📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ

(ປຐໂມ ຠາໂຄ)

ນິທານາທິກຖາ

໑.

ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓);

ອິຕິ ຫິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຠຄວນ຺ຕໍ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອຎ຺ຎຕໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສໍສຍສມຸຄ຺ຆາຏຕ຺ຖໍ –

ອນ຺ໂຕຊຏາ ພຫິຊຏາ, ຊຏາຍ ຊຏິຕາ ປຊາ;

ຕໍ ຕໍ ໂຄຕມ ປຸຈ຺ຉາມິ, ໂກ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓) –

ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຊຏາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຊາລິນິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສາ ຫິ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສໍສິພ຺ພນຏ຺ເຐນ ເວຬຸຄຸມ຺ພາທີນໍ ສາຂາຊາລສງ຺ຂາຕາ ຊຏາ ວິຍາຕິ ຊຏາ, ສາ ປເນສາ ສກປຣິກ຺ຂາຣປຣປຣິກ຺ຂາເຣສຸ ສກອຕ຺ຕຠາວປຣອຕ຺ຕຠາເວສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນພາຫິຣາຍຕເນສຸ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອນ຺ໂຕຊຏາ ພຫິຊຏາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາຍ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ຊຏາຍ ຊຏິຕາ ປຊາ. ຍຖາ ນາມ ເວຬຸຄຸມ຺ພຊຏາທີຫິ ເວຬຸອາທໂຍ, ເອວໍ ຕາຍ ຕຓ຺ຫາຊຏາຍ ສພ຺ພາປິ ອຍໍ ສຕ຺ຕນິກາຍສງ຺ຂາຕາ ປຊາ ຊຏິຕາ ວິນທ຺ຘາ, ສໍສິພ຺ພິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ຈ ເອວໍ ຊຏິຕາ. ຕໍ ຕໍ ໂຄຕມ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ. ໂຄຕມາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ໂກ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏນ຺ຕິ ອິມໍ ເອວໍ ເຕຘາຕຸກໍ ຊເຏຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຊຏໍ ໂກ ວິຊເຏຍ຺ຍ, ວິຊເຏຕຸໍ ໂກ ສມຕ຺ໂຖຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ປນສ຺ສ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓຈາໂຣ ເທວເທໂວ ສກ຺ການໍ ອຕິສກ຺ໂກ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣໂທ ທສພລຘໂຣ ອນາວຣຓຎາໂຓ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ –

ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

໒.

ອິມິສ຺ສາ ທານິ ຄາຖາຍ, ກຖິຕາຍ ມເຫສິນາ;

ວຓ຺ຓຍນ຺ໂຕ ຍຖາຠູຕໍ, ອຕ຺ຖໍ ສີລາທິເຠທນໍ.

ສຸທຸລ຺ລຠໍ ລຠິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຊິນສາສເນ;

ສີລາທິສງ຺ຄຫໍ ເຂມໍ, ອຸຊຸໍ ມຄ຺ຄໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ.

ຍຖາຠູຕໍ ອຊານນ຺ຕາ, ສຸທ຺ຘິກາມາປິ ເຍ ອິຘ;

ວິສຸທ຺ຘິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວາຍມນ຺ຕາປິ ໂຍຄິໂນ.

ເຕສໍ ປາໂມຊ຺ຊກຣຓໍ, ສຸວິສຸທ຺ຘວິນິຈ຺ຉຍໍ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ເທສນານຍນິສ຺ສິຕໍ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ຠາສິສ຺ສໍ, ຕໍ ເມ ສກ຺ກຈ຺ຈ ຠາສໂຕ;

ວິສຸທ຺ຘິກາມາ ສພ຺ເພປິ, ນິສາມຍຖ ສາຘໂວຕິ.

໓. ຕຕ຺ຖ ວິສຸທ຺ຘີຕິ ສພ຺ພມລວິຣຫິຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ນິພ຺ພານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສາ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ມຄ຺ໂຄຕິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ. ມຄ຺ໂຄຕິ ອຘິຄມູປາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ຠາສິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ປນາຍໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ກຕ຺ຖຈິ ວິປສ຺ສນາມຕ຺ຕວເສເນວ ເທສິໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ, ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ;

ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ເຂ, ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໗໗);

ກຕ຺ຖຈິ ຌານປຎ຺ຎາວເສນ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍມ຺ຫິ ຌານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາ ຈ, ສ ເວ ນິພ຺ພານສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໗໒);

ກຕ຺ຖຈິ ກມ຺ມາທິວເສນ. ຍຖາຫ –

‘‘ກມ຺ມໍ ວິຊ຺ຊາ ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ສີລໍ ຊີວິຕມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອເຕນ ມຈ຺ຈາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ໂຄຕ຺ເຕນ ຘເນນ ວາ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໓.໓໘໗; ສໍ. ນິ. ໑.໔໘);

ກຕ຺ຖຈິ ສີລາທິວເສນ. ຍຖາຫ –

‘‘ສພ຺ພທາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຎ຺ຎວາ ສຸສມາຫິໂຕ;

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ, ໂອຆໍ ຕຣຕິ ທຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໙໖);

ກຕ຺ຖຈິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິວເສນ. ຍຖາຫ –

‘‘ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓).

ສມ຺ມປ຺ປຘານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປຎ຺ຫາພ຺ຍາກຣເຓ ສີລາທິວເສນ ເທສິໂຕ.

໔. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ – ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍາຕິ ສີເລ ຐຕ຺ວາ, ສີລໍ ປຣິປູຣຍມາໂນເຍວ ເຈຕ຺ຖ ສີເລ ຐິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ສີລປຣິປູຣເຓນ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ນໂຣຕິ ສຕ຺ໂຕ. ສປຎ຺ໂຎຕິ ກມ຺ມຊຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິປຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຎວາ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍນ຺ຕິ ສມາຘິຎ຺ເຈວ ວິປສ຺ສນຎ຺ຈ ຠາວຍມາໂນ, ຈິຕ຺ຕສີເສນ ເຫຕ຺ຖ ສມາຘິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຎານາເມນ ຈ ວິປສ຺ສນາຕິ. ອາຕາປີຕິ ວີຣິຍວາ. ວີຣິຍຎ຺ຫິ ກິເລສານໍ ອາຕາປນປຣິຕາປນຏ຺ເຐນ ອາຕາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕທສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອາຕາປີ. ນິປໂກຕິ ເນປກ຺ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ປເທນ ປາຣິຫາຣິກປຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຎ຺ຫາພ຺ຍາກຣເຓ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຎາ ອາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ປຐມາ ຊາຕິປຎ຺ຎາ, ທຸຕິຍາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ, ຕຕິຍາ ສພ຺ພກິຈ຺ຈປຣິຓາຍິກາ ປາຣິຫາຣິກປຎ຺ຎາ. ສໍສາເຣ ຠຍໍ ອິກ຺ຂຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏນ຺ຕິ ໂສ ອິມິນາ ຈ ສີເລນ ອິມິນາ ຈ ຈິຕ຺ຕສີເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສມາຘິນາ ອິມາຍ ຈ ຕິວິຘາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອິມິນາ ຈ ອາຕາເປນາຕິ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣິໂສ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສຸນິສິຕໍ ສຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ເວຬຸຄຸມ຺ພໍ ວິຊເຏຍ຺ຍ, ເອວເມວ ສີລປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສມາຘິສິລາຍໍ ສຸນິສິຕໍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາສຕ຺ຖໍ ວີຣິຍພລປຄ຺ຄຫິເຕນ ປາຣິຫາຣິກປຎ຺ຎາຫຕ຺ເຖນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປຕິຕໍ ຕຓ຺ຫາຊຏໍ ວິຊເຏຍ຺ຍ ສຎ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ສມ຺ປທາເລຍ຺ຍ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປເນສ ຕໍ ຊຏໍ ວິຊເຏຕິ ນາມ. ຜລກ຺ຂເຓ ວິຊຏິຕຊໂຏ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓);

໕. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສປຎ຺ໂຎຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ກຣຓີຍໍ ນຕ຺ຖິ. ປຸຣິມກມ຺ມານຸຠາເວເນວ ຫິສ຺ສ ສາ ສິທ຺ຘາ. ອາຕາປີ ນິປໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວີຣິຍວເສນ ປນ ເຕນ ສາຕຈ຺ຈກາຣິນາ ປຎ຺ຎາວເສນ ຈ ສມ຺ປຊານກາຣິນາ ຫຸຕ຺ວາ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຈິຕ຺ຕປຎ຺ຎາວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ອິມມຕ຺ຣ ຠຄວາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາມຸເຂນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ, ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ສາສນໍ, ເຕວິຊ຺ຊຕາທີນໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ອນ຺ຕທ຺ວຍວຊ຺ຊນມຊ຺ຌິມປຏິປຕ຺ຕິເສວນານິ, ອປາຍາທິສມຕິກ຺ກມນຸປາໂຍ, ຕີຫາກາເຣຫິ ກິເລສປ຺ປຫານໍ, ວີຕິກ຺ກມາທີນໍ ປຏິປກ຺ໂຂ, ສໍກິເລສຕ຺ຕຍວິໂສຘນໍ, ໂສຕາປນ຺ນາທິຠາວສ຺ສ ຈ ກາຣຓໍ ປກາສິຕໍ ໂຫຕິ.

ກຖໍ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ສີເລນ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ປກາສິຕາ ໂຫຕິ, ສມາຘິນາ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ປຎ຺ຎາຍ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ.

ສີເລນ ຈ ສາສນສ຺ສ ອາທິກລ຺ຍາຓຕາ ປກາສິຕາ ໂຫຕິ. ‘‘ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙) ຫິ ວຈນໂຕ, ‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໐) ອາທິວຈນໂຕ ຈ ສີລໍ ສາສນສ຺ສ ອາທິ, ຕຎ຺ຈ ກລ຺ຍາຓໍ, ອວິປ຺ປຏິສາຣາທິຄຸຓາວຫຕ຺ຕາ. ສມາຘິນາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓຕາ ປກາສິຕາ ໂຫຕິ. ‘‘ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໐) ອາທິວຈນໂຕ ຫິ ສມາຘິ ສາສນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ, ໂສ ຈ ກລ຺ຍາໂຓ, ອິທ຺ຘິວິຘາທິຄຸຓາວຫຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຎາຍ ສາສນສ຺ສ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓຕາ ປກາສິຕາ ໂຫຕິ. ‘‘ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທາປນໍ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໐) ຫິ ວຈນໂຕ, ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣໂຕ ຈ ປຎ຺ຎາ ສາສນສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ, ສາ ຈ ກລ຺ຍາຓໍ, ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ຕາທິຠາວາວຫນໂຕ.

‘‘ເສໂລ ຍຖາ ເອກຆໂນ, ວາເຕນ ນ ສມີຣຕິ;

ເອວໍ ນິນ຺ທາປສໍສາສຸ, ນ ສມິຎ຺ຊນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໘໑); –

ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຖາ ສີເລນ ເຕວິຊ຺ຊຕາຍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ. ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ປາປຸຓາຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ສມາຘິນາ ຉຬຠິຎ຺ຎຕາຍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ. ສມາຘິສມ຺ປທຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ປາປຸຓາຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ປຎ຺ຎາຍ ປຏິສມ຺ຠິທາປເຠທສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ປາປຸຓາຕິ, ນ ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ.

ສີເລນ ຈ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອນ຺ຕສ຺ສ ວຊ຺ຊນໍ ປກາສິຕໍ ໂຫຕິ, ສມາຘິນາ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ. ປຎ຺ຎາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ເສວນໍ ປກາສິຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຖາ ສີເລນ ອປາຍສມຕິກ຺ກມນຸປາໂຍ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ, ສມາຘິນາ ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນຸປາໂຍ, ປຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພຠວສມຕິກ຺ກມນຸປາໂຍ.

ສີເລນ ຈ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານວເສນ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ປກາສິຕໍ ໂຫຕິ, ສມາຘິນາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານວເສນ, ປຎ຺ຎາຍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ.

ຕຖາ ສີເລນ ກິເລສານໍ ວີຕິກ຺ກມປຏິປກ຺ໂຂ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ, ສມາຘິນາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປຏິປກ຺ໂຂ, ປຎ຺ຎາຍ ອນຸສຍປຏິປກ຺ໂຂ.

ສີເລນ ຈ ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສວິໂສຘນໍ ປກາສິຕໍ ໂຫຕິ, ສມາຘິນາ ຕຓ຺ຫາສໍກິເລສວິໂສຘນໍ, ປຎ຺ຎາຍ ທິຏ຺ຐິສໍກິເລສວິໂສຘນໍ.

ຕຖາ ສີເລນ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ ປກາສິຕໍ ໂຫຕິ, ສມາຘິນາ ອນາຄາມິຠາວສ຺ສ, ປຎ຺ຎາຍ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫິ ‘‘ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໗) ວຸຕ຺ໂຕ, ຕຖາ ສກທາຄາມີ. ອນາຄາມີ ປນ ‘‘ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໗). ອຣຫາ ປນ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໗).

ເອວໍ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ, ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ສາສນໍ, ເຕວິຊ຺ຊຕາທີນໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ອນ຺ຕທ຺ວຍວຊ຺ຊນມຊ຺ຌິມປຏິປຕ຺ຕິເສວນານິ, ອປາຍາທິສມຕິກ຺ກມນຸປາໂຍ, ຕີຫາກາເຣຫິ ກິເລສປ຺ປຫານໍ, ວີຕິກ຺ກມາທີນໍ ປຏິປກ຺ໂຂ, ສໍກິເລສຕ຺ຕຍວິໂສຘນໍ, ໂສຕາປນ຺ນາທິຠາວສ຺ສ ຈ ກາຣຓນ຺ຕິ ອິເມ ນວ, ອຎ຺ເຎ ຈ ເອວຣູປາ ຄຸຓຕ຺ຕິກາ ປກາສິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

໑. ສີລນິທ຺ເທໂສ

ສີລສຣູປາທິກຖາ

໖. ເອວໍ ອເນກຄຸຓສງ຺ຄາຫເກນ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາມຸເຂນ ເທສິໂຕປິ ປເນສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ອຕິສງ຺ເຂປເທສິໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນາລໍ ສພ຺ເພສໍ ອຸປກາຣາຍາຕິ ວິຕ຺ຖາຣມສ຺ສ ທສ຺ເສຕຸໍ ສີລໍ ຕາວ ອາຣພ຺ຠ ອິທໍ ປຎ຺ຫາກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ກິໍ ສີລໍ, ເກນຏ຺ເຐນ ສີລໍ, ການສ຺ສ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານິ, ກິມານິສໍສໍ ສີລໍ, ກຕິວິຘໍ ເຈຕໍ ສີລໍ, ໂກ ຈສ຺ສ ສໍກິເລໂສ, ກິໍ ໂວທານນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ກິໍ ສີລນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ວາ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນາທໂຍ ຘມ຺ມາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ‘‘ກິໍ ສີລນ຺ຕິ ເຈຕນາ ສີລໍ, ເຈຕສິກໍ ສີລໍ, ສໍວໂຣ ສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໙). ຕຕ຺ຖ ເຈຕນາ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ວາ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວິຣຕິ. ອປິຈ ເຈຕນາ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ປຊຫນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລໍ ນາມ ‘‘ອຠິຊ຺ຌໍ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໗) ອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ອນຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ. ສໍວໂຣ ສີລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິເຘນ ສໍວໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ, ສຕິສໍວໂຣ, ຎາຓສໍວໂຣ, ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ, ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອຍໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓) ອຍໍ ສຕິສໍວໂຣ.

ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ;)

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘິຍ຺ຍເຣຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑);

ອຍໍ ຎາຓສໍວໂຣ. ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນມ຺ປິ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຍ ປນາຍໍ ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສາຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໔; ອ. ນິ. ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ, ອຍໍ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ ນາມ. ໂຍ ຈາຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໖; ອ. ນິ. ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ, ອຍໍ ວີຣິຍສໍວໂຣ ນາມ. ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປິ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ສໍວໂຣ, ຍາ ຈ ປາປຠີຣຸການໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໂຕ ວິຣຕິ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ສໍວຣສີລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລນ຺ຕິ ສມາທິນ຺ນສີລສ຺ສ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອນຕິກ຺ກໂມ. ອິທໍ ຕາວ ກິໍ ສີລນ຺ຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ.

໗. ອວເສເສສຸ ເກນຏ຺ເຐນ ສີລນ຺ຕິ ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ກິມິທໍ ສີລນໍ ນາມ. ສມາຘານໍ ວາ, ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສຸສີລ຺ຍວເສນ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຘາຣຓໍ ວາ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ອາຘາຣຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕເທວ ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ຖທ຺ວຍໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓວິທູ ອນຸຊານນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ສິຣຏ຺ໂຐ ສີລຕ຺ໂຖ, ສີຕລຏ຺ໂຐ ສີລຕ຺ໂຖຕິ ເອວມາທິນາປິ ນເຍເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

໘. ອິທານິ ການສ຺ສ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານີຕິ ເອຕ຺ຖ –

ສີລນໍ ລກ຺ຂຓໍ ຕສ຺ສ, ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ອເນກຘາ;

ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສ, ຍຖາ ຠິນ຺ນສ຺ສເນກຘາ.

ຍຖາ ຫິ ນີລປີຕາທິເຠເທນ ອເນກຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ, ນີລາທິເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ສນິທສ຺ສນ ຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕ. ຕຖາ ສີລສ຺ສ ເຈຕນາທິເຠເທນ ອເນກຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ຍເທຕໍ ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສມາຘານວເສນ ກຸສລານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ສີລນໍ, ຕເທວ ລກ຺ຂຓໍ, ເຈຕນາທິເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ສມາຘານປຕິຏ຺ຐານຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕ. ເອວໍ ລກ຺ຂຓສ຺ສ ປນສ຺ສ –

ທຸສ຺ສີລ຺ຍວິທ຺ຘໍສນຕາ, ອນວຊ຺ຊຄຸໂຓ ຕຖາ;

ກິຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ, ຣໂສ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕສ຺ມາ ອິທໍ ສີລໍ ນາມ ກິຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ຣເສນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍວິທ຺ຘໍສນຣສໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ຣເສນ ອນວຊ຺ຊຣສນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ລກ຺ຂຓາທີສຸ ຫິ ກິຈ຺ຈເມວ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ວາ ຣໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ໂສເຈຍ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຕຍິທໍ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎຸຫິ;

ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ຫິຣີ ເຈວ, ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ.

ຕຍິທໍ ສີລໍ ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ ມໂນໂສເຈຍ຺ຍນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໒໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໂສເຈຍ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ໂສເຈຍ຺ຍຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ ຄຫຓຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ປນສ຺ສ ວິຎ຺ຎູຫິ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ, ອາສນ຺ນກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ຫິ ສຕິ ສີລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐຕິ ຈ. ອສຕິ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ. ເອວໍ ສີລສ຺ສ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ສີລານິສໍສກຖາ

໙. ກິມານິສໍສໍ ສີລນ຺ຕິ ອວິປ຺ປຏິສາຣາທິອເນກຄຸຓປຏິລາຠານິສໍສໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອວິປ຺ປຏິສາຣຕ຺ຖານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກຸສລານິ ສີລານິ ອວິປ຺ປຏິສາຣານິສໍສານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໑.໑).

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈິເມ ຄຫປຕໂຍ ອານິສໍສາ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ ຄຫປຕໂຍ ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອປ຺ປມາທາຘິກຣຓໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ປຐໂມ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ປຸນ ຈປຣໍ ຄຫປຕໂຍ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ປຸນ ຈປຣໍ ຄຫປຕໂຍ ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຍຎ຺ຎເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ, ວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມຕິ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ປຸນ ຈປຣໍ ຄຫປຕໂຍ ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ປຸນ ຈປຣໍ ຄຫປຕໂຍ ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໕໐; ອ. ນິ. ໕.໒໑໓; ມຫາວ. ໒໘໕).

ອປເຣປິ ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ອສ຺ສໍ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໖໕) ນເຍນ ປິຍມນາປຕາທໂຍ ອາສວກ຺ຂຍປຣິໂຍສານາ ອເນກາ ສີລານິສໍສາ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວໍ ອວິປ຺ປຏິສາຣາທິອເນກຄຸຓານິສໍສໍ ສີລໍ. ອປິຈ –

ສາສເນ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ນຕ຺ຖິ ຍໍ ວິນາ;

ອານິສໍສປຣິຈ຺ເຉທໍ, ຕສ຺ສ ສີລສ຺ສ ໂກ ວເທ.

ນ ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ຈາປິ, ສຣຠູ ວາ ສຣສ຺ວຕີ;

ນິນ຺ນຄາ ວາຈິຣວຕີ, ມຫີ ວາປິ ມຫານທີ.

ສກ຺ກຸຓນ຺ຕິ ວິໂສເຘຕຸໍ, ຕໍ ມລໍ ອິຘ ປາຓິນໍ;

ວິໂສຘຍຕິ ສຕ຺ຕານໍ, ຍໍ ເວ ສີລຊລໍ ມລໍ.

ນ ຕໍ ສຊລທາ ວາຕາ, ນ ຈາປິ ຫຣິຈນ຺ທນໍ;

ເນວ ຫາຣາ ນ ມຓໂຍ, ນ ຈນ຺ທກິຣຓງ຺ກຸຣາ.

ສມຍນ຺ຕີຘ ສຕ຺ຕານໍ, ປຣິຬາຫໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ;

ຍໍ ສເມຕິ ອິທໍ ອຣິຍໍ, ສີລໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສີຕລໍ.

ສີລຄນ຺ຘສໂມ ຄນ຺ໂຘ, ກຸໂຕ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ;

ໂຍ ສມໍ ອນຸວາເຕ ຈ, ປຏິວາເຕ ຈ ວາຍຕິ.

ສຄ຺ຄາໂຣຫຓໂສປານໍ, ອຎ຺ຎໍ ສີລສມໍ ກຸໂຕ;

ທ຺ວາຣໍ ວາ ປນ ນິພ຺ພານ, ນຄຣສ຺ສ ປເວສເນ.

ໂສຠນ຺ເຕວໍ ນ ຣາຊາໂນ, ມຸຕ຺ຕາມຓິວິຠູສິຕາ;

ຍຖາ ໂສຠນ຺ຕິ ຍຕິໂນ, ສີລຠູສນຠູສິຕາ.

ອຕ຺ຕານຸວາທາທິຠຍໍ, ວິທ຺ຘໍສຍຕິ ສພ຺ພໂສ;

ຊເນຕິ ກິຕ຺ຕິຫາສຎ຺ຈ, ສີລໍ ສີລວຕໍ ສທາ.

ຄຸຓານໍ ມູລຠູຕສ຺ສ, ໂທສານໍ ພລຆາຕິໂນ;

ອິຕິ ສີລສ຺ສ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ອານິສໍສກຖາມຸຂນ຺ຕິ.

ສີລປ຺ປເຠທກຖາ

໑໐. ອິທານິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກຕິວິຘໍ ເຈຕໍ ສີລນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ສພ຺ພເມວ ຕາວ ອິທໍ ສີລໍ ອຕ຺ຕໂນ ສີລນລກ຺ຂເຓນ ເອກວິຘໍ.

ຈາຣິຕ຺ຕວາຣິຕ຺ຕວເສນ ທຸວິຘໍ. ຕຖາ ອາຠິສມາຈາຣິກອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກວເສນ, ວິຣຕິອວິຣຕິວເສນ, ນິສ຺ສິຕານິສ຺ສິຕວເສນ, ກາລປຣິຍນ຺ຕອາປາຓໂກຏິກວເສນ, ສປຣິຍນ຺ຕາປຣິຍນ຺ຕວເສນ, ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ຈ.

ຕິວິຘໍ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕວເສນ. ຕຖາ ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ຍວເສນ, ປຣາມຏ຺ຐາປຣາມຏ຺ຐປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ, ວິສຸທ຺ຘາວິສຸທ຺ຘເວມຕິກວເສນ, ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂເນວເສກ຺ຂນາເສກ຺ຂວເສນ ຈ.

ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຫານຠາຄິຍຐິຕິຠາຄິຍວິເສສຠາຄິຍນິພ຺ເພຘຠາຄິຍວເສນ. ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີອນຸປສມ຺ປນ຺ນຄຫຏ຺ຐສີລວເສນ, ປກຕິອາຈາຣຘມ຺ມຕາປຸພ຺ພເຫຕຸກສີລວເສນ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລວເສນ ຈ.

ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລາທິວເສນ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ‘‘ປຎ຺ຈ ສີລານິ – ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ, ອປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ, ປຣິປຸຓ຺ຓປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ, ອປຣາມຏ຺ຐປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປາຣິສຸທ຺ຘິສີລ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໗). ຕຖາ ປຫານເວຣມຓີເຈຕນາສໍວຣາວີຕິກ຺ກມວເສນ.

໑໑. ຕຕ຺ຖ ເອກວິຘໂກຏ຺ຐາເສ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸວິຘໂກຏ຺ຐາເສ ຍໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອິທໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທປູຣຓໍ, ຕໍ ຈາຣິຕ຺ຕໍ. ຍໍ ‘‘ອິທໍ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອກຣຓໍ, ຕໍ ວາຣິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ. ຈຣນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຈາຣິຕ຺ຕໍ. ວາຣິຕໍ ຕາຍນ຺ຕິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ວາຣິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘາວີຣິຍສາຘນໍ ຈາຣິຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘາສາຘນໍ ວາຣິຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຈາຣິຕ຺ຕວາຣິຕ຺ຕວເສນ ທຸວິຘໍ.

ທຸຕິຍທຸເກ ອຠິສມາຈາໂຣຕິ ອຸຕ຺ຕມສມາຈາໂຣ. ອຠິສມາຈາໂຣ ເອວ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ. ອຠິສມາຈາຣໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ, ອາຊີວຏ຺ຐມກໂຕ ອວເສສສີລສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິຠາວຠູຕນ຺ຕິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ, ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິຠາວຠູຕໍ, ປຸພ຺ພຠາເຄເຍວ ປຣິໂສເຘຕພ຺ພໂຕ. ເຕນາຫ – ‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ອາຊີໂວ ສຸປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໓໑). ຍານິ ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ອິທໍ ອາຠິສມາຈາຣິກສີລໍ. ເສສໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ. ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນໍ ວາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ. ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນໍ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ. ຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໑). ເອວໍ ອາຠິສມາຈາຣິກອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກວເສນ ທຸວິຘໍ.

ຕຕິຍທຸເກ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ເວຣມຓິມຕ຺ຕໍ ວິຣຕິສີລໍ. ເສສໍ ເຈຕນາທິ ອວິຣຕິສີລນ຺ຕິ ເອວໍ ວິຣຕິອວິຣຕິວເສນ ທຸວິຘໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖທຸເກ ນິສ຺ສໂຍຕິ ທ຺ເວ ນິສ຺ສຍາ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສໂຍ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ‘‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໐; ມ. ນິ. ໑.໑໘໖; ອ. ນິ. ໕.໒໐໖; ໗.໕໐) ເອວໍ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາກງ຺ຂມາເນນ ປວຕ຺ຕິຕໍ, ອິທໍ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສິຕໍ. ຍໍ ‘‘ສີເລນ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ເອວໍ ສຸທ຺ຘິທິຏ຺ຐິຍາ ປວຕ຺ຕິຕໍ, ອິທໍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕໍ. ຍໍ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ໂລກິຍຎ຺ຈ ຕສ຺ເສວ ສມ຺ຠາຣຠູຕໍ, ອິທໍ ອນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ນິສ຺ສິຕານິສ຺ສິຕວເສນ ທຸວິຘໍ.

ປຎ຺ຈມທຸເກ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນໍ ສີລໍ ກາລປຣິຍນ຺ຕໍ. ຍາວຊີວໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕເຖວ ປວຕ຺ຕິຕໍ ອາປາຓໂກຏິກນ຺ຕິ ເອວໍ ກາລປຣິຍນ຺ຕອາປາຓໂກຏິກວເສນ ທຸວິຘໍ.

ຉຏ຺ຐທຸເກ ລາຠຍສຎາຕິອງ຺ຄຊີວິຕວເສນ ທິຏ຺ຐປຣິຍນ຺ຕໍ ສປຣິຍນ຺ຕໍ ນາມ. ວິປຣີຕໍ ອປຣິຍນ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ສີລໍ ສປຣິຍນ຺ຕໍ? ອຕ຺ຖິ ສີລໍ ລາຠປຣິຍນ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສີລໍ ຍສປຣິຍນ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສີລໍ ຎາຕິປຣິຍນ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສີລໍ ອງ຺ຄປຣິຍນ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສີລໍ ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕໍ. ກຕມໍ ຕໍ ສີລໍ ລາຠປຣິຍນ຺ຕໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ລາຠເຫຕຸ ລາຠປຈ຺ຈຍາ ລາຠກາຣຓາ ຍຖາສມາທິນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ວີຕິກ຺ກມຕິ, ອິທໍ ຕໍ ສີລໍ ລາຠປຣິຍນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໘). ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອິຕຣານິປິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພານິ. ອປຣິຍນ຺ຕວິສ຺ສຊ຺ຊເນປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ສີລໍ ນ ລາຠປຣິຍນ຺ຕໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ລາຠເຫຕຸ ລາຠປຈ຺ຈຍາ ລາຠກາຣຓາ ຍຖາສມາທິນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ວີຕິກ຺ກມາຍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ກິໍ ໂສ ວີຕິກ຺ກມິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ຕໍ ສີລໍ ນ ລາຠປຣິຍນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໘). ເອເຕເນວຸປາເຍນ ອິຕຣານິປິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ສປຣິຍນ຺ຕາປຣິຍນ຺ຕວເສນ ທຸວິຘໍ.

ສຕ຺ຕມທຸເກ ສພ຺ພມ຺ປິ ສາສວໍ ສີລໍ ໂລກິຍໍ. ອນາສວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍໍ ຠວວິເສສາວຫໍ ໂຫຕິ ຠວນິສ຺ສຣຓສ຺ສ ຈ ສມ຺ຠາໂຣ. ຍຖາຫ – ‘‘ວິນໂຍ ສໍວຣຕ຺ຖາຍ, ສໍວໂຣ ອວິປ຺ປຏິສາຣຕ຺ຖາຍ, ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ປີຕຕ຺ຖາຍ, ປີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຖາຍ, ປສ຺ສທ຺ຘິ ສຸຂຕ຺ຖາຍ, ສຸຂໍ ສມາຘຕ຺ຖາຍ, ສມາຘິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ, ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ ນິພ຺ພິທຕ຺ຖາຍ, ນິພ຺ພິທາ ວິຣາຄຕ຺ຖາຍ, ວິຣາໂຄ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ, ວິມຸຕ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ, ເອຕທຕ຺ຖາ ກຖາ, ເອຕທຕ຺ຖາ ມນ຺ຕນາ, ເອຕທຕ຺ຖາ ອຸປນິສາ, ເອຕທຕ຺ຖໍ ໂສຕາວຘານໍ, ຍທິທໍ ອນຸປາທາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖). ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຠວນິສ຺ສຣຓາວຫໍ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສ຺ສ ຈ ຠູມີຕິ ເອວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ທຸວິຘໍ.

໑໒. ຕິເກສຸ ປຐມຕ຺ຕິເກ ຫີເນນ ຉນ຺ເທນ ຈິຕ຺ເຕນ ວີຣິເຍນ ວີມໍສາຍ ວາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຫີນໍ. ມຊ຺ຌິເມຫິ ຉນ຺ທາທີຫິ ປວຕ຺ຕິຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ. ປຓີເຕຫິ ປຓີຕໍ. ຍສກາມຕາຍ ວາ ສມາທິນ຺ນໍ ຫີນໍ. ປຸຎ຺ຎຜລກາມຕາຍ ມຊ຺ຌິມໍ. ກຕ຺ຕພ຺ພເມວິທນ຺ຕິ ອຣິຍຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ສມາທິນ຺ນໍ ປຓີຕໍ. ‘‘ອຫມສ຺ມິ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນປຣວມ຺ຠນາທີຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ວາ ຫີນໍ. ອນຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ໂລກິຍໍ ສີລໍ ມຊ຺ຌິມໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປຓີຕໍ. ຕຓ຺ຫາວເສນ ວາ ຠວໂຠຄຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຫີນໍ. ອຕ຺ຕໂນ ວິໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ. ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ວິໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ປາຣມິຕາສີລໍ ປຓີຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕວເສນ ຕິວິຘໍ.

ທຸຕິຍຕ຺ຕິເກ ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຣູປໍ ປຊຫິຕຸກາເມນ ອຕ຺ຕຄຣຸນາ ອຕ຺ຕນິຄາຣເວນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ໂລກາປວາທໍ ປຣິຫຣິຕຸກາເມນ ໂລກຄຣຸນາ ໂລເກ ຄາຣເວນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ຘມ຺ມມຫຕ຺ຕໍ ປູເຊຕຸກາເມນ ຘມ຺ມຄຣຸນາ ຘມ຺ມຄາຣເວນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາທິວເສນ ຕິວິຘໍ.

ຕຕິຍຕ຺ຕິເກ ຍໍ ທຸເກສຸ ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຣາມຏ຺ຐໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກສ຺ສ ມຄ຺ຄສມ຺ຠາຣຠູຕໍ ເສກ຺ຂານຎ຺ຈ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອປຣາມຏ຺ຐໍ. ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘນ຺ຕິ ເອວໍ ປຣາມຏ຺ຐາທິວເສນ ຕິວິຘໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຕ຺ຕິເກ ຍໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອນາປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ປູຣິຕໍ, ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ ປຸນ ກຕປຏິກມ຺ມໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘໍ. ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ອກຕປຏິກມ຺ມໍ ອວິສຸທ຺ຘໍ. ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອຊ຺ຌາຈາເຣ ວາ ເວມຕິກສ຺ສ ສີລໍ ເວມຕິກສີລໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຄິນາ ອວິສຸທ຺ຘສີລໍ ວິໂສເຘຕພ຺ພໍ, ເວມຕິເກ ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາຣໍ ອກຕ຺ວາ ວິມຕິ ປຏິວິເນຕພ຺ພາ ‘‘ອິຈ຺ຈສ຺ສ ຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘາທິວເສນ ຕິວິຘໍ.

ປຎ຺ຈມຕ຺ຕິເກ ຈຕູຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ຕີຫິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜເລຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສີລໍ ເສກ຺ຂໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອເສກ຺ຂໍ. ເສສໍ ເນວເສກ຺ຂນາເສກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ເສກ຺ຂາທິວເສນ ຕິວິຘໍ.

ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ໂລເກ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປກຕິປິ ສີລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຍໍ ສຸຂສີໂລ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສີໂລ, ອຍໍ ກລຫສີໂລ, ອຍໍ ມຓ຺ຑນສີໂລ’’ຕິ ຠຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ປຣິຍາເຍນ ‘‘ຕີຓິ ສີລານິ, ກຸສລສີລໍ ອກຸສລສີລໍ ອພ຺ຍາກຕສີລນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໙). ເອວໍ ກຸສລາທິວເສນປິ ຕິວິຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອກຸສລໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ສີລສ຺ສ ລກ຺ຂຓາທີສຸ ເອເກນປິ ນ ສເມຕີຕິ ອິຘ ນ ອຸປນີຕໍ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວສ຺ສ ຕິວິຘຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໓. ຈຕຸກ຺ເກສຸ ປຐມຈຕຸກ຺ເກ –

ໂຍຘ ເສວຕິ ທຸສ຺ສີເລ, ສີລວນ຺ເຕ ນ ເສວຕິ;

ວຕ຺ຖຸວີຕິກ຺ກເມ ໂທສໍ, ນ ປສ຺ສຕິ ອວິທ຺ທສຸ.

ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປພຫຸໂລ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນ ຣກ຺ຂຕິ;

ເອວຣູປສ຺ສ ເວ ສີລໍ, ຊາຍເຕ ຫານຠາຄິຍໍ.

ໂຍ ປນຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິຘ;

ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄມ຺ຫິ, ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ ມານສໍ.

ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ສີລມຕ຺ເຕນ, ອຆຏນ຺ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ;

ຕສ຺ສ ຕໍ ຐິຕິຠາຄິຍໍ, ສີລໍ ຠວຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ.

ສມ຺ປນ຺ນສີໂລ ຆຏຕິ, ສມາຘຕ຺ຖາຍ ໂຍ ປນ;

ວິເສສຠາຄິຍໍ ສີລໍ, ໂຫຕິ ເອຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ.

ອຕຸຏ຺ໂຐ ສີລມຕ຺ເຕນ, ນິພ຺ພິທໍ ໂຍນຸຍຸຎ຺ຊຕິ;

ໂຫຕິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ, ສີລເມຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ.

ເອວໍ ຫານຠາຄິຍາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ.

ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ, ຍານິ ຈ ເນສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ອິທໍ ຠິກ຺ຂຸສີລໍ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ, ຍານິ ຈ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ອິທໍ ຠິກ຺ຂຸນິສີລໍ. ສາມເຓຣສາມເຓຣີນໍ ທສສີລານິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສີລໍ. ອຸປາສກອຸປາສິການໍ ນິຈ຺ຈສີລວເສນ ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທານິ, ສຕິ ວາ ອຸສ຺ສາເຫ ທສ, ອຸໂປສຖງ຺ຄວເສນ ອຏ຺ຐາຕິ ອິທໍ ຄຫຏ຺ຐສີລນ຺ຕິ ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸສີລາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ.

ຕຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອວີຕິກ຺ກໂມ ປກຕິສີລໍ. ກຸລເທສປາສຓ຺ຑານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຣິຍາທາຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາຈາຣສີລໍ. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ນ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ປຸຣິເສສຸ ມານສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ກາມຄຸຓູປສໍຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸສີລໍ ຘມ຺ມຕາສີລໍ. ມຫາກສ຺ສປາທີນໍ ປນ ສຸທ຺ຘສຕ຺ຕານໍ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕາສຸ ຕາສຸ ຊາຕີສຸ ສີລໍ ປຸພ຺ພເຫຕຸກສີລນ຺ຕິ ເອວໍ ປກຕິສີລາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຈຕຸກ຺ເກ ຍໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໐໘; ທີ. ນິ. ໑.໑໙໓) ວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສີລໍ, ອິທໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ, ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ…ເປ… ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໒, ໔໑໑; ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ອ. ນິ. ໔.໑໙໘) ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ. ຍາ ປນ ອາຊີວເຫຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ ວີຕິກ຺ກມສ຺ສ, ‘‘ກຸຫນາ ລປນາ ເນມິຕ຺ຕິກຕາ ນິປ຺ເປສິກຕາ ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນຕາ’’ຕິ ເອວມາທີນຎ຺ຈ ປາປຘມ຺ມານໍ ວເສນ ປວຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາຊີວາ ວິຣຕິ, ອິທໍ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈີວຣໍ ປຏິເສວຕິ, ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓; ອ. ນິ. ໖.໕໘) ອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ປຏິສງ຺ຂານປຣິສຸທ຺ໂຘ ຈຕຸປຈ຺ຈຍປຣິໂຠໂຄ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ ນາມ.

ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ

໑໔. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ຠິກ຺ຂູຕິ ສໍສາເຣ ຠຍໍ ອິກ຺ຂຓຕາຍ ວາ ຠິນ຺ນປຏຘຣາທິຕາຍ ວາ ເອວໍ ລທ຺ຘໂວຫາໂຣ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ໂຍ ນໍ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕິ, ຕໍ ໂມກ຺ເຂຕິ ໂມຈຍຕິ ອາປາຍິກາທີຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ, ຕສ຺ມາ ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສໍວຣຓໍ ສໍວໂຣ, ກາຍິກວາຈສິກສ຺ສ ອວີຕິກ຺ກມສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂເມວ ສໍວໂຣ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ສໍວຸໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ, ອຸປຄໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ. ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິອາທີນມຕ຺ໂຖ ປາຬິຍໍ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອຕ຺ຖິ ອາຈາໂຣ, ອຕ຺ຖິ ອນາຈາໂຣ;

ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອນາຈາໂຣ? ກາຍິໂກ ວີຕິກ຺ກໂມ ວາຈສິໂກ ວີຕິກ຺ກໂມ ກາຍິກວາຈສິໂກ ວີຕິກ຺ກໂມ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນາຈາໂຣ. ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອນາຈາໂຣ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ເວຬຸທາເນນ ວາ ປຕ຺ຕທາເນນ ວາ ປຸປ຺ຜຜລສິນານທນ຺ຕກຏ຺ຐທາເນນ ວາ ຈາຏຸກມ຺ຍຕາຍ ວາ ມຸຄ຺ຄສູປ຺ຍຕາຍ ວາ ປາຣິຠຏ຺ຍຕາຍ ວາ ຊງ຺ຆເປສນິເກນ ວາ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ພຸທ຺ຘປຏິກຸຏ຺ເຐນ ມິຈ຺ຉາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາຈາໂຣ? ກາຍິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ ວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຈາໂຣ. ສພ຺ໂພປິ ສີລສໍວໂຣ ອາຈາໂຣ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ນ ເວຬຸທາເນນ ວາ ນ ປຕ຺ຕນ ປຸປ຺ຜນ ຜລນ ສິນານນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐທາເນນ ວາ ນ ຈາຏຸກມ຺ຍຕາຍ ວາ ນ ມຸຄ຺ຄສູປ຺ຍຕາຍ ວາ ນ ປາຣິຠຏ຺ຍຕາຍ ວາ ນ ຊງ຺ຆເປສນິເກນ ວາ ນ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ພຸທ຺ຘປຏິກຸຏ຺ເຐນ ມິຈ຺ຉາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຈາໂຣ.

ໂຄຈໂຣຕິ ອຕ຺ຖິ ໂຄຈໂຣ ອຕ຺ຖິ ອໂຄຈໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອໂຄຈໂຣ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ເວສິຍາໂຄຈໂຣ ວາ ໂຫຕິ ວິຘວາ, ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາ, ປຓ຺ຑກ, ຠິກ຺ຂຸນີ, ປານາຄາຣໂຄຈໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຣາຊູຫິ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ ອນນຸໂລມິເກນ ສໍສຄ຺ເຄນ, ຍານິ ວາ ປນ ຕານິ ກຸລານິ ອສ຺ສທ຺ຘານິ ອປ຺ປສນ຺ນານິ ອໂນປານຠູຕານິ ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສການິ ອນຕ຺ຖກາມານິ ອຫິຕກາມານິ ອຜາສຸກກາມານິ ອໂຍຄກ຺ເຂມກາມານິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ, ຕຖາຣູປານິ ກຸລານິ ເສວຕິ ຠຊຕິ ປຍິຣຸປາສຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອໂຄຈໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂຄຈໂຣ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ນ ເວສິຍາໂຄຈໂຣ ວາ ໂຫຕິ…ເປ… ນ ປານາຄາຣໂຄຈໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ອສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຣາຊູຫິ…ເປ… ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ ອນນຸໂລມິເກນ ສໍສຄ຺ເຄນ, ຍານິ ວາ ປນ ຕານິ ກຸລານິ ສທ຺ຘານິ ປສນ຺ນານິ ໂອປານຠູຕານິ ກາສາວປຊ຺ໂຊຕານິ ອິສິວາຕປຏິວາຕານິ ອຕ຺ຖກາມານິ…ເປ… ໂຍຄກ຺ເຂມກາມານິ ຠິກ຺ຂູນໍ…ເປ… ອຸປາສິການໍ, ຕຖາຣູປານິ ກຸລານິ ເສວຕິ ຠຊຕິ ປຍິຣຸປາສຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຄຈໂຣ. ອິຕິ ອິມິນາ ຈ ອາຈາເຣນ ອິມິນາ ຈ ໂຄຈເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ ອຸປຄໂຕ ສມຸປຄໂຕ ອຸປປນ຺ໂນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑).

ອປິ ເຈຕ຺ຖ ອິມິນາປິ ນເຍນ ອາຈາຣໂຄຈຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທຸວິໂຘ ຫິ ອນາຈາໂຣ ກາຍິໂກ ວາຈສິໂກ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກາຍິໂກ ອນາຈາໂຣ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສງ຺ຆຄໂຕປິ ອຈິຕ຺ຕີກາຣກໂຕ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕປິ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕປິ ນິສີທຕິ, ປຸຣໂຕປິ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປຸຣໂຕປິ ນິສີທຕິ, ອຸຈ຺ເຈປິ ອາສເນ ນິສີທຕິ, ສສີສມ຺ປິ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ຐິຕໂກປິ ຠຓຕິ, ພາຫາວິກ຺ເຂປໂກປິ ຠຓຕິ, ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸປາຫນານໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕານໍ ສອຸປາຫໂນ ຈງ຺ກມຕິ, ນີເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸຈ຺ເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມຕິ, ຉມາຍ ຈງ຺ກມນ຺ຕານໍ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມຕິ, ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປຂຊ຺ຊາປິ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນຸປຂຊ຺ຊາປິ ນິສີທຕິ, ນເວປິ ຠິກ຺ຂູ ອາສເນນ ປຏິພາຫຕິ, ຊນ຺ຕາຆເຣປິ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອນາປຸຈ຺ຉາ ກຏ຺ຐໍ ປກ຺ຂິປຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປິທຫຕິ, ອຸທກຕິຕ຺ເຖປິ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕປິ ໂອຕຣຕິ, ປຸຣໂຕປິ ໂອຕຣຕິ, ຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕປິ ນ຺ຫາຍຕິ, ປຸຣໂຕປິ ນ຺ຫາຍຕິ, ຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕປິ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ປຸຣໂຕປິ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິສນ຺ໂຕປິ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຸຣໂຕປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍານິປິ ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ກຸລານໍ ໂອວຣການິ ຄູຬ຺ຫານິ ຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ຈ ຍຕ຺ຖ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ກຸລກຸມາຣິໂຍ ນິສີທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ສຫສາ ປວິສຕິ, ກຸມາຣກສ຺ສປິ ສີສໍ ປຣາມສຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາຍິໂກ ອນາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ວາຈສິໂກ ອນາຈາໂຣ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສງ຺ຆຄໂຕປິ ອຈິຕ຺ຕີກາຣກໂຕ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ຠຓຕິ. ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສຕິ, ຐິຕໂກປິ ຠຓຕິ, ພາຫາວິກ຺ເຂປໂກປິ ຠຓຕິ, ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐປິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ກຸມາຣິໍ ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມ ອິຕ຺ຖໍໂຄຕ຺ເຕ ກິໍ ອຕ຺ຖິ, ຍາຄຸ ອຕ຺ຖິ, ຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຂາທນີຍໍ ອຕ຺ຖິ, ກິໍ ປິວິສ຺ສາມ, ກິໍ ຂາທິສ຺ສາມ, ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ. ກິໍ ວາ ເມ ທສ຺ສຖາ’’ຕິ ວິປ຺ປລປຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວາຈສິໂກ ອນາຈາໂຣ (ມຫານິ. ໘໗). ປຏິປກ຺ຂວເສນ ປນສ຺ສ ອາຈາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປິຈ ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸນິວຕ຺ໂຖ ສຸປາຣຸໂຕ ປາສາທິເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ອາໂລກິເຕນ ວິໂລກິເຕນ ສມິຎ຺ຊິເຕນ ປສາຣິເຕນ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ອິຣິຍາປຖສມ຺ປນ຺ໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ອາຠິສມາຈາຣິເກສຸ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣພຫຸໂລ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຈາໂຣ. ເອວໍ ຕາວ ອາຈາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂຄຈໂຣ ປນ ຕິວິໂຘ ອຸປນິສ຺ສຍໂຄຈໂຣ ອາຣກ຺ຂໂຄຈໂຣ ອຸປນິພນ຺ຘໂຄຈໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຸປນິສ຺ສຍໂຄຈໂຣ? ທສກຖາວຕ຺ຖຸຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອສ຺ສຸຕໍ ສຸຓາຕິ, ສຸຕໍ ປຣິໂຍທເປຕິ, ກງ຺ຂໍ ວິຕຣຕິ, ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕິ. ຍສ຺ສ ວາ ປນ ອນຸສິກ຺ຂມາໂນ ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ສີເລນ, ສຸເຕນ, ຈາເຄນ, ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປນິສ຺ສຍໂຄຈໂຣ.

ກຕໂມ ອາຣກ຺ຂໂຄຈໂຣ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ວີຖິໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຍຸຄມຕ຺ຕທສ຺ສາວີ ສຸສໍວຸໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຫຕ຺ຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ນ ອສ຺ສໍ, ນ ຣຖໍ, ນ ປຕ຺ຕິໍ, ນ ອິຕ຺ຖິໍ, ນ ປຸຣິສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ນ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ, ນ ອໂຘ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ນ ທິສາວິທິສໍ ເປກ຺ຂມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຣກ຺ຂໂຄຈໂຣ.

ກຕໂມ ອຸປນິພນ຺ຘໂຄຈໂຣ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຍຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຄຈໂຣ ສໂກ ເປຕ຺ຕິໂກ ວິສໂຍ? ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໒), ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປນິພນ຺ຘໂຄຈໂຣ. ອິຕິ ອິມິນາ ຈ ອາຈາເຣນ ອິມິນາ ຈ ໂຄຈເຣນ ອຸເປໂຕ…ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕນປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ.

ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ອຓຸປ຺ປມາເຓສຸ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປນ຺ນເສຂິຍອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາທິເຠເທສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສນສີໂລ. ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສມ຺ມາ ອາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເທສນາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ທສ຺ສິຕໍ. ‘‘ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິ ປນ ສພ຺ພໍ ຍຖາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕໍ ສີລໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ

໑໕. ຍໍ ປເນຕໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທສ຺ສິຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ, ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີເລ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ກາຣຓວເສນ ຈກ຺ຂູຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣນ ຣູປທສ຺ສນສມຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ. ໂປຣາຓາ ປນາຫຸ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ຣູປໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຈິຕ຺ຕກຕ຺ຕາ, ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຈກ຺ຂຸກຕ຺ຕາ, ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ເຏ ປນ ຈກ຺ຂຸປສາທວຕ຺ຖຸເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ປສ຺ສຕິ. ອີທິສີ ປເນສາ ‘ຘນຸນາ ວິຊ຺ຌຕີ’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສສມ຺ຠາຣກຖາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີຕິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ສຸຠນິມິຕ຺ຕາທິກໍ ວາ ກິເລສວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ສຓ຺ຐາຕິ. ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີຕິ ກິເລສານໍ ອນຸອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປາກຏຠາວກຣຓໂຕ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຫຕ຺ຖປາທສິຕຫສິຕກຖິຕວິໂລກິຕາທິເຠທໍ ອາກາຣໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຠູຕໍ, ຕເທວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເຈຕິຍປພ຺ພຕວາສີ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

ເຖຣໍ ກິຣ ເຈຕິຍປພ຺ພຕາ ອນຸຣາຘປຸຣໍ ປິຓ຺ຑຈາຣຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ກຸລສຸຓ຺ຫາ ສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ຠຓ຺ຑິຕ຺ວາ ສຸມຓ຺ຑິຕປສາຘິຕາ ເທວກຎ຺ຎາ ວິຍ ກາລສ຺ເສວ ອນຸຣາຘປຸຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຎາຕິຆຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ທິສ຺ວາ ວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິ. ເຖໂຣ ກິເມຕນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ທນ຺ຕຏ຺ຐິເກ ອສຸຠສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕສ຺ສາ ທນ຺ຕຏ຺ຐິກໍ ທິສ຺ວາ, ປຸພ຺ພສຎ຺ຎໍ ອນຸສ຺ສຣິ;

ຕຕ຺ເຖວ ໂສ ຐິໂຕ ເຖໂຣ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓີ’’ຕິ.

ສາມິໂກປິ ໂຂ ປນສ຺ສາ ອນຸມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິຎ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໍ ເຖໂຣ ອາຫ –

‘‘ນາຠິຊານາມິ ອິຕ຺ຖີ ວາ, ປຸຣິໂສ ວາ ອິໂຕ ຄໂຕ;

ອປິຈ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາໂຏ, ຄຈ຺ຉເຕສ ມຫາປເຖ’’ຕິ.

ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ຍໍກາຣຓາ ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາສໍວຣສ຺ສ ເຫຕຸ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຕິກວາເຏນ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ອປິຫິຕຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕໍ ເອເຕ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຕິກວາເຏນ ປິທຫນຕ຺ຖາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕເຍວ ຈ ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວໂຣ ວາ ອສໍວໂຣ ວາ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕິ ວາ ມຸຏ຺ຐສຈ຺ຈໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອປິຈ ຍທາ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ຠວງ຺ເຄ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ. ຕໂຕ ວິປາກມໂນຘາຕຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ. ຕໂຕ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ. ຕໂຕ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຊວນໍ ຊວຕິ.

ຕຕ຺ຣາປິ ເນວ ຠວງ຺ຄສມເຍ, ນ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສມເຍ ສໍວໂຣ ວາ ອສໍວໂຣ ວາ ອຕ຺ຖິ. ຊວນກ຺ຂເຓ ປນ ສເຈ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ວາ ມຸຏ຺ຐສຈ຺ຈໍ ວາ ອຎ຺ຎາຓໍ ວາ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ໂກສຊ຺ຊໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອສໍວໂຣ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຫນ຺ໂຕ ປນ ໂສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ອສໍວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ນຄເຣ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອສໍວຸເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕຆຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຄພ຺ຠາທໂຍ ສຸສໍວຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ອຣກ຺ຂິຕໍ ອໂຄປິຕເມວ ໂຫຕິ. ນຄຣທ຺ວາເຣນ ຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຣາ ຍທິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອວເມວ ຊວເນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຕສ຺ມິໍ ອສໍວເຣ ສຕິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສີລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ສໍວຸເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕຆຣາທໂຍ ອສໍວຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ສຸໂຄປິຕເມວ ໂຫຕິ. ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ຫິ ປິຫິເຕສຸ ໂຈຣານໍ ປເວໂສ ນຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ຊວເນ ສີລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມາ ຊວນກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນປິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວມິທໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ຣູປາທີສຸ ກິເລສານຸພນ຺ຘນິມິຕ຺ຕາທິຄ຺ຄາຫປຣິວຊ຺ຊນລກ຺ຂຓໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ

໑໖. ອິທານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລານນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລ ອາຊີວເຫຕຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທານນ຺ຕິ ຍານິ ຕານິ ‘‘ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ອສນ຺ຕໍ ອຠູຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອຸລ຺ລປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ‘ໂຍ ເຕ ວິຫາເຣ ວສຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫາ’ຕິ ຠຓຕິ, ປຏິວິຊານນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ຠິກ຺ຂຸ ປຓີຕໂຠຊນານິ ອຄິລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຓີຕໂຠຊນານິ ອຄິລານາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຏິເທສນີຍສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ສູປໍ ວາ ໂອທນໍ ວາ ອຄິລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປຣິ. ໒໘໗) ເອວໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ຉ ສິກ຺ຂາປທານິ, ອິເມສໍ ຉນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ.

ກຸຫນາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ປາຬິ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກຸຫນາ? ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ອິຈ຺ຉາປກຕສ຺ສ ຍາ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາເຕນ ວາ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປິເຕນ ວາ ອິຣິຍາປຖສ຺ສ ວາ ອຏ຺ຐປນາ ຐປນາ ສຓ຺ຐປນາ ຠາກຸຏິກາ ຠາກຸຏິຍໍ ກຸຫນາ ກຸຫາຍນາ ກຸຫິຕຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຸຫນາ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ລປນາ? ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ອິຈ຺ຉາປກຕສ຺ສ ຍາ ປເຣສໍ ອາລປນາ ລປນາ ສລ຺ລປນາ ອຸລ຺ລປນາ ສມຸລ຺ລປນາ ອຸນ຺ນຫນາ ສມຸນ຺ນຫນາ ອຸກ຺ກາຈນາ ສມຸກ຺ກາຈນາ ອນຸປ຺ປິຍຠາຓິຕາ ຈາຏຸກມ຺ຍຕາ ມຸຄ຺ຄສູປ຺ຍຕາ ປາຣິຠຏ຺ຍຕາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ລປນາ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ເນມິຕ຺ຕິກຕາ? ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ອິຈ຺ຉາປກຕສ຺ສ ຍໍ ປເຣສໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ໂອຠາໂສ ໂອຠາສກມ຺ມໍ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປາ ປຣິກຖາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນມິຕ຺ຕິກຕາ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ນິປ຺ເປສິກຕາ? ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ອິຈ຺ຉາປກຕສ຺ສ ຍາ ປເຣສໍ ອກ຺ໂກສນາ ວມ຺ຠນາ ຄຣຫນາ ອຸກ຺ເຂປນາ ສມຸກ຺ເຂປນາ ຂິປນາ ສໍຂິປນາ ປາປນາ ສມ຺ປາປນາ ອວຓ຺ຓຫາຣິກາ ປຣປິຏ຺ຐິມໍສິກຕາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິປ຺ເປສິກຕາ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນຕາ? ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ອິໂຕ ລທ຺ຘໍ ອາມິສໍ ອມຸຕ຺ຣ ຫຣຕິ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ລທ຺ຘໍ ອາມິສໍ ອິຘ ອາຫຣຕິ. ຍາ ເອວຣູປາ ອາມິເສນ ອາມິສສ຺ສ ເອຏ຺ຐິ ຄເວຏ຺ຐິ ປຣິເຍຏ຺ຐິ ເອສນາ ຄເວສນາ ປຣິເຍສນາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໖໒-໘໖໕).

໑໗. ອິມິສ຺ສາ ປນ ປາຬິຍາ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຸຫນນິທ຺ເທເສ ຕາວ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສາຕິ ລາຠຎ຺ຈ ສກ຺ກາຣຎ຺ຈ ກິຕ຺ຕິສທ຺ທຎ຺ຈ ສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ, ປຕ຺ຖຍນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາປິຈ຺ຉສ຺ສາຕິ ອສນ຺ຕຄຸຓທີປນກາມສ຺ສ. ອິຈ຺ຉາປກຕສ຺ສາຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ອປກຕສ຺ສ, ອຸປທ຺ທຸຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິໂຕ ປຣໍ ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສາມນ຺ຕຊປ຺ປນອິຣິຍາປຖສນ຺ນິສ຺ສິຕວເສນ ມຫານິທ຺ເທເສ ຕິວິຘໍ ກຸຫນວຕ຺ຖຸ ອາຄຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕິວິຘມ຺ເປຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາເຕນ ວາຕິ ເອວມາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣາທີຫິ ນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖິກສ຺ເສວ ສໂຕ ປາປິຈ຺ຉຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຏິກ຺ຂິປເນນ, ເຕ ຈ ຄຫປຕິເກ ອຕ຺ຕນິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕສທ຺ເຘ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ເຕສໍ ‘‘ອໂຫ ອຍ຺ໂຍ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ໂນ ອສ຺ສ ສເຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ ນານາວິເຘຫິ ອຸປາເຍຫິ ປຓີຕານິ ຈີວຣາທີນິ ອຸປເນນ຺ຕານໍ ຕທນຸຄ຺ຄຫກາມຕໍເຍວ ອາວິກຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ອປິ ສກຏຠາເຣຫິ ອຸປນາມນເຫຕຸຠູຕໍ ວິມ຺ຫາປນໍ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ມຫານິທ຺ເທເສ –

‘‘ກຕມໍ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖຸ? ອິຘ ຄຫປຕິກາ ຠິກ຺ຂຸໍ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣຫິ. ໂສ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ອຕ຺ຖິໂກ ຈີວຣ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານໍ ຠິຍ຺ໂຍກມ຺ຍຕໍ ອຸປາທາຍ ຈີວຣໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ. ປິຓ຺ຑປາຕໍ…ເປ… ເສນາສນໍ. ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ກິໍ ສມຓສ຺ສ ມຫຄ຺ເຆນ ຈີວເຣນ, ເອຕໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ສມໂຓ ສຸສານາ ວາ ສງ຺ກາຣກູຏາ ວາ ປາປຓິກາ ວາ ນນ຺ຕການິ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຍ຺ຍ. ກິໍ ສມຓສ຺ສ ມຫຄ຺ເຆນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ເອຕໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ສມໂຓ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ປິຓ຺ຑິຍາໂລເປນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ. ກິໍ ສມຓສ຺ສ ມຫຄ຺ເຆນ ເສນາສເນນ, ເອຕໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ສມໂຓ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ວາ ອສ຺ສ ອພ຺ໂຠກາສິໂກ ວາ. ກິໍ ສມຓສ຺ສ ມຫຄ຺ເຆນ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ, ເອຕໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ສມໂຓ ປູຕິມຸຕ຺ເຕນ ວາ ຫຣິຏກີຂຓ຺ເຑນ ວາ ໂອສຘໍ ກເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ຕທຸປາທາຍ ລູຂໍ ຈີວຣໍ ຘາເຣຕິ, ລູຂໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ລູຂໍ ເສນາສນໍ ປຏິເສວຕິ, ລູຂໍ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິເສວຕິ, ຕເມນໍ ຄຫປຕິກາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ ‘ອຍໍ ສມໂຓ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ປວິວິຕ຺ໂຕ ອສໍສຏ຺ໂຐ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຘຸຕວາໂທ’ຕິ. ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ ຈີວຣ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາເຣຫິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ຕິຓ຺ຓໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ສທ຺ຘາຍ ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ…ເປ… ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວາສທ຺ໂຘກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຈວາຍໍ ສທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ຈ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ອຫຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ, ສເຈຫໍ ນ ປຏິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຸຎ຺ເຎນ ປຣິພາຫິຣາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ອນຸກມ຺ປາຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມີ’ຕິ. ຕທຸປາທາຍ ພຫຸມ຺ປິ ຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ພຫຸມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ…ເປ… ເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍາ ເອວຣູປາ ຠາກຸຏິກາ ຠາກຸຏິຍໍ ກຸຫນາ ກຸຫາຍນາ ກຸຫິຕຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູ’’ຕິ (ມຫານິ. ໘໗).

ປາປິຈ຺ຉສ຺ເສວ ປນ ສໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຘິຄມປຣິທີປນວາຈາຍ ຕຖາ ຕຖາ ວິມ຺ຫາປນໍ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ກຕມໍ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖຸ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາໂຍ ‘ເອວໍ ມໍ ຊໂນ ສມ຺ຠາເວສ຺ສຕີ’ຕິ ອຣິຍຘມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ ‘ໂຍ ເອວຣູປໍ ຈີວຣໍ ຘາເຣຕິ, ໂສ ສມໂຓ ມເຫສກ຺ໂຂ’ຕິ ຠຓຕິ. ‘ໂຍ ເອວຣູປໍ ປຕ຺ຕໍ ໂລຫຖາລກໍ. ຘມ຺ມກຣຓໍ ປຣິສ຺ສາວນໍ ກຸຎ຺ຈິກໍ, ກາຍພນ຺ຘນໍ ອຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ, ໂສ ສມໂຓ ມເຫສກ຺ໂຂ’ຕິ ຠຓຕິ. ຍສ຺ສ ເອວຣູໂປ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາຈຣິໂຍ ສມານຸປຊ຺ຌາຍໂກ, ສມານາຈຣິຍໂກ ມິຕ຺ໂຕ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ ສຫາໂຍ. ໂຍ ເອວຣູເປ ວິຫາເຣ ວສຕິ ອຑ຺ຒໂຍເຄ ປາສາເທ ຫມ຺ມິເຍ ຄຸຫາຍໍ ເລເຓ ກຸຏິຍາ ກູຏາຄາເຣ ອຏ຺ເຏ ມາເຬ ອຸທ຺ທຓ຺ເຑ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ມຓ຺ຑເປ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວສຕິ, ໂສ ສມໂຓ ມເຫສກ຺ໂຂ’ຕິ ຠຓຕິ. ອຖ ວາ ‘ໂກຣຊິກໂກຣຊິໂກ ຠາກຸຏິກຠາກຸຏິໂກ ກຸຫກກຸຫໂກ ລປກລປໂກ ມຸຂສມ຺ຠາວິໂກ, ອຍໍ ສມໂຓ ອິມາສໍ ເອວຣູປານໍ ສນ຺ຕານໍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ’ຕິ ຕາທິສໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ຄູຬ຺ຫໍ ນິປຸຓໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ຍາ ເອວຣູປາ ຠາກຸຏິກາ ຠາກຸຏິຍໍ ກຸຫນາ ກຸຫາຍນາ ກຸຫິຕຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູ’’ຕິ (ມຫານິ. ໘໗).

ປາປິຈ຺ຉສ຺ເສວ ປນ ສໂຕ ສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາຍກເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ວິມ຺ຫາປນໍ ອິຣິຍາປຖສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕມໍ ອິຣິຍາປຖສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖຸ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາໂຍ ‘ເອວໍ ມໍ ຊໂນ ສມ຺ຠາເວສ຺ສຕີ’ຕິ ຄມນໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ຐານໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ນິສຊ຺ຊໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ສຍນໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ປຓິຘາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຓິຘາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປຓິຘາຍ ນິສີທຕິ, ປຓິຘາຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ສມາຫິໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມາຫິໂຕ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິສີທຕິ, ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ອາປາຖກຊ຺ຌາຍີ ຈ ໂຫຕິ, ຍາ ເອວຣູປາ ອິຣິຍາປຖສ຺ສ ອຏ຺ຐປນາ ຐປນາ ສຓ຺ຐປນາ ຠາກຸຏິກາ ຠາກຸຏິຍໍ ກຸຫນາ ກຸຫາຍນາ ກຸຫິຕຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອິຣິຍາປຖສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູ’’ຕິ (ມຫານິ. ໘໗).

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາເຕນາຕິ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນນ຺ຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂາເຕນ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວເນນ ວາ ສງ຺ຂາເຕນ. ສາມນ຺ຕຊປ຺ປິເຕນາຕິ ສມີປຠຓິເຕນ. ອິຣິຍາປຖສ຺ສ ວາຕິ ຈຕຸອິຣິຍາປຖສ຺ສ. ອຏ຺ຐປນາຕິອາທິ ຐປນາ, ອາທເຣນ ວາ ຐປນາ. ຐປນາຕິ ຐປນາກາໂຣ. ສຓ຺ຐປນາຕິ ອຠິສງ຺ຂຣຓາ, ປາສາທິກຠາວກຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠາກຸຏິກາຕິ ປຘານປຸຣິມຏ຺ຐິຕຠາວທສ຺ສເນນ ຠາກຸຏິກຣຓໍ, ມຸຂສງ຺ໂກໂຈຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠາກຸຏິກຣຓໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ຠາກຸຏິໂກ. ຠາກຸຏິກສ຺ສ ຠາໂວ ຠາກຸຏິຍໍ. ກຸຫນາຕິ ວິມ຺ຫາປນາ. ກຸຫສ຺ສ ອາຍນາ ກຸຫາຍນາ. ກຸຫິຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸຫິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ລປນານິທ຺ເທເສ ອາລປນາຕິ ວິຫາຣໍ ອາຄເຕ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖາຍ ໂຠນ຺ໂຕ ອາຄຕາ, ກິໍ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ຕິຕຸໍ, ຍທິ ເອວໍ ຄຈ຺ຉຖ ເຣ, ອຫໍ ປຈ຺ຉໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອາທິໂຕວ ລປນາ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕິສ຺ໂສ, ມຍິ ຣາຊາ ປສນ຺ໂນ, ມຍິ ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ປສນ຺ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກາ ລປນາ ອາລປນາ. ລປນາຕິ ປຸຏ຺ຐສ຺ສ ສໂຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ລປນໍ. ສລ຺ລປນາຕິ ຄຫປຕິການໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐເນ ຠີຕສ຺ສ ໂອກາສໍ ທຕ຺ວາ ທຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ລປນາ. ອຸລ຺ລປນາຕິ ມຫາກຸຏຸມ຺ພິໂກ ມຫານາວິໂກ ມຫາທານປຕີຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ລປນາ. ສມຸລ຺ລປນາຕິ ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ອຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ລປນາ.

ອຸນ຺ນຫນາຕິ ‘‘ອຸປາສກາ ປຸພ຺ເພ ອີທິເສ ກາເລ ນວທານໍ ເທຖ, ອິທານິ ກິໍ ນ ເທຖາ’’ຕິ ເອວໍ ຍາວ ‘‘ທສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕ, ໂອກາສໍ ນ ລຠາມາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິ, ຕາວ ອຸທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘໍ ນຫນາ, ເວຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ອຸຈ຺ຉຸຫຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ອາຠຕໍ ອຸປາສກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໂຕ, ຠນ຺ເຕຕິ. ກິໍ ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຉຸ ມຘຸຣນ຺ຕິ. ຂາທິຕ຺ວາ, ຠນ຺ເຕ, ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ‘‘ນ, ອຸປາສກ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸຈ຺ຉຸໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຍາ ເອວຣູປາ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕສ຺ສາປິ ເວຐນກຖາ, ສາ ອຸນ຺ນຫນາ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸນ຺ນຫນາ ສມຸນ຺ນຫນາ.

ອຸກ຺ກາຈນາຕິ ‘‘ເອຕໍ ກຸລໍ ມໍເຍວ ຊານາຕິ. ສເຈ ເອຕ຺ຖ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຍ຺ຫເມວ ເທຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກາຈນາ ອຸກ຺ກາຈນາ, ອຸທ຺ທີປນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕລກນ຺ທຣິກວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ປນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸກ຺ກາຈນາ ສມຸກ຺ກາຈນາ.

ອນຸປ຺ປິຍຠາຓິຕາຕິ ສຈ຺ຈານຸຣູປໍ ຘມ຺ມານຸຣູປໍ ວາ ອນປໂລເກຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປິຍຠຓນເມວ. ຈາຏຸກມ຺ຍຕາຕິ ນີຈວຸຕ຺ຕິຕາ ອຕ຺ຕານໍ ເຫຏ຺ຐໂຕ ເຫຏ຺ຐໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕນໍ. ມຸຄ຺ຄສູປ຺ຍຕາຕິ ມຸຄ຺ຄສູປສທິສຕາ. ຍຖາ ຫິ ມຸຄ຺ເຄສຸ ປຈ຺ຈມາເນສຸ ໂກຈິເທວ ນ ປຈ຺ຈຕິ, ອວເສສາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວໍ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວຈເນ ກິຎ຺ຈິເທວ ສຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ, ເສສໍ ອລີກໍ, ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຸຄ຺ຄສູປ຺ໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ມຸຄ຺ຄສູປ຺ຍຕາ. ປາຣິຠຏ຺ຍຕາຕິ ປາຣິຠຏ຺ຍຠາໂວ. ໂຍ ຫິ ກຸລທາຣເກ ຘາຕິ ວິຍ ອງ຺ເກນ ວາ ຂນ຺ເຘນ ວາ ປຣິຠຏຕິ, ຘາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ປຣິຠຏສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປາຣິຠຏ຺ຍຸໍ. ປາຣິຠຏ຺ຍສ຺ສ ຠາໂວ ປາຣິຠຏ຺ຍຕາຕິ.

ເນມິຕ຺ຕິກຕານິທ຺ເທເສ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປເຣສໍ ປຈ຺ຈຍທານສຎ຺ຎາຊນກໍ ກາຍວຈີກມ຺ມໍ. ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕິ ຂາທນີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຂາທນີຍໍ ລຠິຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິມິຕ຺ຕກຣຓໍ. ໂອຠາໂສຕິ ປຈ຺ຈຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖາ. ໂອຠາສກມ຺ມນ຺ຕິ ວຈ຺ຉປາລເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິເມ ວຈ຺ຉາ ຂີຣໂຄວຈ຺ຉາ ອຸທາຫຸ ຕກ຺ກໂຄວຈ຺ຉາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຂີຣໂຄວຈ຺ຉາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ຂີຣໂຄວຈ຺ຉາ, ຍທິ ຂີຣໂຄວຈ຺ຉາ ສິຍຸໍ, ຠິກ຺ຂູປິ ຂີຣໍ ລເຠຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ເຕສໍ ທາຣການໍ ມາຕາປິຕູນໍ ນິເວເທຕ຺ວາ ຂີຣທາປນາທິກໍ ໂອຠາສກຣຓໍ. ສາມນ຺ຕຊປ຺ປາຕິ ສມີປໍ ກຕ຺ວາ ຊປ຺ປນໍ. ກຸລູປກຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ກຸລູປໂກ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອທາຕຸກາມາ ຆຣຓີ ‘‘ຕຓ຺ຑຸລາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຠຓນ຺ຕີ ຕຓ຺ຑຸເລ ອາຫຣິຕຸກາມາ ວິຍ ປຏິວິສ຺ສກຆຣໍ ຄຕາ. ຠິກ຺ຂຸປິ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກວາຏໂກເຓ ອຸຈ຺ຉຸໍ, ຠາຊເນ ຄຸຬໍ, ປິຏເກ ໂລຓມຈ຺ຉຜາເລ, ກຸມ຺ຠິຍໍ ຕຓ຺ຑຸເລ, ຆເຏ ຆຕໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຆຣຓີ ‘‘ຕຓ຺ຑຸເລ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕາ. ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຸປາສິເກ ‘ອຊ຺ຊ ຠິກ຺ຂາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຏິກຈ຺ເຈວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ກິໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ກວາຏໂກເຓ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວິຍ ສປ຺ປໍ ອທ຺ທສໍ, ‘ຕໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຠາຊເນ ຐປິຕໍ ຄຸຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ປາສາຓໍ, ເລຑ຺ຑຸເກນ ປຫເຏນ ສປ຺ເປນ ກຕໍ ປິຏເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຓມຈ຺ຉຜາລສທິສໍ ຜຓໍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ເລຑ຺ຑຸໍ ຑໍສິຕຸກາມສ຺ສ ກຸມ຺ຠິຍາ ຕຓ຺ຑຸລສທິເສ ທນ຺ເຕ, ອຖສ຺ສ ກຸປິຕສ຺ສ ຆເຏ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຆຕສທິສໍ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ວິສມິສ຺ສກໍ ເຂຬນ຺ຕິ. ສາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ມຸຓ຺ຑກໍ ວຎ຺ເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉຸໍ ທຕ຺ວາ ໂອທນໍ ປຈິຕ຺ວາ ຆຕຄຸຬມຈ຺ເຉຫິ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ພໍ ອທາສີຕິ. ເອວໍ ສມີປໍ ກຕ຺ວາ ຊປ຺ປນໍ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຣິກຖາຕິ ຍຖາ ຕໍ ລຠຕິ ຕສ຺ສ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຖນນ຺ຕິ.

ນິປ຺ເປສິກຕານິທ຺ເທເສ ອກ຺ໂກສນາຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສນໍ. ວມ຺ຠນາຕິ ປຣິຠວິຕ຺ວາ ກຖນໍ. ຄຣຫຓາຕິ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂທສາໂຣປນາ. ອຸກ຺ເຂປນາຕິ ມາ ເອຕໍ ເອຕ຺ຖ ກເຖຖາຕິ ວາຈາຍ ອຸກ຺ຂິປນໍ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ສວຕ຺ຖຸກໍ ສເຫຕຸກໍ ກຕ຺ວາ ອຸກ຺ເຂປນາ ສມຸກ຺ເຂປນາ. ອຖ ວາ ອເທນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ທານປຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸກ຺ຂິປນໍ ອຸກ຺ເຂປນາ. ມຫາທານປຕີຕິ ເອວໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸກ຺ເຂປນາ ສມຸກ຺ເຂປນາ. ຂິປນາຕິ ກິໍ ອິມສ຺ສ ຊີວິຕໍ ພີຊໂຠຊິໂນຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປຓ຺ຑນາ. ສໍຂິປນາຕິ ກິໍ ອິມໍ ອທາຍໂກຕິ ຠຓຖ, ໂຍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ວຈນໍ ເທຕີຕິ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປ຺ປຓ຺ຑນາ. ປາປນາຕິ ອທາຍກຕ຺ຕສ຺ສ ອວຓ຺ຓສ຺ສ ວາ ປາປນໍ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ປາປນາ ສມ຺ປາປນາ. ອວຓ຺ຓຫາຣິກາຕິ ເອວໍ ເມ ອວຓ຺ຓຠຍາປິ ທສ຺ສຕີຕິ ເຄຫໂຕ ເຄຫໍ ຄາມໂຕ ຄາມໍ ຊນປທໂຕ ຊນປທໍ ອວຓ຺ຓຫຣຓໍ. ປຣປິຏ຺ຐິມໍສິກຕາຕິ ປຸຣໂຕ ມຘຸຣໍ ຠຓິຕ຺ວາ ປຣມ຺ມຸເຂ ອວຓ຺ຓຠາສິຕາ. ເອສາ ຫິ ອຠິມຸຂໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ປຣມ຺ມຸຂານໍ ປິຏ຺ຐິມໍສໍ ຂາທນມິວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣປິຏ຺ຐິມໍສິກຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິປ຺ເປສິກຕາຕິ ອຍໍ ຍສ຺ມາ ເວຬຸເປສິກາຍ ວິຍ ອພ຺ຠງ຺ຄໍ ປຣສ຺ສ ຄຸຓໍ ນິປ຺ເປເສຕິ ນິປຸຎ຺ຉຕິ, ຍສ຺ມາ ວາ ຄນ຺ຘຊາຕໍ ນິປິສິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມຄ຺ຄນາ ວິຍ ປຣຄຸເຓ ນິປິສິຕ຺ວາ ວິຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ເອສາ ລາຠມຄ຺ຄນາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນິປ຺ເປສິກຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນຕານິທ຺ເທເສ ນິຊິຄີສນຕາຕິ ມຄ຺ຄນາ. ອິໂຕ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ອິມມ຺ຫາ ເຄຫາ ລທ຺ຘໍ. ອມຸຕ຺ຣາຕິ ອມຸກມ຺ຫິ ເຄເຫ. ເອຏ຺ຐີຕິ ອິຈ຺ຉນາ. ຄເວຏ຺ຐີຕິ ມຄ຺ຄນາ. ປຣິເຍຏ຺ຐີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມຄ຺ຄນາ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ກຸລທາຣການໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ຂີຣຍາຄຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຄຕຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອສນາຕິອາທີນິ ເອຏ຺ຐິອາທີນເມວ ເວວຈນານິ, ຕສ຺ມາ ເອຏ຺ຐີຕິ ເອສນາ. ຄເວຏ຺ຐີຕິ ຄເວສນາ, ປຣິເຍຏ຺ຐີຕິ ປຣິເຍສນາ. ອິຈ຺ເຈວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ກຸຫນາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ເອວມາທີນຎ຺ຈ ປາປຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ເທນ ‘‘ຍຖາ ວາ ປເນເກ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເຕ ເອວຣູປາຍ ຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊາຍ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອງ຺ຄໍ, ນິມິຕ຺ຕໍ, ອຸປ຺ປາຕໍ, ສຸປິນໍ, ລກ຺ຂຓໍ, ມູສິກຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຄ຺ຄິໂຫມໍ, ທພ຺ພິໂຫມ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑) ອາທິນາ ນເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວຸຕ຺ຕານໍ ອເນເກສໍ ປາປຘມ຺ມານໍ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຍ຺ວາຍໍ ອິເມສໍ ອາຊີວເຫຕຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ ວີຕິກ຺ກມວເສນ, ອິເມສຎ຺ຈ ‘‘ກຸຫນາ ລປນາ ເນມິຕ຺ຕິກຕາ ນິປ຺ເປສິກຕາ ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນຕາ’’ຕິ ເອວມາທີນໍ ປາປຘມ຺ມານໍ ວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ, ຍາ ຕສ຺ມາ ສພ຺ພປ຺ປກາຣາປິ ມິຈ຺ຉາຊີວາ ວິຣຕິ, ອິທໍ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ. ເອຕໍ ອາຄມ຺ມ ຊີວນ຺ຕີຕິ ອາຊີໂວ. ໂກ ໂສ, ປຈ຺ຈຍປຣິເຍສນວາຍາໂມ. ປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຕາ. ອາຊີວສ຺ສ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ.

ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ

໑໘. ຍໍ ປເນຕໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສຕິ ອຸປາເຍນ ປເຖນ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຎຕ຺ວາ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍາຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເມວ ‘‘ໂຍນິໂສ ປຏິສງ຺ຂາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣວາສກາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ. ປຏິເສວຕີຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ນິວາເສຕິ ວາ ປາຣຸປຕິ ວາ. ຍາວເທວາຕິ ປໂຍຊນາວຘິປຣິຈ຺ເຉທນິຍມວຈນໍ, ເອຕ຺ຕກເມວ ຫິ ໂຍຄິໂນ ຈີວຣປຏິເສວເນ ປໂຍຊນໍ ຍທິທໍ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍາຕິອາທິ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ. ສີຕສ຺ສາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘາຕຸກ຺ໂຂຠວເສນ ວາ ພຫິທ຺ຘາອຸຕຸປຣິຓາມນວເສນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສີຕສ຺ສ. ປຏິຆາຕາຍາຕິ ປຏິຫນນຕ຺ຖໍ. ຍຖາ ສຣີເຣ ອາພາຘໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ວິໂນທນຕ຺ຖໍ. ສີຕພ຺ຠາຫເຕ ຫິ ສຣີເຣ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຍນິໂສ ປທຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ ຈີວຣໍ ປຏິເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຠຄວາ ອນຸຎ຺ຎາສິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຫສ຺ສາຕິ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສ຺ສ. ຕສ຺ສ ວນທາຫາທີສຸ ສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຑໍສາຕິ ຑໍສນມກ຺ຂິກາ, ອນ຺ຘມກ຺ຂິກາຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ມກສາ ມກສາ ເອວ. ວາຕາຕິ ສຣຊອຣຊາທິເຠທາ. ອາຕໂປຕິ ສູຣິຍາຕໂປ. ສຣີສປາຕິ ເຍ ເກຈິ ສຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ທີຆຊາຕິກາ ສປ຺ປາທໂຍ, ເຕສໍ ທຏ຺ຐສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈ ຜຸຏ຺ຐສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈາຕິ ທຸວິໂຘ ສມ຺ຜສ຺ໂສ, ໂສປິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ນ ພາຘຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາທິເສສຸ ຐາເນສຸ ເຕສໍ ປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ ປຏິເສວຕິ. ຍາວເທວາຕິ ປຸນ ເອຕສ຺ສ ວຈນໍ ນິຍຕປໂຍຊນາວຘິປຣິຈ຺ເຉທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ຫິຣິໂກປີນປຏິຈ຺ຉາທນຎ຺ຫິ ນິຍຕປໂຍຊນໍ, ອິຕຣານິ ກທາຈິ ກທາຈິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິຣິໂກປີນນ຺ຕິ ຕໍ ຕໍ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐານໍ. ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ອງ຺ເຄ ວິວຣິຍມາເນ ຫິຣີ ກຸປ຺ປຕິ ວິນສ຺ສຕິ, ຕໍ ຕໍ ຫິຣິໍ ໂກປນໂຕ ຫິຣິໂກປີນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ຫິຣິໂກປີນສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຫິຣິໂກປີນປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ. ຫິຣິໂກປີນໍ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

ປິຓ຺ຑປາຕນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣໍ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ອາຫາໂຣ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ໂຑລ຺ເຍນ ປຕ຺ເຕ ປຕິຕຕ຺ຕາ ປິຓ຺ຑປາໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປິຓ຺ຑານໍ ວາ ປາໂຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລທ຺ຘານໍ ຠິກ຺ຂານໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ສມູໂຫຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເນວ ທວາຍາຕິ ນ ຄາມທາຣກາທໂຍ ວິຍ ທວຕ຺ຖໍ, ກີຬານິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ມທາຍາຕິ ນ ມຸຏ຺ຐິກມລ຺ລາທໂຍ ວິຍ ມທຕ຺ຖໍ, ພລມທນິມິຕ຺ຕໍ ໂປຣິສມທນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ມຓ຺ຑນາຍາຕິ ນ ອນ຺ເຕປຸຣິກເວສິຍາທໂຍ ວິຍ ມຓ຺ຑນຕ຺ຖໍ, ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ປີຓຠາວນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ວິຠູສນາຍາຕິ ນ ນຏນຈ຺ຈກາທໂຍ ວິຍ ວິຠູສນຕ຺ຖໍ, ປສນ຺ນຈ຺ຉວິວຓ຺ຓຕານິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເນວ ທວາຍາຕິ ເອຕໍ ໂມຫູປນິສ຺ສຍປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ມທາຍາຕິ ເອຕໍ ໂທສູປນິສ຺ສຍປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ. ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍາຕິ ເອຕໍ ຣາຄູປນິສ຺ສຍປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ. ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍາຕິ ເຈຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສໍໂຍຊນຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິເສຘນຕ຺ຖໍ. ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍາຕິ ເອຕໍ ປຣສ຺ສປິ ສໍໂຍຊນຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິເສຘນຕ຺ຖໍ. ຈຕູຫິປິ ເຈເຕຫິ ອໂຍນິໂສ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄສ຺ສ ຈ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍາວເທວາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ສ ຈຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ຣູປກາຍສ຺ສ. ຐິຕິຍາຕິ ປພນ຺ຘຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ. ຍາປນາຍາຕິ ປວຕ຺ຕິຍາ ອວິຈ຺ເຉທຕ຺ຖໍ, ຈິຣກາລຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ ວາ. ຆຣູປຕ຺ຖມ຺ຠມິວ ຫິ ຊິຓ຺ຓຆຣສາມິໂກ, ອກ຺ຂພ຺ຠຎ຺ຊນມິວ ຈ ສາກຏິໂກ ກາຍສ຺ສ ຐິຕຕ຺ຖໍ ຍາປນຕ຺ຖຎ຺ເຈສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິເສວຕິ, ນ ທວມທມຓ຺ຑນວິຠູສນຕ຺ຖໍ. ອປິຈ ຐິຕີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍາຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປວຕ຺ຕາປນຕ຺ຖນ຺ຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຫິໍສູປຣຕິຍາຕິ ວິຫິໍສາ ນາມ ຊິຆຈ຺ຉາ ອາພາຘຏ຺ເຐນ. ຕສ຺ສາ ອຸປຣມຕ຺ຖມ຺ເປສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິເສວຕິ, ວຓາເລປນມິວ ອຸຓ຺ຫສີຕາທີສຸ ຕປ຺ປຏິກາຣໍ ວິຍ ຈ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍາຕິ ສກລສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຈ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຈ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ. ອຍຎ຺ຫິ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິເສວນປຈ຺ຈຍາ ກາຍພລໍ ນິສ຺ສາຍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍານຸໂຍຄວເສນ ຠວກນ຺ຕາຣນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ ປຏິເສວຕິ, ກນ຺ຕາຣນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖິກາ ປຸຕ຺ຕມໍສໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓) ວິຍ, ນທີນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖິກາ ກຸລ຺ລໍ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໐) ວິຍ, ສມຸທ຺ທນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖິກາ ນາວມິວ ຈ.

ອິຕິປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ເອຕໍ ອິມິນາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິເສວເນນ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ຊິຆຈ຺ຉາເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ອປຣິມິຕໂຠຊນປຈ຺ຈຍໍ ອາຫຣຫຕ຺ຖກອລໍສາຏກຕຕ຺ຣວຏ຺ຏກກາກມາສກຠຸຕ຺ຕວມິຕກພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວິຍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິປິ ປຏິເສວຕິ, ເຠສຊ຺ຊມິວ ຄິລາໂນ. ອຖ ວາ ຍາ ອຘຸນາ ອສປ຺ປາຍາປຣິມິຕໂຠຊນໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຣາຓກມ຺ມປຈ຺ຈຍວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ປຸຣາຓເວທນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສປ຺ປາຍປຣິມິຕໂຠຊເນນ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍໍ ວິນາເສນ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ. ຍາ ຈາຍໍ ອຘຸນາ ກຕໍ ອຍຸຕ຺ຕປຣິໂຠຄກມ຺ມູປຈຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ນວເວທນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຸຕ຺ຕປຣິໂຠຄວເສນ ຕສ຺ສາ ມູລໍ ອນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕໍ ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍຸຕ຺ຕປຣິໂຠຄສງ຺ຄໂຫ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄປ຺ປຫານໍ ຘມ຺ມິກສຸຂາປຣິຈ຺ຈາໂຄ ຈ ທີປິໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຣິມິຕປຣິໂຠເຄນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກສ຺ສ ອິຣິຍາປຖຠຎ຺ຊກສ຺ສ ວາ ປຣິສ຺ສຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຈິຣກາລຄມນສງ຺ຂາຕາ ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອິມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ກາຍສ຺ສາຕິປິ ປຏິເສວຕິ, ຍາປ຺ຍໂຣຄີ ວິຍ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ. ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາຕິ ອຍຸຕ຺ຕປຣິເຍສນປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠຄປຣິວຊ຺ຊເນນ ອນວຊ຺ຊຕາ, ປຣິມິຕປຣິໂຠເຄນ ຜາສຸວິຫາໂຣ. ອສປ຺ປາຍາປຣິມິຕປຣິໂຠຄປຈ຺ຈຍາ ອຣຕິຕນ຺ທີວິຊມ຺ຠິຕາ. ວິຎ຺ຎູຄຣຫາທິໂທສາຠາເວນ ວາ ອນວຊ຺ຊຕາ, ສປ຺ປາຍປຣິມິຕໂຠຊນປຈ຺ຈຍາ ກາຍພລສມ຺ຠເວນ ຜາສຸວິຫາໂຣ. ຍາວທຕ຺ຖອຸທຣາວເທຫກໂຠຊນປຣິວຊ຺ຊເນນ ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂປສ຺ສສຸຂມິທ຺ຘສຸຂານໍ ປຫານໂຕ ອນວຊ຺ຊຕາ, ຈຕຸປຎ຺ຈາໂລປມຕ຺ຕອູນໂຠຊເນນ ຈຕຸອິຣິຍາປຖໂຍຄ຺ຍຠາວປຏິປາທນໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິປິ ປຏິເສວຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ, ອຠຸຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປິເວ;

ອລໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໙໘໓);

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປໂຍຊນປຣິຄ຺ຄໂຫ ມຊ຺ຌິມາ ຈ ປຏິປທາ ທີປິຕາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເສນາສນນ຺ຕິ ເສນຎ຺ຈ ອາສນຎ຺ຈ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ເສຕິ ວິຫາເຣ ວາ ອຑ຺ຒໂຍຄາທິມ຺ຫິ ວາ, ຕໍ ເສນໍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອາສຕິ ນິສີທຕິ, ຕໍ ອາສນໍ. ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ເສນາສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຕຸປຣິສ຺ສຍວິໂນທນປຏິສລ຺ລານາຣາມຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຣິສຫນຏ຺ເຐນ ອຸຕຸເຍວ ອຸຕຸປຣິສ຺ສໂຍ. ອຸຕຸປຣິສ຺ສຍສ຺ສ ວິໂນທນຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຏິສລ຺ລານາຣາມຕ຺ຖຎ຺ຈ. ໂຍ ສຣີຣາພາຘຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປກໂຣ ອສປ຺ປາໂຍ ອຸຕຸ ເສນາສນປຏິເສວເນນ ວິໂນເທຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວິໂນທນຕ຺ຖໍ ເອກີຠາວສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກາມຎ຺ຈ ສີຕປຏິຆາຕາທິນາວ ອຸຕຸປຣິສ຺ສຍວິໂນທນໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຍຖາ ປນ ຈີວຣປຏິເສວເນ ຫິຣິໂກປີນປຏິຈ຺ຉາທນໍ ນິຍຕປໂຍຊນໍ, ອິຕຣານິ ກທາຈິ ກທາຈິ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘາປິ ນິຍຕໍ ອຸຕຸປຣິສ຺ສຍວິໂນທນໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອຸຕຸ ອຸຕຸເຍວ. ປຣິສ຺ສໂຍ ປນ ທຸວິໂຘ ປາກຏປຣິສ຺ສໂຍ ຈ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິສ຺ສໂຍ ຈ (ມຫານິ. ໕). ຕຕ຺ຖ ປາກຏປຣິສ຺ສໂຍ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິສ຺ສໂຍ ຣາຄໂທສາທໂຍ. ເຍ ຍຕ຺ຖ ອປຣິຄຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ອສປ຺ປາຍຣູປທສ຺ສນາທິນາ ຈ ອາພາຘໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ເສນາສນໍ ເອວໍ ຊານິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິເສວນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ເສນາສນໍ ອຸຕຸປຣິສ຺ສຍວິໂນທນຕ຺ຖໍ ປຏິເສວຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຣຄສ຺ສ ປຏິອຍນຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈໂຍ, ປຈ຺ຈນີກຄມນຏ຺ເຐນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສປ຺ປາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຠິສກ຺ກສ຺ສ ກມ຺ມໍ ເຕນ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ. ຄິລານປຈ຺ຈໂຍວ ເຠສຊ຺ຊໍ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄິລານສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ ຠິສກ຺ກກມ຺ມໍ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິກ຺ຂາໂຣຕິ ປນ ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໖໗) ອາທີສຸ ປຣິວາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຣໂຖ ສີລປຣິກ຺ຂາໂຣ, ຌານກ຺ໂຂ ຈກ຺ກວີຣິໂຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໔) ອາທີສຸ ອລງ຺ກາໂຣ. ‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໙໑-໑໙໒) ອາທີສຸ ສມ຺ຠາໂຣ. ອິຘ ປນ ສມ຺ຠາໂຣປິ ປຣິວາໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊໍ ຊີວິຕສ຺ສ ປຣິວາໂຣປິ ໂຫຕິ, ຊີວິຕນາສກາພາຘຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣໍ ອທຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຓໂຕ ສມ຺ຠາໂຣປິ. ຍຖາ ຈິຣໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວມສ຺ສ ກາຣຓຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຣິກ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊຎ຺ຈ ຕໍ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຈາຕິ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາໂຣ. ຕໍ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ. ຄິລານສ຺ສ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສປ຺ປາຍໍ ຠິສກ຺ການຸຎ຺ຎາຕໍ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທິ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ຊາຕານໍ ຠູຕານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ເວຍ຺ຍາພາຘິການນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍາພາໂຘຕິ ຘາຕຸກ຺ໂຂໂຠ, ຕໍສມຸຏ຺ຐານາ ຈ ກຸຏ຺ຐຄຓ຺ຑປີຬກາທໂຍ. ພ຺ຍາພາຘໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ເວຍ຺ຍາພາຘິກາ. ເວທນານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂເວທນາ ອກຸສລວິປາກເວທນາ. ຕາສໍ ເວຍ຺ຍາພາຘິການໍ ເວທນານໍ. ອພ຺ຍາພຊ຺ຌປຣມຕາຍາຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂປຣມຕາຍ. ຍາວ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ສພ຺ພໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ຕາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວມິທໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ປຈ຺ຈຍປຣິໂຠຄລກ຺ຂຓໍ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ຈີວຣາທໂຍ ຫິ ຍສ຺ມາ ເຕ ປຏິຈ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມານາ ປາຓິໂນ ອຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕ ປຈ຺ຈເຍ ສນ຺ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ.

ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສມ຺ປາທນວິຘິ

໑໙. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ສີເລ ສທ຺ຘາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ ສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ສທ຺ຘາສາຘໂນ ຫິ ໂສ, ສາວກວິສຍາຕີຕຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ. ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຈນປຏິກ຺ເຂໂປ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອນວເສສໍ ສທ຺ຘາຍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຊີວິເຕປິ ອເປກ຺ຂໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ ສາຘຸກໍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ –

‘‘ກິກີວ ອຓ຺ຑໍ ຈມຣີວ ວາລຘິໍ,

ປິຍໍວ ປຸຕ຺ຕໍ ນຍນໍວ ເອກກໍ;

ຕເຖວ ສີລໍ ອນຸຣກ຺ຂມານກາ,

ສຸເປສລາ ໂຫຖ ສທາ ສຄາຣວາ’’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອວເມວ ໂຂ ປຫາຣາທ ຍໍ ມຍາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕໍ ມມ ສາວກາ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໑໙). ອິມສ຺ມິໍ ຈ ປນຕ຺ເຖ ອຏວິຍໍ ໂຈເຣຫິ ພທ຺ຘເຖຣານໍ ວຕ຺ຖູນິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ມຫາວຕ຺ຕນິອຏວິຍໍ ກິຣ ເຖຣໍ ໂຈຣາ ກາຬວລ຺ລີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ເຖໂຣ ຍຖານິປນ຺ໂນວ ສຕ຺ຕທິວສານິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ເຖຣໍ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ປູຕິລຕາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ໂສ ວນທາເຫ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ວລ຺ລິໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາວ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມສີສີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ທີຆຠາຓກອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສຣີຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ກາຣາເປສິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎປິ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ –

ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ວິໂສເຘນ຺ໂຕ, ອປ຺ເປວ ຊີວິຕໍ ຊເຫ;

ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ໂລກນາເຖນ, ນ ຠິນ຺ເທ ສີລສໍວຣໍ.

ຍຖາ ຈ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ ສທ຺ຘາຍ, ເອວໍ ສຕິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ສຕິສາຘໂນ ຫິ ໂສ, ສຕິຍາ ອຘິຏ຺ຐິຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຠິຊ຺ຌາທີຫິ ອນນ຺ວາສ຺ສວນີຍໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ວຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕ຺ຕາຍ ອໂຍສລາກາຍ ອາທິຕ຺ຕາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍສຸ ຣູເປສຸ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໕) ອາທິນາ ນເຍນ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍໍ ສມນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຣູປາທີສຸ ວິສເຍສຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທິປວຕ຺ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາທີຫິ ອນ຺ວາສ຺ສວນີຍໍ ນິມິຕ຺ຕາທິຄ຺ຄາຫໍ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາຍ ສຕິຍາ ນິເສເຘນ຺ເຕນ ເອສ ສາຘຸກໍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອສມ຺ປາທິເຕ ຫິ ເອຕສ຺ມິໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລມ຺ປິ ອນທ຺ຘນິຍໍ ໂຫຕິ ອຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ອສໍວິຫິຕສາຂາປຣິວາຣມິວ ສສ຺ສໍ. ຫຎ຺ຎເຕ ຈາຍໍ ກິເລສໂຈເຣຫິ, ວິວຏທ຺ວາໂຣ ວິຍ ຄາໂມ ປຣສ຺ສ ຫາຣີຫິ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຣາໂຄ ສມຕິວິຊ຺ຌຕິ, ທຸຈ຺ຉນ຺ນມຄາຣໍ ວຸຏ຺ຐິ ວິຍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ –

‘‘ຣູເປສຸ ສທ຺ເທສຸ ອໂຖ ຣເສສຸ,

ຄນ຺ເຘສຸ ຜສ຺ເສສຸ ຈ ຣກ຺ຂ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ;

ເອເຕ ຫິ ທ຺ວາຣາ ວິວຏາ ອຣກ຺ຂິຕາ,

ຫນນ຺ຕິ ຄາມໍວ ປຣສ຺ສ ຫາຣິໂນ’’.

‘‘ຍຖາ ອຄາຣໍ ທຸຈ຺ຉນ຺ນໍ, ວຸຏ຺ຐີ ສມຕິວິຊ຺ຌຕິ;

ເອວໍ ອຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຣາໂຄ ສມຕິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໓);

ສມ຺ປາທິເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລມ຺ປິ ອທ຺ຘນິຍໍ ໂຫຕິ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ສຸສໍວິຫິຕສາຂາປຣິວາຣມິວ ສສ຺ສໍ. ນ ຫຎ຺ຎເຕ ຈາຍໍ ກິເລສໂຈເຣຫິ, ສຸສໍວຸຕທ຺ວາໂຣ ວິຍ ຄາໂມ ປຣສ຺ສ ຫາຣີຫິ. ນ ຈສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຣາໂຄ ສມຕິວິຊ຺ຌຕິ, ສຸຈ຺ຉນ຺ນມຄາຣໍ ວຸຏ຺ຐິ ວິຍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຣູເປສຸ ສທ຺ເທສຸ ອໂຖ ຣເສສຸ,

ຄນ຺ເຘສຸ ຜສ຺ເສສຸ ຈ ຣກ຺ຂ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ;

ເອເຕ ຫິ ທ຺ວາຣາ ປິຫິຕາ ສຸສໍວຸຕາ,

ນ ຫນ຺ຕິ ຄາມໍວ ປຣສ຺ສ ຫາຣິໂນ’’.

‘‘ຍຖາ ອຄາຣໍ ສຸຈ຺ຉນ຺ນໍ, ວຸຏ຺ຐີ ນ ສມຕິວິຊ຺ຌຕິ;

ເອວໍ ສຸຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຣາໂຄ ນ ສມຕິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໔);

ອຍໍ ປນ ອຕິອຸກ຺ກຏ຺ຐເທສນາ.

ຈິຕ຺ຕໍ ນາເມຕໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣາຄໍ ອສຸຠມນສິກາເຣນ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຘຸນາປພ຺ພຊິເຕນ ວງ຺ຄີສຕ຺ເຖເຣນ ວິຍ.

ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ອຘຸນາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ –

‘‘ກາມຣາເຄນ ຑຍ຺ຫາມິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ;

ສາຘຸ ນິພ຺ພາປນໍ ພ຺ຣູຫິ, ອນຸກມ຺ປາຍ ໂຄຕມາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໒; ເຖຣຄາ. ໑໒໓໒);

ເຖໂຣ ອາຫ –

‘‘ສຎ຺ຎາຍ ວິປຣິເຍສາ, ຈິຕ຺ຕໍ ເຕ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ;

ນິມິຕ຺ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຫິ, ສຸຠໍ ຣາຄູປສຎ຺ຫິຕໍ;

ອສຸຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຫິ, ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໒; ເຖຣຄາ. ໑໒໓໓-໑໒໓໔);

‘‘ສງ຺ຂາເຣ ປຣໂຕ ປສ຺ສ, ທຸກ຺ຂໂຕ ໂນ ຈ ອຕ຺ຕໂຕ;

ນິພ຺ພາເປຫິ ມຫາຣາຄໍ, ມາ ຑຍ຺ຫິຕ຺ໂຖ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໒);

ເຖໂຣ ຣາຄໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິ. ອປິຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣປູຣເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກຸຣຓ຺ຑກມຫາເລຓວາສິນາ ຈິຕ຺ຕຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ວິຍ ໂຈຣກມຫາວິຫາຣວາສິນາ ມຫາມິຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ວິຍ ຈ ຠວິຕພ຺ພໍ. ກຸຣຓ຺ຑກມຫາເລເຓ ກິຣ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຠິນິກ຺ຂມນຈິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ມໂນຣມໍ ອໂຫສິ, ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ເສນາສນຈາຣິກໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໂນຣມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອຕິເຣກສຏ຺ຐິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ເລເຓ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີຕິປິ ນ ຊານາມິ, ອຊ຺ຊ ທານິ ຈກ຺ຂຸມນ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ຎາຕ’’ນ຺ຕິ. ເຖເຣນ ກິຣ ເອຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ວສນ຺ເຕນ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ເລຓໍ ນ ອຸລ຺ໂລກິຕປຸພ຺ພໍ. ເລຓທ຺ວາເຣ ຈສ຺ສ ມຫານາຄຣຸກ຺ໂຂປິ ອໂຫສິ. ໂສປິ ເຖເຣນ ອຸທ຺ຘໍ ນ ອຸລ຺ໂລກິຕປຸພ຺ໂພ. ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ຠູມິຍໍ ເກສຣນິປາຕໍ ທິສ຺ວາວສ຺ສ ປຸປ຺ຜິຕຠາວໍ ຊານາຕິ.

ຣາຊາ ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸກາໂມ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເຖເຣ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ຕຣຸຓປຸຕ຺ຕານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ຖເນ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ລຎ຺ຊາເປສິ ‘‘ຕາວ ທາຣກາ ຖຎ຺ຎໍ ມາ ລຠິໍສຸ, ຍາວ ເຖໂຣ ນ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ທາຣການໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ມຫາຄາມໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຠເຓ, ເຖຣໍ ປເວເສຖ ສີລານິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ອຠິຫຣາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ຠນ຺ເຕ, ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ສ຺ເວ ສີລານິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ເຖໂຣ ຣາຊາ ວາ ວນ຺ທຕຸ ເທວີ ວາ, ‘‘ສຸຂີ ໂຫຕຸ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕທິວສາ ຄຕາ. ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ຣຎ຺ເຎປິ ວນ຺ທມາເນ ເທວິຍາປິ ວນ຺ທມານາຍ ‘‘ສຸຂີ ໂຫຕຸ, ມຫາຣາຊ’’ອິຈ຺ເຈວ ວທຖາຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ນາຫໍ, ອາວຸໂສ, ຣາຊາຕິ ວາ ເທວີຕິ ວາ ວວຕ຺ຖານໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມນ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ອິຘ ວາໂສ ທຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ກຸຣຓ຺ຑກມຫາເລຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈງ຺ກມໍ ອາຣູຫິ. ນາຄຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ທຓ຺ຑທີປິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຕິປຣິສຸທ຺ຘໍ ປາກຏໍ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ‘‘ກິໍ ນຸ ເມ ອຊ຺ຊ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຕິວິຍ ປກາສຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕມໂນ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕຣໍ ສກລໍ ປພ຺ພຕໍ ອຸນ຺ນາທຍນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎປິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖກາໂມ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ –

ມກ຺ກໂຏວ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ, ວເນ ຠນ຺ຕມິໂຄ ວິຍ;

ພາໂລ ວິຍ ຈ ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕ, ນ ຠເວ ໂລລໂລຈໂນ.

ອໂຘ ຂິເປຍ຺ຍ ຈກ຺ຂູນິ, ຍຸຄມຕ຺ຕທໂສ ສິຍາ;

ວນມກ຺ກຏໂລລສ຺ສ, ນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ວເຊ.

ມຫາມິຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສາປິ ມາຕຸ ວິສຄຓ຺ຑກໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຘີຕາປິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕາ ໂຫຕິ. ສາ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ອຍ຺ເຍ, ຠາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ອຜາສຸກຠາວໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊມາຫຣາ’’ຕິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ. ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ນາຫໍ ມູລເຠສຊ຺ຊາທີນິ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຈິຕຸໍ ຊານາມິ, ອປິຈ ເຕ ເຠສຊ຺ຊໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສໍ – ‘‘ອຫໍ ຍໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ມຍາ ໂລຠສຫຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິສຠາຄຣູປໍ ໂອໂລກິຕປຸພ຺ພໍ, ອິມິນາ ສຈ຺ຈວຈເນນ ມາຕຸຍາ ເມ ຜາສຸ ໂຫຕຸ, ຄຈ຺ຉ ອິທໍ ວຕ຺ວາ ອຸປາສິກາຍ ສຣີຣໍ ປຣິມຊ຺ຊາ’’ຕິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ອຸປາສິກາຍ ຕໍຂຓໍເຍວ ຄຓ຺ໂຑ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ວິລີຍິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ສາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘເຣຍ຺ຍ, ກສ຺ມາ ມມ ປຸຕ຺ຕສທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຊາລວິຈິຕ຺ເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ສີສໍ ນ ປຣາມເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ຕສ຺ມາ –

ກຸລປຸຕ຺ຕມານິ ອຎ຺ໂຎປິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ ສາສເນ;

ມິຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ວເຣ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ.

ຍຖາ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ສຕິຍາ, ຕຖາ ວີຣິເຍນ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພາ. ວີຣິຍສາຘນາ ຫິ ສາ, ສມ຺ມາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຊີວປ຺ປຫານສມ຺ຠວໂຕ. ຕສ຺ມາ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ປຫາຍ ວີຣິເຍນ ປິຓ຺ຑປາຕຈຣິຍາທີຫິ ສມ຺ມາ ເອສນາຫິ ເອສາ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພາ ປຣິສຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທເຍວ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິເສວມາເນນ ອປຣິສຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອາສີວິເສ ວິຍ ປຣິວຊ຺ຊຍຕາ. ຕຕ຺ຖ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕຘຸຕງ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆໂຕ, ຄຓໂຕ, ຘມ຺ມເທສນາທີຫິ ຈສ຺ສ ຄຸເຓຫິ ປສນ຺ນານໍ ຄິຫີນໍ ສນ຺ຕິກາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຈ຺ຈຍາ ປຣິສຸທ຺ຘຸປ຺ປາທາ ນາມ. ປິຓ຺ຑປາຕຈຣິຍາທີຫິ ປນ ອຕິປຣິສຸທ຺ຘຸປ຺ປາທາເຍວ. ປຣິຄ຺ຄຫິຕຘຸຕງ຺ຄສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕຈຣິຍາທີຫິ ຘຸຕຄຸເຓ ຈສ຺ສ ປສນ຺ນານໍ ສນ຺ຕິກາ ຘຸຕງ຺ຄນິຍມານຸໂລເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຣິສຸທ຺ຘຸປ຺ປາທາ ນາມ. ເອກພ຺ຍາຘິວູປສມຕ຺ຖຎ຺ຈສ຺ສ ປູຕິຫຣິຏກີຈຕຸມຘຸເຣສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ‘‘ຈຕຸມຘຸຣໍ ອຎ຺ເຎປິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຣິຏກີຂຓ຺ຑເມວ ປຣິຠຸຎ຺ຊມານສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານໍ ປຕິຣູປໍ ໂຫຕິ. ເອສ ຫິ ‘‘ອຸຕ຺ຕມອຣິຍວໍສິໂກ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຍ ປເນເຕ ຈີວຣາທໂຍ ປຈ຺ຈຍາ, ເຕສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຊີວໍ ປຣິໂສເຘນ຺ຕສ຺ສ ຈີວເຣ ຈ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຈ ນິມິຕ຺ໂຕຠາສປຣິກຖາວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເສນາສເນ ປນ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕຘຸຕງ຺ຄສ຺ສ ນິມິຕ຺ໂຕຠາສປຣິກຖາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ເສນາສນຕ຺ຖໍ ຠູມິປຣິກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຣິຍຕິ, ໂກ ກາຣາເປຕີ’’ຕິ ຄິຫີຫິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂກຈິ’’ຕິ ປຏິວຈນໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມໍ. ໂອຠາໂສ ນາມ ‘‘ອຸປາສກາ ຕຸມ຺ເຫ ກຸຫິໍ ວສຖາ’’ຕິ. ປາສາເທ, ຠນ຺ເຕຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ອຸປາສກາ ປາສາໂທ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຈນໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ໂອຠາສກມ຺ມໍ. ປຣິກຖາ ນາມ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເສນາສນໍ ສມ຺ພາຘ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ, ຍາ ວາ ປນຎ຺ຎາປິ ເອວຣູປາ ປຣິຍາຍກຖາ. ເຠສຊ຺ເຊ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປນ ເຠສຊ຺ຊໍ ໂຣເຄ ວູປສນ຺ເຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິນຍຘຣາ ‘‘ຠຄວຕາ ທ຺ວາຣໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາ ປນ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ອາປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອາຊີວໍ ປນ ໂກເປຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຏ຺ຏຕິ’’ຈ຺ເຈວ ວທນ຺ຕິ.

ໂຍ ປນ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາປິ ນິມິຕ຺ໂຕຠາສປຣິກຖາວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸເຓເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕກ຺ຂເຍປິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ໂອຠາສາທີຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈເຍ ປຏິເສວຕິ, ເອສ ‘‘ປຣມສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ.

ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ປວິເວກໍ ພ຺ຣູຫຍມາໂນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣຕິ, ອຖສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຸທຣວາຕາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕິທຸກ຺ຂໍ ຊເນສິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ ເຖຣໍ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ເຕ, ອາວຸໂສ, ເກນ ຜາສຸ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ອາຫ, ‘‘ຄິຫິກາເລ ເມ, ອາວຸໂສ, ມາຕາ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ກຣາທີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອສມ຺ຠິນ຺ນຂີຣປາຍາສໍ ອທາສິ, ເຕນ ເມ ຜາສຸ ອໂຫສີ’’ຕິ. ໂສປິ ອາຍສ຺ມາ ‘‘ໂຫຕຸ, ອາວຸໂສ, ສເຈ ມຍ຺ຫໍ ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ວາ ປຸຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິ, ອປ຺ເປວ ນາມ ສ຺ເວ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ.

ອິມໍ ປນ ເນສໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ອຍ຺ຍສ຺ສ ປາຍາສໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາວເທວ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ອາວິສິຕ຺ວາ ປີຬໍ ຊເນສິ. ອຖສ຺ສ ຕິກິຈ຺ຉານິມິຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ຎາຕເກ ອາຫ – ‘‘ສເຈ ສ຺ເວ ເຖຣສ຺ສ ເອວຣູປໍ ນາມ ປາຍາສໍ ປຏິຍາເທຖ, ຕໍ ມຸຎ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ຕຍາ ອວຸຕ຺ເຕປິ ມຍໍ ເຖຣານໍ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ເທມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ຕຖາຣູປໍ ປາຍາສໍ ປຏິຍາທິຍິໍສຸ.

ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ປາໂຕວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ຍາວ ອຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕາວ ອິເຘວ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາມໍ ປາວິສິ. ເຕ ມນຸສ຺ສາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ປາຍາສສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ເຖໂຣ ຄມນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ເຕ ‘‘ຠຸຎ຺ຊຖ – ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ, ອປຣມ຺ປິ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຖຣໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຸນ ປຕ຺ຕປູຣໍ ອທໍສຸ. ເຖໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຫນ຺ທາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຣິຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ອຸປນາເມສິ. ເຖໂຣປິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕິມນາໂປ ປາຍາໂສ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິມູລໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອປຣິໂຠຄາຣໂຫ ປິຓ຺ຑປາໂຕ’’ຕິ. ໂສປາຍສ຺ມາ ‘‘ມາທິເສນ ນາມ ອາຠຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເອກວຈເນເນວ ປຕ຺ຕໍ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ນິກຸຊ຺ເຊສິ. ປາຍາສສ຺ສ ສຫ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐານາ ເຖຣສ຺ສ ອາພາໂຘ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ນ ປຸນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປາຍາໂສ ອນ຺ເຕສຸ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຈຣນ຺ເຕສຸປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຣູໂປ’’ຕິ. ອິມຎ຺ຈ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິປ຺ຜາຣາ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມຘຸປາຍສໍ;

ສເຈ ຠຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຫໍ, ສາຊີໂວ ຄຣຫິໂຕ ມມ.

‘‘ຍທິປິ ເມ ອນ຺ຕຄຸຓໍ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ຈເຣ;

ເນວ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍໍ ອາຊີວໍ, ຈຊມາໂນປິ ຊີວິຕໍ.

‘‘ອາຣາເຘມິ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ວິວຊ຺ເຊມິ ອເນສນໍ;

ນາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ, ກາຫາມິ ຈ ອເນສນ’’ນ຺ຕິ.

ຈິຣຄຸມ຺ພວາສິກອມ຺ພຂາທກມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸປິ ເຈຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ.

‘‘ອເນສນາຍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ, ອຊເນຕ຺ວາ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ອາຊີວໍ ປຣິໂສເຘຍ຺ຍ, ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕ ຍຕີ’’ຕິ.

ຍຖາ ຈ ວີຣິເຍນ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ, ຕຖາ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຎາສາຘນໍ ຫິ ຕໍ, ປຎ຺ຎວໂຕ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອາທີນວານິສໍສທສ຺ສນສມຕ຺ຖຠາວໂຕ. ຕສ຺ມາ ປຫາຍ ປຈ຺ຈຍເຄຘໍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຈ຺ຈເຍ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ວິຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຏິລາຠກາເລ, ປຣິໂຠຄກາເລ ຈ. ປຏິລາຠກາເລປິ ຫິ ຘາຕຸວເສນ ວາ ປຏິກູລວເສນ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຐປິຕານິ ຈີວຣາທີນິ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນວຊ຺ໂຊວ ປຣິໂຠໂຄ, ປຣິໂຠຄກາເລປິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານກໂຣ ວິນິຈ຺ຉໂຍ –

ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ປຣິໂຠຄາ ເຖຍ຺ຍປຣິໂຠໂຄ, ອິຓປຣິໂຠໂຄ, ທາຍຊ຺ຊປຣິໂຠໂຄ, ສາມິປຣິໂຠໂຄຕິ. ຕຕ຺ຣ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ປຣິໂຠໂຄ ເຖຍ຺ຍປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ສີລວໂຕ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິໂຠໂຄ ອິຓປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ຕສ຺ມາ ຈີວຣໍ ປຣິໂຠເຄ ປຣິໂຠເຄ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອາໂລເປ ອາໂລເປ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປຸເຣຠຕ຺ຕປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕປຸຣິມຍາມມຊ຺ຌິມຍາມປຈ຺ຉິມຍາເມສຸ. ສຈສ຺ສ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕວ ອຣຸຓໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອິຓປຣິໂຠຄຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເສນາສນມ຺ປິ ປຣິໂຠເຄ ປຣິໂຠເຄ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ເຠສຊ຺ຊສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ປຣິໂຠເຄປິ ສຕິປຈ຺ຈຍຕາວ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ສຕິໍ ກຕ຺ວາ ປຣິໂຠເຄ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ປນ ສຕິໍ ອກຕ຺ວາ ປຣິໂຠເຄ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຈຕຸພ຺ພິຘາ ຫິ ສຸທ຺ຘິ ເທສນາສຸທ຺ຘິ, ສໍວຣສຸທ຺ຘິ, ປຣິເຍຏ຺ຐິສຸທ຺ຘິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຸທ຺ຘີຕິ. ຕຕ຺ຖ ເທສນາສຸທ຺ຘິ ນາມ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ເທສນາຍ ສຸຊ຺ຌນໂຕ ເທສນາສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສໍວຣສຸທ຺ຘິ ນາມ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ນ ປຸນ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານສໍວເຣເນວ ສຸຊ຺ຌນໂຕ ສໍວຣສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣິເຍຏ຺ຐິສຸທ຺ຘິ ນາມ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ອເນສນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປຈ຺ຈເຍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເຍສນາຍ ສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຣິເຍຏ຺ຐິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຸທ຺ຘິ ນາມ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສຸຊ຺ຌນໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ປນ ສຕິໍ ອກຕ຺ວາ ປຣິໂຠເຄ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ ປຈ຺ຈຍປຣິໂຠໂຄ ທາຍຊ຺ຊປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ເຕ ຫິ ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ປິຕຸສນ຺ຕການໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ທາຍາທາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ກິໍປເນເຕ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ຄິຫີນໍ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ຄິຫີຫິ ທິນ຺ນາປິ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສາຘກໍ.

ຂີຓາສວານໍ ປຣິໂຠໂຄ ສາມິປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ເຕ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ທາສພ຺ຍໍ ອຕີຕຕ຺ຕາ ສາມິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

ອິເມສຸ ປຣິໂຠເຄສຸ ສາມິປຣິໂຠໂຄ ຈ ທາຍຊ຺ຊປຣິໂຠໂຄ ຈ ສພ຺ເພສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຓປຣິໂຠໂຄ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຖຍ຺ຍປຣິໂຠເຄ ກຖາເຍວ ນຕ຺ຖິ. ໂຍ ປນາຍໍ ສີລວໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕປຣິໂຠໂຄ, ໂສ ອິຓປຣິໂຠຄສ຺ສ ປຈ຺ຈນີກຕ຺ຕາ ອາຓຓ຺ຍປຣິໂຠໂຄ ວາ ໂຫຕິ, ທາຍຊ຺ຊປຣິໂຠເຄເຍວ ວາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສີລວາປິ ຫິ ອິມາຍ ສິກ຺ຂາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເສກ຺ໂຂຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິເມສຸ ປນ ປຣິໂຠເຄສຸ ຍສ຺ມາ ສາມິປຣິໂຠໂຄ ອຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ກິຈ຺ຈກາຣີ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປິຓ຺ຑໍ ວິຫາຣໍ ສຍນາສນຎ຺ຈ,

ອາປຎ຺ຈ ສງ຺ຆາຏິຣຊູປວາຫນໍ;

ສຸຕ຺ວານ ຘມ຺ມໍ ສຸຄເຕນ ເທສິຕໍ,

ສງ຺ຂາຍ ເສເວ ວຣປຎ຺ຎສາວໂກ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ປິຓ຺ເຑ ສຍນາສເນ ຈ,

ອາເປ ຈ ສງ຺ຆາຏິຣຊູປວາຫເນ;

ເອເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນູປລິຕ຺ໂຕ,

ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ໂປກ຺ຂເຣ ວາຣິພິນ຺ທຸ. (ສຸ. ນິ. ໓໙໓-໓໙໔);

‘‘ກາເລນ ລທ຺ຘາ ປຣໂຕ ອນຸຄ຺ຄຫາ,

ຂຊ຺ເຊສຸ ໂຠຊ຺ເຊສຸ ຈ ສາຍເນສຸ ຈ;

ມຕ຺ຕໍ ສ ຊຎ຺ຎາ ສຕຕໍ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ,

ວຓສ຺ສ ອາເລປນຣູຫເນ ຍຖາ.

‘‘ກນ຺ຕາເຣ ປຸຕ຺ຕມໍສໍວ, ອກ຺ຂສ຺ສພ຺ຠຎ຺ຊນໍ ຍຖາ;

ເອວໍ ອາຫາເຣ ອາຫາຣໍ, ຍາປນຕ຺ຖມມຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ອິມສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣິຕາຍ ຠາຄິເນຍ຺ຍສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕສາມເຓຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ. ໂສ ຫິ ສມ຺ມາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ມໍ ຠຸຎ຺ຊມານໍ, ສາລິກູຣໍ ສຸນິພ຺ພຸຕໍ;

ມາ ເຫວ ຕ຺ວໍ ສາມເຓຣ, ຊິວ຺ຫໍ ຌາເປສິ ອສຎ຺ຎໂຕ.

‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວໂຈ ສຸຕ຺ວາ, ສໍເວຄມລຠິໍ ຕທາ;

ເອກາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓິໍ.

‘‘ໂສຫໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣໂສ ຍຖາ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີໂຓ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕ ປຣິກ຺ຂຍໍ;

ໂຍນິໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ປຏິເສເວຖ ປຈ຺ຈເຍ’’ຕິ.

ເອວໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ.

ປຐມສີລປຎ຺ຈກໍ

໒໐. ປຎ຺ຈວິຘໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ປຐມປຎ຺ຈເກ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສີລາທິວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ –

‘‘ກຕມໍ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ? ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ ປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານໍ, ອິທໍ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ກຕມໍ ອປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ? ອຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ ອປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານໍ, ອິທໍ ອປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ກຕມໍ ປຣິປຸຓ຺ຓປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ? ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓການໍ ກຸສລຘມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕານໍ ເສກ຺ຂປຣິຍນ຺ເຕ ປຣິປູຣກາຣີນໍ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂານໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຊີວິຕານໍ, ອິທໍ ປຣິປຸຓ຺ຓປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ກຕມໍ ອປຣາມຏ຺ຐປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ? ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ, ອິທໍ ອປຣາມຏ຺ຐປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ກຕມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ? ຕຖາຄຕສາວການໍ ຂີຓາສວານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຕຖາຄຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ, ອິທໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປາຣິສຸທ຺ຘິສີລ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໗).

ຕຕ຺ຖ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ ສີລໍ ຄຓນວເສນ ສປຣິຍນ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ –

‘‘ນວ ໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ອສີຕິສຕໂກຏິໂຍ;

ປຎ຺ຎາສສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຕ຺ຕິໍສາ ຈ ປຸນາປເຣ.

‘‘ເອເຕ ສໍວຣວິນຍາ, ສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປກາສິຕາ;

ເປຍ຺ຍາລມຸເຂນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ສິກ຺ຂາ ວິນຍສໍວເຣ’’ຕິ. –

ເອວໍ ຄຓນວເສນ ສປຣິຍນ຺ຕມ຺ປິ ອນວເສສວເສນ ສມາທານຠາວຎ຺ຈ ລາຠຍສຎາຕິອງ຺ຄຊີວິຕວເສນ ອທິຏ຺ຐປຣິຍນ຺ຕຠາວຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ອປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈິຣຄຸມ຺ພວາສິກອມ຺ພຂາທກມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສີລມິວ. ຕຖາ ຫິ ໂສ ອາຍສ຺ມາ –

‘‘ຘນໍ ຈເຊ ອງ຺ຄວຣສ຺ສ ເຫຕຸ, ອງ຺ຄໍ ຈເຊ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂມາໂນ;

ອງ຺ຄໍ ຘນໍ ຊີວິຕຎ຺ຈາປິ ສພ຺ພໍ, ຈເຊ ນໂຣ ຘມ຺ມມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ’’ຕິ. –

ອິມໍ ສປ຺ປຸຣິສານຸສ຺ສຕິໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕ ຊີວິຕສໍສເຍປິ ສິກ຺ຂາປທໍ ອວີຕິກ຺ກມ຺ມ ຕເທວ ອປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປາສກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຄໂຕວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຍຖາຫ –

‘‘ນ ປິຕາ ນປິ ເຕ ມາຕາ, ນ ຎາຕິ ນປິ ພນ຺ຘໂວ;

ກໂຣເຕຕາທິສໍ ກິຈ຺ຈໍ, ສີລວນ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ.

ສໍເວຄໍ ຊນຍິຕ຺ວານ, ສມ຺ມສິຕ຺ວານ ໂຍນິໂສ;

ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຄໂຕ ສນ຺ໂຕ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓີ’’ຕິ.

ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓການໍ ສີລໍ ອຸປສມ຺ປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸໂຘຕຊາຕິມຓິ ວິຍ ສຸປຣິກມ຺ມກຕສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ຈ ອຕິປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕເກນປິ ມເລນ ວິຣຫິຕໍ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ເສວ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣິປຸຓ຺ຓປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຠາຄິເນຍ຺ຍສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣານໍ ວິຍ.

ມຫາສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣໍ ກິຣ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສຏ຺ຐິວສ຺ສໍ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຘິຄມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ປຣິນິພ຺ພຸຕາຕິ ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສໂຍຊນາ ມນຸສ຺ສາ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອາວຸໂສ, ອຫໍ ‘‘ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປສິໍ. ເຕນ ຫິ ມໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກໂຣຫີຕິ. ໂສ ເຖຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ສຫ ນິກ຺ຂມນາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິກາຍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູເປ ມຣຓກາເລ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ນາວຸໂສ ເອຕໍ ທຸກ຺ກຣໍ, ອປິຈ ໂວ ທຸກ຺ກຣໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ – ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອສຕິຍາ ອຎ຺ຎາຓປກຕໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຠາຄິເນຍ຺ໂຍປິສ຺ສ ປຎ຺ຎາສວສ຺ສກາເລ ເອວເມວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ.

‘‘ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕປິ ເຈ ໂຫຕິ, ສີເລສຸ ອສມາຫິໂຕ;

ອຸຠເຍນ ນໍ ຄຣຫນ຺ຕິ, ສີລໂຕ ຈ ສຸເຕນ ຈ.

‘‘ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕປິ ເຈ ໂຫຕິ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ;

ສີລໂຕ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຸຕໍ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕປິ ເຈ ໂຫຕິ, ສີເລສຸ ອສມາຫິໂຕ;

ສີລໂຕ ນໍ ຄຣຫນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຸຕໍ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕປິ ເຈ ໂຫຕິ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ;

ອຸຠເຍນ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ສີລໂຕ ຈ ສຸເຕນ ຈ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ຘມ຺ມຘຣໍ, ສປ຺ປຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘສາວກໍ;

ເນກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ໂກ ຕໍ ນິນ຺ທິຕຸມຣຫຕິ;

ເທວາປິ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ປສໍສິໂຕ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໔.໖);

ເສກ຺ຂານໍ ປນ ສີລໍ ທິຏ຺ຐິວເສນ ອປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ວາ ປນ ຣາຄວເສນ ອປຣາມຏ຺ຐສີລໍ ອປຣາມຏ຺ຐປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ກຸຏຸມ຺ພິຍປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສີລໍ ວິຍ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ຕຖາຣູປໍ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕຸກາໂມ ເວຣິເກ ອາຫ –

‘‘ອຸໂຠ ປາທານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ, ສຎ຺ຎເປສ຺ສາມິ ໂວ ອຫໍ;

ອຏ຺ຏິຍາມິ ຫຣາຍາມິ, ສຣາຄມຣຓໍ ອຫ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ສມ຺ມສິຕ຺ວານ ໂຍນິໂສ;

ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມ຺ຫິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໗໓);

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ມຫາເຖໂຣ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ ສຫຕ຺ຖາ ອາຫາຣມ຺ປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສເກ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ປລິປນ຺ໂນ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ ທຫໂຣ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂາ ຊີວິຕສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ອາຫ. ຕເມນໍ ມຫາເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິທານິ ມິຍ຺ຍມາໂນ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ນຕ຺ຖິ ເມ ເອຕ຺ຖ ສໍສໂຍ, ອິມໍ ປນ ສີລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ປຏິລທ຺ຘຄິຫິຠາວສທິສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສີເລເນວ ສທ຺ຘິໍ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ນິປນ຺ໂນ ຕເມວ ໂຣຄໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເມ ອຎ຺ຎຕເຣນ ພ຺ຍາຘິນາ,

ໂຣເຄນ ພາຬ຺ຫໍ ທຸຂິຕສ຺ສ ຣຸປ຺ປໂຕ;

ປຣິສຸສ຺ສຕິ ຂິປ຺ປມິທໍ ກເຬວຣໍ,

ປຸປ຺ຜໍ ຍຖາ ປໍສຸນິ ອາຕເປ ກຕໍ.

‘‘ອຊຎ຺ຎໍ ຊຎ຺ຎສງ຺ຂາຕໍ, ອສຸຈິໍ ສຸຈິສມ຺ມຕໍ;

ນານາກຸຓປປຣິປູຣໍ, ຊຎ຺ຎຣູປໍ ອປສ຺ສໂຕ.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ມໍ ອາຕຸຣໍ ປູຕິກາຍໍ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘິຍໍ ອສຸຈິ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ;

ຍຕ຺ຖປ຺ປມຕ຺ຕາ ອຘິມຸຈ຺ຉິຕາ ປຊາ, ຫາເປນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ ສຸຄຕູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ອຣຫນ຺ຕາທີນໍ ປນ ສີລໍ ສພ຺ພທຣຖປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິອາທິວເສນ ປຎ຺ຈວິຘໍ.

ທຸຕິຍສີລປຎ຺ຈກໍ

ທຸຕິຍປຎ຺ຈເກ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ປຫານາທິວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ –

‘‘ປຎ຺ຈ ສີລານິ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປຫານໍ ສີລໍ, ເວຣມຓີ ສີລໍ, ເຈຕນາ ສີລໍ, ສໍວໂຣ ສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລໍ. ອທິນ຺ນາທານສ຺ສ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣສ຺ສ, ມຸສາວາທສ຺ສ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປສ຺ສ, ອຠິຊ຺ຌາຍ, ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ, ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ, ອພ຺ຍາປາເທນ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ອາໂລກສຎ຺ຎາຍ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ, ອວິກ຺ເຂເປນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ, ຘມ຺ມວວຕ຺ຖາເນນ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ, ຎາເຓນ ອວິຊ຺ຊາຍ, ປາໂມຊ຺ເຊນ ອຣຕິຍາ, ປຐເມນ ຌາເນນ ນີວຣຓານໍ, ທຸຕິເຍນ ຌາເນນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ, ຕຕິເຍນ ຌາເນນ ປີຕິຍາ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ຌາເນນ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ຣູປສຎ຺ຎາຍ ປຏິຆສຎ຺ຎາຍ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ, ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ນນ຺ທິຍາ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຍ ຣາຄສ຺ສ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາຍ ສມຸທຍສ຺ສ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ອາທານສ຺ສ, ຂຍານຸປສ຺ສນາຍ ຆນສຎ຺ຎາຍ, ວຍານຸປສ຺ສນາຍ ອາຍູຫນສ຺ສ, ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນາຍ ຘຸວສຎ຺ຎາຍ, ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ, ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາຍ ປຓິຘິຍາ, ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຠິນິເວສສ຺ສ, ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ສາຣາທານາຠິນິເວສສ຺ສ, ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນນ ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສສ຺ສ, ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຍ ອາລຍາຠິນິເວສສ຺ສ, ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຍ, ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຍ ສຎ຺ໂຎຄາຠິນິເວສສ຺ສ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ເຐກຏ຺ຐານໍ ກິເລສານໍ, ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ໂອຬາຣິການໍ ກິເລສານໍ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອຓຸສຫຄຕານໍ ກິເລສານໍ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລສານໍ ປຫານໍ ສີລໍ, ເວຣມຓີ, ເຈຕນາ, ສໍວໂຣ, ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລໍ. ເອວຣູປານິ ສີລານິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປາໂມຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປີຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂສມນສ຺ສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອາເສວນາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຠາວນາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ພຫຸລີກມ຺ມາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອລງ຺ກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ຂາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຣິວາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໑).

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຫານນ຺ຕິ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອນຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ຕໍ ປຫານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກຸສລຘມ຺ມສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອຸປຘາຣຓໍ ໂຫຕິ, ວິກມ຺ປາຠາວກຣເຓນ ຈ ສມາທານໍ. ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕເນວ ອຸປຘາຣຓສມາຘານສງ຺ຂາເຕນ ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຕໂຕ ຕໂຕ ເວຣມຓິວເສນ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສໍວຣວເສນ, ຕທຸຠຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຈຕນາວເສນ, ຕໍ ຕໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອວີຕິກ຺ກມນວເສນ ຈ ເຈຕໂສ ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ສີລຏ຺ໂຐ ປນ ເຕສໍ ປຸພ຺ເພ ປກາສິໂຕເຍວາຕິ. ເອວໍ ປຫານສີລາທິວເສນ ປຎ຺ຈວິຘໍ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ກິໍ ສີລໍ? ເກນຏ຺ເຐນ ສີລໍ? ການສ຺ສ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານິ? ກິມານິສໍສໍ ສີລໍ? ກຕິວິຘໍ ເຈຕໍ ສີລນ຺ຕິ? ອິເມສໍ ປຎ຺ຫານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ສີລສໍກິເລສໂວທານໍ

໒໑. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂກ ຈສ຺ສ ສໍກິເລໂສ, ກິໍ ໂວທານ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ວທາມ – ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ສີລສ຺ສ ສໍກິເລໂສ, ອຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ໂວທານໍ. ໂສ ປນ ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ລາຠຍສາທິເຫຕຸເກນ ເຠເທນ ຈ ສຕ຺ຕວິຘເມຖຸນສໍໂຍເຄນ ຈ ສງ຺ຄຫິໂຕ.

ຕຖາ ຫິ ຍສ຺ສ ສຕ຺ຕສຸ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ອນ຺ເຕ ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສີລໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ຉິນ຺ນສາຏໂກ ວິຍ ຂຓ຺ຑໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ເວມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຉິທ຺ທສາຏໂກ ວິຍ ຉິທ຺ທໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປຏິປາຏິຍາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຍາ ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓນ ກາຬຣຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສຣີຣວຓ຺ຓາ ຄາວີ ວິຍ ສພລໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິສຠາຄວຓ຺ຓພິນ຺ທຸວິຈິຕ຺ຣາ ຄາວີ ວິຍ ກມ຺ມາສໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ລາຠາທິເຫຕຸເກນ ເຠເທນ ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຕວິຘເມຖຸນສໍໂຍຄວເສນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ –

‘‘ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ສມ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປຏິຊານມາໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວຍໍທ຺ວຍສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ອປິຈ ໂຂ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອຸຈ຺ຉາທນໍ ປຣິມທ຺ທນໍ ນ຺ຫາປນໍ ສມ຺ພາຫນໍ ສາທິຍຕິ, ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຂຓ຺ຑມ຺ປິ ຉິທ຺ທມ຺ປິ ສພລມ຺ປິ ກມ຺ມາສມ຺ປິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ເມຖຸເນນ ສໍໂຍເຄນ, ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ. ຊຣາຍ ມຣເຓນ…ເປ… ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ…ເປ… ປຏິຊານມາໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວຍໍ ທ຺ວຍສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອຸຈ຺ຉາທນໍ…ເປ… ສາທິຍຕິ. ອປິຈ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆຕິ ສໍກີຬຕິ ສໍເກລາຍຕິ, ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ…ເປ… ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ…ເປ… ນ ເຫວ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວຍໍ ທ຺ວຍສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອຸຈ຺ຉາທນໍ…ເປ… ສາທິຍຕິ. ນປິ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆຕິ ສໍກີຬຕິ ສໍເກລາຍຕິ. ອປິຈ ໂຂ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕິ ເປກ຺ຂຕິ, ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ…ເປ… ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ…ເປ… ນ ເຫວ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ… ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ… ນປິ ມາຕຸຄາເມນ… ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ…ເປ… ເປກ຺ຂຕິ. ອປິຈ ໂຂ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາ ວາ ຕິໂຣປາກາຣາ ວາ ຫສນ຺ຕິຍາ ວາ ຠຓນ຺ຕິຍາ ວາ ຄາຍນ຺ຕິຍາ ວາ ໂຣທນ຺ຕິຍາ ວາ, ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ…ເປ… ນ ເຫວ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ… ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ… ນປິ ມາຕຸຄາເມນ… ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ…ເປ… ໂຣທນ຺ຕິຍາ ວາ. ອປິຈ ໂຂ ຍານິສ຺ສ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຫສິຕລປິຕກີຬິຕານິ, ຕານິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ…ເປ… ນ ເຫວ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ…ເປ… ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ…ເປ… ນປິ ຍານິສ຺ສ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຫສິຕລປິຕກີຬິຕານິ, ຕານິ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອປິຈ ໂຂ ປສ຺ສຕິ ຄຫປຕິໍ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕໍ ສມງ຺ຄີຠູຕໍ ປຣິຈາຣຍມານໍ, ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ…ເປ… ນ ເຫວ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ…ເປ… ນປິ ປສ຺ສຕິ ຄຫປຕິໍ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ວາ…ເປ… ປຣິຈາຣຍມານໍ. ອປິຈ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຂຓ຺ຑມ຺ປິ ຉິທ຺ທມ຺ປິ ສພລມ຺ປິ ກມ຺ມາສມ຺ປີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໕໐).

ເອວໍ ລາຠາທິເຫຕຸເກນ ເຠເທນ ຈ ສຕ຺ຕວິຘເມຖຸນສໍໂຍເຄນ ຈ ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ປນ ສພ຺ພໂສ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອເຠເທນ, ຠິນ຺ນານຎ຺ຈ ສປ຺ປຏິກມ຺ມານໍ ປຏິກມ຺ມກຣເຓນ, ສຕ຺ຕວິຘເມຖຸນສໍໂຍຄາຠາເວນ ຈ, ອປຣາຍ ຈ ‘‘ໂກໂຘ ອຸປນາໂຫ ມກ຺ໂຂ ປຬາໂສ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ມາຍາ ສາເຖຍ຺ຍໍ ຖມ຺ໂຠ ສາຣມ຺ໂຠ ມາໂນ ອຕິມາໂນ ມໂທ ປມາໂທ’’ຕິອາທີນໍ ປາປຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາສລ຺ເລຂຕາທີນຎ຺ຈ ຄຸຓານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຄຫິໂຕ.

ຍານິ ຫິ ສີລານິ ລາຠາທີນມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ອຠິນ຺ນານິ, ປມາທໂທເສນ ວາ ຠິນ຺ນານິປິ ປຏິກມ຺ມກຕານິ, ເມຖຸນສໍໂຍເຄຫິ ວາ ໂກຘຸປນາຫາທີຫິ ວາ ປາປຘມ຺ເມຫິ ອນຸປຫຕານິ, ຕານິ ສພ຺ພໂສ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕານິເຍວ ຠຸຊິສ຺ສຠາວກຣຓໂຕ ຈ ຠຸຊິສ຺ສານິ, ວິຎ຺ຎູຫິ ປສຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຸປສຕ຺ຖານິ, ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອປຣາມຏ຺ຐານິ, ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ວາ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ ສໍວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເນສໍ ເອສ ‘ອຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ໂວທານ’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕໍ ປເນຕໍ ໂວທານໍ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອາທີນວທສ຺ສເນນ, ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອານິສໍສທສ຺ສເນນ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທີນວາ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໔໙; ອ. ນິ. ໕.໒໑໓) ເອວມາທິສຸຕ຺ຕນເຍນ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອາທີນໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອປິຈ ທຸສ຺ສີໂລ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສີລ຺ຍເຫຕຸ ອມນາໂປ ໂຫຕິ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ອນນຸສາສນີໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ, ທຸກ຺ຂິໂຕ ທຸສ຺ສີລ຺ຍຄຣຫາສຸ, ວິປ຺ປຏິສາຣີ ສີລວຕໍ ປສໍສາສຸ, ຕາຍ ຈ ປນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍຕາຍ ສາຓສາຏໂກ ວິຍ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ໂຂ ປນສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປາຍທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ. ເຍສໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ເຕສໍ ນມຫປ຺ຜລກຣຓໂຕ ອປ຺ປຄ຺ໂຆ. ອເນກວສ຺ສຄຓິກຄູຖກູໂປ ວິຍ ທຸພ຺ພິໂສຘໂນ. ຉວາລາຕມິວ ອຸຠໂຕ ປຣິພາຫິໂຣ. ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ປຏິຊານນ຺ໂຕປິ ອຠິກ຺ຂຸເຍວ ໂຄຄຓໍ ອນຸພນ຺ຘຄທ຺ຣໂຠ ວິຍ. ສຕຕຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ສພ຺ພເວຣິກປຸຣິໂສ ວິຍ. ອສໍວາສາຣໂຫ ມຕກເຬວຣໍ ວິຍ. ສຸຕາທິຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕປິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປູຊາຣໂຫ ສຸສານຄ຺ຄິ ວິຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ອຠພ຺ໂພ ວິເສສາຘິຄເມ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ຣູປທສ຺ສເນ. ນິຣາໂສ ສທ຺ຘມ຺ເມ ຈຓ຺ຑາລກຸມາຣໂກ ວິຍ ຣຊ຺ເຊ. ສຸຂິໂຕສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນປິ ທຸກ຺ຂິໂຕວ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາເຍ ວຸຕ຺ຕທຸກ຺ຂຠາຄິຕາຍ.

ທຸສ຺ສີລານຎ຺ຫິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປຣິໂຠຄວນ຺ທນມານນາທິສຸຂສ຺ສາທຄຘິຕຈິຕ຺ຕານໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອນຸສ຺ສຣຓມຕ຺ເຕນາປິ ຫທຍສນ຺ຕາປໍ ຊນຍິຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫໂລຫິຕຸຄ຺ຄາຣປ຺ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖໍ ອຕິກຏຸກໍ ທຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຈ຺ຈກ຺ຂກມ຺ມວິປາໂກ ຠຄວາ ອາຫ –

‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕ’ນ຺ຕິ? ເອວໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ ຍໍ ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ, ຍໍ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຎ຺ຎໍ ວາ ຄຫປຕິກຎ຺ຎໍ ວາ ມຸທຸຕລຸນຫຕ຺ຖປາທໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາຕິ. ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ວຣໍ ຍໍ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎໍ ວາ…ເປ… ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ. ທຸກ຺ຂໍ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ…ເປ… ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາຕິ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເອຕເທວ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ອສຸຈິສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສມຓສ຺ສ ສມຓປຏິຎ຺ຎສ຺ສ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ຎສ຺ສ ອນ຺ໂຕປູຕິກສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ກສມ຺ພຸຊາຕສ຺ສ ຍໍ ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ…ເປ… ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕໂຕນິທານໍ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໗໒).

ເອວໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘຸປມາຍ ອິຕ຺ຖິປຏິພທ຺ຘປຎ຺ຈກາມຄຸຓປຣິໂຠຄປຈ຺ຈຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ –

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ທຬ຺ຫາຍ ວາຬຣຊ຺ຊຸຍາ ອຸໂຠ ຊງ຺ຆາ ເວເຐຕ຺ວາ ຆໍເສຍ຺ຍ, ສາ ຉວິໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຉວິໍ ເຉຕ຺ວາ ຈມ຺ມໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຈມ຺ມໍ ເຉຕ຺ວາ ມໍສໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ມໍສໍ ເຉຕ຺ວາ ນ຺ຫາຣຸໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ນ຺ຫາຣຸໍ ເຉຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ອຏ຺ຐິໍ ເຉຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ອຠິວາທນໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕິຓ຺ຫາຍ ສຕ຺ຕິຍາ ເຕລໂຘຕາຍ ປຈ຺ໂຈຣສ຺ມິໍ ປຫເຣຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍປຏ຺ເຏນ ອາທິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຊ຺ຊລິເຕນ ສໂຊຕິຠູເຕນ ກາຍໍ ສມ຺ປລິເວເຐຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍສງ຺ກຸນາ ອາທິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຊ຺ຊລິເຕນ ສໂຊຕິຠູເຕນ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕໍ ໂລຫຄຸຬໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ໂອຏ຺ຐມ຺ປິ ຑເຫຍ຺ຍ, ມຸຂມ຺ປິ, ຊິວ຺ຫມ຺ປິ, ກຓ຺ຐມ຺ປິ, ອຸທຣມ຺ປິ ຑເຫຍ຺ຍ, ອນ຺ຕມ຺ປິ ອນ຺ຕຄຸຓມ຺ປິ ອາທາຍ ອໂຘຠາຄໍ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍ… ພ຺ຣາຫ຺ມຓ… ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສີເສ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍມຎ຺ຈໍ ວາ ອໂຍປີຐໍ ວາ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ອຠິນິສີທາເປຍ຺ຍ ວາ ອຠິນິປຊ຺ຊາເປຍ຺ຍ ວາ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍ… ພ຺ຣາຫ຺ມຓ… ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕາຍ ອໂຍກຸມ຺ຠິຍາ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ ອາທິຕ຺ຕາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈມາໂນ ສກິມ຺ປິ ອຸທ຺ຘໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສກິມ຺ປິ ອໂຘ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສກິມ຺ປິ ຕິຣິຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍ… ພ຺ຣາຫ຺ມຓ… ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈາຕິ (ອ. ນິ. ໗.໗໒).

ອິມາຫິ ວາຬຣຊ຺ຊຸຕິຓ຺ຫສຕ຺ຕິອໂຍປຏ຺ຏອໂຍຄຸຬອໂຍມຎ຺ຈອໂຍປີຐອໂຍກຸມ຺ຠີອຸປມາຫິ ອຠິວາທນອຎ຺ຊລິກມ຺ມຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕມຎ຺ຈປີຐວິຫາຣປຣິໂຠຄປຈ຺ຈຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສສິ. ຕສ຺ມາ –

ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາລິງ຺ຄນທຸກ຺ຂາຘິກທຸກ຺ຂກຏຸກຜລໍ;

ອວິຊຫໂຕ ກາມສຸຂໍ, ສຸຂໍ ກຸໂຕ ຠິນ຺ນສີລສ຺ສ.

ອຠິວາທນສາທິຍເນ, ກິໍ ນາມ ສຸຂໍ ວິປນ຺ນສີລສ຺ສ;

ທຬ຺ຫວາຬຣຊ຺ຊຸຆໍສນທຸກ຺ຂາຘິກທຸກ຺ຂຠາຄິສ຺ສ.

ສທ຺ຘານມຎ຺ຊລິກມ຺ມສາທິຍເນ ກິໍ ສຸຂໍ ອສີລສ຺ສ;

ສຕ຺ຕິປ຺ປຫາຣທຸກ຺ຂາຘິມຕ຺ຕທຸກ຺ຂສ຺ສ ຍໍເຫຕຸ.

ຈີວຣປຣິໂຠຄສຸຂໍ, ກິໍ ນາມ ອສໍຍຕສ຺ສ;

ເຍນ ຈິຣໍ ອນຸຠວິຕພ຺ໂພ, ນິຣເຍ ຊລິຕອໂຍປຏ຺ຏສມ຺ຜສ຺ໂສ.

ມຘຸໂຣປິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ, ຫລາຫລວິສູປໂມ ອສີລສ຺ສ;

ອາທິຕ຺ຕາ ຄິລິຕພ຺ພາ, ອໂຍຄຸຬາ ເຍນ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ.

ສຸຂສມ຺ມໂຕປິ ທຸກ຺ໂຂ, ອສີລິໂນ ມຎ຺ຈປີຐປຣິໂຠໂຄ;

ຍໍ ພາຘິສ຺ສນ຺ຕິ ຈິຣໍ, ຊລິຕອໂຍມຎ຺ຈປີຐານິ.

ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ວິຫາເຣ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍມ຺ຫິ ກາ ນິວາສ ຣຕິ;

ຊລິເຕສຸ ນິວສິຕພ຺ພໍ, ເຍນ ອໂຍກຸມ຺ຠິມຊ຺ເຌສຸ.

ສງ຺ກສຣສມາຈາໂຣ, ກສມ຺ພຸຊາໂຕ ອວສ຺ສຸໂຕ ປາໂປ;

ອນ຺ໂຕປູຕີຕິ ຈ ຍໍ, ນິນ຺ທນ຺ໂຕ ອາຫ ໂລກຄຣຸ.

ຘີ ຊີວິຕໍ ອສຎ຺ຎຕສ຺ສ, ຕສ຺ສ ສມຓຊນເວສຘາຣິສ຺ສ;

ອສ຺ສມຓສ຺ສ ອຸປຫຕໍ, ຂຕມຕ຺ຕານໍ ວຫນ຺ຕສ຺ສ.

ຄູຖໍ ວິຍ ກຸຓປໍ ວິຍ, ມຓ຺ຑນກາມາ ວິວຊ຺ຊຍນ຺ຕີຘ;

ຍໍ ນາມ ສີລວນ຺ໂຕ, ສນ຺ໂຕ ກິໍ ຊີວິຕໍ ຕສ຺ສ.

ສພ຺ພຠເຍຫິ ອມຸຕ຺ໂຕ, ມຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ເພຫິ ອຘິຄມສຸເຂຫິ;

ສຸປິຫິຕສຄ຺ຄທ຺ວາໂຣ, ອປາຍມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ.

ກຣຸຓາຍ ວຕ຺ຖຸຠູໂຕ, ກາຣຸຓິກຊນສ຺ສ ນາມ ໂກ ອຎ຺ໂຎ;

ທຸສ຺ສີລສໂມ ທຸສ຺ສີ, ລຕາຍ ອິຕິ ພຫຸວິຘາ ໂທສາຕິ.

ເອວມາທິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສີລວິປຕ຺ຕິຍໍ ອາທີນວທສ຺ສນໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣວິປຣີຕໂຕ ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອານິສໍສທສ຺ສນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປິຈ –

ຕສ຺ສ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ, ປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ສຜລາ ຕສ຺ສ, ຍສ຺ສ ສີລໍ ສຸນິມ຺ມລໍ.

ອຕ຺ຕານຸວາທາທິຠຍໍ, ສຸທ຺ຘສີລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຍ ຣວິໍ, ຫທຍໍ ນາວຄາຫຕິ.

ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສຠມາໂນ ຕໂປວເນ;

ປຠາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈນ຺ໂທ, ຄຄເນ ວິຍ ໂສຠຕິ.

ກາຍຄນ຺ໂຘປິ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ສີລວນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ກໂຣຕິ ອປິ ເທວານໍ, ສີລຄນ຺ເຘ ກຖາວ ກາ.

ສພ຺ເພສໍ ຄນ຺ຘຊາຕານໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ;

ອວິຆາຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ສີລຄນ຺ໂຘ ປວາຍຕິ.

ອປ຺ປກາປິ ກຕາ ກາຣາ, ສີລວນ຺ເຕ ມຫປ຺ຜລາ;

ໂຫນ຺ຕີຕິ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປູຊາສກ຺ກາຣຠາຊນໍ.

ສີລວນ຺ຕໍ ນ ພາຘນ຺ຕິ, ອາສວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ;

ສມ຺ປຣາຍິກທຸກ຺ຂານໍ, ມູລໍ ຂນຕິ ສີລວາ.

ຍາ ມນຸສ຺ເສສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຍາ ຈ ເທເວສຸ ສມ຺ປທາ;

ນ ສາ ສມ຺ປນ຺ນສີລສ຺ສ, ອິຈ຺ຉໂຕ ໂຫຕິ ທຸລ຺ລຠາ.

ອຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ຕາ ປນ ຍາ, ອຍໍ ນິພ຺ພານສມ຺ປທາ;

ມໂນ ສມ຺ປນ຺ນສີລສ຺ສ, ຕເມວ ອນຸຘາວຕິ.

ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິມູລມ຺ຫິ, ສີລມ຺ຫິ ອິຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອເນກາກາຣໂວກາຣໍ, ອານິສໍສໍ ວິຠາວເຍຕິ.

ເອວຎ຺ຫິ ວິຠາວຍໂຕ ສີລວິປຕ຺ຕິໂຕ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິນິນ຺ນໍ ມານສໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອິມໍ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອາທີນວໍ ອິມຎ຺ຈ ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ພາທເຣນ ສີລໍ ໂວທາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາມຸເຂນ ເທສິເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສີລໍ ຕາວ ປຣິທີປິຕໍ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສີລນິທ຺ເທໂສ ນາມ ປຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒. ຘຸຕງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ

໒໒. ອິທານິ ເຍຫິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ສີລສ຺ສ ໂວທານໍ ໂຫຕິ, ເຕ ຄຸເຓ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ຍສ຺ມາ ສມາທິນ຺ນສີເລນ ໂຍຄິນາ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາສລ຺ເລຂປວິເວກາປຈຍວີຣິຍາຣມ຺ຠສຸຠຣຕາທິຄຸຓສລິລວິກ຺ຂາລິຕມລໍ ສີລຎ຺ເຈວ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ວຕານິ ຈ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຕິ ອນວຊ຺ຊສີລພ຺ພຕຄຸຓປຣິສຸທ຺ຘສພ຺ພສມາຈາໂຣ ໂປຣາເຓ ອຣິຍວໍສຕ຺ຕເຍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຠາວນາຣາມຕາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຣິຍວໍສສ຺ສ ອຘິຄມາຣໂຫ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ຘຸຕງ຺ຄກຖໍ ອາຣຠິສ຺ສາມ.

ຠຄວຕາ ຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໂລກາມິສານໍ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂານໍ ອນຸໂລມປຏິປທໍເຍວ ອາຣາເຘຕຸກາມານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ເຕຣສຘຸຕງ຺ຄານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ, ເຕຈີວຣິກງ຺ຄໍ, ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄໍ, ສປທານຈາຣິກງ຺ຄໍ, ເອກາສນິກງ຺ຄໍ, ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄໍ, ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄໍ, ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ, ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄໍ, ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄໍ, ໂສສານິກງ຺ຄໍ, ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ຄໍ, ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ –

ອຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓາທີຫິ, ສມາທານວິຘານໂຕ;

ປເຠທໂຕ ເຠທໂຕ ຈ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສານິສໍສໂຕ.

ກຸສລຕ຺ຕິກໂຕ ເຈວ, ຘຸຕາທີນໍ ວິຠາຄໂຕ;

ສມາສພ຺ຍາສໂຕ ຈາປິ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໒໓. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕຕິ ຕາວ ຣຖິກສຸສານສງ຺ກາຣກູຏາທີນໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປໍສູນໍ ອຸປຣິ ຐິຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ເຕສຸ ເຕສຸ ປໍສຸກູລມິວາຕິ ປໍສຸກູລໍ, ອຖ ວາ ປໍສຸ ວິຍ ກຸຈ຺ຉິຕຠາວໍ ອຸລຕີຕິ ປໍສຸກູລໍ, ກຸຈ຺ຉິຕຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ລທ຺ຘນິພ຺ພຈນສ຺ສ ປໍສຸກູລສ຺ສ ຘາຣຓໍ ປໍສຸກູລໍ, ຕໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ປໍສຸກູລິໂກ. ປໍສຸກູລິກສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ. ອງ຺ຄນ຺ຕິ ກາຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍນ ສມາທາເນນ ໂສ ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອເຕເນວ ນເຍນ ສງ຺ຆາຏິອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄອນ຺ຕຣວາສກສງ຺ຂາຕໍ ຕິຈີວຣໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ເຕຈີວຣິໂກ. ເຕຈີວຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ເຕຈີວຣິກງ຺ຄໍ.

ຠິກ຺ຂາສງ຺ຂາຕານໍ ປນ ອາມິສປິຓ຺ຑານໍ ປາໂຕຕິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ, ປເຣຫິ ທິນ຺ນານໍ ປິຓ຺ຑານໍ ປຕ຺ເຕ ນິປຕນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຸຎ຺ຉຕິ ຕໍ ຕໍ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ຄເວສຕີຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ. ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ປຕິຕຸໍ ວຕເມຕສ຺ສາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕີ, ປຕິຕຸນ຺ຕິ ຈຣິຕຸໍ, ປິຓ຺ຑປາຕີ ເອວ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ. ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄໍ.

ທານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວຂຓ຺ຑນໍ, ອເປຕໍ ທານໂຕຕິ ອປທານໍ, ອນວຂຓ຺ຑນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫ ອປທາເນນ ສປທານໍ, ອວຂຓ຺ຑນຣຫິຕໍ ອນຸຆຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສປທານໍ ຈຣິຕຸໍ ອິທມສ຺ສ ສີລນ຺ຕິ ສປທານຈາຣີ, ສປທານຈາຣີ ເອວ ສປທານຈາຣິໂກ. ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ສປທານຈາຣິກງ຺ຄໍ.

ເອກາສເນ ໂຠຊນໍ ເອກາສນໍ, ຕໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ເອກາສນິໂກ. ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ເອກາສນິກງ຺ຄໍ.

ທຸຕິຍຠາຊນສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເກວລໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ປຕ຺ເຕ ປິຓ຺ໂຑ ປຕ຺ຕປິຓ຺ໂຑ. ອິທານິ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑຄຫເຓ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕປິຓ຺ໂຑ ສີລມສ຺ສາຕິ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ. ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄໍ.

ຂລູຕິ ປຏິເສຘນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ປວາຣິເຕນ ສຕາ ປຈ຺ຉາ ລທ຺ຘໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຊນໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຠຊນໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຠຊເນ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິໂກ. ນ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິໂກ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິໂກ. ສມາທານວເສນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິຣິຕ຺ຕໂຠຊນສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ຂລູຕິ ເອໂກ ສກຸໂຓ. ໂສ ມຸເຂນ ຜລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປຕິເຕ ປຸນ ອຎ຺ຎໍ ນ ຂາທຕິ. ຕາທິໂສ ອຍນ຺ຕິ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິໂກ. ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄໍ.

ອຣຎ຺ເຎ ນິວາໂສ ສີລມສ຺ສາຕິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ. ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ.

ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິວາໂສ ຣຸກ຺ຂມູລໍ, ຕໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ. ຣຸກ຺ຂມູລິກສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄໍ. ອພ຺ໂຠກາສິກໂສສານິກງ຺ເຄສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຍເທວ ສນ຺ຖຕໍ ຍຖາສນ຺ຖຕໍ, ອິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ເອວໍ ປຐມໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐເສນາສນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມິໍ ຍຖາສນ຺ຖເຕ ວິຫຣິຕຸໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ຍຖາສນ຺ຖຕິໂກ. ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ຄໍ.

ສຍນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສຊ຺ຊາຍ ວິຫຣິຕຸໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ເນສຊ຺ຊິໂກ. ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄໍ.

ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ເຕນ ເຕນ ສມາທາເນນ ຘຸຕກິເລສຕ຺ຕາ ຘຸຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອງ຺ຄານິ, ກິເລສຘຸນນໂຕ ວາ ຘຸຕນ຺ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຎາຓໍ ອງ຺ຄໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຘຸຕງ຺ຄານິ. ອຖ ວາ ຘຸຕານິ ຈ ຕານິ ປຏິປກ຺ຂນິທ຺ຘຸນນໂຕ ອງ຺ຄານິ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຍາຕິປິ ຘຸຕງ຺ຄານິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ສມາທານເຈຕນາລກ຺ຂຓານິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ໂຍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ. ເຍນ ສມາທິຍຕິ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ຍາ ສມາທານເຈຕນາ, ຕໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ. ຍໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ຕໍ ວຕ຺ຖູ’’ຕິ. ສພ຺ພາເນວ ຈ ໂລລຸປ຺ປວິທ຺ຘໍສນຣສານິ, ນິລ຺ໂລລຸປ຺ປຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານານິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິອຣິຍຘມ຺ມປທຏ຺ຐານານິ. ເອວເມຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສມາທານວິຘານໂຕຕິອາທີສຸ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ສພ຺ພາເນວ ຘຸຕງ຺ຄານິ ຘຣມາເນ ຠຄວຕິ ຠຄວໂຕວ ສນ຺ຕິເກ ສມາທາຕພ຺ພານິ. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ມຫາສາວກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ, ອນາຄາມິສ຺ສ, ສກທາຄາມິສ຺ສ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ຕິປິຏກສ຺ສ, ທ຺ວິປິຏກສ຺ສ, ເອກປິຏກສ຺ສ, ເອກສງ຺ຄີຕິກສ຺ສ, ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍສ຺ສ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ຘຸຕງ຺ຄຘຣສ຺ສ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວທນ຺ເຕນ ວິຍ ສມາທາຕພ຺ພານິ, ອປິຈ ສຍມ຺ປິ ສມາທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ທ຺ເວ ຠາຕິກຕ຺ເຖຣານໍ ເຊຏ຺ຐກຠາຕຸ ຘຸຕງ຺ຄປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາວ ສາຘາຣຓກຖາ.

໑. ປໍສຸກູລິກງ຺ຄກຖາ

໒໔. ອິທານິ ເອເກກສ຺ສ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍເສ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ຕາວ ‘‘ຄຫປຕິທານຈີວຣໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ວຈເນສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕາເວຕ຺ຖ ສມາທານໍ.

ເອວໍ ສມາທິນ຺ນຘຸຕງ຺ເຄນ ປນ ເຕນ ໂສສານິກໍ, ປາປຓິກໍ, ຣຖິຍໂຈຬໍ, ສງ຺ກາຣໂຈຬໍ, ໂສຕ຺ຖິຍໍ, ນ຺ຫານໂຈຬໍ, ຕິຕ຺ຖໂຈຬໍ, ຄຕປຈ຺ຈາຄຕໍ, ອຄ຺ຄິຑຑ຺ຒໍ, ໂຄຂາຍິຕໍ, ອຸປຈິກາຂາຍິຕໍ, ອຸນ຺ທູຣຂາຍິຕໍ, ອນ຺ຕຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ທສາຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຘຊາຫຏໍ, ຖູປຈີວຣໍ, ສມຓຈີວຣໍ, ອາຠິເສກິກໍ, ອິທ຺ຘິມຍໍ, ປນ຺ຖິກໍ, ວາຕາຫຏໍ, ເທວທຕ຺ຕິຍໍ, ສາມຸທ຺ທິຍນ຺ຕິເອເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ຖິຣຏ຺ຐານານິ ໂຘວິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ໂປຣາຓໍ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂສສານິກນ຺ຕິ ສຸສາເນ ປຕິຕກໍ. ປາປຓິກນ຺ຕິ ອາປຓທ຺ວາເຣ ປຕິຕກໍ. ຣຖິຍໂຈຬນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິເກຫິ ວາຕປານນ຺ຕເຣນ ຣຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໂຈຬກໍ. ສງ຺ກາຣໂຈຬນ຺ຕິ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ຑິຕໂຈຬກໍ. ໂສຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ຄພ຺ຠມລໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕວຕ຺ຖໍ. ຕິສ຺ສາມຈ຺ຈມາຕາ ກິຣ ສຕຄ຺ຆນເກນ ວຕ຺ເຖນ ຄພ຺ຠມລໍ ປຸຎ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປໍສຸກູລິກາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຕາລເວຬິມຄ຺ເຄ ຉຑ຺ຑາເປສິ. ຠິກ຺ຂູ ຊິຓ຺ຓກຏ຺ຐານຕ຺ຖເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ນ຺ຫານໂຈຬນ຺ຕິ ຍໍ ຠູຕເວຊ຺ເຊຫິ ສສີສໍ ນ຺ຫາປິຕາ ກາຬກຓ຺ຓິໂຈຬນ຺ຕິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ຕິຕ຺ຖໂຈຬນ຺ຕິ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ຉຑ຺ຑິຕປິໂລຕິກາ. ຄຕປຈ຺ຈາຄຕນ຺ຕິ ຍໍ ມນຸສ຺ສາ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຕາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄິຑຑ຺ຒນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິນາ ຑຑ຺ຒປ຺ປເທສໍ. ຕຎ຺ຫິ ມນຸສ຺ສາ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ. ໂຄຂາຍິຕາທີນິ ປາກຏາເນວ. ຕາທິສານິປິ ຫິ ມນຸສ຺ສາ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ. ຘຊາຫຏນ຺ຕິ ນາວໍ ອາໂຣຫນ຺ຕາ ຘຊໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາຣູຫນ຺ຕິ. ຕໍ ເຕສໍ ທສ຺ສນາຕິກ຺ກເມ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍມ຺ປິ ຍຸທ຺ຘຠູມິຍໍ ຘຊໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ, ຕໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເສນານໍ ຄຕກາເລ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຖູປຈີວຣນ຺ຕິ ວມ຺ມິກໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ກຕໍ. ສມຓຈີວຣນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສນ຺ຕກໍ. ອາຠິເສກິກນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິເສກຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ຑິຕຈີວຣໍ. ອິທ຺ຘິມຍນ຺ຕິ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຈີວຣໍ. ປນ຺ຖິກນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຕິຕກໍ. ຍໍ ປນ ສາມິການໍ ສຕິສມ຺ໂມເສນ ປຕິຕໍ, ຕໍ ໂຖກໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວາຕາຫຏນ຺ຕິ ວາເຕນ ປຫຣິຕ຺ວາ ທູເຣ ປາຕິຕໍ, ຕໍ ປນ ສາມິເກ ອປສ຺ສນ຺ເຕນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເທວທຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ ເທວຕາຫິ ທິນ຺ນກໍ. ສາມຸທ຺ທິຍນ຺ຕິ ສມຸທ຺ທວີຈີຫິ ຖເລ ອຸສ຺ສາຣິຕໍ.

ຍໍ ປນ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາຕິ ທິນ຺ນໍ, ໂຈຬກຠິກ຺ຂາຍ ວາ ຈຣມາເນຫິ ລທ຺ຘໍ, ນ ຕໍ ປໍສຸກູລໍ. ຠິກ຺ຂຸທຕ຺ຕິເຍປິ ຍໍ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕ຺ວາ ວາ ທີຍຕິ, ເສນາສນຈີວຣໍ ວາ ໂຫຕິ, ນ ຕໍ ປໍສຸກູລໍ. ໂນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນເມວ ປໍສຸກູລໍ. ຕຕ຺ຣປິ ຍໍ ທາຍເກຫິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປາທມູເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປໍສຸກູລິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ເອກໂຕສຸທ຺ຘິກໍ ນາມ. ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ເຕນ ປນ ປາທມູເລ ຐປິຕໍ, ຕມ຺ປິ ເອກໂຕສຸທ຺ຘິກໍ. ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໂນປິ ປາທມູເລ ຐປິຕໍ, ເຕນາປິ ຕເຖວ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິກໍ. ຍໍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ, ຫຕ຺ເຖເຍວ ຐປິຕໍ, ຕໍ ອນຸກ຺ກຏ຺ຐຈີວຣໍ ນາມ. ອິຕິ ອິມໍ ປໍສຸກູລເຠທໍ ຎຕ຺ວາ ປໍສຸກູລິເກນ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ວິຘານໍ.

ອຍໍ ປນ ປເຠໂທ, ຕໂຍ ປໍສຸກູລິກາ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ມຊ຺ຌິໂມ ມຸທູຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂສສານິກໍເຍວ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ປພ຺ພຊິຕາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຐປິຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິໂມ. ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມຸທູຕິ.

ເຕສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ຄິຫິທິນ຺ນກໍ ສາທິຕກ຺ຂເຓ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ‘‘ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໘) ວຈນໂຕ ນິສ຺ສຍານຸຣູປປຏິປຕ຺ຕິສພ຺ຠາໂວ, ປຐເມ ອຣິຍວໍເສ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ອາຣກ຺ຂທຸກ຺ຂາຠາໂວ, ອປຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາ, ໂຈຣຠເຍນ ອຠຍຕາ, ປຣິໂຠຄຕຓ຺ຫາຍ ອຠາໂວ, ສມຓສາຣຸປ຺ປປຣິກ຺ຂາຣຕາ, ‘‘ອປ຺ປານິ ເຈວ ສຸລຠານິ ຈ ຕານິ ຈ ອນວຊ຺ຊານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໗; ອິຕິວຸ. ໑໐໑) ຠຄວຕາ ສໍວຓ຺ຓິຕປຈ຺ຈຍຕາ, ປາສາທິກຕາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ຜລນິປ຺ຜຕ຺ຕິ, ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸພ຺ຣູຫນໍ, ປຈ຺ຉິມາຍ ຊນຕາຍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປາທນນ຺ຕິ.

ມາຣເສນວິຆາຕາຍ, ປໍສຸກູລຘໂຣ ຍຕິ;

ສນ຺ນທ຺ຘກວໂຈ ຍຸທ຺ເຘ, ຂຕ຺ຕິໂຍ ວິຍ ໂສຠຕິ.

ປຫາຍ ກາສິກາທີນິ, ວຣວຕ຺ຖານິ ຘາຣິຕໍ;

ຍໍ ໂລກຄຣຸນາ ໂກ ຕໍ, ປໍສຸກູລໍ ນ ຘາຣເຍ.

ຕສ຺ມາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຠິກ຺ຂຸ, ປຏິຎ຺ຎໍ ສມນຸສ຺ສຣໍ;

ໂຍຄາຈາຣານຸກູລມ຺ຫິ, ປໍສຸກູເລ ຣໂຕ ສິຍາຕິ.

ອຍໍ ຕາວ ປໍສຸກູລິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໒. ເຕຈີວຣິກງ຺ຄກຖາ

໒໕. ຕທນນ຺ຕຣໍ ປນ ເຕຈີວຣິກງ຺ຄໍ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖກຈີວຣໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ເຕຈີວຣິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ເຕຈີວຣິເກນ ຈີວຣທຸສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຍາວ ອຜາສຸກຠາເວນ ກາຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວິຈາຣກໍ ວາ ນ ລຠຕິ, ສູຈິອາທີສຸ ວາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ຣຊິຕກາລໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຘຸຕງ຺ຄໂຈໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ເຐນ ຣຊນກາເລ ປຐມໍ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ວາ ຣຊິຕ຺ວາ ຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຣຊິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິ ຣຊິຕພ຺ພາ. ສງ຺ຆາຏິໍ ປນ ນິວາເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທມສ຺ສ ຄາມນ຺ຕເສນາສເນ ວຕ຺ຕໍ. ອາຣຎ຺ຎເກ ປນ ທ຺ເວ ເອກໂຕ ໂຘວິຕ຺ວາ ຣຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ປນ ກຎ຺ຈິ ທິສ຺ວາ ສກ຺ໂກຕິ ກາສາວໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອຸປຣິກາຕຸໍ, ເອວໍ ອາສນ຺ເນ ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ຣຊນສາລາຍໍ ຣຊນກາສາວໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ວາ ຣຊນກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸທຸກສ຺ສ ສຠາຄຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ວາ ຣຊນກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓມ຺ປິ ຕສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິຫຣິຕຸໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຠາຄຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣມ຺ປິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຘຸຕງ຺ຄເຕຈີວຣິກສ຺ສ ປນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕມານໍ ອໍສກາສາວເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິທຕ຺ຖິ, ທີຆໂຕ ຕິຫຕ຺ຖເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຈຕຸຕ຺ຖກຈີວຣໍ ສາທິຕກ຺ຂເຓເຍວ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ເຕຈີວຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ. ເຕນສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ວິຍ ສມາທາເຍວ ຄມນໍ, ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠຕາ, ວຕ຺ຖສນ຺ນິຘິປຣິວຊ຺ຊນໍ, ສລ຺ລຫຸກວຸຕ຺ຕິຕາ, ອຕິເຣກຈີວຣໂລລຸປ຺ປປ຺ປຫານໍ, ກປ຺ປິເຍ ມຕ຺ຕກາຣິຕາຍ ສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິຕາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ຜລນິປ຺ຜຕ຺ຕີຕິ ເອວມາທໂຍ ຄຸຓາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

ອຕິເຣກວຕ຺ຖຕຓ຺ຫໍ, ປຫາຍ ສນ຺ນິຘິວິວຊ຺ຊິໂຕ ຘີໂຣ;

ສນ຺ໂຕສສຸຂຣສຎ຺ຎູ, ຕິຈີວຣຘໂຣ ຠວຕິ ໂຍຄີ.

ຕສ຺ມາ ສປຕ຺ຕຈຣໂຓ, ປກ຺ຂີວ ສຈີວໂຣວ ໂຍຄິວໂຣ;

ສຸຂມນຸວິຈຣິຕຸກາໂມ, ຈີວຣນິຍເມ ຣຕິໍ ກຍິຣາຕິ.

ອຍໍ ເຕຈີວຣິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໓. ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄກຖາ

໒໖. ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ອຕິເຣກລາຠໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ປິຓ຺ຑປາຕິເກນ ‘‘ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ, ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ, ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕໍ, ສລາກຠຕ຺ຕໍ, ປກ຺ຂິກໍ, ອຸໂປສຖິກໍ, ປາຏິປທິກໍ, ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ, ຄມິກຠຕ຺ຕໍ, ຄິລານຠຕ຺ຕໍ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕໍ, ວິຫາຣຠຕ຺ຕໍ, ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ, ວາຣກຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕານິ ຈຸທ຺ທສ ຠຕ຺ຕານິ ນ ສາທິຕພ຺ພານິ. ສເຈ ປນ ‘‘ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ສງ຺ໂຆ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫາຕຸ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ສາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ສງ຺ຆໂຕ ນິຣາມິສສລາກາປິ ວິຫາເຣ ປກ຺ກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ປຸຣໂຕປິ ປຈ຺ຉໂຕປິ ອາຫຏຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຕິ, ປຕ຺ຕທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານມ຺ປິ ເທຕິ, ປຏິກ຺ກມນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທິນ຺ນຠິກ຺ຂມ຺ປິ ຄຓ຺ຫຕິ, ຕໍ ທິວສໍ ປນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ນ ຄຓ຺ຫຕິ. ມຊ຺ຌິໂມ ຕໍ ທິວສໍ ນິສີທິຕ຺ວາປິ ຄຓ຺ຫຕິ, ສ຺ວາຕນາຍ ປນ ນາຘິວາເສຕິ. ມຸທຸໂກສ຺ວາຕນາຍປິ ປຸນທິວສາຍປິ ຠິກ຺ຂໍ ອຘິວາເສຕິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ເສຣິວິຫາຣສຸຂໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐວ ລຠຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ຄາເມ ອຣິຍວໍໂສ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ອິຕເຣ ອາຫ – ‘‘ອາຍາມາວຸໂສ, ຘມ຺ມສວນາຍາ’’ຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ເອເກນມ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ເສນ ນິສີທາປິໂຕຕິ ອາຫ. ອປໂຣ ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ສ຺ວາຕນາຍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂາ ອຘິວາສິຕາຕິ. ເອວໍ ເຕ ອຸໂຠ ປຣິຫີນາ. ອິຕໂຣ ປາໂຕວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຣສໍ ປຏິສໍເວເທສິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທິອຕິເຣກລາຠໍ ສາທິຕກ຺ຂເຓວ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ‘‘ປິຓ຺ຑິຍາໂລປໂຠຊນໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໗; ອິຕິວຸ. ໑໐໑) ວຈນໂຕ ນິສ຺ສຍານຸຣູປປຏິປຕ຺ຕິສພ຺ຠາໂວ, ທຸຕິເຍ ອຣິຍວໍເສ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ອປຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາ, ‘‘ອປ຺ປານິ ເຈວ ສຸລຠານິ ຈ ຕານິ ຈ ອນວຊ຺ຊານີ’’ຕິ ຠຄວຕາ ສໍວຓ຺ຓິຕປຈ຺ຈຍຕາ, ໂກສຊ຺ຊນິມ຺ມທ຺ທນຕາ, ປຣິສຸທ຺ຘາຊີວຕາ, ເສຂິຍປຏິປຕ຺ຕິປູຣຓໍ, ອປຣໂປສິຕາ, ປຣານຸຄ຺ຄຫກິຣິຍາ, ມານປ຺ປຫານໍ, ຣສຕຓ຺ຫານິວາຣຓໍ, ຄຓໂຠຊນປຣມ຺ປຣໂຠຊນຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທຫິ ອນາປຕ຺ຕິຕາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອນຸໂລມວຸຕ຺ຕິຕາ, ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິພ຺ຣູຫນໍ, ປຈ຺ຉິມຊນຕານຸກມ຺ປນນ຺ຕິ.

ປິຓ຺ຑິຍາໂລປສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອປຣາຍຕ຺ຕຊີວິໂກ;

ປຫີນາຫາຣໂລລຸປ຺ໂປ, ໂຫຕິ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ ຍຕິ.

ວິໂນທຍຕິ ໂກສຊ຺ຊໍ, ອາຊີວສ຺ສ ວິສຸຊ຺ຌຕິ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ນາຕິມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ສຸເມຘໂສ.

ເອວຣູປສ຺ສ ຫິ –

‘‘ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ,

ອຕ຺ຕຠຣສ຺ສ ອນຎ຺ຎໂປສິໂນ;

ເທວາປິ ປິຫຍນ຺ຕິ ຕາທິໂນ,

ໂນ ເຈ ລາຠສິໂລກນິສ຺ສິໂຕ’’ຕິ.

ອຍໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໔. ສປທານຈາຣິກງ຺ຄກຖາ

໒໗. ສປທານຈາຣິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ໂລລຸປ຺ປຈາຣໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ສປທານຈາຣິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ສປທານຈາຣິເກນ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສຍາຠາໂວ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສາ ຣຈ຺ຉາຍ ວາ ຄາເມ ວາ ປຣິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ມິໍ ຆຣທ຺ວາເຣ ວາ ຣຈ຺ຉາຍ ວາ ຄາເມ ວາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠຕິ, ອຄາມສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ລຠຕິ, ຕໍ ປຫາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມິນາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ ກາລຕຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ເອວຎ຺ຫິ ອຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ວິຫາເຣ ທານໍ ເທນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມິນາ ຈ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕຄາມໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຣິຕພ຺ພເມວ. ຕຕ຺ຖ ອລຠິຕ຺ວາ ວາ ໂຖກໍ ລຠິຕ຺ວາ ວາ ຄາມປຏິປາຏິຍາ ຈຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ປຸຣໂຕ ອາຫຏຠິກ຺ຂມ຺ປິ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຫຏຠິກ຺ຂມ຺ປິ ປຏິກ຺ກມນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍມານມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ຫຕິ, ປຕ຺ຕທ຺ວາເຣ ປນ ປຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຘຸຕງ຺ເຄ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖເຣນ ສທິໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສປິ ປຕ຺ຕວິສ຺ສຏ຺ຐຏ຺ຐານເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ມຊ຺ຌິໂມ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ອາຫຏມ຺ປິ ປຏິກ຺ກມນໍ ອາຫຏມ຺ປິ ຄຓ຺ຫຕິ, ປຕ຺ຕທ຺ວາເຣປິ ປຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ນ ປນ ຠິກ຺ຂໍ ອາຄມຍມາໂນ ນິສີທຕິ. ເອວໍ ໂສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ ອນຸໂລເມຕິ. ມຸທຸໂກ ຕໍ ທິວສໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຄເມຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ໂລລຸປ຺ປຈາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ກຸເລສຸ ນິຈ຺ຈນວກຕາ, ຈນ຺ທູປມຕາ, ກຸລມຈ຺ເຉຣປ຺ປຫານໍ, ສມານຸກມ຺ປິຕາ, ກຸລູປກາທີນວາຠາໂວ, ອວ຺ຫານານຠິນນ຺ທນາ, ອຠິຫາເຣນ ອນຕ຺ຖິກຕາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອນຸໂລມວຸຕ຺ຕິຕາຕິ.

ຈນ຺ທູປໂມ ນິຈ຺ຈນໂວ ກຸເລສຸ,

ອມຈ຺ຉຣີ ສພ຺ພສມານຸກມ຺ໂປ;

ກຸລູປກາທີນວວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ,

ໂຫຕີຘ ຠິກ຺ຂຸ ສປທານຈາຣີ.

ໂລລຸປ຺ປຈາຣຎ຺ຈ ປຫາຍ ຕສ຺ມາ,

ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຍຸຄມຕ຺ຕທສ຺ສີ;

ອາກງ຺ຂມາໂນ ຠຸວິ ເສຣິຈາຣໍ,

ຈເຣຍ຺ຍ ຘີໂຣ ສປທານຈາຣນ຺ຕິ.

ອຍໍ ສປທານຈາຣິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໕. ເອກາສນິກງ຺ຄກຖາ

໒໘. ເອກາສນິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ນານາສນໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ເອກາສນິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ເອກາສນິເກນ ອາສນສາລາຍໍ ນິສີທນ຺ເຕນ ເຖຣາສເນ ອນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຕິຣູປໍ ອາສນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສຈສ຺ສ ວິປ຺ປກເຕ ໂຠຊເນ ອາຈຣິໂຍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຏ຺ຐາຍ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ອາສນໍ ວາ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ໂຠຊນໍ ວາ, ອຍຎ຺ຈ ວິປ຺ປກຕໂຠຊໂນ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕຸ, ໂຠຊນໍ ປນ ມາ ຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ. ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປໍ ວາ ໂຫຕຸ ພຫຸ ວາ, ຍມ຺ຫິ ໂຠຊເນ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕິ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈປິ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ເຖເຣນ ນ ກິຎ຺ຈິ ຠຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສປ຺ປິອາທີນິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖເມວ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ນ ອາຫາຣຕ຺ຖໍ. ມຊ຺ຌິໂມ ຍາວ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຂີຍຕິ, ຕາວ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ໂຠຊນປຣິຍນ຺ຕິໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ມຸທຸໂກ ຍາວ ອາສນາ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕາວ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ລຠຕິ. ໂສ ຫິ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕິໂກ ວາ ໂຫຕິ ຍາວ ປຕ຺ຕໂຘວນໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ຕາວ ຠຸຎ຺ຊນໂຕ, ອາສນປຣິຍນ຺ຕິໂກ ວາ ຍາວ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕາວ ຠຸຎ຺ຊນໂຕ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ນານາສນໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ອປ຺ປາພາຘຕາ, ອປ຺ປາຕງ຺ກຕາ, ລຫຸຏ຺ຐານໍ, ພລໍ, ຜາສຸວິຫາໂຣ, ອນຕິຣິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ອນາປຕ຺ຕິ, ຣສຕຓ຺ຫາວິໂນທນໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອນຸໂລມວຸຕ຺ຕິຕາຕິ.

ເອກາສນໂຠຊເນ ຣຕໍ,

ນ ຍຕິໍ ໂຠຊນປຈ຺ຈຍາ ຣຸຊາ;

ວິສຫນ຺ຕິ ຣເສ ອໂລລຸໂປ,

ປຣິຫາເປຕິ ນ ກມ຺ມມຕ຺ຕໂນ.

ອິຕິ ຜາສຸວິຫາຣກາຣເຓ,

ສຸຈິສລ຺ເລຂຣຕູປເສວິເຕ;

ຊນເຍຖ ວິສຸທ຺ຘມານໂສ,

ຣຕິເມກາສນໂຠຊເນ ຍຕີຕິ.

ອຍໍ ເອກາສນິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໖. ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄກຖາ

໒໙. ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ທຸຕິຍກຠາຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິເກນ ຍາຄຸປານກາເລ ຠາຊເນ ຐເປຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ລທ຺ເຘ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາ ປຐມໍ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ຍາຄຸ ວາ ປາຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນ ຍາຄຸຍໍ ປກ຺ຂິປຕິ, ປູຕິມຈ຺ຉກາທິມ຺ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຍາຄຸ ປຏິກູລາ ໂຫຕິ, ອປ຺ປຏິກູລເມວ ຈ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຣູປໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ມຘຸສກ຺ກຣາທິກໍ ອປ຺ປຏິກູລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຈ ປມາຓຍຸຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ອາມກສາກໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາ ປນ ອກຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕເຍວ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ທຸຕິຍກຠາຊນສ຺ສ ປນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂປຓ຺ຓມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸຈ຺ຉຸຂາທນກາລາ ກຈວຣມ຺ປິ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂອທນປິຓ຺ຑມຈ຺ຉມໍສປູເວປິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຫຕ຺ຖໂຍຄີ ນາເມສ. ມຸທຸໂກ ປນ ປຕ຺ຕໂຍຄີ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຍໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ທນ຺ເຕຫິ ວາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ທຸຕິຍກຠາຊນໍ ສາທິຕກ຺ຂເຓ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ນານາຣສຕຓ຺ຫາວິໂນທນໍ. ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຍ ປຫານໍ, ອາຫາເຣ ປໂຍຊນມຕ຺ຕທສ຺ສິຕາ, ຖາລກາທິປຣິຫຣຓເຂທາຠາໂວ, ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕໂຠຊິຕາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອນຸໂລມວຸຕ຺ຕິຕາຕິ.

ນານາຠາຊນວິກ຺ເຂປໍ, ຫິຕ຺ວາ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຈໂນ;

ຂຓນ຺ໂຕ ວິຍ ມູລານິ, ຣສຕຓ຺ຫາຍ ສຸພ຺ພໂຕ.

ສຣູປໍ ວິຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍ, ຘາຣຍນ຺ໂຕ ສຸມານໂສ;

ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ອາຫາຣໍ, ໂກ ອຎ຺ໂຎ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກຕິ.

ອຍໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໗. ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄກຖາ

໓໐. ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ອຕິຣິຕ຺ຕໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິເກນ ປວາເຣຕ຺ວາ ປຸນ ໂຠຊນໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ຍສ຺ມາ ປຐມປິຓ຺ເຑ ປວາຣຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ອຊ຺ໂຌຫຣິຍມາເນ ອຎ຺ຎໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ປວາຣິໂຕ ປຐມປິຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕ຺ວາ ທຸຕິຍປິຓ຺ຑໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ມຊ຺ຌິໂມ ຍສ຺ມິໍ ໂຠຊເນ ປວາຣິໂຕ, ຕເທວ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ມຸທຸໂກ ປນ ຍາວ ອາສນາ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕາວ ຠຸຎ຺ຊຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ປວາຣິຕານໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ອນຕິຣິຕ຺ຕໂຠຊນາປຕ຺ຕິຍາ ທູຣຠາໂວ, ໂອທຣິກຕ຺ຕາຠາໂວ, ນິຣາມິສສນ຺ນິຘິຕາ, ປຸນ ປຣິເຍສນາຍ ອຠາໂວ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອນຸໂລມວຸຕ຺ຕິຕາຕິ.

ປຣິເຍສນາຍ ເຂທໍ, ນ ຍາຕິ ນ ກໂຣຕິ ສນ຺ນິຘິໍ ຘີໂຣ;

ໂອທຣິກຕ຺ຕໍ ປຊຫຕິ, ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິໂກ ໂຍຄີ.

ຕສ຺ມາ ສຸຄຕປສຕ຺ຖໍ, ສນ຺ໂຕສຄຸຓາທິວຸຑ຺ຒິສຎ຺ຊນນໍ;

ໂທເສ ວິຘຸນິຕຸກາໂມ, ຠເຊຍ຺ຍ ໂຍຄີ ຘຸຕງ຺ຄມິທນ຺ຕິ.

ອຍໍ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໘. ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄກຖາ

໓໑. ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ປຫາຍ ອຣຎ຺ເຎ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຈາເຣນ ຄາໂມເຍວ ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ.

ຄາໂມ ນາມ ໂຍ ໂກຈິ ເອກກຸຏິໂກ ວາ ອເນກກຸຏິໂກ ວາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວາ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວາ ສມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ອຕິເຣກຈາຕຸມາສນິວິຏ຺ໂຐ ໂຍ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຖປິ.

ຄາມູປຈາໂຣ ນາມ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ສເຈ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ເສວ ທ຺ເວ ອິນ຺ທຂີລາ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ຠນ຺ຕຣິເມ ອິນ຺ທຂີເລ ຐິຕສ຺ສ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເລຑ຺ຑຸປາໂຕ. ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ຍຖາ ຕຣຸຓມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ພາຫໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸໍ ຂິປນ຺ຕິ, ເອວໍ ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ເລຑ຺ຑຸສ຺ສ ປຕນຏ຺ຐານພ຺ຠນ຺ຕຣນ຺ຕິ ວິນຍຘຣາ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາ ປນ ກາກນິວາຣຓນິຍເມນ ຂິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຄາເມ ຍໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈນ຺ຕິມສ຺ສ ຆຣສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ຠາຊເນນ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ຕສ຺ສ ປຕນຏ຺ຐານໍ ຆຣູປຈາໂຣ. ຕໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເອໂກ ເລຑ຺ຑຸປາໂຕ ຄາໂມ, ທຸຕິໂຍ ຄາມູປຈາໂຣ.

ອຣຎ຺ຎໍ ປນ ວິນຍປຣິຍາເຍ ຕາວ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໙໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ, ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໙) ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍ ‘‘ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາມ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ. ຕໍ ອາໂຣປິເຕນ ອາຈຣິຍຘນຸນາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອິນ຺ທຂີລໂຕ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມເລຑ຺ຑຸປາຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ວິຫາຣປຣິກ຺ເຂປາ ມິນິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປນ ວິຫາໂຣ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ສພ຺ພປຐມໍ ເສນາສນໍ ວາ ຠຕ຺ຕສາລາ ວາ ຘຸວສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໍ ວາ ໂພຘິ ວາ ເຈຕິຍໍ ວາ ທູເຣ ເຈປິ ເສນາສນໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມິນິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິນຍຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວິຫາຣສ຺ສປິ ຄາມສ຺ເສວ ອຸປຈາຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸຠິນ຺ນໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕານໍ ອນ຺ຕຣາ ມິນິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທເມຕ຺ຖ ປມາຓໍ.

ສເຈປິ ອາສນ຺ເນ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ວິຫາເຣ ຐິເຕຫິ ມານຸສການໍ ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ, ປພ຺ພຕນທີອາທີຫິ ປນ ອນ຺ຕຣິຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ອຸຊຸໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ໂຍ ຕສ຺ສ ປກຕິມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ສເຈປິ ນາວາຍ ສຎ຺ຈຣິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ອາສນ຺ນຄາມສ຺ສ ອງ຺ຄສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ມຄ຺ຄໍ ປິທຫຕິ, ອຍໍ ຘຸຕງ຺ຄໂຈໂຣ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ເຕນ ອຣຎ຺ເຎ ສປ຺ປາຍໍ ອລຠນ຺ເຕນ ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ເນຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ກາລສ຺ເສວ ປນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຣຸຓຸຏ຺ຐານເວລາຍໍ ເຕສໍ ອາພາໂຘ ວຑ຺ຒຕິ, ເຕສໍເຍວ ກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ. ນ ຘຸຕງ຺ຄສຸທ຺ຘິເກນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ເຐນ ສພ຺ພກາລໍ ອຣຎ຺ເຎ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ມຊ຺ຌິໂມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວສ຺ສິເກ ມາເສ ຄາມນ຺ເຕ ວສິຕຸໍ ລຠຕິ. ມຸທຸໂກ ເຫມນ຺ຕິເກປິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຍຖາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ກາເລ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາມນ຺ຕເສນາສເນ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສຸຓນ຺ຕານໍ ອຣຸເຓ ອຸຏ຺ຐິເຕປິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸຏ຺ຐິເຕປິ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ປນ ອຸຏ຺ຐິເຕປິ ຘມ຺ມກຖິເກ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕານໍ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຣຸຈິຍາ ຄາມນ຺ຕເສນາສເນ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຠພ຺ໂພ ອລທ຺ຘໍ ວາ ສມາຘິໍ ປຏິລທ຺ຘຸໍ ລທ຺ຘໍ ວາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ສຕ຺ຖາປິສ຺ສ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣນາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໔໒; ໘.໘໖). ປນ຺ຕເສນາສນວາສິໂນ ຈສ຺ສ ອສປ຺ປາຍຣູປາທໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ວິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ວິຄຕສນ຺ຕາໂສ ໂຫຕິ, ຊີວິຕນິກນ຺ຕິໍ ຊຫຕິ, ປວິເວກສຸຂຣສໍ ອສ຺ສາເທຕິ, ປໍສຸກູລິກາທິຠາໂວປິ ຈສ຺ສ ປຕິຣູໂປ ໂຫຕີຕິ.

ປວິວິຕ຺ໂຕ ອສໍສຏ຺ໂຐ, ປນ຺ຕເສນາສເນ ຣໂຕ;

ອາຣາຘຍນ຺ໂຕ ນາຖສ຺ສ, ວນວາເສນ ມານສໍ.

ເອໂກ ອຣຎ຺ເຎ ນິວສໍ, ຍໍ ສຸຂໍ ລຠເຕ ຍຕິ;

ຣສໍ ຕສ຺ສ ນ ວິນ຺ທນ຺ຕິ, ອປິ ເທວາ ສອິນ຺ທກາ.

ປໍສຸກູລຎ຺ຈ ເອໂສວ, ກວຈໍ ວິຍ ຘາຣຍໍ;

ອຣຎ຺ຎສງ຺ຄາມຄໂຕ, ອວເສສຘຸຕາຍຸໂຘ.

ສມຕ຺ໂຖ ນຈິຣສ຺ເສວ, ເຊຕຸໍ ມາຣໍ ສວາຫິນິໍ;

ຕສ຺ມາ ອຣຎ຺ຎວາສມ຺ຫິ, ຣຕິໍ ກຍິຣາຖ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ.

ອຍໍ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໙. ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄກຖາ

໓໒. ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ຉນ຺ນໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ຣຸກ຺ຂມູລິເກນ ສີມນ຺ຕຣິກຣຸກ຺ຂໍ, ເຈຕິຍຣຸກ຺ຂໍ, ນິຍ຺ຍາສຣຸກ຺ຂໍ, ຜລຣຸກ຺ຂໍ, ວຄ຺ຄຸລິຣຸກ຺ຂໍ, ສຸສິຣຣຸກ຺ຂໍ, ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ຐິຕຣຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອິເມ ຣຸກ຺ເຂ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຐິຕຣຸກ຺ໂຂ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ປາເທນ ປຓ຺ຓສຏໍ ອປເນຕ຺ວາ ວສິຕພ຺ພໍ. ມຊ຺ຌິໂມ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕຫິເຍວ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕຸໍ ລຠຕິ. ມຸທຸເກນ ອາຣາມິກສມຓຸທ຺ເທເສ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ສມໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ໂອກິຣາເປຕ຺ວາ ປາກາຣປຣິກ຺ເຂປໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ວສິຕພ຺ພໍ. ມຫທິວເສ ປນ ຣຸກ຺ຂມູລິເກນ ຕຕ຺ຖ ອນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຉນ຺ເນ ວາສໍ ກປ຺ປິຕກ຺ຂເຓ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຊານິຕ຺ວາ ຉນ຺ເນ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາປິຕມຕ຺ເຕຕິ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຠາຓກາ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຕິ (ມຫາວ. ໑໒໘) ວຈນໂຕ ນິສ຺ສຍານຸຣູປປຏິປຕ຺ຕິສພ຺ຠາໂວ, ອປ຺ປານິ ເຈວ ສຸລຠານິ ຈ ຕານິ ຈ ອນວຊ຺ຊານີຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໗; ອິຕິວຸ. ໑໐໑) ຠຄວຕາ ສໍວຓ຺ຓິຕປຈ຺ຈຍຕາ, ອຠິຓ຺ຫໍ ຕຣຸປຓ຺ຓວິກາຣທສ຺ສເນນ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາສມຸຏ຺ຐາປນຕາ, ເສນາສນມຈ຺ເຉຣກມ຺ມາຣາມຕານໍ ອຠາໂວ, ເທວຕາຫິ ສຫວາສິຕາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອນຸໂລມວຸຕ຺ຕິຕາຕິ.

ວຓ຺ຓິໂຕ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ເຐນ, ນິສ຺ສໂຍຕິ ຈ ຠາສິໂຕ;

ນິວາໂສ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ, ຣຸກ຺ຂມູລສໂມ ກຸໂຕ.

ອາວາສມຈ຺ເຉຣຫເຣ, ເທວຕາ ປຣິປາລິເຕ;

ປວິວິຕ຺ເຕ ວສນ຺ໂຕ ຫິ, ຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ ສຸພ຺ພໂຕ.

ອຠິຣຕ຺ຕານິ ນີລານິ, ປຓ຺ຑູນິ ປຕິຕານິ ຈ;

ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕຣຸປຓ຺ຓານິ, ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປນູທຕິ.

ຕສ຺ມາ ຫິ ພຸທ຺ຘທາຍຊ຺ຊໍ, ຠາວນາຠິຣຕາລຍໍ;

ວິວິຕ຺ຕໍ ນາຕິມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວິຈກ຺ຂໂຓຕິ.

ອຍໍ ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໑໐. ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄກຖາ

໓໓. ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ຉນ຺ນຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂມູລຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ສ ປນ ອພ຺ໂຠກາສິກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ວາ ອຸໂປສຖຕ຺ຖາຍ ວາ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ເທເວ ວສ຺ສມາເນ ອນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວສ຺ສູປຣເມ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ. ໂຠຊນສາລໍ ວາ ອຄ຺ຄິສາລໍ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ, ໂຠຊນສາລາຍ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ຠຕ຺ເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ, ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນ ວາ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ເຕນ ວາ ຉນ຺ນໍ ປວິສິຕຸໍ, ພຫິ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕຸຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວຸຑ຺ຒຕຣານໍ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ, ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ມຄ຺ຄມຊ຺ເຌ ຐິຕໍ ສາລໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ສາລາຍ ຐສ຺ສາມີຕິ ເວເຄນ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປກຕິຄຕິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປວິຏ຺ເຐນ ປນ ຍາວ ວສ຺ສູປຣມາ ຐຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ. ຣຸກ຺ຂມູລິກສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສ຺ສ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ປພ຺ພຕໍ ວາ ເຄຫໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອພ຺ໂຠກາເສເຍວ ຈີວຣກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ວສິຕພ຺ພໍ. ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂປພ຺ພຕເຄຫານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອນ຺ໂຕ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸທຸກສ຺ສ ອຈ຺ຉນ຺ນມຣິຍາທໍ ປພ຺ຠາຣມ຺ປິ ສາຂາມຓ຺ຑໂປປິ ປີຐປໂຏປິ ເຂຕ຺ຕຣກ຺ຂກາທີຫິ ຉຑ຺ຑິຕາ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກກຸຏິກາປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ວາສຕ຺ຖາຍ ຉນ຺ນໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວາ ປວິຏ຺ຐກ຺ຂເຓ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຊານິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາປິຕມຕ຺ເຕຕິ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຠາຓກາ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ອາວາສປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ, ຖິນມິທ຺ຘປນູທນໍ, ‘‘ມິຄາ ວິຍ ອສງ຺ຄຈາຣິໂນ, ອນິເກຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໒໔) ປສໍສາຍ ອນຸຣູປຕາ, ນິສ຺ສງ຺ຄຕາ, ຈາຕຸທ຺ທິສຕາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອນຸໂລມວຸຕ຺ຕິຕາຕິ.

ອນຄາຣິຍຠາວສ຺ສ, ອນຸຣູເປ ອທຸລ຺ລເຠ;

ຕາຣາມຓິວິຕານມ຺ຫິ, ຈນ຺ທທີປປ຺ປຠາສິເຕ.

ອພ຺ໂຠກາເສ ວສໍ ຠິກ຺ຂຸ, ມິຄຠູເຕນ ເຈຕສາ;

ຖິນມິທ຺ຘໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ, ຠາວນາຣາມຕໍ ສິໂຕ.

ປວິເວກຣສສ຺ສາທໍ, ນຈິຣສ຺ເສວ ວິນ຺ທຕິ;

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຫິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ອພ຺ໂຠກາສຣໂຕ ສິຍາຕິ.

ອຍໍ ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໑໑. ໂສສານິກງ຺ຄກຖາ

໓໔. ໂສສານິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ນ ສຸສານໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ໂສສານິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ໂສສານິເກນ ຍໍ ມນຸສ຺ສາ ຄາມໍ ນິເວສນ຺ຕາ ‘‘ອິທໍ ສຸສານ’’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປນ຺ຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ວສິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ມຕສຣີເຣ ອຊ຺ຌາປິເຕ ຕໍ ສຸສານໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຌາປິຕກາລໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ສເຈປິ ທ຺ວາທສວສ຺ສານິ ຉຑ຺ຑິຕໍ, ຕໍ ສຸສານເມວ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ວສນ຺ເຕນ ຈງ຺ກມມຓ຺ຑປາທີນິ ກາເຣຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ວາເຈນ຺ເຕນ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ຄຣຸກໍ ຫິ ອິທໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປນ຺ນປຣິສ຺ສຍວິຆາຕຕ຺ຖາຍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕກໍ ວາ ຊານາເປຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ວສິຕພ຺ພໍ. ຈງ຺ກມນ຺ເຕນ ອທ຺ຘກ຺ຂິເກນ ອາຬາຫນໍ ໂອໂລເກນ຺ເຕນ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

ສຸສານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ມຫາປຖາ ອຸກ຺ກມ຺ມ ອຸປ຺ປຖມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ທິວາເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິສ຺ສ ຕໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຍານກໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອມນຸສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຣວິຕ຺ວາ ວິຣວິຕ຺ວາ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາປິ ນ ເກນຈິ ປຫຣິຕພ຺ພາ. ເອກທິວສມ຺ປິ ສຸສານໍ ອຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຊ຺ຌິມຍາມໍ ສຸສາເນ ເຂເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຏິກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຠາຓກາ. ອມນຸສ຺ສານໍ ປິຍໍ ຕິລປິຏ຺ຐມາສຠຕ຺ຕມຈ຺ຉມໍສຂີຣເຕລຄຸຬາທິຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ. ກຸລເຄຫໍ ນ ປວິສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ເຐນ ຍຕ຺ຖ ຘຸວຑາຫຘຸວກຸຓປຘຸວໂຣທນານິ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕພ຺ພໍ. ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ຕີສຸ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ສຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸທຸກສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຸສານລກ຺ຂຓໍ ປຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ນ ສຸສານມ຺ຫິ ວາສໍ ກປ຺ປເນນ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສຸສານໍ ອຄຕທິວເສຕິ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຠາຓກາ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ ມຣຓສ຺ສຕິປຏິລາໂຠ, ອປ຺ປມາທວິຫາຣິຕາ, ອສຸຠນິມິຕ຺ຕາຘິຄໂມ, ກາມຣາຄວິໂນທນໍ, ອຠິຓ຺ຫໍ ກາຍສຠາວທສ຺ສນໍ, ສໍເວຄພຫຸລຕາ ອາໂຣຄ຺ຍມທາທິປ຺ປຫານໍ, ຠຍເຠຣວສຫນຕາ, ອມນຸສ຺ສານໍ ຄຣຸຠາວນີຍຕາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອນຸໂລມວຸຕ຺ຕິຕາຕິ.

ໂສສານິກຎ຺ຫິ ມຣຓານຸສຕິປ຺ປຠາວາ,

ນິທ຺ທາຄຕມ຺ປິ ນ ຜຸສນ຺ຕິ ປມາທໂທສາ;

ສມ຺ປສ຺ສໂຕ ຈ ກຸຓປານິ ພຫູນິ ຕສ຺ສ,

ກາມານຸຠາວວສຄມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕໍ.

ສໍເວຄເມຕິ ວິປຸລໍ ນ ມທໍ ອຸເປຕິ,

ສມ຺ມາ ອໂຖ ຆຏຕິ ນິພ຺ພຸຕິເມສມາໂນ;

ໂສສານິກງ຺ຄມິຕິເນກຄຸຓາວຫຕ຺ຕາ,

ນິພ຺ພານນິນ຺ນຫທເຍນ ນິເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອຍໍ ໂສສານິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໑໒. ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ຄກຖາ

໓໕. ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ເສນາສນໂລລຸປ຺ປໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ຍຖາສນ຺ຖຕິເກນ ຍທສ຺ສ ເສນາສນໍ ‘‘ອິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄາຫິຕໍ ໂຫຕິ, ເຕເນວ ຕຸຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕເສນາສນໍ ທູເຣຕິ ວາ ອຈ຺ຈາສນ຺ເນຕິ ວາ ອມນຸສ຺ສທີຆຊາຕິກາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸຕນ຺ຕິ ວາ ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ວາ ສີຕລນ຺ຕິ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ມຊ຺ຌິໂມ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ລຠຕິ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ໂອໂລເກຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ມຸທຸໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຈສ຺ສ ຕໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອຎ຺ຎໍ ຄເຫຕຸໍ ລຠຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເສນາສນໂລລຸປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ‘‘ຍໍ ລທ຺ຘໍ ເຕນ ຕຸຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຊາ. ໑.໑.໑໓໖; ປາຈິ. ໗໙໓) ວຸຕ຺ໂຕວາທກຣຓໍ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ຫິເຕສິຕາ, ຫີນປຓີຕວິກປ຺ປປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ອນຸໂຣຘວິໂຣຘປ຺ປຫານໍ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຍ ທ຺ວາຣປິທຫນໍ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອນຸໂລມວຸຕ຺ຕິຕາຕິ.

ຍໍ ລທ຺ຘໍ ເຕນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ຍຖາສນ຺ຖຕິໂກ ຍຕິ;

ນິພ຺ພິກປ຺ໂປ ສຸຂໍ ເສຕິ, ຕິຓສນ຺ຖຣເກສຸປິ.

ນ ໂສ ຣຊ຺ຊຕິ ເສຏ຺ຐມ຺ຫິ, ຫີນໍ ລທ຺ຘາ ນ ກຸປ຺ປຕິ;

ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນວເກ, ຫິເຕນ ອນຸກມ຺ປຕິ.

ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຕາຈິຓ຺ຓໍ, ມຸນິປຸງ຺ຄວວຓ຺ຓິຕໍ;

ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ເມຘາວີ, ຍຖາສນ຺ຖຕຣາມຕນ຺ຕິ.

ອຍໍ ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ເຄ ສມາທານວິຘານປ຺ປເຠທເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

໑໓. ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄກຖາ

໓໖. ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ເສຍ຺ຍໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນນ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ເຕນ ປນ ເນສຊ຺ຊິເກນ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ເອກໍ ຍາມໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ອິຣິຍາປເຖສຸ ຫິ ນິປຊ຺ຊິຕຸເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທມສ຺ສ ວິຘານໍ.

ປເຠທໂຕ ປນ ອຍມ຺ປິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສ຺ສ ເນວ ອປສ຺ເສນໍ, ນ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາ, ນ ອາໂຍຄປຏ຺ໂຏ ວຏ຺ຏຕິ. ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸທຸກສ຺ສ ອປສ຺ເສນມ຺ປິ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາປິ ອາໂຍຄປຏ຺ໂຏປິ ພິພ຺ໂພຫນມ຺ປິ ປຎ຺ຈງ຺ໂຄປິ ສຕ຺ຕງ຺ໂຄປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຎ຺ຈງ຺ໂຄ ປນ ປິຏ຺ຐິອປສ຺ສເຍນ ສທ຺ຘິໍ ກໂຕ. ສຕ຺ຕງ຺ໂຄ ນາມ ປິຏ຺ຐິອປສ຺ສເຍນ ຈ ອຸຠໂຕປສ຺ເສສຸ ອປສ຺ສເຍຫິ ຈ ສທ຺ຘິໍ ກໂຕ. ຕໍ ກິຣ ມິຬາຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອກໍສຸ. ເຖໂຣ ອນາຄາມີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ປິຕມຕ຺ເຕ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ເຠໂທ.

ອຍໍ ປນານິສໍໂສ, ‘‘ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໐; ມ. ນິ. ໑.໑໘໖) ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຈຕໂສ ວິນິພນ຺ຘສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉທນໍ, ສພ຺ພກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄສປ຺ປາຍຕາ, ປາສາທິກອິຣິຍາປຖຕາ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠານຸກູລຕາ, ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸພ຺ຣູຫນນ຺ຕິ.

ອາຠຸຊິຕ຺ວານ ປລ຺ລງ຺ກໍ, ປຓິຘາຍ ອຸຊຸໍ ຕນຸໍ;

ນິສີທນ຺ໂຕ ວິກມ຺ເປຕິ, ມາຣສ຺ສ ຫທຍໍ ຍຕິ.

ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ, ຫິຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ;

ນິສຊ຺ຊາຠິຣໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສຠຍນ຺ໂຕ ຕໂປວນໍ.

ນິຣາມິສໍ ປີຕິສຸຂໍ, ຍສ຺ມາ ສມຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ຕສ຺ມາ ສມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຘີໂຣ ເນສຊ຺ຊິກໍ ວຕນ຺ຕິ.

ອຍໍ ເນສຊ຺ຊິກງ຺ເຄ ສມາທານ ວິຘານປ຺ປເຠທ ເຠທານິສໍສວຓ຺ຓນາ.

ຘຸຕງ຺ຄປກິຓ຺ຓກກຖາ

໓໗. ອິທານິ –

ກຸສລຕ຺ຕິກໂຕ ເຈວ, ຘຸຕາທີນໍ ວິຠາຄໂຕ;

ສມາສພ຺ຍາສໂຕ ຈາປິ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ. –

ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ວເສນ ວຓ຺ຓນາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສລຕ຺ຕິກໂຕຕິ ສພ຺ພາເນວ ຫິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນຂີຓາສວານໍ ວເສນ ສິຍາ ກຸສລານິ, ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕານິ, ນຕ຺ຖິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ອກຸສລນ຺ຕິ.

ໂຍ ປນ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕີຕິ ອາທິວຈນໂຕ (ອ. ນິ. ໕.໑໘໑; ປຣິ. ໓໒໕) ອກຸສລມ຺ປິ ຘຸຕງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ນ ມຍໍ ‘‘ອກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ອຣຎ຺ເຎ ນ ວສຕີ’’ຕິ ວທາມ. ຍສ຺ສ ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ນິວາໂສ, ໂສ ອາຣຎ຺ຎິໂກ. ໂສ ຈ ປາປິຈ຺ໂຉ ວາ ຠເວຍ຺ຍ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ວາ. ອິມານິ ປນ ເຕນ ເຕນ ສມາທາເນນ ຘຸຕກິເລສຕ຺ຕາ ຘຸຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອງ຺ຄານິ, ກິເລສຘຸນນໂຕ ວາ ຘຸຕນ຺ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຎາຓໍ ອງ຺ຄເມເຕສນ຺ຕິ ຘຸຕງ຺ຄານິ. ອຖ ວາ ຘຸຕານິ ຈ ຕານິ ປຏິປກ຺ຂນິທ຺ຘຸນນໂຕ ອງ຺ຄານິ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຍາຕິປິ ຘຸຕງ຺ຄານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຈ ອກຸສເລນ ໂກຈິ ຘຸໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຍສ຺ເສຕານິ ອງ຺ຄານິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ອກຸສລໍ ກິຎ຺ຈິ ຘຸນາຕິ, ເຍສໍ ຕໍ ອງ຺ຄນ຺ຕິກຕ຺ວາ ຘຸຕງ຺ຄານີຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ນາປິ ອກຸສລໍ ຈີວຣໂລລຸປ຺ປາທີນິ ເຈວ ນິທ຺ຘຸນາຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອງ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສຸວຸຕ຺ຕມິທໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ອກຸສລໍ ຘຸຕງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍສມ຺ປິ ກຸສລຕ຺ຕິກວິນິມຸຕ຺ຕໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຘຸຕງ຺ຄເມວ ນຕ຺ຖິ. ອສນ຺ຕໍ ກສ຺ສ ຘຸນນໂຕ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ. ຘຸຕຄຸເຓ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວຈນວິໂຣໂຘປິ ຈ ເນສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ຕາວ ກຸສລຕ຺ຕິກໂຕ ວຓ຺ຓນາ.

ຘຸຕາທີນໍ ວິຠາຄໂຕຕິ ຘຸໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘຸຕວາໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘຸຕຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຘຸຕງ຺ຄານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ກສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄເສວນາ ສປ຺ປາຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຘຸໂຕຕິ ຘຸຕກິເລໂສ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ກິເລສຘຸນໂນ ວາ ຘມ຺ໂມ.

ຘຸຕວາໂທຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຕ຺ຖິ ຘຸໂຕ ນ ຘຸຕວາໂທ, ອຕ຺ຖິ ນ ຘຸໂຕ ຘຸຕວາໂທ, ອຕ຺ຖິ ເນວ ຘຸໂຕ ນ ຘຸຕວາໂທ, ອຕ຺ຖິ ຘຸໂຕ ເຈວ ຘຸຕວາໂທ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຘຸຕງ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ກິເລເສ ຘຸນິ, ປຣໍ ປນ ຘຸຕງ຺ເຄນ ນ ໂອວທຕິ, ນານຸສາສຕິ ພາກຸລຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ, ອຍໍ ຘຸໂຕ ນ ຘຸຕວາໂທ. ຍຖາຫ, ‘‘ຕຍິທໍ ອາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ຘຸໂຕ ນ ຘຸຕວາໂທ’’ຕິ. ໂຍ ປນ ນ ຘຸຕງ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ກິເລເສ ຘຸນິ, ເກວລໍ ອຎ຺ເຎ ຘຸຕງ຺ເຄນ ໂອວທຕິ ອນຸສາສຕິ ອຸປນນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ, ອຍໍ ນ ຘຸໂຕ ຘຸຕວາໂທ. ຍຖາຫ, ‘‘ຕຍິທໍ ອາຍສ຺ມາ ອຸປນນ຺ໂທ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ນ ຘຸໂຕ ຘຸຕວາໂທ’’ຕິ. ໂຍ ອຸຠຍວິປນ຺ໂນ ລາຬຸທາຍີ ວິຍ, ອຍໍ ເນວ ຘຸໂຕ ນ ຘຸຕວາໂທ. ຍຖາຫ, ‘‘ຕຍິທໍ ອາຍສ຺ມາ ລາຬຸທາຍີ ເນວ ຘຸໂຕ ນ ຘຸຕວາໂທ’’ຕິ. ໂຍ ປນ ອຸຠຍສມ຺ປນ຺ໂນ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ວິຍ, ອຍໍ ຘຸໂຕ ເຈວ ຘຸຕວາໂທ ຈ. ຍຖາຫ, ‘‘ຕຍິທໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຘຸໂຕ ເຈວ ຘຸຕວາໂທ ຈາຕິ.

ຘຸຕຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ, ສລ຺ເລຂຕາ, ປວິເວກຕາ, ອິທມຕ຺ຖິຕາຕິ ອິເມ ຘຸຕງ຺ຄເຈຕນາຍ ປຣິວາຣກາ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ອ. ນິ. ໕.໑໘໑; ປຣິ. ໓໒໕) ຘຸຕຘມ຺ມາ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຈ ອໂລໂຠ. ສລ຺ເລຂຕາ ຈ ປວິເວກຕາ ຈ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປຕນ຺ຕິ ອໂລເຠ ຈ ອໂມເຫ ຈ. ອິທມຕ຺ຖິຕາ ຎາຓເມວ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອໂລເຠນ ປຏິກ຺ເຂປວຕ຺ຖູສຸ ໂລຠໍ, ອໂມເຫນ ເຕສ຺ເວວ ອາທີນວປຏິຈ຺ຉາທກໍ ໂມຫໍ ຘຸນາຕິ. ອໂລເຠນ ຈ ອນຸຎ຺ຎາຕານໍ ປຏິເສວນມຸເຂນ ປວຕ຺ຕໍ ກາມສຸຂານຸໂຍຄໍ, ອໂມເຫນ ຘຸຕງ຺ເຄສຸ ອຕິສລ຺ເລຂມຸເຂນ ປວຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄໍ ຘຸນາຕິ. ຕສ຺ມາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ຘຸຕຘມ຺ມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຘຸຕງ຺ຄານິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ເວທິຕພ຺ພານິ ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ…ເປ… ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄນ຺ຕິ. ຕານິ ອຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ຈ ວຸຕ຺ຕາເນວ.

ກສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄເສວນາ ສປ຺ປາຍາຕິ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ເຈວ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ຈ. ກສ຺ມາ? ຘຸຕງ຺ຄເສວນາ ຫິ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາ ເຈວ ສລ຺ເລຂວິຫາໂຣ ຈ. ທຸກ຺ຂາປຏິປທຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ຣາໂຄ ວູປສມ຺ມຕິ. ສລ຺ເລຂໍ ນິສ຺ສາຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ໂມໂຫ ປຫີຍຕິ. ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄປຏິເສວນາ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂທສຈຣິຕສ຺ສາປິ ສປ຺ປາຍາ. ຕຕ຺ຖ ຫິສ຺ສ ອສງ຺ຆຏ຺ຏິຍມານສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ໂທໂສປິ ວູປສມ຺ມຕີຕິ ອຍໍ ຘຸຕາທີນໍ ວິຠາຄໂຕ ວຓ຺ຓນາ.

ສມາສພ຺ຍາສໂຕຕິ ອິມານິ ປນ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາສໂຕ ຕີຓິ ສີສງ຺ຄານິ, ປຎ຺ຈ ອສມ຺ຠິນ຺ນງ຺ຄານີຕິ ອຏ຺ເຐວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສປທານຈາຣິກງ຺ຄໍ, ເອກາສນິກງ຺ຄໍ, ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ສີສງ຺ຄານິ. ສປທານຈາຣິກງ຺ຄຎ຺ຫິ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄມ຺ປິ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ເອກາສນິກງ຺ຄຎ຺ຈ ຣກ຺ຂໂຕ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄານິປິ ສຸຣກ຺ຂນີຍານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ກິໍ ອຕ຺ຖິ ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ເຄສຸ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ນາມ. ອິຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ສີສງ຺ຄານິ, ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ, ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ, ເຕຈີວຣິກງ຺ຄໍ, ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄໍ, ໂສສານິກງ຺ຄນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ອສມ຺ຠິນ຺ນງ຺ຄານິ ຈາຕິ ອຏ຺ເຐວ ໂຫນ຺ຕິ.

ປຸນ ທ຺ເວ ຈີວຣປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈ ເສນາສນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ, ເອກໍ ວີຣິຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄໍ ວີຣິຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣານິ ປາກຏາເນວ.

ປຸນ ສພ຺ພາເນວ ນິສ຺ສຍວເສນ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍນິສ຺ສິຕານິ ທ຺ວາທສ, ວີຣິຍນິສ຺ສິຕໍ ເອກນ຺ຕິ. ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພວເສນປິ ທ຺ເວເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ເສວນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຑ຺ຒຕິ, ເຕນ ເສວິຕພ຺ພານິ. ຍສ຺ສ ເສວໂຕ ຫາຍຕິ, ເຕນ ນ ເສວິຕພ຺ພານິ. ຍສ຺ສ ປນ ເສວໂຕປິ ອເສວໂຕປິ ວຑ຺ຒເຕວ, ນ ຫາຍຕິ, ເຕນາປິ ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ເຕນ ເສວິຕພ຺ພານິ. ຍສ຺ສາປິ ເສວໂຕປິ ອເສວໂຕປິ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ເຕນາປິ ເສວິຕພ຺ພານິເຍວ ອາຍຕິໍ ວາສນຕ຺ຖາຍາຕິ.

ເອວໍ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພວເສນ ທຸວິຘານິປິ ສພ຺ພາເນວ ເຈຕນາວເສນ ເອກວິຘານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກເມວ ຫິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທານເຈຕນາຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍາ ເຈຕນາ, ຕໍ ຘຸຕງ຺ຄນ຺ຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ.

ພ຺ຍາສໂຕ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຕຣສ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຏ຺ຐ, ສາມເຓຣານໍ ທ຺ວາທສ, ສິກ຺ຂມານສາມເຓຣີນໍ ສຕ຺ຕ, ອຸປາສກອຸປາສິການໍ ທ຺ເວຕິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ອພ຺ໂຠກາເສ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ ສຸສານໍ ໂຫຕິ, ເອໂກປິ ຠິກ຺ຂຸ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ສພ຺ພຘຸຕງ຺ຄານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປນ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄຎ຺ຈ ທ຺ເວປິ ສິກ຺ຂາປເທເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ, ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄໍ, ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄໍ, ໂສສານິກງ຺ຄນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ທຸປ຺ປຣິຫາຣານິ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຫິ ທຸຕິຍິກໍ ວິນາ ວສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວຣູເປ ຈ ຐາເນ ສມານຈ຺ຉນ຺ທາ ທຸຕິຍິກາ ທຸລ຺ລຠາ. ສເຈປິ ລເຠຍ຺ຍ ສໍສຏ຺ຐວິຫາຣໂຕ ນ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ເອວໍ ສຕິ ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ເສເວຍ຺ຍ, ສ຺ເວວສ຺ສາ ອຕ຺ໂຖ ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ປຎ຺ຈ ຫາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຏ຺ເຐວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ເຕຈີວຣິກງ຺ຄໍ ເສສານິ ທ຺ວາທສ ສາມເຓຣານໍ, ສຕ຺ຕ ສິກ຺ຂມານສາມເຓຣີນໍ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຸປາສກອຸປາສິການໍ ປນ ເອກາສນິກງ຺ຄໍ, ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄນ຺ຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ປຕິຣູປານິ ເຈວ ສກ຺ກາ ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ທ຺ເວ ຘຸຕງ຺ຄານີຕິ ເອວໍ ພ຺ຍາສໂຕ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ສມາສພ຺ຍາສໂຕ ວຓ຺ຓນາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາມຸເຂນ ເທສິເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ເຍຫິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ສີລສ຺ສ ໂວທານໍ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ສມາທາຕພ຺ພຘຸຕງ຺ຄກຖາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ຘຸຕງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ ນາມ ທຸຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓. ກມ຺ມຏ຺ຐານຄ຺ຄຫຓນິທ຺ເທໂສ

໓໘. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ຘຸຕງ຺ຄປຣິຫຣຓສມ຺ປາທິເຕຫິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ປຣິໂຍທາເຕ ອິມສ຺ມິໍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ຈິຕ຺ຕສີເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ສມາຘິ ຠາເວຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ອຕິສງ຺ເຂປເທສິຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຕຸມ຺ປິ ຕາວ ນ ສຸກໂຣ, ປເຄວ ຠາເວຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ຠາວນານຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ປຎ຺ຫາກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ໂກ ສມາຘິ? ເກນຏ຺ເຐນ ສມາຘິ? ການສ຺ສ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານິ? ກຕິວິໂຘ ສມາຘິ? ໂກ ຈສ຺ສ ສໍກິເລໂສ? ກິໍ ໂວທານໍ? ກຖໍ ຠາເວຕພ຺ໂພ? ສມາຘິຠາວນາຍ ໂກ ອານິສໍໂສຕິ?

ຕຕ຺ຣິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ໂກ ສມາຘີຕິ ສມາຘິ ພຫຸວິໂຘ ນານປ຺ປກາຣໂກ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິຠາວຍິຕຸໍ ອາຣພ຺ຠມານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອຘິປ຺ເປຕຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ ນ ສາເຘຍ຺ຍ, ອຸຕ຺ຕຣິ ຈ ວິກ຺ເຂປາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທາມ, ກຸສລຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມາຘິ.

ເກນຏ຺ເຐນ ສມາຘີຕິ ສມາຘານຏ຺ເຐນ ສມາຘິ. ກິມິທໍ ສມາຘານໍ ນາມ? ເອກາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອາຘານໍ, ຐປນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສານຸຠາເວນ ເອກາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອວິກ຺ຂິປມານາ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອິທໍ ສມາຘານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ການສ຺ສ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ສມາຘິ, ວິກ຺ເຂປວິທ຺ຘໍສນຣໂສ, ອວິກມ຺ປນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ‘‘ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ສຸຂມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ.

໓໙. ກຕິວິໂຘ ສມາຘີຕິ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂເຓນ ຕາວ ເອກວິໂຘ. ອຸປຈາຣອປ຺ປນາວເສນ ທຸວິໂຘ, ຕຖາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ສປ຺ປີຕິກນິປ຺ປີຕິກວເສນ ສຸຂສຫຄຕອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕວເສນ ຈ. ຕິວິໂຘ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕວເສນ, ຕຖາ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາທິວເສນ ປີຕິສຫຄຕາທິວເສນ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕປ຺ປມາຓວເສນ ຈ. ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາທິວເສນ, ຕຖາ ປຣິຕ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ຈຕຸຌານງ຺ຄວເສນ ຫານຠາຄິຍາທິວເສນ ກາມາວຈຣາທິວເສນ ອຘິປຕິວເສນ ຈ. ປຎ຺ຈວິໂຘ ປຎ຺ຈກນເຍ ປຎ຺ຈຌານງ຺ຄວເສນາຕິ.

ສມາຘິເອກກທຸກວຓ຺ຓນາ

ຕຕ຺ຖ ເອກວິຘໂກຏ຺ຐາໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ. ທຸວິຘໂກຏ຺ຐາເສ ຉນ຺ນໍ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານໍ ມຣຓສ຺ສຕິຍາ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິຍາ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາຍ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານສ຺ສາຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ລທ຺ຘຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ຍາ ຈ ອປ຺ປນາສມາຘີນໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເອກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ອຸປຈາຣສມາຘິ. ‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາທິວຈນໂຕ ປນ ຍາ ປຣິກມ຺ມານນ຺ຕຣາ ເອກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ອປ຺ປນາສມາຘີຕິ ເອວໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ທຸວິໂຘ.

ທຸຕິຍທຸເກ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ກຸສລຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ໂລກິໂຍ ສມາຘິ. ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເອກຄ຺ຄຕາ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສມາຘີຕິ ເອວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ທຸວິໂຘ.

ຕຕິຍທຸເກ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ທ຺ວີສຸ ປຎ຺ຈກນເຍ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ເອກຄ຺ຄຕາ ສປ຺ປີຕິໂກ ສມາຘິ. ອວເສເສສຸ ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ເອກຄ຺ຄຕາ ນິປ຺ປີຕິໂກ ສມາຘິ. ອຸປຈາຣສມາຘິ ປນ ສິຍາ ສປ຺ປີຕິໂກ, ສິຍາ ນິປ຺ປີຕິໂກຕິ ເອວໍ ສປ຺ປີຕິກນິປ຺ປີຕິກວເສນ ທຸວິໂຘ.

ຈຕຸຕ຺ຖທຸເກ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ຕີສຸ ປຎ຺ຈກນເຍ ຈຕູສຸ ຌາເນສຸ ເອກຄ຺ຄຕາ ສຸຂສຫຄໂຕ ສມາຘິ. ອວເສສສ຺ມິໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄໂຕ ສມາຘິ. ອຸປຈາຣສມາຘິ ປນ ສິຍາ ສຸຂສຫຄໂຕ, ສິຍາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄໂຕຕິ ເອວໍ ສຸຂສຫຄຕອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕວເສນ ທຸວິໂຘ.

ສມາຘິຕິກວຓ຺ຓນາ

ຕິເກສຸ ປຐມຕ຺ຕິເກ ປຏິລທ຺ຘມຕ຺ໂຕ ຫີໂນ, ນາຕິສຸຠາວິໂຕ ມຊ຺ຌິໂມ, ສຸຠາວິໂຕ ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຓີໂຕຕິ ເອວໍ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕວເສນ ຕິວິໂຘ.

ທຸຕິຍຕ຺ຕິເກ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຈາຣສມາຘິນາ ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ. ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສມາຘິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ. ໂຍ ຫິ ວິຕກ຺ກມຕ຺ເຕເຍວ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ວິຈາເຣ ອທິສ຺ວາ ເກວລໍ ວິຕກ຺ກປ຺ປຫານມຕ຺ຕໍ ອາກງ຺ຂມາໂນ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ໂສ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ສມາຘິໍ ປຏິລຠຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕຸກ຺ກນເຍ ປນ ທຸຕິຍາທີສຸ ປຎ຺ຈກນເຍ ຕຕິຍາທີສຸ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ເອກຄ຺ຄຕາ ອວິຕກ຺ກາວິຈາໂຣ ສມາຘີຕິ ເອວໍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາທິວເສນ ຕິວິໂຘ.

ຕຕິຍຕ຺ຕິເກ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ອາທິໂຕ ທ຺ວີສຸ ປຎ຺ຈກນເຍ ຈ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ເອກຄ຺ຄຕາ ປີຕິສຫຄໂຕ ສມາຘິ. ເຕສ຺ເວວ ຕຕິເຍ ຈ ຈຕຸຕ຺ເຖ ຈ ຌາເນ ເອກຄ຺ຄຕາ ສຸຂສຫຄໂຕ ສມາຘິ. ອວສາເນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄໂຕ. ອຸປຈາຣສມາຘິ ປນ ປີຕິສຸຂສຫຄໂຕ ວາ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄໂຕ ວາຕິ ເອວໍ ປີຕິສຫຄຕາທິວເສນ ຕິວິໂຘ.

ຈຕຸຕ຺ຖຕ຺ຕິເກ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍ ເອກຄ຺ຄຕາ ປຣິຕ຺ໂຕ ສມາຘິ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກຸສເລ ເອກຄ຺ຄຕາ ມຫຄ຺ຄໂຕ ສມາຘິ. ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເອກຄ຺ຄຕາ ອປ຺ປມາໂຓ ສມາຘີຕິ ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕປ຺ປມາຓວເສນ ຕິວິໂຘ.

ສມາຘິຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸກ຺ເກສຸ ປຐມຈຕຸກ຺ເກ ອຕ຺ຖິ ສມາຘິ ທຸກ຺ຂາປຏິປໂທ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ໂຎ, ອຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂາປຏິປໂທ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎ, ອຕ຺ຖິ ສຸຂາປຏິປໂທ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ໂຎ, ອຕ຺ຖິ ສຸຂາປຏິປໂທ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ສມາຘິຠາວນາ ປຏິປທາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປຈາຣໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອປ຺ປນາ, ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ອຠິຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ປເນສາ ປຏິປທາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ໂຫຕິ, ນີວຣຓາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມສມຸທາຈາຣຄຫຓຕາຍ ກິຈ຺ຉາ ອສຸຂາເສວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕທຠາເວນ ສຸຂາ. ອຠິຎ຺ຎາປິ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທນ຺ຘາ ໂຫຕິ ມນ຺ທາ ອສີຆປ຺ປວຕ຺ຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຂິປ຺ປາ ອມນ຺ທາ ສີຆປ຺ປວຕ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍານິ ປຣໂຕ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍານິ ຈ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທາທີນິ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ຈ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລານິ ຈ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ, ເຕສຸ ໂຍ ອສປ຺ປາຍເສວີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ສປ຺ປາຍເສວິໂນ ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ. ໂຍ ປນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອສປ຺ປາຍໍ ເສວິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສປ຺ປາຍເສວີ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ພຠາເຄ ວາ ສປ຺ປາຍໍ ເສວິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອສປ຺ປາຍເສວີ, ຕສ຺ສ ໂວມິສ຺ສກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທາທິກໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຠາວນມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ. ວິປຣິຍາເຍນ ສຸຂາ. ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລານິ ປນ ອສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປາ.

ອປິຈ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາວເສນ ສມຖວິປສ຺ສນາຘິກາຣວເສນ ຈາປິ ເອຕາສໍ ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຓ຺ຫາຠິຠູຕສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ. ອນຠິຠູຕສ຺ສ ສຸຂາ. ອວິຊ຺ຊາຠິຠູຕສ຺ສ ຈ ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ອນຠິຠູຕສ຺ສ ຂິປ຺ປາ. ໂຍ ຈ ສມເຖ ອກຕາຘິກາໂຣ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ. ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ສຸຂາ. ໂຍ ປນ ວິປສ຺ສນາຍ ອກຕາຘິກາໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ຂິປ຺ປາ. ກິເລສິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຈາປິ ເອຕາສໍ ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕິພ຺ພກິເລສສ຺ສ ຫິ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ ທນ຺ຘາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ, ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປນ ຂິປ຺ປາ ອຠິຎ຺ຎາ. ມນ຺ທກິເລສສ຺ສ ຈ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຸຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ ທນ຺ຘາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ. ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປນ ຂິປ຺ປາ ອຠິຎ຺ຎາຕິ.

ອິຕິ ອິມາສຸ ປຏິປທາອຠິຎ຺ຎາສຸ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຍ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມາຘິໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ໂສ ສມາຘິ ທຸກ຺ຂາປຏິປໂທ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ໂຎຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສຕ຺ຕເຍປີຕິ ເອວໍ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ.

ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ອຕ຺ຖິ ສມາຘິ ປຣິຕ຺ໂຕ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ, ອຕ຺ຖິ ປຣິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມໂຓ, ອຕ຺ຖິ ອປ຺ປມາໂຓ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ, ອຕ຺ຖິ ອປ຺ປມາໂຓ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມໂຓຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສມາຘິ ອປ຺ປຄຸໂຓ ອຸປຣິຌານສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຍໍ ປຣິຕ຺ໂຕ. ໂຍ ປນ ອວຑ຺ຒິເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ. ໂຍ ປຄຸໂຓ ສຸຠາວິໂຕ, ອຸປຣິຌານສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອຍໍ ອປ຺ປມາໂຓ. ໂຍ ຈ ວຑ຺ຒິເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມໂຓ. ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໂວມິສ຺ສຕາຍ ປນ ໂວມິສ຺ສກນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ.

ຕຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນີວຣຓານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂສມາຘີນໍ ວເສນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ປຐມໍ ຌານໍ, ຕໂຕ ວູປສນ຺ຕວິຕກ຺ກວິຈາຣໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ທຸຕິຍໍ, ຕໂຕ ວິຣຕ຺ຕປີຕິກໍ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຕຕິຍໍ, ຕໂຕ ປຫີນສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາສຫິຕສ຺ສ ສມາຘິໂນ ວເສນ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອງ຺ຄຠູຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມາຘີ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈຕຸຌານງ຺ຄວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ.

ຈຕຸຕ຺ຖຈຕຸກ຺ເກ ອຕ຺ຖິ ສມາຘິ ຫານຠາຄິໂຍ, ອຕ຺ຖິ ຐິຕິຠາຄິໂຍ, ອຕ຺ຖິ ວິເສສຠາຄິໂຍ, ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈນີກສມຸທາຈາຣວເສນ ຫານຠາຄິຍຕາ, ຕທນຸຘມ຺ມຕາຍ ສຕິຍາ ສຓ຺ຐານວເສນ ຐິຕິຠາຄິຍຕາ, ອຸປຣິວິເສສາຘິຄມວເສນ ວິເສສຠາຄິຍຕາ, ນິພ຺ພິທາສຫຄຕສຎ຺ຎາມນສິກາຣສມຸທາຈາຣວເສນ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ, ‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠິໍ ກາມສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ຫານຠາຄິນີ ປຎ຺ຎາ. ຕທນຸຘມ຺ມຕາ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ຐິຕິຠາຄິນີ ປຎ຺ຎາ. ອວິຕກ຺ກສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ວິເສສຠາຄິນີ ປຎ຺ຎາ. ນິພ຺ພິທາສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ວິຣາຄູປສຎ຺ຫິຕາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິນີ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໙໙). ຕາຍ ປນ ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສມາຘີປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ຫານຠາຄິຍາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ.

ປຎ຺ຈມຈຕຸກ຺ເກ ກາມາວຈໂຣ ສມາຘິ, ຣູປາວຈໂຣ ສມາຘິ, ອຣູປາວຈໂຣ ສມາຘິ, ອປຣິຍາປນ຺ໂນ ສມາຘີຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມາຘີ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ອຸປຈາເຣກຄ຺ຄຕາ ກາມາວຈໂຣ ສມາຘິ. ຕຖາ ຣູປາວຈຣາທິກຸສລຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ອິຕເຣ ຕໂຍຕິ ເອວໍ ກາມາວຈຣາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ.

ຉຏ຺ຐຈຕຸກ຺ເກ ‘‘ຉນ຺ທໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ລຠຕິ ສມາຘິໍ, ລຠຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຉນ຺ທສມາຘິ…ເປ… ວີຣິຍໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ຈິຕ຺ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ວີມໍສໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ລຠຕິ ສມາຘິໍ, ລຠຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວີມໍສາສມາຘີ’’ຕິ (ວິຠ. ໔໓໒; ສໍ. ນິ. ໓.໘໒໕) ເອວໍ ອຘິປຕິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ.

ປຎ຺ຈເກ ຍໍ ຈຕຸກ຺ກເຠເທ ວຸຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ, ຕໍ ວິຕກ຺ກມຕ຺ຕາຕິກ຺ກເມນ ທຸຕິຍໍ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຕິກ຺ກເມນ ຕຕິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຌານານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເຕສໍ ອງ຺ຄຠູຕາ ຈ ປຎ຺ຈ ສມາຘີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈຌານງ຺ຄວເສນ ປຎ຺ຈວິຘຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໐. ໂກ ຈສ຺ສ ສໍກິເລໂສ ກິໍ ໂວທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ສໍກິເລສນ຺ຕິ ຫານຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ. ໂວທານນ຺ຕິ ວິເສສຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໒໘). ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠິໍ ກາມສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ຫານຠາຄິນີ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໙໙) ອິມິນາ ນເຍນ ຫານຠາຄິຍຘມ຺ໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ອວິຕກ຺ກສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ວິເສສຠາຄິນີ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໙໙) ອິມິນາ ນເຍນ ວິເສສຠາຄິຍຘມ຺ໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທສປລິໂພຘວຓ຺ຓນາ

໔໑. ກຖໍ ຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ຕາວ ອຍໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ທຸວິໂຘຕິອາທີສຸ ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຠາວນານໂຍ ປຎ຺ຎາຠາວນານເຍເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ປຎ຺ຎາຍ ຫິ ຠາວິຕາຍ ໂສ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ນ ກິຎ຺ຈິ ວິສຸໍ ວທາມ.

ໂຍ ປນາຍໍ ໂລກິໂຍ, ໂສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສີລານິ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ສຸປຣິສຸທ຺ເຘ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ຍ຺ວາສ຺ສ ທສສຸ ປລິໂພເຘສຸ ປລິໂພໂຘ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຍານຸກູລໍ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມາຘິຠາວນາຍ ອນນຸຣູປໍ ວິຫາຣໍ ປຫາຍ ອນຸຣູເປ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕນ ຂຸທ຺ທກປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຠາວນາວິຘານໍ ອປຣິຫາເປນ຺ເຕນ ຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

ອຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ, ຍໍ ຕາວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍ຺ວາສ຺ສ ທສສຸ ປລິໂພເຘສຸ ປລິໂພໂຘ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ’’ຕິ, ເອຕ຺ຖ –

ອາວາໂສ ຈ ກຸລໍ ລາໂຠ, ຄໂຓ ກມ຺ມຎ຺ຈ ປຎ຺ຈມໍ;

ອທ຺ຘານໍ ຎາຕິ ອາພາໂຘ, ຄນ຺ໂຖ ອິທ຺ຘີຕິ ເຕ ທສາຕິ. –

ອິເມ ທສ ປລິໂພຘາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອາວາໂສເຍວ ອາວາສປລິໂພໂຘ. ເອສ ນໂຍ ກຸລາທີສຸ.

ຕຕ຺ຖ ອາວາໂສຕິ ເອໂກປິ ໂອວຣໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ເອກມ຺ປິ ປຣິເວຓໍ ສກໂລປິ ສງ຺ຆາຣາໂມ. ສ຺ວາຍໍ ນ ສພ຺ພສ຺ເສວ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ນວກມ຺ມາທີສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ວາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ພຫຸຠຓ຺ຑສນ຺ນິຈໂຍ ວາ ໂຫຕິ, ເຍນ ເກນຈິ ວາ ກາຣເຓນ ອເປກ຺ຂວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ເສວ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ທ຺ເວ ກິຣ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອນຸຣາຘປຸຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຖູປາຣາເມ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຕສຸ ເອໂກ ທ຺ເວ ມາຕິກາ ປຄຸຓາ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວສ຺ສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປວາເຣຕ຺ວາ ປາຈິນຂຓ຺ຑຣາຊິໍ ນາມ ຄໂຕ. ເອໂກ ຕຕ຺ເຖວ ວສຕິ. ປາຈິນຂຓ຺ຑຣາຊິຄໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປມິທໍ ຐານໍ, ຫນ຺ທ ນໍ ສຫາຍກສ຺ສາປິ ອາໂຣເຈມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຖູປາຣາມໍ ປາວິສິ. ປວິສນ຺ຕໍເຍວ ຈ ນໍ ທິສ຺ວາ ສມານວສ຺ສິກຕ຺ເຖໂຣ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ອາຄນ຺ຕຸກຕ຺ເຖໂຣ ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທານິ ເມ ສຫາໂຍ ສປ຺ປິໍ ວາ ຜາຓິຕໍ ວາ ປານກໍ ວາ ເປເສສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ຈິຣນິວາສີ’’ຕິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິໍ ອລທ຺ຘາ ປາໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທານິ ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ຄຫິຕໍ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ເປເສສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ປຫິຓນ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ມຎ຺ເຎ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ປາໂຕວ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຄາມໍ ປາວິສິ. ເຕ ທ຺ເວ ເອກໍ ວີຖິໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຸຬຸງ຺ກມຕ຺ຕໍ ຍາຄຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ປິວິໍສຸ. ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ນິພທ຺ຘຍາຄຸ ມຎ຺ເຎ ນຕ຺ຖິ, ຠຕ຺ຕກາເລ ອິທານິ ມນຸສ຺ສາ ປຓີຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕໂຕ ຠຕ຺ຕກາເລປິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘເມວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພກາລໍ ເອວໍ ຍາເປຖາ’’ຕິ? ອາມາວຸໂສຕິ. ຠນ຺ເຕ, ປາຈິນຂຓ຺ຑຣາຊິ ຜາສຸກາ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມາຕິ. ເຖໂຣ ນຄຣໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ກຸມ຺ຠກາຣຄາມມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອິຕໂຣ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຖາ’’ຕິ? ນນຸ ຕ຺ວມາວຸໂສ, ປາຈິນຂຓ຺ຑຣາຊິຍາ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສີຕິ? ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວສິຕຏ຺ຐາເນ ນ ໂກຈິ ອຕິເຣກປຣິກ຺ຂາໂຣ ອຕ຺ຖີຕິ? ອາມາວຸໂສ ມຎ຺ຈປີຐໍ ສງ຺ຆິກໍ, ຕໍ ປຏິສາມິຕເມວ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ. ມຍ຺ຫໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ ເຕລນາຬິ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກາ ຈ ຕຕ຺ເຖວາຕິ. ຕຍາວຸໂສ, ເອກທິວສໍ ວສິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ຐປິຕນ຺ຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕ. ໂສ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎວາໂສເຍວ. ຖູປາຣາໂມ ຈຕຸນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຘາຕຸນິຘານຏ຺ຐານໍ, ໂລຫປາສາເທ ສປ຺ປາຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ມຫາເຈຕິຍທສ຺ສນໍ ເຖຣທສ຺ສນຎ຺ຈ ລພ຺ຠຕິ, ພຸທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕິ. ອິເຘວ ຕຸມ຺ເຫ ວສຖາ’’ຕິ ທຸຕິຍທິວເສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍເມວ ອຄມາສີຕິ. ອີທິສສ຺ສ ອາວາໂສ ນ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ.

ກຸລນ຺ຕິ ຎາຕິກຸລໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ ວາ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລມ຺ປິ ‘‘ສຸຂິເຕສຸ ສຸຂິໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໘໘໘; ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑) ນເຍນ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ, ໂສ ກຸລມານຸສເກຫິ ວິນາ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ສາມນ຺ຕວິຫາຣມ຺ປິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣປິ ປລິໂພຘາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂກຣຓ຺ຑກວິຫາຣວາສິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ຍທຫຣຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຍ.

ໂສ ກິຣ ອຸທ຺ເທສຕ຺ຖໍ ໂຣຫຓໍ ອຄມາສິ. ເຖຣຠຄິນີປິ ອຸປາສິກາ ສທາ ເຖຣໍ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຖໂຣ ເອກທິວສໍ ທຫຣໍ ອາເນສ຺ສາມີຕິ ໂຣຫຓາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ທຫໂຣປິ ‘‘ຈິຣໍ ເມ ອິຘ ວຸຕ຺ຖໍ, ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ທານິ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຸປາສິກາຍ ຈ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຣຫຓໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ສມາຄຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຍາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຖໂຣ ສຸຏ຺ຐຸ ເຕ ກຕໍ, ອຸປາສິກາປິ ສທາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຫມ຺ປິ ເອຕທຕ຺ຖເມວ ອາຄໂຕ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອຫໍ ປນ ອິເຘວ ອິມໍ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມີຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສເຍວ ຕໍ ວິຫາຣໍ ປຕ຺ໂຕ. ເສນາສນມ຺ປິສ຺ສ ປິຕຣາ ກາຣິຕເມວ ປຕ຺ຕໍ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ທຸຕິຍທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສນໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ທຫຣສ຺ສາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສເນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ກິໍ ອຸປາສກາຕິ? ເຕມາສໍ ອມ຺ຫາກໍເຍວ ຆເຣ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວາເຣຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ໂສ ຕຸຓ຺ຫິຠາເວນ ອຘິວາເສສິ. ອຸປາສໂກປິ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາວາເສ ເອໂກ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ອຍ຺ໂຍ ອຸປຄໂຕ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປາສິກາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາເທສິ. ທຫໂຣປິ ຠຕ຺ຕກາເລ ຎາຕິຆຣໍ ອຄມາສິ. ນ ນໍ ໂກຈິ ສຎ຺ຊານິ.

ໂສ ເຕມາສມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ໂຖ ‘‘ອຫໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ຎາຕກາ ‘‘ສ຺ເວ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ທຸຕິຍທິວເສ ຆເຣເຍວ ໂຠເຊຕ຺ວາ ເຕລນາຬິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເອກໍ ຄຸຬປິຓ຺ຑໍ ນວຫຕ຺ຖຎ຺ຈ ສາຏກໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ໂຣຫຓາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ.

ອຸປຊ຺ຌາໂຍປິສ຺ສ ປວາເຣຕ຺ວາ ປຏິປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ຕໍ ອທ຺ທສ. ໂສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ, ຠທ຺ທມຸຂ, ທິຏ຺ຐາ ເຕ ອຸປາສິກາ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ເຕເລນ ເຖຣສ຺ສ ປາເທ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຄຸເຬນ ປານກໍ ກຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ສາຏກໍ ເຖຣສ຺ເສວ ທຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຣຫຓໍເຍວ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ອຄມາສິ. ເຖໂຣປິ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ໂກຣຓ຺ຑກຄາມໍ ປາວິສິ.

ອຸປາສິກາປິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຕາ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິທານິ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສທາ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລກຍມານາວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສາ ຕໍ ເອກກເມວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໂຕ ເມ ມຎ຺ເຎ ປຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ເຖໂຣ ເອກໂກວ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ປຣິເທວມານາ ໂຣທິ. ເຖໂຣ ‘‘ນູນ ທຫໂຣ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ອຕ຺ຕານໍ ອຊານາເປຕ຺ວາວ ຄໂຕ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກໂຕ ຕໍ ສາຏກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ອຸປາສິກາ ປສີທິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ຄຕທິສາຠິມຸຂາ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນມສ຺ສມານາ ອາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສທິສໍ ວຕ ມຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂຸໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວາ ຣຖວິນີຕປຏິປທໍ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໒ ອາທໂຍ), ນາລກປຏິປທໍ (ສຸ. ນິ. ໖໘໔ ອາທໂຍ), ຕຸວຏ຺ຏກປຏິປທໍ (ສຸ. ນິ. ໙໒໑ ອາທໂຍ), ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສຠາວນາຣາມຕາທີປກໍ ມຫາອຣິຍວໍສປຏິປທຎ຺ຈ (ອ. ນິ. ໔.໒໘; ທີ. ນິ. ໓.໓໐໙) ເທເສສິ. ວິຊາຕມາຕຸຍາ ນາມ ເຄເຫ ເຕມາສໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ‘ອຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຕ຺ວໍ ມາຕາ’ຕິ ນ ວກ຺ຂຕິ, ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ໂສ’’ຕິ. ເອວຣູປສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣປິ ປລິໂພຘາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ປເຄວ ອຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລ’’ນ຺ຕິ.

ລາໂຠຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ. ເຕ ກຖໍ ປລິໂພຘາ ໂຫນ຺ຕິ? ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ມນຸສ຺ສາ ມຫາປຣິວາເຣ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ອນຸໂມເທນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ໂອກາສໍ ລຠຕິ. ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໂຕ ຍາວ ປຐມຍາໂມ, ຕາວ ມນຸສ຺ສສໍສຄ຺ໂຄ ນ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ປຸນ ພລວປຈ຺ຈູເສເຍວ ພາຫຸລ຺ລິກປິຓ຺ຑປາຕິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸໂກ ອຸປາສໂກ ອຸປາສິກາ ອມຈ຺ໂຈ ອມຈ຺ຈຘີຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນກາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ໂສ ຄຓ຺ຫາວຸໂສ, ປຕ຺ຕຈີວຣນ຺ຕິ ຄມນສຊ຺ໂຊວ ໂຫຕີຕິ ນິຈ຺ຈພ຺ຍາວໂຏ, ຕສ຺ເສວ ເຕ ປຈ຺ຈຍາ ປລິໂພຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຄຓໍ ປຫາຍ ຍຕ຺ຖ ນໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອກເກນ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂສ ປລິໂພໂຘ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ.

ຄໂຓຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຄໂຓ ວາ ອາຠິຘມ຺ມິກຄໂຓ ວາ, ໂຍ ຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສໍ ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ວາ ເທນ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ໂອກາສໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ເສວ ຄໂຓ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ, ເຕນ ໂສ ເອວໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ອປ຺ປໍ ອວສິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອປ຺ປໍ ຄຫິຕໍ, ພຫຸ ອວສິຏ຺ຐໍ, ໂຍຊນໂຕ ປຣໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕໂຍຊນປຣິຈ຺ເຉເທ ອຎ຺ຎໍ ຄຓວາຈກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອາຍສ຺ມາ ອຸທ຺ເທສາທີຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອລຠມາເນນ ‘‘ມຍ຺ຫມາວຸໂສ, ເອກໍ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ຍຖາຜາສຸກຏ຺ຐານານິ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ຄຓໍ ປຫາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ກມ຺ມນ຺ຕິ ນວກມ຺ມໍ. ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ວຑ຺ຒກີອາທີຫິ ລທ຺ຘາລທ຺ຘໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ກຕາກເຕ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພທາ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ. ໂສປິ ເອວໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ, ສເຈ ອປ຺ປໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ນິຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພຫຸ, ສງ຺ຆິກຎ຺ເຈ ນວກມ຺ມໍ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆຠາຣຫາຣກຠິກ຺ຂູນໍ ວາ ນິຍ຺ຍາເທຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກຎ຺ເຈ, ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣຫາຣການໍ ນິຍ຺ຍາເທຕພ຺ພໍ. ຕາທິເສ ອລຠນ຺ເຕນ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຄມນໍ. ຍສ຺ສ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຈຍຊາຕໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ຕໍ ອລຠນ຺ໂຕ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອຘິວາເສຕຸໍ, ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ ຄມິກຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທນີຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ຕີເຣຕ຺ວາວ ສມຓຘມ຺ເມ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຎາຕີຕິ ວິຫາເຣ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິກສມານຸປຊ຺ຌາຍກສມານາຈຣິຍກາ, ຆເຣ ມາຕາ ປິຕາ ຠາຕາຕິ ເອວມາທິກາ. ເຕ ຄິລານາ ອິມສ຺ສ ປລິໂພຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ປລິໂພໂຘ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປາກຕິກກຣເຓນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຕາວ ຄິລາໂນ ສເຈ ລຫຸໍ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຍາວຊີວມ຺ປິ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ອຸປສມ຺ປທາຈຣິໂຍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອຸປສມ຺ປາທິຕປພ຺ພາຊິຕອນ຺ເຕວາສິກສມານຸປຊ຺ຌາຍກາ ຈ. ນິສ຺ສຍາຈຣິຍອຸທ຺ເທສາຈຣິຍນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິກອຸທ຺ເທສນ຺ເຕວາສິກສມານາຈຣິຍກາ ປນ ຍາວ ນິສ຺ສຍອຸທ຺ເທສາ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນາ, ຕາວ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພາ. ປໂຫນ຺ເຕນ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພາ ເອວ. ມາຕາປິຕູສຸ ອຸປຊ຺ຌາເຍ ວິຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ຫິ ເຕ ຣຊ຺ເຊ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕໂຕ ຈ ອຸປຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ກາຕພ຺ພເມວ. ອຖ ເຕສໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອສຕິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາປິ ທາຕພ຺ພເມວ. ຠາຕຸຠຄິນີນໍ ປນ ເຕສໍ ສນ຺ຕກເມວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ຕາວກາລິກໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ລຠນ຺ເຕນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ອລຠນ຺ເຕນ ນ ໂຈເທຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎາຕກສ຺ສ ຠຄິນິສາມິກສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ ເນວ ກາຕຸໍ ນ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ສາມິກສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປນ ຠຄິນິຍາ ທາຕພ຺ພໍ. ຠາຕຸຊາຍາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສໍ ປນ ປຸຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ຎາຕກາ ເອວາຕິ ເຕສໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

ອາພາໂຘຕິ ໂຍໂກຈິ ໂຣໂຄ. ໂສ ພາຘຍມາໂນ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຠສຊ຺ຊກຣເຓນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ກຕິປາຫໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ນາຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທາໂສ, ນ ຠຏໂກ, ຕໍເຍວ ຫິ ໂປເສນ຺ໂຕ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ໂມ ກາຕພ຺ໂພຕິ.

ຄນ຺ໂຖຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຫຣຓໍ. ຕໍ ສຊ຺ຌາຍາທີຫິ ນິຈ຺ຈພ຺ຍາວຏສ຺ສ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ. ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ –

ມຊ຺ຌິມຠາຓກເທວຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ມລຍວາສິເທວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈິ. ເຖໂຣ ກີທິໂສສິ, ອາວຸໂສ, ປຣິຍຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຊ຺ຌິໂມ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຄຸໂຓຕິ. ອາວຸໂສ, ມຊ຺ຌິໂມ ນາເມໂສ ທຸປ຺ປຣິຫາໂຣ, ມູລປຓ຺ຓາສໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ຌິມປຓ຺ຓາສໂກ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິປຓ຺ຓາສໂກ. ກຸໂຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ? ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຸນ ນ ໂອໂລເກສ຺ສາມີຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກູນວີສຕິວສ຺ສານິ ສຊ຺ຌາຍໍ ອກຕ຺ວາ ວີສຕິເມ ວສ຺ເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍຕ຺ຖາຍ ອາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ‘‘ວີສຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ອໂນໂລເກນ຺ຕສ຺ສ, ອປິຈ ໂຂ ກຕປຣິຈໂຍ ອຫເມຕ຺ຖ ອາຣຠຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ ເອກພ຺ຍຎ຺ຊເນປິສ຺ສ ກງ຺ຂາ ນາໂຫສິ.

ກຣຸຬິຍຄິຣິວາສີນາຄຕ຺ເຖໂຣປິ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສານິ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘາຕຸກຖໍ ອຸທ຺ທິສິ. ເຕສໍ ຄາມວາສິກຕ຺ເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ເທນ຺ຕານໍ ເອກປຎ຺ໂຫປິ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ອາຄໂຕ ນາໂຫສິ.

ມຫາວິຫາເຣປິ ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອຏ຺ຐກຖໍ ອນຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ປຎ຺ຈນິກາຍມຓ຺ຑເລ ຕີຓິ ປິຏການິ ປຣິວຕ຺ເຕສ຺ສາມີຕິ ສຸວຓ຺ຓເຠຣິໍ ປຫຣາເປສິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ກຕມາຈຣິຍານໍ ອຸຄ຺ຄໂຫ, ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຸຄ຺ຄຫຎ຺ເຎວ ວທຕຸ, ອິຕຣຖາ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ເທມາຕິ ອາຫ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍປິ ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານມາຄຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕ຺ວມາວຸໂສ, ເຠຣິໍ ປຫຣາເປສີ’’ຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ? ປຣິຍຕ຺ຕິໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິວຕ຺ເຕສ຺ສາມີຕິ. ອາວຸໂສ ອຠຍ, ອາຈຣິຍາ ອິທໍ ປທໍ ກຖໍ ວທນ຺ຕີຕິ? ເອວໍ ວທນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຖໂຣ ຫຸນ຺ຕິ ປຏິພາຫິ. ປຸນ ໂສ ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ເຎນ ປຣິຍາເຍນ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ຠນ຺ເຕຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາຫ. ເຖໂຣ ສພ຺ພໍ ຫຸນ຺ຕິ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຍາ ປຐມໍ ກຖິໂຕ ເອວ ອາຈຣິຍມຄ຺ໂຄ, ອາຈຣິຍມຸຂໂຕ ປນ ອນຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘ເອວໍ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕີ’ຕິ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຄຈ຺ຉ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍານໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸຓາຫີ’’ຕິ. ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉາມີຕິ? ຄງ຺ຄາຍ ປຣໂຕ ໂຣຫຓຊນປເທ ຕຸລາຘາຣປພ຺ພຕວິຫາເຣ ສພ຺ພປຣິຍຕ຺ຕິໂກ ມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ວສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ເຖໂຣ ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອາວຸໂສ ອຠຍ, ທີຆມຊ຺ຌິເມສຸ ມໍ ກາເລນ ກາລໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອວເສສໍ ປນ ເມ ຕິໍສມຕ຺ຕານິ ວສ຺ສານິ ນ ໂອໂລກິຕປຸພ຺ພໍ. ອປິຈ ຕ຺ວໍ ຣຕ຺ຕິໍ ມມ ສນ຺ຕິເກ ປຣິວຕ຺ເຕຫິ. ອຫໍ ເຕ ທິວາ ກຖຍິສ຺ສາມີຕິ. ໂສ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ຕຖາ ອກາສິ. ປຣິເວຓທ຺ວາເຣ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄາມວາສິໂນ ທິວເສ ທິວເສ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕິໍ ປຣິວຕ຺ຕິ. ຕໍ ທິວາ ກຖຍນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕຏ຺ຏິກາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ຠຓຖ, ນນຸ ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ສນ຺ຕິເກ ສຸຕໍ? ກິມຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຎ຺ຎາຕໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ? ຕໂຕ ນໍ ເຖໂຣ ອຎ຺ໂຎ ເອສ, ອາວຸໂສ, ຄຕກສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ນາມາຕິ ອາຫ. ອຠຍເຖໂຣ ກິຣ ຕທາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂລຫປາສາເທ ຘມ຺ມໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ອສ຺ໂສສິ. ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຫຣຖາວຸໂສ, ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ‘‘ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ອາຈຣິໂຍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ອຸຊຸ ອາຊານີໂຍ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕຏ຺ຏິກາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຫີ’ຕິ ອາຫ. ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອາວຸໂສ, ເຖຣສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ເອວຣູປານໍ ຄນ຺ໂຖ ປລິໂພໂຘ ນ ໂຫຕີຕິ.

ອິທ຺ຘີຕິ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກາ ອິທ຺ຘິ. ສາ ຫິ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກທາຣໂກ ວິຍ ຕຣຸຓສສ຺ສໍ ວິຍ ຈ ທຸປ຺ປຣິຫາຣາ ໂຫຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕເກເນວ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສາ ປນ ວິປສ຺ສນາຍ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ, ນ ສມາຘິສ຺ສ, ສມາຘິໍ ປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ຕສ຺ມາ ວິປສ຺ສນຕ຺ຖິເກນ ອິທ຺ຘິປລິໂພໂຘ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ, ອິຕເຣນ ອວເສສາຕິ ອຍໍ ຕາວ ປລິໂພຘກຖາຍ ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍກວຓ຺ຓນາ

໔໒. ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທຸວິຘໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປາຣິຫາຣິຍກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆາທີສຸ ເມຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສຕິ ຈ. ອສຸຠສຎ຺ຎາຕິປິ ເອເກ.

ກມ຺ມຏ຺ຐານິເກນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຐມໍ ຕາວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສີມຏ຺ຐກຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຕິ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ສີມຏ຺ຐກເທວຕາສຸ. ຕໂຕ ໂຄຈຣຄາມມ຺ຫິ ອິສ຺ສຣຊເນ. ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ເສ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເມຕ຺ຕາຍ ສຫວາສີນໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕໍ ຊເນຕິ. ອຖສ຺ສ ເຕ ສຸຂສໍວາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ສີມຏ຺ຐກເທວຕາສຸ ເມຕ຺ຕາຍ ມຸທຸກຕຈິຕ຺ຕາຫິ ເທວຕາຫິ ຘມ຺ມິກາຍ ຣກ຺ຂາຍ ສຸສໍວິຫິຕຣກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ໂຄຈຣຄາມມ຺ຫິ ອິສ຺ສຣຊເນ ເມຕ຺ຕາຍ ມຸທຸກຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນຫິ ອິສ຺ສເຣຫິ ຘມ຺ມິກາຍ ຣກ຺ຂາຍ ສຸຣກ຺ຂິຕປຣິກ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ເສສຸ ເມຕ຺ຕາຍ ປສາທິຕຈິຕ຺ເຕຫິ ເຕຫິ ອປຣິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫຕຈາໂຣ ໂຫຕິ. ມຣຓສ຺ສຕິຍາ ປນ ອວສ຺ສໍ ມຍາ ມຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອເນສນໍ ປຫາຍ ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ຒມານສໍເວໂຄ ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ. ອສຸຠສຎ຺ຎາປຣິຈິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ທິພ຺ພານິປິ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂລຠວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕິ.

ເອວໍ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຍິຕພ຺ພໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ອຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ໂຍຄານຸໂຍຄກມ຺ມສ຺ສ ຐານຎ຺ຈາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ຍໍ ຍສ຺ສ ຈຣິຍານຸກູລໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ປຣິຫຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸປຣິມສ຺ສ ຈ ອຸປຣິມສ຺ສ ຠາວນາກມ຺ມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ປາຣິຫາຣິຍກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ອິມໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຍ ເທຕິ, ອຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍໂກ ນາມ. ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍກໍ.

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕນ຺ຕິ –

ປິໂຍ ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ, ວຕ຺ຕາ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມ;

ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ, ໂນ ຈຏ຺ຐາເນ ນິໂຍຊໂກຕິ. (ອ. ນິ. ໗.໓໗);

ເອວມາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ຫິເຕສິໍ ວຸທ຺ຘິປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ.

‘‘ມມໍ ຫິ, ອານນ຺ທ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຊາຕິຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ຊາຕິຍາ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙; ໕.໒) ອາທິວຈນໂຕ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘເຍວ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ຕສ຺ເສວ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສຸຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ອສີຕິຍາ ມຫາສາວເກສຸ ໂຍ ຘຣຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ເສວ ວເສນ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອາສວກ຺ຂຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ກິໍ ປນ ຂີຓາສໂວ ອຫໍ ຂີຓາສໂວຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປກາເສຕີຕິ? ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ກາຣກຠາວໍ ຫິ ຊານິຕ຺ວາ ປກາເສຕິ. ນນຸ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ອາຣທ຺ຘກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານກາຣໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຊານິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສີຕິ.

ຕສ຺ມາ ສເຈ ຂີຓາສວໍ ລຠຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ, ໂນ ເຈ ລຠຕິ, ອນາຄາມິສກທາຄາມິໂສຕາປນ຺ນຌານລາຠີປຸຖຸຊ຺ຊນຕິປິຏກຘຣທ຺ວິປິຏກຘຣເອກປິຏກຘເຣສຸ ປຸຣິມສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ. ເອກປິຏກຘເຣປິ ອສຕິ ຍສ຺ສ ເອກສງ຺ຄີຕິປິ ອຏ຺ຐກຖາຍ ສທ຺ຘິໍ ປຄຸຓາ, ອຍຎ຺ຈ ລຊ຺ຊີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອວຣູໂປ ຫິ ຕນ຺ຕິຘໂຣ ວໍສານຸຣກ຺ຂໂກ ປເວຓີປາລໂກ ອາຈຣິໂຍ ອາຈຣິຍມຕິໂກວ ໂຫຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນມຕິໂກ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ‘‘ລຊ຺ຊີ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕິ ລຊ຺ຊີ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາຫໍສຸ.

ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕຂີຓາສວາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ຄເມວ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ. ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ປນ ຕໍ ຕໍ ອາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉານໍ ວິໂສຘິຕຕ຺ຕາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ກາຣຓຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຄຫນຏ຺ຐາເນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາຫຕ຺ຖີ ວິຍ ມຫາມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປເນຕໍ ເອກວິຫາເຣເຍວ ລຠຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ, ໂນ ເຈ ລຠຕິ, ຍຕ຺ຖ ໂສ ວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈ ນ ໂຘຕມກ຺ຂິເຕຫິ ປາເທຫິ ອຸປາຫນາ ອາຣູຫິຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕລນາຬິມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິກປຣິວຸເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຄມິກວຕ຺ຕໍ ປນ ປູເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ສຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຍໍ ຍໍ ວິຫາຣໍ ປວິສຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກຸຣຸມາເນນ ສລ຺ລຫຸກປຣິກ຺ຂາເຣນ ປຣມສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິນາ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕໍ ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ເຕນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສເມຕ຺ວາ ປາທໂຘວນມກ຺ຂນາທີນິ ກຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຣິເວຓໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ສເຈ ຫິສ຺ສ ຕຕ຺ຣ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວິສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອາຄມນກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ປກາເສຕ຺ວາ ‘‘ນຏ຺ໂຐສິ, ສເຈ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍຸໍ, ເຍນ ຕໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ອາຈຣິໂຍ ທຫຣຕໂຣ ໂຫຕິ, ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓາທີນິ ນ ສາທິຕພ຺ພານິ. ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐາຕພ຺ພໍ. ‘‘ນິກ຺ຂິປາວຸໂສ, ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ‘‘ປານີຍໍ ປິວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ສເຈ ອິຈ຺ຉຕິ ປາຕພ຺ພໍ. ‘‘ປາເທ ໂຘວາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ນ ຕາວ ປາທາ ໂຘວິຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ອາຈຣິເຍນ ອາຠຕໍ ອຸທກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ສາຣຸປ຺ປໍ ສິຍາ. ‘‘ໂຘວາຫາວຸໂສ, ນ ມຍາ ອາຠຕໍ, ອຎ຺ເຎຫິ ອາຠຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ປນ ຍຕ຺ຖ ອາຈຣິໂຍ ນ ປສ຺ສຕິ, ເອວຣູເປ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ວາ ໂອກາເສ, ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫາຣສ຺ສາປິ ວາ ເອກມນ຺ເຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ປາທາ ໂຘວິຕພ຺ພາ.

ສເຈ ອາຈຣິໂຍ ເຕລນາຬິໍ ອາຫຣຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຄເຫຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິໂຕ ເອວ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ໂຠຄໍ ໂກເປຕີ’’ຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຄເຫຕ຺ວາ ປນ ນ ອາທິໂຕວ ປາທາ ມກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ຕໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຄຕ຺ຕພ຺ຠຎ຺ຊນເຕລໍ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ສາຣຸປ຺ປໍ ສິຍາ. ຕສ຺ມາ ສີສໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຂນ຺ຘາທີນິ ມກ຺ເຂຕພ຺ພານິ. ‘‘ສພ຺ພປາຣິຫາຣິຍເຕລມິທໍ, ອາວຸໂສ, ປາເທປິ ມກ຺ເຂຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ປນ ໂຖກໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ປາເທ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ເຕລນາຬິໍ ຐເປມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ທາຕພ຺ພາ.

ອາຄຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກເຖຖ ອິຈ຺ເຈວໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທຸຕິຍທິວສໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ສເຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ປກຕິອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຍາຈິໂຕປິ ນ ເທຕິ, ໂອກາເສ ລທ຺ເຘເຍວ ກາຕພ຺ພໍ. ກໂຣນ຺ເຕນ ຂຸທ຺ທກມຊ຺ຌິມມຫນ຺ຕານິ ຕີຓິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ອຸປນາເມຕພ຺ພານິ. ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ມຸຂໂຘວນອຸທກຎ຺ຈ ນ຺ຫາໂນທກຎ຺ຈ ປຏິຍາເທຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ຍໍ ອາຈຣິໂຍ ຕີຓິ ທິວສານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕາທິສເມວ ນິຈ຺ຈໍ ອຸປນາເມຕພ຺ພໍ. ນິຍມໍ ອກຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາລທ຺ຘໍ ອຸປນາເມຕພ຺ພໍ. ກິໍ ພຫຸນາ ວຸຕ຺ເຕນ? ຍໍ ຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອນ຺ເຕວາສິເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຈຣິຍມ຺ຫິ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕນາ, ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ທາຕພ຺ພໍ, ມຸໂຂທກໍ ທາຕພ຺ພໍ, ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຍາຄຸ ໂຫຕິ, ຠາຊນໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຍາຄຸ ອຸປນາເມຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໗໘) ອາທິກໍ ຂນ຺ຘເກ ສມ຺ມາວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ວຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຄຣຸໍ ອາຣາຘຍມາເນນ ສາຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຍາຫີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຍທາ ໂສ ກິສ຺ສາຄໂຕສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ອາຄມນກາຣຓໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ເນວ ປຸຈ຺ຉຕິ, ວຕ຺ຕໍ ປນ ສາທິຍຕິ, ທສາເຫ ວາ ປກ຺ເຂ ວາ ວີຕິວຕ຺ເຕ ເອກທິວສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕນາປິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຄມນກາຣຓໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອກາເລ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິມຕ຺ຖມາຄໂຕສີຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ປາໂຕວ ອາຄຈ຺ຉາຕິ ວທຕິ, ປາໂຕວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປນສ຺ສ ຕາຍ ເວລາຍ ປິຕ຺ຕາພາເຘນ ວາ ກຸຈ຺ຉິ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ, ອຄ຺ຄິມນ຺ທຕາຍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຊີຣຕິ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ໂຣໂຄ ພາຘຕິ, ຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ອາວິກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສປ຺ປາຍເວລໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕາຍ ເວລາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ອສປ຺ປາຍເວລາຍ ຫິ ວຸຈ຺ຈມານມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ມນສິກາຕຸນ຺ຕິ. ອຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ຈຣິຍາວຓ຺ຓນາ

໔໓. ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຍານຸກູລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຣິຍາຕິ ຉ ຈຣິຍາ ຣາຄຈຣິຍາ, ໂທສຈຣິຍາ, ໂມຫຈຣິຍາ, ສທ຺ຘາຈຣິຍາ, ພຸທ຺ຘິຈຣິຍາ, ວິຕກ຺ກຈຣິຍາຕິ. ເກຈິ ປນ ຣາຄາທີນໍ ສໍສຄ຺ຄສນ຺ນິປາຕວເສນ ອປຣາປິ ຈຕສ຺ໂສ, ຕຖາ ສທ຺ຘາທີນນ຺ຕິ ອິມາຫິ ອຏ຺ຐຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຸທ຺ທສ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ປນ ເຠເທ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຣາຄາທີນໍ ສທ຺ຘາທີຫິປິ ສໍສຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອເນກາ ຈຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ເຂເປນ ຉເຬວ ຈຣິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈຣິຍາ, ປກຕິ, ອຸສ຺ສນ຺ນຕາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ຕາສໍ ວເສນ ຉເຬວ ປຸຄ຺ຄລາ ໂຫນ຺ຕິ ຣາຄຈຣິໂຕ, ໂທສຈຣິໂຕ, ໂມຫຈຣິໂຕ, ສທ຺ຘາຈຣິໂຕ, ພຸທ຺ຘິຈຣິໂຕ, ວິຕກ຺ກຈຣິໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິສມເຍ ສທ຺ຘາ ພລວຕີ ໂຫຕິ, ຣາຄສ຺ສ ອາສນ຺ນຄຸຓຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ອກຸສລປກ຺ເຂ ຣາໂຄ ສິນິທ຺ໂຘ ນາຕິລູໂຂ, ເອວໍ ກຸສລປກ຺ເຂ ສທ຺ຘາ. ຍຖາ ຣາໂຄ ວຕ຺ຖຸກາເມ ປຣິເຍສຕິ, ເອວໍ ສທ຺ຘາ ສີລາທິຄຸເຓ. ຍຖາ ຣາໂຄ ອຫິຕໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ເອວໍ ສທ຺ຘາ ຫິຕໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ສທ຺ຘາຈຣິໂຕ ສຠາໂຄ.

ຍສ຺ມາ ປນ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິສມເຍ ປຎ຺ຎາ ພລວຕີ ໂຫຕິ, ໂທສສ຺ສ ອາສນ຺ນຄຸຓຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ອກຸສລປກ຺ເຂ ໂທໂສ ນິສ຺ສິເນໂຫ ນ ອາຣມ຺ມຓໍ ອລ຺ລີຍຕິ, ເອວໍ ກຸສລປກ຺ເຂ ປຎ຺ຎາ. ຍຖາ ຈ ໂທໂສ ອຠູຕມ຺ປິ ໂທສເມວ ປຣິເຍສຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາ ຠູຕໍ ໂທສເມວ. ຍຖາ ໂທໂສ ສຕ຺ຕປຣິວຊ຺ຊນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣປຣິວຊ຺ຊນາກາເຣນ, ຕສ຺ມາ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘິຈຣິໂຕ ສຠາໂຄ.

ຍສ຺ມາ ປນ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ວາຍມມານສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ວິຕກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂມຫສ຺ສ ອາສນ຺ນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ໂມໂຫ ປຣິພ຺ຍາກຸລຕາຍ ອນວຏ຺ຐິໂຕ, ເອວໍ ວິຕກ຺ໂກ ນານປ຺ປກາຣວິຕກ຺ກນຕາຍ. ຍຖາ ຈ ໂມໂຫ ອປຣິໂຍຄາຫຓຕາຍ ຈຎ຺ຈໂລ. ຕຖາ ວິຕກ຺ໂກ ລຫຸປຣິກປ຺ປນຕາຍ, ຕສ຺ມາ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກຈຣິໂຕ ສຠາໂຄຕິ.

ອປເຣ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາ ຣາໂຄເຍວ, ມາໂນ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຕທຸຠຍໍ ຣາຄຈຣິຍໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ. ໂມຫນິທານຕ຺ຕາ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິຈຣິຍາ ໂມຫຈຣິຍເມວ ອນຸປຕຕິ.

໔໔. ຕາ ປເນຕາ ຈຣິຍາ ກິນ຺ນິທານາ? ກຖຎ຺ຈ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣາຄຈຣິໂຕ, ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂທສາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຈຣິໂຕ’’ຕິ? ກິໍ ຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກິໍ ສປ຺ປາຍນ຺ຕິ?

ຕຕ຺ຣ ປຸຣິມາ ຕາວ ຕິສ຺ໂສ ຈຣິຍາ ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓນິທານາ, ຘາຕຸໂທສນິທານາ ຈາຕິ ເອກຈ຺ເຈ ວທນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ອິຏ຺ຐປ຺ປໂຍຄສຸຠກມ຺ມພຫຸໂລ ຣາຄຈຣິໂຕ ໂຫຕິ, ສຄ຺ຄາ ວາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ໂນ. ປຸພ຺ເພ ເຉທນວຘພນ຺ຘນເວຣກມ຺ມພຫຸໂລ ໂທສຈຣິໂຕ ໂຫຕິ, ນິຣຍນາຄໂຍນີຫິ ວາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ໂນ. ປຸພ຺ເພ ມຊ຺ຊປານພຫຸໂລ ສຸຕປຣິປຸຈ຺ຉາວິຫີໂນ ຈ ໂມຫຈຣິໂຕ ໂຫຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ວາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓນິທານາຕິ ວທນ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ຘາຕູນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂມຫຈຣິໂຕ ໂຫຕິ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຈ ອາໂປຘາຕຸຍາ ຈ. ອິຕຣາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ໂທສຈຣິໂຕ. ສພ຺ພາສໍ ສມຕ຺ຕາ ປນ ຣາຄຈຣິໂຕຕິ. ໂທເສສຸ ຈ ເສມ຺ຫາຘິໂກ ຣາຄຈຣິໂຕ ໂຫຕິ. ວາຕາຘິໂກ ໂມຫຈຣິໂຕ. ເສມ຺ຫາຘິໂກ ວາ ໂມຫຈຣິໂຕ. ວາຕາຘິໂກ ຣາຄຈຣິໂຕຕິ ເອວໍ ຘາຕຸໂທສນິທານາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ອິຏ຺ຐປ຺ປໂຍຄສຸຠກມ຺ມພຫຸລາປິ ສຄ຺ຄາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ນາປິ ຈ ນ ສພ຺ເພ ຣາຄຈຣິຕາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອິຕເຣ ວາ ໂທສໂມຫຈຣິຕາ. ເອວໍ ຘາຕູນຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ເຕເນວ ນເຍນ ອຸສ຺ສທນິຍໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂທສນິຍເມ ຈ ຣາຄໂມຫທ຺ວຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ຈ ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘເມວ. ສທ຺ຘາຈຣິຍາທີສຸ ຈ ເອກິສ຺ສາປິ ນິທານໍ ນ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພເມຕໍ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນວຈນໍ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ມຕານຸສາເຣນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຸສ຺ສທກິຕ຺ຕເນ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໘) ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພເຫຕຸນິຍາເມນ ໂລຠຸສ຺ສທາ ໂທສຸສ຺ສທາ ໂມຫຸສ຺ສທາ ອໂລຠຸສ຺ສທາ ອໂທສຸສ຺ສທາ ອໂມຫຸສ຺ສທາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ.

ຍສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ໂລໂຠ ພລວາ ໂຫຕິ ອໂລໂຠ ມນ຺ໂທ, ອໂທສາໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂທສໂມຫາ ມນ຺ທາ, ຕສ຺ສ ມນ຺ໂທ ອໂລໂຠ ໂລຠໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອໂທສາໂມຫາ ປນ ພລວນ຺ໂຕ ໂທສໂມເຫ ປຣິຍາທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ເຕນ ກມ຺ເມນ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ລຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ສຸຂສີໂລ ອກ຺ໂກຘໂນ ປຎ຺ຎວາ ວຊິຣູປມຎາໂຓ.

ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ໂລຠໂທສາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອໂລຠາໂທສາ ມນ຺ທາ, ອໂມໂຫ ພລວາ ໂມໂຫ ມນ຺ໂທ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ. ປຎ຺ຎວາ ປນ ໂຫຕິ ວຊິຣູປມຎາໂຓ ທຕ຺ຕາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

ຍສ຺ສ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ໂລຠາໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ທນ຺ໂຘ ຈ, ສີລໂກ ປນ ໂຫຕິ ອກ຺ໂກຘໂນ (ພາກຸລຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ).

ຕຖາ ຍສ຺ສ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຕໂຍປິ ໂລຠໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອໂລຠາທໂຍ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ມູຬ຺ໂຫ ຈ.

ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອໂລຠໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອລຸທ຺ໂຘ ອປ຺ປກິເລໂສ ໂຫຕິ ທິພ຺ພາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລ, ທຸຏ຺ໂຐ ປນ ໂຫຕິ ທນ຺ຘປຎ຺ໂຎ ຈ.

ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອໂລຠາໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ອທຸຏ຺ໂຐ ສີລໂກ ຈ, ທນ຺ໂຘ ປນ ໂຫຕິ.

ຕຖາ ຍສ຺ສ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອໂລຠໂທສາໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎວາ ຈ, ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ປນ ໂຫຕິ ໂກຘໂນ.

ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຕໂຍປິ ອໂລຠາໂທສາໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ໂລຠາທໂຍ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ມຫາສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ອລຸທ຺ໂຘ ອທຸຏ຺ໂຐ ປຎ຺ຎວາ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂຍ ລຸທ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ຣາຄຈຣິໂຕ. ທຸຏ຺ຐທນ຺ຘາ ໂທສໂມຫຈຣິຕາ. ປຎ຺ຎວາ ພຸທ຺ຘິຈຣິໂຕ. ອລຸທ຺ຘອທຸຏ຺ຐາ ປສນ຺ນປກຕິຕາຍ ສທ຺ຘາຈຣິຕາ. ຍຖາ ວາ ອໂມຫປຣິວາເຣນ ກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘິຈຣິໂຕ, ເອວໍ ພລວສທ຺ຘາປຣິວາເຣນ ກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາຈຣິໂຕ. ກາມວິຕກ຺ກາທິປຣິວາເຣນ ກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ກຈຣິໂຕ. ໂລຠາທິນາ ໂວມິສ຺ສປຣິວາເຣນ ກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ໂວມິສ຺ສຈຣິໂຕຕິ. ເອວໍ ໂລຠາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕຣປຣິວາຣໍ ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ກມ຺ມໍ ຈຣິຍານໍ ນິທານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໕. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ກຖຎ຺ຈ ຊານິຕພ຺ພໍ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣາຄຈຣິໂຕຕິອາທິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ.

ອິຣິຍາປຖໂຕ ກິຈ຺ຈາ, ໂຠຊນາ ທສ຺ສນາທິໂຕ;

ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ເຈວ, ຈຣິຍາໂຍ ວິຠາວເຍຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຣິຍາປຖໂຕຕິ ຣາຄຈຣິໂຕ ຫິ ປກຕິຄມເນນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈາຕຸຣິເຍນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຓິກໍ ປາທໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ສມໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ສມໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ອຸກ຺ກຸຏິກຎ຺ຈສ຺ສ ປທໍ ໂຫຕິ. ໂທສຈຣິໂຕ ປາທຄ຺ເຄຫິ ຂຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຫສາ ປາທໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ສຫສາ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ອນຸກຑ຺ຒິຕຎ຺ຈສ຺ສ ປທໍ ໂຫຕິ. ໂມຫຈຣິໂຕ ປຣິພ຺ຍາກຸລາຍ ຄຕິຍາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຉມ຺ຠິໂຕ ວິຍ ປທໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ຉມ຺ຠິໂຕ ວິຍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ສຫສານຸປີຬິຕຎ຺ຈສ຺ສ ປທໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ –

‘‘ຣຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ປທໍ ຠເວ,

ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ໂຫຕິ ອນຸກຑ຺ຒິຕໍ ປທໍ;

ມູຬ຺ຫສ຺ສ ໂຫຕິ ສຫສານຸປີຬິຕໍ,

ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉທສ຺ສ ອິທມີທິສໍ ປທ’’ນ຺ຕິ.

ຐານມ຺ປິ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ມຘຸຣາກາຣໍ, ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ຖທ຺ຘາກາຣໍ, ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ອາກຸລາກາຣໍ. ນິສຊ຺ຊາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣາຄຈຣິໂຕ ຈ ອຕຣມາໂນ ສມໍ ເສຍ຺ຍໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສຓິກໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ສໂມຘາຍ ປາສາທິເກນ ອາກາເຣນ ສຍຕິ, ວຸຏ຺ຐາປິຍມາໂນ ຈ ສີຆໍ ອວຸຏ຺ຐາຍ ສງ຺ກິໂຕ ວິຍ ສຓິກໍ ປຏິວຈນໍ ເທຕິ. ໂທສຈຣິໂຕ ຕຣມາໂນ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕກາໂຍ ຠາກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ສຍຕິ, ວຸຏ຺ຐາປິຍມາໂນ ຈ ສີຆໍ ວຸຏ຺ຐາຍ ກຸປິໂຕ ວິຍ ປຏິວຈນໍ ເທຕິ. ໂມຫຈຣິໂຕ ທຸສ຺ສຓ຺ຐານໍ ເສຍ຺ຍໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກາໂຍ ພຫຸລໍ ອໂຘມຸໂຂ ສຍຕິ, ວຸຏ຺ຐາປິຍມາໂນ ຈ ຫຸງ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທນ຺ຘໍ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ສທ຺ຘາຈຣິຕາທໂຍ ປນ ຍສ຺ມາ ຣາຄຈຣິຕາທີນໍ ສຠາຄາ, ຕສ຺ມາ ເຕສມ຺ປິ ຕາທິໂສວ ອິຣິຍາປໂຖ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອິຣິຍາປຖໂຕ ຈຣິຍາໂຍ ວິຠາວເຍ.

ກິຈ຺ຈາຕິ ສມ຺ມຊ຺ຊນາທີສຸ ຈ ກິຈ຺ເຈສຸ ຣາຄຈຣິໂຕ ສາຘຸກໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕຣມາໂນ ວາລິກໍ ອວິປ຺ປກິຣນ຺ໂຕ ສິນ຺ທຸວາຣກຸສຸມສນ຺ຖຣມິວ ສນ຺ຖຣນ຺ໂຕ ສຸທ຺ຘໍ ສມໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ. ໂທສຈຣິໂຕ ຄາຬ຺ຫໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຣມານຣູໂປ ອຸຠໂຕ ວາລິກໍ ອຸສ຺ສາເຣນ຺ໂຕ ຂເຣນ ສທ຺ເທນ ອສຸທ຺ຘໍ ວິສມໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ. ໂມຫຈຣິໂຕ ສິຖິລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ອາໂຬລຍມາໂນ ອສຸທ຺ຘໍ ວິສມໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ.

ຍຖາ ສມ຺ມຊ຺ຊເນ, ເອວໍ ຈີວຣໂຘວນຣຊນາທີສຸປິ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ນິປຸຓມຘຸຣສມສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ ຣາຄຈຣິໂຕ. ຄາຬ຺ຫຖທ຺ຘວິສມກາຣີ ໂທສຈຣິໂຕ. ອນິປຸຓພ຺ຍາກຸລວິສມາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາຣີ ໂມຫຈຣິໂຕ. ຈີວຣຘາຣຓມ຺ປິ ຈ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ນາຕິຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິສິຖິລໍ ໂຫຕິ ປາສາທິກໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ. ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ອຕິຄາຬ຺ຫໍ ອປຣິມຓ຺ຑລໍ. ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ສິຖິລໍ ປຣິພ຺ຍາກຸລໍ. ສທ຺ຘາຈຣິຕາທໂຍ ເຕສໍເຍວານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ, ຕໍ ສຠາຄຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈຣິຍາໂຍ ວິຠາວເຍ.

ໂຠຊນາຕິ ຣາຄຈຣິໂຕ ສິນິທ຺ຘມຘຸຣໂຠຊນປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຈ ນາຕິມຫນ຺ຕໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ອາໂລປໍ ກຕ຺ວາ ຣສປຏິສໍເວທີ ອຕຣມາໂນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ກິຎ຺ຈິເທວ ຈ ສາທຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂທສຈຣິໂຕ ລູຂອມ຺ພິລໂຠຊນປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຈ ມຸຂປູຣກໍ ອາໂລປໍ ກຕ຺ວາ ອຣສປຏິສໍເວທີ ຕຣມາໂນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ກິຎ຺ຈິເທວ ຈ ອສາທຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂມຫຈຣິໂຕ ອນິຍຕຣຸຈິໂກ ໂຫຕິ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຈ ອປຣິມຓ຺ຑລໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອາໂລປໍ ກຕ຺ວາ ຠາຊເນ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ມຸຂໍ ມກ຺ເຂນ຺ໂຕ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຕໍ ຕໍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ສທ຺ຘາຈຣິຕາທໂຍປິ ເຕສໍເຍວານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ, ຕໍສຠາຄຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ໂຠຊນໂຕ ຈຣິຍາໂຍ ວິຠາວເຍ.

ທສ຺ສນາທິໂຕຕິ ຣາຄຈຣິໂຕ ອີສກມ຺ປິ ມໂນຣມໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ວິມ຺ຫຍຊາໂຕ ວິຍ ຈິຣໍ ໂອໂລເກຕິ, ປຣິຕ຺ເຕປິ ຄຸເຓ ສຊ຺ຊຕິ, ຠູຕມ຺ປິ ໂທສໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ອມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ ສາເປກ຺ໂຂ ປກ຺ກມຕິ. ໂທສຈຣິໂຕ ອີສກມ຺ປິ ອມໂນຣມໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ວິຍ ນ ຈິຣໍ ໂອໂລເກຕິ, ປຣິຕ຺ເຕປິ ໂທເສ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ຠູຕມ຺ປິ ຄຸຓໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ ອນເປກ຺ໂຂ ປກ຺ກມຕິ. ໂມຫຈຣິໂຕ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ປຣປຈ຺ຈຍິໂກ ໂຫຕິ, ປຣໍ ນິນ຺ທນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນິນ຺ທຕິ, ປສໍສນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປສໍສຕິ, ສຍໍ ປນ ອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາຍ ອຸເປກ຺ຂໂກວ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສທ຺ທສວນາທີສຸປິ. ສທ຺ຘາຈຣິຕາທໂຍ ປນ ເຕສໍເຍວານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ, ຕໍສຠາຄຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ທສ຺ສນາທິໂຕ ຈຣິຍາໂຍ ວິຠາວເຍ.

ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ເຈວາຕິ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ຈ ມາຍາ, ສາເຐຍ຺ຍໍ, ມາໂນ, ປາປິຈ຺ຉຕາ, ມຫິຈ຺ຉຕາ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ, ສິງ຺ຄໍ, ຈາປລ຺ຍນ຺ຕິ ເອວມາທໂຍ ຘມ຺ມາ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ໂກໂຘ, ອຸປນາໂຫ, ມກ຺ໂຂ, ປຬາໂສ, ອິສ຺ສາ, ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ເອວມາທໂຍ. ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ຖິນໍ, ມິທ຺ຘໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ອາຘານຄ຺ຄາຫິຕາ, ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄິຕາຕິ ເອວມາທໂຍ. ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ ມຸຕ຺ຕຈາຄຕາ, ອຣິຍານໍ ທສ຺ສນກາມຕາ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມຕາ, ປາໂມຊ຺ຊພຫຸລຕາ, ອສຐຕາ, ອມາຍາວິຕາ, ປສາທນີເຍສຸ ຐາເນສຸ ປສາໂທຕິ ເອວມາທໂຍ. ພຸທ຺ຘິຈຣິຕສ຺ສ ໂສວຈສ຺ສຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ໂຠຊເນມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ຊາຄຣິຍານຸໂຍໂຄ, ສໍເວຊນີເຍສຸ ຐາເນສຸ ສໍເວໂຄ, ສໍວິຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ໂຍນິໂສ ປຘານນ຺ຕິ ເອວມາທໂຍ. ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ຠສ຺ສພຫຸລຕາ, ຄຓາຣາມຕາ, ກຸສລານຸໂຍເຄ ອຣຕິ, ອນວຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈຕາ, ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍນາ, ທິວາ ປຊ຺ຊລນາ, ຫຸຣາຫຸຣໍ ຘາວນາຕິ ເອວມາທໂຍ ຘມ຺ມາ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈຣິຍາໂຍ ວິຠາວເຍ.

ຍສ຺ມາ ປນ ອິທໍ ຈຣິຍາວິຠາວນວິຘານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ເນວ ປາຬິຍໍ ນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕໍ, ເກວລໍ ອາຈຣິຍມຕານຸສາເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ. ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ຫິ ວຸຕ຺ຕານິ ອິຣິຍາປຖາທີນິ ໂທສຈຣິຕາທໂຍປິ ອປ຺ປມາທວິຫາຣິໂນ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ສໍສຏ຺ຐຈຣິຕສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອກສ຺ເສວ ຠິນ຺ນລກ຺ຂຓາ ອິຣິຍາປຖາທໂຍ ນ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຈຣິຍາວິຠາວນວິຘານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ລາຠີ ອາຈຣິໂຍ ຈຣິຍໍ ຎຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ອິຕເຣນ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ວາ ຕໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣາຄຈຣິໂຕ, ອຍໍ ໂທສາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຈຣິໂຕຕິ.

໔໖. ກິໍ ຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກິໍ ສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເສນາສນໍ ຕາວ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ອໂຘຕເວທິກໍ ຠູມຏ຺ຐກໍ ອກຕປພ຺ຠາຣກໍ ຕິຓກຸຏິກໍ ປຓ຺ຓສາລາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຣໂຊກິຓ຺ຓໍ ຊຕຸກາຠຣິຕໍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄໍ ອຕິອຸຈ຺ຈໍ ວາ ອຕິນີຈໍ ວາ ອຸຊ຺ຊງ຺ຄລໍ ສາສງ຺ກໍ ອສຸຈິວິສມມຄ຺ຄໍ, ຍຕ຺ຖ ມຎ຺ຈປີຐມ຺ປິ ມງ຺ກຸຓຠຣິຕໍ ທຸຣູປໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ, ຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາທິສໍ ສປ຺ປາຍໍ. ນິວາສນປາຣຸປນໍ ອນ຺ຕຈ຺ຉິນ຺ນໍ ໂອລມ຺ພວິລມ຺ພສຸຕ຺ຕກາກິຓ຺ຓໍ ຊາລປູວສທິສໍ ສາຓິ ວິຍ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ຠາຣິກໍ ກິຈ຺ຉປຣິຫຣຓໍ ສປ຺ປາຍໍ. ປຕ຺ໂຕປິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ໂຕ ວາ ອາຓິຄຓ຺ຐິກາຫໂຕ ອໂຍປຕ຺ໂຕ ວາ ຄຣຸໂກ ທຸສ຺ສຓ຺ຐາໂນ ສີສກປາລມິວ ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ໂຄປິ ອມນາໂປ ອນາສນ຺ນຄາໂມ ວິສໂມ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາໂມປິ ຍຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຍ ຈຣນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ເອກກຸເລປິ ຠິກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ‘‘ເອຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາສນສາລໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄາວີ ວິຍ ວເຊ ປເວເສຕ຺ວາ ອນປໂລເກນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາທິໂສ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິວິສກມນຸສ຺ສາປິ ທາສາ ວາ ກມ຺ມກຣາ ວາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ທຸທ຺ທສິກາ ກິລິຏ຺ຐວສນາ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ເຊຄຸຈ຺ຉາ, ເຍ ອຈິຕ຺ຕີກາເຣນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕາ ວິຍ ປຣິວິສນ຺ຕິ, ຕາທິສາ ສປ຺ປາຍາ. ຍາຄຸຠຕ຺ຕຂຊ຺ຊກມ຺ປິ ລູຂໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ສາມາກກຸທ຺ຣູສກກຓາຊກາທິມຍໍ ປູຕິຕກ຺ກໍ ພິລງ຺ຄໍ ຊິຓ຺ຓສາກສູເປຍ຺ຍໍ ຍໍກິຎ຺ຈິເທວ ເກວລໍ ອຸທຣປູຣມຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຣິຍາປໂຖປິສ຺ສ ຐານໍ ວາ ຈງ຺ກໂມ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຣມ຺ມຓໍ ນີລາທີສຸ ວຓ຺ຓກສິເຓສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິທໍ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ.

ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ເສນາສນໍ ນາຕິອຸຈ຺ຈໍ ນາຕິນີຈໍ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ນໍ ສຸວິຠຕ຺ຕຠິຕ຺ຕິຖມ຺ຠໂສປານໍ ສຸປຣິນິຏ຺ຐິຕມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມນານາວິຘຈິຕ຺ຕກມ຺ມສມຸຊ຺ຊລສມສິນິທ຺ຘມຸທຸຠູມິຕລໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິມານມິວ ກຸສຸມທາມວິຈິຕ຺ຣວຓ຺ຓເຈລວິຕານສມລງ຺ກຕໍ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕສຸຈິມໂນຣມຕ຺ຖຣຓມຎ຺ຈປີຐໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວາສຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກຸສຸມວາສຄນ຺ຘສຸຄນ຺ຘໍ ຍໍ ທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ຊນຍຕິ, ເອວຣູປໍ ສປ຺ປາຍໍ. ຕສ຺ສ ປນ ເສນາສນສ຺ສ ມຄ຺ໂຄປິ ສພ຺ພປຣິສ຺ສຍວິມຸຕ຺ໂຕ ສຸຈິສມຕໂລ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕວ ວຏ຺ຏຕິ. ເສນາສນປຣິກ຺ຂາໂຣເປຕ຺ຖ ກີຏມງ຺ກຸຓທີຆຊາຕິມູສິການໍ ນິສ຺ສຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ ນາຕິພຫຸໂກ, ເອກມຎ຺ຈປີຐມຕ຺ຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ນິວາສນປາຣຸປນມ຺ປິສ຺ສ ຈີນປຏ຺ຏໂສມາຣປຏ຺ຏໂກເສຍ຺ຍກປ຺ປາສິກສຸຂຸມໂຂມາທີນໍ ຍໍ ຍໍ ປຓີຕໍ, ເຕນ ເຕນ ເອກປຏ຺ຏໍ ວາ ທຸປຏ຺ຏໍ ວາ ສລ຺ລຫຸກໍ ສມຓສາຣຸປ຺ເປນ ສຸຣຕ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘວຓ຺ຓໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ໂຕ ອຸທກປຸປ຺ຜຸຬມິວ ສຸສຓ຺ຐາໂນ ມຓິ ວິຍ ສຸມຏ຺ໂຐ ນິມ຺ມໂລ ສມຓສາຣຸປ຺ເປນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ໂຓ ອໂຍມໂຍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ໂຄ ປຣິສ຺ສຍວິມຸຕ຺ໂຕ ສໂມ ມນາໂປ ນາຕິທູຣນາຈ຺ຈາສນ຺ນຄາໂມ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາໂມປິ ຍຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອິທານິ ອຍ຺ໂຍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສິຕ຺ຕສມ຺ມຏ຺ເຐ ປເທເສ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຫຕ຺ຖາ ປຣິວິສນ຺ຕິ, ຕາທິໂສ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິເວສກາ ປນສ຺ສ ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອຠິຣູປາ ປາສາທິກາ ສຸນ຺ຫາຕາ ສຸວິລິຕ຺ຕາ ຘູປວາສກຸສຸມຄນ຺ຘສຸຣຠິໂນ ນານາວິຣາຄສຸຈິມນຸຎ຺ຎວຕ຺ຖາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕາ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິໂນ, ຕາທິສາ ສປ຺ປາຍາ. ຍາຄຸຠຕ຺ຕຂຊ຺ຊກມ຺ປິ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂອຊວນ຺ຕໍ ມໂນຣມໍ ສພ຺ພາກາຣປຓີຕໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຣິຍາປໂຖປິສ຺ສ ເສຍ຺ຍາ ວາ ນິສຊ຺ຊາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຣມ຺ມຓໍ ນີລາທີສຸ ວຓ຺ຓກສິເຓສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິທໍ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ.

ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ເສນາສນໍ ທິສາມຸຂໍ ອສມ຺ພາຘໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຍຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວິວຏາ ທິສາ ຂາຍນ຺ຕິ, ອິຣິຍາປເຖສຸ ຈງ຺ກໂມ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຣມ຺ມຓໍ ປນສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕໍ ສຸປ຺ປມຕ຺ຕໍ ສຣາວມຕ຺ຕໍ ວາ (ຂຸທ຺ທກໍ) ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສມ຺ພາຘສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂອກາເສ ຈິຕ຺ຕໍ ຠິຍ຺ໂຍ ສມ຺ໂມຫມາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ວິປຸລໍ ມຫາກສິຓໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ ອິທໍ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ.

ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ ສພ຺ພມ຺ປິ ໂທສຈຣິຕມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕວິຘານໍ ສປ຺ປາຍໍ. ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈສ຺ສ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ພຸທ຺ຘິຈຣິຕສ຺ສ ເສນາສນາທີສຸ ອິທໍ ນາມ ອສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ.

ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ເສນາສນໍ ວິວຏໍ ທິສາມຸຂໍ ຍຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອາຣາມວນໂປກ຺ຂຣຓີຣາມເຓຍ຺ຍການິ ຄາມນິຄມຊນປທປຏິປາຏິໂຍ ນີໂລຠາສາ ຈ ປພ຺ພຕາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຎ຺ຫິ ວິຕກ຺ກວິຘາວນສ຺ເສວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄມ຺ຠີເຣ ທຣີມຸເຂ ວນປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຫຕ຺ຖິກຸຈ຺ຉິປພ຺ຠາຣມຫິນ຺ທຄຸຫາສທິເສ ເສນາສເນ ວສິຕພ຺ພໍ. ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິສ຺ສ ວິປຸລໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕາທິສຎ຺ຫິ ວິຕກ຺ກວເສນ ສນ຺ຘາວນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ປຣິຕ຺ຕໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ.

ເສສໍ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ ອິທໍ ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ. ອຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຍານຸກູລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຄຕຈຣິຍານໍ ປເຠທນິທານວິຠາວນສປ຺ປາຍປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ນ ຈ ຕາວ ຈຣິຍານຸກູລໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ອາວິກຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ມາຕິກາປທສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣ ສຍເມວ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ຈຕ຺ຕາລີສກມ຺ມຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໔໗. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຕນິທ຺ເທສໂຕ, ອຸປຈາຣປ຺ປນາວຫໂຕ, ຌານປ຺ປເຠທໂຕ, ສມຕິກ຺ກມໂຕ, ວຑ຺ຒນາວຑ຺ຒນໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ຠູມິໂຕ, ຄຫຓໂຕ, ປຈ຺ຈຍໂຕ, ຈຣິຍານຸກູລໂຕຕິ ອິເມຫິ ຕາວ ທສຫາກາເຣຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຕນິທ຺ເທສໂຕຕິ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສູຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຣິມານິ ຈຕ຺ຕາລີສ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ທສ ກສິຓາ, ທສ ອສຸຠາ, ທສ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ, ເອກາ ສຎ຺ຎາ, ເອກໍ ວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຖວີກສິຓໍ, ອາໂປກສິຓໍ, ເຕໂຊກສິຓໍ, ວາໂຍກສິຓໍ, ນີລກສິຓໍ, ປີຕກສິຓໍ, ໂລຫິຕກສິຓໍ, ໂອທາຕກສິຓໍ, ອາໂລກກສິຓໍ, ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາສກສິຓນ຺ຕິ ອິເມ ທສ ກສິຓາ.

ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ, ວິນີລກໍ, ວິປຸພ຺ພກໍ, ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ, ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ, ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ, ໂລຫິຕກໍ, ປຸຬຸວກໍ, ອຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ອິເມ ທສ ອສຸຠາ.

ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ, ສີລານຸສ຺ສຕິ, ຈາຄານຸສ຺ສຕິ, ເທວຕານຸສ຺ສຕິ, ມຣຓານຸສ຺ສຕິ, ກາຍຄຕາສຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິ, ອຸປສມານຸສ຺ສຕີຕິ ອິມາ ທສ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ.

ເມຕ຺ຕາ, ກຣຸຓາ, ມຸທິຕາ, ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ. ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ ເອກາ ສຎ຺ຎາ. ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ເອກໍ ວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂາຕນິທ຺ເທສໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປຈາຣປ຺ປນາວຫໂຕຕິ ຐເປຕ຺ວາ ກາຍຄຕາສຕິຎ຺ຈ ອານາປານສ຺ສຕິຎ຺ຈ ອວເສສາ ອຏ຺ຐ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ອິມາເນວ ເຫຕ຺ຖ ທສກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ອຸປຈາຣວຫານິ. ເສສານິ ອປ຺ປນາວຫານິ. ເອວໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວຫໂຕ.

ຌານປ຺ປເຠທໂຕຕິ ອປ຺ປນາວເຫສຸ ເຈຕ຺ຖ ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ທສ ກສິຓາ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ກາຍຄຕາສຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ທສ ອສຸຠາ ປຐມຊ຺ຌານິກາ. ປຸຣິມາ ຕໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ຕິກຊ຺ຌານິກາ. ຈຕຸຕ຺ຖພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອາຣຸປ຺ປາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກາຕິ ເອວໍ ຌານປ຺ປເຠທໂຕ.

ສມຕິກ຺ກມໂຕຕິ ທ຺ເວ ສມຕິກ຺ກມາ ອງ຺ຄສມຕິກ຺ກໂມ ຈ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກໂມ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສຸປິ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິເກສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອງ຺ຄສມຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາທີນິ ຌານງ຺ຄານິ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕສ຺ເວວາຣມ຺ມເຓສຸ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ. ໂສປິ ຫິ ເມຕ຺ຕາທີນໍເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ໂສມນສ຺ສໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ. ຈຕູສຸ ປນ ອາຣຸປ຺ເປສຸ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕິ. ປຸຣິເມສຸ ຫິ ນວສຸ ກສິເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອາກາສາທີນິ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາທີນິ. ເສເສສຸ ສມຕິກ຺ກໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ສມຕິກ຺ກມໂຕ.

ວຑ຺ຒນາວຑ຺ຒນໂຕຕິ ອິເມສຸ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ທສ ກສິຓາເນວ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພານິ. ຍຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ໂອກາສໍ ກສິເຓນ ຜຣຕິ, ຕທພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ສທ຺ທໍ ໂສຕຸໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປານິ ປສ຺ສິຕຸໍ ປຣສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຎາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ກາຍຄຕາສຕິ ປນ ອສຸຠານິ ຈ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພານິ. ກສ຺ມາ? ໂອກາເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ອານິສໍສາຠາວາ ຈ. ສາ ຈ ເນສໍ ໂອກາເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕາ ຠາວນານເຍ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ເຕສຸ ປນ ວຑ຺ຒິເຕສຸ ກຸຓປຣາສິເຍວ ວຑ຺ຒຕິ, ນ ໂກຈິ ອານິສໍໂສ ອຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ໂສປາກປຎ຺ຫາພ຺ຍາກຣເຓ, ‘‘ວິຠູຕາ ຠຄວາ ຣູປສຎ຺ຎາ ອວິຠູຕາ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ນິມິຕ຺ຕວຑ຺ຒນວເສນ ຣູປສຎ຺ຎາ ວິຠູຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາ ອວຑ຺ຒນວເສນ ອວິຠູຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍໍ ປເນຕໍ ‘‘ເກວລໍ ອຏ຺ຐິສຎ຺ຎາຍ, ອຜຣີ ປຖວິໍ ອິມ’’ນ຺ຕິ (ເຖຣຄາ. ໑໘) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ລາຠິສ຺ສ ສໂຕ ອຸປຏ຺ຐານາກາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍເຖວ ຫິ ຘມ຺ມາໂສກກາເລ ກຣວີກສກຸໂຓ ສມນ຺ຕາ ອາທາສຠິຕ຺ຕີສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ພທິສາສຸ ກຣວີກສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ມຘຸຣໍ ຄິຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ, ເອວໍ ເຖໂຣປິ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາຍ ລາຠິຕ຺ຕາ ສພ຺ພທິສາສຸ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເກວລາປິ ປຖວີ ອຏ຺ຐິກຠຣິຕາຕິ ຈິນ຺ເຕສີຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ຍາ ອສຸຠຊ຺ຌານານໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ສາ ຈ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອຸທ຺ຘຸມາຕເກ ວາ ອຏ຺ຐິເກ ວາ ມຫນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອປ຺ປເກ. ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ຌານໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ. ໂຍ ວາ ເອຕໍ ວຑ຺ຒເນ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ວຑ຺ເຒຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອານິສໍສາຠາວາ ປນ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພານີຕິ.

ຍຖາ ຈ ເອຕານິ, ເອວໍ ເສສານິປິ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພານິ. ກສ຺ມາ? ເຕສຸ ຫິ ອານາປານນິມິຕ຺ຕໍ ຕາວ ວຑ຺ຒຍໂຕ ວາຕຣາສິເຍວ ວຑ຺ຒຕິ, ໂອກາເສນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອິຕິ ສາທີນວຕ຺ຕາ ໂອກາເສນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ເຕສໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒຍໂຕ ສຕ຺ຕຣາສິເຍວ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ນ ຈ ເຕນ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໕໕໖) ອາທິ, ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຫວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກາວາສທ຺ວິອາວາສາທິນາ ຫິ ອນຸກ຺ກເມນ ເອກິສ຺ສາ ທິສາຍ ສຕ຺ເຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠາເວນ຺ໂຕ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ນ ນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕເມວ ເຈຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ຍທຍໍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ປຣິຕ຺ຕອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາເປຕ຺ຖ ປຣິຄ຺ຄຫວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຣຸປ຺ປາຣມ຺ມເຓສຸປິ ອາກາສໍ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມຕ຺ຕາ. ຕຎ຺ຫິ ກສິຓາປຄມວເສເນວ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ວຑ຺ຒຍໂຕປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສຠາວຘມ຺ມໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ. ວິຎ຺ຎາຓາປຄໂມ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຠາວມຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາຣມ຺ມຓໍ ສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາເຍວ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ເສສານິ ອນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທີນຎ຺ຈ ເນວ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ວຑ຺ຒນາວຑ຺ຒນໂຕ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ອິເມສຸ ຈ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ທສກສິຓາ, ທສອສຸຠາ, ອານາປານສ຺ສຕິ, ກາຍຄຕາສຕີຕິ ອິມານິ ທ຺ວາວີສຕິປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ. ເສສານິ ນ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ. ຕຖາ ທສສຸ ອນຸສ຺ສຕີສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອານາປານສ຺ສຕິຎ຺ຈ ກາຍຄຕາສຕິຎ຺ຈ ອວເສສາ ອຏ຺ຐ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ອິມານິ ທ຺ວາທສ ສຠາວຘມ຺ມາຣມ຺ມຓານິ. ທສ ກສິຓາ, ທສ ອສຸຠາ, ອານາປານສ຺ສຕິ, ກາຍຄຕາສຕີຕິ ອິມານິ ທ຺ວາວີສຕິ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ. ເສສານິ ຉ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ. ຕຖາ ວິປຸພ຺ພກໍ, ໂລຫິຕກໍ, ປຸຬຸວກໍ, ອານາປານສ຺ສຕິ, ອາໂປກສິຓໍ, ເຕໂຊກສິຓໍ, ວາໂຍກສິຓໍ, ຍຎ຺ຈ ອາໂລກກສິເຓ ສູຣິຍາທີນໍ ໂອຠາສມຓ຺ຑລາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ຈລິຕາຣມ຺ມຓານິ, ຕານິ ຈ ໂຂ ປຸພ຺ພຠາເຄ, ປຏິຠາຄໍ ປນ ສນ຺ນິສິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ເສສານິ ນ ຈລິຕາຣມ຺ມຓານີຕິ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ.

ຠູມິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ທສ ອສຸຠາ, ກາຍຄຕາສຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາຕິ ອິມານິ ທ຺ວາທສ ເທເວສຸ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕານິ ທ຺ວາທສ, ອານາປານສ຺ສຕິ ຈາຕິ ອິມານິ ເຕຣສ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຣູປຠເວ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ເປ ອຎ຺ຎໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ມນຸສ຺ເສສຸ ສພ຺ພານິປິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຠູມິໂຕ.

ຄຫຓໂຕຕິ ທິຏ຺ຐຜຸຏ຺ຐສຸຕຄ຺ຄຫຓໂຕເປຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣ ຐເປຕ຺ວາ ວາໂຍກສິຓໍ ເສສາ ນວ ກສິຓາ, ທສ ອສຸຠາຕິ ອິມານິ ເອກູນວີສຕິ ທິຏ຺ເຐນ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ເນສໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍຄຕາສຕິຍໍ ຕຈປຎ຺ຈກໍ ທິຏ຺ເຐນ, ເສສໍ ສຸເຕນາຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສາ ອາຣມ຺ມຓໍ ທິຏ຺ຐສຸເຕນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອານາປານສ຺ສຕິ ຜຸຏ຺ເຐນ, ວາໂຍກສິຓໍ ທິຏ຺ຐຜຸຏ຺ເຐນ, ເສສານິ ອຏ຺ຐາຣສ ສຸເຕນ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາຕິ ອິມານິ ເຈຕ຺ຖ ນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ເສສານິ ປຎ຺ຈຕິໍສ ຄເຫຕພ຺ພານີຕິ ເອວໍ ຄຫຓໂຕ.

ປຈ຺ຈຍໂຕຕິ ອິເມສຸ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອາກາສກສິຓໍ ເສສາ ນວ ກສິຓາ ອາຣຸປ຺ປານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ທສ ກສິຓາ ອຠິຎ຺ຎານໍ, ຕໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ຈຕຸຕ຺ຖພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ, ເຫຏ຺ຐິມໍ ເຫຏ຺ຐິມໍ ອາຣຸປ຺ປໍ ອຸປຣິມສ຺ສ ອຸປຣິມສ຺ສ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ, ສພ຺ພານິປິ ສຸຂວິຫາຣວິປສ຺ສນາຠວສມ຺ປຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ.

ຈຣິຍານຸກູລໂຕຕິ ຈຣິຍານໍ ອນຸກູລໂຕເປຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ຕາວ ເອຕ຺ຖ ທສ ອສຸຠາ, ກາຍຄຕາສຕີຕິ ເອກາທສ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ອນຸກູລານິ. ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວຓ຺ຓກສິຓານີຕິ ອຏ຺ຐ. ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ, ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ຈ ເອກໍ ອານາປານສ຺ສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ. ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຣິມາ ຉ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ. ພຸທ຺ຘິຈຣິຕສ຺ສ ມຣຓສ຺ສຕິ, ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ, ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ເສສກສິຓານິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອາຣຸປ຺ປາ ສພ຺ພຈຣິຕານໍ ອນຸກູລານິ. ກສິເຓສຸ ຈ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຣິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ, ອປ຺ປມາຓໍ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສາຕິ.

ເອວເມຕ຺ຖ ຈຣິຍານຸກູລໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວເສນ ຈ ອຕິສປ຺ປາຍວເສນ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣາຄາທີນໍ ປນ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິກາ ສທ຺ຘາທີນໍ ວາ ອນຸປກາຣາ ກຸສລຠາວນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ເມຆິຍສຸຕ຺ເຕ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອສຸຠາ ຠາເວຕພ຺ພາ ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ. ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ. ອານາປານສ຺ສຕິ ຠາເວຕພ຺ພາ ວິຕກ຺ກຸປຈ຺ເຉທາຍ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ ອສ຺ມິມານສມຸຄ຺ຆາຕາຍາ’’ຕິ.

ຣາຫຸລສຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ເມຕ຺ຕໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໒.໑໒໐) ນເຍນ ເອກສ຺ເສວ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມາ ວຈນມຕ຺ເຕ ອຠິນິເວສໍ ອກຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພຕິ ອຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານກຖາ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໔໘. ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ປທສ຺ສ ອຍມຕ຺ຖທີປນາ. ‘‘ເຕນ ໂຍຄິນາ ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ຠຄວໂຕ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ສມ຺ປນ຺ນຊ຺ຌາສເຍນ ສມ຺ປນ຺ນາຘິມຸຕ຺ຕິນາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣ ‘‘ອິມາຫໍ ຠຄວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມີ’’ຕິ ເອວໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍາເຕຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິ ອນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ປນ຺ເຕສຸ ເສນາສເນສຸ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຠຣວາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖມາຄເຕ ສນ຺ຖມ຺ຠິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຄາມນ຺ຕໍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ຄິຫີຫິ ສໍສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອເນສນໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ. ນິຍ຺ຍາຕິຕຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປນສ຺ສ ເຠຣວາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖມາຄເຕປິ ຠຍໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ນນຸ ຕຍາ, ປຓ຺ຑິຕ, ປຸຣິມເມວ ອຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘານໍ ນິຍ຺ຍາຕິໂຕ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ປນສ຺ສ ໂສມນສ຺ສເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມໍ ກາສິກວຕ຺ຖໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ມູສິກາຍ ວາ ກີເຏຫິ ວາ ຂາທິເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ໂທມນສ຺ສໍ. ສເຈ ປນ ຕໍ ອຈີວຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍ, ອຖສ຺ສ ຕໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ກຣິຍມານໍ ທິສ຺ວາປິ ໂສມນສ຺ສເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອາຈຣິຍສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ເຕນາປິ ‘‘ອິມາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕຠາວໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອນິຍ຺ຍາຕິຕຕ຺ຕຠາໂວ ຫິ ອຕຊ຺ຊນີໂຍ ວາ ໂຫຕິ, ທຸພ຺ພໂຈ ວາ ອໂນວາທກໂຣ, ເຍນກາມໍຄໂມ ວາ ອາຈຣິຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາວ ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕາ, ຕເມນໍ ອາຈຣິໂຍ ອາມິເສນ ວາ ຘມ຺ເມນ ວາ ນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຄູຬ຺ຫໍ ຄນ຺ຖໍ ນ ສິກ຺ຂາເປຕິ. ໂສ ອິມໍ ທຸວິຘໍ ສງ຺ຄຫໍ ອລຠນ຺ໂຕ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠຕິ, ນຈິຣສ຺ເສວ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ວາ ຄິຫິຠາວໍ ວາ ປາປຸຓາຕິ. ນິຍ຺ຍາຕິຕຕ຺ຕຠາໂວ ປນ ເນວ ອຕຊ຺ຊນີໂຍ ໂຫຕິ, ນ ເຍນກາມໍຄໂມ, ສຸວໂຈ ອາຈຣິຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິເຍວ ໂຫຕິ. ໂສ ອາຈຣິຍໂຕ ທຸວິຘໍ ສງ຺ຄຫໍ ລຠນ຺ໂຕ ສາສເນ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປາປຸຓາຕິ ຈູຬປິຓ຺ຑປາຕິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິກາ ວິຍ.

ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ສນ຺ຕິກໍ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຄມໍສຸ. ເຕສຸ ເອໂກ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກມຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕໂປຣິເສ ປປາເຕ ປຕິຕຸໍ ອຸສ຺ສເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ອາຫ. ທຸຕິໂຍ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກມຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິມໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປຓ຺ຫິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ຆໍເສນ຺ໂຕ ນິຣວເສສໍ ເຂເປຕຸໍ ອຸສ຺ສເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕິໂຍ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກມຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຸປຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາລກິຣິຍໍ ກາຕຸໍ ອຸສ຺ສເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຠພ຺ພາວຕິເມ ຠິກ຺ຂູຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ ອຍມານິສໍໂສ ອຕ຺ຕນິຍ຺ຍາຕເນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ຠຄວໂຕ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ’’ຕິ.

໔໙. ສມ຺ປນ຺ນຊ຺ຌາສເຍນ ສມ຺ປນ຺ນາຘິມຸຕ຺ຕິນາ ຈ ຫຸຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເຕນ ໂຍຄິນາ ອໂລຠາທີນໍ ວເສນ ຉຫາກາເຣຫິ ສມ຺ປນ຺ນຊ຺ຌາສເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສມ຺ປນ຺ນຊ຺ຌາສໂຍ ຫິ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ໂພຘີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍຖາຫ, ‘‘ຉ ອຊ຺ຌາສຍາ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ໂພຘິປຣິປາກາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອໂລຠຊ຺ຌາສຍາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ໂລເຠ ໂທສທສ຺ສາວິໂນ, ອໂທສຊ຺ຌາສຍາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ໂທເສ ໂທສທສ຺ສາວິໂນ, ອໂມຫຊ຺ຌາສຍາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ໂມເຫ ໂທສທສ຺ສາວິໂນ, ເນກ຺ຂມ຺ມຊ຺ຌາສຍາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຆຣາວາເສ ໂທສທສ຺ສາວິໂນ, ປວິເວກຊ຺ຌາສຍາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ສງ຺ຄຓິກາຍ ໂທສທສ຺ສາວິໂນ, ນິສ຺ສຣຓຊ຺ຌາສຍາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ສພ຺ພຠວຄຕີສຸ ໂທສທສ຺ສາວິໂນ’’ຕິ. ເຍ ຫິ ເກຈິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິອນາຄາມິຂີຓາສວປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິເມເຫວ ຉຫາກາເຣຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ວິເສສໍ ປຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ອິເມຫິ ຉຫາກາເຣຫິ ສມ຺ປນ຺ນຊ຺ຌາສເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ປນ ອຘິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສມາຘາຘິມຸຕ຺ເຕນ ສມາຘິຄຣຸເກນ ສມາຘິປພ຺ຠາເຣນ, ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ເຕນ ນິພ຺ພານຄຣຸເກນ ນິພ຺ພານປພ຺ຠາເຣນ ຈ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໐. ເອວໍ ສມ຺ປນ຺ນຊ຺ຌາສຍາຘິມຸຕ຺ຕິໂນ ປນສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈໂຕ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓລາຠິນາ ອາຈຣິເຍນ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈຣິຍາ ຊານິຕພ຺ພາ. ອິຕເຣນ ກິໍ ຈຣິໂຕສິ? ເກ ວາ ເຕ ຘມ຺ມາ ພຫຸລໍ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ? ກິໍ ວາ ເຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຜາສຸ ໂຫຕິ? ກຕຣສ຺ມິໍ ວາ ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕີຕິ ເອວມາທີຫິ ນເຍຫິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຎຕ຺ວາ ຈຣິຍານຸກູລໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ກເຖນ຺ເຕນ ຈ ຕິວິເຘນ ກເຖຕພ຺ພໍ. ປກຕິຍາ ອຸຄ຺ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ເອກໍ ທ຺ເວ ນິສຊ຺ຊານິ ສຊ຺ຌາຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕາຄຕກ຺ຂເຓ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕຸກາມສ຺ສ ນາຕິສໍຂິຕ຺ຕໍ ນາຕິວິຕ຺ຖາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ປຖວີກສິຓໍ ຕາວ ກເຖນ຺ເຕນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກສິຓໂທສາ, ກສິຓກຣຓໍ, ກຕສ຺ສ ຠາວນານໂຍ, ທຸວິຘໍ ນິມິຕ຺ຕໍ, ທຸວິໂຘ ສມາຘິ, ສຕ຺ຕວິຘໍ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ, ທສວິຘໍ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລໍ, ວີຣິຍສມຕາ, ອປ຺ປນາວິຘານນ຺ຕິ ອິເມ ນວ ອາກາຣາ ກເຖຕພ຺ພາ. ເສສກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸປິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຕສໍ ຠາວນາວິຘາເນ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ເອວໍ ກຖິຍມາເນ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ເຕນ ໂຍຄິນາ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສຕພ຺ພໍ. ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ເຫຏ຺ຐິມປທໍ, ອິທໍ ອຸປຣິມປທໍ, ອຍມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ, ອິທໂມປມ຺ມນ຺ຕິ ເອວໍ ຕໍ ຕໍ ອາກາຣໍ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓນ຺ເຕນ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວິເສສາຘິຄໂມ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ອຍໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖປຣິທີປນາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຍານຸກູລໍ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອິມານິ ປທານິ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສມາຘິຠາວນາຘິກາເຣ

ກມ຺ມຏ຺ຐານຄ຺ຄຫຓນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ຕຕິໂຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໔. ປຖວີກສິຓນິທ຺ເທໂສ

໕໑. ອິທານິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມາຘິຠາວນາຍ ອນນຸຣູປໍ ວິຫາຣໍ ປຫາຍ ອນຸຣູເປ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຕາວາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກວິຫາເຣ ວສໂຕ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕຕ຺ເຖວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິໂສເຘນ຺ເຕນ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ຜາສຸ ນ ໂຫຕິ, ໂຍ ອຎ຺ໂຎ ຄາວຸເຕ ວາ ອຑ຺ຒໂຍຊເນ ວາ ໂຍຊນມຕ຺ເຕປິ ວາ ສປ຺ປາໂຍ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ວສິຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ຐາເນ ສນ຺ເທເຫ ວາ ສຕິສມ຺ໂມເສ ວາ ຊາເຕ ກາລສ຺ເສວ ວິຫາເຣ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນເຍວ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍທິວສມາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອກິລມນ຺ໂຕເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ໂຍ ປນ ໂຍຊນປ຺ປມາເຓປິ ຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ນ ລຠຕິ, ເຕນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ທູຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມາຘິຠາວນາຍ ອນນຸຣູປໍ ວິຫາຣໍ ປຫາຍ ອນຸຣູເປ ວິຫາເຣ ວິຫາຕພ຺ພໍ.

ອນນຸຣູປວິຫາໂຣ

໕໒. ຕຕ຺ຖ ອນນຸຣູໂປ ນາມ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ໂທສານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕຕ຺ຣິເມ ອຏ຺ຐາຣສ ໂທສາ – ມຫຕ຺ຕໍ, ນວຕ຺ຕໍ, ຊິຓ຺ຓຕ຺ຕໍ, ປນ຺ຖນິສ຺ສິຕຕ຺ຕໍ, ໂສຓ຺ຑີ, ປຓ຺ຓໍ, ປຸປ຺ຜໍ, ຜລໍ, ປຕ຺ຖນີຍຕາ, ນຄຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕາ, ທາຣຸສນ຺ນິສ຺ສິຕຕາ, ເຂຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕຕາ, ວິສຠາຄານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖິຕາ, ປຏ຺ຏນສນ຺ນິສ຺ສິຕຕາ, ປຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕຕາ, ຣຊ຺ຊສີມສນ຺ນິສ຺ສິຕຕາ, ອສປ຺ປາຍຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕານໍ ອລາໂຠຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ໂທສານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂທເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອນນຸຣູໂປ ນາມ. ນ ຕຕ຺ຖ ວິຫາຕພ຺ພໍ.

ກສ຺ມາ? ມຫາວິຫາເຣ ຕາວ ພຫູ ນານາຉນ຺ທາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິວິຣຸທ຺ຘຕາຍ ວຕ຺ຕໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂພຘິຍງ຺ຄຓາທີນິ ອສມ຺ມຏ຺ຐາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ອນຸປຏ຺ຐາປິຕໍ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂຄຈຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມີຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສເຈ ປສ຺ສຕິ ວຕ຺ຕໍ ວາ ອກຕໍ ປານີຍຆຏໍ ວາ ຣິຕ຺ຕໍ, ອຖາເນນ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ອກໂຣນ຺ໂຕ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາໂລ ອຕິກ຺ກມຕິ, ອຕິທິວາ ປວິຏ຺ໂຐ ນິຏ຺ຐິຕາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠຕິ. ປຏິສລ຺ລານຄໂຕປິ ສາມເຓຣທຫຣຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ເທນ ສງ຺ຆກມ຺ເມຫິ ຈ ວິກ຺ຂິປຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕເມວ ໂຫຕິ, ອວເສສາປິ ຈ ສງ຺ຆຏ຺ຏນາ ນຕ຺ຖິ. ເອວຣູເປ ມຫາວິຫາເຣປິ ວິຫາຕພ຺ພໍ.

ນວວິຫາເຣ ພຫຸ ນວກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ອກໂຣນ຺ຕໍ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອາຍສ຺ມາ ຍຖາສຸຂໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຕຸ, ມຍໍ ນວກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວຣູເປ ວິຫາຕພ຺ພໍ.

ຊິຓ຺ຓວິຫາເຣ ປນ ພຫຸ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕໍ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ, ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຫາຍຕິ.

ປນ຺ຖນິສ຺ສິເຕ ມຫາປຖວິຫາເຣ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ອາຄນ຺ຕຸກາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ວິກາເລ ອາຄຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນໍ ທຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ວາ ວສິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ປຸນທິວເສປິ ເອວເມວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ເອວຣູໂປ ອາຄນ຺ຕຸກສມ຺ພາໂຘ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຫາຕພ຺ພໍ.

ໂສຓ຺ຑີ ນາມ ປາສາຓໂປກ຺ຂຣຓີ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປານີຍຕ຺ຖໍ ມຫາຊໂນ ສໂມສຣຕິ, ນຄຣວາສີນໍ ຣາຊກຸລູປກຕ຺ເຖຣານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ຣຊນກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຠາຊນທາຣຸໂທຓິກາທີນິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອສຸເກ ຈ ອສຸເກ ຈ ຐາເນຕິ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສພ຺ພກາລມ຺ປິ ນິຈ຺ຈພ຺ຍາວໂຏ ໂຫຕິ.

ຍຕ຺ຖ ນານາວິຘໍ ສາກປຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສາປິ ສນ຺ຕິເກ ສາກຫາຣິກາ ຄາຍມານາ ປຓ຺ຓໍ ອຸຈ຺ຈິນນ຺ຕິໂຍ ວິສຠາຄສທ຺ທສງ຺ຆຏ຺ຏເນນ ກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ຍຕ຺ຖ ປນ ນານາວິຘາ ມາລາຄຈ຺ຉາ ສຸປຸປ຺ຜິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຕາທິໂສເຍວ ອຸປທ຺ທໂວ.

ຍຕ຺ຖ ນານາວິຘໍ ອມ຺ພຊມ຺ພຸປນສາທິຜລໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຜລຕ຺ຖິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕິ, ອເທນ຺ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ພລກ຺ກາເຣນ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສາຍນ຺ຫສມເຍ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ຈງ຺ກມນ຺ເຕນ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອຸປາສກາ ເອວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຍຖາຣຸຈິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ອວາສາຍປິສ຺ສ ປຣກ຺ກມນ຺ຕິ.

ປຕ຺ຖນີເຍ ປນ ເລຓສມ຺ມເຕ ທກ຺ຂິຓຄິຣິຫຕ຺ຖິກຸຈ຺ຉິເຈຕິຍຄິຣິຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕສທິເສ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຍມຣຫາຕິ ສມ຺ຠາເວຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ມນຸສ຺ສາ ສມນ຺ຕາ ໂອສຣນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ນ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສ ປນ ຕໍ ສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ທິວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕພ຺ພໍ.

ນຄຣສນ຺ນິສ຺ສິເຕ ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓານິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກຸມ຺ຠທາສິໂຍປິ ຆເຏຫິ ນິຆໍສນ຺ຕິໂຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ອິສ຺ສຣມນຸສ຺ສາປິ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ.

ທາຣຸສນ຺ນິສ຺ສເຍ ປນ ຍຕ຺ຖ ກຏ຺ຐານິ ຈ ທພ຺ພຸປກຣຓຣຸກ຺ຂາ ຈ ສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຏ຺ຐຫາຣິກາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສາກປຸປ຺ຜຫາຣິກາ ວິຍ ອຜາສຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ວິຫາເຣ ຣຸກ຺ຂາ ສນ຺ຕິ, ເຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຆຣານິ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ສເຈ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຘານຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອຸປາສກາ ເອວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຍຖາຣຸຈິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ອວາສາຍປິສ຺ສ ປຣກ຺ກມນ຺ຕິ.

ໂຍ ປນ ເຂຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ ສມນ຺ຕາ ເຂຕ຺ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌເຍວ ຂລໍ ກຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎໍ ມທ຺ທນ຺ຕິ, ປມຸເຂສຸ ສຍນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພຫຸໍ ອຜາສຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຣາປິ ມຫາສງ຺ຆໂຠໂຄ ໂຫຕິ, ອາຣາມິກາ ກຸລານໍ ຄາໂວ ຣຸນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຸທກວາຣໍ ປຏິເສເຘນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ວີຫິສີສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຣາມິການໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ຆຣທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ອຍມ຺ປິ ເຂຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິເຕເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕ.

ວິສຠາຄານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖິຕາຕິ ຍຕ຺ຖ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສຠາຄເວຣີ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ມາ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ກໂຣຖາຕິ ວາຣິຍມານາ ເອຕສ຺ສ ປໍສຸກູລິກສ຺ສ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນຏ຺ຐາມ຺ຫາຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ.

ໂຍປິ ອຸທກປຏ຺ຏນໍ ວາ ຖລປຏ຺ຏນໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຠິຓ຺ຫໍ ນາວາຫິ ຈ ສຕ຺ເຖຫິ ຈ ອາຄຕມນຸສ຺ສາ ໂອກາສໍ ເທຖ, ປານີຍໍ ເທຖ, ໂລຓໍ ເທຖາຕິ ຆຏ຺ຏຍນ຺ຕາ ອຜາສຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ປຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິເຕ ປນ ມນຸສ຺ສາ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ອປ຺ປສນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຣຊ຺ຊສີມສນ຺ນິສ຺ສິເຕ ຣາຊຠຍໍ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຫິ ປເທສໍ ເອໂກ ຣາຊາ ນ ມຍ຺ຫໍ ວເສ ວຕ຺ຕຕີຕິ ປຫຣຕິ, ອິຕໂຣປິ ນ ມຍ຺ຫໍ ວເສ ວຕ຺ຕຕີຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ກທາຈິ ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ວິຈຣຕິ, ກທາຈິ ເອຕສ຺ສ. ອຖ ນໍ ‘‘ຈຣປຸຣິໂສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕິ.

ອສປ຺ປາຍຕາຕິ ວິສຠາຄຣູປາທິອາຣມ຺ມຓສໂມສຣເຓນ ວາ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕຕາຍ ວາ ອສປ຺ປາຍຕາ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ. ເອໂກ ກິຣ ເຖໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ. ອຖສ຺ສ ເອກາ ຍກ຺ຂິນີ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ຄາຍິ. ໂສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ, ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນສີເສ ຄາຍິ. ເຖໂຣ ຈງ຺ກມນສີສໍ ອຄມາສິ. ສາ ສຕໂປຣິເສ ປປາເຕ ຐຕ຺ວາ ຄາຍິ. ເຖໂຣ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ສາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ເອໂກ ນ ທ຺ເວ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ຂາທິຕາ’’ຕິ ອາຫ.

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕານໍ ອລາໂຠຕິ ຍຕ຺ຖ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອາຈຣິຍໍ ວາ ອາຈຣິຍສມໍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສມໍ ວາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘຸໍ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕານໍ ອລາໂຠ ມຫາໂທໂສເຍວາຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ໂທສານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອນນຸຣູໂປຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ –

ມຫາວາສໍ ນວາວາສໍ, ຊຣາວາສຎ຺ຈ ປນ຺ຖນິໍ;

ໂສຓ຺ຑິໍ ປຓ຺ຓຎ຺ຈ ປຸປ຺ຜຎ຺ຈ, ຜລໍ ປຕ຺ຖິຕເມວ ຈ.

ນຄຣໍ ທາຣຸນາ ເຂຕ຺ຕໍ, ວິສຠາເຄນ ປຏ຺ຏນໍ;

ປຈ຺ຈນ຺ຕສີມາສປ຺ປາຍໍ, ຍຕ຺ຖ ມິຕ຺ໂຕ ນ ລພ຺ຠຕິ.

ອຏ຺ຐາຣເສຕານິ ຐານານິ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ມຄ຺ຄໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ ຍຖາຕິ.

ອນຸຣູປວິຫາໂຣ

໕໓. ໂຍ ປນ ໂຄຈຣຄາມໂຕ ນາຕິທູຣນາຈ຺ຈາສນ຺ນຕາທີຫິ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຍໍ ອນຸຣູໂປ ນາມ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນໍ ນາຕິທູຣໍ ໂຫຕິ ນາຈ຺ຈາສນ຺ນໍ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ນໍ, ທິວາ ອປ຺ປາກິຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕິໍ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ, ອປ຺ປຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສໍ, ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ເສນາສເນ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ເສນາສເນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ, ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ປຣິປຎ຺ຫຕິ ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ, ຕສ຺ສ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂຏ຺ຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໑).

ອຍໍ ‘‘ສມາຘິຠາວນາຍ ອນນຸຣູປໍ ວິຫາຣໍ ປຫາຍ ອນຸຣູເປ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ຂຸທ຺ທກປລິໂພຘາ

໕໔. ຂຸທ຺ທກປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ປຕິຣູເປ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕນ ເຍປິສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກປລິໂພຘາ, ເຕປິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ທີຆານິ ເກສນຂໂລມານິ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພານິ. ຊິຓ຺ຓຈີວເຣສຸ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ວາ ຕຸນ຺ນກມ຺ມໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ກິລິຏ຺ຐານິ ວາ ຣຊິຕພ຺ພານິ. ສເຈ ປຕ຺ເຕ ມລໍ ໂຫຕິ, ປຕ຺ໂຕ ປຈິຕພ຺ໂພ. ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ໂສເຘຕພ຺ພານີຕິ. ‘‘ອຍໍ ຂຸທ຺ທກປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ຠາວນາວິຘານໍ

໕໕. ອິທານິ ສພ຺ພໍ ຠາວນາວິຘານໍ ອປຣິຫາເປນ຺ເຕນ ຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ປຖວີກສິຓໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຂຸທ຺ທກປລິໂພເຘນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ປວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ສຸຂນິສິນ຺ເນນ ກຕາຍ ວາ ອກຕາຍ ວາ ປຖວິຍາ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຖວີກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຖວິຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ກເຕ ວາ ອກເຕ ວາ ສານ຺ຕເກ, ໂນ ອນນ຺ຕເກ, ສໂກຏິເຍ, ໂນ ອໂກຏິເຍ, ສວຏ຺ຏຸເມ, ໂນ ອວຏ຺ຏຸເມ, ສປຣິຍນ຺ເຕ, ໂນ ອປຣິຍນ຺ເຕ, ສຸປ຺ປມຕ຺ເຕ ວາ ສຣາວມຕ຺ເຕ ວາ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ກໂຣຕິ, ສູປຘາຣິຕໍ ອຸປຘາເຣຕິ, ສຸວວຕ຺ຖິຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ສູປຘາຣິຕໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ສຸວວຕ຺ຖິຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອານິສໍສທສ຺ສາວີ ຣຕນສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ ‘ອທ຺ຘາ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ຊຣາມຣຓມ຺ຫາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍນ ອຕີຕຠເວປິ ສາສເນ ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຖວີກສິເຓ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕປຸພ຺ພານິ, ເອວຣູປສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອກຕາຍ ປຖວິຍາ ກສິຕຏ຺ຐາເນ ວາ ຂລມຓ຺ຑເລ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມລ຺ລກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ສ ກິຣາຍສ຺ມໂຕ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຕໍຐານປ຺ປມາຓເມວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ. ໂສ ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ໂຍ ປເນວໍ ອກຕາຘິກາໂຣ ໂຫຕິ, ເຕນ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐານວິຘານໍ ອວິຣາເຘຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກສິຓໂທເສ ປຣິຫຣນ຺ເຕນ ກສິຓໍ ກາຕພ຺ພໍ. ນີລປີຕໂລຫິຕໂອທາຕສມ຺ເຠທວເສນ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຖວີກສິຓໂທສາ. ຕສ຺ມາ ນີລາທິວຓ຺ຓໍ ມຕ຺ຕິກໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາວເຫ ມຕ຺ຕິກາສທິສາຍ ອຣຸຓວຓ຺ຓາຍ ມຕ຺ຕິກາຍ ກສິຓໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ສາມເຓຣາທີນໍ ສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐາເນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ປພ຺ຠາເຣ ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ວາ ສໍຫາຣິມໍ ວາ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣ ສໍຫາຣິມໍ ຈຕູສຸ ທຓ຺ຑເກສຸ ປິໂລຕິກໍ ວາ ຈມ຺ມໍ ວາ ກຏສາຣກໍ ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອປນີຕຕິຓມູລສກ຺ຂຣກຖລິກາຍ ສຸມທ຺ທິຕາຍ ມຕ຺ຕິກາຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓໍ ວຏ຺ຏໍ ລິມ຺ເປຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປຣິກມ຺ມກາເລ ຠູມິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກໍ ຠູມິຍໍ ປທຸມກຓ຺ຓິກາກາເຣນ ຂາຓຸເກ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ວລ຺ລີຫິ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ຍທິ ສາ ມຕ຺ຕິກາ ນປ຺ປໂຫຕິ, ອໂຘ ອຎ຺ຎໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິຠາເຄ ສຸປຣິໂສຘິຕາຍ ອຣຸຓວຓ຺ຓາຍ ມຕ຺ຕິກາຍ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລວິຕ຺ຖາຣໍ ວຏ຺ຏໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕເທວ ຫິ ປມາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຸປ຺ປມຕ຺ຕໍ ວາ ສຣາວມຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສານ຺ຕເກ ໂນ ອນນ຺ຕເກ’’ຕິອາທິ ປນສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໖. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂປາຓິກາ ວິສຠາຄວຓ຺ຓໍ ສມຸຏ຺ຐເປຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປາສາຓປາຓິກາຍ ຆໍເສຕ຺ວາ ສມໍ ເຠຣີຕລສທິສໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກສິຓມຓ຺ຑລໂຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປເທເສ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລປາທເກ ສຸອຕ຺ຖເຕ ປີເຐ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ທູຣຕເຣ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ກສິຓໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອາສນ຺ນຕເຣ ກສິຓໂທສາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອຸຈ຺ຈຕເຣ ນິສິນ຺ເນນ ຄີວໍ ໂອນມິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ນີຈຕເຣ ຊຓ຺ຓຸການິ ຣຸຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກາມນິສ຺ສຣເຓ ສພ຺ພທຸກ຺ຂສມຕິກ຺ກມຸປາຍຠູເຕ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຊາຕາຠິລາເສນ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ຊນຍິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ທານິ ສາ ສພ຺ພພຸທ຺ຘ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘ ອຣິຍສາວເກຫິ ປຏິປນ຺ນາ ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິປທາ’’ຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ຊາຕຄາຣເວນ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ປວິເວກສຸຂຣສສ຺ສ ຠາຄີ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊນຍິຕ຺ວາ ສເມນ ອາກາເຣນ ຈກ຺ຂູນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຠາເວຕພ຺ພໍ.

ອຕິອຸມ຺ມີລຍໂຕ ຫິ ຈກ຺ຂຸ ກິລມຕິ, ມຓ຺ຑລຎ຺ຈ ອຕິວິຠູຕໍ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຕິມນ຺ທໍ ອຸມ຺ມີລຍໂຕ ມຓ຺ຑລມວິຠູຕໍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ລີນໍ ໂຫຕິ, ເອວມ຺ປິ ນິມິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ອາທາສຕເລ ມຸຂນິມິຕ຺ຕທສ຺ສິນາ ວິຍ ສເມນາກາເຣນ ຈກ຺ຂູນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຠາເວຕພ຺ພໍ, ນ ວຓ຺ໂຓ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ນ ລກ຺ຂຓໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ວຓ຺ຓໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍສວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສທວເສນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ປຖວີ ມຫີ, ເມທິນີ, ຠູມິ, ວສຸຘາ, ວສຸນ຺ຘຣາຕິອາທີສຸ ປຖວີນາເມສຸ ຍມິຈ຺ຉຕິ, ຍທສ຺ສ ສຎ຺ຎານຸກູລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ປຖວີຕິ ເອຕເທວ ນາມໍ ປາກຏໍ, ຕສ຺ມາ ປາກຏວເສເນວ ປຖວີ ປຖວີຕິ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ກາເລນ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ກາເລນ ນິມີເລຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຍາວ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ກາລສຕມ຺ປິ ກາລສຫສ຺ສມ຺ປິ ຕໂຕ ຠິຍ຺ໂຍປິ ເອເຕເນວ ນເຍນ ຠາເວຕພ຺ພໍ.

໕໗. ຕສ຺ເສວໍ ຠາວຍໂຕ ຍທາ ນິມີເລຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸມ຺ມີລິຕກາເລ ວິຍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ຊາຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ເນນ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ປາທໂຘວນປປຎ຺ຈປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ປນສ຺ສ ເອກປຏລິກຸປາຫນາ ຈ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ອຖາເນນ ສເຈ ຕຣຸໂຓ ສມາຘິ ເກນຈິເທວ ອສປ຺ປາຍກາຣເຓນ ນສ຺ສຕິ, ອຸປາຫນາ ອາຣຸຍ຺ຫ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຂນິສິນ຺ເນນ ຠາເວຕພ຺ພໍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມນ຺ນາຫຣິຕພ຺ພໍ, ຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນຸກ຺ກເມນ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ, ກິເລສາ ສນ຺ນິສີທນ຺ຕິ, ອຸປຈາຣສມາຘິນາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຸຣິມສ຺ສ ຈ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ຈ ວິເສໂສ, ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ເຕ ກສິຓໂທໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ຖວິກໂຕ ນິຫຕາທາສມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ສຸໂຘຕສງ຺ຂຖາລໍ ວິຍ ວລາຫກນ຺ຕຣາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ເມຆມຸເຂ ພລາກາ ວິຍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປທາເລຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕມິວ ຕໂຕ ສຕຄຸຓໍ ສຫສ຺ສຄຸຓໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເນວ ວຓ຺ຓວນ຺ຕໍ, ນ ສຓ຺ຐານວນ຺ຕໍ. ຍທິ ຫິ ຕໍ ອີທິສໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ສິຍາ ໂອຬາຣິກໍ ສມ຺ມສນຸປຄໍ ຕິລກ຺ຂຓພ຺ຠາຫຕໍ, ນ ປເນຕໍ ຕາທິສໍ. ເກວລຎ຺ຫິ ສມາຘິລາຠິໂນ ອຸປຏ຺ຐານາກາຣມຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎຊເມຕນ຺ຕິ.

໕໘. ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ຈ ປນສ຺ສ ປຏ຺ຐາຍ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ກິເລສາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາວ, ອຸປຈາຣສມາຘິນາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕເມວາຕິ.

ທຸວິໂຘ ຫິ ສມາຘິ ອຸປຈາຣສມາຘິ ຈ ອປ຺ປນາສມາຘິ ຈ. ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍ ວາ ປຏິລາຠຠູມິຍໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍ ນີວຣຓປ຺ປຫາເນນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ໂຫຕິ. ປຏິລາຠຠູມິຍໍ ອງ຺ຄປາຕຸຠາເວນ.

ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ສມາຘີນໍ ອິທໍ ນານາກາຣຓໍ, ອຸປຈາເຣ ອງ຺ຄານິ ນ ຖາມຊາຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອງ຺ຄານໍ ອຖາມຊາຕຕ຺ຕາ, ຍຖາ ນາມ ທຫໂຣ ກຸມາຣໂກ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐປິຍມາໂນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠູມິຍໍ ປຕຕິ, ເອວເມວ ອຸປຈາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕໍ ກາເລນ ນິມິຕ຺ຕມາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ກາເລນ ຠວງ຺ຄໂມຕຣຕິ. ອປ຺ປນາຍໍ ປນ ອງ຺ຄານິ ຖາມຊາຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຖາມຊາຕຕ຺ຕາ, ຍຖາ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ທິວສມ຺ປິ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ເອວເມວ ອປ຺ປນາສມາຘິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕໍ ສກິໍ ຠວງ຺ຄວາຣໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິໍ ເກວລມ຺ປິ ທິວສໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກຸສລຊວນປຏິປາຏິວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ.

ຕຕ຺ຣ ຍເທຕໍ ອຸປຈາຣສມາຘິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນໍ ນາມ ອຕິທຸກ຺ກຣໍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ເຕເນວ ປລ຺ລງ຺ເກນ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອປ຺ປນໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ສຸນ຺ທຣໍ. ໂນ ເຈ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖາເນນ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຄພ຺ໂຠ ວິຍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ –

ນິມິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂໂຕ ລທ຺ຘ-ປຣິຫານິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອາຣກ຺ຂມ຺ຫິ ອສນ຺ຕມ຺ຫິ, ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ວິນສ຺ສຕິ.

ສຕ຺ຕສປ຺ປາຍາ

໕໙. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຣກ຺ຂຓວິຘິ –

ອາວາໂສ ໂຄຈໂຣ ຠສ຺ສໍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຠຊນໍ ອຸຕຸ;

ອິຣິຍາປໂຖຕິ ສຕ຺ເຕເຕ, ອສປ຺ປາເຍ ວິວຊ຺ຊເຍ.

ສປ຺ປາເຍ ສຕ຺ຕ ເສເວຖ, ເອວຎ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊໂຕ;

ນຈິເຣເນວ ກາເລນ, ໂຫຕິ ກສ຺ສຈິ ອປ຺ປນາ.

ຕຕ຺ຣສ຺ສ ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ວິນສ຺ສຕິ, ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ຈ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອຍໍ ອສປ຺ປາໂຍ. ຍຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ຖາວຣຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ ນາຄປພ຺ພຕວາສີປຘານິຍຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ, ອຍໍ ສປ຺ປາໂຍ. ຕສ຺ມາ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ພຫູ ອາວາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອກເມກສ຺ມິໍ ຕີຓິ ຕີຓິ ທິວສານິ ວສິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ວສິຕພ຺ພໍ. ອາວາສສປ຺ປາຍຕາຍ ຫິ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປມ຺ຫິ ຈູຬນາຄເລເຓ ວສນ຺ຕາ ຕຕ຺ເຖວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ປນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຣິຍຠູມິໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຄຓນາ ນຕ຺ຖິ. ເອວມຎ຺ເຎສຸປິ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວິຫາຣາທີສຸ.

ໂຄຈຣຄາໂມ ປນ ໂຍ ເສນາສນໂຕ ອຸຕ຺ຕເຣນ ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ວາ ນາຕິທູເຣ ທິຍຑ຺ຒໂກສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂຫຕິ ສຸລຠສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ໂຂ, ໂສ ສປ຺ປາໂຍ. ວິປຣີໂຕ ອສປ຺ປາໂຍ.

ຠສ຺ສນ຺ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕິຣຈ຺ຉານກຖາປຣິຍາປນ຺ນໍ ອສປ຺ປາຍໍ, ຕຎ຺ຫິສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ທສກຖາວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ ສປ຺ປາຍໍ, ຕມ຺ປິ ມຕ຺ຕາຍ ຠາສິຕພ຺ພໍ.

ປຸຄ຺ຄໂລປິ ອຕິຣຈ຺ຉານກຖິໂກ ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ຖິຣຕຣໍ ໂຫຕິ, ເອວຣູໂປ ສປ຺ປາໂຍ. ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸໂລ ປນ ຕິຣຈ຺ຉານກຖິໂກ ອສປ຺ປາໂຍ. ໂສ ຫິ ຕໍ ກທ຺ທໂມທກມິວ ອຈ຺ຉໍ ອຸທກໍ ມລີນເມວ ກໂຣຕິ, ຕາທິສຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ໂກຏປພ຺ພຕວາສີທຫຣສ຺ເສວ ສມາປຕ຺ຕິປິ ນສ຺ສຕິ, ປເຄວ ນິມິຕ຺ຕໍ.

ໂຠຊນໍ ປນ ກສ຺ສຈິ ມຘຸຣໍ, ກສ຺ສຈິ ອມ຺ພິລໍ ສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ. ອຸຕຸປິ ກສ຺ສຈິ ສີໂຕ, ກສ຺ສຈິ ອຸຓ຺ໂຫ ສປ຺ປາໂຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ໂຠຊນໍ ວາ ອຸຕຸໍ ວາ ເສວນ຺ຕສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິຕໍ ວາ ຖິຣຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂຠຊນໍ ໂສ ຈ ອຸຕຸ ສປ຺ປາໂຍ. ອິຕຣໍ ໂຠຊນໍ ອິຕໂຣ ຈ ອຸຕຸ ອສປ຺ປາໂຍ.

ອິຣິຍາປເຖສຸປິ ກສ຺ສຈິ ຈງ຺ກໂມ ສປ຺ປາໂຍ ໂຫຕິ, ກສ຺ສຈິ ສຍນຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາວາສໍ ວິຍ ຕີຓິ ທິວສານິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິຕໍ ວາ ຖິຣຕຣໍ ໂຫຕິ, ໂສ ສປ຺ປາໂຍ. ອິຕໂຣ ອສປ຺ປາໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອິມໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ອສປ຺ປາຍໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍໍ ເສວິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ນິມິຕ຺ຕາເສວນພຫຸລສ຺ສ ນຈິເຣເນວ ກາເລນ ໂຫຕິ ກສ຺ສຈິ ອປ຺ປນາ.

ທສວິຘອປ຺ປນາໂກສລ຺ລໍ

໖໐. ຍສ຺ສ ປນ ເອວມ຺ປິ ປຏິປຊ຺ຊໂຕ ນ ໂຫຕິ, ເຕນ ທສວິຘໍ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລໍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ, ທສາຫາກາເຣຫິ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍໂຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນໂຕ, ນິມິຕ຺ຕກຸສລໂຕ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍສິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນໂຕ, ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນໂຕ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕໂຕຕິ.

໖໑. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ ນາມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານໍ ວຕ຺ຖູນໍ ວິສທຠາວກຣຓໍ. ຍທາ ຫິສ຺ສ ເກສນຂໂລມານິ ທີຆານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສຣີຣໍ ວາ ເສທມລຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ. ຍທາ ປນສ຺ສ ຈີວຣໍ ຊິຓ຺ຓໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເສນາສນໍ ວາ ອຸກ຺ລາປໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ຈ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອວິສເທ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຎາຓມ຺ປິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ອປຣິສຸທ຺ຘານິ ທີປກປລ຺ລິກວຏ຺ຏິເຕລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທີປສິຂາຍ ໂອຠາໂສ ວິຍ. ອປຣິສຸທ຺ເຘນ ຎາເຓນ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສໂຕ ສງ຺ຂາຣາປິ ອວິຠູຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານມນຸຍຸຎ຺ຊໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ວິສເທ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຎາຓມ຺ປິ ວິສທໍ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ປຣິສຸທ຺ຘານິ ທີປກປລ຺ລິກວຏ຺ຏິເຕລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທີປສິຂາຍ ໂອຠາໂສ ວິຍ. ປຣິສຸທ຺ເຘນ ຈ ຎາເຓນ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສໂຕ ສງ຺ຂາຣາປິ ວິຠູຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານມນຸຍຸຎ຺ຊໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໖໒. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນໍ ນາມ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສມຠາວກຣຓໍ. ສເຈ ຫິສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ໂຫຕິ ອິຕຣານິ ມນ຺ທານິ, ຕໂຕ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອວິກ຺ເຂປກິຈ຺ຈໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຘມ຺ມສຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ວາ ຍຖາ ວາ ມນສິກໂຣໂຕ ພລວໍ ຊາຕໍ, ຕຖາ ອມນສິກາເຣນ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ. ສເຈ ປນ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ໂຫຕິ, ອຖ ເນວ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິໂມກ຺ຂກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ອິຕຣານິ ອິຕຣກິຈ຺ຈເຠທໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປສ຺ສທ຺ຘາທິຠາວນາຍ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂສຓຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ເອກສ຺ສ ພລວຠາເວ ສຕິ ອິຕເຣສໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈສຸ ອສມຕ຺ຖຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎານໍ ສມາຘິວີຣິຍານຎ຺ຈ ສມຕໍ ປສໍສນ຺ຕິ. ພລວສທ຺ໂຘ ຫິ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ມຸທ຺ຘປ຺ປສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປສີທຕິ. ພລວປຎ຺ໂຎ ມນ຺ທສທ຺ໂຘ ເກຣາຏິກປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ, ເຠສຊ຺ຊສມຸຏ຺ຐິໂຕ ວິຍ ໂຣໂຄ ອເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ສມຕາຍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ປສີທຕິ. ພລວສມາຘິໍ ປນ ມນ຺ທວີຣິຍໍ ສມາຘິສ຺ສ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂຕ຺ຕາ ໂກສຊ຺ຊໍ ອຠິຠວຕິ. ພລວວີຣິຍໍ ມນ຺ທສມາຘິໍ ວີຣິຍສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຠິຠວຕິ. ສມາຘິ ປນ ວີຣິເຍນ ສໍໂຍຊິໂຕ ໂກສຊ຺ເຊ ປຕິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ວີຣິຍໍ ສມາຘິນາ ສໍໂຍຊິຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ປຕິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍໍ ສມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຸຠຍສມຕາຍ ຫິ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິ. ອປິຈ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ພລວຕີປິ ສທ຺ຘາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ໂອກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ. ສມາຘິປຎ຺ຎາສຸ ປນ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ. ວິປສ຺ສນາກມ຺ມິກສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ສມຕາຍປິ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິເຍວ. ສຕິ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ສຕິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິການໍ ສທ຺ຘາວີຣິຍປຎ຺ຎານໍ ວເສນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປາຕໂຕ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ເຂນ ຈ ສມາຘິນາ ໂກສຊ຺ຊປາຕໂຕ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ໂລຓຘູປນໍ ວິຍ ສພ຺ພພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ, ສພ຺ພກມ຺ມິກອມຈ຺ໂຈ ວິຍ ຈ ສພ຺ພຣາຊກິຈ຺ເຈສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ – ‘‘ສຕິ ຈ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສຕິປຏິສຣຓໍ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຈ ສຕິ, ນ ວິນາ ສຕິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕີ’’ຕິ.

໖໓. ນິມິຕ຺ຕໂກສລ຺ລໍ ນາມ ປຖວີກສິຓາທິກສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕານິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອກຕສ຺ສ ກຣຓໂກສລ຺ລໍ, ກຕສ຺ສ ຈ ຠາວນາໂກສລ຺ລໍ, ຠາວນາຍ ລທ຺ຘສ຺ສ ຣກ຺ຂຓໂກສລ຺ລຎ຺ຈ, ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

໖໔. ກຖຎ຺ຈ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ? ຍທາສ຺ສ ອຕິສິຖິລວີຣິຍຕາທີຫິ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທໂຍ ຕໂຍ ອຠາເວຕ຺ວາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທໂຍ ຠາເວຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕຸກາໂມ ອສ຺ສ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ອລ຺ລານິ ເຈວ ຕິຓານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອລ຺ລານິ ຈ ໂຄມຍານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອລ຺ລານິ ຈ ກຏ຺ຐານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອຸທກວາຕຎ຺ຈ ທເທຍ຺ຍ, ປໍສຸເກນ ຈ ໂອກິເຣຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕຸນ຺ຕິ? ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ອກາໂລ ສມາຘິ…ເປ… ອກາໂລ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ລີນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ທຸສມຸຏ຺ຐາປຍໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມິໍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ລີນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສຸສມຸຏ຺ຐາປຍໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕຸກາໂມ ອສ຺ສ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ສຸກ຺ຂານິ ເຈວ ຕິຓານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ສຸກ຺ຂານິ ຈ ໂຄມຍານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ສຸກ຺ຂານິ ຈ ກຏ຺ຐານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ມຸຂວາຕຎ຺ຈ ທເທຍ຺ຍ, ນ ຈ ປໍສຸເກນ ໂອກິເຣຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕຸນ຺ຕິ? ເອວໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔).

ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາສກມາຫາຣວເສນ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທີນໍ ຠາວນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊາ ຘມ຺ມາ ຫີນປ຺ປຓີຕາ ຘມ຺ມາ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ຕຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ ນິກ຺ກມຘາຕຸ ປຣກ຺ກມຘາຕຸ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ຕຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານິຍາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ຕຕ຺ຖ ສຠາວສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓປຏິເວຘວເສນ ປວຕ຺ຕມນສິກາໂຣ ກຸສລາທີສຸ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນາມ. ອາຣມ຺ຠຘາຕຸອາທີນໍ ອຸປ຺ປາທນວເສນ ປວຕ຺ຕມນສິກາໂຣ ອາຣມ຺ຠຘາຕຸອາທີສຸ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ຠຘາຕູຕິ ປຐມວີຣິຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິກ຺ກມຘາຕູຕິ ໂກສຊ຺ຊໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ພລວຕຣໍ. ປຣກ຺ກມຘາຕູຕິ ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມນໂຕ ຕໂຕປິ ພລວຕຣໍ. ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານິຍາ ຘມ຺ມາຕິ ປນ ປີຕິຍາ ເອວ ເອຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປາທກມນສິກາໂຣວ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນາມ.

ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ, ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ, ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ເອກາທສຘມ຺ມາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປາຍາທິຠຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ວີຣິຍາຍຕ຺ຕໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວິເສສາຘິຄມານິສໍສທສ຺ສິຕາ, ‘‘ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຫາສາວເກຫິ ຄຕມຄ຺ໂຄ ມຍາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ໂສ ຈ ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຄມນວີຖິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ທາຍການໍ ມຫປ຺ຜລຠາວກຣເຓນ ປິຓ຺ຑາປຈາຍນຕາ, ‘‘ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ ເມ ສຕ຺ຖາ, ໂສ ຈ ອນຕິກ຺ກມນີຍສາສໂນ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ພຫູປກາໂຣ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປູຊິຍມາໂນ ປູຊິໂຕ ໂຫຕິ ນ ອິຕຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຖຸ ມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ‘‘ສທ຺ຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ເມ ມຫາທາຍຊ຺ຊໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ອາໂລກສຎ຺ຎາມນສິກາຣອິຣິຍາປຖປຣິວຕ຺ຕນອພ຺ໂຠກາສເສວນາທີຫິ ຖິນມິທ຺ຘວິໂນທນຕາ, ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ສມ຺ມປ຺ປຘານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ເອກາທສຘມ຺ມາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມ… ສງ຺ຆ… ສີລ… ຈາຄ… ເທວຕານຸສ຺ສຕິ, ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ, ລູຂປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ປສາທນິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ເອເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທໂຍ ຠາເວຕິ ນາມ. ເອວໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໖໕. ກຖໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ? ຍທາສ຺ສ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາທີຫິ ອຸທ຺ຘຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທໂຍ ຕໂຍ ອຠາເວຕ຺ວາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທໂຍ ຠາເວຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພາເປຕຸກາໂມ ອສ຺ສ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ສຸກ຺ຂານິ ເຈວ ຕິຓານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ…ເປ… ນ ຈ ປໍສຸເກນ ໂອກິເຣຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພາເປຕຸນ຺ຕິ? ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸທ຺ຘຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ອກາໂລ ວີຣິຍ…ເປ… ອກາໂລ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຸທ຺ຘຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ທຸວູປສມຍໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມິໍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຸທ຺ຘຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຸທ຺ຘຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສຸວູປສມຍໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພາເປຕຸກາໂມ ອສ຺ສ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ອລ຺ລານິ ເຈວ ຕິຓານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ…ເປ… ປໍສຸເກນ ຈ ໂອກິເຣຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພາເປຕຸນ຺ຕິ? ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔).

ເອຕ຺ຖາປິ ຍຖາສກໍ ອາຫາຣວເສນ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທີນໍ ຠາວນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ຕຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ຕຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານິຍາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ຕຕ຺ຖ ຍຖາສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິອາທໂຍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ, ຕໍ ອາກາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປ຺ປາທນວເສນ ປວຕ຺ຕມນສິກາໂຣວ ຕີສຸປິ ປເທສຸ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນາມ. ສມຖນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ສມຖສ຺ເສເວຕມຘິວຈນໍ. ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ຈ ຕສ຺ເສວ ອພ຺ຍຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຓີຕໂຠຊນເສວນຕາ, ອຸຕຸສຸຂເສວນຕາ, ອິຣິຍາປຖສຸຂເສວນຕາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍຄຕາ, ສາຣທ຺ຘກາຍປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ປສ຺ສທ຺ຘກາຍປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸວິສທຕາ, ນິມິຕ຺ຕກຸສລຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນຕາ, ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫຓຕາ, ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຓຕາ, ນິຣສ຺ສາທສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາສໍເວຄວເສນ ສມ຺ປຫໍສນຕາ, ສມ຺ມາປວຕ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາ, ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ຌານວິໂມກ຺ຂປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ອິຕິ ອິເມຫາກາເຣຫິ ເອເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທໂຍ ຠາເວຕິ ນາມ. ເອວໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໖໖. ກຖໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍສິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕິ? ຍທາສ຺ສ ປຎ຺ຎາປໂຍຄມນ຺ທຕາຍ ວາ ອຸປສມສຸຂານຘິຄເມນ ວາ ນິຣສ຺ສາທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ນໍ ອຏ຺ຐສໍເວຄວຕ຺ຖຸປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສໍເວເຊຕິ. ອຏ຺ຐ ສໍເວຄວຕ຺ຖູນິ ນາມ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອປາຍທຸກ຺ຂໍ ປຎ຺ຈມໍ, ອຕີເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອນາຄເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອາຫາຣປຣິເຍຏ຺ຐິມູລກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ຈສ຺ສ ປສາທໍ ຊເນຕິ. ເອວໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍສິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕິ.

ກຖໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ? ຍທາສ຺ສ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊໂຕ ອລີນໍ ອນຸທ຺ຘຕໍ ອນິຣສ຺ສາທໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສມຖວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາສ຺ສ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄຫສມ຺ປຫໍສເນສຸ ນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສາຣຖິ ວິຍ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ອສ຺ເສສຸ. ເອວໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ.

ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ນາມ ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິປທໍ ອນາຣຸຬ຺ຫປຸພ຺ພານໍ ອເນກກິຈ຺ຈປສຸຕານໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຫທຍານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອາຣກາ ປຣິຈ຺ຈາໂຄ.

ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ນາມ ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນານໍ ສມາຘິລາຠີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມນໍ.

ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາ ນາມ ສມາຘິອຘິມຸຕ຺ຕຕາ ສມາຘິຄຣຸສມາຘິນິນ຺ນສມາຘິໂປຓສມາຘິປພ຺ຠາຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວເມຕໍ ທສວິຘໍ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລໍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

໖໗.

ເອວຎ຺ຫິ ສມ຺ປາທຍໂຕ, ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລໍ ອິມໍ;

ປຏິລທ຺ເຘ ນິມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ອປ຺ປນາ ສມ຺ປວຕ຺ຕຕິ.

ເອວຎ຺ຫິ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ, ສເຈ ສາ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ;

ຕຖາປິ ນ ຊເຫ ໂຍຄໍ, ວາຍເມເຖວ ປຓ຺ຑິໂຕ.

ຫິຕ຺ວາ ຫິ ສມ຺ມາວາຍາມໍ, ວິເສສໍ ນາມ ມາຓໂວ;

ອຘິຄຈ຺ເຉ ປຣິຕ຺ຕມ຺ປິ, ຐານເມຕໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິອາກາຣໍ, ຕສ຺ມາ ສລ຺ລກ຺ຂຍໍ ພຸໂຘ;

ສມຕໍ ວີຣິຍສ຺ເສວ, ໂຍຊເຍຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

ອີສກມ຺ປິ ລຍໍ ຍນ຺ຕໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫເຖວ ມານສໍ;

ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ, ສມເມວ ປວຕ຺ຕເຍ.

ເຣຓຸມ຺ຫິ ອຸປ຺ປລທເລ, ສຸຕ຺ເຕ ນາວາຍ ນາຬິຍາ;

ຍຖາ ມຘຸກຣາທີນໍ, ປວຕ຺ຕິ ສມ຺ມວຓ຺ຓິຕາ.

ລີນອຸທ຺ຘຕຠາເວຫິ, ໂມຈຍິຕ຺ວານ ສພ຺ພໂສ;

ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕາຠິມຸຂໍ, ມານສໍ ປຏິປາທເຍຕິ.

ນິມິຕ຺ຕາຠິມຸຂປຏິປາທນໍ

໖໘. ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ຖທີປນາ – ຍຖາ ຫິ ອເຉໂກ ມຘຸກໂຣ ອສຸກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ປຸປ຺ຜໍ ປຸປ຺ຜິຕນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕິກ຺ເຂນ ເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ໂທ ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຂີເຓ ເຣຓຸມ຺ຫິ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ. ອປໂຣ ອເຉໂກ ມນ຺ເທນ ຊເວນ ປກ຺ຂນ຺ໂທ ຂີເຓເຍວ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ. ເຉໂກ ປນ ສເມນ ຊເວນ ປກ຺ຂນ຺ໂທ ສຸເຂນ ປຸປ຺ຜຣາສິໍ ສມ຺ປຕ຺ວາ ຍາວທິຈ຺ຉກໍ ເຣຓຸໍ ອາທາຍ ມຘຸໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ມຘຸຣສມນຸຠວຕິ.

ຍຖາ ຈ ສລ຺ລກຕ຺ຕອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ອຸທກຖາລຄເຕ ອຸປ຺ປລປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ສິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ອເຉໂກ ເວເຄນ ສຕ຺ຖໍ ປາເຕນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕໍ ທ຺ວິຘາ ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ອຸທເກ ວາ ປເວເສຕິ. ອປໂຣ ອເຉໂກ ຉິຊ຺ຊນປເວສນຠຍາ ສຕ຺ຖເກນ ຜຸສິຕຸມ຺ປິ ນ ວິສຫຕິ. ເຉໂກ ປນ ສເມນ ປໂຍເຄນ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຖປຫາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິໂຍທາຕສິປ຺ໂປ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ລາຠໍ ລຠຕິ.

ຍຖາ ຈ ໂຍ ຈຕຸພ຺ຍາມປ຺ປມາຓໍ ມກ຺ກຏສຸຕ຺ຕມາຫຣຕິ, ໂສ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຫສ຺ສານິ ລຠຕີຕິ ຣຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກ ອເຉກປຸຣິໂສ ເວເຄນ ມກ຺ກຏສຸຕ຺ຕມາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ຉິນ຺ທຕິເຍວ. ອປໂຣ ອເຉໂກ ເຉທນຠຍາ ຫຕ຺ເຖນ ຜຸສິຕຸມ຺ປິ ນ ວິສຫຕິ. ເຉໂກ ປນ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສເມນ ປໂຍເຄນ ທຓ຺ຑເກ ເວເຘຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ລາຠໍ ລຠຕິ.

ຍຖາ ຈ ອເຉໂກ ນິຍາມໂກ ພລວວາເຕ ລງ຺ກາຣໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ນາວໍ ວິເທສໍ ປກ຺ຂນ຺ທາເປຕິ. ອປໂຣ ອເຉໂກ ມນ຺ທວາເຕ ລງ຺ກາຣໍ ໂອໂຣເປນ຺ໂຕ ນາວໍ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປຕິ. ເຉໂກ ປນ ມນ຺ທວາເຕ ລງ຺ກາຣໍ ປູເຣຕ຺ວາ ພລວວາເຕ ອຑ຺ຒລງ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ປາປຸຓາຕິ.

ຍຖາ ຈ ໂຍ ເຕເລນ ອຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ນາຬິໍ ປູເຣຕິ, ໂສ ລາຠໍ ລຠຕີຕິ ອາຈຣິເຍນ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກ ອເຉໂກ ລາຠລຸທ຺ໂຘ ເວເຄນ ປູເຣນ຺ໂຕ ເຕລໍ ຉຑ຺ເຑຕິ. ອປໂຣ ອເຉໂກ ເຕລຉຑ຺ຑນຠຍາ ອາສິຎ຺ຈິຕຸມ຺ປິ ນ ວິສຫຕິ. ເຉໂກ ປນ ສເມນ ປໂຍເຄນ ປູເຣຕ຺ວາ ລາຠໍ ລຠຕິ.

ເອວເມວ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ນິມິຕ຺ເຕ ສີຆເມວ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີຕິ ຄາຬ຺ຫໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ປຕຕິ, ໂສ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ເອໂກ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາຍ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ກິໍ ທານິເມ ອປ຺ປນາຍາຕິ ວີຣິຍໍ ຫາເປຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕິລີນວີຣິຍຕ຺ຕາ ໂກສຊ຺ເຊ ປຕຕິ, ໂສປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ໂຍ ປນ ອີສກມ຺ປິ ລີນໍ ລີນຠາວໂຕ ອຸທ຺ຘຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ສເມນ ປໂຍເຄນ ນິມິຕ຺ຕາຠິມຸຂໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕາທິເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

ເຣຓຸມ຺ຫິ ອຸປ຺ປລທເລ, ສຸຕ຺ເຕ ນາວາຍ ນາຬິຍາ;

ຍຖາ ມຘຸກຣາທີນໍ, ປວຕ຺ຕິ ສມ຺ມວຓ຺ຓິຕາ.

ລີນອຸທ຺ຘຕຠາເວຫິ, ໂມຈຍິຕ຺ວານ ສພ຺ພໂສ;

ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕາຠິມຸຂໍ, ມານສໍ ປຏິປາທເຍຕິ.

ປຐມຊ຺ຌານກຖາ

໖໙. ອິຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕາຠິມຸຂໍ ມານສໍ ປຏິປາທຍໂຕ ປນສ຺ສ ອິທານິ ອປ຺ປນາ ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຖວີ ປຖວີຕິ ອນຸໂຍຄວເສນ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ຕເທວ ປຖວີກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວາຣມ຺ມເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອວສາເນ ເອກໍ ຣູປາວຈຣໍ, ເສສານິ ກາມາວຈຣານິ. ປກຕິຈິຕ຺ເຕຫິ ພລວຕຣວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕານິ ຍານິ ອປ຺ປນາຍ ປຣິກມ຺ມຕ຺ຕາ ປຣິກມ຺ມານີຕິປິ, ຍຖາ ຄາມາທີນໍ ອາສນ຺ນປເທໂສ ຄາມູປຈາໂຣ ນຄຣູປຈາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ອປ຺ປນາຍ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ສມີປຈາຣຕ຺ຕາ ວາ ອຸປຈາຣານີຕິປິ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຣິກມ຺ມານໍ, ອຸປຣິ ອປ຺ປນາຍ ຈ ອນຸໂລມໂຕ ອນຸໂລມານີຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສພ຺ພນ຺ຕິມໍ, ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໂຄຕ຺ຕາຠິຠວນໂຕ, ມຫຄ຺ຄຕໂຄຕ຺ຕຠາວນໂຕ ຈ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປເນຕ຺ຖ ປຐມໍ ປຣິກມ຺ມໍ, ທຸຕິຍໍ ອຸປຈາຣໍ, ຕຕິຍໍ ອນຸໂລມໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ປຐມໍ ວາ ອຸປຈາຣໍ, ທຸຕິຍໍ ອນຸໂລມໍ, ຕຕິຍໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈມໍ ວາ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖເມວ ຫິ ປຎ຺ຈມໍ ວາ ອປ຺ເປຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎວເສນ. ຕໂຕ ປຣໍ ຊວນໍ ປຕຕິ. ຠວງ຺ຄສ຺ສ ວາໂຣ ໂຫຕິ.

ອາຠິຘມ຺ມິກໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໒) ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຉິໂມ ປຈ຺ຉິໂມ ຘມ຺ໂມ ພລວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຉຏ຺ເຐປິ ສຕ຺ຕເມປິ ອປ຺ປນາ ໂຫຕີຕິ ອາຫ, ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ມຕິມຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ເສຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສຸເຍວ ປນ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິ. ປຣໂຕ ຊວນໍ ປຕິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕເມວ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ຉິນ຺ນປປາຕາຠິມຸໂຂ ຘາວນ຺ໂຕ ຐາຕຸກາໂມປິ ປຣິຍນ຺ເຕ ປາທໍ ກຕ຺ວາ ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ປປາເຕ ເອວ ປຕຕິ, ເອວໍ ຉຏ຺ເຐ ວາ ສຕ຺ຕເມ ວາ ອປ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສຸເຍວ ອປ຺ປນາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສາ ຈ ປນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາເຍວ. ສຕ຺ຕສຸ ຫິ ຐາເນສຸ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ ປຐມປ຺ປນາຍໍ, ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎາສຸ, ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ, ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣຜເລ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຠວງ຺ຄຊ຺ຌາເນ, ນິໂຣຘສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ, ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣຜລໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸປຣິ ນ ໂຫຕິ. ນິໂຣຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ທ຺ວິນ຺ນມຸປຣິ ນ ໂຫຕິ. ຣູປາຣູເປສຸ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ປຣິມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ເສສຏ຺ຐາເນສຸ ເອກເມວ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາເຍວ ອປ຺ປນາ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄປາໂຕ. ອຖ ຠວງ຺ຄໍ ໂວຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຌານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນໍ, ຕໂຕ ຌານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປເນສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໐; ທີ. ນິ. ໑.໒໒໖). ເອວມເນນ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ປຖວີກສິຓໍ.

໗໐. ຕຕ຺ຖ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ໂຍ ປນາຍເມຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ, ໂສ ນິຍມຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຈ ນິຍມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓສມເຍ ອວິຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ກາມານໍ ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໍ ກາມປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄມໍ ທີເປຕິ.

ກຖໍ? ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ນິຍເມ ກຣິຍມາເນ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນູນ ຌານສ຺ສ ກາມາ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາ ເຍສຸ ສຕິ ອິທໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ອນ຺ຘກາເຣ ສຕິ ປທີໂປຠາໂສ ວິຍ. ເຕສໍ ປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄໂມ ໂຫຕິ, ໂອຣິມຕີຣປຣິຈ຺ຈາເຄນ ປາຣິມຕີຣສ຺ເສວ. ຕສ຺ມາ ນິຍມໍ ກໂຣຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ, ກສ຺ມາ ປເນສ ປຸພ຺ພປເທເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຸຕ຺ຕຣປເທ, ກິໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈາປິ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ? ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໍນິສ຺ສຣຓໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພປເທ ເອສ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໂຕ ຫິ ກາມຣາຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ອິທໍ ຌານໍ ກາມານເມວ ນິສ຺ສຣຓໍ. ຍຖາຫ, ‘‘ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໓). ອຸຕ຺ຕຣປເທປິ ປນ ຍຖາ ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໒໔໑) ເອຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎຫິປິ ນີວຣຓສງ຺ຂາເຕຫິ ອກຸສລຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ເຈວ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ເອວໍ ປທທ຺ວເຍປິ ເອສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປທທ຺ວເຍປິ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ສາຘາຣຓວຈເນນ ຕທງ຺ຄວິເວກາທໂຍ, ກາຍວິເວກາທໂຍ ຈ ສພ຺ເພປິ ວິເວກາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ກາຍວິເວໂກ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກຕິ ຕໂຍ ເອວ ອິຘ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາເມຫີຕິ ອິມິນາ ປນ ປເທນ ເຍ ຈ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ກຕເມ ວຕ຺ຖຸກາມາ, ມນາປິຍາ ຣູປາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫານິ. ໑) ນເຍນ ວຕ຺ຖຸກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຍ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ວິຠງ຺ເຄ ຈ ‘‘ຉນ຺ໂທ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ໂປ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ກາໂມ, ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກາມາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑; ວິຠ. ໕໖໔) ເອວໍ ກິເລສກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຄຫິຕາອິຈ຺ເຈວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິປິ ວິວິຈ຺ເຈວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ກາຍວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ກິເລສກາເມຫິ ສພ຺ພາກຸສເລຫິ ວາ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ປຸຣິເມນ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເອວ ກາມສຸຂປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ກິເລສກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂປຣິຄ຺ຄໂຫ ວິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມວິເວກວຈນໂຕເຍວ ຈ ເອເຕສໍ ປຐເມນ ສໍກິເລສວຕ຺ຖຸປ຺ປຫານໍ, ທຸຕິເຍນ ສໍກິເລສປ຺ປຫານໍ. ປຐເມນ ໂລລຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ພາລຠາວສ຺ສ. ປຐເມນ ຈ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິ, ທຸຕິເຍນ ອາສຍໂປສນໍ ວິຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ. ເອສ ຕາວ ນໂຍ ກາເມຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕກາເມສຸ ວຕ຺ຖຸກາມປກ຺ເຂ.

ກິເລສກາມປກ຺ເຂ ປນ ຉນ຺ໂທຕິ ຈ ຣາໂຄຕິ ຈ ເອວມາທີຫິ ອເນກເຠໂທ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທເຍວ ກາໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຈ ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ໂນປິ ສມາໂນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກາໂມ ຉນ຺ໂທ ກາໂມ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໕໖໔) ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ຌານປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິເລສກາມຕ຺ຕາ ວາ ປຸຣິມປເທ ວຸຕ຺ໂຕ, ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸຕິຍປເທ. ອເນກເຠທໂຕ ຈສ຺ສ ກາມໂຕຕິ ອວຕ຺ວາ ກາເມຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຈ ຘມ຺ມານໍ ອກຸສລຠາເວ ວິຊ຺ຊມາເນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ອຸປຣິ ຌານງ຺ຄານໍ ປຈ຺ຈນີກປຏິປກ຺ຂຠາວທສ຺ສນໂຕ ນີວຣຓາເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີການິ, ເຕສໍ ຌານງ຺ຄາເນວ ປຏິປກ຺ຂານິ ວິທ຺ຘໍສການິ ວິຆາຕການີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ສມາຘິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ປີຕິ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ວິຕກ຺ໂກ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ, ສຸຂໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ, ວິຈາໂຣ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍາຕິ ເປຏເກ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມຕ຺ຖ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ອິມິນາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ນີວຣຓານໍ, ອຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ປຐເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ເສສນີວຣຓານໍ. ຕຖາ ປຐເມນ ຕີສຸ ອກຸສລມູເລສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓເຠທວິສຍສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸເຠທາທິວິສຍານໍ ໂທສໂມຫານໍ. ໂອຆາທີສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ປຐເມນ ກາໂມຆກາມໂຍຄກາມາສວກາມຸປາທານອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖກາມຣາຄສໍໂຍຊນານໍ, ທຸຕິເຍນ ອວເສສໂອຆໂຍຄາສວອຸປາທານຄນ຺ຖສໍໂຍຊນານໍ. ປຐເມນ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ, ທຸຕິເຍນ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ. ອປິຈ ປຐເມນ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ, ທຸຕິເຍນ ເສສານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຕາວ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ.

໗໑. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກນໍ ວິຕກ຺ໂກ, ອູຫນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ, ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣໂສ. ຕຖາ ຫິ ເຕນ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອານຍນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ວິຈຣຓໍ ວິຈາໂຣ, ອນຸສຎ຺ຈຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມຓານຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ, ຕຕ຺ຖ ສຫຊາຕານຸໂຍຊນຣໂສ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ສນ຺ເຕປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິປ຺ປໂຍເຄ ໂອຬາຣິກຏ຺ເຐນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ຈ ຆຓ຺ຑາຠິຆາໂຕ ວິຍ ເຈຕໂສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ ອນຸມຊ຺ຊນສຠາເວນ ຈ ຆຓ຺ຑານຸຣໂວ ວິຍ ອນຸປ຺ປພນ຺ໂຘ ວິຈາໂຣ. ວິປ຺ຜາຣວາ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາມສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂວິກ຺ເຂໂປ ວິຍ ປທຸມາຠິມຸຂປາໂຕ ວິຍ ຈ ຄນ຺ຘານຸພນ຺ຘເຈຕໂສ ຠມຣສ຺ສ. ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິ ວິຈາໂຣ ນາຕິປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠາໂວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ປຣິພ຺ຠມນໍ ວິຍ ຈ ປທຸມາຠິມຸຂປຕິຕສ຺ສ ຠມຣສ຺ສ ປທຸມສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ. ທຸກນິປາຕຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອາກາເສ ຄຈ຺ຉໂຕ ມຫາສກຸຓສ຺ສ ອຸໂຠຫິ ປກ຺ເຂຫິ ວາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ວາຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປກ຺ເຂ ຜນ຺ທາປຍມານສ຺ສ ຄມນໍ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຈາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສ ປນ ເນສໍ ວິເສໂສ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸ ປາກໂຏ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ ກໍສຠາຊນໍ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ຈຸຓ຺ຓເຕລວາລຓ຺ຑຸປເກນ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຬ຺ຫຄຫຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ປຣິມຊ຺ຊນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ທຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣນ ຈກ຺ກໍ ຠມຍິຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປີຬນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈຣຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ມຓ຺ຑລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ຐິຕກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອຠິນິໂຣປໂນ ວິຕກ຺ໂກ, ພຫິ ປຣິພ຺ຠມນກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊໂນ ວິຈາໂຣ. ອິຕິ ອິມິນາ ຈ ວິຕກ຺ເກນ ອິມິນາ ຈ ວິຈາເຣນ ສຫ ວຕ຺ຕຕິ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ປຸປ຺ເຜນ ຜເລນ ຈາຕິ ອິທໍ ຌານໍ ‘‘ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອິມິນາ ຈ ວິຕກ຺ເກນ ອິມິນາ ຈ ວິຈາເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໕໖໕) ນເຍນ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ເທສນາ ກຕາ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ຕຕ຺ຣາປິ ເອວເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ວິເວກຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕິ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິຄໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິວິຕ຺ໂຕຕິ ວາ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິວິຕ຺ໂຕ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ວິເວກາ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ວິເວເກ ຊາຕນ຺ຕິ ວິເວກຊໍ.

໗໒. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປີຓຍຕີຕິ ປີຕິ. ສາ ສມ຺ປິຍາຍນລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປີນນຣສາ, ຜຣຓຣສາ ວາ, ໂອທຄ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ສາ ປເນສາ ຂຸທ຺ທິກາ ປີຕິ, ຂຓິກາປີຕິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາປີຕິ, ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ, ຜຣຓາປີຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຂຸທ຺ທິກາປີຕິ ສຣີເຣ ໂລມຫໍສມຕ຺ຕເມວ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຂຓິກາປີຕິ ຂເຓ ຂເຓ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທສທິສາ ໂຫຕິ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາປີຕິ ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ວີຈິ ວິຍ ກາຍໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ພລວຕີ ໂຫຕິ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ລງ຺ຆາປນປ຺ປມາຓປ຺ປຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ປຸຓ຺ຓວລ຺ລິກວາສີ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ສາຍໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ທາໂລກໍ ທິສ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ວຕ ເວລາຍ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓວເສນ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ອຸພ຺ເພຄາປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸຘາຕເລ ປຫຏຈິຕ຺ຣເຄຓ຺ຑຸໂກ ວິຍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍງ຺ຄເຓເຍວ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຕຖາ ຄິຣິກຓ຺ຑກວິຫາຣສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສເຍ ວຕ຺ຕກາລກຄາເມ ເອກາ ກຸລຘີຕາປິ ພລວພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຍ ອຸພ຺ເພຄາປີຕິຍາ ອາກາເສ ລງ຺ເຆສິ.

ຕສ຺ສາ ກິຣ ມາຕາປິຕໂຣ ສາຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ອມ຺ມ ຕ຺ວໍ ຄຣຸຠາຣາ ອກາເລ ວິຈຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຄມໍສຸ. ສາ ຄນ຺ຕຸກາມາປິ ເຕສໍ ວຈນໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຆເຣ ໂອຫີຍິຕ຺ວາ ຆຣາຊິເຣ ຐຕ຺ວາ ຈນ຺ທາໂລເກນ ຄິຣິກຓ຺ຑເກ ອາກາສເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ເຈຕິຍສ຺ສ ທີປປູຊໍ ອທ຺ທສ, ຈຕສ຺ໂສ ຈ ປຣິສາ ມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ເຈຕິຍປູຊໍ ກຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຄຓສຊ຺ຌາຍສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ. ອຖສ຺ສາ ‘‘ຘຎ຺ຎາວຕິເມ, ເຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວຣູເປ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕຸໍ, ເອວຣູປຎ຺ຈ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ມຸຕ຺ຕຣາສິສທິສໍ ເຈຕິຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ເອວ ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ອຸທປາທິ. ສາ ອາກາເສ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ປຸຣິມຕຣໍເຍວ ອາກາສໂຕ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ ຕ຺ວໍ ກຕເຣນ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສາ ‘‘ອາກາເສນ ອາຄຕາມ຺ຫິ, ນ ມຄ຺ເຄນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ ອາກາເສນ ນາມ ຂີຓາສວາ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ກຖໍ ອາຄຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ອາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຈນ຺ທາໂລເກນ ເຈຕິຍໍ ອາໂລເກນ຺ຕິຍາ ຐິຕາຍ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ພລວປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖາຫໍ ເນວ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕຠາວໍ, ນ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິໍ, ຄຫິຕນິມິຕ຺ເຕເນວ ປນ ອາກາເສ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ປຕິຏ຺ຐິຕາມ຺ຫີ’’ຕິ.

ເອວໍ ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ອາກາເສ ລງ຺ຆາປນປ຺ປມາຓາ ໂຫຕິ. ຜຣຓາປີຕິຍາ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ສກລສຣີຣໍ ຘມິຕ຺ວາ ປູຣິຕວຕ຺ຖິ ວິຍ ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ປກ຺ຂນ຺ທປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິ ວິຍ ຈ ອນຸປຣິປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ.

ສາ ປເນສາ ປຎ຺ຈວິຘາ ປີຕິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘໍ ປສ຺ສທ຺ຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ. ປສ຺ສທ຺ຘິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘມ຺ປິ ສຸຂໍ ປຣິປູເຣຕິ ກາຍິກຎ຺ຈ ເຈຕສິກຎ຺ຈ. ສຸຂໍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕິວິຘໍ ສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ ຂຓິກສມາຘິໍ ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ອປ຺ປນາ ສມາຘິນ຺ຕິ. ຕາສຸ ຍາ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ມູລໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຑ຺ຒມານາ ສມາຘິສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຕາ ຜຣຓາປີຕິ, ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕາ ປີຕີຕິ.

໗໓. ອິຕຣໍ ປນ ສຸຂນໍ ສຸຂໍ, ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂາທຕິ, ຂນຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ, ຕໍ ສາຕລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸປພ຺ຣູຫນຣສໍ, ອນຸຄ຺ຄຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ສຕິປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິປ຺ປໂຍເຄ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓປຏິລາຠຕຸຏ຺ຐິ ປີຕິ. ປຏິລທ຺ຘຣສານຸຠວນໍ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ປີຕິ, ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ, ຕຕ຺ຖ ນ ນິຍມໂຕ ປີຕິ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕາ ປີຕິ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕໍ ສຸຂໍ. ກນ຺ຕາຣຂິນ຺ນສ຺ສ ວນນ຺ຕຸທກທສ຺ສນສວເນສຸ ວິຍ ປີຕິ. ວນຈ຺ຉາຍາປເວສນອຸທກປຣິໂຠເຄສຸ ວິຍ ສຸຂໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາກຏຠາວໂຕ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ປີຕິ ອິທຎ຺ຈ ສຸຂໍ ອສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ຌານໍ ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຖ ວາ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ປີຕິສຸຂໍ, ຘມ຺ມວິນຍາທໂຍ ວິຍ. ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂມສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວມ຺ປິ ວິເວກຊໍປີຕິສຸຂໍ. ຍເຖວ ຫິ ຌານໍ, ເອວໍ ປີຕິສຸຂມ຺ເປຕ຺ຖ ວິເວກຊເມວ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເອກປເທເນວ ‘‘ວິເວກຊໍປີຕິສຸຂ’’ນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໕໖໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ຕຕ຺ຖາປິ ເອວເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຐມໍ ຌານນ຺ຕິ ອິທໍ ປຣໂຕ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສມ຺ປາທຍິຕ຺ວາ ວາ, ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາໂຠ ປຏິລາໂຠ ປຕ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຜຸສນາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາປິ ເອວເມວຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວິຫຣຕີຕິ ຕທນຸຣູເປນ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ອິຕິວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຌານສມງ຺ຄີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອິຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ປາລນໍ ຍປນໍ ຍາປນໍ ຈາຣໍ ວິຫາຣໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ ວຕ຺ຕຕິ ປາເລຕິ ຍເປຕິ ຍາເປຕິ ຈຣຕິ ວິຫຣຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໔໐).

ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນາທິ

໗໔. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕ’’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ພ຺ຍາປາໂທ, ຖິນມິທ຺ຘໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ນີວຣຓານໍ ປຫານວເສນ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ເອເຕສຸ ອປ຺ປຫີເນສຸ ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນສ຺ເສຕານິ ປຫານງ຺ຄານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຌານກ຺ຂເຓ ອຎ຺ເຎປິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ເອຕາເນວ ວິເສເສນ ຌານນ຺ຕຣາຍກຣານິ. ກາມຈ຺ຉນ຺ເທນ ຫິ ນານາວິສຍປ຺ປໂລຠິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ສມາຘິຍຕິ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທາຠິຠູຕໍ ວາ ຕໍ ນ ກາມຘາຕຸປ຺ປຫານາຍ ປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຍາປາເທນ ຈາຣມ຺ມເຓ ປຏິຫຎ຺ຎມານໍ ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູຕໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປເຣຕໍ ອວູປສນ຺ຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຠມຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປຫຕໍ ຌານາຘິຄມສາຘິກໍ ປຏິປທໍ ນາໂຣຫຕິ. ອິຕິ ວິເສເສນ ຌານນ຺ຕຣາຍກຣຕ຺ຕາ ເອຕາເນວ ປຫານງ຺ຄານີຕິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ວິຕກ຺ໂກ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣເປຕິ, ວິຈາໂຣ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘຕິ, ເຕຫິ ອວິກ຺ເຂປາຍ ສມ຺ປາທິຕປ຺ປໂຍຄສ຺ສ ເຈຕໂສ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວາ ປີຕິ ປີຓນໍ, ສຸຂຎ຺ຈ ອຸປພ຺ຣູຫນໍ ກໂຣຕິ. ອຖ ນໍ ສເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ເອເຕຫິ ອຠິນິໂຣປນານຸປ຺ປພນ຺ຘນປີຓນອຸປພ຺ຣູຫເນຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຕາ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອາຘິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຫິ ເອເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຌານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນສ຺ສ ເອຕານິ ປຎ຺ຈ ສມນ຺ນາຄຕງ຺ຄານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ເອເຕຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຎ຺ຎເທວ ຌານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ປນ ອງ຺ຄມຕ຺ຕວເສເນວ ຈຕຸຣງ຺ຄິນີ ເສນາ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຕູຣິຍໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ຈ ມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ອງ຺ຄມຕ຺ຕວເສເນວ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກນ຺ຕິ ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕານິ ຈ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ກິຎ຺ຈາປິ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓປິ ອຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ອຸປຈາເຣ ປກຕິຈິຕ຺ຕໂຕ ພລວຕຣານິ. ອິຘ ປນ ອຸປຈາຣໂຕປິ ພລວຕຣານິ ຣູປາວຈຣລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕານິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ວິຕກ຺ໂກ ສຸວິສເທນ ອາກາເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣປຍມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິຈາໂຣ ອຕິວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸມຊ຺ຊມາໂນ. ປີຕິສຸຂໍ ສພ຺ພາວນ຺ຕມ຺ປິ ກາຍໍ ຜຣມານໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໒໘). ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາປິ ເຫຏ຺ຐິມມ຺ຫິ ສມຸຄ຺ຄປຏເລ ອຸປຣິມໍ ສມຸຄ຺ຄປຏລໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຜຸສິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍເມເຕສໍ ອິຕເຣຫິ ວິເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ກິຎ຺ຈາປິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປາເຐ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຕຖາປິ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຌານນ຺ຕິ ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໖໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອງ຺ຄເມວ. ເຍນ ຫິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠຄວຕາ ອຸທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ໂສເຍວ ເຕນ ວິຠງ຺ເຄ ປກາສິໂຕຕິ.

ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ

໗໕. ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານວເສນ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓຕາ. ເຕສໍເຍວ ຈ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານານໍ ລກ຺ຂຓວເສນ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ, ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອາທິສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ອາທິສ຺ສ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ, ໂຍ ຕສ຺ສ ປຣິພນ຺ໂຘ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ຍຎ຺ຈ ປຣິພນ຺ຘໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຍຎ຺ຈ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອາທິສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຐມໍ ຌານໍ ອາທິກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຕິລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ.

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ມຊ຺ຌສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ມຊ຺ຌສ຺ສ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ, ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ຍຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ມຊ຺ຌສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຐມໍ ຌານໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຕິລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ.

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ, ປຣິໂຍສານສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ປຣິໂຍສານສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓານິ, ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ອາເສວນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ, ປຣິໂຍສານສ຺ສ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຐມໍ ຌານໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຈຕຸລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໘).

ຕຕ຺ຣ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ສສມ຺ຠາຣິໂກ ອຸປຈາໂຣ. ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ນາມ ອປ຺ປນາ. ສມ຺ປຫໍສນາ ນາມ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ເອກຕ຺ຕຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິປກ຺ຂນ຺ທຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫິຕຎ຺ຈ ຎາເຓນ ຈ ສມ຺ປຫໍສິຕ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໘) ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍເມວ ອາຄມນວເສນ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ກິຈ຺ຈວເສນ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ, ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນາທິຠາວສາຘເນນ ປຣິໂຍທາປກສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິວເສນ ສມ຺ປຫໍສນາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ? ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາເຣ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ໂຍ ນີວຣຓສງ຺ຂາໂຕ ກິເລສຄໂຓ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຣິພນ຺ໂຘ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອາວຣຓວິຣຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ສມປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປນາສມາຘິເຍວ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ປນ ປຸຣິມຈິຕ຺ຕໍ ເອກສນ຺ຕຕິປຣິຓາມນເຍນ ຕຖຕ຺ຕມຸປຄຈ຺ຉມານໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ເອວໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຖຕ຺ຕຸປຄມເນນ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນາມ. ເອວໍ ຕາວ ປຸຣິມຈິຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊມານາກາຣນິປ຺ຜາທິກາ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ອາຄມນວເສນ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ປຸນ ວິໂສເຘຕພ຺ພາຠາວໂຕ ວິໂສຘເນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ ນາມ. ສມຖຠາວຸປຄມເນນ ສມຖປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຸນ ສມາຘາເນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ ນາມ. ສມຖປຏິປນ຺ນຠາວໂຕ ເອວ ຈສ຺ສ ກິເລສສໍສຄ຺ຄໍ ປຫາຍ ເອກຕ຺ເຕນ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຸນ ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐາເນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ ນາມ. ເອວໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ກິຈ຺ຈວເສນ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຍ ປເນເຕ ເອວໍ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫິເຕ ຕຕ຺ຖ ຊາຕາ ສມາຘິປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕາ ຍຸຄນທ຺ຘຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຕິວຕ຺ຕມານາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ, ຍານິ ຈ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນານາກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສານິ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕານິ, ຍຎ຺ເຈສ ຕທຸປຄໍ ເຕສໍ ອນຕິວຕ຺ຕນເອກຣສຠາວານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ວີຣິຍໍ ວາຫຍຕິ, ຍາ ຈສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປວຕ຺ຕາ ອາເສວນາ, ສພ຺ເພປິ ເຕ ອາກາຣາ ຍສ຺ມາ ຎາເຓນ ສໍກິເລສໂວທາເນສຸ ຕໍ ຕໍ ອາທີນວຎ຺ຈ ອານິສໍສຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ຕຖາ ຕຖາ ສມ຺ປຫໍສິຕຕ຺ຕາ ວິໂສຘິຕຕ຺ຕາ ປຣິໂຍທາປິຕຕ຺ຕາ ນິປ຺ຜນ຺ນາວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນາທິຠາວສາຘເນນ ປຣິໂຍທາປກສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິວເສນ ສມ຺ປຫໍສນາ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຸເປກ຺ຂາວເສນ ຎາຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຖາປຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາຘຸກໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ອຸເປກ຺ຂາວເສນ ປຎ຺ຎາວເສນ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂາວເສນ ນານຕ຺ຕກິເລເສຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ວິໂມກ຺ຂວເສນ ປຎ຺ຎາວເສນ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕ ຘມ຺ມາ ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກຣສຏ຺ເຐນ ຠາວນາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໑). ຕສ຺ມາ ຎາຓກິຈ຺ຈຠູຕາ ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ອິທານິ ປຐມໍ ຌານໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ປຐມໍ, ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ປຐມໍ. ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ປຈ຺ຈນີກຌາປນໂຕ ວາ ຌານໍ. ປຖວີມຓ຺ຑລໍ ປນ ສກລຏ຺ເຐນ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຏິລທ຺ຘນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ, ປຖວີກສິຓນິມິຕ຺ເຕ ປຏິລທ຺ຘຌານມ຺ປິ. ຕຕ຺ຣ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຌານໍ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ປຖວີກສິຓ’’ນ຺ຕິ.

ຈິຣຏ຺ຐິຕິສມ຺ປາທນໍ

໗໖. ເອວມຘິຄເຕ ປນ ເອຕສ຺ມິໍ ເຕນ ໂຍຄິນາ ວາລເວຘິນາ ວິຍ, ສູເທນ ວິຍ ຈ ອາກາຣາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ສຸກຸສໂລ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ວາລເວຘາຍ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມາໂນ ຍສ຺ມິໍ ວາເຣ ວາລໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວາເຣ ອກ຺ກນ຺ຕປທານຎ຺ຈ ຘນຸທຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຊິຍາຍ ຈ ສຣສ຺ສ ຈ ອາກາຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ‘‘ເອວໍ ເມ ຐິເຕນ ເອວໍ ຘນຸທຓ຺ຑໍ ເອວໍ ຊິຍໍ ເອວໍ ສຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາໂລ ວິທ຺ໂຘ’’ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕເຖວ ເຕ ອາກາເຣ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ອວິຣາເຘຕ຺ວາ ວາລໍ ວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຍຄິນາປິ ‘‘ອິມໍ ນາມ ເມ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເສວມາເນນ ເອວຣູເປ ເສນາສເນ ອິມິນາ ນາມ ອິຣິຍາປເຖນ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ອິທໍ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ເອເຕ ໂຠຊນສປ຺ປາຍາທໂຍ ອາກາຣາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ນຏ຺ເຐ ວາ ຕສ຺ມິໍ ເຕ ອາກາເຣ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ, ອປ຺ປຄຸຓໍ ວາ ປຄຸຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອປ຺ເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ.

ຍຖາ ຈ ກຸສໂລ ສູໂທ ຠຕ຺ຕາຣໍ ປຣິວິສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຍໍ ຍໍ ຣຸຈິຍາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕໍ ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາທິສເມວ ອຸປນາເມນ຺ໂຕ ລາຠສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ອຘິຄຕກ຺ຂເຓ ໂຠຊນາທໂຍ ອາກາເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ນຏ຺ເຐ ນຏ຺ເຐ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອປ຺ປນາຍ ລາຠີ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ວາລເວຘິນາ ວິຍ ສູເທນ ວິຍ ຈ ອາກາຣາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ກຸສໂລ ສູໂທ ຣາຊານໍ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕໍ ວາ ນານຈ຺ຈເຍຫິ ສູເປຫິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ອສ຺ສ ອມ຺ພິລຄ຺ເຄຫິປິ ຕິຕ຺ຕກຄ຺ເຄຫິປິ ກຏຸກຄ຺ເຄຫິປິ ມຘຸຣຄ຺ເຄຫິປິ ຂາຣິເກຫິປິ ອຂາຣິເກຫິປິ ໂລຓິເກຫິປິ ອໂລຓິເກຫິປິ. ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ກຸສໂລ ສູໂທ ສກສ຺ສ ຠຕ຺ຕຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ‘ອິທໍ ວາ ເມ ອຊ຺ຊ ຠຕ຺ຕຸ ສູເປຍ຺ຍໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອິມສ຺ສ ວາ ອຠິຫຣຕິ, ອິມສ຺ສ ວາ ພຫຸໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິມສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອມ຺ພິລຄ຺ຄໍ ວາ ເມ ອຊ຺ຊ ຠຕ຺ຕຸ ສູເປຍ຺ຍໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອມ຺ພິລຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ອຠິຫຣຕິ, ອມ຺ພິລຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ພຫຸໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອມ຺ພິລຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ…ເປ… ອໂລຓິກສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີ’ຕິ. ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ກຸສໂລ ສູໂທ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉາທນສ຺ສ, ລາຠີ ເວຕນສ຺ສ, ລາຠີ ອຠິຫາຣານໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ກຸສໂລ ສູໂທ ສກສ຺ສ ຠຕ຺ຕຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເວທນາສຸ ເວທນາ… ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕາ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອຸປກ຺ກິເລສາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ, ລາຠີ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ສ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ ສກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໔).

ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ຈສ຺ສ ປຸນ ເຕ ອາກາເຣ ສມ຺ປາທຍໂຕ ອປ຺ປນາມຕ຺ຕເມວ ອິຊ຺ຌຕິ, ນ ຈິຣຏ຺ຐານໍ. ຈິຣຏ຺ຐານໍ ປນ ສມາຘິປຣິພນ຺ຘານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຸວິໂສຘິຕຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ກາມາທີນວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທີຫິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ນ ສຸປ຺ປຏິປສ຺ສທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸມນສິກາຣາທິວເສນ ຖິນມິທ຺ຘໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ, ສມຖນິມິຕ຺ຕມນສິກາຣາທິວເສນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນ ສຸສມູຫຕໍ ກຕ຺ວາ, ອຎ຺ເຎປິ ສມາຘິປຣິພນ຺ເຘ ຘມ຺ເມ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ອວິໂສຘິຕໍ ອາສຍໍ ປວິຏ຺ຐຠມໂຣ ວິຍ ອວິສຸທ຺ຘໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ຐຣາຊາ ວິຍ ຈ ຂິປ຺ປເມວ ນິກ຺ຂມຕິ. ໂຍ ປນ ສມາຘິປຣິພນ຺ເຘ ຘມ຺ເມ ສຸຏ຺ຐຸ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ສຸວິໂສຘິຕໍ ອາສຍໍ ປວິຏ຺ຐຠມໂຣ ວິຍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ຐຣາຊາ ວິຍ ຈ ສກລມ຺ປິ ທິວສຠາຄໍ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ກາເມສຸ ຉນ຺ທໍ ປຏິຆໍ ວິໂນທເຍ,

ອຸທ຺ຘຈ຺ຈມິທ຺ຘໍ ວິຈິກິຈ຺ຉປຎ຺ຈມໍ;

ວິເວກປາໂມຊ຺ຊກເຣນ ເຈຕສາ,

ຣາຊາວ ສຸທ຺ຘນ຺ຕຄໂຕ ຕຫິໍ ຣເມ’’ຕິ.

ຕສ຺ມາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາເມນ ປຣິພນ຺ຘກຘມ຺ເມ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຈິຕ຺ຕຠາວນາເວປຸລ຺ລຕ຺ຖຎ຺ຈ ຍຖາລທ຺ຘໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ວຑ຺ຒນາຠູມິໂຍ ອຸປຈາຣໍ ວາ ອປ຺ປນໍ ວາ. ອຸປຈາຣໍ ປຕ຺ວາປິ ຫິ ຕໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອປ຺ປນໍ ປຕ຺ວາປິ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອວສ຺ສໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາລທ຺ຘໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ນິມິຕ຺ຕວຑ຺ຒນນໂຍ

໗໗. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຑ຺ຒນນໂຍ, ເຕນ ໂຍຄິນາ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕວຑ຺ຒນປູວວຑ຺ຒນຠຕ຺ຕວຑ຺ຒນລຕາວຑ຺ຒນທຸສ຺ສວຑ຺ຒນໂຍເຄນ ອວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຍຖາ ນາມ ກສ຺ສໂກ ກສິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ນງ຺ຄເລນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ເຉທພ຺ຠນ຺ຕເຣ ກສຕິ, ຍຖາ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕາ ປຐມໍ ນິມິຕ຺ຕານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຕສ຺ສ ຍຖາລທ຺ຘສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸກ຺ກເມນ ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລຕິວງ຺ຄຸລຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ມນສາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປນ ນ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ວິທຕ຺ຖິຣຕນປມຸຂປຣິເວຓວິຫາຣສີມານໍ ຄາມນິຄມຊນປທຣຊ຺ຊສມຸທ຺ທສີມານຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວຑ຺ຒຍນ຺ເຕນ ຈກ຺ກວາຬປຣິຈ຺ເຉເທນ ວາ ຕໂຕ ວາປິ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຫິ ຫໍສໂປຕກາ ປກ຺ຂານໍ ອຸຏ຺ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ປເທສໍ ອຸປ຺ປຕນ຺ຕາ ປຣິຈຍໍ ກຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ຈນ຺ທິມສູຣິຍສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ຍາວ ຈກ຺ກວາຬປຣິຈ຺ເຉທາ ຕໂຕ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ວຑ຺ເຒຕິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒິຕວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐາເນ ປຖວິຍາ ອຸກ຺ກູລວິກູລນທີວິທຸຄ຺ຄປພ຺ພຕວິສເມສຸ ສງ຺ກຸສຕສມພ຺ຠາຫຕໍ ອຸສຠຈມ຺ມໍ ວິຍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ນິມິຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕປຐມຊ຺ຌາເນນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ສມາປຊ຺ຊນພຫຸເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓພຫຸເລນ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓພຫຸລສ຺ສ ຫິ ຌານງ຺ຄານິ ຖູລານິ ທຸພ຺ພລານິ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຕານິ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ອຸສ຺ສຸກ຺ກນາຍ ປຈ຺ຈຍຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ອປ຺ປຄຸເຓ ຌາເນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາໂນ ປຕ຺ຕປຐມຊ຺ຌານາ ຈ ປຣິຫາຍຕິ, ນ ຈ ສກ຺ໂກຕິ ທຸຕິຍໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄາວີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ອເຂຕ຺ຕຎ຺ຎູ ອກຸສລາ ວິສເມ ປພ຺ພເຕ ຈຣິຕຸໍ. ຕສ຺ສາ ເອວມສ຺ສ ‘ຍໍນູນາຫໍ ອຄຕປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ ທິສໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອຂາທິຕປຸພ຺ພານິ ຈ ຕິຓານິ ຂາເທຍ຺ຍໍ, ອປີຕປຸພ຺ພານິ ຈ ປານີຍານິ ປິເວຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ສາ ປຸຣິມໍ ປາທໍ ນ ສຸປຕິຏ຺ຐິຕໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ປາທໍ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ, ສາ ນ ເຈວ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ທິສໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ຈ ອຂາທິຕປຸພ຺ພານິ ຕິຓານິ ຂາເທຍ຺ຍ, ນ ຈ ອປີຕປຸພ຺ພານິ ປານີຍານິ ປິເວຍ຺ຍ. ຍສ຺ມິຎ຺ຈສ຺ສາ ປເທເສ ຐິຕາຍ ເອວມສ຺ສ ‘ຍໍນູນາຫໍ ອຄຕປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ…ເປ… ປິເວຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈ ປເທສໍ ນ ໂສຕ຺ຖິນາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄາວີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ອເຂຕ຺ຕຎ຺ຎູ ອກຸສລາ ວິສເມ ປພ຺ພເຕ ຈຣິຕຸໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອເຂຕ຺ຕຎ຺ຎູ ອກຸສໂລ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາເສວຕິ, ນ ຠາເວຕິ, ນ ພຫຸລີກໂຣຕິ, ນ ສ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ຍໍນູນາຫໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ນ ສກ຺ໂກຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ຕສ຺ເສວໍ ໂຫຕິ ‘ຍໍນູນາຫໍ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ນ ສກ຺ໂກຕິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸຠໂຕ ຠຏ຺ໂຐ ອຸຠໂຕ ປຣິຫີໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ສາ ຄາວີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ອເຂຕ຺ຕຎ຺ຎູ ອກຸສລາ ວິສເມ ປພ຺ພເຕ ຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໓໕).

ຕສ຺ມາເນນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຕາວ ປຐມຊ຺ຌາເນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຈິຓ຺ຓວສິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ.

ປຎ຺ຈວສີກຖາ

໗໘. ຕຕ຺ຣິມາ ປຎ຺ຈ ວສິໂຍ ອາວຊ຺ຊນວສີ, ສມາປຊ຺ຊນວສີ, ອຘິຏ຺ຐານວສີ, ວຸຏ຺ຐານວສີ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສີຕິ. ປຐມໍ ຌານໍ ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉກໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຍາວທິຈ຺ຉກໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ອາວຊ຺ຊນາຍ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອາວຊ຺ຊນວສີ. ປຐມໍ ຌານໍ ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉກໍ…ເປ… ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສມາປຊ຺ຊນາຍ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ສມາປຊ຺ຊນວສີ. ເອວໍ ເສສາປິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ, ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຐມໍ ວິຕກ຺ກໍ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ວິຕກ຺ກາຣມ຺ມຓາເນວ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ. ຕໂຕ ທ຺ເວ ຠວງ຺ຄານິ, ຕໂຕ ປຸນ ວິຈາຣາຣມ຺ມຓໍ ອາວຊ຺ຊນໍ, ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ ຊວນານີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈສຸ ຌານງ຺ເຄສຸ ຍທາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເປເສຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນວສີ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ວສີ ຠຄວໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ລພ຺ຠຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ເອວຣູເປ ກາເລ. ອິໂຕ ປຣໍ ສີຆຕຣາ ອາວຊ຺ຊນວສີ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ອາຍສ຺ມໂຕ ປນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ນນ຺ໂທປນນ຺ທນາຄຣາຊທມເນ ວິຍ ສີຆໍ ສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາ ສມາປຊ຺ຊນວສີ ນາມ.

ອຈ຺ຉຣາມຕ຺ຕໍ ວາ ທສຈ຺ຉຣາມຕ຺ຕໍ ວາ ຂຓໍ ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ອຘິຏ຺ຐານວສີ ນາມ. ຕເຖວ ລຫຸໍ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ວຸຏ຺ຐານວສີ ນາມ. ຕທຸຠຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂສ ຫາຍສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປທາຍ ອຏ຺ຐວສ຺ສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເຖຣມ຺ພຕ຺ຖເລ ມຫາໂຣຫຓຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕານໍ ຕິໍສມຕ຺ຕານໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕສຫສ຺ສານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ເຖຣສ຺ສ ຍາຄຸໍ ປຏິຄ຺ຄາຫຍມານໍ ອຸປຏ຺ຐາກນາຄຣາຊານໍ ຄເຫສ຺ສາມີຕິ ອາກາສໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕໍ ສຸປຓ຺ຓຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ຕາວເທວ ປພ຺ພຕໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ນາຄຣາຊານໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປາວິສິ. ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ປພ຺ພເຕ ປຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມຫາເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ສເຈ, ອາວຸໂສ, ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ນາຠວິສ຺ສ, ສພ຺ເພວ ຄາຣຍ຺ຫາ ອສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສີ ປນ ອາວຊ຺ຊນວສິຍາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວນາເນວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣານີຕິ.

ທຸຕິຍຊ຺ຌານກຖາ

໗໙. ອິມາສຸ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ວສີສຸ ຈິຓ຺ຓວສິນາ ປຄຸຓປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ອາສນ຺ນນີວຣຓປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ອງ຺ຄທຸພ຺ພລາ’’ຕິ ຈ ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ທຸຕິຍາຘິຄມາຍ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖສ຺ສ ຍທາ ປຐມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ ຌານງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ປີຕິສຸຂຎ຺ເຈວ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ ສນ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕທາສ຺ສ ໂອຬາຣິກງ຺ຄໍ ປຫານາຍ ສນ຺ຕອງ຺ຄປຏິລາຠາຍ ຈ ຕເທວ ນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣໂຕ ‘‘ອິທານິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເທວ ປຖວີກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວາຣມ຺ມເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ, ເຍສມວສາເນ ເອກໍ ຣູປາວຈຣໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກໍ. ເສສານິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາເນວ ກາມາວຈຣານີຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວມເນນ ທ຺ວງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ຕິວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ປຖວີກສິຓໍ.

໘໐. ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ຈ ວິຈາຣສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວູປສມາ ສມຕິກ຺ກມາ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ ອປາຕຸຠາວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ສພ຺ເພປິ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ນ ສນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎເຍວ ຫິ ປຐມຊ຺ຌາເນ ຜສ຺ສາທໂຍ, ອຎ຺ເຎ ອິຘ. ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ອຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທີປນຕ຺ຖໍ ‘‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕມຘິປ຺ເປຕໍ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕມຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ສມ຺ປສາທນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສທ຺ຘາ. ສມ຺ປສາທນໂຍຄໂຕ ຌານມ຺ປິ ສມ຺ປສາທນໍ. ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ນີລວຕ຺ຖໍ ວິຍ. ຍສ຺ມາ ວາ ຕໍ ຌານໍ ສມ຺ປສາທນສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວູປສມເນນ ຈ ເຈຕໂສ ສມ຺ປສາທຍຕິ, ຕສ຺ມາປິ ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສຕິ ເອວໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ເຈຕໂສຕິ ເອຕໍ ເອໂກທິຠາເວນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ຖໂຍຊນາ, ເອໂກ ອຸເທຕີຕິ ເອໂກທິ, ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອນຊ຺ຌາຣູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ໂຐປິ ຫິ ໂລເກ ເອໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣວິຣຫໂຕ ວາ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຸທາຍຕີຕິ ອຸທິ, ອຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ເອໂກ ຈ ໂສ ອຸທິ ຈາຕິ ເອໂກທິ, ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມໍ ເອໂກທິໍ ຠາເວຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອິທໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ເອໂກທິຠາວໍ. ໂສ ປນາຍໍ ເອໂກທິ ຍສ຺ມາ ເຈຕໂສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ຊີວສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນນຸ ຈາຍໍ ສທ຺ຘາ ປຐມຊ຺ຌາເນປິ ອຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ເອໂກທິນາມໂກ ສມາຘິ, ອຖ ກສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ, ອທຸຎ຺ຫິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂເຠນ ວີຈິຕຣງ຺ຄສມາກຸລມິວ ຊລໍ ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິຍາປິ ສທ຺ຘາຍ ‘‘ສມ຺ປສາທນ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາເຍວ ເຈຕ຺ຖ ສມາຘິປິ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປາກໂຏ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຌາເນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປລິໂພຘາຠາເວນ ລທ຺ໂຘກາສາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ, ພລວສທ຺ຘາສຫາຍປຏິລາເຠເນວ ຈ ສມາຘິປິ ປາກໂຏ, ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ຍາ ສທ຺ຘາ ສທ຺ທຫນາ ໂອກປ຺ປນາ ອຠິປ຺ປສາໂທ. ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວນ຺ຕິ ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ປນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຍມຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ຍຖາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ສໍສນ຺ທຕິ ເຈວ ສເມຕິ ຈ, ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ.

໘໑. ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ຠາວນາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອຕສ຺ມິໍ, ເອຕສ຺ສ ວາ ວິຕກ຺ໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ອວິຕກ຺ກໍ. ອິມິນາວ ນເຍນ ອວິຈາຣໍ. ວິຠງ຺ເຄປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ວິຕກ຺ໂກ ອຍຎ຺ຈ ວິຈາໂຣ ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສມິຕາ ວູປສນ຺ຕາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອປ຺ປິຕາ ພ຺ຍປ຺ປິຕາ ໂສສິຕາ ວິໂສສິຕາ ພ຺ຍນ຺ຕິກຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໗໖).

ເອຕ຺ຖາຫ ‘‘ນນຸ ຈ ‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’ຕິ ອິມິນາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘ, ອຖ ກສ຺ມາ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’ນ຺ຕິ’’. ວຸຈ຺ຈເຕ, ເອວເມຕໍ ສິທ຺ໂຘວາຍມຕ຺ໂຖ, ນ ປເນຕໍ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ. ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫ ‘‘ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ສມຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອປິຈ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ສມ຺ປສາທນໍ, ນ ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍສ຺ສ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ ເອໂກທິຠາວໍ, ນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານມິວ ນີວຣຓປ຺ປຫານາ, ປຐມຊ຺ຌານມິວ ຈ ນ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວາຕິ ເອວໍ ສມ຺ປສາທນເອໂກທິຠາວານໍ ເຫຕຸປຣິທີປກມິທໍ ວຈນໍ. ຕຖາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ, ນ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ວິຍ ຈ ອຠາວາຕິ ເອວໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິທີປກຎ຺ຈ, ນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກເມວ ປນ ‘‘ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ປຸຣິມໍ ວຕ຺ວາປິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ.

ສມາຘິຊນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ວາ ຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມມ຺ປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ຊາຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຍເມວ ສມາຘິ ‘‘ສມາຘີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວິຣເຫນ ອຕິວິຍ ອຈລຕ຺ຕາ, ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ອິທເມວ ‘‘ສມາຘິຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທຸຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ທຸຕິຍໍ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ທຸຕິຍໍ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ວງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ຕິວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕ’’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ປຫານວເສນ ທ຺ວງ຺ຄວິປ຺ປຫີນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ ນີວຣຓານິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ອິມສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ. ອປ຺ປນາກ຺ຂເຓເຍວ ຈ ປເນຕໍ ວິນາ ເຕຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນສ຺ສ ເຕ ‘‘ປຫານງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປີຕິ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ຕິວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຌານນ຺ຕິ ສມ຺ປສາໂທ ປີຕິ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໘໐) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສປຣິກ຺ຂາຣໍ ຌານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ສມ຺ປສາທນໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອຸປນິຊ຺ຌານລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອງ຺ຄານໍ ວເສນ ຕິວງ຺ຄິກເມວ ເອຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕມໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕິ, ປີຕິ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໑; ວິຠ. ໖໒໘). ເສສໍ ປຐມຊ຺ຌາເນ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຕຕິຍຊ຺ຌານກຖາ

໘໒. ເອວມຘິຄເຕ ປນ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຈິຓ຺ຓວສິນາ ຫຸຕ຺ວາ ປຄຸຓທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ອາສນ຺ນວິຕກ຺ກວິຈາຣປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ‘ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ປີຕິຄຕໍ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕໍ, ເອເຕເນຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອກ຺ຂາຍຕີ’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໙໖) ວຸຕ຺ຕາຍ ປີຕິຍາ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ອງ຺ຄທຸພ຺ພລາ’’ຕິ ຈ ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ຕຕິຍາຘິຄມາຍ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖສ຺ສ ຍທາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ ຌານງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ປີຕິ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ສຸຂຎ຺ເຈວ ເອກຄ຺ຄຕາ ຈ ສນ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕທາສ຺ສ ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫານາຍ ສນ຺ຕອງ຺ຄປຏິລາຠາຍ ຈ ຕເທວ ນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣໂຕ ‘‘ອິທານິ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເທວ ປຖວີກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວາຣມ຺ມເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ, ເຍສໍ ອວສາເນ ເອກໍ ຣູປາວຈຣໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານິກໍ, ເສສານິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກາມາວຈຣານີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປເນສ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໐; ຘ. ສ. ໑໖໓). ເອວມເນນ ເອກງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ປຖວີກສິຓໍ.

໘໓. ຕຕ຺ຖ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາຕິ ວິຣາໂຄ ນາມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ວາ ສມຕິກ຺ກໂມ ວາ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ອນ຺ຕຣາ ຈສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ໂສ ວູປສມໍ ວາ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ວູປສມເມວ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ຕທາ ‘‘ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ວູປສມາ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ຊິຄຸຈ຺ຉນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນາ ຈ ວູປສມາ ຈາ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທາ ປນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສມໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ຕທາ ‘‘ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’’ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ສມຕິກ຺ກມນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກາມຎ຺ເຈເຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວ ວູປສນ຺ຕາ, ອິມສ຺ສ ປນ ຌານສ຺ສ ມຄ຺ຄປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖຎ຺ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນູນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສໂມ ມຄ຺ໂຄ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສາຕິ. ຍຖາ ຈ ຕຕິເຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອປ຺ປຫີນານມ຺ປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໗໓; ມ. ນິ. ໒.໑໓໓; ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໔; ອ. ນິ. ໓.໘໘) ເອວໍ ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ, ຕທຘິຄມາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ການໍ ອຸສ຺ສາຫຊນກໍ, ເອວເມວ ອິຘ ອວູປສນ຺ຕານມ຺ປິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສໂມ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’’ຕິ.

໘໔. ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ສມໍ ປສ຺ສຕິ, ອປກ຺ຂປຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຍ ວິສທາຍ ວິປຸລາຍ ຖາມຄຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ອຸເປກ຺ຂໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ທສວິຘາ ໂຫຕິ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ, ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ, ເວທນຸເປກ຺ຂາ, ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ, ຌານຸເປກ຺ຂາ, ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ, ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑) ເອວມາຄຕາ ຂີຓາສວສ຺ສ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຉຬາຣມ຺ມຓາປາເຖ ປຣິສຸທ຺ຘປກຕິຠາວາວິຊຫນາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໕໕໖; ມ. ນິ. ໑.໗໗) ເອວມາຄຕາ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໗) ເອວມາຄຕາ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ກາເລນກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓) ເອວມາຄຕາ ອນຈ຺ຈາຣທ຺ຘນາຕິສິຖິລວີຣິຍສງ຺ຂາຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ‘‘ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໗) ເອວມາຄຕາ ນີວຣຓາທິປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໕໐) ເອວມາຄຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂສຎ຺ຎິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ‘‘ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ປຊຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໗໑; ອ. ນິ. ໗.໕໕) ເອວມາຄຕາ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ຉນ຺ທາທີສຸ ເຍວາປນເກສຸ ອາຄຕາ ສຫຊາຕານໍ ສມວາຫິຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໐; ຘ. ສ. ໑໖໓) ເອວມາຄຕາ ອຄ຺ຄສຸເຂປິ ຕສ຺ມິໍ ອປກ຺ຂປາຕຊນນີ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຌານຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໒; ຘ. ສ. ໑໖໕) ເອວມາຄຕາ ສພ຺ພປຈ຺ຈນີກປຣິສຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈນີກວູປສມເນປິ ອພ຺ຍາປາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຕຕ຺ຣ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຈ ຌານຸເປກ຺ຂາ ຈ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກາ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ. ເຕນ ເຕນ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ປນສ຺ສາ ອຍໍ ເຠໂທ. ເອກສ຺ສາປິ ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸມາຣຍຸວເຖຣເສນາປຕິຣາຊາທິວເສນ ເຠໂທ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ຕາສຸ ຍຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ນ ຕຕ຺ຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ນ ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ເຈຕາສມຕ຺ຖໂຕ ເອກີຠາໂວ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂານມ຺ປິ. ປຎ຺ຎາ ເອວ ຫິ ສາ ກິຈ຺ຈວເສນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ສາຍໍ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐໍ ສປ຺ປໍ ອຊປທທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສມານສ຺ສ ຕໍ ຖຸສໂກຏ຺ຐເກ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ອວໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ໂສວຕ຺ຕິກຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ນິພ຺ເພມຕິກສ຺ສ ‘‘ສປ຺ໂປ, ນ ສປ຺ໂປ’’ຕິ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຍາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍ ທິຏ຺ເຐ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຠາວາທິວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ນາມ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊປທທຓ຺ເຑນ ຄາຬ຺ຫໍ ສປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕາຫໍ ອິມໍ ສປ຺ປໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອິມິນາ ອຑໍສາເປນ຺ໂຕ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈນາກາຣເມວ ປຣິເຍສໂຕ ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ຍາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອາທິຕ຺ເຕ ວິຍ ຕໂຍ ຠເວ ປສ຺ສໂຕ ສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ. ອິຕິ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາຍ ສິທ຺ຘາຍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາປິ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປເນສາ ວິຈິນນຄ຺ຄຫເຓສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ກິຈ຺ເຈນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາຕິ. ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ປນ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອວເສສາຫິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຠິນ຺ນາ ເອວາຕິ.

ອິຕິ ອິມາສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຸ ຌານຸເປກ຺ຂາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ, ອນາໂຠຄຣສາ, ອພ຺ຍາປາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ປີຕິວິຣາຄປທຏ຺ຐານາຕິ. ເອຕ຺ຖາຫ, ນນຸ ຈາຍມຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ, ສາ ຈ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຣາປິ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ເອວມຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ, ສາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈໂຕ. ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈໍ ວິຕກ຺ກາທີຫິ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນາຍໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕີຫິ ອນຠິຠູຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສິຣາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຊາຕາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕສ຺ສ

ສພ຺ພໂສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

໘໕. ອິທານິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣຕີຕິ ສໂຕ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ. ປຸຄ຺ຄເລນ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຣຓລກ຺ຂຓາ ສຕິ, ອສມ຺ມຸສ຺ສນຣສາ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອສມ຺ໂມຫລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ຕີຣຓຣສໍ, ປວິຈຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປຸຣິມຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ. ມຸຏ຺ຐສຕິສ຺ສ ຫິ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປເຄວ ອປ຺ປນາ. ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ປນ ເຕສໍ ຌານານໍ ຠູມິຍໍ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ສຸຂາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈໍ. ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫາເນນ ປນ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຂຸຣຘາຣາຍໍ ວິຍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ເອວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ, ຍຖາ ເຘນຸປໂຄ ວຈ຺ໂຉ ເຘນຸໂຕ ອປນີໂຕ ອຣກ຺ຂິຍມາໂນ ປຸນເທວ ເຘນຸໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວມິທໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ ປີຕິໂຕ ອປນີຕໍ, ຕໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຣກ຺ເຂນ ອຣກ຺ຂິຍມານໍ ປຸນເທວ ປີຕິໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ສິຍາ. ສຸເຂ ວາປິ ສຕ຺ຕາ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ອຕິມຘຸຣໍ ສຸຂໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ສຸຂາຠາວາ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານຸຠາເວນ ປເນຕ຺ຖ ສຸເຂ ອສາຣຊ຺ຊນາ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມິເຘວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄິໂນ ສຸຂປຏິສໍເວທນາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນາມກາເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ. ຍໍ ວາ ຕໍ ນາມກາຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐາເນນສ຺ສ ຍສ຺ມາ ອຕິປຓີເຕນ ຣູເປນ ຣູປກາໂຍ ຜຸໂຏ, ຍສ຺ສ ຜຸຏຕ຺ຕາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອາຫ.

໘໖. ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍຌານເຫຕຸ ຍໍຌານກາຣຓາ ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລໍ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ, ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິນ຺ຕິ? ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ. ຕໍ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປນ ຕໍ ເຕ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ? ປສໍສາຣຫໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕິມຘຸຣສຸເຂ ສຸຂປາຣມິປ຺ປຕ຺ເຕປິ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ອຸເປກ຺ຂໂກ, ນ ຕຕ຺ຖ ສຸຂາຠິສງ຺ເຄນ ອາກຑ຺ຒິຍຕິ. ຍຖາ ຈ ປີຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ສຕິມາ. ຍສ຺ມາ ຈ ອຣິຍກນ຺ຕໍ ອຣິຍຊນເສວິຕເມວ ຈ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ນາມກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຕສ຺ມາ ປສໍສາຣໂຫ ໂຫຕິ. ອິຕິ ປສໍສາຣຫໂຕ ນໍ ອຣິຍາ ເຕ ເອວໍ ປສໍສາເຫຕຸຠູເຕ ຄຸເຓ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’’ຕິ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຕຕິຍໍ, ອິທໍ ຕຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ຕຕິຍໍ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕ’’ນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ປີຕິຍາ ປຫານວເສນ ເອກງ຺ຄວິປ຺ປຫີນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ປເນສາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວິຍ ອປ຺ປນາກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ນສ຺ສ ສາ ປຫານງ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຂໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ອິເມສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຌານນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ສຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໙໑) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສປຣິກ຺ຂາຣໍ ຌານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອຸປນິຊ຺ຌານລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອງ຺ຄານໍ ວເສນ ທຸວງ຺ຄິກເມເວຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕມໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕິ, ສຸຂໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໓; ວິຠ. ໖໒໔). ເສສໍ ປຐມຊ຺ຌາເນ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກຖາ

໘໗. ເອວມຘິຄເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຈິຓ຺ຓວສິນາ ຫຸຕ຺ວາ ປຄຸຓຕຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ອາສນ຺ນປີຕິປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ‘ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ສຸຂມິຕິ ເຈຕໂສ ອາໂຠໂຄ, ເອເຕເນຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອກ຺ຂາຍຕີ’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໙໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ອງ຺ຄທຸພ຺ພລາ’’ຕິ ຈ ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກຕ຺ວາ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ຈຕຸຕ຺ຖາຘິຄມາຍ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖສ຺ສ ຍທາ ຕຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ ຌານງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ເຈຕສິກໂສມນສ຺ສສງ຺ຂາຕໍ ສຸຂໍ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ເຈວ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ ສນ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕທາສ຺ສ ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫານາຍ ສນ຺ຕອງ຺ຄປຏິລາຠາຍ ຈ ຕເທວ ນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣໂຕ ‘‘ອິທານິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເທວ ປຖວີກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວາຣມ຺ມເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍສໍ ອວສາເນ ເອກໍ ຣູປາວຈຣໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ, ເສສານິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາເນວ ກາມາວຈຣານິ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ຍສ຺ມາ ສຸຂເວທນາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ຈ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາເຍວ ເຈຕ຺ຖ ປີຕິປິ ປຣິຫາຍຕີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໒; ຘ. ສ. ໑໖໕). ເອວມເນນ ເອກງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ປຖວີກສິຓໍ.

໘໘. ຕຕ຺ຖ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາຕິ ກາຍິກສຸຂສ຺ສ ຈ ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ. ປຸພ຺ເພວາຕິ ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຸພ຺ເພວ, ນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ເຈຕສິກສຸຂສ຺ສ ຈ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸພ຺ເພວ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ປຫານາ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກທາ ປນ ເນສໍ ປຫານໍ ໂຫຕີຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສຎ຺ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍຕິ. ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສສຸຂານິ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓສຸ. ເອວເມເຕສໍ ປຫານກ຺ກເມນ ອວຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸທ຺ເທສກ຺ກເມເນວ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍທິ ປເນຕານິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິປິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ເອຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໐) ເອວໍ ຌາເນສ຺ເວວ ນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ອຕິສຍນິໂຣຘຕ຺ຕາ. ອຕິສຍນິໂຣໂຘ ຫິ ເນສໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ, ນ ນິໂຣໂຘເຍວ. ນິໂຣໂຘເຍວ ປນ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ, ນາຕິສຍນິໂຣໂຘ.

ຕຖາ ຫິ ນານາວຊ຺ຊເນ ປຐມຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຑໍສມກສາທິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວາ ວິສມາສນຸປຕາເປນ ວາ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ. ອຸປຈາເຣ ວາ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ເປຕໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ປຏິປກ຺ເຂນ ອວິຫຕຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ປນ ປີຕິຜຣເຓນ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ສຸໂຂກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຸໂຂກ຺ກນ຺ຕກາຍສ຺ສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຏິປກ຺ເຂນ ວິຫຕຕ຺ຕາ. ນານາວຊ຺ຊເນເຍວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປຈ຺ຈເຍປິ ກາຍກິລມເຖ ຈິຕ຺ຕຸປຆາເຕ ຈ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາເວ ຈ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຠາເວ, ອປ຺ປຫີນາ ເອວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຕິ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ, ປຫີນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຕຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປີຕິສມຸຏ຺ຐານປຓີຕຣູປຜຸຏກາຍສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ. ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ຫິ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ປີຕິ ສພ຺ພໂສ ນິຣຸທ຺ຘາຕິ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອຠາເວນ ສມ຺ມາ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຈ ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອປຣິເສສຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ ‘‘ອເຖວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສຸປຈາເຣ ປຫີນາປິ ເອຕາ ເວທນາ ອິຘ ກສ຺ມາ ສມາຫຏາ’’ຕິ? ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ. ຍາ ຫິ ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ສຸຂຸມາ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ຄເຫຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍສ຺ສ ໂຄຓສ຺ສ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ໂຄໂປ ເອກສ຺ມິໍ ວເຊ ສພ຺ພາ ຄາໂວ ສມາຫຣຕິ, ອເຖເກກໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຕໍ ‘‘ອຍໍ ໂສ ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ຄາຫຍຕິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາ ເອຕາ ສມາຫຣິ. ເອວຎ຺ຫິ ສມາຫຏາ ເອຕາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຍໍ ເນວ ສຸຂໍ ນ ທຸກ຺ຂໍ ນ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ໂທມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາຕິ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ເອສາ ຄາຫຍິຕຸໍ.

ອປິຈ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈາປິ ເອຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທຸກ຺ຂປ຺ປຫານາທໂຍ ຫິ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ຂ຺ວາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘).

ຍຖາ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນາປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ຕຕິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ປຫີນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖມ຺ເປຕສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາຕິປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ ວາ ເອຕ຺ຖ ຣາຄໂທສານມຕິທູຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ເປຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕາສຸ ຫິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂສມນສ຺ສໍ ຣາຄສ຺ສ. ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂທມນສ຺ສໍ ໂທສສ຺ສ. ສຸຂາທິຆາເຕນ ຈສ຺ສ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຣາຄໂທສາ ຫຕາຕິ ອຕິທູເຣ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຠາເວນ ອທຸກ຺ຂໍ. ສຸຂາຠາເວນ ອສຸຂໍ. ເອເຕເນຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຸຂປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຕຕິຍເວທນໍ ທີເປຕິ, ນ ທຸກ຺ຂສຸຂາຠາວມຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍເວທນາ ນາມ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ, ອຸເປກ຺ຂາຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປຣີຕານຸຠວນລກ຺ຂຓາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຣສາ, ອວິຠູຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຸຂທຸກ຺ຂນິໂຣຘປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໘໙. ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຊນິຕສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຌາເນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘາ ສຕິ, ຍາ ຈ ຕສ຺ສາ ສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ສາ ອຸເປກ຺ຂາຍ ກຕາ, ນ ອຎ຺ເຎນ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຠງ຺ເຄປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຍໍ ສຕິ ອິມາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ວິສທາ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໙໗). ຍາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາຍ ເອຕ຺ຖ ສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕາຍ ສຕິເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ອປິຈ ໂຂ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ, ສຕິສີເສນ ປນ ເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເຫຏ຺ຐາປິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ປນ ທິວາ ສູຣິຍປ຺ປຠາຠິຠວາ ໂສມ຺ມຠາເວນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກຕ຺ເຕນ ວາ ສຠາຄາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອລາຠາ ທິວາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ຈນ຺ທເລຂາ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອປຣິໂຍທາຕາ, ເອວມຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິລາຠາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ປຐມາທິຊ຺ຌານເຠເທສຸ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ຈ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ທິວາ ອປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ອປຣິສຸທ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາຠາວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ປຏິລາຠາ ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ຕສ຺ສາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕ’’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ປຫານວເສນ ເອກງ຺ຄວິປ຺ປຫີນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຎ຺ຈ ປນ ໂສມນສ຺ສໍ ເອກວີຖິຍໍ ປຸຣິມຊວເນສຸເຍວ ປຫີຍຕິ. ເຕນສ຺ສ ຕໍ ປຫານງ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາຕິ ອິເມສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ປຐມຊ຺ຌາເນ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອສ ຕາວ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌາເນ ນໂຍ.

ປຎ຺ຈກຊ຺ຌານກຖາ

໙໐. ປຎ຺ຈກຊ຺ຌານໍ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ປຄຸຓປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ອາສນ຺ນນີວຣຓປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ວິຕກ຺ກສ຺ສ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ອງ຺ຄທຸພ຺ພລາ’’ຕິ ຈ ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ທຸຕິຍາຘິຄມາຍ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖສ຺ສ ຍທາ ປຐມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ ຌານງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ວິຕກ຺ກມຕ຺ຕໍ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ວິຈາຣາທໂຍ ສນ຺ຕໂຕ. ຕທາສ຺ສ ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫານາຍ ສນ຺ຕງ຺ຄປຏິລາຠາຍ ຈ ຕເທວ ນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກມຕ຺ຕເມວ ປຫານງ຺ຄໍ. ວິຈາຣາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສມນ຺ນາຄຕງ຺ຄານິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ.

ເອວມຘິຄເຕ ປນ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຈິຓ຺ຓວສິນາ ຫຸຕ຺ວາ ປຄຸຓທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ອາສນ຺ນວິຕກ຺ກປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ວິຈາຣສ຺ສ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ອງ຺ຄທຸພ຺ພລາ’’ຕິ ຈ ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ຕຕິຍາຘິຄມາຍ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖສ຺ສ ຍທາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ ຌານງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ປີຕິອາທີນິ ສນ຺ຕໂຕ. ຕທາສ຺ສ ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫານາຍ ສນ຺ຕງ຺ຄປຏິລາຠາຍ ຈ ຕເທວ ນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ວິຈາຣມຕ຺ຕເມວ ປຫານງ຺ຄໍ ຈຕຸກ຺ກນຍສ຺ສ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ວິຍ ປີຕິອາທີນິ ຕີຓິ ສມນ຺ນາຄຕງ຺ຄານິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ.

ອິຕິ ຍໍ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ທຸຕິຍໍ, ຕໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຎ຺ເຈວ ຕຕິຍຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ຍານິ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ, ຕານິ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຐມໍ ປຐມເມວາຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສມາຘິຠາວນາຘິກາເຣ

ປຖວີກສິຓນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໕. ເສສກສິຓນິທ຺ເທໂສ

ອາໂປກສິຓກຖາ

໙໑. ອິທານິ ປຖວີກສິຓານນ຺ຕເຣ ອາໂປກສິເຓ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ໂຫຕິ. ຍເຖວ ຫິ ປຖວີກສິຓໍ, ເອວໍ ອາໂປກສິຓມ຺ປິ ຠາເວຕຸກາເມນ ສຸຂນິສິນ຺ເນນ ອາປສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ກເຕ ວາ ອກເຕ ວາຕິ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ອິຘ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິໂຕ ປຣຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອວຕ຺ວາ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວກ຺ຂາມ.

ອິຘາປິ ປຸພ຺ເພກຕາຘິກາຣສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອກເຕ ອາປສ຺ມິໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ວາ ຕຬາເກ ວາ ໂລຓິຍໍ ວາ ສມຸທ຺ເທ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈູຬສິວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ສ ກິຣາຍສ຺ມໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ປຫາຍ ວິວິຕ຺ຕວາສໍ ວສິສ຺ສາມີຕິ ມຫາຕິຕ຺ເຖ ນາວມາຣູຫິຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸທີປໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ຕຣາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ໂອໂລກຍໂຕ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ.

ອກຕາຘິກາເຣນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກສິຓໂທເສ ປຣິຫຣນ຺ເຕນ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕວຓ຺ຓານມຎ຺ຎຕຣວຓ຺ຓໍ ອາປໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ຍໍ ປນ ຠູມິໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ອາກາເສ ສຸທ຺ຘວຕ຺ເຖນ ຄຫິຕໍ ອຸທກໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕຖາຣູປໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ເຕນ ປຕ຺ຕໍ ວາ ກຸຓ຺ຑິກໍ ວາ ສມຕິຕ຺ຕິກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ໂອກາເສ ຐເປຕ຺ວາ ສຸຂນິສິນ຺ເນນ ນ ວຓ຺ໂຓ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ນ ລກ຺ຂຓໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ນິສ຺ສຍສວຓ຺ຓເມວ ກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສທວເສນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອມ຺ພຸ, ອຸທກໍ, ວາຣິ, ສລິລນ຺ຕິອາທີສຸ ອາໂປນາເມສຸ ປາກຏນາມວເສເນວ ‘‘ອາໂປ ອາໂປ’’ຕິ ຠາເວຕພ຺ພໍ.

ຕສ຺ເສວໍ ຠາວຍໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິມິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຘ ປນ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ຈລມານໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ສເຈ ເຜຓປຸປ຺ຜຸຬກມິສ຺ສໍ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ຕາທິສເມວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ກສິຓໂທໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ນິປ຺ປຣິປ຺ຜນ຺ທໍ ອາກາເສ ຐປິຕມຓິຕາລວຓ຺ຏໍ ວິຍ ມຓິມຍາທາສມຓ຺ຑລມິວ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສຫ ອຸປຏ຺ຐາເນເນວ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ຈ ປາປຸຓາຕີຕິ. ອາໂປກສິຓໍ.

ເຕໂຊກສິຓກຖາ

໙໒. ເຕໂຊກສິຓໍ ຠາເວຕຸກາເມນາປິ ເຕຊສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອກເຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ທີປສິຂາຍ ວາ ອຸທ຺ຘເນ ວາ ປຕ຺ຕປຈນຏ຺ຐາເນ ວາ ທວທາເຫ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຄ຺ຄິຊາລໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ສ ຫາຍສ຺ມໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວເສ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ທີປສິຂໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ອິຕເຣນ ປນ ກາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ກຣຓວິຘານໍ, ສິນິທ຺ຘານິ ສາຣທາຣູນິ ຜາເລຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຆຏິກໍ ຆຏິກໍ ກຕ຺ວາ ປຕິຣູປໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວາ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕປຈນາກາເຣນ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ອາລິມ຺ເປຕ຺ວາ ກຏສາຣເກ ວາ ຈມ຺ເມ ວາ ປເຏ ວາ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ ຉິທ຺ທໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິສີທິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຕິຓກຏ຺ຐໍ ວາ ອຸປຣິ ຘູມສິຂໍ ວາ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ເວມຊ຺ເຌ ຆນຊາລາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ນີລນ຺ຕິ ວາ ປີຕນ຺ຕິ ວາຕິອາທິວເສນ ວຓ຺ໂຓ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕວເສນ ລກ຺ຂຓໍ ນ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ນິສ຺ສຍສວຓ຺ຓເມວ ກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສທວເສນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ປາວໂກ, ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີ, ຊາຕເວໂທ, ຫຸຕາສໂນຕິອາທີສຸ ອຄ຺ຄິນາເມສຸ ປາກຏນາມວເສເນວ ‘‘ເຕໂຊ ເຕໂຊ’’ຕິ ຠາເວຕພ຺ພໍ.

ຕສ຺ເສວໍ ຠາວຍໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິມິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ຊາລໍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອກເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ກສິຓໂທໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອລາຕຂຓ຺ຑໍ ວາ ອງ຺ຄາຣປິຓ຺ໂຑ ວາ ຉາຣິກາ ວາ ຘູໂມ ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈລໍ ອາກາເສ ຐປິຕຣຕ຺ຕກມ຺ພລກ຺ຂຓ຺ຑໍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓຕາລວຓ຺ຏໍ ວິຍ ກຎ຺ຈນຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ຈ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສຫ ອຸປຏ຺ຐາເນເນວ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ຈ ປາປຸຓາຕີຕິ. ເຕໂຊກສິຓໍ.

ວາໂຍກສິຓກຖາ

໙໓. ວາໂຍກສິຓໍ ຠາເວຕຸກາເມນາປິ ວາຍຸສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທິຏ຺ຐວເສນ ວາ ຜຸຏ຺ຐວເສນ ວາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ‘‘ວາໂຍກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາຍຸສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຸຈ຺ຉຄ຺ຄໍ ວາ ເອຣິຕໍ ສເມຣິຕໍ ອຸປລກ຺ເຂຕິ, ເວຬຄ຺ຄໍ ວາ…ເປ… ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄໍ ວາ ເກສຄ຺ຄໍ ວາ ເອຣິຕໍ ສເມຣິຕໍ ອຸປລກ຺ເຂຕິ, ກາຍສ຺ມິໍ ວາ ຜຸຏ຺ຐໍ ອຸປລກ຺ເຂຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ສມສີສຏ຺ຐິຕໍ ຆນປຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວາ ເວຬຸໍ ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ ຆນເກສສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສີສໍ ວາ ວາເຕນ ປຫຣິຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ວາໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຫຣຕີ’’ຕິ ສຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ, ຍໍ ວາ ປນສ຺ສ ວາຕປານນ຺ຕຣິກາຍ ວາ ຠິຕ຺ຕິຉິທ຺ເທນ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ວາໂຕ ກາຍປ຺ປເທສໍ ປຫຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ສຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ວາຕມາລຸຕອນິລາທີສຸ ວາຍຸນາເມສຸ ປາກຏນາມວເສເນວ ‘‘ວາໂຕ ວາໂຕ’’ຕິ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ອິຘ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕວຑ຺ຒນໂຕ ໂອຕາຣິຕມຕ຺ຕສ຺ສ ປາຍາສສ຺ສ ອຸສຸມວຏ຺ຏິສທິສໍ ຈລໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ນິຈ຺ຈລໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ວາໂຍກສິຓໍ.

ນີລກສິຓກຖາ

໙໔. ຕທນນ຺ຕຣໍ ປນ ນີລກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນີລກສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ວາ ວຕ຺ຖສ຺ມິໍ ວາ ວຓ຺ຓຘາຕຸຍາ ວາຕິ ວຈນໂຕ ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ຕາວ ຕຖາຣູປໍ ມາລາຄຈ຺ຉໍ ວາ ປູຊາຐາເນສຸ ປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣໍ ວາ ນີລວຕ຺ຖມຓີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທິສ຺ວາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕເຣນ ນີລຸປ຺ປລຄິຣິກຓ຺ຓິກາທີນິ ປຸປ຺ຜານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາ ເກສຣໍ ວາ ວຓ຺ຏໍ ວາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ຈງ຺ໂຄຏກໍ ວາ ກຣຓ຺ຑປຏລໍ ວາ ປຕ຺ເຕຫິເຍວ ສມຕິຕ຺ຕິກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສນ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ນີລວຓ຺ເຓນ ວາ ວຕ຺ເຖນ ຠຓ຺ຑິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປູເຣຕພ຺ພໍ. ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ວາ ອສ຺ສ ເຠຣິຕລມິວ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ກໍສນີລປລາສນີລອຎ຺ຊນນີລານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຘາຕຸນາ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສໍຫາຣິມໍ ວາ ຠິຕ຺ຕິຍໍເຍວ ວາ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ກຕ຺ວາ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ນີລໍ ນີລ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອິຘາປິ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ເຕ ກສິຓໂທໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເກສຣທຓ຺ຑກປຕ຺ຕນ຺ຕຣິກາທີນິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ກສິຓມຓ຺ຑລໂຕ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອາກາເສ ມຓິຕາລວຓ຺ຏສທິສໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ນີລກສິຓໍ.

ປີຕກສິຓກຖາ

໙໕. ປີຕກສິເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປີຕກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປີຕກສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ວາ ວຕ຺ຖສ຺ມິໍ ວາ ວຓ຺ຓຘາຕຸຍາ ວາຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ຕຖາຣູປໍ ມາລາຄຈ຺ຉໍ ວາ ປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣໍ ວາ ປີຕວຕ຺ຖຘາຕູນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທິສ຺ວາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ສ ກິຣາຍສ຺ມໂຕ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ປຕ຺ຕງ຺ຄປຸປ຺ເຜຫິ ກຕໍ ອາສນປູຊໍ ປສ຺ສໂຕ ສຫ ທສ຺ສເນເນວ ອາສນປ຺ປມາຓໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ. ອິຕເຣນ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜາທິນາ ວາ ປີຕວຕ຺ເຖນ ວາ ຘາຕຸນາ ວາ ນີລກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກສິຓໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປີຕກໍ ປີຕກ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ. ປີຕກສິຓໍ.

ໂລຫິຕກສິຓກຖາ

໙໖. ໂລຫິຕກສິເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂລຫິຕກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ໂລຫິຕກສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ວາ ວຕ຺ຖສ຺ມິໍ ວາ ວຓ຺ຓຘາຕຸຍາ ວາຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ຕຖາຣູປໍ ພນ຺ຘຸຊີວກາທິມາລາຄຈ຺ຉໍ ວາ ປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣໍ ວາ ໂລຫິຕກວຕ຺ຖມຓິຘາຕູນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທິສ຺ວາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕເຣນ ຊຍສຸມນພນ຺ຘຸຊີວກຣຕ຺ຕໂກຣຓ຺ຑກາທິປຸປ຺ເຜຫິ ວາ ຣຕ຺ຕວຕ຺ເຖນ ວາ ຘາຕຸນາ ວາ ນີລກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກສິຓໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ. ໂລຫິຕກສິຓໍ.

ໂອທາຕກສິຓກຖາ

໙໗. ໂອທາຕກສິເຓປິ ໂອທາຕກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ໂອທາຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ວາ ວຕ຺ຖສ຺ມິໍ ວາ ວຓ຺ຓຘາຕຸຍາ ວາຕິ ວຈນໂຕ ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ຕາວ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ຕຖາຣູປໍ ມາລາຄຈ຺ຉໍ ວາ ວສ຺ສິກສຸມນາທິປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣໍ ວາ ກຸມຸທປທຸມຣາສິໍ ວາ ໂອທາຕວຕ຺ຖຘາຕູນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທິສ຺ວາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕິປຸມຓ຺ຑລຣຊຕມຓ຺ຑລຈນ຺ທມຓ຺ຑເລສຸປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ. ອິຕເຣນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣຫິ ໂອທາຕປຸປ຺ເຜຫິ ວາ ໂອທາຕວຕ຺ເຖນ ວາ ຘາຕຸນາ ວາ ນີລກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກສິຓໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂອທາຕໍ ໂອທາຕ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ. ໂອທາຕກສິຓໍ.

ອາໂລກກສິຓກຖາ

໙໘. ອາໂລກກສິເຓ ປນ ອາໂລກກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາໂລກສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ຠິຕ຺ຕິຉິທ຺ເທ ວາ ຕາຬຈ຺ຉິທ຺ເທ ວາ ວາຕປານນ຺ຕຣິກາຍ ວາຕິ ວຈນໂຕ ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ຕາວ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ຍໍ ຠິຕ຺ຕິຉິທ຺ທາທີນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສູຣິຍາໂລໂກ ວາ ຈນ຺ທາໂລໂກ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ວາ ຠູມິຍໍ ວາ ມຓ຺ຑລໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຆນປຓ຺ຓຣຸກ຺ຂສາຂນ຺ຕເຣນ ວາ ຆນສາຂາມຓ຺ຑປນ຺ຕເຣນ ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠູມິຍເມວ ມຓ຺ຑລໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕເຣນາປິ ຕເທວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂມຠາສມຓ຺ຑລໍ ‘‘ໂອຠາໂສ ໂອຠາໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ອາໂລໂກ ອາໂລໂກ’’ຕິ ວາ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ຆເຏ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຆຏມຸຂໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຆເຏ ຉິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິມຸຂໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຉິທ຺ເທນ ທີປາໂລໂກ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ມຓ຺ຑລໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ອາໂລໂກ ອາໂລໂກຕິ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ອິທມິຕເຣຫິ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ. ອິຘ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ວາ ຠູມິຍໍ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕມຓ຺ຑລສທິສເມວ ໂຫຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ຆນວິປ຺ປສນ຺ນອາໂລກປຸຎ຺ຊສທິສໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ. ອາໂລກກສິຓໍ.

ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາສກສິຓກຖາ

໙໙. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາສກສິເຓປິ ອາກາສກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາກາສສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ຠິຕ຺ຕິຉິທ຺ເທ ວາ ຕາຬຈ຺ຉິທ຺ເທ ວາ ວາຕປານນ຺ຕຣິກາຍ ວາຕິ ວຈນໂຕ ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ຕາວ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ຠິຕ຺ຕິຉິທ຺ທາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທິສ຺ວາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕເຣນ ສຸຈ຺ຉນ຺ນມຓ຺ຑເປ ວາ ຈມ຺ມກຏສາຣກາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ ຉິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ຕເທວ ວາ ຠິຕ຺ຕິຉິທ຺ທາທິເຠທໍ ຉິທ຺ທໍ ‘‘ອາກາໂສ ອາກາໂສ’’ຕິ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ອິຘ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕາທີຫິ ຉິທ຺ທສທິສເມວ ໂຫຕິ, ວຑ຺ຒິຍມານມ຺ປິ ນ ວຑ຺ຒຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕມາກາສມຓ຺ຑລເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ວຑ຺ຒິຍມານຎ຺ຈ ວຑ຺ຒຕິ. ເສສໍ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາສກສິຓໍ.

ອິຕິ ກສິຓານິ ທສພໂລ,

ທສ ຍານິ ອໂວຈ ສພ຺ພຘມ຺ມທໂສ;

ຣູປາວຈຣມ຺ຫິ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານເຫຕູນິ.

ເອວໍ ຕານິ ຈ ເຕສຎ຺ຈ,

ຠາວນານຍມິມໍ ວິທິຕ຺ວານ;

ເຕສ຺ເວວ ອຍໍ ຠິຍ຺ໂຍ,

ປກິຓ຺ຓກກຖາປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ

໑໐໐. ອິເມສຸ ຫິ ປຖວີກສິຓວເສນ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕີຕິອາທິຠາໂວ, ອາກາເສ ວາ ອຸທເກ ວາ ປຖວິໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ປທສາ ຄມນໍ, ຐານນິສຊ຺ຊາທິກປ຺ປນໍ ວາ, ປຣິຕ຺ຕອປ຺ປມາຓນເຍນ ອຠິຠາຍຕນປຏິລາໂຠຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອາໂປກສິຓວເສນ ປຖວິຍໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນນິມ຺ມຸຊ຺ຊນໍ, ອຸທກວຸຏ຺ຐິສມຸປ຺ປາທນໍ, ນທີສມຸທ຺ທາທິນິມ຺ມານໍ, ປຖວີປພ຺ພຕປາສາທາທີນໍ ກມ຺ປນນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ເຕໂຊກສິຓວເສນ ຘູມາຍນາ, ປຊ຺ຊລນາ, ອງ຺ຄາຣວຸຏ຺ຐິສມຸປ຺ປາທນໍ, ເຕຊສາ ເຕໂຊປຣິຍາທານໍ, ຍເທວ ໂສ ອິຈ຺ຉຕິ ຕສ຺ສ ຑຫນສມຕ຺ຖຕາ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາໂລກກຣຓໍ, ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ສຣີຣຊ຺ຌາປນນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ວາໂຍກສິຓວເສນ ວາຍຸຄຕິຄມນໍ, ວາຕວຸຏ຺ຐິສມຸປ຺ປາທນນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ນີລກສິຓວເສນ ນີລຣູປນິມ຺ມານໍ, ອນ຺ຘກາຣກຣຓໍ, ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓນເຍນ ອຠິຠາຍຕນປຏິລາໂຠ, ສຸຠວິໂມກ຺ຂາຘິຄໂມຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ປີຕກສິຓວເສນ ປີຕກຣູປນິມ຺ມານໍ, ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈນາ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຠິຠາຍຕນປຏິລາໂຠ, ສຸຠວິໂມກ຺ຂາຘິຄໂມ ຈາຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ໂລຫິຕກສິຓວເສນ ໂລຫິຕກຣູປນິມ຺ມານໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຠິຠາຍຕນປຏິລາໂຠ, ສຸຠວິໂມກ຺ຂາຘິຄໂມຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ໂອທາຕກສິຓວເສນ ໂອທາຕຣູປນິມ຺ມານໍ, ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ທູຣຠາວກຣຓໍ, ອນ຺ຘກາຣວິຘມນໍ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາໂລກກຣຓນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອາໂລກກສິຓວເສນ ສປ຺ປຠາຣູປນິມ຺ມານໍ, ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ທູຣຠາວກຣຓໍ, ອນ຺ຘກາຣວິຘມນໍ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາໂລກກຣຓນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອາກາສກສິຓວເສນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ວິວຏກຣຓໍ, ອນ຺ໂຕປຖວີປພ຺ພຕາທີສຸປິ ອາກາສໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ອິຣິຍາປຖກປ຺ປນໍ, ຕິໂຣກຸຑ຺ຑາທີສຸ ອສຊ຺ຊມານຄມນນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ສພ຺ພາເນວ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍໍ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອິມໍ ປເຠທໍ ລຠນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ. ອຸທ຺ຘມໂຘຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍມປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸປຣິຄຄນຕລາຠິມຸຂໍ. ອໂຘຕິ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຕລາຠິມຸຂໍ. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕມຓ຺ຑລມິວ ສມນ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອຸທ຺ຘເມວ ກສິຓໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ອໂຘ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມນ຺ຕໂຕ. ເຕນ ເຕນ ວາ ກາຣເຓນ ເອວໍ ປສາເຣຕິ. ອາໂລກມິວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນກາໂມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘມໂຘຕິຣິຍນ຺ຕິ. ອທ຺ວຍນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ເອກສ຺ສ ອຎ຺ຎຠາວານຸປຄມນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ສພ຺ພທິສາສຸ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ, ເອວເມວ ປຖວີກສິຓໍ ປຖວີກສິຓເມວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ກສິຓສມ຺ເຠໂທຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສ ຜຣຓອປ຺ປມາຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ເຈຕສາ ຜຣນ຺ໂຕ ສກລເມວ ຜຣຕິ. ນ ອຍມສ຺ສ ອາທິ ອິທໍ ມຊ຺ຌນ຺ຕິ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ.

໑໐໑. ເຍ ຈ ເຕ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມາວຣເຓນ ວາ ສມນ຺ນາຄຕາ ກິເລສາວຣເຓນ ວາ ສມນ຺ນາຄຕາ ວິປາກາວຣເຓນ ວາ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສທ຺ຘາ ອຈ຺ຉນ຺ທິກາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ອຠພ຺ພາ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສເມກສ຺ສາເປກກສິເຓປິ ຠາວນາ ນ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມສມງ຺ຄິໂນ. ກິເລສາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ເຈວ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກປຓ຺ຑກາ ຈ. ວິປາກາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອເຫຕຸກທ຺ວິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກາ. ອສທ຺ຘາຕິ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ສທ຺ຘາວິຣຫິຕາ. ອຈ຺ຉນ຺ທິກາຕິ ອປຈ຺ຈນີກປຏິປທາຍໍ ຉນ຺ທວິຣຫິຕາ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວິຣຫິຕາ. ອຠພ຺ພາ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ນິຍາມສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ມຕ຺ຕສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ອຠພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ກສິເຓເຍວ, ອຎ຺ເຎສຸປິ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ເອເຕສເມກສ຺ສປິ ຠາວນາ ນ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ວິຄຕວິປາກາວຣເຓນປິ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມາວຣຓຎ຺ຈ ກິເລສາວຣຓຎ຺ຈ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍາທີຫິ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ຉນ຺ທຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍເຄ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສມາຘິຠາວນາຘິກາເຣ

ເສສກສິຓນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ປຎ຺ຈໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໖. ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານນິທ຺ເທໂສ

ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທິປທຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ

໑໐໒. ກສິຓານນ຺ຕຣມຸທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ປນ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ, ວິນີລກໍ, ວິປຸພ຺ພກໍ, ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ, ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ, ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ, ໂລຫິຕກໍ, ປຸຬວກໍ, ອຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ທສສຸ ອວິຎ຺ຎາຓກາສຸເຠສຸ ຠສ຺ຕາ ວິຍ ວາຍຸນາ ອຸທ຺ຘໍ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ຍຖານຸກ຺ກມໍ ສມຸຄ຺ຄເຕນ ສູນຠາເວນ ອຸທ຺ຘຸມາຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຸມາຕໍ, ອຸທ຺ຘຸມາຕເມວ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ປຏິກ຺ກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ວິນີລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິປຣິຠິນ຺ນນີລວຓ຺ຓໍ, ວິນີລເມວ ວິນີລກໍ. ປຏິກ຺ກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິນີລນ຺ຕິ ວິນີລກໍ. ມໍສຸສ຺ສທຏ຺ຐາເນສຸ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓສ຺ສ ປຸພ຺ພສນ຺ນິຈຍຏ຺ຐາເນສຸ ເສຕວຓ຺ຓສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ນີລວຓ຺ຓສ຺ສ ນີລຏ຺ຐາເນ ນີລສາຏກປາຣຸຕສ຺ເສວ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ.

ປຣິຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນສຸ ວິສ຺ສນ຺ທມານໍ ປຸພ຺ພໍ ວິປຸພ຺ພໍ, ວິປຸພ຺ພເມວ ວິປຸພ຺ພກໍ. ປຏິກ຺ກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິປຸພ຺ພນ຺ຕິ ວິປຸພ຺ພກໍ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ.

ວິຈ຺ຉິທ຺ທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທເນນ ອປຘາຣິຕໍ, ວິຈ຺ຉິທ຺ທເມວ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ. ປຏິກ຺ກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິຈ຺ຉິທ຺ທນ຺ຕິ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ. ເວມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ນສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ.

ອິໂຕ ຈ ເອຕ຺ໂຕ ຈ ວິວິຘາກາເຣນ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີຫິ ຂາທິຕນ຺ຕິ ວິກ຺ຂາຍິຕໍ, ວິກ຺ຂາຍິຕເມວ ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ. ປຏິກ຺ກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິກ຺ຂາຍິຕນ຺ຕິ ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ.

ວິວິຘໍ ຂິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ປຏິກ຺ກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ອຎ຺ເຎນ ຫຕ຺ຖໍ ອຎ຺ເຎນ ປາທໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສນ຺ຕິ ເອວໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ.

ຫຕຎ຺ຈ ຕໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກຎ຺ຈາຕິ ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ກາກປທາກາເຣນ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄສຸ ສຕ຺ເຖນ ຫນິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ.

ໂລຫິຕໍ ກິຣຕິ ວິກ຺ຂິປຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຄ຺ຆຣຕີຕິ ໂລຫິຕກໍ. ປຄ຺ຆຣິຕໂລຫິຕມກ຺ຂິຕສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ.

ປຸຬວາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກິມໂຍ, ປຸຬເວ ກິຣຕີຕິ ປຸຬວກໍ. ກິມິປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ.

ອຏ຺ຐິເຍວ ອຏ຺ຐິກໍ. ປຏິກ຺ກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອຏ຺ຐີຕິ ອຏ຺ຐິກໍ. ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກາຍປິ ເອກຏ຺ຐິກສ຺ສເປຕມຘິວຈນໍ. ອິມານິ ຈ ປນ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນນິມິຕ຺ຕານມ຺ປິ ນິມິຕ຺ເຕສຸ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານານມ຺ເປຕາເນວ ນາມານິ.

ອຸທ຺ຘຸມາຕກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ

໑໐໓. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຣີເຣ ອຸທ຺ຘຸມາຕກນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສງ຺ຂາຕໍ ຌານໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ໂຍຄິນາ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕນສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ເຕນ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ຄມນວິຘານໍ, ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕຸປລກ຺ຂຓໍ, ເອກາທສວິເຘນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ, ຄຕາຄຕມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເອວໍ ອປ຺ປນາວິຘານປຣິໂຍສານໍ ສພ຺ພໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເຕນາປິ ສພ຺ພໍ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ເສນາສນໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກນິມິຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ເຕນ ວິຫາຕພ຺ພໍ.

໑໐໔. ເອວໍ ວິຫຣນ຺ເຕນ ຈ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາມທ຺ວາເຣ ວາ ອຏວິມຸເຂ ວາ ປນ຺ເຖ ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ສຸສາເນ ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຣີຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາປິ ນ ຕາວເທວ ອຕິຕ຺ເຖນ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ເຕນ ວິຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອສຸຠໍ ຫິ ນາເມຕໍ ວາຬມິຄາຘິຏ຺ຐິຕມ຺ປິ ອມນຸສ຺ສາຘິຏ຺ຐິຕມ຺ປິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍປິ ສິຍາ. ຄມນມຄ຺ໂຄ ວາ ປເນຕ຺ຖ ຄາມທ຺ວາເຣນ ວາ ນຫານຕິຕ຺ເຖນ ວາ ເກທາຣໂກຏິຍາ ວາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິສຠາຄຣູປໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕເທວ ວາ ສຣີຣໍ ວິສຠາຄໍ ໂຫຕິ. ປຸຣິສສ຺ສ ຫິ ອິຕ຺ຖິສຣີຣໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ຈ ປຸຣິສສຣີຣໍ ວິສຠາຄໍ, ຕເທຕໍ ອຘຸນາມຕໍ ສຸຠໂຕປິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕນສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍປິ ສິຍາ. ສເຈ ປນ ‘‘ນຍິທໍ ມາທິສສ຺ສ ຠາຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຕກ຺ກຍຕິ, ເອວໍ ຕກ຺ກຍມາເນນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໑໐໕. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາ ອຠິຎ຺ຎາຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກເຖຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ສເຈ ຫິສ຺ສ ສຸສາເນ ອມນຸສ຺ສສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທີນໍ ຣູປສທ຺ທາທິອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓາຠິຠູຕສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ວາ ປເວເຘນ຺ຕິ, ຠຸຕ຺ຕໍ ວາ ນ ປຣິສຓ຺ຐາຕິ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ອາພາໂຘ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ວິຫາເຣ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ທຫເຣ ວາ ສາມເຓເຣ ວາ ປຫິຓິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສຕິ. ອປິຈ ສຸສານໍ ນາມ ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐານນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ກຕກມ຺ມາປິ ອກຕກມ຺ມາປິ ໂຈຣາ ສໂມສຣນ຺ຕິ. ເຕ ມນຸສ຺ເສຫິ ອນຸພທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສມີເປ ຠຓ຺ຑກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາປິ ປລາຍນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ສໂຫຑ຺ຒໍ ໂຈຣໍ ອທ຺ທສາມາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິເຫເຐນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ‘‘ມາ ອິມໍ ວິເຫຐຍິຕ຺ຖ, ມມາຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິມິນາ ນາມ ກມ຺ເມນ ຄໂຕ’’ຕິ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ອຍໍ ອານິສໍໂສ ກເຖຕ຺ວາ ຄມເນ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກເຖຕ຺ວາ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕທສ຺ສເນ ສຎ຺ຊາຕາຠິລາເສນ ຍຖານາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ອຠິເສກຏ຺ຐານໍ, ຍຊມາໂນ ຍຎ຺ຎສາລໍ, ອຘໂນ ວາ ປນ ນິຘິຏ຺ຐານໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ເຕນ ວິຘິນາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ຄຈ຺ຉຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາຍ ອນ຺ໂຕຄເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ອພຫິຄເຕນ ມານເສນ ຄຕາຄຕມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ. ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ປາສາຓໍ ວາ ວມ຺ມິກໍ ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຄຈ຺ຉໍ ວາ ລຕໍ ວາ ສນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ສາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ. ສນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ສຠາວຠາວໂຕ ອຸປລກ຺ເຂຕິ, ວຓ຺ຓໂຕປິ ລິງ຺ຄໂຕປິ ສຓ຺ຐານໂຕປິ ທິສໂຕປິ ໂອກາສໂຕປິ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕປິ ສນ຺ຘິໂຕ ວິວຣໂຕ ນິນ຺ນໂຕ ຖລໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ກໂຣຕິ, ສູປຘາຣິຕໍ ອຸປຘາເຣຕິ, ສຸວວຕ຺ຖິຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ສູປຘາຣິຕໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ສຸວວຕ຺ຖິຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ຄຈ຺ຉຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາຍ ອນ຺ໂຕຄເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ອພຫິຄເຕນ ມານເສນ ຄຕາຄຕມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ. ໂສ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕປິ ຕພ຺ຠາຄິຍຎ຺ເຎວ ຈງ຺ກມໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ນິສີທນ຺ໂຕປິ ຕພ຺ຠາຄິຍຎ຺ເຎວ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕິ.

‘‘ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕຸປລກ຺ຂຓາ ກິມຕ຺ຖິຍາ ກິມານິສໍສາຕິ? ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕຸປລກ຺ຂຓາ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖາ ອສມ຺ໂມຫານິສໍສາ. ເອກາທສວິເຘນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ ກິມຕ຺ຖິໂຍ ກິມານິສໍໂສຕິ? ເອກາທສວິເຘນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ ອຸປນິພນ຺ຘນຕ຺ໂຖ ອຸປນິພນ຺ຘນານິສໍໂສ. ຄຕາຄຕມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກິມຕ຺ຖິຍາ ກິມານິສໍສາຕິ? ຄຕາຄຕມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ວີຖິສມ຺ປຏິປາທນຕ຺ຖາ ວີຖິສມ຺ປຏິປາທນານິສໍສາ.

‘‘ໂສ ອານິສໍສທສ຺ສາວີ ຣຕນສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ ‘ອທ຺ຘາ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ຊຣາມຣຓມ຺ຫາ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສາຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ຣູປາວຈຣໍ ປຐມໍ ຌານໍ ທິພ຺ໂພ ຈ ວິຫາໂຣ ຠາວນາມຍຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໖. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຈິຕ຺ຕສຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ສິວຖິກທສ຺ສນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຆຓ຺ຑິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄຓໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາປິ ຄຈ຺ຉຕຸ. ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ເອກເກນ ອທຸຕິເຍນ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໍ ມນສິກໂຣນ຺ເຕເນວ ສຸສາເນ ໂສຓາທິປຣິສ຺ສຍວິໂນທນຕ຺ຖໍ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑໍ ວາ ຍຏ຺ຐິໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ, ສູປຏ຺ຐິຕ ຠາວສມ຺ປາທເນນ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐໍ ສຕິໍ ກຕ຺ວາ, ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອນ຺ໂຕຄຕຠາວສມ຺ປາທນໂຕ ອພຫິຄຕມເນນ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕເນວ ອສຸກທິສາຍ ອສຸກທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕມ຺ຫີຕິ ທ຺ວາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ມຄ຺ໂຄ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ປາຈິນທິສາຠິມຸໂຂ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຈ຺ຉິມອຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິຓທິສາຠິມຸໂຂ ວາ ວິທິສາຠິມຸໂຂວາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ວາມໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ທກ຺ຂິຓໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຈສ຺ສ ຐາເນ ປາສາໂຓ, ອິມສ຺ມິໍ ວມ຺ມິໂກ, ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ອິມສ຺ມິໍ ຄຈ຺ໂຉ, ອິມສ຺ມິໍ ລຕາຕິ. ເອວໍ ຄມນມຄ຺ຄໍ ວວຕ຺ຖເປນ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ໂນ ຈ ໂຂ ປຏິວາຕໍ. ປຏິວາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ກຸຓປຄນ຺ໂຘ ຆານໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ວາ ສງ຺ໂຂເຠຍ຺ຍ, ອາຫາຣໍ ວາ ຉຑ຺ຑາເປຍ຺ຍ, ວິປ຺ປຏິສາຣໍ ວາ ຊເນຍ຺ຍ ‘‘ອີທິສໍ ນາມ ກຸຓປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ປຏິວາຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອນຸວາຕໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນຸວາຕມຄ຺ເຄນ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຄນ຺ຕຸໍ, ອນ຺ຕຣາ ປພ຺ພໂຕ ວາ ປປາໂຕ ວາ ປາສາໂຓ ວາ ວຕິ ວາ ກຓ຺ຏກຏ຺ຐານໍ ວາ ອຸທກໍ ວາ ຈິກ຺ຂລ຺ລໍ ວາ ໂຫຕິ, ຈີວຣກຓ຺ເຓນ ນາສໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອິທມສ຺ສ ຄມນວຕ຺ຕໍ.

໑໐໗. ເອວໍ ຄເຕນ ປນ ນ ຕາວ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ. ທິສາ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ. ເອກສ຺ມິໍ ຫິ ທິສາຠາເຄ ຐິຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ນ ວິຠູຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຂາຍຕິ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ວິຠູຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຂາຍຕິ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຐາຕພ຺ພໍ. ປຏິວາຕານຸວາຕຎ຺ຈ ປຫາຕພ຺ພໍ. ປຏິວາເຕ ຐິຕສ຺ສ ຫິ ກຸຓປຄນ຺ເຘນ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຘາວຕິ. ອນຸວາເຕ ຐິຕສ຺ສ ສເຈ ຕຕ຺ຖ ອຘິວຕ຺ຖາ ອມນຸສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອີສກໍ ອຸກ຺ກມ຺ມ ນາຕິອນຸວາເຕ ຐາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຕິຏ຺ຐມາເນນາປິ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ນານຸປາທໍ ນານຸສີສໍ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຕິທູເຣ ຐິຕສ຺ສ ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອວິຠູຕໍ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຠຍມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນຸປາທໍ ວາ ອນຸສີສໍ ວາ ຐິຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ອສຸຠໍ ສມໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ສຣີຣເວມຊ຺ຌຠາເຄ ຐາຕພ຺ພໍ.

໑໐໘. ເອວໍ ຐິເຕນ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ປາສາຓໍ ວາ…ເປ… ລຕໍ ວາ ສນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕານິ ອຸປລກ຺ເຂຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓວິຘານໍ, ສເຈ ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸປເຖ ປາສາໂຓ ໂຫຕິ, ໂສ ‘‘ອຍໍ ປາສາໂຓ ອຸຈ຺ໂຈ ວາ ນີໂຈ ວາ ຂຸທ຺ທໂກ ວາ ມຫນ຺ໂຕ ວາ ຕມ຺ໂພ ວາ ກາໂຬ ວາ ເສໂຕ ວາ ທີໂຆ ວາ ປຣິມຓ຺ຑໂລ ວາ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ອຍໍ ປາສາໂຓ ອິທໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຍໍ ປາສາໂຓ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ, ໂສປິ ‘‘ອຸຈ຺ໂຈ ວາ ນີໂຈ ວາ ຂຸທ຺ທໂກ ວາ ມຫນ຺ໂຕ ວາ ຕມ຺ໂພ ວາ ກາໂຬ ວາ ເສໂຕ ວາ ທີໂຆ ວາ ປຣິມຓ຺ຑໂລ ວາ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ອຍໍ ວມ຺ມິໂກ ອິທໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຣຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ໂສປິ ‘‘ອສ຺ສຕ຺ໂຖ ວາ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ວາ ກຈ຺ຉໂກ ວາ ກປີຕໂນ ວາ ອຸຈ຺ໂຈ ວາ ນີໂຈ ວາ ຂຸທ຺ທໂກ ວາ ມຫນ຺ໂຕ ວາ ຕມ຺ໂພ ວາ ກາໂຬ ວາ ເສໂຕ ວາ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ ອິທໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຄຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ໂສປິ ‘‘ສິນ຺ທິວາ ກຣມນ຺ໂທ ວາ ກຓວີໂຣ ວາ ກຸຣຓ຺ຑໂກ ວາ ອຸຈ຺ໂຈ ວາ ນີໂຈ ວາ ຂຸທ຺ທໂກ ວາ ມຫນ຺ໂຕ ວາ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ອຍໍ ຄຈ຺ໂຉ ອິທໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ສເຈ ລຕາ ໂຫຕິ, ສາປິ ‘‘ລາພຸ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑີ ວາ ສາມາ ວາ ກາຬວລ຺ລິ ວາ ປູຕິລຕາ ວາ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ອຍໍ ລຕາ ອິທໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຍໍ ລຕາ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ.

໑໐໙. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ສນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ ສາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິ, ຕໍ ອິເຘວ ອນ຺ໂຕຄຘໍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ວວຕ຺ຖເປນ຺ໂຕ ຫິ ສນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ອຍໍ ປາສາໂຓ ອິທໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຍໍ ປາສາໂຓຕິ ເອວໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ສມາເສຕ຺ວາ ສມາເສຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖເປນ຺ໂຕ ສາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ ນາມ.

ເອວໍ ສນິມິຕ຺ຕໍ ສາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປນ ສຠາວຠາວໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕີຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍ຺ວາສ຺ສ ສຠາວຠາໂວ ອນຎ຺ຎສາຘາຣໂຓ ອຕ຺ຕນິໂຍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກຠາໂວ, ເຕນ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ວຓິຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກນ຺ຕິ ເອວໍ ສຠາເວນ ສຣເສນ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໐. ເອວໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ວຓ຺ຓໂຕປິ ລິງ຺ຄໂຕປິ ສຓ຺ຐານໂຕປິ ທິສໂຕປິ ໂອກາສໂຕປິ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕປີຕິ ຉພ຺ພິເຘນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ເຕນ ຫິ ໂຍຄິນາ ອິທໍ ສຣີຣໍ ກາຬສ຺ສ ວາ ໂອທາຕສ຺ສ ວາ ມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວິໂນ ວາຕິ ວຓ຺ຓໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ລິງ຺ຄໂຕ ປນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ວາ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ວາຕິ ອວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ປຐມວເຍ ວາ ມຊ຺ຌິມວເຍ ວາ ປຈ຺ຉິມວເຍ ວາ ຐິຕສ຺ສ ອິທໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສ຺ສ ສຓ຺ຐານວເສເນວ ອິທມສ຺ສ ສີສສຓ຺ຐານໍ, ອິທໍ ຄີວາສຓ຺ຐານໍ, ອິທໍ ຫຕ຺ຖສຓ຺ຐານໍ, ອິທໍ ອຸທຣສຓ຺ຐານໍ, ອິທໍ ນາຠິສຓ຺ຐານໍ, ອິທໍ ກຏິສຓ຺ຐານໍ, ອິທໍ ອູຣຸສຓ຺ຐານໍ, ອິທໍ ຊງ຺ຆາສຓ຺ຐານໍ, ອິທໍ ປາທສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ທິສໂຕ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ທ຺ເວ ທິສາ ນາຠິຍາ ອໂຘ ເຫຏ຺ຐິມທິສາ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປຣິມທິສາຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອຫໍ ອິມິສ຺ສາ ທິສາຍ ຐິໂຕ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອິມິສ຺ສາຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ໂອກາສໂຕ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ຫຕ຺ຖາ, ອິມສ຺ມິໍ ປາທາ, ອິມສ຺ມິໍ ສີສໍ, ອິມສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມກາໂຍ ຐິໂຕຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ຐິໂຕ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອິທໍ ສຣີຣໍ ອໂຘ ປາທຕເລນ ອຸປຣິ ເກສມຕ຺ຖເກນ ຕິຣິຍໍ ຕເຈນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຈ ຐາເນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກຸຓປຠຣິຕເມວາຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອຍມສ຺ສ ຫຕ຺ຖປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຍໍ ປາທປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຍໍ ສີສປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຍໍ ມຊ຺ຌິມກາຍປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຕກໍ ວາ ປນ ຐານໍ ຄຓ຺ຫຕິ, ຕຕ຺ຕກເມວ ອິທໍ ອີທິສໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ປຸຣິສສ຺ສ ປນ ອິຕ຺ຖິສຣີຣໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິສສຣີຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວິສຠາເຄ ສຣີເຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ວິປ຺ຜນ຺ທນສ຺ເສວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຸຄ຺ຆາຏິຕາປິ ຫິ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໕໕) ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສຠາຄສຣີເຣເຍວ ເອວໍ ຉພ຺ພິເຘນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ.

໑໑໑. ໂຍ ປນ ປຸຣິມພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ອາເສວິຕກມ຺ມຏ຺ຐາໂນ ປຣິຫຕຘຸຕງ຺ໂຄ ປຣິມທ຺ທິຕມຫາຠູໂຕ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສງ຺ຂາໂຣ ວວຕ຺ຖາປິຕນາມຣູໂປ ອຸຄ຺ຆາຏິຕສຕ຺ຕສຎ຺ໂຎ ກຕສມຓຘມ຺ໂມ ວາສິຕວາສໂນ ຠາວິຕຠາວໂນ ສພີໂຊ ຎາຓຸຕ຺ຕໂຣ ອປ຺ປກິເລໂສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ໂອໂລກິໂຕໂລກິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ໂນ ເຈ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອເຖວໍ ຉພ຺ພິເຘນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ເອວມ຺ປິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕນ ສນ຺ຘິໂຕ ວິວຣໂຕ ນິນ຺ນໂຕ ຖລໂຕ ສມນ຺ຕໂຕຕິ ປຸນປິ ປຎ຺ຈວິເຘນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໑໑໒. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຘິໂຕຕິ ອສີຕິສຕສນ຺ຘິໂຕ. ອຸທ຺ຘຸມາຕເກ ປນ ກຖໍ ອສີຕິສຕສນ຺ຘໂຍ ວວຕ຺ຖເປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາເນນ ຕໂຍ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖສນ຺ຘີ, ຕໂຍ ວາມຫຕ຺ຖສນ຺ຘີ, ຕໂຍ ທກ຺ຂິຓປາທສນ຺ຘີ, ຕໂຍ ວາມປາທສນ຺ຘີ, ເອໂກ ຄີວສນ຺ຘິ, ເອໂກ ກຏິສນ຺ຘີຕິ ເອວໍ ຈຸທ຺ທສມຫາສນ຺ຘິວເສນ ສນ຺ຘິໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ວິວຣໂຕຕິ ວິວຣໍ ນາມ ຫຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ ປາທນ຺ຕຣໍ ອຸທຣນ຺ຕຣໍ ກຓ຺ຓນ຺ຕຣນ຺ຕິ ເອວໍ ວິວຣໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ອກ຺ຂີນມ຺ປິ ນິມ຺ມີລິຕຠາໂວ ວາ ອຸມ຺ມີລິຕຠາໂວ ວາ ມຸຂສ຺ສ ຈ ປິຫິຕຠາໂວ ວາ ວິວຏຠາໂວ ວາ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ນິນ຺ນໂຕຕິ ຍໍ ສຣີເຣ ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອກ຺ຂິກູໂປ ວາ ອນ຺ໂຕມຸຂໍ ວາ ຄລວາຏໂກ ວາ, ຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອຫໍ ນິນ຺ເນ ຐິໂຕ ສຣີຣໍ ອຸນ຺ນເຕຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຖລໂຕຕິ ຍໍ ສຣີເຣ ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐານໍ ຊຓ຺ຓຸກໍ ວາ ອຸໂຣ ວາ ນລາຏໍ ວາ, ຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອຫໍ ຖເລ ຐິໂຕ ສຣີຣໍ ນິນ຺ເນຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ສມນ຺ຕໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ສຣີຣໍ ສມນ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ສກລສຣີເຣ ຎາຓໍ ຈາເຣຕ຺ວາ ຍໍ ຐານໍ ວິຠູຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອວມ຺ປິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຸທຣປຣິໂຍສານໍ ອຕິເຣກໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ.

໑໑໓. ອິທານິ ‘‘ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ –

ເຕນ ໂຍຄິນາ ຕສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ຍຖາວຸຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ສຕິໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ສາຘຸກໍ ອຸປຘາເຣຕພ຺ພຎ຺ເຈວ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພຎ຺ຈ. ສຣີຣໂຕ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ປເທເສ ຐິເຕນ ວາ ນິສິນ຺ເນນ ວາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຸທ຺ຘຸມາຕກປຏິກ຺ກູລໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ, ນິມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ກທາ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ? ຍທາ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ນິມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ຈ ເອກສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ສູປຘາຣິຕໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ສຸວວຕ຺ຖິຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ສເຈ ຕຕ຺ເຖວ ຠາວນາປຣິໂຍສານໍ ປຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖາເນນ ອາຄມນກາເລ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເອກເກນ ອທຸຕິເຍນ ຕເທວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ສຕິໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ອພຫິຄເຕນ ມານເສນ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນເມວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ສຸສານາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕເນວ ຈ ອາຄມນມຄ຺ໂຄ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ, ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕສ຺ມິ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ປາຈີນທິສາຠິມຸໂຂ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຈ຺ຉິມອຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິຓທິສາຠິມຸໂຂ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິທິສາຠິມຸໂຂ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ວາມໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ທກ຺ຂິຓໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຈສ຺ສ ຐາເນ ປາສາໂຓ, ອິມສ຺ມິໍ ວມ຺ມິໂກ, ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ອິມສ຺ມິໍ ຄຈ຺ໂຉ, ອິມສ຺ມິໍ ລຕາຕິ ເອວໍ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ຈງ຺ກມນ຺ເຕນາປິ ຕພ຺ຠາຄິໂຍວ ຈງ຺ກໂມ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ອສຸຠນິມິຕ຺ຕທິສາຠິມຸເຂ ຠູມິປ຺ປເທເສ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສີທນ຺ເຕນ ອາສນມ຺ປິ ຕພ຺ຠາຄິຍເມວ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ໂສພ຺ໂຠ ວາ ປປາໂຕ ວາ ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ວຕິ ວາ ກລລໍ ວາ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາ ຕໍທິສາຠິມຸເຂ ຠູມິປ຺ປເທເສ ຈງ຺ກມິຕຸໍ, ອາສນມ຺ປິ ອໂນກາສຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ. ຕໍ ທິສໍ ອນປໂລເກນ຺ເຕນາປິ ໂອກາສານຸຣູເປ ຐາເນ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພຎ຺ເຈວ ນິສີທິຕພ຺ພຎ຺ຈ. ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຕໍທິສາຠິມຸຂໍເຍວ ກາຕພ຺ພໍ.

໑໑໔. ອິທານິ ‘‘ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕຸປລກ຺ຂຓາ ກິມຕ຺ຖິຍາ’’ຕິອາທິປຎ຺ຫານໍ ‘‘ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍສ຺ສ ຫິ ອເວລາຍໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກນິມິຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕຸປລກ຺ຂຓໍ ກຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ຕໍ ມຕສຣີຣໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣມານໍ ວິຍ ອນຸພນ຺ຘມານໍ ວິຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂສ ຕໍ ພີຠຈ຺ຉໍ ເຠຣວາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ໂຫຕິ, ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ປາປຸຓາຕິ. ປາຬິຍໍ ຫິ ວິຠຕ຺ຕອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎໍ ເອວຣູປໍ ເຠຣວາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຌານວິພ຺ຠນ຺ຕໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອຕິເຠຣວຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ໂຍຄິນາ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ສຕິໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ມຕສຣີຣໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘນກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ຫິ ໂສ ‘‘ເອຕສ຺ສ ສມີເປ ຐິໂຕ ປາສາໂຓ ວາ ລຕາ ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສຣີຣມ຺ປິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍຖາ ປນ ໂສ ປາສາໂຓ ວາ ລຕາ ວາ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ສຣີຣມ຺ປິ ນາຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ປນ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐານາກາໂຣ ສຎ຺ຎໂຊ ສຎ຺ຎາສມ຺ຠໂວ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເຕ ອຊ຺ຊ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ, ມາ ຠາຍິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຕາສໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຫາສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຈຣາເປຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕິ. ອິທເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕຸປລກ຺ຂຓາ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ເອກາທສວິເຘນ ປນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫໍ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ຈກ຺ຂູນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລກນປຈ຺ຈຍາ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ມານສໍ ຈາເຣນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ມານສໍ ຈາເຣນ຺ໂຕ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ. ອປ຺ປນາຍໍ ຐຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກາທສວິເຘນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ ອຸປນິພນ຺ຘນຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

໑໑໕. ຄຕາຄຕມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ວີຖິສມ຺ປຏິປາທນຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍາ ຄຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ອາຄຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ກມ຺ມຏ຺ຐານວີຖິຍາ ສມ຺ປຏິປາທນຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ຫິ ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເກຈິ ອຊ຺ຊ, ຠນ຺ເຕ, ກຕິມີຕິ ທິວສໍ ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຫໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕນ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ທິວໂສ ກເຖຕພ຺ໂພ, ປຎ຺ໂຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນ ຊານາຕິ, ນ ຊານາມີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມິໂກ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຕຣຸຓນິມິຕ຺ຕໍ ນສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນສ຺ສນ຺ເຕປິ ທິວສໍ ປຸຏ຺ເຐນ ກເຖຕພ຺ພເມວ. ປຎ຺ຫໍ ອຊານນ຺ເຕນ ນ ຊານາມີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຊານນ຺ເຕນ ເອກເທເສນ ກເຖຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິສນ຺ຖາໂຣປິ ກາຕພ຺ໂພ. ອາຄນ຺ຕຸກໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກປຏິສນ຺ຖາໂຣ ກາຕພ຺ໂພວ. ອວເສສານິປິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕໂພຘິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕອຸໂປສຖາຄາຣວຕ຺ຕໂຠຊນສາລາຊນ຺ຕາຆຣອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍອາຄນ຺ຕຸກຄມິກວຕ຺ຕາທີນິ ສພ຺ພານິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ປູເຣຕພ຺ພາເນວ. ຕສ຺ສ ຕານິ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ຕໍ ຕຣຸຓນິມິຕ຺ຕໍ ນສ຺ສຕິ, ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ຄນ຺ຕຸກາມສ຺ສາປິ ອມນຸສ຺ເສຫິ ວາ ວາຬມິເຄຫິ ວາ ອຘິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ສຸສານມ຺ປິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ຫິ ເອກເມວ ວາ ທ຺ເວ ວາ ທິວເສ ຐຕ຺ວາ ວິນີລກາທິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສພ຺ພກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ເອເຕນ ສມໍ ທຸລ຺ລຠໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ນຏ຺ເຐ ນິມິຕ຺ເຕ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ທິວາຐາເນ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຫໍ ອິມິນາ ນາມ ທ຺ວາເຣນ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອສຸກທິສາຠິມຸຂໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ວາມໍ ຄຓ຺ຫິ, ອສຸກສ຺ມິໍ ທກ຺ຂິຓໍ. ຕສ຺ສ ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປາສາໂຓ, ອສຸກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິກຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉລຕານມຎ຺ຎຕຣໍ. ໂສຫໍ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ອສຸຠໍ ອທ຺ທສໍ. ຕຕ຺ຖ ອສຸກທິສາຠິມຸໂຂ ຐຕ຺ວາ ເອວຎ຺ເຈວຎ຺ຈ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອວໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອສຸກທິສາຍ ສຸສານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອວຣູເປນ ນາມ ມຄ຺ເຄນ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ຍາວ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ, ຕາວ ຄຕາຄຕມຄ຺ໂຄ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ເສວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ປຸຣໂຕ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຸຣິມາກາເຣເນວ ວີຖິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄຕາຄຕມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ວີຖິສມ຺ປຏິປາທນຕ຺ຖາ’’ຕິ.

໑໑໖. ອິທານິ ອານິສໍສທສ຺ສາວີ ຣຕນສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຕກປຏິກ຺ກູເລ ມານສໍ ຈາເຣຕ຺ວາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ຊຣາມຣຓມ຺ຫາ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອານິສໍສທສ຺ສາວິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ປນ ທຸຄ຺ຄໂຕ ປຸຣິໂສ ມຫຄ຺ຆໍ ມຓິຣຕນໍ ລຠິຕ຺ວາ ທຸລ຺ລຠໍ ວຕ ເມ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣຕນສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຄາຣວໍ ຊເນຕ຺ວາ ວິປຸເລນ ເປເມນ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ຕໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ເອວເມວ ‘‘ທຸລ຺ລຠໍ ເມ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ລທ຺ຘໍ ທຸຄ຺ຄຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຆມຓິຣຕນສທິສໍ. ຈຕຸຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູເຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອານາປານກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ອຕ຺ຕໂນ ນາສິກວາຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ກສິຓກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ກສິຓໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ຠາເວຕິ, ເອວໍ ອິຕຣານິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ສຸລຠານິ. ‘ອິທໍ ປນ ເອກເມວ ວາ ທ຺ເວ ວາ ທິວເສ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ວິນີລກາທິຠາວໍ ປາປຸຓາຕີ’ຕິ ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ທຸລ຺ລຠຕຣ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣຕນສຎ຺ຎິນາ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມາເນນ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ຈ ທິວາຐາເນ ຈ ‘‘ອຸທ຺ຘຸມາຕກປຏິກ຺ກູລໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກາຕພ຺ພໍ.

໑໑໗. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣໂຕ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ນິມິຕ຺ຕທ຺ວຍສ຺ສ ນານາກຣຓໍ, ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ວິຣູປໍ ພີຠຈ຺ຉໍ ເຠຣວທສ຺ສນໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ຖູລງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄປຸຣິໂສ ວິຍ. ຕສ຺ສ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕປຏິລາຠສມກາລເມວ ພຫິທ຺ຘາ ກາມານໍ ອມນສິກາຣາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ. ອນຸນຍປ຺ປຫາເນເນວ ຈສ຺ສ ໂລຫິຕປ຺ປຫາເນນ ປຸພ຺ໂພ ວິຍ ພ຺ຍາປາໂທປິ ປຫີຍຕິ. ຕຖາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາຍ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ອວິປ຺ປຏິສາຣກຣສນ຺ຕຘມ຺ມານຸໂຍຄວເສນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ອຘິຄຕວິເສສສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິເທສເກ ສຕ຺ຖຣິ ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິຜເລ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕີຕິ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ ປຫີຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຈ ນິມິຕ຺ເຕ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ, ນິມິຕ຺ຕານຸມຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມາໂນ ວິຈາໂຣ, ປຏິລທ຺ຘວິເສສາຘິຄມປຈ຺ຈຍາ ປີຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ຠວໂຕ ປສ຺ສທ຺ຘິ, ຕນ຺ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ສຸຂິຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສມາຘິສມ຺ຠວໂຕ ສຸຂນິມິຕ຺ຕາ ເອກຄ຺ຄຕາ ຈາຕິ ຌານງ຺ຄານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານປຏິພິມ຺ພຠູຕໍ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ຍາວ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ອປ຺ປນາ ເຈວ ວສິປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ, ຕາວ ສພ຺ພໍ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິນີລກາທິກມ຺ມຏ຺ຐານານິ

໑໑໘. ອິໂຕ ປເຣສຸ ປນ ວິນີລກາທີສຸປິ ຍໍ ຕໍ ‘‘ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ຄຈ຺ຉຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຄມນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ‘‘ວິນີລກໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ, ວິປຸພ຺ພກໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຕກປທມຕ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສວິນິຈ຺ຉຍາຘິປ຺ປາຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ວິນີລເກ ‘‘ວິນີລກປຏິກ຺ກູລໍ ວິນີລກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕ຺ຖ ກພຣກພຣວຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ອຸສ຺ສທວເສນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ວິປຸພ຺ພເກ ‘‘ວິປຸພ຺ພກປຏິກ຺ກູລໍ ວິປຸພ຺ພກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປເນຕ຺ຖ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕມິວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈລໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑເລ ວາ ໂຈຣາຏວິຍໍ ວາ ສຸສາເນ ວາ ຍຕ຺ຖ ຣາຊາໂນ ໂຈເຣ ຉິນ຺ທາເປນ຺ຕິ. ອຣຎ຺ເຎ ວາ ປນ ສີຫພ຺ຍຄ຺ເຆຫິ ຉິນ຺ນປຸຣິສຏ຺ຐາເນ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຣູປໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ນານາທິສາຍໍ ປຕິຕມ຺ປິ ເອກາວຊ຺ຊເນນ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສຍໍ ຫຕ຺ເຖນ ນ ປຣາມສິຕພ຺ພໍ. ປຣາມສນ຺ໂຕ ຫິ ວິສ຺ສາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຣາມິເກນ ວາ ສມຓຸທ຺ເທເສນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ເອກຏ຺ຐາເນ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ອລຠນ຺ເຕນ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິຍາ ວາ ທຓ຺ຑເກນ ວາ ເອກງ຺ຄຸລນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນາເມຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ‘‘ວິຈ຺ຉິທ຺ທກປຏິກ຺ກູລໍ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ເຌ ຉິທ຺ທໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ວິກ຺ຂາຍິຕເກ ວິກ຺ຂາຍິຕກປຏິກ຺ກູລໍ ວິກ຺ຂາຍິຕກປຏິກ຺ກູລນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປເນຕ຺ຖ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ຂາຍິຕສທິສເມວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິຈ຺ຉິທ຺ທເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸລນ຺ຕຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວາ ກຕ຺ວາ ວາ ‘‘ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກປຏິກ຺ກູລໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏນ຺ຕຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິຈ຺ຉິທ຺ທເກ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸເຍວ ຐາເນສຸ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸລນ຺ຕຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວາ ກຕ຺ວາ ວາ ‘‘ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກປຏິກ຺ກູລໍ ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍມານໍ ປຫາຣມຸຂໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ໂລຫິຕກໍ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລາທີສຸ ລທ຺ຘປ຺ປຫາຣານໍ ຫຕ຺ຖປາທາທີສຸ ວາ ຉິນ຺ເນສຸ ຠິນ຺ນຄຓ຺ຑປີຬກາທີນໍ ວາ ມຸຂໂຕ ປຄ຺ຆຣມານກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂລຫິຕກປຏິກ຺ກູລໍ ໂລຫິຕກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ວາຕປ຺ປຫຕາ ວິຍ ຣຕ຺ຕປຏາກາ ຈລມານາກາຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ປຸຬວກໍ ທ຺ວີຫຕີຫຈ຺ຈເຍນ ກຸຓປສ຺ສ ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ກິມິຣາສິປຄ຺ຆຣຓກາເລ ໂຫຕິ. ອປິຈ ຕໍ ໂສຓສິງ຺ຄາລມນຸສ຺ສໂຄມຫິໍສຫຕ຺ຖິອສ຺ສອຊຄຣາທີນໍ ສຣີຣປ຺ປມາຓເມວ ຫຸຕ຺ວາ ສາລິຠຕ຺ຕຣາສິ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ‘‘ປຸຬວກປຏິກ຺ກູລໍ ປຸຬວກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ຈູຬປິຓ຺ຑປາຕິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຫິ ກາຬທີຆວາປິຍາ ອນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິກຸຓເປ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປເນຕ຺ຖ ຈລມານໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ສາລິຠຕ຺ຕປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ອຏ຺ຐິກໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກໍ ສມໍສໂລຫິຕໍ ນຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໔) ນເຍນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ປາສາຓາທີນໍ ວເສນ ສນິມິຕ຺ຕໍ ສາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອິທໍ ອຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ສຠາວຠາວໂຕ ອຸປລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາທິວເສນ ເອກາທສຫາກາເຣຫິ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໑໑໙. ຕໍ ປນ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂອທາຕກສິຓສມ຺ເຠໂທ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ປຏິກ຺ກູລວເສເນວ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ. ລິງ຺ຄນ຺ຕິ ອິຘ ຫຕ຺ຖາທີນໍ ນາມໍ. ຕສ຺ມາ ຫຕ຺ຖປາທສີສອຸຣພາຫຸກຏິອູຣຸຊງ຺ຆານໍ ວເສນ ລິງ຺ຄໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ທີຆຣສ຺ສວຏ຺ຏຈຕຸຣສ຺ສຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕວເສນ ປນ ສຓ຺ຐານໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ທິໂສກາສາ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິໂນ ປຣິຍນ຺ຕວເສນ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຍເທເວຕ຺ຖ ປາກຏໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປນາ ປາປຸຓິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິໂນ ນິນ຺ນຏ຺ຐານຖລຏ຺ຐານວເສນ ປນ ນິນ຺ນໂຕ ຈ ຖລໂຕ ຈ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ປເທສວເສນາປິ ອຫໍ ນິນ຺ເນ ຐິໂຕ, ອຏ຺ຐິ ຖເລ, ອຫໍ ຖເລ, ອຏ຺ຐິ ນິນ຺ເນຕິປິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ອຏ຺ຐິການໍ ຆຏິຕຆຏິຕຏ຺ຐານວເສນ ສນ຺ຘິໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐິການໍເຍວ ອນ຺ຕຣວເສນ ວິວຣໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ປນ ຎາຓໍ ຈາເຣຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອິທມຏ຺ຐີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ນິມິຕ຺ເຕ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ນລາຏຏ຺ຐິມ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ.

໑໒໐. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ອິທໍ ເອກາທສວິເຘນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ອິໂຕ ປຸຣິເມສຸ ປຸຬວກາທີສຸປິ ຍຸຊ຺ຊມານວເສນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສກລາຍປິ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກາຍ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ອຏ຺ຐິເກ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ຍຕ຺ຖກຕ຺ຖຈິ ເອກາທສວິເຘນ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐິກປຏິກ຺ກູລໍ ອຏ຺ຐິກປຏິກ຺ກູລ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອິຘ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ເອກສທິສເມວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອກສ຺ມິໍ ອຏ຺ຐິເກ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກາຍ ປນ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎາຍມາເນ ວິວຣຕາ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ເຕ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາໂວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເອກຏ຺ຐິເກປິ ຈ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ເຕນ ພີຠຈ຺ເຉນ ຠຍານເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ເຕນ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊນເກນ, ອຸປຈາຣາວຫຕ຺ຕາ.

ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ໂອກາເສ ຍໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທ຺ວາຣໍ ທຕ຺ວາວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈຕູສຸ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ທສສຸ ຈ ອສຸເຠສຸ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ. ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ຫິ ສີມສມ຺ເຠໂທເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ. ທສສຸ ຈ ອສຸເຠສຸ ນິພ຺ພິກປ຺ປໍ ກຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກູລຠາເວເຍວ ທິຏ຺ເຐ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ອນນ຺ຕຣເມວ ‘‘ທຸວິຘໍ ອິຘ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ. ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ວິຣູປໍ ພີຠຈ຺ຉໍ ຠຍານກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ອໂວຈຸມ຺ຫ, ອິທເມເວຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ອປິຈ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທນ຺ຕຏ຺ຐິກມຕ຺ຕາວໂລກເນນ ສກລິຕ຺ຖິສຣີຣສ຺ສ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕຠາເວນ ອຸປຏ຺ຐານາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນານີຕິ.

ອິຕິ ອສຸຠານິ ສຸຠຄຸໂຓ, ທສສຕໂລຈເນນ ຖຸຕກິຕ຺ຕິ;

ຍານິ ອໂວຈ ທສພໂລ, ເອເກກຊ຺ຌານເຫຕຸນີຕິ.

ເອວໍ ຕານິ ຈ ເຕສຎ຺ຈ, ຠາວນານຍມິມໍ ວິທິຕ຺ວານ;

ເຕສ຺ເວວ ອຍໍ ຠິຍ຺ໂຍ, ປກິຓ຺ຓກກຖາປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ

໑໒໑. ເອເຕສຸ ຫິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຘິຄຕຊ຺ຌາໂນ ສຸວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຣາຄຕ຺ຕາ ວີຕຣາໂຄ ວິຍ ນິລ຺ໂລລຸປ຺ປຈາໂຣ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍ຺ວາຍໍ ອສຸຠປ຺ປເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ສຣີຣສຠາວປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ຣາຄຈຣິຕເຠທວເສນ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຉວສຣີຣໍ ຫິ ປຏິກ຺ກູລຠາວໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ສິຍາ, ວິນີລກາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ຍາທິສໍ ຍາທິສໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ລທ຺ຘຸໍ, ຕາທິເສ ຕາທິເສ ອຸທ຺ຘຸມາຕກປຏິກ຺ກູລໍ ວິນີລກປຏິກ຺ກູລນ຺ຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພເມວາຕິ ສຣີຣສຠາວປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ທສຘາ ອສຸຠປ຺ປເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານວິປຕ຺ຕິປ຺ປກາສນໂຕ ສຓ຺ຐານຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິນີລກໍ ຉວິຣາຄວິປຕ຺ຕິປ຺ປກາສນໂຕ ສຣີຣວຓ຺ຓຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິປຸພ຺ພກໍ ກາຍວຓປຏິພທ຺ຘສ຺ສ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຠາວສ຺ສ ປກາສນໂຕ ມາລາຄນ຺ຘາທິວເສນ ສມຸຏ຺ຐາປິຕສຣີຣຄນ຺ຘຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ ອນ຺ໂຕສຸສິຣຠາວປ຺ປກາສນໂຕ ສຣີເຣ ຆນຠາວຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ ມໍສຸປຈຍສມ຺ປຕ຺ຕິວິນາສປ຺ປກາສນໂຕ ຖນາທີສຸ ສຣີຣປ຺ປເທເສສຸ ມໍສຸປຈຍຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ວິກ຺ເຂປປ຺ປກາສນໂຕ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄລີລາຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ສຣີຣສງ຺ຆາຕເຠທວິກາຣປ຺ປກາສນໂຕ ສຣີຣສງ຺ຆາຕສມ຺ປຕ຺ຕິຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕປຏິກ຺ກູລຠາວປ຺ປກາສນໂຕ ອລງ຺ກາຣຊນິຕໂສຠຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ປຸຬວກໍ ກາຍສ຺ສ ອເນກກິມິກຸລສາຘາຣຓຠາວປ຺ປກາສນໂຕ ກາເຍ ມມຕ຺ຕຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ອຏ຺ຐິກໍ ສຣີຣຏ຺ຐີນໍ ປຏິກ຺ກູລຠາວປ຺ປກາສນໂຕ ທນ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ເອວໍ ຣາຄຈຣິຕເຠທວເສນາປິ ທສຘາ ອສຸຠປ຺ປເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ທສວິເຘປິ ເອຕສ຺ມິໍ ອສຸເຠ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອປຣິສຓ຺ຐິຕຊລາຍ ສີຆໂສຕາຍ ນທິຍາ ອຣິຕ຺ຕພເລເນວ ນາວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິນາ ອຣິຕ຺ເຕນ ນ ສກ຺ກາ ຐເປຕຸໍ, ເອວເມວ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວິຕກ຺ກພເລເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິນາ ວິຕກ຺ເກນ ນ ສກ຺ກາ ຐເປຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ປຐມຊ຺ຌານເມເວຕ຺ຖ ໂຫຕິ, ນ ທຸຕິຍາທີນິ.

ປຏິກ຺ກູເລປິ ຈ ເອຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ຊຣາມຣຓມ຺ຫາ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວມານິສໍສທສ຺ສາວິຕາຍ ເຈວ ນີວຣຓສນ຺ຕາປປ຺ປຫາເນນ ຈ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ພຫຸໍ ທານິ ເວຕນໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອານິສໍສທສ຺ສາວິໂນ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກສ຺ສ ຄູຖຣາສິມ຺ຫິ ວິຍ, ອຸສ຺ສນ຺ນພ຺ຍາຘິທຸກ຺ຂສ຺ສ ໂຣຄິໂນ ວມນວິເຣຈນປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິຍ ຈ.

໑໒໒. ທສວິຘມ຺ປິ ເຈຕໍ ອສຸຠໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ເອກເມວ ໂຫຕິ. ທສວິຘສ຺ສາປິ ເຫຕສ຺ສ ອສຸຈິທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກ຺ກູລຠາໂວ ເອວ ລກ຺ຂຓໍ. ຕເທຕໍ ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ນ ເກວລໍ ມຕສຣີເຣ, ທນ຺ຕຏ຺ຐິກທສ຺ສາວິໂນ ປນ ເຈຕິຍປພ຺ພຕວາສິໂນ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ, ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘຄຕໍ ຣາຊານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣູປຏ຺ຐາກສາມເຓຣສ຺ສ ວິຍ ຈ ຊີວມານກສຣີເຣປິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຍເຖວ ຫິ ມຕສຣີຣໍ, ເອວໍ ຊີວມານກມ຺ປິ ອສຸຠເມວ. ອສຸຠລກ຺ຂຓໍ ປເນຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອລງ຺ກາເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ປກຕິຍາ ປນ ອິທໍ ສຣີຣໍ ນາມ ອຕິເຣກຕິສຕອຏ຺ຐິກສມຸສ຺ສຍໍ ອສີຕິສຕສນ຺ຘິສງ຺ຆຏິຕໍ ນວນ຺ຫາຣຸສຕນິພນ຺ຘນໍ ນວມໍສເປສິສຕານຸລິຕ຺ຕໍ ອລ຺ລຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ຘໍ ຉວິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ທໍ ເມທກຖາລິກາ ວິຍ ນິຈ຺ຈຸຄ຺ຆຣິຕປຄ຺ຆຣິຕໍ ກິມິສງ຺ຆນິເສວິຕໍ ໂຣຄານໍ ອາຍຕນໍ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ວຕ຺ຖຸ ປຣິຠິນ຺ນປຸຣາຓຄຓ຺ໂຑ ວິຍ ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ສຕຕວິສ຺ສນ຺ທນໍ. ຍສ຺ສ ອຸໂຠຫິ ອກ຺ຂີຫິ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ ປຄ຺ຆຣຕິ, ກຓ຺ຓພິເລຫິ ກຓ຺ຓຄູຖໂກ, ນາສາປຸເຏຫິ ສິງ຺ຆາຓິກາ, ມຸຂໂຕ ອາຫາຣປິຕ຺ຕເສມ຺ຫຣຸຘິຣານິ, ອໂຘທ຺ວາເຣຫິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາ, ນວນວຸຕິຍາ ໂລມກູປສຫສ຺ເສຫິ ອສຸຈິເສທຍູໂສ ປຄ຺ຆຣຕິ. ນີລມກ຺ຂິກາທໂຍ ສມ຺ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ຍໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມຸຂໂຘວນສີສມກ຺ຂນນຫານນິວາສນປາຣຸປນາທີຫິ ອປ຺ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຍຖາຊາໂຕວ ຜຣຸສວິປ຺ປກິຓ຺ຓເກໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຄາເມນ ຄາມໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຣາຊາປິ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກຈຓ຺ຑາລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ສມສຣີຣປຏິກ຺ກູລຕາຍ ນິພ຺ພິເສໂສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອສຸຈິທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກ຺ກູລຕາຍ ຣຎ຺ໂຎ ວາ ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ວາ ສຣີເຣ ເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐມຸຂໂຘວນາທີຫິ ປເນຕ຺ຖ ທນ຺ຕມລາທີນິ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນານາວຕ຺ເຖຫິ ຫິຣິໂກປີນໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ນານາວຓ຺ເຓນ ສຸຣຠິວິເລປເນນ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜາຠຣຓາທີຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ມມ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພາກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອິມິນາ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອລງ຺ກາເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ຕທສ຺ສ ຍາຖາວສຣສໍ ອສຸຠລກ຺ຂຓໍ ອສຎ຺ຊານນ຺ຕາ ປຸຣິສາ ອິຕ຺ຖີສຸ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ປຸຣິເສສຸ ຣຕິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປເນຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊິຕພ຺ພກຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫິ ເກສໂລມນຂທນ຺ຕເຂຬສິງ຺ຆາຓິກອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທີສຸ ເອກໂກຏ຺ຐາສມ຺ປິ ສຣີຣໂຕ ພຫິ ປຕິຕໍ ສຕ຺ຕາ ຫຕ຺ເຖນ ຉຸປິຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຏ຺ຏີຍນ຺ຕິ ຫຣາຍນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍໍ ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອວເສສໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ເອວໍ ປຏິກ຺ກູລມ຺ປິ ສມານໍ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣປຣິໂຍນທ຺ຘາ ອຕ຺ຕສິເນຫຣາຄຣຕ຺ຕາ ‘‘ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈໍ ສຸຂໍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕ ເອວໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ອຏວິຍໍ ກິໍສຸກຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ອປຕິຕປຸປ຺ຜໍ ‘‘ອຍໍ ມໍສເປສີ’’ຕິ ວິຫຎ຺ຎມາເນນ ຊຣສິງ຺ຄາເລນ ສມານຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ –

ຍຖາປິ ປຸປ຺ຜິຕໍ ທິສ຺ວາ, ສິງ຺ຄາໂລ ກິໍສຸກໍ ວເນ;

ມໍສຣຸກ຺ໂຂ ມຍາ ລທ຺ໂຘ, ອິຕິ ຄນ຺ຕ຺ວານ ເວຄສາ.

ປຕິຕໍ ປຕິຕໍ ປຸປ຺ຜໍ, ຑໍສິຕ຺ວາ ອຕິໂລລຸໂປ;

ນຍິທໍ ມໍສໍ ອທຸໍ ມໍສໍ, ຍໍ ຣຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫຕິ.

ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຕິຕໍເຍວ, ອສຸຠນ຺ຕິ ຕຖາ ພຸໂຘ;

ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ສຣີຣຏ຺ຐມ຺ປິ ນໍ ຕຖາ.

ອິມຎ຺ຫິ ສຸຠໂຕ ກາຍໍ, ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມຸຈ຺ຉິຕາ;

ພາລາ ກໂຣນ຺ຕາ ປາປານິ, ທຸກ຺ຂາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈເຣ.

ຕສ຺ມາ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ເມຘາວີ, ຊີວໂຕ ວາ ມຕສ຺ສ ວາ;

ສຠາວໍ ປູຕິກາຍສ຺ສ, ສຸຠຠາເວນ ວຊ຺ຊິຕໍ.

ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ອສຸຈິ ກາໂຍ, ກຸຓໂປ ອຸກ຺ກຣູປໂມ;

ນິນ຺ທິໂຕ ຈກ຺ຂຸຠູເຕຫິ, ກາໂຍ ພາລາຠິນນ຺ທິໂຕ.

ອລ຺ລຈມ຺ມປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ນວທ຺ວາໂຣ ມຫາວໂຓ;

ສມນ຺ຕໂຕ ປຄ຺ຆຣຕິ, ອສຸຈິ ປູຕິຄນ຺ຘິໂຍ.

ສເຈ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ, ອນ຺ໂຕ ພາຫິຣໂກ ສິຍາ;

ທຓ຺ຑໍ ນູນ ຄເຫຕ຺ວານ, ກາເກ ໂສເຓ ນິວາຣເຍຕິ.

ຕສ຺ມາ ທພ຺ພຊາຕິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຊີວມານສຣີຣໍ ວາ ໂຫຕຸ

ມຕສຣີຣໍ ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອສຸຠາກາໂຣ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອປ຺ປນໍ ປາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສມາຘິຠາວນາຘິກາເຣ

ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ຉຏ຺ໂຐ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໗. ຉອນຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທໂສ

໑. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິກຖາ

໑໒໓. ອສຸຠານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາສຸ ປນ ທສສຸ ອນຸສ຺ສຕີສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສຕິເຍວ ອນຸສ຺ສຕິ, ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພຏ຺ຐານມ຺ຫິເຍວ ວາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຣູປາ ສຕີຕິປິ ອນຸສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ຘໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ຘຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ, ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທິຘມ຺ມຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທິສງ຺ຆຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ, ອຂຓ຺ຑຕາທິສີລຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ຈາຄໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ, ມຸຕ຺ຕຈາຄຕາທິຈາຄຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ, ເທວຕາ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາທິຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ມຣຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ມຣຓານຸສ຺ສຕິ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ເກສາທິເຠທໍ ຣູປກາຍໍ ຄຕາ, ກາເຍ ວາ ຄຕາຕິ ກາຍຄຕາ, ກາຍຄຕາ ຈ ສາ ສຕິ ຈາຕິ ກາຍຄຕສຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຣສ຺ສໍ ອກຕ຺ວາ ກາຍຄຕາສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເກສາທິກາຍໂກຏ຺ຐາສນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ອານາປາເນ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ ອານາປານສ຺ສຕິ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ອຸປສມໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂູປສມາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ.

໑໒໔. ອິຕິ ອິມາສຸ ທສສຸ ອນຸສ຺ສຕີສຸ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິໍ ຕາວ ຠາເວຕຸກາເມນ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທສມນ຺ນາຄເຕນ ໂຍຄິນາ ປຕິຣູປເສນາສເນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ເອວໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຄຸຓາ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸສ຺ສຣຓນໂຍ – ໂສ ຠຄວາ ອິຕິປິ ອຣຫໍ, ອິຕິປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ອິຕິປິ ຠຄວາຕິ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໒໕. ຕຕ຺ຖ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣີນໍ ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາຕິ ອິເມຫິ ຕາວ ກາຣເຓຫິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອາຣກາ ຫິ ໂສ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ສຸວິທູຣວິທູເຣ ຐິໂຕ ມຄ຺ເຄນ ສວາສນານໍ ກິເລສານໍ ວິທ຺ຘໍສິຕຕ຺ຕາຕິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣຫໍ.

ໂສ ຕໂຕ ອາຣກາ ນາມ, ຍສ຺ສ ເຍນາສມງ຺ຄິຕາ;

ອສມງ຺ຄີ ຈ ໂທເສຫິ, ນາໂຖ ເຕນາຣຫໍ ມໂຕຕິ.

໑໒໖. ເຕ ຈາເນນ ກິເລສາຣໂຍ ມຄ຺ເຄນ ຫຕາຕິ ອຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ຣາຄາທິສງ຺ຂາຕາ, ສພ຺ເພປິ ອຣໂຍ ຫຕາ;

ປຎ຺ຎາສຕ຺ເຖນ ນາເຖນ, ຕສ຺ມາປິ ອຣຫໍ ມໂຕຕິ.

໑໒໗. ຍຎ຺ເຈຕໍ ອວິຊ຺ຊາຠວຕຓ຺ຫາມຍນາຠິ ປຸຎ຺ຎາທິອຠິສງ຺ຂາຣາຣໍ ຊຣາມຣຓເນມິ ອາສວສມຸທຍມເຍນ ອກ຺ເຂນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕິຠວຣເຖ ສມາໂຍຊິຕໍ ອນາທິກາລປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສໍສາຣຈກ຺ກໍ, ຕສ຺ສາເນນ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວີຣິຍປາເທຫິ ສີລປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສທ຺ຘາຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣໍ ຎາຓຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຣາ ຫຕາຕິ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

໑໒໘. ອຖ ວາ ສໍສາຣຈກ຺ກນ຺ຕິ ອນມຕຄ຺ຄໍ ສໍສາຣວຏ຺ຏໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ນາຠິ, ມູລຕ຺ຕາ. ຊຣາມຣຓໍ ເນມິ, ປຣິໂຍສານຕ຺ຕາ. ເສສາ ທສ ຘມ຺ມາ ອຣາ, ອວິຊ຺ຊາມູລກຕ຺ຕາ ຊຣາມຣຓປຣິຍນ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ, ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ ອວິຊ຺ຊາ. ກາມຠເວ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ກາມຠເວ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຣູປຠເວ ອວິຊ຺ຊາ ຣູປຠເວ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຣູປຠເວ ອວິຊ຺ຊາ ອຣູປຠເວ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກາມຠເວ ສງ຺ຂາຣາ ກາມຠເວ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອສ ນໂຍ ອິຕເຣສຸ. ກາມຠເວ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ກາມຠເວ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຣູປຠເວ. ອຣູປຠເວ ນາມສ຺ເສວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກາມຠເວ ນາມຣູປໍ ກາມຠເວ ສຬາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຣູປຠເວ ນາມຣູປໍ ຣູປຠເວ ຕິຓ຺ຓໍ ອາຍຕນານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຣູປຠເວ ນາມໍ ອຣູປຠເວ ເອກສ຺ສ ອາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກາມຠເວ ສຬາຍຕນໍ ກາມຠເວ ຉພ຺ພິຘສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຣູປຠເວ ຕີຓິ ອາຍຕນານິ ຣູປຠເວ ຕິຓ຺ຓໍ ຜສ຺ສານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຣູປຠເວ ເອກໍ ອາຍຕນໍ ອຣູປຠເວ ເອກສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກາມຠເວ ຉ ຜສ຺ສາ ກາມຠເວ ຉນ຺ນໍ ເວທນານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຣູປຠເວ ຕໂຍ ຜສ຺ສາ ຕຕ຺ເຖວ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ, ອຣູປຠເວ ເອໂກ ຕຕ຺ເຖວ ເອກິສ຺ສາ ເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກາມຠເວ ຉ ເວທນາ ກາມຠເວ ຉນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫາກາຍານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຣູປຠເວ ຕິສ຺ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຕິຓ຺ຓໍ, ອຣູປຠເວ ເອກາ ເວທນາ ອຣູປຠເວ ເອກສ຺ສ ຕຓ຺ຫາກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສາ ສາ ຕຓ຺ຫາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຸປາທານສ຺ສ, ອຸປາທານາທໂຍ ຠວາທີນໍ.

ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ທຸຈ຺ຈຣິຕປາຣິປູຣິຍາ ອປາເຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ, ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ, ຂນ຺ຘານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຊາຕິ, ປຣິປາໂກ ຊຣາ, ເຠໂທ ມຣຓໍ.

ອປໂຣ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມີຕິ ຕເຖວ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ສຸຈຣິຕປາຣິປູຣິຍາ ສຄ຺ເຄ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວຕິ ໂສ ເອວ ນໂຍ.

ອປໂຣ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມີຕິ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາເອວ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ, ກຣຸຓໍ, ມຸທິຕໍ, ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ, ຠາວນາປາຣິປູຣິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວຕິ ໂສ ເອວ ນໂຍ.

ອປໂຣ ອຣູປຠເວ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມີຕິ ຕເຖວ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທິສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຠາເວຕິ, ຠາວນາປາຣິປູຣິຍາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ, ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ, ຂນ຺ຘານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຊາຕິ, ປຣິປາໂກ ຊຣາ, ເຠໂທ ມຣຓນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສຸປາທານມູລິກາສຸປິ ໂຍຊນາສຸ.

ເອວໍ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ເຫຕຸ, ສງ຺ຂາຣາ ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຸໂຠເປເຕ ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ. ອຕີຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ອນາຄຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ອວິຊ຺ຊາ ເຫຕຸ, ສງ຺ຂາຣາ ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຸໂຠເປເຕ ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ເອເຕເນວ ນເຍນ ສພ຺ພປທານິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພານິ.

ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ເອໂກ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນາ ເອໂກ, ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາ ເອໂກ, ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ເອໂກ. ປຸຣິມສງ຺ເຂໂປ ເຈຕ຺ຖ ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ, ທ຺ເວ ມຊ຺ຌິມາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ອນາຄໂຕ. ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຕີເຕ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ, ວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ປຎ຺ຈ ເອຕຣຫິ ວິປາກວຏ຺ຏໍ, ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວຄ຺ຄຫເຓນ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ເອຕຣຫິ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓາປເທເສນ ວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອາຍຕິໍ ວິປາກວຏ຺ຏໍ. ເຕ ອາກາຣໂຕ ວີສຕິວິຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓານຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ເວທນາຕຓ຺ຫານມນ຺ຕຣາ ເອໂກ, ຠວຊາຕີນມນ຺ຕຣາ ເອໂກຕິ, ອິຕິ ຠຄວາ ເອຕໍ ຈຕຸສງ຺ເຂປໍ ຕິຍທ຺ຘໍ ວີສຕາກາຣໍ ຕິສນ຺ຘິໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ຕໍ ຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ, ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ. ອິມິນາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາເຓນ ຠຄວາ ເຕ ຘມ຺ເມ ຍຖາຠູຕໍ ຎຕ຺ວາ ເຕສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ອິມສ຺ສ ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ອເຣ ຫນິ ວິຫນິ ວິທ຺ຘໍເສສິ. ເອວມ຺ປິ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາ ອຣຫໍ.

ອຣາ ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ, ຫຕາ ຎາຓາສິນາ ຍໂຕ;

ໂລກນາເຖນ ເຕເນສ, ອຣຫນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໒໙. ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຈ ຈີວຣາທິປຈ຺ຈເຍ ອຣຫຕິ ປູຊາວິເສສຎ຺ຈ. ເຕເນວ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕຖາຄເຕ ເຍເກຈິ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວມນຸສ຺ສາ, ນ ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ສິເນຣຸມຕ຺ເຕນ ຣຕນທາເມນ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊສິ. ຍຖາພລຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈ ພິມ຺ພິສາຣໂກສລຣາຊາທໂຍ. ປຣິນິພ຺ພຸຕມ຺ປິ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຉນ຺ນວຸຕິໂກຏິຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອໂສກມຫາຣາຊາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຈຕຸຣາສີຕິວິຫາຣສຫສ຺ສານິ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ໂກ ປນ ວາໂທ ອຎ຺ເຎສໍ ປູຊາວິເສສານນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

ປູຊາວິເສສໍ ສຫ ປຈ຺ຈເຍຫິ,

ຍສ຺ມາ ອຍໍ ອຣຫຕິ ໂລກນາໂຖ;

ອຕ຺ຖານຸຣູປໍ ອຣຫນ຺ຕິ ໂລເກ,

ຕສ຺ມາ ຊິໂນ ອຣຫຕິ ນາມເມຕໍ.

໑໓໐. ຍຖາ ຈ ໂລເກ ເຍເກຈິ ປຓ຺ຑິຕມານິໂນ ພາລາ ອສິໂລກຠເຍນ ຣໂຫ ປາປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມສ ນ ກທາຈິ ກໂຣຕີຕິ ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວໂຕປິ ອຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ຣໂຫ ນາມ, ປາປກມ຺ເມສຸ ຕາທິໂນ;

ຣຫາຠາເວນ ເຕເນສ, ອຣຫໍ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕ.

ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ –

ອາຣກຕ຺ຕາ ຫຕຕ຺ຕາ ຈ, ກິເລສາຣີນ ໂສ ມຸນິ;

ຫຕສໍສາຣຈກ຺ກາໂຣ, ປຈ຺ຈຍາທີນ ຈາຣໂຫ;

ນ ຣໂຫ ກໂຣຕິ ປາປານິ, ອຣຫໍ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

໑໓໑. ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕຖາຫິ ເອສ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ພຸທ຺ໂຘ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ ພຸທ຺ໂຘ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ, ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ປຫາຕພ຺ພໂຕ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໂຕ, ຠາເວຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ. ເຕເນວ ຈາຫ –

ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຕໍ, ຠາເວຕພ຺ພຎ຺ຈ ຠາວິຕໍ;

ປຫາຕພ຺ພໍ ປຫີນໍ ເມ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ. (ມ. ນິ. ໒.໓໙໙; ສຸ. ນິ. ໕໖໓);

໑໓໒. ອປິຈ ຈກ຺ຂຸໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ມູລກາຣຓຠາເວນ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປຊານນາ ປຏິປທາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ເອເກກປທຸທ຺ຘາເຣນາປິ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ພຸທ຺ໂຘ, ເອສ ນໂຍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍມເນສຸ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ຣູປາທີນິ ຉ ອາຍຕນານິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ຉວິຎ຺ຎາຓກາຍາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ຉ ຜສ຺ສາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທໂຍ ຉ ເວທນາ, ຣູປສຎ຺ຎາທໂຍ ຉ ສຎ຺ຎາ, ຣູປສຎ຺ເຈຕນາທໂຍ ຉ ເຈຕນາ, ຣູປຕຓ຺ຫາທໂຍ ຉ ຕຓ຺ຫາກາຍາ, ຣູປວິຕກ຺ກາທໂຍ ຉ ວິຕກ຺ກາ, ຣູປວິຈາຣາທໂຍ ຉ ວິຈາຣາ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ທສ ກສິຓານິ, ທສ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາທິວເສນ ທສ ສຎ຺ຎາ, ເກສາທໂຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣາ, ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ, ກາມຠວາທໂຍ ນວ ຠວາ, ປຐມາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາທໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ປຏິໂລມໂຕ ຊຣາມຣຓາທີນິ, ອນຸໂລມໂຕ ອວິຊ຺ຊາທີນິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານິ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ເອກປທໂຍຊນາ, ຊຣາມຣຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຊາຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ນິສ຺ສຣຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປຊານນາ ປຏິປທາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວເມເກກປທຸທ຺ຘາເຣນ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ພຸທ຺ໂຘ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ປຏິພຸທ຺ໂຘ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ.

໑໓໓. ວິຊ຺ຊາຫິ ປນ ຈຣເຓນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ວິຊ຺ຊາ ອຏ຺ຐປິ ວິຊ຺ຊາ. ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ຠຍເຠຣວສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໕໒ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຏ຺ຐ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໑.໒໗໘ ອາທໂຍ). ຕຕ຺ຣ ຫິ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ມໂນມຍິທ຺ຘິຍາ ຈ ສຫ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ວິຊ຺ຊາ ວຸຕ຺ຕາ. ຈຣຓນ຺ຕິ ສີລສໍວໂຣ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ຊາຄຣິຍານຸໂຍໂຄ, ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານີຕິ ອິເມ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມເຍວ ຫິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ຍສ຺ມາ ເອເຕຫິ ຈຣຕິ ອຣິຍສາວໂກ ຄຈ຺ຉຕິ ອມຕໍ ທິສໍ, ຕສ຺ມາ ຈຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔) ສພ຺ພໍ ມຊ຺ຌິມປຓ຺ຓາສເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠຄວາ ອິມາຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ອິມິນາ ຈ ຈຣເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊາສມ຺ປທາ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ. ຈຣຓສມ຺ປທາ ມຫາກາຣຸຓິກຕໍ. ໂສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ຎຕ຺ວາ ມຫາກາຣຸຓິກຕາຍ ອນຕ຺ຖໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ເຖ ນິໂຍເຊຕິ. ຍຖາ ຕໍ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ. ເຕນສ຺ສ ສາວກາ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ວິຊ຺ຊາຈຣຓວິປນ຺ນານໍ ສາວກາ ອຕ຺ຕນ຺ຕປາທໂຍ ວິຍ.

໑໓໔. ໂສຠນຄມນຕ຺ຕາ, ສຸນ຺ທຣໍ ຐານໍ ຄຕຕ຺ຕາ, ສມ຺ມາ ຄຕຕ຺ຕາ, ສມ຺ມາ ຈ ຄທຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ. ຄມນມ຺ປິ ຫິ ຄຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຈ ຠຄວໂຕ ໂສຠນໍ ປຣິສຸທ຺ຘມນວຊ຺ຊໍ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ? ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ເຕນ ເຫສ ຄມເນນ ເຂມໍ ທິສໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄໂຕຕິ ໂສຠນຄມນຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ. ສຸນ຺ທຣຎ຺ເຈສ ຐານໍ ຄໂຕ ອມຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ຐານໍ ຄຕຕ຺ຕາປິ ສຸຄໂຕ. ສມ຺ມາ ຈ ຄໂຕ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫີເນ ກິເລເສ ປຸນ ອປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ເຍ ກິເລສາ ປຫີນາ, ເຕ ກິເລເສ ນ ປຸເນຕິ ນ ປຈ຺ເຈຕິ ນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຄໂຕ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ເຍ ກິເລສາ ປຫີນາ, ເຕ ກິເລເສ ນ ປຸເນຕິ ນ ປຈ຺ເຈຕິ ນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຄໂຕ’’ຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຄໂຕ ທີປງ຺ກຣປາທມູລໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ໂພຘິມຓ຺ຑາ ຕາວ ສມຕິໍສປາຣມີປູຣິກາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ຫິຕສຸຂເມວ ກໂຣນ຺ໂຕ ສສ຺ສຕໍ, ອຸຈ຺ເຉທໍ, ກາມສຸຂໍ, ອຕ຺ຕກິລມຖນ຺ຕິ ອິເມ ຈ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄໂຕຕິ ສມ຺ມາ ຄຕຕ຺ຕາປິ ສຸຄໂຕ. ສມ຺ມາ ເຈສ ຄທຕິ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຍຸຕ຺ຕເມວ ວາຈໍ ຠາສຕີຕິ ສມ຺ມາ ຄທຕ຺ຕາປິ ສຸຄໂຕ. ຕຕ຺ຣິທໍ ສາຘກສຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຠາສຕິ. ຍມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ນ ຠາສຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ວາຈາຍ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ. ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ປິຍາ ມນາປາ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຠາສຕິ. ຍມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ປິຍາ ມນາປາ, ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ນ ຠາສຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ປິຍາ ມນາປາ, ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ວາຈາຍ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໘໖). ເອວໍ ສມ຺ມາ ຄທຕ຺ຕາປິ ສຸຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໓໕. ສພ຺ພຖາປິ ວິທິຕໂລກຕ຺ຕາ ປນ ໂລກວິທູ. ໂສ ຫິ ຠຄວາ ສຠາວໂຕ ສມຸທຍໂຕ ນິໂຣຘໂຕ ນິໂຣຘູປາຍໂຕຕິ ສພ຺ພຖາ ໂລກໍ ອເວທິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມິ, ນ ຈາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອປຕ຺ວາວ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍໍ ວທາມິ. ອປິ ຈາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ພ຺ຍາມມຕ຺ເຕ ກເຬວເຣ ສສຎ຺ຎິມ຺ຫິ ສມນເກ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປມິ ໂລກສມຸທຍຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ.

ຄມເນນ ນ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂລກສ຺ສນ຺ໂຕ ກຸທາຈນໍ;

ນ ຈ ອປຕ຺ວາ ໂລກນ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ ປໂມຈນໍ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ໂລກວິທູ ສຸເມໂຘ,

ໂລກນ຺ຕຄູ ວູສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ;

ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ສມິຕາວິ ຎຕ຺ວາ,

ນາສີສຕິ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈາຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໗; ອ. ນິ. ໔.໔໕);

໑໓໖. ອປິຈ ຕໂຍ ໂລກາ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ ສຕ຺ຕໂລໂກ ໂອກາສໂລໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ໂລໂກ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ວາ ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ວາຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໒໑) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຕໂລໂກ.

ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈມານາ;

ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ, ເອຕ຺ຖ ເຕ ວຕ຺ຕຕີ ວໂສຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໕໐໓) –

ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ໂອກາສໂລໂກ. ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ສພ຺ພຖາ ອເວທິ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເອໂກ ໂລໂກ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ທ຺ເວ ໂລກາ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ. ຕໂຍ ໂລກາ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ. ປຎ຺ຈ ໂລກາ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ຉ ໂລກາ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ. ສຕ຺ຕ ໂລກາ ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ອຏ຺ຐ ໂລກາ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ. ນວ ໂລກາ ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ. ທສ ໂລກາ ທສາຍຕນານິ. ທ຺ວາທສ ໂລກາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ. ອຏ຺ຐາຣສ ໂລກາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒) ອຍໍ ສງ຺ຂາຣໂລໂກປິ ສພ຺ພຖາ ວິທິໂຕ.

ຍສ຺ມາ ປເນສ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍໍ ຊານາຕິ, ອນຸສຍໍ ຊານາຕິ, ຈຣິຕໍ ຊານາຕິ, ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ, ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ, ສ຺ວາກາເຣ ທ຺ວາກາເຣ, ສຸວິຎ຺ຎາປເຍ ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ, ຠພ຺ເພ ອຠພ຺ເພ ສຕ຺ເຕ ຊານາຕິ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ສຕ຺ຕໂລໂກປິ ສພ຺ພຖາ ວິທິໂຕ.

໑໓໗. ຍຖາ ຈ ສຕ຺ຕໂລໂກ, ເອວໍ ໂອກາສໂລໂກປິ. ຕຖາ ເຫສ ເອກໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ໂຍຊນານໍ ທ຺ວາທສສຕສຫສ຺ສານິ ຈຕຸຕິໍສສຕານິ ຈ ປຎ຺ຎາສຎ຺ຈ ໂຍຊນານິ. ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ປນ –

ສພ຺ພໍ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຕ຺ຕິໍສປຣິມຓ຺ຑລໍ;

ທສ ເຈວ ສຫສ຺ສານິ, ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒານິ ສຕານິ ຈ.

ຕຕ຺ຖ –

ທຸເວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ສງ຺ຂາຕາຍໍ ວສຸນ຺ຘຣາ.

ຕສ຺ສາເຍວ ສນ຺ຘາຣກໍ –

ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ອຏ຺ເຐວ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ຊລໍ ວາເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ.

ຕສ຺ສາປິ ສນ຺ຘາຣໂກ –

ນວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ມາລຸໂຕ ນຠມຸຄ຺ຄໂຕ;

ສຏ຺ຐິຎ຺ເຈວ ສຫສ຺ສານິ, ເອສາ ໂລກສ຺ສ ສຓ຺ຐິຕິ.

ເອວໍ ສຓ຺ຐິເຕ ເຈຕ຺ຖ ໂຍຊນານໍ –

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ ມຫຓ຺ຓເວ;

ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ຕາວເທວ, ສິເນຣຸ ປພ຺ພຕຸຕ຺ຕໂມ.

ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒຸປຑ຺ເຒນ, ປມາເຓນ ຍຖາກ຺ກມໍ;

ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ຫຸຄ຺ຄຕາ ທິພ຺ພາ, ນານາຣຕນຈິຕ຺ຕິຕາ.

ຍຸຄນ຺ຘໂຣ ອີສຘໂຣ, ກຣວີໂກ ສຸທສ຺ສໂນ;

ເນມິນ຺ຘໂຣ ວິນຕໂກ, ອສ຺ສກຓ຺ໂຓ ຄິຣິ ພ຺ຣຫາ.

ເອເຕ ສຕ຺ຕ ມຫາເສລາ, ສິເນຣຸສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ;

ມຫາຣາຊານມາວາສາ, ເທວຍກ຺ຂນິເສວິຕາ.

ໂຍຊນານໍ ສຕານຸຈ຺ໂຈ, ຫິມວາ ປຎ຺ຈ ປພ຺ພໂຕ;

ໂຍຊນານໍ ສຫສ຺ສານິ, ຕີຓິ ອາຍຕວິຕ຺ຖໂຕ.

ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ເສຫິ, ກູເຏຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ;

ຕິປຎ຺ຈໂຍຊນກ຺ຂນ຺ຘ-ປຣິກ຺ເຂປາ ນຄວ຺ຫຍາ.

ປຎ຺ຎາສໂຍຊນກ຺ຂນ຺ຘ-ສາຂາຍາມາ ສມນ຺ຕໂຕ;

ສຕໂຍຊນວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ, ຕາວເທວ ຈ ອຸຄ຺ຄຕາ;

ຊມ຺ພູ ຍສ຺ສານຸຠາເວນ, ຊມ຺ພຸທີໂປ ປກາສິໂຕ.

ຍຎ຺ເຈຕໍ ຊມ຺ພຸຍາ ປມາຓໍ, ເອຕເທວ ອສຸຣານໍ ຈິຕ຺ຣປາຏລິຍາ, ຄຣຸຬານໍ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ອປຣໂຄຍາເນ ກທມ຺ພສ຺ສ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ປຸພ຺ພວິເທເຫ ສິຣີສສ຺ສ, ຕາວຕິໍເສສຸ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສ຺ສາຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ປາຏລີ ສິມ຺ພລີ ຊມ຺ພູ, ເທວານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ;

ກທມ຺ໂພ ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂ ຈ, ສິຣີເສນ ຠວຕິ ສຕ຺ຕມນ຺ຕິ.

‘‘ທ຺ເວອສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ ມຫຓ຺ຓເວ;

ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ຕາວເທວ, ຈກ຺ກວາຬສິລຸຈ຺ຈໂຍ;

ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ໂລກຘາຕຸມຍໍ ຐິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ເອກູນປຎ຺ຎາສໂຍຊນໍ. ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນໍ. ຕາວຕິໍສຠວນໍ ທສສຫສ຺ສໂຍຊນໍ. ຕຖາ ອສຸຣຠວນໍ ອວີຈິມຫານິຣໂຍ ຊມ຺ພຸທີໂປ ຈ. ອປຣໂຄຍານໍ ສຕ຺ຕສຫສ຺ສໂຍຊນໍ. ຕຖາ ປຸພ຺ພວິເທຫໍ. ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສໂຍຊນໍ. ເອກເມໂກ ເຈຕ຺ຖ ມຫາທີໂປ ປຎ຺ຈສຕປຎ຺ຈສຕປຣິຕ຺ຕທີປປຣິວາໂຣ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເອກໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ເອກາ ໂລກຘາຕຸ. ຕທນ຺ຕເຣສຸ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣຍາ.

ເອວໍ ອນນ຺ຕານິ ຈກ຺ກວາຬານິ ອນນ຺ຕາ ໂລກຘາຕຸໂຍ ຠຄວາ ອນນ຺ເຕນ ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ອເວທິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ເອວມສ຺ສ ໂອກາສໂລໂກປິ ສພ຺ພຖາ ວິທິໂຕ. ເອວມ຺ປິ ສພ຺ພຖາ ວິທິຕໂລກຕ຺ຕາ ໂລກວິທູ.

໑໓໘. ອຕ຺ຕນາ ປນ ຄຸເຓຫິ ວິສິຏ຺ຐຕຣສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໂຣຕິ ອນຸຕ຺ຕໂຣ. ຕຖາ ເຫສ ສີລຄຸເຓນາປິ ສພ຺ພໍ ໂລກມຠິຠວຕິ, ສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຄຸເຓນາປິ. ສີລຄຸເຓນາປິ ອສໂມ ອສມສໂມ ອປ຺ປຏິໂມ ອປ຺ປຏິຠາໂຄ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຄຸເຓນາປິ. ຍຖາຫ – ‘‘ນ ໂຂ ປນາຫໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ປຊາຍ ອຕ຺ຕນາ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕຣ’’ນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ເອວໍ ອຄ຺ຄປສາທສຸຕ຺ຕາທີນິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐) ‘‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິກາ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໕; ມຫາວ. ໑໑) ຄາຖາໂຍ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ.

໑໓໙. ປຸຣິສທມ຺ເມ ສາເຣຕີຕິ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ. ທເມຕິ ວິເນຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິສທມ຺ມາຕິ ອທນ຺ຕາ ທເມຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາ ຕິຣຈ຺ຉານປຸຣິສາປິ ມນຸສ຺ສປຸຣິສາປິ ອມນຸສ຺ສປຸຣິສາປິ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວຕາ ຕິຣຈ຺ຉານປຸຣິສາປິ ອປລາໂລ ນາຄຣາຊາ, ຈູໂຬທໂຣ, ມໂຫທໂຣ, ອຄ຺ຄິສິໂຂ, ຘູມສິໂຂ, ອຣວາໂຬ ນາຄຣາຊາ, ຘນປາລໂກ ຫຕ຺ຖີຕິ ເອວມາທໂຍ ທມິຕາ ນິພ຺ພິສາ ກຕາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາປິຕາ, ມນຸສ຺ສປຸຣິສາປິ ສຈ຺ຈກນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕອມ຺ພຏ຺ຐມາຓວໂປກ຺ຂຣສາຕິ ໂສຓທນ຺ຕກູຏທນ຺ຕາທໂຍ, ອມນຸສ຺ສປຸຣິສາປິ ອາຬວກສູຈິໂລມຂຣໂລມຍກ຺ຂສກ຺ກເທວຣາຊາທໂຍ ທມິຕາ ວິນີຕາ ວິຈິຕ຺ເຣຫິ ວິນຍນູປາເຍຫິ. ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ເກສິ, ປຸຣິສທມ຺ເມ ສຓ຺ເຫນປິ ວິເນມິ, ຜຣຸເສນປິ ວິເນມິ, ສຓ຺ຫຜຣຸເສນປິ ວິເນມີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໑) ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ຠຄວາ ວິສຸທ຺ຘສີລາທີນໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ໂສຕາປນ຺ນາທີນຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ມຄ຺ຄປຏິປທໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ທນ຺ເຕປິ ທເມຕິເຍວ.

ອຖ ວາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖີຕິ ເອກເມວິທໍ ອຕ຺ຖປທໍ. ຠຄວາ ຫິ ຕຖາ ປຸຣິສທມ຺ເມ ສາເຣຕິ, ຍຖາ ເອກປລ຺ລງ຺ເກເນວ ນິສິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ທິສາ ອສຊ຺ຊມານາ ຘາວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຫຕ຺ຖິທມເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖິທມ຺ໂມ ສາຣິໂຕ ເອກໍເຍວ ທິສໍ ຘາວຕີ’’ຕິ ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໓.໓໑໒) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

໑໔໐. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ຍຖາຣຫໍ ອນຸສາສຕີຕິ ສຕ຺ຖາ. ອປິຈ ສຕ຺ຖາ ວິຍາຕິ ສຕ຺ຖາ, ຠຄວາ ສຕ຺ຖວາໂຫ. ຍຖາ ສຕ຺ຖວາໂຫ ສຕ຺ເຖ ກນ຺ຕາຣໍ ຕາເຣຕິ ໂຈຣກນ຺ຕາຣໍ ຕາເຣຕິ ວາຬກນ຺ຕາຣໍ ຕາເຣຕິ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂກນ຺ຕາຣໍ ຕາເຣຕິ ນິຣຸທກກນ຺ຕາຣໍ ຕາເຣຕິ ອຸຕ຺ຕາເຣຕິ ນິຕ຺ຕາເຣຕິ ປຕາເຣຕິ ເຂມນ຺ຕຠູມິໍ ສມ຺ປາເປຕິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຖວາໂຫ ສຕ຺ເຕ ກນ຺ຕາຣໍ ຕາເຣຕິ, ຊາຕິກນ຺ຕາຣໍ ຕາເຣຕີຕິອາທິນາ ນິທ຺ເທສນເຍນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ເທວານຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສນ, ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຄວາ ປນ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ ອນຸສາສນິປ຺ປທາເນນ ສຕ຺ຖາເຍວ. ເຕປິ ຫິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ຕາຍ ເອວ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທຸຕິເຍ ວາ ຕຕິເຍ ວາ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄ຺ຄຜລຠາຄິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ມຓ຺ຑູກເທວປຸຕ຺ຕາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ.

ຠຄວຕິ ກິຣ ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ ຈມ຺ປານຄຣວາສີນໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຍມາເນ ເອໂກ ມຓ຺ຑູໂກ ຠຄວໂຕ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຕໍ ເອໂກ ວຈ຺ຉປາລໂກ ທຓ຺ຑໍ ໂອລຸພ຺ຠ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສີເສ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕາວເທວ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ກນກວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເຣ ອຫມ຺ປິ ນາມ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມມກາສິ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ອທ຺ທສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠຄວໂຕ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫາ. ໂສ ຕາວເທວ ສຫ ວິມາເນນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິ. ຠຄວາ ຊານນ຺ໂຕວ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ໂກ ເມ ວນ຺ທຕິ ປາທານິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ;

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສຍໍ ທິສາ’’ຕິ.

ມຓ຺ຑູໂກຫໍ ປຸເຣ ອາສິໍ, ອຸທເກ ວາຣິໂຄຈໂຣ;

ຕວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ, ອວຘິ ວຈ຺ຉປາລໂກຕິ.

ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເທວປຸຕ຺ໂຕປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມີຕິ.

໑໔໑. ຍໍ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ ເຎຍ຺ຍໍ ນາມ, ສພ຺ພສ຺ເສວ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກຎ຺ຎາຓວເສນ ພຸທ຺ໂຘ. ຍສ຺ມາ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອຕ຺ຕນາປິ ພຸຊ຺ຌິ, ອຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘສິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາທີຫິປິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ໂຘ. ອິມສ຺ສ ຈ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ‘‘ພຸຊ຺ຌິຕາ ສຈ຺ຈານີຕິ ພຸທ຺ໂຘ. ໂພເຘຕາ ປຊາຍາຕິ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ສພ຺ໂພປິ ນິທ຺ເທສນໂຍ (ມຫານິ. ໑໙໒) ປຏິສມ຺ຠິທານໂຍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໒) ວາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ໂພ.

໑໔໒. ຠຄວາຕິ ອິທໍ ປນສ຺ສ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມຄຣຸຄາຣວາຘິວຈນໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຠຄວາຕິ ວຈນໍ ເສຏ຺ຐໍ, ຠຄວາຕິ ວຈນມຸຕ຺ຕມໍ;

ຄຣຸຄາຣວຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ, ຠຄວາ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາ ນາມໍ ອາວຕ຺ຖິກໍ ລິງ຺ຄິກໍ ເນມິຕ຺ຕິກໍ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂລກິຍໂວຫາເຣນ ຍທິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຈ຺ໂຉ ທມ຺ໂມ ພລີພທ຺ໂທຕິ ເອວມາທິ ອາວຕ຺ຖິກໍ. ທຓ຺ຑີ ຉຕ຺ຕີ ສິຂີ ກຣີຕິ ເອວມາທິ ລິງ຺ຄິກໍ. ເຕວິຊ຺ໂຊ ຉຬຠິຎ຺ໂຎຕິ ເອວມາທິ ເນມິຕ຺ຕິກໍ. ສິຣິວຑ຺ຒໂກ ຘນວຑ຺ຒໂກຕິ ເອວມາທິ ວຈນຕ຺ຖໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອິທໍ ປນ ຠຄວາຕິ ນາມໍ ເນມິຕ຺ຕິກໍ, ນ ມຫາມາຍາຍ, ນ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາເຊນ, ນ ອສີຕິຍາ ຎາຕິສຫສ຺ເສຫິ ກຕໍ, ນ ສກ຺ກສນ຺ຕຸສິຕາທີຫິ ເທວຕາວິເສເສຫິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ‘‘ຠຄວາຕິ ເນຕໍ ນາມໍ ມາຕຣາ ກຕໍ…ເປ… ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກເມຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ໂພຘິຍາ ມູເລ ສຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຏິລາຠາ ສຈ຺ຉິກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຍທິທໍ ຠຄວາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໘໔).

໑໔໓. ຍໍຄຸຓເນມິຕ຺ຕິກຎ຺ເຈຕໍ ນາມໍ, ເຕສໍ ຄຸຓານໍ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ວທນ຺ຕິ –

‘‘ຠຄີ ຠຊີ ຠາຄິ ວິຠຕ຺ຕວາ ອິຕິ,

ອກາສິ ຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ຄຣູຕິ ຠາຄ຺ຍວາ;

ພຫູຫິ ຎາເຍຫິ ສຸຠາວິຕຕ຺ຕໂນ,

ຠວນ຺ຕໂຄ ໂສ ຠຄວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ນິທ຺ເທເສ (ມຫານິ. ໘໔) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເຈຕ຺ຖ ເຕສໍ ເຕສໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑໔໔. ອຍໍ ປນ ອປໂຣ ນໂຍ.

ຠາຄ຺ຍວາ ຠຄ຺ຄວາ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຠເຄຫິ ຈ ວິຠຕ຺ຕວາ;

ຠຕ຺ຕວາ ວນ຺ຕຄມໂນ, ຠເວສຸ ຠຄວາ ຕໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ຓາຄໂມ ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍຕິອາທິກໍ ນິຣຸຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສທ຺ທນເຍນ ວາ ປິໂສທຣາທິປກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ທານສີລາທິປາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ຠາຄ຺ຍມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຠາຄ຺ຍວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຠຄວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຎາຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມາ ປນ ອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ປໂກຘູປນາຫມກ຺ຂປຬາສອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍມາຍາສາເຐຍ຺ຍຖມ຺ຠສາຣມ຺ຠມານາຕິມານມທປມາທຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາ- ຕິວິຘາກຸສລມູລທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສມລວິສມສຎ຺ຎາວິຕກ຺ກປປຎ຺ຈຈຕຸພ຺ພິຘວິປຣິເຍສ- ອາສວຄນ຺ຖໂອຆໂຍຄອຄຕິຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທຸປາທານປຎ຺ຈເຈໂຕຂີລວິນິພນ຺ຘນີວຣຓາຠິນນ຺ທນາ- ຉວິວາທມູລຕຓ຺ຫາກາຍສຕ຺ຕານຸສຍອຏ຺ຐມິຈ຺ຉຕ຺ຕນວຕຓ຺ຫາມູລກທສາກຸສລກມ຺ມປຖທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕ- ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕປ຺ປເຠທສພ຺ພທຣຖປຣິຬາຫກິເລສສຕສຫສ຺ສານິ, ສງ຺ເຂປໂຕ ວາ ປຎ຺ຈ ກິເລສຂນ຺ຘອຠິສງ຺ຂາຣເທວປຸຕ຺ຕມຈ຺ຈຸມາເຣ ອຠຎ຺ຊິ. ຕສ຺ມາ ຠຄ຺ຄຕ຺ຕາ ເອເຕສໍ ປຣິສ຺ສຍານໍ ຠຄ຺ຄວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຠຄວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຫ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ຠຄ຺ຄຣາໂຄ ຠຄ຺ຄໂທໂສ, ຠຄ຺ຄໂມໂຫ ອນາສໂວ;

ຠຄ຺ຄາສ຺ສ ປາປກາ ຘມ຺ມາ, ຠຄວາ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຠາຄ຺ຍວຕາຍ ຈສ຺ສ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓຘຣສ຺ສ ຣູປກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ຠຄ຺ຄໂທສຕາຍ ຘມ຺ມກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິ. ຕຖາ ໂລກິຍສຣິກ຺ຂການໍ ພຫຸມຕຠາໂວ, ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິເຕຫິ ອຠິຄມນີຍຕາ, ອຠິຄຕານຎ຺ຈ ເນສໍ ກາຍຈິຕ຺ຕທຸກ຺ຂາປນຍເນ ປຏິພລຠາໂວ, ອາມິສທານຘມ຺ມທາເນຫິ ອຸປກາຣິຕາ, ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຸເຂຫິ ຈ ສໍໂຍຊນສມຕ຺ຖຕາ ທີປິຕາ ໂຫຕິ.

ຍສ຺ມາ ຈ ໂລເກ ອິສ຺ສຣິຍຘມ຺ມຍສສິຣິກາມປຍຕ຺ເຕສຸ ຉສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠຄສທ຺ໂທ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຣມຎ຺ຈສ຺ສ ສກຈິຕ຺ເຕ ອິສ຺ສຣິຍໍ, ອຓິມາລງ຺ຆິມາທິກໍ ວາ ໂລກິຍສມ຺ມຕໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຖາ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ຘມ຺ໂມ. ໂລກຕ຺ຕຍພ຺ຍາປໂກ ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຸຓາຘິຄໂຕ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຍໂສ. ຣູປກາຍທສ຺ສນພ຺ຍາວຏຊນນຍນປ຺ປສາທຊນນສມຕ຺ຖາ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣາ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສິຣີ. ຍໍ ຍໍ ເອເຕນ ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ອຕ຺ຕຫິຕໍ ປຣຫິຕໍ ວາ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕເຖວ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຖນິພ຺ພຕ຺ຕິສຎ຺ຎິໂຕ ກາໂມ. ສພ຺ພໂລກຄຣຸຠາວປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູໂຕ ສມ຺ມາວາຍາມສງ຺ຂາໂຕ ປຍຕ຺ໂຕ ຈ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ອິເມຫິ ຠເຄຫິ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາປິ ຠຄາ ອສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນ ຠຄວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ກຸສລາທີຫິ ເຠເທຫິ ສພ຺ພຘມ຺ເມ, ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸສຈ຺ຈອິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທີຫິ ວາ ກຸສລາທິຘມ຺ເມ, ປີຬນສງ຺ຂຕສນ຺ຕາປວິປຣິຓາມຏ຺ເຐນ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອາຍູຫນນິທານສໍໂຍຄປລິໂພຘຏ຺ເຐນ ສມຸທຍໍ, ນິສ຺ສຣຓວິເວກາສງ຺ຂຕອມຕຏ຺ເຐນ ນິໂຣຘໍ, ນິຍ຺ຍານິກເຫຕຸທສ຺ສນາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ມຄ຺ຄໍ ວິຠຕ຺ຕວາ, ວິຠຊິຕ຺ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ເທສິຕວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ວິຠຕ຺ຕວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຠຄວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍສ຺ມາ ຈ ເອສ ທິພ຺ພພ຺ຣຫ຺ມອຣິຍວິຫາເຣ ກາຍຈິຕ຺ຕອຸປຘິວິເວເກ ສຸຎ຺ຎຕປ຺ປຓິຫິຕານິມິຕ຺ຕວິໂມກ຺ເຂ ອຎ຺ເຎ ຈ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ຠຊິ ເສວິ ພຫຸລໍ ອກາສິ, ຕສ຺ມາ ຠຕ຺ຕວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຠຄວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ຄມນໍ ອເນນ ວນ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຠເວສຸ ວນ຺ຕຄມໂນຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຠວສທ຺ທໂຕ ຠກາຣໍ ຄມນສທ຺ທໂຕ ຄກາຣໍ ວນ຺ຕສທ຺ທໂຕ ວກາຣຎ຺ຈ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ຠຄວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍຖາ ໂລເກ ເມຫນສ຺ສ ຂສ຺ສ ມາລາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເມຂລາຕິ.

໑໔໕. ຕສ຺ເສວໍ ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ…ເປ… ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນ ຠຄວາຕິ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຕຖາຄຕມາຣພ຺ຠ (ອ. ນິ. ໖.໑໐). ອິຈ຺ຈສ຺ສ ເອວໍ ຣາຄາທິປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠາເວນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນີວຣຓສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂຕາຍ ອຸຊຸຄຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘຄຸຓໂປຓາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸວິຕກ຺ກຍໂຕ ອນຸວິຈາຣຍໂຕ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປີຕິມນສ຺ສ ປີຕິປທຏ຺ຐານາຍ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘທຣຖສ຺ສ ກາຍິກມ຺ປິ ເຈຕສິກມ຺ປິ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສຸຂິໂນ ພຸທ຺ຘຄຸຓາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ເອກກ຺ຂເຓ ຌານງ຺ຄານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຄຸຓານຸສ຺ສຣຓາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ວາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ໂຫຕິ. ຕເທຕໍ ພຸທ຺ຘຄຸຓານຸສ຺ສຣຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ໂຫຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສທ຺ຘາເວປຸລ຺ລໍ ສຕິເວປຸລ຺ລໍ ປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລໍ ປຸຎ຺ຎເວປຸລ຺ລຎ຺ຈ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ປີຕິປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ຠຍເຠຣວສໂຫ ທຸກ຺ຂາຘິວາສນສມຕ຺ໂຖ, ສຕ຺ຖາຣາ ສໍວາສສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠຕິ. ພຸທ຺ຘຄຸຓານຸສ຺ສຕິຍາ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖຎ຺ຈສ຺ສ ສຣີຣມ຺ປິ ເຈຕິຍຆຣມິວ ປູຊາຣຫໍ ໂຫຕິ. ພຸທ຺ຘຠູມິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ. ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸສມາໂຍເຄ ຈສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສໂຕ ວິຍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປນ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມາທໍ, ກຍິຣາຖ ສຸເມຘໂສ;

ເອວໍ ມຫານຸຠາວາຍ, ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍາ ສທາຕິ.

ອິທໍ ຕາວ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

໒. ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິກຖາ

໑໔໖. ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕຸກາເມນາປິ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ເອວໍ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສ ເຈວ ນວວິຘສ຺ສ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ຄຸຓາ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພາ.

໑໔໗. ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ປເທ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິຕເຣສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມວ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕາວ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓຕ຺ຕາ ສາຕ຺ຖສພ຺ຍຎ຺ຊນເກວລປຣິປຸຓ຺ຓປຣິສຸທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປ຺ປກາສນຕ຺ຕາ ຈ. ຍຎ຺ຫິ ຠຄວາ ເອກຄາຖມ຺ປິ ເທເສຕິ, ສາ ສມນ຺ຕຠທ຺ທກຕ຺ຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຐມປາເທນ ອາທິກລ຺ຍາຓາ, ທຸຕິຍຕຕິຍປາເທຫິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ, ປຈ຺ຉິມປາເທນ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ. ເອການຸສນ຺ຘິກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິທາເນນ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ນິຄມເນນ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ, ເສເສນ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ. ນານານຸສນ຺ຘິກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປຐມານຸສນ຺ຘິນາ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ, ເສເສຫິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ. ອປິຈ ສນິທານສອຸປ຺ປຕ຺ຕິກຕ຺ຕາ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ເວເນຍ຺ຍານໍ ອນຸຣູປໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອວິປຣີຕຕາຍ ຈ ເຫຕຸທາຫຣຓຍຸຕ຺ຕໂຕ ຈ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ, ໂສຕູນໍ ສທ຺ຘາປຏິລາຠຊນເນນ ນິຄມເນນ ຈ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ.

ສກໂລປິ ສາສນຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຠູເຕນ ສີເລນ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜເລຫິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ນິພ຺ພາເນນ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ. ສີລສມາຘີຫິ ວາ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄຫິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ຜລນິພ຺ພາເນຫິ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ. ພຸທ຺ຘສຸໂພຘິຕາຍ ວາ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕາຍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ເນນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພາຍ ອຠິສມ຺ໂພຘິຍາ ວາ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ປຈ຺ເຈກໂພຘິຍາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ສາວກໂພຘິຍາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ.

ສຸຍ຺ຍມາໂນ ເຈສ ນີວຣຓວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ສວເນນປິ ກລ຺ຍາຓເມວ ອາວຫຕີຕິ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ປຏິປຊ຺ຊິຍມາໂນ ສມຖວິປສ຺ສນາສຸຂາວຫນໂຕ ປຏິປຕ຺ຕິຍາປິ ກລ຺ຍາຓໍ ອາວຫຕີຕິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ຕຖາປຏິປນ຺ໂນ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຜເລ ນິຏ຺ຐິເຕ ຕາທິຠາວາວຫນໂຕ ປຏິປຕ຺ຕິຜເລນປິ ກລ຺ຍາຓໍ ອາວຫຕີຕິ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓຕິ ເອວໍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓຕ຺ຕາ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ.

ຍໍ ປເນສ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຈ ປກາເສຕິ ນານານເຍຫິ ທີເປຕິ, ຕໍ ຍຖານຸຣູປໍ ອຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສາຕ຺ຖໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ສງ຺ກາສນປກາສນວິວຣຓວິຠຊນອຸຕ຺ຕານີກຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິອຕ຺ຖປທສມາໂຍຄໂຕ ສາຕ຺ຖໍ, ອກ຺ຂຣປທພ຺ຍຎ຺ຊນາກາຣນິຣຸຕ຺ຕິນິທ຺ເທສສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣຕາປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣຕາຫິ ສາຕ຺ຖໍ, ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາເທສນາຄມ຺ຠີຣຕາຫິ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ອຕ຺ຖປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາວິສຍໂຕ ສາຕ຺ຖໍ, ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາວິສຍໂຕ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍໂຕ ປຣິກ຺ຂກຊນປ຺ປສາທກນ຺ຕິ ສາຕ຺ຖໍ, ສທ຺ເຘຍ຺ຍໂຕ ໂລກິຍຊນປ຺ປສາທກນ຺ຕິ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ຄມ຺ຠີຣາຘິປ຺ປາຍໂຕ ສາຕ຺ຖໍ, ອຸຕ຺ຕານປທໂຕ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ອຸປເນຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ສກລປຣິປຸຓ຺ຓຠາເວນ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ອປເນຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນິທ຺ໂທສຠາເວນ ປຣິສຸທ຺ຘໍ.

ອປິຈ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄມພ຺ຍຕ຺ຕິໂຕ ສາຕ຺ຖໍ, ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ອາຄມພ຺ຍຕ຺ຕິໂຕ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ສີລາທິປຎ຺ຈຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘຍຸຕ຺ຕໂຕ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ, ນິຣຸປກ຺ກິເລສໂຕ ນິຕ຺ຕຣຓຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕິໂຕ ໂລກາມິສນິຣເປກ຺ຂໂຕ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ເອວໍ ສາຕ຺ຖສພ຺ຍຎ຺ຊນເກວລປຣິປຸຓ຺ຓປຣິສຸທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປ຺ປກາສນໂຕ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ.

ອຕ຺ຖວິປລ຺ລາສາຠາວໂຕ ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອກ຺ຂາໂຕຕິ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ. ຍຖາ ຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວິປລ຺ລາສມາປຊ຺ຊຕິ, ອນ຺ຕຣາຍິກາຕິ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ອນ຺ຕຣາຍິກຕ຺ຕາຠາວໂຕ, ນິຍ຺ຍານິກາຕິ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕາຠາວໂຕ. ເຕນ ເຕ ທຸຣກ຺ຂາຕຘມ຺ມາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວິປລ຺ລາສມາປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣາຍິກາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນິຍ຺ຍານິກາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ຕຖາຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕຕິ. ເອວໍ ຕາວ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ປນ ນິພ຺ພານານຸຣູປາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຏິປທານຸຣູປສ຺ສ ຈ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອກ຺ຂາຕຕ຺ຕາ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ໂຂ ປນ ເຕນ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ ສໍສນ຺ທຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄງ຺ໂຄທກໍ ຍມຸໂນທເກນ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ, ເອວເມວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ (ທີ. ນິ. ໒.໒໙໖) ເຕນ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ ສໍສນ຺ທຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈາ’’ຕິ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເຈຕ຺ຖ ອນ຺ຕທ຺ວຍໍ ອນຸປຄມ຺ມ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາຠູໂຕວ ‘‘ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ’’ຕິ ອກ຺ຂາຕຕ຺ຕາ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ. ສາມຎ຺ຎຜລານິ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘກິເລສາເນວ ‘‘ປຏິປສ຺ສທ຺ຘກິເລສານີ’’ຕິ ອກ຺ຂາຕຕ຺ຕາ ສ຺ວາກ຺ຂາຕານິ. ນິພ຺ພານໍ ສສ຺ສຕາມຕຕາຓເລຓາທິສຠາວເມວ ສສ຺ສຕາທິສຠາວວເສນ ອກ຺ຂາຕຕ຺ຕາ ສ຺ວາກ຺ຂາຕນ຺ຕິ ເອວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມປິ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ.

໑໔໘. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ຣາຄາທີນໍ ອຠາວໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລນ ສາມໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ. ຍຖາຫ –‘‘ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິຓ຺ຓຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ. ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຣາເຄ ປຫີເນ ເນວ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕີ’’ຕິ(ອ. ນິ. ໓.໕໔). ອປິຈ ນວວິໂຘປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ເຍນ ເຍນ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ປຣສທ຺ຘາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພຕໍ ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ສຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ. ອຖ ວາ ປສຕ຺ຖາ ທິຏ຺ຐິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິຍາ ຊຍຕີຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ. ຕຖາ ເຫຕ຺ຖ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ, ອຣິຍຜລໍ ກາຣຓຠູຕາຍ, ນິພ຺ພານໍ ວິສຍິຠູຕາຍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິຍາ ກິເລເສ ຊຍຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຣເຖນ ຊຍຕີຕິ ຣຖິໂກ, ເອວໍ ນວວິໂຘປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິຍາ ຊຍຕີຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ.

ອຖ ວາ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ທສ຺ສນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທິຏ຺ຐເມວ ສນ຺ທິຏ຺ຐໍ, ທສ຺ສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ທິຏ຺ຐໍ ອຣຫຕີຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ຫິ ຠາວນາຠິສມຍວເສນ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມຍວເສນ ຈ ທິສ຺ສມາໂນເຍວ ວຏ຺ຏຠຍໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ວຕ຺ຖໍ ອຣຫຕີຕິ ວຕ຺ຖິໂກ, ເອວໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐໍ ອຣຫຕີຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ.

໑໔໙. ອຕ຺ຕໂນ ຜລທານໍ ສນ຺ຘາຍ ນາສ຺ສ ກາໂລຕິ ອກາໂລ. ອກາໂລເຍວ ອກາລິໂກ. ນ ປຎ຺ຈາຫສຕ຺ຕາຫາທິເຠທໍ ກາລໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຜລໍ ເທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ປວຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣເມວ ຜລໂທຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລທາເນ ປກຏ຺ໂຐ ກາໂລ ປຕ຺ໂຕ ອສ຺ສາຕິ ກາລິໂກ. ໂກ ໂສ? ໂລກິໂຍ ກຸສລຘມ຺ໂມ. ອຍໍ ປນ ສມນນ຺ຕຣຜລຕ຺ຕາ ນ ກາລິໂກຕິ ອກາລິໂກ. ອິທໍ ມຄ຺ຄເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໕໐. ‘‘ເອຫິ ປສ຺ສ ອິມໍ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ເອຫິປສ຺ສວິຘິໍ ອຣຫຕີຕິ ເອຫິປສ຺ສິໂກ. ກສ຺ມາ ປເນສ ຕໍ ວິຘິໍ ອຣຫຕີຕິ? ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ. ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິຍໍ ຫິ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ສຸວຓ຺ຓໍ ວາ ອຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ວາປິ ‘‘ເອຫິ ປສ຺ສ ອິມ’’ນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ກສ຺ມາ? ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ຈ ຄູຖໍ ວາ ມຸຕ຺ຕໍ ວາ ມນຸຎ຺ຎຠາວປ຺ປກາສເນນ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຫໍສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເອຫິ ປສ຺ສ ອິມ’’ນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ອປິຈ ໂຂ ປນ ຕິເຓຫິ ວາ ປຓ຺ເຓຫິ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພເມວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປນ ນວວິໂຘປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ສຠາວໂຕວ ວິຊ຺ຊມາໂນ ວິຄຕວລາຫເກ ອາກາເສ ສມ຺ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຊາຕິມຓິ ວິຍ ຈ ປຣິສຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ເອຫິປສ຺ສວິຘິໍ ອຣຫຕີຕິ ເອຫິປສ຺ສິໂກ.

໑໕໑. ອຸປເນຕພ຺ໂພຕິ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ອຸປນຍນໍ ອຸປນໂຍ, ອາທິຕ຺ຕໍ ເຈລໍ ວາ ສີສໍ ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາປິ ຠາວນາວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປນຍນໍ ອຣຫຕີຕິ ໂອປນຍິໂກ. ໂອປນຍິໂກວ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ. ອິທໍ ສງ຺ຂເຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອສງ຺ຂເຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປນຍນໍ ອຣຫຕີຕິ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍາວເສນ ອລ຺ລີຍນໍ ອຣຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ວາ ນິພ຺ພານໍ ອຸປເນຕີຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອຸປເນຍ຺ໂຍ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຕໍ ອຸປເນຕພ຺ໂພຕິ ຜລນິພ຺ພານຘມ຺ໂມ ອຸປເນຍ຺ໂຍ. ອຸປເນຍ຺ໂຍ ເອວ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ.

໑໕໒. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູອາທີຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕນິ ເວທິຕພ຺ໂພ ‘‘ຠາວິໂຕ ເມ ມຄ຺ໂຄ, ອຘິຄຕໍ ຜລໍ, ສຈ຺ຉິກໂຕ ນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ນ ຫິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຠາວິເຕນ ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ກິເລສາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ນ ໂສ ຕສ຺ສ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ຜາສຸວິຫຣຕິ, ນ ເຕນ ສຈ຺ຉິກຕໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ເອສ ປຣສ຺ສ ສີເສ ອາຠຣຓໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຈິຕ຺ເຕເຍວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອນຸຠວິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ພາລານໍ ປນ ອວິສໂຍ ເຈສ.

ອປິຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ. ກສ຺ມາ? ສນ຺ທິຏ຺ຐິກຕ຺ຕາ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ, ອກາລິກຕ຺ຕາ. ອກາລິໂກ, ເອຫິປສ຺ສິກຕ຺ຕາ. ໂຍ ຈ ເອຫິປສ຺ສິໂກ, ໂສ ນາມ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ໂຫຕີຕິ.

໑໕໓. ຕສ຺ເສວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທິເຠເທ ຘມ຺ມຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ໂທສ…ເປ… ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ປຸຣິມນເຍເນວ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນີວຣຓສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ຌານງ຺ຄານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຘມ຺ມຄຸຓານໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຄຸຓານຸສ຺ສຣຓາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ວາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ໂຫຕິ. ຕເທຕໍ ຘມ຺ມຄຸຓານຸສ຺ສຣຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ໂອປເນຍ຺ຍິກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ເທເສຕາຣໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ນ ປເນຕຣຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມຄຸຓທສ຺ສເນເນວ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ໂຫຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ. ຘມ຺ເມ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາໂຣ ສທ຺ຘາທິເວປຸລ຺ລໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ປີຕິປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ຠຍເຠຣວສໂຫ, ທຸກ຺ຂາຘິວາສນສມຕ຺ໂຖ, ຘມ຺ເມນ ສໍວາສສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠຕິ, ຘມ຺ມຄຸຓານຸສ຺ສຕິຍາ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖຎ຺ຈສ຺ສ ສຣີຣມ຺ປິ ເຈຕິຍຆຣມິວ ປູຊາຣຫໍ ໂຫຕິ, ອນຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຘິຄມາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸສມາໂຍເຄ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປນ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມາທໍ, ກຍິຣາຖ ສຸເມຘໂສ;

ເອວໍ ມຫານຸຠາວາຍ, ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິຍາ ສທາຕິ.

ອິທໍ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

໓. ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິກຖາ

໑໕໔. ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕຸກາເມນາປິ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ, ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ, ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ, ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ເອວໍ ອຣິຍສງ຺ຆຄຸຓາ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພາ.

໑໕໕. ຕຕ຺ຖ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິປນ຺ໂນ, ສມ຺ມາປຏິປທໍ ອນິວຕ຺ຕິປຏິປທໍ ອນຸໂລມປຏິປທໍ ອປຈ຺ຈນີກປຏິປທໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ໂອວາທານຸສາສນິໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓນ຺ຕີຕິ ສາວກາ. ສາວການໍ ສງ຺ໂຆ ສາວກສງ຺ໂຆ, ສີລທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຕາຍ ສງ຺ຆາຕຠາວມາປນ຺ໂນ ສາວກສມູໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາ ສມ຺ມາປຏິປທາ ອຸຊຸ ອວງ຺ກາ ອກຸຏິລາ ອຊິມ຺ຫາ, ອຣິໂຍ ຈ ຎາໂຍຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອນຸຈ຺ຉວິກຕ຺ຕາ ຈ ສາມີຈີຕິປິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອຣິຍສງ຺ໂຆ ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິປິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເຍ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາ, ເຕ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິສມງ຺ຄິຕາຍ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ. ເຍ ຜລຏ຺ຐາ, ເຕ ສມ຺ມາປຏິປທາຍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ອຕີຕໍ ປຏິປທໍ ສນ຺ຘາຍ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປິຈ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາປິ ອປຓ຺ຓກປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາປິ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ.

ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປທາຍ ອນ຺ຕທ຺ວຍມນຸປຄມ຺ມ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ກາຍວຈີມໂນວງ຺ກກຸຏິລຊິມ຺ຫໂທສປ຺ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ.

ຎາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ. ຕທຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ.

ຍຖາ ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາຣຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ.

໑໕໖. ຍທິທນ຺ຕິ ຍານິ ອິມານິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານີຕິ ຍຸຄຬວເສນ ປຐມມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ຜລຏ຺ໂຐຕິ ອິທເມກໍ ຍຸຄຬນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄຬານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາຕິ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລວເສນ ເອໂກ ປຐມມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ເອໂກ ຜລຏ຺ໂຐຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຏ຺ເຐວ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິໂສຕິ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວາ ເອກຕ຺ຖານິ ເອຕານິ ປທານິ. ເວເນຍ຺ຍວເສນ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆຕິ ຍານິມານິ ຍຸຄວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ, ປາຏິເອກ຺ກໂຕ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ, ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອາຫຸເນຍ຺ໂຍຕິອາທີສຸ ອາເນຕ຺ວາ ຫຸນິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫຸນໍ, ທູຣໂຕປິ ອາເນຕ຺ວາ ສີລວນ຺ເຕສຸ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານເມຕມຘິວຈນໍ. ຕໍ ອາຫຸນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມຫປ຺ຜລກຣຓໂຕຕິ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ. ອຖ ວາ ທູຣໂຕປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສາປເຕຍ຺ຍມ຺ປິ ເອຕ຺ຖ ຫຸນິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫວນີໂຍ. ສກ຺ກາທີນມ຺ປິ ວາ ອາຫວນໍ ອຣຫຕີຕິ ອາຫວນີໂຍ. ໂຍ ຈາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອາຫວນີໂຍ ນາມ ອຄ຺ຄິ, ຍຕ຺ຖ ຫຸຕໍ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິ. ສເຈ ຫຸຕສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຕາຍ ອາຫວນີໂຍ, ສງ຺ໂຆວ ອາຫວນີໂຍ. ສງ຺ເຆ ຫຸຕຎ຺ຫິ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ຈ ວສ຺ສສຕໍ ຊນ຺ຕຸ, ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈເຣ ວເນ;

ເອກຎ຺ຈ ຠາວິຕຕ຺ຕານໍ, ມຸຫຸຕ຺ຕມປິ ປູຊເຍ;

ສາເຍວ ປູຊນາ ເສຍ຺ໂຍ, ຍຎ຺ເຈ ວສ຺ສສຕໍ ຫຸຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໐໗);

ຕເທຕໍ ນິກາຍນ຺ຕເຣ ອາຫວນີໂຍຕິ ປທໍ ອິຘ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍຕິ ອິມິນາ ປເທນ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປເນຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕເມວ ນານໍ. ອິຕິ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ.

ປາຫຸເນຍ຺ໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປາຫຸນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທິສາວິທິສໂຕ ອາຄຕານໍ ປິຍມນາປານໍ ຎາຕິມິຕ຺ຕານມຕ຺ຖາຍ ສກ຺ກາເຣນ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກທານໍ. ຕມ຺ປິ ຐເປຕ຺ວາ ເຕ ຕຖາຣູເປ ປາຫຸນເກ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ທາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ສງ຺ໂຆວ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ສງ຺ຆສທິໂສ ຫິ ປາຫຸນໂກ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ເຫສ ເອກພຸທ຺ຘນ຺ຕເຣ ຈ ທິສ຺ສຕິ, ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓຎ຺ຈ ປິຍມນາປຕ຺ຕກເຣຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ. ເອວໍ ປາຫຸນມສ຺ສ ທາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ປາຫຸນຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ. ເຍສໍ ປນ ປາຫວນີໂຍຕິ ປາຬິ, ເຕສໍ ຍສ຺ມາ ສງ຺ໂຆ ປຸພ຺ພກາຣມຣຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພປຐມໍ ອາເນຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ຫຸນິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປາຫວນີໂຍ. ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ວາ ອາຫວນມຣຫຕີຕິ ປາຫວນີໂຍ. ສ຺ວາຍມິຘ ເຕເນວ ອຕ຺ເຖນ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທກ຺ຂິຓາຕິ ປນ ປຣໂລກໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພທານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ອຣຫຕິ, ທກ຺ຂິຓາຍ ວາ ຫິໂຕ ຍສ຺ມາ ນໍ ມຫປ຺ຜລກຣຓຕາຍ ວິໂສເຘຕີຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ.

ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໂລເກນ ກຍິຣມານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ອຣຫຕີຕິ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ.

ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາຕິ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ອສທິສໍ ປຸຎ຺ຎວິຣູຫນຏ຺ຐານໍ. ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ວາ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ວາ ສາລີນໍ ວາ ຍວານໍ ວາ ວິຣູຫນຏ຺ຐານໍ ຣຎ຺ໂຎ ສາລິກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ຍວກ຺ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ສງ຺ໂຆ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານໍ ວິຣູຫນຏ຺ຐານໍ. ສງ຺ຆໍ ນິສ຺ສາຍ ຫິ ໂລກສ຺ສ ນານປ຺ປກາຣຫິຕສຸຂສໍວຕ຺ຕນິການິ ປຸຎ຺ຎານິ ວິຣູຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສງ຺ໂຆ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາຕິ.

໑໕໗. ເອວໍ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທິເຠເທ ສງ຺ຆຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ໂທສ…ເປ… ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ປຸຣິມນເຍເນວ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນີວຣຓສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ຌານງ຺ຄານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສງ຺ຆຄຸຓານໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຄຸຓານຸສ຺ສຣຓາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ວາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ໂຫຕິ. ຕເທຕໍ ສງ຺ຆຄຸຓານຸສ຺ສຣຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ສຄາຣໂວ ໂຫຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ. ສທ຺ຘາທິເວປຸລ຺ລໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ປີຕິປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ຠຍເຠຣວສໂຫ, ທຸກ຺ຂາຘິວາສນສມຕ຺ໂຖ, ສງ຺ເຆນ ສໍວາສສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠຕິ. ສງ຺ຆຄຸຓານຸສ຺ສຕິຍາ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖຎ຺ຈສ຺ສ ສຣີຣໍ ສນ຺ນິປຕິຕສງ຺ຆມິວ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ປູຊາຣຫໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆຄຸຓາຘິຄມາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸສມາໂຍເຄ ຈສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສງ຺ຆໍ ປສ຺ສໂຕ ວິຍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປນ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມາທໍ, ກຍິຣາຖ ສຸເມຘໂສ;

ເອວໍ ມຫານຸຠາວາຍ, ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິຍາ ສທາຕິ.

ອິທໍ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

໔. ສີລານຸສ຺ສຕິກຖາ

໑໕໘. ສີລານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ປນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ເອວໍ ອຂຓ຺ຑຕາທິຄຸຓວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ສີລານິ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພານິ. ຕານິ ຈ ຄຫຏ຺ເຐນ ຄຫຏ຺ຐສີລານິ, ປພ຺ພຊິເຕນ ປພ຺ພຊິຕສີລານິ.

ຄຫຏ຺ຐສີລານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ປພ຺ພຊິຕສີລານິ ວາ, ເຍສໍ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ອນ຺ເຕ ວາ ເອກມ຺ປິ ນ ຠິນ຺ນໍ, ຕານິ ປຣິຍນ຺ເຕ ຉິນ຺ນສາຏໂກ ວິຍ ນ ຂຓ຺ຑານີຕິ ອຂຓ຺ຑານິ. ເຍສໍ ເວມຊ຺ເຌ ເອກມ຺ປິ ນ ຠິນ຺ນໍ, ຕານິ ມຊ຺ເຌ ວິນິວິທ຺ຘສາຏໂກ ວິຍ ນ ຉິທ຺ທານີຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ. ເຍສໍ ປຏິປາຏິຍາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ນ ຠິນ຺ນານິ, ຕານິ ປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຍາ ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ທີຆວຏ຺ຏາທິສຓ຺ຐາເນນ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓນ ກາຬຣຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສຣີຣວຓ຺ຓາ ຄາວີ ວິຍ ນ ສພລານີຕິ ອສພລານິ. ຍານິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນ ຠິນ຺ນານິ, ຕານິ ວິສຠາຄພິນ຺ທຸວິຈິຕ຺ຣາ ຄາວີ ວິຍ ນ ກມ຺ມາສານີຕິ ອກມ຺ມາສານິ. ອວິເສເສນ ວາ ສພ຺ພານິປິ ສຕ຺ຕວິເຘນ ເມຖຸນສໍໂຍເຄນ ໂກຘຸປນາຫາທີຫິ ຈ ປາປຘມ຺ເມຫິ ອນຸປຫຕຕ຺ຕາ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ. ຕານິເຍວ ຕຓ຺ຫາທາສພ຺ຍໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ຠຸຊິສ຺ສຠາວກຣເຓນ ຠຸຊິສ຺ສານິ. ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ປສຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອປຣາມຏ຺ຐຕາຍ ເກນຈິ ວາ ອຍໍ ເຕ ສີເລສຸ ໂທໂສຕິ ເອວໍ ປຣາມຏ຺ຐຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອປຣາມຏ຺ຐານິ. ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ, ອຖ ວາ ປນ ມຄ຺ຄສມາຘິໍ ຜລສມາຘິຎ຺ຈາປິ ສໍວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ.

໑໕໙. ເອວໍ ອຂຓ຺ຑຕາທິຄຸຓວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ສີລານິ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ໂທສ…ເປ… ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສີລໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນີວຣຓສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ຌານງ຺ຄານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສີລຄຸຓານໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຄຸຓານຸສ຺ສຣຓາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ວາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ໂຫຕິ. ຕເທຕໍ ສີລຄຸຓານຸສ຺ສຣຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສີລານຸສ຺ສຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ສີລານຸສ຺ສຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາຍ ສຄາຣໂວ ໂຫຕິ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຖາເຣ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຕານຸວາທາທິຠຍວິຣຫິໂຕ, ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສທ຺ຘາທິເວປຸລ຺ລໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ປີຕິປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ໂຫຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປນ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມາທໍ, ກຍິຣາຖ ສຸເມຘໂສ;

ເອວໍ ມຫານຸຠາວາຍ, ສີລານຸສ຺ສຕິຍາ ສທາຕິ.

ອິທໍ ສີລານຸສ຺ສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

໕. ຈາຄານຸສ຺ສຕິກຖາ

໑໖໐. ຈາຄານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ປນ ປກຕິຍາ ຈາຄາຘິມຸຕ຺ເຕນ ນິຈ຺ຈປ຺ປວຕ຺ຕທານສໍວິຠາເຄນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ປນ ຠາວນໍ ອາຣຠນ຺ເຕນ ອິໂຕ ທານິ ປຠຸຕິ ສຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫເກ ອນ຺ຕມໂສ ເອກາໂລປມຕ຺ຕມ຺ປິ ທານໍ ອທຕ຺ວາ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ສມາທານໍ ກຕ຺ວາ ຕໍທິວສໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ເຐສຸ ປຏິຄ຺ຄາຫເກສຸ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ໂຍຫໍ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຊາຍ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉຣຕາທິຄຸຓວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈາໂຄ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ລາຠາ ວຕ ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ ວຕ ລາຠາ, ເຍ ອິເມ ‘‘ອາຍຸໍ ໂຂ ປນ ທຕ຺ວາ ອາຍຸສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ’’ ອິຕິ (ອ. ນິ. ໕.໓໗) ຈ, ‘‘ທທໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ຠຊນ຺ຕິ ນໍ ພຫູ’’ ອິຕິ (ອ. ນິ. ໕.໓໔) ຈ, ‘‘ທທມາໂນ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸກ຺ກມໍ’’ ອິຕິ (ອ. ນິ. ໕.໓໕) ຈ ເອວມາທີຫິ ນເຍຫິ ຠຄວຕາ ທາຍກສ຺ສ ລາຠາ ສໍວຓ຺ຓິຕາ, ເຕ ມຍ຺ຫໍ ອວສ຺ສໍ ຠາຄິໂນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມຕິ ຍໍ ມຍາ ອິທໍ ສາສນໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ວາ ລທ຺ຘໍ, ຕໍ ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ. ກສ຺ມາ? ໂຍຫໍ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຊາຍ…ເປ… ທານສໍວິຠາຄຣໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາຍາຕິ ມຈ຺ເຉຣມເລນ ອຠິຠູຕາຍ. ປຊາຍາຕິ ປຊາຍນວເສນ ສຕ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ປຣສາຘາຣຓຠາວມສຫນລກ຺ຂເຓນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຠສ຺ສຣຠາວທູສການໍ ກຓ຺ຫຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ມຈ຺ເຉຣມເລນ ອຠິຠູເຕສຸ ສຕ຺ເຕສູຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນາຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຣາຄໂທສາທິມລານຎ຺ເຈວ ມຈ຺ເຉຣສ຺ສ ຈ ວິຄຕຕ຺ຕາ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ. ເຈຕສາ ວິຫຣາມີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕ຺ເຕສຸ ປນ ມຫານາມສກ຺ກສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ນິສ຺ສຍວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉໂຕ ນິສ຺ສຍວິຫາຣວເສນ ເທສິຕຕ຺ຕາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ວສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຸຕ຺ຕຈາໂຄຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐຈາໂຄ. ປຍຕປາຓີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຫຕ຺ໂຖ. ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຫຕ຺ຖາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ທາຕຸໍ ສທາ ໂຘຕຫຕ຺ໂຖເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕຕິ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ, ປຣິຈ຺ຈາໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມິໍ ໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ສຕຕາຠິໂຍຄວເສນ ຣໂຕຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ. ຍາຈໂຍໂຄຕິ ຍໍ ຍໍ ປເຣ ຍາຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທານໂຕ ຍາຈນໂຍໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາຊໂຍໂຄຕິປິ ປາໂຐ. ຍຊນສງ຺ຂາເຕນ ຍາເຊນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທານສໍວິຠາຄຣໂຕຕິ ທາເນ ຈ ສໍວິຠາເຄ ຈ ຣໂຕ. ອຫຎ຺ຫິ ທານຎ຺ຈ ເທມິ, ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕປິ ຈ ສໍວິຠາຄໍ ກໂຣມິ, ເອຕ຺ເຖວ ຈສ຺ມິ ອຸຠເຍ ຣໂຕຕິ ເອວໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໖໑. ຕສ຺ເສວໍ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉຣຕາທິຄຸຓວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຄໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ໂທສ…ເປ… ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຈາຄໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໐) ປຸຣິມນເຍເນວ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນີວຣຓສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ຌານງ຺ຄານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຈາຄຄຸຓານໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຈາຄຄຸຓານຸສ຺ສຣຓາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ວາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ໂຫຕິ. ຕເທຕໍ ຈາຄຄຸຓານຸສ຺ສຣຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຈາຄານຸສ຺ສຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ຈາຄານຸສ຺ສຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ຈາຄາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອໂລຠຊ຺ຌາສໂຍ, ເມຕ຺ຕາຍ ອນຸໂລມກາຣີ, ວິສາຣໂທ, ປີຕິປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ, ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປນ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມາທໍ, ກຍິຣາຖ ສຸເມຘໂສ;

ເອວໍ ມຫານຸຠາວາຍ, ຈາຄານຸສ຺ສຕິຍາ ສທາຕິ.

ອິທໍ ຈາຄານຸສ຺ສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

໖. ເທວຕານຸສ຺ສຕິກຖາ

໑໖໒. ເທວຕານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ປນ ອຣິຍມຄ຺ຄວເສນ ສມຸທາຄເຕຫິ ສທ຺ຘາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ‘‘ສນ຺ຕິ ເທວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ຍາມາ, ຕຸສິຕາ, ນິມ຺ມານຣຕິໂນ, ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິໂນ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ, ຍຖາຣູປາຍ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ສທ຺ຘາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ສີເລນ. ຍຖາຣູເປນ ສຸເຕນ. ຍຖາຣູເປນ ຈາເຄນ. ຍຖາຣູປາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ປຎ຺ຎາ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ເອວໍ ເທວຕາ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາທິຄຸຓາ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພາ.

ສຸຕ຺ເຕ ປນ ຍສ຺ມິໍ ມຫານາມ ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຕາສຎ຺ຈ ເທວຕານໍ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ຕໍ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ພເທວຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາທີຫິ ສມານຄຸຓທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຫິ ເທວຕາ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໖໓. ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເທວຕານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອຕ຺ຕໂນ ສໍວິຊ຺ຊມາເນ ສທ຺ຘາທິຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈສ຺ສ ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ໂທສ…ເປ… ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠາຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ປຸຣິມນເຍເນວ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນີວຣຓສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ຌານງ຺ຄານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສທ຺ຘາທິຄຸຓານໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຄຸຓານຸສ຺ສຣຓາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ວາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ໂຫຕິ. ຕເທຕໍ ເທວຕານໍ ຄຸຓສທິສສທ຺ຘາທິຄຸຓານຸສ຺ສຣຓວເສນ ເທວຕານຸສ຺ສຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ເທວຕານຸສ຺ສຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເທວຕານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ, ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ສທ຺ຘາທິເວປຸລ຺ລໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ປີຕິປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ວິຫຣຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປນ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມາທໍ, ກຍິຣາຖ ສຸເມຘໂສ;

ເອວໍ ມຫານຸຠາວາຍ, ເທວຕານຸສ຺ສຕິຍາ ສທາຕິ.

ອິທໍ ເທວຕານຸສ຺ສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ

໑໖໔. ຍໍ ປນ ເອຕາສໍ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາຍໍ ‘‘ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸຊຸຄຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາຕິອາທີນໍ ອຕ຺ຖໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕຸຏ຺ຐິໍ ສນ຺ຘາຍ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຬິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕຸຏ຺ຐິໍ ສນ຺ຘາຍ ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ. ອຸຠຍວເສນ ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍຎ຺ຈ ເທວຕານຸສ຺ສຕິຍໍ ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕວເສນ ເທວຕາຄຸຓສທິເສ ວາ ເທວຕາຠາວນິປ຺ຜາທເກ ຄຸເຓ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໖໕. ອິມາ ປນ ຉ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ ອຣິຍສາວການຎ຺ເຎວ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຫິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸຓາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ອຂຓ຺ຑຕາທິຄຸເຓຫິ ສີເລຫິ, ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ຈາເຄນ, ມຫານຸຠາວານໍ ເທວຕານໍ ຄຸຓສທິເສຫິ ສທ຺ຘາທິຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ມຫານາມສຸຕ຺ເຕ (ອ. ນິ. ໖.໑໐) ຈ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ນິສ຺ສຍວິຫາຣໍ ປຸຏ຺ເຐນ ຠຄວຕາ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ນິສ຺ສຍວິຫາຣທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ເອຕາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກຖິຕາ.

ເຄຘສຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ…ເປ… ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ເຄໂຘຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານມຘິວຈນໍ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໒໕) ເອວໍ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອນຸສ຺ສຕິວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຣມຕ຺ຖວິສຸທ຺ຘິອຘິຄມຕ຺ຖາຍ ກຖິຕາ.

ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ເທສິເຕ ສມ຺ພາໂຘກາສສຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ, ຍາວຎ຺ຈິທໍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ພາເຘ ໂອກາສາຘິຄໂມ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຍທິທໍ ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ອິຘາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ…ເປ… ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘິຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໒໖) ເອວໍ ອຣິຍສາວກສ຺ເສວ ປຣມຕ຺ຖວິສຸທ຺ຘິຘມ຺ມຕາຍ ໂອກາສາຘິຄມວເສນ ກຖິຕາ.

ອຸໂປສຖສຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຣິຍູໂປສໂຖ ໂຫຕິ? ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ, ວິສາເຂ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໗໑) ເອວໍ ອຣິຍສາວກສ຺ເສວ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສໂຕ ຈິຕ຺ຕວິໂສຘນກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ອຸໂປສຖສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຖິຕາ.

ເອກາທສນິປາເຕປິ ‘‘ສທ຺ໂຘ ໂຂ, ມຫານາມ, ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ, ໂນ ອສ຺ສທ຺ໂຘ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິ, ສມາຫິໂຕ, ປຎ຺ຎວາ, ມຫານາມ, ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ອິເມສຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫານາມ, ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຉ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕຣິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ. ອິຘ ຕ຺ວໍ, ມຫານາມ, ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍາສິ ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໑.໑໑) ເອວໍ ອຣິຍສາວກສ຺ເສວ ‘‘ເຕສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ນານາວິຫາເຣນ ວິຫຣຕໍ ເກນສ຺ສ ວິຫາເຣນ ວິຫຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉໂຕ ວິຫາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຖິຕາ.

໑໖໖. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄເຕນ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນາປິ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ. ອນຸສ຺ສວວເສນາປິ ຫິ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິເຍວ. ຍສ຺ສານຸຠາເວນ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ໂຊ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍເຍວ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍ ກຏອນ຺ຘກາຣວາສີ ຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ມາເຣນ ນິມ຺ມິຕໍ ພຸທ຺ຘຣູປໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ສຣາຄໂທສໂມໂຫ ເອວໍ ໂສຠຕິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ນ ໂສຠຕິ, ໂສ ຫິ ສພ຺ພໂສ ວີຕຣາຄໂທສໂມໂຫ’’ຕິ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສມາຘິຠາວນາຘິກາເຣ

ຉອນຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ສຕ຺ຕໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໘. ອນຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານນິທ຺ເທໂສ

ມຣຓສ຺ສຕິກຖາ

໑໖໗. ອິທານິ ອິໂຕ ອນນ຺ຕຣາຍ ມຣຓສ຺ສຕິຍາ ຠາວນານິທ຺ເທໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ມຣຓນ຺ຕິ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉໂທ. ຍໍ ປເນຕໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສມຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕໍ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓໍ, ສງ຺ຂາຣານໍ ຂຓຠງ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ຂຓິກມຣຓໍ, ຣຸກ຺ໂຂ ມໂຕ ໂລຫໍ ມຕນ຺ຕິອາທີສຸ ສມ຺ມຸຕິມຣຓຎ຺ຈ, ນ ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕໍ ກາລມຣຓໍ ອກາລມຣຓນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາລມຣຓໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂເຍນ ວາ ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ວາ ອຸຠຍກ຺ຂເຍນ ວາ ໂຫຕິ. ອກາລມຣຓໍ ກມ຺ມຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມວເສນ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວິຊ຺ຊມານາຍປິ ອາຍຸສນ຺ຕານຊນກປຈ຺ຈຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເກວລໍ ປຏິສນ຺ຘິຊນກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປກ຺ກວິປາກຕ຺ຕາ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂເຍນ ມຣຓໍ ນາມ. ຍໍ ຄຕິກາລາຫາຣາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາເວນ ອຊ຺ຊຕນກາລປຸຣິສານໍ ວິຍ ວສ຺ສສຕມຕ຺ຕປຣິມາຓສ຺ສ ອາຍຸໂນ ຂຍວເສນ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ມຣຓໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ທູສີມາຣກລາພຸຣາຊາທີນໍ ວິຍ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຐານາຈາວນສມຕ຺ເຖນ ກມ຺ມຸນາ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນສນ຺ຕານານໍ, ປຸຣິມກມ຺ມວເສນ ວາ ສຕ຺ຖຫຣຓາທີຫິ ອຸປກ຺ກເມຫິ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊມານສນ຺ຕານານໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ອກາລມຣຓໍ ນາມ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉເທນ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ອິຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມຣຓສ຺ສ ສຣຓໍ ມຣຓສ຺ສຕິ.

໑໖໘. ຕໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ‘‘ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ມຣຓໍ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ວາ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອໂຍນິໂສ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ຫິ ອິຏ຺ຐຊນມຣຓານຸສ຺ສຣເຓ ໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຊາຕມາຕຸຍາ ປິຍປຸຕ຺ຕມຣຓານຸສ຺ສຣເຓ ວິຍ. ອນິຏ຺ຐຊນມຣຓານຸສ຺ສຣເຓ ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເວຣີນໍ ເວຣິມຣຓານຸສ຺ສຣເຓ ວິຍ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕຊນມຣຓານຸສ຺ສຣເຓ ສໍເວໂຄ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມຕກເຬວຣທສ຺ສເນ ຉວຑາຫກສ຺ສ ວິຍ. ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓານຸສ຺ສຣເຓ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກໍ ວຘກໍ ທິສ຺ວາ ຠີຣຸກຊາຕິກສ຺ສ ວິຍ. ຕເທຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສຕິສໍເວຄຎາຓວິຣຫໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຫຕມຕສຕ຺ເຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ສຕ຺ຕານໍ ມຕານໍ ມຣຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕິຎ຺ຈ ສໍເວຄຎ຺ຈ ຎາຓຎ຺ຈ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຫິ ໂຍນິໂສ ປວຕ຺ເຕຕິ, ອຸປາເຍນ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕເຍວ ຫິ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ, ມຣຓາຣມ຺ມຓາ ສຕິ ສຓ຺ຐາຕິ, ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ.

໑໖໙. ຍສ຺ສ ປນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ນ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຘກປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໂຕ, ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິໂຕ, ອຸປສໍຫຣຓໂຕ, ກາຍພຫຸສາຘາຣຓໂຕ, ອາຍຸທຸພ຺ພລໂຕ, ອນິມິຕ຺ຕໂຕ, ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໂຕ, ຂຓປຣິຕ຺ຕໂຕຕິ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫິ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ວຘກປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໂຕຕິ ວຘກສ຺ສ ວິຍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໂຕ. ຍຖາ ຫິ ອິມສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄີວາຍ ຈາຣຍມາໂນ ວຘໂກ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມຣຓມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕເມວາຕິ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ສຫ ຊາຕິຍາ ອາຄຕໂຕ, ຊີວິຕຫຣຓໂຕ ຈ. ຍຖາ ຫິ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກມກຸຬໍ ມຕ຺ຖເກນ ປໍສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕາ ຊຣາມຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ເນສໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທານນ຺ຕຣເມວ ຊຣໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕສິຂຣໂຕ ປຕິຕສິລາ ວິຍ ຠິຊ຺ຊຕິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຂນ຺ເຘຫິ. ເອວໍ ຂຓິກມຣຓໍ ຕາວ ສຫ ຊາຕິຍາ ອາຄຕໍ. ຊາຕສ຺ສ ປນ ອວສ຺ສໍ ມຣຓໂຕ ອິຘາຘິປ຺ເປຕມຣຓມ຺ປິ ສຫ ຊາຕິຍາ ອາຄຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອສ ສຕ຺ໂຕ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາ ນາມ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉເຕວ, ຄຕຄຕຏ຺ຐານໂຕ ອີສກມ຺ປິ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາ ວາ ນທີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ສີຆໂສຕາ ຫາຣຫາຣິນີ ສນ຺ທເຕວ ວຕ຺ຕເຕວ ອີສກມ຺ປິ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ອີສກມ຺ປິ ອນິວຕ຺ຕມາໂນ ມຣຓາຠິມຸໂຂວ ຍາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍເມກຣຕ຺ຕິໍ ປຐມໍ, ຄພ຺ເຠ ວສຕິ ມາຓໂວ;

ອພ຺ຠຸຏ຺ຐິໂຕວ ໂສ ຍາຕິ, ສ ຄຈ຺ຉໍ ນ ນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໓໖໓);

ເອວໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ຈສ຺ສ ຄິມ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕານໍ ກຸນ຺ນທີນໍ ຂໂຍ ວິຍ, ປາໂຕ ອາໂປຣສານຸຄຕພນ຺ຘນານໍ ທຸມປ຺ຜລານໍ ປຕນໍ ວິຍ, ມຸຄ຺ຄຣາຠິຕາຬິຕານໍ ມຕ຺ຕິກຠາຊນານໍ ເຠໂທ ວິຍ, ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜຸຏ຺ຐານໍ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູນໍ ວິທ຺ຘໍສນໍ ວິຍ ຈ ມຣຓເມວ ອາສນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ –

‘‘ອຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອໂຫຣຕ຺ຕາ, ຊີວິຕມຸປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ອາຍຸ ຂີຍຕິ ມຈ຺ຈານໍ, ກຸນ຺ນທີນໍວ ໂອທກໍ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໔໖);

‘‘ຜລານມິວ ປກ຺ການໍ, ປາໂຕ ປປຕໂຕ ຠຍໍ;

ເອວໍ ຊາຕານ ມຈ຺ຈານໍ, ນິຈ຺ຈໍ ມຣຓໂຕ ຠຍໍ.

‘‘ຍຖາປິ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ, ກຕໍ ມຕ຺ຕິກຠາຊນໍ;

ຂຸທ຺ທກຎ຺ຈ ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ, ຍໍ ປກ຺ກໍ ຍຎ຺ຈ ອາມກໍ;

ສພ຺ພໍ ເຠທນປຣິຍນ຺ຕໍ, ເອວໍ ມຈ຺ຈານ ຊີວິຕໍ’. (ສຸ. ນິ. ໕໘໑-໕໘໒);

‘‘ອຸສ຺ສາໂວວ ຕິຓຄ຺ຄມ຺ຫິ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິ;

ເອວມາຍຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ມາ ມໍ ອມ຺ມ ນິວາຣຍາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໑.໗໙);

ເອວໍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິໂກ ວຘໂກ ວິຍ ສຫ ຊາຕິຍາ ອາຄຕໍ ປເນຕໍ ມຣຓໍ ຄີວາຍ ອສິໍ ຈາຣຍມາໂນ ໂສ ວຘໂກ ວິຍ ຊີວິຕໍ ຫຣຕິເຍວ, ນ ອຫຣິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ສຫ ຊາຕິຍາ ອາຄຕໂຕ, ຊີວິຕຫຣຓໂຕ ຈ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິໂກ ວຘໂກ ວິຍ ມຣຓມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕເມວາຕິ ເອວໍ ວຘກປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໂຕ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

໑໗໐. ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິໂຕຕິ ອິຘ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ຕາວເທວ ໂສຠຕິ, ຍາວ ນໍ ວິປຕ຺ຕິ ນາຠິຠວຕິ, ນ ຈ ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຍາ ວິປຕ຺ຕິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ຕຖາ ຫິ –

‘‘ສກລໍ ເມທິນິໍ ຠຸຕ຺ວາ, ທຕ຺ວາ ໂກຏິສຕໍ ສຸຂີ;

ອຑ຺ຒາມລກມຕ຺ຕສ຺ສ, ອນ຺ເຕ ອິສ຺ສຣຕໍ ຄໂຕ.

‘‘ເຕເນວ ເທຫພນ຺ເຘນ, ປຸຎ຺ຎມ຺ຫິ ຂຍມາຄເຕ;

ມຣຓາຠິມຸໂຂ ໂສປິ, ອໂສໂກ ໂສກມາຄໂຕ’’ຕິ.

ອປິຈ ສພ຺ພໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ພ຺ຍາຘິປຣິໂຍສານໍ, ສພ຺ພໍ ໂຍພ຺ພນໍ ຊຣາປຣິໂຍສານໍ, ສພ຺ພໍ ຊີວິຕໍ ມຣຓປຣິໂຍສານໍ, ສພ຺ໂພເຍວ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ຊາຕິຍາ ອນຸຄໂຕ, ຊຣາຍ ອນຸສໂຏ, ພ຺ຍາຘິນາ ອຠິຠູໂຕ, ມຣເຓນ ອພ຺ຠາຫໂຕ. ເຕນາຫ –

‘‘ຍຖາປິ ເສລາ ວິປຸລາ, ນຠໍ ອາຫຈ຺ຈ ປພ຺ພຕາ;

ສມນ຺ຕາ ອນຸປຣິເຍຍ຺ຍຸໍ, ນິປ຺ໂປເຖນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ.

‘‘ເອວໍ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈ, ອຘິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປາຓິເນ;

ຂຕ຺ຕິເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ເວສ຺ເສ, ສຸທ຺ເທ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸເສ;

ນ ກິຎ຺ຈິ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສພ຺ພເມວາຠິມທ຺ທຕິ.

‘‘ນ ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖີນໍ ຠູມິ, ນ ຣຖານໍ ນ ປຕ຺ຕິຍາ;

ນ ຈາປິ ມນ຺ຕຍຸທ຺ເຘນ, ສກ຺ກາ ເຊຕຸໍ ຘເນນ ວາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໖);

ເອວໍ ຊີວິຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຣຓວິປຕ຺ຕິປຣິໂຍສານຕໍ ວວຕ຺ຖເປນ຺ເຕນ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິໂຕ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

໑໗໑. ອຸປສໍຫຣຓໂຕຕິ ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປສໍຫຣຓໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫິ ອຸປສໍຫຣຓໂຕ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ, ຍສມຫຕ຺ຕໂຕ, ປຸຎ຺ຎມຫຕ຺ຕໂຕ, ຖາມມຫຕ຺ຕໂຕ, ອິທ຺ຘິມຫຕ຺ຕໂຕ, ປຎ຺ຎາມຫຕ຺ຕໂຕ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໂຕ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໂຕຕິ. ກຖໍ? ອິທໍ ມຣຓໍ ນາມ ມຫາຍສານໍ ມຫາປຣິວາຣານໍ ສມ຺ປນ຺ນຘນວາຫນານໍ ມຫາສມ຺ມຕມນ຺ຘາຕຸມຫາສຸທສ຺ສນ ທຬ຺ຫເນມິ ນິມິປ຺ປຠຸຕີນມ຺ປິ ອຸປຣິ ນິຣາສງ຺ກເມວ ປຕິຕໍ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຣິ ນ ປຕິສ຺ສຕິ?

ມຫາຍສາ ຣາຊວຣາ, ມຫາສມ຺ມຕອາທໂຍ;

ເຕປິ ມຈ຺ຈຸວສໍ ປຕ຺ຕາ, ມາທິເສສຸ ກຖາວ ກາຕິ.

ເອວໍ ຕາວ ຍສມຫຕ຺ຕໂຕ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ປຸຎ຺ຎມຫຕ຺ຕໂຕ?

ໂຊຕິໂກ ຊຏິໂລ ອຸຄ຺ໂຄ, ເມຓ຺ຑໂກ ອຖ ປຸຓ຺ຓໂກ;

ເອເຕ ຈຎ຺ເຎ ຈ ເຍ ໂລເກ, ມຫາປຸຎ຺ຎາຕິ ວິສ຺ສຸຕາ;

ສພ຺ເພ ມຣຓມາປນ຺ນາ, ມາທິເສສຸ ກຖາວ ກາຕິ.

ເອວໍ ປຸຎ຺ຎມຫຕ຺ຕໂຕ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ຖາມມຫຕ຺ຕໂຕ?

ວາສຸເທໂວ ພລເທໂວ, ຠີມເສໂນ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ;

ຈານຸໂຣ ໂຍ ມຫາມລ຺ໂລ, ອນ຺ຕກສ຺ສ ວສໍ ຄຕາ.

ເອວໍ ຖາມພລູເປຕາ, ອິຕິ ໂລກມ຺ຫິ ວິສ຺ສຸຕາ;

ເອເຕປິ ມຣຓໍ ຍາຕາ, ມາທິເສສຸ ກຖາວ ກາຕິ.

ເອວໍ ຖາມມຫຕ຺ຕໂຕ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ອິທ຺ຘິມຫຕ຺ຕໂຕ?

ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐກມຕ຺ເຕນ, ເວຊຍນ຺ຕມກມ຺ປຍິ;

ໂຍ ນາມິທ຺ຘິມຕໍ ເສຏ຺ໂຐ, ທຸຕິໂຍ ອຄ຺ຄສາວໂກ.

ໂສປິ ມຈ຺ຈຸມຸຂໍ ໂຆຣໍ, ມິໂຄ ສີຫມຸຂໍ ວິຍ;

ປວິຏ຺ໂຐ ສຫ ອິທ຺ຘີຫິ, ມາທິເສສຸ ກຖາວ ກາຕິ.

ເອວໍ ອິທ຺ຘິມຫຕ຺ຕໂຕ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ປຎ຺ຎາມຫຕ຺ຕໂຕ?

ໂລກນາຖໍ ຐເປຕ຺ວານ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ອຕ຺ຖິ ປາຓິໂນ;

ປຎ຺ຎາຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ.

ເອວໍ ນາມ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ປຐໂມ ອຄ຺ຄສາວໂກ;

ມຣຓສ຺ສ ວສໍ ປຕ຺ໂຕ, ມາທິເສສຸ ກຖາວ ກາຕິ.

ເອວໍ ປຎ຺ຎາມຫຕ຺ຕໂຕ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໂຕ? ເຍປິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓວີຣິຍພເລນ ສພ຺ພກິເລສສຕ຺ຕຸນິມ຺ມຖນໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ປຕ຺ຕາ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ປາ ສຍມ຺ຠຸໂນ, ເຕປິ ມຣຓໂຕ ນ ມຸຕ຺ຕາ, ກຸໂຕ ປນາຫໍ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີຕິ.

ຕໍ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕມາຄມ຺ມ, ວີມໍສນ຺ຕາ ມເຫສໂຍ;

ສຍມ຺ຠຸຎ຺ຎາຓເຕເຊນ, ເຍ ປຕ຺ຕາ ອາສວກ຺ຂຍໍ.

ເອກຈຣິຍນິວາເສນ, ຂຄ຺ຄສິງ຺ຄສມູປມາ;

ເຕປິ ນາຕິຄຕາ ມຈ຺ຈຸໍ, ມາທິເສສຸ ກຖາວ ກາຕິ.

ເອວໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໂຕ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໂຕ? ໂຍປິ ໂສ ຠຄວາ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິມຓ຺ຑິຕທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓວິຈິຕ຺ຣຣູປກາໂຍ ສພ຺ພາກາຣປຣິສຸທ຺ຘສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິຄຸຓຣຕນສມິທ຺ຘຘມ຺ມກາໂຍ ຍສມຫຕ຺ຕປຸຎ຺ຎມຫຕ຺ຕຖາມມຫຕ຺ຕອິທ຺ຘິມຫຕ຺ຕປຎ຺ຎາມຫຕ຺ຕານໍ ປາຣໍ ຄໂຕ ອສໂມ ອສມສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂສປິ ສລິລວຸຏ຺ຐິນິປາເຕນ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ມຣຓວຸຏ຺ຐິນິປາເຕນ ຐານໂສ ວູປສນ຺ໂຕ.

ເອວໍ ມຫານຸຠາວສ຺ສ, ຍໍ ນາເມຕໍ ມເຫສິໂນ;

ນ ຠເຍນ ນ ລຊ຺ຊາຍ, ມຣຓໍ ວສມາຄຕໍ.

ນິລ຺ລຊ຺ຊໍ ວີຕສາຣຊ຺ຊໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕາຠິມທ຺ທນໍ;

ຕຍິທໍ ມາທິສໍ ສຕ຺ຕໍ, ກຖໍ ນາຠິຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ເອວໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໂຕ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

ຕສ຺ເສວໍ ຍສມຫຕ຺ຕຕາທິສມ຺ປນ຺ເນຫິ ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຣຓສາມຎ຺ຎຕາຍ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ວິຍ ສຕ຺ຕວິເສສານໍ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ອຸປສໍຫຣຓໂຕ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

໑໗໒. ກາຍພຫຸສາຘາຣຓໂຕຕິ ອຍໍ ກາໂຍ ພຫຸສາຘາຣໂຓ. ອສີຕິຍາ ຕາວ ກິມິກຸລານໍ ສາຘາຣໂຓ, ຕຕ຺ຖ ຉວິນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ຉວິໍ ຂາທນ຺ຕິ, ຈມ຺ມນິສ຺ສິຕາ ຈມ຺ມໍ ຂາທນ຺ຕິ, ມໍສນິສ຺ສິຕາ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ນ຺ຫາຣຸນິສ຺ສິຕາ ນ຺ຫາຣຸໍ ຂາທນ຺ຕິ, ອຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕາ ອຏ຺ຐິໍ ຂາທນ຺ຕິ, ມິຎ຺ຊນິສ຺ສິຕາ ມິຎ຺ຊໍ ຂາທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ຊາຍນ຺ຕິ ຊີຍນ຺ຕິ ມີຍນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ກາໂຍວ ເນສໍ ສູຕິຆຣຎ຺ເຈວ ຄິລານສາລາ ຈ ສຸສານຎ຺ຈ ວຈ຺ຈກຸຏິ ຈ ປສ຺ສາວໂທຓິກາ ຈ. ສ຺ວາຍໍ ເຕສມ຺ປິ ກິມິກຸລານໍ ປໂກເປນ ມຣຓໍ ນິຄຈ຺ຉຕິເຍວ. ຍຖາ ຈ ອສີຕິຍາ ກິມິກຸລານໍ, ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການໍເຍວ ອເນກສຕານໍ ໂຣຄານໍ ພາຫິຣານຎ຺ຈ ອຫິວິຈ຺ຉິກາທີນໍ ມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍານໍ ສາຘາຣໂຓ.

ຍຖາ ຫິ ຈຕຸມຫາປເຖ ຐປິເຕ ລກ຺ຂມ຺ຫິ ສພ຺ພທິສາຫິ ອາຄຕາ ສຣສຕ຺ຕິໂຕມຣປາສາຓາທໂຍ ນິປຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ກາເຍປິ ສພ຺ພຸປທ຺ທວາ ນິປຕນ຺ຕິ. ສ຺ວາຍໍ ເຕສມ຺ປິ ອຸປທ຺ທວານໍ ນິປາເຕນ ມຣຓໍ ນິຄຈ຺ຉຕິເຍວ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທິວເສ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຏິຫິຕາຍ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ, ພຫຸກາ ໂຂ ເມ ປຈ຺ຈຍາ ມຣຓສ຺ສ, ອຫິ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ວິຈ຺ຉິໂກ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ສຕປທີ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ອຸປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ວາ ປປເຕຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ຠຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປິຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ເສມ຺ຫໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖກາ ວາ ເມ ວາຕາ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ. ເອວໍ (ອ. ນິ. ໖.໒໐) ກາຍພຫຸສາຘາຣຓໂຕ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

໑໗໓. ອາຍຸທຸພ຺ພລໂຕຕິ ອາຍຸ ນາເມຕໍ ອພລໍ ທຸພ຺ພລໍ. ຕຖາ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສູປນິພທ຺ຘຎ຺ເຈວ ອິຣິຍາປຖູປນິພທ຺ຘຎ຺ຈ ສີຕຸຓ຺ຫູປນິພທ຺ຘຎ຺ຈ ມຫາຠູຕູປນິພທ຺ຘຎ຺ຈ ອາຫາຣູປນິພທ຺ຘຎ຺ຈ. ຕເທຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ສມວຸຕ຺ຕິຕໍ ລຠມານເມວ ປວຕ຺ຕຕິ. ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕນາສິກວາເຕ ປນ ອນ຺ໂຕ ອປວິສນ຺ເຕ, ປວິຏ຺ເຐ ວາ ອນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ມໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອິຣິຍາປຖານມ຺ປິ ສມວຸຕ຺ຕິຕໍ ລຠມານເມວ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປນ ອຘິມຕ຺ຕຕາຍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສີຕຸຓ຺ຫານມ຺ປິ ສມວຸຕ຺ຕິຕໍ ລຠມານເມວ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຕິສີເຕນ ປນ ອຕິອຸຓ຺ເຫນ ວາ ອຠິຠູຕສ຺ສ ວິປຊ຺ຊຕິ. ມຫາຠູຕານມ຺ປິ ສມວຸຕ຺ຕິຕໍ ລຠມານເມວ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຖວີຘາຕຸຍາ ປນ ອາໂປຘາຕຸອາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປໂກເປນ ພລສມ຺ປນ຺ໂນປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຕ຺ຖທ຺ຘກາໂຍ ວາ ອຕິສາຣາທິວເສນ ກິລິນ຺ນປູຕິກາໂຍ ວາ ມຫາຑາຫປເຣໂຕ ວາ ສມ຺ຠິຊ຺ຊມານສນ຺ຘິພນ຺ຘໂນ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓາຕິ. ກພຬີກາຣາຫາຣມ຺ປິ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ລຠນ຺ຕສ຺ເສວ ຊີວິຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອາຫາຣໍ ອລຠມານສ຺ສ ປນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ເອວໍ ອາຍຸທຸພ຺ພລໂຕ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

໑໗໔. ອນິມິຕ຺ຕໂຕຕິ ອວວຕ຺ຖານໂຕ, ປຣິຈ຺ເຉທາຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕານໍ ຫິ –

ຊີວິຕໍ ພ຺ຍາຘິ ກາໂລ ຈ, ເທຫນິກ຺ເຂປນໍ ຄຕິ;

ປຎ຺ເຈເຕ ຊີວໂລກສ຺ມິໍ, ອນິມິຕ຺ຕາ ນ ນາຍເຣ.

ຕຕ຺ຖ ຊີວິຕໍ ຕາວ ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວ ຊີວິຕພ຺ພໍ, ນ ອິໂຕ ປຣ’’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ຕໍ. ກລລກາເລປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ, ອພ຺ພຸທເປສິຆນມາສິກທ຺ເວມາສເຕມາສຈຕຸມາສປຎ຺ຈມາສທສມາສກາເລປິ. ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສມເຍປິ. ຕໂຕ ປຣໍ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕປິ ພຫິປິ ມຣນ຺ຕິເຍວ. ພ຺ຍາຘິປິ ‘‘ອິມິນາວ ພ຺ຍາຘິນາ ສຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ, ນາຎ຺ເຎນາ’’ຕິ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ຈກ຺ຂຸໂຣເຄນາປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ, ໂສຕໂຣຄາທີນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນາປິ. ກາໂລປິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ມຣິຕພ຺ພໍ, ນາຎ຺ຎສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ປຸພ຺ພຓ຺ເຫປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິມ຺ປິ. ເທຫນິກ຺ເຂປນມ຺ປິ ‘‘ອິເຘວ ມີຍມານານໍ ເທເຫນ ປຕິຕພ຺ພໍ, ນາຎ຺ຎຕ຺ຣາ’’ຕິ ເອວໍ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ຕໍ. ອນ຺ໂຕຄາເມ ຊາຕານໍ ຫິ ພຫິຄາເມປິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປຕຕິ. ພຫິຄາເມ ຊາຕານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕຄາເມ. ຕຖາ ຖລຊານໍ ວາ ຊເລ, ຊລຊານໍ ວາ ຖເລຕິ ອເນກປ຺ປກາຣໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຄຕິປິ ‘‘ອິໂຕ ຈຸເຕນ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ຕາ. ເທວໂລກໂຕ ຫິ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ເສສຸປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຈຸຕາ ເທວໂລກາທີນມ຺ປິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຍນ຺ຕຍຸຕ຺ຕໂຄໂຓ ວິຍ ຄຕິປຎ຺ຈເກ ໂລໂກ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ອນິມິຕ຺ຕໂຕ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

໑໗໕. ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໂຕຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຊີວິຕສ຺ສ ນາມ ເອຕຣຫິ ປຣິຕ຺ໂຕ ອທ຺ຘາ. ໂຍ ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕໍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອປ຺ປມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ສານໍ ອາຍຸ, ຄມນີໂຍ ສມ຺ປຣາໂຍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ. ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕໍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍຕິ.

ອປ຺ປມາຍຸມນຸສ຺ສານໍ, ຫີເຬຍ຺ຍ ນໍ ສຸໂປຣິໂສ;

ຈເຣຍ຺ຍາທິຕ຺ຕສີໂສວ, ນຕ຺ຖິ ມຈ຺ຈຸສ຺ສ ນາຄໂມຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໔໕);

ອປຣມ຺ປິ ອາຫ – ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣໂກ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສີ’’ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສຕ຺ຕຫິ ອຸປມາຫິ ອລງ຺ກຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ອປຣມ຺ປິ ອາຫ – ‘‘ໂຍຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ, ອໂຫ ວຕາຫໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸໍ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາຕິ. ໂຍຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ, ອໂຫ ວຕາຫໍ ທິວສໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸໍ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາຕິ. ໂຍ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ, ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸໍ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາຕິ. ໂຍ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ, ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຍທນ຺ຕຣໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸໍ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ທນ຺ຘໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ໂຍ ຈ ຂ຺ວາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ, ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກໍ ອາໂລປໍ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸໍ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາຕິ. ໂຍ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ, ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຍທນ຺ຕຣໍ ອສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ປສ຺ສສາມິ, ປສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ອສ຺ສສາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸໍ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕິກ຺ຂໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໙). ເອວໍ ຈຕຸປຎ຺ຈາໂລປສງ຺ຂາທນມຕ຺ຕໍ ອວິສ຺ສາສິໂຍ ປຣິຕ຺ໂຕ ຊີວິຕສ຺ສ ອທ຺ຘາຕິ ເອວໍ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

໑໗໖. ຂຓປຣິຕ຺ຕໂຕຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ອຕິປຣິຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕກ຺ຂໂຓ ເອກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິມຕ຺ໂຕເຍວ. ຍຖາ ນາມ ຣຖຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ເອເກເນວ ເນມິປ຺ປເທເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕິຏ຺ຐມານມ຺ປິ ເອເກເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ນິຣຸທ຺ຘມຕ຺ເຕ ສຕ຺ໂຕ ນິຣຸທ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຕີເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິຕ຺ຖ, ນ ຊີວຕິ, ນ ຊີວິສ຺ສຕິ. ອນາຄເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ນ ຊີວິຕ຺ຖ, ນ ຊີວຕິ, ຊີວິສ຺ສຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ນ ຊີວິຕ຺ຖ, ຊີວຕິ, ນ ຊີວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຈ, ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈ ເກວລາ;

ເອກຈິຕ຺ຕສມາຍຸຕ຺ຕາ, ລຫຸ ໂສ ວຕ຺ຕເຕ ຂໂຓ.

‘‘ເຍ ນິຣຸທ຺ຘາ ມຣນ຺ຕສ຺ສ, ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ ວາ ອິຘ;

ສພ຺ເພປິ ສທິສາ ຂນ຺ຘາ, ຄຕາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ.

‘‘ອນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ນ ຊາໂຕ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຊີວຕິ;

ຈິຕ຺ຕຠງ຺ຄາ ມໂຕ ໂລໂກ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖິຍາ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໓໙);

ເອວໍ ຂຓປຣິຕ຺ຕໂຕ ມຣຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ.

໑໗໗. ອິຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອາກາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ອນຸສ຺ສຣໂຕປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກາຣວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອາເສວນໍ ລຠຕິ, ມຣຓາຣມ຺ມຓາ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ, ຌານງ຺ຄານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາ ປນ ສໍເວຊນີຍຕ຺ຕາ ຈ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ໂຫຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຊ຺ຌານໍ ປນ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ຈ ອາຣຸປ຺ປຊ຺ຌານານິ ສຠາວຘມ຺ເມປິ ຠາວນາວິເສເສນ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ວິສຸທ຺ຘິຠາວນານຸກ຺ກມວເສນ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ. ອາຣມ຺ມຓາຕິກ຺ກມຠາວນາວເສນ ອາຣຸປ຺ປໍ. ອປ຺ປນາປຕ຺ຕສ຺ເສວ ຫິ ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມນມຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ໂຫຕິ. ຕເທຕໍ ມຣຓສ຺ສຕິພເລນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຕຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສພ຺ພຠເວສຸ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠຕິ, ຊີວິຕນິກນ຺ຕິໍ ຊຫາຕິ, ປາປຄຣຫີ ໂຫຕິ, ອສນ຺ນິຘິພຫຸໂລ ປຣິກ຺ຂາເຣສຸ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉໂຣ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ຈສ຺ສ ປຣິຈຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕທນຸສາເຣເນວ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ຈ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຍຖາ ອຠາວິຕມຣຓາ ສຕ຺ຕາ ສຫສາ ວາຬມິຄຍກ຺ຂສປ຺ປໂຈຣວຘກາຠິຠູຕາ ວິຍ ມຣຓສມເຍ ຠຍໍ ສນ຺ຕາສໍ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຠໂຍ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕິ. ສເຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອມຕໍ ນາຣາເຘຕິ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມາທໍ, ກຍິຣາຖ ສຸເມຘໂສ;

ເອວໍ ມຫານຸຠາວາຍ, ມຣຓສ຺ສຕິຍາ ສທາຕິ.

ອິທໍ ມຣຓສ຺ສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ກາຍຄຕາສຕິກຖາ

໑໗໘. ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທາ ອປ຺ປວຕ຺ຕປຸພ຺ພໍ ສພ຺ພຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອວິສຍຠູຕໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ‘‘ເອກຘມ຺ໂມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ມຫໂຕ ສໍເວຄາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ມຫໂຕ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ມຫໂຕ ໂຍຄກ຺ເຂມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ມຫໂຕ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຎາຓທສ຺ສນປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກຕໂມ ເອກຘມ຺ໂມ? ກາຍຄຕາ ສຕິ… (ອ. ນິ. ໑.໕໖໓ ອາທໂຍ). ອມຕໍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍ ກາຍຄຕາສຕິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອມຕໍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍ ກາຍຄຕາສຕິໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອມຕໍ ເຕສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ… ອປຣິຠຸຕ຺ຕໍ… ປຣິຫີນໍ… ອປຣິຫີນໍ… ວິຣທ຺ຘໍ… ອວິຣທ຺ຘໍ, ເຍສໍ ກາຍຄຕາສຕິ ອາຣທ຺ຘາຕິ (ອ. ນິ. ໑.໖໐໓) ເອວໍ ຠຄວຕາ ອເນເກຫິ ອາກາເຣຫິ ປສໍສິຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ຠາວິຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍຄຕາສຕິ ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໔) ນເຍນ ອານາປານປພ຺ພໍ, ອິຣິຍາປຖປພ຺ພໍ, ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ພໍ, ປຏິກ຺ກູລມນສິກາຣປພ຺ພໍ, ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພໍ, ນວສິວຖິກປພ຺ພານີຕິ ອິເມສໍ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ປພ຺ພານໍ ວເສນ ກາຍຄຕາສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ສ ຠາວນານິທ຺ເທໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອິຣິຍາປຖປພ຺ພໍ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ພໍ ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ວິປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ນວ ສິວຖິກປພ຺ພານິ ວິປສ຺ສນາຎາເຓສຸເຍວ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຍາປິ ເຈຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີສຸ ສມາຘິຠາວນາ ອິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ສາ ອສຸຠນິທ຺ເທເສ ປກາສິຕາເຍວ. ອານາປານປພ຺ພໍ ປນ ປຏິກ຺ກູລມນສິກາຣປພ຺ພຎ຺ຈ ອິມາເນເວຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສມາຘິວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ອານາປານປພ຺ພໍ ອານາປານສ຺ສຕິວເສນ ວິສຸໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍເຍວ. ຍໍ ປເນຕໍ ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໔) ເອວໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ເຊນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກູລມນສິກາຣວເສນ ເທສິຕໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ອິທມິຘ ກາຍຄຕາສຕີຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

໑໗໙. ຕຕ຺ຖາຍໍ ປາຬິວຓ຺ຓນາປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ຠາວນານິທ຺ເທໂສ. ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ຈຕຸມຫາຠູຕິກໍ ປູຕິກາຍໍ. ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາຕິ ປາທຕລໂຕ ອຸປຣິ. ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາຕິ ເກສຄ຺ຄໂຕ ເຫຏ຺ຐາ. ຕຈປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ຕິຣິຍໍ ຕຈປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີຕິ ນານປ຺ປກາຣເກສາທິອສຸຈິຠຣິໂຕ ອຍໍ ກາໂຍຕິ ປສ຺ສຕິ. ກຖໍ? ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ…ເປ… ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິນ຺ຕິ ຍ຺ວາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ໂຕ ປູໂຣ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ. ກາເຍຕິ ສຣີເຣ. ສຣີຣໍ ຫິ ອສຸຈິສຎ຺ຈຍໂຕ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນຎ຺ເຈວ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທີນຎ຺ຈ ໂຣຄສຕານໍ ອາຍຠູຕໂຕ ກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກສາ ໂລມາຕິ ເອເຕ ເກສາທໂຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣາ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ, ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ໂລມາຕິ ເອວໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ປາທຕລາ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິ, ເກສມຕ຺ຖກາ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ, ຕຈໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິໂຕຕິ ເອຕ຺ຕເກ ພ຺ຍາມມຕ຺ເຕ ກເຬວເຣ ສພ຺ພາກາເຣນປິ ວິຈິນນ຺ໂຕ ນ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ມຸຕ຺ຕໍ ວາ ມຓິໍ ວາ ເວຬຸຣິຍໍ ວາ ອຄຣຸໍ ວາ ກຸງ຺ກຸມໍ ວາ ກປ຺ປູຣໍ ວາ ວາສຈຸຓ຺ຓາທິໍ ວາ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸຈິຠາວໍ ປສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉໍ ອສິຣິກທສ຺ສນໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ເກສໂລມາທິເຠທໍ ອສຸຈິໍເຍວ ປສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ປທສມ຺ພນ຺ຘໂຕ ວຓ຺ຓນາ.

໑໘໐. ອິມໍ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕນາປິສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ເຕນ ສຕ຺ຕຘາ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ທສຘາ ຈ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ວຈສາ ມນສາ ວຓ຺ຓໂຕ ສຓ຺ຐານໂຕ ທິສໂຕ ໂອກາສໂຕ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕຘາ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ປຏິກ຺ກູລມນສິກາຣກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ໂຍປິ ຕິປິຏໂກ ໂຫຕິ, ເຕນາປິ ມນສິກາຣກາເລ ປຐມໍ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ມລຍວາສີ ມຫາເທວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐານານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຖຣານໍ ວິຍ. ເຖໂຣ ກິຣ ເຕຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈິໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ອິມໍເຍວ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຖາຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣປາຬິໍ ອທາສິ. ເຕ ກິຎ຺ຈາປິ ເນສໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ນິກາຍາ ປຄຸຓາ, ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິຕາຍ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕາວ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ເຕນ ອາຈຣິເຍນ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ປຐມໍ ຕາວ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ.

ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ຕຈປຎ຺ຈກາທີນິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈຕິ ຫິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ວກ຺ກປຎ຺ຈເກ ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ, ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ປປ຺ຜາສປຎ຺ຈເກ ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ປປ຺ຜາສໍ ປິຫກໍ ກິໂລມກໍ ຍກນໍ ຫທຍໍ, ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ, ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄປຎ຺ຈເກ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ກຣີສໍ ອຸທຣິຍໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕໍ, ປປ຺ຜາສໍ ປິຫກໍ ກິໂລມກໍ ຍກນໍ ຫທຍໍ, ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ, ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ເມທຉກ຺ເກ ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ເມໂທ ເສໂທ ໂລຫິຕໍ ປຸພ຺ໂພ ເສມ຺ຫໍ ປິຕ຺ຕໍ, ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ກຣີສໍ ອຸທຣິຍໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕໍ, ປປ຺ຜາສໍ ປິຫກໍ ກິໂລມກໍ ຍກນໍ ຫທຍໍ, ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ, ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ມຸຕ຺ຕຉກ຺ເກ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ມຸຕ຺ຕໍ ລສິກາ ສິງ຺ຆາຓິກາ ເຂໂຬ ວສາ ອສ຺ສຸ, ເມໂທ ເສໂທ ໂລຫິຕໍ ປຸພ຺ໂພ ເສມ຺ຫໍ ປິຕ຺ຕໍ, ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ກຣີສໍ ອຸທຣິຍໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕໍ, ປປ຺ຜາສໍ ປິຫກໍ ກິໂລມກໍ ຍກນໍ ຫທຍໍ, ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ, ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ກາລສຕໍ ກາລສຫສ຺ສໍ ກາລສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ວຈສາ ສຊ຺ຌາເຍນ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານຕນ຺ຕິ ປຄຸຓາ ໂຫຕິ, ນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຘາວຕິ. ໂກຏ຺ຐາສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖສງ຺ຂລິກາ ວິຍ ວຕິປາທປນ຺ຕິ ວິຍ ຈ ຂາຍນ຺ຕິ.

ຍຖາ ປນ ວຈສາ, ຕເຖວ ມນສາປິ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ວຈສາ ສຊ຺ຌາໂຍ ຫິ ມນສາ ສຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ມນສາ ສຊ຺ຌາໂຍ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ວຓ຺ຓໂຕຕິ ເກສາທີນໍ ວຓ຺ໂຓ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ.

ສຓ຺ຐານໂຕຕິ ເຕສຎ຺ເຎວ ສຓ຺ຐານໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ.

ທິສໂຕຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ສຣີເຣ ນາຠິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປຣິມທິສາ, ອໂຘ ເຫຏ຺ຐິມທິສາ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອິມິສ຺ສາ ນາມ ທິສາຍາຕິ ທິສາ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ.

ໂອກາສໂຕຕິ ອຍໍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂອກາໂສ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ.

ປຣິຈ຺ເຉທໂຕຕິ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ທ຺ເວ ປຣິຈ຺ເຉທາ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ອິມິນາ ນາມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກສາ ນ ໂລມາ, ໂລມາປິ ນ ເກສາຕິ ເອວໍ ອມິສ຺ສກຕາວເສນ ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ສຕ຺ຕຘາ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ປນ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອສຸກສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ກູລວເສນ ກຖິຕໍ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຘາຕຸວເສນາຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຫິ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗) ປຏິກ຺ກູລວເສເນວ ກຖິຕໍ. ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມ(ມ. ນິ. ໑.໓໐໐ ອາທໂຍ) ມຫາຣາຫຸໂລວາທ(ມ. ນິ. ໒.໑໑໓ ອາທໂຍ) ຘາຕຸວິຠງ຺ເຄສຸ(ມ. ນິ. ໓.໓໔໒ ອາທໂຍ) ຘາຕຸວເສນ ກຖິຕໍ. ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໓) ປນ ຍສ຺ສ ວຓ຺ຓໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຘາຕຸວເສນ ກຖິຕໍ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ປຏິກ຺ກູລວເສນ ກຖິຕໍ ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານໍ. ຕເທຕໍ ອິຘ ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານເມວາຕິ.

໑໘໑. ເອວໍ ສຕ຺ຕຘາ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ພໂຕ, ນາຕິສີຆໂຕ, ນາຕິສຓິກໂຕ, ວິກ຺ເຂປປຏິພາຫນໂຕ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິສມຕິກ຺ກມນໂຕ, ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນໂຕ, ອປ຺ປນາໂຕ, ຕໂຍ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຕິ ເອວໍ ທສຘາ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພໂຕຕິ ອິທຎ຺ຫິ ສຊ຺ຌາຍກຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ນ ເອກນ຺ຕຣິກາຍ. ເອກນ຺ຕຣິກາຍ ຫິ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ອກຸສໂລ ປຸຣິໂສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປທໍ ນິສ຺ເສຓິໍ ເອກນ຺ຕຣິກາຍ ອາໂຣຫນ຺ໂຕ ກິລນ຺ຕກາໂຍ ປຕຕິ, ນ ອາໂຣຫນໍ ສມ຺ປາເທຕິ, ເອວເມວ ຠາວນາສມ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອສ຺ສາທສ຺ສ ອນຘິຄມາ ກິລນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປຕຕິ, ນ ຠາວນໍ ສມ຺ປາເທຕິ.

ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນາປິ ຈ ນາຕິສີຆໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ອຕິສີຆໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຫິ ຍຖາ ນາມ ຕິໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມນວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສີເຆນ ຊເວນ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ຄມນາຄມນໍ ກໂຣໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ກິຎ຺ຈາປິ ອທ຺ຘານໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຖ ໂຂ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ເກວລໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິໂຍສານໍ ປາປຸຓາຕິ, ອວິຠູຕໍ ປນ ໂຫຕິ, ນ ວິເສສໍ ອາວຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນາຕິສີຆໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຈ ນາຕິສີຆໂຕ, ເອວໍ ນາຕິສຓິກໂຕປິ. ອຕິສຓິກໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຫິ ຍຖາ ນາມ ຕທເຫວ ຕິໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕຸກາມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຣຸກ຺ຂປພ຺ພຕຕຬາກາທີສຸ ວິລມ຺ພມານສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ປຣິກ຺ຂຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ທ຺ວີຫຕີເຫນ ປຣິໂຍສາເປຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິໂຍສານໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິເສສາຘິຄມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ.

ວິກ຺ເຂປປຏິພາຫນໂຕຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ວິກ຺ເຂໂປ ປຏິພາຫິຕພ຺ໂພ. ອປ຺ປຏິພາຫໂຕ ຫິ ຍຖາ ນາມ ເອກປທິກໍ ປປາຕມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອກ຺ກມນປທໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິໂລກຍໂຕ ປທວາໂຣ ວິຣຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ສຕໂປຣິເສ ປປາເຕ ປຕິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂເປ ສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຫາຍຕິ ປຣິຘໍສຕິ. ຕສ຺ມາ ວິກ຺ເຂປປຏິພາຫນໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ.

ປຓ຺ຓຕ຺ຕິສມຕິກ຺ກມນໂຕຕິ ຍາຍໍ ເກສາ ໂລມາຕິອາທິກາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ, ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກູລນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກທຸລ຺ລຠກາເລ ມນຸສ຺ສາ ອຣຎ຺ເຎ ອຸທປານໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕາລປຓ຺ຓາທິກໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ສຎ຺ຎາຓໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຕນ ສຎ຺ຎາເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ ເຈວ ປິວນ຺ຕິ ຈ. ຍທາ ປນ ເນສໍ ອຠິຓ຺ຫສຎ຺ຈາເຣນ ອາຄຕາຄຕປທໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ສຎ຺ຎາເຓນ ກິຈ຺ຈໍ ນ ໂຫຕິ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ ເຈວ ປິວນ຺ຕິ ຈ, ເອວເມວ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເກສາ ໂລມາຕິປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ ມນສິກໂຣໂຕ ປຏິກ຺ກູລຠາໂວ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ອຖ ເກສາ ໂລມາຕິປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກູລຠາເວເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ.

ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນໂຕຕິ ໂຍ ໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຕໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ເຕນ ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ຫິ ເກສາຕິ ມນສິກໂຣໂຕ ມນສິກາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມໍ ປຣິໂຍສານໂກຏ຺ຐາສເມວ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ມນສິກໂຣໂຕ ມນສິກາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເກສາຕິ ອິມໍ ອາທິໂກຏ຺ຐາສເມວ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ເກຈິ ໂກຏ຺ຐາສາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕນ ເຍ ເຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເຕສຸ ຕາວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຍາວ ທ຺ວີສຸ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ເຕສມ຺ປິ ເອໂກ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ປນ ຕເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ຍຖາ ຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕາລເກ ຕາລວເນ ວສນ຺ຕໍ ມກ຺ກຏໍ ຄເຫຕຸກາໂມ ລຸທ຺ໂທ ອາທິມ຺ຫິ ຐິຕຕາລສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ສເຣນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອຖ ໂຂ ໂສ ມກ຺ກໂຏ ປຏິປາຏິຍາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຕາເລ ປຕິຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕຕາລເມວ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ລຸທ຺ເທນ ຕເຖວ ກເຕ ປຸນ ເຕເນວ ນເຍນ ອາທິຕາລໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂສ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິປາຕິຍມາໂນ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐຸກ຺ກຸຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນເຍວ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ເອກສ຺ມິໍ ຕາເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌ ມກຸຬຕາລປຓ຺ຓສູຈິໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຍມາໂນປິ ນ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຍຖາ ຫິ ຕາລວເນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕາລາ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສໂກຏ຺ຐາສາ. ມກ຺ກໂຏ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ລຸທ຺ໂທ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ. ມກ຺ກຏສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕາລເກ ຕາລວເນ ນິວາໂສ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສໂກຏ຺ຐາສເກ ກາເຍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອນຸສຎ຺ຈຣຓໍ. ລຸທ຺ເທນ ອາທິມ຺ຫິ ຐິຕຕາລສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ສເຣນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິຍາ ກຕາຍ ມກ຺ກຏສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຕາເລ ປຕິຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕຕາລຄມນໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ເກສາຕິ ມນສິກາເຣ ອາຣທ຺ເຘ ປຏິປາຏິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານໂກຏ຺ຐາເສເຍວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ. ປຸນ ປຈ຺ຈາຄມເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິປາຕິຍມານສ຺ສ ມກ຺ກຏສ຺ສ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐຸກ຺ກຸຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ອຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣໂຕ ເກສຸຈິ ເກສຸຈິ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ປຣິກມ຺ມກຣຓໍ. ອນຸກ຺ກເມນ ເອກສ຺ມິໍ ຕາເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ມກຸຬຕາລປຓ຺ຓສູຈິໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຍມານສ຺ສປິ ອນຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ອວສາເນ ທ຺ວີສຸ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ໂຍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ອປ຺ປນາຍ ອຸປ຺ປາທນໍ.

ອປຣາປິ ອຸປມາ – ຍຖາ ນາມ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກຸລໍ ຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ປຐມເຄເຫເຍວ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂາ ລຠິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ເອກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ປຸນທິວເສ ຕິສ຺ໂສ ລຠິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ທ຺ເວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕຕິຍທິວເສ ອາທິມ຺ຫິເຍວ ປຕ຺ຕປູຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກຸລຄາໂມ ວິຍ ຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາໂຣ. ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວາໂສ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ປຣິກມ຺ມກຣຓໍ. ປຐມເຄເຫ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂາ ລຠິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ເອກິສ຺ສາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ທຸຕິຍທິວເສ ຕິສ຺ໂສ ລຠິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ຈ ມນສິກໂຣໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ຍາວ ໂກຏ຺ຐາສທ຺ວເຍ ປຣິກມ຺ມກຣຓໍ. ຕຕິຍທິວເສ ອາທິມ຺ຫິເຍວ ປຕ຺ຕປູຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິໂຠໂຄ ວິຍ ທ຺ວີສຸ ໂຍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ອປ຺ປນາຍ ອຸປ຺ປາທນໍ.

ອປ຺ປນາໂຕຕິ ອປ຺ປນາໂກຏ຺ຐາສໂຕ ເກສາທີສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ອປ຺ປນາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕໂຍ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ, ສີຕິຠາໂວ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໂກສລ຺ລນ຺ຕິ ອິເມ ຕໂຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ວີຣິຍສມາຘິໂຍຊນຕ຺ຖໍ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕີຓິ ນິມິຕ຺ຕານິ ກາເລນກາລໍ ມນສິກາຕພ຺ພານິ. ກາເລນກາລໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ກາເລນກາລໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ກາເລນກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ມນສິກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂກສຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ມນສິກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ມນສິກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ມາ ສມາຘິເຍຍ຺ຍ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນກາລໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣຕິ, ຕໍ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸຎ຺ຈ ກມ຺ມຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ, ນ ຈ ປຠງ຺ຄຸ, ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ຘຕິ, ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຕິ, ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຕ຺ວາ ສຓ຺ຑາເສນ ຊາຕຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກາເລນກາລໍ ອຠິຘມຕິ, ກາເລນກາລໍ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຕິ, ກາເລນກາລໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ເອກນ຺ຕໍ ອຠິຘເມຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ຑເຫຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ເອກນ຺ຕໍ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ເອກນ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ນ ສມ຺ມາ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ກາເລນກາລໍ ອຠິຘມຕິ, ກາເລນກາລໍ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຕິ, ກາເລນກາລໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຕໍ ໂຫຕິ ຊາຕຣູປໍ ມຸທຸຎ຺ຈ ກມ຺ມຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ, ນ ຈ ປຠງ຺ຄຸ, ສມ຺ມາ ອຸເປຕິ ກມ຺ມາຍ. ຍສ຺ສາ ຍສ຺ສາ ຈ ປິຬນ຺ຘນວິກຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ຍທິ ປຏິກາຍ ຍທິ ກຸຓ຺ຑລາຍ ຍທິ ຄີເວຍ຺ຍາຍ ຍທິ ສຸວຓ຺ຓມາລາຍ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ເຕນ…ເປ… ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິ ກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິ ກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓).

ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຘິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສີຕິຠາວໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍສິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານາຠິຣໂຕ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສີຕິຠາວໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໘໕).

ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສີຕິຠາໂວຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໂກສລ຺ລໍ ‘‘ປນ ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔) ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລກຖາຍໍ ທສ຺ສິຕເມວ.

ອິຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ອິທຎ຺ຈ ທສວິຘໍ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ເຕນ ໂຍຄິນາ ອຸຠຍໂກສລ຺ລວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກວິຫາເຣເຍວ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອກຖາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຊ຺ຊນ຺ເຕນ ວິເສສໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປຣູປຣິ ກຖາເປຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສິຕຸກາເມນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ວິຘິນາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກຖາເປຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຖວີກສິຓນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນນຸຣູປໍ ເສນາສນໍ ປຫາຍ ອນຸຣູເປ ວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕນ ຂຸທ຺ທກປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກູລມນສິກາເຣ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ເກເສສຸ ຕາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເກເສ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕເລ ຐເປຕ຺ວາ ວຓ຺ໂຓ ຕາວ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ຉິນ຺ນຏ຺ຐາເນປິ ເກເສ ໂອໂລເກຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທກປຕ຺ເຕ ວາ ຍາຄຸປຕ຺ເຕ ວາ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ກາຬກກາເລ ທິສ຺ວາ ກາຬກາຕິ ມນສິກາຕພ຺ພາ. ເສຕກາເລ ເສຕາຕິ. ມິສ຺ສກກາເລ ປນ ອຸສ຺ສທວເສນ ມນສິກາຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ເກເສສຸ, ເອວໍ ສກເລປິ ຕຈປຎ຺ຈເກ ທິສ຺ວາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ໂກຏ຺ຐາສວວຕ຺ຖາປນກຖາ

໑໘໒. ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘອາສໂຍກາສວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຏິກ຺ກູລໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອນຸປຸພ຺ພກຖາ. ເກສາ ຕາວ ປກຕິວຓ຺ເຓນ ກາຬກາ ອທ຺ທາຣິຏ຺ຐກວຓ຺ຓາ. ສຓ຺ຐານໂຕ ທີຆວຏ຺ຏລິກາ ຕຸລາທຓ຺ຑສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມທິສາຍ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ກຓ຺ຓຈູຬິກາຫິ, ປຸຣໂຕ ນລາຏນ຺ເຕນ, ປຈ຺ຉໂຕ ຄລວາຏເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ສີສກຏາຫເວຐນໍ ອລ຺ລຈມ຺ມໍ ເກສານໍ ໂອກາໂສ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເກສາ ສີສເວຐນຈມ຺ເມ ວີຫຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເຫຏ຺ຐາ ອຕ຺ຕໂນ ມູລຕເລນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ທ຺ເວ ເກສາ ເອກໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ອຍໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເກສາ ນ ໂລມາ, ໂລມາ ນ ເກສາຕິ ເອວໍ ອວເສສເອກຕິໍສໂກຏ຺ຐາເສຫິ ອມິສ຺ສີກຕາ ເກສາ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ເອກໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຍໍ ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອິທໍ ເກສານໍ ວຓ຺ຓາທິໂຕ ວວຕ຺ຖາປນໍ.

໑໘໓. ອິທໍ ປນ ເນສໍ ວຓ຺ຓາທິວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຏິກ຺ກູລໂຕ ວວຕ຺ຖາປນໍ. ເກສາ ນາເມເຕ ວຓ຺ຓໂຕປິ ປຏິກ຺ກູລາ. ສຓ຺ຐານໂຕປິ ຄນ຺ຘໂຕປິ ອາສຍໂຕປິ ໂອກາສໂຕປິ ປຏິກ຺ກູລາ.

ມນຸຎ຺ເຎປິ ຫິ ຍາຄຸປຕ຺ເຕ ວາ ຠຕ຺ຕປຕ຺ເຕ ວາ ເກສວຓ຺ຓໍ ກິຎ຺ຈິ ທິສ຺ວາ ເກສມິສ຺ສກມິທໍ ຫຣຖ ນນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ເກສາ ວຓ຺ຓໂຕ ປຏິກ຺ກູລາ. ຣຕ຺ຕິໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາປິ ເກສສຓ຺ຐານໍ ອກ຺ກວາກໍ ວາ ມກຈິວາກໍ ວາ ຉຸປິຕ຺ວາປິ ຕເຖວ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຓ຺ຐານໂຕ ປຏິກ຺ກູລາ.

ເຕລມກ຺ຂນປຸປ຺ຜຘູປາທິ ສງ຺ຂາຣວິຣຫິຕານຎ຺ຈ ເກສານໍ ຄນ຺ໂຘ ປຣມເຊຄຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ເຊຄຸຈ຺ຉຕໂຣ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ. ເກສາ ຫິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານໂຕ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລາປິ ສິຍຸໍ, ຄນ຺ເຘນ ປນ ປຏິກ຺ກູລາເຍວ. ຍຖາ ຫິ ທຫຣສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ວຈ຺ຈໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຫລິທ຺ທິວຓ຺ຓໍ, ສຓ຺ຐານໂຕປິ ຫລິທ຺ທິປິຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ. ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ຑິຕຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘຸມາຕກກາຬສຸນຂສຣີຣໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຕາລປກ຺ກວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐານໍ. ທາຐາປິສ຺ສ ສຸມນມກຸຬສທິສາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານໂຕ ສິຍາ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລໍ ຄນ຺ເຘນ ປນ ປຏິກ຺ກູລເມວ. ເອວໍ ເກສາປິ ສິຍຸໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານໂຕ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລາ ຄນ຺ເຘນ ປນ ປຏິກ຺ກູລາເຍວາຕິ.

ຍຖາ ປນ ອສຸຈິຏ຺ຐາເນ ຄາມນິສ຺ສນ຺ເທນ ຊາຕານິ ສູເປຍ຺ຍປຓ຺ຓານິ ນາຄຣິກມນຸສ຺ສານໍ ເຊຄຸຈ຺ຉານິ ໂຫນ຺ຕິ ອປຣິໂຠຄານິ, ເອວໍ ເກສາປິ ປຸພ຺ພໂລຫິຕມຸຕ຺ຕກຣີສປິຕ຺ຕເສມ຺ຫາທິນິສ຺ສນ຺ເທນ ຊາຕຕ຺ຕາ ເຊຄຸຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ເນສໍ ອາສຍໂຕ ປາຏິກ຺ກຸລ຺ຍໍ.

ອິເມ ຈ ເກສາ ນາມ ຄູຖຣາສິມ຺ຫິ ອຸຏ຺ຐິຕກຓ຺ຓິກໍ ວິຍ ເອກຕິໍສໂກຏ຺ຐາສຣາສິມ຺ຫິ ຊາຕາ. ເຕ ສຸສານສງ຺ກາຣຏ຺ຐານາທີສຸ ຊາຕສາກໍ ວິຍ ປຣິກ຺ຂາທີສຸ ຊາຕກມລກຸວລຍາທິປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ຈ ອສຸຈິຏ຺ຐາເນ ຊາຕຕ຺ຕາ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ເນສໍ ໂອກາສໂຕ ປາຏິກ຺ກຸລ຺ຍໍ.

ຍຖາ ຈ ເກສານໍ, ເອວໍ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາສານໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘາສໂຍກາສວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຏິກ຺ກູລຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປນ ສພ຺ເພປິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ.

໑໘໔. ຕຕ຺ຖ ໂລມາ ຕາວ ປກຕິວຓ຺ຓໂຕ ນ ເກສາ ວິຍ ອສມ຺ຠິນ຺ນກາຬກາ, ກາຬປິງ຺ຄລາ ປນ ໂຫນ຺ຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອນຕຄ຺ຄາ ຕາລມູລສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ເກສານໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖປາທຕລານິ ຈ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອວເສສສຣີຣເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ສຣີຣເວຐນຈມ຺ເມ ລິຂາມຕ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເຫຏ຺ຐາ ອຕ຺ຕໂນ ມູລຕເລນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ທ຺ເວ ໂລມາ ເອກໂຕ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ເນສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໘໕. ນຂາຕິ ວີສຕິຍາ ນຂປຕ຺ຕານໍ ນາມໍ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕາ. ສຓ຺ຐານໂຕ ມຈ຺ຉສກລິກສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ປາທນຂາ ເຫຏ຺ຐິມທິສາຍ, ຫຕ຺ຖນຂາ ອຸປຣິມທິສາຍາຕິ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ຄປິຏ຺ເຐສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ອງ຺ຄຸລິໂກຏິມໍເສຫິ, ອນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຸລິປິຏ຺ຐິມໍເສນ, ພຫິ ເຈວ ອຄ຺ເຄ ຈ ອາກາເສນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ທ຺ເວ ນຂາ ເອກໂຕ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ເນສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໘໖. ທນ຺ຕາຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓທນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ທນ຺ຕຏ຺ຐິການິ. ເຕປິ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕາ. ສຓ຺ຐານໂຕ ອເນກສຓ຺ຐານາ. ເຕສໍ ຫິ ເຫຏ຺ຐິມາຍ ຕາວ ທນ຺ຕປາຬິຍາ ມຊ຺ເຌ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທນ຺ຕາ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ເຑ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕອລາພຸພີຊສຓ຺ຐານາ. ເຕສໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ເອເກໂກ ເອກມູລໂກ ເອກໂກຏິໂກ ມລ຺ລິກມກຸຬສຓ຺ຐາໂນ. ຕໂຕ ເອເກໂກ ທ຺ວິມູລໂກ ທ຺ວິໂກຏິໂກ ຍານກອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິນິສຓ຺ຐາໂນ. ຕໂຕ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຕິມູລາ ຕິໂກຏິກາ. ຕໂຕ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຈຕຸມູລາ ຈຕຸໂກຏິກາຕິ. ອຸປຣິມປາຬິຍາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມທິສາຍ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ທ຺ວີສຸ ຫນຸກຏ຺ຐິເກສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຫນຸກຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ມູລຕເລນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ທ຺ເວ ທນ຺ຕາ ເອກໂຕ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ເນສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໘໗. ຕໂຈຕິ ສກລສຣີຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ຐິຕຈມ຺ມໍ. ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ກາຬສາມປີຕາທິວຓ຺ຓາ ຉວິ ນາມ ຍາ ສກລສຣີຣໂຕປິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຍມານາ ພທຣຏ຺ຐິມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຕໂຈ ປນ ວຓ຺ຓໂຕ ເສໂຕເຍວ. ໂສ ຈສ຺ສ ເສຕຠາໂວ ອຄ຺ຄິຊາລາຠິຆາຕປຫຣຓປ຺ປຫາຣາທີຫິ ວິທ຺ຘໍສິຕາຍ ຉວິຍາ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ສຣີຣສຓ຺ຐາໂນວ ໂຫຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ປາທງ຺ຄຸລິຕ຺ຕໂຈ ໂກສກາຣກໂກສສຓ຺ຐາໂນ. ປິຏ຺ຐິປາທຕ຺ຕໂຈ ປຸຏພນ຺ຘອຸປາຫນສຓ຺ຐາໂນ. ຊງ຺ຆຕ຺ຕໂຈ ຠຕ຺ຕປຸຏກຕາລປຓ຺ຓສຓ຺ຐາໂນ. ອູຣຸຕ຺ຕໂຈ ຕຓ຺ຑຸລຠຣິຕທີຆຕ຺ຖວິກສຓ຺ຐາໂນ. ອານິສທຕ຺ຕໂຈ ອຸທກປູຣິຕປຏປຣິສ຺ສາວນສຓ຺ຐາໂນ. ປິຏ຺ຐິຕ຺ຕໂຈ ຜລໂກນທ຺ຘຈມ຺ມສຓ຺ຐາໂນ. ກຸຈ຺ຉິຕ຺ຕໂຈ ວີຓາໂທຓິໂກນທ຺ຘຈມ຺ມສຓ຺ຐາໂນ. ອຸຣຕ຺ຕໂຈ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈຕຸຣສ຺ສສຓ຺ຐາໂນ. ອຸຠຍພາຫຸຕ຺ຕໂຈ ຕູຓິໂຣນທ຺ຘຈມ຺ມສຓ຺ຐາໂນ. ປິຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຕ຺ຕໂຈ ຂຸຣໂກສສຓ຺ຐາໂນ, ຜຓກຕ຺ຖວິກສຓ຺ຐາໂນ ວາ. ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸລິຕ຺ຕໂຈ ກຸຎ຺ຈິກາໂກສກສຓ຺ຐາໂນ. ຄີວຕ຺ຕໂຈ ຄລກຎ຺ຈຸກສຓ຺ຐາໂນ. ມຸຂຕ຺ຕໂຈ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ໂທ ກີຏກຸລາວກສຓ຺ຐາໂນ. ສີສຕ຺ຕໂຈ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກສຓ຺ຐາໂນຕິ.

ຕຈປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເກນ ຈ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິມຸຂໍ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ປຐມໍ ຕາວ ມຸຂໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕຈມ຺ມໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ນລາຏຏ຺ຐິຈມ຺ມໍ. ຕໂຕ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕປຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຖວິກາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣນ ຫຕ຺ຖມິວ ສີສຏ຺ຐິກສ຺ສ ຈ ສີສຈມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິເກນ ສທ຺ຘິໍ ຈມ຺ມສ຺ສ ເອກາພທ຺ຘຠາວໍ ວິໂຍເຊນ຺ເຕນ ສີສຈມ຺ມໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ຂນ຺ຘຈມ຺ມໍ. ຕໂຕ ອນຸໂລເມນ ປຏິໂລເມນ ຈ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖຈມ຺ມໍ. ອຖ ເຕເນວ ນເຍນ ວາມຫຕ຺ຖຈມ຺ມໍ. ຕໂຕ ປິຏ຺ຐິຈມ຺ມໍ ຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອນຸໂລເມນ ປຏິໂລເມນ ຈ ທກ຺ຂິຓປາທຈມ຺ມໍ. ອຖ ເຕເນວ ນເຍນ ວາມປາທຈມ຺ມໍ. ຕໂຕ ອນຸກ຺ກເມເນວ ວຕ຺ຖິອຸທຣຫທຍຄີວຈມ຺ມານິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພານິ. ອຖ ຄີວຈມ຺ມານນ຺ຕຣໍ ເຫຏ຺ຐິມຫນຸຈມ຺ມໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຘໂຣຏ຺ຐປຣິໂຍສານໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂອຬາຣິໂກຬາຣິກໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂຸມມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາໂຕ. ໂອກາສໂຕ ສກລສຣີຣໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ປຕິຏ຺ຐິຕຕເລນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໘໘. ມໍສນ຺ຕິ ນວ ມໍສເປສິສຕານິ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຓ຺ຓໂຕ ຣຕ຺ຕໍ ກິໍສຸກປຸປ຺ຜສທິສໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິກມໍສໍ ຕາລປຓ຺ຓປຸຏຠຕ຺ຕສຓ຺ຐານໍ. ອູຣຸມໍສໍ ນິສທໂປຕສຓ຺ຐານໍ. ອານິສທມໍສໍ ອຸທ຺ຘນໂກຏິສຓ຺ຐານໍ. ປິຏ຺ຐິມໍສໍ ຕາລຄຸຬປຏລສຓ຺ຐານໍ. ຜາສຸກທ຺ວຍມໍສໍ ໂກຏ຺ຐລິກາຍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຕນຸມຕ຺ຕິກາເລປສຓ຺ຐານໍ. ຖນມໍສໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອວກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ. ພາຫຸທ຺ວຍມໍສໍ ທ຺ວິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕນິຈ຺ຈມ຺ມມຫາມູສິກສຓ຺ຐານໍ. ເອວໍ ໂອຬາຣິໂກຬາຣິກໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂຸມມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ວີສາຘິການິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ ອນຸລິມ຺ປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕຕເລນ, ອຸປຣິ ຕເຈນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໘໙. ນ຺ຫາຣູຕິ ນວ ນ຺ຫາຣຸສຕານິ. ວຓ຺ຓໂຕ ສພ຺ເພປິ ນ຺ຫາຣູ ເສຕາ. ສຓ຺ຐານໂຕ ນານາສຓ຺ຐານາ. ເອເຕສຸ ຫິ ຄີວາຍ ອຸປຣິມຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈ ມຫານ຺ຫາຣູ ສຣີຣໍ ວິນນ຺ຘມານາ ປຸຣິມປສ຺ເສນ ໂອຕິຓ຺ຓາ. ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິມປສ຺ເສນ. ປຎ຺ຈ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ. ປຎ຺ຈ ວາມປສ຺ເສນ. ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ວິນນ຺ຘມານາປິ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ປຸຣິມປສ຺ເສນ ປຎ຺ຈ. ປຈ຺ຉິມປສ຺ເສນ ປຎ຺ຈ. ຕຖາ ວາມຫຕ຺ຖໍ ວິນນ຺ຘມານາ. ທກ຺ຂິຓປາທໍ ວິນນ຺ຘມານາປິ ປາທສ຺ສ ປຸຣິມປສ຺ເສນ ປຎ຺ຈ. ປຈ຺ຉິມປສ຺ເສນ ປຎ຺ຈ. ຕຖາ ວາມປາທໍ ວິນນ຺ຘມານາປີຕິ ເອວໍ ສຣີຣຘາຣກາ ນາມ ສຏ຺ຐິມຫານ຺ຫາຣູ ກາຍໍ ວິນນ຺ຘມານາ ໂອຕິຓ຺ຓາ. ເຍ ກຓ຺ຑຣາຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ກນ຺ທລມກຸຬສຓ຺ຐານາ. ອຎ຺ເຎ ປນ ຕໍ ຕໍ ປເທສໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ. ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣາ ສຸຕ຺ຕຣຊ຺ຊຸກສຓ຺ຐານາ. ອຎ຺ເຎ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣາ ປູຕິລຕາສຓ຺ຐານາ, ອຎ຺ເຎ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣາ ມຫາວີຓາຕນ຺ຕິສຓ຺ຐານາ. ອຎ຺ເຎ ຖູລສຸຕ຺ຕກສຓ຺ຐານາ. ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐີສຸ ນ຺ຫາຣູ ສກຸຓປາທສຓ຺ຐານາ. ສີເສ ນ຺ຫາຣູ ທາຣການໍ ສີສຊາລກສຓ຺ຐານາ. ປິຏ຺ຐິຍໍ ນ຺ຫາຣູ ອາຕເປ ປສາຣິຕອລ຺ລຊາລສຓ຺ຐານາ. ອວເສສາ ຕໍຕໍອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານຸຄຕາ ນ຺ຫາຣູ ສຣີເຣ ປຏິມຸກ຺ກຊາລກຎ຺ຈຸກສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ສກລສຣີເຣ ອຏ຺ຐີນິ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕາ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຕິຓ຺ຓໍ ອຏ຺ຐິສຕານໍ ອຸປຣິ ປຕິຏ຺ຐິຕຕເລຫິ, ອຸປຣິ ມໍສຈມ຺ມານິ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕປ຺ປເທເສຫິ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອຍໍ ເນສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໐. ອຏ຺ຐີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ທນ຺ຕຏ຺ຐີນິ ອວເສສານິ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ຫຕ຺ຖຏ຺ຐີນິ, ຈຕຸສຏ຺ຐິ ປາທຏ຺ຐີນິ, ຈຕຸສຏ຺ຐິ ມໍສນິສ຺ສິຕານິ ມຸທຸອຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐີນິ, ເອເກກສ຺ມິໍ ປາເທ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ຊງ຺ຆຏ຺ຐີນິ, ເອກໍ ຊຓ຺ຓຸກຏ຺ຐິ, ເອກໍ ອູຣຸຏ຺ຐິ, ທ຺ເວ ກຏິຏ຺ຐີນິ, ອຏ຺ຐາຣສ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐີນິ, ຈຕຸວີສຕິ ຜາສຸກຏ຺ຐີນິ, ຈຸທ຺ທສ ອຸຣຏ຺ຐີນິ, ເອກໍ ຫທຍຏ຺ຐິ, ທ຺ເວ ອກ຺ຂກຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຏຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ພາຫຸຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄພາຫຸຏ຺ຐີນິ, ສຕ຺ຕ ຄີວຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ຫນຸກຏ຺ຐີນິ, ເອກໍ ນາສິກຏ຺ຐິ, ທ຺ເວ ອກ຺ຂິຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ກຓ຺ຓຏ຺ຐີນິ, ເອກໍ ນລາຏຏ຺ຐິ. ເອກໍ ມຸທ຺ຘຏ຺ຐິ, ນວ ສີສກປາລຏ຺ຐີນີຕິ ເອວໍ ຕິມຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐິສຕານິ, ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕານິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ນານາສຓ຺ຐານານິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຄ຺ຄປາທງ຺ຄຸລິອຏ຺ຐີນິ ກຕກພີຊສຓ຺ຐານານິ. ຕທນນ຺ຕຣານິ ມຊ຺ຌປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ປນສຏ຺ຐິສຓ຺ຐານານິ. ມູລປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ປຓວສຓ຺ຐານານິ. ປິຏ຺ຐິປາທຏ຺ຐີນິ ໂກຏ຺ຏິຕກນ຺ທລກນ຺ທຣາສິສຓ຺ຐານານິ. ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິ ເອກຏ຺ຐິຕາລຜລພີຊສຓ຺ຐານໍ. ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີນິ ພທ຺ຘກີຬາໂຄຬກສຓ຺ຐານານິ. ຊງ຺ຆຏ຺ຐີນໍ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອປນີຕຕຈສິນ຺ທິກຬີຣສຓ຺ຐານໍ. ຂຸທ຺ທກຊງ຺ຆຏ຺ຐິກໍ ຘນຸກທຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ. ມຫນ຺ຕໍ ມິລາຕສປ຺ປປິຏ຺ຐິສຓ຺ຐານໍ. ຊຓ຺ຓຸກຏ຺ຐິ ເອກໂຕ ປຣິກ຺ຂີຓເຜຓກສຓ຺ຐານໍ. ຕຕ຺ຖ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິກສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຕິຂິຓຄ຺ຄໂຄສິງ຺ຄສຓ຺ຐານໍ. ອູຣຸຏ຺ຐິ ທຸຕ຺ຕຈ຺ຉິຕວາສິປຣສຸທຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ. ຕສ຺ສ ກຏິຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ກີຬາໂຄຬກສຓ຺ຐານໍ. ເຕນ ກຏິຏ຺ຐິໂນ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄຈ຺ຉິນ຺ນມຫາປຸນ຺ນາຄຜລສຓ຺ຐານໍ.

ກຏິຏ຺ຐີນິ ທ຺ເວປິ ເອກາພທ຺ຘານິ ຫຸຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠກາຣິກອຸທ຺ຘນສຓ຺ຐານານິ. ປາຏິເຍກ຺ກໍ ກມ຺ມາຣກູຏໂຍຕ຺ຕກສຓ຺ຐານານິ. ໂກຏິຍໍ ຐິຕໍ ອານິສທຏ຺ຐິ ອໂຘມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕສປ຺ປຜຓສຓ຺ຐານໍ, ສຕ຺ຕຏ຺ຐຏ຺ຐາເນສຸ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ທໍ. ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐີນິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ອຸປຣູປຣິ ຐປິຕສີສປຏ຺ຏເວຐກສຓ຺ຐານານິ. ພາຫິຣໂຕ ວຏ຺ຏນາວຬິສຓ຺ຐານານິ. ເຕສໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກກຈທນ຺ຕສທິສາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ກຓ຺ຏກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕຸວີສຕິຍາ ຜາສຸກຏ຺ຐີສຸ ອປຣິປຸຓ຺ຓານິ ອປຣິປຸຓ຺ຓອສິສຓ຺ຐານານິ. ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ປຣິປຸຓ຺ຓອສິສຓ຺ຐານານິ. ສພ຺ພານິປິ ໂອທາຕກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ປສາຣິຕປກ຺ຂສຓ຺ຐານານິ. ຈຸທ຺ທສ ອຸຣຏ຺ຐີນິ ຊິຓ຺ຓສນ຺ທມານິກປຎ຺ຊຣສຓ຺ຐານານິ. ຫທຍຏ຺ຐິ ທພ຺ພິຜຓສຓ຺ຐານໍ.

ອກ຺ຂກຏ຺ຐີນິ ຂຸທ຺ທກໂລຫວາສິທຓ຺ຑສຓ຺ຐານານິ. ໂກຏ຺ຏຏ຺ຐີນິ ເອກໂຕ ປຣິກ຺ຂີຓສີຫຬກຸທ຺ທາລສຓ຺ຐານານິ. ພາຫຸຏ຺ຐີນິ ອາທາສທຓ຺ຑກສຓ຺ຐານານິ. ອຄ຺ຄພາຫຸຏ຺ຐີນິ ຍມກຕາລກນ຺ທສຓ຺ຐານານິ. ມຓິພນ຺ຘຏ຺ຐີນິ ເອກໂຕ ອລ຺ລິຍາເປຕ຺ວາ ຐປິຕສີສກປຏ຺ຏເວຐກສຓ຺ຐານານິ. ປິຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຏ຺ຐີນິ ໂກຏ຺ຏິຕກນ຺ທລກນ຺ທຣາສິສຓ຺ຐານານິ. ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸລີສຸ ມູລປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ປຓວສຓ຺ຐານານິ. ມຊ຺ຌປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ອປຣິປຸຓ຺ຓປນສຏ຺ຐິສຓ຺ຐານານິ. ອຄ຺ຄປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ກຕກພີຊສຓ຺ຐານານິ.

ສຕ຺ຕ ຄີວຏ຺ຐີນິ ທຓ຺ເຑນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕວໍສກຬີຣຈກ຺ກລກສຓ຺ຐານານິ. ເຫຏ຺ຐິມຫນຸກຏ຺ຐິ ກມ຺ມາຣານໍ ອໂຍກູຏໂຍຕ຺ຕກສຓ຺ຐານໍ. ອຸປຣິມໍ ອວເລຂນສຕ຺ຖກສຓ຺ຐານໍ. ອກ຺ຂິກູປນາສກູປຏ຺ຐີນິ ອປນີຕມິຎ຺ຊຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິສຓ຺ຐານານິ. ນລາຏຏ຺ຐິ ອໂຘມຸຂຏ຺ຐປິຕສງ຺ຂຖາລກກປາລສຓ຺ຐານໍ. ກຓ຺ຓຈູຬິກຏ຺ຐີນິ ນ຺ຫາປິຕຂຸຣໂກສສຓ຺ຐານານິ. ນລາຏກຓ຺ຓຈູຬິການໍ ອຸປຣິ ປຏ຺ຏພນ຺ຘໂນກາເສ ອຏ຺ຐິສງ຺ກຸຏິຕຆຏປຸຓ຺ຓປຏລຂຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ. ມຸທ຺ຘຏ຺ຐິ ມຸຂຈ຺ຉິນ຺ນວງ຺ກນາຬິເກຣສຓ຺ຐານໍ. ສີສຏ຺ຐີນິ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ຐປິຕຊຊ຺ຊຣລາພຸກຏາຫສຓ຺ຐານານິ.

ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕານິ. ໂອກາສໂຕ ອວິເສເສນ ສກລສຣີເຣ ຐິຕານິ. ວິເສເສນ ປເນຕ຺ຖ ສີສຏ຺ຐີນິ ຄິວຏ຺ຐີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕານິ. ຄີວຏ຺ຐີນິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐີສຸ. ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐີນິ ກຏິຏ຺ຐີສຸ. ກຏິຏ຺ຐີນິ ອູຣຸຏ຺ຐີສຸ. ອູຣຸຏ຺ຐີນິ ຊຓ຺ຓຸກຏ຺ຐີສຸ. ຊຓ຺ຓຸກຏ຺ຐີນິ ຊງ຺ຆຏ຺ຐີສຸ. ຊງ຺ຆຏ຺ຐີນິ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີສຸ. ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີນິ ປິຏ຺ຐິປາທຏ຺ຐີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕານິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ເຊນ, ອຸປຣິໂຕ ມໍເສນ, ອຄ຺ເຄ ມູເລ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນານິ, ອຍໍ ເນສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໑. ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊນ຺ຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ມິຎ຺ຊໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ເວຬຸນາຬິຍໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເສທິຕມຫາເວຕ຺ຕຄ຺ຄສຓ຺ຐານໍ. ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ເວຬຸຍຏ຺ຐິປພ຺ເພສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເສທິຕຕນຸເວຕ຺ຕຄ຺ຄສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຕເລຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໒. ວກ຺ກນ຺ຕິ ເອກພນ຺ຘນາ ທ຺ເວ ມໍສປິຓ຺ຑິກາ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ມນ຺ທຣຕ຺ຕໍ ປາຬິຠທ຺ທກຏ຺ຐິວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ທາຣການໍ ຍມກກີຬາໂຄຬກສຓ຺ຐານໍ, ເອກວຓ຺ຏປຏິພທ຺ຘອມ຺ພຜລທ຺ວຍສຓ຺ຐານໍ ວາ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ຄລວາຏກາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ເອກມູເລນ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ເນນ ຖູລນ຺ຫາຣຸນາ ວິນິພທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ວກ຺ກໍ ວກ຺ກຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໓. ຫທຍນ຺ຕິ ຫທຍມໍສໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຣຕ຺ຕປທຸມປຕ຺ຕປິຏ຺ຐິວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ພາຫິຣປຕ຺ຕານິ ອປເນຕ຺ວາ ອໂຘມຸຂໍ ຐປິຕປທຸມມກຸຬສຓ຺ຐານໍ. ພຫິ ມຏ຺ຐໍ, ອນ຺ໂຕ ໂກສາຕກີຜລສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສທິສໍ. ປຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ໂຖກໍ ວິກສິຕໍ, ມນ຺ທປຎ຺ຎານໍ ມກຸຬິຕເມວ. ອນ຺ໂຕ ຈສ຺ສ ປຸນ຺ນາຄຏ຺ຐິປຕິຏ຺ຐານມຕ຺ໂຕ ອາວາຏໂກ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ອທ຺ຘປສຕມຕ຺ຕໍ ໂລຫິຕໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ມໂນຘາຕຸ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ກາຬກໍ, ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ມໍສໂຘວນອຸທກສທິສໍ, ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ກຸລຕ຺ຖຍູສວຓ຺ຓໍ, ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ, ປຎ຺ຎາຈຣິຕສ຺ສ ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ ປຓ຺ຑຣໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ນິທ຺ໂຘຕຊາຕິມຓິ ວິຍ ຊຸຕິມນ຺ຕໍ ຂາຍຕິ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ມຊ຺ເຌ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຫທຍໍ ຫທຍຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໔. ຍກນນ຺ຕິ ຍມກມໍສປຏລໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຣຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຑຸກຘາຕຸກໍ ນາຕິຣຕ຺ຕກຸມຸທສ຺ສ ປຕ຺ຕປິຏ຺ຐິວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ມູເລ ເອກໍ ອຄ຺ເຄ ຍມກໍ ໂກວິຬາຣປຕ຺ຕສຓ຺ຐານໍ. ຕຎ຺ຈ ທນ຺ຘານໍ ເອກເມວ ໂຫຕິ ມຫນ຺ຕໍ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຂຸທ຺ທການິ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ, ໂອກາສໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຍກນໍ ຍກນຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໕. ກິໂລມກນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຏິຈ຺ຉນ຺ນເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ ປຣິໂຍນຫນມໍສໍ. ຕໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ ທຸກູລປິໂລຕິກວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ. ອິຕຣໍ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ຫທຍຎ຺ຈ ວກ຺ກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ສກລສຣີເຣ ຈມ຺ມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐໂຕ ມໍສໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ມໍເສນ, ອຸປຣິ ຈມ຺ເມນ, ຕິຣິຍໍ ກິໂລມກຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໖. ປິຫກນ຺ຕິ ອຸທຣຊິວ຺ຫາມໍສໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ນີລໍ ນິຄ຺ຄຸຓ຺ຑິປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ສຕ຺ຕງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ ອພນ຺ຘນໍ ກາຬວຈ຺ຉກຊິວ຺ຫາສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ຫທຍສ຺ສ ວາມປສ຺ເສ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ, ຍສ຺ມິໍ ປຫຣຓປ຺ປຫາເຣນ ພຫິນິກ຺ຂນ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕກ຺ຂໂຍ ໂຫຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປິຫກຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໗. ປປ຺ຜາສນ຺ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມໍສຂຓ຺ຑປ຺ປເຠທໍ ປປ຺ຜາສມໍສໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຣຕ຺ຕໍ ນາຕິປກ຺ກອຸທຸມ຺ພຣຜລວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ວິສມຈ຺ຉິນ຺ນພຫລປູວຂຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອສິຕປີຕານໍ ອຠາເວ ອຸຄ຺ຄເຕນ ກມ຺ມຊເຕຊຸສ຺ມານາ ອພ຺ຠາຫຕຕ຺ຕາ ສໍຂາທິຕປລາລປິຓ຺ຑມິວ ນິຣສໍ ນິໂຣຊໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ອນ຺ຕເຣ ຫທຍຎ຺ຈ ຍກນຎ຺ຈ ອຸປຣິ ຉາເທຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປປ຺ຜາສຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໘. ອນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຫຕ຺ຖາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອຏ຺ຐວີສຕິຫຕ຺ຖາ ເອກວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ໂອຠຄ຺ຄາ ອນ຺ຕວຏ຺ຏິ. ຕເທຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ ສກ຺ຂຣສຸຘາວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂລຫິຕໂທຓິຍໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຐປິຕສີສຈ຺ຉິນ຺ນສປ຺ປສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອຸປຣິ ຄລວາຏເກ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ກຣີສມຄ຺ເຄ ວິນິພນ຺ຘຕ຺ຕາ ຄລວາຏກກຣີສມຄ຺ຄປຣິຍນ຺ເຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອນ຺ຕຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໑໙໙. ອນ຺ຕຄຸຓນ຺ຕິ ອນ຺ຕໂຠຄຏ຺ຐາເນສຸ ພນ຺ຘນໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ ທກສີຕລິກມູລວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ທກສີຕລິກມູລສຓ຺ຐານເມວ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ກຸທ຺ທາລຜຣສຸກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຍນ຺ຕາກຑ຺ຒນກາເລ ຍນ຺ຕສຸຕ຺ຕກມິວ ຍນ຺ຕຜລການິ ອນ຺ຕໂຠເຄ ເອກໂຕ ອຄຬນ຺ເຕ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປາທປຸຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸມຓ຺ຑລກສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ສໍສິພ຺ພິຕ຺ວາ ຐິຕຣຊ຺ຊຸກາ ວິຍ ເອກວີສຕິຍາ ອນ຺ຕໂຠຄານໍ ອນ຺ຕຣາ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອນ຺ຕຄຸຓຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໐. ອຸທຣິຍນ຺ຕິ ອຸທເຣ ຠວໍ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ປຣິສ຺ສາວເນ ສິຖິລພທ຺ຘຕຓ຺ຑຸລສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອຸທເຣ ຐິຕໍ.

ອຸທຣໍ ນາມ ອຸຠໂຕ ນິປ຺ປີຬິຍມານສ຺ສ ອລ຺ລສາຏກສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສຎ຺ຊາຕໂຜຏກສທິສໍ ອນ຺ຕປຏລໍ, ພຫິ ມຏ຺ຐໍ, ອນ຺ໂຕ ມໍສກສມ຺ພຸປລິເວຐນກິລິຏ຺ຐປາວາຣກປຸປ຺ຜກສທິສໍ, ກຸຖິຕປນສຕຈສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສທິສນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຍຕ຺ຖ ຕກ຺ໂກຏກາ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທກາ ຕາລຫີຣກາ ສູຈິມຸຂກາ ປຏຕນ຺ຕສຸຕ຺ຕກາ ອິຈ຺ເຈວມາທິທ຺ວຕ຺ຕິໍສກຸລປ຺ປເຠທາ ກິມໂຍ ອາກຸລພ຺ຍາກຸລາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນິວສນ຺ຕິ, ເຍ ປານໂຠຊນາທິມ຺ຫິ ອວິຊ຺ຊມາເນ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕາ ຫທຍມໍສໍ ອຠິຫນນ຺ຕິ, ປານໂຠຊນາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓເວລາຍຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘໍມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ໂຌຫເຏ ທ຺ເວ ຕໂຍ ອາໂລເປ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕາ ວິລຸປ຺ປນ຺ຕິ, ຍໍ ເຕສໍ ກິມີນໍ ສູຕິຆຣໍ ວຈ຺ຈກຸຏິ ຄິລານສາລາ ສຸສານຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຈຓ຺ຑາລຄາມທ຺ວາເຣ ຈນ຺ທນິກາຍ ນິທາຆສມເຍ ຖູລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທເກນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສຈມ຺ມອຏ຺ຐິນ຺ຫາຣຸຂຓ຺ຑເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາໂລຫິຕປ຺ປຠຸຕິນານາກຸຓປຊາຕໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ກທ຺ທໂມທກາລຸຬິຕໍ ທ຺ວີຫຕີຫຈ຺ຈເຍນ ສຎ຺ຊາຕກິມິກຸລໍ ສູຣິຍາຕປສນ຺ຕາປເວຄກຸຖິຕໍ ອຸປຣິ ເຜຓປຸປ຺ຜຸຬເກ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ອຠິນີລວຓ຺ຓໍ ປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉໍ ເນວ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ນ ທຏ຺ຐຸໍ ອຣຫຣູປຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປເຄວ ຆາຍິຕຸໍ ວາ ສາຍິຕຸໍ ວາ, ເອວເມວ ນານປ຺ປກາຣໍ ປານໂຠຊນາທິທນ຺ຕມຸສລສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິຕໍ ຊິວ຺ຫາຫຕ຺ຖປຣິວຕ຺ຕິຕເຂຬລາລາປລິພຸທ຺ຘໍ ຕງ຺ຂຓວິຄຕວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສາທິສມ຺ປທໍ ຕນ຺ຕວາຍຂລິສຸວານວມຖຸສທິສໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫວາຕປລິເວຐິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທຣຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄກຸຖິຕໍ ກິມິກຸລາກຸລໍ ອຸປຣູປຣິ ເຜຓປຸປ຺ຜຸຬການິ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣມກສມ຺ພຸທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍໍ ສຸຕ຺ວາປິ ປານໂຠຊນາທີສຸ ອມນຸຎ຺ຎຕາ ສຓ຺ຐາຕິ, ປເຄວ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ອວໂລເກຕ຺ວາ. ຍຕ຺ຖ ຈ ປຕິຕໍ ປານໂຠຊນາທິ ປຎ຺ຈຘາ ວິເວກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອກໍ ຠາຄໍ ປາຓກາ ຂາທນ຺ຕິ, ເອກໍ ຠາຄໍ ອຸທຣຄ຺ຄິ ຌາເປຕິ, ເອໂກ ຠາໂຄ ມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອໂກ ຠາໂຄ ກຣີສໍ, ເອໂກ ຠາໂຄ ຣສຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂສຓິຕມໍສາທີນິ ອຸປພ຺ຣູຫຍຕິ.

ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອຸທຣປຏເລນ ເຈວ ອຸທຣິຍຠາເຄນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໑. ກຣີສນ຺ຕິ ວຈ຺ຈໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣວຓ຺ຓເມວ ໂຫຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ເຫຏ຺ຐິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ປກ຺ກາສເຍ ຐິຕໍ. ປກ຺ກາສໂຍ ນາມ ເຫຏ຺ຐານາຠິ-ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກມູລານໍ ອນ຺ຕເຣ ອນ຺ຕາວສາເນ ອຸພ຺ເພເຘນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕ ເວຬຸນາຬິກສທິໂສ, ຍຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸປຣິ ຠູມິຠາເຄ ປຕິຕໍ ວສ຺ໂສທກໍ ໂອຄຬິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຠູມິຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາມາສເຍ ປຕິຕໍ ປານໂຠຊນາທິກໍ ອຸທຣຄ຺ຄິນາ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປກ຺ກໍ ປກ຺ກໍ ນິສທາຍ ປິສິຕມິວ ສຓ຺ຫຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຕພິເລນ ໂອຄຬິຕ຺ວາ ໂອຄຬິຕ຺ວາ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ເວຬຸປພ຺ເພ ປກ຺ຂິປມານປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາ ວິຍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປກ຺ກາສຍປຏເລນ ເຈວ ກຣີສຠາເຄນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໒. ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄນ຺ຕິ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕມິຎ຺ຊຣາສິ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກປິຓ຺ຑວຓ຺ຓໍ. ທຘິຠາວໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ທຸຏ຺ຐຂີຣວຓ຺ຓນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສິພ຺ພິນິມຄ຺ເຄ ນິສ຺ສາຍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຐປິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑາ ວິຍ ສໂມຫິຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ສີສກຏາຫສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຕເລຫິ ເຈວ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄຠາເຄນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໓. ປິຕ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ປິຕ຺ຕານິ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ພຫລມຘຸກເຕລວຓ຺ຓໍ. ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ມິລາຕອາກຸລິປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ອຸຠຍມ຺ປິ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ, ອິຕຣໍ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເກສໂລມທນ຺ຕນຂານໍ ມໍສວິນິມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘສຸກ຺ຂຈມ຺ມຎ຺ຈ ອຸທກມິວ ເຕລພິນ຺ທຸ ອວເສສສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ຍມ຺ຫິ ກຸປິເຕ ອກ຺ຂີນິ ປີຕການິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠມນ຺ຕິ, ຄຕ຺ຕໍ ກມ຺ປຕິ, ກຓ຺ຑູຍຕິ. ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຫທຍປປ຺ຜາສານໍ ອນ຺ຕເຣ ຍກນມໍສໍ ນິສ຺ສາຍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ມຫາໂກສາຕກີໂກສກສທິເສ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ຐິຕໍ, ຍມ຺ຫິ ກຸປິເຕ ສຕ຺ຕາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາ ໂຫນ຺ຕິ, ວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອກາຕພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຠາສິຕພ຺ພໍ ຠາສນ຺ຕິ, ອຈິນ຺ຕິຕພ຺ພໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປິຕ຺ຕຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໔. ເສມ຺ຫນ຺ຕິ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອກປຕ຺ຖປູຣປ຺ປມາຓໍ ເສມ຺ຫໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ ນາຄພລາປຓ຺ຓຣສວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອຸທຣປຏເລ ຐິຕໍ. ຍໍ ປານໂຠຊນາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸທເກ ເສວາລປຓກໍ ກຏ຺ເຐ ວາ ກຖເລ ວາ ປຕນ຺ເຕ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ປານໂຠຊນາທິມ຺ຫິ ນິປຕນ຺ເຕ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍມ຺ຫິ ຈ ມນ຺ທີຠູເຕ ປກ຺ກຄຓ຺ໂຑ ວິຍ ປູຕິກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑມິວ ຈ ອຸທຣໍ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉໍ ກຸຓປຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ອຸຄ຺ຄເຕນ ຈ ຄນ຺ເຘນ ອຸທ຺ເທໂກປິ ມຸຂມ຺ປິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ປູຕິກຸຓປສທິສໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ປຸຣິໂສ ອເປຫິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ວາຍສີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຍຎ຺ຈ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ພຫລຕ຺ຕມາປນ຺ນໍ ປິຘານຜລກມິວ ວຈ຺ຈກຸຏິຍໍ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ກຸຓປຄນ຺ຘໍ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເສມ຺ຫຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໕. ປຸພ຺ໂພຕິ ປູຕິໂລຫິຕວເສນ ປວຕ຺ຕປຸພ຺ພໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ປຓ຺ຑຸປລາສວຓ຺ໂຓ. ມຕສຣີເຣ ປນ ປູຕິພຫລາຈາມວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐາໂນ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ໂຫຕິ. ໂອກາສໂຕ ປນ ປຸພ຺ພສ຺ສ ໂອກາໂສ ນາມ ນິພທ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ໂສ ສນ຺ນິຈິໂຕ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຍຕ຺ຣ ຍຕ຺ຣ ຂາຓຸກຓ຺ຏກປຫຣຓຄ຺ຄິຊາລາທີຫິ ອຠິຫເຕ ສຣີຣປ຺ປເທເສ ໂລຫິຕໍ ສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕິ, ຄຓ຺ຑປີຬກາທໂຍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໖. ໂລຫິຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ໂລຫິຕານິ ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕຎ຺ຈ ສໍສຣຓໂລຫິຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ນິປກ຺ກພຫລລາຂາຣສວຓ຺ຓໍ. ສໍສຣຓໂລຫິຕໍ ອຈ຺ຉລາຂາຣສວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ອຸຠຍມ຺ປິ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕໍ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ອິຕຣໍ ທ຺ວິສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ສໍສຣຓໂລຫິຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເກສໂລມທນ຺ຕນຂານໍ ມໍສວິນິມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘສຸກ຺ຂຈມ຺ມຎ຺ຈ ຘມນິຊາລານຸສາເຣນ ສພ຺ພໍ ອຸປາທິຓ຺ຓສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕໍ ຍກນຏ຺ຐານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເອກປຕ຺ຖປູຣມຕ຺ຕໍ ຫທຍວກ຺ກປປ຺ຜາສານໍ ອຸປຣິ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ວກ຺ກຫທຍຍກນປປ຺ຜາເສ ເຕມຍມານໍ ຐິຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ຫິ ວກ຺ກຫທຍາທີນິ ອເຕເມນ຺ເຕ ສຕ຺ຕາ ປິປາສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ໂລຫິຕຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໗. ເສໂທຕິ ໂລມກູປາທີຫິ ປຄ຺ຆຣຓກອາໂປຘາຕຸ. ໂສ ວຓ຺ຓໂຕ ວິປ຺ປສນ຺ນຕິລເຕລວຓ຺ໂຓ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐາໂນ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາໂຕ. ໂອກາສໂຕ ເສທສ຺ໂສກາໂສ ນາມ ນິພທ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ໂສ ໂລຫິຕໍ ວິຍ ສທາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ຍທາ ປນ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສູຣິຍສນ຺ຕາປອຸຕຸວິກາຣາທີຫິ ສຣີຣໍ ສນ຺ຕປຕິ, ຕທາ ອຸທກໂຕ ອພ຺ພູຬ຺ຫມຕ຺ຕວິສມຈ຺ຉິນ຺ນຠິສມຸຬາລກຸມຸທນາຬກລາໂປ ວິຍ ສພ຺ພເກສໂລມກູປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ສຓ຺ຐານມ຺ປິ ເກສໂລມກູປວິວຣານຎ຺ເຎວ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສທປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເກນ ຈ ໂຍຄິນາ ເກສໂລມກູປວິວເຣ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕວເສເນວ ເສໂທ ມນສິ ກາຕພ຺ໂພ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເສທຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

ເມໂທຕິ ຖິນສິເນໂຫ. ໂສ ວຓ຺ຓໂຕ ຜາລິຕຫລິທ຺ທິວຓ຺ໂຓ. ສຓ຺ຐານໂຕ ຖູລສຣີຣສ຺ສ ຕາວ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຕເຣ ຐປິຕຫລິທ຺ທິວຓ຺ຓທຸກູລປິໂລຕິກສຓ຺ຐາໂນ ໂຫຕິ. ກິສສຣີຣສ຺ສ ຊງ຺ຆມໍສໍ ອູຣຸມໍສໍ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກນິສ຺ສິຕໍ ປິຏ຺ຐິມໍສໍ ອຸທຣວຏ຺ຏິມໍສນ຺ຕິ ເອຕານິ ນິສ຺ສາຍ ທິຄຸຓຕິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕຫລິທ຺ທິວຓ຺ຓທຸກູລປິໂລຕິກສຓ຺ຐາໂນ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາໂຕ. ໂອກາສໂຕ ຖູລສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ກິສສ຺ສ ຊງ຺ຆມໍສາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ, ຍໍ ສິເນຫສງ຺ຂໍ ຄຕມ຺ປິ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉຕ຺ຕາ ເນວ ມຸທ຺ຘນິ ເຕລຕ຺ຖາຍ, ນ ນາສເຕລາທີນມຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ມໍເສນ, ອຸປຣິ ຈມ຺ເມນ, ຕິຣິຍໍ ເມທຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໘. ອສ຺ສູຕິ ອກ຺ຂີຫິ ປຄ຺ຆຣຓກອາໂປຘາຕຸ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ວິປ຺ປສນ຺ນຕິລເຕລວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອກ຺ຂິກູປເກສຸ ຐິຕໍ. ນ ເຈຕໍ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ປິຕ຺ຕມິວ ອກ຺ຂິກູປເກສຸ ສທາ ສນ຺ນິຈິຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍທາ ປນ ສຕ຺ຕາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສນ຺ຕິ, ໂທມນສ຺ສຊາຕາ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປໍ ວາ ວິສມາຫາຣໍ ອາຫາເຣນ຺ຕິ, ຍທາ ຈ ເນສໍ ອກ຺ຂີນິ ຘູມຣຊປໍສຸກາທີຫິ ອຠິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕທາ ເອເຕຫິ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສວິສຠາຄາຫາຣອຸຕູຫິ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອກ຺ຂິກູປເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ວາ. ອສ຺ສຸປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເກນ ຈ ໂຍຄິນາ ອກ຺ຂິກູປເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕວເສເນວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອສ຺ສຸຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໐໙. ວສາຕິ ວິລີນສິເນໂຫ. ສາ ວຓ຺ຓໂຕ ນາຬິເກຣເຕລວຓ຺ຓາ. ອາຈາເມ ອາສິຕ຺ຕເຕລວຓ຺ຓາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ນ຺ຫານກາເລ ປສນ຺ນອຸທກສ຺ສ ອຸປຣິ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕສິເນຫພິນ຺ທຸວິສຏສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫຕ຺ຖຕລຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິປາທຕລປາທປິຏ຺ຐິນາສປຸຏນລາຏອໍສກູເຏສຸ ຐິຕາ. ນ ເຈສາ ເອເຕສຸ ໂອກາເສສຸ ສທາ ວິລີນາວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍທາ ປນ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສູຣິຍສນ຺ຕາປອຸຕຸວິສຠາຄຘາຕຸວິສຠາເຄຫິ ເຕ ປເທສາ ອຸສ຺ມາຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫານກາເລ ປສນ຺ນອຸທກູປຣິ ສິເນຫພິນ຺ທຸວິສໂຏ ວິຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈຣຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ວສາຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

໒໑໐. ເຂໂຬຕິ ອນ຺ໂຕມຸເຂ ເຜຓມິສ຺ສາ ອາໂປຘາຕຸ. ໂສ ວຓ຺ຓໂຕ ເສໂຕ ເຜຓວຓ຺ໂຓ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐາໂນ. ເຜຓສຓ຺ຐາໂນຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາໂຕ. ໂອກາສໂຕ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຊິວ຺ຫາຍ ຐິໂຕ. ນ ເຈສ ເອຕ຺ຖ ສທາ ສນ຺ນິຈິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍທາ ປນ ສຕ຺ຕາ ຕຖາຣູປມາຫາຣໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ສຣນ຺ຕິ ວາ, ອຸຓ຺ຫຕິຕ຺ຕກຏຸກໂລຓມ຺ພິລານໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ມຸເຂ ຐເປນ຺ຕິ, ຍທາ ວາ ເນສໍ ຫທຍໍ ອາຄິລາຍຕິ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ເທວ ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເຂໂຬ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຊິວ຺ຫາຍ ສຓ຺ຐາຕິ. ອຄ຺ຄຊິວ຺ຫາຍ ເຈສ ຕນຸໂກ ໂຫຕິ, ມູລຊິວ຺ຫາຍ ພຫໂລ, ມຸເຂ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຸຖຸກໍ ວາ ຕຓ຺ຑຸລໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໍ ນທີປຸລິເນ ຂຕກູປກສລິລໍ ວິຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ເຕເມຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຂຬຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

໒໑໑. ສິງ຺ຆາຓິກາຕິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໂຕ ປຄ຺ຆຣຓກອສຸຈິ. ສາ ວຓ຺ຓໂຕ ຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິມິຎ຺ຊວຓ຺ຓາ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ. ນ ເຈສາ ເອຕ຺ຖ ສທາ ສນ຺ນິຈິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຖ ໂຂ ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕ ທຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ກຓ຺ຏເກນ ວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອຖາເນນ ຉິທ຺ເທນ ທຘິມຸຕ຺ຕໍ ຄຬິຕ຺ວາ ພຫິ ປເຕຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຍທາ ສຕ຺ຕາ ໂຣທນ຺ຕິ, ວິສຠາຄາຫາຣອຸຕຸວເສນ ວາ ສຎ຺ຊາຕຘາຕຸໂຂຠາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ອນ຺ໂຕ ສີສໂຕ ປູຕິເສມ຺ຫຠາວມາປນ຺ນໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ຄຬິຕ຺ວາ ຕາລຸມຕ຺ຖກວິວເຣນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ວາ. ສິງ຺ຆາຓິກາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເກນ ຈ ໂຍຄິນາ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕວເສເນວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ສິງ຺ຆາຓິກາຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອຍມສ຺ສາ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

໒໑໒. ລສິກາຕິ ສຣີຣສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປິຈ຺ຉິລກຸຓປໍ. ສາ ວຓ຺ຓໂຕ ກຓິກາຣນິຍ຺ຍາສວຓ຺ຓາ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ອຏ຺ຐິສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອສີຕິສຕສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕາ. ຍສ຺ສ ເຈສາ ມນ຺ທາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ສມິຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປສາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິການິ ກຏກຏາຍນ຺ຕິ, ອຈ຺ຉຣາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສຎ຺ຈຣຕິ. ເອກໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ອທ຺ຘານໍ ຄຕສ຺ສ ວາໂຍຘາຕຸ ກຸປ຺ປຕິ, ຄຕ຺ຕານິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ພຫຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ນ ອຏ຺ຐີນິ ກຏກຏາຍນ຺ຕິ, ທີຆມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ຄຕສ຺ສ ນ ວາໂຍຘາຕຸ ກຸປ຺ປຕິ, ນ ຄຕ຺ຕານິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ລສິກາຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອຍມສ຺ສາ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

໒໑໓. ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຸຕ຺ຕຣສໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ມາສຂາໂຣທກວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ອໂຘມຸຂຏ຺ຐປິຕອຸທກກຸມ຺ຠອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕອຸທກສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ເຫຏ຺ຐິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ວຕ຺ຖິສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ວຕ຺ຖິ ນາມ ວຕ຺ຖິ ປຸໂຏ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ ຈນ຺ທນິກາຍ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອມຸເຂ ຣວຓຆເຏ ຈນ຺ທນິກາຣໂສ ປວິສຕິ, ນ ຈສ຺ສ ປວິສນມຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວເມວ ສຣີຣໂຕ ມຸຕ຺ຕໍ ປວິສຕິ, ນ ຈສ຺ສ ປວິສນມຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນິກ຺ຂມນມຄ຺ໂຄ ປນ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ຍມ຺ຫິ ຈ ມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິເຕ ປສ຺ສາວໍ ກໂຣມາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍູຫນໍ ໂຫຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ວຕ຺ຖິອພ຺ຠນ຺ຕເຣນ ເຈວ ມຸຕ຺ຕຠາເຄນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

໒໑໔. ເອວຎ຺ຫິ ເກສາທິເກ ໂກຏ຺ຐາເສ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ນາຕິສີຆໂຕຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘາສໂຍກາສວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຏິກ຺ກູລາ ປຏິກ຺ກູລາຕິ ມນສິກໂຣໂຕ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິສມຕິກ຺ກມາວສາເນ ເສຍ຺ຍຖາປິ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຓ຺ຓານໍ ກຸສຸມານໍ ເອກສຸຕ຺ຕກຄນ຺ຖິຕໍ ມາລໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ອປຸພ຺ພາປຣິຍມິວ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາຕິ ອິມໍ ກາຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ອປຸພ຺ພາປຣິຍາວ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລກຖາຍໍ ‘‘ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ຫິ ເກສາຕິ ມນສິກໂຣໂຕ ມນສິກາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມໍ ປຣິໂຍສານໂກຏ຺ຐາສເມວ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

ສເຈ ປນ ພຫິທ຺ຘາປິ ມນສິກາຣໍ ອຸປສໍຫຣຕິ, ອຖສ຺ສ ເອວໍ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປາກຏີຠູເຕສຸ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສຕິຣຈ຺ຉານາທໂຍ ສຕ຺ຕາກາຣໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາສຣາສິວເສເນວ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ຈ ອຊ຺ໂຌຫຣິຍມານໍ ປານໂຠຊນາທິ ໂກຏ຺ຐາສຣາສິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປມານມິວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ອຖສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນາທິວເສນ ປຏິກ຺ກູລາ ປຏິກ຺ກູລາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກສາທີນໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພາກາຣໂຕ ປຏິກ຺ກູລວເສນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ວິຍ ປຐມຊ຺ຌານວເສເນວ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສາ ຍສ຺ສ ເອໂກວ ໂກຏ຺ຐາໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ວາ ໂກຏ຺ຐາເສ ອປ຺ປນໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ໂຍຄໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ເອກາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ອເນເກ ໂກຏ຺ຐາສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ວາ ຌານໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍປິ ໂຍຄໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ມລ຺ລກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ ໂກຏ຺ຐາສຄຓນາຍ ປຐມຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ທີຆຠາຓກອຠຍຕ຺ເຖຣໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ ອຠຍ, ອິມໍ ຕາວ ປຎ຺ຫໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ມລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສໂກຏ຺ຐາເສສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ປຐມຊ຺ຌານານໍ ລາຠີ. ສເຈ ຣຕ຺ຕິໍ ເອກໍ, ທິວາ ເອກໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ອຕິເຣກທ຺ຘມາເສນ ປຸນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສເຈ ປນ ເທວສິກໍ ເອກໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ອຕິເຣກມາເສນ ປຸນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ອິຊ຺ຌມານມ຺ປິ ເຈຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທີສຸ ສຕິພເລນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ກາຍຄຕາສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ກາຍຄຕາສຕິມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ໂຫຕິ, ນ ຈ ນໍ ອຣຕິ ສຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຣຕິໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣຕິ. ຠຍເຠຣວສໂຫ ໂຫຕິ, ນ ຈ ນໍ ຠຍເຠຣວໍ ສຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍເຠຣວໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣຕິ. ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ …ເປ… ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໙). ເກສາທີນໍ ວຓ຺ຓເຠທໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ລາຠີ ໂຫຕິ. ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໙).

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ເອວໍ ອເນການິສໍສໍ, ອິມໍ ກາຍຄຕາສຕິນ຺ຕິ.

ອິທໍ ກາຍຄຕາສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ອານາປານສ຺ສຕິກຖາ

໒໑໕. ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ຈ ອເສຈນໂກ ຈ ສຸໂຂ ຈ ວິຫາໂຣ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ຈ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຐານໂສ ອນ຺ຕຣຘາເປຕິ ວູປສເມຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປສໍສິຕ຺ວາ –

‘‘ກຖໍ ຠາວິໂຕ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິ ກຖໍ ພຫຸລີກໂຕ ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ຈ ອເສຈນໂກ ຈ ສຸໂຂ ຈ ວິຫາໂຣ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ຈ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຐານໂສ ອນ຺ຕຣຘາເປຕິ ວູປສເມຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕິ ສໂຕ ປສ຺ສສຕິ. ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ. ທີຆໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ…ເປ… ຣສ຺ສໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ…ເປ… ຣສ຺ສໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ. ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ປີຕິປຏິສໍເວທີ… ສຸຂປຏິສໍເວທີ… ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທີ… ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ… ຈິຕ຺ຕປຏິສໍເວທີ… ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ… ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ… ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ … ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ… ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ… ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ –

ເອວໍ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກໍ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕສ຺ສ ຠາວນານໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ໂສ ປນ ຍສ຺ມາ ປາຬິວຓ຺ຓນານຸສາເຣເນວ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍເມຕ຺ຖ ປາຬິວຓ຺ຓນາປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ນິທ຺ເທໂສ.

໒໑໖. ກຖໍ ຠາວິໂຕ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານາປານສ຺ສຕິ ສມາຘີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ກຖນ຺ຕິ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິຠາວນໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ຠາວິໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂເວ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘີຕິ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປຸຏ຺ຐຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ກຖໍ ພຫຸລີກໂຕ…ເປ… ວູປສເມຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຠາວິໂຕຕິ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ວຑ຺ຒິໂຕ ວາ. ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘີຕິ ອານາປານປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ສຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສມາຘິ. ອານາປານສ຺ສຕິຍໍ ວາ ສມາຘິ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິ. ພຫຸລີກໂຕຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຕ. ສນ຺ໂຕເຈວ ປຓີໂຕ ຈາຕິ ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ເຈວ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ເອວ ສທ຺ເທນ ນິຍໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ອຍຎ຺ຫິ ຍຖາ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເກວລໍ ປຏິເວຘວເສນ ສນ຺ຕຎ຺ຈ ປຓີຕຎ຺ຈ, ໂອຬາຣິກາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປນ ປຏິກ຺ກູລາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເນວ ສນ຺ຕໍ ນ ປຓີຕໍ, ນ ເອວໍ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ອສນ຺ໂຕ ວາ ອປຓີໂຕ ວາ, ອຖ ໂຂ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍປິ ສນ຺ໂຕ ວູປສນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ, ປຏິເວຘສງ຺ຂາຕອງ຺ຄສນ຺ຕຕາຍປິ. ອາຣມ຺ມຓປຓີຕຕາຍປິ ປຓີໂຕ ອຕິຕ຺ຕິກໂຣ, ອງ຺ຄປຓີຕຕາຍປີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ຈາ’’ຕິ.

ອເສຈນໂກ ຈ ສຸໂຂ ຈ ວິຫາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາສ຺ສ ເສຈນນ຺ຕິ ອເສຈນໂກ, ອນາສິຕ຺ຕໂກ ອພ຺ໂພກິຓ຺ໂຓ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອາເວຓິໂກ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ປຣິກມ຺ເມນ ວາ ອຸປຈາເຣນ ວາ ສນ຺ຕຕາ. ອາທິສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ປຠຸຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ສນ຺ໂຕ ຈ ປຓີໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ອເສຈນໂກຕິ ອນາສິຕ຺ຕໂກ ໂອຊວນ຺ໂຕ ສຠາເວເນວ ມຘຸໂຣຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຍໍ ອເສຈນໂກ ຈ, ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂຕ ສຸໂຂ ຈ ວິຫາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນຕິ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ. ປາປເກຕິ ລາມເກ. ອກຸສເລ ຘມ຺ເມຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູເຕ ຘມ຺ເມ. ຐານໂສ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີຕິ ຂເຓເນວ ອນ຺ຕຣຘາເປຕິ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ. ວູປສເມຕີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປສເມຕິ. ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຕ຺ຕາ ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຣິຍມຄ຺ຄວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂເວ, ເກນ ປກາເຣນ ເກນາກາເຣນ ເກນ ວິຘິນາ ຠາວິໂຕ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິ ເກນ ປກາເຣນ ພຫຸລີກໂຕ ສນ຺ໂຕ ເຈວ…ເປ… ວູປສເມຕີຕິ.

໒໑໗. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂູຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ອຍຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອິຘສທ຺ໂທ ສພ຺ພປ຺ປກາຣອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິນິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕສາສນປຣິທີປໂນ ອຎ຺ຎສາສນສ຺ສ ຕຖາຠາວປຏິເສຘໂນ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙). ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາຕິ ອິທມສ຺ສ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິຠາວນານຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫປຣິທີປນໍ. ອິມສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອນຸວິສຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ກູຏໂຄຓຍຸຕ຺ຕຣໂຖ ວິຍ ອຸປ຺ປຖເມວ ຘາວຕິ. ຕສ຺ມາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂຄໂປ ກູຏເຘນຸຍາ ສພ຺ພໍ ຂີຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕໍ ກູຏວຈ຺ຉໍ ທເມຕຸກາໂມ ເຘນຸໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ຖມ຺ຠໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ, ອຖສ຺ສ ໂສ ວຈ຺ໂຉ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕເມວ ຖມ຺ຠໍ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ, ເອວເມວ ອິມິນາປິ ຠິກ຺ຂຸນາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓາທິຣສປານວຑ຺ຒິຕໍ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ທເມຕຸກາເມນ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ວາ ປເວເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສຖມ຺ເຠ ສຕິໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາປິ ປຸພ຺ເພ ອາຈິຓ຺ຓາຣມ຺ມຓໍ ອລຠມານໍ ສຕິໂຍຕ຺ຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ຕເມວາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ອຸປນິສີທຕິ ເຈວ ອຸປນິປຊ຺ຊຕິ ຈ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍຖາ ຖມ຺ເຠ ນິພນ຺ເຘຍ຺ຍ, ວຈ຺ຉໍ ທມໍ ນໂຣ ອິຘ;

ພນ຺ເຘຍ຺ເຍວໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ສຕິຍາຣມ຺ມເຓ ທຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໖໕; ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໗໔; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐໗);

ເອວມສ຺ເສຕໍ ເສນາສນໍ ຠາວນານຸຣູປໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິທມສ຺ສ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິຠາວນານຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫປຣິທີປນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານປ຺ປເຠເທ ມຸທ຺ຘຠູຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ວິເສສາຘິຄມທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣປທຏ຺ຐານໍ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິສທ຺ທສມາກຸລໍ ຄາມນ຺ຕໍ ອປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ນ ສຸກຣໍ ຠາເວຕຸໍ, ສທ຺ທກຓ຺ຏກຕ຺ຕາ ຌານສ຺ສ. ອຄາມເກ ປນ ອຣຎ຺ເຎ ສຸກຣໍ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເທວ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ອນຸຣູປເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ວິຍ ຫິ ຠຄວາ, ໂສ ຍຖາ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ນຄຣຠູມິໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຖາ’’ຕິ ອຸປທິສຕິ, ໂສຕ຺ຖິນາ ຈ ນຄເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ຣາຊກຸລໂຕ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ລຠຕິ, ເອວເມວ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ອນຸຣູປເສນາສນໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸປທິສຕິ, ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຕ຺ເຕນ ໂຍຄິນາ ກເມນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຕ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ລຠຕິ.

ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ທີປິສທິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຫິ ມຫາທີປິຣາຊາ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓຄຫນໍ ວາ ວນຄຫນໍ ວາ ປພ຺ພຕຄຫນໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ວນມຫິໍສໂຄກຓ຺ຓສູກຣາທໂຍ ມິເຄ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ອຍໍ ອຣຎ຺ຎາທີສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາກ຺ກເມນ ໂສຕາປຕ຺ຕິສກທາຄາມິອນາຄາມິອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ເຈວ ອຣິຍຜລຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍຖາປິ ທີປິໂກ ນາມ, ນິລີຍິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຕີ ມິເຄ;

ຕເຖວາຍໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕ, ຍຸຕ຺ຕໂຍໂຄ ວິປສ຺ສໂກ;

ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວານ, ຄຓ຺ຫາຕິ ຜລມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໖໕; ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໗໔; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐໗);

ເຕນສ຺ສ ປຣກ຺ກມຊວໂຍຄ຺ຄຠູມິໍ ອຣຎ຺ຎເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

໒໑໘. ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎຄໂຕຕິ ‘‘ອຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໙) ຈ, ‘‘ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາມ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໖໕໔) ຈ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓສຸ ອຣຎ຺ເຎສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປວິເວກສຸຂໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ. ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕຕິ ຣຸກ຺ຂສມີປໍ ຄໂຕ. ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕຕິ ສຸຎ຺ຎໍ ວິວິຕ຺ໂຕກາສໍ ຄໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂມູລຎ຺ຈ ອວເສສສຕ຺ຕວິຘເສນາສນຄໂຕປິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ເອວມສ຺ສ ອຸຕຸຕ຺ຕຍານຸກູລໍ ຘາຕຸຈຣິຍານຸກູລຎ຺ຈ ອານາປານສ຺ສຕິຠາວນານຸຣູປໍ ເສນາສນໍ ອຸປທິສິຕ຺ວາ ອລີນານຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິກໍ ສນ຺ຕໍ ອິຣິຍາປຖໍ ອຸປທິສນ຺ໂຕ ນິສີທຕີຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ນິສຊ຺ຊາຍ ທຬ຺ຫຠາວໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ປວຕ຺ຕນສຸຂຕໍ ອາຣມ຺ມຓປຣິຄ຺ຄຫູປາຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ. ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍາຕິ ອຸປຣິມສຣີຣໍ ອຸຊຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ. ອຏ຺ຐາຣສປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາເທຕ຺ວາ. ເອວຎ຺ຫິ ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຫາຣູນິ ນ ປຓມນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຍາ ເຕສໍ ປຓມນປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຂເຓ ຂເຓ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕາສຸ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານາສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ປຣິປຕຕິ, ວຸທ຺ຘິໍ ຜາຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ ຐປຍິຕ຺ວາ. ອຖ ວາ ປຣີຕິ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ມຸຂນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ. ສຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ປຣິມຸຂໍ ສຕິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໔) ວຸຕ຺ຕນເຍນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂໂປ, ປຣິຄ຺ຄຫິຕນິຍ຺ຍານໍ ສຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ.

໒໑໙. ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕິ ສໂຕ ປສ຺ສສຕີຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອວຎ຺ຈ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ສຕິໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕ ສໂຕ ເອວ ອສ຺ສສຕິ ສໂຕ ປສ຺ສສຕິ, ສໂຕກາຣີ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທານິ ເຍຫາກາເຣຫິ ສໂຕກາຣີ ໂຫຕິ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕຕິອາທິມາຫ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ‘‘ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕິ ສໂຕ ປສ຺ສສຕີ’’ຕິ ເອຕສ຺ເສວ ວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ພາຕ຺ຕິໍສາຍ ອາກາເຣຫິ ສໂຕ ກາຣີ ໂຫຕິ. ທີຆໍ ອສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ສໂຕ ກາຣີ ໂຫຕິ. ທີຆໍ ປສ຺ສາສວເສນ…ເປ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສາສວເສນ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ສໂຕ ກາຣີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໕).

ຕຕ຺ຖ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕຕິ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສາສໍ ປວຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ. ອສ຺ສາໂສຕິ ພຫິ ນິກ຺ຂມນວາໂຕ. ປສ຺ສາໂສຕິ ອນ຺ໂຕ ປວິສນວາໂຕຕິ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນກາເລ ປຐມໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣວາໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ. ປຈ຺ຉາ ພາຫິຣວາໂຕ ສຸຂຸມຣຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ນິພ຺ພາຍຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍາ ປນ ເຕສໍ ທີຆຣສ຺ສຕາ, ສາ ອທ຺ຘານວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ໂອກາສທ຺ຘານໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອຸທກໍ ວາ ວາລິກາ ວາ ‘‘ທີຆມຸທກໍ ທີຆາ ວາລິກາ, ຣສ຺ສມຸທກໍ ຣສ຺ສາ ວາລິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາປິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ຫຕ຺ຖິສຣີເຣ ຈ ອຫິສຣີເຣ ຈ ເຕສໍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ທີຆໍ ອທ຺ຘານໍ ສຓິກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຓິກເມວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ທີຆາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສຸນຂສສາທີນໍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ຣສ຺ສໍ ອທ຺ຘານໍ ສີຆໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສີຆເມວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຣສ຺ສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ເສສຸ ປນ ເກຈິ ຫຕ຺ຖິອຫິອາທໂຍ ວິຍ ກາລທ຺ຘານວເສນ ທີຆໍ ອສ຺ສສນ຺ຕິ ຈ ປສ຺ສສນ຺ຕິ ຈ. ເກຈິ ສຸນຂສສາທໂຍ ວິຍ ຣສ຺ສໍ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ກາລວເສນ ທີຆມທ຺ຘານໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຈ ປວິສນ຺ຕາ ຈ ເຕ ‘‘ທີຆາ’’ ອິຕ຺ຕຣມທ຺ຘານໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຈ ປວິສນ຺ຕາ ຈ ‘‘ຣສ຺ສາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ນວຫາກາເຣຫິ ທີຆໍ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມິ, ປສ຺ສສາມີ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ປຊານໂຕ ຈສ຺ສ ເອເກນາກາເຣນ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໖) –

‘‘ກຖໍ ທີຆໍ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ. ທີຆໍ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ທີຆໍ ປສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ. ທີຆໍ ອສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິ. ທີຆໍ ປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ປສ຺ສສຕິ. ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິປິ ປສ຺ສສຕິປິ. ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສໂຕປິ ປສ຺ສສໂຕປິ ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຉນ຺ທວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ອສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິ. ຉນ຺ທວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ປສ຺ສາສໍ…ເປ… ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິປິ ປສ຺ສສຕິປິ. ຉນ຺ທວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສໂຕປິ ປສ຺ສສໂຕປິ ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປາໂມຊ຺ຊວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ອສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິ. ປາໂມຊ຺ຊວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ປສ຺ສາສໍ…ເປ… ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິປິ ປສ຺ສສຕິປິ. ປາໂມຊ຺ຊວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສໂຕປິ ປສ຺ສສໂຕປິ ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວຕ຺ຕຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ສຓ຺ຐາຕິ. ອິເມຫິ ນວຫິ ອາກາເຣຫິ ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາໂຍ. ອຸປຏ຺ຐານໍ ສຕິ. ອນຸປສ຺ສນາ ຎາຓໍ. ກາໂຍ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ໂນ ສຕິ. ສຕິ ອຸປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິ ຈ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ຕໍ ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ’’ຕິ.

ເອສ ນໂຍ ຣສ຺ສປເທປິ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ຍຖາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ທີຆໍ ອສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘ ‘‘ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສາສໍ ອິຕ຺ຕຣສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕີ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ຕສ຺ມາ ຣສ຺ສວເສນ ຍາວ ‘‘ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ’’ຕິ, ຕາວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ອຍໍ ອທ຺ຘານວເສນ ອິຕ຺ຕຣວເສນ ຈ ອິເມຫາກາເຣຫິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ປຊານນ຺ໂຕ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ…ເປ… ຣສ຺ສໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ປຊານໂຕ ຈສ຺ສ –

ທີໂຆ ຣສ຺ໂສ ຈ ອສ຺ສາໂສ,

ປສ຺ສາໂສປິ ຈ ຕາທິໂສ;

ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຓ຺ຓາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ,

ນາສິກຄ຺ເຄວ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໖໕);

໒໒໐. ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ສກລສ຺ສ ອສ຺ສາສກາຍສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ວິທິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ສກລສ຺ສ ປສ຺ສາສກາຍສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ວິທິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ວິທິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ອສ຺ສສຕິ ເຈວ ປສ຺ສສຕິ ຈ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓວິສເຏ ອສ຺ສາສກາເຍ ປສ຺ສາສກາເຍ ວາ ອາທິ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ. ໂສ ອາທິເມວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ມຊ຺ຌປຣິໂຍສາເນ ກິລມຕິ. ເອກສ຺ສ ມຊ຺ຌໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ນ ອາທິປຣິໂຍສານໍ. ເອກສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ນ ອາທິມຊ຺ຌໍ. ໂສ ປຣິໂຍສານໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອາທິມຊ຺ເຌ ກິລມຕິ. ເອກສ຺ສ ສພ຺ພມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ໂສ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ກຕ຺ຖຈິ ກິລມຕິ, ຕາທິເສນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂຕີຕິ ເອວໍ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ. ໂຍ ວາ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສໍວໂຣ, ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ. ໂຍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສມາຘິ, ອຍໍ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ. ຍາ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາ, ອຍໍ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາໂຍ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ມນສິກາເຣນ ສິກ຺ຂຕິ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປຸຣິມນເຍ ເກວລໍ ອສ຺ສສິຕພ຺ພໍ ປສ຺ສສິຕພ຺ພເມວ, ນ ຈ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຕພ຺ພໍ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ຎາຓຸປ຺ປາທນາທີສຸ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ ປສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕມານກາລວເສນ ປາຬິໍ ວຕ຺ວາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ຎາຓຸປ຺ປາທນາທິໂນ ອາກາຣສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນາຄຕວຈນວເສນ ປາຬິ ອາໂຣປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂອຬາຣິກໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ວູປສເມນ຺ໂຕ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຣ ເອວໍ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ຈ ປສ຺ສທ຺ຘິ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ກາໂຍ ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສທຣຖາ ໂຫນ຺ຕິ ໂອຬາຣິກາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ໂອຬາຣິກຕ຺ເຕ ອວູປສນ຺ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາປິ ໂອຬາຣິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ພລວຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນາສິກາ ນປ຺ປໂຫຕິ, ມຸເຂນ ອສ຺ສສນ຺ໂຕປິ ປສ຺ສສນ຺ໂຕປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ເຕ ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ວູປສນ຺ຕາ. ເຕສຸ ວູປສນ຺ເຕສຸ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ສຸຂຸມາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິເຈຕພ຺ພຕາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸຣິສສ຺ສ ຘາວິຕ຺ວາ, ປພ຺ພຕາ ວາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ, ມຫາຠາຣໍ ວາ ສີສໂຕ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ນາສິກາ ນປ຺ປໂຫຕິ, ມຸເຂນ ອສ຺ສສນ຺ໂຕປິ ປສ຺ສສນ຺ໂຕປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍທາ ປເນສ ຕໍ ປຣິສ຺ສມໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ອລ຺ລສາຏກໍ ຫທເຍ ກຕ຺ວາ ສີຕາຍ ຉາຍາຍ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຖສ຺ສ ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ສຸຂຸມາ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິເຈຕພ຺ພຕາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ, ເອວເມວ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ກາໂຍ ຈ…ເປ… ວິເຈຕພ຺ພຕາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ‘‘ໂອຬາຣິໂກຬາຣິເກ ກາຍສງ຺ຂາເຣ ປສ຺ສມ຺ເຠມີ’’ຕິ ອາໂຠຄສມນ຺ນາຫາຣມນສິກາຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖິ, ປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ປນ ອຕ຺ຖິ. ເຕນສ຺ສ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາລໂຕ ປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ສຸຂຸໂມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ສາຣທ຺ເຘ ກາເຍ ຈິຕ຺ເຕ ຈ, ອຘິມຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ;

ອສາຣທ຺ຘມ຺ຫິ ກາຍມ຺ຫິ, ສຸຂຸມໍ ສມ຺ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໖໕);

໒໒໑. ປຣິຄ຺ຄເຫປິ ໂອຬາຣິໂກ, ປຐມຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ສຸຂຸໂມ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ໂອຬາຣິໂກ, ປຐມຊ຺ຌາເນ ສຸຂຸໂມ. ປຐມຊ຺ຌາເນ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ຈ ໂອຬາຣິໂກ, ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ສຸຂຸໂມ. ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ຈ ຕຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ຈ ໂອຬາຣິໂກ, ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ສຸຂຸໂມ. ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ຈ ໂອຬາຣິໂກ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ອຕິສຸຂຸໂມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິເມວ ປາປຸຓາຕີຕິ. ອິທໍ ຕາວ ທີຆຠາຓກສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓການໍ ມຕໍ.

ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ ປນ ປຐມຊ຺ຌາເນ ໂອຬາຣິໂກ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ສຸຂຸໂມຕິ ເອວໍ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານໂຕ ອຸປຣູປຣິຊ຺ຌານຸປຈາເຣປິ ສຸຂຸມຕຣມິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສພ຺ເພສຎ຺ເຎວ ປນ ມເຕນ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ປວຕ຺ຕກາຍສງ຺ຂາໂຣ ປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ປວຕ຺ຕກາຍສງ຺ຂາໂຣ ປຐມຊ຺ຌານຸປຈາເຣ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປວຕ຺ຕກາຍສງ຺ຂາໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຍໍ ຕາວ ສມເຖ ນໂຍ.

ວິປສ຺ສນາຍໍ ປນ ອປຣິຄ຺ຄເຫ ປວຕ຺ໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ, ມຫາຠູຕປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ອຸປາທາຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ສກລຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ອຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ຣູປາຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາຍ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ທຸພ຺ພລວິປສ຺ສນາຍ ໂອຬາຣິໂກ, ພລວວິປສ຺ສນາຍ ສຸຂຸໂມ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຸຣິມສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິເມນ ປຈ຺ຉິເມນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວເມຕ຺ຖ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ຈ ປສ຺ສທ຺ຘິ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໑) ປນສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ໂຈທນາໂສຘນາຫິ ເອວມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ –

‘‘ກຖໍ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ? ກຕເມ ກາຍສງ຺ຂາຣາ? ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາຍິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ກາຍປຏິພທ຺ຘາ ກາຍສງ຺ຂາຣາ. ເຕ ກາຍສງ຺ຂາເຣ ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ວູປສເມນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂຕິ…ເປ… ຍຖາຣູເປຫິ ກາຍສງ຺ຂາເຣຫິ ກາຍສ຺ສ ອານມນາ, ວິນມນາ, ສນ຺ນມນາ, ປຓມນາ, ອິຎ຺ຊນາ, ຜນ຺ທນາ, ຈລນາ, ກມ຺ປນາ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ຍຖາຣູເປຫິ ກາຍສງ຺ຂາເຣຫິ ກາຍສ຺ສ ນ ອານມນາ, ນ ວິນມນາ, ນ ສນ຺ນມນາ, ນ ປຓມນາ, ອນິຎ຺ຊນາ, ອຜນ຺ທນາ, ອຈລນາ, ອກມ຺ປນາ ສນ຺ຕໍ ສຸຂຸມໍ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘ອິຕິ ກິຣ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ວາຕູປລທ຺ຘິຍາ ຈ ປຠາວນາ ນ ໂຫຕິ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານຎ຺ຈ ປຠາວນາ ນ ໂຫຕິ. ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ຈ ປຠາວນາ ນ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິສ຺ສ ຈ ປຠາວນາ ນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ນໍ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປຓ຺ຑິຕາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິປິ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິປິ.

‘‘ອິຕິ ກິຣ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ວາຕູປລທ຺ຘິຍາ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານຎ຺ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິສ຺ສ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ນໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປຓ຺ຑິຕາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິປິ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິປິ. ຍຖາ ກຖໍ ວິຍ?

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ກໍເສ ອາໂກຏິເຕ ປຐມໍ ໂອຬາຣິກາ ສທ຺ທາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂອຬາຣິການໍ ສທ຺ທານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຸມນສິກຕຕ຺ຕາ ສູປຘາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ໂອຬາຣິເກ ສທ຺ເທ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມກາ ສທ຺ທາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຸຂຸມການໍ ສທ຺ທານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຸມນສິກຕຕ຺ຕາ ສູປຘາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ສຸຂຸມເກ ສທ຺ເທ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມສທ຺ທນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວ ປຐມໍ ໂອຬາຣິກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂອຬາຣິການໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຸມນສິກຕຕ຺ຕາ ສູປຘາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ໂອຬາຣິເກ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຸຂຸມການໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຸມນສິກຕຕ຺ຕາ ສູປຘາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ສຸຂຸມເກ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ວາຕູປລທ຺ຘິຍາ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານຎ຺ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິສ຺ສ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ນໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປຓ຺ຑິຕາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິປິ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິປິ. ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາໂຍ, ອຸປຏ຺ຐານໍ ສຕິ, ອນຸປສ຺ສນາ ຎາຓໍ, ກາໂຍ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ໂນ ສຕິ, ສຕິ ອຸປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິ ຈ, ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ຕໍ ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ’’ຕິ.

ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ກາຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມຈຕຸກ຺ກສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ.

໒໒໒. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອິທເມວ ຈຕຸກ຺ກໍ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣານິ ປນ ຕີຓິ ຈຕຸກ຺ການິ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ຕຊ຺ຌານສ຺ສ ເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມາ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປທຏ຺ຐານາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸກາເມນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສີລປຣິໂສຘນາທີນິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈສນ຺ຘິກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣິເມ ປຎ຺ຈ ສນ຺ຘໂຍ ອຸຄ຺ຄໂຫ, ປຣິປຸຈ຺ຉາ, ອຸປຏ຺ຐານໍ, ອປ຺ປນາ, ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຄໂຫ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ. ປຣິປຸຈ຺ຉາ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ປຣິປຸຈ຺ຉນາ. ອຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ. ອປ຺ປນາ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອປ຺ປນາ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ເອວໍລກ຺ຂຓມິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສຠາວູປຘາຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ປຎ຺ຈສນ຺ຘິກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາປິ ນ ກິລມຕິ, ອາຈຣິຍມ຺ປິ ນ ວິເຫເສຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຖກໍ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ພຫຸກາລໍ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ເອວໍ ປຎ຺ຈສນ຺ຘິກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ເສນາສເນ ວສນ຺ເຕນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຂຸທ຺ທກປລິໂພເຘນ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ເຈນ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ສຸຂນິສິນ຺ເນນ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຸຄ຺ຄຫໂຕ ເອກປທມ຺ປິ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ເຕນ ອິທໍ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ມນສິກາຣວິຘິ –

໒໒໓.

ຄຓນາ ອນຸພນ຺ຘນາ, ຜຸສນາ ຐປນາ ສລ຺ລກ຺ຂຓາ;

ວິວຏ຺ຏນາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ເຕສຎ຺ຈ ປຏິປສ຺ສນາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຓນາຕິ ຄຓນາເຍວ. ອນຸພນ຺ຘນາຕິ ອນຸວຫນາ. ຜຸສນາຕິ ຜຸຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ. ຐປນາຕິ ອປ຺ປນາ. ສລ຺ລກ຺ຂຓາຕິ ວິປສ຺ສນາ. ວິວຏ຺ຏນາຕິ ມຄ຺ໂຄ. ປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ຜລໍ. ເຕສຎ຺ຈ ປຏິປສ຺ສນາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ.

ຕຕ຺ຖ ອິມິນາ ອາທິກມ຺ມິເກນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ປຐມໍ ຄຓນາຍ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ຄເຓນ຺ເຕນ ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ຐເປຕພ຺ພໍ. ທສນ຺ນໍ ອຸປຣິ ນ ເນຕພ຺ພໍ. ອນ຺ຕຣາ ຂຓ຺ຑໍ ນ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ສມ຺ພາເຘ ໂອກາເສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ ສມ຺ພາເຘ ວເຊ ສນ຺ນິຣຸທ຺ຘໂຄຄໂຓ ວິຍ. ທສນ຺ນມ຺ປິ ອຸປຣິ ເນນ຺ຕສ຺ສ ຄຓນນິສ຺ສິຕໂກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອນ຺ຕຣາ ຂຓ຺ຑໍ ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ເມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ໂນ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກມ຺ປຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕ ໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄເຓຕພ຺ພໍ.

ຄເຓນ຺ເຕນ ຈ ປຐມໍ ທນ຺ຘຄຓນາຍ ຘຎ຺ຎມາປກຄຓນາຍ ຄເຓຕພ຺ພໍ. ຘຎ຺ຎມາປໂກ ຫິ ນາຬິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອກິຣຕິ. ປຸນ ປູເຣນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ກຈວຣໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ‘‘ເອກໍ ເອກ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ເອສ ນໂຍ ທ຺ເວ ທ຺ເວຕິອາທີສຸ. ເອວເມວ ອິມິນາປິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ໂຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ເອກ’’ນ຺ຕິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ‘‘ທສ ທສາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕມານໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ອຸປລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ຄເຓຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຄຓຍໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຈ ປວິສນ຺ຕາ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຖາເນນ ຕໍ ທນ຺ຘຄຓນໍ ຘຎ຺ຎມາປກຄຓນໍ ປຫາຍ ສີຆຄຓນາຍ ໂຄປາລກຄຓນາຍ ຄເຓຕພ຺ພໍ. ເຉໂກ ຫິ ໂຄປາລໂກ ສກ຺ຂຣາທໂຍ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄນ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸທຓ຺ຑຫຕ຺ໂຖ ປາໂຕວ ວຊໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາໂວ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປລິຆຕ຺ຖມ຺ຠມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ໂນ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍເຍວ ຄາວິໍ ເອກາ ທ຺ເວຕິ ສກ຺ຂຣໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຄເຓຕິ. ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ສມ຺ພາເຘ ໂອກາເສ ທຸກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ຖໂຄຄໂຓ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຆໍສນ຺ໂຕ ເວເຄນ ເວເຄນ ປຸຎ຺ຊປຸຎ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຕິ. ໂສ ເວເຄນ ເວເຄນ ‘‘ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ທສາ’’ຕິ ຄເຓຕິເຍວ, ເອວມິມສ຺ສາປິ ປຸຣິມນເຍນ ຄຓຍໂຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ. ຕໂຕເນນ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ອຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ຉ. ເອໂກ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ຉ ສຕ຺ຕ…ເປ… ອຏ຺ຐ, ນວ, ທສາ’’ຕິ ສີຆໍ ສີຍໍ ຄເຓຕພ຺ພເມວ. ຄຓນປຏິພທ຺ເຘ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຄຓນພເລເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ອຣິຕ຺ຕຸປຕ຺ຖມ຺ຠນວເສນ ຈຓ຺ຑໂສເຕ ນາວາຏ຺ຐປນມິວ.

ຕສ຺ເສວໍ ສີຆໍ ສີຆໍ ຄຓຍໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຖ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ວາຕໍ ອປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວເຄນ ເວເຄນ ຄເຓຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕ ປວິສນວາເຕນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປເວສຍໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ວາຕພ຺ຠາຫຕໍ ເມທປູຣິຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ພຫິ ນິກ຺ຂມນວາເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນີຫຣໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິປຕິ. ຜຸຏ຺ຐຜຸຏ຺ໂຐກາເສ ປນ ສຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠາເວນ຺ຕສ຺ເສວ ຠາວນາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ວາຕໍ ອປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວເຄນ ເວເຄນ ຄເຓຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ກີວຈິຣໍ ປເນຕໍ ຄເຓຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຍາວ ວິນາ ຄຓນາຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາຣມ຺ມເຓ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ພຫິວິສຏວິຕກ຺ກວິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາຣມ຺ມເຓ ສຕິສຓ຺ຐາປນຕ຺ຖໍເຍວ ຫິ ຄຓນາຕິ.

໒໒໔. ເອວໍ ຄຓນາຍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘນາຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ອນຸພນ຺ຘນາ ນາມ ຄຓນໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ສຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອນຸຄມນໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານານຸຄມນວເສນ. ພຫິນິກ຺ຂມນວາຕສ຺ສ ຫິ ນາຠິ ອາທິ, ຫທຍໍ ມຊ຺ຌໍ, ນາສິກຄ຺ຄໍ ປຣິໂຍສານໍ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ປວິສນວາຕສ຺ສ ນາສິກຄ຺ຄໍ ອາທິ, ຫທຍໍ ມຊ຺ຌໍ ນາຠິ ປຣິໂຍສານໍ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອນຸຄຈ຺ຉໂຕ ວິກ຺ເຂປຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາຣທ຺ຘາຍ ເຈວ ໂຫຕິ ອິຎ຺ຊນາຍ ຈ. ຍຖາຫ –

‘‘ອສ຺ສາສາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ສຕິຍາ ອນຸຄຈ຺ຉໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິກ຺ເຂປຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສາຣທ຺ຘາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ອິຎ຺ຊິຕາ ຈ ຜນ຺ທິຕາ ຈ. ປສ຺ສາສາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ສຕິຍາ ອນຸຄຈ຺ຉໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສາຣທ຺ຘາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ອິຎ຺ຊິຕາ ຈ ຜນ຺ທິຕາ ຈາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໗).

ຕສ຺ມາ ອນຸພນ຺ຘນາຍ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານວເສນ ນ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ໂຂ ຜຸສນາວເສນ ຈ ຐປນາວເສນ ຈ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ຄຓນານຸພນ຺ຘນາວເສນ ວິຍ ຫິ ຜຸສນາຐປນາວເສນ ວິສຸໍ ມນສິກາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ຜຸຏ຺ຐຜຸຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ປນ ຄເຓນ຺ໂຕ ຄຓນາຍ ຈ ຜຸສນາຍ ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ຄຓນໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ເຕ ສຕິຍາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ, ອປ຺ປນາວເສນ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປນ຺ໂຕ ອນຸພນ຺ຘນາຍ ຈ ຜຸສນາຍ ຈ ຐປນາຍ ຈ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕປງ຺ຄຸຬໂທວາຣິກູປມາຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ຕກກຈູປມາຍ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໒໕. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປງ຺ຄຸໂຬປມາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ປງ຺ຄຸໂຬ ໂທລາຍ ກີຬຕໍ ມາຕາປຸຕ຺ຕານໍ ໂທລໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ໂທລາຖມ຺ຠມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ກເມນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຈ ໂທລາຜລກສ຺ສ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ມຊ຺ຌຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ, ນ ຈ ອຸໂຠໂກຏິມຊ຺ຌານໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາວໂຏ ໂຫຕິ, ເອວເມວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕິວເສນ ອຸປນິພນ຺ຘນຖມ຺ຠມູເລ ຐຕ຺ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໂທລໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິມິຕ຺ເຕ ສຕິຍາ ນິສີທນ຺ໂຕ ກເມນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ຜຸຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ສຕິຍາ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາວໂຏ ໂຫຕິ, ອຍໍ ປງ຺ຄຸໂຬປມາ.

໒໒໖. ອຍໍ ປນ ໂທວາຣິກູປມາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂທວາຣິໂກ ນຄຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ປຸຣິເສ ‘‘ໂກ ຕ຺ວໍ, ກຸໂຕ ວາ ອາຄໂຕ, ກຸຫິໍ ວາ ຄຈ຺ຉສິ, ກິໍ ວາ ເຕ ຫຕ຺ເຖ’’ຕິ ນ ວີມໍສຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ເຕ ຠາຣາ, ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍເຍວ ປນ ວີມໍສຕິ, ເອວເມວ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐວາຕາ ຈ ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕວາຕາ ຈ ນ ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕາເຍວ ຠາຣາຕິ ອຍໍ ໂທວາຣິກູປມາ.

໒໒໗. ກກຈູປມາ ປນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ອນາຣມ຺ມຓເມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ;

ອຊານໂຕ ຈ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ, ຠາວນາ ນຸປລພ຺ຠຕິ.

‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ອນາຣມ຺ມຓເມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ;

ຊານໂຕ ຈ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ, ຠາວນາ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໙);

‘‘ກຖໍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ວິເສສມຘິ ຄຈ຺ຉຕິ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ຣຸກ຺ໂຂ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ຕເມນໍ ປຸຣິໂສ ກກເຈນ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ຣຸກ຺ເຂ ຜຸຏ຺ຐກກຈທນ຺ຕານໍ ວເສນ ປຸຣິສສ຺ສ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ນ ອາຄເຕ ວາ ຄເຕ ວາ ກກຈທນ຺ເຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ອາຄຕາ ວາ ຄຕາ ວາ ກກຈທນ຺ຕາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຍຖາ ຣຸກ຺ໂຂ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ອຸປນິພນ຺ຘນານິມິຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ກກຈທນ຺ຕາ, ເອວໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ. ຍຖາ ຣຸກ຺ເຂ ຜຸຏ຺ຐກກຈທນ຺ຕານໍ ວເສນ ປຸຣິສສ຺ສ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ນ ອາຄເຕ ວາ ຄເຕ ວາ ກກຈທນ຺ເຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ອາຄຕາ ວາ ຄຕາ ວາ ກກຈທນ຺ຕາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ນາສິກຄ຺ເຄ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ເຕ ວາ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ອາຄເຕ ວາ ຄເຕ ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ຈ ອາຄຕາ ວາ ຄຕາ ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປຘານນ຺ຕິ ກຕມໍ ປຘານໍ? ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ປຘານໍ. ກຕໂມ ປໂຍໂຄ? ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ວິຕກ຺ກາ ວູປສມນ຺ຕິ, ອຍໍ ປໂຍໂຄ. ກຕໂມ ວິເສໂສ? ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ສໍໂຍຊນາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ວິເສໂສ. ເອວໍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໙).

‘‘ອານາປານສ຺ສຕິ ຍສ຺ສ, ປຣິປຸຓ຺ຓາ ສຸຠາວິຕາ;

ອນຸປຸພ຺ພໍ ປຣິຈິຕາ, ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ;

ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໐);

ອຍໍ ກກຈູປມາ. ອິຘ ປນສ຺ສ ອາຄຕາຄຕວເສນ ອມນສິກາຣມຕ຺ຕເມວ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໒໘. ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣໂຕ ກສ຺ສຈິ ນ ຈິເຣເນວ ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອວເສສຌານງ຺ຄປຏິມຓ຺ຑິຕາ ອປ຺ປນາສງ຺ຂາຕາ ຐປນາ ຈ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ສຈິ ປນ ຄຓນາວເສເນວ ມນສິກາຣກາລໂຕ ປຠຸຕິ ອນຸກ຺ກມໂຕ ໂອຬາຣິກອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣຘວເສນ ກາຍທຣເຖ ວູປສນ຺ເຕ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ລຫຸກໍ ໂຫຕິ, ສຣີຣໍ ອາກາເສ ລງ຺ຆນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ສາຣທ຺ຘກາຍສ຺ສ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ນິສີທໂຕ ມຎ຺ຈປີຐໍ ໂອນມຕິ, ວິກູຊຕິ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ວລິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອສາຣທ຺ຘກາຍສ຺ສ ປນ ນິສີທໂຕ ເນວ ມຎ຺ຈປີຐໍ ໂອນມຕິ, ນ ວິກູຊຕິ, ນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ວລິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕູລປິຈຸປູຣິຕໍ ວິຍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອສາຣທ຺ໂຘ ກາໂຍ ລຫຸໂກ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ຄຓນາວເສນ ມນສິກາຣກາລໂຕ ປຠຸຕິ ອນຸກ຺ກມໂຕ ໂອຬາຣິກອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣຘວເສນ ກາຍທຣເຖ ວູປສນ຺ເຕ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ລຫຸກໍ ໂຫຕິ, ສຣີຣໍ ອາກາເສ ລງ຺ຆນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ສ ໂອຬາຣິເກ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນິຣຸທ຺ເຘ ສຸຂຸມສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນິຣຸທ຺ເຘ ອປຣາປຣໍ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ສຸຂຸມຕຣໍ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ປວຕ຺ຕຕິເຍວ. ກຖໍ? ຍຖາ ປຸຣິໂສ ມຫຕິຍາ ໂລຫສລາກາຍ ກໍສຖາລໍ ອາໂກເຏຍ຺ຍ, ເອກປ຺ປຫາເຣນ ມຫາສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ນິຣຸທ຺ເຘ ໂອຬາຣິເກ ສທ຺ເທ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມສທ຺ທນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນິຣຸທ຺ເຘ ອປຣາປຣໍ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ສຸຂຸມຕຣໍ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ປວຕ຺ຕເຕວ, ເອວນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິເຈຕໍ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ກໍເສ ອາໂກຏິເຕ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໑) ວິຕ຺ຖາໂຣ.

໒໒໙. ຍຖາ ຫິ ອຎ຺ຎານິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ອຸປຣູປຣິ ວິຠູຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ອິທໍ. ອິທໍ ປນ ອຸປຣູປຣິ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂຸມຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸປຏ຺ຐານມ຺ປິ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ? ‘‘ອາຈຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ນຏ຺ຐໍ ທານິ ເມ ກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວາ ນ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອິຣິຍາປຖໍ ວິໂກເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉໂຕ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນວນວເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖານິສິນ຺ເນເນວ ເທສໂຕ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອາຫຣຓູປາໂຍ, ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອນຸປຏ຺ຐານຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອິເມ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ນາມ ກຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ, ກຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖິ, ກສ຺ສ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ. ອເຖວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕາ ອິເມ ອນ຺ໂຕມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອຸທເກ ນິມຸຄ຺ຄານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ອສຎ຺ຎີຠູຕານໍ, ມຕານໍ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປນ຺ນານໍ, ຣູປາຣູປຠວສມງ຺ຄີນໍ, ນິໂຣຘສມາປນ຺ນານນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອວໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕາ ປຏິໂຈເທຕພ຺ໂພ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ປຓ຺ຑິຕ, ເນວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ, ນ ອຸທເກ ນິມຸຄ຺ໂຄ, ນ ອສຎ຺ຎີຠູໂຕ, ນ ມໂຕ, ນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປນ຺ໂນ, ນ ຣູປາຣູປຠວສມງ຺ຄີ, ນ ນິໂຣຘສມາປນ຺ໂນ. ອຕ຺ຖິເຍວ ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ມນ຺ທປຎ຺ຎຕາຍ ປນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ. ອຖາເນນ ປກຕິຜຸຏ຺ຐວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອິເມ ຫິ ທີຆນາສິກສ຺ສ ນາສາປຸຏໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຣສ຺ສນາສິກສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐໍ. ຕສ຺ມາເນນ ອິມໍ ນາມ ຐານໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ອິມເມວ ຫິ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຏ຺ຐສຕິສ຺ສ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອານາປານສ຺ສຕິຠາວນໍ ວທາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໔໙; ສໍ. ນິ. ໕.໙໙໒).

໒໓໐. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ເສວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປນ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປນ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄຣຸກໍ ຄຣຸກຠາວນໍ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕານໍ ມຫາປຸຣິສານໍເຍວ ມນສິກາຣຠູມິຠູຕໍ, ນ ເຈວ ອິຕ຺ຕຣໍ, ນ ຈ ອິຕ຺ຕຣສຕ຺ຕສມາເສວິຕໍ. ຍຖາ ຍຖາ ມນສິ ກຣີຍຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ສນ຺ຕຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ສຸຂຸມຎ຺ຈ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ພລວຕີ ສຕິ ຈ ປຎ຺ຎາ ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ຫິ ມຏ຺ຐສາຏກສ຺ສ ຕຸນ຺ນກຣຓກາເລ ສູຈິປິ ສຸຂຸມາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ສູຈິປາສເວຘນມ຺ປິ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ, ເອວເມວ ມຏ຺ຐສາຏກສທິສສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ຠາວນາກາເລ ສູຈິປຏິຠາຄາ ສຕິປິ, ສູຈິປາສເວຘນປຏິຠາຄາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາປິ ພລວຕີ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຕາຫິ ຈ ປນ ສຕິປຎ຺ຎາຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕິຜຸຏ຺ໂຐກາສາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ປນ ກສ຺ສໂກ ກສິໍ ກສິຕ຺ວາ ພລີພທ຺ເທ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຄຈຣມຸເຂ ກຕ຺ວາ ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ໂນ ວິສ຺ສເມຍ຺ຍ, ອຖສ຺ສ ເຕ ພລີພທ຺ທາ ເວເຄນ ອຏວິໍ ປວິເສຍ຺ຍຸໍ. ໂຍ ໂຫຕິ ເຉໂກ ກສ຺ສໂກ, ໂສ ປຸນ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍເຊຕຸກາໂມ ນ ເຕສໍ ອນຸປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏວິໍ ອາຫິຓ຺ຑຫິ, ອຖ ໂຂ ຣສ຺ມິຎ຺ຈ ປໂຕທຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ເຕສໍ ນິປາຕນຕິຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ ວາ, ອຖ ເຕ ໂຄເຓ ທິວສຠາຄໍ ຈຣິຕ຺ວາ ນິປາຕນຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຐິເຕ ທິສ຺ວາ ຣສ຺ມິຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປໂຕເທນ ວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕິຜຸຏ຺ໂຐກາສາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ. ສຕິຣສ຺ມິໍ ປນ ປຎ຺ຎາປໂຕທຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປກຕິຜຸຏ຺ໂຐກາເສ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ເຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນິປາຕນຕິຕ຺ເຖ ວິຍ ໂຄຓາ. ຕໂຕເນນ ສຕິຣສ຺ມິຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາປໂຕເທນ ວິຊ຺ຌນ຺ເຕນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໒໓໑. ຕສ຺ເສວມນຸຍຸຎ຺ຊໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ນ ສພ຺ເພສໍ ເອກສທິສໍ ໂຫຕິ. ອປິຈ ໂຂ ກສ຺ສຈິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາທຍມາໂນ ຕູລປິຈຸ ວິຍ ກປ຺ປາສປິຈຸ ວິຍ ວາຕຘາຣາ ວິຍ ຈ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ເອກຈ຺ເຈ ອາຫຸ.

ອຍໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ອິທຎ຺ຫິ ກສ຺ສຈິ ຕາຣກຣູປໍ ວິຍ ມຓິຄຸຬິກາ ວິຍ ມຸຕ຺ຕາຄຸຬິກາ ວິຍ ຈ, ກສ຺ສຈິ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສໍ ຫຸຕ຺ວາ ກປ຺ປາສຏ຺ຐິ ວິຍ ທາຣຸສາຣສູຈິ ວິຍ ຈ, ກສ຺ສຈິ ທີຆປາມງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ກຸສຸມທາມໍ ວິຍ ຘູມສິຂາ ວິຍ ຈ, ກສ຺ສຈິ ວິຕ຺ຖຕໍ ມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ວລາຫກປຏລໍ ວິຍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ຣຖຈກ຺ກໍ ວິຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ຈ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ຍຖາ ສມ຺ພຫຸເລສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນສຸ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກີທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມຫຕີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ນທີ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອປໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອກາ ວນຣາຊິ ວິຍ’’. ອຎ຺ໂຎ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອໂກ ສີຕຈ຺ຉາໂຍ ສາຂາສມ຺ປນ຺ໂນ ຜລຠາຣຠຣິຕຣຸກ຺ໂຂ ວິຍາ’’ຕິ. ເຕສໍ ຫິ ຕໍ ເອກເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎານານຕາຍ ນານໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ເອກເມວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສຎ຺ຎານານຕາຍ ນານໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ສຎ຺ຎຊຎ຺ຫິ ເອຕໍ ສຎ຺ຎານິທານໍ ສຎ຺ຎາປຠວໍ. ຕສ຺ມາ ສຎ຺ຎານານຕາຍ ນານໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອຎ຺ຎເມວ ອສ຺ສາສາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ປສ຺ສາສາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ຍສ຺ສ ຫິ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເນວ ອປ຺ປນໍ, ນ ອຸປຈາຣໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸປຈາຣຎ຺ຈ ອປ຺ປນຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ອນາຣມ຺ມຓເມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ;

ອຊານໂຕ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ, ຠາວນາ ນຸປລພ຺ຠຕິ.

‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ອນາຣມ຺ມຓເມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ;

ຊານໂຕວ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ, ຠາວນາ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໖໕);

໒໓໒. ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ປນ ນິມິຕ຺ເຕ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູປໍ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ. ອາຈຣິເຍນ ປນ ເອຕໍ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ນ ວາ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອວໍ ໂຫຕິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິ ກໂຣຫີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ໂວສານໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິຣາໂສ ວິສີເທຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອວຕ຺ວາ ມນສິກາເຣເຍວ ນິໂຍເຊຕພ຺ໂພຕິ. ເອວໍ ຕາວ ທີຆຠາຓກາ.

ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ ປນາຫຸ ‘‘ນິມິຕ຺ຕມິທໍ, ອາວຸໂສ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິ ກໂຣຫິ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຖາເນນ ນິມິຕ຺ເຕເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສາຍໍ ອິໂຕ ປຠຸຕິ ຐປນາວເສນ ຠາວນາ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ນິມິຕ຺ເຕ ຐປຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ນານາກາຣໍ ວິຠາວຍໍ;

ຘີໂຣ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ, ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິພນ຺ຘຕີ’’ຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໖໕);

ຕສ຺ເສວໍ ນິມິຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໂຕ ປຠຸຕິ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ກິເລສາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາວ. ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາເຍວ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຈາຣສມາຘິນາ ສມາຫິຕເມວ. ອຖາເນນ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ເນວ ວຓ຺ຓໂຕ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ລກ຺ຂຓໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ໂຂ ຂຕ຺ຕິຍມເຫສິຍາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຄພ຺ໂຠ ວິຍ ກສ຺ສເກນ ສາລິຍວຄພ຺ໂຠ ວິຍ ຈ ອາວາສາທີນິ ສຕ຺ຕ ອສປ຺ປາຍານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕາເນວ ສຕ຺ຕ ສປ຺ປາຍານິ ເສວນ຺ເຕນ ສາຘຸກໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອຖ ນໍ ເອວໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກາຣວເສນ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ຄມຍິຕ຺ວາ ທສວິຘໍ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລໍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ວີຣິຍສມຕາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ຕສ຺ເສວໍ ຆເຏນ຺ຕສ຺ສ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕານຸກ຺ກເມເນວ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໒໓໓. ເອວໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌາໂນ ປເນຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ ສລ຺ລກ຺ຂຓາວິວຏ຺ຏນາວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ປຕ຺ຕຸກາໂມ ຕເທວ ຌານໍ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວສິປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕິ. ກຖໍ? ໂສ ຫິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ສມຸທໂຍ ກຣຊກາໂຍ ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ ຫິ ກມ຺ມາຣຄຄ຺ຄຣິຍາ ຘມມານາຍ ຠສ຺ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ ວາໂຕ ສຎ຺ຈຣຕິ, ເອວເມວ ກາຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາຕິ. ຕໂຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ຈ ກາຍຎ຺ຈ ຣູປນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ອຣູປນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານໍ ປຣໂຕ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ເອວໍ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສຕິ. ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຈ ນໍ ທິສ຺ວາ ຕີສຸປິ ອທ຺ຘາສຸ ນາມຣູປສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣຕິ. ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ໂຂ ກລາປສມ຺ມສນວເສນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂອຠາສາທໂຍ ທສ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລເສ ປຫາຍ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ປຏິປທາຎາຓໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຸທຍໍ ປຫາຍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ປຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນນ ວຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕ ຍຖາກ຺ກເມນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ເອກູນວີສຕິເຠທສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຎາຓສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈສ຺ສ ຄຓນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຣິໂຍສານາ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິຠາວນາ ສມຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ປຐມຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ.

໒໓໔. ອິຕເຣສຸ ປນ ຕີສຸ ຈຕຸກ຺ເກສຸ ຍສ຺ມາ ວິສຸໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນານໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ອນຸປທວຓ຺ຓນານເຍເນວ ເຕສໍ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປີຕິປຏິສໍເວທີຕິ ປີຕິໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຈ.

ກຖໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຌານປຏິລາເຠນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ, ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຏິສໍວິທິຕຕ຺ຕາ. ກຖໍ ອສມ຺ໂມຫໂຕ? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປີຕິໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ. ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໒) –

‘‘ທີຆໍ ອສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ທີຆໍ ປສ຺ສາສວເສນ… ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສາສວເສນ… ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສາສວເສນ… ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວເສນ… ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ອາວຊ຺ຊໂຕ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫໂຕ ສທ຺ຘາຍ ອຘິມຸຈ຺ຈໂຕ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ປຊານໂຕ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຫາຕພ຺ພໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກໂຣໂຕ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອເຕເນວ ນເຍນ ອວເສສປທານິປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິທມ຺ປເນຕ຺ຖ ວິເສສມຕ຺ຕໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ຌານານໍ ວເສນ ສຸຂປຏິສໍເວທິຕາ, ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ວເສນ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕິ ເວທນາທໂຍ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ. ສຸຂປຏິສໍເວທີປເທ ເຈຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຠູມິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສຸຂນ຺ຕິ ທ຺ເວ ສຸຂານິ ກາຍິກຎ຺ຈ ສຸຂໍ ເຈຕສິກຎ຺ຈາ’’ຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໓) ວຸຕ຺ຕໍ. ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ໂອຬາຣິກໍ ໂອຬາຣິກໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກາຍສງ຺ຂາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ປີຕິປເທ ປີຕິສີເສນ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ. ສຸຂປເທ ສຣູເປເນວ ເວທນາ. ທ຺ວີສຸ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປເທສຸ ‘‘ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ເຈຕສິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໔; ມ. ນິ. ໑.໔໖໓) ວຈນໂຕ ສຎ຺ຎາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາຕິ ເອວໍ ເວທນານຸປສ຺ສນານເຍນ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ຠາສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໓໕. ຕຕິຍຈຕຸກ຺ເກປິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕປຏິສໍເວທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເທນ຺ໂຕ ປໂມເທນ຺ໂຕ ຫາເສນ຺ໂຕ ປຫາເສນ຺ໂຕ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ອຠິປ຺ປໂມໂທ ໂຫຕິ ສມາຘິວເສນ ຈ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຈ.

ກຖໍ ສມາຘິວເສນ? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປີຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ອາໂມເທຕິ ປໂມເທຕິ. ກຖໍ ວິປສ຺ສນາວເສນ? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປີຕິໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ. ເອວໍ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປີຕິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອາໂມເທຕິ ປໂມເທຕິ. ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ‘‘ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມໍ ອາທຫນ຺ໂຕ ສມໍ ຐເປນ຺ໂຕ. ຕານິ ວາ ປນ ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ປສ຺ສໂຕ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຂຓິກຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຂຓິກຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ວເສນປິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມໍ ອາທຫນ຺ໂຕ ສມໍ ຐເປນ຺ໂຕ ‘‘ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນີວຣເຓຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ວິໂມເຈນ຺ໂຕ, ທຸຕິເຍນ ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ, ຕຕິເຍນ ປີຕິຍາ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ສຸຂທຸກ຺ເຂຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ວິໂມເຈນ຺ໂຕ. ຕານິ ວາ ປນ ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ. ໂສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ສຸຂສຎ຺ຎາໂຕ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາໂຕ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ນນ຺ທິໂຕ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຍ ຣາຄໂຕ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາຍ ສມຸທຍໂຕ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ອາທານໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ອສ຺ສສຕິ ເຈວ ປສ຺ສສຕິ ຈ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວເສນ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ຠາສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໓໖. ຈຕຸຕ຺ຖຈຕຸກ຺ເກ ປນ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ອນິຈ຺ຈໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອນິຈ຺ຈຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ກສ຺ມາ? ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕຠາວາ. ອນິຈ຺ຈຕາຕິ ເຕສໍເຍວ ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາໂວ ວາ, ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ເຕເນວາກາເຣນ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຂຓຠງ຺ເຄນ ເຠໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຕິ ຕສ຺ສາ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ວເສນ ຣູປາທີສຸ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອນຸປສ຺ສນາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີຕິ ຕາຍ ອນຸປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ມາ ເອວໍຠູໂຕ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ອິຘ ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິຣາຄານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທ຺ເວ ວິຣາຄາ ຂຍວິຣາໂຄ ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິຣາໂຄ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຂຍວິຣາໂຄຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ຂຓຠງ຺ໂຄ. ອຈ຺ຈນ຺ຕວິຣາໂຄຕິ ນິພ຺ພານໍ. ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຕິ ຕທຸຠຍທສ຺ສນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ຈ ມຄ຺ໂຄ ຈ. ຕາຍ ທຸວິຘາຍປິ ອນຸປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ທ຺ເວ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄເຍວ ອນຸປສ຺ສນາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາ. ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄານໍ ເອຕມຘິວຈນໍ.

ວິປສ຺ສນາ ຫິ ຕທງ຺ຄວເສນ ສທ຺ຘິໍ ຂນ຺ຘາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ກິເລເສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ສງ຺ຂຕໂທສທສ຺ສເນນ ຈ ຕພ຺ພິປຣີເຕ ນິພ຺ພາເນ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ເຈວ ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຄ຺ໂຄ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ສທ຺ຘິໍ ຂນ຺ຘາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ກິເລເສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ຈ ນິພ຺ພາເນ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ເຈວ ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຠຍມ຺ປິ ປນ ປຸຣິມປຸຣິມຎ຺ຎາຓານໍ ອນຸອນຸປສ຺ສນໂຕ ອນຸປສ຺ສນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາຍ ທຸວິຘາຍປິ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖຈຕຸກ຺ກໍ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິມານິ ປນ ຕີຓິ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ. ເອວໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາຍ ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ຠາວນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ໂສຬສວຕ຺ຖຸວເສນ ຈ ປນ ອຍໍ ອານາປານສ຺ສຕິ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ.

໒໓໗. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ‘‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ຈາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ສນ຺ຕຠາວາທິວເສນາປິ ມຫານິສໍສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ວິຕກ຺ກຸປຈ຺ເຉທສມຕ຺ຖຕາຍປິ. ອຍຎ຺ຫິ ສນ຺ຕປຓີຕອເສຈນກສຸຂວິຫາຣຕ຺ຕາ ສມາຘິອນ຺ຕຣາຍກຣານໍ ວິຕກ຺ການໍ ວເສນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຘາວນໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອານາປານາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອານາປານສ຺ສຕິ ຠາເວຕພ຺ພາ ວິຕກ຺ກຸປຈ຺ເຉທາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໑).

ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິປາຣິປູຣິຍາ ມູລຠາເວນາປິ ຈສ຺ສາ ມຫານິສໍສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ອານາປານສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ປຣິປູເຣຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໔໗).

ອປິຈ ຈຣິມການໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ວິທິຕຠາວກຣຓໂຕປິສ຺ສາ ມຫານິສໍສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ເອວໍ ຠາວິຕາຍ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາຍ ເຍປິ ເຕ ຈຣິມກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ເຕປິ ວິທິຕາວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂນ ອວິທິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໒໑).

໒໓໘. ຕຕ຺ຖ ນິໂຣຘວເສນ ຕໂຍ ຈຣິມກາ ຠວຈຣິມກາ, ຌານຈຣິມກາ, ຈຸຕິຈຣິມກາຕິ. ຠເວສຸ ຫິ ກາມຠເວ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ຠວຈຣິມກາ. ຌາເນສຸ ປຸຣິເມ ຌານຕ຺ຕເຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ຌານຈຣິມກາ. ເຍ ປນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ໂສຬສເມນ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອິເມ ຈຸຕິຈຣິມກາ ນາມ. ອິເມ ອິຘ ‘‘ຈຣິມກາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ອິມໍ ກິຣ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອານາປານາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ໂສຬສມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປາທໍ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ອຸປ຺ປາໂທປິ ເນສໍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ຐິຕິໍ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ຐິຕິປິ ເນສໍ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ຠງ຺ຄໍ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ຈ ຠງ຺ໂຄ ເນສໍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ.

ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຫິ ອາຍຸອນ຺ຕຣໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວາ ໂຫຕິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວາ. ອິທໍ ປນ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກໍ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸອນ຺ຕຣໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ທານິ ເມ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ປວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ອິໂຕ ປຣ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ເອວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນນິວາສນປາຣຸປນາທີນິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ນິມີເລຕິ ໂກຏປພ຺ພຕວິຫາຣວາສີຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ມຫາກຣຎ຺ຊິຍວິຫາຣວາສີມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ເທວປຸຕ຺ຕມຫາຣຏ຺ເຐ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວິຫາຣວາສິໂນ ທ຺ເວ ຠາຕິຍຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ຈ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ເອກວຕ຺ຖຸປຣິທີປນໍ. ທ຺ເວຠາຕິຍຕ຺ເຖຣານໍ ກິເຣໂກ ປຸຓ຺ຓມຸໂປສຖທິວເສ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈງ຺ກເມ ຐິໂຕ ຈນ຺ທາໂລກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆມາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຖໍ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣ ເກຈິ ອາຫໍສຸ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ອາສເນ ນິສິນ຺ນກາວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ’’ຕິ. ເກຈິ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ກມາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ ທານິ ໂວ ຈງ຺ກມນ຺ຕເມວ ປຣິນິພ຺ພາຍມານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໂຕ ຈງ຺ກເມ ເລຂໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິໂຕ ຈງ຺ກມໂກຏິໂຕ ປຣໂກຏິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕມາໂນ ອິມໍ ເລຂໍ ປຕ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈງ຺ກມໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຣຠາຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕມາໂນ ເອເກນ ປາເທນ ເລຂໍ ອກ຺ກນ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ເອວໍ ອເນການິສໍສໍ, ອານາປານສ຺ສຕິໍ ສທາຕິ.

ອິທໍ ອານາປານສ຺ສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ອຸປສມານຸສ຺ສຕິກຖາ

໒໓໙. ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ປນ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ – ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ວາ ວິຣາໂຄ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ ມທນິມ຺ມທໂນ ປິປາສວິນໂຍ ອາລຍສມຸຄ຺ຆາໂຕ ວຏ຺ຏຸປຈ຺ເຉໂທ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐) ເອວໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂູປສມສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຄຸຓາ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຕິ ຍຕ຺ຕກາ. ຘມ຺ມາຕິ ສຠາວາ. ສງ຺ຂຕາ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ວາຕິ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກຕາ ວາ ອກຕາ ວາ. ວິຣາໂຄ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີຕິ ເຕສໍ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ວິຣາໂຄ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິຣາໂຄຕິ ນ ຣາຄາຠາວມຕ຺ຕເມວ, ອຖ ໂຂ ຍທິທໍ ມທນິມ຺ມທໂນ…ເປ… ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ໂຍ ໂສ ມທນິມ຺ມທໂນຕິອາທີນິ ນາມານິ ອສງ຺ຂຕຘມ຺ໂມ ລຠຕິ, ໂສ ວິຣາໂຄຕິ ປຈ຺ເຈຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕມາຄມ຺ມ ສພ຺ເພປິ ມານມທປຸຣິສມທາທໂຍ ມທາ ນິມ຺ມທາ ອມທາ ໂຫນ຺ຕິ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ມທນິມ຺ມທໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕມາຄມ຺ມ ສພ຺ພາປິ ກາມປິປາສາ ວິນຍໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຍາຕິ, ຕສ຺ມາ ປິປາສວິນໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕມາຄມ຺ມ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາລຍາ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາລຍສມຸຄ຺ຆາໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕມາຄມ຺ມ ເຕຠູມກໍ ວຏ຺ຏໍ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏຸປຈ຺ເຉໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕມາຄມ຺ມ ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫາ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ປເນສ ຈຕສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ ປຎ຺ຈ ຄຕິໂຍ ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ນວ ຈ ສຕ຺ຕາວາເສ ອປຣາປຣຠາວາຍ ວິນນໂຕ ອາພນ຺ຘນໂຕ ສໍສິພ຺ພນໂຕ ວານນ຺ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ນິສ຺ສໂຏ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວເມເຕສໍ ມທນິມ຺ມທນຕາທີນໍ ຄຸຓານໍ ວເສນ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາໂຕ ອຸປສໂມ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ໂພ. ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ຠຄວຕາ – ‘‘ອສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ… ສຈ຺ຈຎ຺ຈ… ປາຣຎ຺ຈ… ສຸທຸທ຺ທສຎ຺ຈ… ອຊຣຎ຺ຈ… ຘຸວຎ຺ຈ… ນິປ຺ປປຎ຺ຈຎ຺ຈ… ອມຕຎ຺ຈ… ສິວຎ຺ຈ… ເຂມຎ຺ຈ… ອພ຺ຠຸຕຎ຺ຈ… ອນີຕິກຎ຺ຈ… ອພ຺ຍາພຊ຺ຌຎ຺ຈ… ວິສຸທ຺ຘິຎ຺ຈ… ທີປຎ຺ຈ… ຕາຓຎ຺ຈ … ເລຓຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໖໖) ສຸຕ຺ເຕສຸ ອຸປສມຄຸຓາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສມ຺ປິ ວເສນ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ໂພເຍວ.

ຕສ຺ເສວໍ ມທນິມ຺ມທນຕາທິຄຸຓວເສນ ອຸປສມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສ… ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຸປສມໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນີວຣຓສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ຌານງ຺ຄານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸປສມຄຸຓານໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຄຸຓານຸສ຺ສຣຓາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ວາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຌານໍ ໂຫຕິ. ຕເທຕມຸປສມຄຸຓານຸສ຺ສຣຓວເສນ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຉ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ ວິຍ ຈ ອຍມ຺ປິ ອຣິຍສາວກສ຺ເສວ ອິຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຸປສມຄຣຸເກນ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນາປິ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ. ສຸຕວເສນາປິ ຫິ ອຸປສເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ອິມຎ຺ຈ ປນ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂໍ ສຸປຕິ, ສຸຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ, ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ໂຫຕິ ສນ຺ຕມານໂສ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມນ຺ນາຄໂຕ ປາສາທິໂກ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປນ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ຫເວ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ຠາວເຍຖ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ເອວໍ ອເນການິສໍສໍ, ອຣິເຍ ອຸປສເມ ສຕິນ຺ຕິ.

ອິທໍ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສມາຘິຠາວນາຘິກາເຣ

ອນຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ອຏ຺ຐໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໙. ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣນິທ຺ເທໂສ

ເມຕ຺ຕາຠາວນາກຖາ

໒໔໐. ອນຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ປນ ເມຕ຺ຕາ, ກຣຸຓາ, ມຸທິຕາ, ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ຕາວ ອາທິກມ຺ມິເກນ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນປລິໂພເຘນ ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ເຕ ປເທເສ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ສຸຂນິສິນ຺ເນນ ອາທິໂຕ ຕາວ ໂທເສ ອາທີນໂວ, ຂນ຺ຕິຍຎ຺ຈ ອານິສໍໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ໂພ.

ກສ຺ມາ? ອິມາຍ ຫິ ຠາວນາຍ ໂທໂສ ປຫາຕພ຺ໂພ, ຂນ຺ຕິ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພາ. ນ ຈ ສກ຺ກາ ກິຎ຺ຈິ ອທິຏ຺ຐາທີນວໍ ປຫາຕຸໍ, ອວິທິຕານິສໍສໍ ວາ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸຏ຺ໂຐ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂທເສນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິຓ຺ຓຈິຕ຺ໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕີ’’ຕິອາທີນໍ (ອ. ນິ. ໓.໗໒) ວເສນ ໂທເສ ອາທີນໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ຂນ຺ຕີ ປຣມໍ ຕໂປ ຕິຕິກ຺ຂາ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ວທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ’’; (ທີ. ນິ. ໒.໙໐; ຘ. ປ. ໑໘໔);

‘‘ຂນ຺ຕິພລໍ ພລານີກໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ’’. (ຘ. ປ. ໓໙໙; ສຸ. ນິ. ໖໒໘);

‘‘ຂນ຺ຕາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທີນໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໕໐) ວເສນ ຂນ຺ຕິຍໍ ອານິສໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອເຖວໍ ທິຏ຺ຐາທີນວໂຕ ໂທສໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິເວຈນຕ຺ຖາຍ, ວິທິຕານິສໍສາຍ ຈ ຂນ຺ຕິຍາ ສໍໂຍຊນຕ຺ຖາຍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ອາຣຠິຕພ຺ພາ. ອາຣຠນ຺ເຕນ ຈ ອາທິໂຕວ ປຸຄ຺ຄລເຠໂທ ຊານິຕພ຺ໂພ ‘‘ອິເມສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ເມຕ຺ຕາ ປຐມໍ ນ ຠາເວຕພ຺ພາ, ອິເມສຸ ເນວ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ອຍຎ຺ຫິ ເມຕ຺ຕາ ອປ຺ປິຍປຸຄ຺ຄເລ, ອຕິປ຺ປິຍສຫາຍເກ, ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ, ເວຣີປຸຄ຺ຄເລຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ປຐມໍ ນ ຠາເວຕພ຺ພາ. ລິງ຺ຄວິສຠາເຄ ໂອຘິໂສ ນ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກາລກເຕ ນ ຠາເວຕພ຺ພາວ. ກິໍກາຣຓາ ອປ຺ປິຍາທີສຸ ປຐມໍ ນ ຠາເວຕພ຺ພາ? ອປ຺ປິຍໍ ຫິ ປິຍຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ໂຕ ກິລມຕິ. ອຕິປ຺ປິຍສຫາຍກໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ໂຕ ກິລມຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ຈສ຺ສ ທຸກ຺ເຂ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອາໂຣທນາກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຄຣຸຏ຺ຐາເນ ຈ ປິຍຏ຺ຐາເນ ຈ ຐເປນ຺ໂຕ ກິລມຕິ. ເວຣິມນຸສ຺ສຣໂຕ ໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປິຍາທີສຸ ປຐມໍ ນ ຠາເວຕພ຺ພາ.

ລິງ຺ຄວິສຠາເຄ ປນ ຕເມວ ອາຣພ຺ຠ ໂອຘິໂສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ກິຣ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ກຸລູປກຕ຺ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກສ຺ສ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ? ເຖໂຣ ‘‘ປິຍປຸຄ຺ຄເລ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາ ປິຍາ ໂຫຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຠິຕ຺ຕິຍຸທ຺ຘມກາສິ. ຕສ຺ມາ ລິງ຺ຄວິສຠາເຄ ໂອຘິໂສ ນ ຠາເວຕພ຺ພາ.

ກາລກເຕ ປນ ຠາເວນ຺ໂຕ ເນວ ອປ຺ປນໍ, ນ ອຸປຈາຣໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ອາຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ເມຕ຺ຕໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ມຫາເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຄຸຓາວ ເມ ເມຕ຺ຕາຌານສມາປຕ຺ຕິ, ນ ຈ ນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ, ອາວຸໂສ, ຄເວສາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຄເວສນ຺ໂຕ ອາຈຣິຍສ຺ສ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອາຣພ຺ຠ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ໂຕ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປສິ. ຕສ຺ມາ ກາລກເຕ ນ ຠາເວຕພ຺ພາວ.

໒໔໑. ສພ຺ພປຐມໍ ປນ ‘‘ອຫໍ ສຸຂິໂຕ ໂຫມິ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອເວໂຣ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ອນີໂຆ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣາມີ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຕ຺ຕນິເຍວ ຠາເວຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຍໍ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໖໔໓) ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປິຍໍ ມນາປໍ ທິສ຺ວາ ເມຕ຺ຕາເຍຍ຺ຍ, ເອວເມວ ສພ຺ເພ ສຕ຺ເຕ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໒.໒໒) –

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອໂນຘິໂສຜຣຓາ ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາເວຕພ຺ພາ, ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕຸ’’ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕຸ. ສພ຺ເພ ປາຓາ… ສພ຺ເພ ຠູຕາ… ສພ຺ເພ ປຸຄ຺ຄລາ… ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນາ ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູ’’ຕິອາທິ –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຎ຺ຈ ເມຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ (ຂຸ. ປາ. ໙.໓; ສຸ. ນິ. ໑໔໕) –

‘‘ສຸຂິໂນວ ເຂມິໂນ ໂຫນ຺ຕຸ,

ສພ຺ພສຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕຸ ສຸຂິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. –

ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕນິ ຠາວນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເຈ. ຕຎ຺ຈ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກສ຺ມາ? ຕຎ຺ຫິ ອປ຺ປນາວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ສກ຺ຂິຠາວວເສນ.

ສເຈປິ ຫິ ວສ຺ສສຕໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ວາ ‘‘ອຫໍ ສຸຂິໂຕ ໂຫມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ຕນິ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ, ເນວສ຺ສ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອຫໍ ສຸຂິໂຕ ໂຫມີ’’ຕິ ຠາວຍໂຕ ປນ ຍຖາ ອຫໍ ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂປຏິກ຺ກູໂລ ຊີວິຕຸກາໂມ ອມຣິຕຸກາໂມ ຈ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສຕ຺ເຕສຸ ຫິຕສຸຂກາມຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຠຄວຕາປິ –

‘‘ສພ຺ພາ ທິສາ ອນຸປຣິຄມ຺ມ ເຈຕສາ,

ເນວຊ຺ຌຄາ ປິຍຕຣມຕ຺ຕນາ ກ຺ວຈິ;

ເອວໍ ປິໂຍ ປຸຖຸ ອຕ຺ຕາ ປເຣສໍ,

ຕສ຺ມາ ນ ຫິໍເສ ປຣມຕ຺ຕກາໂມ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໑໙; ອຸທາ. ໔໑); –

ວທຕາ ອຍໍ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ.

໒໔໒. ຕສ຺ມາ ສກ຺ຂິຠາວຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ອຕ຺ຕານໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສຸຂປ຺ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ຍ຺ວາຍໍ ປິໂຍ ມນາໂປ ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ ອາຈຣິໂຍ ວາ ອາຈຣິຍມຕ຺ໂຕ ວາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍມຕ຺ໂຕ ວາ ຕສ຺ສ ທານປິຍວຈນາທີນິ ປິຍມນາປຕ຺ຕກາຣຓານິ ສີລສຸຕາທີນິ ຄຣຸຠາວນີຍຕ຺ຕກາຣຓານິ ຈ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ສປ຺ປຸຣິໂສ ສຸຂີ ໂຫຕຸ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

ເອວຣູເປ ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ກາມໍ ອປ຺ປນາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິມິນາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສີມາສມ຺ເຠທໍ ກຕ຺ຕຸກາເມນ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຕິປ຺ປິຍສຫາຍເກ, ອຕິປ຺ປິຍສຫາຍກໂຕ ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ເວຣີປຸຄ຺ຄເລ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ຠາເວນ຺ເຕນ ຈ ເອເກກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ມຸທຸໍ ກມ຺ມນິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕເຣ ຕທນນ຺ຕເຣ ອຸປສໍຫຣິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ສ ປນ ເວຣີປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນຕ຺ຖິ, ມຫາປຸຣິສຊາຕິກຕ຺ຕາ ວາ ອນຕ຺ຖໍ ກໂຣນ຺ເຕປິ ປເຣ ເວຣີສຎ຺ຎາວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ‘‘ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ເມ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມນິຍໍ ຊາຕໍ, ອິທານິ ນໍ ເວຣິມ຺ຫິ ອຸປສໍຫຣາມີ’’ຕິ ພ຺ຍາປາໂຣວ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ເວຣີປຸຄ຺ຄເລ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໒໔໓. ສເຈ ປນສ຺ສ ເວຣິມ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕມຸປສໍຫຣໂຕ ເຕນ ກຕາປຣາຘານຸສ຺ສຣເຓນ ປຏິຆມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຖາເນນ ປຸຣິມປຸຄ຺ຄເລສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ເຕນ ປຏິຆໍ ວິໂນເທຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອວມ຺ປິ ວາຍມໂຕ ນ ນິພ຺ພາຕິ, ອຖ –

ກກຈູປມໂອວາທ-ອາທີນໍ ອນຸສາຣໂຕ;

ປຏິຆສ຺ສ ປຫານາຍ, ຆຏິຕພ຺ພໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທນ຺ເຕເນວ ‘‘ອເຣ ກຸຊ຺ຌນປຸຣິສ, ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ –

‘ອຸຠໂຕທຓ຺ຑເກນ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກກເຈນ ໂຈຣາ ໂອຈຣກາ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ໂອກນ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣາປິ ໂຍ ມໂນ ປໂທເສຍ຺ຍ. ນ ເມ ໂສ ເຕນ ສາສນກໂຣ’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໒) ຈ,

‘ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປາປິໂຍ, ໂຍ ກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ;

ກຸທ຺ຘມປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ສງ຺ຄາມໍ ເຊຕິ ທຸຊ຺ຊຍໍ.

‘‘‘ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕີ’ຕິ ຈ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໘); –

‘‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສປຕ຺ຕກນ຺ຕາ ສປຕ຺ຕກຣຓາ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ ອໂຫ ວຕາຍໍ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ອສ຺ສາຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓວຕາຍ ນນ຺ທຕິ. ໂກຘນາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ໂກຘປເຣໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ໂຫຕິ ສຸນ຺ຫາໂຕ ສຸວິລິຕ຺ໂຕ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສຸ ໂອທາຕວຕ຺ຖວສໂນ, ອຖ ໂຂ ໂສ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓວ ໂຫຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ສປຕ຺ຕກນ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕກຣໂຓ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ. ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ ອໂຫວຕາຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ສເຍຍ຺ຍາຕິ…ເປ… ນ ປຈຸຣຕ຺ໂຖ ອສ຺ສາຕິ…ເປ… ນ ໂຠຄວາ ອສ຺ສາຕິ…ເປ… ນ ຍສວາ ອສ຺ສາຕິ…ເປ… ນ ມິຕ຺ຕວາ ອສ຺ສາຕິ…ເປ… ນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຄຕິຄມເນນ ນນ຺ທຕິ. ໂກຘນາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ໂກຘປເຣໂຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໖໔) ຈ,

‘‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉວາລາຕໍ ອຸຠໂຕປທິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ເຌ ຄູຖຄຕໍ ເນວ ຄາເມ ກຏ຺ຐຕ຺ຖໍ ຜຣຕິ, ນ ອຣຎ຺ເຎ ກຏ຺ຐຕ຺ຖໍ ຜຣຕິ. ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມີ’ຕິ ຈ,

‘‘ໂສ ທານິ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ນ ເຈວ ຠຄວໂຕ ສາສນກໂຣ ຠວິສ຺ສສິ, ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ຈ ກຸທ຺ຘປຸຣິສໂຕປິ ປາປິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນ ທຸຊ຺ຊຍໍ ສງ຺ຄາມໍ ເຊສ຺ສສິ, ສປຕ຺ຕກຣເຓ ຈ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ກຣິສ຺ສສິ, ຉວາລາຕູປໂມ ຈ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ.

໒໔໔. ຕສ຺ເສວໍ ຆຏຍໂຕ ວາຍມໂຕ ສເຈ ຕໍ ປຏິຆໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຖ ໂຍ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວູປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ໂຘ, ອນຸສ຺ສຣິຍມາໂນ ປສາທໍ ອາວຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ.

ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ກາຍສມາຈາໂຣວ ອຸປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຸປສນ຺ຕຠາໂວ ຈສ຺ສ ພຫຸໍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຊເນນ ຎາຍຕິ. ວຈີສມາຈາຣມໂນສມາຈາຣາ ປນ ອວູປສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກາຍສມາຈາຣວູປສໂມເຍວ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ໂພ.

ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ວຈີສມາຈາໂຣວ ອຸປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຸປສນ຺ຕຠາໂວ ຈສ຺ສ ສພ຺ພຊເນນ ຎາຍຕິ. ໂສ ຫິ ປກຕິຍາ ຈ ປຏິສນ຺ຖາຣກຸສໂລ ໂຫຕິ ສຂິໂລ ສຸຂສມ຺ຠາໂສ ສມ຺ໂມທໂກ ອຸຕ຺ຕານມຸໂຂ ປຸພ຺ພຠາສີ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ໂອສາເຣຕິ, ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕິ. ກາຍສມາຈາຣມໂນສມາຈາຣາ ປນ ອວູປສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເຕ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວຈີສມາຈາຣວູປສໂມເຍວ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ໂພ.

ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມໂນສມາຈາໂຣວ ອຸປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປສນ຺ຕຠາໂວ ຈສ຺ສ ເຈຕິຍວນ຺ທນາທີສຸ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ອວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈຕິຍໍ ວາ ໂພຘິໍ ວາ ເຖເຣ ວາ ວນ຺ທມາໂນ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວນ຺ທຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນມຓ຺ຑເປ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວາ ປຈລາຍນ຺ໂຕ ວາ ນິສີທຕິ. ອຸປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປນ ໂອກປ຺ເປຕ຺ວາ ວນ຺ທຕິ, ໂອຫິຕໂສໂຕ ອຏ຺ຐິໍກຕ຺ວາ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ອິຕິ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມໂນສມາຈາໂຣວ ອຸປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ກາຍວຈີສມາຈາຣາ ອວູປສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເຕ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມໂນສມາຈາຣວູປສໂມເຍວ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ໂພ.

ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປນ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເອໂກປິ ອວູປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ເອສ ອິທານິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຈຣຕິ, ອຖ ໂຂ ກຕິປາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ອຏ຺ຐມຫານິຣຍໂສຬສອຸສ຺ສທນິຣຍປຣິປູຣໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ. ກາຣຸຎ຺ຎມ຺ປິ ຫິ ປຏິຈ຺ຈ ອາຆາໂຕ ວູປສມ຺ມຕິ.

ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕໂຍປິເມ ຘມ຺ມາ ວູປສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພໍ. ຕາທິເສ ຫິ ປຸຄ຺ຄເລ ນ ທຸກ຺ກຣາ ໂຫຕິ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຕິ.

ອິມສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ – ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ອາວຸໂສ, ອາຆາຕປຏິວິນຍາ. ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອາຆາໂຕ ສພ຺ພໂສ ປຏິວິໂນເທຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໖໒) ອິທໍ ປຎ຺ຈກນິປາເຕ ອາຆາຕປຏິວິນຍສຸຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

໒໔໕. ສເຈ ປນສ຺ສ ເອວມ຺ປິ ວາຍມໂຕ ອາຆາໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ, ອຖາເນນ ເອວໍ ອຕ຺ຕາ ໂອວທິຕພ຺ໂພ –

‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ທຸກ຺ຂໍ, ກຕໍ ເຕ ຍທິ ເວຣິນາ;

ກິໍ ຕສ຺ສາວິສເຍ ທຸກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ເຕ ກຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ພຫູປກາຣໍ ຫິຕ຺ວານ, ຎາຕິວຄ຺ຄໍ ຣຸທມ຺ມຸຂໍ;

ມຫານຕ຺ຖກຣໍ ໂກຘໍ, ສປຕ຺ຕໍ ນ ຊຫາສິ ກິໍ.

‘‘ຍານິ ຣກ຺ຂສິ ສີລານິ, ເຕສໍ ມູລນິກນ຺ຕນໍ;

ໂກຘໍ ນາມຸປຬາເລສິ, ໂກ ຕຍາ ສທິໂສ ຊໂຬ.

‘‘ກຕໍ ອນຣິຍໍ ກມ຺ມໍ, ປເຣນ ອິຕິ ກຸຊ຺ຌສິ;

ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ຕາທິສໍເຍວ, ໂຍ ສຍໍ ກຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ໂທເສຕຸກາໂມ ຍທິ ຕໍ, ອມນາປໍ ປໂຣ ກຣິ;

ໂທສຸປ຺ປາເທນ ຕສ຺ເສວ, ກິໍ ປູເຣສິ ມໂນຣຖໍ.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ຕສ຺ສ ຈ ນາມ ຕ຺ວໍ, ກຸທ຺ໂຘ ກາຫສິ ວາ ນວາ;

ອຕ຺ຕານໍ ປນິທາເນວ, ໂກຘທຸກ຺ເຂນ ພາຘສິ.

‘‘ໂກຘໍ ວາ ອຫິຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ອາຣູຬ຺ຫາ ຍທິ ເວຣິໂນ;

ກສ຺ມາ ຕຸວມ຺ປິ ກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ເຕສໍເຍວານຸສິກ຺ຂສິ.

‘‘ຍໍ ໂທສໍ ຕວ ນິສ຺ສາຍ, ສຕ຺ຕຸນາ ອປ຺ປິຍໍ ກຕໍ;

ຕເມວ ໂທສໍ ຉິນ຺ທສ຺ສຸ, ກິມຏ຺ຐາເນ ວິຫຎ຺ຎສິ.

‘‘ຂຓິກຕ຺ຕາ ຈ ຘມ຺ມານໍ, ເຍຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ເຕ ກຕໍ;

ອມນາປໍ ນິຣຸທ຺ຘາ ເຕ, ກສ຺ສ ທານີຘ ກຸຊ຺ຌສິ.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ກໂຣຕິ ໂຍ ຍສ຺ສ, ຕໍ ວິນາ ກສ຺ສ ໂສ ກເຣ;

ສຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂເຫຕຸຕ຺ຕ, ມິຕິ ກິໍ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສີ’’ຕິ.

໒໔໖. ສເຈ ປນສ຺ສ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທໂຕປິ ປຏິຆໍ ເນວ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຖາເນນ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສກຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ຕາວ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ຕ຺ວໍ ຕສ຺ສ ກຸທ຺ໂຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ? ນນຸ ຕເວວ ເຈຕໍ ໂທສນິທານໍ ກມ຺ມໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ? ກມ຺ມສ຺ສໂກ ຫິ ຕ຺ວໍ ກມ຺ມທາຍາໂທ ກມ຺ມໂຍນິ ກມ຺ມພນ຺ຘຸ ກມ຺ມປຏິສຣໂຓ, ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສິ, ຕສ຺ສ ທາຍາໂທ ຠວິສ຺ສສິ, ອິທຎ຺ຈ ເຕ ກມ຺ມໍ ເນວ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ, ນ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ, ນ ສາວກຠູມິໍ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕສກ຺ກຕ຺ຕຈກ຺ກວຕ຺ຕິປເທສຣາຊາທິສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສາເຘຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ, ອຖ ໂຂ ສາສນໂຕ ຈາເວຕ຺ວາ ວິຆາສາທາທິຠາວສ຺ສ ເຈວ ເນຣຍິກາທິທຸກ຺ຂວິເສສານຎ຺ຈ ເຕ ສໍວຕ຺ຕນິກມິທໍ ກມ຺ມໍ. ໂສ ຕ຺ວໍ ອິທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ວີຕຈ຺ຈິເຕ ວາ ອງ຺ຄາເຣ, ຄູຖໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣໍ ປຫຣິຕຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ວິຍ ອຕ຺ຕານເມວ ປຐມໍ ທຫສິ ເຈວ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ກໂຣສີ’’ຕິ.

ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣສ຺ສປິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ ‘‘ເອໂສປິ ຕວ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ? ນນຸ ເອຕສ຺ເສເວຕໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ? ກມ຺ມສ຺ສໂກ ຫິ ອຍມາຍສ຺ມາ ກມ຺ມທາຍາໂທ…ເປ… ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ທາຍາໂທ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິທຎ຺ຈສ຺ສ ກມ຺ມໍ ເນວ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ, ນ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ, ນ ສາວກຠູມິໍ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕສກ຺ກຕ຺ຕຈກ຺ກວຕ຺ຕິປເທສຣາຊາທິສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສາເຘຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ, ອຖ ໂຂ ສາສນໂຕ ຈາເວຕ຺ວາ ວິຆາສາທາທິຠາວສ຺ສ ເຈວ ເນຣຍິກາທິທຸກ຺ຂວິເສສານຎ຺ຈສ຺ສ ສໍວຕ຺ຕນິກມິທໍ ກມ຺ມໍ. ສ຺ວາຍໍ ອິທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຏິວາເຕ ຐຕ຺ວາ ປຣໍ ຣເຊນ ໂອກິຣິຕຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ໂອກິຣຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ໂຍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ທຸສ຺ສຕິ,

ສຸທ຺ຘສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອນງ຺ຄຓສ຺ສ;

ຕເມວ ພາລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ປາປໍ,

ສຸຂຸໂມ ຣໂຊ ປຏິວາຕໍວ ຂິຕ຺ໂຕ’’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໒໕; ສຸ. ນິ. ໖໖໗);

໒໔໗. ສເຈ ປນສ຺ສ ເອວໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ເນວ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຖາເນນ ສຕ຺ຖຸ ປຸພ຺ພຈຣິຍຄຸຓາ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານໂຍ – ອມ຺ໂຠ ປພ຺ພຊິຕ, ນນຸ ເຕ ສຕ຺ຖາ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ສມາໂນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປາຣມິໂຍ ປູຣຍມາໂນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຘເກສຸປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນປ຺ປທູເສສິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສີລວຊາຕເກ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ເທວິຍາ ປທຸຏ຺ເຐນ ປາປອມຈ຺ເຈນ ອານີຕສ຺ສ ປຏິຣຎ຺ໂຎ ຕິໂຍຊນສຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ນິເສຘນຕ຺ຖາຍ ອຸຏ຺ຐິຕານໍ ອມຈ຺ຈານໍ ອາວຸຘມ຺ປິ ຉຸປິຕຸໍ ນ ອທາສິ. ປຸນ ສທ຺ຘິໍ ອມຈ຺ຈສຫສ຺ເສນ ອາມກສຸສາເນ ຄລປ຺ປມາຓໍ ຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ນິຂຎ຺ຎມາໂນ ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂທສມຕ຺ຕມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ກຸຓປຂາທນຕ຺ຖໍ ອາຄຕານໍ ສິງ຺ຄາລານໍ ປໍສຸວິຍູຫນໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຣິສກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘຊີວິໂຕ ຍກ຺ຂານຸຠາເວນ ອຕ຺ຕໂນ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສິຣິສຍເນ ສຍິຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ ທິສ຺ວາ ໂກປໍ ອກຕ຺ວາວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ມິຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐປຍິຕ຺ວາ ອາຫ –

‘‘ອາສີເສເຖວ ປຸຣິໂສ, ນ ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ປສ຺ສາມິ ໂວຫມຕ຺ຕານໍ, ຍຖາ ອິຈ຺ຉິໍ ຕຖາ ອຫູ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໕໑);

ຂນ຺ຕິວາທີຊາຕເກ ທຸມ຺ເມເຘນ ກາສິຣຎ຺ຎາ ‘‘ກິໍວາທີ ຕ຺ວໍ ສມຓາ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຂນ຺ຕິວາທີ ນາມາຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສກຓ຺ຏກາຫິ ກສາຫິ ຕາເຬຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ຉິຊ຺ຊມາເນສຸ ໂກປມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາກາສິ.

ອນຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ, ຍໍ ມຫລ຺ລໂກ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄໂຕ ເອວໍ ກເຣຍ຺ຍ. ຈູຬຘມ຺ມປາລຊາຕເກ ປນ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກປິ ສມາໂນ –

‘‘ຈນ຺ທນຣສານຸລິຕ຺ຕາ, ພາຫາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຘມ຺ມປາລສ຺ສ;

ທາຍາທສ຺ສ ປຖພ຺ຍາ, ປາຓາ ເມ ເທວ ຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໕.໔໙);

ເອວໍ ວິປ຺ປລປມານາຍ ມາຕຸຍາ ປິຕຣາ ມຫາປຕາເປນ ນາມ ຣຎ຺ຎາ ວໍສກຬີເຣສຸ ວິຍ ຈຕູສຸ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ເຉທາປິເຕສຸ ຕາວຕາປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທຖາຕິ ອາຓຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ທານິ ເຕ ຈິຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນກາໂລ, ອິທານິ ອມ຺ໂຠ ຘມ຺ມປາລ, ສີສຈ຺ເຉທາຓາປເກ ປິຕຣິ, ສີສຈ຺ເຉທເກ ປຸຣິເສ, ປຣິເທວມານາຍ ມາຕຣິ, ອຕ຺ຕນິ ຈາຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ສມຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ທຬ຺ຫໍ ສມາທານມຘິຏ຺ຐາຍ ປທຸຏ຺ຐາກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາກາສິ.

ອິທຎ຺ຈາປິ ອນຈ຺ຉຣິຍເມວ, ຍໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ເອວມກາສິ. ຕິຣຈ຺ຉານຠູໂຕປິ ປນ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາມ ວາຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ວິສປ຺ປິເຕນ ສລ຺ເລນ ນາຠິຍໍ ວິທ຺ໂຘປິ ຕາວ ອນຕ຺ຖກາຣິມ຺ຫິ ລຸທ຺ທເກ ຈິຕ຺ຕໍ ນປ຺ປທູເສສິ. ຍຖາຫ –

‘‘ສມປ຺ປິໂຕ ປຸຖຸສລ຺ເລນ ນາໂຄ,

ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ລຸທ຺ທກໍ ອຊ຺ຌຠາສິ;

ກິມຕ຺ຖຍໍ ກິສ຺ສ ວາ ສມ຺ມ ເຫຕຸ,

ມມໍ ວຘີ ກສ຺ສ ວາຍໍ ປໂຍໂຄ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໖.໑໒໔);

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ກາສິຣຎ຺ໂຎ ມເຫສິຍາ ຕວ ທນ຺ຕານມຕ຺ຖາຍ ເປສິໂຕມ຺ຫິ ຠທນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ມໂນຣຖໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິນິຈ຺ຉຣຓສມຸຊ຺ຊລິຕຈາຣຸໂສເຠ ອຕ຺ຕໂນ ທນ຺ເຕ ເຉຕ຺ວາ ອທາສິ.

ມຫາກປິ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາເຍວ ປພ຺ພຕປປາຕໂຕ ອຸທ຺ຘຣິເຕນ ປຸຣິເສນ –

‘‘ຠກ຺ໂຂ ອຍໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ຍເຖວຎ຺ເຎ ວເນ ມິຄາ;

ຍໍນູນິມໍ ວຘິຕ຺ວານ, ຉາໂຕ ຂາເທຍ຺ຍ ວານຣໍ.

‘‘ອາຫິໂຕວ ຄມິສ຺ສາມິ, ມໍສມາທາຍ ສມ຺ພລໍ;

ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣິສ຺ສາມິ, ປາເຖຍ຺ຍໍ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໖.໒໐໕-໒໐໖); –

ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສິລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ສມ຺ປທາລິເຕ ອສ຺ສຸປຸຓ຺ເຓຫິ ເນຕ຺ເຕຫິ ຕໍ ປຸຣິສໍ ອຸທິກ຺ຂມາໂນ –

‘‘ມາ ອຍ຺ໂຍສິ ເມ ຠທນ຺ເຕ, ຕ຺ວໍ ນາເມຕາທິສໍ ກຣິ;

ຕ຺ວໍ ໂຂສິ ນາມ ທີຆາວຸ, ອຎ຺ຎໍ ວາເຣຕຸມຣຫສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໖.໒໐໙); –

ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປທູເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເມວ ປຸຣິສໍ ເຂມນ຺ຕຠູມິໍ ສມ຺ປາເປສິ.

ຠູຣິທຕ຺ໂຕ ນາມ ນາຄຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ວມ຺ມິກມຸທ຺ຘນິ ສຍມາໂນ ກປ຺ປຸຏ຺ຐານຄ຺ຄິສທິເສນ ໂອສເຘນ ສກລສຣີເຣ ສິຎ຺ຈິຍມາໂນປິ ເປຬາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ກີຬາປິຍມາໂນປິ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ມໂນປໂທສມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເປຬາຍ ປກ຺ຂິປນ຺ເຕປິ, ມທ຺ທນ຺ເຕປິ ຈ ປາຓິນາ;

ອລມ຺ປາເນ ນ ກຸປ຺ປາມິ, ສີລຂຓ຺ຑຠຍາ ມມາ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໒.໑໖);

ຈມ຺ເປຍ຺ໂຍປິ ນາຄຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອຫິຕຸຓ຺ຑິເກນ ວິເຫຐິຍມາໂນ ມໂນປໂທສມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຸປ຺ປາເທສິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕທາປິ ມໍ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ອຸປວຸຕ຺ຖອຸໂປສຖໍ;

ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ຄເຫຕ຺ວານ, ຣາຊທ຺ວາຣມ຺ຫິ ກີຬຕິ.

‘‘ຍໍ ໂສ ວຓ຺ຓໍ ຈິນ຺ຕຍຕິ, ນີລໍ ປີຕໍ ວ ໂລຫິຕໍ;

ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕນ຺ໂຕ, ໂຫມິ ຈິນ຺ຕິຕສນ຺ນິໂຠ.

‘‘ຖລໍ ກເຣຍ຺ຍໍ ອຸທກໍ, ອຸທກມ຺ປິ ຖລໍ ກເຣ;

ຍທິຫໍ ຕສ຺ສ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍໍ, ຂເຓນ ຉາຣິກໍ ກເຣ.

‘‘ຍທິ ຈິຕ຺ຕວສີ ເຫສ຺ສໍ, ປຣິຫາຍິສ຺ສາມິ ສີລໂຕ;

ສີເລນ ປຣິຫີນສ຺ສ, ອຸຕ຺ຕມຕ຺ໂຖ ນ ສິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໒.໒໑-໒໔);

ສງ຺ຂປາລນາຄຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຂິຓາຫິ ສຕ຺ຕີຫິ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ໂອວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຫາຣມຸເຂຫິ ສກຓ຺ຏກາ ລຕາໂຍ ປເວເສຕ຺ວາ ນາສາຍ ທຬ຺ຫໍ ຣຊ຺ຊຸໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂສຬສຫິ ໂຠຊປຸຕ຺ເຕຫິ ກາເຊນາທາຍ ວຍ຺ຫມາໂນ ຘຣຓີຕເລ ຆໍສິຍມານສຣີໂຣ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ໂຕ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂອໂລກິຕມຕ຺ເຕເນວ ສພ຺ເພ ໂຠຊປຸຕ຺ເຕ ຠສ຺ມໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖປິ ສມາໂນ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ປທຸຏ຺ຐາກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສິ.

ຍຖາຫ –

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິຎ຺ຈຬາຣ,

ອຸໂປສຖໍ ນິຈ຺ຈມຸປາວສາມິ;

ອຖາຄມຸໍ ໂສຬສ ໂຠຊປຸຕ຺ຕາ,

ຣຊ຺ຊຸໍ ຄເຫຕ຺ວານ ທຬ຺ຫຎ຺ຈ ປາສໍ.

‘‘ເຠຕ຺ວານ ນາສໍ ອຕິກສ຺ສ ຣຊ຺ຊຸໍ,

ນຍິໍສຸ ມໍ ສມ຺ປຣິຄຍ຺ຫ ລຸທ຺ທາ;

ເອຕາທິສໍ ທຸກ຺ຂມຫໍ ຕິຕິກ຺ຂໍ,

ອຸໂປສຖໍ ອປ຺ປຏິໂກປຍນ຺ໂຕ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໑໘໐-໑໘໑);

ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕາເນວ, ອຎ຺ຎານິປິ ມາຕຸໂປສກຊາຕກາທີສຸ ອເນການິ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ເຕ ອິທານິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕໍ ສເທວໂລເກ ເກນຈິ ອປ຺ປຏິສມຂນ຺ຕິຄຸຓໍ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອປທິສໂຕ ປຏິຆຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອຕິວິຍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕິຣູປນ຺ຕິ.

໒໔໘. ສເຈ ປນສ຺ສ ເອວໍ ສຕ຺ຖຸ ປຸພ຺ພຈຣິຕຄຸຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກິເລສານໍ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ເນວ ຕໍ ປຏິຆໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຖາເນນ ອນມຕຄ຺ຄິຍານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ໂຕ ສຸລຠຣູໂປ, ໂຍ ນ ມາຕາຠູຕປຸພ຺ໂພ, ໂຍ ນ ປິຕາຠູຕປຸພ຺ໂພ, ໂຍ ນ ຠາຕາ, ໂຍ ນ ຠຄິນີ, ໂຍ ນ ປຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ນ ຘີຕາຠູຕປຸພ຺ພາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໓໗-໑໔໒).

ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ‘‘ອຍໍ ກິຣ ເມ ອຕີເຕ ມາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ທສມາເສ ກຸຈ຺ຉິຍາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕກຣີສເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາທີນິ ຫຣິຈນ຺ທນໍ ວິຍ ອຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ອປເນຕ຺ວາ ອຸເຣ ນຈ຺ຈາເປນ຺ຕີ ອງ຺ເຄນ ປຣິຫຣມານາ ໂປເສສິ, ປິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຊປຖສງ຺ກຸປຖາທີນິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາຓິຊ຺ຊໍ ປໂຍຊຍມາໂນ ມຍ຺ຫມຕ຺ຖາຍ ຊີວິຕມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອຸຠໂຕພ຺ຍູຬ຺ເຫ ສງ຺ຄາເມ ປວິສິຕ຺ວາ ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎານິ ຈ ທຸກ຺ກຣານິ ກຣິຕ຺ວາ ‘ປຸຕ຺ຕເກ ໂປເສສ຺ສາມີ’ຕິ ເຕຫິ ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ ຘນໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ມໍ ໂປເສສິ. ຠາຕາ, ຠຄິນີ, ປຸຕ຺ໂຕ, ຘີຕາ ຈ ຫຸຕ຺ວາປິ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈຸປກາຣໍ ອກາສີຕິ ຕຕ຺ຣ ເມ ນປ຺ປຕິຣູປໍ ມນໍ ປທູເສຕຸ’’ນ຺ຕິ.

໒໔໙. ສເຈ ປນ ເອວມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິເຍວ, ອຖາເນນ ເອວໍ ເມຕ຺ຕານິສໍສາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ – ‘‘ອມ຺ໂຠ ປພ຺ພຊິຕ, ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ –

‘ເມຕ຺ຕາຍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ເອກາທສານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມ ເອກາທສ? ສຸຂໍ ສຸປຕິ, ສຸຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ, ນ ປາປກໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ອມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ເທວຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ, ຕຸວຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ປສີທຕິ, ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິມປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ໂຫຕີ’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໑.໑໕).

‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນິພ຺ພາເປສ຺ສສິ, ອິເມຫິ ອານິສໍເສຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ.

໒໕໐. ເອວມ຺ປິ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປນ ຘາຕຸວິນິພ຺ໂຠໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ‘‘ອມ຺ໂຠ ປພ຺ພຊິຕ, ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌມາໂນ ກສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສິ? ກິໍ ເກສານໍ ກຸຊ຺ຌສິ, ອຸທາຫຸ ໂລມານໍ, ນຂານໍ…ເປ… ມຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສິ? ອຖ ວາ ປນ ເກສາທີສຸ ປຖວີຘາຕຸຍາ ກຸຊ຺ຌສິ, ອາໂປຘາຕຸຍາ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ, ວາໂຍຘາຕຸຍາ ກຸຊ຺ຌສິ? ເຍ ວາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ອຸປາທາຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕສຸ ກິໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສິ, ອຸທາຫຸ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສິ? ກິໍ ວາ ຈກ຺ຂາຍຕນສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສິ, ກິໍ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສິ…ເປ… ກິໍ ມນາຍຕນສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສິ, ກິໍ ຘມ຺ມາຍຕນສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສິ? ກິໍ ວາ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸຍາ ກຸຊ຺ຌສິ, ກິໍ ຣູປຘາຕຸຍາ, ກິໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ…ເປ… ກິໍ ມໂນຘາຕຸຍາ, ກິໍ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ, ກິໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ’’ຕິ? ເອວຎ຺ຫິ ຘາຕຸວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກໂຣໂຕ ອາຣຄ຺ເຄ ສາສປສ຺ສ ວິຍ ອາກາເສ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສ ວິຍ ຈ ໂກຘສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕິ.

໒໕໑. ຘາຕຸວິນິພ຺ໂຠຄໍ ປນ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ທານສໍວິຠາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ, ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕນາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ປໂຣ ຠິນ຺ນາຊີໂວ ໂຫຕິ ອປຣິໂຠຄາຣຫປຣິກ຺ຂາໂຣ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣໂຕ ເອກນ຺ເຕເນວ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ວູປສມ຺ມຕິ. ອິຕຣສ຺ສ ຈ ອຕີຕຊາຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸພນ຺ໂຘປິ ໂກໂຘ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ວູປສມ຺ມຕິ, ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວິຫາເຣ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຏ຺ຐາປິຕເສນາສເນນ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຏ຺ຐກຫາປຓຄ຺ຆນໂກ ປຕ຺ໂຕ ມມ ມາຕຣາ ອຸປາສິກາຍ ທິນ຺ໂນ ຘມ຺ມິຍລາໂຠ, ມຫາອຸປາສິກາຍ ປຸຎ຺ຎລາຠໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘມຫາເຖຣສ຺ສ ວິຍ. ເອວໍ ມຫານຸຠາວເມຕໍ ທານໍ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອທນ຺ຕທມນໍ ທານໍ, ທານໍ ສພ຺ພຕ຺ຖສາຘກໍ;

ທາເນນ ປິຍວາຈາຍ, ອຸນ຺ນມນ຺ຕິ ນມນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ.

໒໕໒. ຕສ຺ເສວໍ ເວຣີປຸຄ຺ຄເລ ວູປສນ຺ຕປຏິຆສ຺ສ ຍຖາ ປິຍາຕິປ຺ປິຍສຫາຍກມຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸ, ເອວໍ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ເມຕ຺ຕາວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຖາເນນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕນິ ປິຍປຸຄ຺ຄເລ ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ເວຣີປຸຄ຺ຄເລຕິ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ສມຈິຕ຺ຕຕໍ ສມ຺ປາເທນ຺ເຕນ ສີມາສມ຺ເຠໂທ ກາຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສິທໍ ລກ຺ຂຓໍ, ສເຈ ອິມສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ປິຍມຊ຺ຌຕ຺ຕເວຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ເຖ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ນິສິນ຺ເນ ໂຈຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຄລໂລຫິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພລິກຣຓຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ເຈໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອສຸກໍ ວາ ອສຸກໍ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ, ອກໂຕວ ໂຫຕິ ສີມາສມ຺ເຠໂທ. ສເຈປິ ‘‘ມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ, ມາ ອິເມ ຕໂຍ’’ຕິປິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ, ອກໂຕວ ໂຫຕິ ສີມາສມ຺ເຠໂທ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຫິ ຄຫຓມິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຫິເຕສີ ໂຫຕິ, ອິຕເຣສໍເຍວ ຫິເຕສີ ໂຫຕິ.

ຍທາ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຊນານມນ຺ຕເຣ ເອກມ຺ປິ ໂຈຣານໍ ທາຕພ຺ພໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕນິ ຈ ເຕສຸ ຈ ຕີສຸ ຊເນສຸ ສມເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ກໂຕ ໂຫຕິ ສີມາສມ຺ເຠໂທ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອຕ຺ຕນິ ຫິຕມຊ຺ຌຕ຺ເຕ, ອຫິເຕ ຈ ຈຕຸພ຺ພິເຘ;

ຍທາ ປສ຺ສຕິ ນານຕ຺ຕໍ, ຫິຕຈິຕ຺ໂຕວ ປາຓິນໍ.

‘‘ນ ນິກາມລາຠີ ເມຕ຺ຕາຍ, ກຸສລີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ຍທາ ຈຕສ຺ໂສ ສີມາໂຍ, ສມ຺ຠິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ.

‘‘ສມໍ ຜຣຕິ ເມຕ຺ຕາຍ, ສພ຺ພໂລກໍ ສເທວກໍ;

ມຫາວິເສໂສ ປຸຣິເມນ, ຍສ຺ສ ສີມາ ນ ຎາຍຕີ’’ຕິ.

໒໕໓. ເອວໍ ສີມາສມ຺ເຠທສມກາລເມວ ຈ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸປຈາຣຎ຺ຈ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ສີມາສມ຺ເຠເທ ປນ ກເຕ ຕເມວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາເສວນ຺ໂຕ ຠາເວນ຺ໂຕ ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາເນນ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄຕໍ. ອຘິຄເຕ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຕເທວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາເສວນ຺ໂຕ ຠາເວນ຺ໂຕ ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານານິ, ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ຈ ປາປຸຓາຕິ.

ໂສ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ (ວິຠ. ໖໔໒; ທີ. ນິ. ໑.໕໕໖). ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ຫິ ອຍໍ ວິກຸພ຺ພນາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໒໕໔. ເອຕ຺ຖ ຈ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາຕິ ເມຕ຺ຕາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ. ເຈຕສາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ. ເອກໍ ທິສນ຺ຕິ ເອກເມກິສ຺ສາ ທິສາຍ ປຐມປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ສຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ເອກທິສາປຣິຍາປນ຺ນສຕ຺ຕຜຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຜຣິຕ຺ວາຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ວິຫຣຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາຘິຏ຺ຐິຕໍ ອິຣິຍາປຖວິຫາຣໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຕຖາ ທຸຕິຍນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ທິສາສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕເຖວ ຕທນນ຺ຕຣໍ ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ເອເຕເນວ ນເຍນ ອຸປຣິມໍ ທິສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອໂຘ ຕິຣິຍນ຺ຕິ ອໂຘທິສມ຺ປິ ຕິຣິຍໍທິສມ຺ປິ ເອວເມວ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອໂຘຕິ ເຫຏ຺ຐາ. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ອນຸທິສາສຸ. ເອວໍ ສພ຺ພທິສາສຸ ອສ຺ສມຓ຺ຑເລ ອສ຺ສມິວ ເມຕ຺ຕາສຫຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາເຣຕິປິ ປຈ຺ຈາສາເຣຕິປີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອກໍ ທິສໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຘິໂສ ເມຕ຺ຕາຜຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ.

ສພ຺ພຘີຕິອາທິ ປນ ອໂນຘິໂສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຘີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍາຕິ ສພ຺ເພສຸ ຫີນມຊ຺ຌິມຸກ຺ກຏ຺ຐມິຕ຺ຕສປຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕາທິປ຺ປເຠເທສຸ ອຕ຺ຕຕາຍ. ‘‘ອຍໍ ປຣສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕສມຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍາຕິ ສພ຺ເພນ ຈິຕ຺ຕຠາເຄນ ອີສກມ຺ປິ ພຫິ ອວິກ຺ຂິປມາໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພາວນ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕວນ຺ຕໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລກນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂລກໍ. ວິປຸເລນາຕິເອວມາທິປຣິຍາຍທສ຺ສນໂຕ ປເນຕ຺ຖ ປຸນ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂອຘິໂສ ຜຣເຓ ວິຍ ປຸນ ຕຖາສທ຺ໂທ ອິຕິສທ຺ໂທ ວາ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຸນ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິຄມວເສນ ວາ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປຸເລນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຜຣຓວເສນ ວິປຸລຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຠູມິວເສນ ປນ ເອຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ປຄຸຓວເສນ ຈ ອປ຺ປມາຓສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ອປ຺ປມາຓໍ, ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຕ຺ຖິກປ຺ປຫາເນນ ອເວຣໍ, ໂທມນສ຺ສປ຺ປຫານໂຕ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໍ, ນິທ຺ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາຍ ວິກຸພ຺ພນາຍ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໕. ຍຖາ ຈາຍໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ວິກຸພ຺ພນາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ຍມ຺ປິ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໒.໒໒) ‘‘ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອໂນຘິໂສຜຣຓາ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫິ ໂອຘິໂສຜຣຓາ ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ທສຫາກາເຣຫິ ທິສາຜຣຓາ ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ປາຓາ, ສພ຺ເພ ຠູຕາ, ສພ຺ເພ ປຸຄ຺ຄລາ, ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນາ ອເວຣາ…ເປ… ປຣິຫຣນ຺ຕູຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອໂນຘິໂສຜຣຓາ ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສພ຺ພາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອເວຣາ…ເປ… ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ປຸຣິສາ, ສພ຺ເພ ອຣິຍາ, ສພ຺ເພ ອນຣິຍາ, ສພ຺ເພ ເທວາ, ສພ຺ເພ ມນຸສ຺ສາ, ສພ຺ເພ ວິນິປາຕິກາ ອເວຣາ…ເປ… ປຣິຫຣນ຺ຕູຕິ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫິ ໂອຘິໂສຜຣຓາ ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສພ຺ເພ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ…ເປ… ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕຸ. ສພ຺ເພ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ, ສພ຺ເພ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ, ສພ຺ເພ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ, ສພ຺ເພ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ອນຸທິສາຍ, ສພ຺ເພ ປຈ຺ຉິມາຍ ອນຸທິສາຍ, ສພ຺ເພ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ອນຸທິສາຍ, ສພ຺ເພ ທກ຺ຂິຓາຍ ອນຸທິສາຍ, ສພ຺ເພ ເຫຏ຺ຐິມາຍ ທິສາຍ, ສພ຺ເພ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ…ເປ… ປຣິຫຣນ຺ຕຸ. ສພ຺ເພ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປາຓາ, ຠູຕາ, ປຸຄ຺ຄລາ, ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນາ, ອເວຣາ…ເປ… ປຣິຫຣນ຺ຕຸ. ສພ຺ພາ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ອິຕ຺ຖິໂຍ, ສພ຺ເພ ປຸຣິສາ, ອຣິຍາ, ອນຣິຍາ, ເທວາ, ມນຸສ຺ສາ, ວິນິປາຕິກາ ອເວຣາ…ເປ… ປຣິຫຣນ຺ຕຸ. ສພ຺ພາ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ, ທກ຺ຂິຓາຍ, ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ອນຸທິສາຍ, ປຈ຺ຉິມາຍ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອນຸທິສາຍ, ເຫຏ຺ຐິມາຍ ທິສາຍ, ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ອິຕ຺ຖິໂຍ…ເປ… ວິນິປາຕິກາ ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູຕິ ອິເມຫິ ທສຫາກາເຣຫິ ທິສາຜຣຓາ ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໕໖. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພຕິ ອນວເສສປຣິຍາທານເມຕໍ. ສຕ຺ຕາຕິ ຣູປາທີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາເຄນ ສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຣູເປ ໂຂ, ຣາຘ, ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ… ເວທນາຍ… ສຎ຺ຎາຍ… ສງ຺ຂາເຣສຸ… ວິຎ຺ຎາເຓ ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໖໑).

ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ປນ ວີຕຣາເຄສຸປິ ອຍໍ ໂວຫາໂຣ ວຕ຺ຕຕິເຍວ, ວິລີວມເຍປິ ພີຊນິວິເສເສ ຕາລວຓ຺ຏໂວຫາໂຣ ວິຍ. ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ປນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ນາມມຕ຺ຕເມຕນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍປິ ອຕ຺ຖໍ ວິຈາເຣນ຺ຕິ, ເຕ ສຕ຺ວໂຍເຄນ ສຕ຺ຕາຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ປາຓນຕາຍ ປາຓາ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠູຕຕ຺ຕາ ຠູຕາ, ສໍຠູຕຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິຣໂຍ. ຕສ຺ມິໍ ຄລນ຺ຕີຕິ ປຸຄ຺ຄລາ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕຠາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຣີຣໍ. ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກເມວ ວາ, ຕມຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕສມ຺ຠວໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນາ. ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຖາ ຈ ສຕ຺ຕາຕິ ວຈນໍ, ເອວໍ ເສສານິປິ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາເນຕານິ ສພ຺ພສຕ຺ຕເວວຈນານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ກາມຎ຺ຈ ອຎ຺ຎານິປິ ສພ຺ເພ ຊນ຺ຕູ ສພ຺ເພ ຊີວາຕິອາທີນິ ສພ຺ພສຕ຺ຕເວວຈນານິ ອຕ຺ຖິ, ປາກຏວເສນ ປນ ອິມາເນວ ປຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອໂນຘິໂສຜຣຓາ ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຍ ປນ ສຕ຺ຕາ ປາຓາຕິອາທີນໍ ນ ເກວລໍ ວຈນມຕ຺ຕໂຕວ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕປິ ນານຕ຺ຕເມວ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ອໂນຘິໂສຜຣຓາ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ ອຕ຺ຖໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອາກາເຣສຸ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ອໂນຘິໂສ ເມຕ຺ຕາ ຜຣິຕພ຺ພາ.

໒໕໗. ເອຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູຕິ ອຍເມກາ ອປ຺ປນາ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕູຕິ ອຍເມກາ ອປ຺ປນາ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຕິ ພ຺ຍາປາທຣຫິຕາ. ອນີຆາ ໂຫນ຺ຕູຕິ ອຍເມກາ ອປ຺ປນາ. ອນີຆາຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ. ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູຕິ ອຍເມກາ ອປ຺ປນາ. ຕສ຺ມາ ອິເມສຸປິ ປເທສຸ ຍໍ ຍໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ເມຕ຺ຕາ ຜຣິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ປຎ຺ຈສຸ ອາກາເຣສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ອປ຺ປນານໍ ວເສນ ອໂນຘິໂສຜຣເຓ ວີສຕິ ອປ຺ປນາ ໂຫນ຺ຕິ.

ໂອຘິໂສຜຣເຓ ປນ ສຕ຺ຕສຸ ອາກາເຣສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ວເສນ ອຏ຺ຐວີສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອິຕ຺ຖິໂຍ ປຸຣິສາຕິ ລິງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍາ ອນຣິຍາຕິ ອຣິຍປຸຖຸຊ຺ຊນວເສນ. ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ວິນິປາຕິກາຕິ ອຸປປຕ຺ຕິວເສນ.

ທິສາຜຣເຓ ປນ ສພ຺ເພ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ສຕ຺ຕາຕິອາທິນາ ນເຍນ ເອກເມກິສ຺ສາ ທິສາຍ ວີສຕິ ວີສຕິ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວສຕານິ, ສພ຺ພາ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ອິຕ຺ຖິໂຍຕິອາທິນາ ນເຍນ ເອກເມກິສ຺ສາ ທິສາຍ ອຏ຺ຐວີສຕິ ອຏ຺ຐວີສຕິ ກຕ຺ວາ ອສີຕິ ທ຺ເວສຕານີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ອສີຕິ ຈ ອປ຺ປນາ. ອິຕິ ສພ຺ພານິປິ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐວີສາຘິການິ ປຎ຺ຈ ອປ຺ປນາສຕານີຕິ.

ອິຕິ ເອຕາສຸ ອປ຺ປນາສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ວເສນ ເມຕ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຍໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ‘‘ສຸຂໍ ສຸປຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕ ເອກາທສານິສໍເສ ປຏິລຠຕິ.

໒໕໘. ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ສຸປຕີຕິ ຍຖາ ເສສາ ຊນາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕມານາ ກາກຈ຺ຉມານາ ທຸກ຺ຂໍ ສຸປນ຺ຕິ, ເອວໍ ອສຸປິຕ຺ວາ ສຸຂໍ ສຸປຕິ. ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕປິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ໂນ ວິຍ ໂຫຕິ.

ສຸຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕີຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ຕາ ວິຊມ຺ຠນ຺ຕາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເອວໍ ອປ຺ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິກສມານມິວ ປທຸມໍ ສຸຂໍ ນິພ຺ພິກາຣໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ.

ນ ປາປກໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕີຕິ ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຠທ຺ທກເມວ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ອຎ຺ເຎ ອຕ຺ຕານໍ ໂຈເຣຫິ ສມ຺ປຣິວາຣິຕໍ ວິຍ ວາເຬຫິ ອຸປທ຺ທຸຕໍ ວິຍ ປປາເຕ ປຕນ຺ຕໍ ວິຍ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ປາປກໍ ສຸປິນໍ ນ ປສ຺ສຕິ.

ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຸເຣ ອາມຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕາຫາໂຣ ວິຍ ສີເສ ປິຬນ຺ຘມາລາ ວິຍ ຈ ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ.

ອມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕີຕິ ຍເຖວ ມນຸສ຺ສານໍ, ເອວໍ ອມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ປິໂຍ ໂຫຕິ ວິສາຂຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

ໂສ ກິຣ ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ກຸຏຸມ຺ພິໂຍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ວສມາໂນ ອສ຺ໂສສິ ‘‘ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີໂປ ກິຣ ເຈຕິຍມາລາລງ຺ກໂຕ ກາສາວປຊ຺ໂຊໂຕ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ເອຕ຺ຖ ສກ຺ກາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວາ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ ເສນາສນສປ຺ປາຍໍ ປຸຄ຺ຄລສປ຺ປາຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ສພ຺ພເມຕ຺ຖ ສຸລຠ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ທຸສ຺ສນ຺ເຕ ພທ຺ເຘນ ເອກກຫາປເຓເນວ ຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ນາວໍ ອຸທິກ຺ຂມາໂນ ເອກມາສໍ ວສິ. ໂສ ໂວຫາຣກຸສລຕາຍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠຓ຺ຑໍ ກິຓິຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ມິໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຘມ຺ມິກາຍ ວຓິຊ຺ຊາຍ ເຕເນວນ຺ຕຣມາເສນ ສຫສ຺ສໍ ອຠິສໍຫຣິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫາວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ.

ໂສ ປພ຺ພາຊນຕ຺ຖາຍ ສີມໍ ນີໂຕ ຕໍ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກໍ ໂອວຏ຺ຏິກນ຺ຕເຣນ ຠູມິຍໍ ປາເຕສິ. ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກ, ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ສກ຺ກາ ວິຈາເຣຕຸໍ, ອິທາເນເວຕໍ ວິຈາເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ວິສາຂສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊຏ຺ຐານມາຄຕາ ມາ ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ຖາ ຄມິໍສູ’’ຕິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສີມາມາຬເກ ວິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ.

ໂສ ປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ເວມາຕິກາ ປຄຸຓາ ກຕ຺ວາ ປວາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສປ຺ປາຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ກຕ຺ວາ ສມປ຺ປວຕ຺ຕວາສໍ ວສມາໂນ ຈຣິ. ເອວໍ ຈຣມາໂນ –

ວນນ຺ຕເຣ ຐິໂຕ ເຖໂຣ, ວິສາໂຂ ຄຊ຺ຊມານໂກ;

ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓເມສນ຺ໂຕ, ອິມມຕ຺ຖໍ ອຠາສຖ.

‘‘ຍາວຕາ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ, ຍາວຕາ ອິຘ ອາຄໂຕ;

ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ຂລິຕໍ ນຕ຺ຖິ, ອໂຫ ລາຠາ ເຕ ມາຣິສາ’’ຕິ.

ໂສ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວຘາ ປຖໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ນຸ ໂຂ ມຄ຺ໂຄ ອຸທາຫຸ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ປພ຺ພເຕ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ໂສ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູເສ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຈງ຺ກມສີເສ ມຓິລຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ໂສປານຜລເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປໂຣທິ.

ເຖໂຣ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຓິລິຍາຕິ. ກິສ຺ສ ໂຣທສີຕິ? ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄມນໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ. ມຍິ ອິຘ ວສນ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂກ ຄຸໂຓຕິ? ຕຸມ຺ເຫສຸ, ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ວສນ຺ເຕສຸ ອມນຸສ຺ສາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເມຕ຺ຕໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ເຕ ທານິ ຕຸມ຺ເຫສຸ ຄເຕສຸ ກລຫໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລມ຺ປິ ກຖຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສເຈ ມຍິ ອິຘ ວສນ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ຕເຖວ ຄມນຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ເທວຕາປິ ປຸນ ຕເຖວ ປໂຣທິ. ເອເຕເນວຸປາເຍນ ເຖໂຣ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ເອວໍ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ຠິກ຺ຂຸ ອມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ.

ເທວຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ປຸຕ຺ຕມິວ ມາຕາປິຕໂຣ ເທວຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ.

ນາສ຺ສ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕີຕິ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິສ຺ສ ກາເຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ອຸປາສິກາຍ ວິຍ ອຄ຺ຄິ ວາ, ສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓກຈູຬສິວຕ຺ເຖຣສ຺ເສວ ວິສໍ ວາ, ສໍກິຈ຺ຈສາມເຓຣສ຺ເສວ ສຕ຺ຖໍ ວາ ນ ກມຕິ, ນ ປວິສຕິ. ນາສ຺ສ ກາຍໍ ວິໂກເປຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຘນຸວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ເຈຕ຺ຖ ກຖຍນ຺ຕິ. ເອກາ ກິຣ ເຘນຸ ວຈ຺ຉກສ຺ສ ຂີຣຘາຣໍ ມຸຎ຺ຈມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ຕໍ ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີຕິ ຫຕ຺ເຖນ ສມ຺ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທີຆທຓ຺ຑສຕ຺ຕິໍ ມຸຎ຺ຈິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສຣີຣໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕາລປຓ຺ຓໍ ວິຍ ປວຏ຺ຏມານາ ຄຕາ, ເນວ ອຸປຈາຣພເລນ, ນ ອປ຺ປນາພເລນ, ເກວລໍ ວຈ຺ຉເກ ພລວປິຍຈິຕ຺ຕຕາຍ. ເອວໍ ມຫານຸຠາວາ ເມຕ຺ຕາຕິ.

ຕຸວຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີຕິ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິໂນ ຂິປ຺ປເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ.

ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສີທຕີຕິ ພນ຺ຘນາ ປວຸຕ຺ຕໍ ຕາລປກ຺ກໍ ວິຍ ຈສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນວຓ຺ຓໍ ມຸຂໍ ໂຫຕິ.

ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລງ຺ກໂຣຕີຕິ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິໂນ ສມ຺ໂມຫມຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫວ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ ວິຍ ກາລໍ ກໂຣຕິ.

ອຸຕ຺ຕຣິມປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕຕິ ເມຕ຺ຕາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ວິຍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກມຸປປຊ຺ຊຕີຕິ.

ອຍໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ກຣຸຓາຠາວນາກຖາ

໒໕໙. ກຣຸຓໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ປນ ນິກ຺ກຣຸຓຕາຍ ອາທີນວໍ ກຣຸຓາຍ ຈ ອານິສໍສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກຣຸຓາຠາວນາ ອາຣຠິຕພ຺ພາ. ຕຎ຺ຈ ປນ ອາຣຠນ຺ເຕນ ປຐມໍ ປິຍປຸຄ຺ຄລາທີສຸ ນ ອາຣຠິຕພ຺ພາ. ປິໂຍ ຫິ ປິຍຏ຺ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຕິປ຺ປິຍສຫາຍໂກ ອຕິປ຺ປິຍສຫາຍກຏ຺ຐາເນເຍວ. ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ. ອປ຺ປິໂຍ ອປ຺ປິຍຏ຺ຐາເນເຍວ. ເວຣີ ເວຣິຏ຺ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ລິງ຺ຄວິສຠາຄກາລກຕາ ອເຂຕ຺ຕເມວ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທຸຄ຺ຄຕໍ ທຸຣູເປຕໍ ທິສ຺ວາ ກຣຸຓາເຍຍ຺ຍ, ເອວເມວ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ກຣຸຓາຍ ຜຣຕີ’’ຕິ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໖໕໓) ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພປຐມໍ ຕາວ ກິຎ຺ຈິເທວ ກຣຸຓາຍິຕພ຺ພຣູປໍ ປຣມກິຈ຺ຉປ຺ປຕ຺ຕໍ ທຸຄ຺ຄຕໍ ທຸຣູເປຕໍ ກປຓປຸຣິສໍ ຉິນ຺ນາຫາຣໍ ກປາລໍ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ອນາຖສາລາຍ ນິສິນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖປາເທຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕກິມິຄຓໍ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິຈ຺ຉໍ ວຕາຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອາປນ຺ໂນ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ ກຣຸຓາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ຕໍ ອລຠນ຺ເຕນ ສຸຂິໂຕປິ ປາປກາຣີ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຊ຺ເຌນ ອຸປເມຕ຺ວາ ກຣຸຓາຍິຕພ຺ໂພ.

ກຖໍ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຫ ຠຓ຺ເຑນ ຄຫິຕໂຈຣໍ ‘‘ວເຘຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາຍ ຣາຊປຸຣິສາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ເກ ຈຕຸກ຺ເກ ປຫາຣສຕານິ ເທນ຺ຕາ ອາຆາຕນໍ ເນນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ຂາທນີຍມ຺ປິ ໂຠຊນີຍມ຺ປິ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຕມ຺ພຸລານິປິ ເທນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ຕານິ ຂາທນ຺ໂຕ ເຈວ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຈ ສຸຂິໂຕ ໂຠຄສມປ຺ປິໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຖ ໂຂ ຕໍ ເນວ ໂກຈິ ‘‘ສຸຂິໂຕ ອຍໍ ມຫາໂຠໂຄ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ‘‘ອຍໍ ວຣາໂກ ອິທານິ ມຣິສ຺ສຕິ, ຍໍ ຍເທວ ຫິ ອຍໍ ປທໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ເຕນ ເຕນ ສນ຺ຕິເກ ມຣຓສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ ຕໍ ຊໂນ ກຣຸຓາຍຕິ. ເອວເມວ ກຣຸຓາກມ຺ມຏ຺ຐານິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຸຂິໂຕປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອວໍ ກຣຸຓາຍິຕພ຺ໂພ ‘‘ອຍໍ ວຣາໂກ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທານິ ສຸຂິໂຕ ສຸສຊ຺ຊິໂຕ ໂຠເຄ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຖ ໂຂ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ເອເກນາປິ ກຕສ຺ສ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມສ຺ສ ອຠາວາ ອິທານິ ອປາເຍສຸ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວທິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ກຣຸຓາຍິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ປິຍປຸຄ຺ຄເລ, ຕໂຕ ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ, ຕໂຕ ເວຣິມ຺ຫີຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ກຣຸຓາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວຣິມ຺ຫິ ປຏິຆໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ເມຕ຺ຕາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວູປສເມຕພ຺ພໍ. ໂຍປິ ເຈຕ຺ຖ ກຕກຸສໂລ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ຎາຕິໂຣຄໂຠຄພ຺ຍສນາທີນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ພ຺ຍສເນນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ເຕສໍ ອຠາເວປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂິໂຕວ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ກຣຸຓາຍິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ຕນິ ປິຍປຸຄ຺ຄເລ ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ເວຣິມ຺ຫີຕິ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ສີມາສມ຺ເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາເສວນ຺ເຕນ ຠາເວນ຺ເຕນ ພຫຸລີກໂຣນ຺ເຕນ ເມຕ຺ຕາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານວເສນ ອປ຺ປນາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ.

ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ປຐມໍ ເວຣິປຸຄ຺ຄໂລ ກຣຸຓາຍິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸໍ ກຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄໂຕ, ຕໂຕ ປິຍປຸຄ຺ຄໂລ, ຕໂຕ ອຕ຺ຕາຕິ ອຍໍ ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ‘‘ທຸຄ຺ຄຕໍ ທຸຣູເປຕ’’ນ຺ຕິ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ຠາວນມາຣຠິຕ຺ວາ ສີມາສມ຺ເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປນາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອໂນຘິໂສຜຣຓາ ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫິ ໂອຘິໂສຜຣຓາ ທສຫາກາເຣຫິ ທິສາຜຣຓາ’’ຕິ ອຍໍ ວິກຸພ຺ພນາ, ‘‘ສຸຂໍ ສຸປຕີ’’ຕິອາທໂຍ ອານິສໍສາ ຈ ເມຕ຺ຕາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ອຍໍ ກຣຸຓາຠາວນາຍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ມຸທິຕາຠາວນາກຖາ

໒໖໐. ມຸທິຕາຠາວນໍ ອາຣຠນ຺ເຕນາປິ ນ ປຐມໍ ປິຍປຸຄ຺ຄລາທີສຸ ອາຣຠິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ປິໂຍ ປິຍຠາວມຕ຺ເຕເນວ ມຸທິຕາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ປເຄວ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວຣິໂນ. ລິງ຺ຄວິສຠາຄກາລກຕາ ອເຂຕ຺ຕເມວ.

ອຕິປ຺ປິຍສຫາຍໂກ ປນ ສິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ, ໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ໂສຓ຺ຑສຫາໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ມຸທິຕມຸທິໂຕວ ໂຫຕິ, ປຐມໍ ຫສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກເຖຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ວາ ປຐມໍ ມຸທິຕາຍ ຜຣິຕພ຺ໂພ. ປິຍປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ສຸຂິຕໍ ສຊ຺ຊິຕໍ ໂມທມານໍ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ‘‘ໂມທຕິ ວຕາຍໍ ສຕ຺ໂຕ, ອໂຫ ສາຘຸ ອໂຫ ສຸຏ຺ຐູ’’ຕິ ມຸທິຕາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ. ອິມເມວ ຫິ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໖໖໓) ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປິຍໍ ມນາປໍ ທິສ຺ວາ ມຸທິໂຕ ອສ຺ສ, ເອວເມວ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ມຸທິຕາຍ ຜຣຕີ’’ຕິ.

ສເຈປິສ຺ສ ໂສ ໂສຓ຺ຑສຫາໂຍ ວາ ປິຍປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ອຕີເຕ ສຸຂິໂຕ ອໂຫສິ, ສມ຺ປຕິ ປນ ທຸຄ຺ຄໂຕ ທຸຣູເປໂຕ, ອຕີຕເມວ ຈສ຺ສ ສຸຂິຕຠາວໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ອຕີເຕ ເອວໍ ມຫາໂຠໂຄ ມຫາປຣິວາໂຣ ນິຈ຺ຈປ຺ປມຸທິໂຕ ອໂຫສີ’’ຕິ ຕເມວສ຺ສ ມຸທິຕາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ ‘‘ອນາຄເຕ ວາ ປນ ປຸນ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘອສ຺ສປິຏ຺ຐິສຸວຓ຺ຓສິວິກາທີຫິ ວິຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນາຄຕມ຺ປິສ຺ສ ມຸທິຕາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ປິຍປຸຄ຺ຄເລ ມຸທິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຖ ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຕໂຕ ເວຣິມ຺ຫີຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ມຸທິຕາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ອປ຺ປນາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວຣິມ຺ຫິ ປຏິຆໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ເມຕ຺ຕາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວູປສເມຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສຸ ຈ ຕີສຸ ອຕ຺ຕນິ ຈາ’’ຕິ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ສມຈິຕ຺ຕຕາຍ ສີມາສມ຺ເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາເສວນ຺ເຕນ ຠາເວນ຺ເຕນ ພຫຸລີກໂຣນ຺ເຕນ ເມຕ຺ຕາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານວເສເນວ ອປ຺ປນາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອໂນຘິໂສຜຣຓາ ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫິ ໂອຘິໂສຜຣຓາ ທສຫາກາເຣຫິ ທິສາຜຣຓາ’’ຕິ ອຍໍ ວິກຸພ຺ພນາ, ‘‘ສຸຂໍ ສຸປຕີ’’ຕິອາທໂຍ ອານິສໍສາ ຈ ເມຕ຺ຕາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ອຍໍ ມຸທິຕາຠາວນາຍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ອຸເປກ຺ຂາຠາວນາກຖາ

໒໖໑. ອຸເປກ຺ຂາຠາວນໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ປນ ເມຕ຺ຕາທີສຸ ປຏິລທ຺ຘຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌາເນນ ປຄຸຓຕຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິອາທິວເສນ ສຕ຺ຕເກລາຍນມນສິກາຣຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ປຏິຆານຸນຍສມີປຈາຣິຕ຺ຕາ, ໂສມນສ຺ສໂຍເຄນ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ຈ ປຸຣິມາສຸ ອາທີນວໍ, ສນ຺ຕສຠາວຕ຺ຕາ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອານິສໍສຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ຍ຺ວາສ຺ສ ປກຕິມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປິຍປຸຄ຺ຄລາທີສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເນວ ມນາປໍ ນ ອມນາປໍ ທິສ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ອສ຺ສ, ເອວເມວ ສພ຺ເພ ສຕ຺ເຕ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຜຣຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໗໓).

ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຄ຺ຄເລ ອຸເປກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຖ ປິຍປຸຄ຺ຄເລ, ຕໂຕ ໂສຓ຺ຑສຫາຍເກ, ຕໂຕ ເວຣິມ຺ຫີຕິ ເອວໍ ‘‘ອິເມສຸ ຈ ຕີສຸ ອຕ຺ຕນິ ຈາ’’ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ສີມາສມ຺ເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາເສວິຕພ຺ພໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ ພຫຸລີກາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣໂຕ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ກິໍ ປເນຕໍ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນຕຕິຍຊ຺ຌານສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ອາຣມ຺ມຓວິສຠາຄຕາຍ. ເມຕ຺ຕາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນຕຕິຍຊ຺ຌານສ຺ເສວ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອາຣມ຺ມຓສຠາຄຕາຍາຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ວິກຸພ຺ພນາ ຈ ອານິສໍສປຏິລາໂຠ ຈ ເມຕ຺ຕາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາຠາວນາຍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ

໒໖໒.

ພ຺ຣຫ຺ມຸຕ຺ຕເມນ ກຖິເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ອິເມ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ;

ຠິຍ຺ໂຍ ເອເຕສຸ ອຍໍ, ປກິຓ຺ຓກກຖາປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

ເອຕາສຸ ຫິ ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາມຸທິຕາອຸເປກ຺ຂາສຸ ອຕ຺ຖໂຕ ຕາວ ເມຊ຺ຊຕີຕິ ເມຕ຺ຕາ, ສິນິຍ຺ຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຕ຺ເຕ ວາ ຠວາ, ມິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເອສາ ປວຕ຺ຕີຕິປິ ເມຕ຺ຕາ. ປຣທຸກ຺ເຂ ສຕິ ສາຘູນໍ ຫທຍກມ຺ປນໍ ກໂຣຕີຕິ ກຣຸຓາ. ກິຓາຕິ ວາ ປຣທຸກ຺ຂໍ ຫິໍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ກຣຸຓາ. ກິຣິຍຕິ ວາ ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ຜຣຓວເສນ ປສາຣິຍຕີຕິ ກຣຸຓາ. ໂມທນ຺ຕິ ຕາຍ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ, ສຍໍ ວາ ໂມທຕິ, ໂມທນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ມຸທິຕາ. ‘‘ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິອາທິພ຺ຍາປາຣປ຺ປຫາເນນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວູປຄມເນນ ຈ ອຸເປກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ.

໒໖໓. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນຕ຺ຖ ຫິຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ເມຕ຺ຕາ, ຫິຕູປສໍຫາຣຣສາ, ອາຆາຕວິນຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຕ຺ຕານໍ ມນາປຠາວທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ພ຺ຍາປາທູປສໂມ ເອຕິສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ສິເນຫສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂາປນຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ກຣຸຓາ, ປຣທຸກ຺ຂາສຫນຣສາ, ອວິຫິໍສາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ທຸກ຺ຂາຠິຠູຕານໍ ອນາຖຠາວທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ວິຫິໍສູປສໂມ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ໂສກສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ. ປໂມທນລກ຺ຂຓາ ມຸທິຕາ, ອນິສ຺ສາຍນຣສາ, ອຣຕິວິຆາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ອຣຕິວູປສໂມ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ປຫາສສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ. ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ອຸເປກ຺ຂາ, ສຕ຺ເຕສຸ ສມຠາວທສ຺ສນຣສາ, ປຏິຆານຸນຍວູປສມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ‘‘ກມ຺ມສ຺ສກາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ກສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ສຸຂິຕາ ວາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ວາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ວາ ນ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສກຕາທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ປຏິຆານຸນຍວູປສໂມ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຄຫສິຕາຍ ອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາຍ ສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ.

໒໖໔. ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປເນເຕສໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານໍ ວິປສ຺ສນາສຸຂຎ຺ເຈວ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ສາຘາຣຓປ຺ປໂຍຊນໍ. ພ຺ຍາປາທາທິປຏິຆາໂຕ ອາເວຓິກໍ. ພ຺ຍາປາທປຏິຆາຕປ຺ປໂຍຊນາ ເຫຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາ. ວິຫິໍສາອຣຕິຣາຄປຏິຆາຕປ຺ປໂຍຊນາ ອິຕຣາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ຍທິທໍ ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິເຫສາຍ ຍທິທໍ ກຣຸຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຣຕິຍາ ຍທິທໍ ມຸທິຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ຣາຄສ຺ສ ຍທິທໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໖; ອ. ນິ. ໖.໑໓).

໒໖໕. ເອເກກສ຺ສ ເຈຕ຺ຖ ອາສນ຺ນທູຣວເສນ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ເມຕ຺ຕາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ ຫິ ສມີປຈາໂຣ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ ສປຕ຺ໂຕ ຄຸຓທສ຺ສນສຠາຄຕາຍ ຣາໂຄ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ, ໂສ ລຫຸໍ ໂອຕາຣໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ເມຕ຺ຕາ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ປພ຺ພຕາທິຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ ສປຕ຺ໂຕ ສຠາຄວິສຠາຄຕາຍ ພ຺ຍາປາໂທ ທູຣປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ນິພ຺ຠເຍນ ເມຕ຺ຕາຍິຕພ຺ພໍ. ເມຕ຺ຕາຍິສ຺ສຕິ ຈ ນາມ, ໂກປຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ.

ກຣຸຓາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣູປານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ມໂນຣມານໍ ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປຏິລາຠໍ ວາ ອປ຺ປຏິລາຠໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣິຓຕໍ ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສໍ, ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫສິຕໍ ໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໗) ນເຍນ ອາຄຕໍ ເຄຫສິຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ວິປຕ຺ຕິທສ຺ສນສຠາຄຕາຍ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ. ສຠາຄວິສຠາຄຕາຍ ວິຫິໍສາ ທູຣປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ນິພ຺ຠເຍນ ກຣຸຓາຍິຕພ຺ພໍ. ກຣຸຓຎ຺ຈ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ປາຓິອາທີຫິ ຈ ວິເຫຐິສ຺ສຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ.

ມຸທິຕາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣູປານໍ ອິຏ຺ຐານໍ…ເປ… ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ປຏິລາຠໍ ວາ ປຏິລາຠໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣິຓຕໍ ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສມນສ຺ສໍ, ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫສິຕໍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໖) ນເຍນ ອາຄຕໍ ເຄຫສິຕໍ ໂສມນສ຺ສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນສຠາຄຕາຍ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ, ສຠາຄວິສຠາຄຕາຍ ອຣຕິ ທູຣປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ນິພ຺ຠເຍນ ມຸທິຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ມຸທິໂຕ ຈ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ, ປນ຺ຕເສນາສເນສຸ ຈ ອຘິກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິສ຺ສຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ.

ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ ປນ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ພາລສ຺ສ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອໂນຘິຊິນສ຺ສ ອວິປາກຊິນສ຺ສ ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຍາ ເອວຣູປາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຣູປໍ ສາ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ສາ ອຸເປກ຺ຂາ ເຄຫສິຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໘) ນເຍນ ອາຄຕາ ເຄຫສິຕາ ອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາ ໂທສຄຸຓາວິຈາຣຓວເສນ ສຠາຄຕ຺ຕາ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ສຠາຄວິສຠາຄຕາຍ ຣາຄປຏິຆາ ທູຣປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ນິພ຺ຠເຍນ ອຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອຸເປກ຺ຂິສ຺ສຕິ ຈ ນາມ, ຣຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ຈ ປຏິຫຎ຺ຎິສ຺ສຕິ ຈາຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ.

໒໖໖. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈ ເອເຕສໍ ກຕ຺ຕຸກາມຕາ ຉນ຺ໂທ ອາທິ, ນີວຣຓາທິວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ ມຊ຺ຌໍ, ອປ຺ປນາ ປຣິໂຍສານໍ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຘມ຺ມວເສນ ເອໂກ ວາ ສຕ຺ໂຕ ອເນເກ ວາ ສຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓໍ. ອຸປຈາເຣ ວາ ອປ຺ປນາຍ ວາ ປຕ຺ຕາຍ ອາຣມ຺ມຓວຑ຺ຒນໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຑ຺ຒນກ຺ກໂມ, ຍຖາ ຫິ ກຸສໂລ ກສ຺ສໂກ ກສິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກສຕິ, ເອວໍ ປຐມເມວ ເອກມາວາສໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ເຕສຸ ອິມສ຺ມິໍ ອາວາເສ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູຕິອາທິນາ ນເຍນ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸໍ ກມ຺ມນິຍໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ອາວາສາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ຕໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ, ປຎ຺ຈ, ຉ, ສຕ຺ຕ, ອຏ຺ຐ, ນວ, ທສ, ເອກາ ຣຈ຺ຉາ, ອຸປຑ຺ຒຄາໂມ, ຄາໂມ, ຊນປໂທ, ຣຊ຺ຊໍ, ເອກາ ທິສາຕິ ເອວໍ ຍາວ ເອກໍ ຈກ຺ກວາຬໍ, ຕໂຕ ວາ ປນ ຠິຍ຺ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ຕຖາ ກຣຸຓາທໂຍຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓວຑ຺ຒນກ຺ກໂມ.

໒໖໗. ຍຖາ ປນ ກສິຓານໍ ນິສ຺ສນ຺ໂທ ອາຣຸປ຺ປາ, ສມາຘິນິສ຺ສນ຺ໂທ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ, ວິປສ຺ສນານິສ຺ສນ຺ໂທ ຜລສມາປຕ຺ຕິ, ສມຖວິປສ຺ສນານິສ຺ສນ຺ໂທ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ, ເອວໍ ປຸຣິມພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຕ຺ຕຍນິສ຺ສນ຺ໂທ ເອຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ. ຍຖາ ຫິ ຖມ຺ເຠ ອນຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຕຸລາສງ຺ຆາຏໍ ອນາໂຣເປຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ອາກາເສ ກູຏໂຄປານສິໂຍ ຐເປຕຸໍ, ເອວໍ ປຸຣິເມສຸ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ວິນາ ນ ສກ຺ກາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຠາເວຕຸນ຺ຕິ.

໒໖໘. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ, ກສ຺ມາ ປເນຕາ ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາມຸທິຕາອຸເປກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ? ກສ຺ມາ ຈ ຈຕສ຺ໂສວ? ໂກ ຈ ເອຕາສໍ ກໂມ, ອຠິຘມ຺ເມ ຈ ກສ຺ມາ ອປ຺ປມຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ, ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຕາວ ນິທ຺ໂທສຠາເວນ ເຈຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຕ຺ເຕສຸ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຠາເວນ ຫິ ເສຏ຺ຐາ ເອເຕ ວິຫາຣາ. ຍຖາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ນິທ຺ໂທສຈິຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ເອເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂຍຄິໂນ ພ຺ຣຫ຺ມສມາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ນິທ຺ໂທສຠາເວນ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໒໖໙. ກສ຺ມາ ຈ ຈຕສ຺ໂສວາຕິອາທິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ປນ ອິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທິວສາ ຈຕສ຺ໂສ,

ຫິຕາທິອາກາຣວສາ ປນາສໍ;

ກໂມ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ອປ຺ປມາເຓ,

ຕາ ໂຄຈເຣ ເຍນ ຕທປ຺ປມຎ຺ຎາ.

ເອຕາສຸ ຫິ ຍສ຺ມາ ເມຕ຺ຕາ ພ຺ຍາປາທພຫຸລສ຺ສ, ກຣຸຓາ ວິເຫສາພຫຸລສ຺ສ, ມຸທິຕາ ອຣຕິພຫຸລສ຺ສ, ອຸເປກ຺ຂາ ຣາຄພຫຸລສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ. ຍສ຺ມາ ຈ ຫິຕູປສໍຫາຣອຫິຕາປນຍນສມ຺ປຕ຺ຕິໂມທນອນາໂຠຄວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘເຍວ ສຕ຺ເຕສຸ ມນສິກາໂຣ. ຍສ຺ມາ ຈ ຍຖາ ມາຕາ ທຫຣຄິລານໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕສກິຈ຺ຈປສຸເຕສຸ ຈຕູສຸ ປຸຕ຺ເຕສຸ ທຫຣສ຺ສ ອຠິວຸຑ຺ຒິກາມາ ໂຫຕິ, ຄິລານສ຺ສ ເຄລຎ຺ຎາປນຍນກາມາ, ໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍພ຺ພນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາມາ, ສກກິຈ຺ຈປສຸຕສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຣິຍາເຍ ອພ຺ຍາວຏາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຫາຣິເກນາປິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາທິວເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທິວສາ ຈຕສ຺ໂສວ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ.

ຍສ຺ມາ ຈຕສ຺ໂສເປຕາ ຠາເວຕຸກາເມນ ປຐມໍ ຫິຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ສຕ຺ເຕສຸ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຫິຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຈ ເມຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ເອວໍ ປຕ຺ຖິຕຫິຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂາຠິຠວໍ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ສມ຺ຠາເວຕ຺ວາ ວາ ທຸກ຺ຂາປນຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ, ທຸກ຺ຂາປນຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຈ ກຣຸຓາ. ອເຖວໍ ປຕ຺ຖິຕຫິຕານໍ ປຕ຺ຖິຕທຸກ຺ຂາປຄມານຎ຺ຈ ເນສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິປໂມທນວເສນ, ປໂມທນລກ຺ຂຓາ ຈ ມຸທິຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ກຕ຺ຕພ຺ພາຠາວໂຕ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂກຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາເຣນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຈ ອຸເປກ຺ຂາ. ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ຫິຕາທິອາກາຣວສາ ປນາສໍ ປຐມໍ ເມຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ອຖ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອຍໍ ກໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພາເປຕາ ອປ຺ປມາເຓ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອປ຺ປມາຓາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ເອຕາສໍ ໂຄຈຣຠູຕາ. ເອກສຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຈ ເອຕ຺ຕເກ ປເທເສ ເມຕ຺ຕາທໂຍ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ເອວໍ ປມາຓໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ສກລຜຣຓວເສເນວ ປວຕ຺ຕາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທິວສາ ຈຕສ຺ໂສ,

ຫິຕາທິອາກາຣວສາ ປນາສໍ;

ກໂມ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ອປ຺ປມາເຓ,

ຕາ ໂຄຈເຣ ເຍນ ຕທປ຺ປມຎ຺ຎາຕິ.

໒໗໐. ເອວໍ ອປ຺ປມາຓໂຄຈຣຕາຍ ເອກລກ຺ຂຓາສຸ ຈາປິ ເອຕາສຸ ປຸຣິມາ ຕິສ຺ໂສ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ໂສມນສ຺ສາວິປ຺ປໂຍຄໂຕ. ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ໂສມນສ຺ເສນ ອວິປ຺ປໂຍໂຄຕິ? ໂທມນສ຺ສສມຸຏ຺ຐິຕານໍ ພ຺ຍາປາທາທີນໍ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຉິມາ ປນ ອວເສສເອກຊ຺ຌານິກາວ. ກສ຺ມາ? ອຸເປກ຺ຂາເວທນາສມ຺ປໂຍຄໂຕ. ນ ຫິ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນໍ ວິນາ ວຕ຺ຕຕີຕິ.

໒໗໑. ໂຍ ປເນວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ຍສ຺ມາ ຠຄວຕາ ອຏ຺ຐກນິປາເຕ ຈຕູສຸປິ ອປ຺ປມຎ຺ຎາສຸ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ສມາຘິໍ ສວິຕກ຺ກມ຺ປິ ສວິຈາຣໍ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ອວິຈາຣໍ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ນິປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສາຕສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສີ’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໖໓), ຕສ຺ມາ ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານິກາ’’ຕິ. ໂສ ມາເຫວນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາທໂຍປິ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານິກາ ສິຍຸໍ, ເວທນາທີສຸ ຈ ປຐມຊ຺ຌານມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ປເຄວ ທຸຕິຍາທີນິ. ຕສ຺ມາ ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ຄມ຺ຠີຣໍ ຫິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ຕໍ ອາຈຣິເຍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ອຘິປ຺ປາຍໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໒໗໒. ອຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຣາຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ, ຍມຫໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຍາຈິຕຘມ຺ມເທສນໍ ກິຣ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຍສ຺ມາ ໂສ ປຸພ຺ເພປິ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສຕິ, ນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ເອວເມວ ປນິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ມມຎ຺ເຎວ ອຊ຺ເຌສນ຺ຕິ, ຘມ຺ເມ ຈ ຠາສິເຕ ມມຎ຺ເຎວ ອນຸພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’ຕິ ອປສາເທຕ຺ວາ ປຸນ ຍສ຺ມາ ໂສ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ນໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ຐິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕໍ, ນ ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອິມິນາ ປນສ຺ສ ໂອວາເທນ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາມຕ຺ໂຕ ມູລສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຕເກເນວ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວໍ ໂສ ເອວ ສມາຘິ ວຑ຺ເຒຕພ຺ໂພ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕໍ, ນ ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ເມຕ຺ຕາ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ ພຫຸລີກຕາ ຍານິກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວມສ຺ສ ເມຕ຺ຕາວເສນ ຠາວນໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ພຫຸລີກໂຕ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ມູລສມາຘິໍ ສວິຕກ຺ກມ຺ປິ ສວິຈາຣໍ ຠາເວຍ຺ຍາສິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍທາ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ມູລສມາຘິ ເອວໍ ເມຕ຺ຕາວເສນ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ຕາວຕເກນາປິ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ອິມໍ ມູລສມາຘິໍ ອຎ຺ເຎສຸປິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ປາປຍມາໂນ ສວິຕກ຺ກມ຺ປິ ສວິຈາຣນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຠາເວຍ຺ຍາສີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປຸນ ກຣຸຓາທິອວເສສພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣປຸພ຺ພງ຺ຄມມ຺ປິສ຺ສ ອຎ຺ເຎສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານວເສນ ຠາວນໍ ກເຣຍ຺ຍາສີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ພຫຸລີກໂຕ. ຕໂຕ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ກຣຸຓາ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ເອວໍ ເມຕ຺ຕາທິປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານວເສນ ຠາວນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ພຫຸລີກໂຕ, ຕໂຕ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາທິໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ເຍເນວ ຄຄ຺ຆສິ, ຜາສຸຎ຺ເຎວ ຄຄ຺ຆສິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ຐສ຺ສສິ, ຜາສຸຎ຺ເຎວ ຐສ຺ສສິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ນິສີທິສ຺ສສິ, ຜາສຸຎ຺ເຎວ ນິສີທິສ຺ສສິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສ຺ສສິ, ຜາສຸຎ຺ເຎວ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສ຺ສສີ’’ຕິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ສມາເປສິ. ຕສ຺ມາ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິກາວ ເມຕ຺ຕາທໂຍ, ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ອວເສສເອກຊ຺ຌານິກາວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕເຖວ ຈ ອຠິຘມ຺ເມ (ຘ. ສ. ໒໕໑ ອາທໂຍ; ວິຠ. ໖໗໓ ອາທໂຍ) ວິຠຕ຺ຕາຕິ.

໒໗໓. ເອວໍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານວເສນ ເຈວ ອວເສສເອກຊ຺ຌານວເສນ ຈ ທ຺ວິຘາ ຐິຕານມ຺ປິ ເອຕາສໍ ສຸຠປຣມາທິວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິໂສ ອານຸຠາວວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຫລິທ຺ທວສນສຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ຫິ ເອຕາ ສຸຠປຣມາທິຠາເວນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຸຠປຣມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເມຕ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ວທາມິ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນປຣມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຣຸຓໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ວທາມິ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນປຣມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸທິຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ວທາມິ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນປຣມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸເປກ຺ຂໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໕).

ກສ຺ມາ ປເນຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ. ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິສ຺ສ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລປຣິຈຍາ ອປ຺ປຏິກ຺ກູເລສຸ ປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ເຓສຸ ນີລາທີສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣໂຕ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ອິຕິ ເມຕ຺ຕາ ສຸຠວິໂມກ຺ຂສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ, ຕສ຺ມາ ສຸຠປຣມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ກຣຸຓາວິຫາຣິສ຺ສ ປນ ທຓ຺ຑາຠິຆາຕາທິຣູປນິມິຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕທຸກ຺ຂໍ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ກຣຸຓາຍ ປວຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ ຣູເປ ອາທີນໂວ ປຣິວິທິໂຕ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ປຣິວິທິຕຣູປາທີນວຕ຺ຕາ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຣູປນິສ຺ສຣເຓ ອາກາເສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣໂຕ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ອິຕິ ກຣຸຓາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ, ຕສ຺ມາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນປຣມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ມຸທິຕາວິຫາຣິສ຺ສ ປນ ເຕນ ເຕນ ປາໂມຊ຺ຊກາຣເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນປາໂມຊ຺ຊສຕ຺ຕານໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມຸທິຕາຍ ປວຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຄ຺ຄຫຓປຣິຈິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ອນຸກ຺ກມາຘິຄຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອາກາສນິມິຕ຺ຕໂຄຈເຣ ວິຎ຺ຎາເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣໂຕ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ມຸທິຕາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນປຣມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣິສ຺ສ ປນ ‘‘ສຕ຺ຕາ ສຸຂິຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ທຸກ຺ຂໂຕ ວາ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕສຸຂໂຕ ວາ ມາ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕູ’’ຕິ ອາໂຠຄາຠາວໂຕ ສຸຂທຸກ຺ຂາທິປຣມຕ຺ຖຄາຫວິມຸຂຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຄ຺ຄຫຓທຸກ຺ຂໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖຄາຫໂຕ ວິມຸຂຠາວປຣິຈິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຄ຺ຄຫຓທຸກ຺ຂຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນຸກ຺ກມາຘິຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊມາເນ ປຣມຕ຺ຖຠູຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຠາເວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣໂຕ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ອິຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ, ຕສ຺ມາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນປຣມາຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

໒໗໔. ເອວໍ ສຸຠປຣມາທິວເສນ ເອຕາສໍ ອານຸຠາວໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຸນ ສພ຺ພາເປຕາ ທານາທີນໍ ສພ຺ພກລ຺ຍາຓຘມ຺ມານໍ ປຣິປູຣິກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຕ຺ເຕສຸ ຫິ ຫິຕຊ຺ຌາສຍຕາຍ ສຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂາສຫນຕາຍ, ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິວິເສສານໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາມຕາຍ, ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ຈ ປກ຺ຂປາຕາຠາເວນ ສມປ຺ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ມຫາສຕ຺ຕາ ‘‘ອິມສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ, ອິມສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສຸຂນິທານໍ ທານໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຸປຆາຕໍ ປຣິວຊ຺ຊຍນ຺ຕາ ສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕິ. ສີລປຣິປູຣຓຕ຺ຖໍ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ຠຊນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕາຫິເຕສຸ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎໍ ປຣິໂຍທເປນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕສຸຂຕ຺ຖາຍ ນິຈ຺ຈໍ ວີຣິຍມາຣຠນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕມວີຣິຍວເສນ ວີຣຠາວໍ ປຕ຺ຕາປິ ຈ ສຕ຺ຕານໍ ນານປ຺ປກາຣກໍ ອປຣາຘໍ ຂມນ຺ຕິ. ‘‘ອິທໍ ໂວ ທສ຺ສາມ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກຕໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ວິສໍວາເທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຫິຕສຸຂາຍ ອວິຈລາຘິຏ຺ຐານາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອວິຈລາຍ ເມຕ຺ຕາຍ ປຸພ຺ພກາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸເປກ຺ຂາຍ ປຈ຺ຈຸປກາຣໍ ນາສີສນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຍາວ ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຉອສາຘາຣຓຎາຓອຏ຺ຐາຣສພຸທ຺ຘຘມ຺ມປ຺ປເຠເທ ສພ຺ເພປິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ປຣິປູເຣນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ທານາທິສພ຺ພກລ຺ຍາຓຘມ຺ມປຣິປູຣິກາ ເອຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສມາຘິຠາວນາຘິກາເຣ

ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ນວໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໐. ອາຣຸປ຺ປນິທ຺ເທໂສ

ປຐມາຣຸປ຺ປວຓ຺ຓນາ

໒໗໕. ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ປນ ຈຕູສຸ ອາຣຸປ຺ເປສຸ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ຕາວ ຠາເວຕຸກາໂມ ‘‘ທິສ຺ສນ຺ເຕ ໂຂ ປນ ຣູປາຘິກຣຓໍ ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທາ, ນຕ຺ຖິ ໂຂ ປເນຕໍ ສພ຺ພໂສ ອາຣຸປ຺ເປຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຣູປານໍເຍວ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໐໓) ວຈນໂຕ ເອເຕສໍ ທຓ຺ຑາທານາທີນຎ຺ເຈວ ຈກ຺ຂຸໂສຕໂຣຄາທີນຎ຺ຈ ອາພາຘສຫສ຺ສານໍ ວເສນ ກຣຊຣູເປ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ຐເປຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາສກສິຓໍ ນວສຸ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ.

ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈາປິ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ກຣຊຣູປໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ກສິຓຣູປມ຺ປິ ຍສ຺ມາ ຕປ຺ປຏິຠາຄເມວ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ສມຕິກ຺ກມິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ຍຖາ ອຫິຠີຣຸໂກ ປຸຣິໂສ ອຣຎ຺ເຎ ສປ຺ເປນ ອນຸພທ຺ໂຘ ເວເຄນ ປລາຍິຕ຺ວາ ປລາຕຏ຺ຐາເນ ເລຂາຈິຕ຺ຕໍ ຕາລປຓ຺ຓໍ ວາ ວລ຺ລິໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ຜລິຕາຍ ວາ ປນ ປຖວິຍາ ຜລິຕນ຺ຕຣໍ ທິສ຺ວາ ຠາຍເຕວ ອຸຕ຺ຕສເຕວ, ເນວ ນໍ ທກ຺ຂິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ອນຕ຺ຖກາຣິນາ ເວຣິປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄາເມ ວສມາໂນ ປຸຣິໂສ ເຕນ ວຘພນ຺ຘເຄຫຌາປນາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣາປິ ເວຣິນາ ສມານຣູປສທ຺ທສມຸທາຈາຣໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ຠາຍເຕວ ອຸຕ຺ຕສເຕວ, ເນວ ນໍ ທກ຺ຂິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ເຕສໍ ຫິ ປຸຣິສານໍ ອຫິນາ ເວຣິນາ ວາ ອຸປທ຺ທຸຕກາໂລ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ກຣຊຣູປສມງ຺ຄິກາໂລ. ເຕສໍ ເວເຄນ ປລາຍນອຎ຺ຎຄາມຄມນານິ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ກຣຊຣູປສມຕິກ຺ກມນກາໂລ. ເຕສໍ ປລາຕຏ຺ຐາເນ ຈ ອຎ຺ຎຄາເມ ຈ ເລຂາຈິຕ຺ຕຕາລປຓ຺ຓາທີນິ ເຈວ ເວຣິສທິສໍ ປຸຣິສຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ຠຍສນ຺ຕາສອທສ຺ສນກາມຕາ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກສິຓຣູປມ຺ປິ ຕປ຺ປຏິຠາຄເມວ ອິທນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ສມຕິກ຺ກມິຕຸກາມຕາ. ສູກຣາຠິຫຕສຸນຂປິສາຈຠີຣຸກາທິກາປິ ເຈຕ຺ຖ ອຸປມາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໗໖. ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ກສິຓຣູປາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມິຕຸກາໂມ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຈິຓ຺ຓວສີ ຫຸຕ຺ວາ ປຄຸຓຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ມິໍ ຌາເນ ‘‘ອິມໍ ມຍາ ນິພ຺ພິຓ຺ຓໍ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຈ, ‘‘ອາສນ຺ນໂສມນສ຺ສປຈ຺ຈຕ຺ຖິກ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ສນ຺ຕວິໂມກ຺ຂໂຕ ໂອຬາຣິກ’’ນ຺ຕິ ຈ ອາທີນວໍ ປສ຺ສຕິ. ອງ຺ໂຄຬາຣິກຕາ ປເນຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ຍເຖວ ເຫຕໍ ຣູປໍ ທຸວງ຺ຄິກໍ, ເອວໍ ອາຣຸປ຺ປານິປີຕິ.

ໂສ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສນ຺ຕໂຕ ອນນ຺ຕໂຕ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ວາ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຕກໍ ວາ ກສິຓໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຕນ ຜຸຏ຺ໂຐກາສໍ ‘‘ອາກາໂສ ອາກາໂສ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’’ຕິ ວາ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ ກສິຓໍ. ອຸຄ຺ຆາເຏນ຺ໂຕ ຫິ ເນວ ກິລຎ຺ຊໍ ວິຍ ສໍເວລ຺ເລຕິ, ນ ກປາລໂຕ ປູວໍ ວິຍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ເກວລໍ ປນ ຕໍ ເນວ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ນ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອນາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ຈ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ເຕນ ຜຸຏ຺ໂຐກາສໍ ‘‘ອາກາໂສ ອາກາໂສ’’ຕິ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ກສິຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ ນາມ. ກສິຓມ຺ປິ ອຸຄ຺ຆາຏິຍມານໍ ເນວ ອຸພ຺ພຏ຺ຏຕິ ນ ວິວຏ຺ຏຕິ, ເກວລໍ ອິມສ຺ສ ອມນສິກາຣຎ຺ຈ ‘‘ອາກາໂສ ອາກາໂສ’’ຕິ ມນສິກາຣຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຸຄ຺ຆາຏິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສມຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສນ຺ຕິ ວາ ກສິຓຜຸຏ຺ໂຐກາໂສຕິ ວາ ກສິຓວິວິຕ຺ຕາກາສນ຺ຕິ ວາ ສພ຺ພເມຕໍ ເອກເມວ.

ໂສ ຕໍ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ອາກາໂສ ອາກາໂສ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກໂຣໂຕ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ, ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸປຈາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວຕິ, ຠາເວຕິ, ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອາກາເສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕິ. ອິຘາປິ ຫິ ປຸຣິມຠາເຄ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ຊວນານິ ກາມາວຈຣານິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈມໍ ວາ ອຣູປາວຈຣໍ. ເສສໍ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຣູປາວຈຣຈິຕ຺ເຕ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ນາມ ຍານປ຺ປຸໂຕຬິ ກຸມ຺ຠິມຸຂາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີລປິໂລຕິກາຍ ວາ ປີຕໂລຫິໂຕທາຕາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ປິໂລຕິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເປກ຺ຂມາໂນ ປຸຣິໂສ ວາຕເວເຄນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ອປນີຕາຍ ປິໂລຕິກາຍ ອາກາສໍເຍວ ເປກ຺ຂມາໂນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ເອວເມວ ປຸພ຺ເພ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ຌານຈກ຺ຂຸນາ ເປກ຺ຂມາໂນ ວິຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອາກາໂສ ອາກາໂສ’’ຕິ ອິມິນາ ປຣິກມ຺ມມນສິກາເຣນ ສຫສາ ອປນີເຕ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ອາກາສຎ຺ເຎວ ເປກ຺ຂມາໂນ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ‘‘ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ (ວິຠ. ໕໐໘; ທີ. ນິ. ໒.໑໒໙).

໒໗໗. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ, ສພ຺ພາສໍ ວາ ອນວເສສານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ວຸຕ຺ຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານຎ຺ເຈວ ຕທາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ຫິ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໑໒໙), ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໓), ຕສ຺ມາ ອິຘ ຣູເປ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎາສີເສນ ວຸຕ຺ຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຣູປໍ ສຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ຣູປສຎ຺ຎໍ. ຣູປໍ ອສ຺ສ ນາມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຖວີກສິຓາທິເຠທສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສມຕິກ຺ກມາຕິ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເອຕາສໍ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ປຎ຺ຈທສນ຺ນໍ ຌານສງ຺ຂາຕານໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ, ເອເຕສຎ຺ຈ ປຖວີກສິຓາທິວເສນ ນວນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕານໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ອນວເສສານໍ ວາ ວິຣາຄາ ຈ ນິໂຣຘາ ຈ ວິຣາຄເຫຕຸຎ຺ເຈວ ນິໂຣຘເຫຕຸຎ຺ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສພ຺ພໂສ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຣູປສຎ຺ເຎນ ເອຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອາຣມ຺ມເຓ ອວິຣຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາສມຕິກ຺ກໂມ ນ ໂຫຕິ, ສມຕິກ຺ກນ຺ຕາສຸ ຈ ສຎ຺ຎາສຸ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຣູປສຎ຺ຎາ? ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນາ ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕໍ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຣູປສຎ຺ຎາໂຍ. ອິມາ ຣູປສຎ຺ຎາໂຍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ວີຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໒) ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ ສຎ຺ຎານໍເຍວ ສມຕິກ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພາ ເອຕາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ນ ເອກສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອາຣມ຺ມເຓ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມວເສນາປິ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໗໘. ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ຣູປາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ປຏິຆາເຕນ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ. ຣູປສຎ຺ຎາທີນໍ ເອຕມຘິວຈນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ? ຣູປສຎ຺ຎາ ສທ຺ທສຎ຺ຎາ ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ ຣສສຎ຺ຎາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິຆສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໓). ຕາສໍ ກຸສລວິປາການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ອກຸສລວິປາການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ທສນ຺ນມ຺ປິ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ປຫານາ ອສມຸປ຺ປາທາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກາມຎ຺ເຈຕາ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ສມາປນ຺ນສ຺ສາປິ ນ ສນ຺ຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ວິຍ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ຕຕິຍມຄ຺ເຄ ວິຍ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ຌາເນ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປສໍສາວເສນ ເອຕາສເມຕ຺ຖ ວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຖ ວາ ກິຎ຺ຈາປິ ຕາ ຣູປາວຈຣໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສາປິ ນ ສນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ນ ປຫີນຕ຺ຕາ ນ ສນ຺ຕິ. ນ ຫິ ຣູປວິຣາຄາຍ ຣູປາວຈຣຠາວນາ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຣູປາຍຕ຺ຕາ ຈ ເອຕາສໍ ປວຕ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ຠາວນາ ຣູປວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຕາ ເອຕ຺ຖ ປຫີນາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຸໍ, ເອກໍເສເນວ ເອວໍ ຘາເຣຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕາສຎ຺ຫິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາເຍວ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ໂທ ‘‘ກຓ຺ຏໂກ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໗໒) ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ. ອິຘ ຈ ປຫີນຕ຺ຕາເຍວ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີນໍ ອາເນຎ຺ຊຕາ (ວິຠ. ໒໒໖) ສນ຺ຕວິໂມກ຺ຂຕາ (ມ. ນິ. ໑.໖໖) ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ອາຬາໂຣ ຈ ກາລາໂມ ອຣູປສມາປນ຺ໂນ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕານິ ເນວ ອທ຺ທສ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສີຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໙໒).

໒໗໙. ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາຕິ ນານຕ຺ເຕ ວາ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຎານໍ, ນານຕ຺ຕານໍ ວາ ສຎ຺ຎານໍ. ຍສ຺ມາ ຫິ ເອຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ? ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ມໂນຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນາ ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕໍ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໖໐໔) ວິຠຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ ສຎ຺ຎາ ຣູປສທ຺ທາທິເຠເທ ນານຕ຺ເຕ ນານາສຠາເວ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ເຈຕາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ, ທ຺ວາທສາກຸສລສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ທ຺ເວ ອກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກິຣິຍສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ສຎ຺ຎາ ນານຕ຺ຕາ ນານາສຠາວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສາ, ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາສໍ ສພ຺ພໂສ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ອນາວຊ຺ຊນາ ອສມນ຺ນາຫາຣາ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ຍສ຺ມາ ຕາ ນາວຊ຺ເຊຕິ, ນ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ປຸຣິມາ ຣູປສຎ຺ຎາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ ຈ ອິມິນາ ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຠເວປິ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ປເຄວ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອິມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓກາເລ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ສມຕິກ຺ກມາ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ທ຺ເວຘາປິ ອຠາໂວເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ. ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາສຸ ປນ ຍສ຺ມາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ, ນວ ກິຣິຍສຎ຺ຎາ, ທສາກຸສລສຎ຺ຎາຕິ ອິມາ ສຕ຺ຕວີສຕິສຎ຺ຎາ ອິມິນາ ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຠເວ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ອມນສິກາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ອິມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕາສໍ ອມນສິກາຣາເຍວ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຕາ ປນ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ.

ສງ຺ເຂປໂຕ ເຈຕ຺ຖ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາຕິ ອິມິນາ ສພ຺ພຣູປາວຈຣຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາຕິ ອິມິນາ ສພ຺ເພສໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຫານຎ຺ຈ ອມນສິກາໂຣ ຈ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໘໐. ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ນາສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນ຺ໂຕ ວາ ວຍນ຺ໂຕ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອນນ຺ໂຕ. ອາກາໂສຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມນສິກາຣວເສນາປິ ເຈຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕເນວ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ອາກາເສ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕິ, ສຓ຺ຐເປຕິ, ອນນ຺ຕໍ ຜຣຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໕).

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ, ອາກາສໍ ອນນ຺ຕໍ ອາກາສານນ຺ຕໍ, ອາກາສານນ຺ຕເມວ ອາກາສານຎ຺ຈໍ, ຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ.

ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ຕມາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ປຕ຺ວາ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາ ຕທນຸຣູເປນ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ວິຫຣຕີຕິ.

ອຍໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນກຖາ

໒໘໑. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ປນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຈິຓ຺ຓວສີຠາເວນ ‘‘ອາສນ຺ນຣູປາວຈຣຊ຺ຌານປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ, ໂນ ຈ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນມິວ ສນ຺ຕາ’’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕເນ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ຕໍ ອາກາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນນ຺ຕໍ ອນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປນ ນ ມນສິກາຕພ຺ພໍ.

ຕສ຺ເສວໍ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈາເຣນ຺ຕສ຺ສ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ, ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸປຈາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວຕິ, ຠາເວຕິ, ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣໂຕ ອາກາເສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ວິຍ ອາກາສຜຸເຏ ວິຎ຺ຎາເຓ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕິ. ອປ຺ປນານໂຍ ປເນຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ‘‘ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໐໘; ທີ. ນິ. ໒.໑໒໙) ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໘໒. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຌານມ຺ປິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຫິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອາກາສານຎ຺ຈຎ຺ຈ ຕໍ ປຐມສ຺ສ ອາຣຸປ຺ປຊ຺ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ເທວານໍ ເທວາຍຕນໍ ວິຍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ຕຖາ ອາກາສານຎ຺ຈຎ຺ຈ ຕໍ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສຎ຺ຊາຕິເຫຕຸຕ຺ຕາ ‘‘ກມ຺ໂພຊາ ອສ຺ສານໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວິຍ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິປິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ເອວເມຕໍ ຌານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ຈ ອມນສິກຣເຓນ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຕໍເຍວ ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສຕິ ເອວໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓໍ ‘‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມນສິກາຣວເສນ ວາ ອນນ຺ຕໍ. ໂສ ຫິ ຕມາກາສາຣມ຺ມຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນວເສສໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຍໍ ປນ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ, ຕໍເຍວ ອາກາສໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ຜຸຏໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ອນນ຺ຕໍ ຜຣຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໖໑໐).

ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາເຓນາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ, ອນນ຺ຕໍ ຜຣຕິ ຕຎ຺ເຎວ ອາກາສໍ ຜຸຏໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ. ອນນ຺ຕເມວ ອານຎ຺ຈໍ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ອານຎ຺ຈໍ ວິຎ຺ຎາຓານຎ຺ຈນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຣູຬ຺ຫີສທ຺ໂທ. ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ອຍໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນກຖາ

໒໘໓. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ປນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຈິຓ຺ຓວສີຠາເວນ ‘‘ອາສນ຺ນອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ, ໂນ ຈ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນມິວ ສນ຺ຕາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕເນ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາຣມ຺ມຓຠູຕສ຺ສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຠາໂວ ສຸຎ຺ຎຕາ ວິວິຕ຺ຕາກາໂຣ ມນສິກາຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ສຸຎ຺ຎໍ ສຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວາ, ‘‘ວິວິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ຕສ຺ເສວໍ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ຈາເຣນ຺ຕສ຺ສ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ, ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸປຈາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວຕິ, ຠາເວຕິ, ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣໂຕ ອາກາເສ ຜຸເຏ ມຫຄ຺ຄຕວິຎ຺ຎາເຓ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ວິຍ ຕສ຺ເສວ ອາກາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຸຎ຺ຎວິວິຕ຺ຕນຕ຺ຖິຠາເວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ອປ຺ປນານໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ຕສ຺ມິໍ ຫິ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ມຓ຺ຑລມາຬາທີສຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ນິປາຕກິຈ຺ຈາວສາເນວ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສຸຎ຺ຎເມວ ປສ຺ສຕິ, ວິວິຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສຕິ. ນາສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ກາລງ຺ກຕາ ວາ ທິສາປກ຺ກນ຺ຕາ ວາ’’ຕິ, ອຖ ໂຂ ສຸຎ຺ຎມິທໍ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິຠາວເມວ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ປຸພ຺ເພ ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນຊ຺ຌານຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນາ ປຣິກມ຺ມມນສິກາເຣນ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ຕສ຺ມິໍ ວິຎ຺ຎາເຓ ຕສ຺ສ ອປຄມສງ຺ຂາຕໍ ອຠາວເມວ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ‘‘ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໐໘; ທີ. ນິ. ໒.໑໒໙) ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໘໔. ອິຘາປິ ສພ຺ພໂສຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຌານມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຫິ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈຎ຺ຈ ຕໍ ທຸຕິຍສ຺ສ ອາຣຸປ຺ປຊ຺ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ເທວານໍ ເທວາຍຕນໍ ວິຍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ຕຖາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈຎ຺ຈ ຕໍ ຕສ຺ເສວ ຌານສ຺ສ ສຎ຺ຊາຕິເຫຕຸຕ຺ຕາ ‘‘ກມ຺ໂພຊາ ອສ຺ສານໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວິຍ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິປິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ເອວເມຕໍ ຌານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ຈ ອມນສິກຣເຓນ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ ນຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖິ, ສຸຎ຺ຎໍ ສຸຎ຺ຎໍ, ວິວິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ ຕຎ຺ເຎວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຠາເວຕິ ວິຠາເວຕິ ອນ຺ຕຣຘາເປຕິ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ ປສ຺ສຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ, ຕໍ ກິຎ຺ຈາປິ ຂຍໂຕ ສມ຺ມສນໍ ວິຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ເອວເມວ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຎ຺ຫິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ເກວລມສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ສຸຎ຺ຎຠາວໍ ວິວິຕ຺ຕຠາວເມວ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອຠາເວຕິ ວິຠາເວຕິ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອສ຺ສ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກິຎ຺ຈນສ຺ສ ຠາໂວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓາປຄມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ອຍໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກຖາ

໒໘໕. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ປນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຈິຓ຺ຓວສີຠາເວນ ‘‘ອາສນ຺ນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ, ໂນ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ວິຍ ສນ຺ຕາ’’ຕິ ວາ ‘‘ສຎ຺ຎາ ໂຣໂຄ, ສຎ຺ຎາ ຄຓ຺ໂຑ, ສຎ຺ຎາ ສລ຺ລໍ, ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ, ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ອາທີນວໍ, ອຸປຣິ ອານິສໍສຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ‘‘ສາວ ອຠາວໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ສນ຺ຕາ ສນ຺ຕາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ມນສິກາຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ, ຕກ຺ກາຫຕາ ວິຕກ຺ກາຫຕາ ກາຕພ຺ພາ.

ຕສ຺ເສວໍ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມານສໍ ຈາເຣນ຺ຕສ຺ສ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ, ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸປຈາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວຕິ, ຠາເວຕິ, ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣໂຕ ວິຎ຺ຎາຓາປຄເມ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ວິຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕສຸ ຈຕູສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕິ. ອປ຺ປນານໂຍ ປເນຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ‘‘ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໐໘; ທີ. ນິ. ໒.໑໒໙) ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໘໖. ອິຘາປິ ສພ຺ພໂສຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຌານມ຺ປິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຫິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ຕຕິຍສ຺ສ ອາຣຸປ຺ປຊ຺ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ເທວານໍ ເທວາຍຕນໍ ວິຍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ຕຖາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ຕສ຺ເສວ ຌານສ຺ສ ສຎ຺ຊາຕິເຫຕຸຕ຺ຕາ ກມ຺ໂພຊາ ອສ຺ສານໍ ອາຍຕນນ຺ຕິອາທີນິ ວິຍ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິປິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ເອວເມຕໍ ຌານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ຈ ອມນສິກຣເຓນ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຠາວໂຕ ຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສາ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ’’ຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ຕຎ຺ເຎວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໑໙) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ ‘‘ສນ຺ຕາ ວຕາຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ນຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ຐສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສນ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາຍ ຕໍ ສນ຺ຕາຕິ ມນສິ ກໂຣຕິ.

ສນ຺ຕໂຕ ເຈ ມນສິ ກໂຣຕິ, ກຖໍ ສມຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕີຕິ? ອສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາຍ. ໂສ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ຕໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘‘ອຫເມຕໍ ອາວຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ອຘິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອສ ອາໂຠໂຄ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ມນສິກາໂຣ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ສນ຺ຕຕຣປຓີຕຕຣຕາຍ.

ຍຖາ ຫິ ຣາຊາ ມຫຈ຺ຈ ຣາຊານຸຠາເວນ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນຄຣວີຖິຍໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ທນ຺ຕກາຣາທໂຍ ສິປ຺ປິເກ ເອກໍ ວຕ຺ຖໍ ທຬ຺ຫໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອເກນ ສີສໍ ເວເຐຕ຺ວາ ທນ຺ຕຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ສໂມກິຓ຺ຓຄຕ຺ເຕ ອເນການິ ທນ຺ຕວິກຕິອາທີນິ ສິປ຺ປານິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ວຕ ເຣ ເຉກາ ອາຈຣິຍາ ອີທິສານິປິ ນາມ ສິປ຺ປານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ເຉກຕາຍ ຕຸສ຺ສຕິ, ນ ຈສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເອວຣູໂປ ສິປ຺ປິໂກ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຣຊ຺ຊສິຣິຍາ ມຫານິສໍສຕາຍ. ໂສ ສິປ຺ປິໂນ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ ເອສ ກິຎ຺ຈາປິ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘‘ອຫເມຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອາວຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ອຘິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເນວ ເອສ ອາໂຠໂຄ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ມນສິກາໂຣ ໂຫຕິ.

ໂສ ຕໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍ ປຣມສຸຂຸມໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎໍ ປາປຸຓາຕິ, ຍາຍ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ ນາມ ໂຫຕິ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂຸມຠາວປ຺ປຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປສມາປຕ຺ຕິໍ.

໒໘໗. ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ເອວມຘິຄຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ວເສນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໒໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຸ ອິຘ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ ສຸຂຸມາຍ ຈ ຠາວໂຕ ເນວສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ນາສຎ຺ຎນ຺ຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎໍ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ. ອຖ ວາ ຍາຍເມຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ, ສາ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ເນວສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ ຈ ສາ ເສສຘມ຺ມານໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ.

ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາວ ເອທິສີ, ອຖ ໂຂ ເວທນາປິ ເນວເວທນານາເວທນາ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ເນວຈິຕ຺ຕໍນາຈິຕ຺ຕໍ, ຜສ຺ໂສປິ ເນວຜສ຺ໂສນາຜສ຺ໂສ. ເອສ ນໂຍ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ. ສຎ຺ຎາສີເສນ ປນາຍໍ ເທສນາ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຕ຺ຕມກ຺ຂນເຕລປ຺ປຠຸຕີຫິ ຈ ອຸປມາຫິ ເອສ ອຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ.

ສາມເຓໂຣ ກິຣ ເຕເລນ ປຕ຺ຕໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຐເປສິ, ຕໍ ຍາຄຸປານກາເລ ເຖໂຣ ປຕ຺ຕມາຫຣາຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ປຕ຺ເຕ ເຕລມຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ‘‘ອາຫຣ, ສາມເຓຣ, ເຕລໍ, ນາຬິໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ເຕລ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຍາຄຸຍາ ສທ຺ຘິໍ ອກປ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ‘‘ເຕລມຕ຺ຖີ’’ຕິ ໂຫຕິ. ນາຬິປູຣຓາທີນໍ ວເສນ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສາປິ ສຎ຺ຎາ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ເນວສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນາສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ.

ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈນ຺ຕິ? ອາຣມ຺ມຓສຎ຺ຊານນຎ຺ເຈວ ວິປສ຺ສນາຍ ຈ ວິສຍຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທາຊນນໍ. ທຫນກິຈ຺ຈມິວ ຫິ ສຸໂຂທເກ ເຕໂຊຘາຕຸ ສຎ຺ຊານນກິຈ຺ຈໍ ເປສາ ປຏຸໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເສສສມາປຕ຺ຕີສຸ ສຎ຺ຎາ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຍ ວິສຍຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທາຊນນມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຎ຺ເຎສຸ ຫິ ຂນ຺ເຘສຸ ອກຕາຠິນິເວໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກ຺ຂນ຺ເຘ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ ອປິຈ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ປກຕິວິປສ຺ສໂກ ປນ ມຫາປຎ຺ໂຎ ສາຣິປຸຕ຺ຕສທິໂສວ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ໂສປິ ‘‘ເອວໍ ກິຣິເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໙໕) ເອວໍ ກລາປສມ຺ມສນວເສເນວ, ໂນ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນາວເສນ. ເອວໍ ສຸຂຸມຕ຺ຕໍ ຄຕາ ເອສາ ສມາປຕ຺ຕິ.

ຍຖາ ຈ ປຕ຺ຕມກ຺ຂນເຕລູປມາຍ, ເອວໍ ມຄ຺ຄຸທກູປມາຍປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາມເຓໂຣ ໂຖກໍ ອຸທກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸທກໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ເຖເຣນ ‘‘ສເຈ ອຸທກມຕ຺ຖິ, ອາຫຣ ນ຺ຫານສາຏິກໍ, ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸປາຫນເຕມນມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ‘‘ອຸທກມຕ຺ຖີ’’ຕິ ໂຫຕິ, ນ຺ຫາຍນຏ຺ເຐນ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ສາ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ເນວສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນາສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕາເຫວ, ອຎ຺ຎາຫິປິ ອນຸຣູປາຫິ ອຸປມາຫິ ເອສ ອຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ອຍໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ

໒໘໘. ອສທິສຣູໂປ ນາໂຖ, ອາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອາຫ.

ຕໍ ອິຕິ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ, ປກິຓ຺ຓກກຖາປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

໒໘໙. ອາຣຸປ຺ປສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຫິ –

ອາຣມ຺ມຓາຕິກ຺ກມໂຕ, ຈຕສ຺ໂສປິ ຠວນ຺ຕິມາ;

ອງ຺ຄາຕິກ຺ກມເມຕາສໍ, ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ວິຠາວິໂນ.

ເອຕາສຸ ຫິ ຣູປນິມິຕ຺ຕາຕິກ຺ກມໂຕ ປຐມາ, ອາກາສາຕິກ຺ກມໂຕ ທຸຕິຍາ, ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓາຕິກ຺ກມໂຕ ຕຕິຍາ. ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອປຄມາຕິກ຺ກມໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖີຕິ ສພ຺ພຖາ ອາຣມ຺ມຓາຕິກ຺ກມໂຕ ຈຕສ຺ໂສປິ ຠວນ຺ຕິມາ ອາຣຸປ຺ປສມາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອງ຺ຄາຕິກ຺ກມໍ ປນ ເອຕາສໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ. ນ ຫິ ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕີສຸ ວິຍ ເອຕາສຸ ອງ຺ຄາຕິກ຺ກໂມ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພາສຸປິ ຫິ ເອຕາສຸ ອຸເປກ຺ຂາ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ທ຺ເວ ເອວ ຌານງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໙໐. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ –

ສຸປ຺ປຓີຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມາ ປຈ຺ຉິມາ ອິຘ;

ອຸປມາ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ປາສາທຕລສາຏິກາ.

ຍຖາ ຫິ ຈຕຸຠູມິກສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ທິພ຺ພນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕສຸຣຠິຄນ຺ຘມາລາໂຠຊນສຍນຈ຺ຉາທນາທິວເສນ ປຓີຕາ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອສ຺ສຸ. ທຸຕິເຍ ຕໂຕ ປຓີຕຕຣາ. ຕຕິເຍ ຕໂຕ ປຓີຕຕຣາ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສພ຺ພປຓີຕຕຣາ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ປາສາທຕລາເນວ, ນຕ຺ຖິ ເນສໍ ປາສາທຕລຠາເວນ ວິເສໂສ. ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສມິທ຺ຘວິເສເສນ ປນ ເຫຏ຺ຐິມໂຕ ເຫຏ຺ຐິມໂຕ ອຸປຣິມໍ ອຸປຣິມໍ ປຓີຕຕຣໍ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ຈ ເອກາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກນ຺ຕິຕຖູລສຓ຺ຫສຓ຺ຫຕຣສຓ຺ຫຕມສຸຕ຺ຕານໍ ຈຕຸປລຕິປລທ຺ວິປລເອກປລສາຏິກາ ອສ຺ສຸ ອາຍາເມນ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ສມປ຺ປມາຓາ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕາ ສາຏິກາ ຈຕສ຺ໂສປິ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ສມປ຺ປມາຓາ, ນຕ຺ຖິ ຕາສໍ ປມາຓໂຕ ວິເສໂສ. ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສສຸຂຸມຠາວມຫຄ຺ຆຠາເວຫິ ປນ ປຸຣິມາຍ ປຸຣິມາຍ ປຈ຺ຉິມາ ປຈ຺ຉິມາ ປຓີຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ກິຎ຺ຈາປິ ຈຕູສຸ ເອຕາສຸ ອຸເປກ຺ຂາ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ເອຕານິ ທ຺ເວເຍວ ອງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຠາວນາວິເສເສນ ເຕສໍ ອງ຺ຄານິ ປຓີຕປຓີຕຕຣຠາເວນ ສຸປ຺ປຓີຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມາ ປຈ຺ຉິມາ ອິຘາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໙໑. ເອວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຓີຕປຓີຕາ ເຈຕາ –

ອສຸຈິມ຺ຫິ ມຓ຺ຑເປ ລຄ຺ໂຄ, ເອໂກ ຕນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ປໂຣ;

ອຎ຺ໂຎ ພຫິ ອນິສ຺ສາຍ, ຕໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຈາປໂຣ.

ຐິໂຕ ຈຕູຫິ ເອເຕຫິ, ປຸຣິເສຫິ ຍຖາກ຺ກມໍ;

ສມານຕາຍ ຎາຕພ຺ພາ, ຈຕສ຺ໂສປິ ວິຠາວິນາ.

ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ຖໂຍຊນາ – ອສຸຈິມ຺ຫິ ກິຣ ເທເສ ເອໂກ ມຓ຺ຑໂປ, ອເຖໂກ ປຸຣິໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອສຸຈິໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ຕໍ ມຓ຺ຑປໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ໂຄ ລຄ຺ຄິໂຕ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖາປໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມຓ຺ຑເປ ລຄ຺ຄໍ ປຸຣິສໍ ນິສ຺ສິໂຕ. ອຖຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ໂຍ ເອສ ມຓ຺ຑປລຄ຺ໂຄ, ໂຍ ຈ ຕນ຺ນິສ຺ສິໂຕ, ອຸໂຠເປເຕ ທຸຏ຺ຐິຕາ. ຘຸໂວ ຈ ເນສໍ ມຓ຺ຑປປປາເຕ ປາໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ພຫິເຍວ ຕິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ອນິສ຺ສາຍ ພຫິເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖາປໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປລຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈ ອເຂມຠາວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຫິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ສຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຕ຺ຖ ອສຸຈິມ຺ຫິ ເທເສ ມຓ຺ຑໂປ ວິຍ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອສຸຈິຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ມຓ຺ຑປລຄ຺ໂຄ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຣູປນິມິຕ຺ຕຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອາກາສາຣມ຺ມຓໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ມຓ຺ຑປລຄ຺ຄໍ ປຸຣິສໍ ນິສ຺ສິໂຕ ວິຍ ອາກາສາຣມ຺ມຓໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ, ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອເຂມຠາວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນິສ຺ສາຍ ຕໍ ມຓ຺ຑປລຄ຺ຄໍ ພຫິຏ຺ຐິໂຕ ວິຍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອກຕ຺ວາ ຕທຠາວາຣມ຺ມຓໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ, ມຓ຺ຑປລຄ຺ຄສ຺ສ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈ ອເຂມຕໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຫິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ສຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓາຠາວສງ຺ຂາເຕ ພຫິປເທເສ ຐິຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໙໒. ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານຎ຺ຈ –

ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣເຕວ, ອຎ຺ຎາຠາເວນ ຕໍ ອິທໍ;

ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ຣາຊານໍ, ວຸຕ຺ຕິເຫຕຸ ຊໂນ ຍຖາ.

ອິທຎ຺ຫິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ‘‘ອາສນ຺ນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຠາວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣເຕວ. ຍຖາ ກິໍ? ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ຣາຊານໍ ວຸຕ຺ຕິເຫຕຸ ຍຖາ ຊໂນ. ຍຖາ ຫິ ອສໍຍຕໍ ຜຣຸສກາຍວຈີມໂນສມາຈາຣໍ ກຎ຺ຈິ ສພ຺ພທິສມ຺ປຕິໍ ຣາຊານໍ ‘‘ຜຣຸສສມາຈາໂຣ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕິໍ ອລຠມາໂນ ຊໂນ ວຸຕ຺ຕິເຫຕຸ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຎ຺ຎໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອລຠມານມິທໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣເຕວ.

໒໙໓. ເອວໍ ກຸຣຸມານຎ຺ຈ –

ອາຣຸຬ຺ໂຫ ທີຆນິສ຺ເສຓິໍ, ຍຖາ ນິສ຺ເສຓິພາຫຸກໍ;

ປພ຺ພຕຄ຺ຄຎ຺ຈ ອາຣຸຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ.

ຍຖາ ວາ ຄິຣິມາຣູຬ຺ໂຫ, ອຕ຺ຕໂນເຍວ ຊຓ຺ຓຸກໍ;

ໂອລຸພ຺ຠຕິ ຕເຖເວຕໍ, ຌານໂມລຸພ຺ຠ ວຕ຺ຕຕີຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສມາຘິຠາວນາຘິກາເຣ

ອາຣຸປ຺ປນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໑. ສມາຘິນິທ຺ເທໂສ

ອາຫາເຣປຏິກ຺ກູລຠາວນາ

໒໙໔. ອິທານິ ອາຣຸປ຺ປານນ຺ຕຣໍ ເອກາ ສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາຍ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎາຍ ຠາວນານິທ຺ເທໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ໂສ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ, ຜສ຺ສາຫາໂຣ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ, ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣຕິ.

ໂກ ປເນຕ຺ຖ ກິມາຫຣຕີຕິ? ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ຣູປໍ ອາຫຣຕິ. ຜສ຺ສາຫາໂຣ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອາຫຣຕິ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ຕີສຸ ຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາຫຣຕິ. ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປໍ ອາຫຣຕິ.

ເຕສຸ ກພຬີກາຣາຫາເຣ ນິກນ຺ຕິຠຍໍ. ຜສ຺ສາຫາເຣ ອຸປຄມນຠຍໍ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາເຣ ອຸປປຕ຺ຕິຠຍໍ. ວິຎ຺ຎາຓາຫາເຣ ປຏິສນ຺ຘິຠຍໍ. ເອວໍ ສປ຺ປຏິຠເຍສຸ ຈ ເຕສຸ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ປຸຕ຺ຕມໍສູປເມນ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓) ທີເປຕພ຺ໂພ. ຜສ຺ສາຫາໂຣ ນິຈ຺ຈມ຺ມຄາວູປເມນ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓). ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ອງ຺ຄາຣກາສູປເມນ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓). ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ສຕ຺ຕິສຕູປເມນາຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓). ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ອາຫາເຣສຸ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕປ຺ປເຠໂທ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣວ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອາຫາໂຣຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລາກາຣຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎາ.

ຕໍ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫໂຕ ເອກປທມ຺ປິ ອວິຣຊ຺ຌນ຺ເຕນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕປ຺ປເຠເທ ກພຬີກາຣາຫາເຣ ທສຫາກາເຣຫິ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຄມນໂຕ, ປຣິເຍສນໂຕ, ປຣິໂຠຄໂຕ, ອາສຍໂຕ, ນິຘານໂຕ, ອປຣິປກ຺ກໂຕ, ປຣິປກ຺ກໂຕ, ຜລໂຕ, ນິສ຺ສນ຺ທໂຕ, ສມ຺ມກ຺ຂນໂຕຕິ.

໒໙໕. ຕຕ຺ຖ ຄມນໂຕຕິ ເອວໍ ມຫານຸຠາເວ ນາມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິເຕນ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ພຸທ຺ຘວຈນສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ວາ ກຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອາສນມາຣູຍ຺ຫ ວີສຕິໍສ ວາເຣ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຊນສມ຺ພາຘານິ ປວິເວກສຸຂານິ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ນານິ ສຸຈີນິ ສີຕລານິ ຣມຓີຍຠູມິຠາຄານິ ຕໂປວນານິ ປຫາຍ ອຣິຍໍ ວິເວກຣຕິໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຸສານາຠິມຸເຂນ ສິງ຺ຄາເລນ ວິຍ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ຄາມາຠິມຸເຂນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ຄຈ຺ຉຕາ ຈ ມຎ຺ຈມ຺ຫາ ວາ ປີຐມ຺ຫາ ວາ ໂອຕຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາທຣຊຆຣໂຄລິກວຈ຺ຈາທິສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ອປ຺ເປກທາ ມູສິກຊຕຸກວຈ຺ຈາທີຫິ ອຸປຫຕຕ຺ຕາ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕຣໍ ປມຸຂໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ອຸລູກປາຣາວຕາທິວຈ຺ຈສມ຺ມກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ອຸປຣິມຕລໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕຣໍ ເຫຏ຺ຐິມຕລໍ. ຕໂຕ ກທາຈິ ກທາຈິ ວາເຕຣິເຕຫິ ປຸຣາຓຕິຓປຓ຺ເຓຫິ ຄິລານສາມເຓຣານໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາຫິ ວສ຺ສກາເລ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ລາທີຫິ ຈ ສໍກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເຫຏ຺ຐິມຕລໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕຣໍ ປຣິເວຓໍ. ປຣິເວຓໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕຣາ ວິຫາຣຣຈ຺ຉາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ໂຫຕິ.

ອນຸປຸພ຺ເພນ ປນ ໂພຘິຎ຺ຈ ເຈຕິຍຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຕກ຺ກມາຬເກ ຐິເຕນ ມຸຕ຺ຕຣາສິສທິສໍ ເຈຕິຍໍ ໂມຣປິຎ຺ຉກລາປມໂນຫຣໍ ໂພຘິໍ ເທວວິມານສມ຺ປຕ຺ຕິສສ຺ສິຣີກໍ ເສນາສນຎ຺ຈ ອນປໂລເກຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ນາມ ຣມຓີຍໍ ປເທສໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ ອາຫາຣເຫຕຸ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄາມມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ເນນ ຂາຓຸກຓ຺ຏກມຄ຺ໂຄປິ ອຸທກເວຄຠິນ຺ນວິສມມຄ຺ໂຄປິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ໂຫຕິ.

ຕໂຕ ຄຓ຺ຑໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ວິຍ ນິວາສນໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວຓໂຈຬກໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕນ ວິຍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ວິຍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊກປາລໍ ນີຫຣນ຺ເຕນ ວິຍ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາຣສມີປໍ ປາປຸຓນ຺ເຕນ ຫຕ຺ຖິກຸຓປອສ຺ສກຸຓປໂຄກຸຓປມຫິໍສກຸຓປມນຸສ຺ສກຸຓປອຫິກຸຓປກຸກ຺ກຸຣກຸຓປານິປິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ຠວນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ, ຄນ຺ໂຘປິ ເນສໍ ຆານໍ ປຏິຫນມາໂນ ອຘິວາເສຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິປຣິສ຺ສຍປຣິວຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ຄາມຣຈ຺ຉາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິຈ຺ເຈຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓາທິອເນກກຸຓປປຣິໂຍສານໍ ປຏິກ຺ກູລໍ ອາຫາຣເຫຕຸ ອກ຺ກມິຕພ຺ພຎ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈ ຆາຍິຕພ຺ພຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ອໂຫ ວຕ ໂຠ ປຏິກ຺ກູໂລ ອາຫາໂຣຕິ ເອວໍ ຄມນໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໒໙໖. ກຖໍ ປຣິເຍສນໂຕ? ເອວໍ ຄມນປຏິກ຺ກູລໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາປິ ຄາມໍ ປວິຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸເຕນ ກປຓມນຸສ຺ເສນ ວິຍ ກປາລຫຕ຺ເຖນ ຆຣປຏິປາຏິຍາ ຄາມວີຖີສຸ ຈຣິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ວສ຺ສກາເລ ອກ຺ກນ຺ຕອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຍາວ ປິຓ຺ຑິກມໍສາປິ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ເລ ປາທາ ປວິສນ຺ຕິ, ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເອເກນ ຈີວຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຄິມ຺ຫກາເລ ວາຕເວເຄນ ສມຸຏ຺ຐິເຕຫິ ປໍສຸຕິຓຣເຊຫິ ໂອກິຓ຺ຓສຣີເຣນ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ຕໍ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ມຈ຺ຉໂຘວນມໍສໂຘວນຕຓ຺ຑຸລໂຘວນເຂຬສິງ຺ຆາຓິກສຸນຂສູກຣວຈ຺ຈາທີຫິ ສມ຺ມິສ຺ສານິ ກິມິກຸລາກຸລານິ ນີລມກ຺ຂິກປຣິກິຓ຺ຓານິ ໂອຬິຄລ຺ລານິ ເຈວ ຈນ຺ທນິກຏ຺ຐານານິ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ ອກ຺ກມິຕພ຺ພານິປິ. ຍໂຕ ຕາ ມກ຺ຂິກາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິຍມ຺ປິ ປຕ຺ເຕປິ ສີເສປິ ນິລີຍນ຺ຕິ.

ຆຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ເກຈິ ເທນ຺ຕິ, ເກຈິ ນ ເທນ຺ຕິ. ທທມານາປິ ເອກຈ຺ເຈ ຫິຍ຺ໂຍ ປກ຺ກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປຸຣາຓຂຊ຺ຊກມ຺ປິ ປູຕິກຸມ຺ມາສປູປາທີນິປິ ທທນ຺ຕິ. ອທທມານາປິ ເກຈິເທວ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເກຈິ ປນ ອປສ຺ສມານາ ວິຍ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ອຎ຺ເຎນ ມຸຂໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ເຣ ມຸຓ຺ຑກາ’’ຕິອາທີຫິ ຜຣຸສວາຈາຫິ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ກປຓມນຸສ຺ເສນ ວິຍ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອິຈ຺ເຈຕໍ ຄາມປ຺ປເວສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ນິກ຺ຂມນາ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ລາທິປຏິກ຺ກູລໍ ອາຫາຣເຫຕຸ ອກ຺ກມິຕພ຺ພຎ຺ເຈວ ທຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈ ອຘິວາເສຕພ຺ພຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ອໂຫ ວຕ ໂຠ ປຏິກ຺ກູໂລ ອາຫາໂຣຕິ ເອວໍ ປຣິເຍສນໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໒໙໗. ກຖໍ ປຣິໂຠຄໂຕ? ເອວໍ ປຣິຍິຏ຺ຐາຫາເຣນ ປນ ພຫິຄາເມ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ສຸຂນິສິນ຺ເນນ ຍາວ ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖໍ ນ ໂອຕາເຣຕິ, ຕາວ ຕຖາຣູປໍ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ລຊ຺ຊິມນຸສ຺ສໍ ວາ ທິສ຺ວາ ນິມນ຺ເຕຕຸມ຺ປິ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ. ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕາຍ ປເນຕ຺ຖ ຫຕ຺ເຖ ໂອຕາຣິຕມຕ຺ເຕ ‘‘ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ລຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຫຕ຺ຖໍ ປນ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ມທ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິອນຸສາເຣນ ເສໂທ ປຄ຺ຆຣມາໂນ ສຸກ຺ຂຖທ຺ຘຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເຕເມນ຺ໂຕ ມຸທຸໍ ກໂຣຕິ.

ອຖ ຕສ຺ມິໍ ປຣິມທ຺ທນມຕ຺ເຕນາປິ ສມ຺ຠິນ຺ນໂສເຠ ອາໂລປໍ ກຕ຺ວາ ມຸເຂ ຐປິເຕ ເຫຏ຺ຐິມທນ຺ຕາ ອຸທຸກ຺ຂລກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕິ, ອຸປຣິມາ ມຸສລກິຈ຺ຈໍ, ຊິວ຺ຫາ ຫຕ຺ຖກິຈ຺ຈໍ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສຸວານໂທຓິຍໍ ສຸວານປິຓ຺ຑມິວ ທນ຺ຕມຸສເລຫິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕິຍມານໍ ຊິວ຺ຫາຄ຺ເຄ ຕນຸປສນ຺ນເຂໂຬ ມກ຺ເຂຕິ, ເວມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຫລເຂໂຬ ມກ຺ເຂຕິ, ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ອສມ຺ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ທນ຺ຕຄູຖໂກ ມກ຺ເຂຕິ. ໂສ ເອວໍ ວິຈຸຓ຺ຓິຕມກ຺ຂິໂຕ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣຫິຕວຓ຺ຓຄນ຺ຘສງ຺ຂາຣວິເສໂສ ສຸວານໂທຓິຍໍ ຐິຕສຸວານວມຖຸ ວິຍ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ເອວຣູໂປປິ ສມາໂນ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອຕີຕຕ຺ຕາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ໂພ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ປຣິໂຠຄໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໒໙໘. ກຖໍ ອາສຍໂຕ? ເອວໍ ປຣິໂຠຄໍ ອຸປຄໂຕ ຈ ປເນສ ອນ຺ໂຕ ປວິສມາໂນ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ຣຎ຺ໂຎປິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫປຸພ຺ພໂລຫິຕາສເຍສຸ ຈຕູສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອາສໂຍ ໂຫຕິເຍວ. ມນ຺ທປຸຎ຺ຎານໍ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ປິຕ຺ຕາສໂຍ ອຘິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ພຫລມຘຸກເຕລມກ຺ຂິໂຕ ວິຍ ປຣມເຊຄຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ເສມ຺ຫາສໂຍ ອຘິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນາຄພລປຓ຺ຓຣສມກ຺ຂິໂຕ ວິຍ. ຍສ຺ສ ປຸພ຺ພາສໂຍ ອຘິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປູຕິຕກ຺ກມກ຺ຂິໂຕ ວິຍ. ຍສ຺ສ ໂລຫິຕາສໂຍ ອຘິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຣຊນມກ຺ຂິໂຕ ວິຍ ປຣມເຊຄຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອາສຍໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໒໙໙. ກຖໍ ນິຘານໂຕ? ໂສ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ອາສເຍສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອາສເຍນ ມກ຺ຂິໂຕ ອນ຺ໂຕອຸທຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເນວ ສຸວຓ຺ຓຠາຊເນ ນ ມຓິຣຊຕາທິຠາຊເນສຸ ນິຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ປນ ທສວສ຺ສິເກນ ອຊ຺ໂຌຫຣິຍຕິ ທສ ວສ຺ສານິ ອໂຘຕວຈ຺ຈກູປສທິເສ ໂອກາເສ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ. ສເຈ ວີສ, ຕິໍສ, ຈຕ຺ຕາລີສ, ປຎ຺ຎາສ, ສຏ຺ຐິ, ສຕ຺ຕຕິ, ອສີຕິ, ນວຸຕິວສ຺ສິເກນ, ສເຈ ວສ຺ສສຕິເກນ ອຊ຺ໂຌຫຣິຍຕິ. ວສ຺ສສຕໍ ອໂຘຕວຈ຺ຈກູປສທິເສ ໂອກາເສ ປຕິຏ຺ຐຫຕີຕິ ເອວໍ ນິຘານໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໓໐໐. ກຖໍ ອປຣິປກ຺ກໂຕ? ໂສ ປນາຍມາຫາໂຣ ເອວຣູເປ ໂອກາເສ ນິຘານມຸປຄໂຕ ຍາວ ອປຣິປກ຺ໂກ ໂຫຕິ, ຕາວ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ປຣມນ຺ຘກາຣຕິມິເສ ນານາກຸຓປຄນ຺ຘວາສິຕປວນວິຈຣິເຕ ອຕິທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ເຉ ປເທເສ ຍຖາ ນາມ ນິທາເຆ ອກາລເມເຆນ ອຠິວຸຏ຺ຐມ຺ຫິ ຈຓ຺ຑາລຄາມທ຺ວາຣອາວາເຏ ປຕິຕານິ ຕິຓປຓ຺ຓກິລຎ຺ຊຂຓ຺ຑອຫິກຸກ຺ກຸຣມນຸສ຺ສກຸຓປາທີນິ ສູຣິຍາຕເປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕານິ ເຜຓປຸປ຺ຜຸຬກາຈິຕານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຕໍທິວສມ຺ປິ ຫິຍ຺ໂຍປິ ຕໂຕ ປຸຣິເມ ທິວເສປິ ອຊ຺ໂຌຫໂຕ ສພ຺ໂພ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເສມ຺ຫປຏລປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ກາຍຄ຺ຄິສນ຺ຕາປກຸຖິຕກຸຖນສຎ຺ຊາຕເຜຓປຸປ຺ຜຸຬກາຈິໂຕ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເອວໍ ອປຣິປກ຺ກໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໓໐໑. ກຖໍ ປຣິປກ຺ກໂຕ? ໂສ ຕຕ຺ຕກາຍຄ຺ຄິນາ ປຣິປກ຺ໂກ ສມາໂນ ນ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິຘາຕຸໂຍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ເຜຓປຸປ຺ຜຸຬເກ ປນ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ສຓ຺ຫກຣຓິຍໍ ປິສິຕ຺ວາ ນາຬິເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາ ວິຍ ກຣີສຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປກ຺ກາສຍໍ, ມຸຕ຺ຕຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕວຕ຺ຖິຎ຺ຈ ປູເຣຕີຕິ ເອວໍ ປຣິປກ຺ກໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໓໐໒. ກຖໍ ຜລໂຕ? ສມ຺ມາ ປຣິປຈ຺ຈມາໂນ ຈ ປນາຍໍ ເກສໂລມນຂທນ຺ຕາທີນິ ນານາກຸຓປານິ ນິປ຺ຜາເທຕິ ອສມ຺ມາປຣິປຈ຺ຈມາໂນ ທທ຺ທຸກຓ຺ຑຸກຈ຺ຉຸກຸຏ຺ຐກິລາສໂສສກາສາຕິສາຣປ຺ປຠຸຕີນິ ໂຣຄສຕານິ, ອິທມສ຺ສ ຜລນ຺ຕິ ເອວໍ ຜລໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໓໐໓. ກຖໍ ນິສ຺ສນ຺ທໂຕ? ອຊ຺ໂຌຫຣິຍມາໂນ ເຈສ ເອເກນ ທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສ຺ສນ຺ທມາໂນ ອກ຺ຂິມ຺ຫາ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ ກຓ຺ຓມ຺ຫາ ກຓ຺ຓຄູຖໂກຕິອາທິນາ ປກາເຣນ ອເນເກຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ນິສ຺ສນ຺ທຕິ. ອຊ຺ໂຌຫຣຓສມເຍ ເຈສ ມຫາປຣິວາເຣນາປິ ອຊ຺ໂຌຫຣິຍຕິ. ນິສ຺ສນ຺ທນສມເຍ ປນ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທິຠາວໍ ອຸປຄໂຕ ເອກເກເນວ ນີຫຣິຍຕິ. ປຐມທິວເສ ຈ ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐປິ ໂຫຕິ ອຸທຄ຺ຄຸທຄ຺ໂຄ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ. ທຸຕິຍທິວເສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ຺ໂຕ ປິຫິຕນາສິໂກ ໂຫຕິ ວິກຸຓິຕມຸໂຂ ເຊຄຸຈ຺ຉີ ມງ຺ກຸຠູໂຕ. ປຐມທິວເສ ຈ ນໍ ຣຕ຺ໂຕ ຄິທ຺ໂຘ ຄຘິໂຕ ມຸຈ຺ຉິໂຕປິ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສນ ວິຣຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຏີຍມາໂນ ຫຣາຍມາໂນ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ນີຫຣຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອນ຺ນໍ ປານໍ ຂາທນີຍໍ, ໂຠຊນຎ຺ຈ ມຫາຣຫໍ;

ເອກທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ, ນວທ຺ວາເຣຫິ ສນ຺ທຕິ.

‘‘ອນ຺ນໍ ປານໍ ຂາທນີຍໍ, ໂຠຊນຎ຺ຈ ມຫາຣຫໍ;

ຠຸຎ຺ຊຕິ ສປຣິວາໂຣ, ນິກ຺ຂາເມນ຺ໂຕ ນິລີຍຕິ.

‘‘ອນ຺ນໍ ປານໍ ຂາທນີຍໍ, ໂຠຊນຎ຺ຈ ມຫາຣຫໍ;

ຠຸຎ຺ຊຕິ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ, ນິກ຺ຂາເມນ຺ໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອນ຺ນໍ ປານໍ ຂາທນີຍໍ, ໂຠຊນຎ຺ຈ ມຫາຣຫໍ;

ເອກຣຕ຺ຕິປຣິວາສາ, ສພ຺ພໍ ຠວຕິ ປູຕິກ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ນິສ຺ສນ຺ທໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໓໐໔. ກຖໍ ສມ຺ມກ຺ຂນໂຕ? ປຣິໂຠຄກາເລປິ ເຈສ ຫຕ຺ຖໂອຏ຺ຐຊິວ຺ຫາຕາລູນິ ສມ຺ມກ຺ເຂຕິ. ຕານິ ເຕນ ສມ຺ມກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ກູລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຍານິ ໂຘຕານິປິ ຄນ຺ຘຫຣຓຕ຺ຖໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຘວິຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຍຖາ ນາມ ໂອທເນ ປຈ຺ຈມາເນ ຖຸສກຓກຸຓ຺ຑກາທີນິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂລິມຸຂວຏ຺ຏິປິຘານິໂຍ ມກ຺ຂນ຺ຕິ, ເອວເມວ ສກລສຣີຣານຸຄເຕນ ກາຍຄ຺ຄິນາ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣມາໂນ ທນ຺ເຕ ທນ຺ຕມລຠາເວນ ສມ຺ມກ຺ເຂຕິ. ຊິວ຺ຫາຕາລຸປ຺ປຠຸຕີນິ ເຂຬເສມ຺ຫາທິຠາເວນ, ອກ຺ຂິກຓ຺ຓນາສອໂຘມຄ຺ຄາທິເກ ອກ຺ຂິຄູຖກກຓ຺ຓຄູຖກສິງ຺ຆາຓິກາມຸຕ຺ຕກຣີສາທິຠາເວນ ສມ຺ມກ຺ເຂຕິ. ເຍນ ສມ຺ມກ຺ຂິຕານິ ອິມານິ ທ຺ວາຣານິ ທິວເສ ທິວເສ ໂຘວິຍມານານິປິ ເນວ ສຸຈີນິ, ນ ມໂນຣມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍສຸ ເອກຈ຺ຈໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຫຕ຺ໂຖ ປຸນ ອຸທເກນ ໂຘວິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ຈໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຄມເຍນປິ ມຕ຺ຕິກາຍປິ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ເຓນປິ ໂຘວໂຕ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວິຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວໍ ສມ຺ມກ຺ຂນໂຕ ປຏິກ຺ກູລຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

໓໐໕. ຕສ຺ເສວໍ ທສຫາກາເຣຫິ ປຏິກ຺ກູລຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ກູລາກາຣວເສນ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣໂຕ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ. ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ສຠາວຘມ຺ມຕາຍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ເຕນ ອຸປຈາຣສມາຘິນາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ປຏິກ຺ກູລາກາຣຄ຺ຄຫຓວເສນ ປເນຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອິມໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎາ ອິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຏ຺ຏຕິ. ໂສ ກນ຺ຕາຣນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖິໂກ ວິຍ ປຸຕ຺ຕມໍສໍ ວິຄຕມໂທ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ ຍາວເທວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ. ອຖສ຺ສ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ກພຬີກາຣາຫາຣປຣິຎ຺ຎາມຸເຂນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປຣິຎ຺ຎາມຸເຂນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິຊານາຕິ. ອປຣິປກ຺ກາທິປຏິກ຺ກູລຠາວວເສນ ຈສ຺ສ ກາຍຄຕາສຕິຠາວນາປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອສຸຠສຎ຺ຎາຍ ອນຸໂລມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິມໍ ປນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອມຕປຣິໂຍສານຕໍ ອນຠິສມ຺ຠຸຓນ຺ໂຕ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕີຕິ.

ອຍໍ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎາຠາວນາຍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານຠາວນາ

໓໐໖. ອິທານິ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎານນ຺ຕຣໍ ເອກໍ ວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານສ຺ສ ຠາວນານິທ຺ເທໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ສຠາວູປລກ຺ຂຓວເສນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ວວຕ຺ຖານໍ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ. ຘາຕຸມນສິກາໂຣ, ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ຕຍິທໍ ທ຺ວິຘາ ອາຄຕໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ. ສງ຺ເຂປໂຕ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ ອາຄຕໍ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ມຫາຫຕ຺ຖິປທູປເມ ຣາຫຸໂລວາເທ ຘາຕຸວິຠງ຺ເຄ ຈ. ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ໂຄຆາຕກນ຺ເຕວາສີ ວາ ຄາວິໍ ວຘິຕ຺ວາ ຈຕຸມຫາປເຖ ພິລໂສ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ວເສນ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໘) ສງ຺ເຂປໂຕ ອາຄຕໍ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ເຉໂກ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ຕສ຺ເສວ ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນຠໂຕ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຄາວິໍ ວຘິຕ຺ວາ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ຄຕານໍ ມຫາປຖານໍ ເວມຊ຺ຌຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕ ຈຕຸມຫາປເຖ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິຣິຍາປຖານໍ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ຐິຕຕ຺ຕາ ຍຖາຐິຕໍ. ຍຖາຐິຕຕ຺ຕາວ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ກາຍໍ ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ…ເປ… ວາໂຍຘາຕູຕິ ເອວໍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ.

ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍຖາ ໂຄຆາຕກສ຺ສ ຄາວິໍ ໂປເສນ຺ຕສ຺ສປິ ອາຆາຕນໍ ອາຫຣນ຺ຕສ຺ສປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສປິ ວຘນ຺ຕສ຺ສປິ ວຘິຕໍ ມຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສປິ ຕາວເທວ ຄາວີຕິສຎ຺ຎາ ນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຍາວ ນໍ ປທາເລຕ຺ວາ ພິລໂສ ນ ວິຠຊຕິ. ວິຠຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປນ ຄາວີສຎ຺ຎາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ມໍສສຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕຕິ. ນາສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ຄາວິໍ ວິກ຺ກິຓາມິ, ອິເມ ຄາວິໍ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘‘ອຫໍ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓາມິ, ອິເມປິ ມໍສໍ ຫຣນ຺ຕິ’’ຈ຺ເຈວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ອິມສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ຄິຫິຠູຕສ຺ສປິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສປິ ຕາວເທວ ສຕ຺ໂຕຕິ ວາ ໂປໂສຕິ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວາ ສຎ຺ຎາ ນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຍາວ ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຘາຕຸໂສ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ປນ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຘາຕຸວເສເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ…ເປ… ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ.

໓໐໗. ມຫາຫຕ຺ຖິປທູປເມ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໐ ອາທໂຍ) ປນ – ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຂຣິຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຂຣິຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູ’’ຕິ ຈ,

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອາໂປ ອາໂປຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ປິຕ຺ຕໍ…ເປ… ມຸຕ຺ຕໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອາໂປ ອາໂປຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕູ’’ຕິ ຈ,

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເຕໂຊ ເຕໂຊຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເຍນ ຈ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ເຍນ ຈ ຊີຣີຍຕິ, ເຍນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ, ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເຕໂຊ ເຕໂຊຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕູ’’ຕິ ຈ,

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ວາໂຍ ວາໂຍຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາ, ອໂຘຄມາ ວາຕາ, ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາ, ໂກຏ຺ຐາສຍາ ວາຕາ, ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນ ວາຕາ, ອສ຺ສາໂສ ປສ຺ສາໂສ ອິຕິ ວາ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ວາໂຍ ວາໂຍຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ ຈ –

ເອວໍ ນາຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕໍ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ຣາຫຸໂລວາທຘາຕຸວິຠງ຺ເຄສຸປິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຕາວ ອຸຠຍມ຺ປິ ນິຍກສ຺ສ ອຘິວຈນໍ. ນິຍກໍ ນາມ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ ສສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຍິທໍ ຍຖາ ໂລເກ ອິຕ຺ຖີສຸ ກຖາ ອຘິຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕນິ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກກ຺ຂຬນ຺ຕິ ຖທ຺ຘໍ. ຂຣິຄຕນ຺ຕິ ຜຣຸສໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມໍ ລກ຺ຂຓວຈນໍ, ທຸຕິຍໍ ອາກາຣວຈນໍ, ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ ຫິ ປຖວີຘາຕຸ, ສາ ຜຣຸສາກາຣາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຂຣິຄຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຸປາທິນ຺ນນ຺ຕິ ທຬ຺ຫໍ ອາທິນ຺ນໍ, ອຫໍ ມມນ຺ຕິ ເອວໍ ທຬ຺ຫໍ ອາທິນ຺ນໍ, ຄຫິຕໍ ປຣາມຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກຕມນ຺ຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເກສາ ໂລມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ປຖວີຘາຕຸ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈີຕິ ອວເສເສສຸ ຕີສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຖວີຘາຕຸ ສງ຺ຄຫິຕາ.

ວິສ຺ສນ຺ທນຠາເວນ ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ອປ຺ໂປຕີຕິ ອາໂປ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາທິວເສນ ນານາວິເຘສຸ ອາເປສຸ ຄຕນ຺ຕິ ອາໂປຄຕໍ. ກິໍ ຕໍ? ອາໂປຘາຕຸຍາ ອາພນ຺ຘນລກ຺ຂຓໍ.

ເຕຊນວເສນ ເຕໂຊ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເຕເຊສຸ ຄຕນ຺ຕິ ເຕໂຊຄຕໍ. ກິໍ ຕໍ? ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ເຍນ ຈາຕິ ເຍນ ເຕໂຊຘາຕຸຄເຕນ ກຸປິເຕນ ອຍໍ ກາໂຍ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ເອກາຫິກຊຣາທິຠາເວນ ອຸສຸມຊາໂຕ ໂຫຕິ. ເຍນ ຈ ຊີຣີຍຕີຕິ ເຍນ ອຍໍ ກາໂຍ ຊີຣຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວກລ຺ລຕໍ ພລປຣິກ຺ຂຍໍ ວລິປລິຕາທິຠາວຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ເຍນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫຕີຕິ ເຍນ ກຸປິເຕນ ອຍໍ ກາໂຍ ຑຍ຺ຫຕິ. ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ຑຍ຺ຫາມິ ຑຍ຺ຫາມີ’’ຕິ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ສຕໂຘຕສປ຺ປິໂຄສີສຈນ຺ທນາທິເລປຎ຺ເຈວ ຕາລວຓ຺ຏວາຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຍເນຕໍ ອສິຕໍ ວາ ໂອທນາທິ ປີຕໍ ວາ ປານກາທິ ຂາຍິຕໍ ວາ ປິຏ຺ຐຂຊ຺ຊກາທິ ສາຍິຕໍ ວາ ອມ຺ພປກ຺ກມຘຸຜາຓິຕາທິ ສມ຺ມາ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣສາທິຠາເວນ ວິເວກໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມາ ຕໂຍ ເຕໂຊຘາຕຸສມຸຏ຺ຐານາ. ປຈ຺ຉິໂມ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາໂນວ.

ວາຍນວເສນ ວາໂຍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວາເຍສຸ ຄຕນ຺ຕິ ວາໂຍຄຕໍ. ກິໍ ຕໍ? ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ. ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາຕິ ອຸຄ຺ຄາຣຫິກ຺ກາທິປວຕ຺ຕກາ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫຓວາຕາ. ອໂຘຄມາ ວາຕາຕິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທິນີຫຣຓກາ ອໂຘ ໂອໂຣຫຓວາຕາ. ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາຕິ ອນ຺ຕານໍ ພຫິວາຕາ. ໂກຏ຺ຐາສຍາ ວາຕາຕິ ອນ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕວາຕາ. ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນ ວາຕາຕິ ຘມນິຊາລານຸສາເຣນ ສກລສຣີເຣ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ອນຸສຏາ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິນິພ຺ພຕ຺ຕກາ ວາຕາ. ອສ຺ສາໂສຕິ ອນ຺ໂຕປວິສນນາສິກວາໂຕ. ປສ຺ສາໂສຕິ ພຫິນິກ຺ຂມນນາສິກວາໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມາ ປຎ຺ຈ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາວ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈີຕິ ອິມິນາ ປເທນ ອວເສສໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອາໂປຘາຕຸອາທໂຍ ສງ຺ຄຫິຕາ.

ອິຕິ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ປຖວີຘາຕຸ, ທ຺ວາທສຫິ ອາໂປຘາຕຸ, ຈຕູຫິ ເຕໂຊຘາຕຸ, ຉຫິ ວາໂຍຘາຕູຕິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ປາຬິວຓ຺ຓນາ.

໓໐໘. ຠາວນານເຍ ປເນຕ຺ຖ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເກສາ ປຖວີຘາຕຸ, ໂລມາ ປຖວີຘາຕູຕິ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຘາຕຸປຣິຄ຺ຄໂຫ ປປຎ຺ຈໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຍໍ ຖທ຺ຘລກ຺ຂຓໍ, ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸ. ຍໍ ອາພນ຺ຘນລກ຺ຂຓໍ, ອຍໍ ອາໂປຘາຕຸ. ຍໍ ປຣິປາຈນລກ຺ຂຓໍ, ອຍໍ ເຕໂຊຘາຕຸ. ຍໍ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ, ອຍໍ ວາໂຍຘາຕູຕິ ເອວໍ ມນສິກໂຣໂຕ ປນສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ນາຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ເອວໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອນ຺ຘກາຣໍ ອວິຠູຕໍ ໂຫຕິ. ປຸຣິມນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏໍ ໂຫຕິ.

ກຖໍ? ຍຖາ ທ຺ວີສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ພຫຸເປຍ຺ຍາລໍ ຕນ຺ຕິໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ເຕສຸ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ເປຍ຺ຍາລມຸຂໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ອຸຠໂຕໂກຏິວເສເນວ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຣ ນາຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ເອວໍ ວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ‘‘ກິໍ ສຊ຺ຌາໂຍ ນາເມສ ໂອຏ຺ຐປຣິຍາຫຕມຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ເທຕິ, ເອວໍ ສຊ຺ຌາເຍ ກຣິຍມາເນ ກທາ ຕນ຺ຕິ ປຄຸຓາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ອາຄຕາຄຕໍ ເປຍ຺ຍາລມຸຂໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາວ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ. ຕເມນໍ ອິຕໂຣ ເອວມາຫ – ‘‘ກິໍ ສຊ຺ຌາໂຍ ນາເມສ ປຣິໂຍສານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຕິ, ເອວໍ ສຊ຺ຌາເຍ ກຣິຍມາເນ ກທາ ຕນ຺ຕິ ປຣິໂຍສານໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອວເມວ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ເກສາທິວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຘາຕຸປຣິຄ຺ຄໂຫ ປປຎ຺ຈໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຍໍ ຖທ຺ຘລກ຺ຂຓໍ, ອຍໍ ປຖວີຘາຕູຕິອາທິນາ ນເຍນ ສງ຺ເຂປໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອິຕຣສ຺ສ ຕຖາ ມນສິກໂຣໂຕ ອນ຺ຘກາຣໍ ອວິຠູຕໍ ໂຫຕິ. ເກສາທິວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏໍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ອິມໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ຕິກ຺ຂປຎ຺ເຎນ ຕາວ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ສກລມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປກາຍໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ຖທ຺ຘຠາໂວ ວາ ຂຣຠາໂວ ວາ, ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸ. ໂຍ ອາພນ຺ຘນຠາໂວ ວາ ທ຺ຣວຠາໂວ ວາ, ອຍໍ ອາໂປຘາຕຸ. ໂຍ ປຣິປາຈນຠາໂວ ວາ ອຸຓ຺ຫຠາໂວ ວາ, ອຍໍ ເຕໂຊຘາຕຸ. ໂຍ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຠາໂວ ວາ ສມຸທີຣຓຠາໂວ ວາ, ອຍໍ ວາໂຍຘາຕູຕິ ເອວໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕູຕິ ຘາຕຸມຕ຺ຕໂຕ ນິສ຺ສຕ຺ຕໂຕ ນິຊ຺ຊີວໂຕ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ເສວໍ ວາຍມມານສ຺ສ ນຈິເຣເນວ ຘາຕຸປ຺ປເຠທາວຠາສນປຎ຺ຎາປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ ສຠາວຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຸປຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອຖ ວາ ປນ ເຍ ອິເມ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ນິສ຺ສຕ຺ຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ‘‘ອຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ນ຺ຫາຣຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ມໍສຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຈມ຺ມຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອາກາໂສ ປຣິວາຣິໂຕ ຣູປນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໖) ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາສາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ຕໍ ຕໍ ອນ຺ຕຣານຸສາຣິນາ ຎາຓຫຕ຺ເຖນ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ໂຍ ເອເຕສຸ ຖທ຺ຘຠາໂວ ວາ ຂຣຠາໂວ ວາ, ອຍໍ ປຖວີຘາຕູຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕູຕິ ຘາຕຸມຕ຺ຕໂຕ ນິສ຺ສຕ຺ຕໂຕ ນິຊ຺ຊີວໂຕ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ເສວໍ ວາຍມມານສ຺ສ ນຈິເຣເນວ ຘາຕຸປ຺ປເຠທາວຠາສນປຎ຺ຎາປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ ສຠາວຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຸປຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອາຄເຕ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖາເນ ຠາວນານໂຍ.

໓໐໙. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄເຕ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ຫິ ນາຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ເຎນ ໂຍຄິນາ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຘາຕຸໂຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ເສນາສເນ ວິຫຣນ຺ເຕນ ກຕສພ຺ພກິຈ຺ເຈນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ສສມ຺ຠາຣສງ຺ເຂປໂຕ, ສສມ຺ຠາຣວິຠຕ຺ຕິໂຕ, ສລກ຺ຂຓສງ຺ເຂປໂຕ, ສລກ຺ຂຓວິຠຕ຺ຕິໂຕຕິ ເອວໍ ຈຕູຫາກາເຣຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ສສມ຺ຠາຣສງ຺ເຂປໂຕ ຠາເວຕິ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ວີສຕິຍາ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຖທ຺ຘາກາຣໍ ປຖວີຘາຕູຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ທ຺ວາທສສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຍູສຄຕໍ ອຸທກສງ຺ຂາຕໍ ອາພນ຺ຘນາກາຣໍ ອາໂປຘາຕູຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຣິປາຈນກໍ ເຕຊໍ ເຕໂຊຘາຕູຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຉສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນາກາຣໍ ວາໂຍຘາຕູຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ວວຕ຺ຖາປຍໂຕເຍວ ຘາຕຸໂຍ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປຈາຣສມາຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໓໑໐. ຍສ຺ສ ປນ ເອວໍ ຠາວຍໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ, ເຕນ ສສມ຺ຠາຣວິຠຕ຺ຕິໂຕ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ຍໍ ຕໍ ກາຍຄຕາສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານນິທ຺ເທເສ ສຕ຺ຕຘາ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ທສຘາ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ຕາວ ຕໍ ສພ຺ພໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ຕຈປຎ຺ຈກາທີນໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ວຈສາ ສຊ຺ຌາຍໍ ອາທິໍກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິຘານໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຍເມວ ຫິ ວິເສໂສ, ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເກສາທໂຍ ມນສິກຣິຕ຺ວາປິ ປຏິກ຺ກູລວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ, ອິຘ ຘາຕຸວເສນ. ຕສ຺ມາ ວຓ຺ຓາທິວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຎ຺ຈຘາ ເກສາທໂຍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ອວສາເນ ເອວໍ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ.

໓໑໑. ອິເມ ເກສາ ນາມ ສີສກຏາຫປລິເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາວມ຺ມິກມຕ຺ຖເກ ຊາເຕສຸ ກຸຓ຺ຐຕິເຓສຸ ນ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖໂກ ຊານາຕິ ມຍິ ກຸຓ຺ຐຕິຓານິ ຊາຕານີຕິ, ນປິ ກຸຓ຺ຐຕິຓານິ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖເກ ຊາຕານີຕິ, ເອວເມວ ນ ສີສກຏາຫປລິເວຐນຈມ຺ມໍ ຊານາຕິ ມຍິ ເກສາ ຊາຕາຕິ, ນປິ ເກສາ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ສີສກຏາຫເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເກສາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໑໒. ໂລມາ ສຣີຣເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສຸຎ຺ຎຄາມຏ຺ຐາເນ ຊາເຕສຸ ທພ຺ພຕິຓເກສຸ ນ ສຸຎ຺ຎຄາມຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ ມຍິ ທພ຺ພຕິຓການິ ຊາຕານີຕິ, ນປິ ທພ຺ພຕິຓການິ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ສຸຎ຺ຎຄາມຏ຺ຐາເນ ຊາຕານີຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣເວຐນຈມ຺ມໍ ຊານາຕິ ມຍິ ໂລມາ ຊາຕາຕິ. ນປິ ໂລມາ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ສຣີຣເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ໂລມາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໑໓. ນຂາ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ເຄສຸ ຊາຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ກຸມາຣເກສຸ ທຓ຺ຑເກຫິ ມຘຸກຏ຺ຐິເກ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກີຬນ຺ເຕສຸ ນ ທຓ຺ຑກາ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ມຘຸກຏ຺ຐິກາ ຐປິຕາຕິ, ນປິ ມຘຸກຏ຺ຐິກາ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ທຓ຺ຑເກສຸ ຐປິຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອຄ຺ເຄສຸ ນຂາ ຊາຕາຕິ. ນປິ ນຂາ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ເຄສຸ ຊາຕາຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ນຂາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໑໔. ທນ຺ຕາ ຫນຸກຏ຺ຐິເກສຸ ຊາຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ວຑ຺ຒກີຫິ ປາສາຓອຸທຸກ຺ຂລເກສຸ ເກນຈິເທວ ສິເລສຊາເຕນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕຖມ຺ເຠສຸ ນ ອຸທຸກ຺ຂລາ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ຖມ຺ຠາ ຐິຕາຕິ. ນປິ ຖມ຺ຠາ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ອຸທຸກ຺ຂເລສຸ ຐິຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ຫນຸກຏ຺ຐີນິ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ທນ຺ຕາ ຊາຕາຕິ. ນປິ ທນ຺ຕາ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ຫນຸກຏ຺ຐີສຸ ຊາຕາຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ທນ຺ຕາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໑໕. ຕໂຈ ສກລສຣີຣໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອລ຺ລໂຄຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ຘາຍ ມຫາວີຓາຍ ນ ມຫາວີຓາ ຊານາຕິ ອຫໍ ອລ຺ລໂຄຈມ຺ເມນ ປຣິໂຍນທ຺ຘາຕິ. ນປິ ອລ຺ລໂຄຈມ຺ມໍ ຊານາຕິ ມຍາ ມຫາວີຓາ ປຣິໂຍນທ຺ຘາຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ຕເຈນ ປຣິໂຍນທ຺ຘນ຺ຕິ. ນປິ ຕໂຈ ຊານາຕິ ມຍາ ສຣີຣໍ ປຣິໂຍນທ຺ຘນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ຕໂຈ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໑໖. ມໍສໍ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏໍ ອນຸລິມ຺ປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ມຫາມຕ຺ຕິກລິຕ຺ຕາຍ ຠິຕ຺ຕິຍາ ນ ຠິຕ຺ຕິ ຊານາຕິ ອຫໍ ມຫາມຕ຺ຕິກາຍ ລິຕ຺ຕາຕິ. ນປິ ມຫາມຕ຺ຕິກາ ຊານາຕິ ມຍາ ຠິຕ຺ຕິ ລິຕ຺ຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາໂຏ ຊານາຕິ ອຫໍ ນວເປສິສຕປ຺ປເຠເທນ ມໍເສນ ລິຕ຺ໂຕຕິ. ນປິ ມໍສໍ ຊານາຕິ ມຍາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາໂຏ ລິຕ຺ໂຕຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ມໍສໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໑໗. ນ຺ຫາຣຸ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐີນິ ອາພນ຺ຘມານາ ຐິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ວລ຺ລີຫິ ວິນທ຺ເຘສຸ ກຸຏ຺ຏທາຣູສຸ ນ ກຸຏ຺ຏທາຣູນິ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ວລ຺ລີຫິ ວິນທ຺ຘານີຕິ. ນປິ ວລ຺ລິໂຍ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ກຸຏ຺ຏທາຣູນິ ວິນທ຺ຘານີຕິ, ເອວເມວ ນ ອຏ຺ຐີນິ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ນ຺ຫາຣູຫິ ອາພທ຺ຘານີຕິ. ນປິ ນ຺ຫາຣູ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ອຏ຺ຐີນິ ອາພທ຺ຘານີຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ນ຺ຫາຣຸ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໑໘. ອຏ຺ຐີສຸ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຊງ຺ຆຏ຺ຐິ ອູຣຸຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອູຣຸຏ຺ຐິ ກຏິຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ກຏິຏ຺ຐິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ຄີວຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຄີວຏ຺ຐິ ສີສຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ສີສຏ຺ຐິ ຄີວຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ຄີວຏ຺ຐິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ກຏິຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ກຏິຏ຺ຐິ ອູຣຸຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ອູຣຸຏ຺ຐິ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ຊງ຺ຆຏ຺ຐິ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອິຏ຺ຐກທາຣຸໂຄມຍາທິສຎ຺ຈເຍສຸ ນ ເຫຏ຺ຐິມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ອຸປຣິເມ ອຸປຣິເມ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ. ນປິ ອຸປຣິມາ ອຸປຣິມາ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ເຫຏ຺ຐິເມສຸ ເຫຏ຺ຐິເມສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ອູຣຸຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ອູຣຸຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ກຏິຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ກຏິຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ຊານາຕິ ອຫໍ ຄີວຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ຄີວຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ສີສຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ສີສຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ຄີວຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ຄີວຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ຊານາຕິ ອຫໍ ກຏິຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ. ນ ກຏິຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ອູຣຸຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ອູຣຸຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ. ນ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ອຫໍ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອຏ຺ຐິ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໑໙. ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເວຬຸປພ຺ພາທີນໍ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຉິນ຺ນເວຕ຺ຕຄ຺ຄາທີສຸ ນ ເວຬຸປພ຺ພາທີນິ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ເວຕ຺ຕຄ຺ຄາທີນິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານີຕິ. ນປິ ເວຕ຺ຕຄ຺ຄາທີນິ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ເວຬຸປພ຺ພາທີສຸ ຐິຕານີຕິ, ເອວເມວ ນ ອຏ຺ຐີນິ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ໂຕ ມິຎ຺ຊໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນາປິ ມິຎ຺ຊໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອນ຺ໂຕ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໐. ວກ຺ກໍ ຄລວາຏກໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ເອກມູເລນ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ເນນ ຖູລນ຺ຫາຣຸນາ ວິນິພທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ວຓ຺ຏຸປນິພທ຺ເຘ ອມ຺ພຜລທ຺ວເຍ ນ ວຓ຺ຏໍ ຊານາຕິ ມຍາ ອມ຺ພຜລທ຺ວຍໍ ອຸປນິພທ຺ຘນ຺ຕິ. ນປິ ອມ຺ພຜລທ຺ວຍໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ວຓ຺ເຏນ ອຸປນິພທ຺ຘນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ຖູລນ຺ຫາຣຸ ຊານາຕິ ມຍາ ວກ຺ກໍ ອຸປນິພທ຺ຘນ຺ຕິ. ນປິ ວກ຺ກໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ຖູລນ຺ຫາຣຸນາ ອຸປນິພທ຺ຘນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ວກ຺ກໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໑. ຫທຍໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸຣຏ຺ຐິປຎ຺ຊຣມຊ຺ຌໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຊິຓ຺ຓສນ຺ທມານິກປຎ຺ຊຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຐປິຕາຍ ມໍສເປສິຍາ ນ ສນ຺ທມານິກປຎ຺ຊຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມໍສເປສິ ຐິຕາຕິ. ນປິ ມໍສເປສິ ຊານາຕິ ອຫໍ ຊິຓ຺ຓສນ຺ທມານິກປຎ຺ຊຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ອຸຣຏ຺ຐິປຎ຺ຊຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຫທຍໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ຫທຍໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ອຸຣຏ຺ຐິປຎ຺ຊຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ຫທຍໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໒. ຍກນໍ ອນ຺ໂຕສຣີເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານມພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸກ຺ຂລິກປາລປສ຺ສມ຺ຫິ ລຄ຺ເຄ ຍມກມໍສປິຓ຺ເຑ ນ ອຸກ຺ຂລິກປາລປສ຺ສໍ ຊານາຕິ ມຍິ ຍມກມໍສປິຓ຺ໂຑ ລຄ຺ໂຄຕິ. ນປິ ຍມກມໍສປິຓ຺ໂຑ ຊານາຕິ ອຫໍ ອຸກ຺ຂລິກປາລປສ຺ເສ ລຄ຺ໂຄຕິ, ເອວເມວ ນ ຖນານມພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ຊານາຕິ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຍກນໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ຍກນໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ຖນານມພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ຍກນໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໓. ກິໂລມເກສຸ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ຫທຍຎ຺ຈ ວກ຺ກຎ຺ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ສກລສຣີເຣ ຈມ຺ມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐໂຕ ມໍສໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປິໂລຕິກປລິເວຐິເຕ ມໍເສ ນ ມໍສໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ປິໂລຕິກາຍ ປລິເວຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ປິໂລຕິກາ ຊານາຕິ ມຍາ ມໍສໍ ປລິເວຐິຕນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ວກ຺ກຫທຍານິ ສກລສຣີເຣ ຈ ມໍສໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ກິໂລມເກນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ. ນປິ ກິໂລມກໍ ຊານາຕິ ມຍາ ວກ຺ກຫທຍານິ ສກລສຣີເຣ ຈ ມໍສໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ກິໂລມກໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໔. ປິຫກໍ ຫທຍສ຺ສ ວາມປສ຺ເສ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ໂກຏ຺ຐມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຍ ໂຄມຍປິຓ຺ຑິຍາ ນ ໂກຏ຺ຐມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ຊານາຕິ ໂຄມຍປິຓ຺ຑິ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຕິ. ນປິ ໂຄມຍປິຓ຺ຑິ ຊານາຕິ ອຫໍ ໂກຏ຺ຐມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ຊານາຕິ ປິຫກໍ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ປິຫກໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ປິຫກໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໕. ປປ຺ຜາສໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານມນ຺ຕເຣ ຫທຍຎ຺ຈ ຍກນຎ຺ຈ ອຸປຣິ ຉາເທຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຊິຓ຺ຓໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕເຣ ລມ຺ພມາເນ ສກຸຓກຸລາວເກ ນ ຊິຓ຺ຓໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ມຍິ ສກຸຓກຸລາວໂກ ລມ຺ພມາໂນ ຐິໂຕຕິ. ນປິ ສກຸຓກຸລາວໂກ ຊານາຕິ ອຫໍ ຊິຓ຺ຓໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕເຣ ລມ຺ພມາໂນ ຐິໂຕຕິ, ເອວເມວ ນ ຕໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ມຍິ ປປ຺ຜາສໍ ລມ຺ພມານໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ປປ຺ຜາສໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ເອວຣູເປ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ລມ຺ພມານໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ປປ຺ຜາສໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໖. ອນ຺ຕໍ ຄລວາຏກກຣີສມຄ຺ຄປຣິຍນ຺ເຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ໂລຫິຕໂທຓິກາຍ ໂອຠຸຊິຕ຺ວາ ຐປິເຕ ຉິນ຺ນສີສຘມ຺ມນິກເຬວເຣ ນ ໂລຫິຕໂທຓິ ຊານາຕິ ມຍິ ຘມ຺ມນິກເຬວຣໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ຘມ຺ມນິກເຬວຣໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ໂລຫິຕໂທຓິຍາ ຐິຕນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ມຍິ ອນ຺ຕໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ອນ຺ຕໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອນ຺ຕໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໗. ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕນ຺ຕເຣ ເອກວີສຕິອນ຺ຕໂຠເຄ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປາທປຸຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸມຓ຺ຑລກໍ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ຣຊ຺ຊຸເກສຸ ນ ປາທປຸຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸມຓ຺ຑລກໍ ຊານາຕິ ຣຊ຺ຊຸກາ ມໍ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ. ນປິ ຣຊ຺ຊຸກາ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ປາທປຸຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸມຓ຺ຑລກໍ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ອນ຺ຕໍ ຊານາຕິ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ມໍ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ອນ຺ຕໍ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໘. ອຸທຣິຍໍ ອຸທເຣ ຐິຕໍ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສຸວານໂທຓິຍໍ ຐິເຕ ສຸວານວມຖຸມ຺ຫິ ນ ສຸວານໂທຓິ ຊານາຕິ ມຍິ ສຸວານວມຖຸ ຐິໂຕຕິ. ນປິ ສຸວານວມຖຸ ຊານາຕິ ອຫໍ ສຸວານໂທຓິຍໍ ຐິໂຕຕິ, ເອວເມວ ນ ອຸທຣໍ ຊານາຕິ ມຍິ ອຸທຣິຍໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ອຸທຣິຍໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ອຸທເຣ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອຸທຣິຍໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໒໙. ກຣີສໍ ປກ຺ກາສຍສງ຺ຂາເຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລເວຬຸປພ຺ພສທິເສ ອນ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເວຬຸປພ຺ເພ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ສຓ຺ຫປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາຍ ນ ເວຬຸປພ຺ພໍ ຊານາຕິ ມຍິ ປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາ ຐິຕາຕິ. ນປິ ປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາ ຊານາຕິ ອຫໍ ເວຬຸປພ຺ເພ ຐິຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ປກ຺ກາສໂຍ ຊານາຕິ ມຍິ ກຣີສໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ກຣີສໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ປກ຺ກາສເຍ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ກຣີສໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໓໐. ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຸຣາຓລາພຸກຏາເຫ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິຍາ ນ ລາພຸກຏາຫໍ ຊານາຕິ ມຍິ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ຐິຕາຕິ. ນປິ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ຊານາຕິ ອຫໍ ລາພຸກຏາເຫ ຐິຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ມຍິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

໓໓໑. ປິຕ຺ເຕສຸ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິພທ຺ຘໍ ສກລສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປູວໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິເຕ ເຕເລ ນ ປູວໍ ຊານາຕິ ເຕລໍ ມໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ເຕລໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ປູວໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣໍ ຊານາຕິ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ມໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ວສ຺ໂສທເກນ ປຸຓ຺ເຓ ໂກສາຕກິໂກສເກ ນ ໂກສາຕກິໂກສໂກ ຊານາຕິ ມຍິ ວສ຺ໂສທກໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ວສ຺ໂສທກໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ໂກສາຕກິໂກສເກ ຐິຕນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ປິຕ຺ຕໂກສໂກ ຊານາຕິ ມຍິ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ປິຕ຺ຕໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໓໒. ເສມ຺ຫໍ ເອກປຕ຺ຖປູຣປ຺ປມາຓໍ ອຸທຣປຏເລ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸປຣິ ສຎ຺ຊາຕເຜຓປຏລາຍ ຈນ຺ທນິກາຍ ນ ຈນ຺ທນິກາ ຊານາຕິ ມຍິ ເຜຓປຏລໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ເຜຓປຏລໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ຈນ຺ທນິກາຍ ຐິຕນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ອຸທຣປຏລໍ ຊານາຕິ ມຍິ ເສມ຺ຫໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ເສມ຺ຫໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ອຸທຣປຏເລ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເສມ຺ຫໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໓໓. ປຸພ຺ໂພ ອນິພທ຺ໂຘກາໂສ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ຂາຓຸກຓ຺ຏກປ຺ປຫຣຓອຄ຺ຄິຊາລາທີຫິ ອຠິຫເຕ ສຣີຣປ຺ປເທເສ ໂລຫິຕໍ ສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕິ, ຄຓ຺ຑປີຬກາທໂຍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຜຣສຸປ຺ປຫາຣາທິວເສນ ປຄ຺ຆຣິຕນິຍ຺ຍາເສ ຣຸກ຺ເຂ ນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫາຣາທິປ຺ປເທສາ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ນິຍ຺ຍາໂສ ຐິໂຕຕິ, ນປິ ນິຍ຺ຍາໂສ ຊານາຕິ ອຫໍ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫາຣາທິປ຺ປເທເສສຸ ຐິໂຕຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣສ຺ສ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທີຫິ ອຠິຫຕປ຺ປເທສາ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ປຸພ຺ໂພ ຐິໂຕຕິ. ນປິ ປຸພ຺ໂພ ຊານາຕິ ອຫໍ ເຕສຸ ປເທເສສຸ ຐິໂຕຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ປຸພ຺ໂພ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໓໔. ໂລຫິເຕສຸ ສໍສຣຓໂລຫິຕໍ ປິຕ຺ຕໍ ວິຍ ສກລສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕໍ ຍກນຏ຺ຐານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເອກປຕ຺ຖປູຣມຕ຺ຕໍ ວກ຺ກຫທຍຍກນປປ຺ຜາສານິ ເຕເມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສໍສຣຓໂລຫິເຕ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອິຕຣໍ ປນ ຍຖາ ຊຊ຺ຊຣກປາເລ ໂອວຏ຺ເຐ ອຸທເກ ເຫຏ຺ຐາ ເລຑ຺ຑຸຂຓ຺ຑາທີນິ ເຕມຍມາເນ ນ ເລຑ຺ຑຸຂຓ຺ຑາທີນິ ຊານນ຺ຕິ ມຍໍ ອຸທເກນ ເຕມິຍມານາຕິ. ນປິ ອຸທກໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ເລຑ຺ຑຸຂຓ຺ຑາທີນິ ເຕເມມີຕິ, ເອວເມວ ນ ຍກນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄຏ຺ຐານໍ ວກ຺ກາທີນິ ວາ ຊານນ຺ຕິ ມຍິ ໂລຫິຕໍ ຐິຕໍ ອມ຺ເຫ ວາ ເຕມຍມານໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ໂລຫິຕໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ຍກນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວກ຺ກາທີນິ ເຕມຍມານໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ໂລຫິຕໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໓໕. ເສໂທ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປາທິກາເລສຸ ເກສໂລມກູປວິວຣານິ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ເຈວ ປຄ຺ຆຣຕິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸທກາ ອພ຺ພູຬ຺ຫມຕ຺ເຕສຸ ຠິສມຸຬາລກຸມຸທນາຬກລາເປສຸ ນ ຠິສາທິກລາປວິວຣານິ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ອຸທກໍ ປຄ຺ຆຣຕີຕິ. ນປິ ຠິສາທິກລາປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ອຸທກໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ຠິສາທິກລາປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣາມີຕິ, ເອວເມວ ນ ເກສໂລມກູປວິວຣານິ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ເສໂທ ປຄ຺ຆຣຕີຕິ. ນປິ ເສໂທ ຊານາຕິ ອຫໍ ເກສໂລມກູປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣາມີຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເສໂທ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໓໖. ເມໂທ ຖູລສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ກິສສ຺ສ ຊງ຺ຆມໍສາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ປຕ຺ຖິນ຺ນສິເນໂຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຫລິທ຺ທິປິໂລຕິກປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ມໍສປຸຎ຺ເຊ ນ ມໍສປຸຎ຺ໂຊ ຊານາຕິ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຫລິທ຺ທິປິໂລຕິກາ ຐິຕາຕິ. ນປິ ຫລິທ຺ທິປິໂລຕິກາ ຊານາຕິ ອຫໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຕິ, ເອວເມວ ນ ສກລສຣີເຣ ຊງ຺ຆາທີສຸ ວາ ມໍສໍ ຊານາຕິ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ເມໂທ ຐິໂຕຕິ. ນປິ ເມໂທ ຊານາຕິ ອຫໍ ສກລສຣີເຣ ຊງ຺ຆາທີສຸ ວາ ມໍສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເມໂທ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ປຕ຺ຖິນ຺ນຍູໂສ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໓໗. ອສ຺ສຸ ຍທາ ສຎ຺ຊາຍຕິ ຕທາ ອກ຺ຂິກູປເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸທກປຸຓ຺ເຓສຸ ຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິກູປເກສຸ ນ ຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິກູປກາ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ອຸທກໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິກູປເກສຸ ອຸທກໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິກູປເກສຸ ຐິຕນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ອກ຺ຂິກູປກາ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ອສ຺ສຸ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ອສ຺ສຸ ຊານາຕິ ອຫໍ ອກ຺ຂິກູປເກສຸ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອສ຺ສຸ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໓໘. ວສາ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປາທິກາເລ ຫຕ຺ຖຕລຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິປາທຕລປາທປິຏ຺ຐິ ນາສາປຸຏນລາຏອໍສກູເຏສຸ ຐິຕວິລີນສ຺ເນໂຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເຕເລ ອາຈາເມ ນ ອາຈາໂມ ຊານາຕິ ມໍ ເຕລໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ເຕລໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ອາຈາມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ຫຕ຺ຖຕລາທິປ຺ປເທໂສ ຊານາຕິ ມໍ ວສາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ. ນປິ ວສາ ຊານາຕິ ອຫໍ ຫຕ຺ຖຕລາທິປ຺ປເທສໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ວສາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໓໙. ເຂໂຬ ຕຖາຣູເປ ເຂຬຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຕເລ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນອຸທກນິສ຺ສນ຺ເທ ນທີຕີຣກູປເກ ນ ກູປຕລໍ ຊານາຕິ ມຍິ ອຸທກໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີຕິ. ນປິ ອຸທກໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ກູປຕເລ ສນ຺ຕິຏ຺ຐາມີຕິ, ເອວເມວ ນ ຊິວ຺ຫາຕລໍ ຊານາຕິ ມຍິ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ເຂໂຬ ຐິໂຕຕິ. ນປິ ເຂໂຬ ຊານາຕິ ອຫໍ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຕເລ ຐິໂຕຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເຂໂຬ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໔໐. ສິງ຺ຆາຓິກາ ຍທາ ສຎ຺ຊາຍຕິ, ຕທາ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປູຕິທຘິຠຣິຕາຍ ສິປ຺ປິກາຍ ນ ສິປ຺ປິກາ ຊານາຕິ ມຍິ ປູຕິທຘິ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ປູຕິທຘິ ຊານາຕິ ອຫໍ ສິປ຺ປິກາຍ ຐິຕນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ນາສາປຸຏາ ຊານນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ສິງ຺ຆາຓິກາ ຐິຕາຕິ. ນປິ ສິງ຺ຆາຓິກາ ຊານາຕິ ອຫໍ ນາສາປຸເຏສຸ ຐິຕາຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ສິງ຺ຆາຓິກາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໔໑. ລສິກາ ອຏ຺ຐິກສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອສີຕິສຕສນ຺ຘີສຸ ຐິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເຕລພ຺ຠຎ຺ຊິເຕ ອກ຺ເຂ ນ ອກ຺ໂຂ ຊານາຕິ ມໍ ເຕລໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ເຕລໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ອກ຺ຂໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ອສີຕິສຕສນ຺ຘໂຍ ຊານນ຺ຕິ ລສິກາ ອມ຺ເຫ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ. ນປິ ລສິກາ ຊານາຕິ ອຫໍ ອສີຕິສຕສນ຺ຘໂຍ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ລສິກາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໔໒. ມຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖິສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຈນ຺ທນິກາຍ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອມຸເຂ ຣວຓຆເຏ ນ ຣວຓຆໂຏ ຊານາຕິ ມຍິ ຈນ຺ທນິກາຣໂສ ຐິໂຕຕິ. ນປິ ຈນ຺ທນິກາຣໂສ ຊານາຕິ ອຫໍ ຣວຓຆເຏ ຐິໂຕຕິ, ເອວເມວ ນ ວຕ຺ຖິ ຊານາຕິ ມຍິ ມຸຕ຺ຕໍ ຐິຕນ຺ຕິ. ນປິ ມຸຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ອຫໍ ວຕ຺ຖິມ຺ຫິ ຐິຕນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ມຸຕ຺ຕໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

໓໔໓. ເອວໍ ເກສາທີສຸ ມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຍນ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ປຣິປາຈນາກາໂຣ ເຕໂຊຘາຕູຕິ, ເຍນ ຊີຣີຍຕິ, ເຍນ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ, ເຍນ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ປຣິປາຈນາກາໂຣ ເຕໂຊຘາຕູຕິ ເອວໍ ເຕໂຊໂກຏ຺ຐາເສສຸ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ.

໓໔໔. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘງ຺ຄເມ ວາເຕ ອຸທ຺ຘງ຺ຄມວເສນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອໂຘຄເມ ອໂຘຄມວເສນ, ກຸຈ຺ຉິສເຍ ກຸຈ຺ຉິສຍວເສນ, ໂກຏ຺ຐາສເຍ ໂກຏ຺ຐາສຍວເສນ, ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິມ຺ຫິ ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິວເສນ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວເສນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນາກາໂຣ ວາໂຍຘາຕູຕິ, ອໂຘຄມາ ວາຕາ ນາມ, ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາ ນາມ, ໂກຏ຺ຐາສຍາ ວາຕາ ນາມ, ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນ ວາຕາ ນາມ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ວາຕາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນາກາໂຣ ວາໂຍຘາຕູຕິ ເອວໍ ວາໂຍໂກຏ຺ຐາເສສຸ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ເສວໍ ປວຕ຺ຕມນສິກາຣສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປຈາຣສມາຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໓໔໕. ຍສ຺ສ ປນ ເອວໍ ຠາວຍໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ, ເຕນ ສລກ຺ຂຓສງ຺ເຂປໂຕ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ວີສຕິຍາ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຖທ຺ຘລກ຺ຂຓໍ ປຖວີຘາຕູຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ເຖວ ອາພນ຺ຘນລກ຺ຂຓໍ ອາໂປຘາຕູຕິ. ປຣິປາຈນລກ຺ຂຓໍ ເຕໂຊຘາຕູຕິ. ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວາໂຍຘາຕູຕິ.

ທ຺ວາທສສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອາພນ຺ຘນລກ຺ຂຓໍ ອາໂປຘາຕູຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ເຖວ ປຣິປາຈນລກ຺ຂຓໍ ເຕໂຊຘາຕູຕິ. ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວາໂຍຘາຕູຕິ. ຖທ຺ຘລກ຺ຂຓໍ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຣິປາຈນລກ຺ຂຓໍ ເຕໂຊຘາຕູຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ເຕນ ອວິນິຠຸຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວາໂຍຘາຕູຕິ. ຖທ຺ຘລກ຺ຂຓໍ ປຖວີຘາຕູຕິ. ອາພນ຺ຘນລກ຺ຂຓໍ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ຉສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວາໂຍຘາຕູຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ເຖວ ຖທ຺ຘລກ຺ຂຓໍ ປຖວີຘາຕູຕິ. ອາພນ຺ຘນລກ຺ຂຓໍ ອາໂປຘາຕູຕິ. ປຣິປາຈນລກ຺ຂຓໍ ເຕໂຊຘາຕູຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ວວຕ຺ຖາປຍໂຕ ຘາຕຸໂຍ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປຈາຣສມາຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໓໔໖. ຍສ຺ສ ປນ ເອວມ຺ປິ ຠາວຍໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ, ເຕນ ສລກ຺ຂຓວິຠຕ຺ຕິໂຕ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເກສາທໂຍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເກສມ຺ຫິ ຖທ຺ຘລກ຺ຂຓໍ ປຖວີຘາຕູຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ເຖວ ອາພນ຺ຘນລກ຺ຂຓໍ ອາໂປຘາຕູຕິ. ປຣິປາຈນລກ຺ຂຓໍ ເຕໂຊຘາຕູຕິ. ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວາໂຍຘາຕູຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ຈຕສ຺ໂສ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ. ຕສ຺ເສວໍ ວວຕ຺ຖາປຍໂຕ ຘາຕຸໂຍ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປຈາຣສມາຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອປິຈ ໂຂ ປນ ວຈນຕ຺ຖໂຕ, ກລາປໂຕ, ຈຸຓ຺ຓໂຕ, ລກ຺ຂຓາທິໂຕ, ສມຸຏ຺ຐານໂຕ, ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕໂຕ, ວິນິພ຺ໂຠຄາວິນິພ຺ໂຠຄໂຕ, ສຠາຄວິສຠາຄໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວິເສສໂຕ, ສງ຺ຄຫໂຕ, ປຈ຺ຈຍໂຕ, ອສມນ຺ນາຫາຣໂຕ, ປຈ຺ຈຍວິຠາຄໂຕຕິ ອິເມຫິປິ ອາກາເຣຫິ ຘາຕຸໂຍ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໔໗. ຕຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ຖໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ປຕ຺ຖຏຕ຺ຕາ ປຖວີ. ອປ຺ໂປຕິ ອາປິຍຕິ ອປ຺ປາຍຕີຕິ ວາ ອາໂປ. ເຕຊຕີຕິ ເຕໂຊ. ວາຍຕີຕິ ວາໂຍ. ອວິເສເສນ ປນ ສລກ຺ຂຓຘາຣຓໂຕ ທຸກ຺ຂາທານໂຕ ທຸກ຺ຂາຘານໂຕ ຈ ຘາຕູຕິ. ເອວໍ ວິເສສສາມຎ຺ຎວເສນ ວຈນຕ຺ຖໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໔໘. ກລາປໂຕຕິ ຍາ ອຍໍ ເກສາ ໂລມາຕິອາທິນາ ນເຍນ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ປຖວີຘາຕຸ, ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫນ຺ຕິ ຈ ອາທິນາ ນເຍນ ທ຺ວາທສຫາກາເຣຫິ ອາໂປຘາຕຸ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ –

ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ, ຈຕສ຺ໂສ ຈາປິ ຘາຕຸໂຍ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ໂຫຕິ ເກສາຕິ ສມ຺ມຸຕິ;

ເຕສໍເຍວ ວິນິພ຺ໂຠຄາ, ນຕ຺ຖິ ເກສາຕິ ສມ຺ມຸຕິ.

ຕສ຺ມາ ເກສາປິ ອຏ຺ຐຘມ຺ມກລາປມຕ຺ຕເມວ. ຕຖາ ໂລມາທໂຍຕິ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາໂນ ໂກຏ຺ຐາໂສ, ໂສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ ຠາເວນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ທສຘມ຺ມກລາໂປປິ ໂຫຕິ. ອຸສ຺ສທວເສນ ປນ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕູຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ເອວໍ ກລາປໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໔໙. ຈຸຓ຺ຓໂຕຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ສຣີເຣ ມຊ຺ຌິເມນ ປມາເຓນ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫມານາ ປຣມາຓຸເຠທສຎ຺ຈຸຓ຺ຓາ ສຸຂຸມຣຊຠູຕາ ປຖວີຘາຕຸ ໂທຓມຕ຺ຕາ ສິຍາ. ສາ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒປ຺ປມາຓາຍ ອາໂປຘາຕຸຍາ ສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອນຸປາລິຕາ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ນ ວິກິຣິຍຕິ ນ ວິທ຺ຘໍສິຍຕິ, ອວິກິຣິຍມານາ ອວິທ຺ຘໍສິຍມານາ ອເນກວິຘໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສລິງ຺ຄາທິຠາວວິກປ຺ປໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອຓຸຖູລທີຆຣສ຺ສຖິຣກຖິນາທິຠາວຎ຺ຈ ປກາເສຕິ.

ຍູສຄຕາ ອາພນ຺ຘນາກາຣຠູຕາ ປເນຕ຺ຖ ອາໂປຘາຕຸ ປຖວີປຕິຏ຺ຐິຕາ ເຕຊານຸປາລິຕາ ວາໂຍວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ນ ປຄ຺ຆຣຕິ ນ ປຣິສ຺ສວຕິ, ອປຄ຺ຆຣມານາ ອປຣິສ຺ສວມານາ ປີຓິຕປີຓິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອສິຕປີຕາທິປາຈກາ ເຈຕ຺ຖ ອຸສຸມາກາຣຠູຕາ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ເຕໂຊຘາຕຸ ປຖວີປຕິຏ຺ຐິຕາ ອາໂປສງ຺ຄຫິຕາ ວາໂຍວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ອິມໍ ກາຍໍ ປຣິປາເຈຕິ, ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈສ຺ສ ອາວຫຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ປຣິປາຈິໂຕ ອຍໍ ກາໂຍ ນ ປູຕິຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສຏາ ເຈຕ຺ຖ ສມຸທີຣຓວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓາ ວາໂຍຘາຕຸ ປຖວີປຕິຏ຺ຐິຕາ ອາໂປສງ຺ຄຫິຕາ ເຕຊານຸປາລິຕາ ອິມໍ ກາຍໍ ວິຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ວິຕ຺ຖມ຺ຠິໂຕ ອຍໍ ກາໂຍ ນ ປຣິປຕຕິ, ອຸຊຸກໍ ສຓ຺ຐາຕິ. ອປຣາຍ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ສມພ຺ຠາຫໂຕ ຄມນຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊາສຍນອິຣິຍາປເຖສຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ, ສມິຎ຺ເຊຕິ, ສມ຺ປສາເຣຕິ, ຫຕ຺ຖປາທໍ ລາເຬຕິ. ເອວເມຕໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິຠາເວນ ພາລຊນວຎ຺ຈນໍ ມາຍາຣູປສທິສໍ ຘາຕຸຍນ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ຈຸຓ຺ຓໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໐. ລກ຺ຂຓາທິໂຕຕິ ປຖວີຘາຕຸ ກິໍ ລກ຺ຂຓາ, ກິໍ ຣສາ, ກິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຘາຕຸໂຍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ, ປຕິຏ຺ຐານຣສາ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອາໂປຘາຕຸ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓາ, ພ຺ຣູຫນຣສາ, ສງ຺ຄຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ເຕໂຊຘາຕຸ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ, ປຣິປາຈນຣສາ, ມທ຺ທວານຸປ຺ປທານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ວາໂຍຘາຕຸ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓາ, ສມຸທີຣຓຣສາ. ອຠິນີຫາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ເອວໍ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໑. ສມຸຏ຺ຐານໂຕຕິ ເຍ ອິເມ ປຖວີຘາຕຸອາທີນໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ສນວເສນ ເກສາທໂຍ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ໂກຏ຺ຐາສາ ທສ຺ສິຕາ. ເຕສຸ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ປຸພ຺ໂພ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາສາ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາວ. ອສ຺ສຸ ເສໂທ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ. ອສິຕາທິປຣິປາຈໂກ ເຕໂຊ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາໂນວ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາວ. ອວເສສາ ສພ຺ເພປິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາຕິ ເອວໍ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໒. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕໂຕຕິ ສພ຺ພາສມ຺ປິ ຘາຕູນໍ ສລກ຺ຂຓາທິໂຕ ນານຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎາເນວ ຫິ ປຖວີຘາຕຸຍາ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານານິ. ອຎ຺ຎານິ ອາໂປຘາຕຸອາທີນໍ. ເອວໍ ລກ຺ຂຓາທິວເສນ ປນ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາທິວເສນ ຈ ນານຕ຺ຕຠູຕານມ຺ປິ ເອຕາສໍ ຣູປມຫາຠູຕຘາຕຸຘມ຺ມອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ເອກຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພາປິ ຫິ ຘາຕຸໂຍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ອນຕີຕຕ຺ຕາ ຣູປານິ. ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ມຫາຠູຕານິ.

ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວາທີຫີຕິ ເອຕາ ຫິ ຘາຕຸໂຍ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວໂຕ, ມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕ, ມຫາປຣິຫາຣໂຕ, ມຫາວິກາຣໂຕ, ມຫຕ຺ຕາ ຠູຕຕ຺ຕາ ຈາຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ມຫາຠູຕານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວໂຕຕິ ເອຕານິ ຫິ ອນຸປາທິນ຺ນສນ຺ຕາເນປິ ອຸປາທິນ຺ນສນ຺ຕາເນປິ ມຫນ຺ຕານິ ປາຕຸຠູຕານິ. ເຕສໍ ອນຸປາທິນ຺ນສນ຺ຕາເນ –

ທຸເວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ສງ຺ຂາຕາຍໍ ວສຸນ຺ຘຣາຕິ. –

ອາທິນາ ນເຍນ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວຕາ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕາວ.

ອຸປາທິນ຺ນສນ຺ຕາເນປິ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປເທວທານວາທິສຣີຣວເສນ ມຫນ຺ຕາເນວ ປາຕຸຠູຕານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ’’ຕິອາທິ.

ມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕຕິ ເອຕານິ ຫິ ຍຖາ ມາຍາກາໂຣ ອມຓິໍເຍວ ອຸທກໍ ມຓິໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ, ອສຸວຓ຺ຓໍເຍວ ເລຑ຺ຑຸໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ຍຖາ ຈ ສຍໍ ເນວ ຍກ຺ໂຂ ນ ຍກ຺ຂີ ສມາໂນ ຍກ຺ຂຠາວມ຺ປິ ຍກ຺ຂິຠາວມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ເອວເມວ ສຍໍ ອນີລາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ນີລໍ ອຸປາທາຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ອປີຕານິ ອໂລຫິຕານິ ອໂນທາຕາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ໂອທາຕໍ ອຸປາທາຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີຕິ ມາຍາກາຣມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕ ມຫາຠູຕານິ.

ຍຖາ ຈ ຍກ຺ຂາທີນິ ມຫາຠູຕານິ ຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເນວ ເນສໍ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນ ພຫິ ຐານໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ນ ຈ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຕານິປິ ເນວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນ ພຫິ ຐິຕານິ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຏ຺ຐານຕາຍ ຍກ຺ຂາທິມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕປິ ມຫາຠູຕານິ. ຍຖາ ຈ ຍກ຺ຂິນີສງ຺ຂາຕານິ ມຫາຠູຕານິ ມນາເປຫິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານວິກ຺ເຂເປຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຍານກຠາວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕ ວຎ຺ເຈນ຺ຕິ, ເອວເມວ ເອຕານິປິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສສຣີຣາທີສຸ ມນາເປນ ຉວິວຓ຺ເຓນ ມນາເປນ ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສຓ຺ຐາເນນ ມນາເປນ ຈ ຫຕ຺ຖປາທງ຺ຄຸລິຠມຸກວິກ຺ເຂເປນ ອຕ຺ຕໂນ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາທິເຠທໍ ສຣສລກ຺ຂຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ພາລຊນໍ ວຎ຺ເຈນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ເທນ຺ຕີຕິ ວຎ຺ຈກຕ຺ເຕນ ຍກ຺ຂິນີມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕປິ ມຫາຠູຕານິ.

ມຫາປຣິຫາຣໂຕຕິ ມຫນ຺ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຣິຫຣິຕພ຺ພໂຕ. ເອຕານິ ຫິ ທິວເສ ທິວເສ ອຸປເນຕພ຺ພຕ຺ຕາ ມຫນ຺ເຕຫິ ຆາສຈ຺ຉາທນາທີຫິ ຠູຕານິ ປວຕ຺ຕານີຕິ ມຫາຠູຕານິ. ມຫາປຣິຫາຣານິ ວາ ຠູຕານີຕິປິ ມຫາຠູຕານິ.

ມຫາວິກາຣໂຕຕິ ເອຕານິ ຫິ ອນຸປາທິນ຺ນານິປິ ອຸປາທິນ຺ນານິປິ ມຫາວິກາຣານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸປາທິນ຺ນານໍ ກປ຺ປວຸຏ຺ຐາເນ ວິກາຣມຫຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອຸປາທິນ຺ນານໍ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠກາເລ. ຕຖາ ຫິ –

ຠູມິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕາ ຍາວ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ວິຘາວຕິ;

ອຈ຺ຈິ ອຈ຺ຈິມໂຕ ໂລເກ, ຑຍ຺ຫມານມ຺ຫິ ເຕຊສາ.

ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສກໍ, ຈກ຺ກວາຬໍ ວິລີຍຕິ;

ກຸປິເຕນ ຍທາ ໂລໂກ, ສລິເລນ ວິນສ຺ສຕິ.

ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສກໍ, ຈກ຺ກວາຬໍ ວິກີຣຕິ;

ວາໂຍຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ຍທາ ໂລໂກ ວິນສ຺ສຕິ.

ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຠວຕິ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ກຏ຺ຐມຸເຂນ ວາ;

ປຖວີຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ໂຫຕິ ກຏ຺ຐມຸເຂວ ໂສ.

ປູຕິໂຍ ຠວຕິ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ປູຕິມຸເຂນ ວາ;

ອາໂປຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ໂຫຕິ ປູຕິມຸເຂວ ໂສ.

ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ຠວຕິ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ອຄ຺ຄິມຸເຂນ ວາ;

ເຕໂຊຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ໂຫຕິ ອຄ຺ຄິມຸເຂວ ໂສ.

ສຎ຺ຉິນ຺ໂນ ຠວຕິ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຖມຸເຂນ ວາ;

ວາໂຍຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ໂຫຕິ ສຕ຺ຖມຸເຂວ ໂສ.

ອິຕິ ມຫາວິກາຣານິ ຠູຕານີຕິ ມຫາຠູຕານິ.

ມຫຕ຺ຕາ ຠູຕຕ຺ຕາ ຈາຕິ ເອຕານິ ຫິ ມຫນ຺ຕານິ ມຫຕາ ວາຍາເມນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຠູຕານິ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາຕິ ມຫຕ຺ຕາ ຠູຕຕ຺ຕາ ຈ ມຫາຠູຕານິ.

ເອວໍ ສພ຺ພາເປຕາ ຘາຕຸໂຍ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ມຫາຠູຕານິ.

ສລກ຺ຂຓຘາຣຓໂຕ ປນ ທຸກ຺ຂາທານໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂາຘານໂຕ ຈ ສພ຺ພາປິ ຘາຕຸລກ຺ຂຓໍ ອນຕີຕຕ຺ຕາ ຘາຕຸໂຍ. ສລກ຺ຂຓຘາຣເຓນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຂຓານຸຣູປຘາຣເຓນ ຈ ຘມ຺ມາ. ຂຍຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ. ຠຍຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂາ. ອສາຣກຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ.

ອິຕິ ສພ຺ພາສມ຺ປິ ຣູປມຫາຠູຕຘາຕຸຘມ຺ມອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໓. ວິນິພ຺ໂຠຄາວິນິພ຺ໂຠຄໂຕຕິ ສຫຸປ຺ປນ຺ນາວ ເອຕາ ເອເກກສ຺ມິໍ ສພ຺ພປຣິຍນ຺ຕິເມ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກາທິກລາເປປິ ປເທເສນ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕາ. ລກ຺ຂເຓນ ປນ ວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ວິນິພ຺ໂຠຄາວິນິພ຺ໂຠຄໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໔. ສຠາຄວິສຠາຄໂຕຕິ ເອວໍ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕາສຸ ຈາປິ ເອຕາສຸ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ສຠາຄາ. ຕຖາ ປຈ຺ຉິມາ ລຫຸກຕ຺ຕາ. ປຸຣິມາ ປນ ປຈ຺ຉິມາຫິ ປຈ຺ຉິມາ ຈ ປຸຣິມາຫິ ວິສຠາຄາຕິ ເອວໍ ສຠາຄວິສຠາຄໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໕. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວິເສສໂຕຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ຘາຕຸໂຍ ວິຎ຺ຎາຓວຕ຺ຖຸວິຎ຺ຎຕ຺ຕິອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ສອິຣິຍາປຖາ, ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ. ພາຫິຣາ ວຸຕ຺ຕວິປຣີຕປ຺ປກາຣາຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວິເສສໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໖. ສງ຺ຄຫໂຕຕິ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ປຖວີຘາຕຸ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາຫິ ອິຕຣາຫິ ເອກສງ຺ຄຫາ ໂຫຕິ ສມຸຏ຺ຐານນານຕ຺ຕາຠາວໂຕ. ຕຖາ ຈິຕ຺ຕາທິສມຸຏ຺ຐານາ ຈິຕ຺ຕາທິສມຸຏ຺ຐານາຫີຕິ ເອວໍ ສງ຺ຄຫໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໗. ປຈ຺ຈຍໂຕຕິ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປສງ຺ຄຫິຕາ ເຕໂຊອນຸປາລິຕາ ວາໂຍວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອາໂປຘາຕຸ ປຖວີປຕິຏ຺ຐິຕາ ເຕໂຊອນຸປາລິຕາ ວາໂຍວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານໍ ອາພນ຺ຘນໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເຕໂຊຘາຕຸ ປຖວີປຕິຏ຺ຐິຕາ ອາໂປສງ຺ຄຫິຕາ ວາໂຍວິຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານໍ ປຣິປາຈນໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວາໂຍຘາຕຸ ປຖວີປຕິຏ຺ຐິຕາ ອາໂປສງ຺ຄຫິຕາ ເຕໂຊປຣິປາຈິຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານໍ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໘. ອສມນ຺ນາຫາຣໂຕຕິ ປຖວີຘາຕຸ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ອຫໍ ປຖວີຘາຕູ’’ຕິ ວາ, ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫມີ’’ຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ. ອິຕຣານິປິ ຕີຓິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຖວີຘາຕຸ ປຕິຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ອສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

໓໕໙. ປຈ຺ຈຍວິຠາຄໂຕຕິ ຘາຕູນໍ ຫິ ກມ຺ມໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ອາຫາໂຣ, ອຸຕູຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານໍ ກມ຺ມເມວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຈິຕ຺ຕາທໂຍ. ຈິຕ຺ຕາທິສມຸຏ຺ຐານານມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕາທໂຍວ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອິຕເຣ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ຊນກປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເສສານໍ ປຣິຍາຍໂຕ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊນກປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເສສານໍ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານານໍ ອາຫາໂຣ ຊນກປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເສສານໍ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານານໍ ອຸຕຸ ຊນກປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເສສານໍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ມຫາຠູຕໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານມ຺ປິ ມຫາຠູຕານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕາທິສມຸຏ຺ຐານານມ຺ປິ. ຕຖາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ. ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ມຫາຠູຕໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານານມ຺ປິ ມຫາຠູຕານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ກມ຺ມາທິສມຸຏ຺ຐານານມ຺ປິ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ປຖວີຘາຕຸ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານໍ ອິຕຣາສໍ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ເຈວ ປຕິຏ຺ຐາວເສນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຊນກວເສນ. ອິຕເຣສໍ ຕິສນ຺ຕຕິມຫາຠູຕານໍ ນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ປຕິຏ຺ຐາວເສນ ນ ຊນກວເສນ. ອາໂປຘາຕຸ ເຈຕ຺ຖ ອິຕຣາສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສຫຊາຕາທິວເສນ ເຈວ ອາພນ຺ຘນວເສນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຊນກວເສນ. ອິຕເຣສໍ ຕິສນ຺ຕຕິການໍ ນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈຍວເສເນວ, ນ ອາພນ຺ຘນວເສນ ນ ຊນກວເສນ. ເຕໂຊຘາຕຸເປຕ຺ຖ ອິຕຣາສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສຫຊາຕາທິວເສນ ເຈວ ປຣິປາຈນວເສນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຊນກວເສນ. ອິຕເຣສໍ ຕິສນ຺ຕຕິການໍ ນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈຍວເສເນວ, ນ ປຣິປາຈນວເສນ, ນ ຊນກວເສນ. ວາໂຍຘາຕຸເປຕ຺ຖ ອິຕຣາສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສຫຊາຕາທິວເສນ ເຈວ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນວເສນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຊນກວເສນ. ອິຕເຣສໍ ຕິສນ຺ຕຕິການໍ ນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈຍວເສເນວ, ນ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນວເສນ, ນ ຊນກວເສນ. ຈິຕ຺ຕອາຫາຣອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານປຖວີຘາຕຸອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເອວໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວສປ຺ປວຕ຺ຕາສຸ ຈ ປເນຕາສຸ ຘາຕູສຸ –

ເອກໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິສ຺ໂສ, ຈຕຸຘາ ຕິສ຺ໂສ ປຏິຈ຺ຈ ເອໂກ ຈ;

ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ປຏິຈ຺ຈ, ທ຺ເວ ຉທ຺ຘາ ສມ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ປຖວີອາທີສຸ ຫິ ເອເກກໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິຕຣາ ຕິສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສຕິ ເອວໍ ເອກໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈຕຸຘາ ສມ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຖາ ປຖວີຘາຕຸອາທີສຸ ເອເກກາ ອິຕຣາ ຕິສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ເອວໍ ຕິສ຺ໂສ ປຏິຈ຺ຈ ເອກາ ຈຕຸຘາ ສມ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ປຸຣິມາ ປນ ທ຺ເວ ປຏິຈ຺ຈ ປຈ຺ຉິມາ, ປຈ຺ຉິມາ ຈ ທ຺ເວ ປຏິຈ຺ຈ ປຸຣິມາ, ປຐມຕຕິຍາ ປຏິຈ຺ຈ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາ, ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາ ປຏິຈ຺ຈ ປຐມຕຕິຍາ, ປຐມຈຕຸຕ຺ຖາ ປຏິຈ຺ຈ ທຸຕິຍຕຕິຍາ, ທຸຕິຍຕຕິຍາ ປຏິຈ຺ຈ ປຐມຈຕຸຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ເວ ຉຘາ ສມ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຕາສຸ ປຖວີຘາຕຸ ອຠິກ຺ກມປຏິກ຺ກມາທິກາເລ ອຸປ຺ປີຬນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສາວ ອາໂປຘາຕຸຍາ ອນຸຄຕາ ປຕິຏ຺ຐາປນສ຺ສ. ປຖວີຘາຕຸຍາ ປນ ອນຸຄຕາ ອາໂປຘາຕຸ ອວກ຺ເຂປນສ຺ສ. ວາໂຍຘາຕຸຍາ ອນຸຄຕາ ເຕໂຊຘາຕຸ ອຸທ຺ຘຣຓສ຺ສ. ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອນຸຄຕາ ວາໂຍຘາຕຸ ອຕິຫຣຓວີຕິຫຣຓານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍວິຠາຄໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ວຈນຕ຺ຖາທິວເສນ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ຫິ ເອເກເກນ ມຸເຂນ ຘາຕຸໂຍ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປຈາຣສມາຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສ຺ວາຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ວວຕ຺ຖາປກສ຺ສ ຎາຓສ຺ສານຸຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໓໖໐. ອິທຎ຺ຈ ປນ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອວຄາຫຕິ, ສຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ໂສ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ສມູຫຕຕ຺ຕາ ວາຬມິຄຍກ຺ຂຣກ຺ຂສາທິວິກປ຺ປໍ ອນາວຊ຺ຊມາໂນ ຠຍເຠຣວສໂຫ ໂຫຕິ, ອຣຕິຣຕິສໂຫ, ນ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ອຸຄ຺ຆາຕນິຄ຺ຆາຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ມຫາປຎ຺ໂຎ ຈ ປນ ໂຫຕິ ອມຕປຣິໂຍສາໂນ ວາ ສຸຄຕິປຣາຍໂນ ວາຕິ.

ເອວໍ ມຫານຸຠາວໍ, ໂຍຄິວຣສຫສ຺ສ ກີຬິຕໍ ເອຕໍ;

ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ, ນິຈ຺ຈໍ ເສເວຖ ເມຘາວີຕິ.

ອຍໍ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານສ຺ສ ຠາວນານິທ຺ເທໂສ.

໓໖໑. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຍໍ ສມາຘິສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໍ ຠາວນານຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂກ ສມາຘິ, ເກນຏ຺ເຐນ ສມາຘີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ຫາກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຖໍ ຠາເວຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ສພ຺ພປ຺ປກາຣໂຕ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ທຸວິໂຘເຍວ ຫຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ ອຸປຈາຣສມາຘິ ເຈວ ອປ຺ປນາສມາຘິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ທສສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ, ອປ຺ປນາປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ເອກຄ຺ຄຕາ ອຸປຈາຣສມາຘິ. ອວເສສກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ອປ຺ປນາສມາຘິ. ໂສ ທຸວິໂຘປິ ເຕສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຖໍ ຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ສພ຺ພປ຺ປກາຣໂຕ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ສມາຘິອານິສໍສກຖາ

໓໖໒. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມາຘິຠາວນາຍ ໂກ ອານິສໍໂສ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາທິປຎ຺ຈວິໂຘ ສມາຘິຠາວນາຍ ອານິສໍໂສ. ຕຖາ ຫິ ເຍ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ທິວສໍ ວິຫຣິສ຺ສາມາຕິ ສມາຘິໍ ຠາເວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອປ຺ປນາສມາຘິຠາວນາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານິສໍສາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາ ເອເຕ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໘໒).

ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສິສ຺ສາມາຕິ ຠາວຍຕໍ ວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາສມາຘິຠາວນາປິ ສມ຺ພາເຘ ໂອກາສາຘິຄມນເຍນ ອຸປຈາຣສມາຘິຠາວນາປິ ວິປສ຺ສນານິສໍສາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖ. ສມາຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕).

ເຍ ປນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນຍາ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ ອຠິຎ຺ຎາປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາສມາຘິຠາວນາ ອຠິຎ຺ຎານິສໍສາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ໂສ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໘; ອ. ນິ. ໓.໑໐໒).

ເຍ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕາ ອປຕ຺ຖຍມານາ ວາປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ສມາຘິໂຕ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຠວວິເສສາວຫຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາສມາຘິຠາວນາ ຠວວິເສສານິສໍສາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ກຕ຺ຖ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໑໐໒໔).

ອຸປຈາຣສມາຘິຠາວນາປິ ປນ ກາມາວຈຣສຸຄຕິຠວວິເສສໍ ອາວຫຕິເຍວ.

ເຍ ປນ ອຣິຍາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ອຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ວາ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສາມາຕິ ສມາຘິໍ ຠາເວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອປ຺ປນາສມາຘິຠາວນາ ນິໂຣຘານິສໍສາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ ວສີຠາວຕາ ປຎ຺ຎາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໔).

ເອວມຍໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາທິ ປຎ຺ຈວິໂຘ ສມາຘິຠາວນາຍ ອານິສໍໂສ –

‘‘ຕສ຺ມາ ເນການິສໍສມ຺ຫິ, ກິເລສມລໂສຘເນ;

ສມາຘິຠາວນາໂຍເຄ, ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

໓໖໓. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາມຸເຂນ ເທສິເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສມາຘິປິ ປຣິທີປິໂຕ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ສມາຘິນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ເອກາທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓໖໔. ປຐໂມ ສີລນິທ຺ເທໂສ. ທຸຕິໂຍ ຘຸຕງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ;. ຕຕິໂຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານຄ຺ຄຫຓນິທ຺ເທໂສ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຖວີກສິຓນິທ຺ເທໂສ. ປຎ຺ຈໂມ ເສສກສິຓນິທ຺ເທໂສ. ຉຏ຺ໂຐ ອສຸຠນິທ຺ເທໂສ. ສຕ຺ຕໂມ ຉອນຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທໂສ. ອຏ຺ຐໂມ ເສສານຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທໂສ. ນວໂມ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣນິທ຺ເທໂສ. ທສໂມ ອາຣຸປ຺ປນິທ຺ເທໂສ. ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎາຘາຕຸວວຕ຺ຖານທ຺ວຍນິທ຺ເທໂສ ເອກາທສໂມຕິ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ປຐໂມ ຠາໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.