎ຺ຈ ມຄ຺ຄາຄມນວເສນ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ.

໖໗. ຜລສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍໍ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິປສ຺ສນ຺ຕານໍ ຍຖາສກຜລມຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປິ ວິປສ຺ສນາຄມນວເສເນວ ສຸຎ຺ຎຕາທິວິໂມກ຺ໂຂຕິ ຈ ປວຸຈ຺ຈຕິ, ອາຣມ຺ມຓວເສນ ປນ ສຣສວເສນ ຈ ນາມຕ຺ຕຍໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສມເມວ ຈ.

ອຍເມຕ຺ຖ ວິໂມກ຺ຂເຠໂທ.

ປຸຄ຺ຄລເຠໂທ

໖໘. ເອຕ຺ຖ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາປຫາເນນ ປຫີນາປາຍຄມໂນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ ໂສຕາປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ.

໖໙. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸກຣຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ນາມ ໂຫຕິ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ.

໗໐. ອນາຄາມິມຄ຺ຄໍ ¶ ຠາເວຕ຺ວາ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານມນວເສສປ຺ປຫາເນນ ອນາຄາມີ ນາມ ໂຫຕິ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ.

໗໑. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອນວເສສກິເລສປ຺ປຫາເນນ ອຣຫາ ນາມ ໂຫຕິ ຂີຓາສໂວ ໂລເກ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລເຠໂທ.

ສມາປຕ຺ຕິເຠໂທ

໗໒. ຜລສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍໍ ¶ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຍຖາສກຜລວເສນ ສາຘາຣຓາວ.

໗໓. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ ປນ ອນາຄາມີນຎ຺ເຈວ ອຣຫນ຺ຕານຎ຺ຈ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຐມຊ຺ຌານາທິມຫຄ຺ຄຕສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ຄເຕ ສງ຺ຂາຣຘມ຺ເມ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ວິປສ຺ສນ຺ໂຕ ຍາວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ອຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍາທິກໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອປ຺ປນາຊວນານໍ ປຣໂຕ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ນິໂຣຘສມາປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ.

໗໔. ວຸຏ຺ຐານກາເລ ປນ ອນາຄາມິໂນ ອນາຄາມິຜລຈິຕ຺ຕໍ, ອຣຫໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ຕໍ ເອກວາຣເມວ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄປາໂຕ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ສມາປຕ຺ຕິເຠໂທ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ຈ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານນໂຍ.

ອຸຍ຺ໂຍຊນໍ

໗໕. ຠາເວຕພ຺ພໍ ¶ ປນິຈ຺ເຈວໍ, ຠາວນາທ຺ວຍມຸຕ຺ຕມໍ.

ປຏິປຕ຺ຕິຣສສ຺ສາທໍ, ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ ສາສເນຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ກມ຺ມຏ຺ຐານສງ຺ຄຫວິຠາໂຄ ນາມ

ນວໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ນິຄມນໍ

(ກ) ຈາຣິຕ຺ຕໂສຠິຕວິສາລກຸໂລທເຍນ ¶ ,

ສທ຺ຘາຠິວຸຑ຺ຒປຣິສຸທ຺ຘຄຸໂຓທເຍນ;

ນມ຺ປວ຺ຫເຍນ ປຓິຘາຍ ປຣານຸກມ຺ປໍ,

ຍໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ປກຣຓໍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ ຕໍ.

(ຂ) ປຸຎ຺ເຎນ ເຕນ ວິປຸເລນ ຕຸ ມູລໂສມໍ;

ຘຎ຺ຎາຘິວາສມຸທິໂຕທິຕມາຍຸກນ຺ຕໍ;

ປຎ຺ຎາວທາຕຄຸຓໂສຠິຕລຊ຺ຊິຠິກ຺ຂູ,

ມຎ຺ຎນ຺ຕຸ ປຸຎ຺ຎວິຠໂວທຍມງ຺ຄລາຍ.

ອິຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘາຈຣິເຍນ ຣຈິຕໍ

ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫໍ ນາມ ປກຣຓໍ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ.

ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນີຏີກາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

(ກ) ວິສຸທ຺ຘກຣຸຓາຎາຓໍ ¶ ¶ , ພຸທ຺ຘໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘປູຊິຕໍ;

ຘມ຺ມໍ ສທ຺ຘມ຺ມສມ຺ຠູຕໍ, ນຕ຺ວາ ສໍຆໍ ນິຣງ຺ຄຓໍ.

(ຂ) ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ມຫາເຖຣໍ, ປຣິຍຕ຺ຕິວິສາຣທໍ;

ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສິຣສາ ຘີຣໍ, ຄຣຸໍ ຄາຣວຠາຊນໍ.

(ຄ) ວຓ຺ຓຍິສ຺ສໍ ສມາເສນ, ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫໍ;

ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູນໍ, ປຣໍ ປີຕິວິວຑ຺ຒນໍ.

(ຆ) ໂປຣາເຓຫິ ¶ ອເນກາປິ, ກຕາ ຍາ ປນ ວຓ຺ຓນາ;

ນ ຕາຫິ ສກ຺ກາ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຕເວ ອິຘ.

(ງ) ຕສ຺ມາ ລີນປທາເນຕ຺ຖ, ສາຘິປ຺ປາຍມຫາປຍໍ;

ວິຠາເວນ຺ໂຕ ສມາເສນ, ຣຈຍິສ຺ສາມິ ວຓ຺ຓນນ຺ຕິ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາວຓ຺ຓນາ

໑. ປຣມວິຈິຕ຺ຕນຍສມນ຺ນາຄຕໍ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນວິຄ຺ຄາຫຓສມຕ຺ຖໍ ສຸວິມລວິປຸລປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍຊນນໍ ປກຣຓມິທມາຣຠນ຺ໂຕຍມາຈຣິໂຍ ປຐມໍ ຕາວ ຣຕນຕ຺ຕຍປຓາມາຠິເຘຍ຺ຍ ກຣຓປ຺ປກາຣປກຣຓາຠິຘານປໂຍຊນານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິມາຫ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ຫິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ…ເປ… ອຠິວາທິຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ຣຕນຕ຺ຕຍປຓາໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ອຠິເຘຍ຺ຍກຣຓປ຺ປກາຣປກຣຓາຠິຘານານິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖານໍ ອິຘ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພຠາວທສ຺ສເນນ ເຕສໍ ອິມິນາ ສມຸທິເຕນ ປຏິປາເທຕພ຺ພຠາວທີປນໂຕ, ເອກຕ຺ຖ ສງ຺ຄຍ຺ຫ ກຖນາກາຣທີປນໂຕ, ອຕ຺ຖານຸຄຕສມຎ຺ຎາປຣິທີປນໂຕ ຈ. ປໂຍຊນໍ ປນ ສງ຺ຄຫປເທນ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ທສ຺ສິຕເມວ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖານໍ ເອກຕ຺ຖ ສງ຺ຄເຫ ສຕິ ຕທຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາທິວເສນ ເຕສໍ ສຣູປາວໂພຘສ຺ສ, ຕມ຺ມູລິກາຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຕ຺ຖສິທ຺ຘິຍາ ອນາຍາເສນ ສໍສິຊ຺ຌນໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ຣຕນຕ຺ຕຍປຓາມປ຺ປໂຍຊນໍ ຕາວ ພຫຸຘາ ປປຎ຺ເຈນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ, ວິເສສໂຕ ປນ ອນ຺ຕຣາຍນິວາຣຓໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄຫກາເຣຫິ ‘‘ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ຫຕນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ). ຣຕນຕ຺ຕຍປຓາໂມ ຫິ ອຕ຺ຖໂຕ ປຓາມກິຣິຍາຠິນິປ຺ຜາທິກາ ກຸສລເຈຕນາ, ສາ ຈ ວນ຺ທເນຍ຺ຍວນ຺ທການໍ ເຂຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍສມ຺ປທາຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍຠູຕາ ຍຖາລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອນຸພລປ຺ປທານວເສນ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕວິປາກສນ຺ຕຕິຍາ ອນ຺ຕຣາຍກຣານິ ອຸປປີຬກອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມານິ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ຕນ຺ນິທານານໍ ຍຖາຘິປ຺ເປຕສິທ຺ຘິວິພນ຺ຘການໍ ໂຣຄາທິອນ຺ຕຣາຍານມປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ສາເຘຕິ. ຕສ຺ມາ ປກຣຓາຣມ຺ເຠ ຣຕນຕ຺ຕຍປຓາມກຣຓໍ ຍຖາຣທ຺ຘປກຣຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ປຣິສມາປນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ໂສຕູນຎ຺ຈ ວນ຺ທນາປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອຸຄ຺ຄຫຓຘາຣຓາທິສໍສິຊ຺ຌນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ອຠິເຘຍ຺ຍກຖນໍ ປນ ວິທິຕາຠິເຘຍ຺ຍສ຺ເສວ ຄນ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎູຫິ ອຸຄ຺ຄຫຓາທິວເສນ ¶ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພຠາວໂຕ. ກຣຓປ຺ປກາຣປ຺ປໂຍຊນສນ຺ທສ຺ສນານິ ຈ ໂສຕຸຊນສມຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ. ອຠິຘານກຖນໍ ປນ ໂວຫາຣສຸຂຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສມຸທາຍຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປນ ອວຍວຕ຺ໂຖ ¶ – ສສທ຺ຘມ຺ມຄຓຸຕ຺ຕມໍ ອຕຸລໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠິວາທິຍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫໍ ຠາສິສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ສມ຺ມາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຠຄວາ. ໂສ ຫິ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕເຠທໍ ສກລມ຺ປິ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓປຏິເວຘວເສນ ສມ຺ມາ ສຍໍ ວິຈິໂຕປຈິຕປາຣມິຕາສມ຺ຠູເຕນ ສຍມ຺ຠູຎາເຓນ ສາມໍ ພຸຊ຺ຌິ ອຎ຺ຎາສິ. ຍຖາຫ ‘‘ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ກມຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໑; ມ. ນິ. ໑.໒໘໕; ໒.໓໔໑; ຘ. ປ. ໓໕໓), ອຖ ວາ ພຸຘຘາຕຸສ຺ສ ຊາຄຣຓວິກສນຕ຺ເຖສຸປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ອນຎ຺ຎປຏິໂພຘິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຍເມວ ສວາສນສມ຺ໂມຫນິທ຺ທາຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວິຄໂຕ, ທິນກຣກິຣຓສມາຄເມນ ປຣມຣຸຈິຣສິຣິໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິກສິຕມິວ ປທຸມໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາຓສມາຄເມນ ອປຣິມິຕຄຸຓຄຓາລງ຺ກຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ມາ ສຍເມວ ວິກສິໂຕ ວິກາສມນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈນຕ຺ຖໂຍເຄປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສທ຺ທສ຺ສ ຠຄວຕິ ສມຎ຺ຎາວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຕຸລ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວິເສເສຕິ. ຕຸລາຍ ສມ຺ມິໂຕ ຕຸລ຺ໂຍ, ໂສເຍວ ຕຸໂລ ຍກາຣໂລປວເສນ. ອຖ ວາ ສມ຺ມິຕຕ຺ເຖ ອກາຣປຈ຺ຈຍວເສນ ຕຸລາຍ ສມ຺ມິໂຕ ຕຸໂລ, ນ ຕຸໂລ ອຕຸໂລ, ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ເກນຈິ ອສທິໂສ, ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ວາ ຕຸໂລ ສທິໂສຕິ ອຕຸໂລ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລຠາວໂຕ. ຍຖາຫ ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ ວາ ຈຕຸປ຺ປທາ ວາ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ໕.໓໒; ອິຕິວຸ. ໙໐).

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ເຫຕຸຜລສຕ຺ຕູປກາຣສມ຺ປທາວເສນ ຕີຫາກາເຣຫິ ຠຄວໂຕ ໂຖມນາ ກຕາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸສມ຺ປທາ ນາມ ມຫາກຣຸຓາສມາໂຍໂຄ ໂພຘິສມ຺ຠາຣສມ຺ຠຣຓຎ຺ຈ ¶ . ຜລສມ຺ປທາ ປນ ຎາຓປຫານອານຸຠາວຣູປກາຍສມ຺ປທາວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ຕມ຺ມູລການິ ຈ ທສພລາທິຎາຓານິ ຎາຓສມ຺ປທາ. ສວາສນສກລສໍກິເລສານມຈ຺ຈນ຺ຕມນຸປ຺ປາທຘມ຺ມຕາປາທນໍ ປຫານສມ຺ປທາ. ຍຖິຈ຺ຉິຕນິປ຺ຜາທເນ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ອານຸຠາວສມ຺ປທາ. ສກລໂລກນຍນາຠິເສກຠູຕາ ປນ ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕາ ອຕ຺ຕຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິ ຣູປກາຍສມ຺ປທາ ນາມ. ສຕ຺ຕູປກາໂຣ ປນ ອາສຍປໂຍຄວເສນ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ເທວທຕ຺ຕາທີສຸ ວິໂຣຘິສຕ຺ເຕສຸປິ ¶ ນິຈ຺ຈໍ ຫິຕຊ຺ຌາສຍຕາ, ອປຣິປາກຄຕິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກກາລາຄມນຎ຺ຈ ອາສໂຍ ນາມ. ຕທຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ປນ ລາຠສກ຺ກາຣາທິນິຣເປກ຺ຂຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຍານຕ຺ຕຍມຸເຂນ ສພ຺ພທຸກ຺ຂນິຍ຺ຍານິກຘມ຺ມເທສນາ ປໂຍໂຄ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຜລສມ຺ປທາ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ທສ຺ສິຕາ, ອິຕຣາ ປນ ທ຺ເວ, ຕຖາ ສຕ຺ຕູປກາຣສມ຺ປທາ ຈ ‘‘ອຕຸລ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ, ຕທຸປາຍຠູຕາ ປນ ເຫຕຸສມ຺ປທາ ທ຺ວີຫິປິ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ທສ຺ສິຕາ ຕຖາວິຘເຫຕຸພ຺ຍຕິເຣເກນ ຕທຸຠຍສມ຺ປຕ຺ຕີນມສມ຺ຠວໂຕ, ອເຫຕຸກຕ຺ເຕ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕາສໍ ສມ຺ຠວປ຺ປສງ຺ຄໂຕ.

ຕເທວໍ ຕິວິຘາວຕ຺ຖາສງ຺ຄຫິຕໂຖມນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອິທານິ ເສສຣຕນານມ຺ປິ ປຓາມມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສສທ຺ຘມ຺ມຄຓຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. ຄຸຓີຠູຕານມ຺ປິ ຫິ ຘມ຺ມສໍຆານໍ ອຠິວາເທຕພ຺ພຠາໂວ ສຫໂຍເຄນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ຍຖາ ‘‘ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ອາຄໂຕຕິ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສາປິ ອາຄມນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕານໍ ຘາເຣນ຺ເຕ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ, ວຏ຺ຏທຸກ຺ເຂສຸ ຈ ອປຕມາເນ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ໂມ, ຈຕຸມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານວເສນ ນວວິໂຘ, ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ສຫ ທສວິໂຘ ວາ ຘມ຺ໂມ. ຘາຣຓຎ຺ຈ ປເນຕສ຺ສ ອປາຍາທິນິພ຺ພຕ຺ຕກກິເລສວິທ຺ຘໍສນໍ, ຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ກິເລສສມຸຈ຺ເຉທກຠາວໂຕ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ¶ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖສິທ຺ຘິເຫຕຸຕາຍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ລພ຺ຠຕິ, ຜລສ຺ສ ປນ ກິເລສານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນວເສນ ມຄ຺ຄານຸກູລປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ, ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ຈ ຕທຘິຄມເຫຕຸຕາຍາຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປຣິຍາຍໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສຕໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ, ສນ຺ໂຕ ວາ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ນ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິກປ຺ປິໂຕ ອຕ຺ຕາ ວິຍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາໂນ ສນ຺ໂຕ ວາ ປສຕ຺ໂຖ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທິຄຸຓໂຍຄໂຕ ນ ພາຫິຣກຘມ຺ໂມ ວິຍ ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ຘມ຺ໂມຕິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ, ຄໂຓ ຈ ໂສ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ສມູຫຠາວໂຕ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທິຄຸຓວິເສສໂຍຄໂຕ, ຄຓານໍ, ຄເຓສຸ ວາ ເທວມນຸສ຺ສາທິ ສມູເຫສຸ ອຸຕ຺ຕໂມ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓວເສນາຕິ ຄຓຸຕ຺ຕໂມ, ສຫ ສທ຺ຘມ຺ເມນ, ຄຓຸຕ຺ຕເມນ ຈາຕິ ສສທ຺ຘມ຺ມຄຓຸຕ຺ຕໂມ, ຕໍ ສສທ຺ຘມ຺ມຄຓຸຕ຺ຕມໍ.

ອຠິວາທິຍາຕິ ວິເສສໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ຠຍລາຠກຸລາຈາຣາທິວິຣເຫນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອາທເຣນ ກາຍວຈີມໂນທ຺ວາເຣຫິ ວນ຺ທິຕ຺ວາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ຠາສິສ຺ສນ຺ຕິ ກເຖສ຺ສາມິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕປຣມຕ຺ຖຠາເວນ ອຠິ ວິສິຏ຺ຐາ ¶ ຘມ຺ມາ ເອຕ຺ຖາຕິອາທິນາ ອຠິຘມ຺ໂມ, ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີອາທິສຕ຺ຕປກຣຓໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖາ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ, ເຕ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນາຕິ ວາ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫໍ.

ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໒. ເອວໍ ຕາວ ຍຖາຘິປ຺ເປຕປ຺ປໂຍຊນນິມິຕ຺ຕໍ ຣຕນຕ຺ຕຍປຓາມາທິກໍ ວິຘາຍ ອິທານິ ເຍສໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖານໍ ສງ຺ຄຫຓວເສນ ອິທໍ ປກຣຓໍ ປຏ຺ຐປີຍຕິ, ເຕ ຕາວ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຸທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕ຺ຍາທິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ເມ ສພ຺ພຖາ ກຸສລາທິວເສນ, ຂນ຺ຘາທິວເສນ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ມຸຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕປຣມຕ຺ຖວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເຈຕສິກໍ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ, ຣູປໍ ¶ ຠູຕຸປາທາຍເຠທຠິນ຺ໂນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຜລານມາຣມ຺ມຓຠູໂຕ ອສງ຺ຂຕຘມ຺ໂມຕິ ເອວໍ ຈຕຸຘາ ຈຕູຫາກາເຣຫິ ຐິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ປຣໂມ ອຸຕ຺ຕໂມ ອວິປຣີໂຕ ອຕ຺ໂຖ, ປຣມສ຺ສ ວາ ອຸຕ຺ຕມສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ໂຄຈໂຣຕິ ປຣມຕ຺ໂຖ.

ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ ‘‘ວິສຍວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ຘມ຺ມຸເທສວາຣຜສ຺ສປຎ຺ຈມກຣາສິວຓ຺ຓນາ). ສຕິປິ ຫິ ນິສ຺ສຍສມນນ຺ຕຣາທິປຈ຺ຈເຍນ ວິນາ ອາຣມ຺ມເຓນ ຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕໍລກ຺ຂຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ເອເຕນ ນິຣາຣມ຺ມຓວາທິມຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ ວາ ເອເຕນ ກຣຓຠູເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ຈິນ຺ຕນມຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ຫິ ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ ຍທິທໍ ສຠາວຘມ຺ໂມ ນາມ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ມານໍ ຠາວສາຘນເມວ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ລພ຺ຠຕິ, ກຕ຺ຕຸກຣຓວເສນ ປນ ນິພ຺ພຈນໍ ປຣິຍາຍກຖາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສກສກກິຈ຺ເຈສຸ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຕປ຺ປຘານຕາສມາໂຣປເນນ ກຕ຺ຕຸຠາໂວ ຈ, ຕທນຸກູລຠາເວນ ສຫຊາຕຘມ຺ມສມູເຫ ກຕ຺ຕຸຠາວສມາໂຣປເນນ ປຏິປາເທຕພ຺ພຘມ຺ມສ຺ສ ກຣຓຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຣິຍາຍໂຕວ ລພ຺ຠຕິ, ຕຖານິທສ຺ສນໍ ປນ ຘມ຺ມສຠາວວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕາທິໂນ ອຠາວປຣິທີປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຈິຕ຺ຕກຣຓາທິໂຕປິ ຈິຕ຺ຕສທ຺ທຕ຺ຖໍ ປປຎ຺ເຈນ຺ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ –

‘‘ວິຈິຕ຺ຕກຣຓາ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ວາ;

ຈິຕໍ ກມ຺ມກິເລເສຫິ, ຈິຕໍ ຕາຍຕິ ວາ ຕຖາ;

ຈິໂນຕິ ອຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ, ວິຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ.

ເຈຕສິ ¶ ຠວໍ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ເຈຕສິກໍ. ນ ຫິ ຕໍ ຈິຕ຺ເຕນ ວິນາ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖໍ ອສຕິ ຈິຕ຺ເຕ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ເກນຈິ ເຈຕສິເກນ ວິນາປິ ¶ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຕໍ ເຈຕສິກເມວ ຈິຕ຺ຕາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິກໍ ນາມ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑-໒), ເອເຕນ ສຸຂາທີນໍ ອເຈຕນຕ຺ຕນິຈ຺ຈຕ຺ຕາທໂຍ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໂຍປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຈຕສິ ນິຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ເຈຕສິກໍ.

ຣຸປ຺ປຕີຕິ ຣູປໍ, ສີຕຸຓ຺ຫາທິວິໂຣຘິປຈ຺ຈເຍຫິ ວິກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ອາປາທີຍຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ສີເຕນປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ອຸຓ຺ເຫນປິ ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕ຺ຍາທິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙), ຣຸປ຺ປນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສີຕາທິວິໂຣຘິປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ວິສທິສຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ. ຍທິ ເອວໍ ອຣູປຘມ຺ມານມ຺ປິ ຣູປໂວຫາໂຣ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ ສີຕາທິຄ຺ຄຫຓສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ວິຠູຕຕຣສ຺ເສວ ຣຸປ຺ປນສ຺ສາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອິຕຣຖາ ຫິ ‘‘ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ ອວິເສສວຈເນເນວ ປຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ກິໍ ສີຕາທິຄ຺ຄຫເຓນ, ຕໍ ປນ ສີຕາທິນາ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຣຸປ຺ປນໍ ວິຠູຕຕຣໍ, ຕສ຺ມາ ຕເທເວຕ຺ຖາຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ສີຕາທິຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຣູປໂວຫາໂຣ, ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອຸປຆາຕກາ ສີຕາທໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ? ກິຎ຺ຈາປິ ອຸປຆາຕກາ ນຕ຺ຖິ, ອນຸຄ຺ຄາຫກາ ປນ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕໍວເສເນຕ຺ຖ ຣຸປ຺ປນໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ, ອຖ ວາ ຕໍສຠາວານຕິວຕ຺ຕນໂຕ ຕຕ຺ຖ ຣູປໂວຫາໂຣຕິ ອລມຕິປ຺ປປຎ຺ເຈນ.

ຠວາຠວໍ ວິນນໂຕ ສໍສິພ຺ພນໂຕ ວານສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ, ນິພ຺ພາຕິ ວາ ເອເຕນ ຣາຄຄ຺ຄິອາທິໂກຕິ ນິພ຺ພານໍ.

໑. ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

ຠູມິເຠທຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ວິຠາຄວນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວວິຠາວນໍ ວິຠາເຄນ ວິນາ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາອຸທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖານໍ ອຸທ຺ເທສກ຺ກເມນ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ຠູມິຊາຕິສມ຺ປໂຍຄາທິວເສນ ¶ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທິສິຕຸມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວາ’’ຕ຺ຍາທິ. ຕາວ-ສທ຺ໂທ ປຐມນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສຕ຺ເຖ. ຍຖາອຸທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ຈຕູສຸ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ເຖສຸ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສີຍຕີຕິ ¶ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖຕ຺ໂຖ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິຘາ ປກາຣາ ອສ຺ສາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ຍສ຺ມາ ປເນເຕ ຈຕຸຠຸມ຺ມກາ ຘມ຺ມາ ອນຸປຸພ຺ພປຓີຕາ, ຕສ຺ມາ ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐຸກ຺ກຏ຺ຐຕຣຕມານຸກ຺ກເມນ ເຕສໍ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ຕຕ຺ຖ ກາເມຕີຕິ ກາໂມ, ກາມຕຓ຺ຫາ, ສາ ເອຕ຺ຖ ອວຈຣຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນາຕິ ກາມາວຈຣໍ. ກາມີຍຕີຕິ ວາ ກາໂມ, ເອກາທສວິໂຘ ກາມຠໂວ, ຕສ຺ມິໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈຣໍ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈຣຓສ຺ສ ຫິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ປວຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອິມສ຺ສ ກາມາວຈຣຠາໂວ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ກາມຠໂວເຍວ ວາ ກາໂມ ເອຕ຺ຖ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈໂຣ, ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສິເຕ ນິສ຺ສຍໂວຫາເຣນ ກາມາວຈຣໍ ‘‘ມຎ຺ຈາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍາຕິ ອລມຕິວິສາຣຓິຍາ ກຖາຍ. ໂຫຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ກາໂມວຈຣຕີຕ຺ເຍຕ຺ຖ, ກາເມວຈຣຕີຕິ ວາ;

ຐານູປຈາຣໂຕ ວາປິ, ຕໍ ກາມາວຈຣໍ ຠເວ’’ຕິ.

ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ ຍຖາຣຫໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຕິ ອນາສວຠາເວນາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຜລຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ວາ ສຫ ນິພ຺ພາເນນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຘິກໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓວເສເນວາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ.

ຠູມິເຠທຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອກຸສລຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔. ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍເຠເທນ ຈຕຸພ຺ພິຘຠາເວປິ ປາປາເຫຕຸກວຊ຺ຊານໍ ເອກູນສຏ຺ຐິຍາ, ເອກນວຸຕິຍາ ວາ ຈິຕ຺ຕານໍ ໂສຠນນາເມນ ໂວຫາຣກຣຓຕ຺ຖໍ ‘‘ປາປາເຫຕຸກມຸຕ຺ຕານິ ¶ ‘ໂສຠນານີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ ເອວໍ ວກ຺ຂມານນຍສ຺ສ ອນຸຣູປໂຕ ປາປາເຫຕຸເກເຍວ ປຐມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ເຕສຸ ຈ ຠເວສຸ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອາທິໂຕ ວີຖິຈິຕ຺ຕວເສນ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານເມວ ສມ຺ຠວໂຕ ເຕເຍວ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ທ຺ວິເຫຕຸກຠາວສາມຎ຺ເຎນ ໂທມນສ຺ສສຫຄເຕ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ເອກເຫຕຸເກ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ¶ ໂລຠມູລໍ ຕາວ ເວທນາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຣເຠເທນ ອຏ຺ຐຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸນ຺ທຣໍ ມໂນ, ຕໍ ວາ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສຸມໂນ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄໂລ ວາ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕສ຺ມິໍ ອຠິຘານພຸທ຺ຘີນໍ ປວຕ຺ຕິເຫຕຸຕາຍາຕິ ໂສມນສ຺ສໍ, ມານສິກສຸຂເວທນາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ, ເຕນ ສຫຄຕໍ ເອກຸປ຺ປາທາທິວເສນ ສໍສຏ຺ຐໍ, ເຕນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄຕນ຺ຕິ ວາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ. ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ທິຏ຺ຐິ. ສາມຎ຺ຎວຈນສ຺ສປິ ຫິ ອຕ຺ຖປ຺ປກຣຓາທິນາ ວິເສສວິສຍຕາ ໂຫຕີຕິ ອິຘ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນເມວ ‘‘ທິຏ຺ຐີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທິຏ຺ຐິເຍວ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ‘‘ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຖາມຄຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ຄຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ຕພ຺ຠາວວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິຍາ ວາ ທິຏ຺ຐີສຸ ຄຕໍ ອນ຺ໂຕຄຕໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ຄມນມຕ຺ຕໍ ນ ເອຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຕ຺ຕາທິໂກ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍາທິອຠິນິເວໂສ, ເຕນ ສມໍ ເອກຸປ຺ປາທາທີຫິ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂໂຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕິກ຺ຂຠາວສງ຺ຂາຕມຓ຺ຑນວິເສເສນ ສຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຂຣີຍຕິ ວາ ຕໍ ເອເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຊ຺ຊີຍຕີຕິ ສງ຺ຂາໂຣ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກິຈ຺ເຈ ສໍສີທມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸພລປ຺ປທານວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ປວຕ຺ຕປຸພ຺ພປ຺ປໂຍໂຄ, ໂສ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ເຈວ ປຣສນ຺ຕາເນ ຈ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕິກ຺ຂຠາວສງ຺ຂາໂຕ ວິເສໂສວິຘ ສງ຺ຂາໂຣ, ໂສ ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ຕໍ ອສງ຺ຂາຣໍ ¶ , ຕເທວ ອສງ຺ຂາຣິກໍ. ສງ຺ຂາເຣນ ສຫິຕໍ ສສງ຺ຂາຣິກໍ. ຕຖາ ຈ ວທນ຺ຕິ –

‘‘ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍຄສມ຺ຠູໂຕ, ວິເສໂສ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຠວີ;

ສງ຺ຂາໂຣ ຕໍວເສເນຕ຺ຖ, ໂຫຕ຺ຍາສງ຺ຂາຣິກາທິຕາ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ‘‘ສສງ຺ຂາຣິກໍ ອສງ຺ຂາຣິກ’’ນ຺ຕິ ເຈຕໍ ເກວລໍ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຠາວາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ສຫປ຺ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວາຠາວໂຕຕິ ຠິນ຺ນສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕິໂນປິ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອິທມຕ຺ຖິຕາຍ ຕໍວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາໂຣ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສສງ຺ຂາຣິກໍ ‘‘ສໂລມໂກ ສປກ຺ຂໂກ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ສຫ-ສທ຺ທສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຖປຣິທີປນໂຕ. ຕພ຺ພິປຣີຕໍ ປນ ຕທຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອສງ຺ຂາຣິກໍ. ທິຏ຺ຐິຄເຕນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິສໍສຏ຺ຐນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕິ ອນຸຠວຕິ ເວທຍມານາປິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣສຓ຺ຐິຕິຍາຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ວາ ອຸເປຕາ ຍຸຕ຺ຕາ ອວິຣຸທ຺ຘາ ອິກ຺ຂາ ¶ ອນຸຠວນນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ສຸຂທຸກ຺ຂາວິໂຣຘິຕາຍ ເຫສາ ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣມ຺ປິ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎສຸປິ ຜສ຺ສາທີສຸ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາທິຠາໂວວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ໂສມນສ຺ສາທີນເມວ ອສາຘາຣຓຠາວໂຕ. ຜສ຺ສາທໂຍ ຫິ ເກຈິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓາ, ເກຈິ ກຸສລາທິສາຘາຣຓາ, ໂມຫາທໂຍ ຈ ສພ຺ພາກຸສລສາຘາຣຓາຕິ ນ ເຕຫິ ສກ຺ກາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິເສເສຕຸໍ, ໂສມນສ຺ສາທໂຍ ປນ ກຕ຺ຖຈິ ຈິຕ຺ເຕ ໂຫນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປາກໂຏວ ຕໍວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິເສໂສ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ກຕ຺ຖຈິ ໂຫນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ກາຣຓສ຺ສ ສນ຺ນິຫິຕາສນ຺ນິຫິຕຠາວໂຕ. ກິໍ ປນ ເນສໍ ກາຣຓນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕສຠາວໂຕ, ປຣິກປ຺ປໂຕ ວາ ຫິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ, ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກຕາ, ອຄມ຺ຠີຣສຠາວຕາ ຈ ອິຘ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ¶ ກາຣຓໍ, ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ອຸເປກ຺ຂາປຏິສນ຺ຘິກຕາ, ຄມ຺ຠີຣສຠາວຕາ ຈ ອຸເປກ຺ຂາຍ, ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ນປຸຄ຺ຄລເສວນາ, ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທາສຍຕາ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ, ພລວອຸຕຸໂຠຊນາທໂຍ ປນ ປຈ຺ຈຍາ ອສງ຺ຂາຣິກຠາວສ຺ສາຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປກາຣຓວເສນ ເນສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ຈິຕ຺ເຕເຍວ ສມ຺ຠໂວຕິ ສກ຺ກາ ເອເຕຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິເສໂສ ປຎ຺ຎາເປຕຸນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ເນສໍ ສຕິປິ ໂມຫເຫຕຸກຠາເວ ໂລຠສຫຄຕຠາໂວວ ນິຄມເນ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອິເມສໍ ປນ ອຏ຺ຐນ຺ນມ຺ປິ ອຍມຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍທາ ຫິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ອາທີນໂວ’’ຕ຺ຍາທິນາ ນເຍນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ກາເມ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລາທີນິ ວາ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕິ ສຠາວຕິກ຺ເຂເນວ ອນຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາ ປຐມໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປນ ມນ຺ເທນ ສມຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາ ທຸຕິຍໍ. ຍທາ ປນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ອປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ເກວລໍ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ເມຖຸນໍ ວາ ເສວຕິ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ປຣຠຓ຺ຑໍ ວາ ຫຣຕິ ສຠາວຕິກ຺ເຂເນວ ອນຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາ ຕຕິຍໍ. ຍທາ ປນ ມນ຺ເທນ ສມຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ຍທາ ປນ ກາມານໍ ວາ ອສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ, ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕູນໍ ອຠາເວນ ຈຕູສຸປິ ວິກປ຺ເປສຸ ໂສມນສ຺ສຣຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ອຏ຺ຐປີຕິ ປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ເຕນ ວກ຺ຂມານນເຍນ ອກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ ເນສໍ ລພ຺ຠມານກມ຺ມປຖານຸຣູປໂຕ ປວຕ຺ຕິເຠທໍ ກາລເທສສນ຺ຕານາຣມ຺ມຓາທິເຠເທນ ອເນກວິຘຕມ຺ປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໕. ທຸຏ຺ຐຸ ¶ ມໂນ, ຕໍ ວາ ເອຕສ຺ສາຕິ ທຸມ຺ມໂນ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ, ມານສິກທຸກ຺ຂເວທນາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ, ເຕນ ¶ ສຫຄຕນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ. ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຏິໂຆ, ໂທໂສ. ຈຓ຺ຑິກ຺ກສຠາວຕາຍ ເຫສ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຏິຫນນ຺ໂຕ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕິ. ໂທມນສ຺ສສຫຄຕສ຺ສ ເວທນາວເສນ ອເຠເທປິ ອສາຘາຣຓຘມ຺ມວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ໂທມນສ຺ສຄ຺ຄຫຓໍ, ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາໂວ ປນ ອຸຠິນ຺ນໍ ເອກນ຺ຕສຫຈາຣິຕາ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂທມນສ຺ສຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນລກ຺ຂໂຓ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ໂນ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ, ປຏິໂຆ ຈຓ຺ຑິກ຺ກສຠາໂວ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ໂນ ເອໂກ ຘມ຺ໂມຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ, ນວວິຘອາຆາຕວຕ຺ຖູນິ ຈ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ກາຣຓໍ, ປຏິຆສ຺ສ ກາຣຓຎ຺ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ເນສໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ຕິກ຺ຂມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖາປິ ນິຄມເນ ປິ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໖. ສຠາວໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕາຍ ກິຈ຺ຉຕິ ກິລມຕີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ອຖ ວາ ຈິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕາຍ ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາ ຎາຓປ຺ປຏິກາໂຣ ອິມິສ຺ສາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ຕາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ສພ຺ພາກຸສລສາຘາຣຓຠາເວປິ ອິຘ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປຘານໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອິທເມວ ເຕນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສປາຬິຍໍ ເສສາກຸສເລສຸ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ເຍວາປນກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ສຣູເປເນວ ເທສິຕໍ. ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ສພ຺ພາກຸສລຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອນ຺ຕມານເສ;

ພລວໍ ອິຕິ ຕໍເຍວ, ວຸຕ຺ຕມຸທ຺ຘຈ຺ຈໂຍຄໂຕ.

‘‘ເຕເນວ ຫິ ມຸນິນ຺ເທນ, ເຍວາປນກນາມໂຕ;

ວຕ຺ວາ ເສເສສຸ ເອຕ຺ເຖວ, ຕໍ ສຣູເປນ ເທສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອິມານິ ¶ ປນ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕານິ ມູລນ຺ຕຣວິຣຫໂຕ ອຕິສມ຺ມູຬ຺ຫຕາຍ, ສໍສປ຺ປນວິກ຺ຂິປນວເສນ ປວຕ຺ຕວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສມາໂຍເຄນ ຈຎ຺ຈລຕາຍ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນຣຫິຕານິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເນວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໂຕເຍວ ຈ ສຠາວຕິກ຺ຂຕາຍ ອຸສ຺ສາເຫຕພ຺ພຕາຍ ອຠາວໂຕ ສງ຺ຂາຣເຠໂທປິ ເນສໍ ນຕ຺ຖິ. ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ມູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ¶ ເຈວ ສໍສປ຺ປ-ວິກ຺ເຂປາ ເຈກເຫຕຸກໍ;

ໂສເປກ຺ຂໍ ສພ຺ພທາ ໂນ ຈ, ຠິນ຺ນໍ ສງ຺ຂາຣເຠທໂຕ.

‘‘ນ ຫິ ຕສ຺ສ ສຠາເວນ, ຕິກ຺ຂຕຸສ຺ສາຫນີຍຕາ;

ອຕ຺ຖິ ສໍສປ຺ປມານສ຺ສ, ວິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພທາ’’ຕິ.

ໂມເຫນ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຕິສເຍນ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ມູລນ຺ຕຣວິຣຫໂຕຕິ ໂມມູຫານິ.

໗. ອິຈ຺ເຈວນ຺ຕ຺ຍາທິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ນິຄມນໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ວຈນວຈນີຍສມຸທາຍນິທສ຺ສນຕ຺ໂຖ. ເອວໍ-ສທ຺ໂທ ວຈນວຈນີຍປຏິປາຏິສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ໂຖ. ນິປາຕສມຸທາໂຍ ວາ ເອສ ວຈນວຈນີຍນິຄມນາຣມ຺ເຠ. ອິຈ຺ເຈວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ສພ຺ພຖາປິ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາທິຏ຺ຐິສມ຺ປໂຍຄາທິນາ ປຏິຆສມ຺ປໂຍຄາທິນາ ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈໂຍເຄນາຕິ ສພ຺ເພນາປິ ສມ຺ປໂຍຄາທິອາກາເຣນ ທ຺ວາທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ສມຕ຺ຕານິ ປຣິນິຏ຺ຐິຕານິ, ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ອຕ຺ຕານິ ຄຫິຕານິ, ວຸຕ຺ຕານີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລປຏິປກ຺ຂານິ ອກຸສລານິ ມິຕ຺ຕປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ ອມິຕ຺ໂຕ ວິຍ, ປຏິປກ຺ຂຠາໂວ ຈ ກຸສລາກຸສລານໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຫາຍກປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘. ອຏ຺ຐຘາຕ຺ຍາທິ ສງ຺ຄຫຄາຖາ. ໂລໂຠ ຈ ໂສ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສາຘເນນ ມູລສທິສຕ຺ຕາ ມູລຎ຺ຈ, ກໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ໂລຠມູລານິ ຈິຕ຺ຕານິ ເວທນາທິເຠທໂຕ ອຏ຺ຐຘາ ສິຍຸໍ ¶ . ຕຖາ ໂທສມູລານິ ສງ຺ຂາຣເຠທໂຕ ທ຺ວິຘາ. ໂມຫມູລານິ ສຸທ຺ໂຘ ໂມໂຫເຍວ ມູລເມເຕສນ຺ຕິ ໂມຫມູລສງ຺ຂາຕານິ ສມ຺ປໂຍຄເຠທໂຕ ທ຺ເວ ຈາຕິ ອກຸສລາ ທ຺ວາທສ ສິຍຸນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

ອກຸສລຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙. ເອວໍ ມູລເຠທໂຕ ຕິວິຘມ຺ປິ ອກຸສລໍ ສມ຺ປໂຍຄາທິເຠທໂຕ ທ຺ວາທສຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ¶ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ເຕສໍ ອກຸສລວິປາກາທິວເສນ ຕິວິຘຠາເວປິ ອກຸສລານນ຺ຕຣໍ ອກຸສລວິປາເກເຍວ ຈກ຺ຂາທິນິສ຺ສຍສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທິກິຈ຺ຈເຠເທນ ສຕ຺ຕຘາ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຕິ ວິຎ຺ຎາຓາຘິຏ຺ຐິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ສມວິສມໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ. ອຖ ວາ ຈກ຺ຂຕິ ຣູປໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ. ຈກ຺ຂຕີຕິ ຫິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘‘ມຘຸໍ ຈກ຺ຂຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຈກ຺ຂຕີ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ອສ຺ສາທນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ໂຂ ປນ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຣູປາຣາມໍ ຣູປຣຕໍ ຣູປສມ຺ມຸທິຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ໂສຕໍ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສທ຺ທາຣາມໍ ສທ຺ທຣຕໍ ສທ຺ທສມ຺ມຸທິຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິວຈນໂຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໙) ໂສຕາທີນມ຺ປິ ສທ຺ທາທິອສ຺ສາທນໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເຕສມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ຍຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ, ນິຣຸຬ຺ໂຫ ເຫສ ຈກ຺ຂຸ-ສທ຺ໂທ ທຏ຺ຐຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂເຓ ຈກ຺ຂຸປ຺ປສາເທເຍວ ມຍູຣາທິສທ຺ທາ ວິຍ ສກຸຓວິເສສາທີສຸ, ຈກ຺ຂຸນາ ສຫວຸຕ຺ຕິຍາ ປນ ຠມຸກຏ຺ຐິປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ມໍສປິຓ຺ໂຑປິ ‘‘ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕູນໍ ຈກ຺ຂຕິ-ສທ຺ທສ຺ສ ວິຠາວນຕ຺ຖຕາປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຕິ ຣູປໍ ວິຠາເວຕີຕິ ຈກ຺ຂູ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໑໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ¶ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຖາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຖາ ເຫຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິຕຣູປວິຊານນລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໓໑; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໕໔) ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຕຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຠາວໍ ອຕິທິສຕິ. ວິຎ຺ຎາຓາຘິຏ຺ຐິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຓາຕີຕິ ໂສຕໍ. ຆາຍຕິ ຄນ຺ໂຘປາທານໍ ກໂຣຕີຕິ ຆານໍ. ຊີວິຕນິມິຕ຺ຕໍ ຣໂສ ຊີວິຕໍ, ຕໍ ອວ຺ຫາຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິນ຺ນຕາຍາຕິ ຊິວ຺ຫາ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ປາປຘມ຺ມານໍ ອາໂຍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ກາໂຍ. ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຄ຺ຄຫຓສຠາວຕ຺ຕາ ຕທສ຺ສາທວສປ຺ປວຕ຺ຕານໍ, ຕມ຺ມູລການຎ຺ຈ ປາປຘມ຺ມານໍ ວິເສສກາຣຓນ຺ຕິ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຄຍ຺ຫຕິ. ສສມ຺ຠາຣກາໂຍ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ຕໍສຫຈຣິຕຕ຺ຕາ ປນ ປສາທກາໂຍປິ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຸ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຂນຕິ ກາຍິກສຸຂໍ, ທຸກ຺ຂມນ຺ຕິ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ກຣໂມກາສທານໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິປິ ອປເຣ. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຄ຺ຄຫິຕໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ ຕທາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ. ສມ຺ມາ ຕີເຣຕິ ຍຖາສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ວີມໍສຕີຕິ ສນ຺ຕີຣຓໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິຣຸທ຺ຘານໍ ກຸສລາກຸສລານໍ ປາກາຕິ ວິປາກາ, ວິປກ຺ກຠາວມາປນ຺ນານໍ ອຣູປຘມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານມ຺ປິ ¶ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ນຕ຺ຖິ ວິປາກໂວຫາໂຣ. ອກຸສລສ຺ສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອກຸສລວິປາກຈິຕ຺ຕານິ.

໑໐. ສຸຂຍຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕໍ, ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂນຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘໍ, ສຸເຂນ ຂມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາ ສຸຂໍ. ‘‘ສຸກຣໂມກາສທານໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອປເຣ. ກສ຺ມາ ປນ ຍຖາ ອກຸສລວິປາກສນ຺ຕີຣຓໍ ເອກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມວຕ຺ວາ ກຸສລວິປາກສນ຺ຕີຣຓໍ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓວເສນ ເວທນາເຠທສມ຺ຠວໂຕ. ຍທິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖາປິ ອນິຏ຺ຐອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓວເສນ ເວທນາເຠເທນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນຍິທເມວໍ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພສ຺ສປິ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ປຏິເຆນ ວິນາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ປຏິຆສ຺ສ ຈ ເອກນ຺ຕາກຸສລສຠາວສ຺ສ ອພ຺ຍາກເຕສຸ ອສມ຺ຠວໂຕ. ນ ຫິ ຠິນ຺ນຊາຕິໂກ ຘມ຺ໂມ ຠິນ຺ນຊາຕິເກສຸ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນາ ສມານໂຍຄກ຺ຂມສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ອກຸສລວິປາເກສຸ ໂທມນສ຺ສໍ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕໍສຫຄຕຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ຍຖາ ໂກຈິ ພລວຕາ ໂປຖິຍມາໂນ ທຸພ຺ພລປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ປຏິປ຺ປຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອຸເປກ຺ຂໂກວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ອກຸສລວິປາການໍ ປຣິທຸພ຺ພລຠາວໂຕ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓປິ ໂທມນສ຺ສຸປ຺ປາໂທ ນຕ຺ຖີຕິ ສນ຺ຕີຣຓໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວ.

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸຠຍວິປາການິປິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓຆຏ຺ຏນາຍ ທຸພ຺ພລຠາວໂຕ ອນິຏ຺ເຐ ອິຏ຺ເຐປິ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເນວ. ເຕສຎ຺ຫິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອຸປາທາຣູປາເນວ, ຕຖາ ອາຣມ຺ມຓຠູຕານິປິ ຣູປາທີນິ, ອຸປາທາຣູປເກນ ຈ ອຸປາທາຣູປກສ຺ສ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ອຕິທຸພ຺ພລໍ ປິຈຸປິຓ຺ຑເກນ ປິຈຸປິຓ຺ຑກສ຺ສ ຜຸສນໍ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ສພ຺ພຖາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເນວ. ກາຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສງ຺ຂາຕຠູຕຕ຺ຕຍເມວ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຕໍ ກາຍປ຺ປສາເທ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຕມ຺ປິ ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕນ຺ນິສ຺ສເຍສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ. ຠູຕຣູເປຫິ ຈ ຠູຕຣູປານໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ພລວຕຣໍ ອຘິກຣຓິມຕ຺ຖເກ ປິຈຸປິຓ຺ຑກໍ ຐເປຕ຺ວາ ກູເຏນ ປຫຏກາເລ ກູຏສ຺ສ ປິຈຸປິຓ຺ຑກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຘິກຣຓິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓຆຏ຺ຏນາຍ ພລວຠາວໂຕ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຏ຺ເຐ ທຸກ຺ຂສຫຄຕໍ, ອິຏ຺ເຐ ສຸຂສຫຄຕນ຺ຕິ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຍຸຄຬ຺ຫໍ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອສມານນິສ຺ສຍານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນມນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ສມານນິສ຺ສຍໂຕ ອລທ຺ຘານນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາຍ ສຠາຄູປຕ຺ຖມ຺ຠຣຫິໂຕ ວິຍ ປຸຣິໂສ ນາຕິພລວໍ ສພ຺ພຖາປິ ວິສຍຣສມນຸຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ສພ຺ພຖາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວ. ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາຍໂຕ ກຸສລວິປາກສນ຺ຕີຣຓໍ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓສຸ ¶ ສຸໂຂເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍສ຺ສ ¶ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ປໂຍຄໍ ກສ຺ມາ ວກ຺ຂຕິ, ນນຸ ຕມ຺ປິ ສມານນິສ຺ສຍານນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕຕ຺ຖ ປນ ປຸຣິມໍ ປຸພ຺ເພ ເກນຈິ ອຄ຺ຄຫິເຕເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກວາຣເມວ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຈ຺ຉິມມ຺ປິ ວິສທິສຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານປຣາວຕ຺ຕນວເສນ ພ຺ຍາປາຣນ຺ຕຣສາເປກ຺ຂນ຺ຕິ ນ ສພ຺ພຖາປິ ວິສຍຣສມນຸຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວາຕິ. ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ວຕ຺ຖາລມ຺ພສຠາວານໍ, ຠູຕິການຎ຺ຫິ ຆຏ຺ຏນໍ;

ທຸພ຺ພລໍ ອິຕິ ຈກ຺ຂາທິ-ຈຕຸຈິຕ຺ຕມຸເປກ຺ຂກໍ.

‘‘ກາຍນິສ຺ສຍໂຜຏ຺ຐພ຺ພ-ຠູຕານໍ ຆຏ຺ຏນາຍ ຕຸ;

ພລວຕ຺ຕາ ນ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ກາຍິກ ມຊ຺ຌເວທນໍ.

‘‘ສມານນິສ຺ສໂຍ ຍສ຺ມາ, ນຕ຺ຖານນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ;

ຕສ຺ມາ ທຸພ຺ພລມາລມ຺ເພ, ໂສເປກ຺ຂໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ’’ນ຺ຕິ.

ກຸສລສ຺ສ ວິປາການິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸວິຣຫໂຕ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ກຸສລວິປາກາເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕກເຫຕຸວເສນ ນິປ຺ຜນ຺ນານິປິ ເຫຕານິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸວເສເນວ ອເຫຕຸກໂວຫາຣໍ ລຠນ຺ຕິ, ອິຕຣຖາ ມຫາວິປາເກຫິ ອິເມສໍ ນານຕ຺ຕາສມ຺ຠວໂຕ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ຍຖາ ອິເຘວໍ ອກຸສລວິປາກນິຄມເນ ອເຫຕຸກຄ຺ຄຫຓໍ ນ ກຕນ຺ຕິ? ພ຺ຍຠິຈາຣາຠາວໂຕ. ສຕິ ຫິ ສມ຺ຠເວ, ພ຺ຍຠິຈາເຣ ຈ ວິເສສນໍ ສາຕ຺ຖກໍ ສິຍາ. ອກຸສລວິປາການໍ ປນ ໂລຠາທິສາວຊ຺ຊຘມ຺ມວິປາກຠາເວນ ຕພ຺ພິຘຸເຣຫິ, ອໂລຠາທີຫິ ສມ຺ປໂຍຄາໂຍຄໂຕ, ສຍໍ ອພ຺ຍາກຕນິຣວຊ຺ຊສຠາວານໍ ໂລຠາທິອກຸສລຘມ຺ມສມ຺ປໂຍຄວິໂຣຘໂຕ ຈ ນຕ຺ຖິ ກທາຈິປິ ສເຫຕຸກຕາຍ ສມ຺ຠໂວຕິ ອເຫຕຸກຠາວາພ຺ຍຠິຈາຣໂຕ ¶ ນ ຕານິ ອເຫຕຸກສທ຺ເທນ ວິເສສິຕພ຺ພານິ.

໑໑. ອິທານິ ອເຫຕຸກາຘິກາເຣ ອເຫຕຸກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິປິ ກິຈ຺ຈເຠເທນ ຕິຘາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຆຏ຺ຏິຕມາຣມ຺ມຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ ຕຕ຺ຖ ອາໂຠຄໍ ກໂຣຕິ, ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ວາ ຠວງ຺ຄວເສນ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ວີຖິຈິຕ຺ຕຠາວາຍ ປຣິຓາເມຕີຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ, ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນຘາຕຸຈິຕ຺ຕໍ. ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາຣໍ ວີຖິຈິຕ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕິມຸຂຠາວໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕາທິວເສນ ອາປາຖມາຄຕມາຣມ຺ມຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ ¶ , ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວາ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ປຣິຓາເມຕີຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ, ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈິຕ຺ຕໍ. ອິທເມວ ຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຍຖາສນ຺ຕີຣິຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວວຕ຺ຖເປຕີຕິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຫສິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ຫສິຕຸປ຺ປາທໍ, ຂີຓາສວານໍ ອໂນຬາຣິກາຣມ຺ມເຓສຸ ປຫຏ຺ຐາກາຣມຕ຺ຕເຫຕຸກໍ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕໍ.

໑໒. ສພ຺ພຖາປີຕິ ອກຸສລວິປາກກຸສລວິປາກກິຣິຍເຠເທນ. ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ.

ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຠນຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔. ເອວໍ ທ຺ວາທສາກຸສລອເຫຕຸກາຏ຺ຐາຣສວເສນ ສມຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕານໍ ໂສຠນໂວຫາຣໍ ຐເປຕຸໍ ‘‘ປາປາເຫຕຸກມຸຕ຺ຕານີ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕນາ ອຘິສຍິຕສ຺ສ ອປາຍາທິທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາປນໂຕ ປາເປຫິ ¶ , ເຫຕຸສມ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ ອເຫຕຸເກຫິ ຈ ມຸຕ຺ຕານິ ຈຕຸວີສຕິກາມາວຈຣປຎ຺ຈຕິໍສມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ເອກູນສຏ຺ຐິປຣິມາຓານິ, ອຖ ວາ ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠເທນ ປຈ຺ເຈກໍ ປຎ຺ຈຘາ ກຕ຺ວາ ເອກນວຸຕິປິ ຈິຕ຺ຕານິ ໂສຠນຄຸຓາວຫນໂຕ, ອໂລຠາທິອນວຊ຺ຊເຫຕຸສມ຺ປໂຍຄໂຕ ຈ ໂສຠນານີຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ ກຖີຍນ຺ຕິ.

ກາມາວຈຣໂສຠນຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕. ອິທານິ ໂສຠເນສຸ ກາມາວຈຣານເມວ ປຐມໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເຕສຸປິ ອພ຺ຍາກຕານໍ ກຸສລປຸພ຺ພກຕ຺ຕາ ປຐມໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ, ຕໂຕ ຕພ຺ພິປາກໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕເທກຠູມິປຣິຍາປນ຺ນໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຈ຺ເຈກໍ ເວທນາຎາຓສງ຺ຂາຣເຠເທນ ອຏ຺ຐຘາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊານາຕິ ຍຖາສຠາວໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຎາຓໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ພລວສທ຺ຘາຍ ທສ຺ສນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍປຏິຄ຺ຄາຫກາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ເອວມາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕາ, ປຎ຺ຎາສໍວຕ຺ຕນິກກມ຺ມໂຕ, ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໂລກູປປຕ຺ຕິໂຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໂຕ, ກິເລສທູຣີຠາວໂຕ ¶ ຈ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ, ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕາ ເຈວ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ຈ, ອາວາສສປ຺ປາຍາທິວເສນ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ກລ຺ລຠາວໂຕ, ປຸພ຺ເພ ທານາທີສຸ ກຕປຣິຈຍຕາທີຫິ ຈ ອສງ຺ຂາຣິກຕາ, ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນ ສສງ຺ຂາຣິກຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ປນ ໂຍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕຸໍ ອາຄມ຺ມ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕຈາຄຕາທິວເສນ ອສໍສີທນ຺ໂຕ ອນຸສ຺ສາຫິໂຕ ປເຣຫິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕິ, ຕທາສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ¶ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາປິ ອມຸຕ຺ຕຈາຄຕາທິວເສນ ສໍສີທມາໂນ ປເຣຫິ ວາ ອຸສ຺ສາຫິໂຕ ກໂຣຕິ, ຕທາສ຺ສ ຕເທວ ຈິຕ຺ຕໍ ສສງ຺ຂາຣິກໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ຎາຕິຊນສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນ ຊາຕປຣິຈຍາ ພາລທາຣກາ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ສຫສາ ກິຎ຺ຈິເທວ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ທທນ຺ຕິ ວາ ວນ຺ທນ຺ຕິ ວາ, ຕທາ ເຕສໍ ຕຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປນ ‘‘ເທຖ, ວນ຺ທຖາ’’ຕິ ຎາຕີຫິ ອຸສ຺ສາຫິຕາ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕທາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາທີນໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕູນໍ ອຠາວໍ ອາຄມ຺ມ ຈຕູສຸປິ ວິກປ຺ເປສຸ ໂສມນສ຺ສຣຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ອຏ຺ຐປີຕິ ປິ-ສທ຺ເທນ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍາທິວເສນ ອເນກວິຘຕໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ຕຖາ ຫິ ວທນ຺ຕິ –

‘‘ກເມນ ປຸຎ຺ຎວຕ຺ຖູຫິ, ໂຄຈຣາຘິປຕີຫິ ຈ;

ກມ຺ມຫີນາທິໂຕ ເຈວ, ຄເຓຍ຺ຍ ນຍໂກວິໂທ’’ຕິ.

ອິມານິ ຫິ ອຏ຺ຐ ຈິຕ຺ຕານິ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຈ຺ເຈກໍ ທສ ທສາຕິ ກຕ຺ວາ ອສີຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຈ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຈ຺ເຈກໍ ຉຄ຺ຄຸຓິຕານິ ສາສີຕິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຘິປຕິເຠເທນ ປນ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຈຕ຺ຕາລີສາຘິກທ຺ວິສຕປຣິມາຓານໍ ວີມໍສາຘິປຕິສມ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ ຕານິ ຕິຓ຺ຓໍ ອຘິປຕີນໍ ວເສນ ຕິຄຸຓິຕານິ ວີສາຘິການິ ສຕ຺ຕສຕານິ, ຕຖາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຘິປຕີນໍ ວເສນ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓິຕານິ ສສຏ຺ຐິການິ ນວ ສຕານີຕິ ເອວໍ ອຘິປຕິວເສນ ສຫສ຺ສໍ ສາສີຕິການິ ຈ ຉ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມສງ຺ຂາຕກມ຺ມຕ຺ຕິກວເສນ ຕິຄຸຓິຕານິ ຈຕ຺ຕາລີສາຘິການິ ປຎ຺ຈ ¶ ສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຈ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕເຠທໂຕ ຕິຄຸຓິຕານິ ວີສສຕາຘິກປນ຺ນຣສສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘທຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ –

‘‘ສຕ຺ຕຣສ ¶ ສຫສ຺ສານິ, ທ຺ເວ ສຕານິ ອສີຕິ ຈ;

ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎານິ, ຠວນ຺ຕີຕິ ວິນິທ຺ທິເສ’’ຕິ.

ຕໍ ອຘິປຕິວເສນ ຄຓນປຣິຫານິໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ໂສຕປຕິຕວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ກາລເທສາທິເຠເທນ ປນ ເນສໍ ເຠໂທ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍວ.

ກຸຈ຺ຉິເຕ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑) ປາປຘມ຺ເມ ສລຍນ຺ຕິ ກມ຺ເປນ຺ຕິ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕິ ອປຄເມນ຺ຕີຕິ ວາ ກຸສລານິ. ອຖ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕາກາເຣນ ສນ຺ຕາເນ ສຍນໂຕ ປວຕ຺ຕນໂຕ ກຸສສງ຺ຂາເຕ ປາປຘມ຺ເມ ລຸນນ຺ຕິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ກຸສລານິ. ອຖ ວາ ກຸຈ຺ຉິເຕ ປາປຘມ຺ເມ ສານໂຕ ຕນຸກຣຓໂຕ ໂອສານກຣຓໂຕ ວາ ກຸສສງ຺ຂາເຕນ ຎາເຓນ, ສທ຺ຘາທິຘມ຺ມຊາເຕນ ວາ ລາຕພ຺ພານິ ສຫຊາຕອຸປນິສ຺ສຍຠາເວນ ຍຖາຣຫໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພານີຕິ ກຸສລານິ, ຕາເນວ ຍຖາວຸຕ຺ຕຕ຺ເຖນ ກາມາວຈຣານິ ກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານິ.

໑໖. ຍຖາ ປເນຕານິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວເສນ, ກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນ, ກມ຺ມວເສນ, ອຘິປຕິວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເນວໍ ວິປາການິ ທານາທິວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປນາຠາວໂຕ, ອວິປາກສຠາວໂຕ, ຉນ຺ທາທີນິ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ, ຕສ຺ມາ ຕໍວເສນ ປຣິຫາເປຕ຺ວາ ຍຖາຣຫໍ ຄຓນເຠໂທ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອິມານິປິ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓວເສນ ຍຖາກ຺ກມໍ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສຫິຕານິ. ປຏິສນ຺ຘາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ກມ຺ມສ຺ສ ພລວາພລວຠາວໂຕ, ຕທາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຊວນານຸຣູປໂຕ, ກທາຈິ ຕຕ຺ຖາປິ ກມ຺ມານຸຣູປໂຕ ຈ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາປໂຍຄໍ ວິນາ ສປ຺ປໂຍຄຎ຺ຈ ຍຖາອຸປຏ຺ຐິເຕຫິ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸຕຸໂຠຊນາທິສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍວເສນ ອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິການິ.

໑໗. ກິຣິຍຈິຕ຺ຕານມ຺ປິ ¶ ກຸສເລ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍຖາຣຫໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໘. ສເຫຕຸກກາມາວຈຣກຸສລວິປາກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານີຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຫຕຸກຄ຺ຄຫຓໍ ວິປາກກິຣິຍາເປກ຺ຂໍ ¶ ວິເສສນໍ ກຸສລສ຺ສ ເອກນ຺ຕສເຫຕຸກຕ຺ຕາ. ໂຫຕິ ຫິ ຍຖາລາຠໂຍຊນາ, ‘‘ສກ຺ຂຣກຖລມ຺ປິ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພມ຺ປິ ຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕມ຺ປີ’’ຕ຺ຍາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໙) ວິຍ ສກ຺ຂຣກຖລສ຺ສ ຈຣຓາໂຍຄໂຕ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພາເປກ຺ຂາຍ ຈຣຓກິຣິຍາ ໂຍຊີຍຕີຕິ.

໑໙. ສເຫຕຸກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎປາກກິຣິຍາ ເວທນາຎາຓສງ຺ຂາຣເຠເທນ ປຈ຺ເຈກໍ ເວທນາເຠທໂຕ ທຸວິຘຕ຺ຕາ, ຎາຓເຠທໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວິຘຕ຺ຕາ ຈ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຈຕຸວີສຕິ ມຕາຕິ ໂຍຊນາ. ນນຸ ຈ ເວທນາເຠໂທ ຕາວ ຍຸຕ຺ໂຕ ຕາສໍ ຠິນ຺ນສຠາວຕ຺ຕາ. ຎາຓສງ຺ຂາຣເຠໂທ ປນ ກຖນ຺ຕິ? ຎາຓສງ຺ຂາຣານໍ ຠາວາຠາວກໂຕປິ ເຠໂທ ຎາຓສງ຺ຂາຣກໂຕວ ຍຖາ ວສ຺ສກໂຕ ສຸຠິກ຺ໂຂ ທຸພ຺ຠິກ຺ໂຂຕິ, ຕສ຺ມາ ຎາຓສງ຺ຂາຣກໂຕ ເຠໂທ ຎາຓສງ຺ຂາຣເຠໂທຕິ ນ ເອຕ຺ຖ ໂກຈິ ວິໂຣໂຘຕິ.

໒໐. ອິທານິ ສພ຺ພານິປິ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕານິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາເມ ເຕວີສາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາເມ ຠເວ ສຕ຺ຕ ອກຸສລວິປາການິ, ສເຫຕຸກາເຫຕຸການິ ໂສຬສ ກຸສລວິປາການີຕິ ເອວໍ ເຕວີສຕິ ວິປາການິ ທ຺ວາທສ ອກຸສລານິ, ອຏ຺ຐ ກຸສລານີຕິ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎານິ ວີສຕິ ອເຫຕຸກາ ຕິສ຺ໂສ ສເຫຕຸກາ ອຏ຺ຐາຕິ ເອກາທສ ກິຣິຍາ ຈາຕິ ສພ຺ພຖາປິ ກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍານໍ ອນ຺ໂຕຄຘເຠເທນ ຈຕຸປຎ຺ຎາເສວ ກາລເທສສນ຺ຕານາທິເຠເທນ ອເນກວິຘຠາເວປີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

ກາມາວຈຣໂສຠນຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑. ອິທານິ ¶ ຕທນນ຺ຕຣຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ຣູປາວຈຣສ຺ສ ນິທ຺ເທສກ຺ກໂມ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສ ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠເທນ ປຎ຺ຈຘາ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິຕກ຺ກ…ເປ… ສຫິຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິມາຫ. ວິຕກ຺ໂກ ຈ ວິຈາໂຣ ຈ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ເອກຄ຺ຄຕາ ຈາຕິ ອິເມຫິ ສຫິຕໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຕກ຺ເກຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຠິນິໂຣເປຕີຕິ ວິຕກ຺ໂກ, ໂສ ສຫຊາຕານໍ ອາຣມ຺ມຓາຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ, ຍຖາ ຫິ ໂກຈິ ຄາມວາສີ ປຸຣິໂສ ຣາຊວລ຺ລຠໍ ສມ຺ພນ຺ຘິນໍ ມິຕ຺ຕໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ຣາຊເຄຫໍ ອນຸປວິສຕິ, ເອວໍ ວິຕກ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ອວິຕກ຺ກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕີຕິ? ຕມ຺ປິ ວິຕກ຺ກພເລເນວ ¶ ອຠິນິໂຣຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ໂສ ປຸຣິໂສ ປຣິຈເຍນ ເຕນ ວິນາປິ ນິຣາສງ຺ໂກ ຣາຊເຄຫໍ ປວິສຕິ, ເອວໍ ປຣິຈເຍນ ວິຕກ຺ເກນ ວິນາປິ ອວິຕກ຺ກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິນິໂຣຫຕິ. ປຣິຈໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ສວິຕກ຺ກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ອຠິຓ຺ຫປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຠາວນາ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓໍ ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏນພເລນ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນິ ຈ ເຫຏ຺ຐິມຠາວນາພເລນ ອຠິໂຣຫນ຺ຕິ.

ອາຣມ຺ມເຓ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຈຣຕີຕິ ວິຈາໂຣ. ໂສ ອາຣຓນຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ອນຸສນ຺ຘານຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໘) ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຈາຣໂຕ ໂອຬາຣິກຏ຺ເຐນ, ຕສ຺ເສວ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ຈ ປຐມຆຓ຺ຏາຠິຆາໂຕ ວິຍ ເຈຕໂສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ອນຸຣໂວ ວິຍ ອນຸສຎ຺ຈຣຓໍ ວິຈາໂຣ. ວິປ຺ຜາຣວາເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູໂຕ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາມສ຺ສ ສກຸຓສ຺ສ ປກ຺ຂວິກ຺ເຂໂປ ວິຍ, ປທຸມາຠິມຸຂປາໂຕ ວິຍ ຈ ຄນ຺ຘານຸພນ຺ຘເຈຕສາ ຠມຣສ຺ສ, ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິ ວິຈາໂຣ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນາຕິປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູໂຕ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສ ¶ ສກຸຓສ຺ສ ປກ຺ຂປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ປທຸມສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ປຣິພ຺ຠມນໍ ວິຍ ຈ ປທຸມາຠິມຸຂປຕິຕສ຺ສ ຠມຣສ຺ສ.

ປິນຍຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕໍ ຕປ຺ເປຕິ, ວຑ຺ເຒຕີຕິ ວາ ປີຕິ, ສາ ສມ຺ປິຍາຍນລກ຺ຂຓາ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກລ຺ລໂຕ ຄຫຓລກ຺ຂຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ, ຕໍ ອິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ສຸໂຠຊນຣສສ຺ສາທໂກ ຣາຊາ ວິຍ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປຏິລາເຠ ປີຕິຍາ ວິເສໂສ ປາກໂຏ ກນ຺ຕາຣຂິນ຺ນສ຺ສ ວນນ຺ໂຕທກທສ຺ສເນ ວິຍ, ຍຖາລທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຠວເນ ສຸຂສ຺ສ ວິເສໂສ ປາກໂຏ ຍຖາທິຏ຺ຐອຸທກສ຺ສ ປານາທີສຸ ວິຍາຕິ. ນານາຣມ຺ມຓວິກ຺ເຂປາຠາເວນ ເອກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຄ຺ຄໍ ອິມສ຺ສາຕິ ເອກຄ຺ຄໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເອກຄ຺ຄຕາ, ສມາຘິ. ໂສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ. ຕສ຺ສ ຫິ ວເສນ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ປຐມຎ຺ຈ ເທສນາກ຺ກມໂຕ ເຈວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມໂຕ ຈ ອາທິຠູຕຕ຺ຕາ ຕໍ ຌານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ, ປຈ຺ຈນີກຌາປນໂຕ ຈາຕິ ປຐມຊ຺ຌານໍ, ວິຕກ຺ກາທິປຎ຺ຈກໍ. ຌານງ຺ຄສມຸທາເຍ ເຍວ ຫິ ຌານໂວຫາໂຣ ເນມິອາທິອງ຺ຄສມຸທາເຍ ຣຖໂວຫາໂຣ ວິຍ, ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຌານນ຺ຕິ ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໖໙). ປຐມຊ຺ຌາເນນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ປຐມຊ຺ຌານກຸສລຈິຕ຺ຕໍ.

ກສ຺ມາ ¶ ປນ ອຎ຺ເຎສຸ ຜສ຺ສາທີສຸ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອິເມເຍວ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ຈວນ຺ຕຕາຍ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ອຸຊຸປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ຈ. ວິຕກ຺ໂກ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣເປຕິ. ວິຈາໂຣ ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘຕິ, ປີຕິ ຈສ຺ສ ປີນນໍ, ສຸຂຎ຺ຈ ອຸປພ຺ຣູຫນໍ ກໂຣຕິ, ອຖ ນໍ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ເອເຕຫິ ອຠິນິໂຣປນານຸປ຺ປພນ຺ຘນປີນນອຸປພ຺ຣູຫເນຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຕາ ສມາຘານກິຈ຺ເຈນ ¶ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸວຕ຺ຕາເປນ຺ຕີ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ສມໍ, ສມ຺ມາ ຈ ອາຘິຍຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕາວເສນ ສມໍ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ທູຣີຠາເວນ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈາຠາເວນ ສມ຺ມາ ຈ ຐເປຕີຕິ ເອວເມເຕ ສເມວ ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ຈໍ ອາເວຓິກໍ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິປຏິປກ຺ຂຠາເວ ປນ ສມາຘິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ຣາຄປ຺ປຓິຘິຍາ ອຸຊຸປຈ຺ຈນີກຠາວໂຕ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທວເສນ ຫິ ນານາຣມ຺ມເຓຫິ ປໂລຠິຕສ຺ສ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຘານໍ ເອກຄ຺ຄຕາຍ ໂຫຕິ. ປີຕິ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປາໂມຊ຺ຊສຠາວຕ຺ຕາ. ວິຕກ຺ໂກ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ໂຍນິໂສ ສງ຺ກປ຺ປນວເສນ ສວິປ຺ຜາຣປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ສຸຂໍ ອວູປສມານຸຕາປສຠາວສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ວູປສນ຺ຕສີຕລສຠາວຕ຺ຕາ. ວິຈາໂຣ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ອນຸມຊ຺ຊນວເສນ ປຎ຺ຎາປຕິຣູປສຠາວຕ຺ຕາ. ເອວໍ ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ຈວນ຺ຕຕາຍ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ອຸຊຸປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ຈ ອິເມເຍວ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄຠາເວນ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ. ຍຖາຫຸ –

‘‘ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ, ກາມາທິປຏິປກ຺ຂໂຕ;

ສນ຺ເຕສຸປິ ຈ ອຎ຺ເຎສຸ, ປຎ຺ເຈວ ຌານສຎ຺ຎິຕາ’’ຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາ ປເນຕ຺ຕ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິສຠາວຕ຺ຕາ ສຸເຂວ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນາຫຸ –

‘‘ອຸເປກ຺ຂາ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໒; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໔໔);

ປຫານງ຺ຄາທິວເສນ ປນສ຺ສ ວິເສໂສ ອຸປຣິ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ອຣູປາວຈຣໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸປິ ລພ຺ຠມານກວິເສໂສ. ອເຖຕ຺ຖ ກາມາວຈຣກຸສເລສຸ ວິຍ ສງ຺ຂາຣເຠໂທ ກສ຺ມາ ນ ຄຫິໂຕ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ເກວລໍ ສມຖານຸໂຍຄວເສນ ປຏິລທ຺ຘໍ ສສງ຺ຂາຣິກໍ, ມຄ຺ຄາຘິຄມວເສນ ປຏິລທ຺ຘໍ ອສງ຺ຂາຣິກນ຺ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ? ນຍິທເມວໍ ມຄ຺ຄາຘິຄມວເສນສຕ຺ຕິໂຕ ¶ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສາປິ ອປຣຠາເຄ ປຣິກມ຺ມວເສເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສ຺ສປິ ຌານສ຺ສ ປຣິກມ຺ມສງ຺ຂາຕປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາເຣນ ¶ ວິນາ ເກວລໍ ອຘິກາຣວເສນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ອສງ຺ຂາຣິກ’’ນ຺ຕິປິ, ອຘິກາເຣນ ຈ ວິນາ ເກວລໍ ປຣິກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາເຣເນວ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ສສງ຺ຂາຣິກ’’ນ຺ຕິປິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣວເສເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ນ ກທາຈິ ອສງ຺ຂາຣິກຠາໂວ ສມ຺ຠວຕີຕິ ‘‘ອສງ຺ຂາຣິກ’’ນ຺ຕິ ຈ ພ຺ຍຠິຈາຣາຠາວໂຕ ‘‘ສສງ຺ຂາຣິກ’’ນ຺ຕິ ຈ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ປິ-ສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກນຍວເສນ ສຸທ຺ຘິກນວໂກ, ຕຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິປທາທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາທຸກ຺ຂປ຺ປຏິປທາຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາສຸຂປ຺ປຏິປທາທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາສຸຂປ຺ປຏິປທາຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາວເສນ ປຏິປທາຈຕຸກ຺ເກນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເທສິຕຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນວກາ, ປຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓຈຕຸກ຺ເກນ ໂຍຊິຕຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນວກາ, ‘‘ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປຏິປທາມິສ຺ສກນຍວເສນ ໂສຬສ ນວກາຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິ ນວກາຕິ ເອວມາທິເຠທໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໒. ຌານວິເສເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕວິປາໂກ ເອກນ຺ຕໂຕ ຕໍຕໍຌານສທິໂສວາຕິ ວິປາກໍ ຌານສທິສເມວ ວິຠຕ຺ຕໍ. ອິມເມວ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ທີເປຕຸໍ ຠຄວຕາ ວິປາກນິທ຺ເທເສປິ ກຸສລໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາວ ຕທນນ຺ຕຣໍ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກາ ວິຠຕ຺ຕາ.

໒໕. ຣູປາວຈຣມານສໍ ຌານເຠເທນ ປຎ຺ຈຫິ ຈຕູຫິ ຕີຫິ ທ຺ວີຫິ ປຸນ ທ຺ວີຫິ ຌານງ຺ເຄຫິ ສມ຺ປໂຍຄເຠເທນ ປຎ຺ຈຘາ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ທຸວງ຺ຄິກໍ ປຸນ ທຸວງ຺ຄິກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ໂຫຕິ ອວິເສເສນ, ປຸນ ຕໍ ປຸຎ຺ຎປາກກິຣິຍານໍ ປຈ຺ເຈກໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຠທາ ປຎ຺ຈທສຘາ ຠເວຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖. ອິທານິ ¶ ¶ ອຣູປາວຈຣໍ ອາຣມ຺ມຓເຠເທນ ຈຕຸຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາທາທິອນ຺ຕຣຫິຕຕາຍ ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ, ອາກາສຎ຺ຈ ຕໍ ອນນ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ອາກາສານນ຺ຕໍ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ. ‘‘ອນນ຺ຕາກາສ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ອຄ຺ຍາຫິໂຕ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ວິເສສນສ຺ສ ປຣນິປາຕວເສນ ‘‘ອາກາສານນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາກາສານນ຺ຕເມວ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ສກຕ຺ເຖ ຠາວປຈ຺ຈຍວເສນ. ອາກາສານຎ຺ຈເມວ ອາຍຕນໍ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ເທວານໍ ເທວາຍຕນໍ ວິຍາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ຕສ຺ມິໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຐມາຣຸປ຺ປຊ຺ຌານມ຺ປິ ອິຘ ‘‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ປຖວີກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ຌານໍ ‘‘ປຖວີກສິຓ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອາຍຕນໍ ອສ຺ສາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ຌານໍ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກຸສລຈິຕ຺ຕໍ.

ວິຎ຺ຎາຓເມວ ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕໍ, ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປາທາທິອນ຺ຕວນ຺ຕມ຺ປິ ອນນ຺ຕາກາເສ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ອຸປ຺ປາທາທິອນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນນ຺ຕໂຕ ຜຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຈ ‘‘ອນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕເມວ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈໍ ອາກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ, ນ-ກາຣສ຺ສ ໂລປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ. ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ອຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ ປາປຸຓິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈໍ, ຕເທວ ອາຍຕນໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສມໍ.

ນາສ຺ສ ¶ ປຐມາຣຸປ຺ປສ຺ສ ກິຎ຺ຈນໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວສິຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ, ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓາຠາໂວ. ຕເທວ ອາຍຕນນ຺ຕ຺ຍາທິ ປຸຣິມສທິສໍ.

ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ, ສຸຂຸມາຍ ຈ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ເນວສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ, ນາປິ ອສຎ຺ຎໍ ອວິຊ຺ຊມານສຎ຺ຎນ຺ຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎໍ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຊ຺ຌານໍ. ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ປນ ‘‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎເມວ ອາຍຕນໍ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ. ອຖ ວາ ສຎ຺ຎາວ ວິປສ຺ສນາຍ ໂຄຈຣຠາວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ເພທຊນນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຠາວໂຕ ເນວສຎ຺ຎາ ຈ ¶ ອຸຓ຺ໂຫທເກ ເຕໂຊຘາຕຸ ວິຍ ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນ ອສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ, ສາ ເອວ ອາຍຕນໍ ອິມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ນິສ຺ສຍາທິຠາວໂຕຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ. ສຎ຺ຎາວເສນ ເຈຕ຺ຖ ຌານູປລກ຺ຂຓໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ. ເວທນາທໂຍປິ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ຌາເນ ເນວເວທນານາເວທນາທິກາເຍວາຕິ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກຸສລຈິຕ຺ຕໍ. ປິ-ສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປຏິປທາມິສ຺ສກນຍວເສນ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກເທສນໍ (ຘ. ສ. ໒໖໕-໒໖໘), ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຈ ປາຬິຍໍ ອາຄຕນຍເຠທໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໓໐. ອາຣມ຺ມຓານໍ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພານໍ, ກສິຓາກາສວິຎ຺ຎາຓຕທຠາວສງ຺ຂາຕານໍ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພານຎ຺ຈ ອາກາສາທິຈຕຸນ຺ນໍ ໂຄຈຣານໍ ປເຠເທນ ອາຣຸປ຺ປມານສໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕທຸຄ຺ຆາເຏນ ລທ຺ຘໍ ອາກາສມາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓມາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕທຠາວຠູຕໍ ອກິຎ຺ຈນຠາວມາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕໍ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓມາລມ຺ພິຕ຺ວາ ¶ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ປນ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ວິຍ ປຸຣິມປຸຣິມອງ຺ຄາຕິກ຺ກມວເສນ ປຸຣິມປຸຣິມສ຺ສາປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ເຕນາຫຸ ອາຈຣິຍາ –

‘‘ອາຣມ຺ມຓາຕິກ຺ກມໂຕ, ຈຕສ຺ໂສປິ ຠວນ຺ຕິມາ;

ອງ຺ຄາຕິກ຺ກມເມຕາສໍ, ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ວິຠາວິໂນ’’ຕິ; (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໘);

ອຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຠນຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ອິທານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ຈຕຸມຄ຺ຄໂຍຄໂຕ, ຜລຎ຺ຈ ຕທນຸຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຈຕຸຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພານໍ ປຕິສວນໂຕ ອຸປຄມນໂຕ, ນິພ຺ພານມຫາສມຸທ຺ທນິນ຺ນຕາຍ ¶ ໂສຕສທິສຕ຺ຕາ ວາ ‘‘ໂສໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ອາທິໂຕ ປຊ຺ຊນໍ ປາປຸຓນໍ ປຐມສມນ຺ນາຄໂມ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ອາ-ອຸປສຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິກມ຺ມນິ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ເຄຕິ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ວາ ມຄ຺ຄີຍຕິ, ກິເລເສ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ມຄ຺ໂຄ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໂສຕສ຺ສ ອາທິໂຕ ປຊ຺ຊນໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ.

ສກິໍ ເອກວາຣໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອິມໍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສກທາຄາມີ, ອິຘ ປຕ຺ວາ ອິຘ ປຣິນິພ຺ພາຍີ, ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອິຘ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ, ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ວາ ອິຘ ປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອິຘ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອິຘ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ປຎ຺ຈສຸ ສກທາຄາມີສຸ ປຎ຺ຈມໂກ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຫິ ອິໂຕ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ສກິໍ ອິຘ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ. ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ກິຎ຺ຈາປິ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ຕຖາຄມນາສມ຺ຠວໂຕ ຜລຏ຺ໂຐເຍວ ສກທາຄາມີ ນາມ, ຕສ຺ສ ປນ ກາຣຓຠູໂຕ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ໂນ ມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄນ຺ຕຣາວຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ຜລຏ຺ເຐນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ເອວໍ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄຕິ. ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ.

ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອິມໍ ກາມຘາຕຸໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນາຄາມີ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຠາເວນ ປູຊາວິເສສໍ ອຣຫຕີຕິ ອຣຫາ, ອຖ ວາ ກິເລສສງ຺ຂາຕາ ອຣໂຍ, ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ວາ ອຣາ ກິເລສາ ຫຕາ ອເນນາຕິ ອຣຫາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວໂຕ ວາ ອຣຫາ, ອຏ຺ຐມໂກ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ຈຕຸຕ຺ຖຜລສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕສ຺ສ ອາຄມນຠູໂຕ ມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ.

ປິ-ສທ຺ເທນ ເອເກກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນຍສຫສ຺ສວເສນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸສຫສ຺ສເຠທໍ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໒໐໖; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໖-໒໑໔) ອາຄຕໍ ສຏ຺ຐິສຫສ຺ສເຠທໍ ນຍໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອເນກວິຘຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ນຍສຫສ຺ສມຕ຺ຕປຣິທີປນາ, ກຖໍ? ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ຕາວ ຌານນາເມນ ປຏິປທາເຠທໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ເກວລໍ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕຕິ ທ຺ວິຘາ ວິຠຕ຺ໂຕ, ປຸນ ປຏິປທາຈຕຸກ຺ເກນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ຈຕຸຘາ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ຌານນາເມນ ທສຘາ ວິຠຕ຺ໂຕ. ຕຖາ ມຄ຺ຄສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານອິທ຺ຘິປາທອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄສຈ຺ຈສມຖຘມ຺ມຂນ຺ຘອາຍຕນຘາຕຸອາຫາຣຜສ຺ສເວທນາສຎ຺ຎາເຈຕນາຈິຕ຺ຕນາເມຫິປິ ¶ ປຈ຺ເຈກໍ ທສທສາກາເຣຫິ ວິຠຕ຺ໂຕ ຕຖາ ຕຖາ ພຸຊ຺ຌນການໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ. ຕສ຺ມາ ¶ ຌານວເສນ ທສມຄ຺ຄາທີນໍ ເອກູນວີສຕິຍາ ວເສນ ທສ ທສາຕິ ວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ທ຺ເວ ນຍສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸນ ຕານິ ຈຕູຫິ ອຘິປຕີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ຈຕຸຘາ ວິຠຕ຺ຕານີຕິ ເອວໍ ອຘິປຕີຫິ ອມິສ຺ເສຕ຺ວາ ທ຺ເວ ສຕານິ, ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສຕານີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ນຍສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄາທີສຸປິ.

໓໒. ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິສ຺ສ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕໍ ວິປາກຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຈິຕ຺ຕໍ. ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍ ຜລຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ຕໍ.

໓໔. ຈຕຸມຄ຺ຄປ຺ປເຠເທນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອປາຏວປາຏວຕຣຕມເຠເທນ ຠິນ຺ນສາມຕ຺ຖິຍຕາຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສານໍ ນິຣວເສສປ຺ປຫານໍ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ຕນຸຠາວາປາທນໍ ເຕສເມວ ນິຣວເສສປ຺ປຫານໍ ຣູປາຣູປຣາຄມານຸທ຺ຘຈ຺ຈາວິຊ຺ຊານໍ ອນວເສສປ຺ປຫານນ຺ຕິ ເອວໍ ສໍໂຍຊນປ຺ປຫານວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘານໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີນໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ປໂຍຄເຠເທນ ຈຕຸມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ຈຕຸຘາ ໂຫຕິ, ວິປາກໍ ປນ ຕສ຺ເສວ ກຸສລສ຺ສ ຜລຕ຺ຕາ ຕທນຸຣູປໂຕ ຕຖາ ຈຕຸຘາຕິ ເອວໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາຠາເວນ ອນຸຕ຺ຕຣສງ຺ຂາຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐຘາ ມຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ກິຣິຍານຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ປນ ອສມ຺ຠວໂຕ ທ຺ວາທສວິຘຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ ປນ ຕສ຺ສ ອສມ຺ຠໂວຕິ? ມຄ຺ຄສ຺ສ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕ຺ຕາ. ຍທິ ຫິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກິຣິຍຠາໂວ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ຕໍ ປນ ກິເລສສມຸຈ຺ເຉທກວເສເນວ ອຸປລຠິຕພ຺ພໂຕ ເອກວາຣປ຺ປວຕ຺ເຕເນວ ຈ ເຕນ ອສນິສມ຺ປາເຕນ ວິຍ ຕຣຸອາທີນໍ ສມູລວິທ຺ຘໍສນສ຺ສ ຕໍຕໍກິເລສານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສາຘິຕຕ຺ຕາ ປຸນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນປິ ກາຕພ຺ພາຠາວໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ເອວ ¶ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ນ ກທາຈິ ເສກ຺ຂານໍ ອເສກ຺ຂານໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພຖາປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈິຕ຺ຕຄຓນສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໓໕. ‘‘ທ຺ວາທສາກຸສລາເນວ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ¶ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ຈຕຸຠູມິກຈິຕ຺ຕານໍ ຄຓນສງ຺ຄໂຫ.

໓໖. ເອວໍ ຊາຕິວເສນ ສງ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຠູມິວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕຸປຎ຺ຎາສຘາ ກາເມ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາເມ ຠເວ ຈິຕ຺ຕານິ ຈຕຸປຎ຺ຎາສຘາ ອີຣເຍ, ຣູເປ ຠເວ ປນ຺ນຣສ ອີຣເຍ, ອາຣຸປ຺ເປ ຠເວ ທ຺ວາທສ ອີຣເຍ, ອນຸຕ຺ຕເຣ ປນ ນວວິເຘ ຘມ຺ມສມຸທາເຍ ຈິຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐຘາ ອີຣເຍ, ກເຖຍ຺ຍາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມຕຓ຺ຫາທິວິສຍຠາເວນ ກາມຠວາທິປຣິຍາປນ຺ນານິ ຈິຕ຺ຕານິ ສກສກຠູມິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕມານານິປິ ກາມຠວາທີສຸ ຈິຕ຺ຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຍຖາ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕິຣຈ຺ຉາເນສ຺ເວວ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ອປຣິຍາປນ຺ນານິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສມູເຫກເທສຠູຕານິ ‘‘ຣຸກ຺ເຂ ສາຂາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ອນຸຕ຺ຕເຣ ຈິຕ຺ຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຖ ວາ ‘‘ກາເມ, ຣູເປ’’ຕິ ຈ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປນິທ຺ເທໂສ. ອຣູເປ ຠວານິ ອາຣຸປ຺ປານິ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນຸຕ຺ຕຣານີຕິ ອຸປໂຍຄພຫຸວຈນວເສນ ກາເມ ກາມາວຈຣານິ ຈິຕ຺ຕານິ ຈຕຸປຎ຺ຎາສຘາ ອີຣເຍ, ຣູເປ ຣູປາວຈຣານິ ຈິຕ຺ຕານິ ປນ຺ນຣສ ອີຣເຍ, ອາຣຸປ຺ເປ ອາຣຸປ຺ປານິ ຈິຕ຺ຕານິ ທ຺ວາທສ ອີຣເຍ. ອນຸຕ຺ຕເຣ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐຘາ ອີຣເຍຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໓໗. ອິຕ຺ຖໍ ¶ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ຊາຕິເຠທຠິນ຺ນຈຕຸຠູມິກຈິຕ຺ຕເຠທວເສນ ເອກູນນວຸຕິປ຺ປເຠທໍ ກຕ຺ວາ ມານສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຈກ຺ຂຓາ ວິເສເສນ ອຕ຺ຖຈກ຺ຂຓສຠາວາ ປຓ຺ຑິຕາ ວິຠຊນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ເອກວີສສຕໍ ເອກຸຕ຺ຕຣວີສາຘິກໍ ສຕໍ ວິຠຊນ຺ຕິ.

ຈິຕ຺ຕຄຓນສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວິຕ຺ຖາຣຄຓນວຓ຺ຓນາ

໓໘. ຌານງ຺ຄວເສນ ປຐມຊ຺ຌານສທິສຕ຺ຕາ ປຐມຊ຺ຌານຎ຺ຈ ຕໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ປຐມຊ຺ຌານໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ປາທກຊ຺ຌານສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍສຸປິ, ຫິ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ຕໍຕໍຌານສທິສຕ຺ຕາ ¶ ວິຕກ຺ກາທິອງ຺ຄປາຕຸຠາເວນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ປຐມຊ຺ຌານາທິໂວຫາຣໍ ລຠນ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກໍ ປຎ຺ຈຘາ ວິຠຊນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠເທນາ’’ຕ຺ຍາທິ, ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ປວຕ຺ຕາ, ຕໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານຠາວໂຕ. ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ສາ ປວຕ຺ຕາ, ຕໍ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານໍ. ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ປຐມຊ຺ຌານສທິໂສ ມຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສທິໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄາທິເຠໂທ ມຄ຺ໂຄ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຊ຺ຌາສໂຍ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ເຍນ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ຕໍຕໍປາທກຊ຺ຌານສທິໂສ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ວິປສ຺ສນາປາທກໍ ກິຎ຺ຈິ ຌານໍ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຌານໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ¶ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ໂສ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານສທິໂສ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ໂຫຕິ, ຕທາ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ທ຺ວີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສທິໂສ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຖາວິໂຘ ອຊ຺ຌາສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຸປຣູປຣິຌານຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານສທິໂສ ໂຫຕິ. ອຸປຣູປຣິຌານໂຕ ປນ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາທກຊ຺ຌານສທິໂສ ໂຫຕິ. ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານໂຕ ຫິ ອຸປຣູປຣິຌານໍ ພລວຕຣນ຺ຕິ. ເວທນານິຍໂມ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນານິຍເມນ ໂຫຕິ. ຕຖາ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ສກລຊ຺ຌານງ຺ຄນິຍໂມ. ຕສ຺ສ ຫິ ປາທກຊ຺ຌານາທີນໍ ອຠາເວນ ເຕສໍ ວເສນ ນິຍມາຠາວໂຕ ວິປສ຺ສນານິຍເມນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກວ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ. ອປິຈ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນປິ ຌານໍ ປາທກໍ ອກຕ຺ວາ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄປິ ວິປສ຺ສນານິຍເມເນວ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກວ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາທິໂຕ ອຸທ຺ຘໂຏ ວິນິຈ຺ຉຍສາໂຣ. ເຖຣວາທທສ຺ສນາທິວສປ຺ປວຕ຺ໂຕ ປນ ປປຎ຺ໂຈ ອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ວິຕ຺ຖາຣນໂຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຄນ຺ຖຠີຣຸກຊນານຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປກຖາ ອຘິປ຺ເປຕາ.

໔໒. ຍຖາ ຣູປາວຈຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຐມາທິປຎ຺ຈວິຘຌານເຠເທນ ຄຍ຺ຫຕິ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ວຸຈ຺ຈຕິ ¶ , ຕຖາ ອນຸຕ຺ຕຣມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ຄຍ຺ຫຕິ. ອາຣຸປ຺ປຎ຺ຈາປິ ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາໂຍເຄນ ອງ຺ຄສມຕາຍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌາເນ ຄຍ຺ຫຕິ, ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໂວຫາຣໍ ລຠຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ¶ ຣູປາວຈຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ປຐມາທິຌານເຠເທ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ປຐມຊ຺ຌານໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ຍຖາ ຄຍ຺ຫຕິ, ຕຖາ ອາຣຸປ຺ປຎ຺ຈາປິ ປຎ຺ຈເມ ຌາເນ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອາຈຣິຍສ຺ສາປິ ຫິ ອຍເມວ ໂຍຊນາ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ທິສ຺ສຕິ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ ອຸຊຸກເມວ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕານິ, ຄຍ຺ຫນ຺ຕານຸຕ຺ຕຣານິ ຈ;

ປຐມາທິຌານເຠເທ, ອາຣຸປ຺ປຎ຺ຈາປິ ປຎ຺ຈເມ’’ຕິ. (ນາມ. ປຣິ. ໒໔);

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຣູປາວຈຣໍ ວິຍ ອນຸຕ຺ຕຣມ຺ປິ ປຐມາທິຌານເຠເທ ຄຍ຺ຫຕິ, ອາຣຸປ຺ປຎ຺ຈາປິ ປຎ຺ຈເມ ຄຍ຺ຫຕິ, ຍສ຺ມາ ວາ ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠເທນ ເອເກກໍ ປຎ຺ຈຘາ ກຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈຕ຺ຕາລີສວິຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣູປາວຈຣໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ວິຍ ຈ ປຐມາທິຌານເຠເທ, ຕຖາ ອາຣຸປ຺ປຎ຺ຈາປິ ປຎ຺ຈເມ ຄຍ຺ຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຐມາທິກເມເກກໍ ຌານໍ ໂລກິຍໍ ຕິວິຘໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອຏ຺ຐວິຘນ຺ຕິ ເອກາທສວິຘໍ. ອນ຺ເຕ ຕຸ ຌານໍ ເຕວີສຕິວິຘໍ ຕິວິຘຣູປາວຈຣທ຺ວາທສວິຘອຣູປາວຈຣອຏ຺ຐໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໔໓. ປາທກຊ຺ຌານາທິວເສນ ຄຓນວຸຑ຺ຒິ ກຸສລວິປາເກສ຺ເວວ ສມ຺ຠວຕີຕິ ເຕສເມວ ຄຓນໍ ເອກວີສສຕຄຓນາຍ ອງ຺ຄຠາເວນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕຕິໍສາ’’ຕ຺ຍາທິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍ

ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເຈຕສິກປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໑. ເອວໍ ¶ ¶ ຕາວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠູມິຊາຕິສມ຺ປໂຍຄສງ຺ຂາຣຌານາຣມ຺ມຓມຄ຺ຄເຠເທນ ຍຖາຣຫໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ເຈຕສິກວິຠາຄສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຐມໍ ຕາວ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓສນ຺ທສ຺ສນວເສນ ເຈຕສິກລກ຺ຂຓໍ ຐເປຕ຺ວາ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຎ຺ຎສມານອກຸສລໂສຠນວເສນ ຕີຫິ ຣາສີຫິ ເຈຕສິກຘມ຺ເມ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ, ເຕສໍ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ສມ຺ປໂຍຄໍ, ເຕຕ຺ຕິໍສວິເຘນ ສງ຺ຄຫຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ຈາ’’ຕ຺ຍາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປາໂທ ຈ ນິໂຣໂຘ ຈ ເຍສໍ ເຕ ເອກຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ. ເອກໍ ອາລມ຺ພຓຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸ ຈ ເຍສໍ ເຕ ເອກາລມ຺ພຓວຕ຺ຖຸກາ. ເອວໍ ຈຕູຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ເຈໂຕຍຸຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓາ ຘາຣຓໂຕ ຘມ຺ມາ ນິຍຕໂຍຄິໂນ, ອນິຍຕໂຍຄິໂນ ຈ ເຈຕສິກາ ມຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຍທິ ເອກຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕເນວ ເຈໂຕຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕທາ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ຣູປຘມ຺ມານມ຺ປິ ເຈໂຕຍຸຕ຺ຕຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ເອກນິໂຣຘຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍສ຺ສ ປສງ຺ໂຄ ນສກ຺ກາ ນິວາເຣຕຸໍ, ຕຖາ ‘‘ເອກໂຕ ອຸປ຺ປາໂທ ວາ ນິໂຣໂຘ ວາ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ’’ຕິ ປຣິກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ປຸເຣຕຣມຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌມານານມ຺ປິ ຣູປຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເອກາລມ຺ພຓຄ຺ຄຫຓໍ. ເຍ ເອວໍ ຕິວິຘລກ຺ຂຓາ, ເຕ ນິຍມໂຕ ເອກວຕ຺ຖຸເຍວາຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເອກວຕ຺ຖຸກຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ອລມຕິປ຺ປປຎ຺ເຈນ.

ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຎ຺ຎສມານເຈຕສິກວຓ຺ຓນາ

໒. ກຖນ຺ຕິ ¶ ສຣູປສມ຺ປໂຍຄາກາຣານໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ຘມ຺ມຸເທສວາຣຜສ຺ສປຎ຺ຈມກຣາສິວຓ຺ຓນາ), ສ຺ວາຍໍ ¶ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ. ອຍຎ຺ຫິ ອຣູປຘມ຺ໂມປິ ສມາໂນ ອາຣມ຺ມເຓ ຜຸສນາກາເຣເນວ ປວຕ຺ຕຕິ, ສາ ຈສ຺ສ ຜຸສນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິ ອມ຺ພິລຂາທກາທີນໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ປຣສ຺ສ ເຂຬຸປ຺ປາທາທິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເວທຍຕິ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວຕີຕິ ເວທນາ, ສາ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ. ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ເອກເທສມຕ຺ເຕເນວ ຣສໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເອກໍສໂຕ ປນ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ເວທນາວ ອນຸຠວຕິ. ຕຖາ ເຫສາ ‘‘ສຸໂຠຊນຣສານຸຠວນກຣາຊາ ວິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສຸຂາທິວເສນ ປນສ຺ສາ ເຠທໍ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ. ນີລາທິເຠທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສຎ຺ຊານາຕິ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ຊານາຕີຕິ ສຎ຺ຎາ, ສາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ. ສາ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ທາຣຸອາທີສຸ ວຑ຺ຒກິອາທີນໍ ສຎ຺ຎາຓກຣຓໍ ວິຍ ປຈ຺ຉາ ສຎ຺ຊານນສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ອາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນິມິຕ຺ຕກາຣິກາຍ ຕາເວຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນິມິຕ຺ເຕນ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິຍາ ປນ ກຖນ຺ຕິ? ສາປິ ປຸນ ອປຣາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ເອຕ຺ຖ ໂກຈິ ອສມ຺ຠໂວ.

ເຈເຕຕິ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມເຓ ອຠິສນ຺ທຫຕິ, ສງ຺ຂຕາຠິສງ຺ຂຣເຓ ວາ ພ຺ຍາປາຣມາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈຕນາ. ຕຖາ ຫິ ອຍເມວ ອຠິສງ຺ຂຣເຓ ປຘານຕ຺ຕາ ວິຠງ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນິເຍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຠຊນ຺ເຕນ ‘‘ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ວຕ຺ວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເຈຕນາ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ວິຠ. ໒໑) ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ສາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ເຊຏ຺ຐສິສ຺ສມຫາວຑ຺ຒກິອາທໂຍ ວິຍ ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘິກາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອກຄ຺ຄຕາວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕີນໍ ສຣູປວິຠາວນໍ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄຕເມວ.

ຊີວນ຺ຕິ ¶ ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາຕິ ຊີວິຕໍ, ຕເທວ ສຫຊາຕານຸປາລເນ ອາຘິປຈ຺ຈໂຍເຄນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຕໍ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓໍ ອຸປ຺ປລາທິອນຸປາລກໍ ອຸທກໍ ວິຍ. ກຣຓໍ ກາໂຣ, ມນສ຺ມິໍ ກາໂຣ ມນສິກາໂຣ, ໂສ ເຈຕໂສ ອາຣມ຺ມເຓ ສມນ຺ນາຫາຣລກ຺ຂໂຓ. ວິຕກ຺ໂກ ຫິ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຠິນິໂຣປນສຠາວຕ຺ຕາ ເຕ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ເຈຕນາ ອຕ຺ຕນາ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓນ ຍຖາຣຸຬ຺ເຫ ຘມ຺ເມປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິໂຍເຊນ຺ຕີ ພລນາຍໂກ ວິຍ ໂຫຕິ, ມນສິກາໂຣ ເຕ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ປໂຍຊນໂຕ ອາຊານີຍານໍ ປໂຍຊນກສາຣຖິ ວິຍາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ຕໍ ຕໍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ສຠາວໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ວິຠຕ຺ຕາຕິ ຠຄວຕິ ສທ຺ຘາຍ ‘‘ເອວໍ ວິເສສາ ອິເມ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ໂອກປ຺ເປຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫຓປຣິປຸຈ຺ຉາທິວເສນ ເຕສໍ ສຠາວສມຘິຄມາຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ, ນ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ເຕຫິ ¶ ສມ຺ໂມໂຫ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອາຈຣິຍານໍ ອນຸສາສນີ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເອກູນນວຸຕິຈິຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓາ ນິຍມໂຕ ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕຕິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓາ ນາມ.

໓. ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ໂສ ສນ຺ນິຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ, ອາຣມ຺ມເຓ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ອິນ຺ທຂີໂລ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວີຣານໍ ຠາໂວ, ກມ຺ມໍ, ວິຘິນາ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາ ວີຣິຍໍ, ອຸສ຺ສາໂຫ, ໂສ ສຫຊາຕານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂໂຓ. ວີຣິຍວເສນ ຫິ ເຕສໍ ໂອລີນວຸຕ຺ຕິຕາ ນ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ວິຕກ຺ກາທີຫິ ວິເສໂສ ສຸປາກໂຏ ໂຫຕິ. ຉນ຺ທນໍ ຉນ຺ໂທ, ອາຣມ຺ມເຓນ ອຕ຺ຖິກຕາ, ໂສ ກຕ຺ຕຸກາມຕາລກ຺ຂໂຓ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓ ເຈຕໂສ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ເຍວາປນກວຓ຺ຓນາ) ວຸຈ຺ຈຕິ. ທານວຕ຺ຖຸວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ¶ ປວຕ຺ຕກາເລປິ ເຈສ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ເພນ ເຕນ ອຕ຺ຖິໂກວ ຂິປິຕພ຺ພອຸສູນໍ ຄຫເຓ ອຕ຺ຖິໂກ ອິສ຺ສາໂສ ວິຍ. ໂສຠເນສຸ ຕທິຕເຣສຸ ຈ ປກາເຣນ ກິຓ຺ຓາ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓາຕິ ປກິຓ຺ຓກາ.

໔. ໂສຠນາເປກ຺ຂາຍ ອິຕເຣ, ອິຕຣາເປກ຺ຂາຍ ໂສຠນາ ຈ ອຎ຺ເຎ ນາມ, ເຕສໍ ສມານາ ນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສທ຺ຘາທໂຍ ວິຍ ອກຸສລາທິສຠາວາເຍວາຕິ ອຎ຺ຎສມານາ.

ອຎ຺ຎສມານເຈຕສິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອກຸສລເຈຕສິກວຓ຺ຓນາ

໕. ເອວໍ ຕາວ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓວເສນ, ປກິຓ຺ຓກວເສນ ຈ ໂສຠເນຕຣສຠາເວ ເຕຣສ ຘມ຺ເມ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕວິຠາເຄ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານຸກ຺ກເມນ ອກຸສລຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ເນ ປຐມໍ, ຕໂຕ ໂສຠນຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ເນ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂມໂຫ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອເຫຕຸກາ ປນ ອາເວຓິກຘມ຺ມາ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ເຕ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມເຓ ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ໂມໂຫ, ອຎ຺ຎາຓໍ, ໂສ ອາຣມ຺ມຓສຠາວຈ຺ຉາທນລກ຺ຂໂຓ. ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓວສປ຺ປວຕ຺ໂຕປິ ເຫສ ຕສ຺ສ ຍຖາສຠາວປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນາກອາເຣເນວ ປວຕ຺ຕຕິ. ນ ຫິຣີຍຕິ ນ ລຊ຺ຊຕີຕິ ອຫິຣິໂກ, ປຸຄ຺ຄໂລ, ຘມ຺ມສມູໂຫ ວາ. ອຫິຣິກສ຺ສ ຠາໂວ ອຫິຣິກ຺ກໍ, ຕເທວ ອຫິຣິກໍ. ນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ. ຕຕ຺ຖ ຄູຖໂຕ ຄາມສູກໂຣ ¶ ວິຍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິໂຕ ອຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓໍ ອຫິຣິກໍ, ອຄ຺ຄິໂຕ ສລໂຠ ວິຍ ຕໂຕ ອນຸຕ຺ຕາສລກ຺ຂຓໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ນາຫິຣິໂກ, ປາປາ ຄູຖາວ ສູກໂຣ;

ນ ຠາຍຕິ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ, ສລໂຠ ວິຍ ປາວກາ’’ຕິ.

ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ¶ ຠາໂວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວູປສມລກ຺ຂຓໍ ປາສາຓາຠິຆາຕສມຸທ຺ຘຕຠສ຺ມໍ ວິຍ. ລຸພ຺ຠຕີຕິ ໂລໂຠ, ໂສ ອາຣມ຺ມເຓ ອຠິສງ຺ຄລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ກຏາເລໂປ ວິຍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາລມ຺ພິຕຸກາມຕາມຕ຺ຕໍ ຉນ຺ໂທ, ໂລໂຠ ຕຕ຺ຖ ອຠິຄິຊ຺ຌນນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສລກ຺ຂຓາ ທິຏ຺ຐິ. ຎາຓຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຍຖາສຠາວໂຕ ຊານາຕິ, ທິຏ຺ຐິ ຍຖາສຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ອຍາຖາວໂຕ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕ຺ຍາທິນາ ມຎ຺ຎຕີຕິ ມາໂນ, ໂສ ອຸຓ຺ຓຕິລກ຺ຂໂຓ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ເກຕຸກມ຺ຍຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໐໐) ວຸຕ຺ໂຕ. ທຸສ຺ສຕີຕິ ໂທໂສ, ໂສ ຈຓ຺ຑິກ຺ກລກ຺ຂໂຓ ປຫຏາສີວິໂສ ວິຍ, ອິສ຺ສຕີຕິ ອິສ຺ສາ, ສາ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິອຸສູຍນລກ຺ຂຓາ. ມຈ຺ຉຣສ຺ສ ຠາໂວ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ‘‘ມາ ອິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອຎ຺ເຎສໍ ໂຫຕຸ, ມຍ຺ຫເມວ ໂຫຕູ’’ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ວາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ຕໍ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິນິຄູຫນລກ຺ຂຓໍ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕນ຺ຕິ ກຸກຕໍ. ກຕາກຕທຸຈ຺ຈຣິຕສຸຈຣິຕໍ. ອກຕມ຺ປິ ຫິ ກຸກຕ’’ນ຺ຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ ‘‘ຍໍ ມຍາ ອກຕໍ. ຕໍ ກຸກຕ’’ນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ກຕາກຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວິປ຺ປຏິສາຣຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ກຸກຕໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ຕໍ ກຕາກຕທຸຈ຺ຈຣິຕສຸຈຣິຕານຸໂສຈນລກ຺ຂຓໍ. ຖິນນໍ ຖິນໍ, ອນຸສ຺ສາຫນາວສໍສີທນວເສນ ສໍຫຕຠາໂວ. ມິທ຺ຘນໍ ມິທ຺ຘໍ, ວິຄຕສາມຕ຺ຖິຍຕາ, ອສຕ຺ຕິວິຆາໂຕ ວາ, ຕຕ຺ຖ ຖິນໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ, ມິທ຺ຘໍ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ຕຖາ ຫິ ປາຬິຍໍ (ຘ. ສ. ໑໑໖໒-໑໑໖໓) ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຖິນໍ? ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກລ຺ລຕາ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ມິທ຺ຘໍ? ຍາ ກາຍສ຺ສ ອກລ຺ລຕາ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ອິເມສໍ ນິທ຺ເທໂສ ປວຕ຺ໂຕ. ນນຸ ຈ ‘‘ກາຍສ຺ສາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຣູປກາຍສ຺ສປິ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ມິທ຺ຘນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຣູປຠາໂວປິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາຈຣິເຍຫິ ອານີຕກາຣຓວເສເນວສ຺ສ ¶ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ມິທ຺ຘວາທິມຕປ຺ປຏິກ຺ເຂປນຕ຺ຖໍ ເຕສໍ ວາທນິກ຺ເຂປປຸພ຺ພກໍ ອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ພຫຸຘາ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ –

‘‘ເກຈິ ¶ ມິທ຺ຘມ຺ປິ ຣູປນ຺ຕິ, ວທນ຺ເຕຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ;

ປຫາຕພ຺ເພສຸ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ວິຍ.

‘‘ປຫາຕພ຺ເພສຸ ອກ຺ຂາຕ-ເມຕໍ ນີວຣເຓສຸ ຫິ;

ຣູປນ຺ຕຸ ນ ປຫາຕພ຺ພ-ມກ຺ຂາຕໍ ທສ຺ສນາທິນາ.

‘‘‘ນ ຕຸມ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂເວ ຣູປໍ, ປຊເຫຖາ’ຕິ ປາຐໂຕ;

ປເຫຍ຺ຍຠາວເລໂສປິ, ຍຕ຺ຖ ຣູປສ຺ສ ທິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຕພ຺ພິສຍຈ຺ຉນ຺ທ-ຣາຄຫານິ ປກາສິຕາ;

ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຉນ຺ທ-ຣາຄກ຺ເຂໂປຕິອາທິກໍ.

‘‘ຣູປາຣູເປສຸ ມິທ຺ເຘສຸ, ອຣູປໍ ຕຕ຺ຖ ເທສິຕໍ;

ອິຕິ ເຈ ນຕ຺ຖິ ຕໍ ຕຕ຺ຖ, ອວິເສເສນ ປາຐໂຕ.

‘‘ສກ຺ກາ ຫິ ອນຸມາຕຸໍ ຍໍ, ມິທ຺ຘໍ ຣູປນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕິຕໍ;

ຕມ຺ປິ ນີວຣຓໍ ມິທ຺ຘ-ຠາວໂຕ ອິຕຣໍ ວິຍ.

‘‘ສມ຺ປໂຍຄາຠິຘານາ ຈ, ນ ຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ນິຈ຺ຉໂຍ;

ອຣູປີນຎ຺ຫິ ຂນ຺ຘານໍ, ສມ຺ປໂຍໂຄ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຕຖາຣຸປ຺ເປ ສມຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ປາຐໂຕ ນຕ຺ຖິ ຣູປຕາ;

ນິທ຺ທາ ຂີຓາສວານນ຺ຕຸ, ກາຍເຄລຎ຺ຎໂຕ ສິຍາ’’ຕິ.

ອກຸສລເຈຕສິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຠນເຈຕສິກວຓ຺ຓນາ

໖. ສທ຺ທຫຕີຕິ ¶ ສທ຺ຘາ, ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາໂທ, ສາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ປສາທນລກ຺ຂຓາ ອຸທກປ຺ປສາທກມຓິ ວິຍ. ສຣຓໍ ¶ ສຕິ, ອສມ຺ໂມໂສ, ສາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ສາຣຓລກ຺ຂຓາ. ຫິຣີຍຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ຫິຣີ, ສາ ປາປໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ, ຕໍ ປາປໂຕ ອຸຕ຺ຕາສລກ຺ຂຓໍ. ອຕ຺ຕຄາຣວວເສນ ປາປໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉນໂຕ ກຸລວຘູ ວິຍ ຫິຣີ, ປຣຄາຣວວເສນ ປາປໂຕ ອຸຕ຺ຕາສນໂຕ ເວສິຍາ ວິຍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ໂລຠປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂລໂຠ, ໂສ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອລຄ຺ຄຕາລກ຺ຂໂຓ ມຸຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸ ວິຍ. ໂທສປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂທໂສ, ໂສ ອຈຓ຺ຑິກ຺ກລກ຺ຂໂຓ ອນຸກູລມິຕ຺ໂຕ ວິຍ. ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ສາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນລກ຺ຂຓາ ສມປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ອສ຺ສານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂໂກ ສາຣຖິ ວິຍ.

ກາຍສ຺ສ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ກາຍປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ. ອຸໂຠປິ ເຈຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖວູປສມລກ຺ຂຓາ. ກາຍສ຺ສ ລຫຸຠາໂວ ກາຍລຫຸຕາ. ຕຖາ ຈິຕ຺ຕລຫຸຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕຄຣຸຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ. ກາຍສ຺ສ ມຸທຸຠາໂວ ກາຍມຸທຸຕາ. ຕຖາ ຈິຕ຺ຕມຸທຸຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕຖທ຺ຘຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ. ກມ຺ມນິ ສາຘຸ ກມ຺ມຎ຺ຎໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ກາຍສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຕຖາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ. ປຄຸຓສ຺ສ ຠາໂວ ປາຄຸຎ຺ຎໍ, ຕເທວ ປາຄຸຎ຺ຎຕາ, ກາຍສ຺ສ ປາຄຸຎ຺ຎຕາ ກາຍປາຄຸຎ຺ຎຕາ. ຕຖາ ຈິຕ຺ຕປາຄຸຎ຺ຎຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ເຄລຎ຺ຎວູປສມລກ຺ຂຓາ. ກາຍສ຺ສ ອຸຊຸກຠາໂວ ກາຍຸຊຸກຕາ. ຕຖາ ຈິຕ຺ຕຸຊຸກຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຊວລກ຺ຂຓາ. ຍຖາກ຺ກມໍ ປເນຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ສາຣມ຺ຠາທິກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐານາ, ກາໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສ ຄຫຓໍ. ຍສ຺ມາ ເຈເຕ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາວ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຍຖາສກໍ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ເມ ຫນນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິເຘວ ¶ ທຸວິຘຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ສມາຘິອາທີສຸ. ອປິຈ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິອາທີຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ປສ຺ສທ຺ຘາທິຠາໂວ ໂຫຕິ, ກາຍປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິອາທີຫິ ປນ ຣູປກາຍສ຺ສປິ ຕໍສມຸຏ຺ຐານປຓີຕຣູປຜຣຓວເສນາຕິ ຕທຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ເຈຕ຺ຖ ທຸວິຘຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ໂສຠນານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສາຘາຣຓາ ນິຍເມນ ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕຕິ ໂສຠນສາຘາຣຓາ.

໗. ສມ຺ມາ ວທນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ສມ຺ມາວາຈາ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ. ສາ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ມຸສາວາທາ ¶ ເວຣມຓິ, ປິສຸຓວາຈາ ເວຣມຓິ, ຜຣຸສວາຈາ ເວຣມຓິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີຕິ. ກມ຺ມເມວ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕວນນ຺ຕາທໂຍ ວິຍ. ສມ຺ມາ ປວຕ຺ໂຕ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ. ສາ ຕິວິຘາ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີຕິ. ສມ຺ມາ ອາຊີວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ມິຈ຺ຉາຊີວວິຣຕິ. ໂສ ປນ ອາຊີວເຫຕຸກກາຍວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໂຕ ວິຣມຓວເສນ ສຕ຺ຕວິໂຘ, ກຸຫນລປນາທິມິຈ຺ຉາຊີວວິຣມຓວເສນ ພຫຸວິໂຘ ວາ. ຕິວິຘາປິ ປເນຕາ ປຈ຺ເຈກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສມາທານສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕິວເສນ ຕິວິຘາ ວິຣຕິໂຍ ນາມ ຍຖາວຸຕ຺ຕທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ວິຣມຓໂຕ.

໘. ກໂຣຕິ ປຣທຸກ຺ເຂ ສຕິ ສາຘູນໍ ຫທຍເຂທໍ ຊເນຕິ, ກິຣຕິ ວາ ວິກ຺ຂິປຕິ ປຣທຸກ຺ຂໍ, ກິຓາຕິ ວາ ຕໍ ຫິໍສຕິ, ກິຣິຍຕິ ວາ ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ປສາຣິຍຕີຕິ ກຣຸຓາ, ສາ ປຣທຸກ຺ຂາປນຍນກາມຕາລກ຺ຂຓາ. ຕາຍ ຫິ ປຣທຸກ຺ຂໍ ອປນີຍຕຸ ວາ, ມາ ວາ, ຕທາກາເຣເນວ ສາ ປວຕ຺ຕຕິ. ໂມທນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ມຸທິຕາ, ສາ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິອນຸໂມທນລກ຺ຂຓາ, ອປ຺ປມາຓສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາຓາ, ຕາ ເອວ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ. ນນຸ ຈ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ເວເຍວ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ອໂທສຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຫິ ເມຕ຺ຕຸເປກ຺ຂານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ອໂທໂສເຍວ ຫິ ສຕ຺ເຕສຸ ຫິຕຊ຺ຌາສຍວສປ຺ປວຕ຺ໂຕ ¶ ເມຕ຺ຕາ ນາມ. ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາເຍວ ເຕສຸ ປຏິຆານຸນຍວູປສມປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ນາມ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອພ຺ຍາປາເທນ ເມຕ຺ຕາ ຫິ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ຈ;

ອຸເປກ຺ຂາ ຄຫິຕາ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕາ ອຸໂຠ’’ຕິ. (ອຠິຘ. ໗໐);

ປກາເຣນ ຊານາຕິ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອວພຸຊ຺ຌຕີຕິ ປຎ຺ຎາ, ສາ ເອວ ຍຖາສຠາວາວໂພຘເນ ອາຘິປຈ຺ຈໂຍຄໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຖ ສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓປຎ຺ຎານໍ ກິໍ ນານາກຣຓນ຺ຕິ? ສຎ຺ຎາ ຕາວ ນີລາທິວເສນ ສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວຘໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວຘມ຺ປິ ສາເຘຕິ, ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ປນ ມຄ຺ຄໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ປຎ຺ຎາ ປນ ຕິວິຘມ຺ປິ ກໂຣຕິ, ພາລຄາມິກເຫຣຎ຺ຎິການໍ ກຫາປຓາວໂພຘນເມຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ເຈຕ຺ຖ ອາກາຣຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ເສສກາເລ ພລວໍ. ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ອຸໂຠປິ ຕທນຸຄຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພຖາປິ ປຎ຺ຈວີສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໙. ‘‘ເຕຣສຎ຺ຎສມານາ’’ຕ຺ຍາທິ ¶ ຕີຫິ ຣາສີຫິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສງ຺ຄໂຫ.

ໂສຠນເຈຕສິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມ຺ປໂຍຄນຍວຓ຺ຓນາ

໑໐. ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ອວິຍຸຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕາວິຍຸຕ຺ຕາ, ເຈຕສິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຸປ຺ປາໂທ, ຈິຕ຺ຕເມວ ອຸປ຺ປາໂທ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ¶ . ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ເອເຕນາຕິ ອຸປ຺ປາໂທ, ຘມ຺ມສມູໂຫ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍ ອຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ສມາຫາຣທ຺ວນ຺ເທປິ ຫິ ປຸລ຺ລິງ຺ຄໍ ກຕ຺ຖຈິ ສທ຺ທວິທູ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕາວິຍຸຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ປຈ຺ເຈກໍ ສມ຺ປໂຍໂຄ ອິໂຕ ປຣໍ ຍຖາໂຍຄໍ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອຎ຺ຎສມານເຈຕສິກສມ຺ປໂຍຄນຍວຓ຺ຓນາ

໑໓. ສຠາເວນ ອວິຕກ຺ກຕ຺ຕາ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ວຊ຺ຊິຕານິ ເອເຕຫິ, ເຕຫິ ວາ ເອຕານິ ວຊ຺ຊິຕານີຕິ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິຕານິ, ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ເຈວ ເອກາທສສຸ ປຐມຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ວິຕກ຺ໂກ ຊາຍຕິ ເສສານໍ ຠາວນາພເລນ ອວິຕກ຺ກຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໔. ເຕສຸ ເຈວ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສສວິຕກ຺ກຈິຕ຺ເຕສຸ, ເອກາທສສຸ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ຉສຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຈາໂຣ ຊາຍຕິ.

໑໕. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓຫິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄເຕນ ຈາຕິ ເອກາທສຫິ ວຊ຺ຊິເຕສຸ ອຏ຺ຐສຕ຺ຕຕິຈິຕ຺ເຕສຸ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ຊາຍຕິ.

໑໖. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊເນນ, ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓຫິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນທ຺ວເຍນ, ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕເຍນ ຈາຕິ ໂສຬສຫິ ວຊ຺ຊິເຕສຸ ເຕສຕ຺ຕຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕສຸ ວີຣິຍໍ ຊາຍຕິ.

໑໗. ໂທມນສ຺ສສຫຄເຕຫິທ຺ວີຫິ ¶ , ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕຫິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕຫິ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓທ຺ວເຍນ, ເອກາທສຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນຫິ ຈາຕິ ສຕ຺ຕຕິຈິຕ຺ເຕຫິ ວຊ຺ຊິເຕສຸ ເອກປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ປີຕິ ຊາຍຕິ.

໑໘. ອເຫຕຸເກຫິ ¶ ອຏ຺ຐາຣສຫິ, ໂມມູເຫຫິ ທ຺ວີຫິ ຈາຕິ ວີສຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕຫິ ວຊ຺ຊິເຕສຸ ເອກູນສຕ຺ຕຕິຈິຕ຺ເຕສຸ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ.

໑໙. ເຕ ປນາຕິ ປກິຓ຺ຓກວິວຊ຺ຊິຕາ ຕໍສຫຄຕາ ຈ. ຍຖາກ຺ກມນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກາທິຉປກິຓ຺ຓກວຊ຺ຊິຕຕໍສຫິຕກມານຸຣູປໂຕ. ‘‘ຉສຏ຺ຐິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສາ’’ຕ຺ຍາທິ ເອກວີສສຕຄຓນວເສນ, ເອກູນນວຸຕິຄຓນວເສນ ຈ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ອຎ຺ຎສມານເຈຕສິກສມ຺ປໂຍຄນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອກຸສລເຈຕສິກສມ຺ປໂຍຄນຍວຓ຺ຓນາ

໒໐. ‘‘ສພ຺ພາກຸສລສາຘາຣຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເທວ ສມຕ຺ເຖຕຸໍ ‘‘ສພ຺ເພສຸປີ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ສພ຺ໂພປິ ໂມເຫນ ຕຕ຺ຖ ອນາທີນວທສ຺ສາວີ ອຫິຣິເກນ ຕໂຕ ອຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປນ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ອວູປສນ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສພ຺ພາກຸສເລສຸ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໒໑. ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສ຺ເວວາຕິ ເອວ-ກາໂຣ ອຘິກາຣຕ຺ຖາຍປິ ໂຫຕີຕິ ‘‘ທິຏ຺ຐິສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສູ’’ຕິອາທີສຸປິ ອວຘາຣຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສກ຺ກາຍາທີສຸ ຫິ ອຠິນິວິສນ຺ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ມມາຍນສມ຺ຠວໂຕ ທິຏ຺ຐິ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສ຺ເວວ ລພ຺ຠຕິ. ມາໂນປິ ອຫໍມານວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ທິຏ຺ຐິສທິໂສວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ ປວຕ຺ຕຕິ ເກສຣສີໂຫ ວິຍ ອປເຣນ ຕຖາວິເຘນ ສຫ ເອກຄຸຫາຍໍ, ນ ຈາປິ ໂທສມູລາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຕ຺ຕສິເນຫສນ຺ນິສ຺ສຍຠາເວນ ເອກນ຺ຕໂລຠປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາຕິ ໂສ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສ຺ເວວ ລພ຺ຠຕິ.

໒໔. ຕຖາ ¶ ¶ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຸສູຍນ຺ຕສ຺ສ, ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ, ກຕາກຕທຸຈ຺ຈຣິຕສຸຈຣິເຕ ອນຸໂສຈນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຏິຫນນວເສເນວ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານິ ປຏິຆຈິຕ຺ເຕສ຺ເວວ.

໒໕. ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາປກຕິກສ຺ສ ຕຖາ ສຠາວຕິກ຺ເຂສຸ ອສງ຺ຂາຣິເກສຸ ປວຕ຺ຕນາໂຍຄໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ສສງ຺ຂາຣິເກສ຺ເວວ ລພ຺ຠຕິ.

໒໗. ສພ຺ພາປຸຎ຺ເຎສ຺ເວວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຈຕສິກາ ຄຕາ, ໂລຠມູເລເຍວ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ຕໂຍ ຄຕາ, ໂທສມູເລສ຺ເວວ ທ຺ວີສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄຕາ, ຕຖາ ສສງ຺ຂາເຣເຍວ ທ຺ວຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຈິຕ຺ເຕ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ໂທ ອວຘາຣເຓ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຈິຕ຺ເຕເຍວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອກຸສລເຈຕສິກສມ຺ປໂຍຄນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຠນເຈຕສິກສມ຺ປໂຍຄນຍວຓ຺ຓນາ

໒໙. ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ປາທກຊ຺ຌານາທິວເສນ ກທາຈິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປວິຣໂຫ ສິຍາ, ນ ປນ ວິຣຕີນໍ ອຠາໂວ ມຄ຺ຄສ຺ສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ, ຜລສ຺ສ ຈ ຕທນຸກູລວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຣຕິໂຍ ປນາ’’ຕ຺ຍາທິ. ສພ຺ພຖາປີຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ຕໍຕໍທຸຈ຺ຈຣິຕທຸຣາຊີວານໍ ວິຘມນວສປ຺ປວຕ຺ເຕຫິ ອາກາເຣຫິ. ນ ຫິ ເອຕາສໍ ໂລກິເຍສຸ ວິຍ ໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸປິ ມຸສາວາທາທີນໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປຫານວເສນ ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ສພ຺ເພສເມວ ທຸຈ຺ຈຣິຕທຸຣາຊີວານໍ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ເກສຎ຺ຈິ ສພ຺ພໂສ, ເກສຎ຺ຈິ ອປາຍຄມນີຍາທິອວຕ຺ຖາຍ ປຫານວເສນ ເອກກ຺ຂເຓ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ. ນນຸ ຈາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ເອກໂຕວາ’’ຕິ ອິມິນາວ ສິທ຺ໂຘຕິ? ຕໍ ນ, ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ເອກໂຕວຸຕ຺ຕິປຣິທີປນມຕ຺ເຕນ ຈຕຸພ຺ພິຘວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອທີປິຕຕ຺ຕາ. ເກຈິ ປນ ອິມມຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ¶ ‘‘‘ສພ຺ພຖາປີ’ຕິ ອິທໍ ອຕິຣິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ອຎ຺ຎາຓເມວ ກາຣຓໍ. ‘‘ນິຍຕາ’’ຕິ ອິມິນາປິ ໂລກິເຍສຸ ວິຍ ກທາຈິ ສມ຺ຠວໍ ນິວາເຣຕິ. ຕຖາ ເຫຕາ ໂລກິເຍສຸ ເຍວາປນກວເສນ ເທສິຕາ, ອິຘ ປນ ສຣູເປເນວ. ກາມາວຈຣກຸສເລສ຺ເວວາຕິ ອວຘາຣເຓນ ¶ ກາມາວຈຣວິປາກກິຣິເຍສຸ ມຫຄ຺ຄເຕສຸ ຈ ສມ຺ຠວໍ ນິວາເຣຕິ. ຕຖາ ເຈວ ອຸປຣິ ວກ຺ຂຕິ. ກທາຈີຕິ ມຸສາວາທາທິເອເກກທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ປຏິວິຣມຓກາເລ. ກທາຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາປິ ນ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸສງ຺ຂາຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣມ຺ມຓານໍ ສມ຺ຠວາເປກ຺ຂຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິສຸໍ ວິສຸ’’ນ຺ຕິ.

໓໐. ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປມຎ຺ຎານໍ ນ ກທາຈິ ໂສມນສ຺ສຣຫິຕາ ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖີຕິ ‘‘ປຎ຺ຈມ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິນີວຣຓາທິຕາຍ ມຫຕ຺ຕໍ ຄຕານິ, ມຫນ຺ເຕຫິ ວາ ຌາຍີຫິ ຄຕານິ ປຕ຺ຕານີຕິ ມຫຄ຺ຄຕານິ. ນານາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ຠິນ຺ນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣມ຺ມຓຠູຕານໍ ທຸກ຺ຂິຕສຸຂິຕສຕ຺ຕານໍ ອາປາຖຄມນາເປກ຺ຂຕາຍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຫຸຕ຺ວາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິເມສຸ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ, ກຣຸຓາມຸທິຕາຠາວນາກາເລ ອປ຺ປນາວີຖິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຣິຈຍວເສນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈິຕ຺ເຕຫິປິ ປຣິກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຕໍ ປຄຸຓຄນ຺ຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ກທາຈິ ອຎ຺ຎວິຫິຕສ຺ສປິ ສຊ຺ຌາຍນໍ, ຍຖາ ຈ ປຄຸຓວິປສ຺ສນາຍ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ກທາຈິ ປຣິຈຍພເລນ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕຫິປິ ສມ຺ມສນນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕກາມາວຈເຣສຸ ກຣຸຓາມຸທິຕານໍ ອສມ຺ຠວວາໂທ ເກຈິວາໂທ ກໂຕ. ອປ຺ປນາວີຖິຍໍ ປນ ຕາສໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ໂສມນສ຺ສສຫຄເຕສ຺ເວວ ສມ຺ຠໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ຠິນ຺ນຊາຕິກສ຺ສ ວິຍ ຠິນ຺ນເວທນສ຺ສປິ ອາເສວນປຈ຺ຈຍາຠາວໂຕ.

໓໒. ຕໂຍ ໂສຬສຈິຕ຺ເຕສູຕິ ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອຏ຺ຐໂລກຸຕ຺ຕຣກາມາວຈຣກຸສລວເສນ ໂສຬສຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍນ຺ຕິ.

໓໓. ເອວໍ ¶ ນິຍຕານິຍຕສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອນິຍຕຘມ຺ເມ ເອກໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເສສານໍ ນິຍຕຠາວໍ ທີເປຕຸໍ ‘‘ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິຣຕິກຣຸຓາທໂຍ ນານາ ກທາຈິ ຊາຍນ຺ຕິ, ມາໂນ ຈ ກທາຈິ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕ຺ຍາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ຊາຍຕິ. ຖິນມິທ຺ຘໍ ຕຖາ ກທາຈິ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາວສປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ສຫ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອວິປ຺ປໂຍຄິວເສນ ຊາຍຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຖ ວາ ມາໂນ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ທໍ ‘‘ສຫາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ຕຖາ ກທາຈິ ສຫ ຈ ສສງ຺ຂາຣິກປຏິເຆ, ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສສງ຺ຂາຣິເກສຸ ຈ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈຫິ, ມາເນນ ຈ ສທ຺ຘິໍ, ກທາຈິ ຕທິຕຣສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ຕສມ຺ປໂຍຄກາເລ, ຕໍສມ຺ປໂຍຄກາເລປິ ວາ ນານາ ຈ ຊາຍຕີຕິ ໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ມາໂນ ຈ ຖິນມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຕຖາ ກທາຈິ ນານາ ກທາຈິ ສຫ ຈ ຊາຍຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ໂຍເຊສຸໍ.

໓໔. ເສສາຕິ ¶ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ເອກາທສຫິ ອນິຍເຕຫິ ອິຕເຣ ເອກຈຕ຺ຕາລີສ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ອນິຍຕເຍວາປນເກຫິ ເສສາ ນິຍຕເຍວາປນກາ’’ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ, ອິຘ ເຍວາປນກນາເມນ ເກສຎ຺ຈິ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ນິຍຕານິຍຕວເສນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ຍຖາຣຫໍ ລພ຺ຠມານເຈຕສິກມຕ຺ຕສນ຺ທສ຺ສນໍ ອາຈຣິເຍນ ກຕໍ, ນ ເຍວາປນກນາເມນ ເກຈິ ອຸທ຺ຘຏາຕິ.

ເອວໍ ຕາວ ‘‘ຜສ຺ສາທີສຸ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ເອຕ຺ຕເກສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ເອຕ຺ຕກາ ເຈຕສິກາ’’ຕິ ເຈຕສິກຣາສິປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສງ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຄຫຎ຺ຈາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂສຠນເຈຕສິກສມ຺ປໂຍຄນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມ຺ປໂຍຄນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສງ຺ຄຫນຍວຓ຺ຓນາ

໓໕. ‘‘ຉຕ຺ຕິໍສາ’’ຕ຺ຍາທິ ¶ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຣຫໍ ລພ຺ຠມານກຘມ຺ມວເສນ ຄຓນສງ຺ຄໂຫ.

໓໖. ປຐມຊ຺ຌາເນ ນິຍຸຕ຺ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ, ຕໍ ວາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ປຐມຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ຕານິ. ອປ຺ປມຎ຺ຎານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣານຎ຺ຈ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປ຺ປມຎ຺ຎາວຊ຺ຊິຕາ’’ຕິ. ‘‘ຕຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຎ຺ຎສມານາ, ອປ຺ປມຎ຺ຎາວຊ຺ຊິຕາ ໂສຠນເຈຕສິກາ ຈ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາກຑ຺ຒຕິ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂວຊ຺ຊາ ສຸຂຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐອຸເປກ຺ຂາຍ ສຫຄຕາ. ປຎ຺ຈກຊ຺ຌານວເສນາຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາເຣ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ນາຕິຕິກ຺ຂຎາຓສ຺ສ ວເສນ ເທສິຕສ຺ສ ຌານປຎ຺ຈກສ຺ສ ວເສນ. ເຕ ປນ ເອກໂຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ຕິກ຺ຂຎາຓສ຺ສ ວເສນ ເທສິຕຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານວເສນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິເກສຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວຊ຺ຊິຕານໍ ສມ຺ຠວໂຕ ຈຕຸຘາ ເອວ ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໗. ເຕຕ຺ຕິໍສທ຺ວຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ.

ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນຍວຓ຺ຓນາ

໓໘. ຕີສູຕິ ¶ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ຕິວິເຘສຸ ສີລວິສຸທ຺ຘິວເສນ ສຸວິໂສຘິຕກາຍວຈີປໂຍຄສ຺ສ ເກວລໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘານມຕ຺ເຕນ ມຫຄ຺ຄຕຊ຺ຌານານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ປນ ກາຍວຈີກມ຺ມານໍ ວິໂສຘນວເສນ, ນາປິ ທຸຈ຺ຈຣິຕທຸຣາຊີວານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນວເສນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຣຕິວຊ຺ຊິຕາ’’ຕິ. ປຈ຺ເຈກເມວາຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວ. ປນ຺ນຣສສູຕິ ຣູປາວຈຣວເສນ ຕີສຸ, ອາຣຸປ຺ປວເສນ ທ຺ວາທສສູຕິ ປນ຺ນຣສສຸ. ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກາມາວຈຣໂສຠນຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນຍວຓ຺ຓນາ

໔໐. ປຈ຺ເຈກເມວາຕິ ¶ ເອເກກາເຍວ. ອປ຺ປມຎ຺ຎານໍ ຫິ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ, ວິຣຕີນຎ຺ຈ ວີຕກ຺ກມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸວິສຍຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ຕາສໍ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ສມ຺ຠໂວຕິ ໂລກິຍວິຣຕີນໍ ເອກນ຺ຕກຸສລສຠາວຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ອພ຺ຍາກເຕສຸ ສມ຺ຠໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຣຕິວຊ຺ຊິຕາ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທາ ກຸສລາເຍວາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໕). ອິຕຣຖາ ສທ຺ຘາສຕິອາທໂຍ ວິຍ ‘‘ສິຍາ ກຸສລາ, ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ຜລສ຺ສ ປນ ມຄ຺ຄປຏິພິມ຺ພຠູຕຕ຺ຕາ, ທຸຈ຺ຈຣິຕທຸຣາຊີວານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນໂຕ ຈ ນ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິຣຕີນໍ ເອກນ຺ຕກຸສລຕາ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ຕາສໍ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຫຓໍ. ກາມາວຈຣວິປາການມ຺ປິ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ, ອປ຺ປມຎ຺ຎານຎ຺ຈ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ, ວິຣຕີນມ຺ປິ ເອກນ຺ຕກຸສລຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຣຕິວຊ຺ຊິຕາ’’ຕິ.

ນນຸ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ວິປາເກນປິ ກຸສລສທິສາຣມ຺ມເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ ຍຖາ ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາເກຫີຕິ? ນຍິທເມວໍ, ກາມຕຓ຺ຫາຘີນສ຺ສ ຜລຠູຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ທາສິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕຣາ ອິຈ຺ຉິຕໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສາມິເກເນວ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ກາມຕຓ຺ຫາຍຕ຺ຕຕາຍ ທາສິສທິສສ຺ສ ກາມາວຈຣກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເຕນ ຄຫິຕາຣມ຺ມຓໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາມຕຓ຺ຫາຣມ຺ມຓເມວ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ທ຺ວາທສຘາຕິ ກຸສລວິປາກກິຣິຍເຠເທສຸ ປຈ຺ເຈກໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຸກາຕິ ກຕ຺ວາ ຕີສຸ ທ຺ວາທສຘາ.

໔໒. ອິທານິ ¶ ອິເມສຸ ປຐມຊ຺ຌານິກາທີຫິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກາທີນໍ ເຠທກຣຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນຸຕ຺ຕເຣ ຌານຘມ຺ມາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸຕ຺ຕເຣ ຈິຕ຺ເຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂວເສນ ຌານຘມ຺ມາ ວິເສສກາ ເຠທກາ. ມຊ຺ຌິເມ ມຫຄ຺ຄເຕ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ, ຌານຘມ຺ມາ ¶ ຈ. ປຣິຕ຺ເຕສຸ ກາມາວຈເຣສຸ ວິຣຕີ, ຎາຓປີຕີ ຈ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ ຈ ວິເສສກາ, ຕຕ຺ຖ ວິຣຕີ ກຸສເລຫິ ວິປາກກິຣິຍານໍ ວິເສສກາ, ອປ຺ປມຎ຺ຎາ ກຸສລກິຣິເຍຫິ ວິປາການໍ, ຎາຓປີຕີ ປນ ຕີສຸ ປຐມຍຸຄຬາທີຫິ ທຸຕິຍຍຸຄຬາທີນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ກາມາວຈຣໂສຠນຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອກຸສລຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນຍວຓ຺ຓນາ

໔໔. ທຸຕິເຍ ອສງ຺ຂາຣິເກຕິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອສງ຺ຂາຣິເກ ໂລຠມາເນນ ຕເຖວ ອຎ຺ຎສມານາ, ອກຸສລສາຘາຣຓາ ຈ ເອກູນວີສຕິ ຘມ຺ມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໔໕. ຕຕິເຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອສງ຺ຂາຣິເກ.

໔໖. ຈຕຸຕ຺ເຖຕິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອສງ຺ຂາຣິເກ.

໔໗. ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານິ ປເນຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກເມວ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ ຠິນ຺ນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໕໐. ອຘິໂມກ຺ຂສ຺ສ ນິຈ຺ຉຍາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ທ຺ເວຬ຺ຫກສຠາເວ ວິຈິກິຈ຺ຉາຈິຕ຺ເຕ ສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ອຘິໂມກ຺ຂວິຣຫິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໑. ເອກູນວີສຕິ ປຐມທຸຕິຍອສງ຺ຂາຣິເກສຸ, ອຏ຺ຐາຣສ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖອສງ຺ຂາຣິເກສຸ, ວີສ ປຎ຺ຈເມ ¶ ອສງ຺ຂາຣິເກ, ເອກວີສ ປຐມທຸຕິຍສສງ຺ຂາຣິເກສຸ, ວີສຕິ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖສສງ຺ຂາຣິເກສຸ, ທ຺ວາວີສ ປຎ຺ຈເມ ສສງ຺ຂາຣິເກ, ປນ຺ນຣສ ໂມມູຫທ຺ວເຍຕິ ເອວໍ ອກຸສເລ ສຕ຺ຕຘາ ຐິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໕໒. ສາຘາຣຓາຕິ ¶ ອກຸສລານໍ ສພ຺ເພສເມວ ສາຘາຣຓຠູຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມານາ ຈ ຉນ຺ທປີຕິອຘິໂມກ຺ຂວຊ຺ຊິຕາ ອຎ຺ຎສມານາ ອປເຣ ທສາຕິ ເອເຕ ຈຸທ຺ທສ ຘມ຺ມາ ສພ຺ພາກຸສລໂຍຄິໂນຕິ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ອກຸສລຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນຍວຓ຺ຓນາ

໕໔. ‘‘ຕຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຎ຺ຎສມາເນ ປຈ຺ຈາມສຕິ.

໕໖. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ວິຍ ວິສິຏ຺ຐມນນກິຈ຺ຈາໂຍຄໂຕ ມນນມຕ຺ຕາ ຘາຕູຕິ ມໂນຘາຕຸ. ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍຸຄເຬຕິ ອຸເປກ຺ຂາສນ຺ຕີຣຓທ຺ວເຍ.

໕໘. ທ຺ວາທສ ຫສນຈິຕ຺ເຕ, ເອກາທສ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສຸຂສນ຺ຕີຣເຓສຸ, ທສ ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິກາເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍຸຄຬວເສນ ປຎ຺ຈສຸ, ສຕ຺ຕ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສູຕິ ອຏ຺ຐາຣສາເຫຕຸເກສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ສງ຺ຄໂຫ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໕໙. ເຕຕ຺ຕິໍສວິຘສງ຺ຄໂຫຕິ ອນຸຕ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈ, ຕຖາ ມຫຄ຺ຄເຕ, ກາມາວຈຣໂສຠເນ ທ຺ວາທສ, ອກຸສເລ ສຕ຺ຕ, ອເຫຕຸເກ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ເຕຕ຺ຕິໍສວິຘສງ຺ຄໂຫ.

໖໐. ອິຕ຺ຖໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ຈິຕ຺ຕາວິຍຸຕ຺ຕານໍ ເຈຕສິການໍ ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ປໂຍຄຎ຺ຈ ເຈຕສິກຣາສິປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄຫຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຍຖາໂຍຄໍ ຈິຕ຺ເຕນ ສມໍ ເຠທໍ ອຸທ຺ທິເສ ‘‘ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓາ ຕາວ ສຕ຺ຕ ເອກູນນວຸຕິຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ປຈ຺ເຈກໍ ເອກູນນວຸຕິວິຘາ ¶ , ປກິຓ຺ຓເກສຸ ¶ ວິຕກ຺ໂກ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສວິໂຘ’’ຕ຺ຍາທິນາ ກເຖຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍ

ເຈຕສິກປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປກິຓ຺ຓກປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໑. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ເວທນາທິວິຠາຄໂຕ, ຕໍຕໍເວທນາທິເຠທຠິນ຺ນຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວິຠາຄໂຕ ຈ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຍຖາໂຍຄ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຍຖາໂຍຄໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ສຠາວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວວເສນ ເອກູນນວຸຕິວິຘມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓວິຊານນສຠາວສາມຎ຺ເຎນ ເອກວິຘໍ, ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣໂຓ ຜສ຺ໂສ ຜຸສນສຠາເວນ ເອກວິໂຘຕ຺ຍາທິນາ ເຕປຎ຺ຎາສ ໂຫນ຺ຕິ.

໒. ອິທານິ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ຍຖາຣຫໍ ເວທນາ…ເປ… ວຕ຺ຖຸໂຕ ສງ຺ຄໂຫ ນາມ ເວທນາສງ຺ຄຫາທິນາມໂກ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຄໂຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສເນວ ຕໍຕໍເວທນາທິເຠທຠິນ຺ນຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ວເສເນວ ນ ກຕ຺ຖຈິ ຕໍວິຣເຫນ ນີຍເຕ ອຸປນີຍເຕ, ອາຫຣີຍຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

ເວທນາສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໓. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຉສຸ ສງ຺ຄເຫສຸ. ສຸຂາທິເວທນານໍ, ຕໍສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານຎ຺ຈ ວິຠາຄວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທນາສງ຺ຄໂຫ. ທຸກ຺ຂໂຕ, ສຸຂໂຕ ຈ ອຎ຺ຎາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ມ-ກາຣາຄມວເສນ. ນນຸ ຈ ‘‘ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ ສຸຂາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໖໗) ວຈນໂຕ ທ຺ເວ ເອວ ເວທນາຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕໍ ປນ ອນວຊ຺ຊປກ຺ຂິກໍ ¶ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ສຸຂເວທນາຍໍ ¶ , ສາວຊ຺ຊປກ຺ຂິກຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂເວທນາຍໍ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍມ຺ປິ ກຕ຺ຖຈິ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕມິທເມຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໙) ວຈນໍ, ຕໍ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ສພ຺ພເວທນານໍ ທຸກ຺ຂສຠາວຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ສງ຺ຂາຣານິຈ຺ຈຕໍ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ສງ຺ຂາຣວິປຣິຓາມຕຎ຺ຈ ຍໍ ກິຎ຺ຈິເວທຍິຕມິທເມຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໙; ອິຕິວຸ. ອຏ຺ຐ. ໕໒). ຕສ຺ມາ ຕິສ຺ໂສເຍວ ເວທນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ ສຸຂາ ທຸກ຺ຂາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ຈາ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໕໒-໕໓; ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໙-໒໕໑). ເອວໍ ຕິວິຘາປິ ປເນຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍເທສນາຍໍ ‘‘ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໒໑໙) ປຎ຺ຈຘາ ເທສິຕາຕິ ຕໍວເສນເປຕ຺ຖ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍິກມານສິກສາຕາສາຕເຠທໂຕ ຫິ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວິຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໒໑໙) ເທສິຕາ, ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ເຠທາຠາວໂຕ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ເອກຘາວ. ຍຖາ ຫິ ສຸຂທຸກ຺ຂານິ ອຎ຺ຎຖາ ກາຍສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫມຸປຆາຕຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ມນໂສ, ເນວໍ ອຸເປກ຺ຂາ, ຕສ຺ມາ ສາ ເອກຘາວ ເທສິຕາ, ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ກາຍິກໍ ມານສໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສຸຂຎ຺ໂຈເປກ຺ຂເວທນາ;

ເອກໍ ມານສເມເວຕິ, ປຎ຺ຈຘິນ຺ທ຺ຣິຍເຠທໂຕ’’ຕິ. (ສ. ສ. ໗໔);

ຕຕ຺ຖ ອິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ສຸຂໍ. ອນິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂໍ. ສຠາວໂຕ, ປຣິກປ຺ປໂຕ ວາ ອິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ໂສມນສ຺ສໍ. ຕຖາ ອນິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ໂທມນສ຺ສໍ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕານຸຠວນລກ຺ຂຓາ ອຸເປກ຺ຂາ.

໕. ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ປຈ຺ເຈກໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣເຠເທນ ເອກາທສວິຘຕ຺ຕາ.

໗. ເສສານີຕິ ¶ ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສສຫຄເຕຫິ ອວເສສານິ ອກຸສລໂຕ ຉ, ອເຫຕຸກໂຕ ຈຸທ຺ທສ, ກາມາວຈຣໂສຠນໂຕ ທ຺ວາທສ, ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິການິ ເຕວີສາຕິ ສພ຺ພານິປິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ.

ເວທນາສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຫຕຸສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໑໐. ໂລຠາທິເຫຕູນໍ ¶ ວິຠາຄວເສນ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສນ ຈ ສງ຺ຄໂຫ ເຫຕຸສງ຺ຄໂຫ. ເຫຕໂວ ນາມ ຉພ຺ພິຘາ ຠວນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຫຕຸຠາໂວ ປນ ເນສໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສາຘນສງ຺ຂາໂຕ ມູລຠາໂວ. ລທ຺ຘເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ຫິ ຘມ຺ມາ ວິຣຸຬ຺ຫມູລາ ວິຍ ປາທປາ ຖິຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອເຫຕຸກາ ວິຍ ຊລຕເລ ເສວາລສທິສາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ເອເຕ ມູລສທິສຕາຍ ‘‘ມູລານີ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນ ‘‘ກຸສລາທີນໍ ກຸສລາທິຠາວສາຘນໍ ເຫຕຸຠາໂວ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕິ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສລາທິຠາວສາຘໂນ ອຎ຺ໂຎ ເຫຕຸ ມຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ອຖ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ ເຕສໍ ກຸສລາທິຠາໂວ, ເອວມ຺ປິ ໂມມູຫຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ອກຸສລຠາໂວ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ສິຍາ. ອຖ ຕສ຺ສ ສຠາວໂຕ ອກຸສລຠາໂວປິ ສິຍາ, ເອວໍ ສຕິ ເສສເຫຕູນມ຺ປິ ສຠາວໂຕວ ກຸສລາທິຠາໂວຕິ ເຕສໍ ວິຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານມ຺ປິ ໂສ ເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ ນ ສິຍາ. ຍທິ ຈ ເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ ກຸສລາທິຠາໂວ, ຕທາ ອເຫຕຸການໍ ອພ຺ຍາກຕຠາໂວ ນ ສິຍາຕິ ອລມຕິນິປ຺ປີຬເນນ. ກຸສລາທິຠາໂວ ປນ ກຸສລາກຸສລານໍ ໂຍນິໂສອໂຍນິໂສມນສິກາຣປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ. ຍຖາຫ – ‘‘ໂຍນິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ¶ ເຈວ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕ຺ຍາທິ (ອ. ນິ. ໑.໖໗), ອພ຺ຍາກຕານໍ ປນ ອພ຺ຍາກຕຠາໂວ ນິຣນຸສຍສນ຺ຕານປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ກມ຺ມປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ອວິປາກຠາວປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໖. ອິທານິ ເຫຕູນໍ ຊາຕິເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂລໂຠ ໂທໂສ ຈາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຫຕຸສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກິຈ຺ຈສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໑໘. ປຏິສນ຺ຘາທີນໍ ກິຈ຺ຈານໍ ວິຠາຄວເສນ, ຕໍກິຈ຺ຈວນ຺ຕານຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ກິຈ຺ຈສງ຺ຄໂຫ. ຠວໂຕ ຠວສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘານໍ ປຏິສນ຺ຘິກິຈ຺ຈໍ. ອວິຈ຺ເຉທປ຺ປວຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວນ ຠວສ຺ສ ອງ຺ຄຠາໂວ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ. ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕວຈນຕ຺ຖານຸສາເຣນ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ອາຣມ຺ມເຓ ¶ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ເອກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຊວມານສ຺ສ ວິຍ ປວຕ຺ຕິ ຊວນກິຈ຺ຈໍ. ຕໍຕໍຊວນຄ຺ຄຫິຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໍ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈໍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕຠວໂຕ ປຣິຄຬ຺ຫນໍ ຈຸຕິກິຈ຺ຈໍ.

໑໙. ອິມານິ ປນ ກິຈ຺ຈານິ ຐານວເສນ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕໍ ທານິ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘີ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຐານໍ ປຏິສນ຺ຘິຐານໍ. ກາມໍ ປຏິສນ຺ຘິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປນ ‘‘ສິລາປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ສຣີຣ’’ນ຺ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ອເຠເທປິ ເຠທປຣິກປ຺ປນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ທສ຺ສນາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຐານໍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຐານໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຐານາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຈຸຕິຠວງ຺ຄານໍ ອນ຺ຕຣາ ປຏິສນ຺ຘິຐານໍ. ປຏິສນ຺ຘິອາວຊ຺ຊນານໍ, ຊວນາວຊ຺ຊນານໍ, ຕທາຣມ຺ມຓາວຊ຺ຊນານໍ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວຊ຺ຊນານໍ, ກທາຈິ ຊວນຈຸຕີນໍ, ຕທາຣມ຺ມຓຈຸຕີນຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣາ ຠວງ຺ຄຐານໍ. ຠວງ຺ຄປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ, ຠວງ຺ຄຊວນານຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣາ ອາວຊ຺ຊນຐານໍ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນານມນ຺ຕຣາ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຐານໍ. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສນ຺ຕີຣຓານມນ຺ຕຣາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຐານໍ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໂວຏ຺ຐພ຺ພນານມນ຺ຕຣາ ສນ຺ຕີຣຓຐານໍ. ສນ຺ຕີຣຓຊວນານໍ, ສນ຺ຕີຣຓຠວງ຺ຄານຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣາ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຐານໍ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຕທາຣມ຺ມຓານໍ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຠວງ຺ຄານໍ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຈຸຕີນໍ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຕທາຣມ຺ມຓານໍ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຠວງ຺ຄານໍ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຈຸຕີນຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣາ ຊວນຐານໍ. ຊວນຠວງ຺ຄານໍ, ຊວນຈຸຕີນຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣາ ຕທາຣມ຺ມຓຐານໍ. ຊວນປຏິສນ຺ຘີນໍ, ຕທາຣມ຺ມຓປຏິສນ຺ຘີນໍ, ຠວງ຺ຄປຏິສນ຺ຘີນໍ ວາ ອນ຺ຕຣາ ຈຸຕິຐານໍ ນາມ.

໒໐. ທ຺ເວ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓານິ ສຸຂສນ຺ຕີຣຓສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວສປ຺ປວຕ຺ຕິຠາວາຠາວໂຕຕິອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໔.໑໓.໑໗໙) ເອວມາຄຕສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕປທສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອເຫຕຸກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ, ທ຺ເວ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ, ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ, ທ຺ເວ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໔.໑໓.໑໗໙) ເອວໍ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປຏິຈ຺ຈນໂຍ ອຸທ຺ຘໂຏ, ປີຕິສຫຄຕສຸຂສຫຄຕປທວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອເຫຕຸກໍ ປີຕິສຫຄຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈຕໂຍ ຂນ຺ຘາ…ເປ… ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ. ອເຫຕຸກໍ ສຸຂສຫຄຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ ¶ …ເປ… ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໔.໑໓.໑໔໔, ໑໖໗) ປວຕ຺ຕິວເສເນວ ອຸທ຺ຘໂຏ, ນ ປນ ‘‘ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ’’ຕ຺ຍາທິນາ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ, ຕສ຺ມາ ຍຖາຘມ຺ມສາສເນ ອວຈນມ຺ປິ ອຠາວເມວ ທີເປຕີຕິ ນ ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປວຕ຺ຕິ ¶ ອຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ລພ຺ຠມານສ຺ສປິ ກສ຺ສຈິ ອວຈນໍ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຸປຣິ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

໒໕. ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສປິ ນຕ຺ຖິ ຊວນກິຈ຺ຈໍ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນາຠາວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານີ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຊວນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໘ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາ). ອິຕຣຖາ ‘‘ຊວນໍ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ. ກຸສລາກຸສລຜລກິຣິຍຈິຕ຺ຕານີຕິ ເອກວີສຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານິ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລຈິຕ຺ຕານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ເຕຠູມກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກມ຺ປິ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄາທິກໍ ຕໍສຠາວວນ຺ຕຕາຍ ຊວນກິຈ຺ຈໍ ນາມ, ຍຖາ ເອເກກໂຄຈຣວິສຍມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ສກລວິສຍາວໂພຘນສາມຕ຺ຖິຍໂຍຄໂຕ ນ ກທາຈິ ຕໍນາມໍ ວິຊຫຕີຕິ.

໒໗. ເອວໍ ກິຈ຺ຈເຠເທນ ວຸຕ຺ຕາເນວ ຍຖາສກໍ ລພ຺ຠມານກິຈ຺ຈຄຓນວເສນ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕສຸ ປນາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໓. ປຏິສນ຺ຘາທໂຍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ນາມກິຈ຺ຈເຠເທນ ປຏິສນ຺ຘາທີນໍ ນາມານໍ, ກິຈ຺ຈານຎ຺ຈ ເຠເທນ, ອຖ ວາ ປຏິສນ຺ຘາທໂຍ ນາມ ຕນ຺ນາມກາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ປຏິສນ຺ຘາທີນໍ ກິຈ຺ຈານໍ ເຠເທນ ຈຸທ຺ທສ, ຐານເຠເທນ ປຏິສນ຺ຘາທີນໍເຍວ ຐານານໍ ເຠເທນ ທສຘາ ປກາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ເອກກິຈ຺ຈຐານທ຺ວິກິຈ຺ຈຐານຕິກິຈ຺ຈຐານຈຕຸກິຈ຺ຈຐານປຎ຺ຈກິຈ຺ຈຐານານິ ຈິຕ຺ຕານິ ຍຖາກ຺ກມໍ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິ, ຕຖາ ທ຺ເວ ຈ ນວ ຈ ອຏ຺ຐ ຈ ທ຺ເວ ຈາຕິ ນິທ຺ທິເສຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ກິຈ຺ຈສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ວາຣສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໓໕. ທ຺ວາຣານໍ ¶ ¶ , ທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ທ຺ວາຣສງ຺ຄໂຫ. ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິມຸຂຠາວໂຕ ທ຺ວາຣານິ ວິຍາຕິ ທ຺ວາຣານິ.

໓໖. ຈກ຺ຂຸເມວາຕິ ປສາທຈກ຺ຂຸເມວ.

໓໗. ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ມນານໍ, ມໂນເຍວ ວາ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ມໂນທ຺ວາຣໍ. ຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ສາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄນ຺ຕຸ, ມໂນທ຺ວາຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ;

໓໙. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຈກ຺ຂາທິທ຺ວາເຣສຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຉຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ຍຖາຣຫມຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນເມກໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ອຸຠຍວິປາກວເສນ ສຕ຺ຕ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນເມກໍ, ກາມາວຈຣຊວນານິ ຈ ກຸສລາກຸສລນິຣາວຊ຺ຊນກິຣິຍວເສນ ເອກູນຕິໍສ, ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຈ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ອຏ຺ເຐວາຕິ ຉຈຕ຺ຕາລີສ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐາທິອາຣມ຺ມເຓ ໂຍນິໂສອໂຍນິໂສມນສິກາຣນິຣນຸສຍສນ຺ຕານາທີນໍ ອນຸຣູປວເສນ. ສພ຺ພຖາປີຕິ ອາວຊ຺ຊນາທິຕທາຣມ຺ມຓປຣິໂຍສາເນນ ສພ຺ເພນປິ ປກາເຣນ ກາມາວຈຣາເນວາຕິ ໂຍຊນາ. ສພ຺ພຖາປິ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕານີຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ພຖາປິ ຕໍຕໍທ຺ວາຣິກວເສນ ຐິຕານິ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິເກສຸ ຉຈຕ຺ຕາລີສຈິຕ຺ເຕສຸ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຍຸຄຬານໍ ປກ຺ເຂເປນ ຈຕຸປຎ຺ຎາສປີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໔໑. ຈກ຺ຂາທິທ຺ວາເຣສຸ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ, ມໂນທ຺ວາຣສງ຺ຂາຕຠວງ຺ຄໂຕ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣຄ຺ຄຫຓວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘາທິວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ເອກູນວີສຕິ ທ຺ວາຣວິມຸຕ຺ຕານິ.

໔໒. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ¶ ສກສກທ຺ວາເຣ, ຉພ຺ພີສຕິ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຊວນານິ ມໂນທ຺ວາເຣເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຉຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຍຖາຣຫໍ ສກສກທ຺ວາຣານຸຣູປໍ ເອກທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕານິ.

໔໕. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ¶ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓວເສນ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຉທ຺ວາຣິການິ ເຈວ ປຏິສນ຺ຘາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ທ຺ວາຣວິມຸຕ຺ຕານິ ຈ.

໔໗. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິການິ ຈ ຉທ຺ວາຣິການິ ຈ ປຎ຺ຈຉທ຺ວາຣິການິ. ຉທ຺ວາຣິການິ ຈ ຕານິ ກທາຈິ ທ຺ວາຣວິມຸຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ຉທ຺ວາຣິກວິມຸຕ຺ຕານິ. ອຖ ວາ ຉທ຺ວາຣິການິ ຈ ຉທ຺ວາຣິກວິມຸຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ຉທ຺ວາຣິກວິມຸຕ຺ຕານີຕິ ເອກເທສສຣູເປກເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ທ຺ວາຣສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາລມ຺ພຓສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໔໘. ອາຣມ຺ມຓານໍ ສຣູປໂຕ, ວິຠາຄໂຕ, ຕໍວິສຍຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສງ຺ຄໂຫ ອາລມ຺ພຓສງ຺ຄໂຫ. ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ ຣູປຍຕິ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສຕີຕິ ຣູປໍ, ຕເທວ ທຸພ຺ພລປຸຣິເສນ ທຓ຺ຑາທິ ວິຍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກຫິ ອາລມ຺ພີຍຕິ, ຕານິ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ຣມນ຺ຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ. ສທ຺ທີຍຕີຕິ ສທ຺ໂທ, ໂສເຍວ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ. ຄນ຺ຘຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ສູເຈຕິ ‘‘ອິທເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເປສຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ຄນ຺ໂຘ, ໂສເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ຣສນ຺ຕິ ຕໍ ສຕ຺ຕາ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີຕິ ຣໂສ, ໂສເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຣສາຣມ຺ມຓໍ. ຜຸສີຍຕີຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ຘມ຺ໂມເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ.

໔໙. ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ເຕສຸ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓສຸ, ຣູປເມວາຕິ ວຓ຺ຓາຍຕນສງ຺ຂາຕໍ ຣູປເມວ. ສທ຺ທາທໂຍຕິ ສທ຺ທາຍຕນາທິສງ຺ຂາຕາ ສທ຺ທາທໂຍ, ອາໂປຘາຕຸວຊ຺ຊິຕຠູຕຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນຎ຺ຈ.

໕໐. ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓປສາທານິ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານິ ໂສຬສ ສຸຂຸມຣູປານິ.

໕໑. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວຕ຺ຕມານໍ.

໕໒. ຉພ຺ພິຘມ຺ປີຕິ ¶ ຣູປາທິວເສນ ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ. ວິນາສາຠາວໂຕ ອຕີຕາທິກາລວເສນ ນວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ກາລວິມຸຕ຺ຕໍ ນາມ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ກາມາວຈຣຊວນອຠິຎ຺ຎາເສສມຫຄ຺ຄຕາທິຊວນານໍ ອນຸຣູປໂຕ. ກາມາວຈຣຊວນານຎ຺ຫິ ຫສິຕຸປ຺ປາທວຊ຺ຊານໍ ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ ຕິກາລິກໍ, ກາລວິມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຫສິຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ຕິກາລິກເມວ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕໍ ວກ຺ຂຕິ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຠິຎ຺ຎາຊວນສ຺ສ ຍຖາຣຫໍ ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ ຕິກາລິກໍ, ກາລວິມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ວິຠາໂຄ ປເນຕ຺ຖ ນວມປຣິຈ຺ເຉເທ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເສສານໍ ປນ ກາລວິມຸຕ຺ຕໍ, ອຕີຕຎ຺ຈ ຍຖາຣຫມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໕໓. ທ຺ວາຣ…ເປ… ສງ຺ຂາຕານໍ ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕໍ ປນ ເນສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຍ ເກນຈິ ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຄຈຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຊວນານໍ ວິຍ ເອກນ຺ຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນາປິ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນານໍ ວິຍ ຕິກາລິກເມວ, ອວິເສເສນ ກາລວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ, ນາປິ ມຣຓາສນ຺ນໂຕ ປຸຣິມຠາຄຊວນານໍ ວິຍ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທິວເສນ ອາຄມສິທ຺ຘິໂວຫາຣວິນິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາສມ຺ຠວໍ…ເປ… ສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຕໍຕໍຠູມິກປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕີນໍ ຕໍຕໍທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕາທິວເສນ ສມ຺ຠວານຸຣູປໂຕ. ກາມາວຈຣານຎ຺ຫິ ¶ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄານໍ ຕາວ ຣູປາທິປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ ຉທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ ຍຖາຣຫໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕຎ຺ຈ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕສມ຺ມຕມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຕີຕເມວ. ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ປນ ເຕສໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນມ຺ປິ ມໂນທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕເມວ ອຕີຕໍ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕສມ຺ມຕໍ, ຕຖາ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ເອກເມວ ມໂນທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ ເອກນ຺ຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕສມ຺ມຕນ຺ຕິ ເອວໍ ກາມາວຈຣປຏິສນ຺ຘາທີນໍ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ຉທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕຎ຺ຈ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕສມ຺ມຕມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ມຫຄ຺ຄຕປຏິສນ຺ຘາທີສຸ ປນ ຣູປາວຈຣານໍ, ປຐມຕຕິຍາຣຸປ຺ປານຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓເມວ ມໂນທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠູຕໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕສມ຺ມຕໍ, ຕຖາ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປານໍ ອຕີຕເມວາຕິ ເອວໍ ມຫຄ຺ຄຕປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕີນໍ ມໂນທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠູຕໍ, ອຕີຕໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕສມ຺ມຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠວນ຺ຕເຣ ຉທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ພາຫຸລ຺ເລນ ອຕີຕານນ຺ຕຣຠເວ ມຣຓາສນ຺ນປ຺ປວຕ຺ຕຉທ຺ວາຣິກຊວເນຫິ ຄຫິຕໍ. ອສຎ຺ຎີຠວໂຕ ຈຸຕານຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິວິສຍສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາຕີຕຠເວ ¶ ນ ເກນຈິ ທ຺ວາເຣນ ຄຫຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຕເທເວຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ຍຄ຺ຄຫເຓນ ພ຺ຍຠິຈາຣິຕໍ. ເກວລຎ຺ຫິ ກມ຺ມພເລເນວ ເຕສໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທິກມາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕຖາ ຫິ ສຈ຺ຈສງ຺ເຂເປ ອສຎ຺ຎີຠວໂຕ ຈຸຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິນິມິຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ຠວນ຺ຕຣກຕໍ ກມ຺ມໍ, ຍໂມກາສໍ ລເຠ ຕໂຕ;

ໂຫຕິ ສາ ສນ຺ຘິ ເຕເນວ, ອຸປຏ຺ຐາປິຕໂຄຈເຣ’’ຕິ. (ສ. ສ. ໑໗໑) –

ເກວລໍ ກມ຺ມພເລເນວ ປຏິສນ຺ຘິໂຄຈຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣຖາ ຫິ ຊວນຄ຺ຄຫິຕສ຺ສປິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ກມ຺ມພເລເນວ ອຸປຏ຺ຐາປິຍມານຕ຺ຕາ ‘‘ເຕເນວາ’’ຕິ ສາວຘາຣຓວຈນສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍສຸຎ຺ຎຕາ ¶ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ນນຸ ຈ ເຕສມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິໂຄຈໂຣ ກມ຺ມຠເວ ເກນຈິ ທ຺ວາເຣນ ຊວນຄ຺ຄຫິໂຕ ສມ຺ຠວຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ສມ຺ຠວຕິ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕສມ຺ມໂຕ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕສມ຺ມໂຕ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ມຣຓກາເລເຍວ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ກມ຺ມຠເວ ຄຫຓສມ຺ຠໂວ. ອປິເຈຕ຺ຖ ມຣຓາສນ຺ນປວຕ຺ຕຊວເນຫິ ຄຫິຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຉທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍນ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຘິກາເຣ ປຣມຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉເຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ມຣຓາສນ຺ນສຕ຺ຕສ຺ສ, ຍໂຖປຏ຺ຐິຕໂຄຈຣໍ;

ຉທ຺ວາເຣສຸ ຕມາຣພ຺ຠ, ປຏິສນ຺ຘິ ຠວນ຺ຕເຣ’’ຕິ. (ປຣມ. ວິ. ໘໙);

‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ອນາຄຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິໂຄຈຣຠາວໍ ນິວາເຣຕິ. ນ ຫິ ຕໍ ອຕີຕກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕານິ ວິຍ ອນຸຠູຕໍ, ນາປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕານິ ວິຍ ອາປາຖຄຕຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ, ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ສຣູປໍ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ.

໕໔. ເຕສູຕິ ຣູປາທິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາທິກມ຺ມາທິອາຣມ຺ມເຓສຸ ວິຎ຺ຎາເຓສຸ. ຣູປາທີສຸ ເອເກກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຣູປາທິເອເກກາຣມ຺ມຓານິ.

໕໕. ຣູປາທິກໍ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓເມຕສ຺ສາຕິ ຣູປາທິປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ.

໕໖. ເສສານີຕິ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນຫິ ອວເສສານິ ເອກາທສ ກາມາວຈຣວິປາການິ ¶ . ສພ຺ພຖາປິ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມຓານີຕິ ສພ຺ເພນປິ ຉທ຺ວາຣິກທ຺ວາຣວິມຸຕ຺ຕຉຬາຣມ຺ມຓວສປ຺ປວຕ຺ຕາກາເຣນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິປິ ເອກນ຺ຕກາມາວຈຣສຠາວຉຬາຣມ຺ມຓໂຄຈຣານິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ວິປາການິ ຕາວ ສນ຺ຕີຣຓາທິວເສນ ຣູປາທິປຎ຺ຈາຣມ຺ມເຓ, ປຏິສນ຺ຘາທິວເສນ ຉຬາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາເຕ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມເຓເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຫສນຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ¶ ປຘານສາຣຸປ຺ປຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ຕຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຣູປາຣມ຺ມເຓ, ຠຓ຺ຑຠາຊນຏ຺ຐາເນ ມຫາສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປາ ໂລລຸປ຺ປຕຓ຺ຫາ ເມ ປຫີນາ’’ຕິ ຕຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທາຣມ຺ມເຓ, ຄນ຺ຘາທີຫິ ເຈຕິຍປູຊນກາເລ ຕຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມເຓ, ຣສສມ຺ປນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນກາເລ ຕຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຣສາຣມ຺ມເຓ, ອາຠິສມາຈາຣິກວຕ຺ຕປຣິປູຣຓກາເລ ຕຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມເຓ, ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓາທີຫິ ຄຫິຕກາມາວຈຣຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ຕຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓຕິ ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ເນສ຺ເວວ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ.

໕໗. ທ຺ວາທສາກຸສລອຏ຺ຐຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຊວນວເສນ ວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ຊຬຠາວໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຕຠູມການິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອກຸສລານິ ເຈວາ’’ຕ຺ຍາທິ. ອິເມສຸ ຫິ ອກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປຣາມສນອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນກາເລ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມຓາ, ເຕເນວາກາເຣນ ສຕ຺ຕວີສຕິ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍໍ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ, ສມ຺ມຸຕິຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາປິ ເຕເຍວ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ເກວລໍ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ, ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ທຸສ຺ສນວິປ຺ປຏິສາຣວເສນ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄໂຕ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄມນວເສນ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄໂຕ ວິກ຺ຂິປນວເສນ, ອວູປສມວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ, ກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ກິຣິຍໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຏ຺ຐ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນຂີຓາສວານໍ ອສກ຺ກຈ຺ຈທານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຘມ຺ມສ຺ສວນາທີສຸ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມຓາ, ອຕິປຄຸຓຊ຺ຌານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ¶ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ, ກສິຓນິມິຕ຺ຕາທີສຸ ປຣິກມ຺ມາທິກາເລ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໕໘. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຜລວຊ຺ຊິຕສພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນສນ຺ຕາເນສ຺ເວວ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ເສກ຺ຂາປິ ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ໂລກິຍຈິຕ຺ຕໍ ອຣຫໂຕ ມຄ຺ຄຜລສງ຺ຂາຕໍ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກຈິຕ຺ຕໍ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ, ຕຖາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທໂຍປິ ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ, ເສກ຺ຂານໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓສຸ ¶ ປຣສນ຺ຕານຄຕມຄ຺ຄຜລາຣມ຺ມຓາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຣິກມ຺ມກາເລ, ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕເນວ ມຄ຺ຄຜລານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນກາເລ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສມານານໍ, ເຫຏ຺ຐິມານຎ຺ຈ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ກຸສລຊວນານໍ ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຜລສ຺ເສວ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ. ກາມາວຈຣມຫຄ຺ຄຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິພ຺ພານານິ ປນ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈທານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຘມ຺ມສ຺ສວນສງ຺ຂາຣສມ຺ມສນກສິຓປຣິກມ຺ມາທີສຸ ຕໍຕທາຣມ຺ມຓິກາຠິຎ຺ຎານໍ ປຣິກມ຺ມກາເລ, ໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານກາເລ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂາທີຫິ ຣູປວິຊານນາທິກາເລ ຈ ກຸສລຊວນານໍ ໂຄຈຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໕໙. ສພ຺ພຖາປິ ສພ຺ພາຣມ຺ມຓານີຕິ ກາມາວຈຣມຫຄ຺ຄຕສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ສພ຺ພຖາປິ ສພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ, ນ ປນ ອກຸສລາທໂຍ ວິຍ ສປ຺ປເທສສພ຺ພາຣມ຺ມຓານີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ກິຣິຍຊວນານຎ຺ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ຈ ຕໍຕໍປຸເຣຈາຣິກວສປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອໂຄຈຣໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ.

໖໐. ປຐມຕຕິຍາຣຸປ຺ປາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອາຣຸປ຺ເປສຸ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓານິ.

໖໑. ເສສານິ…ເປ… ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານີຕິ ປນ຺ນຣສ ຣູປາວຈຣານິ, ປຐມຕຕິຍາຣຸປ຺ປານິ ຈາຕິ ເອກວີສຕິ ກສິຓາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ.

໖໓. ເຕວີສຕິກາມາວຈຣວິປາກປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຫສນວເສນ ¶ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ປຣິຕ຺ຖມ຺ຫິ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມເຓ ເຍວ ຠວນ຺ຕິ. ກາມາວຈຣຎ຺ຫິ ມຫຄ຺ຄຕາທໂຍ ອຸປາທາຍ ມນ຺ທານຸຠາວຕາຍ ປຣິສມນ຺ຕໂຕ ອຕ຺ຕໍ ຂຓ຺ຑິຕໍ ວິຍາຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຉ ຈິຕ຺ຕານິ ມຫຄ຺ຄເຕເຍວາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສາວຘາຣຓໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອາລມ຺ພຓສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວຕ຺ຖຸສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໖໔. ວຕ຺ຖຸວິຠາຄໂຕ ¶ , ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ຈ ສງ຺ຄໂຫ ວຕ຺ຖຸສງ຺ຄໂຫ. ວສນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຕນ຺ນິສ຺ສຍຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຖູນິ.

໖໕. ຕານິ ກາມໂລເກ ສພ຺ພານິປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ. ປິ-ສທ຺ເທນ ປນ ອນ຺ຘພຘິຣາທິວເສນ ເກສຎ຺ຈິ ອສມ຺ຠວໍ ທີເປຕິ.

໖໖. ຆານາທິຕ຺ຕຍໍ ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ກາມວິຣາຄຠາວນາວເສນ ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ເພສຸ ວິຣຕ຺ຕຕາຍ ຕພ຺ພິສຍປ຺ປສາເທສຸປິ ວິຣາຄສຠາວໂຕ. ພຸທ຺ຘທສ຺ສນຘມ຺ມສ຺ສວນາທິອຕ຺ຖໍ ປນ ຈກ຺ຂຸໂສເຕສຸ ອວິຣຕ຺ຕຠາວໂຕ ຈກ຺ຂາທິທ຺ວຍໍ ຕຕ຺ຖ ອຸປລພ຺ຠຕິ.

໖໗. ອຣູປໂລເກ ສພ຺ພານິປິ ຉ ວຕ຺ຖູນິ ນ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣູປີນໍ ຣູປວິຣາຄຠາວນາພເລນ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ.

໖໘. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາເນວ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຘາຕຸໂຍຕິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ.

໖໙. ມນນມຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ມໂນຘາຕຸ.

໗໐. ມໂນເຍວ ¶ ວິສິຏ຺ຐວິຊານນກິຈ຺ຈໂຍຄໂຕ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຘາຕຸ ຈາຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ມນໂສ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ວາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ສາ ຫິ ມນໂຕເຍວ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍໂຕ ສມ຺ຠູຍມນໂສເຍວ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູຕາຕິ ມນໂສ ສມ຺ພນ຺ຘິນີ ໂຫຕິ. ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕຍສ຺ສ, ອຏ຺ຐມຫາວິປາການໍ, ປຏິຆທ຺ວຍສ຺ສ, ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ, ຫສິຕຸປ຺ປາທສ຺ສ, ປນ຺ນຣສຣູປາວຈຣານຎ຺ຈ ວເສນ ປວຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕມໂນຘາຕຸປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຫິ ອວເສສາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ສງ຺ຂາຕາ ຈ ຕິໍສ ຘມ຺ມາ ນ ເກວລໍ ມໂນຘາຕຸເຍວ, ຕຖາ ຫທຍໍ ນິສ຺ສາເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສນ຺ຕີຣຓມຫາວິປາການິ ຫິ ເອກາທສ ທ຺ວາຣາຠາວໂຕ, ກິຈ຺ຈາຠາວໂຕ ຈ ອາຣຸປ຺ເປ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ¶ . ປຏິຆສ຺ສ ອນີວຣຓາວຕ຺ຖສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຕໍສຫຄຕໍ ຈິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ຣູປໂລເກປິ ນຕ຺ຖິ, ປເຄວ ອາຣຸປ຺ເປ. ປຐມມຄ຺ໂຄປິ ປຣໂຕໂຆສປຈ຺ຈຍາຠາເວ ສາວການໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ, ຫສນຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ກາຍາຠາວໂຕ, ຣູປາວຈຣານິ ອຣູປີນໍ ຣູປວິຣາຄຠາວນາວເສນ ຕທາຣມ຺ມເຓສຸ ຌາເນສຸປິ ວິຣຕ຺ຕຠາວໂຕ ອຣູປຠເວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພານິປິ ເອຕານິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຫທຍໍ ນິສ຺ສາເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໗໑. ປຎ຺ຈຣູປາວຈຣກຸສລໂຕ ອວເສສານິ ທ຺ວາທສ ໂລກິຍກຸສລານິ, ປຏິຆທ຺ວຍໂຕ ອວເສສານິ ທສ ອກຸສລານິ, ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຫສນຣູປາວຈຣກິຣິເຍຫິ ອວເສສານິ ເຕຣສ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ, ປຐມມຄ຺ຄໂຕ ອວເສສານິ ສຕ຺ຕ ອນຸຕ຺ຕຣານິ ຈາຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສວິຘາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວວເສນ ຫທຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວາ, ຈຕຸໂວກາຣຠວວເສນ ອນິສ຺ສາຍວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໗໓. ກາເມ ¶ ຠເວ ຉວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສິຕາ ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ຣູເປ ຠເວ ຕິວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສິຕາ ຆານວິຎ຺ຎາຓາທິຕ຺ຕຍວຊ຺ຊິຕາ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ອາຣຸປ຺ເປ ຠເວ ອນິສ຺ສິຕາ ເອກາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ມຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໗໔. ກາມາວຈຣວິປາກປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນປຏິຆທ຺ວຍຫສນວເສນ ສຕ຺ຕວີສຕິ ກາມາວຈຣານິ, ປນ຺ນຣສ ຣູປາວຈຣານິ, ປຐມມຄ຺ໂຄຕິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ນິສ຺ສາເຍວ ຊາຍເຣ, ຕໂຕເຍວ ອວເສສາ ອາຣຸປ຺ປວິປາກວຊ຺ຊິຕາ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ນິສ຺ສາຍ ຈ ອນິສ຺ສາຍ ຈ ຊາຍເຣ, ປາກາຣຸປ຺ປາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນິສ຺ສິຕາເຍວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ວຕ຺ຖຸສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍ

ປກິຓ຺ຓກປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ວີຖິປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໑. ອິຈ຺ເຈວໍ ¶ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ເວທນາສງ຺ຄຫາທິວິຠາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕມໍ ປເຠທສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ກາມາວຈຣາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຠູມີນໍ, ທ຺ວິເຫຕຸກາທິປຸຄ຺ຄລານຎ຺ຈ ເຠເທນ ລກ຺ຂິຕໍ ‘‘ອິທໍ ເອຕ຺ຕເກຫິ ປຣໍ, ອິມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ເອຕ຺ຕການິ ຈິຕ຺ຕານີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພາປຣຈິຕ຺ເຕຫິ ນິຍາມິຕໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ປວຕ຺ຕິສງ຺ຄຫໍ ນາມ ຕນ຺ນາມກໍ ສງ຺ຄຫໍ ຍຖາສມ຺ຠວໂຕ ສມາເສນ ປວກ຺ຂາມີຕິ ໂຍຊນາ.

໒. ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓສງ຺ຄຫາ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕາປິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິສງ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ.

໓. ວິສຍານໍ ທ຺ວາເຣສຸ, ວິສເຍສຸ ຈ ຈິຕ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕິ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິ.

໔. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຉສຸ ຉກ຺ເກສຸ.

ວີຖິຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໖. ‘‘ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ¶ ປວຕ຺ຕາ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕປຣມ຺ປຣາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣວີຖີ’’ຕ຺ຍາທິນາ ທ຺ວາຣວເສນ, ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ພນ຺ຘິນີ ວີຖິ ເຕນ ສຫ ເອກາຣມ຺ມຓເອກທ຺ວາຣິກຕາຍ ສຫຈຣຓຠາວໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວີຖີ’’ຕ຺ຍາທິນາ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ວາ ວີຖີນໍ ນາມ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣວີຖີ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວີຖິຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວີຖິເຠທວຓ຺ຓນາ

໗. ‘‘ອຕິມຫນ຺ຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທີສຸ ¶ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາປາຖາຄຕໍ ໂສຬສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ ນາມ. ທ຺ວິຕິຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປນ຺ນຣສຈຸທ຺ທສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກໍ ມຫນ຺ຕໍ ນາມ. ຈຕຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ນວຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ເຕຣສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ. ທສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປນ຺ນຣສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ທ຺ວິຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກໍ ອຕິປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕານີ’’ຕ຺ຍາທິ. ວິຠູຕໍ ປາກຏໍ. ອວິຠູຕໍ ອປາກຏໍ.

ວີຖິເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວີຖິວຓ຺ຓນາ

໘. ກຖນ຺ຕິ ເກນ ປກາເຣນ ອຕິມຫນ຺ຕາທິວເສນ ວິສຍວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓວເສນ ຕໍ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ອຸປ຺ປາທຐິຕີ’’ຕ຺ຍາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປາໂທ, ອຕ຺ຕປຏິລາໂຠ. ຠຎ຺ຊນໍ ຠງ຺ໂຄ, ສຣູປວິນາໂສ. ອຸຠິນ຺ນໍ ເວມຊ຺ເຌ ຠງ຺ຄາຠິມຸຂປ຺ປວຕ຺ຕິ ຐິຕິ ນາມ. ເກຈິ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂຓໍ ປຏິເສເຘນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເນສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຈິຕ຺ຕຍມເກ (ວິຠ. ມູລຏີ. ໒໐ ປກິຓ຺ຓກກຖາວຓ຺ຓນາ; ຍມ. ໒.ຈິຕ຺ຕຍມກ.໘໑, ໑໐໒) ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິປທານໍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ¶ , ໂນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ເຈວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຎ຺ຈາ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ຍມ. ໒.ຈິຕ຺ຕຍມກ.໘໑, ໑໐໒) ຠງ຺ຄຸປ຺ປາທາວ ກຖິຕາ, ນ ຐິຕິກ຺ຂໂຓ. ຍທິ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂໂຓປິ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ຐິຕິກ຺ຂເຓ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ອຖ ມຕໍ ‘‘ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໗) ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປາຐໂຕ ຐິຕິກ຺ຂໂຓ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ປຎ຺ຎາຓວຈນໂຕ ຈ ປພນ຺ຘຐິຕິເຍວ ອຘິປ຺ເປຕາ, ນ ຈ ຂຓຐິຕິ, ນ ຈ ອຠິຘມ຺ເມ ລພ຺ຠມານສ຺ສ ອວຈເນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາຘມ຺ມສາສເນ ອວຈນມ຺ປິ ອຠາວເມວ ທີເປຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈເຕ ຍເຖວ ຫິ ເອກຘມ຺ມາຘາຣຠາເວປິ ອຸປ຺ປາທຠງ຺ຄານໍ ອຎ຺ໂຎ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ຠງ຺ຄກ຺ຂໂຓຕິ ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖາຍ ຠິນ຺ນາ ຠງ຺ຄາວຕ຺ຖາ ອິຈ຺ຉິຕາ. ອິຕຣຖາ ຫິ ‘‘ອຎ຺ໂຎເຍວ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ໂຎ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ອຸປ຺ປາທຠງ຺ຄາວຕ຺ຖາຫິ ຠິນ຺ນາ ¶ ຠງ຺ຄາຠິມຸຂາວຕ຺ຖາປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ສາ ຐິຕິ ນາມ. ປາຬິຍໍ ປນ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸໂຣຘໂຕ ນຍທສ຺ສນວເສນ ສາ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ອຠິຘມ຺ມເທສນາປິ ຫິ ກທາຈິ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸໂຣເຘນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຍຖາ ຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕີຕິ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທສິໂຕ, ສຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມສ຺ເສວ ລກ຺ຂຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປາທາທີນໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ປພນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິສຠາວສ຺ສ ອສງ຺ຂຕສ຺ສ ຐິຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາຕິ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ອຸປສຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖເຍວ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂໂຓ ປຏິພາຫິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ສຸວຸຕ຺ຕເມຕໍ ‘‘ອຸປ຺ປາທຐິຕິຠງ຺ຄວເສນາ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ‘‘ເອເກກສ຺ສ ¶ ອຸປ຺ປາທຐິຕິຠງ຺ຄວເສນ ຕໂຍ ຕໂຍ ຂຓາ’’ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໖ ປກິຓ຺ຓກກຖາ).

໙. ອຣູປໍ ລຫຸປຣິຓາມໍ, ຣູປໍ ຄຣຸປຣິຓາມໍ ຄາຫກຄາເຫຕພ຺ພຠາວສ຺ສ ຕໍຕໍຂຓວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຕານີ’’ຕ຺ຍາທິ. ຕານີຕິ ຕາທິສານິ. ສຕ຺ຕຣສນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ຂຓານິ ວິຍ ຂຓານິ ສຕ຺ຕຣສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓານິ, ຕານິ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓານິ ສຕ຺ຕຣສາຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປນ ເອກປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຣູປຘມ຺ມານນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິລກ຺ຂຓຣູປວຊ຺ຊານໍ ຣູປຘມ຺ມານໍ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍຎ຺ຫິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກໍ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິຘມ຺ເມສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ລກ຺ຂຓຣູເປສຸ ຈ ຊາຕິ ເຈວ ອນິຈ຺ຈຕາ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທຠງ຺ຄກ຺ຂເຓຫິ ສມານາຍຸກາ, ຊຣຕາ ປນ ເອກູນປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ –

‘‘ຕໍ ສຕ຺ຕຣສຈິຕ຺ຕາຍຸ, ວິນາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ (ສ. ສ. ໖໐);

ເກຈິ (ວິຠ. ມູລຏີ. ໒໐) ປນ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອກາທສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ ອຕີຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖາວເສສປຎ຺ຈຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກ’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໒໓; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໗) ວຈນໂຕ ໂສຬສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓານິ ຣູປຘມ຺ມານມາຍູ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານເມວ ຫິ ຣູປໍ ຠວງ຺ຄຈລນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຍິທມສາຣໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສຫຸປ຺ປນ຺ນໍ ກມ຺ມຊຣູປໍ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕຣສເມນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຏ຺ຐາຣສມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໖ ປກິຓ຺ຓກກຖາ) ອຏ຺ຐກຖາຍເມວ ສຕ຺ຕຣສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ຍຕ຺ຖ ປນ ໂສຬສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາເນວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ¶ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຍຄ຺ຍກ຺ຂຓວເສນ ນໂຍ ນີໂຕ. ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ຫິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓມ຺ປິ ¶ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສ຺ເສວ ຣູປສ຺ສ ອາປາຖາຄມນສາມຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອລມຕິວິຕ຺ຖາເຣນ.

໑໐. ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຂຓໍ ວິຍ ຂຓໍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໍ, ຕໍ ອຕີຕໍ ເອເຕສໍ, ເອຕານິ ວາ ຕໍ ອຕີຕານີຕິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕານິ. ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຣູປສທ຺ທາຣມ຺ມຓານິ ສກສກຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາວ ໂຄຈຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາໂຠຄານຸຣູປໍ ອເນກກລາປຄຕານິ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເສສານິ ປນ ຆານາທິນິສ຺ສເຍສຸ ອລ຺ລີນາເນວ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓານີຕິ ເອເກກກລາປຄຕານິປິ. ເອເກກກລາປຄຕາປິ ຫິ ປສາທາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ຠວງ຺ຄຈລນສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ຠວງ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ‘‘ອາວຊ຺ຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ອປເຣ.

ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠວງ຺ເຄ ຈລິເຕຕິ ວິສທິສວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາວສງ຺ຂາຕຠວງ຺ຄຈລນວເສນ ປຸຣິມຄ຺ຄຫິຕາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍເຍວ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠວງ຺ເຄ ປວຕ຺ເຕ. ປຎ຺ຈສຸ ຫິ ປສາເທສຸ ໂຍຄ຺ຍເທສາວຕ຺ຖານວເສນ ອາຣມ຺ມເຓ ຆຏ຺ຏິເຕ ປສາທຆຏ຺ຏນານຸຠາເວນ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕຕິ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊມານາ ສຫສາ ອໂນຈ຺ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາ ເວເຄນ ຘາວນ຺ໂຕ ຐາຕຸກາໂມປິ ປຸຣິໂສ ເອກທ຺ວິປທວາເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ໂອຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕຕິໍ ຈາເລນ຺ຕໍ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຠວງ຺ຄຈລນໍ, ທຸຕິຍໍ ຕສ຺ສ ໂອຈ຺ຉິຊ຺ຊນາກາເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉໂທຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠວງ຺ເຄ ຈລິເຕ’’ຕິ.

ນນຸ ຈ ຣູປາທິນາ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິເຕ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ເສວ ຈລນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ກຖໍ ປນ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສາຕິ? ສນ຺ຕຕິວເສນ ເອກາພທ຺ຘຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ເຠຣິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ຕເລ ຐິຕສກ຺ຂຣາຍ ມກ຺ຂິກາຍ ນິສິນ຺ນາຍ ອປຣສ຺ມິໍ ຕເລ ທຓ຺ຑາທິນາ ປຫເຏ ອນຸກ຺ກເມນ ເຠຣິຈມ຺ມວຣຕ຺ຕາທີນໍ ຈລເນນ ສກ຺ຂຣາຍ ¶ ຈລິຕາຍ ມກ຺ຂິກາຍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄມນໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຣູປາທິນາ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິເຕ ຕນ຺ນິສ຺ສເຍສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ຈລິເຕສຸ ອນຸກ຺ກເມນ ຕໍສມ຺ພນ຺ຘານໍ ເສສຣູປານມ຺ປິ ຈລເນນ ຫທຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຈລິເຕ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ຈລນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ຆຏ຺ຏິເຕ ¶ ອຎ຺ຎວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ, ອຎ຺ຎນິສ຺ສິຕກມ຺ປນໍ;

ເອກາພທ຺ເຘນ ໂຫຕີຕິ, ສກ຺ຂໂຣປມຍາ ວເທ’’ຕິ. (ສ. ສ. ໑໗໖);

ຠວງ຺ຄໂສຕນ຺ຕິ ຠວງ຺ຄປ຺ປວາຫໍ. ອາວຊ຺ຊນ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕໍ ວິຍ ອາໂຠຄໍ ກຸຣຸມານໍ. ປສ຺ສນ຺ຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ເປກ຺ຂນ຺ຕໍ. ນນຸ ຈ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ອ. ນິ. ໓.໖໒; ວິຠ. ໕໑໗) ວຈນໂຕ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາເທຕິ, ນ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ? ນຍິທເມວໍ, ຣູປສ຺ສ ອນ຺ຘຠາເວນ ຣູປທສ຺ສເນ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ. ຍທິ ຈ ຕໍ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ຕຖາ ສຕິ ອຎ຺ຎວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິໂນປິ ຣູປທສ຺ສນປ຺ປສງ຺ໂຄ ສິຍາ. ຍທິ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອປ຺ປຏິພນ຺ຘຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຣິຕຣູປສ຺ສປິ ທສ຺ສນໍ ສິຍາ. ໂຫຕຸ ອນ຺ຕຣິຕສ຺ສປິ ທສ຺ສນໍ, ຍສ຺ສ ຜລິກາທິຕິໂຣຫິຕສ຺ສ ອາໂລກປຏິພນ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ປນ ກຸຏ຺ຏາທິອນ຺ຕຣິຕສ຺ສ ອໂລກປຏິພນ຺ໂຘ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍາຠາວໂຕ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຄຫຓໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ປເນຕ຺ຖ ເຕນ ທ຺ວາເຣນ ກຣຓຠູເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຖ ວາ ນິສ຺ສິຕກິຣິຍາ ນິສ຺ສຍປ຺ປຏິພທ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາ ຍຖາ ‘‘ມຎ຺ຈາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕນ຺ຕິ ຕເມວ ຣູປໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ວິຍ. ສນ຺ຕີຣຍມານນ຺ຕິ ຕເມວ ຣູປໍ ວີມໍສນ຺ຕໍ ວິຍ. ວວຕ຺ຖເປນ຺ຕນ຺ຕິ ຕເມວ ຣູປໍ ສຸຏ຺ຐຸ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕໍ ວິຍ. ໂຍນິໂສມນສິກາຣາທິວເສນ ລທ຺ໂຘ ປຈ຺ຈໂຍ ເອເຕນາຕິ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຊວນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຸຈ຺ຉາມຣຓາສນ຺ນກາເລສຸ ຈ ຉປ຺ປຎ຺ຈປິ ຊວນານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຫ ¶ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນາ’’ຕິ. ຊວນານຸພນ຺ຘານີຕິ ປຏິໂສຕຄາມິນາວໍ ນທີໂສໂຕ ວິຍ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ຊວນໍ ອນຸຄຕານິ. ຕສ຺ສ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມຓເມເຕສນ຺ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ມຊ຺ເຌປທໂລປວເສນ, ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຈ ຕານິ ປາການິ ຈາຕິ ຕທາຣມ຺ມຓປາການິ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓຊວນສຕ຺ຕານຸຣູປໍ. ຕຖາ ປວຕ຺ຕິໍ ປນ ສຍເມວ ປກາສຍິສ຺ສຕິ, ຠວງ຺ຄປາໂຕຕິ ວີຖິຈິຕ຺ຕວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠວງ຺ຄປາໂຕ ວິຍ, ຠວງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວີຖິຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອມ຺ໂພປມາທິກໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣິທໍ ອມ຺ໂພປມາມຕ຺ຕໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໘ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາ) – ເອໂກ ກິຣ ປຸຣິໂສ ຜລິຕມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ອາສນ຺ເນ ປຕິຕສ຺ສ ເອກສ຺ສ ອມ຺ພຜລສ຺ສ ສທ຺ເທນ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສີສໂຕ ວຕ຺ຖໍ ອປເນຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຈ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປສິງ຺ຆິຕ຺ວາ ປກ຺ກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ¶ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຂຄຕໍ ສຫ ເສມ຺ເຫນ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ນິທ຺ທາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິສສ຺ສ ນິທ຺ທາຍນກາໂລ ວິຍ ຠວງ຺ຄກາໂລ, ຜລສ຺ສ ປຕິຕກາໂລ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປສາທຆຏ຺ຏນກາໂລ, ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ປພຸທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ອາວຊ຺ຊນກາໂລ, ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລກິຕກາໂລ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິກາໂລ, ຄຫິຕກາໂລ ວິຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກາໂລ, ມທ຺ທນກາໂລ ວິຍ ສນ຺ຕີຣຓກາໂລ, ອຸປສິງ຺ຆນກາໂລ ວິຍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກາໂລ, ປຣິໂຠຄກາໂລ ວິຍ ຊວນກາໂລ, ມຸຂຄຕໍ ສຫ ເສມ຺ເຫນ ອຊ຺ໂຌຫຣຓກາໂລ ວິຍ ຕທາຣມ຺ມຓກາໂລ, ປຸນ ນິທ຺ທາຍນກາໂລ ວິຍ ປຸນ ຠວງ຺ຄກາໂລ.

ອິມາຍ ຈ ອຸປມາຍ ກິໍ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ? ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປສາທຆຏ຺ຏນເມວ ກິຈ຺ຈໍ, ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ວິສຍາຠຸຊນເມວ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນາທິມຕ຺ຕເມວ ¶ , ຊວນສ຺ເສວ ປນ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນໍ, ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ເຕນ ອນຸຠູຕສ຺ເສວ ອນຸຠວນນ຺ຕິ ເອວໍ ກິຈ຺ຈວເສນ ຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສໍກິຓ຺ຓຕາ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ອາວຊ຺ຊນໍ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕ຺ວໍ ທສ຺ສນາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ນິຍຸຎ຺ຊເກ ກາຣເກ ອສຕິປິ ອຸຕຸພີຊນິຍາມາທິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໘ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາ) ວິຍ ຈິຕ຺ຕນິຍາມວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໑. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຕ຺ຕຣສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓານິ ປຣິປູເຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໒. ອປ຺ປໂຫນ຺ຕາຕີຕກນ຺ຕິ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຕີຕໍ. ນຕ຺ຖິ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາໂທຕິ ຈຸທ຺ທສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ເອກວີຖິຍໍ ເກສຸຈິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມເຓສຸ ການິຈິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປນ຺ນຣສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກສຸປິ ຊວນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຣໍ ເອກເມວ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໍ ອວສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປໂຫນກຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ ທຸຕິຍຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ປຐມມ຺ປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ ຫິ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ນິຍມິຕາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຄຓນາຍໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓານິ ທ຺ເວ’’ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໗) ທ຺ວິນ຺ນເມວ ຈິຕ຺ຕວາຣານໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ຍໍ ປນ ປຣມຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉເຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສກິໍ ¶ ທ຺ເວ ວາ ຕທາລມ຺ພໍ, ສກິມາວຊ຺ຊນາທໂຍ’’ຕິ (ປຣມ. ວິ. ໑໑໖), ຕໍ ມຊ຺ຌິມຠາຓກມຕານຸສາເຣນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ມຊ຺ຌິມຠາຓການໍ ວາໂທ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປາຬິຍາ ອສໍສນ຺ທນໂຕ ສມ຺ໂມຫວິໂນທນີຍໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໗) ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕວ, ຕສ຺ມາ ອາຈຣິເຍນປິ ອຕ຺ຕນາ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາເຍວ ອິຘ ເຈວ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ ຈ ສກິໍ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໓. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຸປ຺ປາທໂຕ ¶ ປຣໍ ຉຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາວສິຏ຺ຐາຍຸກມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອປ຺ປາຍຸກຠາເວນ ປຣິທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ຊວນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ. ຊວນຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ນິຍເມນ ສຕ຺ຕຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ຊວນມ຺ປິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິ. ເຫຕຸມ຺ຫິ ຈາຍໍ ຕ຺ວາປຈ຺ຈໂຍ, ຊວນສ຺ສປິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕຣຖາ ຫິ ອປຣກາລກິຣິຍາຍ ສມານກຕ຺ຕຸກຕາ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ. ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາມຕ຺ຕປ຺ປໂຍຊນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ປນ ເຕສໍ ອຠິນິເວສມຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ‘‘ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນເມວ ປຣິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ວຈນສ຺ສ ອສິລິຏ຺ຐຠາໂວ ອຕ຺ຖິ, ນ ຈ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕິຍາ ພາຘກໍ ກິຎ຺ຈິ ວຈນໍ ອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ອຕ຺ຖິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສີຫຬສໍວຓ຺ຓນາກາຣາປິ ‘‘ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນເມວ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ປນ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນິວຕ຺ຕນໍ ນຕ຺ຖິ.

ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ປເນຕ຺ຖ (ຘ. ສ. ມູລຏີ. ໔໙໘ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາວຓ຺ຓນາ) ‘‘ອາວຊ຺ຊນາ ກຸສລາກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗) ອາວຊ຺ຊນາຍ ກຸສລາກຸສລານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວຊ຺ຊນານຎ຺ຈ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣາຠາວໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລກິຣິຍຊວນານໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາເວເນວ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ມຸຈ຺ຉາກາລາທີສຸ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕາຍ ຊວນປາຣິປູຣິຍາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ນິຍມິຕພ຺ພໍ, ນ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕິຍາຕິ ທີເປຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ທີເປຕິ, ຕິເຫຕຸກວິປາການິ ປນ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ຂີຓາສວານໍ ຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ນ ກສ຺ສຈິ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຕານິ ວິຍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລໂຕ ກຸສລາກຸສລາທີນໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ¶ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ນິຍມິຕນ຺ຕິ.

໑໔. ນຕ຺ຖິ ¶ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ອຸປຣິມໂກຏິຍາ ສຕ຺ຕຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກສ຺ສປິ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປໂຫນກຠາວໂຕ ວີຖິຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ນຕ຺ຖິ, ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຠວງ຺ຄຈລນເມວາຕິ ອວຘາຣຓຜລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປເຣ ປນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉໂທ’’ຕິ ອວຘາຣຓຜລໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ຕໍ ປນ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຠາວວຈເນເນວ ສິທ຺ຘໍ. ສຕິ ຫິ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉທນາເມນ ປນ ເຫຏ຺ຐາປິ ວິສຸໍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໕. ສພ຺ພໂສ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ປຈ຺ຉິມວາໂຣວິຘໂມຆວາຣວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໘ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາ) ປນ ທຸຕິຍຕຕິຍວາຣາປິ ຕທາຣມ຺ມຓຊວເນຫິ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ ‘‘ໂມຆວາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມຓຠູຕາຕິ ວິສຍຠູຕາ, ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຈ. ປຈ຺ຈໂຍປິ ຫິ ‘‘ອາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ນ ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ນ ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕ຺ຍາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐) ວິຍ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ໂມຆວາຣສ຺ສປິ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ສິທ຺ຘໍ. ອຕິປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ໂມຆວາຣປຎ຺ຎາປນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອິຕຣຖາ ຫິ ຠວງ຺ຄຈລນສ຺ສ ສກສກໂຄຈເຣເຍວ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຈ຺ຉິມວາຣສ຺ສ ອຕິປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ວາຣານໍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ’’ຕິ ວຈນໍ ທຸຣຸປປາທນໍ ສິຍາຕິ.

໑໖. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຍຖາຣຫໍ ຕໍຕໍທ຺ວາຣານຸຣູປໍ, ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍານຸຣູປໍ, ຕໍຕໍອາຣມ຺ມຓາທິອນຸຣູປຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ອາວຊ຺ຊນທສ຺ສນາທິສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພນຊວນຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ອວິເສສໂຕ ສຕ຺ເຕວ ໂຫນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຈິຕ຺ຕານໍ ¶ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຈິຕ຺ຕານິເຍວ ວາ ຈຕຸທ຺ທສ ອາວຊ຺ຊນາທິປຎ຺ຈກສຕ຺ຕຊວນຕທາຣມ຺ມຓທ຺ວຍວເສນ. ວິຕ຺ຖາຣາ ປນ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ສພ຺ເພສເມວ ກາມາວຈຣານໍ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ,

ເອຕ຺ຖາຕິ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິສງ຺ຄເຫ.

ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວີຖິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມໂນທ຺ວາຣວີຖິ

ປຣິຕ຺ຕຊວນວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໗. ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕານໍ ¶ ອຕີຕານາຄຕມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍ ອຕິມຫນ຺ຕາທິວເສນ ວິສຍວວຕ຺ຖານໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ວິຠູຕາວິຠູຕວເສເນເວຕໍ ນິຍເມຕຸໍ ‘‘ຍທິ ວິຠູຕມາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໙. ເອຕ຺ຖາຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ. ເອກຈຕ຺ຕາລີສ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາເວຓິການໍ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓມໂນຘາຕຸຕ຺ຕຍວເສນ ເຕຣສຈິຕ຺ຕານໍ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ.

ປຣິຕ຺ຕຊວນວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອປ຺ປນາຊວນວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໐. ວິຠູຕາວິຠູຕເຠໂທ ນຕ຺ຖິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວິຠູຕກາເລເຍວ ອປ຺ປນາສມ຺ຠວໂຕ.

໒໑. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຉພ຺ພີສຕິມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຊວເນສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຊວນໍ ອປ຺ປນາວີຖິໂມຕຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣິກມ຺ໂມປຈາຣານຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸນາເມນ ຍຖາກ຺ກມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເທຕິ ¶ ໂຍຊນາ. ປຐມຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອປ຺ປນາຍ ປຣິກມ຺ມຕ຺ຕາ ປຏິສງ຺ຂາຣກຠູຕຕ຺ຕາ ປຣິກມ຺ມໍ. ທຸຕິຍໍ ສມີປຈາຣິຕ຺ຕາ ອຸປຈາຣໍ. ນາຈ຺ຈາສນ຺ໂນປິ ຫິ ນາຕິທູຣປ຺ປວຕ຺ຕິ ສມີປຈາຣີ ນາມ ໂຫຕິ, ອປ຺ປນໍ ອຸເປຈ຺ຈ ຈຣຕີຕິ ວາ ອຸປຈາຣໍ. ຕຕິຍໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປຣິກມ຺ມານໍ, ອຸປຣິອປ຺ປນາຍ ຈ ອນຸກູລຕ຺ຕາ ອນຸໂລມໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຣິຕ຺ຕໂຄຕ຺ຕສ຺ສ, ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຠິຠວນໂຕ, ມຫຄ຺ຄຕໂຄຕ຺ຕສ຺ສ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຠາວນໂຕ ວຑ຺ຒນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອນວເສສໂຕ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ອຸປຈາຣານຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸນາເມເນວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໐໔) ປນ ປຸຣິມານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ¶ , ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ອວິເສເສນປິ ປຣິກມ຺ມາທິນາມໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ ວາ ປຎ຺ຈມໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພອປ຺ປນານຸຣູປໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຣິກມ຺ມາທິນາມານໍ ອນວເສສໂຕ ລພ຺ຠມານວາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຄຓນປຏິປາຏິວເສນ ປນ ‘‘ປຎ຺ຈມໍ ວາ’’ຕິ ໂອສາເນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎານຸຣູປໍ. ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎສ຺ສ ຫິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕກາມາວຈຣຊວນານນ຺ຕຣໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎສ຺ສ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕຊວນານນ຺ຕຣໍ ປຎ຺ຈມໍ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຍສ຺ມາ ປນ ອລທ຺ຘາເສວນໍ ອນຸໂລມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ລທ຺ຘາເສວນມ຺ປິ ຈ ຉຏ຺ຐໍ ສຕ຺ຕມໍ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ປປາຕາສນ຺ນປຸຣິໂສ ວິຍ ອປ຺ປນາວເສນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຕຸຕ຺ຖໂຕ ໂອຣໍ, ປຎ຺ຈມໂຕ ປຣໍ ວາ ອປ຺ປນາ ນ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາຠິນີຫາຣວເສນາຕິ ຣູປາຣູປໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄຜລານຸຣູປສມຖວິປສ຺ສນາຠາວນາຈິຕ຺ຕາຠິນີຫຣຓານຸຣູປໂຕ, ອປ຺ປນາຍ ວີຖິ ອປ຺ປນາວີຖິ. ‘‘ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກເຍວ ວຸຕ຺ເຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປຎ຺ຈມໍ ວາ ໂອຕິຓ຺ຓອປ຺ປນາໂຕ ¶ ປຣໍ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕິ, ນ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ຜລຈິຕ຺ຕໍ, ສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍຎ຺ຈ ຌານຜລຈິຕ຺ຕານິ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຸນ ‘‘ອປ຺ປນາວສາເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິກາຍນ຺ຕຣິຍາ ກິຣ ໂລກິຍປ຺ປນາສຸ ປຐມກປ຺ປນາໂຕ ປຣໍ ສຕ຺ຕມຊວນປູຣຓຕ຺ຖໍ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກາມາວຈຣຊວນານມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ມຕິນິເສຘນຕ຺ຖໍ ‘‘ຠວງ຺ຄປາໂຕວາ’’ຕິ ສາວຘາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໒. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ອຏ຺ຐຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈຣຊວເນສຸ, ເຕສຸ ຈ ຉພ຺ພີສຕິມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຊວເນສຸ. ຕຕ຺ຖາຕິ ວາ ຕສ຺ມິໍ ອປ຺ປນາວາເຣ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຊວນານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ກຸສລກິຣິຍຊວນານໍ ອນນ຺ຕຣໍ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວາຕິ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານສ຺ສ, ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກາທີນໍ ມຄ຺ຄຜລສ຺ສ ຈ ວເສນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ, ນ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຠິນ຺ນເວທນານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ. ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາຕິ ປສໍສິຕພ຺ພາ, ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖາປີຕິ ຕສ຺ມິໍ ເອກເວທນຊວນວາເຣປິ. ກຸສລຊວນານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສລຊວນານນ຺ຕຣໍ ກຸສລຊວນມປ຺ເປຕິ, ນ ກິຣິຍຊວນໍ ຠິນ຺ນສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ. ເຫຏ຺ຐິມຎ຺ຈ ຜລຕ຺ຕຍມປ຺ເປຕິ ສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍນ຺ຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໓. ສຸຂປຸຎ຺ຎມ຺ຫາ ¶ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕິເຫຕຸກກຸສລທ຺ວຍໂຕ ປຣໍ ອຄ຺ຄຜລວິປາກກິຣິຍວຊ຺ຊິຕໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານຊວນວເສນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ, ອຸເປກ຺ຂກາ ຕິເຫຕຸກກຸສລທ຺ວຍໂຕ ປຣໍ ຕເຖວ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານານິ ທ຺ວາທສ, ສຸຂິຕກ຺ຣິຍໂຕ ຕິເຫຕຸກທ຺ວຍໂຕ ປຣໍ ກິຣິຍຊ຺ຌານຈຕຸກ຺ກສ຺ສ, ອຄ຺ຄຜລຈຕຸກ຺ກສ຺ສ ຈ ວເສນ ອຏ຺ຐ, ອຸເປກ຺ຂກາ ຕິເຫຕຸກທ຺ວຍໂຕ ປຣໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຣູປາຣູປກິຣິຍປຎ຺ຈກສ຺ສ, ອຄ຺ຄຜລສ຺ສ ຈ ວເສນ ຉ ອປ຺ປນາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ.

໒໔. ເອຕ຺ຖາຕິ ວີຖິສງ຺ຄຫາຘິກາເຣ.

ອປ຺ປນາຊວນວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມໂນທ຺ວາຣວີຖິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອປ຺ປນາຊວນວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕທາຣມ຺ມຓນິຍມວຓ຺ຓນາ

໒໕. ສພ຺ພຕ຺ຖາປີຕິ ¶ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣມໂນທ຺ວາເຣປິ.

໒໖. ອິຏ຺ເຐຕິ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ອຕິອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ວິສຸໍ ວກ຺ຂຕິ. ກຸສລວິປາການິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓານິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເນວາຕິ ອາຫ ‘‘ອຕິອິຏ຺ເຐ ປນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເນວາ’’ຕິ. ວິປາກສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມານຸຠາວໂຕ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ອາທາເສ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ນິພ຺ພິກປ຺ປຕາຍ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຫຓາຠາວໂຕ ຍຖາຣມ຺ມຓເມວ ເວທນາໂຍໂຄ ໂຫຕິ, ກຸສລາກຸສລານໍ ປນ ອປ຺ປຫີນວິປລ຺ລາເສສຸ ສນ຺ຕາເນສຸ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຕິອິຏ຺ເຐປິ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕອນິຏ຺ຐາກາຣໂຕ, ອນິຏ຺ເຐປິ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣໂຕ ຄຫຓໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ອສ຺ສທ຺ຘາທີນໍ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ອຕິອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓສຸປິ ອຸເປກ຺ຂາຊວນໍ ໂຫຕິ, ຕິຕ຺ຖິຍາທີນຎ຺ຈ ໂທມນສ຺ສຊວນໍ, ຄມ຺ຠີຣປກຕິກາທີນຎ຺ຈ ປຏິກ຺ກູລາຣມ຺ມເຓ ອຸເປກ຺ຂາຊວນໍ, ສຸນຂາທີນຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສຊວນໍ, ປຸຣິມປຈ຺ຉາຠາຄປ຺ປວຕ຺ຕານິ ປນ ວິປາການິ ຍຖາວຕ຺ຖຸກາເນວ ¶ . ອປິຈ ອສຸຈິທສ຺ສເນ ສຸມນາຍມານານໍ ສຸນຂາທີນນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ປນ ອຕິອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ປວຕ຺ຕມານານມ຺ປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຠາເວ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ.

໒໗. ຕຕ຺ຖາປີຕິ ຕທາຣມ຺ມເຓສຸປິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕກິຣິຍຊວນາວສາເນຕິ ສເຫຕຸກາເຫຕຸກສຸຂສຫຄຕກິຣິຍປຎ຺ຈກາວສາເນ. ຂີຓາສວານໍ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາຠາເວນ ກິຣິຍຊວນານິປິ ຍຖາຣມ຺ມຓເມວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕກິຣິຍຊວນາວສາເນ’’ຕ຺ຍາທິ. ເກຈິ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ປຏ຺ຐາເນ (ຘ. ສ. ມູລຏີ. ໔໙໘ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາວຓ຺ຓນາ) ‘ກຸສລາກຸສເລ ນິຣຸທ຺ເຘ ວິປາໂກ ¶ ຕທາຣມ຺ມຓຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໑.໙໘) ກຸສລາກຸສລານເມວານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍຊວນານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈເຕ – ຍທິ ອພ຺ຍາກຕານນ຺ຕຣມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນານນ຺ຕຣມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ກິຣິຍຊວນານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອລພ຺ຠນໂຕ. ລພ຺ຠມານສ຺ສປິ ຫິ ເກນຈິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ກຕ຺ຖຈິ ອວຈນໍ ທິສ຺ສຕິ, ຍຖາ ຕໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ ລພ຺ຠມານມ຺ປິ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ເທສນາເຠທປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໒໘. ໂທມນສ຺ສ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເນວ ຠວນ຺ຕິ, ນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຣຸທ຺ຘສຠາວຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ຫິ ປຏ຺ຐາເນ ໂທມນສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ຕທນນ຺ຕຣຎ຺ຈ ໂທມນສ຺ສໍ ອນຸທ຺ຘຏໍ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໒.໔໕) ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສມານເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາເວນ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ວາເຣສຸ ວຸຕ຺ຕາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ປນ ສມານເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ, ອິຕຣເວທນາທ຺ວຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຕີສຸ ວາເຣສູຕິ ເອວໍ ເວທນາຕ຺ຕິເກ ສຕ຺ເຕວ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍທິ ຈ ໂທມນສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ໂສມນສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ວາ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍວເສນ ທ຺ເວ ວາເຣ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນວ ວາຣາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ, ນ ປເນວໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ນ ເຕສໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕກິຣິຍຊວນາວສາເນ’’ຕ຺ຍາທິນາ ອຍມ຺ປິ ນິຍໂມ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ –

‘‘ປຣິຕ຺ຕກຸສລາໂທສ-ປາປສາຕກ຺ຣິຍາຊວາ ¶ ;

ປຎ຺ຈສ຺ເວກໍ ຕທາລມ຺ພໍ, ສຸຂິເຕສຸ ຍຖາຣຫໍ.

‘‘ປາປາກາມສຸຠາ ¶ ເຈວ, ໂສເປກ຺ຂາ ຈ ກ຺ຣິຍາຊວາ;

ໂສເປກ຺ເຂສຸ ຕທາລມ຺ພໍ, ຉສ຺ເວກມນຸຣູປໂຕ’’ຕິ.

ອຍຎ຺ຫິ ຊວເນນ ຕທາຣມ຺ມຓນິຍໂມ ອພ຺ຍຠິຈາຣີ. ‘‘ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຊວນໂຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕທາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນຍປ຺ປວຕ຺ໂຕ ປນ ອເນກນ຺ຕິໂກ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ອກຸສລຊວເນສຸ ປຣິຈິຕສ຺ສ ກທາຈິ ກຸສລຊວເນສຸ ຊວິເຕສຸ, ກຸສລຊວເນສຸ ວາ ປຣິຈິຕສ຺ສ ກທາຈິ ອກຸສລຊວເນສຸ ຊວິເຕສຸ ອກຸສລານນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕປຣິຈເຍນ ຕິເຫຕຸກຊວນໂຕປິ ປຣໍ ອເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ກຸສລານນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕປຣິຈເຍນ ອກຸສລຊວນໂຕ ປຣໍ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ, ປຏິສນ຺ຘິນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມໂຕ ປນ ອຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຕທາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອເຫຕຸເກ ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕິ, ກຸສລາກຸສເລ ນິຣຸທ຺ເຘ ອເຫຕຸໂກ ວິປາໂກ ຕທາຣມ຺ມຓຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກຸສລາກຸສເລ ນິຣຸທ຺ເຘ ສເຫຕຸໂກ ວິປາໂກ ຕທາຣມ຺ມຓຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໑.໙໘).

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ໂທມນສ຺ສຊວນາວສາເນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຊວນາວສາເນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສາ’ຕິ ອິມິນາວ ຠວງ຺ຄປາຕາຠາໂວ ທີປິໂຕວ ໂຫຕິ ໂທມນສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ໂສມນສ຺ສາຠາວໂຕຕິ ຕໍ ອວຕ຺ວາ ຕທາຣມ຺ມຓາຠາວເມວ ປຣິກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍທິ ຕທາຣມ຺ມຓສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ຕິຕ຺ຖິຍາທິໂນ ພຸທ຺ຘາທິອຕິອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ປິ ປຏິຫຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂທມນສ຺ສຊວເນ ຊວິເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂສມນສ຺ສຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຕິອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ເກນຈິ ວາ ອສປ຺ປາເຍນ ປຣິຫີນໂລກິຍຊ຺ຌານໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ປຓີຕຘມ຺ໂມ ເມ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣໍ ¶ ຊເນນ຺ຕສ຺ສ ໂທມນສ຺ສຊວເນ ສຕິ ອກາມາວຈຣາຣມ຺ມເຓ ຕທາຣມ຺ມຓາຠາວໂຕ ຍທິ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຣິຈິຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ປຣິຈິຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຄຫິຕປຸພ຺ພໍ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິຣາວຊ຺ຊນມ຺ປິ. ຍຖາ ຕໍ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຜລຈິຕ຺ຕນ຺ຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາຫຸ –

‘‘ນິຣາວຊ຺ຊໍ ກຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ໂຫຕິ ເນຕຎ຺ຫິ ສມ຺ມຕໍ;

ນິຍໂມ ນ ວິນາວຊ຺ຊໍ, ນິໂຣຘາ ຜລທສ຺ສນາ’’ຕິ.

ເກນ ປນ ກິຈ຺ເຈນ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ? ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ເຈນ ຕາວ ນ ປວຕ຺ຕຕິ ຊວນາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ, ນາປິ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ເຈນ ຍຖາສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ສນ຺ຕີຣຓວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ, ປຏິສນ຺ຘິຈຸຕີສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ປາຣິເສສໂຕ ປນ ຠວສ຺ສ ອງ຺ຄຠາວໂຕ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ເຈນາຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນປິ (ຘ. ສ. ອນຸຏີ. ໔໙໘ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາວຓ຺ຓນາ) ຫິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕວ. ຍໍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄານໍ ຘມ຺ມໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ສມານຕໍ ວກ຺ຂຕິ, ຕໍ ເຍຠຸຍ຺ຍໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ອິທເມກໍ ຐານໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄານໍ ວິສທິສຕາ ອຕ຺ຖິ. ຕມນນ຺ຕຣິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣໍ ອພ຺ຍວຫິຕໍ ກຕ຺ວາ, ຕທນນ຺ຕຣນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໒໙. ກາມາວຈຣ…ເປ… ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມາວຈຣຊວນາວສາເນເຍວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ກາມຕຓ຺ຫານິທານກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ຕໍ ກາມຕຓ຺ຫາເຫຕຸເກນ ກມ຺ມຸນາ ຊນິຕໍ ອຕໍສຠາວສ຺ສ ຣູປາຣູປາວຈຣໂລກຸຕ຺ຕຣຊວນສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ອຊນກຕ຺ຕາ, ຊນກສມານຕ຺ຕາຠາວໂຕ ຈ. ຍຖາ ຫິ ເຄຫໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕຸກາໂມ ພາລໂກ ຊນກໍ, ຕໍສທິສໍ ວາ ອງ຺ຄຸລິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຕິ, ນາຎ຺ຎໍ ຣາຊປຸຣິສາທິໍ, ເອວໍ ຠວງ຺ຄວິສຍໂຕ ¶ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕມານໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຊນກໍ ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລໍ, ຕໍສທິສໍ ວາ ກາມາວຈຣກິຣິຍຊວນໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ປນ ຕສ຺ສ ວິສທິສານິ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຊວນານິ. ຕຖາ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຕທາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສຍສ຺ສ ກາມາວຈຣປຏິສນ຺ຘິພີຊສ຺ສາຠາວໂຕ. ຕຖາ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມສ຺ເວວ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕສຸ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ອິຕເຣສຸ ອປຣິຈິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ໂສ ພາລໂກ ຊນກໍ, ຕໍສທິສໍ ວາ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອຣຎ຺ຎາທິອປຣິຈິຕຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອນນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປມຸຂງ຺ຄຓາທິມ຺ຫິ ປຣິຈິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ຣູປາວຈຣາທິອປຣິຈິຕາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນ຺ຕໍ ນານຸພນ຺ຘຕິ. ອປິຈ ກາມຕຓ຺ຫາຍຕ຺ຕກມ຺ມຊນິຕຕ຺ຕາປິ ເອຕໍ ກາມຕຓ຺ຫາຣມ຺ມເຓສຸ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ເມສ຺ເວວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ຊນກໍ ¶ ຕໍສມານໍ ວາ, ຊວນໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ;

ນ ຕຸ ອຎ຺ຎໍ ຕທາລມ຺ພໍ, ພາລທາຣກລີລຍາ.

‘‘ພີຊສ຺ສາຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ, ພ຺ຣຫ຺ມານມ຺ປິ ອິມສ຺ສ ຫິ;

ປຏິສນ຺ຘິມໂນ ພີຊໍ, ກາມາວຈຣສຎ຺ຎິຕໍ.

‘‘ຐາເນ ປຣິຈິເຕເຍວ, ຕໍ ອິທໍ ພາລໂກ ວິຍ;

ອນຸຍາຕີຕິ ນາຎ຺ຎຕ຺ຖ, ໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ວາ’’ຕິ.

ນນຸ ຈ ‘‘ກາມາວຈຣປຏິສນ຺ຘິພີຊາຠາວໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນມ຺ປິ ອຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປວຕ຺ຕິອານຸຠາວໂຕ, ທ຺ວາຣວີຖິເຠເທ ຈິຕ຺ຕນິຍມໂຕ ຈ.

ຕທາຣມ຺ມຓນິຍມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຊວນນິຍມວຓ຺ຓນາ

໓໒. ມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ¶ ມຣຓາສນ຺ນກາເລ ວຕ຺ຖຸທຸພ຺ພລຕາຍ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕ຺ຕາ ມນ຺ທໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍໍ. ມຣຓກາລາທີສູຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມຸຈ຺ຉາກາລໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໓໓. ຠຄວໂຕ…ເປ… ວທນ຺ຕີຕິ ຠຄວໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິຍກາລາທີສຸ ອຸທກກ຺ຂນ຺ຘອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕນາທິອຕ຺ຖໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານຘມ຺ເມ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາຍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາວຊ຺ຊນຕປ຺ປໂຣວ ຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ ຍຖາວຊ຺ຊິຕຌານງ຺ຄາຣມ຺ມຓານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ປຎ຺ຈວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວນຈິຕ຺ຕານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໗໘) ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ. ‘‘ຠຄວໂຕ’’ຕິ ຈ ອິທໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຘມ຺ມເສນາປຕິອາທີນໍ ເອວຣູເປ ອຈ຺ຈາຍິກກາເລ ອປຣິປຸຓ຺ຓຊວນານໍ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ວສິຕາ ຠຄວໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິຍກາເລ ¶ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ເອວຣູເປ ກາເລ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໗໘). ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ’’ຕິ ຈ ປເນຕໍ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ (ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາ. ໑.໗໘) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອຎ຺ເຎສໍ ປຎ຺ຈປີຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ.

໓໔. ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສາຕິ ອາທິໂຕ ກຕໂຍຄກມ຺ມສ຺ສ. ປຐມໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາ ປຐມກປ຺ປນາ. ອຠິຎ຺ຎາຊວນານມ຺ປິ ‘‘ປຐມກປ຺ປນາຍາ’’ຕິ ອຘິກາໂຣ ສິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພທາປີ’’ຕິ, ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ, ຈິຓ຺ຓວສີກາເລ ຈ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຊວນານິ ເອກວາຣເມວ ຊວນ຺ຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໓໕. ມຄ຺ຄາເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ມຄ຺ຄຸປ຺ປາທາ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຈມໍ ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ຄານຸຣູປໍ. ສຕ຺ຕຊວນປຣມຕ຺ຕາ ຫິ ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍາ ¶ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ຄໂຕ ປຣໍ ຕີຕິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ຄໂຕ ປຣໍ ທ຺ເວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໖. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິກາເລຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ. ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຊວນນ຺ຕິ ກຸສລກິຣິຍານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຊວນໍ. ອນາຄາມິຂີຓາສວາເຍວ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ໂສຕາປນ຺ນສກທາມິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ວາ’’ຕິ. ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາໂສ ເຈຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ‘‘ອນາຄາມິຜເລ ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ວາ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນິຣຸທ຺ເຘ’’ຕິ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ຕໍຕໍປຸຄ຺ຄລານຸຣູປໍ.

໓໘. ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍນ຺ຕິ ສກລາຍປິ ຌານສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍໍ, ຜລສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍຎ຺ຈ.

໓໙. ປຣິຕ຺ຕານິ ຊວນານິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຕານິ ອຸກ຺ກໍສໂກຏິຍາ. ມຄ຺ຄາຠິຎ຺ຎາ ປນ ສກິໍ ເອກວາຣເມວ ມຕາ. ອວເສສານິ ອຠິຎ຺ຎາມຄ຺ຄວຊ຺ຊິຕານິ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຊວນານິ ພຫູນິປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍໍ ອໂຫຣຕ຺ຕມ຺ປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ອປິ-ສທ຺ເທນ ໂລກິຍຊ຺ຌານານິ ປຐມກປ຺ປນາຍໍ, ອນ຺ຕິມຜລທ຺ວຍຎ຺ຈ ນິໂຣຘານນ຺ຕຣໍ ເອກວາຣໍ, ຜລຈິຕ຺ຕານິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປີຕິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ.

ຊວນນິຍມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຄ຺ຄລເຠທວຓ຺ຓນາ

໔໐. ອິທານິ ¶ ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກາປາຍິກາເຫຕຸກຕິເຫຕຸກວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ, ມຄ຺ຄຏ຺ຐຜລຏ຺ຐວເສນ ອຏ຺ຐວິຘານໍ ອຣິຍານນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວີຖິຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ຕາວ ເຕສໍ ວຊ຺ຊິຕພ຺ພຈິຕ຺ຕານິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ທຸເຫຕຸການມເຫຕຸການຎ຺ຈາ’’ຕ຺ຍາທິ. ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສຫຄຕາໂລຠາໂທສວເສນ ທ຺ເວ ເຫຕູ ¶ ອິເມສນ຺ຕິ ທ຺ວິເຫຕຸກາ. ຕາທິສານໍ ເຫຕູນໍ ອຠາວໂຕ ອເຫຕຸກາ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ອປ຺ປນາຊວນານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ວິປາກາວຣຓສພ຺ຠາວໂຕ. ທ຺ວິເຫຕຸກາເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ຫິ ‘‘ວິປາກາວຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປ຺ປນາຊວນາຠາວໂຕເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ກິຣິຍຊວນານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໔໑. ‘‘ສເຫຕຸກໍ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໑.໑໐໒) ຠວງ຺ຄໍ ອເຫຕຸກສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ປາຐໂຕ ອເຫຕຸການມ຺ປິ ນານາກມ຺ເມນ ທ຺ວິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ຠວຕິ, ທ຺ວິເຫຕຸການໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ມູລສນ຺ຘິຍາ ປນ ຊຬຠາວໂຕ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕຖາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາການິ ຈາ’’ຕິ. ອາຈຣິຍໂຊຕິປາລຕ຺ເຖເຣນ ປນ ‘‘ສເຫຕຸກໍ ຠວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອເຫຕຸການມ຺ປິ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ວຕ຺ວາ ອິຘ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກາຠາວວຈນສ຺ສ ປຣິຫາສວເສນ ‘‘ໂສ ເອວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ປຣິຫາສວເສນ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອາຈຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ວິຊານນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ວິຍ ຐິຕໍ. ຕຖາ ຫິ ອາຈຣິເຍເນເວຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ປຣມຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉເຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຎາຓປາກາ ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຊຬຕ຺ຕາ ມູລສນ຺ຘິຍາ’’ຕິ; (ປຣມ. ວິ. ໒໗໑);

ອປເຣ ປນ ‘‘ຍຖາ ອເຫຕຸການໍ ສເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ທ຺ວິເຫຕຸການໍ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປີ’’ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ເຕສໍ ມຕານຸໂຣເຘນ ຈ ອິຘາປິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກປຏິກ຺ເຂໂປ ອເຫຕຸເກເຍວ ສນ຺ຘາຍາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ປມາຓປາຐາຠາວໂຕ ອາຈຣິເຍນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສາຘາຣຓວເສນ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກາຠາເວ ກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ສມກເມວ ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ວຈນໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ອເຫຕຸກາເປກ຺ຂາຍ ເຈຕ຺ຖ ¶ ‘‘ສຸຄຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ, ຕໍ ປນ ອຕ຺ຖໂຕ ອນຸຎ຺ຎາຕທ຺ວິເຫຕຸກວິປາການໍ ຕຕ຺ເຖວ ສມ຺ຠວທສ຺ສນປຣໍ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ປນາ’’ຕ຺ຍາທິ.

໔໓. ຕິເຫຕຸເກສູຕິ ¶ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສຫຄຕາໂລຠາໂທສາໂມຫວເສນ ຕິເຫຕຸເກສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊາທີສູ ນວວິຘປຸຄ຺ຄເລສຸ.

໔໕. ທິຏ຺ຐີ…ເປ… ເສກ຺ຂານນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣິຕາຍ ສິກ຺ຂນສີລຕາຍ ‘‘ເສກ຺ຂາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ຕໍສຫຄຕຊວນານິ ເຈວ ຈ-ສທ຺ເທນ ອາກຑ຺ຒິຕານິ ຂີຓາສວາເວຓິການິ ກິຣິຍຊວນານິ ຈ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໔໖. ປຏິຆຊວນານິ ຈາຕິ ໂທມນສ຺ສຊວນານິ ເຈວ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕກິຣິຍຊວນານິ ຈ.

໔໗. ໂລກຸຕ຺ຕຣ…ເປ… ສມຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຠາເວນ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕເຣສຸ ອສມ຺ຠວໂຕ, ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມານຎ຺ຈ ອຸປຣູປຣິສມາປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ, ອຸປຣູປຣິປຸຄ຺ຄລານຎ຺ຈ ອສມຸຄ຺ຆາຏິຕກມ຺ມກິເລສນິໂຣເຘນ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ ວິຍ ໂສຕາປນ຺ນານໍ ໂສຕາປນ຺ນາທີຫິ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕຣຠາວູປຄມເນນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ອຏ຺ຐປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຊວນານິ ຍຖາສກໍ ມຄ຺ຄຜລຏ຺ຐານໍ ອຣິຍານເມວ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໘. ອິທານິ ເຕສໍ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຍຖາປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຊວນານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປາຣິເສສໂຕ ລພ຺ຠມານຊວນານິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອເສກ຺ຂານ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິວິຘສິກ຺ຂາຍ ປຣິປູຣກາຣິຠາວໂຕ ອເສກ຺ຂານໍ ຂີຓາສວານໍ ເຕຕ຺ຕິໍສວິຘກຸສລາກຸສລສ຺ສ, ເຫຏ຺ຐິມຜລຕ຺ຕຍສ຺ສ, ວີຖິມຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ນວມຫຄ຺ຄຕວິປາການໍ ວເສນ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວຊ຺ຊິຕານິ ເສສານິ ¶ ເຕວີສຕິກອາມາວຈຣວິປາກວີສຕິກິຣິຍອຣຫຕ຺ຕຜລວເສນ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ສມ຺ຠວາ ຍຖາລາຠໍ ກາມຠເວ ຐິຕານໍ ວເສນ ອຸທ຺ທິເສ.

ເສກ຺ຂານໍ ອຏ຺ຐາຣສກິຣິຍຊວນທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕປຎ຺ຈກອຄ຺ຄຜລມຫຄ຺ຄຕວິປາກວເສນ ເຕຕ຺ຕິໍສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຕວີສຕິກາມາວຈຣວິປາກອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍເອກວີສຕິກຸສລສຕ຺ຕາກຸສລເຫຏ຺ຐິມຜລຕ຺ຕຍວເສນ ຉປ຺ປຎ຺ຎາສ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ອຸທ຺ທິເສ ອວິເສສໂຕ. ວິເສສໂຕ ປນ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍ ເອກປຎ຺ຎາສ, ອນາຄາມີນໍ ເອກູນປຎ຺ຎາສ, ອວເສສານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ¶ ອຏ຺ຐາຣສກິຣິຍຊວນສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕຣມຫຄ຺ຄຕວິປາກວເສນ ປຎ຺ຈຕິໍສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສສານິ ກາມາວຈຣວິປາກອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໂລກິຍກຸສລາກຸສລວເສນ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ຍຖາສມ຺ຠວໂຕ ອຸທ຺ທິເສ ອວິເສສໂຕ. ວິເສສໂຕ ປນ ຕິເຫຕຸການໍ ຈຕຸປຎ຺ຎາເສວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ທ຺ວິເຫຕຸກາເຫຕຸການໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກອປ຺ປນາຊວນວຊ຺ຊິຕານິ ເອກຈຕ຺ຕາລີສ, ອາປາຍິການໍ ຕາເນວ ທ຺ວິເຫຕຸກວິປາກວຊ຺ຊິຕານິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ວີຖິຈິຕ຺ຕານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິເຠໂທ ປຸຄ຺ຄລເຠໂທ.

ປຸຄ຺ຄລເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠູມິວິຠາຄວຓ຺ຓນາ

໔໙. ສພ຺ພານິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ, ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ຠວໂຕ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ຕໍຕໍຠວານຸຣູປໍ, ຕໍຕໍປຸຄ຺ຄລານຸຣູປຎ຺ຈ.

໕໒. ຕ຺ຍາທິນາ ¶ ຆານວິຎ຺ຎາຓາທີນມ຺ປິ ປຏິກ຺ເຂໂປ ເຫສ຺ສຕີຕິ ຣູປາວຈຣຠູມິຍໍ ປຏິຆຊວນຕທາຣມ຺ມຓາເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາປີຕິ ກາມຠເວ, ຣູປຠເວ, ອຣູປຠເວ ຈ.

໕໔. ກາມຠເວ ຍຖາຣຫໍ ວີຖິມຸຕ຺ຕວຊ຺ຊານິ ອສີຕິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ, ຣູປຠເວ ປຏິຆທ຺ວຍອຏ຺ຐຕທາຣມ຺ມຓຆານາທິວິຎ຺ຎາຓຉກ຺ກວີຖິມຸຕ຺ຕກວເສນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເສສານິ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍນວອເຫຕຸກວິປາກເຕປຎ຺ຎາສຊວນວເສນ ຈຕຸສຏ຺ຐິ, ອຣູເປ ຠເວ ເຕວີສຕິກາມາວຈຣວິປາກປຐມມຄ຺ຄປຎ຺ຈທສຣູປາວຈຣປຏິຆທ຺ວຍອາຣຸປ຺ປວິປາກກິຣິຍມໂນຘາຕຸຫສນວເສນ ສຕ຺ຕຈຕ຺ຕາລີສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເສສານິ ຉພ຺ພີສຕິ ປຣິຕ຺ຕຊວນອຏ຺ຐອາຣຸປ຺ປຊວນສຕ຺ຕໂລກຸຕ຺ຕຣຊວນມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນວເສນ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ລພ຺ຠເຣ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ເກຈິ ¶ ປນ ‘‘ຣູປຠເວ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓາຠາວໂຕ ອິຘາຄຕານໍເຍວ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອກຸສລວິປາກສມ຺ຠໂວຕິ ຕານິ ປຣິຫາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຣິຕ຺ຕວິປາເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣູປຠເວ ສຏ຺ຐິເຍວ ວີຖິຈິຕ຺ຕານີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາປິ ອິມໍ ໂລກໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອສມ຺ຠໂວ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຕຕ຺ຖ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມານຸສາຣຓິຍໍ ‘‘ຍທາ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ກາມາວຈຣໍ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ອາລມ຺ພນ຺ຕິ, ຕທາ ຕໍ ສຸຄຕິຍມ຺ປິ ອກຸສລວິປາກຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓມໂນຘາຕຸສນ຺ຕີຣຓານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສມ຺ຠວຕີ’’ຕິ.

ຠູມິວເສນ ວິຠາໂຄ ຠູມິວິຠາໂຄ.

ຠູມິວິຠາຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໕. ຍຖາສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຕໍຕໍທ຺ວາເຣສຸ, ຕໍຕໍຠເວສຸ ວາ ສມ຺ຠວານຸຣູປໂຕ. ຍາວຕາຍຸກນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຣໍ ຠວນິກນ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕວີຖິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕາວສານໍ ¶ , ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕຠວງ຺ຄາວສານໍ ວາ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນາ ອສຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍ

ວີຖິປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ວີຖິມຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໑. ເອຕ຺ຕາວຕາ ວີຖິສງ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວີຖິມຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕຸມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວີຖິຈິຕ຺ຕວເສເນວ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ. ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ວີຖິຈິຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອປຣຠາເຄ ຈຸຕິປຣິໂຍສານໍ ປວຕ຺ຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ ສງ຺ຄໂຫ ອຸທີຣິໂຕ, ອິທານິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກາເລ, ຕທາສນ຺ນຕາຍ ຕໍຄຫເຓເນວ ຄຫິຕຈຸຕິກາເລ ຈ ປວຕ຺ຕິສງ຺ຄໂຫ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຠູມິຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓. ປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕາ ¶ ອຍາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອປຄໂຕຕິ ອປາໂຍ, ໂສເຍວ ຠູມິ ຠວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຕິ ອປາຍຠູມິ. ອເນກວິຘສມ຺ປຕ຺ຕິອຘິຏ຺ຐານຕາຍ ໂສຠນາ ຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຸປປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ຄຕີຕິ ສຸຄຕິ, ກາມຕຓ຺ຫາສຫຈຣິຕາ ສຸຄຕິ ກາມສຸຄຕິ, ສາເຍວ ຠູມີຕິ ກາມສຸຄຕິຠູມິ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

໔. ອຍໂຕ ສຸຂໂຕ ນິຄ຺ຄໂຕຕິ ນິຣໂຍ. ຕິໂຣ ອຎ຺ຈິຕາຕິ ຕິຣຈ຺ຉານາ, ເຕສໍ ໂຍນິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ. ຍວນ຺ຕິ ຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອມິສ຺ສິຕາປິ ສມານຊາຕິຕາຍ ມິສ຺ສິຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍນິ. ສາ ປນ ອຕ຺ຖໂຕ ຂນ຺ຘານໍ ປວຕ຺ຕິວິເສໂສ. ປກຏ຺ເຐນ ສຸຂໂຕ ອິຕາ ຄຕາຕິ ເປຕາ, ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິກາທິເຠທານໍ ເປຕານໍ ວິສໂຍ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ¶ . ເອຕ຺ຖ ປນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເປຕ຺ຕິວິສຍຄ຺ຄຫເຓນ ຂນ຺ຘານໍເຍວ ຄຫຓໍ ເຕສໍ ຕາທິສສ຺ສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນກາສສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຍຕ຺ຖ ວາ ເຕ ອຣຎ຺ຎປພ຺ພຕປາທາທິເກ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສນ຺ຕິ, ຕາທິສສ຺ສ ຐານສ຺ສ ວເສນ ໂອກາໂສປິ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ນ ສຸຣນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣິຍກີຬາທີຫິ ນ ທິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ອສຸຣາ, ເປຕາສຸຣາ. ອິຕເຣ ປນ ນ ສຸຣາ ສຸຣປ຺ປຏິປກ຺ຂາຕິ ອສຸຣາ, ອິຘ ຈ ເປຕາສຸຣານເມວ ຄຫຓໍ ອິຕເຣສໍ ຕາວຕິໍເສສຸ ຄຫຓສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິເຍນ –

‘‘ຕາວຕິໍເສສຸ ເທເວສຸ, ເວປຈິຕ຺ຕາສຸຣາ ຄຕາ’’ຕິ; (ນາມ. ປຣິ. ໔໓໘);

໕. ສຕິສູຣຠາວພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂຍຄ຺ຍຕາທິຄຸເຓຫິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐມນຕາຍ ມໂນ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສາ. ຕຖາ ຫິ ປຣມສຕິເນປກ຺ກາທິປ຺ປຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘາທໂຍປິ ມນຸສ຺ສຠູຕາເຍວ. ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ເຈຕ຺ຖ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ມນຸສ຺ສາ. ເຕຫິ ປນ ສມານຣູປາທິຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຕ຺ຕທີປວາສີຫິ ອິຕຣມຫາທີປວາສິໂນປິ ‘‘ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂລກິຍາ ປນ ‘‘ມນຸໂນ ອາທິຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ປຸຕ຺ຕາຕິ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສານໍ ນິວາສຠູຕາ ຠູມິ ອິຘ ມນຸສ຺ສາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ຈຕູສຸ ມຫາຣາເຊສຸ ຠຕ຺ຕິ ເອເຕສໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ມຫາຣາຊານໍ ນິວາສຏ຺ຐານຠູເຕ ຈາຕຸມຫາຣາເຊ ຠວາຕິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ. ມາເຆນ ມາຓເວນ ສທ຺ຘິໍ ເຕຕ຺ຕິໍສ ສຫປຸຎ຺ຎກາຣິໂນ ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ຕໍສຫຈຣິຕຏ຺ຐານໍ ເຕຕ຺ຕິໍສໍ, ຕເທວ ຕາວຕິໍສໍ, ຕໍນິວາໂສ ເອເຕສນ຺ຕິ ຕາວຕິໍສາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ¶ ‘‘ສຫສ຺ສໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ສຫສ຺ສໍ ຕາວຕິໍສານ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໑) ວຈນໂຕ ເສສຈກ຺ກວາເຬສຸປິ ຉກາມາວຈຣເທວໂລກາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນາມມຕ຺ຕເມວ ເອຕໍ ຕສ຺ສ ເທວໂລກສ຺ສາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ທຸກ຺ຂໂຕ ຍາຕາ ອປຍາຕາຕິ ¶ ຍາມາ. ອຕ຺ຕໂນ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕຸສໍ ປີຕິໍ ອິຕາ ຄຕາຕິ ຕຸສິຕາ. ນິມ຺ມາເນ ຣຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ນິມ຺ມານຣຕິໂນ. ປຣນິມ຺ມິເຕສຸ ໂຠເຄສຸ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິໂນ.

໗. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປຣິຈາຣິກຕ຺ຕາ ເຕສໍ ປຣິສຕິ ຠວາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ. ເຕສໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ. ເຕຫິ ເຕຫິ ຌານາທີຫິ ຄຸຓວິເສເສຫິ ພ຺ຣູຫິຕາ ປຣິວຸທ຺ຘາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ, ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕາຍ ເຈວ ທີຆາຍຸກຕາທີຫິ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາທີຫິ ມຫນ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ຕໂຍເປເຕ ປຓີຕຣຕນປຠາວຠາສິຕສມານຕລວາສິໂນ.

໘. ອຸປຣິເມຫິ ປຣິຕ຺ຕາ ອາຠາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕາຠາ. ອປ຺ປມາຓາ ອາຠາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓາຠາ. ວລາຫກໂຕ ວິຊ຺ຊຸ ວິຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອາຠາ ສຣຕິ ນິສ຺ສຣຕິ ເອເຕສໍ ສປ຺ປີຕິກຊ຺ຌານນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານຕ຺ຕາຕິ ອາຠສ຺ສຣາ. ທຓ຺ຑທີປິກາຍ ວາ ອຈ຺ຈິ ວິຍ ເອເຕສໍ ສຣີຣໂຕ ອາຠາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕີ ວິຍ ສຣຕິ ນິສ຺ສຣຕີຕິ ອາຠສ຺ສຣາ. ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ວາ ປຠາຍ ອາຠາສນສີລາຕິ ອາຠສ຺ສຣາ. ເອເຕປິ ຕໂຍ ປຓີຕຣຕນປຠາວຠາສິເຕກຕລວາສິໂນ.

໙. ສຸຠາຕິ ເອກຄ຺ຆນາ ອຈລາ ສຣີຣາຠາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ອຸປຣິພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ປຣິຕ຺ຕາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕສຸຠາ. ອປ຺ປມາຓາ ສຸຠາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓສຸຠາ. ປຠາສມຸທຍສງ຺ຂາເຕຫິ ສຸເຠຫິ ກິຓ຺ຓາ ອາກິຓ຺ຓາຕິ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ‘‘ສຸຠາກິຓ຺ຓາ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອາ-ສທ຺ທສ຺ສ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ, ອນ຺ຕິມຓ-ກາຣສ຺ສ ຈ ຫ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸຠກິຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕປິ ປຓີຕຣຕນປຠາວຠາສິເຕກຕລວາສິໂນ.

໑໐. ຌານປ຺ປຠາວນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ¶ ວິປຸລໍ ຜລເມເຕສນ຺ຕິ ເວຫປ຺ຜລາ. ສຎ຺ຎາວິຣາຄຠາວນານິພ຺ພຕ຺ຕຣູປສນ຺ຕຕິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ສຎ຺ຎາ, ຕໍມຸເຂນ ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ ເອເຕສນ຺ຕິ ອສຎ຺ຎາ. ເຕເຍວ ສຕ຺ຕາຕິ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ. ເອເຕປິ ປຓີຕຣຕນປຠາວຠາສິເຕກຕລວາສິໂນ. ສຸທ຺ຘານໍ ¶ ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານເມວ ອາວາສາຕິ ສຸທ຺ຘາວາສາ. ອນຸນຍປຏິຆາຠາວໂຕ ວາ ສຸທ຺ໂຘ ອາວາໂສ ເອເຕສນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘາວາສາ, ເຕສໍ ນິວາສຠູມິປິ ສຸທ຺ຘາວາສາ.

໑໑. ອິເມສຸ ປນ ປຐມຕລວາສິໂນ ອປ຺ປເກນ ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ ຐານໍ ນ ວິຊຫນ຺ຕີຕິ ອວິຫາ. ທຸຕິຍຕລວາສິໂນ ນ ເກນຈິ ຕປ຺ປນ຺ຕີຕິ ອຕປ຺ປາ. ຕຕິຍຕລວາສິໂນ ປຣມສຸນ຺ທຣຣູປຕ຺ຕາ ສຸເຂນ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສຸທສ຺ສາ. ຈຕຸຕ຺ຖຕລວາສິໂນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘທສ຺ສນຕ຺ຕາ ສຸເຂນ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສຸທສ຺ສິໂນ. ປຎ຺ຈມຕລວາສິໂນ ປນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສມ຺ປຕ຺ຕິກຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ກນິຏ຺ຐຠາໂວຕິ ອກນິຏ຺ຐາ.

໑໒. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕເນ ປວຕ຺ຕາ ປຐມາຣຸປ຺ປວິປາກຠູຕຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາ ເອວ, ເຕຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໂອກາໂສ ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຠູມິ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

໑໓. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ໂສຕາປນ຺ນາ ຈ ສກທາຄາມິໂນ ຈາປິ ປຸຄ຺ຄລາ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ສພ຺ພຖາ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາທີນຎ຺ຈ ປຏິກ຺ເຂເປນ ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານເມວ ຕຕ຺ຖ ລາໂຠ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

໑໔. ເສສຏ຺ຐາເນສູຕິ ສຸທ຺ຘາວາສອປາຍອສຎ຺ຎິວຊ຺ຊິເຕສຸ ເສສຏ຺ຐາເນສຸ ອຣິຍາ, ອນຣິຍາປິ ຈ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ຠູມິຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຏິສນ຺ຘິຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໑໖. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກ຺ຂເຓຕິ ¶ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ.

໑໗. ຊາຕິຍາ ອນ຺ໂຘ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ. ກິຎ຺ຈາປິ ຊາຕິກ຺ຂເຓ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊາ ສພ຺ເພປິ ອຈກ຺ຂຸກາວ ¶ . ຕຖາປິ ຈກ຺ຂາທິອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫກາເລປິ ຈກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິວິພນ຺ຘກກມ຺ມປ຺ປຏິພາຫິຕສາມຕ຺ຖິເຍນ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິນາ, ອິຕເຣນປິ ວາ ກມ຺ເມນ ອນຸປ຺ປາເທຕພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ ສຕ຺ໂຕ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ນາມ. ອປເຣ ປນ ‘‘ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘຕິ ປສູຕິຍໍເຍວ ອນ຺ໂຘ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ທຸເຫຕຸກຕິເຫຕຸການໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອວິປຊ຺ຊນໍ ສິທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິຄ຺ຄຫເຓນ ຊຈ຺ຈພຘິຣຊຈ຺ຈມູຄຊຈ຺ຈຊຬຊຈ຺ຈຸມ຺ມຕ຺ຕກປຓ຺ຑກອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກນປຸໍສກມມ຺ມາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ອປເຣ ປນ ‘‘ເອກຈ຺ເຈ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກາ ອວິກລິນ຺ທ຺ຣິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຖກໍ ວິຈາຣຓປກຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາທິສານມ຺ປິ ອາທິສທ຺ເທນ ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຠຸມ຺ມເທເວ ສິຕາ ນິສ຺ສິຕາ ຕຄ຺ຄຕິກຕ຺ຕາຕິ ຠຸມ຺ມສ຺ສິຕາ. ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕ ວິນິປາຕາຕິ ວິນິປາຕິກາ.

໑໘. ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ກາມສຸຄຕິຍນ຺ຕິ ເທວມນຸສ຺ສວເສນ ສຕ຺ຕວິຘາຍປິ ກາມສຸຄຕິຍໍ.

໒໑. ເຕສູຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຏິສນ຺ຘິຍຸຕ຺ເຕສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ, ອປາຍາທີສຸ ວາ. ອາຍຸປ຺ປມາຓຄຓນາຍ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ ເກສຎ຺ຈິ ຈິຣາຍຸກຕ຺ຕາ, ເກສຎ຺ຈິ ຈິຣຕຣາຍຸກຕ຺ຕາ ຈ. ຕຖາຈາຫຸ –

‘‘ອາປາຍິກມນຸສ຺ສາຍຸ-

ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຕຖາ ຫິ ກາໂລ ມນ຺ຘາຕາ,

ຍກ຺ຂາ ເກຈິ ຈິຣາຍຸໂນ’’ຕິ. –

ອປາເຍສຸ ¶ ຫິ ກມ຺ມເມວ ປມາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ຍາວ ກມ຺ມໍ ນຂີຍຕິ. ຕາວ ຈວນາຠາວໂຕ, ຕຖາ ຠຸມ຺ມເທວານໍ. ເຕສຸປິ ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເກຈິ ສຕ຺ຕາຫາທິກາລໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເກຈິ ກປ຺ປມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຖາ ມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ກທາຈິ ເຕສມ຺ປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸກຕ຺ຕາ ກທາຈິ ທສວສ຺ສາຍຸກຕ຺ຕາ. ‘‘ໂຍ ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວຕິ, ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ (ທີ. ນິ. ໒.໗; ສໍ. ນິ. ໑.໑໔໕; ອ. ນິ. ໗.໗໔), ທຸຕິຍໍ ວສ຺ສສຕໍ ນ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອຊ຺ຊຕນກາລິເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໒. ທິພ຺ພານິ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕານີຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ ເອກທິນໍ, ຕທນຸຣູປໂຕ ມາສສໍວຈ຺ຉເຣ ¶ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທິພ຺ພປ຺ປມາຓານິ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍານິ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ, ມນຸສ຺ສານໍ ທິໂນ ຕຫິໍ;

ຕິໍສຣຕ຺ຕິທິໂວ ມາໂສ, ມາສາ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣໍ;

ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນາຍຸ, ທິພ຺ພໍ ປຎ຺ຈສຕໍ ມຕ’’ນ຺ຕິ.

ມນຸສ຺ສຄຓນາຍາຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ສໍວຈ຺ຉຣຄຓນາຍ. ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓນ຺ຕິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ປຎ຺ຎາສມານຸສ຺ສກວສ຺ສປຣິມິຕໍ ທິວສໍ, ທິພ຺ພານິ ຈ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕານິ ທິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ທິພ຺ພວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຕາວຕິໍສານໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ ເອວໍ ທິວສສໍວຈ຺ຉຣທິຄຸຓວເສນ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ, ຕໍ ປນ ທິພ຺ພຄຓນາຍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ, ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຘິກຕິໂກຏິປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ຍາມານນ຺ຕິ ຕາວຕິໍສານມາຍຸປ຺ປມາຓໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ, ທິພ຺ພຄຓນາຍ ທ຺ວິສຫສ຺ສໍ, ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຘິກາ ຈຸທ຺ທສ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ຕຸສິຕານນ຺ຕິ ທິພ຺ພານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຘິກາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສ ¶ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ. ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ນິມ຺ມານຣຕີນນ຺ຕິ ທິພ຺ພານິ ອຏ຺ຐວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ທ຺ເວ ວສ຺ສໂກຏິສຕານິ ຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຘິກາ ຕິໍສ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ຈ. ຕໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ທິພ຺ພານິ ໂສຬສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ.

໒໓. ມນຸສ຺ສຄຓນໍ ປນ ສຍເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນວສຕຎ຺ຈາ’’ຕ຺ຍາທິ. ວສ຺ສານໍ ສມ຺ພນ຺ຘິ ນວສຕໍ ເອກວີສ ໂກຏິໂຍ, ຕຖາ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ວສວຕ຺ຕີສຸ ອາຍຸປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໕. ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິຍນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ກນຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ, ຈວນກາເລ ຈ ຕຖາຣູປເມວ ຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙. ເຕສູຕິ ຕາຫິ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິເກສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມສຸ. ກປ຺ປສ຺ສາຕິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ປສ຺ສ. ນ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາກປ຺ປວເສນ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ສມ຺ຠວຕິ ເອກກປ຺ເປປິ ເຕສໍ ອວິນາສາຠາເວນ ¶ ປຣິປຸຓ຺ຓກປ຺ເປ ອສມ຺ຠວໂຕ. ຕຖາ ເຫສ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໐໙) ໂລໂກ ສຕ຺ຕວາເຣສຸ ອຄ຺ຄິນາ ວິນສ຺ສຕິ, ອຏ຺ຐເມ ວາເຣ ອຸທເກນ, ປຸນ ສຕ຺ຕວາເຣສຸ ອຄ຺ຄິນາ, ອຏ຺ຐເມ ວາເຣ ອຸທເກນາຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐສຸ ອຏ຺ຐເກສຸ ປຣິປຸຓ຺ເຓສຸ ປຈ຺ຉິເມ ວາເຣ ວາເຕນ ວິນສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານຕລໍ ອຸປາທາຍ ອຄ຺ຄິນາ, ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານຕລໍ ອຸປາທາຍ ອຸທເກນ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຕລໍ ອຸປາທາຍ ວາເຕນ ວິນສ຺ສຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕຄ຺ຄິນາ ວາຣາ, ອຏ຺ຐເມ ອຏ຺ຐເມ ທກາ;

ຈຕຸສຏ຺ຐິ ຍທາ ປຸຓ຺ຓາ, ເອໂກ ວາຍຸວໂຣ ສິຍາ.

‘‘ອຄ຺ຄິນາຠສ຺ສຣາ ¶ ເຫຏ຺ຐາ, ອາເປນ ສຸຠກິຓ຺ຫໂຕ;

ເວຫປ຺ຜລໂຕ ວາເຕນ, ເອວໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ຕສ຺ມາ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ປຐມຊ຺ຌານຕລານໍ ເອກກປ຺ເປປິ ອວິນາສາຠາວໂຕ ສກລກປ຺ເປ ເຕສໍ ສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ປວເສນ ເຕສໍ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ມຫາກປ຺ປສ຺ສ ວເສນ, ນ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ປວເສນ. ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ໂປຕິ ຈ ໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເສຕສາສປຣາສິໂຕ ວສ຺ສສຕວສ຺ສສຕຈ຺ຈເຍນ ເອເກກພີຊສ຺ສ ຫຣເຓນ ສາສປຣາສິໂນ ປຣິກ຺ຂເຍປິ ອກ຺ຂຍສຠາວສ຺ສ ມຫາກປ຺ປສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຠາໂຄ. ໂສ ປນ ສຕ຺ຖໂຣຄທຸພ຺ຠິກ຺ຂານໍ ອຎ຺ຎຕຣສໍວຏ຺ເຏນ ພຫູສຸ ວິນາສມຸປຄເຕສຸ ອວສິຏ຺ຐສຕ຺ຕສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕກຸສລກມ຺ມານຸຠາເວນ ທສວສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸກ຺ກເມນ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸກປ຺ປມາເຓສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ປຸນ ອສທ຺ຘມ຺ມສມາທານວເສນ ກເມນ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ ຊາເຕສຸ ໂຣຄາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສໍວຏ຺ເຏນ ສຕ຺ຕານໍ ວິນາສປ຺ປຕ຺ຕິຍາວ ‘‘ອຍເມໂກ ອນ຺ຕຣກປ຺ໂປ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ ອນ຺ຕຣກປ຺ປສ຺ສ ວເສນ ຈຕຸສຏ຺ຐິອນ຺ຕຣກປ຺ປປ຺ປມາໂຓ ໂຫຕິ, ‘‘ວີສຕິອນ຺ຕຣກປ຺ປປ຺ປມາໂຓ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ.

໔໕. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ.

໔໙. ເອກເມວາຕິ ຠູມິໂຕ, ຊາຕິໂຕ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມໂຕ, ສງ຺ຂາຣໂຕ ຈ ສມານເມວ. ເອກຊາຕິຍນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ.

ປຏິສນ຺ຘິຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກມ຺ມຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໕໐. ອິທານິ ¶ ¶ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ກໍ ຈຕູຫາກາເຣຫິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຊນກ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ອາຣທ຺ຘໍ, ຊນຍຕີຕິ ຊນກໍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປີເຬຕີຕິ ອຸປປີຬກໍ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຆາເຕຕີຕິ ອຸປຆາຕກໍ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ວິປາກກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ຊນກໍ ນາມ. ສຍໍ ວິປາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕມ຺ປິ ກມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ ຈິຣຕຣວິປາກນິພ຺ພຕ຺ຕເນ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ, ວິປາກສ຺ເສວ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂຠູຕສ຺ສ ວິຈ຺ເຉທປຈ຺ຈຍານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອຸປພ຺ຣູຫນປຈ຺ຈຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຊນກສາມຕ຺ຖິຍານຸຣູປໍ ຈິຣຕຣປ຺ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ນາມ. ກມ຺ມນ຺ຕຣຊນິຕວິປາກສ຺ສ ພ຺ຍາຘິຘາຕຸສມຕາທິນິມິຕ຺ຕວິພາຘເນນ ຈິຣຕຣປ຺ປວຕ຺ຕິວິນິພນ຺ຘກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ອຸປປີຬກໍ ນາມ. ທຸພ຺ພລສ຺ສ ປນ ກມ຺ມສ຺ສ ຊນກສາມຕ຺ຖິຍໍ ອຸປຫຈ຺ຈ ວິຈ຺ເຉທກປຈ຺ຈຍຸປ຺ປາທເນນ ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສຍໍ ວິປາກນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມໍ ອຸປຆາຕກໍ ນາມ.

ຊນໂກປຆາຕການຎ຺ຫິ ອຍໍ ວິເສໂສ – ຊນກໍ ກມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ ວິປາກໍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາວ ວິປາກໍ ຊເນຕິ, ອຸປຆາຕກໍ ອຸປຈ຺ເຉທນປຸພ຺ພກນ຺ຕິ ອິທໍ ຕາວ ອຏ຺ຐກຖາສຸ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໘໗; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓.໓໔) ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ. ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ອຸປປີຬກກມ຺ມໍ ພຫ຺ວາພາຘຕາທິປຈ຺ຈໂຍປສໍຫາເຣນ ກມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ ວິປາກໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິພາຘຕິ. ອຸປຆາຕກໍ ປນ ຕໍ ສພ຺ພໂສ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂອກາສໍ ເທຕິ, ນ ປນ ສຍໍ ວິປາກນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ. ເອວຎ຺ຫິ ຊນກໂຕ ອິມສ຺ສ ວິເສໂສ ສຸປາກໂຏ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກິຈ຺ຈວເສນາຕິ ຊນນອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນອຸປປີຬນອຸປຈ຺ເຉທນກິຈ຺ຈວເສນ.

໕໑. ຄຣຸກນ຺ຕິ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ມຫານຸຠາວຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍກມ຺ມໍ. ອາສນ຺ນນ຺ຕິ ມຣຓກາເລ ອນຸສ຺ສຣິຕໍ, ຕທາ ກຕຎ຺ຈ. ອາຈິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຠິຓ຺ຫໂສ ກຕໍ ¶ , ເອກວາຣໍ ກຕ຺ວາປິ ວາ ອຠິຓ຺ຫໂສ ສມາເສວິຕໍ. ກຏຕ຺ຕາກມ຺ມນ຺ຕິ ຄຣຸກາທິຠາວໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ກຕມຕ຺ຕໂຕເຍວ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສລໍ ວາ ໂຫຕຸ ອກຸສລໍ ວາ, ຄຣຸກາຄຣຸເກສຸ ຍໍ ຄຣຸກໍ ອກຸສລປກ຺ເຂ ມາຕຸຆາຕກາທິກມ຺ມໍ ¶ , ກຸສລປກ຺ເຂ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມໍ ວາ, ຕເທວ ປຐມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ ສຕິປິ ອາສນ຺ນາທິກມ຺ເມ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມໂຫໂຆ ວິຍ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ‘‘ຄຣຸກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ທູຣາສນ຺ເນສຸ ຍໍ ອາສນ຺ນໍ ມຣຓກາເລ ອນຸສ຺ສຣິຕໍ, ຕເທວ ປຐມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ, ອາສນ຺ນກາເລ ກເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ອາຈິຓ຺ຓານາຈິຓ຺ເຓສຸ ຈ ຍໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ ສຸສີລ຺ຍໍ ວາ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ວາ, ຕເທວ ປຐມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ກຏຕ຺ຕາກມ຺ມໍ ປນ ລທ຺ຘາເສວນໍ ປຸຣິມານໍ ອຠາເວນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕີຕິ ຄຣຸກໍ ສພ຺ພປຐມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຄຣຸເກ ອສຕິ ອາສນ຺ນໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ອາຈິຓ຺ຓໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ກຏຕ຺ຕາກມ຺ມໍ. ເຕນາຫ ‘‘ປາກທານປຣິຍາເຍນາ’’ຕິ, ວິປາກທານານຸກ຺ກເມນາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣາທີສຸ ປນ ອາສນ຺ນໂຕ ອາຈິຓ຺ຓໍ ປຐມໍ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ປນ ໂຄຄຓປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ວຊສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ວິວເຏ ອປຣຠາເຄ ທມ຺ມຄວພລວຄເວສຸ ສນ຺ເຕສຸປິ ໂຍ ວຊທ຺ວາຣສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ທຸພ຺ພລຊຣຄ຺ຄໂວປິ, ໂສເຍວ ປຐມຕຣໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວໍ ຄຣຸກໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ກຸສລາກຸສເລສຸ ສນ຺ເຕສຸປິ ມຣຓກາລສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ອາສນ຺ນເມວ ປຐມໍ ວິປາກໍ ເທຕີຕິ ອິຘ ຕໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໒. ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ຕຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ພໍ ວິປາການຸຠວນວເສນາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ. ອປເຣ ອປເຣ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຕຠາເວ ເວທິຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ. ອໂຫສິ ເອວ ກມ຺ມໍ ¶ , ນ ຕສ຺ສ ວິປາໂກ ອໂຫສິ, ອຕ຺ຖິ, ຠວິສ຺ສຕິ ຈາຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ອໂຫສິກມ຺ມໍ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິປກ຺ເຂຫິ ອນຠິຠູຕຕາຍ, ປຈ຺ຈຍວິເສເສນ ປຏິລທ຺ຘວິເສສຕາຍ ຈ ພລວຠາວປ຺ປຕ຺ຕາ ຕາທິສສ຺ສ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ວເສນ ສາຕິສຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຜລທາຍິນີ ປຐມຊວນເຈຕນາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ນາມ. ສາ ຫິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ພລວຊນສນ຺ຕາເນ ຄຸຓວິເສສຍຸຕ຺ເຕສຸ ອຸປກາຣານຸປກາຣວສປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ, ອາເສວນາລາເຠນ ອປ຺ປວິປາກຕາຍ ຈ ອິຕຣທ຺ວຍໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕສນ຺ຕານຸປຣມາເປກ຺ຂໍ, ໂອກາສລາຠາເປກ຺ຂຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອິເຘວ ປຸປ຺ຜມຕ຺ຕໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕິວິປາກມຕ຺ຕໍ ອເຫຕຸກຜລໍ ເທຕິ. ອຕ຺ຖສາຘິກາ ປນ ສຕ຺ຕມຊວນເຈຕນາ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາຠູຕາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິລທ຺ຘວິເສສາ ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກທາຍິນີ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ນາມ. ສາ ຈ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາວ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ເທຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຍາ ¶ ປນ ອທິນ຺ນາຍ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ເທຕີຕິ ນຕ຺ຖິ. ຈຸຕິ ອນນ຺ຕຣຎ຺ຫິ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍສ຺ສ ໂອກາໂສ. ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປນ ທິນ຺ນາຍ ຊາຕິສເຕປິ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ເທຕີຕິ ອາຈຣິຍາ. ຍຖາວຸຕ຺ຕກອາຣຓວິຣຫໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທິຠາວໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕາ ອາທິປຣິໂຍສານເຈຕນານໍ ມຊ຺ເຌ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ເຈຕນາ ວິປາກທານສຠາວສ຺ສ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຍທາ ກທາຈິ ໂອກາສລາເຠ ສຕິ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ວິປາກໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕີ ອປຣາປຣິຍເວທນິຍໍ ນາມ. ສກສກກາລາຕີຕໍ ປນ ປຸຣິມກມ຺ມທ຺ວຍໍ, ຕຕິຍມ຺ປິ ຈ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ໂວຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ອໂຫສິກມ຺ມໍ ນາມ.

ປາກກາລວເສນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ, ຕທນນ຺ຕເຣ, ຍທາ ກທາຈີຕິ ເອວໍ ປຸຣິມານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ, ອິຕຣສ຺ສ ຕໍກາລາຠາວວເສນ ຈ. ອໂຫສິກມ຺ມສ຺ສ ຫິ ກາລາຕິກ຺ກມໂຕວ ຕໍ ໂວຫາໂຣ.

໕໓. ປາກຐານວເສນາຕິ ¶ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວິປຈ຺ຈນຠູມິວເສນ.

໕໔. ອິທານິ ອກຸສລາທິກມ຺ມານໍ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣາທິວເສນ ປວຕ຺ຕິໍ, ຕໍນິທ຺ເທສມຸເຂນ ຈ ເຕສໍ ປາຓາຕິປາຕາທິວເສນ ທສວິຘາທິເຠທຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອກຸສລ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ກາຍທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ. ເອວໍ ວຈີກມ຺ມາທີນິ.

໕໕. ປາຓສ຺ສ ສຓິກໍ ປຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອຕີວ ປາຕນໍ ປາຓາຕິປາໂຕ. ກາຍວາຈາຫິ ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານໍ ອທິນ຺ນາທານໍ. ເມຖຸນວີຕິກ຺ກມສງ຺ຂາເຕສຸ ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາ ຈຣຓໍ ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ປາໂຓຕິ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ວຘກເຈຕນາ ປາຓາຕິປາໂຕ. ປຣຠຓ຺ເຑ ຕຖາສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ອສທ຺ຘມ຺ມເສວນວເສນ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ນາມ. ສຸຣາປານມ຺ປິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ ຣສສງ຺ຂາເຕສຸ ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາຈາຣຠາວໂຕ. ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ກາຍທ຺ວາເຣຕິ ກາເຍນ ອຘິປ຺ປາຍວິຎ຺ຎາປນໂຕ, ສຍຎ຺ຈ ກາເຍນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ອຠິກ຺ກມາທິຊນກຈິຕ຺ຕຊວາໂຍຘາຕ຺ວາຘິກກລາປສ຺ສ ວິກາຣຠູເຕ ສນ຺ຖມ຺ຠນາທີນໍ ສຫກາຣີກາຣຓຠູເຕ ໂຈປນກາຍຠາວໂຕ, ກມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິມຸຂຠາວໂຕ ຈ ກາຍທ຺ວາຣສງ຺ຂາເຕ ກມ຺ມທ຺ວາເຣ.

ກິຎ຺ຈາປິ ¶ ຫິ ຕໍຕໍກມ຺ມສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນວ ສາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຊນີຍຕິ. ຕຖາປິ ຕສ຺ສາ ຕຖາ ປວຕ຺ຕມານາຍ ຕໍສມຸຏ຺ຐາປກກມ຺ມສ຺ສ ກາຍກມ຺ມາທິໂວຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ ສາ ຕສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິມຸຂຠາເວນ ວຕ຺ຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ກາຍທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ¶ ເອຕ຺ຕເກເຍວ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ກມ຺ມທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານໍ ນ ສິຍາ. ກາຍທ຺ວາເຣ ຫິ ປວຕ຺ຕໍ ‘ກາຍກມ຺ມ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕິມຸຂຠູຕໍ ‘ກາຍທ຺ວາຣ’ນ຺ຕິ. ປາຓາຕິປາຕາທິກໍ ປນ ວາຈາຍ ອາຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣປິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທ຺ວາເຣນ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານໍ ນ ສິຍາ, ຕຖາ ມຸສາວາທາທິໍ ກາຍວິກາເຣນ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວຈີກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣປິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ກມ຺ເມນ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານມ຺ປິ ນ ສິຍາ’’ຕິ ອຍໍ ໂຈທນາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ພາຫຸລ຺ລວຸຕ຺ຕິຍາ ວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ພາຫຸລ຺ລວຸຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍກມ຺ມຎ຺ຫິ ກາຍທ຺ວາເຣເຍວ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອປ຺ປໍ ວຈີທ຺ວາເຣ, ຕສ຺ມາ ກາຍທ຺ວາເຣເຍວ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕນໂຕ ກາຍກມ຺ມຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ ວນຈຣກາທີນໍ ວນຈຣກາທິຠາໂວ ວິຍ. ຕຖາ ກາຍກມ຺ມເມວ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ອິຕຣານິ, ຕສ຺ມາ ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເອຕ຺ເຖວ ປວຕ຺ຕນໂຕ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມາທີນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມາທິຠາໂວ ວິຍາຕິ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມທ຺ວາຣວວຕ຺ຖາເນ ໂກຈິ ວິພນ຺ໂຘຕິ ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ.

໕໖. ມຸສາຕິ ອຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸ, ຕໍ ຕຈ຺ຉໂຕ ວທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ມຸສາວາໂທ. ປິສຕິ ສາມຄ຺ຄິໍ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕິ ວິກ຺ຂິປຕິ, ປິຍຠາວໍ ສຸຎ຺ຎໍ ກໂຣຕີຕິ ວາ ປິສຸຓາ. ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣມ຺ປິ ຜຣຸສໍ ກໂຣຕິ, ກກໂຈ ວິຍ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສາຕິ ວາ ຜຣຸສາ. ສໍ ສຸຂໍ, ຫິຕຎ຺ຈ ຜລຕິ ວິສຣຕິ ວິນາເສຕີຕິ ສມ຺ຜໍ, ອຕ຺ຕໂນ, ປເຣສຎ຺ຈ ອນຸປກາຣໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ຕໍ ປລປຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ.

ຕຕ຺ຖ ອຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຠູຕໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ຕຖາ ວິຎ຺ຎາປນປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ໂສ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຖເຠທກໂຣວ ກມ຺ມປໂຖ ໂຫຕິ, ອິຕໂຣ ¶ ກມ຺ມເມວ. ປເຣສໍ ເຠທກາມຕາຍ, ອຕ຺ຕປ຺ປິຍກາມຕາຍ ວາ ປຣເຠທກຣວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ສໍກິລິຏ຺ຐເຈຕນາ ປິສຸຓວາຈາ, ສາປິ ທ຺ວີສຸ ຠິນ຺ເນສຸເຍວ ກມ຺ມປໂຖ. ປຣສ຺ສ ມມ຺ມຈ຺ເຉທກຣວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເອກນ຺ຕຜຣຸສເຈຕນາ ຜຣຸສວາຈາ. ນ ຫິ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ສຕິ ຜຣຸສວາຈາ ນາມ ໂຫຕິ. ສີຕາຫຣຓາທິອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປນປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ສໍກິລິຏ຺ຐເຈຕນາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ, ໂສ ປນ ປເຣຫິ ຕສ຺ມິໍ ອນຕ຺ເຖ ຄຫິເຕເຍວ ກມ຺ມປໂຖ. ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ວຈີທ຺ວາເຣຕິ ວາຈາຍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ສຍຎ຺ຈ ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ວຈີເຠທກຣປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານປຖວີຘາຕ຺ວາຘິກກລາປສ຺ສ ¶ ວິກາຣຠູເຕ ໂຈປນວາຈາຠາວໂຕ, ກມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິມຸຂຠາວໂຕ ຈ ວຈີທ຺ວາຣສງ຺ຂາເຕ ກມ຺ມທ຺ວາເຣ. ພາຫຸລ຺ລວຸຕ຺ຕິໂຕຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໕໗. ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຠິມຸຂໍ ຌາຍຕິ ໂລຠວເສນ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ຫິຕສຸຂໍ ເອເຕນາຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ມິຈ຺ຉາ ວິປຣີຕໂຕ ປສ຺ສຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມ ສິຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນໍ ອຠິຊ຺ຌາ, ສາ ປຣຠຓ຺ຑສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ນາມເນເນວ ກມ຺ມປໂຖ ໂຫຕິ. ‘‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ສຕ຺ໂຕ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ມໂນປໂທໂສ ພ຺ຍາປາໂທ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ນຕ຺ຖິກອເຫຕຸກອກິຣິຍທິຏ຺ຐີຫິເຍວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ. ອິເມສໍ ປນ ອງ຺ຄາທິວວຕ຺ຖານວເສນ ປປຎ຺ໂຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໘; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ອກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໗໒) ອາຄຕນເຍນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ກາຍວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ວິນາປິ, ຕໍ ອສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາປີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເຈຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາວ ໂຫນ຺ຕິ.

໕໘. ໂທສມູເລນ ¶ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈເຍນ ໂທສສງ຺ຂາຕມູເລນ, ໂທສມູລກຈິຕ຺ເຕນ ວາ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ໂລຠມູລາທີຫິ. ຫສມານາປິ ຫິ ຣາຊາໂນ ໂທສຈິຕ຺ເຕເນວ ປາຓວຘໍ ອາຓາເປນ຺ຕິ, ຕຖາ ຜຣຸສວາຈາພ຺ຍາປາເທສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນສ຺ສ ອຠິນິວິສິຕພ຺ພວຕ຺ຖູສຸ ໂລຠປຸພ຺ພງ຺ຄມເມວ ອຠິນິວິສນໂຕ ອາຫ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈ ໂລຠມູເລນາ’’ຕິ. ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ທ຺ວີຫິ ມູເລຫິ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ໂຍ ຕາວ ອຠິມຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ, ອນຠິມຕໍ ວາ ອຕ຺ຕພນ຺ຘຸປຣິຕ຺ຕາຓາທິປ຺ປໂຍຊນໍ ສນ຺ຘາຍ ຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ອທິນ຺ນາທານໍ ໂລຠມູເລນ ໂຫຕິ. ເວຣນິຍ຺ຍາຕນຕ຺ຖໍ ຫຣນ຺ຕສ຺ສ ໂທສມູເລນ. ນີຕິປາຐກປ຺ປມາຓໂຕ ທຸຏ຺ຐນິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປຣສນ຺ຕກໍ ຫຣນ຺ຕານໍ ຣາຊູນໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານຎ຺ຈ ‘‘ສພ຺ພມິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຣາຊູຫິ ທິນ຺ນໍ, ເຕສໍ ປນ ສພ຺ພທຸພ຺ພລຠາເວນ ອຎ຺ເຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕສນ຺ຕກເມວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕ຺ຍາທີນິ ວຕ຺ວາ ສກສຎ຺ຎາຍ ເອວໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຫຣນ຺ຕານໍ, ກມ຺ມຜລສມ຺ພນ຺ຘາປວາທີນຎ຺ຈ ໂມຫມູເລນ. ເອວໍ ມຸສາວາທາທີສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໖໓. ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕິວິຘກມ຺ມວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ເປຕໍ ຕິວິຘນິຍເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕຖາ ທານສີລຠາວນາວເສນາ’’ຕິ. ທສຘາ ນິທ຺ທິສິຍມານານໍ ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ປຸນ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ¶ ຍຖາກ຺ກມໍ ທານາທີສຸ ຕີສ຺ເວວ ສງ຺ຄໂຫ. ກາຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ປຣໂຕ ວກ຺ຂາມ. ຉຬາຣມ຺ມເຓສຸ ປນ ຕິວິຘກມ຺ມທ຺ວາເຣສຸ ຈ ເນສໍ ປວຕ຺ຕິໂຍຊນາ ອຏ຺ຐກຖາທີສຸ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໕໖-໑໕໙) ອາຄຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ພາ.

໖໕. ທີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ທານໍ, ປຣິຈ຺ຈາຄເຈຕນາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ສີລຕີຕິ ສີລໍ, ກາຍວຈີກມ຺ມານິ ສມາທຫຕິ, ສມ຺ມາ ຐເປຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ສີລຍຕິ ວາ ອຸປຘາເຣຕີຕິ ສີລໍ ¶ , ອຸປຘາຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ກຸສລານໍ ອຘິຏ຺ຐານຠາໂວ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍາ’’ຕ຺ຍາທິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓, ໑໙໒). ຠາເວຕິ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອາເສວຕິ ວຑ຺ເຒຕິ ເອຕາຍາຕິ ຠາວນາ. ອປຈາຍຕິ ປູຊາວເສນ ສາມີຈິໍ ກໂຣຕິ ເອເຕນາຕິ ອປຈາຍນໍ. ຕໍຕໍກິຈ຺ຈກຣເຓ ພ຺ຍາວຏສ຺ສ ຠາໂວ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປຕ຺ຕິ ທີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ປຕ຺ຕິທານໍ. ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂມທຕິ ເອຕາຍາຕິ ປຕ຺ຕານຸໂມທນາ. ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ. ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ຘມ຺ມເທສນາ. ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຊຸກຣຓໍ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ.

ຕຕ຺ຖ ສານຸສຍສນ຺ຕານວໂຕ ປເຣສໍ ປູຊານຸຄ຺ຄຫກາມຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານວຕ຺ຖຸປຣິຈ຺ຈຊນວສປ຺ປວຕ຺ຕເຈຕນາ ທານໍ ນາມ, ທານວຕ຺ຖຸປຣິເຍສນວເສນ, ທິນ຺ນສ຺ສ ໂສມນສ຺ສຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສ຺ສຣຓວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພປຈ຺ຉາຠາຄເຈຕນາ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນິຈ຺ຈສີລາທິວເສນ ປຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐ, ທສ ວາ ສີລານິ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ປຣິປູເຣນ຺ຕສ຺ສ, ອສມາທິຍິຕ຺ວາປິ ສມ຺ປຕ຺ຕກາຍວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໂຕ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ, ປພ຺ພຊນ຺ຕສ຺ສ, ອຸປສມ຺ປທມາຬເກ ສໍວຣໍ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕເຈຕນາ ສີລໍ ນາມ. ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ, ຂນ຺ຘາທີສຸ ຈ ຠູມີສຸ ປຣິກມ຺ມສມ຺ມສນວສປ຺ປວຕ຺ຕາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຄຕ຺ຣຠຸປຣິໂຍສານເຈຕນາ ຠາວນາ ນາມ, ນິຣວຊ຺ຊວິຊ຺ຊາທິປຣິຍາປຸຓນເຈຕນາປິ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ວຍສາ, ຄຸເຓຫິ ຈ ເຊຏ຺ຐານໍ ຈີວຣາທີສຸ ປຈ຺ຈາສາຣຫິເຕນ ອສໍກິລິຏ຺ຐຊ຺ຌາສເຍນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານອາສນາຠິນີຫາຣາທິວິຘິນາ ພຫຸມານກຣຓເຈຕນາ ອປຈາຍນໍ ນາມ. ເຕສເມວ, ຄິລານານຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕຊ຺ຌາສເຍນ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈກຣຓເຈຕນາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ນາມ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປເຣຫິ ¶ ສາຘາຣຓຠາວໍ ປຈ຺ຈາສີສນເຈຕນາ ປຕ຺ຕິທານໍ ນາມ. ປເຣຫິ ທິນ຺ນສ຺ສ, ອທິນ຺ນສ຺ສປິ ວາ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣມລວິນິສ຺ສເຏນ ຈິຕ຺ເຕນ ອພ຺ຠານຸໂມທນເຈຕນາ ປຕ຺ຕານຸໂມທນາ ນາມ ¶ . ເອວມິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓວິເສສສ຺ສ ຠາຄີ ຠວິສ຺ສາມິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ປເຣສໍ ຘມ຺ມເທສນາທີຫິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ, ປເຣສໍ ວາ ຫິຕຜຣຓວສປ຺ປວຕ຺ເຕນ ອສໍກິລິຏ຺ຐຊ຺ຌາສເຍນ ຫິຕູປເທສສວນເຈຕນາ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ນາມ, ນິຣວຊ຺ຊວິຊ຺ຊາທິສວນເຈຕນາປິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ລາຠສກ຺ກາຣາທິນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣໂຕ ຫິຕູປເທສເຈຕນາ ຘມ຺ມເທສນາ ນາມ, ນິຣວຊ຺ຊວິຊ຺ຊາທິອຸປທິສນເຈຕນາປິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕສມ຺ມາທສ຺ສນວເສນ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຊຸກຣຓໍ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ນາມ.

ຍທິ ເອວໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມປຸຎ຺ຎກິຣິຍຠາໂວ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ? ໂນ ນ ລພ຺ຠຕິ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມເຈຕນານມ຺ປິ ຕໍຕໍປຸຎ຺ຎກິຣິຍາສ຺ເວວ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອຸຊຸກຣຓເວລາຍໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິມປຈ຺ຉາຠາເຄ ປນ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ຕສ຺ສປິ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມຠາໂວ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ອລມຕິປ຺ປປຎ຺ເຈນ.

ອິເມສຸ ປນ ທສສຸ ປຕ຺ຕິທານານຸໂມທນາ ທາເນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຕໍສຠາວຕ຺ຕາ. ທານມ຺ປິ ຫິ ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣານໍ ປຏິປກ຺ຂໍ, ເອເຕປິ. ຕສ຺ມາ ສມານປ຺ປຏິປກ຺ຂຕາຍ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ເຕ ທານມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອປຈາຍນເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈາສີລມຍປຸຎ຺ເຎວ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ ຈາຣິຕ຺ຕສີລຠາວໂຕ. ເທສນາສວນທິຏ຺ຐິຊຸກາ ປນ ກຸສລຘມ຺ມາເສວນຠາວໂຕ ຠາວນາມເຍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ (ທີ. ນິ. ຏີ. ໓.໓໐໕) ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປເຣ ປນ ‘‘ເທເສນ຺ໂຕ, ສຸຓນ຺ໂຕ ຈ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ¶ ເປເສຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓານິ ປຏິວິຊ຺ຌ ປຏິວິຊ຺ຌ ເທເສຕິ, ສຸຓາຕິ ຈ, ຕານິ ຈ ເທສນາສວນານິ ປຏິເວຘເມວາຫຣນ຺ຕີຕິ ເທສນາສວນາຠາວນາມເຍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຘມ຺ມທານສຠາວໂຕ ເທສນາ ທານມເຍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິປິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພທານໍ ຘມ຺ມທານໍ ຊິນາຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໕໔). ຕຖາ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ສພ຺ເພສໍ ນິຍມນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ. ທານາທີສຸ ຫິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວິໂສຘິຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສໍ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໐໕; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໕໖-໑໕໙ ປຸຎ຺ຎາກິຣິຍວຕ຺ຖາທິກຖາ) ‘‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ສພ຺ເພສໍ ນິຍມລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ທານສີລຠາວນາວເສນ ຕີສຸ ອິຕເຣສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕິວິຘເມວ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຕຖາ ເຈວ ອາຈຣິເຍນ ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິຕໍ.

໖໗. ມໂນກມ຺ມເມວ ¶ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກຕ຺ຕາຠາເວນ ກາຍທ຺ວາຣາທີສຸ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ຕຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ຠາວນາມຍໍ ທານາທິວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣຠາວໂຕ. ຌານງ຺ຄເຠເທນາຕິ ປຏິປທາທິເຠທໂຕ ອເນກວິຘຕ຺ເຕປິ ອງ຺ຄາຕິກ຺ກມວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຊ຺ຌານງ຺ຄເຠທໂຕ ປຎ຺ຈວິຘໍ ໂຫຕິ.

໖໘. ອາຣມ຺ມຓເຠເທນາຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ, ອາກາສວິສຍໍ ມໂນ, ຕທຠາໂວ, ຕທາລມ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ເຠເທນ.

໖໙. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິເມສຸ ປາກຏ຺ຐານວເສນ ຈຕຸພ຺ພິເຘສຸ ກມ຺ເມສຸ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຣຫິຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕເຈຕນາຣຫິຕໍ ເອກາທສວິຘໍ ອກຸສລກມ຺ມໍ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຘິໂມກ຺ຂວິຣເຫນ ສພ຺ພທຸພ຺ພລມ຺ປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ, ອຘິໂມກ຺ຂສມ຺ປໂຍເຄນ ຕໂຕ ພລວນ຺ຕມ຺ປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ນາກຑ຺ຒຕີຕິ ¶ ? ປຏິສນ຺ຘິທານສຠາວາຠາວໂຕ. ພລວໍ ອາກຑ຺ຒຕິ, ທຸພ຺ພລໍ ນາກຑ຺ຒຕີຕິ ຫິ ອຍໍ ວິຈາຣຓາ ປຏິສນ຺ຘິທານສຠາເວສຸເຍວ. ຍສ຺ສ ປນ ປຏິສນ຺ຘິທານສຠາໂວເຍວ ນຕ຺ຖິ, ນ ຕສ຺ສ ພລວຠາໂວ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒເນ ກາຣຓໍ.

ກຖໍ ປເນຕໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິທານສຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ? ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ເພສຸ ອນາຄຕຕ຺ຕາ. ຕິວິຘາ ຫິ ອກຸສລາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ, ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາ, ສິຍາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ, ສິຍາ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາຕິ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິສຫຄຕວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ ນາມ ປຐມໍ ນິພ຺ພານທສ຺ສນວເສນ ‘‘ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ ນາມ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍຎ຺ຫິ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐນິພ຺ພາເນ ຠາວນາວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ຠາວນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂທມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ປນ ສິຍາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ, ສິຍາ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕສໍ ອປາຍນິພ຺ພຕ຺ຕກາວຕ຺ຖາຍ ປຐມມຄ຺ເຄນ, ເສສພຫລາພຫລາວຕ຺ຖາຍ ອຸປຣິມຄ຺ເຄຫິ ປຫີຍມານຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພມ຺ປິ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພສາມຎ຺ເຎນ ອິຘ ‘‘ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ.

ຍທິ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕທາ ອກຸສລປຏິສນ຺ຘິຍາ ສຸຄຕິຍໍ ອສມ຺ຠວໂຕ ອປາເຍສ຺ເວວ ທເທຍ຺ຍ. ອປາຍຄມນີຍຎ຺ຈ ອວສ຺ສໍ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ອິຕຣຖາ ¶ ອປາຍຄມນີຍສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ເສກ຺ຂານໍ ອປາຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ປເນຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕູຫປາເຍຫິ ຈ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ (ຂຸ. ປາ. ໖.໑໑; ສຸ. ນິ. ໒໓໔), ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ’’ຕິ (ປາຣາ. ໒໑; ສໍ. ນິ. ໕.໙໙໘) ອາທິວຈເນຫິ ສຫ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ. ສຕິ ຈ ປເນຕສ຺ສ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພຠາເວ ‘‘ສິຍາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຈ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ . ອຖ ສິຍາ ‘‘ອປາຍຄາມິນິໂຍ ຣາໂຄ ໂທໂສ ໂມໂຫ ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’’ຕິ ເອວໍ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ເພສຸ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕເຈຕນາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ. ຕໍ ນ, ຕສ຺ສ ເອກນ຺ຕໂຕ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາ? ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໔໐໖), ຕສ຺ມາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ເພສຸ ອວຈນໍ ອິມສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິທານາຠາວໍ ສາເຘຕິ. ນນຸ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ. ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໓໐-໗໓໑) –

ເອວໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິປາໂກປິ ອຸທ຺ຘໂຏຕິ ກຖມສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິທານາຠາໂວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ? ນາຍໍ ປຏິສນ຺ຘິທານໍ ສນ຺ຘາຍ ອຸທ຺ຘໂຏ. ອຖ ໂຂ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ສນ຺ຘາຍ. ປຏ຺ຐາເນ ປນ –

‘‘ສຫຊາຕາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ນານາກ຺ຂຓິກາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ ເຈຕນາ ວິປາການໍ ຂນ຺ຘານໍ, ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໘.໘໙) –

ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພເຈຕນາຍ ເອວ ສຫຊາຕນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາວໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຫຊາຕາ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ¶ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໘.໘໙) ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພເຈຕນາຍ ສຫຊາຕກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວວ ອຸທ຺ຘໂຏ, ນ ປນ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ, ນ ຈ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ ວິນາ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນໍ ອຕ຺ຖິ ¶ , ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ສພ຺ພຖາປິ ປຏິສນ຺ຘິທານນ຺ຕິ. ຍໍ ປເນເກ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈເຈຕນາ ອຸຠຍວິປາກມ຺ປິ ນ ເທຕິ ປຏ຺ຐາເນ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ’’ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ເຄ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕານມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິວິປາກສ຺ສ ອຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ, ປຏ຺ຐາເນ ຈ ປຏິສນ຺ຘິວິປາກຠາວເມວ ສນ຺ຘາຍ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ. ຍທິ ຫິ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ສນ຺ຘາຍ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຕທາ ປຏິສນ຺ຘິວິປາກມ຺ປິສ຺ສ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ລພ຺ຠມານສ຺ສປິ ປວຕ຺ຕິວິປາກສ຺ສ ວເສນ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ນິວາເຣຕຸໍ. ເຕນາຫ ‘‘ປວຕ຺ຕິຍໍ ປນາ’’ຕ຺ຍາທິ. ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘມິຕ຺ຕາທໂຍ ປນ ອຕ຺ຖິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພມ຺ປິ. ອຕ຺ຖິ ນ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພມ຺ປິ, ເຕສຸ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພໍ ເສກ຺ຂສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕໍ, ອິຕຣໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕໍ, ຜລທານຎ຺ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ເສວ ນ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ທ຺ວິຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ອຸຠຍວິປາກທານໍ, ເອກສ຺ສ ສພ຺ພຖາປິ ວິປາກາຠາວໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ເຕສໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ຍຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ນິຣາກຣຓໍ, ຍຎ຺ຈ ສພ຺ພຖາປິ ວິປາກາຠາວວາທີນໍ ມຕປຏິກ຺ເຂປນໍ ອິຘ ອວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣມຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາທີສຸ, ວິເສສໂຕ ຈ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ກາມໂລເກຕິ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິວເສນ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ກາມໂລເກ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓານຸຣູປໍ. ອປາເຍສຸປິ ຍໍ ນາຄສຸປຓ຺ຓາທີນໍ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິວິສຍໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍຎ຺ຈ ນິຣຍວາສີນໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣທສ຺ສນາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ¶ , ຕໍ ກຸສລກມ຺ມສ຺ເສວ ຜລໍ. ນ ຫິ ອກຸສລສ຺ສ ອິຏ຺ຐວິປາໂກ ສມ຺ຠວຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ອກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ວິປາໂກ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໓໑; ອ. ນິ. ໑.໒໘໔-໒໘໖; ວິຠ. ໘໐໙), ຕສ຺ມາ ກຸສລກມ຺ມໍ ອປາເຍສຸປິ ອເຫຕຸກວິປາການິ ຊເນຕິ. ອຎ຺ຎຠູມິກສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎຠູມິກວິປາກາຠາວໂຕ ກາມວິຣາຄຠາວນາຍ ກາມຕຓ຺ຫາວິສຍວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປາທນາໂຍຄໂຕ ເອກນ຺ຕສທິສວິປາກຕ຺ຕາ ຈ ມຫຄ຺ຄຕານຸຕ຺ຕຣກຸສລານໍ ຣູປາວຈຣກມ຺ເມນ ອເຫຕຸກວິປາກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ຣູປໂລເກປິ ຍຖາຣຫໍ ຣູປາທິວິສຍານິ ຕານິ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ກາມໂລເກ’’ຕ຺ຍາທິ.

໗໑. ເອວໍ ປນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ໂສຬສກທ຺ວາທສກອຏ຺ຐກວເສນ ຕິຘາ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖາປິ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາປີຕິ ເອວໍ ວິປຈ຺ຈມາເນປິ ກຸສລກມ຺ເມ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐນ຺ຕິ ກຸສລປຣິວາຣລາຠໂຕ ¶ , ປຈ຺ຉາ ອາເສວນປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ວາ ວິສິຏ຺ຐໍ. ຍຎ຺ຫິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປຸຣິມປຈ຺ຉາຠາຄປ຺ປວຕ຺ເຕຫິ ກຸສລກມ຺ເມຫິ ປຣິວາຣິຕໍ, ປຈ຺ຉາ ວາ ອາເສວນລາເຠນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ. ຕໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ. ຍໍ ປນ ກຣຓກາເລ ອກຸສລກມ຺ເມຫິ ປຣິວາຣິຕໍ, ປຈ຺ຉາ ວາ ‘‘ທຸກ຺ກຏເມຕໍ ມຍາ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣຸປ຺ປາທເນນ ປຣິຠາວິຕໍ, ຕໍ ໂອມກນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຏິສນ຺ຘິນ຺ຕິ ເອກເມວ ປຏິສນ຺ຘິໍ. ນ ຫິ ເອເກນ ກມ຺ເມນ ອເນກາສຸ ຊາຕີສຸ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ປວຕ຺ຕິວິປາໂກ ປນ ຊາຕິສເຕປິ ຊາຕິສຫສ຺ເສປິ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕຄຸຓາ ທກ຺ຂິຓາ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໙). ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຎາຓໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທິວິປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ, ສພ຺ພາກຸສລສ຺ເສວ ວາ ປຏິປກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທິວິປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍໍ ນ ໂຫຕີຕິ ຕິເຫຕຸກໍ ອຕິທຸພ຺ພລມ຺ປິ ສມານໍ ¶ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິເມວ ອາກຑ຺ຒຕິ, ນາເຫຕຸກໍ. ທຸເຫຕຸກຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ຎາຓສມ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ ຎາຓຜລຸປ຺ປາທເນ ອສມຕ຺ຖໍ, ຍຖາ ຕໍ ອໂລຠສມ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ ອໂລຠຜລຸປ຺ປາທເນ ອສມຕ຺ຖໍ ອກຸສລກມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍ ອຕິອຸກ຺ກຏ຺ຐມ຺ປິ ສມານໍ ທຸເຫຕຸກເມວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ, ນ ຕິເຫຕຸກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕິເຫຕຸກໂມມກໍ ທຸເຫຕຸກມຸກ຺ກຏ຺ຐຎ຺ຈາ’’ຕ຺ຍາທິ.

ເອຕ຺ຖ ສິຍາ – ຍຖາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ‘‘ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໑) ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຊວນກ຺ຂເຓ ຕິຓ຺ຓໍ, ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ເຫຕູນໍ ວເສນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕູປປຕ຺ຕິ, ຕຖາ ‘‘ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ຉນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໓) ຊວນກ຺ຂເຓ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ ເຫຕູນໍ ວເສນ ຉນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕູປປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ‘‘ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ ຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ຕິເຫຕຸກສ຺ສ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນນ຺ຕິ? ນຍິທເມວໍ ທຸເຫຕຸໂກມກກມ຺ເມນ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາ ວິຍ ຕິເຫຕຸໂກມກກມ຺ເມນ ສາມຕ຺ຖິຍານຸຣູປໂຕ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາວ ທາຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກວິປາກທສ຺ສຕ຺ຖໍ ປນ ມຫາເຖເຣນ ສາວເສໂສ ປາໂຐ ກໂຕ. ອິຕຣຖາ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຈນາຠາວໂຕ ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ອເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິຍາປິອຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ສຸຄຕິຍໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິຣາທິວິປຕ຺ຕິຍາ ອເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ທຸເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິ ເອວ ອຸທ຺ຘຏາ, ນ ອເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິ, ເອວໍ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກວິປາກທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ¶ ຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ¶ ຕິເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິ ເອວ ອຸທ຺ຘຏາ, ນ ທຸເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິ, ນ ປນ ອລພ຺ຠນໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໗໔. ເອວໍ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ໂສຬສ ວິປາການິ ເອຕ຺ເຖວ ທ຺ວາທສກມຄ຺ໂຄ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກມ຺ປີຕິ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣວາທສ຺ສ ວເສນ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ທ຺ວາທສ ວິປາການິ ເອຕ຺ເຖວ ທສກມຄ຺ໂຄ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກມ຺ປີຕິ ອາຄຕສ຺ສ ໂມຣວາປີວາສີມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣວາທສ຺ສປິ ວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ອສງ຺ຂາຣໍ ສສງ຺ຂາຣວິປາການີ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ມຸເຂ ຈລິເຕ ອາທາສຕເລ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ຈລຕິ, ເອວໍ ອສງ຺ຂາຣກຸສລສ຺ສ ອສງ຺ຂາຣວິປາໂກວ ໂຫຕິ, ນ ສສງ຺ຂາໂຣຕິ ເອວໍ ອາຄມນໂຕວ ສງ຺ຂາຣເຠໂທຕິ ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ວິປາກສ຺ສ ສງ຺ຂາຣເຠໂທ ປຈ຺ຈຍວເສນ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ນ ກມ຺ມວເສນ, ຕສ຺ມາ ເອສ ເກຈິວາໂທ ກໂຕ.

ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ເອວໍວາທີນໍ. ຍຖາກ຺ກມນ຺ຕິ ຕິເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ຐາທີນໍ ອນຸກ຺ກເມນ. ທ຺ວາທສ ວິປາການີຕິ ຕິເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ຐອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິກກມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ຍຖາກ຺ກມໍ ສສງ຺ຂາຣິກຈຕຸກ຺ກວຊ຺ຊິຕານິ, ອສງ຺ຂາຣິກຈຕຸກ຺ກວຊ຺ຊິຕານິ ຈ ທ຺ວາທສ ວິປາການິ, ຕຖາ ຕິເຫຕຸໂກມກສ຺ສ, ທຸເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ທຸເຫຕຸກສສງ຺ຂາຣທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານິ, ທຸເຫຕຸກາສງ຺ຂາຣທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານິ ຈ ທສ ວິປາການິ, ທຸເຫຕຸໂກມກສ຺ສ ວເສນ ທຸເຫຕຸກທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານິ ຈ ອຏ຺ຐ ວິປາການິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ຕິເຫຕຸກມຸກ຺ກຏ຺ຐ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ວຸຕ຺ຕນຍສ຺ສ ອນຸສາເຣນ ອນຸສ຺ສຣເຓນ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສມ຺ຠວານຸຣູປໂຕ ອຸທ຺ທິເສ.

໗໕. ປຣິໂຕ ອຕ຺ຕໍ ຂຓ຺ຑິຕໍ ວິຍ ອປ຺ປານຸຠາວນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ. ປກຏ຺ຐຠາວໍ ນີຕນ຺ຕິ ປຓີຕໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ມຊ຺ເຌ ຠວໍ ມຊ຺ຌິມໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຏິລທ຺ຘມຕ຺ຕໍ ¶ ອນາເສວິຕໍ ປຣິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອວິເສສໂຕວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ‘‘ນາຕິສຸຠາວິຕໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓວສີຠາວໍ ມຊ຺ຌິມໍ. ອຕິວິຍ ສຸຠາວິຕໍ ປນ ສພ຺ພໂສ ປຣິປຸຓ຺ຓວສີຠາວໍ ປຓີຕ’’ນ຺ຕິ. ອາຈຣິເຍນ ປເນຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕມ຺ປິ ອີສກໍ ລທ຺ຘາເສວນເມວາຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ຫາເນນ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ –

‘‘ສມານາເສວເນ ¶ ລທ຺ເຘ, ວິຊ຺ຊມາເນ ມຫພ຺ພເລ;

ອລທ຺ຘາ ຕາທິສໍ ເຫຕຸໍ, ອຠິຎ຺ຎາ ນ ວິປຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ນາມ. ປຣິ. ໔໗໔);

ສມານຠູມິກໂຕວ ອາເສວນລາເຠນ ພລວຠາວໂຕ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ມານໍ ວິປາກທານໍ ວຕ຺ວາ ຕທຠາວໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ອວິປຈ຺ຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫີເນຫິ ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕວີຣິຍວີມໍສາຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ. ມຊ຺ຌິເມຫິ ຉນ຺ທາທີຫິ ມຊ຺ຌິມໍ. ປຓີເຕຫິ ປຓີຕນ຺ຕິ ອລມຕິປ຺ປປຎ຺ເຈນ.

໘໔. ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາຕິ ອຠິຎ຺ຎາຠາວໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ຠາເວຕ຺ວາ. ອຠິຎ຺ຎາຠາວປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອວິປາກຠາໂວ ‘‘ອລທ຺ຘາ ຕາທິສ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ (ນາມ. ປຣິ. ໔໗໔) ອາຈຣິເຍນ ສາຘິໂຕ. ມູລຏີກາກາຣາທໂຍ ປນ ອຎ຺ຎຖາປິ ຕໍ ສາເຘນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ສງ຺ເຂປໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສຎ຺ຎາວິຣາຄໍ ຠາເວຕ຺ວາຕິ ‘‘ສຎ຺ຎາ ໂຣໂຄ, ສຎ຺ຎາ ຄຓ຺ໂຑ’’ຕ຺ຍາທິນາ, ‘‘ຘີ ຈິຕ຺ຕໍ ຘິພ຺ພຕໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ວາ ນເຍນ ອຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອາທີນວທສ຺ສເນນ ຕທຠາເວ ຈ ປຓີຕຠາວສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ວາໂຍກສິເຓ ເກສຎ຺ຈິ ມເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາສກສິເຓ ວາ ຠາວນາພເລນ ເຕນ ປຏິລຠິຕພ຺ພຠາເວ ອຣູປສ຺ສ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິສຠາວາປາທນວເສນ ອຣູປວິຣາຄຠາວນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ກມ຺ມກິຣິຍວາທິໂນ ຕິຕ຺ຖິຍາ ເອວາຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ ¶ . ເຕ ປນ ເຍນ ອິຣິຍາປເຖນ ອິຘ ມຣນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໘໖. ອນາຄາມິໂນ ປນ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອນາຄາມິໂນເຍວ ອຣິຍາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທິກາເລ, ປຈ຺ຉາປິ ວາ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ຠາເວຕ຺ວາ ສທ຺ຘາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕານຸກ຺ກເມນ ປຎ຺ຈສຸ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໘໗. ຍຖາກ຺ກມໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາຣຸປ຺ເປສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ ຍຖາກ຺ກມນ຺ຕິ ຈ ປຐມາຣຸປ຺ປາທິອນຸກ຺ກເມນ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຈຕໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຌານສ຺ສ ອາເວຓິກຠູມິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິກນ຺ຕິຍາ ປນ ສຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທໂຍ ຍຖາລທ຺ຘຊ຺ຌານສ຺ສ ຠູມິຠູເຕສຸ ສຸທ຺ຘາວາສວຊ຺ຊິເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕຖາ ກາມຠເວປິ ກາມາວຈຣກມ຺ມພເລນ. ‘ອິຊ຺ຌຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໓໕) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນາຄາມິໂນ ປນ ກາມຣາຄສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ¶ ປຫີນຕ຺ຕາ ກາມຠເວສຸ ນິກນ຺ຕິໍ ນ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີຕິ ກາມໂລກວຊ຺ຊິເຕ ຍຖາລທ຺ຘຊ຺ຌານຠູມິຠູເຕ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ຫິ ອນາຄາມິໂນເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນິຍໂມ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ປນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິເຍນ –

‘‘ສຸທ຺ຘາວາເສສ຺ວນາຄາມິ-ປຸຄ຺ຄລາໂວປປຊ຺ຊເຣ;

ກາມຘາຕຸມ຺ຫິ ຊາຍນ຺ຕິ, ອນາຄາມິວິວຊ຺ຊິຕາ’’ຕິ. (ປຣມ. ວິ. ໒໐໕);

ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກາປິ ປເນເຕ ມຣຓກາເລ ເອກນ຺ເຕເນວ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ ສມາຘິມ຺ຫິ ປຣິປູຣກາຣີຠາວໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍປິ ປນ ອຣິຍາ ວາ ອນຣິຍາ ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິນິໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ເຊສຸເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໘໐໙; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໗໙ ອາທໂຍ; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໑໓໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ເວຫປ຺ຜລອກນິຏ຺ຐຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຠວານໍ ເສຏ຺ຐຠວຠາວໂຕ ¶ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຣິຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ອວເສເສສຸ ອຸປຣູປຣິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິເມສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອາຈຣິເຍນ –

‘‘ເວຫປ຺ຜເລ ອກນິຏ຺ເຐ, ຠວຄ຺ເຄ ຈ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ນ ປຸນາຎ຺ຎຕ຺ຖ ຊາຍນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ;

ພ຺ຣຫ຺ມໂລກຄຕາ ເຫຏ຺ຐາ, ອຣິຍາ ໂນປປຊ຺ຊເຣ’’ຕິ. (ນາມ. ປຣິ. ໔໕໒-໔໕໓);

ກມ຺ມຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິກ຺ກມວຓ຺ຓນາ

໘໙. ‘‘ອາຍຸກ຺ຂເຍນາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ສຕິປິ ກມ຺ມານຸຠາເວ ຕໍຕໍຄຕີສຸ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ ອາຍຸໂນ ປຣິກ຺ຂເຍນ ມຣຓໍ ອາຍຸກ຺ຂຍມຣຓໍ. ສຕິປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຍຸເສເສ ຄຕິກາລາທິປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍຎ຺ຈ ¶ ຕໍຕໍຠວສາຘກສ຺ສ ກມ຺ມຸໂນ ປຣິນິຏ຺ຐິຕວິປາກຕ຺ຕາ ມຣຓໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍມຣຓໍ. ອາຍຸກມ຺ມານໍ ສມກເມວ ປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ ມຣຓໍ ອຸຠຍກ຺ຂຍມຣຓໍ. ສຕິປິ ຕສ຺ມິໍ ທຸວິເມ ປຸຣິມຠວສິທ຺ຘສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມຸໂນ ພເລນ ສຕ຺ຖຫຣຓາທີຫິ ອຸປກ຺ກເມຫິ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊມານສນ຺ຕານານໍ, ຄຸຓມຫນ຺ເຕສຸ ວາ ກເຕນ ເກນຈິ ອຸປກ຺ກເມນ ອາຍູຫິຕອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມຸນາ ປຏິພາຫິຕສາມຕ຺ຖິຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຕໍຕໍອຕ຺ຕຠາວປ຺ປວຕ຺ຕເນ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ ທຸສິມາຣກລາພຸຣາຊາທີນໍ ວິຍ ຕງ຺ຂເຓເຍວ ຐານາຈາວນວເສນ ປວຕ຺ຕມຣຓໍ ອຸປຈ຺ເຉທກມຣຓໍ ນາມ. ອິທໍ ປນ ເນຣຍິການໍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸວາສີນໍ ເກສຎ຺ຈິ ເທວານຎ຺ຈ ນ ໂຫຕິ. ເຕນາຫຸ –

‘‘ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ເກສຎ຺ຈຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມຸນາ’’ຕິ. (ສ. ສ. ໖໒);

ມຣຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິ ມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ.

໙໐. ມຣຓກາເລຕິ ¶ ມຣຓາສນ຺ນກາເລ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ຕໍຕໍຄຕີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຕ຺ຕານຸຣູປໍ, ກຕ຺ຖຈິ ປນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ຍໂຖປຏ຺ຐິຕໍ ນາມຣູປຘມ຺ມາທິກເມວ ຈຸຕິປຣິໂຍສານານໍ ໂຄຈຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທໂຍ. ອຸປລທ຺ຘປຸພ຺ພນ຺ຕິ ເຈຕິຍທສ຺ສນາທິວເສນ ປຸພ຺ເພ ອຸປລທ຺ຘໍ. ອຸປກຣຓຠູຕນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜາທິວເສນ ອຸປກຣຓຠູຕໍ. ອຸປລຠິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຸຠວິຕພ຺ພໍ. ອຸປໂຠຄຠູຕນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣາວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ຂນິຣຍຄ຺ຄິອາທິກໍ ອຸປຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຈ຺ຉຣາວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ຂມາຕຸກຸຈ຺ຉິອາທິຄຕໍ ຫິ ຣູປາຍຕນໍ ສຸຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ. ນິຣຍຄ຺ຄິນິຣຍປາລາທິຄຕໍ ທຸຄ຺ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ. ຄຕິຍາ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ.

ກມ຺ມພເລນາຕິ ປຏິສນ຺ຘິນິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ອານຸຠາເວນ. ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານນເຍນ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ຉນ຺ນໍ ອຸປປຕ຺ຕິທ຺ວາຣານໍ, ຍທິ ກຸສລກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ, ຕທາ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຖ ອກຸສລກມ຺ມໍ, ຕທາ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິປຈ຺ຈມານກ…ເປ… ກິລິຏ຺ຐໍ ວາ’’ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາທຄຘິຕໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕິຏ຺ຐມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສາທຄຘິຕໍ ວາ, ຕສ຺ມິໍ ເຈ ສມເຍ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄຕິໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ນິຣຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ວາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໕). ຕຕ຺ໂຖຓຕໍ ວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕພ຺ພຠເວ ໂອຓຕໍ ວິຍ, ຕຕ຺ໂຖຓຕໍ ເອວາຕິ ວາ ປທຈ຺ເຉໂທ. ‘‘ພາຫຸລ຺ເລນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠວນ຺ຕເຣ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ‘‘ຍຖາຣຫ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາວ ໂສ ສກ຺ກາ ສງ຺ຄເຫຕຸນ຺ຕິ ‘‘ພາຫຸລ຺ເລນາ’’ຕິ ອິມິນາ ສຫສາ ໂອຈ຺ຉິຊ຺ຊມານຊີວິຕານໍ ສຓິກໍ ມຣນ຺ຕານໍ ວິຍ ນ ອຠິກ຺ຂຓເມວາຕິ ທີປິຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອຠິນວກຣຓວເສນາຕິ ຕງ຺ຂເຓ ກຣິຍມານໍ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ອຠິນວກຣຓວເສນ.

໙໑. ປຈ຺ຈາສນ຺ນມຣຓສ຺ສາຕິ ¶ ເອກວີຖິປ຺ປມາຓາຍຸກວເສນ, ຕໂຕ ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຘິກາຍຸກວເສນ ສມາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ. ວີຖິຈິຕ຺ຕາວສາເນຕິ ຕທາຣມ຺ມຓປຣິໂຍສານານໍ, ຊວນປຣິໂຍສານານໍ ວາ ວີຖິຈິຕ຺ຕານໍ ອວສາເນ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກາມຠວໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ຕທາຣມ຺ມຓປຣິໂຍສານານິ, ເສສານໍ ຊວນປຣິໂຍສານານີ’’ຕິ ຘມ຺ມານຸສາຣຓິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠວງ຺ຄກ຺ຂເຍວາຕິ ຍທິ ເອກຊວນວີຖິໂຕ ອຘິກຕຣາຍຸເສໂສ ສິຍາ, ຕທາ ຠວງ຺ຄາວສາເນ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອຖ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເສໂສ ສິຍາ, ຕທາ ວີຖິຈິຕ຺ຕາວສາເນ, ຕຎ຺ຈ ອຕີຕກມ຺ມາທິວິສຍເມວ. ‘‘ຕສ຺ສານນ຺ຕຣເມວາ’’ຕິ ອິມິນາ ອນ຺ຕຣາຠວວາທິມຕໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ.

ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ກມ຺ມກຣຓກາລສ຺ສ, ວິປາກທານກາລສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປວເສນ. ອຖ ວາ ວິປຈ຺ຈມານກກມ຺ມານຸຣູປໍ ອນຸສຍວເສນ, ຊວນສຫຊາຕວເສນ ວາ ປວຕ຺ຕິອນຸຣູປໂຕຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຈ ‘‘ອວິຊ຺ຊານຸສຍປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕນາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊວນສຫຊາຕານຎ຺ຈ ກຖໍ ອນຸສຍຠາໂວຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ ອນຸສຍສທິສຕາຍ ຕາສມ຺ປິ ອນຸສຍໂວຫາຣຠາວໂຕ. ອິຕຣຖາ ອກຸສລກມ຺ມສຫຊາຕານໍ ຠວຕຓ຺ຫາສຫຊາຕານໍ ວາ ຈຸຕິອາສນ຺ນຊວນສຫຊາຕານຎ຺ຈ ສງ຺ຄໂຫ ນ ສິຍາ. ອວິຊ຺ຊາວ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສຍນໂຕ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອນຸສໂຍ, ເຕນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ປຣິວາຣິເຕນ. ຕຓ຺ຫານຸສໂຍວ ມູລໍ ປຘານໍ ສຫກາຣີກາຣຓຠູຕໍ ອິມສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫານຸສຍມູລໂກ. ສງ຺ຂາເຣນາຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ເມນ ກມ຺ມສຫຊາຕຜສ຺ສາທິຘມ຺ມສມຸທາເຍນ ຈຸຕິອາສນ຺ນຊວນສຫຊາເຕນ ວາ, ເຕນ ຊນິຍມານໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທີນວວິສເຍ ຕຓ຺ຫາ ນາເມຕິ, ຂິປນກສງ຺ຂາຣສມ຺ມຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ຂິປນ຺ຕິ, ຍຖາຫຸ –

‘‘ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຣ-ສຫເຊຫິ ອປາຍິນໍ;

ວິສຍາທີນວຈ຺ຉາທິນມນກ຺ຂິປເກຫິ ຕຸ.

‘‘ອປ຺ປຫີເນຫິ ¶ ¶ ເສສານໍ, ຉາທນໍ ນມນມ຺ປິ ຈ;

ຂິປກາ ປນ ສງ຺ຂາຣາ, ກຸສລາວ ຠວນ຺ຕິຫາ’’ຕິ. (ສ. ສ. ໑໖໔-໑໖໕);

ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫມານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ຜສ຺ສາທີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາທິນາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມານໍ, ສຫຊາຕານມຘິຏ຺ຐານຠາເວນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕານໍ ປຕິຏ຺ຐານຠາເວນ ປຘານຠູຕໍ. ‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑-໒) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠວນ຺ຕຣປຏິສນ຺ຘານວເສນາຕິ ປຸຣິມຠວນ຺ຕຣສ຺ສ, ປຈ຺ຉິມຠວນ຺ຕຣສ຺ສ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເອກາພທ຺ຘໍ ວິຍ ປຏິສນ຺ທຫນວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານເມວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຫິ ປຸຣິມຠວປຣິຍາປນ຺ໂນ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ຠວນ຺ຕຣໍ ສງ຺ກມຕິ, ນາປິ ປຸຣິມຠວປຣິຍາປນ຺ນເຫຕູຫິ ວິນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຏິໂຆສປທີປມຸທ຺ທາ ວິຍາຕິ ອລມຕິປ຺ປປຎ຺ເຈນ.

໙໒. ມນ຺ທໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕານິ ມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕານິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມເຓສຸ ອາປາຖຄເຕສຸ ມໂນທ຺ວາເຣ ຄຕິນິມິຕ຺ຕວເສນ, ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕວເສນາຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ. ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຕາ ລພ຺ຠຕີຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ ຕາວ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠວງ຺ຄານຎ຺ຈ, ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຍາວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຠາໂວ ລພ຺ຠຕິ. ຕຖາ ຫິ ກສ຺ສຈິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓປຣິໂຍສານາຍ ຈິຕ຺ຕວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຎ຺ຈຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠວງ຺ຄານໍ, ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຈ ຎາຕກາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐາປິເຕສຸ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ ວຓ຺ຓາທິເກ ອາຣພ຺ຠ ຍຖາຣຫໍ ປວຕ຺ຕາຍ ຈິຕ຺ຕວີຖິຍາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນນ຺ຕຣໍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕິ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ¶ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ(ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໒໐ ອາທໂຍ) ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໗) ວາ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາວິຎ຺ຎາຓປທວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຉທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ຉທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ຉຏ຺ຐທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອປເຣ ປນ ອວິເສສໂຕ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ສຈ຺ຈສງ຺ເຂເປປິ ເຕເນວາຘິປ຺ປາເຍນ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສິຍາ ສນ຺ຘິ, ວິນາ ກມ຺ມໍ ທ຺ວິໂຄຈເຣ’’ຕິ; (ສ. ສ. ໑໗໓);

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໒໔-໖໒໕; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໗) ¶ ປນ ‘‘ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕທາຣມ຺ມຓາຍ ຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກປຏິສນ຺ຘິຍາ ອທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ, ມູລຏີກາທີສຸ ຈ ‘‘ກມ຺ມພເລນ ອຸປຏ຺ຐາປິຕໍ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິຍ ຈ ມໂນທ຺ວາເຣເຍວ ໂຄຈຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາ. ໒.໖໒໓) ນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ວຈນໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ. ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ຕາວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຊນກກມ຺ມສ຺ເສວ ນິມິຕ຺ຕຠູຕໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ກຖໍ ຕສ຺ສ ຈຸຕິອາສນ຺ນຊວເນຫິ ຄຫິຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາໂວ ສມ຺ຠວຕິ. ນ ຫິ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓຸປຏ຺ຐາປກໍ, ຕເທວ ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ຠເວຍ຺ຍ ອຸປຈິຕຠາວາຠາວໂຕ ອນສ຺ສາທິຕຕ຺ຕາ ຈ. ‘‘ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໓໑) ຫິ ວຈນໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລທ຺ຘາເສວນເມວ ກມ຺ມໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ. ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໒) ຈ ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາປິ ສເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາກຕູປຈິຕມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ຕຓ຺ຫາຍ ອສ຺ສາທິຕເມວ ວິປາກໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ, ຕທາ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ສມານວີຖິຍໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕມານານິ ຈຸຕິອາສນ຺ນຊວນານິ ກຖໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລທ຺ຘາເສວນານິ ສິຍຸໍ, ກຖຎ຺ຈ ຕານິ ຕທາ ກຓ຺ຫາຍ ປຣາມຏ຺ຐານິ. ອປິຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ຈຸຕິອາສນ຺ນປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຊວນານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກກມ຺ມຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິນິມິຕ຺ຕກໍ ນ ¶ ໂຫຕິ ປຣິທຸພ຺ພລຠາວໂຕ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໒໐; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໗) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຈ຺ຈເມຕໍ. ຎາຕກາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐາປິເຕສຸ ປນ ປຸປ຺ຜາທີສຸ ສນ຺ນິຫິເຕສ຺ເວວ ມຣຓສມ຺ຠວໂຕ ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ຓາທິກໍ ອາຣພ຺ຠ ຈຸຕິອາສນ຺ນວີຖິໂຕ ປຸຣິມຠາຄປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຊນນສມຕ຺ຖານໍ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນານໍ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕນ ສຫ ສມານຕ຺ຕາ ຕເທກສນ຺ຕຕິປຕິຕໍ ຈຸຕິອາສນ຺ນຊວນຄ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຓ຺ຓາທິກໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອານນ຺ທາຈຣິເຍນ ‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຈ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ອາສນ຺ນກຕກມ຺ມາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍສທິສຎ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ມູລຏີ. ໒໒໗; ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາ. ໒.໖໒໓).

໙໔. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຐມຕຕິຍານໍ ປຏິສນ຺ຘີນໍ ອນຸຣູປໂຕ.

໙໘. ອາຣຸປ຺ປຈຸຕິຍາ ປຣໍ ເຫຏ຺ຐິມາຣຸປ຺ປວຊ຺ຊິຕາ ອາຣຸປ຺ປປຏິສນ຺ຘິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ ອຸປຣູປຣິອຣູປີນໍ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມກມ຺ມສ຺ສ ອນາຍູຫນໂຕ, ອຸປຈາຣຊ຺ຌານສ຺ສ ປນ ພລວຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ວິປາກຠູຕາ ກາມຕິເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຣູປາວຈຣຈຸຕິຍາ ປຣໍ ອເຫຕຸກຣຫິຕາ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານານຸຠາເວເນວ ¶ ທຸເຫຕຸກຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໂຍ ສິຍຸໍ, ກາມຕິເຫຕຸມ຺ຫາ ຈຸຕິໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພາ ເອວ ກາມຣູປາຣູປຠວປຣິຍາປນ຺ນາ ຍຖາຣຫໍ ອເຫຕຸກາທິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ສິຍຸໍ. ອິຕໂຣ ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກຈຸຕິໂຕ ປຣໍ ກາເມສ຺ເວວ ຠເວສຸ ຕິເຫຕຸກາທິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ສິຍຸໍ.

ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິກ຺ກມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໙. ປຏິສນ຺ຘິຍາ ¶ ນິໂຣຘສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໂຕ ປຏິສນ຺ຘິນິໂຣຘານນ຺ຕຣໂຕ. ຕເທວ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍສທິສຕາຍ ຕພ຺ໂພຫາຣປ຺ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕເທວ ຈິຕ຺ຕໍ ຍຖາ ‘‘ຕານິເຍວ ໂອສຘານີ’’ຕິ. ອສຕິ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວີຖິຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປາເທ ອສຕິ, ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຕເທວ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໐໑. ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍາວ ວຏ຺ຏມູລສມຸຈ຺ເຉທາຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໐໒. ຍຖາ ອິຫ ຠເວປຏິສນ຺ຘິ ເຈວ ຠວງ຺ຄຎ຺ຈ ວີຖິໂຍ ຈ ຈຸຕິ ຈ, ຕຖາ ປຸນ ຠວນ຺ຕເຣ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ເອວມາທິກາ ອຍໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເກຈິ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ປຣິຈ຺ເຉເທ ວີຖິມຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫສ຺ເສວ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕີນເມວ ອິຘ ຄຫຓໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕ຺ຍາຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄວີຖິໂຍ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄປ຺ປວາຫາຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິສງ຺ຄຫທສ຺ສນາວສາເນ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ສພ຺ເພສເມວ ນິຄມນສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ‘‘ປຏິສງ຺ຂາຍ ປເນຕມທ຺ຘຸວ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ເພສເມວ ເອຕ-ສທ຺ເທນ ປຣາມສນໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເອຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏປວຕ຺ຕໍ ອທ຺ຘຸວໍ ອນິຈ຺ຈໍ ປໂລກຘມ຺ມໍ ປຏິສງ຺ຂາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ພຸຘາ ປຓ຺ຑິຕາ ຈິຣາຍ ຈິຣກາລໍ ສຸພ຺ພຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຸຕໍ ຘຸວໍ ອຈວນຘມ຺ມໍ ປທໍ ນິພ຺ພານໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລຎາເຓນ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຕໂຕເຍວ ສຸຏ຺ຐຸ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນສິເນຫພນ຺ຘນາ ສມໍ ນິຣຸປຘິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸໍ ເອສ຺ສນ຺ຕິ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍ

ວີຖິມຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຣູປປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໑. ເອວໍ ¶ ¶ ຕາວ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກວເສນ ທຸວິຘໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຣູປໍ, ຕທນນ຺ຕຣຎ຺ຈ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ເສຕຸມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕ຺ຍາທິ. ສປ຺ປເຠທປ຺ປວຕ຺ຕິກາ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສປຏິນິທ຺ເທສວເສນ ຕີຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວນ຺ໂຕ, ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ທ຺ວີຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິວນ຺ໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຎ຺ຈຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ວິຠຕ຺ຕາ ຫິ ຍສ຺ມາ, ອິທານິ ຍຖານຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒. ອິທານິ ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຕຣູປວິຠາຄຕ຺ຖໍ ມາຕິກໍ ຐເປຕຸໍ ‘‘ສມຸທ຺ເທສາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ເຂປໂຕ ອຸທ຺ທິສນໍ ສມຸທ຺ເທໂສ. ເອກວິຘາທິວເສນ ວິຠຊນໍ ວິຠາໂຄ, ສມຸຏ຺ຐາຕິ ເອຕສ຺ມາ ຜລນ຺ຕິ ສມຸຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມາທໂຍ ຣູປຊນກປຈ຺ຈຍາ. ຈກ຺ຂຸທສກາທໂຍ ກລາປາ. ປວຕ຺ຕິກ຺ກມໂຕ ເຈຕິ ຠວກາລສຕ຺ຕເຠເທນ ຣູປານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມໂຕ.

ຣູປສມຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓. ອຸປາທິນ຺ນານຸປາທິນ຺ນສນ຺ຕາເນສຸ ສສມ຺ຠາຣຘາຕຸວເສນ ມຫນ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຠູຕາ ປາຕຸຠູຕາຕິ ມຫາຠູຕາ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໘໔). ອຖວາ ອເນກວິຘອພ຺ຠຸຕວິເສສທສ຺ສເນນ, ອເນກາຠູຕທສ຺ສເນນ ວາ ມຫນ຺ຕານິ ອພ຺ຠຸຕານິ, ອຠູຕານິ ວາ ເອເຕສູຕິ ມຫາຠູຕາ, ມາຍາກາຣາທໂຍ. ເຕຫິ ສມານາ ສຍໍ ອນີລາທິສຠາວາເນວ ນີລາທິອຸປາທາຍຣູປທສ຺ສນາທິໂຕຕິ ມຫາຠູຕາ. ມນາປວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທີຫິ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ວຎ຺ຈິກາ ຍກ຺ຂິນິອາທໂຍ ວິຍ ມນາປອິຕ຺ຖິປຸຣິສຣູປທສ຺ສນາທິນາ ສຕ຺ຕານໍ ວຎ຺ຈກຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕານິ ອຠູຕານິ ເອເຕສູຕິ ມຫາຠູຕາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ –

‘‘ມຫນ຺ຕາ ¶ ປາຕຸຠູຕາຕິ, ມຫາຠູຕສມາຕິ ວາ;

ວຎ຺ຈກຕ຺ຕາ ອຠູເຕນ, ‘ມຫາຠູຕາ’ຕິ ສມ຺ມຕາ’’ຕິ. (ອຠິຘ. ໖໒໖);

ອຖ ວາ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວໂຕ ມຫນ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ອຸປາທາຣູປານິ, ຠູຕານິ ຈາຕິ ມຫາຠູຕານິ. ມຫາຠູເຕ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ເອກໍ ມຫາຠູຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕໂຕ ¶ ມຫາຠູຕາ’’ຕ຺ຍາທິວຈນໂຕ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໕໓) ເອເກກມຫາຠູຕາ ເສສມຫາຠູຕານໍ ນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕສມ຺ປິ ອຸປາທາຍຣູປຕາປສງ຺ໂຄຕິ? ນຍິທເມວໍ ອຸປາທາເຍວ ປວຕ຺ຕຣູປານໍ ຕໍສມຎ຺ຎາສິທ຺ຘິໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ມຫາຠູເຕ ອຸປາທິຍຕິ, ສຍຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ອຸປາທີຍຕິ. ນ ຕໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ. ຍໍ ປນ ອຸປາທີຍເຕວ, ນ ເກນຈິ ອຸປາທີຍຕິ, ຕເທວ ອຸປາທາຍຣູປນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ຠູຕານໍ ຕພ຺ໂພຫາຣປ຺ປສງ຺ໂຄ. ອປິຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປນ຺ຕິ ອຸປາທາຍຣູປລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ຕໂຍ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປຕາຕິ.

໔. ປຖນຏ຺ເຐນ ປຖວີ, ຕຣຸປພ຺ພຕາທີນໍ ປກຕິປຖວີ ວິຍ ສຫຊາຕຣູປານໍ ປຕິຏ຺ຐານຠາເວນ ປກ຺ຂາຍຕິ, ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຖວີ ເອວ ຘາຕຸ ສລກ຺ຂຓຘາຣຓາທິໂຕ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ສຣີຣເສລາວຍວຘາຕຸສທິສຕ຺ຕາ ຈາຕິ ປຖວີຘາຕຸ. ອາເປຕິ ສຫຊາຕຣູປານິ ປຕ຺ຖຣຕິ, ອາປາຍຕິ ວາ ພ຺ຣູເຫຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອາໂປ. ເຕເຊຕິ ປຣິປາເຈຕິ, ນິເສຕິ ວາ ຕິກ຺ຂຠາເວນ ເສສຠູຕຕ຺ຕຍໍ ອຸສ຺ມາເປຕີຕິ ເຕໂຊ. ວາຍຕິ ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວນ ຠູຕສງ຺ຆາຕໍ ປາເປຕີຕິ ວາໂຍ. ຈຕສ຺ໂສປິ ປເນຕາ ຍຖາກ຺ກມໍ ກຖິນຕ຺ຕທວຕ຺ຕອຸຓ຺ຫຕ຺ຕວິຕ຺ຖມ຺ຠນຕ຺ຕລກ຺ຂຓາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໕. ຈກ຺ຂາທີນໍ ວຈນຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິໂຕວ. ປສາທຣູປໍ ນາມ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ປສນ຺ນຠາວເຫຕຸກຕ຺ຕາ. ຕໍ ¶ ປນ ຍຖາກ຺ກມໍ ທຏ຺ຐຸກາມຕາໂສຕຸກາມຕາຆາຍິຕຸກາມຕາສາຍິຕຸກາມຕາຜຸສິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸ ຕາວ ມຊ຺ເຌ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລສ຺ສ ອູກາສິຣປ຺ປມາເຓ ອຠິມຸເຂ ຐິຕານໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິປເທເສ ເຕລມິວ ປິຈຸປຏລານິ ສຕ຺ຕກ຺ຂິປຏລານິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຘາຣຓນຫາປນມຓ຺ຑນພີຊນກິຈ຺ຈາຫິ ຈຕູຫິ ຘາຕີຫິ ວິຍ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາໂຣ ສນ຺ຘາຣຓພນ຺ຘນປຣິປາຈນສມຸທີຣຓກິຈ຺ຈາຫິ ຈຕູຫິ ຘາຕູຫິ ກຕູປກາຣໍ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຍມານໍ ອາຍຸນາ ປຣິປາລິຍມານໍ ວຓ຺ຓາທີຫິ ປຣິວາຣິຕໍ ຍຖາໂຍຄໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສເຘນ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອິຕຣໍ ‘‘ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ໂສຕາທໂຍປິ ຍຖາກ຺ກມໍ ໂສຕພິລພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອງ຺ຄຸລິເວຘນາກາຣໍ ອຸປຈິຕຕນຸຕມ຺ພໂລມໍ, ນາສິກພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຊປທສຓ຺ຐານໍ, ຊິວ຺ຫາມຊ຺ເຌ ອຸປ຺ປລທລຄ຺ຄສຓ຺ຐານໍ ປເທສໍ ອຠິພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິຕຣໍ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ກມ຺ມຊເຕຊສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ຐານໍ ເກສຄ຺ຄໂລມຄ຺ຄນຂຄ຺ຄສຸກ຺ຂຈມ຺ມານິ ຈ ອວເສສໍ ສກລສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອິຕເຣຫິ ຕສ຺ສ ສງ຺ກໂຣ ນ ໂຫຕິ ຠິນ຺ນນິສ຺ສຍລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ. ເອກນິສ຺ສຍານິປິ ຫິ ຣູປຣສາທີນິ ລກ຺ຂຓເຠທໂຕ ອສໍກິຓ຺ຓາຕິ ກິໍ ປນ ຠິນ຺ນນິສ຺ສຍາ ປສາທາ.

໖. ອາໂປຘາຕຸຍາ ¶ ສຸຂຸມຠາເວນ ຜຸສິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາໂປຘາຕຸ ວິວຊ຺ຊິຕໍ ຠູຕຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕ’’ນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ສີຕຕາ ຜຸສິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫຕິ, ສາ ປນ ເຕໂຊເຍວ. ມນ຺ເທ ຫິ ອຸຓ຺ຫຕ຺ເຕ ສີຕພຸທ຺ຘິ ສີຕຕາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຄຸຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຕຍິທໍ ສີຕພຸທ຺ຘິຍາ ອນວຏ຺ຐິຕຠາວໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ປາຣາປາເຣ ວິຍ. ຕຖາ ຫິ ຆມ຺ມກາເລ ອາຕເປ ຐຕ຺ວາ ຉາຍໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ສີຕພຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຈິຣກາລໍ ຐິຕານໍ ອຸຓ຺ຫພຸທ຺ຘິ. ຍທິ ຈ ອາໂປຘາຕຸ ສີຕຕາ ສິຍາ, ອຸຓ຺ຫຠາເວນ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ກລາເປ ¶ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ, ນ ເຈວໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ນ ອາໂປຘາຕຸ ສີຕຕາ’’ຕິ. ເຍ ປນ ‘‘ທວຕາ ອາໂປຘາຕຸ, ສາ ຈ ຜຸສິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ທວຕາ ນາມ ຜຸສິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ອິທໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອຠິມານມຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐາເນ ວິຍາ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ທວຕາສຫວຸຕ຺ຕີນິ, ຕີຓິ ຠູຕານິ ສມ຺ຜຸສໍ;

ທວຕໍ ສມ຺ຜຸສາມີຕິ, ໂລໂກຍມຠິມຎ຺ຎຕິ.

‘‘ຠູເຕ ຜຸສິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐານໍ, ມນສາ ຄຓ຺ຫໂຕ ຍຖາ;

ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຜຸສາມີຕິ, ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ທວຕາ ຕຖາ’’ຕິ.

ໂຄຈຣຣູປໍ ນາມ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວິສຍຠາວໂຕ. ຄາໂວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ໂຄຈຣນ຺ຕິ ຫິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ຍຖາກ຺ກມໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ໂຄຈຣຠາວລກ຺ຂຓໍ, ຈກ຺ຂາທິປຏິຫນນລກ຺ຂຓໍ ວາ.

໗. ອິຕ຺ຖິຍາ ຠາໂວ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໖໓໒). ປຸຣິສສ຺ສ ຠາໂວ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄນິມິຕ຺ຕກຸຕ຺ຕາກປ຺ປເຫຕຸຠາວລກ຺ຂຓໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ, ປຸຣິສລິງ຺ຄາທິເຫຕຸຠາວລກ຺ຂຓໍ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖີນໍ ອງ຺ຄຊາຕໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ. ສຣາຘິປ຺ປາຍາ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ອິຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ອວິສທຐານຄມນນິສຊ຺ຊາທິ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ. ອິຕ຺ຖິສຓ຺ຐານໍ ອິຕ຺ຖາກປ຺ໂປ. ປຸຣິສລິງ຺ຄາທີນິປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອຎ຺ຎຖາ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນິ ວຓ຺ຓິຕານິ. ຕໍ ປນ ເອວໍ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ –

‘‘ລິງ຺ຄໍ ¶ ຫຕ຺ຖາທິສຓ຺ຐານໍ, ນິມິຕ຺ຕໍ ມິຫິຕາທິກໍ;

ກຸຕ຺ຕໍ ສຸປ຺ປາທິນາ ກີຬາ, ອາກປ຺ໂປ ຄມນາທິກ’’ນ຺ຕິ.

ຠາວຣູປໍ ນາມ ຠວຕິ ເອເຕນ ອິຕ຺ຖາທິອຠິຘານໍ, ພຸທ຺ຘິ ຈາຕິ ກຕ຺ວາ. ຕໍ ປເນຕໍ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິຍ ສກລສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໘. ຫທຍເມວ ¶ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸ ຈາຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ຘາຕຸທ຺ວຍນິສ຺ສຍຠາວລກ຺ຂຓໍ, ຕຎ຺ຈ ຫທຍໂກສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຑ຺ຒປສຕມຕ຺ຕໍ ໂລຫິຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຣູປກຓ຺ເຑ ອວຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ປເນຕສ຺ສ ອາຄມໂຕ, ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ, ຕໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ມໂນຘາຕຸ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ຍໍ ຣູປໍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໘) ເອວມາຄຕໍ ປຏ຺ຐານວຈນໍ ອາຄໂມ. ຍຸຕ຺ຕິ ປເນວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ –

‘‘ນິປ຺ຜນ຺ນຠູຕິກາຘາຣາ, ທ຺ເວ ຘາຕູ ກາມຣູປິນໍ;

ຣູປານຸພນ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ວິຍ.

‘‘ຈກ຺ຂາທິນິສ຺ສິຕາເນຕາ, ຕສ຺ສຎ຺ຎາຘາຣຠາວໂຕ;

ນາປິ ຣູປາທິເກ ເຕສໍ, ພຫິທ຺ຘາປິ ປວຕ຺ຕິໂຕ.

‘‘ນ ຈາປິ ຊີວິຕໍ ຕສ຺ສ, ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣນິຍຸຕ຺ຕິໂຕ;

ນ ຈ ຠາວທ຺ວຍໍ ຕສ຺ມິໍ, ອສນ຺ເຕປິ ປວຕ຺ຕິໂຕ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຕທຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸ ຕໍ, ຠູຕິກນ຺ຕິ ວິຊານິຍໍ;

ວຕ຺ຖາລມ຺ພທຸການນ຺ຕຸ, ເທສນາເຠທໂຕ ອິທໍ;

ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິປາຐສ຺ມິໍ, ນ ອກ຺ຂາຕໍ ມເຫສິນາ’’ຕິ.

໙. ຊີວນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ຊີວິຕໍ, ຕເທວ ກມ຺ມຊຣູປປຣິປາລເນ ອາຘິປຈ຺ຈໂຍຄໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕຖາ ເຫຕໍ ກມ຺ມຊຣູປປຣິປາລນລກ຺ຂຓໍ. ຍຖາສກໍ ຂຓມຕ຺ຕຏ຺ຐາຍີນມ຺ປິ ຫິ ສຫຊາຕານໍ ¶ ປວຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວເນວ ອນຸປາລກໍ. ນ ຫິ ເຕສໍ ກມ຺ມໍເຍວ ຐິຕິກາຣຓໍ ໂຫຕິ ອາຫາຣຊາທີນໍ ອາຫາຣາທິ ວິຍ ກມ຺ມສ຺ສ ຕງ຺ຂຓາຠາວໂຕ. ອິທໍ ປນ ສຫ ປາຈນຄ຺ຄິນາ ອນວເສສອຸປາທິນ຺ນກາຍໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ.

໑໐. ກພຬໍ ¶ ກຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣີຍຕີຕິ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ອິທຎ຺ຈ ສວຕ຺ຖຸກໍ ກຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສນ຺ທ຺ຣິຍກາໂຍປຕ຺ຖມ຺ຠນເຫຕຸຠູຕາ ປນ ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣີ ຣສຫຣສງ຺ຂາຕາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພາຫາຣສິເນຫຠູຕາ ໂອຊາ ອິຘ ອາຫາຣຣູປໍ ນາມ. ຕຖາ ເຫຕໍ ເສນ຺ທ຺ຣິຍກາໂຍປຕ຺ຖມ຺ຠນເຫຕຸຠາວລກ຺ຂຓໍ, ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປາຫຣຓລກ຺ຂຓໍ ວາ.

໑໑. ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ ສຠາວຣູປໍ ນາມ. ອຸປ຺ປາທາທີຫິ, ອນິຈ຺ຈຕາທີຫິ ວາ ລກ຺ຂເຓຫິ ສຫິຕນ຺ຕິ ສລກ຺ຂຓໍ. ປຣິຈ຺ເຉທາທິຠາວໍ ວິນາ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ກມ຺ມາທີຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ນິປ຺ຜຣູປໍ ນາມ. ຣຸປ຺ປນສຠາໂວ ຣູປໍ, ເຕນ ຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຣູປໍ, ຍຖາ ‘‘ອຣິສໂສ, ນີລຸປ຺ປລ’’ນ຺ຕິ, ສ຺ວາຍໍ ຣູປ-ສທ຺ໂທ ຣຸຬ຺ຫິຍາ ອຕໍສຠາເວປິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອປເຣນ ຣູປ-ສທ຺ເທນ ວິເສເສຕ຺ວາ ‘‘ຣູປຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ‘‘ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທາທິຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຠາເວເນວ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍາໂຣປເນນ ສມ຺ມສິຕຸໍ ອຣຫຕ຺ຕາ ສມ຺ມສນຣູປໍ.

໑໒. ນ ກສ຺ສຕີຕິ ອກາໂສ. ອກາໂສເຍວ ອາກາໂສ, ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຘາຕຸ ຈາຕິ ອາກາສຘາຕຸ. ຈກ຺ຂຸທສກາທິເອເກກກລາປຄຕຣູປານໍ ກລາປນ຺ຕເຣຫິ ອສໍກິຓ຺ຓຠາວາປາທນວເສນ ປຣິຈ຺ເຉທກໍ, ເຕຫິ ວາ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊມານໍ, ເຕສໍ ປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຕໍ ວາ ຣູປໍ ປຣິຈ຺ເຉທຣູປໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕໍ ຕໍ ຣູປກລາປໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ວິຊ຺ຊມາເນປິ ຈ ກລາປນ຺ຕຣຠູເຕຫິ ກລາປນ຺ຕຣຠູຕານໍ ສມ຺ຜຸຏ຺ຐຠາເວ ຕໍຕໍຣູປວິວິຕ຺ຕຕາ ຣູປປຣິຍນ຺ໂຕ ອາກາໂສ. ເຍສຎ຺ຈ ໂສ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ເຕຫິ ສຍໍ ອສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐເຍວ. ອຎ຺ຎຖາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕາ ນ ສິຍາ ເຕສໍ ຣູປານໍ ພ຺ຍາປີຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ. ອພ຺ຍາປິຕາ ¶ ຫິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຕາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐໍ ຈຕູຫິ ມຫາຠູເຕຫີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໓໗).

໑໓. ຈລມານກາເຍນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ສຍຎ຺ຈ ເຕນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສວິຎ຺ຎາຓກສທ຺ທສງ຺ຂາຕວາຈາຍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ສຍຎ຺ຈ ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກມາທິຊນກຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸຍາ ສຫຊາຕຣູປສນ຺ຖມ຺ຠນສນ຺ຘາຣຓຈລິເຕສຸ ¶ ສຫກາຣີກາຣຓຠູໂຕ ຜນ຺ທມານກາຍຜນ຺ທນຕໍເຫຕຸກວາໂຍຘາຕຸວິນິມຸຕ຺ໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ປາສາຓໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຖາເມນ ຄຫຓກາເລ ອຸສ຺ສາຫນວິກາໂຣ ວິຍ ຣູປກາຍສ຺ສ ປຣິຜນ຺ທນປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອຸປລພ຺ຠມາໂນ ວິກາໂຣ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສາ ຫິ ຜນ຺ທມານກາເຍນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ. ນ ຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣຣຫິເຕສຸ ຣຸກ຺ຂຈລນາທີສຸ ‘‘ອິທເມສ ກາເຣຕີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາຍຄ຺ຄຫຓໍ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖຈລນາທີສຸ ຈ ຜນ຺ທມານກາຍຄ຺ຄຫຓານນ຺ຕຣໍ ອວິຎ຺ຎາຍມານນ຺ຕເຣຫິ ມໂນທ຺ວາຣຊວເນຫິ ຄຍ຺ຫມານຕ຺ຕາ ສຍຎ຺ຈ ກາເຍນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ກຖໍ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ຫຕ຺ຖຈລນາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍ ສຕ຺ຕສຸ ຊວເນສຸ ສຕ຺ຕມຊວນສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣສຫິຕາວ ປຐມຊວນາທິສມຸຏ຺ຐານາຫິ ວາໂຍຘາຕູຫິ ລທ຺ໂຘປຕ຺ຖມ຺ຠາ ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວນ ຈລຍຕິ ຈິຕ຺ຕຊໍ, ປຸຣິມຊວນາທິສມ຺ຠູຕາ ປນ ສນ຺ຖມ຺ຠນສນ຺ຘາຣຓມຕ຺ຕກຣາ ຕສ຺ສ ອຸປກາຣາຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຍຖາ ຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຍຸເຄຫິ ອາກຑ຺ຒິຕພ຺ພສກເຏ ສຕ຺ຕມຍຸຄຍຸຕ຺ຕາເຍວ ໂຄຓາ ເຫຏ຺ຐາ ຉສຸ ຍຸເຄສຸ ຍຸຕ຺ຕໂຄເຓຫິ ລທ຺ຘູປຕ຺ຖມ຺ຠາ ສກຏໍ ຈາເລນ຺ຕິ, ປຐມຍຸຄາທິຍຸຕ຺ຕາ ປນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນສນ຺ຘາຣຓມຕ຺ຕເມວ ສາເຘນ຺ຕາ ເຕສໍ ອຸປກາຣາຍ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ¶ ເຈຕ຺ຖ ຈລນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນເທສໂຕ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ກມນາຠາວໂຕ. ອິຕຣຖາ ເນສໍ ອພ຺ຍາປາຣກຕາ, ຂຓິກຕາ ຈ ນ ສິຍາ. ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາໂວຕິ ຈ ຍຖາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊຣູປານິ ເຫຏ຺ຐິມຊວນສມຸຏ຺ຐິຕຣູເປຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕຫິ ສຫ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຖ ປນ ຈິຕ຺ຕເຊ ຈລິເຕ ຕໍສມ຺ພນ຺ເຘນ ອິຕຣມ຺ປິ ຈລຕິ ນທີໂສເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສຸກ຺ຂໂຄມຍປິຓ຺ຑໍ ວິຍ. ຕຖາ ຈລຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕິ ໂຍປິ ປຐມຊວນາທິສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸໂຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣສຫິຕາເຍວ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ອຍໍ ອຠິກ຺ກມາທີນິ ປວຕ຺ເຕຕຸກາໂມ, ຕທຠິມຸຂຠາວວິກາຣສມ຺ຠວໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ສປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກຕ຺ຕໍ ວກ຺ຂຕິ. ວຈີເຠທກຣຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານປຖວີຘາຕຸຍາ ອກ຺ຂຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຄຕອຸປາທິນ຺ນຣູເປຫິ ສຫ ຆຏ຺ຏນປຈ຺ຈຍຠູໂຕ ເອໂກ ວິກາໂຣ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຜນ຺ທມານກາຍຄ຺ຄຫຓານນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘ ‘‘ສຸຍ຺ຍມານສທ຺ທສວນານນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຘ ຈ ສນ຺ຖມ຺ຠນາທີນໍ ອຠາວໂຕ ສຕ຺ຕມຊວນສມຸຏ຺ຐິຕາຕ຺ຍາທິນໂຍ ¶ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຆຏ຺ຏເນນ ຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຆຏ຺ຏນຎ຺ຈ ປຐມຊວນາທີສຸປິ ລພ຺ຠເຕວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ພທ຺ຘໂຄສີສຕາລປຓ຺ຓາທິຣູປານິ ທິສ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ອວິຎ຺ຎາຍມານນ຺ຕຣາຍ ມໂນທ຺ວາຣວີຖິຍາ ໂຄສີສາທີນໍ ອຸທກສຫຈາຣິຕປ຺ປກາຣໍ ສຎ຺ຎາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວິປ຺ຜນ຺ທມານສມຸຈ຺ຈາຣິຍມານກາຍສທ຺ເທ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ອວິຎ຺ຎາຍມານນ຺ຕຣາຍ ມໂນທ຺ວາຣວີຖິຍາ ປຸຣິມສິທ຺ຘສມ຺ພນ຺ຘູປນິສ຺ສຍາຍ ສາຘິປ຺ປາຍວິກາຣຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຘາຣຓາ ອຸປມາ.

໑໔. ລຫຸຠາໂວ ¶ ລຫຸຕາ. ມຸທຸຠາໂວ ມຸທຸຕາ. ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຍຖາກ຺ກມຎ຺ເຈຕາ ອໂຣຄິໂນ ວິຍ ຣູປານໍ ອຄຣຸຕາ ສຸປຣິມທ຺ທິຕຈມ຺ມສ຺ສ ວິຍ ອກຖິນຕາ ສຸຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ວິຍ ສຣີຣກິຣິຍານໍ ອນຸກູລຠາໂວຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອວິຊຫນ຺ຕສ຺ສປິ ຫິ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍສ຺ສ ຕໍຕໍວິກາຣາຘິກຣູເປຫິ ນານຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ທນ຺ຘຕ຺ຕກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປ຺ປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐາໂນ ຫິ ຣູປວິກາໂຣ ລຫຸຕາ. ຖທ຺ຘຕ຺ຕກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປ຺ປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐາໂນ ມຸທຸຕາ. ສຣີຣກິຣິຍານໍ ອນນຸກູລຠາວກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປ຺ປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐາໂນ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ.

໑໕. ອຸປຈຍນໍ ອຸປຈໂຍ, ປຐມຈໂຍຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ‘‘ອຸປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ອຸປ-ສທ຺ທສ຺ສ ປຐມຕ຺ຖໂຊຕນໂຕ. ສນ຺ຕາໂນ ສນ຺ຕຕິ, ປພນ຺ໂຘຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຈກ຺ຂາທິທສການໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ຣູປຸປ຺ປາໂທ ອຸປຈໂຍ ນາມ. ຕໂຕ ປຣໍ ສນ຺ຕຕິ ນາມ. ຍຖາສກໍ ຂຓມຕ຺ຕຏ຺ຐາຍີນໍ ຣູປານໍ ນິໂຣຘາຠິມຸຂຠາວວເສນ ຊີຣຓໍ ຊຣາ, ສາເຍວ ຊຣຕາ, ນິຈ຺ຈຘຸວຠາເວນ ນ ອິຈ຺ຈໍ ອນຸປຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອນິຈ຺ຈຕາ, ຣູປປຣິເຠໂທ. ລກ຺ຂຓຣູປໍ ນາມ ຘມ຺ມານໍ ຕໍຕໍອວຕ຺ຖາວເສນ ລກ຺ຂຓເຫຕຸຕ຺ຕາ.

໑໖. ຊາຕິຣູປເມວາຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣູປານໍ ຂເຓ ຂເຓ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຠາວໂຕ ຊາຕິສງ຺ຂາຕໍ ຣູປຸປ຺ປຕ຺ຕິຠາເວນ ຈຕຸສນ຺ຕຕິຣູປປ຺ປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ຣູປສມ຺ມຕຎ຺ຈ ຊາຕິຣູປເມວ ອຸປຈຍສນ຺ຕຕິຠາເວນ ປວຸຈ຺ຈຕິ ປຐມຸປຣິນິຈ຺ຈຕ຺ຕສງ຺ຂາຕປ຺ປວຕ຺ຕິອາກາຣເຠທໂຕ ເວເນຍ຺ຍວເສນ ‘‘ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໔໒) ວິຠຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຕາສໍ ນິທ຺ເທເສ ອຕ຺ຖໂຕ ອເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍ ອາຍຕນານໍ ອາຈໂຍ, ໂສ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ. ໂຍ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ, ສາ ¶ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໔໑-໖໔໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກາທສວິຘມ຺ປີຕິ ສຠາຄສງ຺ຄຫວເສນ ເອກາທສປ຺ປກາຣມ຺ປິ.

໑໗. ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ຠູຕາ, ປຎ຺ຈ ປສາທາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິສຍາ, ທຸວິໂຘ ຠາໂວ, ຫທຍຣູປມິຈ຺ຈປິ ອິທໍ ຊີວິຕາຫາຣຣູເປຫິ ທ຺ວີຫິ ສຫ ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ, ຕຖາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ຈ ທຸວິຘາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕິວິໂຘ ວິກາໂຣ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຣູປານໍ ປຣິຈ຺ເຉທວິກາຣາທິຠາວໍ ວິນາ ວິສຸໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິເມ ອນິປ຺ຜນ຺ນາ ທສ ເຈຕິ ອຏ຺ຐວີສຕິວິຘໍ ຠເວ.

ຣູປສມຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຣູປວິຠາຄວຓ຺ຓນາ

໑໘. ອິທານິ ຍຖາອຸທ຺ທິຏ຺ຐຣູປານໍ ເອກວິຘາທິນຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຈ ປເນຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠາທິເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ອເຫຕຸກໍ. ຍຖາສກໍ ປຈ຺ຈຍວນ຺ຕຕາຍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ. ອຕ຺ຕານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ເຕຫິ ກາມາສວາທີຫິ ສຫິຕຕ຺ຕາ ສາສວໍ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຠິສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂຕໍ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາເຕ ໂລເກ ນິຍຸຕ຺ຕຕາຍ ໂລກິຍໍ. ກາມຕຓ຺ຫາຍ ອວຈຣິຕຕ຺ຕາ ກາມາວຈຣໍ. ອຣູປຘມ຺ມານໍ ວິຍ ກສ຺ສຈິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ ນາສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອນາຣມ຺ມຓໍ. ຕທງ຺ຄາທິວເສນ ປຫາຕພ຺ພຕາຠາວໂຕ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພໍ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ປກາຣຕ຺ໂຖ, ເຕນ ‘‘ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິກໍ ສພ຺ພໍ ເອກວິຘນຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໙. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປໍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິກິຈ຺ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ກາມໍ ອຎ຺ເຎປິ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາ ອຕ຺ຖິ, ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ປນ ຈກ຺ຂາທິກໍເຍວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ. ອຖ ວາ ‘‘ຍທິ ມຍໍ ນ ໂຫມ, ຕ຺ວໍ ກຏ຺ຐກລິງ຺ຄຣູປໂມ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ວິຍ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ¶ ສາຕິສຍໍ ອຸປກາຣຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂາທີເນວ ວິເສສໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ນາມ. ອຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິກິຈ຺ຈ ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ. ຕໂຕ ພຫິຠູຕຕ຺ຕາ ອິຕຣໍ ເຕວີສຕິວິຘໍ ພາຫິຣຣູປໍ.

໒໐. ອິຕຣໍ ພາວີສຕິວິຘໍ ອວຕ຺ຖຸຣູປໍ.

໒໒. ອຏ຺ຐວິຘມ຺ປິ ¶ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຣູປໍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ລິງ຺ຄາທີສຸ ສຫຊຣູປປຣິປາລເນ ຈ ອາຘິປຈ຺ຈໂຍຄໂຕ. ປສາທຣູປສ຺ສ ຫິ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຏຸມນ຺ທາທິຠາເວນ ເຕສມ຺ປິ ປຏຸມນ຺ທາທິຠາວາປາທນໂຕ. ຠາວທ຺ວຍສ຺ສາປິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີສຸ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ຍຖາສກໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ເຕສໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຠາວກສນ຺ຕາເນເຍວ ຕໍຕທາກາເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ນ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ຊີວິຕສ຺ສ ຈ ກມ຺ມຊປຣິປາລເນ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ເຕສໍ ຍຖາສກໍ ຂຓຏ຺ຐານສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ. ສຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຕນາ ຐປິຕຘມ຺ມສມ຺ພນ຺ເຘເນວ ປວຕ຺ຕຕິ ນາວິໂກ ວິຍ.

໒໓. ວິສຍວິສຍິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ຖູລຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກຣູປໍ. ຕໂຕເຍວ ຄຫຓສ຺ສ ສຸກຣຕ຺ຕາ ສນ຺ຕິເກຣູປໍ ອາສນ຺ນຣູປໍ ນາມ. ໂຍ ສຍໍ, ນິສ຺ສຍວເສນ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ, ອສມ຺ປຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຏິມຸຂຠາໂວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຕນໍ, ໂສ ປຏິໂຆ ວິຍາຕິ ປຏິໂຆ. ຍຖາ ຫິ ປຏິຆາເຕ ສຕິ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຈລນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິມຸຂຠາເວ ສຕິ ອຣູປສຠາວຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ຈລນໍ ໂຫຕິ. ປຏິໂຆ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ຕໍ ສປ຺ປຏິຆໍ. ຕຕ຺ຖ ສຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສ຺ສ, ນິສ຺ສຍວເສນ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍຄນ຺ຘຣສານໍ, ອຸຠຍຖາປິ ອສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕຣູປສທ຺ທານນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຕຣໍ ໂສຬສວິຘໍ ໂອຬາຣິກຕາທິສຠາວາຠາວໂຕ ສຸຂຸມຣູປາທິກໍ.

໒໔. ກມ຺ມໂຕ ¶ ຊາຕໍ ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ອຸປາທິນ຺ນຣູປໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອຸເປເຕນ ກມ຺ມຸນາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລຠາເວນ ອາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ອິຕຣໍ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນທສວິຘໍ ອນຸປາທິນ຺ນຣູປໍ.

໒໕. ທຏ຺ຐພ຺ພຠາວສງ຺ຂາເຕນ ນິທສ຺ສເນນ ສຫ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສນິທສ຺ສນໍ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໂຄຈຣຠາໂວ ຫິ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕສ຺ສ ຈ ຣູປາຍຕນໂຕ ອນຎ຺ຎຕ຺ເຕປິ ອຎ຺ເຎຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຕໍ ວິເສເສຕຸໍ ອຎ຺ຎໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສຫ ນິທສ຺ສເນນ ສນິທສ຺ສນນ຺ຕິ. ຘມ຺ມຠາວສາມຎ຺ເຎນ ຫິ ເອກີຠູເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂຍ ນານຕ຺ຕກໂຣ ວິເສໂສ, ໂສ ອຎ຺ໂຎ ວິຍ ກຕ຺ວາ ອຸປຈຣິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ເອວຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖວິເສສາວໂພໂຘ ໂຫຕິ.

໒໖. ອສມ຺ປຕ຺ຕວເສນາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ໂຄຈຣສ຺ສ ວເສນ, ອຕ຺ຕນາ ວິສຍປ຺ປເທສໍ ວາ ອສມ຺ປຕ຺ຕວເສນ. ຈກ຺ຂຸໂສຕານິ ຫິ ຣູປສທ຺ເທຫິ ອສມ຺ປຕ຺ຕານິ, ສຍໍ ວາ ຕານິ ອສມ຺ປຕ຺ຕາເນວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຈກ຺ຂຸໂສຕໍ ¶ ປເນເຕສຸ, ໂຫຕາສມ຺ປຕ຺ຕຄາຫກໍ;

ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຕ຺ຕາ, ສນ຺ຕຣາຘິກໂຄຈເຣ.

‘‘ຕຖາ ຫິ ທູຣເທສຏ຺ຐໍ, ຜລິກາທິຕິໂຣຫິຕໍ;

ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ນຄາທີນໍ, ວຓ຺ຓໍ ຈກ຺ຂຸ ອຸທິກ຺ຂຕິ.

‘‘ອາກາສາທິຄໂຕ ກຸຈ຺ຉິ-ຈມ຺ມານນ຺ຕຣິໂກປິ ຈ;

ມຫນ຺ໂຕ ຈ ຆຓ຺ຏາທີນໍ, ສທ຺ໂທ ໂສຕສ຺ສ ໂຄຈໂຣ.

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສຍເທສໍ ຕໍ, ຜຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຕີຕິ ເຈ;

ອຘິຏ຺ຐານວິຘາເນປິ, ຕສ຺ສ ໂສ ໂຄຈໂຣ ສິຍາ.

‘‘ຠູຕປ຺ປພນ຺ຘໂຕ ໂສ ເຈ, ຍາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສນ຺ນິຘິໍ;

ກມ຺ມຈິຕ຺ໂຕຊສມ຺ຠູໂຕ, ວຓ຺ໂຓ ສທ຺ໂທ ຈ ຈິຕ຺ຕໂຊ.

‘‘ນ ເຕສໍ ໂຄຈຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຫິ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ ເຕ ພຫິ;

ວຸຕ຺ຕາ ຈ ອວິເສເສນ, ປາເຐ ຕໍວິສຍາວ ເຕ.

‘‘ຍທິ ¶ ເຈຕໍ ທ຺ວຍໍ ອຕ຺ຕສມີປໍເຍວ ຄຓ຺ຫຕິ;

ອກ຺ຂິວຓ຺ຓໍ ຕຖາ ມູລໍ, ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຠມຸກສ຺ສ ຈ.

‘‘ທິສາເທສວວຕ຺ຖານໍ, ສທ຺ທສ຺ສ ນ ຠເວຍ຺ຍ ຈ;

ສິຍາ ຈ ສຣເວຘິສ຺ສ, ສກຓ຺ເຓ ສຣປາຕນ’’ນ຺ຕິ.

ໂຄຈຣຄ຺ຄາຫິກຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓາຘິຏ຺ຐິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍຕໍໂຄຈຣຄ຺ຄຫຓສຠາວຕ຺ຕາ. ອິຕຣໍ ເຕວີສຕິວິຘໍ ອໂຄຈຣຄ຺ຄາຫິກຣູປໍ ໂຄຈຣຄ຺ຄຫຓາຠາວໂຕ.

໒໗. ວຓ຺ຓິຕພ຺ໂພ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ວຓ຺ໂຓ. ອຕ຺ຕໂນ ອຸທຍານນ຺ຕຣໍ ຣູປໍ ຊເນຕີຕິ ໂອຊາ. ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປໍ ¶ ກຕ຺ຖຈິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິນິຠຸຎ຺ຊນສ຺ສ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ. ຣູປໂລເກ ຄນ຺ຘາທີນໍ ອຠາວວາທິມຕມ຺ປິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ (ວິຠ. ມູລຏີ. ໒໒໗; ວິຠ. ອນຸຏີ. ໒໒໗) ອາຈຣິເຍຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ.

໒໘. ອິຈ຺ເຈວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖປິ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ປກາຣຕ຺ໂຖ, ເຕນ ອິຘ ອນາຄຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ທຸກຕິກາທິເຠທໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຣູປວິຠາຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຣູປສມຸຏ຺ຐານນຍວຓ຺ຓນາ

໒໙. ການິ ປນ ຕານິ ກມ຺ມາທີນິ, ກຖໍ, ກຕ຺ຖ, ກທາ ຈ ຣູປສມຸຏ຺ຐານານີຕິ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕ຺ຍາທິ. ປຏິສນ຺ຘິມຸປາທາຍາຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໍ ອຸປາທາຍ. ຂເຓ ຂເຓຕິ ເອເກກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕີສຸ ຕີສຸ ຂເຓສຸ, ນິຣນ຺ຕຣເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອປເຣ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂຓໍ (ວິຠ. ມູລຏີ. ໒໐ ປກິຓ຺ຓກກຖາວຓ຺ຓນາ), ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ຣູປຸປ຺ປາທໍ (ວິຠ. ມູລຏີ. ໒໐ ປກິຓ຺ຓກກຖາວຓ຺ຓນາ) ປຏິເສເຘນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຐິຕິກ຺ຂຓາຠາເວ ເຕສໍ ອຸປປຕ຺ຕິ ເຈວ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ຈ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ, ອິຘາປິ ¶ ປນ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຣູປຸປ຺ປາທາຠາເວ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ເພນ ຈ ສຫ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປຊ຺ຊມານນ຺ຕິ, ວິຠງ຺ເຄ ເອວມາທິນໍ;

ຠງ຺ຄກ຺ຂຓສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ໂນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານກໍ.

‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານມຸປ຺ປາເທ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈາຕິອາທິນາ;

ຠງ຺ຄຸປ຺ປາທາວ ອກ຺ຂາຕາ, ນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂໂຓ.

‘‘‘ອຸປ຺ປາໂທ ¶ ຈ ວໂຍ ເຈວ, ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຐິຕສ຺ສ ຈ;

ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໗) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຐິຕິ ອຕ຺ຖີຕິ ເຈ ມຕໍ.

‘‘ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ, ຘມ຺ເມ ອນຸປລທ຺ຘິໂຕ;

ປຎ຺ຎາຓວຈນາ ເຈວ, ປພນ຺ຘຏ຺ຐິຕິ ຕຕ຺ຖປິ.

‘‘ວຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ມາ ນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ຐິຕິ ທິສ຺ສຕິ ປາຬິຍໍ;

ອຠິຘມ຺ເມ ອຠາໂວປິ, ນິເສໂຘເຍວ ສພ຺ພຖາ.

‘‘ຍທາ ສມຸທໂຍ ຍສ຺ສ, ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຕທາສ຺ສ ກິໍ;

ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕ຺ເຍຕ຺ຖ, ປຎ຺ເຫ ໂນຕິ ນິເສຘໂຕ.

‘‘ຣູປຸປ຺ປາໂທ ນ ຠງ຺ຄສ຺ມິໍ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ປຈ຺ຈຍາ;

ອຸປ຺ປາເທເຍວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ຣູປເຫຕູຕິ ເກຈນ.

‘‘ວຸຈ຺ຈເຕ ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ, ຘມ຺ເມເຍວ ຍຖາ ມຕາ;

ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖໂຕ ຠິນ຺ນາ, ຠງ຺ຄາວຕ຺ຖາ ຕເຖວ ຕຸ.

‘‘ຠງ຺ຄສ຺ສາຠິມຸຂາວຕ຺ຖາ, ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ອຍໍ ຐິຕິ;

ນຍທສ຺ສນໂຕ ເອສາ, ວິຠງ຺ເຄ ນ ຕຸ ເທສິຕາ.

‘‘ລກ຺ຂຓໍ ສງ຺ຂຕສ຺ເສວ, ວຕ຺ຕຸມຸປ຺ປາທອາທິນໍ;

ເທສິຕຕ຺ຕາ ນ ຕຕ຺ຖາປິ, ປພນ຺ຘສ຺ສ ຐິຕີຣິຕາ.

‘‘ອຸປສຄ຺ຄສ຺ສ ຘາຕູນມຕ຺ເຖເຍວ ປວຕ຺ຕິໂຕ;

ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈຕສ຺ສ, ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍເຕ ອິຕິ.

‘‘ຠງ຺ເຄ ¶ ¶ ຣູປສ຺ສ ນຸປ຺ປາໂທ, ຈິຕ຺ຕຊານໍ ວເສນ ວາ;

ອາຣຸປ຺ປໍວາຠິສນ຺ຘາຍ, ຠາສິໂຕ ຍມກສ຺ສ ຫິ.

‘‘ສຠາໂວຍໍ ຍຖາລາຠ-ໂຍຊນາຕິ ຕໂຕ ນຫິ;

ນ ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິ ຠງ຺ເຄ ຈ, ນ ຣູປສ຺ສ ອສມ຺ຠໂວ’’ຕິ.

໓໑. ຣູປວິຣາຄຠາວນານິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຫຕຸໂນ ຕພ຺ພິຘຸຣຕາຍ, ອໂນກາສຕາຍ ຈ ອຣູປວິປາກາ, ຣູປຊນເນ ວິເສສປຈ຺ຈເຍຫິ ຌານງ຺ເຄຫິ ສມ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ຈາຕິ ຈຸທ຺ທສ ຈິຕ຺ຕານິ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຣຸປ຺ປວິປາກທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ, ປນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ເອກູນວີສຕິ ຠວງ຺ຄສ຺ເສວ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕຣໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ຕສ຺ສ ວຊ຺ຊນໍ ກຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ກຕໍ, ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍຣຫິຕໍ, ປນ ອາຫາຣາທີຫິ ຈ ອນຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ ທຸພ຺ພລວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກຕາຍ ກມ຺ມຊຣູເປຫິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປານໍ ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປກໍ ນ ໂຫຕິ. ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໖໓໖; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໖ ປກິຓ຺ຓກກຖາ) ຕາວ ‘‘ວູປສນ຺ຕວຏ຺ຏມູລສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ສາຕິສຍໍ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຂີຓາສວສ຺ເສວ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ມູລຏີ. ໖໓໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ອານນ຺ທາຈຣິຍາທໂຍ ປນ ‘‘ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ປນ ເນສໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ມູລຏີກາທີສຸ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຐມຠວງ຺ຄມຸປາທາຍາຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອນນ຺ຕຣນິພ຺ພຕ຺ຕປຐມຠວງ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ຊາຍນ຺ຕເມວ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ນ ປນ ຐິຕໍ, ຠິຊ຺ຊມານໍ ວາ ອນນ຺ຕຣາທິປຈ຺ຈຍລາເຠນ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ຊນກສາມຕ຺ຖິຍໂຍຄໂຕ.

໓໒. ອິຣິຍາຍ ກາຍິກກິຣິຍາຍ ປວຕ຺ຕິປຖຠາວໂຕ ອິຣິຍາປໂຖ, ຄມນາທິ, ອຕ຺ຖໂຕ ຕທວຕ຺ຖາ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ¶ ສນ຺ຘາເຣຕິ ຍຖາປວຕ຺ຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ຍຖາ ຫິ ວີຖິຈິຕ຺ເຕຫິ ອພ຺ໂພກິຓ຺ເຓ ຠວງ຺ເຄ ປວຕ຺ຕມາເນ ອງ຺ຄານິ ໂອສີທນ຺ຕິ, ນ ເອວເມເຕສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວິເຘສຸ, ວກ຺ຂມາເນສຸ ຈ ຉພ຺ພີສຕິຍາ ຊາຄຣຓຈິຕ຺ເຕສຸ ປວຕ຺ຕມາເນສຸ. ຕທາ ປນ ອງ຺ຄານິ ອຸປຕ຺ຖທ຺ຘານິ ຍຖາປວຕ຺ຕອິຣິຍາປຖຠາເວເນວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໓໓. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິມ຺ປິ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ນ ເກວລໍ ຣູປິຣິຍາປຖາເນວ. ອວິເສສວຈເນປິ ປເນຕ຺ຖ ມໂນທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາເນວ ¶ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຊວນານິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປການິ, ຕຖາ ຫາສຊນການິ ຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ປຣິທຸພ຺ພລຠາວໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຣູປວິນິມຸຕ຺ໂຕ ອິຣິຍາປໂຖ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ນ ສພ຺ພໍ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິຣິຍາປຖູປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣຊນກຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນກໍ, ຕໍ ເອກໍສໂຕ ອິຣິຍາປຖູປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ອິຣິຍາປຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຫ ອວິນາຠາວໂຕ. ອິຣິຍາປຖູປຕ຺ຖມ຺ຠກຎ຺ຈ ຣູປຊນກນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຣູປໂຕ ອິຣິຍາປຖວິຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ວິສຸໍ ຄຫຓໍ.

໓໔. ເຕຣສາຕິ ກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ກິຣິຍໂຕ ປຎ຺ຈາຕິ ເຕຣສ. ເຕສຸ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ອຏ຺ຐຫິ ກຸສລາກຸສເລຫິ ຫສນ຺ຕິ, ເສກ຺ຂາ ທິຏ຺ຐິສຫຄຕວຊ຺ຊິເຕຫິ, ອເສກ຺ຂາ ປນ ປຎ຺ຈຫິ ກິຣິຍຈິຕ຺ເຕຫິ, ຕຕ຺ຖາປິ ພຸທ຺ຘາ ຈຕູຫິ ສເຫຕຸກກິຣິຍຈິຕ຺ເຕເຫວ ຫສນ຺ຕິ, ນ ອເຫຕຸເກນ ‘‘ອຕີຕໍສາທີສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓໍ ປຕ຺ວາ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພໍ ກາຍກມ຺ມໍ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ (ມຫານິ. ໖໙; ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໕; ປຏິ. ມ. ໓.໕). ນ ຫິ ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາຣຫິຕສ຺ສ ຫສິຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ພຸທ຺ຘານໍ ປວຕ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ເຕນ ປນ ປວຕ຺ຕິຍມານມ຺ປິ ເຕສໍ ສິຕກຣຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສອນາຄຕໍສສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓານໍ ອນຸວຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິເຍວາຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ¶ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໖໘) ‘‘ເຕສໍ ຎາຓານໍ ຈິຓ຺ຓປຣິຍນ຺ເຕ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫາສຍມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘານໍ ປວຕ຺ຕິ ສກ຺ກາ ນິວາເຣຕຸໍ.

໓໕. ປຈ຺ຉາຊາຕາທິປຈ຺ຈຍູປຕ຺ຖມ຺ຠລາເຠນ ຐິຕິກ຺ຂເຓເຍວ ອຸຕຸໂອຊານໍ ພລວຠາໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕໂຊຘາຕຸ ຐິຕິປ຺ປຕ຺ຕາ’’ຕ຺ຍາທິ.

໓໗. ຕຕ຺ຖ ຫທຍອິນ຺ທ຺ຣິຍຣູປານິ ນວ ກມ຺ມໂຕເຍວ ຊາຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມຊາເນວ. ຍຎ຺ຫິ ຊາຕໍ, ຊາຍຕິ, ຊາຍິສ຺ສຕິ ຈ, ຕໍ ‘‘ກມ຺ມຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍຖາ ທຸທ຺ຘນ຺ຕິ.

໔໐. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ກມ຺ມຊໍ ນ ໂຫຕິ, ອິຕຣຖາ ສພ຺ພທາຠາວີຫິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ສມ຺ໂຠຕີ’’ຕິ.

໔໓. ເອກນ຺ຕກມ຺ມຊານິ ¶ ນວ, ຈຕຸເຊສຸ ກມ຺ມຊານິ ນວາຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ກມ຺ມຊານິ, ປຎ຺ຈວິກາຣຣູປສທ຺ທອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປອາກາສວເສນ ປນ຺ນຣສ ຈິຕ຺ຕຊານິ, ສທ຺ໂທ, ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ, ອວິນິພ຺ໂຠຄາກາສຣູປານິ ນວາຕິ ເຕຣສ ອຸຕຸຊານິ, ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍອວິນິພ຺ໂຠຄາກາສວເສນ ທ຺ວາທສ ອາຫາຣຊານິ.

໔໔. ເກວລໍ ຊາຍມານາທິຣູປານໍ ຊາຍມານປຣິປຈ຺ຈມານຠິຊ຺ຊມານຣູປານໍ ສຠາວຕ຺ຕາ ສຠາວມຕ຺ຕໍ ວິນາ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິອາທິລກ຺ຂຓາຠາວໂຕ ລກ຺ຂຓານິ ເກຫິຈິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ປກາສິຕໍ. ອຸປ຺ປາທາທິຍຸຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຊາຕິອາທີນິ ລກ຺ຂຓານິ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ຊາຕິອາທີນໍ. ຍທິ ເຕສມ຺ປິ ຊາຕິອາທີນິ ສິຍຸໍ, ເອວໍ ອນວຕ຺ຖານເມວ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍໍ ປນ ‘‘ຣູປາຍຕນໍ…ເປ… ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໒໐໑) ຊາຕິຍາ ກຸໂຕຈິຊາຕຕ຺ຕໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ¶ , ຕມ຺ປິ ຣູປຊນກປຈ຺ຈຍານໍ ຣູປຸປ຺ປາທນໍ ປຕິ ອນຸປຣຕພ຺ຍາປາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວູປຄມນກ຺ຂເຓ ຊາຍມານຘມ຺ມວິກາຣຠາເວນ ອຸປລພ຺ຠມານຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍມ຺ປິ ‘‘ຊາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ. ຊຣາມຣຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐), ຕຕ຺ຖາປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ ລກ຺ຂຓຠາວໂຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖາຠິສນ຺ຘິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ປາເຐ ກຸໂຕຈິ ຊາຕຕ຺ຕໍ, ຊາຕິຍາ ປຣິຍາຍໂຕ;

ສງ຺ຂຕານໍ ສຠາວຕ຺ຕາ, ຕີສຸ ສງ຺ຂຕໂຕທິຕາ’’ຕິ.

ຣູປສມຸຏ຺ຐານນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກລາປໂຍຊນາວຓ຺ຓນາ

໔໕. ຍສ຺ມາ ປເນຕານິ ຣູປານິ ກມ຺ມາທິໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິປິ ນ ເອເກກໍ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ປິຓ຺ຑໂຕວ. ຕສ຺ມາ ປິຓ຺ຑານໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທໍ, ສຣູປຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກຸປ຺ປາທາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ . ສຫວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກລາປຄຕຣູປວເສນ ສຫວຸຕ຺ຕິໂນ, ນ ສພ຺ພກລາປານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ.

໔໖. ທສ ປຣິມາຓາ ອສ຺ສາຕິ ທສກໍ, ສມຸທາຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ຈກ຺ຂຸນາ ອຸປລກ຺ຂິຕໍ, ຕປ຺ປຘານໍ ວາ ທສກໍ ຈກ຺ຂຸທສກໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

໔໗. ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຄ຺ຄຫເຓນ ສທ຺ໂທປິ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ຕທວິນາຠາວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທສກ’’ນ຺ຕິ.

໕໐. ກິໍ ¶ ປເນເຕ ເອກວີສຕິ ກລາປາ ສພ຺ເພປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ເກຈິ ກຕ຺ຖຈີຕິ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕ຺ຍາທິ.

ກລາປໂຍຊນາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຣູປປວຕ຺ຕິກ຺ກມວຓ຺ຓນາ

໕໒. ອິທານິ ເນສໍ ສມ຺ຠວວເສນ, ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ, ໂຍນິວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພານິປິ ປເນຕານີ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ສຠາວກປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ອນຸຣູປໂຕ.

໕໓. ກມລກຸຫຣຄພ຺ຠມລາທິສໍເສທຏ຺ຐາເນສຸ ຊາຕາ ສໍເສທຊາ. ອຸປປາໂຕ ເນສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂອປປາຕິກາ, ອຸກ຺ກໍສຄຕິປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເຈຕ຺ຖ ວິສິຏ຺ຐອຸປປາໂຕ ຄຫິໂຕ ຍຖາ ‘‘ອຠິຣູປສ຺ສ ກຎ຺ຎາ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕ ທສການິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນຠາເວນ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ. ກທາຈິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ຊຈ຺ຈນ຺ຘຊຈ຺ຈພຘິຣຊຈ຺ຈາຆານນປຸໍສກອາທິກປ຺ປິການໍ ວເສນ. ຕຕ຺ຖ ສຸຄຕິຍໍ ມຫານຸຠາເວນ ກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ໂອປປາຕິການໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວກລ຺ລາໂຍຄໂຕ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານາລາໂຠ ສໍເສທຊານໍ, ຠາວາລາໂຠ ປຐມກປ຺ປິກໂອປປາຕິການໍ ວເສນປິ. ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ປນ ຈກ຺ຂຸໂສຕຠາວາລາໂຠ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວເສນ, ຆານາລາໂຠ ສໍເສທຊານເມວ ວເສນ, ນ ໂອປປາຕິການໍ ¶ ວເສນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ເຄ ‘‘ກາມຘາຕຸຍາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກສ຺ສຈິ ເອກາທສາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ກສ຺ສຈິ ທສ, ກສ຺ສຈິ ອປຣານິປິ ທສ, ກສ຺ສຈິ ນວ, ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໐໐໗) ວຈນໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ໂອປປາຕິກສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນວຊ຺ຊິຕານິ ເອກາທສາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອນ຺ຘສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນວຊ຺ຊິຕານິ ¶ ທສ, ຕຖາ ພຘິຣສ຺ສ ໂສຕາຍຕນວຊ຺ຊິຕານິ, ອນ຺ຘພຘິຣສ຺ສ ຕທຸຠຍວຊ຺ຊິຕານິ ນວ, ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສ຺ສ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາສທ຺ທາຍຕນວຊ຺ຊິຕານິສຕ຺ຕາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຍທິ ປນ ອຆານໂກປິ ໂອປປາຕິໂກ ສິຍາ, ອນ຺ຘພຘິຣາຆານການໍ ວເສນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທສ, ອນ຺ຘພຘິຣອນ຺ຘາຆານກພຘິຣາຆານການໍ ວເສນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນວ, ອນ຺ຘພຘິຣາຆານກສ຺ສ ວເສນ ຈ ອຏ຺ຐ ອາຍຕນານິ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ ສິຍຸໍ, ນ ປເນວໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ໂອປປາຕິກສ຺ສ ຆານເວກລ຺ລນ຺ຕິ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ຍມກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອຆານໂກ ໂອປປາຕິໂກ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ກສ຺ສຈິ ອຏ຺ຐາຍຕນານີຕິ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ (ຍມ. ອຏ຺ຐ. ອາຍຕນຍມກ. ໑໘-໒໑).

ສໍເສທຊານໍ ປນ ຆານາຠາໂວ ນ ສກ຺ກາ ນິວາເຣຕຸໍ ‘‘ກາມຘາຕຸຍາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ’’ຕ຺ຍາທິປາຬິຍາ (ວິຠ. ໑໐໐໗) ໂອປປາຕິກໂຍນິເມວ ສນ຺ຘາຍ, ສຕ຺ຕາຍຕນຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ຈ ອຎ຺ເຎສໍ ອສມ຺ຠວໂຕ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຍໍ ປນ ‘‘ສໍເສທຊໂຍນິກາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນຠາເວນ ໂອປປາຕິກສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ, ຕມ຺ປິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນໍເຍວ ສໍເສທຊານໍ ໂອປປາຕິເກສຸ ສງ຺ຄຫວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປເຣ ປນ ຍມເກ ຆານຊິວ຺ຫານໍ ສຫຈາຣິຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອຊິວ຺ຫສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ອຆານກສ຺ສປິ ອຠາວເມວ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ຍຖາ ຈກ຺ຂຸໂສຕານິ ຣູປຠເວ ຆານຊິວ຺ຫາຫິ ວິນາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ຆານຊິວ຺ຫາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິນາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຣູປຠເວ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕຕິ ເອວໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກາມຠເວ ອປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ເຕສໍ ສຫຈາຣິຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ນ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ.

໕໔. ຄພ຺ເຠ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ເສນ຺ຕີຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກາ, ເຕເຍວ ຣູປາທີສຸ ສຕ຺ຕຕາຍ ສຕ຺ຕາຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕາ. ເອເຕ ¶ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊາ. ຕີຓິ ທສການິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຍານິ ‘‘ກລລຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປຣິປິຓ຺ຑິຕານິ ຈ ຕານິ ຊາຕິອຸຓ຺ຓາຍ ເອກສ຺ສ ອໍສຸໂນ ປສນ຺ນຕິລເຕເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຏສ຺ສ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຐິຕພິນ຺ທຸມຕ຺ຕານິ ອຈ຺ຉານິ ວິປ຺ປສນ຺ນານິ. ກທາຈິ ນ ລພ຺ຠຕິ ອຠາວກສຕ຺ຕານໍ ວເສນ. ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຣໍ. ປວຕ຺ຕິກາເລຕິ ສຕ຺ຕເມ ສຕ຺ຕາເຫ, ຏີກາກາຣມເຕນ ເອກາທສເມ ສຕ຺ຕາເຫ ວາ. ກເມນາຕິ ຈກ຺ຂຸທສກປາຕຸຠາວໂຕ ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມນ ໂສຕທສກໍ ¶ , ຕໂຕ ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມນ ຆານທສກໍ, ຕໂຕ ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມນ ຊິວ຺ຫາທສກນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ຫິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕວ.

໕໕. ຐິຕິກາລນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກາລໍ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສຫຊາຕາ ຫິ ອຸຕຸ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕທາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓຕ຺ຍາທິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸຕຸ ຣູປໍ ຊເນຕິ. ໂອຊາຜຣຓມຸປາທາຍາຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສ຺ສ ມາຕຸ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣໂຕ ສໍເສທໂຊປປາຕິການຎ຺ຈ ມຸຂຄຕເສມ຺ຫາທິໂຕ ໂອຊາຍ ຣສຫຣຓີອນຸສາເຣນ ສຣີເຣ ຜຣຓກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ.

໕໖. ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຣິມໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຈຸຕິຈິຕ຺ໂຕປຣິ. ກມ຺ມຊຣູປານິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ມຣຓາຠາວໂຕ. ກມ຺ມຊຣູປວິຈ຺ເຉເທ ຫິ ‘‘ມໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອາຍຸ ອຸສ຺ມາ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍທາ ກາຍໍ ຊຫນ຺ຕິມໍ;

ອປວິທ຺ໂຘ ຕທາ ເສຕິ, ນິຣຕ຺ຖໍວ ກລິງ຺ຄຣ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໓.໙໕ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ);

ປຸເຣຕຣນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຣສມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ. ຕໂຕປຣໍ ຈິຕ຺ຕຊາຫາຣຊຣູປຎ຺ຈ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ອຊີວກສນ຺ຕາເນ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ¶ ອຠາວໂຕ ຍຖານິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕຊໍ, ອາຫາຣຊຎ຺ຈ ຕໂຕ ປຣໍ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ຈິຕ຺ຕຊຣູປໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ.

໕໘. ຣູປໂລເກ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍານໍ ອຠາເວ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຠາວທ຺ວຍໍ ປນ ພຫລກາມຣາຄູປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມານຎ຺ຈ ຕທຠາວໂຕ ຕຕ຺ຖ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ອາຫາຣຊກລາປານິ ຈ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣາຠາເວນ ສຣີຣຄຕສ຺ສປິ ອາຫາຣສ຺ສ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປນາຠາວໂຕ. ພາຫິຣຎ຺ຫິ ອຸຕຸໍ, ອາຫາຣຎ຺ຈ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸຕຸອາຫາຣາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ຊີວິຕນວກນ຺ຕິ ກາຍາຠາວໂຕ ກາຍທສກຏ຺ຐານິຍໍ ຊີວິຕນວກໍ.

໕໙. ອຕິຣິຈ຺ຉຕິ ເສສພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ, ປວຕ຺ເຕ ຈ ອຸປລຠິຕພ຺ພຣູປໂຕ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ¶ , ມຣຓກາເລ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສຣີຣນິກ຺ເຂປາຠາວໂຕ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕິສມຸຏ຺ຐານານິ, ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານານິ ຈ ສເຫວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

໖໑. ຣູເປສຸ ເຕວີສຕິ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍຠາວທ຺ວຍວເສນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຠາວໂຕ. ເກຈິ ປນ ‘‘ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍມ຺ປິ ເຕສຸ ນຕ຺ຖິ ທນ຺ຘຕ຺ຕກຣາທິຘາຕຸກ຺ໂຂຠາຠາວໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອກາຣຓໍ. ນ ຫິ ວູປສເມຕພ຺ພາເປກ຺ຂາ ຕພ຺ພິໂຣຘິຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິ ຕຖາ ສຕິ ສເຫຕຸກກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ລຫຸຕາທີນໍ ອຠາວປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ‘‘ສທ຺ໂທ ວິກາໂຣ’’ຕ຺ຍາທິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສາຘາຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຣູປປວຕ຺ຕິກ຺ກມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິພ຺ພານເຠທວຓ຺ຓນາ

໖໒. ເອຕ຺ຕາວຕາ ¶ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຣູປານິ ວິຠາຄໂຕ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ນິພ຺ພານໍ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປນາ’’ຕ຺ຍາທິ. ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄຎາເຓນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຕໍຕໍອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂສິທ຺ຘຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ມຄ຺ຄຜລານມາຣມ຺ມຓຠູຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອນຸມານສິທ຺ຘຕໍ. ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຎາຓໍ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠເນ ອສມຕ຺ຖໍ, ອຕ຺ຖິ ຈ ໂລເກ ກິເລສສມຸຈ຺ເຉທາທິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖິ ສງ຺ຂຕສມ຺ມຸຕິຘມ຺ມວິປຣີໂຕ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິກຣານໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອາຣມ຺ມຓຠູໂຕ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມຕິ ສິທ຺ຘໍ. ປຈ຺ຈກ຺ຂານຸມານສິທ຺ຘຕາສນ຺ທສ຺ສເນນ ຈ ອຠາວມຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນານໍ ວາທໍ ນິເສເຘຕີຕິ ອລມຕິປ຺ປປຎ຺ເຈນ. ຂນ຺ຘາທິເຠເທ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ ວິນນໂຕ ສໍສິພ຺ພນໂຕ ວານສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ວິສຍາຕິກ຺ກມວເສນ ອຕີຕຕ຺ຕາ.

໖໓. ສຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິລກ຺ຂເຓນ. ອຸປາທີຍຕິ ກາມຸປາທາທີຫີຕິ ອຸປາທິ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ອຸປາທິເຍວ ເສໂສ ກິເລເສຫີຕິ ອຸປາທິເສໂສ, ເຕນ ສຫ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສອຸປາທິເສສາ ¶ , ສາ ເອວ ນິພ຺ພານຘາຕູຕິ ສອຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ. ກາຣຓປຣິຍາເຍນາຕິ ສອຸປາທິເສສາທິວເສນ ປຎ຺ຎາປເນ ກາຣຓຠູຕສ຺ສ ອຸປາທິເສສ ຠາວາຠາວສ຺ສ ເລເສນ.

໖໔. ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ສມ຺ປໂຍຄໂຕ ຈ ຣາຄໂທສໂມເຫຫິ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎໍ, ສຸຎ຺ຎເມວ ສຸຎ຺ຎຕໍ, ຕຖາ ຣາຄາທິນິມິຕ຺ຕຣຫິຕຕ຺ຕາ ອນິມິຕ຺ຕໍ. ຣາຄາທິປຓິຘິຣຫິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ. ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣຫິ ວາ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎຕໍ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕາຠາວໂຕ ¶ ອນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາປຓິຘິຍາ ອຠາວໂຕ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ.

໖໕. ຈວນາຠາວໂຕ ອຈ຺ຈຸຕໍ. ອນ຺ຕສ຺ສ ປຣິໂຍສານສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ອສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ອສງ຺ຂຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ, ສຫຘມ຺ເມນ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ວາ ອຠາວໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ວານໂຕ ຕຓ຺ຫາໂຕ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອປຄຕຕ຺ຕາ ວານມຸຕ຺ຕາ. ມຫນ຺ເຕ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ເອສນ຺ຕິ ຄເວສນ຺ຕີຕິ ມເຫສໂຍ. ‘‘ອິຕິ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ຉຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ວິຠຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕາທີນໍ ນິຄມນໍ.

ນິພ຺ພານເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍ

ຣູປປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສມຸຈ຺ຈຍປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໑. ສລກ຺ຂຓາ ຈິນ຺ຕນາທິສລກ຺ຂຓາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກນິປ຺ຜນ຺ນຣູປນິພ຺ພານວເສນ ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິປເຠທາ ວຕ຺ຖຸຘມ຺ມາ ສຠາວຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ, ອິທານິ ເຕສໍ ຍຖາໂຍຄໍ ສຠາວຘມ຺ມານໍ ເອເກກສມຸຈ຺ຈຍວເສນ ໂຍຄານຸຣູປໂຕ ອກຸສລສງ຺ຄຫາທິເຠທໍ ສມຸຈ຺ຈຍໍ ຣາສິໍ ປວກ຺ຂາມີຕິ ໂຍຊນາ.

໒. ອກຸສລານເມວ ¶ ສຠາຄຘມ຺ມວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ອກຸສລສງ຺ຄໂຫ. ກຸສລາທິວເສນ ມິສ຺ສການໍ ສງ຺ຄໂຫ ມິສ຺ສກສງ຺ຄໂຫ, ສຈ຺ຈາຠິສມ຺ໂພຘິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ປກ຺ເຂ ຠວານໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠທານໍ ສຠາຄວຕ຺ຖຸວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ໂພຘິປກ຺ຂິຍສງ຺ຄໂຫ. ຂນ຺ຘາທິວເສນ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄໂຫ ສພ຺ພສງ຺ຄໂຫ.

ອກຸສລສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໓. ປຸພ຺ພໂກຏິຍາ ¶ ອປຎ຺ຎາຍນໂຕ ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ, ວຓໂຕ ວາ ວິສ຺ສນ຺ທມານຍູສາ ວິຍ ຈກ຺ຂາທິໂຕ ວິສເຍສຸ ວິສ຺ສນ຺ທນໂຕ ອາສວາ. ອຖ ວາ ຠວໂຕ ອາຠວຄ຺ຄໍ ຘມ຺ມໂຕ ອາໂຄຕ຺ຣຠຸໍ ສວນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາສວາ. ອວຘິອຕ຺ໂຖ ເຈຕ຺ຖ ອາ-ກາໂຣ, ອວຘິ ຈ ມຣິຍາທາຠິວິຘິວເສນ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ໂຐ ເທໂວ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ກິຣິຍໍ ພຫິ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ມຣິຍາໂທ. ‘‘ອາຠວຄ຺ຄໍ ສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ກິຣິຍໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ອຠິວິຘິ. ອິຘ ປນ ອຠິວິຘິມ຺ຫິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຖາ ເຫເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູເຕ ຈ ຠວຄ຺ເຄ, ໂຄຕ຺ຣຠຸມ຺ຫິ ຈ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ຈ ອຎ຺ເຎສຸ ອາຠວຄ຺ຄໍ, ອາໂຄຕ຺ຣຠຸຎ຺ຈ ສວນ຺ເຕສຸ ມານາທີສຸ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຠິພ຺ຍາປນໂຕ ມທກຣຓຏ຺ເຐນ ອາສວສທິສຕາຍ ຈ ເອເຕເຍວ ອາສວຠາເວນ ນິຣຸຬ຺ຫາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກາໂມເຍວ ອາສໂວ ກາມາສໂວ, ກາມຣາໂຄ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຠວາສໂວ. ຌານນິກນ຺ຕິສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຈ ຣາໂຄ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐໂມ ອຸປປຕ຺ຕິຠເວສຸ ຣາໂຄ, ທຸຕິໂຍ ກມ຺ມຠເວ, ຕຕິໂຍ ຠວທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິວິຘາ ທິຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐາສໂວ. ທຸກ຺ຂາທີສຸ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ, ອປຣນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພາປຣນ຺ເຕ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທສຸ ຈາຕິ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ ອວິຊ຺ຊາສໂວ.

໔. ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຫຣຓໂຕ, ໂອຫນນໂຕ ວາ ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ຫນນໂຕ ໂອສີທາປນໂຕ ‘‘ໂອໂຆ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຊລປ຺ປວາໂຫ, ເອເຕ ຈ ສຕ຺ເຕ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຫນນ຺ຕາ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຕ ໂອສີທາເປນ຺ຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂອຆສທິສຕາຍ ໂອຆາ ¶ , ອາສວາເຍວ ປເນຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ‘‘ໂອຆາ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໕. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ, ຠວຍນ຺ຕເກ ວາ ສຕ຺ເຕ ກມ຺ມວິປາເກນ ຠວນ຺ຕຣາທີຫິ, ທຸກ຺ເຂນ ວາ ສຕ຺ເຕ ໂຍເຊນ຺ຕີຕິ ໂຍຄາ, ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມາວ.

໖. ນາມກາເຍນ ¶ ຣູປກາຍໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາເຍນ ວາ ອນາຄຕກາຍໍ ຄນ຺ເຖນ຺ຕິ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈໍ ເວເຐນ຺ຕີຕິ ກາຍຄນ຺ຖາ. ໂຄສີລາທິນາ ສີເລນ, ວເຕນ, ຕທຸຠເຍນ ຈ ສຸທ຺ຘີຕິ ເອວໍ ປຣໂຕ ອສຠາວໂຕ ອາມສນໍ ປຣາມາໂສ. ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອຠິນິວິສນໍ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາໂຫ ອິທໍ ສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ.

໗. ມຓ຺ຑູກໍ ປນ຺ນໂຄ ວິຍ ຠຸສໍ ທຬ຺ຫໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຸປາທານານິ. ກາໂມເຍວ ອຸປາທານໍ, ກາເມ ອຸປາທິຍຕີຕິ ວາ ກາມຸປາທານໍ. ‘‘ອິມິນາ ເມ ສີລວຕາທິນາ ສໍສາຣສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ເອວໍ ສີລວຕາທີນໍ ຄຫຓໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ວທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວາໂທ, ຂນ຺ເຘຫິ ພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕາພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕວເສນ ວີສຕິ ປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວາໂທ ອຕ຺ຕວາໂທ. ໂສເຍວ ອຸປາທານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ.

໘. ຌານາທິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ນິເສເຘນ຺ຕິ ຕຖາ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕີຕິ ນີວຣຓານິ, ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໂນ ວາ ອາວຣຓຏ຺ເຐນ ນີວຣຓາ. ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອຘິມຕ຺ຕຣາຄສງ຺ຂາໂຕ ກາໂມເຍວ ຉນ຺ທນຏ຺ເຐນ ຉນ຺ໂທ ຈາຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ. ໂສເຍວ ນີວຣຓນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕິ ເອເຕນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຍາປາໂທ, ‘‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣີ’’ຕ຺ຍາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕນວວິຘອາຆາຕວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານຕາຍ ນວວິໂຘ, ອຏ຺ຐານໂກເປນ ສຫ ທສວິໂຘ ວາ ໂທໂສ, ໂສເຍວ ¶ ນີວຣຓນ຺ຕິ ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ. ຖິນມິທ຺ຘເມວ ນີວຣຓໍ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ. ຕຖາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນີວຣຓໍ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ຠິນ຺ນຘມ຺ມາ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ເອກນີວຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ກິຈ຺ຈາຫາຣປຏິປກ຺ຂານໍ ສມານຠາວໂຕ. ຖິນມິທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ລຍາປາທນກິຈ຺ຈໍ ສມານໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານໍ ອວູປສນ຺ຕຠາວກາຣຓໍ. ຕຖາ ປຸຣິມານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕນ຺ທີວິຊມ຺ຠິຕາ ອາຫາໂຣ, ເຫຕູຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ປຈ຺ຉິມານໍ ຎາຕິພ຺ຍສນາທິວິຕກ຺ກນໍ. ປຸຣິມານຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວີຣິຍໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ, ປຈ຺ຉິມານໍ ສມໂຖຕິ, ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ກິຈ຺ຈາຫາຣວິປກ຺ຂານໍ, ເອກຕ຺ຕາ ເອກເມຕ຺ຖ ຫິ;

ກຕມຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ຖິນມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຕາທິນາ.

‘‘ລີນຕາສນ຺ຕຕາ ກິຈ຺ຈໍ, ຕນ຺ທີ ຎາຕິວິຕກ຺ກນໍ;

ເຫຕຸ ວີຣິຍສມຖາ, ອິເມ ເຕສໍ ວິໂຣຘິໂນ’’ຕິ.

໙. ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ¶ ອນຸ ອນຸ ສນ຺ຕາເນ ເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ, ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປຫີນາ ຫິ ກິເລສາ ກາຣຓລາເຠ ສຕິ ອຸປຊ຺ຊນາຣຫາ ສນ຺ຕາເນ ອນຸ ອນຸ ສຍິຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕທວຕ຺ຖາ ‘‘ອນຸສຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ອນາຄຕາ ກິເລສາ, ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາປິ ຕໍສຠາວຕ຺ຕາ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ນ ຫິ ກາລເຠເທນ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວເຠໂທ ອຕ຺ຖິ, ຍທິ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສຍາ, ນນຸ ສພ຺ເພປິ ກິເລສາ ອປ຺ປຫີນາ ອນຸສຍາ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ? ນ ມຍໍ ອປ຺ປຫີນຕາມຕ຺ເຕນ ‘‘ອນຸສຍາ’’ຕິ ວທາມ, ອຖ ໂຂ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຖາມຄຕາ ກິເລສາ ອນຸສຍາຕິ. ຖາມຄມນຎ຺ຈ ອນຎ຺ຎສາຘາຣໂຓ ກາມຣາຄາທີນເມວ ອາເວຓິໂກ ສຠາໂວຕິ ອລໍ ວິວາເທນ. ກາມຣາໂຄເຍວ ອນຸສໂຍ ກາມຣາຄານຸສໂຍ.

໑໐. ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ສໍໂຍຊນານິ.

໑໒. ຈິຕ຺ຕໍ ¶ ກິລິສ຺ສຕິ ອຸປຕປ຺ປຕິ, ພາຘີຍຕິ ວາ ເອເຕຫີຕິ ກິເລສາ.

໑໓. ກາມຠວນາເມນາຕິ ກາມຠວສງ຺ຂາຕານໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ນາເມນ. ຕຖາປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສີລພ຺ພຕາທີນໍ ປຣໂຕ ອາມສນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ.

໑໔. ອາສວາ ຈ ໂອຆາ ຈ ໂຍຄາ ຈ ຄນ຺ຖາ ຈ ວຕ຺ຖຸໂຕ ຘມ຺ມໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໂຍ. ຕຖາ ອຸປາທານາ ທຸເວ ວຸຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ. ນີວຣຓາ ອຏ຺ຐ ສິຍຸໍ ຖິນມິທ຺ຘອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານໍ ວິສຸໍ ຄຫຓໂຕ. ອນຸສຍາ ຉເຬວ ໂຫນ຺ຕິ ກາມຣາຄຠວຣາຄານຸສຍານໍ ຕຓ຺ຫາສຠາເວນ ເອກໂຕ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ນວ ສໍໂຍຊນາ ມຕາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສຠາວານໍ, ທິຏ຺ຐິສຠາວານຎ຺ຈ ເອເກກໍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ກິເລສາ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສນ, ອຠິຘມ຺ມວເສນປິ ທສ. ອິຕິ ເອວໍ ປາປານໍ ອກຸສລານໍ ສງ຺ຄໂຫ ນວຘາ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ –

ນວາຏ຺ຐສງ຺ຄຫາ ໂລຠ-ທິຏ຺ຐິໂຍ ສຕ຺ຕສງ຺ຄຫາ;

ອວິຊ຺ຊາ ປຏິໂຆ ປຎ຺ຈ-ສງ຺ຄໂຫ ຈຕຸສງ຺ຄຫາ;

ກງ຺ຂາ ຕິສງ຺ຄຫາ ມານຸທ຺ຘຈ຺ຈາ ຖິນໍ ທ຺ວິສງ຺ຄຫໍ.

ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈມິທ຺ຘາຫິຣິກາ-ໂນຕ຺ຕປ຺ປິສ຺ສາ ¶ ນິຄູຫນາ;

ເອກສງ຺ຄຫິຕາ ປາປາ, ອິຈ຺ເຈວໍ ນວສງ຺ຄຫາ.

ອກຸສລສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມິສ຺ສກສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໑໕. ເຫຕູສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໑໖. ອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕນສງ຺ຂາເຕນ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ຍຖາຣຫໍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມຌາປນຏ຺ເຐນ ຈ ຌານານິ ຈ ຕານິ ອງ຺ຄານິ ຈ ສມຸທິຕານໍ ¶ ອວຍວຠາເວນ ອງ຺ຄີຍນ຺ຕິ ຎາຍນ຺ຕີຕິ ຌານງ຺ຄານິ. ອວຍວວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ສມຸທາຍສ຺ສ ອຠາເວປິ ເສນງ຺ຄຣຖງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອງ຺ຄຠາເວນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຌານຠາເວນ. ໂທມນສ຺ສຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອກຸສລຌານງ຺ຄໍ, ເສສານິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຌານງ຺ຄານິ.

໑໗. ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕີນໍ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ອຠິມຸຂໍ ປາປນໂຕ ມຄ຺ຄາ, ເຕສໍ ປຖຠູຕານິ ອງ຺ຄານິ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ອງ຺ຄານິ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ. ສມ຺ມາ ອວິປຣີຕໂຕ ປສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສາ ປນ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິວເສນ ທສວິຘາ, ປຣິຎ຺ຎາທິກິຈ຺ຈວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ວາ. ສມ຺ມາ ສງ຺ກປ຺ເປນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ປອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ປວເສນ ຕິວິໂຘ. ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວິຠາວິຕາວ. ສມ຺ມາ ວາຍມນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ສຣນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ອິເມສໍ ປນ ເຠທໍ ອຸປຣິ ວກ຺ຂຕິ. ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ອາຘີຍຕິ ເອເຕນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ, ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນ ປຎ຺ຈວິຘາ ເອກຄ຺ຄຕາ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ທຸຄ຺ຄຕິມຄ຺ຄຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ.

໑໘. ທສ຺ສນາທີສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕໍສຫິຕສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ລິງ຺ຄາທີຫິ, ຊີວເນ ຊີວນ຺ເຕຫິ ກມ຺ມຊຣູປສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ, ມນເນ ຊານເນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ, ສຸຂິຕາທິຠາເວ ສຸຂິຕາທີຫິ ¶ ສຫຊາເຕຫິ, ສທ຺ທຫນາທີສຸ ສທ຺ທຫນາທິວສປ຺ປວຕ຺ເຕຫິ ເຕເຫວ, ‘‘ອນຎ຺ຎາຕໍ ຎສ຺ສາມີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຕຖາປວຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາເຕຫິ, ອາຊານເນ ອຎ຺ຎຠາວິຠາເວ ຈ ອາຊານນາທິວສປ຺ປວຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາເຕຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸວຕ຺ຕາເປນ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ອິສ຺ສຣຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໑໙; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໒໕) ປນ ອປເຣປິ ອິນ຺ທລິງ຺ຄຏ຺ຐາທໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ຣູປາຣູປວເສນ ທຸວິຘໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ‘‘ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອນຎ຺ຎາຕໍ ¶ ອມຕໍ ປທໍ, ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມເມວ ວາ ຎສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວມຊ຺ຌາສເຍນ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອາຊານາຕິ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐມຣິຍາທໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊານາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈາຕິ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຎ຺ຎາຕາວິໂນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຘມ຺ມສຣູປວິຠາວນຕ຺ຖຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍຄ຺ຄຫຓໍ, ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍກິຈ຺ຈວິເສສວິຠາວນຕ຺ຖໍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຄຫຓໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວິເສສນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານິ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕານິ, ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນຠາວສາມຎ຺ເຎນ ເອຕ຺ເຖວ ວຕ຺ຕພ຺ພມ຺ປິ ອຣູປິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສຫ ເອກໂຕ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ‘‘ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ວິຠາຄໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຠາວທ຺ວຍໍ, ຕຍິເມ ອຸປາທິນ຺ນຘມ຺ມາ ອິມສ຺ສ ວເສນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ປຣໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂຕ ຘມ຺ມປຸຎ຺ໂຊ ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕມາໂນ ອິມາຫິ ເວທນາຫິ ສໍກິລິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ເວທນາປຎ຺ຈກໍ, ຕາຫິ ປນ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ໂວທານສມ຺ຠາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ສທ຺ຘາທິປຎ຺ຈກໍ, ສມ຺ຠູຕໂວທານສມ຺ຠາຣາ ຈ ອິເມຫິ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວິສຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕາ, ນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈາ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕ ຕີຓິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖສິທ຺ຘີຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ອຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ອິທເມເຕສໍ ອນຸກ຺ກເມນ ເທສນາຍ ກາຣຓນ຺ຕິ ອລມຕິປ຺ປປຎ຺ເຈນ.

໑໙. ອສທ຺ຘິຍໂກສຊ຺ຊປມາທອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊາອຫິຣິກອໂນຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ຂາເຕຫິ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ຖິຣຠາເວນ ຈ ສທ຺ຘາທີນິ ສຕ຺ຕ ພລານິ, ອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ປທ຺ວຍໍ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ຖິຣຠາເວເນວ.

໒໐. ອຕ຺ຕາຘີນປ຺ປວຕ຺ຕີນໍ ປຕິຠູຕາ ຘມ຺ມາ ອຘິປຕີ. ‘‘ຉນ຺ທວໂຕ ກິໍນາມ ນ ສິຊ຺ຌຕີ’’ຕ຺ຍາທິກໍ ຫິ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣູປນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຈິຕ຺ເຕ ຉນ຺ທາທໂຍ ຘຸຣຠູຕາ ¶ ສຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ສາຘຍມານາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ເຕສໍ ວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕ ອຕ຺ຕາຘີນານໍ ປຕິຠາເວນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ອຘິປຕິຘມ຺ມານໍ ອຘິປຕິຠາວນິວາຣຓວເສນ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອຘິປຕິຕາ. ສນ຺ເຕສຸປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕເຣສຸ ເກວລໍ ທສ຺ສນາທີສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ອນຸວຕ຺ຕາປນມຕ຺ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕາຕິ ອຍໍ ອຘິປຕິອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິເສໂສ.

໒໑. ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປາທໂຍ ອາຫຣນ຺ຕີຕິ ອາຫາຣາ. ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຫິ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປໍ ອາຫຣຕິ, ຜສ຺ສາຫາໂຣ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາຣສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ. ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣສງ຺ຂາຕໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ສຫຊາຕນາມຣູເປອາຫຣຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ສກສກປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນ ອາຫຣນ຺ຕາ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສນ຺ຕຕິຍາ ປນ ວິເສສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອິເມເຍວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ‘‘ອາຫາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຣູປກາຍສ຺ສ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ ກມ຺ມາທິຊນິຕສ຺ສປິ ຕສ຺ສ ກພຬີກາຣາຫາຣູປຕ຺ຖມ຺ຠພເລເນວ ທສວສ຺ສາທິປ຺ປວຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ຘາຕິ ວິຍ ກຸມາຣສ຺ສ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນກຍນ຺ຕໍ ວິຍ ເຄຫສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຜສ຺ໂສປິ ສຸຂາທິວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສນ຺ໂຕເຍວ ສຸຂາທິເວທນາປວຕ຺ຕເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມວເສນ ອາຍູຫມານາເຍວ ຠວມູລນິປ຺ຜາທນໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນ຺ຕເມວ ນາມຣູປປ຺ປວຕ຺ຕເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເອວເມເຕເຍວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ວິເສສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ‘‘ອາຫາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຜສ຺ສາທີນໍ ທຸຕິຍາທິຠາໂວ ເທສນາກ຺ກມໂຕ, ນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມໂຕ.

໒໖. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ ¶ ວິຕກ຺ກວິຣເຫນ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຠິນິປາຕມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສຸ ວິຊ຺ຊມານານິປິ ອຸເປກ຺ຂາສຸຂທຸກ຺ຂານິ ອຸປນິຊ຺ຌານາກາຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຌານງ຺ຄຠາເວນ ນ ອຸທ຺ຘຏານິ. ‘‘ວິຕກ຺ກປຈ຺ຉິມກໍ ຫິ ຌານງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິກສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕິກວເສນ ໂສຬສຈິຕ຺ເຕສຸ ວີຣິຍາຠາວໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມາໂນປິ ສມາຘິ ພລຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ວີຣິຍປຈ຺ຉິມກໍ ພລ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ອຏ຺ຐາຣສາເຫຕຸເກສຸ ເຫຕຸວິຣຫໂຕ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຉິມກໍ ມຄ຺ຄງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໓໘) ຫິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ມນສິ ນິຘາຍາຫ ‘‘ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສູ’’ຕ຺ຍາທິ. ຌານງ຺ຄານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໗. ອຘິໂມກ຺ຂວິຣຫໂຕ ¶ ວິຈິກິຈ຺ຉາຈິຕ຺ເຕ ເອກຄ຺ຄຕາ ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິມຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ມິຈ຺ຉາສມາຘິສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສມາຘິພລໂວຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕຖາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຈິຕ຺ເຕ’’ຕ຺ຍາທິ.

໒໘. ທ຺ວິເຫຕຸກຕິເຫຕຸກຄ຺ຄຫເຓນ ເອກເຫຕຸເກສຸ ອຘິປຕີນໍ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຊວເນສ຺ເວວາຕິ ອວຘາຣຓໍ ໂລກິຍວິປາເກສຸ ອຘິປຕີນໍ ອສມ຺ຠວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ນ ຫິ ເຕ ຉນ຺ທາທີນິ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວີມໍສາຘິປຕິໂນ ທ຺ວິເຫຕຸກຊວເນສຸ ອສມ຺ຠວໂຕ ຈິຕ຺ຕາຠິສງ຺ຂາຣູປນິສ຺ສຍສ຺ສ ຈ ສມ຺ຠວານຸຣູປໂຕ ລພ຺ຠມານຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຍຖາສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ. ເອໂກວ ລພ຺ຠຕິ, ອິຕຣຖາ ອຘິປຕິຠາວາໂຍຄໂຕ, ເຕເນວ ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ເຫຕູ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑) ເຫຕຸປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທເສ ວິຍ ‘‘ອຘິປຕີ ອຘິປຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຉນ຺ທາຘິປຕິ ຉນ຺ທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໓) ເອເກກາຘິປຕິວເສເນວ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ອຸທ຺ຘໂຏ.

໒໙. ວຕ຺ຖຸໂຕ ¶ ຘມ຺ມວເສນ ເຫຕຸຘມ຺ມາ ຉ, ຌານງ຺ຄານິ ປຎ຺ຈ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສຸເປກ຺ຂານໍ ເວທນາວເສນ ເອກໂຕ ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄາ ນວ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປວາຍາມສມາຘີນໍ ວິຕກ຺ກວີຣິຍຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສຠາເວນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທີຫິ ເອກໂຕ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍຘມ຺ມາ ໂສຬສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເວທນິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເວທນາສາມຎ຺ເຎນ, ຕິຓ຺ຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ຎາຓສາມຎ຺ເຎນ ເອກໂຕ ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຣູປາຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍານຎ຺ຈ ວິສຸໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ພລຘມ຺ມາ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນວ ອີຣິຕາ, ອຘິປຕິຘມ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຸຕ຺ຕາ, ອາຫາຣາ ຕຖາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຸຕ຺ຕາຕິ ກຸສລາທີຫິ ຕີຫິ ສມາກິຓ຺ໂຓ ຕໂຕເຍວ ມິສ຺ສກສງ຺ຄໂຫ ເອວໍນາມໂກ ສງ຺ຄໂຫ ສຕ຺ຕຘາ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ –

ປຎ຺ຈສງ຺ຄຫິຕາ ປຎ຺ຎາ, ວາຍາເມກຄ຺ຄຕາ ປນ;

ຈຕຸສງ຺ຄຫິຕາ ຈິຕ຺ຕໍ, ສຕິ ເຈວ ຕິສງ຺ຄຫາ.

ສງ຺ກປ຺ໂປ ເວທນາ ສທ຺ຘາ, ທຸກສງ຺ຄຫິຕາ ມຕາ;

ເອເກກສງ຺ຄຫາ ເສສາ, ອຏ຺ຐວີສຕິ ຠາສິຕາ.

ມິສ຺ສກສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂພຘິປກ຺ຂິຍສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໓໐. ປຏ຺ຐາຕີຕິ ¶ ປຏ຺ຐານໍ, ອສຸຠຄ຺ຄຫຓາທິວເສນ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ກາຍາທິອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ສຕິເຍວ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ປນ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ອສຸຠທຸກ຺ຂານິຈ຺ຈານຕ຺ຕາກາຣຄ຺ຄຫຓວເສນ, ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານວເສນ ຈ ຈຕຸພ຺ພິຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ, ສຣີຣໍ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ວາ ສມູໂຫ ກາໂຍ ¶ , ຕສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນາ ປຣິກມ຺ມວເສນ, ວິປສ຺ສນາວເສນ ຈ ສຣຓໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠູຕານໍ ເວທນານໍ ວເສນ ອນຸປສ຺ສນາ ເວທນານຸປສ຺ສນາ. ຕຖາ ສຣາຄມຫຄ຺ຄຕາທິວເສນ ສມ຺ປໂຍຄຠູມິເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນາ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ. ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠິນ຺ນລກ຺ຂຓານເມວ ອນຸປສ຺ສນາ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ.

໓໑. ສມ຺ມາ ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ວາຍາໂມ. ໂສ ຈ ກິຈ຺ຈເຠເທນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ’’ຕ຺ຍາທິ. ອສຸຠມນສິກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານານຸຍຸຎ຺ຊນາທິວເສນ ວາຍມນໍ ວາຍາໂມ. ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍາຕິ ອຠິວຸທ຺ຘິຍາ.

໓໒. ອິຊ຺ຌຕິ ອຘິຏ຺ຐານາທິກໍ ເອຕາຍາຫິ ອິທ຺ຘິ, ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ອິທ຺ຘິຍາ ປາໂທ ອິທ຺ຘິປາໂທ, ຉນ຺ໂທເຍວ ອິທ຺ຘິປາໂທ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ.

໓໕. ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂພຘິ, ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຍຄາວຈໂຣ. ຍາຍ ວາ ໂສ ສຕິອາທິກາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ພຸຊ຺ຌຕິ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ກິເລສນິທ຺ທາໂຕ ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ກິເລສສງ຺ໂກຈາຠາວໂຕ ວາ ມຄ຺ຄຜລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິກສຕິ, ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ໂພຘິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິສ຺ສ, ຕສ຺ສາ ວາ ໂພຘິຍາ ອງ຺ຄຠູຕາ ກາຣຓຠູຕາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ເຕ ປນ ຘມ຺ມວເສນ ສຕ຺ຕວິຘາຕິ ອາຫ ‘‘ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’’ຕ຺ຍາທິ. ສຕິເຍວ ສຸນ຺ທໂຣ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສຸນ຺ທຣສ຺ສ ວາ ໂພຘິສ຺ສ, ສຸນ຺ທຣາຍ ວາ ໂພຘິຍາ ອງ຺ໂຄຕິ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຘມ຺ເມ ວິຈິນາຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂຕີຕິ ຘມ຺ມວິຈໂຍ, ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ. ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອິຘ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ.

໔໐. ‘‘ສຕ຺ຕຘາ ¶ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ວຕ຺ວານ ປຸນ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ກປ຺ປປສ຺ສທ຺ຘິ ຈາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ . ຕຕ຺ຖ ວີຣິຍໍ ນວຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານຈຕຸກ຺ກວີຣິຍິທ຺ຘິປາທວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍວີຣິຍພລສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມ຺ມາວາຍາມວເສນ ນວກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ, ສຕິ ອຏ຺ຐຏ຺ຐານາ ສຕິປຏ຺ຐານຈຕຸກ຺ກສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສຕິພລສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມ຺ມາສຕິວເສນ ອຏ຺ຐກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ. ສມາຘິ ຈຕຸຏ຺ຐາໂນ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສມາຘິພລສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມ຺ມາສມາຘິວເສນ ຈຕຸກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຈຏ຺ຐານາ ວີມໍສິທ຺ຘິປາທປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎາພລຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິວເສນ ປຎ຺ຈກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ, ສທ຺ຘາ ທ຺ວິຏ຺ຐານາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສທ຺ຘາພລວເສນ ທ຺ວິກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ. ເອໂສ ອຸຕ຺ຕມານໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຠາເວນ ວິສິຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕຕິໍສ ຘມ຺ມານໍ ປວໂຣ ອຸຕ຺ຕໂມ ວິຠາໂຄ.

໔໑. ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐວິເຘປິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕຕິໍສ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ກປ຺ປປີຕິໂຍ ນ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານິເກ ສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ, ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິເກ ປີຕິຍາ ຈ ອສມ຺ຠວໂຕ ນ ໂຫນ຺ຕິ ວາ, ໂລກິເຍປິ ຈິຕ຺ເຕ ສີລວິສຸທ຺ຘາທິ ຉພ຺ພິສຸທ຺ຘິປວຕ຺ຕິຍໍ ຍຖາໂຍຄໍ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈສ຺ສ ອນຸຣູປວເສນ ເກຈິ ກຕ຺ຖຈິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຫນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ນ ວາ ໂຫນ຺ຕິ.

ໂພຘິປກ຺ຂິຍສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສພ຺ພສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ

໔໒. ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາທິເຠທຠິນ຺ນາ ເຕ ເຕ ສຠາຄຘມ຺ມາ ເອກຊ຺ຌໍ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຕເທກຊ຺ຌໍ ອຠິສໍຍູຫິຕ຺ວາ ອຠິສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕ຺ຍາທິ (ວິຠ. ໒), ເຕ ປເນເຕ ຂນ຺ຘາ ຠາຊນໂຠຊນພ຺ຍຎ຺ຊນຠຕ຺ຕກາຣກຠຸຎ຺ຊກວິກປ຺ປວເສນ ປຎ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕ຺ຍາທິ ¶ . ຣູປຎ຺ຫິ ເວທນານິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ຠາຊນຏ຺ຐານິຍໍ, ເວທນາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ໂຠຊນຏ຺ຐານິຍາ, ສຎ຺ຎາ ເວທນາສ຺ສາທລາຠເຫຕຸຕ຺ຕາ ພ຺ຍຎ຺ຊນຏ຺ຐານິຍາ, ສງ຺ຂາຣາ ອຠິສງ຺ຂຣຓໂຕ ຠຕ຺ຕກາຣກຏ຺ຐານິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປຠຸຎ຺ຊກຕ຺ຕາ ຠຸຎ຺ຊກຏ຺ຐານິຍໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖສິທ຺ຘີຕິ ປຎ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາ. ເທສນາກ຺ກເມປິ ອິທເມວ ກາຣຓໍ ຍຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຍຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເຍນ ຈ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂຍ ຈ ໂຠຊໂກ, ໂຍ ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕາ, ເຕສໍ ອນຸກ຺ກເມນ ທສ຺ເສຕຸກາມຕ຺ຕາ.

໔໓. ອຸປາທານານໍ ¶ ໂຄຈຣາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ເຕ ປນ ອຸປາທານວິສຍຠາເວນ ຄຫິຕາ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ເຈວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕ຺ຍາທິ. ສພ຺ພສຠາຄຘມ຺ມສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ຫິ ສາສວາ, ອນາສວາປິ ຘມ຺ມາ ອວິເສສໂຕ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ເທສິຕາ. ວິປສ຺ສນາຠູມິສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນ ສາສວາວ ‘‘ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ. ຍຖາ ປເນຕ຺ຖ ເວທນາທໂຍ ສາສວາ, ອນາສວາ ຈ, ນ ເອວໍ ຣູປໍ, ເອກນ຺ຕກາມາວຈຣຕ຺ຕາ. ສຠາຄຣາສິວເສນ ປນ ຕໍ ຂນ຺ເຘສຸ ເທສິຕໍ, ອຸປາທານິຍຠາເວນ, ປນ ຣາສິວເສນ ຈ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສູຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໔. ອາຍຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍຕໍທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ເຕນ ເຕນ ກິຈ຺ເຈນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ ວາຍມນ຺ຕິ, ອາຍຠູເຕ ວາ ເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕານິ ຕໂນນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕິ, ອາຍຕໍ ວາ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ນຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ກາຣຓຠູຕານີຕິ ວາ ອາຍຕນານິ. ອປິຈ ໂລເກ ນິວາສອາກຣສໂມສຣຓສຎ຺ຊາຕິຏ຺ຐານໍ ‘‘ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເຕປິ ຕໍຕໍທ຺ວາຣິການໍ, ຕໍຕທາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ນິວາສຏ຺ຐານຕາຍ, ເຕສເມວ ອາກິຓ຺ຓຠາເວນ ປວຕ຺ຕານໍ ອາກຣຏ຺ຐານຕາຍ, ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓໂຕ ສໂມສຣນ຺ຕານໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານຕາຍ, ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ສຎ຺ຊາຕິຏ຺ຐານຕາຍ ຈ ອາຍຕນານິ. ຕານິ ປນ ທ຺ວາຣຠູຕານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານິ ¶ ຉ, ອາຣມ຺ມຓຠູຕານິ ຈ ພາຫິຣາຍຕນານິ ຉາຕິ ທ຺ວາທສວິຘານີຕິ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ. ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ເອຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕເນສຸ ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ວິຠູຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆາຣມ຺ມຓານິ ອິຕຣານິ, ຕຕ຺ຖາປິ ອສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກສາມຎ຺ເຎນ ຈກ຺ຂາຍຕນານນ຺ຕຣໍ ໂສຕາຍຕນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຕເຣສຸ ສີຆຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຆານາຍຕນໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣໂຕ ຐປິຕມຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ໂຠຊນາທິກສ຺ສ ຄນ຺ໂຘ ວາຕານຸສາເຣນ ຆາເນ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ປນ ປເທສວຸຕ຺ຕິສາມຎ຺ເຎນ ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ສພ຺ພຏ຺ຐານິກໍ ກາຍາຍຕນໍ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ໂຄຈຣຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖໍ ມນາຍຕນໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ປນ ອນຸກ຺ກເມນ ເຕສໍ ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ ຣູປາຍຕນາທີນິ ວຸຕ຺ຕານິ.

໔໕. ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘາຕຸໂຍ. ອຖ ວາ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ວິທຫນ຺ຕິ, ຠາຣຫາເຣຫິ ວິຍ ຈ ຠາໂຣ ສຕ຺ເຕຫິ ຘີຍນ຺ຕິ ຘາຣິຍນ຺ຕິ, ອວສວຕ຺ຕນໂຕ ທຸກ຺ຂວິຘານມຕ຺ຕເມວ ເຈຕາ, ສຕ຺ເຕຫິ ຈ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ອນຸວິຘີຍຕິ ເອຕາຫິ, ຕຖາວິຫິຕຎ຺ຈ ເອຕາສ຺ເວວ ¶ ມີຍຕິ ຐປິຍຕິ, ຣສໂສຓິຕາທິສຣີຣາວຍວຘາຕຸໂຍ ວິຍ, ຫຣິຕາລມໂນສິລາທິເສລາວຍວຘາຕຸໂຍ ວິຍ ຈ ເຎຍ຺ຍາວຍວຠູຕາ ຈາຕິ ຘາຕຸໂຍ. ຍຖາຫຸ –

‘‘ວິທຫຕິ ວິຘານຎ຺ຈ, ຘີຍເຕ ຈ ວິຘີຍເຕ;

ເອຕາຍ ຘີຍເຕ ເອຕ຺ຖ, ອິຕິ ວາ ຘາຕຸສມ຺ມຕາ;

ສຣີຣເສລາວຍວ-ຘາຕຸໂຍ ວິຍ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິ.

ຕາ ປນ ມນາຍຕນໍ ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸວເສນ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອວເສເສຫິ ເອກາທສາຍຕເນຫິ ສຫ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕູ ¶ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຸຘາຕູ’’ຕ຺ຍາທິ. ກມກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໖. ອຣິຍກຣຕ຺ຕາ ອຣິຍານິ, ຕຈ຺ຉຠາວໂຕ ສຈ຺ຈານີຕິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອິມານິ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິປນ຺ນເກ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜລຏ຺ເຐຕິ ອຏ຺ຐອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ສາເຘນ຺ຕິ ອສຕິ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວເຘ ເຕສໍ ອຣິຍຠາວານຸປຄມນໂຕ, ສຕິ ຈ ຕສ຺ມິໍ ເອກນ຺ເຕນ ຕພ຺ຠາວູປຄມນໂຕ ຈ. ທຸກ຺ຂສມຸທຍນິໂຣຘມຄ຺ຄານເມວ ປນ ຍຖາກ຺ກມໍ ພາຘກຕ຺ຕໍ ປຠວຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ຕໍ ນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ, ພາຘກາທິຠາໂວເຍວ ຈ ທຸກ຺ຂາທີນໍ, ນ ອພາຘກາທິຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຠາວຕຕ຺ຖພ຺ຍາປິຕາສງ຺ຂາເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ເອຕານິ ຕຈ຺ຉານິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ໂພຘານຸຣູປໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ຈຕຸໂຣ ມເລ;

ຂີຓໂທເສ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ສາເຘນ຺ຕາຣິຍປຸຄ຺ຄເລ.

‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ພາຘກຕ຺ຕາທິ, ນ ຫິ ເອເຕຫິ ລພ຺ຠຕິ;

ນາພາຘກຕ຺ຕເມເຕສໍ, ຕຈ຺ຉາເນຕານິເວຕໂຕ’’ຕິ.

ອຣິຍານໍ ວາ ສຈ຺ຈານິ ເຕຫິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ອຣິຍສ຺ສ ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຈ຺ຈານິ ເຕນ ເທສິຕຕ຺ຕາຕິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຕານິ ປນ ສໍກິລິຏ຺ຐາສໍກິລິຏ຺ຐຜລເຫຕຸວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘານີຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີ’’ຕ຺ຍາທິ. ຕຕ຺ຖ ກຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ, ຕຸຈ຺ຉຕ຺ຕາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ. ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິຏ຺ຐາເນ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຕາຍ ສມຸທໂຍ ສມຸເທຕິ ເອຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ¶ ສມຸທໂຍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນາຕິ ວາ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ຕໍ ເອຕາຍາຕິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາ.

໔໗. ເຈຕສິການໍ, ໂສຬສສຸຂຸມຣູປານໍ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ວເສນ ເອກູນສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາ ອາຍຕເນສຸ ຘມ຺ມາຍຕນໍ, ຘາຕູສຸ ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ຈ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໔໙. ເສສາ ¶ ເຈຕສິກາຕິ ເວທນາສຎ຺ຎາຫິ ເສສາ ປຎ຺ຎາສ ເຈຕສິກາ. ກສ຺ມາ ປນ ເວທນາສຎ຺ຎາ ວິສຸໍ ກຕາຕິ? ວຏ຺ຏຘມ຺ເມສຸ ອສ຺ສາທຕທຸປກຣຓຠາວໂຕ. ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ຫິ ອສ຺ສາທວສປ຺ປວຕ຺ຕາ ເວທນາ, ອສຸເຠ ສຸຠາທິສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສວເສນ ຈ ຕສ຺ສາ ຕທາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ຕທຸປກຣຓຠູຕາ ສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ມາ ສໍສາຣສ຺ສ ປຘານເຫຕຸຕາຍ ເອຕາ ວິນິຠຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເທສິຕາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອາຈຣິເຍນ –

‘‘ວຏ຺ຏຘມ຺ເມສຸ ອສ຺ສາທໍ, ຕທສ຺ສາທຸປເສວນໍ;

ວິນິຠຸຊ຺ຊ ນິທສ຺ເສຕຸໍ, ຂນ຺ຘທ຺ວຍມຸທາຫຏ’’ນ຺ຕິ. (ນາມ. ປຣິ. ໖໔໙);

໕໐. ນນຸ ຈ ອາຍຕນຘາຕູສຸ ນິພ຺ພານໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ຂນ຺ເຘສຸ ກສ຺ມາ ນ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຠທາຠາເວນາ’’ຕ຺ຍາທິ. ອຕີຕາທິເຠທຠິນ຺ນານຎ຺ຫິ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘໂວຫາໂຣຕິ ນິພ຺ພານໍ ເຠທາຠາວໂຕ ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫໂຕ ນິສ຺ສຏໍ, ວິນິມຸຕ຺ຕນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໕໑. ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ, ຉນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ເຠເທນ ອາຍຕນານິ ທ຺ວາທສ ຠວນ຺ຕິ, ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ຉນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ຕທຸຠຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຕຕ຺ຕການເມວ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຣິຍາເຍນ ກເມນ ຘາຕຸໂຍ ອຏ຺ຐາຣສ ຠວນ຺ຕິ.

໕໒. ຕິສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ ອິມສ຺ສາຕິ ຕິຠູມໍ, ຕິຠູມໍເຍວ ເຕຠູມກໍ. ວຕ຺ຕຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ, ຕພ຺ພິປາໂກ ຈາຕິ ວຏ຺ຏໍ. ຕຓ຺ຫາຕິ ກາມຕຓ຺ຫາທິວເສນ ຕິວິຘາ, ປຸນ ຉຬາຣມ຺ມຓວເສນ ອຏ຺ຐາຣສວິຘາ, ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ຈຕຸປຎ຺ຎາສວິຘາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວເສນ ອຏ຺ຐສຕປ຺ປເຠທາ ຕຓ຺ຫາ. ກສ຺ມາ ປນ ອຎ຺ເຎສຸປິ ທຸກ຺ຂເຫຕູສຸ ສນ຺ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາເຍວ ສມຸທໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ປຘານກາຣຓຕ຺ຕາ. ກມ຺ມວິຈິຕ຺ຕຕາເຫຕຸຠາເວນ, ຫິ ກມ຺ມສຫາຍຠາວູປຄມເນນ ຈ ທຸກ຺ຂວິຈິຕ຺ຕຕາກາຣຓຕ຺ຕາ ¶ ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວິເສສກາຣຓນ຺ຕິ ¶ . ມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທານາເມນ ວຸຕ຺ໂຕ ມຄ຺ໂຄ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມໂຕຕິ ມຄ຺ໂຄຕິ ປຸນ ມຄ຺ຄຄ຺ຄຫຓໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໕໓. ມຄ຺ຄຍຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກວິນິມຸຕ຺ຕາ ເສສາ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຜສ຺ສາທໂຍ ຜລຎ຺ເຈວ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອເຕ ຈຕູຫິ ສຈ຺ເຈຫິ ວິນິສ຺ສຏາ ວິນິຄ຺ຄຕາ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ, ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສປິ ‘‘ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໕໕໕) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຜລຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທີນໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ເຈ, ອິຕເຣສຎ຺ຈ ມຄ຺ຄຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂສາມຎ຺ເຎນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ສງ຺ຄໂຫ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ສຈ຺ຈເທສນາຍປິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຕາ ອຸປປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ຂນ຺ຘາທໂຍ ພຫູ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ຠຄວຕາປິ ຕເຖວ ເທສິຕຕ຺ຕາ. ຠຄວຕາປິ ກສ຺ມາ ຕຖາ ເທສິຕາຕິ? ຕິວິຘສຕ຺ຕານຸຄ຺ຄຫສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ນາມຣູປຕທຸຠຍສມ຺ມຸຬ຺ຫວເສນ ຫິ ຕິກ຺ຂນາຠິຕິກ຺ຂມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ, ສງ຺ຂິຕ຺ຕມຊ຺ຌິມວິຕ຺ຖາຣຣຸຈິວເສນ ຈ ຕິວິຘາ ສຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ນາມສມ຺ມຸຬ຺ຫານໍ ຂນ຺ຘຄ຺ຄຫຓໍ ນາມສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຈຕຸຘາ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຣູປສມ຺ມຸຬ຺ຫານໍ ອາຍຕນຄ຺ຄຫຓໍ ຣູປສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຑ຺ເຒກາທສຘາ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອຸຠຍມຸຬ຺ຫານໍ ຘາຕຸຄ຺ຄຫຓໍ ອຸຠເຍສມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕຖາ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ, ສງ຺ຂິຕ຺ຕຣຸຈິການຎ຺ຈ ຂນ຺ຘາຄ຺ຄຫຓນ຺ຕ຺ຍາທິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິຕທຸຠຍເຫຕຸວເສນ ທິຏ຺ຐເມວ ອຸປກາຣາວຫໍ. ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ສຈ຺ຈຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສພ຺ພສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍ

ສມຸຈ຺ຈຍປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ປຈ຺ຈຍປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໑. ອິທານິ ¶ ຍຖາວຸຕ຺ຕນາມຣູປຘມ຺ມານໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປຏ຺ຐານນຍວເສນ ປຈ຺ຈເຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍສ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ເຍສໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂຕານໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ ເຍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ຍຖາ ເຍນາກາເຣນ ປຈ຺ຈຍາ ຐິຕິຍາ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຸປກາຣກາ, ຕໍ ວິຠາຄໍ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ, ເຕສໍ ¶ ປຈ຺ຈຍານໍ, ຕສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ສ ປເຠທໍ ອິຫ ອິມສ຺ມິໍ ສມຸຈ຺ຈຍສງ຺ຄຫານນ຺ຕເຣ ຐາເນ ຍຖາຣຫໍ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມ ສຕິ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍານໍ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍຠາວາກາຣານຸຣູປໍ ອິທານິ ປວກ຺ຂາມີຕິ ໂຍຊນາ.

໒. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຜລານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ເອຕສ຺ມາຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ, ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ. ນານປ຺ປກາຣານິ ຐານານິ ປຈ຺ຈຍາ ເອຕ຺ຖາຕ຺ຍາທິນາ ປຏ຺ຐານໍ, ອນນ຺ຕນຍສມນ຺ຕປຏ຺ຐານມຫາປກຣຓໍ, ຕຕ຺ຖ ເທສິຕນໂຍ ປຏ຺ຐານນໂຍ.

໓. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ນເຍສຸ. ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສ ຠາເວນ ຠວນສີລສ຺ສ ຠາໂວ ຕພ຺ຠາວຠາວີຠາໂວ, ໂສເຍວ ອາກາຣມຕ຺ຕໍ, ເຕນ ອຸປລກ຺ຂິໂຕ ຕພ຺ຠາວຠາວີຠາວາກາຣມຕ຺ໂຕປລກ຺ຂິໂຕ. ເອເຕເນວ ຕທຠາວາຠາວາກາຣມຕ຺ໂຕປລກ຺ຂິຕຕາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ. ອນ຺ວຍພ຺ຍຕິເຣກວເສນ ຫິ ປຈ຺ຈຍລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໔, ໔໐໖; ສໍ. ນິ. ໒.໒໑; ອຸທາ. ໑, ໒). ປຏິຈ຺ຈ ຜລໍ ເອຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕິຏ຺ຐຕິ ຜລໍ ເອຕ຺ຖ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ຐິຕິ, ອາຫຈ຺ຈ ວິເສເສຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາຕາ ຐິຕິ ອາຫຈ຺ຈປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນໂຍ ຫິ ຕພ຺ຠາວຠາວີຠາວາກາຣມຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍນິຍມວິເສສໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ¶ ອວິເສສໂຕວ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຍໍ ປນ ເຫຕາທິຕໍຕໍປຈ຺ຈຍານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍຠາວສາມຕ຺ຖິຍາກາຣວິເສສໍ ອຸປາທາຍ ວິເສເສຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອາຫຈ຺ຈປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິມາຣພ຺ຠ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອາຫຈ຺ຈ ກຓ຺ຐຕາລຸອາທີສຸ ປຫຣິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ ຐິຕິ ອາຫຈ຺ຈປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕີ’’ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ສວນມຕ຺ເຕເນວ ເຕສໍ ອວຫສິຕພ຺ພວຈນຕໍ ປກາເສຕິ. ນ ຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນໂຍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ນໂຍ ກຓ຺ຐຕາລຸອາທີສຸ ອນາຫຈ຺ຈ ເທເສຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ. ໂວມິສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ປຏ຺ຐານນຍມ຺ປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕພ຺ຠາວຠາວີຠາເວນ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ຈ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ອາຈຣິຍາ ສງ຺ຄຫກາຣາທໂຍ ປປຎ຺ເຈນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕິ, ມຍໍ ປນ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມາຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນຍວຓ຺ຓນາ

໔. ນ ¶ ວິຊານາຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ອວິນ຺ທິຍໍ ວາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິໍ ວິນ຺ທຕິ ປຏິລຠຕິ, ວິນ຺ທິຍໍ ວາ ກາຍສຸຈຣິຕາທິໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ເວທິຕພ຺ພໍ ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈາທິກໍ ນ ວິທິຕໍ ກໂຣຕິ, ອວິຊ຺ຊມາເນ ວາ ຊວາເປຕິ, ວິຊ຺ຊມາເນ ວາ ນ ຊວາເປຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີສຸ ຈຕູສຸ ອຎ຺ຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອວິຊ຺ຊາ ເອວ ປຈ຺ຈໂຍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ. ຕໂຕ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ, ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານິ. ເຕ ຕິວິຘາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖກາມຣູປາວຈຣາ ເຕຣສ ກຸສລເຈຕນາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ຈຕສ຺ໂສ ອາຣຸປ຺ປເຈຕນາ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ເອວເມຕາ ເອກູນຕິໍສ ເຈຕນາ ສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ເອກູນວີສຕິວິຘໍ, ປວຕ຺ຕິວເສນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວິຘໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ. ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປໍ. ຕຕ຺ຖ ນາມໍ ອິຘ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ, ຣູປໍ ປນ ຠູຕຸປາທາຍເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ ¶ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສຫຄຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປນ຺ຕິ ສຣູເປກເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈກ຺ຂາທີນິ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານິ, ເກສຎ຺ຈິ ມເຕນ ຣູປາທີນິ ຉ ພາຫິຣາຍຕນານິປິ ວາ ອາຍຕນໍ ນາມ. ຉ ອາຍຕນານິ ຈ ຉຏ຺ຐາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນໍ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິວເສນ ຉທ຺ວາຣິໂກ ຜສ຺ໂສ ຜສ຺ໂສ ນາມ. ສຸຂທຸກ຺ຂຸເປກ຺ຂາວເສນ ຕິວິຘາ ເວທນາ.

ກາມຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ຕິວິຘາ ຕຓ຺ຫາ. ຉຬາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ປນ ອຏ຺ຐສຕປ຺ປເຠທາ ໂຫນ຺ຕິ ກາມຸປາທານາທິວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸພ຺ພລາ ຕຓ຺ຫາ ຕຓ຺ຫາ ນາມ, ພລວຕີ ອຸປາທານໍ. ອສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍປຕ຺ຖນາ ວາ ຕຓ຺ຫາ ຕມສິ ໂຈຣານໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍຄ຺ຄຫຓໍ ອຸປາທານໍ ໂຈຣານໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຄຫຓໍ ວິຍ. ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາປຏິປກ຺ຂາ ຕຓ຺ຫາ, ສນ຺ໂຕສປ຺ປຏິປກ຺ຂໍ ອຸປາທານໍ. ປຣິເຍສນທຸກ຺ຂມູລໍ ຕຓ຺ຫາ, ອາຣກ຺ຂທຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປາທານນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ກມ຺ມຠໂວ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວຕິ ທຸວິໂຘ ຠໂວ. ຕຕ຺ຖ ປຐໂມ ຠວຕິ ເອຕສ຺ມາ ຜລນ຺ຕິ ຠໂວ, ໂສ ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລາທິວເສນ ເອກູນຕິໍສວິໂຘ. ທຸຕິໂຍ ປນ ຠວຕີຕິ ຠໂວ, ໂສ ກາມຠວາທິວເສນ ນວວິໂຘ. ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວປິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີຕິ ກມ຺ມຠໂວວ. ໂສ ຫິ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ອິຕໂຣ. ໂສ ຫິ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘສຠາໂວ ຊາຕິເຍວ, ນ ຈ ¶ ຕເທວ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕໍຕໍຄຕິອາທີສຸ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ຊາຕິ. ຕຖານິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປຸຣາຓຠາໂວ ຊຣາ. ເອຕສ຺ເສວ ເອກຠວປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ ມຣຓໍ. ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ ໂສໂກ. ຕສ຺ເສວ ວຈີປລາໂປ ປຣິເທໂວ. ກາຍິກທຸກ຺ຂເວທນາ ¶ ທຸກ຺ຂໍ. ມານສິກທຸກ຺ຂເວທນາ ໂທມນສ຺ສໍ. ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕເຈໂຕທຸກ຺ຂປ຺ປຠາວິໂຕ ຠຸໂສ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສຕິປິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓາທິເກ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕເຣ ອວິຊ຺ຊາທິເອເກກປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓໍ ປຘານຠາວໂຕ, ປາກຏຠາວໂຕ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອວິຊ຺ຊານຸສຍິເຕເຍວ ສນ຺ຕາເນ ສງ຺ຂາຣານໍ ວິປາກຘມ຺ມຠາເວນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາສງ຺ຂາຣາສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ສງ຺ຂາຣຊນິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຠວນ຺ຕເຣ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ນ ຫິ ຊນກາຠາເວ ຕສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ນາມຣູປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຘິຏ຺ຐານຠູຕວິຎ຺ຎາຓຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ປຕິຏ຺ຐຫຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍານາມຣູປໍ, ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ນາມຣູປນິສ຺ສຍເມວ ຉພ຺ພິຘຜສ຺ສສ຺ສ ທ຺ວາຣຠາເວນ ຍຖາຣຫໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ. ຜສ຺ໂສ ຈ ສຬາຍຕນສມ຺ຠເວເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສຕິ. ນ ຫິ ທ຺ວາຣາຠາເວ ຕສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ. ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສນ຺ໂຕເຍວ ເວທນໍ ເວທຍຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ. ເວທນີເຍສຸ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ເວທນາເຫຕຸກາ ຕຓ຺ຫາ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ. ຕຓ຺ຫາສິເນຫປິປາສິຕາເຍວ ຈ ອຸປາທານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຸປາທາຍ ທຬ຺ຫຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຓ຺ຫາຍ ຫິ ຣູປາທີນິ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕຖາ ຣູປາທິເຠເທຄຘິໂຕ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນໍ ສໍສາຣໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ອສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄປຣາມາສໍ ຂນ຺ເຘສຸ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍຄາຫຠູຕໍ ອຕ຺ຕວາທທສ຺ສນທ຺ວຍຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ຐຸປາທາທີນມ຺ປິ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ. ຍຖາຣຫໍ ສມ຺ປໂຍຄານຸສຍວເສນ ອຸປາທານປຕິຏ຺ຐິຕາເຍວ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມາຍູຫນາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຸປາທານໍ ຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ. ອຸປປຕ຺ຕິຠວສງ຺ຂາຕາ ຈ ຊາຕິ ກມ຺ມຠວເຫຕຸກາເຍວ ¶ . ພີຊໂຕ ອງ຺ກຸໂຣ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມຸປລພ຺ຠຕີຕິ ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ນາມ. ສຕິ ຈ ຊາຕິຍາ ເອວ ຊຣາມຣຓສມ຺ຠໂວ. ນ ຫິ ອຊາຕານໍ ຊຣາມຣຓສມ຺ຠໂວ ໂຫຕີຕິ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓານໍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອວເມເຕສໍ ຕພ຺ຠາວຠາວີຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈຍປຣມ຺ປຣວິຘິນາ, ນ ¶ ປນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທີຫິ ເອຕສ຺ສ ວຏ຺ຏສງ຺ຂາຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ສຸຂາທີຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສສ຺ສ, ສກລສ຺ສ ວາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ທຸກ຺ຂຣາສິສ຺ສ ນ ສຸຂສຸຠາທີນໍ ສມຸທໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຍສງ຺ຄຫາຘິກາເຣ.

໕. ອຕຕິ ສຕຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອທ຺ຘາ, ກາໂລ.

໖. ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ ອຕີຕຠວປຣິຍາປນ຺ນເຫຕູນເມເວຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ, ອທ຺ຘາຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ຘມ຺ມານເມວ ຄຫຓໍ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາລສ຺ສ ອນຸປລພ຺ຠນໂຕ. ນິຣຸທ຺ຘານຸປ຺ປາທາ ເອວ ຫິ ຘມ຺ມາ ອຕີຕານາຄຕກາລວເສນ ອຸປ຺ປາທາທິກ຺ຂຓຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນາ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລວເສນ ໂວຫຣີຍນ຺ຕິ. ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ອນາຄໂຕ ອທ຺ຘາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເຫຕຸໂຕ ອນາຄເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ. ມຊ຺ເຌ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາ ອຕີຕເຫຕຸໂຕ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກຜລສຠາວຕ຺ຕາ, ອນາຄຕຜລສ຺ສ ອິຘ ເຫຕຸສຠາວຕ຺ຕາ ຈ ມຊ຺ເຌ ວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາ.

໘. ນນຸ ໂສກປຣິເທວາທໂຍປິ ອງ຺ຄຠາເວນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ໂສກາທິວຈນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ. ໂສກາທິວຈນໍ ຊາຕິຍາ ນິສ຺ສນ຺ທສ຺ສ ອມຸຂ຺ຍຜລມຕ຺ຕສ຺ສ ນິທສ຺ສນໍ, ນ ປນ ວິສຸໍ ອງ຺ຄທສ຺ສນນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໙. ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາປິ ¶ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກິເລສຠາວສາມຎ຺ຎໂຕ ອວິຊ຺ຊາຄ຺ຄຫເຓນ ຕຓ຺ຫຸປາທານານິ, ກມ຺ມຠວສາມຎ຺ຎໂຕ ສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫເຓນ ກມ຺ມຠໂວ ຄຫິໂຕ. ຕຖາ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເຕສໍ ຄຫເຓນ ເຕສໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນານໍ ຊາຕິຊຣາຠງ຺ຄາວ ຊາຕິຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຊາຕິຊຣາມຣຓຄ຺ຄຫເຓນາ’’ຕ຺ຍາທິ.

໑໐. ອຕີເຕ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈາຕິ ສຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣານໍ, ສງ຺ຄຫວເສນ ຄຫິຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວານຎ຺ຈ ວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ອຕີຕຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ, ອິທານິ ຜລປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ອຕີຕເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ອິຘ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓາທິຜລປຎ຺ຈກໍ. ອິທານິ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈາຕິ ສຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ສງ຺ຄຫໂຕ ລທ຺ຘານໍ ¶ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣານໍ ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ ວເສນ ອາຍຕິໍ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ອິທານິ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ. ອາຍຕິໍ ຜລປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ຊາຕິຊຣາມຣຓຄ຺ຄຫເຓນ ວຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ອນາຄເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກວິຎ຺ຎາຓາທິຜລປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ເອວໍ ວີສຕິ ອຕີຕາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາກິຣິຍນ຺ຕີຕິ ອາກາຣາ.

ອຕີຕເຫຕູນໍ, ອິທານິ ຜລປຎ຺ຈກສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ອິທານິ ຜລປຎ຺ຈກສ຺ສ, ອິທານິ ເຫຕູນຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ, ອິທານິ ເຫຕູນໍ, ອາຍຕິໍ ຜລສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກຕິ ເອວໍ ຕິສນ຺ຘິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓານມນ຺ຕຣາ ເອໂກ, ເວທນາຕຓ຺ຫານມນ຺ຕຣາ ເອໂກ, ຠວຊາຕີນມນ຺ຕຣາ ເອໂກ ສນ຺ຘີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ເຫຕຸໂຕຜລສ຺ສ ອວິຈ຺ເຉທປ຺ປວຕ຺ຕິຠາວໂຕ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ຘຠູໂຕ ປຐໂມ ສນ຺ຘິ, ຕຖາ ຕຕິໂຍ, ທຸຕິໂຍ ປນ ຜລໂຕ ເຫຕຸໂນ ອວິຈ຺ເຉທປ຺ປວຕ຺ຕິຠາວໂຕ ຜລເຫຕຸສມ຺ພນ຺ຘຠູໂຕ. ຜລຠູໂຕປິ ຫິ ¶ ຘມ຺ໂມ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເຫຕຸສຠາວສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ. ສງ຺ຂິປີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ, ວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ຈາຕິ ສງ຺ເຂໂປ, ອຕີຕເຫຕຸ, ເອຕຣຫິ ວິປາໂກ, ເອຕຣຫິ ເຫຕຸ ອາຍຕິໍ ວິປາໂກຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສງ຺ເຂປາຕິ ຈຕຸສງ຺ເຂປາ.

໑໑. ກມ຺ມຠວສງ຺ຂາໂຕ ຠເວກເທໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍເຈຕນາ ຠໂວ ນາມ, ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍເຈຕນາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອວເສສາ ຈາຕິ ວິຎ຺ຎາຓາທິປຎ຺ຈກຊາຕິຊຣາມຣຓວເສນ ສຕ຺ຕວິຘາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຜລວເສນ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ. ອຸປປຕ຺ຕິຠວສງ຺ຂາໂຕ ຠເວກເທໂສຕິ ປນ ອນາຄຕປຣິຍາປນ຺ນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຠວ-ສທ຺ເທນ ກມ຺ມຠວສ຺ສປິ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ຠເວກເທສ-ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ໂຕ.

໑໒. ປຸພ຺ພນ຺ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ມູລໍ. ອປຣນ຺ຕສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ມູລນ຺ຕິ ອາຫ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາວເສນ ທ຺ເວ ມູລານີ’’ຕິ.

໑໓. ເຕສເມວ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕານໍ ວຏ຺ຏມູລານໍ ນິໂຣເຘນ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມຕາປຕ຺ຕິຍາ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘໂຕ ສິທ຺ຘາຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ວຏ຺ຏໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອຠິຓ຺ຫໂສ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຊຣາມຣຓສງ຺ຂາຕາຍ ມຸຈ຺ຉາຍ ປີຬິຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ໂສກາທິສມປ຺ປິຕານໍ ກາມາສວາທິອາສວານໍ ສມຸປ຺ປາທໂຕ ປຸນ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ອາສວສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໐໓) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ອວິຊ຺ຊາຍປິ ປຈ຺ຈໂຍ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ, ອິຕຣຖາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຈກ຺ກໍ ¶ ອພທ຺ຘໍ ສິຍາຕິ. ອິຈ຺ເຈວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາພທ຺ຘໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອນາທິກໍ ອາທິຣຫິຕໍ ຕິຠູມກປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ເຕຠູມກໍ ກິເລສກມ຺ມວິປາກວເສນ ຕິວຏ຺ຏຠູຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ປຏ຺ຐເປສິ ປຎ຺ຎເປສິ ມຫາມຸນິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຏ຺ຐານນຍວຓ຺ຓນາ

໑໔. ເອວໍ ¶ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນຍໍ ວິຠາຄໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຏ຺ຐານນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິໂນຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ເອເຕນາຕິ ເຫຕຸ. ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕຸສທ຺ທານໍ ຫິ-ສທ຺ໂທ ອິຘ ປຕິຏ຺ຐຕ຺ໂຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຫິໂນຕິ ວາ ເອເຕນ ກມ຺ມນິທານຠູເຕນ ອຸທ຺ຘໍ ໂອຊໍ ອຠິຫຣນ຺ເຕນ ມູເລນ ວິຍ ປາທໂປ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຜລໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຫຕຸ. ເຫຕຸ ຈ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ. ເຫຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຫຕຸຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມູລຏ຺ເຐນ ເຫຕຸ, ອຸປກາຣຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ມູລຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ປນ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ນາມຘມ຺ມານຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລານິ ວິຍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສາຘນສງ຺ຂາຕມູລຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣກາ ຉ ຘມ຺ມາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອາລມ຺ພີຍຕິ ທຸພ຺ພເລນ ວິຍ ທຓ຺ຑາທິກໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກຫິ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຫິ ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ນາມ. ນ ຫິ ໂສ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖິ, ໂຍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາວໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຕ຺ຕາຘີນປ຺ປວຕ຺ຕີນໍ ປຕິຠູໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ.

ນ ວິຊ຺ຊຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນນ ສຫ ອນ຺ຕຣໍ ເອຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສາຕິ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ. ສຓ຺ຐານາຠາເວນ ສຸຏ຺ຐຸ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣໍ ອນຸຣູປຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຊນນສມຕ຺ໂຖ ປຸຣິມປຸຣິມນິຣຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ໂມ ‘‘ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ’’, ‘‘ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ຈ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ເຕເນວ ຫິ ເນສໍ ວິເສໂສ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ສມນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘສ຺ເສວາຘິວຈນໍ. ນ ຫິ ເຕສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເຠໂທ ອຸປລພ຺ຠຕິ ¶ . ຍໍ ປນ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຖານນ຺ຕຣຕາຍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ກາລານນ຺ຕຣຕາຍ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ, ຕໍ ‘‘ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕ຺ຍາທີຫິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗) ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ຫິ ສຕ຺ຕາຫາທິກາລໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ອຠິນິເວສໍ ອກຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕໂຕເວຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ, ນ ອຕ຺ຖໂຕ. ປຸພ຺ພຘມ຺ມນິໂຣຘສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຉາຊາຕຘມ຺ມຸປ຺ປາທນສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາຠາເວນ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາຍ ນິໂຣໂຘ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາ, ‘‘ອິທມິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ, ອິທໍ ເຫຏ຺ຐາ, ອິທໍ ສມນ຺ຕໂຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ວິຍ ສຸຏ຺ຐຸ ອນນ຺ຕຣຠາເວນ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິໂຣໂຘ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາຕິ ເອວໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕໂຕວ ເຠໂທ. ນິໂຣຘປຈ຺ຈຍສ຺ສປິ ຫິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ອສຎ຺ຎຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິມສ຺ສ ຈ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກາລນ຺ຕເຣປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ຜລປຏິສນ຺ຘີນໍ ອນ຺ຕຣາ ສມານຊາຕິເຍນ ອຣູປຘມ຺ເມນ ພ຺ຍວຘານາຠາວໂຕ ຠິນ຺ນຊາຕິການຎ຺ຈ ຣູປຘມ຺ມານໍ ພ຺ຍວຘານກຣເຓ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ນິຣນ຺ຕຣຸປ຺ປາທເນ ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ວິຍ ອຸປ຺ປາທເນ ຈ ສມຕ຺ຖຕາ ອຕ຺ຖີຕິ ເຕສມ຺ປິ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມໂຕ ອວິເສເສປິ ຕຖາ ຕຖາ ພຸຊ຺ຌນການໍ ເວເນຍ຺ຍານໍ ວເສນ ອຸປສຄ຺ຄຕ຺ຖວິເສສມຕ຺ຕໂຕວ ເຠໂທ ປຈ຺ເຈຕພ຺ໂພຕິ.

ອຕ຺ຕໂນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຫຸປ຺ປນ຺ນານມ຺ປິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປກາສສ຺ສ ປທີໂປ ວິຍ ສຫຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສຫຸປ຺ປາທຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ, ອຣູປິໂນ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ, ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸວິປາກາ ຈ ຘມ຺ມາ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠຍມານໍ ຕິທຓ຺ຑໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກຘມ຺ມານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຕາວເສເນວ ¶ ຈ ອຸປກາຣກຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາ, ນ ສຫຊາຕມຕ຺ເຕນາຕິ ອຍເມເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິເສໂສ. ຕຖາ ຫິ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຠາວີເຍວ ໂກຈິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຠາວິໂນ ນາມສ຺ສ ອຸປາທາຣູປານໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຠາວີນໍ ມຫາຠູຕານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ. ຍທິ ຫິ ສຫຊາຕຠາເວເນວ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣການໍ ອຸປກາຣກຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາ ສິຍາ, ຕທາ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາເນຫິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຈິຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສ ¶ ປໂຏ ວິຍ ສຫຊາຕນາມຣູປານໍ ນິສ຺ສຍຠູຕາ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາ, ຕຣຸປພ຺ພຕາທີນໍ ປຖວີ ວິຍ ອາຘາຣຓໂຕເຍວ ສຫຊາຕຣູປສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ນິສ຺ສຍາ ຠູຕຣູປໍ, ວຕ຺ຖຸ ຈາຕິ ອິເມ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ນາມ ນິສ຺ສີຍຕິ ນິສ຺ສິຕເກຫີຕິ ກຕ຺ວາ, ພລວຠາເວນ ນິສ຺ສໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ອຸປ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕິສຍໂຊຕກຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ປນ ເຠທໍ ວກ຺ຂຕິ.

ຉ ວຕ຺ຖູນິ, ຉ ອາຣມ຺ມຓານິ ຈາຕິ ອິເມ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໂຕ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ. ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍ ອສຕິ ສນ຺ຕານຏ຺ຐິຕິເຫຕຸຠາວໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຠາເວນ ອຸປກາຣກາ ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ຄິຊ຺ຌໂປຕກສຣີຣານໍ ອາຫາຣາສາ ເຈຕນາ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຸຣິມປຸຣິມປຣິຈິຕຄນ຺ໂຖ ວິຍ ອຸຕ຺ຕຣອຸຕ຺ຕຣຄນ຺ຖສ຺ສ ກຸສລາທິຠາເວນ ອຕ຺ຕສທິສສ຺ສ ປຄຸຓພລວຠາວວິສິຏ຺ຐອຕ຺ຕສມານຊາຕິຍຕາຄາຫຓໍ ອາເສວນໍ, ເຕນ ປຈ຺ຈຍາ ສຊາຕິຍຘມ຺ມານໍ ສຊາຕິຍຘມ຺ມາວ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ. ຠິນ຺ນຊາຕິກາ ຫິ ຠິນ຺ນຊາຕິເກຫິ ອາເສວນປຄຸເຓນ ປຄຸຓພລວຠາວວິສິຏ຺ຐໍ ກຸສລາທິຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິໍ ¶ ຄາຫາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ຈ ສຍໍ ຕໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ອນນ຺ຕຣາຕີຕານິ ໂລກິຍກຸສລາກຸສລານິ ເຈວ ອນາວຊ຺ຊນກິຣິຍຊວນານິ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂຍຄສງ຺ຂາຕກິຣິຍາຠາເວນ ສຫຊາຕານໍ ນານາກ຺ຂຓິການໍ ວິປາການໍ, ກຏຕ຺ຕາຣູປານຎ຺ຈ ອຸປກາຣິກາ ເຈຕນາ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ.

ອຕ຺ຕໂນ ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາເວນ ສຫຊາຕນາມຣູປານໍ ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາວາຍ ອຸປກາຣກາ ວິປາກຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ວິປາກປຈ຺ຈໂຍ. ເຕ ຫິ ປໂຍເຄນ ອສາເຘຕພ຺ພຕາຍ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ນິປ຺ຜຊ຺ຊມານມຕ຺ຕໂຕ ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາວາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ກິເລສວູປສມສນ຺ຕຠາວາ. ຕຖາ ສນ຺ຕຠາວໂຕເຍວ ຫິ ຠວງ຺ຄາທໂຍ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ອຠິນິປາຕສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓມຕ຺ຕາ ປນ ວິປາກາ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍາວ. ຊວນປ຺ປວຕ຺ຕິຍາວ ເນສໍ ຣູປາທິຄ຺ຄຫິຕຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ຣູປາຣູປານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ເຕນ ອຸປກາຣກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ. ສຕິປິ ຫິ ຊນກຠາເວ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຕເມວ ອາຫາຣສ຺ສ ປຘານກິຈ຺ຈໍ. ຊນຍນ຺ໂຕປິ ອາຫາໂຣ ອວິຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ວ ຊເນຕີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຠາໂວ ວ ອາຫາຣຠາໂວ. ເຕສຸ ເຕສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸວຕ຺ຕາປນສງ຺ຂາຕາຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ.

ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານວເສນ ¶ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓນິຊ຺ຌານກາ ວິຕກ຺ກາທໂຍ ຌານປຈ຺ຈໂຍ. ສຸຄຕິໂຕ ປຸຎ຺ຎໂຕ, ທຸຄ຺ຄຫິໂຕ ປາປໂຕ ວາ ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທໂຍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈໂຍ.

ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຠິນ຺ນາປິ ເອກີຠາວຄຕາ ວິຍ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວສງ຺ຂາຕສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂເຓນ ອຸປກາຣກາ ນາມຘມ຺ມາ ວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ພນ຺ຘຕາຍ ຍຸຕ຺ຕາປິ ສມານາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ¶ ວິສໍສຏ຺ຐຕາຍ ນານຕ຺ຕຸປຄມເນນ ອຸປກາຣກາ ວຕ຺ຖຸຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ.

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຠາວສງ຺ຂາເຕນ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ຕາທິສສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ເຕນ ອຸປກາຣກາ ‘‘ສຫຊາຕໍ ປຸເຣຊາຕ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ວກ຺ຂມານຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ. ສຕິປິ ຫິ ຊນກຕ຺ເຕ ຐິຕິຍໍເຍວ ສາຕິສໂຍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍານໍ ພ຺ຍາປາໂຣຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕາວ ເຕສໍ ຄຫິຕາ. ເອກສ຺ມິໍ ຜສ຺ສາທິສມຸທາເຍ ປວຕ຺ຕມາເນ ທຸຕິຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕິຍາ ໂອກາສໍ ອລຠນ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕຣມຸປ຺ປຊ຺ຊມານກຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ໂອກາສທານວເສນ ອຸປກາຣກາ ອນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ.

ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວາວິຄມເນນ ອປ຺ປວຕ຺ຕມານານໍ ວິຄຕຠາເວນ ອຸປກາຣກາເຍວ ຘມ຺ມາ ວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ. ນິໂຣຘານຸປຄມນວເສນ ອຸປກາຣກາ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍາ ວ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ. ສສຠາວຕາມຕ຺ເຕນ ອຸປກາຣກຕາ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາ, ນິໂຣຘານຸປຄມນວເສນ ອຸປກາຣກຕາ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍຕາຕິ ປຈ຺ຈຍຕາວິເສໂສ ເນສໍ ຘມ຺ມາວິເສເສປິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ສມຕ຺ຖຕາວິເສສໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຎຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ຈຕຸວີສຕິປຈ຺ຈຍາ ເທສິຕາຕິ ຠຄວຕິ ສທ຺ຘາຍ ‘‘ເອວໍ ວິເສສາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ສຸຕມຍຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕາຠາວນາມຍຎາເຓຫິ ຕທຠິສມຍາຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ອວິເສເສປິ ຫິ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍສ຺ສ ຕຖາ ຕຖາ ວິເນຕພ຺ພປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕປິ ປຈ຺ຈໂຍ ປຸນ ປກາຣນ຺ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອເຫຕຸກທຸກໍ ວຕ຺ວາປິ ເຫຕຸວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕທຸກໍ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໕. ນາມໍ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕໍ ນາມໍ ຕາທິສສ຺ເສວ ນາມສ຺ສ ຉຘາ ຉຫາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕເທວ ນາມຣູປີນໍ ສມຸທິຕານໍ ¶ ປຎ຺ຈຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຣູປສ຺ສ ປຸນ ຠູຕຸປາທາຍເຠທສ຺ສ ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຣູປຎ຺ຈ ນາມສ຺ສ ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນາມຣູປານິ ນາມສ຺ສ ທ຺ວິຘາ ທ຺ວິປ຺ປກາຣາ ¶ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວຍໍ ປນ ນາມຣູປທ຺ວຍໍ ສມຸທິຕໍ ທ຺ວຍສ຺ສ ຕາທິສສ຺ເສວ ນາມຣູປທ຺ວຍສ຺ສ ນວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍາ ຉພ຺ພິຘາ ຐິຕາ.

໑໖. ວິປາກພ຺ຍາກຕໍ ກມ຺ມວເສນ ວິປາກຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ກມ຺ມເວຄກ຺ຂິຕ຺ຕປຕິຕໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ປຣິຠາເວຕ຺ວາ ເນວ ອຎ຺ຎໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ນ ຈ ປຸຣິມວິປາການຸຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ນ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ອາເສວເນ ເອກ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒໒໑) ວຈນໂຕ ຈ ອເຫຕຸກກິຣິເຍສຸ ຫສິຕຸປ຺ປາທສ຺ເສວ ອາເສວນຕາອຸທ຺ຘຣເຓນ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຊວນາເນວ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຣິມານິ ຊວນານີ’’ຕ຺ຍາທິ. ອວິເສສວຈເນເປຕ຺ຖ ໂລກິຍກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຊວນາເນວ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຊວນານໍ ອາເສວນຠາວສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ.

ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐານຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໒) ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ປນ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ກຸສລໍ ຠິນ຺ນຊາຕິກສ຺ສ ປຸເຣຈຣຕ຺ຕາ ນ ເຕນ ອາເສວນຄຸຓໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ຜລຈິຕ຺ຕານິ ຈ ຊວນວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິປິ ວິປາກາພ຺ຍາກເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາເສວນໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎໍ ຄາຫາເປນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ ‘‘ອາເສວນວິນິມຸຕ຺ຕໍ ຊວນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອິຕຣຖາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອສມເປກ຺ຂິຕາຠິຘາຍກຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ໂຄ ສິຍາ. ມຄ຺ໂຄ ປນ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂຕ ອາເສວນໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ນຕ຺ຖິ ຠູມິອາທິວເສນ ນານາຊາຕິຕາຍ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ໂຄຕ຺ຣຠຸ ¶ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂວທານໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໖). ເອກຸປ຺ປາທາທິຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓາຠາວໂຕ ສຫຸປ຺ປນ຺ນານມ຺ປິ ຣູປຘມ຺ມານໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

໑໗. ເຫຕຸຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ສຫຊາຕານໍ ນາມ ຣູປານນ຺ຕິ ຕໂຍເປເຕ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານໍ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ສຫຊາຕານໍ ນາມານຎ຺ຈ ເຫຕາທິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ສຫຊາຕຣູປນ຺ຕິ ຫິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານໍ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ສຫຊາຕາ ເຈຕນາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິປິ ສຫຊາຕເຈຕນາ. ສຫຊາຕານໍ ນາມ ຣູປານນ຺ຕິ ສພ຺ພາປິ ເຈຕນາ ນາມານໍ, ປຏິສນ຺ຘິສຫຄຕາ ເຈຕນາ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປານໍ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ຕສຫຄຕາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປານຎ຺ຈ. ນານາກ຺ຂຓິກາ ¶ ເຈຕນາຕິ ວິປາກກ຺ຂຓໂຕ ນານາກ຺ຂເຓ ອຕີຕຠວາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາ. ນາມຣູປານນ຺ຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ນາມຣູປານໍ. ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓາທິກາ ວິປາກາ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ຫິ ຣູປໍ ວິປາກໂວຫາຣໍ ນ ລຠຕິ ອຣູປຘມ຺ມຠາເວນ, ສາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຈ ກມ຺ມສທິເສສຸ ອຣູປຘມ຺ເມສ຺ເວວ ວິປາກ-ສທ຺ທສ຺ສ ນິຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ.

໑໘. ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໂຕ ປຸເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິມສ຺ສ ຣູປກາຍສ຺ສ. ກຖໍ ປນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍໍ ປຈ຺ຉາຊາຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕາຕິ? ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍ ອສຕິ ສນ຺ຕານຏ຺ຐິຕິເຫຕຸກຠາວໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸຠາວຸປຕ຺ຖມ຺ຠເນ ອິມສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂຣຕິ ນ ໂກຈິ ວິໂຣໂຘ.

໑໙. ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ¶ ຈກ຺ຂາທິວຕ຺ຖູນໍ ອສມ຺ຠວໂຕ, ສຕິ ຈ ສມ຺ຠເວ ຕໍຕໍວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວານຸປຄມນໂຕ, ຫທຍວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸເຣຊາຕກຕາຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉວຕ຺ຖູນິ ປວຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ’’ຕິ ຈ ອິທໍ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕນິທ຺ເທເສ ອາຄຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຫາວາເຣ ປນ ‘‘ເສກ຺ຂາ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວາ ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໔) ອວິເສເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຈກ຺ຂາທີນມ຺ປິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ລພ຺ຠຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ເຫຕໍ ສິທ຺ຘໍ, ຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣິກວີຖິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕໍ ໂຫຕີຕິ.

໒໒. ປກຕິຍາ ເອວ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣຣຫິເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ. ອາຣມ຺ມຓານນ຺ຕເຣຫິ ອສໍມິສ຺ໂສ ປຸຖເຄວ ໂກຈິ ອຸປນິສ຺ສໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ປກໂຕ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ. ປກໂຕຕິ ເຈຕ຺ຖ ປ-ກາໂຣ ອຸປສຄ຺ໂຄ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຠາເວນ ສນ຺ຕາເນ ນິປ຺ຜາທິຕຠາວໍ, ອາເສວິຕຠາວຎ຺ຈ ທີເປຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ ຣາຄາທິ, ສທ຺ຘາທິ, ອຸປເສວິໂຕ ວາ ອຸຕຸໂຠຊນາທິ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ. ຕຖາ ເຈວ ນິທ຺ທິສຕິ.

໒໓. ຄຣຸກຕນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕໍ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ¶ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໓) ທານສີລອຸໂປສຖກມ຺ມປຸພ຺ເພກຕສຸຈິຓ຺ຓຌານໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານມຄ຺ຄາທີນິ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ອສ຺ສ ນິທ຺ເທໂສ ປວຕ຺ໂຕ.

໒໔. ‘‘ປຸຣິມາ ¶ ປຸຣິມາ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓) ນເຍນ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ສທ຺ຘິໍ ນານຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕ຺ຍາທິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣໍ ອນຸຣູປຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສນ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ພລວກາຣຓວເສນ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ.

໒໕. ຍຖາຣຫໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ຣາຄາທໂຍ…ເປ… ເສນາສນຎ຺ຈາຕິ ໂຍຊນາ. ຣາຄາທໂຍ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນິປ຺ຜາທິຕາ, ປຸຄ຺ຄລາທໂຍ ພຫິທ຺ຘາ ເສວິຕາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິເຍນ –

‘‘ຣາຄສທ຺ຘາທໂຍ ຘມ຺ມາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕມນຸວາສິຕາ;

ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣຘມ຺ມາ ຈ, ພຫິທ຺ໂຘປນິເສວິຕາ’’ຕິ. (ນາມ. ປຣິ. ໘໒໗);

ອຖ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ກຸສລາທິຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຍຖາຐິຕວເສເນວ ໂຍຊນາ ອຕ຺ຕໂນ ຫິ ຣາຄາທໂຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສລາທິຘມ຺ມານໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາທິເກ ນິສ຺ສາຍ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ປເຣສຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມຣາຄາທໂຍ ນິສ຺ສາຍ ກາມຠວາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ, ຣາຄາທິວູປສມຕ຺ຖຎ຺ຈ ທານສີລອຸໂປສຖຊ຺ຌານາຠິຎ຺ຎາວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຠາວນາ, ຣາຄາທິເຫຕຸກາ ຈ ອຸປຣູປຣິຣາຄາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຍຖາຣຫໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ, ຕໍ ຕໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈຍມຫາປເທໂສ ເຫສ, ຍທິທໍ ‘‘ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ພຫຸຘາ ໂຫຕິ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ’’ຕິ. ສທ຺ຘາທໂຍຕິ ສີລສຸຕຈາຄປຎ຺ຎາ. ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາທິກຎ຺ຫິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ທານສີລາທໂຍ, ຕຖາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາທໂຍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ¶ ປເຣສຎ຺ຈ ທານສີລາທໂຍ ¶ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປາກຏເມຕໍ. ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ກາຍິກໍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ. ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາທິປຸຄ຺ຄໂລ. ໂຠຊນນ຺ຕິ ສປ຺ປາຍາທິໂຠຊນໍ, ອຸຕຸປິ ຕາທິໂສວ.

໒໗. ‘‘ອຘິປຕິ…ເປ… ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ສງ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຄຣຸກຕມາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຣຸກຕມາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓອສ຺ສາທາທິນາ ຄຣຸກຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ຌານມຄ຺ຄຜລວິປສ຺ສນານິພ຺ພານາທິເຠທໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓອສ຺ສາທາທິມຄ຺ຄຜລາທິຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕາຘີເນ ກໂຣຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ ນາມ. ຄຣຸກາຕພ຺ພຕາມຕ຺ເຕນ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ. ຄຣຸກໂຕປິ ພລວກາຣຓຏ຺ເຐນ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ສຫຊາຕາ…ເປ… ນາມຣູປານນ຺ຕິ ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕວີຣິຍວີມໍສານໍ, ວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ສຫຊາຕາຘິປຕິ ຍຖາຣຫໍ ສຫຊາຕນາມຣູປານໍ ປວຕ຺ຕິຍໍເຍວ ສຫຊາຕາຘິປຕິວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ.

໒໘. ຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ອຣູປຘມ຺ມໍ ປຕິ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຕາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ວຕ຺ຖຸວິປາກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ –

໓໐. ຍສ຺ມາ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຸປຕ຺ຖມ຺ຠນວເສເນວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາ, ນ ສຫຊາຕມຕ຺ຕໂຕຕິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຣູປໍ ນາມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ຕຖາ ອຸປາທາຣູປານິ ຈ ຠູຕຣູປານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຫາຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

໓໑. ນນຸ ຈ ‘‘ອຣູປິໂນ ອາຫາຣາ ສຫຊາຕານໍ ນາມຣູປານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ອສຎ຺ຎີນໍ ສຫຊາຕາຫາຣສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ’’ຕິ ກຖມິທໍ ນີຍຕີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາຣວສປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ¶ , ຕໍສຫຄຕານມ຺ປິ ວາ ເສສາຫາຣານໍ ກມ຺ມູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕປຣິຍາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ອາຫາຣປຈ຺ຈຍຠາວໂຕຕິ.

໓໒. ‘‘ປຎ຺ຈ ປສາທາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ນນຸ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍາ ນ ຄຫິຕາຕິ? ສຈ຺ຈໍ ນ ຄຫິຕາ. ຍທິປິ ເຕສໍ ລິງ຺ຄາທີຫິ ອນຸວຕ຺ຕນີຍຕາ ອຕ຺ຖິ, ສາ ປນ ນ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ຍຖາ ຫິ ຊີວິຕາຫາຣາ ເຍສໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອນຸປາລກາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກາ ອຕ຺ຖິ, ອວິຄຕປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຈ ¶ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຠາວາ ລິງ຺ຄາທີນໍ ເກນຈິ ອຸປກາເຣນ ອຸປກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເກວລໍ ປນ ຍຖາສເກເຫວ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ຕມານໍ ລິງ຺ຄາທີນໍ ຍຖາ ອິຕ຺ຖາທິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ຕໍ-ສຫິຕສນ຺ຕາເນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ລິງ຺ຄາທີຫິ ອນຸວຕ຺ຕນີຍຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕາ ຈ ເນສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ເຕສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ.

໓໓. ເຍສໍ ນາມານໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕານໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕານໍ, ເຍສຎ຺ຈ ຣູປານໍ ນາມສນ຺ນິສ຺ສເຍເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ສມ຺ປໂຍຄາສງ຺ກາ ໂຫຕິ, ເຕສເມວ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ. ຣູປານໍ ປນ ຣູເປຫິ ສາສງ຺ກາ ນຕ຺ຖິ. ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສເຍເນວ ຊາຍນ຺ຕານໍ ວິສຍຠາວມຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເຕນາປິ ເຕສໍ ສມ຺ປໂຍຄາສງ຺ກາ ນຕ຺ຖີຕິ ເຍສໍ ສມ຺ປໂຍຄາສງ຺ກາ ອຕ຺ຖິ, ເຕສເມວ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາປິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ໂອກ຺ກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖູ’’ຕ຺ຍາທິ.

໓໔. ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພາກາເຣນ ຍຖາຣຫໍ ນາມວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຕິວິຘໍ ສຫຊາຕໍ, ທຸວິຘໍ ປຸເຣຊາຕໍ, ເອກວິຘໍ ປຈ຺ຉາຊາຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຊາຕໍ, ອາຫາເຣສຸ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ, ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຠາເວນ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ຕາທິສສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ¶ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖິຠາວາຠາເວນ ອນຸປກາຣການເມວ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ອຸປກາຣກຕາ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຠາໂວຕິ ນຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສພ຺ພທາ ຠາວິໂນ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາ, ອວິຄຕປຈ຺ຈຍຕາ ຈ. ອຸປ຺ປາທາທິຍຸຕ຺ຕານໍ ວາ ນຕ຺ຖິຠາໂວປກາຣກຕາວິຣຸທ຺ໂຘ, ວິຄຕຠາໂວປກາຣກຕາວິຣຸທ຺ໂຘ ຈ ອຸປກາຣກຠາໂວ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາທິກາຕິ ນ ຕສ຺ສ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ໂຄ. ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ໂອຊາ ວິຍ ຐິຕິກ຺ຂເຓວ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາ ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍສຸ ນ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໕. ອິທານິ ສພ຺ເພປິ ປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ເຂປໂຕປິ ຈຕຸຘາເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາຣມ຺ມຓູ…ເປ… ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ໂສ ໂກຈິ ປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ໂຍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສກສກປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ກມ຺ມເຫຕຸກຕ຺ຕາ ຈ ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຜລເຫຕູປຈາຣວເສນ ສພ຺ເພປິ ກມ຺ມສຠາວໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ໂລກສມ຺ມຸຕິວເສນ ຈ ວິຊ຺ຊມານາເຍວາຕິ ສພ຺ເພປິ ຈຕູສຸ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໓໖. ອິທານິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຫຊາຕຣູປ’’ນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ນ ອວິເສສໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ¶ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຫຊາຕຣູປ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປາຠາວໂຕ ປວຕ຺ຕິຍໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກຫິ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິນິຍມາຠາວໂຕ ສຫຊາຕຣູປນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປສງ຺ຂາຕກມ຺ມຊຣູປານຎ຺ຈ ວເສນ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານິ ຣູປານິ ກຏຕ຺ຕາຣູປານິ.

໓໗. ອິຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສມ຺ຠວາ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ເຕກາລິກາ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣອາເສວນນຕ຺ຖິວິຄຕວເສນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຕີຕກາລິການໍ, ກມ຺ມປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຕີຕວຕ຺ຕມານວເສນ ທ຺ວິກາລິກສ຺ສ, ອາຣມ຺ມຓອຘິປຕິອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍານໍ ຕິກາລິການໍ ¶ , ອິຕເຣສໍ ປນ຺ນຣສນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລິການຎ຺ຈ ວເສນ ກາລຕ຺ຕຍວນ຺ໂຕ, ນິພ຺ພານປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ກາລວິມຸຕ຺ຕາ ຈ, ຈກ຺ຂາທິຣາຄາທິສທ຺ຘາທິວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ຈ, ປຸຄ຺ຄລອຸຕຸໂຠຊນາທິວເສນ ຕໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ຈ, ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ສງ຺ຂຕາ ຈ, ກຖາ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຠາເວນ ອສງ຺ຂຕາ ຈ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນາມຣູປານໍ ວເສນ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕິວິຘາ ຐິຕາ ສພ຺ພຖາ ປຏ຺ຐາເນ ອນນ຺ຕນຍສມນ຺ຕປຏ຺ຐາເນ ປກຣເຓ ຈຕຸວີສຕິສງ຺ຂາຕາ ປຈ຺ຈຍາ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ.

໓໘. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນາມຣູເປສຸ.

ປຏ຺ຐານນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠທວຓ຺ຓນາ

໓໙. ວຈນີຍວາຈກເຠທາ ທຸວິຘາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຎາປິຍຕ຺ຕາ’’ຕ຺ຍາທິ. ປຎ຺ຎາປິຍຕ຺ຕາຕິ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ຎາເປຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ອິມິນາ ຣູປາທິຘມ຺ມານໍ ສມູຫສນ຺ຕານາທິອວຕ຺ຖາວິເສສາທິເຠທາ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈຠູຕາ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາ ອຕ຺ຖປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຫິ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ. ປຎ຺ຎາປນໂຕຕິ ປກາເຣຫິ ອຕ຺ຖປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຎາປນໂຕ. ອິມິນາ ຫິ ປຎ຺ຎາເປຕີຕິ ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ອຕ຺ຖານໍ ອຠິຘານສງ຺ຂາຕາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໔໐. ຠູຕປຣິຓາມາກາຣມຸປາທາຍາຕິ ¶ ປຖວາທິການໍ ມຫາຠູຕານໍ ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕມານານໍ ປຕ຺ຖຏສງ຺ຄຫຕາທິອາກາເຣນ ປຣິຓາມາກາຣໍ ປຣິຓຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອາກາຣໍ ອຸປາທາຍ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ. ຕຖາ ຕຖາຕິ ຠູມາທິວເສນ. ຠູມິປພ຺ພຕາທິກາຕິ ຠູມິປພ຺ພຕຣຸກ຺ຂາທິກາ ສນ຺ຕານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສມ຺ຠາຣສນ຺ນິເວສາກາຣນ຺ຕິ ທາຣຸມຕ຺ຕິກາຕນ຺ຕາທີນໍ ສມ຺ຠາຣານໍ ອຸປກຣຓານໍ ¶ ສນ຺ນິເວສາກາຣໍ ຣຈນາທິວິສິຏ຺ຐຕໍຕໍສຓ຺ຐານາທິອາກາຣໍ. ຣຖສກຏາທິກາຕິ ຣຖສກຏຄາມຆຏປຏາທິກາ ສມູຫປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຈນ຺ທາວຏ຺ຏນາທິກນ຺ຕິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍນກ຺ຂຕ຺ຕານໍ ສິເນຣຸໍ ປທກ຺ຂິຓວເສນ ອຸທຍາທິອາວຏ຺ຏນາກາຣໍ. ທິສາກາລາທິກາຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາທິກາ ທິສາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫາທິກາ ກາລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ມາໂສຕຸເວສາຂມາສາທິກາ ຕໍຕໍນາມວິສິຏ຺ຐາ ມາສາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ. ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐາກາຣນ຺ຕິ ຕໍຕໍຣູປກລາເປຫິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐໍ ສຸສິຣາທິອາກາຣໍ. ກູປຄຸຫາທິກາ ຕິ ກູປຄຸຫຉິທ຺ທາທິກາ ອາກາສປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕໍຕໍຠູຕນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຖວີກສິຓາທິຕໍຕໍຠູຕນິມິຕ຺ຕໍ. ຠາວນາວິເສສນ຺ຕິ ປຣິກມ຺ມາທິເຠທໍ ຠາວນາຍ ປພນ຺ຘວິເສສໍ. ກສິຓນິມິຕ຺ຕາທິກາຕິ ກສິຓາສຸຠນິມິຕ຺ຕາທິເຠທາ ໂຍຄີນໍ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ອຸຄ຺ຄຫປຏິຠາຄາທິເຠທາ ນິມິຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ເອວມາທິປ຺ປເຠທາຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສນິໂຣຘກສິຓາທິເຠທາ ຈ. ອຕ຺ຖຈ຺ຉາຍາກາເຣນາຕິ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ມສ຺ສ ຉາຍາກາເຣນ ປຏິຠາຄາກາເຣນ.

໔໑. ນາມນາມກມ຺ມາທິນາເມນາຕິ ນາມໍ ນາມກມ຺ມໍ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອຠິລາໂປຕິ ອິເມຫິ ຉຫິ ນາເມຫິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ເຖສຸ ນມຕີຕິ ນາມໍ. ຕໍ ອນ຺ວຕ຺ຖຣຸຬ຺ຫີວເສນ ທຸວິຘໍ, ສາມຎ຺ຎຄຸຓກິຣິຍາຍທິຈ຺ຉາວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ນາມເມວ ນາມກມ຺ມໍ. ຕຖາ ນາມເຘຍ຺ຍໍ. ອກ຺ຂຣທ຺ວາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕິ ກຖນໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຎ຺ຊຍຕີຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ອຠິລປຕີຕິ ອຠິລາໂປ, ສທ຺ທຄຕອກ຺ຂຣສນ຺ນິເວສກ຺ກໂມ. ສາ ປນາຍໍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານອວິຊ຺ຊມານຕທຸຠຍສໍໂຍຄວເສນ ຉພ຺ພິຘາ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕາຍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕີຕິ ‘‘ຣູປເວທນາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ປກາເສນ຺ຕິ.

໔໒. ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານາວິຊ຺ຊມານານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ. ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາ, ອາສວກ຺ຂຍຎາຓນ຺ຕິ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ. ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ອຠິຎ຺ຎານໍ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ, ຕປ຺ປຏິລາຠິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຈ ອຍໍ ວິຊ຺ຊມາເນນ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ຕຖາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ, ສທ຺ທສ຺ສ ຈ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖິສທ຺ໂທຕິ ອວິຊ຺ຊມາເນນ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ປສາທຈກ຺ຂຸໂນ, ຕນ຺ນິສ຺ສິຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມາເນນ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ¶ . ຣຎ຺ໂຎ ຈ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈຠູຕຕ຺ຕາ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕຕິ ອວິຊ຺ຊມາເນນ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ.

໔໓. ວຈີໂຆສານຸສາເຣນາຕິ ຠູມິປພ຺ພຕຣູປເວທນາທິວຈີມຍສທ຺ທສ຺ສ ອນຸສາເຣນ ອນຸຄມເນນ ອນຸສ຺ສຣເຓນ ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ປວຕ຺ຕາຍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ນາມຈິນ຺ຕນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ມໂນທ຺ວາຣິກວິຎ຺ຎາຓສນ຺ຕານສ຺ສ ‘‘ອິທມີທິສສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນາມ’’ນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພເຍວ ຄຫິຕສງ຺ເກໂຕປນິສ຺ສຍສ຺ສ ໂຄຈຣາ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຕໂຕ ນາມຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຣໍ ຍສ຺ສາ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖວິສຍາຍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອນຸສາເຣນ ອນຸຄມເນນ ອຕ຺ຖາ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖເຠທາ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ສາຍໍ ຠູມິປພ຺ພຕຣູປເວທນາທິກາ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພຕ຺ຖປຎ຺ຎາປິກາ ໂລກສງ຺ເກເຕນ ນິມ຺ມິຕາ ໂລກໂວຫາເຣນ ສິທ຺ຘາ, ມໂນທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕາ ອກ຺ຂຣາວລິຠູຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣຠາວິນິໍ ມໂນທ຺ວາຣິກວີຖິມ຺ປິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິຄ຺ຄຫເຓເນວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຆຏາທິສທ຺ທຎ຺ຫິ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ເອກເມກໍ ສທ຺ທໍ ອາຣພ຺ຠ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຕີຕາຣມ຺ມຓວເສນ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຊວນວາຣາ, ພຸທ຺ຘິຍາ ຄຫິຕນາມປຓ຺ຓຕ຺ຕິຠູຕໍ ອກ຺ຂຣາວລິມາຣພ຺ຠ ເອໂກຕິ ເອວໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣາຍ ອຕີຕສທ຺ທາຣມ຺ມຓາຍ ¶ ຊວນວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຄຫຓໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ອຕ຺ຖາວໂພໂຘຕິ ອາຈຣິຍາ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍ

ປຈ຺ຈຍປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໑. ອິໂຕ ¶ ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສໂຕ ປຣໍ ນີວຣຓານໍ ສມນຏ຺ເຐນ ສມຖສງ຺ຂາຕານໍ, ອນິຈ຺ຈາທິວິວິຘາກາຣໂຕ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕານຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠາວນານໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຸວິຘຠາວນາກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠູຕມາຣມ຺ມຓໍ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣໂຍຄກມ຺ມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຕາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠູຕໍ ຠາວນາວີຖິຎ຺ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ສມຖວິປສ຺ສນານຸກ຺ກເມນ ປວກ຺ຂາມີຕິ ໂຍຊນາ.

ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານໍ

ຈຣິຕເຠທວຓ຺ຓນາ

໓. ຣາໂຄ ວ ຈຣິຕາ ປກຕີຕິ ຣາຄຈຣິຕາ. ເອວໍ ໂທສຈຣິຕາທໂຍປິ. ຈຣິຕສງ຺ຄໂຫຕິ ມູລຈຣິຕວເສນ ປຸຄ຺ຄລສງ຺ຄໂຫ, ສໍສຄ຺ຄວເສນ ປນ ເຕສຏ຺ຐິ ຈຣິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ຣາຄາທິເກ ຕິເກ ສຕ຺ຕ, ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘາທິເກ ຕິເກ;

ເອກທ຺ວິຕິກມູລມ຺ຫິ, ມິສ຺ສໂຕ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣາຄຈຣິຕາ ໂທສຈຣິຕາ ໂມຫຈຣິຕາ ຣາຄໂທສຈຣິຕາ ຣາຄໂມຫຈຣິຕາ ໂທສໂມຫຈຣິຕາ ຣາຄໂທສໂມຫຈຣິຕາຕິ ¶ ເອວໍ ຣາຄາທິເກ ຕິເກ ສຕ຺ຕກເມກໍ. ຕຖາ ສທ຺ຘາຈຣິຕາ ພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ ວິຕກ຺ກຈຣິຕາ ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກຈຣິຕາ ພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກຈຣິຕາ ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກຈຣິຕາຕິ ສທ຺ຘາທິເກປິ ຕິເກ ເອກນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ເວ ຕິເກ ອມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຈຸທ຺ທສ ຈຣິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣາຄາທິຕິເກ ປນ ເອກທ຺ວິຕິກມູລວເສນ ສທ຺ຘາທິຕິເກນ ສຫ ໂຍຊິເຕ ຣາຄສທ຺ຘາຈຣິຕາ ຣາຄພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ ຣາຄວິຕກ຺ກຈຣິຕາ ຣາຄສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ ຣາຄສທ຺ຘາວິຕກ຺ກຈຣິຕາ ຣາຄພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກຈຣິຕາ ຣາຄສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກຈຣິຕາຕິ ຣາຄມູລນເຍ ເອກໍ ສຕ຺ຕກໍ, ຕຖາ ‘‘ໂທສສທ຺ຘາຈຣິຕາ ໂທສພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ ໂທສວິຕກ຺ກຈຣິຕາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ໂທສມູລນເຍປິ ເອກໍ, ‘‘ໂມຫສທ຺ຘາຈຣິຕາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ໂມຫມູລນເຍປິ ເອກນ຺ຕິ ເອວໍ ເອກມູລນເຍ ສຕ຺ຕກຕ຺ຕຍໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ¶ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ທ຺ວິມູລກນເຍປິ ‘‘ຣາຄໂທສສທ຺ຘາຈຣິຕາ ຣາຄໂທສພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ ຣາຄໂທສວິຕກ຺ກຈຣິຕາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ສຕ຺ຕກຕ຺ຕຍໍ. ຕິມູລກນເຍ ປນ ‘‘ຣາຄໂທສໂມຫສທ຺ຘາຈຣິຕາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ເອກໍ ສຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເອວໍ ມິສ຺ສໂຕ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕກວເສນ ເອກູນປຎ຺ຎາສ ຈຣິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມາ ເອກູນປຎ຺ຎາສ, ປຸຣິມາ ຈ ຈຸທ຺ທສາຕິ ເຕສຏ຺ຐິ ຈຣິຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເກຈິ ປນ ທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ‘‘ຈຕຸສຏ຺ຐີ’’ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ.

ຈຣິຕເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠາວນາເຠທວຓ຺ຓນາ

໔. ຠາວນາຍ ປຏິສງ຺ຂາຣກມ຺ມຠູຕາ, ອາທິກມ຺ມຠູຕາ ວາ ປຸພ຺ພຠາຄຠາວນາ ປຣິກມ຺ມຠາວນາ ນາມ. ນີວຣຓວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຄຕ຺ຣຠູປຣິໂຍສານາ ກາມາວຈຣຠາວນາ ອຸປຈາຣຠາວນາ ນາມ. ອປ຺ປນາຍ ສມີປຈາຣິຕ຺ຕາ ຄາມູປຈາຣາທໂຍ ວິຍ. ມຫຄ຺ຄຕຠາວປ຺ປຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາຠາວນາ ນາມ ອປ຺ປນາສງ຺ຂາຕວິຕກ຺ກປມຸຂຕ຺ຕາ ¶ . ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ອປ຺ເປນ຺ໂຕ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວິຕກ຺ໂກ ອປ຺ປນາ. ຕຖາ ຫິ ໂສ ‘‘ອປ຺ປນາ ພ຺ຍປ຺ປນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໗) ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ຕປ຺ປມຸຂຕາວເສນ ປນ ສພ຺ເພປິ ມຫຄ຺ຄຕານຸຕ຺ຕຣຌານຘມ຺ມາ ‘‘ອປ຺ປນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ຠາວນາເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິມິຕ຺ຕເຠທວຓ຺ຓນາ

໕. ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ປຣິກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ, ກສິຓມຓ຺ຑລາທິ. ຕເທວ ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐໍ ວິຍ ມນສາ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ນິມິຕ຺ຕໍ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ວາ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ. ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ວຓ຺ຓາທິກສິຓໂທສຣຫິຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນານໍ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ.

໖. ປຖວີເຍວ ¶ ກສິຓໍ ເອກເທເສ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ອນນ຺ຕສ຺ສ ຜຣິຕພ຺ພຕາຍ ສກລຏ຺ເຐນາຕິ ປຖວີກສິຓໍ, ກສິຓມຓ຺ຑລໍ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຌານໍ ‘ປຖວີກສິຓ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ອາໂປກສິຓາທີສຸປິ. ຕຕ຺ຖ ປຖວາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠູຕກສິຓານິ. ນີລາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຓ຺ຓກສິຓານິ, ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາໂສ ອາກາສກສິຓໍ, ຈນ຺ທາທິອາໂລໂກ ອາໂລກກສິຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໗. ອຸທ຺ຘໍ ຘຸມາຕໍ ສູນໍ ຉວສຣີຣໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕໍ, ຕເທວ ກຸຈ຺ຉິຕຏ຺ເຐນອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ເສຕຣຕ຺ຕາທິນາ ວິມິສ຺ສິຕໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນີລວຓ຺ຓໍ ຉວສຣີຣໍ ວິນີລກໍ ວິເສສໂຕ ນີລກນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ວິສ຺ສວນ຺ຕປຸພ຺ພກໍ ວິປຸພ຺ພກໍ. ມຊ຺ເຌ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ນໍ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ. ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີຫິ ວິວິຘາກາເຣນ ຂາຍິຕໍ ¶ ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ. ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີຫິ ວິວິເຘນາກາເຣນ ຂຓ຺ຑິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຂິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ກາກປທາທິອາກາເຣນ ສຕ຺ເຖນ ຫນິຕ຺ວາ ວິວິຘໍ ຂິຕ຺ຕໍ ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ໂລຫິຕປຄ຺ຆຣຓກໍ ໂລຫິຕກໍ. ກິມິກຸລປຄ຺ຆຣຓກໍ ປຸຬວກໍ. ອນ຺ຕມໂສ ເອກມ຺ປິ ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິກໍ.

໘. ອນຸ ອນຸ ສຣຓໍ ອນຸສ຺ສຕິ, ອຣຫຕາທິພຸທ຺ຘຄຸຓາຣມ຺ມຓາ ອນຸສ຺ສຕິ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ. ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທິຘມ຺ມຄຸຓາຣມ຺ມຓາ ອນຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ. ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທິສໍຆຄຸຓາຣມ຺ມຓາ ອນຸສ຺ສຕິ ສໍຆານຸສ຺ສຕິ. ອຂຓ຺ຑຕາທິນາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສີລຄຸຓສ຺ສ ອນຸສ຺ສຣຓໍ ສີລານຸສ຺ສຕິ. ວິຄຕມລມຈ຺ເຉຣຕາທິວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຄານຸສ຺ສຣຓໍ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ. ‘‘ເຍຫິ ສທ຺ຘາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ເທວາ ເທວຕ຺ຕໍ ຄຕາ, ຕາທິສາ ຄຸຓາ ມຍິ ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເທວຕາ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາທິຄຸຓານຸສ຺ສຣຓໍ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂູປສມຠູຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຄຸຓານຸສ຺ສຣຓໍ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທຠູຕສ຺ສ ມຣຓສ຺ສ ອນຸສ຺ສຣຓໍ ມຣຓານຸສ຺ສຕິ. ເກສາທິກາຍໂກຏ຺ຐາເສ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍຄຕາສຕິ. ອານຎ຺ຈ ອປານຎ຺ຈ ອານາປານໍ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ຕທາຣມ຺ມຓາ ສຕິ ອານາປານສ຺ສຕິ.

໙. ມິຊ຺ຊຕິ ສິນິຍ຺ຫຕີຕິ ເມຕ຺ຕາ, ມິຕ຺ເຕສຸ ຠວາຕິ ວາ ເມຕ຺ຕາ, ສາ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕສຸຂູປສໍຫຣຓລກ຺ຂຓາ. ປຣທຸກ຺ຂາປນຍນກາມຕາລກ຺ຂຓາ ກຣຸຓາ. ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິປໂມທລກ຺ຂຓາ ມຸທິຕາ. ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ອຸເປກ຺ຂາ. ອປ຺ປມາຓສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ. ອຸຕ຺ຕມວິຫາຣຠາວໂຕ, ອຸຕ຺ຕມານໍ ວາ ວິຫາຣຠາວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ.

໑໐. ຄມນປຣິເຍສນປຣິໂຠຄາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ¶ ¶ ກພຬີກາຣາຫາເຣ ປຏິກູລນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ.

໑໑. ປຖວີຘາຕຸອາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ສລກ຺ຂຓໂຕ ເກສາທິສສມ຺ຠາຣາທິໂຕ ຈ ວວຕ຺ຖານໍ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ.

໑໒. ອຣູເປ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕາ ອາຣຸປ຺ປາ.

ນິມິຕ຺ຕເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສປ຺ປາຍເຠທວຓ຺ຓນາ

໑໓. ອິທານິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈຣິຕານຸກູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຣິຕາສຸ ປນາ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຣາໂຄ ວ ຈຣິຕໍ ປກຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ຣາຄຈຣິໂຕ, ຣາຄພຫຸໂລ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຣາຄສ຺ສ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຠາວໂຕ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ. ອານາປານໍ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ, ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ຈ ສປ຺ປາຍໍ ພຸທ຺ຘິວິສຍຠາເວນ ໂມຫປ຺ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ, ວິຕກ຺ກສນ຺ຘາວນສ຺ສ ນິວາຣກຕ຺ຕາ ຈ. ຉ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທໂຍ ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍາ ສທ຺ຘາວຸທ຺ຘິເຫຕຸຠາວໂຕ.

໑໗. ມຣຓອຸປສມສຎ຺ຎາວວຕ຺ຖານານິ ພຸທ຺ຘິຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍານິ ຄມ຺ຠີຣຠາວໂຕ ພຸທ຺ຘິຍາ ເອວ ວິສຍຕ຺ຕາ.

໑໘. ເສສານີຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘຠູຕກສິຓອາກາສອາໂລກກສິຓອາຣຸປ຺ປຈຕຸກ຺ກວເສນ ທສວິຘານິ. ຕຕ຺ຖາປີຕິ ເຕສຸ ທສສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ. ປຸຖຸລໍ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ ສມ຺ພາເຘ ໂອກາເສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ສມ຺ມຸຍ຺ຫນໂຕ. ຂຸທ຺ທກໍ ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ ມຫນ຺ຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວິຕກ຺ກສນ຺ຘາວນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກໂຕ ເຈວ ອຕິສປ຺ປາຍຕາຍ ¶ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣາຄາທີນໍ ປນ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິກາ, ສທ຺ຘາທີນໍ ວາ ອນຸປກາຣິກາ ກສິຓາທິຠາວນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ສປ຺ປາຍເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠາວນາເຠທວຓ຺ຓນາ

໑໙. ສພ຺ພຕ຺ຖາປີຕິ ¶ ຈຕ຺ຕາລີສກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸປິ ນຕ຺ຖິ ອປ຺ປນາ, ພຸທ຺ຘຄຸຓາທີນໍ ປຣມຕ຺ຖຠາວໂຕ, ອເນກວິຘຕ຺ຕາ, ເອກສ຺ສປິ ຄມ຺ຠີຣຠາວໂຕ ຈ. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທີສຸ ທສສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອປ຺ປນາວເສນ ສມາຘິສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ສມາຘິ ອຸປຈາຣຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘິ, ປນ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປສມາຘິ ຈ ສຠາວຘມ຺ເມປິ ຠາວນາວິເສສວເສນ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ. ວິສຸທ຺ຘິຠາວນານຸກ຺ກມວເສນ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ. ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມຠາວນາວເສນ ອາຣຸປ຺ປສມາຘິ. ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕສ຺ເສວ ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘິໂນ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມນມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໑. ປຎ຺ຈປິ ຌານານິ ເອເຕສມຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ນິຍຸຕ຺ຕານີຕິ ວາ ປຎ຺ຈກຊ຺ຌານິການິ.

໒໒. ອສຸຠຠາວນາຍ ປຏິກູລາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈຓ຺ຑໂສຕາຍ ນທິຍາ ອຣິຕ຺ຕພເລນ ນາວາ ວິຍ ວິຕກ຺ກພເລເນວ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອວິຕກ຺ກຊ຺ຌານາສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໓. ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາມຸທິຕານໍ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕພ຺ຍາປາທວິຫິໍສານຠິຣຕີນໍ ປຫາຍກຕ຺ຕາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຏິປກ຺ເຂນ ໂສມນສ຺ເສເນວ ສຫຄຕຕາ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ‘‘ເມຕ຺ຕາທໂຍ ຕໂຍ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໒໔. ‘‘ສພ຺ເພ ¶ ສຕ຺ຕາ ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ, ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕຸ, ລທ຺ຘສຸຂສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ມາ ວິຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ເມຕ຺ຕາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕພ຺ຍາປາຣຕ຺ຕຍໍ ປຫາຍ ກມ຺ມສ຺ສກຕາທສ຺ສເນນ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕຠາວນານິພ຺ພຕ຺ຕາຍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ພລວຕຣຕ຺ຕາ ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ ສຸຂສຫຄຕາສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຠາວນາເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂຄຈຣເຠທວຓ຺ຓນາ

໒໖. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ¶ ຕໍຕໍອາຣມ຺ມຓານຸຣູປໂຕ. ກສ຺ສຈິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ‘‘ປຣິຍາເຍນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໗. ກສິຓາສຸຠໂກຏ຺ຐາສານາປານສ຺ສຕີສ຺ເວວ ຫິ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕສມ຺ຠໂວຕິ.

໒໘. ປຖວີມຓ຺ຑລາທີສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອາທິມ຺ຫິ ຕາວ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ທສວິຘໍ ປລິໂພຘໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປິຍຄຣຸຠາວນີຍາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄຕໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຍານຸກູລໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ອນນຸຣູປວິຫາຣໍ ປຫາຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ອນຸຣູປວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ເກສນຂຫຣຓາທິຂຸທ຺ທກປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ກສິຓມຓ຺ຑລາທີນິ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ອານາປານໂກຏ຺ຐາສາທີສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ຕ຺ຍາທິນາ ຕໍຕໍຠາວນານຸກ຺ກເມນ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ຕໍຕທາຣມ຺ມເຓສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຠາວນາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໕໔ ອາທໂຍ) ຄເຫຕພ຺ພາ. ທຸວິຘມ຺ປິ ຫິ ຠາວນາວິຘານໍ ອິຘ ອາຈຣິເຍນ ¶ ອຕິສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣນເຍ ອາຫຣິຍມາເນ ອຕິປ຺ປປຎ຺ໂຈ ສິຍາຕິ ມຍມ຺ປິ ຕໍ ນ ວິຕ຺ຖາເຣສ຺ສາມ. ຍທາ ປນ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕນ ສມຸຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕານຸປຸພ຺ພຠາວນາວເສນ ຍທາ ຕໍ ປຣິກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ມາ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ອາປາຖມາຄຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸໍ ນິມ຺ມີເລຕ຺ວາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກສິຓມຓ຺ຑລສທິສເມວ ຫຸຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນານໍ ອາປາຖໍ ອາຄຕໍ ໂຫຕິ.

໒໙. ສມາຘິຍຕີຕິ ວິເສສໂຕ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາປຕ຺ຕິຍາ ສມາຫິຕາ ໂຫຕິ.

໓໐. ຈິຕ຺ຕສມາຘານວເສນ ປຸຄ຺ຄໂລປິ ສມາຫິໂຕເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຖາ ສມາຫິຕສ຺ສາ’’ຕິ. ຕປ຺ປຏິຠາຄນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕສທິສໍ, ຕໂຕເຍວ ຫິ ຕໍ ‘‘ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ປນ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໂຕ ອຕິປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ວຕ຺ຖຸຘມ຺ມວິມຸຈ຺ຈິຕນ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ມໂຕ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຖຸຘມ຺ມໂຕ ວາ ກສິຓມຓ຺ຑລຄຕກສິຓໂທສໂຕ ວິນິມຸຕ຺ຕໍ. ຠາວນາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠາວນາມຍໍ. ສມປ຺ປິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອປ຺ປິຕໍ.

໓໑. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ.

໓໓. ປຎ຺ຈສຸ ຌານງ຺ເຄສຸ ເອເກກາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ຈຕຸປຎ຺ຈຊວນກຕິປຍຠວງ຺ຄໂຕ ¶ ປຣໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ຌານງ຺ຄາວຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາ ນາມ. ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕານນ຺ຕຣໍ ກຕິປຍຠວງ຺ຄໂຕ ປຣໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ສມາປຊ຺ຊນວສິຕາ ນາມ. ເສຕຸ ວິຍ ສີຆໂສຕາຍ ນທິຍາ ໂອຆໍ ຠວງ຺ຄເວຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໍ ຌານໍ ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ຠວງ຺ຄປາຕໂຕ ຣກ຺ຂຓໂຍຄ຺ຍຕາ ອຘິຏ຺ຐານວສິຕາ ນາມ. ຍຖາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐານສມຕ຺ຖຕາ ວຸຏ຺ຐານວສິຕາ ນາມ. ອຖ ວາ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ຐປນສມຕ຺ຖຕາ ອຘິຏ຺ຐານວສິຕາ ¶ ນາມ. ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໂຕ ອນ຺ໂຕ ອວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍຖາກາລວເສເນວ ວຸຏ຺ຐານສມຕ຺ຖຕາ ວຸຏ຺ຐານວສິຕາ ນາມາຕິ ອລມຕິປ຺ປປຎ຺ເຈນ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສິຕາ ປນ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາຍ ເອວ ສິທ຺ຘາ. ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣຊວນາເນວ ຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວນານິ ນາມ. ວິຕກ຺ກາທິໂອຬາຣິກງ຺ຄໍ ປຫານາຍາຕິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີຫິ ວິຕກ຺ກາທິໂອຬາຣິກງ຺ຄານໍ ຌານກ຺ຂເຓ ອນຸປ຺ປາທາຍ. ປທຫໂຕຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ຕສ຺ສ ປນ ອຸປຈາຣຠາວນາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ນາມ ໂຫຕິ ວິຕກ຺ກາທີສຸ ນິກນ຺ຕິວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ຕໍຕໍຌານິກກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓານຸຣູປໍ.

໓໖. ອາກາສກສິຓສ຺ສ ອຸຄ຺ຆາເຏຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາກາສວຊ຺ຊິເຕສູ’’ຕິ. ກສິຓນ຺ຕິ ກສິຓປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ. ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາຕິ ອມນສິກາຣວເສນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ. ອນນ຺ຕວເສນ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ອນນ຺ຕໍ ອາກາສໍ, ອນນ຺ຕໍ ອາກາສ’’ນ຺ຕິ ອາກາສໍ ອາຣພ຺ຠ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ນ ປນ ເກວລໍ ‘‘ອນນ຺ຕໍ ອນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕເນປິ. ‘‘ອນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາປິ ‘‘ອາກາໂສ ອາກາໂສ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໗໖), ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໘໑) ມນສິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຈຣິຍາ.

໓໙. ‘‘ສນ຺ຕເມຕໍ, ປຓີຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຠາວມຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາຍ ‘‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ, ເອຕໍ ປຓີຕ’’ນ຺ຕິ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ.

໔໐. ອວເສເສສຸ ຈາຕິ ກສິຓາທີຫິ ສຫ ອປ຺ປນາວຫກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ອວເສເສສຸ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທີສຸ ອຏ຺ຐສຸ ¶ , ສຎ຺ຎາວວຕ຺ຖາເນສຸ ຈາຕິ ທສສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ. ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ໂສ ຠຄວາ ອິຕິປິ ອຣຫໍ, ອິຕິປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໒໔) ວຸຕ຺ຕວິຘາເນນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ. ສາຘຸກມຸຄ຺ຄຫິເຕຕິ ພຸທ຺ຘາທິຄຸຓນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຄ຺ຄຫິເຕ. ປຣິກມ຺ມຎ຺ຈ ສມາຘິຍຕີຕິ ປຣິກມ຺ມຠາວນາ ສມາຫິຕາ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ. ອຸປຈາໂຣ ຈ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣສມາຘິ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໔໑. ອຠິຎ຺ຎາວເສນ ¶ ປວຕ຺ຕມານນ຺ຕິ ອຠິວິເສສໂຕ ຊານນຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘາທິປຎ຺ຈໂລກິຍາຠິຎ຺ຎາວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ, ອຠິຎ຺ຎາປາທກປຎ຺ຈມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ກສິຓານຸໂລມາທີຫິ ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໓໖໕) ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິທເມຕ຺ວາ ອຠິນີຫາຣກ຺ຂມໍ ກຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາໂຍຄໂຕ ອນຸຣູປຕ຺ຕາ ຈ ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈມຊ຺ຌານເມວ ອຠິຎ຺ຎານໍ ປາທກໍ ປຕິຏ຺ຐາຠູຕໍ ປຖວາທິກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ, ຕໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ. ອຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍາທິກມາວຊ຺ເຊຕ຺ວາຕິ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓສ຺ສ ປຣິກມ຺ມກາເລ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ວິກຸພ຺ພນີຍໍ ສຕາທິກໍ ໂກມາຣຣູປາທິກໍ, ທິພ຺ພໂສຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມກາເລ ຖູລສຸຂຸມເຠທໍ ສທ຺ທໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ປຣິກມ຺ມກາເລ ປຣສ຺ສ ຫທຍງ຺ຄຕວຓ຺ຓທສ຺ສເນນ ສຣາຄາທິເຠທໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓສ຺ສ ປຣິກມ຺ມສມເຍ ປຸຣິມຠເວສຸ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕາທິເຠທໍ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປຣິກມ຺ມສມເຍ ໂອຠາສຜຣິຕຏ຺ຐານຄຕໍ ຣູປໍ ວາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ.

ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ສຕໍ ໂຫມິ, ສຫສ຺ສໍ ໂຫມີ’’ຕ຺ຍາທິນາ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ຣູປາທີສູຕິ ປຣິກມ຺ມວິສຍຠູເຕສຸ ຣູປປາທກຊ຺ຌານສທ຺ທປຣຈິຕ຺ຕປຸພ຺ເພນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘາທິເຠເທສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓສ຺ສ ຕາວ ປາທກຊ຺ຌານໍ, ກາໂຍ, ຣູປາທິອຘິຏ຺ຐາເນ ຣູປາທີນິ ຈາຕິ ຉ ອາຣມ຺ມຓານິ ¶ . ຕຕ຺ຖ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອຕີຕເມວ, ກາໂຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອິຕຣໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມນາຄຕໍ ວາ. ທິພ຺ພໂສຕສ຺ສ ປນ ສທ຺ໂທເຍວ, ໂສ ຈ ໂຂ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ. ປຣຈິຕ຺ຕວິຊານນາຍ ປນ ອຕີເຕ ສຕ຺ຕທິວເສສຸ, ອນາຄເຕ ສຕ຺ຕທິວເສສຸ ຈ ປວຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕິກາລິກໍ ຈິຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໑໖; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໓໔).

ສງ຺ຄຫກາຣາ ປນ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໓໔) ວທນ຺ຕິ, ກຖໍ ປນສ຺ສາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາ, ນນຸ ຈ ອາວຊ຺ຊນາຍ ຄຫິຕເມວ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ອາວຊ຺ຊນາຍ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາຍ ຕໍສມກາລເມວ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອາວຊ຺ຊນຊວນານໍ ກາລວເສນ ເອກາຣມ຺ມຓຕາ ນ ສິຍາ, ມຄ຺ຄຜລວີຖິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊນຊວນານໍ ກຖຎ຺ຈ ນານາຣມ຺ມຓຕາ ນ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ? ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໑໖; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໓໔) ຕາວ ສນ຺ຕຕິອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຕາ ໂຍຊິຕາ. ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ (ຘ. ສ. ມູລຏີ. ໑໔໓໔ ໂຖກ ວິສທິສໍ) ປນ ຠຓຕິ ‘‘ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາທິວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ເກວລໍ ‘ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ¶ ຊານາມິ’ຈ຺ເຈວ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນປິ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອວິເສເສເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ປຣິກມ຺ມານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ຣູປໍ ວິຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ. ປຈ຺ຉາ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕນ ສຣາຄາທິວວຕ຺ຖານມ຺ປິ ກໂຣຕິ ນີລາທິວວຕ຺ຖານໍ ວິຍ. ຕານິ ຈ ສພ຺ພານິ ອຠິມຸຂີຠູຕຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາເນວ, ອນິຏ຺ເຐ ຈ ຐາເນ ນານາຣມ຺ມຓຕາໂທໂສ ນຕ຺ຖິ ອຠິນ຺ນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘາ, ຂນ຺ຘປ຺ປຏິພທ຺ຘານິ ຈ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປນ ຣູປເມວ ¶ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓວິຠາໂຄ. ຍຖາຣຫມປ຺ເປຕີຕິ ຕໍຕໍປຣິກມ຺ມານຸຣູປໂຕ ອປ຺ເປຕິ.

໔໒. ອິທານິ ອາຣມ຺ມຓານໍ ເຠເທນ ອຠິຎ຺ຎາເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິທ຺ຘິວິຘາ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ອຘິຏ຺ຐານາທິ ອິທ຺ຘິປ຺ປເຠໂທ ເອຕິສ຺ສາຕິ ອິທ຺ຘິວິຘາ. ທິພ຺ພານໍ ໂສຕສທິສຕາຍ, ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕາຍ ຈ ທິພ຺ພຎ຺ຈ ຕໍ ໂສຕຎ຺ຈາຕິ ທິພ຺ພໂສຕໍ. ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ປຣຈິຕ຺ຕວິຊານນາ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິວຸຕ຺ຖວເສນ ເຈວ ໂຄຈຣນິວາສວເສນ ຈ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຠເວສຸ ຂນ຺ຘາທີນໍ ອນຸສ຺ສຣຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທິພ຺ພຎ຺ຈ ຕໍ ຈກ຺ຂຸ ຈາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ. ‘ຈຸຕູປປາຕຎາຓ’ນ຺ຕິ ປນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓອນາຄຕໍສຎາຓານິປິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸວເສເນວ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ນ ຫິ ເຕສໍ ວິສຸໍ ປຣິກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ຕາວ ອນາຄເຕ ສຕ຺ຕທິວສໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕນກໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກໍ ທຸຕິຍທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປວຕ຺ຕນກຎ຺ຈ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຫິ ສວິສເຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຄຕິກນ຺ຕິ. ຍຖາ ກມ຺ມູປຄຎາຓສ຺ສ ປນ ກຸສລາກຸສລສງ຺ຂາຕາ ເຈຕນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ວາ ຂນ຺ຘາ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ໂຄຈຣວເສນ ເຠໂທ ໂຄຈຣເຠໂທ.

ໂຄຈຣເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ

ວິສຸທ຺ຘິເຠທວຓ຺ຓນາ

໔໓. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ¶ ວິວິຘາກາເຣນ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິກາ ຠາວນາປຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ສາເຍວ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ. ຕສ຺ມິໍ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຕວິເຘນ ວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຄໂຫຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໔໔. ອນິຈ຺ຈຕາເຍວ ¶ ລກ຺ຂຓໍ ລກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ລກ຺ຂີຍຕິ ອເນນາຕິ ວາ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ. ອຸທຍວຍປຏິປີຬນສງ຺ຂາຕທຸກ຺ຂຠາໂວ ວ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ. ປຣປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຠາໂວ ອນຕ຺ຕຕາ, ຕເທວ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ.

໔໕. ຕິຓ຺ຓໍ ລກ຺ຂຓານໍ ອນຸ ອນຸ ປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິກາ.

໔໖. ຂນ຺ຘາທີນໍ ກລາປໂຕ ສມ຺ມສນວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ສມ຺ມສນຎາຓໍ. ອຸປ຺ປາທຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາວສປ຺ປວຕ຺ຕຎາຓໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ. ອຸທຍໍ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວເຍ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ຠງ຺ຄຎາຓໍ. ສງ຺ຂາຣານໍ ຠຍໂຕ ອນຸປສ຺ສນາວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ຠຍຎາຓໍ, ທິຏ຺ຐຠຍານໍ ອາທີນວໂຕ ເປກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ອາທີນວຎາຓໍ, ທິຏ຺ຐາທີນເວສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ນິພ຺ພິທາຎາຓໍ. ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ. ມຸຈ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍສມ຺ປຏິປາທນຕ຺ຖໍ ປຸນ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຣິຄ຺ຄຫວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ. ປຏິສງ຺ຂາຕຘມ຺ເມສຸ ຠຍນນ຺ທີວິວຊ຺ຊນວເສນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ. ປຸຣິມານໍ ນວນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ, ອຸປຣິ ຈ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ອນຸກູລໍ ຎາຓໍ ອນຸໂລມຎາຓໍ.

໔໗. ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາຍ ສຸຎ຺ຎໂຕ. ສໍໂຍຊນາທີຫິ ວິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ ວິໂມກ຺ໂຂ. ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທິໂນ ອຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ປຓິຫິຕສ຺ສ ຕຓ຺ຫາປຓິຘິສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ.

໔໙. ໂຍ ¶ ນໍ ປາຕິ, ຕໍ ໂມກ຺ເຂຕິ ອປາຍາທີຫິ ທຸກ຺ເຂຫີຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ, ຕເທວ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ສໍວຣຓໂຕ ສໍວໂຣ, ສມາຘາໂນປຘາຣຓຏ຺ເຐນ ສີລຎ຺ຈາຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ. ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຣູປາທີສຸ ສໍວຣຓວເສນ ¶ ປວຕ຺ຕໍ ສີລໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ. ມິຈ຺ຉາຊີວ ວິວຊ຺ຊເນນ ອາຊີວສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘິວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ປຈ຺ຈເຍ ສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ເຕສໍ ອິທມຕ຺ຖິກຕາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສີລໍ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ. ຈຕຸພ຺ພິຘຕ຺ຕາ ເທສນາສໍວຣປຣິເຍຏ຺ຐິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ, ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ນາມ.

໕໐. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິນີວຣຓຠາວາປາທນວເສນ ວິໂສຘນໂຕ, ຈິຕ຺ຕສີເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈາຕິ ວາ ກຕ຺ວາ.

໕໑. ‘‘ຘມ຺ມານໍ ສາມຎ຺ຎສຠາໂວ ລກ຺ຂຓໍ, ກິຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຣໂສ, ອຸປຏ຺ຐານາກາໂຣ, ຜລຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ລກ຺ຂຓາທີນໍ ‘‘ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຜສ຺ໂສ, ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ ປຖວີ’’ຕ຺ຍາທິນາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ, ‘‘ນມນລກ຺ຂຓໍ ນາມໍ, ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓາທິວເສນ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ຄຫຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວວຕ຺ຖານໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ‘‘ນາມຣູປໂຕ ອຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ທສ຺ສນໂຕ ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິມລວິໂສຘນໂຕ ວິສຸທ຺ຘິ ຈາຕິ ກຕ຺ວາ.

໕໒. ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຕາວ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາອຸປາທານກມ຺ມເຫຕຸວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ປວຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ຣູປໍ ກມ຺ມຈິຕ຺ຕອຸຕຸອາຫາຣປຈ຺ຈຍວເສນ, ນາມຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸຣູປາທິນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓາທິປຈ຺ຈຍວເສນ, ວິເສສໂຕ ຈ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາທິຈຕຸຈກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກຸສລໍ, ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນ ອກຸສລໍ, ກຸສລາກຸສລວເສນ ວິປາໂກ ຠວງ຺ຄາທິວເສນ ອາວຊ຺ຊນໍ, ຂີຓາສວສນ຺ຕານວເສນ ກິຣິຍຊວນໍ, ອາວຊ຺ຊນຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓວເສນ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ນາມຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈກ຺ຂາທິສິທ຺ຘສ຺ສ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈຍສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິກາຍ ¶ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ໂສຬສວິຘາຍ, ‘‘ສຕ຺ຖຣິກງ຺ຂຕີ’’ຕ຺ຍາທິກາຍ (ຘ. ສ. ໑໑໒໓; ວິຠ. ໙໑໕) ອຏ຺ຐວິຘາຍ ຈ ກງ຺ຂາຍ ວິຕຣຓໂຕ ອຕິກ຺ກມນໂຕ ກງ຺ຂາວິຕຣຓາ, ອເຫຕຸກວິສມເຫຕຸທິຏ຺ຐິມລວິໂສຘນໂຕ ວິສຸທ຺ຘິ ຈາຕິ ກຕ຺ວາ.

໕໓. ຕໂຕ ¶ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ປຣໍ ຕຖາປຣິຄ຺ຄຫິເຕສຸ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓາທິວວຕ຺ຖານວເສນ, ປຈ຺ຈຍວວຕ຺ຖານວເສນ ຈ ປຣິຄ຺ຄຫິເຕສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣວຊ຺ເຊສຸ ຕິຠູມິປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ນາມຣູເປສຸ ອຕີຕາທິເຠທຠິນ຺ເນສຸ ຂນ຺ຘາທິນຍມາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຉທ຺ວາຣຉຬາຣມ຺ມຓຉທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕຘມ຺ມາທິວເສນ ອາຄຕໍ ຂນ຺ຘາທິນຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກລາປວເສນ ປິຓ຺ຑວເສນ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍໍ ອຕີເຕ ຊາຕໍ ຣູປໍ, ຕໍ ອຕີເຕວ ນິຣຸທ຺ຘໍ. ຍໍ ອນາຄເຕ ຠາວິ ຣູປໍ, ຕມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ. ຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ອນາຄຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕຖາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘສຸຂຸມໂອຬາຣິກຫີນປຓີຕຣູປາທໂຍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຕາທິວເສນ ນ ອິຈ຺ຈໍ ອນຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ ຂຍຏ຺ເຐນ ຂຍຄມນໂຕ, ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ ຠຍກຣຕ຺ຕາ, ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນ ອຕ຺ຕສາຣາທິອຠາເວນາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈໍ…ເປ… ມໂນ. ຣູປໍ…ເປ… ຘມ຺ມາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໘) ອຕີຕາທິອທ຺ຘາວເສນ, ອຕີຕາທິສນ຺ຕານວເສນ, ອຕີຕາທິຂຓວເສນ ຈ ສມ຺ມສນຎາເຓນ ຫຸຕ຺ວາອຠາວອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬນອວສວຕ຺ຕນາກາຣສງ຺ຂາຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສມ຺ມສນວສປ຺ປວຕ຺ເຕນ ກລາປສມ຺ມສນຎາເຓນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ.

ສມ຺ມສນຎາເຓ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຸນ ເຕສ຺ເວວ ສງ຺ຂາເຣສຸ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫາກມ຺ມອາຫາຣສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ຕຖາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫາກມ຺ມອາຫາຣນິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ’’ຕິ ¶ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ເອວໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘສຸປິ ອາຫາຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ‘‘ຜສ຺ສສມຸທຍາ ຜສ຺ສນິໂຣຘາ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ຜສ຺ສໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ‘‘ນາມຣູປສມຸທຍາ ນາມຣູປນິໂຣຘາ’’ຕິ ນາມຣູປໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍສມຸທຍວເສນ, ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘວເສນ ຈ, ປຈ຺ຈເຍ ອນາມສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓມຕ຺ຕສ຺ສ, ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓມຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ທສ຺ສເນນ ຂຓວເສນ ຈາຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ປຈ຺ຈຍວເສນ ຈຕຸຘາ, ຂຓວເສນ ເອກຘາ ຈາຕິ ປຎ຺ຈຘາ ອຸທຍໍ, ປຎ຺ຈຘາ ວຍນ຺ຕິ ທສທສອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນວເສນ ສມປຎ຺ຎາສາກາເຣຫິ ອຸທຍພ຺ພຍຎາເຓນ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນ ສຣີຣໂຕ ນິຈ຺ຉຣຓກອາໂລກສງ຺ຂາໂຕ ໂອຠາໂສ, ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສຫຊາຕາ ຂຸທ຺ທິກາທິປຎ຺ຈວິຘາ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາຣ ຌານງ຺ຄຣາສິວຓ຺ຓນາ) ປີຕິ, ຕຖາ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖວູປສມລກ຺ຂຓາ ກາຍຈິຕ຺ຕວເສນ ທຸວິຘາ ປສ຺ສທ຺ຘິ, ພລວສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ສມ຺ມປ຺ປຘານກິຈ຺ຈສາຘໂກ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສງ຺ຂາໂຕ ປຄ຺ຄໂຫ, ອຕິປຓີຕໍ ສຸຂໍ, ອິນ຺ທວິສ຺ສຏ຺ຐວຊິຣສທິສໍ ຕິລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນາຠູຕໍ ¶ ຎາຓໍ, ສຕິປຏ຺ຐານຠູຕາ ຈິຣກຕາທິອນຸສ຺ສຣຓສມຕ຺ຖາ ອຸປຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕາ ສຕິ, ສມປ຺ປວຕ຺ຕວິປສ຺ສນາສຫຊາຕາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠູຕາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ, ມໂນທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຌນຸເປກ຺ຂາ ຈາຕິ ທຸວິຘາປິ ອຸເປກ຺ຂາ, ໂອຠາສາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ‘‘ນ ວຕ ເມ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູໂປ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ໂພ’’ຕ຺ຍາທິນາ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໓໓) ນເຍນ ຕຕ຺ຖ ອາລຍໍ ກຸຣຸມານາ ສຸຂຸມຕຓ຺ຫາ ຣູປນິກນ຺ຕິຈາຕິ ໂອຠາສາທີສຸ ທສສຸ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລເສສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ‘‘ນ ວຕ ເມ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູປາ ໂອຠາສາທໂຍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ ອທ຺ຘາ ມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ, ຜລປ຺ປຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໓໓) ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ໂອຠາສາທໂຍ ¶ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານວຕ຺ຖຸຕາຍ ນ ມຄ຺ໂຄ, ອຖ ໂຂ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ ເອວ, ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕໍ ປນ ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄລກ຺ຂຓສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ ນິຈ຺ຉຍນໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄສ຺ສ ຊານນໂຕ, ທສ຺ສນໂຕ, ອມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ ວິໂສຘນໂຕ ຈ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

໕໔. ຍາວານຸໂລມາຕິ ຍາວ ສຈ຺ຈານຸໂລມຎາຓາ. ນວ ວິປສ຺ສນາຎາຓານີຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໓໗ ອາທໂຍ) ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ຊານນກໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ, ອຸທຍໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕານຸເປກ຺ຂກໍ ຠງ຺ຄຎາຓໍ, ຠງ຺ຄວເສນ ອຸປຏ຺ຐິຕານໍ ສີຫາທີນໍ ວິຍ ຠາຍິຕພ຺ພາກາຣານຸເປກ຺ຂກໍ ຠຍຎາຓໍ, ຕຖານຸເປກ຺ຂິຕານໍ ອາທິຕ຺ຕຆຣສ຺ສ ວິຍ ອາທີນວາກາຣານຸເປກ຺ຂກໍ ອາທີນວຎາຓໍ, ທິຏ຺ຐາທີນເວສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພິທາຎາຓໍ, ຊາລາທິໂຕ ມຈ຺ຉາທິກາ ວິຍ ເຕຫິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມຕາວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ, ມຸຈ຺ຈນຸປາຍສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ທິຏ຺ຐາທີນເວສຸປິ ສມຸທ຺ທສກຸຓີ ວິຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມ຺ມສນວສປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ຈຕ຺ຕຠຣິໂຍ ປຸຣິໂສ ວິຍ ທິຏ຺ຐາທີນເວສຸ ເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸເປກ຺ຂນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ, ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນຕາຍ ເຫຏ຺ຐາ ປວຕ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓານໍ, ອຸທ຺ຘໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພານໍ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານຎ຺ຈ ອນຸໂລມໂຕ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂຕ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ນວມໍ ອນຸໂລມຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ນວ ຎາຓານິ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍາ ປຏິປທາຠາວໂຕ ຕິລກ຺ຂຓຊານນຏ຺ເຐນ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ, ປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

໕໕. ວິປສ຺ສນາຍ ປຣິປາໂກ ວິປສ຺ສນາປຣິປາໂກ, ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ. ຕໍ ອາຄມ຺ມ ປຏິຈ຺ຈ. ອິທານິ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ¶ ‘‘ອິທານິ ອປ຺ປນາສງ຺ຂາໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພກ຺ຂເຓ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ຄຫິເຕສຸ ຕີສຸ ເອກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ.

໕໖. ວິປສ຺ສນາຍ ¶ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ. ອນຸໂລມຎາຓສຫິຕຕາຍ ສານຸໂລມາ. ສາ ເອວ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸທາສີນຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ. ຍຖານຸຣູປໍ ອປາຍາທິໂຕ, ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໂຕ ຈ ວຸຏ຺ຐຫນໂຕ ວຸຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ.

໕໗. ອຠິສມ຺ໂຠນ຺ຕນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕໍ.

໕໘. ປຣິຊານນ຺ໂຕຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ອິໂຕ ອູນາຘິກ’’ນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ຊານນ຺ໂຕ. ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ຠາວນາວເສນາຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖສຈ຺ຈສ຺ສ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ວຑ຺ຒນວເສນ. ເອກສ຺ເສວ ຎາຓສ຺ສ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນໍ ປທີປາທີນໍ ວຏ຺ຏິທາຫາທິຈຕຸກິຈ຺ຈທສ຺ສນໂຕ, ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕ຺ຍາທິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໐໐; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໓໙) ອາຄມໂຕ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ.

໕໙. ທ຺ເວ ຕີຓິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ມຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸຣູປໂຕ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ອປນີຕຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຐາເນ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕນິພ຺ພາປນຕ຺ຖາຍ ຆເຏຫິ ອຠິສິຎ຺ຈມານມຸທກໍ ວິຍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນກິເລເສປິ ສນ຺ຕາເນ ທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠການິ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ, ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານີຕິ ມຄ຺ຄຜລາທິວິສຍານິ ກາມາວຈຣຎາຓານິ, ຍານິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໓) ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໐. ອິທານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ຠູມິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມຄ຺ຄໍ ຜລຎ຺ຈາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາວ ວຕາຫໍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄໂຕ’’ຕິ ¶ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອຍໍ ນາມ ເມ ອານິສໍໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຜລໍ, ຕໂຕ ‘‘ອຍໍ ນາມ ເມ ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ສຈ຺ຉິກໂຕ’’ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ປຫີເນ ກິເລເສ, ‘‘ອິເມ ນາມ ອວສິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອວສິຏ຺ຐກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ ວາ, ນ ວາ. ໂກຈິ ເສກ຺ໂຂ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ໂກຈິ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາມຈາໂຣຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຖາ ຫິ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ສຸ ນາມ ເມ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີໂນ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໗໕; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໑໒) ອປ຺ປຫີເນ ກິເລເສ ປຸຈ຺ຉິ. ອຣຫໂຕ ປນ ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພກິເລສານໍ ¶ ປຫີນຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕິຓ຺ຓໍ ເສກ຺ຂານໍ ປນ຺ນຣສ ອຣຫໂຕ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເອກູນວີສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຉພ຺ພິສຸທ຺ຘິກເມນາຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໖໒ ອາທໂຍ) ສີລຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີນໍ ວເສນ ມູລຠູຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິອາທີນໍ ວເສນ ສຣີຣຠູຕານໍ ຈຕຸນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕາສໍ ຉນ຺ນໍ ວິສຸທ຺ຘີນໍ ກເມນ. ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ຊານນຕາ, ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓໂຕ, ກິເລສມເລຫິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐາເນ.

ວິສຸທ຺ຘິເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວິໂມກ຺ຂເຠທວຓ຺ຓນາ

໖໑. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ອຸທ຺ເທເສ. ສງ຺ຂາເຣສຸ ‘‘ໂຍ ອຕ຺ຕາຠິນິເວໂສ ກມ຺ມສ຺ສ ກາຣໂກ ຜລສ຺ສ ຈ ເວທໂກ ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ອຠິນິເວໂສ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາໂຫ, ຕໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕີ ¶ ‘‘ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕາ ອນຸປສ຺ສນາວ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາກາຣານຸປສ຺ສນໂຕ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິວເສນ ວິໂມກ຺ຂສງ຺ຂາຕສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄຜລສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ.

໖໒. ສງ຺ຂາເຣສຸ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ອນຸປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ເຈ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໔໙; ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໖; ວິຠ. ໙໓໙) ປວຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາສສງ຺ຂາຕໍ ວິປລ຺ລາສນິມິຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕີ ປຊຫນ຺ຕີ ວິປລ຺ລາສນິມິຕ຺ຕຣຫິຕາກາຣານຸປສ຺ສນໂຕ ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໖໓. ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ‘‘ເອຕໍ ມມ, ເອຕໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕໍ ¶ ກາມຠວຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ຕຓ຺ຫາປຓິຘິໍ ຕຓ຺ຫາປຕ຺ຖນໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕີ ທຸກ຺ຂາກາຣທສ຺ສເນນ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕີ ປຓິຘິຣຫິຕາກາຣານຸປສ຺ສນໂຕ ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ.

໖໔. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອຕາສໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ເອຕານິ ຕີຓິ ນາມານິ, ຕສ຺ມາ ຍທິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສຕິ. ມຄ຺ໂຄ ສຸຎ຺ຎໂຕ ນາມ ວິໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ອາຄມນວເສນ ລທ຺ຘນາມຕ຺ຕາ.

໖໖. ວິປສ຺ສນາຄມນວເສນາຕິ ວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕາຄມນວເສນ. ອາຄຈ຺ຉຕິ ເອເຕນ ມຄ຺ໂຄ, ຜລຎ຺ຈາຕິ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ໂຄ ອິຘ ອາຄມນໍ ນາມ.

໖໗. ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາທິວເສນ. ຍຖາສກໍ ຜລມຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປີຕິ ຍຖາລທ຺ຘມຄ຺ຄສ຺ສ ຜລຠູຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປິ ມຄ຺ຄາຄມນວເສນ ອລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຄມນວເສເນວ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ ¶ ຜລສມາປຕ຺ຕິກາເລ ຕທາ ມຄ຺ຄປ຺ປວຕ຺ຕາຠາເວນ ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣຠາວາໂຍຄໂຕ. ອາຣມ຺ມຓວເສນາຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສຸຎ຺ຎຕຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຣຫິຕຕ຺ຕາ, ຕຓ຺ຫາປຓິຘິຣຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ສຸຎ຺ຎຕອນິມິຕ຺ຕອປ຺ປຓິຫິຕນາມວນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ວເສນ. ສຣສວເສນາຕິ ຣາຄາທິສຸຎ຺ຎຕຕ຺ຕາ, ຣູປນິມິຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓຣຫິຕຕ຺ຕາ, ກິເລສປຓິຘິຣຫິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓວເສນ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ, ຜລສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍຎ຺ຈ. ສພ຺ເພສມ຺ປີຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ຜລສ຺ສປິ.

ວິໂມກ຺ຂເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຄ຺ຄລເຠທວຓ຺ຓນາ

໖໘. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຕ຺ຕສຸ ວາເຣສຸ ກາມສຸຄຕິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ ປຣມໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ ນ ປນ ອຏ຺ຐມາທິກາມຠວຄາມີຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ເຕ ຠວໍ ອຏ຺ຐມມາທິຍນ຺ຕີ’’ຕິ ¶ (ຂຸ. ປາ. ໖.໙; ສຸ. ນິ. ໒໓໒; ເນຕ຺ຕິ. ໑໑໕). ຣູປາຣູປສຸຄຕິຠວໍ ປນ ສຕ຺ຕວາຣໂຕ ປຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຈຣິຍາ.

໖໙. ຣາຄໂທສໂມຫານນ຺ຕິ ໂມຫຄ຺ຄຫຓໍ ຣາຄໂທເສກຏ຺ຐໂມຫໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໗໐. ຂີຓາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ເອຕສ຺ສາຕິ ຂີຓາສໂວ. ທກ຺ຂິຓາຣເຫສຸ ອຄ຺ຄຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ.

ປຸຄ຺ຄລເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມາປຕ຺ຕິເຠທວຓ຺ຓນາ

໗໒. ສພ຺ເພສມ຺ປີຕິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ.

໗໓. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ¶ ອປ຺ປວຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິໂຣຘສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ, ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕນິໂຣຘໍ ປຕ຺ວາ ວິຫຣຓໍ. ອນາຄາມີນຎ຺ຈາຕິ ກາມຣູປຠວຏ຺ຐານໍ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີນເມວ ອນາຄາມີນໍ, ຕຖາ ຂີຓາສວານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖາຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍໍ. ຍາວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ຍຸຄນທ຺ຘຠາວາປາທນວເສນ ຍາວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ, ຕາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ອຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍາທິກນ຺ຕິ ກາຍປຏິພທ຺ຘໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຐປິຕຈີວຣາທິປຣິກ຺ຂາຣເຄຫາທີນໍ ອຄ຺ຄິອາທິນາ ອວິນາສນາຘິຏ຺ຐານໍ, ສໍຆປຏິມານນສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນານໍ ປຸເຣຕຣໍ ວຸຏ຺ຐານໍ, ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອາຍຸສງ຺ຂາຣປ຺ປວຕ຺ຕິໂອໂລກນນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຘິຏ຺ຐານາທິກໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ.

ສມາປຕ຺ຕິເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸຍ຺ໂຍຊນວຓ຺ຓນາ

໗໕. ປຏິປຕ຺ຕິຣສສ຺ສາທນ຺ຕິ ¶ ຌານສຸຂຜລສຸຂາທິເຠທໍ ສມຖວິປສ຺ສນາປຏິປຕ຺ຕິຣສສ຺ສາທໍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນິຍາ ນາມ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍ

ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນວຓ຺ຓນາ

(ກ) ຈາຣິຕ຺ເຕນ ກຸລາຈາເຣນ ໂສຠິເຕ ວິສາລກຸເລ ອຸທໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຍສ຺ສ, ເຕນ, ກມ຺ມາທິວິສຍາຍ ສທ຺ຘາຍ ອຠິວຸທ຺ໂຘ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຈ ທານສີລາທິຄຸຓານໍ ອຸທໂຍ ຍສ຺ສ, ເຕນ, ນມ຺ປວ຺ຫເຍນ ນມ຺ປນາມເກນ, ປຣານຸກມ຺ປໍ ສາສເນ ສຸໂຂຕຣຓປຣິປາຈນລກ຺ຂຓໍ ປຣານຸຄ຺ຄຫໍ, ປຓິຘາຍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຍໍ ປກຣຓໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ອຠິຍາຈິຕໍ, ຕໍ ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຣິນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

(ຂ) ເຕນ ¶ ປກຣຓປ຺ປສຸເຕນ ວິປຸເລນ ປຸຎ຺ເຎນ ປຎ຺ຎາວທາເຕນ ອຣິຍມຄ຺ຄປຎ຺ຎາປຣິສຸທ຺ເຘນ ສີລາທິຄຸເຓນ ໂສຠິຕາ. ຕໂຕເຍວ ລຊ຺ຊິໂນ ຠິກ຺ຂູ, ຘຎ຺ຎານໍ ອຘິວາສຠູຕໍ, ອຸທິໂຕທິຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕປ຺ປສິທ຺ຘໍ, ມູລໂສມໍ ນາມ ວິຫາຣໍ, ປຸຎ຺ຎວິຠວສ຺ສ ອຸທຍສງ຺ຂາຕາຍ ມງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ ອາຍຸກນ຺ຕໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕຸ, ຕຕ຺ຖ ນິວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ອີທິສາ ໂຫນ຺ຕູຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ.

ນິຄມນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈາຍໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນີ ນາມ.

ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫຏີກາ.

ນິຄມນກຖາ

໑. ຣມ຺ເມ ປຸລຕ຺ຖິນຄເຣ ນຄຣາຘິຣາເຊ,

ຣຎ຺ຎາ ປຣກ຺ກມຠຸເຊນ ມຫາຠຸເຊນ;

ກາຣາປິເຕ ¶ ວສຕິ ເຊຕວເນ ວິຫາເຣ;

ໂຍ ຣມ຺ມຫມ຺ມິຍວຣູປວນາຠິຣາເມ.

໒. ສມ຺ປນ຺ນສີລທມສໍຍມໂຕສິເຕຫິ,

ສມ຺ມານິໂຕ ວສິຄເຓຫິ ຄຸຓາກເຣຫິ;

ປຕ຺ໂຕ ມຸນິນ຺ທວຈນາທິສຸ ເນກຄນ຺ຖ-

ຊາເຕສຸ ຈາຈຣິຍຕໍ ມຫິຕໍ ວິທູຫິ.

໓. ຎາຓານຸຠາວມິຫ ຍສ຺ສ ຈ ສູຈຍນ຺ຕີ,

ສໍວຓ຺ຓນາ ຈ ວິນຍຏ຺ຐກຖາທິການໍ;

ສາຣຕ຺ຖທີປນິມຸຂາ ມຘຸຣຕ຺ຖສາຣ-

ສນ຺ທີປເນນ ສຸຊນໍ ປຣິໂຕສຍນ຺ຕີ.

໔. ຕສ຺ສານຸກມ຺ປມວລມ຺ພິຍ ¶ ສາຣິປຸຕ຺ຕ-

ຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຖາມຄຕສາຣຄຸຓາກຣສ຺ສ;

ໂຍ ເນກຄນ຺ຖວິສຍໍ ປຏຸຕໍ ອລຕ຺ຖໍ,

ຕສ຺ເສສ ຎາຓວິຠໂວ ວິຠເວກເຫຕຸ.

໕. ໂສຫເມຕສ຺ສ ສໍສຸທ຺ຘ-ວາຍາມສ຺ສານຸຠາວໂຕ.

ອທ຺ຘາສາສນທາຍາໂທ, ເຫສ຺ສໍ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສຕ຺ຖຸໂນ.

໖. ໂຊຕຍນ຺ຕໍ ຕທາ ຕສ຺ສ, ສາສນໍ ສຸທ຺ຘມານສໍ.

ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຎ຺ຈ, ຄຣຸໍ ເມ ສາຣິສມ຺ຠວໍ.

໗. ທິເນຫິ ຈຕຸວີເສຫິ, ຏີກາຍໍ ນິຏ຺ຐິຕາ ຍຖາ.

ຕຖາ ກລ຺ຍາຓສງ຺ກປ຺ປາ, ສີຆໍ ສິຊ຺ຌນ຺ຕຸ ປາຓິນນ຺ຕິ.

ອິຕິ ຠທນ຺ຕສາຣິປຸຕ຺ຕມຫາເຖຣສ຺ສ ສິສ຺ເສນ ຣຈິຕາ

ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວິນີ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫຏີກາ ນິຏ຺ຐິຕາ.