📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣ-ປຸຣາຓຏີກາ

໑. ປຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ຈຕຸພ຺ພິເຘສຸ ປຣມຕ຺ເຖສຸ, ຊາຕິນິທ຺ຘາຣຓໍ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ. ວິຊານາຕີຕິ ວິຊານນໍ, ວິສຍານໍ ວິຊານນໍ ວິສຍວິຊານນໍ. ຈິຕ຺ຕສຣູປປຣິທີປນມິທໍ ວຈນໍ. ຕສ຺ສ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂກ ວຈນຕ຺ໂຖ ໂກ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ວຸຈ຺ຈເຕ ອາຈຣິເຍນ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ ສພ຺ເພສໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ສງ຺ຄາຫກນຍວເສນ. ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິນ຺ເຕຕິ ຊານາຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕທາ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຊວນວີຖິວເສນ ອຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ຈິໂນຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕທາ ກຸສລາກຸສລມຫາກິຣິຍາຈິຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອຎ຺ເຎສໍ ຊວນານໍ ອຄ຺ຄຫຓໍ ກາມາວຈຣຊວນານິ ເອວ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຊວນ຺ຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ.

໙. ວິຈິຕ຺ຕໍ ກຣຓໍ ຍສ຺ສ ຕໍ ວິຈິຕ຺ຕກຣຓໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ວິຈິຕ຺ຕກຣຓາ. ‘‘ອິມສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອຸທ຺ຘໍ ອິທໍ ໂຫຕຸ, ເຫຏ຺ຐາ ອິທໍ ໂຫຕຸ, ອຸຠຍປສ຺ເສ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາຈິນ຺ຕິເຕນ ກເມນ ເສສຈິຕ຺ຕຣູປນິປ຺ຜາທນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ວິຈິຕ຺ຕໍ ສິປ຺ປຊາຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ກຣີຍຕິ. ເອວໍ ວິຈິຕ຺ຕກຣຓຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຕທາ ກຣຓຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ຕທ຺ຘິຕປທໍ. ວາ ອຍໍ ອຎ຺ໂຎ ນໂຍ. ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ອຎ຺ຎເທວ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ສໂທສໍ, ອຎ຺ຎໍ ສໂມຫໍ. ອຎ຺ຎໍ ກາມາວຈຣໍ, ອຎ຺ຎໍ ຣູປາວຈຣາທິເຠທໍ. ອຎ຺ຎໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓໍ. ຣູປາຣມ຺ມເຓສຸປິ ອຎ຺ຎໍ ນີລາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ປີຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ. ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ເພສຸປິ ເຕສຸ ອຎ຺ຎໍ ຫີນໍ, ອຎ຺ຎໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຓີຕໍ. ຫີນາທີສຸປິ ອຎ຺ຎໍ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ອິເມສໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠູມິອາຣມ຺ມຓຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕາຘິປຕີນໍ ວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ຕທາ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາເຓ ວິຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມໍ, ຈິຕ຺ຕກມ຺ມເມວ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກໍ, ຈິຕ຺ຕກມ຺ມເກ ວິຈິຕ຺ເຕ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອຘິກາເຣ ຈິຕ຺ຕສມ຺ມຸຕິ ຈິຕ຺ຕສທ຺ໂທ ວິຎ຺ຎາເຓ ຈິຕ຺ເຕ ວິຎ຺ຎຸນາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕໍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ ຈິນ຺ເຕຕີຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ສາຣມ຺ມຓໂຕ ສາຣມ຺ມຓຠາເວນ ເອກວິຘໍ. ສວິປາກາວິປາກໂຕ ສວິປາກາວິປາກວເສນ ທຸວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ທຸວິເຘ ຈິຕ຺ເຕ ສວິປາກໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ, ອວິປາກໍ ອພ຺ຍາກຕໍ, ກຸສລາກຸສລຠາເວນ ອກຖິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸສລຊາຕິ ອກຸສລຊາຕິ ອພ຺ຍາກຕຊາຕີຕິ ຊາຕິເຠທໂຕ ຕິວິຘໍ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ‘‘ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ປນ ໂກ ວຈນຕ຺ໂຖ.

໑໐. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສລນໂຕ ປາປການໍ ຘມ຺ມານໍ ກມ຺ປນໂຕ ວິທ຺ຘໍສນໂຕ. ກຸຈ຺ຉິເຕນາກາເຣນ ສຍນ຺ຕີຕິ ກຸສາ, ກຸສານໍ ອກຸສລສງ຺ຂາຕານໍ ລວເນນ ຉິນ຺ທນໂຕ. ກຸຈ຺ຉິເຕ ສາຕິ ຕນຸໍ ກໂຣຕີຕິ ກຸສໍ, ກຸເສນ ຎາເຓນ ລາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ວາ ອຍໍ ອຎ຺ໂຎ ນໂຍ.

໑໑. ກຸສລສທ຺ໂທຍໍ ອຍໍ ກຸສລສທ຺ໂທ ເຉເກ ອຕ຺ເຖ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ເຖ ອນວຊ຺ຊຕ຺ເຖ ອິຏ຺ຐວິປາເກ ອຕ຺ເຖປິ ທິຏ຺ໂຐ ອມ຺ເຫຫິ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອຘິກາເຣ ອນວຊ຺ຊາທິເກ ອຕ຺ເຖ ທິຏ຺ໂຐ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖອິຏ຺ຐວິປາກຕ຺ຖາ ຄເຫຕພ຺ພາ. ທິຏ຺ໂຐ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓໍ ກຸສລໍ. ນຕ຺ຖິ ອວຊ຺ຊໍ ກິເລສາວຊ຺ຊໍ ກິເລສໂທໂສ ກິເລສທຣໂຖ ເອຕສ຺ສາຕິ ອນວຊ຺ຊໍ, ກມ຺ເມນ ວິປຈ຺ຈີຍເຕຕິ ວິປາໂກ, ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທິອາຣມ຺ມຓານຸຠວນວເສນ, ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ຈ ອິຏ຺ໂຐ ວິປາໂກ ເອຕສ຺ສາຕິ ອິຏ຺ຐວິປາກໍ, ອນວຊ຺ຊເມວ ອິຏ຺ຐວິປາກໍ, ຕໍ ລກ຺ຂີຍຕິ ອເນນ ອວິຎ຺ຎາຕໍ ລກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ກຸສລນ຺ຕິ ລກ຺ຂຓໍ, ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກໍ ລກ຺ຂຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓໍ. ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກເມວ ກຸສລໍ. ນນຸ ກຖໍ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ລກ຺ຂຓໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ໂຈທນາ ຠເວຍ຺ຍ ວິຎ຺ຎາຕາວິຎ຺ຎາຕສທ຺ທຕ຺ຖຠາເວນ ລກ຺ຂຓລກ຺ຂິຕພ຺ພຠາວຍຸຕ຺ຕິໂຕ. ກຸສລສທ຺ທຕ຺ຖວເສນ ຫິ ອວິຎ຺ຎາຕໍ ອປາກຏໍ ກຸສລໍ ລກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກສທ຺ທຕ຺ຖວເສນ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປາກຏໍ ກຸສລໍ ລກ຺ຂຓໍ ໂຫຕິ. ອກຸສລວິທ຺ຘໍສນຣສໍ ອກຸສລານໍ ວິທ຺ຘໍສນໍ ອກຸສລວິທ຺ຘໍສນໍ, ຕໍ ຣໂສ ກິຈ຺ຈເມຕສ຺ສາຕິ ອກຸສລວິທ຺ຘໍສນຣສໍ, ອກຸສລວິທ຺ຘໍສນກິຈ຺ຈໍ. ໂວທານຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ໂວທານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ໂວທານອຸປຏ຺ຐານາກາຣໍ ໂວທານຄຍ຺ຫາກາຣໍ. ວາ ອຍໍ ອຎ຺ໂຎ ນໂຍ. ວຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອນວຊ຺ຊລກ຺ຂຓເມວ ກຸສລໍ, ວຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ກຸສລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂວທານຠາວຣສໍ ໂວທານຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິກໍ. ອິຏ຺ຐວິປາກປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ອິຏ຺ຐວິປາກຜລໍ. ໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານໍ ປທຎ຺ຈ ຕໍ ຐານຎ຺ຈາຕິ ປທຏ຺ຐານໍ, ອຸໂຠ ກາຣຓຕ຺ຖາຘິວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ອາສນ຺ນກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິຕຣຖາ ປຸນຣຸຕ຺ຕິໂທໂສ ສິຍາ, ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ປທຏ຺ຐານໍ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານໍ.

ສາວຊ຺ຊານິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓໍ ອກຸສລໍ. ຕທຸຠຍວິປຣີຕໍ ເຕຫິ ອຸຠເຍຫິ ກຸສລາກຸສເລຫິ ວິປຣີຕໍ ອວິປາກລກ຺ຂຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕທຸຠຍວິປຣີຕລກ຺ຂຓໍ ອພ຺ຍາກຕໍ. ວາ ອຍໍ ອຎ຺ໂຎ ນໂຍ. ອວິປາກາຣຫໍ ວິປາກສ຺ສ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ.

ສວຕ຺ຖຸກາວຕ຺ຖຸກເຠທໂຕຕິ ສວຕ຺ຖຸກໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸກໍ, ອວຕ຺ຖຸກໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸວິຣຫິຕໍ.

໑໒. ອຸທ຺ທານໂຕ ສງ຺ເຂປວເສນ ກິເລສວຕ຺ຖຸວເສນ ທຸເວ ກາມາ ໂຫນ຺ຕິ. ຉນ຺ທຣາໂຄວ ກິເລໂສ, ເຕຠູມເກ ປວຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏສຫິຕໍ ວຕ຺ຖຸ, ວສຕິ ກິເລໂສ ເອຕ຺ຖາຕິ ວຕ຺ຖຸ.

໑໓. ກິເລສກາໂມ ວຕ຺ຖຸໍ ກາເມຕິ ອິຈ຺ຉຕິ, ວຕ຺ຖຸ ກິເລສກາເມນ ກາມີຍຕິ ອິຈ຺ຉີຍຕີຕິ ກຕ຺ຕຸກາຣກກມ຺ມກາຣກທ຺ວເຍ ສາຘນທ຺ວເຍ ເອສ ເອໂສ ທຸວິໂຘປິ ກາໂມ ສິຊ຺ຌຕິ.

໑໔-໕. ໂສ ອຍໍ ທຸວິໂຘປິ ກາໂມ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ອວຈຣຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ໂສ ປນ ປເທໂສ ຈຕຸປາຍານໍ ຉນ຺ນໍ ເທວານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວເສນ ເອວ ເອກາທສວິໂຘ ໂຫຕິ.

໑໖. ກາໂມວຈຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ເອກາທສວິເຘ ປເທເສ ກາໂມ ອວຈຣຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ໂສ ປເທໂສ ອສ຺ສ ກາມສ຺ສ ອເນນ ກາເມນ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ກາມາວຈຣສຎ຺ຎິໂຕ. ອຠິລກ຺ຂິຕສທ຺ທປ຺ປໂຍເຄ ຕຕິຍຕ຺ເຖ ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ຉຏ຺ຐີ ໂຫຕີຕິ ສທ຺ທສຕ຺ຖວິທູ ປຐນ຺ຕິ. ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ ປເທໂສ ວິຍ ສຕ຺ເຕ ສສນ຺ຕິ ຫິໍສນ຺ຕິ ເຕຫີຕິ ສຕ຺ຖາ, ສຫ ສຕ຺ເຖຫີຕິ ສສຕ຺ຖາ, ສສຕ຺ຖາ ປຸຣິສາ ອວຈຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ. ຍຖາ ຫິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ສສຕ຺ຖາ ປຸຣິສາ ອວຈຣນ຺ຕິ, ໂສ ປເທໂສ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປເທສຸ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ອຸປລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ຣູປາວຈຣາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ປເທໂສ ‘‘ກາມາວຈໂຣ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໗. ຍຖາ ຣູປຠໂວ ອຸຕ຺ຕຣປທສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຕຖາ ສ຺ວາຍໍ ໂສ ອຍໍ ເອໂສ ກາມາວຈໂຣ ອຸຕ຺ຕຣປທສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ກາໂມ ອິຕິ ສຎ຺ຎິໂຕ ກາໂມ ນາມ ອຸທີຣິໂຕ ປຓ຺ຑິເຕນ ກຖິໂຕ.

໑໘. ຕສ຺ມິໍ ກາເມ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ກາມາວຈເຣ ສທາ ອວຈຣຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ກາມາວຈຣໍ ອິຕິ ເອວໍ ກາມຆາຕິນາ ກາມານໍ ວິນາສເກນ ພຸທ຺ເຘນ ກຖິຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອຕໍ ຣູປາຣູປຠເວສຸປິ ອວຈຣຕິ, ຍຖາ ປນ ສງ຺ຄາເມ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອວຈຣຓໂຕ ‘‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ນາໂຄ ນຄເຣ ຈຣນ຺ໂຕປິ ‘‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຖລຈຣຊລຈຣາ ປາຓິໂນ ອຖເລ ອຊເລ ຐິຕາປິ ‘‘ຖລຈຣຊລຈຣາ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິທໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ກາມາວຈຣເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ວາ ເອຕ຺ຖ ກາໂມ ອວຈຣຕີຕິປິ ກາມາວຈຣໍ. ກາມຎ຺ເຈສ ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸປິ ອວຈຣຕິ, ຍຖາ ປນ ວທຕີຕິ ວຈ຺ໂຉ, ມຫິຍໍ ເສຕີຕິ ມຫິໍໂສຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ຍຕ຺ຕກາ ວທນ຺ຕິ, ມຫິຍໍ ວາ ເສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຕໍ ນາມໍ ໂຫຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໙. ປຏິສນ຺ຘິໍ ຠເວ ກາເມ ກາມຠວສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອວຈາຣຍຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ກາມາວຈຣໍ. ອິຕິ ເອວໍ ວາ ອຍໍ ອຎ຺ໂຎ ນໂຍ. ຕຕ຺ຣ ຕສ຺ມິໍ ກາມາວຈເຣ ປຣິຍາປນ຺ນໍ ອນ຺ໂຕຄຘໍ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ກາມາວຈຣໍ.

໒໐. ອຏ຺ຐວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກາມາວຈຣສຎ຺ຎິຕໍ ອິທໍ ອຏ຺ຐວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສເນວ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ເອວ ເຕສໍ ເຕສໍ ຜລານິສໍສານໍ ວຕ຺ຖູນິ ກາຣຓານີຕິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ, ເຕສໍ ວໂສ, ເຕນ ປວຕ຺ຕຕິ.

໒໑. ທານໍ ສີລໍ ຠາວນາ ປຕ຺ຕິທານໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມເທສນາ ອນຸໂມທນາ ທິຏ຺ຐິຊຸຠາໂວ ສໍສຸຕິ ຘມ຺ມສ຺ສວນຎ຺ຈ ອປຈາໂຍ ອປຈາຍນໍ, ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຸຎ຺ຎານິ ເອວ ວຕ຺ຖູນິ ປຸຎ຺ຎວຕ຺ຖູນິ, ເຕສໍ ປເຠໂທ ປຸຎ຺ຎວຕ຺ຖຸປ຺ປເຠໂທ ເຎຍ຺ໂຍ ປຓ຺ຑິເຕນ ຊານິຕພ຺ໂພ.

໒໒-໓. ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສງ຺ຄຫໍ ທາເນ ປຕ຺ຕິທານານຸໂມທນາ ທາເນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈາປຈາຍນາ ສີລມເຍ ປຸຎ຺ເຎ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຘມ຺ມເທສນາ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ທິຏ຺ຐິອຸຊຸກາ ຠາວນາມເຍ ປຸຎ຺ເຎ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທສ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາປິ ຈ ຕີຓິ ເອວ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ.

໒໔. ສພ຺ພານຸສ຺ສຕິປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປສໍສາ ສຣຓຕ຺ຕຍໍ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປສໍສາ ຈ ເອເຕ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມມ຺ຫິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄຫປາປຸເຓ ສໍສໂຍ ສນ຺ເທໂຫ ນຕ຺ຖິ.

໒໕. ປຸຣິມາ ເຈຕນາ ຕໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ, ມຸຎ຺ຈເຈຕນາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈຕນາ, ປຣເຈຕນາ ປຈ຺ຉາກາເລ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ, ຕິສ຺ໂສປິ ເຈຕນາ ທານມເຍ ປຸຎ຺ເຎ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ຕິສ຺ໂສປິ ເຈຕນາ ທານມເຍ ປຸຎ຺ເຎ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຖາ ທານມຍປຸຎ຺ຎໂຕ ເສເສສຸປິ ສີລມຍຠາວນາມເຍສຸ ຕິສ຺ໂສ ເຈຕນາ ປຓ຺ຑິໂຕ ທີປເຍ ກເຖຍ຺ຍ.

ຫິ ສຈ຺ຈໍ ຍທາ ປນ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ປຏິຈ຺ຈ. ປຏິຄ຺ຄາຫກາທິສມ຺ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ເທສກາລກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາທໂຍ ຄຫິຕາ. ອຎ຺ຎໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕຸນ຺ຕິ ອຎ຺ຎ-ຄ຺ຄຫເຓນ ສທ຺ຘາພຫຸລຕາວິສຸທ຺ຘິທິຏ຺ຐິຕາກຸສລກິຣິຍານິສໍສທສ຺ສິຕາໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກຕາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ ທານສ຺ສ ຜລໍ ອຕ຺ຖິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຕ຺ຖິຫຸຕາທໂຍ ຄຫິຕາ. ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ. ປເຣຫິ ອນຸສ຺ສາຫິໂຕ ອໂຈທິໂຕ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕິ. ທານາທີນີຕິ ວຈເນນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕທານເຈຕນາ ຄເຫຕພ຺ພາ. ຕທາ ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ສງ຺ຂຣຓໍ ສງ຺ຂາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ສງ຺ຂາໂຣ ເອຕສ຺ສາຕິ ອສງ຺ຂາໂຣ, ຕໍ ເອວ ອສງ຺ຂາຣິກໍ, ອປ຺ປໂຍຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ນາມ ‘‘ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາທິສມ຺ປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ສງ຺ຂາໂຣ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍຄສ຺ສ ອຘິວຈນໍ, ປຣສ຺ສ ວາ ປວຕ຺ຕປຸພ຺ພປ຺ປໂຍຄສ຺ສ ອຘິວຈນໍ. ອຍມສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທາ ໂຍ ‘‘ທານາທີນິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ນາກາສິ, ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພເຈຕນາຍ ອຸສ຺ສາຫິໂຕ ກໂຣຕິ, ຕທາ ສສງ຺ຂາຣິກໍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍເຄນ ສຫ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ ສີລາທີຫິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ວາ ນິພ຺ພານໍ ເອຕາຍາຕິ ປຏິປຕ຺ຕິ, ຕາຍ ທສ຺ສນໍ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນໍ, ເຕນ. ຊາໂຕ ປຣິຈໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຊາຕປຣິຈຍາ. ສຫສາຕິ ເວເຄນ. ຈຕູສຸປິ ວິກປ຺ເປສຸ ທສ຺ເສຍ຺ຍ.

໒໖. ທສປຸຎ຺ຎກ຺ຣິຍາທີນໍ ວເສນ ຈ ພຫູນິປິ ຠວນ຺ຕິ ເອຕານິ ປນ ຈິຕ຺ຕານິ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍາທີນໍ ວເສນປິ ພຫູນິປິ ຠວນ຺ຕິ ອິຕິ ເອວໍ ປກາສເຍ ຠຄວາ ປກາເສຍ຺ຍ.

໒໗.

ສຕ຺ຕຣສ ສຫສ຺ສານິ, ທ຺ເວ ສຕານິ ອສີຕິ ຈ;

ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎານິ, ຠວນ຺ຕີຕິ ວິນິທ຺ທິເສຕິ. –

ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎານິ ສຕ຺ຕຣສ ສຫສ຺ສານິ ຈ ທ຺ເວ ສຕານິ ຈ ອສີຕິ ຈ ຠວນ຺ຕິ, ອິຕິ ວຈນໍ ວິນິທ຺ທິເສ ອາຈຣິໂຍ ກເຖຍ຺ຍ.

ທສປຸຎ຺ຎກ຺ຣິຍາວຕ຺ຖຸ, ຉທ຺ວາຣາຘິປຕີຫິ ຈ;

ກາຍາທີຫິ ຈ ຕີເຫວ, ຫີນາທີຫິ ຈ ຕີຫິ ຕຸ.

ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ ກາມຠວຣູປຠເວສຸ. ປຏິປທາທິເຠທໂຕ ທຸກ຺ຂາປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ, ທຸກ຺ຂາປຏິປທໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎໍ, ສຸຂາປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ, ສຸຂາປຏິປທໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎໍ. ຣູປາວຈຣຠາວນາປຸຎ຺ຎວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຣູປາວຈເຣ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຠາວນາປຸຎ຺ຎສ຺ສ ວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຣູປາວຈຣູປປຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທກໍ ຣູປາວຈເຣ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ນິປ຺ຜາທກໍ ໂຫຕິ.

ສວຕ຺ຖຸກາວຕ຺ຖຸກເຠທໂຕຕິ ອຣູປາວຈຣໍ ຍທາ ກາມຣູເປ ຊາຍຕິ, ຕທາ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຍຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ສວຕ຺ຖຸກໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຍທາ ອຣູເປ ຊາຍຕິ, ຕທາ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ອນິສ຺ສາຍ ຊາຍຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ອວຕ຺ຖຸກໍ ນາມ ຊາຕໍ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສ຺ສ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ຕສ຺ສ ອປຄໂມ ຕສ຺ສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສ຺ສ ອປຄໂມ ອຠາໂວ ໂວຫາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ຣູເປ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາ. ສຎ຺ຎາສີເສນ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຄຫິຕໍ. ສມຕິກ຺ກມາ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສສມຕິກ຺ກມເນນ. ປຏິເຆ ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓານໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏເນ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ຕາສໍ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເມນ. ນານາ ອຕ຺ຕາ ສຠາໂວ ເອຕສ຺ສາຕິ ນານຕ຺ຕໍ, ອາຣມ຺ມຓໍ, ນານຕ຺ເຕ ນານາສຠາເວ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ນານາ ອຕ຺ຕາ ສຠາໂວ ເອຕິສ຺ສາຕິ ວາ ນານຕ຺ຕາ, ສາເຍວ ສຎ຺ຎາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ກາມາວຈຣສຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາສໍ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ອມນສິກາເຣນ.

ນິຍຕານິຍຕວຕ຺ຖຸກເຠທໂຕຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ນິຍຕວຕ຺ຖຸໂກ. ກສ຺ມາ? ກາມຣູເປສຸເຍວ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ອິຕເຣ ປນ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ອນິຍຕວຕ຺ຖຸກາ. ກສ຺ມາ? ກາມຣູເປສຸ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຍນ຺ຕິ, ອຣູເປ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ອນິສ຺ສາຍ ຊາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິຍຕວຕ຺ຖຸກາ. ຕີຫິ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂຫີຕິ ສຸຎ຺ຎຕອນິມິຕ຺ຕອປ຺ປຓິຫິຕສງ຺ຂາເຕຫິ ຕີຫິ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂຫິ.

ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ສໍໂຍຊນາ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສາເຍວ ສໍໂຍຊນາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສສໍໂຍຊນາ, ເຕສໍ ປຫານໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສສໍໂຍຊນປ຺ປຫານໍ, ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສສໍໂຍຊນປ຺ປຫານກຣໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ມາໂນປິ ເອກເທສໂຕ ອປາຍຄາມິໂກເຍວ ປຫິຍ຺ຍເຕ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ນິສ຺ເສສໂຕ ນ ປຫິຍ຺ຍເຕ. ເສສກິເລເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ປນ ເອກເທສໂຕປິ ອປາຍຄາມິກມ຺ປິ ນ ປຫິຍ຺ຍຕິ. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕກຣໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ນາສິຕສໍໂຍຊນານໍ ປຫານໍ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ປຐມມຄ຺ຄໂຕ ທຸຕິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ປຐມມຄ຺ເຄນ ນາສິຕາ ສໍໂຍຊນາ ທຸຕິຍມຄ຺ເຄນ ນາສິຕາຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອິຕິ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕ. ເອເກກນ຺ຕິ ວິຈ຺ຉາວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຄ຺ຄານຸຣູປນ຺ຕິ ວຈນໍ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມຜລຎ຺ຈ ອນຸຣູປນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ.

໒໘. ກາເມ ອຏ຺ເຐວ ກາມາວຈເຣ ອຏ຺ຐ ເອວ ຈິຕ຺ຕານິ, ຣູເປ ຣູປຠເວ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ, ອຣູປິສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ, ອນຸຕ຺ຕຣານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ກຸສລານິ ຈິຕ຺ຕານິ ເອກວີສຕິ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໙. ກຸສລາກຸສລາປຄເຕນ ສຕາ ມຸນິນາ ກຸສລໂຕ, ອກຸສລໂຕ ຈ ອປຄເຕນ ສຕາ ສຕິສມ຺ປນ຺ເນນ ກຸສເລ ກຸສເລນ ເຉເກນ ວສິນາ ປຎ຺ຈວສີຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຍໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ຈຕຸຠູມິຄຕໍ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ປວຕ຺ຕໍ ສກລໍ ສພ຺ພໍ ລປິຕໍ ກຖິຕໍ, ຕໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ມຍາປິ ພຸທ຺ຘທຕ຺ຕາຈຣິເຍນ ລປິຕໍ ກຖິຕໍ.

ນິຍຕານິຍຕວຕ຺ຖຸວເສນາຕິ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ກາເມເຍວ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຍຕິ, ອຎ຺ຎຠູມີສຸ ນ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຍຕວຕ຺ຖຸກໍ ໂຫຕິ. ອິຕຣານິ ປນ ອກຸສລານິ ກາມຣູເປສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຍນ຺ຕິ, ອຣູເປ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ອນິສ຺ສາຍ ຊາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິຍຕວຕ຺ຖຸການິ, ເຕນ. ປຏິສນ຺ຘິຊນກາຊນກວເສນ ຈາຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນ ຊເນຕິ. ຍທິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຍ຺ຍ, ອປາເຍສຸເຍວ ຊເນຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ເອກເທສໂຕ ອປາຍຄາມິກມ຺ປິ ນ ຊຫິຕໍ, ສພ຺ພໍ ນ ຊຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສປິ ມຄ຺ໂຄ ອປາຍຄາມີ ນ ໂຫຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ກິເລສາ ເອກເທສວເສນ ອປາຍຄາມິກາ ຊຫິຕາ, ເຕນ ປຐມມຄ຺ເຄນາຕິ ຕສ຺ມາ ນ ຊເນຕິ. ເອກາທສວິຘໍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕິ, ເຕນ.

ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລາທີນີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສຸຕມງ຺ຄລາທີນິ ຄຫິຕານິ. ສາຣໂຕ ອຸຕ຺ຕມໂຕ ປຈ຺ເຈຕິ ສທ຺ທຫຕິ. ສຠາວຕິກ຺ເຂນ ສຠາໂວ ຕິກ຺ໂຂ ເອຕສ຺ສາຕິ ສຠາວຕິກ຺ຂໍ, ເຕນ ສຠາວຕິກ຺ເຂນ.

ອສ຺ສ ປນ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ອກຸສລກມ຺ເມສຸ ຕິກ຺ຂປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ ອສງ຺ຂາຣິກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ ສສງ຺ຂາຣິກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕສ຺ສ ໂມມູຫສ຺ສ.

ທຸກ຺ຂວິເສສສ຺ສ ທຸກ຺ຂນານຕ຺ຕສ຺ສ.

໓໐. ໂລຠມູລວເສນ ອຏ຺ຐ ຈິຕ຺ຕານິ, ໂທສມູລວສາ ທຸເວ ຈິຕ຺ຕານິ, ໂມຫມູລວເສນ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕານິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ອກຸສລານິ ທ຺ວາທສປ຺ປກາຣານິ ສິຍຸໍ ຠເວຍ຺ຍຸໍ.

໓໑. ຍໍ ປາປມານສໍ ຍໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ປາປາປາເປສຸ ປາປອປາເປສຸ ກຸສລາກຸສເລສຸ ອປາເປນ ອປ຺ປວຕ຺ເຕນ ປາປາປາປປ຺ປຫີເນນ ວຸຕ຺ຕໍ ອີຣິຕໍ ກຖິຕໍ, ຕໍ ປາປມານສໍ ຕໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ມຍາ ສມຸທາຫຏໍ ກຖິຕໍ.

ຍຖາ ປນສ຺ສ ຍຖາ ປນ ອສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ ກຸສລໍ ທານາທິວເສນ ທານາທີນໍ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນໍ ວເສນ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ, ອິທໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ຕຖາ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ອິທໍ ວິປາກໍ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ກາມາວຈຣຘມ຺ມນ຺ໂຕຄເຘສຸ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານຎ຺ຈ ວິເສເສ ອສຕິປິ ກຸສລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມໂຕ ອສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານຎ຺ຈ ນານຕ຺ເຕ ອສຕິປິ ອິທໍ ວິປາກໍ ອາທາສຕລາທີສຸ ຘມ຺ມຊາເຕສຸ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ. ອຍມສ຺ສາຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ອາທາສຕເລ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ມຸເຂ ຈລິເຕ ຈລຕິ, ອຈລິເຕ ນ ຈລຕິ, ມຸຂສ຺ສ ກາຣຓໍ ວິນາ ມຸຂນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ກຸສລກາຣຓາ ວິປາກສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ນິຣຸສ຺ສາຫໍ ວິປາກໍ.

໓໒. ກາມາວຈຣເທວານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອິເມ ອຏ຺ຐ ມຫາວິປາກາ ທຸເຫຕຸກຕິເຫຕຸການໍ ກາມາວຈຣເທວານໍ, ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ຠວນ຺ຕິ.

໓໓-໔. ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຍາວຕາຍຸກໍ ຠວງ຺ຄໍ ຫຸຕ຺ວາ ພລວາຣມ຺ມເຓ ອຕິມຫນ຺ຕວິຠູຕາຣມ຺ມເຓ ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ມຣຓກາລສ຺ມິໍ ຈຸຕິ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ ວິປາກຠາເວນ ຊາຍນ຺ຕິ.

໓໕. ສຠູມິກຸສເລເຫວ ມຫາປາກາ ສມາ ວິນາ ມຫາປາກາ ກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ກມ຺ມກາຣຓໍ ວິນາ, ກມ຺ມຎ຺ຈ ມຫາປຸຎ຺ຎານໍ ກິຣິຍວຕ຺ຖຸກໍ ວິນາ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຠູມິກຸສເລເຫວ ອຕ຺ຕໂນ ຠູມິຍໍ ປວຕ຺ເຕຫິ ກຸສເລຫິ ເອວ ສມາ ສທິສາ. ກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິກມ຺ມທ຺ວາຣໍ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິກມ຺ມທ຺ວາຣໍ, ຠວງ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ມໂນທ຺ວາຣໍ, ອິຕິ ຕິວິຘໍ ກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ກມ຺ມກາຣຓໍ. ກມ຺ມໍ ນາມ ອຏ຺ຐກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

໓໖. ປາກາ ກຸສລວິປາກາ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນຕ຺ຕາ ຈ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສຣູເປກເສສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕາ ຊເນນ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນາ, ນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນາ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນຕ຺ຕາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕານໍ ກມ຺ມທ຺ວາຣານໍ ອຊນກຕ຺ຕາ ມໂນທ຺ວາຣສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກມ຺ມທ຺ວາຣສ຺ສ ວເສນ ຈ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ອວິປາກສຠາວໂຕ ຈ ອກມ຺ມຠາວໂຕ ຈ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ເຈວ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ເຈວ ປຸຎ຺ເຎຫິ ໂນ ສມາ ອສທິສາ.

໓໗-໙. ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຫິ ເຕສເມກນ຺ຕໂຕ ເຕສໍ ວິປາການໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ເຕສຸ ວິປາເກສຸ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິກາຣມ຺ມຓາ ກຣຸຓາມຸທິຕາ ກທາຈິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ຕຖາ ເອວໍ ຕິສ຺ໂສ ປນ ວິຣຕິໂຍ ເອເຕສຸ ວິປາເກສຸ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ຫິ ກສ຺ມາ ກາຣຓາ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທາ ກຸສລາຕິ ກຸສລາ ນາມາຕິ ສຕ຺ຖຸນາ ວຸຕ຺ຕາ ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ, ຕສ຺ມາ ນ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕຖາຘິປຕິໂນເປຕ຺ຖ ຕຖາ ເອວເມວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຘິປຕິໂນປິ ເອເຕສຸ ວິປາເກສຸ ນ ສນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຉນ຺ທາທີນິ ຘມ຺ມຊາຕານິ ປຸເຣຕຣໍ ກຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ນ ສນ຺ຕິ, ອິຕິ ວຈນໍ ວິນິທ຺ທິເສ ອາຈຣິໂຍ ກເຖຍ຺ຍ.

໔໐. ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວິຘານໍ ປນ ປຸຎ຺ຎໂຕ ວິປາເກສຸ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວິຘານໍ ປຸຎ຺ຎໂຕ ກຸສລໂຕ ອາຄມນວເສນ ເຎຍ຺ຍໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈານໍ ອາຈຣິຍານໍ ມເຕນ ມຸເຂ ຈລິເຕ ອາທາສຕເລ ມຸຂນິມິຕ຺ຕຈລນໍ ວິຍ ອສງ຺ຂາຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ວິປາໂກ ອສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ, ສສງ຺ຂາຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ວິປາໂກ ສສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອາຄມນວເສນ ເຎຍ຺ຍໍ. ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວ ເຎຍ຺ຍໍ ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈານໍ ອາຈຣິຍານໍ ມເຕນ ພລວນ຺ເຕຫິ ວິຠູເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກມ຺ມາທີຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອສງ຺ຂາໂຣ ທຸພ຺ພເລຫິ ສສງ຺ຂາໂຣຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍວເສນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຊານິຕພ຺ພໍ.

໔໑-໒. ຫີນາທີນໍ ປຸຎ຺ຎານໍ ວິປາກຕ຺ຕາ ຫີນາທໂຍ ວິປາກາ ປຸຎ຺ຎວາທິນາ ຊິເນນ ປຣິທີປິຕາ ຠວນ຺ຕິ, ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປວຕ຺ຕໍ ອິທໍ ອຏ຺ຐວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ສວຕ຺ຖຸກໍ ກາມໂລກສ຺ມິໍ ຊາຍເຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ອຎ຺ຎາສຸ ຠູມີສຸ ນ ຊາຍເຕ.

ວິຎ຺ຎາຓປຎ຺ຈກໍ ນິຍຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຣູປເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ, ນ ສທ຺ທາທໂຍ. ເສສຕ຺ຕຍໍ ຍທາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຄຫິຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຕທາສ຺ສ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ຄຫິຕໍ, ຕທາສ຺ສ ສທ຺ໂທ ອາຣມ຺ມໂຓ ໂຫຕິ. ຍທາ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາເຓຫິ ຄຫິຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທາສ຺ສ ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວຍໍ ຍທາ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຉອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອນິຍຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ຣູປາຣມ຺ມຓາຍ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸຍາ ອປຄໂມ ປທຏ຺ຐານໍ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອປຄມປທຏ຺ຐານໍ, ຕາຍ ອາວຊ຺ຊນໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕາຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ກຣີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຠາເວນ ຄຍ຺ຫາກາຣໍ. ສນ຺ຕີຣຓາທິຣສາ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓຣສາ, ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕາ ປນ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິຣສາ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ສນ຺ຕີຣຓາທິຠາເວນ ຄຍ຺ຫາກາຣໍ.

໔໓. ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎສ຺ສ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ ໂສຬສ ວິປາກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ຍໍ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວຈນໍ ຕິເຫຕຸກປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສ຺ສ ວເສນ ອາຈຣິໂຍ ປຣິທີປເຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍາທີນໍ ວເສນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຕິເຫຕຸກກຸສລໍ ກາມສຸຄຕິຍໍ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐ ອເຫຕຸກກຸສລວິປາການິ, ອຏ຺ຐ ມຫາກຸສລວິປາການີຕິ ໂສຬສ ປາການິ ນິປ຺ຜາເທຕິ.

໔໔. ກຸສລານຸຄຕໍ ກຕ຺ວາ ຠາຊິຕໍ ກິໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ກຸສລານຸຄຕໍ ກຸສລໍ ອນຸຄຕໍ ກຕ຺ວາ ມຫຄ຺ຄຕກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ສມານໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ຠາຊິຕໍ ເທສິຕໍ. ກິໍ ເກນ ກາຣເຓນ? ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎໍວ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ອິວ ອສມານຜລໍ ນຕ຺ຖິ ຍໂຕ ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ, ຕສ຺ມາ ວິປາກໍ ກຸສລານຸຄຕໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ຠາຊິຕໍ ເທສິຕໍ. ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎໍວາຕິ ຍຖາ ອຏ຺ຐວິເຘສຸ ກາມາວຈຣກຸສເລສຸ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຕິເຫຕຸກກຸສລໍ ກາມສຸຄຕິຍໍ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ໂສຬສ ກຸສລວິປາການິ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ຕິເຫຕຸກໂອມກຎ຺ຈ ທຸເຫຕຸກອຸກ຺ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ກາມສຸຄຕິຍໍ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ຕິເຫຕຸກວິຣຫິຕານິ ອເຫຕຸກທຸເຫຕຸກສງ຺ຂາຕານິ ວິປາການິ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ທຸເຫຕຸກໂອມກໍ ປນ ກາມສຸຄຕິຍໍ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐ ອເຫຕຸກວິປາການິ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ເອວໍ ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎໍ ອສມານຜລໍວ ໂຫຕິ.

໔໕. ຄຊາທີນໍ ຉາຍາ ຄຊາທິສທິສາ ໂຫຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ມຫຄ຺ຄຕວິປາກໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພປກາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສເລເຫວ ສມານໍ ໂຫຕິ.

໔໖-໗. ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎໍວ ນາປຣາປຣິຍເວທນໍ ອິທໍ ມຫຄ຺ຄຕກຸສລໍ ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎໍວ ອປຣາປຣິຍເວທນໍ ອປຣສ຺ມິໍ ຠເວ ຜລທາຍກໍ ນ ໂຫຕິ, ຌານາ ອປຣິຫີນສ຺ສ ຠວຄາມິໂນ ປຏິສນ຺ຘິຄາມິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸສລານນ຺ຕຣໍເຍວ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິຕິ ຈ ຎາປນຕ຺ຖໍ ເອຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕວິປາກສ຺ສ ກຸສລານຸຄຕໍ ກຸສລານຸຄມນໍ ຠຄວຕາ ກຕໍ.

໔໘. ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ມຫຄ຺ຄຕວິປາເກ ປຏິປທາກ຺ກໂມ ເຕສຎ຺ຈ ຫີນາທີນໍ ເຠທໂຕ ຌານາຄມນໂຕ ມຫຄ຺ຄຕກຸສລຌານສ຺ສ ອາຄມນວເສນ ວິຠາວິນາ ປຓ຺ຑິເຕນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໙. ເອຕ຺ຖ ວິປາເກ ຉນ຺ທາທິອຘິປຕີນໍ ອຠາໂວ, ອຍເມວ ວິເສສໂຕ ກຸສລໂຕ ອຍໍ ເອວ ວິເສໂສ, ເສສໍ ສພ຺ພປກາຣໍ ອວິເສເສນ ກຸສເລນ ສມໍ ມຕໍ ກຖິຕໍ ຠຄວຕາ.

໕໐. ສຸຎ຺ຎຕໍ ອນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕຖາປຓິຫິຕນ຺ຕິປິ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອນຕ຺ຕາ, ອນິມິຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອິຕິ ເອຕານິ ຕີຓິ ນາມານິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕເຣ ຈຕຸພ຺ພິຘສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕເຣ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ຜເລ ໂຫນ຺ຕິ.

໕໑. ລພ຺ຠນ຺ຕິ ປຣຠາຄສ຺ມິໍ ມຄ຺ຄານນ຺ຕເຣ ປວຕ຺ຕຜລໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກາເລ ວຬຎ຺ຊນຜເລສຸ ຜລສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນກາເລສຸ ເອຕານິ ຕີຓິ ນາມານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ເຕ, ຜເລຫິ ວິປສ຺ສນາວເສເນວ ອນຕ຺ຕອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວິປສ຺ສນານໍ ວເສນ ເອວ ຕານິ ຕີຓິ ນາມານິ ລພ຺ຠເຣ ຜເລຫິ ລພ຺ຠນ຺ເຕ.

໕໒. ໂຫນ຺ຕິ ສາຘິປຕີເນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລານິ ຕຸ ເອກນ຺ຕໂຕ ສາຘິປຕີນິ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລານິ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິປາເກ ອຘິປຕີ ນຕ຺ຖິ.

໕໓. ມຄ຺ໂຄ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄຠາເວນ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ວຸຈ຺ຈເຕ ຠຄວຕາ. ຜລໍ ມຄ຺ຄໍ ອຸປາທາຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄໍ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ອິຕິ ວຈນໍ ວຸຈ຺ຈເຕ ຠຄວຕາ.

໕໔. ອິເມ ສຕ຺ຕ ອກຸສລວິປາກາ. ຄາໂວ ຈຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ໂຄຈໂຣ, ຕສ຺ສທິສຕ຺ຕາ ໂຄຈໂຣ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອນິຏ຺ໂຐ ຈ ອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ຈ ອນິຏ຺ຐານິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາ, ເຕເຍວ ໂຄຈໂຣ ອນິຏ຺ຐານິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຄຈໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ອນິຏ຺ຐານິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຄຈເຣ ວຕ຺ຕເຣ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຸຂາທິຕ຺ຕຍຍຸຕ຺ຕາ ເຕ ເຕ ອຏ຺ຐ ອເຫຕຸກກຸສລວິປາກາ ສຸຂາທິຕ຺ຕຍຍຸຕ຺ຕາ ສຸຂໂສມນສ຺ສອຸເປກ຺ຂາເວທນາຫິ ສຫຄຕາ. ທຸກ຺ຂຸເປກ຺ຂາຍຸຕາ ອິເມ ອິເມ ສຕ຺ຕ ອເຫຕຸກອກຸສລວິປາກາ ທຸກ຺ຂຸເປກ຺ຂາເວທນາຫິ ສຫຄຕາ.

໕໕. ເອວໍ ຉຕ຺ຕິໍສຘາ ປາກໍ ປາກສາສນປູຊິໂຕ ສຸຄໂຕ. ກິໍ ວິສິຏ຺ໂຐ? ປາກໍ ນາມ ອສຸຣໍ, ຕໍ ສາສຕິ, ປາເກນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎຜເລນ ເທເວ ອນຸສາສຕີຕິ ວາ ປາກສາສໂນ, ໂກ ໂສ? ສກ຺ໂກ. ເຕນ ປາກສາສເນນ ປູຊິໂຕ ສວິປາກາວິປາເກສຸ ກຸສລວິປາກກິຣິເຍສຸ ກຸສໂລ ເຉໂກ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປາກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຉຕ຺ຕິໍສປ຺ປກາຣໍ ອພ຺ຣ຺ວິ ອໂວຈ.

ອນຸຬາເຣສູຕິ ຂຸທ຺ທເກສຸ. ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຉຬາຣມ຺ມຓວິຊານນຄຍ຺ຫາກາຣາ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຄຕິ ວິຍ ຄຕິ ເອຕິສ຺ສາຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຄຕິກາ.

໕໖. ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕານຏ຺ຐ, ກຸສລາກຸສລານິ ຈ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐ ກຸສລາກຸສລານິ ຈ, ກ຺ຣິຍໂຕ ປນ ປຎ຺ຈ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຫາສຈິຕ຺ຕານິ ເຕຣສ.

໕໗. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຫສນ຺ເຕຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ເຕຣສຈິຕ຺ເຕສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ປນ ອຏ຺ຐຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສນ຺ຕິ. ເສຂາ ສຕ຺ຕ ອຣິຍາ ຉຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສນ຺ຕິ. ອເສຂາ ຂີຓາສວາ ປຎ຺ຈຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສນ຺ຕິ.

ກຸສລານິ ປນ ຣູປາຣູປກຸສລານິ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມານິ ຣູປາຣູປກິຣິຍານິ ຂີຓາສວານໍ ຠາວນາເຍວ ກາໂຣ ຠາວນາກາໂຣ, ຕສ຺ສ ວໂສ ຠາວນາກາຣວໂສ, ເຕນ ປວຕ຺ຕານິ. ຕານິ ຣູປາຣູປກຸສລານິ ຠາວນາປຸຎ຺ຎວສປ຺ປວຕ຺ຕານິ ຠາວນາກຸສລວເສນ ປວຕ຺ຕານິ. ອິເມສໍ ຣູປາຣູປກິຣິຍານໍ ເຕສຎ຺ຈ ຣູປາຣູປກຸສລານໍ ອຍເມວ ວິເສໂສ.

໕໘-໙. ຍາ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລສ຺ມິໍ, ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລສ຺ມິໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວຏ຺ຐິເຕນ ໂຍຄິນາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາ ຍາ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິ, ສາ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິ ໂສ ໂຍຄີ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ຫຸຕ຺ວາ ນໍ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິໍ ຍາວ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ນ ສມາປຊ຺ຊເຕ, ຕາວ ຕຕ຺ຕເກນ ກາເລນ ຕສ຺ສ ຂີຓາສວຠິກ຺ຂຸໂນ ກຸສລາ ເອວ ຣູປາຣູປກຸສລາ ເອວ ໂຫຕິ. ຂີຓາສເວນ ສາ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິ ສເຈ ຍທິ ສມາປນ຺ນາ ສມາປຊ຺ຊິຕາ, ກ຺ຣິຍາ ຣູປາຣູປກິຣິຍາ ໂຫຕິ.

໖໐. ເອກາທສວິຘໍ ກາເມ ກາມາວຈເຣ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ເອກາທສວິຘໍ, ຣູເປ ຣູປາວຈເຣ ປຎ຺ຈ, ອຣູປິສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ອິຕິ ສພ຺ພານິ ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ວີສຕິ.

໖໑. ໂລກຸຕ຺ຕຣກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ປນ ກສ຺ມາ ນ ວິຊ຺ຊຕິ? ມຄ຺ຄສ຺ສ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕ຺ຕາ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຈຕຸມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ຂີຓາສໂວ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣເມວ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຄ຺ໂຄປິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ຍທິ ຈິຕ຺ຕໍ ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກໍ, ຜລສມງ຺ຄິໂນ ຂີຓາສວສ຺ສປິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໒. ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິວິຠາຄເທສໂກ ກຣຓໍ ກ຺ຣິຍໍ, ກ຺ຣິຍໍ ນາມ ວິນຍປຣິຍາເຍນ ອກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ກຣຓໍ, ນ ກຣຓໍ ອກ຺ຣິຍໍ, ອກ຺ຣິຍໍ ນາມ ວິນຍປຣິຍາເຍນ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອກຣຓໍ, ອາປຊ຺ຊນໍ ອາປຕ຺ຕິ, ກ຺ຣິຍາຍ ກຣເຓນ ອາປຕ຺ຕິ ກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິ, ອກ຺ຣິຍາຍ ອກຣເຓນ ອາປຕ຺ຕິ ອກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິ, ກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິ ຈ ອກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິ ຈ ກ຺ຣິຍາປຕ຺ຍາກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິໂຍ, ເອກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ-ສທ຺ທສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕາສໍ ວິຠາໂຄ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິວິຠາໂຄ, ເທເສຕີຕິ ເທສໂກ, ຕສ຺ສ ເທສໂກ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິວິຠາຄເທສໂກ. ຓ຺ວຸ-ຕຸ-ປຈ຺ຈເຍສຸ ປເຣສຸ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ຉຏ຺ຐີ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຊິໂນ ກິໍ ວິສິຏ຺ໂຐ? ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍາປຕ຺ຕິວິຠາຄເທສໂກ ຫິຕາຫິຕານໍ ສກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍາຣໂຕ ຫິຕສ຺ສ ສກ຺ຣິຍາຍ ຣໂຕ, ອຫິຕສ຺ສ ອກ຺ຣິຍາຍ ຣໂຕ, ຍໍ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍໍ, ກ຺ຣິຍໍ ນາມ ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ອກ຺ຣິຍໍ ນາມ ກຸສລາກຸສລວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອເກ. ຕໍ ນ. ກສ຺ມາ? ກຸສລາຘິກາເຣ ‘‘ກຸສລໍ ມຸນິນາ ລປິຕໍ’’ ອກຸສລາຘິກາເຣ ‘‘ປາປມານສໍ ປາປາປາເປສ຺ວປາເປນ ວຸຕ຺ຕໍ’’ ວິປາກາຘິກາເຣ ‘‘ປາກໍ ສຸຄໂຕ ອພ຺ຣວີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ກ຺ຣິຍາຘິກາເຣ ‘‘ກຸສລາກຸສລວິປາການິ ອໂວຈາ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພາຠາວໂຕ. ເຕນ ວາສ຺ສ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍໍ, ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍສຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມວ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕພ຺ໂພ. ຍໍ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍາສຠາວໍ ອໂວຈ ເທເສສິ, ຕໍ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍໍ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍສຠາວໍ ມຍາ ສມີຣິຕໍ, ສມ຺ມາ ປກາເຣນ ອີຣິຕໍ ກຖິຕໍ.

໖໔. ເອກູນນວຸຕິ ສພ຺ເພ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ມເຫສິນາ ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐ ກຕ຺ວາ ເອກູນນວຸຕິ ສພ຺ເພ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ມເຫສິນາ ຕຖາຄເຕນ ສມາສໂຕ ສງ຺ເຂປໂຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

໖໕. ປິຏເກ ອຠິຘມ຺ມສ຺ມິໍ, ເຍ ຠິກ຺ຂູ ປາຏວຕ຺ຖິໂນ ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ປຏຸໂນ ຠາໂວ ປາຏວໍ, ເຕນ ອຕ຺ໂຖ ປາຏວຕ຺ໂຖ, ໂສ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ປາຏວຕ຺ຖິໂນ, ເຉກຠາວຕ຺ຖິກາ ເຍ ຠິກ຺ຂູ, ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຍໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາໂຣ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ສິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິນ຺ຕິຕພ຺ໂພ.

໖໖. ເຍ ຊນາ ຕສ຺ສງ຺ກາເສນ ຕໍສນ຺ນິເຠນ ອຠິຘມ຺ມາວຕາເຣນ ອຠິຘມ຺ມມໂຫທຘິໍ ມຫາສາຄຣສນ຺ນິຠໍ ອຠິຘມ຺ມໍ ຕຣນ຺ຕິ, ເຕ ອິມໍ ໂລກໍ ປຣໂລກຎ຺ຈ ຕຣນ຺ຕິ. ອິຕີຕິ ປຣິສມາປເນ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒. ທຸຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ເຈຕສິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໗. ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣມຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເຍ ຈ ເຈຕສິກາ ມຍາ ເຍ ຈ ເຈຕສິກາ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣໍ ມຍາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ອິໂຕ ປຣໍ ອິທານິ ເຕສໍ ເຈຕສິການໍ ວິຠາຊນໍ ກຣິສ຺ສາມິ ອຫໍ.

ອິເມສຸ ປນ ກຣຸຓາມຸທິຕາວເສນ ຠາວນາກາເລ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ວາ, ອປ຺ປນາປຕ຺ຕາຍ ກຣຸຓາຍ ປຸພ຺ພຠາໂຄ, ຕສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ, ກຣຸຓາໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກາ ກຣຸຓາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມຸທິຕາປຸພ຺ພຠາເຄ ວາ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕາຍ ມຸທິຕາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເອກາ ມຸທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິມິນາ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕນ ໂຍຄີ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາທີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ວິຣມຕິ. ຣມຸ-ຘາຕຸ ກີຬາຍໍ, ວິ-ສທ຺ໂທ ວິຣມຓຕ຺ໂຖ.

໖໘. ອາທິນາ ປຸຎ຺ຎຈິຕ຺ເຕນ, ເຕຕ຺ຕິໍສ ນິຍຕາ ມຕາ ອາທິນາ ປຸຎ຺ຎຈິຕ຺ເຕນ ປຐມມຫາກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ນິຍຕາ ເຕຕ຺ຕິໍສ ເຈຕສິກາ ຠຄວຕາ ມຕາຕິ, ອຖ ວາ ກຣຸຓາມຸທິຕາ ອນິຍຕາ ເອເກນ ຘມ຺ເມນ ສຫ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ.

໖໙. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາ ຈ, ອຸເປກ຺ຂາ ຈ ນ ອຸທ຺ຘຏາ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ເຍວາປນກຘມ຺ເມສຸ, ນິທ຺ຘາຣຓໍ, ເມຕ຺ຕາ ຈ ອຸເປກ຺ຂາ ຈ ຘມ຺ມຣາເຊນ ສຕ຺ຖຸນາ ນ ອຸທ຺ຘຏາ ນ ວຸຕ຺ຕາ ກສ຺ມາ ກາຣຓາ.

໗໐. ອພ຺ຍາປາເທນ ເມຕ຺ຕາປິ ອພ຺ຍາປາເທນ ເມຕ຺ຕາ ຄຫິຕາ, ອຸເປກ຺ຂາຕິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ຈ ຄຫິຕາ ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ, ຕສ຺ມາ ອຸໂຠເປຕາ ຠຄວຕາ ນ ຄຫິຕາ.

໗໑. ກສ຺ມາ ເຍວາປນາ ຘມ຺ມາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ ສພ຺ເພ ເຕ ເຍວາປນາ ຘມ຺ມາ ເຍວາປນນາມກາ ປາຬິຍໍ ສຣູເປນ ເອວ. ພນ຺ຘຕິ ສ຺ເນເຫນ ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ພນ຺ຘຸ, ອາທິຈ຺ຈສ຺ສ ພນ຺ຘຸ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸ, ເຕນ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ ພຸທ຺ເຘນ ນ ຈ ອຸທ຺ຘຏາ ນ ເທສິຕາ.

໗໒. ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ຍສ຺ມາ ອນິຍຕາ ເກຈິ ເຍວາປນກາ ອນິຍຕາ, ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ ຣາສິໍ ທຸກວຄ຺ຄາທິຣາສິໍ ນ ຠຊນ຺ຕິ ນ ເສວນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ ເກຈິ ເຍວາປນກາ ທຸພ຺ພລາ, ຕສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ຠຄວຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາ.

໗໓. ຉນ຺ທາຘິໂມກ຺ຂມຸທິຕາ ມນສິ ຈ ກາໂຣ,

ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ຈ ກຣຸຓາ ວິຣຕິຕ຺ຕຍຎ຺ຈ;

ປຸຎ຺ເຎສຸ ເຕນ ນິຍຕານິຍຕາ ຈ ສພ຺ເພ,

ເຍວາປນາ ມຸນິວເຣນ ນ ເຈວ ວຸຕ຺ຕາ.

ຉນ຺ທາຘິໂມກ຺ໂຂ ມຸທິຕາ ມນສິກາໂຣ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ກຣຸຓາ ວິຣຕິຕ຺ຕຍຎ຺ຈ ປຸຎ຺ເຎສຸກຸສເລສຸ ນິຍຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນິຍຕາ ປຎ຺ຈ ສພ຺ເພ ເຍວາປນາ ນ ຈ ເອວ ເຕນ ມຸນິວເຣນ ວຸຕ຺ຕາ.

໗໔-໘໐. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສວ, ປຐມໍ ສມຸທີຣິໂຕ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ເຈຕສິເກສຸ, ຊາຕິນິທ຺ຘາຣຓໍ, ຜສ຺ໂສວ ປຐມໍ ສມຸທີຣິໂຕ ກຖິໂຕ. ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ກິຣ ມຍາ ສຸຕໍ, ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມໍ ອຠິນິປາຕຕ຺ຕາ ຜສ຺ໂສ ປຐມໍ ສມຸທີຣິໂຕ, ຜຸສິຕ຺ວາ ປນ ຜສ຺ເສນ ຜສ຺ເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ໂຍຄິໂນ ເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເວທເຍ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ເຈຕນາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເຈຕເຍ. ສຫຊາຕານໍ ເຈຕສິການໍ ຜສ຺ໂສວ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ມເຫສິນາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຫິ ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ຍສ຺ມາ ພລວປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ໂຕ. ອກາຣຓມິທໍ ສພ຺ພໍ, ຈິຕ຺ຕານໍ ຕຸ ສເຫວ ຈ ‘‘ປຐມາຠິນິປາຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈ ‘‘ພລວປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ວຈນໍ ອກາຣຓໍ ອເຫຕຸກໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ, ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ຈິຕ຺ຕຊານໍ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ເຈຕສິການໍ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາເວນ ສມານຸປ຺ປາທສມານນິໂຣຘສມານາລມ຺ພຓສມານວຕ຺ຖຸກຠາເວນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອກາຣຓໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ຕຸ ປຐມຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ປຈ຺ຉາຕິ ນຕ຺ຖິທໍ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ປຐມຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຉາກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອິຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ນຕ຺ຖິ. ພລວປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕປິ ກາຣຓໍ ນ ຈ ທິສ຺ສຕິ. ເທສນາກ຺ກມໂຕ ເຈວ ປຐມໍ ສມຸທີຣິໂຕ ອິຈ຺ເຈວໍ ອິຕິ ເອວໍ ອິຕິ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຐມໍ ສມຸທີຣິຕຕໍ ວິຎ຺ຎຸນາ ວິຠາວິນາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ວິເສສໂຕ ວິເສເສນ ອຎ຺ຎຖາ ນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ນ ຈ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພຍໍ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພາປຣກ຺ກໂມ ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ ອຍໍ ປຸພ຺ພາປຣກ຺ກໂມ ວິຎ຺ຎຸນາ ນ ຈ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ ນ ຄເວສິຕພ຺ໂພ, ຘມ຺ມາ ເອວ ວຈນຕ຺ຖລກ຺ຂຓາທີຫິ ວິຊານຕາ ປຓ຺ຑິເຕນ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ.

ອິຏ຺ຐາກາຣານຸຠວນຣສາ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນກິຈ຺ຈາ ສຸໂຠຊນຣສໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຣາຊາ ວິຍ. ເຈຕສິກອສ຺ສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ເຈຕສິກປສ຺ສທ຺ຘິປທຏ຺ຐານາ.

ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓກຣຓຣສາ ປຏິຊານນກິຈ຺ຈາ ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາຓກຣຓມິວ ວຑ຺ຒກິໂນ ສກິໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາປິ ທາຣຸຫເຣສຸ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິປສາຣຓໍ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາຄຫິຕນິມິຕ຺ຕວເສນາຕິ ຍຖາປວຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ. ມນສິ ອຠິນິເວສກຣຓໍ ຄຍ຺ຫາກາຣາ.

ອາຍູຫນຣສາ ປວຕ຺ຕນກິຈ຺ຈສາຘກາ. ມຫາວຑ຺ຒກິອາທໂຍ ວິຍ ຍຖາ ມຫາວຑ຺ຒກີ ສຍມ຺ປິ ທາຣຸໍ ຕຈ຺ຉຕິ, ປເຣປິ ທາຣຸໍ ຕຈ຺ຉາເປຕິ, ເອວໍ ສຍມ຺ປິ ອາຣມ຺ມເຓ ສນ຺ທຫຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມປິ ອຠິສນ຺ທຫາເປຕິ.

ອາຫນນໍ ຠຸໂສ ຫນນໍ, ປຣິຍາຫນນໍ ສມນ຺ຕາ ຫນນໍ, ຕໍ ຣໂສ ເອຕສ຺ສາຕິ ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣໂສ.

ອາຣມ຺ມຓານຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ ອາຣມ຺ມຓປຣິມທ຺ທນລກ຺ຂໂຓ.

ປິນຍຕີຕິ ປີຕິ, ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມເຓ ປິນຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍຈິຕ຺ຕຜຣຓຣສາ. ອຸທຄ຺ຄສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂອທຄ຺ຍໍ, ຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ໂອທຄ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕຍໍ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ. ອກາລຸສິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ອນາວິລຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸຕ຺ຕຍາສນ຺ນກາຣຓາ.

ອຣຎ຺ຎຄຕສຸເທສໂກ ວິຍ ອຣຎ຺ເຎ ຄໂຕ ມຄ຺ຄສຸເທສໂກ ວິຍ.

ອຕ຺ຕນາ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອວິຄຕານໍ ເຈຕສິການໍ. ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ເຕສໍ ເຈຕສິການໍ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓາທິມ຺ຫິ ວິຘາເນ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວ ຕໍ ເຕສໍ ປາເລຕພ຺ພານໍ ເຈຕສິການໍ ປວຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ຕໍ ຊີວິຕໍ ເຕ ຘມ຺ເມ ປາເລຕພ຺ເພ ເຈຕສິເກ ອນຸປາເລຕິ. ອຸທກໍ ວິຍາຕິ ຍຖາ ອຸທກໍ ອຕ຺ຕນິ ອຸປ຺ປລາທີນິ ອນຸປາເລຕິ, ຕຖາ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓາທິມ຺ຫິ ວິຘາເນ ສນ຺ເຕປິ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວ ອນຸປາເລຕິ, ວິຊ຺ຊມານກ຺ຂເຓວ ອນຸປາເລຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນປິ ຈ ຘມ຺ເມ ອນຸປາເລຕິ, ຘາຕິ ວິຍ ກຸມາຣໍ ອຎ຺ຎາຍ ຊນິຕໍ ກຸມາຣໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ ຘາຕິ ວິຍ, ປຣສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອງ຺ກາທິນາ ຘາເຣຕີຕິ ຘາຕິ. ສຍໍປວຕ຺ຕິຕຘມ຺ມສມ຺ພນ຺ເຘເນວ ປວຕ຺ຕຕິ ອຕ຺ຕນາ ປວຕ຺ຕິເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ນິຍາມໂກ ວິຍ ຍຖາ ນິຍາມໂກ ເອກນາວາຍ ວຸຕ຺ເຖຫິ ຊເນຫິ ສຫ ປວຕ຺ຕຕິ, ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຕໍ ຊີວິຕໍ ນ ປວຕ຺ຕຍຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອຠາວາ ຐປຍິຕພ຺ພານໍ ເຈຕສິການຎ຺ຈ ອຠາວາ, ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ເຈຕສິເກ ນ ຐເປຕິ ສຍໍ ຠິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ, ວຏ຺ຏິສ຺ເນໂຫ ຂີຍມາໂນ ປທີປສິຂໍ ນ ກໂຣຕິ ຍຖາ.

ໂສມ຺ມຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ມຸທຸຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ສີຕລຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ.

ກາໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ອິເມ ຂນ຺ຘາ ຄຫິຕາ.

ນິມ຺ມທ຺ທນຣສາຕິ ນິມ຺ມທ຺ທນກິຈ຺ຈາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອວູປສມຕາອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ອາທິຄ຺ຄຫເຓນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ເຈຕສິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓. ຕຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ເຈຕສິກວິຠາຄນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໙. ສພ຺ເພ ເຈຕສິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ ເຍ ສພ຺ເພ ເຈຕສິກາ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ ພຸທ຺ເຘນ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພ ເຈຕສິກາ ນາມສາມຎ຺ຎໂຕ ນາມສມານຠາເວນ ທ຺ເວປຎ຺ຎາສຠວນ຺ຕິ ເຕ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປປຣິໂຍສານາ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສ ຠວນ຺ຕິ.

໙໐-໙໒. ຈຕຸປຎ຺ຎາສຘາ ກາເມ, ຣູເປ ປຎ຺ຈທເສຣິຕາ ກາເມ ກາມາວຈເຣ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕານິ ອີຣິຕາ. ຣູເປ ຣູປາວຈເຣ ປຎ຺ຈທສ ຈິຕ຺ຕານິ ອີຣິຕາ ຠວນ຺ຕິ. ທ຺ວາທສາຣູເປ ອຣູປາວຈເຣ ທ຺ວາທສ ຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາລີສ ມນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາລີສ ຠວນ຺ຕິ, ເອກວີສສຕໍ ສພ຺ເພ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ສມາສໂຕ ສງ຺ເຂປໂຕ ເອກວີສສຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕສຸ ເຕສມຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິໂຕ ປຣໍ ເອເຕສຸ ມຍາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ຜສ຺ສາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ເອກໍ ເອກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏວຕ຺ຖາຍ ອຫໍ ປວກ຺ຂາມິ ເທສິສ຺ສາມິ.

໙໓. ເອກຄ຺ຄຕາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ມນກ຺ກາໂຣ ມນສິກາໂຣ ຊີວິຕໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ເອເຕ ອຏ຺ຐ ເຈຕສິກາ ອວິນິພ຺ໂຠຄາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໂຕ ອວິຄຕາ ເອກຸປ຺ປາທາ ສມານຸປ຺ປາທາ ສຫກ຺ຂຍາ ສຫວຍາ.

໙໔. ຜສ຺ໂສ ຈ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ, ເຈຕນາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເອກຄ຺ຄຕາ ມນກ຺ກາໂຣ ອິເມ ເຈຕສິກາ ສພ຺ພສາຘາຣຓາ ສພ຺ພຈິຕ຺ເຕຫິ ສາຘາຣຓາ, ສພ຺ພຈິຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓາ ວາ.

໙໕. ວິຕກ຺ໂກ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ-ຈິຕ຺ເຕສຸ ສມຸທີຣິໂຕ. ຈາໂຣ ຉສຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຕກ຺ໂກ ຕາວ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິຕກາມາວຈເຣສຸ ເຈວ ເອກາທສສຸ ປຐມຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ຠຄວຕາ ສມຸທີຣິໂຕ. ວິຈາໂຣ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິຕກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕສຸ ເອກາທສສຸ ປຐມຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ເອກາທສສຸ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ຉສຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍຕິ. ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ສໍສໂຍ ນຕ຺ຖິ.

໙໖. ເອກປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ, ປີຕິ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ສຸຂໍ ປີຕິໂທມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສຫຄຕກາຍວິຎ຺ຎາຓຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວຊ຺ຊິເຕສຸ ເອກປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍຕິ. ສຸຂໍ ໂທມນສ຺ສທຸກ຺ຂຸເປກ຺ຂາສຫຄຕວຊ຺ຊິເຕສຸ ເຕສຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍຕິ. ອຸເປກ຺ຂາ ໂສມນສ຺ສສຸຂທຸກ຺ຂສຫຄຕວຊ຺ຊິເຕສຸ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ອກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓປຏິຆສຫຄເຕສຸ ຕີສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍຕິ.

໙໗. ໂຫຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕສຸ, ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປນ ໂທມນສ຺ສທຸກ຺ຂສຸຂຸເປກ຺ຂາສຫຄຕວຊ຺ຊິເຕສຸ ທ຺ວາສຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍຕິ. ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປເນກສ຺ມິໍ ອກຸສລວິປາເກ ກາຍວິຎ຺ຎາເຓ ຊາຍຕິ. ຕເຖກມ຺ຫິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຕຖາ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຎ຺ຎປາເກ ກາຍວິຎ຺ຎາເຓ ໂຫຕິ.

໙໘. ປຎ຺ຈຸຕ຺ຕຣສເຕ ຈິຕ຺ເຕ, ວີຣິຍໍ ອາຫ ນາຍໂກ ຊິໂນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓວຊ຺ຊິເຕ ປຎ຺ຈຸຕ຺ຕຣສເຕ ຈິຕ຺ເຕ ວີຣິຍໍ ອາຫ ກເຖສິ. ຈຕຸຕ຺ຕຣສເຕ ຈິຕ຺ເຕ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍມພ຺ຣ຺ວິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນວຊ຺ຊິເຕ ຈຕຸຕ຺ຕຣສເຕ ຈິຕ຺ເຕ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອໂວຈ.

໙໙. ສພ຺ພາເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ, ຐເປຕ຺ວາ ເຈກເຫຕຸເກ ສພ຺ພານິ ອຏ຺ຐາຣສ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ເອກເຫຕຸກຈິຕ຺ຕທ຺ວຍຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ເສສສ຺ມິໍ ເອກຸຕ຺ຕຣສເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຸທ຺ທິເສ ປຓ຺ຑິໂຕ ກເຖຍ຺ຍ.

໑໐໐. ຐເປຕ຺ວາ ທສ ວິຎ຺ຎາເຓ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິເກ ທສ ວິຎ຺ຎາເຓ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍຸຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສສ຺ມິໍ ທສຸຕ຺ຕຣສເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ຠຄວຕາ ອຸທີຣິໂຕ.

໑໐໑-໒. ສທ຺ຘາ ສຕິ ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ອໂລໂຠ ອໂທໂສ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຉ ຍຸຄຬາ ຈ ອິຕິ ອິເມ ເອກູນວີສຕິ ຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກນວຸຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕ ຊາຍນ຺ຕິ. ເອກູນວີສຕິ ຘມ຺ມາ ອເຫຕຸເກສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ອປຸຎ຺ເຎສຸ ທ຺ວາທສສຸ ອກຸສເລສຸ ນ ຊາຍເຣ ນ ຊາຍນ຺ຕິ.

໑໐໓. ເອກູນາສີຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕ, ປຎ຺ຎາ ຊາຍຕິ ສພ຺ພທາ ປຎ຺ຎາ ທ຺ວາທສອກຸສລອຏ຺ຐາຣສອເຫຕຸກມຫາກຸສລຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາວິປາກຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກິຣິຍາຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕວຊ຺ຊິເຕ ເອກູນາສີຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕ ຊາຍຕິ. ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕ, ກຣຸຓາມຸທິຕາ ສິຍຸໍ ກຣຸຓາມຸທິຕາ ອຏ຺ຐສຸ ມຫາກຸສເລສຸ, ອຏ຺ຐສຸ ມຫາກິຣິຍາສຸ, ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈມຊ຺ຌານວຊ຺ຊິເຕສຸ ທ຺ວາທສຣູປາວຈເຣສຸ ຈາຕິ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສິຍຸໍ ຠເວຍ຺ຍຸໍ.

໑໐໔. ກາມາວຈຣປຸຎ຺ເຎສຸ, ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ຈ ກາມາວຈຣມຫາກຸສເລສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ຈາຕິ ສຫ ອຏ຺ຐເກ ຈຕ຺ຕາລີສວິເຘ ຈິຕ຺ເຕ ວິຣຕິຕ຺ຕຍໍ ໂຫຕິ.

໑໐໕. ສທ຺ຘາ ສຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ອໂລຠາທິຕ຺ຕຍມ຺ປິ ຈ ຍຸຄຬານິ ຉ ຈ ມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກຣຸຓາມຸທິຕາປິ ຈ.

໑໐໖. ຕຖາ ຕິສ຺ໂສ ວິຣຕິໂຍ ສພ຺ເພ ເຕ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຘມ຺ມາ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ກຸສເລນ ສພ຺ເພສຸເຍວ ຘມ຺ເມສຸ ເຉເກນ ວິຊິຕງ຺ຄເຓນ ປກາສິຕາ.

໑໐໗. ອຫິຣີກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ, ໂມໂຫ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈເມວ ຈາຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ວາທສາປຸຎ຺ຎຈິຕ຺ເຕສຸເຍວ ທ຺ວາທສອກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸເຍວ ຊາຍເຣ ຊາຍນ຺ຕິ.

໑໐໘-໙. ໂລໂຠ ໂທໂສ ຈ ໂມໂຫ ຈ, ມາໂນ ທິຏ຺ຐິ ຈ ສໍສໂຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ມິທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຖິນໍ ມຈ຺ຉຣິຍມ຺ປິ ຈ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ອິສ຺ສາ ຈ ໂທມນສ຺ສກໍ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເອກນ຺ເຕນ ມເຫສິນາ ວິຊິຕງ຺ຄຓວິຄຕມເລນ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໑໐. ໂລໂຠ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຠມູເລສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຠຄວຕາ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ທສ຺ສິໂຕ. ທິຏ຺ຐິ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາ. ມາໂນ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ຄາຫູປວາທປ຺ປຠິນ຺ທເນນ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂທໂສ ທ຺ວີສຸ ເອວ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ມຸນິນ຺ເທນ ວຸຕ຺ໂຕ.

໑໑໑. ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ທ຺ວີສຸ ໂທສມູເລສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍນ຺ຕິ, ໂນ ສຫ ສຫ ໂນ ຊາຍນ຺ຕິ, ເອເກໂກວ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປເນກສ຺ມິໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຈິຕ຺ເຕ ຊາຍຕິ. ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຈສຸ ສສງ຺ຂາຣິກອກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍຕິ.

໑໑໒-໓. ຜສ຺ໂສ ຈ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ, ເຈຕນາ ຊີວິຕໍ ມໂນ ວິຕກ຺ໂກ ຈ ວິຈາໂຣ ຈ ປີຕິ ວີຣິຍໍ ສມາຘິ ຈ ຉນ຺ໂທ ເຈວາຘິໂມກ຺ໂຂ ຈ ມນສິກາໂຣ ຈ ຈຸທ຺ທສ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ຈ ກຸສລເຈຕສິກາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ອກຸສລາ ເຈວ ອກຸສລເຈຕສິກາ ເຈວ ອພ຺ຍາກຕາປິ ຈ ອພ຺ຍາກຕເຈຕສິກາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໑໔. ເອກູນຕິໍສຈິຕ຺ເຕສຸ, ຌານໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ມຕໍ ຈຕູສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາກຸສເລສຸ, ທ຺ວາທສສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕມຫາກຸສລມຫາວິປາກມຫາກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ, ສຸຂສນ຺ຕີຣຓຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ເຕສຸ, ຕີສຸ ຣູປປຐມຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ, ອຏ຺ຐສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຐມຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ເອກູນຕິໍສຈິຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ປຎ຺ຈາວຍວຌານຍຸຕ຺ຕໍ ຌານໍ ສຸຄເຕນ ມຕໍ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂລຠມູລານິ ຈ ທ຺ເວ ໂທສມູລານິ ຈ ທ຺ເວ ໂມຫມູລານິ ຈ ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິກຎ຺ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຕິສ຺ໂສ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ຈ ທ຺ວາທສຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ມຫາກຸສລມຫາວິປາກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ຕີຓິ ຣູປທຸຕິຍຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣທຸຕິຍຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຈຕຸຌານງ຺ຄຍຸຕ຺ຕານິ ຈຕຸຌານາວຍວຍຸຕ຺ຕານິ ອິຕິ ເອວໍ ນິທ຺ທິເສ ກເຖຍ຺ຍ.

໑໑໕. ເອກາທສວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕິວງ຺ຄິກມຸທີຣິຕໍ ຕີຓິ ຣູປາວຈຣຕຕິຍຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕານິ, ອຏ຺ຐໂລກຸຕ຺ຕຣຕຕິຍຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ເອກາທສວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ຕິອວຍວຌານຍຸຕ຺ຕໍ, ຉ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປຎ຺ຈມຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕານິ, ທ຺ວາທສາຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕານິ, ໂສຬສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປຎ຺ຈມຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ຈຕຸຕິໍສວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຸວງ຺ຄິກໍ ທ຺ວິອວຍວຌານຍຸຕ຺ຕໍ ອຸທີຣິຕໍ ຊິເນນ ອີຣິຕໍ.

໑໑໖. ສຠາເວນາວິຕກ຺ເກສຸ, ຌານງ຺ຄານິ ນ ອຸທ຺ຘເຣ ສຠາເວນ ປກຕິຍາ ອວິຕກ຺ເກສຸ ວິຕກ຺ກວິຣຫິເຕສຸ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ຌານງ຺ຄານິ ຌານາວຍວານິ ຊິໂນ ນ ອຸທ຺ຘເຣ. ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກ ຌານຈິຕ຺ເຕນ ວິປ຺ປຫີໂນ ຠາສິໂຕ, ອິເມສຸ ປນ ເນວ ຌານຈິຕ຺ເຕນ ປຫີນາ, ປກຕິຍາ ວິຕກ຺ກວິຣຫິຕານິ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ສພ຺ພາເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ມຄ຺ຄາວຍວານິ ຊິໂນ ນ ອຸທ຺ຘເຣ ນ ເທເສຍ຺ຍ.

໑໑໗. ພຸໂຘ ຊິໂນ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິເກ ຈ ຕີສຸ ສນ຺ຕີຣເຓສຸ ຈາຕິ ໂສຬສຈິຕ຺ເຕສຸ ຕີຓິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວເທ ກເຖຍ຺ຍ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ເອກສ຺ມິໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຈິຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກາທສສຸ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕວຊ຺ຊິເຕສຸ ຫສິຕຸປ຺ປາເທ ເຈວ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຈິຕ຺ເຕ ຈາຕິ ເຕຣສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ພຸໂຘ ຠຄວາ ອຸທ຺ຘເຣ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ.

໑໑໘. ສຕ຺ຕ ທ຺ວາທສຈິຕ຺ເຕສຸ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊິໂນພ຺ຣ຺ວິ ຊິໂນ ພຸທ຺ໂຘ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລມຫາວິປາກມຫາກິຣິຍາສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວາທສຈິຕ຺ເຕສຸ ສຕ຺ຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອພ຺ຣ຺ວິ ກເຖສິ, ເອເກນູເນສຸ ອຏ຺ເຐວ, ຈຕ຺ຕາລີສມເນສຸ ຈ ຊິໂນ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລມຫາວິປາກມຫາກິຣິຍາສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ, ປຎ຺ຈທສສຸ ຣູເປສຸ, ທ຺ວາທສສຸ ອຣູເປສຸ ຈາຕິ ເອເກນູເນສຸ ຈຕ຺ຕາລີສມເນສຸ ອຏ຺ເຐວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອພ຺ຣ຺ວິ.

໑໑໙. ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ນວກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນວກໍ ນາຍໂກ ອພ຺ຣ຺ວິ ກເຖສິ. ເອວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂຍໂຄປິ, ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຠາວິນາ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຈິຕ຺ເຕສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂຍໂຄ ວິຠາວິນາ ວິເສເສນ ປຎ຺ຎໍ ຠາເວຕຸໍ ປກາເສຕຸໍ ສີລເມຕສ຺ສາຕິ ວິຠາວີ, ເຕນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໒໐. ອມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ນາເມຕ຺ຖ, ອຏ຺ຐາຣສ ອເຫຕຸກາ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐາຣສ ອເຫຕຸກາ ນຕ຺ຖິ ມຄ຺ໂຄ ເອເຕສູຕິ ອມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ນາມ, ຌານງ຺ຄານິ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎາເຓສຸ ທ຺ວິປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ຌານງ຺ຄານິປິ ນ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໑໒໑. ເອກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຸມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ເອກໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຈິຕ຺ຕໍ ທຸມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ທຸມຄ຺ຄາວຍວໍ, ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ທ຺ວີສຸ ປຏິຆຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ສຕ຺ຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ຕິມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຕິມຄ຺ຄາວຍວານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຈິຕ຺ເຕສຸ, ມຄ຺ໂຄ ໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາກຸສເລສຸ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລມຫາວິປາກມຫາກິຣິຍາສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ຣູປາວຈຣທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຊ຺ຌານສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ ຣູປາວຈເຣສຸ, ທ຺ວາທສສຸ ອຣູປາວຈເຣສຸ ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຈຕຸຣາວຍໂວ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ.

໑໒໒. ປຎ຺ຈທ຺ທສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ, ມຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມໂຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລມຫາວິປາກມຫາກິຣິຍາສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ, ຕີສຸ ຣູປປຐມຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ປຎ຺ຈທ຺ທສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ປຎ຺ຈາວຍໂວ ມຄ຺ໂຄ ຠຄວຕາ ມໂຕ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈິຕ຺ເຕສຸ ມຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕງ຺ຄິໂກປິ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຊ຺ຌານສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈິຕ຺ເຕສຸ ມຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕງ຺ຄິໂກ ສຕ຺ຕາວຍໂວ ໂຫຕິ.

໑໒໓. ມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ມຄ຺ຄຜລວເສນ ອຏ຺ຐສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ອຏ຺ຐາວຍໂວ ໂຫຕິ. ອິຕິ ປຣິສມາປເນ. ຕຸ ປທປູຣເຓ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສພ຺ພຈິຕ຺ເຕສຸ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ມຄ຺ຄາວຍວານິ ຘີໂຣ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ, ເທເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໔. ພລານິ ທ຺ເວ ທ຺ວິຈິຕ຺ເຕສຸ ຫສິຕຸປ຺ປາທໂວຏ຺ຐພ຺ພນສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ທ຺ເວ ພລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ຕີຓິ ທີປເຍ ເອກສ຺ມິໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍຸຕ຺ເຕ ຕີຓິ ພລານິ ຘີໂຣ ທີປເຍ ປກາເສຍ຺ຍ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຍຸຕ຺ຕໂຕ ເສເສສຸ ເອກາທສສຸ ອກຸສເລສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ພລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຉ ທ຺ວາທສສຸ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລມຫາວິປາກມຫາກິຣິຍາສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຉ ພລານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຘີໂຣ ນິທ຺ທິເສ ກເຖຍ຺ຍ.

໑໒໕. ເອກູນາສີຕິຍາ ສຕ຺ຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລມຫາວິປາກມຫາກິຣິຍາສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕສຸ, ສຕ຺ຕວີສຕິຍາ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ, ຈຕ຺ຕາລີສໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ເອກູນາສີຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສຕ຺ຕ ພລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສຬເສວາພລານິ ຕຸ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ຈ ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ ຈ ຕີຓິ ສນ຺ຕີຣຓານິ ຈາຕິ ໂສຬສ ເອວ ຈິຕ຺ຕານິ ອພລານິ ພລວິຣຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ສພລໍ ພເລນ ສຫຄຕໍ ອພລມ຺ປິ ຈ ພລວິຣຫິຕຎ຺ຈາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຘີເຣນ ວິຊານິຕພ຺ພໍ.

໑໒໖. ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄພລິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາຍນ຺ຕິ ຫິ ເຍສຸ ຍານິ ເຍສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຍານິ ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄພລອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊາຍນ຺ຕິ, ມຍາ ສມາເສນ ສມຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອສໍສຏ຺ຐໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄພລອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມາເສນ ສງ຺ເຂເປນ ມຍາ ພຸທ຺ຘທຕ຺ຕາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕານິ ກຖິຕານິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ເຈຕສິກວິຠາຄນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໔. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ເອກວິຘາທິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒໗.

ອິໂຕ ປຣໍ ປວກ຺ຂາມິ, ນຍເມກວິຘາທິກໍ;

ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູນໍ, ພຸທ຺ຘິຍາ ປນ ວຸທ຺ຘິຍາ.

ອຫໍ ອິໂຕ ປຣໍ ອິໂຕ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຣໍ ເອກວິຘາທິກໍ ນຍໍ ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູນໍ ພຸທ຺ຘິຍາ ວຸທ຺ຘິຕ຺ຖາຍ ປວກ຺ຂາມິ ເທເສສ຺ສາມິ.

໑໒໘. ສພ຺ພເມກວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ວິຊານນສຠາວໂຕ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຊານນສຠາວໂຕ ເອກວິຘໍ, ທຸວິຘຎ຺ຈ ຠເວ ຈິຕ຺ຕໍ ອເຫຕຸກສເຫຕຸກໂຕ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຸວິຘໍ ຠເວຍ຺ຍ.

໑໒໙. ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎວິປາກາ ຫິ, ກາເມ ທສ ຈ ປຎ຺ຈ ຈ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ກາເມ ກາມາວຈເຣ ກຸສລາກຸສລວິປາກາ ທສ ປຎ຺ຈ ຈ ກິຣິຍາ ຕິສ຺ໂສ ອິຕິ ສພ຺ເພ ອຏ຺ຐາຣສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອເຫຕຸກາ.

໑໓໐. ອເຫຕຸກໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໂຕ ເສສາ ເອກສຕ຺ຕຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ສເຫຕຸກາຕິ ສເຫຕຸກາ ນາມາຕິ ມເຫສິນາ ຕາທິນາ ອວິປຣີຕສຠາເວນ ເຫຕຸວາທິນາ ປຈ຺ຈຍວາທິນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

໑໓໑. ສວຕ຺ຖຸກາວຕ຺ຖຸກໂຕ ສວຕ຺ຖຸກອວຕ຺ຖຸກວເສນ ຕຖາ ອຸຠຍວເສນ ສວຕ຺ຖຸກວເສນ, ອວຕ຺ຖຸກວເສນ ຈ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຈ ມານສໍ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ.

໑໓໒-໔. ສພ຺ໂພ ກາມວິປາໂກ ຈ, ຣູເປ ປຎ຺ຈທສາປິ ຈ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອາທິມຄ຺ໂຄ ປຐມມຄ຺ໂຄ ຫສິຕຸປ຺ປາໂທ ມໂນຘາຕຸກິຣິຍາປິ ຈ ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍຎ຺ຈາປິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ມານສາ ວິນາ ວຕ຺ຖຸໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອກນ຺ເຕນ ສວຕ຺ຖຸກາ ນາມ. ອຣູປາວຈຣວິປາກາ ຈ ເອກນ຺ເຕນ ອວຕ຺ຖຸກາ, ມຍາ ວຸຕ຺ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໂຕ ເສສານິ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸຠຍຖາ ສວຕ຺ຖຸກາວຕ຺ຖຸກວເສນ ສິຍຸໍ.

໑໓໕. ເອເກກາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓເມວ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ຉຬາຣມ຺ມຓກຎ຺ເຈຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນາປິ ຕິວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສິຍາ.

໑໓໖-໘. ວິຎ຺ຎາຓານິ ຈ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ຈ ອຠິຎ຺ຎາມານສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ມຫຄ຺ຄຕຎ຺ເຈວາຕິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ປນ ເອເກກາຣມ຺ມຓາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘີເຣນ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ເຕ ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕຍໍ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ ອີຣິຕໍ ຠຄວຕາ. ມຍາ ວຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໂຕ ເສສານິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ຉຬາຣມ຺ມຓິການິ ມຕານິ ສຕ຺ຖຸນາ, ຕຖາ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກຸສລາກຸສລາທິໂຕ ຕິວິຘໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອພ຺ຍາກຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໑໓໙. ອເຫຕຸກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກເຫຕຸກຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ທ຺ວິເຫຕຸກຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ຕິເຫຕຸກຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວິຠາວິນາ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ.

໑໔໐-໒. ເຫຏ຺ຐາ ມຍາປິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐາຣສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອເຫຕຸກາ, ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກເຫຕຸກໍ ເອວໍ ອຸທີຣິຕໍ ຠຄວຕາ. ກາເມ ກາມາວຈເຣ ປຸຎ຺ຎວິປາກກ຺ຣິຍໂຕ ກຸສລວເສນ ຈ ວິປາກວເສນ ຈ ກິຣິຍາວເສນ ຈ ທ຺ວາທສຘາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອກຸສລາ ຈ ທສຘາ ຈາຕິ ພາວີສຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທຸເຫຕຸກາ. ກາເມ ກາມາວຈເຣ ປຸຎ຺ຎວິປາກກ຺ຣິຍໂຕ ປຸຎ຺ຎວເສນ ຈ ວິປາກວເສນ ຈ ກິຣິຍາວເສນ ຈ ທ຺ວາທສຘາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ. ສພ຺ພໍ ມຫຄ຺ຄຕຎ຺ເຈວ ອປ຺ປມາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕິເຫຕຸກໍ.

໑໔໓-໕໐. ຣູປີຣິຍາປຖວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ-ຊນກາຊນກາທິໂຕຕິ ຣູປອິຣິຍາປຖວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນກວເສນ ຣູປອິຣິຍາປຖຊນກວເສນ ຈ ຣູປຊນກວເສນ ຈ ຕິກິຈ຺ຈາຊນກວເສນ ຈາຕິອາທີຫິ ປກາເຣຫິ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ທ຺ວາທສາກຸສລາ, ກາມຘາຕຸຍາ ກຸສລາ, ຕຖາ ກາເມ ທສ ກິຣິຍາ, ອຠິຎ຺ຎາມານສໍ ທ຺ວຍໍ, ອິເມ ພາຕ຺ຕິໍສ ມານສາ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊນຍນ຺ຕິ. ກຸສລາ ມຫຄ຺ຄຕມານສາ ກິຣິຍາ ຈ ມຫຄ຺ຄຕມານສາ, ອຏ຺ຐ ອນາສວຈິຕ຺ຕານິ, ຉພ຺ພີສຕິ ຈ ມານສາ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ໂຈປນໍ ນ ປາເປນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊນຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິເມ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທຸກິຈ຺ຈນິຍຕາ, ທສ ວິຎ຺ຎາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ຠູມີສຸ ວິປາກາ ມໂນຘາຕຸທ຺ວຍສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕຍມຫາວິປາກຣູປວິປາການໍ ວເສນ ອຏ຺ຐາຣສ ປາກາ ມໂນຘາຕຸ ກິຣິຍາ ເຈວາຕິ ອິມານິ ເອກູນວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ອິຕຣທ຺ວຍໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຸນ ທ຺ເວປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາ ປຐມໍ ‘‘ທສ ວິຎ຺ຎາເຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຸນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຣູປີສຸ ວິປາກາ ຈ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຣຫໂຕ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອິເມ ໂສຬສ ມານສາ ຕິກິຈ຺ຈານິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ.

໑໕໑. ເອກທ຺ວິຕິຈຕຸຏ຺ຐານ-ປຎ຺ຈຏ຺ຐານປ຺ປເຠທໂຕ ເອກກິຈ຺ຈທ຺ວິກິຈ຺ຈຕິກິຈ຺ຈຈຕຸກິຈ຺ຈປຎ຺ຈກິຈ຺ຈເຠເທນ ປຎ຺ຈຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈປກາຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈນິມ຺ມລໂລຈໂນ ພຸທ຺ໂຘ ອກ຺ຂາສິ ກເຖສິ.

໑໕໒.

ກຸສລາກຸສລາ ສພ຺ເພ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ມຫາກ຺ຣິຍາ;

ມຫຄ຺ຄຕາ ກ຺ຣິຍາ ເຈວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜລມານສາ.

໑໕໓. ສພ຺ເພວ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຊວນຏ຺ຐານໂຕເຍວ ຊວນກິຈ຺ຈວເສເນວ ເອກຏ຺ຐາເນ ເອກກິຈ຺ເຈ ນິປ຺ປປຎ຺ເຈນ ສຕ຺ຖຸນາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວິຣຫິເຕນ ສຕ຺ຖຸນາ ນິຍາມິຕາ ກຖິຕາ.

໑໕໔. ປຸນ ທ຺ເວປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທສ຺ສເນ ສວເນ ຕຖາ ຆາຍເນ ສາຍນຏ຺ຐາເນ ຜຸສເນ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຖຸນາ ນິຍາມິຕາ.

໑໕໕. ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິກໍ ອາວຊ຺ຊເນ ປຏິຈ຺ຉເນ, ເອເຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເອກຏ຺ຐານິກຕໍ ເອກກິຈ຺ຈຠາວໍ ຄຕາ ປຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ.

໑໕໖-໘. ຈິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ທ຺ວິຏ຺ຐານິກໍ ນາມ ອຸທີຣິຕໍ ຠຄວຕາ, ໂສມນສ຺ສຍຸຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓໍ ສິຍາ. ຉທ຺ວາເຣ ຕທາລມ຺ພຓຎ຺ຈ ພລວາຣມ຺ມເຓ ອຕິມຫນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ສຕິ ສິຍາ, ຕຖາ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ໂຫຕິ. ມໂນທ຺ວາເຣສຸ ປນ ສພ຺ເພສໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ທ຺ວິຏ຺ຐານິກໍ ນາມ ໂຫຕິ.

໑໕໙. ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຐານໂຕ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ກິຈ຺ຈວເສນ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ຐານໂຕ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ກິຈ຺ຈວເສນ ຈຸຕິຍາ ຐານໂຕ ຈຸຕິຍາ ກິຈ຺ຈວເສນ ເຕ ມຫຄ຺ຄຕວິປາກາ ນວ ຕິຏ຺ຐານິກາ ຕິກິຈ຺ຈາຕິ ມຸນິນາ ມຕາ.

໑໖໐-໓. ອຏ຺ຐ ກາມາ ມຫາປາກາ, ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄໂຕ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄວເສນ ຕທາຣມ຺ມຓໂຕ ເຈວ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ເອວ ຈຸຕິຏ຺ຐານວເສນ ຈ ອຏ຺ຐ ຈິຕ຺ຕານິ ຈຕຸຏ຺ຐານິກຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ນິທ຺ທິເສ, ກຸສລາກຸສລປາໂກເປກ຺ຂາສຫຄຕທ຺ວຍໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓໍ ຠເວ, ຉທ຺ວາຣິເກສຸປິ ພລວາຣມ຺ມເຓ ສຕິ ຕທາຣມ຺ມຓຕາ ສິຍາ. ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄານໍ ຐານວເສນ ຈ ຈຸຕິຏ຺ຐານວເສນ ຈ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ປຎ຺ຈຏ຺ຐານິກຈິຕ຺ຕໍ ນາມາຕິ ອຸທີຣິຕໍ ມຸນິນາ.

໑໖໔. ປຎ຺ຈກິຈ຺ຈໍ ທ຺ວຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຏ຺ຐກໍ ປນ ຈຕຸກິຈ຺ຈໍ, ນວກໍ ຕິກິຈ຺ຈໍ, ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທ຺ວິກິຈ຺ຈາ, ອິເມສໍ ອິເມຫິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທຫິ ເສສໍ ເອກກໍ ກິຈ຺ຈໍ.

໑໖໕.

ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນຎ຺ເຈວ, ທສ຺ສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ;

ສນ຺ຕີຣຓໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ, ຊວນໍ ຠວຕິ ສຕ຺ຕມໍ.

໑໖໖. ຉພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ ຕໍ ຉນ຺ນໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍມໂນວິຎ຺ຎາຓານໍ ປເຠທໂຕ ຉພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕຘາ ໂຫຕິ.

໑໖໗. ເອເກກາຣມ຺ມຓໍ ຉກ຺ກໍ, ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓເຠທໂຕ ຉຬາຣມ຺ມຓໂຕ ເຈວ ຉຬາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕວເສນ ມໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂຫຕິ.

໑໖໘. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ທ຺ເວປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາ ເອເກກໂຄຈຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຣູປາຣມ຺ມຓິກາ, ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ສທ຺ທາທິໂຄຈຣາ.

໑໖໙. ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາວິວຊ຺ຊິຕໍ ສພ຺ພໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ, ສພ຺ພໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ອິຕິ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອເກກາຣມ຺ມຓໍ ຠເວ.

໑໗໐. ອິທໍ ຉກ຺ກໍ ເອເກກາຣມ຺ມຓໍ ວິຠາວິນາ ເຎຍ຺ຍໍ, ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕຍໍ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓິກໍ ນາມ ຠເວ.

໑໗໑. ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາລີສໍ ຕຖາ ເອເກກໍ ສພ຺ພານິ ອຠິຎ຺ຎານິ ຈ ຉຬາຣມ຺ມຓິການີຕິ ຉຬາຣມ຺ມຓິການິ ນາມ ປຓ຺ຑິເຕນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ.

໑໗໒. ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕູສຸ ປຈ຺ຉິມໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຎ຺ຈ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕວເສນ ຕິຘາ ກຕ຺ວາ ນວວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໗໓. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ເຠໂທ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎວເສເນວ ວິປາກກິຣິຍເຠທໂຕ ຉສຕ຺ຕຕິວິໂຘ ໂຫຕິ.

໑໗໔. ມໂນຘາຕຸໍ ວິປາກກິຣິຍເຠທໂຕ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕຫິ ນວຘາ ຈິຕ຺ເຕຫິ ມານສໍ ທສຘາ ໂຫຕິ.

໑໗໕. ປຈ຺ຉິມໍ ຘາຕຸທ຺ວຍໍ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວຍໍ, ມໂນຘາຕຸໍ ກຸສລວິປາກອກຸສລວິປາກກິຣິຍາວເສນ ຕິຘາ ກຕ຺ວາ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຎ຺ຈ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕວເສນ ຕິວິຘາ ກຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາເຓຫິ ສຫ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກາທສວິຘໍ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຣິທີປເຍ.

໑໗໖. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລາທິໂຕ ກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍາວເສນ ຈຕຸຘາ ວິຠຊິຕ຺ວານ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາເຓຫິ ສຫ ຕິປ຺ປກາຣາຍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຈ ສຫ ທ຺ວາທສຘາປິ ຘີໂຣ ວເທ.

໑໗໗-໙. ຈິຕ຺ຕໍ ຈຸທ຺ທສຏ຺ຐານເຠເທນ ຈຸທ຺ທສຘາ ຠເວ, ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວເສນ ຈ ຠວງ຺ຄວເສນ ຈ ຈຸຕິຍາ ວເສນ ຈ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ວເສນ ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທສ຺ສນາທີນໍ ກິຈ຺ຈານໍ ວເສນ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນເຈຕໂສ ວເສນ ຈ ສນ຺ຕີຣຓສ຺ສ ວເສນ ຈ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຊວນານໍ ວເສນ ຈ, ຍຖາ ເອວໍ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ຈາຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ ຐານເຠທໂຕ ກິຈ຺ຈເຠເທນ ຈຸທ຺ທສຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ຘີໂຣ ປຣິທີປເຍ ປຣິທີເປຍ຺ຍ.

໑໘໐. ຠູມິປຸຄ຺ຄລນານຕ຺ຕວເສນ ຠູມິນານຕ຺ຕວເສນ, ປຸຄ຺ຄລນານຕ຺ຕວເສນ ຈ ຈິຕ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ, ອິຕິ ວຈນຎ຺ຈ ຘີໂຣ ວິຠາວເຍ ປກາເສຍ຺ຍ.

໑໘໑. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ມຕິມາ ອິມສ຺ມິໍ ເອກວິຘາທິນເຍ ກຸສໂລ ເຉໂກ ໂຫຕິ, ອຠິຘມ຺ເມ ປວຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຫຕ຺ຖຄຕາ ຫຕ຺ຖປວິຏ຺ຐາ ອາມລກາ ວິຍ ສຸທ຺ຘມຓິກາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ເອກວິຘາທິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໕. ປຎ຺ຈໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຠູມິປຸຄ຺ຄລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໘໒.

ອິໂຕ ປຣໍ ປວກ຺ຂາມິ, ພຸທ຺ຘິວຸທ຺ຘິກຣໍ ນຍໍ;

ຈິຕ຺ຕານໍ ຠູມິສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ, ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈ.

ອຫໍ ອິໂຕ ປຣໍ ພຸທ຺ຘິວຸທ຺ຘິກຣໍ ນຍໍ ມຕິວທ຺ຘິກຣໍ ນຍໍ ປວກ຺ຂາມິ ເທເສສ຺ສາມິ. ຈິຕ຺ຕານໍ ຠູມິສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈ ຠູມີສຸ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ, ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຠູມີສຸ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປວກ຺ຂາມິ.

໑໘໓. ເທວາ ເຈວ ມນຸສ຺ສາ ຈ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ອປາຍຠູມິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຄຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ເຕສໍ ເທວມນຸສ຺ສຕິຣຈ຺ຉານເປຕນິຣຍຄຕີນໍ ວເສນ ປຎ຺ຈ ຄຕິໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສຕ຺ຖຸນາ ທສ຺ສິຕາ ຠຄວຕາ. ຕໂຍ ຠວາ ປນ ກາມຣູປາຣູປຠວວເສນ ຕໂຍ ສຕ຺ຖຸນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ທສ຺ສິຕາ.

໑໘໔-໕. ຠູມິໂຍ ຕຕ຺ຖ ຕິໍເສວ, ຕາສຸ ຕິໍເສວ ປຸຄ຺ຄລາ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຕິໍສ ເອວ ຠູມິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາສຸ ຠູມີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຸຄ຺ຄລາ ຕິໍສ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອຕາສຸ ຠູມີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສພ຺ເພ ຈ ປນ ປຸຄ຺ຄລາ ປຏິສນ຺ຘິກຈິຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເອກູນວີສຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິ ຈ ນາເມສາ ເອສາ ປຏິສນ຺ຘິ ຈ ນາມ ທຸວິຘາ ທ຺ວິປ຺ປກາຣາ ສມຸທີຣິຕາ ສຕ຺ຖຸນາ ກຖິຕາ.

໑໘໖. ອຈິຕ຺ຕກາ ປຏິສນ຺ຘິ, ສຈິຕ຺ຕກາ ປຏິສນ຺ຘິ ຈ ອິຕິ ທຸວິຘາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ອສຎ຺ຎິພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປຏິສນ຺ຘິ ອຈິຕ຺ຕກາ ຣູປປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ເສສາ ຣູປປຏິສນ຺ຘິໂຕ ເສສາ ສຈິຕ຺ຕກາ ສຈິຕ຺ຕກປຏິສນ຺ຘິ ເຎຍ຺ຍາ ປຓ຺ຑິເຕນ ຊານິຕພ຺ພາ. ສາ ປນ ສຈິຕ຺ຕກາ ປຏິສນ຺ຘິ ເອກູນວີສຕິ ໂຫຕິ.

໑໘໗. ປຏິສນ຺ຘິວເສເນວ ສຈິຕ຺ຕກປຏິສນ຺ຘິວເສນ ເອວ ວີສຕິ ປຸຄ຺ຄລາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕາຘິກາເຣ ຈິຕ຺ຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ອຈິຕ຺ຕກປຏິສນ຺ຘິ ຣູປປຏິສນ຺ຘິ ນ ຈ ອຸທ຺ຘຏາ ນ ຈ ກຖິຕາ ມຍາ.

໑໘໘. ອເຫຕຸທ຺ວິຕິເຫຕູຕິ, ປຸຄ຺ຄລາ ຕິວິຘາ ສິຍຸໍ ອເຫຕຸກທ຺ວິເຫຕຸກຕິເຫຕຸກາ ອິຕິ ຕິວິຘາ ຕິປ຺ປກາຣາ ປຸຄ຺ຄລາ ສິຍຸໍ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ອຣິຍາ ປນ ປຸຄ຺ຄລາ ອຏ຺ຐ ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສພ຺ເພ ປຸຄ຺ຄລາ ເອກາທສ ອີຣິຕາ ກຖິຕາ ຠຄວຕາ.

໑໘໙. ຠູມີສຸ ຕິໍສຠູມີສຸ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ເອເຕສໍ ປນ ສພ຺ເພສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປເຠທໂຕ ຠູມີສຸ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ມມ ວຈນໍ ນິໂພຘຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ ສຸຓາຖ.

໑໙໐. ຕີສຸ ຠູມີສຸ ກຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ? ເມ ມຍ຺ຫໍ ວທ ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ຕ຺ວໍ ກເຖຫິ, ສພ຺ພາສຸ ຠູມີສຸ ຈຸທ຺ທສ ເອວ ຈິຕ຺ຕານິ. ຕໍ ຍຖາ –

ໂວຏ຺ຐພ຺ພໍ ກາມປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ, ວິຍຸຕ຺ຕານິ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ;

ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫິຕຎ຺ເຈວ, ໂຫນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈຸທ຺ທສ.

໑໙໑. ສທາ ວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ, ກາເມເຍວ ຠເວ ສິຍຸໍ ວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ກາເມເຍວ ຠເວ ສທາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາເລ ສິຍຸໍ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ກາເມ ອຏ຺ຐ ມຫາປາກາ, ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍມ຺ປິ ຈ;

ຕຖາ ຆານາທິວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕຍໍ ປາກາ ອປຸຎ຺ຎຊາ.

ຆານາທິວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ກຸສລວິປາກຆານາທິຕ຺ຕຍໍ. ປາກາ ອປຸຎ຺ຎຊາ ອກຸສລໂຕ ຊາຕາ ອເຫຕຸກາ ສຕ຺ຕ ວິປາກາ. ປຎ຺ຈ ຣູປຠເວເຍວ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ຣູປຠເວເຍວ ຠວນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາເຣວ ອຣູປິສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຣູປີສຸເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ຣູເປວ ຣູປປາກາ ວາຣຸປ຺ປປາກາ ອຣູປິສຸ;

ນວ ມຫຄ຺ຄຕາ ປາກາ, ຣູປາຣູເປວ ຊາຍເຣ.

໑໙໒. ກາມຣູປຠເວສ຺ເວວ ອຏ຺ຐາຣສ ຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ.

ຕໍ ຍຖາ –

ປຸຎ຺ຎຣູປານິ ປຎ຺ເຈວ, ປຸຎ຺ຎຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ;

ຈກ຺ຂຸໂສຕທ຺ວຍໍ ປຸຎ຺ຎປາກໍ ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍໍ.

ປຸຎ຺ຎປາກໍ ຫສິຕຸປ຺ປາທມໂນຘາຕຸກ຺ຣິຍາປິ ຈ;

ອຏ຺ຐາຣສາທິມຄ຺ເຄນ, ປຎ຺ຈ ຣູປກ຺ຣິຍາປິ ຈ;

ກາມຣູປຠເວສ຺ເວວ, ເອຕາເນວ ສທາ ສິຍຸໍ.

ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ, ໂຫນ຺ຕິ ຕີສຸ ຠເວສຸປິ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ປຏິຆທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານິ, ອປຸຎ຺ຎານິ ທເສວ ຈ;

ມຫາປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກ຺ຣິຍານິ ຈ.

ປຸຎ຺ຎາຣຸປ຺ປານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອາຣຸປ຺ປກິຣິຍານິ ຈ;

ກນິຏ຺ຐມຄ຺ຄວຊ຺ຊານິ, ສຕ຺ຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ຈ;

ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ, ໂຫນ຺ຕິ ຕີສຸ ຠເວສຸປິ.

໑໙໓. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ສພ຺ເພສໍ, ຈຕສ຺ໂສປາຍຠູມິໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ອປາຍຠູມິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອປາຍໂຕ ເສສານໍ ສພ຺ເພສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຉພ຺ພີສຠູມີສຸ ເຕຣສ ເອວ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ຈຕຸຕ຺ຖາຣູປາວຈຣໍ, ອນາຄາມິຜລາທໂຍ;

ມຫາກ຺ຣິຍາ ຈ ຊາຍນ຺ຕິ, ເຕຣສາປາຍວຊ຺ຊິຕາ.

ອນາຄາມິຜລາທໂຍຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຫິ ອຣຫຕ຺ຕຜລານິ ຄຫິຕານິ.

໑໙໔. ອປຣານິ ຈຕສ຺ໂສປິ, ຐເປຕ຺ວາຣຸປ຺ປຠູມິໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປຠູມິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາສຸ ຉພ຺ພີສຠູມີສຸ ອປຣານິ ຉ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ມໂນຘາຕຸກ຺ຣິຍຎ຺ເຈວ, ປຸຎ຺ຎຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ;

ຈກ຺ຂຸໂສຕທ຺ວຍໍ ປຸຎ຺ຎປາກໍ ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍໍ;

ເຉວ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ, ຕຖາ ອຸປຣິວຊ຺ຊິເຕ.

໑໙໕. ສຸທ຺ຘາວາສິກເທວານໍ, ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຠູມິໂຍ ປຎ຺ຈ ຠູມິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວີສຕິຠູມີສຸ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍຸຕໍ ຕຖາ;

ປຎ຺ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຊາຍນ຺ຕິ, ສຸທ຺ຘາວາສວິວຊ຺ຊິເຕ.

໑໙໖.

ອປຣານິ ທຸເວ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈວີສຕິຠູມິສຸ;

ຐເປຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎຎ຺ຈ, ຈຕສ຺ໂສປາຍຠູມິໂຍ.

ຈຕສ຺ໂສປາຍຠູມິໂຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາເຍວ ປຎ຺ຈວີສຕິຠູມີສຸ ອປຣານິ ທຸເວ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ຐເປຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎຎ຺ຈ, ຈຕສ຺ໂສປາຍຠູມິໂຍ;

ເສສາສຸ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຊວນໍ ຊາຍຕິ ທ຺ວຍໍ.

໑໙໗. ທ຺ເວປິ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ, ຈຕຸວີສຕິຠູມິສຸ ຈຕສ຺ໂສປາຍຠູມິໂຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎຎ຺ຈ ເນວສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາສຸ ຈຕຸວີສຕິຠູມີສຸ ທ຺ເວປິ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ຈຕຸຕ຺ຖຕຕິຍາຣຸປ຺ປໍ, ຐເປຕ຺ວາປາຍຠູມິໂຍ;

ເສສາສຸ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປ-ຊວນໍ ຊາຍຕິ ທ຺ວຍໍ.

໑໙໘. ອປາຍຠູມິໂຍ ຫິຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ອປາຍຠູມິໂຍ ຕິສ຺ໂສ ອຸປຣິ ອຣູປຠູມິໂຍ ຫິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເສສາສຸ ເຕວີສຕິຠູມີສຸ ທ຺ເວເຍວ ປນ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ອປາຍຠູມິໂຍ ຫິຕ຺ວາ, ຕິສ຺ໂສຈາຣຸປ຺ປຠູມິໂຍ;

ເສສາສຸ ປຐມາຣຸປ຺ປໍ, ຊວນທ຺ວຍໍ ຊາຍຕິ.

໑໙໙. ອຣູເປ ຈ ອປາເຍ ຈ ອຏ຺ຐ ຠູມິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາສຸ ພາວີສຕິຠູມີສຸ ເອກາທສວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ສພ຺ພໍ ຣູປຎ຺ຈ ວິປາກໍ, ຐເປຕ຺ວາ ສິຕມານສໍ;

ເອກາທເສວ ຊາຍຕິ, ອປາຍາຣູປວຊ຺ຊິເຕ.

໒໐໐. ສຸທ຺ຘາວາເສ ອປາເຍ ຈ ນວ ຠູມິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາສຸ ເອກວີສາສຸ ຠູມີສຸ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອວ ມານສາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຎ຺ເຈວ, ສກທາຄາມິຜລມ຺ປິ ຈ;

ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ຈ, ຐເປຕ຺ວາປາຍສຸທ຺ຘເກ;

ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ເຈວ, ເອກວີສາສຸ ໂຫນ຺ຕິ ຫິ.

໒໐໑. ເອກໍ ສຕ຺ຕຣສສ຺ເວວ, ຈິຕ຺ຕໍ ຊາຍຕິ ຠູມິສຸ ສຸທ຺ຘາວາສອປາຍາຣຸປ຺ປຠູມິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາສຸ ສຕ຺ຕຣສສຸ ຠູມີສຸ ເອກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊາຍຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ສຸທ຺ຘາວາເສ ອປາເຍ ຈ, ຐເປຕ຺ວາຣຸປ຺ປຠູມິໂຍ;

ອາທິມຄ຺ໂຄ ເອໂກ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕຣສສຸ ຠູມິສຸ.

໒໐໒.

ທ຺ວາທເສວ ຕຸ ຊາຍນ຺ເຕ, ເອກາທສສຸ ຠູມິສຸ;

ຐເປຕ຺ວາ ປນ ສພ຺ພາປິ, ຠູມິໂຍ ຫິ ມຫຄ຺ຄຕາ. –

ເອກູນວີສຕິຠູມິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາສຸ ເອກາທສສຸ ຠູມີສຸ ທ຺ວາທສ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍາປຸຎ຺ຎປາກາ ສຕ຺ຕ ຈ ປຸຎ຺ຎຊໍ;

ຆານາທິຕ຺ຕຍໍ ເສສາສຸ, ຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ມຫຄ຺ຄຕາ.

໒໐໓. ກາມາວຈຣເທວານໍ ວເສນ ຈ ມນຸສ຺ສານໍ ວເສນ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ກາມາວຈຣຠູມີສຸ ອຏ຺ຐ ຈິຕ຺ຕານິ ສພ຺ພທາ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ກາເມ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ມຫາປາການິ ຊາຍເຣ;

ສທາ ສຕ຺ຕສຸ ເອຕານິ, ຫິຕ຺ວາ ເຕວີສ ຠູມິໂຍ.

໒໐໔. ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານປາເກໂກ, ຊາຍເຕ ຉສຸ ຠູມິສຸ ເອໂກ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານວິປາໂກ ເວຫປ຺ຜລາທີສຸ ຉສຸ ຠູມີສຸ ຊາຍຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປນ ຣູປວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ຕີສຸ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ຊາຍນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ເອໂກ ປຐມຣູປວິປາໂກ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ຊາຍຕິ, ເອໂກ ທຸຕິຍຣູປວິປາໂກ, ເອໂກ ຕຕິຍຣູປວິປາໂກ ຈ ປຣິຕ຺ຕາຠາອປ຺ປມາຓາຠາອາຠສ຺ສຣານໍ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ຊາຍຕິ, ເອໂກ ຈຕຸຕ຺ຖຣູປວິປາໂກ ປຣິຕ຺ຕສຸຠອປ຺ປມາຓສຸຠສຸຠກິຓ຺ຫານໍ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ຊາຍຕິ.

໒໐໕. ຈຕ຺ຕາຣິ ປນ ຈິຕ຺ຕານິ, ໂຫນ຺ຕິ ເອເກກຠູມິສຸ ອຣູປາວຈຣວິປາການໍ ວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ປນ ຈິຕ຺ຕານິ ເອເກກຠູມີສຸ ເອເກກາສຸ ຠູມີສຸ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສພ຺ພາສຸ ຠູມີສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ປຣິທີປເຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ກເຖຍ຺ຍ.

໒໐໖-໗. ກຸສລາກຸສລາ ກາເມ ກາເມ ວີສຕິ ກຸສລາກຸສລາ, ເຕສໍ ປາກາ ອເຫຕຸກາ ເຕສໍ ກຸສລາກຸສລານໍ ອເຫຕຸກາ ປຎ຺ຈທສ ວິປາກາ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍຎ຺ຈ ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສຕ຺ຕຕິໍສ ມານສາ ນຣກາທີສຸ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸປິ ຊາຍເຣ. ອວເສສານິ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕານິ ກທາຈິປິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ປຎ຺ຈທສານິ ຣູເປ ຕຸ, ອຣູເປ ທ຺ວາທສີຣິຕາ;

ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວ, ກາມປາກາ ສເຫຕຸກາ.

ອຏ຺ຐ ມຫາກ຺ຣິຍາ ເຈວ, ຫສິຕຸປ຺ປາທມານສໍ;

ທ຺ວິປຎ຺ຎາສານິ ຈິຕ຺ຕານິ, ອປາເຍສຸ ນ ຊາຍເຣ.

໒໐໘. ກາເມ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ກາມາວຈເຣ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ມຫຄ຺ຄຕາ ນວ ປາກາ ເນວ ຊາຍນ຺ຕິ, ອສີຕິ ຫທຍາ ມານສາ ສທາ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ທ຺ວາທສາກຸສລາເນວ, ກຸສລາເນກວີສຕິ;

ສຕ຺ຕວີສຕິ ປາກາ ຈ, ມຫຄ຺ຄຕວິວຊ຺ຊິຕາ.

ກາເມ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ວີສຕິ;

ໂຫນ຺ຕິ ອສີຕິ ຈິຕ຺ຕານິ, ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ ວິຠາວິນາ.

໒໐໙-໑໒. ກາເມ ກາມາວຈເຣ ອຏ຺ຐ ມຫາວິປາກາ ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍມ຺ປິ ຈ ຕຖາ ຆານາທິວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕຍໍ ກຸສລວິປາກໍ ອປຸຎ຺ຎຊາ ສຕ຺ຕ ປາກາ. ນຕ຺ຖິ ອາຣຸປ຺ປປາກາ ຈ, ຣູປາວຈຣຠູມິຍໍ ອຣູປປາກາ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣູປາວຈຣຠູມິຍໍ ນຕ຺ຖິ. ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ຣູປາວຈຣຠູມິຍໍ ອຏ຺ຐ ມຫາວິປາກາ ກາມສຸຄຕິສຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຌາເນນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ຆານຊິວ຺ຫາກາຍປສາທວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ກຸສລວິປາກໍ ຆານາທິຕ຺ຕຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານໍ ອຠາວໂຕ ສຕ຺ຕ ອກຸສລວິປາກາ ຈ ນຕ຺ຖິ, ອຣູປປາກາ ຈ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ອຣູປານໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອິເມຫິ ສຫ ຈິຕ຺ເຕຫິ ອິເມຫິ ຈຕຸວີສຕິຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ຜລທ຺ວຍໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສກທາຄາມິຜລານິ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິສໍຍຸຕ຺ຕາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຫຏ຺ຐິມາ ປາກາ ຈ ສຸທ຺ຘາວາເສ ນ ລພ຺ຠເຣ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ປຸຖຸຊ຺ຊນໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິປຸຄ຺ຄລານໍ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ສຸທ຺ໂຘ ຈ ອາວາໂສ, ອຖ ວາ ໂຆຣາຕິກ຺ກມຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ອນາຄາມິປຸຄ຺ຄລາ ສຸທ຺ຘາ ນາມ, ຈຕຸໂຣຆຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຂີຓາສວາ ສຸທ຺ຘາ ນາມ, ເຕສໍ ສຸທ຺ຘານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸຕ຺ຕມສຕ຺ຕານໍ ອາວາໂສຕິປິ ສຸທ຺ຘາວາໂສ, ຕສ຺ມິໍ.

ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ສຸທ຺ຘາວາເສ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສກທາຄາມິມຄ຺ຄສກທາຄາມິຜລອນາຄາມິມຄ຺ຄາ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ອນາຄາມິຜລຏ຺ຐານໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ໂສຕາປນ຺ເນນ ວິນາສິຕຕ຺ຕາ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ນ ຊາຍນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຫຏ຺ຐິມວິປາກາ ເຫຏ຺ຐິມານໍ ຣູປພ຺ຣຫ຺ມານໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ. ເສສານິ ເອກປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕານິ ສຸທ຺ຘາວາເສ ປນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ທິຏ຺ຐິຍາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ຕຖາ;

ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ຐ ຈ, ຣູປປຸຎ຺ຎານິ ປຎ຺ຈ ວາ.

ອຣູປກຸສລາເນວ, ມຄ຺ໂຄ ຂີຓາສວສ຺ສ ຈ;

ຈກ຺ຂຸໂສຕມໂນຘາຕຸ, ປຸຎ຺ຎຊາ ຕີຣຓາ ທຸເວ.

ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານປາໂກ ຈ, ອນາຄາມິຜລາທໂຍ;

ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ວີສຕິ.

ຣູປາວຈຣິກາ ສພ຺ເພ ສພ຺ພານິ ຣູປາວຈຣານິ ປຎ຺ຈທສ ຈິຕ຺ຕານິ, ກາມຘາຕຸຍາ ສພ຺ເພ ເຕວີສຕິ ວິປາກາ.

໒໑໓. ໂທມນສ຺ສາທິມຄ຺ໂຄ ຈ ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍຎ຺ຈ ອາທິມຄ຺ໂຄ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ຈ, ກ຺ຣິຍາ ຈ ທ຺ເວ ອເຫຕຸກາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຫສິຕຸປ຺ປາທານິ ກິຣິຍານິ ຈາຕິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຣູປຠູມິຍໍ ນຕ຺ຖິ. ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣວິປາກາ ຣູປີນໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ. ຣູປຊວນານິ ເຫຏ຺ຐິມຌານານໍ ວິຣຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ. ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓານິ ປຸຎ຺ຎຊານິ ປສາທຣຫິຕຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ. ຆານາທິວິຎ຺ຎາຓານິ ປກຕິຍາເຍວ ນຕ຺ຖິ. ກຸສລວິປາກາ ມໂນຘາຕຸ ຈກ຺ຂາທິຄ຺ຄຫິຕປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອຣູປານໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ອສຕິ ຈກ຺ຂາທິວິຎ຺ຎາເຓ ສາ ຈ ປຸຎ຺ຎຊາ ມໂນຘາຕຸ ຕາຍ ຈ ອສຕິຍາ ຈກ຺ຂາທິວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ນຕ຺ຖິເຍວ. ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸປິ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາເຍວ ນຕ຺ຖິ, ຫສິຕຸປ຺ປາໂທປິ ຣູປກາຍາຠາວາ ສິຕສ຺ສາຠາວາ ນຕ຺ຖິ, ປຸພ຺ເພວ ທິຏ຺ຐສຈ຺ຈາ ອຣິຍາ ຣູປຠູມິກາ, ຕສ຺ມາ ອາທິມຄ຺ໂຄປິ ນຕ຺ຖິ.

໒໑໔. ເອວໍ ຠູມິວເສເນວ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຠາວເຍ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຠູມິວເສນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຠາວເຍ ຘີໂຣ ກເຖຍ຺ຍ. ຕຖາ ເອວໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຘີໂຣ ວິຠາວເຍ ກເຖຍ຺ຍ.

໒໑໕.

ກຸສລາກຸສລາ ກາເມ,

ເຕສໍ ປາກາ ອເຫຕຸກາ;

ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍຎ຺ຈາຕິ,

ສຕ຺ຕຕິໍເສວ ມານສາຕິ. –

ອຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ.

໒໑໖. ເອວໍ ຈຕູສ຺ວປາຍຠູມີສຸ ມນຸສ຺ສຠູມິຍຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈຠູມີສຸ ອເຫຕຸກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຍນ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທ຺ເວປຎ຺ຎາສາວເສສານິ, ນ ຊາຍນ຺ຕິ ກທາຈິປິ ອວເສສານິ ທ຺ເວປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕານິ ກທາຈິປິ ນ ຊາຍນ຺ຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ສຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕາເນວ.

໒໑໗. ອເຫຕຸກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕຫິ ສຕ຺ຕຕິໍສຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫ ທຸເຫຕຸກາ, ຈຕຸມຫາວິປາກາ ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ຕຖາ ເອກກໍ ທຸເຫຕຸກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ.

໒໑໘-໒໓. ສພ຺ເພ ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈວ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕວີສຕິວິຘາ ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈວ ສພ຺ເພປິ ຈ ອນາສວາ ສພ຺ເພ ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ເຈວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕິເຫຕຸກວິປາກາ ຈ ກາເມ ຫສິຕຸປ຺ປາໂທ ສເຫຕຸກມຫາກິຣິຍາ ຈາຕິ ນວ ກ຺ຣິຍາປິ ເຈຕິ ຈຕ຺ຕາລີສໍ ຕຖາ ອຏ຺ຐ ຈ ທຸເຫຕຸໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ນ ຊາຍນ຺ຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ທຸເຫຕຸໂນ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິຍາ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ສຕ຺ຕວີສ ມຫຄ຺ຄຕາ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄຜລໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ຕິເຫຕຸກວິປາກາ ຕິເຫຕຸການໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ນວ ກິຣິຍານິ ຂີຓາສວານໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນ ຊາຍນ຺ຕີຕິ. ກາມາວຈຣສຕ຺ຕສ຺ສ, ຕິເຫຕຸປຏິສນ຺ຘິໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ມານສາ ຊາຍນ຺ຕິ. ກຕມານິ ຕານິ? ທຸເຫຕຸກສ຺ສ ວຸຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ຕຖາ ເອກຎ຺ຈ ກາມຘາຕຸຍໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກາ ຣູປາຣູເປສຸ ນວ ປຸຎ຺ຎານິ ຈາຕິ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ມານສາ ຊາຍນ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຕິເຫຕຸໂນ ກາມສຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ນ ຊາຍເຣ ນ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ຫິຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐາຣສ ກ຺ຣິຍາປິ ຈ;

ນວ ມຫຄ຺ຄຕາ ປາກາ, ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ຈ.

ກາມປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ເສວ, ຕິເຫຕຸປຏິສນ຺ຘິໂນ;

ປຎ຺ຈຕິໍເສວ ຈິຕ຺ຕານິ, ນ ຊາຍນ຺ຕິ ກທາຈິປິ.

ຉເທເວສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈາຕິ ສຕ຺ຕສຸ ຠູມີສຸ ຊາຕສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ເທຫິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ນິທ຺ທິເສ ກເຖຍ຺ຍ. ຕໍ ຍຖາ –

ທິຏ຺ຐິຍາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍມ຺ປິ ຈ;

ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫິຕຎ຺ເຈວ, ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ຐ ຈ.

ນວ ມຫຄ຺ຄຕປຸຎ຺ຎານິ, ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍມ຺ປິ ຈ;

ສພ຺ເພ ກາມວິປາກາ ຈ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລມ຺ປິ ຈ.

ອສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ນວຕິໍເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ທີປເຍ ເທເສຍ຺ຍ. ຕໍ ຍຖາ –

ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ຫິຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐາຣສ ກ຺ຣິຍາປິ ຈ;

ນວ ມຫຄ຺ຄຕາ ປາກາ, ສຕ຺ຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ຈ.

ທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍຸຕໍ ຕຖາ;

ນວຕິໍສ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ເທຫິໂນ.

໒໒໔. ປຐມໍ ຜລໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວຸຕ຺ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ສກທາຄາມິໂນ ຜເລນ ສກທາຄາມິຜເລນ ສຫ ສກທາຄາມິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສິຍຸໍ.

໒໒໕. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕານິ, ຐເປຕ຺ວາ ປຏິຆທ຺ວຍໍ ທຸຕິຍຎ຺ຈ ຜລໍ ສກທາຄາມິຜລຎ຺ຈ ຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອນາຄາມິຜເລນ ສຫ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕານິ ຍານິ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຕ຺ຖິ, ຕານິ ອນາຄາມິສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ວິນິທ຺ທິເສ.

໒໒໖. ກຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ, ກາເມ ອຣຫໂຕ ປນ ກາເມ ສຕ຺ຕສຸ ກາມຠູມີສຸ ຊາຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ກຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ? ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຈຕ຺ຕາຣີສຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ກາເມ ສຕ຺ຕສຸ ກາມຠູມີສຸ ຊາຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສິຍຸໍ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ຍຖາ –

ເຕວີສ ກາມປາການິ, ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ວີສຕິ;

ອຣຫຕ຺ຕຜເລເນວ, ກາເມ ອຣຫໂຕ ສິຍຸໍ.

໒໒໗. ມຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສກໍ ສກໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ ຫິ ເຕ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ຕໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ວຈນໍ. ເຕ ມຄ຺ຄາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ.

໒໒໘. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຕີສ຺ເວວ, ປຐມຊ຺ຌານຠູມິສຸ ຕີສຸ ເອວ ປຐມຊ຺ຌານຠູມີສຸ ຊາຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຎ຺ຈຕິໍສ ເອວ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ວິນິທ຺ທິເສ ອຸຈ຺ຈາເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ຍຖາ –

ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍໍ ຫິຕ຺ວາ, ອປຸຎ຺ຎານິ ທເສວ ຈ;

ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ນວ ປຸຎ຺ຎາ ມຫຄ຺ຄຕາ.

ຈກ຺ຂຸໂສຕທ຺ວຍໍ ປຸຎ຺ຎປາກໍ ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍໍ;

ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍຎ຺ເຈວ, ປຸຎ຺ຎຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ;

ປຐມຊ຺ຌານປາໂກ ຈ, ປຎ຺ຈຕິໍເສວ ຊາຍເຣ.

໒໒໙-໒໓໔. ຆານາທີສຸ ປສາເທສຸ ປວຕ຺ຕໍ ກຸສລວິປາກໍ ວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕຍໍ ສຕ຺ຕ ອປຸຎ຺ຎຊາ ປາກາ ອຏ຺ຐ ມຫາປາກາ ຕຖາ ອຸປຣິຌານຠູມີສຸ ຊາຕາ ປາກາ ອາຣຸປ຺ປາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິປາກາປິ ຈ ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍມ຺ປິ ຈ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍວຊ຺ຊາ ອຏ຺ຐາຣສ ກ຺ຣິຍາ ເຈວ ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ຈ ເອຕານິ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ຈິຕ຺ຕານິ ປຐມຊ຺ຌານຠູມີສຸ ຕີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ເທຫິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ນ ຈ ລພ຺ຠເຣ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕາສຸ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ຈກໍ ຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕີສຸ ປຐມຊ຺ຌານຠູມີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຐມຜເລນ ສຫ ເອກຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍເຣ ຊາຍນ຺ຕິ. ສກທາຄາມິໂນ ຕຕ຺ຖ ຕີສຸ ປຐມຊ຺ຌານຠູມີສຸ ຊາຕສ຺ສ ສກທາຄາມິໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ປຐມໍ ຜລໍ ຐເປຕ຺ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກຕິໍເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍເຣ. ອນາຄາມິສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ຕີສຸ ປຐມຊ຺ຌານຠູມີສຸ ເອວ ຊາຕສ຺ສ ອນາຄາມິສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ຜລໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ເອກຕິໍເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ.

໒໓໕.

ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕານໍ, ປຸຎ຺ຎຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ;

ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍຎ຺ເຈວ, ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ວີສຕິ.

໒໓໖-໗. ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ສມ຺ຠໂວ ປາໂກ ສຕ຺ຕວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຣຫນ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ຊາຍເຣ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຕີສ຺ເວວ ຕີສຸ ເອວ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມີສຸ ຊາຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຕຕິຍຊ຺ຌານປາເກນ ສຫ ຉຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍໍ ຫິຕ຺ວາ, ອປຸຎ຺ຎານິ ທເສວ ຈ;

ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ນວ ປຸຎ຺ຎມຫຄ຺ຄຕາ.

ຈກ຺ຂຸໂສຕທ຺ວຍໍ ປຸຎ຺ຎປາກໍ ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍໍ;

ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍຎ຺ເຈວ, ປຸຎ຺ຎຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ.

ທຸຕິຍຊ຺ຌານປາເກນ, ຕຕິຍຊ຺ຌານປາກໂຕ;

ຉຕ຺ຕິໍເສວ ຈ ຈິຕ຺ຕານິ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານເທຫິໂນ.

໒໓໘-໒໔໑. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ, ຫິຕ຺ວາ ວາປຸຎ຺ຎປຎ຺ຈກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ສຫ ພາຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ, ຐເປຕ຺ວາ ປຐມໍ ຜລໍ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປຐມໍ ຜລໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ພາຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ, ສກທາຄາມິສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ທຸຕິຍໍ ຜລໍ ຐເປຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜເລນ ສຫ ພາຕ຺ຕິໍເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ອສ຺ສ ອນາຄາມິໂນ ຠວນ຺ຕິ. ອຣຫນ຺ຕສ຺ສ ຕີສ຺ເວວ, ອຏ຺ຐວີສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຕີສຸ ເອວ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມີສຸ ຊາຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຕຕິຍຊ຺ຌານປາກໂຕ ປາເກຫິ ສຫ ອຏ຺ຐວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕານໍ, ປຸຎ຺ຎຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ;

ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍຎ຺ເຈວ, ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ວີສຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປາໂກ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານສມ຺ຠໂວ;

ຕຕິຍຊ຺ຌານປາໂກ ຈ, ອຏ຺ຐວີສຕິ ມານສາ.

໒໔໒-໖. ປຣິຕ຺ຕກສຸຠາທີນໍ, ເທວານໍ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວິປາເກນ ສຫ ປຎ຺ຈຕິໍເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຕຕ຺ເຖກ-ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍເຣຕຕ຺ຖ ຕາສຸ ຕີສຸ ປຣິຕ຺ຕກສຸຠາທີນໍ ຠູມີສຸ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ເອກຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍເຣ. ຍຖາ ເອວໍ ສກທາຄາມິໂນ ເອກຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍເຣ. ຕຖາ ອນາຄາມິໂນ ເອກຕິໍສ ຊາຍເຣ. ຕຕ຺ເຖວ ຕາສຸ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ເອວ ຊາຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ສຕ຺ຕວີສຕິ ມານສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ເອວໍ ເວຫປ຺ຜເລ ເວຫປ຺ຜລຠູມິຍໍ ຊາຕານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນເສກ຺ຂານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສພ຺ເພສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ມານສາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈສຸ ສຸທ຺ຘາວາສິກຠູມີສຸ ຊາຕສ຺ສ ອນາຄາມິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຕິໍເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ປຣິທີປເຍ ເທເສຍ຺ຍ. ຕຕ຺ເຖວ ຕາສຸ ສຸທ຺ຘາວາສຠູມີສຸ ເອວ ຊາຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສຕ຺ຕວີສຕິ ມານສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຣູປີສຸ ປຎ຺ຈທສສຸ ຣູປິຠູມີສຸ ຊາຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຈິຕ຺ຕານິ ວິຠາວິນາ ຘີເຣນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ ຊານິຕພ຺ພານິ.

໒໔໗. ຈຕຸວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ, ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ປຐມອາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຈຕຸວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ວິນິທ຺ທິເສ. ຕໍ ຍຖາ –

ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍໍ ຫິຕ຺ວາ, ອປຸຎ຺ຎານິ ທເສວ ຈ;

ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ອາຣຸປ຺ປກຸສລານິ ຈ;

ປຐມາຣຸປ຺ປປາໂກ ຈ, ກ຺ຣິຍາໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ຈ.

໒໔໘-໒໕໑. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ, ຐເປຕ຺ວາປຸຎ຺ຎປຎ຺ຈກໍຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ສໍ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ເອວ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ຈກໍ ຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ສຫ ວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ສໍ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ສກທາຄາມິໂນ, ອນາຄາມິໂນປິ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຸພ຺ພໍ ປຸພ຺ພໍ ຜລໍ ວິນາ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ສຫ ວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ສໍ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ເອວ ຊາຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ທສ ປຎ຺ຈ ມານສາ ຈ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ມຫາກ຺ຣິຍານິ ອຏ຺ເຐວ, ຈຕ຺ວາຣຸປ຺ປກ຺ຣິຍານິ ຈ;

ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປາໂກ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈາປິ ມານສໍ.

ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ເຕວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍໍ ຫິຕ຺ວາ, ອປຸຎ຺ຎານິ ທເສວ ຈ;

ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ປຸຎ຺ຎາຣູປູປຣີ ຕໂຍ;

ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປປາໂກ ຈ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈາປິ ມານສໍ.

ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ ວຕ຺ວາ ກເຖຕ຺ວາ ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຠາວເຍ ເທເສຍ຺ຍ. ເອຕ຺ຖ ເອຕິສ຺ສໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຕານໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານມ຺ປິ ເອກູນວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ທິຏ຺ຐິຍາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫິຕໍ ຕຖາ;

ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ປຸຎ຺ຎາຣູປູປຣີ ຕໂຍ.

ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປປາໂກ ຈ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈາປິ ມານສໍ;

ສກສກຜເລເນວ, ຈິຕ຺ຕາເນກູນວີສຕິ.

໒໕໒. ຈຸທ຺ທເສວ ຕຸ ຈິຕ຺ຕານິ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ທ຺ວາທສ ເອໂກ ປາໂກ ອຣຫຕ຺ຕຜລຎ຺ຈາຕິ ຈຸທ຺ທເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ມຫາກ຺ຣິຍານິ ອຏ຺ເຐວ, ກ຺ຣິຍາຣູປູປຣີ ຕໂຍ;

ໂວຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈ ສໂກ ປາໂກ, ອຣຫຕ຺ຕຜລມ຺ປິ ຈ.

໒໕໓. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຕຕິຍອຣູປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ພາວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ປກາສເຍ. ຕໍ ຍຖາ –

ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍໍ ຫິຕ຺ວາ, ອປຸຎ຺ຎານິ ທເສວ ຈ;

ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ປຸຎ຺ຎາຣູປູປຣີ ທຸເວ;

ຕຕິຍາຣຸປ຺ປປາໂກ ຈ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈາປິ ມານສໍ.

໒໕໔-໕. ອຏ຺ຐາຣເສວ ຈິຕ຺ຕານິ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຏ຺ຐາຣສ ເອວ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍເຣ. ຕໍ ຍຖາ –

ທິຏ຺ຐິຍາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫິຕໍ ຕຖາ;

ມຫາປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ປຸຎ຺ຎາຣູປູປຣີ ທຸເວ.

ອຏ຺ຐາຣເສວ ປາເກນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລນ ຈ;

ໂວຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈາປິ ມານສໍ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຊາຍເຣ.

ສກທາຄາມິໂນ ປຐມໍ ຜລໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ສກທາຄາມິໂນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ທຸຕິຍໍ ຜລໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ສຫ ອຏ຺ຐາຣສ ຈິຕ຺ຕານິ ເອວ ອນາຄາມິສ຺ສ ຊາຍເຣ.

໒໕໖. ເຕຣເສວ ຈ ຈິຕ຺ຕານິ, ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຕຕິຍອຣູປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ເຕຣເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ວິນິທ຺ທິເສ. ຕໍ ຍຖາ –

ມຫາກ຺ຣິຍານິ ອຏ຺ເຐວ, ກ຺ຣິຍາຣູປູປຣີ ທຸເວ;

ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປາໂກ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈາປິ ມານສໍ.

໒໕໗. ເອກວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖອຣູປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ເອກວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ຘີໂຣ ວິນິທ຺ທິເສ. ຕໍ ຍຖາ –

ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍໍ ຫິຕ຺ວາ, ອປຸຎ຺ຎານິ ທເສວ ຈ;

ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈາປິ ມານສໍ;

ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ, ສປາເກເນກວີສຕິ.

໒໕໘-໒໖໐. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ສຕ຺ຕຣສ ຈິຕ຺ຕານິ ຘີໂຣ ປກາສເຍ. ຕໍ ຍຖາ –

ທິຏ຺ຐິຍາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫິຕໍ ຕຖາ;

ກາມປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ເຐວ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລມ຺ປິ ຈ;

ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ, ສປາໂກ ໂວຏ຺ຐພ຺ພມ຺ປິ ຈ.

ສກທາຄາມິໂນ ປຐມໍ ຜລໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕານິ ເອວ ຈິຕ຺ຕານິ ສຜເລນ ໂຫນ຺ຕິ. ສກທາຄາມິໂນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ທຸຕິຍໍ ຜລໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ສຕ຺ຕຣສ ມານສາ ອນາຄາມິສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ວາທເສວ ຕຸ ຈິຕ຺ຕານິ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ອຣຫນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວາທສ ເອວ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ມຫາກ຺ຣິຍານິ ອຏ຺ເຐວ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈາປິ ມານສໍ;

ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ກ຺ຣິຍາຣູປໍ, ປາໂກ ອຣຫໂຕ ຜລໍ.

ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຠູມີສຸ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ວິທູ ຘີໂຣ ວິຠາວເຍ.

໒໖໑-໒. ເຫຏ຺ຐິມານໍ ອຣູປີນໍ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຸປຣູປຣິ ຊາຕາ ອຣູປກຸສລາ ເຈວ ກິຣິຍາປິ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘໍ ຠາເຄ ຊາຕານໍ ອຣູປີນໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເຫຏ຺ຐິມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ອາຣຸປ຺ປາ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄ ຊາຕາ ອຣູປາວຈຣາ ປນ ເນວ ຊາຍນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ກາຣຓາຕິ? ກິຣ ມຍາ ສຸຕໍ, ເຫຏ຺ຐິມຌາເນສຸ ທິຏ຺ຐາທີນວໂຕ ທິຏ຺ຐໂທສຠາວໂຕ ເນວ ຊາຍນ຺ຕິ.

໒໖໓-໕. ຐເປຕ຺ວາ ປຐມໍ ມຄ຺ຄໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຸສລານຸຕ຺ຕຣາ ຕໂຍ ຕໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣາ ກຸສລາ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ, ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎານິ ອຏ຺ຐ, ຕຖາ ທສ ອປຸຎ຺ຎານິ ຈິຕ຺ຕານິ, ອຣູປປຸຎ຺ຎານິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ສພ຺ເພ ປາກາ ອນຸຕ຺ຕຣາ ສພ຺ພານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລານິ, ປຐມາຣຸປ຺ປປາໂກ ຈ ນວ ກາມກິຣິຍາປິ ຈ, ອຣູປາປິ ສພ຺ພາ ກິຣິຍາ, ເອຕານິ ປນ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ມານສາ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໒໖໖-໗. ສພ຺ໂພ ເຕວີສຕິກາມວິປາໂກ, ສພ຺ໂພ ປນ຺ນຣສວິໂຘ ມຫຄ຺ຄໂຕ ຣູໂປ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ, ມໂນຘາຕຸ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸ, ໂທມນສ຺ສທ຺ວຍມ຺ປິ ຈ ອາທິມຄ຺ໂຄ ຈ ຕຖາ ອຸປຣິ ຊາຕາ ຕໂຍ ອຣູປປາກາ ຈາຕິ ຉຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ເອຕ຺ຖ ເອຕິສ຺ສໍ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ນຕ຺ຖິ.

໒໖໘-໙. ວຸຕ຺ເຕສຸ ປນ ຈິຕ຺ເຕສຸ, ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ກຸສລປາກກິຣິຍາວເສນ ປຐມາຣຸປ຺ປຕ຺ຕຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາໂກ ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ເສສທ຺ວເຍ ປຐມທຸຕິຍາຣຸປ຺ປໂຕ ເສສອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຠູມິທ຺ວເຍ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມໍ ກຸສລວິປາກກິຣິຍາວເສນ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄ ຊາຕໍ ອຣູປຕ຺ຕຍໍ ຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປາກາ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ຍາ ຊານິຕພ຺ພາ.

໒໗໐-໓. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອນາສວາ, ວິປາກາ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລຈິຕ຺ຕານິ, ສພ຺ເພ ສພ຺ພານິ ຈ ຈຕູສຸ ອາຣຸປ຺ປຠູມີສຸ ໂຫນ຺ຕິ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພເນນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ກາເມ ອຏ຺ຐ ມຫາກິຣິຍາ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປກິຣິຍາປິ ຈາຕິ ເຕຣສ ເອວ ກິຣິຍາ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ. ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປກິຣິຍໍ ຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາທສ ເອວ ກິຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຐມທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍານິ ຫິຕ຺ວາ ເອກາທສ ກິຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຊາຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍານິ ຫິຕ຺ວາ ທເສວ ກິຣິຍາ ເຎຍ຺ຍາ ຊານິຕພ຺ພາ.

໒໗໔.

ອຣຫໂຕ ປນ ຈິຕ຺ຕານິ, ໂຫນ຺ຕິ ເອກູນວີສຕິ;

ອຣຫຕ຺ຕໍ ກ຺ຣິຍາ ສພ຺ພາ, ຐເປຕ຺ວາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ.

ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ກິຣິຍາ, ອຣຫຕ຺ຕຜລຎ຺ຈາຕິ ເອກູນວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຣຫໂຕ ປນ ໂຫນ຺ຕິ. ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ກິຎ຺ຈາປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ອຎ຺ເຎສໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນເສກ຺ຂານມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ເອກູນວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຂີຓາສວສ຺ສ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ‘‘ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໗໕-໖. ຈຕຸນ຺ນໍ ຜລຏ຺ຐານໍ ປຸຄ຺ຄລານຎ຺ຈ ຕິເຫຕຸກປຸຖຸຊ຺ຊເນ ຈ ເຕຣເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ປກາສເຍ. ຕໍ ຍຖາ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ມຫາວິປາການິ, ນວ ຣູປາຣູປປາກາ ຈ ອິເມ ເຕຣເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ.

໒໗໗-໙. ຈຕຸນ຺ນໍ ຜລຏ຺ຐານໍ ປຸຄ຺ຄລານຎ຺ຈ ທຸເຫຕຸກປຸຖຸຊ຺ຊເນ ຈ ຎາຓປຣິຫີນານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວິປາການິ ເອວ ຊາຍເຣ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍເທຫິນໍ ອຣິຍຄຕານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສຕ຺ຕຣເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ – ທຸເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕຍສນ຺ຕີຣຓານິ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຎ຺ຈ ອິເມ ສຕ຺ຕຣສ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໘໐-໕. ເຫຏ຺ຐາ ຕິຓ຺ຓໍ ຜລຏ຺ຐານໍ, ຕິເຫຕຸກປຸຖຸຊ຺ຊເນ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ມຫຄ຺ຄຕານິ ເອວ ກຸສລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານຎ຺ຈ, ອາທິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ອຣິຍານໍ ເຫຏ຺ຐາ ອຣິຍານໍ ເຕຣເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ນິທ຺ທິເສ. ອຏ຺ເຐວ ກາມປຸຎ຺ຎານິ, ອປຸຎ຺ຎໂຕ ອກຸສລວເສນ ທິຏ຺ຐິຫີນາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາປິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ເຕຣສ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລຏ຺ຐານໍ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິປຸຄ຺ຄລານໍ ສພ຺ພປຸຖຸຊ຺ຊເນ ອເຫຕຸກທຸເຫຕຸກຕິເຫຕຸກປຸຖຸຊ຺ຊເນ ໂທມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວຍເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ຊາຍເຕ. ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ເອວ ຊາຍເຣ. ຕໍ ຍຖາ –

ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິຍຸຕ຺ຕານິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍຸຕມ຺ປິ ຈ;

ມຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ, ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ສກໍ ສກໍ.

ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສກໍ ສກໍ ເອກເມວ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຠເວ ຠເວຍ຺ຍ. ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຠາວເຍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປກາສເຍ.

໒໘໖-໙. ມຍາ ຠເວສຸ ຈິຕ຺ຕານໍ, ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈ. ຠເວສຸ ສພ຺ພຠເວສຸ ຈິຕ຺ຕານໍ, ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏວຕ຺ຖາຍ ເຉກຠາວາຍ ມຍາ ປກາສິຕາ. ເອວໍ ສພ຺ພມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຠູມິປຸຄ຺ຄລເຠທໂຕ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຠູມິປຸຄ຺ຄລເຠທໂຕ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ພຫຸຘາປິ ຈ ພຫຸປ຺ປກາຣມ຺ປິ ຈ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຄຫຓໍ ວິຠາວິນາ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ. ສກ຺ກາ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ມຍາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸສາເຣນ ເຠໂທ ຈິຕ຺ຕເຠໂທ ວິຠາວິນາ ຎາຕຸໍ ວິຊານິຕຸໍ ສກ຺ກາ. ຄນ຺ຖວິຕ຺ຖາຣຠີເຕນ ມຍາ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິທີປກວຈນໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ປຸພ຺ພາປຣໍ ວິໂລເກຕ຺ວາ, ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ວິຠາວິນາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໒໙໐. ອິມຎ຺ຈາຠິຘມ຺ມາວຕາຣໍ ສຸສາຣໍ, ວຣໍ ສຕ຺ຕໂມຫນ຺ຘກາຣປ຺ປທີປໍ ອິມຎ຺ຈ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣປ຺ປກຣຓໍ ສຸສາຣໍ ສຸນ຺ທຣສາຣຠູຕໍ ວຣໍ ສຕ຺ຕອນ຺ຘກາຣສທິເສ ໂມເຫ ປທີປໍ ປຊ຺ໂຊຕປ຺ປທີປໍ ໂຍ ນໂຣ ສາຘຸກໍ ຈິນ຺ເຕຕິ ວາເຈຕິປິ, ຕໍ ນຣໍ ຣາຄໂທສາ ຈິຣໍ ຈິຣກາລໍ ໂນປຍນ຺ຕິ ນ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ຠູມິປຸຄ຺ຄລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໖. ຉຏ຺ໂຐ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ອາຣມ຺ມຓວິຠາຄວຓ຺ຓນາ

໒໙໑.

ເອເຕສໍ ປນ ຈິຕ຺ຕານໍ, ອາຣມ຺ມຓມິໂຕ ປຣໍ;

ທສ຺ສຍິສ຺ສາມຫໍ ເຕນ, ວິນາ ນຕ຺ຖິ ຫິ ສມ຺ຠໂວ.

ອິໂຕ ປຣໍ ອິໂຕ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຣໍ ອຫໍ ເອເຕສໍ ປນ ຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມິ. ຫິ ກສ຺ມາ? ເຕນ ວິນາ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕານໍ ສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖິ ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມິ.

໒໙໒.

ຣູປໍ ສທ຺ທໍ ຄນ຺ຘໍ ຣສໍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຘມ຺ມເມວ ຈ;

ຉຘາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຫຸ, ຉຬາຣມ຺ມຓໂກວິທາ.

ຉຬາຣມ຺ມເຓສຸ ເຉກາ ປຓ຺ຑິຕາ ອາຣມ຺ມຓໍ ຉຘາ ຉປ຺ປກາຣໍ ອາຫຸ ກເຖສຸໍ.

໒໙໓. ຕຕ຺ຖ ຠູເຕ ອຸປາທາຍ. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຠູເຕ ອຸປາທາຍ ຠູເຕ ປຏິຈ຺ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐິໂຕ ກມ຺ມຈິຕ຺ຕອຸຕຸອາຫາຣສງ຺ຂາເຕຫິ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ນິທສ຺ສເນນ ສຫ ປວຕ຺ໂຕ ປຏິເຆນ ສຫ ປວຕ຺ໂຕ ຣູປາຣມ຺ມຓສຎ຺ຎິໂຕ.

໒໙໔. ທຸວິໂຘປິ ສມຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ສທ຺ໂທ ຈິຕ຺ໂຕຕຸສມ຺ຠໂວ ສທ຺ໂທ ທຸວິໂຘປິ ມຸນິນາ ສມຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ ຈິຕ຺ໂຕຕຸສມ຺ຠໂວ, ສວິຎ຺ຎາຓກສທ຺ໂທວ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ວຈີເຠທກຈິຕ຺ເຕນ ຠູຕາຍ ຊາຕາຍ ຠູມິຍາ ປຖວີຘາຕຸຍາ ວິກາຣຕາ ປຖວີລກ຺ຂຓຠາວໂຕ ອຕິຖທ຺ຘລກ຺ຂຓຕາ ວິກາຣຕາ ນາມ. ສາ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຸປາທິຓ຺ຓຆຏ຺ຏນສ຺ສ ກມ຺ມຊປຖວີຘາຕຸຍາ ຆຏ຺ຏນສ຺ສ ກາຣຓໍ ຈິຕ຺ຕຊປຖວີຘາຕຸຍາ ກມ຺ມຊປຖວີຘາຕຸຍາ ຆຏ຺ຏນຎ຺ຈ ສທ຺ໂທ ຈ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ໂຫຕິ.

໒໙໕. ອວິຎ຺ຎາຓກສທ຺ໂທ ໂຍ ໂສ ອວິຎ຺ຎາຓກສທ຺ໂທ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ທຸວິໂຘປິ ສທ຺ໂທ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓຕໍ ຄໂຕ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ.

໒໙໖. ຘຣີຍຕີຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຊເນຫິ ຘຣີຍເຕຕິ ຄນ຺ໂຘ. ຄມຸ ສປ຺ປ ຄຕິມ຺ຫິ, ຘຣ ຘາຣເຓ. ສູຈນໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສາຘາຣຓສ຺ສ ປຸປ຺ຜາທິໂນ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ປກາສນໂຕປິ ວາ ຄນ຺ໂຘ ນາມ. ຄນ຺ຘ ສູຈເນ. ອຍໍ ຄນ຺ໂຘ ຈຕູຫິ ສມຸຏ຺ຐານໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ. ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓສມ຺ມໂຕ.

໒໙໗. ຣສມານາ ຣສນ຺ຕີຕິ, ຣໂສຕິ ປຣິກິຕ຺ຕິໂຕ ຊນາ ຣສມານາ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຣສນ຺ຕິ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ອິຕິ ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ຣໂສ ອິຕິ ຣໂສ ນາມ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປຣິກິຕ຺ຕິໂຕ, ໂສ ຣໂສ ຈຕຸສມ຺ຠູໂຕ ຣສາຣມ຺ມຓນາມໂກ.

໒໙໘. ຜຸສີຍຕີຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຊເນຫິ ຜຸສີຍຕີຕິ ຕສ຺ມາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ, ປຖວີເຕຊວາຍໂວ. ຕໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຈຕຸສມ຺ຠູຕໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ມຕໍ.

໒໙໙. ສພ຺ພໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ຫິຕ຺ວາ ຣູປາທິປຎ຺ຈກໍ ຣູປາທິປຎ຺ຈກໍ ຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ນາມຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກນິພ຺ພານນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈປສາທສຸຂຸມຣູປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ຈ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓານິ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສຎ຺ຎິຕໍ.

໓໐໐. ຉາຣມ຺ມຓານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ກາມາວຈຣຠູມິຍໍ ກາມາວຈຣຠູມິຍໍ ຉາຣມ຺ມຓານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕີຓິ ຣູປາວຈເຣ ຣູປສທ຺ທຘມ຺ມາຣມ຺ມຓວເສນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຣູເປ ປນ ເອເກກໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ລພ຺ຠຕິ.

໓໐໑-໓. ຂຓວຕ຺ຖຸປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອາປາຖໍ ນ ວຊນ຺ຕິ ເຍ ເຍ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ ວິສຍາ ຂຓວຕ຺ຖຸປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານໍ ຂຓສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມນ຺ທຕ຺ຕາ ເຕສໍ ອປ຺ປາຍຸກຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານໍ ອຕິຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸກຕ຺ຕາ ອາປາຖໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ປາກຏຠາວໍ ນ ວຊນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈປສາເທສຸ ຆຏ຺ຏນກິຈ຺ຈໍ ນ ສາເຘນ຺ຕິ, ເຕ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ ວິສຍາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຍສໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ອາຈຣິຍານໍ ມຕໍ ໂຫຕິ. ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສວນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາວ ເຕ ເອວໍ ວາທິໂນ ເອກຈ຺ເຈ ອາຈຣິຍາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ, ມຍາ ປຏິເສຘິຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣຠູຕໍ ສທ຺ທໍ ນ ປຏິອນຸໂຠຕິ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣຠູຕໍ ຣູປໍ ນ ປຏິອນຸໂຠຕິ. ອິຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣໍ ເນວ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕຎ຺ຈ ໂຄຈຣໍ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ຂາຕໍ ຊວນໍ ປນ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ. ອິຕິ ວຈນສ຺ສ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ຣູປາທໂຍ ປນ ວິສຍາ ຣູປາທິປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານິ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໐໔-໖. ທິພ຺ພຈກ຺ຂາທິຎາຓານໍ, ຣູປາທີເນວ ໂຄຈຣາ ຕານິ ຣູປາທີນິ ເອວ ໂຄຈຣາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂາທິຎາຓານໍ ອນາປາຖຄຕານໍ ເອວ ປາກຏຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາເນວ. ອິຕິປິ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຠວນ຺ຕໍ, ຕໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ກຖໍ ເກນ ປກາເຣນ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຠເວຍ຺ຍ? ເອວໍ ສຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕ຺ເຕ ສຕິ ເອເຕສໍ ຣູປາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາຣມ຺ມຓານໍ ນິຍໂມປິ ກຖໍ ຠເວ ເກນ ປກາເຣນ ຠເວຍ຺ຍ? ສພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອຕໍ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຉພ຺ພິຘໍ ຉປ຺ປກາຣໍ ຠຄວຕາ ສມຸທີຣິຕໍ. ຕໍ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິກາທີນໍ ວເສນ ພຫຸປ຺ປກາເຣຫິ ມຕໍ.

໓໐໗. ສພ຺ໂພ ກາມວິປາໂກ ຈ ສພ຺ໂພ ເຕວີສຕິກາມວິປາໂກ ຈ ກ຺ຣິຍາເຫຕຸທ຺ວຍມ຺ປິ ຈ ມໂນຘາຕຸຫສິຕຸປ຺ປາທວເສນ ກິຣິຍາເຫຕຸທ຺ວຍມ຺ປິ ຈາຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ເອກນ຺ຕກາມາວຈຣາຣມ຺ມຓາ ສິຍຸໍ ຠເວຍ຺ຍຸໍ.

໓໐໘-໑໐. ອິຏ຺ຐາທິເຠທາ ປຎ຺ເຈວ, ຣູປສທ຺ທາທໂຍ ປນ ທ຺ວິປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຏິປາຏິຍາ ອນຸກ຺ກເມນ ໂຄຈຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣູປາທິປຎ຺ຈກໍ ສພ຺ພໍ, ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕຍສ຺ສ ຕຸ ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕຍສ຺ສ ປນ ສພ຺ພໍ ຣູປາທິປຎ຺ຈກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ເອເຕສໍ ເຕຣສນ຺ນໍ ປນ ຈິຕ຺ຕານໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘວ ໂຄຈໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ນາຣູປໍ ນາມໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ນ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ນາຕີຕໍ ອຕີຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ນ ຈນາຄຕໍ ອນາຄຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ ເອວ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ຕມາໂນ ໂຄຈໂຣ ເອເຕສໍ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ, ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕຍສ຺ສ ຈາຕິ ເຕຣສນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວຕ຺ຕມານໍ ເອວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ເອວ.

໓໑໑. ເຕຣເສຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ, ຊາຍນ຺ເຕ ກາມຘາຕຸຍໍ ເອຕານິ ເຕຣສ ຈິຕ຺ຕານິ ກາມຘາຕຸຍໍ ຊາຍນ຺ຕິ, ຣູປາວຈເຣ ປຸຎ຺ຎຊານິ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນານິ, ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸ ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ອຣູປິສຸ ອຣູປຠູມີສຸ ເນວ ກິຎ຺ຈິປິ ເອກມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ເນວ ຊາຍຕິ.

໓໑໒-໓. ມຫາປາການມຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມຫາວິປາການໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈານໍ ຣູປາທິຉປຣິຕ຺ຕານິ ໂຄຈຣາ. ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕຍສ຺ສປິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕຍກິຈ຺ຈສ຺ສ, ຉທ຺ວາເຣສຸ ຕທາລມ຺ພຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ຣູປາທິຉປຣິຕ຺ຕານິ ໂຄຈຣາ. ຣູປາທໂຍ ປຣິຕ຺ຕາ ຉ, ຫສິຕຸປ຺ປາທໂຄຈຣາ ຫສິຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ຣູປາທໂຍ ຉ ປຣິຕ຺ຕາ ໂຄຈຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປຏຸປ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ເຍ ໂຄຈຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຕິກາລິກາ ເຍ ໂຄຈຣາ ຕິກາລິກາ ຕີສຸ ກາເລສຸ ນິຍຸຕ຺ຕາ.

໓໑໔-໕. ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປມານສໍ ກຸສລວິປາກກິຣິຍາວເສນ ຉພ຺ພິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໂຄຈຣໍ ນິຍຕໍ ນິຍຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຉພ຺ພິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໂຄຈຣໍ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນກຸສລາຣມ຺ມຓໍ, ເຕສຸ ທ຺ເວ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປປາກາ ‘‘ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ກຸສລຌານສ຺ສ ຍໍ ຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສກສກກຸສລສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອວ ເຕສໍ ວິປາການໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຫິ, ເອກນ຺ເຕນ ອນຎ຺ຎໂຕ ອຏ຺ຐານາສວຈິຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປມາໂຓວ ນິພ຺ພານໍ ເອວ ໂຄຈຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຫິ ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ, ນ ອຎ຺ຎໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ.

໓໑໖-໓໒໐. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓຫີນາ ຈ, ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎໂຕ ກາມາວຈຣກຸສລວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓຫີນາ ຈ ກ຺ຣິຍໂຕ ກິຣິຍວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓຫີນາ ຈ ທ຺ວາທສາກຸສລານິ ຈ ເຕ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ເຈວ ມຫຄ຺ຄຕໂຄຈຣາ ຈ, ເຕ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສໍຍຸຕ຺ຕາ, ປຸຎ຺ຎໂຕ ກຸສລວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ກ຺ຣິຍໂຕ ກິຣິຍວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ຕຖາ ອຠິຎ຺ຎາທ຺ວຍຎ຺ຈ ກິຣິຍາໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ຈ ເອກາທສນ຺ນໍ ເອເຕສໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ໂຄຈໂຣ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓວເສນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ອິເມ ເອກາທສ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ຍານິ ວຸຕ຺ຕາວເສສານິ ວຸຕ຺ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໂຕ ເສສານິ ຍານິ ຈິຕ຺ຕານິ, ຕານິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓານີຕິ ວິຠາວິນາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ.

ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໓໒໑.

ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປມານສໍ;

ຉພ຺ພິຘໍ ປນ ເອກນ຺ຕອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ສິຍາ.

໓໒໒-໖. ວິຎ຺ຎາຓານໍ ທ຺ວິປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ, ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕຍສ຺ສ ຈ ເຕຣສນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ໂຄຈຣາ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາວ, ອຏ຺ຐ ກາມມຫາວິປາກາ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈວເສນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໂຄຈຣາ, ຈຸຕິກິຈ຺ຈວເສນ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ, ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຕີຕາຣມ຺ມຓາ. ໂສມນສ຺ສສນ຺ຕີຣຓໍ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ. ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕາຕີຕາຣມ຺ມຓໍ. ເສສສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍໍ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ, ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕາຕີຕາຣມ຺ມຓໍ, ຈຸຕິກິຈ຺ຈວເສນ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຕີຕາຣມ຺ມຓໍ. ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕໍ ຊວນກິຈ຺ຈວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຕີຕານາຄຕໂຄຈຣໍ. ອິຕິ ເອເຕ ທ຺ວາທສ ມານສາ ປນ ສິຍາຕີຕາຣມ຺ມຓາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ ສິຍຸໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕໂຄຈຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ ສິຍຸໍ. ກາເມ ວີສຕິ ກຸສລາກຸສລາ ກ຺ຣິຍໂຕ ກິຣິຍວເສນ ກາເມ ນວ ມານສາ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ, ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈວເສນ ຕິກາລາຣມ຺ມຓໍ. ມຫາກິຣິຍມານສາ ຊວນກິຈ຺ຈວເສນ ຕິກາລາຣມ຺ມຓາ, ສນ຺ເຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ທ຺ເວ ອຠິຎ຺ຎາມານສາປິ ອຠິຎ຺ຎາກິຈ຺ຈວເສນ ອຕີຕາທິໂຄຈຣາ ສິຍຸໍ. ອິເມ ມານສາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິກາເລປິ ສນ຺ເຕ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ ຠວນ຺ຕິ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໂຕ ເສສານິ ສພ຺ພານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາທິນາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ປຓ຺ຑິເຕນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ ນ ກຖິຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ ເອວ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໒໗. ກາມໂຕ ຈ ກ຺ຣິຍາ ປຎ຺ຈ ກາມາວຈຣວເສນ ປຎ຺ຈ ກິຣິຍາ, ຣູປໂຕ ຣູປາວຈຣວເສນ ປຎ຺ຈມີ ກ຺ຣິຍາ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕໍ, ເອເຕສໍ ຉນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ອໂຄຈຣໍ ອນາຣມ຺ມຓໍ, ສພ຺ພາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຎ຺ຈມີ ກ຺ຣິຍາ’’ຕິ ວຈນໍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸທ຺ຘຌານສ຺ສ ປຎ຺ຈມຣູປກິຣິຍສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໒໘. ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຜລໍ, ມຄ຺ຄໍ ຣູປຎ຺ຈ ອຣູປໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກສງ຺ຂາຕໍ ນາມຎ຺ຈ ໂຄຈຣໍ ກາຕຸໍ ຍານິ ຈິຕ຺ຕານິ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ເມ ວທ, ອາຈຣິຍ, ຕານິ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຫິ.

໓໒໙-໓໐. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສໍຍຸຕ຺ຕາ, ປຸຎ຺ຎໂຕ ປຸຎ຺ຎວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ກ຺ຣິຍໂຕ ຕຖາ ກິຣິຍວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ທ຺ເວ ອຠິຎ຺ຎາມານສາ, ກິຣິຍາໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ຈາຕິ ເອກາທສ ຈິຕ຺ຕານິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ອຣູປໍ ນາມຎ຺ຈ ໂຄຈຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

໓໓໑-໔. ຈິຕ຺ເຕສຸ ປນ ສພ຺ເພສຸ ຍານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ໂຄຈຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕານິ ກຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ເມ ວທ ຕານິ ມຍ຺ຫໍ ຕ຺ວໍ ກເຖຫິ. ສພ຺ເພສຸ ປນ ຈິຕ຺ເຕສຸ, ຉ ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ເມ ສຸຓ, ໂຠ ຠທ຺ທມຸຂ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ສຸໂຓຫິ, ສພ຺ເພສຸ ປນ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຉ ຈິຕ຺ຕານິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ໂຄຈຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສໍຍຸຕ຺ຕາ, ກິຣິຍາ ຈ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ຈ ກິຣິຍາຠິຎ຺ຎາມໂນ ຈາຕິ ຉ ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຄຈຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ປຸຎ຺ຎໂຕ ປຸຎ຺ຎວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ປຸຎ຺ຎໂຕ ປຸຎ຺ຎວເສນ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ມຄ຺ຄໍ ໂຄຈຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

໓໓໕-໘. ອຣຫໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຜລມານສໍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວາ ເສກ຺ຂາ ວາ ວິຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ມານສໍ ນ ຊານາຕິ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ສກທາຄາມິສ຺ສ ມານສໍ ນ ຊານາຕິ, ສກທາຄາມີ ອນາຄາມິສ຺ສ ມານສໍ ນ ຊານາຕິ, ອນາຄາມີ ອຣຫນ຺ຕສ຺ສ ມານສໍ ນ ຊານາຕິ. ເຫຏ຺ຐິໂມ ເຫຏ຺ຐິໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປຣູປຣິ ຐິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມານສໍ ເນວ ຊານາຕິ, ອຸປຣູປຣິ ຐິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລປິ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມານສໍ ຊານາຕິ.

໓໓໙-໓໔໒. ໂຍ ຘມ຺ໂມ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອກໍ ເອກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອິໂຕ ປຣໍ ປວກ຺ຂາມິ. ກຸສລາຣມ຺ມຓໍ ກາເມ ກາເມ ອຏ຺ຐວິຘໍ ກຸສລໍ ອຏ຺ຐວິຘສ຺ສ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ປຸພ຺ເພວ ກຕໍ ອຏ຺ຐວິຘໍ ມຫາກຸສລໍ ປຈ຺ຉາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕທ຺ວເຍນ ວາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕທ຺ວເຍນ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕທ຺ວເຍນ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕທ຺ວເຍນ ວາ ອນຸສ຺ສຣຓກອາລາທີສຸ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐວິຘສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ຊວນກິຈ຺ຈວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣກາລາທີສຸ ທ຺ວາທສວິຘສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ກຸສລສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາມານສສ຺ສ ຈ ກິຣິຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາມານສສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ເອກາທສວິຘສ຺ສ ກາມາວຈຣວິປາກສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ກາມກ຺ຣິຍສ຺ສາຕິ ຊວນກິຈ຺ຈວເສນ ຫສນສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈວເສນ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ຊວນກິຈ຺ຈວເສນ ມຫາກິຣິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ເອເຕສໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ. ຣູປາວຈຣປຸຎ຺ຎານິ ປຎ຺ຈ ຕໂຕ ຉຣາສິໂຕ ກາມວິປາກໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕທາ ໂລຠມູລໂມຫມູລວເສນ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຌານານໍ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ຕສ຺ສ ທສວິຘສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຌານໂຕ ປຣິຫີນສ຺ສ ຌານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ຌານາຣມ຺ມຓໍ ໂທມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕສ຺ສ ປຏິຆທ຺ວຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກາມກ຺ຣິຍສ຺ສາຕິ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸຫສນານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈວເສນ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ, ຊວນກິຈ຺ຈວເສນ ມຫາກິຣິຍສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໓໔໓. ອາຣຸປ຺ປກຸສລຎ຺ຈາປິ, ເຕຠູມກຸສລສ຺ສ ຈ ມຫາກຸສລສ຺ສ ຈ ອຠິຎ຺ຎາກິຈ຺ຈວເສນ ປຎ຺ຈມຣູປກຸສລສ຺ສ ຈ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖອຣູປກຸສລສ຺ສ ຈ ເຕຠູມກກ຺ຣິຍສ຺ສາປິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ມຫາກິຣິຍສ຺ສ ຈ ອຠິຎ຺ຎາກິຈ຺ຈວເສນ ປຎ຺ຈມຣູປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ປຐມາຣຸປ຺ປກິຣິຍາຍ ອາຣມ຺ມເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍາຍ ອາຣມ຺ມເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ກຖໍ ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລຎ຺ຈ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ເຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຍທາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຍຄີ ວາ ເສກ຺ໂຂ ວາ ໂຍຄີ ຣູປສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສງ຺ຂາຕໍ ປຐມາຣຸປ຺ປສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວີຕຣາໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນເສກ຺ຂກາເລ ອຕ຺ຕນາ ອນຘິຄຕໍ ທຸຕິຍໍ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ຕທາ ຂີຓາສວກາເລ ສມາປຊ຺ຊິຕໍ ທຸຕິຍໍ ອຣູປກິຣິຍໍ ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ຍທາ ໂຍຄີ ຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລຎ຺ຈ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຂີຓາສໂວ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອນຘິຄຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ຕທາ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປກິຣິຍາ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ຂີຓາສວກາເລ ສມາປຊ຺ຊິຕາ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເອວ ອກຸສລສ຺ສປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໓໔໔-໗. ອຣູປາວຈຣປາການນ຺ຕິ ຊາຕິນິທ຺ຘາຣຓໍ, ຈຕຸຕ຺ຖທຸຕິຍານໍ ອຣູປປາການມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖທຸຕິຍານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຕິຍານໍ-ສທ຺ທສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖທູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຣູປປາການໍ ປຐມາຣຸປ຺ປຕຕິຍາຣຸປ຺ປຊວນານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ຍສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ຌານສ຺ສ ຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສກສກກຸສລານໍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕານິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນານິ ເຕສໍ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປປາການໍ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຣູປກຸສລໍ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອປຣິຍາປນ຺ນປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລມ຺ປິ ກາມາວຈຣໂຕ ກາມາວຈຣວເສນ ກຸສລສ຺ສ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລສ຺ສ ຈ ກ຺ຣິຍສ຺ສ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ, ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ ກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຣູປໂຕ ຣູປາວຈຣວເສນ ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກຸສລສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກິຣິຍສ຺ສ ຈາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສທາ ໂຫຕິ, ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ເສກ຺ຂານໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລສ຺ສ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ, ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກຸສລສ຺ສ ຈ ຕິວິຘໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຸຎ຺ຎໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ, ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກິຣິຍສ຺ສ, ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ອຣຫຕ຺ຕປຸຎ຺ຎໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຕຖາ ເອວ ສພ຺ພໍ ອກຸສລໍ ກາມາວຈຣໂຕ ກາມາວຈຣວເສນ ກຸສລສ຺ສ ມຫາກຸສລສ຺ສ, ກ຺ຣິຍສ຺ສ ຫສນໂວຏ຺ຐພ຺ພນມຫາກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຣູປາວຈຣໂຕ ປນ ຣູປາວຈຣວເສນ ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກຸສລສ຺ສ, ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຕຖາ ເອວ ສພ຺ພສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ຈ ກາມາວຈຣວິປາການໍ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈວເສນ ເອກາທສນ຺ນຎ຺ຈາຕິ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຠຄວຕາ ອີຣິຕໍ.

໓໔໘-໓໕໒. ວິປາກາຣມ຺ມຓໍ ກາເມ ສພ຺ພໍ ວິປາກາຣມ຺ມຓໍ ກາມາວຈຣໂຕປິ ກາມາວຈຣວເສນປິ ກຸສລສ຺ສ ມຫາກຸສລສ຺ສ, ກ຺ຣິຍສ຺ສ ຫສນໂວຏ຺ຐພ຺ພນມຫາກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຣູປາວຈຣໂຕ ເຈວ ຣູປາວຈຣວເສນ ຈ ເອວ ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກຸສລສ຺ສ, ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ກາມາວຈຣປາການໍ ກາມາວຈຣວິປາການໍ ເອກາທສນ຺ນຎ຺ຈ ຕເຖວ ອກຸສລສ຺ສ ຈ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຣູເປ ວິປາກາຣມ຺ມຓໍ ກາມາວຈຣໂຕປິ ຈ ກາມາວຈຣວເສນປິ ຈ ກຸສລສ຺ສ ມຫາກຸສລສ຺ສ, ກ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມຫາກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຣູປາວຈຣໂຕ ເຈວ ຣູປາວຈຣວເສນ ຈ ເອວ ກຸສລສ຺ສ ຈ ອປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຈາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ໂຄຈໂຣ ໂຫຕິ, ອຣູປາວຈຣປາເກສຸ ອຍໍ ນໂຍ ຠຄວຕາ ມໂຕ. ວຏ຺ເຏ ນ ປຣິຍາປນ຺ນາ ນປ຺ປວິຏ຺ຐາຕິ ອປຣິຍາປນ຺ນາ, ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປາກາປິ ກາມໂຕ ກາມາວຈຣວເສນ ກຸສລສ຺ສ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລສ຺ສ, ກ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຣູປໂຕປິ ຣູປາວຈຣວເສນປິ ກຸສລສ຺ສ ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກຸສລສ຺ສ, ກ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ. ເອຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ ອປຣິຍາປນ຺ນປຸຎ຺ເຎ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໕໓-໖. ກາເມ ອິທໍ ສພ຺ພກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ກາມາວຈຣໂຕປິ ຈ ກາມາວຈຣວເສນປິ ຈ ກຸສລສ຺ສ ມຫາກຸສລສ຺ສ, ກ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ຫສນໂວຏ຺ຐພ຺ພນມຫາກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຣູປາວຈຣໂຕ ເຈວ ຣູປາວຈຣວເສນ ຈ ເອວ ກຸສລສ຺ສ ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກຸສລສ຺ສ, ກ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ເອກາທສກາມາວຈຣປາກສ຺ສ ຈ ຕເຖວ ອກຸສລສ຺ສ ຈ ເອເຕສໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ກ຺ຣິຍາມານສໍ ຣູເປ ຣູປາວຈເຣ ຍໍ ກິຣິຍາມານສໍ, ກາມປາກໍ ຕໂຕ ວິນາ ຕໂຕ ຣາສິໂຕ ກາມປາກໍ ວິນາ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກາມາວຈຣໂຕ ກາມາວຈຣວເສນ ກິຣິຍສ຺ສ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມຫາກິຣິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຫສນໍ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຣູປກິຣິຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ກໂຣຕິ. ກ຺ຣິຍາຈິຕ຺ຕໍ ປນາຣຸປ຺ເປ ອຣູປກິຣິຍາຈິຕ຺ຕໍ ປນ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເອວ ຈ ຣາສີນໍ ອາຣຸປ຺ປກ຺ຣິຍສ຺ສາປິ ປຐມາຣຸປ຺ປກິຣິຍໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ໂຄຈໂຣ ໂຫຕິເຍວ.

໓໕໗-໘.

ຣູປໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ຣູປາຣມ຺ມຓສຎ຺ຎິຕໍ;

ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎສ຺ສ, ຕເຖວ ກຸສລສ຺ສ ຈ;

ອຠິຎ຺ຎາທ຺ວຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ກາມປາກກ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ.

ທ຺ວິຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓມໂນຘາຕຸທ຺ວຍສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕຍມຫາປາກສ຺ສ ຈ ກາມກິຣິຍສ຺ສ ຈາຕິ ເອກາທສວິຘສ຺ສ ກາມກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຉນ຺ນໍ ເອເຕສໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໓໕໙-໓໖໐. ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ກາມຣູປາວຈຣໂຕ ກາມຣູປາວຈຣວເສນ ເສກ຺ຂານໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກຸສລສ຺ສ, ຣູປາວຈຣວເສນ ປຎ຺ຈມສ຺ສ ຣູປກຸສລສ຺ສ ຈ ກາມຣູປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຂີຓາສວານໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຫາກິຣິຍສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຈມຣູປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ອຸຠຍສ຺ສາປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອປຣິຍາປນ຺ນໂຕ ເຈວ ໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ຈ ເອວ ຜລສ຺ສ, ກຸສລສ຺ສ ຈ ເອເຕສໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໓໖໑-໒. ນານປ຺ປກາຣກໍ ສພ຺ພໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ປນ ເຕຠູມກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ມຫາກຸສລສ຺ສ, ສຸທ຺ຘຌານສ຺ສ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສ ຣູປກຸສລສ຺ສ, ປຐມາຣຸປ຺ປຕຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລສ຺ສ ຈ ຕເຖວ ອກຸສລສ຺ສ ຈ ຣູປາຣູປວິປາກສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ຣູປວິປາກສ຺ສ, ປຐມາຣຸປ຺ປຕຕິຍາຣຸປ຺ປວິປາກສ຺ສ ຈ ເຕຠູມກກ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ຫສນໂວຏ຺ຐພ຺ພນມຫາກິຣິຍສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ຣູປກິຣິຍສ຺ສ, ປຐມາຣຸປ຺ປຕຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ຈາຕິ ນວນ຺ນໍ ປນ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໓໖໓-໔. ຣູປາຣມ຺ມຓິກາ ທ຺ເວ ຕຸ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຣູປາຣມ຺ມຓິກາ, ທ຺ເວ ທ຺ເວ ສທ຺ທາທິໂຄຈຣາ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທິໂຄຈຣາ, ຕໂຍ ມໂນຘາຕຸສງ຺ຂາຕາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓິກາ ນາມ ມຕາ ຠຄວຕາ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ກາມາວຈຣາຘິກາເຣ ເອກຈຕ຺ຕາລີເສວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຉຬາຣມ຺ມຓິກາ ມຕາ. ອຍໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓກ຺ກໂມ.

໓໖໕-໙. ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ຣູປາຣູປາ ອນາສວາ ອິເມ ສພ຺ເພ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໂຄຈຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ກຸສລສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ວິປາກສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ກິຣິຍສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ກິຣິຍສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລາຣມ຺ມຓຠາເວ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ປຐມາຣຸປ຺ປປາໂກຍໍ, ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ກຸສລສ຺ສ ຈ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ວິປາກສ຺ສ ຈ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ກິຣິຍສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕິ. ຫິ ກສ຺ມາ? ເຕສໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລວິປາກກິຣິຍານໍ ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ປຐມໍ ຕຸ ກ຺ຣິຍາຈິຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ກິຣິຍາຈິຕ຺ຕໍ ປນ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ວິປາກສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕິ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຫິ ຂີຓາສວາ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ຈຸຕິວເສນ ສກສກກຸສລານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ປຐມໍ ຕຸ ກ຺ຣິຍາຈິຕ຺ຕໍ ປນ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ກິຣິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຠາວິນາ ຘີເຣນ ເຎຍ຺ຍາ.

໓໗໐-໓. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ເສກ຺ຂສ຺ສ, ອຣູປາຣມ຺ມຓໍ ທ຺ວິຘາ ທ຺ວິປ຺ປກາຣໍ ກຸສລໍ ກຸສລສ຺ສ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປວິປາກສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ. ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ, ປຐມາຣຸປ຺ປມານສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕິຘາ ຕິປ຺ປກາຣໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ມເຫສິນາ ວຸຕ຺ຕໍ. ກ຺ຣິຍສ຺ສາປິ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສາປິ ປຐມາຣຸປ຺ປກິຣິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກຸສລມ຺ປິ ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລມ຺ປິ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກຸສລໍ ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປວິປາກສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຐມາຣຸປ຺ປມານສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ກຸສລສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ວິປາກສ຺ສ ຈ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ຍຖາ ປຐມາຣຸປ຺ປມານສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທ຺ວິຘາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຕຖາ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທ຺ວິຘາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປຐມາຣຸປ຺ປມານສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕິຘາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຕຖາ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕິຘາ ສິຍາ.

໓໗໔. ຍໍ ຍໍ ປນ ອິຘາຣພ຺ຠ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອຘິກາເຣ ຍໍ ຍໍ ໂຄຈຣໍ ອາຣພ຺ຠ ປຏິຈ຺ຈ ເຍ ເຍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຊາຍນ຺ຕິ, ໂສ ໂສ ໂຄຈໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ເຕສຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໓໗໕. ໂຍ ປນ ນໂຣ ອິມສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສ຺ສ ກິຣ ປາຣໍ ທຸຕ຺ຕຣໍ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ໂສ ນໂຣ ອຠິຘມ຺ມມຫຓ຺ຓເວ ປາຣໍ ທຸຕ຺ຕຣໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ ເອວ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ອາຣມ຺ມຓວິຠາຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຉຏ຺ໂຐ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໗. ສຕ຺ຕໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ວິປາກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໗໖.

ອນນ຺ຕຎາເຓນ ນິຣງ຺ຄເຓນ,

ຄຸເຓສິນາ ກາຣຸຓິເກນ ເຕນ;

ວຸຕ຺ເຕ ວິປາເກ ມຕິປາຏວຕ຺ຖໍ,

ວິປາກຈິຕ຺ຕປ຺ປຠວໍ ສຸຓາຖ.

ເຍນ ຊິເນນ ອນນ຺ຕຎາເຓນ ນິກ຺ກິເລເສນ ຄຸເຓສິນາ ກາຣຸຓິເກນ ເຕນ ຊິເນນ ວຸຕ຺ເຕ ວິປາກສ຺ມິໍ ມຕິປາຏວຕ຺ຖໍ ມຕິເຉກຠາວຕ຺ຖາຍ ວິປາກຈິຕ຺ຕປ຺ປຠວໍ ມຍາ ຠຓມານໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຕຸມ຺ເຫ ສຸຓາຖ.

໓໗໗. ເອກູນຕິໍສ ກມ຺ມານິ, ປາກາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຠຄວຕາ ທສ຺ສິຕາ, ກມ຺ມານິ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ທິສ຺ສເຣ, ວິປາກາ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ທິສ຺ສນ຺ຕິ.

໓໗໘-໙. ກຸສລໍ ກາມໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂລກມ຺ຫິ ກຸສລໍ ປວຕ຺ເຕ, ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍມາຄມ຺ມ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ. ໂສ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ຕໍຕໍປຈ຺ຈໂຍ, ‘‘ຕຕປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ນິຄ຺ຄຫີຕາຄມວເສນ ‘‘ຕໍຕໍປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຈ຺ຉາກມ຺ມຘາຣຍສມາໂສຍໍ. ວິວິຘໍ ຜລໍ ທທາຕິ. ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ເອກາ ປຏິສນ຺ຘິ ຠຄວຕາ ປກາສິຕາ. ນານາກມ຺ເມຫິ ນານາ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ຈ ຠວນ຺ຕິ.

໓໘໐-໑. ຕິເຫຕຸກໍ ຕຸ ຍໍ ກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກໍ ຍໍ ກມ຺ມໍ ປນ ກາມາວຈຣສຎ຺ຎິຕໍ ຕິເຫຕຸກໍ ວິປາກໍ ທຸເຫຕຸຎ຺ຈ ວິປາກໍ ອເຫຕຸຎ຺ຈ ວິປາກໍ ເທຕິ. ທຸເຫຕຸກໍ ຕຸ ຍໍ ກມ຺ມໍ ທຸເຫຕຸກໍ ຍໍ ກມ຺ມໍ ປນ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກໍ ວິປາກໍ ນ ເທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ທຸເຫຕຸຎ຺ຈ ອເຫຕຸຎ຺ຈ ເທຕິ.

໓໘໒-໓. ຕິເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມນ, ປຏິສນ຺ຘິ ຕິເຫຕຸກາ ໂຫຕິ, ທຸເຫຕຸກາປິ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫເຕວ, ອເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ ເນວ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ຕິເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ, ໂອມກຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທຸເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ, ອເຫຕຸກາປິ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫເຕວ, ຕິເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ ເນວ ໂຫຕິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ, ໂອມກທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ອເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໘໔. ອສງ຺ຂາຣກມ຺ມໍ ອສງ຺ຂາຣວິປາກໍ ເທຕິ, ສສງ຺ຂາຣວິປາກມ຺ປິ ເທຕິ, ສສງ຺ຂາຣກມ຺ມໍ ສສງ຺ຂາຣຜລໍ, ຕຖາ ອສງ຺ຂາຣຜລໍ ເທຕິ.

໓໘໕. ເອກາຍ ເຈຕນາເຍຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖ ເອຕາສຸ ເຈຕນາສຸ ເອກາຍ ກຸສລາຍ ເຈຕນາຍ ໂສຬສວິຘາ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຊິໂນ ປກາສເຍ.

໓໘໖-໙໒. ເວທນາປຣິວຕ຺ຕນໍ ອາຣມ຺ມເຓນ ໂຫເຕວ, ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຊວເນນ ນິຍາມິຕໍ, ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ເຕ ກຸສເລ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕກຸສເລປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕນ ກຸສເລນາທິນາ ປຐເມນ ກຸສເລນ ຕຸລ຺ເຍນ ວິປາກຈິຕ຺ເຕນ. ຕຕິຍາວິເສສນໍ. ເຍນ ສຕ຺ເຕນ ຄຫິຕາ ປຏິສນ຺ຘິ ເຈ ຍທິ, ອິຏ຺ເຐ ພລວາຣມ຺ມເຓ ມນາເປ ອຕິມຫນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປສາທສ຺ສ ອາປາຖໍ ປາກຏຠາວໍ ອາຄເຕ ສຕິ ມໂນຘາຕຸຍາ ຕາຍ ຠວງ຺ຄສ຺ມິໍ ອາວຏ຺ຏິເຕ ຠວງ຺ຄໂສເຕ ຉິນ຺ທິເຕ ສຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓກາທີສຸ ວີຖິຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ປຐມໍ ກຸສລໍ ກາມມານສໍ ຊວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຍເຕ. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸວາຣານິ ຊວິຕ຺ວານ ປຐເມ ມຫາກຸສເລ ຄເຕ ຕເທວ ຕໍ ເອວ ອິຏ຺ຐໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຕເນວ ປຐມມຫາກຸສເລນ ສທິສໍ ຕທາຣມ຺ມຓວິປາກຈິຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຘິຍາ ຕຸລ຺ຍໂຕ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຕຸລ຺ຍຠາເວນ ມູລຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ມູລຠວງ຺ຄໍ ນາມ ຠຄວຕາ ປວຸຈ຺ຈເຕ. ຕຎ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕີຣຓໍ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕີຣຓໍ ທສ຺ສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ວີຖິຈິຕ຺ເຕ ຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານິ ຄຓນໍ ອຸປຄຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ເອວ ຠວນ຺ຕິ.

໓໙໓-໔. ຍທາ ຫິ ທຸຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ກຸສລໍ ຊວນໍ ຍທາ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ຕສ຺ເສວ ໂສມນສ຺ສຕິເຫຕຸໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊວນໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເຕນ ຊວເນນ ຕຸລ຺ຍວິປາກໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຘິຍາ ອສມານຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຘິຍາ ອສມານຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ນາມານິ ອສ຺ສ ວິປາກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອເນນ ວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ລພ຺ຠເຣ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ນາມໍ ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓກ’’ນ຺ຕິ ຈ ນາມໍ ອິຕິ ທ຺ເວ ນາມານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໓໙໕-໖. ຍທາ ຕສ຺ເສວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຕິຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຊວນໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ເຕນ ຊວເນນ ສທິສໍ ຕຕິຍໍ ປາກໍ ຕທາຣມ຺ມຓິກໍ ສິຍາ. ອິທໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸຠວງ຺ຄໍ ນາມ ຠຄວຕາ ວຸຈ຺ຈເຕ, ປຸຣິມານິ ຈ ປຎ຺ຈ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອິມິນາ ປນ ຕຕິຍວິປາເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ຉ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໙໗-໘. ຍທາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຸສລໍ ຊວນໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ເຕນ ຊວເນນ ຕຸລ຺ຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖວິປາກໍ ຕທາຣມ຺ມຓຠາວໍ ວເຊ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຈຕຸຕ຺ຖວິປາກໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄໍ ຕທາຣມ຺ມຓນາມກໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິມານິ ຉ ປາການິ ອິມິນາ ສຫ ຈຕຸຕ຺ຖປາເກນ ສຕ຺ຕ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໙໙-໔໐໓. ຍທາ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ຕສ຺ມິໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ປນ ຕຖາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ຈ, ຕທາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາວຊ຺ຊນທສ຺ສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເວທນາ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ສນ຺ຕີຣຓໍ ມໂນ ໂຫຕິ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕສຸ ເອວ ຈຕູສຸປິ ຊວເນສຸ ຊວິເຕສຸ ເຕຫິ ຊວເນຫິ ຕຸລ຺ຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ຊາຍເຣ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ເວທນາຍ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຍ ປຸຣິເມຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ອສມານຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ ນາມໂຕ ປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄານິ ໂສມນສ຺ສວິປາການໍ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ຠວງ຺ຄານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມານິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ປຎ຺ຈ ວິປາການິ ປຸຣິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ວິປາເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາທສ ວິປາການິ ຠວນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ວິນິທ຺ທິເສ.

໔໐໔-໖. ຍຖາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ທ຺ວາທສ ວິປາການິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ເອວໍ ໂສຕາທີສຸ ທ຺ວາເຣສຸປິ ທ຺ວາທສ ປາການິ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ຘີໂຣ ນິທ຺ທິເສ, ອິເມ ມຍາ ວຸຕ຺ຕາ ວິປາກາ ສມສຏ຺ຐິ ຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ປວຕ຺ຕິເຕ ສມສຏ຺ຐິ ວິປາການິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ວຈເນ ສໍສໂຍ ນຕ຺ຖິ. ຄຫິຕາຄ຺ຄຫເຓເນຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ວິປາເກສຸ ຄຫິຕານໍ ວິປາການໍ ອຄ຺ຄຫເຓນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ທ຺ວາທສ ປາກາ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓກາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈາຕິ ໂສຬສ ປາການິ ໂຫນ຺ຕິ.

໔໐໗-໑໑. ເອເກນ ຕິເຫຕຸກກຸສເລນ ອສງ຺ຂາຣິເກນ ກມ຺ເມນ ອາຍູຫິເຕ ຍຖາ, ເອວເມວ ສສງ຺ຂາຣຕິເຫຕຸກກຸສເລນາປິ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕຫິປິ ກຸສເລຫິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ປວຕ຺ຕິເຕ ເຕສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ກຸສລານໍ ວິປາເກຫິ ຕີຫິປິ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ເອເສວ ນໂຍ ປຓ຺ຑິເຕນ ຊານິຕພ຺ໂພ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕທ຺ວເຍ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຄຈຣສ຺ສ ວເສນ ວິປາກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາຖ ປຈ຺ຉາ ຕຸ, ອິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ໂຄຈເຣ ອິຘ ອຖ ປຈ຺ຉາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຈ຺ຉາກາເລ ປນ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິຏ຺ຐໂຄຈເຣ ເອເກກສ຺ມິໍ ປນ ທ຺ວາທສ ທ຺ວາທສ ປາກາ ປຓ຺ຑິເຕນ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ. ຄຫິຕາຄ຺ຄຫເຓເນຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ວິປາເກສຸ ຄຫິຕານໍ ວິປາການໍ ອຄ຺ຄຫເຓນ ໂສຬສ ປາກຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພ ກາເລ ມຍາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສພ຺ພໍ ວຈນໍ ອເສສໂຕ ອເສສຠາເວນ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ຍໍ.

໔໑໒-໔. ຕິເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມນ, ປຏິສນ຺ຘິ ຕິເຫຕຸກາ ຠວຕິ, ອິຕິ ອຍໍ ວາໂຣ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອຕ຺ຕເກນ ວຈເນນ ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອກໍ ກມ຺ມໍ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ເອກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕິ, ຕໂຕ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອປຣໍ ອຎ຺ຎໍ ທຸຕິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນ ຊເນຕິ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ອເນການິ ວິປາການິ ສຎ຺ຊເນຕິ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ‘‘ເອກໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ວຈນໍ. ເອກສ຺ມາ ພີຊາ ເອກໂຕ ພີຊໂຕ ເອກໍ ອງ຺ກຸຣໍ ຊາຍຕິ, ອສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ພຫູນິ ຜລານິ ເຫຕຸປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ສລິລາທິເຫຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

໔໑໕-໒໑. ທຸເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມນ, ປຏິສນ຺ຘິ ທຸເຫຕຸກາ ໂຫຕິ, ອິຕິ ວຈນໍ ອຍໍ ວາໂຣ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ອາຄໂຕ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອຘິກາເຣ ທຸເຫຕຸເກນ ປຸຎ຺ເຎນ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ເຕນ ອສງ຺ຂາຣິເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ປນ ທຸເຫຕຸເກນ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕກຸສເລນ ຕຸລ຺ເຍນ ປາເກນ ເຍນ ສຕ຺ເຕນ ຄຫິຕາ ປຏິສນ຺ຘິ ເຈ, ອິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄເຕ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ເຕ ຎາຓຫີເນ ກຸສລມານເສ ຕສ຺ມິໍ ທຸເຫຕຸເກ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຊວິຕ຺ວານ ຄເຕ ຕໍ ເອວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕສ຺ສ ຊວນສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ຕໍສຣິກ຺ຂກໍ ເຕນ ຊວເນນ ສທິສໍ ເອກນ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກມານສໍ ຊາຍຕິ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມູລຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ມູລຠວງ຺ຄໍ ນາມ ຕທາຣມ຺ມຓມິຈ຺ຈປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ອຸຠຍມ຺ປິ ນາມໍ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອວ ນາມໍ. ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ ຠຄວຕາ ປຣິທີປິຕໍ. ທຸເຫຕຸເກ ສສງ຺ຂາເຣ ກຸສເລ ຊວເນ ຊວິເຕປິ ຈ ຕໍສມໍ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສທິສໍ ອາຄນ຺ຕຸກສງ຺ຂາຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓມານສໍ ໂຫຕິ.

໔໒໒-໙. ຕເຖວ ຈ ຕຖາ ເອວ ຈ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຄຈເຣ ທຸເຫຕູນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕານໍ ຊວນານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ຕາທິສານິ ເຕຫິ ຊວເນຫິ ສທິສານິ ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓມານສານິ ຊາຍນ຺ເຕ, ເຕສໍ ຕທາຣມ຺ມຓມານສານໍ ‘‘ປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ນາມໍ, ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ຈ ນາມໍ ໂຫຕິ. ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍຎ຺ເຈວ ທສ຺ສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ອິມານິ ທ຺ເວ ຠວງ຺ຄານິ ຈາຕິ ອຏ຺ຐ ວິປາກາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸປິ ຈ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ວິປາເກ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈຕ຺ຕາລີສ ວິປາການິ ຠວນ຺ຕິ. ຄຫິຕາຄ຺ຄຫເຓເນຕ຺ຖ, ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປນຏ຺ຐ ຈ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ວິປາເກສຸ ຄຫິຕານໍ ວິປາການໍ ອຄ຺ຄຫເຓນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐ ຈ ວິປາກາ ໂສຕຆານາທິນາ ວິປາເກນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາທສ ເອວ ວິປາການິ ຠວນ຺ຕິ. ເອກາຍ ເຈຕນາເຍວໍ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ປວຕ຺ຕິເຕ ປນ ສຕິ ທ຺ວາທເສວ ວິປາການິ ຠວນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ວິຊິຕກຸສລຍຸທ຺ຘສງ຺ຄາເມນ ປກາສິຕໍ ເທສິຕໍ. ທຸເຫຕຸກຕ຺ຕເຍນາປິ, ເສເສນ ສທິເສນ ຕຸ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໂຕ ທຸເຫຕຸໂຕ ເສເສນ ທຸເຫຕຸກຕ຺ຕເຍນາປິ ສທິເສນ ປາເກນ ອາທິນ຺ນສນ຺ຘິໂນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ນໂຍ ມໂຕ ກຖິໂຕ ນິຣງ຺ຄເຓນ. ທຸເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ວາໂຣ ຈ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອຕ຺ຕເກນ ວຈເນນ ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ.

໔໓໐-໘. ທຸເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມນ ອເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອຍໍ ວາໂຣ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຏິປາຏິຍາ ອາຄໂຕ. ເຕສຸ ຈຕູສຸປິ ທຸເຫຕຸເກສຸ ກຸສເລສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣເນວ ເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ປວຕ຺ຕິເຕ ສຕິ ຕສ຺ເສວ ທຸເຫຕຸກສ຺ສ ກຸສລຊວນສ຺ສ ປາກຠູຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸກາຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ສາ ປຏິສນ຺ຘິ ກມ຺ມສທິສາ ນາມ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິກໍ ວຈນໍ. ກມ຺ມໍ ທຸເຫຕຸກໍ ໂຫຕິ, ປຏິສນ຺ຘິ ອເຫຕຸກາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເທຫິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິມຸເປຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປນ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຄຈເຣ ອາປາຖມາຄເຕ ສຕິ ທຸເຫຕຸການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຎ຺ຎານໍ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຊວນສ຺ສ ອວສານມ຺ຫິ ອິທໍ ອເຫຕຸກໍ ມໂນ ຕທາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຊາຍຕິ. ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ສໍສໂຍ ສນ຺ເທໂຫ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕໍ ມູລຠວງ຺ຄຎ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມຓເມວ ຈ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓກາທີສຸປິ ວີຖິຈິຕ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍເຍວ ສນ຺ຕີຣຓມ຺ປິ ຈ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວານ, ຄຫິຕາຄ຺ຄຫເຓນິຘ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ເຈສຸ ວິປາເກສຸ ເອກໍ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄຫິຕານໍ ວິປາການໍ ອຄ຺ຄຫເຓນ ອິຘ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານິ ຕີຓິເຍວ ຠວນ຺ຕິ.

໔໓໙-໔໑. ອິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ຈກ຺ຂຸ-ທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄເຕ ຕທາ ສນ຺ຕີຣຓຎ຺ເຈວ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍເຍວ ໂຫຕິ, ຕທາຣມ຺ມຓມານສຎ຺ຈ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍເຍວ ໂຫຕິ, ເຕສຸ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ເຈສຸ ວິປາເກສຸ ເອເກກໍ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ, ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມານິ ຈ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ເອວ ວິປາການິ ຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວິປາກຈິຕ຺ຕານີຕິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິປາການິ ວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

໔໔໒-໘. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຕຸ ຈຕ຺ຕາຣິ, ຄຫິຕາຄ຺ຄຫເຓນິຘ ຄຫິຕານໍ ວິປາການໍ ອຄ຺ຄຫເຓນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ວິປາການິ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ໂສຕຆານາທິນາ ວິປາເກນ ສທ຺ຘິໍ ອເຫຕຸກໍ ອຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ ເອວ. ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ທຸເຫຕຸກໍ, ຕິເຫຕຸກໍ ວາ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ຠເວ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ທຸເຫຕຸປຏິສນ຺ຘິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຕິເຫຕຸກໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ຠເວ. ຊາຕາ ສຸຄຕິຍໍ ເຍນ, ປາເກນ ປຏິສນ຺ຘິ ຕຸ ສຸຄຕິຍໍ ເຍນ ປາເກນ ປຏິສນ຺ຘິ ຊາຕາ, ເຕນ ວິປາເກນ ຕຸລ຺ຍມ຺ປິ, ຫີນໍ ວາ ເຕສໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຠເວຍ຺ຍ. ມນຸສ຺ສໂລກໍ ສນ຺ຘາຍ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈາເຫຕຸກຏ຺ຐກໍ ສຸຄຕິຍໍ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສໂລກຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຈ຺ຈ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕູສຸປິ ອປາເຍສຸ ປນ ອເປໂຕ ອໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ເອເຕຫີຕິ ອປາໂຍ, ເຕສຸ. ປວຕ຺ເຕ ອເຫຕຸກໍ ອຏ຺ຐກໍ ອາປາຍິເກຫິ ລພ຺ຠຕິ. ເຖໂຣ ເນຣຍິການໍ ຕຸ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວສ຺ສຕິ ຖິໂຣ ຖິຣກາຣຘມ຺ໂມ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເຖໂຣ, ທຸຕິຍອຄ຺ຄສາວກຠູໂຕ ອິທ຺ຘິມາ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ເນຣຍິການໍ ນິຣເຍ ຊາຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວສ຺ສຕິ, ‘‘ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ມໍ ນິສີທິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ເທວໍ ວສ຺ສາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄນ຺ຘໍ ວາຍຸຎ຺ຈ ມາເປຕິ ຍທາ, ຕທາ ປນ ເຕສໍ ເນຣຍິການໍ ສຕ຺ຕານໍ ເຕຫິ ເນຣຍິກສຕ຺ເຕຫິ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ, ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ຆາຍິຕ຺ວາ ຊລໍ ອຸທກຎ຺ຈ ປິວຕໍ ປິວນ຺ຕານໍ ມຸທຸໍ ວາຍຸຎ຺ຈ ເຕຫິ ຜຸສຕໍ ຜຸສນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ເນຣຍິກສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓກາທີນິ ປຎ຺ຈປິ ປຸຎ຺ຎຊານິ ເອວ ກຸສລວິປາການິ ເອວ ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍໍ ປຸຎ຺ຎຊໍ ເອວ ກຸສລວິປາກໍ ເອວ ປຸຎ຺ຎຊາ ເອວ ເອກາ ມໂນຘາຕຸ ອິຕິ ອຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ.

໔໔໙-໕໐. ອຍໍ ຕາວ ກຖາ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓກາທີນິ ປຸຎ຺ຎຊາເນວາ’’ຕິອາທິກາ ອຍໍ ກຖາ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຄຈເຣ ກາມາວຈເຣ ປຸຎ຺ຎານໍ ຊວນານໍ ວເສນ ມຍາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕທາຣມ຺ມຓເຈຕໂສ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ນິຍມຕ຺ຕໍ ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓມານສໍ ຊວເນນ ນິຍາມິຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນນ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນິຍມຕ຺ຕໍ ກຸສລໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ເຕ ກາມາວຈຣກຸສເລ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ເຕ ກາມາວຈຣກຸສເລ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ເນຕໍ ອກຸສເລ ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ເຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາທິເກ ອກຸສເລ ຊວເນ ປນ ຊວິເຕ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິຕິປິ ວຈນໍ ອາຈຣິເຍນ ທີປິຕໍ.

໔໕໑-໗. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອຘິປ຺ປາເຍ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸປິ ອິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຊວິເຕສຸ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕາ ອເຫຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຕທນນ຺ຕຣໍ ເຕສໍ ອກຸສລຊວນານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຊາຍຕິ. ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ເຕສຸ ຉສຸ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ໂຄຈເຣ ຊວິເຕສຸ ປຸຎ຺ຎຊາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ອເຫຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ເອວ ຕທນນ຺ຕຣໍ ວາ ເຕສໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານໍ ຉນ຺ນໍ ອກຸສລຊວນານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຊາຍຕິ. ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໂຍຄສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຣູປາທິອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໂຍຄສ຺ມິໍ ກງ຺ຂໂຕ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ, ໂນ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ວາ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓມານສໍ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ອເຫຕຸກໍ ວິປາກໍ ໂຫຕິ ປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄໍ. ໂສມນສ຺ສຍຸເຕ ຈິຕ຺ເຕ, ຊວເນ ຊວິເຕ ປນ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕາ ເອວ ປຎ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມຓມານສາ ປຓ຺ຑິເຕນ ຄເວສິຕພ຺ພາ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຊວເນ ປນ ຊວິເຕ ສຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຉ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓມານສາ ປຓ຺ຑິເຕນ ຄເວສິຕພ຺ພາ.

໔໕໘-໖໓. ຕິເຫຕຸໂສມນສ຺ເສນ, ອາທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຌານໂຕ ປຣິຫີນສ຺ສ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຕໍ ຌານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ໂທມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ກິໍ ມານສໍ ຊາຍເຕ, ຕ຺ວໍ ໂທມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕຊວນສ຺ສ ອນນ຺ຕຣມານສໍ ພ຺ຣູຫິ ກເຖຫິ. ປຏ຺ຐາເນ ປຏິສິທ຺ຘາ ຫິ ໂທມນສ຺ສສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຏ຺ຐາເນ ປຏິສິທ຺ຘາ ປຏ຺ຐານປ຺ປກຣເຓ ຠຄວຕາ ນິວາຣິຕາ, ອສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຏ຺ຐາເນ ປຏ຺ຐານປ຺ປກຣເຓ ປຏິສິທ຺ຘາ ຠຄວຕາ ນິວາຣິຕາ. ມຫຄ຺ຄຕໍ ປນາຣພ຺ຠ ມຫຄ຺ຄຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊວເນ ຊວິເຕປິ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓມານສໍ ຕຕ຺ເຖວ ຕສ຺ມິໍ ປຏ຺ຐາເນ ເອວ ປຏິສິທ຺ຘໍ ຠຄວຕາ ນິວາຣິຕໍ. ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ຠວງ຺ຄປາໂຕ ວາ ຕທາຣມ຺ມຓເມວ ວາ ນ ໂຫຕິ. ກິໍ ນຸ ກາຕພ຺ພໍ ເຕສໍ ຠວງ຺ຄຕທາຣມ຺ມຓານໍ ອຠາເວ ກາຣຓໍ ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຕໍ ກາຣຓໍ ກິໍ ນຸ ປຸຈ຺ຉາມ, ຕໍ ຕທຕ຺ຖໍ ອາຠິຘມ຺ມິກຠາເວນ ອາຠິຘມ຺ມິກ ຕໍ ກາຣຓໍ ວທ ວທາຫິ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎວິປາກາ ຕທາຣມ຺ມຓິກາ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ.

໔໖໔-໗. ອິມສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນໍ ກິໍ ນຕ຺ຖິ? ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓມານສໍ ກຖໍ ເກນ ປກາເຣນ ຊາຍເຕ? ຠວງ຺ຄອາວຊ຺ຊນານໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ກິໍ ອາວຊ຺ຊນມຕ຺ຕໍ? ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ຈ ຜລສ຺ສາປິ ກິໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ນຕ຺ຖິ? ນິໂຣຘາ ຈ ນິໂຣຘໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຜລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາຕິ ມຍາ ສຸຕໍ, ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ອາວຊ຺ຊນໍ ນຕ຺ຖິ. ວິນາ ອາວຊ຺ຊເນນາປິ, ໂຫຕຸ ຊາຍຕຸ ມານສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊເນນ ວິນາ ອາວຊ຺ຊນໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂຫຕຸ ຊາຍຕຸ, ກິມສ຺ສາຣມ຺ມຓໍ ອສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓມານສສ຺ສ ກິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ, ປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຍທິ ຊານາສິ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ພ຺ຣູຫິ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຫິ. ວິນາ ອາຣມ຺ມເຓເນຕໍ ເອຕໍ ມານສໍ ອາຣມ຺ມເຓນ ວິນາ ອາຣມ຺ມຓໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນ ຊາຍຕິ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ‘‘ວິນາ ອາຣມ຺ມເຓເນຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ວຈນໍ, ຕທາຣມ຺ມຓມານສໍ ຍທາ ໂທມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ຊວນໍ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ ຊວຕິ, ຕທາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຊວນຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ປຣິຕ຺ເຕສຸ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມເຓສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ປຏິຈ຺ຈ ຊາຍຕິ.

໔໖໘-໗໓. ອຸຕຸພີຊນິຍາໂມ ຈ ອຸຕຸນິຍາໂມ ພີຊນິຍາໂມ ຈ ກມ຺ມຘມ຺ມນິຍາມຕາ ຈ ກມ຺ມນິຍາມຕາ ຈ ສີລາທິປາຣມີຘມ຺ມນິຍາມຕາ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຍາໂມ ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ນິຍາມຕາ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ຍາ. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ນິຍາເມສຸ ສພ຺ເພສໍ ປນ ຣຸກ຺ຂານໍ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ຜລປຸປ຺ຜາທິຘາຣຓໍ ອຸຕຸ, ອຍໍ ອຸຕຸນິຍາມຕາ. ເຕສໍ ເຕສໍ ຕຸ ພີຊານໍ, ຕໍຕໍຕຸລ຺ຍຜລຸພ຺ຠໂວ ເຕສໍ ເຕສໍ ພີຊານໍ ປນ ເຕຫິ ເຕຫິ ພີເຊຫິ ຕຸລ຺ຍານມ຺ປິ ສສ຺ສານໍ ຜລານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ອຍໍ ພີຊນິຍາມຕາ. ມຕ຺ຖເກ ນາຬິເກຣສ຺ສ ນາຬິເກຣຜລສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຉິທ຺ທຕ຺ຕໍ ຉິທ຺ທຠາໂວ, ອຍໍ ພີຊໂຊ ພີຊໂຕ ຊາໂຕ ນິຍາໂມ. ຕິເຫຕຸກກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກຎ຺ຈ ວິປາກໍ ທຸເຫຕຸກຎ຺ຈ ວິປາກໍ ອເຫຕຸກຎ຺ຈ ວິປາກໍ ຍໂຕ ຍໍ ກມ຺ມໍ ເທຕິ, ອຍໍ ກມ຺ມນິຍາມຕາ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕິຍໍ ຊິນງ຺ກຸຣສ຺ສ ຊາຕິກ຺ຂເຓ ເມທນີກມ຺ປນາທິກໍ ອເນກວິເສສຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ສີລາທິປາຣມີຘມ຺ມນິຍາມຕາ. ເຕນ ໂຄຈເຣນ ປສາທສ຺ມິໍ ຆຏ຺ຏິເຕ ສຕິ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕວີຖິຍໍ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ອຍໍ ຈິຕ຺ຕນິຍາມຕາ.

໔໗໔. ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘີໂຣ ຘີຣສມ຺ປນ຺ໂນ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕປາໂປ ໂມຫນ຺ຘກາຣາປຄມໍ ອນ຺ຘກາຣມນິສ຺ສາຍ ອວິຊ຺ຊານິສ຺ສຣຓໍ ຍທິຈ຺ເຉ ສເຈ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂສ ຘີໂຣ ອິມໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣປ຺ປກຣຓໍ ອນ຺ຘຊ຺ຊນານໍ ອນ຺ຘສທິສພາລຊນານໍ ຫທຍນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍສນໍ ອນ຺ຘກາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ຫທຍສ຺ສ ວິທ຺ຘໍສນກຣໍ ຊລນ຺ຕໍ ທີປໍ ຊລມານໍ ທີປໍ. ປຍຕ຺ໂຕຕິ ປກາເຣນ ຍຕຕິ ວີຣິຍໍ ກໂຣຕີຕິ ປຍຕ຺ໂຕ, ສຕຕໍ ສພ຺ພທາ ສິກ຺ເຂຖ ສຊ຺ຌາຍນຘາຣຓຈິນ຺ຕນວເສນ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ວິປາກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໘. ອຏ຺ຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປກິຓ຺ຓກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໗໕.

ອິທານິ ປນ ສພ຺ເພສໍ, ເອເຕສໍ ມານສໍ ມຍາ;

ປາຏວຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ກຖີຍຕິ ປກິຓ຺ຓກໍ.

ອິທານິ ປນ ກາເລ ເອເຕສໍ ຕິເຫຕຸກທ຺ວິເຫຕຸກອເຫຕຸການໍ ສພ຺ເພສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປກິຓ຺ຓກໍ ມານສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏວຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຉກຠາວຕ຺ຖາຍ ມຍາ ກຖີຍເຕ ອຸຈ຺ຈເຕ.

໔໗໖-໘໕. ປນ຺ຖມກ຺ກຏໂກ ອຸຓ຺ຓນາຠິ ປນ຺ຖມກ຺ກຏໂກ ນາມ ປຎ຺ຈສຸ ທິສາສຸ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຊາລມຊ຺ເຌ ນິປຊ຺ຊຕິ. ປຐມາຍ ທິສາເຍຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖ ເອຕາສຸ ທິສາສຸ ປຐມາຍ ທິສາຍ ປສາຣິເຕ ສຸຕ຺ເຕ ປາຓເກນ ປຏງ຺ເຄນ ວາ ມກ຺ຂິກາຍ ວາ ຆຏ຺ຏິເຕ ສຕິ ສາ ອຸຓ຺ຓນາຠິ ກິຎ຺ຈິ ຈລິຕ຺ວາ ຜນ຺ທນໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ສຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ສຸຕ຺ຕໍ ອນຸສາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາຓກສ຺ສ ຍູສໍ ຍູສສງ຺ຂາຕໍ ໂສຓິຕໍ ປິວຕິ. ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຕສ຺ມິໍ ຊາລມຊ຺ເຌເຍວ ຍຖາສຸຂໍ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ປຐມາຍ ທິສາຍ ຈລນາທິກໍ ກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ທຸຕິຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຈລນາທິກໍ ກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈສຸ ທິສາສຸ ສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ປຓ຺ຑິເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ມຊ຺ເຌ ມກ຺ກຏໂກ ວິຍ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ປຓ຺ຑິເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປາຓກາທີຫິ ຂຸທ຺ທກຕິຣຈ຺ຉາເນຫິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຆຏ຺ຏນາ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ປນ ປສາທານໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏນາ ປຓ຺ຑິເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຊາລມຊ຺ເຌ ນິປນ຺ນາຍ ອຸຓ຺ຓນາຠິຍາ ຕໍ ຈລນໍ ວິຍ ປສາເທ ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ປສາທຆຏ຺ຏນໍ, ກິໍ ຕໍ? ອາຣມ຺ມຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ສໍ ວີຖິຍໍ ປສາທຆຏ຺ຏນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໂນຘາຕຸກິຣິຍາຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕີຕິ ຠວງ຺ຄາວຏ຺ຏນໍ ມຕໍ ຠຄວຕາ. ຕສ຺ສ ປນ຺ຖມກ຺ກຏກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕານຸສາຣໍວ ສຸຕ຺ຕໍ ອນຸຄມນໍ ວິຍ ວີຖິຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕນໍ ປຓ຺ຑິເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສີເສ ປນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອສ຺ສ ມກ຺ກຏສ຺ສ ຍູສປານໍ ວິຍ ຊວນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕນໍ ປຓ຺ຑິເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕຊາລມຊ຺ເຌ ນິປຊ຺ຊນໍ ຍຖາ ວຕ຺ຖຸໍເຍວ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ເອວ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ປຓ຺ຑິເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໘໖-໙໓. ອິທໍ ຕຸ ປນ ໂອປມ຺ມໍ, ອຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ ກິໍ ຕຸ ຫິ ອິທໍ ໂອປມ຺ມໍ ກໍ ອຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ ປກາເສຕິ? ປຐມໍ ປສາເທ ອາຣມ຺ມເຓນ ຆຏ຺ຏິເຕ ສຕິ ປສາທວຕ຺ຖຸໂຕ ປສາໂທ ວຕ຺ຖຸ ນິສ຺ສໂຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ປສາທວຕ຺ຖຸ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ປສາທວຕ຺ຖຸໂຕ, ປຐມໍ ເອວ ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ຠວງ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ມໂນ ຊາຍຕິ, ອິຕິປິ ອຕ຺ໂຖ ເຕນ ໂອປມ຺ເມນ ທີປິໂຕ. ເອເກກາຣມ຺ມຓໍ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສພ຺ພໂສ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ປນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍມຕ຺ໂຖປິ ເຕນ ໂອປມ຺ເມນ ທີປິໂຕ ‘‘ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສູ’’ຕິ, ເອກໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຈາຕິ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ ເຎຍ຺ໂຍ. ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸປສາທມ຺ຫິ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕງ຺ຂເຓ ປນ ຕສ຺ສ ຂເຓ ປນ ຕຖາ ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຠວງ຺ຄຈລນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ສໍສໂຍ ເອຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ສໍສໂຍ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຂໂຄ ຍຖາ ສກຸໂຓ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ວຈນໍ. ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ຣຸກ຺ຂໂກຏິຍໍ ນິລີຍນ຺ໂຕວ ສາຂິໂນ ສາຂໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຕສ຺ສ ຉາຍາ ຠູມິຍໍ ປຖວິຍໍ ຜຣຕິ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ. ອິຘາຕິ ນິປາໂຕ. ສາຂາຍ ສກຸເຓນ ຆຏ຺ຏນໍ ຠູມິຍໍ ຉາຍາຜຣຓາປິ ຈ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂຓສ຺ມິໍເຍວ ຊາຍເຣ ຊາຍນ຺ຕິ. ເອວເມວ ປນ ຣູປສ຺ສ, ປສາທສ຺ສ ຈ ຆຏ຺ຏນໍ, ຕເຖວ ອຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖວເສນ ຠວງ຺ຄຈລນສ຺ສາປິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄມນໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ໂຫຕິ.

໔໙໔-໗. ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຈກ຺ຂຸປສາເທ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາວຊ຺ຊເນ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ, ທສ຺ສເນ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ, ສນ຺ຕີຣເຓ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ, ຕຖາ ໂວຏ຺ຐພ຺ພເນ ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ ກຸສລໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ ຊວຕິ, ຕຖາ ອກຸສລເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ຊວຕິ. ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ສທ຺ທາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ຆຏ຺ຏເນ ເອເສວ ນໂຍ ອວິເສເສນ ວິຎ຺ຎຸນາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ. ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທີປເນ ໂທວາຣິໂກປມາທີນິ ວຈນານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປກຣຓໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ວີຖິຍາຘິກາເຣ ວິຎ຺ຎຸນາ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ.

໔໙໘-໙. ອສມ຺ເຠເທນ ຈກ຺ຂຸສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສາປິ ຈກ຺ຂຸ ອສມ຺ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຊີວິຕາ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ປິ ປິຕ຺ເຕນ ວາ ເສມ຺ເຫນ ວາ ຣຸຫິເຣນ ວາ ປລິພຸທ຺ຘໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ສມ຺ຠິນ຺ນໍ ນາມ, ສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ຈກ຺ຂຸປສາທສ຺ສ ອສມ຺ຠິນ຺ເນນ ຣູປາປາຖຄມເນນ ອາໂລກສນ຺ນິສ຺ສເຍນາປິ. ເຕນ ຕິວິເຘນ ປຈ຺ຈເຍນ ສມນກ຺ກາຣເຫຕຸນາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນປຈ຺ຈເຍນ ສຫ ປວຕ຺ຕເນນ. ເອເຕຫິ ປນ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສໍ ເອກໂຕ ອິນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສເມຕາ, ສເມເຕຫິ ສຫຄເຕຫິ ສມາຄມໍ ເອກີຠາວໍ ອາຄເຕຫິ, ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸປສາທນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ເຈຕສິເກຫິ ສຫ ຊາຍເຕ.

໕໐໐-໑. ອສມ຺ເຠເທນ ໂສຕສ຺ສ ໂສຕປສາທສ຺ສ ອສມ຺ຠິນ຺ເນນ ສທ຺ທາປາຖຄເມນ ຈ ສທ຺ທສ຺ສ ອາປາຖຄມເນນ ຈ. ອາກາສນິສ຺ສເຍນາປິ ປິຫິຕກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທສ຺ສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຕິວິເຘນ ປຈ຺ຈເຍນ. ສມນກ຺ກາຣເຫຕຸນາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນປຈ຺ຈເຍນ ສຫ ປວຕ຺ເຕນ. ເອເຕຫິ ປນ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສເມເຕຫິ ສຫຄເຕຫິ ສມາຄມໍ ເອກີຠາວໍ ອາຄເຕຫິ ຕໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ສຫ ຊາຍຕິ.

໕໐໒-໓. ອສມ຺ເຠເທນ ຆານສ຺ສ ຆານປສາທສ຺ສ ອສມ຺ຠິນ຺ເນນ ຄນ຺ຘາປາຖຄເມນ ຈ ຄນ຺ຘສ຺ສ ອາປາຖຄມເນນ ຈ. ວາໂຍສນ຺ນິສ຺ສເຍນາປີຕິ ຆານພິລມ຺ຫິ ປວິສນ຺ເຕນ ວາຍຸນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຕິວິເຘນ ປຈ຺ຈເຍນ. ສມນກ຺ກາຣເຫຕຸນາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນປຈ຺ຈເຍນ ສຫ ປວຕ຺ເຕນ. ເອເຕຫິ ປນ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສເມເຕຫິ ສຫຄເຕຫິ ສມາຄມໍ ເອກີຠາວໍ ອາຄເຕຫິ ຕໍ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ສຫ ຊາຍຕິ.

໕໐໔-໕. ອສມ຺ເຠເທນ ຊິວ຺ຫາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ອສມ຺ຠິນ຺ເນນ ຣສາປາຖຄເມນ ຈ ຣສສ຺ສ ອາປາຖຄມເນນ ຈ. ອາໂປສນ຺ນິສ຺ສເຍນາປີຕິ ຊິວ຺ຫາເຕມນໍ ອາປໍ ລທ຺ຘາ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ວິນາ ສຸກ຺ຂຂາທນີເຍ ຊິວ຺ຫາຍ ສາຍິເຕປິ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຕິວິເຘນ ປຈ຺ຈເຍນ. ສມນກ຺ກາຣເຫຕຸນາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນປຈ຺ຈເຍນ ສຫ ປວຕ຺ເຕນ. ເອເຕຫິ ປນ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສເມເຕຫິ ສຫຄເຕຫິ ສມາຄມໍ ເອກີຠາວໍ ອາຄເຕຫິ ຕໍ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ສຫ ຊາຍຕິ.

໕໐໖-໗. ກາຍປສາທສ຺ສ ອສມ຺ເຠເທນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສ຺ສ ອາປາຖຄມເນນ ຈ. ປຖວີນິສ຺ສເຍນາປີຕິ ເຕນ ວິນາ ກາຍທ຺ວາຣມ຺ປີຕິ ພຫິທ຺ຘາ ມຫາຠູຕາຣມ຺ມຓໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ກາຍປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປສາທປຈ຺ຈເຍສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ. ເຕນ ຕິວິເຘນ ປຈ຺ຈເຍນ. ສມນກ຺ກາຣເຫຕຸນາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນປຈ຺ຈເຍນ ສຫ ປວຕ຺ເຕນ. ເອເຕຫິ ປນ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສເມເຕຫິ ສຫຄເຕຫິ ສມາຄມໍ ເອກີຠາວໍ ອາຄເຕຫິ ຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ສຫ ຊາຍຕິ.

໕໐໘-໙. ອສມ຺ເຠທາ ມນສ຺ສາປີຕິ ມນນ຺ຕິ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຕໍ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ ມນ຺ທຕມຄຕເມວ ວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ສມ຺ຠິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນໍ ນາມ. ມນສ຺ສ ອສມ຺ເຠເທນ ຘມ຺ມສ຺ສ ອາປາຖຄມເນນ ຈ ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ຫທຍວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສເຍນ. ເຕນ ຕິວິເຘນ ປຈ຺ຈເຍນ. ສມນກ຺ກາຣເຫຕຸນາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊເນນ ສຫ ປວຕ຺ເຕນ. ເອເຕຫິ ປນ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສເມເຕຫິ ສຫຄເຕຫິ ສມາຄມໍ ເອກີຠາວໍ ອາຄເຕຫິ ຕໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຕໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ສຫ ຊາຍເຕ.

໕໑໐-໑໑. ມໂນ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ວິຠາວິນາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາວຊ຺ຊນກ຺ຣິຍາຈິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາຈິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ສມນກ຺ກາໂຣ ນາມ ວິຠາວິນາ ສຎ຺ຎິຕໍ. ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ອິຕິ ອຍໍ ປາໂຐ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ເພສຸ ຠເວສຸ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ໂວກາໂຣ ໂວກິຓ຺ໂຓຕິ ປຎ຺ຈໂວກາໂຣ, ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສເຍນາ’’ຕິ ອຍໍ ປາໂຐ ປນ ກຖິໂຕ ມຍາ, ປຎ຺ຈໂວກາຣຠໂວ ນາມ ກາມຣູປຠໂວ, ອຣູປຠໂວ ຈຕຸໂວກາຣຠໂວ ນາມ, ອສຎ຺ຎີຠໂວ ເອກໂວກາຣຠໂວ ນາມ. ອຍໍ ປາໂຐ ຈຕຸໂວກາຣອຣູປຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ນ ກຖິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ຣູປຕ຺ຕາ ອຣູປຠເວ ກຖໍ ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໑໒-໔. ປຏິສນ຺ຘາທິຈິຕ຺ຕານິ, ສພ຺ພາເນກູນວີສຕິ ໂຫນ຺ຕິ, ກາມາວຈເຣສຸ ທສ, ຣູເປສຸ ປຎ຺ຈ, ອຣູປີສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ, ສພ຺ພານິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕານິ ເອກູນວີສຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ກມ຺ມໍ ນາມ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາ. ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ຣູປານິ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຖາ ຄຕິນິມິຕ຺ຕກໍ ນາມ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາທໂຍ, ອກຸສລປກ຺ເຂ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ໂລຫກຸມ຺ຠາທໂຍ ຈ. ອິຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ເຕສໍ ປຏິສນ຺ຘາທິຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕິວິຘໍ ຠຄວຕາ ອຸທີຣິຕໍ. ກາມາວຈຣສນ຺ຘີນໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມຓໍ ຠຄວຕາ ມຕໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປາທິປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ອຕີຕໍ ວາ ກມ຺ມໍ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ອຕີຕາເຍວ, ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ. ອນາຄຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນຕ຺ຖິ.

໕໑໕-໒໖. ອຏ຺ເຐວ ຈ ມຫາວິປາກາ, ຕີຓິ ສນ຺ຕີຣຓານິ ຈາຕິ ເອກາທສວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓສຎ຺ຎິຕໍ. ເອກາທສວິເຘ ຈິຕ຺ເຕ ຕທາຣມ຺ມຓສຎ຺ຎິເຕ ປຸຎ຺ຎວິປາການິ ກຸສລວິປາກາ ທສ ໂຫນ຺ຕິ, ອປຸຎ຺ຎຊໍ ອກຸສລວິປາກໍ ປນ ເອກໍ ໂຫຕິ. ມຫາວິປາກາ ຣູປາຣູປຠວທ຺ວເຍ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ກາມຣູປຠເວ ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕຍໍ ໂຫຕິ. ຍານິ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕານິ ສຕ຺ຖຸນາ ຊິເນນ ວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສຸ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕໍ ຣູປາຣູປຠວທ຺ວເຍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ກທາຈິປິ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຣູປາຣູປຠວທ຺ວເຍ ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ໂຈທໂກ ຠເວຍ຺ຍ, ພີຊສ຺ສາຠາວໂຕ ປນ ນ ໂຫຕີຕິ ປຣິຫາໂຣ. ອກາມາວຈຣາຣມ຺ມເຓ ອກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອິທໍ ຕທາຣມ຺ມຓມານສໍ ເນວ ອນຸພນ຺ຘຕິ. ຫິ ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈ ເອກນ຺ເຕນ ອວສ຺ສໍ ຕທາຣມ຺ມຓມານສສ຺ສ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈ ຕຖາ ອປຣິຈິຕຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ພທາ ນານຸພນ຺ຘຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຍຖາ ປິຕຣໍ ວາ ປິຕຸສທິສໍ ວາ ຎາຕິໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕປິ ຕຣຸຓທາຣໂກ ຆຣທ຺ວາຣນ຺ຕຣວີຖິຈຕຸກ຺ກາທິມ຺ຫິ ປຣິຈິເຕເຍວ ເທເສ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ຍຸທ຺ຘຠູມິໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ກາມາວຈເຣ ຘມ຺ເມ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕມ຺ປິ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມມາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕມາເນ ຘມ຺ເມ ນານຸພນ຺ຘຕິ. ຍສ຺ມາ ຈສ຺ສ ສພ຺ໂພ ກາມາວຈຣປາໂກ ຈ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸ ກິຣິຍາອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຕິ ເອວໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເຈຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣາຣມ຺ມເຓ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມປິ ນານຸພນ຺ຘຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໕໒໗-໓໒. ກິໍ ເຕນ ຍຸຕ຺ຕິວາເທນ, ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຫິ ‘‘ຊນກໍ ເຕນ ຕຸລ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິເກນ ເຕນ, ຍຸຕ຺ຕິຍາ ວາໂທ ຍຸຕ຺ຕິວາໂທ, ‘‘ຊນກໍ ເຕນ ຕຸລ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິກາຍ ຍຸຕ຺ຕິກຖາຍ ກິໍ ປໂຍຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ? ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ‘‘ກິໍ ເຕນ ຍຸຕ຺ຕິວາເທນາ’’ຕິ ວຈນໍ, ‘‘ອຕ຺ຖກຖາສູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສມາເສ ຫິ ຕ຺ຖ-ສ຺ສ ຏ຺ຐ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມາວຈເຣ ຘມ຺ເມ ປຏິຈ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມຓຠາວທີປກໍ ວຈນໍ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕານິ, ເອກາທສປິ ສພ຺ພໂສ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນປິ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕານິ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ປນາຣພ຺ຠ ຕິສ຺ສາທິກໍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຈ຺ຈາຍນໂຄຕ຺ຕກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕາທິກໍ ໂຄຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊວເນ ຊວິເຕປິ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ວາ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຍທາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມາຣພ຺ຠ, ຊວເນ ຊວິເຕປິ ວາ ຍທາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເສສປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊວເນ ຊວິເຕປິ ວາ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠເຕ ອາຈຣິເຍນ, ຕຖາ ທຸກ຺ຂອນິຈ຺ຈອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠເຕ ອາຈຣິເຍນ. ຕທາຣມ຺ມຓາ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍເຕສຸປິ ມິຈ຺ຉຕ຺ເຕ ມິຈ຺ຉາສຠາເວ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິວເສນ ນິຍຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິຍຸຕ຺ຕຊວນານິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕານິ, ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍເຕສຸປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠເຕ ອາຈຣິເຍນ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຄເຕປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠເຕ ອາຈຣິເຍນ. ຕຖາ ມຫຄ຺ຄເຕ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠເຕ ອາຈຣິເຍນ, ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠເຕ ອາຈຣິເຍນ. ມໂນທ຺ວາເຣປິ ສພ຺ເພສໍ ຊວນານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ.

໕໓໓-໔. ມໂນທ຺ວາເຣ ອາຣມ຺ມຓຆຏ຺ຏນາ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ຠວງ຺ຄໂຕ ເຈຕໂສ ວີຖິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານໍ ກຖໍ ເກນ ປກາເຣນ ໂຫຕິ? ມໂນທ຺ວາເຣປິ ຆຏ຺ຏນາຍ ວິນາ ຆຏ຺ຏນໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕວ ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ, ຕສ຺ມາ ວີຖິຈິຕ຺ຕານໍ ສມ຺ຠໂວ ໂຫຕິ.

໕໓໕-໖. ທ຺ວາທສາປຸຎ຺ຎຈິຕ຺ຕານໍ ທ຺ວາທສອກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ວິປາກາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຕິ ປາປປາກາ ທ຺ວາທສປາປຈິຕ຺ຕານໍ ວິປາກາ ຈຕຸຣາສີຕິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກສ຺ສ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາກຸສລສ຺ສ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ, ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕສນ຺ຕີຣຓານິ ຈາຕິ ສຕ຺ຕ ອກຸສລປາກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ເສສານໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ອກຸສລານມ຺ປິ ສຕ຺ຕ ວິປາກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກາທສວິຘານໍ ຕຸ, ຫິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈມານສໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈມານສໍ ຫິຕ຺ວາ ເອກາທສວິຘານໍ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ເອກາທສວິຘາ ເຈວ ຠວນ຺ຕິ.

໕໓໗-໘. ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ຍໍ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ຊວນໍ ນ ຈ ໂຫຕິ, ຕໍ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ກຣຓມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກິຣິຍາມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາຕປຸປ຺ຜສມໍ ວາຕປຸປ຺ເຜນ ສທິສໍ ມຕໍ ຠຄວຕາ. ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ຂີຓາສເວ ອຸປ຺ປນ຺ນກາເລ ວາ ຕໍ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ເພສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນກາເລ ກຖໍ ກິຣິຍາ ໂຫຕີຕິ ເຈ? ກຣຓມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຜລທາຍກໍ ວາຕປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ອຜລທາຍກໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕິຫາໂຣ ກິຣິຍາ ປນ ໂຫຕິ. ຍໍ ສພ຺ພໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ກິຈ຺ຈສາຘນໂຕ ຊວນກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຊວນຕ຺ຕໍ ຊວນຠາວໍ ປຕ຺ຕໍ ຉິນ຺ນມູລສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸປ຺ຜໍ ອຜລໍ ໂຫຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ຉິນ຺ນາວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາມູລສ຺ສ ວີຕຣາຄສ຺ສ ຕໍ ສພ຺ພໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ອຜລໍ ວິປາກວິຣຫິຕໍ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ.

໕໓໙-໔໐. ປຏິຈ຺ຈ ປນ ເອຕສ຺ມາ, ຜລເມຕີຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອຕສ຺ມາ ຘມ຺ມໂຕ ຜລໍ ເອຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂຍ ຘມ຺ໂມ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາປິ ອຸປກາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ນາມ ປຓ຺ຑິເຕນ ປວຸຈ຺ຈເຕ. ສມ຺ຠໂວ ປຠໂວ ເຫຕຸ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ມໂຕ ຠຄວຕາ. ອິທໍ ວຈນໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ທີປນວຈນໍ.

໕໔໑. ໂລຠາທິ ປນ ໂຍ ຘມ຺ໂມ, ມູລຏ຺ເຐນຸປກາຣໂກ ໂຍ ໂລຠາທິ ປນ ຘມ຺ໂມ ມູລຠາເວນ ຜລຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປກາຣໂກ, ໂສ ໂລຠາທິຘມ຺ໂມ ຜລຘມ຺ມສ຺ສ ເຫຕູຕິ ເຫຕຸ ນາມ ວິຠາວິນາ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

໕໔໒. ໂລໂຠ ໂທໂສ ຈ ໂມໂຫ ຈ ຕຖາ ອໂລຠາທໂຍ ຕໂຍ ເຫຕູ, ເຕ ຉ ເອວ ເຫຕຸໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຊາຕິໂຕ ຊາຕິວເສນ ກຸສລຊາຕິອກຸສລຊາຕິອພ຺ຍາກຕຊາຕິວເສນ ນວຘາ ນວຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ສິຍຸໍ.

໕໔໓-໔. ຘມ຺ມານໍ ກຸສລາທີນໍ, ກຸສລາທິຕ຺ຕສາຘໂກ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ກຸສລາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ກຸສລາທິຕ຺ຕສາຘໂກ ກຸສລາທິຠາວສາຘໂກ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ມູລຏ຺ໂຐ ນາມ. ເອວໍ ວຈນໍ ເອເກ ເອກຈ຺ເຈ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຸສລາກຸສລາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ກຸສລາທິຕ຺ຕສາຘກວເສນ ມູລຏ຺ເຐ ສນ຺ເຕ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປີສຸ ເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສມຸຏ຺ຐານຣູເປສຸ ເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສມຸຏ຺ຐິເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຊຣູເປສຸ ເຫຕູນໍ ໂລຠາທິເຫຕູນໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຕາ ກທາຈິປິ ເນວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທິ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ເຕສຸ ເຕ ໂລຠາທໂຍປິ ຈິຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານໍ ເອກຸປ຺ປາທຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິເຍວ. ຕທາ ເຕສໍ ມເຕ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານໍ ກຸສລາທິຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ນ ຈ ກທາຈິ ຣູປານິ ກຸສລາທິນາມການິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານໍ ກຸສລາທິຠາວຎາປນຕ຺ຖໍ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານໍ ເຕ ໂລຠາທໂຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕິ ວຈນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານິ ນາມ ກທາຈິປິ ວິຍຸຕ຺ຕານິ ຈຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກຸສລາທິຕ຺ຕສາຘໂກ ມູລຏ຺ໂຐ ນ ໂຫຕິ.

໕໔໕-໖. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕຸ ເຫຕູນ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ວຈນໍ. ເຕ ໂລຠາທໂຍ ເຫຕູ ເຕສໍ ຣູປານໍ ກຸສລາທິຕໍ ກຸສລາທິຠາວໍ ນ ສາເຘນ຺ຕິ ນ ນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ. ເຕ ເຫຕູ ເຕສໍ ປນ ຣູປານໍ ປຈ຺ຈຍາ ນ ຈ ນ ໂຫນ຺ຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ກຸສລາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ກຸສລາທິຕ຺ຕສາຘໂກ ໂຍ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ມູລຏ຺ໂຐຕິ ມູລສຠາໂວ ນາມ ສມຍຎ຺ຎຸນາ ສມຍວິຊານນສີເລນ ວິຎ຺ຎຸນາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຊານິຕພ຺ໂພ.

໕໔໗. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສ຺ສ, ສາຘເນນຸປກາຣໂກ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ສາຘເນນ ອຸປກາຣໂກ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂສ ອຕ຺ໂຖ ເຫຕູນໍ ໂລຠາທີນໍ ມູລຏ຺ໂຐ ມູລສຠາໂວ ອິຕິ ຈ ຄຫຓໍ ວິຠາວິນາ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ.

໕໔໘-໙. ກຸສລາກຸສລາ ເຫຕູ ກຸສລາ ເຫຕູ, ອກຸສລາ ເຫຕູ, ກ຺ຣິຍາເຫຕູ ສພ຺ພໂສ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ສພ຺ເພ ກິຣິຍາເຫຕຸໂຍ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠູມິຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຠາເວນ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຕໍ ຍາຕາ ຄຕາ. ຕໍສມຸຏ຺ຐານານໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານຎ຺ຈ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຕໍ ຍາຕາ ຄຕາ, ເອເຕ ເຫຕູ ຈຕຸໂວກາຣຠູມິຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເອວ ຘມ຺ມານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຕໍ ຍາຕາ ຄຕາ.

໕໕໐-໑. ກາເມ ວິປາກເຫຕູປິ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຕໍ ຍາຕາ, ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓປິ ກຏຕ຺ຕາຣູປຊາຕານໍ ກມ຺ມຊຣູປານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຕໍ ຍາຕາ, ຕສ຺ມາ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ກມ຺ມຊຣູປານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕຊານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຕໍ ຄຕາ.

໕໕໒-໕. ຣູເປ ວິປາກເຫຕູ ກາມາວຈຣຠູມິຍໍ ເຫຕຸໂຍ ວິຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກເຫຕໂວ ຈິຕ຺ຕຊານໍ ຣູປານຎ຺ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠູມິຍໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕຸໂວກາເຣ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກຊາ ເຫຕໂວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເອວ ຈຕຸໂວກາຣຠູມິຍໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ຠວນ຺ຕິ. ອິຕເຣ ຈຕຸໂວກາເຣ ອຣູປຠເວ ວິປາກຊາ ເຫຕໂວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເອວ ສຠູມິຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠູມິຍໍ ອຣູປຠູມິຍໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຫຕຸຕ຺ໂຖ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຕຸໂຍ ເຈວ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ເຈວ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສມ຺ຠໂວ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ເອວເມວ ເອວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ. ສຎ຺ຊາໂຕ ສຸຂເຫຕຸ ຍສ຺ສາຕິ ສຎ຺ຊາຕສຸຂເຫຕຸ, ເຕນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ.

໕໕໖-໘. ຉນ຺ໂທ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ວີຣິຍໍ ວີມໍສາ ຈາຕິ ຈຕຸຘາຘິປຕີ ໂລກາຘິປຕິນາ ສຕ຺ຖຸນາ ວຸຕ຺ຕາ. ຉນ຺ທໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາລສ຺ມິໍ ໂຍ ຉນ຺ໂທ, ໂສ ຉນ຺ທາຘິປຕິ ນາມ, ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ສມາຘິກຣຓຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸປິ ຈ ຕີສຸ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໂຕ ຉນ຺ທາຘິປຕິໂຕ ເສເສສຸປິ ຈ ອຘິປຕີສຸ. ໂຍ ຘມ຺ໂມ ເຊຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣໂກ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ອຘິປຕີຕິ ອຘິປຕິ ນາມ ຠຄວຕາ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

໕໕໙.

ສຸມຕິມຕິວິໂພຘນໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ,

ກຸມຕິມຕິນ຺ຘນປາວກໍ ປຘານໍ;

ອິມມຕິມຘຸຣໍ ອເວທິ ໂຍ ໂຍ,

ຊິນວຈນໍ ສກລໍ ອເວທິ ໂສ ໂສ.

ໂຍ ໂຍ ຊໂນ ອິມໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣໍ ສຸມຕິມຕິວິໂພຘນໍ ສຸມຕີນໍ ສຸນ຺ທຣມຕີນໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ມຕິຍາ ວິໂພຘນກຣໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ ກຸມຕີນໍ ກຸຈ຺ຉິຕມຕີນໍ ພາລານໍ ມຕິອິນ຺ຘເນ ປຘານໍ ປາວກໍ ອຕິມຘຸຣກຣໍ ອເວທິ ຊານິ, ໂສ ໂສ ຊໂນ ສກລໍ ຊິນວຈນໍ ອເວທິ ຊານິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ປກິຓ຺ຓກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໙. ນວໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປຸຎ຺ຎວິປາກປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໖໐-໒.

ພາຕ຺ຕິໍສປາກຈິຕ຺ຕານິ, ໂລກິກາເນວ ຍານິ ຫິ;

ເອເຕສໍ ປາກຈິຕ຺ຕານໍ, ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິສຸ.

ຍານິ ໂລກິການິ ເອວ ພາຕ຺ຕິໍສ ປາກຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ປາກຈິຕ຺ຕານໍ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎາທິສງ຺ຂາຣາ ຠວາທີສຸ ໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ເອວ, ອິເມສໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ເຕປິ ສງ຺ຂາຣາ ຠວາທີສຸ ໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ວິຠາວິນາ ປຓ຺ຑິເຕນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ. ຕໂຍ ຠວາ ຈຕສ຺ໂສ ຈ ໂຍນິໂຍ ກາມຠວຣູປຠວອຣູປຠວວເສນ ຕໂຍ ຠວາ, ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊສໍເສທຊໂອປປາຕິກໂຍນິວເສນ ຈຕສ຺ໂສ ຈ ໂຍນິໂຍ, ນິຣຍຄຕິຕິຣຈ຺ຉານຄຕິເປຕຄຕິມນຸສ຺ສຄຕິເທວຄຕິວເສນ ຄຕິປຎ຺ຈກໍ, ສນ຺ຘິສຎ຺ຎາຍ ປຏິສນ຺ຘິສຎ຺ຎາຍ ນານຕ຺ຕາ ນານາຠາວໂຕ, ກາຍສ຺ສາປິ ຈ ຣູປກາຍສ຺ສາປິ ຈ ນານຕ຺ຕາ ນານາຠາວໂຕ ກາມສຸຄຕິໂຍ, ນານາ ອຕ຺ຕາ ສຠາໂວ ເອຕສ຺ສາຕິ ນານຕ຺ຕາ, ນານຕ຺ໂຕ ຣູປກາໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕກາຍາ, ນານາ ສຠາໂວ ເອຕສ຺ສາຕິ ນານຕ຺ຕາ, ນານຕ຺ຕາເຍວ ສຎ຺ຎາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ສາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ນາມ, ປຐມຊ຺ຌານຠູມິ ຈ ຈຕຸຣາປາຍຠູມິໂຍ ຈ ນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ນາມ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິ ເອກຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ນາມ, ຕຕິຍຊ຺ຌານຠູມິເວຫປ຺ຜລຠູມິສຸທ຺ຘາວາສຠູມິໂຍ ເອກຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ນາມ, ເຫຏ຺ຐາ ຐິຕາ ຣູເປຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓານິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຐິຕິໂຍ, ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຐິຕິໂຍ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອສຎ຺ຎີຠູມິ ນ ຄຍ຺ຫເຕ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຠູມິ ຈ ປຏຸວິຎ຺ຎາຓາຠາວໂຕ ນ ຄຍ຺ຫເຕ. ສຕ຺ຕາວາສວເສນ ອສຎ຺ຎີຠູມິໍ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຠູມິຎ຺ຈ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕ ສຕ຺ຕາວາສາ ນວ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ.

໕໖໓-໘. ກາເມ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣສຎ຺ຎິຕາ ອຏ຺ຐ ເຈຕນາ ປູເຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣກໍ ປູເຣນ຺ຕິ ຈ, ອຊ຺ຌາສຍໍ ປຸຊ຺ຊຎ຺ຈ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ປຸຎ຺ຎານິ, ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ ວິປາກໍ, ກມ຺ມຊຣູປຎ຺ຈາຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣາ, ປຸຎ຺ຎານິ ເອວ ອຠິສງ຺ຂາຣາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາ, ເຕເຍວ ສຎ຺ຎິຕາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣສຎ຺ຎິຕາ, ກາເມ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣສຎ຺ຎິຕາ ອຏ຺ຐ ເຈຕນາ. ນວນ຺ນໍ ປາກຈິຕ຺ຕານໍ ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕາເຫຕຸກມຫາວິປາກວເສນ ນວນ຺ນໍ ປາກຈິຕ຺ຕານໍ ກາມສຸຄຕິຍໍ ປນ ນານາ ວຕ຺ຕມານເຈຕນາຂຓໂຕ ປຣໍ ຂຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ນານາຂຓໍ, ຕໍ ເອວ ນານກ຺ຂຓິກໍ, ຕເມວ ກມ຺ມໍ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມໍ, ວຕ຺ຕມານເຈຕນາໂຕ ປຣາ ອຕີຕເຈຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພລວາ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ, ພລວຕ຺ໂຖ ເຈຕ຺ຖ ອຸປ-ສທ຺ໂທ, ພລວປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍວເສນ ພລວປຈ຺ຈຍວເສນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ເວຘາ ທ຺ວີຫິ ປກາເຣຫິ ເຕສໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຈ຺ຈຍາ ຠວນ຺ຕິ, ຕາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣມຫາກຸສລເຈຕນາ ອຸເປກ຺ຂາສຫິຕາເຫຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ວິນາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕປາການໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕາເຫຕຸກກຸສລວິປາການໍ ທ຺ເວຘາ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາເຍວ ເຈຕນາ ຕາ ເອວ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣມຫາກຸສລເຈຕນາ ຣູປຠເວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປາກຈິຕ຺ຕານໍ ກຸສລວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕສນ຺ຕີຣຓານໍ ທ຺ເວຘາ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຕຸ ປຣິຕ຺ຕານໍ, ກາເມ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ຕຖາ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຣິຕ຺ຕານໍ ກຸສລວິປາການໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍສມ຺ປຏິຈ຺ຉນານໍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ຕີຣຓານຎ຺ຈ ປວຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປນ ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາວ ກາເມ ສຸຄຕິຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາວ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣມຫາກຸສລເຈຕນາ ກາມສຸຄຕິຍໍ ຕຖາ ໂສຬສນ຺ນໍ ກຸສລວິປາການໍ ປວຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ເວຘາ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ປວຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກຸສລວິປາການໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ນວນ຺ນໍ ກຸສລວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

໕໖໙-໗໔. ຣູເປ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາ, ຣູປາວຈຣຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປາກຈິຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິມາປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາຣາ, ກາເມ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ທ຺ວິຘາ ອິເມ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາ, ອິມາ ກຸສລປຏິປກ຺ຂາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວຊ຺ຊາ ເອກາທສ ເຈຕນາ ກາມທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ເອກສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ທ຺ວິຘາ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາ ປວຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ເອວ ຉນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍສມ຺ປຏິຈ຺ຉນານໍ ອກຸສລວິປາການໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາ ໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ຠວນ຺ເຕວ ປວຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອກຸສລວິປາການິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓານໍ ປຈ຺ຈຍາ ຠວນ຺ຕິ. ກາເມ ສຸຄຕິຍໍ ເຕສໍ, ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ຕເຖວ ຈ ທ຺ວາທສາກຸສລເຈຕນາ ກາເມ ສຸຄຕິຍໍ ຕເຖວ ຈ ເຕສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອກຸສລວິປາການໍ ປວຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ, ເຕສໍ ຣູປຠເວ ຕຖາ ຕາເຍວ ທ຺ວາທສາກຸສລເຈຕນາ ຣູປຠເວ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອກຸສລວິປາການໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓສງ຺ຂາຕານໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕຖາ ປວຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ຈ ກາມຠເວນິຏ຺ຐຣູປາທິອຸປລທ຺ຘິຍໍ ໂສ ຈ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ກາມຠເວ ອນິຏ຺ຐຣູປາທິອຸປລທ຺ຘິຍໍ ອມນາປຣູປາທີນິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອຸປລທ຺ຘິຍໍ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອປຸຎ຺ຎຊານໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ‘‘ໂສ ຈ ກາມຠເວນິຏ຺ຐ-ຣູປາທິອຸປລທ຺ຘິຍ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ວຈນໍ. ອນິຏ຺ຐຣູປາທໂຍ ນາມ ວິສຍາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນ ວິຊ຺ຊເຣ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໕໗໕-໖. ຕເຖວາເນຎ຺ຊສງ຺ຂາໂຣ ນ ອິຎ຺ຊຕິ ນ ຜນ຺ທຕິ ນ ຈລຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ອາເນຎ຺ຊຎ຺ຈ ຕໍ ສງ຺ຂາໂຣ ຈາຕິ ອາເນຎ຺ຊສງ຺ຂາໂຣ, ຕຖາ ເອວ ອາເນຎ຺ຊສງ຺ຂາໂຣ ອຣູປາວຈຣຠູມິຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາກຈິຕ຺ຕານໍ ປວຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຠເວສ຺ເວເຕ ຠເວສຸ ເອເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ປຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ຍຖາ ຈ ເຍນ ເຍນ ຈ ປກາເຣນ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ປຈ຺ຈຍາ ຕຖາ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ວິຠາວິນາ ວິຊານນ຺ເຕນ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ຍາ.

໕໗໗. ເອເສວ ຈ ນໂຍ ເຎຍ຺ໂຍ, ໂຍນິອາທີສຸ ໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ເອເສວ ຈ ນໂຍ ຠເວສຸ ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ນໂຍ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ໂຍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ຕຕ຺ຣ ຠເວສຸ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທໍ ວຈນໍ ມຸຂມຕ຺ຕນິທສ຺ສນໍ ອຸປາຍມຕ຺ຕທີປນໍ ໂຫຕິ.

໕໗໘-໘໑. ອວິເສເສນ ປຸຎ຺ຎາຠິ-ສງ຺ຂາໂຣ ທ຺ວິຠເວສຸປິ ກາມປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ, ຣູປປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ຈ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອວິເສເສນ ສມານຠາເວນ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ ກາມຣູປຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ໂສ ສງ຺ຂາໂຣ ສພ຺ພປາກໍ ຊເນຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ຕຖາ ຈຕູສຸ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ອຓ຺ຑຊາທີສຸ ໂຍນິສຸ ທ຺ວິຠເວສຸ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ວິຍ ຕຖາ ຈຕູສຸ ອຓ຺ຑຊາທີສຸ ໂສ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ໂຍ. ‘‘ອຓ຺ຑຊາທີສູ’’ຕິ ວຈນໍ ປທຸມປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຫຸເທວມນຸສ຺ສານໍ ວເສນ ທ຺ວີສຸ ຄຕີສຸ ເອວ ຈ ຕຖາ ໂສ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ໂຍ. ຕຖາ ນານຕ຺ຕກາຍາທິ-ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຐິຕີສຸປິ ນານຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີນານຕ຺ຕກອາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ເອກຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ເອກຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີນໍ ວເສນ ຈຕູສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ໂສ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ໂຍ. ນານຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີເອກຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີເອກຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີນໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ມິໍ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ສຕ຺ຕາວາເສ ຕຖາ ໂສ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ໂຍ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຠວາທີສຸ ຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຍຖາຣຫໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ກາມກຸສລປາການໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣູປປາການຎ຺ຈາຕິ ເອກວີສຕິປາການໍ ທ຺ວິຘາ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໕໘໒-໓. ກາເມ ອປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາໂຣ ກາມຠເວ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊສໍເສທຊໂອປປາຕິກໂຍນິວເສນ ອຓ຺ຑຊາທີສຸ ໂຍນີສຸ ນິຣຍຄຕິເປຕຄຕິຕິຣຈ຺ຉານຄຕິວເສນ ຕີສຸ ຄຕີສຸ ນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີວເສນ ເອກິສ຺ສາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີວເສນ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ປນ ສຕ຺ຕາວາເສ ທ຺ວິຘາ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ໂສ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໕໘໔-໖. ຕເຖວາເນຎ຺ຊສງ຺ຂາໂຣ ຕຖາ ເອວ ອາເນຎ຺ຊສງ຺ຂາໂຣ, ເອກາຣູປຠເວ ເອກສ຺ມິໍ ອຣູປຠເວ ເອກິສ຺ສາ ໂອປປາຕິກໂຍນິຍາ ເຈວ ເອກິສ຺ສາ ເທວຄຕິຍາປິ ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຠູມິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນຠູມິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຠູມິວເສນ ຕີສຸ ເອວ ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕີສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປຠູມີນໍ ວເສນ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ສຕ຺ຕາວາເສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປປາກຈິຕ຺ຕານໍ ທ຺ເວຘາ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ໂມປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ໂສ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີນໍ, ວເສເນວໍ ຠວາທີສຸ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ຠວາທີສຸ ຍຖາ ເຍ ສງ຺ຂາຣາ ເອສໍ ປາກຈິຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຓ຺ຑິເຕນ ວິຊານິຕພ຺ພາ.

໕໘໗-໙໐. ນ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ, ສງ຺ກນ຺ຕິ ປນ ວິຊ຺ຊຕິ ຣູປຘມ຺ມານໍ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກສງ຺ຂາຕານໍ ນາມຘມ຺ມານຎ຺ຈ ສງ຺ກນ຺ຕິ ປນ ສງ຺ກມນໍ ປນ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສງ຺ກນ຺ຕິຠາເວ ອສຕິ ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ຣູປຘມ຺ມານໍ ສງ຺ກມນຠາເວ ອສຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ກຖໍ ເກນ ປກາເຣນ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ? ນຕ຺ຖິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ກນ຺ຕິ, ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ກນ຺ຕິ ສງ຺ກມນໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ອຕີຕຠວໂຕ ອຕີຕໍ ເຫຕຸໍ ວິນາ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສຸລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ຣູປາຣູປມຕ຺ຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ຣູປນາມມຕ຺ຕໍ ຊາຍຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຣູປາຣູປມຕ຺ຕໍ ຣູປນາມມຕ຺ຕໍ ຊາຍຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຣູປາຣູປມຕ຺ຕໍ ຠວນ຺ຕຣໍ ອຎ຺ຎຠວໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸເປຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ສມຎ຺ຎາຍ ໂລກິຍໂວຫາເຣນ ປວຸຈ຺ຈເຕ, ສຕ຺ໂຕ ວາ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ໂຕ ຊີໂວຕິ ເວວຈນໍ, ອຕ຺ຕາ ວາປິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໕໙໑-໙. ຕສ຺ສິທໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ, ປຏິສນ຺ຘິກ຺ກມໍ ປນ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອິທໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ກມໍ ສຸທຸພ຺ພຸຘໍ ອຕິທຸພ຺ພິຊານໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ອຫໍ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມິ, ຕເມຕໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ກມໍ ສາຘຸ ສາຘຸກໍ ນິໂພຘຖ, ສາຘຸ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ວິວິເຘສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂລຠວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອນາເມຕ຺ວາ ວຊິຣມຎ຺ຊູສາຍ ອນຄ຺ຆມຓິຣຕນໍ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ຈິຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕີຕສ຺ມິໍ ຠເວ ຕສ຺ສ, ອາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ ຫິອິໂຕ ຠວໂຕ ອຕີຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຣີຣສ຺ມິໍ ອາຕເປ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຫຣິຕໍ ຕາລປຓ຺ຓໍ ວິຍ ສຸສ຺ສມາເນ ສຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທິເກ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍ ນຏ຺ເຐ ຫທຍວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕສ຺ມິໍ ຐິເຕ ກາຍປ຺ປສາທິເກ ວິຎ຺ຎາເຓ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ຠວງ຺ຄມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຊວນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸພ຺ພານຸເສວິຕນ຺ຕິ ອິໂຕ ກາລາ ປຸພ຺ພກາເລ ເຕນ ປນ ອນຸເສວິຕໍ ອນຸຈິຓ຺ຓໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ເອວ ວາ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ກມ຺ມຜເລນ ທ຺ວາເຣສຸ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຊວນວເສນ ເສວິຕຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ລທ຺ຘາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທີນເວ ວິສເຍຕິ ອກຸສລຊວເນ ຊວິເຕ ຕສ຺ສ ຊວນສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາຍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໂທເສ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ມາທິເກ ອາຣມ຺ມເຓ ກຸສລຊວເນ ຊວິເຕ ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕວີຖິໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ຕາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໂທເສ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ມາທິເກ ອາຣມ຺ມເຓ. ຕຓ຺ຫາຕິ ອກຸສລຊວເນນ ສຫໂຊ ໂລໂຠ, ອກຸສລຊວເນ ວາ ຊວິເຕ ຕໂຕ ວີຖິຈິຕ຺ຕໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ໂຕ ໂລໂຠ ຕຓ຺ຫາ. ນເມຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຄ຺ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫວເສນ ຕໍ ເອວ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫຊາ ສງ຺ຂາຣາ ປນ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຫຊາ ເອກໂຕ ຊາຕາ ເຈຕນາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ເຍວາຣມ຺ມເຓ ຂິປນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠເວ ເອກສນ຺ຕຕິວສາ ປວຕ຺ຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ນມີຍມານໍ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂອຣິມາ ຕີຣມ຺ຫາ ຣຊ຺ຊຸກໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ມາຕິກາຕິກ຺ກໂມ ປຸຣິໂສ ວິຍ ເອຕໍ ປຸຣິມໍ ນິສ຺ສຍຠູຕໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ຊຫຕິ ຉຑ຺ເຑຕິ, ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຣໍ ກມ຺ມສມ຺ຠູຕໍ ນິສ຺ສຍໍ ອປຣໍ ອຎ຺ຎກມ຺ມໂຕ ສມ຺ຠູຕໍ ນິສ຺ສຍຠູຕໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ວາ ອລຠິຕ຺ວາປິ ວາ ອາຣມ຺ມຓາທີຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິສງ຺ຂາຕໍ ມານສໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ລຠິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຈນໍ ກາມຣູປຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອລຠິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຈນໍ ອຣູປຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ປຸຣິມໍ ‘‘ຊຫຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉິມໍ ‘‘ອາຣມ຺ມຓາທີຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຑິເຕນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໐໐-໖. ຕເທຕໍ ຕໍ ເອຕໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ປຸຣິມາ ຠວໂຕ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉິມຠເວ ນາປິ ອາຄຕໍ, ກມ຺ມາທິຎ຺ຈ ເຫຕຸໍ ວິນາ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ປາຕຸຠູຕໍ ນ ເຈວ ຕໍ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ເອຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິມາ ຠວໂຕ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠເວ ອນາຄມເນ ອຕີຕຠວເຫຕູຫິ ອຕີຕຠເວ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ເອຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ຠເວ. ປຏິໂຆສທີປມຸທ຺ທາທີ, ຠວນ຺ເຕຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນາ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຕີຕຠວໂຕ ອນາຄມເນ ອຕີຕຠເວ ເຫຕູຫິ ສມ຺ຠເວ ປຏິໂຆສທີປມຸທ຺ທາທິອຕ຺ຖນິທສ຺ສນາ ອຸປມາ ຠວນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຏິໂຆສາທີນໍ ອຕ຺ຖານໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສທ຺ທາທິເຫຕຸກາ ສທ຺ທາທໂຍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ຍຖາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຊເນຫິ ປວຕ຺ຕາປິຕາ ສທ຺ທທີປມຸທ຺ທາທໂຍ ອຕ຺ຖາ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣາທີສຸ ອຎ຺ເຎສຸ ຐາເນສຸ ປວຕ຺ຕານໍ ປຏິໂຆສທີປມຸທ຺ທາທີນໍ ອຕ຺ຖານໍ ເຫຕຸກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ສທ຺ທາທີສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ສນ຺ເຕສຸ ເຍ ເຕ ປຏິໂຆສາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ອສນ຺ເຕສຸ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຍຖາ, ເອວເມວ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕຠວໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວວິຎ຺ຎາຓວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຠາວິນາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສນ຺ຕານພນ຺ຘໂຕ ສນ຺ຕານພນ຺ຘວເສນ ເອກຕາ ອຕີຕຠວປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວວິຎ຺ຎາຓວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ເອກີຠາໂວ ນຕ຺ຖິ, ນານຕາປິ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນານາຠາໂວປິ ປຈ຺ເຈກຠາໂວ ອປິ. ສຕິ ສນ຺ຕານພນ຺ເຘ ຕຸ, ເອກນ຺ເຕເນກຕາ ສິຍາ ສນ຺ຕານພນ຺ເຘ ສຕິ ເອກນ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ເອກຕາ ເອກີຠາໂວ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ, ຂີຣສຠາວໂຕ ປຄ຺ຆຣຓສຠາວໂຕ ຂີຣໂຕ ສມ຺ຠູຕໍ ຆນສຠາວໍ ກທາຈິປິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິປິ ກາເລ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ສພ຺ພທາ ປຄ຺ຆຣຓສຠາວຂີຣເມວ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖາປິ ອປໂຣ ນໂຍປິ ສາ ເອກນ຺ຕນານຕາ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂສ ເອກນ຺ຕນານາຠາໂວ ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ຂີຣສາມິໂກ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຘິສາມິ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຂີຣກາເລ ຂີຣສ຺ສ ອິສ຺ສຣຠູໂຕ ສາມິໂກ ປຄ຺ຆຣຓສຠາວໍ ຊຫິຕ຺ວາ ທຘິສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານກາເລ ຕສ຺ສ ທຘິສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຂີຣສາມິໂກ ອຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕສ຺ສ ທຘິສ຺ສ ອນິສ຺ສໂຣ ອສາມິໂກ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ກມວິນິຈ຺ຉເຍ ເອກນ຺ຕເອກຕາປິ ວາ ເອກນ຺ຕນານຕາປິ ວາ ສມຍຎ຺ຎຸນາ ວິຎ຺ຎຸນາ ນ ເຈວ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາ.

໖໐໗-໑໐. ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ອສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາເວ ສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາວຣຫິເຕ ຠເວ ສຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຂນ຺ຘາທິສມຕາ ອຠິສມ຺ຠູຕາ ເຍ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຊເນຫິ ກຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລເຫຕຸໂນ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕສ຺ສ ປຣຕ຺ຖ ປຣສ຺ມິໍ ໂລເກ ອາຄມໂຕ ເຈວ ເອວໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໂຕ ກມ຺ມໂຕ ຫິ ຕໂຕ ສຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ເຎນ ສຕ຺ເຕນ ກຕໂຕ ອຎ຺ຎໂຕ ເຈວ ກມ຺ມໂຕ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຈເນນ ຕິຕ຺ຖິຍສຕ຺ຕສ຺ສປິ ກມ຺ມໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ຜລໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ເອວ ຈ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕວິຘານໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ເອຕ຺ຖາຫາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ໂຈທໂກ ອາຫ – ນນຸ ເອວໍ ‘‘ອສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາເວ ຠເວ ສຕີ’’ຕິອາທິກໍ ວຈນໍ ນິຍຕີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ສນ຺ຕາເນ ຍໍ ຜລໍ ເອຕໍ ເອກສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຍໍ ເອຕໍ ຜລໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎໂຕ ກມ຺ມໂຕ ນ ຈ ໂຫຕິ, ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘໂກ ນິປ຺ຜາທໂກ ໂຫຕິ.

໖໑໑-໕. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ສນ຺ຕາເນ, ວຕ຺ຕມານໍ ຜລໍ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສາປິ ວາ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ຜລໍ ອຎ຺ຎໂຕ ກມ຺ມໂຕ ນ ໂຫຕິ. ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ປນ ສນ຺ຕາເນ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘໂກ ນິປ຺ຜາທໂກ ໂຫຕິ, ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາເຣ ມຘຸອາທິນາ ວຕ຺ຖຸນາ ຊເນຫິ ກເຕ ຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ປຐມໍ ລທ຺ຘປຈ຺ຈໂຍ ປຐມໍ ລທ຺ຘມຘຸອາທິປຈ຺ຈໂຍ ຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ຜລໍ ກາລນ຺ຕເຣ ມຘຸອາທິນາ ພີຊາຠິສງ຺ຂຣຓໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກາເລ ມຘຸໂຣ ໂຫຕິ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ‘‘ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາເຣ’’ຕິອາທິກໍ ວຈນໍ. ຕານິ ຫິ ຕານິ ເອວ ປຐມໍ ມຘຸອາທິນາ ຊເນຫິ ໂຣປິຕານິ ພີຊານິ ອຠິສງ຺ຂຣຓໂຕ ກາລນ຺ຕເຣ ມຘຸຣຠາວໍ ຜລມ຺ປິ ວາ ຜລຏ຺ຐໍ ວາ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ ອິທໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ປນ ສນ຺ຕາເນ’’ຕິອາທິກໍ ວຈນໍ ປຓ຺ຑິເຕນ ເຎຍ຺ຍໍ. ອປິ ຈ ອປໂຣ ນໂຍ. ພາລກາເລ ຕຣຸຓກາເລ ເຕນ ຕຣຸເຓນ ປຍຸຕ຺ເຕນ ວິຊ຺ຊາສິປ຺ໂປສຘາທິນາ ກມ຺ເມນາປິ ຕສ຺ສ ວຸທ຺ຘກາລສ຺ມິໍ ຜລທານສີເລນ ອຍໍ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ປນ ສນ຺ຕາເນ’’ຕິອາທິໂກ ອຕ຺ໂຖ ປຓ຺ຑິເຕນ ທີເປຕພ຺ໂພ.

໖໑໖-໒໐. ໂຈທໂກ ປຸນາຫ – ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ເອວໍ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ກມ຺ເມ ສນ຺ເຕປິ ສໍວິຊ຺ຊມາເນປິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ເອຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ວາ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາວິຊ຺ຊມານກໍ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ເອຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ອວິຊ຺ຊມານກໍ ກມ຺ມໍ ວາ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສເຈ ຍທິ ວິຊ຺ຊມານໍ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕປ຺ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປນ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານກາເລ ປນ ເຫຕຸນາ ກມ຺ເມເນວ ສທ຺ຘິໍ ປາເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອປໂຣ ນໂຍ. ວິຊ຺ຊມານໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ກມ຺ມໍ ວິປາກສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓໂຕ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ກາເລ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓໂຕ ປຈ຺ຉາ ວາ ອວິຊ຺ຊມານກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຈ຺ຈຜລໍ ສິຍາຕິ ສພ຺ພທາ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍວິຣຫິຕໍ ຜລໍ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຈຣິເຍນ ວຸຈ຺ຈເຕ – ‘‘ໂລຠໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊຫຖ, ໂສຕາປຕ຺ຕິປຏິລາຠາຍ ອຫເມວ ປາຏິໂຠໂຄ’’ຕິອາທີສຸ ປາເຐສຸ ປາຏິໂຠໂຄ ວິຍ ກມ຺ມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວິຍ ກມ຺ມໂຕ ສມ຺ຠູຕໍ ຜລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຏຕ຺ຕາເຍວ ຊເນຫິ ກຏຕ຺ຕາເຍວ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕໍ ນ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕາ ວາ ນ ຈ ເນວ ໂຫຕິ.

໖໒໑. ອຠິຘມ຺ມາວຕາໂຣຍໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາໂຣ ອຍໍ ປຣມຕ຺ຖປ຺ປກາສໂນ ຠູຕຕ຺ຖທີປໂນ ໂສຕູນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປີຕິພຸທ຺ຘິວິວຑ຺ຒໂນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ວິວິເຘສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອນາເມຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ເຈນ ມນສິກາເຣນ ໂສຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ປຸຎ຺ຎວິປາກປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນວໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໐. ທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຣູປວິຠາຄວຓ຺ຓນາ

໖໒໒. ວຸຕ຺ຕມາທິມ຺ຫິ ຍໍ ຣູປໍ, ຈິຕ຺ຕຊານມນນ຺ຕຣໍ ຍໍ ຣູປໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອນນ຺ຕຣໍ ອາທິມ຺ຫິ ປກຣຓາທິມ຺ຫິ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕສິກໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຈເນນ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິໂຕ ປຣໍ ອິທານິ ຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ວິຠາວນໍ ສມາເສນ ສງ຺ເຂເປນ ກຣິສ຺ສໍ.

໖໒໓. ຍໍ ຣຸປ຺ປຕີຕິ ຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຣຸປ຺ປຕິ ສີຕາທິນາ ວິຣຸທ຺ຘປຈ຺ຈເຍນ ວິກາຣມາປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ຣູປຍຕີຕິ ຣູປໍ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ວຓ຺ຓວິກາຣມາປຊ຺ຊມານໍ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປກາເສຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ຣູປໍ, ກິໍ ຕໍ? ວຓ຺ຓາຍຕນໍ. ຣູປາຣູປຠວາຕີໂຕ, ສຸຣູໂປ ຣູປມພ຺ຣ຺ວິ ຠຄວາ ຣູປາຣູປຠວອຕີໂຕ ສຸຣູໂປ ຣູປໍ ອພ຺ຣ຺ວິ ກເຖສິ.

໖໒໕-໖. ມຫາຠູເຕນາຕິ ມຫນ຺ໂຕ ຠູໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫາຠູໂຕ, ເຕນ. ວຎ຺ຈກຕ຺ຕາ ມຫາຠູຕສມາຕິ ວາ.

໖໓໐. ນິຣຸປາທານມານໂສຕິ ອຸປາທານວິຣຫິຕຈິຕ຺ໂຕ.

໖໓໓. ຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິ.

໖໓໔. ອຸປພ຺ຣູຫນຣສາຕິ ວຑ຺ຒນກິຈ຺ຈາ.

໖໓໗. ອາສຍານຸສເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສໂຍ ນາມ

ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐີ ຈ, ຂນ຺ຕີ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ;

ຍຖາຠູຕຎ຺ຈ ຍໍ ຎາຓໍ, ເອຕໍ ອາສຍສທ຺ທິຕໍ.

ອຕ຺ຖີຕິ ໂຂ, ກຈ຺ຈານ, ອຍເມໂກ ອນ຺ໂຕ, ອນ຺ໂຕ ໂຂ, ກຈ຺ຈານ, ອຕ຺ຖິ ອິຕິ ອຍໍ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ ໂກຏ຺ຐາໂສ, ອຍໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ນຕ຺ຖີຕິ ໂຂ, ກຈ຺ຈານ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ, ອຍໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ຂນ຺ຕີ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ອນຸໂລມິກຎາຓໍ, ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຠູຕຎ຺ຈ ຍໍ ຎາຓນ຺ຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປທສ຺ສນໍ ຎາຓໍ. ເອຕໍ ອາສຍສທ຺ທິຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ອາສຍໍ ອິຕິ ກຖິຕໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ອາສເຍ ຎາຓໍ ນາມ. ອນຸສໂຍ ນາມ ທິຏ຺ຐານຸສຍາທໂຍ ອນຸສຍາ ສຕ຺ຕ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປໂຣປເຣຕິ ປເຣ ອຘິກຠາເວນ ໂອປເຣ ຈ ຕິກ຺ຂານຸຠາເວນ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ຕິກ຺ຂສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ມຸທຸສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ຫີນສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣໂອປເຣ ຎາຓໍ.

໖໓໘. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ຎາຓນ຺ຕິ ຕິເຫຕຸກກາມາວຈຣກ຺ຣິຍາຈຕຸກ຺ກໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໖໔໑. ອກ຺ຂິກູເຏຫິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອນ຺ຕໂຕ.

໖໔໕. ຠາວສມ຺ຠວສຓ຺ຐານາຕິ ອິຕ຺ຖິປຸມສມ຺ຠວຠູຕວຓ຺ຓາຍຕນໍ.

໖໔໗. ເອເຕ ທສ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ສມ຺ຠາຣາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຈຕ຺ຕາລີສ ຠວນ຺ຕິ.

໖໕໒. ນິວິຏ຺ເຐຕິ ປຕິຏ຺ຐິເຕ.

໖໕໘. ອຸພ຺ພິອຘິການໍ ປຖວີອຘິການໍ.

໖໖໐-໒. ວິເສເສ ສຕີຕິ ນິສ຺ສຍຠູຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິເສເສ ສຕິ, ສພ຺ພໂສ ສພ຺ເພສໍ ວິເສສປຣິກປ຺ປນໍ ປຫາຍ ເອວ ກມ຺ມວິເສເສນ ປສາທານໍ ວິເສສຕາ ເຎຍ຺ຍາ.

໖໖໓. ສທ຺ທີຍຕີຕິ ອຸຈ຺ຈາຣີຍເຕ. ຣສນ຺ຕີຕິ ອສ຺ສາເທນ຺ຕິ.

໖໖໘. ປຣໂຕຕິ ປຐມກປ຺ປໂຕ ອປຣຠາເຄ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຠາວທ຺ວຍໍ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ປວຕ຺ເຕປິ ສມຸຏ຺ຐາຍາ’’ຕິອາທິກໍ ໂສຓກຸມາຣາທໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໗໒. ນ ຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນກາຣຓນ຺ຕິ ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທ຺ວຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ກາຣຓໍ ນ ສິຍາ. ຕສ຺ສາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ.

໖໗໔. ອຸພ຺ພາຫນນ຺ຕິ ນີຫຣຓໍ.

໖໗໖-໗. ອນ຺ນປານາທິກໍ ວຕ຺ຖຸ ຍໍ ກມ຺ມຊໍ ອຄ຺ຄິໍ ຫຣຕິ, ເກວລໍ ເອກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ນປານາທິກໍ ວຕ຺ຖຸ ຊີວິຕໍ ປນ ປາເລຕຸໍ ນ ຈ ສກ຺ໂກຕິ. ເອກໂຕ ຊີວິຕໍ ປາເລຕຸຎ຺ຈ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

ກາເຍນ ຣູປກາເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ຠາວໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕານໍ ຠາໂວ ກາຍຄ຺ຄຫຓານຸສາເຣນ ກາຍຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ອນຸຈິນ຺ຕເນນ ຄຫິຕາຍ ວາໂຍຘາຕຸວິກາຣສງ຺ຂາຕາຍ ເອຕາຍ ຘມ຺ມຊາຕິຍາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ວິຎ຺ຎາຍເຕ. ອິຕິປິ ຕສ຺ມາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ.

໖໘໑. ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍ ເຫຏ຺ຐາ ຉຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ວາໂຍຘາຕຸສມຸຏ຺ຐິຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ລຠິຕ຺ວາ.

໖໘໔. ສຫ ສທ຺ເທນ ວາຕິ ສທ຺ເທນ ສເຫວ.

໖໙໐-໑. ເອຕາສໍ ປນ ລຫຸຕາທີນໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ນິທສ຺ສນໍ ກມໂຕ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ລຫຸຕາ, ມທ຺ທິຕໍ ຘມ຺ມໍ ມຸທຸຕາ, ຘນ຺ຕເຫມໍ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ໂຫຕິ. ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ປນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອາຫາຣາທິຕ຺ຕຍໍເຍວ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ກໂຣຕິ ຍສ຺ມາ, ຕໂຕ ຕໍ ຕິຊໍ ນາມ.

໖໙໓. ວຸຕ຺ຕມາກາຣນານຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາກາຣນານຕ຺ຕາ ນາມ ອາຈຍາກາຣອນຸພນ຺ຘຕາກາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເວເນຍ຺ຍານໍ ວເສນ ວາຕິ ເອເກ ເວເນຍ຺ຍາ ອາຈຍວເສນ ຊາຕິຣູປໍ ຊານນ຺ຕິ, ເອເກ ອນຸພນ຺ຘຕາວເສນ ຊານນ຺ຕິ. ອິຕິ ເວເນຍ຺ຍານໍ ຊານນວເສນ ຊາຕິຣູປໍ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໙໔. ສຠາວານປຄເມ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວສ຺ສ ອນປຄເມ ສຕິ.

ເຕ ມິທ຺ຘຣູປວາທາຈຣິຍາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ອທ຺ຘາ ມຸນິສິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ນຕ຺ຖິ ນີວຣຓາ ຕວາຕິ ໂຍ ຕ຺ວໍ ອທ຺ຘາ ເອກນ຺ເຕນ ມຸນິ ອສິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອສິ ນີວຣຓາ ຘມ຺ມາ ຕວ ຕຸຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖິ, ອິຕິ ວຈເນ ສເຈ ມິທ຺ຘໍ ນີວຣຓໍ ຣູເປ ປວິຏ຺ຐໍ ສິຍາ. ຠຄວຕາ ຣູປກາຍສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ນີວຣຓາ ຕວາ’’ຕິ ວຈນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ ອວິຊ຺ຊານີວຣເຓນ ສຫ ນີວຣຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ, ນີວຣຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ອິຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວຈນໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຕມ຺ປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ນ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ ຣູປໍ ສິຍາ, ກຖໍ ອຣູເປປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສິຍາ, ນ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣູເປປິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ວຈເນນ ຈ ນ ມິທ຺ຘຣູປໍ ສິຍາ, ອຣູເປ ກຖໍ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣູປເມວ ມິທ຺ຘໍ ອິຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ອຣູເປປິ ເອຕສ຺ສ ມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສາຘກວຈນໂຕ ນິຏ຺ຐໍ ເອຕ຺ຖ ຈ ອວຄນ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ອຣູປ’’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎຸນາ.

໗໐໕-໖. ກມ຺ເມນ ວີສຕິ ຣູປາຕິ ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍວຕ຺ຖຸອຏ຺ຐາວິນິພ຺ໂຠຄສນ຺ຕຕູປຈຍາກາສາ ກມ຺ມຊາ. ເຈຕສາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍສທ຺ທລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍອວິນິພ຺ໂຠຄສນ຺ຕຕູປຈຍາກາສາ ຈິຕ຺ຕຊາ. ອຸຕຸນາ ສທ຺ທລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍອວິນິພ຺ໂຠຄສນ຺ຕຕູປຈຍາກາສາ ອຸຕຸຊາ. ອາຫາຣໂຕ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍອວິນິພ຺ໂຠຄສນ຺ຕຕູປຈຍາກາສາ ອາຫາຣຊາ.

໗໐໗-໑໗. ຊາເຍຍ຺ຍຸໍ ຍທິ ຕານິປີຕິ ຕານິ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາຣູປາ ຍທິ ຊາເຍຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕຸ ເຕສໍ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາ ເຠທາ ສິຍຸໍ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ ປາໂກ ນ ປຈ຺ຈຕິ, ເຠໂທ ວາ ນ ຈ ຠິຊ຺ຊຕິ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປາກເຠທາ ສິຍຸນ຺ຕິ, ຕໍ ວຈນໍ ນຕ຺ຖິ. ເອຕໍ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາທ຺ວຍໍ ຊາຕສ຺ສ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປສ຺ສ ປາກເຠທຕ຺ຕາ ນ ຊາຍຕິ. ສິຍາ ກສ຺ສຈິ ພຸທ຺ເຘຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາວິນິຈ຺ຉຍາຘິກາເຣ ກສ຺ສຈິ ຊນສ຺ສ ພຸທ຺ຘິ ຎາຓໍ ຍທິ ສິຍາ, ‘‘ຣູປສ຺ສູປຈໂຍ’’ຕິ ວຈເນນ ‘‘ຊາຕິ ຊາຍຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ທີປິຕໍ ຍຖາ, ເອວໍ ຕຖາ ປາໂກປິ ປຈ຺ຈຕຸ, ເຠໂທປິ ປຣິຠິຊ຺ຊຕຸ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘິ ສິຍາ. ຊາຕິ ນ ເຈວ ຊາຍເຕ. ອິຕິ ອິມິນາ ປກາເຣນ ວິຠາວິນາ ເຎຍ຺ຍາ. ຊາຕິ ຊາຍມານສ຺ສ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນາມ ປກາສິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ສິຍາ ຕຕ຺ຖ ວຈເນ ຍສ຺ສ ຊນສ຺ສ ພຸທ຺ຘິ ສິຍາ. ເຍສໍ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປຘມ຺ມານໍ ຊາຕິ ອຕ຺ຖິ, ສາ ຊາຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິສມ຺ມຸຕິໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໂວຫາຣໍ ເຕສໍ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ກມ຺ມຊາທິກໍ ໂວຫາຣໍ ລຠເຕວ ຍຖາ, ຕຖາ ເຕສໍ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປຘມ຺ມານໍ ເຕ ປາກເຠທາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິສມ຺ມຸຕິໍ ນາມ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໂວຫາຣໍ ລຠນ຺ຕິ, ອິຕິ ພຸທ຺ຘິ ສິຍາ. ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ອິທໍ ສນ຺ຕຕູປຈຍທ຺ວຍໍ ກມ຺ມາທິສມ຺ຠວໍ ໂຫຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ປາກເຠທາ ຕໍ ກມ຺ມາທິສມ຺ຠວໂວຫາຣໍ ກທາຈິປິ ນ ລຠນ຺ຕິ. ຫິ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ ກສ຺ມາ ກາຣຓາ ຊນການໍ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈຍານໍ ອານຸຠາວສງ຺ຂາເຕ ຂຓຸປ຺ປາເທ ເຕສໍ ປາກເຠທານໍ ອຠາວໂຕ ນ ລຠນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຂຓຸປ຺ປາເທ ຊາຕິປຣມ຺ປຣາຠາວໂຕ ສາ ຊາຕິ ລພ຺ຠເຕ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ຊາຕິ ເອວ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິສມ຺ມຸຕິໍ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໂວຫາຣໍ ລຠຕິ, ອິຕຣໍ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາທ຺ວຍໍ ປນ ນ ລຠຕິ. ຕໍ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາທ຺ວຍໍ ຊິຍ຺ຍຕິ ອິຕິ ຠິຊ຺ຊຕິ ອິຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈຍານໍ ອານຸຠາວກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາທ຺ວຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍານໍ ອຠາວໂຕ.

໗໑໘-໒໓. ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕຎ຺ເຈຕໍ ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈສງ຺ຂາຕໍ ອິຕິປິ ວຈນສ຺ສ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາທ຺ວຍໍ ຊາຍຕິ, ເອວໍ ອິຕິ ຕ຺ວໍ ເຈ ມຎ຺ຎສິ, ເອວໍ ‘‘ຊາຍຕິ ເອວາ’’ຕິ ວຈນໍ ຠຄວຕາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຫິ ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕຎ຺ເຈຕໍ, ຊຣາມຣຓມິຈ຺ຈປີ’’ຕິວຸຕ຺ຕຠາວາທິນາ ອາກາຣເທສນາປຣິຍາເຍນ ເລເສນ ຠຄວຕາ ອນິຈ຺ຈານໍ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປຘມ຺ມານໍ ຊຣາມຣຓສງ຺ຂາຕໍ ສຠາວໂຕ ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕຎ຺ຈາປິ ຈິຕ຺ຕຊານໍ ວິກາຣຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ‘‘ຈິຕ຺ຕຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ວິຍ, ຕຖາ ເອວໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ເອວໍ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ເອຕໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ອຊາຕຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພາກາເຣນ ຂໍປຸປ຺ຜໍວ ນຕ຺ຖິ, ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ ວິຍ ນິຈ຺ຈໍວາຕິ ຈ ໂຈທໂກ ວເທຍ຺ຍ, ນຕ຺ຖິ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸຠຍວຈນໍ ໂນ ຠຄວຕາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ນິສ຺ສຍຘມ຺ມານໍ ອາຍຕ຺ຕຠາເວນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຖວິຍາທີນໍ ນິສ຺ສຍານໍ ຠາເວ ສຕິ ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສ຺ສ ຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ຂໍປຸປ຺ຜໍວ ຕໍ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ນ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຖວີອາທີນໍ ອຠາເວ ຕໍ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ນ ຈ ລພ຺ຠຕິ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ວິຍ, ຕຖາ ນິຈ຺ຈໍ ນ.

໗໒໔-໕. ປຣິຈ຺ເຉທາທໂຍ ອນິປ຺ຜນ຺ນາ. ເຕສເມວ ຈ ຣູປານໍ ເຕສເມວ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປຘມ຺ມານໍ ວິກາຣຕ຺ຕາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ເຈວ ສງ຺ຂຕາ ເສສວເສນ ວຸຕ຺ຕານໍ ປເຠທກໂຕຕິ ທສ຺ສນໂຕ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໗໖໗.

ຄນ຺ຕຸໍ ປນິຈ຺ເຉ ປິຏເກຠິຘມ຺ເມ,

ໂຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ສມຕ຺ຕໍ;

ຫິຕຕ຺ຖິນາ ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາຍໍ,

ສກ຺ກຈ຺ຈ ສມ຺ມາ ປນ ສິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ.

ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຘມ຺ເມ ປິຏເກ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ສມຕ຺ຕໍ ສຠາວໍ ຄນ຺ຕຸໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ ຫິຕຕ຺ຖິນາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອາທເຣນ ສມ຺ມາ ຕີຣຓຈິນ຺ຕນສຊ຺ຌາຍເນຫິ ອຍໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາໂຣ ສິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ຣູປວິຠາຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໑. ເອກາທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ນິພ຺ພານນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໖໙. ຠວາຠວໍ ວິນນໂຕຕິ ຂຸທ຺ທກໍ, ມຫນ຺ຕໍ ຠວໍ ສິພ຺ພນໂຕ. ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ສພ຺ເພຫິ ສງ຺ຂາຣູປຘິກິເລສູປຘິຂນ຺ຘູປຘີຫິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ອຈ຺ຈຸຕິຣສໍ ອຈຸຕິສມ຺ປຕ຺ຕິກໍ. ນິພ຺ພານໍ ປຸຏ຺ເຐນາຕິ ສຸຄເຕນ ນິພ຺ພານໍ ປຸຏ຺ເຐນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ. ອຸຠິນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິວຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຍສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາຕິ ຂຍສ຺ສ ພລວກາຣຓຕ຺ຕາ. ປຸຖູນໍ ຘມ຺ມານໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຣາຄາທິກ຺ຂຍມຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຠເວຍ຺ຍ. ສພ຺ເພ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ ສມຘິຄຕນິພ຺ພານາ ສຈ຺ຉິກຕນິໂຣຘາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ກິໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ກາຣຓຎ຺ຈ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຄາທີນໍ ສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ສງ຺ຂຕານໍ ນິພ຺ພານໍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓໍ ຠເວຍ຺ຍ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ຂເຓສຸ ກິໍ ປນ ຂເຓ ຕ຺ວໍ ວເທສິ. ຂີເຓສ຺ເວວາຕິ ຠວາທີສຸ ຂີເຓສຸ ເອວ. ນິຣຸຕ຺ຕໂຣຕິ ນິປ຺ຜນ຺ນຫາໂຣ.

໗໗໑. ອສ຺ສທ຺ໂຘຕິ ພາຫິຣສທ຺ຘາຍ ວິຣຫິໂຕ. ວນ຺ຕາໂສຕິ ວນ຺ຕາ ວມິຕາ ອາສາ ຕຓ຺ຫາ ເຍນາຕິ ວນ຺ຕາໂສ.

ນິສ຺ສຣຓິຍາຕິ ນິສ຺ສຣເຓ ນິຍຸຕ຺ຕາ. ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ຍໍ ອິທໍ ກາມານໍ ເອຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນິໂຣໂຘ, ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິຠູຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມຊາຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນາມກສ຺ສ ອຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໂທສໂຕ ນິສ຺ສຣຓນາມການໍ ປຐມຊ຺ຌານອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນານມ຺ປິ ອຠາໂວ ຠເວຍ຺ຍ. ອຕ຺ຖິ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານໍ. ອຸປ຺ປາທາທີນນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິຠງ຺ຄານໍ. ປປຎ຺ຈາຠາວໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີນໍ ອຠາວໂຕ.

໗໗໒. ອປໂລກິຕນ຺ຕິ ອທສ຺ສນຘມ຺ມໍ.

໗໗໔. ອພ຺ຍາປຊ຺ຌນ຺ຕິ ນິທຸກ຺ຂໍ. ອກ຺ຂຣນ຺ຕິ ອຂຣໍ.

໗໗໗. ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິກຣໍ ຕຖາຄຕມເຕ ຊິນວຈເນ ສມ຺ໂມຫວິທ຺ຘໍສນໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ຠວໍ ປຎ຺ຎາກາຣຓໍ ສມ຺ປສາທນກຣໍ. ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສາລິນນ຺ຕິ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສາຣວນ຺ຕໍ ສຸມຘຸຣໍ ສາຣຎ຺ຎຸ ຊິນສາສນສາຣຎ຺ຎູ ວິມ຺ຫາປນໍ ອຈ຺ເຉຣກຣໍ ອິມໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣໍ ໂຍ ຊານາຕິ, ໂສ ຊໂນ ຄມ຺ຠີເຣ ນິປຸເຓ ນິປຸຓຎາຓໂຄຈເຣ ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ປທໍ ນິຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕມສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ຍາຕິ ປາປຸຓາຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ນິພ຺ພານນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກາທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໒. ທ຺ວາທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ສງ຺ຂາຍຕີຕິ ສງ຺ຂາ, ກຖີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິນ຺ຕິ ກິໍ ອິຕິ ກຖີຍຕິ. ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ກຖີຍຕິ.

ຕຊ຺ຊາປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸໂສຕາທິກສ຺ສ ອນຸຣູປວເສນ ຊາຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອກສ຺ສວາຕິ ເອກສ຺ສ ນາມຘມ຺ມສ຺ສ ‘‘ອຈ຺ໂຉ’’ຕິ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫູນໍ ນາມຘມ຺ມານໍ ‘‘ອຈ຺ໂຉ’’ຕິ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ສມູຫເມວາຕິ ນາມຘມ຺ມານໍ ສມູຫໍ ເອວ.

ຄຫິໂຕ ປຸພ຺ເພ ສງ຺ເກໂຕ ເອເຕນາຕິ ຄຫິຕປຸພ຺ພສງ຺ເກຕໍ. ກິໍ ຕໍ? ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຊວນວິຎ຺ຎາຓໍ. ເຕນ ຄຫິຕາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ສຕ຺ຕາ’’ຕິ ‘‘ກມ຺ມຊາ’’ຕິ ກຖີຍຕິ.

ອິຕ຺ຖີ ຈ ປຸຣິໂສ ຈ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາ, ເຕ ອາທໂຍ ເຍສໍ ເຕ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທໂຍ, ເຕສໍ.

໗໗໘. ຕຕິຍາ ໂກຏີຕິ ຕຕິໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ວາທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໓. ເຕຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ກາຣກປຏິເວຘວຓ຺ຓນາ

ເວທກສ຺ສາຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທກສ຺ສ. ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ເຕສໍ ອາຍຕ຺ຕາ ປຏິພທ຺ຘາ ເຍສໍ ວິປາການໍ ເຕ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ, ເຕສໍ. ອຕ຺ຣ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາຈຣິເຍນ ປຣິຫາໂຣ ວຸຈ຺ຈເຕ. ກຸໂຕຍໍ ຕວ ຕຕ຺ຖານຸໂຣໂຘຕິ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ຕກາຣກສ຺ສ ອຠາເວປິ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຠາເວປິ ອຍໍ ຕວ ອນຸໂຣໂຘ ອນຸນໂຍ ກຸໂຕ ເກນ ກາຣເຓນ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ກຕ຺ຕຣິ ກຸສລາທີນໍ ອຕ຺ຖິຠາເວ ກມ຺ມວິໂຣໂຘ ກຸໂຕ ເກນ ກາຣເຓນ. ອຖາປີຕິ ອປໂຣ ນໂຍປິ. ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕິສ຺ສໍ ໂຈທນາຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ອວສິຏ຺ຐໍ ຕາວ ພ຺ຣູຫິ, ອປຣິສມຕ຺ຕາ ເຕ ໂຈທນາ. ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ. ກາຣກເວທກຕ຺ຕາຠາໂວຕິ ກາຣກເວທກຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາໂວ ສິຍາ.

ອຖ ນ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອນາເສ ເຈຕນາປິ ອນາໂສ ຍທິ ນ ຠວຕິ. ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາຕິ ‘‘ເຈຕນາຍ ອນຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂຕຕິ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອນາເສ ເຈຕນາຍ ນາໂສ ນ ຠວຕິ’’ອິຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂຕ. ວິປຣີຕນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອນາເສ ເຈຕນາຍ ອນາໂສ’’ອິຕິ ວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓໍ ສິຍາ. ອຕ຺ຕາ ນສ຺ສຕຸ, ເຈຕນາ ຕິຏ຺ຐຕຸ, ອຖ ປນ ເອວໍ ນ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ຕາ ນສ຺ສຕຸ, ເຈຕນາ ຕິຏ຺ຐຕຸ, ເອວໍ ຄຫຓໍ ປນ ນ ຠວຕິ. ອນຎ຺ຎຕ຺ຕປກ຺ຂໍ ປຣິຈ຺ຈຊ ປຣິຈ຺ຈຊາຫິ ‘‘ເຈຕນາຍ ອນຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ. ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາ ຍສ຺ສ ໂສ ປຏິຎ຺ຎາຫີໂນ.

ອຸຠິນ຺ນໍ ເຈຕນຕ຺ຕານໍ ເອກເທສຕາ ເອກເທສຠາໂວ ນຕ຺ຖິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕີຕິ ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ເອກເທສສ຺ສ ອຠາເວ ສຕິ ໂກ ໂທໂສ ອິຕິ ຕ຺ວໍ ເຈ ວເທຍ຺ຍາສິ. ຍໍ ປນ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ຣູປຣສຄນ຺ຘາທີນໍ ເອກເທເສ ວຕ຺ຕມານານມ຺ປິ ລກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ປນ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວຈນໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ, ນານຸຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕວ ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາຕິ ‘‘ເອກເທເສ ວຕ຺ຕມານານໍ ເຈຕນຕ຺ຕານໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາ.

ເອວຎ຺ຈ ສຕີຕິ ເອຕໍ ເຈຕນາຍ ອຎ຺ຎຠາເວ ສຕິ ໂກ ໂທໂສ ອິຕິ ເຈ ຠວໍ ວເທຍ຺ຍ. ‘‘ອເຈຕໂນ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຈນໍ, ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໂທສໂຕຕິ ‘‘ປາກາຣຕຣຸປາສາຓຕິຓສທິໂສ ສິຍາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໂທສໂຕ.

໗໘໐. ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ໂຕປປາຕິໂກຕິ ໂອປປາຕິກາ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖິ.

໗໘໑. ຠາຣາທານນ຺ຕິ ຠາຣຄ຺ຄຫຓໍ. ຠາຣນິກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ຠາໂຣໂຣປນໍ.

໗໘໓. ເອກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຏ຺ຐິສຎ຺ຈໂຍ ອຏ຺ຐິສມູໂຫ ເອເກນ ກປ຺ເປນ ປພ຺ພຕສໂມ ຣາສິ ສິຍາ.

໗໘໕. ໂຠ ມາຣ, ຕ຺ວໍ ສຕ຺ໂຕ ອິຕິ ປຈ຺ເຈສິ, ກໍ ສທ຺ທຫສິ, ‘‘ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຄຫຓໍ ເຕ ຕວ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣປຸຎ຺ໂຊ ອຍໍ, ອິຘ ໂລເກ ສຕ຺ໂຕ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ.

໗໘໗. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ຄນ຺ຖໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສຕຕມ຺ປິ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣມາ ປຎ຺ຎາ ເວປຸລໍ ວິປຸລຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໗໘໘. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣໍ ອຕິມຕິກຣໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ອຠິຎ຺ຎາຓກຣໍ ວິມຕິວິນາສກຣໍ ກງ຺ຂຈ຺ເຉທກຣໍ ປິຍກ຺ກຣໍ ເປມກຣໍ ສທາ ປຐຕິ, ສຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຕິ ອິຘ ສາສເນ ຐິເຕ ວິກສຕິ ປຏິຜຸລ຺ລຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ກາຣກປຏິເວຘວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຕຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໔. ຈຸທ຺ທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຣູປາວຈຣສມາຘິຠາວນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໘໙-໙໓. ຫິຕານຍນ຺ຕິ ຫິຕາວຫໍ. ມານສຎ຺ຈ ສຸຄຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປວຕ຺ຕມານສຎ຺ຈ. ມຘຸຣາ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຘຸຣຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ. ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ຘມ຺ມໂຕ ຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ໂລກິຍຘມ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຠູຕຎາຓທສ຺ສນໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາເຣຕິ ສງ຺ກາຍ ກງ຺ຂາຍ ສຣິຕພ຺ພສມາຈາເຣ. ອຈ຺ຉິທ຺ທໍ ອກ຺ຂຓ຺ຑໍ ອກມ຺ມາສໍ. ອຕ຺ຖກາເມນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕກາເມນ.

໗໙໗. ທຸວິຘລກ຺ຂຓໍ ຈາຣິຕ຺ຕວາຣິຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ.

໘໐໕. ເຕສໍ ຈຣິຕານໍ ໂວມິສ຺ສກນຍາ.

໘໐໗. ສວຓ຺ຓກສິຓາຕິ ນີລປີຕໂອທາຕໂລຫິຕວຓ຺ຓກສິຓາ.

໘໐໘. ຕໍ ເອກກໍ ອານາປານໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສ.

໘໐໙-໑໐. ມຣຓູປສມາຍຸຕ຺ຕາ ສຕີຕິ ມຣຓານຸສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ. ອາຫາຣນິສ຺ສິຕສຎ຺ຎາຕິ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ. ຘາຕຸວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ.

໘໑໑-໒. ອນຸກູລາ ອິເມ ສພ຺ພ-ຈຣິຕານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕາຕິ ຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ ອນຸກູລໍ, ຕເມວ ປຎ຺ຎາຈຣິຕສ຺ສ ອນຸກູລນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທໍ ສພ຺ພໍ ປນ ວຈນໍ ເອກນ຺ຕວິປຈ຺ຈນີກຠາວໂຕ ເອກນ຺ຕປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ອຕິສປ຺ປາຍໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຕິ ວິຠາວິນາ ເຎຍ຺ຍໍ.

໘໓໕. ວິປສ຺ສນາຠວສມ຺ປຕ຺ຕິ-ສຸຂານໍ ປຈ຺ຈຍາ ສິຍຸໍ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຕ຺ຕິສຸຂານໍ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິສຸຂານໍ ປຈ຺ຈຍາ ສິຍຸໍ.

໘໓໘. ສມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມໂນຠຸໂນຕິ ມໂນຠຸຫທໂຍ ຕສ຺ສ ຫທຍສ຺ສ ສມ຺ມຏ຺ຐານໍ.

໘໔໔. ປຕ຺ຕຸກາເມນ ຘີມຕາ ກສິຓໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໘໔໕. ສໍຫາຣິມນ຺ຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຫຣິຕພ຺ພກສິຓໍ. ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິຕໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອນາຫຣິຕພ຺ພໍ ກສິຓໍ.

໘໔໙. ວິວຏ຺ຏໍ ປນ ມິຈ຺ຉຕາຕິ ນິພ຺ພານໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ວຏ຺ຏໍ ກາຕຸໍ ຕໍ ກສິຓໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໘໕໑-໒. ຫຕ຺ຖປາສປ຺ປມາຓສ຺ມິໍ, ຕມ຺ຫາ ກສິຓມຓ຺ຑລາຕິ ຕໂຕ ກສິຓມຓ຺ຑລໂຕ ຫຕ຺ຖປາສປ຺ປມາຓສ຺ມິໍ ປເທເສ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸເລ ອຸຈ຺ເຈ. ປຣິມຸຂໍ ສຕິນ຺ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ.

໘໕໓-໔. ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ຌານໍ. ເຂມໂຕ ທຏ຺ຐຸໍ ທິສ຺ວາ ອຫໍ ອິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອທ຺ຘາ ເອກນ຺ເຕນ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ນິພ຺ພານສຸຂສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສໍ ຠເວຍ຺ຍໍ.

໘໕໖. ໂສ ກສິຓສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ເຕນ ໂຍຄິນາ ນ ເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ກສິຓສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ນ ເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອຸສ຺ສທສ຺ສ ວເສນ ວຓ຺ຓໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ.

໘໖໐. ເອວໍ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ເອກຄ຺ຄເຈຕໂສ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ນິມີເລຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ ອຸມ຺ມີລິເຕ ກາເລປິ, ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາປາຖໍ ຍາຕິ ເຈ ຍທິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຄ຺ຄຫເມວ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ.

໘໖໔. ປາທານໍ ໂຘວເນ ປປຎ຺ຈປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ. ເອກຕລິກາຕິ ເອກຕລມຕ຺ຕາ.

໘໖໕. ຕໍ ສໍຫາຣິມໍ ກສິຓມາທາຍ.

໘໖໖. ສມນ຺ນາຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສຸມເນນ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ, ມນສິກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕກ຺ກາຫຏນ຺ຕິ ວິຕກ຺ເກນ ອາຫຏໍ ຜຸສິຕໍ ກເຣ ກເຣຍ຺ຍ.

໘໖໘. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ.

໘໗໑-໔. ອິມສ຺ສາຕິ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕສ຺ສ. ປຸຣິມສ຺ສາຕິ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕສ຺ສ. ໂກ ປນ ອຍໍ ວິເສໂສ? ຖວິກາ ນີຫຣິຕໍ ອາທາສມຓ຺ຑລໍ ມຊ຺ຊິຕໍ ວິຍ. ໂຕຍເທ ກາຬເມເຆ ເສຕພລາກາ ວິຍ. ຕທາ ຕໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປທາເລຕ຺ວາວ ນິຄ຺ຄຕໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໂຕ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ. ສຓ຺ຐານວນ຺ຕຎ຺ຈ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຎ຺ຈ ນ ຈ ອຸປຏ຺ຐາກາຣມຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຎຊນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍ ຊາຕໍ.

໘໗໗-໘. ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ສມາຘິໂນ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ. ນີວຣຓປ຺ປຫາເນນ ສມາຘິໂນ ປຏິລາຠກ຺ຂເຓ ປນ ອງ຺ຄານໍ ວິຕກ຺ກາທີນໍ ປາຕຸຠາເວນ ອິຕິ ທ຺ວີຫິ ອາກາເຣຫິ.

໘໗໙. ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມາຘີນນ຺ຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘີນໍ.

໘໘໒. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຍຄພ຺ໂຠວ ຣຕນໍ ວິຍ ອສ຺ສ ອເນນ ສຸທຸລ຺ລຠໍ.

໘໘໔. ອຍນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິສນ຺ຖາໂຣ.

໘໙໑-໒. ສມຕໍ ວີຣິຍສ຺ເສວາຕິ ວີຣິຍສມຠາວໍ. ລຍໍ ລີນຠາວໍ ອີສກມ຺ປິ ຍນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມານສໍ ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ.

໘໙໕-໙. ຠວງ຺ຄໍ ປນ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊ ອຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເທວ ປຖວີກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ໂຍຄິໂນ ມໂນທ຺ວາຣມ຺ຫິ ຊາຍຕິ. ຕໂຕຕິ ອາວຊ຺ຊນໂຕ ຕຕ຺ເຣວາຣມ຺ມເຓ ຕສ຺ມິໍ ປຖວີກສິຓສງ຺ຂາເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຊວນານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ຊາຍນ຺ເຕ. ອວສາເນ ເອກໍ ຊວນມານສໍ ຣູປາວຈຣິກໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຣູປາວຈຣິເກ ວິຕກ຺ກາທໂຍ ອງ຺ຄາ. ອຎ຺ເຎຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ເຎຫິ ວິຕກ຺ກາທີຫິ ພລວຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອປ຺ປນາຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕານິ ອປ຺ປນາເຈຕໂສ ປຣິກມ຺ໂມປຈາຣໂຕ ປຣິກມ຺ມຠາວໂຕ ປຣິກມ຺ມານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ, ອຸປຈາຣຠາວໂຕ ອຸປຈາຣານີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ຕານິ ຊວນານິ ອປ຺ປນາຍານຸໂລມຕ຺ຕາ ອນຸໂລມານິ ເອວ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ອນຸໂລມເກສຸ ຍໍ ສພ຺ພນ຺ຕິມໍ ຊວນໍ, ຕໍ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໙໐໑. ໂຄຕ຺ຣຠຸ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ນາມ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ.

໙໐໔-໕. ປຸຣິເມຫິ ຊວເນຫິ ຍໍ ອາເສວນໍ, ຕໍ ພລວປຈ຺ຈຍໍ ລທ຺ຘາ ລຠິຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐໍ ຊວນໍ, ສຕ຺ຕມໍ ວາ ຊວນໍ ອປ຺ເປຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ປວຸຈ຺ຈຕິ, ເອຕ຺ຖ ວາເທ ໂຄທຕ຺ໂຕ ນາມ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ ອາຈຣິໂຍ ອາຫ. ຉິນ຺ນຕເຏ ມຸຂໍ ຍສ຺ສ ຉິນ຺ນຕຏມຸໂຂ.

໙໐໘. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ເຫຕຸ ຍສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸກໍ.

໙໑໑-໒. ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ນານາວິສເຍ ປລຸທ຺ຘສ຺ສ. ເຈຕໂສ ເອກສ຺ມິໍ ວິສເຍ ສມາຘາເນນ ສມາຘິ.

໙໑໕. ສຍຎ຺ຈ ອຕິສນ຺ຕໂຕ ສຸຂໍ ອວູປສນ຺ຕສຠາວສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈທ຺ວຍສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙໑໗. ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນີວຣຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈງ຺ຄສໍຍຸຕນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກາທີຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ.

໙໒໐-໑. ເວປຸລ຺ລນ຺ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ວິປຸລຠາວໍ. ຕຎ຺ຈ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຈາຣໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໒໘-໓໑. ປມາທໂຍຄິໂນຕິ ປມາທວເສນ ໂຍຄິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກາມສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນກ຺ກາຣາ ມນສິກາຣາ ເຈ ຈຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຕໍ ຌານໍ ຫານຠາຄິຍໍ ໂຫຕິ. ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐເຕ ຕສ຺ມິໍ, ສນ຺ຕາ ຕທນຸຘມ຺ມຕາ ຕສ຺ມິໍ ປຐມຊ຺ຌາເນ ຕທນຸຘມ຺ມຕາ ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ອນຸຣູປາ ສຕິ ນິກນ຺ຕິ ສນ຺ຕາ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐເຕ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ຌານໍ ມນ຺ທສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຐິຕິຠາຄິຍໍ ໂຫຕິ, ຐິຕິໍ ຠຊຕິ. ວິເສສຠາຄິຍໍ ໂຫຕິ, ວິເສສໍ ທຸຕິຍາທິຠາວນໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພິທາສໍຍຸຕາ ສຎ຺ຎາ, ມນກ຺ກາຣາຕິ ນິພ຺ພິທາວິປສ຺ສນາສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາມນກ຺ກາຣາ. ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາຄິຍໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄຠາຄິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໓໓. ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ອາສນ຺ນາກຸສລາຣໂຍ ອາສນ຺ນາກຸສລາຣິກາ ຍສ຺ມາ ຕກ຺ກຈາຣານໍ ຖູລຕ຺ຕາ ຈ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ອງ຺ຄທຸພ຺ພລາ.

໙໓໕. ນິກນ຺ຕິນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫໍ. ປຣິຍາທາຍາຕິ ໂສສາເປຕ຺ວາ.

໙໓໖. ວິຘິນາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕວິຘິນາ. ສຕສ຺ສາຕິ ສຕິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ.

໙໓໘. ນິມິຕ຺ຕໍ ຕຸ ຕເທວ ຈາຕິ ຕເມວ ປຐມນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ອິຕິ ເອວໍ ມນສາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ.

໙໔໓. ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ສທ຺ຘາ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ.

໙໔໔. ທຸວງ຺ຄຫີນນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຫີນໍ.

໙໔໘. ປີຕິ ນາມ ເຈຕໂສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປິລາປນໍ ອຸປ຺ປິລາປິຕຕ຺ຕໍ ຍໂຕ ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ.

໙໖໑-໒. ອາສນ຺ນປີຕິໂທສາຕິ ປີຕິເຍວ ໂທສາ. ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ຍເທວ ຍໍ ເອວ ສຸຂໍ ອິຕິ ເອວໍ ສຸຂໍ ເຈຕໂສ ອາໂຠໂຄ ມນສິກາໂຣ. ເອວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ ສຸຂສ຺ສ ຖູລຕ຺ຕາ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ອງ຺ຄທຸພ຺ພລາ ໂຫຕິ.

໙໗໔-໕. ສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອາເສວນໍ ປນ ນ ໂຫຕິ ຍສ຺ມາ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອາເສວນໍ ປນ ນ ໂຫຕິ, ຍສ຺ມາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ສມຸທີຣິຕໍ.

໙໗໖. ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ທ຺ວິຘາ ທ຺ວີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ຐິຕໍ.

໙໗໙. ອຍໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາໂຣ ສຸມຘຸຣວຣຕຣວຈໂນ ກໍ ນຸ ຊນໍ ເນວ ຣຎ຺ຊຍຕິ, ອຕິນິສິຕວິສໂທ ພຸທ຺ຘິປ຺ປຈາໂຣ ຍສ຺ສ ໂສ ອຕິນິສິຕວິສທພຸທ຺ຘິປ຺ປຈາໂຣ, ໂສ ເຕນ ຊເນນ ເວທນີໂຍ ຊານິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ຣູປາວຈຣສມາຘິຠາວນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຸທ຺ທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໕. ປນ຺ນຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ອຣູປາວຈຣສມາຘິຠາວນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໘໒-໓. ຣູເປ ໂຂ ວິຊ຺ຊມານສ຺ມິນ຺ຕິ ຣູປກາເຍ ວິຊ຺ຊມາເນ ທຓ຺ຑາທານາທໂຍ ທຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓາທໂຍ. ອິຕິ ຣູເປ ຣູປກາເຍ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ.

໙໘໔. ສູກຣາຠິຫໂຕວ ສາຕິ ສູກຣໍ ອນຸພນ຺ຘິໂຕ ສາ ສຸນໂຂ ວິຍ.

໙໘໕. ວສີຕິ ໂຍຄີ.

໙໘໘-໙໙໐. ຜຸຏ຺ໂຐກາສຎ຺ຈ ເຕນ ຕນ຺ຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຜຸຏ຺ຐໍ ຕໂມກາສໍ ‘‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’’ອິຕິ ຈ ມນສາ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ. ອິຕິ ວຈນໍ ວຸຈ຺ຈເຕ, ອຍມຎ຺ໂຎ ນໂຍ, ‘‘ອາກາໂສ’’ ອິຕິ ມນສາ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ກສິຓໍ ນ ສໍເວລ຺ເລຕິ.

໙໙໘. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານເມວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ.

໑໐໐໔. ອາກາສຜຸຏວິຎ຺ຎາເຓຕິ ຜຸຏເມວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຜຸຏວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ອາກາສາຣມ຺ມເຓ ຜຸຏວິຎ຺ຎາເຓ.

໑໐໐໕-໖. ອຍໍ ອາກາໂສ ອນນ຺ໂຕ ອິຕິ ເອວໍ ຕໍ ອາກາສເມວ ຜຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ອິຕິ ວຈນໍ ວຸຈ຺ຈເຕ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນນ຺ຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອນນ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມນກ຺ກາຣວເສນ ອປິ ອນນ຺ຕໍ ປຣິທີປິຕໍ.

໑໐໑໐. ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຠາໂວ ຕສ຺ສ ເອວ ປຐມາຣຸປ຺ປສ຺ສ ສຸຎ຺ຎໂຕ ສຸຎ຺ຎຠາວໂຕ.

໑໐໑໓. ສຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ຠິຍ຺ໂຍ ພລວາ ສຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໑໐໑໕. ອຠາວເກ ນຕ຺ຖິຠາເວ.

໑໐໑໗-໘. ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຈກ຺ຂຸນາຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນາ ອາກາເຣນ ປຣິກມ຺ມວເສນ ມນກ຺ກາເຣ. ຕສ຺ສາປຄມມຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປສ຺ສ ອປຄມມຕ຺ຕຎ຺ຈ.

໑໐໒໙. ຍາ ນາມ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ອຠາວມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຄຈຣໍ ກຕ຺ວາ ຐສ຺ສຕິ, ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ວຕ ເອກນ຺ເຕນ ອໂຫ ສນ຺ຕາຕິ ປທິສ຺ສຕິ.

໑໐໓໓. ຍາຍ ສຎ຺ຎາຍ ເນວສຎ຺ຎີ, ນາສຎ຺ຎີ ຈ ໂຫຕິ, ເກວລໍ ເອກນ຺ເຕນ ອຖ ໂຂ ສາ ສຎ຺ຎາ ເອທິສີ ນ ໂຫຕິ.

໑໐໓໕-໗. ປຏຸສຎ຺ຎາຍ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ເນວ ກຣຓໂຕ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ‘‘ເນວສຎ຺ຎາ’’ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖອາຣຸປ຺ປໂຕ ສມ຺ຠວາ ປວຕ຺ຕາ ເຕໂຊຘາຕຸ ສຸໂຂທເກ ທຫນກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຍຖາ, ສາ ສງ຺ຂາຣຘມ຺ມານໍ ອວເສສຕ຺ຕາ.

໑໐໔໐. ປາສາທຕລຎ຺ຈ ສາຏິກາ ຈ.

໑໐໔໑. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ຣູປາຣູປຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິວິຘານໍ ສາຣຕຣໍ ຊານາຕິ, ໂສ ຣູປາຣູປຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິປຸເຣກ຺ໂຂ ເສກ຺ໂຂ ຠວໍ ກາມຠວໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຣູປາຣູປໍ ຍາຕິ ປາປຸຓາຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ອຣູປາວຈຣສມາຘິຠາວນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປນ຺ນຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໖. ໂສຬສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ອຠິຎ຺ຎານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໔໕. ສຕາຕິ ສຕິສມ຺ປນ຺ເນນ. ອນຸໂຍຄນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ.

໑໐໔໗. ໂຍຄາວຈຣຠິກ຺ຂຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ອສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມາຘິຠາວນາ ນິຏ຺ຐໍ ປຣິໂຍສານໍ ຄຕາ ສິຍາ.

໑໐໕໐. ທນ຺ເຕຕິ ທນ຺ເຕ ຐິເຕ. ອຈເລຕິ ອຈເລ ຐິເຕ.

໑໐໕໒-໔. ອຠິຎ຺ຎາຍ ປາທກໍ ກາຣຓໍ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ໂຍຄີ ສຕໍ ວາປິ ສຫສ຺ສໍ ວາປິ ຍທິ ສເຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ສຕໍ ໂຫມິ, ສຕໍ ໂຫມິ’’ ອິຕິ ເອວໍ ກາມາວຈຣປຣິກມ຺ມມານສໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປາທກໍ ກາຣຓຠູຕໍ ຌານໍ ປຸນາຘິຏ຺ຐາຕິ ປຸນ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຸນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສຫາຘິຏ຺ຐາເນນ ເຈຕສາ ອຘິຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ໂສ ໂຍຄີ ສຕໍ ໂຫຕິ. ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ.

໑໐໖໗-໘. ເອໂສ ອຘິຄຕາຠິຎ຺ໂຎ ໂຍຄີ ປາທກາຣມ຺ມເຓນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ອາຣມ຺ມເຓນ ຜຸຏ຺ເຐ ໂອກາເສ ຄເຕ ປວຕ຺ເຕ ປນ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ. ທິພ຺ພໂສຕຎາຓໍ.

໑໐໖໙. ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍຕິ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ເຈໂຕປຣິຍໍ, ຕເມວ ມານສໍ ເຈໂຕປຣິຍມານສໍ.

໑໐໗໐. ຫທຍໍ ປນ ນິສ຺ສາຍາຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕມານໂລຫິຕໍ, ຫທຍໂກເສ ປວຕ຺ຕໍ ຣຸຫິຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໗໕. ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຣູປາຣູເປສຸ ຣູປຠວາຣູປຠເວສຸ ສຕ຺ຕານໍ ມານສຎ຺ຈ. ກິໍ ຠູຕໍ? ສຣາຄາທິປ຺ປເຠທກໍ ມານສໍ ສພ຺ພໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຊານາຕິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ.

໑໐໗໗-໘໒. ນິສຊ຺ຊາ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມາຕິ ສພ຺ເພສໍ ອິຣິຍາປຖານໍ ປຈ຺ຉາ ຊາຕາ ນິສຊ຺ຊາ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ຕໂຕ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໂຕ ນິສຊ຺ຊາໂຕ ປຠຸຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຉິມນິສຊ຺ຊໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປຏິໂລມກ຺ກມາ ປຏິໂລມກ຺ກເມນ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອສ຺ມິໍ ຠເວ ຍາວ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ສນ຺ຘິ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ຕາວ ຕຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກຕໍ ກິຣິຍໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປຸຣິມສ຺ມິໍ ຠເວປິ ຈຸຕິກ຺ຂເຓປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ນາມຣູປຎ຺ຈ ສາຘຸກໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ນາມຣູເປ ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ເພ ຍທາ ຕເທວ ຕເມວ ນາມຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ມໂນທ຺ວາເຣ ມນກ຺ກາໂຣ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ.

໑໐໘໖-໙໖. ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ຌານໍ ອຠິນີຫາຣກ຺ຂມໍ ກຕ຺ວາ ອິເມສຸ ຕີສຸ ກສິເຓສຸ ກຕປຸຎ຺ເຎຫິ. ຕສ຺ມາ ຕມິຕຣໍ ວາປີຕິ ອາໂລກກສິຓໍ ວາ ອິຕຣໍ ວາປິ ກສິຓທ຺ວຍໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍເຍວ ຐຕ຺ວາ ຕໍ ອາໂລກກສິຓໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ອປ຺ປນໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ນ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ສເຈ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕໍ ອາໂລກກສິຓໍ ປາທກຊ຺ຌານນິສ຺ສິຕໍ ປາທກຊ຺ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ວຑ຺ຒິຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄຘໍ ຣູປໍ ເຕນ ໂຍຄິນາ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ຠເວ ຠເວຍ຺ຍ. ຕໍ ຣູປໍ ປສ຺ສໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ວາໂຣ ອຕິກ຺ກມຕິ, ຕາວເທ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ອາໂລໂກປິ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ອາໂລໂກປິ ຂິປ຺ປໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອາໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ຣູປຄຕໍ ຣູປໍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ທິວສມ຺ປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ປສ຺ສໂຕ ຣູປທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ.

໑໑໐໐-໑. ຕໍຈິຕ຺ຕສໍຍຸຕນ຺ຕິ ເຕນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ, ຍຖາກມ຺ມູປຄສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ຈ ປຣິກມ຺ມໍ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ.

໑໑໐໓. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ອິມໍ ປນ ຄນ຺ຖໍ ສຸຓາຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ກໂຣຕິ ຈ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອເນນ ຕເຣນ ອິມິນາ ຄນ຺ເຖນ ຕຣິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມມຫຓ຺ຓວປາຣໍ ຍາຕິ ປາປຸຓາຕິ, ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ອຠິຎ຺ຎານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຬສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໗. ສຕ຺ຕຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ອຠິຎ຺ຎາຣມ຺ມຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໑໐໔. ອນາຄຕໍສຎາຓຎ຺ຈາຕິ ນ ອາຄໂຕ ອນາຄໂຕ, ນ ຕາວ ສມ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອນາຄເຕ ອໍສາ ໂກຏ຺ຐາສາ ເຕສໍ ຎາຓໍ ອນາຄຕໍສຎາຓໍ. ຍໍ ຍໍ ກມ຺ມໍ ຍຖາກມ຺ມໍ, ຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ຊານາຕີຕິ ຍຖາກມ຺ມຸປຄໍ, ວິປາກເຈຕນາຊານນກຎາຓໍ.

໑໑໐໗-໙. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ. ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ຕໍ ກາຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕເມວ ກາຍຈິຕ຺ຕເຈຕສິກວເສນ ມຫຄ຺ຄເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ສມາໂຣເປຕິ ຎາຓໍ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ, ຕໂຕ ກາຍາຣມ຺ມຓໂຕ ກາຍສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກາມາວຈຣຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ຎາຓໍ ສິຍາ.

໑໑໑໐-໓. ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ, ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຍທາ ຠເວ ໂຍ ໂຍຄີ ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຍທາ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສ ໂຍຄີ ຕທາ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ຣູປກາເຍ ສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ກາຍວເສນ ກາເຍ ອາໂຣເປຕິ, ຕທາ ຌານາຣມ຺ມຓໂຕ ຕໍ ຎາຓໍ ມຫຄ຺ຄຕໂຄຈຣໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ຎາຓໍ ຍທາ ອນາຄຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມຊາຕໍ, ອຕີຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມຊາຕໍ ວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ຕໍ ຎາຓໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓກາເລ ອນາຄຕໂຄຈຣໍ ໂຫຕິ. ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄມເນ ປນ ສຕິ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈໂຣ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ອິຕິ ວິນິທ຺ທິເສ.

໑໑໑໔. ກາຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ຈິຕ຺ເຕ ອາໂຣເປຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍສ຺ສ ວເສນ ກາເຍ ອາໂຣເປຕິ, ອິຕິ ປຣິຓາມນກາລສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຎາຓໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ສິຍາ. ສມ຺ປວຕ຺ຕຕິ ສຕ຺ຕສູຕິ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອຕີຕອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ສມ຺ປວຕ຺ຕຕິ.

໑໑໒໐. ຊານເນ ມຊ຺ຌິມານນ຺ຕິ ມຫຄ຺ຄຕານໍ ຊານເນ.

໑໑໒໒. ເອຕສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕາ ປຣິຍາເຍນ ເອວ ມຕາ ຎາຕາ.

໑໑໒໖-໗. ຕຕ຺ຖ ຕິກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຓາທິກໍ.

ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຓາທິກໍ ຕິກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຂຓາທິກໍ ຂຓາເຍວ ຕໍ ຂຓາວຍວໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ເອກຈິຕ຺ຕທ຺ວິຈິຕ຺ຕວີຖິວາຣປຣິຍາປນ຺ນໍ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໓໑-໒. ເຍນ ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ເມ ອາວຊ຺ຊຕິ, ເຍນ ເຈຕສາ ຊານາຕິ, ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາວຊ຺ຊນຊວນຈິຕ຺ຕານໍ ສຫຏ຺ຐານສ຺ສ ອຠາວາ ຕໍ ‘‘ຂຓາທິກຕ຺ຕຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ‘‘ເອກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕເມເກນ, ອວສ຺ສໍ ປນ ວິຊ຺ຌຕິ’’ອິຕິ ປຣິໂຍສານໍ ວຈນໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອາວຊ຺ຊນຊວນານໍ ນານາຣມ຺ມຓຠາວໍ ປຕ຺ຕິໂຕ ອາປຊ຺ຊນໂຕ ຈ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອນິຏ຺ເຐ ປນ ຐາເນ ເຕສໍ ອາວຊ຺ຊນຊວນານໍ ເອກາຣມ຺ມຓຠາເວ ອນິຈ຺ຉິເຕ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ອາວຊ຺ຊນປຣິກມ຺ມຊວນານໍ ກສິຓາທິກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ໂຄຕ຺ຣຠຸໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓຊວນານໍ ເອກາຣມ຺ມຓຕາ ອນິຈ຺ຉຕາ.

໑໑໓໔-໔໑. ‘‘ເອກພ຺ຠວປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ເຎນ ປຣິຍາເຍນ ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ອທ຺ຘາຂ຺ຍໍ ອທ຺ຘານາມ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຊວນວາຣໂຕ ທີເປຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ວຈນໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຍທາ ອິທ຺ຘິມາ ໂຍຄີ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎາຕຸໍ ອາວຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນມໂນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຂຓວ຺ຫຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ເຕສຸ ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຈຕ຺ຕາຣິ, ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ເອເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊວນານໍ ຍໍ ປຈ຺ຉິມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕມຸທີຣິຕໍ. ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕໂຕ ເສສານິ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕານິ. ເອເຕສໍ ກາມາວຈເຣ ອິທ຺ຘິຊວນານໍ ຕເທວ ຈ ປຣຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພານິ ຕານິ ຊວນານິ ເອກາຣມ຺ມຓຕໍ ຍນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຊວນານໍ ນານາຣມ຺ມຓຕາ ອທ຺ຘາວສາ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໂຕ ເຕສໍ ຊວນານໍ ເອກາຣມ຺ມຓຠາເວປິ ອິທ຺ຘິມານສເມວ ຈ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ. ອິຕຣານິ ກາມາວຈຣານິ ປນ ຈິຕ຺ຕານິ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຕຸ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ຕຖາ ອິຕຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ.

໑໑໖໑. ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສາຕິ ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ອນາຄຕໍ ຘມ຺ມໍ ອໂຄຈຣໍ, ໂຄຈຣໍ ນ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໖໙. ວິວິຘຕ຺ຖານິ ວຓ຺ຓປທານິ ຍສ຺ມິໍ ໂສ ວິວິຘຕ຺ຖວຓ຺ຓປໂທ, ຕໍ ມຘຸຣຕ຺ຖມຕິນີຫຣໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ໂສຕຸຊນສ຺ສ ຫທຍໍ ປີຕິກຣໍ ສເຈຕໂນ ໂກ ນາມ ມນຸໂຊ ນ ສຸເຓຍ຺ຍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ອຠິຎ຺ຎາຣມ຺ມຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໘. ອຏ຺ຐາຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໑໗໕. ຍາ ສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕໍວ, ສຎ຺ຎາ ນີລາທິໂຕ ປນາຕິ ສາ ສຎ຺ຎາ ນີລາທິວເສນ ສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕໍວ ກໂຣຕິ. ລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວຘນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓປຏິພຸຊ຺ຌນໍ.

໑໑໗໗. ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ສກ຺ກໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕ ມຄ຺ຄໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

໑໑໗໘-໙. ສພ຺ເພສໍ ປນ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວປຏິເວຘນໍ ອວິປຣີຕວເສນ ປຏິພຸຊ຺ຌນໍ ປຎ຺ຎາຍ ລກ຺ຂຓໍ.

໑໑໘໐. ສມາຘິ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ເອຕາຍາຕິ ສມາຘາສນ຺ນກາຣຓາ.

໑໑໘໑. ລກ຺ຂເຓເນກຘາຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມໍ ປຏິພຸຊ຺ຌນລກ຺ຂເຓນ ປຎ຺ຎາວ ເອກຘາ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໑໘໓. ຠູຣິປຎ຺ເຎນາຕິ ຠູເຕ ອຕ຺ເຖ ອວິປຣີເຕ ອຕ຺ເຖ ຣມຕີຕິ ຠູຣິ, ຠູຣິ ປຎ຺ຎາ ເອຕສ຺ສາຕິ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ, ເຕນ.

໑໑໘໖-໙໑. ຕີສຸ ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ ຈ ຎາເຓສຸ ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ ຊາເຕສຸ ຎາເຓສຸ ຈ ຎາຓໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ຜລໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ. ຠາສິຕຕ຺ໂຖຕິ ປາຬິຍາ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖສຎ຺ຎິຕາ ອຕ຺ຖນາມກາ. ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເຫຕູຕິ ຊນນໂກ ປຈ຺ຈໂຍ. ຠາສິຕນ຺ຕິ ປາຬິ. ຘມ຺ມສຎ຺ຎິຕາຕິ ຘມ຺ມນາມກາ. ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ອວິປຣີຕໂວຫາໂຣ. ປຣິຍຕ຺ຕີຕິ ສິກ຺ຂນໍ. ສວນາຘິຄເມຫິ ປຸພ຺ພໂຍເຄນ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕນາຍ.

໑໑໙໒. ຠູມິຠູເຕສູຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ຠູມິຠູເຕສຸ.

໑໑໙໔. ຊນນາທິໂຕຕິ ຊາຕິອາທິໂຕ ຠີເຕນ ປຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

໑໒໐໓. ເອກາສີຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕວຊ຺ຊິເຕນ ວິປສ຺ສນາຠູມິຠູເຕນ ເອກາສີຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕນ.

໑໒໐໘. ສຕ຺ຕສມ຺ໂມຫຆາຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ສຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ໂມຫສ຺ສ ວິນາສິຕຕ຺ຖໍ.

໑໒໑໑. ນິຣີຫກນ຺ຕິ ອີຫວິຣຫິຕໍ ພ຺ຍາປາຣວິຣຫິຕໍ, ທາຣຸຣຊ຺ຊຸສມາໂຍເຄ.

໑໒໑໕. ອຸໂຠ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍກາຣຓາ.

໑໒໒໕. ອນ຺ຕທ຺ວຍນ຺ຕິ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄທ຺ວຍໍ. ຠາວເຍຕິ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິໍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐາຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໙. ເອກູນວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒໓໑. ອິຈ຺ເຈວມາທິພາຕ຺ຕິໍສໂກຏ຺ຐາສານໍ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ຕາວ ໂຍຄີ ມນສາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໒໓໓. ເຫຕ຺ວງ຺ກຸຣສ຺ສ ພີຊໍ ຕຸ ພີຊໍ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ເຫຕຸຊນກໍ, ປຖວາທໂຍ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ.

໑໒໓໔. ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຕິ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫຸປາທານກມ຺ມາຫາຣາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ.

໑໒໓໕. ກມ຺ມໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊນໂກ ປິຕາ ວິຍ ນາມຣູປສ຺ສ ຊນກໍ.

໑໒໓໘. ປຈ຺ຈຍາຕິ ປຈ຺ຈເຍນ.

໑໒໔໐. ຍາ ສາຕິ ຍາ ສາ ກງ຺ຂາ. ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສ.

໑໒໔໑. ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອນວເສສາວ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ສາ ກງ຺ຂາ ປຫິຍ຺ຍຕິ ນາສີຍເຕ.

໑໒໔໓. ອຕ຺ຖສາຘິກາຕິ ກຸສລປກ຺ເຂ ທານາທິອຕ຺ຖສາຘິກາ, ອກຸສລປກ຺ເຂ ປາຓາຕິປາຕາທິອຕ຺ຖສາຘິກາ.

ຕໍ ວິປາກນ຺ຕິ ອຸປຆາຕກກມ຺ມສ຺ສ ຕໍ ວິປາກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເອໂກ ໂຍຄີ ກມ຺ມວິປາກວເສນ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ.

໑໒໔໖. ເຫຕຸຜລສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘວເສນາຕິ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ອິທໍ ນາມຣູປໍ ເກວລໍ ເອກນ຺ເຕນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອິຕິ ສມ຺ມາ ອວິປຣີຕາກາເຣນ ສໍ ອນຸປສ຺ສຕິ.

໑໒໔໗. ປາກປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປາກປຏິເວທກໍ ນ ປສ຺ສຕິ ນ ຊານິຍເຕ.

໑໒໕໐-໑. ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນາມ ນ ທິສ຺ສຕິ, ອຸປປນ຺ນໍ ທິສ຺ສຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອນຎ຺ຎາຍ ອຊານິຕ຺ວາ ອສຍໍວສີ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວານ ສສ຺ສຕອຸຈ຺ເຉທທສ຺ສິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິໂຣຘິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

໑໒໕໔. ອຸໂຠຕິ ອຸໂຠ ກມ຺ມວິປາກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໂຕ ສຸຎ຺ຎາ. ນ ຈ ກມ຺ມໍ ວິນາ ຜລນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ວິນາ ຜລໍ ນ ຈ ໂຫຕິ.

໑໒໕໕. ສມ຺ຠາເຣຫີຕິ ສູຣິຍາທິສມ຺ຠາເຣຫິ.

໑໒໕໗. ສຸຎ຺ຎໍ ຕໍ ນາມຣູປຘມ຺ມໍ.

໑໒໕໘. ເຫຕຸສມ຺ຠາຣປຈ຺ຈຍາຕິ ເຫຕຸນາ ຈ ສມ຺ຠາຣປຈ຺ຈເຍຫິ ຈ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກູນວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໐. ວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒໖໔. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ນາມຣູປຘມ຺ມສ຺ສ.

໑໒໖໖-໘. ອຸປ຺ປຊ຺ຊໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນາມຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ຣາສິໂຕ ນິຈຍໂຕ ອາຄມນຎ຺ຈ ນຕ຺ຖິ. ທິສາຄມນນ຺ຕິ ທິສາຍ ຄມນໍ. ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ນາມຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິຈໂຍຕິ ຈ ນຕ຺ຖິ.

໑໒໗໐-໑. ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ. ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ. ກມ຺ມສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ກມ຺ມນິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ. ອາຫາຣນິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ. ຘມ຺ເມຕິ ສງ຺ຂາຣຘມ຺ເມ.

໑໒໘໐. ສມ຺ປຕ຺ຕປຏິເວຘສ຺ສາຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕໂລກຸຕ຺ຕຣສງ຺ຂາຕມຄ຺ຄຜລສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນາທິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ວິປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສ, ວິຣຸທ຺ຘວເສນ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ວາ.

໑໒໘໖. ກາຍຈິຕ຺ຕານີຕິ ກາຍາຕິ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣາ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ.

໑໒໙໐. ຍໂຕ ຍໂຕ ປຈ຺ຈຍາທິໂຕ. ຍໍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ວິຊານຕໍ ວິຊານນ຺ຕານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ເຕຫິ ລຠິຕພ຺ພໍ ອມຕໍ, ອມຕໍ ວິຍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ວາ.

໑໒໙໓. ອປ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ຕນິ ມຄ຺ຄຜລສ຺ມິໍ ອປ຺ປຕ຺ເຕ. ປຕ຺ຕສຎ຺ຎີຕິ ມຄ຺ຄຜເລ ອຫໍ ປຕ຺ໂຕ ອສ຺ມິ ອິຕິ ສຎ຺ຎິໂຕ ໂຫຕິ.

໑໒໙໗. ສາຣເວທິໂນຕິ ສາຣຊານນສີລາ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນໍ. ອິທໍ ຎາຓໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນໍ ນາມ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໑. ເອກວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒໙໙. ອຸປລ຺ເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ສຸວິສທໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

໑໓໐໒. ສຈ຺ຈານຸໂລມຎາຓນ຺ຕິ ອຍເມວ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໓໐໖. ອຍໍ ສິຂາປຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ເອວ ສຈ຺ຈານຸໂລມຎາຓໍ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໓໐໙. ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ຂາຣຸ-ເປກ຺ຂາຄຕນເຍນາຕິ ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາເຕນ ຎາເຓນ ກຕນເຍນ.

໑໓໑໔-໖. ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ, ອຸທ຺ຘຎ຺ຈ ອນຸໂລມໂຕຕິ ອຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຕມານານໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ອນຸໂລມໂຕ, ອິທໍ ອນຸໂລມຎາຓໍ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ປຣິໂຍສານໍ ນາມ ຠາສິຕໍ ມເຫສິນາ ກຖິຕໍ. ສຈ຺ຈານຸໂລມຎາຓໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ໂຄຕ຺ຣຠຸປຣິໂຍສານໍ.

໑໓໑໘. ຕຕ຺ຖາຕິ ວິປສ຺ສນາຍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໒. ທ຺ວາວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໓໑໙-໒໒. ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ຫິຕໍ ອາວຊ຺ຊນິຍໍ, ຕໍ ຐານໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອາວຊ຺ຊນິຍຐານໍ, ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນິຍຐານຕ຺ຕາ. ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນໍ ກຸທາຈນໍ ນ ຈ ຠຊຕິ, ຕເຖວ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ກຸທາຈນໍ ນ ຠຊເຕວ. ອຸຠິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອນ຺ຕຣາ ເອກໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ໂວຫາເຣ ນິຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂວຫາຣິກໍ, ນ ໂວຫາຣິກໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ. ວິປສ຺ສນາຍ ໂສຕສ຺ມິໍ ວິປສ຺ສນາຍ ໂສເຕ ປຕິຕຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ນາມ ໂວຫຣິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ນິພ຺ພານໂຕ.

໑໓໒໕. ສູຣໍ ຕິກ຺ຂໍ ວິປສ຺ສນນ຺ຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

໑໓໒໖-໙. ວິສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ສງ຺ຂາເຣຫິ ວິຄຕໍ. ປຐມາວຊ຺ຊນຎ຺ເຈວາຕິ ປຐມາວຊ຺ຊນໍ ວິຍ. ປຐມາໂຠຄຕາປິ ຈາຕິ ປຐມມນສິກາຣາ ວິຍ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາທີຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ. ຕສ຺ສາຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ. ສິຂາປຕ຺ຕາຍ ຕາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ມຸທ຺ຘມ຺ຫິ ມຕ຺ຖເກ. ອນາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນິວຕ຺ຕໍ.

໑໓໓໐-໓. ເອເກນ ອາວຊ຺ຊເນນ ເອກິສ຺ສາເຍວ ວີຖິຍາ. ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸເຈຕສນ຺ຕິ ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕານໍ ນານາຣມ຺ມຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕໍ ອນາວຊ຺ຊນມ຺ປິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ. ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ວິຍາຕິ ‘‘ອຫໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕເມວາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຫິ’’ ອິຕິ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຎ຺ຎິຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ. ກທາຈິປິ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ມຄ຺ໂຄ ເອສ ເອໂສ ມຄ຺ໂຄ ປຸພ຺ເພ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ໂພ.

໑໓໓໖. ອຸຊ຺ຌຕີຕິ ຉິນ຺ທຕິ.

໑໓໓໘. ອເນເກສໍ ອານິສໍສານໍ ທາຍເກນ ອາທິມຄ຺ເຄນ ສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ປຐມມຄ຺ຄຎາຓໍ.

໑໓໔໑. ເອກສ຺ສາເສວນໍ ນຕ຺ຖິ ເອກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອນຸໂລມກາ. ເຕຫີຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທຫິ ອາເສວນປຈ຺ຈຍໍ ລທ຺ຘາ ລຠິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ໂຫຕິ.

໑໓໔໕-໗. ມຄ຺ຄເປກ຺ຂນເຫຕຸ ຍສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນມນໂສ, ຕໍ ມຄ຺ຄເປກ຺ຂນເຫຕຸກໍ. ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ເຕ ນິຣຸທ຺ເຘ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຎ຺ຎິຕານິ ສຕ຺ຕ ຊວນານິ ປຏິປາຏິຍາ ຊາຍນ຺ເຕ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ ເອກູນວີສຕິ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໓໕໑. ຕໂຕ ຕທາ ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ໂອຕຣຕິ. ທຸຕິຍມຄ຺ຄຎາຓໍ.

໑໓໖໑. ມູລຆາຕນ຺ຕິ ມູລຆາຕນໍ. ຕຕິຍມຄ຺ຄຎາຓໍ.

໑໓໖໓. ອນາວຕ຺ຕິສຠາວໂຕຕິ ອນິວຕ຺ຕໂຕ. ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາຓໍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ວາວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໓. ເຕວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ກິເລສປຫານນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໓໗໕. ອິຘ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ປນາຘິກາເຣ ກາຣຓູປຈາເຣນ ລາຠາທິກາຣຓສ຺ສ ໂວຫາເຣນ, ລາໂຠ ອາທິ ວຕ຺ຖຸ ຍສ຺ສ ອນຸນຍສ຺ສາຕິ ລາຠາທິວຕ຺ຖຸໂກ, ຕສ຺ສ.

ສຸຂຸມາຕິ ກາມຣາຄປຏິຆາ ສຸຂຸມາ.

໑໓໗໖. ເຍນ ເຍນ ປຐມມຄ຺ຄາທິຎາເຓນ ໂຍ ໂຍ ສໍໂຍຊນາທິໂກ ປຫາຕພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມ ຆາຕໍ ວິນາສໍ ຍາຕິ, ໂສ ໂສ ຘມ຺ໂມ ເຕນ ເຕນ ອເສເສນ ຎາເຓນ ເອວໍ ສາຘຸ ມຍາ ສນ຺ທສ຺ສິໂຕ.

໑໓໘໓. ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນາຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊານເນນ. ທຸກ຺ຂໍ ອຠິສເມຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ.

໑໓໙໔. ໂຍ ໂຍຄີ ອິມໍ ວິທິຕ຺ວາ ຫິຕຠາວນໍ ວນໍ ວເນຕພ຺ພໍ ວິທິຕ຺ວາ ຊານິຕ຺ວາ ເວ ເອກນ຺ເຕນ ສຸຂສໍຫິຕໍ ຫິຕໍ ອຸເປຕິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕມໍ ອນຸຕ຺ຕມໍ ຫີນໍ ວິຘູຍ ວິນາເສຕ຺ວາ ອວິຄ຺ຄຫກມ຺ປທໍ ປທໍ ອວິຄ຺ຄຫກໍ ສຣີຣຣຫິຕໍ ປທໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ຎາຕພ຺ພໍ ປທໍ ນິພ຺ພານໍ ອຸເປຕິ ປາປຸຓາຕິ ຈ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ກິເລສປຫານນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຕວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໔. ຈຕຸວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໓໙໕. ຣູປໍ ຣູປສ຺ສາຕິ ຣູປໍ ຣູປສ຺ສ. ອຣູປສ຺ສ ນາມສ຺ສ.

໑໓໙໖. ມິສ຺ສກສ຺ສາຕິ ນາມຣູປມິສ຺ສກສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໓໙໗. ຕິປຎ຺ຈ ຈາຕິ ປນ຺ນຣສ ຈ.

໑໓໙໙. ເອໂກຕິ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ. ທ຺ເວກາລິໂກຕິ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລວເສນ ທ຺ວີສຸ ກາເລສຸ ນິຍຸຕ຺ໂຕ. ທສ຺ສິໂຕຕິ ຠຄວຕາ ເທສິໂຕ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາຍ

ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ນິຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໔໐໑. ສຸມຕິມຕິວິຈາຣໂພຘໂນຕິ ສຸມຕີນໍ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ຎານໍ ກວີນໍ ມຕິຍາ ວິຈາຣສ຺ສ ໂພຘໂນ. ວິມຕິວິໂມຫວິນາສໂນຕິ ວິມຕີນໍ ພາລານໍ ວິໂມຫສ຺ສ ວິນາສໂນ. ກຸມຕິມຕິມຫາຕໂມນາໂສຕິ ກຸມຕີນໍ ພາລານໍ ມຫາຕມສນ຺ນິຠາຍ ມຕິຍາ ນາສໂກ. ປຏຸມຕິຠາສກໂຣຕິ ປຏູນໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາຍ ໂອຠາສກໂຣ.

໑໔໐໒. ສຸມຕິນາມໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອສມານໂຕ ອສທິສາຍ ປູຊາຍ ມມ ອາຍາຈິໂຕ ຍໂຕ ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ, ຕໂຕ ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ອຍໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາໂຣ. ປທາໂຕ ປທາຕິ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ. ຫິຕວິຠາວນາ ຠາວນາຕິ ຫິຕປ຺ປກາສນາຍ ຠາວນາຍ ມຍາ ຣຈິໂຕ. ອຖ ວາ ອຫໍ ສຸມຕິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ອສມານໂຕ ມານໂຕ ອາຍາຈິໂຕ ຍໂຕ ຍສ຺ມາ, ຕໂຕ ຕສ຺ມາ.

໑໔໐໕. ຕິວິຘາ ພ຺ຍປ຺ປຖານຎ຺ຫິ ຄຕິໂຍຕິ ພ຺ຍປ຺ປຖານໍ ວຈນານໍ ອຕ຺ຖຄນ຺ຖຍຸຕ຺ຕິວເສນ ຕິວິຘາ ຄຕິໂຍ.

໑໔໐໖. ນິກາຍນ຺ຕຣລທ຺ຘີຫີຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ນິກາເຍ ລທ຺ຘີຫິ. ວາຈນາມຄ຺ຄນິສ຺ສິໂຕຕິ ວຈນປ຺ປພນ຺ຘນິສ຺ສິໂຕ.

໑໔໑໐. ອສໍກິຓ຺ຓກຸລາກຸເລຕິ ອສມ຺ມິສ຺ສກຸເລຫິ ອາກິຓ຺ເຓ. ສຸປສນ຺ນສິໂຕທເກຕິ ມຘຸຣສີໂຕທເກ.

໑໔໑໑. ສງ຺ກເຏຕິ ສມ຺ພາເຘ.

໑໔໑໒. ເກລາສສິຂຣາກາຣປາສາທປຏິມຓ຺ຑິເຕຕິ ຣຊຕປພ຺ພຕມຕ຺ຖກນິເຠຫິ ປາສາເທຫິ ອລງ຺ກເຕ.

໑໔໑໓. ວິວິຘາກາຣຈາຣຸປາກາຣໂຄປຸເຣຕິ ວິວິຘສຓ຺ຐານມນຸຎ຺ຎປາກາຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ.

໑໔໑໔. ສລ຺ເລຂາຕິ ສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິ. ສາຂລ຺ເຍຕິ ສຂິລຠາເວ. ສຕາຕິ ສຕິສມ຺ປນ຺ເນນ.

໑໔໑໕. ວສ຺ສວລາຫກາ ເທວາຕິ ວສ຺ສວລາຫກຠູຕາ ເທວາ ອມຣາ.

ນິຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣປຸຣາຓຏີກາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣ-ອຠິນວຏີກາ

(ປຐໂມ ຠາໂຄ)

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

(ກ) ວິສຸທ຺ຘກຣຸຓາຎາຓໍ, ພຸທ຺ຘໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘປູຊິຕໍ;

ຘມ຺ມໍ ສທ຺ຘມ຺ມສມ຺ຠູຕໍ, ວນ຺ເທ ສໍຆໍ ນິຣງ຺ຄຓໍ.

(ຂ) ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ມຫາເຖຣໍ, ປຣິຍຕ຺ຕິວິສາຣທໍ;

ນມາມິ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິໍ ເມ, ຄຸຣຸໍ ຄາຣວຠາຊນໍ.

(ຄ) ວນ຺ທນ຺ເຕນ ມຍາ ເອວໍ,

ຍາ ລທ຺ຘາ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປທາ;

ຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ,

ອນ຺ຕຣາເຍ ອເສສໂຕ.

(ຆ) ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ເຖຣານໍ ຖິຣສີລິນໍ;

ວໍສາລງ຺ກາຣຠູເຕນ, ຠູຕານຸຄ຺ຄຫກາຣິນາ.

(ງ) ເຖເຣນ ພຸທ຺ຘທຕ຺ເຕນ, ຣຈິຕໍ ຍໍ ມໂນຣມໍ;

ປິຏເກ ອຠິຘມ຺ມສ຺ມິໍ, ໂອຕາຣຸປາຍຠາວໂຕ.

(ຈ) ອຠິຘມ຺ມາວຕາໂຣຕິ, ລທ຺ຘນາເມນ ວິສ຺ສຸຕໍ;

ນານານິປຸຓຄມ຺ຠີຣນຍໍ ປກຣຓຸຕ຺ຕມໍ.

(ຉ) ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ຕສ຺ສ, ອາຣຠິສ຺ສໍ ຍຖາພລໍ;

ປາໂມຊ຺ຊຊນນຕ຺ຖາຍ, ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂຸນນ຺ຕິ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາວຓ຺ຓນາ

໑. ປຣມນິປຸຓວິຈິຕ຺ຕນຍສມນ຺ນາຄຕໍ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນວິຄ຺ຄາຫຓສມຕ຺ຖໍ ສຸວິມລວິປຸລປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍຊນນໍ ປກຣຓມິທມາຣຠນ຺ໂຕຍມາຈຣິໂຍ ປຐມໍ ຕາວ ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາມກຣເຓນ ອນ຺ຕຣາຍນິວາຣຓຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎາປາຏວຎ຺ຈ ປຕ຺ເຖຕິ. ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາໂມ ຫິ ອຕ຺ຖໂຕ ປຓາມກິຣິຍາຠິນິປ຺ຜາທິກາ ກຸສລເຈຕນາ. ສາ ຈ ວນ຺ທເນຍ຺ຍວນ຺ທການໍ ເຂຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍສມ຺ປທາຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍຠູຕາ ຍຖາລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອນຸພລປ຺ປທານວເສນ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕວິປາກສນ຺ຕຕິຍາ ອນ຺ຕຣາຍກຣານິ ອຸປປີຬກອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມານິ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ຕນ຺ນິທານານໍ ຍຖາຘິປ຺ເປຕສິທ຺ຘິວິພນ຺ຘການໍ ໂຣຄາທິອນ຺ຕຣາຍານມປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ສາເຘຕິ, ຣາຄາທິມລວິກ຺ຂາລເນນ ຈ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຍຖາຘິປ຺ເປຕສິທ຺ຘິສມ຺ປາທກໍ ຕິກ຺ຂວິສທຠາວມາວຫຕິ. ກິຎ຺ຈິ ອາຈິຓ຺ຓເມຕໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ, ຍທິທໍ ຄນ຺ຖສມາຣມ຺ເຠ ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາມກຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ສປ຺ປຸຣິສາຈາຣານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ອາທິມ຺ຫິ ຣຕນຕ຺ຕຍວນ຺ທນາ ອາຣທ຺ຘາຕິ ເອວມາທິນາ ອຎ຺ຎານິປິ ພຫູນິ ປໂຍຊນານິ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ຕານິ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ພຫຸຘາ ວິຕ຺ຖາຣິຕານີຕິ ຕໍ ປປຎ຺ຈປຣິສ຺ສມໍ ຐເປຕ຺ວາ ຍຖານຸປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຕາວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ຕຖາຄຕມູລກຕ຺ຕາ ເສສຣຕນານໍ ປຐມໍ ຕາວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຖມນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຓາມມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນນ຺ຕກຣຸຓາປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທິ. ໂຖມນາປຸພ຺ພງ຺ຄເມນ ຫິ ປຓາເມນ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓາຕິສຍໂຍໂຄ, ຕໂຕ ຈສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣວນ຺ທນີຍຠາໂວ, ເຕນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວນ຺ທນາຍ ເຂຕ຺ຕງ຺ຄຕຠາໂວ, ເຂຕ຺ຕງ຺ຄຕາຍ ຈ ວນ຺ທນາຍ ຍຖາຘິປ຺ເປຕນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸຠາໂວ ຈ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ປຸພ຺ພກາລກິຣິຍານິທ຺ເທໂສ. ຕສ຺ສ ປນ ໂອສານຄາຖາຍໍ ‘‘ປວກ຺ຂາມີ’’ຕິ ອິມິນາ ອປຣກາລກິຣິຍາວຈເນນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ວນ຺ທນກິຣິຍາຍ ກມ຺ມນິທ຺ເທໂສ. ‘‘ອນນ຺ຕກຣຸຓາປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ປນ ຕພ຺ພິເສສນໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຣຕີຕິ ກຣຸຓາ, ປຣທຸກ຺ຂໍ ວິກ຺ຂິປຕິ ອປເນຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຣີຍຕິ ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ປສາຣີຍຕີຕິ ວາ ກຣຸຓາ. ອຖ ວາ ກໂຣຕີຕິ ກຣຸຓາ, ປຣທຸກ຺ເຂ ສຕິ ສາຘູນໍ ກມ຺ປນໍ ຫທຍເຂທໍ ຊນຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຓາຕີຕິ ວາ ກຣຸຓາ, ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລກຣຓໂຕ ຫິໍສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎາ, ຍຖາສຠາວໍ ປກາເຣຫິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຣຸຓາ ຈ ປຎ຺ຎາ ຈ ກຣຸຓາປຎ຺ຎາ, ນຕ຺ຖິ ເອຕາສໍ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕາ, ອນນ຺ຕາ ກຣຸຓາປຎ຺ຎາ ເອຕສ຺ສາຕິ ອນນ຺ຕກຣຸຓາປຎ຺ໂຎ, ຕໍ ອນນ຺ຕກຣຸຓາປຎ຺ຎໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປ຺ປາທວຍນ຺ຕຕາວເສນ ເຈວ ສນ຺ຕຕິປຣິໂຍສານວເສນ ຈ ສຕິປິ ຠຄວໂຕ ກຣຸຓາປຎ຺ຎານໍ ສປຣິຍນ຺ຕຠາເວ ອນນ຺ຕາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອນນ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂາປນຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓາ ມຫາກຣຸຓາ ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ອວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສພ຺ເພສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ນິຣວເສເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຖາ ສພ຺ພຘມ຺ມສຠາວໂພຘນສມຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຎາປິ ສກລເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ ອນວເສສໂຕ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ອນນ຺ຕາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ຕກຣຸຓາຎາຓວນ຺ຕຕາຍ ອນນ຺ຕກຣຸຓາປຎ຺ໂຎ ຠຄວາ. ກຣຸຓາປຎ຺ຎາຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ກຣຸຓາຄ຺ຄຫເຓນ ໂລກິເຍສຸ ມຫຄ຺ຄຕຠາວປ຺ປຕ຺ຕາສາຘາຣຓຄຸຓທີປນໂຕ ສກລໂລກິຍຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ, ປຎ຺ຎາຄ຺ຄຫເຓນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານມຄ຺ຄຎາຓທີປນໂຕ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາຕິ.

ອປິຈ ສພ຺ພພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ ກຣຸຓາ ອາທິ, ປຎ຺ຎາ ປຣິໂຍສານໍ. ມຫາກຣຸຓາສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ຫິ ຠຄວາ ສໍສາຣປງ຺ກໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ສມຸທ຺ຘຣຓຕ຺ຖາຍ ກຕາຠິນີຫາໂຣ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິຍາ ອຘິຄເມນ ສກລພຸທ຺ຘຄຸເຓ ປຏິລຠິ. ອິຕິ ສກລພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ ຕນ຺ນິທານຠາວໂຕ ກຣຸຓາ ສພ຺ພພຸທ຺ຘຄຸຓານມາທິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານສ຺ສ ປນ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ປຏິລຠນໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິກຣຓີຍາຠາວໂຕ ປຎ຺ຎາ ປຣິໂຍສານໍ. ອາທິປຣິໂຍສານທສ຺ສເນນ ຈ ສກລພຸທ຺ຘຄຸຓາ ນຍໂຕ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ນຍຄ຺ຄາໂຫ ເອວ ຫິ ສພ຺ພພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ ທສ຺ສນຸປາໂຍ, ອິຕຣຖາ ຕາທິສສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສ຺ສປິ ວຈນປຖາຕີຕໍ ຕຖາຄຕຄຸຓໍ ອນຸປທໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ໂກ ນາມ ປຣິໂຍສານມາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຕິ.

ເອວໍ ກຣຸຓາປຎ຺ຎາມຸເຂນ ສງ຺ເຂປໂຕ ສກລພຸທ຺ຘຄຸເຓຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຖເມຕ຺ວາປິ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຄຸຓສໍກິຕ຺ຕເນ ອຕິຕ຺ຕາຠາເວນ ເຈວ ປເຣສຎ຺ຈ ປສາທພາຫຸລ຺ລຊນນຕ຺ຖໍ ຕທນ຺ໂຕຄເຘປິ ວິສິຏ຺ຐຄຸເຓ ປຘານຠາເວນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຖາຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕຖາຄຕ’’ນ຺ຕິ ຕຖາ ອາຄຕຕາທີຫິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຕຖາຄຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໒; ພຸ. ວໍ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒ ນິທານກຖາ; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໗໐) –

‘‘ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ຠຄວາ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສພ຺ພໂລກຫິຕາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ນາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອາຄຕາ, ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ມນຸສ຺ສຕ຺ຕາທິອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ເຍນ ອຠິນີຫາເຣນ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອາຄຕາ, ເຕເນວ ຈ ອຠິນີຫາເຣນ ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ, ຍຖາ ຈ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມຫາປຣິຈ຺ຈາຄາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຍຖາ ຈ ເຕ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣູເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕຕິ ເອວໍ ຕາວ ຕຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຕຖາຄໂຕ. (໑)

‘‘ກຖໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສມ຺ປຕິຊາຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຕາ, ຍຖາ ວາ ເຕ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄຫິ ຕໍ ຕໍ ອກຸສລປກ຺ຂໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຄຕາ, ຕຖາ ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ຄໂຕ, ເອວໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. (໒)

‘‘ກຖໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍສ຺ມາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ຍໍ ສຠາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ, ຕຎ຺ເຈສ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕ ຍາຖາວໂຕ ອຘິຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ ຄມນຕ຺ຖານໍ ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວທນ຺ຕິ ‘ເຍ ຄຕິອຕ຺ຖາ, ເຕ ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາ. ເຍ ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາ, ເຕ ຄຕິອຕ຺ຖາ’ຕິ. (໓)

‘‘ກຖໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍສ຺ມາ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕ’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ‘ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ’ຕິອາທິວຈນໂຕ ຈ ຕຖຘມ຺ມສງ຺ຂາເຕ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ຍາຖາວໂຕ ອາຄໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ. (໔)

‘‘ກຖໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຍສ຺ມາ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຉທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ອວິປຣີຕເມວ ປສ຺ສຕິ ຊານາຕິ, ຎຕ຺ວາ ຈ ປເນວໍ ‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປາຍຕນໍ, ຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍາ’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໖໑໖ ອາທໂຍ) ຕຖເມສ ອວິປຣີຕໍ ວິຠຊຕິ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ປສ຺ສຕິ ຊານາຕິ, ຕໍ ວາ ອາຄມຍຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ຕຖາຄໂຕຕິ ເອວໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. (໕)

‘‘ກຖໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຍສ຺ມາ ເອສ ອຠິສມ຺ໂພຘິໂຕ ຍາວ ປຣິນິພ຺ພານາ ຣາຄມທາທິນິມ຺ມຖນວເສນ ເອກສທິສເມວ ຘມ຺ມໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖໍ ຄທຕິ, ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ອາຄໂທວຈນເມຕສ຺ສາຕິ ວາ ທ-ກາຣສ຺ສ ຕ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. (໖)

‘‘ກຖໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວາ ຫິ ‘ຍຖາ ວາທີ ຕຖາ ກາຣີ’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓; ຈູຬນິ. ໂປສາລມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໓) ວຈນໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວາຈາຍ ອນຸຣູປເມວ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ວາຈາ, ຕຖາ ກາໂຍປິ ຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ສາຕິ ຕຖາຄໂຕຕິ ເອວໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. (໗)

‘‘ກຖໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ? ຍສ຺ມາ ປເນສ ອນຸປມາຍ ສກລໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓສມ຺ປທາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສເທວກໍ ໂລກໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ເຣວໍ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ – ອຄໂທ ວິຍາຕິ ອຄໂທ, ເທສນາວິລາໂສ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ. ເຕນ ເຫສ ມຫານຸຠາໂວ ຠິສກ຺ໂກ ວິຍ ທິພ຺ພາຄເທນ ສປ຺ເປ ສພ຺ພປຣປ຺ປວາທິໂນ, ສເທວກຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຠິຠວຕິ. ອິຕິ ສພ຺ພໂລກາຠິຠວເນ ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ອຄໂທ ເອຕສ຺ສາຕິ ທ-ກາຣສ຺ສ ຕ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ທີຆາຄມສໍວຓ຺ຓນາທີສຸ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອາຫ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ຍເຖວ ໂລກມ຺ຫິ ວິປສ຺ສິອາທໂຍ,

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ມຸນໂຍ ອິຘາຄຕາ;

ຕຖາ ອຍໍ ສກ຺ຍມຸນີປິ ອາຄໂຕ,

ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຕນ ຈກ຺ຂຸມາ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໒; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໗໐; ພຸ. ວໍ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒ ນິທານກຖາ);

‘‘ປຫາຍ ກາມາທິມເລ ຍຖາ ຄຕາ,

ສມາຘິຎາເຓຫິ ວິປສ຺ສິອາທໂຍ;

ມເຫສິໂນ ສກ຺ຍມຸນີ ຊຸຕິນ຺ຘໂຣ,

ຕຖາ ຄໂຕ ເຕນ ຕຖາຄໂຕ ມໂຕ.

‘‘ຕຖຎ຺ຈ ຘາຕ຺ວາຍຕນາທິລກ຺ຂຓໍ,

ສຠາວສາມຎ຺ຎວິຠາຄເຠທໂຕ;

ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ຊິໂນຍມາຄໂຕ,

ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ສກ຺ຍປຸງ຺ຄໂວ.

‘‘ຕຖານິ ສຈ຺ຈານິ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ,

ຕຖາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ສພ຺ພໂສ;

ອນຎ຺ຎເຎຍ຺ເຍນ ຍໂຕ ວິຠາວິຕາ,

ຍາຖາວໂຕ ເຕນ ຊິໂນ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ອນນ຺ຕເຠທາສຸປິ ໂລກຘາຕຸສຸ,

ຊິນສ຺ສ ຣູປາຍຕນາທິໂຄຈເຣ;

ວິຈິຕ຺ຕເຠເທ ຕຖເມວ ທສ຺ສນໍ,

ຕຖາຄໂຕ ເຕນ ສມນ຺ຕໂລຈໂນ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ຘມ຺ມໍ ຕຖເມວ ຠາສຕິ,

ກໂຣຕິ ວາຈາຍນຸໂລມມຕ຺ຕໂນ;

ຄຸເຓຫິ ໂລກໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍິຣີຍຕິ,

ຕຖາຄໂຕ ເຕນປິ ໂລກນາຍໂກ’’ຕິ. (ອິຕິວຸ. ອຏ຺ຐ. ໓໘; ທີ. ນິ. ຏີ. ໑.໗);

ເກນຈິ ຄຸເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວິສິຏ຺ຐສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໂຣຕິ ອນຸຕ຺ຕໂຣ. ຠຄວໂຕ ຫິ ອວີຈິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຠວຄ຺ຄໍ ຕິຣິຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ນ ໂກຈິ ເກນຈິ ຄຸເຓນ ສມສໂມປິ ອຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ປນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ. ຍຖາຫ –

‘‘ຣູເປ ສີເລ ສມາຘິມ຺ຫິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອສາທິໂສ;

ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມສໂມ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ’’ຕິ.

ວິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ຕີຫິ ວນ຺ທນາຫິ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາທິວເສນ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ. ກາຍວຈີມໂນທ຺ວາຣວເສນ ຫິ ຕິສ຺ໂສ ວນ຺ທນາ. ຍຖາຫ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວນ຺ທນາ ກາເຍນ ວນ຺ທຕິ, ວຈສາ ວນ຺ທຕິ, ມນສາ ວນ຺ທຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາທິຄຸຓາຣມ຺ມຓາ ກາມາວຈຣກຸສລກິຣິຍານມຎ຺ຎຕຣາ ເຈຕນາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກາຍວນ຺ທນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາເຍວ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວຈີທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວຈີວນ຺ທນາຕິ, ອຸຠຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ປນ ອສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເກວລໍ ມໂນທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມໂນວນ຺ທນາຕິ. ສິຣສາຕິ ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄນ ກຣຓຠູເຕນ. ອພຸຊ຺ຌິ, ໂພເຘຕີຕິ ວາ ພຸທ຺ໂຘ. ອຍຎ຺ຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ສຍມ຺ປິ ອພຸຊ຺ຌິ, ປເຣປິ ໂພເຘຕິ, ຕສ຺ມາ ພຸຊ຺ຌນໂພຘນຏ຺ເຐນ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ພຸຊ຺ຌິຕາ ສຈ຺ຈານີຕິ ພຸທ຺ໂຘ, ໂພເຘຕາ ປຊາຍາຕິ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑໙໒; ຈູຬນິ. ປາຣາຍນຕ຺ຖຸຕິຄາຖານິທ຺ເທສ ໙໗; ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໒). ອຖ ວາ ພຸຘ-ສທ຺ທສ຺ສ ຊາຄຣຓວິກສນຕ຺ເຖສຸປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອພຸຊ຺ຌິ ສວາສນສມ຺ໂມຫນິທ຺ທາຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວິຄໂຕ, ພຸທ຺ຘິຍາ ວິກສິຕວາຕິ ວາ ພຸທ຺ໂຘ. ຠຄວາ ຫິ ວຕ຺ຖຸສຠາວທສ຺ສນວິພນ຺ຘິກາຍ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕາຍ ນິທ຺ທາຍ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາເຓນ ສຫ ວາສນາຍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຕໂຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວິຄໂຕ. ປຣມຣຸຈິຣສິຣິໂສຠຄ຺ຄສມາຄເມນ ວິກສິຕມິວ ປທຸມໍ ອປຣິມິຕຄຸຓຄຓາລງ຺ກຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສມາຄເມນ ວິກສິໂຕ ວິກາສມນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຊາຄຣຓວິກສນຕ຺ຖວເສນປິ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ທ຺ວີຫິ ອາກາເຣຫິ ຠຄວໂຕ ໂຖມນາ ກຕາ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕຫິຕສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ, ປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິໂຕ ຈ. ຕາສຸ ອຕ຺ຕຫິຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ອນາວຣຓຎາຓາຘິຄໂມ ສວາສນສກລສໍກິເລສານມຈ຺ຈນ຺ຕປ຺ປຫານໍ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານາຘິຄໂມ ຈ, ປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິ ປນ ອາສຍປ຺ປໂຍຄວເສນ ທຸວິຘໍ ປຣຫິຕສມີຫນໍ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອຠາຊເນສຸ ເທວທຕ຺ຕາທີສຸ ວິໂຣຘິສຕ຺ເຕສຸປິ ນິຈ຺ຈໍ ຫິຕຊ຺ຌາສຍຕາ ອປຣິປາກຄຕິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກກາລາຄມນຎ຺ຈ ອາສໂຍ ນາມ. ຕທຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ປນ ລາຠສກ຺ກາຣາທິນິຣເປກ຺ຂຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຍານຕ຺ຕຍມຸເຂນ ສພ຺ພທຸກ຺ຂນິຍ຺ຍານິກຘມ຺ມເທສນາ ປໂຍໂຄ ນາມ. ທຸວິຘາສຸ ປເນຕາສຸ ປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕີສຸ, ຕິວິຘາສຸ ຈ ອຕ຺ຕຫິຕສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ອນນ຺ຕກຣຸຓາ-ວຈເນນ, ຕຖາ ອາຄຕຏ຺ເຐນ ຈ ຕຖາຄຕ-ສທ຺ເທນ ອາສຍວເສນ ປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ, ໂພຘນຏ຺ເຐນ ພຸທ຺ຘ-ສທ຺ເທນ, ຕຖທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈ ຕຖາຄຕຏ຺ເຐນ ຈ ຕຖາຄຕສທ຺ເທນ ປໂຍຄວເສນ, ອນນ຺ຕປຎ຺ຎາ-ວຈເນນ, ຎາຓຄຕິທີປເກນ ຕຖາຄຕ-ສທ຺ເທນ, ພຸຊ຺ຌນຊາຄຣຓວິກສນຏ຺ເຐນ ຈ ພຸທ຺ຘ-ສທ຺ເທນ ຕິວິຘາປິ ອຕ຺ຕຫິຕສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕຣວຈເນນ ຈ ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ປກາສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປິຈ ເຫຕຸຜລສຕ຺ຕູປກາຣສມ຺ປທາວເສນ ຕີຫາກາເຣຫິປິ ຠຄວໂຕ ໂຖມນາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຕໍວເສນເປຕ຺ຖ ໂຖມນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸສມ຺ປທາ ນາມ ມຫາກຣຸຓາສມາໂຍໂຄ, ໂພຘິສມ຺ຠາຣສມ຺ຠຣຓຎ຺ຈ ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາ ສກລພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ. ຜລສມ຺ປທາ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ຎາຓສມ຺ປທາ, ປຫານສມ຺ປທາ, ອານຸຠາວສມ຺ປທາ, ຣູປກາຍສມ຺ປທາ ຈາຕິ. ຕາສຸ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ມຄ຺ຄຎາຓປທຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ຕມ຺ມູລການິ ຈ ທສພລາທິຎາຓານິ ຎາຓສມ຺ປທາ ນາມ. ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຠາວນາຍ ສພ຺ພກິເລສານໍ ສຫ ວາສນາຫິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕາປາທນໍ ປຫານສມ຺ປທາ. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍາປຣິມິຕານໍ ສພ຺ພໂລກຫິຕານໍ ນິປ຺ຜາທເນ, ສເທວກໂລກາຠິຠວເນ ຈ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ອານຸຠາວສມ຺ປທາ. ສກລໂລກນຍນາຠິເສກຠູຕາ ປນ ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິມຓ຺ຑິຕາ ອຕ຺ຕຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິ ຣູປກາຍສມ຺ປທາ ນາມ. ສຕ຺ຕູປກາໂຣ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມາສຸ ປນ ອນນ຺ຕກຣຸຓາ-ວຈເນນ, ຕຖາ ອາຄຕຏ຺ເຐນ ຈ ຕຖາຄຕ-ສທ຺ເທນ ເຫຕຸສມ຺ປທາ ທສ຺ສິຕາ. ຜລສມ຺ປທາສຸ ຎາຓສມ຺ປທາ ເຈວ ປຫານສມ຺ປທາ ຈ ອນນ຺ຕປຎ຺ຎາ-ວຈເນນ, ອຠິສມຍປຣິທີປເກນ ຕຖາຄຕສທ຺ເທນ, ພຸຊ຺ຌນຊາຄຣຓວິກສນຏ຺ເຐນ, ຈ ພຸທ຺ຘ-ສທ຺ເທນ ທສ຺ສິຕາ, ອານຸຠາວສມ຺ປທາປິ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄຕ-ສທ຺ເທນ, ອນຸຕ຺ຕຣ-ວຈເນນ ຈ ວິຠາວິຕາ, ຣູປກາຍສມ຺ປທາ ປນ ຣູປຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິທີປເກນ ອນຸຕ຺ຕຣ-ສທ຺ເທນ ທສ຺ສິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອວໍ ພຸທ຺ຘຣຕນສ຺ສ ໂຖມນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຓາມໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ເສສຣຕນານມ຺ປິ ປຓາມມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຘມ຺ມໍ ສາຘຸຄຓມ຺ປິ ຈາ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ໂຖມເນນ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທໂຍ ຘມ຺ມຄຸຓາ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທໂຍ ສງ຺ຆຄຸຓາ ຈ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຕປ຺ປຠວສ຺ສ ອນຎ຺ຎຖາຠາວໂຕຕິ ນ ເຕສໍ ວິສຸໍ ໂຖມນາ ກຕາ. ອຘິຄຕມຄ຺ເຄ ສຈ຺ຉິກຕນິໂຣເຘ ປຸຄ຺ຄເລ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມາເນ ຈ ອປາຍທຸກ຺ເຂສຸ ເຈວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ເຂສຸ ຈ ອປຕມາເນ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານໍ, ນິພ຺ພານສ຺ສ, ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ວເສນ ທສວິໂຘ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຉຕ຺ຕວິມາເນ –

‘‘ຣາຄວິຣາຄມເນຊມໂສກໍ,

ຘມ຺ມມສງ຺ຂຕມປ຺ປຏິກູລໍ;

ມຘຸຣມິມໍ ປຄຸຓໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ,

ຘມ຺ມມິມໍ ສຣຓຕ຺ຖມຸເປຫີ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໘໗);

ເອຕ຺ຖ ຫິ ກາມຣາຄາທິເຠໂທ ສພ຺ໂພປິ ຣາໂຄ ວິຣຊ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ‘‘ຣາຄວິຣາໂຄ’’ຕິ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ເອຊາສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ, ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານລກ຺ຂຓສ຺ສ ຈ ໂສກສ຺ສ ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ສພ຺ພໂສ ປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ ‘‘ອເນຊມໂສກ’’ນ຺ຕິ ຜລໍ ກຖິຕໍ. ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ອສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ມມສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິໂຣຘທີປນໂຕ ປນ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ສມ຺ປນ຺ນຕາຍ, ປກຏ຺ຐຄຸຓວິຠາວນໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຠຊິຕຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ອປ຺ປຏິກູລ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສພ຺ໂພປິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອຣິຍມຄ຺ຄນິພ຺ພານານິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວ ອປາຍາທິໂຕ ຘາຣຓໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຜລປຣິຍຕ຺ຕິໂຍ ປນ ປຣິຍາເຍນ. ຕຖາ ເຫຕ຺ຖ ຘາຣຓໍ ນາມ ອປາຍາທິນິພ຺ພຕ຺ຕກກິເລສວິທ຺ຘໍສນໍ. ອິຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ກິເລສສມຸຈ຺ເຉທກຕາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ອາລມ຺ພຓຠາເວນ ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖສິທ຺ຘິເຫຕຸຕາຍປິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ອິຕເຣສຸ ປນ ອຣິຍຜລສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສານໍ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘກິຈ຺ຈຕາຍ, ມຄ຺ຄານຸກູລປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ຕທຘິຄມເຫຕຸຕາຍາຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປຣິຍາຍໂຕວ ລພ຺ຠຕີຕິ.

ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕໍ ສາເຘນ຺ຕີຕິ ສາຘູ, ເຕສໍ ຄໂຓ ສມຸທາໂຍຕິ ສາຘຸຄໂຓ, ສາຘຸ ຈາຍໍ ຄໂຓ ຈາຕິ ວາ ສາຘຸຄໂຓ, ສາຘຸໂນ ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອາຍຕ຺ໂຕ ຄໂຓ ຕສ຺ສ ໂອຣສປຸຕ຺ຕຠາວໂຕຕິ ສາຘຸຄໂຓ. ໂສ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄີນໍ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ຜລສມງ຺ຄີນໍ ວເສນ ອຏ຺ຐວິໂຘ ອຣິຍສງ຺ໂຆ, ຕໍ ສາຘຸຄຓໍ. ປິຈາຕິ ນິປາຕສມຸທາໂຍ, ເອໂກ ວາ ນິປາໂຕ, ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ວນ຺ທນກິຣິຍາຍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ‘‘ຄໂຓ’’ຕິ ອິຘ ປກຣຓໂຕວ ອຣິຍຄຓປຸຄ຺ຄໂລວ ລພ຺ຠຕີຕິ ສາຘູຕິ ຠາວນປຸໍສກວເສນ ‘‘ວນ຺ທິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ສຫ ໂຍເຊນ຺ຕິ, ຕທາ ປນ ສາຘູຕິ ຠຍລາຠາທິວິຣເຫນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອາທຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒. ເອວໍ ປກຣຓາຣມ຺ເຠ ຍຖາຘິປ຺ເປຕໍ ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາມໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຕ຺ຖ ປາຏວຕ຺ຖາຍ ອິທໍ ປກຣຓໍ ປຏ຺ຐປີຍຕິ, ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ເທສກເທສປຏິຄ຺ຄາຫກສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ວິຠາເວຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລນາມາຍາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເທວຣາຊສ຺ສ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລນາມາຍ ສິລາຍ ວິມເລ ສີຕເລ ຕເລ ນິສິນ຺ໂນ ອຕຸລວິກ຺ກໂມ ເທວເທເວຫິ ປູຊິໂຕ ເທວເທໂວ ເທວປຸຣກ຺ຂໂຕ ເທວານໍ ເທວໂລກສ຺ມິໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສຣິກ຺ຂວຓ຺ຓຕາຍ ‘‘ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລ’’ນ຺ຕິ ນາມໍ ສມຎ຺ຎາ ເອຕິສ຺ສາຕິ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລນາມາ. ສາ ຫິ ສກ຺ກສ຺ສ ຕາທິສປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລຊຍສຸມນປຸປ຺ຜສມາເນນ ວຓ຺ເຓນ ສພ຺ພກາລໍ ວິໂຣຈຕິ, ປມາຓໂຕ ປນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນາຍາມາ, ປຎ຺ຎາສໂຍຊນວິຕ຺ຖາຣາ, ປນ຺ນຣສໂຍຊນຸພ຺ເພຘາ ຈ ໂຫຕິ. ສິລາຍາຕິ ອວຍວສມ຺ພນ຺ເຘ ສາມິວຈນໍ. ຕຸລາຍ ສມ຺ມິໂຕ ຕຸລ຺ໂຍ, ນ ຕຸລ຺ໂຍ ອຕຸລ຺ໂຍ, ອຕຸລ຺ໂຍ ວິກ຺ກໂມ ພລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຕຸລ຺ຍວິກ຺ກໂມ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ປຣມປາຣມິຕານຸຠາວສໍສິທ຺ເຘນ ຫຕ຺ຖິຄຓນາຍ ໂກຏິສຫສ຺ສຫຕ຺ຖີນໍ, ປຸຣິສຄຓນາຍ ທສໂກຏິສຫສ຺ສປຸຣິສານໍ ພເລຫິ ສມປ຺ປມາເຓນ ກາຍພເລນ, ອປ຺ປມາເຓນ ຈ ຎາຓພເລນ ນ ກສ຺ສຈິ ເທວພ຺ຣຫ຺ມາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພລຕຸລນາຍ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ. ອຖ ວາ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ອຕຸລ຺ໂຍ ປຣກ຺ກມສງ຺ຂາໂຕ ອປຣິມາຓຄຸຓວິເສສາວເຫນ ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓນ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວາ ອຕຸລ຺ໂຍ ສມ຺ມປ຺ປຘານສງ຺ຂາໂຕ ວິກ຺ກໂມ ອິມສ຺ສາຕິ ອຕຸລ຺ຍວິກ຺ກໂມ. ‘‘ອຕຸລ຺ຍວິກ຺ກໂມ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຍ-ກາຣໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຕຸລວິກ຺ກໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ສມ຺ມິຕຕ຺ເຖ ອ-ກາຣປຈ຺ຈຍສ຺ສາປິ ສມ຺ຠວໂຕ ອຕຸໂລ ວິກ຺ກໂມ ອສ຺ສາຕິ ‘‘ອຕຸລວິກ຺ກໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ເທວາ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາທີຫິ ກີຬນ຺ຕິ, ເຕສຸ ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ວິຊຍສມຕ຺ຖຕາໂຍເຄນ ພາຫິຣພ຺ຠນ຺ຕຣິເກ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ວິເຊຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິສ຺ສຣິຍຘນາທິສກ຺ກາຣທານຄ຺ຄຫຓໍ, ຕໍຕໍອຕ຺ຖານຸສາສນຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕາ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎຎາຓານຸຠາວປ຺ປຕ຺ຕາຍ ຊຸຕິຍາ ໂຊເຕນ຺ຕິ, ຍຖາຘິປ຺ເປຕຎ຺ຈ ວິສຍໍ ອປ຺ປຏິຆາເຕນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍຖິຈ຺ຉິຕນິປ຺ຜາທເນ ຈ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ເທວນີຍາ ຕໍຕໍພ຺ຍສນນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖິເກຫິ ‘‘ສຣຓໍ ປຣາຍຓ’’ນ຺ຕິ ຄມນີຍາ, ອຠິຕ຺ຖວນີຍາ ໂສຠາວິເສສໂຍເຄນ ກມນີຍາຕິ ວາ ເທວາ, ເຕ ຕິວິຘາ – ສມ຺ມຸຕິເທວາ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ວິສຸທ຺ຘິເທວາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຕິເທວາ ນາມ ມຫາສມ຺ມຕາທໂຍ ຂຕ຺ຕິຍາ. ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ນາມ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ອຸປາທາຍ ຕທຸຕ຺ຕຣິເທວາ. ວິສຸທ຺ຘິເທວາ ນາມ ຂີຓາສວາ. ອິຘ ປນ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ໂນ ຈ ໂຂ ເຕປິ ອວິເສເສນ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ຍາມາທິເກ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຕາວຕິໍສວາສິໂນວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕສໍ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ຣຎ຺ຊນໂຕ ຣາຊາ, ເທວານໍ ຣາຊາ ອິສ຺ສໂຣ ເທວຣາຊາ, ຕສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ, ‘‘ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ເທວໂລເກສຸ ນິສິນ຺ໂນ ຠຄວາ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທເສສີຕິ.

໓. ຍນ຺ຕິ ອນິຍມນິທ຺ເທໂສ, ຕສ຺ສ ປນ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ນິຍມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເທວານໍ ອຸຕ຺ຕໂມ ເທໂວ ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິ ອຘິກຕຣໍ ກີຬນາທິໂຍຄໂຕຕິ ເທວເທໂວ, ຠຄວາ. ໂສ ຫິ ນິຣຕິສຍາຍ ອຠິຎ຺ຎາກີຬາຍ ອຸຕ຺ຕເມຫິ ທິພ຺ພພ຺ຣຫ຺ມອຣິຍວິຫາເຣຫິ ສປຣສນ຺ຕານສິທ຺ຘາຍ ປຎ຺ຈວິຘມາຣວິຊຍິຈ຺ຉານິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕິສ຺ສຣິຍສຕ຺ຕຘນາທິສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທສກ຺ກາຣທານຄ຺ຄຫຓສງ຺ຂາເຕນ, ຍຖາປຣາຘຍຖານຸໂລມຍຖາຘມ຺ມານຸສາສນສງ຺ຂາເຕນ ຈ ໂວຫາຣາຕິສເຍນ ປຣມາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຣີຣປ຺ປຠາສງ຺ຂາຕາຍ ຊຸຕິຍາ ອນຸປມາຍ ຎາຓສຣີຣຄຕິຍາ ມາຣວິຊຍສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປຣຫິຕນິປ຺ຜາທເນສຸ ອປ຺ປຏິຫຕາຍ ສຕ຺ຕິຍາ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສເທວເກນ ວາ ໂລເກນ ‘‘ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ຄມນີຍໂຕ, ອຠິຕ຺ຖວນີຍໂຕ, ຠຕ຺ຕິວເສນ ກມນີຍໂຕ ຈ ສພ຺ເພ ເຕ ເທເວ ເຕຫິ ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຐິໂຕຕິ ສພ຺ພເທເວຫິ ປູຊນີຍຕໂຣ ເທໂວ, ວິສຸທ຺ຘິເທວຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓາລງ຺ກາຣສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ເທວານໍ ອຕິສເຍນ ເທໂວຕິ ເທວເທໂວ. ເທວານນ຺ຕິ ຕທາ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬາຘິວາສີນໍ ມາຕຸເທວປຸຕ຺ຕປ຺ປມຸຂານໍ ອຸປປຕ຺ຕິເທວານໍ. ວິສຸທ຺ຘິເທວານມ຺ເປຕ຺ຖ ຄຫຓນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ປນ ອຸປປຕ຺ຕິເທເວສ຺ເວວ ສງ຺ຄຫິຕາ ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕານໍ ຕຕ຺ຖ ອຠາວໂຕ. ເທວເທເວຫີຕິ ວິສຸທ຺ຘິເທເວຫິ. ວິສຸທ຺ຘິເທວາ ຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອິຕຣເທເວຫິ ສາຕິສຍໍ ກີຬນາທິໂຍຄໂຕ ອິຘ ‘‘ເທວເທວາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ເຕຫິ. ປູຊິໂຕຕິ ປູຊິຕພ຺ໂພ, ປູຊິຕຸໍ ອຣໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ວິສຸທ຺ຘິເທເວສຸປິ ຠຄວໂຕ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລຕໍ ທີເປຕິ. ເທເສສີຕິ ມຘຸຣກຣວີກສທ຺ທສທິສໍ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ປກາເສສິ. ເທວໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ. ສຠາວສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ໂມ, ກຸສລາທິເຠໂທ ອຠິຘມ຺ໂມ, ອິຘ ປນ ຕປ຺ປກາສກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ‘‘ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ປິຏກຸຕ຺ຕເມ’’ຕິ. ເທວປຸຣກ຺ຂໂຕຕິ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬວາສິທິພ຺ພພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ, ປຣິວາຣິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນນຸ ຈ ‘‘ເທວານ’’ນ຺ຕິ ວຈເນເນວ ເທວປຸຣກ຺ຂຕຠາໂວ ສິທ຺ໂຘຕິ ກິໍ ‘‘ເທວປຸຣກ຺ຂໂຕ’’ຕິ ວຈເນນ? ນາຍໍ ໂທໂສ. ຠຄວາ ຫິ ກທາຈິ ຈູຬປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ປຣມ຺ມຸເຂປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂອຠາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສມ຺ມຸເຂ ນິສິນ຺ນໍ ວິຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ກທາຈິປິ ປາຣາຍນິກພ຺ຣາຫ຺ມຓາທີນໍ ວິຍ ສມ຺ມຸເຂປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ປຣິວຸໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອິຘ ປນ ນ ຕຖາ, ເທເວຫິເຍວ ປຣິວຸໂຕ ເທວານໍ ເທເສຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເທວປຸຣກ຺ຂໂຕ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ.

໔. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ຄາຣວຊນນຕ຺ຖໍ ເຕນ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພປາຏວວິສຍໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທສກາທິສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ສຫ ວິຠາເວຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຖາຘິປ຺ເປຕປກຣຓາຣມ຺ຠປໂຍຊນາຠິຘານາຠິເຘຍ຺ຍໂສຕຸຊນສມຸສ຺ສາຫນກຣຓປ຺ປກາຣານິ ຈ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖາຫ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປາຏວຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ປກຣຓາຣມ຺ຠປໂຍຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຠິຘານາຠິເຘຍ຺ຍານິ. ‘‘ມຘຸຣ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ປກຣຓໍ ວິເສເສຕິ. ‘‘ສມາເສນາ’’ຕິ ຈ ອິມິນາ ໂສຕຸຊນສມຸສ຺ສາຫນກຣຓປ຺ປກາຣານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ຕຸຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ຕຖາ ຫິ ໂຍ ປໂຣ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ຕາ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຏຸໂນ ຠາໂວ ປາຏວໍ, ຕໍເຍວ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນຏ຺ເຐນາຕິ ປາຏວຕ຺ໂຖ, ຕທຕ຺ຖາຍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວິວິຘນຍຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖສ຺ສ ສຸຕມຍຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສໍສາເຣ ຠຍໍ ອິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠິນ຺ທນ຺ຕິ ວາ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມຕິ ຠິກ຺ຂູ, ເຕສໍ. ປິຏກຎ຺ຈ ຕໍ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈາຕິ ປິຏກຸຕ຺ຕມໍ, ຕສ຺ມິໍ ປິຏກຸຕ຺ຕເມ, ອຠິຘມ຺ມປິຏເກຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຎ຺ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິຠາຊນຕ຺ຖໂຕ ປິຏກໍ, ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ວິສິຏ຺ຐຠາວໂຕ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈາຕິ ປິຏກຸຕ຺ຕມໍ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຕ຺ຕິຠາຊນຕ຺ຖໂຕຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ເຈວ ຠາຊນຕ຺ເຖນ ຈ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ປຣິຍຕ຺ຕິ ປິຏກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸທາລປິຏກ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໒໘; ອ. ນິ. ໓.໗໐) ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠາຊນມ຺ປິ. ຕສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ປຣິຍຕ຺ຕິ, ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖານມາຘາຣຓຕ຺ເຖນ ຠາຊນຎ຺ຈາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຠາຊນຕ຺ຖໂຕ ປິຏກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວາຫຸ –

‘‘ປິຏກໍ ປິຏກຕ຺ຖວິທູ,

ປຣິຍຕ຺ຕິພ຺ຠາຊນຕ຺ຖໂຕ ອາຫຸ;

ເຕນ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ,

ຕໂຍປິ ວິນຍາທໂຍ ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກຖາ; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກຖາ; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ);

ວິສິຏ຺ຐຠາໂວ ປນສ຺ສ ໂລກໂວຫາຣມຕິກ຺ກມ຺ມ ຍຖາສຠາວວເສນ ເທສນໂຕ, ວິສິຏ຺ຐຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘວິຠາວນໂຕ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິກໍ ໂລກໂວຫາຣມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘‘ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຍຖາຘມ຺ມວເສເນວ ພາຫຸລ຺ລເທສນາ ປວຕ຺ຕາ, ນ ອິຕເຣສຸ ວິຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂວຫາຣວເສນ, ຍໂຕ ອິທໍ ຍຖາຘມ຺ມສາສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສພ຺ພສງ຺ຂຕຘມ຺ມວິສິຏ຺ໂຐ ເຈຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິເສສໂຕ ວິຠາວິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ປິຏການໍ ພຸທ຺ຘວຈນຠາເວປິ ຍຖາສຠາວານຕິກ຺ກມເທສນາທິໂຕ ອິທເມວ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ວິສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອປິຈ ຘມ຺ມາຕິເຣກຘມ຺ມວິເສສຠາວໂຕ ຈສ຺ສ ວິສິຏ຺ຐຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຠິຘມ຺ເມ ຫິ ນິປ຺ປເທສໂຕ ຂນ຺ຘາຍຕນາທິຘມ຺ມານໍ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຕຣທ຺ວຍໂຕ ອຕິເຣກຕຣາ, ວິສິຏ຺ຐາ ຈ ປາຬິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕິເຣກສ຺ສ, ວິສິຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ປາຬິຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ອິທເມວ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ຕວິສິຏ຺ຐຠາວໂຍຄໂຕເຍວ ເຈຕໍ ‘‘ອຠິຘມ຺ມປິຏກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຠິ-ສທ຺ທສ຺ສ ວິສິຏ຺ຐຠາວໂຊຕນໂຕ. ອປິຈ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ຕາທິຘມ຺ມານໍ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຈຕໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ. ຍຖາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍໍ ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ໂຕ, ສລກ຺ຂຓາ ປູຊິຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ;

ວຸຕ຺ຕາຘິກາ ຈ ຘມ຺ມາ, ອຠິຘມ຺ໂມ ເຕນ ອກ຺ຂາໂຕ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກຖາ; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກຖາ; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ);

ຕຖາ ເຫຕ຺ຖ ‘‘ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ, ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໖໐ ອາທໂຍ) ວຸຑ຺ຒິມນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ, ‘‘ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑) ນເຍນ ອາຣມ຺ມຓາທີຫິ ລກ຺ຂິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສລກ຺ຂຓາປິ ‘‘ເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ ອເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປູຊິຕາ ປູຊາຣຫາປິ ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑) ນເຍນ ສຠາວປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາປິ ‘‘ມຫຄ຺ຄຕາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປມາຓາ ຘມ຺ມາ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໑໒, ທຸກມາຕິກາ ໙໙), ອນຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຘິກາ ວິສິຏ຺ຐາປິ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອຠິ-ສທ຺ທສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິອາທິອຕ຺ເຖສຸປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ວຸຑ຺ຒິມນ຺ໂຕ ຘມ຺ມາ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ ນິພ຺ພຈເນນ ອິທໍ ປິຏກໍ ‘‘ອຠິຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິຘມ຺ມໍ ໂອຕຣນ຺ຕິ ອເນນາຕິ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣໍ ນາມ ປກຣຓໍ. ອິມິນາ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຖານຸຄຕມຠິຘານໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຸ-ສທ຺ໂທ ປທປູຣເຓ. ອາຈຣິເຍນ ຫິ ຄາຖາປທປູຣຓຕ຺ຖໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິປາຕາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ເນສໍ ປໂຍຊນວິເສໂສ ທິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຕມຕ຺ຖໍ ວກ຺ຂາມ. ມຘຸຣນ຺ຕິ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ມຘຸຣ-ສທ຺ໂທຍໍ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຣສວິເສເສ ວຕ຺ຕຕິ, ອິຘ ປນ ອິຏ຺ຐຠາວສາມຎ຺ເຎນ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປຕ຺ຕິ ມຘຸຣສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ຕາ. ຠວຕິ ຫິ ຕໍສທິສສ຺ສ ຕໍ-ສທ຺ເທນາຠິຘານໍ ຍຖາ ‘‘ອຄ຺ຄິມາຓໂວ’’ຕິ. ເຕນ ປນ ມຘຸເຣນ ໂຍຄໂຕ ອິທມ຺ປິ ມຘຸຣໍ ຍຖາ ນີລຄຸຓໂຍຄໂຕ ນີລຸປ຺ປລນ຺ຕິ. ນິປຸຓຄມ຺ຠີຣາຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຈວ ອຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຠິຘມ຺ມວິສຍໍ ມຕິໍ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ມຕິວຑ຺ຒນໍ. ອຖ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ມຘຸຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ມຕິວຑ຺ຒນ’’ນ຺ຕິ.

໕. ຕາຬນ຺ຕິ ກຸຎ຺ຈິກໍ, ກຸຎ຺ຈິກາສທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ໂມໂຫ, ອວິຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ, ໂມໂຫເຍວ ອຠິຘມ຺ມມຫາປຸຣໍ ປວິສນ຺ຕານໍ ປເວສນນິວາຣຓຕ຺ຕາ ກວາຏຠູໂຕຕິ ໂມຫກວາຏໍ, ຕສ຺ສ. ວິຆາເຏຕິ, ວິຆາຏີຍຕິ ອເນນາຕິ ວາ ວິຆາຏນໍ. ນນຸ ຈ ອວິຊ຺ຊາກວາຏໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຸຄ຺ຆາຏີຍຕິ. ສາ ຫິ ຕສ຺ສາ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຠູຕາຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສາ ກາຣຓຠາເວນ ‘‘ໂມຫກວາຏວິຆາຏນກຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຣຓກາຣຓມ຺ປິ ຫິ ກາຣຓວເສນ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍຖາ ‘‘ໂຈເຣຫິ ຄາໂມ ທຑ຺ໂຒ, ຕິເຓຫິ ຠຕ຺ຕໍ ສິທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ.

໖. ສຸທຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘສງ຺ຂາຕຈຕຸຄມ຺ຠີຣຠາວປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຕາຍ ມນ຺ທພຸທ຺ຘີຫິ ຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອຕິທຸຕ຺ຕຣໍ, ເຕເນວ ເຈທໍ ມໂຫທຘິສມານຕ຺ຕາ ‘‘ມໂຫທຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫຓ຺ຓໂວປິ ຫິ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີໂຣ ນ ສກ຺ກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊໂຕ ເກນຈິ ປຕິຏ຺ຐໍ ລທ຺ຘຸໍ, ເອວມິທມ຺ປິ ຈຕຸຄມ຺ຠີຣຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄຕາ ນ ເກນຈິ ປຕິຏ຺ຐໍ ລທ຺ຘຸໍ ສກ຺ກາຕິ. ຕຣນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸກາມານໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຕຣໍວາ’’ຕິ ອຘິກາຣວເສນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ວກ຺ຂມານໍ ວາ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ຕຣນ຺ຕານນ຺ຕິ ປຣຕີຣສມ຺ປາປຸຓນຕ຺ຖໍ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕານໍ. ຕຣໍວາຕິ ອຸຬຸມ຺ປໍ ວິຍ, ຕໍສມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມກຣາ ນາມ ມຈ຺ຉຊາຕິກາ, ເຕສໍ ອາກໂຣ ນິວາສຠູມີຕິ ມກຣາກໂຣ, ຕໍ.

໗. ອຠິຘມ຺ເມ ນິຍຸຕ຺ຕາ ອາຠິຘມ຺ມິກາ, ເຕສໍ. ຫຕ຺ຖສາຣໍ ວິຍາຕິ ຫຕ຺ຖສາຣໍ. ຍຖາ ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ພຫູສຸ ຣຕນາທີສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອາປທາສຸ ຈ ສຸຂປຣິໂຠຄຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ເຖ ກຍິຣມານໍ ສາຣຣຕນາທິກໍ ‘‘ຫຕ຺ຖສາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ສຕິປິ ມຫນ຺ເຕ ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ຕສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ວິຕ຺ຕິຓ຺ຓຕາຍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຕທຕ຺ຖສາຣສມ຺ປິຓ຺ຑນວເສນ ກຍິຣມານໍ ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູນໍ ສຸຂປຣິຫຣຓຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຫຕ຺ຖສາຣສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ຫຕ຺ຖສາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປວກ຺ຂາມີຕິ ປກາເຣນ ກເຖສ຺ສາມິ, ອນາຄຕວຈນຎ຺ເຈຕໍ, ວຕ຺ຕມານສມີປຕ຺ຕາ ວາ ອນາຄເຕ ວຕ຺ຕມານູປຈາຣໂຕ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ, ປຏິຎ຺ຎານນ຺ຕຣເມວ ວກ຺ຂຕີຕິ. ອຕ຺ຖວເສນ ປກາເຣນ ກເຖນ຺ໂຕປິ ສທ຺ທວເສນ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມາເສນາ’’ຕິ. ສມສນໍ ສໍຂິປນໍ ສມາໂສ, ເຕນ ສມາເສນ, ນ ພ຺ຍາສວເສນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປໂຍຊນາຠິຘານາຠິເຘຍ຺ຍໂສຕຸຊນສມຸສ຺ສາຫນກຣຓປ຺ປກາຣານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ໂສຕຸຊນສມຸສ຺ສາຫນໍ ນາມ ເຕສໍ ສກ຺ກຈ຺ຈສວເນ ນິຍຸຎ຺ຊນໍ, ຕສ຺ມາ ເຕ ຕຕ຺ຖ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕໍ ສຸຓາຖ ສມາຫິຕາ’’ຕິ. ສກ຺ກຈ຺ຈສວນປຏິພທ຺ຘາ ຫິ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ມຍາ ວກ຺ຂມານໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣໍ ສຸຓາຖ ນິສາມຍຖ. ສມາຫິຕາ ສມ຺ມາ ອາຫິຕາ, ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ປຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທໂສ

ກາມາວຈຣກຸສລວຓ຺ຓນາ

໘. ເອວໍ ຕາວ ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາມາທິກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຖາຣທ຺ຘປ຺ປກຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຖສຣີຣຠູຕມຠິຘມ຺ມໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຸທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ຕາວ ວຈນຕ຺ຖໍ ສຍເມວ ອນນ຺ຕຣໍ ວິປຎ຺ເຈຕິ. ‘‘ເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ອວິປ຺ປໂຍຄີຠາເວນ ເຈຕສິ ຈິຕ຺ເຕ ນິຍຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ວາ ຠວໍ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ເຈຕສິກໍ, ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຣຸປ຺ປຕິ, ຣູປີຍຕີຕິ ວາ ຣູປໍ, ສີຕຸຓ຺ຫາທີຫິ ວິກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ອາປາທີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ, ຈຕຸວີສຕິອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ ວເສນ ອຏ຺ຐວີສຕິວິຘສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຠວາຠວໍ ວິນນໂຕ ສໍສິພ຺ພນໂຕ ວານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ, ນ ວິຊ຺ຊຕິ ສາ ເອຕ຺ຖ, ຕໂຕ ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ເອຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ, ອມຕໍ ອສງ຺ຂຕໍ ວຕ຺ຖຸ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ນິທສ຺ສເນ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣຕິ ນິຣຸຕ຺ຕໂຣ. ອຖ ວາ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິຫາຣຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈນີກວຈນນ຺ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕໂຣ. ຎາຓປ຺ປຫານອນ຺ຕຣາຍນິຍ຺ຍານິເກສຸ ຫິ ສເທວເກ ໂລເກ ນ ໂກຈິ ສຕ຺ຖຸ ສຫຘມ຺ມິກໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ວຈນໍ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖີຕິ. ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ອຸຕ຺ຣາສາຠາວໂຕ ວິສາຣໂທວ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ເອຕມຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘ຂີຓາສວສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ອາສວາ ອປຣິກ຺ຂີຓາຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ…ເປ… ວິຫຣາມິ.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ປນ ເຕ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ…ເປ… ວິຫຣາມິ.

‘‘ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ…ເປ… ວິຫຣາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໕໐).

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕີຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສໂນ. ທຸກ຺ຂສມຸທຍນິໂຣຘມຄ຺ຄວເສນ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ, ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໓). ຕຕ຺ຖ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ອເນກຸປທ຺ທວາຘິຏ຺ຐານຕາຍ ຘຸວສຸຠາທິວິຣເຫນ, ກຸຈ຺ຉິຕຕຸຈ຺ຉຏ຺ເຐນ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ. ກມ຺ມາທິວິເສສປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຠາເວນ ຕຓ຺ຫາ ສມຸທໂຍ ນາມ ‘‘ສເມຈ຺ຈ ອຸເທຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອິມສ຺ມາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ. ຕໍ ປນ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອາລມ຺ພຓກຣຓວເສນ ຄມນໂຕ ປາປຸຓນໂຕ, ຕທຘິຄມາຍ ປຏິປທາຠາວໂຕ ຈາຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐ ປນ ເຕສໍ ຕຈ຺ຉາວິປຣີຕຠູຕຠາວໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍຜລານໍ, ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ສຈ຺ຈວິນິສ຺ສຏຠາເວປິ ອິຘ ມຄ຺ຄນິພ຺ພານປ຺ປກາສນຕາວຈເນເນວ ຕປ຺ປກາສນຕ຺ຖມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອນາສວຠາເວນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຕໍຕໍເຫຕຸກວິສຍຠາວໂຕ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕໂຣ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສໂນ’’ຕິ ອິເມຫິ ຠຄວໂຕ ຈິຕ຺ຕາທິຈຕຸພ຺ພິຘຘມ຺ມເທສນານຸກູລຄຸຓວິເສສໍ ທສ຺ເສຕິ ອຕຖາວິຘສ຺ສ ຕໍເທສນາສາມຕ຺ຖິຍາໂຍຄໂຕ. ອຖ ວາ ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ ວຈເນນ ຈຕຸພ຺ພິຘຘມ຺ມສ຺ສ ອນຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ທີເປຕິ. ‘‘ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສໂນ’’ຕິ ປນ ອິມິນາ ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ຠຄວຕາ ວິເນຍ຺ຍປຣິປາຈນຕ຺ຖໍ ເທສິຕາ, ນ ເຕ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຍ ປນ ປຣິປາຈິເຕຫິ ເຕຫິ ອຠິສເມຕພ຺ພວເສນ ທຸກ຺ຂາທໂຍ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕເຍວ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພຕ຺ເຖນ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ເມ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຸທ຺ເທໂສ ນາມ ນິທ຺ເທສຕ຺ຖາຍ ໂຫຕີຕິ ຍຖາອຸທ຺ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕາທີສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ວິສຍວິຊານນໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ວິສຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວິຊານນໍ ອຸປລທ຺ຘິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕໍ, ອນິຈ຺ຈຕໍ, ອກາຣກຕຎ຺ຈ ທີເປຕິ. ‘‘ວິສຍວິຊານນ’’ນ຺ຕິ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕໍ, ຕໍທີປເນນ ຈ ຕທຠິມຸຂກາເລເຍວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທີປນໂຕ ອນິຈ຺ຈຠາວຎ຺ຈ ທີເປຕິ. ຠາວນິທ຺ເທເສນ ປນ ວິຊານນມຕ຺ຕທີປນໂຕ ອກາຣກຠາວໍ. ຍຖາປຈ຺ຈຍຎ຺ຫິ ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ຍທິທໍ ສຠາວຘມ຺ໂມ ນາມາຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຘມ຺ມານໍ ຠາວສາຘນເມວ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ຍໍ ປນ ‘‘ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຈຣຕີຕິ ວິຈາໂຣ’’ຕິອາທິນາ ກຕ຺ຕຸກຣຓວເສນ ນິພ຺ພຈນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ປຣິຍາຍກຖນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສກສກກິຈ຺ເຈສຸ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຕປ຺ປຘານຕາສມາໂຣປເນນ ກຕ຺ຕຸຠາໂວ, ຕທນຸກູລຠາເວນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສມູເຫ ກຕ຺ຕຸຠາວສມາໂຣປເນນ ກຣຓຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຣິຍາຍໂຕວ ລພ຺ຠຕີຕິ. ຕຖາ ນິທສ຺ສນໍ ປນ ຘມ຺ມສຠາວໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກຕ຺ຕາທິໂນ ອຠາວປຣິທີປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ວິສຍວິຊານນ’’ນ຺ຕິ ຈ ເອເຕນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓູປລທ຺ຘິລກ຺ຂຓຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອິທານິສ຺ສ ຣສາທີນິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ນາມຣູປປທຏ຺ຐານໍ. ທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ວິຠາວນຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ. ຕຖາ ຫິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ຊານາຕິ…ເປ… ມໂນທ຺ວາເຣນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ຊານາຕິ. ຍຖາ ຫິ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ນຄຣມຊ຺ເຌ ສິງ຺ຆາຏເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເນວາສິໂກ, ອຍໍ ອາຄນ຺ຕຸໂກ’’ຕິ ອາຄຕາຄຕໍ ຊນໍ ອຸປຘາເຣຕິ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ວິຠາວນຏ຺ເຐນ ປຸເຣຈາຣິກນ຺ຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສໍ. ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ທຫມານມິວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຄຫຓຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສນ຺ຘານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ປນສ຺ສ ນິຍມໂຕ ນາມຣູປໍ, ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ນາມເມວ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ນາມຣູປປທຏ຺ຐານຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ນານຕ຺ຕໍ ປນ ລກ຺ຂຓາທີນໍ ອຸປຣິ ວກ຺ຂມານນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ –

‘‘ສາມຎ຺ຎໍ ວາ ສຠາໂວ ວາ, ຘມ຺ມານໍ ລກ຺ຂຓໍ ມຕໍ;

ກິຈ຺ຈໍ ວາ ຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຣໂສຕິ ປຣິທີປິໂຕ.

‘‘ຜລໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ອຸປຏ຺ຐານນໂຍປິ ວາ;

ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ຍໍ ຕຸ, ຕໍ ປທຏ຺ຐານສຎ຺ຎິຕ’’ນ຺ຕິ. (ອຠິຘ. ໖໓໓-໖໓໔);

ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປນ ລກ຺ຂຓາທີນິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອິມິນາວ ນເຍນ ເຕສໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວຈນຕ຺ຖວິຊານເນນ ວິທິຕຈິຕ຺ຕສາມຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ ຈິຕ຺ຕວິຠາໂຄ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ໂສເຠຍ຺ຍາຕິ ວຈນຕ຺ຖວິຊານນເມວ ຕາວ ອາທິມ຺ຫິ ຍຸຕ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ຕໍ ຕາວ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ຕສ຺ສ ປນ ໂກ ວຈນຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ປຎ຺ຈວິຘາ ຫິ ປຸຈ຺ຉາ – (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໔໙; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໑; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໗໐) ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອຎ຺ຎາຕໍ ອທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ສ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ປຎ຺ຫາກຣຓໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ ນາມ. ຍໍ ປນ ຎາຕໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫາກຣຓໍ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ ນາມ. ປກຕິຍາ ປນ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ທນສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສໍສຍສມຸຄ຺ຆາຏນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຫາກຣຓໍ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ ນາມ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາຕິ? ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ. ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙; ມຫາວ. ໒໑) ອນຸມຕິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຫາກຣຓໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ ນາມ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓; ສໍ. ນິ. ໕.໔໐໒-໔໐໔) ປນ ຕໍຕໍຘມ຺ມານໍ ເທສນາຘິປ຺ປາເຍນ ປຎ຺ຫາກຣຓໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ ນາມ.

ຕາສຸ ປຸຣິມາ ຕິສ຺ໂສ ອາຈຣິຍານໍ ນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ນ ຫິ ເຕ ຄນ຺ຖກຣຓຕ຺ຖາຍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອິທານິ ອທິຏ຺ຐໍ ໂຊເຕນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐໍ ສໍສນ຺ເທນ຺ຕິ, ສໍສຍໍ ວາ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕິ ຕພ຺ພິໂສຘນປຸພ຺ພກເມວ ຄນ຺ຖກຣເຓ ອຠິນິເວສນໂຕ. ອິຕຣາ ປນ ທ຺ເວ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ຕາສຸ ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ອປິຈ ໂຈທນໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ ອາຈຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ໂຈທກໍ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນວເສນ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕີຕິ ຕໍວເສເນຕ຺ຖ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາປິ ລພ຺ຠນ຺ເຕວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕ-ສທ຺ທສ຺ສ. ຈິຕ຺ເຕ ຫິ ອຘິຄເຕ ຕສ຺ສ ວາຈໂກ ສທ຺ໂທປິ ສຫຈຣິຍໂຕ ອຘິຄໂຕວ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ອິຘ ຕ-ສທ຺ເທນ ປຣິຄ຺ຄໂຫ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ‘‘ຕສ຺ສ ໂກ ວຈນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອິມິນາ ນ ສເມຕິ. ນ ຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ໂກ ວຈນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ສມ຺ຠວຕີຕິ.

ອິທານິ ຍຖາປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ‘‘ວຸຈ຺ຈເຕ’’ຕິ ຕາວ ປຏິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນາ’’ຕິອາທິນາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນມາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນາຕິ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ຕໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ເພສໍ ອາຣມ຺ມຓວິຊານນສຠາວຕ຺ຕາ ເຕສໍ ສພ຺ເພສເມວ ສງ຺ຄາຫກວເສນ, ນ ປນ ວກ຺ຂມານນິພ຺ພຈເນສຸ ວິຍ ຍຖາລາຠວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ວິຊານາຕິ. ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ ເຕນ ໂຄຈຣນ຺ຕິ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ກຕ຺ຕຸຕາສມາໂຣປເນນ ຫິສ຺ສ ກຣຓຠາໂວ ລພ຺ຠຕິ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ ຕາວ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຖາລາຠວເສນປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ວາ ຈິໂນຕີຕິປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຫິ ຈິຕ຺ຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຍຖາ ຍຖາ ອຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕຖາ ຕຖາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕອຕ຺ຖວິເສໂສ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ກິລຎ຺ຊາທີຫິ ກຕມ຺ປິ ຕາລປຓ຺ເຓຫິ ກຕສຣິກ຺ຂກຕາຍ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ‘‘ຕາລວຓ຺ຏ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ອຕ຺ຕສນ຺ຕານນ຺ຕິ ສກສນ຺ຕານໍ, ຊວນສນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ຫິ ປຣປຈ຺ຈນີກວຈນຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາໂນຕິ ສທິສວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຊວນສນ຺ຕາໂນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ຈິໂນຕິ ຣາສິໍ ກໂຣຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສາເສວນການໍ ຊວນຈິຕ຺ຕານໍ ວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕານິ ຫິ ປຸເຣຊາຕານິ ປຈ຺ຉາຊາຕານໍ ອາເສວນປຈ຺ຈຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊວນສນ຺ຕານສ຺ສ ປຄຸຓພລວຠາວກຣເຓນ ຕໍ ຈິນນ຺ຕິ ນາມ. ວາ-ສທ຺ໂທ ອສພ຺ພສງ຺ຄາຫກຕ຺ຖວິກປ຺ປເນ. ປິ-ສທ຺ໂທ ກິຣິຍາສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ເຖ. ອຖ ວາ ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອິຘາປິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄຍ຺ຫມາເນ ອຕ຺ຕສນ຺ຕານນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ສກຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາເຍວ ຕໍວເສນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນນ຺ຕຣາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ຫິ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນປ຺ປວຕ຺ຕິກຣຓໂຕ ສພ຺ພເມວ ຈິຕ຺ຕຊາຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ຈິໂນຕິ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ກິຣິຍາວິກປ຺ປນຕ຺ໂຖ. ປິ-ສທ຺ໂທ ‘‘ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ອາກຑ຺ຒນຕ຺ໂຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຸຣິມປກ຺ເຂ ປນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິກາຣໂຕວ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໙. ວິຈິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ວິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ກຣຓນ຺ຕິ ວິຈິຕ຺ຕກຣຓໍ, ຕໂຕ ວິຈິຕ຺ຕກຣຓາ, ວິຈິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທີນໍ ກຣຓໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທິເຠທໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ ສິປ຺ປຊາຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຣີຍຕີຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ? ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ. ຕມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐). ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ສວິຎ຺ຎຕ຺ຕິການໍ ພາຕ຺ຕິໍສຈິຕ຺ຕານມຸປລພ຺ຠຕິ. ສາສວກຸສລາກຸສລໍ ວາ ວິຈິຕ຺ຕຄຕິອາທິກຣຓໂຕ ວາ ວິຈິຕ຺ຕກຣຓຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕໍ. ນນຸ ຈ ວິຈິຕ຺ຕຄຕິອາທໂຍ ກມ຺ມວເສນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ຄຕິຍາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອປທາ ທ຺ວິປທາ ຈຕຸປ຺ປທາ ພຫຸປ຺ປທາ ຣູປິໂນ ອຣູປິໂນ ສຎ຺ຎິໂນ ອສຎ຺ຎິໂນ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໂນ, ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອຸຈ຺ຈນີຈຕາ ຫີນປຓີຕຕາ ສຸຄຕທຸຄ຺ຄຕຕາ, ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓຕາ ສຸຊາຕທຸຊ຺ຊາຕຕາ ສຸສຓ຺ຐິຕທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕຕາ, ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ໂລກຘມ຺ເມ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ລາຠາລາເຠ ຍສາຍເສ ນິນ຺ທາປສໍສາຍໍ ສຸຂທຸກ຺ເຂ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑).

ຕສ຺ມາ ກມ຺ມເຠທນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄຕິອາທີນໍ ຈິຕ຺ຕຕາ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ຈ ເຈຕສິກຘມ຺ມຠູຕາ ເຈຕນາ, ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຖໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຈິຕ຺ຕຄຕິອາທິກຣຓນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ກມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຕນ຺ນິປ຺ຜາທິຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ເຕເນວ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຣາຊໂຍເຘນ ປຣາຊິໂຕ ສຕ຺ຕຸຣຎ຺ຎາ ຊິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຈິຕ຺ຕໍ ກຣຓມສ຺ສາຕິ ວາ ວິຈິຕ຺ຕກຣຓໍ. ຕໂຕ ເອກຏ຺ຐານິກວຊ຺ຊິຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ເຈກໍ ປຏິສນ຺ຘາທິວິຈິຕ຺ຕກິຣິຍວນ຺ຕຕາຍ, ສພ຺ພເມວ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊນາທິອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສທິສກິຣິຍວນ຺ຕຕາຍ ວິຈິຕ຺ຕກຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສພ຺ພວິກປ຺ເປສຸປິ ‘‘ຣູປຠໂວ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລໂປ ຈິຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຈ ວິຈິຕ຺ຕ-ສທ຺ເທນ ວາ ວິຄ຺ຄໂຫ ວິ-ສທ຺ທໂລໂປ ວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ‘‘ວິຈິຕ຺ຕກຣຓາ’’ຕິ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຎາປກເຫຕຸນິທສ຺ສນໍ. ເຕນ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ວິຈິຕ຺ຕກຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິປ຺ຜາທກໍ ສຍມ຺ປິ ຕເຖວ ວິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ກຣຓວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ວິຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ກຣຓວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ວິຈິຕ຺ຕຠາວໍ ອຕ຺ຕໂນ ເອວ ຊາຕິຠູມິສມ຺ປໂຍຄາທິວເສນ ວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ວາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ຎເທວ ກຸສລໍ, ອຎ຺ຎໍ ອກຸສລໍ, ອຎ຺ຎໍ ອພ຺ຍາກຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ກາມາວຈຣໍ, ອຎ຺ຎໍ ຣູປາວຈຣາທິເຠທໍ, ອຎ຺ຎໍ ສຣາຄໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີຕຣາຄໍ, ອຎ຺ຎໍ ສໂທສໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີຕໂທສໍ, ອຎ຺ຎໍ ສໂມຫໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີຕໂມຫໍ, ອຎ຺ຎໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓໍ, ຣູປາຣມ຺ມເຓສຸ ຈ ອຎ຺ຎໍ ນີລາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ປີຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ. ເອວໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີສຸປິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ. ສພ຺ເພສຸ ເຈວ ເຕສຸ ອຎ຺ຎໍ ຫີນໍ, ອຎ຺ຎໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຓີຕໍ, ຫີນາທີສຸ ຈ ອຎ຺ຎໍ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ຊາຕິຠູມິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອາຣມ຺ມຓຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕອຘິປຕິອາທີນໍ ວເສນ ວິຈິຕ຺ຕມເນກປ຺ປກາຣໍ, ຕສ຺ມາ ອິມາຍ ອຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ວາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ເອກເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ວິຈິຕ຺ຕານໍ ປນ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ເອເຕສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ສມຸທາຍໂວຫາເຣນ ອວຍວສ຺ສາປິ ໂວຫຣິຍມານຕ຺ຕາ ຍຖາ ປພ຺ພຕນທີສມຸທ຺ທາທີນເມກເທສາ ທິຏ຺ຐາ ປພ຺ພຕາທໂຍ ທິຏ຺ຐາຕິ, ຍຖາ ຈ ເອເກກຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ເວທນາທໂຍ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘໂວຫາເຣນ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອປິເຈຕ຺ຖ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ກມ຺ມກິເລເສຫິ ຈິຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກິເລສສຫາເຍນ ກມ຺ມຸນາ ຜລຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ເຕຫິ ຈິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຫຕຸ ຕາວິທໍ ໂລກິຍວິປາກໍ ສນ຺ຘາຍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປນ ປຕ຺ວາ ກຖນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ…ເປ… ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ອຣິຍມຄ຺ຄເຈຕນາຍປິ ອວິຊ຺ຊູປນິສ຺ສຍຠາວສ຺ສ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລສ຺ສາປິ ອນຸສຍາ ອຸປນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ ກມ຺ມກິເລສສຎ຺ຈິຕຕາປຣິຍາໂຍ ລພ຺ຠຕີຕິ. ຈິຕໍ ຕາຍຕີຕິ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມາທິສຎ຺ຈິໂຕປິ ຫິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຓູປຣເມ ມໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອາຍຸ ອຸສ຺ມາ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍທາ ກາຍໍ ຊຫນ຺ຕິມໍ;

ອປ຺ປວິທ຺ໂຘ ຕທາ ເສຕິ, ນິຣຕ຺ຖໍວ ກລິງ຺ຄຣ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໓.໙໕);

ໂສ ປນາຍໍ ຈິຕ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ກິຎ຺ຈາປິ ອເນກຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຄຫປຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໒.໑໓໓; ໔.໑໗໖) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ປຣຈິຕ຺ເຕນ ອຈິຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ວິຎ຺ຎາເຓ. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກນິກາຍມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐) ວິຈິຕ຺ເຕ, ນານປ຺ປກາເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມເກ. ອິຘ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘຘມ຺ເມ ນິທ຺ເທສໂຕ ປກຣຓວເສນ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈນຕ຺ຖຍຸຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຓວຈໂນວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ປຎ຺ຎາປີຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສໍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ໂຕຕິ ຫິ ເອກສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ນາມໍ. ປິ-ສທ຺ໂທ ວກ຺ຂມານສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ວິຎ຺ຎາເຓຕິ ສວິປາກາວິປາກເຠເທ ຈິຕ຺ເຕ. ຕຎ຺ຫິ ວິຊານນຏ຺ເຐນ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ວິຊານາຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຈິຕ຺ຕສມ຺ມຸຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໂວຫາໂຣ. ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈຕຸພ຺ພິຘຘມ຺ມນິທ຺ເທສຏ຺ຐາເນ. ວິຎ຺ຎຸນາຕິ ວິຊານຕາ, ອາຠິຘມ຺ມິເກນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິຠາຄວນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວວິຠາວນໍ ວິຠາເຄນ ວິນາ ນ ໂຫຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສາຣມ຺ມຓໂຕ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອາລມ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ, ປຈ຺ຈໂຍ, ໂຄຈໂຣ ຈ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ລຠຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ, ລຠຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐) ປຈ຺ຈໂຍ ‘‘ອາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ອນາຣມ຺ມຓເມກຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໙) ໂຄຈໂຣ. ອິຘ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ສພ຺ພສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສປ຺ປຈ຺ຈຍສໂຄຈຣຕ຺ຕາ. ສຫ ອາຣມ຺ມເຓນ ວຕ຺ຕຕິ ຕທວິນາຠາວໂຕຕິ ສາຣມ຺ມຓໍ. ຠາວປ຺ປຘານນິທ຺ເທສວເສນ ເຈຕ຺ຖ ສາຣມ຺ມຓຠາໂວ ສາຣມ຺ມຓ-ສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ‘‘ອິທມ຺ປິ ພຸທ຺ເຘ ຣຕນໍ ປຓີຕໍ (ຂຸ. ປາ. ໖.໓). ຈກ຺ຂຸ ສຸຎ຺ຎໍ ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໘໕) ຣຕນອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍາທິຠາໂວ ຣຕນາທີຫິ ສທ຺ເທຫີຕິ, ຕໂຕ ສາຣມ຺ມຓຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ຍຖານຸຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອກວິຘນ຺ຕິ ເອກປ຺ປກາຣໍ, ເອກໂກຏ຺ຐາສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສວິປາກາວິປາກໂຕຕິ ວິປາກຸປ຺ປາທນສຠາວສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາວິຊ຺ຊມານຠາວໂຕ. ວິປາກ-ສທ຺ໂທ ຫິ ທ຺ວີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ວິປກ຺ກຠາວມາປນ຺ເນສຸ ອຣູປຘມ຺ເມສຸ, ກຕ຺ຖຈິ ວິປາກຸປ຺ປາທນສຠາເວ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ວິປາກາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໓) ວິປກ຺ກຠາວມາປນ຺ເນສຸ ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໓) ວິປາກຸປ຺ປາທນສຠາເວ. ອິຘ ປນ ວິປາກຸປ຺ປາທນສຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຕຣຖາ ຫິ ອຠິຎ຺ຎາກຸສລາທີນໍ ສວິປາກ-ປເທ ອສງ຺ຄຫິຕຠາວາປຕ຺ຕິ ສິຍາ. ຕຖາ ຫິ ຍທິ ວິປກ຺ກຠາວມາປນ຺ນາ ເອວ ຘມ຺ມາ ອິຘ ຄຫິຕາ ສິຍຸໍ, ເຕ ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິ, ຕໍ ສວິປາກມິຕຣມວິປາກນ຺ຕິ ອຠິຎ຺ຎາກຸສລສ຺ສ ເຈວ ກທາຈິ ອວິປາກສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທິກມ຺ມສ຺ສ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາກຸສລສ຺ສ ຈ ວິປາກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ອວິປາກ-ປທສງ຺ຄໂຫ ສິຍາ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ‘‘ອວິປາກໍ ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ເນສໍ ອພ຺ຍາກຕຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ເຈຕມິຏ຺ຐໍ ກຸສລາກຸສລນິທ຺ເທເສເຍວ ເຕສໍ ນິທ຺ເທສໂຕ. ວິປາກຸປ຺ປາທນສຠາເວ ປນ ຄຫິເຕ ຕໍສຠາໂວ ນາມ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນາວິຊ຺ຊມານຕຓ຺ຫານຸສຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ສພ຺ຍາປາຣປ຺ປວຕ຺ຕິ ເອວາຕິ ຕສ຺ສາ ເຕສຸປິ ອຕ຺ຖິຕາຍ ອສຕິປິ ວິປາກຸປ຺ປາທເນ ສວິປາກ-ປທສງ຺ຄໂຫ ສິທ຺ໂຘຕິ ນ ໂກຈິ ອິຏ຺ຐວິຆາໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເຍນ ປນ ກາຣເຓນ ອຠິຎ຺ຎາກຸສລາທິກມວິປາກໍ, ໂຍ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນເຍວ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ.

ກຕມໍ ປເນຕ຺ຖ ສວິປາກໍ, ກຕມມວິປາກນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສວິປາກ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ວິປາກກິຣິຍາວເສນ ທຸວິຘມພ຺ຍາກຕໍ. ເຕສຸ ວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ອາທາສຕເລ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ນິຣຸສ຺ສາຫຕ຺ຕາ ວິປາກຸປ຺ປາທເນ ອສມຕ຺ຖໍ. ກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ຍເທຕໍ ຂີຓາສວສນ຺ຕາເນເຍວ ນິຍຕມຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຠວມູລາຍ ສນ຺ຕຕິຍໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາຍ ລຕາຍ ປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ຜລທາຍີ ນ ໂຫຕິ. ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ປນ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຠວມູເລປິ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕມານໍ ອນາເສວນຠາເວນ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ໂມຆປຸປ຺ຜມິວ ພີຊຠາເວ ອສມຕ຺ຖໍ ອຜລເມວ. ອິຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ວິປາກາຣຫຕາຠາວໂຕ ອວິປາກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວິປາກໍ ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ. ຊາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອສທິສາປິ ສທິສາກາຣາຕິ ຊາຕິ, ສມານາກາໂຣ, ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕານໍ ຊາຕິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຊາຕິ, ຕສ຺ສາ ເຠທໂຕ ຕິວິຘໍ ກຸສລໍ ອກຸສລໍ ອພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ. ວຈນຕ຺ຖປຸຈ຺ຉາຍ ປໂຍຊນໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໑໐. ‘‘ກຸຈ຺ຉິຕານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸຈ຺ຉິຕານນ຺ຕິ ນິນ຺ທິຕານໍ, ອສຸຈິ ວິຍ ນາຄຣິເກຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ຄຣຫິຕພ຺ພານໍ ປາປຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສລນໂຕຕິ ຫິໍສນໂຕ, ອປນຍນໂຕ ວາ. ກຸສລຎ຺ຫິ ຍຖານຸຣູປໍ ຕທງ຺ຄາທິວເສນ ອກຸສລຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ຕໍ ເຕ ຫິໍສຕິ, ອປນຍຕີຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ສລນໂຕ ສໍວຣຓໂຕ, ປິທຫນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸສລຘມ຺ມວເສນ ຫິ ອກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິນິວາຣເຓນ, ອປ຺ປວຕ຺ຕິຘມ຺ມຕາປາທເນນ ຈ ມນຈ຺ຉຏ຺ເຐສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສໍວຸຕາ ປິຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຸສານນ຺ຕິ ຣາຄາທິອສຸຈິສມ຺ປໂຍເຄນ ນານາວິຘທຸກ຺ຂເຫຕຸຕາຍ ຈ ກຸຈ຺ຉິເຕນາກາເຣນ ອປ຺ປຫີນຠາເວນ ສນ຺ຕາເນ ສຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ກຸສາ, ປາປຘມ຺ມາ. ອຖ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ສາວຊ຺ຊຘມ຺ມານໍ ສານໂຕ ນິສານໂຕ ເຕຊນໂຕ ກຸສາ, ໂທສໂລຠາທໂຍ. ໂທສາທີນຎ຺ຫິ ວເສນ ເຈຕນາຍ ຕິກ຺ຂຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ມຫາສາວຊ຺ຊຕາຕິ. ເຕສໍ ລວເນນ ຉິນ຺ທເນນ ຍຖານຸຣູປໍ ປຊຫເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸເສນາຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສານໂຕ ຕນຸກຣຓໂຕ, ໂອສານກຣຓໂຕ ວາ ‘‘ກຸສາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ຎາເຓນ. ລາຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ອາທາຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ສຫຊາຕອຸປນິສ຺ສຍຠາເວນ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ຎາຓຎ຺ຫິ ຕິເຫຕຸກກຸສລໍ ສຫຊາຕຠາເວນ ເຈວ ອຸປນິສ຺ສຍຠາເວນ ຈ, ທຸເຫຕຸກກຸສລໍ ອຸປນິສ຺ສຍຠາເວເນວ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ເຕຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ໂຐ ກຸສລຏ຺ໂຐຕິ ສພ຺ພກຸສລານໍ ສາຘາຣຓວເສນ ອຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ກຸເສນາຕິ ຊາຕິສທ຺ທຕາຍ ເອກວຈນນິທ຺ເທໂສ, ກຸເສຫີຕິ ປນ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາວເສນ ຫິ ປວຕ຺ຕານິ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ກຸສານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕຫິ ລາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ອປິເຈຕ຺ຖ –

‘‘ກຸໂສ ວິຍ ລຸນາຕີຕິ, ກຸສາ ວິຍ ລຸນາຕິ ວາ;

ກຸສລໍ ກຸໍ ສເລຕີຕິ, ລຸນາຕິ ກຸສມິຈ຺ຈປີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ກຸໂສ ຄຫິໂຕ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ຫຕ຺ຖປເທສໍ ລຸນາຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ກິເລສປກ຺ຂໍ ລຸນາຕິ ຉິນ຺ທຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ – ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ…ເປ… ປຫານາຍາ’’ຕິ ອາຄຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ຕສ຺ມາ ກຸໂສ ວິຍ ລຸນາຕີຕິ ກຸສລໍ. ກຸສາ ວິຍ ລຸນາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກຸ’’ອິຕິ ຠູມິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຘມ຺ມານໍ ອຘິຏ຺ຐານຠາເວນ ຕໍສທິສຕາຍ ອິຘ ຣູປາຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍຠູຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ເອຕຣຫິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ອນຸທຫນໂຕ ວິນາສນໂຕ ກຸໍ ສາຍນ຺ຕີຕິ ກຸສາ, ຣາຄາທໂຍ, ເຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍໍ ລຸນາຕິ ຉິນ຺ທຕີຕິ ກຸສລໍ. ປໂຍຄສມ຺ປາທິຕາ ຫິ ກຸສລຘມ຺ມາ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸປາປນໂຕຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປນ ‘‘ກຸ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ຣູປາຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສລນໂຕ ອປນຍນໂຕ ກຸໍ ສເລຕີຕິ ກຸສລໍ. ກຸສໍ ລຸນາຕີຕິ ປນ ກຸຈ຺ຉິຕາ ເອຕ຺ຖ ສຍນ຺ຕີຕິ ກຸໂສ, ກາໂຍ, ຕໍ ລຸນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວເສເນວາຕິ ກຸສລໍ.

໑໑. ອິທານິ ກຸສລ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣທສ຺ສນຕ຺ຖມາຫ ‘‘ເຉເກ ກຸສລ-ສທ຺ໂທຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ (ມ. ນິ. ໒.໘໗), ກຸສລານຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ, ສິກ຺ຂິຕາ ຈາຕຸຣິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໔) ເຉເກ ທິຏ຺ໂຐ, ເຉກປຣິຍາໂຍ ປວີຓຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອນາມຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ອາໂຣຄ຺ເຍ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາໂຣ ກຸສໂລ? ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຍສມາຈາໂຣ ອນວຊ຺ໂຊ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໑) ຈ ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ຈ ເອວມາທີສຸ ອນວຊ຺ເຊ. ‘‘ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ວຑ຺ຒຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐), ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໓໑) ຈ ອາທີສຸ ອິຏ຺ຐວິປາເກ. ອນວຊ຺ຊາທິເກຕິ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາເກ, ‘‘ອນວຊ຺ຊາທິເກ’’ຕິ ຈ ອຕ຺ຕນາ ວກ຺ຂມານລກ຺ຂຓສ຺ສ ອນຸຣູປຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ. ກິເລສໂຣຄສ຺ສ ຫິ ອຠາວໂຕ ກຸສລໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ໂຫຕິ.

ວຊ຺ຊາ ຣາຄາທໂຍ, ເຕ ຍສ຺ສ ນ ສນ຺ຕິ, ຕໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອິຏ຺ໂຐ ວິປາໂກ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາໂຕ ຍສ຺ສ, ຕໍ ອິຏ຺ຐວິປາກໍ, ອິຏ຺ຐວິປາກຕາ ຈສ຺ສ ຕໍສຠາວວນ຺ຕຕາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ນ ຕສ຺ສ ອວສ຺ສໍ ອິຏ຺ຐວິປາກສມ຺ຠວໂຕເຍວ, ລກ຺ຂີຍຕິ ອເນນາຕິ ລກ຺ຂຓໍ, ອນວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຕໍ ອິຏ຺ຐວິປາກຎ຺ຈາຕິ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກໍ. ຕໍ ລກ຺ຂຓມສ຺ສາຕິ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓໍ.

ນນຸ ຈ ກຸສລເມວ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກໍ, ວຸຕ຺ຕນິຍາເມນ ປນ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກຸສລໍ ສິຍາ. ນ ຫິ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ ປຣິຎ຺ຎາຕາປຣິຎ຺ຎາຕວຈນຕ຺ຖຠາວເຠເທ ເອກສ຺ສາປິ ລກ຺ຂິຕພ຺ພລກ຺ຂຓຠາວປຣິກປ຺ປນໂຕ. ‘‘ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກ’’ນ຺ຕິ ຫິ ປຣິຎ຺ຎາຕວຈນຕ຺ຖໍ. ‘‘ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ອປຣິຎ຺ຎາຕວຈນຕ຺ຖໍ. ເອວຎ຺ຈ ເຍນ ສຠາເວນ ປຣິຎ຺ຎາຕວຈນຕ຺ຖສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເຍນ ຈ ອປຣິຎ຺ຎາຕວຈນຕ຺ຖສ຺ສ, ເຕສໍ ປຣິຎ຺ຎາຕາປຣິຎ຺ຎາຕວຈນຕ຺ຖສຠາວານໍ ເຠເທນ ຕໍສມງ຺ຄິສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ເອກສ຺ສາປິ ເຠໂທ ປຣິກປ຺ປີຍຕິ ຍຖາ ‘‘ປຸເຣ ຠວໍ ປຏຸ ອາສິ, ປຏຸຕໂຣ ເອຕຣຫີ’’ຕິ ຄຸຓເຠເທນ, ວຕ຺ຖຸເຠເທນ ຈ ປຣິກປ຺ປີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎາຕວຈນຕ຺ຖຠາເວນ ລກ຺ຂຓໍ, ອປຣິຎ຺ຎາຕວຈນຕ຺ຖຠາເວນ ລກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິຕເຠເທ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫມາເນ ນ ໂກຈິ ໂທໂສ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ອຖ ວາ ລກ຺ຂີຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓໍ, ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກຎ຺ຈ ຕໍ ລກ຺ຂຓຎ຺ຈາຕິ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓໍ, ຍໍ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກໍ ຫຸຕ຺ວາ ລກ຺ຂີຍຕິ, ຕໍ ກຸສລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອນວຊ຺ຊ-ສທ຺ເທນ ອນວຊ຺ຊຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຏ຺ຐວິປາກສທ຺ເທນ ອິຏ຺ຐວິປາກຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ອິຏ຺ຐວິປາໂກ ຈ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກໍ, ຕໍ ລກ຺ຂຓເມຕສ຺ສາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ, ກມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ລກ຺ຂຓ-ສທ຺ເທນ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກສຠາວວນ຺ຕໍ, ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກຠາເວນ ລກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ປທທ຺ວຍປຣິຄ຺ຄເຫນ, ນນຸ ເອເກເນວ ປເທນ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖສິທ຺ຘິ ສິຍາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ‘‘ອນວຊ຺ຊລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ວິຍ ວຊ຺ຊຣຫິຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາກຕສ຺ສາປິ ປສງ຺ໂຄ ສິຍາຕິ ອິຏ຺ຐວິປາກ-ປທໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ, ‘‘ອິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ອິຕຣໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອພ຺ຍາກຕສ຺ສ ວິປາກາຣຫຠາເວນ ອິຏ຺ຐວິປາກຕາປສງ຺ຄຠາວໂຕ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ອນວຊ຺ຊ-ປເທນ ກຸສລສ຺ສ ປວຕ຺ຕິສຸຂຕໍ, ອິຏ຺ຐວິປາກ-ປເທນ ຈ ວິປາກສຸຂຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປທທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນວຊ຺ຊປທຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິສຠາວວເສນ ລກ຺ຂຓວຈນໍ, ອິຕຣໍ ກາລນ຺ຕເຣ ວິປາກຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາວເສນາຕິ. ອຖ ວາ ກຸສລສ຺ສ ອຕ຺ຖວິສຸທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸຣິມປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຣິສຸທ຺ຘວິປາກຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຈ຺ຉິມໍ. ປຸຣິມໍ ວາ ກຸສລສ຺ສ ອກຸສລສຠາວໂຕ ນິວຕ຺ຕນໍ, ປຈ຺ຉິມໍ ອພ຺ຍາກຕສຠາວໂຕຕິ ອລມຕິປປຎ຺ເຈນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອນວຊ຺ຊ…ເປ… ລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ກຸສລສ຺ສ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກສຠາວສ຺ສ ກຸສລຊາຕິຍາ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ. ອກຸສລາທີນມສາຘາຣຓຠາເວນ ສຠາວລກ຺ຂຓໍ ວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອກຸສລວິທ຺ຘໍສນຣສນ຺ຕິ ຍຖານຸຣູປໍ ອກຸສລປ຺ປຊຫນກິຈ຺ຈໍ. ກຸສລຎ຺ຫິ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣເຠທຠິນ຺ນໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ ອກຸສລປກ຺ຂໍ ປຊຫຕິ. ອຖ ຕທງ຺ຄາທິປ຺ປຫານານໍ ກິໍ ນານາກຣຓນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ທານາທິປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸຄເຕນ ເຕນ ເຕນ ກຸສລງ຺ເຄນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣາທິອກຸສລງ຺ຄສ຺ສ ປຫານໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ, ຕໍ ທີປາໂລເກນ ອນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສນໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ກາມາວຈຣກຸສລານໍ ປຣິຕ຺ຕານຸຠາວຕາຍ ເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ວິທ຺ຘໍສິຕານມກຸສລານໍ ຕທປຄເມ ສຕິ ປຸນ ອາຄເມນ ໂວຕ຺ຖຣຓໂຕ. ເຕສໍ ເຕສໍ ນີວຣຓຘມ຺ມານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສງ຺ຂາຕໍ ປວຕ຺ຕິນິວາຣຓວເສນ ປຫານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ, ຕໍ ຆຏປ຺ປຫາເຣນ ຊລຕເລ ເສວາລວິຍູຫນໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ພລວຕາ ຆຏປ຺ປຫາເຣນ ທູຣີກຕໍ ເສວາລໍ ຕສ຺ມິໍ ອປນີເຕປິ ຕໍປຫາຣເວເຄນ ສຫສາ ນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ເອວເມວ ອຸປຈາຣປ຺ປນາເຠເທນ ຌາເນນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ຕທປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລປິ ຕສ຺ສ ພເລນ ສຫສາ ນ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕີຕິ. ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕາປາທນສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ມາ ອຸຈ຺ເຉທວເສນ ປຫານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ, ຕໍ ປນ ອສນິສມ຺ປາເຕນ ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ສມູລວິທ຺ຘໍສນໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສາ ອນຸສຍມຕ຺ຕເກນາປິ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ເອກວາຣປ຺ປວຕ຺ເຕນປິ ອິນ຺ທຄ຺ຄິນາ ສຫ ມູເລຫິ ວິທ຺ຘໍສິຕາ ຣຸກ຺ຂາທໂຍ ນ ປຸນ ວິຣຸຫນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິເກນປິ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕເນວ ອນຸສຍມຕ຺ຕຏ຺ຐາຍິໂນປິ ກິເລສາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ວິທ຺ຘໍສິຕາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ.

ໂວທານໍ ວິສຸທ຺ຘິ, ສໍກິເລສມລວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕຖາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ໂວທານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ປຣິສຸທ຺ຘາກາເຣນ ໂຍຄິໂນ ຎາຓສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ກຸສລສ຺ສ ວຊ຺ຊຣຫິຕອິຏ຺ຐວິປາກສຠາເວຫິ ລກ຺ຂຓໍ, ກິຈ຺ຈອຸປຏ຺ຐານາກາຣວເສນ ຈ ຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານານິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ວຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂຠາວວເສນ ຈ ລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິຜລວເສນ ຈ ຣສາທິກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວຊ຺ຊານໍ ປຏິປກ຺ຂຠາໂວ ວຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ. ເອເຕນ ‘‘ອນວຊ຺ຊລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອ-ກາໂຣ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ, ເຕນ ປນສ຺ສ ອພ຺ຍາກຕໂຕ ນິວຕ຺ຕນໍ ກຕໍ. ອິຕຣຖາ ຫິ ນາສ຺ສ ວຊ຺ຊໍ, ວຊ຺ຊໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວາ ອນວຊ຺ຊນ຺ຕິ ອພ຺ຍາກຕສ຺ສາປິ ຕໍລກ຺ຂຓຕາປສງ຺ໂຄ ສິຍາ. ‘‘ວຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ຍສ຺ມາ ກຸສລາກຸສລານເມວ ປຫາຍກປ຺ປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ອາໂລກນ຺ຘກາຣານໍ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ກຸສລເມວ ວຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອນວຊ຺ຊລກ຺ຂຓໍ, ນ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ໂວທານຠາວຣສນ຺ຕິ ໂວທານຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິກໍ, ກິເລສມເລຫິ ອສໍກິລິຏ຺ຐຠາເວນ ສມ຺ປຊ຺ຊນກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາປີຍຕິ ອຸປນີຍຕິ ກາຣເຓນ, ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ, ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຠາເວນ ປຏິມຸຂໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ອິຏ຺ໂຐ ວິປາໂກ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ອິຏ຺ຐວິປາກປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ອສຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ກຸສລສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ສຕິ ຈ ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຕສ຺ສ ໂສ ອາສນ຺ນກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສ ປເຖນ ອຸປາເຍນ ມນສິກາໂຣ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ສານຸສຍສນ຺ຕານວໂຕ ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານມາປາຖຄເຕສ຺ວາຣມ຺ມເຓສຸ ປຕິຣູປເທສວາສາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມາວຊ຺ຊນໍ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ. ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣປິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍໍ ປນ ນິຣນຸສຍສນ຺ຕານສມງ຺ຄິສ຺ສ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິຣວຊ຺ຊຘມ຺ມໍ ສາວຊ຺ຊຘມ຺ມສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປຈ຺ຈຍຠາວານຸປຄມນໂຕ ໂຍນິໂສມນສິກາຣປກ຺ຂໍ ວາ ຠເຊຍ຺ຍ. ຂີຓາສວສນ຺ຕານຄຕຕ຺ຕາ ໂຍນິໂສອໂຍນິໂສຠາວມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອາປາຖຄຕາຣມ຺ມເຓສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ວິນາ ນ ກສ຺ສຈິ ກຸສລາກຸສລຠາວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ຕທຸຠຍວເສນ ນວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາກຕມນສິກາໂຣຕິ ວາ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ.

ສາວຊ຺ຊານິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓມກຸສລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ວຊ຺ຊາ ຣາຄາທໂຍ, ເຕ ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິ, ຕໍ ສາວຊ຺ຊໍ, ອນິຏ຺ໂຐ ວິປາໂກ ຍສ຺ສ, ຕໍ ອນິຏ຺ຐວິປາກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ປຏິປກ຺ຂໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຣສາທິໂຕ ປເນຕໍ ອນຕ຺ຖຊນນຣສໍ, ສໍກິເລສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ອຖ ວາ ຄາຣຍ຺ຫຠາວໂຕ ສາວຊ຺ຊລກ຺ຂຓເມວ, ສໍກິເລສຠາວຣສໍ, ອນິຏ຺ຐວິປາກປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານໍ. ວຈນຕ຺ຖໂຕ ປນ ນ ກຸສລນ຺ຕິ ອກຸສລໍ, ກຸສລປຏິປກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິປກ຺ຂຕ຺ເຖ ຫິ ອຍໍ ອກາໂຣ, ນ ປນ ອຎ຺ຎຕ຺ເຖ, ນາປິ ອຠາເວ. ອິຕຣຖາ ຫິ ຕິກໍ ນ ສິຍາ, ທຸກໍ, ຈຕຸກ຺ກໍ ວາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕຖາ ຫິ ຍທິ ກຸສລໂຕ ອຎ຺ຎມກຸສລໍ ສິຍາ, ຕທາ ອພ຺ຍາກຕສ຺ສາປິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຠາເວນ ອກຸສລ-ສທ຺ທສງ຺ຄໂຫຕິ ກຸສລາກຸສລຊາຕິເຠທໂຕ ທຸວິຘນ຺ຕິ ທຸກໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍທິ ຈ ກຸສລາຠາໂວ ອກຸສລໍ, ເຕນ ນ ກາຈິ ຊາຕິ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ກຸສລາພ຺ຍາກຕຊາຕິເຠທໂຕ ທຸກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖ ສິຍາ ‘‘ອຠາໂວປິ ວິສຸໍ ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ເອວໍ ສຕິ ຕສ຺ສ ຊາຕິຍາ ອຠາວໂຕ ຊາຕິ-ສທ຺ເທນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ສິຍາ. ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ຫິ ຊາຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ຍເຖວ ວາ ກຸສລສ຺ສ ອຠາໂວ, ເອວໍ ອພ຺ຍາກຕສ຺ສາປິ ອຠາໂວ ອຕ຺ຖີຕິ ອນພ຺ຍາກຕຊາຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ຈຕຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ເຈຕມິຏ຺ຐໍ ກຸສລາທິວເສນ ຕິວິຘຊາຕິຍາ ເອວ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ, ປາຬິຍຎ຺ຈ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ຕິກວເສເນວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ກຸສລປຏິປກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປນ ວຸຈ຺ຈມາເນ ມິຕ຺ຕປຏິປກ຺ໂຂ ອມິຕ຺ໂຕ ວິຍ, ໂລຠປຏິປກ຺ໂຂ ອໂລໂຠ ວິຍ ຈ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ກຸສລສ຺ສ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຠູຕໍ, ຕໍ ອກຸສລນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ວເສນ ຕິກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຕາ ຈສ຺ສ ສາວຊ຺ຊານິຏ຺ຐວິປາກຕ຺ຕາ, ເຕນ ປຫາຕພ຺ພຠາວໂຕ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ປນ ກຸສລວິນາສນໂຕ. ນ ຫິ ອກຸສເລນ ກຸສລໍ ປຫີຍຕິ, ມຫາພລຕ຺ຕາ ປນ ກຸສລເມວ ຕໍ ປຊຫຕິ. ກຸສລຎ຺ຫິ ມຫາພລໍ, ອກຸສລໍ ທຸພ຺ພລໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອພລາ ນໍ ພລີຍນ຺ຕິ, ມທ຺ທນ຺ເຕນໍ ປຣິສ຺ສຍາ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໗໗໖), ຕສ຺ມາ ກຸສລເມວ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ອກຸສລສ຺ສ ປຫາຍກໍ, ນາກຸສລໍ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕທຸຠຍ…ເປ… ອພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ກຸສລໍ ວິຍ ນ ອນວຊ຺ຊອິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓໍ, ນາປິ ອກຸສລໍ ວິຍ ສາວຊ຺ຊານິຏ຺ຐວິປາກລກ຺ຂຓໍ, ອຖ ໂຂ ອວິປາກຕ຺ຕາ ຕທຸຠຍວິປຣີຕລກ຺ຂຓໍ, ຕໍ ອພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຈ ‘‘ຕທຸຠຍວິປຣີຕລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນານໍ ວິປຣີຕາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ວິຍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປາການໍ ວິປຣີໂຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ວິປາໂກ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ ຕຖາ ອສມ຺ຠວໂຕ. ຍຖາ ຫິ ອາໂລກນ຺ຘກາຣານໍ ວິປຣີໂຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ນຕ຺ຖິ, ເອວມິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປາການໍ ວິປຣີໂຕ ນ ໂກຈິ ວິປາໂກ ອຕ຺ຖີຕິ. ອຖ ວາ ຕໍ-ສທ຺ໂທ ອິຘ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປາກນິຣເປກ຺ຂໍ ກຸສລາກຸສລມຕ຺ຕເມວ ປຈ຺ຈາມສຕີຕິ ກຸສລາກຸສລານໍ ສວິປາກຕ຺ຕາ ຕທຸຠຍວິປຣີຕລກ຺ຂຓໍ, ຕໍ ອວິປາກລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ອລເມຕ຺ຖ ອນຸໂຍເຄນ. ກຸສລາກຸສລຠາເວນ ນ ພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ອພ຺ຍາກຕໍ. ກຸສລາກຸສລຎ຺ຫິ ວຕ຺ວາ ອພ຺ຍາກຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຸສລາກຸສລຠາເວເນວ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ປກາຣນ຺ຕເຣນ. ຕຖາ ອວຈນຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ຕທຸຠຍວິປຣີຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາເຍວ, ນ ປນ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາມຕ຺ເຕນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ວິ-ສທ຺ໂທ ວິໂຣຘິວຈໂນ. ອາ-ສທ຺ໂທ ອຠິມຸຂຠາວປ຺ປກາສໂນ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິໂຣຘາຠິມຸຂຕໍ ກຕໍ ລກ຺ຂຓວິໂຣຘໂຕ ປຫາຍກປ຺ປຫາຕພ຺ພຠາວໂຕ ວາຕິ ພ຺ຍາກຕໍ, ກຸສລາກຸສລໍ. ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອພ຺ຍາກຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ລກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກຸສລາກຸສລໍ ວິຍ ນ ຕສ຺ສ ວິຣຸທ຺ຘໍ. ນ ຫິ ອວິປາກຕໍ ອນິຏ຺ຐວິປາກຕາ ວິຍ, ອິຏ຺ຐວິປາກຕາຍ ອິຏ຺ຐວິປາກຕາ ວິຍ ຈ ອນິຏ຺ຐວິປາກຕາຍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປາກຕາຫິ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນ ຈາປິ ອພ຺ຍາກຕໍ ກຸສລາກຸສເລສຸ ກິຎ຺ຈິ ປຊຫຕິ, ນ ຈ ເກນຈິ ປຫາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ‘‘ຕທຸຠຍວິປຣີຕລກ຺ຂຓມພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍມາເນ ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ, ນາໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ອິມິນາ ຕິເກນ ສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ຄຕິອຸປຘິກາລປ຺ປໂຍຄວິປຕ຺ຕີຫິ ອວິປາກສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທິກມ຺ມສ຺ສ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ຈ ອຠິຎ຺ຎາກຸສລສ຺ສ ຈ ວິປາກຸປ຺ປາທນາຠາວໂຕ ‘‘ສິຍາ ນຸ ໂຂ ອພ຺ຍາກຕຠາໂວ ວາ’’ຕິ ກທາຈິ ໂກຈິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ຕນ຺ນິວາຣຓຕ຺ຖມາຫ ‘‘ອວິປາກາຣຫໍ ວາ’’ຕິ, ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ນາຣຫຕິ ຕຕ຺ຖ ສາມຕ຺ຖິຍາຠາວໂຕຕິ ອວິປາກາຣຫໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທໂຍ ຕາວ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ອວິປາກາ, ສເຈ ປເນເຕ ຕພ຺ພິທູຣາ ອສ຺ສຸ, ຕທາ ວິປາກທາເນ ສມຕ຺ຖຕາຍ ວິປາກາຣຫາເຍວ, ຕໍ ປນ ນ ຕຖາ, ອຖ ໂຂ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ວິປາກທາເນ ອສມຕ຺ຖຕາເຍວ ວິປາກາຣຫໍ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ນາມາຕິ.

ອິທານິ ເອວໍ ຕິກວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ກຸສລາທີສຸ ປຐມໍ ຕາວ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຸສລຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອກວີສຕິວິຘນ຺ຕິ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣານິ, ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປາວຈຣານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານີຕິ ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ເອກວີສຕິວິຘໍ. ຠູມິໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘນ຺ຕິ ກາມຣູປາຣູປໂລກຸຕ຺ຕຣຠູມິສງ຺ຂາຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠູມີນໍ ວເສນ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕມານໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຠູມິ, ຐານໍ, ອວຕ຺ຖາ ຈ. ອວຕ຺ຖາປິ ຫິ ອວຕ຺ຖວນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຄຍ຺ຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເນສໍ ສຸຂຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ. ອວຕ຺ຖາຕິ ເຈຕ຺ຖ ຘມ຺ມານໍ ກາມຕຓ຺ຫາທີຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠາໂວ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມາ ຕິສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ ອຸຠຍວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ, ອິຕຣາ ອວຕ຺ຖາວເສເນວ. ນ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມານໍ ກາມຠວາທິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຐານມຸປລພ຺ຠຕີຕິ.

ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສາປິ ວກ຺ຂມານນເຍນ ກາມຠູມິປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຠູມິໂຕ ເອກວິຘນ຺ຕິ. ສວຕ຺ຖຸກາວຕ຺ຖຸກເຠທໂຕຕິ ຈກ຺ຂາທີນິ ປຎ຺ຈ, ຫທຍຎ຺ຈາຕິ ຉ ວຕ຺ຖູນິ. ກຸສລສ຺ສ ປນ ຈກ຺ຂາທິນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາຠາວໂຕ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ອິຘ ວຕ຺ຖູຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນ ສຫິຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ສວຕ຺ຖຸກໍ, ກາມຣູປຘາຕຸຍໍ ປວຕ຺ຕມານວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຣູປສ຺ສ ຣູປປຏິພນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິ, ອຣູປຘາຕຸຍໍ ປນ ຣູປາຠາວໂຕ ວຕ຺ຖຸວິຣຫິຕເມວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕມານໍ ອວຕ຺ຖຸກໍ. ຫີນ…ເປ… ຕິວິຘນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍໂຕ, ຜລໂຕ ຈ ມຊ຺ຌິມປຓີເຕຫິ ນິຫີນໍ, ເຕສໍ ວາ ຄຸເຓຫິ ປຣິຫີນນ຺ຕິ ຫີນໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຘານຠາວໍ ນີຕນ຺ຕິ ປຓີຕໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ເວມຊ຺ເຌ ຠວໍ ມຊ຺ຌິມໍ. ຕຕ຺ຖ ຫີເນນ ຉນ຺ເທນ ຈິຕ຺ເຕນ ວີຣິເຍນ ວີມໍສາຍ ວາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຫີນໍ, ມຊ຺ຌິເມຫິ ຉນ຺ທາທີຫິ ປວຕ຺ຕິຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ປຓີເຕຫິ ປຓີຕໍ. ຉນ຺ທາທີນໍ ປນ ຫີນາທິຠາໂວ ອຘິມຸຕ຺ຕິວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິວເສນ ຫິ ເນສໍ ຫີນຕາ, ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕິວເສນ ປຓີຕຕາ, ຕທຸຠຍເວມຊ຺ຌວເສນ ມຊ຺ຌິມຕາ. ຍສກາມຕາຍ ວາ ກຕໍ ກຸສລໍ ຫີນໍ, ປຸຎ຺ຎຜລກາມຕາຍ ມຊ຺ຌິມໍ, ‘‘ປຸຎ຺ຎໍ ນາເມຕໍ ສາຘູຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ ເອວໍ ອຣິຍຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ກຕໍ ປຓີຕໍ. ‘‘ອຫມສ຺ມິ ທານປຕິ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ທານທາສາທໂຍ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນປຣວມ຺ຠນາຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ວາ ຫີນໍ, ຕຖາ ອນຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ມຄ຺ຄຜລປທຏ຺ຐານໍ ປຓີຕໍ. ຠວໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ກຕໍ ຫີນໍ, ສາວກປຈ຺ເຈກໂພຘິປາຣມິຕາວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ວິໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິປາຣມິຕາວເສນ ສພ຺ເພສໍ ວິໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ປຓີຕນ຺ຕິ.

ໂສມນສ຺ສຸ…ເປ… ເຠທໂຕຕິ ເຠທ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ເຈກໍ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ ‘‘ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາເຠທໂຕ ຎາຓເຠທໂຕ ປໂຍຄເຠທໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປໂຍຄເຠທໂຕຕິ ສງ຺ຂາຣເຠທໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຈ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາເຠໂທ ຕາວ ຍຸຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ຠິນ຺ນສຠາວຕ຺ຕາ. ຎາຓປ຺ປໂຍຄເຠໂທ ປນ ກຖນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຎາຓປ຺ປໂຍຄກໂຕ ເຠໂທ ຎາຓປ຺ປໂຍຄເຠໂທ ເຕສໍ ຠາວາຠາວມຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອິທານິ ຕເມວ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາທິເຠທໍ ວິຠາເຄນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ຕໍ ກຕມໍ, ຕໍ ກຖນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສຠນໍ ມໂນ, ໂສຠນໍ ວາ ມໂນ ເອຕສ຺ສາຕິ ສຸມໂນ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂສມນສ຺ສໍ, ມານສິກສຸຂເວທນາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ, ໂສມນສ຺ເສນ ອຸປ຺ປາທໂຕ ຍາວ ນິໂຣຘາ ສຫຄຕໍ ປວຕ຺ຕໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ໂສມນສ຺ເສນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄຕນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ. ຊານາຕິ ຍຖາສຠາວໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຎາຓໍ, ເຕນ ສມໍ ເອກຸປ຺ປາທາທີຫິ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ນາສ຺ສ ສງ຺ຂາໂຣ ອຕ຺ຖີຕິ ອສງ຺ຂາຣໍ, ອສງ຺ຂາຣເມວ ອສງ຺ຂາຣິກໍ. ສຫ ສງ຺ຂາເຣນ ປວຕ຺ຕມານໍ ສສງ຺ຂາຣໍ, ຕເທວ ສສງ຺ຂາຣິກໍ. ສງ຺ຂາໂຣຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ, ປຣສ຺ສ ວາ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍໂຄ ‘‘ສງ຺ຂໂຣຕິ ຕິກ຺ຂຠາວສງ຺ຂາເຕນ ມຓ຺ຑນວິເສເສນ ສຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຂຣີຍຕິ ວາ ສຊ຺ຊີຍຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ເອເຕນາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ທານາທິປຸຎ຺ຎກຣຓກາເລ ມຈ຺ເຉຣມລຖິນມິທ຺ຘາທີຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ສໍສີທມາເນ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກິເລສວູປສມວເສນ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຸສ຺ສາຫຊນນວເສນ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປວຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຍໂຄ ນາມ. ກຸສລກຣເຓ ນິຣຸສ຺ສາຫສ຺ສ ປນ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ສປ຺ປຸຣິສ, ກຸສລກຣຓໍ ນາມ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ອາເສວິຕມຄ຺ໂຄ, ຕຕ຺ຖ ຕຍາປິ ປຏິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂ, ຕຎ຺ຫິ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ກຸສລກຣຓຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສາຫຊນນວເສນ ປເຣສໍ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ປວຕ຺ຕາ ອາຓຕ຺ຕິ ປຣປ຺ປໂຍໂຄ ນາມ. ເຕສຸ ປນ ປຸຣິໂມ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ, ປຈ຺ຉິໂມ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນເຍວ ສມ຺ຠວຕີຕິ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕິກ຺ຂຠາວສງ຺ຂາໂຕ ວິເສໂສ ອິຘ ອຸປຈາຣໂຕ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫຸ ອາຈຣິຍາ –

‘‘ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍຄສມ຺ຠູໂຕ, ວິເສໂສ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຠວີ;

ສງ຺ຂາໂຣ ອິຕິ ສງ຺ຂາຣ-ສຠາວຎ຺ຎູຫິ ກິຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ‘‘ສສງ຺ຂາຣິກມສງ຺ຂາຣິກ’’ນ຺ຕິ ຈ ເອຕໍ ເກວລໍ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຠາວາຠາວມຕ຺ຕາເປກ຺ຂາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ສຫປ຺ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວາຠາວໂຕຕິ ຠິນ຺ນສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕິໂນປິ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອິທມຕ຺ຖິຕາຍ ຕໍວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາໂຣ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສສງ຺ຂາຣິກໍ ສຫ-ສທ຺ທສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຖປຣິທີປນໂຕ ‘‘ສໂລມໂກ ສປກ຺ຂໂກ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ຕພ຺ພິປຣີຕໍ ປນ ຕທຠາວໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕວເສເນວ ອສງ຺ຂາຣິກໍ. ອຖ ວາ ສງ຺ຂຣຓໍ, ສງ຺ຂຣີຍຕິ ວາ ເອເຕນ ອາຄນ຺ຕຸກສມ຺ຠູເຕນ ຈິຕ຺ຕສໍສີທນສຠາວາປນຍນວເສເນວ ສຊ຺ຊີຍຕິ, ສງ຺ຂໂຣຕິ ວາ ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕວເສເນວາຕິ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ອຸຊຸກເມວ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍຄຊນິໂຕ ຕິກ຺ຂຠາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕທຠາວໂຕ ອສງ຺ຂາຣິກໍ, ສຠາວຕິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍສຫຄຕາຍ ສສງ຺ຂາຣິກໍ, ອຖ ວາ ມຈ຺ເຉຣມລາທີຫິ ສງ຺ຂຣີຍຕີຕິ ສງ຺ຂາໂຣ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສໍສີທນສຠາໂວ, ໂສ ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ອສງ຺ຂາຣິກໍ, ອິຕຣໍ ສສງ຺ຂາຣິກໍ. ປຓີຕອຸຕຸໂຠຊນາທິໂກ ວາ ພລວປຈ຺ຈໂຍ ສງ຺ຂາໂຣ ‘‘ສງ຺ຂໂຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕິກ຺ຂຠາເວນ, ສງ຺ຂຣີຍຕິ ວາ ຕໍ ເອເຕນາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ອ-ກາຣສ຺ສ ວຸຑ຺ຒຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຕາຍ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ ສງ຺ຂາໂຣ ອສ຺ສາຕິ ອສງ຺ຂາຣິກໍ, ພລວປຈ຺ຈຍວນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຑ຺ຒິປຣິທີປເກນ ປນ ອ-ກາເຣນ ອວິເສສິຕຕ຺ຕາ ສສງ຺ຂາຣິກໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ທຸພ຺ພລປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຎາເຓນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິຣຫິຕນ຺ຕິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ.

ອຸເປກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ເວທິຍມານາປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣສຓ຺ຐິຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອິຏ຺ເຐ, ອນິຏ຺ເຐ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ປກ຺ຂປາຕາຠາເວນ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕິ ອນຸຠວຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ອຖ ວາ ອຸເປຕາ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອວິຣຸທ຺ຘາ ອິກ຺ຂາ ອນຸຠວນນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ອວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ເຫສາ ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣມ຺ປິ ປວຕ຺ຕຕິ. ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນາ ປນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວິຣຸທ຺ຘສຠາວຕ຺ຕາ ນາຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຫິ ປຏ຺ຐາເນ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຏິສິທ຺ຘາ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເວທນາຍປິ ລພ຺ຠຕິ, ປຸຣິມາ ປນ ທ຺ເວ ນ ຕຖາ. ນ ຫິ ໂລຠສຫຄຕາທີນໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາເຣນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໍ, ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂນໍ ວາ ອຕ຺ຖີຕິ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ນນຸ ຈ ອຎ຺ເຎປິ ຜສ຺ສາທໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖີຕິ ໂສມນສ຺ສາທີນໍ ວເສເນວ ປນ ອຏ຺ຐວິຘຕາ ກສ຺ມາ ຄຫິຕາຕິ? ເຠທກຣຠາວໂຕ. ຜສ຺ສາທີນຎ຺ຫິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ, ສທ຺ຘາທີນຎ຺ຈ ສພ຺ພກຸສລສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ນ ເຕຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຠາໂຄ, ໂສມນສ຺ສາທໂຍ ປນ ກຕ຺ຖຈິ ຈິຕ຺ເຕ ໂຫນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປາກໂຏວ ເຕຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຠາໂຄຕິ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ກຕ຺ຖຈິ ຈິຕ຺ເຕ ໂຫນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ກາຣຓສ຺ສ ສນ຺ນິຫິຕາສນ຺ນິຫິຕຠາວໂຕ. ກິໍ ປນ ເນສໍ ກາຣຓນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຕຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາໂວ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ໂຫຕິ. ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນນຸ ຈ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ໂລຠສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ຣຊ຺ຊນີຍຕ຺ຕາຕິ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ນຍິທເມກນ຺ຕິກໍ ອິຏ຺ເຐປິ ອາຣມ຺ມເຓ ນິຍມິຕາທິວເສນ ກຸສລສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ‘‘ກຸສລເມວ ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກຸສລກຣເຓເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຍມິຕໍ ໂຫຕິ, ອກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕວ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸສລກຣເຓເຍວ ປຣິຓາມິຕໍ, ອຠິຓ຺ຫກຣເຓນ ຈ ກຸສລໍ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ, ປຏິຣູປເທສວາສສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎຕາສງ຺ຂາຕຈຕຸຈກ຺ກູປນິສ຺ສຍວເສນ, ໂຍນິໂສ ຈ ອາໂຠໂຄ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ອິຏ຺ເຐປິ ອາຣມ຺ມເຓ ອໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ໂຫຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ນິຍາມປຣິຓາເມຫິ, ສມຸທາຈິຓ຺ຓຕາຍ ຈ;

ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄມາໂຠຄາ, ອິຏ຺ເຐປິ ກຸສລໍ ສິຍາ’’ຕິ.

ອປິຈ ສທ຺ຘາພຫຸລຕາທີຫິ ຈ ກາຣເຓຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອສ຺ສທ຺ຘານໍ, ຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິການຎ຺ຈ ເອກນ຺ຕມິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ຕຖາຄຕຣູປມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍ ຈ ກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ອານິສໍສໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປເຣຫິ ອຸສ຺ສາຫິຕານໍ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕານມ຺ປິ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘາພຫຸລຕາ ວິສຸທ຺ຘິທິຏ຺ຐິຕາ ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາຕິ ອິເມຫິປິ ກາຣເຓຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕາ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ເຍ ເຕ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ ສໍຆານຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ ລູຂປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນໍ ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄລເສວນາ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ ອິເມຫິປິ ກາຣເຓຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ພຸທ຺ຘາທິຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຍາວ ອຸປຈາຣຸປ຺ປາທາ ສກລສຣີຣໍ ຜຣມານາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອກ຺ຂຓ຺ຑຕາທິວເສນ ອຕ຺ຕນາ ຣກ຺ຂິຕໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ຄິຫິໂນ ທສສີລໍ ປຎ຺ຈສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠຍາທີສຸ ປຓີຕໍ ໂຠຊນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍນາມ ທານໍ ອທາສິ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນຈາຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ຄິຫິໂນປິ ຕຖາຣູເປ ກາເລ ສີລວນ຺ຕານໍ ທິນ຺ນທານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ເຍຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ເທວາ ເທວຕ຺ຕໍ ຄຕາ, ຕຖາຣູປານໍ ຄຸຓານໍ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຖິຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ສມຖວິປສ຺ສນາຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລເສ ສຏ຺ຐິປິ ສຕ຺ຕຕິປິ ວສ຺ສານິ ອສມຸທາຈຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ມຍ຺ຫໍ ກິເລສາ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ, ເຈຕິຍທສ຺ສນເຖຣທສ຺ສເນສຸ ອສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສໍສຸຈິຕລູຂຠາເວນ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາທສິເນຫາຠາເວນ ຄທ຺ຣຠປິຏ຺ເຐ ຣຊສທິເສ ລູຂປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ, ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາທພຫຸເລ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕ ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄເລ ປຏິເສວນ຺ຕສ຺ສ, ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປເກ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸປິ ປີຕິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາທິວເສນ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ໂສມນສ຺ເສນ ສຫ ອວິນາຠາວໂຕ ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິຍຕາຕິ ເອວໍ ປີຕິກາຣຓານິປິ ໂສມນສ຺ສກາຣຓານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ກິຎ຺ຈ – ອຄມ຺ຠີຣປກຕິຕາ, ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກຕາຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕາ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ອຄມ຺ຠີຣປກຕິໂກ ໂຫຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ຫິໂຕປກຣເຓ ຕຸສ຺ສຕິ, ໂຍ ຈ ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິໂກ ອປ຺ປສນ຺ເນສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸປິ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລທສ຺ສາວີ, ຕສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ປນ ໂສມນສ຺ສກາຣຓານມຠາເວນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ກມ຺ມໂຕ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໂຕ ກິເລສທູຣີຠາວໂຕຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ປເຣສໍ ຫິຕຊ຺ຌາສເຍນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐາທີນິ ຈ ນຬກາຣມຸທ຺ທາຄຓນາທີນິ ສິປ຺ປາຍຕນານິ, ວຑ຺ຒກີກສິວາຓິຊ຺ຊາທີນິ ຈ ກມ຺ມາຍຕນານິ, ວິສຫຣຓາທີນິ ຈ ວິຊ຺ຊາຍຕນານີຕິ ເອວໍ ນິຣວຊ຺ຊສິປ຺ປາຍຕນາທີນິ ສິກ຺ຂາເປຕິ, ສຍໍ ວາ ສິກ຺ຂຕິ, ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກຖາເປຕິ, ‘‘ອາຍຕິໍ ປຎ຺ຎວາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ປຎ຺ຎາສໍວຕ຺ຕນິກກມ຺ມໍ ສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸສລໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸສລໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທານິ ປິລວນ຺ຕິ, ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ, ອຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປເມວ ວິເສສຠາຄີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໙໑).

ຕຖາ ປຎ຺ຎາທສກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸສລໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຍນ ປນ ສມຖວິປສ຺ສນາຠາວນາຫິ ກິເລສາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ, ຕສ຺ສ ກິເລສທູຣີຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍຄາ ເວ ຊາຍເຕ ຠູຣິ, ອໂຍຄາ ຠູຣິສງ຺ຂໂຍ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໒).

ອປິຈ ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ໂຍ ປຎ຺ຎວນ຺ເຕ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄຌານງ຺ຄສມຖວິປສ຺ສນາທີນໍ ປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຕມຍຎາຓໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຎາຓສຫຄຕໍ ໂຫຕິ. ເຍນ ປນ ນຂເກສຈີວຣເສນາສນາທີນິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວຕ຺ຖູນິ ປຸພ຺ເພ ອວິສທານິ ເຉທນມລຫຣຓາທິນາ ວິສທານິ ກຕານິ, ຕສ຺ເສວໍ ວິສທວຕ຺ຖຸກສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ວິສທໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ທີປກປລ຺ລກາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທີປສິຂາຍ ໂອຠາໂສ ວິຍ. ຍສ຺ສ ຈ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພລວໍ ໂຫຕິ, ອິຕຣານິ ມນ຺ທານິ, ຕໂຕ ຕານິ ສກສກກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຕສ຺ສ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕນເຍນ ເຕນ ເຕນ ອາກາເຣນ ສມຕ຺ຕໍ ປຏິປາເທຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສມຕ຺ຕໍ ປຏິປາເທນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາຓາທີນໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ຎາຓສຫຄຕໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄເລ ວາ ປຍິຣຸປາສຕິ, ຂນ຺ຘາທີສຸ ໂອຄາຬ຺ຫໍ ຠຄວໂຕ ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍໍ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວາ ວິຫຣຕິ, ອິເມສມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸສລໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອປິຈ ພຸທ຺ຘາທິຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຎາຓສຫຄຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ມຫານາມ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສ…ເປ… ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ. ອຸຊຸຄຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐; ໑໑.໑໑).

ເອວໍ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທໂຍປິ ຣາຄາທິມລວິໂສຘເນນ ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸກາເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈ – ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກຕາ ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ. ປຏິສນ຺ຘິປຎ຺ຎາ ຫິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕຕິວເສນ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕມານາ ສນ຺ຕານປຣິຠາວເນນ ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສວິເສສອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ອສງ຺ຂາຣິກຕ຺ຕໍ ປນ ສປ຺ປາຍອຸຕຸໂຠຊນອາວາສາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ໂຫຕີຕິ. ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຕາ ສທ຺ຘາພາຫຸລ຺ຍໍ ທິຏ຺ຐິສຸທ຺ຘິ ຈ;

ຜລທສ຺ສາວິຕາ ເຈວ, ປີຕິໂພຊ຺ຌງ຺ຄເຫຕຸໂຍ.

‘‘ເອກາທສ ຕຖາ ຘມ຺ມາ, ອຄມ຺ຠີຣສຠາວຕາ;

ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕາ ສນ຺ຘິ, ອິຈ຺ເຈເຕ ສຸຂເຫຕຸໂຍ.

‘‘ອຠາໂວ ສຸຂເຫຕູນໍ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຈ;

ອຸເປກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ ຈ, ເອວໍ ເຎຍ຺ຍາ ວິຠາວິນາ.

‘‘ກມ຺ມູປປຕ຺ຕິໂຕ ເຈວ, ຕຖາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປາກໂຕ;

ກິເລສູປສມາ ຘມ຺ມ-ວິຈຍສ຺ສ ຈ ເຫຕຸຫິ.

‘‘ສຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ ພຸທ຺ຘາທິ-ຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ຈ;

ສປ຺ປຎ຺ຎສນ຺ຘິໂຕ ເຈວ, ຈິຕ຺ຕໍ ຎາຓຍຸຕໍ ສິຍາ.

‘‘ອຸຕຸໂຠຊນອາວາສ-ສປ຺ປາຍາທີຫິ ເຫຕຸຫິ;

ອສງ຺ຂາຣິກຠາໂວປິ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິຠາວິນາ’’ຕິ.

ເອວໍ ເວທນາຎາຓປ຺ປໂຍຄເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວິຘໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ນິຄເມນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອິທໍ…ເປ… ນາມາ’’ຕິ.

໑໒. ເຍນ ປນຕ຺ເຖນ ອິທໍ ‘‘ກາມາວຈຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ທານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸທ຺ທານໂຕ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ທານໂຕຕິ ອຸທ຺ເທສໂຕ, ສງ຺ເຂປໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຎ຺ຈາປິ ອວສິຏ຺ຐກິເລສາທໂຍ ວິຍ ກິເລສກາໂມປິ ອສ຺ສາເທຕພ຺ພຕາຍ ວຕ຺ຖຸກາເມ ສງ຺ຄຫິໂຕ ຎາຓໍ ວິຍ ເຎຍ຺ເຍຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ເອໂກເຍວ ກາໂມ ສິຍາ, ຕຖາປິ ກິເລສກາໂມ ວຕ຺ຖຸກາມຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກາມນີຍຏ຺ເຐນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ກາມນວເສນ. ກາມນວເສນ ຈ ປນ ກິເລສກາໂມວ ໂຫຕິ, ນ ປນ ວຕ຺ຖຸກາໂມຕິ ອາຫ ‘‘ກ຺ເລສວຕ຺ຖຸວສາ’’ຕິອາທິ. ໂກ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາໂມ, ໂກ ກິເລສກາໂມຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ນິຘາຍ ‘‘ຉນ຺ໂທ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ໂປ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ກາໂມ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑) ເອວໍ ນິທ຺ເທສປາຬິຍໍ ອາຄຕາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ກາມຕຓ຺ຫາວ ອິຘ ກິເລສກາໂມ. ວຕ຺ຖຸກາໂມຕິ ຈ ‘‘ມນາປິກາ ຣູປາ…ເປ… ມນາປິກາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ…ເປ… ສພ຺ເພປິ ກາມາວຈຣາ ຘມ຺ມາ…ເປ… ສພ຺ເພປິ ຣູປາວຈຣາ…ເປ… ສພ຺ເພປິ ອຣູປາວຈຣາ…ເປ… ກາມາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑) ຕຕ຺ເຖວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສວິຎ຺ຎາຓາວິຎ຺ຎາຓປ຺ປເຠທາ ເຕຠູມກຘມ຺ມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກິເລໂສ…ເປ… ວຏ຺ຏກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຉນ຺ທຣາໂຄວາ’’ຕິ ອວຘາຣເຓນ ກິເລສຠາເວນ ນິຣຸຬ຺ເຫສຸ ໂລຠໂທສໂມຫາທີສຸ ທສສຸ ໂທສໂມຫາທໂຍ ນວ ກິເລເສ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ກາມຣູປາຣູປຕຓ຺ຫາຍ ວຕ຺ຖຸ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ກາຣຓຠູຕນ຺ຕິ ວາ ວຕ຺ຖຸ.

໑໓. ກຖໍ ປນ ກິເລສກາໂມ ນາມ, ກຖຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸກາໂມຕິ ອາຫ ‘‘ກິເລສກາໂມ’’ຕິອາທິ. ກາເມຕີຕິ ວຕ຺ຖຸກາມໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ກາມີຍຕີຕິ ກິເລສກາເມນ ປຕ຺ຖີຍຕິ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ເຖ. ຈ-ສທ຺ໂທ ເອວ-ກາຣຕ຺ເຖ, ເຕນ ຍສ຺ມາ ກິເລສກາໂມ ກາເມຕີຕິ ກາໂມ, ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຈ ກາມີຍຕີຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວ ກິເລສກາໂມ, ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຈາຕິ ທຸວິໂຘປິ ເອສ ກາໂມ ກາຣກທ຺ວເຍ ກຕ຺ຕຣິ, ກມ຺ມນິ ຈ ສິຊ຺ຌຕິ, ກຕ຺ຕຸຠາວໍ, ກມ຺ມຠາວຎ຺ຈ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ທຸວິໂຘຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກາມານໍ ວາຈກໂຕ ທຸວິໂຘ. ‘‘ກາໂມ’’ຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ກາຣກທ຺ວເຍ ສິຊ຺ຌຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຣກຍຸຄເຬ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ກຕ຺ຕຣິ, ກມ຺ມນິ ຈ ‘‘ກາໂມ’’ຕິ ປທສມ຺ຠໂວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂວ-ກາໂຣ ປນ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ໂວ ກາລາມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ວິຍ. ອຖ ວາ ໂວກາຣກທ຺ວເຍຕິ ຂນ຺ຘທ຺ວເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິເລສກາໂມ ຫິ ສງ຺ຂາຣສຠາວຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ, ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຈ ວກ຺ຂມານນເຍນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຠູໂຕ ຣູປສຠາວຕ຺ຕາ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘຕິ ເອວໍ ທຸວິໂຘເປສ ກາໂມ ຂນ຺ຘທ຺ວເຍ ສິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ອນ຺ໂຕຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

໑໔. ສມ຺ປຊ຺ຊນານິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ, ຕາສໍ ວເສນ ວິສຍວິສຍີຠາເວນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໂມສຣຓວເສນ, ສມ຺ປາປຸຓນວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ປນ ອິທໍ ທີເປຕິ – ຍຕ຺ຖ ທຸວິໂຘປິ ກາໂມ ວິສຍວິສຍີຠາເວນ ສຫິໂຕ ປວຕ຺ຕຕິ, ໂສເຍວ ເອກາທສວິໂຘ ປເທໂສ ກາມາວຈຣສຎ຺ຎິໂຕ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຣູປາຣູປຘາຕຸຍໍ ເກວລໍ ວຕ຺ຖຸກາໂມວ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ໂສ ປເທໂສ ກາມາວຈໂຣ ນາມາຕິ. ນນຸ ຈ ທຸວິໂຘປິ ສຫິໂຕ ຣູປາຣູປຘາຕູສຸ ປວຕ຺ຕຕິ, ຣູປາຣູປາວຈຣຘມ຺ມານໍ ວຕ຺ຖຸກາມຕ຺ຕາ, ຕທາຣມ຺ມຓຠູຕານຎ຺ຈ ຣູປາຣູປຕຓ຺ຫານໍ ຕໍໂຍເຄນ ກິເລສກາມຠາວສິທ຺ຘິໂຕຕິ? ນຍິທເມວໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍຠູຕສ຺ສ ພຫລກິເລສສ຺ເສວ ກາມຣາຄສ຺ສ ອິຘ ກິເລສກາມຠາເວນ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຸທ຺ທານໂຕ ທຸເວ ກາມາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ກາເມ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາປິ ຫິ ‘‘ປເທໂສ ຈຕຸປາຍານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິສຍນິຍມເນນ ‘‘ທຸວິໂຘປິ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາເມກເທສຠູໂຕ ນີວຣຓາວຕ຺ຖາຍ ກຖິໂຕ ກາມຣາໂຄ ກິເລສກາມຠາເວນ, ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກາເຍວ ຘມ຺ມາ ວຕ຺ຖຸກາມຠາເວນ ຄຫິຕາ, ນ ຣູປາຣູປຕຓ຺ຫາ, ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກຘມ຺ມາ ຈາຕິ ຎາປີຍຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວກ຺ຂມານາ ສສຕ຺ຖາວຈຣູປມາ ອຸປປນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕານເມວ ກາມານໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘາຕູສຸ ວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ຂວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣປຣິຕ຺ຕກຸສລາທິເຠເທສຸ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ໂຕ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກິເລສກາໂມ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸຠູຕໍ ວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ຂາທິປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ນາມາຕິ ສິທ຺ຘໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ກາໂມ ວາ ກາມສຎ຺ຎາ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ກາມາວຈຣສຕ຺ຕສນ຺ຕານຄຕຕຓ຺ຫາຍ ວິສຍຠາເວ ສຕິ ປນ ຕໍໂຍເຄນ ຣູປາຣູປຘາຕູສຸປິ ປວຕ຺ຕມາໂນ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ວຕ຺ຖຸກາໂມເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ນິທ຺ເທເສ ອາຄຕນເຍນ ນິຣວເສໂສ ກິເລສກາໂມ ກາມຕຓ຺ຫາຠວຕຓ຺ຫາວິຠວຕຓ຺ຫານິໂຣຘຕຓ຺ຫາປເຠໂທ ອິຘ ປວຕ຺ຕຕິ. ວຕ຺ຖຸກາເມສຸປິ ອປ຺ປກໍ ຣູປາຣູປວິປາກມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ໂພເຍວ ອິຘ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອນວເສສປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກາໂມຍໍ ທຸວິໂຘປິ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕສຸ ປນ ພຫລກິເລສກາມຠູໂຕ ພຫລກາມຣາໂຄ ຈ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ຈ ອິຘ ຄຫິຕາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ປຊ຺ຊນວເສນ, ສມິຊ຺ຌນວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວຈຣຕີຕິ ປວຕ຺ຕຕິ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ຍສ຺ມາ ທຸວິໂຘປິ ອຍໍ ກາໂມ ອວຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ກາໂມ ເອຕ຺ຖ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈຣສຎ຺ຎິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕. ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂເຫຕຸຠູຕາ ປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕາ ອຍາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອເປຕາຕິ ອປາຍາ. ນິຣຍາທິວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍາ ຈຕຸປາຍາ. ຉນ຺ນນ຺ຕິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຕາວຕິໍສຍາມາຕຸສິຕານິມ຺ມານຣຕິປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕານໍ ຉນ຺ນໍ ເທວໂລການໍ. ເມຣຸປາທວາສິໂນ ປນ ອສຸຣາ ຕາວຕິໍເສສຸເຍວ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ນ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມນໂສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ມນຸສ຺ສາ, ສຕິສູຣຠາວພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂຍຄ຺ຍຕາທິຄຸຓວເສນ ອຸປຈິຕມານສຕາຍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຄຸຓຈິຕ຺ຕຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫິ ຊມ຺ພຸທີປກາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸເກ ຈ ມນຸສ຺ເສ ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ເທເວ ຈ ຕາວຕິໍເສ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ສູຣາ ສຕິມນ຺ໂຕ ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໒໑).

ເຕຫິ ປນ ສມານຣູປາທິຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຕ຺ຕທີປວາສີຫິ ອິຕຣມຫາທີປວາສິໂນປິ ‘‘ມນຸສ຺ສາ’’ອິຈ຺ເຈວ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ໂລກິຍາ ປນ ມນຸໂນ ອປຈ຺ຈຠາເວເນວ ‘‘ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອກາທສວິໂຘຕິ ຈຕຸຣາປາເຍສຸ ຕິຣຈ຺ຉານເປຕ຺ຕິວິສຍານໍ ວິສຸໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ ໂອກາສສ຺ສ ອຠາເວປິ ຍຕ຺ຖ ເຕ ອຣຎ຺ຎສມຸທ຺ທປພ຺ພຕປາທາທິເກ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສນ຺ຕິ, ຕາທິສສ຺ສ ຐານສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເອກາທສວິໂຘ.

໑໖. ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ ກາມສ຺ເສວ ອວຈຣຓວເສນ ກຖໍ ນາມລາໂຠຕິ ອາຫ ‘‘ອສ຺ສາຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ທຸວິຘສ຺ສ ກາມສ຺ສ. ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາຕິ ເອກາທສວິເຘ ປເທເສ ປາກຏຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ອສ຺ສາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ອເນນ ທຸວິເຘນ ກາເມນ ເອກາທສວິຘສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນວເສນ ອສ຺ສ ເອກາທສວິຘສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ເຕນ ທຸວິເຘນ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫ ສຕ຺ເຖຫີຕິ ສສຕ຺ຖາ, ຍຕ຺ຖ ເຕ ອວຈຣນ຺ຕິ, ໂສ ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ, ປເທໂສ. ໂສ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ສສຕ຺ຖາ ປຸຣິສາ ອວຈຣນ຺ຕິ, ໂສ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທາທີສຸ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ປາກຏຕ຺ຕາ, ເຕຫິ ວາ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ຣູປາວຈຣາທີສຸ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ ອຠິລກ຺ຂຓວເສນ ອຍໍ ປເທໂສ ‘‘ກາມາວຈໂຣ’’ຕ຺ເວວ ສຎ຺ຎິໂຕຕິ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸ.

໑໗-໘. ນນຸ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ກາມາວຈຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ປນ ປເທສສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ຕໍ ກາມາວຈຣໍ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ສ຺ວາຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ໂສ ອຍໍ ກາມາວຈໂຣ ‘‘ກາໂມ’’ຕິ ສຎ຺ຎິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣູປຠໂວ ຣູປນ຺ຕິ ຍຖາ ຣູປຠໂວ ຣູປໍ. ອວຸຕ຺ໂຕປິ ຫິ ຍຖາສທ຺ໂທ ເອວໍ-ສທ຺ທສນ຺ນິຏ຺ຐານໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ຍຖາ ‘‘ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຣູປຠວູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຣູປຠໂວ ‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎິໂຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ ປເນສ ເອວໍ ສຎ຺ຎິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອຖ ວາ ຍຖາ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ປທສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ອຸທີຣິໂຕ ເອສ ຣູປຠໂວ ‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎິໂຕ, ເອວໍ ສ຺ວາຍໍ ກາມາວຈໂຣ ກາໂມຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ມິໍ ກາເມຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປວເສນ ກາມສຎ຺ຎິເຕ ປເທເສ. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ອຏ຺ຐວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ອຘິກາຣວເສນ ປນ ຕສ຺ສ ຄຫເຓປິ ສພ຺ເພສເມວ ປຣິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານມຍມຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກາເມ ອວຈຣຓໂຕ. ສທາຕິ ສພ຺ພກາລໍ, ພາຫຸລ຺ເຍນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິມິນາ ປນ ອິທໍ ທີເປຕິ – ຍຖາ ສງ຺ຄາເມ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອວຈຣນ຺ໂຕ ‘‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ຫຕ຺ຖີ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ໂຕປິ ພາຫຸລ຺ລປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ‘‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວມິທໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ກາມໂລເກ ພາຫຸລ຺ລວຸຕ຺ຕິໂຕ ‘‘ກາມາວຈຣ’’ມິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕນ ປນ ນນຸ ເຈຕໍ ຣູປາຣູປຠເວສຸປິ ອວຈຣຓໂຕ ຣູປາວຈຣາທິນາມມ຺ປິ ລເຠຍ຺ຍາຕິ ອິທໍ ໂຈທນໍ ປຣິຫຣຕິ. ໂຫຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ກາເມວຈຣຕີຕ຺ເຍຕໍ, ກາມາວຈຣສຎ຺ຎິຕໍ;

ເສເສ ອວຈຣນ຺ຕມ຺ປິ, ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ຍຖາ’’ຕິ.

ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ. ຈ-ສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕຣສມຸຈ຺ຈເຍ. ເຕນ ຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ກາມາວຈໂຣ ‘‘ກາໂມ’’ຕິ ສຎ຺ຎິໂຕ, ຍສ຺ມາ ຈ ຕສ຺ມິໍ ກາເມ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສທາ ອວຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກາມາວຈຣ’’ມິຈ຺ເຈວ ກຖິຕໍ, ນ ປນ ກາມາວຈຣາວຈຣໍ, ນາປິ ຣູປາຣູປາວຈຣນ຺ຕິ ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກາມຆາຕິນາຕິ ເທສນາຎາເຓນ ວິເນຍ຺ຍສນ຺ຕານຄຕສ຺ສ ກິເລສກາມສ຺ສ ຫນນສີເລນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ.

໑໙. ປຏິສນ຺ຘິໍ …ເປ… ອວຈາຣຍຕີຕິ ວາຕິ ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ກາເມ ຠເວເຍວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອວຈາຣຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ກາເມ ອວຈາຣຍຕີຕິ ‘‘ກາມາວຈຣ’’ນ຺ຕິ ກຖິຕໍ ຈາ-ສທ຺ທສ຺ສ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປວເສນ ປທສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິນາປິ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປໍ ກາມາວຈຣ-ສທ຺ທສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາມຠເວ. ປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕຄຘໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ –

‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາ ຣູປໍ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໘໗) –

ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍຖາ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕິໂກ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍເມວ ປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉາໂນ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິທໍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ກາມຠວປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ກາມາວຈຣ’’ມິຈ຺ເຈວ ກຖິຕນ຺ຕິ. ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນຕາ ຈສ຺ສ ອວີຈິປຣນິມ຺ມິຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນກາສນິນ຺ນາຍ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ວິສຍຠາວໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ເຑປິ ‘‘‘ເອຕ຺ຖາວຈຣາ’ຕິ ວຈນໍ ອວີຈິປຣນິມ຺ມິຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນກາສາຍ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ວິສຍຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປທສມ຺ຠໂວ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ກາມຕຓ຺ຫາ ກາໂມ, ໂສ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈຣນ຺ຕິ. ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຕຓ຺ຫາ, ຍາ ກາມາວຈຣຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາ ຕຓ຺ຫາ. ກຕເມ ກາມາວຈຣຘມ຺ມາ, ເຍ ກາມຕຓ຺ຫາວິສຍາຕິ ເອວໍ ອິຕຣີຕຣນິສ຺ສຍຕາໂທໂສ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ, ອວີຈິອາທິເອກາທໂສກາສນິນ຺ນຕາຍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕຓ຺ຫໍ ກາມຕຓ຺ຫາຠາເວນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍສຠາວາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ວິສຍຠາເວນ ກາມາວຈຣຘມ຺ມານໍ ອຸປລກ຺ເຂຕພ຺ພຠາວໂຕ. ອຖ ວາ ກິເລສວຕ຺ຖຸວເສນ ທຸວິໂຘປິ ກາໂມ ຍຖາຣຫໍ ສຫຊາຕວເສນ ເອຕ຺ຖ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈຣໍ, ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ວາ ທຸວິເຘປິ ກາເມ ເອຕໍ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈຣໍ. ອຖ ວາ ມຎ຺ຈນິສ຺ສິຕເກສຸ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ນິສ຺ສຍນິສ຺ສິຕານໍ ອເຠທສ຺ສ ພຸທ຺ຘິຍາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ນິສ຺ສິຕເກສຸ ນິສ຺ສຍູປຈາຣວເສນ ‘‘ມຎ຺ຈາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມຕມ຺ປິ ກາມາວຈຣຠເວ ປວຕ຺ຕນວເສນ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ນິສ຺ສຍໂວຫາເຣນ ‘‘ກາມາວຈຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຫຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ກາໂມວຈຣຕີຕ຺ເຍຕ຺ຖ, ກາເມວຈຣຕີຕິ ວາ;

ຐານູປຈາຣໂຕ ວາປິ, ຕໍ ກາມາວຈຣໍ ຠເວ’’ຕິ.

໒໐. ປຸຊ຺ຊຜລນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ, ອຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ປຸນນໂຕ ຈ ປຸຎ຺ຎານິ, ກຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ກິຣິຍາ, ເຕສໍ ເຕສໍ ອານິສໍສານໍ ວຕ຺ຖຸຕາຍ ວຕ຺ຖູນິ ຈາຕິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ. ຄຓນໂຕ ທສປຣິມາຓຕ຺ຕາ ທສ ຈ ຕານິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ຈາຕິ ທສ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ, ເຕສໍ ວເສນາຕິ ທສປຸຎ຺ຎກ຺ຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ, ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸຠາເວນ ຕໍມຍໍ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວ-ກາເຣນ ປນ ຣູປາຣູປໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ວິຍ ນ ເກວລໍ ຠາວນາວເສເນວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ປນ ປເຣຫິ ປຣິກປ຺ປິຕປຣປສໍສາທິປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນາຕິ ເອວ-ສທ຺ເທນ ອວຘາຣຓໍ. ຍໂຕ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ສພ຺ພານຸສ຺ສຕິປຸຎ຺ຎຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ.

໒໑. ການິ ປນ ຕານິ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ, ເຍສໍ ວເສນ ອິທໍ ອຏ຺ຐວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມໍ ອນຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍ ຕານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທານໍ ສີລ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທິຍ຺ຍຕິ ເອເຕນາຕິ ທານໍ, ປຣິຈ຺ຈາຄເຈຕນາ. ອິຘ ປນ ຈິຕ຺ຕາຘິກາຣວເສນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ‘‘ສີລາ’’ທີສຸປິ. ສີລຕີຕິ ສີລໍ, ກາຍວຈີກມ຺ມານິ ສມາທຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສິລ຺ຍວເສນ ຫິ ກາຍກມ຺ມາທີນິ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓານິ ສມ຺ປຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ຫິຕສຸຂາວຫານິ ສມ຺ມາ ຐປິຕານິ ສມາຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສີລຍຕິ ອຸປຘາເຣຕີຕິ ວາ ສີລໍ. ອຸປຘາຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ກຸສລານໍ ອຘິຏ຺ຐານຠາໂວ. ຠາເວຕິ ກຸສລຘມ຺ເມ ອາເສວຕິ ວຑ຺ເຒຕິ ເອຕາຍາຕິ ຠາວນາ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ປຕ຺ຕິ ທິຍ຺ຍຕິ ເອເຕນາຕິ ປຕ຺ຕິທານໍ. ຕໍຕໍກິຈ຺ຈກຣເຓ ພ຺ຍາວຏສ຺ສ ຠາໂວ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ. ເທເສຕິ ເອຕາຍາຕິ ເທສນາ. ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂມທຕິ ເອເຕນາຕິ ປຕ຺ຕານຸໂມໂທ. ປຸພ຺ພປທໂລເປນ ປນ ‘‘ອນຸໂມໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຊຸຠາໂວ ທິຏ຺ຐິຊຸຕ຺ຕໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຊຸກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕໂນ, ປຣສ຺ສ ວາ ຫິຕຊ຺ຌາສຍວເສນ ສມ຺ມາ ສຸຓນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ສໍສຸຕິ. ປູຊາວເສນ ອປຈາຍຕິ ສາມີຈິໍ ກໂຣຕິ ເອເຕນາຕິ ອປຈາໂຍ. ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນໍ ປເຠໂທ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸປ຺ປເຠໂທ. ມຊ຺ຌປທໂລປວເສນ ປນ ‘‘ປຸຎ຺ຎວຕ຺ຖຸປ຺ປເຠໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ອາຊຎ຺ຎຍຸຕ຺ໂຕ ຣໂຖ ‘‘ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ’’ຕິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ປທວິຈາໂຣ.

ອຍໍ ປນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຕຕ຺ຖ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປູຊານຸຄ຺ຄຫກາມຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານວຕ຺ຖຸປຣິຈ຺ຈຊນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ທານມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ. ຂີຓາສວານມ຺ປິ ຕຖາ ປວຕ຺ຕາ ທານເມວ, ສາ ປນ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປຸຊ຺ຊຜລນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ, ຫິ ອຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ປຸນນໂຕ ຈ ປຸຎ຺ຎໍ, ນ ຈ ຂີຓາສວສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕິກາ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຕໍ ປຸນາຕິ ວິສຸທ຺ຘສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ຍາ ປນ ນິຈ຺ຈສີລອຸໂປສຖສີລາທິວເສນ ປຎ຺ຈສີລໍ ອຏ຺ຐສີລໍ ທສສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ອສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສປິ ກຸລຈາຣິຕ຺ຕວເສນ ສມ຺ປຕ຺ຕກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ, ອຸປສມ຺ປທມາຬເກ ສໍວຣໍ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕສ຺ສ, ອາປາຖຄຕວິສເຍສຸ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຖເກນ຺ຕສ຺ສ, ຈີວຣາທິເກ ຈ ປຈ຺ຈເຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ກຸຫນາທິວຕ຺ຖຸໂຕ ອາຊີວໍ ປຣິໂສເຘນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ, ອຍໍ ສີລມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸນາມ. ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ທານໍ ນາເມຕໍ ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ ກຸລຈາຣິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຈາຣິຕ຺ຕສີເລ ຐຕ຺ວາ ເທນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ທານມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ສີລມຍນ຺ຕິ? ສີລມຍເມວ ຈາຣິຕ຺ຕສີລຠາວໂຕ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາຄວເສນ ປວຕ຺ຕາປິ ເຫສາ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເຈຕນາຍ ຈ ຕຖາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສີລມຍເມວ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ, ນ ທານມຍໍ. ປູຊານຸຄ຺ຄຫກາມຕາຍ ຫິ ທິນ຺ນໍ ທານມຍນ຺ຕິ.

‘‘ຈກ຺ຂຸ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປນ ຈກ຺ຂາທິເກ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານປຣິໂຍສານາ ວິປສ຺ສນາເຈຕນາ, ກສິຓາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຄຕ຺ຣຠຸປຣິໂຍສານາ ປຣິກມ຺ມເຈຕນາ ຈາຕິ ອຍໍ ຠາວນາມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ. ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາປິ ຠາວນາເຍວ, ສາ ປນ ນ ກາມາວຈຣາຕິ ອິຘ ນ ຄຫິຕາ. ນິຣວຊ຺ຊວິຊ຺ຊາຍຕນກມ຺ມາຍຕນສິປ຺ປາຍຕນານໍ ສິກ຺ຂນເຈຕນາປິ ຠາວນາມເຍເຍວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຈຣິຍາ. ຍາ ເຈຕ຺ຖ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ທທໂຕ ປວຕ຺ຕາ, ສາປິ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອຸຠຍຠາເຄ ເຈຕນານໍ ຕຖາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠາວນາມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທານາທິກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສຸຈຣິຕກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ຈ ນາມ ປຕ຺ຕິ ໂຫຕຸ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ວາ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕສ຺ສ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວໍ ປຈ຺ຈາສີສນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຕ຺ຕິທານມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ. ກິໍ ປເນວໍ ປຕ຺ຕິໍ ທທໂຕ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂໂຍ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ, ຍຖາ ປນ ເອກໍ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຕໂຕ ທີປສຫສ຺ສໍ ຊາເລນ຺ຕສ຺ສ ປຐມທີໂປ ຂີໂຓຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ປຸຣິມາໂລເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຉິມາໂລກສ຺ສ ເອກີຠາເວ ອຕິມຫາວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ປຕ຺ຕິໍ ທທໂຕ ປຣິຫານິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ວຸຑ຺ຒິເຍວ ປນ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ກຖໍ ປເນສາ ທິນ຺ນາ ນາມ ໂຫຕີຕິ? ‘‘ອິທໍ ເມ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ອສຸກສ຺ສ ວາ ປຣິຓມຕູ’’ຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ, ປຈ຺ຉາປິ ວາ ວຈີເຠທໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ມນສາ ເອວ ວາ ຈິນ຺ເຕນ຺ເຕນ ທິນ຺ນາ ນາມ ໂຫຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຍໍ ມຍາ ກຕໍ ສຸຈຣິຕໍ, ຕສ຺ສ ຜລໍ ‘ທມ຺ມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ປຕ຺ຕິ ທິນ຺ນາວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຸສລກມ຺ມາຘິກາຣຕ຺ຕາ ປນ ປເຣຫິ ຈ ກມ຺ມສ຺ເສວ ອນຸໂມທິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກມ຺ມເມວ ທາຕພ຺ພໍ, ອນຸໂມເທນ຺ເຕນປິ ກມ຺ມເມວ ອນຸໂມທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ອາຈຣິຍານໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ.

ຈີວຣາທີສຸ ປຈ຺ຈາສາຣຫິຕສ຺ສ ອສໍກິລິຏ຺ເຐນ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕກຣຓວເສນ, ຄິລານຸປຏ຺ຐານວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ.

ອາມິສກິຎ຺ຈກ຺ຂາທິນິຣເປກ຺ຂຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ຘມ຺ມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນສີເສ ຐຕ຺ວາ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ, ຕເຖວ ນິຣວຊ຺ຊວິຊ຺ຊາຍຕນາທິກໍ ອຸປທິສນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕາ ເທສນາມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ. ປເຣຫິ ກຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສຸຈຣິຕກມ຺ມໍ ທິນ຺ນມທິນ຺ນມ຺ປິ ວາ ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣມລໍ ປຫາຍ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐູ’’ຕິ ອນຸໂມທນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ອນຸໂມທນປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ກມ຺ມສ຺ສກຕາຎາຓວເສນ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ. ຍທິ ເອວໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມປຸຎ຺ຎກິຣິຍຕາ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ? ໂນ ນ ລພ຺ຠຕິ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມເຈຕນານມ຺ປິ ຕໍຕໍປຸຎ຺ຎກິຣິຍາສ຺ເວວ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ –

‘‘ປຸຣິມາ ມຸຎ຺ຈນາ ເຈວ, ປຣາ ຕິສ຺ໂສປິ ເຈຕນາ;

ໂຫຕິ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ເອວໍ ເສເສສຸ ທີປເຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈາປິ ອຸຊຸກຣຓເວລາຍໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິມປຈ຺ຉາຠາເຄ ປນ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສາປິ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມປຸຎ຺ຎກິຣິຍຠາໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອປເຣ ປນາຫຸ – ວິຎ຺ຎາຓປຎ຺ຎາຓວເສນ ທສ຺ສນໍ ທິຏ຺ຐິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາ ຈ. ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຊຸຠາໂວ ທິຏ຺ຐິຊຸຕ຺ຕໍ. ກິໍ ຕໍ? ກຸສລຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕາຎາຓາທິ ຈ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລວິຎ຺ຎາເຓນ ຎາຓຸປ຺ປາເທປິ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຈຣິຕານຸສ຺ສຣຓປຣຄຸຓປສໍສາສຣຓຄມນານໍ ສງ຺ຄໂຫ, ກມ຺ມສ຺ສກຕາຎາເຓນ ກມ຺ມປຖສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາຕິ. ທານາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປນ ຎາຓໍ ທານາທີສ຺ເວວ ອນ຺ໂຕຄຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອວມິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓວິເສສໍ ອຘິຄມິສ຺ສາມິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ປເຣ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ, ປເຣສໍ ວາ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນສີເສນ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ສວນມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ. ນິຣວຊ຺ຊວິຊ຺ຊາຍຕນາທິສວນເຈຕນາປິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ປູຊາຣເຫ, ຄຣຸຏ຺ຐານິເຍ, ມຫລ຺ລເກ ຈ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓມຄ຺ຄທານອຠິວາທນອຎ຺ຊລິກມ຺ມກຣຓອາສນປຸປ຺ຜຄນ຺ຘາທິອຠິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕາ ພຫຸມານເຈຕນາ ອປຈິຕິສຫຄຕປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ. ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈາປຈາຍນານຎ຺ຫິ ອຍໍ ວິເສໂສ – ວຍສາ, ຄຸເຓນ ຈ ເຊຏ຺ຐານໍ, ຄິລານານຎ຺ຈ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈກຣຓໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ, ສາມີຈິກິຣິຍາ ອປຈາຍນນ຺ຕິ.

໒໒-໓. ເອວໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ອາຄຕນເຍນ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕນເຍນ ທານໍ ສີລໍ ຠາວນາຕິ ຕີຓິເຍວ ທສ຺ເສຕຸໍ ເຕສຸ ອິຕເຣສມ຺ປິ ສງ຺ຄຫໍ ທີເປນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສງ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕິທານານຸໂມທນາ ທາເນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຕໍສຠາວຕ຺ຕາ. ທານມ຺ປິ ຫິ ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣານໍ ປຏິປກ຺ຂໍ, ເອເຕປິ, ຕສ຺ມາ ສມານປຏິປກ຺ຂຕາຍ ທາເນນ ສຫ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ເອເຕ ທານມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈາປຈາຍນາ ສີລມເຍ ປຸຎ຺ເຎ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຈາຣິຕ຺ຕສີລສຠາວຕ຺ຕາ. ເທສນາສວນທິຏ຺ຐິອຸຊຸກາ ປນ ກຸສລຘມ຺ມາເສວນໂຕ ຠາວນໂຕ ຠາວນາມເຍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເທເສນ຺ໂຕ, ສຸຓນ຺ໂຕ ຈ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌ ເທເສຕິ, ສຸຓາຕິ ຈ, ຕານິ ຈ ເທສນາສວນານິ ປຏິເວຘເມວ ອາຫຣນ຺ຕີຕິ ເທສນາສວນໍ ຠາວນາມເຍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຘມ຺ມທານຠາວໂຕ ‘‘ເທສນາ ທານມເຍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິປິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ຕຖາ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ສພ຺ເພສໍ ນິຍມນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາຕິ. ທານາທີສຸ ຫິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາວ ວິໂສຘິຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ປນ ສພ຺ເພສໍ ນິຍມນລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໐໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາສໍຆິຍາ ປນ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ຈ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ວິສຸໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍຠາເວນ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ທານໍ ສີລໍ ຠາວນາ ສໍສຸຕິ ເທສນານຸສ຺ສຕິໂມທນໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈປູຊາສຣຓປ຺ປຕ຺ຕິປສໍສາ ຈາຕິ ອຕ຺ຕນາ ກຕປຸຎ຺ຎານຸສ຺ສຣຓໍ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ສຣຓຄມນໍ ປຣຄຸຓປສໍສາຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາທສ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ປຸນ ຕີເຓວາຕິ ປຐມໍ ທສາປິ ສມານາ ປຸນ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕີເຓວ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ.

໒໔. ອິທານິ ປເຣຫິ ນິທ຺ທິສິຍມານານໍ ປຸຎ຺ຎານຸສ຺ສຣຓາທີນໍ ອຕ຺ຕນາ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສ຺ເວວ ສໂມຘານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພານຸສ຺ສຕິປຸຎ຺ຎຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພສ຺ເສວ ອຕ຺ຕນາ ກຕສຸຈຣິຕສ຺ສ ອນຸສ຺ສຣຓໍ ສພ຺ພານຸສ຺ສຕິປຸຎ຺ຎໍ ນາມ. ປສໍສາຕິ ປເຣຫິ ກຕາຍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ, ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ວິປ຺ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕນ ປສໍສນໍ, ສນ຺ຕຸສ຺ສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣຓຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣນ຺ຕິ ຫິໍສນ຺ຕີຕິ ສຣຓານິ, ພຸທ຺ຘາທີນິ ຕີຓິ ຣຕນານິ. ຕານິ ຫິ ສຣຓຄຕານໍ ເຕເນວ ສຣຓຄມເນນ ຠຍໍ ສນ຺ຕາສໍ ທຸຄ຺ຄຕິປຣິກ຺ກິເລສໍ ຫິໍສນ຺ຕິ ວິນາເສນ຺ຕິ. ຕໂຍ ອວຍວາ ອສ຺ສາຕິ ຕຍໍ, ຕີຫິ ອວຍເວຫິ ຍຸຕ຺ຕສມຸທາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ສຣຓານໍ ຕຍໍ ສຣຓຕ຺ຕຍໍ, ຕີຓິ ສຣຓານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ອວຍວວິນິມຸຕ຺ໂຕ ສມຸທາໂຍ ນາມ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີຕິ. ອິຘ ປນ ສຣຓຕ຺ຕຍຄ຺ຄຫເຓນ ອຸປຈາຣໂຕ, ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປໂຕ ວາ ສຣຓຄມນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ນ ຫິ ສຣຓຕ຺ຕຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕໍ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ໂສ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສໍໂຆ’’ຕິອາທິນາ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາທປຏິລາຠວເສນ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມສ຺ມິໍ ສງ຺ຄຫໍ ຍນ຺ຕິ ຕໍວເສເນວ ເຕສໍ ອິຊ຺ຌໂຕ. ນ ຫິ ວິປຣີຕທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ເອກນ຺ເຕນ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ວິສຸໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍຠາເວນ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ນຕ຺ຖິ ສໍສໂຍ’’ຕິ. ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມສ຺ສ ຠາວນາມຍສງ຺ຄເຫປິ ສງ຺ເຂປນເຍນ ຠາວນາມເຍ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ວິຕ຺ຖາຣນເຍນ ປນ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ສໍສໂຍ ສິຍາຕິ ອິເມສໍ ຠາວນາມຍສງ຺ຄໂຫ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມສ຺ສ ວາ ສພ຺ເພສໍ ມຫປ຺ຜລຠາວນິຍາມກຕ຺ເຕນ ມູລຠູຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ປຘານຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິສຸໍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປເຣ ປນ ‘‘ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘ມຸຎ຺ຈຕີ’ຕິ ວຈນໂຕ ສຣຓຄມນສ຺ສ ສີລສມາທາເນ ວິຍ ຄຫຓໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ ສີລມເຍ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ສຣຓຄມນໍ ປຓິປາຕຠາວໂຕ ອປຈິຕິສຫຄເຕ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ເກຈິ.

໒໕. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນໍ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມຠາຄວເສນ ປວຕ຺ຕມານາປິ ເຈຕນາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸຣິມາ ມຸຎ຺ຈນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມາຕິ ທານຕ຺ຖາຍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ‘‘ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຍາວ ວຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ປຣິຓາມນໍ ວາ, ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາຄເຈຕນາ. ປຏິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ປນ ຫຕ຺ເຖ ວິສ຺ສຊ຺ຊນເຈຕນາ, ປຣິຓາມນເຈຕນາ ວາ ມຸຎ຺ຈນເຈຕນາ ນາມ. ສາເຍວ ນິຄ຺ຄຫີຕໂລເປນ ‘‘ມຸຈນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ມຸຎ຺ຈນາ’’ອິຕິເຍວ ວາ ປາໂຐ. ປຣາຕິ ອຕ຺ຕນາ ວິສ຺ສຏ຺ຐວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອາລຍໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ຄໍ ທານໍ ເມ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສຈິຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອປຣຠາຄເຈຕນາ. ຕິສ຺ໂສປິ ເຈຕນາຕິ ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ປຸຣິມາ ເຈຕນາ, ອຍຎ຺ຈ ມຸຎ຺ຈນເຈຕນາ, ອຍຎ຺ຈ ອປຣເຈຕນາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ເຈຕນາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ, ທານມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕີ’’ຕິ ເອກວຈນນິທ຺ເທໂສ. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ເສເສສຸປິ ອຕິທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອວໍ ເສເສສຸ ທີປເຍ’’ຕິ. ເສເສສູຕິ ສີລາທີສຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູສຸ ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ສີລໍ ‘ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ, ‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ປຸຣິມເຈຕນາ, ສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ປພ຺ພຊນ຺ຕສ຺ສ, ສີລໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມຊ຺ຌິມເຈຕນາ, ‘ປູຣິຕໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອປຣເຈຕນາຕິ ເອວໍ ຕິສ຺ໂສປິ ເຈຕນາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສີລມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມາ’’ຕິອາທິນາ ທີປເຍ, ປກາເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຈ ອຕ຺ຕນາ ກຕປຸຎ຺ຎານຸສ຺ສຣຓເຈຕນາ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມສງ຺ຄຫິຕາ, ອຍຎ຺ຈ ອປຣເຈຕນາ ສາເຍວາຕິ ກຖມສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ, ວິສຍເຠເທນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ວິເສສສພ຺ຠາວໂຕ. ປຸຎ຺ຎານຸສ຺ສຣຓຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ກຕປຸຎ຺ຎວິສຍເມວ. ອຍໍ ປນ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸວິສຍາຕິ ປາກໂຏເຍວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິເສໂສຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ສຣູປໂຕ, ສງ຺ຄຫໂຕ ຈ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຖາປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຈສ຺ສ ປາເຏກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕາກາຣວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິທານີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອຍນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານນິທສ຺ສນໍ. ທາຕພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ, ອນ຺ນາທິທສວິຘໍ ວຕ຺ຖຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ, ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ;

ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ, ທານວຕ຺ຖູ ທສາວິເມ’’ຕິ.

ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ອາທິ ເຍສໍ ເທສກາລມິຕ຺ຕາທີນໍ ເຕ ປຏິຄ຺ຄາຫກາທໂຍ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ, ປຏິຄ຺ຄາຫກາທີນຎ຺ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ສມ຺ປນ຺ນຕາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາທິສມ຺ປຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ປຓີຕມນາປຠາໂວ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາໂວ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິ. ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຠາໂວ ປຏິຄ຺ຄາຫກສມ຺ປຕ຺ຕິ. ທຸລ຺ລຠອນ຺ນປານາທິໂກ ເທໂສ ເທສສມ຺ປຕ຺ຕິ. ຕາທິໂສວ ກາໂລ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິ. ທຸລ຺ລຠອນ຺ນປານາທິເກ ຫິ ເທເສ, ກາເລ ວາ ທິນ຺ນໍ ອຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ພລວຕາຍ ມຫປ຺ຜລໍ, ໂສມນສ຺ສເຫຕຸກຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ທານສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ປນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຠາໂວ. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ທານາທີສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອທຄ຺ຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິຈາຣິກສມ຺ປຕ຺ຕິ ປນ ອນາຓຕ຺ຕິຍາປິ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈສມ຺ປາທເນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຈາຣິກຊນສ຺ສ ປຏິລາໂຠ. ອຎ຺ຎໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕຸນ຺ຕິ ສທ຺ຘາພຫຸລຕາວິສຸທ຺ຘິທິຏ຺ຐິຕາທິເຠທໍ ອຎ຺ຎໍ ໂສມນສ຺ສກາຣຓໍ ວາ. ອາຄມ຺ມາຕິ ອຸປາຄມ຺ມ, ປຏິຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐຕິ ໂສມນສ຺ສວເສນ ຫຏ຺ໂຐ ເຈວ ປຫຏ຺ໂຐ ຈ. ອຸຠເຍນປິ ອຘິກໂສມນສ຺ສໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖິ…ເປ… ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ອຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ມາຕາ, ອຕ຺ຖິ ປິຕາ, ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ, ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໔໑) ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ທສວິຘໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸວເສນ ເຈວ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານິຍາທີນໍ ວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຫິ ນ ເກວລໍ ນວນ຺ນໍເຍວ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິວຕ຺ຖູນໍ ຄຫຓໍ, ອຖ ໂຂ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານິຍານມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ. ສມ຺ມາ ຎາເຍນ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ, ປສຕ຺ຖາ ວາ ທິຏ຺ຐີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ຕໍ. ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສຫຊາຕປຸພ຺ພງ຺ຄມວເສນ ‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑-໒) ວິຍ ສມ຺ປໂຍຄສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ.

ອນຸສ຺ສາຫິໂຕຕິ ໂລຠມຈ຺ຉຣິຍາທິວເສນ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ສງ຺ໂກຈໍ ອນາປຊ຺ຊນໂຕ ອຕ຺ຕນາ, ປເຣນ ວາ ເກນຈິ ອນຸສ຺ສາຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ສຠາວໂຕ ຫິ ປຸຎ຺ຎປ຺ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນມິທໍ. ປເຣຫີຕິ ປນ ປຣປາກຏຸສ຺ສາຫທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຐມນ຺ຕິ ເທສນາກ຺ກເມນ, ອິຘ ນິທ຺ທິຏ຺ຐກ຺ກເມນ ວາ ປຐມໍ. ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕາທິອງ຺ຄປາຣິປູຣິຍາ ມຫນ຺ຕໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ປຈ຺ຉິມຠວິກໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ປູຊິຕໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕໍ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພງ຺ຄມສ຺ສ ຕິເຫຕຸກໂສມນສ຺ສມຍສ຺ສ ອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ເທຍ຺ຍຘມ຺ມ…ເປ… ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິມສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາວມາຫ, ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ’’ຕິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາວໍ, ‘‘ອນຸສ຺ສາຫິໂຕ’’ຕິ ປນ ອິມິນາ ອສງ຺ຂາຣິກຠາວນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ‘‘ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ໂສມນສ຺ສກາຣຓໍ ອາຄມ຺ມາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ອຸສ຺ສາຫິໂຕຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ສາເປກ຺ຂາທິຕາຍ, ສີລສມ຺ປທາທີສຸ ອນຘິມຸຕ຺ຕຕາທີຫິ ຈ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ສງ຺ໂກຈາປຊ຺ຊນໂຕ ອຕ຺ຕນາ, ປເຣນ ວາ ເກນຈິ ອຸສ຺ສາຫິໂຕ. ປເຣຫີຕິ ປນ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ກໂຣຕິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕເມວາຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາທິນາ ຕໍສທິສຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຫຕິ ຫິ ຕໍສທິເສປິ ຕໍໂວຫາໂຣ ຍຖາ ຈ ‘‘ສາເຍວ ຕິຕ຺ຕິຣີ, ຕານິເຍວ ໂອສຘານີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອຸສ຺ສາຫິໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ສສງ຺ຂາຣິກຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສສງ຺ຂາຣິກສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ເຍ, ອຸສ຺ສາຫິຕພ຺ພຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕ ອຕ຺ເຖ ຕໍວິສເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍຄສ຺ສາຕິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ສງ຺ໂກເຈ ຊາຍມາເນ ຕໂຕ ວິເວເຈຕ຺ວາ ສມຸສ຺ສາຫນວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂຍຄສ຺ສ. ປຸພ຺ພ-ຄ຺ຄຫຓໍ ປເນຕ຺ຖ ຕຖາປວຕ຺ຕປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ໂສ ປໂຍໂຄ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກາລິກຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ.

ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນາຕິ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈຊນວນ຺ທນາທິປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນ. ພລນ຺ຕິ ອນນ຺ຕີຕິ ພາລາ, ອສ຺ສາສິຕປສ຺ສາສິຕມຕ຺ເຕເນວ ຊີວນ຺ຕິ, ນ ປຎ຺ຎາຊີວິເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ພາລາເຍວ ພາລກາ. ເຕ ປນ ອິຘ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອຠາເວນ ອສຎ຺ຊາຕພຸທ຺ຘິໂນ ທາຣກາ. ປາກຏວເສນ ເຈຕ຺ຖ ພາລກ-ຄ຺ຄຫຓໍ. ສຫສາ ກຣຓາທິກາເລ ປນ ອິຕເຣສມ຺ປິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ. ໂສມນສ຺ສໍ ຊາຕໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ, ຊາຕໂສມນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫສາຕິ ສີຆໍ ສີຆໍ ທາຕຸກາມຕາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສມກາລເມວ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນາ’’ຕິ ອິມິນາ ປເຣສໍ ປໂຍຄາຠາວມາຫ, ‘‘ຊາຕປຣິຈຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຍຄາຠາວໍ. ອຸຠເຍນາປິ ອິມສ຺ສ ອສງ຺ຂາຣິກຠາວໍ ທີເປຕິ. ‘‘ພາລກາ, ສຫສາ’’ຕິ ຈ ອິເມຫິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາວມາຫ, ‘‘ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ຊາຕາ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາວໍ. ອຖ ວາ ‘‘ປຏິປຕ຺ຕິ…ເປ… ປຣິຈຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ອສງ຺ຂາຣິກຠາວສ຺ສ ‘‘ພາລກາ ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ຊາຕາ’’ຕິ ຈ ອິເມຫິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາວສ຺ສ ຈ ທີປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສຫສາ’’ຕິ ວຈເນນ ຍຖາວຸຕ຺ຕເມວ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກຠາວໍ ປກາເສຕິ. ເອວໍ ສຕິ ປຏິໂລມໂຕ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາທິຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ອນຸໂລມໂຕ ປນ ‘‘ໂສມນສ຺ສຊາຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາວໍ, ສຫສາ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາສງ຺ຂາຣິກຠາວໍ ທີເປຕິ. ‘‘ປຏິປຕ຺ຕິ…ເປ… ທິສ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ປນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາທິຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕຕິ ເຕ ຎາຕກາ, ເຕ ພາລກາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂສມນສ຺ສເຫຕູນໍ ອຠາວໍ ອາຄມ຺ມາ’’ຕິ ອິທໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ຕຖາຣູເປ ເຈໂຕຠິສງ຺ຂາຣາທໂຍປິ ຫິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕາຍ ກາຣຓເມວາຕິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສາຠາເວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສປິ ໂສມນສ຺ສຣຫິຕຕາ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຈຕູສຸປິ…ເປ… ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສມນສ຺ສຣຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິອາທິ ນິຄມນໍ.

ອິເມສຸ ປນ ອຏ຺ຐສຸ ວິຎ຺ຎາເຓສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ພລວຕຣໍ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ສສງ຺ຂາຣິກໂຕ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ສທິສໍ ພລວຕຣໍ. ວິສທິສໍ ປນ ເວທນາຎາຓປ຺ປໂຍຄວເສນ ພລວໍ, ທຸພ຺ພລຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕິເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກໂຕ ຫິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕິເຫຕຸກສສງ຺ຂາຣິກໍ ພລວຕຣໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕທຸເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກໂຕ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕິເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກໍ ພລວຕຣໍ. ອິຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຈິຕ຺ຕໂຕ ຕຕິຍຈິຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ຕໂຕ ອຏ຺ຐມຈິຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ສຕ຺ຕມຈິຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ປຐມຈິຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ຉຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈມຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມິເມສໍ ພລວພລວຕຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໖. ເອວໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕນເຍນ ເວທນາຎາຓປ຺ປໂຍຄເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວິຘຕໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕປຸຎ຺ຎກິຣິຍາທີນໍ ວເສນປິ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທສ ປຸຎ຺ຎກ຺ຣິຍາທີນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຉນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອຘິປຕີນໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ກມ຺ມານໍ, ຫີນາທິເຠທສ຺ສ ຈ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕເນວາຫຸ –

‘‘ກເມນ ປຸຎ຺ຎວຕ຺ຖູຫິ, ໂຄຈຣາຘິປຕີຫິ ຈ;

ກມ຺ມຫີນາທິໂຕ ຈາປິ, ຄເຓຍ຺ຍ ນຍໂກວິໂທ’’ຕິ.

໒໗. ອິທານິ ຕຖາປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂຍ ໂຍ ເຕສໍ ເຕສໍ ວເສນ ລພ຺ຠມາໂນ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຕໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຕ຺ຕຣສ ສຫສ຺ສານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ເຖວໍ ຄຓນາ ເວທິຕພ຺ພາ – ອິມານິ ຕາວ ອຏ຺ຐ ວິຎ຺ຎາຓານິ ທສນ຺ນໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນໍ ວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຈ຺ເຈກໍ ທສ ທສາຕິ ກຕ຺ວາ ອສີຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຈ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຉຄ຺ຄຸຓິຕານິ ສາສີຕິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຘິປຕີນໍ ສຫໂຍຄວເສນ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓິຕານິ ສຫສ຺ສໍ, ວີສາຘິການິ ຈ ນວ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຈ ກາຍວຈີມໂນສງ຺ຂາຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ກມ຺ມານໍ ວເສນ ຕິຄຸຓິຕານິ ສສຏ຺ຐິສຕ຺ຕສຕາຘິການິ ປຎ຺ຈ ສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຈ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕເຠທໂຕ ຕິຄຸຓິຕານິ ສາສີຕິກທ຺ວິສຕາຘິການິ ສຕ຺ຕຣສ ສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ນນຸ ຈ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານໍ ວີມໍສາຘິປຕິສຫໂຍຄາຠາວໂຕ ອຘິປຕິວເສນ ສຫສ຺ສໍ, ສາສີຕິການິ ຈ ຉ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕານິ ກມ຺ມາທີນໍ ວເສນ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕານິ ວີສສຕາຘິການິ ປນ຺ນຣສ ສຫສ຺ສານິ ຠວນ຺ຕີຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ໂສຕປຕິຕວເສນ ປນ ຕໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອຘິປຕິຄຓນາ ຄຫິຕາຕິ ນ ຕສ຺ສ ວເສນ ຄຓນຫານິ ກຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນນຸ ຈ ‘‘ສວິປາກໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ກຖໍ, ກຸຫິໍ, ກິໍ ຜລຕີຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຍສ຺ມາ ຕິເຫຕຸກໍ ກຸສລໍ ຕິເຫຕຸກໍ ວາ ທຸເຫຕຸກໍ ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທຕິ, ນາເຫຕຸກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທຕິ. ຍທາ ຈ ຕິເຫຕຸກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕິ, ຕທາ ປວຕ຺ເຕ ໂສຬສ ວິປາການິ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ. ຍທາ ທ຺ວິເຫຕຸກໍ, ຕທາ ທ຺ວາທສ. ທຸເຫຕຸກໍ ປນ ທຸເຫຕຸກມເຫຕຸກຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕິ, ນ ຕິເຫຕຸກໍ. ຍທາ ຈ ທຸເຫຕຸກໍ ຊເນຕິ, ຕທາ ປວຕ຺ຕິຍໍ ທ຺ວາທສ. ຍທາ ອເຫຕຸກໍ, ຕທາ ອຏ຺ຐ. ເຍ ປນ ອາຄມນໂຕ ວິປາກສ຺ສ ສງ຺ຂາຣເຠທມິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ມເຕນ ຕິເຫຕຸກໍ ທ຺ວາທສ, ທສ ວາ ວິປຈ຺ຈຕິ, ທຸເຫຕຸກໍ ທສ, ອຏ຺ຐ ວາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖານຸຣູປ’’ນ຺ຕິ. ນານາວິຘສມ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ໂສຠນາ, ຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ຄຕິ ຈາຕິ ສຸຄຕິ, ກາມາວຈຣຠໂວວ ສຸຄຕິ ກາມາວຈຣສຸຄຕິ. ຕສ຺ສໍ ກາມາວຈຣສຸຄຕິຍໍ. ຠວໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຠວຕີຕິ ຠໂວ, ອຸປປຕ຺ຕິຠວສງ຺ຂາຕານໍ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘກຏຕ຺ຕາຣູປານເມຕໍ ຄຫຓໍ, ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ໂຠໂຄ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຏິລຠິຕພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຠໂວຕິ ວາ ປຏິສນ຺ຘິ, ໂຠໂຄ ເສສວິປາກກຏຕ຺ຕາຣູເປຫິ ສຫ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຏິລຠິຕພ຺ພາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຠໂວ ຈ ໂຠໂຄ ຈ ຠວໂຠໂຄ, ເຕເຍວ ສມ຺ປນ຺ນຠາວໂຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຠວໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຕໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ, ຊນກວເສນ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ຈ ສາເຘຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠວໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ນິຣວເສສໂຕ ລພ຺ຠມານຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກາມາວຈຣສຸຄຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຫຕຸກວິປາກວຊ຺ຊໍ ປນ ປວຕ຺ຕິວິປາກກຏຕ຺ຕາຣູປສຠາວໍ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ເອກຈ຺ຈໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ, ໂຠຄສມ຺ປທເມວ ວາ ອວິເສເສນ ສຸຄຕິຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິຍມ຺ປິ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິເຍວ. ນາຄສຸປຓ຺ຓາທີນມ຺ປິ ຫິສ຺ສ ເທວສມ຺ປຕ຺ຕິສທິສໍ ມນຸຎ຺ຎໍ ໂຠຄຊາຕໍ, ຕພ຺ພິສຍານິ ຈ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ, ສຸວຓ຺ຓຕາສຸສ຺ສຣຕາທິ ຈ ຕໍ ສພ຺ພໍ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ເສວ ຜລໍ. ນ ຫິ ອກຸສລສ຺ສ ອິຏ຺ຐຜລໍ ອຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ, ຍໍ ອກຸສລສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ວິປາໂກ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ກາມາວຈຣກຸສລວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຣູປາວຈຣກຸສລວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ກາມາວຈຣກຸສລານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ຣູປາວຈຣກຸສລສ຺ສ ນິທ຺ເທສາວກາໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອິຕເຣສູ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຕເຣສູຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ອິຕເຣສຸ, ຣູປາວຈຣາທີສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສວຕ຺ຖຸກໂຕ ເອກວິຘໍ ເອກນ຺ເຕນ ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ອຣູປຘາຕຸຍໍ ຣູປາວຈຣຘມ຺ມາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ຣູປວິຣາຄຠາວນາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຸນ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ.

ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕເຠທໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອຘິປຕີນໍ ຫີນາທິຠາເວຫິ ຌານສ຺ສ ຫີນາທິຠາໂວ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ປຏິລທ຺ຘມຕ຺ຕມນາເສວິຕໍ ຫີນໍ ປຣິທຸພ຺ພລຠາວໂຕ, ນາຕິສຸຠາວິຕໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓວສິຠາວໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ອຕິວິຍ ສຸຠາວິຕໍ ປນ ສພ຺ພໂສ ປຣິປຸຓ຺ຓວສິຠາວໍ ປຓີຕໍ. ຕຖາ ອຸຬາຣປຸຎ຺ຎຜລກາມຕາວເສນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຫີນໍ, ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ວິເວກກາມຕາຍ ອຣິຍຠາເວ ຐິເຕນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ປຓີຕໍ. ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ວາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຫີນໍ, ເກວລໍ ອໂລຠຊ຺ຌາສເຍນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ປຣຫິຕາຍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ປຓີຕໍ. ວຏ຺ຏຊ຺ຌາສເຍນ ວາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຫີນໍ, ວິເວກຊ຺ຌາສເຍນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ວິວຏ຺ຏຊ຺ຌາສເຍນ ໂລກຸຕ຺ຕຣປາທກຕ຺ຖໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ປຓີຕໍ.

ປຏິປທາທິເຠທໂຕຕິ ທຸກ຺ຂປຏິປທາທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາທີນໍ ປຏິປທາຠິຎ຺ຎານໍ ເຠເທນ. ປຏິປທາວຈເນເນວ ວາ ຕທວິນາຠາວໂຕ ອຠິຎ຺ຎາປິ ລພ຺ຠຕິ. ຕຖາ ເຫຕ຺ຖ ປຏິປທາຈຕຸກ຺ກນ຺ຕິ ໂວຫຣນ຺ຕີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຘິປຕິອາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ປຏິປທາທິເຠທໂຕຕິ ປຏິປທາເຠທໂຕ, ອຘິປຕິເຠທໂຕ, ອາຣມ຺ມຓເຠທໂຕ, ຫານຠາຄິຍາທິເຠທໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ປຏິປທາເຠທໂຕ ຕາວ ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ, ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎໍ, ສຸຂປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ, ສຸຂປຏິປທໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ອສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ. ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທີສຸປິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຫີນນີວຣຓສ຺ສ, ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຌານນິກນ຺ຕິກສ຺ສ ຈ ຎາຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕສກລປຸພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອາໂປ ອາໂປ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ປວຕ຺ຕປຐມສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ, ນິກນ຺ຕິວິກ຺ຂມ຺ຠນຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາຄຠາວນາ ປຏິປທາ ນາມ ‘‘ປຏິປຊ຺ຊຕິ ຌານໍ ເອຕາຍາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ປຫີນນີວຣຓສ຺ສ, ປນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຌານນິກນ຺ຕິກສ຺ສ ຈ ຎາຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຠາວໂຕ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອປ຺ປນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພຠາຄປຎ຺ຎາຍ ວິສິຏ຺ຐຠາວໂຕ ອຠິຎ຺ຎາ ນາມ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ອາທິໂຕ ກິເລເສ ຌານນິກນ຺ຕິຎ຺ຈ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ກິລມນ຺ໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສຌານນິກນ຺ຕິ ຈ ອປ຺ປນາປຣິວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຈິເຣນ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ, ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎຎ຺ຈ ຌານໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ສສງ຺ຂາເຣນ ກິເລສາທິເກ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ນ ຈິເຣນ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ, ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎຎ຺ຈ. ໂຍ ກິເລສາທິເກ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ສຸເຂນ ອກິລມນ຺ໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ອປ຺ປນາປຣິວາສໍ ປນ ຈິຣາຍຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຂປຏິປທໍ, ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ. ໂຍ ປນ ສຸເຂເນວ ກິເລສາທິເກ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສີຆເມວ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຂປຏິປທໍ, ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂສ ປນາຍໍ ປຏິປທາຠິຎ຺ຎານໍ ເຠໂທ ກິເລສິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິກາຣວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ຫິ ຣາຄາທໂຍ ກິເລສາ ຕິພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມການິ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ມຸທູນິ. ໂຍ ຈ ສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ອກຕາຘິກາໂຣ, ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕຌານໍ ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ, ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ກິເລສສມຸທາຈາຣຕິພ຺ພຕາຍ ນີວຣຓວິກ຺ຂມ຺ຠນສ຺ສ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ສມິຊ຺ຌນໂຕ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ ອສຸຂາ, ຕສ຺ເສວ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ມຸທຸຕາຍ ອຠິຎ຺ຎາປິ ທນ຺ຘາ ມນ຺ທາ ອສີຆປ຺ປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕິ. ຠວນ຺ຕເຣ ວາ ສມເຖ ອກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ, ວິປສ຺ສນາຍ ອກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາປິ ທນ຺ຘາ. ໂຍ ປນ ວຸຕ຺ຕວິປຣີໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ກິເລສານໍ ອຕິພ຺ພສມຸທາຈາຣຕາຍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານຎ຺ຈ ຕິຂີຓຕາຍ ສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ກຕາຘິກາຣຕາຍ ຍຖາກ຺ກມໍ ສຸຂປຏິປທາ, ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ຈ ໂຫຕິ. ຠວນ຺ຕເຣ ກຕປຣິຈຍສ຺ສ ຫິ ຍຖາ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐຄນ຺ໂຖ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ປໂຍເຄນ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິ ວາຈຸຄ຺ຄໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຠາວນາ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ອິຊ຺ຌຕີຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອກໂຕ, ກໂຕ ຈ ອຘິກາໂຣ ສມຖນິສ຺ສິໂຕ ປຏິປທາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາຘິປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ປຏິປທາຍ. ວິປສ຺ສນານິສ຺ສິໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຎາຓປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ໂຍ ປນ ຕິພ຺ພກິເລໂສ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ວິປສ຺ສນາຍເມວ ວາ ກຕາຘິກາໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ, ຂິປ຺ປາ ປນ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ຕພ຺ພິປຣີຕສ຺ສ ສຸຂປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຕິ. ຕສ຺ມາ ກິເລສານໍ ຕິພ຺ພມນ຺ທຠາວໂຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິຂິຓມຸທຸຠາວໂຕ, ປຸພ຺ພປຣິຈຍສ຺ສ ຈ ສມ຺ຠວາສມ຺ຠວວເສນາຕິ ເອວໍ ກິເລສິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິກາຣວເສນ ອິມາສໍ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປິຈ ຍານິ ປຣໂຕ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍານິ, ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທາທີນິ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈານິ, ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລານິ ຈ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຸ ໂຍ ອຸປຈາຣາຘິຄມໂຕ ປຸພ຺ເພ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອສປ຺ປາຍເສວີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ, ທນ຺ຘາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍເສວິໂນ ສຸຂາ ປຏິປທາ, ຂິປ຺ປາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ. ໂຍ ປນ ຕໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອສປ຺ປາຍໍ ເສວິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສປ຺ປາຍເສວີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ, ຂິປ຺ປາ ອຠິຎ຺ຎາ. ຕພ຺ພິປຣີຕສ຺ສ ສຸຂາ ປຏິປທາ, ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຖາ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທາທິປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ສປຣິປນ຺ຖຕາຍ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ, ວິປຣິຍາເຍນ ອປຣິປນ຺ຖຕາຍ ສຸຂາ. ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລານິ ອສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອວິສທຕາຍ ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ວິປຣິຍາຍໂຕ ຂິປ຺ປາ ອຠິຎ຺ຎາຕິ. ກິຎ຺ຈ – ຕຓ຺ຫາວິຊ຺ຊາຕິຠວນວເສນ ເອຕາສໍ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຓ຺ຫາຠິຠູຕສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ສມາຘິສ຺ສ ອຸຊຸປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສມຖປຏິປທາຍ ປຣິປນ຺ຖກຠາວໂຕ, ອນຠິຠູຕສ຺ສ ຕທຠາວໂຕ ສຸຂາ. ອວິຊ຺ຊາຠິຠູຕສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຍ ອຸຊຸປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ, ອິຕຣສ຺ສ ຂິປ຺ປາ ອຠິຎ຺ຎາຕິ. ໂສ ປນາຍໍ ປຏິປທາເຠໂທ ເກວລໍ ສມຖຠາວນາວເສນ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານສ຺ສ, ມຄ຺ຄາຘິຄມວເສນ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານສ຺ສ ປນ ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂປຏິປທາທິເຠໂທ. ເກຈິ ປນ ມຄ຺ຄວເສເນວ ຕສ຺ສ ປຏິປທາທິເຠທໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ ‘‘ມຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂປຏິປທາທິຠາເວ ຕສ຺ມິໍ ທຸກ຺ຂປຏິປທາທິກ’’ນ຺ຕິ.

ອຘິປຕິເຠທາທີສຸ ປນ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວໍ ອຘິປຕິເຠທໂຕ, ປຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓເຠທໂຕ, ຫານຠາຄິຍໍ ຐິຕິຠາຄິຍໍ ວິເສສຠາຄິຍໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ຫານຠາຄິຍາທິເຠທໂຕ ຈ ຈຕຸພ຺ພິຘຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຉນ຺ທວໂຕ ເຈ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ’’ທີສຸປິ. ອປ຺ປຄຸຓໍ ປນ ອຸປຣິຌານສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ, ສຸປ຺ປສຣາວມຕ຺ເຕສຸ ອວຑ຺ຒິຕາຣມ຺ມເຓສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂໂຕ ປນ ຍຖາກ຺ກມໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຫານຠາຄິຍາທິວິເສສໍ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ.

ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠທໂຕຕິ ກຕ຺ຖຈິ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄານິ, ກຕ຺ຖຈິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ກຕ຺ຖຈິ ຕີຓິ, ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ເວ, ກຕ຺ຖຈິ ອປຣານິ ທ຺ເວຕິ ເອວໍ ຌານງ຺ຄານໍ ສມ຺ປໂຍຄເຠທໂຕ. ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ກາມາວຈຣກຸສເລ ວິຍ ສງ຺ຂາຣເຠໂທ ກສ຺ມາ ນ ຄຫິໂຕ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ເກວລໍ ສມຖານຸໂຍຄວເສນ ປຏິລທ຺ຘໍ ສສງ຺ຂາຣໍ, ມຄ຺ຄາຘິຄມວເສນ ປຏິລທ຺ຘມສງ຺ຂາຣໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຌານງ຺ຄສງ຺ຂາຣໂຍຄເຠທໂຕ ທສວິຘ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນຍິທເມວໍ, ມຄ຺ຄາຘິຄມວເສນ ສຕ຺ຕິໂຕ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສາປິ ອປຣຠາເຄ ປຣິກມ຺ມວເສເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສ຺ສປິ ຌານສ຺ສ ປຣິກມ຺ມສງ຺ຂາຕປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາເຣນ ວິນາ ເກວລໍ ອຘິກາຣວເສນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ອສງ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຘິກາເຣນ ຈ ວິນາ ເກວລໍ ປຣິກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາເຣເນວ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ສສງ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠທໂຕ ປຎ຺ຈວິຘຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ພ຺ຍາປາໂທ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ ວິປ຺ປຫີນານິ ເອຕສ຺ສາຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທ…ເປ… ວິປ຺ປຫີນໍ. ‘‘ອຄ຺ຍາຫິໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຫິຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ວິຍ ວິປ຺ປຫີນ-ສທ຺ທສ຺ເສຕ຺ຖ ປຣວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີຫິ ວາ ວິປ຺ປຫີນໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ປຫາຍກຠາເວນາຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທ…ເປ… ວິປ຺ປຫີນໍ. ຕຕ຺ຖ ກາເມຕີຕິ ກາໂມ, ຉນ຺ທນຏ຺ເຐນ ຉນ຺ໂທ ຈາຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ພຫລກາມຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ພ຺ຍາປາທາທີນມຕ຺ຖໍ ວກ຺ຂຕິ. ຍສ຺ມາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີສຸ ອປ຺ປຫີເນສຸ ຌານໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕານິສ຺ສ ປຫານງ຺ຄານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ນນຸ ອຎ຺ເຎປິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອິມິນາ ຌາເນນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ປຎ຺ເຈວ ປຫານງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ? ວິເສເສນ ຌານນ຺ຕຣາຍກຣຕ຺ຕາ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທວເສນ ຫິ ນານາວິສຍປໂລຠິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ສມາຘິຍຕິ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທາຠິຠູຕໍ ວາ ນານາວິສຍສມຸປພ຺ຍູຬ຺ຫາຍ ກາມຘາຕຸຍາ ປຫານປຏິປທໍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ພ຺ຍາປາເທນ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິຫຎ຺ຎມານໍ ນ ສມາຫິຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູຕໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປເຣຕໍ ອວູປສນ຺ຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຠມຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາອຸປຫຕໍ ຌານາຘິຄມປຏິປທໍ ນາໂຣຫຕິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ, ປຖວີ ປຖວີ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕມນສິກາເຣນ ‘‘ຌານໍ ສິຍາ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ວິຈິກິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຌານາຘິຄມປຏິປທາຍ ອສໍສິຊ຺ຌນໂຕ. ຍໂຕ ວກ຺ຂຕິ –

‘‘ຠາຄີ ອສ຺ສມຫໍ ອທ຺ຘາ, ອິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ;

ປວິເວກສຸຂສ຺ສາຕິ, ກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສາຫມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມາ ສມາຘິອາທີນໍ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຠາເວນ ວິເສເສນ ຌານາຘິຄມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓໂຕ ເອຕາເນວ ປຫານງ຺ຄານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ໂຫຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ປຈ຺ຈນີກາ ຍໂຕ ປຎ຺ຈ, ສມາຘາທີນເມຕ຺ຖ ຫິ;

ຌານນ຺ຕຣາຍິກາ ຕສ຺ມາ, ປຫານງ຺ເຄ ນິຍາມິຕາ’’ຕິ.

ເອວມິທໍ ປຫານງ຺ຄວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິຕກ຺ກ…ເປ… ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກາທໂຍ ວຈນຕ຺ຖລກ຺ຂຓາທິວເສນ ອຸປຣິ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອິເມສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຌານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ອິມານິ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ, ຕສ຺ມາ ນ ເອເຕຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຎ຺ຎເທວ ຌານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ປນ ເນມິອາທິອງ຺ຄສມຸທາເຍ ຣຖາທິໂວຫາໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຌານງ຺ຄສມຸທາເຍ ຌານໂວຫາໂຣ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຌານນ຺ຕິ ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໖໙). ກສ຺ມາ ປນ ອຎ຺ເຎສຸປິ ຜສ຺ສາທີສຸ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອິມານິເຍວ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ຈວນ຺ຕຕາຍ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ອຸຊຸປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ຈ. ວິຕກ຺ໂກ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣເປຕິ, ວິຈາໂຣ ອນຸພນ຺ຘຕິ. ເອວໍ ຌານາຘິຄມສ຺ສ ວິເສສປຈ຺ຈຍຠູເຕຫິ ເຕຫິ ອວິກ຺ເຂປາຍ ສມາທຫິຕປໂຍຄສ຺ສ ເຈຕໂສ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານາ ປີຕິ ປີຓນໍ, ສຸຂຎ຺ຈ ອຸປພ຺ຣູຫນໍ ກໂຣຕິ. ອຖ ນໍ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ເອເຕຫິ ອຠິນິໂຣປນານຸພນ຺ຘນປີຓນອຸປພ຺ຣູຫເນຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຕາ ສມາຘານກິຈ຺ເຈນ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸວຕ຺ຕາເປນ຺ຕີ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ສມໍ, ສມ຺ມາ ຈ ອາຘິຍຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕາວເສນ ສມໍ, ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ທູຣີຠາເວນ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈາຠາເວນ ສມ຺ມາ ຈ ຐເປຕີຕິ ເອວເມເຕສເມວ ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ຈໍ ອາເວຓິກໍ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິປຏິປກ຺ຂຠາເວນ ປນ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ຈວນ຺ຕຕາຍ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ອຸຊຸປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ຈ ອິເມເຍວ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄຠາເວນ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ. ຍຖາຫຸ –

‘‘ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ, ກາມາທິປຏິປກ຺ຂໂຕ;

ສນ຺ເຕສຸປິ ຈ ອຎ຺ເຎສຸ, ປຎ຺ເຈວ ຌານສຎ຺ຎິຕາ’’ຕິ.

ເທສນາກ຺ກມໂຕ, ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມສຸ ປຐມໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ຈ ປຐມໍ, ປຐມໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິປິ ປຐມນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ນ ເອກນ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ຌານປຏິໂລມາທິວເສນ ສມາປຊ຺ຊເນ ອສມ຺ຠວໂຕ.

ປຸຣິມປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສາປິ ອປ຺ປນາກ຺ຂເຓ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ວິປ຺ປຫີໂນ ເອຕສ຺ສ, ຕໂຕ ວາ ເອຕໍ ວິປ຺ປຫີນນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກວິປ຺ປຫີນໍ. ຠາວນາຍ ຫິ ປຫີນຕ຺ຕາ ວິຕກ຺ໂກ ຌານກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອສໍກິລິຏ຺ຐສຠາວຕ຺ຕາ ປນ ອຸປຈາຣຠາວນາຍ ຈ ຕໍ ປຫາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ ປຸຣິມຠາເຄ, ປຈ຺ຉາຠາເຄ ຈ ອປຈ຺ຈນີກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ.

ນນຸ ຈ ‘‘ອສໍກິລິຏ຺ຐສຠາວຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ກຖໍ ຌາເນນ ເອສ ປຫີຍຕິ? ນ ຫິ ກຸສເລຫິ ອສໍກິລິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ສ ປຫານໍ ອຕ຺ຖິ ຣາຄາທິສໍກິລິຏ຺ຐານໍ ປາປຘມ຺ມານເມຕສ຺ສ ອຸຊຸປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອສໍກິລິຏ຺ຐສຠາວສ຺ສາປິ ເອຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກຕາຍ ທຸພ຺ພລຠາວໂຕ ຌານກ຺ຂເຓ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສຠາວາປາທນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠາວນາ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສາ ພເລນ ຕໍ ຌານກ຺ຂເຓ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ນິກນ຺ຕິວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕໍ ປຫີນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍທິ ເອວໍ ອຸປຈາເຣນປິ ນິກນ຺ຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠີຍຕີຕິ ຕຕ຺ຖປິສ຺ສ ປຫານໍ ສິຍາ, ຍຖາ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ອຸປຈາເຣ ນີວຣຓານີຕິ? ນຍິທເມວໍ, ນີວຣຓປ຺ປຫານສ຺ສ ວິຍ ວິຕກ຺ກາຣມ຺ມຓິກນິກນ຺ຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສ຺ສ ອຸປຈາເຣນ ສາຕິສຍໍ ອນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ. ສາຕິສຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິປ຺ປຫານໍ ອປ຺ປນາຍ ເອວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍທໂວຈຸມ຺ຫາ ‘‘ອຸປຈາຣຠາວນາຍ ຈ ຕໍ ປຫາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ’’ຕິ, ຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ວິຈາຣວິປ຺ປຫີນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸປິ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວ ປຫີນສ຺ສ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ອິຘ ອປ຺ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣວິປ຺ປຫີນ’’ນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກ-ຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ເອວໍ ‘‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິວິປ຺ປຫີນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸປິ.

ຍຖາສມ຺ຠວນ຺ຕິ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ສມ຺ຠວຕິ, ຕທນຕິກ຺ກມໂຕ. ກສິຓານາປາເນສຸ ຫິ ປຎ຺ເຈວ ຌານານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອສຸຠກາຍຄຕາສຕີສຸ ປຐມຊ຺ຌານໍ, ອນຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານວຊ຺ຊານິ, ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານນ຺ຕິ.

ປຖວີກສິຓາທີສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ເກວລໍ ອາໂປກສິຓາທີນເມວ, ອຖ ໂຂ ອສຸຠາທີນມ຺ປິ ອປ຺ປນາວຫກມ຺ມຏ຺ຐານານໍ ສງ຺ຄໂຫຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຠິຠາຍຕນວິໂມກ຺ຂຌານານິ ປວຕ຺ຕາກາຣມຕ຺ຕໂຕ ຠິນ຺ນານິ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປນ ກສິຓາຍຕນາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກສິຓາຍຕນຌາເນເຫວ ຕານິ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ‘‘ຍຖາສມ຺ຠວໍ…ເປ… ອເນກວິຘ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຈເນນ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນ ສພ຺ໂພປິ ລພ຺ຠມານກເຠໂທ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ອຠິຠາຍຕນວິໂມກ຺ຂຌານານິ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ປນ ສຣູປໂຕ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຕຕ຺ຖ ຎາຓຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ປຖວີກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ‘‘ນ ເມຕ຺ຖ ອປ຺ປນານິພ຺ພຕ຺ຕເນ ຠາໂຣ’’ຕິ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ທຸຕິຍຕຕິຍວີຖິຍໍ, ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມວີຖິຍໍ ວາ ປຏິລທ຺ຘໍ ຌານໍ ອຠິຠາຍຕນໍ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຠວຕີຕິ ອຠິຠູ, ໂຍຄິໂນ ສຸຂວິເສສານໍ ອຘິຏ຺ຐານຕາຍ, ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ວາ ອາຍຕນນ຺ຕິ ອຠິຠາຍຕນໍ, ອຠິຠວິຕພ຺ພໍ ວາ ອຠິຠູ, ອາລມ຺ພຓໍ, ຕໍ ອາຍຕນມສ຺ສາຕິ ອຠິຠາຍຕນໍ. ອຖ ວາ ອາລມ຺ພຓາຠິຠວນໂຕເຍວ ອຠິຠູ, ປຣິກມ຺ມໍ, ຎາຓໍ ວາ, ຕໍ ອາຍຕນໍ ກາຣຓມສ຺ສາຕິ ອຠິຠາຍຕນໍ. ປຣິກມ຺ມໍ, ຎາຓໍ ວາ ອາລມ຺ພຓໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານໍ ອຸປຈາຣຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຎ຺ຈມວີຖິມນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ປຎ຺ຈມວີຖິໂຕ ປຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປນ ອຠິຠວິຕຸກາມຕາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມ຺ປິ ອຠິຠາຍຕນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ສາມຎ຺ຎຄຕິຍາ ປນ ກສິຓາຍຕນເມວ ໂຫຕິ. ອິມເມວ ຫິ ສີຆຕຣປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຕານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຍຖາຣຸຕວເສເນວ ອຕ຺ໂຖ ກສ຺ມາ ນ ຄຍ຺ຫຕິ. ‘‘ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນວາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໔) ຫິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຫຸປ຺ປນ຺ນໍ ຌານມຠິຠາຍຕນນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ນຍິທເມວໍ, ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ ສຫ ອປ຺ປນາຍ ອສມ຺ຠວໂຕ. ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທຕິ ຫິ ອິຘ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານສ຺ສ, ກິໍ ຕາວ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຫ ອປ຺ປນາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌາເນ ອສຕິ ຕສ຺ສາ ອສມ຺ຠວໂຕ, ນາປິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌາເນນ ສຫ ເອກວີຖິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ອຸປຈາຣຠາວນາປພນ຺ຘເສວິຕພ຺ພຠາເວນ ຕທາ ອສມ຺ຠວໂຕ, ຕສ຺ມາ ນາຕິຈິຣາຍນປ຺ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສມີປິມ຺ຫິ ສມີປກາຣີຍູປຈາເຣນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ນາຕິຈິຣປ຺ປວຕ຺ຕມຠິຠາຍຕນໍ, ກຖໍ ຕສ຺ສ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາເຠໂທ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຊວນວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈິຣກາລນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ, ທຸຕິຍຕຕິຍວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕພ຺ພິປຣີຕລກ຺ຂຓຕາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຠິຠາຍຕນໍ ນາມ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕເມວ, ເນຕຣ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ, ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ທູຣຕຣຠາເວນ ‘‘ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ສຫ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ.

ອປິຈ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ຌານໍ ອຠິຠວນກາຣຓນິຣເປກ຺ຂໍ ວສິຠາວພເລເນວ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ນ ຕໍ ອຠິຠາຍຕນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຕ຺ຕວສິຠາວາ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນາເຍວ ອຠິຠາຍຕນນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ‘‘ອປ຺ປມາຓໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໒໑໒-໒໑໓) ອຠິຠາຍຕນເທສນາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຌານໍ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທຎ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕເມວາຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ. ປຐມໍ ອຠິຠາຍຕນວເສນ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານໍ ປຈ຺ຉາ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຠິຠາຍຕນນາມເມວ ລຠຕີຕິ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕມຠິຠາຍຕນໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ອິຕຣໍ ປຣິຕ຺ຕໍ.

ອຖ ວາ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອຸກ຺ກໍສຄຕິປຣິຄ຺ຄຫວເສນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ປນ ຍໍ ພລວຕຣໍ, ຕໍ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ. ພລວຠາວນິພນ຺ຘນໍ ອປ຺ປມາຓຕ຺ຕໍ. ພລວຠາໂວ ຈ ປຐມອປ຺ປນາວາຣໂຕ ປຈ຺ຉິມປຈ຺ຉິມອປ຺ປນາວາຣານໍ ພລວຕາຍ ອວສິຕາປຕ຺ເຕປິ ຌາເນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ພລວນ຺ຕໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ອິຕຣໍ ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອວສິຕາປຕ຺ເຕປິ ຌາເນ ອປ຺ປມາຓາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ອປ຺ປນາຍ ພລວຠາໂວ ນາມ ອຸປຈາຣສ຺ສ ພລວຕາຍ ສຕິ ໂຫຕິ. ອຸປຈາຣຎ຺ຈ ຕໍ ພລວໍ, ຍໍ ສຫສາ ອປ຺ປນໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຠິຠາຍຕນຌານານໍ ອຸປຈາຣວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ທຸຕິຍວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານສ຺ສ ພລວຕາຍ ສຍມ຺ປິ ພລວຕຣນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍວີຖິມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຕິຍວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕທິຕຣສຠາວຕາຍ ປຣິຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎານໍ ຈຕຸຕ຺ຖວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ປຎ຺ຈມວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອປ຺ປນາວີຖິຍໍ ປຎ຺ຈມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອປ຺ປນາໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ພລວຠາໂວຕິ ຕໍວເສນາເປຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕອປ຺ປມາຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕໍ ປເນຕໍ ຄຓນໂຕ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມິ. ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ, ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມິ. ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ. ໂລຫິຕານິ ໂລຫິຕວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕນິຠາສານິ. ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໓; ໓.໓໓໘; ມ. ນິ. ໒.໒໔໙; ອ. ນິ. ໑.໔໒໗-໔໓໔; ໘.໖໕).

ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ອລາຠິຕາຍ ວາ ອນຕ຺ຖິກຕາຍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸ ເກສາທີສຸ ປຣິກມ຺ມອປ຺ປນາສຎ຺ຎາວິຣຫິໂຕ. ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ, ຈຕູສຸ ຠູຕກສິເຓສຸ ເອວ ວາ ກຕປຣິກມ຺ມກຕາຍ ປຣິກມ຺ມວເສນ ເຈວ ອປ຺ປນາວເສນ ຈ ຕານິ ພຫິທ຺ຘາ ອຏ຺ຐ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ກສິຓຣູປານິ ປສ຺ສຕິ. ປຣິຕ຺ຕານີຕິ ອມຫນ຺ຕານິ. ອຠິຠຸຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ມຫຄ຺ຆໂສ ສມ຺ປນ຺ນຄຫຓິໂກ ປຸຣິໂສ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເອກກພຬເມວ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ຎາຓຸຕ຺ຕຣິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສທຎາໂຓ ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕເກ ອາຣມ຺ມເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ນາຍໍ ມມ ຠາໂຣ’’ຕິ ຕານິ ຣູປານິ ປຣິກມ຺ເມນ, ຎາເຓນ ວາ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສີຆໍ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ‘‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມິນາ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພາໂຠໂຄ ກຖິໂຕ, ຕທາຄມນໂຕ ຈ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ອິຕຣຖາ ອເນນ ອາໂຠຄມຕ຺ເຕ ກຖິເຕ ເຕນ ສາຘິຕພ຺ພໍ ຌານໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອຠິຠາຍຕນເທສນາວາຍໍ ຌານວິສຍາຕິ. ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຠາວນາວເສນ ຌານກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕມຠິຠວນາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມາໂຠຄໍ ສນ຺ຘາຍ –

‘‘ອິມິນາ ປນສ຺ສ ອາໂຠໂຄ ກຖິໂຕ. ໂສ ຈ ໂຂ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ, ນ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໗໓; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໔໙; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໘.໖໕) ວຸຕ຺ຕໍ.

ທຸຕິເຍ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓານິ. ປຣິສຸທ຺ຘານິ ຫິ ນີລາທີນິ ສຸວຓ຺ຓານິ, ອປຣິສຸທ຺ຘານິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓານີຕິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕານິ.

ຕຕິເຍ ອປ຺ປມາຓານີຕິ ວຸທ຺ຘິປ຺ປມາຓານິ ວິປຸລານິ ຂລມຓ຺ຑລາທີນິ. ວຑ຺ຒນວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອປ຺ປມາຓຕາ ນ ຄຫິຕາ ກສິຓວຑ຺ຒນສ຺ສ ອິຘ ອສມ຺ຠວໂຕ. ກສິຓສ຺ສ ຫິ ທ຺ເວ ວຑ຺ຒນຠູມິໂຍ ອຸປຈາຣຠູມິ, ອປ຺ປນາຠູມິ ວາ. ຕຕ຺ຖ ນ ຕາວ ອິຘ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍ ວຑ຺ຒນໍ ສມ຺ຠວຕິ. ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມກາລໍ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຌາເນ ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ໂອກາໂສຕິ, ນາປິ ອປ຺ປນາຠູມິຍໍ. ວຑ຺ຒິຕສ຺ສ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນຌານາຣມ຺ມຓຕາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ສຠາວມຫນ຺ຕາເນວ ອາລມ຺ພຓານິ ອິຘ ອປ຺ປມາຓານີຕິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວຑ຺ຒິຕວເສເນວ ອປ຺ປມາຓານີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຐມໍ ອຠິຠວນິຈ຺ຉາຍ ອຠາເວນ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຠິຠວນິຈ຺ຉາຍ ສຕິ ອຠິຠວນາກາເຣນ ປວຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອປ຺ປນໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕນິມິຕ຺ເຕສຸ ອິທໍ ອຠິຠາຍຕນໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຠິຠຸຍ຺ຍາຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ຍຖາ ນາມ ສມ຺ປນ຺ນຄຫຓິໂກ ມຫຄ຺ຆໂສ ປຸຣິໂສ ເອກໍ ຠຕ຺ຕວຑ຺ຒິຕກໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘‘ອຎ຺ໂຎປິ ໂຫຕຸ, ອຎ຺ໂຎປິ ໂຫຕູ’ຕິ ກິໍ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ຕໍ ມຫນ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ຎາຓຸຕ຺ຕໂຣ ວິສທຎາໂຓ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນຍິທໍ ອປ຺ປມາຓ’ນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາກຣເຓ ຠາໂຣ’’ຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ.

ປຎ຺ຈເມ ນີລານິ…ເປ… ນີລນິຠາສານີຕິ ເອຕານິ ປຣິຍາຍນາມານີຕິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ນີລານີ’’ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຕເກເຍວ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍໂຍຄໂຕ ຕພ຺ໂພຫາເຣນ ຄຸຓຍຸຕ຺ເຕປິ ປສງ຺ໂຄ ສິຍາຕິ ຕນ຺ນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ‘‘ນີລວຓ຺ຓານີ’’ຕິ ວຓ຺ຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວມ຺ປິ ຫິ ພຫຸພ຺ພີຫິວເສນ ຄຸໂຓປິ ປສງ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ ‘‘ນີລນິທສ຺ສນານີ’’ຕິ ນິທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິທສ຺ສິຕພ຺ພຎ຺ຫິ ນິທສ຺ສນໍ, ຈກ຺ຂຸນາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ຣູປໍ. ຕໂຕ ເສຕາທິນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ນີລ-ສທ຺ເທນ ສຫ ສມາໂສ ກໂຕຕິ ອປຎ຺ຎາຍມານຈີວຣານິ ອສມ຺ຠິນ຺ນວຓ຺ຓານິ ເອກນີລາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ທິສ຺ສມານານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ນີລນິຠາສານີ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ໂອຠາສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນີໂລຠາສານິ ນີລປ຺ປຠາຍຸຕ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ເຕສໍ ສຸວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘ປີຕານີ’’ຕິອາທີສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຏ຺ຐສຸ ເຈເຕສຸ ປຸຣິມໍ ອຠິຠວນາກາເຣນ ວຓ຺ຓາໂຠຄຣຫິຕານິ ອຏ຺ຐປິ ກສິຓານິ ປຣິຕ຺ຕານິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍໍ ຕຖາ ອປ຺ປມາຓານິ. ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິເຍວ ທ຺ເວ ວຓ຺ຓາໂຠຄສຫິຕານິ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນ ປນ ວຓ຺ຓກສິຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ.

ປຎ຺ຈມາທີນິ ປນ ເຕສຸ ກຕາຘິກາເຣ ສນ຺ຘາຍ ສຸວິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓວເສເນວ ເທສິຕານິ. ນ ຫິ ເຕສໍ ອຠິຠວນສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕຕາ, ອປ຺ປມາຓຕາ ວາ ກາຣຓໍ, ອຖ ໂຂ ສຸວິສຸທ຺ຘນີລາທິຠາໂວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເຕ ກຕາຘິກາຣາຕິ. ນນຸ ຈ ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ‘‘ສຸວຓ຺ຓານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ ວາ, ປຣິຕ຺ຕອປ຺ປມາຓວເສເນວ ອິມານິ ອຠິຠາຍຕນານິ ເທສິຕານີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໗໓; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໔໙; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໘.໖໕) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕໍ ປນ ອາຄເມ ອຠິຠາຍຕນານໍ ອຎ຺ຎຖາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ –

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໓; ໓.໓໓໘; ມ. ນິ. ໒.໒໔໙; ອ. ນິ. ໑.໔໒໗-໔໓໔; ໘.໖໕) –

ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິເຍວ ອຠິຠາຍຕນານິ ອາຄຕານິ, ຕສ຺ມາ ຕທຏ຺ຐກຖາສຸ ວຓ຺ຓາໂຠເຄ ວິຊ຺ຊມາເນ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ປຣິຕ຺ຕອປ຺ປມາຓຕາວເສເນວ ອິເມສໍ ເທສິຕຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຣິຕ຺ຕອປ຺ປມາຓຕາ ຫິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ອຠິຠວນສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຓ຺ຓາໂຠເຄ ວິຊ຺ຊມາເນ ອວິຊ຺ຊມາເນປີຕິ. ນນຸ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ‘‘ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວຓ຺ຓາໂຠຄສຫິຕານິເຍວ ຕຕ຺ຖ ຄຫິຕານີຕິ? ຕໍ ນ, ວຓ຺ຓາໂຠຄຣຫິຕານິ, ສຫິຕານິ ຈ ສພ຺ພານິ ປຣິຕ຺ຕານິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕຖາ ‘‘ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ວິສິຏ຺ຐານໍ ວຓ຺ຓາໂຠຄຣຫິຕານໍ, ສຫິຕານຎ຺ຈ ເອກຊ຺ຌໍ ມນສິກາໂຣ, ນ ເອກຊ຺ຌໍ, ວິສຸໍເຍວ ເຕສໍ ມນສິກາໂຣ. ຍທິ ເອວໍ ວິສຸໍ ກຖເມກຕ຺ຕນ຺ຕິ? ປຣິຕ຺ຕຠາວສາມຎ຺ຎໂຕ. ຍທິ ເອວໍ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓ-ຄ຺ຄຫຓມຕິຣິຈ຺ຈຕິ ອວສິຏ຺ໂຐຕິ? ນາຕິຣິຈ຺ຈຕິ ປຣິຍາຍເທສນາຠາວໂຕ. ອຕ຺ຖິ ຫິ ເອສ ປຣິຍາໂຍ, ຍທິທໍ ວຓ຺ຓາໂຠຄຊນິຕາຊນິຕໍ ວິເສສໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕຠາວສາມຎ຺ເຎນ ເອກຕ຺ຕໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຕ຺ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕທນ຺ໂຕຄຘເມວ ປເຠທໍ ວິເນຍ຺ຍວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕານິ ຈ ກທາຈິ ວຓ຺ຓວເສນ ອາວຊ຺ຊິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ວຓ຺ຓາໂຠຄຣຫິຕານິ, ສຫິຕານິ ຈ ວິສຸໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ວຓ຺ຓາໂຠຄຣຫິຕປຣິຕ຺ຕາຠິຠວເນ, ຕໍສຫິຕປຣິຕ຺ຕາຠິຠວເນ ຈ ປຣິຕ຺ຕາຠິຠວນສາມຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຕໍ ກຕນ຺ຕິ. ອຠິຘມ຺ເມ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓາໂຠຄຣຫິຕານິ, ສຫິຕານິ ຈ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຕ຺ຖິ ຫິ ອຸຠຍຕ຺ຖາຠິຠວນວິເສໂສຕິ. ໂຫຕຸ ຕາວ, ເອວໍ ສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມປາຐວິເສສໂຕ ອຏ຺ຐກຖາຍ ປາຐເຠເທ ປນ ໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຫິ ປຐມວິໂມກ຺ຂໍ ທ຺ເວຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຐມທຸຕິຍອຠິຠາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ປຣິຍາຍເທສນຕ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂານມ຺ປິ ອຠິຠວນປຣິຍາໂຍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ’’ຕິ ອຠິຠາຍຕນທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖອຠິຠາຍຕເນສຸ ທຸຕິຍວິໂມກ຺ໂຂ, ວຓ຺ຓາຠິຠາຍຕເນສຸ ຕຕິຍວິໂມກ຺ໂຂ ຈ ອຠິຠວນປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ອິຘ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນຕ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາຠິຠາຍຕນານິ ອສງ຺ກຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິໂມກ຺ເຂ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຠິຠາຍຕນານິ ກຖິຕານິ. ສພ຺ພານິ ຈ ວິໂມກ຺ຂກິຈ຺ຈານິ ວິໂມກ຺ຂເທສນາຍ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕເທຕໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕສ຺ສ ອຠິຠາຍຕນທ຺ວຍສ຺ສ ອຠິຘມ຺ເມ ອວຈນໂຕ ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີນຎ຺ຈ ສພ຺ພວິໂມກ຺ຂກິຈ຺ຈສາຘາຣຓວຈນຠາວໂຕ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອວສ຺ສຎ຺ເຈຕໍ ເອວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມປາຐເຠເທ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖ ກິເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນນຸ ອຏ຺ຐກຖາຍເມວ ‘‘ກສ຺ມາ ປນ ຍຖາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານີ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ອວຕ຺ວາ ອິຘ ຈຕູສຸປິ ອຠິຠາຍຕເນສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎິຕາວ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປານໍ ອນຠິຠວນີຍໂຕ’’ຕິ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ນ ຕໍ ຕສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ, ອຖ ໂຂ ກຕ຺ຖຈິ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ກາຣຓວຈນໍ. ເຕເນວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ວາ ອິຘ ວາ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິເຍວ ອຠິຠວິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕໍ, ອນຠິຠວນີຍຕາ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປານໍ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ວິຍ ອວິຠູຕຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຠູຕຠາວມນ຺ຕເຣນ ຎາຓຸຕ຺ຕຣານໍ ອາຣມ຺ມຓາຠິຠວນໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ. ນນຸ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປາຐທ຺ວຍວິເສສສ຺ສ ເທສນາວິລາໂສ ກາຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ສຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕວວຕ຺ຖານວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເທສນາວິລາໂສ ຫິ ນາມ ວິເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ວິຊ຺ຊມານສ຺ເສວ ປຣິຍາຍສ຺ສ ວິຠາວນໍ, ນ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈີຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອຠິຠາຍຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານສ຺ສ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາວສປ຺ປວຕ຺ຕຊວນວີຖິສມນນ຺ຕຣເມວ ປິຕຸອງ຺ເກ ວິສ຺ສຏ຺ຐອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສ຺ສ ວິຍ ທາຣກສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ນິຣາສງ຺ກເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມກປ຺ປນາ ວິຍ ຈ ລຫຸໍ ອວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸປຎ຺ຈຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ອໂນສກ຺ກິຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ອຠິຣຕິວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ກສິຓາຍຕນວເສນ ວາ ອຠິຠາຍຕນວເສນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອາຣມ຺ມເຓ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ຈ ‘‘ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ເກນຏ຺ເຐນ ປນ ວິໂມກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ? ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ. ໂກ ອຍໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ ນາມ? ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ, ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຠິຣຕິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໘).

ຍທິ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕເມວ ວິໂມກ຺ໂຂ, ກຖມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຈຕຸກ຺ເກ ປຣິຕ຺ຕຕາ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕາ. ອວສິຕາປຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຌານໍ ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ, ປຣິປຸຓ຺ຓວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອປຣິປຸຓ຺ຓວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕຠາເວນ ຕຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ, ນ ອິຕຣໍ. ອິຕຣໍ ປນ ຍທິ ກສິຓາຍຕນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ກສິຓາຍຕນໍ. ອຖ ອຠິຠາຍຕນວເສນ, ອຠິຠາຍຕນເມວາຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ປຐມອປ຺ປນາໂຕ ປຈ຺ຉິມປຈ຺ຉິມາຍ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກສິຓາຍຕນວເສນ, ອຠິຠາຍຕນວເສນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຐມກປ຺ປນໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສໍ ວິໂມກ຺ໂຂເຍວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕໍ ປເນຕໍ ຄຓນໂຕ ຕິວິຘໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໔; ໓.໓໓໙; ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໙).

ຕຕ຺ຖ ຣູປີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເກສາທີສຸ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ຣູປຊ຺ຌານໍ ຣູປໍ, ຕທສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຣູປີ. ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາປິ ນີລກສິຓາທິຣູປານິ ຌານຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕິ. ອິມິນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘວຕ຺ຖຸເກສຸ ກສິເຓສຸ ຌານປຏິລາໂຠ ທສ຺ສິໂຕ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນຣູປສຎ຺ຎີ, ອຕ຺ຕໂນ ເກສາທີສຸ ອນຸປ຺ປາທິຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາວ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານຕາ ທສ຺ສິຕາ. ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສຸວິສຸທ຺ເຘສຸ ນີລາທີສຸ ວຓ຺ຓກສິເຓສຸ ຌານານິ ທສ຺ສິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ອາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ປນ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ສຸຠກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂສ ຍສ຺ມາ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈນວເສນ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍາທີນິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ເທສນາ ກຕາຕິ. ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ປນ ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໒) ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣວເສນ ສຸຠວິໂມກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານໍ ວິສຸໍເຍວ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຕໍ ນຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຸນີລກາທິວເສເນວ ສຸຠວິໂມກ຺ໂຂ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອນຸຎ຺ຎາໂຕຕິ ອິຘາປິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວ ວິໂມກ຺ຂຌານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍຖານຸຣູປນ຺ຕິ ຫີນາທິອນຸຣູປໍ. ປຐມຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ຫີນໍ ກປ຺ປສ຺ສ ຕຕິຍຠາຄາຍຸເກ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ເຊ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ມຊ຺ຌິມໍ ອຸປຑ຺ຒກປ຺ປາຍຸເກ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິເຕ, ປຓີຕໍ ເອກກປ຺ປາຍຸເກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ. ຕຖາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ, ຕຕິຍຊ຺ຌານຎ຺ຈ ຫີນໍ ທ຺ວິກປ຺ປາຍຸເກ ປຣິຕ຺ຕາເຠ, ມຊ຺ຌິມໍ ຈຕຸກປ຺ປາຍຸເກ ອປ຺ປມາຓາເຠ, ປຓີຕໍ ອຏ຺ຐກປ຺ປາຍຸເກ ອາຠສ຺ສເຣ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ຫີນໍ ໂສຬສກປ຺ປາຍຸເກ ປຣິຕ຺ຕາສຸເຠ, ມຊ຺ຌິມໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກປ຺ປາຍຸເກ ອປ຺ປມາຓສຸເຠ, ປຓີຕໍ ຈຕຸສຏ຺ຐິກປ຺ປາຍຸເກ ສຸຠກິຓ຺ເຫ. ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ປນ ຕິວິຘມ຺ປິ ປຎ຺ຈກປ຺ປສຕາຍຸເກ ເວຫປ຺ຜເລ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ຕເທວ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ສຎ຺ຎາວິຣາຄວເສນ ຠາວິຕໍ ປຎ຺ຈກປ຺ປສຕາຍຸເກເຍວ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕ. ອນາຄາມີຫິ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທິກາເລ ປຈ຺ຉາປິ ຠາວິຕໍ ສທ຺ຘາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິມຸຕ຺ຕຕານຸກ຺ກເມນ ຍຖາກ຺ກມໍ ສຫສ຺ສທ຺ວິສຫສ຺ສຈຕຸສຫສ຺ສອຏ຺ຐສຫສ຺ສໂສຬສສຫສ຺ສກປ຺ປາຍຸເກສຸ ອວິຫາອຕປ຺ປາສຸທສ຺ສາສຸທສ຺ສີອກນິຏ຺ຐນາມເກສຸ ປຎ຺ຈສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖານຸຣູປໍ ໂສຬສຣູປາວຈຣພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທກນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖານຸຣູປໍ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຣູປຠເວປິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ລຠິຕພ຺ພາ ອຸປໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິ ກາມາວຈຣສ຺ເສວ ຜລໍ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ‘‘ຠວໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິປ຺ຜາເທຕີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ອຸປປຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທນເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ມຫາກປ຺ປສ຺ສ ວເສນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ປນ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ປວເສນ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອິຕຣວເສນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ສມ຺ຠວຕິ ເອກກປ຺ເປປິ ອວິນາສາຠາເວນ ມຫາກປ຺ປສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຠາເຄເຍວ ຕສ຺ສ ສຓ຺ຐຫນໂຕ.

ຣູປາວຈຣກຸສລວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣູປາວຈຣກຸສລວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ອຣູປາວຈຣກຸສລສ຺ສ ນິທ຺ເທສາວກາໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕນ຺ນິທ຺ເທສຕ຺ຖມາຫ ‘‘ເສເສສຸ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອາກາສກສິຓວຊ຺ຊິຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກສິຓສ຺ສ ອຸຄ຺ຆາຏນໂຕ ລທ຺ຘມາກາສໍ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ. ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນມາຫ. ຕຎ຺ຫິ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ, ຣູປນິມິຕ຺ຕທຓ຺ຑາທານສມ຺ຠວທສ຺ສນາທິນາ ສພ຺ເພນ ຣູປຘມ຺ເມສຸ, ປຖວີກສິຓາທິຣູປນິມິຕ຺ເຕສຸ ຕທາຣມ຺ມຓຊ຺ຌາເນສຸ ຈ ໂທສທສ຺ສນາກາເຣນ, ເຕສຸ ເອວ ວາ ຣູປນິມິຕ຺ເຕສຸ ນິກນ຺ຕິປ຺ປຫານອສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາທິນາ ອາກາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາສໍ, ກຸສລາທິເຠເທນ ອນວເສສານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ວຸຕ຺ຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານຎ຺ເຈວ ຕທາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ຫິ ‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກສິຓຣູປໍ ປຸຣິມປທໂລເປນ ‘‘ເທເວນ ທຕ຺ໂຕຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ຣູເປ ຣູປຊ຺ຌາເນ ຕໍສຫຄຕສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ຄຫິຕາ, ສຎ຺ຎາສີເສນ ວຸຕ຺ຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ຣູປສຎ຺ຎໍ, ຣູປນາມວນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍຄຫິເຕນ ປຖວີກສິຓາທິເຠທສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕໍ ນາມນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຣູປສຎ຺ຎານ’’ນ຺ຕິ ຫິ ສຣູເປກເສສວເສນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ສມຕິກ຺ກມາຕິ ວິຣາຄາ, ນິໂຣຘາ ຈ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເອຕາສໍ ກຸສລວິປາກກິຣິຍາວເສນ ປຎ຺ຈທສນ຺ນໍ ຌານສງ຺ຂາຕານໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ, ເອເຕສຎ຺ຈ ປຖວີກສິຓາທິວເສນ ນວນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕານໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ອນວເສສານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຈ, ເຕສຸ ເອວ ວາ ນິກນ຺ຕິປ຺ປຫານອສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາທິນາ ອາກາເຣນ ວິຣາຄາ, ນິໂຣຘາ ຈ ຊິຄຸຈ຺ຉນໂຕ ເຈວ ຕປ຺ປຏິພນ຺ຘຉນ຺ທຣາຄວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ສຫຄຕໍ ອຣູປາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສພ຺ພໂສ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຣູປສຎ຺ເຎນ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸນ຺ຕິ.

ນ ເກວລໍ ເອຕາສໍເຍວ ສມຕິກ຺ກມນໂຕ ອິທໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ປຏິຆສຎ຺ຎາທີນມຕ຺ຖງ຺ຄມາທິໂຕປີຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິຆສຎ຺ຎານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວຕ຺ຖູນໍ, ຣູປາທີນຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓານໍ ປຏິຆາເຕນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສໂມຘານສງ຺ຂາເຕນ ປຏິຫນເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ, ຣູປສຎ຺ຎາທິທ຺ວິປຎ຺ຈສຎ຺ຎານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ? ຣູປສຎ຺ຎາ ສທ຺ທສຎ຺ຎາ ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ ຣສສຎ຺ຎາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິຆສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໓).

ຕາສໍ ກຸສລາກຸສລວິປາກຠູຕານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ປຫານາ ອສມຸປ຺ປາທາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນນຸ ຈ ເອຕາ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສມາປນ຺ນສ຺ສາປິ ນ ສນ຺ຕິ. ນ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານາທິສມາປນ຺ນກາເລ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຍຖາ ປນ ‘‘ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປສໍສາວເສນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນານມ຺ປິ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ, ‘‘ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉານໍ ປຫານາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐມມຄ຺ເຄເຍວ ປຫີນານໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ທຸຕິຍມຄ຺ເຄ ຈ ວຈນໍ, ເອວເມວ ອິມສ຺ມິໍ ຌາເນ ປຏິປຊ຺ຊນການໍ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປສໍສາວເສນ ເອຕາສໍ ເອຕ຺ຖ ວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ກິຎ຺ຈາປິ ຕາ ຣູປາວຈຣສມາປນ຺ນສ຺ສາປິ ນ ສນ຺ຕິ, ນ ປນ ປຫີນຕ຺ຕາ ນ ສນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈຣຫິ ປຈ຺ຈຍາຠາເວນ. ນ ຫິ ຣູປາວຈຣຠາວນາ ຣູປວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຣູປາຍຕ຺ຕາ ເອວ ຕາສໍ ປວຕ຺ຕີຕິ. ອຣູປຠາວນາ ປນ ຣູປວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕາ ເອຕ຺ຖ ປຫີນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາ ຫິ ເອຕາສໍ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາເຍວ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ໂທ ກຓ຺ຏໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ. ອິຘ ຈ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອວ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີນໍ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣວຈນາທີຫິ, ‘‘ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອຣູປາ’’ຕິອາທິນາ ຈ ອາເນຎ຺ຊຕາ, ສນ຺ຕວິໂມກ຺ຂຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ.

ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ນານຕ຺ເຕ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕານໍ, ນານຕ຺ຕານໍ ວາ ສຎ຺ຎານໍ, ວຸຕ຺ຕາວເສສານໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສກາມາວຈຣສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕາ ເອວ ຫິ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ? ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ມໂນຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນາ ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕໍ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໔) –

ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາ ປນ ຍສ຺ມາ ຣູປສທ຺ທາທິເຠເທ ນານຕ຺ເຕ ນານາສຠາເວ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ຈ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ທ຺ເວ ອກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກິຣິຍສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສປ຺ປເຠທາ ນານາສຠາວາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອມນສິກາຣາຕິ ສພ຺ພໂສ ອນາວຊ຺ຊນາ ອສມນ຺ນາຫາຣາ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸ ຊວນປຏິປາທເກນ ວາ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອກຣຓາ ຐເປຕ຺ວາ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ ນານາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອສງ຺ຂຣຓໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ຫິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາມນສິກາຣເຫຕູນໍ ຣູປຘມ຺ມານໍ ສມຕິກ຺ກໂມປິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຣູປຊ຺ຌາເນ ປນ ຕທຠາວໂຕ ‘‘ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ສມຕິກ຺ກມາທີນໍ ກິໍ ນານາກຣຓນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຍສ຺ມາ ຣູປສຎ຺ຎາ, ປຏິຆສຎ຺ຎາ ຈ ອິມິນາ ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຠເວປິ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຣູປສຎ຺ຎາຍ ຠາວນາຍ ອຠາເວ ຈຸຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫານໍ ຣູປສຎ຺ຎາປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ຍາວ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕາວ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາທິຍມານຕ຺ຕາ, ປເຄວ ປນ ອິມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນກາເລ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມຕິກ຺ກມາ, ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ’’ຕິ ອຸຠຍຖາປິ ຕາສໍ ອຠາໂວເຍວ ທສ຺ສິໂຕ. ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາສຸ ປນ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອກນ຺ຕຣູປນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ, ຕາ ອໂນກາສຕາຍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ອຣູປຠາວນາຍ ນິວາຣິຕຕ຺ຕາ, ອນິວາຣິຕຕ຺ຕາ ຈ ກາຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ອມນສິກາໂຣ ອນາວຊ຺ຊນໍ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ຊວນປຏິປາທເກນ ວາ ຠວງ຺ຄມນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອກຣຓໍ ອປ຺ປເວສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣ ປວຕ຺ຕມານານມ຺ປິ ຫິ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຕາສໍ ອມນສິກາໂຣເຍວ ອິຕຣຖາ ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ. ອິຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ‘‘ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ’’ຕິ ອິມິນາ ສພ຺ພຣູປາວຈຣຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຫານໍ, ອມນສິກາໂຣ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕີຫິ ປເນເຕຫິ ສມາຘິສ຺ສ ຖິຣຠາໂວ ກຖິໂຕຕິ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ, ອນນ຺ຕໍ ອາກາສໍ ອາກາສານນ຺ຕໍ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ, ອນນ຺ຕຕາ ປນ ອຸປ຺ປາທວຍນ຺ຕາຠາວໂຕ ອນນ຺ຕມນສິກາຣວເສນ ວາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ເອຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນ຺ໂຕ, ວຍນ຺ໂຕ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາ. ສຠາວຘມ຺ໂມ ຫິ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠວນໂຕ, ຫຸຕ຺ວາ ຈ ວິນສ຺ສນໂຕ ອຸປ຺ປາທວຍນ຺ຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ເນຕໂຣ. ນ ຈ ປເນຕໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕມນ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຖ ໂຂ ຣູປວິເວກມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຄຫເຓນ ອນນ຺ຕຜຣຓາກາເຣເນວ ມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປາທວຍນ຺ຕວິຣຫໂຕ ມນສິກາຣວເສນ ວາ ເອຕມນນ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນນ຺ຕາກາສ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອນນ຺ຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ປຣນິປາຕວເສນ ‘‘ອາກາສານນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາກາສານນ຺ຕເມວ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ສໍໂຍຄປຣສ຺ສ ຕ-ກາຣສ຺ສ ຈ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ, ຕເທວ ອາຍຕນໍ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠາວໂຕ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ເທວາຍຕນໍ ວິຍາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ຕສ຺ມິໍ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສຫຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ. ອຖ ວາ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອາຍຕນມສ຺ສາ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາຍ ສຎ຺ຎາຍາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາ, ສາເຍວ ສຎ຺ຎາ, ຕາຍ ຌານໍ ສຫຄຕນ຺ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ.

ວິຎ຺ຎາຓ…ເປ… ສຫຄຕນ຺ຕິ ຍເທຕໍ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປາທາທິອນ຺ຕວນ຺ຕມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ອນນ຺ຕາກາເສ ຜຣຓໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອາຣພ຺ຠ ອນ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓວເສນ ປວຕ຺ຕມນສິກາຣໂຕ ວາ ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕໍ, ‘‘ວິຎ຺ຎາຓານຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ-ສທ຺ໂທ ຕທຕ຺ເຖ ນິຣູຬ຺ໂຫ ອາ-ກາຣ ນ-ກາຣໂລໂປຕິ ວາ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ’’ມິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວກ຺ຂຕິ –

‘‘ວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕມິຈ຺ເຈວໍ, ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ປນິທໍ ສິຍາ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາເຓນ ອຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ປາປຸຓິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ…ເປ… ສຫຄຕນ຺ຕິ ນາສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຕິ ຫິ ຠງ຺ຄມຕ຺ເຕປິ ຕສ຺ສ ສກິຎ຺ຈນຕາ ສິຍາ. ອກິຎ຺ຈນສ຺ສ ຠາໂວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓາຠາວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເນວສຎ຺ຎາ…ເປ… ສຫຄຕນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐິມຌາເນສຸ ວິຍ ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ ເນວສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖີຕິ ເນວສຎ຺ຎໍ, ສຸຂຸມາຍ ຈ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ນາສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖີຕິ ນາສຎ຺ຎໍ, ເນວສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ນາສຎ຺ຎຎ຺ເຈຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎໍ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຊ຺ຌານໍ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ເນວສຎ຺ຎນາສຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ? ສຈ຺ຈເມຕໍ. ວຈນໂສຠນຕ຺ຖໍ ປນ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ເນວສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ເອກຊ຺ຌໍ ພຫຸພ຺ພີຫິສມາສວເສນ ‘‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ. ອຖ ວາ ສຎ຺ຎາເຍວ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈກຣເຓ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ເນວສຎ຺ຎາ, ອຸຓ຺ໂຫທເກ ເຕໂຊຘາຕຸ ວິຍ ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ, ສາ ເອວ ເສສຘມ຺ມານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕາຍ, ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ເອວ ວາ ອາຍຕນນ຺ຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຠູຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສຫຄຕນ຺ຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ.

ຍຖານຸຣູປໍ…ເປ… ນິປ຺ຜາທກນ຺ຕິ ‘‘ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍາ ປຐມໍ, ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍາ ທຸຕິຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປວເສນ ຈຕູສຸ ອຣູປຠູມີສຸ ອຸປປຕ຺ຕິສາຘກໍ. ຕາສຸ ປນ ປຐມາ ວີສຕິສຫສ຺ສກປ຺ປາຍຸກາ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາ ຈຕ຺ຕາລີສສຫສ຺ສກປ຺ປາຍຸກາ, ຕຕິຍາ ສຏ຺ຐິສຫສ຺ສກປ຺ປາຍຸກາ, ຈຕຸຕ຺ຖາ ປນ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສກປ຺ປາຍຸກາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຣູປາວຈຣກຸສລວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ໂລກິຍກຸສລໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອິຕຣໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ, ໂສ ຕິວິໂຘ – ສງ຺ຂາຣໂລໂກ ສຕ຺ຕໂລໂກ ຠາຊນໂລໂກຕິ. ຕໂຕ ອິທໍ ອຸຕ຺ຕຣຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຫິ ມຄ຺ຄາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕສງ຺ຂາຣໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອນາສວຠາເວນ. ສຕ຺ຕໂລເກສຸ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອນຣິຍໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ໂສຕາປນ຺ນໂລກໂຕ, ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິໂລກໂຕ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອນາຄາມິໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຕິ. ຠາຊນໂລເກສຸ ປນ ປຐມມຄ຺ໂຄ ອປາຍໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກາມໂລເກກເທສໂຕ, ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ສກລກາມໂລກໂຕ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຣູປາຣູປໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຕິ. ອິຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຕິວິຘໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ກຸຈ຺ຉິຕສລນາທິໂຕ ປນ ກຸສລໍ, ຈິນ຺ຕນາທິໂຕ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລຈິຕ຺ຕໍ. ຜລໍ ປນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ອຸຠຍມ຺ປິ ວາ ສຫ ນິພ຺ພາເນນ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣໍ ວິສິຏ຺ຐຕຣນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ຍຖາຫ ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ວາ, ວິຣາໂຄ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐).

ນິຍຕານິຍຕວຕ຺ຖຸກເຠທໂຕຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣໂຕໂຆສປຈ຺ຈເຍນ ວິນາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອຣູປຠເວ ສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ຕໍ ນິຍຕວຕ຺ຖຸກໍ, ອິຕຣໍ ປນ ສຕ຺ຕວິຘມ຺ປິ ປຣໂຕໂຆສໍ ວິນາປິ ວິປສ຺ສນາພເລເນວ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ ຕຕ຺ຖາປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ອນິຍຕວຕ຺ຖຸກໍ.

ຕີຫິ…ເປ… ຕິວິຘນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິໂມກ຺ຂານໍ ທ຺ວາຣຠາວໂຕ ວິໂມກ຺ຂມຸຂສງ຺ຂາຕາຫິ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາທີຫິ ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຫິ ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອິທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ຕິວິຘໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປນ ເຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິໂມກ຺ຂາຕິ? ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ຍຖາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ອຍໍ ອນາສໂວ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໓). ອິມານິ ຫິ ສໍກິເລສຘມ຺ເມຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ນາມ. ຕານິ ປນ ປຈ຺ເຈກໍ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ຕິວິຘານິ. ຍຖາຫ ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິໂມກ຺ຂາ – ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໙). ອິຘ ປນ ກຸສລາຘິກາຣຕ຺ຕາ ຈຕຸມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕາເຍວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ສຸຎ຺ຎຕາທິນາມລາໂຠ ຈ ເນສໍ ອາຄມນໂຕ, ສຄຸຓໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ອາຄຈ຺ຉຕິ ມຄ຺ໂຄ, ຜລຎ຺ຈ ເອເຕນາຕິ ອາຄມນໍ. ຕຎ຺ຫິ ທຸວິຘໍ ມຄ຺ຄາຄມນໍ, ຜລາຄມນຎ຺ຈ. ເຕສຸ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄາຄມນໍ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຜລາຄມນໍ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ຄາຄມນໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຜລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຜລາຄມນໍ. ອິຘ ປນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄາຄມນໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອາຄມນໂຕ. ສຄຸຓໂຕຕິ ສຠາວໂຕ. ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມໂຕ.

ໂຍ ຫິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓປຏິເວຘວສປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ວເສນ ມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ອນຸປສ຺ສນາ ອສຸຎ຺ຎຕ຺ຕກຣານໍ ອຕ຺ຕາຠິນິເວສປຈ຺ຈຍານໍ ທິຏ຺ເຐກຏ຺ຐກິເລສານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຠາເວນ ເຕຠູມກຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາຍ ຍາຖາວໂຕ ຄຫຓໂຕ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕາຍ ປນ ປຏິລທ຺ຘມຄ຺ໂຄ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎໂຕ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗).

ໂຍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓປຏິເວຘວສປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ອນຸປສ຺ສນາ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທິຄາຫກຣານໍ ກິເລສານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ ຘຸວຠາວູປຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທິໂນ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຕາຍ ປນ ລທ຺ຘມຄ຺ໂຄ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອນິມິຕ຺ໂຕ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອນິມິຕ຺ຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗).

ໂຍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓປຏິເວຘວສປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ວເສນ ມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ອນຸປສ຺ສນາ ຕຓ຺ຫາປຓິຘານສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ປຓິຘິວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຕາຍ ປນ ລທ຺ຘມຄ຺ໂຄ ອປ຺ປຓິຫິຕາຍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອຍໍ ຕາວສ຺ສ ອາຄມນວເສນ ນາມລາໂຠ.

ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຣາຄາທີຫິ ສຸຎ຺ຎຕຕ຺ຕາ, ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທິວິຣຫິຕຕ຺ຕາ, ຕຓ຺ຫາປຓິຘິອຠາວໂຕ ຈ ສຄຸຓໂຕ, ຣາຄາທິສຸຎ຺ຎສ຺ເສວ, ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທິວິຣຫິຕສ຺ສ, ປຓິຘິວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ສຸຎ຺ຎຕາທິວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເອວມສ຺ສ ສຄຸຓາຣມ຺ມເຓຫິ ນາມລາໂຠ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ໂຂ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍເນວ, ໂນ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕກຖາ ຫິ ປຣິຍາຍເທສນາ, ອິຕຣາ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາ, ຕສ຺ມາ ສຄຸຓາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມສ຺ສ ສພ຺ພສາຘາຣຓຠາເວນ ອວວຕ຺ຖານກຣຕ຺ຕາ ປຣິຍາຍຠາວໂຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍເນວ ລາໂຠ, ອາຄມນໂຕ ປນ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນປິ ວວຕ຺ຖານກຣຠາເວນ ນິປ຺ປຣິຍາຍຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ຫິ ອາຈຣິເຍນ ‘‘ຕີຫິ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂຫິ ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ຕິວິຘ’’ນ຺ຕິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂເມວ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ‘‘ສຸຎ຺ຎຕາທິນາມໂຕ ຕິວິຘ’’ນ຺ຕິ. ອນິມິຕ຺ຕນາມໍ ປເນຕ຺ຖ ອາຄມນໂຕປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍເນວ ລພ຺ຠຕິ ອຠິຘມ຺ເມ ມຄ຺ຄໍ ປຕິ ອນິມິຕ຺ຕນາມສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຕຕ຺ຕາ. ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕໍ ປນ ນ ອນຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພຕາມຕ຺ເຕນ, ອຖ ໂຂ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຕສ຺ສ ມຄ຺ເຄ ອລພ຺ຠນໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຆາເຏນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕຕິ, ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອນິສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ ນ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ອນິມິຕ຺ຕນາມໍ ລຠຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ສຸຕ຺ເຕ –

‘‘ອນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠາເວຫິ, ມານານຸສຍມຸຊ຺ຊຫ;

ຕໂຕ ມານາຠິສມຍາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໓໔໔) –

ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນິມິຕ຺ຕຠາວວຈນໍ, ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຣິຍາຍວເສນ ລພ຺ຠມານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິຘມ຺ເມ ປນ ຍາ ສຍມ຺ປິ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ອນິມິຕ຺ຕນາມໍ ນ ລຠຕິ, ສາ ກຖໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຕໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນິມິຕ຺ຕນາມໍ ນ ອຸທ຺ຘຏໍ. ຍທິ ເອວໍ ສຸຎ຺ຎຕນາເມນປິ ອິທໍ ສມານໍ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາປິ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ປຸຄ຺ຄລສຸຎ຺ຎຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຘມ຺ມສຸຎ຺ຎຕໍ ປນ ນ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສຍໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ສຸຎ຺ຎຕນາມມ຺ປິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນ ທເທຍ຺ຍ. ອຖ ປຸຄ຺ຄລສຸຎ຺ຎຕາຄ຺ຄຫຓມຕ຺ເຕນ ສຍໍ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາ ຫຸຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາປິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຫເຓປິ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທິອຸຄ຺ຆາຏນໂຕ ສຍໍ ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ຫຸຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນິມິຕ຺ຕນາມໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ? ນ ອິທເມວໍ, ນິຈ຺ຈາທິນິມິຕ຺ຕຸຄ຺ຆາຏເນນ ອນິມິຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ມຄ຺ເຄ ອລພ຺ຠນໂຕ ນິຈ຺ຈາທິນິມິຕ຺ຕຸຄ຺ຆາຏນສ຺ສປິ ປຣິຍາຍຠາວໂຕ. ນນຸ ອິທມ຺ປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມານໍ. ສຸຎ຺ຎຕອປ຺ປຓິຫິຕຠາໂວປິ ຫິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອມຄ຺ເຄ ນ ລພ຺ຠຕິ ປຸຄ຺ຄລສຸຎ຺ຎຕຄ຺ຄຫຓສ຺ສ, ປຓິຘິໂສສນສ຺ສ ຈ ອຸຊຸກໍ ມຄ຺ເຄເນວ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ, ຕສ຺ມາ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາປິ ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາປິ ປຣິຍາເຍເນວ ຕໍ ຕໍ ນາມໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ນາມໍ ນ ເທນ຺ຕີຕິ? ນ, ຕໂຕ ລທ຺ຘອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມວເສເນວ ສຸຎ຺ຎຕອປ຺ປຓິຫິຕນາມສມ຺ຠວໂຕ. ກຖໍ? ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທໍ ສຣຠງ຺ຄສຕ຺ຖາຣາທິກາເລປິ ທຸພ຺ພິຊານີຍຠາເວນ ສຸຂຸມສ຺ສ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ເອວ ໂຄຈຣຠາວໂຕ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໑).

ຕຎ຺ຈ ປນ ສຍໍ ອຕ຺ຕາຠິນິເວສສມຸຄ຺ຆາຏນໂຕ, ອຣິຍມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕວ ສຸຎ຺ຎຕນາມໍ ລຠຕິ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ສມາຘິວິປຈ຺ຈນີກສ຺ສ ປຓິຘິສງ຺ຂາຕຣາຄສ຺ສ ໂສສນໂຕ ຕສ຺ສາ ວເສນ ອນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ສຍໍ ປຓິຘິໂສສນໂຕ, ອຣິຍມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕວ ອປ຺ປຓິຫິຕນາມໍ ລຠຕິ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ປນ ອນິຈ຺ຈຠາວໍ ອາຄມນໂຕ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສໂຕ ‘‘ອນິຈ຺ຈເມວ ວຕ ໂສ ຠຄວາ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ອາຫາ’’ຕິ ຠຄວຕິ ສທ຺ຘາພາຫຸລ຺ລປຏິລາຠໂຕ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ມນສິກໂຣໂຕ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕໍ ປນ ສຍໍ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕມ຺ປິ ອຣິຍມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ອນິມິຕ຺ຕນາມໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ກາຍກມ຺ມາຘິກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ກາຍກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ສຸຎ຺ຎຕສງ຺ຂາຕປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິມຕ຺ໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຸຎ຺ຎຕນາມໍ ລຠຕິ, ອປ຺ປຓິຫິຕສງ຺ຂາຕສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິມຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຓິຫິຕນາມໍ, ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິມຕ຺ໂຕ ປນ ສທ຺ຘາຍ ອນິມິຕ຺ຕນາມາລາຠໂຕ ສຍມ຺ປິ ຕໍ ນ ລຠຕິ. ຍທິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມວເສນ ສຸຎ຺ຎຕາທິນາມາລາໂຠ, ອຖ ກຖໍ ‘‘ອາຄມນໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ? ສຈ຺ຈໍ, ອາຄມນໂຕ ອຘິມຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ວເສນ ລທ຺ຘນາມມ຺ປິ ອາຄມນໂຕວ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນປິ ສຸຎ຺ຎຕຠາໂວ ນາມ ປຸຄ຺ຄລສຸຎ຺ຎຕາເຍວາຕິ ປຸຄ຺ຄລສຸຎ຺ຎຕຄ຺ຄາຫິຕາຍ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ສຸຎ຺ຎຕນາມໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕວ ລພ຺ຠຕິ. ປຓິຘິ ນາມ ຣາຄາທິກາ ເອວາຕິ ຣາຄາທິໂສສິຕາຍ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ອປ຺ປຓິຫິຕນາມມ຺ປິ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕວ ລພ຺ຠຕິ.

ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາຍໍ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫິຕາຍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ອນິມິຕ຺ຕນາມໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ສຸຎ຺ຎຕອປ຺ປຓິຫິຕນາມິການໍ ອນຕ຺ຕທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນານໍ ວເສນ ປຏິລທ຺ຘມຄ຺ໂຄ ອາຄມນໂຕ ສຸຎ຺ຎຕອປ຺ປຓິຫິຕນາມໍ ລຠຕິ, ອນິມິຕ຺ຕນາມໍ ປນ ປຣິຍາຍໂຕວ ລຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນິມິຕ຺ຕນາມໍ ປເນຕ຺ຖ ອາຄມນໂຕປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍເນວ ລພ຺ຠຕິ ອຠິຘມ຺ເມ ມຄ຺ຄໍ ປຕິ ອນິມິຕ຺ຕນາມສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອິຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວິໂມກ຺ຂານໍ ປເວສນທ຺ວາຣຠາວໂຕ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາທິນາມິກາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ພລວຠາວໍ ປຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຠູຕາ ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຕີຓິ ໂຂ ປນິມານິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ ໂລກນິຍ຺ຍານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ປຣິຈ຺ເຉທປຣິວຏຸມໂຕ ສມນຸປສ຺ສນຕາຍ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນຕາຍ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ມໂນສມຸຕ຺ເຕຊນຕາຍ ອປ຺ປຓິຫິຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນຕາຍ, ສພ຺ພຘມ຺ເມ ປຣໂຕ ສມນຸປສ຺ສນຕາຍ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນຕາຍ, ອິມານິ ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ ໂລກນິຍ຺ຍານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໙).

ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຣິຈ຺ເຉທປຣິວຏຸມໂຕຕິ ອຸທຍພ຺ພຍວເສນ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຈວ ປຣິວຏຸມໂຕ ຈ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ຫິ ‘‘ອຸທຍໂຕ ປຸພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຄຕິໍ ສມນ຺ເນສມານາ ວຍໂຕ ປຣໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕີຕິ ປຣິວຏຸມໂຕ ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ສມນຸປສ຺ສນຕາຍາຕິ ສມ຺ມເທວ ອນຸປສ຺ສນຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມໂນສມຸຕ຺ເຕຊນຕາຍາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍເວຊນຕາຍ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສເນນ ຫິ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ປຣໂຕ ສມນຸປສ຺ສນຕາຍາຕິ ‘‘ນາຫໍ, ນ ມມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສນຕາຍ. ອິຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ປທານິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເຕເນວ ຈ ຕທນນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຫາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ –

‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຂຍໂຕ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຠຍໂຕ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໙) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສ຺ສ ຠາສມານຕ຺ຕາ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍເນວ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ ຈ ວວຕ຺ຖເປຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍປິ ປນ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ປກາສນຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນປິ ເອກໍ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ, ຕຖາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ປນ ມຄ຺ໂຄ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາຍເມວ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຈຕຸມຄ຺ຄໂຍຄເຠທໂຕຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິອາທີຫິ ຈຕູຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ສມ຺ປໂຍຄປ຺ປເຠທໂຕ. ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ ປນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທິອຏ຺ຐງ຺ຄສຠາວຕ຺ຕາ, ເຕສຎ຺ຈ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕເຣ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຠງ຺ຄວເສນ ອເຠເທປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອປາຏວປາຏວຕຣຕມຠາເວນ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາວິເສສໂຕ ກິເລສານໍ ປຫານເຠໂທ ໂຫຕີຕິ ຕໍວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິ. ສຕິ ວິຊ຺ຊມາເນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາເຕ ກາເຍ ທິຏ຺ຐິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ສຍໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ສຕິ ທິຏ຺ຐິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍາຠິນິເວສວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສາ ປນ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ຈຕຸຘາ ອຠິນິເວສນວເສນ ວີສຕິວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ໂກຈິ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ‘‘ຍໍ ຣູປໍ, ໂສ ອຕ຺ຕາ, ໂຍ ອຕ຺ຕາ, ຕໍ ຣູປໍ, ຍຖາ ທີປສ຺ສ ວຓ຺ໂຓເຍວ ອຈ຺ຈິ, ອຈ຺ຈິເຍວ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິ. ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຉາຍາວນ຺ຕໍ ວິຍ ຣຸກ຺ຂໍ. ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ປຸປ຺ເຜ ວິຍ ຄນ຺ຘໍ. ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ສມຸຄ຺ເຄ ວິຍ ມຓິ. ເອວໍ ເວທນາທີສຸປິ ‘‘ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ປຎ຺ຈວິໂຘ ອພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕອຕ຺ຕາຠິນິເວໂສ, ສາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ໂຍ ປນ ປນ຺ນຣສວິໂຘ ພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕອຕ຺ຕາຠິນິເວໂສ, ສາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຠາວໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕາຍ ກິຈ຺ຉຕິ ກິລມຕີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕາຍ ວາ ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາ ຎາຓປຕິກາໂຣ ອິມິສ຺ສາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ສາ ປນ –

‘‘ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ, ຘມ຺ເມ, ສງ຺ເຆ, ສິກ຺ຂາຍ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ, ອປຣນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໐໐໘ ໂຖກໍ. ວິສທິສໍ) –

ເອວໍ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ກງ຺ຂາວເສນ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ,

‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານໍ, ນ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານໍ, ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫມນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ນ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫມນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ເອຕຣຫິ ວາ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມທ຺ຘານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກຖໍກຖີ ໂຫຕິ, ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ອຍໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ, ໂສ ກຸຫິໍ ຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) –

ເອວໍ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທໂຍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິວເສນ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາ ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຣູປກາຍຘມ຺ມກາຍານໍ ວິຊ຺ຊມານຕໍ, ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ, ຘມ຺ເມ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສ຺ວາກ຺ຂາຕທ຺ວາກ຺ຂາຕຠາເວ ກງ຺ຂຕິ, ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນວິປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທິຠາເວ ກງ຺ຂຕິ, ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕທຸປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ສສ຺ສຕາກາຣໍ, ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປຕ຺ຕິອາກາຣຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ອຕີເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານຕໍ, ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ, ອປຣນ຺ເຕ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ສສ຺ສຕາກາຣໍ, ອຸຈ຺ເຉທາກາຣຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຠາວໍ, ນຕ຺ຖິຠາວຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ຫິ ອທ຺ຘາ ປຸພ຺ພຠາຄາປຣຠາຄໂກຏ຺ຐາສວນ຺ຕຕາຍ ‘‘ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຸຕ຺ຕໍ ປນ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂາຊນນນ຺ຕິ? ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາ ເອຕ຺ຖ ຈິນ຺ຕາ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຫິ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກງ຺ຂຕິເຍວ. ເຕເນວ ຈ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກວິຈິກິຈ຺ຉານິທ຺ເທເສ ‘‘ເອຕຣຫິ ວາ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຈຣິຍາ ປນ ‘‘ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ໂຕຕິ ອຕີຕານາຄເຕ ເອກຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທຸຠຍມາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕີ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ປນ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ, ສງ຺ຂາຣາທີນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ເຫຕຸເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນຠາວສ຺ສ ສພ຺ຠາວາສພ຺ຠາວໍ ກງ຺ຂຕີຕິ ເອວໍ ຕາວ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກກງ຺ຂາຍ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາ ປນ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ…ເປ… ນ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕີເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານາວິຊ຺ຊມານຕໍ ກງ຺ຂຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິນ຺ຕິ ຊາຕິລິງ຺ຄຸປປຕ຺ຕິໂຍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາທີສຸ ຄຫຏ຺ຐາທີສຸ ເທວາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ກຖໍ ນຸ ໂຂຕິ ສຓ຺ຐານາກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ທີໂຆ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ຣສ຺ສໂອທາຕກາຬາທີນຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ປກາເຣນ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນາກາຣໂຕ ກງ຺ຂຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິນ຺ຕິ ຊາຕິອາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິໍ…ເປ… ເທໂວ ຫຸຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາປຣໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກງ຺ຂຕິ. ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານາວິຊ຺ຊມານຕໍ ກງ຺ຂຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ນ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຠາວໍ, ນຕ຺ຖິຠາວຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ຂຕ຺ຕິຍາທິໂກວ ສມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຂຕ຺ຕິຍາທິຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທີຆາທິຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣສຓ຺ຐານໍ ອຊານນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກຸໂຕ ອາຄໂຕ, ກຸຫິໍ ຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອາຄຕຄຕຏ຺ຐານານິ ກງ຺ຂຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສີລຎ຺ຈ ວຕຎ຺ຈ ສີລພ຺ພຕໍ, ຕຕ຺ຖ ໂຄສີລາທິອສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ສມາທານວເສນ ສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກມວເສນ ວຕໍ. ອຸຠຍຖາປິ ວາ ສີລໍ, ຕໂປກມ຺ມຠາເວນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວຕໍ. ຄວາທິປກຕິຠາວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຄວາທິຠາວາຘິຏ຺ຐານໍ ສີລໍ, ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠກ຺ເຂຕິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ມຸຕ຺ເຕຕີ’’ຕິອາທິນາ ຄວາທິກິຣິຍາຍ ກຣຓໍ ວຕໍ. ຕໍຕໍອກິຈ຺ຈສມ຺ມສໂຕ ວາ ນິວຕ຺ຕິ ສີລໍ, ຕໍສມາທານວໂຕ ເວສໂຠຊນກິຈ຺ຈຈຣຓາທິວິເສສປຏິປຕ຺ຕິ ວຕໍ. ສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຣໂຕ ອາມສນໍ ຄຫຓນ຺ຕິ ປຣາມາໂສ, ສີລພ຺ພຕສ຺ສ ປຣາມາໂສ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ. ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ, ວເຕນ ສຸທ຺ຘິ, ສີລພ຺ພເຕນ ສຸທ຺ຘີຕິ ເອວໍ ອສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ‘‘ສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຈ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ຈາຕິ ສກ຺ກາຍ…ເປ… ປຣາມາໂສ, ເຕເຍວ ກມ຺ມວິປາເກສຸ, ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ວາ ສຕ຺ເຕ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ສໍໂຍຊນານິ, ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິອາທີຫິ ຕທງ຺ຄວເສນ ປຫີນານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕາປາທເນນ ອຈ຺ຈນ຺ຕສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ກໂຣຕີຕິ ສກ຺ກາ…ເປ…ປ຺ປຫານກຣໍ.

ນິພ຺ພານໍ ປຕິ ສວນໂຕ ສນ຺ທນໂຕ ໂສໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ສ ອາທິໂຕ ປຊ຺ຊນໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິ, ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຕິ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄີຍຕິ, ກິເລເສ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ມຄ຺ໂຄ, ໂສຕາປຕ຺ຕິ ເອວ ມຄ຺ໂຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ. ອຖ ວາ ໂສຕໍ ອາທິໂຕ ປຊ຺ຊຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິ, ປຐໂມ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນິ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ.

ຣຊ຺ຊຕິ ອຠິສຊ຺ຊຕີຕິ ຣາໂຄ, ໂສ ອິຘ ປຎ຺ຈກາມວິສຍາ, ກາມຠວວິສຍາ ຈ ຕຓ຺ຫາ. ທຸສ຺ສຕີຕິ ໂທໂສ, ທສວິຘອາຆາຕວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐາໂນ ພ຺ຍາປາໂທ. ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ໂມໂຫ, ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຏ຺ຐສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ເອເຕສໍ ກິເລສານໍ ຕນຸຕ຺ຕໍ ຕນຸຠາວໍ ກໂຣຕີຕິ ຣາຄ…ເປ… ຕນຸຕ຺ຕກຣໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ຕນຸຕ຺ຕໍ ອຠິຓ຺ຫານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ, ປຣິຍຸຏ຺ຐານມນ຺ທຕາຍ ຈາຕິ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ຫິ ວຏ຺ຏານຸສາຣິມຫາຊນສ຺ສ ວິຍ ກິເລສາ ອຠິຓ຺ຫໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກທາຈິ ວິຣຬາກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາປິ ມທ຺ທນ຺ຕາ ຉາເທນ຺ຕາ ອນ຺ຘກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທ຺ວີຫິ ປນ ມຄ຺ເຄຫິ ປຫີນຕ຺ຕາ ມນ຺ທມນ຺ທາ ຕນຸກຕນຸກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ສກທາຄາມິສ຺ສ ກິເລສາ ຈິເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາປິ ພຫລາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອກາຣຓໍ, ວຕ຺ຖຸປຏິເສວເນນ ວິນາປິ ຄພ຺ຠຄ຺ຄຫຓສພ຺ຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ເນສໍ ຕນຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ໂມຫສ຺ສ ຕນຸຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນນຸ ຕຕິຍມຄ຺ຄວຊ຺ຌານເມວ ອິມິນາ ຕນຸຕ຺ຕກຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິຕຣຖາ ເຫຏ຺ຐາ ຕີຫິປິ ມຄ຺ເຄຫິ ອຸປຣິມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສານໍ ພຫລາພຫລາວຕ຺ຖາຍ ປຫີຍມານຕ຺ຕາ ອິຘ ສພ຺ເພສເມວ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານໍ ຕນຸຠາໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເຕເນວ ຈ ປາຬິຍມ຺ປິ ‘‘ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ຕນຸຠາວາຍ ທຸຕິຍາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຈ຺ຈເມຕໍ, ສຸຕ຺ເຕ ປນ ອຸປຣິມຄ຺ຄວຊ຺ຌານໍ ຕນຸຠາວປຣິຍາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕີ’’ຕິ ເຫຕຸຕ຺ຕຍຕນຸຠາວສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອິຘາປິ ຕທນຸໂລເມນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານ’’ມິຈ຺ເຈວ ວາ ປາໂຐ. ຕຖາ ຫິ ເອຕ຺ເຖວ ອຸປຣິ ທຸຕິຍມຄ຺ຄຎາຓນິທ຺ເທເສ ‘‘ພ຺ຍາປາທກາມຣາຄານໍ, ຕນຸຠາວໍ ຕຸ ສາຘຍ’’ນ຺ຕິ (ອຠິຘ. ໑໓໕໓) ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສກິເທວ ອິມໍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສກທາຄາມີ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ມຄ຺ຄຏ຺ຐສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອາຄມນາສມ຺ຠວໂຕ ຜລຏ຺ໂຐເຍວ ສກທາຄາມີ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປນ ອາຄມນຠູໂຕ ມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄນ຺ຕຣາວຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ຕທາຍຕ຺ຕຠາວູປນຍເນນ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ.

ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ, ກາມຠເວ ຈ ຣາໂຄ ກາມຣາໂຄ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອິມໍ ກາມຘາຕຸໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນາຄາມີ. ຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຣູປຣາໂຄ. ອຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຣູປຣາໂຄ. ມາໂນ ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸຓ຺ຓຕິມຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈມ຺ປິ ‘‘ໂກ ເມ ຠາໂຣ ກິເລສສມຸຈ຺ເຉທເນ’’ຕິ ເອວມາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວູປສມມຕ຺ຕໍ. ອວິຊ຺ຊາປິ ອສຸເຂ ສຸຂສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ. ອາຣກຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ, ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ເນຫິ ວາ, ຣາຄາທິອຣີນໍ, ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ຣໂຫປິ ປາປາກຣເຓນ ປາປກຣເຓ ຣຫສ຺ສ ອຠາວາ, ຣຫິຕພ຺ພໂຕ ຊຫິຕພ຺ພໂຕ ‘‘ຣຫາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ວາ ປາປຘມ຺ມານໍ ອຠາວໂຕ, ສາຘູຫິ ອຣຫິຕພ຺ພໂຕ ອປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພໂຕ, ຣຫສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວາ ຄມນສ຺ສ ສໍສາເຣ ອຠາວໂຕ ອຣຫາ, ອຏ຺ຐໂມ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ອຄ຺ຄຜລສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ອຠິຘານສ຺ສ, ພຸທ຺ຘິຍາ ຈ ປວຕ຺ຕິນິພນ຺ຘນຕ຺ຕາ ອຣຫໂຕ ຠາໂວຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ອາຄມນຠູໂຕ ມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ.

ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠທໂຕຕິ ຣູປາວຈຣໍ ວິຍ ປຎ຺ຈຫິ ຌານງ຺ເຄຫິ ສມ຺ປໂຍຄເຠທໂຕ. ກຖໍ ປນສ຺ສ ເຠໂທຕິ? ເອຕ຺ຖ ຕາວ ອຏ຺ຐກຖາວາໂທ, ຕໂຍ ຈ ເຖຣວາທາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາທາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕາວ ‘‘ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຠາວໍ ປຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄສ຺ສ ຌານງ຺ຄໍ ນິຍເມຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ມຄ຺ຄາສນ຺ນວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານຠູຕໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ນິຍເມຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂມຣວາປິວາສິມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍເມນ຺ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຌານໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕໍສທິໂສວ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕິ, ‘ອໂຫ ວຕ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ, ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ວາ ມຄ຺ຄໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ’ນ຺ຕິອາທິນາ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ອຊ຺ຌາສໂຍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ຍສ຺ມາ ປນ ອຏ຺ຐກຖາວາໂທ ປມາຓໍ, ຕໂຍ ຈ ເຖຣາ ປຓ຺ຑິຕາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ວາທາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອປ຺ປຏິພາຫນວເສນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ຕາວ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄປິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຌານໍ ປາທກໍ ອກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄປິ ວິປສ຺ສນານິຍາເມນ ປຐມຊ຺ຌານິກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ກິຎ຺ຈິ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອງ຺ຄປຣິຓາໂມ ໂຫຕີຕິ ຕໍຕໍຌານສທິໂສ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ເຘ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມສຸ ຈ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມສຸ ວິຍ ຠາວນາວິເສສໂຕ ຌານງ຺ຄວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍເມນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣວາໂທ ອິມໍ ວາທໍ ນ ປວິສຕິ. ຌານຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄ ສເຈ ປາທກຊ຺ຌານໍ ນຕ຺ຖິ, ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານນິຍາເມນ ຕໍຕໍຌານິໂກ ໂຫຕິ. ສເຈ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ທຸຕິຍາທິຌາເນ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິໂຕ, ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍນິຍາເມນ ທ຺ວີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານສທິໂສ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຖາວິໂຘ ອຊ຺ຌາສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕທາ ກຖນ຺ຕິ? ເອຕ຺ຖ ຕາວ ເກຈິ ‘‘ນານາວຊ຺ຊນວີຖິຍເມວ ນິວຕ຺ຕມານປາທກຊ຺ຌານໂຕ ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຠາວໍ ປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕມານາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາເຍວ ພລວນ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມສິຕກ຺ຂນ຺ຘນິຍາເມນ ຕໍສທິໂສ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ‘‘ປາທກຊ຺ຌານນິຍາເມນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ປຐມຕ຺ເຖຣວາໂທ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ເຘ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ຄເມວ ສນ຺ຘາຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ.

ອປເຣ ປນ ‘‘ປາທກຊ຺ຌານໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ມູລກາຣຓວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ອາສນ຺ນກາຣຓວເສນປິ, ສມ຺ມສິຕກ຺ຂນ຺ຘາ ປນ ມູລກາຣຓວເສເນວ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມສິຕກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ພລວຕຣນ຺ຕິ ປາທກຊ຺ຌານສທິໂສ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປນ ‘‘ສມ຺ມສິຕກ຺ຂນ຺ຘນິຍາເມນາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣວາໂທ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປາທກໍ ອກຕ຺ວາ ເກວລໍ ຌານຘມ຺ເມເຍວ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ຄເມວ ສນ຺ຘາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານໂຕ ອຸປຣູປຣິຌານໍ ພລປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຸປຣູປຣິຌານຘມ຺ເມ ວິປສ຺ສໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານວເສນ ຕໍຕໍຌານິໂກ ໂຫຕິ. ອຸປຣູປຣິຌານໂຕ ປນ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາທກຊ຺ຌານສທິໂສ ໂຫຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສາຣຕຣໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຖຣານໍ ວາທາ ນິປ຺ປເທສວິສຍາ ສມຜລາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕິຍຕ຺ເຖຣວາໂທ ເຈຕ຺ຖ ປາທກຊ຺ຌານໍ, ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານໍ ວາ ວິນາ ອຊ຺ຌາສຍມຕ຺ເຕເນວ ນ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕີສຸປິ ວາເທສຸ ຐເປຕ຺ວາ ເສສຌານງ຺ຄປຣິຓາມໍ ເວທນາປຣິຓາໂມ ວິປສ຺ສນານິຍາເມເນວ ໂຫຕິ. ຕໂຍປິ ເຖຣວາທາ ວິປສ຺ສນານິຍາເມນ ວິນາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນນຸ ຈ ເວທນາປິ ຌານງ຺ຄເມວ, ຕສ຺ມາ ຕາຍປິ ປາທກຊ຺ຌານນິຍາເມເນວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຕໍ ນ, ເວທນາຍປິ ປາທກຊ຺ຌານນິຍາເມນ ປຣິຓາເມ ສຕິ ວິປສ຺ສນານິຍາມໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາທກຊ຺ຌານນິຍາເມເນວ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເສສຌານງ຺ຄານິ ປຣິຓາມຏ຺ຐາເນເຍວ ເວທນາຍປິ ປຣິຓາໂມ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຖາ ປນ ອຫຸຕ຺ວາ ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍາ ອາທິໂຕວ ປຣິຓາມນໂຕ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານວີຖິຍາ ອາສນ຺ນຕຣປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ວເສນ ເວທນານິຍາໂມ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ປາທກຊ຺ຌານສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານານໍ ສມ຺ຠເວ ເຕສຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເວທນາ ວິປສ຺ສນາຍ ນ ໂຫຕີຕິ ປາທກຊ຺ຌານສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານນິຍາເມນ ປຣິຓມຕີຕິປິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ – ຍຕ຺ຖ ຕາວ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຕໍ ນິຍເມຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຕິກຈຕຸກ຺ກປາທກຊ຺ຌານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ອຣູປຠເວ ກິໍ ນິຍເມຕີຕິ? ຕຕ຺ຖາປິ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ນິຍເມຕິ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອຣູປຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປຐມຊ຺ຌານິກາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ຕານິ ປຐມຊ຺ຌານິກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຣູເປປິ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ເອເກກສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລສ຺ສ ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ມຄ຺ຄາ…ເປ… ນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ເຕຠູມກກຸສລໍ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິປ຺ປວຕ຺ຕີສຸ ອວິປຈ຺ຈວນ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປສ຺ສ ຜລສ຺ສ ນິປ຺ຜາທເນນ ຕໍຕໍຜລປ຺ປຕ຺ເຕ ໂສຕາປນ຺ໂນ ສກທາຄາມີ ອນາຄາມີ ອຣຫາຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕີຕິ. ວິເສສໂຕ ປນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມຕາທິເກ ອເນເກປິ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ນິປ຺ຜາເທຕິ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຠູມກກຸສລວຓ຺ຓນາ

໒໘. ເອວໍ ຈຕຸຠູມກກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ສຣູປໂຕ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ນິຄເມນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກາເມ ອຏ຺ເຐວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ກາເມຕິ ກາມຠເວ. ຕຖາ ‘‘ຣູເປ’’ຕິອາທີສຸ.

໒໙. ກຸສລາກຸສລາປຄເຕນາຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໂຕ ອປຄເຕນ. ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຣຫໂຕ ສພ຺ພານິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານິ ປຫີນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລນ ປຏິສນ຺ຘິທາເນ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ. ຍໂຕ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓໍ ‘‘ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍວິສຸຊ຺ຌນສ຺ສ ອຠາວໂຕ ກິເລສສມຸຈ຺ເຉທເກນ ມຄ຺ຄກຸສເລນ ອກຸສເລຫິ ອປຄເຕນ. ກຸສເລ ກຸສເລນາຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສລນາທີຫິ ກຸສລສງ຺ຂາຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ເທສນຸປ຺ປາທນາທີສຸ ເຉເກນ. ມຸນິນາຕິ ອຸຠຍໂລກມຸນນເກນ ອຄ຺ຄຜລຎາເຓນ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ວາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຸນິນາ. ເຕນາຫ –

‘‘ໂຍ ມຸນາຕິ ອຸໂຠ ໂລເກ, ມຸນິ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ວສິນາຕິ ຉຬຠິຎ຺ຎຕາຍ ປຣເມນ ຈິຕ຺ຕວສິຠາເວນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ, ຌານາທີສຸ ປຎ຺ຈວິຘວສິສພ຺ຠາວໂຕ ຈ ວສິຠູເຕນ ວສິຠາວູປຄຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ.

ຈຕຸຠູມກກຸສລວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອກຸສລວຓ຺ຓນາ

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຍໍ ‘‘ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຊາຕິເຠທໂຕ ຕິວິຘ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ກຸສລໍ, ຕໍ ສຣູປໂຕ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕທນນ຺ຕຣຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ອກຸສລໍ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອກຸສລໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ຠູມິໂຕ ເອກວິຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກາມາວຈຣເມວາ’’ຕິ. ນິກາຍນ຺ຕຣິກາ ປນ ຣູປາຣູປາວຈຣມ຺ປິ ອກຸສລໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ມຕິນິເສຘນຕ຺ຖໍ ອວຘາຣຓໍ ກຕໍ. ມຫຄ຺ຄຕຠູມິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ຕຕ຺ຖ ຣູປຘາຕຸຍໍ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ເທນ຺ຕມ຺ປິ ເອກນ຺ເຕນ ກາມາວຈຣເມວາຕິ. ກຸໂຕ ປເນສ ນິຍໂມຕິ? ກາມຕຓ຺ຫາວິສຍຠາວໂຕ. ກາມຕຓ຺ຫາວິສຍຕາ ຫິ ກາມາວຈຣຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ ຍຖາ ຣູປາຣູປຕຓ຺ຫາວິສຍຕາ ຣູປາຣູປຠາວສ຺ສ. ເອກໍເສນ ເຈຕໍ ເອວໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ອິຕຣຖາ ພ຺ຍາປິຕລກ຺ຂຓໍ ນ ສິຍາ. ຍທິ ຫິ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພຘມ຺ມວເສນ ຠູມິວວຕ຺ຖານໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ອນາຣມ຺ມຓານໍ ສງ຺ຄໂຫ ນ ສິຍາ. ອຖ ວິປາກທານວເສນ, ເອວມ຺ປິ ອວິປາການໍ ສງ຺ຄໂຫ ນ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ອາລມ຺ພຓຘມ຺ມວເສເນວ ປຣິຍາປນ຺ນານໍ ສາ ກາຕພ຺ພາ. ອປຣິຍາປນ຺ນານໍ ປນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓຕາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕາ, ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາຠາວໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອນີວຣຓາວຕ຺ຖາຍ ອຠາເວນ ຕໍສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ກາມຠູມິຍໍເຍວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ໂສ ນິຍຕວຕ຺ຖຸໂກ, ອິຕເຣ ອຣູປຠູມິຍມ຺ປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອນິຍຕວຕ຺ຖຸກາຕິ ອາຫ ‘‘ນິຍຕາ…ເປ… ທຸວິຘ’’ນ຺ຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕານໍ ໂມເຫກເຫຕຸກຕ຺ຕາ, ອິຕເຣສມ຺ປິ ໂລຠໂມຫໂທສໂມຫວເສນ ທ຺ວິເຫຕຸກຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ເອກເຫຕຸກທຸເຫຕຸກໂຕ’’ຕິ. ອາທິໂຕ ເອກາທສນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຊນນໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ຕທຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຊນກາຊນກໂຕ’’ຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຎ຺ຫິ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ເທນ຺ຕມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນາກຑ຺ຒຕິ. ຍໂຕ ວກ຺ຂຕິ –

‘‘ເອກາທສວິຘານໍ ຕຸ, ຫິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈມານສໍ;

ເອກາທສວິຘາ ເຈວ, ຠວນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ’’ຕິ. (ອຠິຘ. ໕໓໖);

ເຍນ ປນ ກາຣເຓນ ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນາກຑ຺ຒຕິ, ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິວິນິຈ຺ຉຍກຖາຫິ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ວຓ຺ຓນາປເທເສເຍວ ວກ຺ຂາມ. ຕີຫິ ເວທນາຫີຕິ ສຸຂທຸກ຺ໂຂເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຫິ ຕີຫິ ເວທນາຫິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ສຸຂາ ທຸກ຺ຂາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໙). ຍໍ ປນ ກຕ຺ຖຈິ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ ສຸຂາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໖໗) ວຈນໍ, ຕໍ ກຸສລປກ຺ຂິກໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ສຸເຂ, ອກຸສລປກ຺ຂິກຎ຺ຈ ທຸກ຺ເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວກາຣຓຕ຺ຕາ ມູລມິວາຕິ ມູລໍ, ໂລໂຠ ມູລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ໂລຠມູລໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ໂມໂຫປິ ໂລຠມູເລສຸ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ປນ ສພ຺ພາກຸສລສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ວວຕ຺ຖານກໂຣ ນ ໂຫຕີຕິ ອສາຘາຣຓຘມ຺ມວເສນ ‘‘ໂລຠມູລ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ‘‘ເຠຣິສທ຺ໂທ ຍວງ຺ກຸໂຣ’’ຕິ. ຕຖາ ‘‘ໂທສມູລ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ມູລນ຺ຕຣວິຣຫໂຕ ໂມໂຫ ເອວ ມູລໍ ອິມສ຺ສ, ນາຎ຺ຎນ຺ຕິ ໂມຫມູລໍ.

ມິຈ຺ຉາວເສນ ທສ຺ສນໍ ທິຏ຺ຐິ, ທິຏ຺ຐິເຍວ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ຍຖາ ‘‘ອາກາສຄຕໍ ຖາມຄຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ຄຕເມວ, ນ ເອຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຖຸ ຕຖາສຠາວນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ທ຺ວາສຏ຺ຐິຍາ ວາ ທິຏ຺ຐີສຸ ອນ຺ໂຕຄຘນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ເຕນ ສມໍ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຍທາ ຫີ’’ຕິອາທິ ໂລຠມູລຈິຕ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕິອາກາຣທສ຺ສນໍ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິອາທິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ. ຕາຍ ຫິ ວິປລ຺ລຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຕາວ ໂກຘວິສໂຍ, ຍາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂຄຈໂຣຕິ ປຣໂລກໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ອາທີນໂວ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ –

‘‘ເອສ ປນ຺ໂຖວິຕໂຖ ເທວຍາເນ,

ເຍນ ຍນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕວນ຺ໂຕ ວິໂສກາ;

ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ ປສໂວ ປກ຺ຂິໂນ ຈ,

ເຕນ ເຕ ມາຕຣິປິ ມິຖຸນໍ ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ. –

ອາທິນາ ນເຍນ ປຸຕ຺ຕມຸຂທສ຺ສນໍ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂມຄ຺ໂຄຕິ ເອວມາທິກໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ກາເມ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ອນິຍມຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຸວຓ຺ຓຫຣຓເມວ ອທິນ຺ນາທາເນ ສາວຊ຺ຊໍ, ອິຕຣໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ຄຸຣູນໍ, ຄຸນ຺ນໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕສ຺ສ, ວິວາຫສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖາຍ ມຸສາວາໂທ ອນວຊ຺ໂຊ, ອິຕໂຣ ສາວຊ຺ໂຊ, ຄຸຣຸອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເປສຸຎ຺ຎກຣຓໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອິຕຣໍ ສາວຊ຺ຊໍ, ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິກຖາ ປາປວູປສມາຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວມາທິເກ ມິຈ຺ຉາຄາເຫ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລາທີນີຕິ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕມງ຺ຄລານິ. ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕີຕິ ວຸຑ຺ຒິຍາ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິທເມວ ວຸຑ຺ຒິກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສາຣວເສນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຠາວຕິກ຺ເຂເນວາຕິ ໂລຠສ຺ສ, ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສສ຺ສ ວາ ວເສນ ສຣເສເນວ ຕິຂິເຓນ ກຸຣຸເຣນ. ມນ຺ເທນາຕິ ທນ຺ເຘນ ອຕິຂິເຓນ. ຕາທິສໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ, ປຣສ຺ສ ວາ ສມຸສ຺ສາຫເນນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສມຸສ຺ສາຫິເຕນາ’’ຕິ. ປຣສ຺ສ ຠຓ຺ຑໍ ວາ ຫຣຕີຕິ ວາ-ສທ຺ເທນ ຕຖາປວຕ຺ຕນກມຸສາວາທາທີນມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກາມານໍ ວາຕິ ອນຸຠຸຍ຺ຍມານານໍ ກາມຄຸຓານໍ. ວາ-ສທ຺ເທນ ປຣສນ຺ຕກສ຺ສ ອຍຖາຘິປ຺ເປຕຕາຍ ຍໍ ລທ຺ຘໍ, ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄຫຓາທິກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມວເສນ ເຠທາຠາວໂຕ ໂທສມູລໍ ອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິກເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ. ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ‘‘ໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ? ອສາຘາຣຓຘມ຺ເມຫິ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ. ປາຓສ຺ສ ອຕີວ, ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວາ ປາຕນໍ ປາຓາຕິປາໂຕ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອທິນ຺ນາທານມຸສາວາທເປສຸຎ຺ຎຜຣຸສສມ຺ຜປ຺ປລາປພ຺ຍາປາເທ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ທສອກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ ຫິ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣອຠິຊ຺ຌາມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕາ ຕໂຍວ ກມ຺ມປຖາ ອິມິນາ ນ ສິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ສຠາວຕິກ຺ຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣເມວ ໂຫຕິ, ອິຕຣໍ ສສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ຕິກ຺ຂມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ’’ຕິ. ມນ຺ທໍ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານໍ ເອກໍເສນ ສສງ຺ຂາຣເມວາຕິ ນ ສກ຺ກາວ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ຍໍ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ມນ຺ທເມວ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ໂມຫມູລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມູລນ຺ຕຣວິຣຫໂຕ ອຕິມູຬ຺ຫໍ ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈໂຍຄໂຕ ຈຎ຺ຈລຎ຺ຈາຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ກທາຈິປິ ສຠາວຕິກ຺ຂຕາ ອຕ຺ຖິ. ອາຣມ຺ມເຓ ຫິ ສໍສປ຺ປນວເສນ, ວິກ຺ຂິປນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕທ຺ວຍສ຺ສ ກິໍ ຕາທິເສ ກິຈ຺ເຈ ສຠາວຕິກ຺ຂຕາຍ, ອຸສ຺ສາເຫຕພ຺ພຕາຍ ວາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣເຠໂທ ອຕ຺ຖິ. ນນຸ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ສພ຺ພາກຸສລສາຘາຣຓໍ, ກສ຺ມາ ປນ ເອຕເມວ ເຕນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ. ວິເສສໂຕ ພລວຠາວໂຕ. ອິທຎ຺ຫິ ເອຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ພລວໍ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປຘານໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອິທເມວ ເຕນ ວິເສສິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ຫິ ປາຬິຍໍ ເສສາກຸສເລສຸ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ເຍວາປນກວເສນ ອາຄຕໍ, ອິຘ ປນ ສຣູປໂຕເຍວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ເອວໍ ອສາຘາຣຓປ຺ປຘານຘມ຺ມວເສນ ໂມຫມູລໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ສໍສໂຍ, ວິກ຺ເຂໂປ ອວູປສໂມ, ຠນ຺ຕຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕສ຺ສ ອສນ຺ນິຏ຺ຐານກາເລ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ວິກ຺ເຂປກາເລ ຈ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍຖານຸຣູປນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຊນກາຊນກສ຺ສ, ກມ຺ມປຖຠາວປ຺ປຕ຺ຕາປຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປໂຕ. ອຖ ວາ ຍຖານຸຣູປນ຺ຕິ ໂຍ ຍສ຺ສ ເຫຕຸ, ຕທນຸຣູປໂຕ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ໂລຠມູລເກນ ຂຸປ຺ປິປາສາທິນິຣນ຺ຕຣເປຕວິສເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂທສມູລເກນ ໂທໂສ ວິຍ ຈຓ຺ຑຊາຕຕາຍ ຕໍສຣິກ຺ຂເກ ນິຣເຍ, ໂມຫມູລເກນ ນິຈ຺ຈສມ຺ມູຬ຺ຫາຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ, ຕສ຺ມາ ໂລຠາທິເຫຕຸອນຸຣູປໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອປາເຍ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖານຸຣູປໍ…ເປ… ອຸປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. ອກຸສລວິປາການໍ ທຸກ຺ຂປ຺ປຘານຕາຍ ‘‘ທຸກ຺ຂວິເສສສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໑. ອປາເປນ ອລາມເກນ ປາປາປາປປ຺ປຫີເນນ ປາປາປາເປສຸ ມານເສສຸ ຍໍ ປາປມານສໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປາປາປາເປສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ອປາເປນ ປາປາປາປປ຺ປຫີເນນ ຍໍ ປາປມານສໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຖ ວາ ປາປາປາເປສຸ ມານເສສຸ ປາເປນ ປາປມານເສນ ປາປວເສນ ປາປາປາປປ຺ປຫີເນນ ຍໍ ປາປມານສໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕາວ ຘມ຺ມສຠາວສ຺ສ ທຸພ຺ພິຊານີຍຕ຺ຕາ ກຸສລມ຺ປິ ອກຸສລໂຕ, ອກຸສລມ຺ປິ ກຸສລໂຕ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຠຄວໂຕ ປນ ສຫ ວາສນາຫິ ວິທ຺ຘໍສິຕາກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣຎາເຓນ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລໂຕ ວິທ຺ຘໍສິຕກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ຈ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຠາວໂຕ ເອກນ຺ເຕເນວ ອກຸສລເທສນາ ອກຸສລຘມ຺ມວເສເນວາຕິ.

ອກຸສລວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອພ຺ຍາກຕວຓ຺ຓນາ

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສິຏ຺ຐານໍ ກຸສລາກຸສລານໍ ປາກນ຺ຕິ ວິປາກໍ, ວິປກ຺ກຠາວມາປນ຺ນານມຣູປຘມ຺ມານເມຕມຘິວຈນໍ. ຍຖາ ຫິ ໂລເກ ສາລິພີຊາທີນໍ ຜລານິ ຕໍສທິສານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ວິປກ຺ການິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ວິປາກນິຣຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ລຠນ຺ຕິ, ນ ມູລງ຺ກຸຣປຕ຺ຕທຓ຺ຑນຬາທີນິ, ເອວໍ ກຸສລາກຸສລານໍ ຜລານິ ອຣູປຘມ຺ມຠາເວນ, ສາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຈ ຕໍສທິສານິ ວິປກ຺ກຠາວມາປນ຺ນານີຕິ ວິປາກນິຣຸຕ຺ຕິໍ ລຠນ຺ຕິ, ນ ປນ ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາປິ ຣູປຘມ຺ມາ ກມ຺ມວິສທິສຕ຺ຕາ. ວິປາກເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕໍ. ກຣຓມຕ຺ຕໍ ກິຣິຍາ ຜລທານາສມ຺ຠວໂຕ. ເຍນ ປນ ກາຣເຓນ ຕສ຺ສ ຜລທານໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ກິຣິຍາ ເອວ ຈິຕ຺ຕໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ. ວິປາກສ຺ສ ກາມາວຈຣາທິຠາໂວ ກຸສເລ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອໂລຠາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕູຫິ ສຫ ວຕ຺ຕນໂຕ ສເຫຕຸກໍ. ຕທຠາວໂຕ ອເຫຕຸກໍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕກເຫຕຸວເສນ ສິຊ຺ຌມານມ຺ປິ ເຫຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸວເສເນວ ‘‘ສເຫຕຸກມເຫຕຸກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິຕຣຖາ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ.

ສກກຸສລໍ ວິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊນກໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ວິຍ. ຊນກຊນິຕພ຺ພສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ຫິ ຕໍ ຕໍ ກຸສລໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ ສກໍ ນາມໍ ໂຫຕິ.

‘‘ສກກຸສລໍ ວິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາກາຣອາຣມ຺ມຓາທິໂຕ ຈສ຺ສ ຕໍສທິສຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຕໍນິວາຣຓຕ຺ຖມາຫ ‘‘ຍຖາ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສູຕິ ປຣິຕ຺ຕາທິອຕີຕາທິອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິເຠເທສຸ ຉສຸ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓສຸ. ຠວນ຺ຕຣປຏິສນ຺ຘານໂຕ ປຏິສນ຺ຘິ. ອວິຈ຺ເຉທປ຺ປວຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວນ ຠວສ຺ສ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ຠວງ຺ຄໍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຠວໂຕ ປຣິຄຎ຺ຎຕາຍ ຈຸຕິເຫຕຸຕາຍ ຈຸຕິ. ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ເນສູຕິ ກາມາວຈຣຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ເນສຸ. ກາມາວຈຣຘມ຺ມາ ຫິ ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນາທີສຸ ອສມຕ຺ຖຠາເວນ ປຣິຕ຺ຕານຸຠາວຕາຍ, ໂອຬາຣິກາຫິ ວາ ກາມຕຓ຺ຫາທີຫິ ປຣິໂຕ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຣິຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວິປາກສ຺ສ ສງ຺ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓາຠາວໂຕ ກມ຺ມານຸຣູປເມວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມວິປາໂກ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓເຍວ ປວຕ຺ຕິຕຸມຣຫຕິ, ນ ມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມເຓຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ເນສູ’’ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ມຫຄ຺ຄຕວິປາໂກປິ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມເຓເຍວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຎາຍຕ຺ຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມາຘິປ຺ປຘານສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິເສເນວ ວິປາເກນ ຠວິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ວຓ຺ຓລກ຺ຂຓາທິກຎ຺ຫິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂລກສຎ຺ຎານຸໂຣເຘເນວ ຄຫິເຕ ປຖວາທິເກ ປຣິກມ຺ມສຎ຺ຎາຍ ສມຸປ຺ປາທິຕໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕມາຣມ຺ມຓໍ ສຎ຺ຎາວສໍ ສຎ຺ຎາຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມາຘິປ຺ປຘານສ຺ສ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ສມາຘິປ຺ປຘານອປ຺ປນາປຕ຺ເຕຫິ ວິຍ ສຎ຺ຎາຍຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາຍ ນິພ຺ພິເສເສເນວ ຠວິຕພ຺ພໍ. ປຣິຕ຺ຕວິປາໂກ ປນ ມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ໂຫຕິ, ໂສ ປຣໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍາຕິ ມຸຂໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ຕໍ ນິຣີຫໍ ອປຣໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມຕມ຺ປິ ວິປາກຸປ຺ປາທນາທີສຸ ນ ອຸສ຺ສຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນິຣຸສ຺ສາຫ’’ນ຺ຕິ. ອຸສ຺ສາໂຫຕິ ເຈຕ຺ຖ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນາວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາມານານຸສຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ວິປາກຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາສງ຺ຂາໂຕ, ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາວສງ຺ຂາໂຕ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນກຕາສງ຺ຂາໂຕ ຈ ພ຺ຍາປາໂຣ. ໂສ ວິປາເກ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມເວຄຸກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຕິຕໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຕສ຺ສ ເອກນ຺ເຕນ ທຸພ຺ພລຠາວໂຕຕິ ຕໍ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ.

ວິປຈ຺ຈນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວິປຈ຺ຈນວເສນ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານໍ, ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕຸກິຈ຺ຈານເມເຕສໍ ປວຕ຺ຕິໂອກາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຈຸຕິຠວງ຺ຄານໍ ອນ຺ຕຣາຬໍ ປຏິສນ຺ຘິກິຈ຺ຈານໍ ຐານໍ, ປຏິສນ຺ຘິອາວຊ຺ຊນານໍ, ຕທາຣມ຺ມຓາວຊ຺ຊນານໍ, ຊວນາວຊ຺ຊນານໍ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວຊ຺ຊນານຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣາຬໍ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈານໍ ຐານໍ, ຕທາຣມ຺ມຓປຏິສນ຺ຘີນໍ, ຊວນປຏິສນ຺ຘີນໍ, ຠວງ຺ຄປຏິສນ຺ຘີນໍ ວາ ອນ຺ຕຣາຬໍ ຈຸຕິກິຈ຺ຈານໍ ຐານໍ, ຊວນຠວງ຺ຄານໍ ອນ຺ຕຣາຬໍ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈານໍ ຐານນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ຐານໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈວເສນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຐານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປາກຏກິຈ຺ຈວເສເນວ ຕໍ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ອິມານິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ກິຈ຺ຈມ຺ປິ ກິຈ຺ຈວນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠາເວນ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ຐານນ຺ຕິປິ ກິຈ຺ຈເມວ ອຸທ຺ຘຏນ຺ຕິ ຕໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິມານິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໒. ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊໂຍນິສມ຺ຠວານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ວິນິປາຕິກາສຸຣານຎ຺ຈ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາປິ ສພ຺ຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ທຸເຫຕຸກຕິເຫຕູນ’’ນ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ອໂລຠາທໂຍ ເຫຕູ ເຍສໍ ເຕ ທຸເຫຕຸກາ. ເອສ ນໂຍ ຕິເຫຕຸເກສຸປິ. ຕຕ຺ຖ ທຸເຫຕຸການໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ຕິເຫຕຸການໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ຠວງ຺ຄຈຸຕິໂຍປິ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕເທວ ຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນປິ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕທາຣມ຺ມຓໍ ປນ ອວິເສເສນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ທຸເຫຕຸການມ຺ປິ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ນນຸ ເຈຕໍ ອສມເປກ຺ຂິຕາຠິຘານໍ ອາຈຣິເຍເນວ ອິມສ຺ສ ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ –

‘‘ອເຫຕຸປຏິສນ຺ຘິສ຺ສ, ນ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຠເວ;

ທຸເຫຕຸກໍ ຕິເຫຕຸໍ ວາ, ທຸເຫຕຸປຏິສນ຺ຘິໂນ’’ຕິ. (ອຠິຘ. ໔໔໓);

ນຍິທມສມເປກ຺ຂິຕາຠິຘານໍ ປຏິສນ຺ຘິຊນກກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ຕຕ຺ຖ ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ເຍນ ຫິ ກມ຺ເມນ ຍາ ປຏິສນ຺ຘິ ອາທິນ຺ນາ, ນ ຕໍ ຕໂຕ ອຘິກຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ປວຕ຺ເຕ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ. ຍໍ ປນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ຕທາລທ຺ຘາວກາສໍ ສິຍາ, ນ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕໂຕ ອຘິກຕຣມ຺ປິ ວິປາກໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ຖິ. ‘‘ສເຫຕຸກໍ ຠວງ຺ຄໍ ອເຫຕຸກສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໑.໑໐໒) ຫິ ປຏ຺ຐານວຈເນນ ອເຫຕຸກສ຺ສາປິ ນານາກມ຺ເມນ ສຸຄຕິຍໍ ສເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓມນຸຎ຺ຎາຕໍ. ເຕນາຫຸ ອາຈຣິຍາ –

‘‘ໂຫຕິ ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ, ສເຫຕຸກໍ ອເຫຕຸນ’’ນ຺ຕິ.

ຍຖາ ຈ ອເຫຕຸກສ຺ສ ສເຫຕຸກໍ, ເອວໍ ທຸເຫຕຸກສ຺ສ ຕິເຫຕຸກມ຺ປິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍໂຊຕິປາລຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ສເຫຕຸກ’’ນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອເຫຕຸການມ຺ປິ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕນ ‘‘ສເຫຕຸກ’’ນ຺ຕິ ອວິເສໂສປເທເສນ ທຸເຫຕຸກໍ, ຕິເຫຕຸກຎ຺ຈ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອເຫຕຸກສ຺ສາປິ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓມຠິຫິຕໍ, ຍຎ຺ຈຣຫິ ອຕ຺ຖສມາເສ ອເຫຕຸການໍ ຕິເຫຕຸກຜລານິ ເທຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຖໍ? ໂສ ເອວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕາຕິ. ອປເຣ ປນ ‘‘ມູລສນ຺ຘິຍາ ຊຬຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຕິເຫຕຸກຕທາລມ຺ພຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິເຍວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໓໓-໔. ຕໂຕຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຣໍ, ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ສຕິປິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຕທວສາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ຍາວຕາຍຸກໍ ອນິວຕ຺ຕນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍາວຕາຍຸກ’’ນ຺ຕິ. ພລວາຣມ຺ມເຓຕິ ອຕິມຫນ຺ຕວິຠູຕາຣມ຺ມເຓ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຫິ ອຕິມຫນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ມໂນທ຺ວາເຣ ວິຠູຕາຣມ຺ມເຓ ຕທາຣມ຺ມຓມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອຎ຺ເຎສຸ. ເອກາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ປຏິສນ຺ຘາທີນໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເອກຏ຺ຐາເນ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸທ຺ເທເສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອວສານກຣຓໍ, ອິຘ ປນ ປວຕ຺ຕິກ຺ກມວເສນ ຈຸຕິຍາ ອວສານກຣຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໓໕-໖. ກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ກາຍວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣສ຺ສ ຊນກວເສນ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາໂຍຕິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ, ກາເຍນ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ກາໂຍ ກມ຺ມສ຺ສ ຈຕຸວີສຕິຍາ ປຈ຺ຈເຍສຸ ນ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ຕໍສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຕສ຺ສ ສພ຺ຠາເວເຍວ ກາຍກມ຺ມາທິໂວຫາໂຣຕິ ຕໍ ເຕນ ກຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ ທ຺ວາຣໍ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣໍ. ຍທິ ເອວໍ ກມ຺ມທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານໍ ນ ສິຍາ. ກາຍທ຺ວາເຣນ ຫິ ສິທ຺ຘໍ ກມ຺ມໍ ‘‘ກາຍກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ປນ ‘‘ທ຺ວາເຣ ຈຣນ຺ຕິ ກມ຺ມານີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣ) ວຈນໂຕ ວຈີທ຺ວາເຣປິ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ທ຺ວາເຣນ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານໍ ນ ສິຍາ, ຕຖາ ວຈີກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣປິ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ກມ຺ເມນ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານມ຺ປິ ນ ສິຍາຕິ? ຕໍ ນ, ຕພ຺ພຫຸລວຸຕ຺ຕິຍາ ເຈວ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ວວຕ຺ຖິຕຕ຺ຕາ. ກາຍກມ຺ມຎ຺ຫິ ກາຍທ຺ວາເຣເຍວ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອປ຺ປໍ ວຈີທ຺ວາເຣ, ຕສ຺ມາ ກາຍທ຺ວາເຣ ພຫຸລປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ເອຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ ວນຈຣກາທີນໍ ວນຈຣກາທິຠາໂວ ວິຍ. ຕຖາ ກາຍກມ຺ມເມວ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ອິຕຣໍ, ຕສ຺ມາ ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເອຕ຺ເຖວ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອສ຺ສ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມາທີນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມາທິຠາໂວ ວິຍາຕິ ເນຕ຺ຖ ກມ຺ມທ຺ວາຣວວຕ຺ຖາເນ ໂກຈິ ວິພນ຺ໂຘຕິ. ວຈີກມ຺ມທ຺ວາເຣປິ ເອສ ປພນ຺ໂຘ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ປນ ສຍໍ ມໂນເຍວ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສຫຄຕເຈຕນາອນຠິຊ຺ຌາທິກມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິທ຺ວາຣຠາເວນ ມໂນທ຺ວາຣສງ຺ຂໍ ລຠຕີຕິ ນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣວເສນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນ ຫິ ສຍໍ ອຕ຺ຕໂຕວ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍທິ ປນ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ກມ຺ມທ຺ວາຣຠາເວນ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕທາ ເຕສໍ ກມ຺ມທ຺ວາຣຠາໂວ ມນສ຺ມິໍ ນ ອຸປຈາຣີຍຕີຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ຈິຕ຺ຕາຘິປຕິຠາໂວ ຈິຕ຺ເຕ ວິຍາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຠາວໂຕ ປນ ກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາເຍວາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕໂຕ ປວຕ຺ຕນໂຕ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ. ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູຕສ຺ສ ປນ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣຠາເວ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ອິຘ ປນ ‘‘ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຈເນນ ກາຍວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣວເສເນວ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສາຘິຕຕ຺ຕາ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນ ຄຫິຕເມວ. ນ ຫິ ‘‘ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນຕ຺ຕາ’’ຕິ ກາຣຓໍ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ສາເຘຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ອວິປາກສຠາວໂຕ’’ຕິ ວຈເນນ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ສາຘິຕາ ໂຫຕິ. ‘‘ກມ຺ມທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຄ຺ຄຫເນນ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາປິ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຕິ ອິເມສຸ ກາຍວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ, ມໂນກມ຺ມທ຺ວາເຣນ ສຫ ຕີສຸ ເອວ ວາ ຍຖາ ກຸສລໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ເອວໍ ວິປາໂກ, ຍຖາ ຈ ກຸສລໍ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມສ຺ສ ອາຍູຫນວເສນ ທານາທິປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ເອວມຍໍ. ອຍໍ ປນ ເນວ ກາຍວຈີກມ຺ມທ຺ວາເຣສຸ ປວຕ຺ຕຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກຕ຺ຕາຠາວໂຕ, ນ ກມ຺ມວເສນ, ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນາປິ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ ວິປາກຸປ຺ປາທນຠາວາຠາວໂຕ, ນ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ ທານາທິວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກມ຺ມທ຺ວາຣຎ຺ຈ…ເປ… ໂນ ສມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວນ຺ຕິ ທານາທິວເສນ.

໓໗. ‘‘ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມວເສນ ວິເສສທສ຺ສນໍ. ຍສ຺ມາ ເອເຕ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ກຣຸຓາມຸທິຕາ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕນໂຕ, ຕສ຺ມາ ທ຺ວິນ຺ນມາລມ຺ພຓານໍ ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຍຠາວານນຸຄມນໂຕ ນ ເຕສຸ ກຣຸຓາມຸທິຕາ ກທາຈິປິ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໘. ທຸຕິຍຄາຖາຍ ປນ ຫິ-ສທ຺ໂທ ຍສ຺ມາຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ເຖ. ຍສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທາ ກຸສລາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໕) ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠຄວຕາ ຫິ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄ ‘‘ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທາ ກຸສລາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໕) ເອວໍ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ’’ຕິອາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ ກຸສລຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕ ຈ ວິຣຕິສຠາວາ ເອວ ອາທິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ, ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ເຕ, ອິຕຣສ຺ສ ສມ຺ມາວາຈາຍໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ມິຈ຺ຉາຊີວເຫຕຸກປຎ຺ຈທຸຈ຺ຈຣິຕໂຕ ວິຣມຓວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ສມ຺ມາອາຊີເວ ຈ ອນ຺ໂຕຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕາ ເອກນ຺ຕກຸສລຠູຕານໍ ກທາຈິ ອພ຺ຍາກເຕ ລຠນ຺ຕິ, ອິຕຣຖາ ສທ຺ຘາສຕິອາທໂຍ ວິຍ ‘‘ສິຍາ ກຸສລາ, ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜເລສຸ ອຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕ ວາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ? ໂນ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ໂລກິຍວິຣຕີນເມວ ຕຕ຺ຖ ເອກນ຺ຕກຸສລຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣວິຣຕິໂຍ ປນ ຜລສ຺ສ ມຄ຺ຄປຏິພິມ຺ພຠູຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄສທິສໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກຕາຍ, ສຕ຺ຕງ຺ຄິກຕາຍ ຈ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ຈ ເອກນ຺ຕກຸສລຠາເວນ ວວຕ຺ຖາເປຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜເລສຸປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກຕາທິເຠໂທ ມຄ຺ໂຄ ອຸທ຺ຘໂຏຕິ.

໓໙. ‘‘ຕຖາຘິປຕິໂນ’’ຕິອາທິ ອຘິປຕິວເສນ ວິເສສທສ຺ສນໍ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຫິ ເຕຠູມກກຸສລານໍ ອຎ຺ໂຎ ອາຍູຫນກາໂລ, ອຎ຺ໂຎ ວິປຈ຺ຈນກາໂລ, ຕສ຺ມາ ນ ຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາເກຫິ ອຘິປຕິໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ນ ເຕ ຉນ຺ທາທີນິ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານິ ຈ ປນ ອາຍູຫນກາລສ຺ສ, ວິປຈ຺ຈນກາລສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາຠາວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຉນ຺ທາທີນໍ ພລສ຺ສ ອວູປສນ຺ຕກາເລເຍວ ວິປາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍາ ຫຸຕ຺ວາ ວິປາເກຫິ ອຘິປຕິໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາການໍ ອຘິປຕິໂຍຄໍ ວກ຺ຂຕິ.

໔໐. ຍສ຺ມາ ໂມຣວາປິວາສິມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ວິປາການໍ ອາຄມນໂຕ ອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິກຠາໂວ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖເຣນ ປຈ຺ຈຍໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ມຕິທສ຺ສນຕ຺ຖມາຫ ‘‘ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວິຘານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປຸຣິມຕ຺ເຖໂຣ ຫິ ຍຖາ ມຸເຂ ຈລິເຕ ອາທາສຕເລ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ຈລຕິ, ເອວໍ ອສງ຺ຂາຣິກສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ວິປາໂກ ອສງ຺ຂາຣິໂກ, ສສງ຺ຂາຣິກສ຺ສ ວິປາໂກ ສສງ຺ຂາຣິໂກຕິ ອາຫ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອສງ຺ຂາຣ…ເປ… ປຸຎ຺ຎໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ປນ ອສງ຺ຂາຣິກາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິປິ ຈິຕ຺ເຕນ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ອາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ, ປເຣສໍ ວາ ປໂຍເຄນ ວິນາ ອສງ຺ຂາເຣນ ອປ຺ປໂຍເຄນ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເນ ປຏິສນ຺ຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອສງ຺ຂາຣິກາ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເນ ສສງ຺ຂາຣິກາ. ຕຖາ ຠວງ຺ຄຈຸຕິໂຍປິ. ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ປຓີຕາປຓີຕອຸຕຸໂຠຊນາທິປຈ຺ຈຍວເສນ, ອນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘກຸສລາກຸສລສ຺ສ ວເສນ ວາ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອສງ຺ຂາຣິກາທິວິຘານຕມາຫ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເຎຍ຺ຍໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທເມວ ຈ ປນ ອາຈຣິຍາ ປສໍສນ຺ຕິ.

໔໑-໒. ຫີນາທີນໍ ວິປາກຕ຺ຕາຕິ ອຘິປຕິໂຍຄາຠາເວປິ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕານໍ ກຸສລານໍ ວິປາກຕ຺ຕາ. ເອເຕນ ອາຄມນໂຕ ຫີນາທິຠາວໍ ວິຠາເວຕິ. ວິເນຍ຺ຍສນ຺ຕານຄຕກິເລສມລວິຘມເນນ ຕສ຺ສ ປຸນນໂຕ ປຸຎ຺ໂຎ ວາໂທ ວຈີໂຆໂສ ເອຕສ຺ສ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຸຎ຺ຎໍ ວທຕີຕິ ວາ ປຸຎ຺ຎວາທີ, ເຕນ ປຸຎ຺ຎວາທິນາ. ‘‘ເອກນ຺ເຕນ ສວຕ຺ຖຸກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຣູປໂລເກ ປວຕ຺ຕິ ອນິວາຣິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ກາມໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ປນຎ຺ຎຕ຺ຖ ຊາຍເຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປນ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ລທ຺ຘມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕີຕິ.

ເອວໍ ຕາວ ສເຫຕຸກວິປາເກ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ອເຫຕຸເກ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ‘‘ອເຫຕຸກວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ປນ ສເຫຕຸກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອເຫຕຸກວິປາໂກ ໂຫຕີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຕາວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓາຠິນິປາຕມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອໂລຠາທິສມ຺ປໂຍໂຄ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຖາ ມນ຺ທຕຣກິຈ຺ເຈສຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣເຓສູຕິ ເອວໍ ເຫຕູນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອສມ຺ຠວໂຕ ຈ ເນສໍ ອເຫຕຸກຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຸເປກ຺ຂາທິໂຍເຄ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຕາວ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓປິ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏນາຍ ທຸພ຺ພລຠາວໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕາ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈ ຕາຍ ພລວຠາວໂຕ ສຸຂສຫຄຕຕາ ໂຫຕິ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ປນ ອາຣມ຺ມຓຆຏ຺ຏນໂຍຄ຺ຍຠາເວນ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ, ຈຕຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕວເສນ ຈິຣຊາຕຕ຺ຕາ ຈ ທຸພ຺ພລມຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສເຍນ ສຫ ອສມານຊາຕິກຎ຺ຈ ຈກ຺ຂາທິວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ລທ຺ຘານນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາຍ, ອປຸພ຺ພນິສ຺ສຍຕາຍ ຈ ອາຣມ຺ມຓຣສສ຺ສາເທ ທຸພ຺ພລນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວ. ສນ຺ຕີຣຓໍ ປນ ວຸຕ຺ຕວິປຣີຕໂຕ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ສຸຂສຫຄຕໍ, ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ວິຍ ວິສິຏ຺ຐມນນກິຈ຺ຈາຠາວໂຕ ມໂນມຕ຺ຕາ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວາທິອຕ຺ເຖຫິ ຘາຕຸ ຈາຕິ ມໂນຘາຕຸ. ສາ ຫິ ສຕິປິ ວິຎ຺ຎາຓຠາເວ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສມ຺ຠວສ຺ສ ວິສິຏ຺ຐມນນກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຣຓໂຕ ມນນມຕ຺ຕາເຍວ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓວິປຣີຕໂຕ ປນ ມໂນ ຈ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕເທວ ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ.

ວິຎ຺ຎາຓປຎ຺ຈກໍ ນິຍຕາຣມ຺ມຓໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ຣູປາທິເອເກກສ຺ເສວ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ. ເສສຕ຺ຕຍມນິຍຕາຣມ຺ມຓໍ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓິກຉຬາຣມ຺ມຓິກຠາວໂຕ.

ທຏ຺ຐພ຺ພຕາຍ ທິຏ຺ຐໍ, ຣູປາຍຕນໍ. ໂສຕພ຺ພຕາຍ ສຸຕໍ, ສທ຺ທາຍຕນໍ. ມຸນິຕພ຺ພຕາຍ ມຸຕໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ເສວ ຄເຫຕພ຺ພຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຄນ຺ຘາທິຕ຺ຕຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຈກ຺ຂາທີຫິ ວິນາ ເກວລໍ ມນສາ ເອວ ວິຊານິຕພ຺ພຕາຍ ວິຎ຺ຎາຕໍ, ຘມ຺ມາຍຕນໍ. ອນາມຏ຺ຐກາລວິເສສວຈນຕ຺ຕາ ຈ ເນສໍ ອຕີຕານາຄຕາປິ ຣູປາທໂຍ ທິຏ຺ຐາທິສທ຺ເທຫິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຫິ ‘‘ທຏ຺ຐພ຺ພຕາຍາ’’ຕິອາທິນາ ກາລສາມຎ຺ເຎນ ເນສໍ ນິພ຺ພຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຍສ຺ສ ຕໍ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ. ເອວໍ ສຸຕາຣມ຺ມຓາທີສຸ.

ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣໂຕວ ປວຕ຺ຕໍ ສພ຺ພວາກ຺ຍານໍ ອວຘາຣຓຜລຕ຺ຕາ. ເຕນ ມໂນຘາຕຸອາທີນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຠາໂວ ນິວາຣິໂຕ ໂຫຕິ ເຕສໍ ທ຺ວາຣນ຺ຕຣໂຕປິ ປວຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ. ອຖ ວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ສຎ຺ຊາຕິປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສຎ຺ຈຣຓປ຺ປວຕ຺ຕິໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ກຸຓ຺ຑມຸຂໂຕ ອຸທກໍ ສຎ຺ຈຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ເອວໍ ປວຕ຺ຕມິຘ ຄຫິຕໍ. ຍຖາ ປນ ຈນ຺ທກນ຺ຕປາສາຓໂຕ ອຸທກໍ ສຎ຺ຊາຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕເມວ ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄຫິຕໍ. ຍຖາ ຈ ກິໍ? ຍຖາ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫຣຸຫິຣາທິ ມຸຂໂຕ ສນ຺ທນ຺ຕມ຺ປິ ‘‘ມຸຂສ຺ສໂວ’’ຕິ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຸຂໂຕເຍວ ປນ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໂຕ ສວນ຺ຕໍ ເຂຬໍ ‘‘ມຸຂສ຺ສໂວ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ຕມານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸໂຕເຍວ ປນ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປວຕ຺ຕມານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມາຕິ. ໂຍ ປນ ອິມມຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຕໍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ເສສານມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຠາວໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕໍ ນິວາເຣຕຸໍ ປກາຣນ຺ຕເຣນປິ ວິຄ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສນ຺ນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ເອວໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີສຸປິ ‘‘ໂສຕໂຕ ປວຕ຺ຕໍ, ໂສຕສ຺ມິໍ ສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ໂຍຊນໍ ອຕິທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຖາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນີ’’ຕິ.

ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຣູປສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓເມຕສ຺ສາຕິ ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິຕຣູປວິຊານນລກ຺ຂຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິຕວຈເນນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂາທິກໍ ອຎ຺ຎໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ວິຊານນ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິເຕ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ເມ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຈກ຺ຂຸຣູປ-ຄ຺ຄຫເຓນ ນິສ຺ສຍໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠາເວຕິ ອຸຠຍາຘີນວຸຕ຺ຕິກຕ຺ຕາ. ຍທິ ຫິ ຈກ຺ຂຸ ນາມ ນ ສິຍາ, ອນ຺ຘາປິ ຣູປໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ນີລາທິຣູປໍ ນາມ ນ ສິຍາ, ເທສາທິນິຍເມນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ເຖວ ຈ ນິຍໂມ. ເອກນ຺ຕສາຣມ຺ມຓຕາ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຣມ຺ມເຓນ ວິນາ ນີລາທິອາຠາສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ວາໂທ ມິຈ຺ຉາວາໂທຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໔, ໔໐໐; ໓.໔໒໑, ໔໒໕; ສໍ. ນິ. ໔.໖໐; ກຖາ. ໔໖໕). ເອຕ຺ຖ ສິຍາ – ກິໍ ປເນຕໍ ຈກ຺ຂຸ, ຣູປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ຕໍ ເອກເມວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ອເນກນ຺ຕິ? ຈກ຺ຂຸ ຕາວ ເອກມ຺ປິ, ຣູປໍ ປນ ອເນກເມວ ສງ຺ຄຕໍ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ປຈ຺ຈຍຠາວວິເສສໂຕ. ຈກ຺ຂຸ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຸເຣຊາຕອິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິຠາເວເນວ ໂຫຕິ ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ຕສ຺ສ ຠາວໂຕ, ອສຕິ ອຠາວໂຕ. ຍໂຕ ຕໍ ອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສ຺ວາຍໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ເອກສ຺ມິໍ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ເອກມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຣູປໍ ປນ ຍທິປິ ຈກ຺ຂຸ ວິຍ ປຸເຣຊາຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປຸເຣຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊມານກ຺ຂເຓເຍວ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ອເນກເມວ ສງ຺ຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ອາຣມ຺ມຓຠາວໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕສ຺ສ ຍຖາ ຕຖາ ອຸປລພ຺ຠນີຍວເສເນວ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາໂວ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາຘີນວຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສຠາວູປລທ຺ຘິ ນ ເອກທ຺ວິກລາປຄຕວຓ຺ຓວເສນ ໂຫຕິ, ນາປິ ກຕິປຍກລາປຄຕວຓ຺ຓວເສນ, ອຖ ໂຂ ອາໂຠຄານຸຣູປໍ ອາປາຖຄຕວຓ຺ຓວເສນາຕິ ອເນກເມວ ຣູປໍ ສໍຫຈ຺ຈກາຣິຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ. ອມຸເມວ ຫິ ວິເສສໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໔, ໔໐໐; ໓.໔໒໑, ໔໒໕; ສໍ. ນິ. ໔.໖໐; ກຖາ. ໔໖໕) ປາຬິຍໍ ວຈນເຠໂທ ກໂຕຕິ. ເອວໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓປິ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຆານວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ປນ ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສເຍນ ສຫ ອລ຺ລີນສ຺ເສວ ຄຫຓໂຕ ເອກກລາປຄຕມ຺ປິ ຄນ຺ຘາທິກໍ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ຣູປມຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຣສນ຺ຕິ ຣູປາຍຕນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ອາຣມ຺ມຓກຣຓຣສໍ. ມຕ຺ຕ-ສທ຺ເທນ ຍຖາ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ, ເອວໍ ຣູປາຍຕເນປິ ລພ຺ຠມາເນ ເອກຈ຺ເຈ ວິເສເສ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ນ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ວຓ຺ຓມຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນີລາທິວິເສສໍ ຕຕ຺ຖ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ນ ກິຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊານາຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຠິນິປາຕມຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຕທຠິມຸຂຠາເວນ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ສມນນ຺ຕຣວິຄຕາ ອຣູປຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕິໂອກາສທາເນນ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣນຕ຺ຖິວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປກາຣກາ, ນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ ວິຍ ອາສນ຺ນກາຣຓາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຣູປາຣມ຺ມຓາຍ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸຍາ ອປຄມປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີສຸປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓເຠທໂຕ ຠິນ຺ນສຠາວຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ກິຣິຍາມໂນຘາຕູນ’’ນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ຄຫິຕໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ຕທນນ຺ຕຣເມວ ອປຣິປຕນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປາທິສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຣສ’’ນ຺ຕິ. ຕຖາຠາເວນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ກທາຈິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທິວເສນ ຕໂຕປິ ອູນານໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຈ ທ຺ວິນ຺ນເມວ ວິຊານນສຠາວາປິ ຉຬາຣມ຺ມຓວິຊານນລກ຺ຂຓາ ວຸຕ຺ຕາ ຕໍສຠາວານຕິວຕ຺ຕນໂຕ, ຉສ຺ເວວ ວາ ອິຕເຣສໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ສນ຺ຕີຣຓາທິຣສາຕິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓາທິກິຈ຺ຈາ, ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິກິຈ຺ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຫທຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາ’’ຕິ ອິທໍ ອິມາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ອນິພທ຺ຘຏ຺ຐານຕາຍ ນິພທ຺ຘກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປນ ‘‘ຕໍຕໍອນນ຺ຕຣາຕີຕວິຎ຺ຎາຓາປຄມປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ລກ຺ຂຓາທິກສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ປຣິເສສໂຕ ສເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານໍ ເອກສທິສເມວ ລກ຺ຂຓາທິກນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕໍ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ວິຠາວິຕເມວ.

ອິທານິ ອິມາສໍ ອາຣມ຺ມຓາທິໂຕ ເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ປຐມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກນ຺ຕມິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓຕິ ເອກນ຺ເຕເນວ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ, ອຕິອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສູຕິ ສເຫຕຸກວິປາການໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໂວຏ຺ຐພ຺ພນານໍ ອນ຺ຕຣາຬສງ຺ຂາຕສນ຺ຕີຣຓຏ຺ຐາເນ ຈາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ກິຈ຺ເຈສູຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ກິຎ຺ຈາປິ ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ໂທມນສ຺ສຊວນາວສາເນ ຕທາຣມ຺ມຓສມ຺ຠເວ ອສຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຈິຕປຸພ຺ພໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓມາຣພ຺ຠ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓມຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕຖາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ກທາຈິເຍວ ສມ຺ຠວໂຕ ເຍຠຸຍ຺ຍປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຉ ຐານານິ ອວຕ຺ວາ ປຎ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຖ ວາ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຕທາຣມ຺ມຓຏ຺ຐາເນເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ຕໍວເສເນວ ຕສ຺ສາປິ ຐານໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຈກ຺ຂຸສໍວຕ຺ຕນິກກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ຊາຕິຍາ ອນ຺ໂຘ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຊາຕິກ຺ຂເຓ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ຠາວາຠາວໂຕ ອນ຺ຘານນ຺ຘວິຈາຣຓາ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຖາປິ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຣຫກາເລປິ ຈກ຺ຂຸວິປຕ຺ຕິວິພນ຺ຘເກນ ກມ຺ມຸນາ ປຏິຫຕສາມຕ຺ຖິເຍນ ປຏິສນ຺ຘິທາຍເກນ ອິຕເຣນາປິ ວາ ກມ຺ເມນ ຕສ຺ສ ອນຸປາທິຍມານຕ຺ຕາ ສຕ຺ໂຕ ‘‘ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘຕິ ປສູຕິຍໍເຍວ ອນ຺ໂຘ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍເຍວ ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ທຸເຫຕຸກຕິເຫຕຸການໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄຕກາເລປິ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອວິປຊ຺ຊນໍ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຊາຕິພຘິຣາທີສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຊຈ຺ຈຊໂຬຕິ ຊາຕິຍາ ອຎ຺ຎາຓໂກ. ກິຎ຺ຈາປິ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໂກປິ ຊາຕິຍໍ ອຎ຺ຎາຓໂກ, ຕສ຺ສ ປນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເຍຠຸຍ຺ຍໂຕ ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຎ຺ຎາຍາສມ຺ຠວໂຕ ຊຈ຺ຈຊໂຬ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຊຈ຺ຈຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ສຸຣາເມຣຍປານາທິອຸມ຺ມຕ຺ຕກຠາວສໍວຕ຺ຕນິກກມ຺ມປຣິຠາວິເຕນ ກມ຺ເມນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິໂກ. ປຓ຺ຑໂກຕິ ປຣທາຣຄມນາທິກມ຺ມປຣິຠາວິເຕນ ກມ຺ມຸນາ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິໂກ. ໂສ ປຎ຺ຈວິໂຘ ອາສິຕ຺ຕປຓ຺ຑໂກ ອຸສູຍປຓ຺ຑໂກ ປກ຺ຂປຓ຺ຑໂກ ໂອປກ຺ກມິກປຓ຺ຑໂກ ນປຸໍສກປຓ຺ຑໂກຕິ. ອິຘ ປນ ໂອປກ຺ກມິກປຓ຺ຑກສ຺ສ ສເຫຕຸກສ຺ສາປິ ຠາວໂຕ, ນປຸໍສກສ຺ສ ຈ ວິສຸໍ ຄຫຓໂຕ ຕໂຍ ປຓ຺ຑກາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຊາຕິມູຄຊາຕິປງ຺ຄຸລມມ຺ມນາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເອກຈ຺ເຈ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກາ ອວິກລິນ຺ທ຺ຣິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຖກໍ ວິຈາຣຓປກຕິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາທິສານມ຺ປິ ອິຘ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທີນເມວ ອຍໍ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທໂຍ ປນ ອິມິນາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໔໓. ຕິເຫຕຸກປຸຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ຕິເຫຕຸກສ຺ສປິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຸຎ຺ຎສ຺ສ. ທຸເຫຕຸກມ຺ມສ຺ສ ປນ ສພ຺ພຖາປິ ໂສຬສນ຺ນໍ ວິປາການໍ ອສມ຺ຠວໂຕ ຕປ຺ປຏິກ຺ເຂປປຣຕ຺ຕາ ເຈຕນາຍ ‘‘ຕິເຫຕຸກປຸຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ອວິເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກາມາວຈຣວິປາກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣວິປາກວຓ຺ຓນາ

ມຫຄ຺ຄຕວິປາການໍ ຕໍຕໍກຸສລາຄມນວເສເນວ ຌານງ຺ຄຫານິ, ນ ປນ ຠາວນາວິເສເສນາຕິ ເຕສໍ ປຫານງ຺ຄານິ ອນຸທ຺ຘຏານິ. ອຸປປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຠເວ.

ອຣູປາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໔໔. ກຸສລານຸຄຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ກຸສລານຸຣູປໍ ກຸສລສທິສໍ ກຕ຺ວາ. ຍຖາ ກາມາວຈຣວິປາກໍ ກຸສລໂຕ ວິສທິສມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕໍ, ເອວມກຕ຺ວາ ກຸສລສທິສເມວ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ກຸສລານນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ມຫຄ຺ຄຕວິປາການໍ ຠາຊິຕປາຬິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກຸສລານຸຄຕໍ ກຕ຺ວາ ຠາຊິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຬິຍຎ຺ຫິ –

‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໔໓໑) –

ກາມາວຈຣວິປາກໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ມຫຄ຺ຄຕວິປາກໍ ວິຠຊນ຺ເຕນ –

‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ປຖວີກສິຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ, ຕສ຺ເສວ ຣູປາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ປຖວີກສິຓໍ…ເປ… ອິເມ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໙໘).

ເອວໍ ກຸສລໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ມຫຄ຺ຄຕໍ ວິປາກໍ ວິຠຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ກາມາວຈຣວິປາກໍ, ເອວໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທໍ ກຸສລານນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ໂຊເຕຕຸໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ກຸສລານຸຄຕໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາປິ ຈ ອາຈຣິເຍນ ປຣິຫາຣມຸເຂນ ວກ຺ຂມານອຕ຺ຖວິເສສວຈນິຈ຺ຉາຍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຈທນາ ກຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ກຸສລານນ຺ຕຣໍເຍວ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຎາປນໍ ສຸຏ຺ຐູປປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ.

ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ມຫຄ຺ຄຕວິປາກໍ. ຕຎ຺ຫິ ອິຘ ອຘິຄຕໍ. ກາມາ…ເປ… ຍໂຕຕິ ຍສ຺ມາ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ອສມານຜລໍ ໂຫຕິ ຕິເຫຕຸກສ຺ສ ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກວິປາການໍ, ທຸເຫຕຸກສ຺ສ ຈ ອເຫຕຸກວິປາການມ຺ປິ ຊນນໂຕ, ນ ເອວມິທໍ, ອິທໍ ປນ ເອກນ຺ເຕເນວ ສທິສວິປາກຊນນໂຕ ສມານຜລເມວ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎໍວາຕິ ອຸປມິຕຕ຺ຕາ ອຸປເມຍ຺ຍສ຺ສປິ ກຸສລຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ສທິສວິປາກໍ, ນ ກາມາວຈຣໍ ວິຍ ວິສທິສວິປາກມ຺ປີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎຎ຺ຫິ ອາຈິນນ຺ໂຕ ຣູປຕຓ຺ຫາທິນານາວຕ຺ຖຸກກາມຕຓ຺ຫູປນິສ຺ສຍໂຕ ອາຈິນຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທູປນິສ຺ສຍກຸສລໍ ຕທນຸຣູປໂຕ ນານາວຕ຺ຖຸກໍ ວິປາກໍ ຊເນຕິ. ມຫຄ຺ຄຕໍ ປນ ອາຈິນນ຺ໂຕ ເອກວຕ຺ຖຸກາເຍວ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ວເສນ ອາຈິນຕີຕິ ຕທນຸຣູປໂຕ ຕໍ ນານາວຕ຺ຖຸໍ ອຊເນຕ຺ວາ ເອກວຕ຺ຖຸເມວ ຊເນຕີຕິ.

໔໕-໖. ສພ຺ພຖາຕິ ຘມ຺ມໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິປທາທິໂຕ ຈ. ຕຖາ ຫິ ເຍ ຜສ຺ສາທໂຍ ກຸສເລ ຈ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ເຕ ວິປາເກປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ກຸສລໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ອິທໍ ວິປາກມ຺ປິ. ຍາວ ປຏິປທາທໂຍ ກຸສລສ຺ສ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕາວ ອິມສ຺ສ ວິປາກສ຺ສປີຕິ. ກາມໍ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຉາຍາ ຕໍຕໍວຕ຺ຖຸສທິສາວ, ມຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ກຸສລວິປາກສ຺ສ ມຫນ຺ຕາຫິເຍວ ອຸປມາຫິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ຄຊາທີນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປເຣ ອປເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ຠວໍ ເວທນມສ຺ສາຕິ ອປຣາປຣິຍເວທນໍ. ຍທິ ອປຣາປຣິຍເວທນໍ ນ ໂຫຕິ, ກຖຎ຺ຈຣຫິ ອິມສ຺ສ ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຌານາ ອປຣິຫີນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ.

໔໗. ກຸສລານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ກຸສລຠວານນ຺ຕຣໍ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ຠເວ ຕໍ ກຸສລໍ ກຕໍ, ໂສ ອິຘ ກຸສລ-ສທ຺ເທນ ອຸປຈາຣໂຕ ຄຫິໂຕ ກມ຺ມານນ຺ຕຣໍເຍວ ຜລສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ. ນ ຫິ ຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ວິຍ ອນນ຺ຕຣຜລນິປ຺ຜາທກໍ, ອຖ ໂຂ ເອກຈ຺ຈກາມາວຈຣກຸສລໍ ວິຍ ອປຣາປຣິຍເວທນໍ ອຫຸຕ຺ວາ ສຕິປິ ອເນເກເຍວ ກາມາວຈຣກມ຺ເມ ມໂຫໂຆ ວິຍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ຕມຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ວິປາກທາເນນ ເອກນ຺ເຕນ ອນນ຺ຕຣຠເວເຍວ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ນນຸ ຈ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານສ຺ເສວ ກສ຺ສຈິ ນິກນ຺ຕິວເສນ ກາມຠເວ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ຕິສ຺ສມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຸປຣິພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕມຄ຺ໂຄ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ໂມຄ຺ຄລິພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ກຖນ຺ຕິ? ນິກນ຺ຕິພເລເນວ ຌານໍ ປຣິຫາຍຕີຕິ ຕໂຕ ປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ອນີວຣຓາວຕ຺ຖາຍ ນິກນ຺ຕິຍາ ຌານສ຺ສ ປຣິຫານິ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສຕິປິ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມຸໂນ ວິປາກໍ ປຏິພາຫນສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສ ອຠາເວ ‘ອິຊ຺ຌຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໓໕) ວຈນໂຕ ກາມຠເວ ເຈໂຕປຓິຘິ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມຸໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເອຕສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ຎາປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໔໘-໙. ເອວໍ ອວິເສເສນ ກຸສລສທິສຕໍ ອຕິທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຏິປທາກ຺ກໂມ ເຈວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ຌານໍ ຕໍປຏິປທເມວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອປຣິຫີເນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນ ຕໍຕໍປຏິປໂທວ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕິ. ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍາທິຠາໂວ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ວິຊ຺ຊມານານໍ ຉນ຺ທາທີນໍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຠາເວນ ໂຫຕິ, ນ ອາຄມນວເສນ. ຕຖາ ຫິ ເອກເມວ ຌານໍ ນານກ຺ຂເຓສຸ ນານາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວິປາກສ຺ສ ອາຄມນວເສນ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍາທິຕາ ນ ຄຫິຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຠາໂວຘິປຕີນ’’ນ຺ຕິ. ຕທຠາວໂຕວ ສຣສໂຕ ຕສ຺ສ ຫີນາທິຕາ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ສາປິ ຌານາຄມນໂຕວ ວຸຕ຺ຕາ.

ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣວິປາກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກວຓ຺ຓນາ

ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຜລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄໂຍຄໂຕ ເຠທາຠາເວນ ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄໂຍຄໂຕ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຜລຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈຕູຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຜລຕ຺ຕາ ຈຕຸພ຺ພິຘສາມຎ຺ຎຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ຜລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລຈິຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ເສເສສຸ. ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນປຣິມາຓໍ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ທ຺ວີສ຺ເວວ ຐາເນສຸ ປວຕ຺ຕິຍາ ທຸວິຘເມວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ຄວີຖິຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ທຸວິຘ’’ນ຺ຕິ.

໕໐-໑. ມຄ຺ຄສ຺ສານນ຺ຕເຣ ຜເລ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ມຄ຺ຄາຄມນໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ອາຄມນໂຕ ‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ສຄຸຓາລມ຺ພຓວເສນ ອນິມິຕ຺ຕອປ຺ປຓິຫິຕນາມມ຺ປິ ລຠຕີຕິ ຜລສ຺ສ ນາມຕ຺ຕຍມ຺ປິ ເທຕິ, ຕຖາ ອາຄມນໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຄຸຓາຣມ຺ມຓວເສນ ອນິມິຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕອປ຺ປຓິຫິຕນາມໂກຕິ ຜລສ຺ສ ນາມຕ຺ຕຍມ຺ປິ ເທຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ເມ ເອເກກສ຺ສ ຜລສ຺ສ ຕີຓິ ຕີຓິ ນາມານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ນນຸ ຈ ອຠິຘມ຺ເມ ‘‘ສຄຸຓາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມໍ ອນຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ? ສຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ນາມລາຠໍ ສນ຺ຘາຍ, ນ ນາມທານໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ວວຕ຺ຖານກຣຕ຺ຕາຠາວໂຕ ຕຖາ ອນຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ອລພ຺ຠນໂຕ. ອິຘ ປນ ເອເກກສ຺ສ ຜລໍ ນາມຕ຺ຕຍມ຺ປິ ລຠຕີຕິ ວວຕ຺ຖານປ຺ປໂຍຊນາຠາວໂຕ ສຄຸຓາຣມ຺ມເຓຫິ ລທ຺ຘນາມທານສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຕິວິຘມ຺ປິ ນາມໍ ເທຕິ. ເອກນ຺ເຕນ ເຈຕໍ ເອວໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອິຕຣຖາ ວິປສ຺ສນາປິ ວິປສ຺ສໂຕ ລທ຺ຘນາມມຄ຺ຄສ຺ສ ຕໍ ນ ທເທຍ຺ຍາຕິ. ປຣຠາຄສ຺ມິນ຺ຕິ ອປຣຠາເຄ. ວຬຎ຺ຊນຜເລສູຕິ ສມາປຊ຺ຊນວເສນ ອນຸຠວິຕພ຺ພຜເລສຸ. ‘‘ວຬຎ຺ຊນຜເລສຸ ນາ’’ຕິ ມຄ຺ຄາຄມນໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິປສ຺ສນາວເສເນວາ’’ຕິອາທິ. ວຬຎ຺ຊນຜລຎ຺ຫິ ວິສຸໍ ວິປສ຺ສນາວເສເນວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕໍວເສນ ນາມລາໂຠ. ຍທິ ເອວໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ວິຍ ອນິມິຕ຺ຕນາມລາໂຠ ນ ສິຍາ? ຕໍ ນ, ຍຖາ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣສ຺ສ ຜລສ຺ສ ວິຍ ວຬຎ຺ຊນກຜລສມາປຕ຺ຕິຍາປິ ມຄ຺ຄາຄມນໂຕ ຈ ຌານປຏິປທາເຠໂທ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອນິມິຕ຺ຕນາມມ຺ປິ ລພ຺ຠຕີຕິ.

໕໒-໓. ໂຫນ຺ຕິ ສາຘິປຕີເນວາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ມຄ຺ຄຠາເວນາຕິ ໂສຬສຫິ ອາກາເຣຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘກມຄ຺ຄຠາເວນ, ກິເລສມາຣຓວເສນ ຄມນສງ຺ຂາເຕນ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄິຕພ຺ພຠາວສງ຺ຂາເຕນ ວາ ມຄ຺ຄຠາເວນ. ຜລໍ…ເປ… ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສຍໍ ຜລຠາວມ຺ປິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຜລຕ຺ຕາ, ຕໍສທິສຕາຍ ວາ ຕມຸປາທາຍ ມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທີສູຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອກຸສລວິປາກວຓ຺ຓນາ

ຍຖາ ອຕິອິຏ຺ເຐ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ເວທນາເຠທສມ຺ຠວໂຕ ກຸສລວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາຕິ, ເອວໍ ອຕິອນິຏ຺ເຐ ອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ເວທນາເຠໂທ ນຕ຺ຖີຕິ ອກຸສລວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ເອກວິຘາວາຕິ ‘‘ສຕ຺ຕາກຸສລວິປາການີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ເວທນາເຠເທ ອຕິອນິຏ຺ເຐ ໂທມນສ຺ເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ປຏິເຆນ ວິນາ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ກາຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຫຄຕາ ກຸສລວິປາເກ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອກຸສລວິປາເກສຸ ລພ຺ຠມານທຸກ຺ຂໍ ວິຍ ນາຕິກຏຸກາປິ ອຸເປກ຺ຂາ ເອກນ຺ຕນິຫີນສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ວິປາກຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂສຠາວຕ຺ຕາ ຫີນາ ເອວ. ນ ຫິ ອກຸສລສ຺ສ ວິປາໂກ ອທຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂາຠາໂວ ປນສ຺ສ ພລວຕາ ພາຘິຍມານສ຺ສ ປຏິປຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ພລປຸຣິສສ຺ສ ເຕນ ກຣິຍມານພາຘສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂນາ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິມານິ…ເປ… ຈິຕ຺ຕານີຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ເອເກກສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ, ນ ປນ ກຸສລວິປາເກ ວິຍ ຕິເຫຕຸກາທິປຸຎ຺ຎວິເສເສນ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສປິ ຫິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ສຕ຺ເຕວ ວິປາກາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຍຖາ ກຸສລວິປາກໍ ສເຫຕຸກມ຺ປິ ອຸທ຺ຘຏໍ, ນ ເອວໍ ອກຸສລວິປາກນ຺ຕິ? ເຫຕູນໍ ອສມ຺ຠວໂຕ. ໂລຠາທີນຎ຺ຫິ ເອກນ຺ຕສາວຊ຺ຊຕາຍ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣເຫຕຸການໍ ນຕ຺ຖິ ວິປາກຠາໂວ, ອໂລຠາທີນມ຺ປິ ເອກນ຺ຕມນວຊ຺ຊສຠາວານໍ ວາ ກາຣຓສ຺ສ ຕພ຺ພິທູຣຕາຍ ນຕ຺ເຖວ ອກຸສລວິປາກຠາໂວ. ນ ຫິ ອໂລຠາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂໂລຠາທໂຍ ເຕ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ສພ຺ພຖາ ສເຫຕຸປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອສມ຺ຠວໂຕ ອເຫຕຸກເມວາຕິ.

ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ເຕສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕີຕຠເວ ອາຍູຫິຕໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ, ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ວາ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມໍ ນາມ. ກມ຺ມກຣຓກາເລ ເຈຕນາຍ ຄຫິຕມາຣມ຺ມຓໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ອຸປປຊ຺ຊິຕພ຺ພຠວປຣິຍາປນ຺ໂນ ນຣກາທີສຸ ອຄ຺ຄິຊາລາທິວຓ຺ໂຓ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ.

໕໔. ອິເມຕິ ອກຸສລວິປາກາ. ເຕສໍ ອນິຏ຺ຐານິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕວິສເຍສຸ ປວຕ຺ຕິວຈເນນ ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນ ກຸສລວິປາການໍ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕວິສເຍສຸ ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ອາປນ຺ນາຕິ ສາ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ສຸຂາທິຕ຺ຕຍຍຸຕ຺ຕາຕິ ສຸຂໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕາ.

‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິອາທິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິປາການໍ ນິຄມນໍ.

ອກຸສລວິປາກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວິປາກຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໕. ປາກສ຺ສ ອສຸຣກຎ຺ຎານໍ ຄພ຺ຠປຣິປາກສ຺ສ ສາສນໂຕ ວິນາສນໂຕ, ປາກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວາ ອສຸຣສ຺ສ ວິນາສນໂຕ ປາກສາສໂນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ເຕນ ປູຊິໂຕ ປາກສາສນປູຊິໂຕ. ປາກໍ ວາ ປຣິປກ຺ກໍ ສາສນເມເຕສູຕິ ປາກສາສນາ, ຂີຓາສວາ, ເຕຫິ ປູຊິໂຕຕິ ປາກສາສນປູຊິໂຕ.

ວິປາກຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທານາທິວເສນາຕິ ປວຕ຺ຕາກາຣມຕ຺ຕໂຕ ທານາທິວເສນ, ນ ປນ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ຂີຓາສວສນ຺ຕານຄຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍຠາວາຠາວໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ.

ອາວຊ຺ຊຕີຕິ ອາວຊ຺ຊນໍ, ອາຠຸຎ຺ຊຕິ ໂອໂຓເຊຕິ ປຣິຓາເມຕິ ວາເຣຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ຫິ ອາປາຖຄຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຐມມາຠຸຎ຺ຊຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ອາປາຖຄຕາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ໂອໂຓເຊຕິ, ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ວາ ປຸຣິມາກາຣໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ປຣິຓາເມຕິ, ອນຸປ຺ປພນ຺ຘໂຕ ປວຕ຺ຕນກໍ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ປຣໂຕ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອາປາຖຄຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ວາເຣຕິ. ຫສິຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປາທີຍຕິ ວາ ເອເຕນາຕິ ຫສິຕຸປ຺ປາທໍ, ຕເທວ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕໍ. ໂວຏ຺ຐເປຕີຕິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊນໂວຏ຺ຐພ຺ພນານິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ, ຫສິຕຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອາວຊ຺ຊນໍ ຕາວ ອປຸພ຺ພາຣມ຺ມເຓ ສກິເທວ ຈ ປວຕ຺ຕມານສນ຺ຕຕິວິຈ຺ເຉທວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ, ທຸພ຺ພລຠວງ຺ຄປຈ຺ຈຍໍ ວາ ສພ຺ພຖາ ວິສຍຣສມນຸຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທນາເຠທາຣຫມ຺ປິ ສມານໍ ວິປາກປ຺ປພນ຺ຘໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິສທິສຈິຕ຺ຕປ຺ປພນ຺ຘສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ສນ຺ຕຕິປຣິຓາມເນເຍວ ກິຈ຺ຈນ຺ຕເຣ ພ຺ຍາວຏຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓຣສສ຺ສາເທ ອສມຕ຺ຖເມວາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວ. ຫສິຕຸປ຺ປາທໍ ປນ ວຸຕ຺ຕວິປຣີຕໂຕ ປຣິຫີນວິປລ຺ລາສານໍ ຂີຓາສວານໍ ສນ຺ຕາເນ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສພ຺ພຖາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕເມວາຕິ.

ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນຕາສຸ ປຸຣິມໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ປຸເຣຈຣໍ ຣູປາທິວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ອາວຊ຺ຊນຣສໍ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຠວງ຺ຄວິຈ຺ເຉທປທຏ຺ຐານໍ. ທຸຕິຍໍ ຉຬາຣມ຺ມຓວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ອຣຫຕໍ ອໂນຬາຣິເກສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຫສິຕຸປ຺ປາທຣສໍ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ເອກນ຺ຕໂຕ ຫທຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຉຬາຣມ຺ມຓວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ປຎ຺ຈທ຺ວາຣມໂນທ຺ວາເຣສຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວຊ຺ຊນຣສໍ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ອເຫຕຸກວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຠວງ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣາປຄມປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ຏຍມານາຕິ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕານໍ ອາວຏ຺ຏຍນ຺ຕີ ວິຍ. ສາຘາຣຓາຕິ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສາຘາຣຓາ. ອສາຘາຣຓາຕິ ອເສກ຺ຂານໍເຍວ ອາເວຓິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ຂີຓາສວສ຺ສາ’’ຕິ. ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ…ເປ… ອາຣມ຺ມເຓສູຕິ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ, ປຘານສາຣຸປ຺ປຏ຺ຐານາທິຄເຕສຸ ຉສຸ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓສຸ. ປຘານສາຣຸປ຺ປຎ຺ຫິ ຐານໍ ທິສ຺ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ‘‘ສາຣຸປ຺ປມິທໍ ຐານໍ ມຍາ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຕຸສນ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຣູປາຣມ຺ມເຓ, ຠຓ຺ຑຠາຊນຏ຺ຐາເນ ມຫາສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປາ ໂລລຸປ຺ປຕຓ຺ຫາ ເມ ປຫີນາ’’ຕິ ຕຸສນ຺ຕສ຺ສ ໂສຕທ຺ວາເຣ ສທ຺ທາຣມ຺ມເຓ, ຄນ຺ເຘຫິ ວາ ປຸປ຺ເຜຫິ ວາ ເຈຕິຍປູຊນກາເລ ‘‘ເອວຣູເປນ ວຕ ສຸຄນ຺ເຘນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊມີ’’ຕິ ຕຸສນ຺ຕສ຺ສ ຆານທ຺ວາເຣ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມເຓ, ຣສສມ຺ປນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສຫ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນກາເລ ‘‘ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ວຕ ເມ ປູຣິໂຕ’’ຕິ ຕຸສນ຺ຕສ຺ສ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ຣສາຣມ຺ມເຓ, ອາຠິສມາຈາຣິກວຕ຺ຕປູຣຓກາເລ ‘‘ກາເຍນ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ປູເຣມີ’’ຕິ ຕຸສນ຺ຕສ຺ສ ກາຍທ຺ວາເຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມເຓຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສ຺ເວວ ປຎ຺ຈສຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມເຓສຸ ຆຏິກາຣສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໒໘໒ ອາທໂຍ) ວິຍ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ອຕີຕາຣມ຺ມເຓ, ‘‘ອຏ຺ຐິສ຺ສໂຣ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໖ ເທວທຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ) ອາຄຕຏ຺ຐານາທີສຸ ວິຍ ອນາຄຕໍສຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ອນາຄຕາຣມ຺ມເຓ ຈາຕິ ເອວໍ ຉສ຺ເວວາຣມ຺ມເຓສຸ ຫສິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນນຸ ຈ ອຕີຕໍສາທີສຸ ອປ຺ປຏິຫຕາທີສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິເມຫິ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພໍ ກາຍກມ຺ມໍ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາຣຫິຕາຍ ເອຕາຍ ກຖໍ ຠຄວໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ? ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ເຕນ ປວຕ຺ຕິຍມານມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ສິຕກຣຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສອນາຄຕໍສສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓານໍ ອນຸວຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິເຍວ, ເອວໍ ປນ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວ ສຕິ ນ ໂກຈິ ປາຬິວິໂຣໂຘ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເຕສໍ ຎາຓານໍ ຈິຓ຺ຓປຣິຍນ຺ເຕ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວສ຺ສຎ຺ເຈຕໍ ເອວໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອິຕຣຖາ ອຎ຺ຎສ຺ສາປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກສ຺ສ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກສ຺ສ ຕໍສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ກາຍກມ຺ມາທິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊນຠາໂວ ວິພນ຺ຘຕີຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ໂສມນສ຺ສຸປ຺ປາທນມຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນ ຫາສຸປ຺ປາທນໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕານໍ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນກຕ຺ຕາ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ຫາສຸປ຺ປາທນໍ. ເຕເນວ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ‘‘ໂສມນສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໖໘) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຈ ‘‘ຫາສຍມານ’’ນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ‘‘ຫສິຕຸປ຺ປາທກິຈ຺ຈາ’’ຕິ ອວິເສສວຈນໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂສມນສ຺ສກຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສປິ ມໂນທ຺ວາເຣ ຫາສຊນນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຫສິຕຸປ຺ປາທກິຈ຺ຈາຕິ ຫສິຕສ຺ເສວ ອຸປ຺ປາທນກິຈ຺ຈາ. ເຕເນວ ຫິ ຕໍ ‘‘ຫສິຕຸປ຺ປາທ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕານໍ ອຠາວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ກຸສລໂຕ ຈຕູຫີ’’ຕິອາທິ.

ຉ ອສາຘາຣຓຎາຓານີຕິ ອາສຍານຸສຍຎາຓໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຎາຓໍ, ຍມກປາຏິຫາຣິຍຎາຓໍ, ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຎາຓໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ຉ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທີຫິ ອສາຘາຣຓານິ ຎາຓານິ. ນນຸ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓເມວ ອນາວຣຓຎາຓໍ, ອິຕຣຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕານາວຣຓຎາຓານໍ ອສພ຺ພຎ຺ຎຸຕສາວຣຓຎາຓຕາ ຈ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕຖາ ຫິ ຍທິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໂຕ ອຎ຺ຎມນາວຣຓຎາຓໍ ສິຍາ, ຕສ຺ສ ສາວຣຓຕ຺ຕາ ສາວຣເຓ ຈ ວິສເຍ ສຠາວປຏິເວຘາຠາວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ນ ສິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອນາວຣຓຎາຓສ຺ສ ຈ ອສພ຺ພຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຍຕ຺ຖ ຕໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຖາວຣຓສມ຺ຠວໂຕ ອນາວຣຓຠາໂວປິ ນ ສິຍາຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ເອກເມວ ຕໍ ຎາຓໍ ອນວເສສສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕສມ຺ມຸຕິຘມ຺ມວິສຍຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ຈ ອາວຣຓາຠາວໂຕ ນິສ຺ສງ຺ຄວາຣມຸປາທາຍ ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ວິສຍປວຕ຺ຕິເຠເທນ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ທ຺ເວຘາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ສພ຺ພໍ ສງ຺ຂຕມສງ຺ຂຕໍ ອນວເສສໍ ຊານາຕີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອນາວຣຓຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໙).

ອິຘ ຐຕ຺ວາຕິ ຫສິຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນໂຕ ຫສິຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ. ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພານິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຣູປາວຈຣກິຣິຍານໍ ຌານງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ວິປາເກ ວິຍ ອາຄມນໂຕ ອຫຸຕ຺ວາ ກຸສເລ ວິຍ ຠາວນາວິເສເສນ ປວຕ຺ຕາກາຣມຕ຺ຕໍວ ໂຫຕິ, ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ປນ ປຫານງ຺ຄສມ຺ຠວາຠາວໂຕ ເອກສ຺ສ ວເສເນວ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ເສສານມ຺ປິ ປຫານງ຺ຄໍ ອວຕ຺ວາ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄເມວ ເຕສຸ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ.

໕໗. ຍສ຺ມາ ປນ ຠາວນາວເສນ ປວຕ຺ຕາກາຣມຕ຺ຕໍ ວິນາ ຠາວນາຍ ກາຕພ຺ພສ຺ສ ນີວຣຓປ຺ປຫານາທິກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຸຊຸກໍ ຠາວນາ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠາວນາກາຣວສປ຺ປວຕ຺ຕານີ’’ຕິ ອາກາຣ-ຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ.

໕໘-໙. ນນ຺ຕິ ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິໍ. ສມາປນ຺ນາ ສເຈ ກ຺ຣິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສາ ເອວ ສມາປຕ຺ຕິ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ນິຣຸທ຺ຘານໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນໂຕ, ປຏິລທ຺ຘສມາປຕ຺ຕິກສ຺ເສວ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ ສມາປຊ຺ຊນໂຕ, ປຐມຊ຺ຌານາທິກເມວ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິກໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາວໂຕ ຈ, ປຸພ຺ເພ ປຏິລທ຺ຘສມາປຕ຺ຕິສທິສໍ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊນໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລສ຺ມິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຕສມາປຕ຺ຕິສທິສາ ເອຕ຺ຖ ສາ ເອວ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕາ.

໖໑. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓຕ຺ຕາຕິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ຍທິ ຫິ ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕທາສ຺ສ ອຣຫໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກິຣິຍຠາໂວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ສກິໍເຍວ ປນ ປວຕ຺ຕຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘກິຈ຺ຈສ຺ສ ເອກວາເຣເນວ ປຣິນິຏ຺ຐານໂຕ, ຕກ຺ກິຈ຺ເຈນ ຈ ວິນາ ຕສ຺ສ ອນຸປລພ຺ຠນີຍຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ – ‘‘ນ ປາຣໍ ທິຄຸຓໍ ຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໗໑໙), ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໒. ກ຺ຣິຍາ…ເປ… ເທສໂກຕິ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ກາຍວາຈາຫິ ອກາຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕາ ກິຣິຍາ, ຍາ ປນ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ກາຍວາຈາຫິ ກາຕພ຺ພໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕາ ອກິຣິຍາ, ກິຣິຍາ ຈ ອກິຣິຍາ ຈາຕິ ກິຣິຍາກິຣິຍາ, ກິຣິຍາກິຣິຍາ ຈ ຕາ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈາຕິ ກິຣິຍາກິຣິຍາປຕ຺ຕິໂຍ, ຕາສໍ ວິຠາຄໍ ເທເສຕີຕິ ກິຣິຍາ…ເປ… ເທສໂກ. ອຖ ວາ ກິຣິຍາຌານຠູຕາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ກິຣິຍາປຕ຺ຕິໂຍ, ກຸສລຠູຕາ ປນ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອກິຣິຍາປຕ຺ຕິໂຍ, ຕາສໍ ວິຠາຄໍ ເທເສຕີຕິ ກ຺ຣິຍາ…ເປ… ເທສໂກ. ຍໍ ກິຣິຍາກິຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມາຣານໍ ຊິຕຕ຺ຕາ ຊິໂນ. ຫິຕາຫິຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖານໍ. ສາຕິ ໂສ ຊິໂນ. ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍາຣໂຕຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຫິຕສ຺ສ ກຣເຓ, ອຫິຕສ຺ສ ຈ ອກຣເຓ ນິຣໂຕ. ອຖ ວາ ເອກນ຺ຕມິຏ຺ຐວິປາກຕ຺ຕາ ຫິຕາຕິ ກຸສລານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຫິຕາຕິ ອກຸສລານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາກ຺ກມໍ ເຕສໍ ກິຣິຍາຍໍ, ອກິຣິຍາຍຎ຺ຈ ຣໂຕຕິ ຫິຕາຫິຕານໍ…ເປ… ຣໂຕ. ອຖ ວາ ຫິຕາຫິຕາຕິ ກຸສລາກຸສລາ ເອວ, ເຕສໍ ກິຣິຍາກິຣິຍາມຕ຺ຕມວິປາກຠາວໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ຫິຕາຫິຕານໍ…ເປ… ຣໂຕ. ອຖ ວາ ຫິຕາຫິຕານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສກິຣິຍາກິຣິຍາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ອິຘໂລກປຣໂລກນິປ຺ຜາທນສ຺ສ ກຣເຓ ຣໂຕ ອຠິຣໂຕຕິ ຫິຕາຫິຕານໍ…ເປ… ຣໂຕ.

໖໔-໖. ສພ຺ເພ ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐ ກຕ຺ວາ ເຍ ເອກູນນວຸຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ມຍາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປາຏວໍ ອຕ຺ເຖນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ປາຏວສງ຺ຂາໂຕ ວາ ອຕ຺ໂຖ ເອເຕສນ຺ຕິ ປາຏວຕ຺ຖິໂນ. ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ສວນປຏິປຸຈ຺ຉາວເສນ ອຸຄ຺ຄຫິຕພ຺ໂພ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປນ ນ ເກວລໍ ອຸຄ຺ຄຫຓມຕ຺ເຕເຍວ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອຸຄ຺ຄຫຓມຕ຺ເຕເນເວຕ຺ຖ ສພ຺ພຖາ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຠິຘມ຺ມມໂຫທຘິນ຺ຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີອາທິສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓວເສນ ຐິຕມຠິຘມ຺ມປິຏກມຫຓ຺ຓວໍ, ຂນ຺ຘາຍຕນາທິວເສນ ຐິຕໍ ປຣມຕ຺ຖມຫຓ຺ຓວໍ ວາ. ຕຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ, ສຸຕມຍຎາຓມູລເກນ ວາ ຠາວນາຎາເຓນ ໂອຕຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວໍ. ປຣໍ ໂລກນ຺ຕິ ອນາຄຕຠວໍ. ຕຣນ຺ຕີຕິ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ອິຘ ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານວເສນ ອິມໍ ໂລກໍ ຕຣນ຺ຕິ, ອາຍຕິໍ ຠວູປປາທກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣຎາເຓນ ວິນາສນໂຕ ປຣໂລກໍ ຕຣນ຺ຕິ, ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານວເສນ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ເຈຕສິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໗. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕສິກໍ ຣູປໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ຈຕູສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ຊາຕິຠູມິສມ຺ປໂຍຄປ຺ປວຕ຺ຕາກາຣາທິວເສນ ວິຠາເຄນ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ເຈຕສິກຘມ຺ເມ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣມຸທ຺ທິຏ຺ຐາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ວິຠາຊນນ຺ຕິ ຊາຕິຠູມິອາທິວເສນ ວິຠາຄໍ, ເຕສຸ ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຍຖາຣຫໍ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຠາຊນຎ຺ຈ.

ກຕເມ ປນ ເຈຕສິກາ, ເຍສໍ ວິຠາຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເຕ ສຫ ນິພ຺ພຈເນນ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ເຈຕສິກລກ຺ຂຓທສ຺ສນໍ. ເຕນ ເຍ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂເຓນ ຍຸຕ຺ຕາ, ເຕເຍວ ເຈຕສິກາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກິໍ ປນ ຕໍ ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓນ຺ຕິ? ເອກຸປ຺ປາທເອກນິໂຣຘເອກວຕ຺ຖຸກເອກາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕາ ປກາຣາ. ສມໍ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ເອກຸປ຺ປາທຕາມຕ຺ເຕເນວ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິການໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ເອກນິໂຣຘ-ຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວມ຺ປິ ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ເອກວຕ຺ຖຸກ-ຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວມ຺ປິ ‘‘ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູເປສຸ ເອກໍ ມຫາຠູຕໍ ເສສມຫາຠູໂຕປາທາຣູປານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມາ ຕານິ ເອກວຕ຺ຖຸການີຕິ, ຈກ຺ຂາທີນໍ ນິສ຺ສຍຠູຕານິ ວາ ຠູຕານິ ເອກໍ ວຕ຺ຖຸ ເອເຕສຸ ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເອກວຕ຺ຖຸການີ’’ຕິ ກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ເຕສໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ຕນ຺ນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ເອກາຣມ຺ມຓ-ຄ຺ຄຫຓໍ.

ປຏິໂລມໂຕ ວາ ‘‘ເອກາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອກວີຖິຍໍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນໍ, ນານາວີຖິຍໍ ປຣສນ຺ຕາເນ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ຠິນ຺ນວຕ຺ຖຸການໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ເອກວຕ຺ຖຸກ-ຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວມ຺ປິ ມຣຓາສນ຺ນວີຖິຍໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓາທີນໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ເອກນິໂຣຘ-ຄ຺ຄຫຓໍ. ກິໍ ປນ ນານຸປ຺ປາທາປິ ເອວໍ ຕິວິຘລກ຺ຂຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ເອກຸປ຺ປາທາ ເອວາຕິ ວິຈາຣຓາຍ ເອກຸປ຺ປາທາ ເອວ ເອວໍ ຕິວິຘລກ຺ຂຓາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເອກຸປ຺ປາທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂເຓຫິ ເຍ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕ ເຈຕສິກາ ນາມາຕິ ເອວໍ ເຈຕສິກລກ຺ຂຓໍ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ ປເນເຕ ເຈຕສິກາ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ເຕ ຠວາ’’ຕິ. ‘‘ເຈຕສິ ຠວາ ເຈຕສິກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຈິຕ຺ຕ-ສທ຺ທສ຺ສປິ ເຈໂຕ-ສທ຺ເທນ ສຫ ສມານຕ຺ຖຕາຍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈິຕ຺ເຕ ຠວາ ເຈຕສິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນິຍຕາຕິ ນິຍຕຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ, ກຣຸຓາມຸທິຕາທໂຍ ວິຍ ກທາຈິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍທາ ຍທາ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ຕທາວ ເຕນ ອວິນິຠຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຍມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣູເປນ ອາຄຕາຕິ ຉນ຺ທາທໂຍ ວິຍ ‘‘ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວໍ ເຍວາປນກວເສນ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑) ສຣູເປເນວ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ. ເຍວາປນາຕິ ເອວໍ ເທສນາ ເອເຕສນ຺ຕິ ເຍວາປນກາ. ເອກູນຕິໍສ ຘມ຺ມາຕິ ກິຈ຺ຈເຠທໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ເກວລໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນຘມ຺ມວເສເນວ ເອເກນູນາ ຕິໍສ ຘມ຺ມາ. ປາຬິຍໍ ປນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ຕິໍສ ຘມ຺ເມ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ກິຈ຺ຈເຠທໂຕ ຄຫເຓນ ຉປ຺ປຎ຺ຎາສ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ສຣູປປຸຈ຺ຉາ. ຜສ຺ໂສ…ເປ… ຈິຕ຺ຕຸຊຸກຕາຕິ ຍຖາປຸຈ຺ຉິຕານໍ ສຣູປທສ຺ສນໍ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ປຣິສມາປເນ, ນິທສ຺ສເນ ວາ. ປຸນ ເຕຕ຺ຕິໍສ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕຕ຺ຕິໍສ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕເຍວ ເອກູນຕິໍສ ຘມ຺ມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ກທາຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຖໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອິເມສູ’’ຕິອາທິ. ກຣຸຓາມຸທິຕາວເສນາຕິ ປຐມສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸປຣິໂຍສານປ຺ປວຕ຺ຕິຕກຣຸຓາມຸທິຕາປຣິກມ຺ມວເສນ. ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄຕິ ກຣຸຓາຍ ປຸພ຺ພຠາໂຄ, ປຣິກມ຺ມປ຺ປນາວເສນ ປວຕ຺ຕກຣຸຓາຠາວນາຍ ອປ຺ປນາໂກຏ຺ຐາສໂຕ ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາໂສ, ປຐມສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸປຣິໂຍສານປ຺ປວຕ຺ຕປຣິກມ຺ມໂກຏ຺ຐາໂສ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ‘‘ມຸທິຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຠາຄ-ສທ຺ທສ຺ສ ທ຺ຣພ຺ຍວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຕປ຺ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘານຕາຍ ‘‘ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ’’ຕິອາທິນາ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ປນ ຄຸຓວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຄຸຓວິເສສວຕິ ວຕ຺ຕມາໂນ ຕສ຺ສ ລິງ຺ຄວເສນ ປຣິຓມຕີຕິ ກຣຸຓາມຸທິຕາເປກ຺ຂາຍ ‘‘ເອຕາ’’ຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນ ປເນກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ຫິ ‘‘ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ວາ ມຸທິຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ວາ’’ຕິ ວິກປ຺ໂປ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ກສ຺ມາ ປເນຕາ ທ຺ເວ ເອກໂຕ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ຠິນ຺ນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ກຣຸຓາ ຫິ ທຸກ຺ຂິຕສຕ຺ເຕ ອາຣພ຺ຠ ເຕສໍ ທຸກ຺ຂາປນຍນກາມຕາວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ມຸທິຕາ ສຸຂິຕສຕ຺ເຕ ອາຣພ຺ຠ ເຕສໍ ສຸຂານຸໂມທນວເສນ, ຕສ຺ມາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຠິນ຺ນວິສຍຕ຺ຕາ ນ ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສມ຺ຠວຕີຕິ. ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາທີຫີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມິຈ຺ຉາວາຈາມິຈ຺ຉາຊີວານໍ ຄຫຓໍ. ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາທີນິ ປຣິປູເຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສມ຺ມາວາຈາສມ຺ມາອາຊີວານິ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ. ໂກ ວິຣຕີຕິ ຕີສຸ ເອກາ ວິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ຕີ ປຐມາ, ສມ຺ມາວາຈໍ ປູເຣນ຺ຕີ ທຸຕິຍາ, ສມ຺ມາອາຊີວໍ ປູເຣນ຺ຕີ ຕຕິຍາ ວິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຣຸຓາມຸທິຕາຫິ ສຫ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕາສໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ, ວິຣຕິຍາ ຈ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສປິ ຠິນ຺ນວິສຍຕ຺ຕາ. ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາທີນຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓາເນວ ຍຖາກ຺ກມໍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານິ ຕໂຕ ວິຣຕິຠາວໂຕ. ເອເຕສູຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ.

໖໘. ວິຣຕີນມ຺ປິ ສງ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ‘‘ກຣຸຓາມຸທິຕາທີສູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ອາທິ-ສທ຺ທໂລປວເສນ ‘‘ກຣຸຓາມຸທິຕາສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອເກນາ’’ຕິ, ອິຕຣຖາ ‘‘ເອກາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໖໙-໗໑. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ຈຕູສຸ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ທ຺ເວ ອິຘ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ນ ອິຕຣາຕິ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກສ຺ມາ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອຸເປກ຺ຂາ ຈ ນ ອຸທ຺ຘຏາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນວຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມຫິ ຊນໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຕ຺ເຖຫິ ສເທວກໍ ໂລກໍ ອນຸສາສຕີຕິ ສຕ຺ຖາ. ອພ຺ຍາປາເທນ ເມຕ຺ຕາ ຄຫິຕາ ຕສ຺ເສວ ຫິຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ ເມຕ຺ຕາຠາວູປຄມນໂຕ. ເຕເນວ ເຫສ ‘‘ເມຕ຺ຕາ ເມຕ຺ຕາຍນາ’’ຕິອາທິນາ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາ ຄຫິຕາ ຕາເຍວ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຠາວໂຕ. ອາທິຈ຺ເຈນ ສຫ ສມານໂຄຕ຺ຕຕາຍ, ອຣິຍສາວກຠາເວນ ວາ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ຕຕາຍ ອາທິຈ຺ໂຈ ພນ຺ຘຸ ອິມສ຺ສ, ອາທິຈ຺ຈສ຺ສ ວາ ພນ຺ຘູຕິ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸ.

໗໒. ຣາສິນ຺ຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກາທິສຕ຺ຕຣສຣາສິໍ. ປຐມມຫາຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສນ ຫິ –

‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ເຈຕນາ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕິ, ວິຈາໂຣ ໂຫຕິ, ປີຕິ ໂຫຕິ, ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສຕິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘາພລໍ ໂຫຕິ, ວີຣິຍພລໍ ໂຫຕິ, ສຕິພລໍ ໂຫຕິ, ສມາຘິພລໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາພລໍ ໂຫຕິ, ຫິຣິພລໍ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ ໂຫຕິ, ອໂລໂຠ ໂຫຕິ, ອໂທໂສ ໂຫຕິ, ອໂມໂຫ ໂຫຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາໂທ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ຫິຣີ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ໂຫຕິ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ກາຍລຫຸຕາ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕລຫຸຕາ ໂຫຕິ, ກາຍມຸທຸຕາ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕມຸທຸຕາ ໂຫຕິ, ກາຍກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ໂຫຕິ, ກາຍປາຄຸຎ຺ຎຕາ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕປາຄຸຎ຺ຎຕາ ໂຫຕິ, ກາຍຸຊຸກຕາ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕຸຊຸກຕາ ໂຫຕິ, ສຕິ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ, ສມໂຖ ໂຫຕິ, ວິປສ຺ສນາ ໂຫຕິ, ປຄ຺ຄາໂຫ ໂຫຕິ, ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑) –

ເອວໍ ຘມ຺ມຸທ຺ຘາຣໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ຜສ຺ສາທໂຍ ຕິໍສ ຘມ຺ເມ ຉປ຺ປຎ຺ຎາສ ກຕ຺ວາ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກຣາສິ ຌານປຎ຺ຈກຣາສິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐກຣາສິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຈກຣາສິ ພລສຕ຺ຕກຣາສິ ເຫຕຸຕ຺ຕິກຣາສິ ກມ຺ມປຖຕິກຣາສິ ໂລກປາລທຸກຣາສິ ຉຍຸຄຬທຸກຣາສິ ອຸປກາຣທຸກຣາສິ ຍຸຄນນ຺ຘທຸກຣາສິ ວີຣິຍສມຖທຸກຣາສີຕິ ສຕ຺ຕຣສນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ວເສນ ວິຠາໂຄ ກໂຕ.

ກຖໍ? ເອເຕສຸປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ມນິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ວິຕກ຺ໂກ ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ. ສທ຺ຘາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສທ຺ຘາພລ’’ນ຺ຕິ. ຫິຣີ ພລານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ຫິຣິພລໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ໂລກປາລທຸກໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ຫິຣີ’’ຕິ. ໂອຕ຺ຕປ຺ເປປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອໂລໂຠ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອໂລໂຠ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອນຠິຊ຺ຌາ’’ຕິ. ອໂທໂສ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອໂທໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອພ຺ຍາປາໂທ’’ຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ. ເວທນາ ປນ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂ’’ນ຺ຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ເອວມຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ. ວີຣິຍໍ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາວາຍາໂມ’’ຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ວີຣິຍພລ’’ນ຺ຕິ, ວີຣິຍສມຖໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ປຄ຺ຄາໂຫ’’ຕິ. ສຕິປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາສຕີ’’ຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສຕິພລ’’ນ຺ຕິ, ອຸປກາຣທຸກໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ສຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ. ສມາຘິ ປນ ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມາຘິພລ’’ນ຺ຕິ, ຍຸຄນນ຺ຘທຸກໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມໂຖ’’ຕິ, ວີຣິຍສມຖໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວມຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຉສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ. ປຎ຺ຎາ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຎາພລ’’ນ຺ຕິ, ມູລານິ ປຕ຺ວາ ‘‘ອໂມໂຫ’’ຕິ, ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິ, ອຸປກາຣທຸກໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ປຊຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ, ຍຸຄນນ຺ຘທຸກໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ. ເອວມຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ ເອວເມເຕ ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທິຕໍຕໍກິຈ຺ຈວນ຺ຕຕາຍ ທ຺ວິຏ຺ຐານິກາທິເຠເທນ ສຕ຺ຕຣສສຸ ຣາສີສຸ ວິຠຕ຺ຕາ. ອິຕເຣ ອຏ຺ຐາຣສ ກິຈ຺ຈວເສນ ເຠທາຠາວໂຕ ເອກຏ຺ຐານິກາເຍວາຕິ ອິເມສຸ ສຕ຺ຕຣສສຸ ຣາສີສຸ ເຍວາປນກຘມ຺ມາ ເອກຣາສິມ຺ປິ ນ ຠຊນ຺ຕິ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈຠາວໂຕຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣາສິໍ ຠຊນ຺ຕິ ນາ’’ຕິ.

ນນຸ ເຈເຕ ກິຎ຺ຈາປິ ເສສຣາສໂຍ ນ ຠຊນ຺ຕິ ເຕສໍ ສທິສກິຈ຺ຈສງ຺ຄຫວເສນ ຐິຕຕ຺ຕາ. ຜສ຺ສປຎ຺ຈກຣາສິ ປນ ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫວເສເນວ ຐປິໂຕຕິ ເຈຕນາຍ ວິຍ ເນສໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫໂຕ ຕຕ຺ຖ ສມວໂຣໂຘ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ? ຕໍ ນ, ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫວເສນ ຐປິໂຕປິ ຫິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກຣາສິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓຘມ຺ເມ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິໂຕຕິ ຉນ຺ທາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປກິຓ຺ຓກວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓຕາຍ ອຠາວໂຕ, ມນສິກາຣສ຺ສ ຈ ສຕິປິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ເຕ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫາຠາວໂຕ ນ ເອເຕສໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກຣາສິຠຊນມ຺ປິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ມນສິກາຣສ຺ສ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫາຠາໂວຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຐເປຕ຺ວາ ເຈຕນໍ ເສສຘມ຺ມານໍ ສກສກກິຈ຺ເຈສຸປິ ປຣາຘີນຠາເວນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຍທິ ລເຠຍ຺ຍ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ເວທນາວິຎ຺ຎາຓານິ ວິຍ ຕານິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈເກ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ ສິຍຸໍ, ນ ປເນວໍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຐເປຕ຺ວາ ເຈຕນໍ ເສສຘມ຺ມານໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ນ ເຕສໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຂນ຺ຘສງ຺ຄໂຫ ລພ຺ຠຕິ. ເຈຕນາຍເຍວ ປນ ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຂນ຺ຘສງ຺ຄໂຫ ລພ຺ຠຕີຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ຜສ຺ໂສ ຜສ຺ສປຎ຺ຈເກ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ (ວິຠ. ໒໒໕), ຜຸຏ຺ໂຐ ເວເທຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ສຎ຺ຊານາຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ສໍ. ນິ. ໔.໙໓) ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິເມສໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸທ຺ເທສຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍສ຺ສປິ ອຸທ຺ທິສິຕຸກາມຕາຍ ຜສ຺ໂສ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ທຸພ຺ພລາຕິ ສກວິສເຍປິ ປຣາຍຕ຺ຕຠາເວເນວ ປວຕ຺ຕນໂຕ ທຸພ຺ພລາ. ອຘິໂມກ຺ໂຂ ຫິ ສມາຘິສ຺ສ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຠາເວ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຠາວໂຕ ສມາຘາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິ, ມນສິກາໂຣປິ ເຈຕນາຍ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຠາວໂຕ ເຈຕນາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕີຕິ ປຣາຍຕ຺ຕາວ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ.

໗໓. ມນສີ ຈ ກາໂຣຕິ ມນສິກາໂຣ ຈ. ມນສິກາຣສທ຺ທສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕສນ຺ທສ຺ສນວເສນ ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ອສມາສນິທ຺ເທໂສ, ທີຆກຣຓໍ, ມຊ຺ເຌ ຈ ຈ-ສທ຺ທວຈນນ຺ຕິ. ເຕນ ມຸນິວເຣນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໗໔-໘໐. ປຐມາຠິນິປາຕຕ຺ຕາຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ຜຸສນວເສນ ປຐມເມວ ອຠິນິປຕນໂຕ. ສພ຺ເພປິ ເຈຕສິກາ ຈິຕ຺ຕາຍຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍຠາເວນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຣາຕິ ອຣຸຈິສູຈນໍ. ເອວໍ ມຫາສໍຆິກມຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕເມວ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸໍ ‘‘ຜຸສິຕ຺ວາ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາສໍຆິກາ ຫິ ‘‘ປຐມໍ ຜສ຺ໂສ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສຕິ, ອຖ ເຕນ ຜຸຏ຺ຐໍ ທຸຕິຍໍ ເວທນາ ເວທິຍຕິ, ເອວໍ ເອເຕຫິ ຜຸຏ຺ຐເວທິຕໍ ຕຕິຍໍ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານາຕິ, ເຕຫິ ປນ ຜຸຏ຺ຐເວທິຕສຎ຺ຎາເຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ເຈຕນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຠິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ວທນ຺ຕິ. ພລວປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຕິ ຍຖາ ປາສາທໍ ປຕ຺ວາ ຖມ຺ຠາ ເສສທພ຺ພສມ຺ຠາຣານໍ ພລວປຈ຺ຈຍາ, ເອວເມສ ຍສ຺ມາ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ພລວປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ເຫຕຸນິຄມນໍ.

ສເຫວ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ໂທ ອຏ຺ຐານປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ‘‘ຈິຕ຺ຕຊານ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ຈິຕ຺ຕານໍ, ຈິຕ຺ຕຊານຎ຺ຈ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາເວນ ສເຫວ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິຘານໍ, ເອວໍ ‘‘ປຐມາຠິນິປາຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ກາຣຓໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ພລວປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ພລວ…ເປ… ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຈ-ສທ຺ໂທ ອວຘາຣເຓ, ເນວ ທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສຘມ຺ມານມ຺ປິ ຫິ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຕສ຺ເສວ ພລວປຈ຺ຈຍຠາເວ ນ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ທິສ຺ສຕີຕິ. ຍທິ ສພ຺ພມິທມກາຣຓໍ, ກຖຎ຺ຈຣຫິ ຜສ຺ໂສ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ເທສນາກ຺ກມໂຕ’’ຕິອາທິ. ‘‘ເວທນາ ໂຫຕິ, ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເຈຕນາ ໂຫຕິ, ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ເຈຕນາ ໂຫຕິ, ວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີຫິ ອາຫຣິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ເທສນາວາເຣນ ປນ ຜສ຺ໂສວ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ເສສຘມ຺ເມສຸປິ ປຸພ຺ພາປຣກ຺ກໂມ ນາມ ນ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ. ວຈນຕ຺ຖລກ຺ຂຓາທີຫີຕິ ວຈນຕ຺ຖໂຕ ຈ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ຈ.

ຜຸສຕີຕິ ກຕ຺ຕຸນິທ຺ເທໂສ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ, ຜຸສນ຺ຕິ ເອເຕນ ວາຕິ ຜສ຺ໂສ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານາ ຕໍ ຜຸສນລກ຺ຂເຓນ ຜສ຺ເສນ ຜຸສນ຺ຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ອາຣມ຺ມຓຜຸສນມຕ຺ຕໍ ວາ ຜສ຺ໂສຕິປິ ສາຘນຕ຺ຕຍມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຊເຕວ. ຜຸສນໍ ລກ຺ຂຓເມຕສ຺ສາຕິ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ, ເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍຠາວຏ຺ເຐນ ອາຣມ຺ມຓຜຸສນລກ຺ຂໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍຆຏ຺ຏນຣໂສຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານໍ ສໍຆຏ຺ຏນໂຕ ສໍຆຏ຺ຏນກິຈ຺ໂຈ. ອຍຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ອນລ຺ລີຍມາໂນປິ ຣູປໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸໍ, ສທ຺ໂທ ວິຍ ຈ ໂສຕໍ ຈິຕ຺ຕມາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຆຏ຺ເຏຕິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ວາ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສໍຆຏ຺ຏເນນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ສໍຆຏ຺ຏນສມ຺ປຕ຺ຕິໂກ ຜສ຺ໂສ ‘‘ສໍຆຏ຺ຏນຣໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ‘‘ທ຺ເວ ປາຓີ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ປາຓິມ຺ຫິ ຆຏ຺ຏນໍ ຕພ຺ພິເສສຠູຕາ ຣູປຘມ຺ມາ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ສໍຆຏ຺ຏນໍ ຕພ຺ພິເສສຠູໂຕ ເອໂກ ເຈຕສິກຘມ຺ໂມ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໔, ໔໐໐; ໓.໔໒໑, ໔໒໕; ສໍ. ນິ ໒.໔.໖໐; ກຖາ. ໔໖໕) ຫິ ວຈນໂຕ ຈກ຺ຂຸຣູປວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕວເສນ ຄເຫຕພ຺ພຕາຍ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ສນ຺ນິປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ອຸປຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເນນ ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໒໕) ວຈນໂຕ ເວທນາ ຜລມສ຺ສາຕິ ເວທນາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ຕຊ຺ຊສມນ຺ນາຫາເຣນ ເຈວ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ ປຣິກ຺ຂເຕ ວິສເຍ ອນນ຺ຕຣາເຍເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນ. ອຍຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ກາຣຓຠູໂຕ ຕທນຸຣູປຠູໂຕ ສມນ຺ນາຫາໂຣຕິ ຕຊ຺ຊສມນ຺ນາຫາຣສງ຺ຂາເຕນ ອາວຊ຺ຊເນນ ເຈວ ຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓຕທຠິມຸຂຠາວວເສນ ປຣິກ຺ຂເຕ ອຠິສງ຺ຂາເຕ ອາປາຖຄເຕເຍວ ວິສເຍ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອາປາຖຄໂຕ ວິສໂຍ ປທຏ຺ຐານໍ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ອິມສ຺ສາຕິ ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນ.

ນນຸ ຈາຍໍ ຘມ຺ໂມ ເຈຕສິໂກ, ສ຺ວາຍໍ ອຣູປຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ກຖໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ໂຫຕີຕິ ອນ຺ໂຕລີນໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຣູປຘມ຺ໂມປິ ສມາໂນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຜຸສນາກາເຣເນວ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອຣູປສ຺ສາປິ ສໂຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ສຠາໂວຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສາ ຈ ຕສ຺ສ ຜຸສນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິ ອມ຺ພິລໍ ອມ຺ພປກ຺ກາທິໍ ຂາທນ຺ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ປຣສ຺ສ ເຂຬຸປ຺ປຕ຺ຕິປຣໍ ພາຘິຍມານໍ ທິສ຺ວາ ທຍາລຸກສ຺ສ ສຣີຣກມ຺ປນໍ, ຣຸກ຺ຂສາຂຄ຺ເຄ ທຸຏ຺ຐິຕໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຊງ຺ຆຈລນໍ, ປິສາຈາທິຠາຍິຕພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ ອູຣຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠຕິ ເອວມາທິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ໂສຕິ ໂສ ຍຖາວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາທິໂກ ຜສ຺ໂສ.

ສຸນ຺ທຣນ຺ຕິ ສຸຂເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປສຕ຺ຖໍ. ມໂນຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ສຸມນສ຺ສ ຠາໂວຕິ ສຸມນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຠາໂວ. ຍ຺ວາຍໍ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິນິພນ຺ຘໂນ ອຕ຺ໂຖ, ໂສ ໂສມນສ຺ສໍ. ໂສມນສ຺ສເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຫິ ສຸມນ-ສທ຺ໂທ ຕສ຺ມິໍ ວິຎ຺ຎາເຓ ປວຕ຺ຕຕິ. ເວເທນ ອນຸຠວນາກາເຣນ ອຍິຕໍ ປວຕ຺ຕໍ ເວທຍິຕໍ, ຕໍ ລກ຺ຂຓມສ຺ສາຕິ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ. ອິຏ຺ຐສ຺ສ ອິຏ຺ຐາກາຣໂຕວ ອນຸຠວນໍ ກິຈ຺ຈມສ຺ສາຕິ ອິຏ຺ຐາກາຣານຸຠວນຣສາ. ສາ ຫິ ສຠາວໂຕ ອິຏ຺ຐມາຣມ຺ມຓໍ ອິຏ຺ຐວເສນ, ອິຕຣຎ຺ຈ ອິຏ຺ຐາກາເຣເນວ ອນຸຠວຕິ, ຕຕ຺ຖ ອິຏ຺ຐາກາຣານຸຠວນໍ ກຸສລາກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເວທນາຍ ລພ຺ຠຕິ ຕສ຺ສາ ອນິຏ຺ຐສ຺ສປິ ກປ຺ປນາວເສນ ອິຏ຺ຐາກາເຣນ ຄຫຓໂຕ, ສຠາວໂຕ ປນ ອິຏ຺ຐານຸຠວນໍ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍປິ ລພ຺ຠຕິ ຕສ຺ສາ ວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາຫາຠາວໂຕ. ‘‘ຣາຊາ ວິຍ ສຸໂຠຊນຣສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອິມໍ ທີເປຕິ – ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕເມວ, ເຈຕນາຍ ສຎ຺ເຈຕນາມຕ຺ຕເມວ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນມຕ຺ຕເມວ, ເອກໍສໂຕ ປນ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ສາມິຠາເວນ ເວທນາວ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວຕິ, ຣາຊາ ວິຍ ສູທກາເຣນ ສມ຺ປາທິຕສຸໂຠຊນຣສນ຺ຕິ. ອສ຺ສາທີຍຕີຕິ ອສ຺ສາໂທ, ສຸຂເວທນາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອສ຺ສາໂທ’’ຕິ. ເຈໂຕສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເຈຕສິ ຠໂວ ອສ຺ສາໂທຕິ ເຈຕສິກອສ຺ສາໂທ, ຕຖາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ເຈຕສິກອສ຺ສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘິປທຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ອິທໍ ປນ ນິຣາມິສໂສມນສ຺ສວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນີລາທິເຠທສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສຎ຺ຊານນໍ ຕເມວ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ຊານນໍ ລກ຺ຂຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ. ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓກຣຓຣສາຕິ ປຕິ ອຠິຎ຺ຎາຍຕິ ເອເຕນາຕິ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓໍ, ຕເທເວຕນ຺ຕິ ປຸນ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓນິມິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐານາທິໂກ ອາກາໂຣ, ຕສ຺ສ ກຣຓຣໂສ ກິຈ຺ຈມສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓກຣຓຣສາ. ສາ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ປຈ຺ຉາ ສຎ຺ຊານນສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ສຓ຺ຐານາທິກໍ ອາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອິທຎ຺ຈ ນິມິຕ຺ຕກາຣິກາຍ ນິມິຕ຺ເຕນ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິຍາ ຈ ສພ຺ພາຍ ສມານສຎ຺ຎາຍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ນິມິຕ຺ເຕນ ສຎ຺ຊານນ຺ຕີປິ ຫິ ປຸນ ອປຣາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຈ ສຎ຺ຊານນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ. ຕຎ຺ຈ ກຸສລາກຸສລກິຣິຍາຊວນສຎ຺ຎໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ອຠິຎ຺ຎາຓກຣຓໍ ກຖໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາຓກຣຓມິວາ’’ຕິ. ຍຖາ ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ທາຣູສຸ ‘‘ອິທໍ ອຸທ຺ຘໍ, ອິທໍ ອໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຉາ ສຎ຺ຊານນປຈ຺ຈຍຠູຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາຓສ຺ສ ກຣຓໍ, ເອວມສ຺ສາ ປຸນ ສຎ຺ຊານນປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕກຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຫຕ຺ຖິທສ຺ສກອນ຺ໂຘ ວິຍ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຍຖາຄຫິຕນິມິຕ຺ຕວເສນ ອຠິນິເວສກຣຓໂຕ ຍຖາ…ເປ… ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ເອເຕນ ສຎ຺ຎາຍ ອາກາຣຄ຺ຄຫຓໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອກຸສລສຎ຺ຎາຍ ອນຸຣູປວເສນ ຜລປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ອຠິນິເວສກຣຓນ຺ຕິ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຠິນິເວສມຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ອຸປປຣິກ຺ຂາຠາເວນ ຍຖາຄຫິຕນິມິຕ຺ຕວເສນ ອຠິນິເວສາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ອາກາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິຓປຸຣິສເກສຸ ມິຄໂປຕການໍ ‘‘ປຸຣິສາ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ວິຍ ອວິກປ຺ປສຠາວຕ຺ຕາ ຍຖາອຸປຏ຺ຐິຕວິສຍປທຏ຺ຐານາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ອາກາຣຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ຈິຕ຺ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ສຎ຺ຎານຸຄຕິກໍ ໂຫຕິ. ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປນ ສສມ຺ຠາຣປຖວິຍາ ອນຸຄຕາ ເສສຘາຕຸໂຍ ວິຍ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ຎາຓານຸຄຕິກໍ ໂຫຕິ.

ອຠິສນ຺ທຫຕີຕິ ປພນ຺ຘຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ, ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕີ ວິຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມເຓ ປໂຍເຊຕິ, ສກສກກິຈ຺ເຈ ຈ ປຏ຺ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາຕິ ນິທ຺ໂທກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ປພຸທ຺ຘກ຺ຂເຓ ສມ຺ຠມປ຺ປວຕ຺ຕິ ວິຍ ເຈຕໂສ ອຸສ຺ສາຫຕາວ ລກ຺ຂຓາ. ອຖ ວາ ‘‘ອຠິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປໂຍຊນລກ຺ຂຓາຕ຺ເວວ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍູຫນຣສາຕິ ເຈຕສິກອິຣິຍນຣສາ, ປໂຍຄຣສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຸສລາກຸສລກິຣິຍາຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍເຍວ ປເນຕໍ ລພ຺ຠຕິ. ສໍວິທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິທໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວິຈາເຣນ຺ຕີ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ວິຈາຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ເອຕາຍ ຫິ ປວຕ຺ຕມານາຍ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ຍຖາ ສກິຈ຺ຈປສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕເນວ ເຫສາ ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘິກາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຊຏ຺ຐສິສ຺ໂສ ປເຣ ສຊ຺ຌາຍເນ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ໂຕ ສຍມ຺ປິ ສຊ຺ຌາຍຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຊ຺ຌາຍິຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ເສສສິສ຺ສາປິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ມຫາວຑ຺ຒກິສ຺ມິມ຺ປິ ວຑ຺ຒກິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ອິຕເຣປິ ກໂຣນ຺ຕິ ເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ເຊຏ຺ຐສິສ຺ສມຫາວຑ຺ຒກິອາທໂຍ ວິຍາ’’ຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິກາທີນໍ ຄຫຓໍ.

ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ນຕ຺ຖິ ກາຈິ ວສວຕ຺ຕິຕາຕິ ວສວຕ຺ຕິຠາວນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ‘‘ວິຕກ຺ກນໍ ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອູຫນໍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຣິກປ຺ປນໍ, ຕສ຺ມິໍ ອຠິນິໂຣປນນ຺ຕິ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ກພເລນ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ. ຍຖາ ຫິ ໂກຈິ ຄາມວາສີ ປຸຣິໂສ ຣາຊວລ຺ລຠໍ, ຕໍສມ຺ພນ຺ຘິນໍ ມິຕ຺ຕໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ຣາຊເຄຫໍ ອາໂຣຫຕິ ອນຸປວິສຕິ, ເອວໍ ວິຕກ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ອວິຕກ຺ກຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕິ, ນ ຫິ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິເກ ວິຕກ຺ໂກ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຍສ຺ສ ພເລນ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຠາວໂຕ ຠາວນາພເລນ ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂກ? ສຈ຺ຈໍ, ຕມ຺ປິ ວິຕກ຺ກພເລນ ອາໂຣຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ໂສ ປຸຣິໂສ ປຣິຈເຍນ ເຕນ ວິນາປິ ນິຣາສງ຺ໂກ ຣາຊເຄຫໍ ປວິສຕິ, ເອວໍ ປຣິຈເຍນ ວິຕກ຺ເກນ ວິນາປິ ອວິຕກ຺ກຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕິ. ປຣິຈໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ສນ຺ຕາເນ ອຠິຓ຺ຫໍ ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຠາວນາສງ຺ຂາໂຕ ປຣິຈໂຍ. ວິຕກ຺ກສ຺ສ ຫິ ສນ຺ຕາເນ ອຠິຓ຺ຫໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາຠິໂຣຫນໍ ຈິຣປຣິຈິຕໍ, ເຕນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກທາຈິ ວິຕກ຺ເກນ ວິນາປິ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕເຕວ. ຍຖາ ຕໍ ຎາຓສຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ມສນວເສນ ຈິຣປຣິຈິຕໍ ກທາຈິ ຎາຓຣຫິຕມ຺ປິ ສມ຺ມສນວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຍຖາ ວາ ກິເລສສຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໂສ ກິເລສຣຫິຕມ຺ປິ ປຣິຈເຍນ ກິເລສວາສນາວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຖ ວາ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓໍ ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓຆຏ຺ຏນສ຺ສ ພລວຕາຍ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນິ ຈ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຠາວນາຍ ພລວຕາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕີຕິ. ອາທິໂຕ, ອຠິມຸຂໍ ວາ ຫນນໍ ປຫຣຓມຕ຺ຕໍ ອາຫນນໍ, ປຣິໂຕ, ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ ຫນນໍ ວິເສເສນ ປຫຣຓໍ ປຣິຍາຫນນໍ, ຕໍ ກິຈ຺ຈມສ຺ສາຕິ ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣໂສ. ຕຖາ ຫິ ເຕນ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອານຍນໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປນຍນໍ, ອາກຑ຺ຒນໍ ວາ, ຕຖາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ອານຍນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ເຕນາຕິ ເຕນ ວິຈາເຣນ ກຣຓຠູເຕນ, ເຫຕຸຠູເຕນ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມເຓ ວິຈຣຕິ ອນຸວິຈຣຕິ, ອວິຈາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອວິຕກ຺ກຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິຈຣຓໍ ອນຸສຎ຺ຈຣຓໍ ອນຸປຣິຄມນໍ. ສ຺ວາຍໍ ວິເສໂສ ສນ຺ຕານມ຺ຫິ ລພ຺ຠມາໂນ ຊວນສນ຺ຕາເນ ປາກໂຏ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນຸມຊ຺ຊນໍ ອນຸມສນໍ ປຣິມຊ຺ຊນມສ຺ສ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓານຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ. ຕຖາ ຫິ ວິຈາໂຣ ປຣິມຊ຺ຊນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ, ສໍສຣຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອາຣມ຺ມເຓ. ສຫຊາຕານໍ ອນຸໂຍຊນໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອນຸວິຈຣຓສງ຺ຂາຕອນຸມຊ຺ຊນວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ສຠາວວິນິມຸຕ຺ຕາ ກາຈິ ກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາຄເຫຕພ຺ພາກາໂຣ ໂພຘເນຍ຺ຍຊນານຸໂຣເຘນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເອກສຠາໂວປິ ສຠາວຘມ຺ໂມ ປຣິຍາຍວຈເນຫິ ວິສຍສມາໂຣປິຕຣູເປຫິ ພຫູຫິ ປກາເຣຫິ ປກາສີຍຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ສຸຏ຺ຐຸ ປກາສິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ອນຸປພນ຺ຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ ວິຍ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ຕຖາ ຫິ ໂສ ອນຸສນ຺ຘານຕາຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຈາຣໂຕ ໂອຬາຣິກຏ຺ເຐນ ຕສ຺ເສວ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ປຐມຆຓ຺ຏາຠິຣໂວ ວິຍ ເຈຕໂສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ອນຸຣໂວ ວິຍ ອນຸສຎ຺ຈຣຓໍ ວິຈາໂຣ. ຍຖາ ຫິ ຆຓ຺ຏາຠິຆາຕໂຊ ປຐມາຠິຣໂວ ອນຸຣວໂຕ ໂອຬາຣິໂກ, ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ຈ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓາຠິໂຣປນຏ຺ເຐນ ວິຕກ຺ໂກ ໂອຬາຣິໂກ, ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ ອນຸມຊ຺ຊນສຠາເວນ ຈ ຆຓ຺ຏານຸຣໂວ ວິຍ ອນຸປພນ຺ໂຘ ວິຈາໂຣ. ວິປ຺ຜາຣວາ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູໂຕ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາມສ຺ສ ສກຸຓສ຺ສ ປກ຺ຂວິກ຺ເຂໂປ ວິຍ, ປທຸມາຠິມຸຂປາໂຕ ວິຍ ຈ ຄນ຺ຘານຸພນ຺ຘເຈຕໂສ ຠມຣສ຺ສ. ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິ ວິຈາໂຣ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນາຕິປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠາໂວ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສ ສກຸຓສ຺ສ ປກ຺ຂປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ປທຸມສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ປຣິພ຺ຠມນໍ ວິຍ ຈ ປທຸມາຠິມຸຂປຕິຕສ຺ສ ຠມຣສ຺ສ. ອາຄມຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວິປຣິຍາເຍນ ອາຄຕໍ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ທຸກນິປາຕຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ອາກາເສ ຄຈ຺ຉໂຕ ມຫາສກຸຓສ຺ສ ອຸໂຠຫິ ປກ຺ເຂຫິ ວາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ວາຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປກ຺ເຂ ຜນ຺ທາປຍມານສ຺ສ ຄມນໍ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຈາໂຣ’’ຕິ.

ຕມ຺ປິ ອນຸປພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຸປຈາເຣ, ອປ຺ປນາຍໍ ວາ ສນ຺ຕາເນນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ນິຈ຺ຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຐມາຠິນິປາເຕ ວິຍ ປາກໂຏ ໂຫຕີຕິ.

ປິນຍຕີຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕິ, ວຑ຺ເຒຕິ ວາ. ສມ຺ປິຍາຍນລກ຺ຂຓາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກລ຺ລໂຕ ຄຫຓລກ຺ຂຓາ. ປີຓນຣສາຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ປຣິພ຺ຣູຫນກິຈ຺ຈາ. ຜຣຓຣສາຕິ ປຓີຕຣູເປຫິ ກາຍສ຺ສ ພ຺ຍາປນຣສາ, ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ຣູເປຫິ ສກລຣູປກາຍພ຺ຍາປນໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ອຎ຺ຎຖາ ອິມິສ຺ສາ ຜຣຓໍ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມານໍ ອພ຺ຍາປາຣຕາຍ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ກມນາຠາວໂຕ. ອຸທຄ຺ຄຠາໂວ ໂອທຄ຺ຍໍ.

ເອກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຄ຺ຄເມຕສ຺ສາຕິ ເອກຄ຺ຄໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ເຍນ ປນ ຘມ຺ເມນ ໂຍຄໂຕ ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສ ເອກຄ຺ຄຠາໂວ. ໂສ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ນ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈີຕິ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຠາໂວ’’ຕິ, ນິວາເຕ ທີປສິຂາຍ ຐິຕິ ວິຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິສາຣສ຺ສ ພ຺ຍຄ຺ຄຠາວສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ສຠາໂວ ອວິສາໂຣ, ນ ວິສາຣາຠາວມຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອິມສ຺ສ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອວິສາຣລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ. ອວິກ຺ເຂໂປ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຕາ, ອວິສາຣາວິກ຺ເຂປານໍ ສມາຘານຠາວໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ວິເສສາຠາເວປິ ສມຸເຂນ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຸເຂນ ຈ ອຸຠຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອວູປສມລກ຺ຂຓສ຺ສ ວິກ຺ເຂປສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຕາຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປສມນາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຸປສມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ວິເສສໂຕຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ. ສຸຂວິຣຫິໂຕປິ ຫິ ອຕ຺ຖິ ສມາຘີຕິ ໂສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຸຂປທຏ຺ຐາໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ວິເສສໂຕຕິ ອຕິສເຍນ. ‘‘ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໑.໑໑) ວຈນໂຕ ຫິ ສຸຂໍ ສມາຘິສ຺ສ ວິເສສກາຣຓໍ ສຸຂວິຣຫິຕສ຺ສປິ ຕທຸປນິສ຺ສເຍເນວ ສມິຊ຺ຌນໂຕ.

ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ກມ຺ມຜລາທິສທ຺ທຫນກິຣິຍາຍ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ຕຕ຺ຖ ອາຘິປຈ຺ຈຠາເວນ ສທ຺ຘາຍ ປຈ຺ຈຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ຕຖາ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ສຕິ ຕໍສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ສທ຺ທຫຕີ’’ຕິ ໂວຫຣີຍຕິ. ສທ຺ທຫນໍ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸໂນ ປຕ຺ຕິຍາຍນໍ, ຕໍ ລກ຺ຂຓເມຕິສ຺ສາຕິ ສທ຺ທຫນລກ຺ຂຓາ. ກາລຸສິຍມລໍ ວິຘເມຕ຺ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ວາ ປສາທໍ ອນາວິລຠາວກາຣຓໍ ກິຈ຺ຈເມຕິສ຺ສາຕິ ປສາທນຣສາ. ຍຖາ ກຖໍ ວິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ອຸທກປ຺ປສາທກມຓິ ວິຍາ’’ຕິ. ອກາລຸສິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ອນາວິລຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຜລຎ຺ຈ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸ, ຕໍ ອິມິສ຺ສາ ອາສນ຺ນກາຣຓນ຺ຕິ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາ. ນ ຫິ ສທ຺ຘາຍ ອວຕ຺ຖຸຠູເຕສຸ ຕິຕ຺ຖິຍາທີສຸ ສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສາ ປນາຍໍ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ອາທາເນ ຫຕ຺ໂຖ ວິຍ, ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ປທາເນ ວິຕ຺ຕໍ ວິຍ, ອມຕກສິຜລຜລເນ ພີຊໍ ວິຍ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ສທ຺ຘາຫຕ຺ໂຖ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ, ສທ຺ຘີຘ ວິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສສ຺ສ ເສຏ຺ຐໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖; ສຸ. ນິ. ໑໘໔), ສທ຺ຘາ ພີຊໍ ຕໂປ ວຸຏ຺ຐີ’’ຕິອາທິວຈນຎ຺ເຫຕ຺ຖ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໙໗; ສຸ. ນິ. ໗໗) ສາຘກໍ.

ສຣນ຺ຕິ ໒໓໗ ເອຕາຍາຕິ ສຣຓກິຣິຍາຍ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ຕຕ຺ຖ ອາຘິປຈ຺ຈຠາເວນ ສຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ຕຖາ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ສຕິ ຕໍສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ສຣຕີ’’ຕິ ໂວຫຣີຍຕິ. ອຸທເກ ອລາພຸ ວິຍ ປິລວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ປາສາຓສ຺ສ ວິຍ ນິຈ຺ຈລສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຐປນໍ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐຕາກຣຓໍ ອປິລາປນໍ, ຕໍ ລກ຺ຂຓມສ຺ສາຕິ ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ. ສາ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ທຬ຺ຫໍ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ເອສິກາ ວິຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ໂມສປຈ຺ຈນີກກິຈ຺ຈໍ ອສມ຺ໂມສຣໂສ, ນ ສມ຺ໂມສາຠາວມຕ຺ຕໍ. ‘‘ສຕາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໒໐) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຈໂຕຄຸຓຣຕນຫາຣການໍ ກິເລສໂຈຣານໍ ນິວາຣຓໂຕ ອາຫ ‘‘ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ຕຖາ ເຫສາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທິຣກ຺ຂນໂຕ ໂທວາຣິໂກ ວິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຐມໍ ສຎ຺ຎາຍ ຖິຣຸປ຺ປນ຺ນຠາເວ ປຈ຺ຉາ ສຕິຍາ ປຕິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ຖິຣສຎ຺ຎາປທຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ອຖ ສຕິສຎ຺ຎານໍ ກິໍ ນານາກຣຓນ຺ຕິ? ສຎ຺ຎາ ຕາວ ປຐມໍ ອຄ຺ຄຫິຕນິມິຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຄຫິຕນິມິຕ຺ເຕ ປຸນ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ປຐມໍ ອຄ຺ຄຫິເຕ ປນ ສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປຘານໍ ໂຫຕິ, ສຕິ ປນ ປຐມໍ ອຄ຺ຄຫິຕນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ສຣຕິ ຄຫິຕນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ, ຄຫິຕນິມິຕ຺ເຕ ປນ ສຕິກິຈ຺ຈໍ ຄຸຓຠູຕໍ ໂຫຕີຕິ ອິທເມວ ຕາສໍ ນານຕ຺ຕໍ.

ວີຣຠາໂວຕິ ເຍນ ວີຣິເຍນ ວີໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສ ຘມ຺ໂມ. ວີຣານໍ ວາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ເຍນ ກມ຺ເມນ ວີໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ວີຣານໍ ກມ຺ມໍ ນາມ. ວີຣິຍໍ ປນສ຺ສ ສາຘກຠາວໂຕ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມວິນິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວີຣິຍເມວ ກມ຺ມຠາເວນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິຘິນາ ອີເຣຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາ ວີຣິຍໍ. ອຸສ຺ສາໂຫ ຕໍ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ສມາຣມ຺ໂຠ, ປຣກ຺ກໂມ ວາ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນໍ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ເຂ ປຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ຘາຣຓໍ ອນຸພລປ຺ປທານໍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ສໍສີທນຠາວນິວາຣໂກ ຘມ຺ໂມ, ນ ສໍສີທນາຠາວມຕ຺ຕໍ, ອສໍສີທນຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອສໍສີທນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ‘‘ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໑໓) ວຈນໂຕ ສໍເວຄປທຏ຺ຐານໍ. ສໍເວໂຄຕິ ເຈຕ຺ຖ ສໍເວຄມຍໍ ຎາຓໍ. ອສໍເວຄປຸພ຺ພິກາຍ ປນ ກຸສລກິຣິຍາຍ ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ. ຕຕ຺ຖ ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນິ ນາມ –

‘‘ມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ມຄ຺ໂຄ ຄໂຕ. ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ກຕໍ. ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ, ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ ລຠຕິ…ເປ… ປາຣິປູຣິ’’ນ຺ຕິ –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ເອຕານິ ອນຸຣູປປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຫິຕານິ ອຏ຺ຐ ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນິ, ຕມ຺ມູລການິ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຕກ຺ໂກ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣເປຕິ. ເຈຕນາ ເຕ ຕໍຕໍກິຈ຺ເຈສຸ ນິໂຍເຊຕິ. ວີຣິຍໍ ປນ ເຕ ສໍສີທິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອຸສ຺ສາເຫຕີຕິ ອຍໍ ວິຕກ຺ກເຈຕນາວີຣິຍານໍ ວິເສໂສ.

ວິຊານນລກ຺ຂຓາຕິ ວິເສເສນ ຊານນລກ຺ຂຓາ, ຍຖາສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ໂອຠາສນໍ ປກາສນໍ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກສມ຺ໂມຫນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິຘມນໂຕຕິ ວິສໂຍຠາສນໍ, ຕໍ ກິຈ຺ຈມສ຺ສາຕິ ວິສໂຍຠາສນຣສາ. ກຕ຺ຖຈິ ວິສເຍ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນາກາເຣນ ສມ຺ໂມຫປຏິປກ຺ຂຕາຍ ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໂຕ ສມ຺ໂມຫາຠາວສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໂຕ ວາ ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

ອຕ຺ຕນາ ອນຸປາເລຕພ຺ພານໍ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ອນຸປາລນໍ ຊີວິຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂຣ, ຕຎ຺ຈ ເຕສໍ ຊີວນນ຺ຕິ ຕໍ ຕສ຺ສ ກາຣຓຠາວໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຊີວນ຺ຕິ ເຕນາ’’ຕິ. ຣູປາຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອນຸຣູປໂຕ ລກ຺ຂຓາທິກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ອວິນິຠຸຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຣູປຘມ຺ມານໍ ສມ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ນ ສິຍາ. ‘‘ອວິນິຠຸຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍານິ ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປານິ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອວິນິຠຸຕ຺ຕານິ ອວິສໍສຏ຺ຐານິ. ເຍ ຈ ອຣູປຘມ຺ມາ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕີຕິ. ປວຕ຺ຕນຣສນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາທໂຕ ຍາວ ຠງ຺ຄາ ອນຸປາລນໂຕ ອນ຺ຕຣາ ອນິວຕ຺ຕນສຠາວສາຘເນນ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕນກິຈ຺ຈໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເຕສໍ ຐິຕິກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ປຏ຺ຐາເນ ຫິ ‘‘ອພ຺ຍາກຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ເອກໍ ມຫາຠູຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍສທິສ’’ນ຺ຕິ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍສທິສໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸປ຺ປາທໂຕ ຍາວ ຠງ຺ຄາ ຐປນໂຕ ຐປນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ອນຸປາລນວເສນ ຍາປຍິຕພ຺ພາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ປທຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ຍາປຍິຕພ຺ພຘມ຺ມປທຏ຺ຐານໍ. ຍທິ ເອວໍ ເຕສໍ ອນຸປາລນາທິສາຘກໍ, ກຖໍ ເຕສໍ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສພ຺ພກາລໍ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສນ຺ເຕປິ ຈາ’’ຕິອາທິ. ອນຸປາລນລກ຺ຂຓາທິມ຺ຫີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປວຕ຺ຕນຣສາທິເມວ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວາຕິ ອຕ຺ຕນາ ອນຸປາເລຕພ຺ພານໍ, ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວ. ອຸທກນ຺ຕິ ຕຬາກຄຕຊລໍ, ທຓ຺ຑຄຕຊລໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຕຬາກຄຕອຸທກສ຺ສ ຄຫເຓ ອຕ຺ຕນາ ອນຸປາເລຕພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓ ອນຸປາລນໍ ສາຘິຕໍ ໂຫຕິ, ທຓ຺ຑຄຕຊລສ຺ສ ປນ ຄຫເຓ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓ ອນຸປາລນໍ. ອຕ຺ຕນາ ອນຸປ຺ປາທິຕຘມ຺ເມ ກຖໍ ປາເລຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຘາຕິ ວິຍ ກຸມາຣ’’ນ຺ຕິ. ຍທິ ເສສຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິກາຣເຓນ ເກນຈິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຊີວິຕສ຺ສ ປນ ກິໍ ປວຕ຺ຕິກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຍໍ…ເປ… ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ຍຖາ ກຖໍ ວິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ນິຍາມໂກ ວິຍາ’’ຕິ. ໂສປິ ອຕ຺ຕນາ ປວຕ຺ຕິຕນາວາສມ຺ພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍທິ ຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິພທ຺ຘໍ, ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ກິໍ ປນ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພານຎ຺ຈ ອຠາວາ’’ຕິ. ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຐເປຕີ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ໂລຠປຏິປກ຺ໂຂ ອໂລໂຠ ໂຫຕິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ວາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ນ ລຸພ຺ຠນ຺ຕິ, ສຍມ຺ປິ ກທາຈິ ນ ລຸພ຺ຠເຕວ, ອຕ຺ຖໂຕ ວາ ອລຸພ຺ຠນາກາໂຣ ເອວ ຈ ໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ລຸພ຺ຠນ຺ຕິ ເຕນາ’’ຕິອາທິ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ນ ທຸສ຺ສນ຺ຕິ ເຕນາ’’ຕິອາທີສຸປິ. ອລຄ຺ຄຠາໂວ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສປິ ຕຕ຺ຖ ອນາສຕ຺ຕຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ກມລທເລ ຊລພິນ຺ທຸ ວິຍາ’’ຕິ. ອປຣິຄ຺ຄໂຫ ກສ຺ສຈິ ວຕ຺ຖຸໂນ ມມຕ຺ຕວເສນ ອສງ຺ຄໂຫ. ມຸຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸ ວິຍາຕິ ຂີຓາສວຠິກ຺ຂຸ ວິຍ. ໂສ ຫິ ມຸຕ຺ຕຣາຄຕ຺ຕາ ກຕ຺ຖຈິ ມມາຍນຣຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອນລ຺ລີໂນ ຠາໂວ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອນລ຺ລີນຠາໂວ. ເອວຎ຺ຫິ ‘‘ອສຸຈິມ຺ຫິ ປຕິຕປຸຣິໂສ ວິຍາ’’ຕິ ອຸປມາຍ ສເມຕິ. ຍຖາ ຫິ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສຕິປິ ກາເຍນ ອລ຺ລີຍເນ ຠາໂວ ອນລ຺ລີໂນ, ເອວໍ ອໂລໂຠປິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຄຫິເຕປິ ອາຣມ຺ມເຓ ອລຄ຺ຄຠາເວນ ອນລ຺ລີນຠາໂວ ອນລ຺ລີນາກາໂຣເຍວ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍສຠາໂວ ຫິ ໂສ ຘມ຺ໂມຕິ.

ຈຓ຺ຑິກສ຺ສ ຠາໂວ ຈຓ຺ຑິກ຺ກໍ, ຜຣຸສຠາໂວ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ໂກໂປເຍວ, ຕປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ ອຜຣຸສຠາໂວ ອຈຓ຺ຑິກ຺ກໍ. ອວິໂຣໂຘ ອວິຄ຺ຄໂຫ ອປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ ສຠາໂວ. ອາຆາຕວິນຍນຣໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຆາໂຕ ນາມ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ, ປຣສ຺ເສວ ຈ ປຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ໂຕ ອຸປນາໂຫ ພລວໂກໂປ. ຕສ຺ສ ວິນຍນຣໂສ ອປນຍນຣໂສ. ໂສມ຺ມຠາໂວ ມຊ຺ຊນວເສນ ຫິລາທນິຍຕາ ສີຕລຠາໂວ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍາ’’ຕິ.

ກາຍທຸຈ຺ຈຣີຕາທີຫີຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ກຣຓວຈນໍ. ຫິຣີຍຕິ ລຊ຺ຊນາກາເຣນ ຊິຄຸຈ຺ຉິຍຕິ. ເຕຫິເຍວາຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິເຍວ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊຕິ. ຫິຣີ ປາເປ ຄູເຖ ວິຍ ປສ຺ສນ຺ຕີ ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປາປໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ’’ຕິ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ເຕ ອຸຓ຺ຫໍ ວິຍ ປສ຺ສນ຺ຕໍ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຕ຺ຕາສລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປ’’ນ຺ຕິ. ອຸໂຠປິ ປາປານໍ ອກຣຓຣສາຕິ ລຊ຺ຊນາກາເຣນ ປາປານໍ ອກຣຓຣສາ ຫິຣີ, ອຸຕ຺ຕາສາກາເຣນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ປາປໂຕ ສງ຺ໂກຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ປາປໂຕ ສງ຺ໂກຈນາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອຕ຺ຕຄາຣວປຣຄາຣວປທຏ຺ຐານາຕິ ອຕ຺ຕຄາຣວປທຏ຺ຐານາ ຫິຣີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຕາຍ, ອຕ຺ຕາຘິປຕິຕາຍ ຈ. ປຣຄາຣວປທຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານຕາຍ, ໂລກາຘິປຕິຕາຍ ຈ. ອຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ຫິຣິຍາ ປາປໍ ປຊຫຕິ ກຸລວຘູ ວິຍ. ປຣໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ປາປໍ ປຊຫຕິ ເວສິຍາ ວິຍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາທິຕາ ຈ ເນສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາກຏຠາເວນ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ປນ ເຕສໍ ກທາຈິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິໂຍຄໂຕ. ນ ຫິ ລຊ຺ຊນໍ ນິພ຺ຠຍໍ ວາ ປາປຠຍໍ ວາ ອລຊ຺ຊນໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ຫິຣິຍາ ພລວຠາເວ ປນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ພລວຠາເວ ຫິຣີ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ. ອິເມ ຈ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ‘‘ໂລກປາລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ, ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ນ ປາເລຍ຺ຍຸໍ, ນຍິຘ ປຎ຺ຎາເຍຖ ‘ມາຕາ’ຕິ ວາ ‘ມາຕຸຈ຺ຉາ’ຕິ ວາ ‘ມາຕຸລານີ’ຕິ ວາ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໒.໙).

ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ທຣຖວູປສໂມ, ກາຍ-ສທ຺ໂທ ສມູຫວຈໂນ. ໂສ ເຈຕ຺ຖ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ. ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາວເສນ ຫິ ສທ຺ໂທ ວິສິຏ຺ຐວຸຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກາໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ເວທນາທໂຍຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຕມາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິອາທິ (ຘ. ສ. ໔໐). ທຣໂຖ ສາຣມ຺ໂຠ ໂທມນສ຺ສປຈ຺ຈຍານໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທີນໍ ກິເລສານໍ, ຕຖາ ປວຕ຺ຕານໍ ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ສ ວູປສມໍ ລກ຺ຂຓມສ຺ສາຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖວູປສມລກ຺ຂຓາ. ກາຍຈິຕ຺ຕ…ເປ… ຣສາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານເມວ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ອຠິຠວນຣສາ. ທຣຖນິມ຺ມທ຺ທເນນ ປຣິຬາຫປຣິປ຺ຜນ຺ທນວິຣຫິໂຕ ສີຕິຠາໂວ ອປຣິປ຺ຜນ຺ທນສີຕິຠາໂວ. ອວູປສໂມ ປຣິປ຺ຜນ຺ທນໍ ອສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິກິເລສາຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປ຺ປຘານາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຘິກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ກິເລສາ. ເຕປິ ຫິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວເສນ ອວູປສມກຣາ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ວາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພເຍວ ກິເລສາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິກິເລສາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ຄຣຸຠາໂວ ທນ຺ຘຕາ, ຖິນມິທ຺ຘາຘິການໍ ຕຖາ ປວຕ຺ຕານໍ ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ທນ຺ຘຕາຍ ປຏິປກ຺ໂຂ ອທນ຺ຘຕາ ອຄຣຸຠາໂວ.

ຖທ຺ຘຠາໂວ ຖມ຺ໂຠ. ທິຏ຺ຐິມານາຘິການໍ, ຕປ຺ປຘານານໍ ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ຖທ຺ຘຠາວນິມ຺ມທ຺ທນໂຕເຍວ ກຕ຺ຖຈິ ອາຣມ຺ມເຓ ອປ຺ປຏິຫຕາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຆາຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕີຕິ ອປ຺ປຏິຆາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

ກມ຺ມນິ ສາຘຸ ກມ຺ມຎ຺ຎໍ, ນ ກມ຺ມຎ຺ຎໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ, ທານສີລາທິປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ອສມຕ຺ຖຕາ. ອຕ຺ຖໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິສໍກິເລສຘມ຺ມາ, ຕປ຺ປຘານາ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອກຸສລກ຺ຂນ຺ຘາ. ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວນິມ຺ມທ຺ທເນເນວ ສມ຺ປນ຺ນາກາເຣນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຄຫຓໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ສໍກິເລສຘມ຺ມາ ເສສນີວຣຓາທໂຍ. ອິມາ ປນ ທ຺ເວ ວິນິພນ຺ຘນິມ຺ມທ຺ທເນນ ປສາທນີຍວຕ຺ຖູສຸ ປສາທາວຫາ, ຫິຕກິຣິຍາສຸ ວິນິໂຍຄກ຺ຂມຠາວາວຫາ ສຸວຓ຺ຓວິສຸທ຺ຘິ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ເຄລຎ຺ຎໍ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທໂຍ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ປາປຘມ຺ມາ, ຕປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ ອເຄລຎ຺ຎຠາໂວ ລກ຺ຂຓໍ ເອຕາສນ຺ຕິ ອເຄລຎ຺ຎຠາວລກ຺ຂຓາ. ເຄລຎ຺ຎນິມ຺ມທ຺ທເນເນວ ນຕ຺ຖິ ເອຕາສໍ ອາທີນໂວ ໂທໂສ ອຸປທ຺ທໂວ ວາ, ນ ວາ ເອຕາ ອາທີນໍ ກປຓໍ ວນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນິຣາທີນວາ, ເຕນາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕໍ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕີຕິ ນິຣາທີນວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

ກາຍສມ຺ພນ຺ຘີ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ຘີ ຈ ອຸຊຸຠາໂວຕິ ລກ຺ຂິຕພ຺ພຕາຍ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຊວລກ຺ຂຓາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ນງ຺ຄລສີສຈນ຺ທໂກຏິໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ກຕາສງ຺ຂາຕານໍ ກຸຏິລຠາວານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ມາຍາສາເຐຍ຺ຍາທິຠູຕານໍ ນິມ຺ມທ຺ທນໂຕ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ກຸຏິລຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ. ຕໂຕເຍວ ສພ຺ພຖາປິ ອຊິມ຺ຫຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ວາ ອຊິມ຺ຫຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕີຕິ ອຊິມ຺ຫຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

ນນຸ ຈ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິອາທີນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ເອເກກປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ທຣຖນິມ຺ມທ຺ທນາທິກິຈ຺ຈໍ ເອເກກເມວ ກໂຣຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ນ ໂຂ ປເນວໍ ຈິນ຺ຕິຕພ຺ພໍ ຠຄວຕາປິ ຕເຖວ ເທສິຕຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວຕາ ຕຖາ ເທສິຕາ? ສຠາວຘມ຺ມຠາວໂຕ. ນ ຫິ ຠຄວຕາ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊມານາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ເທສນາວເສນ ອຸປ຺ປາທິຕາ, ອຖ ໂຂ ສຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານາເຍວ ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ສມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຍຖາສຠາວາ ເທສິຕາ, ຕສ຺ມາ ກຖເມຕ຺ຖ ຠຄວຕາ ສຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ຫາປນໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາ. ສຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານຕາຍ ເຈຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ວຈນເມວ ປມາຓໍ. ນ ຫິ ຠຄວາ ຍຖາຘມ຺ມສາສນາຘິກາເຣ ອຍຖາຘມ຺ມໍ ກເຖຍ຺ຍາຕິ, ຍສ຺ສ ປນ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສາປິ ອກຖນໍ, ຕໍ ອຎ຺ຎເຫຕຸກໍ. ນ ເຈຕ຺ຖ ຕາທິໂສ ເຫຕຸ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ເຍນ ອິເມສຸ ເອເກກຘມ຺ມສ຺ສ ອກຖນນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ເອໂກເຍວ ເວຣິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ເຕ ປຸຣິສາ ໂອຕາຣໍ ທິສ຺ວາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາວ ຫນນ຺ຕິ, ເອວເມວ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມໍ ຫນນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ປເນເຕ ວິສຸໍ ທິສ຺ວາປິ ຕໍ ເວຣິໍ ຫນນ຺ຕິ, ນ ເອວເມເຕ ຕໍ ວິສຸໍ ຫນນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອວິນາຠາວໂຕຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເຕ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ເອເກກຠາເວປິ ທ຺ເວ ທ຺ເວເຍວ ວຸຕ຺ຕາຕິ, ອປິຈ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິອາທີຫິ ຈິຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສທ຺ຘິ ລຫຸ ມຸທຸ ກມ຺ມຎ຺ຎໍ ປຄຸຓໍ ອຸຊຸຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິອາທີຫິ ປນ ຣູປກາໂຍປີຕິ ຕທຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ເອຕ຺ເຖວ ທຸວິຘຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ສມາຘິອາທີສຸ.

ຉນ຺ທນໍ ຉນ຺ໂທ, ອາຣມ຺ມເຓນ ອຕ຺ຖິກຕາ. ‘‘ຉນ຺ໂທ ກາໂມ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫານິ. ໑) ປນ ຕຓ຺ຫາປິ ຉນ຺ໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວີຣິຍມ຺ປີຕິ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາເຍຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຣຓິຈ຺ຉາ. ເຈຕສິກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ກຣຓິຈ຺ຉາ ນາມ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອາລມ຺ພິຕຸກາມຕາມຸເຂເນວ ໂຫຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓິຈ຺ຉາລກ຺ຂໂຓ ຉນ຺ໂທ ‘‘ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຣິເຍສນຣໂສ, ອາຣມ຺ມເຓນ ອຕ຺ຖິກຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ ຈ. ຍທຄ຺ເຄນ ປນາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣມ຺ມຓປຣິເຍສນຣໂສ, ຕທຄ຺ເຄນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານມ຺ປິ ໂຫຕິເຍວ ເອກາຣມ຺ມຓຕາຍ. ເຕນ ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓ ເຈຕໂສ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຖໍ ປນ ທານວຕ຺ຖຸວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕມານເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ອາຣມ຺ມເຓນ ອຕ຺ຖິໂກ ໂຫຕີຕິ? ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫາ ‘‘ອາຣມ຺ມຓກຣຓິຈ຺ຉາລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຄາມຄຕອິສ຺ສາສສ຺ສ ຂິປິຕພ຺ພອຸສູນໍ ຄຫເຓ ອຕ຺ຖິກຕາ ວິຍ ທານວຕ຺ຖຸວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕຈ຺ຉນ຺ໂທປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ເພນ ເຕນ ອຕ຺ຖິໂກເຍວາຕິ. ສ຺ວາຍໍ ກຸສເລສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກຸສລຈ຺ຉນ຺ໂທ ນາມ ໂຫຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາຣສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ຕພ຺ພິປຣີຕໂຕ ປນ ອກຸສເລສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອກຸສລຈ຺ຉນ຺ໂທ.

ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ນ ປສາທນວເສນ. ເຕນາຫ ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ. ຍຖາ ຕຖາ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ນິຈ຺ຉຍນໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ ອນຘິມຸຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ, ທານາທີສຸ ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ, ສທ຺ຘາ ປນ ປສາທນີເຍສຸ ປສາທາຘິໂມກ຺ໂຂຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ປນ ຍຖາ ສນ຺ຕີຣິເຕ ອຕ຺ເຖ ນິຈ຺ຉຍນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຕຖາ ປວຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍທິ ເອວໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກຖນ຺ຕິ? ເຕສມ຺ປິ ເອກໍເສເນວ ສໍສປ຺ປນາກາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ທາຣກສ຺ສ ວິຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສໍສປ຺ປນສ຺ສ ‘‘ກຣິສ຺ສາມິ, ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂກິຣິຍາ ອສໍສປ຺ປນໍ. ເຍສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອຍໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ໂມເຍວ ສນ຺ນິຏ຺ຐາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສນ຺ນິຏ຺ເຐຍ຺ຍຘມ຺ໂມ. ໂສ ປທຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ສນ຺ນິຏ຺ເຐຍ຺ຍຘມ຺ມປທຏ຺ຐາໂນ. ອິນ຺ທຂິໂລຕິ ເອສິກາຖມ຺ໂຠ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເຕສຸ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ເຕສຸ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຘມ຺ເມສຸ. ອນາຣມ຺ມຓຕ຺ເຕປິ ຫິ ເຕສຸ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ອຸທາສີນຠາໂວ ‘‘ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມໍ ອວິສມໍ ວາຫິຕໍ ອຕ຺ຕນາ ປວຕ຺ຕິຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ວາ ຍຖາສກກິຈ຺ເຈສຸ ປວຕ຺ຕນໍ ລກ຺ຂຓເມຕິສ຺ສາຕິ ສມວາຫິຕລກ຺ຂຓາ. ຕຕ຺ຖ ສມໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນລກ຺ຂຓາຕິ ອຕ຺ເຖ ອປກ຺ຂປຕິຕຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອວິສມໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນລກ຺ຂຓາຕິ ອຕ຺ເຖ ອູນາຘິກຕານິວາຣຓໍ. ອຸທາສີນຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານາປິ ຫິ ເອສາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ສມໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາສກກິຈ຺ເຈສຸ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຍຖາ ຣາຊາ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສິນ຺ໂນປິ ອຘິກຣຓຘມ຺ມຏ຺ເຐ ຍຖາສກກິຈ຺ເຈສຸ ສມໍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕ ປວຕ຺ເຕຕິ. ອລີນານຸທ຺ຘຕປ຺ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອູນາຘິກຕາຍ ລີນຸທ຺ຘຕຠາວສ຺ສ ນິວາຣຓກິຈ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອູນາຘິກຕານິວາຣຓຣສາ’’ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ສຫຊາຕາຘິປຕີນໍ ອຘິປຕິຠາໂວ. ອາຘິປຈ຺ຈຎ຺ຫິ ເຕສໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ອຘິກຠາໂວຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ. ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈເມວ, ຍໍ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ອຘິປຕິຠາເວ ປວຕ຺ຕາປນໍ. ຍຖາ ຫິ ຣງ຺ຄມຓ຺ຑລໍ ຄໂຕ ນຏກາຈຣິໂຍ ເຕ ເຕ ນຏເກ ຍຖາສກໍ ອນຸຣູປໍ ຠູມິຍໍ ໂຍເຊຕິ, ເອວເມສາປິ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ອຘິປຕິຠາເວ ຐິເຕ ອຘິປຕິຠາເວ ໂຍເຊຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕ຺ເຕ ຐິເຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕ຺ເຕ, ນ ປນ ສກສກກິຈ຺ຈໂຕ ອູນຕໍ, ອຘິກຕໍ ວາ ປຕ຺ຕຸໍ ເທຕີຕິ. ‘‘ອິທໍ ນິຫີນກິຈ຺ຈໍ ໂຫຕຸ, ອິທໍ ອຕິເຣກກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປກ຺ຂປາຕວເສນ ວິຍ ປວຕ຺ຕິ ປກ຺ຂປາໂຕ. ຕໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕີ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ປກ຺ຂປາຕຸປຈ຺ເຉທນຣສາ. ສາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂເນນ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ອາຊານີເຍສຸ ສາຣຖິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກິຣິຍາ ກາໂຣຕິ ກາຣ-ສທ຺ທສ຺ສ ຠາວສາຘນຕໍ ອາຫ. ເຕນ ກາໂຣຕິ ນາຎ຺ຎໍ, ກິຣິຍາເຍວາຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ມນສ຺ມິໍ ກາໂຣຕິ ມນສິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ກຣຓໍ. ເຍນ ຫິ ມໂນ ອາຣມ຺ມເຓ ກຣີຍຕິ ອາຣມ຺ມເຓນສ຺ສ ສໍໂຍຊນໂຕ, ຕໂຕ ເອວ ເຕນ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ມນສິ ກຣີຍຕີຕິ. ມນສິກາໂຣຕິ ເຈຕ຺ຖ ອລຸຕ຺ຕສມາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຸຣິມມນໂຕຕິ ຠວງ຺ຄມນໂຕ. ວິສທິສໍ ມນນ຺ຕິ ວີຖິຊວນມນໍ, ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ມນສິກາໂຣ, ມນສິກາຣສາມຎ຺ເຎນ ວີຖິຊວນປຏິປາທເກ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອຸປໂຍຄຕ຺ຖຠຸມ຺ມວຈເນ ສມາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ສາເຣນ຺ໂຕ ປໂຍເຊນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ມນສິກາໂຣ ສາຣຓລກ຺ຂໂຓຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສໍໂຍຊນຣໂສຕິ ປໂຍຊນຣໂສ. ວິຕກ຺ໂກ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຠິນິໂຣປນສຠາວຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ເຈຕນາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕປິ ສກສກກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕີຕິ ອຕ຺ຕນາ ກຣເຓນ ພລໍ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ພລນາຍໂກ ວິຍ ໂຫຕິ. ມນສິກາໂຣ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ປໂຍເຊຕີຕິ ອາຊານີຍປ຺ປໂຍຊນກສາຣຖິ ວິຍາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ.

ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ສໍໂຍຊນວເສນ ຕທຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ເອຕ຺ຖ ສຕິຍາ ອປ຺ປມຸສ຺ສນຈ຺ຉນ຺ທຕາ ວິສຍາຠິມຸຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຕາ, ມນສິກາຣສ຺ສ ປນ ສໍໂຍຊນວເສນາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທກສ຺ສ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນຕາວຈນໍ ອິຕຣມນສິກາຣານໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຫິສາສກາ ປນ ‘‘ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຠາເວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສພ຺ພວິສຍຕາ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນເມວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທິ ຕໍ ວິສຸໍ ຈິຕ຺ຕສຠາວໍ ສິຍາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຊວນານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຕາ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕາວ ສິຍາ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສາປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາຍ ອຠາວໂຕ ອສພ຺ພວິສຍຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຍທຄ຺ເຄນ ຈ ຕໍ ອສພ຺ພວິສຍໍ, ຕທຄ຺ເຄນ ສາວຣຓມ຺ປິ ໂຫຕິ ຍຕ຺ຖ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓສມ຺ຠວໂຕ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ສກລໂລກສິທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາໂວ, ອນາວຣຓຠາໂວ ຈ ປຣິຫາເຍຖ, ຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວ ປນ ສຕິ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ນາຍໍ ອິຏ຺ຐວິຆາໂຕ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ. ຕຍິທໍ ເຕສມຠິນິເວສມຕ຺ຕໍ ‘‘ອາວຊ຺ຊນາ ກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ, ອກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗) ວຈເນນ ຕສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ກຸສລາກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທີປິຕຕ຺ຕາ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຠາໂວ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອຕີຕາທິວເສນ ຫິ ວິຠາຄມກຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາມີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນໍ ສາມຎ຺ເຎນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຠິມຸຂີຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕມາວຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ຊວນານິປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິມຸຂີຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ເຈຕ຺ຖ ຊວນານໍ ຠິນ຺ນາຣມ຺ມຓຕາ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພາ ຈິຕ຺ຕສາມຎ຺ເຎນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຠິນ຺ນຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ນ ກາຈິ ວິເຫສາ ອນຸຠວິຕພ຺ພາຕິ. ກິໍ ວາ ເອເຕນ ຍຸຕ຺ຕິວາເທນ, ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ ພຸທ຺ຘວິສໂຍ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໗໗), ຕສ຺ມາ ອປຣິມິຕປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາເຣກຜລສ຺ສ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍສຠາວຕ຺ຕາ ອາວຊ຺ຊເນນ ວິນາປິ ວິສຍຄ຺ຄຫເຓ ວິພນ຺ຘນາຠາວໂຕ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປວຕ຺ຕິ ອປ຺ປຏິຫຕາເຍວາຕິ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອາວຊ຺ຊນໍ ອນາຄຕຈິຕ຺ຕມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຊວນເມວ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ ອາວຊ຺ຊນາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ປາຬິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອປ຺ປມາຓໍ.

ກໂຣຕີຕິ ກຣຸຓາ. ກິໍ ກໂຣຕິ, ເກສໍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຣທຸກ຺ເຂ ສຕິ ສາຘູນໍ ຫທຍກມ຺ປນ’’ນ຺ຕິ. ກມ຺ປນນ຺ຕິ ຈ ປເຣສໍ ທຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ອສຫນາກາເຣນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ຕທິທໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍເຍວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສາຘູນ’’ນ຺ຕິ. ສປ຺ປຸຣິສາ ຫິ ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕສາຘເນນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ກິຓາຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖມາຫ ‘‘ວິນາເສຕີ’’ຕິ, ອທສ຺ສນໍ ຄເມຕິ ອປເນຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣທຸກ຺ຂາປນຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ’’ຕິ. ປເຣສໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອປນຍນໍ ໂຫຕຸ ວາ, ມາ ວາ, ໂສ ປຣທຸກ຺ຂາປນຍນາກາໂຣ, ຕຖາປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາຕິ ປຣ…ເປ… ລກ຺ຂຓາ. ອປເນຕຸກາມຕາຍ ປເຣສໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອສຫນໍ ອນຘິວາສນໍ ປຣທຸກ຺ຂາສຫນໍ. ນ ວິຫິໍສາ ອວິຫິໍສາ, ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐນໍ, ຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ວິຫິໍສາຍ ວາ ປຏິປກ຺ຂຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອວິຫິໍສາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

ປໂມທນລກ຺ຂຓາຕິ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປໂມທນລກ຺ຂຓາ. ອນິສ຺ສາຍນຣສາຕິ ອິສ຺ສາຍນສ຺ສ ອຸສູຍນສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວກິຈ຺ຈາ. ປນ຺ຕເສນາສເນສຸ, ອຘິກຸສລຘມ຺ເມສຸ ຈ ອຣມຓໍ ອຣຕິ. ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ອິສ຺ສາຘິກໍ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ, ຖິນມິທ຺ຘາຘິກຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມໍ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິວິສຍໍ, ທຸຕິຍໍ ປນ຺ຕເສນາສນາທິວິສຍນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຣຕິຍາ ວິຫນນາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສາ ວິຆາຕໍ ວາ ວູປສມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຣຕິວິຆາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ‘‘ອນິຍເຕ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ເຈຕສິກນ຺ຕຣຠາເວນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໂຕຕິ ວຕ຺ຖຸວີຕິກ຺ກມສງ຺ຂາຕທຸຈ຺ຈຣິຕໂຕ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວຕ຺ຖູນນ຺ຕິ ປຣປາຓປຣຘນປຣອິຕ຺ຖິອາທີນໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນມາລມ຺ພຓຠູຕານເມວ ວຕ຺ຖູນໍ. ອວີຕິກ຺ກມລກ຺ຂຓາຕິ ອມທ຺ທນລກ຺ຂຓາ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວຕ຺ຖຸໂຕ ສງ຺ໂກຈນກິຣິຍາປເທເສນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິໂຕເຍວ ສງ຺ໂກຈນກິຣິຍາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ວິຣຕິໂຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕວຕ຺ຖຸໂນ ອກິຣິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ເສວ, ວິຣຕີນຎ຺ຈ ໂສຣຈ຺ຈວເສນ ສງ຺ໂກຈນໍ, ອກິຣິຍາ ຈ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປານໍ ຊິຄຸຈ຺ຉາທິວເສນາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ສທ຺ຘາ…ເປ… ປທຏ຺ຐານາຕິ ເອຕ຺ຖ ສທ຺ຘາທໂຍ ສພ຺ເພວ ຘມ຺ມາ ກາຍສຸຈຣິຕາທີນໍ ປທຏ຺ຐານາຕິ ເອເກ. ອປເຣ ປນ ‘‘ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຜລໍ ສທ຺ທຫນ຺ຕສ຺ສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິອກຣຓໂຕ, ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຸສາວາທາທິອກຖນໂຕ, ອປ຺ປິຈ຺ຉສນ຺ຕຸຏ຺ຐີສລ຺ເລຂຄຸຓສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຊີວວິວຊ຺ຊນໂຕ ຈ ສທ຺ຘາທໂຍ ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ຍຖາກ຺ກເມນ ປທຏ຺ຐານາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈີຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ. ອິມາສູຕິ ອິມາສຸ ຕີສຸ ວິຣຕີສຸ. ເອເກກໍ ນິຍຕໍ ວິຣຕິມິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ເອກໍ ຈຕຸຕ຺ຖນິຍຕວິຣຕິມິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ນິທ຺ຘາຣຓຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວເສນ ອິມາສໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກໍ ນິຍຕໍ ວິຣຕິມິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠຍຖາປິ ປນ ເຕສໍ ອິຈ຺ຉາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ອປຣາຍ ວິຣຕິຍາ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາປິ ອເທສິຕຕ຺ຕາ, ວິສຍສ຺ສ ຈ ສທາ ສນ຺ນິຫິຕຕ຺ຕາຠາເວນ ນິຍຕາຍ ເອວ ເອກິສ຺ສາ ອຠາວໂຕ. ເຕເນວ ຫິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນເຍວ ຈ ເກຈິ ອິມາສໍ ຕິວິຘຕ຺ຕໍ ອນິຍຕຕ຺ຕເມວ ຈ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕຫິ –

‘‘ກຣຸຓາມຸທິຕາ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕອາຊິວາ;

ເຍຠຸຍ຺ຍໂຕ ອນິຍຕາ, ໂຫນ຺ຕິ ໂຄຈຣເຠທໂຕ’’ຕິ. –

ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ຍໂຕ’’ຕິ ວຈນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ພທາ ເອກໂຕເຍວ ຈ ລພ຺ຠມານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທຸຕິຍຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຖາ ຈິຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປີຕິ ທຸຕິເຍ ສສງ຺ຂາຣາ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ສສງ຺ຂາຣຠາວມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ວິເສໂສ’’ຕິ. ຕຖາຕິ ຍຖາ ຕຕິເຍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ເຖປິ ປີຕິຍາ ສຸຂປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ສຸຂສ຺ສ ເຈຕ຺ຖ ອຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ປີຕິ’’ນ຺ຕິ. ນນຸ ຈ ‘‘ກຣຸຓາມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕ ນ ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ປີຕິຍາ, ເອວໍ ຕາສມ຺ປິ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກາຕພ຺ໂພຕິ? ນ ກາຕພ຺ໂພ, ອປ຺ປນາປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ກຣຸຓາມຸທິຕານໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານມ຺ປິ ສມ຺ຠວໂຕ. ກຣຸຓາມຸທິຕາຠາວນາກາເລ ຫິ ອປ຺ປນາວີຖິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈິຕ຺ເຕນາປິ ປຣິກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ອປ຺ປນາວີຖິຍໍ ປນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ເຕເນວ ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍາ ເວທນາປຣິວຕ຺ຕນາຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາຄວເສເນວ ກຣຸຓາມຸທິຕານມ຺ປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕສຸ ສມ຺ຠໂວ ໂຫຕີຕິ ອາຈຣິຍາ. ອປເຣ ປນ ສພ຺ພທາປິ ຕາສໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕສຸ ສມ຺ຠວໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ອວເສສາ ປຎ຺ຈເມນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິທານິ ວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖມາຫ ‘‘ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐາເນ ຈາ’’ຕິອາທິ.

໘໑. ກຣຸຓາມຸທິຕາທໂຍຕິ ກຣຸຓາມຸທິຕາ ເຈວ ວິຣຕິຕ຺ຕຍຎ຺ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ເອວໍ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຣູປາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອວເສເສສຸ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ວິຣຕິຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ວິຣຕິຕ຺ຕຍໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ວິຣຕິຕ຺ຕຍໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ສຸວິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມາທິກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສມາຘານວເສນ ຣູປາຣູປາວຈຣກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິ, ນ ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ໂສຘນວເສນ, ນາປິ ທຸຈ຺ຈຣິຕທຸຣາຊີວານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນວເສນ. ຕຖາ ຫິ ນີວຣຓາທິຘມ຺ມານໍ ອວຕ຺ຖຕ຺ຕຍໍ ໂຫຕິ ວີຕິກ຺ກມາວຕ຺ຖາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາວຕ຺ຖາ ອນຸສຍາວຕ຺ຖາຕິ. ຕຕ຺ຖ ວີຕິກ຺ກມາວຕ຺ຖາຍ ປຏິປກ຺ຂໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາວຕ຺ຖາຍ ຣູປາຣູປາວຈຣໍ, ອນຸສຍາວຕ຺ຖາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ. ທຸຈ຺ຈຣິຕທຸຣາຊີວານໍ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມາວຕ຺ຖໍ, ອນຸສຍາວຕ຺ຖຎ຺ຈ ວີຕິກ຺ກມາວຕ຺ຖາຍ ວິສຸໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາວຕ຺ຖາ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຍສ຺ສາ ວິປຈ຺ຈນີກໍ ຣູປາຣູປາວຈຣກຸສລໍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເນວ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ວິຍ ເຕສໍ ວີຕິກ຺ກມາວຕ຺ຖໍ ໂສເຘຕິ, ນ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ວິຍ ອນຸສຍາວຕ຺ຖໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ປຏິປສ຺ສມ຺ເຠຕິ ວາ. ສີລວິສຸທ຺ຘິຍໍ ສີລໂສຘນວເສນ ກາມາວຈຣກຸສເລເນວ ວິຄຕວີຕິກ຺ກມສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມາທິກສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຈິຕ຺ຕສມາຘານວເສນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ວິຣຕີນໍ ອສມ຺ຠໂວເຍວ. ອິມເມວ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ວິຣຕິໂຍ ປນາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ເຕຕ຺ຕິໍສ ວາ ກຣຸຓາທິຌານວເສນ ປວຕ຺ຕນກາເລ. ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ຕຕິເຍ ວຸຕ຺ຕເຈຕສິກໂຕ. ກຣຸຓາມຸທິຕານໍ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕານເມກນ຺ຕໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈເມນ…ເປ… ກຣຸຓາມຸທິຕາວຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈເມ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ຕິໍເສວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍທິ ເອວໍ ຣູປາວຈຣໂຕ ໂກ ວິເສໂສຕິ ອາຫ ‘‘ອຣູປາວຈຣຠາໂວເວຕ຺ຖ ວິເສໂສ’’ຕິ, ປຎ຺ຈເມ ຣູປສຎ຺ຎາຠາວໂຕ ຣູປາວຈຣຠາໂວ, ອິຘ ປນ ຣູປສຎ຺ຎາສມຕິກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຣູປາວຈຣຠາໂວຕິ ອຍເມວສ຺ສ ຕໂຕ ວິເສໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຐມຊ຺ຌານິເກຕິ ປຐມຊ຺ຌານວຕິ. ມຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕຕິ ຈຕຸພ຺ພິເຘປິ ມຄ຺ຄຎາເຓ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກາທິເຠເທຕິ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິເກ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ທຸຕິເຍນ ວິຕກ຺ກວຊ຺ຊາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ກິໍ ອວິເສເສນາຕິ ເຈ, ໂນຕິ ອາຫ ‘‘ກຣຸຓາມຸທິຕານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ມຄ຺ຄຘມ຺ເມສຸ ປາທກຊ຺ຌານາທິວເສນ ກທາຈິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປວິຣໂຫ ສິຍາ, ນ ປນ ວິຣຕິວິຣໂຫ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນວເສເນວ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ປວຕ຺ຕນໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ນິຍຕວິຣຕິຠາໂວ’’ຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາໂວຕິ ຉພ຺ພິສຸທ຺ຘິປຣມ຺ປຣາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຓຠາໂວ.

ເອວໍ ກຸສລເຈຕສິການໍ ສມ຺ປໂຍຄວຈນຕ຺ຖລກ຺ຂຓາທີນິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອກຸສລເຈຕສິການິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອກຸສລາ ປນາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຉ ເຍວາປນກາຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐເມ ອນິຍຕເຍວາປນກາ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອກຸສເລສຸ ປນ ລພ຺ຠມານກເຍວາປນຘມ຺ເມ ເອກຕ຺ຖ ທສ຺ເສຕຸໍ ເຕສມ຺ປິ ອິເຘວ ວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຘມ຺ມານໍ ອຸທ຺ເທສານນ຺ຕຣໍ ‘‘ເອວໍ ເຍວາປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄເຕ ຉນ຺ທາຘິໂມກ຺ຂານໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄເຕ ຉນ຺ທສ຺ສ ຈ ອຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິປາຏິຍາ ທສສຸ ຈິຕ຺ເຕສູ’’ຕິ.

໘໒. ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ນິສ຺ເສເສນ ທສ຺ສິຕາ. ຫຕາ ວິຫຕາ ວິທ຺ຘສ຺ຕາ ປາປາ ອປາຍາທິທຸກ຺ຂປາປນໂຕ ‘‘ປາປາ’’ຕິ ສງ຺ຂາຕາ ອກຸສລຘມ຺ມາ ເຍນ ໂສ ຠຄວາ ຫຕປາໂປ, ເຕນ. ລາໂຠ ອລາໂຠ, ຍໂສ ອຍໂສ, ນິນ຺ທາ ປສໍສາ, ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ໂລກຘມ຺ເມສຸ ອກມ຺ປນຏ຺ເຐນ ຕາທິນາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ. ໂສ ຫິ ລາຠາທີສຸ ຍາທິໂສ, ອລາຠາທີສຸປິ ຕາທິໂສເຍວາຕິ ‘‘ຕາທີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ນ ຫິຣີຍຕີຕິ ນ ລຊ຺ຊຕິ. ອຫິຣິໂກຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມສມູໂຫ ວາ. ‘‘ອຫິຣິກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເອກສ຺ສ ກ-ກາຣສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຫິຣິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຘມ຺ມມາຫ. ອຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ອຫີຬນໍ. ອລຊ຺ຊນໍ ອວິລາ. ອຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ສຠາວວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອລຊ຺ຊນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ກຸສລາພ຺ຍາກຕສ຺ສ ສາຘາຣຓາຍ ຫິຣິຍາ ປຏິປກ຺ຂວເສນ. ເຕເຫວາຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ເອວ. ອສາຣຊ຺ຊນໍ ນິພ຺ຠຍຕາ. ອນຸຕ຺ຕາໂສ ອສມ຺ຠໂມ. ຣສາທີນິ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ເປສຸ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ຄເຫຕພ຺ພານີຕິ ນ ຕານິ ອິຘ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ຫິ ອລຊ຺ຊນາກາເຣນ ປາປານໍ ກຣຓຣສໍ ອຫິຣິກໍ. ອນຸຕ຺ຕາສາກາເຣນ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ປາປໂຕ ອສງ຺ໂກຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານານິ. ອຕ຺ຕນິ, ປເຣສຸ ຈ ອຄາຣວປທຏ຺ຐານານິ. ຄາມສູກຣສ຺ສ ວິຍ ອສຸຈິໂຕ ກິເລສາສຸຈິໂຕ ອຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ອຫິຣິເກນ ໂຫຕິ. ສລຠສ຺ສ ວິຍ ອຄ຺ຄິໂຕ ປາປໂຕ ອນຸຕ຺ຕາໂສ ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປນ ໂຫຕິ. ຍຖາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ນາຫິຣິໂກ, ປາປາ ຄູຖາວ ສູກໂຣ;

ນ ຠາຍຕິ ອໂນຕ຺ຕປ຺ໂປ, ສລໂຠ ວິຍ ປາວກາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ຫິຣິຍາ ພລວຠາເວ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ພລວຠາເວ ຫິຣີ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ, ເອວໍ ອຫິຣິກສ຺ສ ພລວຠາເວ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ພລວຠາເວ ອຫິຣິກໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ໂຫຕີຕິ ເກຈິ, ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຫິ ອສຸຈິນາ ອຕ຺ຕານໍ ມກ຺ເຂນ຺ໂຕ, ສປ຺ປມຸເຂ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສນ຺ໂຕ ພາລທາຣໂກ ຕຕ຺ຖ ປຏິກ຺ກູລຠາວສ຺ສ, ອາທີນວສ຺ສ ຈ ອນຸປປຣິກ຺ຂນໂຕ ເນວ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ອຸຕ຺ຕສຕິ, ເອວເມວໍ ຘມ຺ມສຠາວສ຺ສ ອຎ຺ຎາຓໂຕ ໂມໂຫ ປາປໂຕ ເນວ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ, ນ ອຸຕ຺ຕສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ອຸຠຍມ຺ປິ ພລວຕຣໍ ໂຫຕີຕິ.

ລຸພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອຠິຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອລ຺ລີຍນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂໂຓຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ‘‘ມມ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຠິນິເວສວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ນ ອາຣມ຺ມຓກຣຓມຕ຺ຕໍ. ອຠິສງ຺ໂຄ ອຕິສຍວຕາຍ ອາສຕ຺ຕິຍາ ທຸມ຺ໂມຈນີຍຠາໂວ. ອປຣິຈ຺ຈາໂຄ ອວິຊຫນໍ. ເຕລຎ຺ຊນຣາໂຄ ວິຍາຕິ ໂຘວິຕ຺ວາປິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ ເຕລມກ຺ຂິຕອຎ຺ຊນຣາໂຄ ວິຍ. ‘‘ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ຕຓ຺ຫາ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສ຺ສາທທສ຺ສນປທຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາທວເສນ ທສ຺ສນໍ ອສ຺ສາທທສ຺ສນໍ. ນນຸ ຈ ອສ຺ສາທທສ຺ສນມ຺ປິ ອຕ຺ຖໂຕ ໂລໂຠເຍວາຕິ ກຖໍ ສຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ປຐມໍ ນາຕິພລວໂລຠວເສນ ອສ຺ສາທທສ຺ສໂນ ປຈ຺ຉາ ພລວໂລໂຠ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕໍປທຏ຺ຐານຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ຈ ‘‘ຕຓ຺ຫາ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປເຣ ປນ ‘‘ອສ຺ສາໂທ ນາມ ສຸຂເວທນາ, ອສ຺ສາທທສ຺ສນນ຺ຕິ ອສ຺ສາທທິຏ຺ຐີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສຸຂເວທນາຍ ວາ ກາຣຓຠູຕໍ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາໂທ ນາມ, ອສຸເຠ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ຕໂຍ ວິປລ຺ລາສາ ອສ຺ສາທທສ຺ສນໍ ນາມາຕິ ເກຈິ.

ມຸຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຘມ຺ມສຠາວສ຺ສ ຍາຖາວໂຕ ອທສ຺ສນໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຘຠາໂວ. ອຎ຺ຎາຓໍ ຎາຓປຏິປກ຺ໂຂ ຘມ຺ໂມ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມລກ຺ຂຓໍ ສຠາວວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຕຣໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ. ອຖ ວາ ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂໂຓຕິ ກິຈ຺ຈວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຫິ ອສມ຺ປຏິເວຘຣໂສຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ມສຠາວໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາ ອສມ຺ປຏິເວໂຘ. ອາຣມ຺ມຓສຠາວຈ຺ຉາທນຣໂສຕິ ຍຖາ ອຎ຺ຎາຓໍ, ໂມຫສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ອາຣມ຺ມຓສຠາວໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ໂມຫສ຺ສ ຕຖາ ປວຕ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓສຠາວຈ຺ຉາທນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຎາຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຍຖາສຠາວໂຕ ຊານາຕິ, ທິຏ຺ຐິ ຍຖາສຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ອຍາຖາວໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂມໂຫ ປນ ນ ກຖຎ຺ຈິ ວິຊານາຕິ. ຍທິ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓກາໂລ ກຖໍ ຕທາ ໂສ ອາຣມ຺ມຓໍ ຊານາເຕວາຕິ? ຕທາປິ ນ ຊານາຕິ. ຍຖາ ປນ ຜສ຺ສາທໂຍ ຜຸສນາກາຣາທິມຕ຺ຕວເສເນວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ຊານນວເສນ, ເອວມຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ປຏິຈ຺ຉາທນາກາເຣເນວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ປນ ຊານນາກາເຣນາຕິ. ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຘກຣຓໍ ອນ຺ຘກາໂຣ, ຕຖາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອນ຺ຘກາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມສຠາວສ຺ສ ວິປຣີຕວເສນ ອນິຈ຺ຈາທິໍ ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ອໂຍນິໂສ ອຠິນິເວໂສ ອຸປ຺ປຖາຠິນິເວໂສ. ຘມ຺ມສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວາ ປຣປ຺ປຈ຺ຈຍໂຕ ວາ ອາມສນໍ ປຣາມາໂສ, ວິປຣີຕຄ຺ຄາຫວເສນ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອຠິນິເວສນໍ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວໂສ. ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນກາມຕາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສທ຺ຘມ຺ມອໂສຕຸກາມຕາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ອຸທ຺ຘຕໍ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ວາ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸທ຺ຘຕຠາໂວ’’ຕິ. ອວູປສໂມຕິ ອສນ຺ນິສິນ຺ນຠາໂວ. ວາຕາ…ເປ… ປຏາກາ ວິຍາຕິ ຍຖາ ປຏາກາ ໂຍຕ຺ຕພເລນ ຘຊຍຏ຺ຐິໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ຕີປິ ວາຕາຠິຆາເຕນ ເອຕ຺ຖ ອວຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ອຘິໂມກ຺ຂພເລນ ອາຣມ຺ມຓໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ຕມ຺ປິ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພເລນ ອາຣມ຺ມເຓ ອຈລໍ ອວຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ວາຕປ຺ປຫາເຣເນວ ຈລຘຊປຏາກາ ວິຍ ອນວຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ. ຠນ຺ຕຕ຺ຕໍ ປຣິພ຺ຠມນາກາໂຣ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ສພ຺ພາກຸສລສາຘາຣຓຕ຺ຕາ, ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອກຸສລສາຘາຣຓານໍ ວິສຸໍ ປທຏ຺ຐານສ຺ສ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອໂຍນິໂສ…ເປ… ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ເຍນາກາເຣນ ວາ ມນສິກໂຣໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນາກາເຣນ ມນສິກຣຓໍ ອິຘ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ. ອຖ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ມນສິກຣຓໍ ອິຘ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ.

ມຎ຺ຎຕີຕິ ອຠິມຎ຺ຎຕິ, ອຫໍກາຣໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍາທິວເສນ ອຸຈ຺ຈໂຕ ນມນໍ ອຸຓ຺ຓຕິ. ສມ຺ປຄ຺ຄຫຣໂສຕິ ອຸຓ຺ຓຕິວເສເນວ ອຕ຺ຕໂນ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ວາ ສມ຺ປຄ຺ຄຓ຺ຫນກິຈ຺ໂຈ, ນ ວີຣິຍໍ ວິຍ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈສາຘເນນ. ອຠິຠຸສ຺ສຫນວເສນ ຫີນສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຫຓມ຺ປິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນວເສເນວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກຕຸ…ເປ… ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ເກຕຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຘໂຊ, ອິຘ ປນ ເກຕຸ ວິຍາຕິ ເກຕຸ, ອຸຬາຣຕມາທິຠາໂວ, ຕໍ ເກຕຸຠາວສງ຺ຂາຕໍ ເກຕຸໍ ກມ຺ຍຕີຕິ ເກຕຸກມ຺ຍໍ, ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ຕໍ ເກຕຸກມ຺ຍໍ, ໂສ ເກຕຸກມ຺ຍຕາ. ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ມານສ຺ສ ທິຏ຺ຐິສທິສີ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທິຏ຺ຐິມານາ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ເກສຣສີຫາ ວິຍ ເອກຄຸຫາຍໍ, ຕສ຺ມາ ມາໂນ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕ ສພ຺ພທາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນປິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕ ນິຍເມນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂລຠປທຏ຺ຐາໂນ. ມາໂນ ຘມ຺ມສມູຫຄ຺ຄຫເຓ ພລວໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕິ, ທິຏ຺ຐິ ເອເກກຘມ຺ມມ຺ປິ ນິຈ຺ຈາທິອາກາເຣນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຕ຺ຕສິເນຫສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ວາ ມາໂນ, ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄສນ຺ນິສ຺ສຍາ ທິຏ຺ຐີຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ.

ອິສ຺ສຕີຕິ ອຸສູຍຕິ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີສຸເຍວ. ອິສ຺ສາວເສນ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ອຕຸສ຺ສນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຠິຣຕິຣສາ’’ຕິ. ເຕເນເວຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອິສ຺ສານລສິຂາ ເຍສໍ, ຫທເຍ ຊລຕີຘ ເຕ;

ເນວ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ສມ຺ພຸທ຺ຘາທີຫິ ເສວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ມຈ຺ຉຣໂຍເຄນ ມຈ຺ຉຣິນິ ປວຕ຺ຕໍ ມຈ຺ຉຣ-ສທ຺ທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ມຈ຺ຉຣຠາໂວ ມຈ຺ຉຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ປນ ‘‘ມາ ອິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອຎ຺ເຎສໍ ໂຫຕຸ, ມຍ຺ຫໍວ ໂຫຕູ’’ຕິ ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ໂປຣາຓາ. ນິຄຸຫຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປເຣສໍ ອທສ຺ສນໍ. ສງ຺ໂກຈນໍ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວກຣຓສ຺ສ ອຣຸຈ຺ຈນາກາເຣນ ປຏິກຸຏນໍ. ‘‘ມາ ອິທໍ ປຣສ຺ສ ໂຫຕູ’’ຕິ ປເຣສຸ ປຏິຫນນວເສນ ອຕ຺ຕສນ຺ຕກສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ມຈ຺ເຉຣໍ ປຏິຆຈິຕ຺ເຕສ຺ເວວ ລພ຺ຠຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ເອກສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຏິຫຎ຺ຎິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຣມ຺ມຓຠາວປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາເວ ປຏິຫນນວເສນ ປນ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນໂຕ ມຈ຺ເຉຣໍ ປຏິຆຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອາວາສາທິສມ຺ປຕ຺ຕິ.

ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕມ຺ປິ ອກຕມ຺ປິ ຄຣຫິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ວຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ຍໍ ມຍາ ນ ກຕໍ, ຕໍ ກຸກຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ກຕາກຕານຸໂສຈນຣສ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ກຕາກຕໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ສຸຈຣິຕມ຺ປິ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕໍ ນາມ. ສຸຈຣິຕມ຺ປິ ຫິ ຄຣຫນ຺ຕສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ປຖວີກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ຌານໍ ປຖວີກສິຓໍ, ເອວໍ ກຸກຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວິປ຺ປຏິສາຣວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕໍສຫຈຣິຕຕາຍ ອິຘ ກຸກຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ກຕາກຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວິປ຺ປຏິສາຣຈິຕ຺ຕໍເຍວ ຄຣຫິຕພ຺ພໂຕ ‘‘ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕໍ ກຸກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກຸກຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກຸກຕໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ’’ຕິ. ປຈ຺ຉາ ອນຸຕປ຺ປນໍ ວິເຫຐນໍ ປຈ຺ຉານຸຕາໂປ. ກຕາກຕານຸໂສຈນໍ ກຕາກຕສ຺ສ ສຸຈຣິຕທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ອນຸໂສຈນໍ, ‘‘ອກຕໍ ວຕ ເມ ກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອນຸຕປ຺ປນໍ, ‘‘ອກຕໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ປນ ກຸສລປກ຺ຂິກໍ ວີຣິຍເມວ, ນ ກຕາກຕານຸໂສຈນໍ, ກຕາກຕາກາຣວິສິຏ຺ຐສ຺ສ ສຸຈຣິຕທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ອນຸໂສຈນວເສນ ວິຣູປໍ ປຏິສຣຓໍ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ. ກຕາກຕານຸໂສຈນຎ຺ຫິ ອວຑ຺ຒິສມ຺ປາທນໂຕ ວິຣູປໍ ປຏິສຣຓໍ, ຕໍ ປຣາຍຕ຺ຕຕາເຫຕຸຕາຍ ທາສພ຺ຍໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ທາສພ຺ເຍ ສຕິ ທາໂສ ປຣາຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ສຕິ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ. ນ ຫິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ກຸສເລ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖ ວາ ກຕາກຕກຸສລາກຸສລານຸໂສຈນວເສນ ອາຍຕ຺ຕຕາຍ ຕທຸຠຍວເສນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ຕໍສມງ຺ຄີ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ທາສພ຺ຍໍ ວິຍ ໂຫຕິ.

ອນຸສ຺ສາຫນາວສີທນວເສນ ສໍຫຕຠາໂວ ຖິນໍ, ເຕນ ໂຍຄໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ຖິນໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຖິນຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອນຸສ຺ສາຫສໍຫນນຕາ’’ຕິ. ອສມຕ຺ຖຕາວິຆາຕວເສນ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ມິທ຺ຘໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອສຕ຺ຕິວິຆາໂຕ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ມິທ຺ຘວເສເນວ ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ເມຘິຕາ ວິຫຕສາມຕ຺ຖິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມິທ຺ຘຕາ ມິທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ວິຊ຺ຊຕິ ອຸສ຺ສາໂຫ ອສ຺ສາຕິ ອນຸສ຺ສາຫໍ, ຕພ຺ຠາໂວປິ ອນຸສ຺ສາຫໍ. ອນຸສ຺ສາຫສງ຺ຂາໂຕ ສໍຫນນຠາໂວ ອນຸສ຺ສາຫສໍສີທນຕາ, ກຸສີຕຠາໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອສຕ຺ຕິວິຆາໂຕຕິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານເມວ ສຕ຺ຕິວິນາສວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ສຕ຺ຕີຕິ ຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອສຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຠາໂວປິ, ອສຕ຺ຕິເຍວ ວິຆາໂຕຕິ ອສຕ຺ຕິວິຆາໂຕ.

ອນຸສ຺ສາຫນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຸສ຺ສາຫປຏິປກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ. ວີຣິຍສ຺ສ ວິໂນທນໍ ເຂປນໍ ວີຣິຍວິໂນທນໍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ສໍສີທນາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕສໍ ວາ ສໍສີທນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕີຕິ ສໍສີທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມໍ ຖິນມ຺ປິ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາສຠາວເມວ, ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກມ຺ມຎ຺ຎໍ, ມິທ຺ຘໍ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ຕຖາ ຫິ ປາຬິຍໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຖິນໍ? ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກລ຺ລຕາ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ກຕມໍ ມິທ຺ຘໍ? ຍາ ກາຍສ຺ສ ອກລ຺ລຕາ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑໖໒) ຈ ອາທິນາ ອິເມສໍ ນິທ຺ເທໂສ ປວຕ຺ໂຕ. ໂອຓຫນໍ ວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣານໍ ປິທຫນໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ພນ຺ຘນໍ ວາ. ລີນຕາ ລີນາກາໂຣ, ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓ ສງ຺ໂກໂຈ. ຍສ຺ມາ ຖິເນນ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໍຫນນໍ ໂຫຕິ, ມິທ຺ເຘນ ປນ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສ ວິຍ ຣູປກາຍສ຺ສປິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຈລາຍິການິທ຺ທໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕີຕິ ປຈລາຍິການິທ຺ທາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ. ໂປຕ຺ຖຣູປປຏິຈ຺ຉາທກປໂຏ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓສຠາວາວຈ຺ຉາທໂກ ໂມໂຫ. ມຸເຂ ພນ຺ຘປໂຏ ວິຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ປຕ຺ຖຣິຕຸໍ ອເທນ຺ຕໍ ມິທ຺ຘນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ.

ເສສາຕິ ອິຘ ລກ຺ຂຓາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ຜສ຺ສາທໂຍ. ກຸສເລສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ນ ໂກຈິ ເອຕ຺ຖ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ເຈ, ໂນ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິອາທິ, ວິຕກ຺ກາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທິນາມມຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກູນວີສຕີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ມານາທໂຍ ຉ ອນິຍຕເຍວາປນເກ ເສສາ ສຣູເປນາຄຕາ ປນ຺ນຣສ ຉນ຺ທາທໂຍ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນິຍຕເຍວາປນກາຕິ ອິເມ ເອເກນ ອູນາ ວີສຕິ ເຈຕສິກາ. ອນິຍຕເຍວາປນການໍ ປນ ອິຘ ອລຠນ຺ຕານມ຺ປິ ເອຕ຺ຖ ວຈເນ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອນິຍຕຠາໂວຕິ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອນິຍຕສ຺ສ ອິຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠາວມາຫ, ນ ປນ ປຐເມ ນິຍຕຠາວໍ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສວ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ນ ຫິ ສຠາວຕິຂິຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຖິນມິທ຺ຘໂຍຄີ ໂຫຕີຕິ. ຕຕິເຍ ມານສ຺ສ ອນິຍຕສ຺ສ ສມ຺ຠເວປິ ນິຍຕຘມ຺ເມ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຏ຺ຐາຣສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ມາໂນ ປເນຕ຺ຖ ອນິຍໂຕ’’ຕິ. ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອວເສສາຕິ ອຏ຺ຐາຣເສວ, ປຎ຺ຈເມ ຐເປຕ຺ວາ ປີຕິໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ອຏ຺ຐາຣເສວ, ຕຖາ ຉຏ຺ເຐປິ. ສຕ຺ຕເມ ປີຕິຍາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ອຠາວໂຕ ສຕ຺ຕຣສ, ຕຖາ ອຏ຺ຐເມປິ.

ເອເຕປິ ຕໂຍຕິ ນ ເກວລໍ ກຣຸຓາມຸທິຕາ ເອວ, ເອເຕປິ ຕໂຍ ເອກໂຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສຍເຠທໂຕເຍວ. ຕຖາ ຫິ ອິສ຺ສາ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິວິສຍາ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓາຠາວວິສຍໍ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕາກຕວິສຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣໍ ຍທິຈ຺ຉາວເສນ ເອກໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ, ນ ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສຠາວໂຕ, ປຣິກປ຺ປນໂຕ ວາ ອນິຏ຺ຐສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນິຏ຺ຐາກາຣໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນຸຠວນໍ ສມ຺ຠຸຎ຺ຊນໍ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນໍ, ຕໍ ລກ຺ຂຓມສ຺ສາຕິ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອນິຏ຺ຐາກາຣສມ຺ໂຠຄຣສ’’ນ຺ຕິ, ຍຖາຠູເຕນ ວາ ອຍຖາຠູເຕນ ວາ ອນິຏ຺ຐາກາເຣນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ຠຸຎ຺ຊນຣສໍ, ປຈ຺ຈານຸຠວນກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິຕ຺ຖິຍາທີນຎ຺ຫິ ສຠາວໂຕ ອິຏ຺ເຐ ພຸທ຺ຘາທິອາຣມ຺ມເຓປິ ອນິຏ຺ຐາກາຣໂຕ ຄຫຓວເສນ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ເອກນ຺ເຕນ ກາມຘາຕຸຍໍເຍວ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອາຫ ‘‘ຫທຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ອນີວຣຓາວຕ຺ຖາຍ ອຠາວໂຕ ຣູປາຣູປຘາຕຸຍໍ ອສມ຺ຠໂວ.

ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິອາກາຣວເສນ ອນິຏ຺ຐຣູປສມຸຏ຺ຐາປນວເສນ ວາ ວິຣູປໍ ສປ຺ປນໍ ວິສປ຺ປນໍ, ອນິຏ຺ຐຣູປສມຸຏ຺ຐາປນວເສເນວ ວາ ວິສປ຺ປນໍ ສຣີຣກມ຺ປນໍ, ຕໍ ຣໂສ ກິຈ຺ຈໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິ ວາ ອສ຺ສາຕິ ວິສປ຺ປນຣໂສ, ນິສ຺ສຍສ຺ສ ຫທຍວຕ຺ຖຸໂນ, ສກລສ຺ເສວ ວາ ກາຍສ຺ສ ວິຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວາປາທນໂຕ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍທຫນຣໂສ ວາ’’ຕິ, ວິຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວາປາທນໂຕຕິ ຈ ມິລາຕຠາວາປາທນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ກຖໍ ວິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ທາວຄ຺ຄິ ວິຍາ’’ຕິ. ໂສ ຫິ ວນຆເຏເຍວ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຕເມວ ທຫຕິ. ທຸສ຺ສນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ, ປຣສ຺ສ ຈ ທູສນາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ອນ຺ຕມໂສ ວິຣູປຠາວາປາທເນນປິ ທູເສຕິ, ປຣໍ ປນ ທູເສຕຸ ວາ, ມາ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິຕອສຸຈິ ວິຍ. ‘‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣີ’’ຕິອາທີນິ ນວ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນິ ປທຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐາໂນ. ໂສ ອຸປໂຍຄຜລກາເລສຸ ອນິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວິສສໍສຏ຺ຐປູຕິມຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຏ຺ຐາຣສ ວາຕິ ອິສ຺ສາທີສຸ ອນິຍເຕສຸ ເອເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐາຣສ ວາ.

ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິມຕ຺ຕາຕິ ເຈຕໂສ ປວຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາ ຐິຕິມຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄາທິຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ອຘິໂມກ຺ຂວິຣຫໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິມຕ຺ຕາຕິ ຂຓຏ຺ຐິຕິມຕ຺ຕາ. ‘‘ນິວາເຕ ທີປຈ຺ຈີນໍ ຐິຕິ ວິຍາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິ ວິຍ ສນ຺ຕານຏ຺ຐິຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຉຍາຠາເວນ ອສຓ຺ຐຫນໂຕ ເຈຕໂສ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍມຕ຺ຕຕາຍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິມຕ຺ຕາ ຂຓຏ຺ຐິຕິມຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍມຕ຺ຕາ ຐິຕິ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕີຕິ ກຕ຺ວາ. ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາຕິ ນິສ຺ສກ຺ເກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ ‘‘ປິສຸຓາ ວາຈາ ປຏິວິຣໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ, ວິຄຕາ ຕິກິຈ຺ຉາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ‘‘ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ ຈິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕາຍ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສພ຺ພຖາ ຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຠາວໂຕ. ‘‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ສໍສປ຺ປນວເສນ ເສຕິ, ສມນ຺ຕໂຕ ວາ ເສຕີຕິ ສໍສໂຍ. ກມ຺ປນຣສາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ປນກິຈ຺ຈາ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕາກາເຣເຍວ ຐຕ຺ວາ ຠມຕີຕິ ເອກາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍ ເອວ ວິປ຺ຜນ຺ທນວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປນ ຍທິປິ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາປິ ‘‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ຄເຫຕພ຺ພາກາຣໍ ອເປກ຺ຂຕີຕິ ນານາຣມ຺ມເຓ ກມ຺ປນໍ ໂຫຕິ. ອນິຈ຺ຉຍາກາເຣນ ທ຺ເວຬ຺ຫກາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ, ອນິຈ຺ຉຍໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອນິຈ຺ຉຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

ອຘິໂມກ຺ຂວິຈິກິຈ຺ຉານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິປຣີຕກິຈ຺ຈຕາຍ ອາຫ ‘‘ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຠາເວນາ’’ຕິ. ສມາຘີຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ. ສາ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາ ອາຘານໂຕ ‘‘ສມາຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພລວາ ໂຫຕີຕິ ພລວມິຕ຺ເຕນ ທິນ຺ນປິຏ຺ຐິພໂລ ປຸຣິໂສ ວິຍ ພລວາ ໂຫຕິ, ພລາທິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ນນຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາປິ ວິປາກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ກາມາວຈຣວິປາການໍ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ’’ຕິ. ກຸໂຕ ປນ ວິຣຕີນໍ ກຸສລຕ຺ຕເມວາຕິ ຈາຣິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທາ ກຸສລາຕິ (ວິຠ. ໗໑໕) ຫິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາເກສຸ ວິຣຕິໂຍ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ? ໂນ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄ ໂລກິຍວິຣຕິໂຍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຕນ ໂລກິຍວິປາເກສຸເຍວ ວິຣຕິໂຍ ນ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ກາຍປສາທສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ກາເຍ ຠໂວ ສາຕຠາໂວ ລກ຺ຂຓມສ຺ສາຕິ ກາຍິກສາຕລກ຺ຂຓາ. ເຈຕສິກສຸເຂ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາທໂຍ ເນຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ເສສາ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວາ’’ຕິ.

໘໔-໖. ນນຸ ຈ ອິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ສຸຂເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນິຏ຺ເຐ ທຸກ຺ຂເວທນາ, ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ຈ ກຸສລວິປາກາ ອິຏ຺ເຐ, ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ໂຕ ຕາວ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາໂຍໂຄ, ນ ປນ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ, ນ ຈາປິ ເອຕໍ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ປຣິກປ຺ປນາວເສນ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ຍຖາ ‘‘ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວິປາການໍ ອວຎ຺ຈນີຍຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ກຖໍ ອິຏ຺ເຐ, ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາເຓສຸ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາເຍວ ສມ຺ຠວຕິ, ນ ສຸຂເວທນາ, ຍໂຕ ເຕສຸ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອິມໍ ໂຈທນໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໂຍຄສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ສາ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຸປາທາຍ ຈ ຣູເປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠູຕຣູປໍ ອຸປາທາຍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ. ‘‘ອຸປາທາຍ ຈ ຣູເປນາ’’ຕິ ປນ ‘‘ມນສີ ຈ ກາໂຣ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ‘‘ອຸປາທາຍກຣູເປນາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູເຕນ ຈກ຺ຂຸປສາເທນ, ຕຖາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວຕ຺ຖຸຠູເຕນ ໂສຕປສາທາທິນາ ຈ ອຸປາທາຍຣູເປນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປາທາຣູປເກ ປນາຕິ ຍ-ກາຣໂລປໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ເທໂສ ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ, ຍຖາກ຺ກມໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕ ຣູປສທ຺ທາທິເກ ອຸປາທາຍຣູເປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍຆຏ຺ຏນານິຆໍສສ຺ສາຕິ ສໍຆຏ຺ຏນາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິຆໍສສ຺ສ. ສໍຆຏ຺ຏນາເຍວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສຍວິສຍີຠາວສ຺ສ ອນຸຣູປເທສຸປ຺ປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕນິຆໍໂສ ວິຍາຕິ ນິຆໍໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕາສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓວເສນ ສໍຆຏ຺ຏນາຍ ນິຆໍສສ຺ສ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸຣູປໂສຕສທ຺ທາ ຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕາເຍວ ອນຸຣູປເທສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຆຏ຺ຏນ຺ຕິ ນາມ. ຕໂຕ ເຕສໍ ວເສນ ຆຏ຺ຏນາກາຣຠູໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຠິມຸຂຠາໂວ ‘‘ສໍຆຏ຺ຏນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຆານຄນ຺ຘາ, ປນ ຊິວ຺ຫາຣສາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາເຍວ ອາສນ຺ນຕຣເທເສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິຆໍເສນ຺ຕິ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕສໍ ວເສນ ນິຆໍໂສ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາຕິ ອຘິກຣຓີມຕ຺ຖເກ ປິຈຸປິຓ຺ຑກໍ ຐເປຕ຺ວາ ປິຈຸປິຓ຺ເຑເນວ ປຫຕກາເລ ວິຍ ຜຸຏ຺ຐມຕ຺ຕຠາເວນ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ. ທີປເຍຕິ ເອວໍ ສໍຆຏ຺ຏນານິຆໍສສ຺ສ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ເວທນາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາໂຍຄໍ ປກາເສຍ຺ຍ. ຍທິ ເອວໍ ກາຍວິຎ຺ຎາເຓປິ ອິທໍ ສມານນ຺ຕິ, ໂນຕິ ອາຫ ‘‘ປສາທໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ຫິ ອຘິກຣຓີມຕ຺ຖເກ ກປ຺ປາສປິຈຸປິຓ຺ຑໍ ຐເປຕ຺ວາ ກູເຏນ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກູຏໍ ປິຈຸປິຓ຺ຑມຕິກ຺ກມ຺ມ ອຘິກຣຓິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ພຫິທ຺ຘາ ມຫາຠູຕາຣມ຺ມຓໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກກາຍປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປສາທປຈ຺ຈເຍສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ນິຆໍໂສ ພລວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ກາຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຸຂເວທນາ ໂຫຕິ, ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຸກ຺ຂເວທນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ມໂນຘາຕຸນາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຘາຕຸ-ສທ຺ໂທ ອິຘ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄເຍວ ທິສ຺ສຕິ, ອິມິນາເຍວ ປນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຈເນນ ປຸລ຺ລິງ຺ໂຄ ອຕ຺ຖີຕິ ສິທ຺ຘໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສກ຺ກຏໂວຫາເຣນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ທສ ຘມ຺ມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາເວຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ວ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິມຕ຺ຕກໂຣ.

ກາຍວິຎ຺ຎາເຓ ທຸກ຺ຂເວທນາຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ສຸຂາທິກນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທຸກ຺ຂເວທນາສມ຺ປໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ປນສ຺ສາ ລກ຺ຂຓາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຸນ ‘‘ກາຍວິຎ຺ຎາເຓ ທຸກ຺ຂເວທນາ’’ຕິ ອຸປຎ຺ຎາໂສ ກໂຕ, ຣສາທໂຍ ປນສ຺ສ ກຸສລວິປາເກ ສຸຂເວທນາຍ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພາຕິ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ເສສາຕິ ເສສເຈຕສິກາ.

ພລປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ເສສາເຫຕຸກຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ອຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໂຍເຄນ ພລວຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນ ປນ ພລຣາສິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ເຈຕສິກວິຠາຄນິທ຺ເທເສ ‘‘ພລານິ ທ຺ເວ ທ຺ວິຈິຕ຺ເຕສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ? ຕຕ຺ຖ ຫິ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຍຸຄຬໍ ສນ຺ຘາຍ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພໍ ເສສາເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ກຕມາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕິ? ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑) –

ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ວາ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເອກຄ຺ຄຕາຍ ວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ກຕມາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕິ? ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິ ສຓ຺ຐິຕິ ອວຏ຺ຐິຕິ ອວິສາຫາໂຣ ອວິກ຺ເຂໂປ ອວິສາຫຏມານສຕາ ສມໂຖ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິພລ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑) –

ພລປຣິໂຍສານໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊິຕຕ຺ຕາ ວີຣິຍວິຠງ຺ເຄ ຈ –

‘‘ກຕມໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ? ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເຈຕສິໂກ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ນິກ຺ກໂມ ປຣກ຺ກໂມ ອຸຍ຺ຍາໂມ ວາຍາໂມ ອຸສ຺ສາໂຫ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຖາໂມ ຘິຕິ ອສິຖິລປຣກ຺ກມຕາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຉນ຺ທຕາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣຕາ ຘຸຣສມ຺ປຄ຺ຄາໂຫ ວີຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍພລ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓) –

ພລປຣິໂຍສານໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊິຕຕ຺ຕາ ວິຠງ຺ຄວາເຣ ອາຄຕໍ ສມາຘິພລໍ, ວີຣິຍພລຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ພລານິ ທ຺ເວ ທ຺ວິຈິຕ຺ເຕສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ພລຣາສິຍໍ ອາຄຕພລໍ ສນ຺ຘາຍ ສພ຺ພາເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສສ຺ສ ມຄ຺ຄຣາສິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິຫີນຕ຺ຕາ.

໘໗. ວິປາກກິຣິຍາຫທເຍຫີຕິ ວິປາກກິຣິຍຈິຕ຺ເຕຫິ. ຫທຍໍ ມໂນ ມານສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິ ປຣິຍາຍວຈນໍ. ໂສຠນໍ ຄຕໍ ຄມນມສ຺ສາຕິ ສຸຄໂຕ. ຠຄວໂຕ ຫິ ວິເນຍ຺ຍຊນູປສງ຺ກມນໍ ເອກນ຺ເຕນ ເຕສໍ ຫິຕສຸຂນິປ຺ຜາທນໂຕ ໂສຠນໍ, ຕຖາ ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິມຓ຺ຑິຕຣູປກາຍຕາຍ ຘຸຕວິລມ຺ພິຕາທິໂທສຣຫິຕໍ ອວຫສິຕຣາຊຫໍສວສຠວາຣຓມິຄຣາຊຄມນໍ ກາຍຄມນໍ, ຎາຓຄມນຎ຺ຈ ນິມ຺ມລວິປຸລກຣຸຓາສຕິວີຣິຍາທິຄຸຓວິເສສສມງ຺ຄີຠູຕມຠິນີຫາຣໂຕ ຍາວ ມຫາໂພຘິໍ ອນວຊ຺ຊຕາຍ ໂສຠນເມວາຕິ. ອຖ ວາ ສກລມ຺ປິ ໂລກໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍວເສນ ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ຄໂຕ ອວຄໂຕຕິ ສຸຄໂຕ, ຕຖາ ໂລກສມຸທຍໍ ປຫານາຠິສມຍວເສນ ປຊຫນ຺ໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາເທນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ຄໂຕ ອຕີໂຕຕິ ສຸຄໂຕ, ໂລກນິໂຣຘສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມຍວເສນ ສມ຺ມາ ຄໂຕ ອຘິຄໂຕຕິ ສຸຄໂຕ, ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາສງ຺ຂາຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມຍວເສນ ສມ຺ມາ ຄໂຕ ປຕ຺ໂຕຕິ ສຸຄໂຕ. ອຖ ວາ ສມ຺ມາ ຄທຕີຕິ ສຸຄໂຕ. ຠຄວາ ຫິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ວິເນຍ຺ຍານໍ ຍຖາຣຫໍ ກາລຍຸຕ຺ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາ ຄທຕີຕິ ທ-ກາຣສ຺ສ ຕ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ສຸນ຺ທຣໍ ຐານໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ຄໂຕຕິ ສຸຄໂຕ, ເຕນ ສຸຄເຕນ.

໘໘. ‘‘ອວຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທີສຸ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອນູນໍ ອຕ຺ຖໂຕ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ວາ ອນູນໍ ສຸປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຕໂຕເຍວ ປຣມໍ ວິສິຏ຺ຐໍ ອິມໍ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣໍ ນາມ ປກຣຓໍ ອວຄຈ຺ຉຕິ ອວພຸຊ຺ຌຕິ, ສມ຺ມາອຸຄ຺ຄຫຓຘາຣຓາທິສມ຺ປາທນວເສນ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ຊານາຕິ. ອຖ ວາ ປຣມນຍທີປນໂຕ ປຣມໍ ອິມໍ ປກຣຓໍ ໂຍ ອນູນໍ ກຕ຺ວາ ອວຄຈ຺ຉຕິ ຊານາຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ອວຄຈ຺ຉໂຕ ຍຖາສຠາວໍ ມນນໂຕ ມຕິສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຎາ ທຸຣາສເທ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ປຣມາຓຸ ວິຍ ໂລກິຍຎາເຓນ ທຸຣາສເທ ທຸຣາຘິຄນ຺ຕພ຺ເພ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕເຣ, ອຕິຄມ຺ຠີຣຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊານໍ ຣາຫຸອາທີຫິ ມຫາກາເຍຫິປິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ວິຍ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕາທີຫິປິ ມຫາຎາເຓຫິ ສາວເກຫິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຣູເປ ອຠິຘມ຺ມນເຍ ວິຊມ຺ຠເຕ ເຫມນ຺ຕສາລປນ຺ຕິ ວິຍ ປຕ຺ຖຣຕິ, ອຠິມຸຂາຠິມຸເຂເຍວ ຘມ຺ເມ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ເຈຕສິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ເຈຕສິກວິຠາຄນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໙. ນາມສາມຎ຺ຎໂຕເຍວ ທ຺ເວປຎ຺ຎາສາຕິ ຜສ຺ສາທິນາມສາມຎ຺ເຎນ ທ຺ວີຫິ ອຘິກາ ປຓ຺ຓາສ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມເຠທໂຕ ປນ ເອກູນນວຸຕິຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ ເອກູນນວຸຕິວິໂຘຕິ ເອວມາທິນາ ພຫຸວິຘາປິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນນຸ ຈ ຜສ຺ສາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ປາຬິກ຺ກເມນ ທສ຺ສິຕາ, ອິຘ ປນ ກສ຺ມາ ນ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ເອເກກສຠາວວນ຺ຕານໍ ຕໍຕໍສາມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາຍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິທ຺ທິສິຕຸກາມຕ຺ຕາ. ຜສ຺ສາທໂຍ ຫິ ມນກ຺ກາຣາວສານາ ເຕຣສ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕສາມຎ຺ຎໂຕ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຕາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕາທໂຍ ມຸທິຕາວສານາ ປຎ຺ຈວີສຕິ ກຸສລາພ຺ຍາກຕສາມຎ຺ຎໂຕ, ໂລຠາທໂຍ ປນ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປາວສານາ ອກຸສລຠາວສາມຎ຺ຎໂຕຕິ ເອວໍ ຕໍຕໍສາມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາຍ ສມານສຠາວາ ຘມ຺ມາ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

໙໐. ເອວໍ ຜສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ເມ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ເອຕ຺ຕເກສຸ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສມຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ເຕສໍ ປໂຍຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຐມໍ ຕາວ ຈິຕ຺ຕຄຓນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈຕຸປຎ຺ຎາສຘາ’’ຕິອາທິ. ກາເມຕິ ກາມາວຈເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ‘‘ຣູເປ ອຣູເປ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ອາສວວິສຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ອາສວາຕິ ອນາສວາ.

໙໑-໒. ສມາສໂຕຕິ ວິຕ຺ຖາຣາເປກ຺ຂາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອິໂຕປິ ສມາສສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ອຕິສງ຺ເຂປໂຕ ປນ ເອກູນນວຸຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອເຕສູຕິ ອິເມສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ. ເຕສໍ ຜສ຺ສາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ເອເກກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏວຕ຺ຖາຍ ປວກ຺ຂາມີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອກກນ຺ຕິ ເອເກກໍ, ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ເອ-ກາຣໂລໂປ.

໙໓. ເຈຕສິກວິຠາຄໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມປິ ອວິນິພ຺ໂຠຄຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຜສ຺ສປຎ຺ຈກ’’ນ຺ຕິ. ເອກໂຕ ອຸປ຺ປາໂທ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກຸປ຺ປາທາ, ສຫ ຂີຍນ຺ຕີຕິ ສຫກ຺ຂຍາ, ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ນິຣຸຊ຺ຌນກາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໔. ສພ຺ເພສ຺ເວວ ເອກວີສສເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສມຸປລພ຺ຠນໂຕ ສພ຺ພສາຘາຣຓາ. ກິຎ຺ຈາປິ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວກຖເນເນວ ອິເມສໍ ສພ຺ພສາຘາຣຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຖ ປນ ເອກຸປ຺ປາທາທິມຕ຺ຕກຖນເມວ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ນ ສພ຺ພສາຘາຣຓຕາ. ວຸຕ຺ໂຕປິ ວາຍມຕ຺ໂຖ ຕຕ຺ຖ ອປາກຏຕ຺ຕາ ປຸນ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ອິຘ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

໙໕-໑໐໐. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິຕຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕສຸ, ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ເອກາທສສຸ ປຐມຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ເທສິຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ສມຸທີຣິໂຕ’’ຕິ. ວິຈາໂຣ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສສວິຕກ຺ກຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ເອກາທສສຸ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ຉສຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຈາໂຣ…ເປ… ຊາຍເຕ’’ຕິ.

ເອກປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ປີຕີຕິ ກາຍວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິເຕສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຊ຺ຌານວຊ຺ຊິຕເຕຕ຺ຕິໍສຣູປຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ເອກປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ປີຕິ ຊາຍຕິ. ເຕສຏ຺ຐິຍາ ສຸຂນ຺ຕິ ເອກປຓ຺ຓາສສປ຺ປີຕິກຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ເອກາທສສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ເຕສຸ, ກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາເຓ ຈາຕິ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສຸຂໍ ຊາຍຕິ. ເຕສຏ຺ຐິສຸຂສຫຄຕຈິຕ຺ຕານິ ເຈວ ຕີຓິ ຈ ທຸກ຺ຂສຫຄຕານີຕິ ຉສຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສສປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸເປກ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສູ’’ຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ຕີສູຕິ ທ຺ວີສຸ ປຏິຆຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ອກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາເຓ ຈາຕິ ຕີສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ທຸກ຺ຂໍ ຊາຍຕິ. ໂຫຕິ…ເປ… ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ສຸຂສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ເອກເມວ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອປເນຕ຺ວາ ອວເສເສສຸ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ. ອກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓວເສນ ເອກເມວ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສຫຄຕໍ, ຕຖາ ກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓເມວ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ…ເປ… ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ອເຫຕຸກວິປາກກິຣິຍາມໂນຘາຕຸວຊ຺ຊິເຕສຸ ມຊ຺ຌິມຄຓນາຍ ປຎ຺ຈາຘິກສຕປຣິມິເຕສຸ ກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍາຈິຕ຺ເຕສຸ ວີຣິຍໍ ເທສິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈຸຕ຺ຕຣ…ເປ… ອາຫາ’’ຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຕ຺ເຖສຸ ສຕ຺ເຕ ວິເນຕິ, ວິຄໂຕ ວາ ນາຍໂກ ອິມສ຺ສ, ວິສິຏ຺ໂຐ ວາ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ນາຍໂກ ສາມິ, ວິເສເສນ ວາ ວິເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕ ນິພ຺ພານປຸຣໍ ເນຕີຕິ ວິນາຍໂກ. ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາວຊ຺ຊິຕວີຣິຍສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຕຣສເຕ’’ຕິອາທິ.

ອຏ຺ຐາຣສ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ, ທ຺ເວ ເອກເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ຈ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສສເອກຸຕ຺ຕຣສເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພາເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທສ ວິຎ຺ຎາເຓຕິ ກຸສລາກຸສລວິປາກວເສນ ທ຺ວິຄຸຓິເຕ ຈກ຺ຂາທິເກ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓ.

໑໐໒-໖. ນິຍຕາ ນ ເຍວາປນກາ ວິຍ ກທາຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ ປເນເຕ ເອກນວຸຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕສ຺ເວວ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອເຫຕຸເກສູ’’ຕິອາທິ. ເອກູນາສີຕິຍາຕິ ທ຺ວາທສ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈຣານິ, ປຎ຺ຈທສ ຣູປາວຈຣານິ, ທ຺ວາທສ ອຣູປາວຈຣານິ, ສມຈຕ຺ຕາລີສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານີຕິ ເອວໍ ເອກູນາສີຕິຍາ ຕິເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ. ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕຕິ ໂສຬສສຸ ກາມາວຈຣກຸສລມຫາກິຣິຍາສຸ, ທ຺ວາທສສຸ ຈ ໂລກິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ອຏ຺ຐວີສຕິຈິຕ຺ເຕສຸ. ສາຏ຺ຐເກ ຈຕ຺ຕາລີສວິເຘຕິ ອຏ຺ຐສຫິເຕ ຈຕ຺ຕາລີສວິເຘ, ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວິເຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຉ ຍຸຄຬານີຕິ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘາທີນິ ຉ ຍຸຄຬານິ. ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ຈາຕິ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປໂຍຄໂຕ ກຸສລາ, ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປໂຍຄໂຕ ອພ຺ຍາກຕາຕິ ກຸສເລນປກາສນວິຘາເນສຸ ເຉເກນ ສຕ຺ຖຸນາ ປກາສິຕາ ເທສິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໘-໑໑໑. ສໍສໂຍຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ສາ ຫິ ສໍເສຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ເສຕິ, ‘‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ໂນ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ປຣິສປ຺ປຕີຕິ ສໍສໂຍ. ມຫນ຺ເຕ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ເອສຕິ ຄເວສຕີຕິ ມເຫສີ. ເຕນ ມເຫສິນາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ. ອຏ຺ຐສູຕິ ອຏ຺ຐໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ. ຈຕູສູຕິ ເຕສ຺ເວວ ທິຏ຺ຐິສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ. ທິຏ຺ຐິວິຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທ຺ວີສ຺ເວວາຕິ ທ຺ວີສຸ ໂທສມູລກຈິຕ຺ເຕສຸ. ທ຺ວີສຸ ຊາຍນ຺ຕິ ໂນ ສຫາຕິ ໂທສມູເລສ຺ເວວ ທ຺ວີສຸ ຊາຍນ຺ຕິ, ສຫ ປນ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸສູຍນກາເລ ອິສ຺ສາ, ມຈ຺ຉຣຓກາເລ ມຈ຺ເຉຣນ຺ຕິອາທິນາ ນານາ ຫຸຕ຺ວາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈສູຕິ ປຎ຺ຈສຸ ສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ.

໑໑໒. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເຈຕສິກຕ຺ຕາຠາເວປິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຘມ຺ມານໍ ຄຓນຏ຺ຐານໂຕ ‘‘ມໂນ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໔-໕. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈຕສິກວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ລພ຺ຠມານຣາສີສຸ ອງ຺ຄວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເອກູນຕິໍສຈິຕ຺ເຕສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ຈ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກຣາສິ ສພ຺ພປຐມໍ ອາຄຕາ, ສາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ສພ຺ພສາຘາຣຓຠາວໂຕ. ນ ຫິ ໂສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ອຕ຺ຖິ, ໂຍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກວິນິມຸຕ຺ໂຕຕິ. ເອກາທສ ປຐມຊ຺ຌານິການິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕານິ, ທ຺ວາທສ ສເຫຕຸກກາມາວຈຣານິ, ຕຖາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອກຸສລານິ, ສຸຂສນ຺ຕີຣຓຫສິຕຸປ຺ປາທານິ ທ຺ເວຕິ ເອກູນຕິໍສຈິຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ປຎ຺ຈກຣາສິສງ຺ຂາຕໍ ມຕໍ. ຈຕຸ…ເປ… ນິທ຺ທິເສຕິ ເອກາທສ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິການິ, ກຸສລວິປາກກິຣິຍາວເສນ ທ຺ວາທສ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສເຫຕຸກກາມາວຈຣານິ, ອຸເປກ຺ຂາໂທມນສ຺ສສຫຄຕານິ ອຏ຺ຐ ອກຸສລານິ, ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິຕອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ຉ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຍຖາໂຍຄໍ ຈຕູຫິ ຌານງ຺ເຄຫິ ຍຸຕ຺ຕານິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ເອກາທສ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິການິ ວິຈາຣປີຕິສຸຂສມາຘີຫິ ສຫຄຕານິ, ອິຕຣານິ ຍຖາໂຍຄໍ ອຸເປກ຺ຂາໂທມນສ຺ເສສຸ ເອເກເກນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣສມາຘີຫີຕິ ຈຕູຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ.

ເອກາທສວິຘນ຺ຕິ ເອກາທສວິຘໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານິກຈິຕ຺ຕໍ ປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາໂຍຄໂຕ ຕິວງ຺ຄິກມຸທີຣິຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ…ເປ… ມຸທີຣິຕນ຺ຕິ ທ຺ວາທສ ອຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕານິ, ທ຺ວາວີສຕິ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິການິ ສາສວານາສວານີຕິ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຍຖາໂຍຄໍ ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາໂຍຄໂຕ, ສຸເຂກຄ຺ຄຕາໂຍຄໂຕ ຈ ທຸວງ຺ຄິກມຸທີຣິຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິການິ ຫິ ເອກາທສ ສຸເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕານິ, ເສສານິ ເຕວີສຕິ ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາສຫິຕານິ.

໑໑໖. ສຠາເວນາວິຕກ຺ເກສູຕິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທໂຍ ວິຍ ຠາວນາພເລນ ວິນາ ສຠາເວເນວ ອວິຕກ຺ເກສຸ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ. ເຕສຸ ຫິ ວິຊ຺ຊມານານິປິ ເສສຌານງ຺ຄານິ ວິຕກ຺ກວິຣເຫນ ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ເຈສຸ ອສມຕ຺ຖານິ. ເຕເນວ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ‘‘ວິຕກ຺ກປຈ຺ຉິມກຎ຺ຫິ ຌານງ຺ຄໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠາວນາຍ ອວິຕກ຺ກຠາວປ຺ປຕ຺ຕານິ ປນ ຠາວນາພເລເນວ ອຸປນິຊ຺ຌານກິຈ຺ເຈສຸ ປຏຸຕຣາ, ຕສ຺ມາ ສຠາເວນາວິຕກ຺ເກສຸ ຌານງ຺ຄານິ ນ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ. ‘‘ນ ອຸທ຺ຘຏາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ນ ອຸທ຺ຘຏານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ສຣູເປເນວ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ນນຸ ຕສ຺ສາ ວິຕກ຺ກວິຣເຫນ ຌານງ຺ຄກິຈ຺ເຈ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ຣາສິຠຊນາຠາວໂຕ ເຍວາປນກວເສນ ວຈນໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ກຸສລາກຸສເລສຸ ອວິຊ຺ຊມານຘມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກສຸປິ ອນຸປລພ຺ຠນໂຕ ຌານງ຺ຄກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຣເຓປິ ກຸສລາກຸສເລສຸ ເທສິຕນິຍາເມເນວ ສຣູເປນ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ໂຫຕຸ ຕາວ ເອຕໍ, ຌານຣາສິຍໍ ເວທນາ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຫິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣຓຠາວໂຕ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກຣາສິມ຺ຫິ ເຈວ, ອຸເປກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຣາສິມ຺ຫິເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ນ ອິຕຣຕ຺ຖ ຕທຠາວໂຕຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ເວທນາ ປນ ສພ຺ພເວທນານໍ ສາມຎ຺ຎສຠາເວນ ຜສ຺ສປຎ຺ຈເກ ອາຄຕເວທນາ ຈ ອປເຣນ ວິເສສວຈເນນ ຕຕ຺ຖ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ນ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕກຣຓຕ຺ຖໍ. ເຕເນວ ຫິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ສງ຺ຄຫວາເຣ ຌານງ຺ຄຣາສິ ນ ອຸທ຺ຘຏາຕິ ຣູປຘາຕຸຍໍ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານໍ ອປ຺ປຏິຆຠາເວປິ ກາມຘາຕຸຍໍ ສປ຺ປຏິຆມຫາຠູເຕຫິ ສມານຠາວໂຕ ຕຕ຺ຖາປິ ສປ຺ປຏິຆຠາໂວ ວິຍ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ເວທນາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕານໍ ວິຕກ຺ກວິໂຍເຄນ ຌານກິຈ຺ຈາກຣເຓປິ ສວິຕກ຺ກຈິຕ຺ເຕສຸ ຌານຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄີເວທນາທີຫິ ສມານຕ຺ຕາ ຌານງ຺ຄຠາເວນ ວຈນໍ ນາມ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ຈ ນາມຣູປສມາເສ ‘‘ຜສ຺ສປຎ຺ຈກຣາສິຌານທຸກຣາສິອິນ຺ທ຺ຣິຍຕ຺ຕິກຣາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ກິໍ ເອຕາຍ ຍຸຕ຺ຕິຈິນ຺ຕາຍ, ຘມ຺ມສຠາວເວທິນາ ຕຖາຄເຕນ ຘມ຺ມສຠາວໍ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເທສິຕນ຺ຕິ ນ ເອຕ຺ຖ ອນຸໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພຕິ. ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຕາຠາເວນ ອນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພາ…ເປ… ນ ອຸທ຺ຘເຣ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຉິມໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ.

໑໑໗. ຕີຓິ ໂສຬສຈິຕ຺ເຕສູຕິ ປນ຺ນຣສສຸ ອເຫຕຸກວິປາກຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸມ຺ຫິ ຈາຕິ ໂສຬສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເວທນິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ລພ຺ຠມານເມກນ຺ຕິ ຕີຓິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມສຸປິ ກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຕີຓິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສຫ ຕີຓິ, ສຸຂສນ຺ຕີຣເຓ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສຫ ຕີຓິ, ອວເສສເຕຣສຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສຫ ຕີຓີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສາປິ ອາຘາຣຠາໂວ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິຕຣຖາ ຫິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ຄຫເຓ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອາຘາຣຠາໂວ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄເຕ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍມນິນ຺ທ຺ຣິຍຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ. ປຎ຺ຈ ເຕຣສສູຕິ ຐເປຕ຺ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕໍ ອວເສສານິ ເອກາທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວຍນ຺ຕິ ເຕຣສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ຕີຓິ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ເວທນິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ລພ຺ຠມານໍ ເອກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ທ຺ວີສຸ ໂທສມູເລສຸ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍມນິນ຺ທ຺ຣິຍຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ປຎ຺ຈ, ປຎ຺ຈສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄເຕສຸ ປຸຣິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈ, ເສເສສຸ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໑໘. ສຕ຺ຕ ທ຺ວາທສຈິຕ຺ເຕສູຕິ ທ຺ວາທສສຸ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕສຸ ສທ຺ຘາສຕິສມາຘິວີຣິຍຊີວິຕມນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈ ເວທນິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ລພ຺ຠມານເມກນ຺ຕິ ສຕ຺ຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຉສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄເຕສຸ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ຉ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ, ອິຕເຣສຸ ຉສຸ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ໂຫນ຺ຕິ. ເອເກນູເນສຸ…ເປ… ມເນສຸ ຈາຕິ ທ຺ວາທສ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ກາມາວຈຣານິ, ສຕ຺ຕວີສຕິ ໂລກິຍຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສວິເຘສຸ ໂລກິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ປຸຣິມານິ ສຕ຺ຕ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈາຕິ ອຏ຺ເຐວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄເຕສຸ ຉສຸ ກາມາວຈເຣສຸ, ທ຺ວາທສສຸ ຣູປາວຈຣຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌາເນສຸ ຈາຕິ ອຏ຺ຐາຣສຈິຕ຺ເຕສຸ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິເຍນ, ເສເສສຸ ຈ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໑໑໙. ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຈິຕ຺ເຕສຸ ນວກນ຺ຕິ ສມຈຕ຺ຕາລີສວິເຘສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ປຸຣິມານິ ອຏ຺ຐອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອິເມສຸ ລພ຺ຠມານເມກນ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນວກາ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄສຸ ຫິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ລພ຺ຠຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄປຣິໂຍສາເນສຸ ຕໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ສ ຐາເນ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ຕມ຺ປິ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ສ ຐາເນ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ. ເອວນ຺ຕິ ຉຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ຕີຓິ, ກຕ຺ຖຈິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ກຕ຺ຖຈິ ປຎ຺ຈ, ກຕ຺ຖຈິ ສຕ຺ຕ, ກຕ຺ຖຈິ ອຏ຺ຐ, ກຕ຺ຖຈິ ນວິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ເອວໍ ຉຫິ ອາກາເຣຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂຍໂຄປິ, ນ ເກວລໍ ຌານງ຺ຄໂຍໂຄວ, ອຖ ໂຂ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ສມ຺ປໂຍໂຄປິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

໑໒໐-໓. ອິທານິ ມຄ຺ຄງ຺ຄສມ຺ປໂຍຄໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຕາວ ເຍສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມຄ຺ຄງ຺ຄໂຍຄຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອມຄ຺ຄງ຺ຄານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ເອກວີສສຕປ຺ປເຠເທ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ອິມສ຺ມິໍ ມຄ຺ຄງ຺ຄາຘິກາເຣ ວາ. ວິຎ຺ຎາເຓສຸ ທ຺ວິປຎ຺ຈສູຕິ ສຠາວາວິຕກ຺ເກສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ຌານງ຺ຄາຠາໂວ, ອເຫຕຸເກສຸ ຈ ມຄ຺ຄງ຺ຄາຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕວ, ອຌານງ຺ຄານິ ປນ ຕຕ຺ຖ ອຘິກາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ອິຘ ປສງ຺ຄາຄຕວເສນ. ອມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຕຕ຺ຖ ປສງ຺ຄາຄຕວເສນ, ອິຘ ອຘິກາຣວເສນາຕິ ນ ໂກຈິ ປຸນຣຸຕ຺ຕິໂທໂສ.

ເອກນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປມິຈ຺ຉາວາຍາມໂຍຄໂຕ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ເອຕ຺ຖາຕິ ທຸມຄ຺ຄງ຺ຄໍ. ຕິມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ສຕ຺ຕສູຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ທ຺ເວ ໂທສມູລານິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕສຸ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປມິຈ຺ຉາວາຍາມມິຈ຺ຉາສມາຘິໂຍຄໂຕ ຕິມຄ຺ຄງ຺ຄານິ. ຈຕ຺ຕາລີສ…ເປ… ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກຕິ ທ຺ວາທສ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ປຐມຊ຺ຌານິກວຊ຺ຊານິ ຈຕຸວີສຕິ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕານີຕິ ຈຕ຺ຕາລີສຈິຕ຺ເຕສຸ ໂຍ ມຄ຺ໂຄ ລພ຺ຠຕິ, ໂສ ຍຖາໂຍຄໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສມ຺ມາວາຍາມສມ຺ມາສຕິສມ຺ມາສມາຘິໂຍຄໂຕ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປມິຈ຺ຉາວາຍາມມິຈ຺ຉາສມາຘິໂຍຄໂຕ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ມາວາຍາມສມ຺ມາສຕິສມ຺ມາສມາຘິໂຍຄໂຕ ຈ ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກ ມໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ ປຐມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌິມານິ, ເສເສສຸ ປຈ຺ຉິມານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈທ຺ທສສຸ…ເປ… ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກຕິ ທ຺ວາທສສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈເຣສຸ ເຈວ ຕີສຸ ໂລກິຍປຐມຊ຺ຌານິເກສຸ ຈາຕິ ປນ຺ນຣສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສມ຺ມາວາຍາມສມ຺ມາສຕິສມ຺ມາສມາຘິວເສນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ນນຸ ຈ ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ກາມາວຈເຣສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ປາເຐ ປນ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ອິຘ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາຕິ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈິຕ຺ເຕສູຕິ ປຐມຊ຺ຌານິກວຊ຺ເຊສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ. ສຕ຺ຕງ຺ຄິໂກຕິ ອວິຕກ຺ກຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອວເສສສຕ຺ຕມຄ຺ຄງ຺ຄວເສນ ສຕ຺ຕງ຺ຄິໂກ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຍຕ຺ຖ ປນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຕນ ສຫ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐສູ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສຸ ຈິຕ຺ເຕສູຕິ ປຐມຊ຺ຌານິເກສຸ ອຏ຺ຐສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ. ເອວນ຺ຕິ ຉຫິ ມຄ຺ຄງ຺ເຄຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ, ກຕ຺ຖຈິ ຕີຓິ, ກຕ຺ຖຈິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ກຕ຺ຖຈິ ປຎ຺ຈ, ກຕ຺ຖຈິ ສຕ຺ຕ, ກຕ຺ຖຈິ ອຏ຺ຐາຕິ ເອວໍ ຉຫິ ປກາເຣຫິ.

໑໒໔-໖. ອິທານິ ພລສມ຺ປໂຍຄໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ພລານິ ທ຺ເວ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ວີຣິຍພລສມາຘິພລວເສນ ທ຺ເວ ພລານິ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວເຍ ວິຠງ຺ຄວາເຣ ອາຄຕານິ ວີຣິຍພລສມາຘິພລານິ ປຈ຺ເຈກໍ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ‘‘ທ຺ເວ ທ຺ວິຈິຕ຺ເຕສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກສ຺ມິໍ ຕີຓີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄເຕ ວີຣິຍພລອຫິຣິກພລອໂນຕ຺ຕປ຺ປພລວເສນ ຕີຓິ ພລານິ. ເອກາທສສຸ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕວຊ຺ເຊສຸ ເອກາທສສຸ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ສມາຘິພລຎ຺ເຈວ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານິ ຕີຓີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິພລານິ. ຉ ທ຺ວາທສສູຕິ ທ຺ວາທສສຸ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕສຸ ສທ຺ຘາວີຣິຍສຕິສມາຘິຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປວເສນ ຉ ພລານິ.

ເອກູນາສີຕິຍາ ສຕ຺ຕາຕິ ທ຺ວາທສສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ສຕ຺ຕວີສຕິມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ຈາຕິ ເອກູນາສີຕິວິເຘສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສທ຺ຘາວີຣິຍສຕິສມາຘິປຎ຺ຎາຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປວເສນ ສຕ຺ຕ ພລານິ. ໂສຬເສວາພລານີຕິ ປຎ຺ຈທສ ອເຫຕຸກວິປາການິ, ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸອາວຊ຺ຊນຎ຺ຈາຕິ ໂສຬສ ພລວິປ຺ປໂຍຄໂຕ ອພລຈິຕ຺ຕານິ. ເອວນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ພເລຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ເວ, ກຕ຺ຖຈິ ຕີຓິ, ກຕ຺ຖຈິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ກຕ຺ຖຈິ ຉ, ກຕ຺ຖຈິ ສຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ອາກາເຣຫິ ສພລໍ, ອິເມສຸ ເອກສ຺ສາປິ ອຠາວໂຕ ອພລມ຺ປິ ຈ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ວິຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຫຕຸຣາສິອາທໂຍ ວິນິຈ຺ຉຍຠາວໂຕ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຍສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຍານິ ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄພລິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ໂອສານກຣຓໍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ເຈຕສິກວິຠາຄນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ເອກວິຘາທິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒໘-໓໐. ວິຊານນສຠາວໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓວິຊານນສຠາວຕ຺ຕາ. ນນຸ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ສາຣມ຺ມຓໂຕ ເອກວິຘຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ສຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ປນ ເຈຕສິການຎ຺ຈ ສາຘາຣໂຓຕິ ອິຘ ຕພ຺ພິວຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວິຊານນລກ຺ຂຓຕາວ ວຸຕ຺ຕາ. ສງ຺ເຂປຄຓນວເສນ ຈ ສເຫຕຸການໍ ເອກສຕ຺ຕຕິວິຘຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຫຕຸວາທິນາຕິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕເຫຕູນໍ ພ຺ຍາກຣຓກຸສເລນ. ອຖ ວາ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ເຫຕຸປ຺ປຠວາ, ເຕສໍ ເຫຕຸໍ ຕຖາຄໂຕ ອາຫາ’’ຕິ (ອປ. ເຖຣ ໑.໑.໒໘໖; ມຫາວ. ໖໐) ວຈນໂຕ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍວາທິນາ.

໑໓໑-໔. ສວຕ຺ຖຸກາວຕ຺ຖຸກໂຕຕິ ເອກນ຺ເຕນ ສພ຺ພວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕຠາວໂຕ ເຈວ ຕທຠາວໂຕ ຈ. ເກຈິ ປນ ຫທຍວຕ຺ຖຸວເສນ ສວຕ຺ຖຸກາວຕ຺ຖຸກຕໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ສວຕ຺ຖຸກນິທ຺ເທເສ ‘‘ສພ຺ໂພ ກາມວິປາໂກ’’ຕິ ປສາທນິສ຺ສິຕານມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ອຸຠຍວເສນາຕິ ສວຕ຺ຖຸກາວຕ຺ຖຸກວເສນ. ການິຈິ ຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ເອກນ຺ເຕນ ສວຕ຺ຖຸການິ, ການິຈິ ອວຕ຺ຖຸກາເນວ, ການິຈິ ອຸຠຍສຠາວານິ. ຕຖາ ເຈວ ນິທ຺ທິສຕິ ‘‘ສພ຺ໂພ ກາມວິປາໂກ ຈາ’’ຕິອາທິ.

ສພ຺ໂພ ກາມວິປາໂກ ຈາຕິ ສເຫຕຸກາເຫຕຸກຠິນ຺ໂນ ສພ຺ໂພ ເຕວີສຕິວິໂຘ ກາມາວຈຣວິປາໂກ ຈ. ອາທິມຄ຺ໂຄຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ອາທິໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ອຏ຺ຐສຸ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລສຸ ອາທິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘີຕິ ວາ ‘‘ອາທິມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິນາ ວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ສກສກວຕ຺ຖຸໍ ວິນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕເນວ ເຫຕານິ ອຣູປຠເວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖູນໍ ອຠາວໂຕ. ‘‘ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິນາ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ອນ຺ໂຕຠາວິຕກາຣຓຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຍສ຺ມາ ວຕ຺ຖຸໍ ວິນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອກນ຺ເຕນ ສວຕ຺ຖຸກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອກນ຺ເຕນ ອວຕ຺ຖຸກາ ອຣູປຠເວເຍວ ປຏິສນ຺ຘາທິວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ກຖໍ ປນ ຣູປສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ວິນາ ຕຕ຺ຖ ອຣູປໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ກສ຺ມາ ນ ປວຕ຺ຕຕິ ປຎ຺ຈໂວກາເຣຕິ? ຕຖາ ອທສ຺ສນໂຕ. ຍທິ ເອວໍ ກພຬີກາຣາຫາເຣນປິ ວິນາ ຣູປຘາຕຸຍໍ ຣູເປນ ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ກິໍ ກາຣຓາ? ກາມຘາຕຸຍໍ ຕຖາ ອທສ຺ສນໂຕ. ອປິ ຕຸ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ປວຕ຺ຕິກາຣຓໍ ຣູເປ ອວິຄຕຕຓ຺ຫໍ, ຕສ຺ສ ສຫ ຣູເປນ ປວຕ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກາຣຓໍ ຣູເປ ວິຄຕຕຓ຺ຫໍ, ຕສ຺ສ ວິນາ ຣູເປນ ປວຕ຺ຕິ ກາຣຓສ຺ສ ຕໍວິມຸຂຕາຍາຕິ ຣູປສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ວິນາ ຕຕ຺ຖ ອຣູປໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ເສສານີຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ກຸສລກິຣິຍາວເສນ ໂສຬສ ກາມາວຈຣານິ, ຕເຖວ ອຏ຺ຐ ອຣູປາວຈຣານິ, ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຊານິ ສຕ຺ຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ, ປຏິຆທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕທສອກຸສລານິ ເຈຕິ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ວຸຕ຺ຕາວເສສຈິຕ຺ຕານິ.

໑໓໕-໗. ຣູປາທີສຸ ເອເກກເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອິມສ຺ສາຕິ ເອເກກາຣມ຺ມຓໍ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອາປາຖຄຕກາເລ ຕໍຕໍວິຊານນວເສນ ປຎ຺ຈປິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອິມສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ. ເອວມ຺ປີຕິ ນ ເກວລໍ ສວຕ຺ຖຸກາທິວເສເນວ, ອຖ ໂຂ ເອເກກາຣມ຺ມຓາທິໂຕປິ. ອຠິຎ຺ຎາວຊ຺ຊິຕານໍ ສພ຺ພມຫຄ຺ຄຕານມ຺ປິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຠາເວນ ເອກາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພໍ ມຫຄ຺ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ເອກາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເກຈິ. ຕໍ ອຣູປາວຈຣທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ປຕ຺ວາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເຕສໍ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ອຠິຎ຺ຎາທ຺ວຍສ຺ສ ຉຬາຣມ຺ມຓິກຠາເວນ, ຕສ຺ສ ຈ ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໂຕ ອຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຕໍ ປຫາຍ ‘‘ເຕຈຕ຺ຕາລີສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໔໑. ປຸຎ຺ຎວິປາກກິຣິຍໂຕ ກາເມ ທ຺ວາທສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຘາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປຸຎ຺ຎວິປາກກ຺ຣິຍໂຕຕິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສລວິປາກກິຣິຍໂຕ.

໑໔໓-໙. ອິຣິຍາຍ ກາຍິກາຍ ກິຣິຍາຍ ປວຕ຺ຕິປຖຠາວໂຕ ອິຣິຍາປໂຖ, ຄມນາທິ. ອຕ຺ຖໂຕ ຕທວຕ຺ຖາ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຣູປວິນິມຸຕ຺ໂຕ ອິຣິຍາປໂຖ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ສພ຺ພໍ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ຕໍ ອິຣິຍາປຖຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣຸປ຺ປາທນຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນກໍ, ຕໍ ເອກໍສໂຕ ອິຕຣທ຺ວຍສ຺ສ ຊນກໍ ອວິນາຠາວໂຕ, ຕຖາ ອິຣິຍາປຖຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ຣູປສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ວິເສສສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຣູປີຣິຍາປຖວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ-ຊນກາຊນກາທິໂຕ’’ຕິ ອິຣິຍາປຖວິຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ວິສຸໍ ຄຫຓໍ. ຊນກາຊນກາທິໂຕຕິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຊນກໂຕ, ກສ຺ສຈິປິ ອຊນກໂຕ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ເອກສ຺ສ ຈ ຊນກໂຕ. ການິຈິ ຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊນຍນ຺ຕິ. ການິຈິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊນຍນ຺ຕິ. ການິຈິ ຣູປເມວ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ອິຕຣທ຺ວຍໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ການິຈິ ຕີຓິ ນ ກໂຣນ຺ເຕວ. ຕຖາ ເຈວ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ທ຺ວາທສາກຸສລາ’’ຕິອາທິ. ເອວຎ຺ຈາປິ ຫິ ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ເກວລໍ ອເຫຕຸກາທິໂຕວ, ເອວໍ ຣູປາທິຊນກາທິໂຕປິ ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ‘‘ເອວຎ຺ຈາທິມ຺ຫິ ຕ’’ນ຺ຕິປິ ລິຂນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ອາທິມ຺ຫິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອວຎ຺ຈ ຈຕຸພ຺ພິຘນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຣູປຊນກາທີສຸ. ທສ ກິຣິຍາຕິ ມໂນຘາຕຸວຊ຺ຊາ ທສ ກິຣິຍາ.

ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ ຣູປານີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ອຕ຺ຕນາ ຊເນຕພ຺ພຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ກປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ສນ຺ນາເມນ຺ຕິ. ຍຖາປວຕ຺ຕໍ ອິຣິຍາປຖໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນຫິ ວີຖິຈິຕ຺ເຕຫິ ອພ຺ໂພກິຓ຺ເຓ ຠວງ຺ເຄ ປວຕ຺ຕມາເນ ອງ຺ຄານິ ໂອສີທນ຺ຕິ, ປເວຘນ຺ຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວິເຘສຸ ວກ຺ຂມາເນສຸ ຈ ຉພ຺ພີສຕິວິເຘສຸ ຊາຄຣຓຈິຕ຺ເຕສຸ ປວຕ຺ຕມາເນສຸ. ຕທາ ປນ ອງ຺ຄານິ ອຸປຕ຺ຖທ຺ຘານິ ຍຖາປວຕ຺ຕອິຣິຍາປຖຠາເວເນວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຊນຍນ຺ຕິ ຈ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິນ຺ຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕາ ເອວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊນຍນ຺ຕິ, ນ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ ຌານງ຺ຄໂຍຄາຠາເວນ ຣູປາຊນກຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາ’’ຕິ. ຌານງ຺ຄານິ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປການິ, ເຕສໍ ອນຸພລປ຺ປທາຍການິ ມຄ຺ຄງ຺ຄາທີນິ ເຕສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ສວິເສສໍ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນໂຕ. ອຣູປວິປາກາ ປນ ຣູປວິຣາຄຠາວນາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຫຕຸໂນ ຕໍວິມຸຂຕາຍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວິປາກາ ຈ ອຣູປິສູ’’ຕິ.

໑໕໐. ສພ຺ເພສໍ ສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ວຕ຺ຖຸທຸພ຺ພລຕາຍ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຕາຍ, ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລໂຕ, ອາຄນ຺ຕຸກຕາຍ ຈ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍຣຫິຕໍ, ອາຫາຣາທີຫິ ຈ ອນຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ ທຸພ຺ພລໍ, ຕສ຺ສ ຈ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ທຸພ຺ພລນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ປປາເຕ ປຕິໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນິສ຺ສໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ຕມ຺ປິ ຠິນ຺ນສນ຺ຕຕິຍໍ ກມ຺ມກ຺ຂິຕ຺ຕຕາຍ ປປາເຕ ປຕິຕໍ ວິຍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ນ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປເນ ອຸສ຺ສຫຕິ ຈ ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ອປຈ຺ຉາ ອປຸເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອລາຠໂຕ. ຍຖາ ປນ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ປຸຣິໂສ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ເທສໍ ຄໂຕ ອຎ຺ເຎສໍ ‘‘ເອຖ ໂຠ ອນ຺ໂຕຄາເມ ໂວ ອນ຺ນປານຄນ຺ຘມາລາທີນິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອວິສຍຕາຍ, ອປ຺ປຫຸຕາຍ ຈ, ເອວເມວໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອາຄນ຺ຕຸກນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸທຸພ຺ພລຕາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ອປິຈ ອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍາທິວເສນ ເຍຫາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປານໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ສມຕິໍສກມ຺ມຊຣູປານໍ ຍຖາໂຍຄໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏ຺ຐາເນ –

‘‘ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວິປາກາພ຺ຍາກຕາ ອາຫາຣາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໙).

ຕສ຺ມາ ສມຕິໍສກມ຺ມຊຣູປານິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປານໍ ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕານີຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຸຕິຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາຣຫໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຂີຓາສວສ຺ສ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສນ຺ຕວຏ຺ຏມູລສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ສາຕິສຍໍ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອນາຄາມິອາທີນໍ ຕທຠາວໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ. ຏີກາກາໂຣ ປນ ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ຠຓຕິ –

‘‘ກາມາວຈຣານໍ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ກາມາວຈຣານໍ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຣູປາວຈເຣ, ອຣູປາວຈເຣ ປຈ຺ຉິມຠວິການໍ, ເຍ ຈ ຣູປາວຈຣໍ, ອຣູປາວຈຣໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຈວນ຺ຕານໍ, ເຕສໍ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ວຈນໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ.

ອາຈຣິຍສ຺ສ ຫິ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ກາມາວຈຣານໍ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ເອເຕນ ອວິເສເສນ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ‘‘ເຍ ຈ ຣູປາວຈຣໍ…ເປ… ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ກາມຠວໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຣູປາຣູປຠວູປປຊ຺ຊນການໍ ກາມາວຈຣຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວຈີສງ຺ຂາຣສ຺ສ ນິໂຣຘໍ ວຕ຺ວາ ກາຍສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຕທຠາວວຈນໂຕ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາຣາສມຸຏ຺ຐາປນໍ ສິທ຺ຘໍ. ຍທຄ຺ເຄນ ຈ ຕໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ຕໍ ເສສຣູປມ຺ປິ ນ ຊເນຕິ. ນ ຫິ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປກສ຺ສ ຄພ຺ຠຄຕຕາທິວິພນ຺ຘາຠາເວ ກາຍສງ຺ຂາຣາສມຸຏ຺ຐາປເນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ນ ຈ ຍຸຕ຺ຕໍ ຈຸຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈສ຺ສ ຣູປໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ, ນາປິ ‘‘ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ ປາຬິ ອຕ຺ຖິ, ນ ຈາປິ ວຏ຺ຏມູລານຸປສໂມ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປຸປ຺ປາທເນ ກາຣຓໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນານມ຺ປິ ຕໂຕ ປຸຣິມຕເຣຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ວິຍ ຠວນ຺ຕເຣ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ. ຍທິ ກາຍສງ຺ຂາຣສມຸຏ຺ຐາປນເມວ ຣູປຊນນາຣຫຠາວໍ ສາເຘຕິ, ຕທາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ກຖນ຺ຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ, ຕສ຺ສ ຠາວນາພເລນ ສາຕິສຍໍ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ກາຍສງ຺ຂາຣາສມຸຏ຺ຐາປເນປິ ມຣຓາສນ຺ນຈິຕ຺ຕານໍ ວິຍ ປຣິທຸພ຺ພລຕ຺ຕາຠາວໂຕ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປເນ ວິພນ຺ໂຘ ນຕ຺ຖີຕິ. ກຸໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກາຍສງ຺ຂາເຣ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກທາ ຈ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ຈຸຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕຕ຺ຕິໍສມຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຈ຺ຉິມໂສຬສກໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ສງ຺ຂາຣຍມກ.໑໑໓) ປຎ຺ເຫ ‘‘ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ຈ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ຈ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ວຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ຈຸຕິໂຕ ທຸຕິຍຕຕິຍຈິຕ຺ເຕນາປິ ສຫ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອປເຣ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ກາມາວຈຣານໍ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິ ກາມາວຈຣຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທໂຕປິ ອຸທ຺ຘໍ ກາຍສງ຺ຂາຣາຠາວວຈເນນ ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ຈຸຕິໂຕ ຕຕິຍຈິຕ຺ເຕເນວ ສຫ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓາຕີຕິ ເອເກ.

໑໕໑-໗. ເອກໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ອິມສ຺ສາຕິ ເອກທ຺ວິຕິຈຕຸຏ຺ຐານໍ, ເອກທ຺ວິຕິຈຕຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐານນ຺ຕິ ຈ ອິຘ ກິຈ຺ຈມຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມາ ອວຏ຺ຐິຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມໍສຈກ຺ຂຸທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຈກ຺ຂຸພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸວເສນ ປຎ຺ຈ ນິມ຺ມລານິ ໂລຈນານິ ອິມສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈນິມ຺ມລໂລຈໂນ.

ນິປ຺ປປຎ຺ເຈນາຕິ ຣາຄາທິປປຎ຺ຈຣຫິເຕນ. ຣາຄາທໂຍ ຫິ ສໍສາເຣ ປປຎ຺ຈນໂຕ ‘‘ປປຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ອາວຊ຺ຊເນ ປຏິຈ຺ຉເນ ຐາເນ ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ, ວິປາກທ຺ວຍໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕສນ຺ຕີຣຓໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓໍ ສິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສນ຺ຕີຣຓ’’ນ຺ຕິ ອຘິກາຣໂຕວ ລພ຺ຠຕີຕິ ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ‘‘ໂສມນສ຺ສຍຸຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ພລວາຣມ຺ມເຓ ສຕີຕິ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ພລວາຣມ຺ມເຓເຍວ ລພ຺ຠນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອິມສ຺ເສວ ອາເວຓິກຠາເວນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓານໍ ພລວາຣມ຺ມເຓເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນນ຺ຕິ ກິຣິຍາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ຂາຕໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

໑໕໘-໙. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ກາມຣູປາຣູປຠວິກສຕ຺ຕານໍ. ອິມິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈໍ ເກສຎ຺ຈິເທວ ສຕ຺ຕານໍ ອຣູປຠເວ ສພ຺ພໂສ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ, ຣູປຠເວ ຈ ທ຺ວາຣຕ຺ຕຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ. ມໂນທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ປນ ສພ຺ເພສເມວ ສຈິຕ຺ຕກສຕ຺ຕານໍ ກໂຣຕີຕິ. ທ຺ວິຏ຺ຐານິກໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານທ຺ວຍວນ຺ຕຕາຍ ທ຺ວິຏ຺ຐານິກຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ ກາມສຸຄຕິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຎ຺ຈຏ຺ຐານິກ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐາເນ ຕຖາ ອທີປິຕຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຫິ –

‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໗.໘) ‘‘ອເຫຕຸກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ, ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ, ທ຺ເວ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ, ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ, ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ, ທ຺ເວ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໗.໘) –

ເອວໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ-ປທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປຏິຈ຺ຈນໂຍ ອຸທ຺ຘໂຏ. ປີຕິສຫຄຕສຸຂສຫຄຕ-ປທານໍ ປນ –

‘‘ປີຕິສຫຄຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ປີຕິສຫຄໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ. ອເຫຕຸກໍ ປີຕິສຫຄຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ, ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ, ທ຺ເວ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ. ສຸຂສຫຄຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຸຂສຫຄໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ. ອເຫຕຸກໍ ສຸຂສຫຄຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ, ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ, ທ຺ເວ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໗.໖) –

ເອວໍ ປວຕ຺ຕິວເສເນວ ອຸທ຺ຘໂຏ, ນ ‘‘ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ’’ຕິອາທິນາ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ, ຕສ຺ມາ ຍຖາຘມ຺ມສາສເນ ອວຈນມ຺ປິ ອຠາວເມວ ທີເປຕີຕິ ນ ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິທານໍ ອຕ຺ຖີຕິ ທ຺ວິຏ຺ຐານິກຕາວ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ເຕ ມຫຄ຺ຄຕວິປາກາ ນວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໖໒. ຉທ຺ວາຣາ ເອວ ຉທ຺ວາຣິກາ. ອຖ ວາ ຉທ຺ວາຣິເກສູຕິ ຉທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ເຕສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໖໔-໖. ‘‘ປຎ຺ຈກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານເມວ ນິຄມນໍ. ເສສນ຺ຕິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ເອກກິຈ຺ຈໂຍຄໂຕ, ເອກໍ ກິຈ຺ຈມສ຺ສາຕິ ວາ ເອກໍ, ເອກເມວ ເອກກໍ. ສພ຺ພຈິຕ຺ຕານໍ ກິຈ຺ຈວເສນ ນິທ຺ເທສຏ຺ຐາເນເຍວ ກິຈ຺ຈານໍ ປຏິປາຏິມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຸຕິປຣິໂຍສານໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘີນໍ ປນ ປາກຏຕ຺ຕາ ຕຖາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠວສ຺ສ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິ ອາທິ, ຈຸຕິ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ປາກຏເມວ, ຕສ຺ມາ ປາກຏຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ອປາກຏຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຠວງ຺ຄເມວ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທາຣມ຺ມຓໍ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ອປາກຏໍ, ອຖ ໂຂ ອເນກນ຺ຕິກໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຠເວ ກຕ຺ຖຈິ ຊວນວີຖິຍໍ ອລພ຺ຠນໂຕຕິ ເອກນ຺ຕລພ຺ຠມານປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ຕໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠວງ຺ຄນາມໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ປຸຣິມຊວນວີຖິຍໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຉິມຊວນວີຖິຍາ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ປຸເຣຈຣຠູຕໍ ຠວງ຺ຄ-ຄ຺ຄຫເຓເນວ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຎ຺ຈວິຘຕາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນ’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປນ ອປ຺ປວຕ຺ຕມານານໍ ເກສຎ຺ຈິ ສພ຺ຠາວໂຕ ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຉທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ຉພ຺ພິຘຕ຺ຕນຍທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ທສ຺ສນາທິໍ ອປເນຕ຺ວາ ສວນາທິໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈປ຺ປວຕ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ –

‘‘ຠວງ຺ຄໍ ປຐມໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ອາວຊ຺ຊນໍ ມຕໍ;

ທຸຕິຍໍ ຕມຕິກ຺ກມ຺ມ, ຊວນໍ ຕຕິຍໍ ສິຍາ’’ຕິ. –

ໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຉນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈ. ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວຍສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ.

໑໖໙-໗໑. ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາວິວຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ –

‘‘ອິທ຺ຘິວິຘໍ ທິພ຺ພໂສໂຕ, ປຣຈິຕ຺ຕວິຊານນາ;

ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂູຕິ ປຎ຺ຈຘາ’’ຕິ. –

ເອວມາຄຕາຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອຠິຎ຺ຎາຫິ ຍຸຕ຺ເຕນ ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈມຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕນ ວຊ຺ຊິຕໍ. ທິພ຺ພໂສຕາທີນໍ ເອເກກາຣມ຺ມຓຕ຺ເຕປິ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ອຠິຎ຺ຎານໍ ເອກສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວຕ຺ຖາເຠທຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາວິວຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອິຘ ເອກນ຺ເຕນ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓິກຈິຕ຺ຕານເມວ ວຈນໂຕ ປຣຈິຕ຺ຕວິຊານນໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອນາຄຕໍສຎາເຓນ ສຫ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎານໍ ປຏິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ, ມໂນຘາຕຸຕ຺ຕຍສ຺ສ ຈ ປຣິຈ຺ຈາເຄນ ເອກຈຕ຺ຕາລີສ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາລີສໍ ຕເຖກກ’’ນ຺ຕິ. ອຠິຎ຺ຎານິ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ໂທ ອຏ຺ຐານປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ‘‘ຈຕ຺ຕາລີສໍ ຕເຖກກ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ເຕນ ປນ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖ ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ນາມ ເຫຏ຺ຐາ ເອເກກາຣມ຺ມຓິເກສຸ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານສ຺ເສວ ອວຕ຺ຖາວິເສໂສຕິ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕານໍ ຉຬາຣມ຺ມຓິເກສຸ ອຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໗໒-໓. ຕິຘາ ກຕ຺ວາຕິ ຕິຘາ ກຣຓເຫຕຸ. ເຫຕ຺ວຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ຕ຺ວາ-ສທ຺ໂທ ຍຖາ ‘‘ສີຫໍ ທິສ຺ວາ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎວເສນາ’’ຕິອາທິນາ ຊາຕິຠູມິເຫຕຸເວທນາທິວເສນ ຍາວ ຉສຕ຺ຕຕິວິໂຘ ເຠໂທ, ຕາວ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍວເສນ ຈິຕ຺ຕວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ນຍທານໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໗໕. ຕິຘາ ກຕ຺ວາຕິ ປຐມໍ ວິປາກທ຺ວຍກິຣິຍາເຠທໂຕ, ທຸຕິຍໍ ກຸສລາກຸສລາທິໂຕຕິ ເອວໍ ຘາຕຸທ຺ວຍໍ ປຈ຺ເຈກໍ ຕິຘາ ກຕ຺ວາ.

໑໘໐. ຠູມິ…ເປ… ວິຠາວເຍຕິ ຕິໍສຠູມີນໍ ນານຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຕິໍສວິຘໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຕິໍສປຸຄ຺ຄລານໍ ນານຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ ຕິໍສວິຘນ຺ຕິອາທິນາ ອິທໍ ຍຖານິທ຺ທິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ພຫຸຘາ ໂຫຕີຕິ ຈ ວິຠາເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໘໑. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ຫຕ຺ຖຄຕາມລກາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ອາມລກໍ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ສຸປາກຏໍ ໂຫຕິ, ເອວມິມສ຺ສ ມຕິມໂຕ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິຘມ຺ມປິຏກຄຕາ ອຕ຺ຖາ ສຸປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາວຊ຺ຊິຕາວຊ຺ຊິຕກ຺ຂເຓ ສຸວິສທາວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ເອກວິຘາທິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຠູມິປຸຄ຺ຄລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໘໒-໘. ພຸທ຺ຘິຍາ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ກໂຣຕີຕິ ພຸທ຺ຘິວຸທ຺ຘິກຣໍ. ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ນຍສ຺ສ ກຖນໍ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕານໍ ຠູມີສຸປ຺ປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ວຕ຺ວາ ຠູມີນໍ ອາຘາຣວເສນ ປສງ຺ຄາຄຕໍ ຄຕິເຠທໍ, ຠວເຠທຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເທວາ ເຈວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈຕສ຺ໂສປາຍຠູມິໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອສຸຣຄຕິຍາ ເປຕຄຕິຍໍເຍວ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຄຕິໂຍ ປຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມຍໍ ປນ ‘‘ຕິສ຺ໂສວາປາຍຠູມິໂຍ’’ຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຎ຺ຎາມ. ນ ຫິ ເອສ ອນາກຸລວຈໂນ ອາຈຣິໂຍ ອີທິສໍ ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘໍ ວິຍ ສມ຺ໂມຫຊນກໍ ວຈນໍ ຠາສຕິ. ປາຬິຍມ຺ປິ ຫິ –

‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຄຕິໂຍ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ນິຣໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ມນຸສ຺ສາ ເທວາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໖໘) –

ເອວໍ ຕິຓ຺ຓເມວ ອປາຍານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມຣູປາຣູປວເສນ ຕໂຍ ຠວາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຕີສຸ ຠເວສຸ. ຕິໍເສວາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ອປາຍຠູມິໂຍ, ສຕ຺ຕວິຘາ ກາມສຸຄຕິຠູມິ, ໂສຬສ ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປຠູມິໂຍຕິ ເອກຕິໍສຠູມີນມນ຺ຕເຣ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິອຘິກາຣຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຎຠູມິໍ ອປເນຕ຺ວາ ອວເສສາ ຕິໍເສວ ຠູມິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາສຸ ຕິໍເສວ ປຸຄ຺ຄລາຕິ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຸຄ຺ຄລາ ຠູມິຄຓນວເສນ ຕິໍເສວ ໂຫນ຺ຕິ. ຠູມິວເສນ ຕິໍສວິຘາປິ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕຄຓນາຍ ເອກູນວີສຕິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠູມີສ຺ເວຕາສູ’’ຕິອາທິ.

ປຏິສນ຺ຘິກຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ທສ ກາມາວຈຣປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປາວຈຣປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕານີຕິ ອິເມສໍ ເອກູນວີສຕິປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕານໍ ວເສນ. ອສຎ຺ຎີນມຈິຕ຺ຕກາຕິ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ອຈິຕ຺ຕກາ ປຏິສນ຺ຘິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ເທວາ ອເຫຕຸກາ ອນາຫາຣກາ ອຜສ຺ສກາ ອເວທນກາ ອສຎ຺ຎກາ ອເຈຕນກາ ອຈິຕ຺ຕກາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຍທິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວີສຕິ ປຸຄ຺ຄລາ, ກຖໍ ຠູມິວເສນ ຕິໍສາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກຕິໍສາຕິ ຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອິຘາ’’ຕິອາທິ.

ນ ວິຊ຺ຊຕິ ເຫຕຸ ອິເມສນ຺ຕິ ອເຫຕູ, ທຸເວ, ຕີຓິ ຈ ເຫຕູ ອິເມສນ຺ຕິ ທ຺ວິຕິເຫຕູ, ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອເຫຕຸກາ, ທຸເຫຕຸກາ, ຕິເຫຕຸກາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອເຫຕຸກາ ອາປາຍິກາ ຈ, ເອກຈ຺ເຈ ຠູມເທວາ, ມນຸສ຺ເສສຸ ຊຈ຺ຈນ຺ຘຊຈ຺ຈພຘິຣຊຈ຺ຈຸມ຺ມຕ຺ຕກນປຸໍສກອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກາທໂຍ ຈ. ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ກາມສຸຄຕິວາສິໂນວ ທຸເຫຕຸກາ. ຕິເຫຕຸກາ ປນ ກາມສຸຄຕິວາສິໂນວ. ອຣິຍາ ປນ ອຏ຺ຐາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄີນໍ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ອຣິຍຜລສມງ຺ຄີນໍ ວເສນ ອຏ຺ຐ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ. ນນຸ ຈ ອຣິຍາປິ ຕິເຫຕຸກາເຍວາຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ປນ ປຕ຺ວາ ເຕສໍ ວິເສສສພ຺ຠາວໂຕ ວິສຸໍເຍວ ອຸທ຺ຘຏາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໘໙-໙໒. ‘‘ຠູມີສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຠຓໂຕ ເມ ນິໂພຘຖາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຈທໂກ ‘‘ຕິໍສຠູມີສູ’’ຕິອາທິນາ ສພ຺ເພສໍ ຠູມີນໍ ສາຘາຣຓຈິຕ຺ຕານິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອິຕໂຣ ‘‘ຈຸທ຺ທເສວາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ປຣິຕ຺ຕກຸສລານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຎ຺ຈາຕິ ຈຸທ຺ທເສວ, ນ ອູນານິ ນາຘິການິ, ສພ຺ພາສຸ ຕິໍສຠູມີສຸ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພຠູມີນໍ ສາຘາຣຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສທາ…ເປ… ສິຍຸນ຺ຕິ ທ຺ເວ ໂທສມູລານິ, ກຸສລວິປາກຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ກາມາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານີຕິ ວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ສທາ ກາເມເຍວ ຠເວ ສິຍຸໍ, ນ ກທາຈິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມູນມ຺ປິ ອກຸສລວິປາການິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ກາມຠເວ ອນິຏ຺ຐຣູປາທໂຍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ເຕສໍ ອຠາວໂຕຕິ ກາມຠເວເຍວ ນິຍມິຕານິ. ຣູປາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣຠເວເຍວ ສິຍຸໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອຣູປາວຈຣວິປາກາ ອຣູປີສູຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈ ຣູປຠເວ’’ຕິອາທິ.

ກາມ …ເປ… ຠວນ຺ຕີຕິ ຣູປາວຈຣກຸສລກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ເຈວ ກຸສລວິປາການິ ຈ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓານິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວຊ຺ຊານິ ຈ ທ຺ເວ ອເຫຕຸກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ປຐມມຄ຺ຄວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ຈິຕ຺ຕານິ ກາມຣູປຠເວເຍວ ຠວນ຺ຕິ, ນ ອຣູປຠເວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ຣູປາວຈຣກຸສລກິຣິຍາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣວິຣຫໂຕ, ຫສິຕຸປ຺ປາໂທ ເອກນ຺ຕວຕ຺ຖຸນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ປຣໂຕໂຆສປຈ຺ຈຍາເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສາຕິ ອຏ຺ຐ ປຣິຕ຺ຕກຸສລານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປກຸສລານິ, ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຊານິ ສຕ຺ຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານິ, ປຏິຆທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານິ ຈ ທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕອເຫຕຸກກິຣິຍາທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານິ ນວ ກາມາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕານີຕິ ເອວໍ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໙໓-໒໐໔. ເອວໍ ຠວວເສນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກາລວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ປນາ’’ຕິອາທິ. ສພ຺ພາສນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ອຏ຺ຐ ມຫາກິຣິຍາ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຜລຈິຕ຺ຕານິ, ອນາຄາມິຜລໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກຸສລກິຣິຍາຕິ ເຕຣເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ອປາຍຣຫິຕາສຸ ຉພ຺ພີສຠູມີສຸ ໂຫນ຺ຕິ ອປາເຍສຸ ວິປາກາວຣຓສພ຺ຠາເວ ເອເຕສໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ອປຣານິ ຉ ຈິຕ຺ຕານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕານິ ປນ ຣູປຠວສາຘາຣຓານໍ ປຎ຺ຈປຣິຕ຺ຕວິປາການໍ, ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຈ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານີຕິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິຈິກິຈ຺ຉາວເສນ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ. ຕານິ ຫິ ປຎ຺ຈສຸ ສຸທ຺ຘາວາສຠູມີສຸ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນາຄາມິຂີຓາສວານເມວ ອຘິວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ, ເຕສຎ຺ຈ ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມຕໍ ອາປາທິຕຕ຺ຕາ.

ອປຣານິ ທຸເວຕິ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ. ຕານິ ຫິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນສຸ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ, ອປາເຍສຸ ຈ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກຕ຺ຕາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຈຕຸວີສຕີຠູມິສຸ ທ຺ເວ ຈາຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນກຸສລກິຣິຍາວເສນ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕານິ. ເຕວີສຠູມິສຸ ທ຺ເວເຍວາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກຸສລກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ.

ເອກາທສວິຘນ຺ຕິ ຣູປາວຈຣກຸສລກິຣິຍາ ຫສິຕຸປ຺ປາໂທຕິ ເອກາທສ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ຍາວ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ສຸທ຺ຘາວາສອປາຍວຊ຺ຊາສຸ ເອກວີສຕິຠູມີສຸ ຠວນ຺ຕິ. ເອກໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘາວາສອປາຍອຣູປຠູມິວຊ຺ເຊສຸ ສຕ຺ຕຣສສຸ ຠູມີສຸ ຊາຍຕິ. ທ຺ເວ ໂທສມູລານິ, ກຸສລວິປາກຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ, ສຕ຺ຕ ອກຸສລວິປາກາຕິ ທ຺ວາທສ ຈິຕ຺ຕານິ ມຫຄ຺ຄຕຠູມິວຊ຺ຊາສຸ ເອກາທສສຸ ກາມຠູມີສຸ ຊາຍນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ ມຫາວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ກາມາວຈຣເທວມນຸສ຺ສວເສນ ສຕ຺ຕຠູມີສຸ ຊາຍນ຺ຕິ. ຉສຸ ຠູມິສູຕິ ເວຫປ຺ຜລສຸທ຺ຘາວາສສງ຺ຂາຕາສຸ ຉສຸ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານຠູມີສຸ.

ຈຕ຺ຕາຣິ…ເປ… ຠູມິສູຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວິປາໂກ ປຣິຕ຺ຕສຸຠອປ຺ປມາຓສຸຠສຸຠກິຓ຺ຫວເສນ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ຊາຍຕິ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານວິປາໂກ, ຕຕິຍຊ຺ຌານວິປາໂກ ຈ ປຣິຕ຺ຕາຠາອປ຺ປມາຓາຠາອາຠສ຺ສຣວເສນ ຕີສຸ ຠູມີສຸ, ປຐມຊ຺ຌານວິປາໂກ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາວເສນ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ ເອເກກວເສນ ຕີສຸ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ຊາຍນ຺ຕິ.

໒໐໖-໙. ເອວໍ ເອຕ຺ຕກາເນວ ຈິຕ຺ຕານິ ເອຕ຺ຕກາສຸ ຠູມີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຈິຕ຺ຕນິຍມວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເອຕ຺ຕກາສຸ ເອວ ຠູມີສຸ ເອຕ຺ຕກາເນວ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຠູມິນິຍມວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຸສລາກຸສລາ ກາເມ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ກາເມ ກຸສລາກຸສລາ ວີສຕິ, ເຕສໍ ປນ຺ນຣສ ອເຫຕຸກາ ປາກາ, ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍຎ຺ຈາຕິ ສຕ຺ຕຕິໍເສວ ມານສາ ນຣກາທີສຸ ຈຕູສຸປິ ອປາເຍສຸ ຊາຍເຣ. ອວເສສານິ ປນ ສຕ຺ຕຣສ ກາມາວຈຣວິປາກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈຕິໍສ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣານີຕິ ທ຺ເວປຎ຺ຎາສ ມານສາ ກທາຈິປິ ເຕສຸ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຠູມິຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສີຕິ ຫທຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສານິ ອສີຕິ ຈິຕ຺ຕານິ. ຆານາທິວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ກຸສລວິປາກຆານາທິວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕຍໍ. ‘‘ອປຸຎ຺ຎຊາ ປາກາ’’ຕິ ອກຸສລວິປາການໍ ສພ຺ເພສເມວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຆານາທິວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕຍໍ ອຄ຺ຄຫິຕວິເສສມ຺ປິ ປາຣິເສສຎາເຍນ ກຸສລວິປາກເມວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

໒໑໓. ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ. ກ຺ຣິຍາ ຈ ທ຺ເວຕິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວຊ຺ຊິຕາ ທ຺ເວ ອເຫຕຸກກິຣິຍາ.

໒໑໔. ຠູມິວເສເນວາຕິ ປຸຄ຺ຄເລ ອນາມສິຕ຺ວາ ເກວລໍ ຠູມິວເສນ. ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈ ຠູມິວເສນ ຈ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຠາວເຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໑໖-໘. ປຎ຺ຈຠູມິສູຕິ ຈຕຸຣາປາຍມນຸສ຺ສວເສນ ປຎ຺ຈຠູມີສຸ. ອເຫຕຸການໍ ປຏິສນ຺ຘິສທິສຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ‘‘ສຕ຺ຕຕິໍເສວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎກມ຺ເມນ ປນ ທ຺ວິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສາປິ ສມ຺ຠວໂຕ ເອກຈຕ຺ຕາລີສ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍໂຊຕິປາລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຕິເຫຕຸກວິປາເກຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີເສວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອເຫຕຸກສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕຫີຕິ ອເຫຕຸກສຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕຫິ ສຕ຺ຕຕິໍສມານເສຫິ ສຫ. ນວ ກ຺ຣິຍາຕິ ອຏ຺ຐ ມຫາກິຣິຍາ, ຫສິຕຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ອິມານິ ອສາຘາຣຓກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ນວ.

໒໒໐-໑. ‘‘ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ມານສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຫ ‘‘ທ຺ວິເຫຕຸກສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ປຸນ ‘‘ຈຕຸປຎ຺ຎາສາ’’ຕິອາທິ ປນ ນິຄມນໍ.

໒໒໓-໔. ປຎ຺ຎາເສວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານີຕິ ຕິເຫຕຸກສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຈຕຸປຎ຺ຎາສຈິຕ຺ເຕສຸ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕວຊ຺ຊານິ ເອກູນປຎ຺ຎາສ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຎາເສວ ຈິຕ຺ຕານິ ອສ຺ສ ກາມາວຈຣສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນເທຫິໂນ ຊາຍນ຺ເຕ. ນວຕິໍເສວາຕິ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສຈິຕ຺ຕານິ. ປຐມໍ ຜລນ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ.

໒໒໕-໘. ທຸຕິຍຎ຺ຈ ຜລໍ ຫິຕ຺ວາຕິ ສກທາຄາມິຜລໍ ຫິຕ຺ວາ. ຈ-ສທ຺ເທນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຎ຺ຈ ຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ສຫ ຍານິ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ, ຕານິ ອນາຄາມິສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາລີສຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເຕວີສຕິ ກາມາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ, ວີສຕິ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ, ອຣຫຕ຺ຕຜລຎ຺ຈາຕິ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ. ສກໍ ສກນ຺ຕິ ‘‘ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ສກທາຄາມິໂນ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ປນ ເຕສໍ ເອເກກເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຫິ ເຕ’’ຕິ. ປຎ຺ຈຕິໍເສວາຕິ ສຕ຺ຕຣສ ກາມຣູປາຣູປກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ປຏິຆທ຺ວຍວຊ຺ຊານິ ທສ ອກຸສລານິ, ຣູປຠເວ ລພ຺ຠມານການິ ປຎ຺ຈ ອເຫຕຸກວິປາການິ, ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ, ປຐມຊ຺ຌານວິປາໂກ ຈາຕິ ປຎ຺ຈຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຕີສຸ ປຐມຊ຺ຌານຠູມີສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ.

໒໓໒-໕. ຫິຕ຺ວາ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ເທນ ປຐມຜລສ຺ສ ຄຫຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນ ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ຈກໍ ຫິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຜລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕວເສນ ປຎ຺ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ສກທາຄາມິສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ. ປຸຎ຺ຎຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍຎ຺ເຈວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໓໗. ເອວໍ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂສຕາປນ຺ນາທິວເສນ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສເມວ ວເສນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານຕຕິຍຊ຺ຌານວິປາການໍ ເອກສຕ຺ຕສ຺ເສວ ອສມ຺ຠເວປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຕເລ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທໂຍ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທິຠາວສາມຎ຺ເຎນ ເອກໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ທຸຕິຍຊ຺ຌານຕຕິຍຊ຺ຌານປາກໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໔໒. ປຣິຕ຺ຕສຸຠາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐາ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຠູມີສຸ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ວຸຕ຺ຕຄຓນາຍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣິຕ຺ຕກສຸຠາທີນ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໒໔໗. ຈຕຸວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານີຕິ ອຏ຺ຐປຣິຕ຺ຕກຸສລານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປກຸສລານິ, ປຏິຆທ຺ວຍວຊ຺ຊິຕານິ ທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ປຐມາຣຸປ຺ປວິປາໂກ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຎ຺ຈາຕິ ຈຕຸວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ.

໒໕໐-໓. ທສ ປຎ຺ຈາຕິ ອຏ຺ຐ ມຫາກິຣິຍາ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປກິຣິຍາ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ, ປຐມາຣຸປ຺ປວິປາໂກ, ອຣຫຕ຺ຕຜລຎ຺ຈາຕິ ປນ຺ນຣສ ຈິຕ຺ຕານິ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ອຣຫໂຕ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕວີສາຕິ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕຸວີສຕິຈິຕ຺ເຕສຸ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກຸສລວິປາກວຊ຺ຊາ ພາວີສຕິ ຈ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປວິປາໂກ ຈາຕິ ເຕວີສຕິ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ຕິຓ຺ຓໍ ຜລຏ຺ຐເສຂານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອກຸສລປຎ຺ຈກວຊ຺ຊານິ ອຏ຺ຐາຣສ, ຕໍຕໍຜລຎ຺ຈາຕິ ເອກູນວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ກ຺ຣິຍາ ທ຺ວາທສາຕິ ອຏ຺ຐ ມຫາກິຣິຍາ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວຊ຺ຊິຕາ ຕິສ຺ໂສ ອຣູປກິຣິຍາ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ. ປາເກໂກຕິ ເອໂກ ອຣູປວິປາໂກ.

ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນກຸສລວິປາກວຊ຺ຊານິ ເອກວີສຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນວິປາໂກ ຈາຕິ ພາວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໒໕໔-໖໐. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ຈກວຊ຺ຊານິ ສຕ຺ຕຣສ, ປຐມຜລຎ຺ຈາຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕານີຕິ ຕາເນວ ອຏ຺ຐາຣສ ຈິຕ຺ຕານິ. ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ປຐມໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຈນໂຕ ທຸຕິຍຜລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ອວຸຕ຺ຕສິທ຺ໂຘ. ນ ຫິ ສກທາຄາມິໂນ ສກທາຄາມິຜລຎ຺ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ອນາຄາມິຜລໍ ປກຣຓສິທ຺ຘເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐ ມຫາກິຣິຍາ, ທ຺ເວ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປກິຣິຍາ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນວິປາໂກ, ອຣຫຕ຺ຕຜລນ຺ຕິ ເຕຣສ ຈິຕ຺ຕານິ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ. ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ທ຺ວາວີສຕິຈິຕ຺ເຕສຸ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນກຸສລວິປາກວຊ຺ຊາຕິ ວີສຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນວິປາໂກຕິ ເອກວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ຈກວຊ຺ຊານິ ໂສຬສ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຎ຺ຈາຕິ ສຕ຺ຕຣສ ຕຕ຺ເຖວ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ ມຫາກິຣິຍາ, ທ຺ເວ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນວິປາກກິຣິຍາ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວາທສ ຈິຕ຺ຕານິ ຕຕ຺ເຖວ ອຣຫໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໒໖໑-໓. ອຣູປກຸສລາ ເຈວ ກິຣິຍາປິ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ປນ ວິປາກາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸທ຺ຘມຸທ຺ຘມຣູປີນນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາທີສຸ ອຣູປີນໍ. ເຫຏ຺ຐິມາຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນິການໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກຸສລວິປາກາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນິການໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນກຸສລວິປາກາຕິ ເອວມາທິນາ ເຫຏ຺ຐິມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ອຣູປາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາຕິ ອາຫ ‘‘ທິຏ຺ຐາທີນວໂຕ ກິຣາ’’ຕິ. ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສຸຕິຍໍ. ທິຏ຺ຐາທີນວໂຕຕິ ອາຣມ຺ມເຓ, ຌາເນ ຈ ທິຏ຺ຐໂທສຕ຺ຕາ. ກຸສລານຸຕ຺ຕຣາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລາ.

໒໖໖. ສພ຺ໂພ ຣູໂປ ມຫຄ຺ຄໂຕຕິ ສພ຺ໂພ ຣູປາວຈຣມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ. ມໂນຘາຕູຕິ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸວິປາກມໂນຘາຕູນໍ ກາມວິປາກ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

໒໖໙-໗໓. ເອວໍ…ເປ… ເຫຏ຺ຐິມນ຺ຕິ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຕ຺ຕຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາເກນ ສຫ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ຕຕ຺ຖວຸຕ຺ເຕສຸ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຕ຺ຕຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາເກນ ສຫ ສຕ຺ຕຕິໍສາຕິ ເອວໍ ເສສທ຺ວເຍປິ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມໍ ຫິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຄຓນາ ເຎຍ຺ຍາ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນຕິ ປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ປຐມາຣຸປ຺ປວິປາໂກ, ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປວິປາໂກຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກາຕິ ເອວໍ ຈຕູສຸ ອຣູປຠູມີສຸ ເອເກກາຍ ຠູມິຍາ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວິປາກາ ຊາຍນ຺ຕິ. ຍາ ກິຣິຍາ ເຕຣເສວ ສິຍຸໍ, ຕາ ສພ຺ພປຐມາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ຊາຍນ຺ເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທ຺ວາທເສວ ກ຺ຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກາທສ. ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຠູມິຍໍ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທເສວ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

໒໗໔-໕. ອິທານິ ເກວລໍ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ເຕສເມວ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອາເວຓິກຈິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຣຫໂຕ ປນາ’’ຕິອາທິນາ ອຣຫໂຕເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຈິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນາຄາມິອາທີນໍ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກໍ ສກສກຜລຈິຕ຺ຕໍ ປາກຏເມວາຕິ ສໍຂິຕ຺ຕໍ. ອຣຫໂຕຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ. ອຣຫໂຕ ຠາໂວ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ ອຣຫາ’’ຕິອາທິນາ ອຣຫນ຺ຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຠາເວນ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທານິ ເຕສໍ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສາຘາຣຓຈິຕ຺ຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ຜລຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໙໐. ສຸສາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພສ຺ສ ເຜຄ຺ຄຸສ຺ສ ອຠາວໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ສາຣໍ, ສພ຺ພໂສ ສາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣນ຺ຕິ ສຸສາຣຕ຺ຕາ ເອວ ປຣໍ. ສຕ຺ຕານໍ ອິຘໂລກປຣໂລກຫິຕປຏິຈ຺ຉາທກສ຺ສ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິຘມນໂຕ ໂມຫນ຺ຘກາຣປ຺ປທີປໍ. ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ຖວເສນ ຈິນ຺ເຕຕິ. ວາເຈຕີຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ສຊ຺ຌາຍຕິ. ຣາຄໂທສານໍ ໂມເຫນ ສຫ ອວິນາຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ອນຸປຄມນໍ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘເມວາຕິ ‘‘ໂມຫນ຺ຘກາຣປ຺ປທີປ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາປິ ‘‘ນຣໍ…ເປ… ໂນປຍນ຺ຕີ’’ຕິ ຣາຄໂທສານຸປຄມນເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂມຫນ຺ຘກາຣປ຺ປທີປ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຈເນເນວ ໂມຫສ຺ສ ອນຸປຄໂມ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ຣາຄໂທສານເມວ ອນຸປຄມນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມູລຠູຕານໍ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ອນຸປຄມນວຈເນນ ເສສກິເລສານມ຺ປິ ອນຸປຄມນໍ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຠູມິປຸຄ຺ຄລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐໂມ ຠາໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣ-ອຠິນວຏີກາ

(ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໖. ຉຏ຺ໂຐ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ອາຣມ຺ມຓວິຠາຄນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໙໑-໓. ເອເຕສນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທານໍ. ນນຸ ຈ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈິຕ຺ຕາທີນິເຍວ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານີຕິ ຕາເນວ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພານິ, ອາຣມ຺ມຓໍ ປນ ອປ຺ປກຕໍ, ຕໍ ກສ຺ມາ ອິຘ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ເຕນ ວິນາ ນຕ຺ຖິ ຫິ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ອາຣມ຺ມເຓນ ວິນາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖິ, ນ ຫິ ອນາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຍິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອາສງ຺ການິວາຣຓຕ຺ຖໍ ອິໂຕ ປຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕິວິຘໍ ປນ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ, ກິໍ ສຣູປຎ຺ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປໍ ສທ຺ທ’’ນ຺ຕິອາທິ. ວຈນຕ຺ຖໍ ປນ ເນສໍ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ. ຉຬາຣມ຺ມຓໂກວິທາຕິ ຉນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ພ຺ຍາກຣຓກຸສລາ ພຸທ຺ຘາທໂຍ.

ຠູເຕຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູເຕ. ອຸປາທາຍາຕິ ນິສ຺ສາຍ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ກມ຺ມາທີຫິ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ. ນິທສ຺ສິຕພ຺ພໍ ນິທສ຺ສນໍ. ກິໍ ຕໍ? ທຏ຺ຐພ຺ພຠາໂວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣຠາໂວ, ສຫ ນິທສ຺ສເນນາຕິ ສນິທສ຺ສໂນ. ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ປຏິຫນນນ຺ຕິ ວາ ປຏິໂຆ, ເຍນ ພ຺ຍາປາຣາທິວິກາຣປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສຫິເຕສຸ ຈກ຺ຂາທີນໍ ນິສ຺ສເຍສຸ ວິກາຣຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ໂສ ສຍໍ ນິສ຺ສຍວເສນ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ, ອສມ຺ປຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຏິມຸຂຠາໂວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຕນໍ ປຏິໂຆຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສ຺ສ ນິສ຺ສຍວເສນ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຄນ຺ຘຣສຆານຊິວ຺ຫາກາຍານໍ. ອິຕເຣສໍ ອຸຠຍຖາປິ ອສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ອສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ປຏິມຸຂຠາໂວ ‘‘ປຏິໂຆ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຫ ປຏິເຆນາຕິ ສປ຺ປຏິໂຆ, ສນິທສ຺ສໂນ ຈ ໂສ ສປ຺ປຏິໂຆ ຈາຕິ ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິໂຆ. ເອຕ຺ຖາຫ – ຍສ຺ສ ທຏ຺ຐພ຺ພຠາໂວ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ສນິທສ຺ສໂນ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໂຄຈຣຠາໂວວ ທຏ຺ຐພ຺ພຠາໂວ. ຕສ຺ສ ຈ ຣູປາຍຕນໂຕ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ ກຖໍ ສຫ ນິທສ຺ສເນນ ສນິທສ຺ສໂນຕິ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອນຎ຺ຎຕ຺ເຕປິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຣູປາຍຕນໍ ວິເສເສຕຸໍ ອຎ຺ຎໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຫ ນິທສ຺ສເນນ ສນິທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ. ຘມ຺ມສຠາວສາມຎ຺ເຎນ ຫິ ເອກີຠູເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂຍ ນານຕ຺ຕກໂຣ ວິເສໂສ, ໂສ ອຎ຺ຎໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ອຸປຈາຣິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ເອວຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖວິເສສາວໂພໂຘ ໂຫຕິ. ຣູປາຣມ຺ມຓສຎ຺ຎິໂຕຕິ ອຍໍ ເອວຣູໂປ ວຓ຺ໂຓ ຣູປາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ສຎ຺ຎິໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູເຕ ອຸປາທາຍ ເຕ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມາໂນ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາໂນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐາໂນ ຈ ນີລາທິວເສນ ທິສ຺ສມາໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຈ ວຓ຺ໂຓ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ນາມາຕິ.

໒໙໔-໗. ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຕຸ ຈ ຈິຕ຺ໂຕຕຸ, ເຕຫິ ສມ຺ຠວຕິ, ເຕ ວາ ສມ຺ຠວາ ປຈ຺ຈຍາ ອິມສ຺ສາຕິ ຈິຕ຺ໂຕຕຸສມ຺ຠໂວ. ສຫ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກວິຎ຺ຎາເຓນ ປວຕ຺ໂຕ ສທ຺ໂທ ສວິຎ຺ຎາຓກສທ຺ໂທ, ສວິຎ຺ຎາຓກສທ຺ໂທ ປນ ນ ເກວລໍ ສວິຎ຺ຎາຓກສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ໂຕວ ກຸຈ຺ຉິສທ຺ທາທິວເສນ ຕສ຺ສ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐິຕສ຺ສາປິ ສມ຺ຠວໂຕ.

ຘຣີຍຕີຕິ ກລາປປຣມ຺ປຣາຍ ສນ຺ຘາຣີຍຕິ. ສູຈນໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ສຸປາກຏກຣຓໂຕ. ຄນ຺ໂຘ ຫິ ‘‘ອິທໍ ສຸຄນ຺ຘໍ, ອິທໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປກາເສຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຸປ຺ຜຜລາທີນິ ‘‘ອິທເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເປສຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ.

ຣສມານາຕິ ອສ຺ສາທວເສນ ຕຸສ຺ສມານາ. ຣສນ຺ຕີຕິ ອສນ຺ຕິ, ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຣ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ເອວຎ຺ຫິ ‘‘ຣສມານາ ນໍ ອສນ຺ຕີຕິ ຣໂສ’’ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິນໂຍ ສຸນ຺ທໂຣ ໂຫຕິ. ອິຕຣຖາ ‘‘ຣສນ຺ຕິ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ‘‘ຣສມານາ’’ຕິ ອິທໍ ນິຣຕ຺ຖກເມວ ສິຍາ. ອຖ ວາ ‘‘ຣສມານາ’’ຕິ ອິໂຕ ຣ-ກາຣໍ, ‘‘ຣສນ຺ຕີ’’ຕິ ອິໂຕ ສ-ກາຣຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຣໂສ’’ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິນໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໒໙໘. ຜຸສີຍຕີຕິ ຆຏ຺ຏີຍຕິ. ກິໍ ຕໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ປຖວີເຕຊວາຍໂວ’’ຕິ. ອິມິນາ ຘາຕຸຕ຺ຕຍເມວ ກາຍວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາວສງ຺ຂາຕໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ນາມ, ນ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອາໂປຘາຕຸ ນ ຄຫິຕາ, ນນຸ ສີຕຕາ ຜຸສິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫຕິ, ສາ ຈ ອາໂປຘາຕຸ ເອວາຕິ? ສຈ຺ຈໍ ຄຍ຺ຫຕິ, ນ ປນ ອາໂປຘາຕຸ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ເຕໂຊຘາຕຸ ເອວ. ມນ຺ເທ ຫິ ອຸຓ຺ຫຠາເວ ສີຕວຸທ຺ຘິ, ນ ສີຕຕາ ນາມ ໂກຈິ ຄຸໂຓ ອຕ຺ຖິ. ເກວລໍ ປນ ອຸຓ຺ຫຠາວສ຺ສ ມນ຺ທຕາຍ ສີຕຕາຠິມາໂນ. ກຖໍ ປເນຕໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ສີຕວຸທ຺ຘິຍາ ອນວຏ຺ຐິຕຠາວໂຕ ປາຣາປາເຣ ວິຍ. ຕຖາ ຫິ ຆມ຺ມກາເລ ອາຕເປ ຐຕ຺ວາ ຉາຍໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ສີຕວຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ປຖວີຄພ຺ຠໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕານໍ ອຸຓ຺ຫວຸທ຺ຘິ ຈ. ກິຎ຺ຈຣຫິ ຫິມປາຕສມຍາທີສຸ ສີຕສ຺ສ ປຣິປາຈກຕ຺ຕທສ຺ສນໂຕ ຈ ເຕໂຊຘາຕຸ ເອວ ສີຕຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍທິ ຈ ສີຕຕາ ອາໂປຘາຕຸ ສິຍາ, ເອກສ຺ມິໍ ກລາເປ ອຸຓ຺ຫຠາເວນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ອວິນິພ຺ໂຠຄປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ, ນ ຈ ປເນວໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຎາຍຕິ ‘‘ນ ອາໂປຘາຕຸ ສີຕຕາ’’ຕິ. ອິທໍ ຈຕຸມຫາຠູຕານໍ ອວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕິຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ, ອນິຈ຺ຉນ຺ຕານມ຺ປິ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ເອກສ຺ມິໍ ກລາເປ ກິຈ຺ຈທສ຺ສເນນ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິຕາຍ ສາຘິຕາຍ ອິທເມວ ອຸຕ຺ຕຣໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວາໂຍຘາຕຸ ສີຕຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ອິທເມວ ອຸຕ຺ຕຣໍ. ຍທິ ວາໂຍຘາຕຸ ສີຕຕາ ສິຍາ, ເອກສ຺ມິໍ ກລາເປ ອຸຓ຺ຫຠາເວນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ, ນ ຈ ປເນວໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ນ ວາໂຍຘາຕຸ ສີຕຕາ’’ຕິ. ເຍ ປນ ວທນ຺ຕິ ‘‘ທ຺ຣວຕາ ອາໂປຘາຕຸ, ສາ ຈ ຜຸສິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫຕີ’’ຕິ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ທ຺ຣວຠາໂວປິ ນາມ ຜຸສີຍຕີຕິ ອິທໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອຘິມານມຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐາເນ ວິຍາ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ທ຺ຣວຠາສຫວຸຕ຺ຕີນິ, ຕີຓິ ຠູຕານິ ສມ຺ຜຸສໍ;

ທ຺ຣວຕໍ ສມ຺ຜຸສາມີຕິ, ໂລໂກຍມຠິມຎ຺ຎຕິ.

‘‘ຠູເຕ ຜຸສິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐານໍ, ມນສາ ຄຍ຺ຫເຕ ຍຖາ;

ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຜຸສາມີຕິ, ຎາຕພ຺ພາ ທ຺ຣວຕາ ຕຖາ’’ຕິ.

໒໙໙. ສພ຺ພໍ ນາມນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກນິພ຺ພານສມ຺ມຕໍ ນາມໍ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຕິ ນມນໂຕ ນາມໍ. ນິພ຺ພານໍ ປນ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ປຕິ ນາມນໂຕ ນາມໍ. ຣູປນ຺ຕິ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປໍ. ກິໍ ອວິເສເສນາຕິ ເຈ, ໂນຕິ ອາຫ ‘‘ຫິຕ຺ວາ ຣູປາທິປຎ຺ຈກ’’ນ຺ຕິ. ລກ຺ຂຓານີຕິ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓານິ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ນາມຸປາທາຍວເສນ ທຸວິຘາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ.

໓໐໐. ອິມານິ ປນ ຉພ຺ພິຘານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ສພ຺ພານິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ກຕ຺ຖຈິ ການິຈີຕິ ອາຫ ‘‘ຉຬາຣມ຺ມຓານີ’’ຕິອາທິ. ຕີຓິ ຣູເປຕິ ຣູປາວຈຣຠູມິຍໍ ຣູປສທ຺ທຘມ຺ມວເສນ ຕີຓິ ອາຣມ຺ມຓານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຆານາທິຕ຺ຕຍສ຺ສ ປນ ຕຕ຺ຖ ອຠາວໂຕ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓາທີນິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໂຕ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຣູປຠເວ ປນ ສພ຺ພໂສ ຣູປານໍ ອຠາວໂຕ ເອກໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓເມວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຣູເປ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓເມກກ’’ນ຺ຕິ. ນນຸ ຈ ອຣູປຠວໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ກາມຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ອຣູປຠເວເຍວ ຄຕິນິມິຕ຺ຕວເສນ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ປນ ກາມຠເວເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ. ອຸປປຊ຺ຊິຕພ຺ພຠວສ຺ມິຎ຺ຫິ ວຓ຺ໂຓ ຄຕິນິມິຕ຺ຕວເສນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

໓໐໑-໒. ເອວໍ ຉ ອາຣມ຺ມຓານິ ສຣູປໂຕ, ປວຕ຺ຕິປ຺ປເຠທໂຕ ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສຸ ອຠຍຄິຣິວາສີນໍ ກິຎ຺ຈິ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ‘‘ຂຓວຕ຺ຖຸປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຂຓວຕ຺ຖຸປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ຂຓສ຺ສ ເຈວ ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຍ ຣູປາທໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຍສນ຺ຕິ ເຍສໍ ອາຈຣິຍານໍ ລທ຺ຘິ. ເຍສນ຺ຕິ ວາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ຘີຠາວໂຕ, ວຸຕ຺ຕໍ ວວຕ຺ຖາປກຕ຺ຕາ ຈ. ເຕ ຫິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວວຕ຺ຖາເປນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ຕໍ ສມ຺ພນ຺ເຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ຘີຠາວາເປກ຺ຂາຍ ‘‘ເຍສ’’ນ຺ຕິ ສາມິວຈນນ຺ຕິ. ອິມິນາ ປນ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓາ ສນ຺ຕຕ຺ຕອໂຍຄຸເຬ ປຕິຕຊລພິນ຺ທຸ ວິຍ ປຣິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຄ຺ຄຫຓາ ປຣມາຓຸ ວິຍ ປຣິຕ຺ຕວຕ຺ຖຸກາ, ຕໂຕ ຈ ສກສກວິຎ຺ຎາຓານໍ ອາປາຖໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເກວລໍ ປນ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ເສວ ໂຄຈຣາ, ເຕ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ນາມາຕິ ເຍສໍ ລທ຺ຘິ, ເຕ ເຍສໍ ວາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ນາມາຕິ. ເອເຕເນວ ຈ ອຕີຕານາຄຕຠາເວນ ອຕິທູຣອຈ຺ຈາສນ຺ນຠາເວນ, ກຸຏ຺ຏາທິອນ຺ຕຣິຕາຠາເວນ ຈ ອາປາຖໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕານມ຺ປິ ຣູປາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍລທ຺ຘິກາ ປນ ເຕ –

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນານາວິສຍານໍ ນານາໂຄຈຣານໍ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕານໍ ມໂນ ປຏິສ຺ສຣຓໍ, ມໂນ ຈ ເນສໍ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໕) –

ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາວາຕິ ນ ອນຸວຕ຺ຕິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ…ເປ… ໂຠນ຺ຕານນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ໂຄຈຣໍ ນ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ, ຕຖາ ‘‘ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ເນວ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕານໍ ນານຸຠວນ຺ຕານໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ. ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ.

໓໐໓. ຕຎ຺ຈ ໂຄຈຣໍ ມໂນ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໍ ຣູປາທິປຎ຺ຈວິຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຈ-ສທ຺ເທນ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ມໂນ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທິ ຈກ຺ຂາທີນມາປາຖຄຕານິ ວິນາ ອວເສສາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ຕໍວິສຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນເຍວ ປນ ວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ມໂນວ ເຕສໍ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ ທຸປ຺ປຣິຫາຣິຍໍ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຈ ຕໍ ສຸຕ຺ຕວຈນໍ ສກ຺ກາ ອຕິກ຺ກເມຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອນາປາຖຄຕາປິ ມໂນໂຄຈຣາ ຣູປາທໂຍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາຕິ. ຍທິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ນານຸໂຠຕິ, ປຣວິສຍເມວ ອນຸໂຠຕິ, ກຖໍ ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣຕິ? ຕໍຕໍກິຈ຺ຈານໍ ນິສ຺ສຍຠູຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ອນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ກຖຎ຺ຈຣຫິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ ນາມ? ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຣເຓປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ທິຏ຺ຐາທິອາກາຣສ຺ເສວ ຄຫຓໂຕ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ ນາມ. ຍທິ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ທິຏ຺ຐາທິອາກາຣໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຣູປາທີນໍ ນີລຕ຺ຕາທິວເສນ ຊານນໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓເມວ ກໂຣຕິ, ນ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານີຕິ ຕຖາ ຊານນເມວ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຖິຕາເຍເວຕໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ – ອນາປາຖຄຕຣູປາທາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ນ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ ນາມ. ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິສຍເມວ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ. ອຖ ສິຍາ, ນ ມຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍວິສຍານຸຠວນໍ ປຏິກ຺ຂິປາມ, ຕສ຺ສ ປນ ອນຸຠວນໍ ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ຈວິຣເຫນ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓວເສເນວາຕິ ເຈ? ຕມ຺ປິ ນ, ສຸຕ຺ເຕ ຕຖາ ອາຄຕຏ຺ຐານສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຍທິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ຈວິຣເຫນ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍວິສຍໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓວເສເນວ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸຠວມານາ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸປິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາເຍວ ສິຍາ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ‘‘ຘມ຺ມາຍຕນໍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ປຏ຺ຐາເນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕຖາ ປນ ອວຕ຺ວາ –

‘‘ຣູປາຍຕນໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒),

‘‘ຣູປາຍຕນໍ…ເປ… ຘມ຺ມາຍຕນໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ຈ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒) –

ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕີ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຕໍປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິສຍວເສນ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ, ນ ຘມ຺ມາຍຕນວເສນາຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໓໐໔-໕. ເອວໍ ເອເກນາກາເຣນ ປຏິກ຺ເຂປວິຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ອປເຣນປິ ກາຣເຓນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂາທີ’’ຕິອາທິ. ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓຄ຺ຄຫຓໍ. ອິຕິປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ນ ເກວລໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕເນວ ກາຣເຓນ, ອຖ ໂຂ ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍທິປິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອນາປາຖຄຕຣູປາທີນິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂາທີນິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓານິ ນ ສິຍຸໍ ເຕສໍ ປສາທວິສຍານໍ ຣູປສທ຺ທານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ສຸຕ຺ເຕສຸ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸທິພ຺ພໂສຕານໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕາວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ນ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓຕາ, ວຸຕ຺ຕາ ຈ ສາ, ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອວິສຍາ ຣູປາທໂຍ ຣູປາທາຣມ຺ມຓາເນວ, ນ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາຕິ. ເຕເນວ ຈ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫປິ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ວາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈ ອນາປາຖຄຕານໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕ຺ເຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ. ເອວໍ ສຕີຕິ ຍທິ ກທາຈິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ກທາຈິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ກທາຈິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ເຕສໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓານໍ ນິຍໂມປິ ກຖໍ ຠເວ ‘‘ອິທໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ, ອິທໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ນິຍໂມ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກໂຣ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໐໖. ເອວໍ ຉພ຺ພິຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິສ຺ສ ອນນ຺ຕຣເຠທໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາທິຕ຺ຕິກວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຉພ຺ພິຘໍ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິກາທິກໍ ຕໍ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິກາທີນນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກາທີນໍ. ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ ຫິ ອິຘ ‘‘ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມຊ຺ຌປທໂລປວເສນ. ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິການໍ ສງ຺ຄໂຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ, ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ, ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວມາຄໂຕ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ. ອາທິປທວເສນ ‘‘ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ, ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ ຘມ຺ມາ, ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວມາຄໂຕ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ. ‘‘ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ, ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວມາຄໂຕ ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ, ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວມາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໐໗-໙. ກ຺ຣິຍາເຫຕຸທ຺ວຍນ຺ຕິ ອເຫຕຸກກິຣິຍທ຺ວຍໍ ຫສິຕຸປ຺ປາທມໂນຘາຕຸ ອິຕຣສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕາທິອາຣມ຺ມຓຕາວເສນາປິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ. ‘‘ອິຏ຺ຐາທິເຠທາ’’ຕິອາທິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຠາວວິຠາວນໍ. ອິຏ຺ຐາທິເຠທາຕິ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕອນິຏ຺ຐອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕເຠທາ. ປຏິປາຏິຍາຕິ ‘‘ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ, ສທ຺ໂທ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ອນຸກ຺ກມໂຕ. ຣູປາທິ…ເປ… ຕ຺ຕຍສ຺ສ ຕູຕິ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸຍາ ເຈວ ກຸສລາກຸສລວິປາກວິຠາຄວເສນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມໂນຘາຕູນຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ຣູປາທິປຎ຺ຈກໂຄຈຣໍ. ຕາ ຫິ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມາ ຫຸຕ຺ວາ ນິຍຕາ ຣູປາທີເນວ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໓໑໑. ກາມຘາຕຸຍນ຺ຕິ ກາມຠເວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເນສໍ ສພ຺ເພສໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເຕສ຺ເວວ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸ, ກຸສລວິປາກຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓານິ, ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ. ເສສານິ ປນ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓາຠາເວນ ຕຕ຺ຖ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເນວ ກິຎ຺ຈີຕິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານໍ ສພ຺ພໂສ ອຠາວໂຕ ເອເຕສຸ ກິຎ຺ຈິ ນ ຊາຍຕິ.

໓໑໒-໓. ‘‘ມຫາປາການ’’ນ຺ຕິອາທິ ປຐມປຣິຈ຺ເຉເທ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ປຏຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ.

໓໑໔. ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມເຓ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມເຓ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ຕໍ ປຐມາຣຸປ຺ປາຣມ຺ມຓໂຕ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປໍ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປາຣມ຺ມຓໂຕ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ. ຉພ຺ພິຘນ຺ຕິ ກຸສລວິປາກກິຣິຍາວເສນ ປຈ຺ເຈກໍ ຕິວິຘຕາຍ ຉປ຺ປກາຣໍ.

໓໑໖-໒໐. ຎາຓໍ ປຣິຫີນໍ ເອເຕສໍ, ຎາຓໂຕ ປຣິຫີນາຕິ ວາ ຎາຓຫີນາ. ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ…ເປ… ໂຫນ຺ຕິ ເຕຕິ ອຏ຺ຐ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນຂີຓາສວານໍ ກທາຈິ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ກຠາເວນ ອາທຣາກຣຓວເສນ ອກມ຺ມຎ຺ຎສຣີຣຕາອຎ຺ຎວິຫິຕຕາຫິ ວາ ອສກ຺ກຈ຺ຈທານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຘມ຺ມສ຺ສວນາທີສຸ ອຕິປຄຸຓວິປສ຺ສນາຍ ຈ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ອຕິປຄຸຓານໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ. ກສິຓນິມິຕ຺ຕາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອກຸສເລສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຈຕຸປຎ຺ຎາສກາມາວຈຣຘມ຺ມານໍ, ຣູປສ຺ສ ຈ ‘‘ອຕ຺ຕາ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຣາມສນອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ເຕເນວາກາເຣນ ສຕ຺ຕວີສຕິມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນກາເລ ສິຍາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາທິວເສນ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ເຕເຍວ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ວິນາ ປຣາມາເສນ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ, ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ໂທມນສ຺ສວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທ຺ເວຬ຺ຫກຠາເວນ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ວິກ຺ຂິປນວເສນ, ອວູປສມວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກ຺ຣິຍໂຕປິ ຈ ຕຖາຕິ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໂຕປິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກ຺ຣິຍາໂວຏ຺ຐພ຺ພນນ຺ຕິ ສຣູປກຖນເມຕໍ, ນ ປນ ກຸສລາກຸສລວິປາກໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ.

ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ໂຄຈໂຣຕິ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓວເສນ ຕິວິໂຘປິ ໂຄຈໂຣ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ກຸສລກິຣິຍາວເສນ ອຏ຺ຐ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນຂີຓາສວານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈທານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຘມ຺ມສ຺ສວນວິປສ຺ສນາທີສຸ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕກາເລ ກາມາວຈຣາຣມ຺ມຓິກອຠິຎ຺ຎາຍ ປຣິກມ຺ມານຸໂລມກາເລ ຈ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ປຐມຊ຺ຌານາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓຌານາທີນໍ ປຣິກມ຺ມກາເລ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ສມ຺ມສນກາເລ ຈ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາລາຠໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານກາເລ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ຈ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາຠິຎ຺ຎາຍ ປຣິກມ຺ມກາເລ ຈ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ປຓ຺ຓຕ຺ຕາຣມ຺ມຓິກຌານາຠິຎ຺ຎານໍ ປຣິກມ຺ມກາເລ ຈ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອຠິຎ຺ຎາທ຺ວຍສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓຕໍ ສຕ຺ຕຣສມປຣິຈ຺ເຉເທ ວກ຺ຂຕິ. ກິຣິຍາໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ຕໍຕໍອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານານໍ ປຸເຣຈຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຕເທວ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຣິຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓເມວ.

ວຸຕ຺ຕາວເສສານີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ອວສິຏ຺ຐານິ ປນ຺ນຣສ ຣູປາວຈຣານິ ປຐມຕຕິຍານິ, ຉ ອຣູປາວຈຣກຸສລວິປາກກິຣິຍຈິຕ຺ຕານີຕິ ເອກວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ. ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓານີຕິ ປຣິຕ຺ຕາທິວເສນ ນວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ກສິຓາທິນິມິຕ຺ຕສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາກາສວິຎ຺ຎາຓາຠາວສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ.

ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໓໒໑-໒. ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກວເສນ ວິສຍີວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓນິທ຺ເທເສເນວ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກສງ຺ຄຫິໂຕປິ ວິສຍີວິຠາໂຄ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຫາຍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ຕໍ ອຕີຕສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ, ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປໍ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ເອກນ຺ຕອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາວ ໂຄຈຣາຕິ ຣູປາທິມ຺ຫິ ຘຣມາເນເຍວ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ປນ ນິຍຕໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສປິ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໂຕ ອຠິນ຺ນຕ຺ຕາ.

໓໒໔-໖. ສິຍາ…ເປ… ນາຄຕໂຄຈຣາຕິ ອຏ຺ຐ ຕາວ ມຫາວິປາກາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກາເລ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ. ຠວງ຺ຄຈຸຕິກາເລປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ກທາຈິ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກາເລ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄກາເລ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ, ຕຖາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓານໍ ຊວນານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ. ກຸສລາກຸສລວິປາກາເຫຕຸກອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕາ ຍຖາກ຺ກມໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທີນໍ, ອປາເຍສຸ ຈ ສພ຺ເພສໍ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຈ ສນ຺ຕີຣຓກາເລ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓວເສນ, ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓກາເລ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຂີຓາສວານໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ກຸຣຸມານານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ມໂນທ຺ວາເຣ ອຕີຕາທິເຠເທ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຫສິຕຸປ຺ປາທວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ກຸສລາກຸສລາ’’ຕິອາທີສຸ ກຸສເລສຸ ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ, ອຕີຕາທິເຠທານິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ສມ຺ມສນກາເລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ, ອຕີຕາທິອາຣມ຺ມຓິກອຠິຎ຺ຎານໍ ປຣິກມ຺ມກາເລ ຈ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ, ໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານກາເລ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓິກອຠິຎ຺ຎານໍ ປຣິກມ຺ມາທິກາເລ ຈ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິພ຺ພານານິ ຫິ ອິຘ ອຕີຕາທິກາລວເສນ ນວຕ຺ຕພ຺ພານີຕິ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ນວຕ຺ຕພ຺ພານິ. ເຕນາຫ ‘‘ສນ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິກາເລປີ’’ຕິ, ຍຖາສມ຺ຠວໍ ສນ຺ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຈ ອາຣມ຺ມຓກຣຓກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ສນ຺ເຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິກາເລສູ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ, ໂສ ອປາໂຐ. ຕສ຺ສ ປນ ອປາຐຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາ ອຕ຺ຖຫານິມ຺ປິ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວຈນວິປລ຺ລາສວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິກາລສ຺ມິໍ ສຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ ລິຂນ຺ຕິ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕສໍ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ ນຕ຺ຖິ. ຎາຓວິຣເຫນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ.

ອກຸສເລສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕີຕາທິເຠທານໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມານໍ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນປຣາມສນກາເລ ອຕີຕາທິອາຣມ຺ມຓາ. ຕເຖວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ປຣາມາສຄ຺ຄຫຓໍ ນຕ຺ຖິ. ທ຺ເວ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕີຕາທິເຠເທ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ທຸສ຺ສນກາເລ ອຕີຕາທິອາຣມ຺ມຓາ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ທຸສ຺ສນກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄຕຠາເວນ ຈ ອວູປສມວິກ຺ເຂປວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ກິຣິຍາສຸ ອຏ຺ຐ ສເຫຕຸກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຄຕິກາ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ກຸສເລສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ສມານາ. ເກວລໍ ປນ ເຕ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິເມ ຂີຓາສວານນ຺ຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ, ມໂນທ຺ວາເຣ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓານຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ຊວນານໍ ປຸເຣຈາຣິກກາເລ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ອຠິຎ຺ຎາທ຺ວຍສ຺ສ ອຕີຕາທິອາຣມ຺ມຓຕໍ ວກ຺ຂຕິ. ນວຕ຺ຕພ຺ພາ…ເປ… ອາທິນາຕິ ກສິຓນິມິຕ຺ຕາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາທິນາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ.

໓໒໗. ກ຺ຣິຍາ ປຎ຺ຈາຕິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ, ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາຕິ ອິມາ ປຎ຺ຈ ກິຣິຍາ. ຣູປໂຕ ປຎ຺ຈມີ ກ຺ຣິຍາຕິ ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈມຊ຺ຌານສງ຺ຂາຕາ ກິຣິຍາຠິຎ຺ຎາ ຈ. ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອໂຄຈຣນ຺ຕິ ອຕີຕາທິເຠເທສຸ, ກາລວິມຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ອໂຄຈຣໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພເມວ ເນສໍ ໂຄຈຣໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກໍ.

ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກສງ຺ຄຫິໂຕປິ ວິສຍີວິຠາໂຄ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸນ຺ຕິ ໂສ ວິສຸໍ ນ ອຸທ຺ຘໂຏ. ສຣູປໂຕ ປເນສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ອິເມ ຕາວ ກຸສລວິປາກກິຣິຍາວເສນ ຉ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານສມ຺ພນ຺ຘໍ ເຫຏ຺ຐິມໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ຣູປາວຈຣຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານານິ, ປຐມຕຕິຍາຣູປ຺ປານິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລວິປາການິ ຈ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ພຫິຠາເວນ ພຫິທ຺ຘາຠູຕານິ ປຖວີກສິຓາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓານິ. ສພ຺ເພວ ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈມຊ຺ຌານຎ຺ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓານິ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘາທີນິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ປເຣສໍ ຂນ຺ຘາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ຈ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ຕທຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕສໍ ນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖິ. ອກຸສລາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘາທີນໍ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນປຣາມາສາທິກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ປຣສ຺ສ ຂນ຺ຘາທີສຸ ເຈວ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປກສິຓາທີສຸ ຈ ຕເຖວ ປວຕ຺ຕິກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ຕທຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ທ຺ເວປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ມໂນຘາຕຸໂຍຕິ ອິເມ ເຕຣສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ປຣສ຺ສ ຣູປາທີສຸ ປວຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ຕທຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ສນ຺ຕີຣຓໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈຣູປາທິຘມ຺ເມ ມໂນທ຺ວາເຣ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ອຎ຺ເຎປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ປເຣສໍ ຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ຕທຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເກວລໍ ປນ ຕໍ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕີສຸ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນາປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິເຠເທສຸ ກມ຺ມາທີສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຏ຺ຐ ມຫາວິປາການິ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິເຠເທສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິອາລມ຺ພຓານິ. ຫສິຕຸປ຺ປາທມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ປຫຏ຺ຐາກາຣກຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣສ຺ສ ຣູປາທີສຸ ປວຕ຺ຕໍ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ມໂນທ຺ວາເຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກິຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຫສິຕຸປ຺ປາທເນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປເຣສໍ ກຕກິຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ຕທຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ປນ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນວເສນ, ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຈ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ. ອຏ຺ຐ ມຫາກິຣິຍາ ກຸສລຄຕິກາເຍວ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕາ ຂີຓາສວານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຸສລານິ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ນານຕ຺ຕໍ. ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈມຊ຺ຌານສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓຕໍ ວກ຺ຂຕິ.

໓໒໙. ‘‘ຜລໍ, ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ຈ ສາມຎ຺ເຎນ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ…ເປ… ປຸຎ຺ຎໂຕ’’ຕິ.

໓໓໒-໔. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຜລານິ ປນ ເຕ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕຖາ ກຸສລາຠິຎ຺ຎາ ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ສພ຺ເພສຸ ປນາ’’ຕິອາທິ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈສມຍໍ ສນ຺ຘາຍ ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ‘‘ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ…ເປ… ປຸຎ຺ຎໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຜລຊານເນ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ. ກຸສລາຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ຕໍ ໂຄຈຣໍ ກາຕຸມສມຕ຺ຖເມວ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ກ຺ຣິຍາຠິຎ຺ຎາ ມໂນຘາຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໓໕-໘. ກສ຺ມາຕິ ກາຣຓປຸຈ຺ຉາ. ‘‘ອຣຫໂຕ’’ຕິອາທິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ຫິ-ສທ຺ໂທ ‘‘ຍສ຺ມາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ເຖ. ຍສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວາ ເສຂາ ວາ ອຣຫໂຕ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ຜລມານສຎ຺ຈ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຈ ເນສໍ ອສມຕ຺ຖຕາ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ອນຘິຄເຕ ຈ ວິສເຍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ໂມໂຫ ອຕ຺ເຖວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ນ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ມານສນ຺ຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກໍ ມຄ຺ຄຜລສງ຺ຂາຕໂລກຸຕ຺ຕຣມານສໍ. ເອວໍ ‘‘ສກທາຄາມິສ຺ສ ມານສ’’ນ຺ຕິອາທີສຸປິ. ໂລກິຍມານສໍ ປນ ອຣຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ຊານາຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຫຏ຺ຐິໂມ ເຫຏ຺ຐິໂມ’’ຕິອາທິ. ຍເຖວ ເຫຏ຺ຐິໂມ ເຫຏ຺ຐິໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປຣູປຣິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ອຸປຣິໂມ ອຸປຣິໂມປິ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕີຕິ ເຈ? ໂນ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕວິສຍຕ຺ຕາ ຊານາຕິເຍວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸປຣູປຣີ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ‘‘ອຸປຣູປຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເອກໍ ເຫຏ຺ຐິມ-ສທ຺ທໍ ຈ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ຈ ມານສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໓໙-໔໑. ເອວມ຺ປິ ວິສຍີປຘານວເສນ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິສຍປ຺ປຘານວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸສລເມວ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ກຸສລາຣມ຺ມຓໍ. ກາເມຕິ ປທໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ ‘‘ກາເມ ກຸສລາຣມ຺ມຓໍ ກາເມ ກຸສລາກຸສລສ຺ສາ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອກຸສລສ຺ສ ເອກນ຺ຕກາມາວຈຣຕ຺ຕາ ນ ເອຕສ຺ສ ວິເສສິຕພ຺ພຕາ ອຕ຺ຖິ, ກຸສລໍ ປນ ວິເສສິຕພ຺ພເມວາຕິ ຕໍ ອເປກ຺ຂາຍ ‘‘ກາເມ’’ຕິ ອຸປຣິປເທນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພເມວ. ອຖ ວາ ອກຸສລສຫຈຣິຍໂຕ ກຸສລມ຺ປິ ກາມາວຈຣເມວ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ‘‘ກາເມ’’ຕິ ອິທໍ ປຸຣິມປທສ຺ເສວ ວິເສສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ກາມາວຈຣປາກສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນານໍ ເອກນ຺ເຕນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຕທວເສສສ຺ສ ເອກາທສວິຘສ຺ສ ກາມາວຈຣວິປາກສ຺ສ. ກາມກ຺ຣິຍສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ມໂນຘາຕຸວຊ຺ຊິຕສ຺ສ ທສວິຘກາມາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ເອເຕສໍ…ເປ… ອາຣມ຺ມຓໍ ສິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລສ຺ສ ຕາວ ອຕ຺ຕນາ ກຕສ຺ສ ທານາທິກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ, ຕເຖວ ປເຣຫິ ກຕສ຺ສ ອນຸໂມທນກາເລ, ຕສ຺ເສວ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ອນິຈ຺ຈຕາທິວເສນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓາທີນໍ ປຣິຕ຺ຕກຸສລາຣມ຺ມຓິກອຠິຎ຺ຎານໍ ປຣິກມ຺ມາທິກາເລ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອກຸສເລສຸ ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ອາຣພ຺ຠ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນປຣາມສນກາເລ, ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເກວລໍ ອສ຺ສາທນາທິກາເລ ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນາ, ປເຣຫິ ຈ ກຕກຸສລມາຣພ຺ຠ ວິປ຺ປຏິສາຣທຸສ຺ສນກາເລ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອສນ຺ນິຏ຺ຐານກາເລ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ອວູປສມວິກ຺ເຂປກາເລ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕທ຺ວເຍ ກຸສລສ຺ສ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຕ຺ຕນາ, ປເຣຫິ ວາ ກຕກຸສລສ຺ສ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ, ປຣຈິຕ຺ຕວິຊານນກາເລ, ‘‘ອິມິນາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ມນຸສ຺ເສສຸ, ກາມາວຈຣເທເວສຸ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ຊານນກາເລ, ‘‘ອນາຄເຕ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣມິ, ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານນກາເລ ຈ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຂີຓາສວານໍ ອຕ຺ຕນາ, ປເຣຫິ ວາ ກຕກມ຺ມານຸສ຺ສຣຓກາລາທີສຸ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກາມາວຈຣວິປາເກສຸ ນວນ຺ນໍ ສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘີນໍ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓິກປຏິສນ຺ຘິກາເລ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓານໍ ກາມາວຈຣກຸສລາຣມ຺ມຓິກຊວນານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓກາເລ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ. ທສວິຘກາມາວຈຣກິຣິຍາສຸ ຈ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມຫາກິຣິຍຈິຕ຺ຕານໍ ຂີຓາສວານໍ ກາມາວຈຣກຸສລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມ຺ມສນກາເລ, ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓິກກິຣິຍາຠິຎ຺ຎານໍ ປຣິກມ຺ມາທິກາເລ, ຫສິຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ທານາທິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສນກາເລ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ສ ປນ ກາມາວຈຣກຸສລາຣມ຺ມຓິກຊວນານໍ ປຸເຣຈາຣິກກາເລ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໓໔໒. ຕໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣາສິໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ຣາສີນ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ຫສິຕຸປ຺ປາໂທ ນ ສມ຺ຠວຕິ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ ຕາວ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ຌານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມ຺ມສນກາເລ, ຣູປາວຈຣກຸສລາຣມ຺ມຓິກອຠິຎ຺ຎານໍ ປຣິກມ຺ມາທິກາເລ, ອກຸສລສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຣາມສນາທິກາເລ, ອຠິຎ຺ຎາສຸ ກຸສລາຠິຎ຺ຎາຍ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຕ຺ຕນາ, ປເຣຫິ ວາ ອຕີຕຠເວ ອຸປ຺ປາທິຕຌານານຸສ຺ສຣຓກາເລ, ປເຣສໍ ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນກາເລ, ‘‘ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານນກາເລ ຈ ‘‘ອນາຄເຕ ຌານໍ ຠາເວສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ ຊານນກາເລ, ກິຣິຍາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ຂີຓາສວານໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕິກາເລ ຈ ນວວິຘສ຺ສ ປນ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວານໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຣູປາວຈຣກຸສລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລຕິ ເອວໍ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໓໔໓-໗. ອາຣຸປ຺ປກຸສລຎ຺ຈາປິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕຠູມກກຸສລສ຺ສາຕິ ສພ຺ພສ຺ສ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ, ຣູປາວຈຣກຸສເລສຸ ກຸສລາຠິຎ຺ຎາຍ, ອຣູປາວຈຣກຸສເລສຸ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖກຸສລສ຺ສ ຈາຕິ ອິມສ຺ສ ເຕຠູມກກຸສລສ຺ສ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ເຕຠູມກກ຺ຣິຍສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖທູນ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖທຸຕິຍານ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຍາ, ສວິຠຕ຺ຕິສ຺ສ ວາ ຕິຍ-ສທ຺ທສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖທູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມສໍ…ເປ… ປຈ຺ຈໂຍຕິ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ, ຕາວ ອຠິຎ຺ຎາກຸສລສ຺ສ ຈ ຣູປາວຈຣາຣມ຺ມເຓສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປສ຺ສ ປຐມຕຕິຍວເສນາຕິ ເອວໍ ເຕຠູມກກຸສລສ຺ສ ຕຖາ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານຄຕສ຺ສ, ປຣສນ຺ຕານຄຕສ຺ສ ວາ ອາຣຸປ຺ປກຸສລສ຺ສ ປຊານນກາເລ ກາມາວຈຣຣູປາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລເຍວ ອຕ຺ຕນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ປຐມຕຕິຍາຣຸປ຺ປໍ ອາຣພ຺ຠ ຂີຓາສວກາເລ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປນິພ຺ພຕ຺ຕເນ ອຣູປກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອວໍ ເຕຠູມກກິຣິຍສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອກຸສລສ຺ສ, ຈຕຸຕ຺ຖທຸຕິຍານຎ຺ຈ ອຣູປາວຈຣວິປາການນ຺ຕິ ເອວເມເຕສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອຣູປກຸສລມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ຄາຫິກາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອາປນ຺ນນ຺ຕິ ປຣິຍາປນ຺ນໍ, ເຕຠູມກຘມ຺ມຊາຕໍ, ນ ປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ອປຣິຍາປນ຺ນໍ, ຕເທວ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈາຕິ ອປຣິຍາປນ຺ນປຸຎ຺ຎໍ. ກາມາວຈຣໂຕປິ ກຸສລສ຺ສ ກິຣິຍສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣູປໂຕຕິ ຣູປາວຈຣໂຕ. ຈຕຸນ຺ນໍ…ເປ… ສທາຕິ ເສຂານໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓິກກຸສລາຠິຎ຺ຎາຍ ປຣິກມ຺ມາທິກາເລ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສລສ຺ສ, ຂີຓາສວານໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓິກກິຣິຍາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຣິກມ຺ມກາເລ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ເຕສໍ ເຕສໍ ຊວນານໍ ປຸເຣຈຣວເສນ ປວຕ຺ຕິກາເລ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ສ, ເສຂານໍ ອຕ຺ຕໂນ, ປເຣສໍ ວາ ມຄ຺ຄຊານນກາເລ ອຠິຎ຺ຎາທ຺ວຍສ຺ສາຕິ ເອວເມເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອປຣິຍາປນ຺ນກຸສລມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ຕເຖວາກຸສລໍ…ເປ… ອີຣິຕນ຺ຕິ ເສຂານໍ ປຫີນາວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ, ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຕ຺ຕໂນ, ປເຣສໍ ວາ ສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕາກຸສລສມ຺ມສນກາເລ, ອກຸສລາຣມ຺ມຓິກກຸສລາຠິຎ຺ຎາຍ ປຣິກມ຺ມາທິກາເລ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ, ອຕ຺ຕໂນ, ປເຣສໍ ວາ ປວຕ຺ຕອກຸສລານຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ຣູປາວຈຣກຸສລສ຺ສ, ຂີຓາສວານໍ ປຫີນກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓອຎ຺ຎສນ຺ຕານຄຕອກຸສລສມ຺ມສນາທິກາເລ, ປຫີນກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຕຸສ຺ສນກາເລ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕໍຕໍຊວນານໍ ປຸເຣຈຣກາເລ ຈ ກາມາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ກຸສລາຠິຎ຺ຎາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຣູປາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ປຣາມາສອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອກຸສລສ຺ສ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຣຫິຕກມ຺ມາຣມ຺ມຓວເສນ ອກຸສລວິປາກສນ຺ຕີຣຓສ຺ສ, ກາມາວຈຣຊວນານໍ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ສພ຺ພມ຺ປິ ເອກາທສຕທາຣມ຺ມຓວິປາກສ຺ສາຕິ ເອວໍ ກາມາວຈຣວິປາການນ຺ຕິ ເອວເມເຕສໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອກຸສລມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໓໔໘-໕໖. ວິປາກາຣມ຺ມຓໍ…ເປ… ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ວິປາກສມ຺ມສນາທິກາເລ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ, ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ຣູປາວຈຣກຸສລສ຺ສ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຂີຓາສວານໍ ວິປາກສມ຺ມສນາທິກາເລ, ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ອນິຏ຺ຐວິປາກາຠາວໍ ອາຣພ຺ຠ ຕຸສ຺ສນກາເລ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຊວນານໍ ປຸເຣຈຣກາເລ ກາມາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ກຸສເລສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຣູປາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ວິປາກໍ ອາຣພ຺ຠ ຕທາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິປາກາຣມ຺ມຓິກກມ຺ມຸນາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ກາມາວຈຣວິປາກສ຺ສ, ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນປຣາມາສາທິວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອກຸສລສ຺ສາຕິ ເອວເມເຕສໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ກາມາວຈຣວິປາກມາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ. ຣູປາວຈຣວິປາກາຣມ຺ມເຓປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕໍ ກາມາວຈຣວິປາການໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ຫສິຕຸປ຺ປາທສ຺ສາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກສ຺ສ ກາມາວຈຣກຸສລກິຣິຍານມາຣມ຺ມຓກ຺ກໂມ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກາມາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກາມາວຈຣກຸສລາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນມາຣມ຺ມຓກ຺ກໂມ ກຸສລາຣມ຺ມເຓ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ. ເກວລຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ຍເທຕໍ ຂີຓາສວສນ຺ຕານສ຺ເສວ ນິຍຕໍ ນວວິຘໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຣສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕກຸສລາກຸສລສ຺ສ, ສສນ຺ຕາເນວ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓິກອຠິຎ຺ຎາຍ ປຣິກມ຺ມາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕກຸສລສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ວິປາເກສຸ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິສງ຺ຂາຕານໍ ວິປາການໍ ກມ຺ມາຣມ຺ມຓວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ.

ຣູປາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓກ຺ກໂມ ກຸສລາຣມ຺ມເຓ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ. ວິເສໂສປິ ກາມາວຈຣກິຣິຍາຣມ຺ມເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣຸປ຺ປກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ໂຄຈຣຠາໂວ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ. ອາຣຸປ຺ປກິຣິຍສ຺ສ ປນ ປຐມຕຕິຍໍ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖສ຺ເສວ ໂຄຈໂຣ ໂຫຕິ.

໓໕໗-໘. ເອວໍ ຣູປນິພ຺ພານວຊ຺ຊິຕມາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ, ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຣູປນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວີສຕິວິໂຘ ຠູໂຕປາທາຍເຠທຠິນ຺ໂນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ສພ຺ພເມວ ຣູປໍ ປຈ຺ເຈກໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ສມຸທິໂຕ ປນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈຕູຫິ ເອວ ສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ກາມປາກກິຣິຍສ຺ສາຕິ ກາມາວຈຣວິປາກສ຺ສ, ກາມາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ, ຕຕ຺ຖ ຈ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ ຕາວ ວຓ຺ຓທານາທິປຸຎ຺ຎກິຣິຍກາເລ, ວຓ຺ຓາທີນໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສມ຺ມສນກາເລ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຣິກມ຺ມາທິກາເລ, ອກຸສລສ຺ສ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນປຣາມາສາທິກາເລ, ອຠິຎ຺ຎາທ຺ວຍສ຺ສ ອິທ຺ຘິວິຘຠູຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓາທິຣູປນິມ຺ມານກາເລ, ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຠູຕສ຺ສ ‘‘ປຸຣິມຠເວ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຠູຕສ຺ສ ຈວມານອຸປປຊ຺ຊມານສຕ຺ຕານໍ ວຓ຺ຓທສ຺ສນກາເລ, ທິພ຺ພໂສຕຠູຕສ຺ສ ສທ຺ທສວນກາເລ, ອນາຄຕໍສຎາຓຠູຕສ຺ສ ‘‘ອນາຄເຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ຊານນກາເລ, ກາມາວຈຣວິປາເກສຸ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນທ຺ວຍສ຺ສ ຍຖາໂຍຄໍ ຣູປາທິວິຊານນກາເລ, ສຸຂສນ຺ຕີຣຓສ຺ສ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓກາເລ, ອຸເປກ຺ຂາສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍສ຺ສ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓກາເລ, ສເຫຕຸກວິປາກສ຺ສ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓກາເລ, ຕທາຣມ຺ມຓກາເລ ຈ, ກາມາວຈຣກິຣິຍາສຸ ປນ ກຸສເລ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ອຏ຺ຐມຫາກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ‘‘ເອວຣູປໍ ວຓ຺ຓາທິມທາສິ’’ນ຺ຕິ ຕຸສ຺ສນກາເລ ຫສິຕຸປ຺ປາທສ຺ສ, ປຎ຺ຈທ຺ວາຣມໂນທ຺ວາເຣສຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວຊ຺ຊນກາເລ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ສ, ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນກາເລ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກໍ ຣູປໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໓໕໙-໖໐. ນິພ຺ພານໍ ປນ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານກາເລ, ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓິກອຠິຎ຺ຎາຍ ປຣິກມ຺ມາທິກາເລ ຈ ກາມາວຈຣຕິເຫຕຸກກຸສລສ຺ສ, ອຕີຕຠເວ ສຈ຺ຉິກຕນິໂຣຘານຸສ຺ສຣຓກອາລາທີສຸ ຣູປາວຈຣກຸສລສ຺ສ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກາມຣູປາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ມຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ຕທນນ຺ຕຣຜລວຬຎ຺ຊນຜລກາເລສຸ ອປຣິຍາປນ຺ນກຸສລວິປາກສ຺ສ ຈາຕິ ເອວໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠຍສ຺ສາຕິ ກາມາວຈຣຣູປາວຈຣວເສນ ທຸວິຘສ຺ສ.

໓໖໑-໒. ນານປ຺ປກາຣກນ຺ຕິ ທ຺ວາທສມປຣິຈ຺ເຉເທ ວກ຺ຂມານນເຍນ ນານາວິຘປ຺ປກາຣໍ. ນວນ຺ນໍ…ເປ… ປຈ຺ຈໂຍຕິ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ, ອກຸສລສ຺ສ, ຫສິຕຸປ຺ປາທມໂນຘາຕຸວຊ຺ຊິຕກາມາວຈຣກິຣິຍຈິຕ຺ຕານຎ຺ເຈວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ສພ຺ພາປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຣູປາວຈຣກຸສລວິປາກກິຣິຍານໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕາທິກາ, ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລວິປາກກິຣິຍານໍ ອາກາສປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນວນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ.

໓໖໓-໕. ເອວໍ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເອເກກຸທ຺ຘາຣວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສພ຺ເພ ຈຕຸຠູມກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຉຫິ ອາຣມ຺ມເຓຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປາຣມ຺ມຓິກາ ທ຺ເວ’’ຕິອາທິ ຄາຖາຕ຺ຕຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

໓໖໖-໙. ‘‘ປຐມາຣຸປ຺ປກຸສລ’’ນ຺ຕິອາທິ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍມ຺ປິ ອຣູປາວຈຣາຣມ຺ມເຓສຸ ອຣູປາວຈຣຘມ຺ມານໍ ເສຂາເສຂວເສນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ປວຕ຺ຕິອາກາຣໍ ປກາເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸສລສ຺ສາຕິ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປກຸສລສ຺ສ. ວິປາກສ຺ສ ປນ ຂີຓາສວານໍ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສາປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ປຸຣິມຠເວ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ອຣູປຠເວ ອຕິສນ຺ຕຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ນ ຠາວນາຍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຐມາຣຸປ຺ປປາໂກ’’ຕິອາທິ. ປຐມໍ ຕຸ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕິ, ວິປາກສ຺ສ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປເຈຕໂສ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຂີຓາສວກາເລ ກສ຺ສຈິ ກຸສລສ຺ສ ອຠາວໂຕ ‘‘ນ ປຸຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກິຣິຍາສມງ຺ຄິສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ‘‘ນ ປາກສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂີຓາສວສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ, ນິໂຣຘສມາປຊ຺ຊນຕ຺ຖຎ຺ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຐມໍ ຕຸ ກ຺ຣິຍາຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໓໗໐-໓. ‘‘ທ຺ວິຘາ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ວາ ຕເມວ ທຸວິຘຕໍ, ຕິວິຘຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຸສລໍ ກຸສລສ຺ສາ’’ຕິ, ‘‘ກ຺ຣິຍສ຺ສາປິ ກ຺ຣິຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ ຈ ອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອວເມວ …ເປ… ສິຍາຕິ ປຐມາຣຸປ຺ປຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ທ຺ວິຘາ, ຂີຓາສວານຎ຺ຈ ຕິຘາ ອາຣມ຺ມຓໍ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໗໔-໕. ຍໍ ຍໍ ໂຄຈຣໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ຣູປາຣູປນິພ຺ພານປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ ຍໍ ຍໍ ໂຄຈຣໍ ອາຣພ຺ຠ. ເຍ ເຍຕິ ອຣູປຘມ຺ມາ. ໂຍ ນໂຣຕິ ໂຍ ຄຫຏ຺ໂຐ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ມາຓໂວ. ກິຣາຕິ ອນຸມຕິຍໍ. ຕສ຺ສ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣເຕວາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປາຣນ຺ຕິ ອວສານໍ. ຕໍ ອິມສ຺ສ ປຣມນິປຸຓຄມ຺ຠີຣນຍສມງ຺ຄິຕາຍ ຍາຖາວໂຕ ໂອຕຣນ຺ເຕຫິ ອກສິເຣນ ຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ທຸປ຺ປາປຸເຓຍ຺ຍນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ທຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ. ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສ຺ສ ຫິ ອຸຕ຺ຕມຕາຍ ຕເທກເທສຠູຕປາຣມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕມເມວ ໂຫຕິ. ໂສຕິ ໂສ ສມຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາຠິຘມ຺ມາວຕາຣປາໂຣ ນໂຣ. ອຸຕ຺ຕຣເຕວ, ນ ປນ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ອາຣມ຺ມຓວິຠາຄນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ວິປາກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໗໖. ອນນ຺ຕຎາເຓນາຕິ ອນນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕຎາເຓນ. ນິຣງ຺ຄເຓນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣາຄາທໂຍ ອກຸສລາ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ປຸຄ຺ຄລາ ນິຫີນຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອງ຺ຄຓາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຣາໂຄ ອງ຺ຄຓໍ, ໂທໂສ ອງ຺ຄຓໍ, ໂມໂຫ ອງ຺ຄຓໍ, ປາປການໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອກຸສລານໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອຘິວຈນໍ ຍທິທໍ ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ ຈ ອາທິ (ວິຠ. ໙໒໔).

ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ສີລາທິຄຸເຓ ເອສີ ຄເວສີຕິ ຄຸເຓສີ, ເຕນ ຄຸເຓສິນາ. ກຣຸຓາຍໍ ນິຍຸຕ຺ໂຕ, ສາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ວາ ກາຣຸຓິໂກ, ເຕນ ກາຣຸຓິເກນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອນນ຺ຕຎາເຓນາ’’ຕິ ອິມິນາ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວມາຫ, ‘‘ນິຣງ຺ຄເຓນາ’’ຕິ ຂີຓາສວຠາວໍ, ‘‘ຄຸເຓສິນາ’’ຕິ ປຸພ຺ພຈຣິຍໍ, ‘‘ກາຣຸຓິເກນາ’’ຕິ ມຫາກຣຸຓາສມງ຺ຄິຠາວໍ. ເອຕ຺ຕເກນ ປນ ໂຖມເນນ ຠຄວໂຕ ວິປາກເທສນາຍ ນິຍ຺ຍານິກາທິຠາວໍ ທີເປຕິ. ອສພ຺ພຎ຺ຎຸນາ ຫິ ເທສິຕໍ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ໂຫຕິ, ອຂີຓາສເວນ ເທສິຕໍ ນ ປາກຏໍ, ອປຸຎ຺ຎວຕາ ເທສິຕໍ ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອກາຣຸຓິເກນ ວຸຕ຺ຕໍ ສຸຂທາຍກໍ ນ ໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໂຕ ເຕນ ເທສິຕໍ ນິຍ຺ຍານິກໍ, ຂີຓາສວຕ຺ຕາ ປາກຏໍ, ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕຕາຍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ມຫາກຣຸຓາສມງ຺ຄິຕາຍ ສຸຂທາຍກນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕປ຺ປຠວນ຺ຕິ ວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ.

໓໗໗-໘໖. ອິທານິ ວິປາກກຖາຍ ມາຕິກາວເສນ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຐປິເຕ ທສປ຺ປກາເຣ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກູນຕິໍສ ກມ຺ມານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາຣທ຺ຘາຍ ວິປາກກຖາຍ ມູລກາຣຓຠາວໂຕ ‘‘ເອກູນຕິໍສ ກມ຺ມານີ’’ຕິ ປຐມໍ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ. ກມ຺ເມ ປນ ກຖິເຕ ວິປາກກຖາຍ ອຘິຏ຺ຐານຠູຕາ ວິປາກາປິ ກເຖຕພ຺ພາຕິ ‘‘ປາກາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ທສ຺ສິຕາ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ວິປາກວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ. ກມ຺ມວິປາການຎ຺ຈ ອທ຺ວາເຣສຸ ອທິສ຺ສນໂຕ ‘‘ຕີສຸ…ເປ… ທິສ຺ສເຣ’’ຕິ ຕຕິຍໍ ກມ຺ມທ຺ວາຣວິປາກທ຺ວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ກມ຺ມວິປາການໍ ວຈນປ຺ປສງ຺ເຄເຍວ ເອກສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຍມາຄມ຺ມ ອເນກຜລນິປ຺ຜາທນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຸສລໍ…ເປ… ວິວິຘໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກາມາວຈຣກຸສລສ຺ສ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘີສຸ ນານາຜລນິປ຺ຜາທນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘີນໍ ລພ຺ຠມານວິປາກວເສນ ວຸຕ຺ຕຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາ –

‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນາ’’ຕິ;

‘‘ເອກໍ ປຸປ຺ຜໍ ຈຊິຕ຺ວານ, ອສີຕິກປ຺ປໂກຏິໂຍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມີ’’ຕິ. ຈ –

ເອວມາທິວຈນສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິກາຍປິ ເຈຕນາຍ ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິທານໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ‘‘ເອກາຍ…ເປ… ປກາສິຕາ’’ຕິ ປຎ຺ຈມໍ ເອເກນ ກມ຺ເມນ ເອກິສ຺ສາເຍວ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ນານາກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຓນ຺ຕາ ‘‘ທິສ຺ວາ ກຸມາຣໍ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ຕາ ‘‘ນານາກມ຺ເມນ ເອກາວ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ‘‘ນານາ…ເປ… ປຏິສນ຺ຘິໂຍ’’ຕິ ຉຏ຺ຐໍ ນານາກມ຺ມສ຺ສ ນານາປຏິສນ຺ຘິທານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ຈ ເອກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ໂສຬສ ວິປາການິ ທ຺ວາທສມຄ຺ໂຄ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກມ຺ປີຕິ ອຍໍ ວິປາກວິຠາໂຄ ເຫຕຸເຠທວເສນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຕິເຫຕຸກໍ…ເປ… ນ ຈ ໂຫຕິ ຕິເຫຕຸກາ’’ຕິ ສຕ຺ຕມໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ອາຄຕເຫຕຸກິຕ຺ຕນໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕໍ ປນ ເຫຕຸກິຕ຺ຕນໍ ເອເກກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ. ອິທານິ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ໂມຣວາປິວາສິມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ຕິປິຏກມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ເຖຣານໍ ວາເທສຸ ‘‘ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ທ຺ວາທສ ວິປາການິ ເອຕ຺ເຖວ ທສກມຄ຺ໂຄ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກມ຺ປີ’’ຕິ ອາຄຕສ຺ສ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣວາທສ຺ສ, ‘‘ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ທສ ວິປາການິ ເອຕ຺ເຖວ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກມ຺ປີ’’ຕິ ອາຄຕສ຺ສ ຕຕິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຈ ນ ສມ຺ມາປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຐມຕ຺ເຖຣວາທສ຺ສ ວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິປາເກສຸ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວິຘານໍ ປຈ຺ຈຍພເລນ ໂຫຕິ, ໂນ ກມ຺ມພເລນາຕິ ທີປນຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐມໍ, ‘‘ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ກມ຺ເມນ ສຫ ອສມານມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕ. ກມ຺ມສ຺ສ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຠາເວປິ ອາຣມ຺ມຓວເສເນວ ວິປາກເວທນາຍ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາຣມ຺ມເຓນ…ເປ… ປຣິວຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ນວມໍ ອາຣມ຺ມເຓນ ເວທນາປຣິວຕ຺ຕນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມວເສນ ເຈວ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ອນິຍຕສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຊວນວເສນ ນິຍມທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓ…ເປ… ນິຍາມິຕ’’ນ຺ຕິ ທສມໍ ຊວເນນ ຕທາຣມ຺ມຓນິຍໂມ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ເອກູນຕິໍສ ກມ຺ມານີຕິ ກຸສລາກຸສລວເສນ ວີສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ, ນວ ມຫຄ຺ຄຕານີຕິ ເອກູນຕິໍສ ກມ຺ມານິ. ຍສ຺ມາ ປເນສາ ວຏ຺ຏວເສນ ວິປາກກຖາ, ຕສ຺ມາ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກູນຕິໍເສວ ກມ຺ມານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອວໍ ‘‘ປາກາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເຕວີສຕິ ປຣິຕ຺ຕາ, ນວ ມຫຄ຺ຄຕາຕິ ປາກາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ. ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສູຕິ ກາຍວຈີມໂນທ຺ວາຣວເສນ ຕີສຸ ກມ຺ມທ຺ວາເຣສຸ. ກມ຺ມທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານໍ ເຫຏ຺ຐາ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ສິຕເມວ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣ), ຕໍສໍວຓ຺ຓນາທິໂຕ ຈ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ກາມໍ ກມ຺ມານິປິ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕານິ ປນ ອວິປາການິ, ມໂນທ຺ວາຣທ຺ວາຣຕ຺ຕຍວເສນ ຠິນ຺ນານໍ ວິປາກທາຍການເມວ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ‘‘ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຉສູຕິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີນິ ປຎ຺ຈ, ມໂນທ຺ວາຣຎ຺ຈາຕິ ຉສຸ ວິປາກທ຺ວາເຣສຸ.

ຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຍມາຄມ຺ມາຕິ ກາລສມ຺ປທາທິກໍ ຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຍມາຄມ຺ມ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ກາໂລປຘິປ຺ປໂຍຄານໍ, ຄຕິຍາ ຈ ຍຖາຣຫໍ;

ສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ວິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ, ກມ຺ມມາຄມ຺ມ ປຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສາທິເຫຕຸຠູຕໍ ຕໍ ຕໍ ສຫກາຣິປຈ຺ຈຍໍ. ວິວິຘໍ ຜລນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສເຫຕຸກາເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວເສນ ນານປ຺ປກາຣຜລໍ. ເອກາຍ ເຈຕນາຍາຕິ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍຠູຕາຍ, ອປຣາປຣິຍເວທນີຍຠູຕາຍ ວາ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍຠູຕາ ປນ ປວຕ຺ຕິວິປາກເມວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິໍ.

ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ຕິເຫຕຸກ’’ນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐເມວ ປນ ຕິເຫຕຸກກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກວິປາກໍ ເທຕິ, ຕຖາ ທຸເຫຕຸກມ຺ປິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐເມວ ທຸເຫຕຸກວິປາກໍ ເທຕິ. ໂອມກໍ ປນ ຕິເຫຕຸກກມ຺ມໍ ທຸເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ຐສທິສໍ, ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກເມວ ວິປາກໍ ເທຕິ. ຕຖາ ທຸເຫຕຸກມ຺ປິ ອເຫຕຸກເມວ ວິປາກໍ ເທຕີຕິ. ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐມກວິຠາໂຄ ຈ ປເນສ ກຸສລາກຸສລປຣິວາຣລາຠໂຕ, ອາເສວນວິປ຺ປຏິສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຎ຺ຫິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປຸຣິມປຈ຺ຉາຠາຄປ຺ປວຕ຺ເຕຫິ ກຸສລຘມ຺ເມຫິ ປຣິວາຣິຕໍ, ປຈ຺ຉາ ວາ ອາເສວນລາເຠນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ, ຕໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ. ຍໍ ປນ ກຣຓກາເລ ອກຸສລຘມ຺ເມຫິ ປຣິວາຣິຕໍ, ປຈ຺ຉາ ວາ ‘‘ທຸກ຺ກຏໍ ມຍາ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣຸປ຺ປາທເນນ ປຣິຠາວິຕໍ, ຕໍ ໂອມກໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ອເຖຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິຘານໍ ກິໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີນໍ ອວິເສເສນ, ອຸທາຫຸ ປວຕ຺ຕິວເສເນວາຕິ ເຈ? ປວຕ຺ຕິວເສເນວ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປນ ອຍໍ ວິເສໂສຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕິເຫຕຸເກນາ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖາປິ ຕິເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ຐກມ຺ເມເນວ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ໂອມເກນ ປນ ທຸເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ເຐນ ຈ ທຸເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ, ທຸເຫຕຸໂກມເກນ ປນ ອເຫຕຸກາວາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຎາຓໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທິວິປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ, ສພ຺ພາກຸສລສ຺ສ ວາ ປຏິປກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທິວິປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍໍ ນ ໂຫຕີຕິ ຕິເຫຕຸກໍ ອຕິທຸພ຺ພລມ຺ປິ ສມານໍ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິເມວ ອາກຑ຺ຒຕິ, ນາເຫຕຸກນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຈ ໂຫຕິ ອເຫຕຸກາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ສຸຄຕິຍໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິຣາທິວິປຕ຺ຕິຍາ ອເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ກຕເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ? ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຊວນກ຺ຂເຓ ຕໂຍ ເຫຕູ ກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຊາຕເຈຕນາຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຸສລມູລປຈ຺ຈຍາປິ ສງ຺ຂາຣາ. ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕູ ອກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຊາຕເຈຕນາຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອກຸສລມູລປຈ຺ຈຍາປິ ສງ຺ຂາຣາ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຕໂຍ ເຫຕູ ອພ຺ຍາກຕາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຊາຕເຈຕນາຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາປິ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໑-໒໓໒) –

ເອວໍ ຊວນກ຺ຂເຓ ຕິຓ຺ຓໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ປນ ‘‘ຊວນກ຺ຂເຓ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕິເຫຕຸກກມ຺ເມເນວ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ນ ທຸເຫຕຸເກນາຕິ ອາຫ ‘‘ທຸເຫຕຸເກນ…ເປ… ນ ຈ ໂຫຕິ ຕິເຫຕຸກາ’’ຕິ. ຍທິ ຫິ ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ສິຍາ, ຍຖາ ‘‘ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິຠງ຺ໂຄ ກໂຕ, ເອວໍ ‘‘ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ກຕເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ? ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຊວນກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕູ ກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ, ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕູ ອກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ, ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຕໂຍ ເຫຕູ ອພ຺ຍາກຕາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ…ເປ… ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕູປປຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິຠງ຺ໂຄ ກາຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ນ ຈ ປເນວໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຍທິ ເອວໍ –

‘‘ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ຉນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ກຕເມສໍ…ເປ… ໂຫຕິ? ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຊວນກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕູ ກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ. ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕູ ອກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕູ ອພ຺ຍາກຕາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ…ເປ… ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ –

ເອວໍ ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກູປປຕ຺ຕິໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ກຕເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ? ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຊວນກ຺ຂເຓ ຕໂຍ ເຫຕູ ກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ. ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕູ ອກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕູ ອພ຺ຍາກຕາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ…ເປ… ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາປິ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ ສາປິ ນ ໂຫຕີຕິ ເຈ? ໂນ ນ ໂຫຕິ, ທຸເຫຕຸໂກມກກມ຺ເມນ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາ ວິຍ ຕິເຫຕຸໂກມເກນ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາວ ທາຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກວິປາກທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນ ມຫາເຖເຣນ ປາໂຐ ສາວເສໂສ ກໂຕ.

ຍທິ ເອວໍ ປຸຣິມວຸຕ຺ເຕຫິ ອິທໍ ສມານໍ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກຕາຠາວໂຕຕິ ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ນ ອຸທ຺ຘຏາ, ນ ປນ ອລພ຺ຠນໂຕຕິ? ຕໍ ນ, ອກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ອໂລຠສມ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ, ອໂລຠຜລຸປ຺ປາທເນ ວິຍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຎາຓຜລຸປ຺ປາທເນ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ. ປຎ຺ຎາພລສມ຺ປໂຍຄໂຕ ຫິ ຕໍຎາຓຜລຸປ຺ປາທເນ ສມຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ກິໍ ປເນຕໍ ກມ຺ມເມວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕນາ ສທິສເວທນເມວ ເທຕິ, ອຸທາຫຸ ວິສທິສເວທນມ຺ປີຕິ? ທຸເຫຕຸໂກມກເມວ ວິສທິສເວທນໍ ເທຕິ, ອິຕຣໍ ປນ ສທິສເວທນເມວ. ຕຖາ ຫິ ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ ສຸຂເວທນີຍາທິກມ຺ມວຓ຺ຓນາຍ –

‘‘ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ ເຈຕນາ, ຣູປາວຈຣກຸສລໂຕ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານເຈຕນາຕິ ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ເຕສຸ ສຸຂເວທນາຍ ຊນນໂຕ ສຸຂເວທນີຍໍ ກມ຺ມໍ ນາມ. ກາມາວຈຣຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຍໍເຍວ ເອກນ຺ເຕນ ສຸຂໍ ຊເນຕິ, ປວຕ຺ເຕ ປນ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ອທຸກ຺ຂມສຸຂມ຺ປິ.

‘‘ອກຸສລເຈຕນາ ປວຕ຺ເຕ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕທຸກ຺ຂສ຺ສ ຊນນໂຕ ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ ກມ຺ມໍ ນາມ.

‘‘ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ ເຈຕນາ, ຣູປາວຈຣກຸສລໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເຈຕນາຕິ ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ເຕສຸ ຕຕິຍເວທນາຍ ຊນນໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນີຍໍ ກມ຺ມໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ກາມາວຈຣໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍເຍວ ເອກນ຺ເຕນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ຊເນຕິ, ປວຕ຺ເຕ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ສຸຂມ຺ປີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໐໐) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ຈ ‘‘ອາຣມ຺ມເຓນ ໂຫເຕວ, ເວທນາປຣິວຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເວທນານິຍໂມ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓເມວ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທິກມາປາຖມາຄຈ຺ຉຕີຕິ ນິຍໂມ ອຕ຺ຖິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕກມ຺ເມນ ວາ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ກຖໍ ກມ຺ມວເສເນວ ເວທນານິຍໂມຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອິຏ຺ຐາທິອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ກມ຺ມພເລເນວ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກາເລ ຕສ຺ສ ພເລນ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓມາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕກມ຺ເມນ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ນ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມວເສນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓນິຍໂມ, ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເວທນານິຍໂມຕິ. ອປິຈ ‘‘ອາຣມ຺ມເຓນ ໂຫເຕວ, ເວທນາປຣິວຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກເວທນາຠາໂວ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ທຸເຫຕຸໂກມກໍ ປນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ນິຫີນຕາຍ ທຸເຫຕຸກຜລຸປ຺ປາທເນ ອສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ, ອເຫຕຸກາຍ ຈ ອຕ຺ຕນາ ສທິສເວທນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອສມ຺ຠວໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕປຏິສນ຺ຘິຍາ ອນຸຣູປໂຕ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓມຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທຕິ.

ນນຸ ຈ ‘‘ປຈ຺ຉິມຠວິກມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄໍ ໂສມນສ຺ສກມ຺ມໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຫາສິວຕ຺ເຖໂຣ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕນ ‘‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ພລວຕຣໍ, ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກາ ຫິ ມຫຊ຺ຌາສຍາ ໂຫນ຺ຕິ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ວິຍາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕກຸສລໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕປຏິສນ຺ຘິປິ ລພ຺ຠຕິ ຍຖາ ຈ, ເອວໍ ຕຖາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໂຕ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາປີຕິ ກຖໍ ກມ຺ມສທິສເວທນາ ປຏິສນ຺ຘີຕິ? ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ກມ຺ມມ຺ປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວາຕິ ເຖຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ອປິຈາຍໍ ວາໂທ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕວ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄຫກາເຣຫິ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອຍໍ ເຖຣສ຺ສ ມໂນຣໂຖ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຫິຕູປຈາໂຣ ພລວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄກາມາວຈຣກຸສລວິປາກໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕິເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ ຈາເລຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມເວຕໍ ກມ຺ມສທິສເວທນາ ປຏິສນ຺ຘີຕິ. ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສາຘຸກໍ ກເຖຕພ຺ໂພຕິ.

ອສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ອສງ຺ຂາຣິກກມ຺ມໍ. ອສງ຺ຂາຣໍ ສສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ຜລໍ ເທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອາຣມ຺ມເຓນາຕິ ອິຏ຺ຐາທິອາຣມ຺ມເຓນ. ເວທນາປຣິວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນຸຣູປໂຕ ໂສມນສ຺ສາທິເວທນາຍ ປຣິວຕ຺ຕນໍ, ກຸສລວິປາກສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓານິ ສນ຺ຘາຍ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕານິ ຫິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕານິ, ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ. ອກຸສລວິປາກໍ ປນ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓໍ ອນິຏ຺ເຐ, ອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເວທນາເຠໂທ ອຕ຺ຖິ, ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທ຺ວີສຸປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວ. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນສຸ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ກາຍວິຎ຺ຎາຓທ຺ວຍໍ ເສສານິ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕກາຣຓວເສເນວ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ, ຕຖາ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ສຸຂສຫຄຕໍ, ອນິຏ຺ຐາທີສຸ ທຸກ຺ຂສຫຄຕນ຺ຕິ. ຊວເນນ ນິຍມິຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຫຕຸນິຍມນເມວ ເຈຕ຺ຖ ຊວນວເສນ ໂຫຕິ ເວທນາເຠທສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓເນວ, ສງ຺ຂາຣເຠທສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍວເສເນວ ນິຍມິຕຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອກຸສລວິປາການໍ ວິຠາຄາຠາວໂຕ ກຸສລວິປາກຕທາຣມ຺ມຓານເມວ ອາຣມ຺ມຓຊວນປຈ຺ຈຍວເສນ ນິຍມນໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ປນ ສຣູປໂຕ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຕິເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ຐກມ຺ເມນ ຫິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ກມ຺ມວເສນ ນິຍມາຠາວໂຕ ສພ຺ເພສຸປິ ກຸສລວິປາກຕທາຣມ຺ມເຓສຸ ສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ອາຣມ຺ມຓຊວນປຈ຺ຈຍວເສນ, ອາຣມ຺ມຓຊວນວເສເນວ ວາ ນິຍຕໍ ເອກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ? ຕທາຣມ຺ມເຓສຸ ຫິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເວທນານິຍໂມ ໂຫຕິ, ຊວນວເສນ ເຫຕຸນິຍໂມ, ປຈ຺ຈຍວເສນ ສງ຺ຂາຣນິຍໂມ. ອເຫຕຸເກສຸ ປນ ສງ຺ຂາຣເຠທາຠາວໂຕ ປຈ຺ຈຍວເສນ ນິຍມນໍ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓນ ເວທນານິຍມນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຊວນວເສນ ເຫຕຸນິຍມເນ ປນ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກເຫຕຸວເສນ ຕິເຫຕຸການິ ທຸເຫຕຸການິ ອເຫຕຸການີຕິ ຕີຓິ ຊວນານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກເຫຕຸວເສນ ຕິເຫຕຸກຊວນານິ ນາມ ກາມາວຈຣກຸສລກິຣິຍາສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຊວນານິ, ທຸເຫຕຸກຊວນານິ ນາມ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຊວນານິ, ອເຫຕຸການິ ນາມ ອກຸສລຊວນານິ ເຈວ ກິຣິຍາເຫຕຸກຊວນຎ຺ຈ. ອກຸສລຊວນານິປິ ຫິ ກຸສລກມ຺ມສຣິກ຺ຂກເຫຕຸວເສນ ອເຫຕຸການິ ກຸສລເຫຕູນໍ ເຕສຸ ອຠາວໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມສ຺ສ ຊວນສທິສຕທາຣມ຺ມຓາຠິນິປ຺ຜາທນສາມຕ຺ຖິເຍ ສຕິ ຕິເຫຕຸກຊວເນ ຊວິເຕ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ທຸເຫຕຸກຊວເນ ຊວິເຕ ທຸເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ, ອເຫຕຸກຊວເນ ຊວິເຕ ອເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ຊວນວເສນ ເຫຕຸນິຍມນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຖໍ ປຈ຺ຈຍວເສນ ສງ຺ຂາຣນິຍໂມຕິ? ກາລສມ຺ປທາທີນໍ, ອຸຕຸສມ຺ປທາທີນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍານໍ ພລວຠາເວ ສຕິ ອສງ຺ຂາຣິກຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ທຸພ຺ພລຠາເວ ສສງ຺ຂາຣິກໍ. ອເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຈຍວເສນ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍທິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕທາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕທາຣມ຺ມເຓສຸປິ ອນິຍເມນ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ສພ຺ເພສຸ ສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ຊວນສ຺ສ ຕິເຫຕຸກຠາເວ ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸເກ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ຕິເຫຕຸກເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມເຓສຸປິ ອນິຍເມນ ຊວນວເສນ ສພ຺ເພສຸ ສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ພລວຠາເວ ສຕິ ສສງ຺ຂາຣິກຕທາຣມ຺ມຓໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອສງ຺ຂາຣິກເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ເສສໍ ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຕໍຕໍຊວນານຸຣູປໂຕ ນິຍມນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ປນ ປຈ຺ຈຍໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເຈວ ຊວນວເສນ ຈ ນິຍມນໍ ໂຫຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ຍປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ນິຍມນໍ. ກທາຈິ ປນ ອາຣມ຺ມຓວເສນ, ປຈ຺ຈຍວເສນ, ປຣິຈິຕວເສນ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓນິຍໂມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເຈວ ປຈ຺ຈຍວເສນ ຈ ນິຍມນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ປຣິຈິຕວເສນ ປນ ນິຍມເນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕິເຫຕຸກກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເຕສຸ ປຣິຈິຕສ຺ສ ກທາຈິ ທຸເຫຕຸເກ, ອເຫຕຸເກ ວາ ຊວເນ ຊວິເຕ ປຣິຈຍວເສນ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ທຸເຫຕຸກຊວນປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຕຕ຺ຖ ປຣິຈິຕສ຺ສ ກທາຈິ ຕິເຫຕຸເກ, ອເຫຕຸເກ ວາ ຊວເນ ຊວິເຕ ປຣິຈຍວເສນ ທຸເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ. ຕເຖວ ອກຸສເລສຸ ປຣິຈິຕສ຺ສ ກທາຈິ ຕິເຫຕຸກທຸເຫຕຸເກສຸປິ ຊວເນສຸ ຊວິເຕສຸ ປຣິຈຍວເສນ ອເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕີຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຏ຺ຐາເນ –

‘‘ກຸສລາກຸສເລ ນິຣຸທ຺ເຘ ສເຫຕຸໂກ ວິປາໂກ ຕທາຣມ຺ມຓຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສເຫຕຸເກ ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສຕິ, ກຸສລາກຸສເລ ນິຣຸທ຺ເຘ ອເຫຕຸໂກ ວິປາໂກ ຕທາຣມ຺ມຓຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ –

ອວິເສເສນ ອກຸສລຊວນານນ຺ຕຣມ຺ປິ ສເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ, ຕິເຫຕຸກຊວນານນ຺ຕຣຎ຺ຈ ອເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິເຫຕຸໂກມເກນ, ປນ ທຸເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ເຐນ ຈ ກມ຺ເມນ ຕທາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ກມ຺ມສ຺ສ ຕິເຫຕຸກວິປາກທາເນ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ຕິເຫຕຸກຊວເນປິ ຊວິເຕ ທຸເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ທຸເຫຕຸໂກມເກນ ປນ ກມ຺ເມນ ຕທາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ກມ຺ມສ຺ສ ສເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓນິພ຺ພຕ຺ຕເນ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ສເຫຕຸກຊວເນປິ ຊວິເຕ ອເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໓໘໗-໙໑. ຕຸລ຺ເຍນ ປາກຈິຕ຺ເຕນາຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິເກນ ມຫາວິປາກຈິຕ຺ເຕນ. ພລວາຣມ຺ມເຓຕິ ອຕິມຫນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ. ຈຕຸພ຺ພິຘຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕິປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ຕຖາ ຫິ ວິສຍໍ ອາຫຸ, ຈຕຸຘາ ເອຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ;

ມຫນ຺ຕາຕິມຫນ຺ຕໂຕ, ປຣິຕ຺ຕາຕິປຣິຕ຺ຕໂຕ’’ຕິ.

ອຕິມຫນ຺ຕາທິຠາໂວ ຈສ຺ສ ອາປາຖຄຕກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ອາປາຖຄຕກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ໂສຬສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ, ຕາວ ວິຊ຺ຊມານາຍຸກອາຣມ຺ມຓໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ ນາມ. ປນ຺ນຣສຈຸທ຺ທສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກໍ ມຫນ຺ຕໍ ນາມ. ເຕຣສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕໂຕ ປຣໍ ອຕິປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອຕິມຫນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຕທາຣມ຺ມຓປຣິໂຍສານານິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມຫນ຺ເຕ ຊວນປຣິໂຍສານານິ, ນຕ຺ຖິ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາໂທ. ປຣິຕ຺ເຕ ຊວນມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສນ຺ຕີຣຓານນ຺ຕຣໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນເມວ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຕິປຣິຕ຺ເຕ ຠວງ຺ຄຈລນມຕ຺ຕເມວ. ກຖໍ? ອຕິມຫນ຺ເຕ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ຍຖານຸຣູປໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ອາປາຖຄເຕ ປສາທຆຏ຺ຏນານຸຠາເວນ ຫທຍວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕຕິ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊມານາ ຈ ສຫສາ ນ ໂອຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ປນ ເວເຄນ ຘາວນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ອນ຺ຕຣາ ຐາຕຸກາໂມປິ ເອກທ຺ເວປທວາເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ປນ ຐາຕຸກາມຕາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ, ເອວເມວ ທີປສິຂາ ວິຍ, ຄງ຺ຄາໂສໂຕ ວິຍ, ເວເຄນ ຊວມານາ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕຕິ ອນ຺ຕຣາ ໂອຈ຺ຉິຊ຺ຊມານາປິ ປສາທຆຏ຺ຏນໂຕ ປຣໍ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ໂອຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕຕິຍາ ຈລນາກາເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຠວງ຺ຄຈລນໍ ນາມ, ທຸຕິຍໍ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉໂທ ນາມ. ຈລນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວິສທິສຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວຄມນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣາປາເຖ, ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈລິເຕ ມໂນ;

ຈິຕ຺ຕນ຺ຕຣສ຺ສ ເຫຕຸຕ຺ຕໍ, ຍານໍ ຈລນມີຣິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ທຸຕິຍສ຺ສປິ ຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຕມ຺ປິ ຠວງ຺ຄຈລນມິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຠວງ຺ຄສ຺ສ ປນ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕິວິເສສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມສ຺ສ ນາມໂຕ ວິສທິສນາມໍ ກາຕຸໍ ‘‘ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉໂທ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ນນຸ ຈ ຣູປາທີຫິ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິເຕ ປສາທນິສ຺ສິຕສ຺ເສວ ຈລນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ກຖໍ ປນ ຫທຍວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕາຍ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕຕິຍາ ຈລນນ຺ຕິ? ສນ຺ຕຕິວເສນ ເອກາພທ຺ຘຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ເຠຣິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ຕເລ ຐິຕສກ຺ຂຣາຍ ມກ຺ຂິກາຍ ນິປນ຺ນາຍ ອປຣສ຺ມິໍ ຕເລ ທຓ຺ຑາທິນາ ປຫເຏ ອນຸກ຺ກເມນ ເຠຣິຈມ຺ມວຣຕ຺ຕາທີນໍ ຈລເນນ ສກ຺ຂຣາຍ ຈລິຕາຍ ມກ຺ຂິກາຍ ປລາຍນໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຣູປາທິມ຺ຫິ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິເຕ ຕນ຺ນິສ຺ສເຍສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ຈລິເຕສຸ ອນຸກ຺ກເມນ ຕໍສມ຺ພນ຺ຘານໍ ເສສຣູປານມ຺ປິ ຈລເນນ ຫທຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຈລິເຕ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ຈລນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ຆຏ຺ຏິເຕ ອຎ຺ຎວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ, ອຎ຺ຎນິສ຺ສິຕກມ຺ປນໍ;

ເອກາພທ຺ເຘນ ໂຫຕີຕິ, ສກ຺ຂໂຣປມຍາ ວເທ’’ຕິ. (ສ. ສ. ໑໗໖);

ເອວໍ ຠວງ຺ຄຈລນຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉເທສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ‘‘ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕີ ວິຍ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ປຏິປາເທນ຺ຕີ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ຍຖາຣຫໍ ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຘາຕູສຸ ອຎ຺ຎຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕາຍ ຄຫິຕເມວາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉມານາ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ສນ຺ຕີຣຍມານາ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕເມວາຣມ຺ມຓໍ ວວຕ຺ຖາປຍມານາ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລກິຣິຍຊວເນສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຊວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຊວຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ເອກາທສຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກມ຺ມໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຊວນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ປຣິຈິຕຕາຕິ ອິເມສໍ ອນຸຣູປວເສນ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄປາໂຕ ໂຫຕິ.

ອິຘ ຐຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕປຣມ຺ປຣາຍ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອມ຺ໂພປມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ເອໂກ ກິຣ ປຸຣິໂສ ຜລິຕມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທາຍຕິ, ອເຖກໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິໍ ປຸຎ຺ຉມານໍ ວິຍ ‘‘ຐ’’ນ຺ຕິ ຠູມິຍໍ ປຕຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສີສໂຕ ວຕ຺ຖໍ ອປເນຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ, ຕໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຜລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປສິງ຺ຆິຕ຺ວາ ປກ຺ກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຂຄຕໍ ສຫ ເສມ຺ເຫນ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ປຸນ ຕເຖວ ນິທ຺ທາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ນິທ຺ທາຍນກາໂລ ວິຍ ຠວງ຺ຄສມງ຺ຄິກາໂລ, ອມ຺ພປກ຺ກສ຺ສ ປຕິຕກາໂລ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປສາທຆຏ຺ຏນກາໂລ, ປຕນສທ຺ເທນ ປພຸທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາວຏ຺ຏິຕກາໂລ, ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລກິຕກາໂລ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາຘນກາໂລ, ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຄຫິຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກາໂລ, ຄເຫຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕີຣິຕກາໂລ, ອຸປສິງ຺ຆິຕກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ວວຕ຺ຖາປິຕກາໂລ, ປຣິຠຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຣສອນຸຠວິຕກາໂລ, ມຸຂຄຕໍ ສຫ ເສມ຺ເຫນ ອສ຺ສາທິຕກາໂລ ວິຍ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຊວເນນ ອນຸຠູຕາຣມ຺ມຓອນຸຠວນກາໂລ, ປຸນ ນິທ຺ທາຍນໍ ວິຍ ປຸນ ຠວງ຺ຄກາໂລຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຍໍ ປນ ອຸປມາ ກິໍ ທີເປຕິ? ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປສາທຆຏ຺ຏນເມວ ກິຈ຺ຈໍ, ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄາວຏ຺ຏນເມວ ກິຈ຺ຈໍ, ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ທສ຺ສນາທິກເມວ ກິຈ຺ຈໍ, ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນເມວ ກິຈ຺ຈໍ, ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ສນ຺ຕີຣຓເມວ ກິຈ຺ຈໍ, ກິຣິຍາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ວວຕ຺ຖາປນເມວ ກິຈ຺ຈໍ, ຊວນສ຺ເສວ ປນ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນໍ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເອເຕນ ອນຸຠູຕສ຺ເສວ ອນຸຠວນນ຺ຕິ ເອວໍ ກິຈ຺ຈວເສນ ຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາສໍກິຓ຺ຓຕໍ ທີເປຕິ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ນາມ ໂຫຫິ, ຕ຺ວໍ ທສ຺ສນາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ຕ຺ວໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ນາມາ’’ຕິອາທິນາ ນິຍຸຎ຺ຊເກ ກາຣເກ ອສຕິປິ ຈິຕ຺ຕນິຍາມວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕນິຍາມໍ ສທ຺ຘິໍ ອຸຕຸນິຍາມາທີຫິ ປຣິຈ຺ເຉທາວສາເນ ວກ຺ຂຕິ. ອຍໍ ຕາວ ອຕິມຫນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິວິຠາວນາ.

ມຫນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ປນ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອາປາຖຄເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຊວນປຣິໂຍສາເນສຸ ວີຖິຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕິ, ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປນ ປຣິກ຺ຂີຓາຍຸກຕ຺ຕາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກປ຺ປມາເຓປິ ວາ ອາຍຸມ຺ຫິ ສຕິ ສມາສນ຺ນມຣໂຓ ວິຍ ປຸຣິໂສ ທຸພ຺ພລຠາວໂຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອປິຈ ຕທາຣມ຺ມຓມຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ນິຍມໂຕ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ເອກວາຣໍ. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາວສິຏ຺ເຐ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກສ຺ມິໍ ຕທາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທຸຕິຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ຕສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ທ຺ວີສຸ ຕທາຣມ຺ມເຓສຸ ເອກໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ, ເອກໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸຕິຍສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຐມມ຺ປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ສກິມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຣມຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉເຍປິ ຈ ຕເມວ ວາທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສກິໍ ທ຺ເວ ວາ ຕທາລມ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ປຣມ. ວິ. ໑໑໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຄຓນາຍໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ທ຺ເວ ເອວ ຈິຕ຺ຕວາຣານິ ອາຄຕານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕໍ, ຕສ຺ມາ ມຫນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຊວນາວສາເນ ຠວງ຺ຄປາໂຕວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາໂທ, ອຍຎ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມເຓຫິ ຕຸຈ຺ຉຕາຍ ‘‘ໂມຆວາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຊວນຸປ຺ປາທສ຺ສປິ ອຠາວໂຕ ສນ຺ຕີຣຓາວສາເນສຸ ວີຖິຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຕທນນ຺ຕຣໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນເມວ ອາເສວນໍ ລຠິຕ຺ວາ ຊວນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ຠວງ຺ຄປາໂຕ ໂຫຕິ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ປນ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິກໍ ປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຊວນໍ ປນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອປ຺ປາຍຸກຠາເວນ ປຣິທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສຕ຺ຕຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກຕິປຍຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກ ປນ ປຐມຊວນເມວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕທນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍຎ຺ຫິ ອິຕຣານິປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ນຕ຺ຖິ ຊວນຸປ຺ປາໂທຕິ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ໂມຆວາໂຣ ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຏີກາກາໂຣ ປນ ຕຖາ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ທຸຕິຍໂມຆວາຣໍ ປກປ຺ເປຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕນ ຕີສຸ ໂມຆວາເຣສຸ ທຸຕິຍໂມຆວາໂຣ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ຍທິ ຫິ ອນຸໂລເມ ເວທນາຕ຺ຕິເກ ປຏິຈ຺ຈວາຣາທີສຸ ‘‘ອາເສວນປຈ຺ຈຍາ ນ ມຄ຺ເຄ ທ຺ເວ, ນມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ອາເສວເນ ທ຺ເວ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ໂສປິ ໂມຆວາໂຣ ລພ຺ເຠຍ຺ຍ. ຍທິ ຈ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ສິຍາ, ກຸສລາກຸສລານມ຺ປິ ສິຍາ. ນ ຫິ ອາເສວນປຈ຺ຈຍໍ ລທ຺ຘຸໍ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາວີ ຘມ຺ໂມ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ປນ ກຸສລາກຸສລານໍ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາເສວນປຈ຺ຈຍາ. ອກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາເສວນປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕວ. ອຖາປິ ສິຍາ ‘‘ອສມານເວທນານໍ ວເສເນວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ຍຖາ ‘‘ອາວຊ຺ຊນາ ກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ, ອກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗) ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຊາຕິເຠທາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ, ‘‘ຠູມິຠິນ຺ນສ຺ສ ກາມາວຈຣສ຺ສ ຣູປາວຈຣາທີນໍ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວິຍ ຊາຕິຠິນ຺ນສ຺ສປິ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ເອວ ສິຍາ, ອຠິນ຺ນຊາຕິກສ຺ສ ຈ ວເສນ ຍຖາ ‘‘ອາວຊ຺ຊນາ ສເຫຕຸການໍ ຂນ຺ຘານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຕຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເວທນາຕ຺ຕິເກປິ ສໍຂິຕ຺ຕາຍ ຄຓນາຍ ‘‘ອາເສວນປຈ຺ຈຍາ ນມຄ຺ເຄ ເອກໍ, ນມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ອາເສວເນ ເອກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຄຓນາຍ ນິທ຺ຘາຣິຍມານາຍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ທຸຕິໂຍ ໂມຆວາໂຣ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ປນ ວີຖິວິປາກສນ຺ຕຕິຍາ ອາວຏ຺ຏນໂຕ ‘‘ອາວຊ຺ຊນາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ວິສທິສສ຺ສ ຊວນສ຺ສ ກຣຓໂຕ ມນສິກາໂຣ ຈ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອາວຊ຺ຊນາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ຊວນານໍ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕໍ ຠວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ຣູປາທິອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຍເມຕສ຺ສ ສຠາໂວຕິ ຊວນາປາຣິປູຣິຍາ ທຸຕິໂຍ ໂມຆວາໂຣ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ ສິຍາຕິ.

ອຍຎ຺ຫິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ສິຍາ, ຍຖາ ‘‘ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອາເສວນປຈ຺ຈຍາ ນມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ອນຸໂລມປຈ຺ຈນິເຍ, ປຈ຺ຈນິຍານຸໂລເມ ຈ ‘‘ສຸຂາ…ເປ… ນມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ອາເສວນປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕວເສນ, ເອວມ຺ປິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ‘‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປາໂຐ ສິຍາ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ວາຣທ຺ວຍວເສນ ຄຓນາຍ ‘‘ອາເສວນປຈ຺ຈຍາ ນມຄ຺ເຄ ທ຺ເວ, ນມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ອາເສວເນ ທ຺ເວ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອາເສວນປຈ຺ຈຍາ ນມຄ຺ເຄ ເອກໍ, ນມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ອາເສວເນ ເອກ’’ນ຺ຕິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປິຈ ຍທິ ຫິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ສິຍາ, ທຸຕິຍໂມຆວາໂຣ ວິຍ ປຸຣິມວາເຣສຸປິ ສິຍາ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຍ ກຸສລາກຸສລານມ຺ປິ ສິຍາ. ນ ຫິ ອາເສວນປຈ຺ຈຍໍ ລທ຺ຘຸໍ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາວີ ຘມ຺ໂມ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິນາ ອນວເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ປນ ອວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອພ຺ຍາກໂຕ ຘມ຺ໂມ ກຸສລສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິວຈນສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ນ ເກວລໍ ອວຸຕ຺ໂຕວ, ອຖ ໂຂ ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຜສ຺ສາທິກຸສລາກຸສລຘມ຺ເມ ປຏິຈ຺ຈ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ກຸສລາກຸສລສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ວາ ປຐມຊວນສ຺ສ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໂຕ ອາເສວນປຈ຺ຈຍາລາຠໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນາເສວນປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕວ.

ອຖາເປຕ຺ຖ ສໂມຘານໍ ສິຍາ, ສມານເວທນານໍ ເອວ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ທສ຺ສນໂຕ ໂວຏ຺ຐພ຺ພເນນ ອສມານເວທນານໍ ກຸສລາກຸສລານໍ ວເສນາຍໍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ. ເອວມ຺ປິ ສຕິ ຍຖາ ‘‘ອາວຊ຺ຊນາ ກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ສມານເວທນາວເສນ ‘‘ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ອຖ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ກຸສລາກຸສເລຫິ ຠິນ຺ນຊາຕິກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ເຕສໍ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເຈ. ຍຖາ ຠູມິວເສນ ຠິນ຺ນສ຺ສ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານວເສນ ຐິຕສ຺ສ ກາມາວຈຣສ຺ສ ຣູປາວຈຣາທີນໍ ອາເສວນຠາໂວ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ຊາຕິວເສນ ຠິນ຺ນສ຺ສ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາເວ ນ ໂກຈິ ວິພນ຺ໂຘ, ອປິຈ ອຠິນ຺ນເວທນສ຺ສ, ອຠິນ຺ນຊາຕິກສ຺ສ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມຫາກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ຍຖາ ‘‘ອາວຊ຺ຊນາ ສເຫຕຸການໍ ຂນ຺ຘານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຕຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເວທນາຕ຺ຕິເກປິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ອາເສວນຠາວທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ ທຸຕິໂຍ ໂມຆວາໂຣ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວຊ຺ຊນານໍ ປນ ອນຕ຺ຖນ຺ຕຣຠາວໂຕ ອາວຊ຺ຊນາຍ ຈ ກຸສລາກຸສລານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລກິຣິຍາຊວນານໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາເວເນວ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ນ ປນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ມຸຎ຺ຉາມຣຓາສນ຺ນເວລາທີສຸ ຊວນາປາຣິປູຣິຍາ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕາຍ ອຍໍ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພຕິ.

ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ປເນຕ຺ຖ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍໍ ຊວນຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຉິນ຺ນມູລຣຸກ຺ຂປຸປ຺ຜໍ ວິຍາ’’ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຠວມູລານໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ກິຣິຍຠາໂວ ນ ສິຍາ, ວຸຕ຺ໂຕ ຈ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກິຣິຍາ ເນວກຸສລາ, ນາກຸສລາ, ນ ຈ ກມ຺ມວິປາກາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຊວນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ’’ຕິ ວຈນໍ ຊວນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນ ຊວນຠາເວນາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອາເສວນໍ ລຠິຕ຺ວາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອາເສວນໍ ວິຍ ອາເສວນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ໂກຈິ ວິໂຣໂຘຕິ. ວິປ຺ຜາຣິກສ຺ສ ປນ ສໂຕ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕິເຍເວຕ຺ຖ ອາເສວນສທິສຕາ. ວິປ຺ຜາຣິກຕາຍ ຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກຕ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິປ຺ຜາຣິກມ຺ປິ ຊວນໍ ວິຍ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ນ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາເວນ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ນ ອິມສ຺ສ ປາເຐ ອາເສວນຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ປຣິຍາຍໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຜລຈິຕ຺ເຕສຸ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ. ຍທິປິ ‘‘ຊວນາປາຣິປູຣິຍາ…ເປ… ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຐມໂມຆວາຣໂຕ ເອຕສ຺ສ ນ ໂກຈິ ວິເສໂສຕິ.

ຈກ຺ຂຸສ຺ສາປາຖມາຄເຕຕິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ສ ໂຍຄ຺ຍເທສາວຏ຺ຐານວເສນ ອາປາຖມາຄເຕ. ຕາຍາຕິ ມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄາວຏ຺ຏເນ ປາກຏຕາຍ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸໍ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ອາວຏ຺ຏິເຕຕິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິເຕ, ປຣິຓາມິເຕ ວາ. ຊາເຕສຸ ຊາຍເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄເຕຕິ ນິຣຸທ຺ເຘ. ຕເທວາຕິ ຊວນານຸຠູຕເມວ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ. ເຕເນວາຕິ ຊວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘນ ເຕນ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ເຕນ. ຕທາຣມ຺ມຓສຎ຺ຎິຕນ຺ຕິ ຊວນຄ຺ຄຫິເຕເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມຓມສ຺ສາຕິ ມຊ຺ຌປທໂລປວເສນ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ສຎ຺ຎິຕໍ. ຕຸລ຺ຍໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວິສທິສຠາເວປິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາທິນາ ສທິສຕ຺ຕາ. ມູລສທິສໍ ຠວງ຺ຄໍ ມູລຠວງ຺ຄໍ. ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຠວງ຺ຄສຠາວຕ຺ຕາ ‘‘ຠວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍຖາ ‘‘ສເຫຕຸກໍ ຠວງ຺ຄໍ ອເຫຕຸກສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໑.໑໐໒). ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕ ເອວ ປວຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ຠວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ນ ຕສ຺ສ ເຫຕຸວເສນ ເຠໂທຕິ ‘‘ສເຫຕຸກໍ ຠວງ຺ຄໍ ອເຫຕຸກສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນາປິ ເຈຕໍ ‘‘ສເຫຕຸກໍ ຈຸຕິໍ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ຠວສ຺ສ ອງ຺ຄຠາວາຠາວໂຕ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠວງ຺ຄໂວຫາຣາລາຠໂຕຕິ ‘‘ສເຫຕຸກໍ ຠວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓສຎ຺ຎິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມູລຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນາມທ຺ວຍມ຺ປິ ອິມສ຺ສ ລພ຺ຠຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ.

໓໙໒. ຕຎ຺ຈາຕິ ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິເມສຸ ວີຖິຈິຕ຺ເຕສຸ. ຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານີຕິ ວິປາກຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານິ.

໓໙໔. ອສມານຕ຺ຕາຕິ ອສງ຺ຂາຣິກຠາເວນ ອສມານຕ຺ຕາ.

໓໙໖. ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ຉ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຍຠຸຍ຺ຍໂຕ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ໂສມນສ຺ສປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຊວນານນ຺ຕຣເມວ ໂສມນສ຺ສຕທາຣມ຺ມຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊວນສ຺ສ ປນ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓສພ຺ຠາວໂຕ, ວິປາກສ຺ສ ຈ ຕທຠາວໂຕ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຊວເນສຸປິ ຊວິເຕສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໓໙໙-໔໐໓. ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ. ເວທນາ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ກມ຺ມສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາເວປິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ໂສມນສ຺ສເວທນາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວິປາກເວທນາຍ ໂສມນສ຺ສຠາເວປິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ສ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວນ ຕໍວເສນ ເວທນາ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຊວເນສຸ ຊວິເຕສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຊວິເຕສຸ ຈຕູສ຺ວປີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ຊາຍເຣຕິ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ຊາຍນ຺ຕິ. ເວທນາຍາຕິ ເວທນາຍ ກຣຓຠູຕາຍ. ອສມານຕ຺ຕາຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ສຫ ອສມານຕ຺ຕາ. ປຸຣິເມຫີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕທາຣມ຺ມຓຈຕຸກ຺ກໂຕ. ອຖ ວາ ‘‘ປຸຣິເມຫິ ອສມານຕ຺ຕາ’’ ອິຈ຺ເຈວ ໂຍຊນາ. ປຸຣິເມຫິ ສຫ ອສມານຠາເວ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສໍ ສນ຺ຘິຍາ ສຫ ອສມານຠາໂວປິ ວຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມໂຕ ປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄານິ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຈ-ສທ຺ເທນ ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄານິ, ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຊວນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຊວນານນ຺ຕຣເມວ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕທາຣມ຺ມຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາທີສຸ ຊວິເຕສຸ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕທາຣມ຺ມຓານໍ ສມ຺ຠໂວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກິຎ຺ຈາປິ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວິຘານໍ ຊວນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ອຸຕຸໂຠຊນາທິປຈ຺ຈຍານໍ ທຸພ຺ພລຠາເວ ຊວນສ຺ເສວ ອສງ຺ຂາຣິກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ອສງ຺ຂາຣຊວນາວສາເນ ອສງ຺ຂາຣເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ນ ສສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ນິຍໂມ. ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ປນ ພລວຠາເວ ສຕິປິ ປເຣສໍ ອຸສ຺ສາຫພເລນ ສສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຊວນສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ສສງ຺ຂາຣຊວນາວສາເນ ສສງ຺ຂາຣເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ສສງ຺ຂາຣິກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ອສງ຺ຂາຣຊວນາວສາເນ ອສງ຺ຂາຣເມວາຕິ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ອສງ຺ຂາຣຊວນາວສາເນ ອສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ສສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ສສງ຺ຂາຣຊວນາວສາເນ ສສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ປຎ຺ຈິມານີຕິ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ວຸຕ຺ຕານິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓາທີນິ ປຎ຺ຈ ວິປາການິ. ປຸຣິເມຫິ ສຕ຺ຕຫີຕິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ວິນິທ຺ທິເສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ມິນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໔໐໕-໖. ເອກາຍ ເຈຕນາຍາຕິ ເອກາຍ ຕິເຫຕຸກໂສມນສ຺ສສຫຄຕອສງ຺ຂາຣິກເຈຕນາຍ. ເອວໍ ສມສຏ຺ຐິ ວິປາການິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍສ຺ມາ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ວິຍ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ກາມາວຈຣວິປາໂກ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ມໂນທ຺ວາເຣ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຄຫິຕານເມວ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ຄຫເຓນ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ຄຫິຕາຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ຄຫຓນຍທສ຺ສນໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຕິ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸປິ ສມສຕ຺ຕຕິ ວິປາການິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ລພ຺ຠມານາຍປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອຄ຺ຄຫເຓນ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ ລພ຺ຠມານານມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຄຫິຕມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ ອຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ນຍທສ຺ສນໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ໂສຬສ ວິປາການິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄຫິຕາຄ຺ຄຫເຓນາ’’ຕິອາທິ.

໔໐໘-໙. ຕີຫິ ວິປາເກຫີຕິ ເຕຫິ ຕີຫິ ກຸສລຈິຕ຺ເຕຫິ ສມາເນຫິ ຕີຫິ ວິປາເກຫິ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸເປກ຺ຂາສຫິຕທ຺ວເຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕປຏິສນ຺ຘິຍຸຄເຬ. ອິຘ ຐຕ຺ວາ ນາຬິຍນ຺ຕູປມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ອຸຈ຺ຉຸປີຬນສມເຍ ກິຣ ເອກສ຺ມາ ຄາມາ ເອກາທສ ຍນ຺ຕວາຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໍ ອຸຈ຺ຉຸວາຏໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉຸສາມິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຍນ຺ຕວາຫາ ມຍ’’ນ຺ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ປຣິເຍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຈ຺ຉຸສາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ນາຬິຍນ຺ຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ເອກາທສ ຊນາ ອປຣມ຺ປິ ເອກໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ວຕ຺ຕເນນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຸຈ຺ຉຸສາມິໂກ ‘‘ອຫເມວ ສຫາໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຈ຺ຉຸສາລໍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ສຫາໂຍ ອໂຫສິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ ຜາຓິຕປາຈເກນ ອຸຈ຺ຉຸຣເສ ປກ຺ເກ ຄຸເຬ ພທ຺ເຘ ອຸຈ຺ຉຸສາມິເກນ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຠາເຄສຸ ທິນ຺ເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄໍ ອາທາຍ ສາລໍ ສາລສາມິກໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອປຣາສຸປິ ຈຕູສຸ ສາລາສຸ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ຍນ຺ຕສາລາ ວິຍ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ປຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉຸວາຏາ ວິຍ ປຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓານິ, ເອກາທສ ວິຈຣຓກຍນ຺ຕວາຫາ ວິຍ ເອກາທສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉຸສາລສາມິໂນ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ, ປຐມກສາລາຍ ສາລສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ຊນານໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກຕກມ຺ມານໍ ຠາຄຄ຺ຄຫຓກາໂລ ວິຍ ເອກາທສນ຺ນໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ສກສກກິຈ຺ຈກຣຓກາໂລ, ສາລສາມິກສ຺ສ ສາລາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕກາໂລ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທ຺ວາຣສງ຺ກນ຺ຕິອກຣຓໍ, ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມສາລາຍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກຕກມ຺ມານໍ ຠາຄຄ຺ຄຫຓກາໂລ ວິຍ ເອກາທສນ຺ນໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ກາຍວິຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກາຍທ຺ວາເຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມເຓ ສກສກກິຈ຺ຈກຣຓກາໂລ, ສາມິກສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕກາໂລ ວິຍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທ຺ວາຣສງ຺ກນ຺ຕິອກຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໑໔. ອສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ພີຊສ຺ສ. ເຫຕຸປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ປຈ຺ຈຍປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ.

໔໑໕. ອິທານິ ຕິເຫຕຸໂກມກກມ຺ເມນ ຄຫິຕທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິ ທຸເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ເຐນ ຄຫິຕທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສມານາຕິ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ຄຫິຕທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກສ຺ເສວ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໑໘-໙. ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ກາມາວຈຣຕິເຫຕຸກຊວນານໍ ສມ຺ຠເວປິ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກາເນວ ຊວນານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສມນສ຺ສ…ເປ… ທຸເຫຕຸເກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິເຫຕຸກຊວນາວສາເນປິ ປນສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິທາຍກກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກວິປາກທາເນ ອສມຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕິເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓາຠາວໂຕ, ຊວນສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກເຫຕຸວເສນ ທຸເຫຕຸກຠາວໂຕ ທຸເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ.

໔໒໔. ອິມານິ ຈ ຠວງ຺ຄານີຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມູລາຄນ຺ຕຸກປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄານິ. ອຏ຺ຐ ຫີຕິ ອຏ຺ເຐວ.

໔໒໖. ໂສຕຆານາທິນາຕິ ໂສຕຆານາທິວິຎ຺ຎາເຓຫິ. ເອຕ຺ຖາປິ ອມ຺ໂພປມາ ປາກຏິກາວ. ຍນ຺ຕວາໂຫປມາຍ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ຍນ຺ຕວາຫາ ເຕຫິ ຫຕ຺ຖຍນ຺ເຕ ນາມ ສຊ຺ຊິເຕ ສາລສາມິກໍ ອຏ຺ຐມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໓໔-໖. ວຸທ຺ຘິມຸເປຕສ຺ສາຕິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສໍວຣາສໍວເຣ ປຏ຺ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາເວນ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ. ກິຎ຺ຈາປິ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກຊວນເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸເຫຕູນໍ…ເປ… ວສານສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິເຫຕຸກຊວນມ຺ປິ ປນ ເຕສໍ ຊວຕິ, ຊວນສ຺ສ ທຸເຫຕຸກຠາເວປິ ກມ຺ມສ຺ສ ທຸເຫຕຸກວິປາກທາເນ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ‘‘ອເຫຕຸກ…ເປ… ຊາຍເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໔໓-໘. ‘‘ອເຫຕຸປຏິສນ຺ຘິສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄໂຕວ. ອປາເຍສຸ ປຏິສນ຺ຘິທາຍກກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ຫີນຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນິປ຺ຜນ຺ນໂຕ ຕສ຺ສ ລພ຺ຠມານຏ຺ຐານເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຸຄຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກາມາວຈຣສຸຄຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຕິ ເຕນ ຊາຕປຏິສນ຺ຘິວິປາເກນ. ‘‘ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິສຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເຖໂຣ ເນຣຍິການ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຖໂຣຕິ ນິຣຍຈາຣິກາຍ ປາກຏຕ຺ຕາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣມາຫ. ນິຣເຍ ຠວາ ເນຣຍິກາ. ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ນິຣເຍ ປທຸມໍ ມາເປຕ຺ວາ ປທຸມກຓ຺ຓິກາຍ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ວສ຺ສຕີຕິ ອນ຺ໂຕເຫຕ຺ວຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ວສ຺ສາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຖຣໍ ທິສ຺ວາຕິ ເຖຣສ຺ສ ທສ຺ສນເຫຕຸ. ອິມິນາ ອິນ຺ທນີລປຏິມາວຓ຺ຓສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠາເວນ ກຸສລວິປາກຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸປິ. ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ເຕນ ມາປິຕຄນ຺ຘໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຈນ຺ທນວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈີວຣຄນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໘ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາ) ວຸຕ຺ຕໍ. ຆາຍຕນ຺ຕິ ຆາຍນ຺ຕານໍ. ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍນ຺ຕິ ອຕິອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘາທິໂນ ວເສນ ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍໍ. ກຸສລວິປາການໍ, ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ນິຣເຍ ສມ຺ຠວທີປເນນ ເສສາປາຍຕ຺ຕເຍປິ ສມ຺ຠໂວ ທສ຺ສິໂຕວ ໂຫຕິ.

໔໕໐. ນິຍໂມເຍວ ນິຍມຕ຺ຕໍ, ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຊວເນນ ນິຍາມິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນິຍໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸສລໍ ປນ ສນ຺ຘາຍາຕິ ກຸສລຊວນໍ ສນ຺ຘາຍ ທີປິຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ, ກຸສລສ຺ສ ວິຍ ອກຸສລສ຺ສ ສທິສວິປາກາຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກຸສລຊວນານນ຺ຕຣໍ ສເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓສ຺ເສວ ວຈນໍ. ຊວນສ຺ສ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກເຫຕຸວເສນ ສເຫຕຸກຕ຺ຕາ ຊວນານຸຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິຈິຕວເສນ ປນ ອຎ຺ຎກມ຺ເມນາປິ ຕໍ ອເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຊນກເມວ ກມ຺ມໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຊເນຕິ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎກມ຺ມມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິທາຍກກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕພ຺ພຕທາຣມ຺ມຓໂຕ ວິສທິສມ຺ປິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ. ອກຸສລຊວນານນ຺ຕຣຎ຺ຈ ອເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຊວນສ຺ສ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກເຫຕຸກຕ຺ຕາ ຕທນຸຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ປນ ສເຫຕຸກຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ນ ໂຫຕີຕິ ນຕ຺ຖິ.

໔໕໖-໗. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣວາເທ ໂສຬສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາທສກມຄ຺ເຄນ ເຈວ ອເຫຕຸກຏ຺ຐເກນ ຈ ວິຠາເວຕ຺ວາ ໂມຣວາປິວາສິມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວາເທ ວິເສສາຠາວໂຕ ຕໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣວາເທ ກຸສລາກຸສລກິຣິຍວເສນ ປິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕານໍ ປິຓ຺ຑຊວນານໍ ວເສນ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສມນສ຺ສຍຸເຕ ຈິຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສມນສ຺ສ…ເປ… ຊວິເຕຕິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ກຸສລາກຸສລກິຣິຍາພ຺ຍາກຕວເສນ ໂສມນສ຺ສຍຸເຕສຸ ເຕຣສສຸ ຊວນຈິຕ຺ເຕສຸ ຊວິເຕສຸ. ຄເວສິຕພ຺ພາ…ເປ… ມານສາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕານິ ປຎ຺ເຈວ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕານິ ຄເວສິຕພ຺ພານິ. ອຸເປກ຺ຂາ…ເປ… ຊວິເຕສູຕິ ກຸສລາກຸສລກິຣິຍວເສນ ຈຸທ຺ທສສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຊວນຈິຕ຺ເຕສຸ ຊວິເຕສຸ. ຉ ຄເວສິຕພ຺ພານີຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ຉ ເອວ ຄເວສິຕພ຺ພານິ. ຂີຓາສວານໍ ປຫີນວິປລ຺ລາສຕາຍ ກິຣິຍາຊວນໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕກິຣິຍາຊວເນສຸ ຊວິເຕສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕທາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ. ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ, ອນິຏ຺ຐາທີສຸ ຈ ໂສມນສ຺ສຠາວໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕກິຣິຍາຊວເນສຸ ຊວິເຕສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕທາຣມ຺ມຓເມວາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ. ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປນ ອປ຺ປຫີນວິປລ຺ລາສຕາຍ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ, ອນິຏ຺ຐອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຈ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຊວນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຊວນາວສາເນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕທາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ ນາຍໍ ນິຍໂມ. ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓປິ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປຣິຕ຺ຕກຸສລາໂທສ-ປາປສາຕກ຺ຣິຍາຊວາ;

ປຎ຺ຈສ຺ເວກໍ ຕທາລມ຺ພໍ, ສຸຂິເຕສຸ ຍຖາຣຫໍ.

‘‘ປາປາ ກາມສຸຠາ ເຈວ, ໂສເປກ຺ຂາ ຈ ກ຺ຣິຍາຊວາ;

ໂສເປກ຺ເຂສຸ ຕທາລມ຺ພໍ, ຉສ຺ເວກມນຸຣູປໂຕ’’ຕິ.

໔໕໘-໖໒. ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸການໍ ວິປາກາວຣເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຌານຸປ຺ປາໂທເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ຕິເຫຕຸໂສມນສ຺ເສນາ’’ຕິ. ຌານໂຕ ປຣິຫີນສ຺ສາຕິ ອຸປ຺ປາທິຕໂລກິຍຊ຺ຌານໂຕ ປຣິຫີນສ຺ສ. ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນຕິ ‘‘ມຫນ຺ເຕນ ວາຍາເມນ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ເມ ປຓີຕຘມ຺ໂມ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນວິປ຺ປຏິສາຣວນ຺ຕສ຺ສ. ກິໍ…ເປ… ມານສນ຺ຕິ ອຍໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ, ຕທາຣມ຺ມຓມານສໍ ຊາຍເຕ ກິໍ, ນ ວາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຠວງ຺ຄປາໂຕ ວາ ໂຫຕຸ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ວິພນ຺ໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ປຏ຺ຐາເນ ປຏິສິທ຺ຘາ’’ຕິອາທິ. ອວຈນເມວ ປຏິເສໂຘຕິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ປຏິສິທ຺ຘາ’’ຕິ. ຍທິ ໂສມນສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ໂທມນສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ໂສມນສ຺ສໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕທາ ‘‘ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໒.໔໕) ວິຍ ‘‘ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ…ເປ… ສຸຂາຍ ເວທນາຍ…ເປ… ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕຖາ ຄຓນວາເຣ ເອເກກເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ສມານເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອິຕຣເວທນາທ຺ວຍສມງ຺ຄິສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອນນ຺ຕເຣ ນວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຈ ປເນວໍ ປາຬິ ອາຄຕາ. ໂທມນສ຺ສໂສມນສ຺ສເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍວເສນ ຄຓນທ຺ວຍໍ ປຣິຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ອນນ຺ຕເຣ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາຘມ຺ມສາສເນ ອວຈນມ຺ປິ ປຏິເສຘສທິສໍ ອຠາວສ຺ເສວ ທີປນໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິສິທ຺ຘາ’’ຕິ. ອສ຺ສ ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສ຺ສາຕິ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ.

ເອວໍ ຠວງ຺ຄປາຕາຠາເວ ກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕທາຣມ຺ມຓາຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຫຄ຺ຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ເຖວ ປຏິສິທ຺ຘນ຺ຕິ ‘‘ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ຘມ຺ໂມ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຈນາຠາວໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ປຏ຺ຐາເນ ປຏິສິທ຺ຘໍ. ກິໍ ນຸ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອຕ຺ຕເກນ ‘‘ອຈິຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓເມວ ໂທມນສ຺ສຊວນໍ ນິທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠູເຕ ປນ ພຸທ຺ຘາທິອາຣມ຺ມເຓປິ ໂທມນສ຺ສຊວເນ ຊວິເຕ ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສມ຺ຠໂວ, ຠວງ຺ຄປາໂຕ ວາ ນຕ຺ຖິ.

໔໖໔-໕. ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ໂທມນສ຺ສານນ຺ຕຣຎ຺ຈ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ອຠາວໂຕ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫິຕາ ເຫຕູ’’ຕິອາທິນາ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ໂຈທໂກ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາວຊ຺ຊນໍ ກິມສ຺ສາ’’ຕິ. ອາຈຣິໂຍ ປນ ກິເມຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊນຄເວສເນນ, ເຕນ ວິນາວ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຕ’’ນ຺ຕິ. ປຸນ ໂຈທໂກ ອາວຊ຺ຊເນນ ວິນາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ອວິສຫນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕໍ ຊາຍເຕ ກຖ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ອາຈຣິໂຍ ກິເມຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊເນນ, ກິຎ຺ຈ ອາວຊ຺ຊເນນ ວິນາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ນ ເອກນ຺ຕິກນ຺ຕິ ທີເປຕຸໍ ນິຣາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕານໍ ສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນານ’’ນ຺ຕິອາທິ, ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນານໍ ກິໍ ອາວຊ຺ຊນໍ, ນນຸ ນຕ຺ເຖວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນນຸ ຈ ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນານິ ຕາວ ສກສກວິສເຍສຸ ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ອາວຊ຺ຊເນນ ວິນາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ພຫຸລໍ ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ກຖໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິທໍ ອນຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸນ ນິຣາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ຜລສ຺ສ ຈາຕິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣສ຺ສ ຜລສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖາຍ ກິໍ ອາວຊ຺ຊນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຍຖາ ເອເຕສໍ, ເອວເມຕສ຺ສາປິ ນຕ຺ຖິ.

ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ປເນຕ຺ຖ ອຣິຍມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣານິ ຜລານິ ຈ ປຣິກມ຺ມາວຊ຺ຊເນນ ສາວຊ຺ຊນານິ ສມານານິ ອສຕິປິ ນິຣາວຊ຺ຊນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ນິນ຺ນາທິຠາເວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ວຓ຺ເຓຕິ. ອຍໍ ຫິສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທິ ຫິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາວຊ຺ຊນາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕານິ ສິຍຸໍ, ໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານານິ ທສ຺ສິຕພ຺ພານິ ສິຍຸໍ ເຕເຫວ ເອເຕສໍ ນິຣາວຊ຺ຊນຕາສິທ຺ຘິໂຕ, ຜລສມາປຕ຺ຕິກາເລ ຈ ‘‘ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ ອນຸໂລມໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສມານາຣມ຺ມຓາວຊ຺ຊນຣຫິຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣານິ ຜລຈິຕ຺ຕານີຕິ ເອວໍ ສມາປຕ຺ຕິຜລຈິຕ຺ຕານິ ນ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພານິ ສິຍຸໍ, ໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານານິ ປນ ຍທິປິ ນິພ຺ພາເນ ຈິຓ຺ຓານິ, ສມຸທາຈິຕານິ ຈ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕເຣ ຈິຓ຺ຓສມຸທາຈິຕາເນວ. ຜລສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕານິ ຈ ມຄ຺ຄວີຖິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຕທຕ຺ຖໍ ປຣິກມ຺ມສພ຺ຠາວາຕິ ເຕສໍ ຄຫຓໍ ນ ກຕໍ. ອນຸໂລມານນ຺ຕຣຎ຺ຈ ຜລສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ຈິຓ຺ຓສມຸທາຈິຕໍ, ນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎານນ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣສ຺ສ ວິຍ ຕທຕ຺ຖໍ ປຣິກມ຺ມາຠາວາຕິ ‘‘ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຕຎ຺ຈ ນິທສ຺ສິຕນ຺ຕິ.

໔໖໗. ‘‘ກິມສ຺ສາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ນິຣາວຊ຺ຊນຠາວໍ ວິຍ ອນາຣມ຺ມຓຠາວມ຺ປິ ວເທຍ຺ຍາຕິ ຕພ຺ຠາວທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ສາເຘນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິນາ ອາຣມ຺ມເຓນາ’’ຕິອາທິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຈິຕປຸພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ. ນນຸ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓິກໍ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຊວນາຣມ຺ມຓເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ ອິຕຣຖາ ຕທາຣມ຺ມຓຠາວາໂຍຄໂຕຕິ ກຖມສ຺ສາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ກາມາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ນາສ຺ສາ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓຠາໂວ ຍຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕສ຺ສາ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈສມ຺ຠວໂຕ. ເກນ ຈຣຫິ ກິຈ຺ເຈນາຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈໍ ຕາວ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຣຓໂຕວ ນຕ຺ຖິ, ນາປິ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ ຕຖາ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ປຏິສນ຺ຘິຈຸຕີສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ປາຣິເສສໂຕ ປນ ຠວສ຺ສ ອງ຺ຄຠາວໂຕ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ປຏິສນ຺ຘິຠູຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ອິທໍ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນາປິ ຫິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕວ.

໔໖໘-໗໓. ອວິຊ຺ຊມາເນ ກາຣເກ ກຖໍ ກສ຺ສຈິ ນິຣາວຊ຺ຊນປ຺ປວຕ຺ຕິກສ຺ສ ສາວຊ຺ຊນຠາເວນາຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍ ຈິຕ຺ຕນິຍາມນິພ຺ພຕ຺ຕເມຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸຕຸພີຊນິຍາໂມ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຕຸພີຊນິຍາໂມ ຈາຕິ ອຸຕຸນິຍາໂມ ເຈວ ພີຊນິຍາໂມ ຈ, ອຸຕຸສຠາວນິຍາໂມ ພີຊສຠາວນິຍາໂມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກມ຺ມຘມ຺ມານໍ ນິຍາໂມ ເອວ ກມ຺ມຘມ຺ມນິຍາມຕາ. ເອກປ຺ປຫາເຣນາຕິ ຕໍ ຕໍ ອຸຕຸສມຍມນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ. ຜລປຸປ຺ຜາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປລ຺ລວາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜລາທິນິພ຺ພຕ຺ຕນການໍ ສພ຺ເພສໍ. ຕໍຕໍຕຸລ຺ຍຜລຸພ຺ຠໂວຕິ ເຕຫິ ເຕຫິ ພີເຊຫິ ສທິສານໍ ຜລານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ພີຊານໍ ອນຸຣູປຜລນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກຸລຕ຺ຖຄຈ຺ຉສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣຄ຺ຄຠາໂວ, ທກ຺ຂິຓວລ຺ລິຍາ ທກ຺ຂິຓຣຸກ຺ຂປຣິຫຣຓໍ, ສູຣິຍາວຕ຺ຕປຸປ຺ຜານໍ ສູຣິຍາຠິມຸຂຠາໂວ, ມາລຸວລຕາຍ ຣຸກ຺ຂາຠິມຸຂຄມນ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີນິປິ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຉິທ຺ທຕ຺ຕນ຺ຕິ ຉິທ຺ທວນ຺ຕຠາໂວ, ຉິທ຺ທໍເຍວ ວາ. ພີຊໂຊຕິ ພີຊສມ຺ຠໂວ ນິຍາໂມ. ຍໂຕ ເທຕີຕິ ຍໂຕ ຍໂຕ ປຈ຺ຈຍຠາວນິຍາມໂຕ ເທຕິ. ອຍນ຺ຕິ ອຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປສ຺ສ, ສທິສສ຺ສ, ວິສທິສສ຺ສ ຈ ຜລສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕເນ ນິຍາໂມ. ອປິຈ –

‘‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ,

ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊຕີ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ,

ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ປາປກມ຺ມາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໒໗) –

ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ອາຄຕໍ ຕິຓກລາປສ຺ສ ຄຫິຕອຄ຺ຄິໂນ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉໂຕ ກາກສ຺ສ ຄີວາຍ ປຏິມຸຈ຺ຈນໍ, ນາວິກສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ວາລຸກຆຏໍ ກຓ຺ເຐ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທຸທເກ ປກ຺ຂິປນໍ, ປພ຺ພຕກູຏສ຺ສ ປຕິຕ຺ວາ ເລເຓ ວສນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທ຺ວາຣປິທຫນນ຺ຕິ ຕໍຕໍກມ຺ມສຣິກ຺ຂກວິປາກນິພ຺ພຕ຺ຕນມ຺ປິ ກມ຺ມນິຍາໂມເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຊາຕິຍນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓ ເຈວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມເນ ຈ, ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ອຠິສມ຺ໂພຘິຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນາທີສຸປິ ເມທນີກມ຺ປນາທິກສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຉິມຠວິກໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ. ເມທນີກມ຺ປນາທິກນ຺ຕິ ປຖວີກມ຺ປນາທິກໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ວິເສສຕ຺ຕມເນກມ຺ປີຕິ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຕທາ ປາຕຸຠູຕໍ ສພ຺ພໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕາວຊ຺ຊນາທີນນ຺ຕິ ‘‘ຕ຺ວໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ໂຫຫິ, ຕ຺ວໍ ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນິຍຸຎ຺ຊກສ຺ສ ອຠາເວປິ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈວເສນ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ.

໔໗໔. ຫທເຍ ອນ຺ຘກາໂຣ ວິຍາຕິ ຫທຍນ຺ຘກາໂຣ, ສມ຺ໂມໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ວິທ຺ຘໍສນໍ ປຫານກຣຓນ຺ຕິ ຫທຍນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສນໍ. ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອໂນສກ຺ກມາເນນ ວີຣິເຍນ ວີຣິຍວາ. ໂມຫນ຺ຘກາຣາປຄມນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕມາຫ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ວິປາກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຏ຺ຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປກິຓ຺ຓກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໗໕-໖. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕານໍ ປາກຏຠາວຕ຺ຖໍ –

‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ໂທວາຣິໂກ ເຈວ,

ຄາມິລ຺ໂລ ອມ຺ພໂຄຬິໂຍ;

ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປີຐສປ຺ປີ ຈ,

ອຸປນິສ຺ສຍມຕ຺ຖໂສ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໘ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາ) –

ອຏ຺ຐກຖາຍ ອາຄຕມາຕິກາຍ ວເສນ ປກິຓ຺ຓກນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິທານິ ປນາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ມນສນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕານໍ. ‘‘ມານສ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ປນ຺ຖມກ຺ກຏໂກຕິ ປາຓກປຏງ຺ຄາທີນໍ ສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐາເນ ຊາລໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ມຄ຺ຄຣກ຺ຂຓໂຕ ‘‘ປນ຺ຖມກ຺ກຏໂກ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ອຸຓ຺ຓນາຠິ. ທິສາສຸ ປນ ປຎ຺ຈສູຕິ ອຸປເມຕພ຺ພານໍ ປຎ຺ຈປສາທານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ມຄ຺ເຄ, ຕຕ຺ຖ ຊາລມຊ຺ເຌຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຸຕ຺ຕໍ ປສາເຣຕ຺ວາຕິ ຊາລພນ຺ຘນມາຫ.

໔໗໘-໘໐. ນ຺ຕິ ຣຸຘິຣມາຫ. ທິສາສຸ ທຸຕິຍາທີສຸ ສຸຕ຺ເຕ…ເປ… ຆຏ຺ຏິເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ປສາທາ ປຎ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ’’ຕິອາທິ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ. ຈິຕ຺ຕໍ…ເປ… ວິຍາຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕມານຈິຕ຺ຕໍ ຊາລມຊ຺ເຌ ນິປນ຺ນມກ຺ກຏໂກ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໘໒-໕. ປສາທຆຏ຺ຏນນ຺ຕິ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິຕໍ. ຠວງ຺ຄາວຏ຺ຏນນ຺ຕິ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏນ຺ຕໍ. ຘມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎາ ກາຈິ ກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຘມ຺ມເມວ ຈລເນນ ສຫ ອຸປເມຕິ. ສຸຕ຺ຕານຸສາຣໍວາຕິ ສຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ຄມນໍ ວິຍ. ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນໂຕ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ຍູສປາເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ວຕ຺ຖຸໍເຍວາຕິ ຍຖາ ປຸຣິມຈິຕ຺ຕານິ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕານິ ປສາທວຕ຺ຖຸໍ ອນຸຄຕານິ ອຎ຺ຎາຣມ຺ມຓານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ຠວງ຺ຄໍ. ຕໍ ປນ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣຣຫິຕໍ ເກວລໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸເມວ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທີເປຕິ. ປຣິວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ປຸນ ຠວງ຺ຄຠາເວນ ປຣິວຕ຺ຕນໍ. ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນາທີນໍ ຘມ຺ມໂຕ ເຠເທປິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ເອກຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກເນວ ມກ຺ກຏເກນ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໘໖-໙໐. ອຸປມາ ເອວ ໂອປມ຺ມໍ. ຕໂຕ ປສາທວຕ຺ຖຸໂຕ ຈິຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທີປິຕໍ ອິມິນາ ໂອປມ຺ເມນ. ເອເກກາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຣູປາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ເອເກກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ເພສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ເອເກກາຣມ຺ມຓສ຺ສ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ອາປາຖຄມນໍ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸປສາທມ຺ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຂ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຂໂຄ, ປກ຺ຂິ. ສາຂິໂນຕິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ.

໔໙໒-໓. ຣູປສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ເຘ ສາມິວຈນໍ, ຕສ຺ສ ປນ ຆຏ຺ຏນໍ, ອາປາຖຄມນມ຺ປິ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ສຫ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປສາທສ຺ສາຕິ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ອາປາຖຄມນມ຺ປິ ຈາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ, ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ປສາທຆຏ຺ຏເນນ ຈ ຠວງ຺ຄຈລນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອາປາຖໍ ວິຍ ອຸປຄມນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໙໔-໕. ຕໂຕຕິ ຠວງ຺ຄຈລນໂຕ ປຣໍ, ກຸສລໍ ຊວນໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມາວຈຣກຸສລຊວນຈິຕ຺ຕໍ. ອກຸສລເມວ ວາຕິ ວາ-ສທ຺ເທນ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ – ໂກ ປເນຕໍ ຊວນໍ ກຸສລຕາຍ ວາ ອກຸສລຕາຍ ວາ ນິຍເມຕີຕິ? ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ເຈວ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ຈ. ຍສ຺ສ ຫິ ຈຕຸຈກ຺ກສມ຺ປທາວເສນ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ຕຕິ, ອາວຊ຺ຊນໍ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຎ຺ຈ ໂຍນິໂສວ ອາວຏ຺ເຏຕິ, ວວຕ຺ຖາເປຕິ ຈ, ຕສ຺ສ ອກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ສ ປນ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ຈ ໂຫຕິ, ອາວຊ຺ຊນໍ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຎ຺ຈ ອໂຍນິໂສ ຈ ອາວຏ຺ເຏຕິ, ວວຕ຺ຖາເປຕິ ຈ, ຕສ຺ສ ກຸສລຊວນຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ກຸສລຕາຍ, ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ອກຸສລຕາຍ ຈ ນິຍເມຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກິຣິຍາຊວນໍ ປນ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ນິຍເມຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກິຣິຍາຊວນໍ ປນ ມນສິກາໂຣ ຈ ນິຍເມຕິ. ຍຖາ ຫິ ອາວຊ຺ຊນໍ ກຸສລາກຸສລານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກິຣິຍາຊວນສ຺ສາປີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໔໙໗. ໂທວາຣິໂກປມາທີນີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອໂກ ຣາຊາ ສຍນຄໂຕ ນິທ຺ທາຍຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິຈາຣໂກ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ພຘິຣໂທວາຣິໂກ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ, ຕໂຍ ປຏິຫາຣາ ສຍນສ຺ສ, ທ຺ວາຣສ຺ສ ຈ ມຊ຺ເຌ ປຏິປາຏິຍາ ຐິຕາ. ອເຖໂກ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີ ມນຸສ຺ໂສ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ທ຺ວາຣໍ ອາໂກເຏສິ, ພຘິຣໂທວາຣິໂກ ສທ຺ທໍ ນ ສຸຓາຕິ, ປາທປຣິມຊ຺ຊໂກ ສຎ຺ຎໍ ອກາສິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປສ຺ສິ, ປຐມປຏິຫາໂຣ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທຸຕິຍສ຺ສ ອທາສິ, ທຸຕິໂຍ ຕຕິຍສ຺ສ, ຕຕິໂຍ ຣຎ຺ໂຎ, ຣາຊາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ວິຍ ຊວນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ປາທປຣິມຊ຺ຊໂກ ວິຍ ອາວຊ຺ຊນໍ, ພຘິຣໂທວາຣິໂກ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໂຍ ປຏິຫາຣາ ວິຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນິ ຕີຓິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ, ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂນ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ທ຺ວາຣາໂກຏນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປສາທຆຏ຺ຏນໍ, ປາທປຣິມຊ຺ຊເກນ ສຎ຺ຎາຍ ທິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາວຏ຺ຏິຕກາໂລ, ເຕນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ ພຘິຣໂທວາຣິກສ຺ສ ທ຺ວາຣວິວຣກາໂລ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈສາຘນກາໂລ, ປຐມປຏິຫາເຣນ ປຓ຺ຓາກາຣສ຺ສ ຄຫິຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕກາໂລ, ປຐເມນ ທຸຕິຍສ຺ສ ທິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕີຣິຕກາໂລ, ທຸຕິເຍນ ຕຕິຍສ຺ສ ທິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວວຕ຺ຖາປິຕກາໂລ, ຕຕິເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ທິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພເນນ ຊວນສ຺ສ ນິຍ຺ຍາຕິຕກາໂລ, ຣຎ຺ໂຎ ປຣິໂຠຄກາໂລ ວິຍ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນກາໂລຕິ ອຍໍ ໂທວາຣິໂກປມາ.

‘‘ອິທໍ ປນ ໂອປມ຺ມໍ ກິໍ ທີເປຕີ’’ຕິອາທິ ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕູປມາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມ຺ພຫຸລາ ຄາມທາຣກາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ປໍສຸໍ ກີຬນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ກຫາປໂຓ ປຏິຫຎ຺ຎິ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ເຖ ປຏິຫຕໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອເຖໂກ ‘‘ປຓ຺ຑຣໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອປໂຣ ສຫ ປໍສຸນາ ຄາຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຎ຺ໂຎ ‘‘ປຸຖຸລໍ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອປໂຣ ‘‘ກຫາປໂຓ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມາຕຸ ອທໍສຸ, ສາ ກມ຺ເມ ອຸປເນສິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ພຫຸລານໍ ທາຣການໍ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ກີຬນ຺ຕານໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ກຫາປຓສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຏິຫຕກາໂລ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓນ ປສາທສ຺ສ ຆຏ຺ຏິຕກາໂລ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາວຏ຺ຏິຕກາໂລ, ‘‘ປຓ຺ຑຣໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈສ຺ສ ສາຘິຕກາໂລ, ສຫ ປໍສຸນາ ຄາຬ຺ຫໍ ຄຫິຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕກາໂລ, ‘‘ປຸຖຸລໍ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕີຣິຕກາໂລ, ‘‘ກຫາປໂຓ ເອໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວວຕ຺ຖາປິຕກາໂລ, ມາຕຣາ ກມ຺ເມ ອຸປນີຕກາໂລ ວິຍ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ຄາມທາຣໂກປມາ.

ອິທໍ ໂອປມ຺ມໍ ກິໍ ທີເປຕິ? ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸ ອທິສ຺ວາວ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕິ, ວິປາກມໂນຘາຕຸ ອທິສ຺ວາວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອທິສ຺ວາວ ສນ຺ຕີເຣຕິ, ກິຣິຍາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອທິສ຺ວາວ ວວຕ຺ຖາເປຕິ, ຊວນໍ ອທິສ຺ວາວ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວຕິ, ເອກນ຺ເຕນ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓເມວ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ທີເປຕິ. ຊຈ຺ຈນ຺ຘປີຐສປ຺ປີອຸປມາ ອຸປຣິ ອາຄມິສ຺ສຕິ.

໔໙໘-໕໐໙. ເອຕ຺ຕກາ ອຸປມາ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ໂທວາຣິໂກປມາທີນີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸປນິສ຺ສຍມຕ຺ຖໂສ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໍ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ອສມ຺ເຠເທນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອສມ຺ເຠເທນາຕິ ອວິນຏ຺ຐຠາເວນ, ວາຕປິຕ຺ຕາທີຫິ ອນຸປຫຕຠາເວນ ຈ. ວາຕປິຕ຺ຕາທິອຸປຫຕມ຺ປິ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວານຸປຄມນໂຕ ສມ຺ຠິນ຺ນເມວ ນາມ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວ ນິສ຺ສຍຠາວູປຄມນໂຕ ຂຓວເສນ ອສມ຺ເຠໂທປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕປສາທາທີສຸປິ. ຣູປາປາຖຄເມນາຕິ ທູເຣ ຐິຕສ຺ສ ຜລິກາທີຫິ ອນ຺ຕຣິຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ໂຍຄ຺ຍເທເສ ອວຏ຺ຐິຕວເສນ ຣູປສ຺ສ ອາປາຖຄມເນນ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ທູເຣ ຐິຕໍ, ປຣມ຺ມຸເຂ ຐິຕມ຺ປິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖຄຕເມວ ນາມ ໂຫຕິ. ອາໂລກນິສ຺ສເຍນາປີຕິ ຣູປາວຠາສນສມຕ຺ຖອາໂລກສງ຺ຂາຕນິສ຺ສເຍນ. ອາໂລເກ ສຕິ ສມ຺ຠໂວ ເຈຕ຺ຖ ອາໂລກນິສ຺ສຍຕາ, ນ ອາໂລກສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ມນກ຺ກາໂຣວ ເຫຕຸ ມນກ຺ກາຣເຫຕຸ, ເຕນ ສຫ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສມນກ຺ກາຣເຫຕຸ. ເຕນ ອາໂລກນິສ຺ສິຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ສເມເຕຫີຕິ ສໍຍຸຕ຺ເຕຫິ ເອກີຠູເຕຫິ, ນ ເອກສ຺ສປິ ວິຣເຫນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາກາສນິສ຺ສເຍນາຕິ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທສງ຺ຂາຕອາກາສນິສ຺ສເຍນ. ເຕເນວ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ນ ຫິ ປິຫິຕກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທສ຺ສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ພາຫິຣາກາສມ຺ປິ ປນ ອິຈ຺ຉິຕເມວ. ຕຖາ ຫິ ອວິວເຣ ເຄເຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານານໍ ພຫິ ຐິຕາ ນ ສຸຓນ຺ຕິ. ວາໂຍສນ຺ນິສ຺ສເຍນາຕິ ນາສິກຈ຺ຉິທ຺ທໍ ປວິສນວາຍຸສນ຺ນິສ຺ສເຍນ. ອາໂປສນ຺ນິສ຺ສເຍນາຕິ ເຂຬສງ຺ຂາຕອາໂປສນ຺ນິສ຺ສເຍນ. ປຖວີສນ຺ນິສ຺ສເຍນາຕິ ກາຍປສາທວຕ຺ຖຸສ຺ສ ປຖວີຘາຕຸສນ຺ນິສ຺ສເຍນ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ.

໕໑໐-໑໑. ມໂນ…ເປ… ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ອສມ຺ເຠທາ ມນສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ມໂນ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ຈຸຕິວເສນ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ປິ ກິຣິຍາມຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເກວລໍ ຠວງ຺ຄປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ມນ຺ທຖາມຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນມ຺ປິ ສມ຺ຠິນ຺ນເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນາຍໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຈຕຸໂວກາເຣ ອລພ຺ຠນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຠວໍ ຕຸ ປຎ຺ຈໂວກາຣ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ໂວກາໂຣ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຈໂວກາໂຣ. ໂຫຕິ ຫິ ຠິນ຺ນາຘິກຣຓມ຺ປິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາໂສ ຍຖາ ‘‘ອຸຣສິໂລໂມ’’ຕິ. ອຖ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ໂວກຣີຍຕີຕິ ປຎ຺ຈໂວກາໂຣ. ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ປທໍ ຈກ຺ຂາທີນິ ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ຈານີຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ວິເສສນນ຺ຕິ ນ ຕຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ.

໕໑໒-໔. ສພ຺ພານີຕິ ກາມາວຈຣາທິເຠທໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ສພ຺ພານິ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິນິພ຺ພຕ຺ຕກາ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍຠູຕາ, ອປຣາປຣິຍເວທນີຍຠູຕາ ວາ ເຈຕນາ. ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອາຍູຫນກາເລ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫຕິ, ຕໍ ທານູປກຣຓາທິກໍ, ປາຓຆາໂຕປກຣຓາທິກຎ຺ຈ. ຄຕິນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠວນ຺ຕຣມຸປປຊ຺ຊິຕພ຺ພຠວປຣິຍາປນ຺ນວຓ຺ຓາຍຕນໍ, ຕໍ ປນ ສຸຄຕິຍໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລສທິສມາຕຸກຸຈ຺ຉິວຓ຺ຓວເສນ, ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານກປ຺ປຣຸກ຺ຂວຓ຺ຓວເສນ, ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄິຊາລາທິວຓ຺ຓວເສນ, ເປຕຕິຣຈ຺ຉານໂຍນີສຸ ເປຕຕິຣຈ຺ຉານານໍ ນິພທ຺ຘສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐານປຣິຍາປນ຺ນຕາວຓ຺ຓວເສນ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຕິວິຘ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຍຖາສມ຺ຠວວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຣູປາຣູປສມ຺ພນ຺ຘີນໍ ປນ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ມຫຄ຺ຄຕວິປາການິ ເອກນ຺ເຕນ ກມ຺ມສທິສາຣມ຺ມຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ.

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕໍ ວາຕິ ຂຓວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ, ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕໍ ວາ, ກມ຺ມໍ ປນ ອຕີຕເມວ. ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອນາປາຖຄຕຕ຺ຕາ, ອຕີຕກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອນນຸຠູຕຕ຺ຕາ ຈ ວິຠູຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂນປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕິສນ຺ຕຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານາ ປຏິສນ຺ຘິ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ອນາຄຕ’’ນ຺ຕິ. ມຫຄ຺ຄຕປຏິສນ຺ຘີນໍ ເອກນ຺ເຕນ ກມ຺ມສທິສາຣມ຺ມຓຠາເວນ ກມ຺ມສ຺ສ ວິຍ ອຕີຕນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ນ ຕາສໍ ວິສຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຸທ຺ຘຏໍ. ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາຣູປປຏິສນ຺ຘີນໍ ອຕີຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອິຕຣາສໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໕໑໗-໒໐. ມຫາວິປາການໍ ປຏິສນ຺ຘາທິຈຕຸກິຈ຺ຈວເສເນວ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຣູປາຣູປຠເວ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ຕໍຕໍວິປາກສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິໂຕ, ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ອຠາເວນ ຕຕ຺ຖ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ມຫາປາກາ…ເປ… ທ຺ວເຍ’’ຕິ. ອນິຏ຺ຐຣູປານໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອສມ຺ຠເວປິ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ອິຘ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ອກຸສລວິປາການິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຣູປຠເວປິ ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫສຈ຺ຈສງ຺ເຂປາທີສຸປິ ຫິ ອິມິນາວ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຣູປໂລເກ ອກຸສລວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ. ອປເຣ ປນ ‘‘ກາມຠເວ ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຕຍໍ, ຣູປຠເວ ສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍນ຺ຕິ ຍຖາລາຠວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ກທາຈິປີຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓສຸ ປຣິຕ຺ຕຊວນານໍ ອຸປ຺ປາເທປິ. ‘‘ພີຊສ຺ສາຠາວໂຕ’’ຕິ ຣູປາຣູປຠວທ຺ວເຍ ຕທາຣມ຺ມຓາຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ຕເມວ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິພີຊ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິສນ຺ຘິເຍວ ພີຊຠູຕນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິພີຊໍ. ຕສ຺ສາຕິ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ.

໕໒໑. ຍທິ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນມ຺ປິ ກາມາວຈຣປຏິສນ຺ຘິພີຊຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ອຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠູຕານໍ ຈກ຺ຂາທີນມິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ. ປວຕ຺ຕານຸຠາວໂຕຕິ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິຕານຸຠາວໂຕ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ ຈກ຺ຂຸໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິອານຸຠາວໂຕ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຕິ ຈ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ນິຍໂຕຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວິຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓານມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ຠໂວ ສິທ຺ໂຘຕິ.

໕໒໓-໔. ອກາມາວຈຣຘມ຺ເມຕິ ກາມາວຈຣຘມ຺ມໂຕ ອຎ຺ເຎ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ. ນານຸພນ຺ຘຕີຕິ ນານຸວຕ຺ຕຕິ. ຊນກໍ…ເປ… ອນຸພນ຺ຘຕີຕິ ຍຖາ ນາມ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຕຣຸຓທາຣໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຊນກໍ ປິຕຣໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປິຕຸສທິສໍ ຫິຕກາມໍ ຎາຕິໍ ອງ຺ຄຸລິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ຣາຊປຸຣິສາທິໍ, ຕຖາ ເອຕມ຺ປິ ຠວງ຺ຄາຣມ຺ມຓໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕຸກາມສຠາຄຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຊນກໍ ປຐມກຸສລາທິກໍ ສທິສໍ ວາ ທຸຕິຍກຸສລາທິກາມາວຈຣຊວນເມວ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ກຸສລາກຸສລາທິນ຺ຕິ ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ປນ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ກຸສລາກຸສເລ ນິຣຸທ຺ເຘ ວິປາໂກ ຕທາຣມ຺ມຓຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໑.໙໘) ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມານເມວານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປ຺ຜາຣວນ຺ຕຎ຺ຫິ ຊວນໍ ນາວໍ ວິຍ ນທີໂສໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ປນ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາວໂຕ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິໍ ກິຣິຍາຊວນໍ ປຓ຺ຓປຸຏໍ ວິຍ ນທີໂສໂຕຕິ ກິຣິຍາຊວນານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອາຈຣິຍໂຊຕິປາລຕ຺ເຖຣາທໂຍ ປນ ‘‘ລພ຺ຠມານສ຺ສປິ ເກນຈິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ກຕ຺ຖຈິ ອວຈນໍ ທິສ຺ສຕິ, ຍຖາ ຕໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ ອກຸສລນິທ຺ເທເສ ລພ຺ຠມາໂນປິ ອຘິປຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຍທິ ອພ຺ຍາກຕານນ຺ຕຣມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຕທາ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນານນ຺ຕຣມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ກິຣິຍາຊວນານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອລພ຺ຠນໂຕ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປຓ຺ຓປຸຏໍ ນິທສ຺ສິຕໍ, ຕໍ ນິທສ຺ສິຕພ຺ເພນ ສມານໍ ນ ໂຫຕິ, ນາວາປຓ຺ຓປຸຏານຎ຺ຫິ ນທີໂສຕສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນໍ ຄຕິ ຈ ວິສທິສີຕິ ນາວາຍໍ ນທີໂສຕສ຺ສ ອນຸພນ຺ຘນໍ, ປຓ຺ຓປຸຏສ຺ສ ອນນຸພນ຺ຘນຎ຺ຈ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອິຘ ປນ ກິຣິຍາຊວເນຕຣຊວນານໍ ຠວງ຺ຄໂສຕສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນໍ ຄຕິ ຈ ສທິສີຕິ ເອຕສ຺ສ ອນນຸພນ຺ຘນໍ, ອິຕຣສ຺ສ ອນຸພນ຺ຘນຎ຺ຈ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຈາເຣຕພ຺ພເມວ ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໕໒໕-໖. ຍຖາ ເຈຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ນານຸວຕ຺ຕຕິ, ຕຖາ ຍທາ ເອເຕ ກາມາວຈຣຘມ຺ມາປິ ມຫຄ຺ຄຕານຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕທາ ເຕປິ ນານຸພນ຺ຘຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກາມາວຈຣຘມ຺ມາປີ’’ຕິອາທິ. ມຫຄ຺ຄຕາ-ຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕຣານມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕ ຈາປີຕິ ຈ-ສທ຺ເທນ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຣມ຺ມຓານໍ ຄຫຓໍ. ກສ຺ມາ ນານຸພນ຺ຘຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກາມາວຈຣວິປາການໍ ເອກນ຺ເຕນ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ຕຖາປຣິຈິຕຕ຺ຕາຕິ ຍຖາ ຊວນໍ, ເອວໍ ອປຣິຈິຕຕ຺ຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຫິ ໂສ ປິຕຣໍ, ປິຕຸສທິສໍ ວາ ກຎ຺ຈິ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ຕຣຸຓທາຣໂກ ຆຣທ຺ວາຣນ຺ຕຣວີຖິຈຕຸກ຺ກາທິມ຺ຫິ ປຣິຈິເຕເຍວ ເທເສ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ຣກ຺ຂສຠູມິໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ເອວໍ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕມ຺ປິ ປຣິຕ຺ຕມ຺ຫິ ປຣິຈິເຕເຍວ ເທເສ ປວຕ຺ຕມາເນ ເຕ ຘມ຺ເມ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕມາເນປິ.

໕໒໗-໓໒. ອິທານິ ກິໍ ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິກຖາຍ, ອຏ຺ຐກຖາປມາຓໂຕ ເຈຕໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກິໍ ເຕນາ’’ຕິອາທິ. ຊວເນຕິ ກາມາວຈຣຊວເນ. ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕານິ ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມານິ ຈິຕ຺ຕານິ ຕທາຣມ຺ມຓຠາວໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕທາຣມ຺ມຓຠາເວນ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຕສ຺ສ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ວາຕິ ວາ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຊວເນ ຊວິເຕປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອາກຑ຺ຒຕິ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ກາມຠເວປິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ. ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓາຍາຕິ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍາຣມ຺ມຓາຍ, ພລວວິປສ຺ສນາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ລກ຺ຂຓານໍ ຘມ຺ມໂຕ ອຠາເວນ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ປຏ຺ຐາເນ ປນ ‘‘ເສຂາ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວາ ກຸສລໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕິ, ກຸສລາກຸສເລ ນິຣຸທ຺ເຘ ວິປາໂກ ຕທາຣມ຺ມຓຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໖) ວຈນໂຕ ຂນ຺ຘາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍເຕສູຕິ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໔໒໖) ເອວມາຄເຕສຸ ມິຈ຺ຉາຄາຫວເສນ ປວຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຊວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ຊວິເຕສຸ. ກສ຺ມາ ປນ ເຕສຸ ຊວິເຕສຸ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ? ກາມາວຈຣວິປາການຎ຺ຫິ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ວິຍ ‘‘ອຕ຺ຕາ ໂອຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕປຣິກປ຺ປນາວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວສປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ເຕສຸ ຊວິເຕສຸ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວສປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ປນ ຊວິເຕສຸ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ວາ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍເຕສູຕິ ມິຈ຺ຉາຠາວນິຍຕສຠາເວສຸ ຕໍວິສເຍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕຘມ຺ມານໍ ຘມ຺ມສຠາວໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕສຠາວສ຺ເສວ ຄຫຓໂຕ, ຕສ຺ສ ຈ ວິປາການໍ ອວິຠູຕຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕສຠາເວ ອາຣພ຺ຠ ຕທາຣມ຺ມຓາ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ປິ-ສທ຺ເທນ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍເຕສຸປີຕິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠາ’’ຕິ ວາ ເອເຕນ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ນ ເຕສໍ ວິສຸໍ ອຸທ຺ຘຣຓໍ ກຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຏິປກ຺ຂຠາເວນ ພລວຠາວໂຕ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອວຕ຺ຖຸຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕານນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕາປິ ອຸທ຺ຘຏາ. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕສຠາວສ຺ສ ວິຍ ປຏິສມ຺ຠິທາສຠາວສ຺ສປິ ກາມາວຈຣວິປາການໍ ອວິຠູຕຠາເວນ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານີ’’ຕິອາທິ. ມໂນທ຺ວາເຣປີຕິ ນ ເກວລໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸເຍວ, ອຖ ໂຂ ມໂນທ຺ວາເຣປິ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ອເຫຕຸກທຸເຫຕຸກາທີນໍ ສພ຺ເພສໍ. ອນຸປຸພ຺ພໂຕຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕອນຸກ຺ກມໂຕ.

໕໓໓. ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ອປ຺ປຏິຆຠາເວນ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ຠວງ຺ຄໂຕຕິ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕານໂຕ, ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ. ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕາເນ, ຕສ຺ສາຣມ຺ມເຓ ວາ ສຕິ ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານໍ.

໕໓໕-໖. ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕາຕິ ເອເກກສ຺ສ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕາຕິ ກຕ຺ວາ. ປາປປາກາຕິ ອກຸສລວິປາກາ. ‘‘ທ຺ວາທສາປຸຎ຺ຎຈິຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປາປປາກາ’’ຕິ ວຈນໍ ‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ສຸຄຕສ຺ສ ສຸຄຕຈີວຣປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສຎ຺ຎາສທ຺ທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອກຸສລວິປາການໍ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກາທສວິຘານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈເຈຕນາຍ ປວຕ຺ຕິວິປາກທານມຕ຺ຕໍ ວິນາ ປຏິສນ຺ຘິທານາຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ຫິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈມານສ’’ນ຺ຕິ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ອຘິໂມກ຺ຂວິຣເຫນ ສພ຺ພທຸພ຺ພລມ຺ປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ, ອຘິໂມກ຺ຂສຠາວໂຕ ຕໂຕ ພລວຕຣມ຺ປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ນາກຑ຺ຒຕີຕິ? ປຏິສນ຺ຘິທານສຠາວາຠາວໂຕ. ‘‘ພລວໍ ອາກຑ຺ຒຕິ, ທຸພ຺ພລໍ ນາກຑ຺ຒຕີ’’ຕິ ຫິ ອຍໍ ວິຈາຣຓາ ປຏິສນ຺ຘິທານສຠາເວສຸເຍວ. ຍສ຺ສ ປນ ປຏິສນ຺ຘິທານສຠາໂວ ເອວ ນຕ຺ຖິ, ນ ຕສ຺ສ ພລວຠາໂວ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒເນ ກາຣຓນ຺ຕິ.

ກຖໍ ປເນຕໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິທານສຠາໂວ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ເພສຸ ອນາຄຕຕ຺ຕາ. ຕິວິຘາ ຫິ ອກຸສລາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ, ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ, ສິຍາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ສິຍາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາຕິ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ນາມ. ຍຖາຫ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໔໐໘). ເຕ ຫິ ປຐມໍ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໂຕ ‘‘ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄເນວ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ໂພ ນາມ. ຍຖາຫ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ? ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ. ໂສ ຫິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍຎ຺ຫິ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ຠາວນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠາວນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂທມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ປນ ສິຍາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ສິຍາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ ນາມ. ຍຖາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ສິຍາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ສິຍາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໔໐໙). ເຕ ຫິ ອປາຍນິພ຺ພຕ຺ຕກາວຕ຺ຖາຍ ປຐມມຄ຺ເຄນ, ເສສາວຕ຺ຖາຍ ອຸປຣິມຄ຺ເຄຫິ ປຫີຍມານຕ຺ຕາ ສິຍາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ສິຍາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພມ຺ປິ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພສາມຎ຺ເຎນ ອິຘ ‘‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ’’ຕ຺ເວວ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕທາ ອກຸສລປຏິສນ຺ຘິຍາ ສຸຄຕິຍໍ ອສມ຺ຠວໂຕ ອປາເຍສ຺ເວວ ທເທຍ຺ຍ, ອປາຍຄມນີຍຎ຺ຈ ເອກນ຺ເຕນ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ສິຍາ, ອິຕຣຖາ ອປາຍຄມນີຍສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ເສຂານໍ ອປາຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ປເນຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຈຕູຫປາເຍຫິ ຈ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ (ຂຸ. ປາ. ໖.໑໑; ສຸ. ນິ. ໒໓໔), ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິວຈເນຫິ ສຫ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ, ສຕິ ຈ ປເນຕສ຺ສ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພຠາເວ ‘‘ສິຍາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຈ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ສິຍາ ‘‘ອປາຍຄມນີໂຍ ຣາໂຄ ໂທໂສ ໂມໂຫ ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’’ຕິ ເອວໍ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ເພສຸ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສາປິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ? ຕໍ ນ, ຕສ຺ສ ນິຍາມໂຕ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ຕສ຺ມາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ເພສຸ ອວຈນເມວ ປຏິສນ຺ຘິທານາຠາວໍ ສາເຘຕີຕິ.

ນນຸ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ. ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໓໑) –

ເອວໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິປາໂກປິ ອຸທ຺ຘໂຏຕິ ກຖມສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິທານາຠາໂວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ? ນ ອິທໍ ປຏິສນ຺ຘິທານໍ ສນ຺ຘາຍ ອຸທ຺ຘຏໍ, ອຖ ໂຂ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ສນ຺ຘາຍ. ປຏ຺ຐາເນ ປນ –

‘‘ສຫຊາຕາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ນານກ຺ຂຓິກາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ເຈຕນາ ວິປາການໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໘.໘໙) –

ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຈຕນາຍ ເອວ ສຫຊາຕນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາວໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາວ ‘‘ສຫຊາຕາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພເຈຕນາຍ ສຫຊາຕກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວວ ອຸທ຺ຘໂຏ, ນ ປນ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ. ຕຖາ ປຈ຺ຈນີຍນເຍປິ –

‘‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມ ເນວທສ຺ສເນນນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຫຊາຕ… ອຸປນິສ຺ສຍ…ເປ… ປຈ຺ຉາຊາຕ… ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໘.໙໘) –

ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພສ຺ເສວ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາວໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ –

‘‘ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມ ເນວທສ຺ສເນນນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຫຊາຕ… ອຸປນິສ຺ສຍ… ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໘.໙໙) –

ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຠາໂວວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ປນ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ, ນ ຈ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ ວິນາ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ສພ຺ພຖາປິ ປຏິສນ຺ຘິທານໍ. ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ປນສ຺ສ ນ ສກ຺ກາ ນິວາເຣຕຸໍ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ເຄ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕານມ຺ປິ ວິປາກສ຺ສ ອຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ, ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຈ ປຏິສນ຺ຘິວິປາກເມວ ສນ຺ຘາຍ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ກຕ຺ວາ ຍເທເກ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈເຈຕນາ ອຸຠຍວິປາກມ຺ປິ ນ ເທຕິ ປຏ຺ຐາເນ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ’’ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ອຠິນິເວສມຕ຺ຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍທິ ຈ ເຕ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ຍຖາ ‘‘ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິປາກ-ສທ຺ເທນ ວິປາກາຣຫຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ອິຘາປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕານໍ ວິປາກາຣຫຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາເວປິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິມຸຈ຺ຈນສຕ຺ຕິວິເສສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍຘມ຺ໂມ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິຘາປິ ຘມ຺ມວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິປາກາຣຫຠາວສ຺ສ ອຠາເວປິ ຘມ຺ມານເມວ ວິປາກາຣຫສາມຕ຺ຖິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍທິ ຈ ເຕ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ຍຖາ –

‘‘ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ນານກ຺ຂຓິກາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໒.໕໗) –

ປວຕ຺ຕິວິປາກສ຺ສປິ ວເສນ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວເມຕ຺ຖາປິ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ນ ຫິ ລພ຺ຠມານສ຺ສ ອວຈເນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ມາ ຍຖາຘມ຺ມສາສເນ ອວຈນມ຺ປິ ອຠາວເມວ ທີເປຕິ. ອປິຈ ຍທິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິວິປາກທານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ ສິຍາ, ຕທາ ‘‘ອນຸປາທິນ຺ນຸປາທານິໂຍ ຘມ຺ໂມ ອຸປາທິນ຺ນຸປາທານິຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ນ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ປຏິເສໂຘ ນ ກາຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ນ ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອນຸປາທິນ຺ນຸປາທານິໂຍ ຘມ຺ໂມ ອຸປາທິນ຺ນຸປາທານິຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖີຕິ, ຕຍິທເມເຕສໍ ອຠິລາປມຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ຍໍ ຕາວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິປາກາຣຫຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ວິປາເກຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ຕເທວ ຕສ຺ສ ວິປາກສພ຺ຠາວໍ ທີເປຕິ. ນ ຫິ ວິປາກາຣຫຠາເວ ສຕິ ອຠິຎ຺ຎາທີນໍ ວິຍ ຕສ຺ສ ອວິປາກຕາຍ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອວຈນໍ ວິປາກຠາວໍ ທີເປຕີ’’ຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ສຸນ຺ທຣໍ, ລພ຺ຠມານສ຺ສາປິ ກຕ຺ຖຈິ ເກນຈິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອວຈນໂຕ. ຕຖາ ຫິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ລພ຺ຠມານມ຺ປິ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍທິ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ສນ຺ຘາຍ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຕທາ ປຏິສນ຺ຘິວິປາກທານມ຺ປິສ຺ສ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ລພ຺ຠມານສ຺ສປິ ປວຕ຺ຕິວິປາກສ຺ສ ວເສນ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ຍໍ ປນ ອນຸປາທິນ຺ນຸປາທານິຍສ຺ສ ອຸປາທິນ຺ນຸປາທານິຍໍ ປຕິ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ, ຕໍ ອຠິຎ຺ຎາກຸສລາທິເກ ສນ຺ຘາຍາຕິ ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິວິປາກທານໍ ສພ຺ພຖາປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ. ຍມ຺ປິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຍຖາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາ, ເອວມຸທ຺ຘຈ຺ຈເຈຕນາປິ ‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອປເນຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈເຈຕນາຍ ຕຕ຺ຖ ນິທ຺ທິສິຍມານາຍ ຍຖາ ອິຕຣາ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິວເສນ ທຸວິຘສ຺ສປິ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ເອວມຸທ຺ຘຈ຺ຈເຈຕນາປີຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິວິປາກາຠາວໂຕຕິ.

ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘມິຕ຺ຕາທໂຍ ປນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ທ຺ວິຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ອຸຠຍວິປາກທານໍ, ເອກສ຺ສ ສພ຺ພຖາປິ ວິປາກາຠາວໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ອຕ຺ຖິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພມ຺ປິ, ອຕ຺ຖິ ນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພມ຺ປິ. ເຕສຸ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພໍ ເສຂສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕໍ, ອິຕຣໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕໍ. ຜລທານຎ຺ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕສ຺ເສວ, ເນຕຣສ຺ສ. ຕຖາ ຫິ ທສ຺ສນຠາວນານໍ ອຠາເວປິ ເຍສໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ, ເສຂານຎ຺ຈ ທສ຺ສນຠາວນາຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕສໍ ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ຕາຫິ ປຫາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ ອກຸສລາ ‘‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ, ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປນ ຠາວນາຍ ອຠາວໂຕ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພຈິນ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕມານາ ເຕ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາປິ ‘‘ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ, ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພານໍ ເກສຎ຺ຈິ ເກຈິ ກທາຈິ ອາຣມ຺ມຓາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈຍາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ສກຠຓ຺ເຑ ຉນ຺ທຣາຄາທີນຎ຺ຫິ ເກສຎ຺ຈິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທໂຍ ເກຈິ ອຕີຕາທີສຸ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອຸປນິສ຺ສເຍຫິ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນຕ຺ຖິ, ນ ຈ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພານໍ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ປວຕ຺ຕມານານມກຸສລານໍ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພປຣິຍາໂຍ. ຍທິ ຕຕ຺ຖ ອວຈນເມວ ປມາຓໍ, ເອວໍ ສຕິ ເສຂສນ຺ຕານປວຕ຺ຕານມ຺ປິ ອກຸສລານໍ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພປຣິຍາໂຍ ນຕ຺ຖີຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ, ເສຂສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ຠາວນາຍ ປຫາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ຈ ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ເສຂານໍ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພານໍ ອກຸສລານໍ ປຫີນຠາເວນ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນານໍ ວຕ຺ຖູນິ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ປຫີນຕາຍ ເອວ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາ, ອວິກ຺ເຂປເຫຕຸຠູຕາ ຈ ນ ໂທມນສ຺ສໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີຕິ ນ ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓາຣມ຺ມຓາຘິປຕິປກຕູປນິສ຺ສຍຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ຫິ ປຫີນກິເລເສ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຣິຍາ ຣາຄໂທສວິກ຺ເຂເປ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ເຍ ກິເລສາ ປຫີນາ, ເຕ ກິເລເສ ນ ປຸເນຕິ, ນ ປຈ຺ເຈຕິ, ນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຄໂຕ, ສກທາຄາມິ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ…ເປ… ສຸຄໂຕ’’ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປນ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍານໍ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ‘‘ທິຏ຺ຐິໍ ອສ຺ສາເທຕິ ອຠິນນ຺ທຕິ, ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ອາຣພ຺ຠ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໗) ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉານໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຣມ຺ມຓຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ເພສຸປິ ລພ຺ຠມານເຈຕສິກໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທເສ ‘‘ທິຏ຺ຐິໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາເທຕິ ອຠິນນ຺ທຕິ, ຕໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໕) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ເສຂສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕານມກຸສລານໍ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພານໍ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສນ຺ຕາເນວ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພານມກຸສລານໍ ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ປຏ຺ຐາເນ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພານໍ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕ຺ຕານຸທ຺ຘຣຓໍ ເສຂສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພປຣິຍາຍຠາວໍ ສາເຘຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສນ຺ຕາເນເຍວ ນທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພານມກຸສລານໍ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພປຣິຍາຍຠາວໍ ນ ສາເຘຕິ, ຕສ຺ມາ ທສ຺ສນຠາວນາຫິ ປຫາຕພ຺ພານໍ ອຕີຕາທິຠາເວນ ນວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ເຕປິ ຍາທິສານໍ ຕາຫິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕາ ອາປາເທຕພ຺ພາ, ເຕ ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ ທສ຺ສນມຄ຺ຄາເປກ຺ຂາຍ ຕທປ຺ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ນາມ. ເສເຂສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ຠາວນາຍ ປຫາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ ຕທປ຺ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ຕທເປກ຺ຂາຍ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ ນາມ. ທສ຺ສເນນ ປຫາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເນວທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ, ເຕສຸ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ ສຫາຍວິຣຫໂຕ ວິປາກໍ ນ ຊເນນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ເຕສໍ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພສງ຺ຂາຕໍ ສຫກາຣີກາຣຓໍ ສຫາຍຠູຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພເຈຕນາຍ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອເປກ຺ຂິຕພ຺ພທສ຺ສນຠາວນາຣຫິຕານໍ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ສກຠຓ຺ເຑ ຉນ຺ທຣາຄາທີນໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ຈ ສໍໂຍຊນຕ຺ຕຍຕເທກຏ຺ຐກິເລສານໍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕາຍ ອປຣິກ຺ຂີຓສຫາຍານໍ ວິປາກຸປ຺ປາທນໍ ນ ສກ຺ກາ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຘມ຺ມານໍ ວິປາໂກ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ຍທິ ເອວໍ, ອເປກ຺ຂິຕພ຺ພທສ຺ສນຠາວນາຣຫິຕານໍ ອກຸສລານໍ ‘‘ເນວທສ຺ສເນນນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປຫາຕພ຺ພສຠາວານໍ ກຸສລາທີນໍ ‘‘ເນວທສ຺ສເນນນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອປ຺ປຫາຕພ຺ພວິຣຸທ຺ຘສຠາວຕ຺ຕາ ຈ ອກຸສລານໍ. ຍທິ ເອວໍ ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ຕິເກ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ ທສ຺ສິຕານໍ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕິເກ ຘມ຺ມວເສນ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ກາລວເສນ ອສງ຺ຄຫິຕາປິ ອຕີຕາ ‘‘ນວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານຸຣູເປນ ສງ຺ຄຫິເຕສຸ ນວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວາ, ເອວໍ ອິຘາປິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຠາເວນ ສງ຺ຄຫິເຕສຸ ນວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວາ ‘‘ນວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ເພນ ສພ຺ພຎ຺ຫິ ຘມ຺ມວເສນ ອສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ຕິກທຸເກສຸ ນວຕ຺ຕພ຺ພຕາປຕ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ຫິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ໂກຈິ ນິໂຍຄໂຕ ນວຕ຺ຕພ຺ໂພ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປເທສຸ ວິຍ ຕຕ຺ຖາປິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ເພ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠາເຊຕິ ‘‘ສິຍາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ’’ຕິອາທິນາ, ຕທຠາວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕິເກ, ອິຘ ຈ ຕຖາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ສປ຺ປຏິເຆຫິ ສມານສຠາວຕ຺ຕາ ຣູປຘາຕຸຍໍ ‘‘ຕໂຍ ມຫາຠູຕາ ສປ຺ປຏິຆາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຍຖາຫ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆໍ ເອກໍ ມຫາຠູຕ’’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປວຕ຺ຕມານາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພສມານສຠາວາ ‘‘ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ນວຕ຺ຕພ຺ພຕາປສງ຺ໂຄ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປວຕ຺ຕມານາປິ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ ສກຠຓ຺ເຑ ຉນ຺ທຣາຄາທໂຍ ປຣຠຓ຺ເຑ ຉນ຺ທຣາຄາທີນໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ, ຣາໂຄ ຈ ຣາຄທິຏ຺ຐີນໍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ລທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ຫິ –

‘‘ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍ, ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໘.໘໔) –

ອິມິສ຺ສາ ນິທ຺ເທເສ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາວີຘມ຺ເມ ນິທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ –

‘‘ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ – ປຕ຺ຖນໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ປາຓໍ ຫນຕິ…ເປ… ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ໂພ ຣາໂຄ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ປຕ຺ຖນາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ ມານສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຕ຺ຖນາຍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ສກຠຓ຺ເຑ ຉນ຺ທຣາໂຄ ປຣຠຓ຺ເຑ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ອຸປ…ເປ… ສກປຣິຄ຺ຄເຫ ຉນ຺ທຣາໂຄ ປຣປຣິຄ຺ຄເຫ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໘.໘໔) –

ປຸຖຸຊ຺ຊນສນ຺ຕາເນ ປຕ຺ຖນາທໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

ເອວມ຺ປິ ຍຖາ ອໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕ຺ຕາ ຣູປຘາຕຸຍໍ ຕໂຍ ມຫາຠູຕາ ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສປ຺ປຏິຆາ, ເອວໍ ອເປກ຺ຂິຕພ຺ພຠາວນາຣຫິຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ສກຠຓ຺ເຑ ຉນ຺ທຣາຄາທໂຍ ປນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພານໍ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ຈ ‘‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພານໍ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍ ຫິ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພປຈ຺ຈຍາ ກິເລສາ, ນ ເຕ ທສ຺ສນໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພປຈ຺ຈຍສ຺ສາປິ ປນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ສຫາຍເວກລ຺ລມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ສເນນ ກຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ໂກຈິ ຠາໂວ ທສ຺ສເນນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາທິໂຕຕິ ຕສ຺ສ ເອກນ຺ຕຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຠາເວນ ເອກສຠາວສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ສຕິ ສຫາເຍ ວິປາກຸປ຺ປາທນວຈນໍ, ອສຕິ ຈ ວິປາການຸປ຺ປາທນວຈນໍ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕຍິທໍ ສພ຺ພເມເຕສໍ ອາຈຣິຍານໍ ອໂຫປຸຣິສິກາຣມຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ? ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ເອກນ຺ຕຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໔໐໖). ຍທິ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພໍ ອຠວິສ຺ສ, ຍຖາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ‘‘ນິໂຍຄາ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໔໓໓) ວຕ຺ວາ ວິຠຊ຺ຊ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘາປິ ‘‘ນິໂຍຄາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄໂຕ ສິຍາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ໂພ ສິຍາ ນວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິປິ ‘ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິປີ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຈ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍາ ຈ ‘‘ຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປາເທນ຺ເຕຫິ ຍທິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຍຸຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາປິ ອຍຸຕ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາຣມ຺ມຓານໍ ຣາຄທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາອຸທ຺ຘຈ຺ຈານໍ ເຕນ ເຕນ ປຫາຕພ຺ພຠາວວເສນ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ຈ ‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທເສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຣຓໍ ກາຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ອກາຣຓໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ສາວເສສປາຐານໍ ທສ຺ສນໂຕ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ອຕີໂຕ ຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ, ອນາຄໂຕ ຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອເຕສໍ ວິຠງ຺ເຄ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຄ຺ຄຫຓໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ລພ຺ຠມານມ຺ປິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ນ ຄຫິຕໍ. ຍມ຺ປິ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ວິປາກທານມ຺ຫິ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ສຫາຍຠາວູປຄມນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ – ກິໍ ອວິຊ຺ຊາທິ ວິຍ ທານສີລາທີນໍ ອຸປປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ວິປາກທານສາມຕ຺ຖິຍາ ຐານວເສນ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພານໍ ສຫກາຣີກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ກິເລໂສ ວິຍ ກມ຺ມສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິທານມ຺ຫີຕິ? ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ – ຍທິ ຕາວ ປຸຣິໂມ ນໂຍ, ເສຂສນ຺ຕາເນ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ອກິຣິຍາຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຫີນາວິຊ຺ຊາມານຕຓ຺ຫານຸສຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ທານາທິ ວິຍ ສຫາຍເວກລ຺ເລນ ອວິປາກສຠາວຕໍ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ອຖ ທຸຕິໂຍ, ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຠິມຕສ຺ສາປິ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຏິສນ຺ຘິທາເນ ສຕິ ອປາຍຄມນີຍສຠາວານຕິວຕ຺ຕນໂຕ, ຕສ຺ມາ ອມ຺ເຫຫິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ວິປາກທານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ນ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ວຈນໍ. ປຏ຺ຐານານຸສາຣີຫິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໕໓໗-໘. ຍນ຺ຕິ ຍໍ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ. ກຣຓມຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ກຣຓມຕ຺ຕເມວ ຐເປຕ຺ວາ ຜລທານາຠາວໂຕ. ວາຕປຸປ຺ຜສມນ຺ຕິ ໂມຆປຸປ຺ຜສມໍ, ຍຖາ ຕໍ ປຐມສຎ຺ຊາຕໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນມູເລປິ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປຸຣິເມຫິ ອທິນ຺ນຜລຕ຺ຕາ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວມິທໍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຠວມູເລປິ ສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອນາເສວນຠາເວນ ຜລທາຍກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຊວນຕ຺ຕໍ ຕຸ ສມ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ຂີຓາສວາເວຓິກໍ ວິຎ຺ຎາຓມາຫ. ກິຈ຺ຈສາຘນໂຕຕິ ຠວຕຓ຺ຫາມູລສ຺ສ ອໂວຈ຺ຉິນ຺ນຠາເວ ສຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມກິຈ຺ຈສ຺ສ ສາຘນໂຕ, ທານາທິຕໍຕໍກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຫິ ຉິນ຺ນມູລສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸປ຺ຜໍ ປຸປ຺ຜນມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຜລເມວ ໂຫຕິ, ເອວເມຕມ຺ປິ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈສາຘນມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຠວຕຓ຺ຫາມູເລ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຜລເມວາຕິ.

໕໓໙-໔໐. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ເຫຕຸຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິມຸຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ. ເອຕີຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕິຏ຺ຐຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ເອຕີ’’ຕິ ຫິ ອິທໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕີນໍ ສາຘາຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕິປຣິທີປກໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຐິຕິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາປິ ວາ’’ຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ຐິຕິຍາ ເອວ ອຸປກາຣໂກ ໂຫຕິ ຍຖາ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວ ຍຖາ ອນນ຺ຕຣາທິໂກ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຸຠຍສ຺ສ ຍຖາ ເຫຕຸອາທໂຍ. ເອວໍ ປຈ຺ຈຍ-ສທ຺ທສ຺ສ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຈ຺ຈຍລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ໂຍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິ. ໂຍຕິ ເຫຕຸຘມ຺ໂມ. ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ຜລຘມ຺ມສ຺ສ. ຐິຕິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາປິ ວາຕິ ຐິຕິຕ຺ຖໍ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຕ຺ຖໍ ວາ. ຐິຕິຍາຕິ ວາ ຐິຕິກ຺ຂເຓ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ. ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປກາໂຣ, ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອຸປກາໂຣ’’ຕິ ອິມິນາ ຘມ຺ເມນ ຘມ຺ມສຕ຺ຕິອຸປກາຣກໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສມ຺ຠໂວ’’ຕິອາທິ ປຈ຺ຈຍສ຺ເສວ ປຣິຍາຍທສ຺ສນໍ. ສມ຺ຠວຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ສມ຺ຠໂວ. ຕຖາ ປຠໂວ. ຫິໂນຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເຫຕຸ. ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕຸສທ຺ທານໍ ຫິ-ສທ຺ໂທ ມູລ-ສທ຺ໂທ ວິຍ ປຕິຏ຺ຐຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຫິໂນຕິ ວາ ເອເຕນ ກມ຺ມນິທານຠູເຕນ ອຸທ຺ຘໍ ໂອຊໍ ອຠິຫຣນ຺ເຕນ ມູເລນ ວິຍ ປາທໂປ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຜລໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຫຕຸ. ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ກໂຣຕີຕິ ກາຣຓໍ. ປຈ຺ຈໂຍ ມໂຕຕິ ປຈ຺ຈໂຍວ ‘‘ສມ຺ຠໂວ’’ຕິອາທິໂຕ ມໂຕ. ອຕ຺ຖໂຕ ເອເຕ ສມານາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕໍເຍວ ເນສໍ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໕໔໑-໕. ເອວໍ ປຏ຺ຐາເນ ອາຄຕສພ຺ພປຈ຺ຈຍານໍ ສາຘາຣຓວເສນ ອຕ຺ຖໍ ວຕ຺ວາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສ຺ເສວ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂລຠາທິ ປນ ໂຍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມູລຏ຺ເຐນາຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສາຘນສງ຺ຂາຕມູລຏ຺ເຐນ. ຉເຬວາຕິ ມູລຏ຺ເຐນູປກາຣກຠາວສ຺ສ ເຕສເມວ ອາເວຓິກຠາເວນ ເອເຕ ຉເຬວ. ຊາຕິໂຕຕິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຊາຕິໂຕ. ນວຘາຕິ ຕໂຍ ກຸສລເຫຕູ, ຕໂຍ ອກຸສລເຫຕູ, ຕໂຍ ອພ຺ຍາກຕເຫຕູຕິ ນວຘາ. ຘມ຺ມານໍ…ເປ… ສາຘໂກຕິ ຍຖາ ສາລິວີຫິພີຊາທີນິ ສາລິວີຫິອາທິຠາວສ຺ສ ສາຘການິ, ມຓິອາທິປຠາວຕ຺ຖູນຎ຺ຈ ນີລາທິວຓ຺ຓານິ ນີລາທິມຓິປຠາຍ ສາຘການິ, ເອວໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ຍຖາຣຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ກຸສລາທິຕ຺ຕສາຘໂກຕິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຘມ຺ມານໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຠາວສາຘໂກ ມູລຏ຺ໂຐຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເອເກ ອາຈຣິຍາຕິ ເຣວຕາຈຣິຍໍ, ຕສ຺ສ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ເສ ຈ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອຖ ວາ ຄຣຸມ຺ຫິ ພຫຸວຈນມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ເຣວຕາຈຣິຍເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອເກ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕຕິ ຍທິ ມູລຏ຺ໂຐ ກຸສລາທິຠາວສາຘໂກ, ເອວໍ ສຕິ. ຍຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປີຕິ ອາຫ ‘‘ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປິສູ’’ຕິ, ເຫຕຸສມຸຏ຺ຐານຣູເປສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ, ‘‘ເຫຕູ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກຸສລາກຸສລາ ເຫຕູ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ສ ກຸສລາທິຠາວາຍ ນ ປຣິຍຕ຺ຕາ, ເອວໍ ອພ຺ຍາກໂຕປິ ເຫຕຸ ຕໍສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອພ຺ຍາກຕຠາວາຍ ນ ປຣິຍຕ຺ໂຕ. ສຠາເວນ ຫິ ຕໍ ອພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຍທິ ກຸສລາທິຠາວໍ ນ ສາເຘນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈຍາປິ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວເທຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ນ ເຕສ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ເຫຕູ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑) ວຈນໂຕ ເຕ ອໂລຠາທໂຍ ເຕສໍ ຣູປານໍ ປຈ຺ຈຍາ ນ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຠວນ຺ເຕວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໔໖-໗. ນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພຕິ ນ ປຈ຺ເຈຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທິ ກຸສລາທິເຫຕຸໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ວິຍ ອຕ຺ຕເຫຕຸການໍ ຘມ຺ມານໍ ກຸສລາທິຠາວໍ ສາເຘນ຺ຕິ, ກຸສລາກຸສລເຫຕຸປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕາ ຣູປຘມ຺ມາປິ ເຕ ວິຍ ກຸສລາທໂຍ ສິຍຸໍ, ເຫຕຸໂຍ ວາ ຣູປານໍ ປຈ຺ຈຍາ ນ ສິຍຸໍ, ນ ຈ ປເນຕໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ກຸສລາທີນໍ ກຸສລາທິຠາວສາຘໂກ ມູລຏ຺ໂຐຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອປິຈ ຍທິ ເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ ກຸສລາທິຠາໂວ, ຕທາ ອພ຺ຍາກຕຠາໂວປິ ຕປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ສິຍາ, ອເຫຕຸການໍ ອພ຺ຍາກຕຠາໂວ ນ ສິຊ຺ຌຕິ. ຍທິ ຈ ເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ ກຸສລາທິຠາໂວ, ເຫຕູນມ຺ປິ ກຸສລາທິຠາໂວ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ສິຍາ. ອຖ ເຕສມ຺ປິ ເສສເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ, ເອວມ຺ປິ ໂມມູຫຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ອກຸສລຠາໂວ ນ ສິຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ອຖ ຕສ຺ສ ໂສ ອຎ຺ຎເຫຕຸໂກ ສິຍາ, ເອວໍ ສຕິ ເສສເຫຕູນມ຺ປິ ຕໍເຫຕຸໂກວ ສິຍາ. ຍຖາ ຈ ເສສເຫຕູນໍ, ເອວໍ ອວເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານມ຺ປິ ຕໍເຫຕຸໂກວ ສິຍາ. ອຖ ສິຍາ ເຫຕູນໍ ສຠາວໂຕວ ກຸສລາທິຠາໂວ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ປນ ເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອໂລໂຠ ກຸສໂລ ວາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກໂຕ ວາ. ຍທິ ຫິ ໂສ ສຠາວໂຕ ກຸສໂລ, ຕໍສຠາວຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາກໂຕ ນ ສິຍາ. ອຖ ອພ຺ຍາກໂຕ, ຕໍສຠາວຕ຺ຕາ ກຸສໂລ ນ ສິຍາ ອໂລຠສຠາວສ຺ສ ອໂທສຕ຺ຕາຠາໂວ ວິຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຸຠຍຖາປິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ອຸຠຍຖາ ໂຫນ຺ເຕສຸ ສທ຺ຘາທີສຸ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ເຫຕຸປຏິພທ຺ຘໍ ກຸສລາທິຠາວໍ ປຣິເຍສຖ, ນ ສຠາວໂຕ, ເອວໍ ເຫຕູສຸປິ ກຸສລາທິຕາ ອຎ຺ຎປຏິພທ຺ຘາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ, ນ ສຠາວໂຕ. ສາ ປນ ປຣິເຍສິຍມານາ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາທິປຏິພທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ເຫຕູສຸ ວິຍ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸປິ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາທິປຏິພທ຺ໂຘ ກຸສລາທິຠາໂວ, ນ ເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ໂຍນິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນສິ ກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໑.໖໗).

ສມຍຎ຺ຎຸນາຕິ ອາຠິຘມ຺ມິກມຕເວທິນາ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສ຺ສ ສາຘເນນາຕິ ອຕ຺ຕເຫຕຸການໍ ຘມ຺ມານໍ ສມ຺ມາ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສ຺ສ ຖິຣຠາວສ຺ສ ສາຘເນນ. ລທ຺ຘເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ຫິ ຘມ຺ມາ ວິຣຸຬ຺ຫມູລາ ວິຍ ປາທປາ ຖິຣາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອເຫຕຸກາ ຕິລພີຊາທິເສວາລາ ວິຍ ນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ.

໕໔໘. ສພ຺ພໂສຕິ ກາມາວຈຣາທິສພ຺ພຠາເຄນ.

໕໕໐-໑. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ອຠາວໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ, ກຏຕ຺ຕາຣູປານເມວ ຈ ປຈ຺ຈຍຠາໂວຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕນາ…ເປ… ຊາຕານ’’ນ຺ຕິ. ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ເອວ ຈ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ຈ ນ ອິສ຺ສຣາທິເຫຕຸໂນ ສມ຺ຠູຕານິ ຣູປານິ ກຏຕ຺ຕາຣູປານິ, ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປານີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກຏຕ຺ຕາຣູປາເນວ ຊາຕານິ ຠູຕານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານີຕິ ກຏຕ຺ຕາຣູປຊາຕານິ. ຕເຖວາຕິ ຍຖາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ, ເອວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕຊານຎ຺ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒຕິ.

໕໕໓. ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາການໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວຕິ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕຊານ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໕໕໕. ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສມ຺ຠໂວຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕຘມ຺ໂມ, ເຫຕຸປຈ຺ຈຍໂຕ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ ສມ຺ຠວາກາໂຣ ວາ. ສຎ຺ຊາຕສຸຂເຫຕຸນາຕິ ສຎ຺ຊາຕຎາເຓນ, ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຓຎ຺ຫິ ‘‘ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ສຸຂໍ ເຫຕຸ ເອຕສ຺ສາຕິ,

‘‘ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຈ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ,

ໂຍ ຈຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ,

ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙) –

ອາທິວຈນໂຕ ສຸຂສ຺ສ ເຫຕູຕິ ວາ ‘‘ສຸຂເຫຕູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໕໕໖. ໂລກສ຺ສ ອຘິປຕິ ໂລກາຘິປຕິ, ສກລໂລກນາຍເກນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕາຘີນານໍ ປຕິໂນຕິ ອຘິປຕີ. ຉນ຺ທໍ ຕຸ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ຉນ຺ທວໂຕ ກິໍ ນາມ ນ ສິຊ຺ຌຕີ’’ຕິອາທິກໍ ປຸຣິມາຠິສງ຺ຂາຣູປນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຉນ຺ໂທ ເຊຏ຺ຐກຠູໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ວເສ ວຕ຺ຕມາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ຈ ຕສ຺ສ ວເສ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫີນາທິຠາເວນ ຕທນຸວຕ຺ຕນໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຉນ຺ທໍ ຕຸ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ກຕ຺ວາ ຘຸຣນ຺ຕິ ສຫຊາຕປຸພ຺ພງ຺ຄມວເສນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ. ຉນ຺ທາຘິປຕິ ນາມ ໂສ ວາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ຉນ຺ທາຘິປຕິ ນາມ ‘‘ຉນ຺ໂທ ອຘິປຕິ ອິມສ຺ສາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ເອເສວາຕິ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ…ເປ… ກາລສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕາຘິປຕິ ນາມາ’’ຕິອາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕວ ນໂຍ. ເສເສສູຕິ ຈິຕ຺ຕາທີສຸ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຉນ຺ທໍ…ເປ… ກາລສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ກາລສ຺ສ ນິຍມິຕຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣເປເຕ ເອກກ຺ຂເຓ ອຘິປຕີ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ຉນ຺ທາຘິປຕິ ຉນ຺ທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໓) ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອຘິປຕີນໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວ ອຸທ຺ຘໂຏ. ຍທິ ຫິ ເຕ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍາ ສິຍຸໍ, ຕທາ ຍຖາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທເສ ‘‘ເຫຕູ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ມູລຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣກຠາວສ຺ສ ວິຊ຺ຊມາເນນ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເຫຕູນໍ ເອກກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍຠາວູປຄມນໂຕ, ເອວໍ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ພຫູນໍ ເຊຏ຺ຐກຠາເວ ສຕິ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທເສປິ ‘‘ອຘິປຕີ ອຘິປຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຉນ຺ທາຘິປຕິ ຉນ຺ທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ເອເກກຘມ຺ໂມເຍວ ເອກກ຺ຂເຓ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຊຏ຺ຐຏ຺ເຐນາຕິ ປມຸຂຠາເວນ.

ໂສຠນາ ມຕິ, ໂສຠນໍ ວາ ມຕໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສຸມຕິໂນ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕສໍ ມຕິໍ ວິໂພເຘຕິ ປໂພເຘຕີຕິ ສຸມຕິມຕິວິໂພຘນໍ. ກຸຈ຺ຉິຕາ ມຕິ, ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວາ ມຕໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ກຸມຕິໂນ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ, ເຕສໍ ມຕິຠູຕາ ມຕິຠາເວນ ປຣິກປ຺ປິຕຕ຺ຕາຕິ ກຸມຕິມຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ສາເຍວ ອິນ຺ຘນສທິສຕາຍ ອິນ຺ຘນໍ ຕສ຺ສ ປາວກໍ ອຄ຺ຄິ ວິຍາຕິ ກຸມຕິ…ເປ… ປາວກໍ. ອຕິມຘຸຣນ຺ຕິ ນິປຸຓຄມ຺ຠີເຣນ ອຕ຺ຖຣເສນ ເຈວ ສຸວິມລສຂິເລນ ພ຺ຍຎ຺ຊນຣເສນ ຈ ມຘຸຣໍ. ອເວທີຕິ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ຊານາຕິ. ໂຍ ໂຍຕິ ເຖຣນວມຊ຺ຌິເມສຸ ໂຍ ໂກຈິ. ຊິນວຈນໍ ສກລໍ ອເວທີຕິ ເຕປິຏກສ຺ສປິ ສກລຊິນວຈນສ຺ສ ຄຫຓສມຕ຺ຖຕາປຏິລາເຠນ ຕໍ ອວຄຈ຺ຉຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ປກິຓ຺ຓກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນວໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປຸຎ຺ຎວິປາກປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໖໐-໑. ວຏ຺ຏກຖາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາການໍ ອລພ຺ຠນໂຕ ‘‘ໂລກິຍາເນວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎາທິສງ຺ຂາຣາຕິ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຍ ສງ຺ຂາຣາ. ຕຕ຺ຖ ປຸນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານໍ ອປຸຎ຺ຎຜລໂຕ, ທຸກ຺ຂສໍກິເລສໂຕ ຈ ໂສເຘຕິ, ປຸຊ຺ຊໍ ຠວຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ວາ ປຸຎ຺ຎໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ອຠິສງ຺ຂຣຓຏ຺ເຐນ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ຈາຕິ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ປຸຎ຺ຎປຏິປກ຺ຂໂຕ ອປຸຎ຺ຎໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ຈາຕິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ສມາຘິປຈ຺ຈນີການໍ ອຕິທູຣຕາຍ ນ ອິຎ຺ຊຕິ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ຕໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ທານສີລາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ, ຠາວນາວເສເນວ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ຈາຕິ ເຕຣສ ເຈຕນາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ປາຓາຕິປາຕາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ຠາວນາວເສເນວ ປວຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ຠວາທີສຸ ຍຖາ ປຈ຺ຈຍາ, ຕຖາ ເຍສຎ຺ຈ ວິປາການໍ ປຈ຺ຈຍາ, ເຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເຕປີຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ສຕິ ‘‘ເຍສ’’ນ຺ຕິ ອນິຍມນິທ຺ເທສສ຺ສ ນິຍມກວຈນາຠາວໂຕ.

໕໖໒. ກຕເມ ປນ ເຕ ຠວາທໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ຕໂຍ ຠວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ກາມຣູປາຣູປວເສນ ຕໂຍ ຠວາ. ສຎ຺ຎີຠວອສຎ຺ຎີຠວເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີຠວວເສນ, ປນ ເອກໂວກາຣຠວຈຕຸໂວກາຣຠວປຎ຺ຈໂວກາຣຠວວເສນ ຈ ຕໂຍ ຠວາ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈຕສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍຕິ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊສໍເສທຊໂອປປາຕິກວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕ຺ຕນິກາຍາ. ຕຕ຺ຖ ພີຊກປາເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕນິກາໂຍ ອຓ຺ຑຊໂຍນິ ນາມ. ມາຕຸຄພ຺ເຠ ຊລາພຸເຊ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕນິກາໂຍ ຊລາພຸຊໂຍນິ ນາມ. ປທຸມຄພ຺ຠມານຸສກຄພ຺ຠມລາທິສໍເສທູປນິສ຺ສເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຕ຺ຕນິກາໂຍ ສໍເສທຊໂຍນິ ນາມ. ກຸໂຕຈິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເກວລໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຕ຺ຕນິກາໂຍ ໂອປປາຕິກໂຍນິ ນາມ. ຄຕິປຎ຺ຈກໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິຠາວິຕເມວ. ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູຕາ ຈ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘາ ຉ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ນາມ. ຕາ ປນ ນານຕ຺ຕກາຍາທິວເສນ ສຕ຺ຕວິຘາຕິ ອາຫ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ສຕ຺ຕິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ກຕມາ ສຕ຺ຕ? ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ, ອຍໍ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ອຍໍ ທຸຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ, ອຍໍ ຕຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ, ອຍໍ ປຎ຺ຈມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ, ອຍໍ ຉຏ຺ຐີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ, ອຍໍ ສຕ຺ຕມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໓໒; ອ. ນິ. ໗.໔໔).

ເອຕ຺ຖ ຫິ ອປຣິມາຓຈກ຺ກວາຬວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ກາມາວຈຣເທວາ ປຸນພ຺ພສຸມາຕຸປິຍງ຺ກຣມາຕາທໂຍ ວິນິປາຕິກາສຸຣາ ຈ ກຸສລວິປາກປຏິສນ຺ຘິກາ ເວມານິກເປຕາ ເຈຕິ ອິເມ ທີຆຣສ຺ສກິສຖູລກາຬໂອທາຕາທິວຓ຺ຓສຓ຺ຐານວເສນ ຣູປກາຍສ຺ສ, ອເຫຕຸທຸເຫຕຸຕິເຫຕຸວເສນ ປຏິສນ຺ຘິສຎ຺ຎາຍ ຈ ນານາຠາວໂຕ ນານຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ນາມ, ອຍໍ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ປຐມຊ຺ຌານຕລວາສິໂນ ປນ ຕໂຍ ເທວາ ອຸປຣູປຣິວາສີນໍ ວຓ຺ຓາທິກມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓາທີນໍ ນິຫີນຕາຍ ຣູປກາຍສ຺ສ ນານາຠາວໂຕ, ປຐມຊ຺ຌານວິປາກວິຎ຺ຎາຓວເສນ ສມານສຎ຺ຎິຕາຍ ຈ ນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ນາມ, ອຍໍ ທຸຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ຈຕຸຣາປາຍວາສິໂນປິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານວເສນ ຣູປກາຍສ຺ສ ນານາສຠາວຕ຺ຕາ, ອກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາວເສນ ສຎ຺ຎາຍ ເອກສຠາວຕ຺ຕາ ຈ ທຸຕິຍວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍໍເຍວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານຕລວາສິໂນ ຕໂຍ ເທວາ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິວເສນ ສມານຕ຺ຕາ ຣູປກາຍສ຺ສ ວິເສສາຠາວໂຕ ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານສຎ຺ຎາວເສນ ປຏິສນ຺ຘິສຎ຺ຎາຍ ນານາຠາວໂຕ ເອກຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ນາມ, ອຍໍ ຕຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ຕຕິຍຊ຺ຌານຕລວາສິໂນ ປນ ຕໂຍ ເທວາ ຣູປກາຍວເສນ ສມານຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຈກນເຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວິປາກສຎ຺ຎາວເສນ ປຏິສນ຺ຘິສຎ຺ຎາຍ ຈ ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ນາມ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ເວຫປ຺ຜລວາສິໂນ ເຈວ ປຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາສວາສິໂນ ຈ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານວເສນ ຣູປກາຍສ຺ສ, ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານວິປາກສຎ຺ຎາວເສນ ປຏິສນ຺ຘິສຎ຺ຎາຍ ຈ ສມານຕ຺ຕາ ຈຕຸຕ຺ຖວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິເມວ ຠຊນ຺ຕິ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທໂຍ ຕິສ຺ໂສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ປາຬິວເສເນວ ປາກຏາ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ປນ ວິຎ຺ຎາຓາຠາເວນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນວາສິໂນ ຈ ສຎ຺ຎາຍ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຸຂຸມຠາເວເນວ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ນ ຄຫິຕາ, ສຕ຺ຕານໍ ນິວາສຕາຍ ປນ ‘‘ສຕ຺ຕາວາສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ເຕຫິ ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ ວຸຕ຺ຕາ.

໕໖໓-໔. ອິທານິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຠວາທີສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວິປາການໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຠິສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາເມ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣສຎ຺ຎິຕາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ນວນ຺ນໍ ປາກຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສເຫຕຸກາເຫຕຸກວເສນ ນວນ຺ນໍ ສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘິວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ. ນານກ຺ຂຓິກ…ເປ… ປຈ຺ຈເຍຫິ ຈາຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ອຕີຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຕນາ ຊເນຕພ຺ພວິປາການໍ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ, ເຕສເມວ ພລວກາຣຓຠາວໂຕ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕໍ ‘‘ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ວິປາກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓). ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປນິສ຺ສຍຠາໂວ ພລວກມ຺ມວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ທຸພ຺ພລຎ຺ຫິ ກມ຺ມໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ປຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາຍໍ ທສ຺ສິຕເມຕໍ.

໕໖໖-໘. ປຎ຺ຈນ຺ນນ຺ຕິ ກຸສລວິປາກຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓທ຺ວຍວເສນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ. ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ກຸສລວິປາກປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ໂຫນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີນໍ ອສງ຺ກຣວເສນ ປຈ຺ຈຍວິຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສຬສນ຺ນໍ ປວຕ຺ເຕ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນວນ຺ນນ຺ຕິ ຍຖາລາຠວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໕໖໙-໗໔. ຣູເປ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາຕິ ອຠິຎ຺ຎາວຊ຺ຊິຕາ ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາ. ກສ຺ມາ ປນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຣິວຊ຺ຊນນ຺ຕິ? ວິປາກທານາຠາວໂຕ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປນສ຺ສາ ວິປາກສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ, ນ ປນ ວິປາກຸປ຺ປາທນສຠາວາຠາວໂຕ. ຍທິ ຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາ ວິປາກໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຠູມິກກມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎຠູມິກວິປາກຸປ຺ປາທນາໂຍຄໂຕ ສຠູມິກເມວ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ. ຕໍ ປນ ກິໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ ປຣິຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ ວາ? ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ – ຍທິ ຕາວ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຣູປາວຈຣວິປາການໍ ເອກນ຺ເຕນ ກມ຺ມສມານາຣມ຺ມຓຕາຍ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ, ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາຍ ຈ ສຍໍ ປຣິຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ອຖ ປຣິຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ຣູປາວຈຣວິປາການໍ ເອກນ຺ເຕເນວ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຠາວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ –

‘‘ຣູປາວຈຣຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານາ ກຸສລໂຕ ຈ ວິປາກໂຕ ຈ ກິຣິຍໂຕ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຌານສ຺ສ ວິປາໂກ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ’ຕິປິ ‘ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ’ຕິປິ ‘ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ’ຕິປີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໔໒໒).

ອປິຈ ສມາຘິວິຊ຺ຊາສມ຺ຠາຣຠູຕາ ອຠິຎ຺ຎາ ສມາຘິສ຺ສ ອານິສໍສມຕ຺ຕໍ ສມາຘິຜລສທິສາ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຫິ ອຘິຏ຺ຐານວິກຸພ຺ພນທິພ຺ພສທ຺ທສວນາທິກສ຺ສ ຍຖິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ນິປ຺ຜາທນມຕ຺ຕຜລາ ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິ (ປາຣາ. ໑໒-໑໓) ຕສ຺ມາ ສມາຘິສ຺ສ ຜລສທິສາ ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາ ນ ຈ ຜລໍ ເທຕິ, ທານສີລານິສໍສຠູໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ປຈ຺ຈຍລາໂຠ ວິຍ ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ວິປາກຸປ຺ປາທນນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສມານຠູມິກໂຕ ອາເສວນລາເຠນ ພລວນ຺ຕານິ ຌານານິ ວິປາກໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ ສມາປຕ຺ຕິຠາວໂຕ, ອຠິຎ຺ຎາ ປນ ສຕິປິ ຌານຠາເວ ຕທຠາວໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອາຄນ຺ຕຸກາເຍວາຕິ ທຸພ຺ພລາ, ຕສ຺ມາ ວິປາກໍ ນ ເທຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘາຈຣິເຍນ –

‘‘ສມານາເສວເນ ລທ຺ເຘ, ວິຊ຺ຊມາເນ ມຫພ຺ພເລ;

ອລທ຺ຘາ ຕາທິສໍ ເຫຕຸໍ, ອຠິຎ຺ຎາ ນ ວິປຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ນາມ. ປຣິ. ໔໗໔);

ຕຍິທມກາຣຓໍ, ປຣິຕ຺ຕຌານສ຺ສ ອວິເສເສນ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາທີສຸ ວິປາກທານວຈນໂຕ. ນ ຫິ ປຣິຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘາເສວນເມວ ຕຕ຺ຖ ວິປາກໍ ເທຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສມານາເສວເນ ລທ຺ເຘເຍວ ຌານສ຺ສ ວິປາກທານໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ອປິຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິກມ຺ມວເສນ ອຠິຎ຺ຎາຍປິ ວສິຠາວສພ຺ຠາວາ ຕສ຺ສາປິ ຈ ພລວຠາໂວ ອຕ຺ເຖວາຕິ ວິປາກໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ.

ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປາກຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣູປາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ. ມາປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາຣາຕິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາ. ‘‘ອິເມ ອປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ວາ ປທຈ຺ເຉໂທ. ເອກສ຺ສາຕິ ເອກສ຺ສ ອກຸສລວິປາກສນ຺ຕີຣຓສ຺ສ. ຉນ຺ນນ຺ຕິ ສນ຺ຕີຣຓວຊ຺ຊານໍ ຉນ຺ນໍ ອກຸສລວິປາການໍ. ປວຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ອນິຏ຺ຐຣູປາທິອາປາຖາຄເຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸຄຕິຍໍ ອກຸສລວິປາກປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ໂຫນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸນ຺ນນ຺ຕິ ອກຸສລວິປາກຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓວເສນ ຈຕຸນ຺ນໍ. ຕານິ ປນ ເອກນ຺ຕໂຕ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານິ. ຣູປຠເວ ຈ ກຖໍ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສມາໂຍໂຄຕິ ອາຫ ‘‘ໂສ ຈາ’’ຕິອາທິ. ໂສຕິ ໂສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ. ‘‘ກາມຠເວ’’ຕິ ອິທໍ ອນິຏ຺ຐຣູປາທີນໍ ວິເສສນໍ, ນ ປນ ‘‘ອຸປລທ຺ຘິຍ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ. ເຕນາຫ ‘‘ອນິຏ຺ຐ…ເປ… ນ ວິຊ຺ຊເຣ’’ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຸປລທ຺ຘິຍນ຺ຕິ ອິມສ຺ເສວ ວິເສສນຠາເວນ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມູນໍ ກາມຠວໍ ອາຄຕກ຺ຂເຓ ຣູປາທິອຸປລທ຺ຘິຍ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອນິຏ຺ຐ…ເປ… ນ ວິຊ຺ຊເຣ ເອກນ຺ຕສຸຂວຕ຺ຖຸຠູເຕ ຕຕ຺ຖ ໂວກິຓ຺ຓສຸຂທຸກ຺ຂກາຣຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ.

໕໗໖. ‘‘ເອວໍ ຕາວາ’’ຕິອາທິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ອປ຺ປນໍ. ຍຖາ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ເທນ ‘‘ເຍສຎ຺ຈາ’’ຕິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຖາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ເຕ’’ຕິ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ.

໕໗໗-໘໑. ຍຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣປ຺ປກາສນໍ ກຕໍ, ຕໂຕ ຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຸຂມຕ຺ຕປ຺ປກາສນໍ ກາຕຸກາໂມ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຣິທ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຠວາທີສຸ. ອິທນ຺ຕິ ນິທສ຺ສິຕພ຺ພຠາເວນ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈກ຺ຂມາຫ. ອາທິໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ອວິເສເສນາຕິ ກາມາວຈຣຣູປາວຈຣວເສນ ວິເສສາຠາເວນ ເຕຣສ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາ. ທ຺ວິຠເວສູຕິ ກາມຣູປຠເວສຸ. ເກສຎ຺ຈິ ມນຸສ຺ສານໍ, ຠຸມ຺ມເທວານຎ຺ຈ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊານມ຺ປິ ສມ຺ຠວໂຕ ຕທເປກ຺ຂາຍ ‘‘ຈຕູສຸ…ເປ… ໂຍນິສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນານຕ຺ຕ…ເປ… ຐິຕີສຸປີຕິ ອລຸຕ຺ຕສມາສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນານຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາທີສຸ ຈຕູສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ມິນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕກາຍາທິເກ, ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຠວາທີສຸ ເອກວີສຕິວິປາການໍ ເອກາວຕ຺ຖາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ອຫຸຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຕິປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອທຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕເຍວ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວິປາການໍ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ, ກາມາວຈຣສຸຄຕິປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ໂສຬສນ຺ນໍ ວິປາການໍ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ, ຣູປາວຈຣຠູມິປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ທສນ຺ນໍ ວິປາການໍ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາຣຫ’’ນ຺ຕິ.

໕໘໒-໓. ກາເມ ຠເວ, ຣູເປ ຠເວຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕີສຸ ຄຕີສູຕິ ເທວມນຸສ຺ສວຊ຺ເຊສຸ ຕີສຸ ຄຕີສຸ. ເອກິສ຺ສາຕິ ນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີສງ຺ຂາຕາຍ ເອກິສ຺ສາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ. ເອກສ຺ມິນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີສງ຺ຂາເຕເຍວ ເອກສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາວາເສ.

໕໘໔-໖. ເອກາຣູປຠເວຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອຣູປຠເວ. ເອກິສ຺ສາ ໂຍນິຍາຕິ ເອກິສ຺ສາເຍວ ໂອປປາຕິກໂຍນິຍາ. ຕີສຸ ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕີສູຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທີສຸ ຕີສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ. ສຕ຺ຕາວາເສ ຈຕຸພ຺ພິເຘຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທິເກເຍວ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ສຕ຺ຕາວາເສ. ວິຊານິຕພ຺ພາ…ເປ… ປຈ຺ຈຍາຕິ ສງ຺ຂາຣາ ຍຖາ ປຈ຺ຈຍາ ເຍສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາ, ຕຖາ ເຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໘໗-໙໐. ນນຸ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸປິ ວິປາການໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິເຍວ ຕາວ ນ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ຍທິ ຫິ ປຸຣິມຠວໂຕ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ອິຘາຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ເທສນ຺ຕຣສງ຺ກມນາຠາວໂຕ. ອຖ ອຕີຕຠວນິພ຺ພຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໂຕ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ອເຫຕຸກໂທສາປຕ຺ຕິໂຕຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອາຈຣິໂຍ ຕສ຺ສາຘິປ຺ປາຍໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸກາໂມ ອາຫ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາຕິ ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸໍ ວິນາ, ອຕີຕຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກມ຺ມສງ຺ຂາຣນິກນ຺ຕິອາຣມ຺ມຓໍ ວິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸລທ຺ຘປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາທິສຫກາຣີກາຣຓສຫິຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ອເວກລ຺ລໂຕ ປຏິລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ. ຣູປາຣູປມຕ຺ຕນ຺ຕິ ພາຫິຣກປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອຘິຕິຏ຺ຐນກສ຺ສ ສຕ຺ຕຊີວາທິໂນ ອຠາວໂຕ ຣູປາຣູປຘມ຺ມມຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຈ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ. ຠວນ຺ຕຣ…ເປ… ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ເຕນ ຠວນ຺ຕຣມຸເປຕີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍາ ຠວນ຺ຕຣຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໕໙໑. ອິທານິ ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ກມໍ ປາກຏາຍ ມນຸສ຺ສປຏິສນ຺ຘິຍາ ວເສນ ປກາເສຕຸໍ ສມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຍິທ’’ນ຺ຕິອາທິ. ສຸທຸພ຺ພຸຘນ຺ຕິ ອຕິທຸພ຺ພິຊານິຍໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ສຈ຺ຈໍ ສຕ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຘິ, ປຈ຺ຈຍາກາຣເມວ ຈ;

ທຸທ຺ທສາ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ເທເສຕຸຎ຺ຈ ສຸທຸກ຺ກຣາ’’ຕິ.

໕໙໒-໓. ອາສນ຺ນມຣຓສ຺ສາຕິ ປຣູປກ຺ກເມນ ວາ ອາຍຸກ຺ຂຍາທິວເສນ ວາ ສມາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ. ສຸສ຺ສມາເນຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປສຸສ຺ສມາເນ. ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສ຺ສ ອາຍຕນານໍ ອນຸປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຍ ນິໂຣໂຘປິ ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນຏ຺ເຐ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທິເກ’’ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ນານາກມ຺ມສມຸຏ຺ຐິເຕສຸ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ ນຏ຺ເຐສູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ຫທຍ…ເປ… ເກ’’ຕິ ອິມິນາ ເສສກາເຍ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເອກກມ຺ມສມຸຏ຺ຐິຕມ຺ປິ ນສ຺ສເຕວາຕິ ອປເຣ. ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ປນ ‘‘ຍມເກ’’ ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ມນາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ອາມນ຺ຕາ. ຍສ຺ສ ວາ ປນ ມນາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ສຈິຕ຺ຕການໍ ອຈກ຺ຂຸການໍ ຈວນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ມນາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ສຈກ຺ຂຸການໍ ຈວນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ມນາຍຕນຎ຺ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຈກ຺ຂາຍຕນຎ຺ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’ຕິອາທິນາ (ຍມ. ໑.ອາຍຕນຍມກ.໑໒໐) ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ຈຸຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ນ ນສ຺ສນ຺ຕິ. ອຕິມນ຺ທຠາວູປຄມນໍ ປນ ສນ຺ຘາຍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ‘ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສູ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອນວເສສນິໂຣຘໍ ສນ຺ຘາຍ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຊວນານນ຺ຕຣມ຺ປິ ຈຸຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທສ຺ສິຕາ’’ຕິ ວທຕິ. ຫທຍວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸປເທສມຕ຺ເຕ. ນ ຫິ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປວຕ຺ຕຕິ.

໕໙໔-໗. ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເສສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠາວູປຄມນສາມຕ຺ຖິຍາໂຍເຄນ ມນ຺ທຠາວໂຕ ວາ ຫທຍວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕທາ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຊວນວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕໍ ປນ ສຸຄຕິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານສ຺ສ ກຸສລໍ ໂຫຕິ, ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານສ຺ສ ອກຸສລໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາທຄຘິຕໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕິຏ຺ຐມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສາທຄຘິຕໍ ວາ, ຕສ຺ມິໍ ເຈ ສມເຍ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄຕິໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ນິຣຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ວາ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໕).

ຍທິ ເອວໍ –

‘‘ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ກຕເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຊວນກ຺ຂເຓ ຕໂຍ ເຫຕູ ກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຊາຕເຈຕນາຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຸສລມູລປຈ຺ຈຍາປິ ສງ຺ຂາຣາ. ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕູ ອກຸສລາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຊາຕເຈຕນາຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອກຸສລມູລປຈ຺ຈຍາປິ ສງ຺ຂາຣາ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຕໂຍ ເຫຕູ ອພ຺ຍາກຕາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຊາຕເຈຕນາຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາປິ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໒) –

ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ເຫຕຸທ຺ວຍປຈ຺ຈຍາປິ ສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ກຖໍ ທສ຺ສິຕາຕິ? ນຍິທໍ ມຣຓາສນ຺ນຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ອສ຺ສາທວເສນ ປວຕ຺ຕຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸໂຍ ສນ຺ຘາຍ. ກຕູປຈິຕມ຺ປິ ຫິ ກມ຺ມໍ ຕຓ຺ຫາຍ ອສ຺ສາທິຕໍ ວິປາກາຠິນິປ຺ຜາທເນ ສມຕ຺ຖນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກມ຺ມກຣຓກາເລ ອປ຺ປຫີນາວຕ຺ຖາຍ ສນ຺ຕາເນ ອນຸສຍິຕເຫຕຸໂຍ ສນ຺ຘາຍ ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທ຺ເວ ເຫຕຸໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ເຕສໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາໂຍຄໂຕ. ປຸພ຺ພານຸເສວິຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎເມວ ວາ ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸພ຺ພານຸເສວິຕນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ອາເສວິຕໍ. ‘‘ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸເສວິຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວາ ‘‘ປຸພ຺ພານຸເສວິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອນຸປຸພ຺ພເສວິຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາຐໍ ວທນ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປຸພ຺ເພ ອາເສວິຕໍ, ປຸພ຺ເພ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິກມ຺ປິ ປນ ອປຣຊາຕີສຸ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ນຕ຺ຖິ. ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎຄ຺ຄຫເຓນ ຍຖາກມ຺ມໍ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິປຏິສນ຺ຘີນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາຕິ ວາ-ສທ຺ເທນ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ມໂນທ຺ວາເຣເຍວ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣປິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິເຕປິ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ອປເຣ ປນ ຄຕິນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ຉທ຺ວາເຣສຸ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຈສງ຺ເຂເປ –

‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສິຍາ ສນ຺ຘິ, ວິນາ ກມ຺ມໍ ທ຺ວິໂຄຈເຣ’’ຕິ. (ສ. ສ. ໑໗໓).

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕທາຣມ຺ມຓາຍ ຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກປຏິສນ຺ຘິຍາ ອທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ, ມູລຏີກາທີສຸ ຈ ‘‘ກມ຺ມພເລນ ອຸປຏ຺ຐາປິຕໍ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກສ຺ສ ວິຍ ຈ ມໂນທ຺ວາເຣ ເອວ ໂຄຈຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ວຈນໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ. ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປເນຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຈຸຕິກາລາສນ຺ເນ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕໍສທິສນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອິຕຣຖາ ຕເທວ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓຸປຏ຺ຐາປກໍ ຕເທວ ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຸປຈາຣຠູຕານິ ວິຍ, ‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ຕຍາ ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸປ຺ປເທນ຺ຕານິ ວິຍ ຈ ປວຕ຺ຕານິ ຈຸຕິອາສນ຺ນຊວນານິ ປຏິສນ຺ຘິຊນການິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ‘‘ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທາ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ເອກວີຖິຍໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕມານານິ ກຖໍ ກຕູປຈິຕານິ ສິຍຸໍ, ອສ຺ສາທນຠູຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ກຖໍ ປຏິສນ຺ຘິນິພ຺ພຕ຺ຕການິ, ນ ຈ ໂລກິຍານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ວິຍ ສມານວີຖິຜລານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຕໍ ຊວນວິຎ຺ຎາຓໍ. ເອກຕ຺ຕນເຍນ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິຕທາສນ຺ນວິຎ຺ຎາຓານຎ຺ຫິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອຸປນີເຕກຕ຺ຕໍ ອິຘ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທີນເວຕິ ອນຸສຍວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ຠວຕຓ຺ຫາຍ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ວາ ອວິຊ຺ຊາຍ ຉາທິຕທຸກ຺ຂາທີນເວ. ຕຖາຠູເຕ ປນ ກມ຺ມາທິວິສເຍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູເຕ. ຕຓ຺ຫາຍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ເອວ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ສນ຺ຕຕິຍາ ຕຖາປຣິຓຕຕ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘິຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕຓ຺ຫາ ນເມຕີ’’ຕິ. ສຫຊາ ປນ ສງ຺ຂາຣາຕິ ຈຸຕິອາສນ຺ນຊວນວິຎ຺ຎາຓສຫຊາຕເຈຕນາ, ສພ຺ເພປິ ວາ ຜສ຺ສາທໂຍ. ຂິປນ຺ຕີຕິ ຂິປນ຺ຕາ ວິຍ ຕສ຺ມິໍ ວິສເຍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິຎ຺ຎາຓປຕິຏ຺ຐານສ຺ສ ເຫຕຸຠາເວນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ‘‘ສນ຺ຕຕິວສາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຕເທວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ນ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິມຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາວາທໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ສຕິ ຫິ ນານຕ຺ຕນເຍ ສນ຺ຕຕິວເສນ ເອກຕ຺ຕນໂຍ ໂຫຕີຕິ.

໕໙໙. ອາຣມ຺ມຓາທີຫິ…ເປ… ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາທີຫິ ປວຕ຺ຕຕິ. ກຖໍ? ອາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມພເລນ ມໂນທ຺ວາເຣ ອຸປຏ຺ຐາປິຕໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທີນວໍ ກມ຺ມາທິວິສຍໍ ອາຣພ຺ຠ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ມຣຓາສນ຺ນວີຖິຍາ ວຕ຺ຖຸທຸພ຺ພລຠາເວນ ມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຈຕ຺ຕາຣິ, ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມເຓ ສຕິ, ອສຕິ ວາ ຠວງ຺ຄວິສຍມາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣມ຺ປິ ຈຸຕິ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕ ປນ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕເທວ ອາປາຖຄຕໍ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທິໍ ອາຣພ຺ຠ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສພລວນິມິຕ຺ຕໍ ສຫຊາຕສງ຺ຂາເຣຫິ ກມ຺ມາທິອາຣມ຺ມເຓ ຂິປິຍມານໍ ໂອຣິມຕີຣຣຸກ຺ຂວິນິພນ຺ຘໍ ຣຊ຺ຊຸໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ມາຕິກາຕິກ຺ກາມໂກ ວິຍ ປຸຣິມຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍໍ ຊຫຕິ, ອປຣຎ຺ຈ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐິຕໍ ນິສ຺ສຍໍ ອສ຺ສາທຍມານໍ ວາ ອນສ຺ສາທຍມານໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓາທີຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂອຣິມຕີຣໍ ວິຍ ປຸຣິມຠໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕຕ຺ຖ ຐິຕຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ປຸຣິມຠເວ ປວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ຘາ, ຣຊ຺ຊຸ ວິຍ ກມ຺ມາທິອາຣມ຺ມຓໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຣຊ຺ຊຸ ວິຍ ຫທຍວຕ຺ຖູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ຣຊ຺ຊຸ ວິຍ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິປິ ອປເຣ. ປຸຣິໂສ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊຸຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂນມນໍ, ປໂຍໂຄ ວິຍ ຂິປນກສງ຺ຂາຣາ, ມາຕິກາ ວິຍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ, ປຣຕີຣໍ ວິຍ ປຣໂລໂກ.

໖໐໐. ຍຖາ ປຸຣິໂສ ປຣຕີເຣ ປຕິຏ຺ຐຫມາໂນ ປຣຕີຣຣຸກ຺ຂວິນິພນ຺ຘໍ ກິຎ຺ຈິ ອສ຺ສາທຍມາໂນ ວາ ອນສ຺ສາທຍມາໂນ ວາ ເກວລໍ ປຖວິຍໍ ສກພລປ຺ປໂຍເຄເຫວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ຠວນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວວິນິພນ຺ຘຫທຍວຕ຺ຖຸສງ຺ຂາຕໍ ນິສ຺ສຍໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ອສ຺ສາທຍມານໍ ວາ ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ອນສ຺ສາທຍມານໍ ວາ ເກວລໍ ອາຣມ຺ມຓນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມເຫວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາປິ ອິຘາຄຕໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ກມ຺ມາທິນ຺ຕິ ອຕີຕຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກມ຺ມາທິໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຂິປນກສງ຺ຂາຣານໍ, ນມນວເສນ ປວຕ຺ຕຕຓ຺ຫາຍ, ກມ຺ມາທິວິສຍາຍ ອາທີນວປຏິຈ຺ຉາທິກາຍ ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ, ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫາທິກຣານໍ ອຸປາທານາທີນຎ຺ຈ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ນາມ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍຠູຕໍ, ອປຣາປຣິຍເວທນີຍຠູຕໍ ວາ ປຏິສນ຺ຘິນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມໍ. ຂິປນກສງ຺ຂາຣາ ນາມ ຈຸຕິອາສນ຺ນຊວນສຫຊາຕສງ຺ຂາຣາ, ປຏິສນ຺ຘິຊນກກມ຺ມສຫຄຕສງ຺ຂາຣາ ວາ, ຕໂຕ ປຸຣິມຊວນສຫຄຕສງ຺ຂາຣາຕິ ວາ ເກຈິ. ນມນວເສນ ປວຕ຺ຕຕຓ຺ຫາ ນາມ ອນຸສຍາວຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕຕຓ຺ຫາ. ເອສ ນໂຍ ອາທີນວປຏິຈ຺ຉາທກອວິຊ຺ຊາຍປິ. ກມ຺ມາທິວິສຍາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕາເຍວ. ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫກຣອຸປາທານາ ນາມ ມຓ຺ຑູກໍ ປນ຺ນໂຄ ວິຍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ກາມຸປາທານາທໂຍ.

໖໐໑-໕. ສທ຺ທປຏິໂຆສາທີນໍ ສຕິປິ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາເວ ສນ຺ຕານພນ຺ໂຘ ນ ປາກໂຏຕິ ເຕສໍ ເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕຠາວໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ອນາຄຕມຕີຕເຫຕຸສມຸປ຺ປາທເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘາຘິກາເຣ. ປຏິໂຆສທີປມຸທ຺ທາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອາທາສຕລຄຕມຸຂນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ຄຫຓໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ສທ຺ທາທິປຈ຺ຈຍເທສໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ສທ຺ທາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປເທສໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິໂຆໂສ ສທ຺ທເຫຕຸໂກ, ປທີໂປ ປທີປນ຺ຕຣາທິເຫຕຸໂກ, ມຸທ຺ທາ ລຎ຺ຉນເຫຕຸໂກ, ມຸຂນິມິຕ຺ຕາທິກໍ ອາທາສາທິອຠິມຸຂາທິເຫຕຸກໍ ໂຫຕິ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຠາວາ, ເອວມິທມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ເຫຕຸເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍເຫຕຸກໍ ໂຫຕິ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຠາວາ, ຕສ຺ມາ ນ ອິທໍ ເຫຕຸເທສໂຕ ປຸຣິມຠວໂຕ ອິຘາຄຕໍ ປຏິໂຆສາທໂຍ ວິຍ ສທ຺ທາທິເທສໂຕ, ນາປິ ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສທ຺ທາທີຫິ ວິນາ ປຏິໂຆສາທໂຍ ວິຍາຕິ. ອຖ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ຈຍປເທເສ ສນ຺ນິຫິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຠາວາ, ນາປິ ສທ຺ທາທິປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິທມ຺ປີຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສນ຺ຕານພນ຺ຘໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ສນ຺ຕານປ຺ປພນ຺ຘໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອກຕາ ສນ຺ຕາເນກຕ຺ເຕປິ ອຎ຺ຎສ຺ເສວ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປາຕຸຠວນໂຕ, ນາປິ ນານຕາ ອປຸພ຺ພານໍ ອປຸພ຺ພານໍ ອຸປ຺ປາເທປິ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຘມ຺ມໍ ວິນາ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ປທີປສ຺ສ ວິຍ ນານຕາ ນ ສິຍາ. ຂຓິກາປິ ຫິ ປທີປຊາລາ ສນ຺ຕາເນກຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ສາ ເອວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຕ຺ຕກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ສາເຘຕິ. ‘‘ສຕິ ສນ຺ຕານພນ຺ເຘ’’ຕິອາທິນາ ສນ຺ຕານພນ຺ເຘ ເອກນ຺ຕໍ ເອກຕ຺ຕາຍ ຈ ນານຕ຺ຕາຍ ຈ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕໍ, ຄຫເຓ ຈ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສນ຺ຕານພນ຺ເຘ ສຕິ ຍທິ ເອກນ຺ເຕນ ເອກຕາ ສິຍາ, ຂີຣທຘີນມ຺ປິ ອນຎ຺ຎຠາວໂຕ, ອຕ຺ຕໂຕເຍວ ຈ ສຍໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຂີຣໂຕ ທຘິສມ຺ຠູຕໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ອຖາປິ ສນ຺ຕານພນ຺ເຘ ສຕິ ເອກນ຺ຕໍ ນານຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ຂີຣທຘີນມ຺ປິ ນານຕ຺ຕາ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ສາມິຠາວມຕ຺ເຕນ ອປຣສ຺ສ ສາມິຠາວາໂຍຄໂຕ ຂີຣສາມິ ນໂຣ ທຘິສາມິ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຈ ປເນວໍ ໂລເກ ທິສ຺ສຕີຕິ.

໖໐໖. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ໂລກໂວຫາຣປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອກນ຺ຕໍ ເອກຕາ, ນານຕາປິ ວາ ນ ເຈວ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາ. ເອກຕ຺ເຕ ປນ ອຘິປ຺ເປເຕ ຘມ຺ມໂຕ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສນ຺ຕານໂຕວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນານຕ຺ເຕ ອຘິປ຺ເປເຕ ສນ຺ຕານວເສນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຘມ຺ມໂຕວ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ທິຏ຺ຐສນ຺ຕານພນ຺ຘສ຺ມິໍ, ເອກຎ຺ຎຕ຺ຕວິຈາຣເຓ;

ສຠາຄຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍກຕ຺ຕ-ມຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຂຓເຠທໂຕ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເອກນ຺ຕໍ ເອກຕາປຏິເສເຘນ ‘‘ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິວາເຣຕິ, ເອກນ຺ຕໍ ນານຕາປຏິເສເຘນ ‘‘ປຣໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ.

໖໐໗-໙. ນນຸ ນ ສຸນ຺ທຣໍ, ນນຸ ສິຍາຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາເວຕິ ສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາວຣຫິເຕ, ອສງ຺ກນ຺ຕິວເສນ ວາ ປາຕຸຠາເວ, ອສງ຺ກມິຕ຺ວາວ ປາຕຸຠາເວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂນ຺ຘາຠິສມ຺ຠວາຕິ ອຠິສມ຺ຠູຕກ຺ຂນ຺ຘາ, ອຖ ວາ ອຠິສມ຺ຠວຕິ ກມ຺ມໍ ເອເຕສູຕິ ອຠິສມ຺ຠວາ, ຂນ຺ຘາ, ເອວໍ ອຠິສມ຺ຠວາ ກມ຺ມາຘິຏ຺ຐານຠູຕາ ຂນ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ຜລາຘິຏ຺ຐານຠູຕໍ ປຣໂລກໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ປຣຕ຺ຖາຄມໂຕຕິ ປຣໂລກໍ ອຄມນໂຕ. ຕສ຺ສາຕິ ກມ຺ມສ຺ສ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ເຍນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ອຎ຺ຎໂຕຕິ ຍໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໂຕ. ເອຕໍ ວິຘານນ຺ຕິ ອິຘໂລກໂຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຎ຺ເຎວ ຂນ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິຘານໍ.

໖໑໑-໔. ‘‘ສນ຺ຕາເນ…ເປ… ສາຘໂກ’’ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນຕິ ຍສ຺ມິໍ ຘມ຺ມປຸຎ຺ເຊ ກມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິປິ ວາ…ເປ… ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກນ຺ຕໍ ເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕານໍ ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ເຫຕຸຜລານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ເຕປິ ເຕເນວ ເຫຕຸຜລຠາເວນ ສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຕາ ຕໍ ຜລໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ອຎ຺ຎໂຕຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ. ພີຊານນ຺ຕິ ອມ຺ພມາຕຸລຸງ຺ຄພີຊານໍ. ອຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ມຘຸອາທິປຣິຠາວນໍ. ມຘຸອາທິນາຕິ ມຘຸຈຕຸມຘຸຣອລຕ຺ຕກຣສາທິນາ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ປຣິຠາວິຕພີຊສ຺ສ. ປຐມໍ ລທ຺ຘປຈ຺ຈໂຍຕິ ມຘຸຣຠາວູປຄມນໂຕ ປຐມເມວ ລທ຺ຘປຈ຺ຈໂຍ. ກາລນ຺ຕເຣຕິ ຜລກາເລ. ເອວໍ ເຎຍ຺ຍມິທມ຺ປິ ຈາຕິ ຍຖາ ເອຕໍ, ເອວໍ ອິທມ຺ປິ ຎາຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຫິ ອມ຺ພພີຊາທີສຸ ມຘຸນາ, ຈຕຸມຘຸເຣນ ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ໂຣປິເຕສຸ ຜລຣໂສ ມຘຸໂຣ ໂຫຕິ, ມາຕຸລຸງ຺ຄພີເຊ ຈ ອລຕ຺ຕກຣເສນ ຣຊິຕ຺ວາ ໂຣປິເຕ ອມ຺ພິລຠຓ຺ໂຑ ຣຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຕໍ ພີຊໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓໍ ວາ ຜລຏ຺ຐານໍ ປາປຸຓາຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ກາລນ຺ຕເຣ ຜລວິເສໂສ ນ ອຎ຺ຎພີຊສນ຺ຕາເນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ພີເຊ ອຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍໂຕ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ເຍ ອິຘ ໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາ, ເຕສຸ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ກມ຺ມໍ ວາ ປຣໂລກໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ກາລນ຺ຕເຣ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎກມ຺ມປຈ຺ຈຍໂຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ພີຊໍ ວິຍ ກມ຺ມໍ ວາ ສຕ຺ໂຕ, ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ວິຍ ກມ຺ມໍ, ພີຊສ຺ສ ອງ຺ກຸຣາທິປ຺ປພນ຺ໂຘ ວິຍ ສຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓາທິປ຺ປພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຘຸຣຣສສ຺ສ ອມ຺ພິລຠຓ຺ເຑ ຣຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕສ຺ເສວ ພີຊສ຺ສ ຕໂຕ ເອວ ຈ ອຠິສງ຺ຂາຣໂຕ ຠາໂວ ວິຍ ກມ຺ມກາຣກສ຺ເສວ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຕໂຕ ເອວ ຈ ອຠິສງ຺ຂຣຓໂຕ ຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໑໕. ພາລກາເລ…ເປ… ຜລທາຍິນາຕິ ພາລສຣີເຣ ກຕໍ ວິຊ຺ຊາປຣິຍາປຸຓນໍ, ສິປ຺ປສິກ຺ຂນໍ, ໂອສຘູປໂຍໂຄ ຈ ນ ວຸຑ຺ຒສຣີຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຖ ຈ ຕນ຺ນິມິຕ຺ຕໍ ວິຊ຺ຊາປາຏວໍ, ສິປ຺ປຊານນໍ, ອນາມຍຕາທິ ຈ ວຸຑ຺ຒສຣີເຣ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ຕານິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ເນ ເອວ ສທິເສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ນ ຈ ຍຖາ ປຍຸຕ຺ເຕນ ວິຊ຺ຊາປຣິຍາປຸຓນາທິນາ ວິນາ ຕານິ ອຎ຺ຎໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ຕທຠາເວ ອຠາວໂຕ, ເອວໍ ອິຘາປິ ສນ຺ຕາເນ ຍໍ ຜລໍ, ເອຕໍ ນາຎ຺ຎສ຺ສ, ນ ຈ ອຎ຺ຎໂຕຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອເຕນ ຈ ສງ຺ຂາຣາຠາເວ ຜລາຠາວເມວ ທສ຺ເສຕິ, ນ ອຎ຺ຎປຈ຺ຈຍນິວາຣຓໍ ກໂຣຕິ.

໖໑໖-໘. ເອວໍ ສນ຺ເຕປີຕິ ອສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາເວ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທສປຣິຫຣເຓ ສຕິ ສິທ຺ເຘປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ປທີປສ຺ສ ວຏ຺ຏິກາສ຺ເນໂຫ ວິຍ ວິຊ຺ຊມານໍ ອນິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາຠາວສ຺ສ ອຣຫໂຕ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອວິຊ຺ຊມານໍ ນິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕປ຺ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓຕິ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕມານກ຺ຂເຓເຍວ. ເຕນາຫ ‘‘ສທ຺ຘິເມວ ຈ ເຫຕຸນາ’’ຕິ. ອວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓໂຕ ປຸພ຺ເພ ວິຊ຺ຊມານຕໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ. ນິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຂຓຕ຺ຕຍໍ ປຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ. ເຕນາຫ –

‘‘ປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓໂຕ ປຸພ຺ເພ, ປຈ຺ຉາ ນິຈ຺ຈຜລໍ ສິຍາ’’ຕິ.

ປຸພ຺ເພຕິ ກມ຺ມາຍູຫນໂຕ ປຸພ຺ເພ. ອວິຊ຺ຊມານຕາສາມຎ຺ເຎນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຉາຕິ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຈ຺ຉາ ຈ.

໖໑໙-໒໐. ກຏຕ຺ຕາປຈ຺ຈໂຍຕິ ກຏຕ຺ຕາ ເອວ ປຈ຺ຈໂຍ, ນ ວິຊ຺ຊມານຕາຍ ອວິຊ຺ຊມານຕາຍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ກາມາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ (ຘ. ສ. ໔໓໑). ຍທິ ເອວໍ ອຣຫຕາ ກຕກມ຺ມມ຺ປິ ກຏຕ຺ຕາປຈ຺ຈໂຍ ສິຍາຕິ? ນຍິທເມວໍ. ຍຖາ ຫິ ອຈ຺ຉິນ຺ນມູລສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ປຸປ຺ຜິຕໍ ພີຊສມຕ຺ຖມ຺ປິ ກຸສຸມໍ ມູເລ ຉິນ຺ນມຕ຺ເຕ ຜລທາຍກໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຣຫໂຕປິ ກິເລສມູລສ຺ສ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນກາເລ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກິເລສມູລຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ເຕເຍວ ຜລທາເນ ອສມຕ຺ຖຠາວໍ ອາປນ຺ນນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ພາລຊນຊ຺ຌາຣຸຬ຺ໂຫ,

ຊາຕິຣໂຖ ກມ຺ມກິເລສຈກ຺ໂກຍໍ;

ກິເລສຈກ຺ກວິຘມໂນ,

ນ ຍາຕິ ກມ຺ເມກຈກ຺ເກປີ’’ຕິ.

ກຏຕ຺ຕາ ເຈ ປຈ຺ຈໂຍ, ນິຈ຺ຈຜລທາຍໂກ ວິພນ຺ໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ປາຏິໂຠຄາທິກ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປາຏິໂຠຄາທິກນ຺ຕິ ມູລຠາວູປຄມນາທິກໍ. ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ‘‘ປຈ຺ຉາ ມູລໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓໍ, ອິຓຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ປາຏິໂຠຄກິຣິຍາທີນໍ ວິຊ຺ຊມານຕາ, ອວິຊ຺ຊມານຕາ ວາ ນິຍ຺ຍາຕເນ, ປຏິຠຓ຺ຑທາເນ, ອິຓທາເນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ກຣຓມຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ຕໍ ນິຍ຺ຍາຕນາທີນໍ ນິຈ຺ຈເມວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ນິຍ຺ຍາຕນາທິມ຺ຫິ ກເຕ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ, ເອວເມວ ວິປາກຸປ຺ປາທເນປິ ກມ຺ມສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕາ, ອວິຊ຺ຊມານຕາ ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ກຣຓມຕ຺ຕເມວ, ກຣຓມຕ຺ເຕ ຈ ສຕິ ວິປກ຺ກວິປາການໍ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ.

໖໒໑. ປຣມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນໂຕ ປຣມຕ຺ຖປ຺ປກາສໂນ. ປີຕິພຸທ຺ຘິວິວຑ຺ຒໂນຕິ ປີຕິຍາ, ຎາຓສ຺ສ ຈ, ປີຕິສຫຄຕສ຺ສ ວາ ຎາຓສ຺ສ ວິວຑ຺ຒໂນ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ປຸຎ຺ຎວິປາກປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຣູປວິຠາຄວຓ຺ຓນາ

໖໒໒. ອາທິມ຺ຫີຕິ ອຸທ຺ເທສຄາຖາຍໍ. ອິທານີຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກວິຠາວນານນ຺ຕຣໍ. ວິຠາວນນ຺ຕິ ນິທ຺ເທສປຏິນິທ຺ເທສວເສນ ສຣູປໂຕ ປກາສນໍ.

໖໒໓. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ສີຕຸຓ຺ຫາທີຫິ ວິກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ອາປາທີຍຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ວິກາຣາປຕ຺ຕິ ຈ ສີຕາທິວິໂຣຘິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິຘາເນ ວິສທິສຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ. ນ ຫິ ຍຖາສກໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ວິກາຣາປາທນໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ນຣູປສນ຺ຕຕິ ວິຍ ອຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ວິສຠາຄປຈ຺ຈຍສມວາເຍນ ວິສທິສຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ອິຘ ‘‘ຣຸປ຺ປນ’’ນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆິຍານໍ ວິປຣິຓາມວາໂທ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ໂຫຕິ. ນນຸ ຈ ອຣູປຘມ຺ມານມ຺ປິ ວິໂຣຘິປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ວິສທິສຸປ຺ປຕ຺ຕິ ລພ຺ຠຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ລພ຺ຠຕິ, ນ ປນ ວິຠູຕຕຣາ. ວິຠູຕຕຣາ ເຫຕ຺ຖ ວິສທິສຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຄຕິວເສນ ຍຖາ ‘‘ອຠິຣູປສ຺ສ ກຎ຺ຎາ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໘).

ກຸໂຕ ເອຕໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ສີຕາທິຄ຺ຄຫຓໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ວເທຖ, ຣຸປ຺ປຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກນ ຣຸປ຺ປຕິ? ສີເຕນປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ອຸຓ຺ເຫນປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ຊິຆຈ຺ຉາຍປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ປິປາສາຍປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ເສນປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ຣຸປ຺ປຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙).

ເອຕ຺ຖ ຫິ ສີຕາທິຄ຺ຄຫຓໍ ສີຕາທິນາ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຣຸປ຺ປນໍ ວິຠູຕຕຣໍ, ຕສ຺ມາ ຕເທເວຕ຺ຖ ຄຫິຕນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ. ອິຕຣຖາ ຣຸປ຺ປຕີຕິ ສາມຎ຺ຎວຈເນເນວ ສິທ຺ເຘ ສີຕາທິຄ຺ຄຫຓໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ສິຍາຕິ.

ຍທິ ເອວໍ, ກຖໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຣູປສມຎ຺ຎາ? ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອຸປຆາຕໂກ ສີຕາທິຜສ຺ສວິເສໂສ ລພ຺ຠຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕຕ຺ຖາປິ ຕໍສຠາວານຕິວຕ຺ຕນໂຕ. ອຣຸປ຺ປນສ຺ສາປິ ຫິ ຣຸປ຺ປນສຠາວານຕິວຕ຺ຕນໂຕ ຣູປສມຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ອທຸທ຺ຘມ຺ປິ ຂີຣໍ ຕໍສຠາວານຕິວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ທຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ອຖ ວາ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປຆາຕໂກ ສີຕາທິຜສ຺ສວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ອນຸຄ຺ຄາຫໂກ ປນ ອຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຸຕຸຊຣູປໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ເຖວ ຕຕ຺ຖ ຣຸປ຺ປນນ຺ຕິ ນ ໂກຈິ ຕຕ຺ຖ ຣູປສມຎ຺ຎາຍ ວິພນ຺ໂຘຕິ.

ຣູປຍຕີຕິ ວາຕິ ສຍໍ ວິຊ຺ຊມານເມວ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານໍ ວິກາຣມາປາທຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ປຸຣິມວິຄ຺ຄເຫນ ວິກາຣຸປ຺ປຕ຺ຕິ ‘‘ຣຸປ຺ປນ’’ນ຺ຕິ ທີປິຕໍ. ອິມິນາ ປນ ວິໂຣຘິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິປາເຕ ວິຊ຺ຊມານສ຺ເສວ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ວິສທິສຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາໂວ, ຕໍ ຣຸປ຺ປນນ຺ຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ອຣູປສ຺ສ ຣູປສມຎ຺ຎາປສງ຺ໂຄ ເອວ ນຕ຺ຖິ. ນິຣຸທ຺ຘເມວ ຫິ ຕໍ ອນນ຺ຕຣາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ອຣູປໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ນ ວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ. ຆຏ຺ຏເນ ວິກາຣາປຕ຺ຕິຍໍ ຣູປ-ສທ຺ທສ຺ສ ຣຸຬ຺ຫີ, ຕສ຺ມາ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຆຏ຺ຏນາຠາວໂຕ ນ ເຕສຸ ຣູປສມຎ຺ຎາຕິ ເກຈິ. ປຏິຆາໂຕ ຣຸປ຺ປນນ຺ຕິ ອປເຣ, ເຕສໍ ມເຕນ ກິຎ຺ຈາປິ ສປ຺ປຏິຆຣູປານເມວ ຣູປສມຎ຺ຎາປສງ຺ໂຄ, ອຖ ໂຂ ອວຍວໂວຫາເຣນ ສມຸທາໂຍປິ ໂວຫຣີຍຕີຕິ ສພ຺ພເມວ ຣູປໍ ຣູປສມຎ຺ຎໍ ລຠຕິ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ຣູປຍຕີຕິ ວຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ ຣູປຍຕິ, ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສຕີຕິ. ຕຍິທໍ ອຸປຣິ ວຓ຺ຓາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວິສຸໍເຍວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ນ ຕສ຺ສ ອິຘ ສໍວຓ຺ຓເນ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖິ. ສຸຣູໂປຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນພ຺ຍາມປ຺ປຠາເກຕຸມາລາທີຫິ ອລງ຺ກຕຕ຺ຕາ ໂສຠນຣູປກາໂຍ, ສຠາວຕ຺ໂຖ ວາ ຣູປ-ສທ຺ໂທ ‘‘ຍໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໔) ວິຍ, ຕສ຺ມາ ສຸຣູໂປຕິ ໂສຠນສຠາໂວ, ເຕນ ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊາທິອສາຘາຣຓຄຸຓວິເສສສມາໂຍຄທີປນໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາປິ ໂສຠນຕາ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ.

໖໒໔. ຠູໂຕປາທາຍເຠທໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຕທຘີນວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຠວຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປາທາຣູປນ຺ຕິ ຠູຕໍ. ອຖ ວາ ມຫາຠູຕາເຍວ ອິຘ ປຸຣິມປທໂລປວເສນ ຠູຕ-ສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ຈຕຸພ຺ພິຘາ ມຫາຠູຕາ’’ຕິ. ຠູຕານິ ອຸປາທິຍເຕວ, ນ ປນ ສຍໍ ເຕຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ອຸປາທິຍຕີຕິ ອຸປາທາຍໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕມານານມ຺ປິ ອຸປາທາຍຣູປຕາປສງ຺ໂຄ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ເຕ ເກວລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປາທິຍນ຺ເຕວ, ອຖ ໂຂ ສຍໍ ອຸປາທາຍຣູເປຫິ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປາທາຍ-ສທ຺ທຄ຺ຄຫຓສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ນ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປຕາປສງ຺ໂຄຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໕໘໔) ວຈນໂຕ ຈຕຸມຫາຠູຕສນ຺ນິສ຺ສິຕຕາວ ອຸປາທາຍຣູປລກ຺ຂຓໍ, ນ ຠູຕຕ຺ຕຍາທິສນ຺ນິສ຺ສິຕຕາປີຕິ ນ ເຕສໍ ອຸປາທາຍຣູປຕາຕິ. ຠູຕຎ຺ຈ ອຸປາທາຍຎ຺ຈ ຠູໂຕປາທາຍໍ, ເຕສໍ ວເສນ ເຠທໂຕຕິ ຠູໂຕປາທາຍເຠທໂຕ. ຠູຕສທ຺ທສ຺ສ ອຸຠຍລິງ຺ຄຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ມຫາຠູຕາ’’ຕິ. ອຸປາທາຕິ ອຸປາທາຍຣູປານິ ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ເອຕ຺ຖ ຍ-ກາຣໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໖໒໕. ກຕເມ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ, ກຖຎ຺ຈ ເຕ ມຫາຠູຕສຎ຺ຎິຕາ, ການິ ຈ ອຸປາທາຍຣູປານິ, ກຖຎ຺ຈ ຕານິ ‘‘ອຸປາທາຍຣູປານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ໂຈທນໍ ຫທເຍ ກຕ຺ວາ ກເມນ ໂສເຘນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຖວີຘາຕູ’’ຕິອາທິ. ຈຕ຺ຕາໂຣເມຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິເມ. ມຫາ ຈ ໂສ ຠູໂຕ ຈາຕິ ມຫາຠູໂຕ, ເຕນ ມຫາຠູເຕນ ສເທວເກ ໂລເກ ມຫນ຺ຕຠາເວນ ປາຕຸຠູເຕນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ –

‘‘ກາໂລ ຆສຕິ ຠູຕານິ,

ສພ຺ພາເນວ ສຫຕ຺ຕນາ;

ໂຍ ຈ ກາລຆໂສ ຠູໂຕ,

ສ ຠູຕປຈນິໍ ປຈີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໑໙໐) –

ອາທີສຸ ວິຍ ຠູຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ສຕ຺ເຕສຸ, ຂີຓາສເວສຸ ຈ ປວຕ຺ຕນໂຕ ມຫາຠູເຕນາຕິ ມຫຕາ ສຕ຺ເຕນ, ມຫາຂີຓາສເວນາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ຂີຓາສໂວປິ ຫິ ປຣິກ຺ຂີຓປຏິສນ຺ຘິກຕ຺ຕາ ຠູໂຕເຍວ ນ ຠວຕິ, ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຠູໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໖໒໖. ມຫນ຺ຕາ ປາຕຸຠູຕາຕິ ອຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕາເນປິ ອນຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕາເນປິ ສສມ຺ຠາຣຘາຕຸວເສນ ມຫນ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຠູຕາ ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສໍ ອນຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕາເນ –

‘‘ທຸເວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ສງ຺ຂາຕາຍໍ ວສຸນ຺ຘຣາ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໘໔) –

ອາທິນາ ນເຍນ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠູຕຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ອຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕາເນປິ ອເນກໂຍຊນສຕິກມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓເທວທານວາທິສຣີຣວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໘.໒໐; ຈູຬວ. ໓໘໕; ອຸທາ. ໔໕).

ມຫາຠູຕສມາຕິ ອເນກພ຺ຠຸຕວິເສສທສ຺ສເນນ, ອເນກຠູຕທສ຺ສເນນ ຈ ມຫນ຺ຕາ ຠູຕາ, ມຫນ຺ຕານິ ອພ຺ຠຸຕານິ ວາ ເອເຕສູຕິ ມຫາຠູຕາ, ມາຍາກາຣາ, ຍກ຺ຂາທໂຍ ວາ ຊາຕິວເສເນວ ມຫນ຺ຕາ ຠູຕາຕິ ມຫາຠູຕາ, ເຕຫິ ເອເຕ ສມາຕິ ມຫາຠູຕສມາ. ເອເຕ ຫິ ຍຖາ ມາຍາກາຣາ ອມຓິໍ ເອວ ອຸທກໍ ມຓິໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ອສຸວຓ຺ຓໍເຍວ ເລຑ຺ຑຸອາທິກໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ສຍໍ ເນວ ຍກ຺ຂາ ນ ປກ຺ຂິໂນ ສມານາ ຍກ຺ຂາທິຠາວມ຺ປິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ສຍໍ ອນີລາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ນີລໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ສຍໍ ອປີຕາເຍວ…ເປ… ສຍໍ ອໂນທາຕາເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ໂອທາຕໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີຕິ ມາຍາກາຣມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕ ມຫາຠູຕາ.

ຍຖາ ຈ ຍກ຺ຂາ ມຫາຠູຕາ ຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເນວສ຺ສ ອນ຺ໂຕສຣີເຣ ຐານໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ນ ສຣີຣໂຕ ພຫິ, ນ ຈ ຕສ຺ສ ອງ຺ຄມງ຺ຄໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍທິ ຫິ ສຣີຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຐິຕາ, ສກລສຣີເຣ ພ຺ຍາປນໍ ນ ສິຍາ. ອຖ ພຫິ ຐິຕາ, ຍກ຺ຂຄ຺ຄຫິຕເກນ ກຕກຸສລາກຸສລໍ ຍກ຺ຂສ຺ສ ນ ສິຍາ. ຍທິ ຈສ຺ສ ອງ຺ຄມງ຺ຄໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຐິຕາ, ຍກ຺ຂຄ຺ຄຫິຕເກ ປຫເຏ ຍກ຺ຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂເວທນຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ສິຍາ, ນ ຈ ສຣີເຣ ຣາຊິອຸຏ຺ຐານໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຏ຺ຐານາ, ເອວເມເຕປິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນ ພຫິ ຐິຕາ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍທິ ຫິ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຐິຕາ, ນ ສກສກກິຈ຺ຈກຣາ ສິຍຸໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຸປເວສນໂຕ. ອຖ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໂຕ ພຫິ ຐິຕາ, ວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕາ ສິຍຸໍ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕວາໂທ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ອນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຏ຺ຐານາຕິ. ຍກ຺ຂມຫາຠູຕສມານຕາຍ ມຫາຠູຕສມາ. ອນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຏ຺ຐານາປິ ເຈເຕ ປຕິຏ຺ຐານາທິນາ ຍຖາສກກິຈ຺ຈວິເສເສນ ເສສານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸປກາຣກາ ໂຫນ຺ຕາ ສຫຊາຕາທິນາ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາເຍວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

ວຎ຺ຈກຕ຺ຕາ ອຠູເຕນາຕິ ຍກ຺ຂິນີອາທໂຍ ວິຍ ອຠູເຕນ ອຕຈ຺ເຉນ ມນາປວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິນາ ສຕ຺ຕານໍ ວຎ຺ຈກຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕານິ ອຠູຕານິ ເອເຕສູຕິ ມຫາຠູຕາຕິ ສມ຺ມຕາ. ຍຖາ ຫິ ຍກ຺ຂິນີອາທໂຍ ມນາເປຫິ ກາຬສາມາທິວຓ຺ເຓຫິ, ປຸຖຸລປີວຣກິສາທິສຓ຺ຐາເນຫິ, ຫຕ຺ຖຠມຸອາທິວິກ຺ເຂເປຫິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຠຍານກຠາວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕ ວຎ຺ເຈນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ເນນ຺ຕິ, ເອວເມເຕປິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທີສຸ ມນາເປນ ຉວິວຓ຺ເຓນ, ມນາເປນ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສຓ຺ຐາເນນ, ມນາເປນ ຈ ຫຕ຺ຖປາທອງ຺ຄຸລິຠມຸກວິກ຺ເຂເປນ ອຕ຺ຕໂນ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາທິສຣີຣລກ຺ຂຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ພາລຊນໍ ວຎ຺ເຈນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ເທນ຺ຕາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ເນນ຺ຕິ.

໖໒໗-໓໐. ຈກ຺ຂຸໂສຕນ຺ຕິອາທີສຸ ຣູປເມວ ຣູປຕາ. ຫທຍຎ຺ຈ ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ຈ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນນ຺ຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸ, ຫທຍສ຺ສ ວາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖູຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸ, ປຸຣິມປທໂລເປນ ປນ ‘‘ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣເຍວ ອາຫາຣຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ຣູປນິທ຺ເທເສ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂອສາເນ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອິຘ ປນ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປານໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸອນນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ. ລຫຸຕາ ອາທິ ຍາສໍ ມຸທຸຕາກມ຺ມຎ຺ຎຕານນ຺ຕິ ລຫຸຕາທໂຍ, ຕາສໍ ຕຍໍ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ, ຕຕ຺ຖ ລຫຸຠາໂວ ລຫຸຕາ, ຕຖາ ມຸທຸຕາປິ. ກມ຺ມນິ ສາຘຸ ກມ຺ມຎ຺ຎໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ລຫຸຕາທີນໍ ສຍໍ ອນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປວິກາຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປສ຺ສາ’’ຕິ ວິເສສນໍ ກຕໍ. ຈຕຸວີສຕີຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ, ພລວຣູປາທີນໍ ນິເສຘນຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ນິສ຺ສາຍາຕິ ນິສ຺ສາຍ ເອວ, ນ ປນ ນິສ຺ສຍວເສນປິ. ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ນິມຸຕ຺ຕຕາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ອຸປາທານໂຕ ມານສໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ນິຣຸປາທານມານໂສ.

໖໓໑-໒. ປຕ຺ຖຏຕ຺ຕາຕິ ປຸຖຸຕ຺ຕາ, ເຕນ ປຸຖຸຠາວໂຕ ປຸຖວີ, ປຸຖວີ ເອວ ປຖວີຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ສທ຺ທສິທ຺ຘິ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ສມ຺ຠາຣປຖວິຍາ ວເສນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ສາ ຫິ ປຸຖຸຠູຕາ ປຕ຺ຖຏາຕິ. ລກ຺ຂຓປຖວິຍາ ວເສນ ປນ ປຖນຏ຺ເຐນ ປຖວີ, ສຫຊຣູປານໍ ປຕິຏ຺ຐາຠາເວນ ປກ຺ຂາຍຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິໂມປິ ວາ ອຕ຺ໂຖ ລກ຺ຂຓປຖວິຍາ ວເສນ ລພ຺ຠຕິ. ວາຍນໂຕຕິ ສມຸທີຣຓໂຕ, ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວນ ຠູຕສງ຺ຆາຏສ຺ສ ປາປນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເຊຕິ ປຣິປາເຈຕິ, ນິເສຕິ ວາ, ຕິກ຺ຂຠາເວນ ເສສຠູຕຕ຺ຕຍໍ ອຸສ຺ມາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ເຈຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ທໂລປໂຕ ‘‘ເຕເຊຕິ’’ຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ‘‘ອາເປຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຕສ຺ມາ ເຕເຊຕີຕິ ເຕໂຊ, ອາເປຕີຕິ ອາໂປຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາເປຕິ ປາລນາຕິ ອນຸປາເລຕພ຺ພຣູປປຣິໂຍສານໍ ອາເປຕິ ປຕ຺ຖຣຕິ. ຕຖາ ເຫຕໍ ‘‘ອາພນ຺ຘນກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາປີຍຕີຕິ ອາໂປ. ໂສສີຍຕິ ປິວີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ເກຈິ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ສສມ຺ຠາຣາເປ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ລກ຺ຂຓາເປປິ ຍຸຊ຺ຊເຕວ. ໂສປິ ຫິ ຜຣຸສປາຈນວິໂສສນາກາເຣນ ເສສຠູຕຕ຺ຕເຍນ ປີຍມາໂນ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ. ອາປາຍຕີຕິ ວາ ອາໂປ, ພ຺ຣູເຫຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ເຫສ ປຣິພ຺ຣູຫນຣໂສ. ເຕສນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ຠູໂຕປາທາຍເຠທານໍ ຣູປານໍ. ວກ຺ຂາມີຕິ ກເຖສ຺ສາມິ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ ອາຫ ‘‘ລກ຺ຂຓາທີສູ’’ຕິອາທິ. ຫິ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ລກ຺ຂຓາທີສຸ ຎາເຕສຸ ຘມ຺ມາ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປຣໂຕ ອາວິຠາວເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໓໓-໔. ການິ ປນ ຕານິ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານິ ນາມ, ເຍສຸ ຎາເຕສຸ ຘມ຺ມາ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ໂຈທນໍ ໂສເຘຕຸໍ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານິ ສຣູປໂຕ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສາມຎ຺ຎໍ ວາ’’ຕິອາທິ. ສາມຎ຺ຎໍ ສາຘາຣໂຓ ອນິຈ຺ຈາທິໂກ. ສຠາໂວ ກກ຺ຂຬາທິຜຸສນາທິໂກ ອສາຘາຣຓຠາໂວ. ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສນ຺ຘາຣຓາທິກິຈ຺ຈໍ. ສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ປນ຺ນຠາໂວ. ‘‘ສຸຣໂສ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ’’ຕິອາທີສຸ ຫິ ຄນ຺ຘພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣສ-ສທ຺ເທນ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຣໂສຕິ. ຜລນ຺ຕິ ສຫຊາຕນານກ຺ຂຓິກວເສນ ຐິຕໍ ຜລໍ. ອຸປຏ຺ຐານນໂຍຕິ ຄເຫຕພ຺ພຠາເວນ ຎາຓສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານາກາໂຣ. ອາສນ຺ນກາຣຓນ຺ຕິ ປຘານກາຣຓໍ.

ລກ຺ຂີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ລກ຺ຂຓໍ, ກກ຺ຂຬຕ຺ຕໍ ລກ຺ຂຓເມຕິສ຺ສາຕິ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ. ນນຸ ຈ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕເມວ ປຖວີຘາຕູຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ. ຕຖາ ຫິ ວິຎ຺ຎາຕາວິຎ຺ຎາຕສທ຺ທຕ຺ຖຕາວເສນ ອສມ຺ຠິນ຺ເນປິ ຘມ຺ເມ ກປ຺ປນາສິທ຺ເຘນ ເຠເທນ ເອວໍ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ເອວຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖວິເສສາວໂພໂຘ ໂຫຕີຕິ. ອຖ ວາ ລກ຺ຂີຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓໍ, ກກ຺ຂຬາ ຫຸຕ຺ວາ ລກ຺ຂິຍມານາ ຘາຕຸ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເສສາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຕິຏ຺ຐານຣສາຕິ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐານຠາວກິຈ຺ຈາ. ອສຫຊາຕານມ຺ປິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ປຕິຏ຺ຐານຠາໂວ ໂຫເຕວ. ຕໂຕ ເອວ ເນສໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາກາເຣນ ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອິມິນາ ກິຈ຺ຈວເສເນເວຕ຺ຖ ‘‘ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປທຏ຺ຐານໍ ປເນຕ຺ຖ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ວກ຺ຂຕິ.

ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓາຕິ ທ຺ຣວຕາຠາວໂຕ ວິສ຺ສນ຺ທນລກ຺ຂຓາ. ພ຺ຣູຫນຣສາຕິ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ມິລາຕຠາວູປຄມນໍ ອທຕ຺ວາ ວຑ຺ຒນກິຈ຺ຈາ. ຕຖາ ຫິ ສາ ເຕສໍ ປີຓິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສງ຺ຄຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ພາຫິຣກອຸທກໍ ວິຍ ນຫານິຍຈຸຓ຺ຓສ຺ສ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ວິປ຺ປກິຣິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສມ຺ປິຓ຺ຑນວເສນ ສງ຺ຄຓ຺ຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ປຣິປາຈນຣສາຕິ ປຣິຓຕຠາວກຣຓຣສາ. ມທ຺ທວານຸປ຺ປທານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ພາຫິຣຄ຺ຄິ ວິຍ ຊຕຸໂລຫາທີນໍ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ມຸທຸຠາວານຸປ຺ປທານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓາຕິ ປູຣຓລກ຺ຂຓາ. ສມຸທີຣຓຣສາຕິ ກມ຺ປນຣສາ. ອຠິນີຫາໂຣ ຠູຕຕ຺ຕຍສ຺ສ ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາໂວ, ນີຫຣຓໍ ວາ ພີຊໂຕ ອງ຺ກຸຣາທິກສ຺ສ ວິຍ. ເອເກກາ…ເປ… ຕພ຺ພາຕິ ປຖວີຘາຕຸ ອາປາທິຠູຕຕ຺ຕຍປທຏ຺ຐານາ, ອາໂປຘາຕຸ ປຖວີເຕຊາທິຠູຕຕ຺ຕຍປທຏ຺ຐານາຕິ ເອວໍ ເອເກກາ ຘາຕຸ ອວສິຏ຺ຐຠູຕຕ຺ຕຍປທຏ຺ຐານາ.

ອາໂຣຫປຣິຓາຫວເສນ ຫິ ມຊ຺ຌິເມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫມານາ ປຣມາຓຸເຠທສຎ຺ຈຸຓ຺ຓາ ສຸຂຸມຣຊຠູຕາ ປຖວີຘາຕຸ ໂທຓມຕ຺ຕາ ສິຍາ. ສາ ຈ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒປ຺ປມາຓາຍ ອາໂປຘາຕຸຍາ ຍຖາ ນ ວິກິຣຕິ, ເອວໍ ອາພນ຺ຘນວເສນ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຍຖາ ປນ ປຄ຺ຆຣຓສຠາວາຍ ອາໂປຘາຕຸຍາ ວເສນ ກິລິນ຺ນຠາວໍ ປິຈ຺ຉລຠາວໍ ນາປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອນຸປາລິຕາ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ສາ ວເສນ ນ ວິກິຣີຍຕິ, ເອວໍ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ສງ຺ຆາຕຠາວໍ ປາປິຕາ. ເອວໍ ສຸຂຸມຣຊຠູຕາປິ ອາພນ຺ຘນປຣິປາຈນສມຸທີຣຓກິຈ຺ຈາຫິ ອາໂປເຕໂຊວາໂຍຘາຕູຫິ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍາ ສິເນເຫນ ເຕມິຕາ, ເຕຊສາ ປຣິປກ຺ກາ, ວາຍຸນາ ວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ປິຏ຺ຐຈຸຓ຺ຓານິ ວິຍ ນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິກິຣີຍຕິ ວິທ຺ຘໍສີຍຕິ, ອວິກິຣິຍມານາ ອວິທ຺ຘໍສິຍມານາ ນານປ຺ປກາຣກໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສລິງ຺ຄາທິຠາວວິຠາຄໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອຓຸຖູລທີຆຣສ຺ສຖິຣກຖິນາທິຠາວຎ຺ຈ ປກາເສຕິ.

ຍູສຄຕາ ອາພນ຺ຘນາກາຣຠູຕາ ປເນຕ຺ຖ ອາໂປຘາຕຸ ປຖວີປຕິຏ຺ຐິຕາ ເຕຊານຸປາລິຕາ ວາໂຍວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ນ ຄຬຕິ, ນ ປຄ຺ຆຣຕິ, ນ ປຣິສ຺ສວຕິ. ເອວໍ ຕີຫິ ຘາຕູຫິ ອນຸປາລິຕາ ອປຄ຺ຆຣມານາ ອປຣິສ຺ສວມານາ ປິຓ຺ຑິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອສາ ຫິ ອນຸພ຺ຣູຫນຣສາ.

ອສິຕປີຕາທິປຣິປາຈິຕາ ເຈຕ຺ຖ ອຸສຸມາກາຣຠູຕາ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ເຕໂຊຘາຕຸ ປຖວີປຕິຏ຺ຐິຕາ ອາໂປສງ຺ຄຫິຕາ ວາໂຍວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ອິມໍ ກາຍໍ ປຣິປາເຈຕິ, ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈສ຺ສ ອາວຫຕິ. ສາ ຫິ ຍຖານຸຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຫາຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມເນນ ຣສາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອິມໍ ກາຍໍ ປຣິປາເຈຕິ, ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອາວຫຕິ. ກມ຺ມູປນິສ຺ສຍາຍ ຫິ ຈິຕ຺ຕປສາທເຫຕຸກາຍ ຈ ສຣີເຣ ວຓ຺ຓສມ຺ປທາຍ ເຕໂຊຘາຕຸ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ, ປເຄວ ອຸຕຸອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານາຍ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ປຣິປາຈິໂຕ ອຍໍ ກາໂຍ ນ ປູຕິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສຏາ ເຈຕ຺ຖ ສມຸທີຣຓວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓາ ວາໂຍຘາຕຸ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຕນິ ປຕິຏ຺ຐາປີຍຕິ. ຍຖາ ສຫຊາຕຘມ຺ເມຫິ ວິສຸໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອາໂປຘາຕຸຍາ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ຍຖາ ສຫຊາຕຘມ຺ມາ ນ ປຣິສ຺ສວນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອນຸປາລີຍຕິ. ສາ ເອວໍ ຕີຫິ ຘາຕູຫິ ຍຖາຣຫໍ ອນຸປາລິຍມານາ ອິມໍ ກາຍໍ ວິຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ຕາຍ ປນ ວິຕ຺ຖມ຺ຠິໂຕ ອຍໍ ກາໂຍ ນ ປຣິປຕຕິ, ອຸຊຸກໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອິຈ຺ເຈວໍ ເອເກກາຍ ຘາຕຸຍາ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ວເສເນວ ປວຕ຺ຕນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອເກກາ ເຈຕ຺ຖ ເສສຠູຕຕ຺ຕຍປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ເອວໍ ຠູຕຣູປານໍ ສທ຺ຘິໍ ວຈນຕ຺ເຖຫິ ລກ຺ຂຓາທໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຸປາທາຍຣູປານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຕີ’’ຕິອາທິ. ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕູນໍ ຈກ຺ຂຕິ-ສທ຺ທສ຺ສ ວິຠາວນຕ຺ຖຕາປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຠາເວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຈກ຺ຂຕີຕິ ປນ ວິຎ຺ຎາຓາຘິຏ຺ຐິຕໍ ສມວິສມໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວິຍ, ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕໍ ວທນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຈກ຺ຂຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓາຘິຏ຺ຐິຕໍ ຣູປໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຕີຕິ ຫິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘‘ມຘຸໍ ຈກ຺ຂຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຈກ຺ຂຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອສ຺ສາທຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຣູປາຣາມໍ ຣູປຣຕໍ ຣູປສມຸທິຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໙). ວກ຺ຂຕິ ຈ ‘‘ຣູເປສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສ’’ນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ໂສຕໍ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສທ຺ທາຣາມ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໙) ໂສຕາທີນມ຺ປິ ສທ຺ທາທິອສ຺ສາທກຠາໂວ ອຕ຺ຖີຕິ ເຕສມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ຍຕາ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ. ນິຣຸຬ຺ໂຫ ຫິ ເອສ ຈກ຺ຂຸ-ສທ຺ໂທ ໂລຈເນເຍວ ປທຸມາທີສຸ ປງ຺ກຊາທິສທ຺ທາ ວິຍາຕິ.

໖໓໕-໖. ຈກ຺ຂຸຣູປສ຺ສ ນິທ຺ເທສປ຺ປກຣເຓປິ ຈກ຺ຂຸ-ສທ຺ທສາມຎ຺ຎໂຕ ອາຄຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸໍ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຈກ຺ຂຸນິທ຺ເທເສ. ປຎ຺ຎາມໍສປ຺ປເຠທໂຕຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ມໍສຈກ຺ຂູຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຎາມໍສານໍ ວເສນ ປເຠທໂຕ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ທຸວິເຘ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ. ປຎ຺ຎາເຍວ ປຎ຺ຎາມຍໍ. ນາມໂຕຕິ ນາເມຫິ ປຎ຺ຈວິຘນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຕເມຫິ ນາເມຫີຕິ ອາຫ ‘‘ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສມນ຺ເຕຫີຕິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ ອິເມຫິ ນາເມຫິ. ຎາຓທິພ຺ເພຫີຕິ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູຕິ ຈ ນາເມຫິ. ຍຖານຸກ຺ກມໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕອນຸກ຺ກມໂຕ. ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຠທໍ. ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິກາ, ມຍ຺ຫໍ ວຈນໂຕຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ນິໂພຘຖ ຊານາຖ.

໖໓໗. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໓) ອາຄຕໍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາສຍານຸສເຍ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອາສຍານຸສເຍຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອາສເຍ ເຈວ ອນຸສເຍ ຈ, ຕສ຺ມິໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາສໂຍ. ພ຺ຍຄ຺ຆາສໂຍ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕປິ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນຄຫເນເຍວ ສຍຕິ, ເຕເນວ ຈ ຕໍ ຕສ຺ສ ອາສໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ສຍຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອາສໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂສ ປນ ສສ຺ສຕທສ຺ສນາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐີ ຈ, ຂນ຺ຕິ ເຈວານຸໂລມິກາ;

ຍຖາຠູຕຎ຺ຈ ຍໍ ຎາຓໍ, ເອຕໍ ອາສຍສຎ຺ຎິຕ’’ນ຺ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາ. ໑.໑໓໖; ທີ. ນິ. ຏີ. ໑.ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ; ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໑. ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິວຓ຺ຓນາ; ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.ເວຣຎ຺ຊກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ)

ອນຸສຍກຖາ ອຸປຣິ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປໂຣປເຣຕິ ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມການໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິກ຺ຂມຸທຸຠາເວ. ຕິກ຺ຂຎ຺ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຄຕຕ຺ຕາ ປຣໍ, ມຸທຸ ອປຣໍ ອນຸກ຺ກຏ຺ຐຄຕຕ຺ຕາ. ອິທໍ ປນ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ຉສຸ ອສາຘາຣຓຎາເຓສຸ ປຸຣິມທ຺ວຍນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໖໓໘. ເຫຏ຺ຐາ…ເປ… ສຎ຺ຎິຕນ຺ຕິ ‘‘ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ຕີສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ສຎ຺ຎິຕໍ. ຎາຓໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ປນາຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ ອຠິຘານສ຺ສ, ພຸທ຺ຘິຍາ ຈ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາໂວ ນາມ ໂຫຕິ. ເຎຍ຺ຍໍ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາທິວເສນ ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພໂສ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເຎຍ຺ຍໍ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ນ ຕສ຺ສ ອທ຺ທິຏ຺ຐມິຘຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ,

ອໂຖ ອວິຎ຺ຎາຕມຊານິຕພ຺ພໍ;

ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາສິ ຍທຕ຺ຖິ ເຎຍ຺ຍໍ,

ຕຖາຄໂຕ ເຕນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູ’’ຕິ. (ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໕);

໖໓໙. ຍໍ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີຕິ ອາຄຕນ຺ຕິ ຍໍ ຎາຓໍ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕) ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອາຄຕໍ, ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ເຕປຣິວຏ຺ຏວເສນ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ທ຺ວາທສວິເຘນ ອາກາເຣນ ປວຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸ. ຍາ ປນ ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນາ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໔) ອາຄຕາ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານສງ຺ຂາຕອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ, ອຍໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕຊາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐມຕຕິຍຎາຓານິ ກາມາວຈຣານິເຍວ. ຈຕຸຕ຺ຖມ຺ປິ ປນ ປຸຣິມທ຺ວຍມິວ ກາມາວຈຣນ຺ຕິ ອານນ຺ທາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຎາຓຈກ຺ຂຸໍ ສຫອຣິຍມຄ຺ຄວິປສ຺ສນາຎາຓນ຺ຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອປເຣ. ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສຫ ວິປສ຺ສນາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓນ຺ຕິ ປນ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ.

໖໔໐-໔. ເອວໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ສາປິ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມໍສຈກ຺ຂຸປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສສມ຺ຠາຣປສາທໂຕຕິ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ປສາທຈກ຺ຂູຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວເສນ ສມ຺ຠຣີຍຕິ ເອເຕຫີຕິ ສມ຺ຠາຣາ, ອວຍວາ. ເຕ ປນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຠູຕາ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປສນ຺ຕຕິໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ສຫ ສມ຺ຠາເຣຫີຕິ ສສມ຺ຠາຣໍ. ສສມ຺ຠາຣຎ຺ຈ ນາມ ມໍສປິຓ຺ໂຑ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອກ຺ຂິກູປຏ຺ຐິນາ ເຫຏ຺ຐາຕິ ເຫຏ຺ຐາຄຕອກ຺ຂິກູປສ຺ສ ອຏ຺ຐິນາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອກ຺ຂິກູປໂຕ ອຸທ຺ຘໍ. ອຸຠໂຕ ອກ຺ຂິໂກຏີຫີຕິ ອກ຺ຂິກູປສ຺ສ ອຸຠຍຠາເຄ ອກ຺ຂິໂກຏີຫິ. ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄນ ອນ຺ຕໂຕຕິ ອກ຺ຂິກູປສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິເຕນ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄນ. ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ເຕນ ອາພນ຺ໂຘຕິ ນຫາຣຸຣຊ຺ຊູຫິ ອນ຺ໂຕ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄນ ສຫ ອາພນ຺ໂຘ. ສກໂລປິ ຈ ໂລໂກຕິ ສກໂລປິ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນໂລໂກ. ຍນ຺ຕິ ຍໍ ມໍສປິຓ຺ຑໍ. ກມລສ຺ສ ທລໍ ວິຍາຕິ ປຸຖຸລວິປຸລນີລຕາຍ ນີລຸປ຺ປລທລໍ ວິຍ. ຊານາຕີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຈກ຺ຂຸ ນາມ ນ ຕໍ ໂຫຕີຕິ ຕຖາ ຄຍ຺ຫມານໍ ຕໍ ຈກ຺ຂຸ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈຣຫິ ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວຕ຺ຖຸ ຕສ຺ສາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ຍຖາຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖຈກ຺ຂຸໂນ. ອິທໍ ປນາຕິ ນິຄມນໍ.

໖໔໕-໗. ຕໍ ປນ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ເຍຫິ ສມ຺ຠາເຣຫິ ສມ຺ຠຣີຍຕິ, ເຕ ສຣູປໂຕ, ຄຓນໂຕ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠາໂວຕິ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ, ປຸຣິສສ຺ສ ປຸມ຺ຠາໂວຕິ ລພ຺ຠມານກຠາໂວ. ສມ຺ຠໂວຕິ ອາໂປຘາຕຸເມວ ສມ຺ຠວຠູຕມາຫ. ສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ຈ ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ສນ຺ນິວິຏ຺ເຐສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ຕໍຕໍສຓ຺ຐານວເສນ ວິຎ຺ຎາຍມານໍ ວຓ຺ຓາຍຕນມາຫ. ອາໂປຘາຕຸວຓ຺ຓາຍຕເນຫິ ຈ ອນຕ຺ຖນ຺ຕຣຠູຕານມ຺ປິ ສມ຺ຠວສຓ຺ຐານານໍ ວິສຸໍ ວຈນໍ ຕຖາຠູຕານໍ, ອຕຖາຠູຕານຎ຺ຈ ອາປາທີນໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕມໍສປິຓ຺ເຑ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ອາໂປຘາຕຸວຓ຺ຓາຍຕນານຎ຺ຫິ ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານານໍ ອວຕ຺ຖາວິເສໂສ ສມ຺ຠໂວ ສຓ຺ຐານຎ຺ຈາຕິ. ທເສເຕຕິ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ຕນ຺ນິສ຺ສິຕາ ວຓ຺ຓາທໂຍ ຈາຕິ ອິເມ ທສ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາຕິ ອນ຺ໂຕຄຕເຫຕ຺ວຕ຺ຖມິທໍ ວິເສສນໍ, ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໖໔໘. ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊີວິຕເມວ ຈາຕິ ອິມານິ ເອກນ຺ຕກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານິ, ປຸຣິມານິ ຈ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານານີຕິ ຈຕ຺ຕາລີສຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຣູປານິ ຠວນ຺ຕິ, ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ຣູປານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໔໙-໕໒. ອິເມສໍ ປນ ຣູປານໍ ວເສນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ວເສນ. ປຣິປິຓ຺ຑິຕນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ປິຓ຺ຑິຕໍ. ຍຕ຺ຖ ເສຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ກຓ຺ຫມ຺ປິ ໂລຫິຕມ຺ປິ ປຖວີປິ ອາໂປປິ ເຕໂຊປິ ວາໂຍປິ, ອິທໍ ປນ ເສມ຺ຫຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ເສຕໍ ໂຫຕິ, ປິຕ຺ຕຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ກຓ຺ຫໍ, ຣຸຫິຣຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ໂລຫິຕກໍ, ປຖວຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ປຕ຺ຖິນໍ ໂຫຕິ, ອາປຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ປຄ຺ຆຣຕິ, ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ, ວາຍຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ສມ຺ຠມຕິ. ອິທໍ ສມ຺ຠາຣວນ຺ຕຕາຍ ສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂູຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ປກາສິຕໍ ປຣິທີປິຕໍ. ເອຕ຺ຖ ສິໂຕຕິ ເອຕໍ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸໍ ນິສ຺ສິໂຕ ຕທາຍຕ຺ຕຠູໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ໂຘ’’ຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປນ ຠູຕານໍ ປສາໂທຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠູຕານໍ ປສນ຺ນຕາສຠາໂວ ປສາໂທ, ‘‘ເສເຕນ ມຓ຺ຑເລນສ຺ສາ’’ຕິ ປາໂຐ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ເສເຕ ຕຸ ມຓ຺ຑເລ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ. ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລມຊ຺ເຌຕິ ອິຘາປິ ‘‘ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖທູ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ຉນ຺ທານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ວິຠຕ຺ຕິໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລມຊ຺ເຌ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ອຕ຺ໂຖ ຈ ໂຍຊນາ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ຫິ ‘‘ເສຕມຓ຺ຑລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໙໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ອປເຣ ປນ ຍຖາຐິຕວເສເນວ ປາຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພໂສ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສສມ຺ຠາຣສ຺ສ ຈກ຺ຂຸໂນ ມຊ຺ເຌ ເສຕມຓ຺ຑເລ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑເລ ມຊ຺ເຌ’’ຕິ ໂຍເຊນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐມຓ຺ຑເລຕິ ອຠິມຸເຂ ຐິຕານໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິເທສຠູເຕ ທິຏ຺ຐມຓ຺ຑເລ.

໖໕໓-໕. ສນ຺ຘາຣຓາ…ເປ… ຫຸຕ຺ວານາຕິ ສນ຺ຘາຣຓນຫາປນມຓ຺ຑນພີຊນກິຈ຺ຈາຫິ ຈຕູຫິ ຘາຕີຫິ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາໂຣ ວິຍ ສນ຺ຘາຣຓາພນ຺ຘນປຣິປາຈນສມຸທີຣຓກິຈ຺ຈາຫິ ອຕ຺ຕນິສ຺ສຍຠູຕາຫິ ຈຕູຫິ ຘາຕູຫິ ກຕູປກາຣໍ ຫຸຕ຺ວາ. ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາທິນາຕິ ຕີຫິ ສນ຺ຕຕິສມຸຏ຺ຐາປເກຫິ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກລາປນ຺ຕຣຄຕາ ອຸຕຸອາຫາຣາ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ອາຍຸນາ ກຕປາລນນ຺ຕິ ຈຕຸຘາຕຸນິສ຺ສິເຕເນວ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຣກ຺ຂິຍມານໍ. ຕຖາ ເຫຕໍ ກມ຺ມຊຣູປປຣິປາລນລກ຺ຂຓໍ. ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສາທີຫີຕິ ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ໂອຊໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘‘ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣໂສຊາຫີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຎ຺ຈ ສາຘຍນ຺ຕິ ຍຖາໂຍຄໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຫິ ນິສ຺ສຍຠາວໂຕ ວຕ຺ຖຸຠາວໍ, ປວຕ຺ຕິມຸຂຠາວໂຕ ທ຺ວາຣຠາວຎ຺ຈ ສາເຘຕິ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນໍ ປນ ຕທາຣມ຺ມຓາວສານານໍ ອຎ຺ຎນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ທ຺ວາຣຠາວເມວ ສາເຘຕິ, ນ ວຕ຺ຖຸຠາວໍ. ອູກາສິຣສມາເນນ ປມາເຓນາຕິ ອູກາສິຣສມາເນນ ປເທສປ຺ປມາເຓນ ລກ຺ຂິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອູກາສິຣສມານປ຺ປມາເຓ ຐາເນຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສຕ຺ຕ ອກ຺ຂິປຏລານິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຸ ປິຈຸປຏເລສຸ ອາສິຕ຺ຕເຕລໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອເນກກລາປຄຕຕາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ອຸປທ຺ທວານໍ ປຏລນິຣາກຣເຓປິ ຫິ ຈກ຺ຂຸ ວິຊ຺ຊເຕວາຕິ. ຍຖາ ຈ ຈກ຺ຂຸ, ເອວມິມສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕາ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ອາຍຸວຓ຺ຓາທີນິ ຈ ສຕ຺ຕ ອກ຺ຂິປຏລານິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕາເນວ ອວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໖໕໖. ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປານິ ມນຸປສ຺ສຕີຕິ ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຓມຈໂລ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອຖ ວາ ມນູຕິ ມຈ຺ໂຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຎ຺ຈາປິ ຈກ຺ຂຸ ຣູປໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ມຎ຺ຈາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ນິສ຺ສິຕກິຣິຍໍ ນິສ຺ສເຍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ໂວຫາຣສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂຸປສາເທນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຈຣິຍໂຊຕິປາລຕ຺ເຖເຣນາປິ ຫິ ອິມິນາວ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທເມຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ, ກິໍ ຈກ຺ຂຸ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ, ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ – ຍທິ ຈກ຺ຂຸ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິໂນປິ ຈກ຺ຂຸ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ອຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ກຸຏ຺ຏາທິອນ຺ຕຣິຕມ຺ປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິຆາຕຕ຺ຕາ? ນາຍໍ ໂທໂສ. ຍສ຺ສ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຕໍ, ຕສ຺ສາປິ ນ ສພ຺ພໍ ຈກ຺ຂຸ ປສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ວິຎ຺ຎາຓາຘິຏ຺ຐິຕເມວ. ຍສ຺ສ ປນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປສ຺ສຕີຕິ ມຕໍ, ຕສ຺ສາປິ ນ ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ຈກ຺ຂຸນິສ຺ສິຕເມວ, ຕຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣິເຕ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຕ຺ຖ ອາໂລກສ຺ສ ກຸຏ຺ຏາທີຫິ ວິນິພນ຺ໂຘ, ຍຕ຺ຖ ປນ ໂສ ນຕ຺ຖິ ຜລິກອພ຺ຠປຏລາທິມ຺ຫິ, ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣິເຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຣິຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ອິທເມວ ຈ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ, ຍໍ ໂຂ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ປສ຺ສຕີຕິ. ຕຎ຺ຫິ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ. ເຕນ ທ຺ວາເຣນ ກຣຓຠູເຕນາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຠິສນ຺ຘິ. ອຖ ວາ ນິສ຺ສິຕກິຣິຍາ ນິສ຺ສຍສ຺ສ ປວຸຈ຺ຈຕິ ຍຖາ ‘‘ມຎ຺ຈາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ອູກາສິຣສມູປມນ຺ຕິ ອູກາສິຣສມານູປມໍ, ອູກາສິຣປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາໂນກາສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓວເສນ. ຕຎ຺ຫິ ປຣມາຓຸປຣິຍນ຺ເຕນ ປມາເຓນ ອຕິສຸຂຸມເມວາຕິ. ອູກາສິຣປ຺ປມາເຓ ປນ ປເທເສ ອິທໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິທເມວ, ສພ຺ພານິປິ ສພ຺ພຏ຺ຐານິກຣູປານິ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕນ຺ເຕວ. ອິທຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕໍ ຕໍ ປເທສໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເອວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ເອກູນປຓ຺ຓາສກລາປວເສນ ຈ ສເຫວ ປວຕ຺ຕຕິ, ສຕ຺ຕຣສຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກຕ຺ຕາ ຣູປານໍ, ເອເກກສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕີສຸ ຕີສຸ ຂເຓສຸ ກມ຺ມຊຣູປານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ.

໖໕໗. ສຸຓາຕີຕິ ໂສຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກິໍ ໂສຕໍ ສຸຓາຕິ, ອຸທາຫຸ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທິນາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕນຸຕມ຺ພໂລມາຈິເຕຕິ ສສມ຺ຠາຣໂສຕພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ສຸຂຸເມຫິ ຕມ຺ພວຓ຺ຓໂລເມຫິ ສຎ຺ຈິເຕ. ອງ຺ຄຸລິເວຘກສຓ຺ຐາເນ ປເທເສຕິ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກາສຓ຺ຐານມໍສຍຸຕ຺ເຕ ປເທເສ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຫີຕິ ສນ຺ຘາຣຓາທິກິຈ຺ຈາຫິ. ອາຍຸນາ ປຣິປາລິຍມານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຓ຺ຓາທີຫິ ປຣິວາຣິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍ ປເທສໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຆາຍຕີຕິ ຄນ຺ໂຘປາທານໍ ກໂຣຕິ. ສາຍຕີຕິ ຣສໍ ວິນ຺ທຕິ. ຊີວິຕມວ຺ຫາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຣສຄ຺ຄຫຓມູລກຕ຺ຕາ ອຊ຺ໂຌຫຣຓສ຺ສ ຊີວິຕນິມິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓຣໂສ ຊີວິຕໍ, ຕໍ ອວ຺ຫາຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິນ຺ນຕາຍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕມິວ ໂຫຕິ. ອຸປ຺ປລທລຄ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ປເທເສຕິ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປລທລສ຺ສ ອຄ຺ຄຠາຄສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ. ມລານນ຺ຕິ ກິເລສາທິມລານຎ຺ເຈວ ມລວິສຍານຎ຺ຈ ສາສວຘມ຺ມານໍ ອນຸຕ຺ຕຣິຍຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ກາມຣາຄນິທານກມ຺ມຊນິເຕສຸ ກາມຣາຄສ຺ສ ຈ ວິເສສປຈ຺ຈເຍສຸ ຆານຊິວ຺ຫາກາເຍສຸ ກາຍສ຺ສ ວິເສສໂຕ ສາສວປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ໂສເຍວ ເຕສໍ ອາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຸຂໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ເມຖຸນມ຺ປິ ເສວນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍວຕ຺ຖຸກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ພລວກາມຣາຄາທິເຫຕຸຠາວໂຕ ວິເສສໂຕ ມລາ, ເຕສມຍໍ ອາໂຍ ເຫຕູຕິ ກາໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສສມ຺ຠາຣກາເຍ. ໂສປິ ຫິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທິມລານໍ ອາຍຠາວໂຕ ກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍາວຕາ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອິມິນາ ເກສຄ຺ຄນຂຄ຺ຄາທີສຸ ກາຍປສາທສ຺ສ ອຠາວມາຫ. ກປ຺ປາສປຏເລ ສ຺ເນໂຫ ວິຍາຕິ ອິມິນາສ຺ສ ນິຣນ຺ຕຣຠາວໍ. ອິເມ ຈ ປນ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຣູປາທິໂຄຈຣນິນ຺ນຕາຍ ວມ຺ມິກອຸທກອາກາສຄາມສິວຖິກາສງ຺ຂາຕໂຄຈຣນິນ຺ນຕາຍ ອຫິສຸໍສຸມາຣປກ຺ຂິກຸກ຺ກຸຣສິຄາລາ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ວິສມຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຫິ ຈກ຺ຂຸ ວມ຺ມິກຈ຺ຉິທ຺ທາຠິຣຕສປ຺ໂປ ວິຍ, ພິລຊ຺ຌາສຍຕາຍ ໂສຕໍ ອຸທກພິລາຠິຣຕສຸໍສຸມາໂຣ ວິຍ, ອາກາສຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຆານໍ ອຊຏາກາສາຠິຣຕປກ຺ຂິ ວິຍ, ຄາມຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຊິວ຺ຫາ ຄາມາຠິຣຕກຸກ຺ກຸໂຣ ວິຍ, ອຸປາທິນ຺ນກຊ຺ຌາສຍຕາຍ ກາໂຍ ອາມກສຸສານາຠິຣຕສິຄາໂລ ວິຍາຕິ. ວິສມຊ຺ຌາສຍຕາຍາຕິ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິສມຊ຺ຌາສຍໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ຈກ຺ຂຸມໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ຈກ຺ຂຸ ວິສມຊ຺ຌາສຍໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ.

ທຏ຺ຐຸ…ເປ… ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຏ຺ຐຸໍ ກາເມຕີຕິ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຕສ຺ສ ຠາໂວ ທຏ຺ຐຸກາມຕາ, ຣູປຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສາ ປນ ອນາຄເຕ ຈກ຺ຂາທີສຸ ອາທີນວປຏິຈ຺ຉາທິກາວິຊ຺ຊາມູລປຕ຺ຖນາສຠາວາ ປາກຏາ ອປາກຏາຕິ ທຸວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ອຍໍ ‘‘ອີທິສໍ ອີທິສຎ຺ຈ ສຸຂຸມຕມວິສຍຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖໍ ຈກ຺ຂຸ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ກມ຺ມາຍູຫນໂຕ ປຸພ຺ເພ, ປຈ຺ຉາ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາກຏາ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິເສສໍ ປນ ອນາມສິຕ຺ວາ ອວິເສເສນ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນຠວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ, ອປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ວາ ຕຕ຺ຖ ອວິຄຕຕຓ຺ຫາວເສນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຠາເວນ ອນຸສຍິຕາ ອປິ ກມ຺ມສາມຕ຺ຖິຍວິຈິຕ຺ຕເຫຕຸຠູຕາ ອປາກຏາ. ສາ ທຸວິຘາປິ ນິທານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຍສ຺ສ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມຕານິທານໍ, ຕເທວ ກມ຺ມໍ, ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານເມເຕສນ຺ຕິ ທຏ຺ຐຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານິ, ເອວໍວິຘານໍ ຠູຕານໍ ປສາໂທ ທຏ຺ຐຸກາມຕາ…ເປ… ປສາໂທ, ຕໍ ລກ຺ຂຓມສ຺ສ, ຕຖາ ຫຸຕ຺ວາ ລກ຺ຂີຍຕີຕິ ວາ ທຏ຺ຐຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປສາທລກ຺ຂຓໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິກໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ກມ຺ມໍ ຈກ຺ຂາທີນິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂອປປາຕິການໍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓວ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ປຏິສນ຺ຘິຊນກເມວ ກມ຺ມໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສກລມຕ຺ຕຠາວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ກຖໍ ປນ ເອກກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວິເສໂສຕິ? ກາຣຓສ຺ສ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ. ຕໍຕໍຠວປຕ຺ຖນາຠູຕາ ຫິ ຕຓ຺ຫາ ຕໍຕໍຠວປຣິຍາປນ຺ນາຍຕນາຠິລາສຕາຍ ສຍໍ ວິຈິຕ຺ຕຣູປາ ອຸປນິສ຺ສຍຠາເວນ ຕໍຕໍຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມສ຺ສປິ ວິຈິຕ຺ຕເຠທຕໍ ວິທຫຕິ. ຍໂຕ ຕທາຫິຕວິເສສໍ ຕຖາວິຘສມຕ຺ຖຕາໂຍເຄນ ອເນກຣູປາປນ຺ນໍ ວິຍ ອເນກວິສິຏ຺ຐສຠາວໍ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ນ ເຈຕ຺ຖ ສມຕ຺ຖຕາສມຕ຺ຖຕາສຠາວໂຕ ອຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກາຣຓວິເສເສນ ອາຫິຕວິເສສສ຺ສ ວິສິຏ຺ຐຜລນິປ຺ຜາທນສມຕ຺ຖຕາຠາວໂຕ ເອກສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ໂສຬສາທິວິປາກນິພ຺ພຕ຺ຕນເຫຕຸຠາເວນ ຈ ອຍມຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ໂລເກປິ ເອກສ຺ເສວ ສາລິພີຊສ຺ສ ປຣິປຸຓ຺ຓາປຣິປຸຓ຺ຓຕຓ຺ຑຸລຜລນິພ຺ພຕ຺ຕິເຫຕຸຕາ ທິສ຺ສເຕວ. ກິໍ ວາ ເອຕາຍ ຍຸຕ຺ຕິຈິນ຺ຕາຍ, ນ ຈິນ຺ຕິຕພ຺ພເມເວຕໍ. ຍໂຕ ກມ຺ມຜລໍ ຈກ຺ຂາທີນິ, ກມ຺ມວິປາໂກ ຈ ສພ຺ພໂສ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ຎາຓສ຺ສ ວິສໂຍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ອຕກ຺ກາວຈຣຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ຠຄວຕາ ‘‘ກມ຺ມວິປາໂກ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ, ໂຍ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິອາທີນວໍ (ອ. ນິ. ໔.໗໗) ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ຣູເປສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສນ຺ຕິ ອາວິຎ຺ຉນໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ອາວຊ຺ຊນາທິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວາ ຕນ຺ນິນ຺ນຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸຠາໂວ. ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ອາໂລກາທິສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ກທາຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ຈກ຺ຂຸໍ ນິສ຺ສາຍ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ເອຕ຺ຖາຫ – ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິສມເຍ ສມ຺ຠວນ຺ເຕສຸ ມນ຺ທາມນ຺ທມຊ຺ຌິມາຍຸເກສຸ ເອກູນປຓ຺ຓາສຈກ຺ຂູສຸ ກຕມໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ –

‘‘ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຐານປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸຕິຍຠວງ຺ຄໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຐານປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຕິຍຠວງ຺ຄໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິມິນາ ນເຍນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໐໐) –

ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕໍ ຈກ຺ຂຸ ຣູເປ ຆຏ຺ຏິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທ຺ວີສຸ ຠວງ຺ຄຈລເນສຸ ປຸຣິມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ອິຘ ສີຫຬສໍວຓ຺ຓນາຍໍ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ສີຫຬສໍວຓ຺ຓນາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕຬາກຄາມມູລວາສິທາຐານາຄຕ຺ເຖເຣນ ປນ ‘‘ອາວຊ຺ຊເນນ, ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ຠວງ຺ເຄນ ວາ ສຫ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທຸວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຆຏ຺ຏິເຕ ອຎ຺ຎໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຈ ຠວງ຺ຄຈລນໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖຫິ ຍາວ ເຕຣສມຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕີຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນ ເຈຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຈິຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເກສຎ຺ຈິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານໍ ທ຺ວາຣຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘສ຺ເສວ ທ຺ວາຣຠາວສ຺ສ ທສ຺ສນໂຕ. ຍທິ ສິຍາ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸຕິຍຠວງ຺ຄໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ‘‘ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕເມວ ນິສ຺ສໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕໍ ນິສ຺ສໂຍຕິ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ, ເອວໍ ສຕິ ‘‘ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ຠວງ຺ເຄນ ວາ’’ຕິ ວຈນໍ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເຕນ ຫິ ‘‘ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓທ຺ວຍາຕີຕມ຺ປິ ນິສ຺ສໂຍ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ນາຍໍ ເຖຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ຈ ອນຕີເຕກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓສ຺ສ ທຸພ຺ພລຕາຍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕິກ຺ກເມນ ຕສ຺ສ ພລວຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ປນ ທ຺ວິຕິຈຕຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕານໍ ນິສ຺ສຍຠາວາຠາວໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນິ ຈຸຕິອາສນ຺ນານິ ຕທຸທ຺ຘໍ ກມ຺ມຊຣູປສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຫທຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ມໂນຣຖເມວາຕິ ນ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ.

ສຫຊາເຕສຸ ພຫູສຸ ປສາເທສຸ ກິໍ ເອໂກ ນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ສພ຺ເພເຍວາຕິ? ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸພ຺ເພ ເອກມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ, ກຕມໍ ປນ ຕນ຺ຕິ? ຍໍ ຕຕ຺ຖ ວິສທໍ ຫຸຕ຺ວາ ຣູປາຠິຆຏ຺ຏນາຣຫໍ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສີຫຬສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ປນ ‘‘ສພ຺ເພເຍວ ນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ຣູເປ ຈາ’ຕິ ວຈນໍ ວິຍ ‘ຈກ຺ຂູນີ’ຕິປິ ພຫຸວຈນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຸໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ຕໍວິໂສຘນຕ຺ຖໍ ‘ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸທ຺ວຍນິສ຺ສິຕໍ ປສາທທ຺ວຍໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກເມວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອິມໍ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ນິຣາກໂຣນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ພຫຸວຈນມກຕ຺ວາ ‘ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’ຕິອາທີສຸ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒) ວິຍ ສາມຎ຺ຎວເສນ ເອກວຈນໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ປນ ຕເທວ ສີຫຬສໍວຓ຺ຓນາວຈນໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ‘‘ເອກມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຣູປໍ ປນ ອເນກເມວ ປຈ຺ຈຍຠາວວິເສສໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ເຈວ ອມ຺ເຫຫິປິ ເຫຏ຺ຐາ ວິຠາວິຕນ຺ຕິ. ເຍສໍ ຠູຕານມຍໍ ປສາໂທ, ເຕເຍວ ອິມສ຺ສ ອາສນ຺ນກາຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທຏ຺ຐຸ…ເປ… ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ໂສຕປສາທາທີນມ຺ປິ ລກ຺ຂຓາທິນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

໖໕໘. ເກຈີຕິ ມຫາສງ຺ຆິເຍສຸ ເອກຈ຺ເຈ. ຈກ຺ຂາທີສຸ ເຕຊາທິອຘິກຕາ ນາມ ຕນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕານໍ ຕທຘິກຕາຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕຊາຘິການ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕຊາຘິການນ຺ຕິ ປມາຓວເສນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ສມານຠາເວປິ ກິຈ຺ຈວເສນ ເຕໂຊຘາຕຸອຘິການໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ອາກາສ …ເປ… ເສສກາຕິ ອາກາສາຘິການໍ ຠູຕານໍ ປສາໂທ ໂສຕໍ, ວາຍຸອຘິການໍ ຆານໍ, ໂຕຍາຘິການໍ ຊິວ຺ຫາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສງ຺ຂາຕປຖວາຘິການໍ ກາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໕໙. ເອວໍ ປນ ວທນ຺ຕານໍ ກິໍ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຕ ປນາ’’ຕິອາທິ. ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣຖາຕິ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ອຍມຕ຺ໂຖ ສກ຺ກາ ສທ຺ຘາຕຸໍ, ຕສ຺ສ ປນ ປຣິທີປກໍ ສຸຕ຺ຕມາຫຣຖ. ສຸຕ຺ເຕ ຫິ ອາຫເຏ ຕສ຺ສ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖຕໍ ນີຕຕ຺ຖຕໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ຍທິ ຕສ຺ສ ວເສນ ອຍມຕ຺ໂຖ ປຎ຺ຎາເຍຖ, ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາມ ນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸຕ຺ຕເມວ…ເປ… ກິຎ຺ຈິປີຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເວສມານາປິ ອທ຺ຘາ ເອກນ຺ເຕນ ກິຎ຺ຈິປິ ເອກຄາຖາປທມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນ ທກ຺ຂິສ຺ສນ຺ເຕວ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ຕາທິສສ຺ເສວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ.

໖໖໐. ກິຎ຺ຈາປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສນ ອຍມຕ຺ໂຖ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ປນ ທິສ຺ສຕີຕິ ເຈ, ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິເສເສ ສຕີ’’ຕິອາທິ. ຠູຕານຎ຺ຫິ ວິເສເສ ສຕິ ປສາໂທ ກຖໍ ຠເວ, ເນວ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຈ ຠເວຍ຺ຍ, ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສມານານຎ຺ຫິ ຠູຕານໍ, ປສາໂທ ປຣິທີປິໂຕ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ສມານານເມວ ຠູຕານໍ ປສາໂທ ໂປຣາເຓຫິ ປຣິທີປິໂຕ, ນ ວິສມານານໍ. ປຖວີຘາຕຸອຘິກກລາປສ຺ສ ຫິ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາ, ອາໂປຘາຕຸອຘິກກລາປສ຺ສ ວິສ຺ສນ຺ທນໂຕ, ເຕໂຊຘາຕຸອຘິກກລາປສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫມານຕ຺ຕາ, ວາໂຍຘາຕຸອຘິກກລາປສ຺ສ ຈ ວິສ຺ສຣຓໂຕ ນ ເຕສຸ ປສາໂທ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມານານໍເຍວ ປສາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນ ວິສມານານນ຺ຕິ.

໖໖໑-໒. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ປສາທານໍ ວິເສສຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ຍສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປສາທວຕ຺ຖຸການໍ ຠູຕານໍ ວິເສເສນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ເອເຕສໍ ປສາທນິສ຺ສຍຠູຕານໍ ອິທມູນໍ, ອິທມຘິກນ຺ຕິ ເອຕໍ ວິເສສປຣິກປ຺ປນໍ ສພ຺ພໂສ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຫາຍ ເຎຍ຺ຍາ ກມ຺ມວິເສເສນ ປສາທານໍ ວິເສສຕາ. ຍຖາ ອວິເສເສປິ ຠູຕານໍ ຣູປານໍ ຣສາທໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈກ຺ຂາທໂຍປິ ຠູຕວິເສສາຠາເວປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ປນາຍໍ ວິສິຏ຺ຐຠາໂວ ກມ຺ມວິເສເສນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ. ເອກມ຺ປິ ຫິ ກມ຺ມໍ ປຎ຺ຈາຍຕນິກຕ຺ຕຠາວປຕ຺ຖນານິປ຺ຜນ຺ນໍ ຈກ຺ຂາທິວິເສສເຫຕຸຕາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອສາຘາຣຓວິສິຏ຺ຐໍ ສາມຕ຺ຖິຍວິເສສໂຕ. ນ ຫິ ເຍນ ວິເສເສນ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຕເນວ ໂສຕສ຺ສ ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕຣຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ‘‘ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈຕນາ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວິຊ຺ຊມານານໍ ສພ຺ເພສໍເຍວ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ເອກາ ເຈຕນາ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ນານາເຈຕນາຍ ຫິ ຕທາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ສຕິ ປຣິຕ຺ເຕນ ຈ ມຫຄ຺ຄເຕນ ຈ ກມ຺ເມນ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນ ເຈກາ ປຏິສນ຺ຘິ ອເນກກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ສິທ຺ຘເມເກນ ກມ຺ເມນ ອເນກິນ຺ທ຺ຣິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ນ ຫິ ຠູຕວິເສເສນ, ໂຫຕິ ເຕສໍ ວິເສສຕາ’’ຕິ ອິທໍ ນິຄມນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໖໓. ເອວໍ ກມ຺ມວິເສສໂຕ ວິສິຏ຺ເຐສຸ ຈ ເອເຕສຸ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓປິ ອຍໍ ວິເສໂສຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວເມເຕສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປຕ຺ຕຄາຫກນ຺ຕິ ອສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກໍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສເຍນ ສຫ ອນລ຺ລີຍນນິສ຺ສເຍ ເອວ ຣູປາທິວິສເຍ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາວໂຕ. ເກຈິ ປນ ຕມ຺ປິ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກເມວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ ສານ຺ຕເຣ ອຘິເກ ຈ ວິສເຍ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາວໂຕ. ຍທິ ຫິ ຈກ຺ຂຸໂສຕານິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຈກ຺ຂຸປສາທໂຕ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ ຐິເຕສຸ ຕາຣກາທີສຸ ນິສ຺ສຍວເສນ ຈ ປມາຓໂຕ ອຘິເກສຸ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລາທີສຸ ຣູປາຍຕເນສຸ ໂສຕປສາທໂຕ ຈ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທສສມ຺ຠູເຕສຸ ອຸທຣຈມ຺ມສນ຺ຘິຈມ຺ມາທິອນ຺ຕຣິເຕສຸ ກຸຈ຺ຉິສທ຺ທສນ຺ຘິສທ຺ທາທີສຸ ປຸຖຸເລສຸ ຈ ສມຸທ຺ທສທ຺ທາທີສຸ ສທ຺ທາຍຕເນສຸ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ສິຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫການໍ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຕຖາ ອທສ຺ສນໂຕ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ວເທຍ຺ຍ – ອຘິຏ຺ຐານໂຕ ພຫິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍເມວ ຍຕ຺ຕກໍ ວິສຍໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ວິສຍໍ ຄຫຓາກາຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ອສິທ຺ຘເມຕໍ ‘‘ສານ຺ຕເຣ ອຘິເກ ຈ ວິສເຍ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາວໂຕ’’ຕິ? ຕໍ ນ, ອຘິຏ຺ຐານໂຕ ພຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວ ອຠາວາ. ອຘິຏ຺ຐານເທເສ ເອວ ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປວຕ຺ຕຕິ ຕຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈາທິປ຺ປໂຍຄທສ຺ສນໂຕ. ສຕິ ຈ ເອຕສ຺ສ ພຫິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາເນ ປິຫິເຕປິ ວິສຍຄ຺ຄຫຓໍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ອຘິຏ຺ຐານເທເສ ຐິຕານໍເຍວ ຈກ຺ຂຸໂສຕານໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍສ຺ເສວ ຄຫຓໂຕ ນາສິທ຺ຘເມຕໍ ‘‘ສານ຺ຕເຣ ອຘິເກ ຈ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາວໂຕ’’ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ສພ຺ພໂຄຈຣໂຍເຄປິ, ທິຏ຺ຐໍ ຣູປຣເວສຸ ຍໍ;

ວິຈ຺ຉິນ຺ນປຸຖຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫພາຘກ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສພ຺ເພສໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ໂຄຈເຣນ ຣູປາທິນາ ໂຍເຄ ເອກກາຣິຍສາຘກຕ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ເຘ ຆຏ຺ຏເນ ວາ ສມາເນ ສຕິ ຣູປຣເວສຸ ຣູປສທ຺ທາຍຕເນສຸ ວິສຍຠູເຕສຸ ຈກ຺ຂາທິໂຕ ທູຣຠາເວນ ເຈວ ເກນຈິ ອນນ຺ຕຣິຕຠາເວນ ຈ ວິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ປມາຓໂຕ ປຸຖຸເລສຸ ຈ ວິສເຍສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຍໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ພາຘກນ຺ຕິ.

ອປິຈ ຍທິ ຈກ຺ຂຸ ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກໍ ສິຍາ, ອຕ຺ຕໂນ ມຓ຺ຑເລ ຐິຕໍ ວຓ຺ຓມ຺ປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ຕຖາ ອກ຺ຂິປຸເຏ ອຎ຺ຊນໍ ປຂຸມມູເລ ອກ຺ຂິວຓ຺ຓໍ ປຂຸມມູເລ ຆຏ຺ຏິຍມານໍ ອຎ຺ຊນສລາກມ຺ປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ນ ຈ ປເນຕໍ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕນ຺ນິສ຺ສເຍ ເທເສ ຐິຕເມວ ວິສຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສຕາຍຕນມ຺ປິ ຍທິ ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກໍ ອຠວິສ຺ສ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ກທາຈິປິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ນ ສິຍາ. ນ ຫິ ພຫິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ. ປຏ຺ຐາເນ ຈ ‘‘ສທ຺ທາຍຕນໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒) ອວິເສເສເນວ ສທ຺ທສ຺ສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາຣມ຺ມຓຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິຎ຺ຈ ຍທິ ໂສຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກໍ ສິຍາ, ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍປເທເສເຍວ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ຄນ຺ຘສ຺ສ ວິຍ ສທ຺ທສ຺ສາປິ ທິສາເທສວວຕ຺ຖານໍ ນ ສິຍາ. ເອວຎ຺ຈ ສທ຺ທານຸສາເຣນ ກຓ຺ຑໍ ປາເຕນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທເວຘິໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກຓ຺ຓພິເລເຍວ ສຣປາຕນໍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ສທ຺ໂທ, ຕຕ຺ເຖວ ຐິໂຕ ໂສຕປເຖ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ທູເຣ ຐິເຕຫິ ຣຊກາທິສທ຺ທາ ຈິເຣນ ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ. ອສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກຕ຺ເຕ ຫິ ທູຣາສນ຺ນເທສວຕ຺ຕີນໍ ສມກເມວ ສວເນນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນຍິທເມວໍ ທູຣາສນ຺ນານໍ ຍຖາປາກເຏ ສທ຺ເທ ຄຫຓວິເສສໂຕ. ຍຖາ ຫິ ທູຣາສນ຺ນານໍ ວຈນສທ຺ເທ ຍຖາປາກເຏວ ຄຫຓວິເສສໂຕ ອກ຺ຂຣວິເສສນໍ ຄຫຓໍ, ອຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຣຊກາທິສທ຺ເທປິ ອາສນ຺ນສ຺ສ ອາທິໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ອວສານາ ກເມນ ປາກຏີຠູເຕ, ທູຣສ຺ສ ຈ ອວສາເນ, ມຊ຺ເຌ ວາ ປິຓ຺ຑວເສນ ປວຕ຺ຕິປາກຏີຠູເຕ ຍຖາປາກຏໍ ນິຈ຺ຉຍຄ຺ຄາຫການໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ປຣໂຕ ປວຕ຺ຕານໍ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນານໍ ຄຫຓວິເສສໂຕ ລຫຸກໍ ສຸໂຕ, ຈິເຣນ ສຸໂຕຕິ ອຠິມາໂນ ໂຫຕິ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິ ປນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ສມານາ ສທ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນເທເສ ຐິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານກ຺ຂເຓເຍວ ໂສຕາປາຖຄມນໂຕ. ຍທິ ສທ຺ທສ຺ສ ຠູຕປຣມ຺ປຣາຍ ສມນ຺ຕໂຕ ປວຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ກຖໍ ປຏິໂຆສຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ? ທູເຣ ຐິໂຕປິ ສທ຺ໂທ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຏິໂຆສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຠາຊນາທິຈລນສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ອໂຍກນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຍຈລນສ຺ສາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເສສໍ…ເປ… ຄາຫກນ຺ຕິ ຍໍ ປນ ອວເສສໍ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍສງ຺ຂາຕໍ ປສາທຕ຺ຕຍໍ, ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກໍ ໂຫຕິ ນິສ຺ສຍວເສນ ເຈວ ສຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສເຍ ອລ຺ລີເນເຍວ ວິສເຍ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາວໂຕ. ຄນ຺ຘຣສານໍ ນິສ຺ສເຍສຸ ຆານຊິວ຺ຫານິສ຺ສເຍຫິ ສຫ ອລ຺ລີນາເຍວ ຄນ຺ຘຣສາ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈ ຠູຕຕ຺ຕຍຣູປໍ ກາຍນິສ຺ສເຍນ ອລ຺ລີນເມວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ວຓ຺ຓວິກາຣມາປຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ໂທສາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ອມນາປວຓ຺ຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ. ຫທຍງ຺ຄຕຠາວນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຄຕໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ. ປກາເສຕີຕິ ຣູປມິວ ປກາສໍ ກໂຣຕິ, ສວິຄ຺ຄຫມິວ ທສ຺ເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຫິ ຘາຕູນໍ ປກາສນຕ຺ໂຖ ເອວ ຣູປ-ສທ຺ໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕໍ ປນ ຣູປນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ, ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ປຏິຫນນໍ ລກ຺ຂຓເມຕສ຺ສາຕິ ຈກ຺ຂຸປຏິຫນນລກ຺ຂຓໍ. ເອວໍ ໂສຕປຏິຫນນລກ຺ຂຓນ຺ຕິອາທີສຸປິ. ປຏິຫນນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວິສຍວິສຍີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຠິມຸຂຠາໂວ ໂຍຄ຺ຍເທສາວຏ຺ຐານໍ ປຏິຆາໂຕ ວິຍາຕິ ກຕ຺ວາ. ຍຖາ ປຏິຆາເຕ ສຕິ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຈລນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວິສຍາຠິມຸຂຠາເວ ສຕິ ວິສຍິໂນ ຕໍສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ຈ ວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ສ, ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ຈລນໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຣູປສ຺ສ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ, ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຣູເປ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍມ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ອນິທສ຺ສນມ຺ຫິ ສປ຺ປຏິຆມ຺ຫິ ຣູປໍ ສນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ປຏິຫຎ຺ຎິ ວາ, ຍໍ ຈກ຺ຂຸ ອນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ຣູປມ຺ຫິ ສນິທສ຺ສນມ຺ຫິ ສປ຺ປຏິຆມ຺ຫິ ປຏິຫຎ຺ຎິ ວາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໕໙໗) ຈ ອາທິ. ວິສຍຠາໂວ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຕາ. ໂຄຈຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຎ຺ຎຖາຠາໂວ ວິສຍຕາ, ຕພ຺ພຫຸລຕາ ໂຄຈຣຠາໂວຕິ ອຍໍ ວິສຍໂຄຈຣານໍ ວິເສໂສ. ສທ຺ທາຍຕີຕິ ອຸທາຫຣີຍຕິ, ສເກຫິ ວາ ປຈ຺ຈເຍຫິ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາວໍ ອຸປນີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕານໍ ຄນ຺ຘຍຕີຕິ ສຸຄນ຺ຘໍ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ປກາເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສູຈຍຕີ’’ຕິ.

໖໖໔. ອິຕ຺ຖິຍາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍຖາ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຸຣິສສ຺ສປິ ໂຫນ຺ຕິ, ນຍິທໍ ຕຖາ. ອິທໍ ປນ ນິຍເມນ ອິຕ຺ຖິຍາ ເອວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິເຍປິ. ອິຕ຺ຖິຍາ ຠາໂວ, ອິຕ຺ຖີຕິ ຠວຕິ ເອເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຠິຘານໍ ວາຕິ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ. ປຏິສນ຺ຘິສມຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍເຍວ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ, ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ເອກກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ. ເອເຕນ ຐເປຕ຺ວາ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ຕນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ວິຍ ອິມສ຺ສ ອປາຕຸຠາວມາຫ. ຍຎ຺ເຈຕໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີຕິ ຍໍ ປເນຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຜລຠູຕໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທິ. ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕອິຕ຺ຖາກປ຺ປານໍ ສງ຺ຄໂຫ. ຕຕ຺ຖ ວິສທອວິສທຫຕ຺ຖປາທາທິຕາ ສຓ຺ຐານໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ. ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຫິ ຫຕ຺ຖປາທຄີວາອຸຣອາທິສຓ຺ຐານໍ ນ ປຸຣິສານໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ຕາສໍ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ວິສໂທ, ອຸປຣິມກາໂຍ ອວິສໂທ, ຫຕ຺ຖປາທາ ຂຸທ຺ທກາ, ມຸຂໍ ຂຸທ຺ທກໍ, ຖນມໍສາ ອວິສທາ, ຕາ ນິມ຺ມສ຺ສຸທາຐິກາ. ເກສພນ຺ຘວຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ. ທຫຣກາເລປິ ສຸປ຺ປກມຸສລກາທີຫິ ກີຬາ ມກຈິວາເກນ ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນນ຺ຕິ ຈ ເອວມາທິ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ, ອິຕ຺ຖິກິຣິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິສທຏ຺ຐານຄມນາທິອາກາໂຣ ອິຕ຺ຖາກປ຺ໂປ. ປຸຣິສມ຺ປິ ຫິ ອວິສທໍ ທິສ຺ວາ ມາຕຸຄາໂມ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ນິປຊ຺ຊຕິ ນິສີທຕິ ຂາທຕິ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິທໍ ປນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທິປຣິທີປນໍ ອກຸສລນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາປິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ. ກຖໍ? ໂຍນິປເທໂສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ, ສຣາຘິປ຺ປາຍາ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ, ອວິສທຏ຺ຐານຄມນາທໂຍ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ, ອິຕ຺ຖິສຓ຺ຐານໍ ອິຕ຺ຖາກປ຺ໂປຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຘິປ຺ປາໂຍ ນາມ ປຸຣິສສ຺ມິໍ ເມຖຸນຕຓ຺ຫາ. ສາ ຫິ ຕາສໍ ນິຈ຺ຈໍ ພລວຕຣາ ປວຕ຺ຕຕິ, ອໂຕ ສາປິ ອິຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຊານນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຕາຍ ‘‘ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ອິຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຕາຍ ກຸຕ຺ຕາກປ຺ປານມ຺ປິ ນິມິຕ຺ເຕເຍວ ອນ຺ໂຕຄຘຕາ, ຕຖາປິ ເຕສໍ ວິສຸໍ ຄຫຓໂຕ ສຣາຘິປ຺ປາຍາ ເອວ ນິມິຕ຺ຕຠາເວນ ອຘິປ຺ເປຕາ.

໖໖໕. ກິໍ ປເນຕໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທິ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິສມຸຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ເຈວາ’’ຕິອາທິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນິ ຍຖາສກໍ ກມ຺ມາທິນາ ປຈ຺ຈເຍນ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປນ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍສຫິເຕເຍວ ສນ຺ຕາເນ ຕໍຕທາກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ອິຕຣຕ຺ຖ ຈ ນ ຠວນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ຕພ຺ຠາວຠາວິຕໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ເຈວ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອິຕ຺ຖິ…ເປ… ກາຣຓຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ອີທິເສເນວ ກາຣຓຠາວສງ຺ຂາເຕນ ອຘິປຕິຠາເວນ ຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສຫິເຕ ສນ຺ຕາເນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທິອາກາຣຣູປປຈ຺ຈຍານໍ ອຎ຺ຎຖາ ອນຸປ຺ປາທນໂຕ, ນ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠວໂຕ. ຕຖາ ເຫຕໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິຍ ເອກກລາປຄຕານໍ ອາຫາໂຣ ວິຍ ກລາປນ຺ຕຣຣູປານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກມນຸປາລກໍ ວາ ນ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍອາຫາຣານໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຕາ, ອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ປາຬິຍໍ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣາຘີນານິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນິ, ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອາຘິປຈ຺ຈໍ, ຕໍສທິເສສຸ ມຕຈິຕ຺ຕກຕຣູເປສຸປິ ຕໍສຓ຺ຐານຕາ ທິສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມາ ປເນເຕ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊາຍນ຺ຕາປິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ປວຕ຺ເຕເຍວ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ປວຕ຺ເຕ…ເປ… ປຏິສນ຺ຘິຍ’’ນ຺ຕິ.

໖໖໖-໗. ສໍເສທຊໂອປປາຕິການໍ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສຫ ປຏິສນ຺ຘິຍເມວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ນ ຈາຕິ ຈ-ກາໂຣ ວຈນີຍນ຺ຕຣສມຸຈ຺ຈເຍ. ‘‘ກິຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ເຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ລິງ຺ຄາທິອາກາເຣສຸ ຣູເປສຸ ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທໂຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໂຕ ອຎ຺ຎານິ ຍຖາໂຍຄໍ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ ເຈວ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ ຈ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ວາ’’ຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປປຎ຺ໂຈ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິເຍປິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພຕິ ອຕິເທສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອເສວາ’’ຕິອາທິ. ເສເສປີຕິ ເອຕ຺ຕເກເຍວ ວຸຕ຺ເຕ ອິໂຕ ເສເສສຸ ສພ຺ເພສຸປີຕິ ກທາຈິ ໂກຈິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິເຍ’’ຕິ. ປຐມກປ຺ປານນ຺ຕິ ປຐມກປ຺ປິກນຣານໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ອາຠສ຺ສຣໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ນານໍ ທີຆສ຺ສ ກາລສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣຕໍ ມຸຕ຺ຕກຣີເສສຸ ສຎ຺ຊາເຕສຸ ເຕສໍ ນິກ຺ຂມນຕ຺ຖາຍ ວຓມຸຂານິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣິສຠາໂວ, ອິຕ຺ຖິຍາ ຈ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ ປາຕຸຣໂຫສິ. ຕຖາ ຫິ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວສຸ ປວຕ຺ຕອຸປຈາຣຌານານຸຠາເວນ ຍາວ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ກາມຣາຄວິກ຺ຂມ຺ຠນເວໂຄ ນ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ນ ຕາວ ພລວກາມຣາຄູປນິສ຺ສຍານິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ຍທາ ປນສ຺ສ ວິຈ຺ຉິນ຺ນຕາຍ ພລວກາມຣາໂຄ ລທ຺ຘາວສໂຣ ອໂຫສິ, ຕທາ ຕທູປນິສ຺ສຍານິ ຕານິ ສຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕາເນ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ.

໖໖໘. ປຣໂຕຕິ ປຐມກປ຺ປໂຕ ອປຣຠາເຄ. ປວຕ຺ເຕ…ເປ… ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ຍຖາ ຕໍ ໂສເຣຍ຺ຍກເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປິ-ສທ຺ເທນ ປຐມປາຣາຊິກາຍໍ ວິນີຕວຕ຺ຖຸປາຬິຍໍ ອາຄຕຠິກ຺ຂຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວິຍ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ສມຸຏ຺ຐິຕສ຺ສປິ ປວຕ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ທີເປຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠູຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠູຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໖໙).

ຍສ຺ສ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ທ຺ວີສຸ ເອກມ຺ປິ ນ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ, ໂສ ອຠາວໂກ ນາມ, ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໖໖໙. ກິໍ ປເນຕສ຺ສ ອຸຠຍສ຺ສປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ, ວິນາສນສ຺ສ ຈ ກາຣຓໍ, ຍໂຕ ອິທໍ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິມໍ ອນຸໂຍຄໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ມຫຕາ ປາປກມ຺ເມນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ມຫຕາຕິ ປຣທາຣິກກມ຺ມາທິນາ ມຫາພເລນ. ປາປກມ຺ເມນ ອຸປນິສ຺ສຍຠູເຕນ. ມຫຕາ ກຸສເລເນວາຕິ ອິທໍ ສຸຄຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ອກຸສລກມ຺ເມເນວ ຊາຍຕິ.

໖໗໐. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍ ວິນຏ຺ເຐ ເອກນ຺ເຕເນວ ລິງ຺ຄມ຺ປິ ວິນສ຺ສເຕວາຕິ ອາຫ ‘‘ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ວິນສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ – ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຫີນໍ, ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ມຫນ຺ເຕນ ອກຸສເລນ ກມ຺ເມນ ໂຫຕິ, ສມຸຏ຺ຐານໍ ມຫນ຺ເຕນ ກຸສລກມ຺ເມນ, ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ທຸພ຺ພລາກຸສເລນ, ສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ທຸພ຺ພລກຸສເລນ, ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ປນ ອຸຠຍສ຺ສາປິ ອນ຺ຕຣຘານໍ, ສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອກຸສເລເນວ ໂຫຕີຕິ. ຍທິ ສຸຄຕິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍມ຺ປິ ກຸສເລເນວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ກຖຎ຺ຈຣຫິ ‘‘ປຣທາຣິກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ເຕເນວ ປາປກມ຺ເມນ ປຎ຺ຈສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອິຕ຺ຖີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິອາທິວຈນນ຺ຕິ? ນາຍໍ ວິໂຣໂຘ ນິສ຺ສນ຺ທຜລວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຕາວ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍນິພ຺ພຕ຺ຕນາຣຫມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກທາຈິ ປຣທາຣິກາທິນາ ພລວປາປກມ຺ເມນ ປຏິພາຫິຕສາມຕ຺ຖິຍໍ ອສ຺ສ, ຕທາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍນິພ຺ພຕ຺ຕເນ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ພລວຠາເວນ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍູປນິສ຺ສຍໍ ປຣທາຣິກມກຸສລກມ຺ມໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕໍ ກທາຈິ ລທ຺ຘສາມຄ຺ຄິຕາສຎ຺ຊາຕພລວິເສເສນ ປຣທາຣິກາທິນາ ກມ຺ເມນ ປຏິພາຫິຕສາມຕ຺ຖິຍໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕທາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸພ຺ພລຕາຍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ປຣທາຣິກາທິກມ຺ມູປນິສ຺ສເຍນ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ຕໍ ເຕນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໖໗໑-໒. ຍທາ ປນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຸນ ສາມຄ຺ຄິປຏິລາຠໂຕ, ປຣິກ຺ຂີຓປາປກມ຺ມຕາຍ ວາ ພລວປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຠວິສ຺ສ, ຕທາ ທິນ຺ນເວຘໍ ວິຍ ຣຸກ຺ຂໍ ຕທປຄເມ ອຕ຺ຕໂນ ພລານຸຣູປໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓາຠາວໂຕ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸຠຍສ຺ສ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ວິສທິສິນ຺ທ຺ຣິຍນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ປຸເຣ ສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກາລມຸປາທາຍ ຕໍຕໍສມຸຏ຺ຐາປກກມ຺ມໍ ຕໍ ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ຊເນຕິ. ສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິສທິສິນ຺ທ຺ຣິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸຣິມຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຍທິ ຫິ ສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໂຕ ປຣມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອິຕຣໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອກສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ຫິ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໑໘໘) ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ‘‘ໂນ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໑໘໘) ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສາປີ’’ຕິອາທິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘານິ ລິງ຺ຄາທີນິ ກຕິປຍທິວເສຫິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສຸ ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ອິຕຣານິ ອນຸກ຺ກເມນ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ອາຈຣິຍາ. ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກກມ຺ມໂຕ, ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກກມ຺ມໂຕ ວາຕິ ອຸຠໂຕ ທຸວິຘໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນມສ຺ສາຕິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊໂນ. ຕສ຺ສາປີຕິ ຍສ຺ສ ທຸວິຘໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາປິ ເອກເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສິຍາ, ກິໍ ປນ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ນນຸ ຈ ທຸວິເຘ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທ຺ວເຍນາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຫິ ຕໍ ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊາຍຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ຊາຍຕິ, ເອຕ຺ຖາປິ ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕເມວ ຍາວຊີວໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕເມວ, ອິຕຣໍ ປນ ນ ຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍເຫຕຸໂຕ ຊາຍຕິ. ຕໍ ປນ ເຍນ ກາຣເຓນ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ’’ຕິ ອນຸໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ນ ຈາຠາໂວ’’ຕິອາທິນາ ໂສຘນໍ ຕຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສຕິ. ອຠາໂວ ຈາຕິ ຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອິຕ຺ຖິພ຺ຍຎ຺ຊນາຠາໂວ, ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ປຸຣິສພ຺ຍຎ຺ຊນາຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈາຠາໂວ ສິຍາຕິ ເນວ ທຸຕິຍພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອຠາໂວ ສິຍາ. ນ ຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນກາຣຓນ຺ຕິ ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸຕິຍພ຺ຍຎ຺ຊນກາຣຓໍ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ສທາ ອຠາວໂຕ. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ຫິ ຍທາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຣາຄຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ປຸຣິສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖິພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຄຸຬ຺ຫໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອິຕຣສ຺ສ ອິຕຣໍ. ຍທິ ຈ ເຕສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸຕິຍພ຺ຍຎ຺ຊນກາຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສທາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນທ຺ວຍໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ນ ປນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ນ ຕສ຺ສ ຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນກາຣຓ’’ນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈຣຫິ ກາຣຓນ຺ຕິ ເຈ? ອາຫ ‘‘ຕສ຺ສາ…ເປ… ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມສຫາຍນ຺ຕິ ປຸຣິມຠວສິທ຺ຘສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມສ຺ສ ສຫາຍໍ. ຣາຄຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣິສສ຺ມິໍ, ປຸຣິສສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຍໍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເມຖຸນຣາຄຈິຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນິມສ຺ສ ເອກເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ສຍມ຺ປິ ປຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປຣມ຺ປິ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ໂສ ຫິ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍວນ຺ຕຕາຍ ສຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປເຣສຸ ອຸປກ຺ກມກຣຓໂຕ ປຣໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ປເຣສຸ ອຸປກ຺ກມກຣຓໂຕ ປຣໍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ສຍໍ ປນ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍວນ຺ຕຕາຍ ຄພ຺ຠໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຍສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຈ ສນ຺ເຕສຸ ອິຕ຺ຖີຕິ ປກາໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕສ຺ສ ປກາສນກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອິຕ຺ຖີຕິ ປກາສນຣສ’’ນ຺ຕິ. ທຸວິຘມ຺ປິ ປເນຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກາຍປສາໂທ ວິຍ ສກລສຣີຣພ຺ຍາປກເມວ, ນ ຈສ຺ສ ກາຍປສາເທນ ສງ຺ກໂຣ ລກ຺ຂຓເຠທໂຕ, ນິສ຺ສຍເຠທໂຕ ຈ.

໖໗໓. ສຫຊຣູປປຣິປາລນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຍຖາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕຣູປານິ ຕີສຸ ຂເຓສຸ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ເອກນ຺ຕກມ຺ມຊຕ຺ຕາ ສຫຊຄ຺ຄຫເຓເນວ ອນຸປາເລຕພ຺ພານມ຺ປິ ກມ຺ມຊຠາໂວວ ສິທ຺ໂຘຕິ ກມ຺ມຊຄ຺ຄຫຓໍ ນ ກຕໍ. ຍຖາສກໍ ຂຓຕ຺ຕຍມຕ຺ຕຏ຺ຐາຍີນມ຺ປິ ກມ຺ມຊຣູປານໍ ປວຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວເນວ ຕໍ ອນຸປາລກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕສໍ ປວຕ຺ຕນຣສ’’ນ຺ຕິ. ປວຕ຺ຕນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເຕສໍ ຍາປນໍ ຐປນໍ ຐິຕິເຫຕຸກຕາ. ນ ຫິ ກມ຺ມຊານໍ ກມ຺ມເມວ ຐິຕິເຫຕຸ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ອາຫາຣຊາທີນໍ ອາຫາຣາທິ ວິຍ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ຕງ຺ຂຓາຠາວໂຕ. ກມ຺ມຎ຺ຫິ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປານິ ມຕປິຕິກາ ວິຍ ປຸຕ຺ຕາ ຈູຬປິຕຸອາທິນິສ຺ສເຍນ ອຎ຺ຎນິສ຺ສເຍເນວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ເຕສໍ ຍາປນສມຕ຺ຖໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນາຕິ ຕເທວ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕນຣສໍ. ອາຫາຣຊາທໂຍ ປນ ຘຣມານກປິຕິກາ ວິຍ ປຸຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎນິຣເປກ຺ຂາ ສກສກປຈ຺ຈຍວເສເນວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອາຫາຣາທໂຍ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ຐິຕິປວຕ຺ຕິຍາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນິຣເປກ຺ຂານິ. ເສສານິປິ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍວເສເນວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ນ ອຎ຺ຎໍ ຐປນກາຣຓໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ເຈຕໍ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ອນຸປາລກໍ. ຍາເປຕພ຺ພານິ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ ສຫຊາຕຠູຕານິ ປທຏ຺ຐານເມຕສ຺ສາຕິ ຍາເປຕພ຺ພຠູຕປທຏ຺ຐານໍ.

໖໗໔. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອຣູປາວຈຣວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໍ ອວເສສາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈໂວກາເຣ’’ຕິ. ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ມໂນຘາຕຸ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ຈ ຍໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍ ‘‘ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຎ຺ຈໂວກາເຣຕິ ຈ ວິເສສນໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸວເສນ ກຕໍ, ມໂນຘາຕຸ ປນ ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ນຕ຺ເຖວ. ປາຬິຍໍ ອນາຄຕສ຺ສາປິ ຫທຍວຕ຺ຖຸໂນ ອາຄມໂຕ, ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອາຄໂມ ຕາວ –

‘‘ຍໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ມໂນຘາຕຸ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍ ຣູປໍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໘) –

ເອວມາທິ ປຏ຺ຐານວຈນໍ. ຍຸຕ຺ຕິ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ – ນິປ຺ຜນ຺ນອຸປາທາຍຣູປນິສ຺ສຍໍ ຘາຕຸທ຺ວຍໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຣູປປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ຣູປປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ນິປ຺ຜນ຺ນອຸປາທາຍຣູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ສຕິ ຍຖາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຕຕ຺ຖ ນ ຕາວ ຣູປາຍຕນາທີນໍ, ໂອຊາຍ ຈ ຕນ຺ນິສ຺ສຍຕາ ຍຸຊ຺ຊຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິພທ຺ຘໂຕ ພຫິປິ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນໂຕ, ນາປິ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕທຸຠຍວິຣຫິເຕ ອຠາວກສນ຺ຕາເນປິ ຘາຕຸທ຺ວຍທສ຺ສນໂຕ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສາປິ ສຫຊປຣິປາລນລກ຺ຂຓກິຈ຺ຈນ຺ຕຣໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ນ ຕນ຺ນິສ຺ສຍຕາ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຫິ ກິຈ຺ຈນ຺ຕເຣ ປສຸຕໍ ນ ອິມາສໍ ນິສ຺ສໂຍ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຣິເສສໂຕ ເຕສໍ ນິສ຺ສໂຍ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ. ໂຫຕຸ ຕາວ ຘາຕຸທ຺ວຍນິສ຺ສໂຍ ວຕ຺ຖຸ, ອຸປາທາຍຣູປຎ຺ຈ, ຕໍ ປເນຕໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ປຏິນິຍຕກິຈ຺ຈໍ ຫທຍປ຺ປເທເສ ຐິຕເມກນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຖເມຕໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ວຕ຺ຖຸຣູປຠາວໂຕ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ຈກ຺ຂຸ ວິຍ. ຍຎ຺ຫິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ຣູປໍ, ຕໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ຍຖາ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ, ຕໂຕ ເອວ ປຏິນິຍຕກິຈ຺ຈໍ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຫທຍປ຺ປເທສສ຺ສ ຂິຊ຺ຊນໂຕ ຕຕ຺ເຖທໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຖາຫຸ ອາຈຣິຍາ –

‘‘ກມ຺ມຊໍ ວຕ຺ຖຸຠາວາ ຕໍ, ຈກ຺ຂຸໍວ ນິຍຕກ຺ຣິຍໍ;

ຈິນ຺ຕາຍ ຈ ອຸໂຣເຂທາ, ຕຕ຺ຣ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວິຊານິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຍທິ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ນິສ຺ສຍຠູຕໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ຣູປກຓ຺ເຑ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ລພ຺ຠມານສ຺ສ ອວຈເນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ ກາຣຓນ຺ຕຣສມ຺ຠວໂຕ. ກິໍ ປນ ຕໍ ກາຣຓໍ? ເທສນາເຠໂທ. ຍຖາ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ເອກນ຺ຕໂຕ ຈກ຺ຂາທິນິສ຺ສຍານິ, ນ ເອວໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ເອກນ຺ເຕນ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວເຍວ ຕນ຺ນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ, ເອກນ຺ເຕນ ນິສ຺ສິຕວເສເນວ ຈ ວຕ຺ຖຸເທສນາ ປວຕ຺ຕາ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນ ວຕ຺ຖູ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໕໘໔) ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ນິສ຺ສິເຕຫິ ວິເສສິຕຕ຺ຕາ. ຍມ຺ປິ ເອກນ຺ເຕນ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສຍໍ ຕສ຺ສ ວເສນ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖູ’’ຕິອາທິນາ ທຸກາທີສຸ ວຸຈ຺ຈມາເນສຸ ນ ຕທນຸຄຸຓາ ອາຣມ຺ມຓທຸກາທໂຍ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ນ ຫິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ, ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ນ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓທຸກາ ຠິນ຺ນຄຕິກາ ສິຍຸໍ, ນ ເອກຣສາ ເທສນາ ຠເວຍ຺ຍ, ເອກຣສຎ຺ຈ ເທສນໍ ເທເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສໂຍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ. ເອສາ ຫິ ຠຄວໂຕ ປກຕິ, ຍໍ ເອກຣເສເນວ ເທສນໍ ເທເສຕຸໍ ລພ຺ຠມານສ຺ສາປິ ກສ຺ສຈິ ອຄ຺ຄຫຓໍ. ຕຖາ ຫິ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ເຑປິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວິຠາເຄນ ອວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣປທວິສຊ຺ຊເນ ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ຈາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕປທວິສຊ຺ຊເນ ລພ຺ຠມາໂນປິ ວິຕກ຺ໂກ ນ ອຸທ຺ຘໂຏ, ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ວິຕກ຺ໂກ ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ. ນິສ຺ສຍຠາວໂຕ ອຸປຣິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວຫນ຺ຕໍ ວິຍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຸພ຺ພາຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

໖໗໕. ຈຕູສຸ ອາຫາເຣສຸ ອິຘ ຣູປາຘິກາຣໂຕ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ອາຫາຣຕາຕິ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກພຬໍ ກຣີຍຕີຕິ ກພຬີກາໂຣ. ອາຫຣີຍຕີຕິ ອາຫາໂຣ, ກພຬໍ ກຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຈ ສວຕ຺ຖຸກໍ ກຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ປນ ໂອຊາ ອິຘ ອາຫາໂຣ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ຍາຍ ໂອຊາຍາ’’ຕິອາທິ. ໂສ ຈ ຣູປາຫຣຓສຠາໂວ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນພລກໂຣ ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣີຣສາຫຣຓຠູໂຕ ຠູຕນິສ຺ສິໂຕ ເອໂກ ວິເສໂສ. ພາຫິຣາຫາຣປຈ຺ຈຍໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ເອວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຫາໂຣ ຣູປໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຫາຣສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠາເວນາປິ ຣູປໍ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫ ‘‘ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ຣູປໍ ອາຫຣຕີ’’ຕິ. ໂອຊາ ອຏ຺ຐມີ ຍສ຺ສ ຕໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ. ຍາຍ ໂອຊາຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸທຍານນ຺ຕຣໍ ຣູປຊນນໂຕ ໂອຊາສງ຺ຂາຕາຍ ໂອທນກຸມ຺ມາສາທິວຕ຺ຖຸຄຕາຍ ຍາຍ ຜຣຓໂອຊາຍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາຕິ ຍມ຺ຫິ ຍມ຺ຫິ ຊນປເທ, ນຄຣາທີສຸ ຈ. ‘‘ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ’’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໗໖. ກິໍ ປນ ວຕ຺ຖຸໂນ ກິຈ຺ຈໍ, ກິໍ ໂອຊາຍາຕິ ເຈ? ປຣິສ຺ສຍຫຣຓໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ, ປາລນໍ ໂອຊາຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນ຺ນປານາທິກ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຄ຺ຄິໍ ຫຣຕິ ກມ຺ມຊນ຺ຕິ ກມ຺ມຊເຕຊໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍຎ຺ຫິ ໂອທນາທິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອສຕິ ກມ຺ມຊເຕໂຊ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸທຣປຏລສງ຺ຂາຕມຸປາທິນ຺ນຣູປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘‘ຉາໂຕມ຺ຫິ, ອາຫາຣໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ວທາເປຕິ, ຠຸຕ຺ຕກາເລ ອຸທຣປຏລໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອນຸປາທິນ຺ນກວຕ຺ຖຸໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຖ ສຕ຺ໂຕ ເອກຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ຉາຍາຣກ຺ຂໂສ ຉາຍາປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ເທວສງ຺ຂລິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠວເນ ໂມທນ຺ໂຕ ຉາຕກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສີເສ ທໍສຕິ, ໂສ ທຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວິຣວຕິ, ຕໍ ວິຣວໍ ສຸຕ຺ວາ ສເຈ ອຎ຺ເຎປິ ມນຸສ຺ສາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ອາຄຕາຄເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ສກຠວເນ ໂມທຕິ, ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ອນ຺ນປານາທິກໍ ວຕ຺ຖຸ, ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມຊເຕໂຊ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີຣາເປຕ຺ວາ ປຸນ ອຸທຣປຏລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ນປານາທິກໍ ວຕ຺ຖຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຸທຣປຏລໍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ອຸປາທິນ຺ນກາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຕໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຄຓ຺ຫາປນວເສນ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຫຣຕິ. ເກວລນ຺ຕິ ໂອຊາວິຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ຊີວິຕໍ ກມ຺ມຊຠູຕໍ ຕໍ ປາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

໖໗໗. ໂອຊາ…ເປ… ປາຈກນ຺ຕິ ໂອຊາ ຊີວິຕໍ ປາເລຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ກມ຺ມຊໍ ເຕຊໍ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາມາສຍສ຺ສ ອປຸຓ຺ຓໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປຫຣຓວເສເນວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນວເສນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ. ກາເຍນາຕິ ຣູປກາເຍນ. ອຕ຺ຕໂນ ຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ. ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕານນ຺ຕິ ປເຣສໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕານໍ. ກາຍຄ຺ຄຫຓານຸສາເຣນາຕິ ຜນ຺ທມານກາຍຄຕວຓ຺ຓສ຺ສ ຄຫຓຠູຕານໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິກຊວນານນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ນິຈ຺ຉຍຄ຺ຄຫຓສງ຺ຂາຕານໍ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນານໍ ອນຸສ຺ສຣເຓນ ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຫິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ກຸສລາກຸສລຊວເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕິຓ຺ເຓ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ, ປຸນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ທ຺ວາເຣ ວິສຍໍ ວວຕ຺ຖາເປຕ຺ວາ ຊວນໍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິກຊວນານນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊວນວາຣານມນນ຺ຕຣໍ ຕຕິຍວາເຣ ປວຕ຺ຕາຍ ມໂນທ຺ວາຣຊວນວີຖິຍາ ເອວ ຄຫິຕາຍ ເອຕາຍ ກຣຓຠູຕາຍ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ມໂນທ຺ວາເຣ ຊວເນເນວ ຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເອເຕນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ-ສທ຺ທສ຺ສ ກຣຓສາຘນຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ສຍໍ ວາຕິອາທິນາ ປນ ກມ຺ມສາຘນຕ຺ຕມາຫ.

ເອວໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ-ສທ຺ທສ຺ສ ກາຣກທ຺ວເຍ ສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກາຍ-ສທ຺ເທນ ສຫ ກມ຺ມຘາຣຍສມາສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ກາໂຍ’’ຕິ ໂວຫາຣສ຺ສ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ຈ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ’’ຕິອາທິສຸຕ຺ຕມາຫ. ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທເນນ ອຘິປ຺ປາຍວິຎ຺ຎາປນເຫຕຸຕ຺ຕາຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທມານກາເຍນ ກຣຓຠູເຕນ ອຘິປ຺ປາຍວິຎ຺ຎາປນເຫຕຸຠາວໂຕ ກາເຍນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິປິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທນສ຺ສ ເຫຕຸຠາວໂຕ ຕໍເຫຕຸກໍ ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທນສງ຺ຂາຕໍ ກາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຘິປ຺ປາຍຊານນໂຕ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາຍວິຎ຺ຎາປນສ຺ສ ກາຣຓຠາເວນ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ກາເຍນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ. ຕຖາ ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກາຣຓເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຄຍ຺ຫມານຕ຺ຕາ ສຍຎ຺ຈ ກາເຍນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ກາເຍນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິປິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ.

໖໗໘. ຈິຕ຺ຕຊານິລຘາຕຸຍາຕິ ອຠິກ຺ກມາທິປວຕ຺ຕກຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸຍາ. ອາກາຣວິກາຣຕາຕິ ອາກາຣຠູໂຕ ວິກາໂຣ. ກສ຺ສ ປນ ສາ ອາກາຣວິກາຣຕາຕິ? ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ວາໂຍຘາຕຸອຘິການໍ ຈິຕ຺ຕຊມຫາຠູຕານໍ. ກິໍ ຕໍ ສາມຕ຺ຖິຍໍ? ຈລນເຫຕຸຕາ, ຈິຕ຺ຕຊຕາ, ອຸປາທາຍຣູປຕາ ຈ. ອຖ ວາ ຈິຕ຺ຕຊານິລຘາຕຸຍາ ເອກາ ອາກາຣວິກາຣຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນ ເກວລຎ຺ຫິ ສາມິວຈນໍ ຈລນສມ຺ພນ຺ຘາເປກ຺ຂາຍ ເອວ, ອຖ ໂຂ ອາກາຣວິກາຣສມ຺ພນ຺ຘາເປກ຺ຂາຍປີຕິ.

ຍທິ ເອວໍ, ກຖໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຸປາທາຍຣູປຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕຊານິລຘາຕຸຍາ’’ຕິ ຫິ ວຈເນນ ວາໂຍຘາຕຸຍາວ ອາກາຣວິກາຣຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ເອກຠູຕນິສ຺ສິຕໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໕໘໔) ວຈນໂຕຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວິກາຣຕາ ຈຕູສຸ ເອກສ຺ສປິ ໂຫຕິ ຈຕຸສາຘາຣຓຘນໍ ວິຍ. ອນິລຘາຕຸອຘິກກລາໂປ ວາ ອິຘ ‘‘ອນິລຘາຕູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕທຘິເກ ຕໍໂວຫາຣໂຕ ຍຖາ ສມ຺ຠາຣຘາຕຸຍາ ອຘິກຠາເວນ ປຖວີໂວຫາໂຣ, ຕສ຺ມາ ວາໂຍຘາຕຸອຘິການໍ ຈິຕ຺ຕຊມຫາຠູຕານໍ ເອກາ ອາກາຣວິກາຣຕາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ນ ໂກຈິ ວິໂຣໂຘ. ອຘິກຕາ ຈສ຺ສາ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ນ ປມາຓໂຕ. ອິຕຣຖາ ຫິ ເຕສໍ ອວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕິຕາ ນ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຘິກຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິກວເສນ ອິຕເຣຫິ ວິນິພ຺ໂຠຄປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ໂຫຕິ. ສາມຕ຺ຖິຍາຘິກຎ຺ຈ ກາຣຓານຸກາຣິຕາຍ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ອຠິກ຺ກມາທິປວຕ຺ຕກໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຈລນາຘິປ຺ປາຍສຠາວໍ ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐິເຕ ກລາເປ ອນຸກໂຣນ຺ເຕ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ເອວ ອຘິກຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວາໂຍຘາຕຸຍາ ເອວ ອາກາຣວິກາຣຕາ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ມເຕນ ອຸປາທາຣູປຕ຺ຕໍ ທຸຣູປປນ຺ນໍ. ນ ຫິ ເອກສ຺ສ ວິກາໂຣ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຸປາທາຣູປນ຺ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ.

ກີທິສີ ປນາຍໍ ວິກາຣຕາຕິ ອາຫ ‘‘ສຫຊາຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ຈລເນ ເຫຕູ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຫຊາຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕສ຺ສ. ຍສ຺ມາ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາຣຊານໍ ຈລນໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປສມ຺ພນ຺ເຘເນວ ໂຫຕິ, ນທີໂສຕຈລເນນ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສຸກ຺ຂໂຄມຍປິຓ຺ຑາທີນໍ ວິຍ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ປນ ຈິຕ຺ຕຊານເມວ ຈລນໍ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຫຊາຕສ຺ສາ’’ຕິ. ຣູປສ຺ສາຕິ ຣູປກາຍສ຺ສ. ຈລເນຕິ ສນ຺ຖມ຺ຠນສນ຺ຘາຣຓຈລນສງ຺ຂາເຕ ຈລິຕຠາເວ. ສນ຺ຖມ຺ຠນາທິກມ຺ປິ ຫິ ຈລນາຠິມຸຂຕາຍ ຈລນນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຫຕູຕິ ເຫຕຸຠູຕາ ສຫກາຣີກາຣຓຠູຕາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ເນວ ຜນ຺ທມານຣູປກາໂຍ, ນ ຈ ຜນ຺ທມານາ ວາໂຍຘາຕຸ, ອຖ ໂຂ ມຫນ຺ຕໍ ປາສາຓໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຖາເມນ ຄຫຓກາເລ ສຣີຣສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫນວິກາໂຣ ວິຍ ຣູປກາຍສ຺ສ ປຣິປ຺ຜນ຺ທນປຈ຺ຈຍຠາເວນ ລພ຺ຠມາໂນ ເອໂກ ອາກາຣວິກາໂຣ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ນນຸ ຈ ຜນ຺ທມານວຓ຺ຓາທິວິນິມຸຕ຺ໂຕ ໂກຈິ ວິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓານນ຺ຕຣໍ ຄຫຓໍ ໂຫຕີຕິ ກຖເມຕໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ອຘິປ຺ປາຍຄ຺ຄຫຓໂຕ. ນ ຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣຣຫິເຕສຸ ຣຸກ຺ຂຈລນາທີສຸ ອຘິປ຺ປາຍຄ຺ຄຫຓໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຫຕ຺ຖຈລນາທີສຸ ປນ ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ມາ ຜນ຺ທມານວຓ຺ຓາທິວິນິມຸຕ຺ໂຕ ໂກຈິ ວິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ ອຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປໂກຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມຕໍ ເອກນ຺ເຕນ. ຎາປໂກ ຈ ເຫຕຸ ສຍໍ ຄຫິໂຕເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເປຕພ຺ພມຕ຺ຖໍ ຎາເປຕິ, ນ ວິຊ຺ຊມານມຕ຺ເຕນາຕິ. ຎາເປຕພ຺ພວຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓານນ຺ຕຣໍ ວິກາຣຄ຺ຄຫຓມ຺ປິ ອນຸມານໂຕ ສິທ຺ຘໍ. ຕຖາ ຫິ ວທນ຺ຕິ –

‘‘ວິສຍຕ຺ຕມນາປນ຺ນາ,

ສທ຺ທາ ເນວຕ຺ຖໂພຘກາ;

ນ ສຕ຺ຕາມຕ຺ຕໂຕ ອຕ຺ເຖ,

ເຕ ອຎ຺ຎາຕາ ປກາສກາ’’ຕິ.

ຍທິ ວິກາຣຄ຺ຄຫຓເມວ ກາຣຓມຘິປ຺ປາຍຄ຺ຄຫຓສ຺ສ, ກສ຺ມາ ອຄ຺ຄຫິຕສງ຺ເກຕານໍ ອຘິປ຺ປາຍຄ຺ຄຫຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ເກວລໍ ວິກາຣຄ຺ຄຫຓເມວ ອຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ຄຫຓສ຺ສ ກາຣຓໍ, ອຖ ໂຂ ປຸຣິມສິທ຺ຘສມ຺ພນ຺ຘຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ອິມສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ອຸທກຕິຕ຺ເຖ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຐປິຕໂຄສີສາທີນິ ອຸທກນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ອວິຎ຺ຎາຍມານນ຺ຕຣາຍ ມໂນທ຺ວາຣຊວນວີຖິຍາ ໂຄສີສາທີນໍ ອຸທກສຫຈາຣີປກາຣສຎ຺ຎາຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຸທກເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຊານນໍ, ເອວໍ ຜນ຺ທມານວຓ຺ຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ອວິຎ຺ຎາຍມານນ຺ຕຣາຍ ມໂນທ຺ວາຣວີຖິຍາ ປຸຣິມຄ຺ຄຫິຕສມ຺ພນ຺ຘູປນິສ຺ສຍສຫິຕາຍ ສາຘິປ຺ປາຍວິກາຣຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕີຕິ.

໖໘໑-໒. ສຫຊຣູປຈລນສ຺ສ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣສຫິຕາຍ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ເຫຕຸຠາໂວ ຍຸຕ຺ໂຕ, ກິໍ ສພ຺ພາ ເອວ ວາໂຍຘາຕຸ ສຫຊຣູປໍ ຈາເລຕີຕິ ອິມໍ ໂຈທນໍ ໂສເຘຕຸໍ ‘‘ລຠິຕ຺ວາ ປນຸປຕ຺ຖມ຺ຠ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠໍ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍນ຺ຕິ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນວີຖິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກວີຖິຍາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກຕ຺ຕາຠາວໂຕ. ເຫຏ຺ຐາຫິ ຉຫິ ຈ ຈິຕ຺ເຕຫີຕິ ສຕ຺ຕສຸ ຊວເນສຸ ເຫຏ຺ຐິເມຫິ ຉຫິ ຊວເນຫິ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ວາໂຍຘາຕຸໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ລຠິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເກຈິ ປນ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ວາໂຍຘາຕຸສມຸຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ປາຐໍ ທິສ຺ວາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນ຺ຕິ ຠາວສາຘນວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຉຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນວາໂຍຘາຕຸສມຸຏ຺ຐິຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ລຠິຕ຺ວາຕິ ໂຍເຊນ຺ຕິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສຫິຕຕ຺ຕນາຕິ ສຍໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສຫິຕາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປໍ ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວນ ຈລຍຕິ, ນ ອິຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ນາມ ສຕ຺ຕຫິ ຍຸເຄຫິ ອາກຑ຺ຒິຕພ຺ພສກເຏ ສຕ຺ຕມຍຸຄຍຸຕ຺ຕາ ເອວ ໂຄຓາ ເຫຏ຺ຐາ ຉສຸ ຍຸເຄສຸ ຍຸຕ຺ຕໂຄເຓຫິ ລທ຺ຘຸປຕ຺ຖມ຺ຠາ ສກຏໍ ຈາເລນ຺ຕິ, ປຐມຍຸຄາທິຍຸຕ຺ຕາ ປນ ສນ຺ຖມ຺ຠນສນ຺ຘາຣຓມຕ຺ຕເມວ ສາເຘນ຺ຕາ ເຕສໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ສຕ຺ຕມຊວນສມຸຏ຺ຐິຕາ ວາໂຍຘາຕຸ ເຫຏ຺ຐາ ຉຫິ ຊວເນຫິ ສມຸຏ຺ຐິຕວາໂຍຘາຕຸໂຕ ລທ຺ຘຸປຕ຺ຖມ຺ຠາ ຈິຕ຺ຕຊຣູປໍ ຈາເລຕິ. ປຐມຊວນາທິສມຸຏ຺ຐິຕາ ປນ ສນ຺ຖມ຺ຠນສນ຺ຘາຣຓມຕ຺ຕໍ ສາເຘນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ເຈຕ຺ຖ ຈລນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນເທສໂຕ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ຘມ຺ມານໍ ຈລນາຠາວໂຕ, ອິຕຣຖາ ຘມ຺ມານໍ ອພ຺ຍາປາຣຕາ, ຂຓິກຕາ ຈ ນ ສິຍາ. ກຖໍ ປນສ຺ສ ສຫຊຣູປານໍ ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸຠາໂວຕິ? ຍຖາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊຣູປານິ ເຫຏ຺ຐິມຊວນາທິສມຸຏ຺ຐິຕຣູເປຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕຫິ ສຫ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວສ຺ສ ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາໂວຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຖ ຜນ຺ທມານວຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓານນ຺ຕຣໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສຫິຕາຕິ ສຕ຺ຕມຊວນສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ເອວ ຈ ວິເສສິຕຕ຺ຕາ ຈລນາກາຣສຫິຕາເຍວ ວາໂຍຘາຕຸ ວິກາຣສຫິຕາຕິ? ນຍິທເມວໍ ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວນ ຈລຍິຕຸມສກ຺ໂກນ຺ຕິໂຍປິ ສນ຺ຖມ຺ຠນສນ຺ຘາຣຓມຕ຺ຕກຣເຓນ ປຐມຊວນາທິສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸໂຍປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣສຫິຕາ ເອວ. ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠິກ຺ກມາທີນິ ປວຕ຺ເຕຕຸກາໂມ ຕທຠິມຸຂຠາວວິກາຣສມ຺ຠວໂຕ. ອຘິປ຺ປາຍສຫຠາວິນຎ຺ຫິ ວິກາຣໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິມາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ? ຍາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ…ເປ… ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ວາ…ເປ… ປສາເຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ກາຍສ຺ສ ຖມ຺ຠນາ ສນ຺ຖມ຺ຠນາ ສນ຺ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາປນາ ວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ຕໍ ຣູປໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໗໒໐) ສນ຺ຖມ຺ຠນສນ຺ຘາຣຓານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍຠາວາກາໂຣ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ສາປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກຕາວຈນໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

໖໘໓-໔. ຈິຕ຺ຕຊາຕາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອຸປາທິນ຺ນກຆຏ຺ຏເນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຍ ອາກາຣວິກາໂຣ, ອຍໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຊາຕາຍາຕິ ວຈີເຠທປ຺ປວຕ຺ຕກຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຍ. ອຸປາທິນ຺ນກຆຏ຺ຏເນຕິ ອຸປາທິນ຺ນກກລາປສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອກ຺ຂຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານສ຺ສ ຆຏ຺ຏນສຎ຺ຎິເຕ ກິຈ຺ເຈ ຆຏ຺ຏນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຕສ຺ສ ສຫກາຣີກາຣຓຠູໂຕ. ເອໂກ ອາກາຣວິກາໂຣຕິ ຆຏ຺ຏິຍມານອຸປາທິນ຺ນຣູປໂຕ, ຆຏ຺ຏນ຺ຕິ ຍາ ປຖວີຘາຕຸໂຕ ຈ ວິນິວຏ຺ໂຏ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອຸປາທິນ຺ນຆຏ຺ຏນປຈ຺ຈຍສຠາວຣູໂປ ເອໂກ ອາກາຣວິກາຣວິເສໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຖວິຘາຕຸຍາຕິ ສາມິວຈນໍ ‘‘ອຸຠຍສມ຺ພນ຺ຘາເປກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ຜນ຺ທມານວຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓານນ຺ຕຣໍ ຄຍ຺ຫຕິ, ເອວມິຘ ສຸຍ຺ຍມານສທ຺ທສວນານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຈ ສນ຺ຖມ຺ຠນາທີນໍ ອຠາເວນ ຆຏ຺ຏເນນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ສທ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ລຠິຕ຺ວາ ປນຸປຕ຺ຖມ຺ຠ’’ນ຺ຕິອາທິນໂຍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຆຏ຺ຏນຎ຺ຫິ ປຐມຊວນາທີສຸປິ ລພ຺ຠເຕວ. ເຕນາຫ ‘‘ສທ຺ທວສາ’’ຕິ. ອຖ ຆຏ຺ຏນຈລນານໍ ໂກ ວິເສໂສຕິ? ຆຏ຺ຏນໍ ປຈ຺ຈຍວິເສເສນ ຠູຕກລາປານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາສນ຺ນຕຣຸປ຺ປາທຕາ, ຈລນໍ ເອກສ຺ສາປິ ເທສນ຺ຕຣຸປ຺ປາທນປຣມ຺ປຣຕາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ໂຄສີສາທິອຸປມາເປຕ຺ຖ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ສາວາຕິ ສາ ເອວ ສຫສທ຺ທາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສກ຺ຍກຸລິນ຺ທຸນາຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘຄຄນຕລສ຺ສ ສກ຺ກຣາຊກຸລສ຺ສ ອວຠາສກຏ຺ເຐນ ຕສ຺ສ ນິສາກຣຠູເຕນ. ອຖ ວາ ອິນ຺ທຕິ ປຣມິສ຺ສຣິຍໍ ກໂຣຕີຕິ ອິນ຺ທຸ. ອິນ຺ທຸ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມວາຈກຕ຺ຕາ ສກ຺ກກຸລຸຕ຺ຕເມນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໘໕. ອຖ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຕາວ ສຫສທ຺ທາວ, ສທ຺ໂທ ປນ ຈິຕ຺ຕໂຊ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂກ ອຕ຺ຖີຕິ ເຈ? ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສທ຺ໂທ ນ ຈິຕ຺ຕໂຊ’’ຕິອາທິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຆຏ຺ຏນນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍໍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຆຏ຺ຏນໍ. ຘາຕຸສງ຺ຆຏ຺ຏເນເນວາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສມຕ຺ເຖຕິ. ຍສ຺ມາ ຘາຕຸສງ຺ຆຏ຺ຏເນເນວ ສທ຺ໂທ ຊາຍຕິ, ນ ເຕນ ວິນາ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເນນ ຈ ເຍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ໂທ ນ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ໂທ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວິນາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ຍາ ຕາຍ ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາປນາ’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໓໖) ຫິ ວຈນໂຕ ອໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍນ ສທ຺ເທນ ສຫ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕວ ຈິຕ຺ຕໂຊປິ ສທ຺ທນວໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ, ເຕສໍ ວາທໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາວາໂທປິ ຫິ ສທ຺ໂທວ ໂຫຕິ, ນ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ວິຣຸທ຺ຘເມຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາເນຫິ ສງ຺ຄຫກາເຣຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕວ. ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ປນ ມຫາອຏ຺ຐກຖາວາທໍ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາວ ຕຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວຓ຺ເຓຕິ. ກຖໍ? ‘‘ຊິວ຺ຫາຕາລຸຈລນາທິກຣວິຕກ຺ກສມຸຏ຺ຐິຕໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສຫຊເມວ ສຸຂຸມສທ຺ທໍ ທິພ຺ພໂສເຕນ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ, ປຏ຺ຐາເນ ຈ ໂອຬາຣິກໍ ສທ຺ທໍ ສນ຺ຘາຍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທສ຺ສ ອໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

໖໘໖-໗. ວິຎ຺ຎາປນໂຕຕິ ວຈີໂຆເສນ ອຘິປ຺ປາຍວິຎ຺ຎາປນເຫຕຸຕ຺ຕາ. ສຍໍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕຕິ ຄຫຓານຸສາເຣນ ວຈີໂຆເສນ ວາ ເຫຕຸນາ ສຍໍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສທ຺ທສ຺ສ. ສມ຺ຠໂວ ກາຣກທ຺ວເຍຕິ ວິຎ຺ຎາປຍຕີຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ກມ຺ມນິ ວາ ຕສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປເນຕໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ອຸທາຫຸ ກມ຺ມາທິສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ວິຍາຕິ ສກສກກລາປຄຕອຏ຺ຐຣູປານິ ວິຍ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍສ຺ສ ເອກໂຕ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສຫຊກລາເປ ສທ຺ໂທ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິກລາເປ ລພ຺ຠມານມ຺ປິ ຕໍ ຫິຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍຖາວຸຕ຺ຕວິກາຣຄ຺ຄຫຓມຸເຂນ ‘‘ອຍໍ ອິທໍ ນາມ ກາຕຸກາໂມ’’ຕິ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຘິປ຺ປາຍປ຺ປກາສນຣສາ’’ຕິ. ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທນເຫຕຸຠູຕາຍ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ວິກາຣຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາ ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທນສ຺ສ ເຫຕຸຠາວາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາຍ…ເປ… ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ວາໂຍຘາຕຸຍາ ກິຈ຺ຈາຘິກຕາຍ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸປທຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ວຈີໂຆສສ຺ສ ເຫຕຸຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຈີໂຆສສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຊສທ຺ທສ຺ສ ເຫຕຸຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ຆຏ຺ຏເນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຆຏ຺ຏນານນ຺ຕຣໍ ສທ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານປຖວີຘາຕຸ ອຸປາທິນ຺ນຆຏ຺ຏນມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ຆຏ຺ຏິຕກ຺ຂເຓ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນວ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ປນ ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ປຣິຍາເຍນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ມເຕນ ຈິຕ຺ຕຊສທ຺ໂທເຍວ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກຕາປນກາເລ ອນ຺ໂຕອຸທເກເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສທ຺ໂທ ວິຍ ອຸປາທິນ຺ເນ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານປຖວີຘາຕຸຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສມກາລເມວ ຕສ຺ມິໍ ກລາເປ ນວມໍ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຍວ ຠູຕິກສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສທ຺ໂທປິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຈ຺ຉຣາປຫຣຓາທິສທ຺ໂທ ປນ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນເຍວາຕິ.

໖໘໘. ວິຄ຺ຄຫາຠາວໂຕ ນ ກສ຺ສຕິ, ກສິຕຸໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອກາໂສ, ໂສເຍວ ອາກາໂສຕິ ອາຫ ‘‘ນ ກສ຺ສຕີຕິ ອາກາໂສ’’ຕິ, ໂກ ປເນໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປານໍ ວິວໂຣ’’ຕິ, ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທາທິຣູປານໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເນນ ອຊຏາກາສມາຫ. ໂຍ…ເປ… ປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ປນ ອິມິນາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕມາກາສໍ, ໂສ ປນ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ອາກາໂສຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ຣູປານິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ສຍໍ ວາ ເຕຫິ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ເຕສໍ ວາ ປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣູປປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຕໍ ລກ຺ຂຓເມຕສ຺ສາຕິ ຣູປປຣິຈ຺ເຉທລກ຺ຂໂຓ. ອຍຎ຺ຫິ ຕໍ ຕໍ ຣູປກລາປໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຣູປປຣິຍນ຺ຕປ຺ປກາສນຣໂສ’’ຕິ. ‘‘ອຍໍ ຣູປານໍ ເຫຏ຺ຐິໂມ ປຣິຍນ຺ໂຕ, ອຍໍ ອຸປຣິໂມ’’ຕິ ເອວໍ ວິຠາວນກິຈ຺ໂຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຍສ຺ມາ ຣູປານໍ ປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປມຣິຍາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖາຫ – ກິໍ ປເນສ ຣູເປ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານກລາປໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ອຖ ເອກສມຸຏ຺ຐານພຫຸກລາປໂຕ, ອຸທາຫຸ ເອເກກສມຸຏ຺ຐານເອເກກກລາປໂຕ, ເອເກກຣູປໂຕ ວາຕິ? ເອເກກສມຸຏ຺ຐານເອເກກກລາປໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍທິ ຫິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານກລາປໂຕ, ເອກສມຸຏ຺ຐານພຫຸກລາປໂຕ ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ສຕິ ສມ຺ຜຸຏ຺ຐຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ເອກກລາປຄຕຣູປານໍ ວິຍ ນານາກລາປຄຕຣູປານມ຺ປິ ອວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕິຕາ ວາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຖ ວາ ເອເກກຣູປໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ສຕິ ເອເກກກລາປຄຕຣູປານມ຺ປິ ນານາກລາປຄຕຣູປານໍ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕິຕາປສງ຺ໂຄ ສິຍາ, ອຸຠຍມ຺ປິ ປເນຕໍ ອນິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ມາ ເອເກກສມຸຏ຺ຐານເອເກກກລາປໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຠາວຉິທ຺ທວິວຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາຕິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ ຉິທ຺ທວິວຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ກລາເປ ຠູຕານໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ເຕເຫວ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໂຕ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ກລາປນ຺ຕຣຠູຕາ ກລາປນ຺ຕຣຠູເຕຫິ ສມ຺ຜຸຏ຺ຐາວ ເອກຆນປິຓ຺ຑຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ຘມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອສໍກິຓ຺ຓາ ເອວ. ເຕສໍ ຍາ ວິວິຕ຺ຕຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສໍກິຓ຺ຓຕາ, ອຍໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຠູຕນ຺ຕເຣຫິ ວິຍ ເຕຫິ ໂສ ອສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐວ, ອິຕຣຖາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕາ ນ ສິຍາ ເຕສໍ ຠູຕານໍ ພ຺ຍາປິຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ. ອພ຺ຍາປິຠາໂວ ຫິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຕາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ອິມສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐໍ ຈຕູຫິ ມຫາຠູເຕຫີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໓໗).

ອຖ ວາ ກລາປນ຺ຕຣຠູຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສໍກິຓ຺ຓຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໂຕ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທມຸຂວິວຣາທິວເສນ ຉິທ຺ທວິວຣຠາວສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໂຕ ຉິທ຺ທວິວຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ ຫິ ສຕິ ຉິທ຺ທວິວຣຠາໂວ ໂຫຕິ. ເຍສໍ ຣູປານໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຕຕ຺ເຖວ ເຕສໍ ປຣິຈ຺ເຉທຠາເວນ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຣູປປທຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ.

໖໘໙-໙໑. ຣູປສ຺ສລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍນິທ຺ເທເສຕິ ຣູປສ຺ສລຫຸຕາ ຣູປສ຺ສມຸທຸຕາ ຣູປສ຺ສກມ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ ອິມສ຺ສ ຣູປລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ອຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາທີສຸ ‘‘ກາຍລຫຸຠາໂວ ກາຍລຫຸຕາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ‘‘ຣູປສ຺ສ ລຫຸຠາໂວ ລຫຸຕາ’’ຕິອາທິນາ ຣູປສມ຺ພນ຺ຘີຠາເວນ ຣູປວິກາຣາປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ. ຣູປສ຺ສ ລຫຸຠາໂວ ລຫຸຕາ, ສາ ຣູປສ຺ສ ຄຣຸຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ຄຣຸຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ອທນ຺ຘຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ລຫຸຣູປປທຏ຺ຐານາ. ຣູປສ຺ສ ມຸທຸຠາໂວ ມຸທຸຕາ, ສາ ຣູປສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ຖທ຺ຘຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ສພ຺ພກິຣິຍາສຸ ອວິໂຣຘິຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ມຸທຸຣູປປທຏ຺ຐານາ. ຣູປສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ສາ ຣູປສ຺ສ ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ສຣີຣກິຣິຍາສຸ ອນຸກູລຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກມ຺ມຎ຺ຎຣູປປທຏ຺ຐານາຕິ. ອຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມາ ປນ ຕິສ຺ໂສ ຣູປານໍ ວິກາຣຠາວໂຕ ‘‘ຣູປວິກາຣາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕິສ຺ໂສ…ເປ… ວິຠາວິນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍຖາກ຺ກມໍ ປເນຕາ ຣູປສ຺ສ ທນ຺ຘຕ຺ຕກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐານາ, ຖທ຺ຘຕ຺ຕກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐານາ, ຣູປານໍ ສຣີຣກິຣິຍາສຸ ອນນຸກູລຠາວກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຘາຕຸກ຺ໂຂໂຠຕິ ວາຕປິຕ຺ຕເສມ຺ຫປໂກໂປ, ຣສາທິຘາຕູນໍ ວາ ວິກາຣາວຕ຺ຖາ, ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ປຖວີຘາຕຸອາທີນໍເຍວ ວິກາໂຣຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍາ ສປ຺ປາຍອຸຕຸອາຫາຣາວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາ, ສາ ຈ ຕໍຕໍວິກາຣສ຺ສ ວິເສສປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕາ, ອວິເສເສນ ປນ ສພ຺ເພສໍ ປຈ຺ຈຍາ, ຕຖາ ຫິ ເຕ ກທາຈິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ອວິຊຫນ຺ຕານໍ ປນ ທຸພ຺ພິຊານີຍໍ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍປກາສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເອຕາສ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກມໂຕວ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ລຫຸຕາຍ ຫິ ອໂຣຄີ ນິທສ຺ສນໍ, ມຸທຸຕາຍ ມທ຺ທິຕຈມ຺ມໍ, ກມ຺ມຎ຺ຎຕາຍ ສຸຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓໍ.

ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ອໂຣຄິໂນ ຕາວ ນິທສ຺ສນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສນ຺ຕານຕ຺ຕາ, ສຸປຣິມທ຺ທິຕຈມ຺ມສຸຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓານໍ ປນ ກຖໍ. ນ ຫິ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປສນ຺ຕາເນ ລຫຸຕາທີນິ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຕຖາ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍາຠາວໂຕ? ສຈ຺ຈໍ, ມຸທຸກມ຺ມຎ຺ຎສທິສຣູປນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ, ນ ປນ ຕຕ຺ຖ ອິຘາຘິປ຺ເປຕມຸທຸຕາກມ຺ມຎ຺ຎຕາສຠາວໂຕ. ຍທິ ເອວໍ, ກຖໍ ຕູລປິຈຸອາທີສຸ ລຫຸຠາວາທິກນ຺ຕິ? ນ ຕຕ຺ຖ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ລຫຸຠາວາທິກໍ ອຕ຺ຖິ, ຄຣຸຠາວາທິເຫຕູນໍ ປນ ອຠາວໂຕ ຕຕ຺ຖ ລຫຸຠາວາທິໂວຫາໂຣ.

ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ເອກນ຺ເຕນ ຕາສໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ, ອິຕຣຖາ ສພ຺ພທາຠາວິນີຫິ ລຫຸຕາທີຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ. ອທນ຺ຘຕາລກ຺ຂຓາຕິ ອຄຣຸຠາວລກ຺ຂຓາ. ຄຣຸຠາວສ຺ສ ວິໂນທນໍ ຂິປນໍ ອປນຍນໍ ກິຈ຺ຈເມຕິສ຺ສາຕິ ຄຣຸຠາວວິໂນທນຣສາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອຍໍ ຣູປານໍ ຄຣຸຠາວໍ ວິໂນເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຄຣຸຣູປປຏິປກ຺ຂານໍ ປນ ອທນ຺ຘຣູປານໍ ວິກາຣຕ຺ຕາ ‘‘ຊາຕິ ນໍ ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ປຣິຍາເຍນ ຄຣຸຠາວໍ ວິໂນເທຕິ ນາມ. ຕສ຺ສຎ຺ຫິ ວິຊ຺ຊມານາຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຣູປານໍ ອຄຣຸຠາໂວເຍວາຕິ. ເອສ ນໂຍ ມຸທຸຕາກມ຺ມຎ຺ຎຕາສຸ. ເຈຕສິກລຫຸຕາທໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈນີການໍ ຕໍຕໍອກຸສລຘມ຺ມານໍ ວິທ຺ຘໍສກຠາເວນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວິກາຣມຕ຺ຕຠາວໂຕ ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວ ຕາສໍ ຕໍກິຈ຺ຈຕາ ລພ຺ຠຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ອທນ຺ຘສ຺ສ ອໂຣຄີປຸຣິສສ຺ສ ອປຣາປຣໍ ສງ຺ກນ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ວິຍ ອທນ຺ຘປຣິວຕ຺ຕນໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ, ຕຕ຺ເຖວ ວິກາຣຠາເວນ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ ລຫຸຣູປປທຏ຺ຐານາ. ເອວມິຕຣາສຸປິ. ອຖທ຺ຘຕາຕິ ອກຖິນຕາ. ອຕ຺ຕໂນ ມຸທຸຠາເວເນວ ສພ຺ພກິຣິຍາສຸ ອວິຣຸທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອວິໂຣຘິຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ມຸທຸ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕີສຸປິ ຐາເນສຸ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ເຖ ອ-ກາໂຣ. ທນ຺ຘຕາທິເຫຕູນໍ ປຏິປກ຺ຂສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ລຫຸຕາທີນນ຺ຕິ ເກຈິ. ອປເຣ ປນ ສຕ຺ຕາປຏິເສເຘຕິ ວທນ຺ຕິ. ສຣີເຣນ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຣິຍານໍ ອນຸກູລຕາສງ຺ຂາໂຕ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ລກ຺ຂຓເມຕິສ຺ສາຕິ ສຣີຣກິຣິຍານຸກູລກມ຺ມຎ຺ຎຠາວລກ຺ຂຓາ. ອກມ຺ມຎ຺ຎໍ ທຸພ຺ພລໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ອທຸພ຺ພລຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວຸຕ຺ຕາ.

໖໙໒. ຣູປານມາຈໂຍ ໂຍຕິອາທີສຸ ໂຍ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປານໍ ອາທິໂຕ ຈໂຍ, ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄຕສ຺ສ ວິຍ ຈໂຍຕິ ວາ ອາຈຍສງ຺ຂາໂຕ ຣູປານໍ ປຐມຸປ຺ປາໂທ ວຑ຺ຒິ ຈ, ໂສ ອຸປຈໂຍຕິ ອຸທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອຸປສິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຸປ-ສທ຺ທສ຺ສ ປຐມູປຣິອຕ຺ຖທສ຺ສນໂຕ. ຍາ ປນ ເຕສໍເຍວ ຣູປານໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘຕາ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕິ, ສາ ສນ຺ຕຕີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຫິ ຣູປຸປ຺ປຕ຺ຕິອາທິຈຍຠາວໂຕ ອາຈໂຍ ນາມ, ຕໂຕ ປຣໍ ຍາວ ສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ວຑ຺ຒິຠາວໂຕ ອຸປຈໂຍ ນາມ. ຕທາ ຫິ ຣູປສ຺ສ ກມ຺ມຈິຕ຺ຕອຸຕູຫິ ຈໂຍເຍວ, ນ ຫານິ. ອຖ ວາ ຍາວ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານ ຣູປຸປ຺ປາໂທ, ຈກ຺ຂາທິອຸປ຺ປາໂທ ວາ, ຕາວ ອຸປຈໂຍ ນາມ, ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ຈຸຕິປຣິໂຍສານໍ ສນ຺ຕຕິ ນາມ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ –

‘‘ໂຍ ອາຍຕນານໍ ອາຈໂຍ, ໂສ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ. ໂຍ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ, ສາ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໔໑-໖໔໒) –

ເອວໍ ອຸປຈຍສນ຺ຕຕີນໍ ອຕ຺ຖໂຕ ນານຕ຺ຕາຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ປາຬິຍາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ອາຈໂຍ ນາມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຸປຈໂຍ ນາມ ວຑ຺ຒິ, ສນ຺ຕຕິ ນາມ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນທີຕີເຣ ຂຕກູປສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸທກຸຄ຺ຄມນກາໂລ ວິຍ ອາຈໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓກາໂລ ວິຍ ອຸປຈໂຍ ວຑ຺ຒິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄມນກາໂລ ວິຍ ສນ຺ຕຕິ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໖໔໑; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໔໔) –

ອຸປມາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ຣູປານມາຈໂຍ’’ຕິ ເຈຕ຺ຖ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທເສນ ອຸປ຺ປາໂທ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ວິກາໂຣ. ວິກາຣຕ຺ເຕ ຈ ສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິກາຣວນ຺ຕຘມ຺ມເຠທຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ເອກກ຺ຂເຓປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ພຫູນມ຺ປິ ຣູປານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວ ອຸປ຺ປາທວິກາຣຠາໂວ, ນ ປິຓ຺ຑສ຺ເສວາຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຣູປານເມວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອີທິສີ, ອຖ ໂຂ ອຣູປຘມ຺ມານມ຺ປິ ອຸປ຺ປາໂທ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ຊຣຕາ, ອນິຈ຺ຈຕາ, ຣູປສ຺ສ ລຫຸມຸທຸກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໖໙໓. ຊາຕິຣູປນ຺ຕິ ທີປິຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອຸຠຍສ຺ສປິ ຣູປຸປ຺ປາທສຠາວຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍທິ ເອວໍ, ກສ຺ມາ ວິຠຊ຺ຊ ວຸຕ຺ຕໍ? ຠຄວຕາ ຕເຖວ ເທສິຕຕ຺ຕາ. ຠຄວຕາປິ ກສ຺ມາ ຕຖາ ເທສິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວຸຕ຺ຕມາກາຣນານຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. ອາກາຣນານຕ຺ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິຠາວິຕເມວ. ອກ຺ຂຣສ຺ສ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຸປຈໂຍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສນ຺ຕຕິ. ເອວໍ ຕິສມຸຏ຺ຐານຣູປານມ຺ປິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ອາກາຣນານຕ຺ຕໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ເວເນຍ຺ຍານໍ ວເສນ ວາຕິ ຕທາ ກິຣ ໂສຕູນໍ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອຍໍ ຊາຕິ ສພ຺ເພສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຠໂວ, ສຍໍ ປນ ນ ກຸໂຕຈິ ຊາຍຕິ, ຍຖາ ຕໍ ‘‘ປກຕິວາທີນໍ ປກຕີ’’ຕິ. ເຕສໍ ມິຈ຺ຉາຄາຫໍ ວິຘເມນ຺ໂຕ ‘‘ຊາຕິ ນາມ ນ ອຎ຺ຎາ, ອຸປຈຍສນ຺ຕຕິວເສນ ຐິຕາ ຣູປຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ປນ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ຈ ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍເຫວ ຊາຕປຣິຍາຍໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕີຕິ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທເສຕີຕິ ອາຈຣິຍາ.

ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐາສໂຕ, ອນາຄຕຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຣູປຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາໂທ ອນາຄຕກ຺ຂຓໂຕ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊາປນຣໂສ’’ຕິ. ‘‘ອິເມ ຣູປຘມ຺ມາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖ ເນ’’ຕິ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິຍ຺ຍາຕນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ. ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຕາ ອຸປຣິ ຈໂຍ ອຸປຈໂຍຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ ອາທິກມ຺ເມ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍວເສນ, ເອວໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓຄຕໍ ອຸປຈິຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປຈິຕຣູປປທຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ.

ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາຕິ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕມານຣູປານໍ ປວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ລກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ອນຸປ຺ປພນ຺ຘນຣສາຕິ ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘນກິຈ຺ຈາ. ອສຕິ ຫິ ອຸປ຺ປາເທ ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ອນຸປ຺ປພນ຺ໂຘ ນ ສິຍາ. ອນຸປ຺ປພນ຺ຘຣສຕ຺ຕາເຍວ ອນຸປຈ຺ເຉທວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ອາຫ ‘‘ອນຸປຈ຺ເຉທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ຆຏິຕຣູເປສຸ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸປ຺ປພນ຺ຘຣູປປທຏ຺ຐານາ’’ຕິ.

໖໙໔. ຊີຣຓນ຺ຕິ ຊິຓ຺ຓຠາໂວ, ອຠິນວຠາວຫານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປາກຏາ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິຠາເວນ ທນ຺ຕາທີສຸ ວິກາຣທສ຺ສນໂຕ, ອິຕຣາ ຕທຠາວໂຕ ອປາກຏາ. ກາມໍ ຣູປຘມ຺ມານມ຺ປິ ຂຓິກຊຣາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ເອວ, ຍາ ‘‘ອວີຈິຊຣາ’’ຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຣູປຘມ຺ມານໍ ປນ ຊຣາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ປາກຏາ ຣູປຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິວິກາໂຣ ປນ ຂຓິກຊຣາຍ ນຕ຺ຖິ. ຣູປປຣິປາໂກ ຣູປຘມ຺ມານໍ ຊິຓ຺ຓຕາ, ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ໂຄ ອວສ຺ສໍຠາວີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປນຍນຣສາ’’ຕິ, ຠງ຺ຄູປນຍນກິຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຠາວານປຄເມປີຕິກກ຺ຂຬຕ຺ຕາທິສຠາວານປຄເມປິ, ຐິຕິກ຺ຂເຓ ຫິ ຊຣາ ນາມ, ນ ຈ ຕທາ ຘມ຺ມສຠາວໍ ວິຊຫຕິ. ນວຠາໂວ ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖາ, ຕສ຺ສາ ອປຄມຠາເວນ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນວຠາວາປຄມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ວີຫິປຸຣາຓຠາໂວ ວິຍາຕິ ວີຫິຠາວານປຄເມປິ ອຠິນວຠາວາປຄມນກໂຣ ວີຫິປຸຣາຓຠາໂວ ວິຍ. ວີຫິປຸຣາຓຠາໂວ ສພ຺ພາວຕ຺ຖານິ ອປເນຕິ, ອຍໍ ປນ ເກວລໍ ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖເມວ ອປເນຕິ. ປຣິໂຕ ສພ຺ພໂຕ ຠິຊ຺ຊນນ຺ຕິ ລກ຺ຂິຕພ຺ພາຕິ ປຣິເຠທລກ຺ຂຓາ. ນິຈ຺ຈໍ ນາມ ຘຸວໍ, ຣູປໍ ປນ ຂຓຠງ຺ຄິຕາຍ ນ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອນິຈ຺ຈຕາ. ສາ ປນ ຐິຕິປ຺ປຕ຺ຕຣູປໍ ຐິຕິຍເມວ ວິນາສນຠາເວນ ສໍສີເທນ຺ຕີ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ສໍສີທນຣສາ. ຍສ຺ມາ ຈ ສາ ຠງ຺ຄຠາວໂຕ ຂຍວຍາກາເຣເນວ ຄຍ຺ຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຂຍວຍຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ອນຸກ຺ກເມນ ວິນາໂສ ຂໂຍ ນາມ, ທີປວຏ຺ຏິກາຍ ສຫ ເຕລສ຺ສ ວິຍ ສຫ ນິໂຣໂຘ ວໂຍຕິ ວທນ຺ຕິ.

໖໙໖-໗. ສໂມຘານໂຕຕິ ຣາສິໂຕ. ເກຈີຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ. ມິທ຺ຘຣູປສ຺ສ ວທນສີລາ, ມິທ຺ຘວາໂທ ວາ ເອເຕສນ຺ຕິ ມິທ຺ຘວາທິໂນ. ມິທ຺ຘຣູປໍ ນາມາຕິ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາຣວເສນ ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ ມິທ຺ຘໍ ນາມ ຣູປໍ. ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ມຸນີສີ’’ຕິອາທິ. ນຕ຺ຖິ ນີວຣຓາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓສ຺ສ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທພ຺ຍາປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນີວຣຓານໍ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓານຎ຺ຈ ປຫີນຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທິ ມິທ຺ຘໍ ຣູປໍ ສິຍາ, ອປ຺ປຫາຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ນ ປຫາຕພ຺ໂພ ນ ຠາເວຕພ຺ໂພ ນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ. ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ເນວທສ຺ສເນນນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ. ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ກຸສລໍ, ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ວິປາໂກ, ຕີສຸ ຠູມີສຸ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕໍ, ຣູປຎ຺ຈ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເນວທສ຺ສເນນນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໔໐໗) ວຈເນນ ຣູປຘມ຺ມານໍ ປຫານາຠາວໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ຕສ຺ສ ນີວຣຓຠາໂວ ວິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ ນີວຣຓານໍ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ນີວຣຓານໍ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພຕ຺ເຕ –

‘‘ຍາ ເມ ກງ຺ຂາ ປຸເຣ ອາສິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາສິ ຈກ຺ຂຸມາ;

ອທ຺ຘາ ມຸນີສິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ນຕ຺ຖິ ນີວຣຓາ ຕວາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໕໔໖) –

ນີວຣຓປ຺ປຫາເນນ ຠຄວໂຕ ໂຖມນໍ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍທິ ສິຍາ, ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖາຕິອາທິວຈນໂຕ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໗; ສໍ. ນິ. ໓.໓໓-໓໔) ຣູປສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພຕາປິ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ຕໍ ນ, ຕພ຺ພິສຍຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູເປ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຫານ’’ນ຺ຕິ. ນ ຈ ປເນຕໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ຕພ຺ພິສຍຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານວເສເນວ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສາຘກວຈນຠາວໂຕ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ຕຕ຺ຖ ປຫານສ຺ສ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຈ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ນີວຣຓາ ຕວາ’’ຕິອາທິວຈເນຫິ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ນ ມິທ຺ຘໍ ຣູປນ຺ຕິ.

ຍທິ ປນ ປໂຣ ທຬ຺ຫມູຬ຺ຫຄ຺ຄາຫິຕາຍ ຕໍວິສຍຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານວເສເນວ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ສກວາທໍ ໂອຑ຺ເຑຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕນ຺ນິເສຘນຕ຺ຖໍ ປຸນ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓສ຺ສ ອວິຊ຺ຊານີວຣເຓນ ສຫ ສມ຺ປໂຍຄວຈນຎ຺ຈ ອາຫຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓຎ຺ເຈວ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓຎ຺ຈ ນີວຣເຓນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຈຕູຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໓) ວຈນໂຕ ອຣູປຘມ຺ມານເມວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປໂຍໂຄ ລພ຺ຠຕິ, ນ ຣູປຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຣູເປນ ວາ, ຕສ຺ມາ ຍທິ ມິທ຺ຘໍ ຣູປໍ ສິຍາ, ນ ຕໍ ສມ຺ປໂຍຄວຈນມຣຫຕີຕິ. ອຖ ສິຍາ – ຍຖາລາຠວຈນເມຕ຺ຖ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ, ‘‘ສກ຺ຂຣກຖລມ຺ປິ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພມ຺ປິ ຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕມ຺ປີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໙) ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ສກ຺ຂຣກຖລິກໍ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພມ຺ປິ ຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕມ຺ປີ’’ຕິອາທີສຸ ສກ຺ຂຣກຖລິກສ຺ສ ຈຣຓາໂຍຄໂຕ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພາເປກ຺ຂາຍ ຈຣຓໍ, ອຸຠຍາເປກ຺ຂາຍ ຐານນ຺ຕິ ເອວໍ ຍຖາລາໂຠ ໂຍຊີຍຕິ, ເອວມິຘາປິ ຖິນາເປກ຺ຂາຍ ສມ຺ປໂຍຄວຈນໍ, ອຸຠຍາເປກ຺ຂາຍ ນີວຣຓວຈນນ຺ຕິ? ຕມ຺ປິ ນ, ຣູປຠາວສ຺ເສວ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ສິທ຺ເຘ ຫິ ຣູປຠາເວ ອສມ຺ຠວໂຕ ຍຖາລາຠໂຍຊນາ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ເອຕ຺ຕເກເນວ ມິທ຺ຘສ຺ສ ອຣູປຠາເວ ສິທ຺ເຘປິ ຍຖາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ພນ຺ຘໍ ສຸພນ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເອວມເນກສຸຕ຺ຕສາຘິຕໍ ອປ຺ປຘໍສິຍໍ ໂຫຕີຕິ ປຏ຺ຐານປ຺ປກຣເຓ ‘‘ນີວຣຓໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ…ເປ… ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໘.໘) ອິມສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອຣູເປ…ເປ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໘.໘) ວຸຕ຺ຕໍ ອຣູປຠວຸປ຺ປຕ຺ຕິມ຺ປິ ອາຫຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຫາປກຣຓປຏ຺ຐາເນ’’ຕິອາທິ. ຌານນິກນ຺ຕິອາທີນມ຺ປິ ຘມ຺ມໂຕ ໂລຠາທິຠາວໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓາທີຫິ ອຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ເອຕ຺ຖ ສິຍາ – ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣຓາ ນີວຣຓາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໕໑) ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ນີວຣຓຠາເວນ ເອກໂຕ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອິຘາປິ ‘‘ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຖິນເມວ ຈ ປນ ອຣູປຠເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຖິນມິທ຺ຘນ຺ຕິ? ຕຍິທມສາຣໍ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ຍທິ ຫິ ເອກໂຕ ຄຫິຕມຕ຺ເຕເນວ ອິຘາປິ ເອກໂຕ ຄຫຓໍ ສິຍາ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສປິ ຕຕ຺ຖ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິຘ ຄຫຓໍ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຈ ປເນວໍ ອຕ຺ຖິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນີວຣຓນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ນ ຕສ຺ສ ອຣູປຠວຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸນ຺ຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ເກວໂລ ຫາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລຣາສິ, ຍທິທໍ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ (ອ. ນິ. ໕.໕໒), ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ, ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘຕິ ຕສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວນ຺ຕຕ຺ຕາ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຫີນຕ຺ຕາ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘຕິ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິມມ຺ຫາ ຖິນມິທ຺ຘມ຺ຫາ ໂສເຘຕິ ວິໂສເຘຕິ ປຣິໂສເຘຕິ ໂມເຈຕິ ວິໂມເຈຕິ ປຣິໂມເຈຕິ ວາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໕໑) ເອວມາທິໍ ປາຬິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຍທິປິ ສິຍາ ທຸວິຘໍ ມິທ຺ຘໍ ຣູປໍ, ອຣູປຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອຣູປໍ, ຕໍ ນີວຣເຓສຸ ເທສິຕໍ, ນ ຣູປນ຺ຕິ? ຕມ຺ປິ ນ, ວິເສສວຈນາຠາວໂຕ. ນ ຫິ ວິເສເສຕ຺ວາ ມິທ຺ຘໍ ນີວຣເຓສຸ ເທສິຕໍ ‘‘ຍທປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຖິນໍ, ຕທປິ ນີວຣຓໍ, ຍທປິ ມິທ຺ຘໍ, ຕທປິ ນີວຣຓໍ, ຖິນມິທ຺ຘໍ ນີວຣຓນ຺ຕິ ອິຕິ ຫິທໍ ອຸທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ມິທ຺ຘສ຺ສ ທຸວິຘຕໍ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາປິ ນ ສກ຺ກາ ນີວຣຓຠາວໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ. ສກ຺ກາ ຫິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍໍ ຕໍ ອຣູປໂຕ ອຎ຺ຎໍ ມິທ຺ຘໍ ປຣິກປ຺ປິຕໍ, ຕມ຺ປິ ນີວຣຓໍ ມິທ຺ຘສຠາວຕ຺ຕາ ອິຕຣໍ ນີວຣຓໍ ວິຍາຕິ. ຍທິ ມິທ຺ຘສ຺ສ ຣູປຠາວໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖ, ກຖໍ ຠຄວໂຕ ນິທ຺ທາ ໂຫຕິ, ນນຸ ມິທ຺ຘສ຺ສ ‘‘ນິທ຺ທາ ປຈລາຍິກາ’’ຕິອາທິນາ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິທ຺ທາຠາໂວ ສິທ຺ໂຘຕິ? ນຍິທເມວໍ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີສຸ ວິຍ ນິທ຺ທາເຫຕຸໂນ ມິທ຺ຘສ຺ສ ນິທ຺ທາຠາເວນ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເອວມ຺ປິ ນິທ຺ທາເຫຕຸໂນ ມິທ຺ຘສ຺ສ ອຠາວໂຕ ກຖໍ ຠຄວໂຕ ນິທ຺ທາຕິ ເຈ? ສາ ຠຄວໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ…ເປ… ທິວາ ສຸປິຕາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ນ ນິທ຺ທາ ຠຄວໂຕ ມິທ຺ເຘນ, ອຖ ໂຂ ສຣີຣເຄລຎ຺ເຎນ, ຕຎ຺ຈ ຠຄວໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ປິຏ຺ຐິ ເມ ອາຄິລາຍຕິ, ຕມຫໍ ອາຍມິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໒; ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໓) ວຈນໂຕ. ນ ເຈຕ຺ຖ ເອວມວຘາຣຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ‘‘ມິທ຺ຘເມວ ນິທ຺ທາເຫຕູ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎປິ ອຕ຺ຖິ ນິທ຺ທາເຫຕຸ. ໂກ ປນ ໂສຕິ? ສຣີຣເຄລຎ຺ຎໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຠຄວໂຕ ນິທ຺ທາ ມິທ຺ຘເຫຕຸກາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໖໙໘. ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ວາໂຍຘາຕຸອາທິໂຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ. ກຖໍ ປນ ໂສ ທສ຺ສິຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ວາໂຍຘາຕຸຍາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍພລໍ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ປວຕ຺ຕິອາກາຣວິເສໂສ ຕສ຺ສາ ວິປ຺ຜາຣຠາວໂຕ. ຍໂຕ ພາລານໍ ພລນ຺ຕິ ວທນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຄຫິຕາຍ ພລຣູປໍ ຄຫິຕເມວາ’’ຕິ. ສມ຺ຠໂວ ກາມຘາຕຸຍໍ ເອກຈ຺ຈສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກປຈ຺ຈໂຍ ອາໂປຘາຕຸຍາ ປວຕ຺ຕິອາກາຣວິເສໂສຕິ ອາຫ ‘‘ອາໂປຘາຕຸຍາ ສມ຺ຠວຣູປ’’ນ຺ຕິ. ຄຫິຕາຍ ຄຫິຕເມວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປຈຍສນ຺ຕຕິວິນິມຸຕ຺ໂຕ ຣູປຸປ຺ປາໂທ ນຕ຺ຖິ, ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖາຍ ຈ ອຎ຺ຎາ ຊາຕິ ນາມ ນຕ຺ເຖວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປຈຍສນ຺ຕຕີຫິ ຊາຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສປິ ໂຣຄສ຺ສ ວິສຠາຄປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ໂນ ຘາຕຸກ຺ໂຂໂຠ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ, ປເຄວ ອິຕຣສ຺ສ. ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ຣູປຘມ຺ມານໍ ປາກາວຕ຺ຖາ ຐິຕິຠງ຺ຄກ຺ຂເຓສຸ ເອວ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາທີຫິ ໂຣຄຣູປໍ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

໖໙໙-໗໐໔. ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຊາຍນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ຣູປສມຸຏ຺ຐານານິ. ການິ ປນ ຕານີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາຣກມ຺ມານີ’’ຕິ.

ອາຫາໂຣ ຣູປເຫຕຸໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ກມ຺ມໍ, ອຸຕຸ ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຫາໂຣຕິ ອິເມ ຣູປເຫຕຸໂຍຕິ. ຣູປເຫຕຸໂຍຕິ ຈ ຣູປສ຺ສ ຊນກປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ເອເຕເຫວາ’’ຕິອາທິ. ເອກເມກໍເຍວ ສມຸຏ຺ຐານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກສມຸຏ຺ຐານາ. ນນຸ ເອກໂຕ ເອວ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຣູປຊນກປຈ຺ຈເຍສຸ ເອກໂຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຠິສນ຺ຘິ. ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ຈກ຺ຂາທີນິ ປຎ຺ຈ, ອິຕ຺ຖິປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍທ຺ວຍໍ, ຊີວິຕຎ຺ຈາຕິ ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ກາຍວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍໍ.

ທ຺ວີຫີຕິ ໂກຈິ ຈິຕ຺ເຕນ, ໂກຈິ ອຸຕຸນາ ຈາຕິ ເອວໍ ທ຺ວີຫິ. ນ ຫິ ເອກສ຺ເສວ ທ຺ເວ ເອກກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ອຸຕຸອາຫາຣ…ເປ… ກຕນ຺ຕິ ເອເກກໍ ອຸຕຸນາ, ອາຫາເຣນ, ຈິຕ຺ເຕນ ຈາຕິ ຕີຫິ ກຕໍ. ຈຕສ຺ໂສ ຈາປິ ຘາຕຸໂຍຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ. ຕານິ ຫິ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກມ຺ມາທີຫິ ຈຕູຫິ ຠວນ຺ຕີຕິ ຈຕຸພ຺ຠວາ. ທ຺ເວຕິ ຊຣຕາ ອນິຈ຺ຈຕາ.

໗໐໕-໖. ອິທານິ ມິສ຺ສກສມຸຏ຺ຐານານິປິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍຊາຕານໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກມ຺ເມນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວຕ຺ຖຸ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ສນ຺ຕຕ຺ຍູປຈຍາກາສາຕິ ວີສຕິ ກມ຺ມຊາ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍໍ ສທ຺ໂທ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກາທໂຍ ເອກາທສາຕິ ສຕ຺ຕຣສ ເຈຕສາ ຊາຍເຣ, ຈິຕ຺ຕຊາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ໂທ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກາທໂຍ ເອກາທສາຕິ ທສປຎ຺ເຈວ ປນ຺ນຣສ ອຸຕຸນາ ຊາຍເຣ. ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກາທໂຍ ເອກາທສາຕິ ຈຸທ຺ທສ ອາຫາຣໂຕ. ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາຫິ ເຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິ ຈ ໂຫນ຺ເຕວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໗໐໗-໘. ‘‘ຊຣຕາ…ເປ… ສມຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຊາຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕສ຺ສ ປາກເຠທຕ຺ຕາຕິ ຊຣຕາຍ ຊາຕຘມ຺ມສ຺ສ ປາກຕ຺ຕາ, ອນິຈ຺ຈຕາຍ ຈ ເຠທຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ. ຍທິ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ສິຍຸໍ, ຕທາ ຕາສມ຺ປິ ຊາຍມານຕ຺ຕປຣິຍາໂຍ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມສ຺ສ ປນ ຊາຕິໂຕ ປຣໍ ອິມາສໍ ສມ຺ຠວໂຕ ນ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຍທິ ປນ ໂກຈິ ເຕສມ຺ປິ ຊາຕຠາເວ ໂກ ວິໂຣໂຘຕິ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ທຸຄ຺ຄາຫໍ ວິຘເມນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຊາເຍຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິອາທິ. ໂຫນ຺ຕຸ ນາມ ເຕສມ຺ປິ ປາກເຠທາ, ຕທາປິ ໂກ ວິໂຣໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ປາໂກ ນ ປຣິປຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເອເຕນ ນ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ປກ຺ກສ຺ສ ຫິ ຠງ຺ໂຄ ນິຍໂຕ. ເຠໂທ ວາ ນ ຈ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ປາກຠາໂວປິ ວຸຕ຺ໂຕວ. ນ ຫິ ອປກ຺ກໍ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ອຸປ຺ປາທຠງ຺ຄານໍ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ນຕ຺ຖິ ຕນ຺ຕິ ປາກເຠທານໍ ປຈ຺ຈນໍ ຠິຊ຺ຊນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຫ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍທິ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ຊາເຍຍ຺ຍຸໍ, ຕທາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ນາມ ຊຣາຍ, ຠງ຺ເຄນ ຈ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຕສໍ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາປິ ສິຍຸໍ, ນ ຈ ປເນຕາ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ນ ຊຣຕາ ອຎ຺ຎຊຣາຍ ຊີຣຕິ, ຠິຊ຺ຊຕິ ວາ, ນ ຈ ຠງ຺ໂຄ ອຎ຺ເຎນ ຠງ຺ເຄນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຊີຣຕິ ວາ, ອິຕຣຖາ ສາປິ ຊຣາ ອປຣາຍ ຊຣາຍ, ຠງ຺ເຄນ ຈ ຊີຣຕິ, ຠິຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຈ ຠງ຺ໂຄ ອຎ຺ຎາຍ ຊຣາຍ, ອຎ຺ເຎນ ຠງ຺ເຄນ ຊີຣຕິ, ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອນວຏ຺ຐານປ຺ປສງ຺ຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໗໐໙-໑໐. ‘‘ຊາຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ນິຄມນໍ. ອຖ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຈທນາຍ ຜລຐປນໍ. ‘‘ສິຍາ ກຕ຺ຖຈີ’’ຕິອາທິ ປຣມຕາສງ຺ກນໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ‘‘ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາທ຺ວຍໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ, ນ ຠິຊ຺ຊຕິ ວາ’’ຕິ ອຘິກາເຣ. ຣູປສ຺ສູປຈໂຍຕີຕິ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ‘‘ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຈເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ປາໂກປິ ປຈ຺ຈຕຸ, ເຠໂທປິ ປຣິຠິຊ຺ຊຕູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ກມ຺ມາທີຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຣູປນິທ຺ເທເສ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ? ຈກ຺ຂາຍຕນໍ…ເປ… ກາຍາຍຕນໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ຣູປາຍຕນໍ…ເປ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ອາກາສຘາຕຸ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕິ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໖໕໒) ອຸປຈຍສນ຺ຕຕີນໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຊາຕິ ຊາຍຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ອປຣຊາຕິຍາ ອຠາເວປິ. ເອວໍ ຊຣາຠງ຺ຄານໍ ອປຣຊຣາຠງ຺ຄາຠາເວປິ ຊີຣຓໍ, ຠິຊ຺ຊນຎ຺ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອິຕຣຖາ ຊາຕິຍາປິ ເຠທນາ ຕທວຕ຺ຖາເຍວາຕິ.

໗໑໑. ‘‘ນ ເຈວາ’’ຕິອາທິ ຍຖາສງ຺ກິຕປຣມຕສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິປນໍ. ຍທິ ຊາຍຕີຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ນິທ຺ເທເສ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຊາຍມານສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອສຕິປິ ຊາຕິຍາ ຊາຍມານຕ຺ເຕ ຊາຍມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຠາວໂຕ ຕສ຺ສາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໂວຫາໂຣ ອນຸມໂຕຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ປນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊາຍມານຕ຺ຕາ. ຊາຍມານສ຺ສ ຫິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ຊາຕິ, ຕສ຺ມາ ອສິທ຺ເຘນ ອສິທ຺ຘສາຘນເມຕນ຺ຕິ.

໗໑໒-໗. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ ປຸນປິ ປຣມຕາສງ຺ກໍ ກຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ຍາ ຊາຕິ, ສາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໂວຫາຣໍ, ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິສມ຺ມຸຕິຎ຺ຈ ລຠເຕວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຖາຕິ ຍຖາ ລຠເຕວ, ຕຖາ. ຍໍຕໍ-ສທ຺ທາ ຫິ ອພ຺ຍຠິຈາຣິຕສມ຺ພນ຺ຘາ. ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍາ ເອຕິສ຺ສາຕິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ, ຕສ຺ສາ ຠາໂວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕນ ປວຕ຺ໂຕ ໂວຫາໂຣ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໂວຫາໂຣ, ຕໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາວາທິໂວຫາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິສມ຺ມຸຕິນ຺ຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ຊາຍຕີຕິ ເອວໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕສມ຺ມຸຕິໍ. ກມ຺ມາທິສມ຺ຠວນ຺ຕິ ກມ຺ມາທິຈຕຸປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐານໍ. ຊນການໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອານຸຠາວກ຺ຂຓຸປ຺ປາເທ ອຠາວໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ເຍ ເຕ ຣູປານໍ ຊນກປຈ຺ຈຍາ, ເຕສໍ ຕທຸປ຺ປາທນໍ ປຕິ ອນຸປຣຕພ຺ຍາປາຣານໍ ໂຍ ໂສ ປຈ຺ຈຍູປລກ຺ຂຓິໂຍ ກິຈ຺ຈານຸຠາວກ຺ຂໂຓ, ຕທາ ຊາຍມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິກາຣຠາເວນ ລພ຺ຠມານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວິເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລວເສນ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈຍໂຕ ຊາຕຕ຺ຕໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ຕໂຕ ປຸເຣ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸປລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຊາຕິຍາ ປນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ຊຣາຠງ຺ຄານໍ ປນ ປຈ຺ຈຍານຸຠາວກ຺ຂຓໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ຐິຕິຠງ຺ຄກ຺ຂເຓສຸ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ນ ເອວໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ, ຊາຕິຍາ ປນ ລພ຺ຠຕິ ໂສ ໂວຫາໂຣຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໂວຫາຣນ຺ຕິອາທິຄາຖາທ຺ວຍໍ ນິຄມນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໗໑໘-໙. ອຖ ກິໍ ອິມາຍ ຄີວາກຓ຺ຑູຍາຍ, ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ‘‘ຊຣາມຣຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐), ຕສ຺ມາ ກຖເມຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຊຣຕາ ອນິຈ຺ຈຕາ ເຈວ ນ ເກຫິຈິ ສມຸຏ຺ຐິຕາຕິ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສາ ຫິ ປຣິຍາຍເທສນາ’’ຕິ. ປຣິຍາຍເທສນຕ຺ຕເມວ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ-ສທ຺ເທນ ‘‘ສງ຺ຂຕານ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໗໒໐-໓. ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕຎ຺ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ເທນ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອນິຈ຺ຈສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ຊຣາມຣຓຕ຺ຕາ ເຕສຸ ສນ຺ເຕສຸ ໂຫຕິ, ອສນ຺ເຕສຸ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ອຊາຕໍ ປຣິປຈ຺ຈຕິ, ຠິຊ຺ຊຕິ ວາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຊຣາມຣຓໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕເຍວ ຈ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຣິຍາເຍນ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕໍ. ຍຖາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທີນໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຕາຠາເວປິ ຈິຕ຺ຕຊານໍ ວິກາຣຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຠາໂວຕິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ວິຍາຕິ ຈ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ລຫຸຕາທີນມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕຊາທິຠາວສ຺ສ ປຣິຍາເຍເນວ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອຏ຺ຐາຣເສວ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປານິ ກມ຺ມາທິສມຸຏ຺ຐານານີຕິ. ຕຍນ຺ຕິ ຊາຕິຊຣາຠງ຺ຄສງ຺ຂາຕານໍ ລກ຺ຂຓຣູປຕ຺ຕຍໍ.

ຂໍປຸປ຺ຜໍວາຕິ ອາກາສກຸສຸມໍ ວິຍ. ຍຖາ ອາກາສກຸສຸມໍ ສພ຺ພໂສ ອຊາຕຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ເອວມິທມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຈ຺ຈໍ ວາສງ຺ຂຕໍ ວິຍາຕິ ຍຖາ ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ ເກນຈິ ອສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວໍ, ເອວມິທມ຺ປິ ເກນຈິ ອສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈໍ ສສ຺ສຕໍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂນຠຍໍ ປນິທນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ຂໍປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ໂນ ນຕ຺ຖິ, ນ ຈ ນິພ຺ພານໍ ວິຍ ອສງ຺ຂຕໍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ສຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂຕຕິ ຊາຍມານປຣິປຈ຺ຈມານຠິຊ຺ຊມານານໍ ຊາຕິອາທິມຕ຺ຕຠາເວນ ຊາຍມານາທິນິສ຺ສຍປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ. ຕເມວ ນິສ຺ສຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕໍ ສມຕ຺ເຖຕຸໍ ‘‘ຠາເວ ປຖວິຍາທີນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ປຖວີອາທີນໍ ນິສ຺ສຍານໍ ຠາເວ ຊາຕິອາທິຕ຺ຕຍໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ໂນ ນຕ຺ຖິ, ຍສ຺ມາ ຈ ເຕສໍ ອຠາເວ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມເມວ ຈ ອຠິນິເວສໍ ນິເສເຘຕຸໍ ຠຄວຕາ ຊາຕິຍາ ຈຕຸຊຕ຺ຕໍ, ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຈ ອນິຈ຺ຈາທິປຣິຍາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໗໒໔-໕. ນິປ຺ຜນ຺ນານິ ນາມາຕິ ‘‘ຣູປສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຣູປສ຺ສ ວິກາໂຣ, ຣູປສ຺ສ ລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຣິຈ຺ເຉທາທິຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາທິນາ ສຠາເວນ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ອປຣິຍາເຍເນວ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ວາ ນິປ຺ຜນ຺ນານິ ນາມ. ຕພ຺ພິປຣີຕໂຕ ອນິປ຺ຜນ຺ນາ.

ເສສກາ ອນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ ສຸຕ຺ວາ ປໂຣ ອນິຏ຺ຐໍ ອາປາເທນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍທິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ເຕສເມວາ’’ຕິອາທິນາ ປນ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ກາຍວິກາໂຣ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ວຈີວິກາໂຣ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ຉິທ຺ທໍ ວິວຣໍ ອາກາສຘາຕຸ ນາມ, ລຫຸຠາໂວ ລຫຸຕາ ນາມ, ມຸທຸຠາໂວ ມຸທຸຕາ ນາມ, ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ນາມ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອຸປຈໂຍ ນາມ, ປວຕ຺ຕິ ສນ຺ຕຕິ ນາມ, ຊີຣຓາກາໂຣ ຊຣຕາ ນາມ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາໂຣ ອນິຈ຺ຈຕາ ນາມາຕິ ເອວໍ ເຕສໍເຍວ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປານໍ ວິກາຣຠູຕຕ຺ຕາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ເຈວ ສງ຺ຂຕາ ຈ, ເຕສໍເຍວ ຈ ຣູປານໍ ວິກາຣຕ຺ຕາ ເຕ ອສງ຺ຂຕາ ນາມ ກຖໍ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນິປ຺ຜນ຺ນາ ເຈວ ສງ຺ຂຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ຍທິ ອນິປ຺ຜນ຺ນຣູປານໍ ນິສ຺ສຍຠູຕາ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປາ ສງ຺ຂຕາ, ເຕສໍ ປນ ວິກາຣຠູຕາ ກຖໍ ອສງ຺ຂຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາເຍນ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ເຈວາຕິ ວ-ກາໂຣ ອາຄມສິທ຺ໂຘຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໗໒໖-໗. ອິຕ຺ຖິຠາໂວ…ເປ… ວຓ຺ຓິຕາຕິ ຜລຐປນໍ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ’’ຕິອາທິ ໂຈທນາ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ປຣິຫາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸກາຍປສາທານໍ, ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ຈກ຺ຂຸປສາເທ ກາຍປສາທຠາວສ຺ສ, ກາຍປສາເທ ຈກ຺ຂຸປສາທຠາວສ຺ສ ສພ຺ຠາວໂຕ ປຸຣິມສ຺ສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາວຠາສນໍ, ອິຕຣສ຺ສ ຈ ຣູປາວຠາສນໍ ໂຫຕີຕິ ຈກ຺ຂຸກາຍປສາທານໍ ເອກີຠາໂວ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ. ໂສຕກາຍປສາທາທີນມ຺ປິ ຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເອກຕ຺ຕໍເຍວາຕິ.

໗໒໘-໓໐. ອຎ຺ຎໍ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ນ ຈຕ຺ຖີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາວິນິພ຺ໂຠຄວເສນ ປວຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຣູເປ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເນວຕ຺ຖິ ຠິນ຺ນນິສ຺ສຍຠາເວນ ກລາປນ຺ຕຣຄຕຕ຺ຕາ. ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ຫິ ທຏ຺ຐຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐິຕຠູຕນິສ຺ສິໂຕ, ກາຍປສາໂທ ຜຸສິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕນິສ຺ສິໂຕ. ອສງ຺ກຣນ຺ຕິ ອສໍກິຓ຺ຓໍ. ຍທິ ເອວໍ, ນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາຍາຍຕນາທິກນ຺ຕິ? ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ. ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ຫິ ເນສໍ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາວິນິພ຺ໂຠຄວເສນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາ…ເປ… ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສນ຺ຕານໂຕ ອວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊນວເສນ ອວິສໍສຏ຺ຐວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປວເສນາຕິ ປນ ອຕ຺ໂຖ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຈກ຺ຂຸກາຍປສາທານໍ ເອກກລາປຄຕອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປາ ຐານນ຺ຕຣໍ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ. ຍຖາ ຣູປຣສາທີນໍ ວິເວເຈຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎພ຺ຍາປິຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ຈ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຣູເປ ຣໂສ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ສິຍາ, ຣູປຄ຺ຄຫເຓເນວ ຣສຄ຺ຄຫຓໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວໍ ກາຍາຍຕນາທີນມ຺ປິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິຕາ, ‘‘ອິທໍ ເອຕ຺ຖ, ອິທໍ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ຐານນ຺ຕຣໍ ປນ ສມຍຎ຺ຎຸນາ ເກນຈິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ກາຍປສາໂທຕີຕິ ອິຕິສທ຺ໂທ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ເຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິ. ເອວມຸທີຣິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພຏ຺ຐານິກນ຺ຕິ ເອວມຸທີຣິຕໍ.

໗໓໑-໒. ລກ຺ຂຓາທິວເສນາປີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານວເສນາປິ. ຘຊານໍ …ເປ… ຄຕາຕິ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານໍ ນີລາທິປຎ຺ຈວຓ຺ຓສຸຕ຺ຕມຍານໍ ເອກເມກສ຺ສ ວາ ເອເກກວຓ຺ຓວເສນ ຘຊານໍ ຉາຍາ ເຕສໍ ອຸປມຕໍ ອຸປມາຠາວໍ ຄຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຉາຍາ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ຉາຍາອຸປມາ, ຉາຍາອຸປມານໍ ຠາໂວ ຉາຍາອຸປມຕາ, ຕໍ ຄຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ເຕຫິ ‘‘ຉາຍາອຸປມຕໍ ຄຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ພຫຸພ຺ພີຫິວເສເນວ ຣສ຺ສຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາເນຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຄາຖາພນ຺ຘຕ຺ຖໍ ປນ ຣສ຺ສຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖທູ’’ຕິອາທີສຸ ຫິ ວິຠຕ຺ຕິໂລປມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຈຣິໂຍ ນ ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ອາທຣໍ ຊເນຕິ. ຍໍ ປນ ‘‘ເຕສ’’ນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາປທໍ, ‘‘ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ ອຸປຣິປທໍ ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ນານຕ຺ຕໍ ສມຸປາຄຕ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ເອຕ຺ຖ ອກາມາປິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພເມວ. ນ ຫິ ນານຕ຺ຕໍ ສມຸປາຄຕໍ ເຕສນ຺ຕິ ນາເປກ຺ຂຕີຕິ. ອຖາປິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ນານຕ຺ຕໍ ສມຸປາຄຕາ’’ຕິ ປາຐໍ ປຣິກປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ໂຫຕຸ ຕາວ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ອທິສ຺ສມານມ຺ປິ ປາຐໍ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ຕຸຏ຺ຐິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານໍ ຘຊານໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສາປິຕານໍ ກິຎ຺ຈາປິ ຉາຍາ ເອກາພທ຺ຘາ ວິຍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ອສມ຺ມິສ຺ສາວ, ເອວເມວ ອິເມ ສພ຺ພຏ຺ຐານິກຣູປາ ກິຎ຺ຈາປິ ເອກາພທ຺ຘາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ນສຠາວາ ອສມ຺ມິສ຺ສາເຍວ. ເອກກລາປຏ຺ຐາປິ ຫິ ລກ຺ຂຓໂຕ ຠິນ຺ນສຠາວາ, ກິໍ ປນ ນານາກລາປຏ຺ຐາຕິ.

໗໓໓. ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍຫິ ໂລເກ ນິຍຸຕ຺ຕໍ, ວິທິຕນ຺ຕິ ວາ ໂລກິກໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂລກິກຕ຺ຕໍ. ຫິໂນຕິ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມຣາສິ ເອເຕນາຕິ ເຫຕຸ, ມູລຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣໂກ ໂລຠາທິໂກ ຈ ອໂລຠາທິໂກ ຈ, ຕາທິໂສ ເຫຕຸ ນ ໂຫຕີຕິ ນເຫຕຸ. ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຂຕໍ ອຠິສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕໍ. ອາຠວຄ຺ຄາ, ອາໂຄຕ຺ຣຠຸ ວາ ສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ, ສຫ ອາສເວຫີຕິ ສາສວໍ, ອາສເວຫິ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍາຘີນປ຺ປວຕ຺ຕິຕາຍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ. ກາມາວຈຣຕ຺ຕາ ອເຫຕຸກຕ຺ຕາ ເຫຕຸວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສໍໂຍຊນິຍຕ຺ຕາ ຄນ຺ຖນິຍຕ຺ຕາ ອຸປາທານິຍຕ຺ຕາ ໂອຆນິຍຕ຺ຕາ ໂຍຄນິຍຕ຺ຕາ ນີວຣຓິຍຕ຺ຕາ ສໍກິເລສິກຕ຺ຕາ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອເຈຕສິກຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ຣູປາວຈຣຕ຺ຕາ ນ ອຣູປາວຈຣຕ຺ຕາ ນ ອປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈຕ຺ຕາຕິ ເອວມາທິນາປິ ກາຣເຓນ ເອກວິຘເມວາຕິ.

໗໓໔-໘. ເອວໍ ເອກວິຘນຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຫິຕທຸວິຘຕາທິນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພຫິທ຺ຘາ’’ຕິອາທິນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກທຸກາທໂຍ ອາຣທ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກທຸເກ ຕາວ ອາຫິໂຕ ອຫໍ ມາໂນ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕຠາໂວ, ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິກິຈ຺ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຘມ຺ມາ, ເຕສຸ ຠວານິ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ຠວານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ. ກາມໍ ອຎ຺ເຎປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາ ອຕ຺ຖິ, ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ປນ ຈກ຺ຂາທີເນວ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ຍທິ ມຍໍ ນ ໂຫມ, ຕ຺ວໍ ກຏ຺ຐກລິງ຺ຄຣູປໂມ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ວິຍ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ສາຕິສຍໍ ອຸປກາຣການີຕິ ຕາເນວ ວິເສສໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກນາມໍ ລຠນ຺ຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ອາຘິປຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ເສສໍ ຕທຠາວໂຕ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ອຘິປເຕຍ຺ຍໍ ເຕສໍ ປຏຸມນ຺ທຠາວາທິອນຸວຕ຺ຕນໂຕ, ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍທ຺ວຍສ຺ສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທິເຫຕຸຠາເວ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ສຫຊຣູປານຸປາລເນຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິສຍວິສຍີຠາວໂຕ ຆຏ຺ຏນວເສນ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກໍ, ຕພ຺ພິປຣີຕຕ຺ຕາ ສຸຂຸມໍ. ອຸປາທິນ຺ນນ຺ຕິ ກມ຺ມຸນາ ຄຫິຕໍ. ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ມເມຕໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ ເຕນ ກມ຺ມຸນາ ຄຫິຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ.

ເອກາທສ…ເປ… ສປ຺ປຏິຆນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕາຠາວໂຕ ອນິທສ຺ສນໍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຕນວເສນ ປນ ປຏິຆສພ຺ຠາວໂຕ ສປ຺ປຏິຆໍ, ອຸຠຍປຏິກ຺ເຂເປນ ອນິທສ຺ສນອປ຺ປຏິຆໍ. ກມ຺ມໂຕ ຊາຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ວຕ຺ຖຸ ຈາຕິ ນວວິຘໍ ຣູປໍ. ຍຎ຺ຈ ເອກາທສວິເຘ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ເອກາທສວິຘເມວ ຣູປນ຺ຕິ ເອວໍ ວີສຕິວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ກມ຺ມຊໍ. ຍຎ຺ຫິ ຊາຕໍ, ຍຎ຺ຈ ຊາຍຕິ, ຍຎ຺ຈ ຊາຍິສ຺ສຕິ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ‘‘ກມ຺ມຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍຖາ ‘‘ທຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ກມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອກມ຺ມໍ, ອກມ຺ມໂຕ ຊາຕໍ ອກມ຺ມຊໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ເຖ ຫິ ອຍໍ ອ-ກາໂຣ. ເຕນາຫ ‘‘ຕທຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາຊາຕ’’ນ຺ຕິ. ກມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎປຈ຺ຈຍໂຕ ຊາຕໍ, ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາຣຊນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕຊຕ຺ຕິກາທີນິ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ໂຍເຊຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ນ ທສ຺ສິຕານິ.

ທິຏ຺ຐຈຕຸກ຺ເກ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐໍ. ຍໍ ຣູປາຍຕນໍ ອທກ຺ຂິ, ຍຎ຺ຈ ທກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຍຎ຺ຈ ທກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ຕໍສຠາວານຕິວຕ຺ຕນໂຕ ຍຖາ ‘‘ອິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສຸຕາທີສຸປິ. ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ສຸຕໍ ນາມ ສທ຺ທາຍຕນໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ມຸຕໍ ນາມ ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນຕ຺ຕຍໍ ມຸຕ຺ວາ ປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ, ປສາເທນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ຘນໂຕ ວາ. ຕຖາ ເຫຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກວິສຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ ອວເສສໍ ເກວລໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ.

ທ຺ວາຣຎ຺ເຈວ ວຕ຺ຖຸ ຈາຕິ ອຕ຺ຕນິສ຺ສິຕານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ, ອຎ຺ຎນິສ຺ສິຕານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕິມຸຂຠາວໂຕ ທ຺ວາຣຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຕນິສ຺ສິຕານໍ ອາຘາຣຠາວໂຕ ວຕ຺ຖຸ ຈ. ທ຺ວາຣເມວ ຫຸຕ຺ວາ ນ ວຕ຺ຖູຕິ ເກວລໍ ກມ຺ມທ຺ວາຣຠາວໂຕ ທ຺ວາຣເມວ, ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນ ວຕ຺ຖຸ. ວຕ຺ຖຸເມວ ຫຸຕ຺ວາ ນ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ນິສ຺ສຍຠາວໂຕ ວຕ຺ຖຸເມວ, ຈກ຺ຂາທໂຍ ວິຍ ສປຣນິສ຺ສິຕານໍ ປວຕ຺ຕິທ຺ວາຣາຠາວໂຕ ນ ທ຺ວາຣໍ. ເສສໍ ເອກວີສຕິວິຘໍ ຣູປໍ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາຍໂຕ ເນວ ທ຺ວາຣໍ ນ ວຕ຺ຖຸ ຈ. ຈຕຸຕ຺ຖຈຕຸກ຺ເກຕິ ວຕ຺ຖຸຈຕຸກ຺ເກ. ຕຕິຍປທນ຺ຕິ ‘‘ວຕ຺ຖຸເມວ ຫຸຕ຺ວາ ເນວິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ ປທໍ.

໗໓໙-໔໐. ປຸນ ປຎ຺ຈວິຘນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈຕຸຊນ຺ຕິ ປກາສິຕໍ ຈຕູຫິເຍວ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ.

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປາຍຕນໍ ເຕນ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ, ນ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓເນວ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ. ຕຖາ ເຫຕໍ ອາວຊ຺ຊນາທີຫິ ເຈວ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວເນຫິ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທີສຸປິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປນ ເກວລໍ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓເນວ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຣູປາທິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຉວຕ຺ຖຸອວຕ຺ຖຸເຠທໂຕຕິ ຉນ຺ນໍ ວຕ຺ຖູນໍ, ອວຕ຺ຖຸສ຺ສ ຈ ເຠທໂຕ. ມໂນຘາຕຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປາທິປຎ຺ຈກໍ.

ມນາຍຕນສ຺ສ ອຣູປຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມາຍຕນສ຺ສ ຈ ເອກເທສໂຕ ຣູປຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອາຍຕນເຠທໂຕ ເອກາທສວິຘ’’ນ຺ຕິ.

໗໔໓-໕. ອຣູປຠເວ ຣູປຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ, ອສຎ຺ຎີຠວສ຺ສ ຈ ຣູປຠວປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາມຣູປຠວທ຺ວເຍ’’ຕິ. ຠຸມ຺ມວຊ຺ເຊສູຕິ ຠຸມ຺ມເທວານໍ ວຊ຺ຊນໍ ໂຍນິວິຠາຄໍ ປຕ຺ວາ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສສທິສຕ຺ຕາ. ປຸຣິມາ ຕິສ຺ໂສຕິ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊສໍເສທຊໂຍນິໂຍ. ຕາ ຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠເທສຸ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕາສຎ຺ຈ ປຏິກ຺ເຂເປນ ປຈ຺ຉິມາ ໂອປປາຕິກໂຍນິ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ອາປນ຺ນເມວ ໂຫຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິຣເຍຕິ ອຸສ຺ສທານມ຺ປິ ຄຫຓໂຕ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ກີຏປາຓການມ຺ປິ ສຣີຣໍ ປຈ຺ຉາ ວຑ຺ຒນກໍ ຫຸຕ຺ວາວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິກເປຕານໍ ນິຈ຺ຈາຕຸຣຕາຍ ກາມສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຄພ຺ຠຄ຺ຄຫຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊໂຍນິໂຍ ຕຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຕິ, ອາທິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ຠໍ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ເກຈິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານຎ຺ຈ ປາປກມ຺ມານຸຠາເວນ ມຫາທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ມຫນ຺ເຕເນວ ສຣີເຣນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສໍເສທຊໂຍນິປິ ເຕສໍ ນ ໂຫຕິ, ອຄ຺ຄິຊາລາຍ ສນ຺ຕປ຺ປມານສຣີຣຕ຺ຕາ ເຕສໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລ ອລ຺ລຏ຺ຐາເນ ປຸປ຺ຜາທີສຸ ສມ຺ຠວາຠາວໂຕ ສໍເສທຊຕາ ນຕ຺ເຖວາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ເຕນ ເຕສໍ ໂອປປາຕິກາວ ໂຍນີຕິ ອາຫ ‘‘ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິເກ’’ຕິ. ອຖ ສໍເສທຊໂອປປາຕິກໂຍນີນໍ ໂກ ວິເສໂສຕິ? ສໍເສທໂຊ ຕາວ ຂຸທ຺ທກສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປທຸມຄພ຺ຠາທິໍ ນິສ຺ສາຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ກເມນ ວຑ຺ຒຕິ. ອິຕໂຣ ປນ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນປ຺ປມາຓສຣີໂຣວ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິໂກ ວິຍ ປຣິປຸຓ຺ຓງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ໂຄ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ເສເສ ຄຕິຕ຺ຕເຍຕິ ຐເປຕ຺ວາ ເທວຄຕິໍ, ນິຣຍຄຕິຎ຺ຈ ອວເສສມນຸສ຺ສເປຕຕິຣຈ຺ຉານສຎ຺ຎິເຕ ຄຕິຕ຺ຕເຍ. ມນຸສ຺ເສສຸ ຫິ ເກຈິ ອຓ຺ຑຊາປິ ໂຫນ຺ຕິ ກຸນ຺ຕປຸຕ຺ຕທ຺ເວຠາຕິກຕ຺ເຖຣາ ວິຍ, ເກຈິ ສໍເສທຊາປິ ໂຫນ຺ຕິ ປທຸມຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕໂປກ຺ຂຣສາຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ວິຍ, ເກຈິ ໂອປປາຕິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ ອມ຺ພປາລິຄຓິກາທໂຍ ວິຍ. ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິກາວເສສເປຕາ ປນ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທປກ຺ຂິຊາຕິທີຆຊາຕິອາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຕິຣຈ຺ຉານາ ຈ ຈຕຸໂຍນິກາວາຕິ.

໗໔໖-໗. ຄພ຺ເຠ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ເສຕີຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍໂກ, ໂສເຍວ ຣູປາທີສຸ ສຕ຺ຕຕາຍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕສ຺ສ. ຕິໍສ ຣູປານີຕິ ກາຍຠາວວຕ຺ຖຸທສກວເສນ ສມຕິໍສ ກມ຺ມຊຣູປານິເຍວ. ຕທາ ຫິ ເນວ ຈິຕ຺ຕຊຣູປມຕ຺ຖິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປກຕ຺ຕາຠາວໂຕ, ນາປິ ອຸຕຸຊໍ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ນອຸຕຸໂນ ອຠາວາ. ອຸຕຸ ຫິ ຐານປ຺ປຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ນ ຈ ອາຫາຣຊໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຊ຺ໂຌຫຏສ຺ສ ອຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານິເຍວ ຕິໍສ ຣູປານິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຍານີ ‘‘ກລລຣູປ’’ນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປຣິປິຓ຺ຑິຕານິ ຈ ຕານິ ຊາຕິອຸຓ຺ຓາຍ ເອກສ຺ສ ອໍສຸໂນ ປສນ຺ນຕິລເຕເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຏສ຺ສ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຐິຕພິນ຺ທຸມຕ຺ຕານິ ອຈ຺ຉານິ ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ປສນ຺ນເຕລພິນ຺ທຸສມານານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາຫຸ –

‘‘ຕິລເຕລສ຺ສ ຍຖາ ພິນ຺ທຸ,

ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ ອນາວິໂລ;

ເອວໍ ວຓ຺ຓປຏິຠາຄໍ,

ກລລນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໖);

ສຠາວສ຺ເສວາຕິ ອວຘາຣເຓນ ອຠາວກສ຺ສ ຠາວທສກາຠາວໂຕ ຕິໍສຣູປານໍ ອສມ຺ຠວໍ ທີເປຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຠາວ…ເປ… ກາຍວຕ຺ຖຸວເສນ ຕູ’’ຕິ. ອຠາວຄພ຺ຠເສຍ຺ຍານນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຠາວໂອປປາຕິການໍ ນ ເອວນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ເກຈິ. ປຸພ຺ເພ ສຠາວກຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສ຺ສ ປນ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຠາວຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຸພ຺ເພ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກ-ຄ຺ຄຫເຓນ ອຓ຺ຑຊານມ຺ປິ ຄຫເຓ ອິຘ ວິສຸໍ ວຈນໍ ໂຄພລີພທ຺ທຎາຍວເສນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນ ປນ ເຕສໍ ອຠາວກຠາວນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖນ຺ຕິ. ອິຕຣຖາ ຫິ ວີສຕິຣູປານໍ ວຈນໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອຠາວກຠາໂວ ປເນຕ຺ຖ ອຓ຺ຑຊານໍ ປກຣຓໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນ ຫິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກ-ສທ຺ເທນ ສມາສຠູຕໍ ອຠາວ-ສທ຺ທໍ ອິຘ ອາເນຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ.

໗໔໘. ຄຫິຕາຄຫເຓເນຕ຺ຖ, ເອກາທສ ຠວນ຺ຕິ ເຕຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກລາເປ ຄຫິຕຣູປານໍ ອປຣກລາເປ ອຄ຺ຄຫຓວເສນ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ, ຊີວິຕໍ, ກາຍປສາໂທ, ວຕ຺ຖຸຣູປນ຺ຕິ ອຠາວກສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ເອກາທສ ຣູປານິ ຠວນ຺ຕິ, ສຠາວກສ຺ສ ປນ ທ຺ວີສຸ ຠາເວສຸ ເອເກນ ສຫ ທ຺ວາທສ ຣູປານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອເສວ ຈ ນໂຍຕິ ວຸຕ຺ເຕສຸ, ວກ຺ຂມາເນສຸ ຈ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂຓິກກລາເປສຸ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ຣູປຄ຺ຄຫເຓ ນໂຍ ເອເສວ ເຎຍ຺ໂຍ.

໗໔໙. ນນຸ ຈ ‘‘ສພ຺ເພສຸ ທສເກສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຖໍ ປນ ເຕ ທສກາ ຊານິຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ຊີວິເຕນາ’’ຕິອາທິ. ສຸທ຺ຘກມຏ຺ຐກນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຕນ຺ນິສ຺ສິຕາ ຈ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສໂອຊາຕິ ອິທໍ ຊີວິຕາທິນາ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ. ອິມານິເຍວ ຫິ ອຏ຺ຐ ກຕ຺ຖຈິ ອວິນິພ຺ໂຠຄວເສນປິ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປານິ ອວກໍສໂຕ ເອໂກ ກລາໂປຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຈຣິຍໂຊຕິປາລຕ຺ເຖເຣນ ປນ ‘‘ນິປ຺ຜນ຺ນານິປ຺ຜນ຺ນວເສນ ທສ ຣູປານິ ອວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕິການິ ເອໂກ ກລາໂປ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍສມຕ຺ຖນຕ຺ຖໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕີນິ, ຈຕຸຊາເນກລກ຺ຂຓາ;

ນິປ຺ຜນ຺ນານຏ຺ຐ ວາ ເຕສຸ, ຫິຕ຺ວານ ກາຍລກ຺ຂເຓ’’ຕິ.

໗໕໐. ກາຍທສກນ຺ຕິ ກາໂຍ ທສໂມ ເອຕ຺ຖາຕິ ກາຍທສກໍ, ອສາຘາຣເຓນ ວາ ກາເຍນ ລກ຺ຂິຕໍ ທສກໍ ກາຍທສກໍ. ເອສ ນໂຍ ຈກ຺ຂຸທສກາທີສຸ. ປຣິຍາປຸຏໍ ຎາຕໍ, ກຖິຕນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

໗໕໒-໓. ກາມາວຈຣເທເວສຸ ສພ຺ພກາລໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ສຕ຺ຕຕິຍາ ຣູປານໍ ລພ຺ຠນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ຣູປານິ ສຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ນ ຫິ ເຕ ກທາຈິປິ ວິກລິນ຺ທ຺ຣິຍາ, ອຠາວກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ມນຸສ຺ເສສຸ ໂອປປາຕິກສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ເຕປິ ອາທິກປ຺ປິການໍ ຠາວທສກສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອຠາວໂຕ ເຕສໍ ສຏ຺ຐິ ຣູປານີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຊີວິຕນວກມ຺ປິ ໂອປປາຕິການໍ, ສໍເສທຊານຎ຺ຈ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ປວຕ຺ເຕເຍວ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ປາຈກຄ຺ຄິນາ ສຫວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ຈ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ສມ຺ຠວໂຕ. ສໍເສທຊານມ຺ປິ ປຣິປຸຓ຺ຓງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ໂອປປາຕິເກຫິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ເຕສໍ ວິສຸໍ ອຄ຺ຄຫຓໍ. ວິຠງ຺ເຄປິ ຫິ –

‘‘ກາມຘາຕຸຍາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກສ຺ສຈິ ເອກາທສາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ກສ຺ສຈິ ທສາຍຕນານິ, ກສ຺ສຈິ ອປຣານິ ທສາຍຕນານິ, ກສ຺ສຈິ ນວາຍຕນານິ, ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໐໐໙) –

ອິມສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ໂອປປາຕິກສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ໂອປປາຕິກ-ຄ຺ຄຫຓເມວ ກຕໍ, ນ ສໍເສທຊ-ຄ຺ຄຫຓໍ. ຕຎ຺ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ສໍເສທຊານໍ ໂອປປາຕິເກສຸ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສໍເສທຊໂຍນິກາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນຠາເວນ ໂອປປາຕິກສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ປຘານາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ສພ຺ພປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນໂຍນິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂອປປາຕິກສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໗໕໔-໕. ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸວສາຕິ ຈກ຺ຂຸທສກໂສຕທສກວຕ຺ຖຸທສກວສາ. ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ຣູປຘາຕຸຍໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸສຕ຺ຕການໍ ຊີວິຕຉກ຺ກສ຺ສາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ກລາປານໍ ວເສນ ສຕ຺ຕວີສຕິ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘຣສາຫາຣານໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ສມຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ‘‘ປາຬິຍຎ຺ຫິ ‘ຣູປຘາຕຸຍາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຐເປຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ເທວານໍ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈ ຘາຕຸໂຍ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’ຕິ (ວິຠ. ໑໐໑໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ‘ຣູປຘາຕຸຍາ ຉ ອາຍຕນານິ ນວ ຘາຕຸໂຍ’ຕິ (ວິຠ. ໙໙໔) ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມານາຍຕນຘາຕຸໂຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຖາວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຈ ຆານາຍຕນາທີນໍ ວິຍ ຄນ຺ຘາຍຕນາທີນຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ຠາໂວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ‘ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ຆານາຍຕນນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ. ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘາຍຕນນ຺ຕິ? ນ ເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’ຕິອາທິນາ (ກຖາ. ໕໒໐). ນ ຈ ອໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນານໍ ປຖວີຘາຕຸອາທີນໍ ວິຍ ອຄນ຺ຘຣສາຍຕນານໍ ຄນ຺ຘຣສານໍ ຕຕ຺ຖ ຠາໂວ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ຜຸສິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວີອາທິສຠາວສ຺ສ ວິຍ ຄນ຺ຘຣສາຍຕນຠາວວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘຣສຠາວສ຺ສ ອຠາວາ. ຍທິ ຈ ຆານສມ຺ຜສ຺ສາທີນໍ ກາຣຓຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ຕານິ ອາຍຕນານີຕິ ນ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ, ຘາຕຸສທ຺ໂທ ປນ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວວິຠາວໂກຕິ ຄນ຺ຘຘາຕຸຣສຘາຕູຕິ ອວຈເນ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ຘມ຺ມສຠາໂວ ຈ ເນສໍ ເອກນ຺ເຕນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ສຠາວຘາຣຓາທິລກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວາ. ຘມ຺ມານຎ຺ຈ ອາຍຕນຠາໂວ ເອກນ຺ຕໂຕ ຍມເກ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ຘມ຺ໂມ ອາຍຕນນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’ຕິ (ຍມ. ໑.ອາຍຕນຍມກ.໑໓), ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຄນ຺ຘຣສາຍຕນຠາວາຠາເວປິ ໂກຈິ ອາຍຕນຠາໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍທິ ຈ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຠາວໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປຖວີອາທິຠາໂວ ວິຍ ຄນ຺ຘຣສຠາວໂຕ ອຎ຺ໂຎ ເຕສໍ ໂກຈິ ສຠາໂວ ສິຍາ, ເຕສໍ ຘມ຺ມາຍຕນສງ຺ຄໂຫ. ຄນ຺ຘຣສຠາເວ, ປນ ອາຍຕນຠາເວ ຈ ສຕິ ຄນ຺ໂຘ ຈ ໂສ ອາຍຕນຎ຺ຈ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ, ຣໂສ ຈ ໂສ ອາຍຕນຎ຺ຈ ຣສາຍຕນນ຺ຕິ ອິທມາປນ຺ນເມວາຕິ ຄນ຺ຘຣສາຍຕນຠາໂວ ຈ ນ ສກ຺ກາ ນິວາເຣຕຸໍ, ‘ຕໂຍ ອາຫາຣາ’ຕິ (ວິຠ. ໑໐໑໕) ວຈນໂຕ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ປາຬິຍາ ອວິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຄນ຺ຘຣໂສຊາ ຫິຕ຺ວາ ຣູປຄຓນາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ຘມ຺ມຕາ ນ ວິໂລມຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທຕິ.

ອາຈຣິຍໂຊຕິປາລຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖຣາ ປນ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ເຕຫິ ‘‘ຣູປາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ຆານຊິວ຺ຫາຍຕນາຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານາປິ ຄນ຺ຘຣສາ ອາຍຕນກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ, ເຕ ອນາມສິຕ຺ວາ ປາຬິຍໍ ‘‘ປຎ຺ຈາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ‘‘ຉ ອາຍຕນານີ’’ຕິ (ວິຠ. ໙໙໓-໙໙໔) ຈ ອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕໂຍ ອາຫາຣາ’’ຕິ ຈ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພສ຺ສ ອາຫາຣສ຺ສ ອຠາເວນ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປສມຸຏ຺ຐາປນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອາຫາຣກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຣຓໂຕ, ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຄນ຺ຘຣສານໍ, ໂອຊາຍ ຈ ອຠາວໂຕ. ອິຕິ ວິສຍິໂນ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຠາເວນ ວິສໂຍ ກິຈ຺ຈຠາວຘມ຺ໂມ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ຠເວ ວິສຍີ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ຕໍເຫຕຸໂກ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ວິສຍສ຺ສ ອາຍຕນຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສາປິ ອວຈນໍ, ຍຖາ ຕຕ຺ເຖວ ຣູປຠເວ ປຖວີເຕໂຊວາໂຍຘາຕູນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນຠາເວນ. ຍສ຺ສ ປນ ຍຕ຺ຖ ວຈນໍ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ວິສຍີສພ຺ຠາວເຫຕຸໂກ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອາຍຕນຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ຍຖາ ຕຕ຺ເຖວ ຣູປາຍຕນສ຺ສ. ຍທິ ວິສຍີສພ຺ຠາວເຫຕຸໂກ ວິສຍສ຺ສ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອາຍຕນຠາໂວ, ກຖມສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ທ຺ເວ ອາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ຕທຠາເວນ ຣູປາຍຕນໍ ອຎ຺ເຎສໍ ອວິສໂຍຕິ? ນາຍໍ ວິໂຣໂຘ. ເຍນ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຣູປຘາຕຸຍໍ ສຎ຺ຎີນໍ ຄນ຺ຘາຍຕນາທີນໍ ອວຈນໍ, ເຕນ ນ ຣູປາຍຕນສ຺ສາປິ ອວຈນນ຺ຕິ ອສຎ຺ຎີນໍ ເອກໍ ອາຍຕນໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຖາສກຎ຺ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂຄຈຣຠາວາເປກ຺ຂາຍ ເຍສໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອາຍຕນຠາໂວ ອຕ຺ຖິ, ເຕສຸ ນິທ຺ທິສິຍມາເນສຸ ຕທຠາວໂຕ ຣູປຘາຕຸຍໍ ສຎ຺ຎີນໍ ຄນ຺ຘາທິເກ ວິສຸໍ ອາຍຕນຠາເວນ ອວຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາວານຕິວຕ຺ຕນໂຕ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈ ວິສຍຠາວູປຄມນໂຕ ຘມ຺ມາຍຕນນ຺ໂຕຄເຘ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຈາຍຕນານີ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕທຕ຺ຖຎ຺ຫິ ຘມ຺ມາຍຕນນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ນາມກຣຓໍ ປິຏ຺ຐິວຏ຺ຏການິ ວາ ຕານິ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຈາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍນ ຈ ປນ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອສຎ຺ຎີນໍ ຣູປາຍຕນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນ ສຎ຺ຎີນໍ, ອສຎ຺ຎີນມ຺ປິ ຄນ຺ຘາຍຕນາທີນໍ ວິສຸໍ ຄຫຓໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ນຍສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ເທວານໍ ທ຺ເວ ອາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໐໑໗) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອສຕິປິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຣູປສ຺ສ ວຓ຺ຓາຍຕນສຠາວາຕິກ຺ກໂມ ນຕ຺ເຖວາຕິ ຕໍ ຣູປາຍຕນນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມິນາ ຈ ນຍທສ຺ສເນນ ຄນ຺ຘາທີນິ ຕີຓິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎີນໍ ອຏ຺ຐ ອາຍຕນານິ, ອສຎ຺ຎີນໍ ປຎ຺ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຖາ ຣູປໂລເກ ຜຸສິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ປຖວີອາທີນໍ ພ຺ຣຫ຺ມູນໍ ວຈີໂຆໂສ ເອວ ຈ ນ ສິຍາ. ນ ຫິ ປຏິຆຏ຺ຏນນິຆໍສນມນ຺ຕເຣນ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ນ ຈ ຜຸສນສຠາວານໍ ກຕ຺ຖຈິ ອຜຸສນສຠາວຕາ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນສ຺ສ ຈ ຠູຕຕ຺ຕຍສ຺ສ ອຠາເວ ຣູປຠເວ ຣູປາຍຕນາທີນມ຺ປິ ສມ຺ຠໂວ ເອວ ນ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ຜຸສິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍປິ ປຖວີອາທີນໍ ຕຕ຺ຖ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍາຠາເວນ ເຕສໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຠາໂວ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຣູປຘາຕຸຍໍ ເຕສໍ ສປ຺ປຏິຆຕາວຈນຎ຺ຈ ສມຕ຺ຖິຕໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆໍ ເອກໍ ມຫາຠູຕໍ ປຏິຈ຺ຈ…ເປ… ທ຺ເວ ມຫາຠູຕາ’’ຕິອາທິ.

ປຏິໂຆ ຈ ນາມ ຠູຕຕ຺ຕຍສ຺ສ ກາຍປສາທໍ ປຕິ ຕນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕຆຏ຺ຏນໍ ທ຺ວາເຣນ ອຠິມຸຂຠາໂວ, ອິຘ ປນ ຕໍສຠາວຕາ, ໂສ ຈ ຜຸສິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາໂວ ຆຏ຺ຏນາຍ ອຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ຕຕ຺ຖ ອສຕິປິ ວິສຍິມ຺ຫິ ຣູປາຍຕນມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວ ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ຄນ຺ຘາຍຕນາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຈາຍຕນານີ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ນຍທສ຺ສນວເສນ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ຣູປາຍຕນສ຺ເສວ ວຈນໍ ກທາຈິ ອຎ຺ຎຠູມິການໍ ປສາທສ຺ສ ວິສຍຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ, ນ ປນ ອິຕເຣສໍ ອຠາວໂຕ, ນາປິ ປຣິຍາເຍນ ຄນ຺ຘາຍຕນາທີນໍ ອາຍຕນຠາວາຠາວໂຕ.

ອສຎ຺ຎີນຎ຺ຫິ ຣູປາຍຕນໍ ສມານຕລວາສີນໍ ເວຫປ຺ຜລານໍ, ອຸປຣິຠູມິການຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ປສາທສ຺ສ ວິສຍຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ປນ ຄນ຺ຘຣສາຕິ ເຕສໍເຍວ ຕຕ຺ຖ ອວຈນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກຖາວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຈ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ຄນ຺ຘາຍຕນາທີນໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ປຣິຊານນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິເສໂຘ ກໂຕ. ຍທິປິ ເຈຕໍ ວຈນໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘາຍຕນາທີນໍ ອຠາວວິຠາວນໍ ນ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖິຠາວທີປນມ຺ປິ ປນ ອຎ຺ຎວຈນໍ ນຕ຺ເຖວາຕິ? ນຍິທເມວໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິຠາວສ຺ສ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ ປາຬິຍາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ປາຬິ ວິຍ ປມາຓຠູຕໍ ອວິຄຣຫິຕາຍ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ຍາວຊ຺ຊຕນາ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ‘‘ຍໍ ປາຬິຍາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ, ຕໍ ປມາຓໍ, ອິທໍ ປນ ວິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ? ນຍິທເມວໍ, ຍຖາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕຖາ ປຏິປາທິຕຕ຺ຕາ. ຈກ຺ຂາທີນໍ ອາຍຕນານໍ, ຕນ຺ນິສ຺ສຍານຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ຘາຕຸເທສນາຕິ ອາຍຕນຠາເວນ ວຸຕ຺ຕານໍເຍວ ຘາຕຸຠາວທີປນໂຕ ຘາຕຸຠາວສ຺ສາປິ ເຕສໍ ອວຈນໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເອວ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ປາຬິຍາ ອວິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຈກ຺ຂຸທສກາທິວເສນ ອິຘ ຣູປຄຓນາ ກຕາຕິ ນ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາວິໂລມນາສງ຺ກາຍ ໂອກາໂສຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໗໕໖. ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິຣາຕິ ຉນ຺ທານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ທີຆກຣຓໍ. ນ ຫິ ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິຣອຆານຣຫິເຕ ນປຸໍສເກ ວຕ຺ຖຸກາຍຊິວ຺ຫາທສກວເສນ ອິຘ ຕິໍສາຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອິທຎ຺ຈ ‘‘ໂອປປາຕິກສ຺ສ ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິຣຆານຣຫິເຕ ນປຸໍສເກ ຊິວ຺ຫາກາຍວຕ຺ຖຸທສການໍ ວເສນ ຕິໍສ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ປນ ຕໍ ‘‘ປາຬິຍາ ນ ສເມຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ເນຕໍ ປາຬິຍາ ສເມຕີ’’ຕິ. ນ ຫິ ປາຬິຍໍ ກາມາວຈຣານໍ ສໍເສທໂຊປປາຕິການໍ ອຆານການໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ເຄ ຫິ –

‘‘ກາມຘາຕຸຍາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກສ຺ສຈິ ເອກາທສາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ກສ຺ສຈິ ທສາຍຕນານິ, ກສ຺ສຈິ ອປຣານິ ທສາຍຕນານິ, ກສ຺ສຈິ ນວາຍຕນານິ, ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໐໐໙) –

ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຏ຺ຐາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ຍທິ ຫິ ອຆານກສ຺ສາປິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສິຍາ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ທສາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸຎ຺ຈ ‘‘ນວາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ, ນ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍມເກ ຈ ຆານຊິວ຺ຫານໍ ສຫປ຺ປວຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ຄປາຬິຍຎ຺ຫິ ‘‘ເອກາທສາ’’ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນວຊ຺ຊານິ ເອກາທສາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ‘‘ກສ຺ສຈິ ທສາຍຕນານີ’’ຕິ ອນ຺ຘສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນວຊ຺ຊານິ, ‘‘ອປຣານິ ທສາຍຕນານີ’’ຕິ ພຘິຣສ຺ສ ໂສຕາຍຕນວຊ຺ຊານິ, ‘‘ນວາຍຕນານີ’’ຕິ ອນ຺ຘພຘິຣສ຺ສ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຊ຺ຊານິ, ‘‘ສຕ຺ຕາຍຕນານີ’’ຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສ຺ສ ຣູປຄນ຺ຘຣສກາຍໂຜຏ຺ຐພ຺ພມນຘມ຺ມາຍຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານວິກໂລປິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ອຏ຺ເຐວາຍຕນານິ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ ສິຍຸໍ, ນ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຏ຺ຐາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ເຖວ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານວິກໂລ. ສຕິ ອຆານກອຸປປຕ຺ຕິຍໍ ປຸນປິ ‘‘ກສ຺ສຈິ ອປຣານິ ທສາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ຍຖາ ອນ຺ຘພຘິຣສ຺ສ ວເສນ ‘‘ກສ຺ສຈິ ນວາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ເອກວາຣໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ອນ຺ຘາຆານກສ຺ສ, ພຘິຣາຆານກສ຺ສ ຈ ວເສນ ‘‘ກສ຺ສຈິ ອປຣານິ ນວາຍຕນານິ, ກສ຺ສຈິ ອປຣານິ ນວາຍຕນານີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ກາມຠເວ ອຊິວ຺ຫສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສາຠາວໂຕ, ຆານຊິວ຺ຫາຍຕນານໍ ສຫປ຺ປວຕ຺ຕິວຈນໂຕ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ກາມຘາຕຸຍໍ ອຆານກສ຺ສາສມ຺ຠໂວຕິ.

ໂຊຕິປາລຕ຺ເຖຣາທໂຍ ປນ ‘‘ສໍເສທຊສ຺ສ ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິຣອຆານກນປຸໍສກສ຺ສ ຊິວ຺ຫາກາຍວຕ຺ຖຸທສການໍ ວເສນ ຕິໍສຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ໂອປປາຕິກສ຺ສ. ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ຄປາຬິຍຎ຺ຈ ‘ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກສ຺ເສວ ວເສນ ນໂຍ ນີໂຕ. ຍມກຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ກາມຘາຕຸຍໍ ອຆານໂກ ໂອປປາຕິໂກ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ກສ຺ສຈິ ອຏ຺ຐາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ວເທຍ຺ຍາ’ຕິ, ຍມ຺ປິ ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ເຄ ‘ກາມຘາຕຸຍາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກສ຺ສຈິ ເອກາທສາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’ຕິອາທີນໍ ນິທ຺ເທເສ ‘ໂອປປາຕິການໍ ເປຕານ’ນ຺ຕິອາທິນາ ໂອປປາຕິກ-ຄ຺ຄຫຓເມວ ກຕໍ, ນ ປນ ສໍເສທຊ-ຄ຺ຄຫຓໍ, ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍເຍວ ສໍເສທຊານໍ ໂອປປາຕິເກສຸ ສງ຺ຄຫວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ສໍເສທຊໂຍນິກາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນຠາເວນ ໂອປປາຕິກສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ’ຕິ, ປຘານາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ສພ຺ພໍ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນໍ ໂຍນິໍ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ໂອປປາຕິການ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ນ ໂກຈິ ປາຬິວິໂຣໂຘ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອປເຣ ປນາຫຸ – ‘‘ກາມຘາຕຸຍໍ ອຆານໂກ ໂອປປາຕິໂກ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ກສ຺ສຈິ ອຏ຺ຐາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ວເທຍ຺ຍາຕິ ອິທໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ສໍເສທໂຊປປາຕິການໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນາວ. ເກສຎ຺ຈິ ປນ ອຆານກກີຏານໍ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ ອປາເຍສຸ ສໍເສທໂຊປປາຕິເກ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອານນ຺ທາຈຣິຍາທີນໍ ມເຕນ ປຏິກ຺ເຂປາຣຫເມວາຕິ.

໗໕໗-໘. ອຸກ຺ກໍສສ຺ສາວກໍສສ຺ສ ອນ຺ຕເຣຕິ ‘‘ສຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕອຸກ຺ກໍສປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ, ‘‘ຕິໍສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕອວກໍສປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ຈ ມຊ຺ເຌ. ອນຸຣູປໂຕ…ເປ… ວິຠາວິນາຕິ ຊາຕິອນ຺ຘສ຺ສ ສຏ຺ຐິ ຣູປານິ ຈກ຺ຂຸທສກາຠາວໂຕ, ຕຖາ ພຘິຣສ຺ສ ໂສຕທສກາຠາວໂຕ, ອນ຺ຘພຘິຣສ຺ສ ປນ ປຓ຺ຓາສ ຈກ຺ຂຸໂສຕທສກາຠາວໂຕຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ປຣິປຸຓ຺ຓານໍ ຣູປານໍ ປາຓີນໍ ວເສນ ຣູປານໍ ສມຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ.

໗໕໙-໖໐. ເອວໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຕ຺ຕວີສຕິ ຣູປານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມາວຈຣສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນສ຺ສ ອສຕິ ອນ຺ຘພຘິຣາທິປສາທວິຆາເຕ ຍາວ ມຣຓຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ຕໍ, ຕາວ ສຕ຺ຕວີສຕິ ຣູປານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນສ຺ສ ປນ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທິກສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຣູປານໍ ຫາຍນວຑ຺ຒນານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ນນຸ ອຏ຺ຐວີສຕິເຍວ ຣູປານິ ກາມຠເວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ’’ຕິອາທິ.

ຆານໍ…ເປ… ນ ວິຊ຺ຊເຣຕິ ກາມວິຣາຄຠາວນາວເສນ ຄນ຺ຘາທິຄ຺ຄາຫເກສຸ ປສາເທສຸ ວິຣຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຆານາທິຕ຺ຕຍໍ ນຕ຺ຖິ. ຈກ຺ຂຸໂສເຕສຸ ປນ ອນຸຕ຺ຕຣທສ຺ສນາທິອຕ຺ຖໍ ວິຣຕ຺ຕາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕານິ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຠາວທ຺ວຍໍ ກາມຣາຄູປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍມ຺ປິ ຣູປຠເວ ນຕ຺ຖິ ທນ຺ຘຕ຺ຕກຣາທິຘາຕຸກ຺ໂຂຠາຠາວໂຕ. ສຕິ ຫິ ຕາທິເສ ຘາຕຸກ຺ໂຂເຠ ຕປ຺ປຏິປກ຺ເຂຫິ ລຫຸຕາທີຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອກາຣຓໍ. ນ ຫິ ວູປສເມຕພ຺ພປຈ຺ຈນີກາເປກ຺ໂຂ ຕພ຺ພິໂຣຘິຘມ຺ມຸປ຺ປາໂທ. ຕຖາ ສຕິ ສເຫຕຸກກິຣິຍຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ກາຍລຫຸຕາທີນໍ ອຠາໂວ ເອວ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ເຈວ ຣູປານິ ສຎ຺ຎີພ຺ຣຫ຺ມານໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອວເສສານິ ເຕວີສຕິ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອສຎ຺ຎີພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປນ ປຎ຺ຈ ປສາທຣູປານິ, ຠາວທ຺ວຍໍ, ຫທຍວຕ຺ຖຸ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍໍ, ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ເຕຣສ ຣູປານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສສານິ ປນ຺ນຣສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໗໖໑. ຈຕຸສນ຺ຕຕີຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ວເສນ ຈຕຸສນ຺ຕຕິຣູປານິ. ຣູເປ ໂຫນ຺ຕິ ຕິສນ຺ຕຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອນາຫາຣຠາເວນ ອາຫາຣຊຣູປານໍ ອຠາວໂຕ ຕິສ຺ໂສ ສນ຺ຕຕິໂຍ. ທ຺ວິສນ຺ຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕຊາຫາຣຊານໍ ອຠາວໂຕ ທ຺ເວ ສນ຺ຕຕິໂຍ. ພຫິທ຺ຘາ ເອກສນ຺ຕຕີຕິ ກມ຺ມຊາທີນໍ ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ອຠາວໂຕ ອຸຕຸຊສນ຺ຕຕິເຍວ.

໗໖໒-໔. ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ຣູປານໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທໍ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຕ຺ຖ ເນສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ກາມຣູປຠວິການໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ທສກຕ຺ຕຍໍ ໂຫຕີຕິ ປາຐເສໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ຍເຖວາ’’ຕິອາທິ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ທສກຕ຺ຕຍໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ‘‘ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິກໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕີສຸ ຂເຓສຸ ກມ຺ມຊຣູປານໍ ສມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອາຫ ‘‘ຕເຖວາ’’ຕິອາທິ. ຕິໍສ ຕິໍເສວາຕິ ຕິໍສ ຕິໍເສວ ກມ຺ມຊຣູປານິ.

ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ປນ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂຓເມວ ນຕ຺ຖິ, ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ຣູປຸປ຺ປາໂທ ນຕ຺ຖີຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິການິປິ ຣູປານິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕນ – ໂຍ ເຈຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂໂຓ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ. ຈິຕ຺ຕຍມເກ ຫິ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານ’’ນ຺ຕິ (ຍມ. ໒.ຈິຕ຺ຕຍມກ.໘໑) ເອຕສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານ’’ນ຺ຕິ (ຍມ. ໒.ຈິຕ຺ຕຍມກ.໘໑) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຐິຕິກ຺ຂເຓ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈາ’’ຕິ. ຕຖາ’’ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ໂນ ຈ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຐິຕິກ຺ຂເຓ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈາ’’ຕິ. ເອວໍ ‘‘ນ ນິຣຸທ຺ຘໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌມານ’’ນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ‘‘ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອນາຄຕຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຐິຕິກ຺ຂເຓ’’ຕິ ອວຈນໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລວາເຣ ຈ ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໍ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ຍມ. ໒.ຈິຕ຺ຕຍມກ.໘໓) ວຕ຺ວາ ‘‘ຐິຕິກ຺ຂເຓ’’ຕິ ອວຈນໍ ຐິຕິກ຺ຂຓາຠາວໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທີເປຕິ. ສຸຕ຺ເຕປິ ຫິ ‘‘ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໗) ຕສ຺ເສວ ເອກສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕາຠາວໂຕ ຍສ຺ສາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສາ ສນ຺ຕຕິຏ຺ຐິຕີຕິ ນ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ວິຊ຺ຊມານໍ ຕໍຂຓທ຺ວຍສມງ຺ຄີ ຐິຕນ຺ຕິ. ໂຍ ເຈຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣຘກ຺ຂເຓ ຣູປຸປ຺ປາໂທ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ໂນ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໑໓໖) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ຈ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປເມວ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປາຘິກາຣສ຺ສ ອຠາວາຕິ.

ອາຈຣິຍສ຺ສ ຫິ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ອຸປ຺ປນ຺ນອຸປ຺ປຊ຺ຊມານວາຣາທີສຸ ‘‘ຐິຕິກ຺ຂເຓ’’ຕິ ອວຈນໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ນ ຫິ ຍຖາຘມ຺ມສາສເນ ອຠິຘມ຺ເມ ລພ຺ຠມານສ຺ສ ອວຈເນ ກາຣຓໍ ທິສ຺ສຕິ. ນ ເກວລໍ ອຠິຘມ຺ເມ ອວຈນເມວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂຓຠາວໂຊຕກໍ, ອປິຈ ໂຂ ‘‘ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອວມາຄຕາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປາຬິປິ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາມ ປຸພ຺ພາປຣວິເສໂສ. ອປິຈ ຍຖາ ຠູໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກິໍ ຕຖາ ຠູໂຕວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎຖາ ຠູໂຕ. ຍທິ ຕຖາ ຠູໂຕວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ນ ຊຣຕາຍ ສມ຺ຠໂວ. ອຎ຺ຎຖາ ຠູໂຕ, ອຎ຺ໂຎ ເອວ ໂສຕິ ສພ຺ພຖາປິ ຐິຕິກ຺ຂຓສ຺ສ ອຠາໂວເຍວ. ຍທິ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຣູປໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂນ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣຘກ຺ຂເຓ ຣູປຸປ຺ປາໂທ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ອາຈຣິຍໂຊຕິປາລຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖຣານໍ ປເນຕໍ ນກ຺ຂມຕິ. ເຕຫິ ‘‘ເອກຘມ຺ມາຘາຣຠາເວປິ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘານໍ ອຎ຺ໂຎ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ນິໂຣຘກ຺ຂໂຓ. ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖຎ຺ຫິ ອຸປາທາຍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂໂຓ, ນິໂຣຘາວຕ຺ຖໍ ອຸປາທາຍ ນິໂຣຘກ຺ຂໂຓ. ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖາຍ ຈ ຠິນ຺ນາ ນິໂຣຘາວຕ຺ຖາຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຈ ສຠາວຘມ຺ເມ ຍຖາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎຖາ ອຎ຺ໂຎເຍວ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ໂຎ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ນິໂຣຘາວຕ຺ຖາຍ ວິຍ ນິໂຣຘາຠິມຸຂາວຕ຺ຖາຍປິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ສາ ຐິຕິ ຊຣຕາ ຈາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມຕໍ.

ຍທິ ເອວໍ, ກສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ຐິຕິກ຺ຂໂຓ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ວິເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸໂຣເຘນ ນຍທສ຺ສນວເສນ ປາຬິຄຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ອຠິຘມ຺ມເທສນາປິ ຫິ ກທາຈິ ວິເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸໂຣເຘນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຍຖາ ຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ‘‘ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕີ’’ຕິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທສິໂຕ. ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕທຸກາທິເທສນາ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສິຕພ຺ພາ. ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນາ’’ຕິອາທິປຸຈ຺ຉາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຈ ອຣູປໂລກໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂນ’’ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ອຍຎ຺ຫິ ຍມກເທສນາຍ ປກຕິ, ຍທິທໍ ຍຖາສມ຺ຠວໂຍຊນາຕິ. ອຖ ວາ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິຎາເຍນ ຍໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ເຕນ ຍໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຣູປສງ຺ຂາຕໍ, ຕສ຺ສ ຕທາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ໂນ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ນ ສພ຺ພສ຺ສ ວຈນໂຕ, ຕສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ, ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ຣູປຸປ຺ປາທນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອຸຕຸຊຣູປານິ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐກນວກວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມຊຣູປານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຫຸປ຺ປາທເອກນິໂຣຘເຕໂຊຘາຕຸ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເຕໂຊຘາຕຸ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ, ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຐມຠວງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຕິ ເອວມາທິນາ ອຏ຺ຐກໍ, ກທາຈິ ສທ຺ທປາຕຸຠາວກາເລ ເຕນ ສຫ ສທ຺ທນວກຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຈິຕ຺ຕຊຣູປານິ ຈ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ປຐມຠວງ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣູປຊນກຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຏ຺ຐກວເສນ, ສທ຺ທປາຕຸຠາວາທິກາເລ ສທ຺ທນວກາທິວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອາຫາຣຊານິ ປນ ເອກສ຺ສ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ສຕ຺ຕາຫານໍ ອຕິກ຺ກເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນນຸ ຈ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ອາຫາໂຣ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຄພ຺ເຠ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ຈ ກຸໂຕ ອຊ຺ໂຌຫຣຓາຫາໂຣຕິ? ສມາຕິໂຕ. ມາຕຣາ ຫິ ຠຸຕ຺ຕໍ ກຸຈ຺ຉິຄຕສ຺ສ ສຣີເຣ ອພ຺ຠຎ຺ຊນໍ ວິຍ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊຕີ ມາຕາ,

ອນ຺ນໍ ປານຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ;

ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ,

ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ນໂຣ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໕);

ຕສ຺ມາ ມາຕຣາ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາເຣນ ອນຸຄ຺ຄຫິເຕ ສຣີເຣ ອພ຺ຠນ຺ຕຣິກາ ໂອຊາ ລທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາທສກາ ປນ ປຎ຺ຈປສາທາວຕ຺ຖໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຈ຺ຉາ ສຕ຺ຕເມ ສຕ຺ຕາເຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ‘‘ເອກາທສເມ ສຕ຺ຕາເຫ’’ຕິ (ຍມ. ມູລຏີ. ອາຍຕນຍມກ ໒໒-໒໕໔) ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ອໂວຈ. ອຍເມຕ຺ຖ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິນໂຍ.

ໂອປປາຕິການມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານິ ສຕ຺ຕຕິ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕເຖວສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ, ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ສຕ຺ຕຕິ ສຕ຺ຕຕີຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸກ຺ກໍສາວກໍສໂຕ ກາມຠວິກສຕ຺ຕານໍ, ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມານຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຍຖານຸຣູປໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານໍ, ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຫາຣຊຣູປໍ ປນ ກາມາວຈຣານໍ ສພ຺ພປຐມໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂຄຕເຂຬໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສຎ຺ຎີພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຕໍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ອສຎ຺ຎີນຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຊາຫາຣຊານິ ນຕ຺ເຖວາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸ ຈ ປເນເຕສຸ ຣູເປສຸ ຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ອຕ຺ຕນາ ສຫຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣຘກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຐິຕິກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຏ຺ຐາຣສມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອິມສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕໍ, ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕຎ຺ຈ ຍາວ ມຣຓຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ຕໍ, ຕາວ ຍຖາຣຫໍ ຈຕຸສນ຺ຕຕິອາທິວເສນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ. ອາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ ປນ ຈຸຕິໂຕ ສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂຓມາທິໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມຊຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ຍທິ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ມຣຓໍ ນ ສິຍາ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ກມ຺ມຊຣູປານໍ. ກມ຺ມຊຣູປສມຸຈ຺ເຉເທ ຫິ ‘‘ມໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ອາຍຸ ອຸສ຺ມາ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍທາ ກາຍໍ ຊຫນ຺ຕິມໍ;

ອປວິທ຺ໂຘ ຕທາ ເສຕິ, ນິຣຕ຺ຖໍວ ກລິງ຺ຄຣ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໓.໙໕);

ສຕ຺ຕຣສເມນ ສຫ ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ຕໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອປຣຎ຺ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອາຍຸກ຺ຂຍາ, ກມ຺ມກ຺ຂຍາ, ອຸຠຍກ຺ຂຍາ, ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ກສ຺ສຈີຕິ ເອວໍ ກມ຺ມຊຣູປສ຺ເສວ ຫິ ມຣຓໍ ໂຫຕິ ສຕິປິ ອາຫາຣເຊ, ອຏ຺ຐກຖາມເຕນ ຈິຕ຺ຕເຊ ຈ. ຕມ຺ປິ ອປຄຕຊີວສ຺ສ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸຕຸຊຣູປໍ ປນ ປວຕ຺ຕຕິ ເອວ. ຕຖາ ສໍເສທຊານໍ, ໂອປປາຕິການໍ ປນ ສຣີຣນິກ຺ເຂປາຠາວໂຕ ຕມ຺ປິ ນ ປວຕ຺ຕຕິ.

໗໖໕-໖. ອຸປ຺ປາທວຍວນ຺ຕຕາຍ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ນ ໂຫຕີຕິ ອນິຈ຺ໂຈ, ນິຈ຺ຈຂຓິກຕາຍ ວາ ນ ອິຈ຺ໂຈ ສສ຺ສຕາທິວເສນ ອນຸປຄນ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອນິຈ຺ໂຈ. ອຍຎ຺ຫິ ວິນາໂສ ຊນກປຈ຺ຈຍໂຕ ອຎ຺ຎເຫຕຸນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ນິຈ຺ຈຂຓິໂກວ ໂຫຕິ. ຘຸວສາຣວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ອທ຺ຘຸໂວ. ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ. ອຸທຍວຍປຏິປີຬເນນ, ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ທຸກ຺ຂານໍ ຂນ຺ໂຘ ສມູໂຫຕິ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເອວໍວິໂຘ ປນ ສຸເຂຫິ ອສມ຺ມິສ຺ໂສເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ເກວໂລ’’ຕິ. ກສ຺ສຈິປິ ວາ ຣູປສ຺ສ ສຸຂສຠາວສ຺ສ ອຠາວໂຕ ສກໂລປິ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ເກວໂລ’’ຕິ. ປຈ຺ຈຍຍາປນິຍຕາຍ ຈ ໂຣຄມູລຕາຍ ຈ ໂຣຄໂຕ. ໂສ ຫິ ຍຖາຣຫໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຍາເປຕພ຺ພຕາຍ ຍາປ຺ຍໂຣໂຄ ວິຍາຕິ ໂຣຄໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍາປ຺ຍພ຺ຍາຘິ ຫິ ໂຣໂຄ, ອິຕໂຣ ອາພາໂຘ, ມູລພ຺ຍາຘິ ວິຍ ເຈສ ອນຸພທ຺ຘພ຺ຍາຘີນໍ ກິເລສໂຣຄາທີນໍ ມູລຠາວໂຕ ໂຣຄໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທຸກ຺ຂຕາສູລໂຍຄິຕາຍ, ກິເລສາສຸຈິປຄ຺ຆຣຓຕາຍ, ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ເຄຫິ ອຸທ຺ຘຸມາຕປຣິປກ຺ກປຠິນ຺ນຕາຍ ຈ ຄຓ຺ຑໂຕ. ໂສ ຫິ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຕິ ຕິວິຘທຸກ຺ຂຕາສງ຺ຂາເຕນ ຣຸຊ຺ຊເນນ ຍຸຕ຺ຕຕາຍ, ຍຖາຣຫມາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ສມນ຺ນາຄມວເສນ ຈ ຣາຄາທິກິເລສາສຸຈິວິສ຺ສນ຺ທນໂຕ, ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠວນໂຕ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸທ຺ຘຸມາຕຕ຺ຕາ ຊຣາຠງ຺ເຄຫິ ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຣິປກ຺ກປຠິນ຺ນຠາວໂຕ ຄຓ຺ຑສທິໂສຕິ ຄຓ຺ຑໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອວສວຕ຺ຕນຕາຍ, ອວິເຘຍ຺ຍຕາຍ ຈ ປຣໂຕ. ຍຖາ ຫິ ປໂຣ ປຕນ຺ໂຕ ປຣສ຺ສ ວສໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມຕໍ ສຸຠສຸຂາທິຠາເວນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອວສວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ມາ ຊີຣຖ, ມາ ມຣຖາ’’ຕິອາທິນາ ວິຘາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອວິເຘຍ຺ຍຠາວໂຕ ປຣໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣເຓຫິ ປລຸຊ຺ຊນໂຕ, ອາພ຺ຍາສນໂຕ ຈ ປໂລກໂຕ. ອິທໍ ພ຺ຍາຘິອາທີຫິ ປກາເຣຫິ ຠິຊ຺ຊນໂຕ, ວິນສ຺ສນໂຕ, ເອເຕຫິ ເອວ ວາ ອາພ຺ຍາສນໂຕ ພ຺ຍສນຕ຺ຖສ຺ສ ໂລກ-ສທ຺ທສ຺ສ ປວິສິຏ຺ຐສ຺ສ ອາພ຺ຍາສນຕ຺ຖຕາຍ ປໂລກໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຉນ຺ທນ຺ຕິ ຣຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທໍ.

໗໖໗. ຘມ຺ມເສນາປຕິນາຕິ ຘມ຺ມເສນາຍ ປຕິ ນາຍໂກຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ເຕນ. ຫິຕສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຖ ເອຕສ຺ສາຕິ ຫິຕຕ຺ຖິ, ເຕນ. ສກ຺ກຈ຺ຈາຕິ ອຸຄ຺ຄຫຓຘາຣຓາທີສຸ ອຕນ຺ທິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຣູປວິຠາຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ເອກາທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ນິພ຺ພານນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໖໘-໙. ອາທິໂຕ ຣູປານນ຺ຕຣມຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ຍໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ວິຠາວນໍ ຍຖາພລໍ ປວກ຺ຂາມີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຠວາຠວນ຺ຕິ ຠວໂຕ ຠວໍ, ຂຸທ຺ທກໍ, ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຠວໍ. ວິນນໂຕຕິ ສໍສິພ຺ພນໂຕ. ຕຓ຺ຫາ ຫິ ສໍສາຣນາຍິກຠາເວນ ຠວໂຕ ຠວໍ, ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິວເສນ ຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕໍ ຠວໍ ວາ ອປຣາປຣຠາວາຍ ສໍສິພ຺ພຕິ, ຕຸນ຺ນກຣຓໍ ວິຍ ກໂຣຕິ. ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ວິສໍໂຍຄວເສນ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ. ມຣຓປຏິປກ຺ຂຕາຍ, ອມຕສທິສຕາຍ ວາ ອມຕໍ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ປຣມໍ ສຸຂໍ. ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂາຣາ ສມນ຺ຕິ ອຸປສມນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ. ຂນ຺ຘູປຘິອາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ອຸປຘີ ອຸປທ຺ທວາ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊີຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ. ຍສ຺ມາ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ກາມຕຓ຺ຫາທິເຠທາ ຕຓ຺ຫາ ສພ຺ພໂສ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິຣຊ຺ຊຕິ, ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປິຈ ຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ກິເລສນິຄຬພນ຺ຘາຕິ ໂຣໂຘ, ສໍສາຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ນິໂຣໂຘ.

໗໗໐. ອຘິຄມາຕິ ຕທນຸຣູປາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ປຏິວິຊ຺ຌເນນ.

ຣາຄກ຺ຂຍາທິຠາເວນ ສພ຺ພທຸກ຺ຂສນ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຕາຍ, ກິເລສສນ຺ຕາປາຠາເວນ ຈ ສນ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ. ອຈ຺ຈຸຕິຣສນ຺ຕິ ສຠາວາປຣິຈ຺ຈຊນໂຕ ອຈວນສມ຺ປຕ຺ຕິກໍ. ອສ຺ສາສກຣຓຣສນ຺ຕິ ອສ຺ສາສກຣຓກິຈ຺ຈໍ. ຕຎ຺ຫິ ປານໂຠຊນາທິສຸຎ຺ເຎ ສຠຍກນ຺ຕາເຣ ປຣິພ຺ຠມເນນ ປຣິສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອທ຺ຘິກປຸຣິສສ຺ສ ອສ຺ສາສຊນກຠາເວນ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ວນນ຺ໂຕທກໍ ວິຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ວຈນປຖາຕິກ຺ກນ຺ຕມຫາທຸກ຺ຂເຠຣເວ ສໍສາຣກນ຺ຕາເຣ ປຣິພ຺ຠມເນນ ປຣິສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຍຖານຸຣູປໍ ປຏິປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ອນາທິມຕິ ສໍສາເຣ ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພຕາຍ ທສ຺ສນສມກາລເມວ ປຣມສ຺ສາສໍ ຊເນຕິ. ຂນ຺ຘນິມິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ອວິຄ຺ຄຫໍ ຫຸຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ອນິມິຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ສພ຺ພສງ຺ຂຕນິສ຺ສຣຓຸປາຍຠາວໂຕ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕີຕິ ນິສ຺ສຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ເອວໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ລກ຺ຂຓາທິກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິຕຓ຺ຑວາທິປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖາຫາ’’ຕິອາທິ, ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກຸໂຕ ປນາຍມຠິນິເວໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍານໍ…ເປ… ນີຍໂຕ’’ຕິ. ຍຖານຸຣູປາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາຕິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ. ຍຖາ ຫິ ເຈໂຕຎາຓລາຠິໂນ ເອວ ອຣິຍາ ປເຣສໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ຈ ອຣຫາ ເອວ ສພ຺ເພສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ເອວໍ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ສີລາທິສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຠູເຕນ ອຸປາເຍເນວ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຣິເຍຫິ ອຸປລພ຺ຠນີຍໂຕ. ຍຖາ ຫິ ຊຈ຺ຈນ຺ຘເຕມິຣິກາທີນໍ ອທສ຺ສເນນ ‘‘ສູຣິຍາທໂຍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ຈກ຺ຂຸມນ຺ຕານໍ ໂຄຈຣຠາເວນ ອຕ຺ເຖວາຕິ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ, ເອວເມຕມ຺ປິ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອທສ຺ສນມຕ຺ເຕນ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຣິຍານໍ ປນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໂນ ປເທເສເນວ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ເອກນ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຖ ຣາຄາທີນໍ ຂຍມຕ຺ຕເມວ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ເຈຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາຍສ຺ມຕາ…ເປ… ເຖເຣນ ທສ຺ສິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣາຄກ຺ຂຍາທິທີປກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ຕໍ ນ’’ອິຕິ ປຏິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍເສນ ເຈຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອິຕຣຖາ ຍຖາຣຸຕວເສນ ປາຬິຍາ ອຕ຺ເຖ ຄຍ຺ຫມາເນ ພຫຸໂທສາ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສາປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຸຏ຺ເຐນ ເຕເນວາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕວ ມເຕນາຕິ ສາສນຍຸຕ຺ຕິໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ປາຬິທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ວິປ຺ປລປໂຕ ຕວຊ຺ຌາສເຍນ. ນ ຈ ປເນຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຄາທີນໍ ຂຍມຕ຺ຕຕາປຊ຺ຊນໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄຜລສ຺ສ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘຠາເວນ ປາຬິຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາຕິ ຍຸຕ຺ຕິໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ປາຬິທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ໂວຫຣນ຺ຕສ຺ສ ອນິຏ຺ຐປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍາຕິ ວິມທ຺ທາສຫຠູຕາຍ ສທ຺ທຕ຺ຖມຕ຺ຕຈ຺ຉາຍາຍ. ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ນິພ຺ພານວເສນ, ອຣຫຕ຺ຕວເສນ ຈ ອາຄຕານໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ. ອຕ຺ໂຖຕິ ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ໂຖ.

ໂກ ປນ ໂສ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ສ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຣາຄາທີນໍ ຂໂຍຕິ ຣາຄາທີນໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ. ໂສ ຘມ຺ໂມ ອກ຺ຂໂຍປິ ສມາໂນ ຣາຄາທີນໍ ຂຍສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ຂໂຍປຈາເຣນ ‘‘ຣາຄາທີນໍ ຂໂຍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຕິປຸສໍ ຊໂຣ, ຄຸໂຬ ເສມ຺ໂຫ’’ຕິອາທີສຸ ຜລູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກິເລສານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣຘກ຺ຂຍສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ‘‘ຂຍສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຂຍສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຂໂຍປຈາເຣນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣິຍຠູຕສ຺ສ ຂຍສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ອຸປຈາເຣນ ຕສ຺ສ ນາມວເສນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຊຣກາຣຓໍ ຕິປຸສໍ ຊໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເສມ຺ຫກາຣຓໍ ຄຸໂຬ ເສມ຺ໂຫຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຂຍນ຺ເຕຕິ ຣາຄາທີນໍ ປຣິກ຺ຂຍາວສາເນ. ຂໂຍຕິ ວາ ມຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຂເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໑໔໒) ວິຍ, ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕ ນິໂຣຘາວສາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຜລູປຈາເຣນ, ສມີປູປຈາເຣນ ວາ.

ສພ຺ເພ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາປີຕິ ໂສຓສິຄາລາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ ສມຘິຄຕ…ເປ… ຠເວຍ຺ຍຸໍ ຂຓວເສນ ຣາຄາທີນໍ ຂຍສ຺ສ ເຕສມ຺ປິ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ນິຣຕ຺ຖກຠາໂວ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຣາຄາທິກ຺ຂຍານໍ ພຫຸຠາວໂຕຕິ ຣາຄາທີນໍ ວິຍ ເຕສໍ ຂຍານມ຺ປິ ຕພ຺ພິກາຣຠາເວນ ພຫຸຠາວໂຕ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ຣາຄສ຺ສ ຂໂຍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ, ນ ໂທສາທີນໍ, ຕຖາ ໂທສກ຺ຂໂຍປີຕິ ອຎ຺ໂຎ ຣາຄກ຺ຂໂຍ, ອຎ຺ໂຎ ໂທສກ຺ຂໂຍ, ອຎ຺ໂຎ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ອກຸສລມູລານໍ ຂຍຠູຕານິ ຕີຓິ ນິພ຺ພານານິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອຸປາທານານໍ ຂຍຠູຕານິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິອາທິນາ ພຫູນິ ນິພ຺ພານານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທານິ ອາທິ-ສທ຺ທສງ຺ຄຫິເຕ ໂທເສ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານິ, ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໗) ວຈນໂຕ ວຍສງ຺ຂາໂຕ ຂໂຍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ນິພ຺ພານໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຊຣາມຣຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ວຈນໂຕ ອາຫ ‘‘ສງ຺ຂຕປຣິຍາປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ສງ຺ຂຕປຣິຍາປນ຺ນໍ, ຕໍ ອິຕຣສງ຺ຂຕຘມ຺ໂມ ວິຍ ອນິຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍາຘີນວຸຕ຺ຕິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ຂຕປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໒໑) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍທິ ຠວໂຕ ມໂນຣຖປຣິປູຣຓຕ຺ຖໍ ຂຍໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ວທາມ, ອສງ຺ຂຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂຕປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ສງ຺ຂຕປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ສພ຺ພກາລິກຠາເວນ ນິຈ຺ຈສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາ, ຕໂຕ ຈ ປຣມສຸຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂຕາ ຈ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠງ຺ຄກ຺ຂຍສ຺ສ ນິພ຺ພານໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອນຸປ຺ປາທກ຺ຂຍສ຺ສ ຕພ຺ຠາວໍ ນິເສເຘຕຸໍ ‘‘ຍທິ ຂໂຍ ນິພ຺ພານໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ຎາຓໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ນາມ. ເສສມຄ຺ຄປຸເຣຈຣໍ ໂວທານໍ ນາມ. ຜລສມາປຕ຺ຕິປຸເຣຈຣໍ ອນຸໂລມໍ ນາມ. ຕໍ ປນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓເມວາຕິ ອິຘ ນ ຄຫິຕໍ. ຠທ຺ຣມຸຂາຕິ ປຣສ຺ສ ອນຸນຍວຈນໍ. ‘‘ຂີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕມານນິທ຺ເທເສນ ອິທານິ ຂີຍມານຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ອຸປຘາເຣຕ຺ວາຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ‘‘ໂຄຕ຺ຣຠຸ…ເປ… ມຸຂາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ຣາຄາທີນໍ ຂຍເມວ ວທາມີ’’ຕິ ຕຍາ ທິນ຺ນປຏິວຈນສ຺ສ ອວິຣຸຊ຺ຌນວເສນ ສຕິປຸເຣກ຺ຂາຣໍ ກເຖຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕາທີນໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂວທານມຄ຺ຄານໍ. ໂຄຕ຺ຣຠຸກ຺ຂເຓ ກິເລສານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ຣາຄາທໂຍ ຂີຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຜລເມວາຕິ ກິເລສານໍ ຂີຓກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຜລຈິຕ຺ຕເມວ. ອາຣມ຺ມຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸອາທີນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ອິຕເຣສໍ ອາຣມ຺ມຓຠາເວ ສຕິ ຄເຫຕພ຺ພປຈ຺ຈຍໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ.

‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນປິ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘສ຺ສ ນິພ຺ພານຠາວນິເສຘນໍ. ‘‘ອຸປ຺ປາທີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກິເລສກ຺ຂໂຍປິ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ອິຕຣຖາ ຂຍສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ອຖ ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ໂສ…ເປ… ນິຣຸຕ຺ຕໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ຄນ຺ເຖນ ຂຓນິໂຣຘສ຺ສ ເຈວ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ນິພ຺ພານຠາເວ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ຂເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໑໔໒) ວິຍ ມຄ຺ຄສ຺ສາປິ ຂຍປຣິຍາຍຕ຺ຕາ ‘‘ຣາຄກ຺ຂໂຍ’’ຕິອາທິວຈນມຕ຺ເຕເຍວ ສມານຠາເວນ ຄຫິເຕ ມຄ຺ຄສ຺ສາປິ ນິພ຺ພານຠາວປ຺ປສງ຺ຄໍ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ອນິຏ຺ຐາປຕ຺ຕິໍ ສມ຺ຠາເວນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ‘‘ອຸປ຺ປາທີຍຕີ’’ຕິ ມຄ຺ຄເມວ ສນ຺ຘາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍທິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນິພ຺ພານຠາວປ຺ປສງ຺ໂຄ ອິຘ ສມ຺ຠາວິໂຕ, ເອວໍ ສຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕາທິໂທສາ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ? ສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ເອຕ຺ຕເກນາປິ ປນ ປຣສ຺ສ ວຈນປຏິພາຫນໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ປຣິຫາຣນ຺ຕຣທສ຺ສເນ ພ຺ຍາປາໂຣ ກໂຕຕິ. ຍຖານຸຣູປາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາຕິ ຉວິສຸທ຺ຘິປຣມ຺ປຣາສງ຺ຂາຕາຍ ຍຖານຸໂລມປຏິປຕ຺ຕິຍາ.

໗໗໑. ອສ຺ສທ຺ໂຘຕິ ປພຸທ຺ຘສທ຺ໂຘ, ມຄ຺ຄາຄຕາຍ ອຈລສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມຄ຺ຄາຄຕສທ຺ຘາຍ ຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອາກາເສ ພຸທ຺ຘເວສໍ ມາເປຕ຺ວາປິ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ສຸຂໍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ນ ສທ຺ທຫຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ສູຣມ຺ພຏ຺ໂຐຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໕໕). ອກຕຎ຺ຎູຕິ ອກຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຊານາຕີຕິ ອກຕຎ຺ຎູ. ສນ຺ຘິຈ຺ເຉໂທຕິ ຠວສນ຺ຘານກຣສ຺ສ ຕຓ຺ຫາປາປສ຺ສ ຉິນ຺ທເນນ ປຸນ ຠວປຏິສນ຺ຘິຍາປິ ຉິນ຺ນຕາຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຫຕາວກາໂສຕິ ຂີຓປຏິສນ຺ຘິກຕ຺ຕາເຍວ ອາຍຕິໍ ກຕ຺ຖຈິ ໂອກາສໂລເກ ອທິສ຺ສມານຕ຺ຕາ ວິຫຕາວກາໂສ. ວນ຺ຕາໂສຕິ ກຕ຺ຖຈິ ອຠິສງ຺ຄາຠາວໂຕ ຉຑ຺ຑິຕຕຓ຺ໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຕ຺ຕມໂປຣິໂສຕິ ສເທວໂລເກ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕາຍ ວິສິຏ຺ໂຐ ໂປຣິໂສ.

ທຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ປຏິລຠິຕຸຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຣາ. ກາມາທີນໍ ນິສ຺ສຣຓີຍຕາຍ ນິສ຺ສຣຓີຍາ, ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ເອຕໍ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ກາເມຫິ ນິຄ຺ຄມນໍ, ອຖ ວາ ນິສ຺ສຣນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເຕນາຕິ ວາ ນິສ຺ສຣຓໍ, ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ຐານໍ, ນິສ຺ສຣຓຸປາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານໍ. ຕຎ຺ຫິ ກາເມຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອິຘ ຄຫິຕໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ປພ຺ພຊ຺ຊາທໂຍປິ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປຐມໍ ຌານໍ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນາ;

ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ‘ເນກ຺ຂມ຺ມ’ນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ. (ອິຕິວຸ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໙; ທີ. ນິ. ຏີ. ໒.໓໖໐; ອ. ນິ. ຏີ. ໒.໓.໖໖; ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາ. ໑.໕໖; ເນຕ຺ຕິ. ຏີ. ໗໖ ມິສ຺ສກຫາຣສມ຺ປາຕວຓ຺ຓນາ);

ອຣູປໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ຠູຕນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານໍ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສມນຸປສ຺ສາມີ’’ຕິອາທີສຸ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ‘‘ຠູຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມໍ, ສມ຺ມາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ. ປຐມ…ເປ… ຠເວຍ຺ຍາຕິ ສງ຺ຂຕນິສ຺ສຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຕເທກໂຍຄນິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ກາມຣູປນິສ຺ສຣຓານໍ ປຐມຊ຺ຌານາກາສານຎ຺ຈາຍຕນານມ຺ປິ ອຠາໂວເຍວ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທານິ ຍຖາຘິປ຺ເປຕມຕ຺ຖໍ ອາຄເມນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ຕຸ ຂໂຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອຕ຺ຖິ…ເປ… ສຸຜຸສິຕນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ ນຕ຺ຖິ ນິສ຺ສຣຓໍ ໂລເກ, ກິໍ ວິເວເກນ ກາມາປີຕິ ເອວໍ ມາເຣນ ປຏິພາຫິເຕ. ‘‘ອຕ຺ຖິ…ເປ… ສຸຜຸສິຕ’’ນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ເຕນ ອາຬວກຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຜຸສິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຜຸສິຕໍ, ສຈ຺ຉິກຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຊາຕນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ອຖ ວາ ເວທນາທໂຍ ວິຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສມວາຍສງ຺ຂາຕາຍ ກາຣຓສາມຄ຺ຄິຍາ ນ ຊາຕໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຊາຕໍ. ກາຣເຓນ ວິນາ ສຍເມວ ຈ ນ ຠູຕໍ ນ ປາຕຸຠູຕໍ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຠູຕໍ. ເອວໍ ອຊາຕຕ຺ຕາ ອຠູຕຕ຺ຕາ ເຍນ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ນ ກຕນ຺ຕິ ອກຕໍ. ຊາຕຠູຕກຕຠາໂວ ຈ ນາມ ຣູປາທີນໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ໂຫຕິ, ນ ອສງ຺ຂຕສຠາວສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິໂລມໂຕ ວາ ສເມຈ຺ຈ ສມ຺ຠູຍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕໍ, ນ ຕຖາ ສງ຺ຂຕໍ, ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຣຫິຕນ຺ຕິ ຈ ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຠາເວ ປຏິສິທ຺ເຘ ປກຕິວາທີນໍ ປກຕິ ວິຍ ສິຍາ ນຸ ໂຂ, ເອເກເນວ ກາຣເຓນ ເອຕໍ ກຕນ຺ຕິ ອາສງ຺ກາຍ ນ ເກນຈິ ກຕນ຺ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອປຈ຺ຈຍມ຺ປິ ສມານໍ ສຍເມວ ນຸ ໂຂ ອິທໍ ຠູຕໍ ປາຕຸຠູຕນ຺ຕິ ອາສງ຺ກາຍ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຠູຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຈຕສ຺ສ ອສງ຺ຂຕາກຕາຠູຕຠາໂວ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຊາຕຘມ຺ມຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອສງ຺ຂຕນ຺ຕີຕິ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ. ເຕນ –

‘‘ໂນ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠວິສ຺ສ ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕໍ. ນຍິຘ ຊາຕສ຺ສ ຠູຕສ຺ສ ກຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາເຍຖ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖິ ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕໍ, ຕສ຺ມາ ຊາຕສ຺ສ ຠູຕສ຺ສ ກຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ (ອຸທາ. ໗໓) –

ເອວມາທິສຸຕ຺ຕປທໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສູ’’ຕິ. ຘມ຺ເມນ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສາມີ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ ເທສນໂຕ ສາມີ ອິສ຺ສໂຣຕິ ຘມ຺ມສາມີ. ຕຖາຄຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິໂຕວ. ສມ຺ມາ ສາມໍ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສມ຺ມາ ສຍເມວ ສມ຺ໂມຫນິທ຺ທາວິຄເມນ ປຏິພຸທ຺ໂຘ, ພຸທ຺ຘິຍາ ວິກສິຕວາຕິ ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ.

ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິເກຕິ ‘‘ປຣິຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ, ມຫຄ຺ຄຕາ ຘມ຺ມາ, ອປ຺ປມາຓາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໑໒) ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕາທິຘມ຺ມວເສນ ອາຄເຕ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ.

ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓປກ຺ຂໍ ຠເຊຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຣູປາວຈຣຕ຺ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານາຕິ ຈຕຸກ຺ກນເຍນ ຕິກຊ຺ຌານາ, ປຎ຺ຈກນເຍນ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານາ. ກຸສລກິຣິຍານໍ ອຠິຎ຺ຎາຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຕ຺ຕາທິເກປິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຌານສ຺ສ ວິປາໂກ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕິໂຕ ເຈວ ປາຬິໂຕ ຈ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ – ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ, ອປິຈ ອນຸໂລມຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ກິເລເສ ຕທງ຺ຄວເສນ ປຊຫຕິ, ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ປຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຖາ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ ປຐມຊ຺ຌານາທິກຸສລຎາຓໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສເນວ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ນ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ. ອິຕິ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສ຺ສ, ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ຎາຓສ຺ສ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ ເຕສໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານກຣສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ຕທຸຠຍວິປຣີຕຠາເວນ ອາຣມ຺ມເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ນິພ຺ພານເມວ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຎາຓໍ ຍໍ ສງ຺ຂຕາລມ຺ພໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕາລມ຺ພເມວ ວາ;

ປາເປ ຫນ຺ຕິ ນ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ, ຕທຎ຺ຎໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຣູປສຠາວາຠາວໂຕຕິ ເອເຕນ ຍຖາ ຣູປຘມ຺ມານໍ ຣຸປ຺ປນສຠາໂວ, ປຏິຆາຕວນ຺ຕຕາ ກລາປໂຕ ວຸຕ຺ຕິຍາ ປເທສສມ຺ພນ຺ໂຘ ສຠາໂວ, ເອວໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ກຕ຺ຖຈິ ປຏິຆາໂຕ, ສປ຺ປເທສຕາ ຈ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ອສຸກທິສາຍ, ອສຸກປເທເສ’’ຕິ ວາ ນິທ຺ທິສີຍຕິ. ປປຎ຺ຈາຠາວໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິປປຎ຺ເຈຫິ ສຫ ອວຏ຺ຐານວເສນ ອຠາວໂຕ, ເຕສໍ ອຠາວປຈ຺ຈຍຕາຍ ຈ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານາ ຫິ ສໍສາເຣ ສຕ຺ເຕ ປປຎ຺ເຈນ຺ຕີຕິ ປປຎ຺ຈາ ນາມ.

໗໗໒-໕. ເອວໍ ນິພ຺ພານໍ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ, ສຸຕ຺ຕໂຕ ຈ ສາເຘຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສ ປຣິຍາຍສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຈ຺ຈນ຺ຕມນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ປຣິໂຍສານຠູຕຕ຺ຕາ ອນ຺ຕໍ. ອິມິນາ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ ກຖິຕາຕິ ວທນ຺ຕິ, ໂສປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອກຕນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ໂສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖວ. ສອຸປ຺ປາທວຍນ຺ຕາຠາເວນ ອນນ຺ຕໍ. ກິເລສປຣິຬາຫາຠາເວນ, ກິເລສກ຺ໂຂຠາຠາເວນ ຈ ສນ຺ຕໍ. ປໂລກິຕາຠາເວນ ອປໂລກິຕໍ. ອຕິຕ຺ຕິກຣຠາເວນ ປຓີຕໍ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂຫນນໂຕ ສຣຓໍ. ກິເລສໂຈເຣຫິ ອນຸປທ຺ທຸຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ຠຍຕາຍ ເຂມໍ. ສພ຺ພຸປທ຺ທວນິວາຣຓໂຕ ຕາຓໍ. ຊາຕິອາທິທຸກ຺ເຂຫິ ອນຸພນ຺ຘສ຺ສ ອລ຺ລີຍິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຕາຍ ເລຓໍ. ຍຖາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິທາຍກຕ຺ເຕນ ປຣໍ ປຕິຏ຺ຐາຠາວໂຕ ປຣາຍຓໍ.

ສພ຺ພປີຬາວິມຸຕ຺ຕຕາຍ ສິວໍ. ອຸປນິສ຺ສຍຫີນານໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸມຸຂໂຕ ສຸຕ຺ວາປິ ຐເປຕ຺ວາ ຄຸຓວເສນ ສຠາວໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕາຍ ນິປຸຓໍ. ອວິປຣີຕຕາຍ ສຈ຺ຈໍ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂປຣິກ຺ຂຍກຣຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍໍ. ເຕຊຸສ຺ສທຕາຍ ສນ຺ຕຕ຺ຕອໂຍຄຸເຬ ມກ຺ຂິກາຫິ ວິຍ ຈຕູຫິ ອາສເວຫິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອນາສວໍ. ມຫາກາຣຸຓິກສ຺ສາປິ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຠາວາປາທເນນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕາຍ ສຸທຸທ຺ທສໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມສຸປິ ອສງ຺ຂຕຄຸເຓນ ວິສິຏ຺ຐຕາຍ ປຣໍ. ສໍສາຣມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຕີຣຠູຕຕ຺ຕາ ປາຣໍ. ມໍສຈກ຺ຂຸໂນ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂນ ວາ ອໂຄຈຣຕາຍ ອນິທສ຺ສນໍ. ນິທສ຺ສນສງ຺ຂາຕາຍ ອຸປມາຍ ອຠາວໂຕ ວາ ອນິທສ຺ສນໍ.

ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຘຸວໍ. ຕໂຕເຍວ ປຣມປຕິຏ຺ຐາຠາວໂຕ ທີປໍ. ໂຣຄາທິປີຬາຠາວໂຕ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ. ຕໂຕເຍວ ອນີຕິກໍ. ຕຓ຺ຫາລຍາຠາວໂຕ ອນາລຍໍ. ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂເຕສຸ ອສງ຺ຂຕໂກຏ຺ຐາສຠູຕຕ຺ຕາ, ປຣມປຕິຏ຺ຐາຠາວໂຕ ວາ ປທໍ. ອວິນາສຠາເວນ ອຈ຺ຈຸຕໍ. ອກ຺ຂຣຓໂຕ ອວິນສ຺ສນໂຕ ອກ຺ຂຣໍ.

ສງ຺ຂຕນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິ. ຠວພນ຺ຘນວິມຸຕ຺ຕິເຫຕຸຕາຍ ໂມກ຺ຂໍ.

໗໗໖-໗. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ. ວິຎ຺ຎາຍາຕິ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວເສນ ຊານິຕ຺ວາ. ອຘິຄມູປາໂຍຕິ ປຏິວິຊ຺ຌນູປາຍຠູຕາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ. ກາຕພ຺ໂພຕິ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ສທ຺ຘໍ, ພຸທ຺ຘິຎ຺ຈ ກໂຣຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິກຣໍ. ຕຖາຄຕມເຕຕິ ຕິປິຏກພຸທ຺ຘວຈເນ, ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ວາ. ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ຠູຕໍ, ປຎ຺ຎາຍ ວາ ສມ຺ຠໂວ ເອຕສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຎາສມ຺ຠວໍ, ຕເທວ ສມ຺ປສາທນໍ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ, ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ປຎ຺ຎາສມ຺ຠວສມ຺ປສາທນກຣໍ. ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສາລິນນ຺ຕິ ອຕິມຘຸເຣຫິ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ, ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສາຣວນ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ ຣ-ກາຣສ຺ສ ລ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ສາຣໍ ຊານນ຺ຕີຕິ ສາຣຎ຺ຎູ, ເຕ ວິມ຺ຫາເປຕີຕິ ສາຣຎ຺ຎຸວິມ຺ຫາປນໍ. ນິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຣິໂຍສານໍ, ສຸຕມຍມູລກໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ນິພ຺ພານນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທ຺ວາທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ເອຕ຺ຖາຕິ ຍຖາອຸທ຺ທິຏ຺ຐຘມ຺ມານໍ ນິທ຺ເທສປຣິໂຍສາເນ. ເອຕ຺ຕກເມວາຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຣູປນິພ຺ພານມຕ຺ຕເມວ. ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໂຕຕິ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ມາ ວິຍ ສກສກສຠາວວເສນ ອປຎ຺ຎາຍມານາ ຫຸຕ຺ວາ ໂລກສງ຺ເກຕວເສນ ປຎ຺ຎາປິຍມານຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຎາປນໂຕຕິ ປຣມຕ຺ຖວເສນ ວິຊ຺ຊມານາວິຊ຺ຊມານຘມ຺ມານໍ ປກາສນວເສນ ປຎ຺ຎາປນໂຕ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ ປກາເຣນ ຎາປີຍຕີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ກມ຺ມສາຘນວເສນ ອຕ຺ຖປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠູຕາ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ປຎ຺ຎາປນໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຎາເປຕິ ປກາເຣນ ຎາເປຕີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ກຕ຺ຕຸສາຘນວເສນ ຕສ຺ສາ ອຠິຘາຍກຠູຕາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິທຸກນິທ຺ເທເສ ‘‘ສງ຺ຂາ…ເປ… ໂວຫາໂຣ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໑໓-໑໓໑໔) ຈຕູຫິ ປເທຫິ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ນາມໍ…ເປ… ອຠິລາໂປ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໑໓-໑໓໑໔) ຉຫິ ປເທຫິ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກຖິຕາຕິ ອາຈຣິຍານໍ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕເນວາຫາ’’ຕິອາທິ. ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອຠິຘມ຺ມມາຕິກາຍ ວຸຕ຺ຕານໍ ກຸສລາກຸສລາທິຘມ຺ມານໍ. ສງ຺ຂາຕິ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິອາທິນາ ສງ຺ຂາຍມານຕາ. ສມຎ຺ຎາຕິ ສງ຺ເກຕວເສນ ຎາຍມານຕາ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອສງ຺ກຣວເສນ ອເນກຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາປິຍມານຕາ. ໂວຫາໂຣຕິ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານຕາ, ກຖນວເສນ ອຸປຍຸຊ຺ຊມານຕາ ວາ. ອຕ຺ຖາຠິມຸຂໍ ນມຕີຕິ ນາມໍ. ຕໍ ປນ ອນ຺ວຕ຺ຖຣຸຬ຺ຫີວເສນ ທຸວິຘໍ, ສາມຎ຺ຎຄຸຓກິຕ຺ຕິມໂອປປາຕິກນາມວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ນາມກມ຺ມນ຺ຕິ ນາມກຣຓໍ. ນາມເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ນາມຐປນໍ, ນາມເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ເສຏ຺ຐານໍ ນາມໍ. ອກ຺ຂຣທ຺ວາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕິ ກຖນໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ. ພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ປາກຏກຣຓໍ. ອຠິລາໂປຕິ ອຠິລາປນໍ.

ອຫນ຺ຕິ ຣູປາທິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ອຫໍກາຣພຸທ຺ຘິວິສຍຠູຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘສມູຫສນ຺ຕານມຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຕທຎ຺ຎານຎ຺ຎຠາເວນ ອນິພ຺ພຈນີຍໍ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ວທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຫນ຺ຕິ ຫີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ອຫນ຺ຕິ…ເປ… ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຍຖາຕິອາທິນາ ຕໍ ປກາເສຕິ.

ຍສ຺ມາ ‘‘ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ’’ຕິ ‘‘ເອວໍ ສງ຺ຂາ’’ຕິ ອິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິທານິ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ຕທນຸຣູປາ ຊາຕາຕິ ຕຊ຺ຊາ, ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຍ ເກວລໍ ໂລກສງ຺ເກຕວເສເນວ ອຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາວສ຺ສ ອນຸຣູປວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິປິ ວຈນຕ຺ຖສງ຺ຂາຕກາຣຓໍ ອຸປາທາຍ ປຏິຈ຺ຈ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂວຫາຣໍ ລຠຕີຕິ ຕສ຺ສາປິ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຣິຍາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຄຓ຺ຐິປທກາເຣນາປິ ຫິ ອິມິນາວ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອຸປາທານວຕີ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາຣຓວຕິໍ ກາຣຓຠູຕມຕ຺ຖມຸປາທາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕນ຺ນິສ຺ສເຍນ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ, ສພ຺ໂພປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ອເນນ ລກ຺ຂເຓນ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິເມວ ຠຊຕິ. ອນຸປາທາຍ ຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ເອກປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸປນິຘາຍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸໂສຕ-ຄ຺ຄຫເຓນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານິ ທສ຺ເສຕິ, ຣູປສທ຺ທ-ຄ຺ຄຫເຓນ ພາຫິຣາຍຕນານິ. ປຖວີເຕໂຊວາຍຸ-ຄ຺ຄຫເຓນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕິ. ເອເຕເນວ ຘມ຺ມາຍຕເນປິ ລພ຺ຠມານເຠໂທ ທສ຺ສິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມາ ປຖວາທິກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສສມ຺ຠາຣປຖວິຍໍ ເອກສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມູຫເມໂວປາທາຍ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ, ຆຏາທິກາ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘມ຺ມສມູເຫສຸ ສພ຺ເພສເມວ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມູຫເມໂວປາທາຍ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກສ຺ສ ວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມູຫມຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປິຍມານາຍ ປຖວາທິວເສນ ປາກຏຠາວໂຕ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ສມູຫປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ສມູຫສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນໂຕ. ທິສາກາສາທີສຸ ທິສາ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຈນ຺ທສູຣິຍາວຕ຺ຕນມຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປິຍມານໍ ປຸຣຕ຺ຖິມາທິທິສາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ອາກາສ-ຄ຺ຄຫເຓນ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປິຍມານໍ ກູປຄຸຫາທິອາກາສປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ກາລ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຈນ຺ທາວຕ຺ຕນາທິກມຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປິຍມານໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫາທິກາລປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ນິມິຕ຺ຕ-ຄ຺ຄຫເຓນ ພຫິທ຺ຘາ ປຖວີມຓ຺ຑລາທິກໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ຈ ຠາວນາວິເສສໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປິຍມານໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕາທິກໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຠາວ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຠາວນາພເລນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນສຠາວໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຌານໍ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຌານາຣມ຺ມຓໍ ອຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ນິໂຣຘ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຠາວນາພເລນ ນິຣຸທ຺ຘໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນິສ຺ສາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນິໂຣຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຂຍາທິສຠາວໍ ຕໍ ຕໍ ຘມ຺ມມຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປິຍມານໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສາປິ ຫິ ທິສາກາສາທິກາ ວິຍ ຘມ຺ມສມູຫມຸປາທາຍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕຠາວໂຕ ອສມູຫປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຍວາຕິ.

ສາຕິ ອຍໍ ທ຺ວິຘາ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕຊ຺ຊາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍເຍວ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຊ຺ຊມານໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ໂຊຕຍຕີ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ‘‘ຉ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍປິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ສຠາເວນ ອຸປລພ຺ຠມານໍ. ອວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ໂລກສງ຺ເກຕໍ ສຠາວວເສນ ອນຸປລພ຺ຠມານໍ. ນາມມຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາມມຕ຺ຕວນ຺ຕໍ. ໂສຕທ຺ວາຣຊວນານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ທາຣມ຺ມຓາຍ ໂສຕທ຺ວາຣຊວນວີຖິຍາ, ຕທນຸສາຣປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ອຕີຕສທ຺ທາຣມ຺ມຓາຍ ມໂນທ຺ວາຣຊວນວີຖິຍາ ຈ ອນນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ເຕນ. ມໂນທ຺ວາຣຊວນວີຖິປິ ຫິ ໂສຕທ຺ວາຣຊວນານນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ອິຘ ຄຫິຕາ. ຄຫິຕປຸພ຺ພສງ຺ເກເຕນາຕິ ‘‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອິທມິມສ຺ສ ວາຈກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຈນວຈນຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ຘຄ຺ຄຫຓວເສນ ຄຫິຕປຸພ຺ພຠາວສງ຺ເກເຕນ. ຍາຍາຕິ ຍາຍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ກຣຓຠູຕາຍ. ມໂນທ຺ວາຣຊວນວິຎ຺ຎາເຓນ ກຕ຺ຕຸຠູເຕນ. ມໂນທ຺ວາຣຊວນວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ກຣຓຠູເຕນ, ຍາຍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ກຕ຺ຕຸຠູຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎາປີຍຕີຕິ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖວເສນ ປນ ທຸວິຘໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ ວິຎ຺ຎາປີຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອຕ຺ຖາ ຍສ຺ສານຸສາເຣນ, ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ຕໂຕ ປຣໍ;

ສາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ໂລກສງ຺ເກຕນິມ຺ມິຕາ’’ຕິ.

ກຕຣຊວນວີຖິຍໍ ປນາຍໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ‘‘ຆໂຏ’’ຕິອາທິສທ຺ທໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ເອກເມກໍ ສທ຺ທໍ ອາຣພ຺ຠ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຕີຕາຣມ຺ມຓວເສນ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຊວນວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສທ຺ທສມຸທາຍມາຣພ຺ຠ ເອໂກ, ຕໂຕ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິມາຣພ຺ຠ ເອໂກຕິ ເອວໍ ສທ຺ທສມຸທາຍາຣມ຺ມຓາຍ ຊວນວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ອຕ຺ຖາວໂພໂຘຕິ ອາຈຣິຍາ.

ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ຉກ຺ກນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຖາ ອວິຊ຺ຊມານານນ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານານໍ. ເກນຈິ ອາກາເຣນາຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ, ໂລກສງ຺ເກຕໂຕ ວາ ເກນຈິ ປກາເຣນ. ອນຸປລພ຺ຠມານານໍ ປຎ຺ຈມສຈ຺ຈາທີນນ຺ຕິ ອາກາສາທິປຎ຺ຈມສຈ຺ຈາທີນໍ. ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ອຏ຺ຐມໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທິເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປກຕິປຸຣິສາທີນນ຺ຕິ ສຕ຺ວຣຊຕມານໍ ສມານາວຕ຺ຖາ ປກຕິອງ຺ຄຸຏ຺ຐາທິປຣິມາໂຓ ກາຣໂກ ເວທໂກ ອຕ຺ຕາ ປຸຣິໂສຕິອາທິນາ ປຣິກປ຺ປິຕານໍ ປກຕິປຸຣິສາທີນໍ. ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ອາກາສກຸສຸມາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວິຊ຺ຊມາເນນ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິຊ຺ຊມານາຫິ ວິຊ຺ຊາທີຫິ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເສເສສຸປິ ອິມິນາວ ນຍານຸສາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ເຖວາຕິ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍເມວ.

‘‘ກຸສຄ຺ເຄນຸທກມາທາຍ, ສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ມິເນ;

ເອວໍ ມານຸສກາ ກາມາ, ທິພ຺ພກາມານ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໑.໓໘໙) –

ວຈນໂຕ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຸປນິຘາຍ ນິຫີນາເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກປຓໍ…ເປ… ນິຘາຍາ’’ຕິ. ມານຸສກນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຠວໍ. ປຣມຕ຺ໂຖ ຈ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ປາຐເສໂສ.

໗໗໘. ຕຕິຍາ ໂກຏິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ອນຸປລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ທຸເວ ສຈ຺ຈານິ ອກ຺ຂາສິ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວທຕໍ ວໂຣ;

ສມ຺ມຸຕິໍ ປຣມຕ຺ຖຎ຺ຈ, ຕຕິຍໍ ໂນປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໓໙-໔໔໓);

ປຣວາເທສຸ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປກຕິປຸຣິສນ຺ຕຣາທິວາທີນໍ ປເຣສໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາເທສຸ ສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ, ນິມິຕ຺ຕຠູເຕສຸ ວາ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ປເວຘຕິ ນ ຈລຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ເຕຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ກາຣກປຏິເວຘວຓ຺ຓນາ

ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສາທິວເສນ ທສ຺ສິຕາ. ກຸສລາທໂຍຕິ ກຸສລາກຸສລາ. ເອເຕສໍ ປນ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸພ຺ເພ ‘‘ກາຣໂກ’’ຕິ ວຈນໍ ວິຍ ‘‘ເວທໂກ’’ຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ອຕ຺ຕາ ກາຣໂກ ເວທໂກ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິຕາຍ ‘‘ຕສ຺ສ ຫິ ກາຣກສ຺ສ ເວທກສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸສລາກຸສລານມຠາໂວປິ ສິຍາ, ອິຕຣຖາ ອເຫຕຸກໂທສາປຕ຺ຕິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕສໍ ກຸສລາກຸສລານໍ ອາຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ. ເຕສນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລາທີນໍ. ຕສ຺ມາຕິ ກາຣກາຠາເວ ກຸສລາກຸສລານໍ, ຕພ຺ພິປາການຎ຺ຈ ອຠາວໂຕ. ນິຣຕ຺ຖິກາຕິ ເທເສຕ຺ວາປິ ໂພເຘຕພ຺ພາຠາວໂຕ ນິຣຕ຺ຖິກາ. ‘‘ນາຍໍ ນິຣຕ຺ຖິກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ‘‘ສາຕ຺ຖິກາ’’ຕິ ວຈນໍ ປນ ປຣສ຺ສ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫຕ຺ຖໍ. ໂລເກປິ ຫິ ເອວໍ ໂວຫາຣໍ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຠວຕິ, ນາຎ຺ຎຖາຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ກາຣກາຠາເວປິ ອຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຫເຓ. ອນຸໂຣໂຘຕິ ອນຸກູລປກ຺ຂປາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘາຕິ ກາຣກາຠາເວປິ ກຸສລາທໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຫເຓ. ວິໂຣໂຘຕິ ປຏິໂຆ.

ເອວໍ ກາຣກາຠາເວປິ ກຸສລາທີນໍ ສພ຺ຠາວໍ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ສາເຘຕ຺ວາ ອິທານິ ໂລກສິທ຺ເຘນ ນິທສ຺ສເນນ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ອຖາປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖາປີຕິ ກາຣກາຠາເວປິ. ປຖວິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ປຖໂວຊໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຖາ ອາປ-ຄ຺ຄຫເຓນ ອາໂປຊໍ. ເຕໂຊຕິ ສີຕຸຓ຺ຫວເສນ ທຸວິຘາ ເຕໂຊຘາຕຸ. ອຸຕູຕິ ເຫມນ຺ຕາທິອຸຕຸ. ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ພີຊາທິເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຊນກປຈ຺ຈໂຍ ເຫຕຸ, ອນຸປາລນກປຈ຺ຈໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍາ’’ຕິ. ‘‘ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເຫຕຸ, ປຈ຺ຈໂຍ ອນຸປາລນໂກ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ກາຣກາຠາເວປິ ກຸສລາກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ສາເຘຕ຺ວາ ອິທານິ ປຣປຣິກປ຺ປິຕໍ ອຕ຺ຕານເມວ ຕາວ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ‘‘ອຖາປິ ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ກາມໍ ປຎ຺ຎາປຣິພາຫິຣທິຏ຺ຐິຍາ ເອວ ອຕ຺ຕາ ປຣິກປ຺ປີຍຕິ, ປໂຣ ປນ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ປຣິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິວເສນ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ປຣິກປ຺ປິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິສ຺ສາມ ຕາວາຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ເຈສາ ກາຣກາຠາເວປິ ກຸສລາທີນໍ ຠາວາຠາວວິຈາຣຓາ ປຐມໍ ຕເມວ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂທສເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທຕ຺ວາວ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິ. ສເຈຕໂນ ວາ ອຸທາຫຸ ອເຈຕໂນ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກ ໂທໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕໂຣ ອຸຠຍຖາປິ ໂທໂສເຍວ. ຍຎ຺ຫິ ອເຈຕນໍ ອຕ຺ຕານໍ, ນ ຕໍ ກາຣກໍ, ເວທກຎ຺ຈ, ຍຖາ ຕໍ ປາກາຣຕຣຸອາທໂຍ. ‘‘ອເຈຕໂນວາຍໍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອນຸມາເນນ ກາຣກເວທກຕ຺ຕາຠາວສິທ຺ຘິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍທິ ອເຈຕໂນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຎ຺ໂຎຕິ ອວິນິພ຺ໂຠຄວເສນ ອນຎ຺ໂຎ. ອິຕຣຖາ ‘‘ສເຈຕໂນ’’ຕິ ວຈນເມວ ນ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ສຫຠາວີ ນາມ ອຎ຺ໂຎ ນ ໂຫຕີຕິ. ອຕ຺ຕໂນປິ ນາໂສ ສິຍາຕິ ອວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕິຣູເປສຸ ເອກສ຺ສ ນາເສ ອິຕຣສ຺ສາປິ ວິນາໂສ ວິຍ. ເຈຕນາຍປິ ນາໂສ ນ ຠວຕິ ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູເປສຸ ເອກສ຺ສ ອວິນາເສ ອິຕຣສ຺ສາປິ ອວິນາໂສ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ເຈຕນາຍ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ’’ຕິ ກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ຕເມວ ສມຕ຺ເຖຕຸໍ ‘‘ເຈຕນຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອນາເສ ສຕິ ເຈຕນາຍປິ ວິນາໂສ ນ ຠວຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາປິ ປຣສ຺ສ ນິຣຸຕ຺ຕຣຠາໂວ, ເຈຕນາຍ ນາເສ ວິເສສກາຣຓາຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ອຖ ເຈຕນາຍເຍວາ’’ຕິອາທິ. ອຕ຺ຕາວ ນສ຺ສຕຸ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ເຈຕນາ. ໂກ ຫິ ວິເສສກາຣຓາຠາເວ ອຕ຺ຕນິ ອນຸໂຣໂຘ, ເຈຕນາຍ ວິໂຣໂຘຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາຕິ ປຸພ຺ເພ ທິນ຺ນປຏິຎ຺ຎາ ປຣິຫີນາ. ອຖ ນ ຠວຕິ, ‘‘ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາ’’ຕິ ຍທິ ອຕ຺ຕໂນ ວິນາເສ ເຈຕນາຍ ອວິນາໂສ ນ ຠວຕິ. ເຈຕນຕ຺ຕານໍ ອນຎ຺ຎຠາເວນ ເຈຕນາຍ ນາເສ ອຕ຺ຕໂນປິ ວິນາສປ຺ປສງ຺ຄໂຕ ອຕ຺ຕາ ນ ນສ຺ສຕີຕິ ຕວ ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂຕ ວິປຣີຕໍ ວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂຕ ວິປຣີຕໍ. ເຈຕນາຍ ວິນາເສປິ ອຕ຺ຕາ ນ ນສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ອວິນາເສປິ ເຈຕນາ ນສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ວາ ຕວ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕາ ນສ຺ສຕຸ, ເຈຕນາ ຕິຏ຺ຐຕຸ ອຎ຺ຎຠາເວ ອຸຠິນ຺ນໍ ສມານໂຍຄກ຺ຂມຕາຍ ຠວິຕພ຺ພໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຏິຎ຺ຎາຫີໂນ ຠວສີຕິ ເຈຕນາເຍວ ນສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕາ ນ ນສ຺ສຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ຫີໂນ ຠວສິ.

ອິຘາຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປກ຺ເຂ. ລກ຺ຂຓກຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສທິເສຫິ ຠິນ຺ນລກ຺ຂເຓຫິ ກຕໍ. ເທສນ຺ຕຣກຕນ຺ຕິ ຠິນ຺ນເທສກຕໍ. ຊາໂຕ ເວທີຍຕິ ຎາຍຕີຕິ ຊາຕເວໂທ, ອຄ຺ຄິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຑຍ຺ຫມາເນຕິ ອຸທ຺ຘເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈມາເນ. ເອໂກ ປວຕ຺ຕິປເທໂສ ອິເມສນ຺ຕິ ເອກເທສາ, ເຕສໍ ຠາໂວຕິ ເອກເທສຕ຺ຕໍ.

ອວິນິພ຺ໂຠຄໂຕຕິ ລກ຺ຂຓໂຕ ເຠເທປິ ຐານວເສນ ອວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊນໂຕ ອວິສໍສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ເອກເທສຕ຺ເຕ’’ຕິອິມສ຺ເສວ ເວວຈນວເສນ ‘‘ອວິນິພ຺ໂຠຄຠາເວປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ເອກເທສຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິມິນາ ສຫ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາຕິ ຍທິ ປຸພ຺ພປຏິຎ຺ຎາ ປມາຓໍ, ອຍໍ ປຏິຎ຺ຎາ ຫີນາ. ຍທິ ວາ ປນ ອຍໍ ປມາຓໍ, ອິຕຣາ ຫີນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ເຈຕນາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປເທສວເສນ ນານຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອເຈຕນຕ຺ຕຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ‘‘ສເຈຕໂນ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຕຍາ ທິນ຺ນປຏິຎ຺ຎາ ປຣິຫີນາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອເຈຕໂນ ອຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຕາ ອເຈຕໂນຕິ ກຕ຺ວາ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໂທສໂຕຕິ ‘‘ຍທິ ອເຈຕໂນ ສິຍາ’’ຕິອາທິນາ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕໂທສໂຕ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມາເນ ວິມທ຺ທນສໂຫ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ.

໗໗໙. ຍທິ ເອວນ຺ຕິ ຍທິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ກຸສລາກຸສລານໍ ກາຣໂກ, ຕພ຺ພິປາການຎ຺ຈ ເວທໂກ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຖ ກສ຺ມາ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສນ຺ຘາວຕີຕິ ສໍສຣຕິ. ອຕ຺ຕນາ ກຕກຸສລາກຸສລກມ຺ມປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ວິປາກຠູຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂມ຺ປິ ອຕ຺ຕນາ ກຕເມວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ສຍໍກຕ’’ນ຺ຕິ.

໗໘໐. ສໍສາຣມາປນ຺ໂນຕິ –

‘‘ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານ ຈ;

ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ‘ສໍສາໂຣ’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໑໙) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຂນ຺ຘປຏິປາຏິອາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສໍສາຣໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຏິປນ຺ໂນ. ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍນ຺ຕິ ອສ຺ສ ສໍສາຣາປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂໍ ມຫພ຺ຠຍໍ ມຫາຠຍສໍວຕ຺ຕນກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອປປາຕິໂກຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ.

໗໘໑. ຠາຣາ ຫເວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ຠາຣຠູຕາ, ສີເສ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາຣສທິສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠາຣຫາໂຣ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຠາຣສ຺ສ ຫາຣໂກ. ຠາຣາທານນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຠາຣຄ຺ຄຫຓໍ. ຠາຣນິກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ປຸນ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕາປາທເນນ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານວເສນ ຠາຣສ຺ສ ນິກ຺ຂິປນໍ.

໗໘໒. ຍນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ. ສກນ຺ຕິ ອາຍຕ຺ຕໍ.

໗໘໓. ເອກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອເກນ ກປ຺ເປນາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ.

໗໘໔. ອສ຺ສທ຺ໂຘຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ.

‘‘ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສມ຺ມຸຕິວເສນ, ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເທວ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ‘‘ນນຸ ຠຄວຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກິໍ ນຸ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຄາຖາ ວຊິຣາຍ ເຖຣິຍາ ວຸຕ຺ຕາປິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍວເສເນວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠຄວຕາ ອິທມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

໗໘໕. ກິໍ ນຸ ສຕ຺ໂຕຕິ ປຈ຺ເຈສີຕິ ຣູປເວທນາທີສຸ ກິໍ ນາມ ສຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ຄຓ຺ຫາສິ.

໗໘໖. ອງ຺ຄສມ຺ຠາຣາຕິ ຈກ຺ກາທິອວຍວສມ຺ຠາເຣສຸ, ຈກ຺ກາທິອວຍວານໍ ສໂມຘາເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ໂທຕິ ໂວຫາໂຣ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາໂວ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ. ນ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ປຫາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຬ຺ຫມູຬ຺ໂຫວ ຫຸຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ທຬ຺ຫມູຬ຺ຫຄ຺ຄາຫີ, ກາຣເຓ ທສ຺ສິເຕປິ ອປຣິຈ຺ຈຊນວເສນ ຄຫຓໍ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓໍ. ກາຣຓສ຺ເສວ ທຏ຺ຐຸມສມຕ຺ຖຕາວເສນ ຄຫຓໍ ມູຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓໍ. ຕາທິເສນ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຈ…ເປ… ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕປທານນ຺ຕິ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖນີຕຕ຺ຖວເສນ ອຸຠຍຖາ ຐິຕານໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕານໍ.

ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຕຖາ ຕຖາ ວິເນຕພ຺ພານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຍສຎ຺ຫິ ສມ຺ມຸຕິເທສນາຍ ວິເສສາຘິຄໂມ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈວເສນ ເທເສຕິ. ເຍສຎ຺ຈ ປຣມຕ຺ຖເທສນາຍ, ເຕສໍ ປຣມຕ຺ຖວເສນ ເທເສຕິ. ເທສຠາສາກຸສໂລ ວິຍ ອາຈຣິໂຍ ຕໍຕໍເທສວາສິມາຓວານໍ ຕາຍ ຕາຍ ຠາສາຍ. ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ສຕ຺ໂຕ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິໂສ ຂຕ຺ຕິໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເທໂວ’’ຕິເອວມາທິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ໂລເກ ກຕສງ຺ເກຕວເສນ ຕຖຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ. ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິເອວມາທິ ປຣມຕ຺ຖວເສເນວ ຕຖຕ຺ຖາ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ –

‘‘ສງ຺ເກຕວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ, ໂລກສມ຺ມຸຕິກາຣຓໍ;

ປຣມຕ຺ຖວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມານໍ ຠູຕກາຣຓໍ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໓໙-໔໔໓);

‘‘ຕສ຺ມາ ໂວຫາຣກຸສລສ຺ສ, ໂລກນາຖສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ສມ຺ມຸຕິໍ ໂວຫຣນ຺ຕສ຺ສ, ມຸສາວາໂທ ນ ຊາຍຕີ’’ຕິ.

໗໘໗-໘. ໂຍ ໂສ ອິມໍ ຄນ຺ຖໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສຕຕມ຺ປິ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ຕໂຕ ສິທ຺ຘາ ປຣມາ ປຎ຺ຎາ ເວປຸລ຺ລຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຘິໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາປໍ ນີຫຣຕິ ອປເນຕີຕິ ອຘິນີຫຣໍ. ວິມຕິຍາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ, ໂມຫສ຺ສ ວາ ວິນາສໍ ກໂຣຕິ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໂຕຕິ ວິມຕິວິນາສກຣໍ. ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປທາຍ ມນວຑ຺ຒນໂຕ ປິຍກຣໍ. ວິກສຕີຕິ ທິພ຺ພຕິ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ, ອຠິຘມ຺ເມ ວາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ກາຣກປຏິເວຘວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ຈຸທ຺ທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຣູປາວຈຣສມາຘິຠາວນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໘໙. ເອວໍ ປຣມຕ຺ຖສມ຺ມຸຕິວເສນ ອຸຠຍຖາປິ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຕສຸ ອຸຄ຺ຄຫຓປຣິຈ຺ເຉທາທິວເສນ ກຕປຣິຈເຍນ ອຕ຺ຖກາເມນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ເອກໍສໂຕ ຠາວນາຍ ອຠິໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ຠາວນານຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ເສຕຸມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠາວນານຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຠາວນານຍນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວນານຍໍ, ກຸສລຘມ຺ມານໍ ວຑ຺ຒນກ຺ກມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ຫິຕໍ ອານຍຕິ ອຸປເນຕີຕິ ຫິຕານໂຍ, ຕໍ ຫິຕານຍໍ. ມານຍນ຺ຕິ ມາເນນ຺ໂຕ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຕ຺ເຖຫິ ອນຸສາສນໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ສຸຂໍ ອາເນຕີຕິ ສຸຂານໂຍ, ຕໍ ສຸຂານຍໍ. ປຣມໍ ພ຺ຍາກໂຣມິ, ປຣມໍ ຠາວນານຍນ຺ຕິ ວາ ໂຍຊນາ.

໗໙໐. ມນຸສ຺ສານໍ ຘມ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣໍ ຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາ ນາມ ມນຸສ຺ສານໍ ປກຕິຘມ຺ມຠູຕາ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ນາມ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ເຕ ຫິ ຊານນຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ວິຍ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ‘‘ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ ວາ ຍຖາຐິຕວເສເນວ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ພາລມນຸສ຺ສາທິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສານໍ ຌາຍີນຎ຺ເຈວ ອຣິຍານຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໙໑. ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາເຣຕິອາທີຫິ ສີລວິສຸທ຺ຘິຍາ ປໂຍຊນທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ກາຍ ສຣິຕພ຺ໂພ ສມາຈາໂຣ ອສ຺ສາຕິ ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ລາມກກມ຺ມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອສຸເກນ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຍ ສງ຺ກາຍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມນ຺ເຕນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ມມ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອສາຣຸປ຺ປໍ ຊານິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕສງ຺ກາຍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພສມາຈາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸສ຺ສີເລຕິ ເອຕເທວ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ສີລວຊ຺ຊິເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸສ຺ສີເລຕິ ວາ ທູສິຕສີເລ ຂຓ຺ຑາທິຠາວໍ ອຸປຄຕສີເລ. ສີລວຊ຺ຊິເຕຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສີລວິຣຫິເຕ. ນຕ຺ຖິ ຌານນ຺ຕິ ໂລກິຍຊ຺ຌານມ຺ປິ ຕາວ ນຕ຺ຖິ. ກຸໂຕ ມຄ຺ໂຄຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ກຸໂຕ, ເກນ ກາຣເຓນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມານໍ ເຫຕຸເຍວ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໙໒. ຈຣນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ສີເລ ປຣິປູຣກາຣິຕາຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຈາຣິຕ຺ຕໍ. ວາຣິຕໍ ຕາຍນ຺ຕິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ເຕນ, ວາຣິຕໂຕ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຕາຍຕີຕິ ວາຣິຕ຺ຕໍ. ຍໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອິທໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທປູຣຓໍ, ອິທໍ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ນາມ. ຍໍ ‘‘ນ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອກຣຓໍ ວາຣິຕ຺ຕໍ ນາມ. ອຈ຺ຉິທ຺ທນ຺ຕິອາທີສຸ ຍສ຺ສ ສຕ຺ຕສຸ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ມຊ຺ເຌ ສິກ຺ຂາປທໍ ຠິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ສີລໍ ຉິທ຺ທສາຏໂກ ວິຍ ຉິທ຺ທໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕພ຺ພິປຣີຕໍ ອຈ຺ຉິທ຺ທໍ. ຍສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ອນ຺ເຕ ວາ ຠິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ປຣິຍນ຺ເຕ ຉິນ຺ນສາຏໂກ ວິຍ ຂຓ຺ຑໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕທຎ຺ຎໍ ອກ຺ຂຓ຺ຑໍ. ກມສ຺ສ ອາທຣກຣຓວເສນ ອກ຺ຂຓ຺ຑນ຺ຕິ, ກມວິລງ຺ຆນວເສນ ‘‘ອກ຺ຂຓ຺ຑມຈ຺ຉິທ຺ທ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ. ອກມ຺ມາສ-ຄ຺ຄຫເຓນ ອສພລຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສພລກມ຺ມາສານໍ ເຠທສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກຠາວໂຕ. ເອຕ຺ຕໂກ ຫິ ເຕສໍ ວິເສໂສ. ຍສ຺ສ ປຏິປາຏິຍາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍາ, ກຸຈ຺ຉິຍາ ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓນ ກາຬຣຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສພລວຓ຺ຓາ ຄາວີ ວິຍ ສພລໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິສຠາຄວຓ຺ຓພິນ຺ທຸຈິຕ຺ຣຄາວີ ວິຍ ກມ຺ມາສໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ຕຖາວິຘໍ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ‘‘ອສພລໍ ອກມ຺ມາສ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນິນ຺ທິຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ຠຸຊິສ຺ສວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖອປຣາມຏ຺ຐສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິກຠາເວ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາຍ ອປຣາມຏ຺ຐໍ ຕຓ຺ຫາທາສພ຺ຍໂຕ ໂມຈິຕຕ຺ຕາ ຠຸຊິສ຺ສໍ ນາມ. ອທາສຎ຺ຫິ ໂລເກ ຠຸຊິສ຺ໂສຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓປາຣິປູຣິຍາ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ປສໍສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖໍ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອປຣາມຏ຺ຐໍ ຐິຕິຠາຄິຍໍ ອປຣາມຏ຺ຐໍ ນາມ. ຌານາທີນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ວິເສສຠາຄິຍໍ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິກໍ ນາມ.

໗໙໓-໗. ວິເວກສຸຂນ຺ຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕູປຘິວິເວກສຸຂໍ. ກາຍວິເວກສຸຂມ຺ປິ ຫິ ສມ຺ປນ຺ນສີລສ຺ເສວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສຸຎ຺ຎາຄາຣາທີສຸ ວສໂຕປິ ເຠຣວາຣມ຺ມຓາທິອາປາຖຄມເນນ ທຸກ຺ຂສ຺ເສວ ວິເສສໂຕ ສມ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ອລງ຺ກາໂຣ ອນຸຕ຺ຕໂຣຕິ ເທວພ຺ຣຫ຺ມຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີນໍ ມຊ຺ເຌ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓໂສຠາປຏິລາຠເຫຕຸຕາຍ ນິຣຸຕ຺ຕໂຣ ອລງ຺ກາຣວິເສໂສ. ຣຕນນ຺ຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ຈກ຺ກຣຕນາທິໂຕປິ ສວິເສສໍ ຣຕິຊນນໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຣຕນໍ. ຈກ຺ກຣຕນາທິກຎ຺ຫິ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕເມວ ຣຕິໍ ຊເນຕິ, ອິທໍ ປນ ວິວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕມ຺ປິ ຊເນຕີຕິ ວິເສສໂຕ ຣຕິຊນກໍ ໂຫຕິ. ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິເສສສ຺ສ ນິປ຺ຜາທນໂຕ ຈິນ຺ຕາມຓິສມນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕາມຓິ. ຍານນ຺ຕິ ສໍສາຣກນ຺ຕາຣຕຣເຓ ຍານໍ. ສີຕລນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສີຕິຠາວກຣເຓນ ສີຕລໍ. ກິເລສມລໂຘວນນ຺ຕິ ຄງ຺ຄາຍມຸນາທີຫິປິ ທຸພ຺ພິໂສຘນີຍສ຺ສ ກິເລສກາລຸສິຍສ຺ສ ໂຘວນໍ. ຄຸຓານໍ ມູລຠູຕນ຺ຕິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓານໍ ມູລຠູຕໍ. ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓), ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙) ຈ ອາທິວຈນຎ຺ເຫຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ. ໂທສານໍ ວີຕິກ຺ກມວຕ຺ຖຸຠູຕສ຺ສ ພລສ຺ສ ວິນາສນໂຕ ໂທສານໍ ພລຆາຕິ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍວິຘານິສໍສສມ຺ປນ຺ນໍ ສີລໍ, ຕສ຺ມາ. ທຸວິຘລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸອປ຺ປສທ຺ທາທິວເສນ ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາສາຘນໂຕ ສມາຘານລກ຺ຂຓໍ, ກຸສລຘມ຺ມານໍ ມູລຠາວໂຕ ປຕິຏ຺ຐານລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເອວໍ ທຸວິຘລກ຺ຂຓໍ, ຈາຣິຕ຺ຕວາຣິຕ຺ຕວເສນ ວາ ທຸວິຘສຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖານໍ ກາເມຕິ ຕສ຺ສ ຫິຕາສີສນວເສນາຕິ ອຕ຺ຖກາໂມ. ປິຍໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ປິຍສີໂລ.

໗໙໘-໙. ກາຕພ຺ໂພ ປລິໂພຘສ຺ສຸປຈ຺ເຉໂທຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຕິວິໂຘ ປນາຍໍ ປລິໂພໂຘ, ກິໍ ສຣູໂປ ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ປລິໂພຘາ ທສາ’’ຕິອາທິ, ‘‘ອາຫ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອາວາໂສຕິ ເອກມ຺ປິ ໂອວຣກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ສກໂລປິ ສງ຺ຆາຣາໂມ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປລິໂພໂຘ, ນ ອິຕຣສ຺ສ. ກຸລນ຺ຕິ ຎາຕິກຸລໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ ວາ, ຕໍ ເຕຫິ ສໍສຏ຺ຐວິຫຣໂຕວ ປລິໂພໂຘ. ລາໂຠຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ, ເຕປິ ຕຕ຺ຖ ສາເປກ຺ຂສ຺ເສວ ປລິໂພຘາ. ຄໂຓຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຄໂຓ ວາ ອາຠິຘມ຺ມິກຄໂຓ ວາ. ໂສ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທາເນນ ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ໂອກາສາລາຠິໂນ ປລິໂພໂຘ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ນວກມ຺ມໍ, ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ວຑ຺ຒກິອາທີຫິ ລທ຺ຘາລທ຺ຘໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ກຕາກເຕ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພຖາປິ ປລິໂພໂຘ. ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຄມນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ພິໂນທນີຍຕາຍ ຕໍ ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ປລິໂພໂຘ. ຎາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸລ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຎາຕິກຸລສ຺ສປິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເອເກກາ ຎາຕິ ອິຘ ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຍ ປນ ວິຫາເຣ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທໂຍ, ຆເຣ ມາຕາທໂຍ, ເຕ ຄິລານາ ປລິໂພຘາ. ອາພາໂຘຕິ ໂຍ ໂກຈິ ໂຣໂຄ, ໂສ ພາຘຍມາໂນ ປລິໂພໂຘ. ຄນ຺ໂຖຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິປຣິຫຣຓໍ, ຕໍ ສຊ຺ຌາຍາທີຫິ ນິຈ຺ຈພ຺ຍາວຏສ຺ເສວ ປລິໂພໂຘ. ອິທ຺ຘີຕິ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກອິທ຺ຘິ. ສາ ຫິ ທຸປ຺ປຣິຫາຣາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກເນວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ປນ ວິປສ຺ສນາຍ ປລິໂພໂຘ, ນ ສມາຘິສ຺ສ ສມາຘິໍ ປຕ຺ວາ ປຏິລຠິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ເຕຕິ ເຕ ປລິໂພຘາ.

໘໐໐-໒. ປລິໂພຘສ຺ສຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐໂມ ຕຕ຺ຖ ນິຣເປກ຺ຂຈິຕ຺ຕຕາຍ, ທຸຕິໂຍ ອສໍສຄ຺ເຄນ, ຕຕິໂຍ ລາຠສກ຺ກາຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄມເນນ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຍຖາຣທ຺ຘຄນ຺ຖສມາປເນນ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ສງ຺ຄາຫເຓນ ວາ, ປຎ຺ຈໂມ ຍຖາຣທ຺ຘກມ຺ມສ຺ສ ນິຏ຺ຐາປເນນ, ສງ຺ຆາທີນໍ ນິຍ຺ຍາຕເນນ ວາ, ຉຏ຺ໂຐ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈຕີຣເຓນ, ສຕ຺ຕໂມ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຎາຕີນໍ ປາກຕິກກຣເຓນ, ອຏ຺ຐໂມ ເຠສຊ຺ຊກຣເຓນ, ວີຣິຍາຘິຏ຺ຐາເນນ ວາ, ນວມທສມາ ຕຕ຺ຖ ອພ຺ຍາວຏຕາຍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພຕິ ຍຕ຺ຖ ໂສ ວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມນວິຘິຎ຺ເຈວ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຘານຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິໂຕ ປຣຎ຺ຫິ ຄນ຺ຖວິຕ຺ຖາຣປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອາຄຕວິຕ຺ຖາຣໍ ປຫາຍ ປທຕ຺ຖວຓ຺ຓນມຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມ. ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍຄກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕາຍ, ອຸປຣູປຣິຠາວນາກມ຺ມສ຺ສ ກາຣຓຠາວໂຕ ຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖກປາຣິຫາຣິຍວເສນ ທຸວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາ, ມຣຓສ຺ສຕິ, ອສຸຠສຎ຺ຎາ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຍິຕພ຺ພໂຕ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ. ຈຣິຍານຸກູລໍ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິຈ຺ຈໍ ປຣິຫຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຣິຫາຣິຍກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອິມໍ ທຸວິຘໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຍ ເທຕິ, ອຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ທາຍໂກ, ໂສປິ ອີທິໂສ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປິໂຍ ຄຣູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປິໂຍຕິ ສີລສມ຺ປທາທີຫິ ສຕ຺ຕານໍ ປິຍາຍິຕພ຺ໂພ. ຄຣູຕິ ຕໂຕເຍວ ຄຣຸກາຕພ຺ໂພ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຠາວນີໂຍຕິ ສມ຺ຠາວນີໂຍ. ວຕ຺ຕາຕິ ກິຎ຺ຈິ ອາລສິຍມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ໂຈເທຕ຺ວາ ໂອວາທວເສນ ວທນສີໂລ. ວຈນກ຺ຂໂມຕິ ປຏິປຸຈ຺ຉກ຺ຂໂມ, ປຏິປຸຈ຺ຉິໂຕ ອສໍຫີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠາສນກ຺ຂໂມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາຕິ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ອກເຖຕ຺ວາ ທສກຖາວຕ຺ຖຸປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຄມ຺ຠີຣເມວ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ. ໂນ ຈຏ຺ຐາເນ ນິໂຍຊໂກຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພຏ຺ຐານຠູເຕ ອຫິເຕ ນ ນິໂຍຊໂກ. ເອວມາທິຄຸໂຓເປຕນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສທ຺ຘາສມ຺ປທາທິຄຸຓໂຍຄໍ ທສ຺ເສຕິ. ກາເລນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ຈ ສປ຺ປາຍກາເລນ.

໘໐໓. ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ນວກມຫລ຺ລກຠາວານຸຣູເປນ ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕໍ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ. ອິທານິ ອາຈຣິເຍນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕນາປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາປີຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍເກນປິ. ຈຣິຕໍ ຎຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓລາຠິນາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ, ຫທຍໂລຫິຕໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍຈຣິໂຕສິ, ເກ ວາ ປນ ເຕ ຘມ຺ມາ ພຫຸລໍ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຈຣິຕໍ ຊານິຕ຺ວາ ຕທນຸຣູເປນ ທາຕພ຺ພໍ.

໘໐໔. ອິຣິຍາປຖາທິໂຕປິ ເກສຎ຺ຈິ ຈຣິຕໍ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕໍ ປນ ນ ເອກນ຺ຕິກໍ, ‘‘ຈຣິຕໍ ຎຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຕມໍ ປນ ຕໍ, ກຕິວິຘາ ວາຕິ ອາຫ ‘‘ຈຣິຕໍ ປນິທໍ ຣາຄໂທສໂມຫວເສນາ’’ຕິອາທິ. ອຸສ຺ສນ຺ນຠາເວນ ສນ຺ຕາເນ ຈຣຕີຕິ ຈຣິຕໍ, ອສຕິ ປຏິປກ຺ຂຠາວນາຍໍ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕນາຣຫາ ຣາຄາທໂຍ.

໘໐໕. ໂວມິສ຺ສກນຍາຕິ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ, ເອກສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນຕາວເສນ ຈ ເນສໍ ສໍສຄ຺ຄເຠທາ. ຈຕຸສຏ຺ຐິ ຠວນ຺ຕີຕິ –

‘‘ຣາຄາທິເກ ຕິເກ ສຕ຺ຕ, ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘາທິເກ ຕິເກ;

ເອກທ຺ວິຕິກມູລມ຺ຫິ, ມິສ຺ສໂຕ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ –

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ນວຫິ ສຕ຺ຕເກຫິ ຍຖາຣຫໍ ວິຠຊິຍມານາ ເຕສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ຠວນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຸປນນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ –

‘‘ຣາໂຄ ໂທໂສ ຈ ໂມໂຫ ຈ, ຣາເຄນ ປຏິໂຆປິ ຈ;

ສທ຺ຘິໍ ຣາເຄນ ໂມໂຫ ຈ, ໂມໂຫປິ ປຏິເຆນ ຈ.

‘‘ຣາຄາທິຕ຺ຕຍເມກນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕ ຣາຄາທິເກ ຕິເກ;

ສທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘິ ຈ ຕກ຺ໂກ ຈ, ສທ຺ຘິໍ ສທ຺ຘາຍ ພຸທ຺ຘິ ຈ.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ຕກ຺ກນຎ຺ເຈວ, ພຸທ຺ຘິຍາ ຕກ຺ກນມ຺ປິ ຈ;

ສທ຺ຘາທິຕ຺ຕຍເມກນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘາທິເກ ຕິເກ.

‘‘ຣາຄາທິກໍ ຕິກຎ຺ເຈກ-ເມກທ຺ວິຕິກເຠທໂຕ;

ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ເກຫິ, ຍຖາໂຍຄໍ ວິມິສ຺ສິຍ.

‘‘ເອກມູເລ ທ຺ວິມູເລ ຈ, ປຈ຺ເຈກໍ ສຕ຺ຕກຕ຺ຕຍໍ;

ຕິມູເລ ສຕ຺ຕກຎ຺ເຈກໍ, ເຎຍ຺ຍໍ ຕໍ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕກໍ.

‘‘ສທ຺ຘິໍ ຣາເຄນ ສທ຺ຘາ ຈ, ສທ຺ຘິໍ ເຕເນວ ພຸທ຺ຘິ ຈ;

ເຕເນວ ຕກ຺ກນໍ ເຕນ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິ ຈ ເຕນ ຈ.

‘‘ສທ຺ຘາສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕນ, ພຸທ຺ຘິສງ຺ກປ຺ປນມ຺ປິ ຈ;

ວິມິສ຺ເສຕ຺ວານ ເຕເນວ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກນໍ.

‘‘ຣາຄມູລນເຍ ເຈວ-ເມກໍ ສຕ຺ຕກມຸທ຺ທິເສ;

ສທ຺ຘິໍ ໂທເສນ ສທ຺ຘາ ຈ, ສທ຺ຘິໍ ເຕເນວ ພຸທ຺ຘິ ຈ.

‘‘ເຕເນວ ຕກ຺ກນໍ ເຕນ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິ ຈ ເຕນ ຈ;

ສທ຺ຘາສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕນ, ພຸທ຺ຘິສງ຺ກປ຺ປນມ຺ປິ ຈ.

‘‘ວິມິສ຺ເສຕ຺ວານ ເຕເນວ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກນໍ;

ໂທສມູລນເຍ ເຈວ-ເມກໍ ສຕ຺ຕກມຸທ຺ທິເສ.

‘‘ສທ຺ຘິໍ ໂມເຫນ ສທ຺ຘາ ຈ, ສທ຺ຘິໍ ເຕເນວ ພຸທ຺ຘິ ຈ;

ເຕເນວ ຕກ຺ກນໍ ເຕນ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິ ຈ ເຕນ ຈ.

‘‘ສທ຺ຘາສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕນ, ພຸທ຺ຘິສງ຺ກປ຺ປນມ຺ປິ ຈ;

ວິມິສ຺ເສຕ຺ວານ ເຕເນວ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກນໍ.

‘‘ໂມຫມູລນເຍ ເຈວ-ເມກໍ ສຕ຺ຕກມຸທ຺ທິເສ;

ເອກມູເລ ນເຍ ເຈວໍ, ເຎຍ຺ຍໍ ຕໍ ສຕ຺ຕກຕ຺ຕຍໍ.

‘‘ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຣາຄໂທເສຫິ, ສທ຺ຘາ ເຕເຫວ ພຸທ຺ຘິ ຈ;

ເຕຫິ ສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕຫິ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິ ຈ ເຕຫິ ຈ.

‘‘ສທ຺ຘາສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕຫິ, ພຸທ຺ຘິສງ຺ກປ຺ປນມ຺ປິ ຈ;

ເຕຫິ ທ຺ວີເຫວ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກນໍ.

‘‘ຣາຄໂທສນເຍ ເຈວ-ເມກໍ ສຕ຺ຕກມຸທ຺ທິເສ;

ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຣາຄໂມເຫຫິ, ສທ຺ຘາ ເຕເຫວ ພຸທ຺ຘິ ຈ.

‘‘ເຕຫິ ສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕຫິ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິ ຈ ເຕຫິ ຈ;

ສທ຺ຘາສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕຫິ, ພຸທ຺ຘິສງ຺ກປ຺ປນມ຺ປິ ຈ.

‘‘ເຕຫິ ທ຺ວີເຫວ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກນໍ;

ຣາຄໂມຫນເຍ ເຈວ-ເມກໍ ສຕ຺ຕກມຸທ຺ທິເສ.

‘‘ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ໂທສໂມເຫຫິ, ສທ຺ຘາ ເຕເຫວ ພຸທ຺ຘິ ຈ;

ເຕຫິ ສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕຫິ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິ ຈ ເຕຫິ ຈ.

‘‘ສທ຺ຘາສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕຫິ, ພຸທ຺ຘິສງ຺ກປ຺ປນມ຺ປິ ຈ;

ເຕຫິ ທ຺ວີເຫວ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກນໍ.

‘‘ໂທສໂມຫນເຍ ເຈວ-ເມກໍ ສຕ຺ຕກມຸທ຺ທິເສ;

ທ຺ວິມູລມ຺ຫິ ນເຍ ເຈວໍ, ເຎຍ຺ຍໍ ຕໍ ສຕ຺ຕກຕ຺ຕຍໍ.

‘‘ຣາຄປ຺ປຏິຆໂມເຫຫິ, ສທ຺ຘາ ເຕເຫວ ພຸທ຺ຘິ ຈ;

ເຕຫິ ສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕຫິ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິ ຈ ເຕຫິ ຈ.

‘‘ສທ຺ຘາສງ຺ກປ຺ປນໍ ເຕຫິ, ພຸທ຺ຘິສງ຺ກປ຺ປນມ຺ປິ ຈ;

ເຕຫິ ຕີເຫວ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ, ສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວິຕກ຺ກນໍ.

‘‘ຕິມູລມ຺ຫິ ນເຍ ເຈວ-ເມກໍ ສຕ຺ຕກມຸທ຺ທິເສ;

ເອວໍ ເຕສຏ຺ຐິ ໂຫຕີຕິ, ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນວສຕ຺ຕກໍ;

ທິຏ຺ຐິຍາປິ ຈ ໂຫເຕວ, ຈຕຸສຏ຺ຐີຕິ ເກຈນາ’’ຕິ.

໘໐໖-໗. ນນຸ ຈ ‘‘ຈຣິຕໍ ຎຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິໍຈຣິຕສ຺ສ ປນ ກິໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸກູລນ຺ຕິ ອິມໍ ອນຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍ ຕໍຕໍຈຣິຕານຸກູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ສ ຄຓນໂຕ ອປ຺ປນາວຫໂຕ ຌານປ຺ປເຠທໂຕ ສມຕິກ຺ກມໂຕ ວຑ຺ຒນາວຑ຺ຒນໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຠູມິໂຕ ຄຫຓໂຕ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອສຸຠາ ຈາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ທສ ອສຸຠາຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ວິນີລກໍ ວິປຸພ຺ພກໍ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ໂລຫິຕກໍ ປຸຬວກໍ ອຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ອິເມ ທສ. ຕຖາ ກາຍຄຕາສຕິ ຈາຕິ ອິເມ ເອກາທສ ຣາຄວິກ຺ຂມ຺ຠນສ຺ສ ອຸປາຍຠາວໂຕ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ອນຸກູລາ. ອສຸຠ-ຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ຕທາຣມ຺ມຓສມາຘິປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄຫິຕໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອປ຺ປມາຓສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ, ເມຕ຺ຕາ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕ ປນ ສວຓ຺ຓກສິຓາ ນີລກສິຓໍ ປີຕກສິຓໍ ໂລຫິຕກສິຓໍ ໂອທາຕກສິຓນ຺ຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ວຓ຺ຓກສິເຓຫິ ສຫິຕາ ອຏ຺ຐ ໂທສວິກ຺ຂມ຺ຠນຸປາຍຠາວໂຕ, ອປ຺ປຏິຆາຕວິສຍຕ຺ຕາ ຈ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ອນຸກູລາ.

໘໐໘. ຕໍ…ເປ… ປເນກກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກກນ຺ຕິ ອິທໍ ອນຸສ຺ສຕິອເປກ຺ຂໍ, ອນຸສ຺ສຕີສຸ ເອກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ໂມຫຈຣິຕວິຕກ຺ກຈຣິຕາເປກ຺ຂໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎສ຺ສາປິ ອນຸກູລສ຺ສ ລພ຺ຠນໂຕ. ຕໍ ປນ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ, ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ຈ ຄຓນພເລນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານໂຕ ອນຸກູລໍ.

໘໐໙-໑໑. ປຸຣິມາ…ເປ… ເທຫິໂນຕິ ‘‘ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປາຬິກ຺ກເມນ ປຸຣິມໍ ອນຸສ຺ສຕິຉກ຺ກໍ ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ ອຕິສປ຺ປາຍວເສນ ອນຸກູລໍ. ມຣຓູປສມາຍຸຕ຺ຕາ ສຕີຕິ ມຣເຓ, ອຸປສເມ ຈ ຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ, ມຣຓານຸສ຺ສຕິ, ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຫາຣນິສ຺ສິຕາ ສຎ຺ຎາຕິ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎາ. ຘາຕຸວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ. ພຸທ຺ຘິປ຺ປກຕິຊນ຺ຕຸໂນຕິ ພຸທ຺ຘິຈຣິຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ເສສານິ ກສິຓານີຕິ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ອນຸກູເລສຸ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຈຕູຫິ ວຓ຺ຓກສິເຓຫິ ອວເສສານິ ປຖວີອາໂປເຕໂຊວາໂຍອາໂລກາກາສກສິຓານິ, ເອວໍ ປຸຣິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອິມານິ ຉາຕິ ທສ ອິມສ຺ເສວ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກາ, ອິມສ຺ສ ອສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພວິເສສສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຣາຄາທິສພ຺ພຈຣິຕານໍ ອນຸກູລາຕິ ວຓ຺ຓິຕາ.

໘໑໒. ເອກນ຺ຕວິປຈ຺ຈນີກຠາວໂຕຕິ ຣາຄຈຣິຕາທີນໍ ອສຸຠາທິກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຕາຍ. ອຕິສປ຺ປາຍໂຕຕິ ສທ຺ຘາຈຣິຕາທີນໍ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທິກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອຕິສປ຺ປາຍໂຕ. ເອວໍ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວເສນ, ອຕິສປ຺ປາຍວເສນ ຈ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ເຕສໍ ອນຸກູລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອິຕຣສ຺ສ ອນນຸກູລຠາວໂຕ. ນ ຫິ ຣາຄາທີນໍ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິກາ, ສທ຺ຘາທີນໍ ວາ ອນຸປກາຣິກາ ກຸສລຠາວນາ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫິ ເມຆິຍສຸຕ຺ເຕ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິ ຠາເວຕພ຺ພາ, ອສຸຠາ ຠາເວຕພ຺ພາ ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ, ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ, ອານາປານສ຺ສຕິ ຠາເວຕພ຺ພາ ວິຕກ຺ກຸປຈ຺ເຉທາຍ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ ອສ຺ມິມານສມຸຄ຺ຆາຕາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໓; ອຸທາ. ໓໑) –

ເອກສ຺ເສວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ເມຕ຺ຕໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໒.໑໒໐) ສຕ຺ຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ນ ຈາຍສ຺ມໂຕ ເມຆິຍສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ຈຣິຕານິ ສນ຺ຕິ, ນາປິ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສພ຺ພຈຣິຕານິ, ຕສ຺ມາ ວຈນມຕ຺ເຕ ອຠິນິເວສໍ ອກຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໘໑໓-໔. ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກມ຺ມຏ຺ຐານານໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທປິ ສກ຺ກາ ຎາຕຸໍ, ສງ຺ກຣຕ຺ຕາ ປນ ສຸເຂນ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ເຕສໍ ສາມຎ຺ຎໂຕ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຊາຕິໂຕ ຈ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ສພ຺ພານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕ຺ຕາລີສາຕິ ນິທ຺ທິເສຕິ ປາຬິໂຕ, ອຏ຺ຐກຖາໂຕ ຈ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ‘‘ສມຈຕ຺ຕາລີສາ’’ຕິ ນິທ຺ທິເສຍ຺ຍ. ກຖໍ? ກສິຓານິ ທສ…ເປ… ສຎ຺ຎາ ຈາຫາຣຕາ ອິຕິ. ອສຸຠານຸສ຺ສຕີ ທສາຕິ ທສ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ທສ ອສຸຠາ, ທສ ອນຸສ຺ສຕີ’’ຕິ. ທສ ອສຸຠາ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕາວ. ‘‘ປຸຣິມານຸສ຺ສຕິຉກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ ຉ, ມຣຓານຸສ຺ສຕິ ກາຍຄຕາສຕິ ອານາປານສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕີຕິ ອິມາ ທສ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ. ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ປຖວາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ວວຕ຺ຖານໍ. ສຎ຺ຎາ ຈາຫາຣຕາຕິ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຄ-ກາຣສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ອາຫາຣຄຕາ ສຎ຺ຎາ ‘‘ອາຫາຣຕາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອາຫາໂຣເຍວ ວາ ອາຫາຣຕາ, ຕຄ຺ຄຕາ ຈ ສຎ຺ຎາ ອຸປຈາຣໂຕ ‘‘ອາຫາຣຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໑໕-໖. ກິໍ ອິເມສຸ ສພ຺ເພສຸເຍວ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ? ອາມ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ສພ຺ເພສ຺ເວວ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ, ອປ຺ປນາຌານໍ ປນ ເກສຸຈິ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ການິຈິ ອຸປຈາຣເມວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ການິຈິ ອປ຺ປນມ຺ປິ. ກຖໍ ປເນຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອເຕສູ’’ຕິອາທິ. ອຸປຈາຣເມວ ອາວຫນ຺ຕີຕິ ອຸປຈາຣາວຫາ ‘‘ອເປກ຺ໂຂ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ເຫຕ຺ຖ ອວຘາຣຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອານາປານສ຺ສຕິໍ, ກາຍຄຕາສຕິຎ຺ຈ ຫິຕ຺ວາ ເສສາ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທໂຍ ອຏ຺ຐ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ສຎ຺ຎາ, ວວຕ຺ຖານຎ຺ຈາຕິ ເອເຕ ທສ ນານປ຺ປກາຣກຕ຺ຕາ, ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ, ສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຈ ອສຕິ ຠາວນາວິເສເສ ອຸປຈາຣາວຫາ ວຸຕ຺ຕາ.

໘໑໗-໘. ເອວໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວຫໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຌານປ຺ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປ຺ປນາຍາວເຫສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິກາຕິ ຈຕຸກ຺ກນຍວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘຣູປາວຈຣຊ຺ຌານວນ຺ໂຕ, ເຕສໍ ເອເກກສ຺ເສວ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈກນຍວເສນ ປນ ‘‘ປຎ຺ຈກຊ຺ຌານິກາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຐມຊ຺ຌານິກາຕິ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ເສວ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ, ປຏິກ຺ກູລຠາວໂຕ ປນ ອິຕເຣສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏິກ຺ກູເລປິ ຫິ ວິສເຍ ວິຕກ຺ກພເລນ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອປ຺ເປຕິ ຈຓ຺ຑໂສຕນທິຍໍ ອຣິຕ຺ຕພເລນ ນາວາ ວິຍ. ເສສານິ ປນ ຕທຠາວໂຕ ນ ເຕສຸ ອປ຺ເປນ຺ຕິ.

໘໑໙. ຕິກຊ຺ຌານວຫາຕິ ຈຕຸກ຺ກນເຍນ ຕິກຊ຺ຌານວຫາ, ປຎ຺ຈກນເຍນ ປນ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານວຫາ, ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາມຸທິຕາ ຫິ ເມຕ຺ຕາທີນໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕານເມວ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອປ຺ປນປ຺ປຕ຺ຕາ ຫິ ເມຕ຺ຕາທໂຍ ໂສມນສ຺ເສນ ວິນາ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖປິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຸຕ຺ຕມານໍ ວິຫາໂຣ, ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ ວາ ວິຫາໂຣຕິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ, ໂສ ອຸເປກ຺ຂາຠາວນາວເສນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິໂກ. ຕຕ຺ຖາປິ ເມຕ຺ຕາທິວເສນ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານຈຕຸກ຺ກສ຺ເສເວຕໍ ອປ຺ເປຕິ, ເນຕຣສ຺ສ. ກສ຺ມາ? ເມຕ຺ຕາທີນໍ ນິສ຺ສນ຺ທຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ກສິຓານໍ ນິສ຺ສນ຺ທາ ອາຣຸປ຺ປາ, ຍຖາ ຈ ສມຖວິປສ຺ສນານິສ຺ສນ຺ທາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ, ເອວໍ ເມຕ຺ຕາທິນິສ຺ສນ຺ທາ ອຸເປກ຺ຂາ. ອາຣຸປ຺ປາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກາຕິ ອງ຺ຄສມຕາວເສນ ອາຣຸປ຺ປາປິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ເສວ ປເຠທາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘໒໐. ເອວໍ ຌານເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ສມຕິກ຺ກມໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວເສນາຣມ຺ມຓງ຺ຄານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກໂມ ອງ຺ຄສມຕິກ຺ກໂມຕິ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ, ອງ຺ຄານຎ຺ຈ ວເສນ ສມຕິກ຺ກໂມ ທຸວິໂຘ. ກິໍ ສພ຺ເພສ຺ເວວ ທຸວິໂຘ ລພ຺ຠຕິ, ໂນຕິ ອາຫ ‘‘ໂຄຈຣາ…ເປ… ຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ. ຈຕູສຸ ຫິ ອາຣຸປ຺ເປສຸ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກໂມວ ໂຫຕິ ອາກາສກສິຓວຊ຺ຊິເຕສຸ ນວສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສ຺ສ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທີນິ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາທີນໍ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ອງ຺ຄາຕິກ຺ກໂມ ປນ ອຣູເປ ນຕ຺ຖິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈາປິ ອງ຺ຄານໍ ວເສນ ສມານຕ຺ຕາ. ຣູເປ ຌານງ຺ຄຕິກ຺ກໂມຕິ ຣູປາວຈຣິກກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ວິຕກ຺ກາທີນໍ ຌານງ຺ຄານໍ ອຕິກ຺ກໂມ, ອິທຎ຺ຈ ລພ຺ຠມານກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຐມຊ຺ຌານິເກສຸ ທຸວິໂຘປິ ສມຕິກ຺ກໂມ ນຕ຺ຖິ, ນີວຣຓສມຕິກ຺ກໂມ ອິຘ ອຏ຺ຐນ຺ນມ຺ປິ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ນ ຄຫິໂຕ.

໘໒໑. ເອວໍ ສມຕິກ຺ກມວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ຒນາວຑ຺ຒນວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທເສວ ກສິຓານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິເມສຸ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ທສ ກສິຓາເນວ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພານິ. ນ ຈ…ເປ… ອສຸຠາທໂຍຕິ ເສສາ ອສຸຠາທໂຍ ປນ ເນວ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາເຣເນວ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ, ອານິສໍສາຠາວໂຕ ຈ. ຕຖາ ຫິ ທສ ອສຸຠານິ, ກາຍຄຕາສຕິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຐິໂຕກາເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາເຣເນວ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ວຑ຺ຒິເຕສຸປິ ກຸຓປຣາສິ ເອວ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ນ ໂກຈິ ອານິສໍໂສ ອຕ຺ຖິ. ອວຑ຺ຒິເຕສຸປິ ຫິ ເຕສຸ ກາມຣາຄວິກ຺ຂມ຺ຠນາ ໂຫຕິເຍວ. ຍທິ ເອວໍ, ອສຸຠຊ຺ຌານານໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາວຈນໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ? ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອຸທ຺ຘຸມາຕເກ ວາ ອຏ຺ຐິເກ ວາ ມຫນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ອປ຺ປເກຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຊ຺ຌານໍ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ. ໂຍ ວາ ເອຕໍ ອານິສໍສາຠາວໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ອານາປານນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ນາສິກຄ຺ຄມຸຂນິມິຕ຺ຕາທິປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ວຑ຺ຒຍໂຕປິ ຈ ວາຕຣາສິເຍວ ວຑ຺ຒຕິ. ປິຈຸປິຓ຺ຑາທິວເສນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕມ຺ປິ ຫິ ນິມິຕ຺ຕໍ ວາຕສງ຺ຆາຏມຕ຺ຕເມວ, ຕຖາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ວຑ຺ເຒນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕຣາສິເຍວ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ນ ຈ ເຕນ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໖໖໓), ຕມ຺ປິ ປຣິຄ຺ຄຫວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ນິມິຕ຺ຕວຑ຺ຒນວເສນ. ກິຎ຺ຈິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕເມວ ນຕ຺ຖິ, ກິມຍໍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ປເນຕ຺ຖ ປຣິຄ຺ຄຫິຕມຕ຺ຕວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຣຸປ຺ປາຣມ຺ມເຓສຸ ອາກາສໍ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກສິຓາປຄມວເສເນວ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ວຑ຺ຒຍໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ, ປຣິກມ຺ມເມວ ຫິ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ສກ຺ກາ, ວິຎ຺ຎາຓາປຄໂມ ຕສ຺ສ ອຠາວມຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາເຍວ ນ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕານິປິ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພານິ. ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ອາຣຸປ຺ປານໍ ວິປຸລກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທໂຍ ຈ ອນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຍໍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ຕຎ຺ຈ ເນສໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອິເມ ອສຸຠາທໂຍ ຕິໍສ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນກາສຕ຺ຕາ, ປໂຍຊນາຠາວໂຕ, ອວຑ຺ຒນໂຕ ຈ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພານິ.

໘໒໒-໓. ເອວໍ ວຑ຺ຒນາວຑ຺ຒນໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທເສວ ກສິຓານີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓານີຕິ ອິມານິ ທ຺ວາວີສ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຠູຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສສາຕິ ອວເສສາ ອຏ຺ຐາຣສ ເນວ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ສິຍຸໍ.

໘໒໔-໕. ອິທານິ ຠູມິໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອສຸຠານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທເວສຸ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ອສຸຠານໍ, ປຏິກ຺ກູລສ຺ສ ຈ ອາຫາຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຕຈປຎ຺ຈກມ຺ປິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕມານໍ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ປຏິກ຺ກູລາກາເຣນ ໂນປຏ຺ຐາຕິ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຠາວໂຕ ‘‘ອານາປານສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຌານານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ.

໘໒໗. ອິທານິ ຄຫຓໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖໍ…ເປ… ທິຏ຺ເຐເນວ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ວາໂຍກສິຓໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເສສາ ນວ ກສິຓາ, ທສ ອສຸຠານີຕິ ອິມານິ ເອກູນວີສຕິ ທິຏ຺ເຐເນວ ວຕ຺ຖຸນາ ກຣຓຠູເຕນ ຄເຫຕພ຺ພານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພານິ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ທິຏ຺ເຐນ ຄເຫຕພ຺ພານິ, ປຸພ຺ພຠາເຄ ຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ເນສໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໔໗).

໘໒໘-໓໑. ສຕິຍມ຺ປິ ຈ ກາຍມ຺ຫີຕິ ກາຍຄຕາສຕິຍມ຺ປິ. ທິຏ຺ເຐນ ຕຈປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ຕຈປຎ຺ຈກມຕ຺ຕເມວ ທິຏ຺ເຐນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸເຕເນວາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍຄຕາສຕິຍໍ ເສສໍ ວກ຺ກປຎ຺ຈກາທິ ສຸເຕເນວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ກາຍຄຕາສຕິ ທິຏ຺ຐສຸເຕນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐນາສິກຄ຺ເຄສຸ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສສ຺ສ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອານາປານສ຺ສຕິ ເອຕ຺ຖ, ຜຸຏ຺ເຐນ ປຣິທີປິຕາ’’ຕິ. ອຸຈ຺ຉຸສສ຺ສາທີນໍ ປຕ຺ເຕສຸ ຈລມານວຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓມຸເຂນ, ສຣີຣສມ຺ຜສ຺ສວເສນ ຈ ວາຕສ຺ສ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວາໂຍກສິຓເມເວຕ຺ຖ, ທິຏ຺ຐຜຸຏ຺ເຐນ ຄຍ຺ຫຕີ’’ຕິ. ອາທິໂຕວ ຄເຫຕພ຺ພາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິອາທິກມ຺ມິເກນ ຠາວນາຣມ຺ຠວເສນ ນ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພານິ, ເຫຏ຺ຐິເມ ຕໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ, ກສິເຓສຸ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຎ຺ຈ ອນຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ.

໘໓໒-໕. ເອວໍ ຄຫຓວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ເຫເຕສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສູຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາຣຫໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ, ຌານານຎ຺ຈ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາກາສກສິຓສ຺ສ ອຸຄ຺ຆາເຏຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາກາສກສິຓໍ ວິນາ’’ຕິ. ເມຕ຺ຕາທິເອເກກສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຕີຓິ ຕີຓິ ຌານານິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ເສວ ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣວເສນ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ’’ຕິອາທິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຊວນານໍ ສມນນ຺ຕຣາ ນິໂຣຘໍ ຜຸສຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖມາຣຸປ຺ປ’’ນ຺ຕິອາທິ. ວິປສ຺ສນາຠວສມ຺ປຕ຺ຕິສຸຂານໍ ປຈ຺ຈຍາຕິ ວິປສ຺ສນາຍ, ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໓໖-໙. ເອວໍ ປສງ຺ເຄນ ອາຄຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ອາຈຣິເຍນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກເຄເຫ, ເອກວິຫາເຣ ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ. ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອາຄຕສ຺ສາຄຕກ຺ຂເຓຕິ ສ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິມຕ຺ຕກໂຣ, ອາຄຕາຄຕກ຺ຂເຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອາຄຕສ຺ສ ອາຄຕກ຺ຂເຓ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອີທິເສສຸ ຫິ ຐາເນສຸ ອາເມຑິຕສາມຕ຺ຖິຍໂຕວ ລພ຺ຠຕິ. ນ ຫິ ເອກວາຣເມວ ອາຄຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກເຖຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ນ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ນາຕິສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣນ຺ຕິ ອຕິສໍຂິຕ຺ຕໍ, ອຕິວິຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ອກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຸເຂນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນປ຺ປມາຓໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ໂສ ປກຕິຍາວ ອຸຄ຺ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐາໂນ ໂຫຕິ, ສຊ຺ຌາຍວເສນ ວາ ມນສິກາຣວເສນ ວາ ກຕປຣິຈໂຍ, ຕສ຺ສ ເອກໍ, ທ຺ເວ ວາ ນິສຊ຺ຊາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ມຸຂາວ ສຊ຺ຌາຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອາຈຣິເຍນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ເຕນ ໂຍຄິນາ ອຸຕ຺ຕຣິ ກາຕພ຺ພວິຘານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຕນປີ’’ຕິອາທິ. ສມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ປຫໂຏ ສມຕິ, ຕໍ ສມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ອິທໍ ສມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຍາຕິ ສມ຺ມຏ຺ຐານໍ. ຍຖາ ຫິ ສມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຄຫິເຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຕ຺ຕໂນ ເວຣີ ອຠິຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຄຫິເຕ ມໂນຠຸສງ຺ຂາໂຕ ກາມຣາໂຄ ຕໍສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຍາຕິ ສມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ມໂນ ອຠິຠວຕີຕິ ມໂນຠູ, ຕສ຺ສ ມໂນຠຸໂນ. ອຏ຺ຐາຣສຫິ…ເປ… ວິວຊ຺ຊິເຕຕິ –

‘‘ມຫາວາສໍ ນວາວາສໍ, ຊຣາວາສຎ຺ຈ ປນ຺ຖນິໍ;

ໂສຓ຺ຑິໍ ປຓ຺ຓຎ຺ຈ ປຸປ຺ຜຎ຺ຈ, ຜລໍ ປຕ຺ຖິຕເມວ ຈ.

‘‘ນຄຣໍ ທາຣຸນາ ເຂຕ຺ຕໍ, ວິສຠາເຄນ ປຏ຺ຏນໍ;

ປຈ຺ຈນ຺ຕສີມາສປ຺ປາຍໍ, ຍຕ຺ຖ ມິຕ຺ໂຕ ນ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐາຣເສຕານິ ຐານານິ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ມຄ຺ຄໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ ຍຖາ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໕໒) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ວິຫາຣໂທເສຫິ ສພ຺ພກາລວິຍຸຕ຺ເຕ. ອນຸຣູເປຕິ ອິເມສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ໂທເສສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນປິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອນນຸຣູໂປ ນາມ, ຕທຠາເວນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຍຄກມ຺ມສ຺ສ ອນຸກູເລ. ມຫາວິຫາຣາທໂຍ ຫິ ໂຍຄກມ຺ມສ຺ສ ອນຸກູລາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ມຫາວິຫາເຣ ຕາວ ວຕ຺ຕກຣຓາທິນາ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ສພ຺ພໍ ກຕເມວ, ອວເສສາປິ ສງ຺ຆຏ຺ຏນາ ນຕ຺ຖິ, ເອວຣູໂປ ມຫາວິຫາໂຣປິ ອນຸຣູໂປວ. ນວວິຫາເຣ ພຫຸໍ ນວກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອສຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອນຸກູເລ ກາຣເຓ ອນນຸຣູໂປ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຊິຓ຺ຓວິຫາໂຣປິ ພຫຸປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພຕາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕຣາຍິໂກ. ປນ຺ຖນິສ຺ສິຕໂກ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ສໂມກິຓ຺ຓຕາຍ. ຍຕ຺ຖ ໂສຓ຺ຑີ ນາມ ປາສາຓໂປກ຺ຂຣຓີ ໂຫຕິ, ໂສ ໂສຓ຺ຑິວິຫາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ພຫູ ປານີຍຕ຺ຖາຍ ສໂມສຣນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຓ຺ຓປຸປ຺ຜຜລວຕິ ວິຫາເຣ ຕໍຕທຕ຺ຖາຍ. ປຕ຺ຖນີເຍ ໂລກສມ຺ມເຕ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ຕໍ ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕາ ພຫູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນຄຣສນ຺ນິສ຺ສິເຕປິ ວິຫາເຣ ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓາປາຖຄມນາທີນິ ໂຫນ຺ຕິ. ທາຣຸສນ຺ນິສ຺ສິເຕ ກຏ຺ຐຫາຣິກາທີຫິ ອຜາສຸ ໂຫຕິ. ເຂຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິເຕ ວິຫາຣມຊ຺ເຌເຍວ ຂລມຓ຺ຑລກຣຓາທິນາ ອຜາສຸ ໂຫຕິ. ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄລາຘິວຸຕ຺ເຖປິ ກລຫນິວາຣຓາທີສຸ ເຕ ອຸປວທນ຺ຕິ. ປຏ຺ຏນສນ຺ນິສ຺ສິເຕ ອຠິຓ຺ຫໍ ນາວາສຕ຺ເຖຫິ ອາຄຕມນຸສ຺ເສຫິ ອຜາສຸ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈນ຺ຕນິສ຺ສິເຕ ມນຸສ຺ສາ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ອປ຺ປສນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣຊ຺ຊສີມສນ຺ນິສ຺ສິເຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣາຊູນໍ ກລເຫ ສຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິຊິເຕສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ວິຈຣນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ອຍໍ ຈຣປຸຣິໂສ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາທິກໍ ປາເປຍ຺ຍຸໍ, ອສປ຺ປາເຍ ອມນຸສ຺ສາທິອຸປທ຺ທວາ ໂຫນ຺ຕິ. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕານຘິວຸຕ຺ເຖ ອຸປ຺ປນ຺ນກງ຺ຂາຍ ວິໂນທເກ ອສຕິ ມຫາໂທໂສເຍວາຕິ ເອເຕປິ ວິຫາຣາ ອນນຸຣູປາ, ຕສ຺ມາ ຕາທິເສ ວິຫາເຣ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໂທສວິຣຫິເຕ ອນຸຣູເປ ວິຫາເຣ ວິຫາຕພ຺ພໍ.

ຕສ຺ສ ປນ ວິຫາຣສ຺ສ ອນຸຣູປຠາໂວ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຄາມໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄາມໂຕຕິ ໂຄຈຣຄາມໂຕ. ນາຕິທູເຣຕິ ໂຄຈຣຄາມສ຺ສ ອຑ຺ຒຄາວຸຕໂຕ ໂອຣຠາຄຕາຍ ນ ອຕິທູເຣ. ນຈ຺ຈາສນ຺ເນຕິ ປຈ຺ຉິເມນ ປມາເຓນ ໂຄຈຣຄາມໂຕ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກຕາຍ ນ ອຕິສນ຺ເນ. ອິມິນາ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ນຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂຄຈຣຄາມສ຺ສ ປນ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ວາ ທກ຺ຂິຓທິສາຍ ວາ ນາຕິທູຣໍ ນຈ຺ຈາສນ຺ນໍ ເສນາສນໍ ວິເສເສນ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ນາຕິທູຣນຈ຺ຈາສນ຺ນຕາ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈງ຺ຄສໍຍຸເຕຕິ ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນາຕິທູຣນຈ຺ຈາສນ຺ນຕາຍ ສຫ ທິວາ ອປ຺ປກິຓ຺ຓຕາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນໍ ນາຕິທູຣໍ ໂຫຕິ ນຈ຺ຈາສນ຺ນໍ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ນໍ ທິວາ ອປ຺ປກິຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕິໍ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ ອປ຺ປຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສໍ, ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ເສນາສເນ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ, ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ເສນາສເນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ, ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ປຎ຺ຫໍ ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ; ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຏ຺ຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໑).

ເອຕ຺ຖ ຈ ນາຕິທູຣນຈ຺ຈາສນ຺ນຠາເວນ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ນຕາ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ, ທິວາ ມຫາຊນສໍກິຓ຺ຓຕາຠາເວນ, ຣຕ຺ຕິຍໍ ຊນາລາປສທ຺ທາຠາເວນ, ສພ຺ພທາປິ ຊນສນ຺ນິປາຕນິຄ຺ໂຆສາຠາເວນ ອປ຺ປກິຓ຺ຓອປ຺ປສທ຺ທອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສຠາໂວ ທຸຕິຍໍ, ຑໍສມກສາທິປຣິສ຺ສຍາຠາໂວ ຕຕິຍໍ, ອປ຺ປກສິເຣນ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕາທິປຈ຺ຈຍລາໂຠ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ພຫຸສ຺ສຸຕຕາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄຕານໍ ເຖຣານໍ ວສນຠາໂວ ປຎ຺ຈມນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສໍຍຸຕ຺ເຕ ສມນ຺ນາຄເຕ ວິຫາຣສ຺ມິໍ ວິຫາຕພ຺ພໍ.

໘໔໐-໑. ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕອາວາສາທິມຫາປລິໂພເຘ ອຸປາທາຍ ຂຸທ຺ທກປລິໂພໂຘ, ອິທານິ ຕໍ ປລິໂພຘໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນາກາຣໍ ອາວິ ກາຕຸໍ ‘‘ທີຆາ ເກສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ປຕ຺ໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ປຈິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ.

໘໔໒-໕. ປວິວິຕ຺ເຕຕິ ຊນວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ. ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ…ເປ… ໂລຫິຕນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກສິຓໂທສາ, ຕສ຺ມາ ເອວຣູປາ ມຕ຺ຕິກາ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ສຓ຺ຫາຍາຕິ ອປນີຕຕິຓມູລສກ຺ຂຣວາລຸກາຍ ສຸມທ຺ທິຕາຍ ສຸຂຸມາຍ. ອຣຸຓວຓ຺ຓາຍາຕິ ອຣຸຓນິຠາຍ, ອຣຸຓວຓ຺ຓປ຺ປຠາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫິທ຺ຘາ ວາປິ ຕາທິເສຕິ ພຫິທ຺ຘາປິ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ. ສໍຫາຣິມນ຺ຕິ ສໍຫຣິຕພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣຓໂຍຄ຺ຍໍ. ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐນກໍ.

໘໔໗-໕໐. ປມາຓໂຕຕິ ວກ຺ຂມານປ຺ປມາຓໂຕ. ວຏ຺ຏໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາຕິ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ກຕ຺ວາ ອາໂກເຏຕ຺ວາ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຈມ຺ມໍ ວາ ກຏສາຣໍ ວາ ທຸສ຺ສປຏ຺ຏໍ ວາ. ກຓ຺ຓິກນ຺ຕິ ກຓ຺ຓິກາສທິສໍ, ປຣິມຓ຺ຑລໂຕ ປທຸມກຓ຺ຓິກາກາຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຓ຺ຓິກາສມ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ. ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລນ຺ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິກວິທຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ. ເອຕເທວ ຫິ ປມາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສຸປ຺ປມຕ຺ເຕ ວາ ສຣາວມຕ຺ເຕ ວາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໕໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ຫິ ເອຕ຺ຕເກເຍວ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ນິພ຺ພານຕ຺ຖາເຍວ ວາຍມຕິ. ເຠຣີຕລສມໍ ກຕ຺ວາຕິ ປາຓິກາຍ ຆໍເສຕ຺ວາ ນິນ຺ນຕຸນ຺ນຕຏ຺ຐານາຠາເວນ ເຠຣີຕລໍ ວິຍ ສມໍ ກຕ຺ວາ. ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວານ ຕໍ ຐານນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ກສິຓໍ ໂອໂລເກຕິ, ຕໍ ຐານໍ ສເຈ ອຸກ຺ລາປໍ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ນ຺ຫຕ຺ວາຕິ ສຣີຣທຣຖວິໂນທນຕ຺ຖໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ.

໘໕໑-໒. ຕມ຺ຫາ ກສິຓມຓ຺ຑລາ ຫຕ຺ຖປາສປ຺ປມາຓສ຺ມິໍ ປເທເສຕິ ຕມ຺ຫາ ກສິຓມຓ຺ຑລສ຺ສ, ຐປິຕຏ຺ຐານມ຺ຫາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປເທເສ, ກສິຓມຓ຺ຑລສ຺ສ, ປີຐສ຺ສ ຈ ມຊ຺ຌໍ ຫຕ຺ຖປາສປ຺ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸເລ ອຸຈ຺ເຈຕິ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຈ຺ເຈ, ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລປາທເກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທູເຣ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ກສິຓໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອາສນ຺ນຕເຣ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາຓິກາປທາທໂຍ ກສິຓໂທສາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອຸຈ຺ຈຕເຣ ນິສິນ຺ເນນ ຈ ຄີວໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ນີຈຕເຣ ຊຓ຺ຓຸການິ ຣຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຫຕ຺ຖປາສປ຺ປມາເຓ ປເທເສ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລປາທເກ ປີເຐ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ສຍນໍ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂິຍໍ, ຐານຈງ຺ກມນານິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິຍານິ, ນິສຊ຺ຊາ ປນ ອລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິຍາ, ສນ຺ໂຕ ອິຣິຍາປໂຖ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິສີທິຕ຺ວາ’’ຕິ, ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນາກາເຣນ ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ນິສຊ຺ຊາ ສຸຂາ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍາ’’ຕິ. ອຸປຣິມໍ ສຣີຣໍ ອຸຊຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາເທຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈມ຺ມມໍສນຫາຣູນິ ນ ໂອຓມນ຺ຕິ, ອຖສ຺ສ ຍາ ເຕສໍ ໂອຓມນປຈ຺ຈຍາ ຂເຓ ຂເຓ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕາສຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນາສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ປຣິປຕຕິ. ຕໂຕ ຈ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສສປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຸທ຺ຘິໍ ຜາຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອິທານິ ອາຣມ຺ມຓປຣິຄ຺ຄຫຸປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກຕ຺ວາ ປຣິມຸຂໍ ສຕິ’’ນ຺ຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິ-ສທ຺ເທນ ຫິ ສມານຕ຺ໂຖ ອິຘ ປຣິ-ສທ຺ໂທ, ອຖ ວາ ສມີປຕ຺ເຖນ ປຣິ-ສທ຺ເທນ ມຸຂສ຺ສ ສມີເປ ສຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຍໍ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ສຸປຏ຺ຐິຕາ ນາສິກຄ຺ເຄ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ເຕ ວາ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໓໗). ອຖ ວາ ‘‘ປຣີຕິ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ, ມຸຂນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ, ສຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ປຣິມຸຂໍ ສຕິ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໔) ວຈນໂຕ ‘‘ປຣິຓາຍິກາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ປຣິ-ສທ຺ໂທ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ, ‘‘ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ຂມຸຂ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ມຸຂ-ສທ຺ໂທ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐຕິ ກຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕນິຍ຺ຍານສຕິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພຖາ ຄຫິຕາສມ຺ໂມສໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕສມ຺ໂມສໍ ສຕິເນປກ຺ກໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໘໕໓-໕. ກາເມສ຺ວາທີນວໍ ທິສ຺ວາຕິ ‘‘ກາມາ ນາເມເຕ ອຏ຺ຐິກງ຺ຂລິກູປມາ ນິຣສ຺ສາທຏ຺ເຐນາ’’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມສຸ ອາທີນວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ທຏ຺ຐຸ ເຂມໂຕຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ເຂມໂຕ ທິສ຺ວາ ກາມນິສ຺ສຣຓໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂສມຕິກ຺ກມສ຺ສ ອຸປາຍຠູຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ເອວໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ສອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ, ນິພ຺ພານໍ, ວິປສ຺ສນໍ, ສພ຺ເພປິ ວາ ກຸສລຘມ຺ເມ ເຂມໂຕ ນິພ຺ຠຍໂຕ ທິສ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ຊາຕາຠິລາໂສ ຫຸຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣມໍ…ເປ… ຣຕນຕ຺ຕເຍຕິ ພຸທ຺ຘາທິຣຕນຕ຺ຕເຍ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ພລວປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ຊນຍິຕ຺ວາ. ຠາຄີ…ເປ… ມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ‘‘ອຫໍ ອິມາຍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘອຣິຍສາວເກຫິ ປຏິປນ຺ນາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕວິເວກາທິປ຺ປວິເວກຊສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ອທ຺ຘາ ເອກນ຺ເຕນ ຠາຄີ ອສ຺ສໍ, ລາຠີ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອານິສໍສທສ຺ສເນນ ຕພ຺ພິສຍໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ. ອາກາເຣນ ສເມເນວາຕິ ອຕິອຸມ຺ມີລິຕອຕິມນ຺ທາໂລຈນານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນາຕິອຸມ຺ມີລິຕນາຕິມນ຺ທາໂລຈນສງ຺ຂາເຕນ ສເມນ ອາໂລຈນາກາເຣນ. ອຕິອຸມ຺ມີລຍໂຕ ຫິ ອຕິສຸຂຸມໍ, ອວິຠູຕຎ຺ຈ ຣູປຄຕໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍໂຕ ວິຍ ຈກ຺ຂຸ ກິລມຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວວິຠາວນໂຕ ຈ ມຓ຺ຑລໍ ອຕິວິຠູຕໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ວຓ຺ຓໂຕ, ລກ຺ຂຓໂຕ ວາ ອຸປຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ເຕນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຕິມນ຺ທໍ ອຸມ຺ມີລຍໂຕ ຈ ຄຊນິມີລເກນ ເປກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຣູປຄຕໍ ມຓ຺ຑລໍ ອວິຠູຕໍ ໂຫຕິ. ທສ຺ສເນ ມນ຺ທພ຺ຍາປາຣຕາຍ ໂກສຊ຺ຊປາຕໂຕ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ລີນໍ ໂຫຕິ, ເອວມ຺ປິ ນິມິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ອາທາສຕເລ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ຕຕ຺ຖ ອຕິຄາຬ຺ຫໍ ອຸມ຺ມີລຕິ, ນ ອຕິມນ຺ທໍ, ອຖ ໂຂ ສເມນ ອາກາເຣນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ນາຕິອຸມ຺ມີລນາທິນາ ສເມນ ອາກາເຣນ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຠາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ. ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຕາຕິ ປຖວີກສິເຓ ຈກ຺ຂຸນາ ຄຫິຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ.

໘໕໖-໗. ອິທານິ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫໂຓປາຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ວຓ຺ໂຓ ເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ວຓ຺ໂຓ ເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ໂສຕິ ໂຍ ຕຕ຺ຖ ປຖວີກສິເຓ ອຣຸຓວຓ຺ໂຓ, ໂສ ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ ວຓ຺ຓວເສນ ມນສິກໂຣໂຕ ວຓ຺ຓກສິຓຠາວູປຄມນໂຕ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ປນ ຄຫິຕຄ຺ຄຫຓໍ ນ ສກ຺ກາ ວາເຣຕຸໍ, ເຕເນເວຕ຺ຖ ‘‘ນ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ມນສາ ຈິນ຺ຕນວເສນ ເປກ຺ຂນຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ນ ຈ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຖທ຺ຘລກ຺ຂຓໍ ນ ມນສິກາຕພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ມນສິກາເຣ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ວຓ຺ຓໍ ປນ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ທິສ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປນ ວຓ຺ຓໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ອຸສ຺ສທສ຺ສ ວເສນ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ມິນ຺ຕິ ປຖວີຘາຕຸຍາ ສຕ຺ຕິໂຕ ອຘິກຠາເວນ ສສມ຺ຠາຣປຖວິຍາ ‘‘ປຖວີ’’ຕິ ໂວຫາໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ສສມ຺ຠາຣປຖວິໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ອາທາສຕລຄຕມຸຂນິມິຕ຺ເຕ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ. ເອກຄ຺ຄມານໂສຕິ ປຸນ ນານາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິສາເຣຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຄມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ. ປຖວີ ປຖວິຈ຺ເຈວໍ ວຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐມສມນ຺ນາຫາເຣ ກສ຺ສຈິ ວຈີເຠໂທປິ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ.

໘໕໘. ຍທິ ໂວຫາຣມຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ, ນາມນ຺ຕຣວເສນ ປຖວີ ມນສິກາຕພ຺ພາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ໂຫຕຸ, ໂກ ໂທໂສຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຖວີ ເມທນີ’’ຕິອາທິ. ອຖ ວາ ກິໍ ປຖວີນາເມເຍວ ວຸຕ຺ເຕ ຠາວນາ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປີຕິ ອາຫ ‘‘ປຖວີ ເມທນີ’’ຕິອາທິ. ເອກໍ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອເຕສຸ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓຕາຍ ວາ ປຈຸຣຕາຍ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອປິຈ ‘‘ປຖວີ’’ຕິ ເອຕເທວ ນາມໍ ປາກຏໍ, ຕສ຺ມາ ປາກຏວເສເນວ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ຕິ ຠາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ.

໘໕໙-໖໐. ອຸມ຺ມີລິຕ຺ວາ…ເປ… ຕາວ ໂສຕິ ຍາວ ວກ຺ຂມານາກາເຣນ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີລິຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓວເສນ ປຖວີມຓ຺ຑລໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸນ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ຈກ຺ຂູນິ ນິມີລິຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ວາຣສຕມ຺ປິ ວາຣສຫສ຺ສມ຺ປິ ຕໂຕ ຠິຍ຺ໂຍປິ ອຸມ຺ມີລິຕ຺ວາ ໂສ ໂຍຄີ ອາວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເຍນາກາເຣນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ, ເຕນາກາເຣນ ຕໍ ສມນ຺ນາຫເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໖໑-໓. ອາປາຖໍ ຕຸ ຍາຕິ ເຈຕິ ຍທິ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນານໍ ໂຄຈຣຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ຕທາ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍທິ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ເຕປິ ປຖວີມຓ຺ຑລໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຠາເວຕິ, ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ສິຍາ. ສມີປຏ຺ເຐນ ຈ ນ ສກ຺ກາ ອໂນໂລເກຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິສີທິຕພ຺ພໍ ໂນ ເຈວ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຍຖາສຸຂໍ ນິສິນ຺ເນນ, ຍຖາສຸຂໍ ວາ ຠາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໘໖໔-໕. ປປຎ຺ຈ…ເປ… ໂຘວເນຕິ ປສ຺ສາວາທິນາ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄມ຺ມ ນິສີທນ຺ເຕນ ປາທາ ໂຘວິຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ. ອໂຘຕປາເທນ ຫິ ເສນາສນໍ ອກ຺ກມໂຕ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຂເຓ ຂເຓ ປາທໂຘວເນ ຈ ປປຎ຺ໂຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ທ຺ເວ ອຸປາຫນາເຍວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຕາວ ພຫຸຕລິກາ ສທ຺ທມ຺ປິ ຊເນຍ຺ຍຸໍ, ສທ຺ໂທ ຈ ຌານກຓ຺ຏໂກ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກຕລິກາ’’ຕິ. ຕຖາ ‘‘ປຣິສ຺ສຍວິໂນທນຕ຺ຖໍ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໕໗) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສປ຺ປາເຍນ ເກນຈີຕິ ວກ຺ຂມາເນນ ອາວາສາທິອສປ຺ປາເຍສຸ ເກນຈິເທວ ອສປ຺ປາເຍນ. ຕໍ ຐານນ຺ຕິ ກສິຓມຓ຺ຑລສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານໍ. ອາທາຍ ຕໍ ປຸນາຕິ ຍຖາຊາຕໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປຸນ ຄເຫຕ຺ວາ, ປຸນ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໘໖໖-໗. ປີເຐ ສຸຂນິສິນ຺ເນນາຕິ ປຸນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມນ ປີເຐ ສຸຂນິສິນ຺ເນນ. ຠາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຣວເສນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ສມນ຺ນາຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ສມ຺ມາ ວາ ອນຸ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ. ຕກ຺ກາຫຕນ຺ຕິ ‘‘ຕກ຺ກນໂຕ ຕກ຺ໂກ’’ຕິ ເອວໍ ລທ຺ຘນາເມນ ຠາວນາຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ເປນ ອາຫນນປຣິຍາຫນນກິຈ຺ເຈນ ອປຣາປຣໍ ປວຕ຺ຕເນນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຫຕໍ, ປຣິຍາຫຕຎ຺ຈ ກາຕພ຺ພໍ, ພລປ຺ປຕ຺ຕວິຕກ຺ໂກ ມນສິກາໂຣ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໖໘-໗໐. ຕໍ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອວໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຕກ຺ກາຫຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ຍຖາ ຠາວນາ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສສໍ ອາວຫຕິ, ເອວໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ກໂຣໂຕ ປນ ຍທາ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສຸວິສທານິ ຕິກ຺ຂານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕທາ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທີນໍ ທູຣີຠາເວນ ສາຕິສຍໍ ຖາມປ຺ປຕ຺ເຕຫິ ສຕ຺ຕຫິ ພເລຫິ ລທ຺ຘຸປຕ຺ຖມ຺ຠານິ ວິຕກ຺ກາທີນິ ກາມາວຈຣາເນວ ຌານງ຺ຄານິ ພຫູນິ ຫຸຕ຺ວາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຈ ເຕສໍ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຠູຕາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ສທ຺ຘິໍ ຕເທກຏ຺ເຐຫິ ປາປຘມ຺ເມຫິ ທູຣີຠວນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ…ເປ… ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິປີ’’ຕິ. ສມາຘິຍຕິ…ເປ… ໂຍຄິໂນຕິ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນອຸປຈາຣສມາຘິນາ ອຸປຈາຣຊ຺ຌາເນນ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສມາຘິຍຕິ, ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານສ຺ສ ເຕນ ວິນາ ອຠາວໂຕ.

໘໗໑-໔. ອິມສ຺ສາຕິ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕສ຺ສ. ປຸຣິມສ຺ສາຕິ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕສ຺ສ. ຖວິກາຕິ ອາທາສຖວິກໂຕ. ພລາກາ ວິຍ ໂຕຍເທຕິ ເມຆສມີເປ ພລາກາ ວິຍ. ສາ ຫິ ເມຆສ຺ສ ນີລຕ຺ຕາ ສຍໍ ອຕິປຣິສຸທ຺ຘາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕທາ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ອາທາສມຓ຺ຑລູປມາທີຫິ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໂຕ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ສຸວິສຸທ຺ຘຕໍ, ສຓ຺ຫສຸຂຸມຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໂຕຘິກຕຣ’’ນ຺ຕິ. ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ເຕ ອງ຺ຄຸລິປທປາຓິກາປທາທໂຍ ກສິຓໂທສາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ອິທໍ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໂຕປິ ສຕຄຸຓໍ ສຫສ຺ສຄຸຓໍ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕນຸສຓ຺ຐານວນ຺ຕນ຺ຕິອາທິ ອປຣມຕ຺ຖສຠາວຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ຫິ ຕໍ ເອທິສໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ສິຍາ, ໂອຬາຣິກໍ ສມ຺ມສນູປຄໍ ຕິລກ຺ຂຓາຫຏໍ, ນ ປເນຕໍ ຕາທິສນ຺ຕິ. ຍທິ ປເນຕໍ ນ ສຓ຺ຐານາທິວນ຺ຕໍ, ກຖໍ ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠາໂວຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປຏ຺ຐາ…ເປ… ມຍ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຊນ຺ຕິ ຠາວນາມຍໍ ປຎ຺ຎາຊນິຕໍ, ຠາວນາປຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ອສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ ກຸໂຕຈິສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ຠາວນາມຍໍ ອຸປຏ຺ຐານາກາຣມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ເກວລໍ ສມາຘິລາຠິໂນ ຠາວນາວິເສສຊນິຕໍ ຕມ຺ມຍໍ ອຸປຏ຺ຐານາກາຣມຕ຺ຕເມວ ຠາວນາວິເສສານຸຠາເວນ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໗໕-໘. ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາເນວ ສນ຺ນິສິນ຺ນາເນວ ນ ປຸນ ຕທຕ຺ຖໍ ອຸສ຺ສາໂຫ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ເຕ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນເຍວ ຕໍວິສຍໍ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ຕເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິເລສາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາວາຕິ ອວເສສາ ຕເທກຏ຺ຐກິເລສາ ຈ ສມ຺ມເທວ ນິສິນ຺ນາ, ອຸປສນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸປຈາຣສມາຘິນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິຕໂຣປິ ສມາຘິ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ອາປນ຺ນນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາກາເຣຫິ ປນ ທ຺ວີຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວີຫິ ອາກາເຣຫີຕິ ຌານຘມ຺ມານໍ ປຏິປກ຺ຂທູຣີຠາໂວ, ຖິຣຠາວປ຺ປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ. ອິທານິ ຕານິ ກາຣຓານິ ສມາຘິອວຕ຺ຖາມຸເຂນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓຕິ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍ ອຸປຈາຣາວຕ຺ຖາຍໍ. ຕສ຺ສ ປຏິລາເຠຕິ ຍທຕ຺ຖາຍ ອຍໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ປຏິລາເຠ ອຘິຄມາວຕ຺ຖາຍໍ. ກຖໍ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍ ສມາຘິຍຕິ, ກຖຎ຺ຈ ອປ຺ປນາຠູມິຍນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນີວາຣຓປ຺ປຫາເນນາ’’ຕິອາທິ. ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ ຍທິປິ ຌານງ຺ຄານິ ປຏຸຕຣານິ ມຫຄ຺ຄຕຠາວປ຺ປຕ຺ຕານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ປຏິລາຠຠູມິຍມ຺ປິ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕານໍ ຌານງ຺ຄານໍ ປາຕຸຠາເວນ ສມາຘິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໗໙-໘໐. ອງ຺ຄານິ…ເປ… ນ ຈາຕິ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ ອງ຺ຄານິ ນ ຈ ຖາມຊາຕານິ ເນວ ຠາວນາພລປ຺ປຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປນາຍາຕິ ອປ຺ປນກ຺ຂເຓ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອງ຺ຄານິ ຖາມຊາຕານິ ຊາຍເຣ, ຕສ຺ມາ. ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ ທິວສມ຺ປິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຍຖາ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ທິວສມ຺ປິ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ອປ຺ປນາສມາຘິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຌານຈິຕ຺ຕໍ ສກິໍ ຠວງ຺ຄວາຣໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເກວລໍ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທິວສມ຺ປິ ກຸສລຊວນປຏິປາຏິວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອປ຺ປນາປຕ຺ຕໍ ທິວສມ຺ປິ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວທຕາ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ ນ ຕຖາຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອງ຺ຄານໍ ອຖາມຊາຕຕ຺ຕາ ຍຖາ ນາມ ທຫໂຣ ກຸມາໂຣ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐປິຍມາໂນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠູມິຍໍ ປຕຕິ, ເອວເມວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກາເລນ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ກາເລນ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ.

໘໘໑-໔. ເຕເນວ ປລ຺ລງ຺ເກນາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຄຈ຺ຉິ, ເຕເນວ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກຣຓຠູເຕນ, ເຫຕຸຠູເຕນ ວາ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ. ອຸປຈາຣຠູມິຍຎ຺ຫິ ນິມິຕ຺ຕວຑ຺ຒນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຍຄພ຺ໂຠວາຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ຠວິຕຸໍ ປຸຎ຺ຎວາ ຄພ຺ໂຠ ວິຍ. ປຣິຫານິ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ລທ຺ຘູປຈາຣຊ຺ຌານສ຺ສ ປຣິຫານິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິມິຕ຺ເຕ ຫິ ອປຣິຫີເນ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຌານໍ ອປຣິຫີນເມວ ໂຫຕິ, ນິມິຕ຺ເຕ ປນ ອາຣກ຺ຂາຠາເວນ ວິນຏ຺ເຐ ລທ຺ຘຊ຺ຌານມ຺ປິ ວິນສ຺ສຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຣກ຺ຂເຓ’’ຕິອາທິ.

໘໘໕. ອາວາໂສຕິ ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ວິນສ຺ສຕິ, ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ຈ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອຍໍ ອສປ຺ປາໂຍ ອາວາໂສ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ພຫູ ອາວາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອເກກສ຺ມິໍ ຕີຓິ ຕີຓິ ທິວສານິ ວສິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຫາຍ ຕພ຺ພິປຣີເຕ ວສິຕພ຺ພໍ. ໂຄຈໂຣຕິ ໂຄຈຣຄາໂມ, ໂສ ເສນາສນໂຕ ອຕິທູເຣ ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ປຸພ຺ພທິສາຍ ວາ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ ວາ ອສຸລຠຠິກ຺ໂຂ ອສປ຺ປາໂຍ. ຠສ຺ສນ຺ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕິຣຈ຺ຉານກຖາປຣິຍາປນ຺ນາ ອສປ຺ປາຍກຖາ. ສາ ຫິສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ຕິຣຈ຺ຉານກຖິໂກ, ສີລາທິຄຸຓວິຣຫິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິຕໍ ວາ ຖິຣໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວຣູໂປ. ໂສ ຫິ ຕໍ ກທ຺ທໂມທກມິວ ອຈ຺ຉໍ ອຸທກໍ ມລີນເມວ ກໂຣຕິ. ໂຠຊນໍ ປນ ກສ຺ສຈິ ອມ຺ພິລໍ, ກສ຺ສຈິ ມຘຸຣໍ ອສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ. ອຸຕຸປິ ກສ຺ສຈິ ສີໂຕ, ກສ຺ສຈິ ອຸຓ຺ໂຫ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ໂຠຊນໍ ວາ ອຸຕຸໍ ວາ ເສວນ຺ຕສ຺ສ ຜາສຸ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂຠຊນໍ ໂສ ຈ ອຸຕຸ ອສປ຺ປາໂຍ. ອິຣິຍາປໂຖຕິ ຐານຈງ຺ກມນາທີສຸ ໂຍ ອິມສ຺ສ ອສມາຫິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຘານາຍ, ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຖິຣຠາວາຍ ນ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອສປ຺ປາໂຍ ອິຣິຍາປໂຖ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອາວາສໍ ວິຍ ຕີຓິ ທິວສານິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ.

໘໘໖. ສປ຺ປາເຍ ສຕ຺ຕ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕວິປຣີຕວເສນ ສປ຺ປາເຍ ອາວາສາທິເກ ສຕ຺ຕ ເສເວຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖ ຠສ຺ສສປ຺ປາຍໍ ນາມ ທສກຖາວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ, ຕມ຺ປິ ມຕ຺ຕາຍ ຠາສິຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊໂຕຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສຕ຺ຕ ອສປ຺ປາເຍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສປ຺ປາເຍ ເສວນວເສນ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕາເສວນພຫຸລສ຺ສ.

໘໘໘-໙. ເຍນ ວິນາ ອປ຺ປນາຍ ກຸສໂລ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ທສວິໂຘ ວິຘິ, ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລໍ, ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ວາ ຎາຓໍ ຄນ຺ຖວິຕ຺ຖາຣຠເຍນ ອິຘ ນ ທສ຺ສິຕໍ, ອຕ຺ຖິເກນ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໖໐) ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຏິລທ຺ເຘ ນິມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ເອວຎ຺ຫິ ສມ຺ປາທຍໂຕ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລໍ ອປ຺ປນາ ສມ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໘໙໐-໒. ສາຕິ ອປ຺ປນາ. ເອວຎ຺ຫີຕິ ຫິ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ, ຍສ຺ມາ ຐານເມຕໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິອາກາຣໍ ຠາວນາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລີນຸທ຺ຘຕາທິວເສນ ປວຕ຺ຕິອາກາຣໍ ສລ຺ລກ຺ຂຍໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ສມຕໍ ວີຣິຍສ຺ເສວ ວີຣິຍສ຺ສ ສມາຘິນາ ສມຕໍເຍວ ໂຍຊເຍຖ, ກຖໍ ປນ ໂຍຊເຍຖາຕິ ອາຫ ‘‘ອີສກມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ລຍນ຺ຕິ ລີນຠາວໍ, ສງ຺ໂກຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍນ຺ຕນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫເຖວ ສມຠາວາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ ສມເມວ ປວຕ຺ຕເຍ’’ຕິ. ຕໍ ມານສນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໘໙໔-໙. ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ວີຣິຍສມຕາໂຍຊນວເສນ, ປຏິປນ຺ນຠາວນາມານສໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ເຕເຍວ ຐປນວເສນ ນິມິຕ຺ຕາຠິມຸຂໍ ປຏິປາທຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ. ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ປຖວີຕິ ຠາວນາວເສນ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ຕເທວ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ. ຊວນານີຕິ ກາມຣູປາວຈຣຊວນານິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກໍ ຕຸ ຣູປາວຈຣິກໍ ຠເວ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎຫີຕິ ປາກຕິເກຫິ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕຫິ. ພລວຕຣາຕິ ຠາວນາພເລນ ປຏຸຕຣຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈນ຺ຕພລວນ຺ໂຕ. ປຣິກມ຺ໂມປຈາຣໂຕຕິ ປຣິກມ຺ມຕ຺ຕາ, ອຸປຈາຣຕ຺ຕາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຣິກມ຺ມຕ຺ຕາຕິ ປຏິສງ຺ຂຣຓຕ຺ຕາ. ອຸປຈາຣຕ຺ຕາຕິ ຍຖາ ຄາມາທີນໍ ອາສນ຺ນເທໂສ ‘‘ຄາມູປຈາໂຣ, ນຄຣູປຈາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ອປ຺ປນາຍ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ສມີປຈາຣິຕ຺ຕາ. ອຸປຈາຣານິ ອປ຺ປນໍ ອຸເປຈ຺ຈ ຈຣນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ. ອປ຺ປນາຍານຸໂລມຕ຺ຕາຕິ ນານາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍ ປຣິກມ຺ມໂຕປິ ລຫຸກໍ ອປ຺ປນານິປ຺ຜາທກວເສນ, ຄຸຓວເສນ ວາ ອປ຺ປນາຍ ອນຸກູລຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ປຣິກມ຺ໂມປຈາຣານຸໂລມສຎ຺ຎິເຕສຸ. ສພ຺ພນ຺ຕິມໍ ຕຕິຍໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວາ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິຕ຺ຕໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ, ມຫຄ຺ຄຕໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ຠາວນໂຕ ຈ.

໙໐໐-໓. ອວິເສເສນ ສພ຺ເພສໍ ສພ຺ພາ ສມຎ຺ຎາຕິ ປຐເມ ນເຍ ຄຫິຕາຄຫຓໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຄຫິຕາຄຫເຓນາ’’ຕິອາທິ. ເອເກກສ຺ສ ຄຫິຕນາມໍ ອິຕເຣສໍ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ, ເອເກກນາມວເສນ ຄຫິຕສ຺ສ ອິຕຣນາມວເສນ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ ວາ ນານາວຊ຺ຊນປຣິກມ຺ມເມວ ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ປຐມໍ ອຸປຈາຣໍ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈມໍ ວາຕິ ວາ-ສທ຺ໂທ ອນິຍໂມ, ໂສ ປນ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎສ຺ສ ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອປ຺ເປຕິ, ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ. ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຈມໂຕ ປຣໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຉຏ຺ເຐ ວາ’’ຕິອາທິ. ກສ຺ມາ ນ ຊາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ຠວງ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິ. ຈິຕ຺ຕນິຍາມວເສນ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ເພສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຊວເນສຸ ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມຊວນວາຣຄຬນຏ຺ຐານຠູຕຕ຺ຕາ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນໍ ຊວນໍ ປຕຕິ. ຕາວເທຕິ ຕາວເທວ. ຉຏ຺ຐໍ, ສຕ຺ຕມໍ ວາ ຊວນໍ ປຕນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ຂີຓຊວນຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໙໐໔-໖. ອຖ ກິເມຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຉຏ຺ເຐ ສຕ຺ຕເມ ວາປິ ອປ຺ປນາ ນ ຊາຍຕີ’’ຕິ? ອາຠິຘມ຺ມິກໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຫິ ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໒) ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ຍຖາ ອລທ຺ຘາເສວນໍ ປຐມຊວນໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ລທ຺ຘາເສວນໍ ປນ ພລວຠາວໂຕ ທຸຕິຍໍ, ຕຕິຍໍ ວາ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ເອວໍ ລທ຺ຘາເສວນຕາຍ ພລວຠາວໂຕ ຉຏ຺ຐໍ, ສຕ຺ຕມມ຺ປິ ວາ ອປ຺ເປຕີຕິ ຉຏ຺ຐໍ, ສຕ຺ຕມມ຺ປິ ວາ ອປ຺ປນາ ໂຫຕີຕິ ວທຕີ’’ຕິ ອິມໍ ໂຈທນໍ ມນສິ ນິຘາຍ ເຖຣສ຺ສ ຕໍ ມຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕເມວ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ‘‘ປຸຣິເມຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຣິຍນ຺ເຕ ຐາຕຸໍ ເນວ ສກ຺ໂກຕີຕິ ປປາເຕ ເອວ ປຕຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ອປ຺ປນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ’’ຕິອາທິສຸຕ຺ຕປທໍ ສາຘກໍ ອາເສວນປຈ຺ຈຍລາຠສ຺ສ ພລວຠາເວ ອເນກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ອລທ຺ຘາເສວນາປິ ປຐມເຈຕນາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາ ໂຫຕິ, ລທ຺ຘາເສວນາ ທຸຕິຍເຈຕນາ ຍາວ ຉຏ຺ຐເຈຕນາ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍາ, ຕສ຺ມາ ລທ຺ຘາເສວເນປິ ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕເມ ອປ຺ປນາ ນ ໂຫຕິ ອາສນ຺ນຠວງ຺ຄຕາຍ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ສຕ຺ຕມຊວນເຈຕນາ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍາ ອານນ຺ຕຣິຍາ ໂຫຕິ? ນາຍໍ ວິເສໂສ, ອາເສວນປຈ຺ຈຍລາເຠນ ພລວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ກິຣິຍາວຕ຺ຖາວິເສສໂຕ. ກິຣິຍາວຕ຺ຖາ ຫິ ອາຣມ຺ຠມຊ຺ຌປຣິໂຍສານວເສນ ຕິວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ປຣິໂຍສານາວຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາຠາເວນ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍາທິຕາ ໂຫຕິ, ນ ພລວຠາເວນາຕິ ອາຈຣິຍາ.

໙໐໗. ເອກ…ເປ… ປນາຕິ ອຍໍ ອປ຺ປນາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາເຍວ ເອກວາຣເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນ ສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍໍ ວິຍ ຍຖິຈ຺ຉກໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ສຕ຺ຕສຸ ຫິ ຐາເນສຸ ກາລປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຐມປ຺ປນາຍໍ, ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎາສຸ, ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ, ມຄ຺ຄານນ຺ຕເຣ ຜເລ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຠວງ຺ຄຏ຺ຐາເນ ນິໂຣຘສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ. ເອເຕສຸ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ອຕິອິຕ຺ຕຣາ, ກຕ຺ຖຈິ ອປ຺ປມາຓາ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ສມ຺ປຸຓ຺ຓຊວນວີຖິ ອທ຺ຘາ ລພ຺ຠຕິ. ຕຖາ ຫິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ຜລໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸປຣິ ນ ໂຫຕິ, ນິໂຣຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸປຣິ ນ ໂຫຕິ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ປຣິມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ເສເສສຸ ປນ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ເອກເມວ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາເຍວ ອປ຺ປນາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໙໐໘. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸກນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸໍ ກຕ຺ວາ. ນນຸ ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ອາວຊ຺ຊນາທີຫິ, ນ ປນ ເຕນ ອາວຊ຺ຊນາທິ, ຕສ຺ມາ ກຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸກໍ ໂຫຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ ຠວນກິຣິຍາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸກຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ອສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ສາ ໂຫຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕຌານນ຺ຕຣມິວ, ສຕິ ປນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ສາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ວຍພ຺ຍຕິເຣກວເສນ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸກຕາຕິ ນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ‘‘ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸກ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸກໍ ອາວຊ຺ຊນນ຺ຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາວຊ຺ຊນຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາເວນ ກາຣຓໍ ໂຫຕິ.

໙໑໑-໓. ນານາວິສຍລຸທ຺ຘສ຺ສ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຠມນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕໂສຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສມາຘາເນວາຕິ ສມາຘານາ ເອວ, ສມາຘານກຣຓໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາໂມຊ຺ຊຠາວໂຕຕິ ປາໂມຊ຺ເຊນ ສມານໂຍຄກ຺ຂມຕາຍ ຕສ຺ສາ ຕພ຺ຠາວວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ພ຺ຍາປາເທນ ຆຏ຺ຏິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປມຸທິຕຠາວກຣຓໂຕ ປີຕິເຍວ ‘‘ປາໂມຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ປາໂມຊ຺ຊສຠາວຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີຕລຕ຺ຕສຠາວໂຕຕິ ພ຺ຍາປາທຄ຺ຄິນາ ສນ຺ຕາປິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິພ຺ພາປນວເສນ ສີຕລຕ຺ຕສຠາວຕ຺ຕາ.

໙໑໔-໖. ສວິປ຺ຜາຣິກຠາເວນາຕິ ໂຍນິໂສ ສງ຺ກປ຺ປວເສນ ກາມວິຕກ຺ກາທິໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ສວິປ຺ຜາຣິກສຠາເວນ. ເນກ຺ຂມ຺ມາທິປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມ-ຄ຺ຄຫເຓນ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣວຊ຺ຊໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຄຫິຕໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຕີສຸ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອວູປສນ຺ຕຠາວສ຺ສາຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ສຣູປກຖເນນ ຕໍສຫວຕ຺ຕິໂນ ອນຸຕາປສຠາວສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສາປິ ສຣູປໍ ກຖິຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຖາ ສຍຎ຺ເຈວາຕິສນ຺ຕໂຕຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປຏິປກ຺ຂສຠາວວຈເນນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຏິປກ຺ໂຂ ປີຕິຠາໂວປິ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈທ຺ວຍສ຺ສາ’’ຕິ. ມຕິຍາ ອນຸຣູປຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຣູປຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ວິຈາໂຣ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຏິປກ຺ໂຂ ອາຣມ຺ມເຓ ອນຸມຊ຺ຊນວເສນ ປຎ຺ຎາປຕິຣູປກສຠາວຕ຺ຕາ’’ຕິ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ປີຕິຍາ ອນຸຣູປຕ຺ຕາ’’ຕິ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ວິຈາໂຣ ອນຸມຊ຺ຊນສຠາວວນ຺ຕຕາຍ ປີຕິ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ອນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປີຕິຍາ ອນຸຣູປຕ຺ຕາ ສນ຺ເທຫສຠາວຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຏິປກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ.

໙໑໗. ຕິວິຘກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓຕາສງ຺ຂາຕາຫິ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິອາທີຫິ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓຕາຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ ‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໘). ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາວເສນ ຌານສ຺ສ ປຣິປນ຺ຖໂຕ ວິສຸຊ຺ຌນໍ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ນາມ, ສາ ປນ ຍສ຺ມາ ຌານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທີ’’ຕິ. ວິໂສເຘຕພ຺ພຕາທີນໍ ອຠາວໂຕ ຌານປຣິຍາປນ຺ນາຍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ອນຸພ຺ຣູຫນາ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ນາມ. ສາ ປນາຍໍ ວິເສສໂຕ ຌານສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນາທິສາຘກສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິວເສນ ປຣິໂຍທປນາ ສມ຺ປຫໍສນາ ນາມ. ສາ ຌານສ຺ສ ໂອສານກ຺ຂເຓ ປາກຏາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ.

ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ‘‘ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ສສມ຺ຠາຣິໂກ ອຸປຈາໂຣ, ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ນາມ ອປ຺ປນາ, ສມ຺ປຫໍສນາ ນາມ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໗໕) ເອວໍ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິອາທິເກ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ຕໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ອຌານຘມ຺ເມຫິ ຌານຘມ຺ມສ຺ສ ຄຸຓສໍກິຕ຺ຕນໍ ນາມ ກຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຠູມນ຺ຕຣໍ ຠູມນ຺ຕຣປຣິຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍເມວ ອາຄມນວເສນ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິອາທີຫິ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາທໂຍ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ເອກຕ຺ຕຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິປກ຺ຂນ຺ຕຣຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫິຕຎ຺ຈ ຎາເຓນ ສມ຺ປຫໍສິຕ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໘). ເອຕ຺ຖ ຫິ ເອກຕ຺ຕຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຠາເວນ, ເອກຄ຺ຄຕາຍ ຈ ສິຂປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕທນຸຄຸຓເອກຕ຺ຕຄຕໍ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ເສວ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິປກ຺ຂນ຺ທນາທິ ປກ຺ຂນ຺ຕຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທສລກ຺ຂຓສໍຍຸຕນ຺ຕິ ‘‘ອາທິມ຺ຫິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ, ມຊ຺ເຌ ຕີຓິ, ປຣິໂຍສາເນ ຈຕ຺ຕາຣີ’’ຕິ ເອວໍ ທສປຣິມາເຓຫິ ອປ຺ປນາຍ ລກ຺ຂິຕພ຺ພຠາເວນ ລກ຺ຂຓສງ຺ຂາເຕຫິ ປຣິປນ຺ຖໂຕ ວິສຸທ຺ຘິຌານາທີຫິ ສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ. ອາທິສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ອາທິສ຺ສ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ໂຍ ຕສ຺ສ ປຣິປນ຺ໂຖ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ຍຎ຺ຈ ປຣິປນ຺ຖໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຍຎ຺ຈ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອາທິສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຐມໍ ຌານໍ ອາທິກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ.

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ມຊ຺ຌສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ມຊ຺ຌສ຺ສ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ມຊ຺ຌສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຐມໍ ຌານໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ.

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ. ປຣິໂຍສານສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ປຣິໂຍສານສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓານິ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ອາເສວນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ, ປຣິໂຍສານສ຺ສ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຐມໍ ຌານໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໘).

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນານາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫປຣິປນ຺ຖໂຕ ວິສຸຊ຺ຌນໂຕ ຕທາຄມນວເສນ ຌານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຸຊ຺ຌນາກາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂຍ ຕສ຺ສ ປຣິປນ຺ໂຖ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ຕຖາ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອາວຣຓວິຣຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຕນເຍນ ມຊ຺ຌິມສມຖນິມິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປນາສມາຘິປຏິປຊ຺ຊນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ຂີຣສ຺ເສວ ທຘິຠາວາຠາເວປິ ຕເທວ ຂີຣໍ ທຘິສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປນາຠາວາຠາເວປິ ເອກສນ຺ຕຕິປຣິຓາມູປຄມນວເສນ ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈສງ຺ຂາຕອນ຺ຕທ຺ວຍານຸປຄມເນນ ມຊ຺ຌິມໍ ປຈ຺ຈນີກວູປສມນໂຕ ຍຖາ ສມຖສງ຺ຂາຕໍ ໂຍຄິໂນ ສຸຂວິເສສານໍ ກາຣຓຠາວໂຕ ນິມິຕ຺ຕຠູຕໍ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ຕຖາ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ປນ ສມາຫິຕຠາວູປຄມເນນ ເອກຕ຺ຕນຍວເສເນວ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂນ຺ທນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກຕ຺ຕນຍຎ຺ຫິ ວິນາ ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ ອປ຺ປນາປກ຺ຂນ຺ທນໍ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ຕາວ ປຸຣິມຈິຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊມານາກາຣສ຺ສ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ຌານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຕິວິຘລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຍຖາ ຫິ ໂລກິຍວິປສ຺ສນາຍ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ‘‘ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ປຸນ ວິໂສຘເນ ພ຺ຍາປາຣາກຣຓໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາກິຈ຺ຈວເສນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ອປ຺ປນາສມາຘິຠາວູປຄມເນນ ສມຖວິປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຸນ ສມາຘາເນ ພ຺ຍາປາຣາກຣຓໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ສມຖປຏິປນ຺ນຠາວໂຕເຍວ ປຸພ຺ເພ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ກິເລສສໍສຄ຺ຄໍ ປຊເຫຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອິທານິ ສມຖປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ປາປມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ຄໍ ປຫາຍ ເອກສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສປ຺ປຸຣິສສ຺ສ ວິຍ ເອກຕ຺ເຕນ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຌານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐາເນ ພ຺ຍາປາຣາກຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ກິຈ຺ຈວເສນ ຌານໍ ມຊ຺ເຌ ຕິວິຘລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປວຕ຺ຕປາຣິຫາຣິຍຎາເຓນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສໍກິເລສໂວທານກຣຘມ຺ເມສຸ ອາທີນວານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານຕິວຕ຺ຕນໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຠາວນາຍ ສມ຺ປຫໍສິຕຕ຺ຕາ ວິໂສຘິຕຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ວເສນ ອນຸພ຺ຣູຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ສມາຘິປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕຍຸຄນທ຺ຘຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານຕິວຕ຺ຕິຍາ ປວຕ຺ຕນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ’’ຕິ. ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມການໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນານາກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິວເສນ ເອກຣສຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ’’ຕິ. ເຕສໍ ອນຕິວຕ຺ຕນສມ຺ປຫໍສນານໍ ອນຸຣູປວເສນ ອລີນໍ ອນຸທ຺ຘຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ວີຣິຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍາ ປນສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປວຕ຺ຕາ ອາເສວນາ, ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຐິຕິປຣິໂຍສານານໍ ອາເສວນປຈ຺ຈຍຠາວວເສນ ປວຕ຺ຕາກາໂຣ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອາເສວນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນາທິຠາວສາຘເນນ ປຣິໂຍທາປກສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈວເສນ ຌານປຣິໂຍສາເນ ຈຕູຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໙໑໙-໒໐. ວິໂສເຘຕ຺ວານ ປາປເກຕິ ປາຣິປນ຺ຖິເກ ຘມ຺ເມ ວິເສເສນ ໂສເຘຕ຺ວາ ສຍໍ ປຫານມຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ອຕິສຍປ຺ປຫານວເສນ ປຸນ ໂສເຘຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕຠາວນເວປຸລ຺ລນ຺ຕິ ສມາຘິຠາວນາຍ ວິປຸລຠາວໍ. ຍຖາ ຫິ ຠາວນາວເສນ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ເອວມສ຺ສ ຠາວນາວເສນ ວຑ຺ຒນມ຺ປິ, ຕສ຺ມາ ເອກງ຺ຄຸລາທິວເສນ ນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒຍນ຺ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ພຫຸລີກາເຣນ ຌານຠາວນາປິ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ, ອຠິຎ຺ຎາວເສນ ຈ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕຠາວນເວປຸລ຺ລໍ…ເປ… ວຑ຺ເຒຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

໙໒໑-໓. ວຑ຺ຒນາຠູມິໂຍ ທ຺ເວວາຕິ ວຑ຺ຒນຏ຺ຐານານິ ທ຺ເວເຍວ. ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ອວສ຺ສໍ ເອກຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ສາມິອຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ, ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຕິ ວາ ທ຺ວີສຸ ຠູມີສຸ. ກສິຕພ຺ພໍ…ເປ… ຍຖິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ຍຖາ ນາມ ກສ຺ສໂກ ກສິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ນງ຺ຄເລນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ເຉທພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກສິຕຸໍ ຕໍ ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ເອວເມວໍ ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລຕິວງ຺ຄຸລຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ມນສາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ວິທຕ຺ຖິຣຕນປ຺ປມຸຂປຣິເວຓວິຫາຣສີມານໍ, ຄາມນິຄມຊນປທຣຊ຺ຊສມຸທ຺ທສີມານຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວຑ຺ຒຍນ຺ເຕນ ຈກ຺ກວາຬປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ວາ ຕໂຕ ວາປິ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖິຈ຺ຉກໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປນ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ອປຣິຈ຺ເຉເທ ຠາວນາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສນ຺ຕເກ ໂນ ອນນ຺ຕເກ’’ຕິ. ເອວໍ ວຑ຺ຒິຕຎ຺ຈ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒິຕວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐາເນ ປຖວິຍາ ອຸກ຺ກູລວິກູລນທີວິທຸຄ຺ຄປພ຺ພຕວິສເມສຸ ສງ຺ກຸສຕສມພ຺ຠາຫຕໍ ອຸສຠຈມ຺ມໍ ວິຍ ໂຫຕິ.

໙໒໔-໖. ຕສ຺ມິໍ ປນ ນິມິຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕປຐມຊ຺ຌາເນນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ອິທາເນວ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິອຘິຄມາຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ອກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຐມຊ຺ຌາເນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ສຸຈິຓ຺ຓວສິນາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຕ຺ເຕປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຈິຓ຺ໂຓ ວໂສ ວສິຠາໂວ ເອເຕນາຕິ ສຸຈິຓ຺ຓວສິນາ, ສຸຏ຺ຐຸ ອາເສວິຕວສິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕມາ ຕາ ວສິໂຍ, ຍາສໍ ວເສນາຍໍ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ສຸຈິຓ຺ຓວສີຕິ ອາຫ ‘‘ອາວຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊນນ຺ຕິ ນ ອາວຊ຺ຊນມຕ຺ຕເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາຍ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອາວຊ຺ຊນາຍ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຊວເນຫິປິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຕານິ ຈ ໂຂ ອາວຊ຺ຊນກປ຺ປຣຕາຍ ຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາຣສ຺ສ ຍຖາວຊ຺ຊິຕວເສນ ໂຫນ຺ຕິ. ອຘິຄເມນ ສມໍ, ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສມ຺ມາ ອາປຊ຺ຊນໍ ປຏິປຊ຺ຊນໍ ສມາປຕ຺ຕິ. ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຐປນໍ, ອຘິຏ຺ຐານໍ ວິຍາຕິ ວາ ອຘິຏ຺ຐານໍ. ວສິຕາຕິ ເອເຕສຸ ອາວຊ຺ຊນາທີສຸ ຍຖາຣຸຈິ ປວຕ຺ຕິໂຍ, ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉກໍ, ຍທິຈ຺ຉກໍ, ຍາວຕິຈ຺ຉກໍ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາໂວ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຐມໍ ວິຕກ຺ກໍ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ວິຕກ຺ກາຣມ຺ມຓາເນວ ຈຕ຺ຕາຣິ, ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ, ຕໂຕ ທ຺ເວ ຠວງ຺ຄານິ, ຕໂຕ ປຸນ ວິຈາຣາຣມ຺ມຓໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຊວນານີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈສຸ ຌານງ຺ເຄສຸ ປຏິປາຏິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເປເສຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາໂວ, ຕຕ຺ຖ ອທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາ ນາມ. ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕານນ຺ຕຣໍ ທ຺ວີສຸ ຠວງ຺ເຄສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ສມາປຊ຺ຊນວສິຕາ ນາມ. ອຍຎ຺ຈ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນາ ສຕ຺ຖຸ ຍມກປາຏິຫາຣິຍກາລຘມ຺ມເທສນາທີສຸ ລພ຺ຠຕິ. ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ຍກ຺ເຂນ ສີເສ ປຫາຣທານສມເຍ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນນ຺ໂທປນນ຺ທທມນສມເຍ ວາ ລພ຺ຠຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ຕໂຕ ທນ຺ຘາເຍວ, ເສຕຸ ວິຍ ສີຆໂສຕາຍ ນທິຍາ ໂອຆໍ ຠວງ຺ຄເວຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໍ ຌານໍ ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ, ຠວງ຺ຄປາຕໂຕ ຣກ຺ຂຓໂຍຄ຺ຍຕາ ອຘິຏ຺ຐານວສິຕາ ນາມ. ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐານສມຕ຺ຖຕາ ວຸຏ຺ຐານວສິຕາ ນາມ.

ອຖ ວາ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໂຕ ອຸປຣິ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ຐປນສມຕ຺ຖຕາ ອຘິຏ຺ຐານວສິຕາ ນາມ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໂຕ ອນ຺ໂຕ ອວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍຖາກາລວເສເນວ ວຸຏ຺ຐານສມຕ຺ຖຕາ ວຸຏ຺ຐານວສິຕາ ນາມ. ອຖ ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໂຕ ອນູນໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາວ ອຘິຏ຺ຐານວສິຕາ ນາມ. ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສປິ ນິທ຺ທາລຸກສ຺ສ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນໍ ວິຍ ວຸຏ຺ຐິຕສມາປຕ຺ຕິເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານສມຕ຺ຖຕາ, ຕຕ຺ຖ ອາລຍາກຣຓໂຍຄ຺ຍຕາ ຈ ວຸຏ຺ຐານວສິຕາ ນາມ.

ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສິຕາ ປນ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາຍ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວນາເນວ ຫິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຌານງ຺ຄານໍ ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕານິ, ຕສ຺ມາ ຍທຄ຺ເຄນ ອາວຊ຺ຊນວສິຍາ ສິທ຺ຘິ, ຕທຄ຺ເຄນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສິຕາ ສິທ຺ຘາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ປນ ຌານງ຺ຄານໍ ອປາກຏຠາເວປິ ເຕສຸ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອາວຊ຺ຊນາຍ ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖຕາ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາ ນາມ, ເຕສໍ ຍຖາສຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ຊວນປ຺ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສິຕາ ນາມ. ອຖ ວາ ສຕິປິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຊວນານໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອາວຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາ ນາມ, ວສິຕາພເລນ ສຕ຺ຕມຊວນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຈຕຸປຎ຺ຈຊວເນເຫວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມຕ຺ຖຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສິຕາ ນາມ. ອຖ ວາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາເວປິ ‘‘ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣເມວ ຠວງ຺ເຄສຸ ກາລໍ ອວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສີຆເມວ ອາວຊ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາ ນາມ, ວສິຕາພເລນ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓພເລນ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕຫິປິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສິຕາ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປເນຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕນິຍາເມນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊນາທິນາ ສາເຘຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ.

໙໒໗. ອິເມສຸ ປນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ສມາປຊ຺ຊນພຫຸເລເນວ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓພຫຸເລນ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓພຫຸລສ຺ສ ຫິ ຌານງ຺ຄານິ ຖູລານິ ທຸພ຺ພລານິ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອຖສ຺ສ ຕານິ ເອວ ອຸປຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ອຸສ຺ສຸກ຺ກນາຍ ປຈ຺ຈຍຕໍ ນາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ອປ຺ປຄຸເຓ ຌາເນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາໂນ ປຐມຊ຺ຌານາວ ປຣິຫາຍຕິ, ນ ຈ ສກ຺ໂກຕິ ທຸຕິຍໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຐເມ ອວສິປ຺ປຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິ. ອຸຠໂຕ ຠຏ຺ໂຐຕິ ປຸນ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອເຂຕ຺ຕຎ຺ຎູ ອກຸສໂລ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາເສວຕິ, ນ ຠາເວຕິ, ນ ພຫຸລິໍ ກໂຣຕິ, ນ ສ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ຍໍນູນາຫໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ໂສ ນ ສກ຺ໂກຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ຍໍນູນາຫໍ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ໂສ ນ ສກ຺ໂກຕິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸຠໂຕ ຠຏ຺ໂຐ ອຸຠໂຕ ປຣິຫີໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໓໕).

໙໒໘-໓໑. ກາມສ຺ສຫຄຕາ…ເປ… ຈຣນ຺ຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ກາມສຫຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາ ເຈວ ມນສິກາຣາ ຈ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ຕໍສຫຄໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ຄຫິໂຕ, ມນກ຺ກາຣ-ຄ຺ຄຫເຓນ ອາວຊ຺ຊນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກາມານຸປກ຺ຂນ຺ທານໍ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣານໍ ວເສນ ຫານໍ ປຣິຫານິໍ ຠຊຕີຕິ ຫານຠາຄິຍໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສໍກິເລສນ຺ຕິ ຫານຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ’ຕິ (ວິຠ. ໘໒໘) ວຈນໂຕ ຫານຠາຄິຍາ ກາມສຎ຺ຎາທິກາຕິ ເຕຫິ ປຣິຫາປິຍມານໍ ຌານມ຺ປິ ກາຣຓູປຈາເຣນ ຫານຠາຄິຍໍ ນາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕທນຸຘມ຺ມຕາ ສຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ຌານສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມຕາ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຕທນຸຄຕາ ສຕິປຕິຣູປກາ ນິກນ຺ຕິ. ອຕກ຺ກສຫິຕາຕິ ອວິຕກ຺ກໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ປຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ຕໍ ສນ຺ຕໂຕ, ມນສິ ກໂຣໂຕ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຕໍສຫຄຕາ. ວິເສສຠາຄິຍນ຺ຕິ ວິເສສຠູຕສ຺ສ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຕາຍ ຕໍ ຠຊຕີຕິ ວິເສສຠາຄິຍໍ. ນິພ຺ພິທາສໍຍຸຕາຕິ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ມຓາ.

໙໓໒-໕. ປຄຸຓໂຕຕິ ວສິຕປ຺ປຕ຺ຕໂຕ. ອາສນ຺ນາກຸສລາຣິກາຕິ ນີວຣຓປ຺ປຫານສ຺ສ ຕໍປຐມຕາຍ ອາສນ຺ນນີວຣຓປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ຖູລໍ ນາມ ວິປຸລມ຺ປິ ເຜຄ຺ຄຸ ວິຍ ສຸຂຠຎ຺ຊນີຍນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຖູລຕ຺ຕາ…ເປ… ທຸພ຺ພລາ’’ຕິ. ຕໂຕຕິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ. ທຸພ຺ພລານິ ອງ຺ຄານິ ອິມິສ຺ສາຕິ ອງ຺ຄທຸພ຺ພລາ. ສນ຺ຕໂຕ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາຕິ ປຐມຊ຺ຌາເນ ວິຍ ໂອຬາຣິກງ຺ຄານໍ ອຠາວໂຕ, ສນ຺ຕຘມ຺ມສມງ຺ຄິຕາຍ ຈ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ຕວເສນ ມນສິ ກຕ຺ວາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ປີຕິສຸຂາທໂຍ, ເຕ ປຐມຊ຺ຌາເນປິ ສນ຺ຕິ, ເຕຫິ ປນ ເຕ ສນ຺ຕຕຣາ, ປຓີຕຕຣາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ນິກນ຺ຕິນ຺ຕິ ນິກາມນໍ ອເປກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຍາທາຍາຕິ ເຂເປຕ຺ວາ, ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໔໓-໔. ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ສມ຺ປສາທນສງ຺ຂາຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ໂຍຄໂຕ ຌານມ຺ປິ ສມ຺ປສາທນໍ ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ນີລວຕ຺ຖໍ ວິຍ. ນນຸ ຈາຍໍ ສທ຺ຘາ ປຐມຊ຺ຌາເນປິ ອຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ສມ຺ປສາທນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ປຐມຊ຺ຌານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂເຠນ ວີຈິຕຣງ຺ຄສມາກຸລມິວ ຊລໍ ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິປິ ສທ຺ຘາຍ ຕໍ ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠາຠາເວນ ລທ຺ໂຘກາສາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ພລວສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອິທເມວ ‘‘ສມ຺ປສາທນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ອິມສ຺ສາຕິ ຕິວງ຺ຄິກໍ. ເສສນ຺ຕິ ປີຕິອາທີນໍ ອຎ຺ເຎຫິ ພລວຠາໂວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ຊວນານໍ ປຣິກມ຺ໂມປຈາຣານຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸຠາໂວ, ຉຏ຺ເຐ ສຕ຺ຕເມ ວາ ອປ຺ປນາຍານຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓຕາ, ຕໂຕ ຠວງ຺ຄປາໂຕ, ປຸນ ຠວງ຺ຄໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນໍ, ຕໂຕ ຌານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕາວເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ປຐມຊ຺ຌາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຸປລກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໙໔໘-໙. ປິຍໂຕຕິ ກາມຍໂຕ. ອຸປ຺ປິລາປນນ຺ຕິ ກາມຎ຺ຈາຍໍ ປຣິຄ຺ຄເຫສຸ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເປມສ຺ສ ອນາທີນວທສ຺ສິໂນ ຕຓ຺ຫາສຫຄຕາຍ ປີຕິຍາ ປວຕ຺ຕິອາກາໂຣ, ອິຘ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານປີຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕຖາປິ ສພ຺ພໂສ ປີຕິຍໍ ອວິຣຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍາຕິ ອຸປ຺ປິລາປນໍ ອິຘ ອາທີນວວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສ຺ເສວ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ວິຍ ອຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປິລາປນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິ ອຸປ຺ປິລາປນໍ ວິຍາຕິ ອຸປ຺ປິລາປນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍໍ ສນ຺ຕໂຕ ທິສ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໙໕໗-໘. ສຕິຍາ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສຣຓລກ຺ຂຓາຍ ສຕິຍາ, ອສມ຺ໂມຫລກ຺ຂເຓນ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ກາມໍ ປຸຣິມຊ຺ຌາເນສຸປິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ຫິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ, ອສມ຺ປຊານໂຕ ຈ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປເຄວ ອປ຺ປນາ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປນ ອວິປ຺ປໂຍຄີຠາເວນ ປວຕ຺ຕມາເນສຸ ປີຕິສຸເຂສຸ ປີຕິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກງ຺ຄສ຺ສ ປຫາເນ ສຸຂຸມຕາຍ ອິຘ ສາຕິສໂຍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎພ຺ຍາປາໂຣຕິ ອິເຘວ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສມ຺ປນ຺ນຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອກງ຺ຄຫີນນ຺ຕິ ປີຕິຍາ ປຫີນຠາເວນ ເອກງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ. ສາ ປເນສາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວິຍ ອປ຺ປນາກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍຕິ. ເຕນສ຺ສ ສາ ‘‘ປຫານງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໙໗໒. ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ເອກງ຺ຄວິປ຺ປຫີນ’’ນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ໂສມນສ຺ສໍ ເອກວີຖິຍໍ ປຸຣິມຊວເນສຸເຍວ ປຫີຍຕິ.

໙໗໔. ປຸຣິມຊ຺ຌາເນສຸ ປຣິກມ຺ມາທິວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣຊວນານໍ ເອກສທິສຕ຺ຕາ ອິຘ ລພ຺ຠມານໍ ກຎ຺ຈິ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາເສວນໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍສ຺ມາ ປທນ຺ຕຣສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວຄ຺ຄາຫາປນສງ຺ຂາຕອາເສວນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ ສຸຂເວທນາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຍ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນວ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຍ ຠວິຕພ຺ພໍ ສາຕິສຍໍ ສຸຂວິຣາຄຠາວນຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ອປ຺ປນາວີຖິຍໍ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຊວເນເຫວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໙໗໖. ເອວໍ ຈຕຸກ຺ກນຍວເສນ ຌານປ຺ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຎ຺ຈກນຍມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍໍ ຈຕຸກ຺ກນເຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວິຘາ ປນ ກຕ຺ວານາຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປຫານງ຺ຄວເສນ ຄຓນໂຕ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ. ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍໍ ກຕນ຺ຕິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣນ຺ຕິ ເອວໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຎ຺ເຈວ ຕຕິຍຊ຺ຌານຎ຺ຈ ກຕໍ ອຠິຘມ຺ເມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ຫິ ປຎ຺ຈກນໂຍ ສຣູປໂຕ ນ ຄຫິໂຕ, ກສ຺ມາ ປນ ອຠິຘມ຺ເມ ຄຫິໂຕຕິ? ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍໂຕ, ສນ຺ນິສິນ຺ນເທວປຣິສາຍ ຫິ ເຍສໍ ປຐມຊ຺ຌາເນ ວິຕກ຺ໂກ ເອວ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອິຕເຣ ສນ຺ຕໂຕ, ເຕສໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈກນເຍນ ເທເສສິ. ເຍສໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐິຕາ, ຕໂຕ ເຕສໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ກນເຍນ ເທເສສິ. ເຍສໍ ວິຕກ຺ໂກວ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕຫິ ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສກ຺ກາ. ເຍສໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ, ເຕຫິ ທ຺ເວປິ ເອກໂຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິວງ຺ຄິກໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສກ຺ກາ.

໙໗໙. ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ມຘຸຣໍ, ຕໂຕເຍວ ວຣຕຣໍ ວຈນໍ ຍສ຺ສ ໂສຍໍ ສຸມຘຸຣວຣຕຣວຈໂນ. ກໍ ນຸ ຊນໍ ເນວ ຣຎ຺ຊຍຕິ, ນ ຫິ ເອກມ຺ປິ ນ ຣຎ຺ຊຍຕິ. ອຕິນິສິຕ …ເປ… ນີໂຍຍນ຺ຕິ ອຕິຕິຂິຓພຸທ຺ຘິປ຺ປສາເທຫິ ຊເນຫິ ເວທນີໂຍ ອຍໍ ຄນ຺ໂຖ, ປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ວາ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຣູປາວຈຣສມາຘິຠາວນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ປນ຺ນຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ອຣູປາວຈຣສມາຘິຠາວນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໘໐. ເອວໍ ປຖວີກສິຓວເສນ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ເສສກສິຓວເສນ ນິທ຺ທິສິຍມາເນ ຄນ຺ຖຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຣູປາວຈຣໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຣູປາຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຣູປາຣູປມຕີເຕນາຕິ ຣູປາຣູປຠວໍ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕນ, ປຸນານູປປຕ຺ຕິວເສນ ຣູປາຣູປຠວໍ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕນ, ປເຄວ ກາມາວຈຣຠວໍ. ຣູປາຣູປາທິເວທິນາຕິ ຣູປາຣູປາທິຠູມນ຺ຕຣເວທິນາ.

໙໘໒-໔. ຍສ຺ມາ ອຍໍ ອຣູປາວຈຣສມາຘິ ນາມ ຣູປວິຣາຄຠາວນາ ຣູປວິຣາຄວເສເນວ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕພ຺ພາວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາມສ຺ສ ຣູເປ ວິຣຊ຺ຊນາກາຣໍ, ວິຣຕ຺ຕມານເສນ ຈ ຕທຕ຺ຖາຍ ປຏິປຊ຺ຊນວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູເປ ໂຂ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ທຓ຺ຑນຏ຺ເຐນ ທຓ຺ໂຑ, ມຸຄ຺ຄຣາທິ, ປຣປີຬນາຘິປ຺ປາເຍນ ຕສ຺ສ ອາທານໍ ທຓ຺ຑາທານໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎາທີນໍ, ອທິນ຺ນາທານາທີນຎ຺ຈ ຄຫຓໍ. ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທໂຍຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ໂສຕໂຣຄາທີນໍ. ຣູເປ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາຕິ ກຣຊຣູປາທິໂອຬາຣິກຣູເປ ຕນ຺ນິທານໍ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ. ນິພ຺ພິນ຺ທມານໂສຕິ ວິຣຕ຺ຕມານໂສ. ອຣູປນ຺ຕິ ອຣູປາວຈຣຠາວນໍ. ຕມ຺ຫາ ກສິຓຣູປາຕິ ຕມ຺ຫາ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕາ ກສິຓຣູປາ. ນນຸ ຈາຍໍ ຣູເປ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ສມຕິກ຺ກມຕ຺ຖາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຣູປໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ກຖໍ ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊຕີຕິ ອນຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍ ໂອປມ຺ມວເສນ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສູກຣາຠິຫໂຕວ ສາ’’ຕິ. ຍຖາ ຫິ ວເນ ສູກເຣນ ປຫຕມຕ຺ໂຕ ສຸນໂຂ ຕໂຕ ຠີໂຕ ຣູປທສ຺ສນເວລາຍໍ ຠຕ຺ຕປຈນອຸກ຺ຂລິໍ ທູຣໂຕ ທິສ຺ວາ ສູກຣປຏິຠາຄຕາຍ ຕສ຺ສໍ ສູກຣາສງ຺ກໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕ ປລາຍເຕວ, ເອວເມວ ຣູເປ ນິພ຺ພິນ຺ທມານໂສ ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸກາໂມ ຕປ຺ປຏິຠາເຄ ກສິຓຣູເປປິ ນິພ຺ພິຊ຺ຊຕິ, ສມຕິກ຺ກມິຕຸກາໂມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໙໘໕-໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປນ ຌານສ຺ມິນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາສກສິຓໍ ນວສຸ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປຏິລທ຺ຘຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ. ເກຈິ ປນ ອາໂລກກສິຓມ຺ປິ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສູຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ຐປເນ ກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ຈິຓ຺ໂຓ ຈຣິໂຕ ອຕິປ຺ປຄຸຓິກໂຕ ອາວຊ຺ຊນາທິລກ຺ຂໂຓ ວສີຠາໂວ ເອເຕນາຕິ ສຸຈິຓ຺ຓວສີ. ກໂຣຕິ…ເປ… ຍໂຕຕິ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ມຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທກສິຓຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ. ອາສນ຺ນໂສມນສ຺ສຎ຺ຈາຕິ ຍໂຕ ຕຕິຍຊ຺ຌານສ຺ສ ອາສນ຺ນຕາຍ ອາສນ຺ນໂສມນສ຺ສປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຎ຺ຈ. ຖູລສນ຺ຕວິໂມກ຺ຂໂຕຕິ ສນ຺ຕວິໂມກ຺ຂສງ຺ຂາຕອຣູປຊ຺ຌານໂຕ ເອຕໍ ຍໂຕ ຖູລໍ ໂອຬາຣິກໍ. ອຣູປຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ສນ຺ຕວິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສນ຺ຕຕາສິທ຺ຘິ ຈສ຺ສ ອນຸສ຺ສຕິໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໙໘໗-໙໑. ຈຕຸຕ຺ເຖຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ. ປຐມາຣຸປ຺ປຎ຺ຈ ສນ຺ຕໂຕ ທິສ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສນ຺ຕວເສນ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກຣເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ປຓີຕໂຕ, ສຸຂຸມໂຕ ຈ ມນສິກາໂຣ ສິທ຺ໂຘວ ໂຫຕີຕິ ນ ເຕ ວິສຸໍ ຄຫິຕາ. ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວານາຕິ ປເຄວ ວຑ຺ຒິຕໍ, ຕທາ ວຑ຺ຒນວເສນ ວາ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ. ປຸພ຺ພກາລວເສນ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ນໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນ ວຑ຺ຒິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ຕໍ ປຈ຺ຉາ ວຑ຺ຒນຕ຺ຖາຍ ວາຍມິຍມານມ຺ປິ ວຑ຺ຒຕີຕິ. ເຕນາຕິ ກສິຓຣູເປນ.

ອິທານິສ຺ສ ອຸຄ຺ຆາຏນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາກາໂສ ອິຕິ ວາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ສມຕ຺ເຖຕຸໍ ‘‘ອຸຄ຺ຆາເຏນ຺ໂຕ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທຍວເສນ, ປຣິຈ຺ເຉທຜຣຓວເສນ ຈ ອນ຺ຕາຠາວໂຕ ອນນ຺ໂຕ. ນ ສໍເວລ຺ເລຕີຕິ ກຏສາຣກກິລຎ຺ຊາທໂຍ ວິຍ ນ ປຏິສໍຫຣຕິ. ນາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນ ເປກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ອນາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອນເປກ຺ຂນ຺ໂຕ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ເຕນ ຜຸຏ຺ໂຐກາສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ກສິຓຣູປໍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອມນສິກໂຣໂຕ, ເຕນ ຈ ຜຸຏ຺ໂຐກາສໍ ‘‘ອາກາໂສ ອາກາໂສ’’ຕິ ມນສິກໂຣໂຕ ຍທາ ຕໍ ຠາວນານຸຠາເວນ ອາກາສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕທາ ໂສ ກສິຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ ນາມາຕິ.

໙໙໒-໕. ເອວໍ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏນວເສນ ປຏິລທ຺ເຘ ອາກາສນິມິຕ຺ເຕ ປຸນ ປຏິປຊ຺ຊນວິຘິໍ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເຍສໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຕທຕ຺ຖສິທ຺ຘຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາກາສສ຺ສ ອນິມິຕ຺ຕຠາເວປິ ນິມິຕ຺ເຕນ ຜຸຏ຺ໂຐກາສຠາວໂຕ ‘‘ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈ…ເປ… ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕີຕິ ນນຸ ຣູປາວຈຣປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ນ ເຕສໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ສິຍາ, ຌານໂຕ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍາຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ອິມສ຺ສ ປນ ຌານສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ເຫຏ຺ຐາ ປຫີນານໍ ອຸປຣິ ປຫານວຈນນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ‘‘ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ອກຸສລານໍ ປຏິປກ຺ຂາຕິ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕຫິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາຣາທີສຸ ນີວຣຓວິກ຺ຂມ຺ຠນາວຈນສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິ ເຈເກ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສນ຺ເຕວ ສຸຂຸມານິ ຣູປາວຈຣອວິກ຺ຂມ຺ຠນີຍານິ, ຕານິ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ມຫຄ຺ຄຕກຸສເລສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ວິຍ ໂອຘິໂສ ປຫານໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ໂຍ ປນ ຣູປາວຈເຣຫິ ອຣູປານໍ ອຸຬາຣຜລຕາທິວິເສໂສ, ໂສ ຠາວນາວິເສເສນ ສນ຺ຕຕຣປ຺ປຓີຕຕຣຠາເວນ ເຕສຸເຍວ ປຸຣິມປຸຣິເມຫິ ປຈ຺ຉິມປຈ຺ຉິມານໍ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຘາປີຕິ ນ ເກວລໍ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ, ‘‘ເສສານິ ກາມາວຈຣານີ’’ຕິອາທີສຸ ປນ ອິຘ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໙໙໗-໑໐໐໑. ‘‘ປຸນ ຠາເວຕຸກາເມນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຐມເມວ ປຐມາຣຸປ຺ປສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ກິໍ ຠາເວຕຸກາເມນາຕິ ອນຸໂຍເຄ ‘‘ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປມານສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ‘‘ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປມານສໍ ຠາເວຕຸກາເມນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຊ຺ຌາສເຍນ. ນ ຫິ ປຐມໍ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປໍ ຠາວິຕນ຺ຕິ. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນຘິຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ຕໍ ມນສິກາຣສມຸທາຈາຣສ຺ສ ຫານຠາຄິຍຠາວາວຫນໂຕ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານເມຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາສນ຺ນ…ເປ… ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ. ວີຖິປຏິປນ຺ນາຍ ຠາວນາຍ ອຸປຣູປຣິວິເສສາວຫຠາວໂຕ, ປຓີຕຠາວສິທ຺ຘິໂຕ ຈ ປຐມາຣຸປ຺ປໂຕ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປໍ ສນ຺ຕຕຣສຠາວນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປ…ເປ… ປນາ’’ຕິ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ສຸປຓີຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມາ ປຈ຺ຉິມາ ອິຘາ’’ຕິ (ອຠິຘ. ໑໐໔໐). ວິຎ຺ຎາຓມິຈ຺ເຈວໍ ມນສາ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອິຈ຺ເຈວໍ ມນສາ ກາຕພ຺ພໍ, ເກວລໍ ອນນ຺ຕໍ ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ນ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອນນ຺ຕນ຺ຕິ…ເປ… ມນສາ ນິຘາ’’ຕິ. ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ປນ ມນສິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໐໐໒-໖. ຕສ຺ມິໍ ປນ ນິມິຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາເຕ ວິຎ຺ຎາຓນິມິຕ຺ເຕ. ວິຈາເຣນ຺ຕສ຺ສ ມານສນ຺ຕິ ຠາວນາຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ. ອາກາສຜຸຏວິຎ຺ຎາເຓຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາເຓ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕ. ອປ຺ເປຕີຕິ ອປ຺ປນາວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ. ສຠາວຘມ຺ເມປິ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມຠາວນາວິເສສຠາວໂຕ ອິທໍ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປໍ ວິຍ. ອປ຺ປນາ…ເປ… ນໂຍວາຕິ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປຊ຺ຌາເນ ປຸຣິມຠາເຄ ຕີຓິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ຊວນານິ ກາມາວຈຣານິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປຎ຺ຈມໍ ວາ ອາຣຸປ຺ປມານສນ຺ຕິອາທິນາ ອປ຺ປນານໂຍ ປຐມາຣຸປ຺ປຊ຺ຌາເນ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ. ຜຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ທວເສນ ວຸຕ຺ຕຠາວເມວ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓາ…ເປ… ສິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ເພ ອນນ຺ຕສ຺ສ ອາກາສສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ອນນ຺ຕຕາຍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປຸນ ມນສິກາຣວເສນ ວາ ອນນ຺ຕຕາຍ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມນກ຺ກາຣວເສນາປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຫິ ປຐມາຣຸປ຺ປໍ ອນນ຺ຕໂຕ ອນວເສສໂຕ ມນສິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ມນສິ ກໂຣຕິ.

໑໐໑໐. ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓາຠາໂວຕິ ກສິຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອາກາໂສ ວິຍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ປຫາຍ ຕສ຺ສ ອຠາໂວ ມນສິ ກາຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓາຠາວໍ ອມນສິກຕ຺ວາ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓາຠາໂວ ມນສິ ກາຕພ຺ໂພຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຕຍິທໍ ອາຣມ຺ມຓາຕິກ຺ກມນວເສນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ປນ ອງ຺ຄາຕິກ຺ກມນວເສນ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ອາຣມ຺ມເຓເຍວ ສາຕິສຍໍ ໂທສທສ຺ສເນນ ຕໍ ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ທຸຕິຍາຣຸປ຺ປສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປເມວ, ຕສ຺ມາ ກສິເຓ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຕພ຺ພິວິຕ຺ຕາກາສສ຺ສ ວິຍ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາເຓ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ປຫາຍ ຕທຠາວສ຺ເສວ ມນສິກຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ປນ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາຠາໂວເຍວ ມນສິ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ອິເມສໍ ອາຣມ຺ມຓາຕິກ຺ກມນວເສນ ປຕ຺ຕພ຺ພຠາວໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິ. ຍທິ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມຕິກ຺ກເມ ອຕິປ຺ປສງ຺ຄໂທສໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ອຖາປິ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສໂຕ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສໂຕ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຎ຺ເຎວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຠາເວຕີ’ຕິ ວຈນໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາຠາໂວເຍວ ມນສິ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ຕຍິທໍ ປາຬິອຕ຺ຖໍ ວິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ຈິນ຺ຕິຕໍ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຕຎ຺ເຎວ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຍທິ ຫິ ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ ສິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຘານຠາເວນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຕຎ຺ເຎວາຕິ ວຈເນເນວ ປຣິຍຕ຺ຕໍ, ກິໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຈເນນ. ອຖ ສຣູປນິທ຺ເທສຕ຺ຖໍ ວິຎ຺ຎາຓວຈນໍ, ເອວໍ ສຕິ ຕຎ຺ເຎວ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຈເນນ ຍໍ ອາຣພ຺ຠ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ປວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ເສວ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສ຺ສ ຄຫຓໍ, ນ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໑໑-໒. ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓາຠາໂວມນສິກາຕພ຺ໂພຕິ ວຕ຺ວາ ມນສິກາຣວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອກຕ຺ວາ ມນສາຕິ ມນສາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອກຕ຺ວາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ. ‘‘ອາກາສໍ ອາກາສ’’ນ຺ຕິ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກສິຓວິວິຕ຺ຕາກາສໍ ວິຍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ, ‘‘ສຸຎ຺ຎໍ ສຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວາ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓວິວິຕ຺ຕໍ ອຠາວມຕ຺ຕເມວ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິ. ວາ-ສທ຺ໂທ ອນິຍມຕ຺ໂຖ, ເຕນ ທ຺ວີສຸ ປກາເຣສຸ ເອເກນປິ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອວຸຕ຺ຕວິກປ຺ປນຕ຺ໂຖ ວາ ວາ-ສທ຺ໂທ, ເຕນ ‘‘ວິວິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສປິ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອນິຍໂມ ປເນຕ຺ຖ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປຣິຍາຍຠາວໂຕວ ສິທ຺ໂຘ. ປຣິຍາຍສທ຺ທາ ຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘນ຺ຕາ ປຣິຍາຍາຕິ ໂລເກ ນິຣຸຬ຺ຫາ. ຍຖາຫຸ –

‘‘ປຣິຍາເຍເນວ ເຕ ຍສ຺ມາ, ວທນ຺ຕຕ຺ຖໍ ນ ສໍຫຕາ;

ປຣິຍາຍຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ສພ຺ພໍ, ປຣິຍາເຍສຸ ວວຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໑໓-໖. ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕຕິ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຠາວສງ຺ຂາເຕ ຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຠູເຕ ນິມິຕ຺ເຕ. ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຠາວນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ສຕິ ສມ຺ມາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສຕິສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານານຸຄຸຓານໍ ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສກິຈ຺ຈໂຍຄໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ ປນ ‘‘ຠິຍ຺ໂຍປິ ສມາຘິຍຕິ ມານສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາ…ເປ… ອຠາວເກຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາວສງ຺ຂາເຕ ວິນາສາຠາວເກ ນ ປຸເຣ ອຠາວາທິເກ. ອປ຺ປນານໂຍ ປເນຕ຺ຖ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ອປ຺ປນາຍ ນໂຍ’’ຕິອາທິ.

໑໐໑໗-໙. ເອວໍ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ອຕິທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາກາສຄຕວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິກມ຺ມມນກ຺ກາເຣ ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣຫິເຕຕິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕປຣິກມ຺ມມນສິກາເຣ ອມນສິກຣເຓນ ອສ຺ມິໍ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາເຓ ອນ຺ຕຣຫິເຕ, ນ ປນ ຂຓຠງ຺ຄວເສນ, ຌານປຣິຫານິວເສນ ວາ ອນ຺ຕຣຫິເຕ. ຂຓຠງ຺ຄວເສນ ຫິ ອນ຺ຕຣຘານໍ ຂເຓ ຂເຓ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ປຣິຫານິວເສນ ຈ ອນ຺ຕຣຘາເນ ປຸນ ຕໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ຎາຓາຘິຄໂມເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ. ຕສ຺ສາປຄມມຕ຺ຕໍວ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ວສຕີຕິ ຕສ຺ສ ປຐມາຣຸປ຺ປສ຺ສ ອຠາວມຕ຺ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂສ ໂຍຄາວຈໂຣ ວິຫຣຕິ. ຍຖາ ກຖໍ ວິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ສນ຺ນິປາຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ນາມ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ມຓ຺ຑລມາຬາທີສຸ ກຕ຺ຖຈິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ນິປາຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຸນ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສຸຎ຺ຎເມວ ປສ຺ສຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ຄໂຕ, ຕໂຕ ສພ຺ເພສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອປຄເຕສຸ ຕໍ ຐານໍ ເຕຫິ ສຸຎ຺ຎເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ປນ ເຕສໍ ກຸໂຕຈິ ອປຄຕກາຣຓໍ, ເອວມຍໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ປຸພ຺ເພ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນຊ຺ຌານຈກ຺ຂຸນາ ປຐມາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓໍ ທິສ຺ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ມນສິກາເຣນ ຕສ຺ມິໍ ອປຄເຕ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປຈກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາວເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ຕສ຺ສ ອປຄຕກາຣຓໍ ວີມໍສຕິ ຌານສ຺ສ ຕາທິສາໂຠຄາຠາວໂຕຕິ.

໑໐໒໐-໔. ຈຕຸຕ຺ຖາ…ເປ… ນ ຈ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສວິເສສໍ ສນ຺ຕໍ, ເອວມຍໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ນ ຈ ສນ຺ຕາ ຕທຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈ-ສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ອວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ສຎ຺ຎາ ໂຣໂຄ, ສຎ຺ຎາ ຄຓ຺ໂຑ, ສຎ຺ຎາ ສລ຺ລໍ, ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ, ເອຕໍ ປຓີຕໍ, ຍທິທໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສປິ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕໂຕຕິ ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວເນວ ສວິເສສໍ ສນ຺ຕຕາຍ, ອສນ຺ຕຠາວກຣໂຣຄາທິສຣິກ຺ຂກສຎ຺ຎາວິຣຫໂຕ ຈ ສນ຺ຕໂຕ ທິສ຺ວາ. ‘‘ສນ຺ຕໍ ສນ຺ຕມິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຠາວນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ວິຠງ຺ເຄປິ ຫິ ຕໍເຍວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ ອຍເມວ ຠາວນາກາໂຣ ຄຫິໂຕ. ອປເຣ ປນ ‘‘ປາຬິຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາວນາກາໂຣ ນ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສໍວຓ຺ຓນາທິໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໑໐໒໗. ຕຕິຍາຣຸປ຺ປສງ຺ຂາຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຈ ຈຕູສຸປິ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕສູຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໐໒໙-໓໑. ອຠາວມຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ສຸຎ຺ຎຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ເອວໍ ສຸຂຸມມ຺ປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສນ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາຍາຕິ ສນ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ສນ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ຕພ຺ຠາໂວ ສນ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາ, ຕາຍ, ນ ຌານສນ຺ຕຕາຍ. ນ ຫິ ຕຕິຍາຣຸປ຺ປສມາປຕ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປໂຕ ສນ຺ຕຕຣາ. ໂຈທໂກ ຍໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອາທີນວທສ຺ສນໍ ຠເວຍ຺ຍ. ອສຕິ ຈ ອາທີນວທສ຺ສເນ ນ ສມຕິກ຺ກໂມ ເອວ ສິຍາຕິ ‘‘ສນ຺ຕໂຕ ເຈ ມນກ຺ກາໂຣ ກຖຎ຺ຈ ສມຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ‘‘ອນາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ປຣິຫາຣມາຫ. ເຕນ ອາທີນວທສ຺ສນມ຺ປິ ອຕ຺ເຖວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ຌາເນ ອຠິຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນາທິປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສາ ປນສ຺ສ ຕຕິຍາຣຸປ຺ເປ ສພ຺ພໂສວ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ສຸຎ຺ຎຠາວໂຕ ອາຣມ຺ມຓກຣຓມຕ຺ຕເມວ. ຕຖາ ເຫສ ກິຎ຺ຈາປິ ຕໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘‘ອຫເມຕໍ ອາວຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠໂຄ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຓີຕຕຣຕາຍ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊາ ມຫຕາ ຣາຊານຸຠາເວນ ນຄຣວີຖິຍໍ ຈຣນ຺ໂຕ ທນ຺ຕກາຣາທໂຍ ກມ຺ມກາເຣ ເຉເກ ອເນການິ ທນ຺ຕວິກຕິອາທີນິ ສິປ຺ປານິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ວຕ ເຣ ເຉກາ ອາຈຣິຍາ, ອີທິສານິ ສິປ຺ປານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ເຉກຕາຍ ຕຸສ຺ສຕິ, ນ ຈສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອໂຫ ວຕາຫມ຺ປິ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເອວຣູໂປ ສິປ຺ປິໂກ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຣຊ຺ຊສິຣິຍາ ມຫານິສໍສຕາຍ, ໂສ ເຕສໍ ຊີວິຕໍ ຕິຓາຍປິ ອມຎ຺ຎມາໂນ ເຕ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໐໓໒. ສຸຂຸມໍ ປຣນ຺ຕິ ອຸກ຺ກໍສໂຕ ສຸຂຸມໍ, ປຐມຊ຺ຌານູປຈາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ຕຈ຺ເຉນ຺ຕິຍາ ວິຍ ປວຕ຺ຕມານາຍ ຠາວນາຍ ອນຸກ຺ກເມນ ສງ຺ຂາຣາ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕິມໂກຏ຺ຐາສຕໍ ປາປິຕາຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ຠາວນາ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ, ນນຸ ເຈສາ ຕທວຕ຺ຖໍ ປາປິຕາ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ສມ຺ມາ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ? ນຍິທເມວ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຠາວນາພເລນ ສຸຂຸມຠາວໍ ປາປິຕາປິ ເຈສາ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕໍ ນ ປາປິຕາ, ອຖ ໂຂ ວິປ຺ຜາຣິກຕາຠາວໍ ຄມິຕາ, ເຕນ ຕຖາ ສຸຂຸມາປິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈ ນ ທຸພ຺ພລາ ເອວາຕິ ນ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາ ອສາມຕ຺ຖິຍໍ ໂຫຕິ.

໑໐໓໓-໔. ຍາຍ ສຎ຺ຎາຍາຕິ ຍາທິສາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕາຍ. ໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ. ເນວສຎ຺ຎີ ຈ ນາສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາສມງ຺ຄີ ໂຫຕິ. ນ ເກວລໍ ຕຸ ສຎ຺ຎາວ ເອທິສີ ສຸຂຸມາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ປນ ເວທນາທໂຍປິ ສຸຂຸມາ, ເວທນາປິ ເນວເວທນານາເວທນາ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ເນວຈິຕ຺ຕໍນາຈິຕ຺ຕໍ, ຜສ຺ໂສປິ ເນວຜສ຺ໂສນາຜສ຺ໂສ. ເອສ ນໂຍ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ. ສຎ຺ຎາສີເສນ ປນ ‘‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໓໒, ໓໔໑, ໓໕໗, ໓໕໙; ອ. ນິ. ໗.໔໔; ໙.໒໔) ວິຍ. ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ຍທິ ສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ, ກຖໍ ເນວສຎ຺ຎາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ນຕ຺ຖິ, ກຖໍ ນາສຎ຺ຎາຕິ ອນຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍ ອິມມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຫິ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ປຕ຺ຕມກ຺ຂນເຕເລນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕມກ຺ຂຓເຕເລນາຕິ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຕາຍ ຍາຄຸຍາ ສທ຺ຘິໍ ອກປ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ເຕລໍ ອຕ຺ຖີຕິ, ນາຬິປູຣາທີນໍ ວເສນ ນຕ຺ຖີຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ເພນ ປຕ຺ເຕ ມກ຺ຂິຕເຕເລນ. ມຄ຺ຄສ຺ມິໍ ອຸທເກນ ຈາຕິ ອຸປາຫນເຕມນມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອຸທກໍ ອຕ຺ຖີຕິ, ນຫານວເສນ ນຕ຺ຖີຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ເພນ ມຄ຺ຄສ຺ມິໍ ອຸທເກນ.

໑໐໓໕-໗. ອຍໍ ອຕ຺ໂຖຕິ ກິຎ຺ຈິ ວິເສສໍ ອຸປາທາຍ ສຠາວໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ວິເສສໍ ອຸປາທາຍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາສງ຺ຂາໂຕ ອຍມຕ຺ໂຖ. ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ຫິ ເນວສຎ຺ຎຕາ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ນາສຎ຺ຎຕາ ຈ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຏຸສຎ຺ຎາຍ ກິຈ຺ຈສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອາຣມ຺ມຓສຎ຺ຊານນຎ຺ເຈວ ວິປສ຺ສນາຍ ວິສຍຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທາຊນນຎ຺ຈ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກຖມຍໍ ສຎ຺ຎາວ ສມານາ ສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ທຫນກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິ. ນ຺ຫາຕຸກາມສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສີຕຠາວໍ ອກຕ຺ວາ ສຸຂຊນນຕາຍ ສຸໂຂທກໍ, ຕສ຺ມິໍ. ເຕໂຊຘາຕຸ ຍຖາ ທຫນກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມສາ ອຕິສນ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓສຎ຺ຊານນໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຣມສຸຂຸມຕ຺ຕໍ ຄຕາວ. ເຕເນວ ເຫສາ ອກຕາຠິນິເວສສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ສຸຂຄ຺ຄຍ຺ຫາ ນ ໂຫຕີຕິ ເສສສມາປຕ຺ຕີສຸ ສຎ຺ຎາ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຍ ວິສຍຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທາຊນນມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຎ຺ເຎສຸ ຫິ ຂນ຺ເຘສຸ ອກຕວິປສ຺ສນາຠິນິເວໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກ຺ຂນ຺ເຘ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປິ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ປກຕິວິປສ຺ສໂກ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ຕສທິໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຂນ຺ຘາທິມຸເຂນ ວິປສ຺ສນໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣາຣມ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ຕພ຺ພິສຍໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ, ໂສປິ ກລາປສມ຺ມສນວເສເນວ, ໂນ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນາວເສນ. ນ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕສທິໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ເມສຸ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສຣູປໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສມ຺ມສິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເກວລໍ ປນ ອວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊ ເອກໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ກລາປໂຕ ສມູຫໂຕເຍວ ສມ຺ມສິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຸຂຸມຕ຺ເຕເນສາ ວິຊ຺ຊຕິ.

໑໐໓໘-໔໐. ຣູປນ຺ຕິ ກສິຓຣູປສງ຺ຂາຕໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ. ອາກາສນ຺ຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອາກາເສ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕທຠາວກນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອາກາເສ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຠາວກໍ. ກມໂຕຕິ ປຐມາຣຸປ຺ປໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ອນຸກ຺ກມໂຕ. ອຕ຺ຕນາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສາເຘນ຺ໂຕ ‘‘ອາຫ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິຘາຕິ ອິມາສຸ ຈຕູສຸ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີສຸ. ປຈ຺ຉິມາ ປຈ຺ຉິມາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຫິ ປຸຣິມາປຸຣິມາຫິ ສມາປຕ຺ຕີຫິ ສຸປຓີຕຕຣາ ສຸຏ຺ຐຸ ປຓີຕຕຣາ, ສຸນ຺ທຣປຓີຕຕຣາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ປາສາທຕລສາຏິກາຕິ ຈຕຸຠູມກປາສາທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມໂຕ ອຸປຣູປຣິ ສວິເສສາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາສາທຕລາ ຈ ຖູລສຓ຺ຫສຓ຺ຫຕຣສຓ຺ຫຕມສຸຕ຺ເຕຫິ ວິຫິຕາ ອາຍາມວິຕ຺ຖາຣໂຕ ສມປ຺ປມາຓາ ສາຏິກາ ຈ.

໑໐໔໒. ຣູປາຣູປຠວໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ນິພ຺ພານໍ ຍາຕິ, ອຖ ວາ ນີວຣເຓ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຣູປາຣູປຠວໍ ຍາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ອຣູປາວຈຣສມາຘິຠາວນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖. ໂສຬສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ອຠິຎ຺ຎານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໔໓-໗. ປຣນ຺ຕິ ວິສິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ, ວິເສສໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານມຕ຺ເຕປີຕິ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານມຕ຺ເຕປິ, ນາວສ຺ສໍ ອຣູປຊ຺ຌາເນຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ອປ຺ປຏິລທ຺ໂຘປິ ຫິ ກຕາຘິກາໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ຎາ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຫຏ຺ຐາ ຕີຓິ ຌານານິ ຄຫິຕານິ. ເຕສຸ ຫິ ອຈິຓ຺ຓວສີ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຠິຎ຺ຎາສຸ ອນຸໂຍຄໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປໂຍຊນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຠິຎ຺ຎາ ນາມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິຏ຺ຐງ຺ຄຕາຕິ ອຘິຄຕານິສໍສຕາຍ ເຈວ ຠາວນາສຸຂຕາຍ ຈ ນິຏ຺ຐໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄຕາ. ສມາຘິຠາວນາຍ ຫິ ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎາ ອຸທຍຜລຠາເວນ ປາກຏາ. ໂສ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ສມາຘິນາ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸເຂເນວ ປຎ຺ຎາຠາວນໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສຕິ.

໑໐໔໘-໙. ທິພ຺ພານີຕິອາທິ ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎານໍ ສຣູປໂຕ ອຸທ຺ທິສນໍ. ທິພ຺ພານິ ຈກ຺ຂຸໂສຕານີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ, ທິພ຺ພໂສຕຎາຓຎ຺ຈາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທ຺ຘີຕິ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ. ອິມາ ປນ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຕ຺ຕຸກາເມນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ໂຍຄິນາ ຍສ຺ມາ ໂອທາຕກສິຓປຣິຍນ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ, ຕພ຺ພເສນ ຈ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ ນ ວາ ກສິຓານຸໂລມຕາທີຫິ ຈຸທ຺ທສຫິ ອາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ທເມຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ເອວໍ ອທເມຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ອຠາວິຕຠາວໂນ ອາທິກມ຺ມິໂກ ໂຍຄາວຈໂຣ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິປ຺ຜາເທສ຺ສຕີຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ຈິຕ຺ຕປຣິທມນໍ ອວສ຺ສໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກສິຓານຸໂລມຕາທີຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສິຓານຸໂລມຕາທີຫີຕິ ກສິຓານຸໂລມຕາ ກສິຓປຏິໂລມຕາ ກສິຓານຸໂລມປຏິໂລມຕາ ຌານານຸໂລມຕາ ຌານປຏິໂລມຕາ ຌານານຸໂລມປຏິໂລມຕາ ຌານຸກ຺ກນ຺ຕິກຕາ ກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກຕາ ຌານກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກຕາ ອງ຺ຄສງ຺ກນ຺ຕິກຕາ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກຕາ ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກຕາ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖາປນຕາ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖາປນຕາຕິ ອິເມຫິ ຈຸທ຺ທສຫິ ອາກາເຣຫິ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ປຏິປາຏິຍາ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊນໍ, ຕເຖວ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ, ປຏິປາຏິອຸປ຺ປຏິປາຏິວເສນ ຈ ສມາປຊ຺ຊນນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອາກາຣານໍ ວເສນ ກສິຓານຸໂລມຕາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ, ອຍໍ ຌານານຸໂລມຕາ ນາມ. ເຕສໍ ປຏິໂລມໂຕ ຌານປຏິໂລມຕາ ນາມ. ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ຌານອນຸໂລມປຏິໂລມຕາ ນາມ.

ປຖວີກສິເຓ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຕຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ຕເທວ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ຕໂຕ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ກສິຓໍ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາ ຌານສ຺ເສວ ເອກນ຺ຕຣິກຠາເວນ ອຸກ຺ກມນໍ ຌານຸກ຺ກນ຺ຕິກຕາ ນາມ. ເອວໍ ອາໂປກສິຓາທິມູລິກາປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ປຖວີກສິເຓ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ຕເທວ ເຕໂຊກສິເຓ, ຕໂຕ ນີລກສິເຓ, ຕໂຕ ໂລຫິຕກສິເຓຕິ ຌານໍ ອນຸກ຺ກມິຕ຺ວາ ກສິຓສ຺ເສວ ເອກນ຺ຕຣິກຠາເວນ ອຸກ຺ກມນໍ ກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກຕາ ນາມ. ປຖວີກສິເຓ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ເຕໂຊກສິເຓ ຕຕິຍໍ, ນີລກສິຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ໂລຫິຕກສິຓໂຕ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ຌານສ຺ສ ເຈວ ກສິຓສ຺ສ ຈ ອຸກ຺ກມນໍ ຌານກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກຕາ ນາມ.

ປຖວີກສິເຓ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອິຕເຣສມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊນໍ ອງ຺ຄສງ຺ກນ຺ຕິກຕາ ນາມ. ສພ຺ພກສິເຓສຸ ເອເກກສ຺ເສວ ສມາປຊ຺ຊນໍ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກຕາ ນາມ. ປຖວີກສິເຓ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ອາໂປກສິເຓ ທຸຕິຍໍ, ເຕໂຊກສິເຓ ຕຕິຍໍ, ວາໂຍກສິເຓ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ນີລກສິຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ປີຕກສິຓໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ, ໂລຫິຕກສິຓໂຕ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ, ໂອທາຕກສິຓໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ອງ຺ຄານໍ, ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ສມຕິກ຺ກມນໍ ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກຕາ ນາມ.

ປຐມຊ຺ຌານໍ ນາມ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ, ຕຕິຍໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ທຸວງ຺ຄິກໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ຌານງ຺ຄມຕ຺ຕສ຺ເສວ ວວຕ຺ຖາປນໍ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖາປນໍ ນາມ. ຕຖາ ‘‘ອິທໍ ປຖວີກສິຓໍ, ອິທໍ ອາໂປກສິຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕສ຺ເສວ ວວຕ຺ຖາປນໍ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖາປນໍ ນາມ. ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖາປນມ຺ປິ ເອເກ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ອທ຺ຘາ ຕໍ ຠາວນາສຸຂໍ ນ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຈຸທ຺ທສຫິ ອາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕປຣິທມນໍ ກາຕຸໍ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີນໍ ສເຕສຸ, ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ.

໑໐໕໐-໑. ທນ຺ເຕຕິ ຈຸທ຺ທສຫິ ອາກາເຣຫິ ທນ຺ເຕ. ສມາຫິເຕຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘິນາ ສມາຫິເຕ. ສຸທ຺ເຘຕິ ນີວຣຓທູຣີຠາເວນ, ປຈ຺ຈນີກສມເນປິ ອພ຺ຍາວຏາຍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ສມ຺ປາທິຕສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິຍາ ສພ຺ຠາເວນ ວາ ສຸປຣິສຸທ຺ເຘ. ປຣິໂຍທາເຕຕິ ສຸຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ນິຆໍສເນນ ວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ປຣິໂຍທາເຕ, ປຠສ຺ສເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວິຣຫວເສນ ປຣິໂຍທາເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນງ຺ຄເຓຕິ ‘‘ມາທິສສ຺ສ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອີທິເສນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຌານປຏິລາຠປຈ຺ຈຍານໍ ‘‘ອໂຫ ວຕ ມເມວ ສຕ຺ຖາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ປາປການໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອຠາເວນ ອນງ຺ຄເຓ. ອນຸປກ຺ກິເລເສຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ກິລິສ຺ສນຏ຺ເຐນ ອຸປກ຺ກິເລສສງ຺ຂາຕານໍ ຣາຄາທີນໍ, ‘‘ອຠິຊ຺ຌາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ພ຺ຍາປາໂທ, ໂກໂຘ’’ຕິອາທິນາ ອາຄຕານໍ ຈິຕ຺ຕຸປກ຺ກິເລສານໍ ວາ ວິຄຕຕ຺ຕາ ວິຄຕຸປກ຺ກິເລເສ. ມຸທຸຠູເຕຕິ ປຄຸຓຠາວາປາທເນນ ສຸຠາວິຕຕ຺ຕາ ມຸທຸຠູເຕ, ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸປຣິມທ຺ທິຕໍ ວິຍ ຈມ຺ມໍ ສຸປຣິກມ຺ມກຕາ ວິຍ ຈ ລາຂາ ມຸທູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກມ຺ມນີເຍຕິ ມຸທຸຕ຺ຕາເຍວ ອິທ຺ຘິປາທຠາວູປຄມເນນ ກມ຺ມກ຺ຂເມ, ວິກຸພ຺ພນາທິອິທ຺ຘິກມ຺ມໂຍຄ຺ເຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຸທຸຊາຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມກ຺ຂມໍ ໂຫຕິ, ສຸຘນ຺ຕມິວ ສຸວຓ຺ຓໍ, ອຸຠຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ສຸຠາວິຕຕ຺ຕາເຍວ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ມຸທຸຎ຺ຈ ໂຫຕິ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໗). ຐິເຕຕິ ເອເຕສຸ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວາທີສຸ ນິຈ຺ຈລໍ ອວຏ຺ຐິເຕ, ຠາວນາປາຣິປູຣິຍາ ວາ ປຓີຕຠາວໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຐິເຕ. ອຈເລຕິ ຐິຕຕ຺ຕາເຍວ ອກມ຺ເປ, ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຸທຸກມ຺ມຎ຺ຎຠາເວຫິ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ຐິຕຕ຺ຕາ ຐິເຕ, ສທ຺ຘາທີຫິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທີຫິ ອກມ຺ປນໂຕ ອຈເລ.

ອຏ຺ຐງ຺ຄສມ຺ປນ຺ເນຕິ ຐິຕິອຈລຕານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຄ຺ຄຫເຓນ ສມາຫິເຕຕິ ວິສຸໍ ເອກງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ. ຕາສໍ ປນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຄຫເຓ ສຸວິສຸທ຺ຘຕາທີນໍ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອງ຺ຄຠູຕຕ຺ຕາ ສມາຫິເຕຕິ ອິມໍ ອງ຺ຄຠາເວນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວິສຸທ຺ຘຕາທີຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມ຺ປນ຺ນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິທ຺ຘິວິຘາຍາຕິ ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາສຕ຺ຖາຍ, ອິທ຺ຘິປ຺ປເຠທາຍ ວາ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອິທ຺ຘິວິຘາ ນາມ ເອກສ຺ສ ພຫຸຠາວາທິອເນກວິຘານປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓໍ. ອຠິນີຫຣຕີຕິ ອຠິຎ຺ຎາຘິຄມຕ຺ຖາຍ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕໍ ກສິຓາຣມ຺ມຓໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາຠິມຸຂໍ ເປເສຕິ. ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ ປຏິລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຎ຺ຫິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ປຏິລພ຺ຠຕິ ຈ, ຕໍ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈຕໍ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິອາທິ; (ສຸ. ນິ. ໗໗໒; ມຫານິ. ໑; ເນຕ຺ຕິ. ໕,໔໔);

ອິທ຺ຘິເຍວ ວິກຸພ຺ພນໍ ປກຕິວຓ຺ຓວິຊຫນກິຣິຍນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ, ອິທໍ ອິທ຺ຘີສຸ ວິກຸພ຺ພນິທ຺ຘິຍາ ປຘານຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທ຺ຘິ ຈ ວິກຸພ຺ພນຎ຺ຈາຕິ ວາ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ. ວິສຸໍ ຄຫຓມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓເນວ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໐໕໒-໔. ຍຖາ ປນ ຕໍ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ເກຈິ, ຕໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ຍທິຈ຺ຉກໍ ສມາປຊ຺ຊນຕ຺ຖຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕປຣິທມນໍ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເມວ ຈ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ, ນ ອິຕຣານິ. ສຕໍ…ເປ… ມານສນ຺ຕິ ສເຈ ສຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ‘‘ສຕໍ ໂຫມິ, ສຕໍ ໂຫມີ’’ຕິ, ສເຈ ສຫສ຺ສໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ‘‘ສຫສ຺ສໍ ໂຫມິ, ສຫສ຺ສໍ ໂຫມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກມ຺ມມານສໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ປຣິກມ຺ມມານສ’’ນ຺ຕິ ຈ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ສຕໍ ໂຫມີ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕິຕກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ, ປາທກຊ຺ຌານຎ຺ຈ. ອຠິ…ເປ… ປຸນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານສມາປຊ຺ຊນໍ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຘານຕ຺ຖໍ, ປຸນ ສມາປຊ຺ຊນໍ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພລຄ຺ຄາຫຕ຺ຖໍ. ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ສຕໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປນວເສນ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ອຠິຎ຺ຎາຎາເຓນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ, ສຕໍ ນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຘິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຫິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໐໕໕-໗. ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ປຣິກມ຺ມມນາເນຕ຺ຖ ສຕາຣມ຺ມຓິການີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ປຣິກມ຺ມາຘິຏ຺ຐາເນສຸ ປຣິກມ຺ມມານສານິ ‘‘ສຕໍ ໂຫມີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕານິ ກາມາວຈຣມານສານິ ສຕາຣມ຺ມຓິການິ ເອເກກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ສຕາຣມ຺ມຓິການິ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ‘‘ສຕໍ ໂຫມີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ສຫສ຺ສາຣມ຺ມຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕທາຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ຕສ຺ສ ສຕາທິກສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕມ຺ປິ. ສຕາຣມ຺ມຓິກຕາ ຈ ປນ ເນສໍ ວຓ຺ຓວເສນ, ໂນ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ. ຣູປຎ຺ຫິ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ, ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍທິ ນີລວຓ຺ຓເມວ ສຕໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ, ວຓ຺ຓສ຺ສ ຕໍຕໍສນ຺ຕານວເສນ ນານຕ຺ເຕປິ ນີລວເສນ ເອກຕ຺ຕາ ເອກເມກໍ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ນີລຊາຕໍ ອາລມ຺ພຕິ.

ຍທິ ປນ ນານາວຓ຺ຓນານາກິຣິຍປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕານມ຺ປິ ພຫຸຠາໂວ ໂຫຕິ, ເອກເມກໍ ເອເກກວຓ຺ຓໍ, ເອເກກວຓ຺ເຓສຸ ຈ ນານາກິຣິຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ. ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕໍ ປນ ວຓ຺ຓສາມຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ປຣິກມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ນານາວຓ຺ຓວນ຺ຕໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານຸຠາວຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິວິສຍສ຺ສ. ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ ວິຍາຕິ ວິຍ-ຄ຺ຄຫຓໍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ຌານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ສທິສຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ອປ຺ປນາຠາວໂຕ. ເຕເນວ ຫິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ວິເສສິຕນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກນ຺ຕິ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວນ຺ຕໍ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ເອວໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ, ອິມສ຺ສ ຈ ໂກ ວິເສໂສຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິກມ຺ມວິເສໂສວາ’’ຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ປຣິກມ຺ມວິເສສໍ ວິນາ ອຎ຺ໂຎ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ. ອປ຺ປນາຍ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປວຕ຺ຕານິປິ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຊວນານິ ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ, ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ວາ ປຣິກມ຺ໂມປຈາຣານຸໂລມານິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸນາມກນ຺ຕິອາທິ ເສສໍ ສມານເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ເສສໍ ປຸພ຺ພສມໍ ອິຘາ’’ຕິ. ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓວຓ຺ຓນາ.

໑໐໕໘. ທິພ຺ພໂສຕນ຺ຕິ ເທວຕານໍ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ເຘຫິ ທູເຣປິ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ເຖຫິ ທິພ຺ພໂສຕປສາເທຫິ ສມານຕ຺ຕາ, ທິພ຺ພວິຫາຣວເສນ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ທິພ຺ພໍ, ສວນຏ຺ເຐນ ໂສຕກິຈ຺ຈກຣຓໂຕ, ຕໍສທິສຕາຍ ຈ ໂສຕໍ. ອິທນ຺ຕິ ຍໍ ອຸທ຺ເທເສ ‘‘ທິພ຺ພານິ ຈກ຺ຂຸໂສຕານີ’’ຕິ (ອຠິຘ. ໑໐໔໘) ທິພ຺ພໂສຕໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ອິທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໕໙-໖໔. ປຐມໍ ໂອຬາຣິກສທ຺ທໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມສທ຺ທສ຺ສ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ອາຫ ‘‘ມຫນ຺ໂຕ ສຸຂຸໂມປິ ຈາ’’ຕິ. ປຣິຈຍກຣຓຕ຺ຖຎ຺ຫິ ປຐມໍ ອຣຎ຺ເຎ ສີຫາທີນໍ ສທ຺ເທ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ໂອຬາຣິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖານຸກ຺ກເມນ ສຸຂຸມສທ຺ທາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ທິສາສຸ ໂອຬາຣິການມ຺ປິ ສຸຂຸມານມ຺ປິ ສທ຺ທານໍ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ສທ຺ທາ ປກຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕິວິຍ ປາກຏາ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ. ສທ຺ທສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂອຬາຣິກສ຺ສ, ສຸຂຸມສ຺ສ ວາ ສທ຺ທສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ລພ຺ຠມານໂອຬາຣິກສຸຂຸມາກາຣໍ. ມນສິ ກຸພ຺ພໂຕຕິ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ທິສາຍ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ໂອຬາຣິໂກ, ສຸຂຸໂມ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ເຕນ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ສທ຺ເທສູຕິ ເຍ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຍຠູຕາ ໂອຬາຣິກາ, ສຸຂຸມາ ວາ ສທ຺ທາ, ເຕສຸ. ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ປຣິກມ຺ມກຣຓວເສນ ອຠິຓ຺ຫໍ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ໂຕ, ຕໍ ເອກໍ ສທ຺ທໍ. ຍທິ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣິກມ຺ເມນ ຄຫິຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ໂກ ປນ ຕສ຺ສ, ອິມສ຺ສ ວາ ວິເສໂສຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕໍ ອສຸຕສ຺ສ ຄຫຓໂຕ ສທ຺ທມຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕໍ ປນ ອສຸຕມ຺ປິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ສວນາກາເຣນ ຄຫຓໂຕ ອຕ຺ຖາວໂພຘສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວເນວ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ສຸຕໂກວິທາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ ເຉກາ.

໑໐໖໕-໖. ຖາມຊາຕນ຺ຕິ ຊາຕຖາມໍ, ທຬ຺ຫຠາວປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ ປາທກຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓໍ ກິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖນ຺ຕຣຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປາທກຊ຺ຌານສ຺ສ ຫິ ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຜຣຕູ’’ຕິ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຸນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ອເນກປ຺ປເຠເທປິ ສທ຺ເທ ອາວຊ຺ຊຕິ ສຸຠາວິຕຠາວນຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສທ຺ທໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ຈຕ຺ຕາຣິ, ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສຸ ປຈ຺ຉິມໍ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຍຕ຺ຕກໍ ສທ຺ທໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ຕຕ຺ຖ ຄຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາຎາເຓນ ຊານາຕິ. ເຍນ ປນ ເອວໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ ອວຑ຺ຒິຕໍ, ເຕນ ປຸນປິ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພເມວ. ໂສ ຫິ ຕໍ ຐານຄຕສທ຺ທໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ສຸຓາຕິ. ຕໂຕ ເອວ ຫິ ‘‘ປາທກາຣມ຺ມເຓນ…ເປ… ສຸຓາຕີຕິ ສາສງ຺ກໍ ວທຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາ. ໒.໔໐໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທ຺ຘິວິຘລາຠີ ປນ ເສສາຠິຎ຺ຎລາຠິໂນ ວິຍ ວິຊ຺ຊມານສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕເມວ ອກຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກຣູປນິມ຺ມາປນໂຕ ສພ຺ພຖາປິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ຕໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ. ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລ-ຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສຸຂຸມສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍ ກຕໍ.

໑໐໖໘. ສຸຓນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສວເນນ ວສິກຕາຠິຎ຺ໂຎ ຫຸຕ຺ວາ ຍຖາວຊ຺ຊິເຕ ສຸຓນ຺ໂຕ. ປາຏິເຍກ຺ກມ຺ປີຕິ ເອກຊ຺ຌໍ ປວຕ຺ຕມາເນປິ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອກໂກລາຫລໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕ ສງ຺ຂເຠຣີປຓວາທິສທ຺ເທ ປຈ຺ເຈກໍ ວຕ຺ຖຸເຠເທນ ວວຕ຺ຖາເປຕຸກາມຕາຍ ສຕິ ‘‘ອຍໍ ສງ຺ຂສທ຺ໂທ, ອຍໍ ເຠຣີສທ຺ໂທ, ອຍໍ ປຓວສທ຺ໂທ’’ຕິອາທິນາ ປຈ຺ເຈກໍເຍວ ວວຕ຺ຖາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິເຍວາຕິ. ທິພ຺ພໂສຕຎາຓວຓ຺ຓນາ.

໑໐໖໙-໗໓. ເຈໂຕປຣິຍມານສນ຺ຕິ ປຣິຍາຕີຕິ ປຣິຍໍ, ສຣາຄາທິວເສນ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍສຎ຺ຫິ ຘາຕູນໍ ຄຕິ ອຕ຺ໂຖ, ພຸທ຺ຘິປິ ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ. ເຈຕໂສ ປຣິຍໍ ເຈໂຕປຣິຍໍ, ມນສິ ຠວນ຺ຕິ ມານສໍ, ຎາຓໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎ຺ຈ ຕໍ ມານສຎ຺ຈາຕິ ເຈໂຕປຣິຍມານສໍ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸວເສເນວາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸອຸປນິສ຺ສເຍເນວ. ຕຎ຺ຫິ ເອຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທເນ ປຣິກມ຺ມໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ. ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາຕິ ທິພ຺ພສທິສຕາທີຫິ ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂູ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາເຓນ ທິສ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫທຍນ຺ຕິ ນ ຫທຍວຕ຺ຖຸ, ອຖ ໂຂ ຫທຍມໍສເປສິ. ຍໍ ພຫິ ກມລມກຸຬສຓ຺ຐານໍ ອນ຺ໂຕ ໂກສາຕກີຜລສທິສນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ໂລຫິຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຫທຍວຕ຺ຖຸ ປນ ອິມໍ ໂລຫິຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕິ. ໂລຫິຕໍ ທິສ຺ວາຕິ ໂລຫິຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ທິສ຺ວາ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂນປິ ຫິ ວຓ຺ຓເມວ ທິສ຺ສຕິ. ເຕເນວ ຫິ ຕໍ ຈກ຺ຂຸສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ຍຖາ ຫິ ໂຍ ປໂຣ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕາ, ເອວໍ ໂຍ ອຕ຺ຕາ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ປໂຣ. ກຖໍ ປນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂລຫິຕສ຺ສ ວຓ຺ຓທສ຺ສເນນ ປຣຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂສມນສ຺ສຍຸເຕ’’ຕິອາທິ. ໂລຫິຕນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘຜລສມານວຓ຺ຓໍ. ກາຬກນ຺ຕິ ຊມ຺ພຸສທິສວຓ຺ຓໍ. ຕິລເຕລູປມນ຺ຕິ ອເນນ ປສນ຺ນຠາວມາຫ.

ກຖໍ ປນ ຈິຕ຺ເຕ ໂສມນສ຺ສ ສຫຄຕາທິມ຺ຫິ ສຕິ ກມ຺ມຊສ຺ສ ໂລຫິຕສ຺ສ ວິວິຘວຓ຺ຓຠາວາປຕ຺ຕີຕິ? ກິຎ຺ຈາປິ ຫທຍວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕຠູຕານິ ກມ຺ມຊາເນວ, ຕໍ ປນ ໂລຫິຕໍ ກມ຺ມຊເມວາຕິ ນຕ຺ຖິ ຈຕຸສນ຺ຕຕິຣູປສ຺ສປິ ຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອິທໍ ຣູປໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐານໍ, ອິທໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐານໍ, ອິທໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ຫທຍໂລຫິຕວຓ຺ຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໐໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວມ຺ປິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອຈິຕ຺ຕຊໍ, ຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຓ຺ຓເຠເທນ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຠວິຕພ຺ພໍ ເສສສນ຺ຕຕິຣູປານໍ ຕທນຸວຕ຺ຕນໂຕ. ຍຖາ ຫິ ຄມນາທີສຸ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານິ ອຸຕຸຊກມ຺ມຊາຫາຣຊຣູເປຫິ ອນຸວຕ຺ຕີຍນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ກາຍສ຺ສ ເທສນ຺ຕຣປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ນ ສິຍາຕິ, ເອວມິຘາປິ ຈິຕ຺ຕຊຣູປໍ ເສສສນ຺ຕຕິຣູເປຫິ ອນຸວຕ຺ຕີຍຕິ, ປສາທໂກຘເວລາສຸ ຈ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວຓ຺ຓເຠທາປຕ຺ຕິເຍວ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ນິທສ຺ສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ໂສມນສ຺ສາທິຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານຸຣູປໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປວເສນ ເສສຕິສມຸຏ຺ຐານຣູປານມ຺ປິ ນານາວຓ຺ຓຕາ ໂຫຕິເຍວາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂລຫິຕໍ ໂລຫິຕໍ ສິຍາ’’ຕິອາທິ. ທິສ຺ວາ ຫທຍໂລຫິຕນ຺ຕິ ປຐມໍ ຕາວ ອນຸມານຎາເຓນ ໂລຫິຕໍ ທິສ຺ວາ. ກາຕພ຺ພໍ ຖາມຕໍ ຄຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຖາມຠາວໍ ຄຕໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາເມນ ໂຍຄິນາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸລາຠິນາ ເອວ ສຕາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຠິນີຫາຣກ຺ຂມໍ ກຕ຺ວາ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ປຣສ຺ສ ຫທຍມໍສເປສິໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ໂລຫິຕສ຺ສ ວຓ຺ຓທສ຺ສເນນ ອິທານິ ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ໂທມນສ຺ສສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ນຍຄ຺ຄາຫວເສນ ວວຕ຺ຖາເປຕ຺ວາ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາມີ’’ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ກາລສຕມ຺ປິ ກາລສຫສ຺ສມ຺ປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕເຖວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ເສວໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຫທຍໂລຫິຕວຓ຺ຓທສ຺ສນາທິວິຘິນາ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອິທານິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍໍ ຕທາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວວຕ຺ຖາປິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ຊວນານິ ກາມາວຈຣານິ ຊວນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປຎ຺ຈມໍ ວາ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕໍ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເຕນ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ, ອິທໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍຕ຺ຖ ອເນນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໍ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ວິຠາເວນ຺ຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ, ຣູປໍ ວິຍ ຈ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ, ສທ຺ທໍ ວິຍ ຈ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕຫິ ສຣາຄາທິວວຕ຺ຖາປນໍ ໂຫຕິ ນີລາທິວວຕ຺ຖາປນໍ ວິຍ.

໑໐໗໔-໕. ເອວມຘິຄຕສ຺ສ ປນ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ຖາມຄມນວິຘານມ຺ປິ ອຘິຄມວິຘານສທິສເມວ, ຕເທເວຕ຺ຖ ອາຈຣິເຍນ ທສ຺ສິຕໍ. ເອວໍ ຖາມຄເຕຕິອາທິ ຖາມຄມນານິສໍສທສ຺ສນໍ. ສພ຺ພເມວາຕິ ອິທໍ ‘‘ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ, ຣູປາຣູເປສຸ ມານສ’’ນ຺ຕິ ອຸຠຍປເທນປິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ຈຕຸປຓ຺ຓາສວິຘໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈທສຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວາທສອຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພເມວ, ປຈ຺ເຈກໍ ສຣາຄາທິປ຺ປເຠທກໍ ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວເສນາຍໍ ອຠິຎ຺ຎາກຖາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕໍ ອິຘ ອນຸທ຺ຘຏໍ. ຕມ຺ປິ ຫິ ອຸປຣິໂມ, ສທິໂສ ວາ ອຣິໂຍ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ, ສທິສສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ເຫຏ຺ຐິໂມ ປນ ອຸປຣິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ຍຖາ ເຈຕໍ, ເອວໍ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນ ອກຕາຠິນິເວໂສ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ເສໂຂປິ ວາ ອຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິກສ຺ສ ປນ ວເສນ ອິຘາຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຊານນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣຫາ ປນ ອາຣຸປ຺ເປ ອກຕາຠິນິເວໂສປິ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກອວິຊ຺ຊາຍ ວິຫຕຕ຺ຕາ ຕມ຺ປິ ຊານາຕິເຍວ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓວຓ຺ຓນາ.

໑໐໗໖-໗. ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຊາຕີສຸ ນິວາສາ ນິວຸຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ, ສປຣວິຎ຺ຎາເຓຫິ ໂຄຈຣາເສວນາຍ ອາເສວິຕາ ຈ ຂນ຺ຘາ ປຸພ຺ເພນິວາສາ. ປຣວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕາປິ ຫິ ປຸພ຺ເພ ນິວສິໍສຸ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ຉິນ຺ນວຏຸມການຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ວິສຍາ, ປຸພ຺ເພ ນິວາເສສຸ ສຣູປວິຠາວກໍ ຎາຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ. ເຕນ. ຕທນຸສ຺ສຕີຕິ ເຕສໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານໍ ອນຸສ຺ສຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ຍຖາຣຫໍ ປີຕິສຸເຂຫິ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປີຓນາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພານີຕິ ອາຫ ‘‘ຌານານິ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອຎ຺ຎຖາ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ຍາຍ ນິສຊ຺ຊາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອນຸສ຺ສຣຓາຣມ຺ໂຠ, ສາ ອິຘ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມາ ນິສຊ຺ຊາ.

໑໐໗໘-໘໐. ຕໂຕ ປຠຸຕິ…ເປ… ກ຺ກມາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ປຸຣິມຠວາທີສຸ ກຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພມາວຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິນາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາທິວເສນ ທສ຺ເສຕິ. ທິວເສ ຣຕ຺ຕິຍໍ ກຕນ຺ຕິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມນິສຊ຺ຊາໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາສນປຎ຺ຎາປນໍ ເສນາສນປ຺ປເວສນນ຺ຕິ ປຏິໂລເມນ ສກລໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ກຕກິຈ຺ຈໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກຕມາວຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ກຕກິຈ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຏິໂລມກ຺ກເມເນວ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕກໍ ປນ ປກຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ປາກຏໍ, ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕິປາກຏເມວ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ປຸນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕເກນ ທີເປ ຊລິເຕ ວິຍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ປາທກຊ຺ຌານສມາປຊ຺ຊນຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖກສ຺ສ ວິຍ ນິສານສິລາ ສຕິປຎ຺ຎານໍ ນິສິຕຠາວາວຫໍ, ຕສ຺ມາ ຕາ ຕໍສມາປຊ຺ຊເນນ ປຣມເນປກ຺ກປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸຣິມສ຺ມິໍ ຠເວຕິ ອິມມ຺ຫາ ຠວາ ອນນ຺ຕເຣ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ຠເວ.

໑໐໘໑. ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ນາມຣູປຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນາມຣູປໍ. ສາຘຸກນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປໂຫຕິ ຫິ ອິມິສ຺ສາ ອຠິຎ຺ຎາຍ ກຕາຘິກາໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ປຐມວາເຣເນວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸໍ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນາປິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ຈ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອາວຊ຺ຊນ຺ເຕນ ຈ ປນ ປຐມໍ ຣູປໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນາມໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ. ອປເຣ ປນ ວິປຣິຍາເຍນ ວທນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມນິສຊ຺ຊາໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຎາຓໍ ອຕີຕຊາຕີສຸ ນິວຸຕ຺ຖຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາຠາວໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ປນ ປຣິກມ຺ມຎາຓເມວ. ຍທາ ປນສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ຍທາ ປນາ’’ຕິອາທິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ກິໍ ເອເກເນວ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕນາມຣູປໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ເຎນາຕິ. ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍທິ ເອເກເນວ, ທູຣໂຕ ຈິຕ຺ຕປຏໍ ເປກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ອນິຣູປິຕຣູເປນ ວວຕ຺ຖານໍ ໂຫຕິ. ຍທິ ຈ ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ເຎນ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປາທກຊ຺ຌານສມາປຊ຺ຊນາທິນາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ອຸຠຍຖາປິ ນ ໂທໂສ. ອິທ຺ຘິວິສຍສ຺ສ ຫິ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຕ຺ຕາ ເອເກນປິ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ນາມຣູເປ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຣູປິຕຣູເປເນວ ປສ຺ສຕິ, ນ ອນິຣູປິຕຣູເປເນວ ປສ຺ສຕິ, ອຎ຺ເຎນປິ ວາ ປຐມເມວ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສມາຫິຕຈິຕ຺ເຕນ ກຕປຣິກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຕຕ຺ຕາ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊນໍ ວິນາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິເຍວາຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓວຓ຺ຓນາ.

໑໐໘໖-໘. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ, ທິພ຺ພວິຫາຣວເສນ ປຏິລຠິຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ມຫາຊຸຕິກຕາທີຫິ ວາ ທິພ຺ພໍ, ຣູປທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸມິວາຕິ ຈກ຺ຂຸ. ຍຖາ ຫິ ມໍສຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓາຘິຏ຺ຐິຕໍ ສມວິສມໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອິທໍ ປນ ຕໂຕ ສາຕິສຍໍ ຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈກາຣີຕິ ທິພ຺ພຎ຺ຈ ຕໍ ຈກ຺ຂຸ ຈາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ເຕນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ. ກສິຓາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນມ຺ປິ ກສິຓານໍ ວເສນ ກສິຓາຣມ຺ມຓໍ. ອຠິນີຫາຣກ຺ຂມໍ ກຕ຺ວາຕິ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕປຣິທມເນນ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນຕາກຣເຓນ ອຠິນີຫາຣກ຺ຂມໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓາຠິມຸຂໍ ເປສນາຣຫໍ ເປສນໂຍຄ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ເຕໂຊ…ເປ… ກສິຓມ຺ປິ ວາ ອາສນ຺ນໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປາຐເສໂສ. ອາສນ຺ນໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມີປຠູຕໍ ກາຣຓຠູຕໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ ປຄຸຓຕຣໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ອຸປຏ຺ຐານໂຍຄ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນວິສເຍ. ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຣິທີປິຕນ຺ຕິ ອາໂລກກສິຓສ຺ເສວ ປຠາວິສ຺ສຊ຺ຊນສຠາເວນ ອາໂລກກຣເຓນ ອິຕເຣຫິ ວິສິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວິສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຣິທີປິຕໍ.

໑໐໘໙-໙໐. ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາຕິ ປຐມຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານຸປ຺ປາທເນນ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ອຸປຈາຣຊ຺ຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປາທກຊ຺ຌານໍ ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ອາໂລເກ ອປ຺ປນາວເສນ ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ວິນາ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ອາໂລກໍ ຜຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນາປິ ຍຖາປຕ຺ຖຏໍ ຖາວຣໍ ກາຕຸໍ, ປຣິກມ຺ມໍ ປນ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ, ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍເຍວ ຕໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປຈາຣຠູມິຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຸປຈາຣຠູມີຕິ ເຈຕ຺ຖ ອາໂລກສ຺ສ ຖາວຣກຣຓວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອປ຺ປນນ຺ຕິ ຌານວເສນ ອປ຺ປນໍ. ນ ຫິ ອກຕປຣິກມ຺ມສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາວເສນ ອປ຺ປນາ ສິຊ຺ຌຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປາທກຊ຺ຌານນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ. ປາທກຊ຺ຌານນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ປາທກຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປຣິກມ຺ມນິສ຺ສິຕໍ ປຣິກມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ອາໂລກວຑ຺ຒນາຠາວໂຕ ຣູປທສ຺ສນໍ ນ ສິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໐໙໑-໓. ອນ຺ໂຕ…ເປ… ຠເວຕິ ອນ຺ໂຕຄຕເມວ ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ຠເວ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາວໂຕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຫິ ອາໂລເກ ຜຣິເຕປິ ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ໂຫຕິ. ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ວາໂຣ ຫິ ອຕິກ຺ກມຕິ ຕາວເທຕິ ອິຘ ປຣິກມ຺ມໍ ນາມ ຍຖາວຸຕ຺ຕກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ, ຕໍ ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສໂຕ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ກສິຓາໂລກວເສນ ຈ ຣູປຄຕທສ຺ສນໍ ກສິຓາໂລໂກ ຈ ປຣິກມ຺ມວເສນາຕິ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອາໂລໂກປີ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ຣູປຄຕມ຺ປິ ນ ຈ ທິສ຺ສຕິ, ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສໂຕ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ວາໂຣ ອຕິກ຺ກມຕິ, ປຣິກມ຺ມປສຸຕສ຺ສ ກສິຓາຣມ຺ມຓຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ຣູປຄຕໍ ທິສ຺ສຕິ, ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຕນາ’’ຕິອາທິ.

໑໐໙໔-໙. ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຠິຓ຺ຫໍ ອາໂລກຜຣເຓນ. ອາໂລໂກ ຖາມວາຕິ ອາໂລກຄໂຕ ຈິຣຏ຺ຐາຍີ ສິຍາ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ຕຕ຺ຖ ສຸຈິຣມ຺ປິ ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສເຕວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາໂລໂກ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ຕິຓຸກ຺ກູປມາຍ ວິຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕິຓຸກ຺ກາຍາ’’ຕິອາທິ. ເອໂກ ກິຣ ຣຕ຺ຕິຍໍ ຕິຓຸກ຺ກາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ, ຕສ຺ສ ສາ ຕິຓຸກ຺ກາ ວິຊ຺ຌາຍິ, ອຖສ຺ສ ສມວິສມານິ ນ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ, ໂສ ຕໍ ຕິຓຸກ຺ກໍ ຠູມິຍໍ ຆໍສິຕ຺ວາ ປຸນ ອຸຊ຺ຊາເລສິ, ສາ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ປຸຣິມາໂລກໂຕ ມຫນ຺ຕຣມາໂລກໍ ອກາສິ, ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຊ຺ຌາຕໍ ອຸຊ຺ຊາລຍໂຕ ກເມນ ສູຣິໂຍ ອຸຏ຺ຐາສິ, ສູຣິເຍ ອຸຏ຺ຐິເຕ ‘‘ອຸກ຺ກາຍ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ທິວສມ຺ປິ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກາໂລໂກ ວິຍ ປຣິກມ຺ມກາເລ ກສິຓາໂລໂກ, ອຸກ຺ກາຍ ວິຊ຺ຌາຕາຍ ສມວິສມານໍ ອທສ຺ສນໍ ວິຍ ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສໂຕ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ວາຣາຕິກ຺ກເມນ ອາໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ຣູປຄຕານໍ ອທສ຺ສນໍ, ອຸກ຺ກາຍ ຆໍສນໍ ວິຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປາທກຊ຺ຌານສມາປຊ຺ຊນໍ, ອຸກ຺ກາຍ ປຸຣິມາໂລກໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣາໂລກກຣຓໍ ວິຍ ປຸນ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ພລວຕຣາໂລກຜຣຓໍ, ສູຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຖາມຄຕາໂລກສ຺ສ ຍຖາວຑ຺ຒິຕປຣິຈ຺ເຉທໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອວຏ຺ຐານໍ, ຕິຓຸກ຺ກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ທິວສມ຺ປິ ຄມນໍ ວິຍ ປທິຕ຺ຕາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຖາມຄເຕນາໂລເກນ ທິວສມ຺ປິ ຣູປທສ຺ສນໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ນານາວຊ຺ຊນປຣິກມ຺ມຎ຺ເຈວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຎ຺ຈ ທສ຺ສິຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸປ຺ປາທນກ຺ກໂມປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາຕິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ລິຂນ຺ຕິ. ‘‘ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ປນາ’’ຕິ ປາໂຐ.

໑໑໐໐. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖສາຘກຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍທຕ຺ຖາເຍສ ປຏິປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖສາຘນໂຕ ອຕ຺ຖສາຘກຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອນາປາຖໂຍຄ຺ຍໍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ ເຫຏ຺ຐາປຖວີຕລນິສ຺ສິຕໍ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏປພ຺ພຕປາກາຣຄຕໍ ປຣຈກ຺ກວາຬຄຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປໍ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ສມານໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕເທວ ເຈຕ຺ຖ ຣູປໍ ສຣູປໂຕ ວິຠາວນສມຕ຺ຖໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຍ. ນ ປນ ອາວຊ຺ຊນປຣິກມ຺ມວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ຕານິ. ຕານິ ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕານິປິ ນ ຍາຖາວໂຕ ຕໍ ວິຠາເວຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທິຈິຕ຺ຕານິ ວິຍາຕິ.

໑໑໐໑-໒. ນນຸ ຈ ອນາຄຕໍສຎາຓໍ ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓານິ ອຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ ຕານິ ອິຘ ນ ທສ຺ສິຕານີຕິ ອາຫ ‘‘ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາຕິ ວິສຸໍ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ອຠາວໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓປຏິລາເຠເນວ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣານິ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕເຍວ ຫິ ຕານິ ຕສ຺ສ ປຣິຠຓ຺ຑຎາຓານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ສິເນຣຸສ຺ສ ປຣິວາຣຏ຺ຐານິຍານິ ຕໍສິທ຺ຘິຍາ ສິທ຺ຘານິ ເມຂລຏ຺ຐານານິ ປຣິຠຓ຺ຑານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິມານິປິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສິທ຺ຘິຍາ ສິທ຺ຘານິ ຕສ຺ສ ປຣິຠຓ຺ຑານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ໂຫຕຸ ຕາວ ເອວເມຕໍ, ຈຸຕູປປາຕຎາຓໍ ປນ ກິໍ ນ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຈຸຕູປປາຕຎາຓມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓເມວ ຫິ ຈຸຕິຍໍ, ອຸປປຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ຣູປໍ ວິຠາເວນ຺ຕໍ ຈຸຕູປປາເຕ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຈຸຕູປປາຕຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອວເສສຣູປວິຠາວນກາເລ ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນາມທ຺ວເຍນ ອາຄຕໍ ເອກເມວ ຎາຓໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓນ຺ຕິ ປນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕເຍວ ນານນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ມໂນມຍຎາຓນ຺ຕິປິ ວິສຸໍ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓໍ ອາຄຕໍ, ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓເມວ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓວຓ຺ຓນາ.

໑໑໐໓. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ອເນນ ຕເຣນາຕິ ອເນນ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣນາມເກນ ຕເຣນ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ອຠິຎ຺ຎານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗. ສຕ຺ຕຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ອຠິຎ຺ຎາຣມ຺ມຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໑໐໔-໕. ປຎ຺ຈ ອິທ຺ຘິວິຘາທີນີຕິ –

‘‘ອິທ຺ຘິວິຘໍ ທິພ຺ພໂສຕໍ, ປຣຈິຕ຺ຕວິຊານນາ;

ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂູຕິ ປຎ຺ຈຘາ’’ຕິ. –

ເອວມາຄຕາ ປຎ຺ຈ. ສຕ຺ຕາຠິຎ຺ຎາ ອິມາ ປນາຕິ ອຕີຕໍສຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓ, ມໂນມຍຎາຓສ຺ສ ຈ ອິທ຺ຘິວິຘຎາເຓ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີຕໍສຎາຓໍ ນາມ ປເຣສໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠເວ ຍາວ ປຏິສນ຺ຘິປຣິໂຍສານໍ ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ຎາຓໍ. ມໂນມຍຎາຓມ຺ປິ ນາມ ມໂນມຍກາຍາຠິນິມ຺ມານາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ.

໑໑໐໖. ອິທານິ ອິເມສໍ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓານໍ ອາຣມ຺ມຓວິນິຈ຺ຉເຍ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກາຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈາມສນໍ ກິໍ ຕິການໍ, ອຸທາຫຸ ອາຣມ຺ມຓານນ຺ຕິ, ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ – ຍທິ ຕິການໍ, ຕທຍຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ຕິເກສຸ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ອາຣມ຺ມຓານໍ, ຕມ຺ປິ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຈ຺ຈາມສນໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ອິຈ຺ຉສິ, ຕຖາ ໂຫຕຸ. ຠວຕຸ ຕາວ ຕິການໍ, ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕິເກສຸ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓານິ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ? ນາຍໍ ວິໂຣໂຘ ຕິກໂວຫາເຣນ ອາຣມ຺ມຓານໍເຍວ ຄຍ຺ຫມານຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ປນ ໂຫຕຸ ອາຣມ຺ມຓານໍ, ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຈ຺ຈາມສນໍ ອຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ນ ໂທໂສ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຣເຓເນວາຕິ.

໑໑໐໗-໑໐. ປຣິຕ຺ຕາທີສຸ ສຕ຺ຕສູຕິ ອສຕິປິ ວຕ຺ຖຸເຠເທ ຠູມິກາລສນ຺ຕານເຠທວເສນ ຠິນ຺ເນສຸ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ສຕ຺ຕສຸ ປຣິຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓວິຠາເຄສຸ. ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓສ຺ສ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕາຍ ອຠາວໂຕ ອິຘ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ ນ ລພ຺ຠຕິ. ກາຍໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄນ຺ຕຸກາໂມຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕກຣຓຎ຺ຈ ຕໍ ວິຍ ກາຍສ຺ສ ອທິສ຺ສມານສີຆຄຕິກຕາວເສນ ຕຄ຺ຄຕິກຕາປາທນໍ. ຍຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ທິສ຺ສຕິ ສີຆຄມນຎ຺ຈ, ເອວໍ ກາຍມ຺ປິ ອທິສ຺ສມານໍ, ສີຆຄມນຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຍຖິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕວເສນາຕິ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕວເສນ ປຣິຓາເມຕີຕິ ປາຐເສໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍ ມຫຄ຺ຄເຕ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ສມາໂຣເປຕີ’’ຕິ. ປາທກຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຍໍ ກາໂຍ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອທິສ຺ສມາໂນ, ສີຆຄມໂນ ຈ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຣິກມ຺ມໍ ປນ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕເຖວ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫຄ຺ຄເຕ ປາທກຈິຕ຺ເຕ ສມາໂຣເປຕິ, ຕຄ຺ຄຕິກໍ ກໂຣຕິ ວິຍ, ອທິສ຺ສມານໍ, ສີຆຄມນຎ຺ຈ ກໂຣຕິ. ຕໍ ປນ ສີຆຄມນຕ຺ຖໍ ອຠາວິຕິທ຺ຘິປາທານໍ ວິຍ ທນ຺ຘໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກຕິປຍຈິຕ຺ຕວາເຣເຫວ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓເນວ. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໘) ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎ-ຄ຺ຄຫເຓເນວ ຣູປຘມ຺ມານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓວເສນ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕາ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຈ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ, ນ ຈ ອິທ຺ຘິພເລນ ຘມ຺ມານໍ ເກນຈິ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕວເສນ ຣູປກາຍໍ ປາທກຊ຺ຌາເນ ສມາໂຣເປນ຺ຕສ຺ສ ກາຍເມວ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກາຍາຣມ຺ມຓໂຕ’’ຕິ, ກາເຍ ວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກາຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍໍ ວິຍ ທນ຺ຘໍ ທິສ຺ສມານໍ ກໂຣຕິ, ກິນ຺ຕຸ ທນ຺ຘທິສ຺ສມານຄຕິກຣຓມຕ຺ຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໑໑໒-໓. ອນາຄຕມຕີຕຎ຺ຈ ກໂຣຕິ ວິສຍໍ ຍທາຕິ ມຫາຘາຕຸນິຘາເນ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ອນາຄຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕານໍ ອນາຄຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕປຣິຓາມນກາເລ ຕເທວ ຈິຣນິຣຸທ຺ຘໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ອຕີຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ, ອນາຄຕໂຄຈຣຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຄຈໂຣ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣູປກາຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ. ຫຕ຺ຖິອາທໂຍ ອຠິນິມ຺ມິນນ຺ຕສ຺ສາປິ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ປຣິກມ຺ມໍ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕໍ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓເມວ. ອຸປຈາຣາຣມ຺ມຓໍ ວິຍ ຫິ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ເຕນ ສຫ ປາຕຸຠູຕເມວ ຕສ຺ສາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

໑໑໑໔-໕. ກາຍໍ …ເປ… ສິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍໍ ຈິຕ຺ຕວເສນ ປຣິຓາມນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ, ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍວເສນ ປຣິຓາມນກາເລ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ. ວາ-ສທ຺ເທນ ອວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ເຖນ ຄຫິເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຸມາຣວຓ຺ຓາທິອຠິນິມ຺ມານກາເລ ກາຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ສິຍາ. ພຫິທ຺ຘາ ຣູປທສ຺ສເນຕິ ພຫິທ຺ຘາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິຣູປທສ຺ສນກາເລ.

໑໑໑໖-໘. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ປຣິຕ຺ເຕ ຈາຕິ ສຣູປວິຠາວນເມຕໍ. ທິພ຺ພໂສຕສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນວ ສທ຺ໂທ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ສຠາວໂຕ ປຣິຕ຺ໂຕວ. ກຸຈ຺ຉິສທ຺ທສ຺ສາຕິ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ວາຕສທ຺ທສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ປາຓກສທ຺ທສ຺ສ ປນ ສວເນ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓເມວ. ວສິຕາປຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທສວເນປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ປນ ເອກາທສຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໂຕ ອຸປຣິ ຠວງ຺ຄໍ ປວຕ຺ຕິຕຸມທຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາວຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາວເສນ ວສິຕາປຕ຺ຕສ຺ເສວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ປຣສ຺ສ ຈ ສທ຺ທສ຺ສາ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ປຣສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິສທ຺ທສວເນເຍວ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສທ຺ທສວເນປີຕິ.

໑໑໑໙-໒໒. ປຣິຕ຺ຕາທີສູຕິ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓມຄ຺ຄອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມເຓສຸ. ປຣິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕານໍ. ມຊ຺ຌິມານນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕອປ຺ປມາຓານໍ ມຊ຺ເຌ ຠວຕ຺ຕາ ມຊ຺ຌິມສງ຺ຂາຕານໍ ຣູປາຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕານໍ. ມຊ຺ເຌຠວຕາ ຈ ເທສນາວເສນ, ນ ສຠາວວເສນ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕເມວ ຊານາຕິ, ອວເສສກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ ປນ ນ ຊານາຕີຕິ ອິມໍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາວາທໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຊານເນ’’ຕິອາທິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍສ຺ມາ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຈິຕ຺ຕເມວ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຊານນໂຕ ປນ ປຣິຍາເຍນ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ. ປຏ຺ຐາເນ ປນ –

‘‘ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓສ຺ສ ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓສ຺ສ ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໔) –

ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຂນ຺ຘາ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕາ ລພ຺ຠຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫກາຣານໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ.

໑໑໒໓-໕. ອຕີຕສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ, ອນາຄຕສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ຈ ປວຕ຺ຕໍ ປຣຈິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຊານາຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິປຣິໂຍສານໍ, ຈຸຕິປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕໍ ອຕີຕໍສຎາຓສ຺ສ, ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ຈ ໂຄຈຣນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ອຕີເຕ’’ຕິອາທິ. ອຕີຕສ຺ສ, ອນາຄຕສ຺ສ ຈ ປຣຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຊານນໍ ສມ຺ຠວຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ກຖຎ຺ຈ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອິຕໂຣ ຍຕ຺ຖ ສມ຺ຠວຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕາວ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕິຘາ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຂຓສນ຺ຕຕິອທ຺ຘໂຕຕິ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເອວໍ ຂຓສນ຺ຕຕິອທ຺ຘາວເສນ ຕິຘາ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໒໖. ຕິກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິຠງ຺ຄວເສນ ຂຓຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຂຓາທິກນ຺ຕິ ຂຓ-ສທ຺ທາທິກໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຘກາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາໂລກຏ຺ຐານໍ ຄຕສ຺ສ ນ ຈ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຍາວ ປນ ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປວຕ຺ຕາ ຣູປສນ຺ຕຕິ, ອຣູປສນ຺ຕຕິ ວາ ‘‘ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ອາໂລກຏ຺ຐາເນ ວິຈຣິຕ຺ວາ ໂອວຣກໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ນ ຕາວ ສຫສາ ຣູປໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຍາວ ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ເພວ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວິຍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທູເຣ ຐຕ຺ວາ ປນ ຣຊກາທີນໍ ຫຕ຺ຖວິກາຣໍ, ຆຓ຺ຏິເຠຣີອາທິອາໂກຏນຫຕ຺ຖວິກາຣຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ນ ປນ ຕາວ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຍາວ ປນ ຕໍ ສຸຓາຕິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໑໖) ເອວໍ ຕາວ ມຊ຺ຌິມຠາຓກຕ຺ເຖຣາ ວທນ຺ຕິ.

ສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓກາ ປນ ‘‘ຣູປສນ຺ຕຕິ ອຣູປສນ຺ຕຕີຕິ ທ຺ເວ ສນ຺ຕຕິໂຍ ວຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຕສ຺ສ ຍາວ ຕີເຣ ອກ຺ກນ຺ຕອຸທກເລຂາ ນ ວິປ຺ປສີທຕິ, ອທ຺ຘານໂຕ ອາຄຕສ຺ສ ຍາວ ກາເຍ ອຸສຸມຠາໂວ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ອາຕປາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ຍາວ ອນ຺ຘກາຣຠາໂວ ນ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກຕ຺ວາ ທິວາ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ອກ຺ຂີນໍ ຜນ຺ທນຠາໂວ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ຣູປສນ຺ຕຕິ ນາມ. ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊວນວາຣາ ອຣູປສນ຺ຕຕິ ນາມາຕິ ວຕ຺ວາ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໑໖) ເອວໍ ເອກເມວ ສນ຺ຕຕິວາຣໍ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຊ຺ຌິມຠາຓກວາເທ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ສີຆມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕີຕິ ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣາຕິ ເອກ-ຄ຺ຄຫຓມ຺ປິ ກຕໍ. ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອຕິປຣິຕ຺ຕສຠາວອຸຕຸອາທິສມຸຏ຺ຐານາ ວາ ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິປິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາ. ໒.໔໑໖) ອາຫ.

໑໑໒໗-໘. ເອກພ຺ຠວປຣິຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິຈຸຕິວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຍ ຈາວຸໂສ ມໂນ, ເຍ ຈ ຘມ຺ມາ, ອຸຠຍເມຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ມິໍ ເຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉນ຺ທຣາຄປຏິພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ, ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄຕໍ, ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຕ຺ເຕ. ເກຈີຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ.

໑໑໒໙-໓໐. ຍຖາ ຈາຕິອາທິ ເອຕ຺ຖ ເຕສໍ ໂອປມ຺ມທສ຺ສນໍ. ເອກປຸປ຺ຜໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ເຏນ ເອກສ຺ສ ວຓ຺ຏໍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຫາຊນສ຺ສາປິ…ເປ… ວິຊ຺ຌຕີຕິ ‘‘ອຕີຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອນາຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ, ອສຸກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາມິຈ຺ເຈວ ຣາສິວເສນ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ອາວຊ຺ຊິເຕ ເອກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ວາ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ວາ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ວາ ເອກນ຺ເຕນ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໓໑-໒. ຕໍ ປນ ເຕສໍ ວຈນໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍນາວຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວສ຺ສສຫສ຺ສມ຺ປິ ຫິ ເອວໍ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ອາວຊ຺ຊນຊວນານໍ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຐານໍ ນຕ຺ຖິ, ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສເຈ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຊານາຕິ, ອາວຊ຺ຊເນນ ສຫ ເອກາຣມ຺ມເຓ ວຕ຺ຕມານເມວ ຊານາຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອາວຊ຺ຊນຊວນານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຏ຺ຐານາຠາວໂຕ ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຠວຕຸ ຕາວ ໂກ ເອຕ຺ຖ ໂທໂສຕິ ເຈ ອາຫ ‘‘ອາວຊ຺ຊນຊວນານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄຜລວີຖິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອນິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ. ມຄ຺ຄຜລວີຖິຍຎ຺ຫິ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ, ໂຄຕ຺ຣຠຸອາທີນຎ຺ຈ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ນານາຣມ຺ມຓຕາ ອິຏ຺ຐາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ອນິຏ຺ຐາ, ຕສ຺ມາ ອນິຏ຺ເຐ ຐາເນ ຊວນາວຊ຺ຊນານໍ ນານາຣມ຺ມຓຕາປຕ຺ຕິໂທໂສ ອຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຕໍ ເຕສໍ ວຈນໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປກາສິຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສູຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໑໓໓-໔. ຍທິ ເອວໍ, ກຖໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ຍສ຺ມາ ເອວໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປກາສິຕໍ, ຕສ຺ມາ. ຊວນວາຣໂຕຕິ ເອກຊວນວາຣວເສນ. ອິທໍ ປນ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕຣໍ ລຫຸກໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍໍ ປນ ວຕ຺ຕມານຊວນວີຖິໂຕ ອຕີຕານາຄຕວເສນ ທ຺ວິຕິຊວນວີຖິປຣິມາຓກາເລ ປວຕ຺ຕໍ ປຣຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ‘‘ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໑໖) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຊວນວາຣໂຕຕິ ທ຺ວິຕິຊວນວາຣວເສນ ທີເປຕພ຺ພໍ, ນ ສກເລນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທ຺ຘຸນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ສໍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາຍໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ທີປນາຕິອາທິ ຊວນວາຣສ຺ສ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວທີປນມຸເຂນ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິອາກາຣທີປນໍ.

໑໑໓໙-໔໑. ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນເນວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອທ຺ຘາວສາ…ເປ… ປນາ’’ຕິ. ອານນ຺ທາຈຣິໂຍ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຘມ຺ມມາຕິກາຍ ອາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປທສ຺ສ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປທຕ຺ຖຕາ ນ ກຕ຺ຖຈິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສາມຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊຍມານໍ ອຠິມຸຂີຠູຕໍ ວິຊ຺ຊມານຈິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ປຣິກມ຺ມານິ ຈ ຕໍ ຕໍ ວິຊ຺ຊມານຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສາມຎ຺ເຎເນວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຊານນປຣິກມ຺ມານິ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ປນ ວິຊ຺ຊມານຈິຕ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ເຕນ ສຫ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ສນ຺ຕານຄ຺ຄຫຓໂຕ ເອກຕ຺ຕວເສນ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ຈິຕ຺ຕນ຺ເຕວ ປວຕ຺ຕານິ, ຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕເມວ, ຍໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ວິຠາວິຕໍ, ຕສ຺ມາ ສມານາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ນ ອນິຏ຺ເຐ ຐາເນ ນານາຣມ຺ມຓຕາ ໂຫຕີຕິ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສເນວ ອິມສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ອິຕຣານີຕິ ອາວຊ຺ຊນປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕານິ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ.

໑໑໔໓-໗. ປຣິຕ຺ຕາທີສຸ ອຏ຺ຐສູຕິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ຫິຕ຺ວາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສຸ ປຣິຕ຺ຕາທີສຸ. ອຕີເຕ…ເປ… ຜລມ຺ປິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕນາຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ. ປເຣຫິປິ ຠາວິຕມຄ຺ຄໍ, ສຈ຺ຉິກຕຜລຎ຺ຈ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓນ ສມນຸສ຺ສຣຕິ. ວາ-ສທ຺ເທນ ວາ ອວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຕນາ ຠາວິຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ຜລມ຺ປິ ວາ ປເຣຫິ ຠາວິຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ຜລມ຺ປິ ວາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອຕ຺ຕນາ, ປເຣຫິ ຠາວິຕມຄ຺ຄໍ, ສຈ຺ຉິກຕຜລຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໑໗). ເອວ-ກາຣໍ ປນ ປທປູຣຓມຕ຺ຕເມວ. ຜລມ຺ປິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠາວິຕ’’ນ຺ຕິ ນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຜລໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພເມວາຕິ. ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ອຕ຺ຕນາ, ປເຣຫິ ວາ ຠາວິຕ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ເອກນ຺ຕໂຕຕິ ນິຍມໂຕ.

໑໑໔໘-໕໐. ນນຸ ຈ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓານິປິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາເນວ, ກິໍ ປນ ເຕສໍ, ອິມສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ນານາກຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຈໂຕປຣິຍຎາຓມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ກິຎ຺ຈາປີຕິ ອຍໍ ນິປາຕສມຸທາໂຍ, ເອໂກ ວາ ນິປາໂຕ ວິເສສານຠິຘານນິມິຕ຺ເຕ ອຸປຄມເນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຖ ໂຂຕິ ວິເສສາຠິຘານສມາຣມ຺ເຠ. ຈິຕ຺ຕເມວາຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ວິຈາຣິຕເມວ. ອຕີເຕ ເຈຕນາມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາວາທໍ ສນ຺ຘາເຍວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓສ຺ສ ເຈຕນາມຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຈິຕ຺ຕໍ, ນາປິ ອິຕເຣ ຘມ຺ມາ, ຍໂຕ ຕໍ ຍຖາກມ຺ມູປຄນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓໍ ອຕີຕເຈຕນາມຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິຕປາຬິວເສນ ສພ຺ເພ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຂນ຺ຘາ ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ສງ຺ຄຫກາຣານໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ. ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອໂຄຈຣນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິ ຂນ຺ຘໍ ວາ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘໍ ນາມໂຄຕ຺ຕາທິໍ ວາ ອໂຄຈຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຎ຺ຫິ ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘຂນ຺ຘປຏິພທ຺ເຘສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສມານຄຕິກເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໑໕໑-໒. ອຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣເຓຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ. ສຣເຓ…ເປ… ໂຄຈຣນ຺ຕິ ‘‘ອຕີເຕ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ມາຕາ ພນ຺ຘຸມຕີ, ປິຕາ ພນ຺ຘຸມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນາມໂຄຕ຺ຕາທິໍ, ປຖວີນິມິຕ຺ຕາທິຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ນວຕ຺ຕພ຺ພໂຄຈຣນ຺ຕິ ຫິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກວເສນ ປນ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຊ຺ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠູຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ອວເສສປຎ຺ຎຕ຺ຕາຣມ຺ມຓກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ນາມໂຄຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ໂຘ ສມ຺ມຸຕິສິທ຺ໂຘ ພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ໂຖ, ນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຫິ ສທ຺ທາຍຕນສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໔໙).

໑໑໕໔. ທິພ຺ພໂສຕສມນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ, ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ກຸຈ຺ຉິຄຕຣູປທສ຺ສເນ, ປຣສ຺ສ ຫທຍນິສ຺ສິຕໂລຫິຕທສ຺ສນາທີສຸ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ.

໑໑໕໕-໖. ປຣິຕ຺ຕາທີສຸ ອຏ຺ຐສູຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສຸ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ…ເປ… ປຊານໂຕຕິ ອິມິນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘຊານນມາຫ. ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ອນາຄຕມໂຄຈຣໍ ນຕ຺ຖິ. ຕມ຺ປິ ຫິ ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ຘຂນ຺ຘປຏິພທ຺ເຘສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສມານຄຕິກເມວ.

໑໑໖໓. ຊານເນ ນາມໂຄຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ອນາຄເຕ ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ນາມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ນາມ ປິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມວຕີ ນາມ ມາຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນາມໂຄຕ຺ຕາທິຊານນກາເລ.

໑໑໖໔-໕. ປຣິຕ຺ຕາທີສຸ ປຎ຺ຈສູຕິ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອຕີຕອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ປຎ຺ຈສຸ. ກາມກມ຺ມສ຺ສາຕິ ກາມາວຈຣກມ຺ມສ຺ສ.

໑໑໖໙. ວິວິຘຕ຺ຖວຓ຺ຓປທນ຺ຕິ ນານປ຺ປກາຣອຕ຺ຖປເທຫິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນປເທຫິ ຈ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ມຘຸຣຕ຺ຖມຕິນີຫຣນ຺ຕິ ມຘຸຣຕ຺ຖໍ ອຕິນີຫຣຎ຺ຈາຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ອຠິຎ຺ຎາຣມ຺ມຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘. ອຏ຺ຐາຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໑໗໐-໒. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ອຠິຎ຺ຎາວເສນ ອຘິຄຕານິສໍສາຍ ຖິຣຕຣາຍ ສມາຘິຠາວນາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສາ ສພ຺ພາກາເຣນ ຖິຣຕຣາ ສິຂປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ຠາວນານຍວິຠາວນຕ຺ຖມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມາຘິໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ກາ ປຎ຺ຎາຕິ ສຣູປປຸຈ຺ຉາ. ໂກ ຈຕ຺ໂຖຕິ ອິມິສ຺ສາ ໂກ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎາຕິ ປທໍ ກໍ ອຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໑໗໓-໔. ປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຕິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕເມວ ປຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ພຫຸວິໂຘ ປຎ຺ຎາປເຠໂທ ໂຫຕິ. ປຸຎ຺ຎຈິຕ຺ຕສມາຍຸຕາຕິ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຎ຺ຎ-ຄ຺ຄຫເຓນ ທຸວິຘມ຺ປິ ອພ຺ຍາກຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ, ຕຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ສໍກິລິຏ຺ຐາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ມິຈ຺ຉາວາທໍ ປຏິເສເຘຕິ. ວິປສ຺ສນາ-ຄ຺ຄຫເຓນ ກມ຺ມສ຺ສກຕາທິວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ເສສກຸສລປຎ຺ຎໍ. ຊານນາ ວາ ປກາຣໂຕຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິມິທໍ ປກາຣໂຕ ຊານນໍ ນາມາ’’ຕິ ອນຸໂຍຄໍ ມນສິ ນິຘາຍ ສຎ຺ຊານນວິຊານນາກາຣວິສິຏ຺ຐໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຊານນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓປຎ຺ຎານໍ, ໂກ ວິເສໂສ ກິມນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນມາຫ ‘‘ສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓປຎ຺ຎານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ. ຊານນຕ຺ເຕ ສເມປິ ຈາຕິ ວິສຍວິຊານນາກາເຣ ສມາເນປິ.

໑໑໗໕. ສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕໍວາຕິ ‘‘ນີລປີຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ອາຣມ຺ມເຓ ວິຊ຺ຊມານໍ, ອວິຊ຺ຊມານໍ ວາ ສຎ຺ຎານິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຊານນໍ. ຕຖາ ເຫສາ ປຸນ ສຎ຺ຊານນປຈ຺ຈຍກຣຓຣສາ. ມຕ຺ຕ-ສທ຺ເທນ ວິເສສນິວຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ວິຊານນປ຺ປຊານນາກາເຣ ນິວຕ຺ເຕຕິ, ເອວ-ກາເຣນ ກທາຈິປິ ອິມິສ຺ສາ ເຕ ວິເສສາ ນ ສນ຺ຕິເຍວາຕິ ອວຘາເຣຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວຘ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໍ ກາຕຸໍ ເນວ ສກ຺ໂກຕິ, ວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສຎ຺ຎາ ກຸໂຕ ປຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຄ຺ຄໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ.

໑໑໗໖. ວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານໍ ນ ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ ວິຍ ນີລປີຕາທິກສ຺ສ ສຎ຺ຊານນວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຖ ໂຂ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈຕາທິວິເສສໍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕາທິສໍ ວິເສສໍ ຊານນ຺ຕເມວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ກຖໍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໍ ກໂຣຕີຕິ? ປຎ຺ຎາຍ ທສ຺ສິຕມຄ຺ເຄນ. ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາຍ ຫິ ອເນກວາຣໍ ລກ຺ຂຓານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານາຍ ປຄຸຓຠາວໂຕ ປຣິຈຍວເສນ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນປິ ວິປສ຺ສນາ ສມ຺ຠວຕິ, ຍຖາ ຕໍ ປຄຸຓສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ສຊ຺ຌາຍເນ ຎາຍາຄຕາປິ ວາຣາ ນ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸນ຺ຕິ ຈ ລກ຺ຂຓານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປຏິວິຊ຺ຌນໍ.

໑໑໗໗. ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາຕິ ໒໒໐ ອຸທຍພ຺ພຍາທິຎາຓປຏິປາຏິຍາ ອາຣຠິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປາເປຕຸເມວ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອສມ຺ໂພຘສຠາວຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕນຍນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເຓ ວຸຕ຺ຕນຍໍ. ສາ ຫິ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓນ ອານຸຠາເວນ ມຄ຺ຄໍ ປາເປຕຸຎ຺ຈ ສກ຺ໂກຕິ. ພາລຄາມິກເຫຣຎ຺ຎິການໍ ກຫາປຓຊານນມິວ ຈ ເນສໍ ອາຣມ຺ມຓຊານນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລເກ ຐປິຕໍ ກຫາປຓຣາສິໍ ເອໂກ ອສຎ຺ຊາຕໂວຫາຣພຸທ຺ຘິ ພາລທາຣໂກ, ເອໂກ ຄາມິກປຸຣິໂສ, ເອໂກ ເຫຣຎ຺ຎິໂກຕິ ຕີສຸ ຊເນສຸ ປສ຺ສມາເນສຸ ພາລທາຣໂກ ກຫາປຓານໍ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕທີຆຣສ຺ສຈຕຸຣສ຺ສປຣິມຓ຺ຑລຠາວມຕ຺ຕເມວ ຊານາຕິ, ‘‘ອິທໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄາວຫໍ ຣຕນສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ຄາມິກປຸຣິໂສ ຕທຸຠຍໍ ຊານາຕິ, ‘‘ອຍໍ ເຉໂກ ມຫາສາໂຣ, ອຍໍ ກູໂຏ, ອຍໍ ອຑ຺ຒສາໂຣ, ອຍໍ ປາທສາໂຣ’’ຕິອາທິກໍ ປນ ວິຠາຄໍ ນ ຊານາຕິ. ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ສພ຺ເພປິ ເຕ ປກາເຣ ຊານາຕິ, ຊານນ຺ໂຕ ຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ຊານາຕິ, ອາໂກຏິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາປິ ຊານາຕິ, ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາປິ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາປິ ຫຕ຺ເຖນ ຘາຣຍິຕ຺ວາປິ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ນຄເຣ ວາ ປພ຺ພເຕ ວາ ນທີຕີເຣ ວາ ກໂຕ’’ຕິປິ ‘‘ອສຸກອາຈຣິເຍນ ກໂຕ’’ຕິປິ ຊານາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ ອສຎ຺ຊາຕໂວຫາຣພຸທ຺ຘິໂນ ພາລທາຣກສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນໍ ວິຍ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑວເສເນວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານາກາຣຄ຺ຄຫຓໂຕ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຄາມິກປຸຣິສສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນມິວ ເອກຈ຺ຈວິເສສຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖຕາຍ, ປຎ຺ຎາ ອນວເສສຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖຕາຍ ເຫຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນມິວ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ.

໑໑໗໘-໘໐. ສຠາວປຏິເວຘນນ຺ຕິ ສໂກ ຠາໂວ, ສມາໂນ ວາ ຠາໂວ ສຠາໂວ, ຕສ຺ສ ປຏິເວຘນໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາວເສນ ສຠາວສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓປຏິເວຘນໍ. ຆຏປຏາທິປຏິຈ຺ຉາທກສ຺ສ ພາຫິຣນ຺ຘກາຣສ຺ສ ທີປາໂລໂກ ວິຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສຠາວປຏິຈ຺ຉາທກສ຺ສ ວິທ຺ຘໍສນຣສາ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນເຍວ ຫິ ຎາຓາໂລໂກ ຫທຍນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ໂມຫນນ຺ຘກາຣສ຺ສ, ວິທ຺ຘໍສນຣສາ ມຕາ’’ຕິ. ຕໂຕເຍວ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຕິຏ຺ຐຕິ, ກາຣຓຠູຕາ ວາ ສຍໍ ຜລຠູຕໍ ອສມ຺ໂມຫໍ ປຈ຺ຈຸປຕິຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ສມາຘິ ຕສ຺ສາ ປທຏ຺ຐານໍ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕; ໔.໙໙; ໕.໑໐໗໑; ອ. ນິ. ໑໑.໒) ສຸຕ຺ຕປທນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສມາຘາສນ຺ນກາຣຓາ’’ຕິ.

໑໑໘໑-໒. ຘມ຺ມສຠາວປຏິເວໂຘ ນາມ ປຎ຺ຎາຍ ອາເວຓິໂກ ສຠາໂວ, ນ ເຕນສ຺ສາ ໂກຈິ ວິຠາໂຄ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ລກ຺ຂເຓເນກຘາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຏ຺ຏໍ, ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ໂລເກ ນິຍຸຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຖ ວາ ວິທິຕາຕິ ໂລກິກາ. ຕຕ຺ຖ ອປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອໂລກິກາ. ກຕມາ ປເນຕ຺ຖ ໂລກິຍາ, ກຕມາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ໂລກິເຍນາ’’ຕິອາທິ. ໂລກິຍກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂລກິເຍນ ມຄ຺ເຄນ ຍຸຕ຺ຕາ. ວິເສສໂຕ ປນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິອາທິວິສຸທ຺ຘິຈຕຸກ຺ກສງ຺ຄຫິຕມຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕາ ສມຸທາເຍ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ຕເທກເທເສສຸປິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ມຄ຺ຄ-ຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ, ປຈ຺ເຈກມ຺ປິ ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ມຄ຺ຄສມຎ຺ຎາຕິ ກຕ຺ວາ. ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາປິ ຫິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ວິປສ຺ສນາປຣິໂຍສາເນ ລພ຺ຠເຕວາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣ-ຄ຺ຄຫຓໍ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕເຣນາ’’ຕິອາທິ. ສຸຕມຍາທິໂຕຕິອາທິຄ຺ຄຫເຓນ ຠາວນາມຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໑໘໓-໕. ອຕ຺ຕໂນວ ຈິນ຺ຕາຍາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນວຊ຺ຊສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘເນ ປໂຣປເທເສນ ວິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປາຍຈິນ຺ຕາວເສເນວ. ຠູຣິປຎ຺ເຎນາຕິ ມຫາປຎ຺ເຎນ, ປຕ຺ຖຏຕາຍ ປຖວີສມານປຎ຺ເຎນ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣໂຕ ປນ ສຸຕ຺ວານາຕິ ປຣໂຕ ອຸປເທສໍ ສຸຕ຺ວາ. ສຸເຕເນວ ຈ ນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ ອນ຺ໂຕຄຕເຫຕ຺ວຕ຺ຖມິທໍ ວິເສສນໍ, ສຸເຕເນວ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ສຸເຕນ ວາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ຍຖາ ວາປິ ຕຖາ ວາຕິ ປຣໂຕ ສຸຕ຺ວາ ວາ ອສຸຕ຺ວາ ວາ. ອປ຺ປນາປຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ສິຂາປຕ຺ຕໍ ຠາວນາມຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕາວ ຠາວນາມຍາຕິ. ຕິສ຺ໂສປິ ປເນຕາ ປຎ຺ຎາ ປາຬິວເສນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ? ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ກມ຺ມາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ສິປ຺ປາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ວິຊ຺ຊາຐາເນສຸ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ວາ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ວາ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ, ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ, ຍໍ ເອວຣູປໍ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຣຸຈິໍ ມຸທິໍ ເປກ຺ຂໍ ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິໍ ປຣໂຕ ອສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສຸຕມຍາ ປຎ຺ຎາ…ເປ… ສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຕມຍາ ປຎ຺ຎາ. ສພ຺ພາປິ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ຠາວນາມຍາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໖໘).

ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ກມ຺ມາຍຕນາທິວເສນ ຈິນ຺ຕາມຍສຸຕມຍປຎ຺ຎາ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ຠາວນາມຍປຎ຺ຎາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນ ອນ຺ຕິມຠວິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານເມວ ລພ຺ຠມານາ ຈິນ຺ຕາມຍຠູຕາ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກາ ປຎ຺ຎາ, ປູຣິຕປາຣມີນໍ ອວເສສມຫາປຎ຺ຎານໍ ລພ຺ຠມານາ ສຸຕມຍາ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກາ ປຎ຺ຎາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣປ຺ປນາປຕ຺ຕາປິ ຠາວນາມຍປຎ຺ຎາວ ອຘິປ຺ເປຕາ.

໑໑໘໖. ປຏິສມ຺ຠິທາຈຕຸກ຺ກສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິປຏິຠານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາຈຕຸກ຺ກສ຺ສ ວເສນ. ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ກສ຺ມາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອາຫຏາຕິ? ວິປສ຺ສການໍ ຎາຓປາຏວຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປ຺ປເຠເທ ນິທ຺ທິສິຍມາເນ ປຏິສມ຺ຠິທາປຎ຺ຎາປິ ວຕ຺ຕຸກາມຕາຍ, ປຏິສມ຺ຠິທາປຎ຺ຎາຍ ວາ ວິປສ຺ສນາຜລຠູຕຕ຺ຕາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຘິກາເຣ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຍ ສຫ ປາປຸຓິຕພ຺ພໍ ປຏິສມ຺ຠິທາປຎ຺ຎມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸກາມຕາຍ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ ຎາຓນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ເຖ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໘) ເອວມາຄຕໍ ອຕ຺ຖາທີສຸ ຕີສຸ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓຕ຺ຕຍໍ. ຕີສຸປີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ຕີສຸປິ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາເຓສຸ ໂຄຈຣກິຈ຺ຈລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານຠູມິອາທິວເສນ ເຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອິມານິ ຎາຓານິ ອິທມຕ຺ຖໂຊຕການີຕິ ເອວໍ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ, ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓວເສນ ວາ ຕີສຸ ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ. ປຏິສມ຺ຠິທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຫິ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍປາຬິຍໍ ‘‘ຎາເຓສຸ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖກຎາຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໑໘) ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ມຫຄ຺ຄຕປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓສ຺ສ ອຠາເວປິ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ຕິສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ສິຍາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ສິຍາ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ, ສິຍາ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາຕິ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຍ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓຕາປິ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ປນ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ. ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖິ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ. ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ຍາຍ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ. ເຍນ ຎາເຓນ ຕານິ ຎາຓານິ ຊານາຕິ ‘ອິມານິ ຎາຓານິ ອິທມຕ຺ຖໂຊຕການີ’ຕິ, ເຕສຸ ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໒໕) –

ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກ຺ກເມນ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາວເສໂສ ປາໂຐ ກໂຕ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສງ຺ຄຫິເຕ ອຕ຺ເຖ ອເສເສຕ຺ວາ ເທສນາ ຫິ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ປວຕ຺ຕາ, ນ ສພ຺ພເຎຍ຺ເຍຕິ ຍຖາທສ຺ສິຕວິສຍວຈນວເສນ ‘‘ເຍນ ຎາເຓນ ຕານິ ຎາຓານິ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ອຎ຺ຎາຣມ຺ມຓຕໍ ປຏິເສເຘຕິ ເທສນາຍ ອຕປ຺ປຣຠາວໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພາເນ, ອນາຄເຕປິ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ສິຍາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຕິປິ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາຕິປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຕິປີຕິ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ໂຖຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ເຫຕຸຜລສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຫຕຸຜລຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ເຫຕຸອນຸສາເຣນ ອຣີຍຕິ ອຘິຄມີຍຕິ ສມ຺ປາປຸຓີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຘມ຺ໂມຕິປິ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຈ຺ຈຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ທຫຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ, ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ວາ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ສຕ຺ຕານໍ ມູລຠາສາຠູຕາ ມາຄຘິກຠາສາ, ຍາຍ ພຸທ຺ຘານໍ ເທສນາ ໂຫຕິ. ປຏິຠານນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ຎາຓຕ຺ຕຍເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຠິຘມ຺ເມ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ…ເປ… ຕສ຺ສ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທິ.

໑໑໘໗. ຍສ຺ມາ ປນາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖວ, ປເຠທວເສນ ຈ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປເຠທໂຕວ ອຕ຺ຖາທິເກ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍໂຕ ສມຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕໍ ປນ ‘‘ອິທໍ ອິໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເຫຕຸອນຸສາເຣນ ວິຎ຺ຎາຍມານເມວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕຖາ ກຸສລາກຸສລຜລຠູຕາ ວິປາກາ ອພ຺ຍາປາຣສນ຺ຕິວເສນ ວິຎ຺ຎາຍມານາ, ເສສາ ອພ຺ຍາປາຣຠູຕາ ກິຣິຍາ ຘມ຺ມາ ອວິປາກສນ຺ຕິວເສນ, ອສງ຺ຂຕໍ ນິສ຺ສຣຓຠູໂຕ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພຸຕິສນ຺ຕິວເສນ, ພຸທ຺ຘວຈນຕ຺ຖຠູໂຕ ຂນ຺ຘາທິປຣມຕ຺ຖຘມ຺ໂມ ອິມາຍ ອຍໍ ທີປິໂຕຕິ ເອວໍ ປາຬິອນຸສາເຣນ ວິຎ຺ຎາຍມາໂນວ ອຕ຺ຖສມຎ຺ຎໍ ລຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸຜລໍ, ຠາສິຕຕ຺ໂຖ ຈ ສກສກເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ, ຠາສິຕປຏິພທ຺ໂຘ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຣິຍາຍໂຕ, ເສສໍ ສກສກຠາວວເສເນວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕວ ອຕ຺ໂຖ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາຍຕ຺ໂຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ, ນິປ຺ປຣິຍາຍຕ຺ໂຖ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວເສນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຠາສິຕນ຺ຕິ ປາຬິຘມ຺ມມາຫ. ເສສໍ ອຕ຺ຖປຎ຺ຈເກສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ, ຠາສິຕຕ຺ໂຖ ຎາເປຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ, ອິຕໂຣ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖຕິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຄ຺ໂຄ ສມ຺ປາປໂກ ເຫຕຸ, ຠາສິຕໍ ຎາປໂກ ເຫຕຸ, ອິຕຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເຫຕູຕິ ເອວໍ ຕິວິໂຘ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກິຣິຍາຘມ຺ມານຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອວິປາກຕາຍ ຘມ຺ມຠາໂວ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍທິ ເອວໍ ວິປາກາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖຠາໂວ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ? ນ, ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາວໂຕ. ເອວໍ ສຕິ ກຸສລາກຸສລານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ ອປ຺ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ວິປາກສ຺ສ ປນ ປຘານເຫຕຸຕາຍ ປາກຏຠາວໂຕ ຘມ຺ມຠາໂວ ເອວ ເຕສໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ກິຣິຍານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວາ ຘມ຺ມຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈ? ນາຍໍ ໂທໂສ ອປ຺ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ກມ຺ມຜລສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ປນ ເຫຕຸຠາວາຠາວໂຕ ຘມ຺ມຠາໂວ ນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ. ອປິຈ ‘‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ອຍໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ເຠທມກຕ຺ວາ ເກວລໍ ກຸສລາກຸສເລ ວິປາກກິຣິຍຘມ຺ເມ ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ອຕ຺ຖຘມ຺ມຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໑໘໙. ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ອວິປຣີຕນິຣຸຕ຺ຕິ, ອວິປຣີຕນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ໂພຘເນ ສພ຺ພກາລໍ ປຏິນິຍຕສມ຺ພນ຺ໂຘ ອພ຺ຍຠິຈາຣໂວຫາໂຣ ມາຄຘຠາສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາ ຫິ ສພ຺ພກາລໍ ປຏິນິຍຕສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອິຕຣາ ຠາສາ ປນ ກາລນ຺ຕເຣນ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປເນສາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອາຈຣິຍາ. ຍຖາຫຸ –

‘‘ນິຣຸຕ຺ຕິ ມາຄຘາ ຠາສາ, ອຕ຺ຖໂຕ ນາມສມ຺ມຸຕີ’’ຕິ.

ອປເຣ ປນ – ຍທິ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິສຠາວາ, ເອວໍ ສຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຠິລປິຕພ຺ພາ, ນ ວຈນນ຺ຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ‘‘ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ ອິທໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ອຠິລປິຕພ຺ໂພຕິ ອຠິລາໂປ. ນ ຫິ ວຈນໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຠິລປິຕພ຺ພໍ ອຸຈ຺ຈາເຣຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ອຖ ຜສ຺ສາທິວຈເນຫິ ໂພເຘຕພ຺ພໍ ອຠິລປິຕພ຺ພໍ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານມ຺ປິ ໂພເຘຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕສມ຺ປິ ນິຣຸຕ຺ຕິຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປິຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຜສ຺ໂສຕິ ຈ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ຜສ຺ສາ ຜສ຺ສນ຺ຕິ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໑໘) ວຈນໂຕ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣສຫິໂຕ ສທ຺ໂທ ນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ສິຕເມວ, ‘‘ຕໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ, ເອວມຍໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາ ນາມ ຊາຕາ, ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໑໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິສທ຺ທາຣມ຺ມຓາຍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ປຣໂຕ ມໂນທ຺ວາເຣ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ວຈນໍ ອຸປປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍໂຊຕິປາລຕ຺ເຖຣາທໂຍ ປນາຫຸ – ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ວຈນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ສທ຺ທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມເຓ ອຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ປນ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓໍ ມນຸສ຺ສາທິສທ຺ທເຠທນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ຕໍຕໍສທ຺ທວິຠາວກໍ, ເອວໍ ສຠາວາສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ຕໍວິຠາວກໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ນ ໂກຈິ ປາຬິວິໂຣໂຘ, ຕໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ທາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສາຕິ ນ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ຕມ຺ປິ ຫິ ຎາຓໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິໍ ວິຠາເວນ຺ຕເມວ ຕໍຕໍສທ຺ທປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານນ຺ຕຣໍ ຕໍຕໍປເຠທນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ເຫຕຸຠາວໂຕ ນິຣຸຕ຺ຕິໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຈ ປເຠທຄຕມ຺ປິ ໂຫຕີຕິ.

໑໑໙໐. ຕິວິຘນ຺ຕິ ອິທໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິຠາວິຕນຍເມວາຕິ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕຕິ ອິມານິ ຎາຓານິ ອິທມຕ຺ຖໂຊຕການີຕິ ອສມ຺ໂມຫວເສນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ນນຸ ຈ ຕີຓິ ຎາຓານິປິ ອຕ຺ຖຘມ຺ມສຠາວໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ຈ ໂຫຕິ, ກສ຺ມາ ປນ ‘‘ເຕສຸ…ເປ… ມຕ’’ນ຺ຕິ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ສາຣມ຺ມເຓສຸ ຕີສຸ ຎາເຓສຸ ປວຕ຺ຕຎາຓສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ຫິ ຎາຓາຣມ຺ມຓໍ ຎາຓໍ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ອສມ຺ໂມຫວເສນ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕເມວ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ອິຘ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ນາມ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິມານິ ຎາຓານິ ອິທມຕ຺ຖໂຊຕການີ’’ຕິ. ຎາຓມຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ປນ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາເຍວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ສາຣມ຺ມເຓສຸ ຎາເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ, ອາຣມ຺ມຓານໍ ປນ ປເຠທໍ ເຫຏ຺ຐາ ຎາຓຕ຺ຕຍເມວ ວິຠາເວຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອສມຕ຺ໂຖ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ຘມ຺ມກຖິເກນ ກເຖຕພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ, ເທສນາ ປນ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ເສວ ວິສໂຍຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິມາສຸ ປນ ປຈ຺ຉິມານໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ເສຂາເສຂມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອສມ຺ໂມຫວເສນ ປຏິເວໂຘ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນປິ. ຕຖາ ຫິ ສາ ມຄ຺ຄຜລສຠາວາປິ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ສາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ, ເສສາ ຕິສ຺ໂສ ໂລກິຍາວ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ລາໂຠ ຕາສມສມ຺ໂມຫາ, ເສຂາເສຂປຖກ຺ຂເຓ;

ອຕ຺ຖປຎ຺ຎາ ຍຖາລມ຺ພາ, ສາ ທ຺ວິຘາຎ຺ຎາ ຕຸ ສາສວາ’’ຕິ.

໑໑໙໑. ອິມາ ປນ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ປຎ຺ຈຫິ ອາກາເຣຫິ ວິສທຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຣິຍຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ປຣິຍາປຸຓນໍ, ປາຬິອຏ຺ຐກຖາສຸ ຄຓ຺ຐິປທອຕ຺ຖປທວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ປຣິໂຕ ສພ຺ພໂຕ ຎາຕຸໍ ປຸຈ຺ຉາຕິ ກຕ຺ວາ. ສວນໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວເສນ ຄຫຓໍ, ອຘິຄໂມ ມຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອຘິຄໂມ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໑໘) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເສຂຠູມິຍໍ ປເຠທຄມນໍ ອປ຺ປວິສຍໍ, ອເສຂຠູມິຍໍ ພຫຸວິສຍນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຕິສຍໍ ວາ ອຘິຄມນໍ ສນ຺ຘາເຍວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສເຂນ ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ຫິ ອິມາສໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິສທຠາວາຘິຄໂມຕິ. ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ວິຍ ປນ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ ອຣຫໂຕປິ ປຏິສມ຺ຠິທາວິສທຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ນ ໂຫຕີຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຍຖາໂຍຄໍ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຏິສມ຺ຠິທາວິສທຕາຍ ກາຣຓຕາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ນາມ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກຠາເວນ ຍາວ ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸສມີປໍ, ຕາວ ວິປສ຺ສນາຠິໂຍໂຄ. ອຘິຄມປຸພ຺ພໂຍຄາ ເຈຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ວິສທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເສສານິ ປນ ສຸວິສທຠາວສ຺ເສວ ປຈ຺ຈຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໑໙໒-໔. ເອວໍ ເອກວິຘາທິວເສນ ປຎ຺ຎາຍ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຠາວນາວິຘານໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ກຖໍ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອິມາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຂນ຺ຘາທໂຍ ຘມ຺ມາ ຠູມິ, ສີລວິສຸທ຺ຘິ ເຈວ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ຈາຕິ ອິມາ ທ຺ເວ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ມູລໍ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ອິມາ ປຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສຣີຣໍ, ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ຠູມິຠູເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວເສນ ຎາຓປຣິຈຍໍ ກຕ຺ວາ ມູລຠູຕາ ທ຺ເວ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຣີຣຠູຕາ ປຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສມ຺ປາເທນ຺ເຕນ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຂນ຺ຘາທີສູ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຂນ຺ຘາທີສູຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸອິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິເຠເທສຸ. ຠູມິຠູເຕສຸ ຈາຕິ ລກ຺ຂຓາທິຄ຺ຄຫຓວເສນ ຎາຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູເຕສຸ. ສີລໍ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ມູລຠູຕໍ ສີລວິສຸທ຺ຘິໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຎ຺ຈ. ສຕິ ຫິ ສີລວິສຸທ຺ຘິຍໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍຎ຺ຈ ອຍໍ ປຎ຺ຎາ ມູລຊາຕາ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕີຕິ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘາທໂຍ ປຎ຺ຈາຕິ ອຸປພ຺ຣູເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສຣີຣຠູຕາ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິອາທໂຍ ປຎ຺ຈ. ອິມິສ຺ສາ ຫິ ປຎ຺ຎາຍ ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານາຍ ປາທປາຓິສີສຏ຺ຐານິຍາ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິອາທໂຍ ອິມາ ປຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ອວຍເວນ ສມຸທາຍູປລກ຺ຂຓນເຍນ ສຣີຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາທິວເສນ ຂນ຺ຘາທີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕປຎ຺ຎາຍ. ຊນນາທິໂຕຕິ ຊາຕິຊຣາມຣຓາທີຫິ.

໑໑໙໕-໖. ‘‘ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຂນ຺ຘາທິຠູມີສຸ ສີລວິສຸທ຺ຘິຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາເຕຫິ ມູເລຫິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ປຎ຺ຈວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕສຣີຣສ຺ສ ວຑ຺ຒເນເນວ ປຎ຺ຎາວຑ຺ຒນາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ຠູມິຠູເຕສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ເອກເທສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຣູປຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ອນວເສສປຣິຍາທານໍ. ອຕີຕານາຄຕາທິກນ຺ຕິອາທິນາ ປນ ຕເທວ ເອກາທສສຸ ໂອກາເສສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຄຫຓໍ.

໑໑໙໗-໑໒໐໐. ຫີນນ຺ຕິອາທີສຸ ອກຸສລກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຕາຍ ຫີນໍ, ກຸສລກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຕາຍ ປຓີຕໍ. ອກຸສລວິປາກຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕຕາຍ ວາ ຫີນໍ, ວິປຣິຍາເຍນ ປຓີຕໍ. ທຸປ຺ປຣິຄ຺ຄຫຠູຕສຸຂຸມຣູປາທິວເສນ ທູຣໍ, ອິຕຣວເສນ ສນ຺ຕິກນ຺ຕິອາທິນາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາຕິ ອຕີຕາທິວິຠາຄຠິນ຺ນໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຣູປຣາສິວເສນ ພຸທ຺ຘິຍາ ເອກຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ‘‘ຣາສຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຕ຺ເຕປິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕເທກຊ຺ຌໍ ອຠິສໍຍູຫິຕ຺ວາ ອຠິສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ’’ຕິ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອເກເກສຸ ປນ ເວທນາທີສຸ ‘‘ສມຸທ຺ໂທ ມຍາ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສມຸທາຍໂວຫາຣສ຺ສ ອວຍເວປິ ທິສ຺ສນໂຕ ຂນ຺ຘ-ສທ຺ໂທ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍໍ ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘເຍວ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘຕາ. ເວທນາຍ ອຕີຕາທິວິຠາເຄ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໙໗ ອາທໂຍ) ຄເຫຕພ຺ພາ. ອຠິສງ຺ຂາຣລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ເຈຕນາປຘານຕາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມເຓ ຣາສິກຣຓລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສງ຺ຂຕໍ ສມ຺ມເທວ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓສຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປນ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາຍ ວເສນ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໒໐໒-໕. ເອວໍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ຠູມິຠູເຕ ຘມ຺ເມ ເອກເທສໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສີລຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕາ ອວຕ຺ວາ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ອາທິຠູຕໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຠູຕາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕໍ ສມ຺ປາເທຕຸກາເມນ ຈ ໂຍຄາວຈເຣນ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານວເສນ ວາ ທ຺ວາທສາຍຕນວເສນ ວາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ວາ ອຸຠິນ຺ນໍ ສງ຺ເຂປໂກຏ຺ຐາສານໍ ວເສນ ວາ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານວເສນ ວາ ນາມຣູປສ຺ສ ວວຕ຺ຖາເປຕພ຺ພຠາເວປິ ເຕນ ເຕນ ມຸເຂນ ວວຕ຺ຖານປ຺ປກາສນສ຺ສ ອຕິປປຎ຺ຈາວຫຕ຺ຕາ ຍຖາຘິຄຕກ຺ຂນ຺ຘວເສເນວ ອິຘ ວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ສິຕໍ. ເອກາສີຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ເອກາສີຕິຍາ ໂລກິຍຈິຕ຺ເຕນ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານິ ປນ ເນວ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ, ນ ສມຖຍານິກສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ. ຈຕ຺ຕາໂຣຣູປິໂນ ຂນ຺ເຘຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ເຘ. ສີຕຸຓ຺ຫາທິວິໂຣຘິປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ວິກາຣາປຊ຺ຊນໂຕ ຣູປໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ. ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ນມນໂຕ ນາມໍ ນມນລກ຺ຂຓໍ. ປຣິຄຓ຺ຫຕີຕິ ປຣິຈ຺ເຉທກາຣິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໒໐໖-໙. ຕາລສ຺ສ ກນ຺ທໍ ຕຸ ຍມກນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິ ພີເຊຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ເອກີຠູຕໍ ຍມກຕາລກນ຺ທໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍມກໍ ຠິນ຺ນສນ຺ຕານມ຺ປິ ອຠິນ຺ນໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາຕິ. ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈາຕິ ເອເຕເນວ ຕສ຺ສ ທຸວິຘຠາເວ ສິທ຺ເຘ ‘‘ທ຺ວິຘາ ວວຕ຺ຖເປຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນາມຣູປວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນາມໂຕ ຣູປໂຕ’’ຕິອາທິ. ນາມຣູປມຕ຺ຕຕາຍ ອວິນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ, ສນ຺ຕານາທິຆນເຠທສ຺ສ ຈ ອກຕຕ຺ຕາ ອຠິນິເວເສນ ວິນາ ສມູເຫກຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓວເສນ ‘‘ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປວຕ຺ໂຕ ສມ຺ໂມໂຫ ສຕ຺ຕສມ຺ໂມໂຫ, ຕສ຺ສ ຆາຕຕ຺ຖໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕ຺ຖໍ. ພຫຸສຸຕ຺ຕວເສນາຕິ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ອິຘ ທສ຺ສິຕານໍ, ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຫິທໍ, ມຫາລິ, ອຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສ, ນຍິທໍ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໐; ສໍ. ນິ. ໓.໕໙) ເອວມາທີນໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ວເສນ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ນາມຣູປໍ.

໑໒໑໐-໒. ອງ຺ຄສມ຺ຠາຣາຕິ ອງ຺ຄສມ຺ຠາຣເຫຕຸ ຕນ຺ນິມິຕ຺ຕໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສຕິ ເອວ ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ໂທຕິ ໂວຫາໂຣ. ຂນ຺ເຘສູຕິ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ ເຕ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ສຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ມຸຕິ ໂວຫາໂຣ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອກ຺ຂຈກ຺ກປຎ຺ຊຣອີສາທີສຸ ອງ຺ຄສມ຺ຠາເຣສຸ ເອເກນາກາເຣນ ເອກຊ຺ຌໍ ຣາສິ ຫຸຕ຺ວາ ສຓ຺ຐິເຕສຸ ‘‘ຣໂຖ’’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອເກກສ຺ມິໍ ອງ຺ເຄ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມາເນ ຣໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາເຕສຸ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມສຸ ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມາເນສຸ ‘‘ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ວາ ‘‘ຊີໂວ’’ຕິ ວາ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອເກກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມາເນ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ຄາຫສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖີຕິ. ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ຫິ ທສ຺ສນໍ ຍຖາຠູຕທສ຺ສນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຍໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກຖຎ຺ຈຣຫິ ນາມຣູປມຕ຺ເຕ ຄມນາທິອຕ຺ຖກິຈ຺ຈສິທ຺ຘຕາ ໂຫຕີຕິ ອນຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຍຖາປີ’’ຕິອາທິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ທາຣຸມຍໍ ຍນ຺ຕໍ ນິຊ຺ຊີວໍ ຊີວວິຣຫິຕໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຊີວສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຕໂຕເຍວ ນິຣີຫກໍ ນິພ຺ຍາປາຣໍ, ອຖ ຈ ປນ ທາຣຸຣຊ຺ຊຸສມາໂຍເຄ ປຈ຺ຈຍວິເສສວເສນ ຕໍ ທາຣຸຍນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິປິ ຕິຏ຺ຐຕິປິ, ສຊີວໍ ສພ຺ຍາປາຣໍ ວິຍ ຄມນາທິກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕມິວ ຂາຍຕິ, ຕຖາ ອິທໍ ນາມຣູປມ຺ປິ ກິຎ຺ຈາປິ ນິຊ຺ຊີວໍ ນິຣີຫກຎ຺ຈ, ອຖ ຈ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສງ຺ຂຕປຈ຺ຈຍວິເສສສ຺ສ ສມາໂຍເຄ ສຊີວໍ ສພ຺ຍາປາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຎ຺ຈ ຂາຍຕີຕິ.

໑໒໑໓. ສຈ຺ຈໂຕຕິ ຠູຕໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ນາມຣູປໍ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ຍນ຺ຕມິວ ສຸຎ຺ຎໍ ຊີວາທິນາ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອິທໍ ນາມຣູປໍ ຍນ຺ຕມິວ ສຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸຎ຺ໂຊຕິ ນິຈ຺ຈາຕຸຣຕາຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຣາສິ. ຕິຓກຏ຺ຐສາທິໂສຕິ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາຍ ຕິຓກຏ຺ຐສໂມ.

໑໒໑໕. ຍມກນ຺ຕິ ຍຸຄຬໍ. ໂສ ຈ ຍມກຠາໂວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສິຕຠາເວນາຕິ ອາຫ ‘‘ອຸໂຠ ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ. ຕໂຕ ເອວ ເອກສ຺ມິໍ ຠິຊ຺ຊມານສ຺ມິໍ ອຸໂຠ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ຫິ ກທາຈິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ມຣຓວເສນ ຣູເປ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ອຣູປໍ ອນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕໍ, ອຣູເປ ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ຣູປໍ ອນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ. ເອກໂວກາຣຠວຈຕຸໂວກາຣຠເວສຸ ປນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ. ໂສ ປນາຍໍ ຠງ຺ໂຄ ປຈ຺ຈຍວເສເນວ, ປຈ຺ຈຍນິໂຣເຘເນວ ນາມຣູປນິໂຣໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຍາຕິ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕາປິ ເອກສ຺ມິໍ ຠິຊ຺ຊມານສ຺ມິໍ ອຸໂຠ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໑໖-໙. ນິຕ຺ເຕຊນ຺ຕິ ເຕຊຫີນໍ ອານຸຠາວວິຣຫິຕໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຕໍ ນິຕ຺ເຕຊໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ພ຺ຍາຫຣຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ອຎ຺ຎຖາ ສທ຺ທຫນຸສ຺ສາຫນາທີສຸ ນາມໍ ນິຕ຺ເຕຊນ຺ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ນາປິ ຣູປໍ ສນ຺ຘາຣຓາພນ຺ຘນາທີສຸ. ເຕເນວ ຫິ ‘‘ຕຖາ ຣູປມ຺ປິ ນິຕ຺ເຕຊ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ…ເປ… ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒໒໐-໑. ນາມໍ ນິສ຺ສາຍາຕິອາທິນາ ພ຺ຍຕິເຣກວເສນປິ ນາມຣູປານໍ ນິຕ຺ເຕຊຕໍເຍວ ວິຠາເວຕິ. ຣູປຎ຺ຫິ ຄມນາທິກິຣິຍາສຸ ນາມໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນາມໍ ທສ຺ສນາທິກິຣິຍາສຸ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສນ຺ນິສ຺ສາຍ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຕກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິປິ ປຈ຺ເຈກໍ ອສມຕ຺ຖຕໍ ວິຠາເວຕິ. ຕຖາ ຫິ ນາມຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາ, ນິພ຺ຍາປາຣຕາ ຈ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ກຖໍ ປນ ປຈ຺ເຈກໍ ອສມຕ຺ຖານໍ ສມຸທິຕຠາເວ ສຕິ ສມຕ຺ຖຕາ ໂຫຕິ ອສາມຄ຺ຄິຍໍ ອເຫຕູນໍ ສາມຄ຺ຄິຍມ຺ປິ ອເຫຕຸກຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ. ນ ຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ທຏ຺ຐຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ສມຸທິຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ໂຈທນໍ ຫທເຍ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອິມສ຺ສ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອຸປມາຍປິ ຫິ ອສິທ຺ໂຘ ອຕ຺ໂຖ ສາເຘຕພ຺ໂພ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ, ອຸປມາຍປິ ອິເຘກຈ຺ເຈ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິສາ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໘; ອ. ນິ. ໘.໘; ໑໐.໙໕; ຊາ. ໒.໑໙.໒໔). ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຊຈ຺ຈນ຺ຘປີຐສປ຺ປີນໍ ອຸປມາ – ຍຖາ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ຈ ປີຐສປ຺ປີ ຈ ທິສາ ປກ຺ກມິຕຸກາມາ ອສ຺ສຸ. ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປີຐສປ຺ປິໍ ເອວມາຫ ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠເຓ, ສກ຺ໂກມິ ປາເທຫິ ປາທກຣຓີຍໍ ກາຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ຈ ເມ ຈກ຺ຂູນິ, ເຍຫິ ສມໍ ວິສມໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ປີຐສປ຺ປີ ຊຈ຺ຈນ຺ຘໍ ເອວມາຫ ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠເຓ, ສກ຺ໂກມິ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີຍໍ ກາຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ຈ ເມ ປາທາ, ເຍຫິ ອຠິກ຺ກເມຍ຺ຍໍ ປຏິກ຺ກເມຍ຺ຍໍ ວາ’’ຕິ. ໂສ ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປີຐສປ຺ປິໍ ອໍສກູຏໍ ອາໂຣເປສິ, ປີຐສປ຺ປີ ຊຈ຺ຈນ຺ຘສ຺ສ ອໍສກູເຏ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ວາມໍ ມຸຎ຺ຈ, ທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫ, ທກ຺ຂິຓໍ ມຸຎ຺ຈ, ວາມໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘປິ ນິຕ຺ເຕໂຊ ທຸພ຺ພໂລ ນ ສເກນ ພເລນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕເຖວ ປີຐສປ຺ປີ ນ ສເກນ ພເລນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ຄມນໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວ ນາມມ຺ປິ ນິຕ຺ເຕຊໍ ນ ສເກນ ເຕເຊນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕາສຸ ຕາສຸ ກິຣິຍາສຸ ປວຕ຺ຕຕິ, ຣູປມ຺ປິ ນິຕ຺ເຕຊໍ ນ ສເກນ ເຕເຊນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕາສຸ ຕາສຸ ກິຣິຍາສຸ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ຈ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວາ ປວຕ຺ຕິ ວາ ນ ໂຫຕີຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ນ ສເກນ ພເລນ ຊາຍເຣ,

ໂນປິ ສເກນ ພເລນ ຕິຏ຺ຐເຣ;

ປຣຘມ຺ມວສານຸວຕ຺ຕິໂນ,

ຊາຍເຣ ສງ຺ຂຕາ ອຕ຺ຕທຸພ຺ພລາ.

‘‘ປຣປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ຊາຍເຣ, ປຣອາຣມ຺ມຓໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕາ;

ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍຫິ ຈ, ປຣຘມ຺ເມຫິ ຈິເມ ປຠາວິຕາ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໗໗);

໑໒໒໒-໓. ອິທານິ ນາວາຍນ຺ຕິກູປມາຍປິ ນາມຣູປານໍ ອວສວຕ຺ຕິຕໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິຄາຖາທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສາຍາຕິ ປຕິຏ຺ຐາຍ. ຍນ຺ຕີຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ເສ ນິສ຺ສາຍາຕິ ເນຕຸຠູເຕ ນິຍາມກກມ຺ມກຣາທິມນຸສ຺ເສ ອປສ຺ສາຍ. ນ ຫິ ເຕສໍ ອຣຓຄ຺ຄຫຓລງ຺ກາຣສຓ຺ຐາປນອຸທກສິຎ຺ຈນາທິກິຣິຍາຍ ວິນາ ນາວາ ອິຈ຺ຉິຕເທສໍ ປາປຸຓາຕິ, ຍຖາ ປນ ອຸໂຠປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ອຓ຺ຓເວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ອຸໂຠ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສິຕາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໒໒໔. ສຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ວິໂນເທຕ຺ວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍຫິ ອນາທິກາລຠາວິຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ສຕ຺ຕຄ຺ຄາຫໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ. ນາມ…ເປ… ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ນາມໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມໍ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ. ອິທໍ ຣູປໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປໍ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ເຕສໍ ລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓມຸເຂນ ຕມຕ຺ຖຠາວທສ຺ສນໍ ເອຕໍ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິມລວິໂສຘນໂຕ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ພຸທ຺ຘາທີຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິເຍວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນາມຣູປວວຕ຺ຖາປນນ຺ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຊາຕິອາທິໂຕຕິ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິອາທິໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ. ຍຖາຫ ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ, ພ຺ຍາຘິປິ ທຸກ຺ໂຂ, ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ, ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐). ອນ຺ຕທ຺ວຍນ຺ຕິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕໍ ອນ຺ຕທ຺ວຍໍ. ອຖ ວາ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິຠາວສງ຺ຂາຕໍ, ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາວສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ ອນ຺ຕທ຺ວຍໍ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອນຸປລພ຺ຠນໂຕ ຫິ ສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ ວຊ຺ຊິຕພ຺ພເມວ, ໂລກສງ຺ເກຕໂຕວ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ ນຕ຺ຖີຕິປິ ວຊ຺ຊິຕພ຺ພເມວາຕິ. ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ກໂຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ມລານີຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕສງ຺ຂາຕານິ ມລານິ. ອເສສໍ ນິສ຺ເສສໂຕ ນາສໍ ວິນາສໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ ອຸເປນ຺ຕິ. ຕຖາ ເຫຕໍ ທິຏ຺ຐິມລວິໂສຘນໂຕ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙. ເອກູນວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒໒໗. ອນນ຺ຕຣໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາ ວິສຍຠາເວນ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕທຎ຺ຎໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ຕທຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ອຠາວໂຕ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຫິ ວິປສ຺ສນາຠິນິເວໂສ ໂຫຕຸ ພຫິທ຺ຘາ ວາ, ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິຍໍ ປນ ລກ຺ຂຓໂຕ ສພ຺ພມ຺ປິ ນາມຣູປໍ ອນວເສສໂຕ ປຣິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕີຕິ. ຊານິຕ຺ວາ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນເຫຕູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫຓເຫຕຸ ຫິສ຺ສ ອທ຺ຘຕ຺ຕເຍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓໍ ໂຫຕີຕິ. ວິຕຣິຕ຺ວາຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ, ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ປນ ຎາຓໍ ຕຖາວິຄຕໍ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ຌານໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ສນ຺ຕາເນ ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຐິຕ’’ນ຺ຕິ.

໑໒໒໙-໓໐. ນາມຣູປສ຺ສ…ເປ… ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ນາມ ກຸສໂລ ຠິສກ຺ໂກ ໂຣຄໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສຕິ, ຍຖາ ວາ ປນ ອນຸກມ຺ປໂກ ປຸຣິໂສ ກຸມາຣໍ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໍ ຣຖິກາຍ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ປຸຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອາວຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວໍ ນາມຣູປສ຺ສ ໂກ ເຫຕຸ, ໂກ ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ຠເວ. ນ ຕາເວຕໍ ອເຫຕຸກໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ສພ຺ພທາ, ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ເອກສທິສຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ, ນ ອິສ຺ສຣາທິເຫຕຸກໍ ນາມຣູປໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອິສ຺ສຣາທີນໍ ອຠາວໂຕ. ເຍປິ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ອິສ຺ສຣາທໂຍຕິ ວທນ຺ຕິ ເຕສໍ ອິສ຺ສຣາທິສງ຺ຂາຕນາມຣູປສ຺ສ ອເຫຕຸຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຠວິຕພ຺ພມສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຫິ, ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ນາມຣູປສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຕາວ ກຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ, ສຸປາກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ສຸກໂຣຕິ ປຐມໍ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຣູປກາຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ອເຫຕຸວິສມເຫຕຸວາທນິວຕ຺ຕິຍາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄາວຫຠາເວນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣຕິນິວຕ຺ຕິຍາປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ຕໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເກສາ ໂລມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒໓໒-໓. ອວິຊ຺ຊາ…ເປ… ມໂຕຕິ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປາທານໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ອິທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ເອຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປກາຍສ຺ສ ເຫຕຸ, ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອາຫາໂຣ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປນ ປຸຣິມໍ ເຫຕຸ, ອິຕໂຣ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຊນໂກ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ຕໍ ໂລກວເສນ ສມຕ຺ເຖຕຸໍ ‘‘ເຫຕ຺ວງ຺ກຸຣສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊນໂກຕິ, ອນຸປາລໂກຕິ ຈ ອນ຺ໂຕຄຕເຫຕ຺ວຕ຺ຖມິທໍ ວິເສສນໍ, ຊນກຕ຺ຕາ, ອນຸປາລກຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊນກຕ຺ຕາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕກຕ຺ຕາ. ອິມິນາ ພີຊໍ ວິຍ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ຣູປກາຍສ຺ສ ອສາຘາຣຓກາຣຓຕາຍ ເຫຕູຕິ ທສ຺ສິຕໍ. ອນຸປາລກຕ຺ຕາຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຕາ. ອິມິນາ ປນ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ປຖວີສລິລາທໂຍ ວິຍ ອາຫາໂຣ ສາຘາຣຓກາຣຓຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໒໓໔-໗. ອິຕິເມ…ເປ… ຄຕາຕິ ເອວເມເຕ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຍຖາຣຫໍ ເຫຕຸຠາວໍ, ປຈ຺ຈຍຠາວຎ຺ຈ ຄຕາ. ມາຕາວ ອຸປນິສ຺ສຍາຕິ ອວິຊ຺ຊາ ຠເວສຸ ວິຊ຺ຊມານໂທສປຏິຈ຺ຉາທນຠາເວນ, ຕຓ຺ຫາ ປຕ຺ຖນາຠາເວນ, ອຸປາທານໍ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫຠາເວນາຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂາຣຠວານໍ ເຫຕຸຠູຕາ ຊນກສຫາຍຕາຍ ຠວນິກນ຺ຕິຕໍສຫຊາຕອາສນ຺ນກາຣຓຕ຺ຕາ ອຠິສງ຺ຂາຣິກາ, ອປສ຺ສຍຠູຕາ ວາຕິ ມາຕາ ວິຍ ອຸປນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ປິຕຸຊນິຕສຸກ຺ເກ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ປິຕາ ຊນໂກ, ເອວໍ ກມ຺ມໍ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກຕ຺ຕາ ຊນກນ຺ຕິ ອາຫ. ຍຖາ ຘາຕີ ຊາຕສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕາ ສນ຺ຘາຣິກາ, ເອວໍ ອາຫາໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ພ຺ຣູເຫຕາ, ສນ຺ຘາຣໂກ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘາຕີ…ເປ… ຠເວ’’ຕິ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ນາມກາຍສ຺ສາປິ ປຈ຺ຈໂຍ, ປກາຣນ຺ຕເຣນ ປນ ຕສ຺ສ ປາກຏໍ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ເຕນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນາທິໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຍຊາຕໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຣູປມາໂລກເມວ ຈາຕິ ປນ ຈ-ສທ຺ເທນ ຍຖາ ພາຫິຣຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ, ຍຖາ ຈ ອາໂລໂກ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ, ເອວໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພາຫິຣໍ ປຈ຺ຈຍຊາຕໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ລທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຸເຣຊາຕອິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ, ຣູປາໂລການຎ຺ຈ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ອາຣມ຺ມຓອຸປນິສ຺ສຍປຸເຣຊາຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ, ອິຕເຣສຎ຺ຈ ສທ຺ທສງ຺ຄຫິຕານໍ ອນນ຺ຕຣາທິສຫຊາຕາທິວເສນ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຜສ຺ສາທີນໍ ວິຍ ສຫ ປຈ຺ຈເຍຫິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສມ຺ມສນູປຄໍ ສພ຺ພໍ ນາມໍ ສຫ ປຈ຺ຈເຍນ ສງ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນາມກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິຄຓ຺ຫຕີ’’ຕິ.

໑໒໓໘-໔໐. ທິສ຺ວານາຕິ ເອຕຣຫິ ປວຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ. ຕເຖວິທນ຺ຕິ ອິມິນາ ນ ເກວລໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຕາມຕ຺ຕເມວ ປຈ຺ຈາມຏ຺ຐໍ, ອຖ ໂຂ ຍາທິເສຫິ ເອຕຣຫິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາທິເສຫິ ອວິຊ຺ຊາທິປຈ຺ຈເຍເຫວ ອຕີເຕປິ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖາຕິ ປຈ຺ຈຍສຫິຕຕາປິ ປຈ຺ຈາມຏ຺ຐາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຸພ຺ພນ຺ເຕຕິ ອຕີຕຂນ຺ຘປ຺ປພນ຺ຘໂກຏ຺ຐາເສ. ປຎ຺ຈຘາຄຕາຕິ –

‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານໍ, ນ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐; ມຫານິ. ໑໗໔) –

ປຎ຺ຈຫິ ອາກາເຣຫິ ອາຄຕາ, ປວຕ຺ຕາ ວາ. ອປຣນ຺ເຕຕິ ອນາຄເຕ ຂນ຺ຘປ຺ປພນ຺ຘໂກຏ຺ຐາເສ. ປຎ຺ຈຘາ ສມຸທີຣິຕາຕິ –

‘‘ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫມນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ນ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອຫມນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອຫມນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອຫມນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫມນາຄຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐; ມຫານິ. ໑໗໔) –

ເອວໍ ປຎ຺ຈຘາ ກຖິຕາ.

໑໒໔໑. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນປິ ອທ຺ຘາເນຕິ ເອຕຣຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຈຸຕິປຣິຍນ຺ເຕ ອທ຺ຘາເນປິ. ອທ຺ຘານ-ຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຂນ຺ຘໂກຏ຺ຐາສເມວ ວທຕິ. ນ ຫິ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ໂຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ກາໂລ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ. ຉພ຺ພິຘາ ປຣິກິຕ຺ຕິຕາຕິ –

‘‘ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ອຍໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ, ໂສ ກຸຫິໍ ຄາມີ ຈ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐; ມຫານິ. ໑໗໔) –

ເອວໍ ຉພ຺ພິຘາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໒໙-໑໓໐) ວິຍ ປເທເສປິ ສພ຺ພ-ສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ສພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ‘‘ອນວເສສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕິສ຺ສາ ອວເສໂສ ອວສິຏ຺ໂຐຕິ ອນວເສສາ, ໂສຬສວິຘາປິ ເຈສາ ເອກກງ຺ຂາວເສນາປິ ອນວສິຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຫິຍ຺ຍຕີຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ປຫິຍ຺ຍຕິ. ກາມໍ ນາມຣູປມຕ຺ຕໍ ວິນາ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອທສ຺ສເນນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກງ຺ຂາ ປຫີນາ, ອຕີຕານາຄເຕ ກງ຺ຂານໍ ປຫາເນນ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກງ຺ຂາຍ ອຕິສຍປ຺ປຫານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິເຘວ ສາ ວຸຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ນິສ຺ສຕ຺ຕນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍສຸ ປວຕ຺ຕກງ຺ຂາຍ ອິເຘວ ຕີຣຓໂຕ ສາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາ. ວຓ຺ຓຠຓນໍ ວາ ເອຕໍ ອິຘ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກງ຺ຂາຍ ປຫານວຈນໍ ຍຖາ ຕໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີສຸ ປຫີນານມ຺ປິ ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຕິອາທິນາ ອນາຄາມິມຄ຺ຄາທີສຸ ວຈນນ຺ຕິ.

໑໒໔໒. ກມ຺ມວິປາການໍ ວເສນາປີຕິ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ, ອາຍູຫນໍ ສງ຺ຂາຣາ, ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ, ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານໍ, ເຈຕນາ ຠໂວ ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາ, ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ, ປສາໂທ ອາຍຕນໍ, ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສ, ເວທຍິຕໍ ເວທນາ ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຘູປປຕ຺ຕິຠວສ຺ມິໍ ປຸເຣ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ, ອິຘ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ອາຍຕນານໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ…ເປ… ເຈຕນາ ຠໂວ ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏານໍ ວເສນ. ກິເລສວຏ຺ໂຏປິ ເຈຕ຺ຖ ກມ຺ມສຫາຍຕາຍ ກມ຺ມວຏ຺ເຏເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໒໔໓. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ຕຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ພຜລໍ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ. ອຸປປຊ຺ຊາປຣາປຣິຍາໂຫສິກມ຺ມວສາ ປນາຕິ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍອປຣາປຣິຍເວທນີຍອໂຫສິກມ຺ມວເສນ. ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປວເສນ ຫິ ‘‘ອຸປປຊ຺ຊາປຣາປຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພຜລໍ ກມ຺ມໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ. ອປເຣ ອປເຣ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຍຕ຺ຖກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຕຠາເວ ເວທິຕພ຺ພຜລໍ ກມ຺ມໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ. ອໂຫສິ ເອວ ກມ຺ມໍ, ນ ຕສ຺ສ ວິປາໂກ ອໂຫສິ, ອຕ຺ຖິ, ຠວິສ຺ສຕິ ຈາຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ອໂຫສິກມ຺ມໍ.

ປຏິປກ຺ເຂຫິ ອນຠິຠູຕຕາຍ, ປຈ຺ຈຍວິເສເສນ ປຏິລທ຺ຘວິເສສຕາຍ ຈ ພລວຠາວປ຺ປຕ຺ຕາ ຕາທິສສ຺ສ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ວເສນ ສາຕິສຍາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ປຐມຊວນເຈຕນາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຜລທາຍິນີ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາ ນາມ. ສາ ຫິ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ ພລວຕິ ຊວນສນ຺ຕາເນ ຄຸຓວິເສສຍຸຕ຺ເຕສຸ ອຸປກາຣານຸປກາຣວສປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ, ອາເສວນາລາເຠນ ອປ຺ປວິປາກຕາຍ ຈ ອິຕຣທ຺ວຍໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕສນ຺ຕານຸປຣມາເປກ຺ຂໍ, ໂອກາສລາຠາເປກ຺ຂຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອິເຘວ ປຸປ຺ຜມຕ຺ຕໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕິວິປາກມຕ຺ຕໍ ອເຫຕຸກຜລໍ ເທຕິ, ສເຫຕຸກຜລທາເນ ປນ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນມ຺ປິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກທານໍ ນາມ ອຸປຘິປ຺ປໂຍຄາທິປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສມວາເຍເນວ ໂຫຕີຕິ ຕທຠາວໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ. ອໂຫສິກມ຺ມໍ…ເປ… ວິປາໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອໂຫສິ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ‘‘ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນາໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໔). ຕຕ຺ຖ ສກສກກາລາຕິກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍສ຺ສ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍສ຺ສ ຈ ວເສນ ປຸຣິມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ກມ຺ມສ຺ສ, ວິປາກກາລສ຺ສ ຈ ອຕີຕຕ຺ຕາ ຕຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕໍ ລຠຕິ, ທຸຕິຍໍ ອນາຄເຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິມຠເວສຸ ກຕໍ ອທິນ຺ນວິປາກໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕິຍໍ ປນ ອນນ຺ຕຣຠເວ ກຕໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ, ອຣຫໂຕ ອຕີຕຠເວສຸ ກຕໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປເຣ ປນ ‘‘ເອກເມວ ອຕີຕໍ ກມ຺ມໍ ອທ຺ຘຕ຺ຕເຍ ວິປາກາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ຕິຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອຕ຺ຖສາຘິກາຕິ ທານາທິປາຓາຕິປາຕາທິອຕ຺ຖສ຺ສ ນິປ຺ຜາທິກາ. ກາ ປນ ສາຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕມຊວນເຈຕນາ’’ຕິ. ສາ ຫິ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິລທ຺ຘວິເສສາ, ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາວິໂນ ວິປາກສນ຺ຕານສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາເວນ ວາ ຕຖາ ອຠິສງ຺ຂຕາ ສມານາ ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກທາຍິນີ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ນາມ. ເຍຠຸຍ຺ຍວຸຕ຺ຕິຍາ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ສຕ຺ຕມຊວນເຈຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສິຕາທິປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ປຎ຺ຈມາທິກາປິ ໂຫຕິ. ວິປາກໍ ເທຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ເທຕິ, ອທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິກໍ ປນ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ເທຕີຕິ ນຕ຺ຖິ. ຈຸຕິອນນ຺ຕຣຎ຺ຫິ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍສ຺ສ ໂອກາໂສຕິ ອາຈຣິຍາ. ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປນ ທິນ຺ນາຍ ຊາຕິສເຕປິ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ເທຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕຄຸຓາ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໙). ອຸຠິນ຺ນ…ເປ… ເທຕີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຣຓວິຣຫໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມູປປຊ຺ຊເວທນີຍຠາວໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ເຈຕນາ ວິປາກທານສຠາວສ຺ສ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຍທາ ໂອກາສໍ ລຠຕິ, ຕທາ ປຏິສນ຺ຘິວິປາກໍ, ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ວາ ເທຕິ. ສຕິ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາຕິ ອິມິນາ ອສຕິ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ອໂຫສິກມ຺ມປກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐຕິ ວິປຈ຺ຈໂນກາສສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ທີເປຕິ.

໑໒໔໔. ເອວໍ ຕາວ ວິປາກທານກາລວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິປາກທານປຣິຍາຍໂຕ, ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ ຈຕຸພ຺ພິຘຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຄຣຸກ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຄຣຸກນ຺ຕິ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ມຫານຸຠາວຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍກມ຺ມໍ. ພຫຸລນ຺ຕິ ອຠິຓ຺ຫໂສ ກຕໍ, ເອກວາຣໍ ກຕ຺ວາປິ ອຠິຓ຺ຫສມາເສວິຕຎ຺ຈ. ອາສນ຺ນນ຺ຕິ ມຣຓາສນ຺ນກາເລ ອນຸສ຺ສຣິຕໍ, ຕທາ ກຕຎ຺ຈ. ກຏຕ຺ຕາກມ຺ມນ຺ຕິ ຄຣຸກາທິຠາວໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ກຕມຕ຺ຕໂຕເຍວ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລໍ ວາ ໂຫຕຸ ອກຸສລໍ ວາ, ຄຣຸກາຄຣຸເກສຸ ຍໍ ຄຣຸກໍ ມາຕຸຆາຕກາທິກມ຺ມໍ ວາ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມໍ ວາ, ຕເທວ ປຐມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ພຫຸລາພຫຸເລສຸ ຍໍ ພຫຸລໍ ສຸສີລ຺ຍໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ວາ, ຕເທວ ປຐມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ທູຣາສນ຺ເນສຸ ຍໍ ອາສນ຺ນໍ ມຣຓກາເລ ອນຸສ຺ສຣິຕໍ, ເຕເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອາສນ຺ນກາເລ ກເຕ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ. ກຏຕ຺ຕາ ປນ ກມ຺ມໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລທ຺ຘາເສວນໍ ປຸຣິມານໍ ອຠາເວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ. ອິຕິ ຄຣຸກໍ ສພ຺ພປຐມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ‘‘ຄຣຸກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຣຸເກ ອສຕິ ພຫຸລີກຕໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ອາສນ຺ນໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ກຏຕ຺ຕາກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸຣິມຊາຕີສຸ ກຕກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

໑໒໔໕. ປຏິສນ຺ຘິທານາທິວເສນ ວິປາກສນ຺ຕານສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ຊນກໍ. ສຸຂທຸກ຺ຂສນ຺ຕານສ຺ສ, ນາມຣູປປ຺ປພນ຺ຘສ຺ສ ວາ ຈິຣຕຣປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ, ອທ຺ຘານໍ ປວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ສຸຂທຸກ຺ເຂ ປວຕ຺ຕມາເນ ພວ຺ຫາພາຘຕາທິປຈ຺ຈຍູປນິປາຕເນນ ສຓິກໍ ສຓິກໍ ຕສ຺ສ ວິພາຘກໍ ອຸປປີຬກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປີເຬຕິ ພາຘຕິ, ອທ຺ຘານໍ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ເທຕີ’’ຕິ. ຕຖາ ປຏິປກ຺ຂກມ຺ມວິປາກສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣຓວເສນ ອຸປຈ຺ເຉທກໍ ປຏິພາຫກໍ ອຸປຆາຕກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ຣູປຎ຺ຈ ອຣູປວິປາກກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈາຕິ ຣູປາຣູປວິປາກກ຺ຂນ຺ໂຘ, ກມ຺ມຊຣູປສ຺ສາປິ ວິປາກປຣິຍາໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ‘‘ຣູປາຣູປວິປາກກ຺ຂນ຺ເຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນາຕິ ກຸສເລນ ວາ ອກຸສເລນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ກຕ຺ຕຸຠູເຕນ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວິປາເກ ຊນິເຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຊນິເຕ ວິປາເກ’’ຕິ. ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຊນິເຕ ວິປາເກ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ສມານໍ ອຎ຺ເຎນປິ ກຸສລກມ຺ເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານກໍ ສຸຂໍ ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂວິພາຘນວເສນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ອກຸສລໍ ອຎ຺ເຎນ ອກຸສລກມ຺ເມນ ອຸປປຊ຺ຊມານໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕເຖວ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ເອວຎ຺ຈ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ຕໍ ຕໍ ທີຆກາລໍ ປວຕ຺ເຕຕິ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ອທ຺ຘານໍ ປວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປີເຬຕີຕິ ອຸປປີຬກໍ ອກຸສລໍ ສມານໍ ສຸຂິຕສ຺ສ ໂຣຄາທິອນ຺ຕຣາຍກາຣຓສມ຺ປາທກຠາເວນ ສຸຂສນ຺ຕານໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕໍ ປີເຬຕິ, ກຸສລຎ຺ຈ ໂຣຄາທິນາ ທຸກ຺ຂິຕສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊາທິສຸຂາທິກາຣຓສມ຺ປາທກຠາເວນ ທຸກ຺ຂສນ຺ຕານໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕໍ ປີເຬຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສຸຂທຸກ຺ຂສ຺ສ ກາຣຓໍ ອສມ຺ປາເທນ຺ຕມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິທາຍກກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສຍໍ ວິປາກທາຍກກມ຺ມໍ ອຸປປີຬກກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປນ ປຏິສນ຺ຘິທາຍກເມວ ຊນກກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ.

ອປິຈ ອຸປຆາຕເກນ ສຫ ອິມສ຺ສ ວິເສສຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິວິປາກສ຺ສ ປຏິພາຫກນ຺ຕິ ເຈ? ຕໍ ນ, ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ. ‘‘ທຸພ຺ພລໍ ກມ຺ມໍ ຆາເຕຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນນຸ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພເຍວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ, ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ກຖມິທໍ ຕທຸປຆາຕກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາປນ຺ນໍ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍ ກມ຺ມສ຺ສ ຆາຕນໍ ນາມ ຕສ຺ສ ວິປາກປຏິພາຫນເມວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕໍປຏິພາຫນຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂອກາສກຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ວິປຈ຺ຈນາຍ ກໂຕກາສໍ ກມ຺ມໍ ວິປກ຺ກເມວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເອວໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອຸປປີຬກໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິປາກໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ນ ສຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ເທຕິ, ອຸປຆາຕກໍ ປນ ທຸພ຺ພລກມ຺ມໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ເກຈິ ປນ ອາຈຣິຍາ ອປເຣນາປິ ນເຍນ ຊນກາທິກມ຺ມໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຍສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ກເຕ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ, ປວຕ຺ເຕ ຈ ວິປາກກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕໍ ຊນກໍ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ກເຕ ອຎ຺ເຎນ ຊນິຕສ຺ສ ອິຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ອນິຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ຜລສ຺ສ ວິພາຘກວິຈ຺ເຉທກປຈ຺ຈຍານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອຸປພ຺ຣູຫກປຈ຺ຈຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຊນການຸຠາວານຸຣູປໍ ປຣິໂປສກຈິຣຕຣປ຺ປພນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ. ຊນເກນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ກຸສລຜລໍ, ອກຸສລຜລໍ ວາ ເຍນ ປຈ຺ຈນີກຠູເຕນ ໂຣຄຘາຕຸວິສມຕາທິນິມິຕ຺ຕຕາຍ ພາຘີຍຕິ, ຕໍ ອຸປປີຬກໍ. ເຍນ ປນ ກມ຺ມຸນາ ຊນກສາມຕ຺ຖິຍວເສນ ຈິຣຕຣປ຺ປພນ຺ຘາຣຫມ຺ປິ ສມານໍ ຜລວິຈ຺ເຉທກປຈ຺ຈຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປຫຎ຺ຎຕິ ວິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອຸປຆາຕກນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເກຈິ ອປ຺ປາພາຘທີຆາຍຸກຕາສໍວຕ຺ຕນວເສນ ທຸຕິຍສ຺ສ ກຸສລຠາວໍ, ພວ຺ຫາພາຘອປ຺ປາຍຸກຕາສໍວຕ຺ຕນວເສນ ປຈ຺ຉິມານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອກຸສລຠາວຎ຺ຈ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ຠູຣິທຕ຺ຕາທີນໍ ປນ ນາຄາທີນໍ, ອິໂຕ ອນຸປ຺ປທິນ຺ນຍາປນກເປຕານຎ຺ຈ ອປາເຍສຸ ອກຸສລວິປາກສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນູປປີຬນູປຆາຕການິ ກມ຺ມານິ ສນ຺ຕີຕິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລຠາໂວ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ກມ຺ມານໍ ກມ຺ມນ຺ຕຣຎ຺ເຈວ ວິປາກນ຺ຕຣຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ກມ຺ມວິປາກຎາຓສ຺ເສວ ຍາຖາວສຣສໂຕ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ພຸທ຺ຘາເວຓິກຎ຺ເຫຕໍ ອສາຘາຣຓໍ ສາວເກຫິ, ວິປສ຺ສເກນ ປນ ເອກເທສໂຕ ຊານິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ປຣິປູຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາທິສໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອິຕິ ອິມ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍາທິເສຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອທ຺ຘາເນ ນາມຣູປສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ຕາທິເສເຫວ ອິຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ອທ຺ຘທ຺ວເຍຕິ ເອວໍ ຍຖາ ອຕີຕານາຄເຕ ນຍໍ ເນຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ອິທ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອທ຺ຘຕ຺ຕເຍປິ ກິຣິຍາກິຣິຍາຜລມຕ຺ຕຕາທສ຺ສນປຣຕ຺ຕາ ໂຈທນາຍ. ອິຕີ ກມ຺ມຎ຺ເຈວາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ນິຄມນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ເສວໍ…ເປ… ປຫິຍ຺ຍຕີຕິ ຕສ຺ເສວໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ຍາ ສາ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທໂຍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫິຍ຺ຍຕິ.

໑໒໔໖-໘. ປຫີນາຍ ປນ ຕາຍ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ຘວເສເນວ ປວຕ຺ຕນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ຂາຍຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ເຫຕຸຜລສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘວເສເນວາ’’ຕິອາທິ. ກາຣຓສາມຄ຺ຄິຍໍ ທານາທີຫິ ສາຘິຕກິຣິຍາຍ ປວຕ຺ຕມານາຍ ກາຣຓມຕ຺ເຕ ກຕ຺ຕຸໂວຫາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ກາຣຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ກາຣຓໍ ນ ຈ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ປາກ…ເປ… ປຏິເວທກໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປາກປຏິເວທກນ຺ຕິ ວິປາກວິນ຺ທກໍ. ເອວໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປນ ກາຣເຓ ສຕິ ກາຣໂກຕິ, ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ປຏິສໍເວທໂກຕິ ສມຎ຺ຎາມຕ຺ເຕເນວ ປຓ຺ຑິຕາ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ອິຈ຺ເຈວໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ສຸທ຺ຘຘມ຺ມາຕິ ເກນຈິ ສຕ຺ເຕນ ວາ ປຸຄ຺ຄເລນ ວາ ອມິສ຺ສຘມ຺ມາ. ເອເວຕນ຺ຕິ ເອວໍວິຘໍ ເອຕໍ ທສ຺ສນໍ ສມ຺ມທສ຺ສນໍ, ອວິປຣີຕທສ຺ສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໔໙. ພີຊຣຸກ຺ຂາທິການໍ ວາຕິ ຍຖາ ພີຊໂຕ ຣຸກ຺ໂຂ, ຣຸກ຺ຂໂຕ ພີຊນ຺ຕິ ເອວໍ ກາຣຓປຣມ຺ປຣຄເວສເນ ອນາທິກາລິກຕ຺ຕາ ພີຊຣຸກ຺ຂສນ຺ຕານສ຺ສ ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ວິປາໂກ, ວິປາກປຈ຺ຈຍາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ປຣິເຍສເນ ອນາທິກາລິກຕ຺ຕາ ກມ຺ມວິປາກສນ຺ຕານສ຺ສ ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑໍ, ອຓ຺ຑໂຕ ກຸກ຺ກຸຏີ, ປຸນປິ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໒໕໐-໓. ອນາຄເຕປິ ສໍສາເຣຕິ ຍຖາ ອຕີເຕ, ເອວໍ ອນາຄເຕປິ ອທ຺ຘາເນ ຂນ຺ຘານໍ ປຏິປາຏີຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕສໍສາເຣ ສຕິ. ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ກມ຺ມໂຕ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ວິປາກໂຕ ກມ຺ມນ຺ຕິ ອນາຄເຕ ກາຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ຄເວສິຍມານາຍ ອປຣິກ຺ຂີຓສໍໂຍຊນສ຺ສ ກມ຺ມວິປາການໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ປວຕ຺ຕຕິ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕມາເນ ສໍສາເຣ ‘‘ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ກາຣເຓ ອາທິສ຺ສ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ຜລສ຺ສ ອວສານາຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ‘‘ກມ຺ມສ຺ສ ກາຣໂກ ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ. ອສຍໍວສີຕິ ນ ສຍໍວສິໂນ, ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສປຣວສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິໂຣຘິໂນຕິ ອິຕຣີຕຣວິຣຸທ຺ຘາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ສຫ ວິໂຣຘິໂນ. ຄມ຺ຠີຣຎາຓໂຄຈຣຕາຍ ຄມ຺ຠີຣໍ. ຕຖາ ນິປຸຓໍ. ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາຍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສຠາວສຸຎ຺ຎຕາຍ ຈ ສຸຎ຺ຎໍ. ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍປຏິເວເຘເນວ ຈ ສພ຺ພໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ.

໑໒໕໔-໖. ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ວິປາກມ຺ຫີຕິ ກຸຏ຺ຏາທີສຸ ຣຊາທິ ວິຍ ວິປາເກ ສນ຺ຕິຏ຺ຐມານໍ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ. ປາໂກ ກມ຺ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ຕຖາ ກມ຺ເມ ສນ຺ຕິຏ຺ຐມາໂນ ວິປາໂກ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ນ ສູຣິເຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຓິມ຺ຫີຕິ ສູຣິຍກນ຺ຕມຓິມ຺ຫິ. ນ ເຕສໍ ພຫິ ໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ເຕ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເຕຫິ ພຫິ ໂສ ອຄ຺ຄິ ນຕ຺ຖິ. ສມ຺ຠາເຣຫີຕິ ສມງ຺ຄີຠູເຕຫິ ອາຕປາທີຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ. ນ ອນ຺ໂຕ ກມ຺ມສ຺ສາຕິອາທິ ອຕ຺ຖໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປມານິຄມນຕ຺ຖໍ ປຸນປິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໒໕໗-໘. ຍທິ ເຫຕຸ, ຜລຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຣຫິຕໍ, ກຖໍ ເຫຕຸໂຕ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກມ຺ມຎ຺ຈ ໂຂ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ນ ເກວລໍ ກມ຺ມຜລເມວ ສຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ຕຸຣຫິຕໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຘມ຺ມຊາຕໍ ກາຣກຣຫິຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ເຫຕ຺ຖ ເທໂວ’’ຕິອາທິຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຫຕຸສມ຺ຠາຣປຈ຺ຈຍາຕິ ເອເກນ ເຫຕຸນາ ເອກສ຺ສ, ອເນກສ຺ສ ວາ ຜລສ຺ສ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ເຫຕຸສມູຫນິມິຕ຺ຕໍ, ສມ຺ຠາໂຣຕິ ວາ ປຈ຺ຈຍາຘິວຈນນ຺ຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໕໙. ອທ຺ຘາສຸ ຕຣິຕ຺ວາ ກງ຺ຂນ຺ຕິ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ໂສຬສວິຘໍ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣິຕ຺ວາ. ນ ເກວລເມຕໍ ໂສຬສວິຘເມວ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣຕິ, ອຖ ໂຂ ‘‘ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ (ຘ. ສ. ໑໑໒໓; ວິຠ. ໙໑໕) ອຏ຺ຐວິຘໍ ກງ຺ຂມ຺ປິ ປຊຫຕິ. ຕຖາ ເຫຕ຺ຖ ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ໂຆ ສິກ຺ຂາຕິ ກງ຺ຂາຍ ໂຄຈຣຠູຕາ ໂລກິຍາ ຘມ຺ມາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ນ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ກິເລສາ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພນ຺ໂຕຕິ ອຕີຕາ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ, ອປຣນ຺ໂຕຕິ ອນາຄຕາ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ໂຕຕິ ຕທຸຠຍໍ, ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ຕທຸຠຍຠາຄຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິໂຕ ອຏ຺ຐໂມ ກງ຺ຂາວິສໂຍ ນາມຣູປມຕ຺ຕໍ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ-ຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາຍ ປຫີນາຍ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ ກງ຺ຂາ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາວ ໂຫຕີຕິ. ເອຕາສຎ຺ຈ ປຫາເນນ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕານິປິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ ທິຏ຺ເຐກຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ. ຍຖາ ຫິ ທິຏ຺ຐິ ສມຸຈ຺ຉິຊ຺ຊມານາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ ສມຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຍມານາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ວິກ຺ຂມ຺ຠີຍຕິ. ອຕ຺ຕາຠິນິເວສູປນິສ຺ສຍາ ຫິ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐; ມຫານິ. ໑໗໔) ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາ ກງ຺ຂາ, ສາ ເອວ ຈ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທິວຕ຺ຖຸຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕາຠິນິເວສວຕ຺ຖຸການິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ, ພຸທ຺ຘາທິວຕ຺ຖຸກາ ຈ ຕເທກຏ຺ຐາຕິ. ອຸຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕໍ.

໑໒໖໐-໒. ກງ຺ຂາວິຕຣຓໍ ນາມາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກງ຺ຂາວິຕຣຓໂຕ ກງ຺ຂາວິຕຣຓໍ ນາມ. ນ ເກວລໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓໍ ນາມ, ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິປິ ຍຖາຠູຕຎາຓນ຺ຕິປິ ສມ຺ມາທສ຺ສນນ຺ຕິປິ ອິທໍ ສມຸທີຣິຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຘຣີຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍຫີຕິ ຘມ຺ມາ, ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖ ຜລໍ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ຐິຕິ, ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິ, ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ. ອຖ ວາ ຘມ຺ໂມຕິ ກາຣຓໍ ‘‘ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໑໘-໗໒໑) ວິຍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິສຠາໂວ, ຘມ຺ມໂຕ ຈ ອຎ຺ໂຎ ສຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ, ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ. ສງ຺ຂາຣານໍ ຍຖາຠູຕໍ ອນິຈ຺ຈຕາທິ ຍຖາຠູຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຎາຓນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓໍ. ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ. ລທ຺ຘປ຺ປຕິຏ຺ໂຐຕິ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາ ນາມ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ອຍໍ ປນ ຕໍ ອນຘິຄໂຕປິ ຕທຘິຄມຸປາຍປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕຕ຺ຕາ ລທ຺ຘປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ລທ຺ຘປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໂຕເຍວ ຈູຬໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ໂລກິຍາຫິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ໂສຕາປນ຺ໂນ ວິຍ ນິຍໂຕ, ສຸຄຕິປຣາຍໂຓ ຈ ໂຫຕີຕິ ຈູຬໂສຕາປນ຺ໂນ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫິ ຂີຓາປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາໂຕຕິ. ອຖ ວາ ລທ຺ຘປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິສມຘິຄເມນ. ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປທສ຺ສເນນ ຫິ ສມ຺ມທ຺ທິຕທິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ວິນິທ຺ຘຸຕອເຫຕຸກວິສມເຫຕຸວາໂທ ຍຖາສກປຈ຺ຈເຍເຫວ ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐິຕສທ຺ໂຘ ລທ຺ຘປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ນາມຣູປວວຕ຺ຖາເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາເຓນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ເສວ ອປຣຠາເຄ ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກາຣາທິວິຘິນາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ຂຠາວໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ເຕ ນິໂຣເຘ ເອກໍເສເນວ ນິນ຺ນຊ຺ຌາສຍຕາຍ ໂລກິເຍເນວ ຎາເຓນ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ອປາເຍສຸ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ, ໂສຕາປນ຺ນຠູມິຍຎ຺ຈ ຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕີຕິ ຈູຬໂສຕາປນ຺ໂນ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫິ ຈູຬໂກ’’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ມຫານິສໍສເມຕໍ ຎາຓໍ, ຕສ຺ມາ ສປຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕານຸເປກ຺ຂນປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຖກາໂມ’’ຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐. ວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒໖໓. ອິທານິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາຍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍາ ນິທ຺ເທສກ຺ກໂມ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສາ ປນ ຍສ຺ມາ ໂອຠາສາທິອຸປກ຺ກິເລສສມ຺ຠເວ ສຕິ ໂຫຕິ, ໂອຠາສາທໂຍ ຈ ອຸທຍພ຺ພຍຎາເຓ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓຎ຺ຈ ຕິລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນາຍ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ກລາປສມ຺ມສນໍ ອາທິ. ຕຎ຺ຫິ ອຕີຕາທິເຠທຠິນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖານວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ສຸກຣສມ຺ມສນໍ, ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ຕຕ຺ເຖວ ອຠິໂຍຄໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກມໂຕ ຕໍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກລາປສມ຺ມສເນເນວາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຖ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິສຸທ຺ຘີນມນ຺ຕເຣ ກລາປສມ຺ມສນໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທ຺ວີສຸ ເອກາຍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ຈ ອາທິຠູຕຕ຺ຕາ ຕຕ຺ເຖວສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ເຖວ ນໍ ສງ຺ຄຫິຕຸກາມຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກລາປສມ຺ມສເນເນວາ’’ຕິອາທິ. ເກຈິ ປນ ກລາປສມ຺ມສນໍ ນາມ ເອກວິສຸທ຺ຘິຍມ຺ປິ ນ ອນ຺ໂຕຄຘນ຺ຕິ ຕໍ ອນາມສິຕ຺ວາວ ວິປສ຺ສນາຈາຣໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ກລາປສມ຺ມສເນເນວາຕິ ອຕີຕາທິເຠທຠິນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖານວເສນ ກລາປໂຕ, ກລາປານໍ ວາ ສມ຺ມສເນນ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິປສ຺ສນາຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ອຖ ວາ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ກຣຓນິທ຺ເທສວເສນ ກລາປສມ຺ມສເນ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກລາປສມ຺ມສເນເນວ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ຕໍ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໙໒) ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄນ຺ຖວິຕ຺ຖາຣປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ອິຘ ນ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ.

໑໒໖໔. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ, ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ. ອາທິໂຕ ປນ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸທຍວຍໍ ທຸປ຺ປຣິຄ຺ຄຫໍ, ຕສ຺ມາ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ປຐມໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ວເສນ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຈ ຂຓນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຈ. ວິປຣິຓາໂມຕິ ວິນາໂສ.

໑໒໖໕. ອນຸປສ຺ສນາປິ ຎາຓນ຺ຕິ ຍາ ອຸທຍສ຺ສ ຈ ວຍສ຺ສ ຈ ອນຸປສ຺ສນາ, ສາ ຎາຓນ຺ຕິ ວຣຎາເຓນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ກຖໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສເນ ຎາຓໍ? ຊາຕໍ ຣູປໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ອຸທໂຍ. ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ວໂຍ. ອນຸປສ຺ສນາ ຎາຓໍ. ຊາຕາ ເວທນາ…ເປ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ຊາຕໍ ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊາໂຕ ຠໂວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ອຸທໂຍ. ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ວໂຍ. ອນຸປສ຺ສນາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໙).

ເອຕ຺ຖ ປນ ອຸທຍທສ຺ສນໍ ຍາວເທວ ຂຍທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຍທສ຺ສນສ຺ສ ປຘານຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ປນ ວຍທສ຺ສນໍ ອຸທຍທສ຺ສນປຸພ຺ພກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

໑໒໖໖-໘. ປຸພ຺ເພ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕຕິ ຊນນໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິຈໂຍ ຣາສິ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອລທ຺ຘຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຖາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊໂຕ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ອນາຄເຕ ອທ຺ຘາເນ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ອຕີເຕປິ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຖາ ນິຣຸຊ຺ຌມານສ຺ສາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊມານານໍເຍວ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ອຸປ຺ປາໂທ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈ ສພ຺ພໂສ ອຠາວູປຄໂມຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສມຸທາຍຄຕໍ ຕເທກເທສຠູຕາຍ ອຸປມາຍ ວິຠາເວຕຸໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຏ຺ຐກຖາຍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໒໓) ວີຓູປມາ ອາຄຕາ. ສາ ອິຘາປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ເອຕ຺ຖ ວີຓູປມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ອວິຊ຺ຊມານານໍເຍວ ອຸປ຺ປາໂທ, ອຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ປຣໂຕ ອຠາໂວຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສເນ. ວີຓູປມາຕິ ວີຓາວເສນ ອາຄຕາ ອຸປມາ. ສາ ປເນວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ – ຍຖາ ວີຓາຍ ວາທິຍມານາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ເນວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ສນ຺ນິຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສນ຺ນິຈຍໂຕ ອາຄໂຕ. ນ ນິຣຸຊ຺ຌມານສ຺ສ ທິສາວິທິສາຄມນໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ນິຣຸທ຺ໂຘ ກຕ຺ຖຈິ ສນ຺ນິຈິໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຖ ໂຂ ວີຓຎ຺ຈ ວີຓວາທນຎ຺ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວຕິ, ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີຕິ.

໑໒໖໙-໗໐. ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍມນສິກາຣວິຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຍານິ ເອຕສ຺ເສວ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ, ‘‘ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ…ເປ… ກມ຺ມສມຸທຍາ…ເປ… ອາຫາຣສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ‘‘ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ…ເປ… ກມ຺ມນິໂຣຘາ…ເປ… ອາຫາຣນິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕິ. ຕຖາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ, ‘‘ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ…ເປ… ກມ຺ມສມຸທຍາ…ເປ… ຜສ຺ສສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ…ເປ… ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ…ເປ… ກມ຺ມນິໂຣຘາ…ເປ… ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘຏ຺ເຐນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕິ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວິຍ ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘານໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຜສ຺ສຏ຺ຐາເນ ‘‘ນາມຣູປສມຸທຍາ ນາມຣູປນິໂຣຘາ’’ຕິ.

ເອວໍ ເອເກກສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນ ທສ ທສ ກຕ຺ວາ ສມປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສໍ ວເສນປິ ‘‘ເອວມ຺ປິ ຣູປສມຸທໂຍ, ເອວມ຺ປິ ຣູປວໂຍ, ເອວມ຺ປິ ຣູປໍ ອຸເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ຣູປໍ ເວຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວ ຂຓໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ມນສິກາຣວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕສ຺ເສວ ຎາຓສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປາທາ, ອຕ຺ຖິຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິໂຣຘວິຣຸທ຺ໂຘ ຫິ ອຸປ຺ປາໂທ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມຠວສິທ຺ຘາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ຣູປສມຸທໂຍ ຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທິ-ສທ຺ທສງ຺ຄຫິເຕສຸ ‘‘ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ກມ຺ມສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ອາຫາຣສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິ ຈ, ຕຖາ ວຍທສ຺ສເນ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ… ກມ຺ມນິໂຣຘາ… ອາຫາຣນິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ’’ຕິ ຈ ອາທີສຸ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ຕີຫິ ອຕີຕກາລິການິ ເຕສໍ ສຫກາຣີກາຣຓຠູຕານິ ອຸປາທານາທີນິປິ ຄຫິຕາເນວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈເຍສຸ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ພລວຕາຍ ໂສ ເອວ ຄຫິໂຕ ‘‘ອາຫາຣສມຸທຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຄຫິເຕ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຕາສາມຎ຺ເຎນ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕານິປິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍທສ຺ສນໍ ວິຠາວິຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫູປນິສ຺ສຍສຫິເຕເນວ ກມ຺ມຸນາ ຣູປກາຍສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອສຕິ ຈ ອວິຊ຺ຊູປນິສ຺ສຍາຍ ຠວນິກນ຺ຕິຍາ ຊາຕິຍາ ອສມ຺ຠໂວເຍວາຕິ. ຍຖາ ຣູປສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫູປນິສ຺ສຍຕາ, ເອວໍ ເວທນາທີນມ຺ປິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອາຫາໂຣ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ໂປສໂກ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ, ກາມໍ ຍຖາຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ວາ ເທສນາຍ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທເສນ ວາ ອາຫາຣຄ຺ຄຫຓໍ. ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາເຓນ ອວິຊ຺ຊາຍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘໂຕ ອນາຄຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍາຠາເວ ອຠາວໂຕ. ‘‘ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ກມ຺ມນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຫາຣນິໂຣຘາຕິ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍສ຺ສ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ອຠາເວ. ຣູປນິໂຣໂຘຕິ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ສ ອຠາໂວ ໂຫຕີຕິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ‘‘ຜຸຏ຺ໂຐ ເວເທຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ເຈເຕຕີຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໙໓), ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຜສ຺ໂສ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘານໍ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈໂຍ, ຕນ຺ນິໂຣຘາ ຈ ເຕສໍ ນິໂຣໂຘ, ມຫາປທານມຫານິທານສຸຕ຺ເຕສຸ, ອຠິຘມ຺ເມ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍວາເຣ ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໕໗, ໙໗; ກຖາ. ໗໑໙) ວຈນໂຕ ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈໂຍ, ຕນ຺ນິໂຣຘາ ຈ ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຜສ຺ສສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ’’ຕິອາທິ.

໑໒໗໑. ທສ ທສາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍທສ຺ສເນ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ກມ຺ມໍ ອາຫາໂຣຕິ ອິເມສໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອຕ຺ຖິຕາສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານິ ເຈວ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓຎ຺ຈາຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ, ວຍທສ຺ສເນ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ, ຣູປສ຺ສ ຂຓນິໂຣໂຘ ຈາຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານີຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ທສ ລກ຺ຂຓານິ, ຕຖາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕ຺ຕາລີສ ລກ຺ຂຓານີຕິ ເອວໍ ສມປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານີ’’ຕິ. ລກ຺ຂຓຏ຺ໂຐ ປນ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອຕ຺ຖິຕາ, ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ຈາຕິ ອຏ຺ຐ ລກ຺ຂີຍຕິ ເອເຕຫິ ຣູປາທີນໍ ອຸທໂຍ ຈ ວໂຍ ຈາຕິ ລກ຺ຂຓານິ. ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈຍານໍ ອຕ຺ຖິຕາຫິ ຣູປາທິອຸທໂຍ ລກ຺ຂີຍຕິ, ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘອຈ຺ຈນ຺ຕນິໂຣເຘຫິ ວໂຍ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິວິປຣິຓາມານິ ປນ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓາເນວາຕິ. ຘມ຺ເມ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ຣູປາທິເກ ຘມ຺ເມ ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ເຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເກຈິ ຕາວ ອາຫຸ ‘‘ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິວເສນ, ນ ຂຓວເສນາ’’ຕິ, ເຕສໍ ມເຕນ ຂຓໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນເມວ ນ ສິຍາ. ອປເຣ ປນາຫຸ ‘‘ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ອຕີຕາທິວິຠາຄໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ສພ຺ພສາຘາຣຓໂຕ ອວິຊ຺ຊາທິປຈ຺ຈຍາ ເວທນາຍ ສມ຺ຠວໍ ລພ຺ຠມານຕໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ອຸປ຺ປາທໍ. ອວິຊ຺ຊາທິອຠາເວ ຈ ຕສ຺ສາ ອສມ຺ຠວໍ ອລພ຺ຠມານຕໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓໂຕ. ອຸທຍພ຺ພຍສ຺ສ ທສ຺ສເນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸປ຺ປາທໍ, ຠງ຺ຄຎ຺ຈ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ, ຕໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕຕິວເສນ ຫິ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ອຸທຍພ຺ພຍໂຕ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນຸກ຺ກເມນ ຠາວນາຍ ພລປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ຎາຓສ຺ສ ຕິກ຺ຂວິສທຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຂຓໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ.

໑໒໗໒-໕. ອຍຎ຺ຫິ ປຐມໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາ ອວິຊ຺ຊາທິເກ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ເມ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ເຕ ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນມຸເຂນ ຂຓໂຕປິ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຍທາ ຎາຓໍ ຕິກ຺ຂໍ ວິສທໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ຂເຓ ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາ, ຠິຊ຺ຊນ຺ຕາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ຣູປຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຣູປຸທໂຍຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ…ເປ… ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ…ເປ… ກມ຺ມ…ເປ… ອາຫາຣສມຸທຍາປິ ຣູປສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ. ເອວມສ຺ສ ວໂຍຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ…ເປ… ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ…ເປ… ກມ຺ມ…ເປ… ອາຫາຣນິໂຣຘາ ຣູປສ຺ສ ວໂຍ ອນຸປ຺ປາໂທຕິ ອຍໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣນ ມນສິກາໂຣ. ອຸເທຕິ ເອວໍ ຣູປມ຺ປີຕິ ເອວໍ ສມຸທຍໂຕ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປມ຺ປິ ອາຫາຣອຸຕຸຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປມ຺ປິ ອຸເທຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ຣູປໍ ຕຸ ເວຕີຕິ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປມ຺ປິ ອາຫາຣອຸຕຸຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປມ຺ປິ ເອວໍ ເວຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຍໍ ຂຓໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣນ ມນສິກາໂຣ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ປຈ຺ຈຍໂຕເປຕ຺ຖ ຂຓໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍ’’ນ຺ຕິ. ສພ຺ພຘມ຺ມາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕິ. ຍຖາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ, ເອວໍ ອຕີຕານາຄເຕປີຕິ ນຍວເສນ ອຕີຕາທິຘມ຺ມານໍ ທ຺ເວຘາ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສໂຕ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນຍລກ຺ຂຓເຠທາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປາກຏີຠູຕສພ຺ພຘມ຺ມສຠາວສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ກິຣ ນາມິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ນິຈ຺ຈນວາວ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ນິຈ຺ຈນວາວ, ອຸທເກ ທຓ຺ຑເກນ ກຕເລຂາ ວິຍ, ອາຣຄ຺ເຄ ຐປິຕສາສໂປ ວິຍ, ວິຊ຺ຊຸສຎ຺ຈາໂຣ ວິຍ ຈ ປຣິຕ຺ຕກາລຏ຺ຐາຍິໂນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊີວາ’’ຕິອາທິ. ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊິອາທໂຍວ ກິຎ຺ຈາປິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິ ອຕິປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐາຍິຠາວນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ທສ຺ສິຕາ, ຕຖາປິ ທນ຺ຘນິໂຣຘາ ເອວ ນິທສ຺ສິຕາ, ຕໂຕປິ ລຫຸຕຣນິໂຣຘຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣານໍ. ຕຖາ ຫິ ຄມນສ຺ສາທານໍ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ເຫຏ຺ຐຸປຣິເຍນ ປຣິມຸຂໍ ຘາວນ຺ຕານໍ ສິຣສິ, ປາເທ ຈ ພທ຺ຘຂຸຣຘາຣາສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ສີຆຕໂຣ ຣູປນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ, ປເຄວ ອຣູປຘມ຺ມານໍ. ນ ເກວລໍ ປຣິຕ຺ຕຕຣກາລຏ຺ຐາຍິໂນວ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອສາຣາປິ ຂາຍນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກທລີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ມຓ຺ຑລາກາເຣນ ອາວິຊ຺ຌິຍມານໍ ອລາຕເມວ ອລາຕຈກ຺ກໍ. ມນ຺ໂຕສຘປ຺ປຠາວິຕາ ອິນ຺ທຊາລາທິກາ ມາຍາ.

໑໒໗໖-໗. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ຍ຺ວາຍໍ ກລາປສມ຺ມສນນິໂຍຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸທຍພ຺ພຍປຏິເວຘາຍ ຠາວນາ ວິຘິ ອາຣທ຺ໂຘ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠາວນາວິຘາເນນ ກລາປສມ຺ມສນມ຺ປິ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓຸປ຺ປາທສ຺ເສວ ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ. ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ ຎາຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ລກ຺ຂຓານິ ຈ…ເປ… ຐິຕນ຺ຕິ ວຍຘມ຺ມເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ວຍໍ ອຸເປຕີຕິ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ສມປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອຘຸນາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນ ຕາວ ພລປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕຣຸຓ’’ນ຺ຕິ. ກລາປສມ຺ມສນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕສມ຺ມສນໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ວິປສ຺ສນາສມຎ຺ຎໍ ລຠຕິ. ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕເມວ ລຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິອາທິ.

໑໒໗໘-໘໐. ອຖສ຺ສ ອິມາຍ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ທສ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍາ’’ຕິອາທິ. ເອຕາຍາຕິ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕາຍ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ, ນ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາທິສງ຺ຂາຕາຍ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ, ນາປິ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາທິສງ຺ຂາຕາຍ ພລວວິປສ຺ສນາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຫິ ຕທາ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ວິປສ຺ສກສ຺ສາຕິ ຈ ວິປສ຺ສກສ຺ເສວາຕິ ເອວ-ກາໂຣ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕປຏິເວຘສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫາທິວຕ຺ຖຸຠາເວນ ວິປສ຺ສນໍ ອຸປກ຺ກິເລສນ຺ຕີຕິ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ຈຕຸສຈ຺ຈຜລປຏິເວໂຘ ເຍນ ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕປຏິເວໂຘ, ໂສ ຈ ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ໂສຕາປນ຺ນາທິໂນ’’ຕິ. ອປິຈາຕິ ອຍໍ ວກ຺ຂມານສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ພລວວິປສ຺ສນາປຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ສມ຺ປຕ຺ຕປຏິເວຘສ຺ສາຕິ ວາ ພລວິປສ຺ສນາປຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສປິ ຫິ ປຏິເວຘປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາສນ຺ນາຣຫເທເສ ຐິຕຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຏິເວໂຘ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ອປິຈາຕິ ວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ອປິ-ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ຈ-ສທ຺ໂທ ອວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ເຕນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ໂວສານໍ ອາປນ຺ນສ຺ສາປິ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວິປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິອາທິວເສນ ຍຖາ ຕຖາ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນກສ຺ສ, ຄຣຫິຕພ຺ພປຏິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ວິປສ຺ສນາຠາວນາສງ຺ຂາຕາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຠາເວນ ວິຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິກສ຺ສ.

໑໒໘໑. ວິປສ຺ສນາປຏິປຕ຺ຕິເຍວ ຫິ ສສມ຺ຠາຣາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິ, ຕທຎ຺ຎາ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ, ເຕເນວສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິປກ຺ເຂ ‘‘ສມ຺ມາວ ປຏິປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາ ຈ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣສ຺ສາປິ ໂຫຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກມ຺ມຏ຺ຐາໂນປິ ອິມິນາວ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ສມ຺ມາວ ປຏິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕວິຘາເນນ ສມ຺ມາ ເອວ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ, ນ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣສ຺ສ ວາ. ຍຸຕ຺ຕໂຍຄສ຺ສາຕິ ຍຸຕ຺ເຕນ ໂຍເຄນ, ຎາເຓນ ວາ ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊນສີລສ຺ສ. ສາ ປນ ຍຸຕ຺ຕໂຍຄິຕາ ສມຖວເສນາປິ ໂຫຕີຕິ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖມາຫ ‘‘ສທາ ວິປສ຺ສກສ຺ເສວາ’’ຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອວ-ກາໂຣ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຖາ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓສ຺ເສວ ອສມ຺ຠວໂຕ. ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສຸຕິຍໍ. ສາ ປເນສາ ອນຸສ຺ສຸຕິ ປາຬິວເສເນວ ອາຄຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ກຖໍ ຘມ຺ມຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຄ຺ຄຫິຕໍ ມານສໍ ໂຫຕິ? ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂອຠາໂສ ຘມ຺ໂມຕິ ໂອຠາສໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ຕໂຕ ວິກ຺ເຂໂປ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ເຕນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ວິຄ຺ຄຫິຕມານໂສ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ…ເປ… ອນຕ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕຖາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ປີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິ ສຸຂໍ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ປຄ຺ຄໂຫ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນິກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນິກນ຺ຕິ ຘມ຺ໂມຕິ ນິກນ຺ຕິໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ຕໂຕ ວິກ຺ເຂໂປ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ເຕນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ວິຄ຺ຄຫິຕມານໂສ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ…ເປ… ອນຕ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໖).

໑໒໘໒. ອິທານິ ເຕສໍ ໂອຠາສາທີນໍ ສຣູປວິຠາວນຕ຺ຖໍ ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ວິປສ຺ສນາຍ ອຸປກ຺ກິລິສ຺ສນາກາຣຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປສ຺ສນາຍ ໂອຠາໂສຕິ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕໍ, ສສນ຺ຕຕິປຕິຕອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຠາສຸຣໍ ຣູປໍ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ໂຍຄິໂນ ສຣີຣຏ຺ຐເມວ ປຠສ຺ສຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອິຕຣໍ ສຣີຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຎາຓານຸຠາວານຸຣູປໍ ສມນ຺ຕໂຕ ຜຣຕິ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເຕນ ຜຸຏ຺ໂຐກາເສ ຣູປຄຕມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ. ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ປສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນາຕິ ວີມໍສິຕພ຺ພເມຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ປນ ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸລາຠິໂນ ວິຍ ຕໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາ. ໒.໗໓໓) ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒໘໓-໔. ມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຜລປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຫມສ຺ມີຕິ ຄຓ຺ຫຕີຕິ ‘‘ນ ວຕ ເມ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູໂປ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ໂພ, ອທ຺ຘາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ, ຜລໍ ສຈ຺ຉາກາສິ’’ນ຺ຕິ ອມຄ຺ຄໍເຍວ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປນ ຄຓ຺ຫໂຕຕິ ຕສ຺ສ ອມຄ຺ຄໍເຍວ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ. ວິປສ຺ສນາວີຖີຕິ ປຏິປາຏິຍາ ປວຕ຺ຕມານາ ວິປສ຺ສນາວ ອຸກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ, ໂຍຄິໂນ ‘‘ມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ອຘິມາເນນ ວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ວິປສ຺ສນາວີຖິນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ເສວໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ວິປສ຺ສນາ ຕໂຕເຍວ ວີຖິໍ ອຸກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຠາສເມວ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ນິສີທຕີຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ອາຣທ຺ຘໍ ວິປສ຺ສນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂອຠາສເມວ ໂລຠວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐິວເສນ ວາ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ. ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ໂອຠາໂສ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປລ຺ລງ຺ກຏ຺ຐານມຕ຺ຕເມວ ໂອຠາເສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກສ຺ສຈິ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໍ, ກສ຺ສຈິ ພຫິຄພ຺ຠໍ, ກສ຺ສຈິ ສກລວິຫາຣໍ ຄາວຸຕໍ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ໂຍຊນໍ ທ຺ວິໂຍຊນໍ ຕິໂຍຊນໍ, ກສ຺ສຈິ ປຖວີຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອກາໂລກໍ ກຸຣຸມາໂນ, ຍຖາ ສມຸທ຺ທມ຺ຫິ ໂຍຊນມຕ຺ເຕ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ໂອຠາເສນ຺ໂຕ ອຸທປາທິ.

໑໒໘໕. ວິປສ຺ສນາປີຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປີຕິ. ຂຸທ຺ທິກາທິກາ ເຫຏ຺ຐາ ວຓ຺ຓິຕາເຍວ, ອຍຎ຺ຈ ປຎ຺ຈວິຘາ ປີຕິ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຍ ວີຖິປຏິປນ຺ນາຍ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ເຕນ ປນ ອຸທຍພ຺ພຍຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຜຣຓາປີຕິເຍວ ໂຫຕິ. ອຸປຈາຣປ຺ປນກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎທາປິ ຫິ ຜຣຓາປີຕິ ໂຫຕິເຍວາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສກລສຣີຣໍ ປູຣຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໓໔; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາຣ ຌານງ຺ຄຣາສິວຓ຺ຓນາ).

໑໒໘໖-໗. ໂຍຄິໂນ…ເປ… ໂຫນ຺ຕິ ຫີຕິ ຍສ຺ສາຍໍ ປສ຺ສທ຺ຘິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ກາຍຈິຕ຺ຕານິ ປສ຺ສທ຺ຘາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ເນວ ທຣໂຖ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສ຺ສທ຺ຘິອາທີນິ ຉ ຍຸຄຬານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໂຍຄີນີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອິຕຣາປິ ອຸປ຺ປນ຺ນາເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກິຈ຺ຈທສ຺ສນມຸເຂນ ຕາ ສພ຺ພາປິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ລຫູນິ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາຍ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຣູປກາຍສ຺ສາປິ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ນ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ເສວ. ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິອາທໂຍ ຫິ ຣູປກາຍສ຺ສາປິ ທຣຖາທິນິມ຺ມທ຺ທກາຕິ. ກມ຺ມຎ຺ຎາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນ ເກວລໍ ກມ຺ມຎ຺ຎາເນວ ສຸວິສທານິ ອຸຊຸການິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ອວິນາຠາວິຕາຍ ປນ ຕທຸຠຍໍ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ປສ຺ສທ຺ຘາທິຠາໂວ ຈ ເຕສໍ ອປສ຺ສທ຺ຘາທິເຫຕຸຠູຕານໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິຖິນມິທ຺ຘາທິທິຏ຺ຐິມານາທິເສສນີວຣຓາທິອສ຺ສທ຺ຘິຍາທິມາຍາສາເຐຍ຺ຍາທິສໍກິເລສຘມ຺ມານໍ ວິທ຺ຘໍສນວເສເນວ ຕທາ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ປວຕ຺ຕນໂຕ.

໑໒໘໘-໙໐. ມນຸສ຺ສານໍ ອຍນ຺ຕິ ມານຸສີ, ມນຸສ຺ສໂຍຄ຺ຍກາມສຸຂຣຕິ. ຕາທິເສຫິ ມນຸສ຺ສວິເສເສຫິ ອນຸຠວິຕພ຺ພຕານຕິວຕ຺ຕນໂຕ ທິພ຺ພຣຕິປິ ສງ຺ຄຫິຕາ, ມານຸສີສທິສຕາຍ, ກາມສຸຂຠາເວນ ທິພ຺ພາ ຣຕິ ວາ ມານຸສີ, ຕສ຺ສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕາຍ ນ ມານຸສີຕິ ອມານຸສີ, ຕໍ ອມານຸສິໍ. ສຸຎ຺ຎາຄາຣນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ, ວິປສ຺ສນໍ ເອວ ວາ, ສາປິ ຫິ ນິຈ຺ຈຠາວາທິສຸຎ຺ຎຕາຍ, ໂຍຄິໂນ ສຸຂສນ຺ນິສ຺ສຍຕາຍ ຈ ‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປສມກຣານໍ ກິເລສານໍ ວິຄເມນ ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສໍສາເຣ ຠຍສ຺ສ ອິກ຺ຂເນນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ມາ ຎາເຍນ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ເຕ ວິປສ຺ສໂຕ ສມ຺ມສໂຕ ສມ຺ມາຣທ຺ຘວິປສ຺ສນານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວິສຍຕາຍ ອມານຸສີ ວິປສ຺ສນາປີຕິສຸຂສຎ຺ຎິຕາ ຣຕິ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ຄາຖາຍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍຄາຖາ ປນ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍໂຕ ຍໂຕຕິ ຣູປໂຕ, ອຣູປໂຕ ວາ.

໑໒໙໑. ຎາຓາທໂຍຕິ ຎາຓສທ຺ຘາທໂຍ ສຕ຺ຕ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ຎາຓນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ, ສທ຺ຘາຕິ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ວິປສ຺ສນາວເສເນວ ເຎຍ຺ຍາ. ຕຕ຺ຖ ຎາຓໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ຕຸລຍນ຺ຕສ຺ສ ຕີເຣນ຺ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຏ຺ຐອິນ຺ທວຊິຣມິວ ອວິຄຕເວຄໍ ຕິຂິຓໍ ສູຣໍ ອຕິວິສທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ຫິ ເຕນ ໂຍຄີ ‘‘ມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ສທ຺ຘາຕິ ກິເລສກາລຸສິຍາປຄເມນ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຕິສຍປສາທຠູຕາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ, ນ ປນ ກມ຺ມຜລໍ, ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ວາ ສທ຺ທຫນວເສນ ປວຕ຺ຕາ. ສຕິປິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ອຈລາ ປພ຺ພຕຣາຊສທິສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ໂສ ຍໍ ຍໍ ຐານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໍ ຕໍ ຐານມສ຺ສ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ໂອກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຠຓ຺ຑຠູຕສ຺ສ ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ປຣໂລກວິສຍຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓາຍຕນວິສຍມຕີຕນ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂນ ປຣໂລໂກ ວິຍ ສຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ສຸຂໍ ປນ ສກລສຣີຣໍ ອຠິສນ຺ທມານໍ ອຕິປຓີຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕໍສມຸຏ຺ຐິເຕຫິ ອຕິປຓີເຕຫິ ຣູເປຫິ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ປຣິຜຸໂຏ, ປຣິພ຺ຣູຫິໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ເຈວ ອາວຊ຺ຊນຸເປກ຺ຂາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ວິຈິນິຕວິຈຍຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣານໍ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວນ ຐິຕາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ. ສາ ປນ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຖາປວຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ. ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ອາວຊ຺ຊເນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ອາວຊ຺ຊນຸເປກ຺ຂາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຸວິຘາ ປເນສາ ຕທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍພ຺ພເຍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ພລວຕີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມໂນທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນຸເປກ຺ຂາປິ. ສາ ຫິສ຺ສ ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຏ຺ຐອິນ຺ທວຊິຣມິວ, ປຕ຺ຕປຸເຏ ປກ຺ຂນ຺ທຕຕ຺ຕນາຣາໂຈ ວິຍ ຈ ສູຣາ ຕິຂິຓາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ວີຣິຍມ຺ປິ ອສິຖິລມນຈ຺ຈາຣທ຺ຘໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ກິເລສປກ຺ຂໂຕ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂໂຕ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ສຸປຄ຺ຄຫິຕມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນິກນ຺ຕິ ຈ ໂອຠາສາທິປຏິມຓ຺ຑິຕາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ອາລຍໍ ກຸຣຸມານາ ຠາວນາຍ ສາຕິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຸຂຸມາ ສນ຺ຕາກາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍາ ກິເລໂສຕິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຸມ຺ປິ ນ ຍຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ໂອຠາເສ, ເອວໍ ເອເຕສຸປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂຍຄາວຈໂຣ ‘‘ນ ວຕ ເມ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູປາ ປີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ, ເອວຣູປາ ປສ຺ສທ຺ຘິ ຎາຓໍ ສທ຺ຘາ ສຕິ ສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາ ວີຣິຍໍ ນິກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ, ອທ຺ຘາ ມຄ຺ຄຜລປ຺ປຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ວິປສ຺ສນາ ວີຖິອຸກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ເຕເຍວ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ. ອິເມ ຈ ປນ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສມຖວິປສ຺ສນາລາຠິໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ສມາປຕ຺ຕິວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານໍ ກິເລສານໍ ອສມຸທາຈາຣໂຕ ‘‘ອຣຫາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ.

໑໒໙໒-໓. ອຸປກ຺ເລສສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂຕຕິ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ທິຏ຺ຐິມານຕຓ຺ຫາ ອິຘ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕສໍ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕາຍ, ນ ສຠາວໂຕ ອກຸສລຕ຺ຕາ. ຍຖາ ປນ ໂອຠາສາທໂຍ, ເອວໍ ນິກນ຺ຕິປິ ທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫາທີນໍ ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ຖຸຠາໂວປິສ຺ສາ ຍຸຊ຺ຊເຕວ. ຕໍຕມາວຊ຺ຊມານສ຺ສ, ຠາວນາ ປຣິຫາຍຕີຕິ ຕໍ ຕໍ ໂອຠາສາທິກໍ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມານຕຓ຺ຫາວເສນ ‘‘ມມ ໂອຠາໂສ’’ຕິອາທິຄ຺ຄາຫໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຠາວນາ ວີຖິໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປໍ ສຸຕເມຕສ຺ສາຕິ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ.

໑໒໙໔-໗. ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ປນ ໂອຠາສາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ‘‘ອຍໍ ໂຂ ເມ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ອນິຈ຺ໂຈ ສງ຺ຂໂຕ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ໂນ ຂຍຘມ຺ໂມ ວຍຘມ຺ໂມ ວິຣາຄຘມ຺ໂມ ນິໂຣຘຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວາ, ສເຈ ໂອຠາໂສ ອຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ອນຕ຺ຕາ ຈ ປນາຍໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂສ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ໂຈ, ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ໂສ ເອວໍ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸປກ຺ກິເລສຊຏໍ ວິຊເຏຕ຺ວາ ໂອຠາສາທໂຍ ຘມ຺ມາ ນ ມຄ຺ໂຄ, ອຸປກ຺ກິເລສວິນິມຸຕ຺ຕໍ ປນ ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອມຄ຺ຄຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ໂພຠາສາທໂຍ’’ຕິອາທິ. ມຄ຺ຄາມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓໍ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ເຕນ ໂຍຄິນາ ຕິຓ຺ຓໍ ສຈ຺ຈານຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາ ຕາວ ນາມຣູປວວຕ຺ຖາປເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ. ອຠິຘມ຺ມນຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສພ຺ພກິເລສາ, ກມ຺ມຎ຺ຈ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອິມິສ຺ສໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍໍ ສມ຺ມາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອວຘາຣເຓນ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ຕທຸປາຍຠູຕສ຺ສ ຫິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອວຘາຣເຓນ ຕໍ ອວຘາຣິຕເມວາຕິ ເອວໍ ໂລກິເຍເນວ ຕາວ ຎາເຓນ ຕິຓ຺ຓໍ ສຈ຺ຈານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໑. ເອກວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒໙໘. ອຏ຺ຐຎາຓວເສເນວາຕິ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓາທີນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ວເສນ. ວິປສ຺ສນາຈາຣສ຺ສ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ສິຂາປຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ. ສິຂາປຕ຺ຕິ ປນສ຺ສາ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓາທີນໍ ອຏ຺ຐຎາຓານໍ ວເສນາຕິ ອາຫ ‘‘ອຏ຺ຐຎາຓວເສນາ’’ຕິ. ນວມນ຺ຕິ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກຎາຓໍ. ອິຕິ ອຸທຍພ຺ພຍາທີນິ ອຏ຺ຐ, ອິທຎ຺ຈ ນວມຎາຓໍ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິປຊ຺ຊຕິ ເອຕາຍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄຕິ ປຏິປທາ, ອຸທຍພ຺ພຍາທີນໍ ຊານນຏ຺ເຐນ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຎາຓທສ຺ສນຎ຺ຈາຕິ ກຕ຺ວາ.

໑໒໙໙. ຕານິ ປນ ຎາຓານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຏ຺ຐ ຎາຓານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ກິຎ຺ຈາປິ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຕິຏ຺ຐໍ, ຕຖາປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນມ຺ປິ ໂຫຕິເຍວາຕິ ຕມ຺ປິ ອິຘ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣຕ຺ຖ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຄຸຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປຄຸຓຎ຺ຫິ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິປຫານສິທ຺ຘິຍາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ອຘິຏ຺ຐານຠູຕໍ. ຍໂຕ ຕທຘິຄເມນ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ມຫາວິປສ຺ສນາສຸ ເອກຈ຺ຈາ ອຘິຄຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ຫິ ອຸທຍພ຺ພຍານໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປຏິເວເຘນ ວິນາ ສາມຎ຺ຎາກາຣານໍ ຕີຣຓມຕ຺ເຕນ ສາຕິສຍໍ ປຏິປກ຺ຂປ຺ປຫານໍ ສມ຺ຠວຕິ. ອສຕິ ຈ ປຏິປກ຺ຂປ຺ປຫາເນ ກຸໂຕ ຎາຓາທີນໍ ວຊິຣມິວ ອວິຫຕເວຄຕາ ຕິຂິຓວິສທາທິຕາ ວາ, ຕສ຺ມາ ປຄຸຓຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາປກ຺ຂິຍເມວ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໓໐໐-໒. ຠງ຺ເຄຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ຠງ຺ເຄ. ຍຖາຠູຕທສ຺ສາວີ ຠາຍຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ຠຍໍ, ເຕຠູມກຘມ຺ມາ, ເຕສຸ ຠຍໂຕ ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ເຕສຸ ຠາຍິຕພ຺ພາກາຣຄ຺ຄາຫິຎາຓໍ ຠເຍຎາຓໍ. ຕຖາ ເຫຕໍ ‘‘ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ, ຕໍ ປນ ຎາຓເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ຎາຓໍ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ’’ຕິ. ປຸນ ປຏິສງ຺ຂານາກາເຣນ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ. ນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸເປກ຺ຂນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ. ຄາຖາພນ຺ຘຕ຺ຖໍ ປນ ວິສນ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ. ໂອຬາຣິໂກຬາຣິກສ຺ສ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມສ຺ສ ວິຄມເນນ ສຈ຺ຈປຏິເວຘານຸກູລຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ. ຕໍ ປນ ອິທນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຈ຺ຈານຸໂລມຎາຓນ຺ຕິ, ອນຸໂລມໍ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

໑໓໐໓. ນນຸ ຈ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓສ຺ສ ປເຄວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ກິມຕ຺ຖໍ ປຸນ ຕຕ຺ຖາປິ ອຠິໂຍໂຄຕິ ເຈ? ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ. ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ທສຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ຫຸຕ຺ວາ ຍາຖາວສຣສໂຕ ຕິລກ຺ຂຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອຸປກ຺ກິເລສວິນິມຸຕ຺ຕໍ ປນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ລກ຺ຂຓານິ ຈສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍາທີນໍ ອມນສິກາຣາ, ສນ຺ຕຕິອິຣິຍາປຖຆນຉນ຺ນຕາຍ ຈ ໂນປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສນ຺ຕຕິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ, ອຠິຓ຺ຫປີຬນໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອິຣິຍາປຖໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ, ຘາຕຸໂຍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສງ຺ຂາຣາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມ຺ມສິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ເສວໍ ຕຸລຍໂຕ ຕີຣຍໂຕ ຍທາ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ລຫຸອຸປຏ຺ຐາເນນ, ຎາຓສ຺ສ ຈ ຕິກ຺ຂຕາຍ ຕິໂຣຫິຕຸປ຺ປາທາທິເຠທໍ ຠິຊ຺ຊມານເມວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຠງ຺ເຄເຍວ ຕສ຺ສ ຎາຓໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕທາ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາ ນາມ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຕເທວ ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາຣມ຺ມຓຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຍທາ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຏ຺ຐິຕິນິວາເສສຸ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນສຠາວຕາຍ ຍກ຺ຂຣກ຺ຂສາທໂຍ ວິຍ ມຫາຠຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕທາສ຺ສ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ. ກິໍ ປນິທໍ ຎາຓໍ ຠາຍຕີຕິ? ນ ຠາຍຕິ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອຕີຕາ ສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອນາຄຕາ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕີຣຓມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ພ຺ຍສນາປນ຺ນານໍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐິຕານໍ ຄຫເຓນ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຕສ຺ສ ຕໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຍທາ ສພ຺ພຠວຄເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຕາຓໍ ວາ ເລຓໍ ວາ ປຣາຍຓໍ ວາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິໂກ ວິຍ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ສາທີນວາ ເອວ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣານໍ ອາທີນວເມວ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອາທີນວຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ອາທີນວໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຍທາ ຕິຠວປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ນິພ຺ເພໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐາ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິສໍຍຸຕ຺ເຕ ສນ຺ຕິປເທ ອຠິຣຕິໍ ປຏິລຠຕິ, ຕທາສ຺ສ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນໍ ນາມ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຍທາ ອິມິນາ ນິພ຺ພິທາຎາເຓນ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ເອກສງ຺ຂາເຣປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣໂຕ ສປ຺ປມຸຂຄຕສ຺ສ ວິຍ ມຓ຺ຑູກສ຺ສ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ນິຈ຺ຈສຸຂສຸຠອຕ຺ຕາກາເຣນ ປນ ອຸປຏ຺ຐິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິກຕາທີຫິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ, ອຠິຓ຺ຫປຏິປີຬນຕາທີຫິ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ, ອຊຎ຺ຎກຕາທີຫິ ປຏິກ຺ກູລຕໍ, ຕຸຈ຺ຉຕາທີຫິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ປເນວໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສງ຺ຂາເຣນ ຍາ ສາ ‘‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາ’’ຕິອາທິນາ ທ຺ວິໂກຏິກາທິເຠທາ ສຸຎ຺ຎຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ຕສ຺ເສວໍ ສຸຎ຺ຎໂຕ ທິສ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ຍທາ ຠຍຎ຺ຈ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ວິປ຺ປຫາຍ ວິສ຺ສຏ຺ຐຠຣິຍສ຺ສ ວິຍ ສງ຺ຂາຣຄເຕສຸ ອຸເປກ຺ຂາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ຕທາສ຺ສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ຍາວ ນິພ຺ພານໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕາວ ທິສາກາໂກ ວິຍ ກູປກຍຏ຺ຐິໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສງ຺ຂາຣເມວ ອນຠິມຕມ຺ປິ ນິສ຺ສາຍ ສງ຺ຂາຣວິຈິນເນປິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອເຕສຸ ປນ ຎາເຓສູ’’ຕິອາທິ.

໑໓໐໖. ວິປສ຺ສນາ…ເປ… ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີຕິ ສິຂໍ ອຸຕ຺ຕມຠາວໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສິຂາປຕ຺ຕາ. ວຸຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ. ‘‘ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຫິ ພຫິທ຺ຘາ ນິມິຕ຺ຕຠູຕາ ອຠິນິວິຏ຺ຐວຕ຺ຖຸໂຕ ເຈວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕໂຕ ຈ ວຸຏ຺ຐຫນໂຕ ມຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ, ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໓໐໗. ຕນ຺ຕິ ຍໍ ສິຂາປຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ສຈ຺ຈານຸໂລມຎາຓນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ. ອາເສວນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມ຺ມສນວເສນ ເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຘິໂມກ຺ຂສທ຺ຘາ ຠາວນາວເສນ ພລວຕຣາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ວີຣິຍໍ ສຸປຄ຺ຄຫິຕໍ ປຏິປກ຺ຂວິຘມນສມຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ, ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂຠາເວນ ສຕິ ສຸປຕິຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິສຸຂານໍ ສາຕິສຍຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິຕໍ, ຕໂຕວ ອນຸໂລມຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຕິກ຺ຂຕມາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໑໓໐໘-໑໒. ອນິຈ຺ຈາ…ເປ… ໂວຕຣເຕວ ສາຕິ ອນິຈ຺ຈາທີສຸ ເອເກນ ອາກາເຣນ ສມ຺ມສນ຺ຕີ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕິຓ຺ຓາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄວາໂຣຕິ ກຕ຺ວາ. ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາກຕນເຍນາຕິ ອນິຈ຺ຈາທິນາ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສເນວ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ກຕນເຍນ, ນ ສມ຺ມສິຕນເຍນ. ເຕນາຫ ‘‘ອນິຈ຺ຈາທິ…ເປ… ກຸຣຸມານ’’ນ຺ຕິ. ຠວງ຺ຄາວຏ຺ຏນໍ ກຕ຺ວາຕິ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ນິວຕ຺ຕນໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠວງ຺ຄວເສນ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ. ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິກມ຺ມຕ຺ຕາ ປຏິສງ຺ຂາຣກຕ຺ຕາ. ອຸປຈາຣນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ, ສມີປຈາຣິຕ຺ຕາ ວາ.

໑໓໑໓-໖. ອນຸໂລມຕ຺ຕໍ ສຍເມວ ວທຕິ ‘‘ປຸຣິມານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ. ອິທຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ‘‘ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ຕານໍເຍວ ວຕ ຘມ຺ມານໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ອຸປ຺ປາທວເຍ ອທ຺ທສາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຠງ຺ຄວນ຺ຕານໍເຍວ ວຕ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ຠງ຺ຄມທ຺ທສາ’’ຕິ ຈ ‘‘ສຠຍໍເຍວ ວຕ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ສາທີນເວເຍວ ວຕ ອາທີນວານຸປສ຺ສນໍ ອາທີນວມທ຺ທສາ’’ຕິ ຈ ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທິຕພ຺ເພເຍວ ວຕ ນິພ຺ພິທາຎາຓໍ ນິພ຺ພິນ຺ທ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ມຸຈ຺ຈິຕພ຺ພມ຺ຫິເຍວ ວຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ປຏິສງ຺ຂາຕພ຺ພເມວ ວຕ ປຏິສງ຺ຂາຎາເຓນ ປຏິສງ຺ຂາຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ອຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍເຍວ ວຕ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ອຸເປກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ວທມານໍ ວິຍ ອິເມສຎ຺ຈ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ກຕກິຈ຺ຈຕາຍ ອນຸໂລເມຕິ ສພ຺ພາສໍເຍວ ວິປສ຺ສນານໍ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສມ຺ມສນກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ, ຕຖາ ອຸປຣິ ຈ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ຕາຍ ປຏິປທາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ. ນ ຫິ ອນຸໂລມຎາເຓ ຖູລຖູລສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກສໍກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ເຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມານໍ ຠາຄານໍ ອນຸໂລມຕ຺ຕາ ‘‘ອນຸໂລມນ຺ຕິ ສຎ຺ຎິຕ’’ນ຺ຕິ. ເຕເນວາຕິ ເຫຏ຺ຐິມຎາຓານໍ ອນຸໂລມມຸເຂນ, ອຸປຣິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ອນຸໂລມນໂຕ ຈ. ສຈ຺ຈານຸໂລມຎາຓນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສ຺ສ ອນຸໂລມິກຕ຺ຕາ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາຕິ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາຍ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວິປສ຺ສນາຍ. ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ປຸຣິມາ ໂກຏິ. ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓວິປສ຺ສນາສຸ ຫິ ອຍໍ ວິເສສໂຕ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຕິ. ອສງ຺ຂຕາຣມ຺ມຓໍ ປນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອຸເປຕີຕິ. ຕໂຕປິ ຫິ ວິເສສໂຕ ‘‘ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເຎຍ຺ຍໍ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນາ’’ຕິອາທິ.

໑໓໑໗-໘. ກິຕ຺ຕິຕາຕິ ໂຖມິຕາ, ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຏ຺ຐານຕາຍ ມຫນ຺ຕານໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອສນໂຕ ຄເວສນໂຕ ມເຫສິນາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ. ສນ຺ຕກິເລສຕາຍ ສນ຺ຕາ. ໂຍຄນ຺ຕິ ຠາວນໍ, ຠາວນາຠິໂຍຄໍ ວາ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໒. ພາວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໓໑໙-໒໑. ອິທານິ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍາ ນິທ຺ເທເສ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ສາ ຍສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິໂຕ ປຣ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອິໂຕ ປຣນ຺ຕິ ອິໂຕ ອນຸໂລມຎາຓໂຕ ອຸປຣິ. ອາວຊ຺ຊນິຍຐານຕ຺ຕາຕິ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ວິຍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຐິຕຕ຺ຕາ ອພ຺ໂພຫາຣິກເມວ ອຸຠຍວິສຸທ຺ຘິລກ຺ຂຓາຠາວໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ, ຕຖາປິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຍ ປຣິໂຍສານຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາປກ຺ຂິຍເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍ ໂສຕສ຺ມິໍ, ປຕິຕຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ. ເອເຕນສ຺ສ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຠຊນໍ ທສ຺ເສຕິ.

໑໓໒໒. ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ຠວໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ, ຕເທວ ໂຄຕ຺ຕໍ ອຣິເຍຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສາ ປຸຖຸຊ຺ຊນສມຎ຺ຎາຕິ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໂຄຕ຺ຕໍ. ເອກວໍສຊານຎ຺ຫິ ສມານາ ສມຎ຺ຎາ ‘‘ໂຄຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄໍ ຕາຍຕິ ພຸທ຺ຘິໍ, ອຠິຘານຎ຺ຈ ເອກໍສິກວິສຍຕາຍ ຣກ຺ຂຕີຕິ ກຕ຺ວາ. ວາ-ສທ຺ໂທ ວກ຺ຂມານຕ຺ຖວິກປ຺ປເນ. ອຠິຠຸຍ຺ຍ ປວຕ຺ຕິໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂຄຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ອຣິໂຍ’’ຕິ ພຸທ຺ຘິຍາ, ອຠິຘານສ຺ສ ຈ ຕາຍນໂຕ ປວຕ຺ຕນໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໂຕ ຠວຕີຕິ ຕໂຕ ໂຄຕ຺ຕໂຕ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍໂຕ ຠວຕິ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ເຫຕຸຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ຍສ຺ມາ ຕໂຕ ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໓໒໓-໕. ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ເອວ ຎາຓທສ຺ສນສຸທ຺ຘິກໍ. ຕໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ປນິຈ຺ຉຕາ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິປິ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກສ຺ມາ ນຕ຺ຖີຕິ ເຈ ອາຫ ‘‘ຍໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ກຕເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິ ອນຸໂຍຄສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອນຸໂລມາວສານໍ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ຕໍ ສມຕ຺ເຖຕິ.

໑໓໒໖-໗. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນອນຸໂລມຎາຓສ຺ສ ປນສ຺ສ ເອເຕຫິ ຕີຫິປິ ອນຸໂລມຎາເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ພລານຸຣູເປນ ຖູລຖູເລ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມມ຺ຫິ ອນ຺ຕຣຘາປິເຕ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ນ ລຄ຺ຄຕິ, ປທຸມປລາສໂຕ ອຸທກໍ ວິຍ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ພໍ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ປລິໂພຘໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຖສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ປລິໂພຘໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ທຸຕິຍສ຺ສ ວາ ຕຕິຍສ຺ສ ວາ ອນຸໂລມຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ປຐມາວຊ຺ຊນຎ຺ເຈວ ປຐມາໂຠຄຕາປິ ຈາຕິ ປຐມາວຊ຺ຊນໍ ປຐມາໂຠຄຠູຕໍ. ສກຕ຺ເຖ ຫິ ອຍໍ ຕາ-ປຈ຺ຈໂຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊນໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ປຣິຓາມນວເສນ, ອາໂຠໂຄ ອຕ຺ຕໂນ ອາຠຸຊນວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑໓໒໘-໓໓. ອນນ຺ຕຣາທີຫີຕິ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣອາເສວນອຸປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕວເສນ ຉຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ. ມຸທ຺ຘນ຺ຕິ ມຸທ຺ຘຠູຕໍ. ເອກນ຺ຕິກຕາຍ ເອກວາຣເມວ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ປຸນຣາວຕ຺ຕາຠາເວນ ປນ ອນາວຕ຺ຕໍ. ອນາວຊ຺ຊນມ຺ປິ ຈາຕິ ອນາວຊ຺ຊນມ຺ປິສມານໍ. ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ວິຍາຕິ ‘‘ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ວິຍ. ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອປທາລິຕປຸພ຺ພໍ. ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕວາຕິ ວິນາເສນ຺ໂຕ ເອວ. ຊາຍຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອິມໍ ອຸປມໍ ອາຫຣນ຺ຕິ – ເອໂກ ກິຣ ອິສ຺ສາໂສ ອຏ຺ຐອຸສຠມຕ຺ເຕ ປເທເສ ຜລກສຕໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ເຖນ ມຸຂໍ ເວເຐຕ຺ວາ ສຣໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕ ອຏ຺ຐາສິ, ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ຈກ຺ກຍນ຺ຕໍ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຍທາ ອິສ຺ສາສສ຺ສ ຜລກໍ ອຠິມຸຂໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕຕ຺ຖ ທຓ຺ຑເກນ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ. ອິສ຺ສາໂສ ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ສຣໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຜລກສຕນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎໍ ເທນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ, ອິສ຺ສາໂສ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ຜລກສຕໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌນໍ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພານໍ ອປທາລິຕປຸພ຺ພານໍ ໂລຠໂທສໂມຫກ຺ຂນ຺ຘານໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌນນ຺ຕິ.

໑໓໓໕-໘. ອນາມຕຄ຺ຄ…ເປ… ມໂຫທຘິນ຺ຕິ ອຏ຺ຐມຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ອຎ຺ຎາຕໂກຏິໍ ສໍສາຣວຏ຺ຏທຸກ຺ຂມຫາສມຸທ຺ທໍ. ປາຓາຕິປາຕາທິປຎ຺ຈເວຣານິ ເຈວ ປຎ຺ຈວີສຕິ ມຫາຠຍານິ ຈາຕິ ສພ຺ພເວຣຠຍານິ. ອເນເກປິ ອານິສໍເສຕິ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ຘາທິເກ ອານິສໍເສ. ອາທິມຄ຺ເຄນາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕນ ປຐມມຄ຺ເຄນ. ປຐມມຄ຺ຄຎາຓວຓ຺ຓນາ.

໑໓໓໙. ຕສ຺ເສວານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍເຍວ. ທ຺ເວປິ ຕີຓິ ວາຕິ ນາຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ທ຺ເວ, ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ຕີຓິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ.

໑໓໔໐-໓. ‘‘ອຊານິຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈມໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມິນາວ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາວທີປເນນ ‘‘ເອກໍ ຜລຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທໂຕ ໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາໂທປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ.

໑໓໔໔. ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອນນ຺ຕຣໍ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ເຕນ. ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂສຕາປນ຺ໂນ ນາມ ທຸຕິໂຍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເທວຣຊ຺ຊຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊາທິປມາທຏ຺ຐານໍ ອາຄມ຺ມ ຠຸສໍ ປມຕ຺ໂຕປິ ຫຸຕ຺ວາ ກາມສຸຄຕິຍໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກຣຓສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຠຸສໍ ປມຕ຺ຕາ,

ນ ເຕ ຠວໍ ອຏ຺ຐມມາທິຍນ຺ຕີ’’ຕິ. (ຂຸ. ປາ. ໖.໙; ສຸ. ນິ. ໒໓໒; ເນຕ຺ຕິ. ໑໑໕);

ຣູປາຣູປໂລເກສຸ ປນ ນ ຕຖາ ນິຍໂມຕິ ອາຈຣິຍາ.

໑໓໔໗. ຜລາທີນນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຫີນກິເລສາທິເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຖາ ຈ ‘‘ອິມິນາ ວຕາຫໍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຐມໍ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອຍໍ ເມ ອານິສໍໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຜລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ອວສິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອວສາເນ ‘‘ອຍໍ ເມ ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິວິທ຺ໂຘ’’ຕິ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ເອວໍ ສກທາຄາມິອນາຄາມີນມ຺ປິ. ອຣຫໂຕ ປນ ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສພ຺ພານິປິ ເອກູນວີສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ, ຠວນ຺ເຕກູນວີສຕີ’’ຕິ.

໑໓໔໘-໕໐. ຍາສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ອິມານິ ຎາຓານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມຄ຺ໂຄ ຜລຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທເຍວ ເຈໂສ. ປຫີນາວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎ຺ຫິ ເສຂານມ຺ປິ ໂຫຕິ ວາ ນ ວາ. ນ ຫິ ສພ຺ເພວ ຕຕ຺ຖ ສມຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຫິ ມຫານາໂມ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂກ ສຸ ນາມ ເມ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີໂນ, ເຍນ ເມ ເອກທາ ໂລຠຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໑.໑໗໕). ໂຍຄມາຣຠເຕຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ, ອປເຣນ ວາ ສມເຍນ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ຕນຸຠາວກຣາຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕາຍ ທຸຕິຍາຍ ຠູມິຍາ ອຘິຄມຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາໂຍຄໍ ກໂຣຕິ, ທຸຕິຍຠາໂວ ຈສ຺ສ ເທສນາວເສນ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ປນ ນິສ຺ສຍຠາເວນ ເຕ ຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຠູມິ, ຍສ຺ມາ ວາ ສມາເນປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາເວ ສຍມ຺ປິ ຠວຕິ, ນ ນິພ຺ພານໍ ວິຍ ອປາຕຸຠູຕໍ, ຕສ຺ມາປິ ‘‘ຠູມີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຎາເຓນ ປຣິມຊ຺ຊຕີຕິ ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິກ຺ຂຕຣຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ, ພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານຎ຺ຈ ປຏຸຕຣຠາວໍ ສາເຘຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ຕີຣຓວເສນ ປຣິມຊ຺ຊຕິ.

໑໓໕໑-໒. ຕຕ຺ຖ ອປຣາປຣໍ ຎາຓໍ ຈາເຣນ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ໂອຄາຫຕີ’’ຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓາທີນໍ ອຸປ຺ປາທເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ. ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ ອນນ຺ຕຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ປຐມມຄ຺ຄປຸເຣຈາຣິກຎາຓຎ຺ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕາຠິຠວນໂຕ, ອຣິຍໂຄຕ຺ຕຠວນໂຕ ຈ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ‘‘ໂຄຕ຺ຣຠູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິທໍ ປນ ຕໍສທິສຕາຍ ປຣິຍາຍໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ເອກຈ຺ຈສໍກິເລສວິສຸທ຺ຘິຍາ, ປນ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ຈ ‘‘ໂວທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອນຸໂລມໍ ໂວທານສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗). ຍສ຺ມາ ປນ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ‘‘ອຸປ຺ປາທາທິອຠິຠວນຏ຺ຐໍ ອຸປາທາຍ ອຏ຺ຐ ໂຄຕ຺ຣຠຸຘມ຺ມາ ສມາຘິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທສ ໂຄຕ຺ຣຠຸຘມ຺ມາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໑.໖໐) ໂຄຕ຺ຣຠຸນາມວເສເນວ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ‘‘ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ ອນນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ຕສງ຺ຂາຕນິພ຺ພານໂຕ ຠູຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ທຸຕິຍມຄ຺ຄຎາຓວຓ຺ຓນາ.

໑໓໕໕-໗. ຍນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ. ສກິເທວາຕິ ເອກວາຣເມວ. ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຈສຸ ສກທາຄາມີສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອໂກວ ຄຫິໂຕ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອິຘ ສກທາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ວາ ອິເຘວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ອິຘ ປຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ເທວໂລເກ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ເທວໂລເກ ປຕ຺ວາ ອິຘູປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອິຘ ນ ຄຫິຕາ. ໂຍ ປນ ອິຘ ປຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ຍາວຕາຍຸກໍ ວສິຕ຺ວາ ອິຘູປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ອຍເມໂກວ ອິຘ ຄຫິໂຕຕິ. ອນ຺ຕກໂຣ ຠເວຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ຠເວຍ຺ຍ, ຠເວ ວາ ອນ຺ຕກໂຣ ຠວສ຺ສ ອນ຺ຕກໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕິຍາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ພ຺ຍາປາທກາມຣາຄານໍ ປຫານາຍາຕິ ເຕສໍເຍວ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຕນຸກຣານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ນິຣວເສສປ຺ປຫານາຍ. ຕຕິຍມຄ຺ຄຎາຓວຓ຺ຓນາ.

໑໓໖໓-໗. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ກາມຠວສ຺ສ ອນາຄມນໂຕ ອນາຄາມີ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍີ’’ຕິ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ສຸທ຺ຘາວາເສ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວາ ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ອນາວຕ຺ຕິສຠາໂວຕິ ຕສ຺ມາ ໂລກາ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ອິມໍ ໂລກໍ ປຸນຣາຄມນາຠາວໂຕ ອນາວຕ຺ຕນສຠາໂວ, ພຸທ຺ຘທສ຺ສນເຖຣທສ຺ສນຘມ຺ມສ຺ສວນານໍ ປນຕ຺ຖາຍ ອາຄມນໍ ໂຫຕິເຍວ. ຣູປຣາຄາທິປຫານາຍາຕິ ຣູປຣາຄອຣູປຣາຄມານອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານໍ ນິຣວເສສປ຺ປຫານາຍ. ວິທ຺ຘໍສາຍາຕິ ວິນາສາຍ. ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາຓວຓ຺ຓນາ.

໑໓໗໑-໔. ມຫາຂີຓາສໂວຕິ ມຫານຸຠາວໂຕ ນິພທ຺ຘປູຊາວຈນເມຕໍ, ນ ອຸປາທາຍວຈນໍ ‘‘ຍຖາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ. ນ ຫິ ຈູຬຂີຓາສໂວ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ສທຕ຺ໂຖ ສກຕ຺ໂຖ, ປູຊຕ຺ໂຖ ວາ ເອເຕນາຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ, ສທຕ຺ໂຖຕິ ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕຸປນິພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ, ອຕ຺ຕານໍ ອວິຊຫນຏ຺ເຐນ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣມຕ຺ຖຏ຺ເຐນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຕ຺ຕາ ‘‘ສທຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຂີຓານິ ທສປິ ຠວສໍໂຍຊນານິ ເອຕສ຺ສາຕິ ຂີຓສໍໂຍຊໂນ. ທກ຺ຂິຓໍ ອຣຫຕີຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ. ຈຕສ຺ໂສປີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄຕິ ຈຕສ຺ໂສປິ. ວິສຸທ຺ຘິກາເມນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຸທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ. ຕໂປເຍວ ຘນມສ຺ສາຕິ ຕໂປຘໂນ, ເຕນ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໓. ເຕວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ກິເລສປ຺ປຫານກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໓໗໕. ອິທານິ ອິມິສ຺ສາເຍວ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓາຍ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍາ ອານຸຠາວວິຊານນຕ຺ຖໍ ເຍນ ເຍ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ, ເຕສໍ ປຫານຎ຺ຈ ອຠິສມຍກາເລ ປຣິຎ຺ຎາທິກິຈ຺ຈານິ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອເຕສຸ ເຍນ ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ເຍ ຘມ຺ມາຕິ ເຍ ສໍກິເລສຘມ຺ມາ. ສໍໂຍຊນາທີສຸ ຂນ຺ເຘຫິ ຂນ຺ຘານໍ, ຜເລນ ກມ຺ມສ຺ສ, ທຸກ຺ເຂນ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສໍໂຍຊນຏ຺ເຐນ ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ສໍໂຍຊນານິ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ວິພາຘນຏ຺ເຐນ, ອຸປຕາປນຏ຺ເຐນ, ສໍກິລິຏ຺ຐຕາຍ ຈ ກິເລສາ. ອຠິນິເວສາທິວເສນ ມິຈ຺ຉາວິປຣີຕໍ ປວຕ຺ຕນໂຕ ມິຈ຺ຉາສຠາວາຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ. ໂລເກ ຘມ຺ມາ, ໂລກປຣິຍາປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ, ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ສຕິ ອນຸປຣມຘມ຺ມຕ຺ຕາ ວາຕິ ໂລກຘມ຺ມາ. ມຈ຺ເຉຣສ຺ສ ຠາໂວ, ກມ຺ມໍ ວາຕິ ມຈ຺ຉຣິຍໍ. ວິປຣີຕຏ຺ເຐນ ວິປລ຺ລາສາ. ນາມກາຍສ຺ສ ຈ ຣູປກາຍສ຺ສ ຈ ຄນ຺ຖນໂຕ ຄນ຺ຖາ. ອຣິເຍຫິ ອຄນ຺ຕພ຺ພາ, ອຍຸຕ຺ຕາ ຄຕີຕິ ວາ ອຄຕິ. ອາສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ, ອາຠວຄ຺ຄໂຕ ສພ຺ພໂມກາສໂລກໍ, ອາໂຄຕ຺ຣຠຸໂຕ ສພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອາສວນ຺ຕິ ສໍສາຣທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ອາສວາ, ຈກ຺ຂາທີຫິ ວາ ສໍວຣາສໍວຣທ຺ວາເຣຫິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອາສວນ຺ຕິ ວຓໂຕ ຍູສານິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ວິຍາຕິ ອາສວາ, ອາສວນ຺ຕິ ວາ ເອເຕຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິສເຍສູຕິ ອາສວາ. ສໍສາຣມຫາສາຄຣປ຺ປຕ຺ຕິຫນນໂຕ ໂອຆາ ວິຍາຕິ ໂອຆາ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍຊນໂຕ ໂຍຄາ. ນິວາເຣນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓວິເສສາຘິຄມນ຺ຕິ ນີວຣຓານິ. ອນິຈ຺ຈາທິຘມ຺ມສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຣໂຕ ອສຠາວໂຕ ອາມສນ຺ຕີຕິ ປຣາມາສາ. ມຓ຺ຑູກໍ ປນ຺ນໂຄ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຠຸສໍ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຸປາທານານິ. ອປ຺ປຫີນຠາເວນ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອນຸເສນ຺ຕິ ມູສິກວິສໍ ວິຍ ອນຸຣູປກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມລີນຠາວກຣຓຏ຺ເຐນ ມລາ. ອກຸສລກມ຺ມານິ ຈ ຕານິ ທຸຄ຺ຄຕີນໍ ປຖາ ຈາຕິ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ. ອິຘ ປນ ກມ຺ມປຖຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕານໍ ຕໍສຠາວໂຕ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ, ເຈຕສິກຣາສິ, ອກຸສໂລ ຈ ໂສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ.

ກາມຠວໂຕ ອຸປຣິໂກຏ຺ຐາສຠາວໂຕ ຕຕິຍມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸທ຺ຘໍ ຠຊິຕພ຺ພໂຕ, ເສວິຕພ຺ພໂຕ ຈາຕິ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄາ, ຣູປາຣູປຠວາ, ເຕສໍ ຫິຕານິ ຕຕ຺ຖຸປ຺ປຊ຺ຊນຂນ຺ຘາທິໂຍຊນໂຕຕິ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານິ, ຕານິເຍວ ສໍໂຍຊນານີຕິ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ. ຣູປາຣູປຠວໂຕ ເຫຏ຺ຐິມໂກຏ຺ຐາສຠາວໂຕ ຕຕ຺ຖຸປ຺ປາທກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຠາເວນ ຕຕິຍມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ຠຊິຕພ຺ພໂຕ ວາ ອໂຘຠາຄາ, ກາມຠວາ, ເຕສໍ ຫິຕານິ ສໍໂຍຊນານີຕິ ອໂຘຠາຄິຍສໍໂຍຊນານີຕິ.

ອິເມສຸ ປນ ທສສຸ ຣູປຠວສໍໂຍຊນໍ, ອຣູປຠວສໍໂຍຊນໍ, ກາມຠວສໍໂຍຊນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ໂລໂຠວ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິສີລພ຺ພຕປຣາມາສາປິ ທິຏ຺ຐິເຍວ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມໂຕ ສຕ຺ຕ ສໍໂຍຊນານິ.

ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ມິຈ຺ຉາສມາຘີຕິ ຕຖາ ປວຕ຺ຕານໍ ວິຕກ຺ກວີຣິຍສມາຘີນມຘິວຈນໍ. ມິຈ຺ຉາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ຕຖາ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ. ມິຈ຺ຉາສຕິ ປນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ. ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ຕຖາ ປວຕ຺ໂຕ ໂມໂຫ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ໂລກຖູປິກາທີສຸ ໂມກ຺ໂຂຕິ ປວຕ຺ຕມິຈ຺ຉາຄາໂຫ.

ກາຣຓູປຈາເຣນາຕິ ລາຠເຫຕຸໂກ ລາໂຠ, ອລາຠເຫຕຸໂກ ອລາໂຠຕິອາທິນາ ກາຣິຍສ຺ສ ກາຣຓວເສນ ອຸປຈຣເຓນ. ໂລກຘມ຺ມຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ໂລກຘມ຺ມຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫຓໍ.

ອາວາເສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວາສເຫຕຸກໍ ວາ ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ. ເອວໍ ກຸລມຈ຺ຉຣິຍາທີນິປິ. ຕຕ຺ຖ ອາວາໂສຕິ ວິຫາຣາທິ. ກຸລນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ, ຎາຕິກຸລຎ຺ຈ. ລາໂຠຕິ ປຈ຺ຈຍລາໂຠເຍວ. ວຓ຺ໂຓຕິ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ ຈ ຄຸຓວຓ຺ໂຓ ຈ. ຘມ຺ໂມຕິ ອາຄໂມ, ອຘິຄໂມ ຈ.

‘‘ຕໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈ ປນ ວຸຈ຺ຈມາເນ ທ຺ວາທສ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຠິສຊ຺ຊນູປນຍ຺ຫນວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທານໍ ກາຍຄນ຺ຖຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ປວຕ຺ໂຕ ອຠິນິເວໂສ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ. ສີລພ຺ພຕປຣາມາສອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ຖາ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ທິຏ຺ຐິເຍວ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມໂຕ ຕໂຍ ກາຍຄນ຺ຖາ.

‘‘ຉນ຺ທໂທສໂມຫຠຍານີ’’ຕິ ອຄຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຉນ຺ທາທີຫິ ປນ ອກຕ຺ຕພ຺ພກຣຓໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພາກຣຓຎ຺ຈ ອຄຕິ ນາມ.

ອາສເວສຸ ກາມຣາຄຠວຣາຄາ ອຕ຺ຖໂຕ ໂລໂຠຕິ ຘມ຺ມໂຕ ຕໂຍ ອາສວາ.

ເຕສເມວາຕິ ກາມຣາຄາທີນເມວ. ເຕ ຫິ ໂອໂຆ ວິຍ ອຕ຺ຕນິ ປຕິເຕ ອປາຍສມຸທ຺ທໍ ປາເປນ຺ຕິ, ສໍສາຣທຸກ຺ຂໂຕ ຈ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ຂນ຺ຘາທີນິ ຈ ຂນ຺ຘາທີຫິ ໂຍເຊນ຺ຕິ.

ກາມຸປາທານາທີນີຕິ ກາມຸປາທານທິຏ຺ຐຸປາທານສີລພ຺ພຕຸປາທານອຕ຺ຕວາທຸປາທານານິ. ທິຏ຺ຐຸປາທານາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ຕຖາ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິເຍວ, ກາມຸປາທານໍ ໂລໂຠຕິ ຘມ຺ມໂຕ ທ຺ເວ ອຸປາທານານິ.

ສຕ຺ຕານຸສຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ. ກສ຺ມາ ສຕ຺ເຕວ ວຸຕ຺ຕາ, ນນຸ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຠາໂວ ວິຊ຺ຊຕີຕິ? ນ ມຍໍ ອປ຺ປຫີນມຕ຺ເຕນ ອນຸສຍໍ ວທາມ, ກິນ຺ຕຸ ອປ຺ປຫີນຠາເວນ ຖາມຄຕກິເລສາ ອນຸສຍາຕິ, ຖາມຄມນຎ຺ຈ ເນສໍ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣໂຓ ສຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ຘມ຺ມສຠາວເວທິນາ ຕຖາຄເຕນ ອິເມເຍວ ອນຸສຍາ ວຸຕ຺ຕາ, ກາມຣາໂຄເຍວ ອນຸສໂຍ ກາມຣາຄານຸສໂຍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ອປເຣ ປນ ‘‘ກາມຣາຄສ຺ສ ອນຸສໂຍ’’ຕິອາທິນິພ຺ພຈນໍ ວຕ຺ວາ ກາມຣາຄາທີນໍ ພີຊຠູຕາ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ກິເລສສມ຺ຠູຕາ ກິເລສຸປ຺ປາທນສຕ຺ຕິ ອນຸສຍາຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ເຕສໍ ມຕປຏິກ຺ເຂໂປ ອິຘ ປປຎ຺ຈາວຫຕ຺ຕາ ອນາຫໂຏ.

ປາຓສ຺ສ ອຕິປາໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ, ປາໂຓຕິ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ວຘກເຈຕນາ ປາຓາຕິປາໂຕ. ປຣຠຓ຺ເຑ ຕຖາສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ອສທ຺ຘມ຺ມກາມຕາຍ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ. ອຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຠູຕໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ຕຖາ ວິຎ຺ຎາປນປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ໂສ ປນ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຖເຠທກໂຣວ ກມ຺ມປໂຖ, ອິຕໂຣ ກມ຺ມເມວ. ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣເຠທນກາມຕາຍ, ອຕ຺ຕປິຍກມ຺ຍຕາຍ ວາ ປຣເຠທກປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ປິສຸຓວາຈາ. ສາປິ ທ຺ວີສຸ ຠິນ຺ເນສຸເຍວ ກມ຺ມປໂຖ. ປຣມມ຺ມຈ຺ເຉທກປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເອກນ຺ຕຜຣຸສເຈຕນາ ຜຣຸສວາຈາ. ອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປນປ຺ປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ສໍກິລິຏ຺ຐເຈຕນາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ນາມ. ໂສ ປນ ປເຣຫິ ຄຫິເຕເຍວ ກມ຺ມປໂຖ ໂຫຕິ. ‘‘ອໂຫ ວເຕທໍ ມມ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂຓາ ອຠິຊ຺ຌາ. ‘‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ສຕ຺ໂຕ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ມໂນປໂທສລກ຺ຂໂຓ ພ຺ຍາປາໂທ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນຕ຺ຖິກອເຫຕຸກອກິຣິຍທິຏ຺ຐີຫິເຍວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ.

ອິເມສຸ ຈ ປາຓາຕິປາຕາທິ ຕິວິຘໍ ກາຍກມ຺ມເມວ. ຕໍ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ມໂນທ຺ວາເຣ. ຕຖາ ມຸສາວາທາທິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີກມ຺ມເມວ. ອຠິຊ຺ຌາທິກໍ ປນ ຕິວິຘໍ ມໂນກມ຺ມເມວ. ຕໍ ຕີສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣສຸປິ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສກສກນາມາປຣິຈ຺ຈາໂຄ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຘມ຺ມໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາສຠາວາ, ອິຕເຣ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ມຫາສາວຊ຺ຊອປ຺ປສາວຊ຺ຊປ຺ປໂຍຄາທິເຠໂທ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕານີຕິ ອິມານິ ມຄ຺ຄຎາຓານິ. ຍຖາສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄານຸຣູປໍ.

ອປາຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ອປາຍຄມນີຍາ. ເສສາຕິ ນ ອປາຍຄມນີຍາ. ໂອຬາຣິກາຕິ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພາວຕ຺ຖໍ ອຸປາທາຍ ໂອຬາຣິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂຸມາ ຕຕິຍມຄ຺ຄຎາຓວຊ຺ຌາ’’ຕິ. ສຸຂຸມາ ກາມຣາຄປຏິຆາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາຓວຊ຺ຌາ ເອວາຕິ ອວຘາຣເຓນ ປຐມມຄ຺ຄາທິວຊ຺ຌຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ນ ຫິ ຣູປຣາຄາທີນໍ ອປາຍຄາມິນິຍາວຕ຺ຖາປິ ອຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ເຕ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາປິ ສິຍຸນ຺ຕິ.

ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປນ ເອວ-ສທ຺ເທນ ອວຘາຣຓໍ ອກຕ຺ວາ ຍໍ ຍໍ ທຸຕິຍຎາຓວຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາ ວກ຺ຂຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂສ ໂສ ປຸຣິມຎາເຓຫິ ຫຕາປາຍຄມນີຍາທິຠາໂວວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຣິຎາຓວຊ຺ໂຌ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນ ໂລຠ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌານີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂລຠາທໂຍ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາປິ ໂຫນ຺ເຕວ.

ຍເສຕິ ປຣິວາເຣ.

ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອຄຕິໂຍ ປຐມມຄ຺ຄຎາຓວຊ຺ຌາຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ຉນ຺ທາທໂຍ ຕຓ຺ຫາທິສຠາວາ ອຸປຣິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ, ຕຖາປິ ຕມ຺ມູລກສ຺ສ ອກຕ຺ຕພ຺ພກຣຓສ຺ສ, ກຕ຺ຕພ຺ພາກຣຓສ຺ສ ຈ ອປາຍຄມນີຍຕາຍ ປຐມມຄ຺ຄຎາຓວຊ຺ຌາ.

ກຕາກຕກຸສລາກຸສລວິສຍໍ ຍໍ ວິປ຺ປຏິສາຣຠູຕໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ຕໍ ອິຘ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ‘‘ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໗໖) ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວຈນານໍ ອຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຎ຺ເຎສຸປິ ເອທິເສສຸ ຐາເນສຸ ອຘິປ຺ປາໂຍວ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ, ນ ວິໂຣຘໂຕ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ. ໂອຬາຣິການວເສສປ຺ປຫານໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຐມຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍໍ ປນ ອຣຫໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ‘‘ຠຄວຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອນຸວສິຕ຺ວາ ອນຸວສິຕ຺ວາ ອາວສຖປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ໂຕ ນ ປຏິຄ຺ຄເຫສີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໒໐໔) ອາຄຕໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ນ ຕໍ ນີວຣຓໍ. ນ ຫິ ນີວຣຓໍ ອຣຫໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນີວຣຓປຕິຣູປກໍ ປນ ກປ຺ປຕີຕິ ວີມໍສນຠູຕໍ ວິນຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນາມ, ຕໍ ຕຖາປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທວ.

ກາມຣາຄປຏິຆານຸສຍາ ອນຸສຫຄຕາ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌາ, ໂອຬາຣິການໍ ປນ ທຸຕິຍຎາຓວຊ຺ຌຕາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍາວ.

ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທ-ຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ມກ຺ຂປລາສມາຍາສາເຐຍ຺ຍຖມ຺ຠສາຣມ຺ຠາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໓໗໖. ເຕນ ເຕນາຕິ ເຕນ ເຕນ ຆາຕເກນ ສທ຺ຘິໍ. ກິໍ ປເນຕານິ ເອເຕ ຘມ຺ເມ ຆາເຕນ຺ຕານິ ອຕີຕານາຄເຕ ຆາເຕນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນຕິ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ຍທິ ຕາວ ອຕີຕານາຄເຕ, ອຜໂລ ວາຍາໂມ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ປຫາຕພ຺ພານໍ ຕທາ ນຕ຺ຖິຕາຍ. ອຖ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ, ຕຖາປິ ອຜໂລ ວາຍາເມນ ສທ຺ຘິໍ ປຫາຕພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ອຖາປິ ກຖຎ຺ຈິ ປຫານໍ ສິຍາ, ສໍກິເລສິກາ ມຄ຺ຄຠາວນາ ອາປຊ຺ຊຕິ ປຫາຕພ຺ພປ຺ປຫາຍການໍ ສຫາວຏ຺ຐານໂຕ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ເຍ ປນ ມຄ຺ເຄນ ອສມຸຄ຺ຆາຏິຕຕ຺ຕາ ກາຣຓລາເຠ ສຕິ ອວສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫາ ກິເລສາ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາເທນ຺ຕານິ ເອຕານິ ເຕ ອນາຄເຕ ຆາເຕນ຺ຕິ ນາມ.

໑໓໗໗-໘໒. ປຣິຎ຺ຎາທີນິ ກິຈ຺ຈານີຕິ ປຣິຎ຺ຎາປຫານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠາວນາວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ. ວຸຕ຺ຕານີຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໙), ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໐໐) ຈ ວຸຕ຺ຕານິ. ສຈ຺ຈາຠິສມເຍຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ປຏິວິຊ຺ຌນກ຺ຂເຓ.

ຍຖາສຠາວໂຕຕິ ອວິປຣີຕສຠາເວນ. ‘‘ຊານິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ກຖໍ ນາມ ເອເກກສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ນ ຫິ ຕາທິສໍ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ທິຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ຈ ວຈນໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ນິຘາຍ ເຕສໍ ຊານນວິຘິໍ ອຸປມາວເສນ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປທີໂປ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິທໍເສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຣິຍາທິຍຕີຕິ ເຂເປຕິ.

໑໓໘໓-໔. ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນາຕິ ອນວເສສໂຕ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ຊານນສງ຺ຂາເຕນ ປຏິວິຊ຺ຌເນນ. ອຠິສເມຕີຕິ ອສມ຺ໂມຫວເສນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ປຫານາຠິສມເຍເນວາຕິ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານສງ຺ຂາເຕນ ປຏິວິຊ຺ຌເນນ ອສມ຺ໂມຫໂຕວ ອຠິສເມຕິ. ຠາວນາວິຘິນາຕິ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຕາວເສນ ຠາວນາຠິສມຍວິຘິນາ. ມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ຫິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທິວເສນ ມຄ຺ຄປຸພ຺ພຠາຄຠາວນາສມ຺ຠູເຕນ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາສງ຺ຂາເຕນ ປຏິວິຊ຺ຌເນນ ອຠິສເມຕີຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ຕຎ຺ຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ໂມຫໍ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕນິປິ ສມ຺ໂມຫໍ ວິທ຺ຘໍເສຕິເຍວ. ນິໂຣຘນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓວເສນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ‘‘ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈເມກໍ ອາຣມ຺ມຓປຏິເວເຘນ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ສຈ຺ຈານິ ອສມ຺ໂມຫປຏິເວເຘນ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ.

ເອວໍ ຍຸຕ຺ຕິວເສນ ວິຠາວິຕໍ ເອກປຏິເວຘໍ ອາຄເມນປິ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓນ຺ຕິ ຫິ ‘‘ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘມ຺ປິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໐໐) ເອກສຈ຺ຈທສ຺ສນສມງ຺ຄິໂນ ອຎ຺ຎສຈ຺ຈທສ຺ສນສມງ຺ຄິຠາວວິຈາຣຓາຍໍ ຕມຕ຺ຖໍ ສາເຘຕຸໍ ອາຍສ຺ມຕາ ຄວມ຺ປຕິຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎຖາ ກມາຠິສມເຍ ສຕິ ປຸຣິມທິຏ຺ຐສ຺ສ ປຸນ ອທສ຺ສນໂຕ ສມຸທຍາທິປສ຺ສໂຕ ທຸກ຺ຂາທິທສ຺ສນໍ ປຸນ ອວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ອິທານິ ປເນຕ຺ຖ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປທີໂປ’’ຕິອາທິ. ນິສ຺ສຍາຠາວເຫຕຸຕາຍ ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາຍ ວຏ຺ຏິຊ຺ຌາປນສທິສຕາ, ປຏິປກ຺ຂວິທ຺ຘໍສນຕາຍ ສມຸທຍປ຺ປຫານສ຺ສ ອນ຺ຘກາຣວິນາສນສທິສຕາ, ຎາຓາໂລກປຣິພ຺ຣູຫນຕາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອາໂລກວິທໍສນສທິສຕາ, ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຍຖາ ຍຖາ ນິໂຣຘສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ, ຕຖາ ຕຖາ ກິເລສສ຺ເນຫປຣິຍາທານໍ ໂຫຕີຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສ຺ເນຫປຣິຍາທານສທິສຕາ ກາຣຓູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໓໘໕-໖. ອປຣາຍປິ ອຸປມາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ. ໂອຠາເສຕີຕິ ປກາເສຕິ. ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ຍຖາ ສູຣິໂຍ ຣູປຄຕານິ ໂອຠາເສຕິ, ເອວໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາຕິ. ຍຖາ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິນາເສຕິ, ເອວໍ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ. ຍຖາ ອາໂລກໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອວໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ຍຖາ ສີຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕິ, ເອວໍ ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຠູຕໍ ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໓໘໘. ອປ຺ເປຕີຕິ ປປ຺ໂປຕິ. ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາຍ ສກ຺ກາຍຕີຣສມຕິກ຺ກມຠາວໂຕ ໂອຣິມຕີຣປ຺ປຊຫນສທິສຕາ, ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມວຫນຕາຍ ຠຓ຺ຑວຫນສທິສຕາ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ນານາກິເລສວິທ຺ຘໍສນວສປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອານິສໍໂສ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ອຣິຍຜລສມາປຕ຺ຕິນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຍປິ ປນສ຺ສາ ອານິສໍສາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕາ ປນ ສງ຺ເຂປໂຕ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ – ‘‘ອຣິຍຜລສມາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ຫິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຜລຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍຜລສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ ນິໂຣເຘ ອປ຺ປນາ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຫິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ສກໍ ສກໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອນາຄາມິອຣຫນ຺ໂຕວ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິຕາຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອກາຣຓໍ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊເນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິຕາຍ ກາຕພ຺ພາຠາວໂຕ. ສພ຺ພໂສ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສສ຺ສ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາປິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ ລພ຺ຠຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເນກຈ຺ຈກິເລສານໍ ອຣິຍານໍ. ອຸປຣິມາ ປນ ເຫຏ຺ຐິມໍ ປຸພ຺ເພ ປຏິລທ຺ຘມ຺ປິ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕຣຠາວໍ ອຸປຄຕຕ຺ຕາ. ສມຸຄ຺ຆາຏິຕກມ຺ມກິເລສນິໂຣຘເນນ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ ວິຍ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ໂສຕາປນ຺ນາທີຫິ ສກທາຄາມິອາທີນໍ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕຣຠາວູປຄມນໍ ອຕ຺ຖິ, ອນນ຺ຕຣຜລຕ຺ຕາ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານໍ ເຫຏ຺ຐິມໂຕ ອຸປຣິໂມ ຠວນ຺ຕຣຄໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ ຕໍ ຕໍ ຜລໍ ຠວງ຺ຄສທິສໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕຣຠາວູປຄມເນນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ອຸປຣິມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ສມາປຊ຺ຊນໍ, ເຫຏ຺ຐິໂມ ປນ ອຸປຣິມໍ ນ ສມາປຊ຺ຊຕິ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຸຄ຺ຄລາ ສກສກຜລເມວ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາເມນ ອຣິຍສາວເກນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ອຸທຍພ຺ພຍາທິວເສນ ສງ຺ຂາຣາ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕານຸປຸພ຺ພວິປສ຺ສນສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓານນ຺ຕຣໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິນິນ຺ນຈິຕ຺ຕຕາຍ ເຈຕ຺ຖ ເສຂສ຺ສ ຜລເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຄ຺ໂຄ. ອຎ຺ໂຎ ເອວ ຫິ ວິປສ຺ສນາຈາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາວໂຫ, ອຎ຺ໂຎ ຜລສມາປຕ຺ຕິອາວໂຫ.

ຕຖາ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ອນຸໂລມຎາຓານິ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພານໍ ຖູລຖູລໂລຠກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ສາຕິສຍໍ ປທາລເນນ ໂລກິຍຎາເຓສຸ ອຸກ຺ກໍສປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕານິ ມຄ຺ຄານຸກູລານິ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍໍ ປນ ຕານິ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ເຕສໍ ເຕສໍ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠເນ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ການິ ເກວລໍ ອຣິຍານໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂສມງ຺ຄິຠາວສ຺ສ ປຣິກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕານິ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ເຕສໍ ກຸໂຕຈິ ວຸຏ຺ຐານສມ຺ຠໂວ. ຍໂຕ ເນສໍ ປຈ຺ຉິໂມ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ເຕເນວ ຈ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ, ນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ຈສ຺ສາ ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕິປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລາປຄເມ ຠວງ຺ຄວເສນ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ປນ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຜລຏ຺ຐານໍ ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘວເສນ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ. ອນາຄາມິອຣຫນ຺ໂຕເຍວ ຫິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິສມຸຈ຺ຉິນ຺ທເນນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິຕາຍ ສມຖຜລສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຖາ ເຫຕໍ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ຍຸຄນນ຺ຘຠາວປ຺ປວຕ຺ຕນວເສນ ທ຺ວີຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ເສວ ສມ຺ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາເມນ ອນາຄາມິນາ, ຂີຓາສເວນ ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິນາ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ຕໂຕ ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕເຖວ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ມສິຕພ຺ພາ, ອຖ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ນານາພທ຺ຘາວິໂກປນໍ ສງ຺ຆປຏິມານນໍ ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນໍ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ສຣີຣໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ ມຎ຺ຈປີຐາທໂຍ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຍຖາ ນ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຖາ ອຘິຏ຺ຐານໍ ນານາພທ຺ຘາວິໂກປນໍ. ສຣີຣສໍຍຸຕ຺ເຕ ວິສຸໍ ອຘິຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສງ຺ໂຆ ປນ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ‘‘ຍາວ ມໍ ນ ປກ຺ໂກສຕິ, ຕາວເທວ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸພ຺ພາໂຠຄກຣຓໍ ສງ຺ຆປຏິມານນໍ. ສຕ຺ຖາ ຈ ‘‘ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປນາທີສຸ ຍາວ ມໍ ນ ປກ຺ໂກສຕິ, ຕາວເທວ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸພ຺ພາໂຠຄກຣຓໍ ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນໍ. ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣສ຺ສ ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖຕາວໂລກນໍ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເອວໍ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ເຈນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອເຖກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຈິຕ຺ຕວາເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຈິຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ນິໂຣຘໍ ຜຸສຕິ, ຕໂຕ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທໍ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຜລານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີຕິ. ເອວມຍໍ ທຸວິຘາ ສມາປຕ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຍ ອານິສໍໂສ.

໑໓໙໒-໔. ສເທວກໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ເຓນ, ອຸຕ຺ຕຣິຕເຣນ ວາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕເຣນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ. ປຎ຺ຎາຍ ຠາວນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫິຕຠາວນນ຺ຕິ ອິຘໂລກປຣໂລກຫິຕວິຠາວນໍ ອິມໍ ປຎ຺ຎາຠາວນໍ. ສຸຂສໍຫິຕນ຺ຕິ ສິນິທ຺ຘຈ຺ຉາຍຸທກວນ຺ຕຕາທິນາ ສຸຂສຫິຕໍ. ຫິຕນ຺ຕິ ໂຍຄກມ຺ມສ຺ສ ຫິຕໍ. ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄຕຕມໍ, ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕໍ ພລວນ຺ຕມ຺ປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອວິຄ຺ຄຫກມ຺ປທນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄຫຎ຺ຈ ກມ຺ປຎ຺ຈ ນ ເທຕີຕິ ອວິຄ຺ຄຫກມ຺ປທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ກິເລສປ຺ປຫານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔. ຈຕຸວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ

ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໓໙໕. ອິທານິ ເນສໍ ປຈ຺ຈຍວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍສ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ.

ປຏິຈ຺ຈ ເອນໍ ຜລເມຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວາຕິ ປຈ຺ຈໂຍ, ຫິໂນຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເຫຕຸ, ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕຸສທ຺ທານໍ ຫິ-ສທ຺ໂທ ມູລ-ສທ຺ໂທ ວິຍ ປຕິຏ຺ຐຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຫິໂນຕິ ວາ ເອເຕນ ກມ຺ມນິທານຠູເຕນ ອຸທ຺ຘໍ ໂອຊໍ ອຕິຫຣນ຺ເຕນ ມູເລນ ວິຍ ປາທໂປ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຜລໍ ຄຈ຺ຉຕິ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຫຕຸ, ເຫຕຸ ຈ ໂສ ມູລຏ຺ເຐນ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ອຸປກາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ, ເຫຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ເຫຕຸຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາທີສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສ຺ວາຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານໍ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ສຫຊາຕນາມຘມ຺ມານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ. ສພ຺ພໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ໂລເກ ວິທິຕຠາເວນ ໂລກິຍປເທນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຣູປາທິເຠເທສຸ ຉພ຺ພິເຘສຸ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຘມ຺ເມສຸ ນ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕເນວ ‘‘ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠາ’’ຕິ ອນິຍໂຕ ກໂຕຕິ. ນນຸ ຈ ‘‘ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒-໓) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຄຫຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ ຘມ຺ມສທ຺ທສ຺ສ ເຎຍ຺ຍວຈນຕ຺ຕາ. ອາຣພ຺ຠາຕິ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ, ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ. ເຕ ປນ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈ. ຍຖາ ຫິ ທຸພ຺ພໂລ ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐຕິ ຈ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈາຕິ.

ເຊຏ຺ຐກຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ. ເຊຏ຺ຐກຏ຺ເຐນາຕິ ຈ ປມຸຂຠາເວນ. ອຕ຺ຕາຘີນານຎ຺ຫິ ປຕິຠູໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຘິປຕີຕິ ໂສ ເຕສໍ ປມຸຂຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ຉນ຺ທາຘິປຕິ ຉນ຺ທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ຉນ຺ທາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສຫຊາຕນາມຣູປານໍ ສຫຊາຕາຘິປຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສຫຊາຕາຘິປຕີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ຉນ຺ທວໂຕ ກິໍ ນາມ ກມ຺ມໍ ນ ສິຊ຺ຌຕີ’’ຕິອາທິກໍ ປຸຣິມາຠິສງ຺ຂາຣູປນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຉນ຺ທາທໂຍ ຘຸຣຠູຕາ ເຊຏ຺ຐກຠູຕາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ, ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູເປ ຈ ສາຘຍມານາ ວເສ ວຕ຺ຕຍມານາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ເຕສໍ ວເສນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫີນາທິຠາເວນ ຕທນຸວຕ຺ຕນໂຕ. ເຕນ ເຕ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ເອກໂຕ. ຍທາ ຫິ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ຉນ຺ທໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ຉນ຺ໂທວ ອຘິປຕິ, ນ ອິຕເຣ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ອຘິປຕິຠາໂວປິ ຫິ ເນສໍ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິນິວາຣເກ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ປວຕ຺ຕນໂຕ ໂຫຕິ. ອວເສສນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ເຕສໍ ຄຣຸກາຕພ຺ພຕາຠາວໂຕ, ຄຣຸກຕສ຺ເສວ ຈ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິຠາວວຈນໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໓). ຕຕ຺ຖ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາຕິ ຄຣຸກາຣຈິຕ຺ຕີກາຣວເສນ ວາ ອສ຺ສາທນວເສນ ວາ ຄຣຸໍ ຠາຣິກໍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ອນວຎ຺ຎາຕໍ ກຕ຺ວາ. ຄຣຸກາຕພ຺ພຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕນ຺ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣານໍ ອສ຺ສາທນປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓມຄ຺ຄຜລານໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ຕຍມານໍ ວິຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ອຕ຺ຕາຘີນານໍ ປຕິຠາເວນ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອນ຺ຕຣຍຕີຕິ ອນ຺ຕຣໍ, ພ຺ຍວຘາຍກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນາສ຺ສ ອນ຺ຕຣໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອນນ຺ຕໂຣ, ໂສເຍວ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ອນນ຺ຕຣຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນິໂຣຘານນ຺ຕຣໍ ອນຸຣູປຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິມຠາເຄ ອນນ຺ຕຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ຣູປຘມ຺ມາ ປນ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍາ ນຕ຺ຖິ.

ສມນນ຺ຕຣຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ຕຖາ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍປີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ນ ເອຕ຺ຖ ໂກຈິ ວິເສໂສ. ໂຍ ຫິ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ໂສວ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍຕິ. ປຸຣິມປຈ຺ຉິມານຎ຺ຫິ ອນນ຺ຕຣຸປ຺ປາທຠາວໂຕ ນິຣນ຺ຕຣຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາ, ຣູປກລາປານໍ ວິຍ ສຓ຺ຐານາຠາວໂຕ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສຫຏ຺ຐານາຠາວໂຕ ຈ ‘‘ອິທມິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເຫຏ຺ຐາ ຕິຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວິຠາຄາຠາວາ ອຕ຺ຕໂນ ເອກຕ຺ຕມິວ ອຸປເນຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອນນ຺ຕຣຠາເວນ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມໂຕ ອວິເສເສປິ ວິເນຍ຺ຍວເສນ ພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖມຕ຺ຕໂຕ ວິເສສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ວິສຸໍ ເທສນາ ກຕາ. ຍມ຺ປິ ‘‘ອຕ຺ຖານນ຺ຕຣຕາຍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ກາລານນ຺ຕຣຕາຍ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາຈຣິຍານໍ ມຕໍ, ຕໍ ‘‘ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ກຸສລໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທີຫິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໘) ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິອາທິນາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສຫຸປ຺ປາທນວເສນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ປກາສສ຺ສ ປທີໂປ ວິຍ, ໂສ ປນາຍໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ສຫຊາຕຣູປານຎ຺ຈ, ມຫາຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ, ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸວິປາກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ຈ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ’’ຕິອາທິ. ຍມ຺ປິ ຫິ ປາຬິຍໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິວເສນສ຺ສ ຉພ຺ພິຘຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ເສສຣູປຘມ຺ມານໍ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຣູປຘມ຺ມານໍ, ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຫາຠູຕານໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາໂວ, ໂສ ປຈ຺ຈຍຠາວສາມຕ຺ຖິຍວິເສສາໂຍຄໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາທນຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຠາເວນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກສ຺ສ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕິທຓ຺ຑກໍ ວິຍ ອຸປກາຣກຕາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຕາວເສເນວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ນ ສຫຊາຕາທິວເສນ. ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ໂຕເຍວ ຫິ ໂກຈິ ກສ຺ສຈິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູເປ ສຕິ, ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຣູເປ ສຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ. ຍຖາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອຣູປິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ…ເປ… ໂອກ຺ກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໗). ອາຈຣິເຍນ ປນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມ ອປຣາມສິຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຖາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ຕຣຸອາທີນໍ ປຖວີ ວິຍ ອຘິຏ຺ຐານາກາເຣນ, ຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທີນໍ ປຏາທໂຍ ວິຍ ຈ ນິສ຺ສຍາກາເຣນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ. ວຕ຺ຖຸຣູປານີຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ອຘິຏ຺ຐານາກາເຣນ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠູຕານິ ວຕ຺ຖຸຣູປານິ. ມຫາຠູຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຈາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ ຕເຖວ ນິສ຺ສຍຠູຕານິ ມຫາຠູຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ສຫຊາຕຣູປານຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍາກາເຣນ ປຈ຺ຈຍານິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການິ, ຕທຘີນວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ນິສ຺ສິໂຕ ນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ນິສ຺ສໂຍ.

ຍຖາ ປນ ຠຸໂສ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ, ເອວໍ ຠຸໂສ ນິສ຺ສໂຍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ພລວກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ພລວກາຣຓຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍຕິ ຕິວິໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ອາຣມ຺ມຓາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ປຸພ຺ເພ ສຸຈິຓ຺ຓານິ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຌານໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ເສຂາ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕິ, ໂວທານໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕິ, ເສຂາ ມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓) –

ເອວມາທິນາ ນເຍນ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິນາ ສທ຺ຘິໍ ນານຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາວ ວິຠຕ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິເຍວາ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ນານຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ໂຕ, ຕຖາປິ ອຍໍ ເຕສໍ ວິເສໂສ – ຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ນິຍມໂຕ ເຕສໍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ພລວາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຄຣຸກາຕພ຺ພມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ, ພລວກາຣຓຏ຺ເຐນ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍຕິ ຈ ເອວເມເຕສໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍປິ ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓) ນເຍນ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ສທ຺ຘິໍ ນານຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາວ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍ ປນ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍວາ’’ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣາ ອນຸຣູປຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສນ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ພລວກາຣຓວເສນ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອວເມເຕສໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປກຕິຍາ ເອວ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣຣຫິເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ, ອາຣມ຺ມຓອນນ຺ຕເຣຫິ ອມິສ຺ໂສວ ປຸຖເຄວ ໂກຈິ ອຸປນິສ຺ສໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ປກໂຕ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ. ປກໂຕຕິ ເຈຕ຺ຖ ປ-ກາໂຣ ອຸປສຄ຺ໂຄ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຠາເວນ ສນ຺ຕາເນ ນິປ຺ຜາທິຕຠາວໍ, ອຸປເສວິຕຠາວຎ຺ຈ ທີເປຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ ວາ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂສທ຺ຘາສີລາທິ ອຸປເສວິໂຕ ວາ ອຸຕຸໂຠຊນາທິ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປເສວນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ອຸປໂຍໂຄປເສວນໍ ອາຣມ຺ມຓູປເສວນຎ຺ຈ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອນາຄຕສ຺ສາປິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕາ ລທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ກາຍິກສຸຂ…ເປ… ໂຍ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂານິ ຣາຄສທ຺ຘາທີນໍ, ອຸຕຸໂຠຊນາທໂຍ ຈິຕ຺ຕສມາຘານາທີນໍ, ສທ຺ຘາສີລາທໂຍ ສທ຺ຘາສີລາທີນຎ຺ຈ ອຸປນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຍໍ ຍໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ, ຕໍ ຕໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຈ຺ຈຍມຫາປເທໂສ ເຫສ, ຍທິທໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍຕິ.

ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໂຕ ປຐມຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕມານຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ຈ ຣູປຘມ຺ໂມວ ສມາໂນ ອຣູປຘມ຺ມສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວຕ຺ຖຸປຸເຣຊາໂຕ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ວຕ຺ຖຸຣູປານີ’’ຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸໂນປິ ຄຫຓໍ, ເອວໍ ‘‘ຣູປາທີນີ’’ຕິອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສ຺ສາປິ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນນຸ ຈ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓາເນວ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕຠາເວນ ອາຄຕານີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ອາຄຕານິ, ປຎ຺ຫາວາເຣ ປນ ‘‘ເສຂາ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວາ ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໔) ອວິເສເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຈກ຺ຂາທີນມ຺ປິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕຠາໂວ ນ ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸໍ. ອຕ຺ຖໂຕປິ ເຫຕໍ ສິທ຺ຘໍ ‘‘ຍໍ ຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓາກາຣາທີຫິ ວິສິຏ຺ຐາ ປຸເຣຊາຕຠາເວນ ວິນາ ອຸປກາຣຠາວໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານໍ ປຸເຣຊາຕາກາເຣນ ອຸປກາຣກຕາ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍຕາຕິ ອຍມສ຺ສ ນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຕາຫິ ວິເສໂສ.

ຄິຊ຺ຌໂປຕກສຣີຣານໍ ອາຫາຣາສາ ເຈຕນາ ວິຍ ປຸເຣຊາຕານໍ ຣູປານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາຣວເສນ ຫິ ປຈ຺ຉາຊາຕຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກຫິ ວິນາ ສນ຺ຕານຏ຺ຐິຕິເຫຕຸຠາວໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ປຈ຺ຉາຊາຕາກາເຣນ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຸປກາຣກຕາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາກາຣາທີຫິ ວິສິຏ຺ຐາ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍຕາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍານໍ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣາກາຣວິສິຏ຺ຐາ ອຸປກາຣກຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ໂສ ປນ ‘‘ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໑) ອາຄຕຕ຺ຕາ ເອກວິໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາວາ’’ຕິ.

ປຸຣິມປຸຣິມປຣິຈິຕຄນ຺ໂຖ ວິຍ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ກຸສລາທິຠາເວນ ອຕ຺ຕສທິສປຄຸຓພລວຠາວວິສິຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຕສຊາຕິຍຕາຄາຫກໍ ອາເສວນໍ, ເຕນ ປຈ຺ຈຍາ ສຊາຕິຍຘມ຺ມາວ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ. ຠິນ຺ນຊາຕິກາ ຫິ ຠິນ຺ນຊາຕິການໍ ອາເສວນຄຸເຓນ ປຄຸຓພລວຠາວວິສິຏ຺ຐໍ ກຸສລາທິຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ຈ ສຍໍ ຕໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕ ປນ ອນນ຺ຕຣາຕີຕານິ ໂລກິຍກຸສລາກຸສລານິ ເຈວ ອນາວຊ຺ຊນກິຣິຍາຊວນານິ ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ນ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ອາເສວເນ ເອກ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒໒໑) ວຈນໂຕ ອເຫຕຸກກິຣິຍາສຸ ຫສິຕຸປ຺ປາທສ຺ເສວ ອາເສວນຠາເວນ, ອາວຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມ຺ປິ ກຸສລໍ ຠິນ຺ນຊາຕິກສ຺ເສວ ຜລສ຺ສ ປຸເຣຈຣຕ຺ຕາ ນ ເຕນ, ອາເສວນຄຸຓໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ວິປາກາພ຺ຍາກຕມ຺ປິ ກມ຺ມວເສນ. ວິປາກຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ກມ຺ມປຣິຓາມິຕໍ ກມ຺ມເວຄກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຕິຕໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ປຣິຠາເວຕ຺ວາ ເນວ ອຎ຺ຎວິປາກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ນ ຈ ປຸຣິມວິປາການຸຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກມ຺ປິ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ຊວນວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອາເສວນຄຸຓໍ ປນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎໍ ຄາຫາເປຕິ. ຍມ຺ປິ ‘‘ອາເສວນວິນິມຸຕ຺ຕໍ ຊວນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ອິຕຣຖາ ປນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອສມເປກ຺ຂິຕາວິຘາຍກຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐານຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ປນ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໒). ມຄ຺ໂຄ ປນ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂຕ ອາເສວນໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ນຕ຺ຖິ ຠູມິອາທິວເສນ ນານາຊາຕິກຕາຍ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ໂຄຕ຺ຣຠຸ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂວທານໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໖).

ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂຍຄສງ຺ຂາຕອາຍູຫນກິຣິຍາຠາເວນ ສຫຊາຕານໍ, ນານກ຺ຂຓິການຎ຺ຈ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ຫິ ເຈຕນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ຈ ອາຍູຫນພ຺ຍາປາຣາ. ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນນ ສຫ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຫຊາຕາ, ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໂຕ ນານກ຺ຂເຓ ຠວາ ນານກ຺ຂຓິກາ. ສຫຊາຕາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ເຈຕນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສາ ສຫຊາຕນາມານໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ອິຕຣາ ປນ ວິປາກກຏຕ຺ຕາຣູປານນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສາສວກຸສລາກຸສລເຈຕນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປາທວິສິຏ຺ເຐ ສນ຺ຕາເນ ເສສປຈ຺ຈຍສມາຄເມ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວິປາກກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ສນ຺ຕານວິເສສນກິຣິຍາຠາເວນ ອຸປກາຣິກາ ກາມຣູປາຣູປກຸສລເຈຕນາ, ອກຸສລເຈຕນາ ຈ. ຕສ຺ສາ ຫິ ຕຖາ ກິຣິຍາຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ອິຕຣາ ປນ ສຫຊາຕານໍ ອາຍູຫນກິຣິຍາຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານາ ອຸປກາຣິກາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອວຘາຣເຓນ ປເນຕ຺ຖ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາທິກມ຺ມໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ ສຕິປິ ວິປາກຘມ຺ມສຠາເວ ເຈຕນາວຊ຺ຊານໍ ອຕໍສຠາວຕ຺ຕາ. ອນາສວ…ເປ… ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອິມິນາ ໂລກິຍກຸສລເຈຕນາຍ ວິເສສມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ, ນ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍຕາຠາວໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອຣູປາວຈຣເຈຕນາ, ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣເຈຕນາ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘານໍ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ອຕ຺ຕໂນ ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາເວນ ສຫຊາຕນາມຣູປານໍ ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາວາຍ ອຸປກາຣກາ ອຣູປຘມ຺ມາວ ວິປາກປຈ຺ຈໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປາກຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ’’ຕິ. ເຕ ຫິ ປໂຍເຄນ ອສາເຘຕພ຺ພຕາຍ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນມຕ຺ຕໂຕ ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາວາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ກິເລສວູປສມສນ຺ຕຠາວາ. ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາວໂຕ ເອວ ຫິ ຠວງ຺ຄາທໂຍ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣປິ ຫິ ຊວນປ຺ປວຕ຺ຕິຍາວ ຣູປາທີນໍ ຄຫິຕຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອຠິນິປາຕສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓມຕ຺ຕາ ປນ ວິປາກາ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເອວ.

ຣູປາຣູປານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຏ຺ເຐນ ອຸປກາໂຣ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ. ສຕິປິ ຫິ ຊນກຠາເວ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຕເມວ ອາຫາຣສ຺ສ ປຘານກິຈ຺ຈໍ, ຊນຍນ຺ໂຕປິ ຈ ອາຫາໂຣ ອວິຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕວ ຊເນຕີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຠາໂວວ ອາຫາຣຠາໂວຕິ. ຕຕ຺ຖ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ຣູປກາຍສ຺ເສວ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠໂກ, ເສສາ ຕໂຍ ຣູປາຣູປກາຍສ຺ສ. ນ ເກວລຎ຺ຫິ ເຕ ນາມຘມ຺ມານເມວ ອວິຈ຺ເຉທເຫຕຸກາ, ອຖ ໂຂ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ, ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານມ຺ປິ.

ເຕສຸ ເຕສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸວຕ຺ຕາປນກສງ຺ຂາຕອາຘິປຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ. ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ປວຕ຺ຕິວິນິວາຣເກ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕເນນ ຄຣຸຠາໂວ ອຘິປຕິຍຏ຺ໂຐ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປນ ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ເຈສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ, ຊີວເນ ກມ຺ມຊຣູເປຫິ, ອຣູປຘມ຺ເມຫິ ຈ ຊີວນ຺ເຕຫິ ສຸຂິຕາທິຠາເວສຸ ສຸຂິຕາທີຫິ ອຘິໂມກ຺ຂປຄ຺ຄຫອຸປຏ຺ຐານາວິກ຺ເຂປປ຺ປຊານເນສຸ ‘‘ອນຎ຺ຎາຕໍ ຎສ຺ສາມີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອາຊານເນ, ອຎ຺ຎາຕາວິຠາເວ ຈ ສທ຺ຘາທິສຫຊາເຕຫີຕິ ເອວໍ ຕໍຕໍກິຈ຺ເຈສຸ ຈກ຺ຂາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອນຸວຕ຺ຕນິຍຕາມຕ຺ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອາຘິປຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ອຍເມວ ເຕສໍ ວິເສໂສ. ຣູປສຕ຺ຕກ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຈກ຺ຂາທີນິ ປຎ຺ຈ, ອິຕ຺ຖິປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍທ຺ວຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປນ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ທ຺ວາວີສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ອນາທິມຕິ ສໍສາເຣ ອນຎ຺ຎາຕໍ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ຎສ຺ສາມີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຐມມຄ຺ຄຎາຓໍ. ອາຊານໂຕ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐມຣິຍາທໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊານໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໂຕ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ຉສຸ ຎາຓໍ, ອຎ຺ຎາຕາວິໂນ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ປຣິນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລຎາຓໍ. ປຐມໍ ປຣິຍາຍໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຣູປສຕ຺ຕກ-ຄ຺ຄຫເຓນ ຄເຫຕ຺ວາປິ ປຸນ ກຖຎ຺ຈິ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຫຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕານິ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ລິງ຺ຄາທີຫິ ອນຸວຕ຺ຕິຍມານານິປິ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ນານຸວຕ຺ຕີຍນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ.

ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານວເສນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓນິຊ຺ຌານໍ ຌານປຈ຺ຈຍຕາ, ໂສ ຈ ວິຕກ຺ກາທີນເມວ ອາເວຓິໂກ ສຠາໂວຕິ ອາຫ ‘‘ຌານປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ. ເຕ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ, ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານໍ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ນາມຘມ຺ມານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສຸຄຕິໂຕ, ທຸຄ຺ຄຕິໂຕ, ກຸສລໂຕ, ອກຸສລໂຕ ວາ ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ ສຫຊາຕານໍ ອຸປກາຣກຕາ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍຕາ, ສາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທີນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ຄປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ. ສງ຺ກປ຺ປ-ຄ຺ຄຫເຓນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ຫິ ອປາຍມຄ຺ຄງ຺ຄາ, ມິຈ຺ຉາສຕິມິຈ຺ຉາວາຈາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ຕຖາປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ, ເຈຕນາ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຌານປຈ຺ຈເຍ ວຸຕ຺ຕານເມວ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຣມຕ຺ເຖນ ຠິນ຺ນານມ຺ປິ ເອກີຠາວຄຕານໍ ວິຍ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວສງ຺ຂາຕສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂເຓນ ອຸປກາຣກຕາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ, ສາ ຈ ນາມຘມ຺ມານເມວ, ນ ຣູປຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ພນ຺ຘຕາຍ ຍຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ສມານານໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ວິສໍສຏ຺ຐຕາຍ ນານຕ຺ຕູປຄມເນນ ອຸປກາຣກຕາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ, ສາ ຈ ວຕ຺ຖູນໍ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການເມວ ວາຕິ ອາຫ ‘‘ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ. ຉ ວຕ຺ຖູນິ ຫິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຍຖາຣຫໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ, ປວຕ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ. ວຕ຺ຖຸປຸເຣຊາຕານີຕິ ອິທໍ ຈກ຺ຂາທິວຕ຺ຖຸວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ, ຫທຍວຕ຺ຖຸ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຍມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ສຫຊາຕມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ອພ຺ຍາກຕປທສ຺ສ ສຫຊາຕວິຠງ຺ເຄ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວິປາກາພ຺ຍາກຕາ ຂນ຺ຘາ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ, ຂນ຺ຘາ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ, ວຕ຺ຖຸ ຂນ຺ຘານໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ຕຖາ ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາຕິ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ສຫຊາຕາ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໓໔) ປນ ສຫຊາຕາປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ ສຫຊາຕປຸເຣຊາຕປຈ຺ຉາຊາຕວເສນ ຕິວິໂຘ’’ຕິ. ອຍໍ ປນ ຣູປຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ ສມ຺ປໂຍຄາສງ຺ກາຍ ອຠາວໂຕ.

ເຍສຎ຺ຫິ ນາມານໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕານໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕິ, ຣູປານຎ຺ຈ ນາມສນ຺ນິສ຺ສເຍເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ສມ຺ປໂຍຄາສງ຺ກາ ໂຫຕິ, ເຕສເມວ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຣູປານໍ ປນ ຣູເປຫິ ສາສງ຺ກາ ນຕ຺ຖິ, ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສເຍເນວ ຈ ຊາຍນ຺ຕານໍ ນາມານໍ ວິສຍມຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເຕນາປິ ເຕສໍ ສມ຺ປໂຍຄາສງ຺ກາ ນຕ຺ຖິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຠາເວນ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ຕາທິສສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ເຕນ ອຸປກາຣກຕາ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາ. ສຕິປິ ຫິ ຊນກຕ຺ເຕ ຐິຕິຍໍເຍວ ສາຕິສໂຍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍານໍ ພ຺ຍາປາໂຣຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕາ ເຕສໍ ຄຫິຕາ, ເຕ ຈ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີເນວາຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ. ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຫິ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ, ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ, ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕານິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ. ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມາຕິ ຈ ວຕ຺ຖຸຣູປມຫາຠູຕຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມສາມຎ຺ເຎເນວ ຄຫຓໍ, ນ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາວີນໍເຍວ. ປຈ຺ຉາຊາຕານມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຎ຺ຫາວາເຣ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຖິຠາວາຠາເວນ ອນຸປກາຣການເມວ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ອຸປກາຣກຕາຍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສພ຺ພທາ ຠາວິໂນ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາ, ອຸປ຺ປາທາທິຍຸຕ຺ຕານໍ ວາ ນຕ຺ຖິຠາໂວປກາຣຕາວິຣຸທ຺ໂຘ ອຸປກາຣກຠາໂວ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາຕິ ນ ຕສ຺ສ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ໂຄ.

ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍຕິອາທີສຸ ອນນ຺ຕຣຕາມຕ຺ເຕນ, ຈິຕ຺ຕນິຍາມກຠາເວນ ວາ ອຸປກາຣກຕາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາ. ເອກສ຺ມິໍ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ມສມຸທາເຍ ປວຕ຺ຕມາເນ ທຸຕິຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕິຍາ ໂອກາສມລຠນ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານກຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ໂອກາສທານວເສນ ອຸປກາຣກຕາ ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາ. ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວາວິຄເມນ ອປ຺ປວຕ຺ຕມານານໍ ວິຄຕຠາເວນ ອຸປກາຣກຕາ ວິຄຕປຈ຺ຈຍຕາ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາວີຘມ຺ມຕ຺ຕາ ອວິເສໂສ ວຸຕ຺ໂຕ. ສຠາວຕາມຕ຺ເຕນ ອຸປກາຣກຕາ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາ, ນິໂຣຘານຸປຄມນວເສນ ອຸປກາຣກຕາ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍຕາຕິ ປຈ຺ຈຍວິເສໂສ ເຕສໍ ຘມ຺ມາວິເສເສປິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ສມຕ຺ຖຕາວິເສສໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຎຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ຈຕຸວີສຕິປຈ຺ຈຍາ ເທສິຕາຕິ ຠຄວຕິ ສທ຺ຘາຍ ‘‘ເອວໍ ວິເສສາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ສຸຕມຍຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕາຠາວນາມຍຎາເຓຫິ ຕທຠິສມຍາຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ອວິເສເສປິ ຘມ຺ມສາມຕ຺ຖິຍສ຺ສ ຕຖາ ຕຖາ ວິເນຕພ຺ພປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕປິ ປຈ຺ຈໂຍ ປຸນ ປກາຣນ຺ຕເຣນ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍຖາ ອເຫຕຸກທຸກໍ ວຕ຺ວາປິ ເຫຕຸວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕທຸກໍ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມາ ມຫາຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາ, ມຫາຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາ, ອຸປາທາຣູປານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາວ, ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ, ມຫາຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິອວິຄຕອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປໍ ຣູປສ຺ສ…ເປ… ສຕ຺ຕຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຣູປໍ ອຣູປສ຺ສາຕິອາທີສຸປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ຣູປໍ ຣູປາຣູປສ຺ສາຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຠູຕມ຺ປິ ຣູປໍ ຣູປາຣູປທ຺ວຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອນາຄຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສພ຺ເພສໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍ, ສຫຊາຕນານກ຺ຂຓິກເຈຕນາຍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍ, ສຫຊາຕປຸເຣຊາຕປຈ຺ຉາຊາຕາທິເຠທສ຺ສ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍ ຈ ສໂມຘານໂຕ ສພ຺ເພປິ ປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘາເຍວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສພ຺ເພ ປນິເມ’’ຕິອາທິ.

ອິຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິຍາ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາຍ

ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໔໐໐-໒. ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຄຕິຕາຍ ສຸນ຺ທຣາ ມຕິ ອິມສ຺ສາຕິ ສຸມຕິ, ຕສ຺ສ ສຸມຕິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ມຕິວິຈາຣໍ ຎາຓຈາຣໍ ໂພເຘຕີຕິ ສຸມຕິມຕິວິຈາຣໂພຘໂນ. ວິຣຸທ຺ຘາ ມຕິ ເຍສໍ ເຕ ວິມຕິໂນ, ວິຣຸທ຺ຘາ ມຕີຕິ ຈ ວິຣຸທ຺ຘທສ຺ສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສໍ ວິໂມຫໍ ວິນາເສຕີຕິ ວິມຕິວິໂມຫວິນາສໂນ. ຍໂຕ ຍສ຺ມາ ນາມໂຕ ສຸມຕິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ມານໂຕ ພຫຸມາເນນ ອາຍາຈິຕສມ຺ມານໂຕ ອາຍາຈິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ອວນໂຕ ສທາເຍວ ມໂຕ ອຍໍ, ຕໂຕ ຕສ຺ມາ ມຍາ ຣຈິໂຕ ອຠິຘມ຺ມາວຕາໂຣ. ຕຖາ ຫິ ຠາວນາ ສາຘູນໍ ສມ຺ຠາວນາ ຫິຕວິຠາວນາ ຫິຕປ຺ປກາສນໂຕ ສທາ ໂຕສທາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໔໐໓-໑໔. ອຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິມຸຂຠູຕໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ນາມ, ປາຬິຍາ ວິມຸຂຠູຕໍ ວິຣຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ພ຺ຍປ຺ປຖານນ຺ຕິ ຈ ວາຈນາມຄ຺ຄານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິວິຘາຕິ ເອໂກ ພ຺ຍປ຺ປໂຖ ສທ຺ທສມ຺ປນ຺ໂນ, ນ ອຕ຺ຖສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອໂກ ອຕ຺ຖສມ຺ປນ຺ໂນ, ນ ສທ຺ທສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອໂກ ອຸຠຍສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຕິປ຺ປກາຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິຕເມວ ອຕ຺ໂຖຕິ ຫິຕຕ຺ໂຖ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກາເມຕີຕິ ຫິຕຕ຺ຖກາໂມ. ອສໍກິຓ຺ຓກຸລາກຸເລຫິ ອສມ຺ຠິນ຺ນກຸເລຫິ ສໍກິຓ຺ເຓ. ເກລາໂສເຍວ ສິຂໂຣຕິ ເກລາສສິຂໂຣ, ໂສ ຫິ ຫິມວໂຕ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ກູຏສຫສ຺ສານໍ ປາໂມກ຺ໂຂ ຣຊຕມໂຍ ມຫາສິຂໂຣ. ຕທາກາເຣຫິ ສພ຺ພເສເຕຫິ ປາສາເທຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ເກລາສ…ເປ… ມຓ຺ຑິໂຕ. ກຓ຺ຫທາເສນາຕິ ເອວໍນາມເກນ ອຸປາສເກນ. ປາຈີນປາສາເທຕິ ປາຈີນທິສາຠາຄສນ຺ນິສ຺ສິເຕ ປາສາເທ. ອຍນ຺ຕິ ອຍມຠິຘມ຺ມາວຕາໂຣ.

ນິຏ຺ຐິຕາຍໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນີ ນາມ

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣສໍວຓ຺ຓນາ.

ນິຄມນກຖາ

໑.

ຣມ຺ເມ ປຸລຕ຺ຖິນຄເຣ ນຄຣາຘິຣາເຊ,

ຣຎ຺ຎາ ປຣກ຺ກມຠຸເຊນ ມຫາຠຸເຊນ;

ກາຣາປິເຕ ວສຕິ ເຊຕວເນ ວິຫາເຣ,

ໂຍ ຣມ຺ມຫມ຺ມິຍວຣູປວນາຠິຣາເມ.

໒.

ສມ຺ປນ຺ນສີລທມສໍຍມໂຕສິເຕຫິ,

ສມ຺ມານິໂຕ ວສິຄເຓຫິ ຄຸຓາກເຣຫິ;

ປຕ຺ໂຕ ມຸນິນ຺ທວຈນາທິສຸ ເນກຄນ຺ຖ-

ຊາເຕສຸ ຈາຈຣິຍຕໍ ມຫິຕໍ ວິທູຫິ.

໓..

ຎາຓານຸຠາວມິຫ ຍສ຺ສ ຈ ສູຈຍນ຺ຕີ,

ສໍວຓ຺ຓນາ ຈ ວິນຍຏ຺ຐກຖາທິການໍ;

ສາຣຕ຺ຖທີປນິມຸຂາ ມຘຸຣຕ຺ຖສາຣ-

ສນ຺ທີປເນນ ສຸຊນໍ ປຣິໂຕສຍນ຺ຕີ.

໔.

ຕສ຺ສານຸກມ຺ປມວລມ຺ພິຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ-

ຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຖາມຄຕສາຣຄຸຓາກຣສ຺ສ;

ໂຍ ສາສເນ ຊິນວຣສ຺ສ ຣຕິໍ ອຸຬາຣໍ,

ປປ຺ໂປຕິ ນນ຺ທິປຣິເວຓນິວາສວາສີ.

໕.

ສ ສາຘຍໍ ໂສຕຸຫິຕໍ ອນປ຺ປກໍ,

ສຸມງ຺ຄໂລທີຣິຕນາມວິສ຺ສຸໂຕ;

ອກາຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິກາສິນິໍ ອິມໍ,

ປກາສຍນ຺ຕິໍ ມຘຸຣຕ຺ຖສມ຺ປທນ຺ຕິ.

ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.