📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ

(ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໑໒. ອິທ຺ຘິວິຘນິທ຺ເທໂສ

ອຠິຎ຺ຎາກຖາ

໓໖໕. ອິທານິ ¶ ¶ ຍາສໍ ໂລກິກາຠິຎ຺ຎານໍ ວເສນ ອຍໍ ສມາຘິຠາວນາ ອຠິຎ຺ຎານິສໍສາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາ ອຠິຎ຺ຎາ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ຍສ຺ມາ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ອຘິຄຕຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ໂຍຄິນາ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິສ຺ສ ສາ ສມາຘິຠາວນາ ອຘິຄຕານິສໍສາ ເຈວ ຠວິສ຺ສຕິ ຖິຣຕຣາ ຈ, ໂສ ອຘິຄຕານິສໍສາຍ ຖິຣຕຣາຍ ສມາຘິຠາວນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸເຂເນວ ປຎ຺ຎາຠາວນໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາກຖໍ ຕາວ ອາຣຠິສ຺ສາມ.

ຠຄວຕາ ຫິ ອຘິຄຕຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘີນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສມາຘິຠາວນານິສໍສທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິ ປຓີຕປຓີຕຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ¶ ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອິທ຺ຘິວິຘາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໘) ນເຍນ ອິທ຺ຘິວິຘໍ, ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຎາຓໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ, ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ໂລກິກາຠິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕີຕິອາທິກໍ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ກາຕຸກາເມນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ໂຍຄິນາ ໂອທາຕກສິຓປຣິຍນ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ –

ກສິຓານຸໂລມໂຕ, ກສິຓປຏິໂລມໂຕ, ກສິຓານຸໂລມປຏິໂລມໂຕ, ຌານານຸໂລມໂຕ, ຌານປຏິໂລມໂຕ, ຌານານຸໂລມປຏິໂລມໂຕ, ຌານຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ, ກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ, ຌານກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ, ອງ຺ຄສງ຺ກນ຺ຕິໂຕ, ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິໂຕ, ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິໂຕ, ອງ຺ຄວວຕ຺ຖາປນໂຕ, ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖາປນໂຕຕິ.

ອິເມຫິ ຈຸທ຺ທສຫິ ອາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິທເມຕພ຺ພໍ.

໓໖໖. ກຕມໍ ປເນຕ຺ຖ ກສິຓານຸໂລມໍ…ເປ… ກຕມໍ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖາປນນ຺ຕິ. ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ປຖວີກສິເຓ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ອາໂປກສິເຓຕິ ເອວໍ ປຏິປາຏິຍາ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ກສິຓານຸໂລມໍ ນາມ.

ໂອທາຕກສິຓໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຕເຖວ ປຏິໂລມກ຺ກເມນ ສມາປຊ຺ຊນໍ ກສິຓປຏິໂລມໍ ນາມ.

ປຖວີກສິຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ໂອທາຕກສິຓໍ, ໂອທາຕກສິຓໂຕປິ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຊ຺ຊນໍ ກສິຓານຸໂລມປຏິໂລມໍ ນາມ.

ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິປາຏິຍາ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ, ຕາວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຊ຺ຊນໍ ຌານານຸໂລມໍ ນາມ.

ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຐມຊ຺ຌານໍ, ຕາວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຊ຺ຊນໍ ຌານປຏິໂລມໍ ນາມ.

ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຐມຊ຺ຌານນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຊ຺ຊນໍ ຌານານຸໂລມປຏິໂລມໍ ນາມ.

ປຖວີກສິເຓ ປນ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຕຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ຕເທວ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ຕໂຕ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ¶ ເອວໍ ກສິຓໍ ອນຸກ຺ກມິຕ຺ວາ ຌານສ຺ເສວ ເອກນ຺ຕຣິກຠາເວນ ອຸກ຺ກມນໍ ຌານຸກ຺ກນ຺ຕິກໍ ນາມ. ເອວໍ ອາໂປກສິຓາທິມູລິກາປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ປຖວີກສິເຓ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ຕເທວ ເຕໂຊກສິເຓ, ຕໂຕ ນີລກສິເຓ, ຕໂຕ ໂລຫິຕກສິເຓຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ຌານໍ ອນຸກ຺ກມິຕ຺ວາ ກສິຓສ຺ເສວ ເອກນ຺ຕຣິກຠາເວນ ອຸກ຺ກມນໍ ກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໍ ນາມ.

ປຖວີກສິເຓ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເຕໂຊກສິເຓ ຕຕິຍໍ, ນີລກສິຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ໂລຫິຕກສິຓໂຕ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ຌານສ຺ສ ເຈວ ກສິຓສ຺ສ ຈ ອຸກ຺ກມນໍ ຌານກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໍ ນາມ.

ປຖວີກສິເຓ ປນ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອິຕເຣສມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊນໍ ອງ຺ຄສງ຺ກນ຺ຕິກໍ ນາມ.

ປຖວີກສິເຓ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕເທວ ອາໂປກສິເຓ…ເປ… ຕເທວ ໂອທາຕກສິເຓຕິ ເອວໍ ສພ຺ພກສິເຓສຸ ເອກສ຺ເສວ ຌານສ຺ສ ສມາປຊ຺ຊນໍ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກໍ ນາມ.

ປຖວີກສິເຓ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາໂປກສິເຓ ທຸຕິຍໍ, ເຕໂຊກສິເຓ ຕຕິຍໍ, ວາໂຍກສິເຓ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ນີລກສິຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ປີຕກສິຓໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ¶ , ໂລຫິຕກສິຓໂຕ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ, ໂອທາຕກສິຓໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ເອກນ຺ຕຣິກວເສນ ອງ຺ຄານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ສງ຺ກມນໍ ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກໍ ນາມ.

ປຐມໍ ຌານໍ ປນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ, ຕຕິຍໍ ທຸວງ຺ຄິກໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ຌານງ຺ຄມຕ຺ຕສ຺ເສວ ວວຕ຺ຖາປນໍ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖາປນໍ ນາມ.

ຕຖາ ອິທໍ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອິທໍ ອາໂປກສິຓໍ…ເປ… ອິທໍ ໂອທາຕກສິຓນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕສ຺ເສວ ວວຕ຺ຖາປນໍ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖາປນໍ ນາມ ¶ . ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖາປນມ຺ປິ ເອເກ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ອທ຺ຘາ ຕໍ ຠາວນາມຸຂໍ ນ ໂຫຕິ.

໓໖໗. ອິເມຫິ ປນ ຈຸທ຺ທສຫິ ອາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອປຣິທເມຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ອຠາວິຕຠາວໂນ ອາທິກມ຺ມິໂກ ໂຍຄາວຈໂຣ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ຫິ ກສິຓປຣິກມ຺ມມ຺ປິ ຠາໂຣ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ກຕກສິຓປຣິກມ຺ມສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນໍ ຠາໂຣ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ນິມິຕ຺ເຕ ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອປ຺ປນາຘິຄໂມ ຠາໂຣ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ອຘິຄຕປ຺ປນສ຺ສ ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕປຣິທມນໍ ຠາໂຣ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ ປຣິທມິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ນາມ ຠາໂຣ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ວິກຸພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິຠາໂວ ນາມ ຠາໂຣ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕີ ໂຫຕິ. ເຖຣມ຺ພຕ຺ຖເລ ມຫາໂຣຫຓຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄເຕສຸ ຕິໍສມຕ຺ເຕສຸ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕສຫສ຺ເສສຸ ອຸປສມ຺ປທາຍ ອຏ຺ຐວສ຺ສິໂກ ຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ຕສ຺ສານຸຠາໂວ ປຖວີກສິຓນິທ຺ເທເສ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໗໘ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຕໍ ປນສ຺ສານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອາວຸໂສ, ສເຈ ຣກ຺ຂິໂຕ ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ຕາ ອສ຺ສາມ ‘ນາຄຣາຊານໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສູ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນາ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິຕພ຺ພໍ ອາວຸຘໍ ນາມ ມລໍ ໂສເຘຕ຺ວາວ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເຕ ເຖຣສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຕິໍສສຫສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂູ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິໂນ ອເຫສຸໍ.

ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິຍາປິ ¶ ຈ ສຕິ ປຣສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາຠາໂວ ຠາໂຣ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ໂຫຕິ, ຄິຣິຠຓ຺ຑວາຫນປູຊາຍ ມາເຣນ ອງ຺ຄາຣວສ຺ເສ ປວຕ຺ຕິເຕ ອາກາເສ ປຖວິໍ ມາເປຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣວສ຺ສປຣິຕ຺ຕາຣໂກ ເຖໂຣ ວິຍ.

ພລວປຸພ຺ພໂຍຄານໍ ປນ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘອຄ຺ຄສາວກາທີນໍ ວິນາປິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຠາວນານຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ຕປຏິລາເຠເນວ ອິທຎ຺ຈ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ອຎ຺ເຎ ¶ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາທິເຠທາ ຄຸຓາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ປິຬນ຺ຘນວິກຕິໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ອຄ຺ຄິຘມນາທີຫິ ສຸວຓ຺ຓໍ ມຸທຸໍ ກມ຺ມຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາວ ກໂຣຕິ, ຍຖາ ຈ ຠາຊນວິກຕິໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ມຕ຺ຕິກໍ ສຸປຣິມທ຺ທິຕໍ ມຸທຸໍ ກຕ຺ວາ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ອາທິກມ຺ມິເກນ ອິເມຫິ ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິທເມຕ຺ວາ ຉນ຺ທສີສຈິຕ຺ຕສີສວີຣິຍສີສວີມໍສາສີສສມາປຊ຺ຊນວເສນ ເຈວ ອາວຊ຺ຊນາທິວສີຠາວວເສນ ຈ ມຸທຸໍ ກມ຺ມຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິວິຘາຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ປຸພ຺ພເຫຕຸສມ຺ປນ຺ເນນ ປນ ກສິເຓສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານມຕ຺ເຕ ຈິຓ຺ຓວສິນາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ປເນຕ຺ຖ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ, ຕໍ ວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

໓໖໘. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິນຍານຸສາເຣເນວ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ. ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ໂສ ອຘິຄຕຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາໂນ ໂຍຄີ. ເອວນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກ຺ກມນິທສ຺ສນເມຕໍ. ອິມິນາ ປຐມຊ຺ຌານາຘິຄມາທິນາ ກເມນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສມາຫິເຕຕິ ອິມິນາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘິນາ ສມາຫິເຕ. ຈິຕ຺ເຕຕິ ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ເຕ. ປຣິສຸທ຺ເຘຕິອາທີສຸ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິຠາເວນ ປຣິສຸທ຺ເຘ. ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ປຣິໂຍທາເຕ, ປຠສ຺ສເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸຂາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ຆາເຕນ ວິຫຕຣາຄາທິອງ຺ຄຓຕ຺ຕາ ອນງ຺ຄເຓ. ອນງ຺ຄຓຕ຺ຕາເຍວ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ. ອງ຺ຄເຓນ ຫິ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປກ຺ກິລິສ຺ສຕິ. ສຸຠາວິຕຕ຺ຕາ ມຸທຸຠູເຕ, ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວເສ ວຕ຺ຕມານໍ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຸທຸຕ຺ຕາເຍວ ຈ ກມ຺ມນິເຍ, ກມ຺ມກ຺ຂເມ ກມ຺ມໂຍຄ຺ເຄຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຸທຸໍ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕິ ສຸທນ຺ຕມິວ ສຸວຓ຺ຓໍ, ຕຎ຺ຈ ອຸຠຍມ຺ປິ ສຸຠາວິຕຕ຺ຕາເຍວາຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ມຸທຸຎ຺ຈ ໂຫຕິ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໒).

ເອເຕສຸ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວາທີສຸ ຐິຕຕ຺ຕາ ຐິເຕ. ຐິຕຕ຺ຕາເຍວ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ, ອຈເລ ນິຣິຎ຺ຊເນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຸທຸກມ຺ມຎ຺ຎຠາເວນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ຐິຕຕ຺ຕາ ຐິເຕ. ສທ຺ຘາທີຫິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ¶ . ສທ຺ຘາປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍນ ນ ອິຎ຺ຊຕິ. ວີຣິຍປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂກສຊ຺ເຊນ ນ ອິຎ຺ຊຕິ. ສຕິປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ປມາເທນ ນ ອິຎ຺ຊຕິ. ສມາຘິປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ນ ອິຎ຺ຊຕິ ¶ . ປຎ຺ຎາປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ອິຎ຺ຊຕິ. ໂອຠາສຄຕໍ ກິເລສນ຺ຘກາເຣນ ນ ອິຎ຺ຊຕິ. ອິເມຫິ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫາຣກ຺ຂມໍ ໂຫຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

ອປໂຣ ນໂຍ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘິນາ ສມາຫິເຕ. ນີວຣຓທູຣຠາເວນ ປຣິສຸທ຺ເຘ. ວິຕກ຺ກາທິສມຕິກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທາເຕ. ຌານປຏິລາຠປຈ຺ຈຍານໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອຠາເວນ ອນງ຺ຄເຓ. ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສານໍ ວິຄເມນ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ຕວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ (ມ. ນິ. ໑.໕໗ ອາທໂຍ) ເວທິຕພ຺ພໍ. ວສິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຸທຸຠູເຕ. ອິທ຺ຘິປາທຠາວູປຄເມນ ກມ຺ມນິເຍ. ຠາວນາປາຣິປູຣິຍາ ປຓີຕຠາວູປຄເມນ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ. ຍຖາ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຐິເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມ຺ປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫາຣກ຺ຂມໍ ໂຫຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປາທກໍ ປທຏ຺ຐານຠູຕນ຺ຕິ.

ທສອິທ຺ຘິກຖາ

໓໖໙. ອິທ຺ຘິວິຘາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ ອຠິນິນ຺ນາເມຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ, ນິປ຺ຜຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ປຏິລາຠຏ຺ເຐນ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຎ຺ຫິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ ປຏິລພ຺ຠຕິ ຈ, ຕໍ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈຕໍ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໗໗໒). ຕຖາ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ປຏິຫຣຕີຕິ ປາຏິຫາຣິຍໍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ປຏິຫຣຕີຕິ ປາຏິຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໒).

ອປໂຣ ນໂຍ, ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ. ອຸປາຍສມ຺ປທາເຍຕມຘິວຈນໍ. ອຸປາຍສມ຺ປທາ ຫິ ອິຊ຺ຌຕິ ອຘິປ຺ເປຕຜລປ຺ປສວນໂຕ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ຈິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ສເຈ ປຓິທຫິສ຺ສຕິ ‘ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ຣາຊາ ອສ຺ສໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’ຕິ, ຕສ຺ສ ໂຂ ອຍໍ ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໕໒).

ອປໂຣ ນໂຍ, ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ. ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາ ທສວິຘາ. ຍຖາຫ ‘‘ກຕິ ອິທ຺ຘິໂຍຕິ ທສ ອິທ຺ຘິໂຍ’’. ປຸນ ຈປຣໍ ອາຫ ‘‘ກຕມາ ທສ ອິທ຺ຘິໂຍ ¶ ? ອຘິຏ຺ຐານາ ອິທ຺ຘິ, ວິກຸພ຺ພນາ ອິທ຺ຘິ, ມໂນມຍາ ອິທ຺ຘິ, ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ, ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ, ອຣິຍາ ອິທ຺ຘິ, ກມ຺ມວິປາກຊາ ອິທ຺ຘິ, ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ, ວິຊ຺ຊາມຍາ ອິທ຺ຘິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໙).

໓໗໐. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປກຕິຍາ ເອໂກ ພຫຸກໍ ອາວຊ຺ຊຕິ. ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ສຕສຫສ຺ສໍ ວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ‘ພຫຸໂກ ໂຫມີ’’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໐) ເອວໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ ອິທ຺ຘິ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ອຘິຏ຺ຐານາ ອິທ຺ຘິ ນາມ.

໓໗໑. ‘‘ໂສ ປກຕິວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ກຸມາຣກວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ ນາຄວຓ຺ຓໍ ວາ…ເປ… ວິວິຘມ຺ປິ ເສນາພ຺ຍູຫໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໓) ເອວໍ ອາຄຕາ ອິທ຺ຘິ ປກຕິວຓ຺ຓວິຊຫນວິກາຣວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິກຸພ຺ພນາ ອິທ຺ຘິ ນາມ.

໓໗໒. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອິມມ຺ຫາ ກາຍາ ອຎ຺ຎໍ ກາຍໍ ອຠິນິມ຺ມິນາຕິ ຣູປິໍ ມໂນມຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໔) ອິມິນາ ນເຍນ ອາຄຕາ ອິທ຺ຘິ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຎ຺ຎສ຺ເສວ ມໂນມຍສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມໂນມຍາ ອິທ຺ຘິ ນາມ.

໓໗໓. ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປນ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ຕໍຂເຓ ວາ ຎາຓານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວິເສໂສ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ ປຫານຏ຺ໂຐ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລສານໍ ປຫານຏ຺ໂຐ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກ຺ກຸລສ຺ສ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ສໍກິຈ຺ຈສ຺ສ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ຠູຕປາລສ຺ສ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໕).

ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາ ພາກ຺ກຸໂລ ທຫໂຣວ ມງ຺ຄລທິວເສ ນທິຍາ ນ຺ຫາປິຍມາໂນ ຘາຕິຍາ ປມາເທນ ໂສເຕ ປຕິໂຕ. ຕເມນໍ ມຈ຺ໂຉ ຄິລິຕ຺ວາ ພາຣາຓສີຕິຕ຺ຖໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຣ ຕໍ ມຈ຺ຉພນ຺ໂຘ ຄເຫຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາຍ ວິກ຺ກິຓິ. ສາ ມຈ຺ເຉ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຫເມວ ນໍ ປຈິສ຺ສາມີຕິ ຜາເລນ຺ຕີ ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍໍ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພໍ ວິຍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ລທ຺ໂຘຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອໂຫສິ. ອິຕິ ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍໍ ອໂຣຄຠາໂວ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກ຺ກຸລສ຺ສ ¶ ປຈ຺ຉິມຠວິກສ຺ສ ເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ປຏິລຠິຕພ຺ພອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓານຸຠາເວນ ¶ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ສໍກິຈ຺ຈຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປນ ຄພ຺ຠຄຕສ຺ເສວ ມາຕາ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ສາ ຈິຕກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສູເລຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຌາປິຍມານາຍ ທາຣໂກ ສູລໂກຏິຍາ ອກ຺ຂິກູເຏ ປຫາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ສທ຺ທໍ ອກາສິ. ຕໂຕ ທາຣໂກ ຊີວຕີຕິ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ຜາເລຕ຺ວາ ທາຣກໍ ອຍ຺ຍິກາຍ ອທໍສຸ. ໂສ ຕາຍ ປຏິຊຄ຺ຄິໂຕ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອິຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທາຣຸຈິຕກາຍ ອໂຣຄຠາໂວ ອາຍສ຺ມໂຕ ສໍກິຈ຺ຈສ຺ສ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ ນາມ.

ຠູຕປາລທາຣກສ຺ສ ປນ ປິຕາ ຣາຊຄເຫ ທລິທ຺ທມນຸສ຺ໂສ. ໂສ ທາຣູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ສກເຏນ ອຏວິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທາຣຸຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ສາຍໍ ນຄຣທ຺ວາຣສມີປໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຖສ຺ສ ໂຄຓາ ຍຸຄໍ ໂອສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິໍສຸ. ໂສ ສກຏມູເລ ປຸຕ຺ຕກໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂຄຓານໍ ອນຸປທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນຄຣເມວ ປາວິສິ. ຕສ຺ສ ອນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ວາຣໍ ປິຫິຕໍ. ທາຣກສ຺ສ ວາຬຍກ຺ຂານຸຈຣິເຕປິ ພຫິນຄເຣ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ອໂຣຄຠາໂວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

໓໗໔. ສມາຘິໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ຕໍຂເຓ ວາ ສມຖານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວິເສໂສ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນີວຣຓານໍ ປຫານຏ຺ໂຐ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ປຫານຏ຺ໂຐ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ, ອາຍສ຺ມໂຕ ສຎ຺ຊີວສ຺ສ, ອາຍສ຺ມໂຕ ຂາຓຸໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ອຸປາສິກາຍ, ສາມາວຕິຍາ ອຸປາສິກາຍ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໖).

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ກໂປຕກນ຺ທຣາຍໍ ວິຫຣໂຕ ຊຸຓ຺ຫາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ນໂວໂຣປິເຕຫິ ເກເສຫິ ອຊ຺ໂຌກາເສ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເອໂກ ທຸຏ຺ຐຍກ຺ໂຂ ສຫາຍເກນ ຍກ຺ເຂນ ວາຣິຍມາໂນປິ ສີເສ ປຫາຣມທາສິ. ຍສ຺ສ ເມຆສ຺ສ ວິຍ ຄຊ຺ຊໂຕ ¶ ສທ຺ໂທ ອໂຫສິ. ຕທາ ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ປຫຣຓສມເຍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປສິ. ອຖສ຺ສ ເຕນ ປຫາເຣນ ນ ໂກຈິ ອາພາໂຘ ອໂຫສິ ¶ . ອຍໍ ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ອຸທາເນ (ອຸທາ. ໓໔) ອາຄຕເມວ.

ສຎ຺ຊີວຕ຺ເຖຣໍ ປນ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນໍ ກາລກໂຕຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ໂຄປາລກາທໂຍ ຕິຓກຏ຺ຐໂຄມຍານິ ສງ຺ກຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ອທໍສຸ. ເຖຣສ຺ສ ຈີວເຣ ອໍສຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖ. ອຍມສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພສມາປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕສມຖານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໗) ອາຄຕເມວ.

ຂາຓຸໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖໂຣ ປນ ປກຕິຍາວ ສມາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ. ໂສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ຣຕ຺ຕິໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິ. ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ຠຓ຺ຑກໍ ເຖເນຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ອິທານິ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິສ຺ສມິຕຸກາມາ ຠຓ຺ຑກໍ ໂອໂຣປຍມານາ ‘‘ຂາຓຸໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ເຖຣສ຺ເສວ ອຸປຣິ ສພ຺ພຠຓ຺ຑການິ ຐເປສຸໍ. ເຕສໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ປຐມໍ ຐປິຕຠຓ຺ຑກສ຺ສ ຄຫຓກາເລ ກາລປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເຖໂຣ ວຸຏ຺ຐາສິ. ເຕ ເຖຣສ຺ສ ຈລນາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕາ ວິຣວິໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ ອຸປາສກາ, ຠິກ຺ຂຸ ອຫ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຖຣຄເຕນ ປສາເທນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑). ອຍເມຕ຺ຖ ປຎ຺ຈຫິ ຠຓ຺ຑກສເຕຫິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອາພາຘາຠາໂວ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ.

ອຸຕ຺ຕຣາ ປນ ອຸປາສິກາ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຘີຕາ. ຕສ຺ສາ ສິຣິມາ ນາມ ຄຓິກາ ອິສ຺ສາປກຕາ ຕຕ຺ຕເຕລກຏາຫໍ ສີເສ ອາສິຎ຺ຈິ. ອຸຕ຺ຕຣາ ຕໍຂຓຎ຺ເຎວ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ເຕລໍ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ຕໂຕ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ວິວຏ຺ຏມານໍ ອຄມາສິ. ອຍມສ຺ສາ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ສາມາວຕີ ນາມ ອຸເທນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ. ມາຄຓ຺ຑິຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕາຍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ຕສ຺ສາ ວີຓາຍ ອາສີວິສໍ ¶ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາຫ ‘‘ມຫາຣາຊ, ສາມາວຕີ ຕໍ ມາເຣຕຸກາມາ ວີຓາຍ ອາສີວິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຸປິໂຕ ສາມາວຕິໍ ວຘິສ຺ສາມີຕິ ຘນຸໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິສປີຕໍ ຂຸຣປ຺ປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິ. ສາມາວຕີ ສປຣິວາຣາ ຣາຊານໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣິ. ຣາຊາ ເນວ ສຣໍ ຂິປິຕຸໍ ນ ໂອໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເວຘມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ນໍ ເທວີ ອາຫ ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ກິລມສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ກິລມາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ¶ ຫິ ຘນຸໍ ໂອໂຣເປຫີ’’ຕິ. ສໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລເຍວ ປຕິ. ຕໂຕ ນໍ ເທວີ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນປ຺ປທຸສ຺ສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂອວທິ. ອິຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ອວິສຫນຠາໂວ ສາມາວຕິຍາ ອຸປາສິກາຍ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘີຕິ.

໓໗໕. ປຏິກ຺ກູລາທີສຸ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎິວິຫາຣາທິກາ ປນ ອຣິຍາ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕມາ ອຣິຍາ ອິທ຺ຘິ? ອິຘ – ຠິກ຺ຂຸ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ ‘ປຏິກ຺ກູເລ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂໂກ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໗). ອຍຎ຺ຫິ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອຣິຍານໍເຍວ ສມ຺ຠວໂຕ ອຣິຍາ ອິທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເອຕາຍ ຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິກ຺ກູເລ ອນິຏ຺ເຐ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເມຕ຺ຕາຜຣຓໍ ວາ ຘາຕຸມນສິກາຣໍ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ອປ຺ປຏິກ຺ກູເລ ອິຏ຺ເຐ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອສຸຠຜຣຓໍ ວາ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ມນສິກາຣໍ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ຕຖາ ປຏິກ຺ກູລາປຏິກ຺ກູເລສຸ ຕເທວ ເມຕ຺ຕາຜຣຓໍ ວາ ຘາຕຸມນສິກາຣໍ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ອປ຺ປຏິກ຺ກູລປຏິກ຺ກູເລສຸ ຈ ຕເທວ ອສຸຠຜຣຓໍ ວາ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ມນສິກາຣໍ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ປນ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂໍ ປວຕ຺ຕຍມາໂນ ປຏິກ຺ກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກ຺ກູເລ ຈ ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ປຏິສມ຺ຠິທາຍຎ຺ຫິ ‘‘ກຖໍ ປຏິກ຺ກູເລ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ? ອນິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເມຕ຺ຕາຍ ວາ ຜຣຕິ ຘາຕຸໂສ ວາ ອຸປສໍຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໗) ນເຍນ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ວິຠຕ຺ໂຕ. ອຍໍ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອຣິຍານໍເຍວ ສມ຺ຠວໂຕ ອຣິຍາ ອິທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໗໖. ປກ຺ຂີອາທີນໍ ປນ ¶ ເວຫາສຄມນາທິກາ ກມ຺ມວິປາກຊາ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕມາ ກມ຺ມວິປາກຊາ ອິທ຺ຘິ? ສພ຺ເພສໍ ປກ຺ຂີນໍ ສພ຺ເພສໍ ເທວານໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ເອກຈ຺ຈານຎ຺ຈ ວິນິປາຕິການໍ ອຍໍ ກມ຺ມວິປາກຊາ ອິທ຺ຘີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໘). ເອຕ຺ຖ ຫິ ສພ຺ເພສໍ ປກ຺ຂີນໍ ຌານໍ ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວາ ວິນາເຍວ ອາກາເສນ ຄມນໍ. ຕຖາ ສພ຺ເພສໍ ເທວານໍ ປຐມກປ຺ປິການຎ຺ຈ ເອກຈ຺ຈານໍ ມນຸສ຺ສານໍ. ຕຖາ ປິຍງ຺ກຣມາຕາ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໐) ຍກ຺ຂິນີ ¶ ອຸຕ຺ຕຣມາຕາ ຜຸສ຺ສມິຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕາຕິ ເອວມາທີນໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ວິນິປາຕິການໍ ອາກາເສນ ຄມນໍ ກມ຺ມວິປາກຊາ ອິທ຺ຘີຕິ.

໓໗໗. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິອາທີນໍ ເວຫາສຄມນາທິກາ ປນ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ຍຖາຫ ‘‘ກຕມາ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ? ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເວຫາສໍ ຄຈ຺ຉຕິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ອນ຺ຕມໂສ ອສ຺ສພນ຺ຘໂຄພນ຺ຘປຸຣິເສ ອຸປາທາຍ. ໂຊຕິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ. ຊຏິລກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ. ໂຆສິຕສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ. ເມຓ຺ຑກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມຫາປຸຎ຺ຎານໍ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘີ’’ຕິ. ສງ຺ເຂປໂຕ ປນ ປຣິປາກໍ ຄເຕ ປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາເຣ ອິຊ຺ຌນກວິເສໂສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂຊຕິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຓິປາສາໂທ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຈຕຸສຏ຺ຐິ ຈ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາຕິ ອຍມສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ. ຊຏິລກສ຺ສ ອສີຕິຫຕ຺ໂຖ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂຆສິຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ອຸປກ຺ກເມ ກເຕປິ ອໂຣຄຠາໂວ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ. ເມຓ຺ຑກສ຺ສ ເອກກຣີສມຕ຺ເຕ ປເທເສ ສຕ຺ຕຣຕນມຍານໍ ເມຓ຺ຑການໍ ປາຕຸຠາໂວ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ. ປຎ຺ຈ ມຫາປຸຎ຺ຎາ ນາມ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິ, ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ຈນ຺ທປທຸມສິຣີ, ປຸຕ຺ໂຕ ຘນຎ຺ຈຍເສຏ຺ຐິ, ສຸຓິສາ ສຸມນເທວີ, ທາໂສ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມາຕິ. ເຕສຸ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສີສໍ ນ຺ຫາຕສ຺ສ ອາກາສໍ ອຸລ຺ໂລກນກາເລ ອຑ຺ຒເຕຬສໂກຏ຺ຐສຫສ຺ສານິ ອາກາສໂຕ ຣຕ຺ຕສາລີນໍ ປູເຣນ຺ຕິ. ຠຣິຍາຍ ນາຬິໂກທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິເກ ປຣິວິສມານາຍ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຂີຍຕິ. ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິການມ຺ປິ ເທນ຺ຕສ຺ສ ກຫາປຓາ ນ ຂີຍນ຺ຕິ. ສຸຓິສາຍ ເອກໍ ¶ ວີຫິຕຸມ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິການມ຺ປິ ຠາຊຍມານາຍ ຘຎ຺ຎໍ ນ ຂີຍຕິ. ທາສສ຺ສ ເອເກນ ນງ຺ຄເລນ ກສໂຕ ອິໂຕ ສຕ຺ຕ ອິໂຕ ສຕ຺ຕາຕິ ຈຸທ຺ທສ ມຄ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ເນສໍ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ.

໓໗໘. ວິຊ຺ຊາຘຣາທີນໍ ເວຫາສຄມນາທິກາ ປນ ວິຊ຺ຊາມຍາ ອິທ຺ຘິ. ຍຖາຫ ‘‘ກຕມາ ວິຊ຺ຊາມຍາ ອິທ຺ຘິ? ວິຊ຺ຊາຘຣາ ວິຊ຺ຊໍ ປຣິຊປິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ…ເປ… ວິວິຘມ຺ປິ ເສນາພ຺ຍູຫໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໘).

໓໗໙. ເຕນ ເຕນ ປນ ສມ຺ມາປໂຍເຄນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອິຊ຺ຌນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານຏ຺ໂຐ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ¶ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລສານໍ ປຫານຏ຺ໂຐ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໘). ເອຕ຺ຖ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕສ຺ເສວ ສມ຺ມາປໂຍຄສ຺ສ ທີປນວເສນ ປຸຣິມປາຬິສທິສາວ ປາຬິ ອາຄຕາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ສກຏພ຺ຍູຫາທິກຣຓວເສນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປກມ຺ມໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ຕິຓ຺ຓໍ ເພທານໍ ອຸຄ຺ຄຫຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປິຏການໍ ອຸຄ຺ຄຫຓໍ ອນ຺ຕມໂສ ກສນວປນາທີນິ ອຸປາທາຍ ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕວິເສໂສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘີຕິ ອາຄຕາ. (໑໐)

ອິຕິ ອິມາສຸ ທສສຸ ອິທ຺ຘີສຸ ອິທ຺ຘິວິຘາຍາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປເທ ອຘິຏ຺ຐານາ ອິທ຺ຘິເຍວ ອາຄຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ວິກຸພ຺ພນາມໂນມຍາອິທ຺ຘິໂຍປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ເອວ.

໓໘໐. ອິທ຺ຘິວິຘາຍາຕິ ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາສາຍ, ອິທ຺ຘິວິກປ຺ປາຍ ວາ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ ອຠິນິນ຺ນາເມຕີຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣວເສນ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ອຠິຎ຺ຎາປາທເກ ຊາເຕ ອິທ຺ຘິວິຘາຘິຄມຕ຺ຖາຍ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ ກສິຓາຣມ຺ມຓໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິວິຘາຠິມຸຂໍ ເປເສຕິ. ອຠິນິນ຺ນາເມຕີຕິ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພອິທ຺ຘິໂປຓໍ ອິທ຺ຘິປພ຺ຠາຣໍ ກໂຣຕິ. ໂສຕິ ໂສ ເອວໍ ກຕຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາໂຣ ຠິກ຺ຂຸ. ອເນກວິຫິຕນ຺ຕິ ອເນກວິຘໍ ນານປ຺ປກາຣກໍ. ອິທ຺ຘິວິຘນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາສໍ. ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ ປຈ຺ຈນຸຠວຕິ, ຜຸສຕິ ¶ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິສ຺ສ ອເນກວິຫິຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອິທ຺ຘິກຣຓໂຕ ປຸພ຺ເພ ປກຕິຍາ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ. ພຫຸຘາ ໂຫຕີຕິ ພຫູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຈງ຺ກມິຕຸກາໂມ ວາ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ໂຫຕິ. ກຖໍ ປນາຍເມວໍ ໂຫຕິ? ອິທ຺ຘິຍາ ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ ອຏ຺ຐ ປທານິ ໂສຬສ ຈ ມູລານິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ.

໓໘໑. ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ‘‘ອິທ຺ຘິຍາ ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ? ວິເວກຊຠູມິ ປຐມໍ ຌານໍ, ປີຕິສຸຂຠູມິ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຸຂຠູມິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂຠູມິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ. ອິທ຺ຘິຍາ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ ອິທ຺ຘິລາຠາຍ ອິທ຺ຘິປຏິລາຠາຍ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນຕາຍ ອິທ຺ຘິວິສວິຕາຍ ອິທ຺ຘິວສິຕາຍ ອິທ຺ຘິເວສາຣຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໙). ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມານິ ຕີຓິ ຌານານິ ຍສ຺ມາ ປີຕິຜຣເຓນ ຈ ສຸຂຜຣເຓນ ຈ ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ລຫຸມຸທຸກມ຺ມຎ຺ຎກາໂຍ ອິທ຺ຘິໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ອິທ຺ຘິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂຕ ສມ຺ຠາຣຠູມິໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ປນ ອິທ຺ຘິລາຠາຍ ປກຕິຠູມິເຍວ.

໓໘໒. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອິທ຺ຘິຍາ ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ວີຣິຍ… ຈິຕ຺ຕ… ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ອິທ຺ຘິຍາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ ອິທ຺ຘິລາຠາຍ…ເປ… ອິທ຺ຘິເວສາຣຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໙). ເອຕ຺ຖ ຈ ຉນ຺ທເຫຕຸໂກ ຉນ຺ທາຘິໂກ ວາ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘິ. ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຘານຠູຕາ ສງ຺ຂາຣາ ປຘານສງ຺ຂາຣາ. ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກສ຺ສ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ຉນ຺ທສມາຘິນາ ຈ ປຘານສງ຺ຂາເຣຫິ ຈ ອຸເປຕໍ. ອິທ຺ຘິປາທນ຺ຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິປຣິຍາເຍນ ວາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ, ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ວາ ປຣິຍາເຍນ ອິທ຺ຘີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕານໍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣານໍ ¶ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປາທຠູຕໍ ເສສຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຣາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອິທ຺ຘິປາໂທຕິ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ (ວິຠ. ໔໓໔).

ອຖ ວາ ປຊ຺ຊເຕ ອເນນາຕິ ປາໂທ. ປາປຸຓີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທ຺ຘິຍາ ປາໂທ ອິທ຺ຘິປາໂທ. ຉນ຺ທາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຉນ຺ທຎ຺ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິສ຺ສາຍ ລຠຕິ ສມາຘິໍ, ລຠຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຉນ຺ທສມາຘິ. ໂສ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ…ເປ… ປທຫຕິ, ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຘານສງ຺ຂາຣາ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ຉນ຺ໂທ ອຍຎ຺ຈ ຉນ຺ທສມາຘິ ອິເມ ຈ ປຘານສງ຺ຂາຣາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄໂຕ ອິທ຺ຘິປາໂທ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໘໒໕). ເອວໍ ເສສິທ຺ຘິປາເທສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໘໓. ອຏ຺ຐ ປທານີຕິ ຉນ຺ທາທີນິ ອຏ຺ຐ ເວທິຕພ຺ພານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອິທ຺ຘິຍາ ກຕມານິ ອຏ຺ຐ ປທານິ? ຉນ຺ທຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນິສ຺ສາຍ ລຠຕິ ສມາຘິໍ, ລຠຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕໍ. ຉນ຺ໂທ ນ ສມາຘິ, ສມາຘິ ນ ຉນ຺ໂທ. ອຎ຺ໂຎ ຉນ຺ໂທ, ອຎ຺ໂຎ ສມາຘິ. ວີຣິຍຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ… ຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ… ວີມໍສຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນິສ຺ສາຍ ລຠຕິ ສມາຘິໍ, ລຠຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕໍ. ວີມໍສາ ນ ສມາຘິ, ສມາຘິ ນ ວີມໍສາ. ອຎ຺ຎາ ວີມໍສາ, ອຎ຺ໂຎ ສມາຘິ. ອິທ຺ຘິຍາ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ປທານິ ອິທ຺ຘິລາຠາຍ…ເປ… ອິທ຺ຘິເວສາຣຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໙). ເອຕ຺ຖ ຫິ ອິທ຺ຘິມຸປ຺ປາເທຕຸກາມຕາຉນ຺ໂທ ¶ ສມາຘິນາ ເອກໂຕ ນິຍຸຕ຺ໂຕວ ອິທ຺ຘິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ; ຕຖາ ວີຣິຍາທໂຍ. ຕສ຺ມາ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ປທານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໓໘໔. ໂສຬສ ມູລານີຕິ ໂສຬສຫິ ອາກາເຣຫິ ອາເນຎ຺ຊຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອິທ຺ຘິຍາ ກຕິ ມູລານິ? ໂສຬສ ມູລານິ – ອໂນນຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂກສຊ຺ເຊ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ອນຸນ຺ນຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ອນຠິນຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຣາເຄ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ອນປນຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາເທ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ອນິສ຺ສິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ອປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທຣາເຄ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກາມຣາເຄ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກິເລເສ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ວິມຣິຍາທິກຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກິເລສມຣິຍາເທ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ເອກຕ຺ຕຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນານຕ຺ຕກິເລເສ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ສທ຺ຘາຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ວີຣິເຍນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂກສຊ຺ເຊ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ສຕິຍາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປມາເທ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ສມາຘິນາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ປຎ຺ຎາຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ, ໂອຠາສຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາເຣ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ອິທ຺ຘິຍາ ອິມານິ ໂສຬສ ມູລານິ ອິທ຺ຘິລາຠາຍ…ເປ… ອິທ຺ຘິເວສາຣຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໙).

ກາມຎ຺ຈ ເອສ ອຕ຺ໂຖ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕຕິອາທິນາປິ ສິທ຺ໂຘເຍວ, ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ປນ ອິທ຺ຘິຍາ ຠູມິປາທປທມູລຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຸນ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຸຣິໂມ ຈ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອາຄຕນໂຍ. ອຍໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ. ອິຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖມ຺ປິ ປຸນ ວຸຕ຺ໂຕ.

໓໘໕. ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕຕິ ສ຺ວາຍເມເຕ ອິທ຺ຘິຍາ ຠູມິປາທປທຠູເຕ ຘມ຺ເມ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສເຈ ສຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ ‘‘ສຕໍ ໂຫມິ ສຕໍ ໂຫມີ’’ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ສເຫວ ສຕໍ ໂຫຕິ. ສຫສ຺ສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ເອວໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ ປຸນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສໍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາຍໍ ຫິ ເອກວາຣໍ ທ຺ເວວາຣໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕານິ ສຕາຣມ຺ມຓານິ ວາ ສຫສ຺ສາຣມ຺ມຓານິ ວາ, ຕານິ ຈ ໂຂ ວຓ຺ຓວເສນ, ໂນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ. ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ສຕາຣມ຺ມຓໍ ¶ ວາ ສຫສ຺ສາຣມ຺ມຓໍ ວາ. ຕໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕມິວ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣໍ ເອກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ.

໓໘໖. ຍມ຺ປິ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປກຕິຍາ ເອໂກ ພຫຸກໍ ອາວຊ຺ຊຕິ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ສຕສຫສ຺ສໍ ວາ, ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ‘ພຫຸໂກ ໂຫມີ’ຕິ, ພຫຸໂກ ໂຫຕິ, ຍຖາ ອາຍສ຺ມາ ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໐). ຕຕ຺ຣາປິ ອາວຊ຺ຊຕີຕິ ປຣິກມ຺ມວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ພຫຸກໍ ອາວຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ເຕສມ຺ປິ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕານໍ ອວສາເນ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຸນ ພຫຸໂກ ໂຫມີຕິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປນວເສນ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ¶ ລທ຺ຘນາເມນ ເອເກເນວ ອຠິຎ຺ຎາຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາ ອາຍສ຺ມາ ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’ຕິ, ຕໍ ພຫຸຘາຠາວສ຺ສ ກາຍສກ຺ຂິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ວຕ຺ຖຸນາ ທີເປຕພ຺ພໍ. ເຕ ກິຣ ທ຺ເວຠາຕໂຣ ປນ຺ເຖ ຊາຕຕ຺ຕາ ປນ຺ຖກາຕິ ນາມໍ ລຠິໍສຸ. ເຕສໍ ເຊຏ຺ໂຐ ມຫາປນ຺ຖໂກ, ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຈູຬປນ຺ຖກໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ –

ປທຸມໍ ຍຖາ ໂກກນທໍ ສຸຄນ຺ຘໍ, ປາໂຕ ສິຍາ ຜຸລ຺ລມວີຕຄນ຺ຘໍ;

ອງ຺ຄີຣສໍ ປສ຺ສ ວິໂຣຈມານໍ, ຕປນ຺ຕມາທິຈ຺ຈມິວນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ. (ອ. ນິ. ໕.໑໙໕) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຄຸຓໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ອຠພ຺ໂພ ຕ຺ວໍ ສາສເນຕິ ວິຫາຣໂຕ ນີຫຣິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ເຖໂຣ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ໂຫຕິ. ຊີວໂກ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣປິ ຐເປຕ຺ວາ ຈູຬປນ຺ຖກໍ ເສສານໍ ອຘິວາເສມີຕິ ອຘິວາເສສິ.

ຈູຬປນ຺ຖໂກ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐຕ຺ວາ ໂຣທຕິ. ຠຄວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ໂຣທສີຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິມາຈິກ຺ຂິ. ຠຄວາ ນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມມ ¶ ສາສເນ ອຠພ຺ໂພ ນາມ ໂຫຕິ, ມາ ໂສຈິ ຠິກ຺ຂູຕິ ຕໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ອທາສິ, ຫນ຺ທ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣໂຊຫຣຓໍ ຣໂຊຫຣຓນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີຕິ. ຕສ຺ສ ຕຖາ ກໂຣໂຕ ຕໍ ກາຬວຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ໂສ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ໂທໂສ, ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປນາຍໍ ໂທໂສຕິ ສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນຸໂລມໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸສມີປໍ ປາເປສິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ໂອຠາສຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຣາໂຄ ຣໂຊ ນ ຈ ປນ ເຣຓຸ ວຸຈ຺ຈຕິ,

ຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣໂຊຕິ;

ເອຕໍ ຣຊໍ ວິປ຺ປຊຫິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕາ,

ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕ ວິຄຕຣຊສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ໂທໂສ ¶ …ເປ….

‘‘ໂມໂຫ ຣໂຊ ນ ຈ ປນ ເຣຓຸ ວຸຈ຺ຈຕິ,

ໂມຫສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣໂຊຕິ;

ເອຕໍ ຣຊໍ ວິປ຺ປຊຫິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕາ,

ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕ ວິຄຕຣຊສ຺ສ ສາສເນ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໒໐໙);

ຕສ຺ສ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາຉຬຠິຎ຺ຎາປຣິວາຣາ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ຫຕ຺ຖຄຕາວ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ທຸຕິຍທິວເສ ຊີວກສ຺ສ ເຄຫໍ ອຄມາສິ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ອຖ ທກ຺ຂິໂຓທກາວສາເນ ຍາຄຸຍາ ທິຍ຺ຍມານາຍ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ປິທຫິ. ຊີວໂກ ກິໍ ຠນ຺ເຕຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ວິຫາເຣ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖີຕິ. ໂສ ປຸຣິສໍ ເປເສສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອຍ຺ຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີຆໍ ເອຫີ’’ຕິ. ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ປນ ຠຄວຕິ,

ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸມຕ຺ຕານໍ ¶ , ນິມ຺ມິນິຕ຺ວານ ປນ຺ຖໂກ;

ນິສີທມ຺ພວເນ ຣມ຺ເມ, ຍາວ ກາລປ຺ປເວທນາຕິ. (ເຖຣຄາ. ໕໖໓);

ອຖ ໂສ ປຸຣິໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາສາເວຫິ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ອາຣາມໍ ທິສ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠຣິໂຕ ຠນ຺ເຕ ອາຣາໂມ, ນາຫໍ ຊານາມິ ກຕໂມ ໂສ ອຍ຺ໂຍຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ນໍ ຠຄວາ ອາຫ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຍໍ ປຐມໍ ປສ຺ສສິ, ຕໍ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ເສວ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕາວເທວ ສພ຺ເພປິ ນິມ຺ມິຕາ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ມຸຂໂຘວນາທິສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຐມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາ ອາຍສ຺ມາ ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣ ເຍ ເຕ ພຫູ ນິມ຺ມິຕາ ເຕ ອນິຍເມຕ຺ວາ ນິມ຺ມິຕຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິມຕາ ສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ວາ ຠາສິຕຕຸຓ຺ຫີຠາວາທີສຸ ວາ ຍໍ ຍໍ ອິທ຺ຘິມາ ກໂຣຕິ, ຕໍ ຕເທວ ກໂຣນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ນານາວຓ຺ເຓ ກາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເກຈິ ປຐມວເຍ, ເກຈິ ມຊ຺ຌິມວເຍ, ເກຈິ ປຈ຺ຉິມວເຍ, ຕຖາ ¶ ທີຆເກເສ, ອຸປຑ຺ຒມຸຓ຺ເຑ, ມຸຓ຺ເຑ, ມິສ຺ສເກເສ, ອຸປຑ຺ຒຣຕ຺ຕຈີວເຣ, ປຓ຺ຑຸກຈີວເຣ, ປທຠາຓຘມ຺ມກຖາສຣຠຎ຺ຎປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນຣຊນປຈນຈີວຣສິພ຺ພນໂຘວນາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ອປເຣປິ ວາ ນານປ຺ປກາຣເກ ກາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຕນ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເອຕ຺ຕກາ ຠິກ຺ຂູ ປຐມວຍາ ໂຫນ຺ຕູຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕປ຺ປກາຣາເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອວໍ ພຫຸຠາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ເອໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ຈງ຺ກມິສ຺ສາມິ, ສຊ຺ຌາຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ, ‘‘ອຍໍ ວິຫາໂຣ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກ, ສເຈ ເກຈິ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ‘ກຸໂຕ ອິເມ ເອຕ຺ຕກາ ເອກສທິສາ ຠິກ຺ຂູ, ອທ຺ຘາ ເຖຣສ຺ສ ເອສ ອານຸຠາໂວ’ຕິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ວາ ອນ຺ຕຣາວ ‘‘ເອໂກ ໂຫມີ’’ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອໂກ ໂຫມີ’’ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອໂກ ໂຫມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ເອໂກ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ຍຖາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ສຍເມວ ເອໂກ ໂຫຕິ.

໓໘໗. ອາວິຠາວໍ ຕິໂຣຠາວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາວິຠາວໍ ກໂຣຕິ ຕິໂຣຠາວໍ ກໂຣຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ¶ . ອິທເມວ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາວິຠາວນ຺ຕິ ເກນຈິ ອນາວຏໍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວິວຏໍ ປາກຏໍ. ຕິໂຣຠາວນ຺ຕິ ເກນຈິ ອາວຏໍ ໂຫຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ປິຫິຕໍ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໑). ຕຕ຺ຣາຍໍ ອິທ຺ຘິມາ ອາວິຠາວໍ ກາຕຸກາໂມ ອນ຺ຘກາຣໍ ວາ ອາໂລກໍ ກໂຣຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວຏໍ, ອນາປາຖໍ ວາ ອາປາຖໍ ກໂຣຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ຍຖາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນປິ ທູເຣ ຐິໂຕປິ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ປຣໍ ວາ ກາຕຸກາໂມ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອິທໍ ອນ຺ຘກາຣຏ຺ຐານໍ ອາໂລກຊາຕໍ ໂຫຕູຕິ ວາ, ອິທໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວິວຏໍ ໂຫຕູຕິ ວາ, ອິທໍ ອນາປາຖໍ ອາປາຖໍ ໂຫຕູຕິ ວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສຫ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ຍຖາຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ປເຣ ທູເຣ ຐິຕາປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ສຍມ຺ປິ ປສ຺ສິຕຸກາໂມ ປສ຺ສຕິ.

໓໘໘. ເອຕໍ ¶ ປນ ປາຏິຫາຣິຍໍ ເກນ ກຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ? ຠຄວຕາ. ຠຄວາ ຫິ ຈູຬສຸຠທ຺ທາຍ ນິມນ຺ຕິໂຕ ວິສ຺ສກມ຺ມຸນາ ນິມ຺ມິເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກູຏາຄາຣສເຕຫິ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ສຕ຺ຕໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ສາເກຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍຖາ ສາເກຕນຄຣວາສິໂນ ສາວຕ຺ຖິວາສິເກ, ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຈ ສາເກຕວາສິເກ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ນຄຣມຊ຺ເຌ ຈ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍາວ ອວີຈິໍ ອາກາສຎ຺ຈ ທ຺ວິຘາ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ທສ຺ເສສິ.

ເທໂວໂຣຫເຓນປິ ຈ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ຠຄວາ ກິຣ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານິ ພນ຺ຘນາ ປໂມເຈຕ຺ວາ ອຕີຕາ ພຸທ຺ຘາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍາວສາເນ ກຸຫິໍ ຄຕາຕິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄຕາຕິ ອທ຺ທສ. ອເຖເກນ ປາເທນ ປຖວີຕລໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພເຕ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຣິມປາທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສິເນຣຸມຕ຺ຖກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຕເລ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ອາຣຠິ. ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປສິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຠຄວາ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫຕີເຣ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທຕິ. ຠຄວາ ອຊ຺ຊ ເອຕ຺ຕກໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິນ຺ຕິ ເຖຣສ຺ສ ນຍໍ ເທຕິ. ເອວໍ ຕໂຍ ມາເສ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອສີຕິໂກຏິເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ.

ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ສນ຺ນິປຕິຕາປິ ທ຺ວາທສໂຍຊນາ ປຣິສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ¶ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິກເສຏ຺ຐິເຍວ ສພ຺ພປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ກຸຫິໍ ຠຄວາຕິ ຊານນຕ຺ຖາຍ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣໍ ຍາຈິໍສຸ. ເຖໂຣ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອທ຺ທສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສູປຄຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ.

ເຕ ຠຄວໂຕ ວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ຍາຈິໍສຸ. ເຖໂຣ ປຣິສມຊ຺ເຌເຍວ ມຫາປຖວິຍໍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສິເນຣຸປພ຺ພຕໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕປາທມູເລ ¶ ຠຄວໂຕ ປາເທ ວນ຺ທມາໂນວ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ. ຠຄວາ ອາຫ ‘‘ກຸຫິໍ ປນ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເອຕຣຫິ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ຘມ຺ມເສນາປຕີ’’ຕິ? ‘‘ສງ຺ກສ຺ສນຄເຣ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ມໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ສ຺ເວ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ອຫໍ ສ຺ເວ ມຫາປວາຣຓປຸຓ຺ຓມາສີອຸໂປສຖທິວເສ ສງ຺ກສ຺ສນຄເຣ ໂອຕຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖໂຣ ທສພລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຄຕມຄ຺ເຄເນວ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມນຸສ຺ສານໍ ສນ຺ຕິກໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຄມນາຄມນກາເລ ຈ ຍຖາ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ອິທໍ ຕາເວຕ຺ຖ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ອາວິຠາວປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ.

ໂສ ເອວໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ທູຣນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ກຕປາຕຣາສາວ ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ມຫາຣາຊ, ສ຺ເວ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ເທວຣາຊາ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຕາຕ, ສ຺ເວ ຠຄວາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ຕິສ຺ໂສ ໂສປານປນ຺ຕິໂຍ ມາເປຫິ ເອກໍ ກນກມຍໍ, ເອກໍ ຣຊຕມຍໍ, ເອກໍ ມຓິມຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຠຄວາ ທຸຕິຍທິວເສ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ ຐຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກສິ, ອເນການິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ວິວຏານິ ຫຸຕ຺ວາ ເອກງ຺ຄຓໍ ວິຍ ປກາສິໍສຸ. ຍຖາ ຈ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ, ເອວໍ ປຈ຺ຉິເມນປິ ອຸຕ຺ຕເຣນປິ ທກ຺ຂິເຓນປິ ສພ຺ພໍ ວິວຏມທ຺ທສ. ເຫຏ຺ຐາປິ ຍາວ ອວີຈິ, ອຸປຣິ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐຠວນໍ, ຕາວ ອທ຺ທສ.

ຕໍ ທິວສໍ ກິຣ ໂລກວິວຣຓໍ ນາມ ອໂຫສິ. ມນຸສ຺ສາປິ ເທເວ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເທວາປິ ມນຸສ຺ເສ. ຕຕ຺ຖ ເນວ ມນຸສ຺ສາ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ຕິ, ນ ເທວາ ອໂຘ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ສມ຺ມຸຂາວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຠຄວາ ມຊ຺ເຌ ມຓິມເຍນ ໂສປາເນນ ໂອຕຣຕິ, ຉກາມາວຈຣເທວາ ວາມປສ຺ເສ ກນກມເຍນ, ສຸທ຺ຘາວາສາ ຈ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ຣຊຕມເຍນ. ເທວຣາຊາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຕິໂຍຊນິກໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ສຸຍາໂມ ວາຬພີຊນິໍ, ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພປຸຕ຺ໂຕ ¶ ຕິຄາວຸຕມຕ຺ຕໍ ເພຬຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອຕຣຕິ. ຕໍທິວສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ພຸທ຺ຘຠາວາຍ ປິຫໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຐິຕສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິທເມຕ຺ຖ ຠຄວາ ອາວິຠາວປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ.

ອປິຈ ¶ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ຕລງ຺ຄຣວາສີ ຘມ຺ມທິນ຺ນຕ຺ເຖໂຣປິ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາເຣ ເຈຕິຍງ຺ຄຓສ຺ມິໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປຓ຺ຓກປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອປຓ຺ຓກສຸຕ຺ຕໍ (ອ. ນິ. ໓.໑໖) ກເຖນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາມຸຂໍ ພີຊນິໍ ອກາສິ, ຍາວ ອວີຈິໂຕ ເອກງ຺ຄຓໍ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ອຸປຣິມຸຂໍ ອກາສິ, ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອກງ຺ຄຓໍ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ນິຣຍຠເຍນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຄ຺ຄສຸເຂນ ຈ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ເກຈິ ສກທາຄາມີ ອນາຄາມີ ອຣຫນ຺ໂຕຕິ.

໓໘໙. ຕິໂຣຠາວໍ ກາຕຸກາໂມ ປນ ອາໂລກໍ ວາ ອນ຺ຘກາຣໍ ກໂຣຕິ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ອາປາຖໍ ວາ ອນາປາຖໍ ກໂຣຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ຍຖາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນປິ ສມີເປ ຐິໂຕປິ ວາ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ປຣໍ ວາ ກາຕຸກາໂມ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອິທໍ ອາໂລກຏ຺ຐານໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອິທໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອິທໍ ອາປາຖໍ ອນາປາຖໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ຍຖາຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ປເຣ ສມີເປ ຐິຕາປິ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ສຍມ຺ປິ ອປສ຺ສິຕຸກາໂມ ນ ປສ຺ສຕິ.

໓໙໐. ເອຕໍ ປນ ປາຏິຫາຣິຍໍ ເກນ ກຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ? ຠຄວຕາ. ຠຄວາ ຫິ ຍສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ສມີເປ ນິສິນ຺ນໍເຍວ ຍຖາ ນໍ ປິຕາ ນ ປສ຺ສຕິ, ເອວມກາສິ. ຕຖາ ວີສໂຍຊນສຕໍ ມຫາກປ຺ປິນສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອນາຄາມິຜເລ, ອມຈ຺ຈສຫສ຺ສຎ຺ຈສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ອນຸມຄ຺ຄໍ ອາຄຕາ ສຫສ຺ສິຕ຺ຖິປຣິວາຣາ ອໂນຊາເທວີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມີເປ ນິສິນ຺ນາປິ ຍຖາ ສປຣິສໍ ຣາຊານໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕຖາ ກຕ຺ວາ ‘‘ອປິ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊານໍ ປສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ຣາຊານໍ ຄເວສິຕຸໍ ວຣໍ, ອຸທາຫຸ ອຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຕານໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາຍ ຕສ຺ສາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ຍຖາ ສາ ສທ຺ຘິໍ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ເສນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ອມຈ຺ຈາ ອນາຄາມິຜເລ, ຣາຊາ ອຣຫຕ຺ເຕຕິ. ອປິຈ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໍ ¶ ¶ ອາຄຕທິວເສ ຍຖາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ອາຄເຕ ອວເສເສ ຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ມຫິນ຺ທຕ຺ເຖເຣນາປິ ອິທໍ ກຕເມວ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກຖາ).

໓໙໑. ອປິຈ ສພ຺ພມ຺ປິ ປາກຏໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ອາວິຠາວໍ ນາມ. ອປາກຏປາຏິຫາຣິຍໍ ຕິໂຣຠາວໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ປາກຏປາຏິຫາຣິເຍ ອິທ຺ຘິປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອິທ຺ຘິມາປິ. ຕໍ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣຕິ ອສາຘາຣຓໍ ສາວເກຫິ. ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໖) ເອວໍ ອຸຠຍໍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອປາກຏປາຏິຫາຣິເຍ ອິທ຺ຘິເຍວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ອິທ຺ຘິມາ. ຕໍ ມຫກສຸຕ຺ເຕນ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໔໖) ຈ ພ຺ຣຫ຺ມນິມນ຺ຕນິກສຸຕ຺ເຕນ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໑ ອາທໂຍ) ຈ ທີເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ອາຍສ຺ມໂຕ ຈ ມຫກສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຈ ອິທ຺ຘິເຍວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ນ ອິທ຺ຘິມາ.

ຍຖາຫ –

‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຈິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫກໍ ເອຕທໂວຈ ‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ໂຍ ມຫໂກ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕູ’ຕິ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ຄຫປຕິ ອາຬິນ຺ເທ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕິຓກລາປໍ ໂອກາເສຫີຕິ. ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ໂຂ ຈິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫກສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອາຬິນ຺ເທ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕິຓກລາປໍ ໂອກາເສສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫໂກ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສິ, ຍຖາ ຕາລຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ຈ ອຄ຺ຄຬນ຺ຕຣິກາຍ ຈ ອຈ຺ຈິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕິຓານິ ຌາເປສິ, ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ນ ຌາເປສີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໔໖).

ຍຖາ ຈາຫ –

‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສິໍ ‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ຈ ສທ຺ທຎ຺ຈ ເມ ໂສສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຈ ມໍ ທກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິໍ –

‘ຠເວ ¶ ¶ ວາຫໍ ຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ຠວຎ຺ຈ ວິຠເວສິນໍ;

ຠວໍ ນາຠິວທິໍ ກິຎ຺ຈິ, ນນ຺ທິຎ຺ຈ ນ ອຸປາທິຍິ’’’ນ຺ຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໕໐໔);

໓໙໒. ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏນ຺ຕິ ປຣກຸຏ຺ຏໍ, ກຸຏ຺ຏສ຺ສ ປຣຠາຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ອິຕເຣສຸ. ກຸຏ຺ໂຏຕິ ຈ ເຄຫຠິຕ຺ຕິຍາ ເອຕມຘິວຈນໍ. ປາກາໂຣຕິ ເຄຫວິຫາຣຄາມາທີນໍ ປຣິກ຺ເຂປປາກາໂຣ. ປພ຺ພໂຕຕິ ປໍສຸປພ຺ພໂຕ ວາ ປາສາຓປພ຺ພໂຕ ວາ. ອສຊ຺ຊມາໂນຕິ ອລຄ຺ຄມາໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສຕິ ອາກາເສ ວິຍ. ເອວໍ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ປນ ອາກາສກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ກຸຏ຺ຏໍ ວາ ປາກາຣໍ ວາ ສິເນຣຸຈກ຺ກວາເຬສຸປິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປພ຺ພຕໍ ວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຕປຣິກມ຺ເມນ ອາກາໂສ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ອາກາໂສເຍວ ໂຫຕິ. ອໂຘ ໂອຕຣິຕຸກາມສ຺ສ, ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອາໂຣຫິຕຸກາມສ຺ສ ສຸສິໂຣ ໂຫຕິ, ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາມສ຺ສ ຉິທ຺ໂທ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ປເນຕ຺ຖາຫ – ‘‘ອາກາສກສິຓສມາປຊ຺ຊນໍ, ອາວຸໂສ, ກິມຕ຺ຖິຍໍ, ກິໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນິ ອຠິນິມ຺ມິນິຕຸກາໂມ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິ ກສິຓານິ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ນນຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິວສີຠາໂວເຍວ ປມາຓໍ. ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕເທວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ປາຬິຍາ, ຠນ຺ເຕ, ອາກາສກສິຓໍເຍວ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ອວສ຺ສເມຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ປກຕິຍາ ອາກາສກສິຓສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ ໂຫຕິ. ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອາວຊ຺ຊຕິ. ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ – ‘ອາກາໂສ ໂຫຕູ’ຕິ. ອາກາໂສ ໂຫຕິ. ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ປກຕິຍາ ອນິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ເກນຈິ ອນາວເຏ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອສຊ຺ຊມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໑).

ສເຈ ¶ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ປພ຺ພໂຕ ວາ ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ກິໍ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐານໍ ຫິ ¶ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍຄ຺ຄຫຓສທິສໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ຈ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາກາໂສ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ອາກາໂສ ໂຫຕິເຍວ. ປຸຣິມາຘິຏ຺ຐານພເລເນວ ຈສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ໂຎ ປພ຺ພໂຕ ວາ ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ອຸຕຸມໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມເວຕໍ. ອຎ຺ເຎນ ອິທ຺ຘິມຕາ ນິມ຺ມິເຕ ປນ ປຐມນິມ຺ມານໍ ພລວໍ ໂຫຕິ. ອິຕເຣນ ຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໓໙໓. ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ສໍສີທນໍ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຎ຺ຈ ນິມຸຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ. ເອວໍ ກາຕຸກາເມນ ອາໂປກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ປຖວີ ອຸທກໍ ໂຫຕູຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ຍຖາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຐາເນ ປຖວີ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ປກຕິຍາ ອາໂປກສິຓສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ ໂຫຕິ. ປຖວິໍ ອາວຊ຺ຊຕິ. ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ – ‘ອຸທກໍ ໂຫຕູ’ຕິ. ອຸທກໍ ໂຫຕິ. ໂສ ປຖວິຍາ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ປກຕິຍາ ອນິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ອຸທເກ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຖວິຍາ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໑).

ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊເມວ, ນ຺ຫານປານມຸຂໂຘວນຠຓ຺ຑກໂຘວນາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ກໂຣຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຸທກເມວ, ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີສຸປິ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເອຕ຺ຕກໍ ໂຫຕູຕິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຠາຊນຄຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສປ຺ປິ ສປ຺ປິເມວ ໂຫຕິ. ເຕລາທີນິ ເຕລາທີນິເຍວ. ອຸທກໍ ອຸທກເມວ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເຕມິຕຸກາໂມວ ເຕເມຕິ, ນ ເຕມິຕຸກາໂມ ນ ເຕເມຕິ. ຕສ຺ເສວ ຈ ສາ ປຖວີ ອຸທກໍ ໂຫຕິ ເສສຊນສ຺ສ ປຖວີເຍວ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ປຕ຺ຕິກາປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍານາທີຫິປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກສິກມ຺ມາທີນິປິ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ. ສເຈ ປນາຍໍ ເຕສມ຺ປິ ອຸທກໍ ໂຫຕູຕິ ¶ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂຫຕິເຍວ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໍ ປນ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍໍ ປກຕິຍາ ຆຏຕຬາກາທີສຸ ອຸທກໍ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປຖວີເຍວ ໂຫຕິ.

໓໙໔. ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ອຸທກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ, ຕໍ ຠິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິປຣີຕໍ ອຠິຊ຺ຊມານໍ. ເອວໍ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ປນ ປຖວີກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ອຸທກໍ ປຖວີ ໂຫຕູຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ຍຖາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ປຖວີເຍວ ໂຫຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ປກຕິຍາ ປຖວີກສິຓສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ ໂຫຕິ. ອຸທກໍ ອາວຊ຺ຊຕິ. ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ – ‘ປຖວີ ໂຫຕູ’ຕິ. ປຖວີ ໂຫຕິ. ໂສ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ອຸທເກ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ປກຕິຍາ ອນິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ອຠິຊ຺ຊມານາຍ ປຖວິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ອຸທເກ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໑).

ນ ເກວລຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍໍ ຍໍ ອິຣິຍາປຖໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ກໂຣຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ປຖວິເມວ ກໂຣຕິ, ມຓິສຸວຓ຺ຓປພ຺ພຕຣຸກ຺ຂາທີສຸປິ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຍຖາຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ເສວ ຈ ຕໍ ອຸທກໍ ປຖວີ ໂຫຕິ, ເສສຊນສ຺ສ ອຸທກເມວ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ຈ ອຸທກກາກາທໂຍ ຈ ຍຖາຣຸຈິ ວິຈຣນ຺ຕິ. ສເຈ ປນາຍໍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ມນຸສ຺ສານໍ ຕໍ ປຖວິໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ກໂຣຕິເຍວ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລາຕິກ຺ກເມນ ປນ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ.

໓໙໕. ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມຕີຕິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ຄຈ຺ຉຕິ. ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓຕິ ປກ຺ເຂຫິ ຍຸຕ຺ຕສກຸໂຓ. ເອວໍ ກາຕຸກາເມນ ປນ ປຖວີກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສເຈ ນິສິນ຺ໂນ ຄນ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ, ປລ຺ລງ຺ກປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນິປນ຺ໂນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ມຎ຺ຈປ຺ປມາຓໍ, ສເຈ ປທສາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ມຄ຺ຄປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຍຖານຸຣູປໍ ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຖວີ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ສຫ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ປຖວີເຍວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ອາກາເສປິ ¶ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓຕິ. ປກຕິຍາ ປຖວີກສິຓສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ ໂຫຕິ, ອາກາສໍ ອາວຊ຺ຊຕິ. ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ – ‘ປຖວີ ໂຫຕູ’ຕິ. ປຖວີ ໂຫຕິ. ໂສ ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈງ຺ກມຕິປິ ຕິຏ຺ຐຕິປິ ¶ ນິສີທຕິປິ ເສຍ຺ຍມ຺ປິ ກປ຺ເປຕິ. ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ປກຕິຍາ ອນິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ປຖວິຍໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕິປິ…ເປ… ເສຍ຺ຍມ຺ປິ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈງ຺ກມຕິປິ…ເປ… ເສຍ຺ຍມ຺ປິ ກປ຺ເປຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໑).

ອາກາເສ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸລາຠິນາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອນ຺ຕເຣ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ວາ ປພ຺ພຕຣຸກ຺ຂາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນາຄສຸປຓ຺ຓາທໂຍ ວາ ອຸສູຍນ຺ຕາ ມາເປນ຺ຕິ, ເນສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເຕ ປນ ທິສ຺ວາ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາກາໂສ ໂຫຕູຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ, ອາວຸໂສ, ກິມຕ຺ຖິຍໍ, ນນຸ ສມາຫິຕເມວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ, ເຕນ ຍໍ ຍໍ ຐານໍ ອາກາໂສ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ອາກາໂສເຍວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອວມາຫ, ອຖ ໂຂ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏປາຣິຫາຣິເຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ໂອກາເສ ໂອໂຣຫຓຕ຺ຖມ຺ປິ ອິມິນາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸລາຠິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຍຎ຺ຫິ ສເຈ ອໂນກາເສ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ວາ ໂອໂຣຫຕິ. ມຫາຊນສ຺ສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອໂນກາສໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂອກາເສ ໂອຕຣຕີຕິ.

໓໙໖. ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣາມສຕິ ປຣິມຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນສຫສ຺ສສ຺ສ ອຸປຣິ ຈຣເຓນ ມຫິທ຺ຘິກຕາ, ຕີສຸ ທີເປສຸ ເອກກ຺ຂເຓ ອາໂລກກຣເຓນ ມຫານຸຠາວຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ອຸປຣິ ຈຣຓອາໂລກກຣເຓຫິ ວາ ມຫິທ຺ຘິເກ ເຕເນວ ມຫານຸຠາເວ. ປຣາມສຕີຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫຕິ ເອກເທເສ ວາ ຉຸປຕິ. ປຣິມຊ຺ຊຕີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອາທາສຕລໍ ວິຍ ປຣິມຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ປນສ຺ສ ອິທ຺ຘິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານວເສເນວ ອິຊ຺ຌຕິ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ກສິຓສມາປຕ຺ຕິນິຍໂມ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ –

‘‘ອິເມປິ ¶ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ…ເປ… ປຣິມຊ຺ຊຕີຕິ ອິຘ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ອາວຊ຺ຊຕິ, ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ – ‘ຫຕ຺ຖປາເສ ໂຫຕູ’ຕິ. ຫຕ຺ຖປາເສ ໂຫຕິ. ໂສ ນິສິນ຺ນໂກ ວາ ນິປນ຺ນໂກ ວາ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ປາຓິນາ ອາມສຕິ ປຣາມສຕິ ປຣິມຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ປກຕິຍາ ອນິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິເທວ ຣູປຄຕໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ¶ ອາມສນ຺ຕິ ປຣາມສນ຺ຕິ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ…ເປ… ປຣິມຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໒).

ສ຺ວາຍໍ ຍທິ ອິຈ຺ຉຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣາມສິຕຸໍ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣາມສຕິ, ຍທິ ປນ ອິເຘວ ນິສິນ຺ນໂກ ວາ ນິປນ຺ນໂກ ວາ ປຣາມສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖປາເສ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ອຘິຏ຺ຐານພເລນ ວຓ຺ຏາ ມຸຕ຺ຕຕາລຜລໍ ວິຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕ ວາ ປຣາມສຕິ, ຫຕ຺ຖໍ ວາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ. ວຑ຺ເຒນ຺ຕສ຺ສ ປນ ກິໍ ອຸປາທິຓ຺ຓກໍ ວຑ຺ຒຕິ, ອນຸປາທິຓ຺ຓກນ຺ຕິ? ອຸປາທິຓ຺ຓກໍ ນິສ຺ສາຍ ອນຸປາທິຓ຺ຓກໍ ວຑ຺ຒຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ອຸປາທິຓ຺ຓກໍ ຂຸທ຺ທກມ຺ປິ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ, ນນຸ ຍທາ ຠິກ຺ຂຸ ຕາລຈ຺ຉິທ຺ທາທີຫິ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕທາ ອຸປາທິຓ຺ຓກໍ ຂຸທ຺ທກໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍາ’’ຕິ.

ນນ຺ໂທປນນ຺ທນາຄທມນກຖາ

ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກມິ. ຠຄວາ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຕໍທິວສາວເສສໍ ຣຕ຺ຕິຠາຄຎ຺ຈ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກສິ. ອຖສ຺ສ ນນ຺ໂທປນນ຺ໂທ ນາມ ນາຄຣາຊາ ຎາຓມຸເຂ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉິ. ຠຄວາ ‘‘ອຍໍ ນາຄຣາຊາ ມຍ຺ຫໍ ຎາຓມຸເຂ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ອປ຺ປສນ຺ໂນຕິ ທິສ຺ວາ ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຕ ວິເວເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອທ຺ທສ.

ຕໂຕ ¶ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ອາໂຣເຈຫິ ຕຖາຄໂຕ ເທວຈາຣິກໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ຕໍ ທິວສຎ຺ຈ ນນ຺ໂທປນນ຺ທສ຺ສ ອາປານຠູມິໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ໂສ ທິພ຺ພຣຕນປລ຺ລງ຺ເກ ທິພ຺ເພນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ຘາຣິຍມາເນນ ຕິວິຘນາຏເກຫິ ເຈວ ນາຄປຣິສາຍ ຈ ປຣິວຸໂຕ ທິພ຺ພຠາຊເນສຸ ອຸປຏ຺ຐາປິຕໍ ອນ຺ນປານວິຘິໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ຠຄວາ ຍຖາ ນາຄຣາຊາ ປສ຺ສຕິ, ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິຕານມຕ຺ຖເກເນວ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕາວຕິໍສເທວໂລກາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ.

ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນນ຺ໂທປນນ຺ທສ຺ສ ນາຄຣາຊສ຺ສ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອິເມ ຫິ ນາມ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຣູປຣິຠວເນນ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ຠວນໍ ປວິສນ຺ຕິປິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິປິ, ນ ທານິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິເມສໍ ອມ຺ຫາກໍ ມຕ຺ຖເກ ປາທປໍສຸໍ ໂອກິຣນ຺ຕານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ສິເນຣຸປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສິເນຣຸໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ອວກຸຊ຺ເຊນ ຜເຓນ ຄເຫຕ຺ວາ ອທສ຺ສນໍ ຄເມສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຣຏ຺ຐປາໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ປຸພ຺ເພ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ຐິໂຕ ສິເນຣຸໍ ປສ຺ສາມິ, ສິເນຣຸປຣິຠຓ຺ຑໍ ປສ຺ສາມິ, ຕາວຕິໍສໍ ປສ຺ສາມິ, ເວຊຍນ຺ຕໍ ປສ຺ສາມິ, ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິ ຘຊໍ ປສ຺ສາມິ. ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ຍໍ ເອຕຣຫິ ເນວ ສິເນຣຸໍ ປສ຺ສາມິ…ເປ… ນ ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິ ຘຊໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຍໍ, ຣຏ຺ຐປາລ, ນນ຺ໂທປນນ຺ໂທ ນາມ ນາຄຣາຊາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸປິໂຕ ສິເນຣຸໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຜເຓນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ທເມມິ ນໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ນ ຠຄວາ ອນຸຊານິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທິໂຍ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ເພປິ ຠິກ຺ຂູ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ນ ຠຄວາ ອນຸຊານິ.

ອວສາເນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທເມມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ທເມຫິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ ຠຄວາ ອນຸຊານິ. ເຖໂຣ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ນາຄຣາຊວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ນນ຺ໂທປນນ຺ທໍ ຈຸທ຺ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜຓມຕ຺ຖເກ ອຕ຺ຕໂນ ຜຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ສິເນຣຸນາ ¶ ສທ຺ຘິໍ ອຠິນິປ຺ປີເຬສິ. ນາຄຣາຊາ ປຘູມາຍິ. ເຖໂຣປິ ນ ຕຸຍ຺ຫໍເຍວ ສຣີເຣ ຘູໂມ ອຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອຕ຺ຖີຕິ ປຘູມາຍິ. ນາຄຣາຊສ຺ສ ຘູໂມ ເຖຣໍ ນ ພາຘຕິ. ເຖຣສ຺ສ ປນ ຘູໂມ ນາຄຣາຊານໍ ພາຘຕິ. ຕໂຕ ນາຄຣາຊາ ປຊ຺ຊລິ. ເຖໂຣປິ ນ ຕຸຍ຺ຫໍເຍວ ສຣີເຣ ອຄ຺ຄິ ອຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອຕ຺ຖີຕິ ປຊ຺ຊລິ. ນາຄຣາຊສ຺ສ ເຕໂຊ ເຖຣໍ ນ ພາຘຕິ. ເຖຣສ຺ສ ປນ ເຕໂຊ ນາຄຣາຊານໍ ພາຘຕິ. ນາຄຣາຊາ ອຍໍ ມໍ ສິເນຣຸນາ ອຠິນິປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຘູມາຍຕິ ເຈວ ປຊ຺ຊລຕິ ຈາຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ຕ຺ວໍ ໂກສີ’’ຕິ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ນນ຺ທ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕໂນ ຠິກ຺ຂຸຠາເວນ ຕິຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໂສເຕນ ປວິສິຕ຺ວາ ວາມກຓ຺ຓໂສເຕນ ນິກ຺ຂມິ ¶ , ວາມກຓ຺ຓໂສເຕນ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໂສເຕນ ນິກ຺ຂມິ, ຕຖາ ທກ຺ຂິຓນາສໂສເຕນ ປວິສິຕ຺ວາ ວາມນາສໂສເຕນ ນິກ຺ຂມິ, ວາມນາສໂສເຕນ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓນາສໂສເຕນ ນິກ຺ຂມິ. ຕໂຕ ນາຄຣາຊາ ມຸຂໍ ວິວຣິ. ເຖໂຣ ມຸເຂນ ປວິສິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ປາຈີເນນ ຈ ປຈ຺ຉິເມນ ຈ ຈງ຺ກມຕິ. ຠຄວາ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ມນສິກໂຣຫິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ເອສ ນາໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ນນ຺ໂທປນນ຺ໂທ, ອຫໍ ນນ຺ໂທປນນ຺ທສທິສານໍ ນາຄຣາຊານໍ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ທເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ນາຄຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ປວິສນ຺ໂຕ ຕາວ ເມ ນ ທິຏ຺ໂຐ, ນິກ຺ຂມນກາເລ ທານິ ນໍ ທາຐນ຺ຕເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສງ຺ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ ຠນ຺ເຕ, ມາ ມໍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ພາຘຍິຕ຺ຖາຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອຏ຺ຐາສິ. ນາຄຣາຊາ ອຍໍ ໂສຕິ ທິສ຺ວາ ນາສວາຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິ. ເຖໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ໂລມກູປມ຺ປິສ຺ສ ວາໂຕ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອວເສສາ ຠິກ຺ຂູ ກິຣ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພປາຏິຫາຣິຍານິ ກາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຸໍ, ອິມໍ ປນ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເອວໍ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ຠຄວາ ນາຄຣາຊທມນໍ ນານຸຊານິ.

ນາຄຣາຊາ ¶ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ນາສວາເຕນ ໂລມກູປມ຺ປິ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ມຫິທ຺ຘິໂກ ສມໂຓ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຖໂຣ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓຣູປໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓວາຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊານໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ນາຄຣາຊາ ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ມາຓວກວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ເຖຣສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທິ. ເຖໂຣ ‘‘ສຕ຺ຖາ, ນນ຺ທ, ອາຄໂຕ, ເອຫິ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນາຄຣາຊານໍ ທມຍິຕ຺ວາ ນິພ຺ພິສໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ນາຄຣາຊາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ‘‘ສຸຂີ ໂຫຫິ, ນາຄຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ນິເວສນໍ ອຄມາສິ.

ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕິທິວາ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ຈ ນນ຺ໂທປນນ຺ທສ຺ສ ຈ ສງ຺ຄາໂມ ອໂຫສີຕິ. ກສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ຊໂຍ, ກສ຺ສ ປຣາຊໂຍຕິ. ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ຊໂຍ, ນນ຺ທສ຺ສ ປຣາຊໂຍຕິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ¶ ເອກປຏິປາຏິຍາ ຠຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕາຫໍ ເຖຣສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປມຸຂານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ອກາສິ. ອິຕິ ອິມໍ ອິມສ຺ມິໍ ນນ຺ໂທປນນ຺ທທມເນ ກຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍທາ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອຸປາທິຓ຺ຓກໍ ນິສ຺ສາຍ ອນຸປາທິຓ຺ຓກເມວ ວຑ຺ຒຕີຕິ ອາຫໍສຸ. ອຍເມວ ເຈຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິ.

ໂສ ເອວໍ ກຕ຺ວາ ນ ເກວລໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ປຣາມສຕິ. ສເຈ ອິຈ຺ຉຕິ ປາທກຖລິກໍ ກຕ຺ວາ ປາເທ ຐເປຕິ, ປີຐໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ມຎ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ອປສ຺ເສນຜລກໍ ກຕ຺ວາ ອປສ຺ສຍຕິ. ຍຖາ ຈ ເອໂກ, ເອວໍ ອປໂຣປິ. ອເນເກສຸປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສສຸ ເອວໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ເຕສຎ຺ຈ ເອກເມກສ຺ສ ຕເຖວ ອິຊ຺ຌຕິ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍານຎ຺ຈ ຄມນມ຺ປິ ອາໂລກກຣຓມ຺ປິ ຕເຖວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ປາຕິສຫສ຺ເສສຸ ອຸທກປູເຣສຸ ສພ຺ພປາຕີສຸ ຈ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ປາກຕິກເມວ ຈ ຈນ຺ທສ຺ສ ຄມນໍ ອາໂລກກຣຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ຕຖູປມເມຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ.

໓໙໗. ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກມ຺ປິ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ. ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ກາເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ປາຬິໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ປາຬິ –

‘‘ຍາວ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ. ສເຈ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ທູເຣປິ ສນ຺ຕິເກ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕູຕິ, ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕິ. ສນ຺ຕິເກປິ ທູເຣ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ທູເຣ ໂຫຕູຕິ, ທູເຣ ໂຫຕິ. ພຫຸກມ຺ປິ ໂຖກນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ໂຖກໍ ໂຫຕູຕິ, ໂຖກໍ ໂຫຕິ. ໂຖກມ຺ປິ ພຫຸກນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ພຫຸກໍ ໂຫຕູຕິ, ພຫຸກໍ ໂຫຕິ. ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ. ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ. ສເຈ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຓາເມຕິ, ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຓາເມຕ຺ວາ ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍໍ ປຣິຓາເມຕິ, ຈິຕ຺ຕວເສນ ¶ ກາຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍໍ ປຣິຓາເມຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຣໂຕ ຣູປໍ ອຠິນິມ຺ມິນາຕິ ມໂນມຍໍ ສພ຺ພງ຺ຄປຎ຺ຈງ຺ຄິໍ ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສເຈ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ຈງ຺ກມຕິ, ນິມ຺ມິໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ຈງ຺ກມຕິ. ສເຈ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິສີທຕິ, ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ນິມ຺ມິໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ. ສເຈ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ຘູມາຍຕິ, ປຊ຺ຊລຕິ, ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ນິມ຺ມິໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ສເຈ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ສລ຺ລປຕິ, ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ນິມ຺ມິໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ສລ຺ລປຕິ, ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ຍເທວ ຫິ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ກໂຣຕິ, ຕໍ ຕເທວ ນິມ຺ມິໂຕ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໒).

ຕຕ຺ຖ ¶ ທູເຣປິ ສນ຺ຕິເກ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ທູເຣ ເທວໂລກໍ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ວາ ອາວຊ຺ຊຕິ ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕູຕິ. ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕູຕິ, ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ທູຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສນ຺ຕິກໍ ອກາສີຕິ? ຠຄວາ. ຠຄວາ ຫິ ຍມກປາຏິຫາຣິຍາວສາເນ ເທວໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍຸຄນ຺ຘຣຎ຺ຈ ສິເນຣຸຎ຺ຈ ສນ຺ຕິເກ ກຕ຺ວາ ປຖວີຕລໂຕ ເອກປາທໍ ຍຸຄນ຺ຘເຣ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ສິເນຣຸມຕ຺ຖເກ ຐເປສິ. ອຎ຺ໂຎ ໂກ ອກາສິ? ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ. ເຖໂຣ ຫິ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຕິໍສໂຍຊນໍ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣມຄ຺ຄໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສມ຺ປາເປສິ.

ອປິຈ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ຈູຬສມຸທ຺ທຕ຺ເຖໂຣປິ ອກາສິ. ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປາໂຕວ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອາຄມໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ມຫາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ກຸຫິໍ ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ສກລຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ອທິສ຺ວາ ‘‘ປຣຕີເຣ ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຖາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຖວິໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ຄໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກຕຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ, ອາວຸໂສຕິ. ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ນາມ ທູເຣ ຠນ຺ເຕຕິ. ອາວຸໂສ, ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣາ ນາມ ທູເຣປິ ຄເຫຕ຺ວາ ສນ຺ຕິເກ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ມຫາສມຸທ຺ໂທ ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕຕິ? ນນຸ, ອາວຸໂສ, ອນ຺ຕຣາ ເອກໍ ນີລມາຕິກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ອາຄຕຕ຺ຖາຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕ. ມຫາສມຸທ຺ໂທ ປນ ມຫນ຺ໂຕຕິ. ອາວຸໂສ, ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣາ ນາມ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ຂຸທ຺ທກໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ.

ຍຖາ ຈາຍໍ, ເອວໍ ຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ກຕຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ມຫາໂພຘິໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສນ຺ຕິເກ ອກາສິ.

ສນ຺ຕິກໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກ ທູຣມກາສີຕິ? ຠຄວາ. ຠຄວາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອງ຺ຄຸລິມາລສ຺ສ (ມ. ນິ. ໒.໓໔໘) ຈ ອນ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິກມ຺ປິ ທູຣມກາສີຕິ.

ອຖ ໂກ ພຫຸກໍ ໂຖກໍ ອກາສີຕິ? ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ. ຣາຊຄເຫ ກິຣ ນກ຺ຂຕ຺ຕທິວເສ ປຎ຺ຈສຕາ ກຸມາຣິໂຍ ຈນ຺ທປູເວ ຄເຫຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ນາທໍສຸ. ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປນ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເຖໂຣ ເອຕິ ປູວໍ ທສ຺ສາມາຕິ ສພ຺ພາ ປູເວ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເອກປຕ຺ຕປູຣມຕ຺ຕມກາສິ. ຠຄວາ ເຖຣໍ ອາຄມຍມາໂນ ປຸຣໂຕ ນິສີທິ. ເຖໂຣ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອທາສິ.

ອິລ຺ລິສເສຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ໂຖກໍ ພຫຸກມກາສິ, ກາກວລິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິຎ຺ຈ ຠຄວາ. ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ສຕ຺ຕາຫໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ທລິທ຺ທສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກາກວລິຍສ຺ສ ນາມ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ຊາຍາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ປຕິໂນ ປກ຺ກໍ ອໂລຓມ຺ພິລຍາຄຸໍ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິ. ເຖໂຣ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ຠຄວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປໂຫນກໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເອກປຕ຺ເຕນ ອາຠຕາ ສພ຺ເພສໍ ປໂຫສິ. ກາກວລິໂຍປິ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ອລຕ຺ຖາຕິ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ໂຖກສ຺ສ ພຫຸກຣຓໍ, ມຘຸຣໍ ອມຘຸຣໍ, ອມຘຸຣໍ ມຘຸຣນ຺ຕິອາທີສຸປິ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ພໍ ອິທ຺ຘິມໂຕ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕຖາ ຫິ ມຫາອນຸຬຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂຠຕ຺ຕເມວ ລຠິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາເນ ທິສ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ສປ຺ປິມຓ຺ຑນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສາມເຓຣານໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ເຕ ຖາລເກຫິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອທໍສຸ. ສພ຺ເພ ມຘຸເຣນ ສປ຺ປິມຓ຺ເຑນ ຠຸຎ຺ຊິໍສູຕິ.

ທິພ຺ເພນ ¶ ຈກ຺ຂຸນາຕິ ອິເຘວ ຐິໂຕ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ. ອິເຘວ ຈ ຐິໂຕ ສພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ຠາສໂຕ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ. ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຓາເມຕີຕິ ກຣຊກາຍສ຺ສ ວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຓາເມຕິ. ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາເຍ ອາໂຣເປຕິ. ກາຍານຸຄຕິກໍ ກໂຣຕິ ທນ຺ຘຄມນໍ. ກາຍຄມນໍ ຫິ ທນ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ປາທກຊ຺ຌານາຣມ຺ມເຓນ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສຫຊາຕໍ ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມຕິ ປວິສຕິ ຜສ຺ເສຕິ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ. ສຸຂສຎ຺ຎາ ນາມ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສຎ຺ຎາ. ອຸເປກ຺ຂາ ຫິ ສນ຺ຕໍ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສາເຍວ ຈ ສຎ຺ຎາ ນີວຣເຓຫິ ເຈວ ວິຕກ຺ກາທີຫິ ປຈ຺ຈນີເກຫິ ຈ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ລຫຸສຎ຺ຎາຕິປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ກຣຊກາໂຍປິ ຕູລປິຈຸ ວິຍ ສລ຺ລຫຸໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ວາຍຸກ຺ຂິຕ຺ຕຕູລປິຈຸນາ ¶ ວິຍ ສລ຺ລຫຸເກນ ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ສເຈ ອິຈ຺ຉຕິ ປຖວີກສິຓວເສນ ອາກາເສ ມຄ຺ຄໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ປທສາ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ອິຈ຺ຉຕິ ວາໂຍກສິຓວເສນ ວາຍຸໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕູລປິຈຸ ວິຍ ວາຍຸນາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອປິຈ ຄນ຺ຕຸກາມຕາ ເອວ ເອຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ‘‘ສຕິ ຫິ ຄນ຺ຕຸກາມຕາຍ’’ ເອວໍ ກຕຈິຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐາໂນ ອຘິຏ຺ຐານເວຄຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕວ ໂສ ອິສ຺ສາສຂິຕ຺ຕສໂຣ ວິຍ ທິສ຺ສມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍໍ ປຣິຓາເມຕີຕິ ກາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕ ອາໂຣເປຕິ. ຈິຕ຺ຕານຸຄຕິກໍ ກໂຣຕິ ສີຆຄມນໍ. ຈິຕ຺ຕຄມນໍ ຫິ ສີຆໍ ໂຫຕິ. ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ຣູປກາຍາຣມ຺ມເຓນ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສຫຊາຕໍ ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມຕີຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ປນ ຈິຕ຺ຕຄມນເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນາຍໍ ກິໍ ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸທາຫຸ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ວາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕີສຸປິ ຂເຓສຸ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຖໂຣ ອາຫ. ກິໍ ປນ ໂສ ສຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິມ຺ມິຕໍ ເປເສຕີຕິ. ຍຖາຣຸຈິ ກໂຣຕິ. ອິຘ ປນສ຺ສ ສຍໍ ຄມນເມວ ອາຄຕໍ.

ມໂນມຍນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐານມເນນ ນິມ຺ມິຕຕ຺ຕາ ມໂນມຍໍ. ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອິທໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕາທີນໍ ສຓ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິມ຺ມິຕຣູເປ ປນ ປສາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ອິທ຺ຘິມາ ຈງ຺ກມຕິ ນິມ຺ມິໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ຈງ຺ກມຕີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ສາວກນິມ຺ມິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຸທ຺ຘນິມ຺ມິໂຕ ປນ ຍໍ ຍໍ ຠຄວາ ກໂຣຕິ, ຕໍ ຕມ຺ປິ ກໂຣຕິ. ຠຄວໂຕ ຣຸຈິວເສນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ກໂຣຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ອິເຘວ ຐິໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ, ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຍມ຺ປິ ໂສ ອິເຘວ ຐິໂຕ ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສລ຺ລປຕິ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ນ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ທູເຣປິ ສນ຺ຕິເກ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິອາທິກໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ນ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຍມ຺ປິ ໂສ ທິສ຺ສມາເນນ ວາ ອທິສ຺ສມາເນນ ວາ ກາເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ນ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ໂສ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຣໂຕ ຣູປໍ ອຠິນິມ຺ມິນາຕີຕິອາທິນາ ນເຍນ ¶ ວຸຕ຺ຕວິຘານໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ ນາມໍ. ເສສໍ ປເນຕ຺ຖ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ຕນາຍ ປຸພ຺ພຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍໍ ຕາວ ອຘິຏ຺ຐານາ ອິທ຺ຘິ.

໓໙໘. ວິກຸພ຺ພນາຍ ປນ ມໂນມຍາຍ ຈ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ. ວິກຸພ຺ພນໍ ຕາວ ກໂຣນ຺ເຕນ ‘‘ໂສ ປກຕິວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ກຸມາຣກວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ນາຄວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ສຸປຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ອສຸຣວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ອິນ຺ທວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ເທວວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ສມຸທ຺ທວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ປພ຺ພຕວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ສີຫວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ທີປິວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ອສ຺ສມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ຣຖມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ປຕ຺ຕິມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ວິວິຘມ຺ປິ ເສນາພ຺ຍູຫໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໓) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ກຸມາຣກວຓ຺ຓາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ອາກງ຺ຂຕິ, ຕໍ ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ຈ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓໂຕ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸມາຣກວຓ຺ໂຓ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມາວສາເນ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ເອວຣູໂປ ນາມ ກຸມາຣໂກ ໂຫມີຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ກຸມາຣໂກ ໂຫຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ (ຈູຬວ. ໓໓໓). ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ທສ຺ເສຕີຕິອາທິ ປເນຕ຺ຖ ພຫິທ຺ຘາປິ ຫຕ຺ຖິອາທິທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖີ ໂຫມີຕິ ອນຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖີ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ອສ຺ສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ. ອຍໍ ວິກຸພ຺ພນາ ອິທ຺ຘິ.

໓໙໙. ມໂນມຍໍ ກາຕຸກາໂມ ປນ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ກາຍໍ ຕາວ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸສິໂຣ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສຸສິໂຣ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຎ຺ຎໍ ກາຍໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຎ຺ໂຎ ກາໂຍ ໂຫຕູຕິ. ໂສ ຕໍ ມຸຎ຺ຊມ຺ຫາ ອີສິກໍ ວິຍ ໂກສິຍາ ອສິໍ ວິຍ ກຣຓ຺ຑາຍ ອຫິໍ ວິຍ ຈ ອພ຺ພາຫຕິ ¶ . ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອິມມ຺ຫາ ກາຍາ ອຎ຺ຎໍ ກາຍໍ ອຠິນິມ຺ມິນາຕິ ຣູປິໍ ມໂນມຍໍ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄິໍ ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸຣິໂສ ມຸຎ຺ຊມ຺ຫາ ອີສິກໍ ປວາເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ ອຍໍ ມຸຎ຺ໂຊ ອຍໍ ອີສິກາ ¶ , ອຎ຺ໂຎ ມຸຎ຺ໂຊ ອຎ຺ຎາ ອີສິກາ, ມຸຎ຺ຊມ຺ຫາຕ຺ເວວ ອີສິກາ ປວາຬ຺ຫາ’’ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໔). ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ອີສິກາທໂຍ ມຸຎ຺ຊາທີຫິ ສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ມໂນມຍຣູປໍ ອິທ຺ຘິມຕາສທິສເມວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເອຕາ ອຸປມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ອຍໍ ມໂນມຍາ ອິທ຺ຘິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ອິທ຺ຘິວິຘນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ທ຺ວາທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໓. ອຠິຎ຺ຎານິທ຺ເທໂສ

ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸກຖາ

໔໐໐. ອິທານິ ¶ ¶ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຍາ ນິທ຺ເທສກ຺ກໂມ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຕ ປຣາສຸ ຈ ຕີສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕຕິອາທີນໍ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໐ ອາທໂຍ) ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ປນ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ຕຕ຺ຣ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພາ. ເທວານໍ ຫິ ສຸຈຣິຕກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫຣຸຫິຣາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ຘາ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕຕາຍ ທູເຣປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມຕ຺ຖາ ທິພ຺ພປສາທໂສຕຘາຕຸ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈາປິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວີຣິຍຠາວນາພລນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຎາຓໂສຕຘາຕຸ ຕາທິສາເຍວາຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພາ. ອປິຈ ທິພ຺ພວິຫາຣວເສນ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພາ. ສວນຏ຺ເຐນ ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຈ ໂສຕຘາຕຸ. ໂສຕຘາຕຸກິຈ຺ຈກຣເຓນ ຈ ໂສຕຘາຕຸ ວິຍາຕິປິ ໂສຕຘາຕຸ. ຕາຍ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ.

ວິສຸທ຺ຘາຍາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ນິຣຸປກ຺ກິເລສາຍ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍາຕິ ມນຸສ຺ສູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສທ຺ທສວເນນ ມານຸສິກໍ ມໍສໂສຕຘາຕຸໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຍ ວີຕິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິຕາຍ. ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕີຕິ ທ຺ເວ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ, ເທວານຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ສທ຺ເທຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ປເທສປຣິຍາທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາຕິ ເຍ ສທ຺ທາ ທູເຣ ປຣຈກ຺ກວາເຬປິ ເຍ ຈ ສນ຺ຕິເກ ອນ຺ຕມໂສ ສເທຫສນ຺ນິສ຺ສິຕປາຓກສທ຺ທາປິ, ເຕ ສຸຓາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ນິປ຺ປເທສປຣິຍາທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ປນາຍໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາຕິ? ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຣິກມ຺ມສມາຘິຈິຕ຺ເຕນ ປຐມຕຣໍ ປກຕິໂສຕປເຖ ທູເຣ ໂອຬາຣິໂກ ອຣຎ຺ເຎ ສີຫາທີນໍ ສທ຺ໂທ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ວິຫາເຣ ຆຓ຺ຑິສທ຺ໂທ, ເຠຣິສທ຺ໂທ, ສງ຺ຂສທ຺ໂທ, ສາມເຓຣທຫຣຠິກ຺ຂູນໍ ສພ຺ພຖາເມນ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕານໍ ¶ ສຊ຺ຌາຍນສທ຺ໂທ, ປກຕິກຖໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ, ກິມາວຸໂສ’’ຕິອາທິສທ຺ໂທ, ສກຸຓສທ຺ໂທ, ວາຕສທ຺ໂທ, ປທສທ຺ໂທ, ປກ຺ກຸຖິຕອຸທກສ຺ສ ¶ ຈິຈ຺ຈິຏາຍນສທ຺ໂທ, ອາຕເປ ສຸສ຺ສມານຕາລປຓ຺ຓສທ຺ໂທ, ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກາທິສທ຺ໂທຕິ ເອວໍ ສພ຺ໂພຬາຣິກໂຕ ປຠຸຕິ ຍຖາກ຺ກເມນ ສຸຂຸມສທ຺ທາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ເຕນ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ສທ຺ທານໍ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຉິມາຍ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ, ທກ຺ຂິຓາຍ, ເຫຏ຺ຐິມາຍ, ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ, ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ອນຸທິສາຍ, ປຈ຺ຉິມາຍ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອນຸທິສາຍ ສທ຺ທານໍ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ໂອຬາຣິການມ຺ປິ ສຸຂຸມານມ຺ປິ ສທ຺ທານໍ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ສທ຺ທາ ປາກຕິກຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິກມ຺ມສມາຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕິວິຍ ປາກຏາ.

ຕສ຺ເສວໍ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອິທານິ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເຕສຸ ສທ຺ເທສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ, ເຍສໍ ປຸຣິມານິ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ປຣິກມ຺ມອຸປຈາຣານຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸນາມການິ ກາມາວຈຣານິ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈມໍ ວາ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ ຣູປາວຈຣໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເຕນ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຎາຓໍ, ອຍໍ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕູຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປຣໍ ຕສ຺ມິໍ ໂສເຕ ປຕິໂຕ ໂຫຕິ. ຕໍ ຖາມຊາຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ‘‘ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສທ຺ທໍ ສຸຓາມີ’’ຕິ ເອກງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ທ຺ວງ຺ຄຸລຈຕຸຣງ຺ຄຸລອຏ຺ຐງ຺ຄຸລວິທຕ຺ຖິຣຕນອນ຺ໂຕຄພ຺ຠປມຸຂປາສາທປຣິເວຓສງ຺ຆາຣາມໂຄຈຣຄາມຊນປທາທິວເສນ ຍາວ ຈກ຺ກວາຬໍ ຕໂຕ ວາ ຠິຍ຺ໂຍປິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ອຘິຄຕາຠິຎ຺ໂຎ ເອສ ປາທກຊ຺ຌານາຣມ຺ມເຓນ ຜຸຏ຺ໂຐກາສພ຺ຠນ຺ຕຣຄເຕປິ ສທ຺ເທ ປຸນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ອຠິຎ຺ຎາຎາເຓນ ສຸຓາຕິເຍວ. ເອວໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ຈ ສເຈປິ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສງ຺ຂເຠຣິປຓວາທິສທ຺ເທຫິ ເອກໂກລາຫລໍ ໂຫຕິ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວວຕ຺ຖເປຕຸກາມຕາຍ ສຕິ ອຍໍ ສງ຺ຂສທ຺ໂທ ອຍໍ ເຠຣິສທ຺ໂທຕິ ວວຕ຺ຖເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິເຍວາຕິ.

ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓກຖາ

໔໐໑. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓກຖາຍ ¶ ¶ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາຕີຕິ ປຣິຍໍ, ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕໂສ ປຣິຍໍ ເຈໂຕປຣິຍໍ. ເຈໂຕປຣິຍຎ຺ຈ ຕໍ ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ. ຕທຕ຺ຖາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສສຕ຺ຕານໍ. ປຣປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ອິມິນາ ເອກຕ຺ຖເມວ. ເວເນຍ຺ຍວເສນ ປນ ເທສນາວິລາເສນ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນນານຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ເຈຕສາ ເຈໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕນ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຣາຄາທິວເສນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຊານາຕິ.

ກຖໍ ປເນຕໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ? ເອຕຎ຺ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸວເສນ ອິຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ເອຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ປຣສ຺ສ ຫທຍຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ໂລຫິຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ຍທາ ຫິ ໂສມນສ຺ສຈິຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ຣຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກສທິສໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ກາຬກໍ ຊມ຺ພຸປກ຺ກສທິສໍ. ຍທາ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ປສນ຺ນຕິລເຕລສທິສໍ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ‘‘ອິທໍ ຣູປໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐານໍ, ອິທໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐານໍ, ອິທໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ຫທຍໂລຫິຕວຓ຺ຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ເຕນ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຖາມຄຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຖາມຄເຕ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ ຈິຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕເມວ ສງ຺ກມນ຺ໂຕ ວິນາປິ ຫທຍຣູປທສ຺ສເນນ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອາຣຸປ຺ເປ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິຕຸກາໂມ ກສ຺ສ ຫທຍຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ກສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍວິກາຣໍ ໂອໂລເກຕີຕິ? ນ ກສ຺ສຈິ. ອິທ຺ຘິມໂຕ ວິສໂຍ ເອສ ຍທິທໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ໂສຬສປ຺ປເຠທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ. ອກຕາຠິນິເວສສ຺ສ ປນ ວເສນ ອຍໍ ກຖາ’’ຕິ.

ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂລຠສຫຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວເສສໍ ຈຕຸຠູມກໍ ກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕຣາຄໍ. ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ຕານິ ທ຺ເວ ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈຈິຕ຺ຕານີຕິ ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ ອິມສ຺ມິໍ ທຸເກ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ຕານິປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ທຸວິຘໍ ປນ ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ຕໍ ສໂທສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ. ສພ຺ພມ຺ປິ ຈຕຸຠູມກໍ ¶ ກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ ວີຕໂທສໍ. ເສສານິ ທສາກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ອິມສ຺ມິໍ ທຸເກ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ຕານິປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

ສໂມຫໍ ¶ ວີຕໂມຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກນເຍນ ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕທ຺ວຍເມວ ສໂມຫໍ, ໂມຫສ຺ສ ປນ ສພ຺ພາກຸສເລສຸ ສມ຺ຠວໂຕ ທ຺ວາທສວິຘມ຺ປິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ສໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວເສສໍ ວີຕໂມຫໍ. ຖິນມິທ຺ຘານຸຄຕໍ ປນ ສໍຂິຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈານຸຄຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ. ອວເສສໍ ອມຫຄ຺ຄຕໍ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຕຠູມກໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ສມາຫິຕໍ. ອຸຠຍມປ຺ປຕ຺ຕໍ ອສມາຫິຕໍ. ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປຏິປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ເອຕໍ ວິມຸຕ຺ຕິມປ຺ປຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓລາຠີ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພປ຺ປກາຣມ຺ປິ ອິທໍ ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ…ເປ… ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕີຕິ.

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓກຖາ

໔໐໒. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓກຖາຍໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍາຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໔) ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິມ຺ຫິ ຍໍ ຎາຓໍ, ຕທຕ຺ຖາຍ. ປຸພ຺ເພນິວາໂສຕິ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຊາຕີສຸ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘາ. ນິວຸຕ຺ຖາຕິ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖາ ອນຸຠູຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາ. ນິວຸຕ຺ຖຘມ຺ມາ ວາ. ນິວຸຕ຺ຖາຕິ ໂຄຈຣນິວາເສນ ນິວຸຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ປຣວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕາປິ ວາ ຉິນ຺ນວຏຸມການຸສ຺ສຣຓາທີສຸ, ເຕ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕີຕິ ຍາຍ ສຕິຍາ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ. ຎາຓນ຺ຕິ ຕາຍ ສຕິຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາຓໍ. ເອວມິມສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ເອຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອເນກວິຫິຕນ຺ຕິ ອເນກວິຘໍ, ອເນເກຫິ ວາ ປກາເຣຫິ ປວຕ຺ຕິຕໍ, ສໍວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ເພນິວາສນ຺ຕິ ສມນນ຺ຕຣາຕີຕຠວໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິວຸຕ຺ຖສນ຺ຕານໍ. ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິວເສນ ¶ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວາ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ສຣຕິ. ອິມຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຉ ຊນາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ – ຕິຕ຺ຖິຍາ, ປກຕິສາວກາ, ມຫາສາວກາ, ອຄ຺ຄສາວກາ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ, ພຸທ຺ຘາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຈຕ຺ຕາລີສໍເຍວ ກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ກສ຺ມາ, ທຸພ຺ພລປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ເຕສຎ຺ຫິ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພລາ ປຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ປກຕິສາວກາ ກປ຺ປສຕມ຺ປິ ກປ຺ປສຫສ຺ສມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິເຍວ, ພລວປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ອສີຕິມຫາສາວກາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ. ເອຕ຺ຕໂກ ຫິ ເອເຕສໍ ອຠິນີຫາໂຣ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຕິຕ຺ຖິຍາ ຈ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິເມວ ສຣນ຺ຕິ, ປຏິປາຏິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ອນ຺ຘານໍ ວິຍ ອິຈ຺ຉິຕປເທໂສກ຺ກມນໍ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ອນ຺ຘາ ຍຏ຺ຐິໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕ ຂນ຺ຘານໍ ປຏິປາຏິໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ສຣນ຺ຕິ. ປກຕິສາວກາ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິຍາປິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນປິ ສງ຺ກມນ຺ຕິ. ຕຖາ ອສີຕິມຫາສາວກາ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ອຄ຺ຄສາວການໍ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເອກສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຈຸຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸນ ອປຣສ຺ສ ຈຸຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສເນວ ສງ຺ກມນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຖາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ.

ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ເນວ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິກິຈ຺ຈໍ, ນ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສງ຺ກມນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ເຕສຎ຺ຫິ ອເນກາສຸ ກປ຺ປໂກຏີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ອຸປຣິ ວາ ຍໍ ຍໍ ຐານໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ປາກຏເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອເນກາປິ ກປ຺ປໂກຏິໂຍ ເປຍ຺ຍາລປາຬິໍ ວິຍ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ໂອກ຺ກມນ຺ຕາ ສີໂຫກ຺ກນ຺ຕວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ເນສໍ ຎາຓໍ ຍຖາ ນາມ ກຕວາລເວຘປຣິຈຍສ຺ສ ສຣຠງ຺ຄສທິສສ຺ສ ຘນຸຄ຺ຄຫສ຺ສ ຂິຕ຺ໂຕ ສໂຣ ອນ຺ຕຣາ ຣຸກ຺ຂລຕາທີສຸ ອສຊ຺ຊມາໂນ ລກ຺ເຂເຍວ ປຕຕິ, ນ ສຊ຺ຊຕິ, ນ ວິຣຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາສຸ ຊາຕີສຸ ນ ສຊ຺ຊຕິ, ນ ວິຣຊ຺ຌຕິ, ອສຊ຺ຊມານໍ ອວິຣຊ຺ຌມານໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍເຍວ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ອິເມສຸ ຈ ປນ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຓສຕ຺ເຕສຸ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສທສ຺ສນໍ ຂຊ຺ຊຸປນກປຠາສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປກຕິສາວການໍ ທີປປ຺ປຠາສທິສໍ. ມຫາສາວການໍ ອຸກ຺ກາປຠາສທິສໍ ¶ . ອຄ຺ຄສາວການໍ ໂອສຘິຕາຣກປ຺ປຠາສທິສໍ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຈນ຺ທປ຺ປຠາສທິສໍ. ພຸທ຺ຘານໍ ຣສ຺ມິສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິຕສຣທສູຣິຍມຓ຺ຑລສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ຕິຕ຺ຖິຍານຎ຺ຈ ¶ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຣຓໍ ອນ຺ຘານໍ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຄມນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ປກຕິສາວການໍ ທຓ຺ຑກເສຕຸຄມນໍ ວິຍ. ມຫາສາວການໍ ຊງ຺ຆເສຕຸຄມນໍ ວິຍ. ອຄ຺ຄສາວການໍ ສກຏເສຕຸຄມນໍ ວິຍ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ມຫາຊງ຺ຆມຄ຺ຄຄມນໍ ວິຍ. ພຸທ຺ຘານໍ ມຫາສກຏມຄ຺ຄຄມນໍ ວິຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອຘິກາເຣ ສາວການໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຣຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິວເສນ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວາ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ສຣຕີ’’ຕິ.

໔໐໓. ຕສ຺ມາ ເອວມນຸສ຺ສຣິຕຸກາເມນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລິເນນ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມາ ນິສຊ຺ຊາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ອາສນປຎ຺ຎາປນໍ, ເສນາສນປ຺ປເວສນໍ, ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິສາມນໍ, ໂຠຊນກາໂລ, ຄາມໂຕ ອາຄມນກາໂລ, ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕກາໂລ, ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐກາໂລ, ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມນກາໂລ, ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓວນ຺ທນກາໂລ, ປຕ຺ຕໂຘວນກາໂລ, ປຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓກາໂລ, ປຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓໂຕ ຍາວ ມຸຂໂຘວນາ ກຕກິຈ຺ຈໍ, ປຈ຺ຈູສກາເລ ກຕກິຈ຺ຈໍ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ກຕກິຈ຺ຈໍ, ປຐມຍາເມ ກຕກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິໂລມກ຺ກເມນ ສກລໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ກຕກິຈ຺ຈໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕກໍ ປນ ປກຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ປຣິກມ຺ມສມາຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕິປາກຏເມວ.

ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ປຸນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕເກນ ທີເປ ຊລິເຕ ວິຍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຏິໂລມກ຺ກເມເນວ ທຸຕິຍທິວເສປິ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມທິວເສປິ ທສາເຫປິ ອຑ຺ຒມາເສປິ ມາເສປິ ຍາວ ສໍວຈ຺ຉຣາປິ ກຕກິຈ຺ຈໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ທສວສ຺ສານິ ວີສຕິວສ຺ສານີຕິ ຍາວ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິສນ຺ຘິ, ຕາວ ອາວຊ຺ຊນ຺ເຕນ ປຸຣິມຠເວ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິຕນາມຣູປໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປໂຫຕິ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຐມວາເຣເນວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປມາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸໍ.

ຍສ຺ມາ ¶ ປນ ປຸຣິມຠເວ ນາມຣູປໍ ອເສສໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານໍ ອາຫຸນ຺ທຣິກໍ ອນ຺ຘຕມມິວ ໂຫຕິ ທຸທ຺ທສໍ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ເຕນາປິ ‘‘ນ ສກ຺ໂກມຫໍ ¶ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິຕນາມຣູປມາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂໂປ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ຕເທວ ປນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ຈ ວຸຏ຺ຐາຍ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ຐານໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກຕ຺ຖາຍ ມຫາຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ສາຂາປລາສຈ຺ເຉທນມຕ຺ເຕເນວ ຜຣສຸຘາຣາຍ ວິປນ຺ນາຍ ມຫາຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາວ ກມ຺ມາຣສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຂິຓໍ ຜຣສຸໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ປຸນ ວິປນ຺ນາຍ ຈ ປຸນປິ ຕເຖວ ກາເຣຕ຺ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ໂສ ເອວໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຉິນ຺ນສ຺ສ ຉິນ຺ນສ຺ສ ປຸນ ເຉຕພ຺ພາຠາວໂຕ ອຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ ຈ ເຉທນໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫາຣຸກ຺ຂໍ ປາເຕຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ປາທກຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຸພ຺ເພ ອາວຊ຺ຊິຕໍ ອນາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິເມວ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິຕນາມຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ. ກຏ຺ຐຜາລກເກໂສຫາຣກາທີຫິປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມນິສຊ຺ຊໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຕໍ ປນ ປຣິກມ຺ມສມາຘິຎາຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຕີຕໍສຎາຓນ຺ຕິປິ ເອເກ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ຣູປາວຈຣໍ ສນ຺ຘາຍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິຕນາມຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ. ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຸຣິມານິ ປຣິກມ຺ມາທິນາມການິ ກາມາວຈຣານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉິມໍ ຣູປາວຈຣໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ. ຕທາສ຺ສ ຍໍ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ນາມ. ເຕນ ຎາເຓນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ສຕິຍາ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໔).

໔໐໔. ຕຕ຺ຖ ເອກມ຺ປິ ຊາຕິນ຺ຕິ ເອກມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິມູລໍ ຈຸຕິປຣິໂຍສານໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ. ເອສ ນໂຍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍຕິອາທີສຸປິ. ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປຕິອາທີສຸ ປນ ປຣິຫາຍມາໂນ ກປ຺ໂປ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ໂປ, ວຑ຺ຒມາໂນ ວິວຏ຺ຏກປ຺ໂປຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສໍວຏ຺ເຏນ ສໍວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີ ¶ ຄຫິໂຕ ¶ ໂຫຕິ, ຕໍມູລກຕ຺ຕາ. ວິວຏ຺ເຏນ ຈ ວິວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີ, ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ຍານິ ຕານິ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ປສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສໍວຏ຺ໂຏ, ສໍວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີ, ວິວຏ຺ໂຏ, ວິວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໕໖ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ) ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ສໍວຏ຺ຏາ – ອາໂປສໍວຏ຺ໂຏ, ເຕໂຊສໍວຏ຺ໂຏ, ວາໂຍສໍວຏ຺ໂຏຕິ. ຕິສ຺ໂສ ສໍວຏ຺ຏສີມາ – ອາຠສ຺ສຣາ, ສຸຠກິຓ຺ຫາ, ເວຫປ຺ຜລາຕິ.

ຍທາ ກປ຺ໂປ ເຕເຊນ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ອາຠສ຺ສຣໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຄ຺ຄິນາ ຑຍ຺ຫຕິ. ຍທາ ອາເປນ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ສຸຠກິຓ຺ຫໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທເກນ ວິລີຍຕິ. ຍທາ ວາຍຸນາ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ເວຫປ຺ຜລໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ວາເຕນ ວິທ຺ຘໍສຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ສທາປິ ເອກໍ ພຸທ຺ຘເຂຕ຺ຕໍ ວິນສ຺ສຕິ.

ພຸທ຺ຘເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ – ຊາຕິເຂຕ຺ຕໍ, ອາຓາເຂຕ຺ຕໍ, ວິສຍເຂຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິເຂຕ຺ຕໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄຫຓາທີສຸ ກມ຺ປຕິ. ອາຓາເຂຕ຺ຕໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຣຕນສຸຕ຺ຕໍ (ຂຸ. ປາ. ໖.໑ ອາທໂຍ) ຂນ຺ຘປຣິຕ຺ຕໍ (ຈູຬວ. ໒໕໑; ອ. ນິ. ໔.໖໗) ຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໙) ອາຏານາຏິຍປຣິຕ຺ຕໍ (ທີ. ນິ. ໓.໒໗໕ ອາທໂຍ) ໂມຣປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ (ຊາ. ໑.໒.໑໗-໑໘) ອິເມສໍ ປຣິຕ຺ຕານໍ ອານຸຠາໂວ ວຕ຺ຕຕິ. ວິສຍເຂຕ຺ຕໍ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ. ຍໍ ‘‘ຍາວຕາ ວາ ປນ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໑) ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ອາກງ຺ຂຕິ, ຕໍ ຕໍ ຊານາຕິ. ເອວເມເຕສຸ ຕີສຸ ພຸທ຺ຘເຂຕ຺ເຕສຸ ເອກໍ ອາຓາເຂຕ຺ຕໍ ວິນສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ວິນສ຺ສນ຺ເຕ ຊາຕິເຂຕ຺ຕມ຺ປິ ວິນຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ. ວິນສ຺ສນ຺ຕຎ຺ຈ ເອກໂຕວ ວິນສ຺ສຕິ, ສຓ຺ຐຫນ຺ຕມ຺ປິ ເອກໂຕ ສຓ຺ຐຫຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ວິນາໂສ ຈ ສຓ຺ຐຫນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໐໕. ຍສ຺ມິໍ ຫິ ສມເຍ ກປ຺ໂປ ອຄ຺ຄິນາ ນສ຺ສຕິ, ອາທິໂຕວ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມໂຆ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ເອກໍ ມຫາວສ຺ສໍ ວສ຺ສຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ສພ຺ພພີຊານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວປນ຺ຕິ. ສສ຺ເສສຸ ປນ ໂຄຂາຍິຕກມຕ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວນ຺ໂຕ ເອກພິນ຺ທຸມ຺ປິ ນ ວສ຺ສຕິ, ຕທາ ປຈ຺ຉິນ຺ນໍ ປຈ຺ຉິນ຺ນເມວ ວສ຺ສໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ພຫູນິ ວສ຺ສານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕານິ ¶ ພຫູນິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພຫູນິ ¶ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ເທໂວ ນ ວສ຺ສຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໖໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ວສ຺ສູປຊີວິໂນ ສຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຸປ຺ຜຜລູປຊີວິນິໂຍ ຈ ເທວຕາ. ເອວໍ ທີເຆ ອທ຺ຘາເນ ວີຕິວຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຖານຸປຸພ຺ເພນ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາປິ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເນຣຍິກສຕ຺ຕາປິ. ຕຕ຺ຖ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕມສູຣິຍປາຕຸຠາເວ ວິນສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອເກ.

ຌານໍ ວິນາ ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເອເຕສຎ຺ຈ ເກຈິ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂປີຬິຕາ ເກຈິ ອຠພ຺ພາ ຌານາຘິຄມາຍ, ເຕ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ເທວໂລເກ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານວເສນ. ຕທາ ຫິ ‘‘ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ກປ຺ປຸຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂລກພ຺ຍູຫາ ນາມ ກາມາວຈຣເທວາ ມຸຕ຺ຕສິຣາ ວິກິຓ຺ຓເກສາ ຣຸທມຸຂາ ອສ຺ສູນິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຸຎ຺ຉມານາ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ອຕິວິຍ ວິຣູປເວສຘາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ວິຈຣນ຺ຕາ ເອວໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ ‘‘ມາຣິສາ ອິໂຕ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ກປ຺ປວຸຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ມຫາສມຸທ຺ໂທປິ ອຸສ຺ສຸສ຺ສິສ຺ສຕິ, ອຍຎ຺ຈ ມຫາປຖວີ ສິເນຣຸ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊາ ອຸທ຺ທຍ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ. ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ໂລກວິນາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ. ເມຕ຺ຕໍ ມາຣິສາ ຠາເວຖ, ກຣຸຓໍ, ມຸທິຕໍ, ອຸເປກ຺ຂໍ ມາຣິສາ ຠາເວຖ, ມາຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຖ, ປິຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຖ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ໂຫຖາ’’ຕິ.

ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມນຸສ຺ສາ ຈ ຠຸມ຺ມເທວຕາ ຈ ສໍເວຄຊາຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພສຸຘາໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວາໂຍກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ຕທຎ຺ເຎ ປນ ອປຣາປຣິຍເວທນີເຍນ ກມ຺ເມນ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອປຣາປຣິຍເວທນີຍກມ຺ມຣຫິໂຕ ຫິ ສໍສາເຣ ສໍສຣມາໂນ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕປິ ຕຕ຺ຖ ຕເຖວ ຌານໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ເອວໍ ເທວໂລເກ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານວເສນ ສພ຺ເພປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ.

ວສ຺ສູປຈ຺ເຉທໂຕ ປນ ອຸທ຺ຘໍ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ທຸຕິໂຍ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ’’ຕິ ສຕ຺ຕສູຣິຍໍ (ອ. ນິ. ໗.໖໖) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ປາຕຸຠູເຕ ຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ເນວ ¶ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉໂທ, ນ ທິວາປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເອໂກ ສູຣິໂຍ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ເອໂກ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອວິຈ຺ຉິນ຺ນສູຣິຍສນ຺ຕາໂປວ ໂລໂກ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ປກຕິສູຣິເຍ ສູຣິຍເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກປ຺ປວິນາສກສູຣິເຍ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ປກຕິສູຣິເຍ ¶ ວຕ຺ຕມາເນ ອາກາເສ ວລາຫກາປິ ຘູມສິຂາປິ ຈຣນ຺ຕິ. ກປ຺ປວິນາສກສູຣິເຍ ວຕ຺ຕມາເນ ວິຄຕຘູມວລາຫກໍ ອາທາສມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ນິມ຺ມລໍ ນຠໍ ໂຫຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ມຫານທິໂຍ ເສສກຸນ຺ນທີອາທີສຸ ອຸທກໍ ສຸສ຺ສຕິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຕິໂຍ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ມຫານທິໂຍປິ ສຸສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ຫິມວຕິ ມຫານທີນໍ ປຠວາ ‘‘ສີຫປປາໂຕ ຫໍສປາຕໂນ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑໂກ ຣຖກາຣທໂຫ ອໂນຕຕ຺ຕທໂຫ ຉທ຺ທນ຺ຕທໂຫ ກຸຓາລທໂຫ’’ຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ມຫາສຣາ ສຸສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ປຎ຺ຈໂມ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອງ຺ຄຸລິປພ຺ພເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ສຓ຺ຐາຕິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຉຏ຺ໂຐ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ເອກຘູມໍ ໂຫຕິ. ປຣິຍາທິຓ຺ຓສິເນຫໍ ຘູເມນ. ຍຖາ ຈິທໍ, ເອວໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬານິປິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຕໂມ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ເອກຊາລໍ ໂຫຕິ ສທ຺ຘິໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬຫິ. ໂຍຊນສຕິກາທິເຠທານິ ສິເນຣຸກູຏານິປິ ປລຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາກາເສເຍວ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕິ. ສາ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກນກວິມານຣຕນວິມານມຓິວິມານານິ ຌາເປຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຍາວ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຌາເປຕ຺ວາ ອາຠສ຺ສເຣ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສາ ຍາວ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ນ ນິພ຺ພາຍຕິ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣປຣິກ຺ຂຍາ ປນ ສປ຺ປິເຕລຌາປນຄ຺ຄິສິຂາ ວິຍ ຉາຣິກມ຺ປິ ¶ ອນວເສເສຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຍຕິ. ເຫຏ຺ຐາອາກາເສນ ສຫ ອຸປຣິອາກາໂສ ເອໂກ ໂຫຕິ ມຫນ຺ຘກາໂຣ.

໔໐໖. ອຖ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຐມໍ ສຸຂຸມໍ ສຸຂຸມໍ ວສ຺ສຕິ ¶ . ອນຸປຸພ຺ເພນ ກຸມຸທນາຬຍຏ຺ຐິມຸສລຕາລກ຺ຂນ຺ຘາທິປ຺ປມາຓາຫິ ຘາຣາຫິ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ສພ຺ພໍ ທຑ຺ຒຏ຺ຐານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕໍ ອຸທກໍ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ວາໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຆນໍ ກໂຣຕິ ປຣິວຏຸມໍ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕ ອຸທກພິນ຺ທຸສທິສໍ. ກຖໍ ຕາວ ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກຣາສິໍ ຆນໍ ກໂຣຕີຕິ ເຈ? ວິວຣສມ຺ປທານໂຕ. ຕຎ຺ຫິສ຺ສ ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫິ ວິວຣໍ ເທຕິ. ຕໍ ເອວໍ ວາເຕນ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຍມານໍ ຆນໍ ກຣິຍມານໍ ປຣິກ຺ຂຍມານໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣຕິ. ໂອຕິຓ຺ເຓ ໂອຕິຓ຺ເຓ ອຸທເກ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກຏ຺ຐາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ, ອຸປຣິ ຈຕຸກາມາວຈຣເທວໂລກຏ຺ຐາເນ ຈ ເທວໂລກາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ.

ປຸຣິມປຖວິຏ຺ຐານໍ ໂອຕິຓ຺ເຓ ປນ ພລວວາຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ຕໍ ປິຫິຕທ຺ວາເຣ ຘມກຣເຓ ຐິຕອຸທກມິວ ນິຣສ຺ສາສໍ ກຕ຺ວາ ຣຸນ຺ຘນ຺ຕິ. ມຘຸໂຣທກໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉມານໍ ອຸປຣິ ຣສປຖວິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ສາ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ນາ ຈ ນິຣຸທກປາຍາສສ຺ສ ອຸປຣິ ປຏລໍ ວິຍ.

ຕທາ ຈ ອາຠສ຺ສຣພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຐມຕຣາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ວາ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂຍາ ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈຣາ. ເຕ ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໓.໑໑໙) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍ ຣສປຖວິໍ ສາຍິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຠິຠູຕາ ອາລຸປ຺ປກາຣກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ໂຫຕິ. ເຕ ອນ຺ຘກາຣໍ ທິສ຺ວາ ຠາຍນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ເນສໍ ຠຍໍ ນາເສຕ຺ວາ ສູຣຠາວໍ ຊນຍນ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓປຓ຺ຓາສໂຍຊນໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ປາຕຸຠວຕິ, ເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອາໂລກໍ ປຏິລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠີຕານໍ ຠຍໍ ນາເສຕ຺ວາ ສູຣຠາວໍ ຊນຍນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສູຣິໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ສູຣິໂຍຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ສູຣິເຍ ທິວສໍ ອາໂລກໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ຍມ຺ປິ ອາໂລກໍ ລຠິມ຺ຫາ, ໂສປິ ໂນ ນຏ຺ໂຐຕິ ປຸນ ຠີຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ສາຘຸ ວຕສ຺ສ ສເຈ ອຎ຺ຎໍ ອາໂລກໍ ລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ວິຍ ເອກູນປຓ຺ຓາສໂຍຊນໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ປາຕຸຠວຕິ. ເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຉນ຺ທໍ ຎຕ຺ວາ ວິຍ ອຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຈນ຺ໂທ ໂຫຕູ’’ຕິ ¶ ຈນ຺ໂທຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຕາຣກຣູປານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ປຠຸຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ອນຸກ຺ກເມນ ຈ ມາສທ຺ຘມາສອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣາ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ປນ ປາຕຸຠູຕທິວເສເຍວ ສິເນຣຸຈກ຺ກວາຬຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ໂຂ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ຜຄ຺ຄຸຓປຸຓ຺ຓມທິວເສເຍວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຍຖາ ນາມ ກງ຺ຄຸຠຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈມາເນ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ປຸປ຺ຜຸຬການິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອເກ ປເທສາ ຖູປຖູປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເກ ນິນ຺ນນິນ຺ນາ, ເອເກ ສມສມາ. ເອວເມວໍ ຖູປຖູປຏ຺ຐາເນ ປພ຺ພຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິນ຺ນນິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສມຸທ຺ທາ, ສມສມຏ຺ຐາເນ ທີປາຕິ.

ອຖ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣສປຖວິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ກເມນ ເອກຈ຺ເຈ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ເອກຈ຺ເຈ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ອຕິມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຕິມານປຈ຺ຈຍາ ສາປິ ຣສປຖວີ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຠູມິປປ຺ປຏໂກ ປາຕຸຠວຕິ. ອຖ ເນສໍ ເຕເນວ ນເຍນ ໂສປິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ປທາລຕາ ປາຕຸຠວຕິ. ເຕເນວ ນເຍນ ສາປິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ອກຏ຺ຐປາໂກ ສາລິ ປາຕຸຠວຕິ ອກໂຓ ອຖຸໂສ ສຸທ຺ໂຘ ສຸຄນ຺ໂຘ ຕຓ຺ຑຸລປ຺ຜໂລ.

ຕໂຕ ເນສໍ ຠາຊນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ສາລິໍ ຠາຊເນ ຐເປຕ຺ວາ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍາ ຐເປນ຺ຕິ, ສຍເມວ ຊາລສິຂາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ປຈຕິ. ໂສ ໂຫຕິ ໂອທໂນ ສຸມນຊາຕິປຸປ຺ຜສທິໂສ, ນ ຕສ຺ສ ສູເປນ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ວາ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖິ. ຍໍ ຍໍ ຣສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ຣໂສວ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣຍຕໍ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ມຸຕ຺ຕກຣີສໍ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ອຖ ເນສໍ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນຕ຺ຖາຍ ວຓມຸຂານິ ປຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣິສຠາໂວ, ອິຕ຺ຖິຍາປິ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ ປາຕຸຠວຕິ.

ຕຕ຺ຣ ¶ ສຸທໍ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ, ປຸຣິໂສ ຈ ອິຕ຺ຖິໍ ອຕິເວລໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕິ. ເຕສໍ ອຕິເວລໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນປຈ຺ຈຍາ ກາມປຣິຬາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕິ. ເຕ ອສທ຺ຘມ຺ມປຏິເສວນປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎູຫິ ຄຣຫິຍມານາ ວິເຫຐິຍມານາ ຕສ຺ສ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນເຫຕຸ ອຄາຣານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສມານາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອລສຊາຕິກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕາ ສນ຺ນິຘິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ກໂຓປິ ຖຸໂສປິ ຕຓ຺ຑຸລໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘຕິ, ລາຍິຕຏ຺ຐານມ຺ປິ ນ ປຏິວິຣູຫຕິ.

ເຕ ¶ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ຕິ ‘‘ປາປກາ ວຕ ໂຠ ຘມ຺ມາ ສຕ຺ເຕສຸ ປາຕຸຠູຕາ, ມຍໍ ຫິ ປຸພ຺ເພ ມໂນມຍາ ອຫຸມ຺ຫາ’’ຕິ ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໓.໑໒໘) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ມຣິຍາທໍ ຐເປນ຺ຕິ. ອຖ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠາຄໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ. ຕໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິຠາເສຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ປາຓິເລຏ຺ຏຸທຓ຺ເຑຫິ ປຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ເອວໍ ອທິນ຺ນາທານຄຣຫມຸສາວາທທຓ຺ຑາທາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕິ ‘‘ຍໍນູນ ມຍໍ ເອກໍ ສຕ຺ຕໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍາມ, ໂຍ ໂນ ສມ຺ມາ ຂີຍິຕພ຺ພໍ ຂີເຍຍ຺ຍ, ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ຄຣເຫຍ຺ຍ, ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ມຍໍ ປນສ຺ສ ສາລີນໍ ຠາຄໍ ອນຸປ຺ປທສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ເອວໍ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາເນສຸ ປນ ສຕ຺ເຕສຸ ອິມສ຺ມິໍ ຕາວ ກປ຺ເປ ອຍເມວ ຠຄວາ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູໂຕ ເຕນ ສມເຍນ ເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ອຠິຣູປຕໂຣ ຈ ທສ຺ສນີຍຕໂຣ ຈ ມເຫສກ຺ຂຕໂຣ ຈ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຏິພໂລ ນິຄ຺ຄຫປຄ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ. ເຕ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິໍສຸ. ໂສ ເຕນ ມຫາຊເນນ ສມ຺ມໂຕຕິ ມຫາສມ຺ມໂຕ, ເຂຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕີຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປເຣ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຣາຊາຕິ ຕີຫິ ນາເມຫິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຍຎ຺ຫິ ໂລເກ ອຈ຺ຉຣິຍຏ຺ຐານໍ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕວ ຕຕ຺ຖ ອາທິປຸຣິໂສຕິ ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຓ຺ຑເລ ສຓ຺ຐິເຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍປິ ວຓ຺ຓາ ສຓ຺ຐຫິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມຆໂຕ ຍາວ ຊາລຸປຈ຺ເຉໂທ, ອິທເມກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ສໍວຏ຺ໂຏຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ກປ຺ປວິນາສກຊາລຸປຈ຺ເຉທໂຕ ¶ ຍາວ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬປຣິປູຣໂກ ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມໂຆ, ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ສໍວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມຆໂຕ ຍາວ ຈນ຺ທິມສູຣິຍປາຕຸຠາໂວ, ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ວິວຏ຺ໂຏຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຈນ຺ທິມສູຣິຍປາຕຸຠາວໂຕ ຍາວ ປຸນ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມໂຆ, ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ວິວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ເອໂກ ມຫາກປ຺ໂປ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອຄ຺ຄິນາ ວິນາໂສ ຈ ສຓ຺ຐຫນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໐໗. ຍສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ກປ຺ໂປ ອຸທເກນ ນສ຺ສຕິ, ອາທິໂຕວ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ¶ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍສູຣິໂຍ, ເອວມິຘ ກປ຺ປວິນາສໂກ ຂາຣຸທກມຫາເມໂຆ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ອາທິໂຕ ສຸຂຸມໍ ສຸຂຸມໍ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ມຫາຘາຣາຫິ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬານໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ວສ຺ສຕິ. ຂາຣຸທເກນ ຜຸຏ຺ຐຜຸຏ຺ຐາ ປຖວີປພ຺ພຕາທໂຍ ວິລີຍນ຺ຕິ, ອຸທກໍ ສມນ຺ຕໂຕ ວາເຕຫິ ຘາຣິຍຕິ. ປຖວິໂຕ ຍາວ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິໍ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ວິລີຍາເປຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ເຫ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕໍ ຍາວ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ນ ວູປສມ຺ມຕິ. ອຸທການຸຄຕໍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສຫສາ ວູປສມ຺ມຕິ ອນ຺ຕຣຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຫຏ຺ຐາອາກາເສນ ສຫ ອຸປຣິອາກາໂສ ເອໂກ ໂຫຕິ ມຫນ຺ຘກາໂຣຕິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ. ເກວລໍ ປນິຘ ອາຠສ຺ສຣພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ໂລໂກ ປາຕຸຠວຕິ. ສຸຠກິຓ຺ຫໂຕ ຈ ຈວິຕ຺ວາ ອາຠສ຺ສຣຏ຺ຐານາທີສຸ ສຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມຆໂຕ ຍາວ ກປ຺ປວິນາສກຸທກູປຈ຺ເຉໂທ, ອິທເມກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ. ອຸທກູປຈ຺ເຉທໂຕ ຍາວ ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມໂຆ, ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ. ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມຆໂຕ…ເປ… ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ເອໂກ ມຫາກປ຺ໂປ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸທເກນ ວິນາໂສ ຈ ສຓ຺ຐຫນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໐໘. ຍສ຺ມິໍ ¶ ສມເຍ ກປ຺ໂປ ວາເຕນ ວິນສ຺ສຕິ, ອາທິໂຕວ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍສູຣິໂຍ, ເອວມິຘ ກປ຺ປວິນາສນຕ຺ຖໍ ວາໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ປຐມໍ ຖູລຣຊໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕໂຕ ສຓ຺ຫຣຊໍ ສຸຂຸມວາລິກໍ ຖູລວາລິກໍ ສກ຺ຂຣປາສາຓາທໂຍຕິ ຍາວ ກູຏາຄາຣມຕ຺ເຕ ປາສາເຓ ວິສມຏ຺ຐາເນ ຐິຕມຫາຣຸກ຺ເຂ ຈ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເຕ ປຖວິໂຕ ນຠມຸຄ຺ຄຕາ ນ ຈ ປຸນ ປຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອຖານຸກ຺ກເມນ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາປຖວິຍາ ວາໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍມູລໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ຂິປຕິ. ໂຍຊນສຕປ຺ປມາຓາປິ ປຖວິປ຺ປເທສາ ທ຺ວິໂຍຊນຕິໂຍຊນຈຕຸໂຍຊນປຎ຺ຈໂຍຊນສຕປ຺ປມາຓາປິ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາຕເວເຄນ ຂິຕ຺ຕາ ອາກາເສເຍວ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕມ຺ປິ ສິເນຣຸປພ຺ພຕມ຺ປິ ວາໂຕ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຂິປຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຠິຫນ຺ຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຠຸມ຺ມຏ຺ຐກວິມານານິ ຈ ອາກາສຏ຺ຐກວິມານານິ ຈ ວິນາເສນ຺ໂຕ ຉກາມາວຈຣເທວໂລເກ ວິນາເສຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬານິ ¶ ວິນາເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກວາຬາ ຈກ຺ກວາເຬຫິ ຫິມວນ຺ຕາ ຫິມວນ຺ເຕຫິ ສິເນຣູ ສິເນຣູຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ. ປຖວິໂຕ ຍາວ ຕຕິຍຊ຺ຌານຠູມິໍ ວາໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ວິນາເສຕ຺ວາ ເວຫປ຺ຜລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ວິນສ຺ສຕິ. ເຫຏ຺ຐາອາກາເສນ ສຫ ອຸປຣິອາກາໂສ ເອໂກ ໂຫຕິ ມຫນ຺ຘກາໂຣຕິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ. ອິຘ ປນ ສຸຠກິຓ຺ຫພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ໂລໂກ ປາຕຸຠວຕິ. ເວຫປ຺ຜລໂຕ ຈ ຈວິຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ຫຏ຺ຐານາທີສຸ ສຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມຆໂຕ ຍາວ ກປ຺ປວິນາສກວາຕູປຈ຺ເຉໂທ, ອິທເມກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ. ວາຕູປຈ຺ເຉທໂຕ ຍາວ ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມໂຆ, ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ…ເປ… ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ເອໂກ ມຫາກປ຺ໂປ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວາເຕນ ວິນາໂສ ຈ ສຓ຺ຐຫນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໐໙. ກິໍກາຣຓາ ¶ ເອວໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສຕິ? ອກຸສລມູລກາຣຓາ. ອກຸສລມູເລສຸ ຫິ ອຸສ຺ສນ຺ເນສຸ ເອວໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສຕິ. ໂສ ຈ ໂຂ ຣາເຄ ອຸສ຺ສນ຺ນຕເຣ ອຄ຺ຄິນາ ວິນສ຺ສຕິ. ໂທເສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕເຣ ອຸທເກນ ວິນສ຺ສຕິ. ເກຈິ ປນ ໂທເສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕເຣ ອຄ຺ຄິນາ. ຣາເຄ ອຸສ຺ສນ຺ນຕເຣ ອຸທເກນາຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂມເຫ ອຸສ຺ສນ຺ນຕເຣ ວາເຕນ ວິນສ຺ສຕິ. ເອວໍ ວິນສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຈ ນິຣນ຺ຕຣເມວ ສຕ຺ຕວາເຣ ອຄ຺ຄິນາ ວິນສ຺ສຕິ. ອຏ຺ຐເມ ວາເຣ ອຸທເກນ. ປຸນ ສຕ຺ຕວາເຣ ອຄ຺ຄິນາ. ອຏ຺ຐເມ ວາເຣ ອຸທເກນາຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐເມ ອຏ຺ຐເມ ວາເຣ ວິນສ຺ສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸທເກນ ວິນສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸນ ສຕ຺ຕວາເຣ ອຄ຺ຄິນາ ນສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕສຏ຺ຐິ ກປ຺ປາ ອຕີຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຸທເກນ ນສ຺ສນວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ລທ຺ໂຘກາໂສ ວາໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓຈຕຸສຏ຺ຐິກປ຺ປາຍຸເກ ສຸຠກິຓ຺ເຫ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ໂລກໍ ວິນາເສຕິ.

໔໑໐. ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ຈ ກປ຺ປານຸສ຺ສຣຓໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອເຕສຸ ກປ຺ເປສຸ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ກຖໍ? ‘‘ອມຸຕ຺ຣາສິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໔) ນເຍນ.

ຕຕ຺ຖ ອມຸຕ຺ຣາສິນ຺ຕິ ອມຸມ຺ຫິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອຫໍ ອມຸມ຺ຫິ ຠເວ ວາ ໂຍນິຍາ ວາ ຄຕິຍາ ວາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ວາ ສຕ຺ຕາວາເສ ວາ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວາ ອາສິໍ. ເອວໍນາໂມຕິ ຕິສ຺ໂສ ວາ ຜຸສ຺ໂສ ວາ. ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕຕິ ກຈ຺ຈາໂນ ວາ ກສ຺ສໂປ ວາ. ອິທມສ຺ສ ອຕີຕຠເວ ອຕ຺ຕໂນ ນາມໂຄຕ຺ຕານຸສ຺ສຣຓວເສນ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ລູຂປຓີຕຊີວິກຠາວໍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂພຫຸລຕໍ ວາ ອປ຺ປາຍຸກທີຆາຍຸກຠາວໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິເຍວ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວໍວຓ຺ໂຓ…ເປ… ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍວຓ຺ໂຓຕິ ໂອທາໂຕ ວາ ສາໂມ ວາ. ເອວມາຫາໂຣຕິ ສາລິມໍໂສທນາຫາໂຣ ວາ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊໂນ ວາ. ເອວໍ ສຸຂທຸກ຺ຂປຏິສໍເວທີຕິ ອເນກປ຺ປກາເຣນ ກາຍິກເຈຕສິການໍ ສາມິສນິຣາມິສາທິປ຺ປເຠທານໍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ປຏິສໍເວທີ. ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ວສ຺ສສຕປຣິມາຓາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ ວາ ຈຕຸຣາສີຕິກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ ວາ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິນ຺ຕິ ໂສຫໍ ຕໂຕ ¶ ຠວໂຕ ໂຍນິໂຕ ຄຕິໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຕ ສຕ຺ຕາວາສໂຕ ສຕ຺ຕນິກາຍໂຕ ວາ ຈຸໂຕ ປຸນ ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຠເວ ໂຍນິຍາ ຄຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ສຕ຺ຕາວາເສ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວາ ອຸທປາທິໍ. ຕຕ຺ຣາປາສິນ຺ຕິ ອຖ ຕຕ຺ຣາປິ ຠເວ ໂຍນິຍາ ຄຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ສຕ຺ຕາວາເສ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວາ ປຸນ ອໂຫສິໍ. ເອວໍນາໂມຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອປິຈ ຍສ຺ມາ ອມຸຕ຺ຣາສິນ຺ຕິ ອິທໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອາໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ ຍາວທິຈ຺ຉກໍ ອນຸສ຺ສຣຓໍ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິຘູປປນ຺ໂນ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ອິຘູປປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣເມວສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປາສິນ຺ຕິ ເອວມາທິ ປນສ຺ສ ຕຕ຺ຣ ອິມິສ຺ສາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕເຣ ອຸປປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ນາມໂຄຕ຺ຕາທີນໍ ອນຸສ຺ສຣຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ສ຺ວາຫໍ ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣູປປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ. ອິຕີຕິ ເອວໍ. ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ສອຸທ຺ເທສໍ, ວຓ຺ຓາທິວເສນ ສາກາຣໍ. ນາມໂຄຕ຺ເຕນ ຫິ ສຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ກສ຺ສໂປຕິ ອຸທ຺ທິສີຍຕິ. ວຓ຺ຓາທີຫິ ສາໂມ ໂອທາໂຕຕິ ນານຕ຺ຕໂຕ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທໂສ, ອິຕເຣ ອາກາຣາ. ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສມນຸສ຺ສຣຕີຕິ ອິທໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຸຕູປປາຕຎາຓກຖາ

໔໑໑. ສຕ຺ຕານໍ ¶ ຈຸຕູປປາຕຎາຓກຖາຍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍາຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໗) ຈຸຕິຍາ ຈ ອຸປປາເຕ ຈ ຎາຓາຍ. ເຍນ ຎາເຓນ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິ ຈ ອຸປປາໂຕ ຈ ຎາຍຕິ, ຕທຕ຺ຖໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ ອຠິນິນ຺ນາເມຕີຕິ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ ເຈວ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ຈ. ໂສຕິ ໂສ ກຕຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາໂຣ ຠິກ຺ຂຸ. ທິພ຺ເພນາຕິອາທີສຸ ປນ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພໍ. ເທວຕານຎ຺ຫິ ສຸຈຣິຕກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫຣຸຫິຣາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ຘໍ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕຕາຍ ທູເຣປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມຕ຺ຖໍ ທິພ຺ພໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈາປິ ວີຣິຍຠາວນາພລນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ¶ ຕາທິສເມວາຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພໍ. ທິພ຺ພວິຫາຣວເສນ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພໍ. ອາໂລກປຣິຄ຺ຄເຫນ ມຫາຊຸຕິກຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພໍ. ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທິຄຕຣູປທສ຺ສເນນ ມຫາຄຕິກຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພໍ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ທສຕ຺ຖານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸ. ຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈກຣເຓນ ຈກ຺ຂຸມິວາຕິປິ ຈກ຺ຂຸ. ຈຸຕູປປາຕທສ຺ສເນນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິເຫຕຸຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘໍ. ໂຍ ຫິ ຈຸຕິມຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ອຸປປາຕໍ. ໂສ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂຍ ອຸປປາຕມຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ຈຸຕິໍ, ໂສ ນວສຕ຺ຕປາຕຸຠາວທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂຍ ປນ ຕທຸຠຍໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຍສ຺ມາ ທຸວິຘມ຺ປິ ຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຕິວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ຕໍທສ຺ສນໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິເຫຕຸ ໂຫຕິ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຸຕູປປາຕທສ຺ສເນນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິເຫຕຸຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ.

ມນຸສ຺ສູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຣູປທສ຺ສເນນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສກໍ, ມານຸສກໍ ວາ ມໍສຈກ຺ຂຸໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ. ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕີຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ວິຍ ສຕ຺ເຕ ໂອໂລເກຕິ.

ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ເຍ ປນ ອາສນ຺ນຈຸຕິກາ ອິທານິ ຈວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ຈວມານາ. ເຍ ຈ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກາ ສມ຺ປຕິນິພ຺ພຕ຺ຕາວ, ເຕ ອຸປປຊ຺ຊມານາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕ ເອວຣູເປ ຈວມາເນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຈ ປສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຫີເນຕິ ¶ ໂມຫນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຫີນານໍ ຊາຕິກຸລໂຠຄາທີນໍ ວເສນ ຫີຬິເຕ ໂອຫີຬິເຕ ໂອຎ຺ຎາເຕ ອວຎ຺ຎາເຕ. ປຓີເຕຕິ ອໂມຫນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕພ຺ພິປຣີເຕ. ສຸວຓ຺ເຓຕິ ອໂທສນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຏ຺ຐກນ຺ຕມນາປວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕ. ທຸພ຺ພຓ຺ເຓຕິ ໂທສນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນິຏ຺ຐາກນ຺ຕອມນາປວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕ. ອນຠິຣູເປ ວິຣູເປຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຄເຕຕິ ສຸຄຕິຄເຕ. ອໂລຠນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາ ອຑ຺ເຒ ມຫທ຺ຘເນ. ທຸຄ຺ຄເຕຕິ ທຸຄ຺ຄຕິຄເຕ. ໂລຠນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາ ທລິທ຺ເທ ອປ຺ປນ຺ນປາເນ.

ຍຖາກມ຺ມຸປເຄຕິ ຍໍ ຍໍ ກມ຺ມໍ ອຸປຈິຕໍ, ເຕນ ເຕນ ອຸປຄເຕ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມຫິ ຈວມາເນຕິອາທີຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ປນ ປເທນ ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓກິຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ສ ຈ ຎາຓສ຺ສ ອຍມຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ, ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ເຫຏ຺ຐາ ນິຣຍາຠິມຸຂໍ ¶ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເນຣຍິເກ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ມຫາທຸກ຺ຂມນຸຠວມາເນ. ຕໍ ທສ຺ສນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈເມວ. ໂສ ເອວໍ ມນສິກໂຣຕິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ເອຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ວາຕິ ຕໍກມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ອຸປຣິເທວໂລກາຠິມຸຂໍ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນນ຺ທນວນມິສ຺ສກວນຜາຣຸສກວນາທີສຸ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາເນ. ຕມ຺ປິ ທສ຺ສນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈເມວ. ໂສ ເອວໍ ມນສິກໂຣຕິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ເອຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ວາຕິ ຕໍກມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓໍ ນາມ. ອິມສ຺ສ ວິສຸໍ ປຣິກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາ ຈິມສ຺ສ, ເອວໍ ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສາປິ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປາທກາເນວ ຫິ ອິມານິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ສເຫວ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນາຕິອາທີສຸ ທຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕໍ, ທຸຏ຺ຐໍ ວາ ຈຣິຕໍ ກິເລສປູຕິກຕ຺ຕາຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ກາຍໂຕ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ສມງ຺ຄີຠູຕາ. ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາຕິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວການໍ ອຣິຍານໍ ອນ຺ຕມໂສ ຄິຫິໂສຕາປນ຺ນານມ຺ປິ ອນຕ຺ຖກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ວາ ຄຸຓປຣິຘໍສເນນ ວາ ອຸປວາທກາ ອກ຺ໂກສກາ ຄຣຫກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ອິເມສໍ ສມຓຘມ຺ໂມ, ອສ຺ສມຓາ ເອເຕຕິ ວທນ຺ໂຕ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ອຸປວທຕິ. ນຕ຺ຖິ ອິເມສໍ ຌານໍ ວາ ວິໂມກ຺ໂຂ ວາ ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ຄຸຓປຣິຘໍສນວເສນ ອຸປວທຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ຊານໍ ວາ ອຸປວເທຍ຺ຍ ອຊານໍ ວາ, ອຸຠຍຖາປິ ອຣິຍູປວາໂທວ ໂຫຕິ. ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ອານນ຺ຕຣິຍສທິສໍ ສຄ຺ຄາວຣຓຎ຺ຈ ມຄ຺ຄາວຣຓຎ຺ຈ, ສເຕກິຈ຺ຉໍ ປນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ¶ ກິຣ ຄາເມ ເອໂກ ເຖໂຣ ຈ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຈ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ປຐມຆເຣເຍວ ອຸຬຸງ຺ກມຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸໍ ລຠິໍສຸ. ເຖຣສ຺ສ ຈ ກຸຈ຺ຉິວາໂຕ ຣຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຍາຄຸ ມຍ຺ຫໍ ສປ຺ປາຍາ, ຍາວ ນ ສີຕລາ ໂຫຕິ, ຕາວ ນໍ ປິວາມີ’’ຕິ. ໂສ ມນຸສ຺ເສຫິ ອຸມ຺ມາຣຕ຺ຖາຍ ອາຫເຏ ທາຣຸຂຓ຺ເຑ ນິສີທິຕ຺ວາ ປິວິ. ອິຕໂຣ ຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຕິຂຸທ຺ທາຠິຠູໂຕ ມຫລ຺ລໂກ, ອມ຺ຫາກໍ ລຊ຺ຊິຕພ຺ພກໍ ອກາສີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ¶ ຄາເມ ຈຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຖິ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຫາວຸໂສ, ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ວາຍາມໍ ມາ ອກາສິ. ຂີຓາສໂວ ຕຍາ ອຸປວທິໂຕຕິ. ໂສ ຕໍ ຂມາເປສິ. ເຕນສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປາກຕິກໍ ອໂຫສິ.

ຕສ຺ມາ ໂຍ ອຎ຺ໂຎປິ ອຣິຍໍ ອຸປວທຕິ, ເຕນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ອຕ຺ຕນາ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອວຈໍ, ຕໍ ເມ ຂມາຫີ’’ຕິ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນວກຕໂຣ ໂຫຕິ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອວຈໍ, ຕໍ ເມ ຂມຖາ’’ຕິ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ທິສາປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຍໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທິເກ ວາ ເປເສຕ຺ວາ ຂມາເປຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ຈ ນາປິ ຄນ຺ຕຸໍ, ນ ເປເສຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ເຍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ນວກຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ, ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕຣາ, ວຸຑ຺ເຒ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກໍ ນາມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອວຈໍ, ຂມຕຸ ເມ ໂສ ອາຍສ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຂມາເປຕພ຺ພໍ. ສມ຺ມຸຂາ ອຂມນ຺ເຕປິ ເອຕເທວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ເອກຈາຣິກຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ເນວສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ, ນ ຄຕຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອກສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກໍ ນາມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອວຈໍ, ຕໍ ເມ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ໂຫຕິ, ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂສ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ເຖໂຣ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຂມຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ວູປສເມຖາ’’ຕິ. ເຕນາປິ ອຣິຍສ຺ສ ຄຕທິສາຠິມຸເຂນ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຂມຕູຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸຕມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາວສິວຖິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຂມາເປຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກເຕ ເນວ ສຄ຺ຄາວຣຓໍ, ນ ມຄ຺ຄາວຣຓໍ ໂຫຕິ, ປາກຕິກເມວ ໂຫຕີຕິ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາຕິ ¶ ວິປຣີຕທສ຺ສນາ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວເສນ ສມາທິນ຺ນນານາວິຘກມ຺ມາ, ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິມູລເກສຸ ກາຍກມ຺ມາທີສຸ ອຎ຺ເຎປິ ສມາທເປນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ອຣິຍູປວາເທ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສງ຺ຄຫິຕາຍປິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸນ ວຈນໍ ¶ ມຫາສາວຊ຺ຊຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຫິ ອຣິຍູປວາໂທ, ອານນ຺ຕຣິຍສທິສຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວທາມິ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ນິຣເຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໙). ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຕ ຈ ມຫາສາວຊ຺ຊຕຣໍ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາຫ ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຣມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຊ຺ຊານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໓໑໐).

ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ອຸປາທິຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘປຣິຈ຺ຈາຄາ. ປຣມ຺ມຣຓາຕິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘຄ຺ຄຫເຓ. ອຖ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉທາ. ປຣມ຺ມຣຓາຕິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ. ອປາຍນ຺ຕິ ເອວມາທິ ສພ຺ພໍ ນິຣຍເວວຈນເມວ.

ນິຣໂຍ ຫິ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂເຫຕຸຠູຕາ ປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕາ ອຍາ ອເປຕຕ຺ຕາ, ສຸຂານໍ ວາ ອາຍສ຺ສ ອຠາວາ ອປາໂຍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຕິ ປຏິສຣຓນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ, ໂທສພຫຸລຕາຍ ວາ ທຸຏ຺ເຐນ ກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຄຕີຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ. ວິວສາ ນິປຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏກາຣິໂນຕິ ວິນິປາໂຕ. ວິນສ຺ສນ຺ຕາ ວາ ເອຕ຺ຖ ປຕນ຺ຕິ ສໍຠິຊ຺ຊມານງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄາຕິປິ ວິນິປາໂຕ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສາທສຎ຺ຎິໂຕ ອໂຍຕິ ນິຣໂຍ.

ອຖ ວາ ອປາຍຄ຺ຄຫເຓນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ທີເປຕິ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ຫິ ອປາໂຍ ສຸຄຕິໂຕ ອເປຕຕ຺ຕາ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິ ມເຫສກ຺ຂານໍ ນາຄຣາຊາທີນໍ ສມ຺ຠວໂຕ. ທຸຄ຺ຄຕິຄ຺ຄຫເຓນ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ. ໂສ ຫິ ອປາໂຍ ເຈວ ທຸຄ຺ຄຕິ ຈ, ສຸຄຕິໂຕ ອເປຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ຄຕິຠູຕຕ຺ຕາ. ນ ຕຸ ວິນິປາໂຕ ອສຸຣສທິສໍ ອວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ. ວິນິປາຕຄ຺ຄຫເຓນ ອສຸຣກາຍໍ. ໂສ ຫິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ອປາໂຍ ເຈວ ທຸຄ຺ຄຕິ ຈ ສພ຺ພສມຸສ຺ສເຍຫິ ຈ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ວິນິປາໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິຣຍຄ຺ຄຫເຓນ ¶ ອວີຈິອາທິອເນກປ຺ປກາຣໍ ນິຣຍເມວາຕິ. ອຸປປນ຺ນາຕິ ອຸປຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ¶ ປນ ວິເສໂສ, ຕຕ຺ຖ ສຸຄຕິຄ຺ຄຫເຓນ ມນຸສ຺ສຄຕິປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ສຄ຺ຄຄ຺ຄຫເຓນ ເທວຄຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ສຸນ຺ທຣາ ຄຕີຕິ ສຸຄຕິ. ຣູປາທີຫິ ວິສເຍຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ໂຄຕິ ສຄ຺ໂຄ. ໂສ ສພ຺ໂພປິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກຕິ ອຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ.

‘‘ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນິຄມນວຈນໍ. ເອວໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ…ເປ… ປສ຺ສຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ.

໔໑໒. ເອວໍ ປສ຺ສິຕຸກາເມນ ປນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ອຠິນີຫາຣກ຺ຂມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຕໂຊກສິຓໍ, ໂອທາຕກສິຓໍ, ອາໂລກກສິຓ’’ນ຺ຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ກສິເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາສນ຺ນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໂຄຈຣໍ ກຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ນ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສເຈ ຫິ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ປາທກຊ຺ຌານນິສ຺ສຍໍ ໂຫຕິ, ນ ປຣິກມ຺ມນິສ຺ສຍໍ. ອິເມສຸ ຈ ປນ ຕີສຸ ອາໂລກກສິຓໍເຍວ ເສຏ຺ຐຕຣໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ວາ ອິຕເຣສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກສິຓນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍເຍວ ຐຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ວຑ຺ຒນານໂຍປິ ຈສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ອນ຺ໂຕເຍວ ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສໂຕ ປນສ຺ສ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ວາໂຣ ອຕິກ຺ກມຕິ. ຕໂຕ ອາໂລໂກ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ຣູປຄຕມ຺ປິ ນ ທິສ຺ສຕິ. ອຖາເນນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາໂລໂກ ຜຣິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ອາໂລໂກ ຖາມຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາໂລໂກ ໂຫຕູຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ຕຕ຺ຖ ອາໂລໂກ ຕິຏ຺ຐຕິເຍວ. ທິວສມ຺ປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ປສ຺ສໂຕ ຣູປທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ. ຣຕ຺ຕິໍ ຕິຓຸກ຺ກາຍ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ໂນ ເຈຕ຺ຖ ປຸຣິໂສ ໂອປມ຺ມໍ.

ເອໂກ ກິຣ ຣຕ຺ຕິໍ ຕິຓຸກ຺ກາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ສາ ຕິຓຸກ຺ກາ ວິຊ຺ຌາຍິ. ອຖສ຺ສ ສມວິສມານິ ນ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ຕິຓຸກ຺ກໍ ຠູມິຍໍ ຆໍສິຕ຺ວາ ຕິຓຸກ຺ກາ ປຸນ ອຸຊ຺ຊາເລສິ. ສາ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ປຸຣິມາໂລກໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ອາໂລກໍ ອກາສິ. ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຊ຺ຌາຕໍ ¶ ອຸຊ຺ຊາລຍໂຕ ກເມນ ສູຣິໂຍ ອຸຏ຺ຐາສິ. ສູຣິເຍ ອຸຏ຺ຐິເຕ ອຸກ຺ກາຍ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ທິວສມ຺ປິ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກາໂລໂກ ວິຍ ປຣິກມ຺ມກາເລ ກສິຓາໂລໂກ. ອຸກ຺ກາຍ ¶ ວິຊ຺ຌາຕາຍ ສມວິສມານໍ ອທສ຺ສນໍ ວິຍ ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສໂຕ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ວາຣາຕິກ຺ກເມນ ອາໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ຣູປຄຕານໍ ອທສ຺ສນໍ. ອຸກ຺ກາຍ ຆໍສນໍ ວິຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປເວສນໍ. ອຸກ຺ກາຍ ປຸຣິມາໂລກໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣາໂລກກຣຓໍ ວິຍ ປຸນ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ພລວຕຣາໂລກຜຣຓໍ. ສູຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຖາມຄຕາໂລກສ຺ສ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ຐານໍ. ຕິຓຸກ຺ກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ທິວສມ຺ປິ ຄມນໍ ວິຍ ປຣິຕ຺ຕາໂລກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຖາມຄເຕນາໂລເກນ ທິວສມ຺ປິ ຣູປທສ຺ສນໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອນາປາຖຄຕໍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ ເຫຏ຺ຐາປຖວີຕລນິສ຺ສິຕໍ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏປພ຺ພຕປາກາຣຄຕໍ ປຣຈກ຺ກວາຬຄຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ສມານໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕທາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕເທວ ເຈຕ຺ຖ ຣູປທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ, ນ ປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ຕານິ.

ຕໍ ປເນຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປຣິພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອາໂລໂກ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຕໍ ປຖວີສມຸທ຺ທປພ຺ພເຕ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາປິ ເອກາໂລກໍ ໂຫຕິ, ອຖສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຠຍານການິ ຍກ຺ຂຣກ຺ຂສາທິຣູປານິ ປສ຺ສໂຕ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍນ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປໍ ປຕ຺ວາ ຌານວິພ຺ຠນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຣູປທສ຺ສເນ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມຕໍ ຣູປມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕເທວ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ຕານິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣານິ ກາມາວຈຣານິ. ປຣິໂຍສາເນ ອຕ຺ຖສາຘກຈິຕ຺ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ ຣູປາວຈຣໍ. ເຕນ ສຫຊາຕໍ ຎາຓໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓນ຺ຕິປິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຈຸຕູປປາຕຎາຓກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ

໔໑໓.

ອິຕິ ¶ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິທູ, ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາ ອໂວຈ ຍາ ນາໂຖ;

ຕາ ຎຕ຺ວາ ຕາສຸ ອຍໍ, ປກິຓ຺ຓກກຖາປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

ເອຕາສຸ ¶ ຫິ ຍເທຕໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ຕສ຺ສ ອນາຄຕໍສຎາຓຎ຺ຈ ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວປິ ປຣິຠຓ຺ຑຎາຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ຈ ທ຺ເວ ອິທ຺ຘິວິຘາທີນິ ຈ ປຎ຺ຈາຕິ ສຕ຺ຕ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓານິ ອິຘາຄຕານິ. ອິທານິ ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓວິຠາເຄ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ –

ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມເຫສິນາ;

ສຕ຺ຕນ຺ນມປິ ຎາຓານໍ, ປວຕ຺ຕິໍ ເຕສຸ ທີປເຍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ທີປນາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກາ ມເຫສິນາ ວຸຕ຺ຕາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ, ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ, ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິໂກຕິ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໑໓, ໑໖, ໑໙, ໒໑).

໔໑໔. ຕຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ສຕ຺ຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ຍທາ ກາຍໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍໍ ປຣິຓາເມຕິ, ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ເຕ ສໂມທຫຕິ ສມາໂຣເປຕິ, ຕທາ ອຸປໂຍຄລທ຺ຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ຣູປກາຍາຣມ຺ມຓໂຕ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຓາເມຕິ, ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ຣູປກາເຍ ສໂມທຫຕິ ສມາໂຣເປຕິ, ຕທາ ອຸປໂຍຄລທ຺ຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຕເທວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ມຫາຘາຕຸນິຘາເນ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ອນາຄຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕານໍ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ມຫາຘາຕຸນິຘານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອນາຄເຕ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສາຘິການິ ທ຺ເວວສ຺ສສຕານິ ອິເມ ຄນ຺ຘາ ມາ ສຸສ຺ສິໍສຸ, ປຸປ຺ຜານິ ມາ ມິລາຍິໍສຸ, ທີປາ ມາ ນິພ຺ພາຍິໍສູ’’ຕິ ¶ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໓໔) ອຘິຏ຺ຐຫິ. ສພ຺ພໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ວຕ຺ຕນິຍເສນາສເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສຸກ຺ຂຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມານໍ ທິສ຺ວາ ອຸທກໂສຓ຺ຑິໍ ທິວເສ ທິວເສ ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ທຘິຣສໍ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ຄຫິຕໍ ທຘິຣສໍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ປາກຕິກອຸທກເມວ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໓໔). ກາຍໍ ປນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ¶ ກຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄມນກາເລ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕວເສນ ວາ ກາຍໍ ປຣິຓາມນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ກຸມາຣກວຓ຺ຓາທິນິມ຺ມານກາເລ ຈ ສກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິທສ຺ສນກາເລ ປນ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓສ຺ສ ສຕ຺ຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໑໕. ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສທ຺ໂທ ຈ ປຣິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ວິຊ຺ຊມານໍເຍວ ປນ ສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຈ຺ຉິສທ຺ທສວນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ປເຣສໍ ສທ຺ທສວນກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເອວໍ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຎາຓສ຺ສ ຈຕູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໑໖. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓມຄ຺ຄອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ອຏ຺ຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ປເຣສໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຣູປາວຈຣອຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ມຄ຺ຄຜລຊານນກາເລ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ວາ ສກທາຄາມິສ຺ສາຕິ ເອວໍ ຍາວ ອຣຫໂຕ ເນຕພ຺ພໍ. ອຣຫາ ປນ ສພ຺ເພສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ. ອຎ຺ໂຎປິ ຈ ອຸປຣິໂມ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ອຕີເຕ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈ ອນາຄເຕ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ຕທາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ¶ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ຕິວິຘໍ – ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິຠງ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣປຣິຍາປນ຺ນໍ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘກາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາໂລກຏ຺ຐານໍ ຄຕສ຺ສ ນ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຍາວ ປນ ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ¶ , ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາໂລກຏ຺ຐາເນ ວິຈຣິຕ຺ວາ ໂອວຣກໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ນ ຕາວ ສຫສາ ຣູປໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຍາວ ປນ ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທູເຣ ຐຕ຺ວາ ປນ ຣຊການໍ ຫຕ຺ຖວິກາຣໍ, ຆຓ຺ຑິເຠຣີອາໂກຏນວິກາຣຎ຺ຈ ທິສ຺ວາປິ ນ ຕາວ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຍາວ ປນ ຕໍ ສຸຓາຕິ, ເອຕສ຺ມິມ຺ປິ ອນ຺ຕເຣ ເອກທ຺ເວສນ຺ຕຕິວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຕາວ ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ.

ສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓກາ ປນ ຣູປສນ຺ຕຕິ ອຣູປສນ຺ຕຕີຕິ ທ຺ເວ ສນ຺ຕຕິໂຍ ວຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຕສ຺ສ ຍາວ ຕີເຣ ອກ຺ກນ຺ຕອຸທກເລຂາ ນ ວິປ຺ປສີທຕິ, ອທ຺ຘານໂຕ ອາຄຕສ຺ສ ຍາວ ກາເຍ ອຸສຸມຠາໂວ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ອາຕປາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ຍາວ ອນ຺ຘກາຣຠາໂວ ນ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ທິວາ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ອກ຺ຂີນໍ ຜນ຺ທນຠາໂວ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ຣູປສນ຺ຕຕິ ນາມ. ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊວນວາຣາ ອຣູປສນ຺ຕຕິ ນາມາຕິ ວຕ຺ວາ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ເອກຠວປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ປນ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂຍ ຈາວຸໂສ, ມໂນ ເຍ ຈ ຘມ຺ມາ ອຸຠຍເມຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ມິໍ ເຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຕທຠິນນ຺ທຕິ, ຕທຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສໍຫີຣຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໘໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄຕໍ. ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຕ຺ເຕ.

ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຍສ຺ມາ ອິທ຺ຘິມໂຕ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ເອກກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເນສໍ ໂອປມ຺ມໍ, ຍຖາ ອາກາເສ ຂິຕ຺ເຕ ປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐິມ຺ຫິ ອວສ຺ສໍ ເອກໍ ປຸປ຺ຜໍ ເອກສ຺ສ ວຓ຺ເຏນ ວຓ຺ຏໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ຣາສິວເສນ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ອາວຊ຺ຊິເຕ ອວສ຺ສໍ ເອກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ວາ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ວາ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ວາ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ. ຕໍ ປນ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເຍນ ຈ ຈິຕ຺ເຕນ ອາວຊ຺ຊຕິ ¶ , ເຍນ ຈ ຊານາຕິ. ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຫຐານາຠາວໂຕ ອາວຊ຺ຊນຊວນານຎ຺ຈ ອນິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ນານາຣມ຺ມຓຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໂທສໂຕ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ¶ ປນ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕມານຊວນວີຖິໂຕ ອຕີຕານາຄຕວເສນ ທ຺ວິຕ຺ຕິຊວນວີຖິປຣິມາເຓ ກາເລ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປນ ຊວນວາເຣນ ທີເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສໍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ທີປນາ, ອິທ຺ຘິມາ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິຕຸກາໂມ ອາວຊ຺ຊຕິ, ອາວຊ຺ຊນໍ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຕເນວ ສຫ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ. ເຍສໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ, ເສສານິ ກາມາວຈຣານິ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕເທວ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຕານິ ນານາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອທ຺ຘາວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ເອກາຣມ຺ມຓຕ຺ເຕປິ ຈ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕເມວ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ນ ອິຕຣານິ. ຍຖາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓເມວ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ອິຕຣານີຕິ. ອິຕິ ອິທໍ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເຈວ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ປຕຕິ, ຕສ຺ມາ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສເນເວຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາເຍວ ປນ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ອຏ຺ຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໑໗. ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓມຄ຺ຄອຕີຕອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘານວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓວເສນ ອຏ຺ຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ. ອຕີເຕ ອຕ຺ຕນາ ປເຣຫິ ວາ ຠາວິຕມຄ຺ຄໍ ສຈ຺ຉິກຕຜລຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ. ຠາວິຕມຄ຺ຄເມວ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ. ນິຍມໂຕ ປເນຕໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓເມວ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓານິປິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕຣາຕີຕໍ ຈິຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎໍ ຂນ຺ຘໍ ວາ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘໍ ວາ ນ ຊານາຕິ. ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປນ ປຣິຍາຍໂຕ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓສ຺ສ ຈ ອຕີຕໍ ເຈຕນາມຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ. ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓສ຺ສ ປນ ອຕີຕາ ຂນ຺ຘາ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘຎ຺ຈ ກິຎ຺ຈິ ອນາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ¶ . ຕຎ຺ຫິ ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘຂນ຺ຘປຏິພທ຺ເຘສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຄຕິກໍ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓສ຺ສ ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓສ຺ສ ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໔) ປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຂນ຺ຘາ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓານໍ ອາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓສ຺ສ ກຸສລາກຸສລາ ເອວາຕິ.

ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ປເນຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ປຣສ຺ສ ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ອຕີເຕ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ພນ຺ຘຸມຕີ, ປິຕາ ພນ຺ຘຸມາ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໒.໑໒) ນເຍນ ນາມໂຄຕ຺ຕປຖວີນິມິຕ຺ຕາທິອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ນາມໂຄຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ຂນ຺ຘູປນິພນ຺ໂຘ ສມ຺ມຸຕິສິທ຺ໂຘ ພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຫິ ສທ຺ທາຍຕນສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໔໙). ອຍເມຕ຺ຖ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓສ຺ສ ອຏ຺ຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໑໘. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຣູປຎ຺ຈ ປຣິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ຈ ຣູເປ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ. ອຕ຺ຕໂນ ກຸຈ຺ຉິຄຕາທິຣູປທສ຺ສນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ປຣສ຺ສ ຣູປທສ຺ສນກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເອວໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓສ຺ສ ຈຕູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໑໙. ອນາຄຕໍສຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓມຄ຺ຄອນາຄຕອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘານວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓວເສນ ອຏ຺ຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອຍໍ ອນາຄເຕ ກາມາວຈເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຣູປາວຈເຣ ອຣູປາວຈເຣ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານນກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ມຄ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສຕິ, ຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານນກາເລ ¶ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ມຄ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສຕິ’’ຈ຺ເຈວ ຊານນກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ. ນິຍມໂຕ ປນ ຕໍ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓເມວ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກິຎ຺ຈາປິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓມ຺ປິ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕຣານາຄຕໍ ຈິຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎໍ ຂນ຺ຘໍ ວາ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘໍ ວາ ນ ຊານາຕິ. ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອນາຄເຕ ອນາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອຫໍ ອມຸຕ຺ຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊານນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ອສຸໂກ ອມຸຕ຺ຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານນກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ອນາຄເຕ ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ຠຄວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໐໗). ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ນາມສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມວຕີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ’’ຕິອາທິນາ ປນ ນເຍນ ນາມໂຄຕ຺ຕຊານນກາເລ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ອຏ຺ຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໒໐. ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອຕີຕອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ປຎ຺ຈສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ກາມາວຈຣກມ຺ມຊານນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກມ຺ມຊານນກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ. ອຕີຕເມວ ຊານາຕີຕິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ. ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ຊານນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ປຣສ຺ສ ກມ຺ມໍ ຊານນກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓສ຺ສ ປຎ຺ຈສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຎ຺ເຈວ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກາເລນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເລນ ພຫິທ຺ຘາ ຊານນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ໂຫຕິເຍວາຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ອຠິຎ຺ຎານິທ຺ເທໂສ ນາມ

ເຕຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໔. ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ

ປຎ຺ຎາກຖາ

໔໒໑. ອິທານິ ¶ ¶ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ອຠິຎ຺ຎາວເສນ ອຘິຄຕານິສໍສາຍ ຖິຣຕຣາຍ ສມາຘິຠາວນາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສີເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ສມາຘິ ສພ຺ພາກາເຣນ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣາ ປນ ປຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ສາ ຈ ອຕິສງ຺ເຂປເທສິຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຕຸມ຺ປິ ຕາວ ນ ສຸກຣາ, ປເຄວ ຠາເວຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ວິຕ຺ຖາຣໍ ຠາວນານຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ປຎ຺ຫາກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ກາ ປຎ຺ຎາ, ເກນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ, ການສ຺ສາ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານິ, ກຕິວິຘາ ປຎ຺ຎາ, ກຖໍ ຠາເວຕພ຺ພາ, ປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ໂກ ອານິສໍໂສຕິ?

໔໒໒. ຕຕ຺ຣິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ກາ ປຎ຺ຎາຕິ ປຎ຺ຎາ ພຫຸວິຘາ ນານປ຺ປກາຣາ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິຠາວຍິຕຸໍ ອາຣພ຺ຠມານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອຘິປ຺ເປຕຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ ນ ສາເຘຍ຺ຍ, ອຸຕ຺ຕຣິ ຈ ວິກ຺ເຂປາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທາມ. ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ປຎ຺ຎາ.

໔໒໓. ເກນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາຕິ ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ. ກິມິທໍ ປຊານນໍ ນາມ? ສຎ຺ຊານນວິຊານນາກາຣວິສິຏ຺ຐໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຊານນໍ. ສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓປຎ຺ຎານໍ ຫິ ສມາເນປິ ຊານນຠາເວ, ສຎ຺ຎາ ‘‘ນີລໍ ປີຕກ’’ນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ‘‘ນີລໍ ປີຕກ’’ນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ລກ຺ຂຓປຏິເວຘຎ຺ຈ ປາເປຕິ. ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ປນ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ປາເປຕຸໍ ນ ¶ ສກ຺ໂກຕິ. ປຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕນຍວເສນ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ລກ຺ຂຓປຏິເວຘຎ຺ຈ ປາເປຕິ, ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວຎ຺ຈ ປາເປຕິ.

ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລເກ ຐປິຕໍ ກຫາປຓຣາສິໍ ເອໂກ ອຊາຕພຸທ຺ຘິທາຣໂກ, ເອໂກ ຄາມິກປຸຣິໂສ, ເອໂກ ເຫຣຎ຺ຎິໂກຕິ ຕີສຸ ຊເນສຸ ປສ຺ສມາເນສຸ ¶ ອຊາຕພຸທ຺ຘິທາຣໂກ ກຫາປຓານໍ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕທີຆຈຕຸຣສ຺ສປຣິມຓ຺ຑລຠາວມຕ຺ຕເມວ ຊານາຕິ, ‘‘ອິທໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ຣຕນສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ຄາມິກປຸຣິໂສ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕາທິຠາວໍ ຊານາຕິ, ‘‘ອິທໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ຣຕນສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ ຈ. ‘‘ອຍໍ ເຉໂກ, ອຍໍ ກູໂຏ, ອຍໍ ອທ຺ຘສາໂຣ’’ຕິ ອິມໍ ປນ ວິຠາຄໍ ນ ຊານາຕິ. ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ສພ຺ເພປິ ເຕ ປກາເຣ ຊານາຕິ, ຊານນ຺ໂຕ ຈ ກຫາປຓໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ຊານາຕິ, ອາໂກຏິຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາປິ, ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາປິ, ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາປິ, ຫຕ຺ເຖນ ຘາຣຍິຕ຺ວາປິ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ນຄເຣ ວາ ປພ຺ພເຕ ວາ ນທີຕີເຣ ວາ ກໂຕຕິປິ, ອສຸກາຈຣິເຍນ ກໂຕຕິປິ ຊານາຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຎ຺ຎາ ຫິ ອຊາຕພຸທ຺ຘິໂນ ທາຣກສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານາກາຣມຕ຺ຕຄຫຓໂຕ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ຄາມິກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນມິວ ໂຫຕິ, ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓາກາຣຄຫຓໂຕ, ອຸທ຺ຘໍປິ ຈ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘສມ຺ປາປນໂຕ. ປຎ຺ຎາ ເຫຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນມິວ ໂຫຕິ, ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ລກ຺ຂຓປຏິເວຘຎ຺ຈ ປາເປຕ຺ວາ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວປາປນໂຕ. ຕສ຺ມາ ຍເທຕໍ ສຎ຺ຊານນວິຊານນາກາຣວິສິຏ຺ຐໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຊານນໍ. ອິທໍ ປຊານນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ຫິ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

ສາ ປເນສາ ຍຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓານິ, ນ ຕຕ຺ຖ ເອກໍເສນ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ໂຫຕິ, ຕທາ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕາ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ‘‘ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍນານຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາ ທຸທ຺ທສາ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສນ ຠຄວຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕນ຺ຕິ? ‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ ຍໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາຕໍ ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໗.໑໖).

໔໒໔. ການສ຺ສາ ¶ ¶ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຘມ຺ມສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ, ຘມ຺ມານໍ ສຠາວປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສນຣສາ, ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ‘‘ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໒) ວຈນໂຕ ປນ ສມາຘິ ຕສ຺ສາ ປທຏ຺ຐານໍ.

ປຎ຺ຎາປເຠທກຖາ

໔໒໕. ກຕິວິຘາ ປຎ຺ຎາຕິ ຘມ຺ມສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂເຓນ ຕາວ ເອກວິຘາ. ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ທຸວິຘາ. ຕຖາ ສາສວານາສວາທິວເສນ, ນາມຣູປວວຕ຺ຖາປນວເສນ, ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສຫຄຕວເສນ, ທສ຺ສນຠາວນາຠູມິວເສນ ຈ. ຕິວິຘາ ຈິນ຺ຕາສຸຕຠາວນາມຍວເສນ. ຕຖາ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓວເສນ, ອາຍາປາຍອຸປາຍໂກສລ຺ລວເສນ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຠິນິເວສາທິວເສນ ຈ. ຈຕຸພ຺ພິຘາ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຎາຓວເສນ ຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາວເສນ ຈາຕິ.

໔໒໖. ຕຕ຺ຖ ເອກວິຘໂກຏ຺ຐາໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ. ທຸວິຘໂກຏ຺ຐາເສ ໂລກິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂລກິຍາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ເອວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ທຸວິຘາ.

ທຸຕິຍທຸເກ ອາສວານໍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ສາສວາ. ເຕສໍ ອນາຣມ຺ມຓາ ອນາສວາ. ອຕ຺ຖໂຕ ປເນສາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາວ ໂຫຕິ. ອາສວສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສາສວາ. ອາສວວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອນາສວາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ສາສວານາສວາທິວເສນ ທຸວິຘາ.

ຕຕິຍທຸເກ ຍາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕຸກາມສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວວຕ຺ຖາປເນ ປຎ຺ຎາ, ອຍໍ ນາມວວຕ຺ຖາປນປຎ຺ຎາ. ຍາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວວຕ຺ຖາປເນ ປຎ຺ຎາ, ອຍໍ ຣູປວວຕ຺ຖາປນປຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ນາມຣູປວວຕ຺ຖາປນວເສນ ທຸວິຘາ.

ຈຕຸຕ຺ຖທຸເກ ທ຺ວີສຸ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ໂສຬສສຸ ຈ ປຎ຺ຈກນເຍນ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິເກສຸ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຎາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ. ທ຺ວີສຸ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ຈ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິເກສຸ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຎາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາຕິ ເອວໍ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສຫຄຕວເສນ ທຸວິຘາ.

ປຎ຺ຈມທຸເກ ¶ ປຐມມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ¶ ທສ຺ສນຠູມິ. ອວເສສມຄ຺ຄຕ຺ຕຍປຎ຺ຎາ ຠາວນາຠູມີຕິ ເອວໍ ທສ຺ສນຠາວນາຠູມິວເສນ ທຸວິຘາ.

໔໒໗. ຕິເກສຸ ປຐມຕ຺ຕິເກ ປຣໂຕ ອສ຺ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິນ຺ຕາວເສນ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ຈິນ຺ຕາມຍາ. ປຣໂຕ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘປຎ຺ຎາ ສຸຕວເສນ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ສຸຕມຍາ. ຍຖາ ຕຖາ ວາ ຠາວນາວເສນ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ຠາວນາມຍາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ? ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ກມ຺ມາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ສິປ຺ປາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນສຸ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ວາ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ວາ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ເວທນາ…ເປ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ, ຍໍ ເອວຣູປິໍ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຣຸຈິໍ ມຸຕິໍ ເປກ຺ຂໍ ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານຂນ຺ຕິໍ ປຣໂຕ ອສ຺ສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ…ເປ… ສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຕມຍາ ປຎ຺ຎາ. ສພ຺ພາປິ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ຠາວນາມຍາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໖໘).

ເອວໍ ຈິນ຺ຕາສຸຕຠາວນາມຍວເສນ ຕິວິຘາ.

ທຸຕິຍຕ຺ຕິເກ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈເຣ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕາ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ. ສາ ໂລກິຍວິປສ຺ສນາ. ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ. ສາ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປສ຺ສນາຕິ ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕາປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓວເສນ ຕິວິຘາ.

ຕຕິຍຕ຺ຕິເກ ອາໂຍ ນາມ ວຸທ຺ຘິ, ສາ ທຸວິຘາ ອນຕ຺ຖຫານິໂຕ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂກສລ຺ລໍ ອາຍໂກສລ຺ລໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອາຍໂກສລ຺ລໍ? ອິເມ ເມ ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອິເມ ວາ ປນິເມ ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ, ຍາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ¶ ປຊານນາ…ເປ… ອໂມໂຫ ຘມ຺ມວິຈໂຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຍໂກສລ຺ລ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໗໗໑).

ອປາໂຍຕິ ¶ ປນ ອວຸທ຺ຘິ, ສາປິ ທຸວິຘາ ອຕ຺ຖຫານິໂຕ ຈ ອນຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂກສລ຺ລໍ ອປາຍໂກສລ຺ລໍ. ຍຖາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອປາຍໂກສລ຺ລໍ? ອິເມ ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໗໗໑).

ສພ຺ພຕ຺ຖ ປນ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກາຣເຓສຸ ຕໍຂຓປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ໂກສລ຺ລໍ ອຸປາຍໂກສລ຺ລໍ ນາມ. ຍຖາຫ – ‘‘ສພ຺ພາປິ ຕຕ຺ຣຸປາຍາ ປຎ຺ຎາ ອຸປາຍໂກສລ຺ລ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໗໗໑). ເອວໍ ອາຍາປາຍອຸປາຍໂກສລ຺ລວເສນ ຕິວິຘາ.

ຈຕຸຕ຺ຖຕ຺ຕິເກ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘາ ວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຠິນິເວສາ. ປຣສ຺ສ ຂນ຺ເຘ ພາຫິຣໍ ວາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘາ ພຫິທ຺ຘາຠິນິເວສາ. ອຸຠຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຠິນິເວສາຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຠິນິເວສາທິວເສນ ຕິວິຘາ.

໔໒໘. ຈຕຸກ຺ເກສຸ ປຐມຈຕຸກ຺ເກ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ. ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ຎາຓໍ. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຎາຓວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘາ.

ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ນາມ ອຕ຺ຖາທີສຸ ປເຠທຄຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອຕ຺ເຖ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ຕຕ຺ຣຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ. ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໘).

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ເຫຕຸຜລສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຫຕຸຜລໍ ຫິ ຍສ຺ມາ ເຫຕຸອນຸສາເຣນ ອຣິຍຕິ ອຘິຄມິຍຕິ ສມ຺ປາປຸຓິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເຠທໂຕ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕໍ, ນິພ຺ພານໍ, ຠາສິຕຕ຺ໂຖ, ວິປາໂກ, ກິຣິຍາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ພາ ¶ . ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ຘມ຺ໂມຕິປິ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຈ຺ຈຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ທຫຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ ວາ ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເຠທໂຕ ¶ ປນ ໂຍ ໂກຈິ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເຫຕຸ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ຠາສິຕໍ, ກຸສລໍ, ອກຸສລນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ.

ອຍເມວ ຫິ ອຕ຺ໂຖ ອຠິຘມ຺ເມ –

‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ເຍ ຘມ຺ມາ ຊາຕາ ຠູຕາ ສຎ຺ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຕຸຠູຕາ. ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ຍມ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ເຕ ຘມ຺ມາ ຊາຕາ ຠູຕາ ສຎ຺ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຕຸຠູຕາ, ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ຊຣາມຣເຓ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ຊຣາມຣຓສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ…ເປ… ສງ຺ຂາຣນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ…ເປ… ເວທລ຺ລໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ໂສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ ‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ…ເປ… ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ. ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໗໑໙ ອາທໂຍ) ນເຍນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ.

ຕຕ຺ຣຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ຍາ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ ອພ຺ຍຠິຈາຣີ ໂວຫາໂຣ. ຕທຠິລາເປ ຕສ຺ສ ຠາສເນ ອຸທີຣເຓ ຕໍ ຠາສິຕໍ ລປິຕໍ ອຸທີຣິຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕາຍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ມາຄຘິກາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ມູລຠາສາຍ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ. ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫິ ຜສ຺ໂສ ເວທນາຕິ ເອວມາທິວຈນໍ ສຸຕ຺ວາວ ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ຊານາຕິ. ຜສ຺ສາ ເວທໂນຕິ ເອວມາທິກໍ ປນ ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີຕິ.

ຎາເຓສຸ ¶ ¶ ຎາຓນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຎາຓມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຎາຓາຣມ຺ມຓໍ ຎາຓໍ, ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ວາ ເຕສຸ ຎາເຓສຸ ສໂຄຈຣກິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໒໙. ຈຕສ຺ໂສປິ ເຈຕາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເສກ຺ຂຠູມິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠູມິຍຎ຺ຈ.

ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄສາວການໍ ມຫາສາວການຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ປເຠທຄຕາ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣຈິຕ຺ຕຄຫປຕິຘມ຺ມິກອຸປາສກອຸປາລິຄຫປຕິຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາອຸປາສິກາທີນໍ ເສກ຺ຂຠູມິຍໍ. ເອວໍ ທ຺ວີສຸ ຠູມີສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍປິ ເຈຕາ ອຘິຄເມນ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ສວເນນ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ປຸພ຺ພໂຍເຄນ ຈາຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຘິຄໂມ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ປຣິຍາປຸຓນໍ. ສວນໍ ນາມ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ. ປຣິປຸຈ຺ຉາ ນາມ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ຄຓ຺ຐິປທອຕ຺ຖປທວິນິຈ຺ຉຍກຖາ, ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ນາມ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກຠາເວນ ຍາວ ອນຸໂລມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸສມີປໍ, ຕາວ ວິປສ຺ສນານຸໂຍໂຄ.

ອປເຣ ອາຫຸ –

‘‘ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ, ເທສຠາສາ ຈ ອາຄໂມ;

ປຣິປຸຈ຺ຉາ ອຘິຄໂມ, ຄຣຸສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ຕຖາ;

ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ເຈວາຕິ, ປຏິສມ຺ຠິທປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ. ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ນາມ ເຕສຸ ເຕສຸ ສຕ຺ເຖສຸ ຈ ສິປ຺ປາຍຕເນສຸ ຈ ກຸສລຕາ. ເທສຠາສາ ນາມ ເອກສຕໂວຫາຣກຸສລຕາ. ວິເສເສນ ປນ ມາຄຘິເກ ໂກສລ຺ລໍ. ອາຄໂມ ນາມ ອນ຺ຕມໂສ ໂອປມ຺ມວຄ຺ຄມຕ຺ຕສ຺ສປິ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ປຣິຍາປຸຓນໍ. ປຣິປຸຈ຺ຉາ ນາມ ເອກຄາຖາຍປິ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍປຸຈ຺ຉນໍ. ອຘິຄໂມ ນາມ ໂສຕາປນ຺ນຕາ ວາ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ. ຄຣຸສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ¶ ນາມ ສຸຕປຏິຠານພຫຸລານໍ ຄຣູນໍ ສນ຺ຕິເກ ວາໂສ. ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ຕຖາຣູປານໍເຍວ ມິຕ຺ຕານໍ ປຏິລາໂຠຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ປຸພ຺ພໂຍຄຎ຺ເຈວ ອຘິຄມຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ສາວກາ ສພ຺ພານິປິ ເອຕານິ ກາຣຓານິ. ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ¶ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນານຸໂຍໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເສກ຺ຂານໍ ປນ ເສກ຺ຂຜລວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກາ. ອເສກ຺ຂານໍ ອເສກ຺ຂຜລວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກາວ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຕຖາຄຕານໍ ຫິ ທສພລານິ ວິຍ ອຣິຍານໍ ອຣິຍຜເລເນວ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອິມາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘາຕິ.

ປຎ຺ຎາຠູມິ-ມູລ-ສຣີຣວວຕ຺ຖານໍ

໔໓໐. ກຖໍ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍສ຺ມາ ອິມາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸອິນ຺ທ຺ຣິຍສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິເຠທາ ຘມ຺ມາ ຠູມິ. ສີລວິສຸທ຺ຘິ ເຈວ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ຈາຕິ ອິມາ ທ຺ເວ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ມູລໍ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ອິມາ ປຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສຣີຣໍ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ຠູມິຠູເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວເສນ ຎາຓປຣິຈຍໍ ກຕ຺ວາ ມູລຠູຕາ ທ຺ເວ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຣີຣຠູຕາ ປຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສມ຺ປາເທນ຺ເຕນ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

໔໓໑. ອຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ, ຍໍ ຕາວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸອິນ຺ທ຺ຣິຍສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິເຠທາ ຘມ຺ມາ ຠູມີ’’ຕິ, ເອຕ຺ຖ ຂນ຺ຘາຕິ ປຎ຺ຈ ຂນ຺ຘາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ.

ຣູປກ຺ຂນ຺ຘກຖາ

໔໓໒. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສີຕາທີຫິ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕເທຕໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂເຓນ ເອກວິຘມ຺ປິ ຠູໂຕປາທາຍເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຠູຕຣູປໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ – ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູຕິ. ຕາສໍ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານານິ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖາເນ ວຸຕ຺ຕານິ. ປທຏ຺ຐານໂຕ ປນ ຕາ ສພ຺ພາປິ ອວເສສຘາຕຸຕ຺ຕຍປທຏ຺ຐານາ.

ອຸປາທາຣູປໍ ຈຕຸວີສຕິວິຘໍ – ຈກ຺ຂຸ, ໂສຕໍ, ຆານໍ, ຊິວ຺ຫາ, ກາໂຍ, ຣູປໍ, ສທ຺ໂທ, ຄນ຺ໂຘ, ຣໂສ, ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຫທຍວຕ຺ຖຸ, ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອາກາສຘາຕຸ, ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ, ຣູປສ຺ສ ມຸທຸຕາ ¶ , ຣູປສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ, ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕິ, ຣູປສ຺ສ ຊຣຕາ, ຣູປສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາ, ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣຕິ.

໔໓໓. ຕຕ຺ຖ ຣູປາຠິຆາຕາຣຫຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ທຏ຺ຐຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ວາ ຈກ຺ຂຸ, ຣູເປສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ທຏ຺ຐຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐານໍ.

ສທ຺ທາຠິຆາຕາຣຫຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ, ໂສຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ວາ ໂສຕໍ, ສທ຺ເທສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສໍ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ໂສຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐານໍ.

ຄນ຺ຘາຠິຆາຕາຣຫຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ, ຆາຍິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ວາ ຆານໍ, ຄນ຺ເຘສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສໍ, ຆານວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຆາຍິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐານໍ.

ຣສາຠິຆາຕາຣຫຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓາ, ສາຍິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓາ ວາ ຊິວ຺ຫາ, ຣເສສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສາ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສາຍິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐານາ.

ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຠິຆາຕາຣຫຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂໂຓ, ຜຸສິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂໂຓ ວາ ກາໂຍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣໂສ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ຜຸສິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐາໂນ.

໔໓໔. ເກຈິ ¶ ປນ ‘‘ເຕຊາຘິການໍ ຠູຕານໍ ປສາໂທ ຈກ຺ຂຸ, ວາຍຸປຖວີອາປາຘິການໍ ຠູຕານໍ ປສາທາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາ, ກາໂຍ ສພ຺ເພສມ຺ປີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ‘‘ເຕຊາຘິການໍ ປສາໂທ ຈກ຺ຂຸ, ວິວຣວາຍຸອາປປຖວາຘິການໍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ. ອທ຺ຘາ ສຸຕ຺ຕເມວ ນ ທກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ເຕຊາທີນໍ ຄຸເຓຫິ ຣູປາທີຫິ ອນຸຄຍ຺ຫຠາວໂຕ’’ຕິ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ໂກ ປເນວມາຫຣູປາທໂຍ ເຕຊາທີນໍ ຄຸຓາ’ຕິ. ອວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕີສຸ ຫິ ຠູເຕສຸ ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຄຸໂຓ ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຄຸໂຓຕິ ນ ລພ຺ຠາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖາປິ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘‘ຍຖາ ເຕສຸ ເຕສຸ ສມ຺ຠາເຣສຸ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ¶ ຠູຕສ຺ສ ອຘິກຕາຍ ປຖວີອາທີນໍ ສນ຺ຘາຣຓາທີນິ ກິຈ຺ຈານິ ອິຈ຺ຉຖ, ເອວໍ ເຕຊາທິອຘິເກສຸ ສມ຺ຠາເຣສຸ ຣູປາທີນໍ ອຘິກຠາວທສ຺ສນໂຕ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມຕໍ ຣູປາທໂຍ ເຕສໍ ຄຸຓາ’’ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ, ຍທິ ອາປາຘິກສ຺ສ ອາສວສ຺ສ ຄນ຺ຘໂຕ ປຖວີອຘິເກ ກປ຺ປາເສ ຄນ຺ໂຘ ອຘິກຕໂຣ ສິຍາ, ເຕຊາຘິກສ຺ສ ຈ ອຸຓ຺ໂຫທກສ຺ສ ວຓ຺ຓໂຕ ສີຕຸທກສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ປຣິຫາເຍຖ’’. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ປຫາເຍຕໍ ເອເຕສໍ ນິສ຺ສຍຠູຕານໍ ວິເສສກປ຺ປນໍ, ‘‘ຍຖາ ອວິເສເສປິ ເອກກລາເປ ຠູຕານໍ ຣູປຣສາທໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸປສາທາທໂຍ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິເສສກາຣເຓ’’ຕິ ຄເຫຕພ຺ພເມຕໍ.

ກິໍ ປນ ຕໍ ຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອສາຘາຣຓໍ? ກມ຺ມເມວ ເນສໍ ວິເສສກາຣຓໍ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມວິເສສໂຕ ເອເຕສໍ ວິເສໂສ, ນ ຠູຕວິເສສໂຕ. ຠູຕວິເສເສ ຫິ ສຕິ ປສາໂທວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສມານານຎ຺ຫິ ປສາໂທ, ນ ວິສມານານນ຺ຕິ ໂປຣາຓາ.

໔໓໕. ເອວໍ ກມ຺ມວິເສສໂຕ ວິເສສວນ຺ເຕສຸ ຈ ເອເຕສຸ ຈກ຺ຂຸໂສຕານິ ອສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍຄາຫການິ, ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍໍ ອນລ຺ລີນນິສ຺ສເຍ ເອວ ວິສເຍ ວິຎ຺ຎາຓເຫຕຸຕ຺ຕາ. ຆານຊິວ຺ຫາກາຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍຄາຫກາ, ນິສ຺ສຍວເສນ ເຈວ, ສຍຎ຺ຈ, ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍໍ ອລ຺ລີເນເຍວ ວິສເຍ ວິຎ຺ຎາຓເຫຕຸຕ຺ຕາ.

໔໓໖. ຈກ຺ຂຸ ເຈຕ຺ຖ ຍເທຕໍ ໂລເກ ນີລປຂຸມສມາກິຓ຺ຓກຓ຺ຫສຸກ຺ກມຓ຺ຑລວິຈິຕ຺ຕໍ ນີລຸປ຺ປລທລສນ຺ນິຠໍ ຈກ຺ຂູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸໂນ ເສຕມຓ຺ຑລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອຠິມຸເຂ ຐິຕານໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິປເທເສ ສຕ຺ຕສຸ ປິຈຸປຏເລສຸ ອາສິຕ຺ຕເຕລໍ ປິຈຸປຏລານິ ວິຍ ສຕ຺ຕ ອກ຺ຂິປຏລານິພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຘາຣຓນ຺ຫາປນມຓ຺ຑນພີຊນກິຈ຺ຈາຫິ ¶ ຈຕູຫິ ຘາຕີຫິ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາໂຣ ວິຍ ສນ຺ຘາຣຓພນ຺ຘນປຣິປາຈນສມຸທີຣຓກິຈ຺ຈາຫິ ຈຕູຫິ ຘາຕູຫິ ກຕູປກາຣໍ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຍມານໍ ອາຍຸນາ ອນຸປາລິຍມານໍ ¶ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສາທີຫິ ປຣິວຸຕໍ ປມາຓໂຕ ອູກາສິຣມຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘ເຍນ ຈກ຺ຂຸປສາເທນ, ຣູປານິ ມນຸປສ຺ສຕິ;

ປຣິຕ຺ຕໍ ສຸຂຸມໍ ເອຕໍ, ອູກາສິຣສມູປມ’’ນ຺ຕິ.

ສສມ຺ຠາຣໂສຕພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຕນຸຕມ຺ພໂລມາຈິເຕ ອງ຺ຄຸລິເວຘກສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ໂສຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຫິ ຘາຕູຫິ ກຕູປກາຣໍ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຍມານໍ ອາຍຸນາ ອນຸປາລິຍມານໍ ວຓ຺ຓາທີຫິ ປຣິວຸຕໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ສສມ຺ຠາຣຆານພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຊປທສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຆານໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຸປກາຣຸປຕ຺ຖມ຺ຠນານຸປາລນປຣິວາຣໍ ຆານວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ສສມ຺ຠາຣຊິວ຺ຫາມຊ຺ຌສ຺ສ ອຸປຣິ ອຸປ຺ປລທລຄ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຊິວ຺ຫາ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຸປກາຣຸປຕ຺ຖມ຺ຠນານຸປາລນປຣິວາຣາ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ຍາວຕາ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາທິຓ຺ຓຣູປໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາໂຍ ກປ຺ປາສປຏເລ ສ຺ເນໂຫ ວິຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຸປກາຣຸປຕ຺ຖມ຺ຠນານຸປາລນປຣິວາໂຣວ ຫຸຕ຺ວາ ກາຍວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ວມ຺ມິກອຸທກາກາສຄາມສິວຖິກສງ຺ຂາຕສໂຄຈຣນິນ຺ນາ ວິຍ ຈ ອຫິສຸສຸມາຣປກ຺ຂີກຸກ຺ກຸຣສິງ຺ຄາລາຣູປາທິສໂຄຈຣນິນ຺ນາວ ເອເຕ ຈກ຺ຂາທໂຍຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໓໗. ຕໂຕ ປເຣສຸ ປນ ຣູປາທີສຸ ຈກ຺ຂຸປຏິຫນນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາວຣສໍ ¶ , ຕສ຺ເສວ ໂຄຈຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຈຕຸມຫາຠູຕປທຏ຺ຐານໍ. ຍຖາ ເຈຕໍ ຕຖາ ສພ຺ພານິປິ ອຸປາທາຣູປານິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວກ຺ຂາມ. ຕຍິທໍ ນີລໍ ປີຕກນ຺ຕິອາທິວເສນ ອເນກວິຘໍ.

ໂສຕປຏິຫນນລກ຺ຂໂຓ ¶ ສທ຺ໂທ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາວຣໂສ, ຕສ຺ເສວ ໂຄຈຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ເຠຣິສທ຺ໂທ ມຸທິງ຺ຄສທ຺ໂທຕິອາທິນາ ນເຍນ ອເນກວິໂຘ.

ຆານປຏິຫນນລກ຺ຂໂຓ ຄນ຺ໂຘ, ຆານວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາວຣໂສ, ຕສ຺ເສວ ໂຄຈຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ມູລຄນ຺ໂຘ ສາຣຄນ຺ໂຘຕິອາທິນາ ນເຍນ ອເນກວິໂຘ.

ຊິວ຺ຫາປຏິຫນນລກ຺ຂໂຓ ຣໂສ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາວຣໂສ, ຕສ຺ເສວ ໂຄຈຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ມູລຣໂສ ຂນ຺ຘຣໂສຕິອາທິນາ ນເຍນ ອເນກວິໂຘ.

໔໓໘. ອິຕ຺ຖິຠາວລກ຺ຂຓໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອິຕ຺ຖີຕິ ປກາສນຣສໍ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄນິມິຕ຺ຕກຸຕ຺ຕາກປ຺ປານໍ ກາຣຓຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ປຸຣິສຠາວລກ຺ຂຓໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຸຣິໂສຕິ ປກາສນຣສໍ, ປຸຣິສລິງ຺ຄນິມິຕ຺ຕກຸຕ຺ຕາກປ຺ປານໍ ກາຣຓຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ກາຍປ຺ປສາໂທ ວິຍ ສກລສຣີຣໍ ພ຺ຍາປກເມວ, ນ ຈ ກາຍປສາເທນ ຐິໂຕກາເສ ຐິຕນ຺ຕິ ວາ ອຏ຺ຐິໂຕກາເສ ຐິຕນ຺ຕິ ວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຣູປຣສາທໂຍ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ກໂຣ ນຕ຺ຖິ.

໔໓໙. ສຫຊຣູປານຸປາລນລກ຺ຂຓໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ເຕສໍ ປວຕ຺ຕນຣສໍ, ເຕສຎ຺ເຎວ ຐປນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຍາປຍິຕພ຺ພຠູຕປທຏ຺ຐານໍ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓາທິມ຺ຫິ ວິຘາເນ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວ ຕໍ ສຫຊຣູປານິ ອນຸປາເລຕິ ອຸທກໍ ວິຍ ອຸປ຺ປລາທີນິ. ຍຖາສກໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນປິ ຈ ຘມ຺ເມ ປາເລຕິ ຘາຕິ ວິຍ ກຸມາຣໍ. ສຍໍ ປວຕ຺ຕິຕຘມ຺ມສມ຺ພນ຺ເຘເນວ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ ນິຍາມໂກ ວິຍ. ນ ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພານຎ຺ຈ ອຠາວາ. ນ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຐເປຕິ, ສຍໍ ຠິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ຂີຍມາໂນ ວິຍ ວຏ຺ຏິສ຺ເນໂຫ ທີປສິຂໍ. ນ ຈ ອນຸປາລນປວຕ຺ຕນຏ຺ຐປນານຸຠາວວິຣຫິຕໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສາຘນໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໔໐. ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ນິສ຺ສຍລກ຺ຂຓໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸ, ຕາສຎ຺ເຎວ ຘາຕູນໍ ອາຘາຣຓຣສໍ ¶ , ອຸພ຺ພຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ຫທຍສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ກາຍຄຕາສຕິກຖາຍໍ ¶ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ໂລຫິຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຘາຣຓາທິກິຈ຺ເຈຫິ ຠູເຕຫິ ກຕູປກາຣໍ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຍມານໍ ອາຍຸນາ ອນຸປາລິຍມານໍ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນຎ຺ເຈວ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໔໔໑. ອຠິກ຺ກມາທິປວຕ຺ຕກຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸຍາ ສຫຊຣູປກາຍຖມ຺ຠນສນ຺ຘາຣຓຈລນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ອາກາຣວິກາໂຣ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອຘິປ຺ປາຍປກາສນຣສາ, ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທນເຫຕຸຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸປທຏ຺ຐານາ. ສາ ປເນສາ ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທເນນ ອຘິປ຺ປາຍວິຎ຺ຎາປນເຫຕຸຕ຺ຕາ, ສຍຎ຺ຈ ເຕນ ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທນສງ຺ຂາເຕນ ກາເຍນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ‘‘ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ຈລິເຕຫິ ຈິຕ຺ຕຊຣູເປຫິ ອຠິສມ຺ພນ຺ຘານໍ ອຸຕຸຊາທີນມ຺ປິ ຈລນໂຕ ອຠິກ຺ກມາທໂຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວຈີເຠທປວຕ຺ຕກຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານປຖວີຘາຕຸຍາ ອຸປາທິຓ຺ຓຆຏ຺ຏນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ອາກາຣວິກາໂຣ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອຘິປ຺ປາຍປ຺ປກາສນຣສາ, ວຈີໂຆສເຫຕຸຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານປຖວີຘາຕຸປທຏ຺ຐານາ. ສາ ປເນສາ ວຈີໂຆເສນ ອຘິປ຺ປາຍວິຎ຺ຎາປນເຫຕຸຕ຺ຕາ, ສຍຎ຺ຈ ຕາຍ ວຈີໂຆສສງ຺ຂາຕາຍ ວາຈາຍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ‘‘ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘໂຄສີສາທິອຸທກນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸທກເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທນຎ຺ເຈວ ວຈີໂຆສຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຍວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍປິ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ.

໔໔໒. ຣູປປຣິຈ຺ເຉທລກ຺ຂຓາ ອາກາສຘາຕຸ, ຣູປປຣິຍນ຺ຕປ຺ປກາສນຣສາ, ຣູປມຣິຍາທາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຠາວຈ຺ຉິທ຺ທວິວຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຣູປປທຏ຺ຐານາ. ຍາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ຣູເປສຸ ອິທມິໂຕ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ.

໔໔໓. ອທນ຺ຘຕາລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ, ຣູປານໍ ຄຣຸຠາວວິໂນທນຣສາ, ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ລຫຸຣູປປທຏ຺ຐານາ. ອຖທ຺ຘຕາລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ມຸທຸຕາ, ຣູປານໍ ຖທ຺ຘຠາວວິໂນທນຣສາ, ສພ຺ພກິຣິຍາສຸ ອວິໂຣຘິຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ມຸທຸຣູປປທຏ຺ຐານາ. ສຣີຣກິຣິຍານຸກູລກມ຺ມຎ຺ຎຠາວລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ¶ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາວິໂນທນຣສາ, ອທຸພ຺ພລຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກມ຺ມຎ຺ຎຣູປປທຏ຺ຐານາ.

ເອຕາ ¶ ປນ ຕິສ຺ໂສ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຊຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ໂຍ ອໂຣຄິໂນ ວິຍ ຣູປານໍ ລຫຸຠາໂວ ອທນ຺ຘຕາ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິປ຺ປກາໂຣ ຣູປທນ຺ຘຕ຺ຕກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐາໂນ, ໂສ ຣູປວິກາໂຣ ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ. ໂຍ ປນ ສຸປຣິມທ຺ທິຕຈມ຺ມສ຺ເສວ ຣູປານໍ ມຸທຸຠາໂວ ສພ຺ພກິຣິຍາວິເສເສສຸ ວສວຕ຺ຕນຠາວມທ຺ທວປ຺ປກາໂຣ ຣູປຕ຺ຖທ຺ຘຕ຺ຕກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐາໂນ, ໂສ ຣູປວິກາໂຣ ຣູປສ຺ສ ມຸທຸຕາ. ໂຍ ປນ ສຸທນ຺ຕສຸວຓ຺ຓສ຺ເສວ ຣູປານໍ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ສຣີຣກິຣິຍານຸກູລຠາວປ຺ປກາໂຣ ສຣີຣກິຣິຍານໍ ອນນຸກູລກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐາໂນ, ໂສ ຣູປວິກາໂຣ ຣູປສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ ເອວເມຕາສໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໔໔. ອາຈຍລກ຺ຂໂຓ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ຣູປານໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊາປນຣໂສ, ນິຍ຺ຍາຕນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ, ອຸປຈິຕຣູປປທຏ຺ຐາໂນ. ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕິ, ອນຸປ຺ປພນ຺ຘນຣສາ, ອນຸປຈ຺ເຉທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອນຸປ຺ປພນ຺ຘກຣູປປທຏ຺ຐານາ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ຊາຕິຣູປສ຺ເສວາຘິວຈນໍ, ອາກາຣນານຕ຺ຕໂຕ ປນ ເວເນຍ຺ຍວເສນ ຈ ‘‘ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕີ’’ຕິ ອຸທ຺ເທສເທສນາ ກຕາ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອິເມສໍ ປທານໍ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ໂຍ ອາຍຕນານໍ ອາຈໂຍ, ໂສ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ. ໂຍ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ, ສາ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໔໑-໖໔໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ‘‘ອາຈໂຍ ນາມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຸປຈໂຍ ນາມ ວຑ຺ຒິ, ສນ຺ຕຕິ ນາມ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໖໔໑) ວຕ຺ວາ ‘‘ນທີຕີເຣ ຂຕກູປກມ຺ຫິ ອຸທກຸຄ຺ຄມນກາໂລ ວິຍ ອາຈໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓກາໂລ ວິຍ ອຸປຈໂຍ ວຑ຺ຒິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄມນກາໂລ ວິຍ ສນ຺ຕຕິ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໖໔໑) ອຸປມາ ກຕາ.

ອຸປມາວສາເນ ຈ ‘‘ເອວໍ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ? ອາຍຕເນນ ອາຈໂຍ ກຖິໂຕ, ອາຈເຍນ ອາຍຕນໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍາ ຣູປານໍ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສາ ອາຈໂຍ. ຍາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສາ ວຑ຺ຒິອາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ອຸປຈໂຍ. ຍາ ເຕສມ຺ປິ ອຸປຣິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ¶ ອຎ຺ເຎສໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສາ ອນຸປພນ຺ຘາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ສນ຺ຕຕີຕິ ຈ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຣູປປຣິປາກລກ຺ຂຓາ ຊຣຕາ, ອຸປນຍນຣສາ, ສຠາວານປຄເມປິ ນວຠາວາປຄມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວີຫິປຸຣາຓຠາໂວ ວິຍ, ປຣິປຈ຺ຈມານຣູປປທຏ຺ຐານາ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິຠາເວນ ທນ຺ຕາທີສຸ ວິກາຣທສ຺ສນໂຕ ¶ ອິທໍ ປາກຏຊຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣູປຘມ຺ມານໍ ປນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຊຣາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ເອສ ວິກາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຍາ ຈ ປຖວີ ອຸທກປພ຺ພຕຈນ຺ທິມສູຣິຍາທີສຸ ອວີຈິຊຣາ ນາມ.

ປຣິເຠທລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາ, ສໍສີທນຣສາ, ຂຍວຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ປຣິຠິຊ຺ຊມານຣູປປທຏ຺ຐານາ.

໔໔໕. ໂອຊາລກ຺ຂໂຓ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ຣູປາຫຣຓຣໂສ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ກພຬໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐາໂນ. ຍາຍ ໂອຊາຍ ສຕ຺ຕາ ຍາເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

໔໔໖. ອິມານິ ຕາວ ປາຬິຍໍ ອາຄຕຣູປາເນວ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ພລຣູປໍ ສມ຺ຠວຣູປໍ ຊາຕິຣູປໍ ໂຣຄຣູປໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ມເຕນ ມິທ຺ຘຣູປນ຺ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎານິປິ ຣູປານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ມຸນີສິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ນຕ຺ຖິ ນີວຣຓາ ຕວາ’’ຕິອາທີນິ (ສຸ. ນິ. ໕໔໖) ວຕ຺ວາ ມິທ຺ຘຣູປໍ ຕາວ ນຕ຺ຖິເຍວາຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອິຕເຣສຸ ໂຣຄຣູປໍ ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕເມວ, ຊາຕິຣູປໍ ອຸປຈຍສນ຺ຕຕິຄ຺ຄຫເຓນ, ສມ຺ຠວຣູປໍ ອາໂປຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ, ພລຣູປໍ ວາໂຍຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕເມວ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ວິສຸໍ ນຕ຺ຖີຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕໍ.

ອິຕິ ອິທໍ ຈຕຸວີສຕິວິຘໍ ອຸປາທາຣູປໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຠູຕຣູປຎ຺ຈາຕິ ອຏ຺ຐວີສຕິວິຘໍ ຣູປໍ ໂຫຕິ ອນູນມນຘິກໍ.

໔໔໗. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ນ ເຫຕຸ ອເຫຕຸກໍ ເຫຕຸວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ໂລກິຍໍ ສາສວເມວາຕິອາທິນາ ນເຍນ ເອກວິຘໍ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ພາຫິຣໍ, ໂອຬາຣິກໍ ສຸຂຸມໍ, ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ, ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ອນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ປສາທຣູປໍ ນປສາທຣູປໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຸປາທິຓ຺ຓໍ ອນຸປາທິຓ຺ຓນ຺ຕິອາທິວເສນ ທຸວິຘໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈວິຘໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຘິກິຈ຺ຈ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ, ເສສໍ ຕໂຕ ພາຫິຣຕ຺ຕາ ພາຫິຣໍ. ຈກ຺ຂາທີນິ ນວ ອາໂປຘາຕຸວຊ຺ຊິຕາ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ຈາຕິ ທ຺ວາທສວິຘໍ ຆຏ຺ຏນວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ໂອຬາຣິກໍ, ເສສໍ ຕໂຕ ວິປຣີຕຕ຺ຕາ ສຸຂຸມໍ. ຍໍ ສຸຂຸມໍ ຕເທວ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌສຠາວຕ຺ຕາ ¶ ທູເຣ, ອິຕຣໍ ສຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌສຠາວຕ຺ຕາ ສນ຺ຕິເກ. ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ຈກ຺ຂາທີນິ ເຕຣສ, ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຈາຕິ ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ຣູປໍ ປຣິຈ຺ເຉທວິກາຣລກ຺ຂຓຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຠາເວເນວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ເສສໍ ຕພ຺ພິປຣີຕຕາຍ ອນິປ຺ຜນ຺ນໍ. ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈວິຘໍ ຣູປາທີນໍ ຄຫຓປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອາທາສຕລໍ ວິຍ ວິປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ປສາທຣູປໍ, ອິຕຣໍ ຕໂຕ ວິປຣີຕຕ຺ຕາ ນປສາທຣູປໍ. ປສາທຣູປເມວ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍາທິຕ຺ຕເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ເສສໍ ຕໂຕ ວິປຣີຕຕ຺ຕາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍໍ ກມ຺ມຊນ຺ຕິ ປຣໂຕ ວກ຺ຂາມ, ຕໍ ກມ຺ເມນ ອຸປາທິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ອຸປາທິຓ຺ຓໍ, ເສສໍ ຕໂຕ ວິປຣີຕຕ຺ຕາ ອນຸປາທິຓ຺ຓໍ.

໔໔໘. ປຸນ ສພ຺ພເມວ ຣູປໍ ສນິທສ຺ສນກມ຺ມຊາທີນໍ ຕິການໍ ວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂອຬາຣິເກ ຣູປໍ ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆໍ, ເສສໍ ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆໍ. ສພ຺ພມ຺ປິ ສຸຂຸມໍ ອນິທສ຺ສນອປ຺ປຏິຆໍ. ເອວໍ ຕາວ ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕິກວເສນ ຕິວິຘໍ. ກມ຺ມຊາທິຕ຺ຕິກວເສນ ປນ ກມ຺ມໂຕ ຊາຕໍ ກມ຺ມຊໍ, ຕທຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຊາຕໍ ອກມ຺ມຊໍ, ນກຸໂຕຈິຊາຕໍ ເນວ ກມ຺ມຊໍ ນາກມ຺ມຊໍ. ຈິຕ຺ຕໂຕ ຊາຕໍ ຈິຕ຺ຕຊໍ, ຕທຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຊາຕໍ ອຈິຕ຺ຕຊໍ, ນກຸໂຕຈິຊາຕໍ ເນວ ຈິຕ຺ຕຊໍ ນາຈິຕ຺ຕຊໍ, ອາຫາຣໂຕ ຊາຕໍ ອາຫາຣຊໍ, ຕທຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຊາຕໍ ອນາຫາຣຊໍ, ນກຸໂຕຈິຊາຕໍ ເນວ ອາຫາຣຊໍ ນອນາຫາຣຊໍ. ອຸຕຸໂຕ ຊາຕໍ ອຸຕຸຊໍ, ຕທຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຊາຕໍ ອນຸຕຸຊໍ, ນກຸໂຕຈິຊາຕໍ ເນວ ອຸຕຸຊໍ ນອນຸຕຸຊນ຺ຕິ ເອວໍ ກມ຺ມຊາທິຕ຺ຕິກວເສນ ຕິວິຘໍ.

໔໔໙. ປຸນ ທິຏ຺ຐາທິຣູປຣູປາທິວຕ຺ຖາທິຈຕຸກ຺ກວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຣູປາຍຕນໍ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ທສ຺ສນວິສຍຕ຺ຕາ, ສທ຺ທາຍຕນໍ ສຸຕໍ ນາມ ສວນວິສຍຕ຺ຕາ, ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕ຺ຕຍໍ ມຸຕໍ ນາມ ສມ຺ປຕ຺ຕຄາຫກອິນ຺ທ຺ຣິຍວິສຍຕ຺ຕາ, ເສສໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ເສວ ວິສຍຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ຕາວ ທິຏ຺ຐາທິຈຕຸກ຺ກວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ.

ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປໍ ປເນຕ຺ຖ ຣູປຣູປໍ ນາມ, ອາກາສຘາຕຸ ປຣິຈ຺ເຉທຣູປໍ ນາມ, ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທິ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາປຣິຍນ຺ຕໍ ວິກາຣຣູປໍ ນາມ, ຊາຕິຊຣາຠງ຺ຄໍ ລກ຺ຂຓຣູປໍ ນາມາຕິ ເອວໍ ຣູປຣູປາທິຈຕຸກ຺ກວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ.

ຍໍ ¶ ປເນຕ຺ຖ ຫທຍຣູປໍ ນາມ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ນ ທ຺ວາຣໍ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍໍ ທ຺ວາຣໍ ນ ວຕ຺ຖຸ. ປສາທຣູປໍ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ທ຺ວາຣຎ຺ຈ. ເສສໍ ເນວ ວຕ຺ຖຸ ນ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖາທິຈຕຸກ຺ກວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ.

໔໕໐. ປຸນ ¶ ເອກຊໍ, ທ຺ວິຊໍ, ຕິຊໍ, ຈຕຸຊໍ, ນກຸໂຕຈິຊາຕນ຺ຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຊເມວ ຈິຕ຺ຕຊເມວ ຈ ເອກຊໍ ນາມ. ເຕສຸ ສທ຺ຘິໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸນາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຣູປໍ ກມ຺ມຊເມວ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍໍ ຈິຕ຺ຕຊເມວ. ຍໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ອຸຕຸໂຕ ຈ ຊາຕໍ, ຕໍ ທ຺ວິຊໍ ນາມ, ຕໍ ສທ຺ທາຍຕນເມວ. ຍໍ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ຊາຕໍ, ຕໍ ຕິຊໍ ນາມ, ຕໍ ປນ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍເມວ. ຍໍ ຈຕູຫິປິ ກມ຺ມາທີຫິ ຊາຕໍ, ຕໍ ຈຕຸຊໍ ນາມ, ຕໍ ລກ຺ຂຓຣູປວຊ຺ຊໍ ອວເສສໍ ໂຫຕິ. ລກ຺ຂຓຣູປໍ ປນ ນກຸໂຕຈິຊາຕໍ. ກສ຺ມາ? ນ ຫິ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ອຕ຺ຖິ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ປຣິປາກເຠທມຕ຺ຕໍ ອິຕຣທ຺ວຍໍ. ຍມ຺ປິ ‘‘ຣູປາຍຕນໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ອາກາສຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ, ຣູປສ຺ສ ມຸທຸຕາ, ຣູປສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ, ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕິ, ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໒໐໑) ຊາຕິຍາ ກຸໂຕຈິຊາຕຕ຺ຕໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ປນ ຣູປຊນກປຈ຺ຈຍານໍ ກິຈ຺ຈານຸຠາວກ຺ຂເຓ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທໍ ຕາວ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘກຖາ

໔໕໑. ອິຕເຣສຸ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ; ຍໍກິຎ຺ຈິ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ; ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ; ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ວິຎ຺ຎາເຕ ອິຕເຣ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມ.

ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ? ຍຖາຫ ‘‘ວິຊານາຕິ ວິຊານາຕີຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໔໙). ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ຕເທຕໍ ວິຊານນລກ຺ຂເຓນ ສຠາວໂຕ ¶ ເອກວິຘມ຺ປິ ຊາຕິວເສນ ຕິວິຘໍ ກຸສລໍ, ອກຸສລໍ, ອພ຺ຍາກຕຎ຺ຈ.

໔໕໒. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຸສລໍ ຠູມິເຠທໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ກາມາວຈຣໍ ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣໍ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາຎາຓສງ຺ຂາຣເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວິຘໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣໍ ສສງ຺ຂາຣຎ຺ຈ, ຕຖາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣໍ ສສງ຺ຂາຣຎ຺ຈ, ຕຖາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ.

ຍທາ ຫິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕຸໍ ອາຄມ຺ມ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໑.໔໔໑) ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ອສໍສີທນ຺ໂຕ ອນຸສ຺ສາຫິໂຕ ປເຣຫິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕິ, ຕທາສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ອມຸຕ຺ຕຈາຄຕາທິວເສນ ສໍສີທມາໂນ ວາ ປເຣຫິ ວາ ອຸສ຺ສາຫິໂຕ ກໂຣຕິ, ຕທາສ຺ສ ຕເທວ ຈິຕ຺ຕໍ ສສງ຺ຂາຣໍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຕ຺ເຖ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ເອຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພປໂຍຄສ຺ສາຘິວຈນໍ. ຍທາ ປນ ຎາຕິຊນສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນ ຊາຕປຣິຈຍາ ພາລທາຣກາ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ສຫສາ ກິຎ຺ຈິເທວ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ທທນ຺ຕິ ວາ ວນ຺ທນ຺ຕິ ວາ, ຕທາ ຕຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປນ ‘‘ເທຖ ວນ຺ທຖາຕິ’’ ຎາຕີຫິ ອຸສ຺ສາຫິຕາ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕທາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາທີນໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕູນໍ ອຠາວໍ ອາຄມ຺ມ ຈຕູສຸປິ ວິກປ຺ເປສຸ ໂສມນສ຺ສຣຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາຎາຓສງ຺ຂາຣເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວິຘໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣູປາວຈຣໍ ປນ ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠທໂຕ ປຎ຺ຈວິຘໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂສມາຘິຍຸຕ຺ຕໍ ປຐມໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕວິຕກ຺ກໍ ທຸຕິຍໍ, ຕໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ຕວິຈາຣໍ ຕຕິຍໍ, ຕໂຕ ວິຣຕ຺ຕປີຕິກໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອຕ຺ຖງ຺ຄຕສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສມາຘິຍຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈມນ຺ຕິ.

ອຣູປາວຈຣໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຣຸປ຺ປານໍ ໂຍຄວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຫິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຊ຺ຌາເນນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປຐມໍ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາທີຫິ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ¶ . ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຈຕຸມຄ຺ຄສມ຺ປໂຍຄໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓເມວ ເອກວີສຕິວິຘໍ ໂຫຕິ.

໔໕໓. ອກຸສລໍ ¶ ປນ ຠູມິໂຕ ເອກວິຘໍ ກາມາວຈຣເມວ, ມູລໂຕ ຕິວິຘໍ ໂລຠມູລໍ ໂທສມູລໍ ໂມຫມູລຎ຺ຈ.

ຕຕ຺ຖ ໂລຠມູລໍ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາທິຏ຺ຐິຄຕສງ຺ຂາຣເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວິຘໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣໍ ສສງ຺ຂາຣຎ຺ຈ, ຕຖາ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣໍ ສສງ຺ຂາຣຎ຺ຈ, ຕຖາ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ.

ຍທາ ຫິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ອາທີນໂວ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໙) ອາທິນາ ນເຍນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ກາເມ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລາທີນິ ວາ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕິ ສຠາວຕິກ຺ເຂເນວ ອນຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາ ປຐມໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ມນ຺ເທນ ສມຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາ ທຸຕິຍໍ. ຍທາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ອປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ເກວລໍ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ເມຖຸນໍ ວາ ເສວຕິ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ປຣຠຓ຺ຑໍ ວາ ຫຣຕິ ສຠາວຕິກ຺ເຂເນວ ອນຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາ ຕຕິຍໍ. ຍທາ ມນ຺ເທນ ສມຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ຍທາ ປນ ກາມານໍ ວາ ອສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕູນໍ ອຠາເວນ ຈຕູສຸປິ ວິກປ຺ເປສຸ ໂສມນສ຺ສຣຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາທິຏ຺ຐິຄຕສງ຺ຂາຣເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂລຠມູລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂທສມູລໍ ປນ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣໍ ສສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ທຸວິຘເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ຕິກ຺ຂມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂມຫມູລໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ. ຕສ຺ສ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວິກ຺ເຂປກາເລ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ເອວໍ ອກຸສລວິຎ຺ຎາຓໍ ທ຺ວາທສວິຘໍ ໂຫຕິ.

໔໕໔. ອພ຺ຍາກຕໍ ຊາຕິເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ ວິປາກໍ ກິຣິຍຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ວິປາກໍ ຠູມິໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ກາມາວຈຣໍ ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ¶ ກາມາວຈຣໍ ທຸວິຘໍ ກຸສລວິປາກໍ ອກຸສລວິປາກຎ຺ຈ. ກຸສລວິປາກມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ອເຫຕຸກໍ ສເຫຕຸກຎ຺ຈ.

ຕຕ຺ຖ ອໂລຠາທິວິປາກເຫຕຸວິຣຫິຕໍ ອເຫຕຸກໍ, ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ¶ , ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈາ ມໂນຘາຕຸ, ສນ຺ຕີຣຓາທິກິຈ຺ຈາ ທ຺ເວ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ຈາຕິ ອຏ຺ຐວິຘໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິຕຣູປວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຣູປມຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຣສໍ, ຣູປາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຣູປາຣມ຺ມຓາຍ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ອປຄມປທຏ຺ຐານໍ. ໂສຕາທິສນ຺ນິສ຺ສິຕສທ຺ທາທິວິຊານນລກ຺ຂຓານິ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ, ສທ຺ທາທິມຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຣສານິ, ສທ຺ທາທິອຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານານິ, ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີນໍ ກິຣິຍມໂນຘາຕູນໍ ອປຄມປທຏ຺ຐານານິ.

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອນນ຺ຕຣໍ ຣູປາທິວິຊານນລກ຺ຂຓາ ມໂນຘາຕຸ, ຣູປາທິສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຣສາ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິອປຄມປທຏ຺ຐານາ.

ອເຫຕຸກວິປາກາ ສຬາຣມ຺ມຓວິຊານນລກ຺ຂຓາ ທຸວິຘາປິ ສນ຺ຕີຣຓາທິກິຈ຺ຈາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ສນ຺ຕີຣຓາທິຣສາ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຫທຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາ. ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາໂຍຄໂຕ ປນ ທ຺ວິປຎ຺ຈຏ຺ຐານເຠທໂຕ ຈ ຕສ຺ສາ ເຠໂທ. ເອຕາສຸ ຫິ ເອກາ ເອກນ຺ຕມິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ ໂສມນສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ເຈວ ຊວນາວສາເນ ຈ ປວຕ຺ຕນໂຕ ທ຺ວິຏ຺ຐານາ ໂຫຕິ. ເອກາ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຎ຺ຈຏ຺ຐານາ ໂຫຕິ.

ອຏ຺ຐວິຘມ຺ປິ ເຈຕໍ ອເຫຕຸກວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ນິຍຕານິຍຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ທຸວິຘໍ. ອຸເປກ຺ຂາສຸຂໂສມນສ຺ສເຠທໂຕ ຕິວິຘໍ. ວິຎ຺ຎາຓປຎ຺ຈກໍ ເຫຕ຺ຖ ນິຍຕາຣມ຺ມຓໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ຣູປາທີສຸເຍວ ປວຕ຺ຕິໂຕ, ເສສໍ ອນິຍຕາຣມ຺ມຓໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ມໂນຘາຕຸ ປຎ຺ຈສຸປິ ຣູປາທີສຸ ປວຕ຺ຕຕິ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວຍໍ ຉສູຕິ. ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ປເນຕ຺ຖ ສຸຂຍຸຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິຏ຺ຐານາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕາ, ເສສໍ ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາວ ກຸສລວິປາກາເຫຕຸກໍ ອຏ຺ຐວິຘໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອໂລຠາທິວິປາກເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປນ ສເຫຕຸກໍ, ຕໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ວິຍ ໂສມນສ຺ສາທິ ເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວິຘໍ. ຍຖາ ປນ ກຸສລໍ ທານາທິວເສນ ¶ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ອິທໍ ຕຖາ. ອິທຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ເນສຸເຍວ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ ¶ . ສງ຺ຂາຣາສງ຺ຂາຣຠາໂວ ປເນຕ຺ຖ ອາຄມນາທິວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານຎ຺ຈ ວິເສເສ ອສຕິປິ ອາທາສຕລາທີສຸ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ ວິປາກໍ, ມຸຂໍ ວິຍ ສອຸສ຺ສາຫໍ ກຸສລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເກວລໍ ຫິ ອກຸສລວິປາກໍ ອເຫຕຸກເມວ, ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈາ ມໂນຘາຕຸ, ສນ຺ຕີຣຓາທິກິຈ຺ຈາ ປຎ຺ຈຏ຺ຐານາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ສຕ຺ຕວິຘໍ. ຕໍ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ກຸສລາເຫຕຸກວິປາເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເກວລຎ຺ຫິ ກຸສລວິປາການິ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ, ອິມານິ ອນິຏ຺ຐອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ. ຕານິ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຸຂໂສມນສ຺ສເຠທໂຕ ຕິວິຘານິ, ອິມານິ ທຸກ຺ຂອຸເປກ຺ຂາວເສນ ທຸວິຘານິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂສຫຄຕເມວ, ເສສານິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ. ສາ ຈ ເຕສຸ ອຸເປກ຺ຂາ ຫີນາ ທຸກ຺ຂໍ ວິຍ ນາຕິຕິຂິຓາ, ອິຕເຣສຸ ອຸເປກ຺ຂາ ປຓີຕາ ສຸຂໍ ວິຍ ນາຕິຕິຂິຓາ. ອິຕິ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອກຸສລວິປາການໍ ປຸຣິມານຎ຺ຈ ໂສຬສນ຺ນໍ ກຸສລວິປາການໍ ວເສນ ກາມາວຈຣໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ເຕວີສຕິວິຘໍ.

ຣູປາວຈຣໍ ປນ ກຸສລໍ ວິຍ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ກຸສລໍ ປນ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຊວນວີຖິຍໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ອິທໍ ອຸປປຕ຺ຕິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ. ຍຖາ ຈ ຣູປາວຈຣໍ, ເອວໍ ອຣູປາວຈຣມ຺ປິ ກຸສລໍ ວິຍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ປວຕ຺ຕິເຠໂທປິສ຺ສ ຣູປາວຈເຣ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ. ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກໍ ຈຕຸມຄ຺ຄຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຜລຕ຺ຕາ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ, ຕໍ ມຄ຺ຄວີຖິວເສນ ເຈວ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ທ຺ວິຘາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ຉຕ຺ຕິໍສວິຘໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

ກິຣິຍໍ ປນ ຠູມິເຠທໂຕ ຕິວິຘໍ ກາມາວຈຣໍ ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣໍ ທຸວິຘໍ ອເຫຕຸກໍ ສເຫຕຸກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອໂລຠາທິກິຣິຍເຫຕຸວິຣຫິຕໍ ອເຫຕຸກໍ, ຕໍ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປຸເຣຈຣຣູປາທິວິຊານນລກ຺ຂຓາ ມໂນຘາຕຸ, ອາວຊ຺ຊນຣສາ, ຣູປາທິອຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຠວງ຺ຄວິຈ຺ເຉທປທຏ຺ຐານາ, ສາ ອຸເປກ຺ຂາຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ.

ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ¶ ¶ ປນ ທຸວິຘາ ສາຘາຣຓາ ອສາຘາຣຓາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສາຘາຣຓາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸກກິຣິຍາ ສຬາຣມ຺ມຓວິຊານນລກ຺ຂຓາ, ກິຈ຺ຈວເສນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣມໂນທ຺ວາເຣສຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວຊ຺ຊນຣສາ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອເຫຕຸກວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຠວງ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣາປຄມປທຏ຺ຐານາ.

ອສາຘາຣຓາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເຫຕຸກກິຣິຍາ ສຬາຣມ຺ມຓວິຊານນລກ຺ຂຓາ, ກິຈ຺ຈວເສນ ອຣຫຕໍ ອນຸຬາເຣສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຫສິຕຸປ຺ປາທນຣສາ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ເອກນ຺ຕໂຕ ຫທຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາຕິ. ອິຕິ ກາມາວຈຣກິຣິຍໍ ອເຫຕຸກໍ ຕິວິຘໍ.

ສເຫຕຸກໍ ປນ ໂສມນສ຺ສາທິເຠທໂຕ ກຸສລໍ ວິຍ ອຏ຺ຐວິຘໍ. ເກວລຎ຺ຫິ ກຸສລໍ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ອຣຫຕໍເຍວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເອວໍ ຕາວ ກາມາວຈຣໍ ເອກາທສວິຘໍ.

ຣູປາວຈຣໍ ປນ ອຣູປາວຈຣຎ຺ຈ ກຸສລໍ ວິຍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ຈຕຸພ຺ພິຘຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ອຣຫຕໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສເນວ ຈສ຺ສ ກຸສລໂຕ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ວີສຕິວິຘໍ ກິຣິຍວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

໔໕໕. ອິຕິ ເອກວີສຕິ ກຸສລານິ ທ຺ວາທສາກຸສລານິ ຉຕ຺ຕິໍສ ວິປາການິ ວີສຕິ ກິຣິຍານີຕິ ສພ຺ພານິປິ ເອກູນນວຸຕິ ວິຎ຺ຎາຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍານິ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນທສ຺ສນສວນຆາຍນສາຍນຜຸສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພນຊວນຕທາຣມ຺ມຓຈຸຕິວເສນ ຈຸທ຺ທສຫິ ອາກາເຣຫິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ຍທາ ຫິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ກາມາວຈຣກຸສລານໍ ອານຸຠາເວນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕທາ ເນສໍ ມຣຓກາເລ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສເຫຕຸກກາມາວຈຣວິປາການິ, ມນຸສ຺ເສສຸ ປຓ຺ຑກາທິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊມານານໍ ທຸພ຺ພລທ຺ວິເຫຕຸກກຸສລວິປາກອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸກວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ນວ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍທາ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກຸສລານຸຠາເວນ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ , ຕທາ ເນສໍ ມຣຓກາເລ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ນວ ຣູປາຣູປາວຈຣວິປາການິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຍທາ ¶ ປນ ອກຸສລານຸຠາເວນ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕທາ ເນສໍ ມຣຓກາເລ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກາ ອກຸສລວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ເອກູນວີສຕິຍາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓ ປນ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕໍ ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓມນຸພນ຺ຘມານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກຠູຕໍ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອາຣມ຺ມເຓ ຕາທິສເມວ ຠວງ຺ຄວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຸນປິ ຕາທິສນ຺ຕິ ເອວໍ ອສຕິ ສນ຺ຕານວິນິວຕ຺ຕເກ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ນທີໂສຕໍ ວິຍ ສຸປິນໍ ອປສ຺ສໂຕ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນກາລາທີສຸ ອປຣິມາຓສງ຺ຂ຺ຍມ຺ປິ ປວຕ຺ຕຕິເຍວາຕິ ເອວໍ ເຕສຎ຺ເຎວ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຠວງ຺ຄວເສນາປິ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ປວຕ຺ເຕ ປນ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕາເນ ຍທາ ສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອາຣມ຺ມຓຄຫຓກ຺ຂມານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສາປາຖຄເຕ ຣູເປ ຣູປໍ ປຏິຈ຺ຈ ຈກ຺ຂຸປສາທສ຺ສ ຆຏ຺ຏນາ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ຆຏ຺ຏນານຸຠາເວນ ຠວງ຺ຄຈລນໍ ໂຫຕິ, ອຖ ນິຣຸທ຺ເຘ ຠວງ຺ເຄ ຕເທວ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທມານາ ວິຍ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ຉພ຺ພິເຘປິ ອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ຠວງ຺ຄຈລນານນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທມານາ ວິຍ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອເຫຕຸກກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາຕິ ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກິຣິຍວິຎ຺ຎາຓານໍ ອາວຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຕາວ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານໍ ຈກ຺ຂຸປສາທວຕ຺ຖຸກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ ສວນາທິກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານານິ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕານິ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸ ວິສເຍສຸ ກຸສລວິປາການິ, ອນິຏ຺ຐອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸ ວິສເຍສຸ ອກຸສລວິປາການີຕິ ເອວໍ ທສນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ທສ຺ສນສວນຆາຍນສາຍນຜຸສນວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘສມນນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ ມານສໍ ຕຊ຺ຊາ ມໂນຘາຕູ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ວິຠ. ໑໘໔) ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອນນ຺ຕຣາ ¶ ເຕສຎ຺ເຎວ ວິສຍໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉມານາ ກຸສລວິປາການນ຺ຕຣໍ ກຸສລວິປາກາ, ອກຸສລວິປາການນ຺ຕຣໍ ອກຸສລວິປາກາ ມໂນຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ມໂນຘາຕຸຍາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘສມນນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ ມານສໍ ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໔) ວຈນໂຕ ປນ ມໂນຘາຕຸຍາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕເມວ ວິສຍໍ ສນ຺ຕີຣຍມານາ ອກຸສລວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອກຸສລວິປາກາ, ກຸສລວິປາກາຍ ອນນ຺ຕຣາ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ, ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ເອວໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ສນ຺ຕີຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສນ຺ຕີຣຓານນ຺ຕຣໍ ປນ ຕເມວ ວິສຍໍ ວວຕ຺ຖາປຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາຕິ ເອວໍ ເອກສ຺ເສວ ກິຣິຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂວຏ຺ຐພ຺ພນານນ຺ຕຣໍ ປນ ສເຈ ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ, ອຖ ຍຖາວວຕ຺ຖາປິເຕ ວິສເຍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວາ ກາມາວຈຣກຸສລານໍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ວາ ອກຸສລານໍ ນວນ຺ນໍ ວາ ອວເສສກາມາວຈຣກິຣິຍານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ຉ ສຕ຺ຕ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ, ເອໂສ ຕາວ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ນໂຍ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ຕານິເຍວ. ໂຄຕ຺ຣຠຸໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຣູປາວຈຣໂຕ ປຎ຺ຈ ກຸສລານິ ປຎ຺ຈ ກິຣິຍານິ, ອຣູປາວຈຣໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຸສລານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຣິຍານິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລຈິຕ຺ຕານີຕິ ອິເມສຸ ຍໍ ຍໍ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ຊວຕີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສາຍ ກຸສລາກຸສລກິຣິຍວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຊວນວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຊວນາວສາເນ ປນ ສເຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອຕິມຫນ຺ຕໍ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຈ ວິຠູຕມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ອຖ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣຊວນາວສາເນ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓາທີນໍ ປຸຣິມກມ຺ມຊວນຈິຕ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ວເສນ ໂຍ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ລທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ອຏ຺ຐສຸ ສເຫຕຸກກາມາວຈຣວິປາເກສຸ ຕີສຸ ¶ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູສຸ ຈ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຏິໂສຕຄຕໍ ນາວໍ ອນຸພນ຺ຘມານໍ ກິຎ຺ຈິ ອນ຺ຕຣໍ ອຸທກມິວ ຠວງ຺ຄສ຺ສາຣມ຺ມຓໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ¶ ຊວິຕໍ ຊວນມນຸພນ຺ຘໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສກິໍ ວາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕເທຕໍ ຊວນາວສາເນ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕນາຣຫໍ ສມານໍ ຕສ຺ສ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕທາຣມ຺ມຓາວສາເນ ປນ ປຸນ ຠວງ຺ຄເມວ ປວຕ຺ຕຕິ, ຠວງ຺ເຄ ວິຈ຺ຉິນ຺ເນ ປຸນ ອາວຊ຺ຊນາທີນີຕິ ເອວໍ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ທສ຺ສນາທີນີຕິ ຈິຕ຺ຕນິຍມວເສເນວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕາວ ປວຕ຺ຕຕິ, ຍາວ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ປຣິກ຺ຂໂຍ. ເອກສ຺ມິໍ ຫິ ຠເວ ຍໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໍ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຕໂຕ ຈວນຕ຺ຕາ ຈຸຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ເອກູນວີສຕິວິຘເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເອກູນວີສຕິຍາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຈຸຕິໂຕ ປນ ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິ, ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຸນ ຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍ ຠວຄຕິຐິຕິນິວາເສສຸ ສໍສຣມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕຕິເຍວ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕ ນິຣຸທ຺ເຘ ນິຣຸທ຺ຘເມວ ໂຫຕີຕິ.

ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘກຖາ

໔໕໖. ອິທານິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ເອຕ຺ຖາປິ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ ນາມ ເວທນາວ. ຍຖາຫ – ‘‘ເວທຍຕິ ເວທຍຕີຕິ ໂຂ ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ເວທນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໐). ສາ ປນ ເວທຍິຕລກ຺ຂເຓນ ສຠາວໂຕ ເອກວິຘາປິ ຊາຕິວເສນ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ ກຸສລາ, ອກຸສລາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຈາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣໍ ໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາຎາຓສງ຺ຂາຣເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວິຘນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕນ ກຸສລວິຎ຺ຎາເຓນ ¶ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ກຸສລາ, ອກຸສເລນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອກຸສລາ, ອພ຺ຍາກເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ສຠາວເຠທໂຕ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ – ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸເປກ຺ຂາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກຸສລວິປາເກນ ກາຍວິຎ຺ຎາເຓນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ. ອກຸສລວິປາເກນ ທຸກ຺ຂໍ. ກາມາວຈຣໂຕ ຈຕູຫິ ກຸສເລຫິ, ຈຕູຫິ ສເຫຕຸກວິປາເກຫິ, ເອເກນ ອເຫຕຸກວິປາເກນ, ຈຕູຫິ ສເຫຕຸກກິຣິເຍຫິ, ເອເກນ ອເຫຕຸກກິຣິເຍນ, ຈຕູຫິ ອກຸສເລຫິ, ຣູປາວຈຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕູຫິ ກຸສເລຫິ, ຈຕູຫິ ວິປາເກຫິ, ຈຕູຫິ ກິຣິເຍຫິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປນ ຍສ຺ມາ ອຌານິກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຌານານໍ ວເສນ ຈຕ຺ຕາລີສໍ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິການິ ເສເສຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ກຸສລວິປາເກຫີຕິ ເອວໍ ໂສມນສ຺ສໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິຍາ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ໂທມນສ຺ສໍ ທ຺ວີຫິ ອກຸສເລຫິ. ອຸເປກ຺ຂາ ອວເສສປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສາຍ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ອິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ສຸຂໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸປພ຺ຣູຫນຣສໍ, ກາຍິກອສ຺ສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍປທຏ຺ຐານໍ.

ອນິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ມິລາປນຣສໍ, ກາຍິກາພາຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍປທຏ຺ຐານໍ.

ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ຍຖາ ຕຖາ ວາ ອິຏ຺ຐາກາຣສມ຺ໂຠຄຣສໍ, ເຈຕສິກອສ຺ສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ປສ຺ສທ຺ຘິປທຏ຺ຐານໍ.

ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ຍຖາ ຕຖາ ວາ ອນິຏ຺ຐາກາຣສມ຺ໂຠຄຣສໍ, ເຈຕສິກາພາຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ເອກນ຺ເຕເນວ ຫທຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ.

ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ອຸເປກ຺ຂາ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ນາຕິອຸປພ຺ຣູຫນມິລາປນຣສາ, ສນ຺ຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ນິປ຺ປີຕິກຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາຕິ.

ອິທໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘກຖາ

໔໕໗. ອິທານິ ¶ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ເອຕ຺ຖາປິ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓໍ ນາມ ສຎ຺ຎາວ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຎ຺ຊານາຕິ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ¶ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໐). ສາ ປເນສາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂເຓນ ສຠາວໂຕ ເອກວິຘາປິ ຊາຕິວເສນ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ ກຸສລາ, ອກຸສລາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ກຸສລາ, ອກຸສລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອກຸສລາ, ອພ຺ຍາກຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາກຕາ. ນ ຫິ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ສຎ຺ຎາຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຕໂກ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ເຠໂທ, ຕຕ຺ຕໂກ ສຎ຺ຎາຍາຕິ.

ສາ ປເນສາ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ສມປ຺ປເຠທາປິ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ສພ຺ພາວ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ຕເທເວຕນ຺ຕິ ປຸນ ສຎ຺ຊານນປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕກຣຓຣສາ ທາຣຸອາທີສຸ ຕຈ຺ຉກາທໂຍ ວິຍ, ຍຖາຄຫິຕນິມິຕ຺ຕວເສນ ອຠິນິເວສກຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຫຕ຺ຖິທສ຺ສກອນ຺ຘາ (ອຸທາ. ໕໔) ວິຍ, ຍຖາອຸປຏ຺ຐິຕວິສຍປທຏ຺ຐານາ ຕິຓປຸຣິສເກສຸ ມິຄໂປຕການໍ ປຸຣິສາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ວິຍາຕິ.

ອິທໍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘກຖາ

໔໕໘. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ເອຕ຺ຖ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ ນາມ ຣາສິກຣຓລກ຺ຂຓໍ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ, ສງ຺ຂາຣາເຍວ. ຍຖາຫ – ‘‘ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙). ເຕ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓາ, ອາຍູຫນຣສາ, ວິປ຺ຜາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ເສສຂນ຺ຘຕ຺ຕຍປທຏ຺ຐານາ.

ເອວໍ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ເອກວິຘາປິ ຈ ຊາຕິວເສນ ຕິວິຘາ ກຸສລາ, ອກຸສລາ, ອພ຺ຍາກຕາຕິ ¶ . ເຕສຸ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ກຸສລາ. ອກຸສລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອກຸສລາ. ອພ຺ຍາກຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາກຕາ.

ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣປຐມກຸສລວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕາວ ນິຍຕາ ສຣູເປນ ອາຄຕາ ສຕ຺ຕວີສຕິ, ເຍວາປນກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອນິຍຕາ ປຎ຺ຈາຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ. ຕຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສ, ເຈຕນາ, ວິຕກ຺ໂກ, ວິຈາໂຣ, ປີຕິ, ວີຣິຍໍ, ຊີວິຕໍ, ສມາຘິ, ສທ຺ຘາ, ສຕິ, ຫິຣີ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ, ອໂລໂຠ, ອໂທໂສ, ອໂມໂຫ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ, ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ, ກາຍລຫຸຕາ, ຈິຕ຺ຕລຫຸຕາ, ກາຍມຸທຸຕາ, ຈິຕ຺ຕມຸທຸຕາ, ກາຍກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ກາຍປາຄຸຎ຺ຎຕາ, ຈິຕ຺ຕປາຄຸຎ຺ຎຕາ, ກາຍຸຊຸກຕາ, ຈິຕ຺ຕຸຊຸກຕາຕິ ອິເມ ສຣູເປນ ¶ ອາຄຕາ ສຕ຺ຕວີສຕິ (ຘ. ສ. ໑; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ເຍວາປນກວຓ຺ຓນາ). ຉນ຺ໂທ, ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ມນສິກາໂຣ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິ ອິເມ ເຍວາປນກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ເຍວາປນກວຓ຺ຓນາ). ກຣຸຓາ, ມຸທິຕາ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ, ມິຈ຺ຉາຊີວວິຣຕີຕິ ອິເມ ອນິຍຕາ ປຎ຺ຈ. ເອເຕ ຫິ ກທາຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາປິ ຈ ນ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໕໙. ຕຕ຺ຖ ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ສ຺ວາຍໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ. ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ, ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນ. ອຍຎ຺ຫິ ອຣູປຘມ຺ໂມປິ ສມາໂນ ອາຣມ຺ມເຓ ຜຸສນາກາເຣເນວ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອກເທເສນ ຈ ອນລ຺ລິຍມາໂນປິ ຣູປໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸ, ສທ຺ໂທ ວິຍ ຈ ໂສຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕິ, ຕິກສນ຺ນິປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ຕຊ຺ຊາສມນ຺ນາຫາເຣນ ເຈວ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ ປຣິກ຺ຂເຕ ວິສເຍ ອນນ຺ຕຣາເຍເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເວທນາຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ປນ ນິຈ຺ຈມ຺ມຄາວີ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓) ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໖໐. ເຈຕຍຕີຕິ ເຈຕນາ. ອຠິສນ຺ທຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ເຈຕນາຠາວລກ຺ຂຓາ, ອາຍູຫນຣສາ, ສໍວິທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘິກາ ເຊຏ຺ຐສິສ຺ສມຫາວຑ຺ຒກີອາທໂຍ ວິຍ. ອຈ຺ຈາຍິກກມ຺ມານຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ຈ ປນາຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸສ຺ສຫນຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານາ ປາກຏາ ໂຫຕິ.

ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຖວີກສິຓນິທ຺ເທເສ ປຐມຊ຺ຌານວຓ຺ຓນາຍໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໗໑) ວຸຕ຺ຕເມວ.

໔໖໑. ວີຣຠາໂວ ¶ ວີຣິຍໍ. ຕໍ ອຸສ຺ສຫນລກ຺ຂຓໍ, ສຫຊາຕານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຣສໍ, ອສໍສີທນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ‘‘ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໑໓) ວຈນໂຕ ສໍເວຄປທຏ຺ຐານໍ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ ວາ, ສມ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໖໒. ຊີວນ຺ຕິ ເຕນ, ສຍໍ ວາ ຊີວຕິ, ຊີວນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ປນສ຺ສ ຣູປຊີວິເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຎ຺ຫິ ຣູປຘມ຺ມານໍ ຊີວິຕໍ, ອິທໍ ອຣູປຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອິທເມເວຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ.

໔໖໓. ອາຣມ຺ມເຓ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ສມໍ ອາຘິຍຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ອາຘິຍຕິ, ສມາຘານມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ສມາຘິ. ໂສ ອວິສາຣລກ຺ຂໂຓ, ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ວາ, ສຫຊາຕານໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຣໂສ ນ຺ຫານິຍຈຸຓ຺ຓານໍ ອຸທກໍ ວິຍ, ອຸປສມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ວິເສສໂຕ ສຸຂປທຏ຺ຐາໂນ, ນິວາເຕ ທີປຈ຺ຈີນໍ ຐິຕິ ວິຍ ເຈຕໂສ ຐິຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໖໔. ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສທ຺ທຫຕິ, ສທ຺ທຫນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສທ຺ຘາ. ສາ ສທ຺ທຫນລກ຺ຂຓາ, ໂອກປ຺ປນລກ຺ຂຓາ ວາ, ປສາທນຣສາ ອຸທກປ຺ປສາທກມຓິ ວິຍ, ປກ຺ຂນ຺ທນຣສາ ວາ ໂອຆຸຕ຺ຕຣໂຓ ວິຍ. ອກາລຸສ຺ສິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອຘິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນາທິໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄ(ທີ. ນິ. ໓.໓໑໑; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໐໑) ປທຏ຺ຐານາ ວາ, ຫຕ຺ຖວິຕ຺ຕພີຊານິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໖໕. ສຣນ຺ຕິ ຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສຣຕິ ສຣຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສຕິ. ສາ ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ, ອສມ຺ໂມສຣສາ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ວິສຍາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ຖິຣສຎ຺ຎາປທຏ຺ຐານາ, ກາຍາທິສຕິປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານາ ວາ. ອາຣມ຺ມເຓ ທຬ຺ຫປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ປນ ເອສິກາ ວິຍ, ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທິຣກ຺ຂຓໂຕ ໂທວາຣິໂກ ວິຍ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໖໖. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ຫິຣິຍຕີຕິ ຫິຣີ. ລຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕຫິເຍວ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ປາປໂຕ ອຸພ຺ເພຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ປາປໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ. ອຸຕ຺ຕາສນລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ລຊ຺ຊາກາເຣນ ປາປານໍ ອກຣຓຣສາ ຫິຣີ. ອຸຕ຺ຕາສາກາເຣນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ¶ ຈ ປາປໂຕ ສງ຺ໂກຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ເອຕາ, ອຕ຺ຕຄາຣວປຣຄາຣວປທຏ຺ຐານາ. ອຕ຺ຕານໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ຫິຣິຍາ ປາປໍ ຊຫາຕິ ກຸລວຘູ ວິຍ. ປຣໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ປາປໍ ຊຫາຕິ ເວສິຍາ ວິຍ. ອິເມ ຈ ປນ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ໂລກປາລກາຕິ (ອ. ນິ. ໒.໙) ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໖໗. ນ ລຸພ຺ຠນ຺ຕິ ເຕນ, ສຍໍ ວາ ນ ລຸພ຺ຠຕິ, ອລຸພ຺ຠນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ອໂລໂຠ. ອໂທສາໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສຸ ອໂລໂຠ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອເຄຘລກ຺ຂໂຓ, ອລຄ຺ຄຠາວລກ຺ຂໂຓ ວາ ກມລທເລ ຊລພິນ຺ທຸ ວິຍ. ອປຣິຄ຺ຄຫຣໂສ ມຸຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸ ວິຍ, ອນລ຺ລີນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ອສຸຈິມ຺ຫິ ປຕິຕປຸຣິໂສ ວິຍ.

໔໖໘. ອໂທໂສ ¶ ອຈຓ຺ຑິກ຺ກລກ຺ຂໂຓ, ອວິໂຣຘລກ຺ຂໂຓ ວາ ອນຸກູລມິຕ຺ໂຕ ວິຍ, ອາຆາຕວິນຍຣໂສ, ປຣິຬາຫວິນຍຣໂສ ວາ ຈນ຺ທນໍ ວິຍ, ໂສມ຺ມຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ.

໔໖໙. ອໂມໂຫ ຍຖາສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂໂຓ, ອກ຺ຂລິຕປຏິເວຘລກ຺ຂໂຓ ວາ ກຸສລິສ຺ສາສຂິຕ຺ຕອຸສຸປຏິເວໂຘ ວິຍ, ວິສໂຍຠາສນຣໂສ ປທີໂປ ວິຍ. ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ອຣຎ຺ຎຄຕສຸເທສໂກ ວິຍ. ຕໂຍປິ ເຈເຕ ສພ຺ພກຸສລານໍ ມູລຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໗໐. ກາຍສ຺ສ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ. ກາໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ. ອຸໂຠປິ ປເນຕາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖວູປສມລກ຺ຂຓາ ກາຍຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ, ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖນິມທ຺ທນຣສາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອປຣິປ຺ຜນ຺ທນສີຕິຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອວູປສມກຣອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ລຫຸຠາໂວ ກາຍລຫຸຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລຫຸຠາໂວ ຈິຕ຺ຕລຫຸຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕຄຣຸຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕຄຣຸຠາວນິມທ຺ທນຣສາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອທນ຺ຘຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ຄຣຸຠາວກຣຖິນມິທ຺ຘາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ມຸທຸຠາໂວ ກາຍມຸທຸຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມຸທຸຠາໂວ ຈິຕ຺ຕມຸທຸຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ຠວູປສມລກ຺ຂຓາ ¶ , ກາຍຈິຕ຺ຕຖທ຺ຘຠາວນິມທ຺ທນຣສາ, ອປ຺ປຏິຆາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ຖທ຺ຘຠາວກຣທິຏ຺ຐິມານາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕາກມ຺ມຎ຺ຎຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕາກມ຺ມຎ຺ຎຠາວນິມທ຺ທນຣສາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວກຣາວເສສນີວຣຓາທິປຏິປກ຺ຂຠູຕາ, ປສາທນີຍວຕ຺ຖູສຸ ປສາທາວຫາ, ຫິຕກິຣິຍາສຸ ວິນິໂຍຄກ຺ຂມຠາວາວຫາ ສຸວຓ຺ຓວິສຸທ຺ຘິ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ¶ ປາຄຸຎ຺ຎຠາໂວ ກາຍປາຄຸຎ຺ຎຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປາຄຸຎ຺ຎຠາໂວ ຈິຕ຺ຕປາຄຸຎ຺ຎຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອເຄລຎ຺ຎຠາວລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎນິມທ຺ທນຣສາ, ນິຣາທີນວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ເຄລຎ຺ຎກຣອສທ຺ຘິຍາທິປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ອຸຊຸກຠາໂວ ກາຍຸຊຸກຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຊຸກຠາໂວ ຈິຕ຺ຕຸຊຸກຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕອຊ຺ຊວລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕກຸຏິລຠາວນິມທ຺ທນຣສາ, ອຊິມ຺ຫຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ກຸຏິລຠາວກຣມາຍາສາເຐຍ຺ຍາທິປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໗໑. ຉນ຺ໂທຕິ ກຕ຺ຕຸກາມຕາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ໂສ ກຕ຺ຕຸກາມຕາລກ຺ຂໂຓ ຉນ຺ໂທ, ອາຣມ຺ມຓປຣິເຍສນຣໂສ, ອາຣມ຺ມເຓນ ອຕ຺ຖິກຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ຕເທວສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓ ອຍໍ ເຈຕໂສ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໗໒. ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ ອຘິໂມກ຺ໂຂ. ໂສ ສນ຺ນິຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ, ອສໍສປ຺ປນຣໂສ, ນິຈ຺ຉຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ສນ຺ນິຏ຺ເຐຍ຺ຍຘມ຺ມປທຏ຺ຐາໂນ, ອາຣມ຺ມເຓ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ອິນ຺ທຂີໂລ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໗໓. ກິຣິຍາ ກາໂຣ. ມນມ຺ຫິ ກາໂຣ ມນສິກາໂຣ. ປຸຣິມມນໂຕ ວິສທິສມນໍ ກໂຣຕີຕິປິ ມນສິກາໂຣ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທໂກ, ວີຖິປຏິປາທໂກ, ຊວນປຏິປາທໂກຕິ ຕິປ຺ປກາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທໂກ ມນມ຺ຫິ ກາໂຣຕິ ມນສິກາໂຣ. ໂສ ສາຣຓລກ຺ຂໂຓ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສໍໂຍຊນຣໂສ, ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອາຣມ຺ມຓປທຏ຺ຐາໂນ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ໂນ, ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທກຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ສາຣຖິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວີຖິປຏິປາທໂກຕິ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຊວນປຏິປາທໂກຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ນ ເຕ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

໔໗໔. ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ. ສາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສມວາຫິຕລກ຺ຂຓາ, ອູນາຘິກຕານິວາຣຓຣສາ, ປກ຺ຂປາຕຸປຈ຺ເຉທນຣສາ ວາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຠາເວນ ສມປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ອາຊານີຍານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂກສາຣຖິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກຣຸຓາມຸທິຕາ ¶ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣນິທ຺ເທເສ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໖໒) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕາ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາ ຣູປາວຈຣາ, ອິມາ ກາມາວຈຣາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ.

ເກຈິ ປນ ເມຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາໂຍປິ ອນິຍເຕສຸ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ອໂທໂສເຍວ ເມຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາເຍວ ອຸເປກ຺ຂາຕິ.

໔໗໕. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໂຕ ວິຣຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສາສຸປິ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນຕາ ຕິສ຺ໂສປິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວຕ຺ຖູນໍ ອວີຕິກ຺ກມລກ຺ຂຓາ, ອມທ຺ທນລກ຺ຂຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວຕ຺ຖຸໂຕ ສງ຺ໂກຈນຣສາ, ອກິຣິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສທ຺ຘາຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸຓປທຏ຺ຐານາ, ປາປກິຣິຍໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຂຠາວຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໗໖. ອິຕິ ອິເມວ ຉຕ຺ຕິໍສ ສງ຺ຂາຣາ ປຐເມນ ກາມາວຈຣກຸສລວິຎ຺ຎາເຓນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ປຐເມນ, ເອວໍ ທຸຕິເຍນາປິ. ສສງ຺ຂາຣຠາວມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

ຕຕິເຍນ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ອໂມຫໍ ອວເສສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ເຖນ. ສສງ຺ຂາຣຠາວມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

ປຐເມ ¶ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ປີຕິໍ ອວເສສາ ປຎ຺ຈເມນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ປຎ຺ຈເມນ, ເອວໍ ຉຏ຺ເຐນາປິ. ສສງ຺ຂາຣຠາວມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ສຕ຺ຕເມນ ຈ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ອໂມຫໍ ອວເສສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ອຏ຺ຐເມນ. ສສງ຺ຂາຣຠາວມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

ປຐເມ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ວິຣຕິຕ຺ຕຍໍ ເສສາ ຣູປາວຈຣກຸສເລສຸ ປຐເມນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ທຸຕິເຍນ ຕໂຕ ວິຕກ຺ກວຊ຺ຊາ. ຕຕິເຍນ ຕໂຕ ວິຈາຣວຊ຺ຊາ. ຈຕຸຕ຺ເຖນ ຕໂຕ ປີຕິວຊ຺ຊາ. ປຎ຺ຈເມນ ຕໂຕ ອນິຍເຕສຸ ກຣຸຓາມຸທິຕາວຊ຺ຊາ. ເຕເຍວ ຈຕູສຸ ອາຣຸປ຺ປກຸສເລສຸ. ອຣູປາວຈຣຠາໂວເຍວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

ໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ປຐມຊ຺ຌານິເກ ຕາວ ມຄ຺ຄວິຎ຺ຎາເຓ ປຐມຣູປາວຈຣວິຎ຺ຎາເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍນ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກາທິເຠເທ ທຸຕິຍຣູປາວຈຣວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຣຸຓາມຸທິຕານໍ ປນ ອຠາໂວ, ນິຍຕວິຣຕິຕາ ¶ , ໂລກຸຕ຺ຕຣຕາ ຈາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເອວໍ ຕາວ ກຸສລາເຍວ ສງ຺ຂາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໗໗. ອກຸສເລສຸ ໂລຠມູເລ ປຐມາກຸສລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕາວ ນິຍຕາ ສຣູເປນ ອາຄຕາ ເຕຣສ, ເຍວາປນກາ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ສຕ຺ຕຣສ. ຕຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສ, ເຈຕນາ, ວິຕກ຺ໂກ, ວິຈາໂຣ, ປີຕິ, ວີຣິຍໍ, ຊີວິຕໍ, ສມາຘິ, ອຫິຣິກໍ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ, ໂລໂຠ, ໂມໂຫ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມ ສຣູເປນ ອາຄຕາ ເຕຣສ (ຘ. ສ. ໓໖໕; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໕). ຉນ຺ໂທ, ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ມນສິກາໂຣຕິ ອິເມ ເຍວາປນກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໕).

໔໗໘. ຕຕ຺ຖ ນ ຫິຣິຍຕີຕິ ອຫິຣິໂກ. ອຫິຣິກສ຺ສ ຠາໂວ ອຫິຣິກໍ. ນ ໂອຕປ຺ປຕີຕິ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ. ເຕສຸ ອຫິຣິກໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ອຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓໍ, ອລຊ຺ຊາລກ຺ຂຓໍ ວາ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ເຕເຫວ ອສາຣຊ຺ຊລກ຺ຂຓໍ, ອນຸຕ຺ຕາສລກ຺ຂຓໍ ວາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປານໍ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໗໙. ລຸພ຺ຠນ຺ຕິ ເຕນ, ສຍໍ ວາ ລຸພ຺ຠຕິ, ລຸພ຺ຠນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ໂລໂຠ. ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ເຕນ, ສຍໍ ວາ ມຸຍ຺ຫຕິ, ມຸຍ຺ຫນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ໂມໂຫ. ເຕສຸ ໂລໂຠ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ກຏາເລໂປ ວິຍ, ອຠິສງ຺ຄຣໂສ ຕຕ຺ຕກປາເລ ຂິຕ຺ຕມໍສເປສິ ວິຍ. ອປຣິຈ຺ຈາຄປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ເຕລຎ຺ຊນຣາໂຄ ¶ ວິຍ. ສໍໂຍຊນິຍຘມ຺ເມສຸ ອສ຺ສາທທສ຺ສນປທຏ຺ຐາໂນ. ຕຓ຺ຫານທີຠາເວນ ວຑ຺ຒມາໂນ ສີຆໂສຕາ ນທີ ອິວ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອປາຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໘໐. ໂມໂຫ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຘຠາວລກ຺ຂໂຓ, ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂໂຓ ວາ, ອສມ຺ປຏິເວຘຣໂສ, ອາຣມ຺ມຓສຠາວຈ຺ຉາທນຣໂສ ວາ, ອສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອນ຺ຘກາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ, ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐາໂນ, ສພ຺ພາກຸສລານໍ ມູລນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໘໑. ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ຕິ ຕາຍ, ສຍໍ ວາ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕິ, ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ວາ ເອສາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສາ ອໂຍນິໂສ ອຠິນິເວສລກ຺ຂຓາ, ປຣາມາສຣສາ, ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນກາມຕາທິປທຏ຺ຐານາ, ປຣມໍ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໘໒. ອຸທ຺ຘຕຠາໂວ ¶ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ຕໍ ອວູປສມລກ຺ຂຓໍ ວາຕາຠິຆາຕຈລຊລໍ ວິຍ, ອນວຏ຺ຐານຣສໍ ວາຕາຠິຆາຕຈລຘຊປຏາກາ ວິຍ, ຠນ຺ຕຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ປາສາຓາຠິຆາຕສມຸທ຺ຘຕຠສ຺ມໍ ວິຍ, ເຈຕໂສ ອວູປສເມ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານໍ, ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂໂປຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເສສາ ກຸສເລ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອກຸສລຠາໂວເຍວ ຫິ ອກຸສລຠາເວນ ຈ ລາມກຕ຺ຕໍ ເອເຕສໍ ເຕຫິ ວິເສໂສ.

໔໘໓. ອິຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕຣສ ສງ຺ຂາຣາ ປຐເມນ ອກຸສລວິຎ຺ຎາເຓນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ປຐເມນ, ເອວໍ ທຸຕິເຍນາປິ. ສສງ຺ຂາຣຕາ ປເນຕ຺ຖ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ຈ ອນິຍຕຕາ ວິເສໂສ.

ຕຕ຺ຖ ຖິນນຕາ ຖິນໍ. ມິທ຺ຘນຕາ ມິທ຺ຘໍ. ອນຸສ຺ສາຫສໍຫນນຕາ ອສຕ຺ຕິວິຆາໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖິນຎ຺ຈ ມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຖິນໍ ອນຸສ຺ສາຫລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍວິໂນທນຣສໍ, ສໍສີທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ມິທ຺ຘໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ, ໂອນຫນຣສໍ, ລີນຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ປຈລາຍິການິທ຺ທາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ວາ. ອຸຠຍມ຺ປິ ອຣຕິວິຊມ຺ຠິກາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານໍ.

ຕຕິເຍນ ປຐເມ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ອວເສສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ມາໂນ ປເນຕ຺ຖ ອນິຍໂຕ ¶ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວິເສໂສ, ໂສ ອຸຓ຺ຓຕິລກ຺ຂໂຓ, ສມ຺ປຄ຺ຄຫຣໂສ, ເກຕຸກມ຺ຍຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂລຠປທຏ຺ຐາໂນ, ອຸມ຺ມາໂທ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຈຕຸຕ຺ເຖນ ທຸຕິເຍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ອວເສສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ມາໂນ ອນິຍເຕສຸ ໂຫຕິເຍວ. ປຐເມ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ປີຕິໍ ອວເສສາ ປຎ຺ຈເມນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ປຎ຺ຈເມນ, ເອວໍ ຉຏ຺ເຐນາປິ. ສສງ຺ຂາຣຕາ ປເນຕ຺ຖ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ຈ ອນິຍຕຠາໂວ ວິເສໂສ. ສຕ຺ຕເມນ ປຎ຺ຈເມ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິໍ ອວເສສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ມາໂນ ປເນຕ຺ຖ ອນິຍໂຕ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐເມນ ຉຏ຺ເຐ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິໍ ອວເສສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ມາໂນ ອນິຍເຕສຸ ໂຫຕິເຍວາຕິ.

໔໘໔. ໂທສມູເລສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ປຐມສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕາວ ນິຍຕາ ສຣູເປນ ອາຄຕາ ເອກາທສ, ເຍວາປນກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອນິຍຕາ ຕໂຍຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ¶ . ຕຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສ, ເຈຕນາ, ວິຕກ຺ໂກ, ວິຈາໂຣ, ວີຣິຍໍ, ຊີວິຕໍ, ສມາຘິ, ອຫິຣິກໍ, ອໂນປ຺ປຕ຺ຕໍ, ໂທໂສ, ໂມໂຫຕິ ອິເມ ສຣູເປນ ອາຄຕາ ເອກາທສ (ຘ. ສ. ໔໑໓; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໑໓). ຉນ຺ໂທ, ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ມນສິກາໂຣຕິ ອິເມ ເຍວາປນກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໑໓). ອິສ຺ສາ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິເມ ອນິຍຕາ ຕໂຍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໑໓).

໔໘໕. ຕຕ຺ຖ ທຸສ຺ສນ຺ຕິ ເຕນ, ສຍໍ ວາ ທຸສ຺ສຕິ, ທຸສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ໂທໂສ. ໂສ ຈຓ຺ຑິກ຺ກລກ຺ຂໂຓ ປຫຏາສີວິໂສ ວິຍ, ວິສປ຺ປນຣໂສ ວິສນິປາໂຕ ວິຍ, ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍທຫນຣໂສ ວາ ທາວຄ຺ຄິ ວິຍ. ທູສນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ລທ຺ໂຘກາໂສ ວິຍ ສປຕ຺ໂຕ, ອາຆາຕວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐາໂນ, ວິສສໍສຏ຺ຐປູຕິມຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໘໖. ອິສ຺ສາຍນາ ອິສ຺ສາ. ສາ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ອຸສູຍນລກ຺ຂຓາ. ຕຕ຺ເຖວ ອນຠິຣຕິຣສາ, ຕໂຕ ວິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານາ, ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໘໗. ມຈ຺ຉຣຠາໂວ ມຈ຺ຉຣິຍໍ. ຕໍ ລທ຺ຘານໍ ວາ ລຠິຕພ຺ພານໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ນິຄູຫນລກ຺ຂຓໍ, ຕາສໍເຍວ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວອກ຺ຂມນຣສໍ, ສງ຺ໂກຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ກຏຸກຎ຺ຈຸກຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ວາ, ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານໍ, ເຈຕໂສ ວິຣູປຠາໂວຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໘໘. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ¶ ກຕໍ ກຸກຕໍ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ຕໍ ປຈ຺ຉານຸຕາປລກ຺ຂຓໍ, ກຕາກຕານຸໂສຈນຣສໍ, ວິປ຺ປຏິສາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ກຕາກຕປທຏ຺ຐານໍ, ທາສພ຺ຍມິວ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເສສາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາເຍວາຕິ.

ອິຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐາຣສ ສງ຺ຂາຣາ ປຐເມນ ໂທສມູເລນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ປຐເມນ, ເອວໍ ທຸຕິເຍນາປິ. ສສງ຺ຂາຣຕາ ປນ ອນິຍເຕສຸ ຈ ຖິນມິທ຺ຘສມ຺ຠໂວວ ວິເສໂສ.

໔໘໙. ໂມຫມູເລສຸ ທ຺ວີສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຕາວ ຜສ຺ໂສ, ເຈຕນາ, ວິຕກ຺ໂກ, ວິຈາໂຣ, ວີຣິຍໍ, ຊີວິຕໍ, ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິ, ອຫິຣິກໍ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ¶ , ໂມໂຫ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ສຣູເປນ ອາຄຕາ ເອກາທສ (ຘ. ສ. ໔໒໒; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໒໒), ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ມນສິກາໂຣຕິ ເຍວາປນກາ ທ຺ເວ ຈາຕິ ເຕຣສ.

໔໙໐. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕີຕິ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິມຕ຺ໂຕ ທຸພ຺ພໂລ ສມາຘິ. ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ສາ ສໍສຍລກ຺ຂຓາ, ກມ຺ປນຣສາ, ອນິຈ຺ຉຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອເນກໍສຄາຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານາ, ປຏິປຕ຺ຕິອນ຺ຕຣາຍກຣາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເສສາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາເຍວ.

ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ເສສາ ທ຺ວາທສ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຠາເວນ ປເນຕ຺ຖ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເຕຣເສວ, ອຘິໂມກ຺ຂສພ຺ຠາວໂຕ ຈ ພລວຕໂຣ ສມາຘິ ໂຫຕິ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ຕໍ ສຣູເປເນວ ອາຄຕໍ. ອຘິໂມກ຺ຂມນສິກາຣາ ເຍວາປນກວເສນາຕິ ເອວໍ ອກຸສລສງ຺ຂາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໙໑. ອພ຺ຍາກເຕສຸ ວິປາກາພ຺ຍາກຕາ ຕາວ ອເຫຕຸກສເຫຕຸກເຠທໂຕ ທຸວິຘາ. ເຕສຸ ອເຫຕຸກວິປາກວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອເຫຕຸກາ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລາກຸສລວິປາກຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕາວ ຜສ຺ໂສ, ເຈຕນາ, ຊີວິຕໍ, ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕີຕິ ສຣູເປນ ອາຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ (ຘ. ສ. ໔໓໑; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໓໑), ເຍວາປນໂກ ມນສິກາໂຣເຍວາຕິ ປຎ຺ຈ. ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ເອເຕເຍວ. ອຸຠຍວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ເອເຕ ເຈວ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຘິໂມກ຺ຂາ ຈາຕິ ¶ ອຏ຺ຐ, ຕຖາ ຕິວິຘາຍປິ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ປີຕິ ອຘິກາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສເຫຕຸກວິປາກວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ສເຫຕຸກາ. ເຕສຸ ອຏ຺ຐກາມາວຈຣວິປາກສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕາວ ອຏ຺ຐຫິ ກາມາວຈຣກຸສເລຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຣສທິສາເຍວ. ຍາ ປນ ຕາ ອນິຍເຕສຸ ກຣຸຓາມຸທິຕາ, ຕາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ວິປາເກສຸ ນ ສນ຺ຕິ. ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ຫິ ກາມາວຈຣວິປາກາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ກຣຸຓາມຸທິຕາ, ວິຣຕິໂຍປິ ວິປາເກສຸ ນ ສນ຺ຕິ. ‘‘ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທາ ກຸສລາເຍວາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ¶ ປນ ເຕສໍ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣຫິ ສທິສາ ເອວ.

໔໙໒. ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາປິ ອເຫຕຸກສເຫຕຸກເຠທໂຕ ທຸວິຘາ. ເຕສຸ ອເຫຕຸກກິຣິຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອເຫຕຸກາ. ເຕ ຈ ກຸສລວິປາກມໂນຘາຕຸອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວຍຍຸຕ຺ເຕຫິ ສມານາ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວເຍ ປນ ວີຣິຍໍ ອຘິກໍ. ວີຣິຍສພ຺ຠາວໂຕ ພລປ຺ປຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ໂຫຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

ສເຫຕຸກກິຣິຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ສເຫຕຸກາ. ເຕສຸ ອຏ຺ຐກາມາວຈຣກິຣິຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕາວ ຐເປຕ຺ວາ ວິຣຕິໂຍ ອຏ຺ຐຫິ ກາມາວຈຣກຸສເລຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຣສທິສາ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກິຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ສພ຺ພາກາເຣນປິ ເຕສໍ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສທິສາເຍວາຕິ ເອວໍ ອພ຺ຍາກຕາປິ ສງ຺ຂາຣາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ອິທໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ອິທໍ ຕາວ ອຠິຘມ຺ເມ ປທຠາຊນີຍນເຍນ ຂນ຺ເຘສຸ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ອຕີຕາທິວິຠາຄກຖາ

໔໙໓. ຠຄວຕາ ¶ ປນ –

‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ຕເທກຊ຺ຌໍ ອຠິສໍຍູຫິຕ຺ວາ ອຠິສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ… ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ອຠິສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ (ວິຠ. ໒,໒໖) –

ເອວໍ ຂນ຺ຘາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍກິຎ຺ຈີຕິ ອນວເສສປຣິຍາທານໍ. ຣູປນ຺ຕິ ອຕິປ຺ປສງ຺ຄນິຍມນໍ. ເອວໍ ປທທ຺ວເຍນາປິ ຣູປສ຺ສ ອນວເສສປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ອຕີຕາທິນາ ¶ ວິຠາຄໍ ອາຣຠຕິ. ຕຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈິ ອຕີຕໍ, ກິຎ຺ຈິ ອນາຄຕາທິເຠທນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເວທນາທີສຸ.

໔໙໔. ຕຕ຺ຖ ຣູປໍ ຕາວ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິສມຍຂຓວເສນ ຈຕຸຘາ ອຕີຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຖາ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ.

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ຘາວເສນ ຕາວ ເອກສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ຈຸຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອນາຄຕໍ, ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕເຣ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ.

ສນ຺ຕຕິວເສນ ສຠາຄເອກອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ເອກາຫາຣສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປຣິຍວເສນ ວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ວິສຠາຄອຸຕຸອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ. ຈິຕ຺ຕຊໍ ເອກວີຖິເອກຊວນເອກສມາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສນ຺ຕຕິວເສນ ອຕີຕາທິເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ເຕສຎ຺ເຎວ ປນ ອຸຕຸອາຫາຣຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກວເສນ ຕສ຺ສ ອຕີຕາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສມຍວເສນ ¶ ເອກມຸຫຸຕ຺ຕປຸພ຺ພຓ຺ຫສາຍນ຺ຫຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາທີສຸ ສມເຍສຸ ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຕໍ ຕໍ ສມຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ.

ຂຓວເສນ ອຸປ຺ປາທາທິຂຓຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນາຄຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອຕີຕໍ. ອປິຈ ອຕິກ຺ກນ຺ຕເຫຕຸປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ ອຕີຕໍ, ນິຏ຺ຐິຕເຫຕຸກິຈ຺ຈໍ ອນິຏ຺ຐິຕປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອຸຠຍກິຈ຺ຈໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ອນາຄຕໍ. ສກິຈ຺ຈກ຺ຂເຓ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນາຄຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອຕີຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຂຓາທິກຖາວ ນິປ຺ປຣິຍາຍາ. ເສສາ ສປຣິຍາຍາ.

໔໙໕. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາເຠໂທ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ. ອປິຈ ອິຘ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຣປຸຄ຺ຄລິກມ຺ປິ ຈ ພຫິທ຺ຘາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂອຬາຣິກສຸຂຸມເຠໂທ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ.

໔໙໖. ຫີນປຓີຕເຠໂທ ທຸວິໂຘ ປຣິຍາຍໂຕ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອກນິຏ຺ຐານໍ ຣູປໂຕ ສຸທສ຺ສີນໍ ຣູປໍ ຫີນໍ. ຕເທວ ສຸທສ຺ສານໍ ຣູປໂຕ ປຓີຕໍ. ເອວໍ ຍາວ ນຣກສຕ຺ຕານໍ ຣູປໍ, ຕາວ ປຣິຍາຍໂຕ ຫີນປຓີຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ຍຕ຺ຖ ອກຸສລວິປາກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຫີນໍ. ຍຕ຺ຖ ກຸສລວິປາກໍ, ຕໍ ປຓີຕໍ.

ທູເຣ ¶ ສນ຺ຕິເກຕິ ອິທມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອປິຈ ໂອກາສໂຕເປຕ຺ຖ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ທູຣສນ຺ຕິກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໙໗. ຕເທກຊ຺ຌໍ ອຠິສໍຍູຫິຕ຺ວາ ອຠິສງ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ອຕີຕາທີຫິ ປເທຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ຣູປໍ ສພ຺ພໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓສງ຺ຂາເຕ ເອກວິຘຠາເວ ປຎ຺ຎາຍ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣູປໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂເຓ ຣາສິຠາວູປຄມເນນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຣູປໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ ອຕ຺ຖິ.

໔໙໘. ຍຖາ ຈ ຣູປໍ, ເອວໍ ເວທນາທໂຍປິ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາທີສຸ ຣາສິຠາວູປຄມເນນ. ນ ຫິ ເວທນາທີຫິ ອຎ຺ເຎ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖິ.

ອຕີຕາທິວິຠາເຄ ¶ ປເນຕ຺ຖ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຂຓາທິວເສນ ຈ ເວທນາຍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕຕິວເສນ ເອກວີຖິເອກຊວນເອກສມາປຕ຺ຕິປຣິຍາປນ຺ນາ ເອກວີຖິວິສຍສມາໂຍຄປ຺ປວຕ຺ຕາ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕາ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕາ. ຂຓາທິວເສນ ຂຓຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນາ ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຄຕາ ສກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ກຸຣຸມານາ ເວທນາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕາ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາເຠໂທ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໙໙. ໂອຬາຣິກສຸຂຸມເຠໂທ ‘‘ອກຸສລາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ເວທນາ ສຸຂຸມາ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໑໑) ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ເຕນ ຊາຕິສຠາວປຸຄ຺ຄລໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຊາຕິວເສນ ຕາວ ອກຸສລາ ເວທນາ ສາວຊ຺ຊກິຣິຍເຫຕຸໂຕ, ກິເລສສນ຺ຕາປຠາວໂຕ ຈ ອວູປສນ຺ຕວຸຕ຺ຕີຕິ ກຸສລເວທນາຍ ໂອຬາຣິກາ, ສພ຺ຍາປາຣໂຕ, ສອຸສ຺ສາຫໂຕ, ສວິປາກໂຕ, ກິເລສສນ຺ຕາປຠາວໂຕ, ສາວຊ຺ຊໂຕ ຈ ວິປາກາພ຺ຍາກຕາຍ ໂອຬາຣິກາ, ສວິປາກໂຕ, ກິເລສສນ຺ຕາປຠາວໂຕ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໂຕ, ສາວຊ຺ຊໂຕ ຈ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາຍ ໂອຬາຣິກາ. ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ປນ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາຍໂຕ ອກຸສລາຍ ສຸຂຸມາ. ທ຺ເວປິ ກຸສລາກຸສລເວທນາ ສພ຺ຍາປາຣໂຕ, ສອຸສ຺ສາຫໂຕ, ສວິປາກໂຕ ຈ ຍຖາໂຍຄໍ ທຸວິຘາຍປິ ອພ຺ຍາກຕາຍ ໂອຬາຣິກາ ¶ , ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ທຸວິຘາປິ ອພ຺ຍາກຕາ ຕາຫິ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ຕາວ ຊາຕິວເສນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໐໐. ສຠາວວເສນ ປນ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ນິຣສ຺ສາທໂຕ, ສວິປ຺ຜາຣໂຕ, ໂຂຠກຣຓໂຕ, ອຸພ຺ເພຊນີຍໂຕ, ອຠິຠວນໂຕ ຈ ອິຕຣາຫິ ທ຺ວີຫິ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ປນ ທ຺ເວ ສາຕໂຕ, ສນ຺ຕໂຕ, ປຓີຕໂຕ, ມນາປໂຕ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ຈ ຍຖາໂຍຄໍ ທຸກ຺ຂາຍ ສຸຂຸມາ. ອຸໂຠ ປນ ສຸຂທຸກ຺ຂາ ສວິປ຺ຜາຣໂຕ, ໂຂຠກຣຓໂຕ, ປາກຏໂຕ ຈ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ໂອຬາຣິກາ, ສາ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ຕທຸຠຍໂຕ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ສຠາວວເສນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໐໑. ປຸຄ຺ຄລວເສນ ປນ ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາ ນານາຣມ຺ມເຓ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວໂຕ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາຍ ໂອຬາຣິກາ, ວິປຣິຍາເຍນ ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ¶ ປນ ສາສວາ ເວທນາ ໂລກິຍາ, ສາ ອາສວຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ, ໂອຆນິຍໂຕ, ໂຍຄນິຍໂຕ, ຄນ຺ຖນິຍໂຕ, ນີວຣຓິຍໂຕ, ອຸປາທານິຍໂຕ, ສໍກິເລສິກໂຕ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສາຘາຣຓໂຕ ຈ ອນາສວາຍ ໂອຬາຣິກາ. ສາ ວິປຣິຍາເຍນ ສາສວາຍ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໐໒. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິອາທິວເສນ ສມ຺ເຠໂທ ປຣິຫຣິຕພ຺ໂພ. ອກຸສລວິປາກກອາຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫິ ເວທນາ ຊາຕິວເສນ ອພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາປິ ສມານາ ສຠາວາທິວເສນ ໂອຬາຣິກາ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອພ຺ຍາກຕາ ເວທນາ ສຸຂຸມາ. ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ. ສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາ ສຸຂຸມາ. ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ. ສາສວາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ. ອນາສວາ ເວທນາ ສຸຂຸມາ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໑). ຍຖາ ຈ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ເອວໍ ສຸຂາທໂຍປິ ຊາຕິວເສນ ໂອຬາຣິກາ ສຠາວາທິວເສນ ສຸຂຸມາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຊາຕິອາທິວເສນ ສມ຺ເຠໂທ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເວທນານໍ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອພ຺ຍາກຕາ ຊາຕິວເສນ ກຸສລາກຸສລາຫິ ສຸຂຸມາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອພ຺ຍາກຕາ? ກິໍ ທຸກ຺ຂາ? ກິໍ ສຸຂາ? ກິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ? ກິໍ ອສມາປນ຺ນສ຺ສ? ກິໍ ສາສວາ ¶ ? ກິໍ ອນາສວາຕິ? ເອວໍ ສຠາວາທິເຠໂທ ນ ປຣາມສິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ອປິຈ ຕໍ ຕໍ ວາ ປນ ເວທນໍ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ເວທນາ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມາ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ວຈນໂຕ ອກຸສລາທີສຸປິ ໂລຠສຫຄຕາຍ ໂທສສຫຄຕາ ເວທນາ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍທຫນໂຕ ໂອຬາຣິກາ, ໂລຠສຫຄຕາ ສຸຂຸມາ. ໂທສສຫຄຕາປິ ນິຍຕາ ໂອຬາຣິກາ, ອນິຍຕາ ສຸຂຸມາ. ນິຍຕາປິ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກາສຸປິ ອສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ໂລຠສຫຄຕາ ປນ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ນິຍຕາ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກາ ອສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ອວິເສເສນ ຈ ອກຸສລາ ພຫຸວິປາກາ ໂອຬາຣິກາ, ອປ຺ປວິປາກາ ສຸຂຸມາ. ກຸສລາ ປນ ອປ຺ປວິປາກາ ໂອຬາຣິກາ, ພຫຸວິປາກາ ສຸຂຸມາ.

ອປິຈ ກາມາວຈຣກຸສລາ ໂອຬາຣິກາ. ຣູປາວຈຣາ ສຸຂຸມາ. ຕໂຕ ອຣູປາວຈຣາ. ຕໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ກາມາວຈຣາ ທານມຍາ ໂອຬາຣິກາ. ສີລມຍາ ສຸຂຸມາ. ຕໂຕ ຠາວນາມຍາ. ຠາວນາມຍາປິ ທຸເຫຕຸກາ ໂອຬາຣິກາ. ຕິເຫຕຸກາ ສຸຂຸມາ. ຕິເຫຕຸກາປິ ສສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ. ອສງ຺ຂາຣິກາ ສຸຂຸມາ. ຣູປາວຈຣາ ຈ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ໂອຬາຣິກາ…ເປ… ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິກາ ¶ ສຸຂຸມາ. ອຣູປາວຈຣາ ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກາ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາວ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກາ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາວ. ເອສ ນໂຍ ຕໍ ຕໍ ຠູມິວິປາກກິຣິຍເວທນາສຸ ຈ ທຸກ຺ຂາທິອສມາປນ຺ນາທິສາສວາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕເວທນາສຸ ຈ.

ໂອກາສວເສນ ຈາປິ ນິຣເຍ ທຸກ຺ຂາ ໂອຬາຣິກາ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ສຸຂຸມາ…ເປ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີສຸ ສຸຂຸມາວ. ຍຖາ ຈ ທຸກ຺ຂາ, ເອວໍ ສຸຂາປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍຖານຸຣູປໍ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ວຕ຺ຖຸວເສນ ຈາປິ ຫີນວຕ຺ຖຸກາ ຍາ ກາຈິ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ປຓີຕວຕ຺ຖຸກາ ສຸຂຸມາ.

ຫີນປຓີຕເຠເທ ຍາ ໂອຬາຣິກາ, ສາ ຫີນາ. ຍາ ຈ ສຸຂຸມາ, ສາ ປຓີຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໕໐໓. ທູຣປທໍ ປນ ‘‘ອກຸສລາ ເວທນາ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາຫິ ເວທນາຫິ ທູເຣ’’. ສນ຺ຕິເກປທໍ ‘‘ອກຸສລາ ເວທນາ ອກຸສລາຍ ເວທນາຍ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິອາທິນາ ¶ ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອກຸສລາ ເວທນາ ວິສຠາຄໂຕ, ອສໍສຏ຺ຐໂຕ, ອສຣິກ຺ຂໂຕ ຈ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາຫິ ທູເຣ, ຕຖາ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ອກຸສລາຍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພວາເຣສຸ. ອກຸສລາ ປນ ເວທນາ ສຠາຄໂຕ, ສຣິກ຺ຂໂຕ ຈ ອກຸສລາຍ ສນ຺ຕິເກຕິ. ອິທໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຕີຕາທິວິຠາເຄ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ. ຕໍຕໍເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ປນ ສຎ຺ຎາທີນມ຺ປິ ເອວເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກມາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໕໐໔. ເອວໍ ວິທິຕ຺ວາ ຈ ປຸນ ເອເຕສ຺ເວວ –

ຂນ຺ເຘສຸ ຎາຓເຠທຕ຺ຖໍ, ກມໂຕຖ ວິເສສໂຕ;

ອນູນາຘິກໂຕ ເຈວ, ອຸປມາໂຕ ຕເຖວ ຈ.

ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ ທ຺ວິຘາ ເອວໍ, ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສຕ຺ຖສິທ຺ຘິໂຕ;

ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ສມ຺ມາ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິຠາວິນາ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກມໂຕຕິ ອິຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ, ປຫານກ຺ກໂມ, ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ, ຠູມິກ຺ກໂມ, ເທສນາກ຺ກໂມຕິ ພຫຸວິໂຘ ກໂມ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຐມໍ ກລລໍ ໂຫຕິ, ກລລາ ໂຫຕິ ອພ຺ພຸທ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໕) ເອວມາທິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ. ‘‘ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ, ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໘) ເອວມາທິ ປຫານກ຺ກໂມ. ‘‘ສີລວິສຸທ຺ຘິ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໙; ປຏິ. ມ. ໓.໔໑) ເອວມາທິ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ. ‘‘ກາມາວຈຣາ, ຣູປາວຈຣາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໙໘໗) ເອວມາທິ ຠູມິກ຺ກໂມ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ວາ, ‘‘ທານກຖໍ, ສີລກຖ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໙໘) ວາ ເອວມາທິ ເທສນາກ຺ກໂມ. ເຕສຸ ອິຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ຕາວ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ກລລາທີນໍ ວິຍ ຂນ຺ຘານໍ ປຸພ຺ພາປຣິຍວວຕ຺ຖາເນນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ນ ປຫານກ຺ກໂມ, ກຸສລາພ຺ຍາກຕານໍ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພໂຕ. ນປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ, ອກຸສລານໍ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນີຍໂຕ. ນ ຠູມິກ຺ກໂມ, ເວທນາທີນໍ ຈຕຸຠູມິປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ເທສນາກ຺ກໂມ ປນ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ອເຠເທນ ຫິ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຕ຺ຕຄາຫປຕິຕໍ ເວເນຍ຺ຍຊນໍ ສມູຫຆນວິນິພ຺ໂຠຄທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕຄາຫໂຕ ໂມເຈຕຸກາໂມ ຠຄວາ ຫິຕກາໂມ ¶ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ສຸຂຄຫຓຕ຺ຖໍ ຈກ຺ຂຸອາທີນມ຺ປິ ວິສຍຠູຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ປຐມໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ເທເສສິ. ຕໂຕ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຣູປສໍເວທນິກໍ ເວທນໍ. ‘‘ຍໍ ເວທຍຕິ, ຕໍ ສຎ຺ຊານາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເວທນາວິສຍສ຺ສ ອາກາຣຄາຫິກໍ ສຎ຺ຎໍ. ສຎ຺ຎາວເສນ ອຠິສງ຺ຂາຣເກ ສງ຺ຂາເຣ. ເຕສໍ ເວທນາທີນໍ ນິສ຺ສຍໍ ອຘິປຕິຠູຕຎ຺ຈ ເນສໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວ ກມໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

໕໐໕. ວິເສສໂຕຕິ ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ວິເສສໂຕ. ໂກ ປນ ເນສໍ ວິເສໂສ, ຂນ຺ຘາ ຕາວ ອວິເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕາ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ສາສວອຸປາທານິຍຠາເວນ ວິເສເສຕ຺ວາ. ຍຖາຫ –

‘‘ປຎ຺ຈ ເຈວ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂນ຺ເຘ ເທເສສ຺ສາມິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ຈ, ຕໍ ສຸຓາຖ. ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ຍໍກິຎ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ສນ຺ຕິເກ ວາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍາ ¶ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ສນ຺ຕິເກ ວາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ຍໍກິຎ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ…ເປ… ສນ຺ຕິເກ ວາ ສາສວໍ ອຸປາທານິຍໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ສນ຺ຕິເກ ວາ ສາສວໍ ອຸປາທານິຍໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໔໘).

ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ເວທນາທໂຍ ອນາສວາປິ ອຕ຺ຖິ, ນ ເອວໍ ຣູປໍ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘຠາໂວ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ສາສວຏ຺ເຐນ ຈ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘຠາໂວ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເວທນາທໂຍ ປນ ອນາສວາວ ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕາ. ສາສວາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຸປາທານໂຄຈຣາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຘ ປນ ສພ຺ເພເປເຕ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ຂນ຺ຘາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

໕໐໖. ອນູນາຘິກໂຕຕິ ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວຕາ ປຎ຺ເຈວ ຂນ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ. ສພ຺ພສງ຺ຂຕສຠາເຄກສງ຺ຄຫໂຕ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍຄາຫວຕ຺ຖຸສ຺ສ ເອຕປຣມໂຕ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຕທວໂຣຘໂຕ. ອເນກປ຺ປເຠເທສຸ ຫິ ສງ຺ຂຕຘມ຺ເມສຸ ¶ ສຠາຄວເສນ ສງ຺ຄຍ຺ຫມາເນສຸ ຣູປມ຺ປິ ຣູປສຠາເຄກສງ຺ຄຫວເສນ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເວທນາ ເວທນາສຠາເຄກສງ຺ຄຫວເສນ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສຎ຺ຎາທີສຸ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສງ຺ຂຕສຠາເຄກສງ຺ຄຫໂຕ ປຎ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕປຣມຎ຺ເຈຕໍ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍຄາຫວຕ຺ຖຸ ຍທິທໍ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຣູເປ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ຣູປໍ ອຸປາທາຍ ຣູປໍ ອຠິນິວິສ຺ສ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ. ເວທນາຍ, ສຎ຺ຎາຍ, ສງ຺ຂາເຣສຸ, ວິຎ຺ຎາເຓ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປາທາຍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຠິນິວິສ຺ສ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໒໐໗). ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍຄາຫວຕ຺ຖຸສ຺ສ ເອຕປຣມໂຕປິ ປຎ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍປິ ຈຎ຺ເຎ ສີລາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕປິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອຕ຺ເຖວ ອວໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎສໍ ຕທວໂຣຘໂຕປິ ປຎ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ອນູນາຘິກໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

໕໐໗. ອຸປມາໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ຄິລານສາລຸປໂມ ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຄິລານຸປມສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ¶ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວເສນ ນິວາສຏ຺ຐານໂຕ. ເຄລຎ຺ຎຸປໂມ ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອາພາຘກຕ຺ຕາ. ເຄລຎ຺ຎສມຸຏ຺ຐານຸປໂມ ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ກາມສຎ຺ຎາທິວເສນ ຣາຄາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເວທນາສພ຺ຠາວາ. ອສປ຺ປາຍເສວນຸປໂມ ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນາເຄລຎ຺ຎສ຺ສ ນິທານຕ຺ຕາ. ‘‘ເວທນໍ ເວທນຕ຺ຖາຍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ‘‘ອກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໕໕໖). ຄິລານຸປໂມ ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນາເຄລຎ຺ເຎນ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອປິຈ ຈາຣກກາຣຓອປຣາຘກາຣຓກາຣກອປຣາຘິກຸປມາ ເອເຕ ຠາຊນໂຠຊນພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິເວສກຠຸຎ຺ຊກູປມາ ຈາຕິ ເອວໍ ອຸປມາໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

໕໐໘. ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ ທ຺ວິຘາຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈາຕິ ເອວໍ ທ຺ວິຘາ ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕເປຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ. ສງ຺ເຂປໂຕ ຫິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ອາສີວິສູປເມ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໘) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໂຕ, ຠາຣສຸຕ຺ຕວເສນ (ສໍ. ນິ. ໓.໒໒) ຠາຣໂຕ, ຂຊ຺ຊນີຍປຣິຍາຍວເສນ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ຂາທກໂຕ, ຍມກສຸຕ຺ຕວເສນ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໕) ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕສງ຺ຂຕວຘກໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕ຺ຖ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ປຣິມທ຺ທນາສຫນໂຕ. ອຸທກປຸພ຺ພຸຬໍ ວິຍ ¶ ເວທນາ, ມຸຫຸຕ຺ຕຣມຓີຍໂຕ. ມຣີຈິກາ ວິຍ ສຎ຺ຎາ, ວິປ຺ປລມ຺ຠນໂຕ. ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ສງ຺ຂາຣາ, ອສາຣກໂຕ. ມາຍາ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວຎ຺ຈກໂຕ. ວິເສສໂຕ ຈ ສຸຬາຣມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຣູປໍ ອສຸຠນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເວທນາ ຕີຫິ ທຸກ຺ຂຕາຫິ ອວິນິມຸຕ຺ຕໂຕ ທຸກ຺ຂາຕິ. ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣາ ອວິເຘຍ຺ຍໂຕ ອນຕ຺ຕາຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸທຍພ຺ພຍຘມ຺ມໂຕ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໕໐໙. ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສຕ຺ຖສິທ຺ຘິໂຕຕິ ເອວຎ຺ຈ ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣວເສນ ທ຺ວິຘາ ປສ຺ສໂຕ ຍາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ຕໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສງ຺ເຂປໂຕ ຕາວ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາທິຠາເວນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຂນ຺ເຘຫິ ນ ວິຫຎ຺ຎຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຣູປາທີນິ ເຜຓປິຓ຺ຑາທິສທິສຠາເວນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ອສາເຣສຸ ສາຣທສ຺ສີ ໂຫຕິ.

ວິເສສໂຕ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປໍ ອສຸຠໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກພຬີກາຣາຫາຣໍ ປຣິຊານາຕິ, ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ. ກາໂມຆໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ກາມໂຍເຄນ ວິສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ກາມາສເວນ ອນາສໂວ ໂຫຕິ, ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖໍ ຠິນ຺ທຕິ, ກາມຸປາທານໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ.

ເວທນໍ ¶ ທຸກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຜສ຺ສາຫາຣໍ ປຣິຊານາຕິ, ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ຠໂວຆໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ຠວໂຍເຄນ ວິສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ຠວາສເວນ ອນາສໂວ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ຖໍ ຠິນ຺ທຕິ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ.

ສຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາເຣ ຈ ອນຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາຣໍ ປຣິຊານາຕິ, ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ທິຏ຺ໂຐຆໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ທິຏ຺ຐິໂຍເຄນ ວິສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐາສເວນ ອນາສໂວ ໂຫຕິ. ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ຖໍ ຠິນ຺ທຕິ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣໍ ປຣິຊານາຕິ, ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ອວິຊ຺ໂຊຆໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ອວິຊ຺ຊາໂຍເຄນ ວິສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ອວິຊ຺ຊາສເວນ ອນາສໂວ ໂຫຕິ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາສກາຍຄນ຺ຖໍ ຠິນ຺ທຕິ, ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ.

ເອວໍ ¶ ມຫານິສໍສໍ, ວຘກາທິວເສນ ທສ຺ສນໍ ຍສ຺ມາ;

ຕສ຺ມາ ຂນ຺ເຘ ຘີໂຣ, ວຘກາທິວເສນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ຈຸທ຺ທສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໕. ອາຍຕນຘາຕຸນິທ຺ເທໂສ

ອາຍຕນວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໕໑໐. ອາຍຕນານີຕິ ¶ ¶ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ – ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ຣູປາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ສທ຺ທາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຄນ຺ຘາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ຣສາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ, ມນາຍຕນໍ, ຘມ຺ມາຍຕນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ –

ອຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓ ຕາວຕ຺ວ, ກມ ສງ຺ເຂປ ວິຕ຺ຖາຣາ;

ຕຖາ ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ ເຈວ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ວິເສສໂຕ ຕາວ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ, ຣູປໍ ອສ຺ສາເທຕິ ວິຠາເວຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປຍຕີຕິ ຣູປໍ, ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຓາຕີຕິ ໂສຕໍ. ສປ຺ປຕີຕິ ສທ຺ໂທ, ອຸທາຫຣິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຆາຍຕີຕິ ຆານໍ. ຄນ຺ຘຍຕີຕິ ຄນ຺ໂຘ. ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ສູຈຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕໍ ອວ຺ຫຍຕີຕິ ຊິວ຺ຫາ. ຣສນ຺ຕິ ຕໍ ສຕ຺ຕາຕິ ຣໂສ, ອສ຺ສາເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສາສວຘມ຺ມານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ຜຸສິຍຕີຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມຸນາຕີຕິ ມໂນ. ອຕ຺ຕໂນ ລກ຺ຂຓໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ.

໕໑໑. ອວິເສສໂຕ ປນ ອາຍຕນໂຕ, ອາຍານໍ ຕນນໂຕ, ອາຍຕສ຺ສ ຈ ນຍນໂຕ ອາຍຕນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈກ຺ຂຸຣູປາທີສຸ ຫິ ຕໍຕໍທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ເສນ ເສນ ອນຸຠວນາທິນາ ກິຈ຺ເຈນ ອາຍຕນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຆຏນ຺ຕິ, ວາຍມນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕ ຈ ອາຍຠູເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕານິ ຕໂນນ຺ຕິ, ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອິທຎ຺ຈ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ອຕີວ ອາຍຕໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ຍາວ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ນຍນ຺ເຕວ, ປວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ¶ ສພ຺ເພປິເມ ຘມ຺ມາ ອາຍຕນໂຕ, ອາຍານໍ ຕນນໂຕ, ອາຍຕສ຺ສ ຈ ນຍນໂຕ ອາຍຕນໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໕໑໒. ອປິຈ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາກຣຏ຺ເຐນ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ອາຍຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ໂລເກ ‘‘ອິສ຺ສຣາຍຕນໍ ວາສຸເທວາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓາຍຕນໍ ຣຊຕາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອາກໂຣ. ສາສເນ ປນ ‘‘ມໂນຣມ຺ເມ ອາຍຕເນ ເສວນ຺ຕິ ນໍ ວິຫງ຺ຄມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໓໘) ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ. ‘‘ທກ຺ຂິຓາປໂຖ ຄຸນ຺ນໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ. ‘‘ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໒) ກາຣຓໍ.

ຈກ຺ຂຸອາທີສຸ ຈາປິ ເຕ ເຕ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ນິວສນ຺ຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ. ຈກ຺ຂາທີສຸ ຈ ເຕ ອາກິຓ຺ຓາ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຕທາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈາຕິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ເນສໍ ອາກໂຣ. ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວເສນ ສໂມສຣຓໂຕ. ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ, ຕນ຺ນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ກາຣຓໍ, ເຕສໍ ອຠາເວ ອຠາວໂຕຕິ. ອິຕິ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ, ອາກຣຏ຺ເຐນ, ສໂມສຣຓຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ, ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ, ກາຣຓຏ຺ເຐນຈາຕິ ອິເມຫິປິ ກາຣເຓຫິ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ອາຍຕນໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ…ເປ… ຘມ຺ມາ ຈ ເຕ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ຘມ຺ມາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໑໓. ລກ຺ຂຓາຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ລກ຺ຂຓໂຕເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕານິ ຈ ປນ ເຕສໍ ລກ຺ຂຓານິ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຕາວຕ຺ວໂຕຕິ ຕາວຠາວໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຈກ຺ຂາທໂຍປິ ຫິ ຘມ຺ມາ ເອວ, ເອວໍ ສຕິ ຘມ຺ມາຍຕນມິຈ຺ເຈວ ອວຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ທ຺ວາທສາຍຕນານີຕິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເຈ. ຉວິຎ຺ຎາຓກາຍຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໂຕ ອິຘ ຉນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓກາຍານໍ ທ຺ວາຣຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຈ ວວຕ຺ຖານໂຕ ອຍເມເຕສໍ ເຠໂທ ໂຫຕີຕິ ທ຺ວາທສ ວຸຕ຺ຕານິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວີຖິປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓກາຍສ຺ສ ¶ ຈກ຺ຂາຍຕນເມວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣໍ, ຣູປາຍຕນເມວ ຈາຣມ຺ມຓໍ, ຕຖາ ອິຕຣານິ ອິຕເຣສໍ. ຉຏ຺ຐສ຺ສ ປນ ຠວງ຺ຄມນສງ຺ຂາໂຕ ມນາຍຕເນກເທໂສວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣໍ, ອສາຘາຣຓເມວ ຈ ຘມ຺ມາຍຕນໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ¶ . ອິຕິ ຉນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓກາຍານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໂຕ ທ຺ວາທສ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ຕາວຕ຺ວໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໑໔. ກມໂຕຕິ ອິຘາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມາທີສຸ ເທສນາກ຺ກໂມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ຫິ ອາຍຕເນສຸ ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆວິສຍຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ປາກຏນ຺ຕິ ປຐມໍ ເທສິຕໍ, ຕໂຕ ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆວິສຍານິ ໂສຕາຍຕນາທີນິ. ອຖ ວາ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍສວນານຸຕ຺ຕຣິຍເຫຕຸຠາເວນ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ຈກ຺ຂາຍຕນໂສຕາຍຕນານິ ປຐມໍ ເທສິຕານິ, ຕໂຕ ຆານາຍຕນາທີນິ ຕີຓິ, ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ໂຄຈຣວິສຍຕ຺ຕາ ອນ຺ເຕ ມນາຍຕນໍ, ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ປນ ໂຄຈຣຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣານິ ພາຫິເຣສຸ ຣູປາຍຕນາທີນິ. ອປິຈ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓວວຕ຺ຖານໂຕປິ ອຍເມເຕສໍ ກໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໒໑; ສໍ. ນິ. ໒.໔໓). ເອວໍ ກມໂຕເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໑໕. ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ຫິ ມນາຍຕນສ຺ສ ເຈວ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທສສ຺ສ ຈ ນາເມນ ຕທວເສສານຎ຺ຈ ອາຍຕນານໍ ຣູເປນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສາປິ ອາຍຕນານິ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ຕາວ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຊາຕິວເສນ ຈກ຺ຂຸປສາທມຕ຺ຕເມວ, ປຈ຺ຈຍຄຕິນິກາຍປຸຄ຺ຄລເຠທໂຕ ປນ ອນນ຺ຕປ຺ປເຠທໍ. ຕຖາ ໂສຕາຍຕນາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ມນາຍຕນໍ ກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍວິຎ຺ຎາຓເຠເທນ ເອກູນນວຸຕິປ຺ປເຠທໍ ເອກວີສຸຕ຺ຕຣສຕປ຺ປເຠທຎ຺ຈ. ວຕ຺ຖຸປຏິປທາທິເຠທໂຕ ປນ ອນນ຺ຕປ຺ປເຠທໍ. ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສາຍຕນານິ ວິສຠາຄປຈ຺ຈຍາທິເຠທໂຕ ອນນ຺ຕປ຺ປເຠທານິ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ປຖວີຘາຕຸເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕຸວເສນ ຕິປ຺ປເຠທໍ. ປຈ຺ຈຍາທິເຠທໂຕ ອເນກປ຺ປເຠທໍ. ຘມ຺ມາຍຕນໍ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສຸຂຸມຣູປນິພ຺ພານານໍ ສຠາວນານຕ຺ຕເຠທໂຕ ອເນກປ຺ປເຠທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໑໖. ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສພ຺ພາເນວ ສງ຺ຂຕານິ ອາຍຕນານິ ອນາຄມນໂຕ ອນິຄ຺ຄມນໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ນ ຫິ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ອຸທຍາ ກຸໂຕຈິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນປິ ອຸທ຺ຘໍ ວຍາ ¶ ກຸຫິຎ຺ຈິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອຸທຍາ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘສຠາວານິ ¶ , ອຸທ຺ຘໍ ວຍາ ປຣິຠິນ຺ນສຠາວານິ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕເວມຊ຺ເຌ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອວສານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອນາຄມນໂຕ ອນິຄ຺ຄມນໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ຕຖາ ນິຣີຫກໂຕ ອພ຺ຍາປາຣໂຕ ຈ. ນ ຫິ ຈກ຺ຂຸຣູປາທີນໍ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອມ຺ຫາກໍ ສາມຄ຺ຄິຍໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ, ນ ຈ ຕານິ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ທ຺ວາຣຠາເວນ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ວາ ອີຫນ຺ຕິ, ນ ພ຺ຍາປາຣມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຘມ຺ມຕາເວສາ, ຍໍ ຈກ຺ຂຸຣູປາທິສາມຄ຺ຄິຍໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ນິຣີຫກໂຕ ອພ຺ຍາປາຣໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ອປິຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ສຸຎ຺ຎຄາໂມ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ, ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວວິຣຫິຕຕ຺ຕາ. ພາຫິຣານິ ຄາມຆາຕກໂຈຣາ ວິຍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການໍ ອຠິຆາຕກຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຎ຺ຎຕິ ມນາປາມນາເປຫິ ຣູເປຫີ’’ຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອປິຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ຉ ປາຓກາ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ, ພາຫິຣານິ ເຕສໍ ໂຄຈຣາ ວິຍາຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອິທໍ ຕາວ ອາຍຕນານໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ຘາຕຸວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໕໑໗. ຕທນນ຺ຕຣາ ປນ ຘາຕຸໂຍຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ – ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ຣູປຘາຕຸ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ໂສຕຘາຕຸ, ສທ຺ທຘາຕຸ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຆານຘາຕຸ, ຄນ຺ຘຘາຕຸ, ຆານວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຊິວ຺ຫາຘາຕຸ, ຣສຘາຕຸ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ກາຍຘາຕຸ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ມໂນຘາຕຸ, ຘມ຺ມຘາຕຸ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ. ຕຕ຺ຖ –

ອຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓາທີຫິ, ກມ ຕາວຕ຺ວສງ຺ຂໂຕ;

ປຈ຺ຈຍາ ອຖ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕຕິ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ. ຣູປຍຕີຕິ ຣູປໍ. ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ຕາວ ນເຍນ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວິເສສຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອວິເສເສນ ປນ ວິທຫຕິ, ຘີຍເຕ, ວິຘານໍ, ວິຘີຍເຕ ເອຕາຍ, ເອຕ຺ຖ ວາ ຘີຍຕີຕິ ຘາຕຸ. ໂລກິຍາ ຫິ ຘາຕຸໂຍ ກາຣຓຠາເວນ ວວຕ຺ຖິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິຘາຕຸໂຍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິໍ ¶ , ອເນກປ຺ປກາຣໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ວິທຫນ຺ຕິ. ຠາຣຫາເຣຫິ ຈ ຠາໂຣ ວິຍ, ສຕ຺ເຕຫິ ¶ ຘີຍນ຺ເຕ, ຘາຣິຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂວິຘານມຕ຺ຕເມວ ເຈສາ, ອວສວຕ຺ຕນໂຕ. ເອຕາຫິ ຈ ກຣຓຠູຕາຫິ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຕ຺ເຕຫິ ອນຸວິຘີຍຕິ. ຕຖາວິຫິຕຎ຺ຈ ຕໍ ເອຕາສ຺ເວວ ຘີຍຕິ, ຐປິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຈກ຺ຂາທີສຸ ເອເກໂກ ຘມ຺ໂມ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ວິທຫຕິ, ຘີຍຕີຕິອາທິນາ ອຕ຺ຖວເສນ ຘາຕູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໕໑໘. ອປິຈ ຍຖາ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຕ຺ຕາ ນາມ ສຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ, ນ ເອວເມຕາ, ເອຕາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘາຕຸໂຍ. ຍຖາ ໂລເກ ວິຈິຕ຺ຕາ ຫຣິຕາລມໂນສິລາທໂຍ ເສລາວຍວາ ຘາຕຸໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວເມຕາປິ ຘາຕຸໂຍ ວິຍ ຘາຕຸໂຍ. ວິຈິຕ຺ຕາ ເຫເຕ ຎາຓເຎຍ຺ຍາວຍວາຕິ. ຍຖາ ວາ ສຣີຣສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ອວຍວຠູເຕສຸ ຣສໂສຓິຕາທີສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສຠາຄລກ຺ຂຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ຘາຕຸສມຎ຺ຎາ, ເອວເມເຕສຸປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອວຍເວສຸ ຘາຕຸສມຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສຠາຄລກ຺ຂຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ເຫເຕ ຈກ຺ຂາທໂຍຕິ. ອປິຈ ຘາຕູຕິ ນິຊ຺ຊີວມຕ຺ຕສ຺ເສເວຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ຉ ຘາຕຸໂຣ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໔໔) ຊີວສຎ຺ຎາສມູຫນນຕ຺ຖໍ ຘາຕຸເທສນໍ ອກາສີຕິ.

ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ຘາຕຸ ຈ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຕໍ ຘາຕຸ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໑໙. ລກ຺ຂຓາທິໂຕຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ລກ຺ຂຓາທິໂຕເປຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕານິ ຈ ປນ ເນສໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ກມໂຕຕິ ອິຘາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມາທີສຸ ເທສນາກ຺ກໂມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຈ ປນາຍໍ ເຫຕຸຜລານຸປຸພ຺ພວວຕ຺ຖານວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ຣູປຘາຕູຕິ ອິທຎ຺ຫິ ທ຺ວຍໍ ເຫຕຸ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ຜລໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໕໒໐. ຕາວຕ຺ວໂຕຕິ ¶ ຕາວຠາວໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຕສຸ ເຕສຸ ຫິ ສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມປ຺ປເທເສສຸ ‘‘ອາຠາຘາຕຸ, ສຸຠຘາຕຸ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນຘາຕຸ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຘາຕຸ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຘາຕຸ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘຘາຕຸ’’ (ສໍ. ນິ. ໒.໙໕), ‘‘ກາມຘາຕຸ ¶ , ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ວິຫິໍສາຘາຕຸ, ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ, ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ອວິຫິໍສາຘາຕຸ’’ (ວິຠ. ໑໘໒; ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕; ມ. ນິ. ໓.໑໒໕), ‘‘ສຸຂຘາຕຸ, ທຸກ຺ຂຘາຕຸ, ໂສມນສ຺ສຘາຕຸ, ໂທມນສ຺ສຘາຕຸ, ອຸເປກ຺ຂາຘາຕຸ, ອວິຊ຺ຊາຘາຕຸ’’ (ວິຠ. ໑໘໐; ມ. ນິ. ໓.໑໒໕), ‘‘ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ, ນິກ຺ກມຘາຕຸ, ປຣກ຺ກມຘາຕຸ’’ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໓), ‘‘ຫີນຘາຕຸ, ມຊ຺ຌິມຘາຕຸ, ປຓີຕຘາຕຸ’’ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕), ‘‘ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໑), ອາກາສຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ’’ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໕; ວິຠ. ໑໗໒), ‘‘ສງ຺ຂຕຘາຕຸ, ອສງ຺ຂຕຘາຕຸ’’ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໕), ‘‘ອເນກຘາຕຸ ນານາຘາຕຸ ໂລໂກ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໖໖; ມ. ນິ. ໑.໑໔໘) ເອວມາທໂຍ ອຎ຺ຎາປິ ຘາຕຸໂຍ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕິ ສພ຺ພາສໍ ວເສນ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ອຍເມວ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ກໂຕຕິ ເຈ. ສຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານານໍ ສພ຺ພຘາຕູນໍ ຕທນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ.

ຣູປຘາຕຸເຍວ ຫິ ອາຠາຘາຕຸ, ສຸຠຘາຕຸ ປນ ຣູປາທິປຏິພທ຺ຘາ. ກສ຺ມາ, ສຸຠນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສຸຠນິມິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສຸຠຘາຕຸ. ຕຎ຺ຈ ຣູປາທິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ກຸສລວິປາກາຣມ຺ມຓາ ວາ ຣູປາທໂຍ ເອວ ສຸຠຘາຕູຕິ ຣູປາທິມຕ຺ຕເມເວສາ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຘາຕຸອາທີສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸເຍວ, ເສສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ. ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘຘາຕຸ ປນ ສຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຘາຕຸທ຺ວຍນິໂຣຘມຕ຺ຕເມວ ຫິ ສາ.

ກາມຘາຕຸ ຘມ຺ມຘາຕຸມຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕຸ? ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໒). ອຏ຺ຐາຣສາປິ ວາ ຘາຕຸໂຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາ ຣູປາ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໒).

ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ ¶ ຘມ຺ມຘາຕຸ ເອວ, ‘‘ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໒) ວຈນໂຕ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸປິ ໂຫຕິເຍວ. ພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາ-ອພ຺ຍາປາທ-ອວິຫິໍສາສຸຂ-ທຸກ຺ຂ-ໂສມນສ຺ສ-ໂທມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາ-ອວິຊ຺ຊາອາຣມ຺ຠ-ນິກ຺ກມ-ປຣກ຺ກມຘາຕຸໂຍ ຘມ຺ມຘາຕຸເຍວ.

ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕຘາຕຸໂຍ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸມຕ຺ຕເມວ. ຫີນາ ຫິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຫີນາ ຘາຕຸ, ມຊ຺ຌິມປຓີຕາ ¶ ມຊ຺ຌິມາ ເຈວ ປຓີຕາ ຈ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ອກຸສລາ ຘມ຺ມຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ຫີນຘາຕຸ, ໂລກິຍາ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ອຸໂຠປິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທໂຍ ຈ ມຊ຺ຌິມຘາຕຸ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນ ຘມ຺ມຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ປຓີຕຘາຕຸ.

ປຖວີເຕໂຊວາໂຍຘາຕຸໂຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸເຍວ, ອາໂປຘາຕຸ ອາກາສຘາຕຸ ຈ ຘມ຺ມຘາຕຸເຍວ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ເຂໂປເຍວ.

ສຕ຺ຕຣສ ຘາຕຸໂຍ ຘມ຺ມຘາຕຸເອກເທໂສ ຈ ສງ຺ຂຕຘາຕຸ, ອສງ຺ຂຕາ ປນ ຘາຕຸ ຘມ຺ມຘາຕຸເອກເທໂສວ. ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລໂກ ປນ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸປ຺ປເຠທມຕ຺ຕເມວາຕິ. ອິຕິ ສຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານານໍ ສພ຺ພຘາຕູນໍ ຕທນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐາຣເສວ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

໕໒໑. ອປິຈ ວິຊານນສຠາເວ ວິຎ຺ຎາເຓ ຊີວສຎ຺ຎີນໍ ສຎ຺ຎາສມູຫນນຕ຺ຖມ຺ປິ ອຏ຺ຐາຣເສວ ວຸຕ຺ຕາ. ສນ຺ຕິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ວິຊານນສຠາເວ ວິຎ຺ຎາເຓ ຊີວສຎ຺ຎິໂນ, ເຕສໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸເຠເທນ ຕສ຺ສ ອເນກຕໍ ຈກ຺ຂຸຣູປາທິປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອນິຈ຺ຈຕຎ຺ຈ ປກາເສຕ຺ວາ ທີຆຣຕ຺ຕານຸສຍິຕໍ ຊີວສຎ຺ຎໍ ສມູຫນິຕຸກາເມນ ຠຄວຕາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ປກາສິຕາ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ຕຖາ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນ ຈ. ເຍ ຈ ອິມາຍ ອນຕິສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາຍ ເທສນາຍ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕາ, ຕທຊ຺ຌາສຍວເສນ ຈ ອຏ຺ຐາຣເສວ ປກາສິຕາ.

ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣນເຍນ ຕຖາ ຕຖາ ຫິ,

ຘມ຺ມໍ ປກາສຍຕິ ເອສ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ;

ສທ຺ຘມ຺ມເຕຊວິຫຕໍ ວິລຍໍ ຂເຓນ,

ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕຫທເຍສຸ ຕໂມ ປຍາຕີຕິ.

ເອວເມຕ຺ຖ ຕາວຕ຺ວໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໒໒. ສງ຺ຂໂຕຕິ ¶ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ຕາວ ຊາຕິໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຈກ຺ຂຸປສາທວເສນ, ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສຘາຕຸໂຍ ໂສຕປ຺ປສາທາທິວເສນ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ ປນ ປຖວີເຕໂຊວາໂຍວເສນ ຕໂຍ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ກຸສລາກຸສລວິປາກວເສນ ¶ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ. ມໂນຘາຕຸ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນກຸສລາກຸສລວິປາກສມ຺ປຏິຈ຺ຉນວເສນ ຕໂຍ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຘມ຺ມຘາຕຸ ຕິຓ຺ຓໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ສຸຂຸມຣູປານໍ ອສງ຺ຂຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ວເສນ ວີສຕິ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ເສສກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕວິຎ຺ຎາຓວເສນ ຉສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ສງ຺ຂໂຕປິ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໒໓. ປຈ຺ຈຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ຕາວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຸເຣຊາຕອຕ຺ຖິອວິຄຕນິສ຺ສຍິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍານໍ ວເສນ ຉຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຣູປຘາຕຸ ປຸເຣຊາຕອຕ຺ຖິອວິຄຕາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍານໍ ວເສນ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທີນໍ ໂສຕຘາຕຸສທ຺ທຘາຕຸອາທໂຍ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ເນສໍ ອາວຊ຺ຊນມໂນຘາຕຸ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣນຕ຺ຖິວິຄຕານນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍວເສນ ປຎ຺ຈຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕາ ຈ ປຎ຺ຈປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມໂນຘາຕຸຍາ. ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມໂນຘາຕຸ ສນ຺ຕີຣຓມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ, ສາ ຈ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ. ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ປນ ອນນ຺ຕຣາຍ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ເຕຫິ ເຈວ ປຎ຺ຈຫິ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ຉຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເອສ ຕາວ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ນໂຍ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ຠວງ຺ຄມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ. ອາວຊ຺ຊນມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ປຸຣິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມຘາຕຸ ປນ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕາທີຫິ ພຫຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທໂຍ ປນ ເອກຈ຺ຈາ ຈ ຘມ຺ມຘາຕຸ ເອກຈ຺ຈາຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາທີຫິປິ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທີນຎ຺ຈ ນ ເກວລໍ ຈກ຺ຂຸຣູປາທໂຍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອາໂລກາທໂຍປິ. ເຕນາຫຸ ປຸພ຺ພາຈຣິຍາ –

‘‘ຈກ຺ຂຸຣູປາໂລກມນສິກາເຣ ¶ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ໂສຕສທ຺ທວິວຣມນສິກາເຣ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ. ຆານຄນ຺ຘວາຍຸມນສິກາເຣ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ. ຊິວ຺ຫາຣສອາປມນສິກາເຣ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ. ກາຍໂຜຏ຺ຐພ຺ພປຖວີມນສິກາເຣ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ. ຠວງ຺ຄມນຘມ຺ມມນສິກາເຣ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ¶ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ປຈ຺ຈຍປ຺ປເຠໂທ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນິທ຺ເທເສ ອາວິຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍໂຕປິ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໒໔. ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕເປຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພາ ເອວ ຫິ ສງ຺ຂຕຘາຕຸໂຍ ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕວິວິຕ຺ຕໂຕ ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວສຸຎ຺ຎໂຕ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ເຠຣິຕລໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ທຓ຺ໂຑ ວິຍ ຣູປຘາຕຸ, ສທ຺ໂທ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຕຖາ ອາທາສຕລໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ມຸຂໍ ວິຍ ຣູປຘາຕຸ, ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ອຖ ວາ ອຸຈ຺ຉຸຕິລາ ວິຍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ຍນ຺ຕຈກ຺ກຍຏ຺ຐິ ວິຍ ຣູປຘາຕຸ, ອຸຈ຺ຉຸຣສເຕລານິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຕຖາ ອຘຣາຣຓີ ວິຍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓີ ວິຍ ຣູປຘາຕຸ, ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕຘາຕຸອາທີສຸ.

ມໂນຘາຕຸ ປນ ຍຖາສມ຺ຠວໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທີນໍ ປຸເຣຈຣານຸຈຣາ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສລ຺ລມິວ ສູລມິວ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາ ເວທນາສລ຺ລສູລໂຍຄາອາຕຸຣາ ວິຍ, ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ວາ ສຎ຺ຎາ ອາສາທຸກ຺ຂຊນນໂຕ ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິ ວິຍ. ອຍຖາຠຸຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕຄາຫກໂຕ ວນມິໂຄ ວິຍ. ສງ຺ຂາຣາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປກ຺ຂິປນໂຕ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍໍ ຂິປນກປຸຣິສາ ວິຍ. ຊາຕິ ທຸກ຺ຂານຸພນ຺ຘໂຕ ຣາຊປຸຣິສານຸພນ຺ຘໂຈຣາ ວິຍ. ສພ຺ພານຕ຺ຖາວຫສ຺ສ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານສ຺ສ ເຫຕຸໂຕ ວິສຣຸກ຺ຂພີຊານິ ວິຍ. ຣູປໍ ນານາວິຘຸປທ຺ທວນິມິຕ຺ຕໂຕ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອສງ຺ຂຕາ ປນ ຘາຕຸ ອມຕໂຕ ສນ຺ຕໂຕ ເຂມໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ພານຕ຺ຖາວຫສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູຕຕ຺ຕາ.

ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ¶ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອຣຎ຺ຎມກ຺ກໂຏ ວິຍ, ທຸທ຺ທມນໂຕ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ວິຍ, ຍຕ຺ຖກາມນິປາຕິໂຕ ເວຫາສກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ ວິຍ, ໂລຠໂທສາທິນານປ຺ປກາຣກິເລສເວສໂຍຄໂຕ ຣງ຺ຄນໂຏ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ອາຍຕນຘາຕຸນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ປນ຺ນຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໖. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ

ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໕໒໕. ຘາຕູນໍ ¶ ¶ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ພາວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ –

ອຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓາທີຫິ, ກມໂຕ ຈ ວິຊານິຍາ;

ເຠທາເຠທາ ຕຖາ ກິຈ຺ຈາ, ຠູມິໂຕ ຈ ວິນິຈ຺ຉຍໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຕາວ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂູຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ປກາສິໂຕ. ປຈ຺ຉິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ປຐມໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອນຎ຺ຎາຕໍ ອມຕໍ ປທໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ວາ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍໍ ອາຊານນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕຕິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິໂນ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ນິຏ຺ຐິຕຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ໂກ ປນ ເນສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ ນາມາຕິ? ອິນ຺ທລິງ຺ຄຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ. ອິນ຺ທເທສິຕຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ. ອິນ຺ທທິຏ຺ຐຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ. ອິນ຺ທສິຏ຺ຐຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ. ອິນ຺ທຊຸຏ຺ຐຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ. ໂສ ສພ຺ໂພປິ ອິຘ ຍຖາໂຍຄໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຠຄວາ ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຣມິສ຺ສຣິຍຠາວໂຕ ອິນ຺ໂທ. ກຸສລາກຸສລຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ, ກມ຺ເມສຸ ກສ຺ສຈິ ອິສ຺ສຣິຍາຠາວໂຕ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ກມ຺ມສຎ຺ຊນິຕານິ ຕາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ¶ ອຸລ຺ລິງ຺ເຄນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ສິຏ຺ຐານີຕິ ອິນ຺ທລິງ຺ຄຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທສິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ຠຄວຕາ ຍຖາຠູຕໂຕ ປກາສິຕານິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘານິ ຈາຕິ ອິນ຺ທເທສິຕຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທທິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ເຕເນວ ຠຄວຕາ ມຸນິນ຺ເທນ ການິຈິ ໂຄຈຣາເສວນາຍ ການິຈິ ຠາວນາເສວນາຍ ເສວິຕານີຕິ ອິນ຺ທຊຸຏ຺ຐຏ຺ເຐນາປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ.

ອປິຈ ¶ ອາຘິປຈ຺ຈສງ຺ຂາເຕນ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ເຐນາປິ ເອຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປ຺ປວຕ຺ຕິຍຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ສິທ຺ຘໍ ອາຘິປຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ມິໍ ຕິກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕາ ມນ຺ເທ ຈ ມນ຺ທຕ຺ຕາຕິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ລກ຺ຂຓາທີຫີຕິ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐາເນຫິປິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິຊານິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕານິ ຈ ເນສໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຕ຺ຖໂຕ ອໂມໂຫເຍວ. ເສສານິ ຕຕ຺ຖ ສຣູເປເນວ ອາຄຕານິ.

໕໒໖. ກມໂຕຕິ ອຍມ຺ປິ ເທສນາກ຺ກໂມວ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ເມ ປຣິຎ຺ຎາຍ ອຣິຍຠູມິປຏິລາໂຠ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນານິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ປຐມໍ ເທສິຕານິ. ໂສ ປນ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປາທາຍ ອິຕ຺ຖີຕິ ວາ ປຸຣິໂສຕິ ວາ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ໂສຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ. ໂສ ທຸວິໂຘປິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍາວ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ຕາວ ເອເຕສໍ ເວທຍິຕານໍ ອນິວຕ຺ຕິ. ຍຎ຺ຈ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ. ຕໍນິໂຣຘຕ຺ຖໍ ປນ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ສທ຺ຘາທີນິ. ອິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ເອສ ຘມ຺ໂມ ປຐມໍ ອຕ຺ຕນິ ປາຕຸຠວຕີຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອໂມຆຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ເສວ ຜລຕ຺ຕາ ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ ຈ ຕໂຕ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ຠາວນາຍ ອິມສ຺ສ ອຘິຄໂມ, ອຘິຄເຕ ຈ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕ ປຣມສ຺ສາສຠູຕໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເທສິຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ກໂມ.

ເຠທາເຠທາຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ເສວ ເຈຕ຺ຖ ເຠໂທ. ຕຎ຺ຫິ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ເສສານໍ ອເຠໂທຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ເຠທາເຠທໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິຊານິຍາ.

໕໒໗. ກິຈ຺ຈາຕິ ¶ ກິໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຈ. ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຕາວ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຍໍ ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຠາເວນ ສາເຘຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ຕິກ຺ຂມນ຺ທາທິຠາເວນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິຘມ຺ມານໍ ຕິກ຺ຂມນ຺ທາທິສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຕາກາຣານຸວຕ຺ຕາປນໍ, ອິທໍ ກິຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍານໍ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປນ ¶ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສວຕ຺ຕາປນໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຫຊາຕຘມ຺ມານຸປາລນໍ. ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສລິງ຺ຄນິມິຕ຺ຕກຸຕ຺ຕາກປ຺ປາກາຣານຸວິຘານໍ. ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຍຖາສກໍ ໂອຬາຣິກາກາຣານຸປາປນໍ. ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕປຓີຕມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣານຸປາປນໍ. ສທ຺ຘາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂາຠິຠວນໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານຎ຺ຈ ປສນ຺ນາກາຣາທິຠາວສມ຺ປາປນໍ. ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສໍໂຍຊນຕ຺ຕຍປ຺ປຫານຎ຺ເຈວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຕປ຺ປຫານາຠິມຸຂຠາວກຣຓໍ. ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາທິຕນຸກຣຓປ຺ປຫານຎ຺ເຈວ ສຫຊາຕານຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວສານຸວຕ຺ຕາປນໍ. ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກປ຺ປຫານຎ຺ເຈວ ອມຕາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິຊານິຍາ.

໕໒໘. ຠູມິໂຕຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍອິຕ຺ຖິປຸຣິສສຸຂທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ເຈຕ຺ຖ ກາມາວຈຣາເນວ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສທ຺ຘາວີຣິຍສຕິສມາຘິປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈ ຈຕຸຠູມິປຣິຍາປນ຺ນານິ. ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກາມາວຈຣຣູປາວຈຣໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ຠູມິຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນໍ. ອວສາເນ ຕີຓິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ຠູມິໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິຊາເນຍ຺ຍ. ເອວໍ ຫິ ວິຊານນ຺ໂຕ –

ສໍເວຄພຫຸໂລ ຠິກ຺ຂຸ, ຐິໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ;

ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ.

ອິທໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ.

ສຈ຺ຈວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໕໒໙. ຕທນນ຺ຕຣານິ ປນ ສຈ຺ຈານີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ – ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ¶ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ –

ວິຠາຄໂຕ ¶ ນິພ຺ພຈນ, ລກ຺ຂຓາທິປ຺ປເຠທໂຕ;

ອຕ຺ຖຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໂຕ ເຈວ, ອນູນາຘິກໂຕ ຕຖາ.

ກມໂຕ ຊາຕິອາທີນໍ, ນິຈ຺ຉຍາ ຎາຓກິຈ຺ຈໂຕ;

ອນ຺ໂຕຄຘານໍ ປເຠທາ, ອຸປມາໂຕ ຈຕຸກ຺ກໂຕ.

ສຸຎ຺ຎເຕກວິຘາທີຫິ, ສຠາຄວິສຠາຄໂຕ;

ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ, ວິຎ຺ຎຸນາ ສາສນກ຺ກເມ.

ຕຕ຺ຖ ວິຠາຄໂຕຕິ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖາ ວິຠຕ຺ຕາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ, ເຍ ທຸກ຺ຂາທີນິ ອຠິສເມນ຺ເຕຫິ ອຠິສເມຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ – ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂຏ຺ຐາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ. ສມຸທຍສ຺ສ ອາຍູຫນຏ຺ໂຐ ນິທານຏ຺ໂຐ ສໍໂຍຄຏ຺ໂຐ ປລິໂພຘຏ຺ໂຐ. ນິໂຣຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ໂຐ ວິເວກຏ຺ໂຐ ອສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ອມຕຏ຺ໂຐ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ ອຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄສ຺ສ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໘). ຕຖາ ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ອຠິສມຍຏ຺ໂຐ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໑໑) ເອວມາທິ. ອິຕິ ເອວໍ ວິຠຕ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຕ຺ຖານໍ ວເສນ ທຸກ຺ຂາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ວິຠາຄໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໓໐. ນິພ຺ພຈນລກ຺ຂຓາທິປ຺ປເຠທໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນິພ຺ພຈນໂຕ ຕາວ ອິຘ ທຸ-ອິຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ກຸຈ຺ຉິເຕ ທິສ຺ສຕິ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ຫິ ປຸຕ຺ຕໍ ທຸປ຺ປຸຕ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ. ຂໍ-ສທ຺ໂທ ປນ ຕຸຈ຺ເຉ. ຕຸຈ຺ຉໍ ຫິ ອາກາສໍ ‘‘ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປຐມສຈ຺ຈໍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອເນກອຸປທ຺ທວາຘິຏ຺ຐານໂຕ. ຕຸຈ຺ຉໍ ພາລຊນປຣິກປ຺ປິຕຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວວິຣຫິຕໂຕ. ຕສ຺ມາ ກຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຕຸຈ຺ຉຕ຺ຕາ ຈ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສໍ-ອິຕິ ¶ ຈ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘‘ສມາຄໂມ ສເມຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໙໖; ວິຠ. ໑໙໙) ສໍໂຍຄໍ ທີເປຕິ. ອຸ-ອິຕິ ອຍໍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸທິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑; ມຫາວ. ໘໔) ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ. ອຍ-ສທ຺ໂທ ກາຣຓໍ ທີເປຕິ. ອິທຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ ອວເສສປຈ຺ຈຍສມາໂຍເຄ ສຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ. ອິຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສໍໂຍເຄ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂສມຸທຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕິຍສຈ຺ຈໍ ¶ ປນ ຍສ຺ມາ ນິ-ສທ຺ໂທ ອຠາວໍ, ໂຣຘ-ສທ຺ໂທ ຈ ຈາຣກໍ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ອຠາໂວ ເອຕ຺ຖ ສໍສາຣຈາຣກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໂຣຘສ຺ສ ສພ຺ພຄຕິສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ສມຘິຄເຕ ວາ ຕສ຺ມິໍ ສໍສາຣຈາຣກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໂຣຘສ຺ສ ອຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາຕິປິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວາ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ປນ ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຕທຠິມຸຂຠູຕຕ຺ຕາ, ປຏິປທາ ຈ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໕໓໑. ຍສ຺ມາ ປເນຕານິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ກຕມານິ…ເປ… ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຣິຍາ ອິມານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ອປິຈ ອຣິຍສ຺ສ ສຈ຺ຈານີຕິປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ ‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຣິໂຍ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໘). ອຖ ວາ ເອເຕສໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວສິທ຺ຘິໂຕປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຣິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອປິຈ ໂຂ ປນ ອຣິຍານິ ສຈ຺ຈານີຕິປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຣິຍານີຕິ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອວິສໍວາທການີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໗) ເອວເມຕ຺ຖ ນິພ຺ພຈນໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໓໒. ກຖໍ ລກ຺ຂຓາທິປ຺ປເຠທໂຕ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ພາຘນລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ສນ຺ຕາປນຣສໍ, ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ປຠວລກ຺ຂຓໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອນຸປຈ຺ເຉທກຣຓຣສໍ, ປລິໂພຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ສນ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ¶ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ອຈ຺ຈຸຕິຣສໍ, ອນິມິຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ນິຍ຺ຍານລກ຺ຂຓໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ, ກິເລສປ຺ປຫານຣສໍ, ວຸຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ອປິຈ ປວຕ຺ຕິປວຕ຺ຕນນິວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕນລກ຺ຂຓານິ ປຏິປາຏິຍາ. ຕຖາ ສງ຺ຂຕຕຓ຺ຫາ ອສງ຺ຂຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓານິ ຈາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາທິປ຺ປເຠທໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໓໓. ອຕ຺ຖຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໂຕ ¶ ເຈວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຕ຺ຖໂຕ ຕາວ ໂກ ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ເຈ? ໂຍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ອຸປປຣິກ຺ຂມານານໍ ມາຍາວ ວິປຣີໂຕ, ມຣີຈິວ ວິສໍວາທໂກ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຕ຺ຕາວ ອນຸປລພ຺ຠສຠາໂວ ຈ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ພາຘນປ຺ປຠວສນ຺ຕິນິຍ຺ຍານປ຺ປກາເຣນ ຕຈ຺ຉາວິປຣີຕຠູຕຠາເວນ ອຣິຍຎາຓສ຺ສ ໂຄຈໂຣ ໂຫຕິເຍວ. ເອສ ອຄ຺ຄິລກ຺ຂຓໍ ວິຍ, ໂລກປກຕິ ວິຍ ຈ ຕຈ຺ຉາວິປຣີຕຠູຕຠາໂວ ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອປິຈ –

ນາພາຘກໍ ຍໂຕ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ຂາ ອຎ຺ຎໍ ນ ພາຘກໍ;

ພາຘກຕ຺ຕນິຍາເມນ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈມິທໍ ມຕໍ.

ຕໍ ວິນາ ນາຎ຺ຎໂຕ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ໂຫຕິ ນ ຈ ຕໍ ຕໂຕ;

ທຸກ຺ຂເຫຕຸນິຍາເມນ, ອິຕິ ສຈ຺ຈໍ ວິສຕ຺ຕິກາ.

ນາຎ຺ຎາ ນິພ຺ພານໂຕ ສນ຺ຕິ, ສນ຺ຕໍ ນ ຈ ນ ຕໍ ຍໂຕ;

ສນ຺ຕຠາວນິຍາເມນ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈມິທໍ ມຕໍ.

ມຄ຺ຄາ ອຎ຺ຎໍ ນ ນິຍ຺ຍານໍ, ອນິຍ຺ຍາໂນ ນ ຈາປິ ໂສ;

ຕຈ຺ຉນິຍ຺ຍານຠາວຕ຺ຕາ, ອິຕິ ໂສ ສຈ຺ຈສມ຺ມໂຕ.

ອິຕິ ຕຈ຺ຉາວິປລ຺ລາສ, ຠູຕຠາວໍ ຈຕູສ຺ວປິ;

ທຸກ຺ຂາທີສ຺ວວິເສເສນ, ສຈ຺ຈຏ຺ຐໍ ອາຫຸ ປຓ຺ຑິຕາຕິ.

ເອວໍ ອຕ຺ຖໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໓໔. ກຖໍ ¶ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໂຕ? ອິຘາຍໍ ສຈ຺ຈ-ສທ຺ໂທ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠເຓ ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໒໒໔) ວາຈາສຈ຺ເຈ. ‘‘ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໑.໔໓໓) ວິຣຕິສຈ຺ເຈ. ‘‘ກສ຺ມາ ນຸ ສຈ຺ຈານິ ວທນ຺ຕິ ນານາ ປວາທິຍາເສ ກຸສລາວທານາ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໑) ທິຏ຺ຐິສຈ຺ເຈ. ‘‘ເອກໍ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ນ ທຸຕິຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໐) ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈ ນິພ຺ພາເນ ເຈວ ມຄ຺ເຄ ຈ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ກຕິ ກຸສລາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໒໑໖) ອຣິຍສຈ຺ເຈ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ອຣິຍສຈ຺ເຈ ວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໓໕. ອນູນາຘິກໂຕຕິ ¶ ກສ຺ມາ ປນ ຈຕ຺ຕາເຣວ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວຸຕ຺ຕານິ ອນູນານິ ອນຘິການີຕິ ເຈ? ອຎ຺ຎສ຺ສາສມ຺ຠວໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຈ ອປເນຍ຺ຍາຠາວໂຕ. ນ ຫິ ເອເຕຫິ ອຎ຺ຎໍ ອຘິກໍ ວາ, ເອເຕສໍ ວາ ເອກມ຺ປິ ອປເນຕພ຺ພໍ ສມ຺ໂຠຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ‘ເນຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ອຫເມຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ຈາຫ – ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ເນຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ຍໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ເທສິຕໍ, ອຫເມຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໖).

ອປິຈ ປວຕ຺ຕິມາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠຄວາ ສເຫຕຸກໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ນິວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສອຸປາຍໍ. ອິຕິ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິຕທຸຠຍເຫຕູນໍ ເອຕປຣມໂຕ ຈຕ຺ຕາເຣວ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຖາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພານໍ, ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸຕຓ຺ຫາຕຓ຺ຫານິໂຣຘຕຓ຺ຫານິໂຣຘຸປາຍານໍ, ອາລຍອາລຍາຣາມຕາອາລຍສມຸຄ຺ຆາຕອາລຍສມຸຄ຺ຆາຕຸປາຍານຎ຺ຈ ວເສນາປິ ຈຕ຺ຕາເຣວ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອນູນາຘິກໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໓໖. ກມໂຕຕິ ອຍມ຺ປິ ເທສນາກ຺ກໂມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ, ສພ຺ພສຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ເສວ ເຫຕຸທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ. ເຫຕຸນິໂຣຘາ ຜລນິໂຣໂຘຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ. ຕທຘິຄມຸປາຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ຠວສຸຂສ຺ສາທຄຘິຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂມາຫ. ຕໍ ເນວ ອກຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ¶ , ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທິໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ປນ ໂຫຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍໍ. ຕໂຕ ສເຫຕຸເກນ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ ສໍວິຄ຺ຄມານສານໍ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓຄເວສີນໍ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘໍ. ຕໂຕ ນິໂຣຘາຘິຄມຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘສມ຺ປາປກໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ກມໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໓໗. ຊາຕິອາທີນໍ ນິຈ຺ຉຍາຕິ ເຍ ເຕ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ນິທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ, ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາປິ ທຸກ຺ຂາ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ, ປິເຍຫິ ¶ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ, ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໙໐) ທຸກ຺ຂນິທ຺ເທເສ ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມາ, ‘‘ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ນນ຺ທີຣາຄສຫຄຕາ ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ກາມຕຓ຺ຫາ, ຠວຕຓ຺ຫາ, ວິຠວຕຓ຺ຫາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໓) ສມຸທຍນິທ຺ເທເສ ຕິວິຘາ ຕຓ຺ຫາ, ‘‘ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໔) ເອວໍ ນິໂຣຘນິທ຺ເທເສ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກເມວ ນິພ຺ພານໍ, ‘‘ກຕມໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໕) ເອວໍ ມຄ຺ຄນິທ຺ເທເສ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາຕິ ອິຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ນິທ຺ເທເສ ຊາຕິອາທໂຍ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ຊາຕິອາທີນໍ ນິຈ຺ຉຍາປິ ເອຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸກ຺ຂນິທ຺ເທສກຖາ

ຊາຕິນິທ຺ເທໂສ

ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອຍຎ຺ຫິ ຊາຕິ-ສທ຺ໂທ ອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໔; ປາຣາ. ໑໒) ເອຕ຺ຖ ຠເວ ອາຄໂຕ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ວິສາເຂ, ນິຄຓ຺ຐາ ນາມ ສມຓຊາຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໗໑) ເອຕ຺ຖ ນິກາເຍ. ‘‘ຊາຕິ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑) ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂເຓ. ‘‘ຍໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ປຐມໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາຕຸຠູຕໍ, ຕທຸປາທາຍ ສາວສ຺ສ ຊາຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໔) ເອຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ‘‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໗) ເອຕ຺ຖ ປສູຕິຍໍ. ‘‘ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໓໑) ເອຕ຺ຖ ກຸເລ. ‘‘ຍໂຕຫໍ, ຠຄິນິ, ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໑) ເອຕ຺ຖ ອຣິຍສີເລ.

໕໓໘. ສ຺ວາຍມິຘ ¶ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມນໍ, ຕາວ ປວຕ຺ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ. ອິຕເຣສໍ ປຏິສນ຺ຘິຂນ຺ເຘສ຺ເວວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຍມ຺ປິ ຈ ປຣິຍາຍກຖາວ. ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ເຍ ເຍ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ປຐມປາຕຸຠາໂວ ຊາຕິ ນາມ.

ສາ ¶ ປເນສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ, ນິຍ຺ຍາຕນຣສາ, ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ທຸກ຺ຂວິຈິຕ຺ຕຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ.

໕໓໙. ກສ຺ມາ ປເນສາ ທຸກ຺ຂາຕິ ເຈ? ອເນເກສໍ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ. ອເນການິ ຫິ ທຸກ຺ຂານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ, ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ, ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍິກເຈຕສິກາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາສຠາວໂຕ ຈ ນາມໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຸຂາ ເວທນາ ວິປຣິຓາເມນ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ.

ອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາ ເຈວ ອວເສສາ ຈ ເຕຠູມກາ ສງ຺ຂາຣາ ອຸທຍພ຺ພຍປ຺ປຏິປີຬິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ. ກຓ຺ຓສູລທນ຺ຕສູລຣາຄຊປຣິຬາຫໂທສຊປຣິຬາຫາທິ ກາຍິກເຈຕສິໂກ ອາພາໂຘ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ອປາກຏຠາວໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ນາມ. ອປາກຏທຸກ຺ຂນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣຓາທິສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາພາໂຘ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ປາກຏຠາວໂຕ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ນາມ. ປາກຏທຸກ຺ຂນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ເສສໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕໍ ຊາຕິອາທິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ¶ ຊາຕິ ຍໍ ຕໍ ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໖ ອາທໂຍ) ຠຄວຕາປິ ອຸປມາວເສນ ປກາສິຕໍ ອາປາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍຎ຺ຈ ສຸຄຕິຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂາ.

໕໔໐. ຕຕ຺ຣິທໍ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ – ອຍໍ ຫິ ສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນ ນ ອຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຖ ໂຂ ເຫຏ຺ຐາ ອາມາສຍສ຺ສ ອຸປຣິ ປກ຺ກາສຍສ຺ສ ອຸທຣປຏລປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏການໍ ເວມຊ຺ເຌ ປຣມສມ຺ພາເຘ ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣນານາກຸຓປຄນ຺ຘປຣິຠາວິຕປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘປວນວິຈຣິເຕ ອຘິມຕ຺ຕເຊຄຸຈ຺ເຉ ກຸຈ຺ຉິປເທເສ ປູຕິມຈ຺ຉປູຕິກຸມ຺ມາສຈນ຺ທນິກາທີສຸ ກິມິ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ທສ ມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວນ ອຸສ຺ມນາ ປຸຏປາກໍ ວິຍ ປຈ຺ຈມາໂນ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ວິຍ ເສທິຍມາໂນ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິຣຫິໂຕ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂມນຸໂຠຕີຕິ, ອິທໍ ຕາວ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ¶ ປນ ໂສ ມາຕຸ ສຫສາ ອຸປກ຺ຂລນຄມນນິສີທນວຸຏ຺ຐານປຣິວຕ຺ຕນາທີສຸ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕຫຕ຺ຖຄໂຕ ເອຬໂກ ວິຍ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຫຕ຺ຖຄໂຕ ສປ຺ປໂປຕໂກ ວິຍ ຈ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນໂອຘູນນນິທ຺ຘູນນາທິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວຕິ, ຍຎ຺ຈ ມາຕຸ ສີຕູທກປານກາເລ ສີຕນຣກຸປປນ຺ໂນ ວິຍ, ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຠຕ຺ຕາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ອງ຺ຄາຣວຸຏ຺ຐິສມ຺ປຣິກິຓ຺ໂຓ ວິຍ, ໂລຓມ຺ພິລາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ຂາຣາປຏິຈ຺ຉກາທິກມ຺ມກາຣຓປຕ຺ໂຕ ວິຍ ຕິພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂມນຸໂຠຕິ, ອິທໍ ຄພ຺ຠປຣິຫຣຓມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນສ຺ສ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຍ ມາຕຸຍາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈສຸຫຊ຺ຊາທີຫິປິ ອທສ຺ສນາຣເຫ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ເຉທນຜາລນາທີຫິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ຄພ຺ຠວິປຕ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ວິຊາຍມານາຍ ມາຕຸຍາ ກມ຺ມເຊຫິ ວາເຕຫິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນຣກປປາຕໍ ວິຍ ອຕິຠຍານກໍ ໂຍນິມຄ຺ຄໍ ປຏິປາຕິຍມານສ຺ສ ປຣມສມ຺ພາເຘນ ໂຍນິມຸເຂນ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ວິຍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຍມານສ຺ສ ມຫານາຄສ຺ສ ນຣກສຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຈ ສງ຺ຆາຕປພ຺ພເຕຫິ ວິຈຸຓ຺ຓິຍມານສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ວິຊາຍນມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ຊາຕສ຺ສ ຕຣຸຓວຓສທິສສຸຂຸມາລສຣີຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຫຓນຫາປນໂຘວນໂຈຬປຣິມຊ຺ຊນາທິກາເລ ¶ ສູຈິມຸຂຂຸຣຘາຣາຫິ ວິຊ຺ຌນຜາລນສທິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ພຫິນິກ຺ຂມນມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ວເຘນ຺ຕສ຺ສ ອເຈລກວຕາທິວເສນ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ໂກຘວເສນ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ, ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ອຕ຺ຕູປກ຺ກມມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໍ ປນ ປຣໂຕ ວຘພນ຺ຘນາທີນິ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ປຣູປກ຺ກມມູລກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ.

ອິຕິ ອິມສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຍໍ ຊາຕິ ວຕ຺ຖຸເມວ ໂຫຕິ.

໕໔໑. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ຊາເຍຖ ໂນ ເຈ ນຣເກສຸ ສຕ຺ໂຕ,

ຕຕ຺ຕຄ຺ຄິທາຫາທິກມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ລເຠຖ ທຸກ຺ຂໍ ນຸ ກຸຫິໍ ປຕິຏ຺ຐໍ,

ອິຈ຺ຈາຫ ທຸກ຺ຂາຕິ ມຸນີຘ ຊາຕິໍ.

ທຸກ຺ຂໍ ¶ ຕິຣຈ຺ເຉສຸ ກສາປໂຕທ-

ທຓ຺ຑາຠິຆາຕາທິຠວໍ ອເນກໍ;

ຍໍ ຕໍ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ຠເວຍ຺ຍ ຊາຕິໍ,

ວິນາ ຕຫິໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ.

ເປເຕສຸ ທຸກ຺ຂໍ ປນ ຂຸປ຺ປິປາສາ-

ວາຕາຕປາທິປ຺ປຠວໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ;

ຍສ຺ມາ ອຊາຕສ຺ສ ນ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ,

ຕສ຺ມາປິ ທຸກ຺ຂໍ ມຸນິ ຊາຕິມາຫ.

ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ¶ ຈ ອສຍ຺ຫສີເຕ,

ໂລກນ຺ຕເຣ ຍໍ ອສຸເຣສຸ ທຸກ຺ຂໍ;

ນ ຕໍ ຠເວ ຕຕ຺ຖ ນ ຈສ຺ສ ຊາຕິ,

ຍໂຕ ອຍໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ.

ຍຎ຺ຈາປິ ຄູຖນຣເກ ວິຍ ມາຕຸຄພ຺ເຠ,

ສຕ຺ໂຕ ວສໍ ຈິຣມໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມຎ຺ຈ;

ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂມຕິໂຆຣມິທມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ,

ຊາຕິໍ ວິນາ ອິຕິປິ ຊາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂາ.

ກິໍ ຠາສິເຕນ ພຫຸນາ ນນຸ ຍໍ ກຸຫິຎ຺ຈິ,

ອຕ຺ຖີຘ ກິຎ຺ຈິທປິ ທຸກ຺ຂມິທໍ ກທາຈິ;

ເນວຕ຺ຖິ ຊາຕິວິຣເຫນ ຍໂຕ ມເຫສິ,

ທຸກ຺ຂາຕິ ສພ຺ພປຐມໍ ອິມມາຫ ຊາຕິນ຺ຕິ.

ອຍໍ ຕາວ ຊາຕິຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຊຣານິທ຺ເທໂສ

໕໔໒. ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິຘາ ຊຣາ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິສມ຺ມໂຕ ສນ຺ຕຕິຍໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຂນ຺ຘປຸຣາຓຠາໂວ ຈ, ສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ປເນສາ ຊຣາ ຂນ຺ຘປຣິປາກລກ຺ຂຓາ, ມຣຓູປນຍນຣສາ, ໂຍພ຺ພນວິນາສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ທຸກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ເຈວ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ ¶ . ຍໍ ຫິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສິຖິລີຠາວອິນ຺ທ຺ຣິຍວິກາຣວິຣູປຕາໂຍພ຺ພນວິນາສພລູປຆາຕສຕິມຕິວິປ຺ປວາສປຣປຣິຠວາທິອເນກປຈ຺ຈຍໍ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊຣາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອງ຺ຄານໍ ສິຖິລີຠາວາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິກາຣໂຕ;

ໂຍພ຺ພນສ຺ສ ວິນາເສນ, ພລສ຺ສ ອຸປຆາຕໂຕ.

‘‘ວິປ຺ປວາສາ ¶ ສຕາທີນໍ, ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ;

ອປສາທນີຍໂຕ ເຈວ, ຠິຍ຺ໂຍ ພາລຕ຺ຕປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂໍ ຍໍ ມຈ຺ໂຈ, ກາຍິກໍ ມານສໍ ຕຖາ;

ສພ຺ພເມຕໍ ຊຣາເຫຕຸ, ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຊຣາ ທຸຂາ’’ຕິ.

ອຍໍ ຊຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ມຣຓນິທ຺ເທໂສ

໕໔໓. ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ທຸວິຘໍ ມຣຓໍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຊຣາມຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑). ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉໂທ ຈ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ມຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໘໑). ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ມຣຓໍ ອຸປກ຺ກມມຣຓໍ ສຣສມຣຓໍ ອາຍຸກ຺ຂຍມຣຓໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂຍມຣຓນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕຍິທໍ ຈຸຕິລກ຺ຂຓໍ, ວິໂຍຄຣສໍ, ຄຕິວິປ຺ປວາສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປາປສ຺ສ ປາປກມ຺ມາທິ-ນິມິຕ຺ຕມນຸປສ຺ສໂຕ;

ຠທ຺ທສ຺ສາປສຫນ຺ຕສ຺ສ, ວິໂຍຄໍ ປິຍວຕ຺ຖຸກໍ;

ມີຍມານສ຺ສ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ມານສໍ ອວິເສສໂຕ.

ສພ຺ເພສຎ຺ຈາປິ ຍໍ ສນ຺ຘິ-ພນ຺ຘນຈ຺ເຉທນາທິກໍ;

ວິຕຸຊ຺ຊມານມມ຺ມານໍ, ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂໍ ສຣີຣຊໍ.

ອສຍ຺ຫມປ຺ປຕິກາຣໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ເສຕສ຺ສິທໍ ຍໂຕ;

ມຣຓໍ ວຕ຺ຖຸ ເຕເນຕໍ, ທຸກ຺ຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຍໍ ມຣເຓ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ໂສກາທິນິທ຺ເທສາ

໕໔໔. ໂສກາທີສຸ ¶ ¶ ໂສໂກ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ. ໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ໂທມນສ຺ສເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານລກ຺ຂໂຓ, ເຈຕໂສ ປຣິຊ຺ຌາປນຣໂສ, ອນຸໂສຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສຕ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ໂສໂກ, ວິສສລ຺ລໍວ ຕຸຊ຺ຊຕິ;

ອຄ຺ຄິຕຕ຺ໂຕວ ນາຣາໂຈ, ຠຸສໍວ ທຫເຕ ປຸນ.

‘‘ສມາວຫຕິ ຈ ພ຺ຍາຘິ-ຊຣາມຣຓເຠທນໍ;

ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ວິວິຘໍ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ອຍໍ ໂສເກ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ປຣິເທໂວ

໕໔໕. ປຣິເທໂວ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ວຈີປລາໂປ. ໂສ ລາລປ຺ປນລກ຺ຂໂຓ, ຄຸຓໂທສກິຕ຺ຕນຣໂສ, ສມ຺ຠມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຍໍ ໂສກສລ຺ລວິຫໂຕ ປຣິເທວມາໂນ,

ກຓ຺ໂຐຏ຺ຐຕາລຸຕລໂສສຊມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ຠິຍ຺ໂຍຘິມຕ຺ຕມຘິຄຈ຺ຉຕິເຍວ ທຸກ຺ຂໍ,

ທຸກ຺ໂຂຕິ ເຕນ ຠຄວາ ປຣິເທວມາຫາ’’ຕິ.

ອຍໍ ປຣິເທເວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ທຸກ຺ຂໍ

໕໔໖. ທຸກ຺ຂໍ ¶ ນາມ ກາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ກາຍປີຬນລກ຺ຂຓໍ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎານໍ ໂທມນສ຺ສກຣຓຣສໍ, ກາຍິກາພາຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ມານສທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປີເຬຕິ ກາຍິກມິທໍ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ມານສໍ ຠິຍ຺ໂຍ;

ຊນຍຕິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຍໍ ທຸກ຺ເຂ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ໂທມນສ຺ສໍ

໕໔໗. ໂທມນສ຺ສໍ ¶ ນາມ ມານສໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຕໍ ຈິຕ຺ຕປີຬນລກ຺ຂຓໍ, ມໂນວິຆາຕຣສໍ, ມານສພ຺ຍາຘິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ກາຍິກທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ຈ. ເຈໂຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາ ຫິ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ອຸຣານິ ປຏິປິສນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ປປຕນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວິສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ຣຊ຺ຊຸຍາ ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ປວິສນ຺ຕີຕິ ຕໍ ນານປ຺ປກາຣກໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວນ຺ຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປີເຬຕິ ຍໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ປີຬນໍ ສມາວຫຕິ;

ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສໍ, ວິໂທມນສ຺ສາ ຕໂຕ ອາຫູ’’ຕິ.

ອຍໍ ໂທມນສ຺ເສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອຸປາຍາໂສ

໕໔໘. ອຸປາຍາໂສ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕເຈໂຕທຸກ຺ຂປ຺ປຠາວິໂຕ ໂທໂສເຍວ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ໂນ ເອໂກ ຘມ຺ໂມຕິ ເອເກ. ໂສ ຈິຕ຺ຕປຣິທຫນລກ຺ຂໂຓ, ນິຕ຺ຖຸນນຣໂສ ¶ , ວິສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ຈິຕ຺ຕປຣິທຫນໂຕ ກາຍວິສາທນໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຣິທຫນາ, ກາຍສ຺ສ ວິສາທນາ ຈ ອຘິມຕ຺ຕໍ;

ຍໍ ທຸກ຺ຂມຸປາຍາໂສ, ຊເນຕິ ທຸກ຺ໂຂ ຕໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ອຍໍ ອຸປາຍາເສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ມນ຺ທຄ຺ຄິນາ ອນ຺ໂຕຠາຊເນ ປາໂກ ວິຍ ໂສໂກ. ຕິກ຺ຂຄ຺ຄິນາ ປຈ຺ຈມານສ຺ສ ຠາຊນໂຕ ພຫິນິກ຺ຂມນໍ ວິຍ ປຣິເທໂວ. ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕາວເສສສ຺ສ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຠາຊເນເຍວ ຍາວ ປຣິກ຺ຂຍາ ປາໂກ ວິຍ ອຸປາຍາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ

໕໔໙. ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ອມນາເປຫິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣຫິ ສໂມຘານໍ. ໂສ ອນິຏ຺ຐສໂມຘານລກ຺ຂໂຓ, ຈິຕ຺ຕວິຆາຕກຣຓຣໂສ, ອນຕ຺ຖຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ທິສ຺ວາວ ¶ ອປ຺ປິເຍ ທຸກ຺ຂໍ, ປຐມໍ ໂຫຕິ ເຈຕສິ;

ຕທຸປກ຺ກມສມ຺ຠູຕ-ມຖກາເຍ ຍໂຕ ອິຘ.

‘‘ຕໂຕ ທຸກ຺ຂທ຺ວຍສ຺ສາປິ, ວຕ຺ຖຸໂຕ ໂສ ມເຫສິນາ;

ທຸກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ອຍໍ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍເຄ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ປິຍວິປ຺ປໂຍໂຄ

໕໕໐. ປິຍວິປ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ມນາເປຫິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣຫິ ວິນາຠາໂວ. ໂສ ອິຏ຺ຐວຕ຺ຖຸວິໂຍຄລກ຺ຂໂຓ ¶ , ໂສກຸປ຺ປາທນຣໂສ, ພ຺ຍສນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ໂສກທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຎາຕິຘນາທິວິໂຍຄາ,

ໂສກສຣສມປ຺ປິຕາ ວິຕຸຊ຺ຊນ຺ຕິ;

ພາລາ ຍໂຕ ຕໂຕ ຍໍ,

ທຸກ຺ໂຂຕິ ມໂຕ ປິຍວິປ຺ປໂຍໂຄ’’ຕິ.

ອຍໍ ປິຍວິປ຺ປໂຍເຄ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອິຈ຺ຉິຕາລາໂຠ

໕໕໑. ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ນ ຊາຕິຘມ຺ມາ ອສ຺ສາມາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໙໘; ວິຠ. ໒໐໑) ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖູສຸ ອິຈ຺ຉາວ ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ, ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖຸອິຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາ, ຕປ຺ປຣິເຍສນຣສາ, ເຕສໍ ອປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ທຸກ຺ຂາ ປນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕໍ ຕໍ ປຕ຺ຖຍມານານໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອລາຠໂຕ;

ຍໍ ວິຆາຕມຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສຕ຺ຕານໍ ອິຘ ຊາຍຕິ.

‘‘ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖູນໍ, ປຕ຺ຖນາ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ;

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຊິໂນ ທຸກ຺ຂໍ, ອິຈ຺ຉິຕາລາຠມພ຺ຣວີ’’ຕິ.

ອຍໍ ອິຈ຺ຉິຕາລາເຠ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ

໕໕໒. ສໍຂິຕ຺ເຕນ ¶ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ –

ຊາຕິປ຺ປຠຸຕິກໍ ¶ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ວຸຕ຺ຕມິຘ ຕາທິນາ;

ອວຸຕ຺ຕໍ ຍຎ຺ຈ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ວິນາ ເອເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ອຸປາທານ-ກ຺ຂນ຺ຘາ ສງ຺ເຂປໂຕ ອິເມ;

ທຸກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕ-ເທສເກນ ມເຫສິນາ.

ຕຖາ ຫິ ອິນ຺ຘນມິວ ປາວໂກ, ລກ຺ຂມິວ ປຫຣຓານິ, ໂຄຣູປໍ ວິຍ ຑໍສມກສາທໂຍ, ເຂຕ຺ຕມິວ ລາຍກາ, ຄາມໍ ວິຍ ຄາມຆາຕກາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກເມວ ຊາຕິອາທໂຍ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ວິພາເຘນ຺ຕາ ຕິຓລຕາທີນິ ວິຍ ຠູມິຍໍ, ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວານິ ວິຍ ຣຸກ຺ເຂສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ອາທິທຸກ຺ຂໍ ຊາຕິ, ມຊ຺ເຌທຸກ຺ຂໍ ຊຣາ, ປຣິໂຍສານທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ, ມາຣຓນ຺ຕິກທຸກ຺ຂາຠິຆາເຕນ ປຣິຑຍ຺ຫນທຸກ຺ຂໍ ໂສໂກ, ຕທສຫນໂຕ ລາລປ຺ປນທຸກ຺ຂໍ ປຣິເທໂວ, ຕໂຕ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠສງ຺ຂາຕອນິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພສມາໂຍຄໂຕ ກາຍສ຺ສ ອາພາຘນທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເຕນ ພາຘິຍມານານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ເຈໂຕພາຘນທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ໂສກາທິວຸທ຺ຘິຍາ ຊນິຕວິສາທານໍ ອນຸຕ຺ຖຸນນທຸກ຺ຂໍ ອຸປາຍາໂສ, ມໂນຣຖວິຆາຕປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉາວິຆາຕທຸກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉິຕາລາໂຠຕິ ເອວໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມານາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາວ ທຸກ຺ຂາຕິ. ຍເທຕໍ ເອກເມກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານໍ ອເນເກຫິປິ ກປ຺ເປຫິ ນ ສກ຺ກາ ອເສສໂຕ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ເອກຊລພິນ຺ທຸມ຺ຫິ ສກລສມຸທ຺ທຊລຣສໍ ວິຍ ເຍສຸ ເກສຸຈິ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈາຕິ. ອຍໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອຍໍ ຕາວ ທຸກ຺ຂນິທ຺ເທເສ ນໂຍ.

ສມຸທຍນິທ຺ເທສກຖາ

໕໕໓. ສມຸທຍນິທ຺ເທເສ ປນ ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາຕິ ຍາ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ. ໂປໂນພ຺ຠວິກາຕິ ປຸນພ຺ຠວກຣຓໍ ປຸໂນພ຺ຠໂວ, ປຸໂນພ຺ຠໂວ ສີລເມຕິສ຺ສາຕິ ¶ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ. ນນ຺ທີຣາເຄນ ສຫຄຕາຕິ ນນ຺ທີຣາຄສຫຄຕາ, ນນ຺ທີຣາເຄນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕເມວ ຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີຕິ ຍຕ຺ຣ ຍຕ຺ຣ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ ¶ , ຕສ຺ສ ສາ ກຕມາຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ອິມາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນິທ຺ເທເສ ອາວິຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຘ ປນາຍໍ ຕິວິຘາປິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕກຏ຺ເຐນ ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຍໍ ສມຸທຍນິທ຺ເທເສ ນໂຍ.

ນິໂຣຘນິທ຺ເທສກຖາ

໕໕໔. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘນິທ຺ເທເສ ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍາຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມຸທຍນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ສມຸທຍນິໂຣເຘນ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ. ສມຸທຍນິໂຣເຘນ ຫິ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ເຕນາຫ –

‘‘ຍຖາປິ ມູເລ ອນຸປທ຺ທເວ ທຬ຺ເຫ,

ຉິນ຺ໂນປິ ຣຸກ຺ໂຂ ປຸນເທວ ຣູຫຕິ;

ເອວມ຺ປິ ຕຓ຺ຫານຸສເຍ ອນູຫເຕ,

ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໓໘);

ອິຕິ ຍສ຺ມາ ສມຸທຍນິໂຣເຘເນວ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສມຸທຍນິໂຣເຘເນວ ເທເສສິ. ສີຫສມານວຸຕ຺ຕິໂນ ຫິ ຕຖາຄຕາ. ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຎ຺ຈ ເທເສນ຺ຕາ ເຫຕຸມ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຜເລ. ສຸວານວຸຕ຺ຕິໂນ ປນ ຕິຕ຺ຖິຍາ. ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຎ຺ຈ ເທເສນ຺ຕາ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄເທສນາທີຫິ ຜເລ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເຫຕຸມ຺ຫີຕິ. ເອວໍ ຕາວ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສ຺ສ ສມຸທຍນິໂຣຘວເສນ ເທສນາຍ ປໂຍຊນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໕໕໕. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ – ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ຕສ຺ສາ ‘‘ໂປໂນພ຺ຠວິກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກາມຕຓ຺ຫາທິວເສນ ວິຠຕ຺ຕຕຓ຺ຫາຍ. ວິຣາໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຄ຺ໂຄ. ‘‘ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໕; ສໍ. ນິ. ໓.໑໔) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຣາເຄນ ນິໂຣໂຘ ວິຣາຄນິໂຣໂຘ. ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕໂຕ ອເສໂສ ວິຣາຄນິໂຣໂຘ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ. ອຖ ວາ ວິຣາໂຄຕິ ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ອເສໂສ ¶ ວິຣາໂຄ ອເສໂສ ນິໂຣໂຘຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ສພ຺ພາເນວ ¶ ເອຕານິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເວວຈນານິ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ວິຣຊ຺ຊຕິ ເຈວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ວິຣາໂຄຕິ ຈ ນິໂຣໂຘຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕເທວ ອາຄມ຺ມ ຕສ຺ສາ ຈາຄາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ກາມຄຸຓາລເຍສຸ ເຈຕ຺ຖ ເອໂກປິ ອາລໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໕໕໖. ຕຍິທໍ ສນ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ, ອຈ຺ຈຸຕິຣສໍ, ອສ຺ສາສກຣຓຣສໍ ວາ, ອນິມິຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ວາ.

ນິພ຺ພານກຖາ

໕໕໗. ນຕ຺ເຖວ ນິພ຺ພານໍ, ສສວິສາຓໍ ວິຍ ອນຸປລພ຺ຠນີຍໂຕຕິ ເຈ? ນ, ອຸປາເຍນ ອຸປລພ຺ຠນີຍໂຕ. ອຸປລພ຺ຠຕິ ຫິ ຕໍ ຕທນຸຣູປປຏິປຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕນ ອຸປາເຍນ, ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ປເຣສໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຸປລພ຺ຠນີຍໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ‘‘ຍໍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ ນ ອຸປລຠນ຺ຕິ, ຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໕໕໘. ອປິຈ ນິພ຺ພານໍ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ກສ຺ມາ? ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວຎ຺ຌຠາວາປຊ຺ຊນໂຕ. ອສຕິ ຫິ ນິພ຺ພາເນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣຊວາຍ ສີລາທິຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວຎ຺ຌຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ນ ຈາຍໍ ວຎ຺ຌາ, ນິພ຺ພານປາປນໂຕຕິ. ນ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວຎ຺ຌຠາວາປຕ຺ຕິ, ອຠາວປາປກຕ຺ຕາຕິ ເຈ. ນ, ອຕີຕານາຄຕາຠາເວປິ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ. ວຕ຺ຕມານານມ຺ປິ ອຠາໂວ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ເຈ. ນ, ເຕສໍ ອຠາວາສມ຺ຠວໂຕ, ອຠາເວ ຈ ອວຕ຺ຕມານຠາວາປຊ຺ຊນໂຕ, ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ຘນິສ຺ສິຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ໂສປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂທສໂຕ. ຕທາ ກິເລສານໍ ອວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ ນ ໂທໂສຕິ ເຈ. ນ, ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຣຕ຺ຖກຠາວາປຊ຺ຊນໂຕ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂຓໂຕ ປຸພ຺ເພປິ ກິເລສາ ນ ສນ຺ຕີຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຣຕ຺ຖກຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ອກາຣຓເມຕໍ.

໕໕໙. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາຄກ຺ຂໂຍ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໑໕) ‘‘ຂໂຍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ເຈ. ນ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຂຍມຕ຺ຕາປຊ຺ຊນໂຕ. ຕມ຺ປິ ຫິ ¶ ‘‘ໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ¶ , ຣາຄກ຺ຂໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ສ. ນິ. ໔.໓໑໕) ນເຍນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອິຕ຺ຕຣກາລາທິປ຺ປຕ຺ຕິໂທສໂຕ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ນິພ຺ພານໍ ອິຕ຺ຕຣກາລໍ, ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາວາຍາມນິຣເປກ຺ຂາຘິຄມນີຍຠາວຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາເຍວ ຈ ສງ຺ຂຕປຣິຍາປນ຺ນໍ, ສງ຺ຂຕປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຣາຄາທີຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕໍ, ອາທິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈາຕິປິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ມາ ຂຍາ ປຏ຺ຐາຍ ນ ຠິຍ຺ໂຍ ປວຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານຠາວໂຕ ນ ໂທໂສຕິ ເຈ. ນ, ຕາທິສສ຺ສ ຂຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຠາເວປິ ຈສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂທສານຕິວຕ຺ຕນໂຕ, ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ນິພ຺ພານຠາວາປຊ຺ຊນໂຕ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຫິ ໂທເສ ຂີເຓຕິ, ຕສ຺ມາ ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂຕ ຈ ປຏ຺ຐາຍ ນ ຠິຍ຺ໂຍ ໂທສານໍ ປວຕ຺ຕີຕິ.

ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣຘສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປນ ຂຍສ຺ສ ປຣິຍາເຍນ ອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ, ຍສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ ຕທຸປຈາເຣນ ‘‘ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຣູເປເນວ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ. ອຕິສຸຂຸມຕ຺ຕາ. ອຕິສຸຂຸມຕາ ຈສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປ຺ໂປສຸກ຺ກຠາວາວຫນໂຕ, ອຣິເຍນ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິຕພ຺ພໂຕ ຈ ສິທ຺ຘາຕິ.

໕໖໐. ຕຍິທໍ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິນາ ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອສາຘາຣຓໍ, ປຸຣິມໂກຏິຍາ ອຠາວໂຕ ອປ຺ປຠວໍ. ມຄ຺ຄຠາເວ ຠາວໂຕ ນ ອປ຺ປຠວນ຺ຕິ ເຈ. ນ, ມຄ຺ເຄນ ອນຸປ຺ປາທນີຍໂຕ. ປຕ຺ຕພ຺ພເມວ ເຫຕໍ ມຄ຺ເຄນ, ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຠວເມວ. ອປ຺ປຠວຕ຺ຕາ ອຊຣາມຣຓໍ. ປຠວຊຣາມຣຓານໍ ອຠາວໂຕ ນິຈ຺ຈໍ.

ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ອຓຸອາທີນມ຺ປິ ນິຈ຺ຈຠາວາປຕ຺ຕີຕິ ເຈ. ນ, ເຫຕຸໂນ ອຠາວາ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ນິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ເຕ ນິຈ຺ຈາຕິ ເຈ. ນ, ເຫຕຸລກ຺ຂຓສ຺ສ ອນຸປປຕ຺ຕິໂຕ. ນິຈ຺ຈາ ອຸປ຺ປາທາທີນໍ ອຠາວໂຕ ນິພ຺ພານໍ ວິຍາຕິ ເຈ. ນ, ອຓຸອາທີນໍ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ.

໕໖໑. ຍຖາວຸຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ ປນ ອິທເມວ ນິຈ຺ຈໍ, ຣູປສຠາວາຕິກ຺ກມໂຕ ອຣູປໍ. ພຸທ຺ຘາທີນໍ ນິຏ຺ຐາຍ ວິເສສາຠາວໂຕ ເອກາວ ນິຏ຺ຐາ. ເຍນ ຠາວນາຍ ປຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ກິເລສວູປສມໍ, ອຸປາທິເສສຎ຺ຈ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປນີຍຕ຺ຕາ ສຫ ອຸປາທິເສເສນ ປຎ຺ຎາປິຍຕີຕິ ສອຸປາທິເສສໍ. ໂຍ ຈສ຺ສ ສມຸທຍປ຺ປຫາເນນ ອຸປຫຕາຍຕິກມ຺ມຜລສ຺ສ ຈຣິມຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕິຂນ຺ຘານໍ ອນຸປ຺ປາທນໂຕ, ອຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣຘານໂຕ ອຸປາທິເສສາຠາໂວ ¶ , ຕໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປນີຍໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອຸປາທິເສໂສຕິ ອນຸປາທິເສສໍ.

ອສິຖິລປຣກ຺ກມສິທ຺ເຘນ ¶ ຎາຓວິເສເສນ ອຘິຄມນີຍໂຕ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸວຈນໂຕ ຈ ປຣມຕ຺ເຖນ ສຠາວໂຕ ນິພ຺ພານໍ ນາວິຊ຺ຊມານໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ.

ອິທໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘນິທ຺ເທເສ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາມຸຂໍ.

ມຄ຺ຄນິທ຺ເທສກຖາ

໕໖໒. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທານິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕາ ປນ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ກາມໍ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສປິ ອຕ຺ຖໂຕ ປກາສິຕາເຍວ, ອິຘ ປນ ເນສໍ ເອກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວິເສສາວໂພຘນຕ຺ຖໍ ວທາມ. ສງ຺ເຂປໂຕ ຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ອວິຊ຺ຊານຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕກໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສາ ສມ຺ມາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ, ຘາຕຸປ຺ປກາສນຣສາ, ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ຕຖາ ສມ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິໂນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປນິຆາຕກໍ ເຈຕໂສ ນິພ຺ພານປທາຠິນິໂຣປນໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ສມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕາຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ, ອປ຺ປນາຣໂສ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ຕຖາ ປສ຺ສໂຕ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສມຸຄ຺ຆາຕິກາ ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ວິຣຕິ ສມ຺ມາວາຈາ ນາມ. ສາ ປຣິຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓາ, ວິຣມຓຣສາ, ມິຈ຺ຉາວາຈາປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ຕຖາ ວິຣມໂຕ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສມຸຈ຺ເຉທິກາ ປາຓາຕິປາຕາທິວິຣຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ນາມ. ໂສ ສມຸຏ຺ຐາປນລກ຺ຂໂຓ, ວິຣມຓຣໂສ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ຍາ ປນສ຺ສ ເຕສໍ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຠູຕາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ກຸຫນາທິອຸປຈ຺ເຉທິກາ ມິຈ຺ຉາຊີວວິຣຕິ, ໂສ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ນາມ. ໂສ ໂວທານລກ຺ຂໂຓ, ຎາຍາຊີວປວຕ຺ຕິຣໂສ, ມິຈ຺ຉາຊີວປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ອຖສ຺ສ ໂຍ ຕສ຺ສາ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວສງ຺ຂາຕາຍ ສີລຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຕທນຸຣູໂປ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ໂກສຊ຺ຊສມຸຈ຺ເຉທໂກ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ, ເອສ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ນາມ. ໂສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ, ອນຸປ຺ປນ຺ນອກຸສລານຸປ຺ປາທນາທິຣໂສ, ມິຈ຺ຉາວາຍາມປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ຕສ຺ເສວໍ ວາຍມໂຕ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ມິຈ຺ຉາສຕິວິນິທ຺ຘຸນໂນ ເຈຕໂສ ອສມ຺ໂມໂສ ¶ ສມ຺ມາສຕິ ນາມ. ສາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓາ, ອສມ຺ມຸສ຺ສນຣສາ, ມິຈ຺ຉາສຕິປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ເອວໍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສຕິຍາ ສໍຣກ຺ຂິຍມານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ມິຈ຺ຉາສມາຘິວິທ຺ຘໍສິກາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາສມາຘິ ນາມ. ໂສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ, ສມາຘານຣໂສ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ. ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທານິທ຺ເທເສ ນໂຍ. ເອວເມຕ຺ຖ ຊາຕິອາທີນໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໖໓. ຎາຓກິຈ຺ຈໂຕຕິ ສຈ຺ຈຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸວິຘໍ ຫິ ສຈ຺ຈຎາຓໍ – ອນຸໂພຘຎາຓໍ ປຏິເວຘຎາຓຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອນຸໂພຘຎາຓໍ ໂລກິຍໍ ອນຸສ຺ສວາທິວເສນ ນິໂຣເຘ ມຄ຺ເຄ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຏິເວຘຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນິໂຣຘມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທມ຺ປິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໐໐) ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປນສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍໍ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ຍໍ ປເນຕໍ ໂລກິຍໍ, ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂຎາຓໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠິຠວວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ສມຸທຍຎາຓໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ. ນິໂຣຘຎາຓໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ. ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິໍ. ທຸກ຺ຂຎາຓໍ ວາ ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວວິຣຫິເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ຜເລ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ. ສມຸທຍຎາຓໍ ອິສ຺ສຣປຘານກາລສຠາວາທີຫິ ໂລໂກ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອກາຣເຓ ກາຣຓາຠິມານປ຺ປວຕ຺ຕໍ ເຫຕຸມ຺ຫິ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ. ນິໂຣຘຎາຓໍ ອຣູປໂລກໂລກຖູປິກາທີສຸ ອປວຄ຺ຄຄາຫຠູຕໍ ນິໂຣເຘ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ. ມຄ຺ຄຎາຓໍ ກາມສຸຂລ຺ລິກອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄປ຺ປເຠເທ ອວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄຄາຫວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ອຸປາເຍ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ໂລເກ ໂລກປ຺ປຠເວ, ໂລກຕ຺ຖຄເມ ສິເວ ຈ ຕທຸປາເຍ;

ສມ຺ມຸຍ຺ຫຕິ ຕາວ ນໂຣ, ນ ວິຊານາຕິ ຍາວ ສຈ຺ຈານີ’’ຕິ.

ເອວເມຕ຺ຖ ຎາຓກິຈ຺ຈໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໖໔. ອນ຺ໂຕຄຘານໍ ປເຠທາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ມິໍ ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫຎ຺ເຈວ ອນາສວຘມ຺ເມ ຈ ເສສາ ສພ຺ພຘມ຺ມາ ອນ຺ໂຕຄຘາ. ສມຸທຍສຈ຺ເຈ ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ. ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ. ມຄ຺ຄສຈ຺ເຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິມຸເຂນ ວີມໍສິທ຺ຘິປາທປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎາພລຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາປເທເສນ ຕໂຍ ¶ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກາທໂຍ. ສມ຺ມາວາຈາປເທເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີສຸຈຣິຕານິ ¶ . ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາປເທເສນ ຕີຓິ ກາຍສຸຈຣິຕານິ. ສມ຺ມາຊີວມຸເຂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຈ. ສພ຺ເພສໍເຍວ ວາ ເອເຕສໍ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວານໍ ອຣິຍກນ຺ຕສີລຕ຺ຕາ ອຣິຍກນ຺ຕສີລສ຺ສ ຈ ສທ຺ຘາຫຕ຺ເຖນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສທ຺ຘາພລຉນ຺ທິທ຺ຘິປາທາ. ສມ຺ມາວາຍາມາປເທເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍວີຣິຍພລວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ. ສມ຺ມາສຕິອປເທເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘສຕິປຏ຺ຐານສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສຕິພລສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ. ສມ຺ມາສມາຘິອປເທເສນ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາທໂຍ ຕໂຍ ສມາຘີ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສມາຘິພລປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ອນ຺ໂຕຄຘານີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຄຘານໍ ປເຠທໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໖໕. ອຸປມາໂຕຕິ ຠາໂຣ ວິຍ ຫິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຠາຣາທານມິວ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ຠາຣນິກ຺ເຂປນມິວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຠາຣນິກ຺ເຂປນຸປາໂຍ ວິຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ໂຣໂຄ ວິຍ ຈ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ໂຣຄນິທານມິວ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ໂຣຄວູປສໂມ ວິຍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ເຠສຊ຺ຊມິວ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ທຸພ຺ຠິກ຺ຂມິວ ວາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິ ວິຍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ສຸຠິກ຺ຂມິວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ສຸວຸຏ຺ຐິ ວິຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ອປິຈ ເວຣີ-ເວຣມູລ-ເວຣສມຸຄ຺ຆາຕ-ເວຣສມຸຄ຺ຆາຕຸປາເຍຫິ, ວິສຣຸກ຺ຂ-ຣຸກ຺ຂມູລ-ມູລຸປຈ຺ເຉທ-ຕທຸປຈ຺ເຉທຸປາເຍຫິ, ຠຍ-ຠຍມູລ-ນິພ຺ຠຍ-ຕທຘິຄມຸປາເຍຫິ, ໂອຣິມຕີຣ-ມໂຫຆປາຣິມຕີຣ-ຕໍສມ຺ປາປກວາຍາເມຫິ ຈ ໂຍເຊຕ຺ວາເປຕານິ ອຸປມາໂຕ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຸປມາໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໖໖. ຈຕຸກ຺ກໂຕຕິ ອຕ຺ຖິ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອຕ຺ຖິ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ນ ທຸກ຺ຂໍ, ອຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອຣິຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ, ອຕ຺ຖິ ເນວ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ເອສ ນໂຍ ສມຸທຍາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຈ ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໕) ວຈນໂຕ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ນິໂຣໂຘ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ນ ທຸກ຺ຂໍ. ອິຕຣໍ ປນ ອຣິຍສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ສິຍາ ທຸກ຺ຂໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ, ນ ປນ ຍສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ຕຖຕ຺ເຕນ. ສພ຺ພາກາເຣນ ປນ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອຣິຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຓ຺ຫາຍ. ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຈ ຍສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ຕຖຕ຺ເຕນ ເນວ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ສມຸທຍາທີສຸປິ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ກໂຕເປຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໖໗. ສຸຎ຺ຎເຕກວິຘາທີຫີຕິເອຕ຺ຖ ¶ ¶ ສຸຎ຺ຎໂຕ ຕາວ ປຣມຕ຺ເຖນ ຫິ ສພ຺ພາເນວ ສຈ຺ຈານິ ເວທກກາຣກນິພ຺ພຸຕຄມກາຠາວໂຕ ສຸຎ຺ຎານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ທຸກ຺ຂເມວ ຫິ, ນ ໂກຈິ ທຸກ຺ຂິໂຕ;

ກາຣໂກ ນ, ກິຣິຍາວ ວິຊ຺ຊຕິ.

ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພຸຕິ, ນ ນິພ຺ພຸໂຕ ປຸມາ;

ມຄ຺ຄມຕ຺ຖິ, ຄມໂກ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ອຖ ວາ,

ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕສຸຎ຺ຎໍ, ປຸຣິມທ຺ວຍມຕ຺ຕສຸຎ຺ຎມມຕປທໍ;

ຘຸວສຸຂອຕ຺ຕວິຣຫິໂຕ, ມຄ຺ໂຄອິຕິ ສຸຎ຺ຎຕາ ເຕສຸ.

ນິໂຣຘສຸຎ຺ຎານິ ວາ ຕີຓິ, ນິໂຣໂຘ ຈ ເສສຕ຺ຕຍສຸຎ຺ໂຎ. ຜລສຸຎ຺ໂຎ ວາ ເອຕ຺ຖ ເຫຕຸ ສມຸທເຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຠາວໂຕ, ມຄ຺ເຄ ຈ ນິໂຣຘສ຺ສ, ນ ຜເລນ ສຄພ຺ໂຠ ປກຕິວາທີນໍ ປກຕິ ວິຍ. ເຫຕຸສຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ຜລໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍານໍ ນິໂຣຘມຄ຺ຄານຎ຺ຈ ອສມວາຍາ, ນ ເຫຕຸສມເວຕໍ ເຫຕຸຜລໍ ສມວາຍວາທີນໍ ທ຺ວິອຓຸກາທິ ວິຍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕຍມິຘ ນິໂຣຘສຸຎ຺ຎໍ, ຕເຍນ ເຕນາປິ ນິພ຺ພຸຕິ ສຸຎ຺ຎາ;

ສຸຎ຺ໂຎ ຜເລນ ເຫຕຸ, ຜລມ຺ປິ ຕໍເຫຕຸນາ ສຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ຕາວ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອກວິຘາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໕໖໘. ເອກວິຘາທີຫີຕິ ສພ຺ພເມວ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ເອກວິຘໍ ປວຕ຺ຕິຠາວໂຕ. ທຸວິຘໍ ນາມຣູປໂຕ. ຕິວິຘໍ ກາມຣູປາຣູປູປປຕ຺ຕິຠວເຠທໂຕ. ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຈຕຸອາຫາຣເຠທໂຕ. ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘເຠທໂຕ.

ສມຸທໂຍປິ ¶ ເອກວິໂຘ ປວຕ຺ຕກຠາວໂຕ. ທຸວິໂຘ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ. ຕິວິໂຘ ກາມຠວວິຠວຕຓ຺ຫາເຠທໂຕ. ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈຕຸມຄ຺ຄປ຺ປເຫຍ຺ຍໂຕ. ປຎ຺ຈວິໂຘ ຣູປາຠິນນ຺ທນາທິເຠທໂຕ. ຉພ຺ພິໂຘ ຉຕຓ຺ຫາກາຍເຠທໂຕ.

ນິໂຣໂຘປິ ¶ ເອກວິໂຘ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸຠາວໂຕ. ປຣິຍາເຍນ ປນ ທຸວິໂຘ ສອຸປາທິເສສອນຸປາທິເສສເຠທໂຕ. ຕິວິໂຘ ຠວຕ຺ຕຍວູປສມໂຕ. ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈຕຸມຄ຺ຄາຘິຄມນີຍໂຕ. ປຎ຺ຈວິໂຘ ປຎ຺ຈາຠິນນ຺ທນວູປສມໂຕ. ຉພ຺ພິໂຘ ຉຕຓ຺ຫາກາຍກ຺ຂຍເຠທໂຕ.

ມຄ຺ໂຄປິ ເອກວິໂຘ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ. ທຸວິໂຘ ສມຖວິປສ຺ສນາເຠທໂຕ, ທສ຺ສນຠາວນາເຠທໂຕ ວາ. ຕິວິໂຘ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍເຠທໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ສປ຺ປເທສຕ຺ຕາ ນຄຣໍ ວິຍ ຣຊ຺ເຊນ ນິປ຺ປເທເສຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຣິເຍນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕີຫິ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຂນ຺ເຘຫິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍາ ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຈາ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ. ໂຍ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ຍາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຍາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒).

ເອຕ຺ຖ ຫິ ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ສີລເມວ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສຊາຕິໂຕ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ປາຬິຍໍ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘຕິ ຠຸມ຺ເມນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ກຣຓວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມາວາຍາມາທີສຸ ປນ ຕີສຸ ສມາຘິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ອປ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວີຣິເຍ ປນ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ເຕ ສຕິຍາ ຈ ອປິລາປນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘຸປກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ຍຖາ ຫິ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມາຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ເຐສຸ ຕີສຸ ສຫາເຍສຸ ເອໂກ ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ຈມ຺ປກຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ໂອນມິຕ຺ວາ ¶ ປິຏ຺ຐິໍ ທເທຍ຺ຍ, ໂສ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາປິ ກມ຺ປມາໂນ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ອິຕໂຣ ອໍສກູຏໍ ອຸປນາເມຍ຺ຍ. ໂສ ເອກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ອໍສກູຏໍ ໂອລຸພ຺ຠ ຍຖາຣຸຈິ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີເຬຍ຺ຍ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອກໂຕ ¶ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ຐາ ຕໂຍ ສຫາຍາ ວິຍ ຫິ ເອກໂຕ ຊາຕາ ສມ຺ມາວາຍາມາທໂຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ສຸປຸປ຺ຜິຕຈມ຺ປໂກ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ອປ຺ເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສມາຘິ. ປິຏ຺ຐິໍ ທຕ຺ວາ ໂອນຕສຫາໂຍ ວິຍ ວາຍາໂມ. ອໍສກູຏໍ ທຕ຺ວາ ຐິຕສຫາໂຍ ວິຍ ສຕິ. ຍຖາ ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ອໍສກູຏໍ ໂອລຸພ຺ຠ ອິຕໂຣ ຍຖາຣຸຈິ ປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວ ວີຣິເຍ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ເຕ ສຕິຍາ ຈ ອປິລາປນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘຸປກາໂຣ ສມາຘິ ສກ຺ໂກຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ອປ຺ເປຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ສມາຘິເຍເວຕ຺ຖ ສຊາຕິໂຕ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ວາຍາມສຕິໂຍ ປນ ກິຣິຍໂຕ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ເປສຸປິ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ວິຕກ຺ເກ ປນ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ເທນ຺ເຕ ສກ຺ໂກຕິ. ກຖໍ? ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ກຫາປຓໍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຠາເຄສຸ ໂອໂລເກຕຸກາໂມ ສມາໂນປິ ນ ຈກ຺ຂຸຕເລເນວ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອງ຺ຄຸລິປພ຺ເພຫິ ປນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວ ນ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂເຓນ ປນ ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣເສນ ວິຕກ຺ເກນ ອາໂກເຏນ຺ເຕນ ວິຍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ວິຍ ຈ ອາທາຍາທາຍ ທິນ຺ນເມວ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເຍວ ສຊາຕິໂຕ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປນ ກິຣິຍວເສນ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕິວິໂຘ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍເຠທໂຕ’’ຕິ. ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທິວເສເນວ.

ອປິຈ ສພ຺ພາເນວ ສຈ຺ຈານິ ເອກວິຘານິ ອວິຕຖຕ຺ຕາ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວາ. ທຸວິຘານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ, ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕໂຕ ວາ. ຕິວິຘານິ ທສ຺ສນ-ຠາວນາຫິ ປຫາຕພ຺ພໂຕ, ອປ຺ປຫາຕພ຺ພໂຕ ຈ. ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິເຠທໂຕຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ເອກວິຘາທີຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໖໙. ສຠາຄວິສຠາຄໂຕຕິ ¶ ¶ ສພ຺ພາເນວ ສຈ຺ຈານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຠາຄານິ ອວິຕຖໂຕ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎໂຕ ທຸກ຺ກຣປຏິເວຘໂຕ ຈ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອານນ຺ທ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ວາ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣໍ ວາ, ໂຍ ວາ ທູຣໂຕວ ສຸຂຸເມນ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ອສນໍ ອຕິປາເຕຍ຺ຍ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອວິຣາຘິຕໍ, ໂຍ ວາ ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ? ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ກຣຕຣຎ຺ເຈວ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣຎ຺ຈ, ໂຍ ວາ ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ. ຕໂຕ ໂຂ ເຕ, ອານນ຺ທ, ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌຕຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ…ເປ… ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໑໕).

ວິສຠາຄານິ ສລກ຺ຂຓວວຕ຺ຖານໂຕ. ປຸຣິມານິ ຈ ທ຺ເວ ສຠາຄານິ ທຸຣວຄາຫຕ຺ເຖນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ໂລກິຍຕ຺ຕາ ສາສວຕ຺ຕາ ຈ. ວິສຠາຄານິ ຜລເຫຕຸເຠທໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປ຺ປຫາຕພ຺ພໂຕ ຈ. ປຈ຺ຉິມານິປິ ທ຺ເວ ສຠາຄານິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ເຕນ ທຸຣວຄາຫຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ອນາສວຕ຺ຕາ ຈ. ວິສຠາຄານິ ວິສຍວິສຍີເຠທໂຕ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພໂຕ ຈ. ປຐມຕຕິຍານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ຜລາປເທສໂຕ. ວິສຠາຄານິ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕໂຕ. ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ເຫຕຸອປເທສໂຕ. ວິສຠາຄານິ ເອກນ຺ຕກຸສລາກຸສລໂຕ. ປຐມຈຕຸຕ຺ຖານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ສງ຺ຂຕໂຕ. ວິສຠາຄານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ. ທຸຕິຍຕຕິຍານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ເນວເສກ຺ຂານາເສກ຺ຂຠາວໂຕ. ວິສຠາຄານິ ສາຣມ຺ມຓານາຣມ຺ມຓໂຕ.

ອິຕິ ເອວໍ ປກາເຣຫິ, ນເຍຫິ ຈ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ວິຊຎ຺ຎາ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ, ສຠາຄວິສຠາຄຕນ຺ຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ອິນ຺ທ຺ຣິຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ໂສຬສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໗. ປຎ຺ຎາຠູມິນິທ຺ເທໂສ

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາ

໕໗໐. ອິທານິ ¶ ¶ ‘‘ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸອິນ຺ທ຺ຣິຍສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິເຠທາ ຘມ຺ມາ ຠູມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອິມິສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຍ ຠູມິຠູເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຍສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທເຈວ, ອາທິສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຫິຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ຈ ອວເສສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ຕາວ ຘມ຺ມາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ? ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑).

ຊຣາມຣຓາທໂຍ ປນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ? ຊຣາມຣຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຍຘມ຺ມໍ ວຍຘມ຺ມໍ ວິຣາຄຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມໍ. ຊາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຠໂວ… ອຸປາທານໍ… ຕຓ຺ຫາ… ເວທນາ… ຜສ຺ໂສ… ສຬາຍຕນໍ… ນາມຣູປໍ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ສງ຺ຂາຣາ… ອວິຊ຺ຊາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ¶ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐).

໕໗໑. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາຕິ ເຕຫິ ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຘມ຺ມາ. ກຖມິທໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ¶ ເຈ? ຠຄວໂຕ ວຈເນນ. ຠຄວຕາ ຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມເທສນາສຸຕ຺ເຕ –

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ? ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓໍ, ອຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ອຠິສເມຕິ, ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຠິສເມຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ ເທເສຕິ ປຎ຺ຎເປຕິ ປຏ຺ຐເປຕິ ວິວຣຕິ ວິຠຊຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ, ປສ຺ສຖາຕິ ຈາຫ. ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓໍ. ຠວປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິ…ເປ… ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ ອຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ…ເປ… ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ ປສ຺ສຖາຕິ ຈາຫ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ຕຕ຺ຣ ຕຖຕາ ອວິຕຖຕາ ອນຎ຺ຎຖຕາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐).

໕໗໒. ເອວໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ເທເສນ຺ເຕນ ຕຖຕາທີຫິ ເວວຈເນຫິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຊຣາມຣຓາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍລກ຺ຂໂຓ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ, ທຸກ຺ຂານຸພນ຺ຘນຣໂສ, ກຸມ຺ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂສ ປນາຍໍ ເຕຫິ ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອນູນາຘິເກເຫວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ຕຖຕາຕິ, ສາມຄ຺ຄິໍ ອຸປຄເຕສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຕໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ອສມ຺ຠວາຠາວໂຕ ອວິຕຖຕາຕິ, ອຎ຺ຎຘມ຺ມປຈ຺ຈເຍຫິ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອນຎ຺ຎຖຕາຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ເອເຕສໍ ຊຣາມຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ວາ ປຈ຺ຈຍສມູຫໂຕ ວາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

໕໗໓. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ, ອິເມສໍ ປຈ຺ຈຍາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ວາ ສມູໂຫ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ລກ຺ຂຓໍ ປເນຕ຺ຖ ສທ຺ທສຕ຺ຖໂຕ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ.

໕໗໔. ເກຈິ ¶ ປນ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ມາ ຈ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິກປ຺ປິຕປກຕິປຸຣິສາທິກາຣຓນິຣເປກ຺ໂຂ ອຸປ຺ປາໂທ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ວທນ຺ຕິ ¶ , ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ສຸຕ຺ຕາຠາວໂຕ, ສຸຕ຺ຕວິໂຣຘໂຕ, ຄມ຺ຠີຣນຍາສມ຺ຠວໂຕ, ສທ຺ທເຠທໂຕ ຈ. ‘‘ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ. ຕໍ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປເທສວິຫາຣສຸຕ຺ຕວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ? ຠຄວໂຕ ຫິ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ມນສາກາສີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑) ອາທິວຈນໂຕ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມນສິກາໂຣ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ຘວິຫາໂຣ, ປເທສວິຫາໂຣ ຈ ຕສ຺ເສກເທສວິຫາໂຣ. ຍຖາຫ ‘‘ເຍນ ສ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫາເຣນ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຫຣາມິ, ຕສ຺ສ ປເທເສນ ວິຫາສິ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑). ຕຕ຺ຣ ຈ ປຈ຺ຈຍາກາຣທສ຺ສເນນ ວິຫາສິ, ນ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕທສ຺ສເນນາຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ໂສ ເອວໍ ປຊານາມິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາປິ ເວທຍິຕໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາປິ ເວທຍິຕໍ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປປຈ຺ຈຍາປິ ເວທຍິຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑) ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປເທສວິຫາຣສຸຕ຺ຕວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ກຈ຺ຈານສຸຕ຺ຕວິໂຣໂຘ.

ກຈ຺ຈານສຸຕ຺ເຕປິ ຫິ ‘‘ໂລກສມຸທຍໍ ໂຂ, ກຈ຺ຈານ, ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ ຍາ ໂລເກ ນຕ຺ຖິຕາ, ສາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕) ອນຸໂລມປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ໂລກປຈ຺ຈຍໂຕ ‘‘ໂລກສມຸທໂຍ’’ຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສມຸຄ຺ຆາຕຕ຺ຖໍ ປກາສິໂຕ, ນ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕທສ຺ສເນນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈຍານຸປຣມທສ຺ສເນນ ປນ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈຍານຸປຣເມ ຜລານຸປຣມໂຕຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ກຈ຺ຈານສຸຕ຺ຕວິໂຣໂຘປິ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ຄມ຺ຠີຣນຍາສມ຺ຠວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໕; ສໍ. ນິ. ໒.໖໐). ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕຎ຺ຈ ນາມ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ, ຕໍ ປຣໂຕ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ຕໍ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕ ນຕ຺ຖິ. ຈຕຸພ຺ພິຘນຍປຏິມຓ຺ຑິຕຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ນຍຈຕຸກ຺ກໍ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕ ນຕ຺ຖີຕິ ຄມ຺ຠີຣນຍາສມ຺ຠວໂຕປິ ນ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ.

໕໗໕. ສທ຺ທເຠທໂຕຕິ ປຏິຈ຺ຈສທ຺ໂທ ຈ ປນາຍໍ ສມາເນ ກຕ຺ຕຣິ ປຸພ຺ພກາເລ ປຍຸຊ຺ຊມາໂນ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິກໂຣ ¶ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໔໓). ອິຘ ປນ ຠາວສາຘເນນ ອຸປ຺ປາທສທ຺ເທນ ¶ ສທ຺ຘິໍ ປຍຸຊ຺ຊມາໂນ ສມານສ຺ສ ກຕ຺ຕຸ ອຠາວໂຕ ສທ຺ທເຠທໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕີຕິ ສທ຺ທເຠທໂຕປິ ນ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ‘‘ໂຫຕິ-ສທ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊຍິສ຺ສາມ ‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີ’ຕິ’’, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ? ໂຍຄາຠາວໂຕ ເຈວ, ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປາທປຕ຺ຕິໂທສໂຕ. ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑). ອິເມສຸ ຫິ ປເທສຸ ເອເກນປິ ສທ຺ຘິໍ ໂຫຕິ-ສທ຺ໂທ ໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ສເຈ ຠເວຍ຺ຍ, ອຸປ຺ປາທສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປາໂທ ປາປຸເຓຍ຺ຍາຕິ.

໕໗໖. ເຍປິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ຠາໂວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ, ຠາໂວ ຈ ນາມ ໂຍ ອາກາໂຣ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ສງ຺ຂາຣາທິປາຕຸຠາເວ ເຫຕຸ, ໂສ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສງ຺ຂາຣວິກາເຣ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຎ຺ຎາ’’ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ເຫຕຸວຈນໂຕ. ຠຄວຕາ ຫິ ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ອານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ, ເອຕໍ ນິທານໍ, ເອສ ສມຸທໂຍ, ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຍທິທໍ ຊາຕິ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ, ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໘ ອາທໂຍ) ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາທໂຍວ ເຫຕູຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ເຕສໍ ວິກາໂຣ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໕໗໗. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ອິມາຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍ ອຸປ຺ປາໂທເຍວາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາ ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ເອວມຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວູປສເມຕພ຺ພາ. ຠຄວຕາ ຫິ,

ທ຺ເວຘາ ຕໂຕ ປວຕ຺ເຕ, ຘມ຺ມສມູເຫ ຍໂຕ ອິທໍ ວຈນໍ;

ຕປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຕໂຕຍໍ, ຜໂລປຈາເຣນ ອິຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ໂຍ ຫິ ອຍໍ ປຈ຺ຈຍຕາຍ ປວຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມສມູໂຫ, ຕຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ທ຺ວິຘາ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ປຕີຍມາໂນ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຈ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ເຈຕຸມຣຫນ຺ຕິ ¶ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ປຏິຈ຺ໂຈ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຈ ສຫ ສມ຺ມາ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ເອເກກໂຕ, ນາປິ ອເຫຕຸໂຕຕິ ສມຸປ຺ປາໂທ. ເອວໍ ປຏິຈ຺ໂຈ ຈ ໂສ ສມຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ¶ . ອປິຈ ສຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ສມຸປ຺ປາໂທ, ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິໍ ປນ ປຏິຈ຺ຈ ອປຈ຺ຈກ຺ຂາຍາຕິ ເອວມ຺ປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ຕສ຺ສ ຈາຍໍ ເຫຕຸສມູໂຫ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອຍມ຺ປິ, ຍຖາ ໂລເກ ເສມ຺ຫສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຄຸໂຬ ເສມ຺ໂຫ ຄຸໂຬຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ຈ ສາສເນ ສຸຂປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອິຈ຺ເຈວ ຜລໂວຫາເຣນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໗໘. ອຖ ວາ,

ປຏິມຸຂມິໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຫຕຸສມູໂຫ ອຍໍ ປຏິຈ຺ໂຈຕິ;

ສຫິເຕ ອຸປ຺ປາເທຕິ ຈ, ອິຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ໂສ ສມຸປ຺ປາໂທ.

ໂຍ ຫິ ເອສ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ປາຕຸຠາວາຍ ອວິຊ຺ຊາທິເອເກກເຫຕຸສີເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ເຫຕຸສມູໂຫ, ໂສ ສາຘາຣຓຜລນິປ຺ຜາທກຏ຺ເຐນ ອເວກລ຺ລຏ຺ເຐນ ຈ ສາມຄ຺ຄິອງ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຏິມຸຂໍ ອິໂຕ ຄໂຕຕິ ກຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ໂຈຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ວາຍໍ ສຫິເຕເຍວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອວິນິພ຺ໂຠຄວຸຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ສມຸປ຺ປາໂທຕິປິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວມ຺ປິ ປຏິຈ຺ໂຈ ຈ ໂສ ສມຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ.

໕໗໙. ອປໂຣ ນໂຍ –

ປຈ຺ຈຍຕາ ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎໍ, ປຏິຈ຺ຈ ຍສ຺ມາ ສມໍ ສຫ ຈ ຘມ຺ເມ;

ອຍມຸປ຺ປາເທຕິ ຕໂຕປິ, ເອວມິຘ ຠາສິຕາ ມຸນິນາ.

ອວິຊ຺ຊາທິສີເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐປຈ຺ຈເຍສຸ ຫິ ເຍ ປຈ຺ຈຍາ ຍໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ນ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອປຏິຈ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວກລ຺ເລ ສຕິ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຕິ. ຕສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຈ ສມໍ ສຫ ຈ ນ ເອເກກເທສໍ, ນາປິ ປຸພ຺ພາປຣຠາເວນ ອຍໍ ປຈ຺ຈຍຕາ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ຖານຸສາຣໂວຫາຣກຸສເລນ ມຸນິນາ ເອວມິຘ ຠາສິຕາ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕ຺ເວວ ຠາສິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໘໐. ເອວໍ ¶ ຠາສມາເນນ ຈ,

ປຸຣິເມນ ສສ຺ສຕາທີນ, ມຠາໂວ ປຈ຺ຉິເມນ ຈ ປເທນ;

ອຸຈ຺ເຉທາທິວິຆາໂຕ, ທ຺ວເຍນ ປຣິທີປິໂຕ ຎາໂຍ.

ປຸຣິເມນາຕິ ¶ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິປຣິທີປເກນ ປຏິຈ຺ຈປເທນ ປວຕ຺ຕິຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍໍ ອາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ສສ຺ສຕາເຫຕຸວິສມເຫຕຸວສວຕ຺ຕິວາທປ຺ປເຠທານໍ ສສ຺ສຕາທີນໍ ອຠາໂວ ປຣິທີປິໂຕ ໂຫຕິ? ກິໍ ຫິ ສສ຺ສຕານໍ, ອເຫຕຸອາທິວເສນ ວາ ປວຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍາຕິ? ປຈ຺ຉິເມນ ຈ ປເທນາຕິ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທປຣິທີປເກນ ສມຸປ຺ປາທປເທນ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ວິຫຕາ ອຸຈ຺ເຉທນຕ຺ຖິກອກິຣິຍວາທາຕິ ອຸຈ຺ເຉທາທິວິຆາໂຕ ປຣິທີປິໂຕ ໂຫຕິ. ປຸຣິມປຸຣິມປຈ຺ຈຍວເສນ ຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກຸໂຕ ອຸຈ຺ເຉໂທ, ນຕ຺ຖິກາກິຣິຍວາທາ ຈາຕິ. ທ຺ວເຍນາຕິ ສກເລນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວຈເນນ ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍາ ສນ຺ຕຕິໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສມ຺ຠວໂຕ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ, ‘‘ໂສ ກໂຣຕິ ໂສ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອຎ຺ໂຎ ກໂຣຕິ ອຎ຺ໂຎ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິ ວາທປ຺ປຫານໍ, ຊນປທນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ອນຠິນິເວໂສ, ສມຎ຺ຎາຍ ອນຕິຘາວນນ຺ຕິ ອຍໍ ຎາໂຍ ປຣິທີປິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ຕາວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ວຈນມຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

໕໘໑. ຍາ ປນາຍໍ ຠຄວຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ເທເສນ຺ເຕນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ວິຠຊ຺ຊວາທິມຓ຺ຑລໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍ ອນພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ສກສມຍໍ ອໂວກ຺ກມນ຺ເຕນ ປຣສມຍໍ ອນາຍູຫນ຺ເຕນ ສຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິພາຫນ຺ເຕນ ວິນຍໍ ອນຸໂລເມນ຺ເຕນ ມຫາປເທເສ ໂອໂລເກນ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ທີເປນ຺ເຕນ ອຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄາເຫນ຺ເຕນ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປຸນຣາວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປເຣຫິປິ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣຫິ ນິທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຈ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ກາຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ປກຕິຍາປິ ຈ ທຸກ຺ກຣາວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ. ຍຖາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ສຈ຺ຈໍ ສຕ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຘິ, ປຈ຺ຈຍາກາຣເມວ ຈ;

ທຸທ຺ທສາ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ເທເສຕຸໍ ຈ ສຸທຸກ຺ກຣາ’’ຕິ.

ຕສ຺ມາ ¶ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອາຄມາຘິຄມປ຺ປຕ຺ເຕຫິ ນ ສຸກຣາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຕິ ປຣິຕຸລຍິຕ຺ວາ,

ວຕ຺ຕຸກາໂມ ¶ ອຫໍ ອຊ຺ຊ, ປຈ຺ຈຍາກາຣວຓ຺ຓນໍ;

ປຕິຏ຺ຐໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫວ ສາຄຣໍ.

ສາສນໍ ປນິທໍ ນານາ, ເທສນານຍມຓ຺ຑິຕໍ;

ປຸພ຺ພາຈຣິຍມຄ຺ໂຄ ຈ, ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ໂນ ປວຕ຺ຕຕິ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍໍ, ສນ຺ນິສ຺ສາຍຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ;

ອາຣຠິສ຺ສາມິ ເອຕສ຺ສ, ຕໍ ສຸຓາຖ ສມາຫິຕາ.

ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຸພ຺ພາຈຣິເຍຫິ –

‘‘ໂຍ ໂກຈິ ມໍ ອຏ຺ຐິກຕ຺ວາ ສຸເຓຍ຺ຍ,

ລເຠຖ ປຸພ຺ພາປຣິຍໍ ວິເສສໍ;

ລທ຺ຘານ ປຸພ຺ພາປຣິຍໍ ວິເສສໍ,

ອທສ຺ສນໍ ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ຄຈ຺ເຉ’’ຕິ.

໕໘໒. ອິຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິອາທີສຸ ຫິ ອາທິໂຕເຍວ ຕາວ,

ເທສນາເຠທໂຕ ອຕ຺ຖ, ລກ຺ຂເຓກວິຘາທິໂຕ. ອງ຺ຄານຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖານາ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ເທສນາເຠທໂຕຕິ ຠຄວໂຕ ຫິ ວລ຺ລິຫາຣການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ວລ຺ລິຄຫຓໍ ວິຍ ອາທິໂຕ ວາ ມຊ຺ຌໂຕ ວາ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານໍ, ຕຖາ ປຣິໂຍສານໂຕ ວາ ມຊ຺ຌໂຕ ວາ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທີຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທເທສນາ.

ຍຖາ ຫິ ວລ຺ລິຫາຣເກສຸ ຈຕູສຸ ປຸຣິເສສຸ ເອໂກ ວລ຺ລິຍາ ມູລເມວ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕໍ ມູເລ ¶ ເຉຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອາທາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໒; ສໍ. ນິ. ໒.໒) ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ເທເສຕິ.

ຍຖາ ປນ ເຕສຸ ປຸຣິເສສຸ ເອໂກ ວລ຺ລິຍາ ມຊ຺ຌໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຣິຠາຄຎ຺ເຎວ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອາທາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ເວທນໍ ອຠິນນ຺ທໂຕ ອຠິວທໂຕ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນນ຺ທີ. ຍາ ເວທນາສຸ ນນ຺ທີ, ຕທຸປາທານໍ. ຕສ຺ສຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໙; ສໍ. ນິ. ໓.໕) ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາປິ ເທເສຕິ.

ຍຖາ ຈ ເຕສຸ ປຸຣິເສສຸ ເອໂກ ວລ຺ລິຍາ ອຄ຺ຄໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ອຄ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄ຺ຄານຸສາເຣນ ຍາວ ມູລາ ສພ຺ພໍ ອາທາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓໍ ໂນ ວາ ກຖໍ ໂວ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ? ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຊຣາມຣຓໍ. ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ. ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ…ເປ… ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ ໂນ ວາ ກຖໍ ໂວ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໓) ປຣິໂຍສານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທິໂຕປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ເທເສຕິ.

ຍຖາ ປເນເຕສຸ ປຸຣິເສສຸ ເອໂກ ວລ຺ລິຍາ ມຊ຺ຌເມວ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຍາວ ມູລາ ອາທາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ‘‘ອິເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ກິນ຺ນິທານາ, ກິໍສມຸທຍາ, ກິໍຊາຕິກາ, ກິໍປຠວາ? ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ຕຓ຺ຫານິທານາ, ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ, ຕຓ຺ຫາຊາຕິກາ, ຕຓ຺ຫາປຠວາ. ຕຓ຺ຫາ ກິນ຺ນິທານາ… ເວທນາ… ຜສ຺ໂສ… ສຬາຍຕນໍ… ນາມຣູປໍ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ສງ຺ຂາຣາ ກິນ຺ນິທານາ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊານິທານາ…ເປ… ອວິຊ຺ຊາປຠວາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໑) ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທິໂຕ ເທເສຕິ.

໕໘໓. ກສ຺ມາ ປເນວໍ ເທເສຕີຕິ? ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ສມນ຺ຕຠທ຺ທກຕ຺ຕາ ສຍຎ຺ຈ ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສມນ຺ຕຠທ຺ທໂກ ຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ, ຕໂຕ ຕໂຕ ຎາຍປຏິເວຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິເຍວ ¶ . ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ ຠຄວາ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊປຏິສມ຺ຠິທາໂຍເຄນ ຈຕຸພ຺ພິຘຄມ຺ຠີຣຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ. ໂສ ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນານານເຍເຫວ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ.

ວິເສສໂຕ ປນສ຺ສ ຍາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມເທສນາ, ສາ ປວຕ຺ຕິກາຣຓວິຠາຄສໍມູຬ຺ຫໍ ເວເນຍ຺ຍຊນໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ຍຖາສເກຫິ ກາຣເຓຫິ ປວຕ຺ຕິສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕາຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ. ຍາ ປຣິໂຍສານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິໂລມເທສນາ, ສາ ‘‘ກິຈ຺ຉໍ ວຕາຍໍ ໂລໂກ ¶ ອາປນ຺ໂນ ຊາຍຕິ ຈ ຊີຍຕິ ຈ ມີຍຕິ ຈ ຈວຕິ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໒.໕໗; ສໍ. ນິ. ໒.໔) ນເຍນ ກິຈ຺ຉາປນ຺ນໍ ໂລກໍ ອນຸວິໂລກຍໂຕ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິເວຘານຸສາເຣນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຊຣາມຣຓາທິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕກາຣຓສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍາ ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທິ ປວຕ຺ຕາ, ສາ ອາຫາຣນິທານວວຕ຺ຖາປນານຸສາເຣນ ຍາວ ອຕີຕໍ ອທ຺ຘານໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕີຕທ຺ຘໂຕ ປຠຸຕິ ເຫຕຸຜລປຏິປາຏິສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍາ ປນ ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານໍ ປວຕ຺ຕາ, ສາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອທ຺ຘາເນ ອນາຄຕທ຺ຘເຫຕຸສມຸຏ຺ຐານໂຕ ປຠຸຕິ ອນາຄຕທ຺ຘສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຕາສຸ ຍາ ປວຕ຺ຕິກາຣຓສມ຺ມູຬ຺ຫສ຺ສ ເວເນຍ຺ຍຊນສ຺ສ ຍຖາສເກຫິ ກາຣເຓຫິ ປວຕ຺ຕິສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອິຘ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໘໔. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕາ, ກິໍ ປກຕິວາທີນໍ ປກຕິ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາປິ ອກາຣຓໍ ມູລກາຣຓໍ ໂລກສ຺ສາຕິ? ນ ອກາຣຓໍ. ‘‘ອາສວສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໐໓) ຫິ ອວິຊ຺ຊາຍ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖິ ປນ ປຣິຍາໂຍ ເຍນ ມູລກາຣຓໍ ສິຍາ, ໂກ ປນ ໂສຕິ? ວຏ຺ຏກຖາຍ ສີສຠາໂວ.

ຠຄວາ ຫິ ວຏ຺ຏກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຘມ຺ເມ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ອວິຊ຺ຊໍ ວາ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ‘ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’ຕິ, ເອວຎ຺ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຖ ຈ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑). ຠວຕຓ຺ຫໍ ວາ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ‘ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຠວຕຓ຺ຫາ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’ຕິ, ເອວຎ຺ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຖ ຈ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຠວຕຓ຺ຫາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໒).

໕໘໕. ກສ຺ມາ ¶ ປນ ຠຄວາ ວຏ຺ຏກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ເມ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຕີຕິ? ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິຄາມິໂນ ກມ຺ມສ຺ສ ວິເສສເຫຕຸຠູຕຕ຺ຕາ. ທຸຄ຺ຄຕິຄາມິໂນ ຫິ ກມ຺ມສ຺ສ ວິເສສເຫຕຸ ອວິຊ຺ຊາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠິຠູໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປລຄຸຬາຠິຆາຕປຣິສ຺ສມາຠິຠູຕາ ວຊ຺ຌຄາວີ ຕາຍ ປຣິສ຺ສມາຕຸຣຕາຍ ນິຣສ຺ສາທມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖາວຫມ຺ປິ ຈ ອຸຓ຺ໂຫທກປານໍ ¶ ວິຍ ກິເລສສນ຺ຕາປໂຕ ນິຣສ຺ສາທມ຺ປິ ທຸຄ຺ຄຕິນິປາຕນໂຕ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖາວຫມ຺ປິ ປາຓາຕິປາຕາທິໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ທຸຄ຺ຄຕິຄາມິກມ຺ມໍ ອາຣຠຕິ. ສຸຄຕິຄາມິໂນ ປນ ກມ຺ມສ຺ສ ວິເສສເຫຕຸ ຠວຕຓ຺ຫາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຠວຕຓ຺ຫາຠິຠູໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຄາວີ ສີຕູທກຕຓ຺ຫາຍ ສອສ຺ສາທໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສ຺ສມວິໂນທນຎ຺ຈ ສີຕູທກປານໍ ວິຍ ກິເລສສນ຺ຕາປວິຣຫໂຕ ສອສ຺ສາທໍ ສຸຄຕິສມ຺ປາປເນນ ອຕ຺ຕໂນ ທຸຄ຺ຄຕິທຸກ຺ຂປຣິສ຺ສມວິໂນທນຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິອາທິໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ສຸຄຕິຄາມິກມ຺ມໍ ອາຣຠຕິ.

໕໘໖. ເອເຕສຸ ປນ ວຏ຺ຏກຖາຍ ສີສຠູເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖຈິ ຠຄວາ ເອກຘມ຺ມມູລິກໍ ເທສນໍ ເທເສຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊູປນິສາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣູປນິສໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໓). ຕຖາ ‘‘ອຸປາທານິເຍສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມສຸ ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ຕຓ຺ຫາ ປວຑ຺ຒຕິ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໒). ກຕ຺ຖຈິ ອຸຠຍມູລິກມ຺ປິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ‘‘ອວິຊ຺ຊານີວຣຓສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສ ຕຓ຺ຫາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວມຍໍ ກາໂຍ ສມຸທາຄໂຕ. ອິຕິ ອຍຎ຺ເຈວ ກາໂຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ນາມຣູປໍ ອິຕ຺ເຖຕໍ ທ຺ວຍໍ. ທ຺ວຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຜສ຺ໂສ ສເຬວາຍຕນານິ, ເຍຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ພາໂລ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໙). ຕາສຸ ເທສນາສຸ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ອຍມິຘ ອວິຊ຺ຊາວເສນ ເອກຘມ຺ມມູລິກາ ເທສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ເທສນາເຠທໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໘໗. ອຕ຺ຖໂຕຕິ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປທານໍ ອຕ຺ຖໂຕ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ປູເຣຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິ ອວິນ຺ທິຍໍ ນາມ, ອລທ຺ຘພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອວິນ຺ທິຍໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຕພ຺ພິປຣີຕໂຕ ກາຍສຸຈຣິຕາທິ ວິນ຺ທິຍໍ ນາມ, ຕໍ ວິນ຺ທິຍໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຂນ຺ຘານໍ ຣາສຏ຺ຐໍ, ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນຏ຺ຐໍ, ຘາຕູນໍ ສຸຎ຺ຎຏ຺ຐໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິປຕິຍຏ຺ຐໍ, ສຈ຺ຈານໍ ຕຖຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິປິ ອວິຊ຺ຊາ. ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປີຬນາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຕ຺ຖໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິປິ ອວິຊ຺ຊາ. ອນ຺ຕວິຣຫິເຕ ສໍສາເຣ ສພ຺ພໂຍນິຄຕິຠວວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ສຕ຺ເຕ ຊວາເປຕີຕິ ¶ ອວິຊ຺ຊາ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທີສຸ ຊວຕິ, ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ຂນ຺ຘາທີສຸ ນ ຊວຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ອປິຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ¶ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຉາທນໂຕປິ ອວິຊ຺ຊາ.

ຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຜລເມຕິ, ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນ ວິນາ ອປຈ຺ຈກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ອຸປກາຣກຏ຺ໂຐ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ. ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ. ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ.

ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ. ອປິຈ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣສທ຺ເທນ ອາຄຕສງ຺ຂາຣາຕິ ທຸວິຘາ ສງ຺ຂາຣາ. ຕຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣາ ຕໂຍ, ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ຕໂຍຕິ ອິເມ ຉ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ໂລກິຍກຸສລາກຸສລເຈຕນາມຕ຺ຕເມວ ໂຫນ຺ຕິ.

ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາໂຣ, ອຠິສງ຺ຂຕສງ຺ຂາໂຣ, ອຠິສງ຺ຂຣຓກສງ຺ຂາໂຣ, ປໂຍຄາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ອິເມ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສງ຺ຂາຣ-ສທ຺ເທນ ອາຄຕສງ຺ຂາຣາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໒໑, ໒໗໒; ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໖) ວຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕຠູມກາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ອຠິສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕປິ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໒໑; ໒໗໒; ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໖) ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິສຸໍ ປນ ເນສໍ ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕຠູມິກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ປນ ອຠິສງ຺ຂຣຓກສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈວ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໑) ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກາຍິກເຈຕສິກໍ ປນ ວີຣິຍໍ ປໂຍຄາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ‘‘ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ, ຕາວຕິກາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໑໕) ອາຄໂຕ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕເຍວ, ອຎ຺ເຎປິ ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໔) ນເຍນ ສງ຺ຂາຣ-ສທ຺ເທນ ອາຄຕາ ອເນເກ ສງ຺ຂາຣາ. ເຕສຸ ນຕ຺ຖິ ໂສ ສງ຺ຂາໂຣ, ໂຍ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາເຣຫິ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອິໂຕ ປຣໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອວຸຕ຺ເຕ ¶ ¶ ປນ ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ນມຕີຕິ ນາມໍ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ຣູປໍ. ອາເຍ ຕໂນຕິ ອາຍຕຎ຺ຈ ນຍຕີຕິ ອາຍຕນໍ. ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ. ອຸປາທິຍຕີຕິ ອຸປາທານໍ. ຠວຕິ ຠາວຍຕິ ຈາຕິ ຠໂວ. ຊນນໍ ຊາຕິ. ຊິຣຓໍ ຊຣາ. ມຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ມຣຓໍ. ໂສຈນໍ ໂສໂກ. ປຣິເທວນໍ ປຣິເທໂວ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິວເສນ ວາ ທ຺ວິຘາ ຂຓຕີຕິປິ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸມ຺ມນຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ຠຸໂສ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ.

ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ໂສກາທີເຫວ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພປເທຫິ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ-ສທ຺ທສ຺ສ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອິຕຣຖາ ຫິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ປນ ໂຍຊນາຍ ສຕິ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ. ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ເອວນ຺ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນຍນິທສ຺ສນໍ. ເຕນ ອວິຊ຺ຊາທີເຫວ ກາຣເຓຫິ, ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທີຫີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕສ຺ສາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ. ເກວລສ຺ສາຕິ ອສມ຺ມິສ຺ສສ຺ສ, ສກລສ຺ສ ວາ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂສມູຫສ຺ສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ສຸຂສຸຠາທີນໍ. ສມຸທໂຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂຫຕີຕິ ສມ຺ຠວຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໘໘. ລກ຺ຂຓາທິໂຕຕິ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓາ ອວິຊ຺ຊາ, ສມ຺ໂມຫນຣສາ, ຉາທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອາສວປທຏ຺ຐານາ. ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓາ ສງ຺ຂາຣາ, ອາຍູຫນຣສາ, ເຈຕນາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອວິຊ຺ຊາປທຏ຺ຐານາ. ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສໍ, ປຏິສນ຺ຘິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ສງ຺ຂາຣປທຏ຺ຐານໍ, ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓປທຏ຺ຐານໍ ວາ. ນມນລກ຺ຂຓໍ ນາມໍ, ສມ຺ປໂຍຄຣສໍ, ອວິນິພ຺ໂຠຄປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ວິຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານໍ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ, ວິກິຣຓຣສໍ, ອພ຺ຍາກຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ວິຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານໍ. ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ ສຬາຍຕນໍ, ທສ຺ສນາທິຣສໍ, ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ນາມຣູປປທຏ຺ຐານໍ. ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຜສ຺ໂສ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ, ສງ຺ຄຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ສຬາຍຕນປທຏ຺ຐາໂນ. ອນຸຠວນລກ຺ຂຓາ ເວທນາ, ວິສຍຣສສມ຺ໂຠຄຣສາ, ສຸຂທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຜສ຺ສປທຏ຺ຐານາ. ເຫຕຸລກ຺ຂຓາ ຕຓ຺ຫາ, ອຠິນນ຺ທນຣສາ, ອຕິຕ຺ຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ເວທນາປທຏ຺ຐານາ. ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ ¶ ອຸປາທານໍ, ອມຸຎ຺ຈນຣສໍ, ຕຓ຺ຫາທຬ຺ຫຕ຺ຕທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຕຓ຺ຫາປທຏ຺ຐານໍ. ກມ຺ມກມ຺ມຜລລກ຺ຂໂຓ ຠໂວ, ຠາວນຠວນຣໂສ, ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ¶ , ອຸປາທານປທຏ຺ຐາໂນ. ຊາຕິອາທີນໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອວເມຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາທິໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໘໙. ເອກວິຘາທິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອຎ຺ຎາຓາທສ຺ສນໂມຫາທິຠາວໂຕ ເອກວິຘາ. ອປ຺ປຏິປຕ຺ຕິມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິໂຕ ທຸວິຘາ. ຕຖາ ສສງ຺ຂາຣາສງ຺ຂາຣໂຕ. ເວທນຕ຺ຕຍສມ຺ປໂຍຄໂຕ ຕິວິຘາ. ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘາ. ຄຕິປຎ຺ຈກາທີນວຈ຺ຉາທນໂຕ ປຎ຺ຈວິຘາ. ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓໂຕ ປນ ສພ຺ເພສຸປິ ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ຉພ຺ພິຘຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສງ຺ຂາຣາ ສາສວວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາທິຠາວໂຕ ເອກວິຘາ. ກຸສລາກຸສລໂຕ ທຸວິຘາ. ຕຖາ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕຫີນມຊ຺ຌິມມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕານິຍຕໂຕ. ຕິວິຘາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທິຠາວໂຕ. ຈຕຸພ຺ພິຘາ ຈຕຸໂຍນິສໍວຕ຺ຕນໂຕ. ປຎ຺ຈວິຘາ ປຎ຺ຈຄຕິຄາມິໂຕ.

ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລກິຍວິປາກາທິຠາວໂຕ ເອກວິຘໍ. ສເຫຕຸກາເຫຕຸກາທິໂຕ ທຸວິຘໍ. ຠວຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນໂຕ, ເວທນຕ຺ຕຍສມ຺ປໂຍຄໂຕ, ອເຫຕຸກທ຺ວິເຫຕຸກຕິເຫຕຸກໂຕ ຈ ຕິວິຘໍ. ໂຍນິຄຕິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ, ປຎ຺ຈວິຘຎ຺ຈ.

ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓສນ຺ນິສ຺ສຍໂຕ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ເອກວິຘໍ. ສາຣມ຺ມຓນາຣມ຺ມຓໂຕ ທຸວິຘໍ. ອຕີຕາທິໂຕ ຕິວິຘໍ. ໂຍນິຄຕິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ, ປຎ຺ຈວິຘຎ຺ຈ.

ສຬາຍຕນໍ ສຎ຺ຊາຕິສໂມສຣຓຏ຺ຐານໂຕ ເອກວິຘໍ. ຠູຕປ຺ປສາທວິຎ຺ຎາຓາທິໂຕ ທຸວິຘໍ. ສມ຺ປຕ຺ຕາສມ຺ປຕ຺ຕໂນຠຍໂຄຈຣໂຕ ຕິວິຘໍ. ໂຍນິຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຎ຺ຈວິຘຎ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ຜສ຺ສາທີນມ຺ປິ ເອກວິຘາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ເອກວິຘາທິໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໕໙໐. ອງ຺ຄານຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖານາຕິ ໂສກາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ຠວຈກ຺ກສ຺ສ ອວິຈ຺ເຉທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຊຣາມຣຓພ຺ຠາຫຕສ຺ສ ຫິ ພາລສ຺ສ ເຕ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ຍຖາຫ ¶ – ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສາຣີຣິກາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫມາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໒). ຍາວ ຈ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິ, ຕາວ ອວິຊ຺ຊາຍາຕິ ປຸນປິ ¶ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘເມວ ໂຫຕິ ຠວຈກ຺ກໍ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຊຣາມຣເຓເນວ ເອກສງ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາທເສວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອງ຺ຄານໍ ວວຕ຺ຖານໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປກຖາ.

ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາສງ຺ຂາຣປທກຖາ

໕໖໑. ອຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາຣນໂຍ – ອວິຊ຺ຊາຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຊ຺ຊາ, ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອປຣນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑໐໖). ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຐເປຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ເສສຏ຺ຐາເນສຸ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປຏິຈ຺ຉາທນວເສເນວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຕຖາ ສມຸທຍໍ, ນິໂຣຘໍ, ມຄ຺ຄໍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ອຕີຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ, ອປຣນ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ອນາຄຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ຕທຸຠຍໍ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕຎ຺ເຈວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມ ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ‘‘ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ, ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອວໍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓເມຕ຺ຖ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໕໙໒. ສງ຺ຂາຣາຕິ ປຸຎ຺ຎາທໂຍ ຕໂຍ ກາຍສງ຺ຂາຣາທໂຍ ຕໂຍຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕາ ຉ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ທານສີລາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ເຈວ ຠາວນາວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ຈາຕິ ເຕຣສ ເຈຕນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປາຓາຕິປາຕາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາ ¶ . ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຠາວນາວເສເນວ ປວຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ຈາຕິ ຕໂຍປິ ສງ຺ຂາຣາ ເອກູນຕິໍສ ເຈຕນາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິຕເຣສຸ ¶ ປນ ຕີສຸ ກາຍສຎ຺ເຈຕນາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີສຎ຺ເຈຕນາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ. ອຍໍ ຕິໂກ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີນໍ ທ຺ວາຣໂຕ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຫິ ກາຍທ຺ວາຣໂຕ ປວຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາຕິ ສມວີສຕິ ເຈຕນາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ຕາ ເອວ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວຈີທ຺ວາຣໂຕ ປວຕ຺ຕາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ປຣໂຕ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ຄຫິຕາ. ຍຖາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາ, ເອວໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈເຈຕນາປິ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສາປິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ອປເນຕພ຺ພາ, ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ປນ ສພ຺ພາເປຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸໂຠປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ອສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປນ ສພ຺ພາປິ ເອກູນຕິໍສຕິ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ຕິໂກ ປຸຣິມຕ຺ຕິກເມວ ປວິສຕີຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີນໍເຍວ ວເສນ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໙໓. ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ອວິຊ຺ຊາຠາເວ ຠາວໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ໂສ ທຸກ຺ເຂ ຕາວ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີສຸ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເຫຕຸຠູເຕ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕິ. ສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ຂເຫຕຸຠູເຕປິ ຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາເຣ ສງ຺ຂາເຣ ສຸຂເຫຕຸໂຕ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຣຠຕິ. ນິໂຣເຘ ປນ ມຄ຺ເຄ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນິໂຣຘຠູເຕປິ ຄຕິວິເສເສ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ອມຄ຺ຄຠູເຕສຸປິ ຍຎ຺ຎາມຣຕປາທີສຸ ນິໂຣຘມຄ຺ຄສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ຍຎ຺ຎາມຣຕປາທິມຸເຂນ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕິ.

ອປິຈ ໂສ ຕາຍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອປ຺ປຫີນາວິຊ຺ຊຕາຍ ວິເສສໂຕ ຊາຕິຊຣາໂຣຄມຣຓາທິອເນກາທີນວໂວກິຓ຺ຓມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎຜລສງ຺ຂາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອຊານນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເຠທໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ¶ ອາຣຠຕິ ເທວຈ຺ຉຣກາມໂກ ວິຍ ມຣຸປ຺ປປາຕໍ. ສຸຂສມ຺ມຕສ຺ສາປິ ຈ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎຜລສ຺ສ ອນ຺ເຕ ມຫາປຣິຬາຫຊນິກໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕໍ ອປ຺ປສ຺ສາທຕຎ຺ຈ ອປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ສລໂຠ ວິຍ ທີປສິຂາຠິນິປາຕໍ, ມຘຸພິນ຺ທຸຄິທ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ມຘຸລິຕ຺ຕສຕ຺ຖຘາຣາເລຫນໍ. ກາມຸປເສວນາທີສຸ ຈ ສວິປາເກສຸ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ເຈວ ກິເລສາຠິຠູຕຕາຍ ຈ ທ຺ວາຣຕ຺ຕຍປ຺ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ, ພາໂລ ວິຍ ຄູຖກີຬນໍ, ມຣິຕຸກາໂມ ວິຍ ຈ ວິສຂາທນໍ. ອາຣຸປ຺ປວິປາເກສຸ ¶ ຈາປິ ສງ຺ຂາຣວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕໍ ອນວພຸຊ຺ຌມາໂນ ສສ຺ສຕາທິວິປລ຺ລາເສນ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣຠູຕໍ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ, ທິສາມູຬ຺ໂຫ ວິຍ ປິສາຈນຄຣາຠິມຸຂມຄ຺ຄຄມນໍ.

ເອວໍ ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠາວໂຕວ ສງ຺ຂາຣຠາໂວ, ນ ອຠາວໂຕ. ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ອວິທ຺ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີນາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ໂສ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ເນວ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິ.

ປຏ຺ຐານປຈ຺ຈຍກຖາ

໕໙໔. ເອຕ຺ຖາຫ – ຄຓ຺ຫາມ ຕາວ ເອຕໍ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ, ອິທໍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຕເມສໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ກຖໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ? ຕຕ຺ຣິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠຄວຕາ ຫິ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ, ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ, ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ, ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ, ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ, ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ, ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ, ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ, ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ, ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ, ວິປາກປຈ຺ຈໂຍ, ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ, ຌານປຈ຺ຈໂຍ, ມຄ຺ຄປຈ຺ຈໂຍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ, ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ, ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ, ວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ, ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.ປຈ຺ຈຍຸທ຺ເທສ) ຈຕຸວີສຕິ ປຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ເຫຕຸ ຈ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ, ເຫຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຫຕຸຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໕໙໕. ຕຕ຺ຖ ເຫຕູຕິ ວຈນາວຍວກາຣຓມູລານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘‘ປຏິຎ຺ຎາ, ເຫຕູ’’ຕິອາທີສຸ ຫິ ໂລເກ ວຈນາວຍໂວ ເຫຕູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາສເນ ປນ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ເຫຕຸປ຺ປຠວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໖໐) ກາຣຓໍ. ‘‘ຕໂຍ ກຸສລເຫຕູ, ຕໂຍ ອກຸສລເຫຕູ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໐໕໙) ມູລໍ ເຫຕູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ, ປຏິຈ຺ຈ ເອຕສ຺ມາ ເອຕີຕິ ປຈ຺ຈໂຍ. ອປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ນໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຫິ ຘມ຺ໂມ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວາ, ໂສ ຕສ຺ສ ¶ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອຸປກາຣກລກ຺ຂໂຓ ປຈ຺ຈໂຍ. ໂຍ ຫິ ຘມ຺ໂມ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ວາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອຸປກາຣໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຈ຺ຈໂຍ, ເຫຕຸ, ກາຣຓໍ, ນິທານໍ, ສມ຺ຠໂວ, ປຠໂວຕິອາທິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານໍ. ອິຕິ ມູລຏ຺ເຐນ ເຫຕຸ, ອຸປກາຣກຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ມູລຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ.

ໂສ ສາລິອາທີນໍ ສາລິພີຊາທີນິ ວິຍ, ມຓິປຠາທີນໍ ວິຍ ຈ ມຓິວຓ຺ຓາທໂຍ ກຸສລາທີນໍ ກຸສລາທິຠາວສາຘໂກຕິ ອາຈຣິຍານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປນ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູເປສຸ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຕາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ໂສ ເຕສໍ ກຸສລາທິຠາວໍ ສາເຘຕິ, ນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ເຫຕູ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑). ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ວິນາ ເອເຕນ ອພ຺ຍາກຕຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ, ສເຫຕຸການມ຺ປິ ຈ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາທິປຏິພທ຺ໂຘ ກຸສລາທິຠາໂວ, ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ. ຍທິ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕູສຸ ສຠາວໂຕວ ກຸສລາທິຠາໂວ ສິຍາ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ ອໂລໂຠ ກຸສໂລ ວາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກໂຕ ວາ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຸຠຍຖາປິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ, ເອວໍ ເຫຕູສຸປິ ກຸສລາທິຕາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ.

ກຸສລາທິຠາວສາຘນວເສນ ¶ ປນ ເຫຕູນໍ ມູລຏ຺ຐໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສາຘນວເສນ ຄຍ຺ຫມາເນ ນ ກິຎ຺ຈິ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ລທ຺ຘເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ຫິ ຘມ຺ມາ ວິຣູຬ຺ຫມູລາ ວິຍ ປາທປາ ຖິຣາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອເຫຕຸກາ ຕິລພີຊກາທິເສວາລາ ວິຍ ນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ອິຕິ ມູລຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣໂກຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສາຘເນນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໙໖. ຕໂຕ ປເຣສຸ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ‘‘ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒) ອາຣຠິຕ຺ວາປິ ‘‘ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒) ໂອສາປິຕຕ຺ຕາ ນ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ທຸພ຺ພໂລ ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐຕິ ຈ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ເຠວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຘມ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໙໗. ເຊຏ຺ຐກຏ຺ເຐນ ¶ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ, ໂສ ສຫຊາຕາຣມ຺ມຓວເສນ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຉນ຺ທາຘິປຕິ ຉນ຺ທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໓.໓) ຉນ຺ທວີຣິຍຈິຕ຺ຕວີມໍສາສງ຺ຂາຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ໂນ ຈ ໂຂ ເອກໂຕ. ຍທາ ຫິ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ຉນ຺ທໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ຉນ຺ໂທວ ອຘິປຕິ, ນ ອິຕເຣ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ.

ຍໍ ປນ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຣູປຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂສ ເນສໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໓).

໕໙໘. ອນນ຺ຕຣຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ. ສມນນ຺ຕຣຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ. ອິທຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍທ຺ວຍໍ ¶ ພຫຸຘາ ປປຎ຺ຈຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສາໂຣ, ໂຍ ຫິ ເອສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕຣາ ມໂນຘາຕຸ, ມໂນຘາຕຸອນນ຺ຕຣາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິອາທິ ຈິຕ຺ຕນິຍໂມ, ໂສ ຍສ຺ມາ ປຸຣິມປຸຣິມຈິຕ຺ຕວເສເນວ ອິຊ຺ຌຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣໍ ອນຸຣູປສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຈ ຘມ຺ມາ ມໂນຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔). ໂຍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ສ຺ເວວ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ນານໍ, ອຸປຈຍສນ຺ຕຕີສຸ ວິຍ ອຘິວຈນນິຣຸຕ຺ຕິທຸກາທີສຸ ວິຍ ຈ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ນານໍ ນຕ຺ຖິ.

ຍມ຺ປິ ‘‘ອຕ຺ຖານນ຺ຕຣຕາຍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ກາລານນ຺ຕຣຕາຍ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາຈຣິຍານໍ ມຕໍ, ຕໍ ‘‘ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກຸສລໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທີຫິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໘) ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຘມ຺ມານໍ ສມຸຏ຺ຐາປນສມຕ຺ຖຕາ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ຠາວນາພເລນ ປນ ວາຣິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ສມນນ຺ຕຣາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕມ຺ປິ ກາລານນ຺ຕຣຕາຍ ອຠາວເມວ ສາເຘຕິ. ຠາວນາພເລນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ກາລານນ຺ຕຣຕາ ນຕ຺ຖີຕິ, ມຍມ຺ປິ ເອຕເທວ ວທາມ. ຍສ຺ມາ ຈ ກາລານນ຺ຕຣຕາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກາລານນ຺ຕຣຕາຍ ຫິ ເຕສໍ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ລທ຺ຘິ. ຕສ຺ມາ ¶ ອຠິນິເວສໍ ອກຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕໂຕເວຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ, ນ ອຕ຺ຖໂຕ. ກຖໍ? ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕິ ຫິ ອນນ຺ຕຣາ. ສຓ຺ຐານາຠາວໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ອນນ຺ຕຣາຕິ ສມນນ຺ຕຣາ.

໕໙໙. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສຫ ອຸປ຺ປາທນຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ປກາສສ຺ສ ປທີໂປ ວິຍ. ໂສ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິວເສນ ຉພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອຣູປິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ, ມຫາຠູຕາ ອຸປາທາຣູປານໍ, ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ກິຎ຺ຈິກາເລ ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ກິຎ຺ຈິກາເລ ນ ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໖). ອິທໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໐໐. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ¶ ອຸປ຺ປາທນຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ຕິທຓ຺ຑກໍ ວິຍ. ໂສ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິວເສນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອຣູປິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ ໂອກ຺ກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໗).

໖໐໑. ອຘິຏ຺ຐານາກາເຣນ ນິສ຺ສຍາກາເຣນ ຈ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ຕຣຸຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທີນໍ ປຖວີປຏາທໂຍ ວິຍ. ໂສ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອຣູປິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ສຫຊາເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຉຏ຺ໂຐ ປເນຕ຺ຖ ໂກຏ຺ຐາໂສ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ…ເປ… ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍາຍຕນໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຍໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ມໂນຘາຕຸ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍ ຣູປໍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໘) ເອວໍ ວິຠຕ຺ໂຕ.

໖໐໒. ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍໍ ຕາວ ວຈນຕ຺ໂຖ, ຕທຘີນວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ນິສ຺ສິໂຕ ນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ນິສ຺ສໂຍ. ຍຖາ ປນ ຠຸໂສ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ, ເອວໍ ຠຸໂສ ນິສ຺ສໂຍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ພລວກາຣຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ພລວກາຣຓຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂສ ¶ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍຕິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຄຣຸໍກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ປຸພ຺ເພ ສຸຈິຓ຺ຓານິ ຄຣຸໍກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຌານໍ ຄຣຸໍກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ເສກ຺ຂາ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ ຄຣຸໍກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕິ, ໂວທານໍ ຄຣຸໍກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕິ. ເສກ຺ຂາ ມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓) ເອວມາທິນາ ນເຍນ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິນາ ສທ຺ຘິໍ ນານຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາວ ວິຠຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຣຸໍກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ນິຍມໂຕ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ພລວາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຄຣຸກຕ຺ຕພ຺ພມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ¶ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ, ພລວກາຣຓຏ຺ເຐນ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສໂຍຕິ ເອວເມເຕສໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍປິ ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໙) ນເຍນ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ສທ຺ຘິໍ ນານຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາວ ວິຠຕ຺ໂຕ. ມາຕິການິກ຺ເຂເປ ປນ ເນສໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຈ ຘມ຺ມາ ມໂນຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔) ນເຍນ ອນນ຺ຕຣສ຺ສ, ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໙) ນເຍນ ອຸປນິສ຺ສຍສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ນິກ຺ເຂເປ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ. ໂສປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກີຠາວເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣາ ອນຸຣູປສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖຕາຍ ອນນ຺ຕຣຕາ, ປຸຣິມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທເນ ພລວຕາຍ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທີສຸ ກິຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ວິນາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ເອວໍ ອນນ຺ຕຣຈິຕ຺ຕໍ ວິນາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ພລວປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣາ ອນຸຣູປຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນວເສນ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ, ພລວກາຣຓວເສນ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍຕິ ເອວເມເຕສໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ ປນ ປກໂຕ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ. ປກໂຕ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິປ຺ຜາທິໂຕ ວາ ສທ຺ຘາສີລາທິ ອຸປເສວິໂຕ ວາ ອຸຕຸໂຠຊນາທິ. ປກຕິຍາ ເອວ ວາ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ, ອາຣມ຺ມຓານນ຺ຕເຣຫິ ອສມ຺ມິສ຺ໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ ‘‘ສທ຺ຘໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ສມາທິຍຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ວິປສ຺ສນໍ ¶ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຠິຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ສມາປຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ສີລໍ, ສຸຕໍ, ຈາຄໍ, ປຎ຺ຎໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ທານໍ ເທຕິ…ເປ… ສມາປຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ສທ຺ຘາ, ສີລໍ, ສຸຕໍ, ຈາໂຄ, ປຎ຺ຎາ ສທ຺ຘາຍ, ສີລສ຺ສ, ສຸຕສ຺ສ, ຈາຄສ຺ສ, ປຎ຺ຎາຍ, ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓) ນເຍນ ອເນກປ຺ປກາຣໂຕ ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ອິເມ ສທ຺ຘາທໂຍ ປກຕາ ເຈວ ພລວກາຣຓຏ຺ເຐນ ອຸປນິສ຺ສຍາ ຈາຕິ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍຕິ.

໖໐໓. ປຐມຕຣໍ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕມານຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓຫທຍວຕ຺ຖຸວເສນ ເອກາທສວິໂຘ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ໂສຕ…ເປ… ຆານ, ຊິວ຺ຫາ, ກາຍາຍຕນໍ, ຣູປ, ສທ຺ທ, ຄນ຺ຘ, ຣສ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຣູປ, ສທ຺ທ, ຄນ຺ຘ, ຣສ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ມໂນຘາຕຸຍາ. ຍໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ມໂນຘາຕຸ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍ ຣູປໍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ກິຎ຺ຈິກາເລ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ກິຎ຺ຈິກາເລ ນ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໐).

໖໐໔. ປຸເຣຊາຕານໍ ຣູປຘມ຺ມານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ເຕນ ອຸປກາຣໂກ ອຣູປຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ຄິຊ຺ຌໂປຕກສຣີຣານໍ ອາຫາຣາສາເຈຕນາ ວິຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໑).

໖໐໕. ອາເສວນຏ຺ເຐນ ອນນ຺ຕຣານໍ ປຄຸຓພລວຠາວາຍ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ຄນ຺ຖາທີສຸ ປຸຣິມປຸຣິມາຠິໂຍໂຄ ວິຍ. ໂສ ກຸສລາກຸສລກິຣິຍຊວນວເສນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ອກຸສລາ…ເປ… ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໒).

໖໐໖. ຈິຕ຺ຕປໂຍຄສງ຺ຂາເຕນ ກິຣິຍຠາເວນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ນານກ຺ຂຓິກາຍ ເຈວ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາຍ ສຫຊາຕາຍ ຈ ສພ຺ພາຍປິ ເຈຕນາຍ ວເສນ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ ¶ . ຍຖາຫ – ‘‘ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ວິປາການໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ເຈຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໓).

໖໐໗. ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາເວນ ¶ ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາວາຍ ອຸປກາຣໂກ ວິປາກຘມ຺ໂມ ວິປາກປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ປວຕ຺ເຕ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານໍ, ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –‘‘ວິປາກາພ຺ຍາກໂຕ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ວິປາກປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ…ເປ… ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວິປາກາພ຺ຍາກໂຕ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ. ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ເອກສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ. ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ ວິປາກປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຂນ຺ຘາ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ວິປາກປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

໖໐໘. ຣູປາຣູປານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ. ຍຖາຫ –‘‘ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ອຣູປິໂນ ອາຫາຣາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໕). ປຎ຺ຫາວາເຣ ປນ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວິປາກາພ຺ຍາກຕາ ອາຫາຣາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິປິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໙) ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໐໙. ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣກາ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍວຊ຺ຊາ ວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທໂຍ ອຣູປຘມ຺ມານໍເຍວ, ເສສາ ຣູປາຣູປານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ…ເປ… ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ອຣູປິໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໖). ປຎ຺ຫາວາເຣ ປນ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວິປາກາພ຺ຍາກຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິປິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໓໐) ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໑໐. ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣການິ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນາທ຺ວຍໍ ສພ຺ພານິປິ ¶ ກຸສລາທິເຠທານິ ສຕ຺ຕ ຌານງ຺ຄານິ ຌານປຈ຺ຈໂຍ. ຍຖາຫ –‘‘ຌານງ຺ຄານິ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ຌານປຈ຺ຈເຍນ ¶ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໗). ປຎ຺ຫາວາເຣ ປນ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວິປາກາພ຺ຍາກຕານິ ຌານງ຺ຄານິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ ຌານປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິປິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໓໑) ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໑໑. ຍໂຕ ຕໂຕ ວາ ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣການິ ກຸສລາທິເຠທານິ ທ຺ວາທສ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈໂຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໘). ປຎ຺ຫາວາເຣ ປນ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວິປາກາພ຺ຍາກຕານິ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປານໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິປິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໓໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕ ປນ ທ຺ເວປິ ຌານມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໖໑໒. ເອກວຕ຺ຖຸກເອກາຣມ຺ມຓເອກຸປ຺ປາເທກນິໂຣຘສງ຺ຂາເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ອຸປກາຣກາ ອຣູປຘມ຺ມາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອຣູປິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໙).

໖໑໓. ເອກວຕ຺ຖຸກາທິຠາວານຸປຄເມນ ອຸປກາຣກາ ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ, ອຣູປິໂນປິ ຣູປີນໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ສຫຊາຕປຈ຺ຉາຊາຕປຸເຣຊາຕວເສນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສຫຊາຕາ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຈ຺ຉາຊາຕາ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໓໔). ອພ຺ຍາກຕປທສ຺ສ ປນ ສຫຊາຕວິຠງ຺ເຄ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວິປາກາພ຺ຍາກຕາ ຂນ຺ຘາ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຂນ຺ຘາ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ. ວຕ຺ຖຸ ຂນ຺ຘານໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິປິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໓໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸເຣຊາຕໍ ປນ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທິວຕ຺ຖຸວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸເຣຊາຕໍ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ…ເປ… ກາຍາຍຕນໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ວຕ຺ຖຸ ວິປາກາພ຺ຍາກຕານໍ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ…ເປ… ວຕ຺ຖຸ ກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ…ເປ… ວຕ຺ຖຸ ອກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໓໔).

໖໑໔. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນລກ຺ຂເຓນ ¶ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ຕາທິສສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ເຕນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ. ຕສ຺ສ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘມຫາຠູຕນາມຣູປຈິຕ຺ຕເຈຕສິກມຫາຠູຕອາຍຕນວຕ຺ຖຸວເສນ ສຕ຺ຕຘາ ມາຕິກາ ¶ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ –‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອຣູປິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ. ມຫາຠູຕາ ອຸປາທາຣູປານໍ. ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ…ເປ… ກາຍາຍຕນໍ…ເປ… ຣູປາຍຕນໍ…ເປ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຣູປາຍຕນໍ…ເປ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ. ຍໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ມໂນຘາຕຸ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍ ຣູປໍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒໑).

ປຎ຺ຫາວາເຣ ປນ ສຫຊາຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ ປຈ຺ຉາຊາຕໍ ອາຫາຣໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິປິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຫຊາເຕ ຕາວ ‘‘ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໓໕) ນເຍນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ປຸເຣຊາເຕ ປຸເຣຊາຕານໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວເສນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ປຈ຺ຉາຊາເຕ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາຊາຕານໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຈ຺ຈຍວເສນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ‘‘ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໓໕) ເອວໍ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ.

໖໑໕. ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິໂອກາສທາເນນ ອຸປກາຣກາ ສມນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘາ ອຣູປຘມ຺ມາ ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ. ຍຖາຫ –‘‘ສມນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຏຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ເຕ ເອວ ວິຄຕຠາເວນ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາ ວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ສມນນ຺ຕຣວິຄຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຏຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ວິຄຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ອຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ເອວ ຈ ອວິຄຕຠາເວນ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເທສນາວິລາເສນ ¶ ປນ ຕຖາ ວິເນຕພ຺ພເວເນຍ຺ຍວເສນ ວາ ອຍໍ ທຸໂກ ວຸຕ຺ໂຕ, ອເຫຕຸກທຸກໍ ວຕ຺ວາປິ ເຫຕຸວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕທຸໂກ ວິຍາຕິ.

ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາສງ຺ຂາຣປທວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໑໖. ເອວມິເມສຸ ¶ ຈຕຸວີສຕິຍາ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ,

ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປຸຎ຺ຎານໍ, ທຸວິຘາເນກຘາ ປນ;

ປເຣສໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ສາ, ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ມຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎານໍ ທຸວິຘາຕິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ທ຺ເວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສາ ຫິ ອວິຊ຺ຊໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສນກາເລ ກາມາວຈຣານໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ສໂມຫຈິຕ຺ຕໍ ຊານນກາເລ ຣູປາວຈຣານໍ. ອວິຊ຺ຊາສມຕິກ຺ກມຕ຺ຖາຍ ປນ ທານາທີນິ ເຈວ ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ, ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານິ ຈ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ອວິຊ຺ຊາສມ຺ມູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ກາມຠວຣູປຠວສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຕາເນວ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ.

ອເນກຘາ ປນ ປເຣສນ຺ຕິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ອເນກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ເອສາ ຫິ ອວິຊ຺ຊໍ ອາຣພ຺ຠ ຣາຄາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ, ຄຣຸໍກຕ຺ວາ ອສ຺ສາທນກາເລ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສເຍຫິ, ອວິຊ຺ຊາສມ຺ມູຬ຺ຫສ຺ສ ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ, ທຸຕິຍຊວນາທີນໍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍາເສວນນຕ຺ຖິວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ອກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸ ສຫຊາຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ ນິສ຺ສຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ອຕ຺ຖິ ອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫີຕິ ອເນກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ປຈ຺ຉິມານໍ ສາ ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ມຕາຕິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍເນວ ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ມຕາ. ໂສ ປນສ຺ສາ ອຸປນິສ຺ສຍຠາໂວ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

໖໑໗. ເອຕ຺ຖາຫ – ກິໍ ປນາຍເມກາວ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ ¶ ສນ຺ຕີຕິ? ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ຍທິ ຕາວ ເອກາວ, ເອກກາຣຓວາໂທ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຖຎ຺ເຎປິ ສນ຺ຕິ, ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອກກາຣຓນິທ຺ເທໂສ ນຸປປຊ຺ຊຕີຕິ? ນ ນຸປປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ –

ເອກໍ ນ ເອກໂຕ ອິຘ, ນາເນກມເນກໂຕປິ ໂນ ເອກໍ;

ຜລມຕ຺ຖິ ອຕ຺ຖິ ປນ ເອກ-ເຫຕຸຜລທີປເນ ອຕ຺ໂຖ.

ເອກໂຕ ¶ ຫິ ກາຣຓໂຕ ນ ອິຘ ກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ຜລມຕ຺ຖິ, ນ ອເນກໍ. ນາປິ ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫິ ເອກໍ. ອເນເກຫິ ປນ ກາຣເຓຫິ ອເນກເມວ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ອເນເກຫິ ອຸຕຸປຖວີພີຊສລິລສງ຺ຂາເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ອເນກເມວ ຣູປຄນ຺ຘຣສາທິກໍ ອງ຺ກຸຣສງ຺ຂາຕໍ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ທິສ຺ສຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປນໍ ກຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ປໂຍຊນໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຠຄວາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ປຘານຕ຺ຕາ, ກຕ຺ຖຈິ ປາກຏຕ຺ຕາ, ກຕ຺ຖຈິ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ເທສນາວິລາສສ຺ສ ຈ ເວເນຍ຺ຍານຎ຺ຈ ອນຸຣູປໂຕ ເອກເມວ ເຫຕຸໍ ວາ ຜລໍ ວາ ທີເປຕິ. ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’’ຕິ ຫິ ປຘານຕ຺ຕາ ເອກເມວ ເຫຕຸຜລມາຫ. ຜສ຺ໂສ ຫິ ເວທນາຍ ປຘານເຫຕຸ ຍຖາຜສ຺ສໍ ເວທນາ ວວຕ຺ຖານໂຕ. ເວທນາ ຈ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຘານຜລໍ ຍຖາເວທນໍ ຜສ຺ສວວຕ຺ຖານໂຕ. ‘‘ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານາ ອາພາຘາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໐) ປາກຏຕ຺ຕາ ເອກໍ ເຫຕຸມາຫ. ປາກໂຏ ຫິ ເອຕ຺ຖ ເສມ຺ໂຫ, ນ ກມ຺ມາທໂຍ. ‘‘ເຍ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣມູລກາ’’ຕິ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ເອກໍ ເຫຕຸມາຫ. ອສາຘາຣໂຓ ຫິ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ອກຸສລານໍ, ສາຘາຣຓານິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓາທີນີຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມິຘ ອວິຊ຺ຊາ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສຫຊາຕຘມ຺ມາທີສຸ ສງ຺ຂາຣກາຣເຓສຸ ‘‘ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ຕຓ຺ຫາ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໒) ຈ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ອາສວສມຸທໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໐໔) ຈ ວຈນໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ສງ຺ຂາຣເຫຕູນໍ ເຫຕູຕິ ປຘານຕ຺ຕາ, ‘‘ອວິທ຺ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິ ປາກຏຕ຺ຕາ, ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ເຫຕຸຠາເວນ ທີປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເຕເນວ ຈ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປນປຣິຫາຣວຈເນນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປເນ ປໂຍຊນໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໖໑໘. ເອຕ຺ຖາຫ ¶ – ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເອກນ຺ຕານິຏ຺ຐຜລາຍ ສາວຊ຺ຊາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ກຖໍ ປຸຎ຺ຎາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ? ນ ຫິ ນິມ຺ພພີຊໂຕ ອຸຈ຺ຉຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ກຖໍ ນ ຍຸຊ຺ຊິສ຺ສຕິ? ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ –

ວິຣຸທ຺ໂຘ ¶ ຈາວິຣຸທ຺ໂຘ ຈ, ສທິສາສທິໂສ ຕຖາ;

ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ສິທ຺ໂຘ, ວິປາກາ ເອວ ເຕ ຈ ນ.

ຘມ຺ມານໍ ຫິ ຐານສຠາວກິຈ຺ຈາທິວິຣຸທ຺ໂຘ ຈາວິຣຸທ຺ໂຘ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂລເກ ສິທ຺ໂຘ. ປຸຣິມຈິຕ຺ຕໍ ຫິ ອປຣຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐານວິຣຸທ຺ໂຘ ປຈ຺ຈໂຍ, ປຸຣິມສິປ຺ປາທິສິກ຺ຂາ ຈ ປຈ຺ຉາ ປວຕ຺ຕມານານໍ ສິປ຺ປາທິກິຣິຍານໍ. ກມ຺ມໍ ຣູປສ຺ສ ສຠາວວິຣຸທ຺ໂຘ ປຈ຺ຈໂຍ, ຂີຣາທີນິ ຈ ທຘິອາທີນໍ. ອາໂລໂກ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈວິຣຸທ຺ໂຘ, ຄຸຬາທໂຍ ຈ ອາສວາທີນໍ. ຈກ຺ຂຸຣູປາທໂຍ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຐານາວິຣຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈຍາ. ປຸຣິມຊວນາທໂຍ ປຈ຺ຉິມຊວນາທີນໍ ສຠາວາວິຣຸທ຺ຘາ ກິຈ຺ຈາວິຣຸທ຺ຘາ ຈ.

ຍຖາ ຈ ວິຣຸທ຺ຘາວິຣຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈຍາ ສິທ຺ຘາ, ເອວໍ ສທິສາສທິສາປິ. ສທິສເມວ ຫິ ອຸຕຸອາຫາຣສງ຺ຂາຕໍ ຣູປໍ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສາລິພີຊາທີນິ ຈ ສາລິຜລາທີນໍ. ອສທິສມ຺ປິ ຣູປໍ ອຣູປສ຺ສ, ອຣູປຎ຺ຈ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ໂຄໂລມາວິໂລມ-ວິສາຓ-ທຘິຕິລປິຏ຺ຐາທີນິ ຈ ທຸພ຺ພາ-ສຣຠູຕິຓກາທີນໍ. ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ເຕ ວິຣຸທ຺ຘາວິຣຸທ຺ຘສທິສາສທິສປຈ຺ຈຍາ, ນ ເຕ ຘມ຺ມາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິປາກາ ເອວ.

ອິຕິ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ວິປາກວເສນ ເອກນ຺ຕານິຏ຺ຐຜລາ, ສຠາວວເສນ ຈ ສາວຊ຺ຊາປິ ສມານາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເອເຕສໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີນໍ ຍຖານຸຣູປໍ ຐານກິຈ຺ຈສຠາວວິຣຸທ຺ຘາວິຣຸທ຺ຘປຈ຺ຈຍວເສນ, ສທິສາສທິສປຈ຺ຈຍວເສນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂສ ຈສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ‘‘ຍສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ໂສ ທຸກ຺ເຂ ຕາວ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີສຸ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຫຕຸຠູເຕ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ.

໖໑໙. ອປິຈ ອຍໍ ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ –

ຈຸຕູປປາເຕ ¶ ສໍສາເຣ, ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ລກ຺ຂເຓ;

ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ-ຘມ຺ເມສຸ ຈ ວິມຸຍ຺ຫຕິ.

ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ໂສ ເອເຕ, ສງ຺ຂາເຣ ຕິວິເຘ ຍໂຕ;

ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈໂຍ ເຕສໍ, ຕິວິຘານມ຺ປຍໍ ຕໂຕຕິ.

ກຖໍ ¶ ປນ ໂຍ ເອເຕສຸ ວິມຸຍ຺ຫຕິ, ໂສ ຕິວິເຘເປເຕ ສງ຺ຂາເຣ ກໂຣຕີຕິ ເຈ. ຈຸຕິຍາ ຕາວ ວິມູຬ຺ໂຫ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ຈຸຕິໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ມຣຕິ, ສຕ຺ຕສ຺ສ ເທຫນ຺ຕຣສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວິກປ຺ເປຕິ.

ອຸປປາເຕ ວິມູຬ຺ໂຫ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວ ຊາຕີ’’ຕິ ອຸປປາຕໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ສຕ຺ຕສ຺ສ ນວສຣີຣປາຕຸຠາໂວ’’ຕິອາທີນິ ວິກປ຺ເປຕິ.

ສໍສາເຣ ວິມູຬ຺ໂຫ ໂຍ ເອສ,

‘‘ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານ ຈ;

ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ສໍສາໂຣຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ວຓ຺ຓິໂຕ ສໍສາໂຣ, ຕໍ ເອວໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຣສ຺ມາ ໂລກາ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທີນິ ວິກປ຺ເປຕິ.

ສງ຺ຂາຣານໍ ລກ຺ຂເຓ ວິມູຬ຺ໂຫ ສງ຺ຂາຣານໍ ສຠາວລກ຺ຂຓໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສງ຺ຂາເຣ ອຕ຺ຕໂຕ ອຕ຺ຕນິຍໂຕ ຘຸວໂຕ ສຸຂໂຕ ສຸຠໂຕ ວິກປ຺ເປຕິ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມສຸ ວິມູຬ຺ໂຫ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຕາ ຊານາຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ ວາ, ໂສ ເອວ ກໂຣຕິ ຈ ກາເຣຕິ ຈ. ໂສ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອຓຸອິສ຺ສຣາທໂຍ ກລລາທິຠາເວນ ສຣີຣໍ ສຓ຺ຐເປນ຺ໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ໂສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ ຜຸສຕິ, ເວທິຍຕິ, ຕຓ຺ຫີຍຕິ, ອຸປາທິຍຕິ, ຆຏິຍຕິ. ໂສ ປຸນ ຠວນ຺ຕເຣ ຠວຕີ’’ຕິ ¶ ວາ, ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ນິຍຕິສງ຺ຄຕິຠາວປຣິຓຕາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໘) ວາ ວິກປ຺ເປຕິ.

ໂສ ອວິຊ຺ຊາຍ ອນ຺ຘີກໂຕ ເອວໍ ວິກປ຺ເປນ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ອນ຺ໂຘ ປຖວິຍໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ອມຄ຺ຄມ຺ປິ ຖລມ຺ປິ ນິນ຺ນມ຺ປິ ສມມ຺ປິ ວິສມມ຺ປິ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ອປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ.

ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຍຖາປິ ¶ ນາມ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ, ນໂຣ ອປຣິຓາຍໂກ;

ເອກທາ ຍາຕິ ມຄ຺ເຄນ, ອຸມ຺ມຄ຺ເຄນາປິ ເອກທາ.

‘‘ສໍສາເຣ ສໍສຣໍ ພາໂລ, ຕຖາ ອປຣິຓາຍໂກ;

ກໂຣຕິ ເອກທາ ປຸຎ຺ຎໍ, ອປຸຎ຺ຎມປິ ເອກທາ.

‘‘ຍທາ ຈ ຎຕ຺ວາ ໂສ ຘມ຺ມໍ, ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມສ຺ສຕິ;

ຕທາ ອວິຊ຺ຊູປສມາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຍໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາວິຎ຺ຎາຓປທວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໒໐. ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓປເທ – ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິ ຉພ຺ພິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ກຸສລວິປາກໍ ອກຸສລວິປາກນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກອາຍວິຎ຺ຎາຓານິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ກຸສລາກຸສລວິປາກາ ທ຺ເວ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ອຏ຺ຐ ສເຫຕຸການິ ກາມາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປາວຈຣານີຕິ ພາວີສຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຉຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ສພ຺ພານິປິ ພາຕ຺ຕິໍສ ໂລກິຍວິປາກວິຎ຺ຎາຓານິ ¶ ສງ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ປນ ວຏ຺ຏກຖາຍ ນ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ຄຫິຕານິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ‘‘ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ອຸປຈິຕກມ຺ມາຠາເວ ວິປາກາຠາວໂຕ. ວິປາກໍ ເຫຕໍ, ວິປາກຎ຺ຈ ນ ອຸປຈິຕກມ຺ມາຠາເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ສພ຺ເພສໍ ສພ຺ພວິປາການິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ.

ກຕຣສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ກຕຣໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເຈ. ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ຕາວ ກຸສລວິປາການິ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ, ມໂນວິຎ຺ຎາເຓ ເອກາ ມໂນຘາຕຸ, ທ຺ເວ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣມຫາວິປາການີຕິ ໂສຬສ. ຍຖາຫ –

‘‘ກາມາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ… ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ¶ … ວິປາກາ ມໂນຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສສງ຺ຂາເຣນ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສສງ຺ຂາເຣນ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສສງ຺ຂາເຣນ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສສງ຺ຂາເຣນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໓໑, ໔໙໘).

ຣູປາວຈຣປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປນ ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣວິປາການິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕສ຺ເສວ ຣູປາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ປຐມໍ ຌານໍ…ເປ… ປຎ຺ຈມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໙໙). ເອວໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ເອກວີສຕິວິຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ¶ ປນ ອກຸສລວິປາການິ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ, ເອກາ ມໂນຘາຕຸ, ເອກາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ… ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ… ວິປາກາ ມໂນຘາຕຸ ວິປາກາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໕໕໖).

ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປວິປາການີຕິ ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕສ຺ເສວ ອຣູປາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາ…ເປ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຫຄຕໍ ສຸຂສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໕໐໑).

໖໒໑. ເອວໍ ¶ ຍໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ຍໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ອິທານິສ຺ສ ເອວໍ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ – ສພ຺ພເມວ ຫິ ອິທໍ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ທ຺ເວຘາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ທ຺ເວ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ອິມານິ ເຕຣສ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕິຍຎ຺ເຎວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເສສານິ ເອກູນວີສຕິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຍຖານຸຣູປໍ ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິຍມ຺ປິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ກຸສລວິປາການິ ຕາວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ ກຸສລວິປາເກນ ອກຸສລວິປາເກນ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຣິປາກໍ ອຸປຄຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອາປາຖຄຕໍ ອິຏ຺ຐໍ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຈກ຺ຂາທິປສາທໍ ນິສ຺ສາຍ ທສ຺ສນສວນຆາຍນສາຍນຜຸສນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຖາ ອກຸສລວິປາການິ ປຎ຺ຈ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕສໍ ອນິຏ຺ຐໍ ອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອຍເມວ ວິເສໂສ. ທສປິ ເຈຕານິ ນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວຕ຺ຖຸຏ຺ຐານານິ ນິຍຕກິຈ຺ຈາເນວ ຈ ຠວນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ¶ ກຸສລວິປາການໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອນນ຺ຕຣາ ກຸສລວິປາກາ ມໂນຘາຕຸ ເຕສໍເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຖາ ອກຸສລວິປາການໍ ອນນ຺ຕຣາ ອກຸສລວິປາກາ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ທ຺ວຍໍ ອນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓໍ ນິຍຕວຕ຺ຖຸຏ຺ຐານໍ ນິຍຕກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ໂຫຕິ.

ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ປນ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ກຸສລວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອນນ຺ຕຣາ ຕສ຺ສາ ເອວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ພລວາຣມ຺ມເຓ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຊວນາວສາເນ ຠວງ຺ຄວີຖິໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊວເນນ ຄຫິຕາຣມ຺ມເຓ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຕທາຣມ຺ມເຓ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕວາຣາ ອາຄຕາ. ອິທໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຈ ປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ຈາຕິ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠຕິ. ອນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓໍ ນິຍຕວຕ຺ຖຸກໍ ອນິຍຕຏ຺ຐານກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ຕາວ ເຕຣສ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕິຍຎ຺ເຎວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ເສເສສຸ ¶ ເອກູນວີສຕິຍາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ກຸສລາກຸສລວິປາກາ ຕາວ ທ຺ເວ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ກຸສລາກຸສລວິປາກມໂນຘາຕູນໍ ອນນ຺ຕຣາ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ, ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈໍ, ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອສຕິ ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉທເກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ, ອນ຺ເຕ ຈຸຕິກິຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ສາຘຍມານາ ນິຍຕວຕ຺ຖຸກາ ອນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓຏ຺ຐານກິຈ຺ຈາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣສເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈໍ, ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອສຕິ ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉທເກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ, ອນ຺ເຕ ຈຸຕິກິຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ຕີຓິ ກິຈ຺ຈານິ ສາຘຍມານານິ ນິຍຕວຕ຺ຖຸການິ ອນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓຏ຺ຐານກິຈ຺ຈານິ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ອາຣຸປ຺ປານິ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອສຕິ ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉທເກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ, ອນ຺ເຕ ຈຸຕິກິຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ກິຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ສາຘຍມານານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ . ເຕສຸ ຣູປາວຈຣານິ ນິຍຕວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານິ ອນິຍຕຏ຺ຐານກິຈ຺ຈານິ, ອິຕຣານິ ນິຍຕວຕ຺ຖຸການິ ນິຍຕາຣມ຺ມຓານິ ອນິຍຕຏ຺ຐານກິຈ຺ຈານິ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຕາວ ພາຕ຺ຕິໍສວິຘມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ເຕ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

໖໒໒. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເສເສສຸ ເອກູນວີສຕິຍາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ນ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ, ຕໍ ອຕິສໍຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພິຊານໍ. ເຕນສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣນຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຈ຺ຈຕິ – ກຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ, ກຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕານິ, ເກນ ກຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ກິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ?

ອສຎ຺ຎປຏິສນ຺ຘິຍາ ສທ຺ຘິໍ ວີສຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາເນວ ເອກູນວີສຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ອກຸສລວິປາກາຍ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອປາເຍສຸ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ກຸສລວິປາກາຍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຊຈ຺ຈນ຺ຘຊາຕິພຘິຣຊາຕິອຸມ຺ມຕ຺ຕກຊາຕິເອຬມູຄນປຸໍສກາທີນໍ. ອຏ຺ຐຫິ ສເຫຕຸກກາມາວຈຣວິປາເກຫິ ກາມາວຈຣເທເວສຸ ເຈວ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈຫິ ຣູປາວຈຣວິປາເກຫິ ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ. ຈຕູຫິ ອຣູປາວຈຣວິປາເກຫິ ອຣູປໂລເກຕິ. ເຍນ ຈ ຍຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ ¶ , ສາ ເອວ ຕສ຺ສ ອນຸຣູປາ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ. ສງ຺ເຂປໂຕ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຕີຓິ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ ອຕີຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ຈ. ອສຎ຺ຎາ ປຏິສນ຺ຘິ ອນາຣມ຺ມຓາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນປຏິສນ຺ຘີນໍ ອຕີຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ. ທສນ຺ນໍ ກາມາວຈຣານໍ ອຕີຕໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ. ເສສານໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ເອວໍ ຕີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ປນ ປຏິສນ຺ຘິ ຍສ຺ມາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣເມວ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ປນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ທ຺ວີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ຕີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິວເສນ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໒໓. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາວຈຣສຸຄຕິຍໍ ຕາວ ຐິຕສ຺ສ ປາປກມ຺ມິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ‘‘ຕານິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໘) ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ¶ ຍຖູປຈິຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓປຣິໂຍສານາຍ ຊວນວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕເທວ ອາປາຖຄຕໍ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສພລວິນາມິຕໍ ທຸຄ຺ຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ອປຣສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣກມ຺ມວເສນ ນຣກາທີສຸ ອຄ຺ຄິຊາລວຓ຺ຓາທິກໍ ທຸຄ຺ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠວງ຺ເຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ເອກໍ ອາວຊ຺ຊນໍ, ມຣຓສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຊວນານິ, ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານີຕິ ຕີຓິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອກາທສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ ອຕີຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ອວເສສປຎ຺ຈຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ອປຣສ຺ສ ¶ ມຣຓສມເຍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣາຄາທິເຫຕຸຠູຕໍ ຫີນມາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຍຖາກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວສາເນ ມຣຓສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຊວນານິ, ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ທ຺ເວ ຠວງ຺ຄານິ, ອາວຊ຺ຊນໍ, ທສ຺ສນໍ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ, ສນ຺ຕີຣຓໍ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ, ປຎ຺ຈ ຊວນານິ, ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານິ, ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈທສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ ອຕີຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖາວເສສເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ. ເອສ ຕາວ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ສຸຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຍ ທຸຄ຺ຄຕິປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣ.

໖໒໔. ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ປນ ອຸປຈິຕານວຊ຺ຊກມ຺ມສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໍ ອນວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕີຕິ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ສຸກ຺ກປກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ທຸຄ຺ຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຍ ສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣ.

໖໒໕. ສຸຄຕິຍໍ ¶ ຐິຕສ຺ສ ປນ ອຸປຈິຕານວຊ຺ຊກມ຺ມສ຺ສ ‘‘ຕານິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຍຖູປຈິຕໍ ອນວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຸປຈິຕກາມາວຈຣານວຊ຺ຊກມ຺ມສ຺ເສວ. ອຸປຈິຕມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມສ຺ສ ປນ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕເມວ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓປຣິໂຍສານາຍ ສຸທ຺ຘາຍ ວາ ຊວນວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕເມວ ອາປາຖຄຕໍ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສພລວິນາມິຕໍ ສຸຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ ວາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ ວາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ອປຣສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ກາມາວຈຣອນວຊ຺ຊກມ຺ມວເສນ ມນຸສ຺ສໂລເກ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິວຓ຺ຓສງ຺ຂາຕໍ ວາ ເທວໂລເກ ອຸຍ຺ຍານວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ຂາທິວຓ຺ຓສງ຺ຂາຕໍ ວາ ສຸຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕິນິມິຕ຺ເຕ ¶ ທສ຺ສິຕານຸກ຺ກເມເນວ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ອປຣສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ຎາຕກາ ‘‘ອຍໍ ຕາຕ ຕວຕ຺ຖາຍ ພຸທ຺ຘປູຊາ ກຣີຍຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜທາມປຏາກາທິວເສນ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ຘມ຺ມສ຺ສວນຕູຣິຍປູຊາທິວເສນ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ຘູມວາສຄນ຺ຘາທິວເສນ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ‘‘ອິທໍ ຕາຕ ສາຍສ຺ສຸ ຕວຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພເທຍ຺ຍຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ມຘຸຜາຓິຕາທິວເສນ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ‘‘ອິທໍ ຕາຕ ຜຸສສ຺ສຸ ຕວຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພເທຍ຺ຍຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຈີນປຏ຺ຏໂສມາຣປຏ຺ຏາທິວເສນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອາປາຖຄເຕ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓ ຍຖາກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວສາເນ ມຣຓສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຊວນານິ, ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕທວສາເນ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓຏ຺ຐິຕິເກ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

໖໒໖. ອປຣສ຺ສ ປນ ປຖວີກສິຓຊ຺ຌານາທິວເສນ ປຏິລທ຺ຘມຫຄ຺ຄຕສ຺ສ ສຸຄຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ກາມາວຈຣກຸສລກມ຺ມ-ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕ-ຄຕິນິມິຕ຺ຕານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ປຖວີກສິຓາທິກໍ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ, ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຈກ຺ຂຸໂສຕານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ¶ ປຓີຕມາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຍຖາກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວສາເນ ມຣຓສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຊວນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມຫຄ຺ຄຕຄຕິການໍ ປນ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຊວນານນ຺ຕຣໍເຍວ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສາວສາເນ ກາມາວຈຣມຫຄ຺ຄຕສຸຄຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສຸຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ຍຖູປຏ຺ຐິເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາຍ ສຸຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓານໍ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ເອເຕນານຸສາເຣນ ອາຣຸປ຺ປຈຸຕິຍາປິ ອນນ຺ຕຣາ ປຏິສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ອຕີຕນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາຍ ສຸຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕນວຕ຺ຕພ຺ພປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣ.

໖໒໗. ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ¶ ຐິຕສ຺ສ ປນ ປາປກມ຺ມິໂນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ວາ ປນ ອກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເຫຕຸຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ອຖສ຺ສ ຍຖາກ຺ກເມນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕາວສາເນ ທຸຄ຺ຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ທຸຄ຺ຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອກູນວີສຕິວິຘສ຺ສາປິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປວຕ຺ຕິ ທີປິຕາ ໂຫຕິ.

໖໒໘. ຕຍິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເອວໍ,

ປວຕ຺ຕມານໍ ສນ຺ຘິມ຺ຫິ, ທ຺ເວຘາ ກມ຺ເມນ ວຕ຺ຕຕິ;

ມິສ຺ສາທີຫິ ຈ ເຠເທຫິ, ເຠທສ຺ສ ທຸວິຘາທິໂກ.

ອິທຎ຺ຫິ ເອກູນວີສຕິວິຘມ຺ປິ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິສນ຺ຘິມ຺ຫິ ປວຕ຺ຕມານາ ທ຺ເວຘາ ກມ຺ເມນ ວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາສກຎ຺ຫິ ເອກສ຺ສ ຊນກກມ຺ມໍ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ເຈວ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ວິປາກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓). ເອວໍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ປນສ຺ສ ມິສ຺ສາທີຫິ ເຠເທຫິ ທຸວິຘາທິໂກປິ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ ¶ – ອິທຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ເອກຘາ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ຣູເປນ ສຫ ມິສ຺ສາມິສ຺ສເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ. ກາມຣູປາຣູປຠວເຠທໂຕ ຕິວິຘໍ. ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊ-ສໍເສທຊ-ໂອປປາຕິກໂຍນິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ຄຕິວເສນ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິວເສນ ສຕ຺ຕວິຘໍ. ສຕ຺ຕາວາສວເສນ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂຫຕິ.

໖໒໙. ຕຕ຺ຖ,

ມິສ຺ສໍ ທ຺ວິຘາ ຠາວເຠທາ, ສຠາວໍ ຕຕ຺ຖ ຈ ທ຺ວິຘາ;

ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ທສກາ, ໂອມໂຕ ອາທິນາ ສຫ.

ມິສ຺ສໍ ທ຺ວິຘາ ຠາວເຠທາຕິ ຍໍ ເຫຕໍ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຣູປຠວາ ຣູປມິສ຺ສໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຣູປຠເວ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍສງ຺ຂາເຕນ ຠາເວນ ວິນາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ກາມຠເວ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊາຕິປຓ຺ຑກປຏິສນ຺ຘິຍາ ຠາເວນ ສຫ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ສ-ຠາວໍ, ອ-ຠາວນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ.

ສຠາວໍ ¶ ຕຕ຺ຖ ຈ ທ຺ວິຘາຕິ ຕຕ຺ຖາປິ ຈ ຍໍ ສ-ຠາວໍ, ຕໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຠາວານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສຫ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ທຸວິຘເມວ ໂຫຕິ.

ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ທສກາ ໂອມໂຕ ອາທິນາ ສຫາຕິ ຍໍ ເຫຕເມຕ຺ຖ ‘‘ມິສ຺ສໍ ອມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ທຸເກ ອາທິຠູຕໍ ຣູປມິສ຺ສໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ, ເຕນ ສຫ ວຕ຺ຖຸກາຍທສກວເສນ ທ຺ເວ ວາ, ວຕ຺ຖຸກາຍຠາວທສກວເສນ ຕໂຍ ວາ ທສກາ ໂອມໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ປຣໍ ຣູປປຣິຫານີຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ເອວໍ ໂອມກປຣິມາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊນາມິກາສຸ ທ຺ວີສຸ ໂຍນີສຸ ຊາຕິອຸຓ຺ຓາຍ ເອເກນ ອໍສຸນາ ອຸທ຺ຘຏສປ຺ປິມຓ຺ຑປ຺ປມາຓໍ ກລລນ຺ຕິ ລທ຺ຘສງ຺ຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນີນໍ ຄຕິວເສນ ສມ຺ຠວເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໓໐. ເອຕາສຸ ຫິ,

ນິຣເຍ ຠຸມ຺ມວຊ຺ເຊສຸ, ເທເວສຸ ຈ ນ ໂຍນິໂຍ;

ຕິສ຺ໂສ ປຸຣິມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕສ຺ໂສປິ ຄຕິຕ຺ຕເຍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ເທເວສຸ ຈາຕິ ຈສທ຺ເທນ ຍຖາ ນິຣເຍ ຈ ຠຸມ຺ມວຊ຺ເຊສຸ ຈ ເທເວສຸ, ເອວໍ ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິກເປເຕສຸ ຈ ປຸຣິມິກາ ຕິສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ ນ ສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂອປປາຕິກາ ເອວ ຫິ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ. ເສເສ ປນ ຕິຣຈ຺ຉານເປຕ຺ຕິວິສຍມນຸສ຺ສສງ຺ຂາເຕ ຄຕິຕ຺ຕເຍ ປຸພ຺ເພ ວຊ຺ຊິຕຠຸມ຺ມເທເວສຸ ຈ ຈຕສ຺ໂສປິ ໂຍນິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ,

ຕິໍສ ນວ ເຈວ ຣູປີສຸ, ສຕ຺ຕຕິ ອຸກ຺ກໍສໂຕຖ ຣູປານິ;

ສໍເສທຸປປາຕໂຍນິສຸ, ອຖ ວາ ອວກໍສໂຕ ຕິໍສ.

ຣູປີພ຺ຣຫ຺ເມສຸ ຕາວ ໂອປປາຕິກໂຍນິເກສຸ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸທສການໍ ຊີວິຕນວກສ຺ສ ຈາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ກລາປານໍ ວເສນ ຕິໍສ ຈ ນວ ຈ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຣູປີ ພ຺ຣຫ຺ເມ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຸ ສໍເສທຊໂອປປາຕິກໂຍນິເກສຸ ອຸກ຺ກໍສໂຕ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວຕ຺ຖຸຠາວທສການໍ ວເສນ ສຕ຺ຕຕິ, ຕານິ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ເທເວສຸ. ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ ຈຕສ຺ໂສ ຈາປິ ຘາຕຸໂຍ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ຊີວິຕນ຺ຕິ ອຍໍ ທສຣູປປຣິມາໂຓ ຣູປປຸຎ຺ໂຊ ຈກ຺ຂຸທສໂກ ນາມ. ເອວໍ ເສສາ ເວທິຕພ຺ພາ ¶ . ອວກໍສໂຕ ປນ ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິຣອຆານກນປຸໍສກສ຺ສ ຊິວ຺ຫາກາຍວຕ຺ຖຸທສການໍ ວເສນ ຕິໍສ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸກ຺ກໍສາວກໍສານໍ ປນ ອນ຺ຕເຣ ອນຸຣູປໂຕ ວິກປ຺ໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໓໑. ເອວໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຸນ,

ຂນ຺ຘາຣມ຺ມຓຄຕິເຫຕຸ-ເວທນາປີຕິວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ;

ເຠທາເຠທວິເສໂສ, ຈຸຕິສນ຺ຘີນໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ.

ຍາ ເຫສາ ມິສ຺ສາມິສ຺ສໂຕ ທຸວິຘາ ປຏິສນ຺ຘິ, ຍາ ຈສ຺ສາ ອຕີຕານນ຺ຕຣາ ຈຸຕິ, ຕາສໍ ອິເມຫິ ຂນ຺ຘາທີຫິ ເຠທາເຠທວິເສໂສ ຎາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຖໍ? ກທາຈິ ຫິ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາຍ ອາຣຸປ຺ປຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາວ ອາຣມ຺ມຓໂຕປິ ອຠິນ຺ນາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ກທາຈິ ອມຫຄ຺ຄຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຍ ມຫຄ຺ຄຕອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ອຍໍ ຕາວ ອຣູປຠູມີສຸເຍວ ນໂຍ. ກທາຈິ ປນ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາຍ ອຣູປຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ກາມາວຈຣປຏິສນ຺ຘິ ¶ . ກທາຈິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຍ ກາມາວຈຣຈຸຕິຍາ ຣູປາວຈຣຈຸຕິຍາ ວາ ອນນ຺ຕຣາ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາ ອຣູປປຏິສນ຺ຘິ. ເອວໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ. ເອກຈ຺ຈສຸຄຕິຈຸຕິຍາ ເອກຈ຺ຈທຸຄ຺ຄຕິປຏິສນ຺ຘິ. ອເຫຕຸກຈຸຕິຍາ ສເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ. ທຸເຫຕຸກຈຸຕິຍາ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈຸຕິຍາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕປຏິສນ຺ຘິ. ອປ຺ປີຕິກຈຸຕິຍາ ສປ຺ປີຕິກປຏິສນ຺ຘິ. ອວິຕກ຺ກຈຸຕິຍາ ສວິຕກ຺ກປຏິສນ຺ຘິ. ອວິຈາຣຈຸຕິຍາ ສວິຈາຣປຏິສນ຺ຘິ. ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣຈຸຕິຍາ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣປຏິສນ຺ຘີຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິປຣີຕໂຕ ຈ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໖໓໒.

ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍມິຕິ ຘມ຺ມມຕ຺ຕເມຕໍ ຠວນ຺ຕຣມຸເປຕິ;

ນາສ຺ສ ຕໂຕ ສງ຺ກນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ເຫຕໍ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຠວນ຺ຕຣມຸເປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ, ນ ຊີໂວ. ຕສ຺ສ ຈ ນາປິ ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘ ສງ຺ກນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ. ນາປິ ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາ ອິຘ ປາຕຸຠາໂວ. ຕຍິທໍ ປາກເຏນ ມນຸສ຺ສຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິກ຺ກເມນ ປກາສຍິສ຺ສາມ.

ອຕີຕຠວສ຺ມິໍ ¶ ຫິ ສຣເສນ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ສມາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ ອສຍ຺ຫານໍ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສນ຺ຘິພນ຺ຘນຈ຺ເຉທການໍ ມາຣຓນ຺ຕິກເວທນາສຕ຺ຖານໍ ສນ຺ນິປາຕໍ ອສຫນ຺ຕສ຺ສ ອາຕເປ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຫຣິຕຕາລປຓ຺ຓມິວ ກເມນ ອຸປສຸສ຺ສມາເນ ສຣີເຣ ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຫທຍວຕ຺ຖຸມຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິເຕສຸ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍມນິນ຺ທ຺ຣິຍຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຕງ຺ຂຓາວເສສຫທຍວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຄຣຸກສມາເສວິຕາສນ຺ນປຸພ຺ພກຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລທ຺ຘາວເສສປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕໍ ກມ຺ມໍ, ຕທຸປຏ຺ຐາປິຕໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ວິສຍໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕເທວໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ຕຓ຺ຫາວິຊ຺ຊານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາປຏິຈ຺ຉາທິຕາທີນເວ ຕສ຺ມິໍ ວິສເຍ ຕຓ຺ຫາ ນາເມຕິ, ສຫຊາຕສງ຺ຂາຣາ ຂິປນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຕຓ຺ຫາຍ ນາມິຍມານໍ ສງ຺ຂາເຣຫິ ຂິປ຺ປມານໍ ໂອຣິມຕີຣຣຸກ຺ຂວິນິພທ຺ຘຣຊ຺ຊຸມາລມ຺ພິຕ຺ວາ ມາຕິກາຕິກ຺ກມໂກ ວິຍ ປຸຣິມຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍໍ ຊຫຕິ, ອປຣຎ຺ຈ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ ນິສ຺ສຍໍ ອສ຺ສາທຍມານໍ ວາ ອນສ຺ສາທຍມານໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓາທີຫິເຍວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມໍ ຈວນໂຕ ຈຸຕິ. ປຈ຺ຉິມໍ ຠວນ຺ຕຣາທິປຏິສນ຺ຘານໂຕ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ¶ . ຕເທຕໍ ນາປິ ປຸຣິມຠວາ ອິຘາຄຕໍ, ນາປິ ຕໂຕ ກມ຺ມສງ຺ຂາຣນຕິວິສຍາທິເຫຕຸໍ ວິນາ ປາຕຸຠູຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໓໓.

ສິຍຸໍ ນິທສ຺ສນາເນຕ຺ຖ, ປຏິໂຆສາທິກາ ອຖ;

ສນ຺ຕານພນ຺ຘໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເອກຕາ ນາປິ ນານຕາ.

ເອຕ຺ຖ ເຈຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຸຣິມຠວໂຕ ອິຘ ອນາຄມເນ, ອຕີຕຠວປຣິຍາປນ຺ນເຫຕູຕິ ຈ ອຸປ຺ປາເທ ປຏິໂຆສ-ປທີປ-ມຸທ຺ທາ-ປຏິພິມ຺ພປ຺ປກາຣາ ຘມ຺ມາ ນິທສ຺ສນານິ ສິຍຸໍ. ຍຖາ ຫິ ປຏິໂຆສ-ປທີປ-ມຸທ຺ທາ-ຉາຍາ ສທ຺ທາທິເຫຕຸກາ ໂຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວເມວໍ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສນ຺ຕານພນ຺ຘໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອກຕາ ນາປິ ນານຕາ. ຍທິ ຫິ ສນ຺ຕານພນ຺ເຘ ສຕິ ເອກນ຺ຕເມກຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຂີຣໂຕ ທຘິ ສມ຺ຠູຕໍ ສິຍາ. ອຖາປິ ເອກນ຺ຕນານຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຂີຣສ຺ສາຘີໂນ ທຘິ ສິຍາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພເຫຕຸເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ສພ຺ພໂລກໂວຫາຣໂລໂປ ¶ ສິຍາ, ໂສ ຈ ອນິຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ນ ເອກນ຺ຕເມກຕາ ວາ ນານຕາ ວາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາຕິ.

໖໓໔. ເອຕ຺ຖາຫ – ນນຸ ເອວໍ ອສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາເວ ສຕິ ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຂນ຺ຘາ, ເຕສໍ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ຜລປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຄມນໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຎ຺ຎໂຕ ຈ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ, ອຸປຠຸຎ຺ຊເກ ຈ ອສຕິ ກສ຺ສ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ນ ສຸນ຺ທຣມິທໍ ວິຘານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ສນ຺ຕາເນ ຍໍ ຜລໍ ເອຕໍ, ນາຎ຺ຎສ຺ສ ນ ຈ ອຎ຺ຎໂຕ;

ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ, ເອຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘໂກ.

ເອກສນ຺ຕານສ຺ມິໍ ຫິ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຕຕ຺ຖ ເອກນ຺ຕເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕານໍ ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ວາ ອຎ຺ຎໂຕຕິ ວາ ນ ໂຫຕິ. ເອຕສ຺ສ ຈ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ສາຘໂກ. ອມ຺ພພີຊາທີນໍ ຫິ ອຠິສງ຺ຂາເຣສຸ ກເຕສຸ ຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ລທ຺ຘປຈ຺ຈໂຍ ກາລນ຺ຕເຣ ຜລວິເສໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ນ ອຎ຺ຎພີຊານໍ, ນາປິ ອຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ¶ , ນ ຈ ຕານິ ພີຊານິ, ເຕ ອຠິສງ຺ຂາຣາ ວາ ຜລຏ຺ຐານໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຊ຺ຊາສິປ຺ໂປສຘາທີຫິ ຈາປິ ພາລສຣີເຣ ອຸປຍຸຕ຺ເຕຫິ ກາລນ຺ຕເຣ ວຸຑ຺ຒສຣີຣາທີສຸ ຜລເທຫິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປຠຸຎ຺ຊເກ ຈ ອສຕິ ກສ຺ສ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ,

ຜລສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວ, ສິທ຺ຘາ ຠຸຎ຺ຊກສມ຺ມຸຕິ;

ຜລຸປ຺ປາເທນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ຍຖາ ຜລຕິ ສມ຺ມຸຕິ.

ຍຖາ ຫິ ຣຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກເທສຠູຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວ ຣຸກ຺ໂຂ ຜລຕີຕິ ວາ ຜລິໂຕຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ເທວມນຸສ຺ສສງ຺ຂາຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ເອກເທສຠູຕສ຺ສ ອຸປໂຠຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສຸຂທຸກ຺ຂຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທເນວ ເທໂວ, ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອຸປຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ວາ, ສຸຂິໂຕ, ທຸກ຺ຂິໂຕຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎນ ອຸປຠຸຎ຺ຊເກນ ນາມ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖີຕິ.

໖໓໕. ໂຍປິ ¶ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເອເຕ ສງ຺ຂາຣາ ວິຊ຺ຊມານາ ວາ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ສິຍຸໍ, ອວິຊ຺ຊມານາ ວາ, ຍທິ ຈ ວິຊ຺ຊມານາ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ເນສໍ ວິປາເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຖ ອວິຊ຺ຊມານາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ຉາ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ຜລາວຫາ ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ, ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ –

ກຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາ ເອເຕ, ນ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ຜລາວຫາ;

ປາຏິໂຠຄາທິກໍ ຕຕ຺ຖ, ເວທິຕພ຺ພໍ ນິທສ຺ສນໍ.

ກຕຕ຺ຕາເຍວ ຫິ ສງ຺ຂາຣາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ, ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ວາ. ຍຖາຫ – ‘‘ກາມາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ (ຘ. ສ. ໔໓໑). ຍຖາຣຫສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ປຸນ ຜລາວຫາ ໂຫນ຺ຕິ ວິປາກຕ຺ຕາ. ເອຕສ຺ສ ຈຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠາວເນ ອິທໍ ປາຏິໂຠຄາທິກໍ ນິທສ຺ສນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ໂລເກ ໂຍ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິຍ຺ຍາຕນຕ຺ຖໍ ປາຏິໂຠໂຄ ໂຫຕິ, ຠຓ຺ຑໍ ວາ ກິຓາຕິ, ອິຓໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກິຣິຍາກຣຓມຕ຺ຕເມວ ຕທຕ຺ຖນິຍ຺ຍາຕນາທິມ຺ຫິ ¶ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ກິຣິຍາຍ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕໍ, ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕໍ ວາ, ນ ຈ ຕທຕ຺ຖນິຍ຺ຍາຕນາທິໂຕ ປຣມ຺ປິ ຘາຣໂກວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ນິຍ຺ຍາຕນາທີນໍ ກຕຕ຺ຕາ. ເອວໍ ກຕຕ຺ຕາວ ສງ຺ຂາຣາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ຍຖາຣຫໍ ຜລທານໂຕ ປຣມ຺ປິ ຜລາວຫາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ມິສ຺ສາມິສ຺ສວເສນ ທ຺ເວຘາປິ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປວຕ຺ຕິ ທີປິຕາ ໂຫຕິ.

໖໓໖. ອິທານິ ສພ຺ເພສ຺ເວວ ເຕສຸ ພາຕ຺ຕິໍສວິປາກວິຎ຺ຎາເຓສຸ ສມ຺ໂມຫວິຆາຕຕ຺ຖໍ,

ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີນໍ, ວເສເນເຕ ຠວາທິສຸ;

ວິຊານິຕພ຺ພາ ສງ຺ຂາຣາ, ຍຖາ ເຍສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາ.

ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ຠວາ, ຈຕສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ, ປຎ຺ຈ ຄຕິໂຍ, ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ນວ ສຕ຺ຕາວາສາຕິ ເອເຕ ຠວາທໂຍ ນາມ. ເອເຕສຸ ຠວາທີສຸ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ເອເຕ ເຍສໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຈ຺ຈຍາ, ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ວິຊານິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາເຣ ຕາວ ກາມາວຈຣອຏ຺ຐເຈຕນາເຠໂທ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອວິເສເສນ ກາມຠເວ ສຸຄຕິຍໍ ນວນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນານກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ເຈວ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ທ຺ເວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ. ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈກຸສລເຈຕນາເຠໂທ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຣູປຠເວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ເອວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ.

ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທກາມາວຈໂຣ ປນ ກາມຠເວ ສຸຄຕິຍໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸວຊ຺ຊານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປຣິຕ຺ຕວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທ຺ເວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ສ຺ເວວ ຣູປຠເວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ກາມຠເວ ປນ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ອຏ຺ຐນ຺ນມ຺ປິ ປຣິຕ຺ຕວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ນິຣເຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນຣກຈາຣິກາທີສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສມາໂຍເຄ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸ ປນ ເປຕມຫິທ຺ຘິເກສຸ ຈ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ລພ຺ຠຕິເຍວ.

ສ຺ເວວ ກາມຠເວ ສຸຄຕິຍໍ ໂສຬສນ຺ນມ຺ປິ ກຸສລວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ¶ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ. ອວິເສເສນ ປນ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຣູປຠເວ ທສນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ.

ທ຺ວາທສາກຸສລເຈຕນາເຠໂທ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ກາມຠເວ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ເອກສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ, ໂນ ປວຕ຺ເຕ. ຉນ຺ນໍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ອກຸສລວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ.

ກາມຠເວ ປນ ສຸຄຕິຍໍ ເຕສໍເຍວ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ຣູປຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ໂສ ຈ ໂຂ ກາມາວຈເຣ ອນິຏ຺ຐຣູປທສ຺ສນສທ຺ທສວນວເສນ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປນ ອນິຏ຺ຐຣູປາທໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ກາມາວຈຣເທວໂລເກປິ.

ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອຣູປຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ.

ເອວໍ ¶ ຕາວ ຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ເອເຕ ສງ຺ຂາຣາ ເຍສໍ ປຈ຺ຈຍາ, ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ວິຊານິຕພ຺ພາ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ໂຍນິອາທີສຸປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໖໓໗. ຕຕ຺ຣິທໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຸຂມຕ຺ຕປກາສນໍ – ອິເມສຸ ຫິ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຍສ຺ມາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຕາວ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ສພ຺ພມຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ຊເນຕິ. ຕຖາ ອຓ຺ຑຊາທີສຸ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ເທວມນຸສ຺ສສງ຺ຂາຕາສຸ ທ຺ວີສຸ ຄຕີສຸ, ນານຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີ-ເອກຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີ-ເອກຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີສງ຺ຂາຕາສຸ ຈຕູສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາວາເສ ປເນສ ຣູປມຕ຺ຕເມວາຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ຈຕູສຸເຍວ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຈ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ສພ຺ພມຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ຊເນຕິ. ຕສ຺ມາ ເອສ ເອເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ, ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ທ຺ວີສຸ ຄຕີສຸ, ຈຕູສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ຈຕູສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຈ ເອກວີສຕິຍາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ.

ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກາມຠເວ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ອວເສສາສຸ ຕີສຸ ຄຕີສຸ ¶ , ນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີສງ຺ຂາຕາຍ ເອກິສ຺ສາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ, ຕາທິເສເຍວ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາວາເສ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອສ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ, ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ຕີສຸ ຄຕີສຸ, ເອກິສ຺ສາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ, ເອກມ຺ຫິ ຈ ສຕ຺ຕາວາເສ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ.

ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອຣູປຠເວ, ເອກິສ຺ສາ ໂອປປາຕິກໂຍນິຍາ, ເອກິສ຺ສາ ເທວຄຕິຍາ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທິກາສຸ ຕີສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທິເກສຸ ຈ ຈຕູສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອສ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ, ເອກິສ຺ສາ ໂຍນິຍາ, ເອກິສ຺ສາ ຄຕິຍາ, ຕີສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ຈຕູສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈາຕິ. ເອວໍ,

ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີນໍ ¶ , ວເສເນເຕ ຠວາທິສຸ;

ວິຊານິຕພ຺ພາ ສງ຺ຂາຣາ, ຍຖາ ເຍສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາຕິ.

ອຍໍ ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍານາມຣູປປທວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໓໘. ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປປເທ –

ວິຠາຄາ ນາມຣູປານໍ, ຠວາທີສຸ ປວຕ຺ຕິໂຕ;

ສງ຺ຄຫາ ປຈ຺ຈຍນຍາ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ວິຠາຄາ ນາມຣູປານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ນາມນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ນມນໂຕ ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ, ຣູປນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ. ເຕສໍ ວິຠາໂຄ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ໂຕເຍວາຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ວິຠາຄາ ນາມຣູປານໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຠວາທີສຸ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ນາມໍ ເອກໍ ສຕ຺ຕາວາສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິເສສສຕ຺ຕາວາເສສຸ ¶ ປວຕ຺ຕຕິ, ຣູປໍ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ, ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ, ປຸຣິມາສຸ ຈຕູສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປວຕ຺ຕຕິ.

ເອວໍ ປວຕ຺ຕມາເນ ຈ ເອຕສ຺ມິໍ ນາມຣູເປ ຍສ຺ມາ ອຠາວກຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ອຓ຺ຑຊານຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸກາຍທສກວເສນ ຣູປໂຕ ທ຺ເວສນ຺ຕຕິສີສານິ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຣູປຣູປໂຕ ວີສຕິ ຘມ຺ມາ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ເຕວີສຕິ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ເອກສນ຺ຕຕິສີສໂຕ ນວ ຣູປຘມ຺ເມ ອປເນຕ຺ວາ ຈຸທ຺ທສ. ສຠາວການໍ ຠາວທສກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຕຕ຺ຕິໍສ, ເຕສມ຺ປິ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ສນ຺ຕຕິສີສທ຺ວຍໂຕ ອຏ຺ຐາຣສ ຣູປຘມ຺ເມ ອປເນຕ຺ວາ ປນ຺ນຣສ.

ຍສ຺ມາ ຈ ໂອປປາຕິກສຕ຺ເຕສຸ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທີນໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸທສການໍ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນວກສ຺ສ ຈ ວເສນ ຣູປໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ສນ຺ຕຕິສີສານິ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຣູປຣູປໂຕ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສ ຘມ຺ມາ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ¶ ເອເຕ ພາຈຕ຺ຕາລີສ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ສນ຺ຕຕິສີສຕ຺ຕຍໂຕ ສຕ຺ຕວີສຕິ ຘມ຺ເມ ອປເນຕ຺ວາ ປນ຺ນຣສ.

ກາມຠເວ ປນ ຍສ຺ມາ ເສສໂອປປາຕິການໍ, ສໍເສທຊານໍ ວາ ສຠາວກປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຣູປໂຕ ສຕ຺ຕ ສນ຺ຕຕິສີສານິ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຣູປຣູປໂຕ ສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ຣູປສນ຺ຕຕິສີສຉກ຺ກໂຕ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ຘມ຺ເມ ອປເນຕ຺ວາ ເອກູນວີສຕິ. ເອສ ອຸກ຺ກໍໂສ. ອວກໍເສນ ປນ ຕໍຕໍຣູປສນ຺ຕຕິສີສວິກລານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ຫາເປຕ຺ວາ ຫາເປຕ຺ວາ ສງ຺ເຂປໂຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປສງ຺ຂາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຣູປີນໍ ປນ ຕໂຍວ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ. ອສຎ຺ຎີນໍ ຣູປໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນວກເມວາຕິ. ເອສ ຕາວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນໂຍ.

ປວຕ຺ເຕ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິເທເສ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ປວຕ຺ຕອຸຕຸໂຕ ¶ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ປາຕຸຠວຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຍຖາ ປປາເຕ ປຕິຕປຸຣິໂສ ປຣສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ຖຸທຸພ຺ພລຕາຍ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໂຕ ປນ ອຸທ຺ຘໍ ປຐມຠວງ຺ຄໂຕ ປຠຸຕິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ, ສທ຺ທປາຕຸຠາວກາເລ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕອຸຕຸໂຕ ເຈວ ຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສທ຺ທນວກໍ, ເຍ ປນ ກພຬີກາຣາຫາຣູປຊີວິໂນ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕາ, ເຕສໍ,

‘‘ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊຕິ ມາຕາ, ອນ຺ນໍ ປານຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ;

ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ນໂຣ’’ຕິ. –

ວຈນໂຕ ມາຕຣາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕາຫາເຣນ ອນຸຄເຕ ສຣີເຣ, ໂອປປາຕິການໍ ສພ຺ພປຐມໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂຄຕໍ ເຂຬໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກນ຺ຕິ ອິທໍ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກສ຺ສ, ອຸຕຸຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ອຸກ຺ກໍສໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ນວການໍ ວເສນ ຉພ຺ພີສຕິວິຘໍ, ປຸພ຺ເພ ເອເກກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ¶ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ສຕ຺ຕຕິວິຘນ຺ຕິ ຉນ຺ນວຸຕິວິຘໍ ຣູປໍ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ສມາສໂຕ ນວນວຸຕິ ຘມ຺ມາ. ຍສ຺ມາ ວາ ສທ຺ໂທ ອນິຍໂຕ ກທາຈິເທວ ປາຕຸຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ທຸວິຘມ຺ປິ ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ອິເມ ສຕ຺ຕນວຸຕິ ຘມ຺ມາ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕສໍ ຫິ ສຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ປມຕ຺ຕານມ຺ປິ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ປິວນ຺ຕານມ຺ປິ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ເອເຕ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈ ເນສໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍຠາວໍ ປຣໂຕ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ຍມ຺ປເນຕເມຕ຺ຖ ກມ຺ມຊຣູປໍ, ຕໍ ຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ສພ຺ພປຐມໍ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕມ຺ປິ ຕິສມຸຏ຺ຐານິກຣູເປນ ອນຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສຓ຺ຐາຕຸໍ, ນາປິ ຕິສມຸຏ຺ຐານິກໍ ເຕນ ອນຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ. ອຖ ໂຂ ວາຕພ຺ຠາຫຕາປິ ຈຕຸທ຺ທິສາ ວວຕ຺ຖາປິຕາ ນຬກລາປິໂຍ ວິຍ, ອູມິເວຄພ຺ຠາຫຕາປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ກຕ຺ຖຈິ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐາ ຠິນ຺ນວາຫນິກາ ວິຍ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຸປຕ຺ຖທ຺ຘາເນເວຕານິ ອປຕມານານິ ສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອກມ຺ປິ ວສ຺ສໍ ທ຺ເວປິ ວສ຺ສານິ…ເປ… ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ຍາວ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸກ຺ຂໂຍ ວາ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂໂຍ ວາ, ຕາວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ຠວາທີສຸ ປວຕ຺ຕິໂຕເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໖໓໙. ສງ຺ຄຫາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ອາຣຸປ຺ເປ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘີສຸ, ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ¶ ນາມເມວ, ຍຎ຺ຈ ອສຎ຺ເຎສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ຣູປເມວ, ຍຎ຺ຈ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເອວໍ ເອກເທສສຣູເປກເສສນເຍນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອສຎ຺ເຎສຸ ວິຎ຺ຎາຓາຠາວາ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ, ນາຍຸຕ຺ຕໍ. ອິທມ຺ປິ,

ນາມຣູປສ຺ສ ຍໍ ເຫຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕໍ ທ຺ວິຘາ ມຕໍ;

ວິປາກມວິປາກຎ຺ຈ, ຍຸຕ຺ຕເມວ ຍໂຕ ອິທໍ.

ຍຎ຺ຫິ ນາມຣູປສ຺ສ ເຫຕຸ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍ ວິປາກາວິປາກເຠທໂຕ ທ຺ເວຘາ ມຕໍ. ອິທຎ຺ຈ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕສຸ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ຣູປໍ. ຕຖາ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ປວຕ຺ຕິຍໍ ກຸສລາທິຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕເມວ ອິທໍ. ເອວໍ ສງ຺ຄຫໂຕເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໖໔໐. ປຈ຺ຈຍນຍາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ຫິ,

ນາມສ຺ສ ປາກວິຎ຺ຎາຓໍ, ນວຘາ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈໂຍ;

ວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ສ ນວຘາ, ເສສຣູປສ຺ສ ອຏ຺ຐຘາ.

ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂຫຕິ ຣູປສ຺ສ ເອກຘາ;

ຕທຎ຺ຎໍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຍຖາຣຫໍ.

ຍຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວາ ວິປາກສງ຺ຂາຕໍ ນາມໍ, ຕສ຺ສ ຣູປມິສ຺ສສ຺ສ ວາ ອມິສ຺ສສ຺ສ ວາ ປຏິສນ຺ຘິກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ນວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ¶ ນວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ເສສຣູປສ຺ສ ອິເມສຸ ນວສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍໍ ອປເນຕ຺ວາ ເສເສຫິ ອຏ຺ຐຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕຣູປສ຺ສ ວາ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ວາ ກມ຺ມຊສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາຍໂຕ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອວເສສໍ ປຐມຠວງ຺ຄໂຕ ປຠຸຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ຍຖາຣຫໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍນເຍ ທສ຺ສິຍມາເນ ສພ຺ພາປິ ປຏ຺ຐານກຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ ໂຫຕີຕິ ນ ນໍ ອາຣຠາມ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ສຸຕ຺ຕໂຕ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ. ສຸຕ຺ເຕ ຫິ ‘‘ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໖໒) ນເຍນ ພຫຸຘາ ເວທນາທີນໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍຕາ ສິທ຺ຘາ. ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ປນ,

ຈິຕ຺ຕເຊນ ຫິ ຣູເປນ, ອິຘ ທິຏ຺ເຐນ ສິຊ຺ຌຕິ;

ອທິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ຣູປສ຺ສ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ອິຕິ.

ຈິຕ຺ເຕ ຫິ ປສນ຺ເນ ອປ຺ປສນ຺ເນ ວາ ຕທນຸຣູປານິ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິ ທິຏ຺ຐານິ. ທິຏ຺ເຐນ ຈ ອທິຏ຺ຐສ຺ສ ອນຸມານໍ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ອິຘ ທິຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕຊຣູເປນ ອທິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ປຏິສນ຺ຘິຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສາປິ ¶ ຫິ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສ຺ເສວ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍຕາ ປຏ຺ຐາເນ ອາຄຕາຕິ. ເອວໍ ປຈ຺ຈຍນຍໂຕເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ.

ອຍໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາສຬາຍຕນປທວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໔໑. ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນປເທ –

ນາມໍ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ ຣູປໍ, ຠູຕວຕ຺ຖາທິກໍ ມຕໍ;

ກເຕກເສສໍ ຕໍ ຕສ຺ສ, ຕາທິສສ຺ເສວ ປຈ຺ຈໂຍ.

ຍຎ຺ເຫຕໍ ¶ ສຬາຍຕນສ຺ເສວ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ນາມຣູປໍ, ຕຕ຺ຖ ນາມນ຺ຕິ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ, ຣູປໍ ປນ ສສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ນິຍມໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠູຕານິ ຉ ວຕ຺ຖູນິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ຠູຕວຕ຺ຖາທິກໍ ມຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເອວໍ ກເຕກເສສໍ ຉຏ຺ຐາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ກເຕກເສສສ຺ເສວ ສຬາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອາຣຸປ຺ເປ ນາມເມວ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕຎ຺ຈ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ເສວ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ‘‘ນາມປຈ຺ຈຍາ ຉຏ຺ຐາຍຕນ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໓໒໒) ຫິ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ນາມຣູປໍ ສຬາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ? ນາມຣູປຠາເວ ຠາວໂຕ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຫິ ນາມສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ຈ ຠາເວ ຕໍ ຕໍ ອາຍຕນໍ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ສາ ປນສ຺ສ ຕພ຺ຠາວຠາວິຕາ ປຈ຺ຈຍນຍສ຺ມິໍ ເຍວ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ,

ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ເຕ ວາ, ໂຫຕິ ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ;

ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເນຍ຺ຍໍ ວິຠາວິນາ.

ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ຖທີປນາ –

ນາມເມວ ຫິ ອາຣຸປ຺ເປ, ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິສຸ;

ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕຘາ ຉຘາ, ໂຫຕິ ຕໍ ອວກໍສໂຕ.

ກຖໍ? ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຕາວ ອວກໍສໂຕ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ສຕ຺ຕຘາ ນາມໍ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈິ ປເນຕ຺ຖ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ, ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນາຕິ ເອວໍ ¶ ອຎ຺ຎຖາປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອຸກ຺ກໍສາວກໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປວຕ຺ເຕປິ ວິປາກໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອິຕຣໍ ປນ ອວກໍສໂຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ວິປາກປຈ຺ຈຍວຊ຺ເຊຫິ ຉຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈິ ປເນຕ຺ຖ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ, ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຖາປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອຸກ຺ກໍສາວກໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ¶ ຠເວ ນາມໍ, ຕເຖວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ;

ຉຏ຺ຐສ຺ສ ອິຕເຣສໍ ຕໍ, ຉຫາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈໂຍ.

ອາຣຸປ຺ປໂຕ ຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຕໍ ວິປາກນາມໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸໂນ ສຫາຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ມນາຍຕນສ຺ສ ຍຖາ ອາຣຸປ຺ເປ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເຖວ ອວກໍສໂຕ ສຕ຺ຕຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອິຕເຣສໍ ປນ ຕໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ຈຕຸມຫາຠູຕສຫາຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ສຫຊາຕນິສ຺ສຍວິປາກວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ຉຫາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈິ ປເນຕ຺ຖ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ, ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຖາປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອຸກ຺ກໍສາວກໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປວຕ຺ເຕປິ ຕຖາ ໂຫຕິ, ປາກໍ ປາກສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ;

ອປາກໍ ອວິປາກສ຺ສ, ຉຘາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ.

ປວຕ຺ເຕປິ ຫິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຍຖາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ, ຕເຖວ ວິປາກນາມໍ ວິປາກສ຺ສ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ອວກໍສໂຕ ສຕ຺ຕຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອວິປາກໍ ປນ ອວິປາກສ຺ສ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ອວກໍສໂຕວ ຕໂຕ ວິປາກປຈ຺ຈຍໍ ອປເນຕ຺ວາ ຉຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປເນຕ຺ຖ ອຸກ຺ກໍສາວກໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ເຖວ ເສສປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ວິປາກໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠເວ;

ຈຕຸຘາ ອວິປາກມ຺ປິ, ເອວເມວ ປກາສິຕໍ.

ຕຕ຺ເຖວ ຫິ ປວຕ຺ເຕ ເສສານໍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິວຕ຺ຖຸກໍ ອິຕຣມ຺ປິ ວິປາກນາມໍ ປຈ຺ຉາຊາຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ວິປາກໍ, ອວິປາກມ຺ປິ ເອວເມວ ປກາສິຕໍ. ຕສ຺ມາ ກຸສລາທິເຠທມ຺ປິ ເຕສໍ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ¶ ຕາວ ນາມເມວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ວາ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣູປໍ ປເນຕ຺ຖ ອາຣຸປ຺ເປ, ຠເວ ຠວຕິ ປຈ຺ຈໂຍ;

ນ ເອກາຍຕນສ຺ສາປິ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຠເວ ປນ.

ຣູປໂຕ ¶ ສນ຺ຘິຍໍ ວຕ຺ຖຸ, ຉຘາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ;

ຠູຕານິ ຈຕຸຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອວິເສສໂຕ.

ຣູປໂຕ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ມນາຍຕນສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຉຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປນ ຠູຕານິ ອວິເສສໂຕ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ຍໍ ຍໍ ອາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ສຫຊາຕນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕິຘາ ຊີວິຕເມເຕສໍ, ອາຫາໂຣ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ;

ຕາເນວ ຉຘາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ, ວຕ຺ຖຸ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຈຘາ.

ເອເຕສໍ ປນ ຈກ຺ຂາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ອຕ຺ຖິ ອວິຄຕອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຣູປຊີວິຕໍ ຕິຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອາຫາໂຣ ຈ ອຕ຺ຖິອວິຄຕາຫາຣວເສນ ຕິວິຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຂ ເຍ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣູປຊີວິໂນ, ເຕສໍ ອາຫາຣານຸຄເຕ ກາເຍ ປວຕ຺ຕິຍໍເຍວ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ຕານິ ປນ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມນາຍຕນສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຸເຣຊາຕອິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ຉຫາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ຕສ຺ເສວ ອວເສສມນາຍຕນສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ນິສ຺ສຍປຸເຣຊາຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປວຕ຺ເຕເຍວ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ເອວໍ ຣູປເມວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ວາ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນາມຣູປໍ ປນຸຠຍໍ, ໂຫຕິ ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ;

ຍຖາ ຈ ຕມ຺ປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ວິຠາວິນາ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ ¶ . ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຕາວ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍວຕ຺ຖຸຣູປສງ຺ຂາຕໍ ນາມຣູປໍ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈຍາທີຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ ມຸຂມຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ປນ ສກ຺ກາ ສພ຺ພໍ ໂຍເຊຕຸນ຺ຕິ ນ ເອຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາໂຣ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ອຍໍ ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາຜສ຺ສປທວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໔໒. ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ¶ ຜສ຺ສປເທ –

ສເຬວ ຜສ຺ສາ ສງ຺ເຂປາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສອາທໂຍ;

ວິຎ຺ຎາຓມິວ ພາຕ຺ຕິໍສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

ສງ຺ເຂເປນ ຫິ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ, ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ, ຆານສມ຺ຜສ຺ໂສ, ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ໂສ, ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສ, ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອິເມ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ຉ ເອວ ຜສ຺ສາ ຠວນ຺ຕິ. ວິຕ຺ຖາເຣນ ປນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ປຎ຺ຈ ກຸສລວິປາກາ, ປຎ຺ຈ ອກຸສລວິປາກາຕິ ທສ, ເສສາ ພາວີສຕິ-ໂລກິຍວິປາກວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ພາວີສຕີຕິ ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓມິວ ພາຕ຺ຕິໍສ ໂຫນ຺ຕິ.

ຍໍ ປເນຕສ຺ສ ພາຕ຺ຕິໍສວິຘສ຺ສາປິ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ສຬາຍຕນໍ, ຕຕ຺ຖ,

ຉຏ຺ເຐນ ສຫ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ຂາທິໍ ພາຫິເຣຫິປິ;

ສຬາຍຕນມິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຉຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈກ຺ຂຓາ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ຕາວ ‘‘ອຸປາທິຓ຺ຓກປວຕ຺ຕິກຖາ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສກສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນເມວ ປຈ຺ຈຍໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ທີເປນ຺ຕິ, ເຕ ‘‘ຉຏ຺ຐາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໒໒) ປາຬິອນຸສາຣໂຕ ອາຣຸປ຺ເປ ຉຏ຺ຐາຍຕນຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄຫໂຕ ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອກເທສສຣູເປກເສສໍ ກຕ຺ວາ ຉຏ຺ເຐນ ສຫ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂາທິໍ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຉຏ຺ຐາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເຍ ປນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນເມວ ເອກສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ທີເປນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈຍໍ ປນ ຠິນ຺ນສນ຺ຕານມ຺ປິ, ເຕ ຍໍ ຍໍ ອາຍຕນໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ¶ ທີເປນ຺ຕາ ພາຫິຣມ຺ປິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕເທວ ຉຏ຺ເຐນ ສຫ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພາຫິເຣຫິປິ ຣູປາຍຕນາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ຫິ ຉຏ຺ຐາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ເອກເສເສ ກເຕ ສຬາຍຕນນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ ¶ – ນ ສພ຺ພາຍຕເນຫິ ເອໂກ ຜສ຺ໂສ ສມ຺ໂຠຕິ, ນາປິ ເອກມ຺ຫາ ອາຍຕນາ ສພ຺ເພ ຜສ຺ສາ, ອຍຎ຺ຈ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ເອໂກວ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ກສ຺ມາຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ – ສຈ຺ຈເມຕໍ, ສພ຺ເພຫິ ເອໂກ, ເອກມ຺ຫາ ວາ ສພ຺ເພ ນ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ສມ຺ໂຠຕິ ປນ ອເນເກຫິ ເອໂກ. ຍຖາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂາຍຕນາ ຣູປາຍຕນາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕາ ມນາຍຕນາ ອວເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາຍຕນາ ຈາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍຖານຸຣູປໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຫິ,

ເອໂກປເນກາຍຕນປ຺ປຠໂວ ອິຕິ ທີປິໂຕ;

ຜສ຺ໂສຍໍ ເອກວຈນນິທ຺ເທເສນີຘ ຕາທິນາ.

ເອກວຈນນິທ຺ເທເສນາຕິ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອິມິນາ ເອກວຈນນິທ຺ເທເສນ ອເນເກຫິ ອາຍຕເນຫິ ເອໂກ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ ຕາທິນາ ທີປິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍຕເນສຸ ປນ,

ຉຘາ ປຎ຺ຈ ຕໂຕ ເອກໍ, ນວຘາ ພາຫິຣານິ ຉ;

ຍຖາສມ຺ຠວເມຕສ຺ສ, ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕ ວິຠາວເຍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຠາວນາ – ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ຕາວ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິເຠທໂຕ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຸເຣຊາຕິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ຉຘາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ເອກໍ ວິປາກມນາຍຕນໍ ອເນກເຠທສ຺ສ ວິປາກມໂນສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກາຫາຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ນວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ພາຫິເຣສຸ ປນ ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ສທ຺ທາຍຕນາທີນິ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສາທີນໍ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ປນ ຕານິ ຈ ຘມ຺ມາຍຕນຎ຺ຈ ຕຖາ ຈ ¶ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍມຕ຺ເຕເນວ ຈາຕິ ເອວໍ ພາຫິຣານິ ຉ ຍຖາສມ຺ຠວເມຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕ ວິຠາວເຍຕິ.

ອຍໍ ‘‘ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາເວທນາປທວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໔໓. ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາປເທ –

ທ຺ວາຣໂຕ ¶ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິກາ;

ສເຬວ ຕາ ປເຠເທນ, ເອກູນນວຸຕີ ມຕາ.

ເອຕສ຺ສປິ ປທສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ. ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໓໑) ເອວໍ ທ຺ວາຣໂຕ ສເຬວ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາ ປນ ປເຠເທນ ເອກູນນວຸຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກູນນວຸຕິ ມຕາ.

ເວທນາສຸ ປເນຕາສຸ, ອິຘ ພາຕ຺ຕິໍສ ເວທນາ;

ວິປາກຈິຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕາວ, ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ຠາສິຕາ.

ອຏ຺ຐຘາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ປຎ຺ຈທ຺ວາຣມ຺ຫິ ປຈ຺ຈໂຍ;

ເສສານໍ ເອກຘາ ຜສ຺ໂສ, ມໂນທ຺ວາເຣປິ ໂສ ຕຖາ.

ຕຕ຺ຖ ຫິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິວຕ຺ຖຸການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເວທນານໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິໂກ ຜສ຺ໂສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກອາຫາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ອຏ຺ຐຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເສສານໍ ປນ ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣວິປາກເວທນານໍ ໂສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິໂກ ຜສ຺ໂສ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ມໂນທ຺ວາເຣປິ ໂສ ຕຖາຕິ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ຫິ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣວິປາກເວທນານໍ ໂສ ສຫຊາຕມໂນສມ຺ຜສ຺ສສງ຺ຂາໂຕ ຜສ຺ໂສ ຕເຖວ ອຏ຺ຐຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ເຕຠູມກວິປາກເວທນານມ຺ປິ. ຍາ ປນ ຕາ ມໂນທ຺ວາເຣ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ¶ ປວຕ຺ຕາ ກາມາວຈຣເວທນາ, ຕາສໍ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ.

ອຍໍ ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’’ຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ເວທນາປຈ຺ຈຍາຕຓ຺ຫາປທວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໔໔. ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ¶ ຕຓ຺ຫາປເທ –

ຣູປຕຓ຺ຫາທິເຠເທນ, ຉ ຕຓ຺ຫາ ອິຘ ທີປິຕາ;

ເອເກກາ ຕິວິຘາ ຕຕ຺ຖ, ປວຕ຺ຕາກາຣໂຕ ມຕາ.

ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ປເທ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ໂຕຕິ ປິຕິໂຕ ນາມວເສນ ປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ຣູປຕຓ຺ຫາ. ສທ຺ທ… ຄນ຺ຘ… ຣສ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໓໒) ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມວເສນ ວິຠງ຺ເຄ ຉ ຕຓ຺ຫາ ທີປິຕາ.

ຕາສຸ ປນ ຕຓ຺ຫາສຸ ເອເກກາ ຕຓ຺ຫາ ປວຕ຺ຕິອາກາຣໂຕ ກາມຕຓ຺ຫາ, ຠວຕຓ຺ຫາ, ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ເອວໍ ຕິວິຘາ ມຕາ. ຣູປຕຓ຺ຫາເຍວ ຫິ ຍທາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖມາຄຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ກາມສ຺ສາທວເສນ ອສ຺ສາທຍມານາ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ກາມຕຓ຺ຫາ ນາມ ໂຫຕິ. ຍທາ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ‘‘ຘຸວໍ ສສ຺ສຕ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາຍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ຠວຕຓ຺ຫາ ນາມ ໂຫຕິ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຫິ ຣາໂຄ ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍທາ ປນ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ‘‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕາຍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ ນາມ ໂຫຕິ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຫິ ຣາໂຄ ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອສ ນໂຍ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາທີສຸປີຕິ. ເອຕາ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປາທີສຸ ອຏ຺ຐາຣສ, ພຫິທ຺ຘາ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ. ອິຕິ ອຕີຕາ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄຕາ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ອຏ຺ຐສຕໍ ຕຓ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ປຸນ ສງ຺ເຂປ຺ປມາຓາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓວເສນ ຉ, ກາມຕຓ຺ຫາທິວເສນ ວາ ຕິສ຺ໂສວ ຕຓ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍສ຺ມາ ປນິເມ ສຕ຺ຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ມມຕ຺ເຕນ ຘາຕິຍາ ວິຍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ເວທນໍ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ເວທນາຍ ມມຕ຺ເຕນ ¶ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓທາຍການໍ ຈິຕ຺ຕກາຣ-ຄນ຺ຘພ຺ພ-ຄນ຺ຘິກ-ສູທ-ຕນ຺ຕວາຍຣສາຍນວິຘາຍກເວຊ຺ຊາທີນໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພາເປສາ ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍສ຺ມາ ¶ ເຈຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕາ, ວິປາກສຸຂເວທນາ;

ເອກາວ ເອກຘາເວສາ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈໂຍ.

ເອກຘາຕິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ,

ທຸກ຺ຂີ ສຸຂໍ ປຕ຺ຖຍຕິ, ສຸຂີ ຠິຍ຺ໂຍປິ ອິຈ຺ຉຕິ;

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ.

ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈຍາ ຕສ຺ມາ, ໂຫນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ເວທນາ;

ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ອິຕິ ວຸຕ຺ຕາ ມເຫສິນາ.

ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຈາປິ, ຍສ຺ມາ ນານຸສຍໍ ວິນາ;

ໂຫຕິ ຕສ຺ມາ ນ ສາ ໂຫຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຸສີມໂຕຕິ.

ອຍໍ ‘‘ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາອຸປາທານປທວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໔໕. ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານປເທ –

ອຸປາທານານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ຕານິ ອຕ຺ຖວິຠາຄໂຕ;

ຘມ຺ມສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາ, ກມໂຕ ຈ ວິຠາວເຍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຠາວນາ – ກາມຸປາທານໍ, ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ອິມານິ ຕາເວຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ. ເຕສໍ ອຍໍ ອຕ຺ຖວິຠາໂຄ – ວຕ຺ຖຸສງ຺ຂາຕໍ ກາມໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ກາມຸປາທານໍ, ກາໂມ ຈ ໂສ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິປິ ກາມຸປາທານໍ. ອຸປາທານນ຺ຕິ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓໍ. ທຬ຺ຫຕ຺ໂຖ ເຫຕ຺ຖ ອຸປສທ຺ໂທ ອຸປາຍາສອຸປກຏ຺ຐາທີສຸ ວິຍ. ຕຖາ ທິຏ຺ຐິ ຈ ສາ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ວາ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ ¶ (ທີ. ນິ. ໑.໓໑) ຫິ ປຸຣິມທິຏ຺ຐິໍ ອຸຕ຺ຕຣທິຏ຺ຐິ ອຸປາທິຍຕິ. ຕຖາ ສີລພ຺ພຕໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ສີລພ຺ພຕຎ຺ຈ ຕໍ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິປິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ໂຄສີລໂຄວຕາທີນິ ຫິ ‘‘ເອວໍ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ອຠິນິເວສໂຕ ສຍເມວ ອຸປາທານານິ. ຕຖາ ວທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວາໂທ. ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ¶ ເອເຕນາຕິ ອຸປາທານໍ. ກິໍ ວທນ຺ຕິ, ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ວາ? ອຕ຺ຕານໍ. ອຕ຺ຕໂນ ວາທຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ອຕ຺ຕວາທມຕ຺ຕເມວ ວາ ອຕ຺ຕາຕິ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ອຍໍ ຕາວ ເຕສໍ ອຕ຺ຖວິຠາໂຄ.

ຘມ຺ມສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາເຣ ປນ ກາມຸປາທານໍ ຕາວ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ກາມຸປາທານໍ? ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ກາມຣາໂຄ ກາມນນ຺ທີ ກາມຕຓ຺ຫາ ກາມສ຺ເນໂຫ ກາມປຣິຬາໂຫ ກາມມຸຈ຺ຉາ ກາມຊ຺ໂຌສານໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຸປາທານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໐; ວິຠ. ໙໓໘) ອາຄຕຕ຺ຕາ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕຓ຺ຫາທຬ຺ຫຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຓ຺ຫາທຬ຺ຫຕ຺ຕໍ ນາມ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ທຬ຺ຫສມ຺ຠູຕາ ອຸຕ຺ຕຣຕຓ຺ຫາວ. ເກຈິ ປນາຫຸ ‘‘ອປ຺ປຕ຺ຕວິສຍປຕ຺ຖນາ ຕຓ຺ຫາ ອນ຺ຘກາເຣ ໂຈຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍຄ຺ຄຫຓໍ ອຸປາທານໍ ຕສ຺ເສວ ຠຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ. ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາປຏິປກ຺ຂາ ຈ ເຕ ຘມ຺ມາ. ຕຖາ ປຣິເຍສນາຣກ຺ຂທຸກ຺ຂມູລາ’’ຕິ. ເສສຸປາທານຕ຺ຕຍໍ ປນ ສງ຺ເຂປໂຕ ທິຏ຺ຐິມຕ຺ຕເມວ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ປຸພ຺ເພ ຣູປາທີສຸ ວຸຕ຺ຕອຏ຺ຐສຕປ຺ປເຠທາຍປິ ຕຓ຺ຫາຍ ທຬ຺ຫຠາໂວ ກາມຸປາທານໍ. ທສວຕ຺ຖຸກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ? ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີຕິ ຍາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐິ…ເປ… ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໑; ວິຠ. ໙໓໘). ສີລພ຺ພເຕຫິ ສຸທ຺ຘີຕິ ປຣາມສນໍ ປນ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ? ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ, ວເຕນ ສຸທ຺ຘິ, ສີລພ຺ພເຕນ ສຸທ຺ຘີຕິ ຍາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐິ…ເປ… ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໒; ວິຠ. ໙໓໘). ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ? ອິຘ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ…ເປ… ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ…ເປ… ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໓; ວິຠ. ໙໓໘). ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາໂຣ.

ກມໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຕິວິໂຘ ກໂມ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ປຫານກ຺ກໂມ ເທສນາກ຺ກໂມ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອນມຕຄ຺ເຄ ¶ ສໍສາເຣ ອິມສ຺ສ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອຠາວໂຕ ກິເລສານໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣິຍາເຍນ ປນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ອຕ຺ຕຄ຺ຄາຫປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທາຠິນິເວໂສ, ຕໂຕ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ອຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ, ‘‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ປຣໂລກນິຣເປກ຺ຂສ຺ສ ກາມຸປາທານນ຺ຕິ ¶ ເອວໍ ປຐມໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ, ຕໂຕ ທິຏ຺ຐິສີລພ຺ພຕກາມຸປາທານານີຕິ ອຍເມເຕສໍ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ.

ທິຏ຺ຐຸປາທານາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ປຐມໍ ປຫີຍນ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວຊ຺ຌຕ຺ຕາ. ກາມຸປາທານໍ ປຈ຺ຉາ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌຕ຺ຕາຕິ ອຍເມເຕສໍ ປຫານກ຺ກໂມ.

ມຫາວິສຍຕ຺ຕາ ປນ ປາກຏຕ຺ຕາ ຈ ເອເຕສຸ ກາມຸປາທານໍ ປຐມໍ ເທສິຕໍ. ມຫາວິສຍໍ ຫິ ຕໍ ອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສມ຺ປໂຍຄາ, ອປ຺ປວິສຍານິ ອິຕຣານິ ຈຕຸຈິຕ຺ຕສມ຺ປໂຍຄາ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ອາລຍຣາມຕ຺ຕາ ປຊາຍ ປາກຏໍ ກາມຸປາທານໍ, ນ ອິຕຣານິ. ກາມຸປາທານ ວາ ກາມານໍ ສມຘິຄມຕ຺ຖໍ ໂກຕູຫລມງ຺ຄລາທິພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ສາສ຺ສ ທິຏ຺ຐີຕິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ, ຕໍ ປຠິຊ຺ຊມານໍ ສີລພ຺ພຕອຕ຺ຕວາທຸປາທານວເສນ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວເຍ ໂຄກິຣິຍໍ ກຸກ຺ກຸຣກິຣິຍໍ ວາ ທິສ຺ວາປິ ເວທິຕພ຺ພໂຕ ໂອຬາຣິກນ຺ຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ປຐມໍ ເທສິຕໍ. ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ອນ຺ເຕ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ເທສນາກ຺ກໂມ.

ຕຓ຺ຫາ ຈ ປຸຣິມສ຺ເສຕ຺ຖ, ເອກຘາ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈໂຍ;

ສຕ຺ຕຘາ ອຏ຺ຐຘາ ວາປິ, ໂຫຕິ ເສສຕ຺ຕຍສ຺ສ ສາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເອວໍ ເທສິເຕ ອຸປາທານຈຕຸກ຺ເກ ປຸຣິມສ຺ສ ກາມຸປາທານສ຺ສ ກາມຕຓ຺ຫາ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫາຠິນນ຺ທິເຕສຸ ວິສເຍສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ເສສຕ຺ຕຍສ຺ສ ປນ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕເຫຕຸວເສນ ສຕ຺ຕຘາ ວາ, ອຸປນິສ຺ສເຍນ ສຫ ອຏ຺ຐຘາ ວາປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຈ ສາ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕທາ ອສຫຊາຕາວ ໂຫຕີຕິ.

ອຍໍ ‘‘ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາຠວປທວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໔໖. ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ¶ ຠວປເທ –

ອຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມໂຕ ເຈວ, ສາຕ຺ຖໂຕ ເຠທສງ຺ຄຫາ;

ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈວ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຠວຕີຕິ ຠໂວ. ໂສ ກມ຺ມຠໂວ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ຈາຕິ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຠໂວ ທຸວິເຘນ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມຠໂວ, ອຕ຺ຖິ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໓໔). ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມເມວ ຠໂວ ກມ຺ມຠໂວ, ຕຖາ ອຸປປຕ຺ຕິເຍວ ຠໂວ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິ ຠວຕີຕິ ຠໂວ. ກມ຺ມໍ ປນ ຍຖາ ສຸຂກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໙໔) ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຠວກາຣຓຕ຺ຕາ ຜລໂວຫາເຣນ ຠໂວຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໖໔໗. ຘມ຺ມໂຕ ປນ ກມ຺ມຠໂວ ຕາວ ສງ຺ເຂປໂຕ ເຈຕນາ ເຈວ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ກມ຺ມສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກມ຺ມຠໂວ? ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ (ວິຠ. ໒໓໔) ປຣິຕ຺ຕຠູມໂກ ວາ ມຫາຠູມໂກ ວາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກມ຺ມຠໂວ. ສພ຺ພມ຺ປິ ຠວຄາມິກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໓໔). ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ເຕຣສ ເຈຕນາ. ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ທ຺ວາທສ. ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ຈຕສ຺ໂສ ເຈຕນາ. ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕຠູມໂກ ວາ ມຫາຠູມໂກ ວາຕິ ເອເຕນ ຕາສໍເຍວ ເຈຕນານໍ ມນ຺ທພຫຸວິປາກຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ພມ຺ປິ ຠວຄາມິກມ຺ມນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ປນ ສງ຺ເຂປໂຕ ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ, ປເຠທໂຕ ນວວິໂຘ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ? ກາມຠໂວ ຣູປຠໂວ ອຣູປຠໂວ ສຎ຺ຎາຠໂວ ອສຎ຺ຎາຠໂວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ, ເອກໂວກາຣຠໂວ ຈຕຸໂວກາຣຠໂວ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠໂວ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໓໔). ຕຕ຺ຖ ກາມສງ຺ຂາໂຕ ຠໂວ ກາມຠໂວ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ. ສຎ຺ຎາວຕໍ ຠໂວ, ສຎ຺ຎາ ວາ ເອຕ຺ຖ ຠເວ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎາຠໂວ. ວິປຣິຍາເຍນ ອສຎ຺ຎາຠໂວ. ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວາ ສຸຂຸມາຍ ຈ ຠາວາ ເນວສຎ຺ຎາ, ນາສຎ຺ຎາ ອສ຺ມິໍ ¶ ຠເວຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ. ເອເກນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ ເອກໂວກາຣຠໂວ. ເອໂກ ວາ ໂວກາໂຣ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ເອກໂວກາຣຠໂວ. ເອສ ນໂຍ ຈຕຸໂວກາຣປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວສຸ. ຕຕ຺ຖ ກາມຠໂວ ປຎ຺ຈ ອຸປາທິຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘາ. ຕຖາ ຣູປຠໂວ. ອຣູປຠໂວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ , ສຎ຺ຎາຠໂວ ປຎ຺ຈ. ອສຎ຺ຎາຠໂວ ເອໂກ ອຸປາທິຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ເອກໂວກາຣຠວາທໂຍ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອຸປາທິຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ເຘຫີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໖໔໘. ສາຕ຺ຖໂຕຕິ ຍຖາ ຈ ຠວນິທ຺ເທເສ, ຕເຖວ ກາມໍ ສງ຺ຂາຣນິທ຺ເທເສປິ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທໂຍວ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປຸຣິເມ ອຕີຕກມ຺ມວເສນ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ, ອິເມ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກມ຺ມວເສນ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຕິ ປຸນວຈນໍ ສາຕ຺ຖກເມວ, ປຸພ຺ເພ ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ? ກຸສລາ ເຈຕນາ ກາມາວຈຣາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໒໖) ເອວມາທິນາ ນເຍນ ເຈຕນາວ ສງ຺ຂາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນ ‘‘ສພ຺ພມ຺ປິ ຠວຄາມິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໒໓໔) ວຈນໂຕ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ. ປຸພ຺ເພ ຈ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍເມວ ກມ຺ມໍ ‘‘ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ອສຎ຺ຎາຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກມ຺ປິ. ກິໍ ວາ ພຫຸນາ, ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທໂຍວ ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’’ຕິ ອິຘ ປນ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສາປິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຖາປິ ສາຕ຺ຖກເມວິທໍ ປຸນວຈນນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສາຕ຺ຖໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໖໔໙. ເຠທສງ຺ຄຫາຕິ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠວສ຺ສ ເຠທໂຕ ເຈວ ສງ຺ຄຫໂຕ ຈ. ຍຎ຺ຫິ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ກາມຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ກຣີຍຕິ, ໂສ ກມ຺ມຠໂວ. ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ. ເອວໍ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ທ຺ເວ ກາມຠວາ, ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ຈ ສຎ຺ຎາຠວປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ, ທ຺ເວ ຣູປຠວາ, ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ຈ ສຎ຺ຎາຠວອສຎ຺ຎາຠວເອກໂວກາຣຠວປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ, ທ຺ເວ ອຣູປຠວາ, ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ຈ ສຎ຺ຎາຠວເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠວຈຕຸໂວກາຣຠວາຕິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ຉ ຠວາ. ຍຖາ ຈ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ຉ ຠວາ. ຕຖາ ເສສຸປາທານປຈ຺ຈຍາປີຕິ ເອວໍ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ເຠທໂຕ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ຈຕຸວີສຕິ ຠວາ.

ສງ຺ຄຫໂຕ ປນ ກມ຺ມຠວໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວຎ຺ຈ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ¶ ເອໂກ ກາມຠໂວ. ຕຖາ ຣູປາຣູປຠວາຕິ ຕໂຍ ຠວາ. ຕຖາ ເສສຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ປີຕິ. ເອວໍ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຄຫໂຕ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ທ຺ວາທສ ຠວາ. ອປິຈ ¶ ອວິເສເສນ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ກາມຠວູປຄໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ. ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ. ເອວໍ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ທ຺ເວ ກາມຠວາ, ທ຺ເວ ຣູປຠວາ, ທ຺ເວ ອຣູປຠວາຕິ ອປເຣນ ປຣິຍາເຍນ ສງ຺ຄຫໂຕ ຉ ຠວາ. ກມ຺ມຠວອຸປປຕ຺ຕິຠວເຠທໍ ວາ ອນຸປຄມ຺ມ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ກາມຠວາທິວເສນ ຕໂຍ ຠວາ ໂຫນ຺ຕິ. ກາມຠວາທິເຠທມ຺ປິ ອນຸປຄມ຺ມ ກມ຺ມຠວອຸປປຕ຺ຕິຠວວເສນ ທ຺ເວ ຠວາ ໂຫນ຺ຕິ. ກມ຺ມຸປປຕ຺ຕິເຠທຎ຺ຈາປິ ອນຸປຄມ຺ມ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວຕິ ຠວວເສນ ເອໂກວ ຠໂວ ໂຫຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠວສ຺ສ ເຠທສງ຺ຄຫາປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໖໕໐. ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈວາຕິ ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຸປາທານໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ? ຍໍກິຎ຺ຈິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິເຍວ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ໂສ ອິທໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ອິທໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຸປາທານສ຺ສ ວເສນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠວໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ຍເທກຈ຺ເຈ ສີລພ຺ພຕຸປາທາເນນ ຣູປາຣູປຠວາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພນ ປນ ສພ຺ໂພ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອນຸສ຺ສວວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐານຸສາເຣນ ວາ ‘‘ກາມາ ນາເມເຕ ມນຸສ຺ສໂລເກ ເຈວ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸລາທີສຸ, ຉ ກາມາວຈຣເທວໂລເກ ຈ ສມິທ຺ຘາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຘິຄມຕ຺ຖໍ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນາທີຫິ ວຎ຺ຈິໂຕ ‘‘ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ກາມາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ກາມຸປາທານວເສນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິປິ ກໂຣຕິ, ໂສ ທຸຈ຺ຈຣິຕປາຣິປູຣິຍາ ອປາເຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິເກ ວາ ປນ ກາເມ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ປຏິລທ຺ເຘ ຈ ໂຄປຍມາໂນ ກາມຸປາທານວເສນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິ ກໂຣຕິ, ໂສ ທຸຈ຺ຈຣິຕປາຣິປູຣິຍາ ອປາເຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ. ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາຠວປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ.

ອປໂຣ ¶ ປນ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນາທີຫິ ອຸປພ຺ຣູຫິຕຎາໂຓ ‘‘ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ກາມາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ກາມຸປາທານວເສນ ກາຍສຸຈຣິຕາທີນິ ກໂຣຕິ. ໂສ ສຸຈຣິຕປາຣິປູຣິຍາ ¶ ເທເວສຸ ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ວາ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ. ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາຠວປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ກາມຸປາທານໍ ສປ຺ປເຠທສ຺ສ ສານ຺ໂຕຄຘສ຺ສ ກາມຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ‘‘ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຕໂຕ ສມິທ຺ຘຕຣາ ກາມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ວາ ກາມຸປາທານວເສເນວ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິພເລນ ຣູປາຣູປພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ. ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາ-ອສຎ຺ຎາ-ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ-ເອກ-ຈຕຸ-ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ກາມຸປາທານໍ ສປ຺ປເຠທານໍ ສານ຺ໂຕຄຘານໍ ຣູປາຣູປຠວານມ຺ປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ນາມ ກາມາວຈຣສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ວາ ຣູປາຣູປຠວານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ເນ ສຸອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທາຍ ຕທຸປຄໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ. ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາຠວາທໂຍ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສປ຺ປເຠທານໍ ສານ຺ໂຕຄຘານໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ກາມຣູປາຣູປຠວານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ນາມ ກາມາວຈຣສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ວາ ຣູປາຣູປຠວານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສຸຂີ ໂຫຕິ ວິຄຕປຣິຬາໂຫ’’ຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທາເນນ ຕທຸປຄໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ. ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາຠວາທໂຍ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ສປ຺ປເຠທານໍ ສານ຺ໂຕຄຘານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຠວານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ‘‘ອິທໍ ສີລພ຺ພຕໍ ນາມ ກາມາວຈຣສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ວາ ຣູປາຣູປຠວານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂໍ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານວເສນ ຕທຸປຄໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ. ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາຠວາທໂຍ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ສປ຺ປເຠທານໍ ສານ຺ໂຕຄຘານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຠວານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ¶ ກສ຺ສ ຠວສ຺ສ ກຖໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເຈ?

ຣູປາຣູປຠວານໍ ¶ , ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ອຸປາທານໍ;

ສຫຊາຕາທີຫິປິ ຕໍ, ກາມຠວສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ຣູປາຣູປຠວານໍ ຫິ, ກາມຠວປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກມ຺ມຠເວ ກຸສລກມ຺ມສ຺ເສວ, ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ເຈຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ອຸປາທານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍວເສນ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກາມຠເວ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາກຸສລກມ຺ມຠວສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕເຫຕຸປຈ຺ຈຍປ຺ປເຠເທຫິ ສຫຊາຕາທີຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍເນວາຕິ.

ອຍໍ ‘‘ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’’ຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ຠວປຈ຺ຈຍາຊາຕິອາທິວິຕ຺ຖາຣກຖາ

໖໕໑. ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີຕິອາທີສຸ ຊາຕິອາທີນໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠໂວຕິ ປເນຕ຺ຖ ກມ຺ມຠໂວວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຫິ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ, ນ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ໂສ ຈ ປນ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍວເສນ ທ຺ເວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເຈ? ພາຫິຣປຈ຺ຈຍສມຕ຺ເຕປິ ຫີນປຓີຕຕາທິວິເສສທສ຺ສນໂຕ. ພາຫິຣານໍ ຫິ ຊນກຊນນີສຸກ຺ກໂສຓິຕາຫາຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ສມຕ຺ເຕປິ ສຕ຺ຕານໍ ຍມການມ຺ປິ ສຕໍ ຫີນປຓີຕຕາທິວິເສໂສ ທິສ຺ສຕິ. ໂສ ຈ ນ ອເຫຕຸໂກ ສພ຺ພທາ ຈ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ອຠາວໂຕ, ນ ກມ຺ມຠວໂຕ ອຎ຺ຎເຫຕຸໂກ ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກສຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ກມ຺ມຠວເຫຕຸໂກວ. ກມ຺ມໍ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຫີນປຓີຕຕາທິວິເສສສ຺ສ ເຫຕຸ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕ ວິຠຊຕິ ຍທິທໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໘໙). ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ຈ ອສຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓໍ ນາມ, ໂສກາທໂຍ ວາ ຘມ຺ມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຊາຕິຍາ ປນ ສຕິ ຊຣາມຣຓຎ຺ເຈວ, ຊຣາມຣຓສງ຺ຂາຕທຸກ຺ຂຘມ຺ມຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ພາລຊນສ຺ສ ຊຣາມຣຓາຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ¶ ວາ ເຕນ ເຕນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ¶ ອນຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ວາ ໂສກາທໂຍ ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ເຈວ ໂສກາທີນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ປນ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ.

ອຍໍ ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ຠວຈກ຺ກກຖາ

໖໕໒. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ໂສກາທໂຍ ອວສາເນ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຍາ ສາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເອວເມຕສ຺ສ ຠວຈກ຺ກສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ,

ໂສກາທີຫິ ອວິຊ຺ຊາ, ສິທ຺ຘາ ຠວຈກ຺ກມວິທິຕາທິມິທໍ;

ກາຣກເວທກຣຫິຕໍ, ທ຺ວາທສວິຘສຸຎ຺ຎຕາສຸຎ຺ຎໍ.

ສຕຕໍ ສມິຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ປເນຕ຺ຖ ໂສກາທີຫິ ອວິຊ຺ຊາ ສິທ຺ຘາ, ກຖມິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ອວິທິຕາທິ, ກຖໍ ກາຣກເວທກຣຫິຕໍ, ກຖໍ ທ຺ວາທສວິຘສຸຎ຺ຎຕາສຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ເຈ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂສກໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ອວິຊ຺ຊາຍ ອວິໂຍຄິໂນ, ປຣິເທໂວ ຈ ນາມ ມູຬ຺ຫສ຺ສາຕິ ເຕສຸ ຕາວ ສິທ຺ເຘສຸ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ອປິຈ ‘‘ອາສວສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໐໓) ວຸຕ຺ຕໍ. ອາສວສມຸທຍາ ເຈເຕ ໂສກາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ວຕ຺ຖຸກາມວິໂຍເຄ ຕາວ ໂສໂກ ກາມາສວສມຸທຍາ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ ກາມຍານສ຺ສ, ຉນ຺ທຊາຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ;

ເຕ ກາມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໗໓);

ຍຖາ ຈາຫ – ‘‘ກາມໂຕ ຊາຍຕິ ໂສໂກ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໑໕).

ສພ຺ເພປິ ¶ ເຈເຕ ທິຏ຺ຐາສວສມຸທຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕສ຺ສ ‘ອຫໍ ຣູປໍ ມມ ຣູປ’ນ຺ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐຏ຺ຐາຍິໂນ ຣູປວິປຣິຓາມຎ຺ຎຖາຠາວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑).

ຍຖາ ຈ ທິຏ຺ຐາສວສມຸທຍາ, ເອວໍ ຠວາສວສມຸທຍາປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຍປິ ¶ ເຕ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ ອຸຈ຺ເຈສຸ ວິມາເນສຸ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ, ເຕປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຍໍ ສນ຺ຕາສໍ ສໍເວຄມາປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໘). ປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠເຍນ ສນ຺ຕຊ຺ຊິຕານໍ ເທວານໍ ວິຍ.

ຍຖາ ຈ ຠວາສວສມຸທຍາ, ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາສວສມຸທຍາປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ຕິວິຘໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໖).

ອິຕິ ຍສ຺ມາ ອາສວສມຸທຍາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເຕ ສິຊ຺ຌມານາ ອວິຊ຺ຊາຍ ເຫຕຸຠູເຕ ອາສເວ ສາເຘນ຺ຕິ. ອາສເວສຸ ຈ ສິທ຺ເຘສຸ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊາປິ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ໂສກາທີຫິ ອວິຊ຺ຊາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊາຍ ສິທ຺ຘາຍ ປຸນ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ເຫຕຸຜລປຣມ຺ປຣາຍ ປຣິໂຍສານໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ທ຺ວາທສງ຺ຄໍ ຠວຈກ຺ກໍ ອວິທິຕາທີຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ສຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອິທໍ ອາທິມຕ຺ຕກຖນໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເຈ. ນຍິທໍ ອາທິມຕ຺ຕກຖນໍ. ປຘານຘມ຺ມກຖນໍ ປເນຕໍ. ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຫິ ວຏ຺ຏານໍ ອວິຊ຺ຊາ ປຘານາ. ອວິຊ຺ຊາຄ຺ຄຫເຓນ ຫິ ອວເສສກິເລສວຏ຺ຏຎ຺ຈ ກມ຺ມາທີນິ ຈ ພາລໍ ປລິໂພເຘນ຺ຕິ. ສປ຺ປສິຣຄ຺ຄຫເຓນ ເສສສປ຺ປສຣີຣໍ ວິຍ ພາຫໍ. ອວິຊ຺ຊາສມຸຈ຺ເຉເທ ປນ ກເຕ ເຕຫິ ວິໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ¶ . ສປ຺ປສິຣຈ຺ເຉເທ ກເຕ ປລິໂພຘິຕພາຫາວິໂມກ຺ໂຂ ວິຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑; ມຫາວ. ໑). ອິຕິ ຍໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ພນ຺ໂຘ, ມຸຈ຺ຈໂຕ ຈ ໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຘານຘມ຺ມສ຺ສ ກຖນມິທໍ, ນ ອາທິມຕ຺ຕກຖນນ຺ຕິ. ເອວມິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ອວິທິຕາທີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຍິທໍ ¶ ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ປວຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎນ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເສຏ຺ໂຐ ສຊິຕາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໒) ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມາທິນາ ວາ ສໍສາຣສ຺ສ ກາຣເກນ, ‘‘ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ວໂທ ເວເທຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ເວທເກນ ຣຫິຕໍ. ອິຕິ ກາຣກເວທກຣຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອຸທຍພ຺ພຍຘມ຺ມກຕ຺ຕາ ຘຸວຠາເວນ, ສໍກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສໍກິເລສິກຕ຺ຕາ ຈ ສຸຠຠາເວນ, ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬິຕຕ຺ຕາ ສຸຂຠາເວນ, ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ວສວຕ຺ຕນຠູເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ຈ ສຸຎ຺ຎາ. ຕຖາ ສງ຺ຂາຣາທີນິປິ ອງ຺ຄານິ. ຍສ຺ມາ ວາ ອວິຊ຺ຊາ ນ ອຕ຺ຕາ, ນ ອຕ຺ຕໂນ, ນ ອຕ຺ຕນິ, ນ ອຕ຺ຕວຕີ. ຕຖາ ສງ຺ຂາຣາທີນິປິ ອງ຺ຄານິ. ຕສ຺ມາ ທ຺ວາທສວິຘສຸຎ຺ຎຕາສຸຎ຺ຎເມຕໍ ຠວຈກ຺ກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໕໓. ເອວຎ຺ຈ ວິທິຕ຺ວາ ປຸນ,

ຕສ຺ສາວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາ, ມູລມຕີຕາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາ;

ທ຺ເວ ອຏ຺ຐ ທ຺ເວ ເອວ ຈ, ສຣູປໂຕ ເຕສຸ ອງ຺ຄານິ.

ຕສ຺ສ ໂຂ ປເນຕສ຺ສ ຠວຈກ຺ກສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ມູລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕເທຕໍ ປຸພ຺ພນ຺ຕາຫຣຓໂຕ ອວິຊ຺ຊາມູລໍ ເວທນາວສານໍ, ອປຣນ຺ຕສນ຺ຕານໂຕ ຕຓ຺ຫາມູລໍ ຊຣາມຣຓາວສານນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມໍ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຉິມໍ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕວເສນ. ທິຏ຺ຐິຈຣິຕານໍ ຫິ ອວິຊ຺ຊາ, ຕຓ຺ຫາຈຣິຕານຎ຺ຈ ຕຓ຺ຫາ ສໍສາຣນາຍິກາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສມຸຄ຺ຆາຕາຍ ວາ ປຐມໍ, ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອນຸປຈ຺ເຉທປ຺ປກາສນໂຕ, ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສມຸຄ຺ຆາຕາຍ ທຸຕິຍໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຊຣາມຣຓປ຺ປກາສນໂຕ. ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກວເສນ ວາ ປຸຣິມໍ, ອນຸປຸພ຺ພປວຕ຺ຕິທີປນໂຕ, ໂອປປາຕິກວເສນ ປຈ຺ຉິມໍ, ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິທີປນໂຕ.

ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕາ ¶ ຈສ຺ສ ຕໂຍ ກາລາ. ເຕສຸ ປາຬິຍໍ ສຣູປໂຕ ອາຄຕວເສນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ, ສງ຺ຂາຣາ ຈາ’’ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ອຕີຕກາລານິ. ວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຠວາວສານານິ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລານິ. ຊາຕິ ເຈວ ຊຣາມຣຓຎ຺ຈ ທ຺ເວ ອນາຄຕກາລານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໖໕໔. ປຸນ ¶ ,

‘‘ເຫຕຸຜລເຫຕຸປຸພ຺ພກ-ຕິສນ຺ຘິຈຕຸເຠທສງ຺ຄຫຎ຺ເຈຕໍ;

ວີສຕິ ອາກາຣາຣໍ, ຕິວຏ຺ຏມນວຏ຺ຐິຕໍ ຠມຕິ’’.

ອິຕິປິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ ນາມ. ເວທນາຍ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ ຜລເຫຕຸສນ຺ຘິ ນາມ. ຠວສ຺ສ ຈ ຊາຕິຍາ ຈ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘີຕິ ເອວມິທໍ ເຫຕຸຜລເຫຕຸປຸພ຺ພກຕິສນ຺ຘີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສນ຺ຘີນໍ ອາທິປຣິໂຍສານວວຕ຺ຖິຕາ ປນສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສງ຺ຄຫາ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ເອໂກ ສງ຺ຄໂຫ. ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນາ ທຸຕິໂຍ. ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາ ຕຕິໂຍ. ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖຕິ. ເອວມິທໍ ຈຕຸເຠທສງ຺ຄຫນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຕີເຕ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ, ອິທານິ ຜລປຎ຺ຈກໍ;

ອິທານິ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ, ອາຍຕິໍ ຜລປຎ຺ຈກນ຺ຕິ.

ເອເຕຫິ ປນ ວີສຕິຍາ ອາກາຣສງ຺ຂາເຕຫິ ອເຣຫິ ວີສຕິອາກາຣາຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອຕີເຕ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣາ ຈາຕິ ອິເມ ຕາວ ທ຺ເວ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ. ຍສ຺ມາ ປນ ອວິທ຺ວາ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ປຣິຕສ຺ສິໂຕ ອຸປາທິຍຕິ, ຕສ຺ສຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ. ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາປິ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ, ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ, ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ, ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານໍ, ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໗).

ຕຕ຺ຖ ¶ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິນ຺ຕິ ປຸຣິເມ ກມ຺ມຠເວ, ອຕີຕຊາຕິຍໍ ກມ຺ມຠເວ ກຣິຍມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາຕິ ໂຍ ຕທາ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ໂມໂຫ, ເຍນ ມູຬ຺ໂຫ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສາ ອວິຊ຺ຊາ. ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຍາ ປຸຣິມເຈຕນາໂຍ, ຍຖາ ‘‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ມາສມ຺ປິ ສໍວຈ຺ຉຣມ຺ປິ ທານຸປກຣຓານິ ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຸຣິມເຈຕນາໂຍ. ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ປນ ຫຕ຺ເຖ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາປຍໂຕ ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກາວຊ຺ຊເນສຸ ວາ ຉສຸ ຊວເນສຸ ເຈຕນາ ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ ນາມ ¶ . ສຕ຺ຕເມ ຠໂວ. ຍາ ກາຈິ ວາ ປນ ເຈຕນາ ຠໂວ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຕິ ຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຜເລ ອຸປປຕ຺ຕິຠເວ ນິກາມນາ ປຕ຺ຖນາ, ສາ ຕຓ຺ຫາ ນາມ. ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານນ຺ຕິ ຍໍ ກມ຺ມຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ‘‘ອິທໍ ກຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ກາເມ ເສວິສ຺ສາມິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕໍ ອຸປຄມນໍ ຄຫຓໍ ປຣາມສນໍ, ອິທໍ ອຸປາທານໍ ນາມ. ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ອາຍູຫນາວສາເນ ວຸຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທານິ ຜລປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓາທິເວທນາວສານໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເມວ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ, ປສາໂທ ອາຍຕນໍ, ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສ, ເວທຍິຕໍ ເວທນາ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຘູປປຕ຺ຕິຠວສ຺ມິໍ ປຸເຣກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ໑.໔໗). ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຍໍ ຠວນ຺ຕຣປຏິສນ຺ຘານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປນ຺ຕິ ຍາ ຄພ຺ເຠ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປວິສນໍ ວິຍ, ອິທໍ ນາມຣູປໍ. ປສາໂທ ອາຍຕນນ຺ຕິ ອິທໍ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈາຍຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສຕິ ໂຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸຏ຺ໂຐ ຜຸສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍິຕໍ ເວທນາຕິ ຍໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈເຍນ ວາ ຜສ຺ເສນ ສຫ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິປາກເວທຍິຕໍ, ສາ ເວທນາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທານິ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈາຕິ ຕຓ຺ຫາທໂຍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາ. ຠເວ ປນ ຄຫິເຕ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວາ ສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຓ຺ຫຸປາທານຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ຍາຍ ວາ ມູຬ຺ໂຫ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສາ ອວິຊ຺ຊາ ຄຫິຕາວ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຘ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ອາຍຕນານໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ, ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ, ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ, ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານໍ, ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຘ ກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ¶ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໗). ຕຕ຺ຖ ອິຘ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ອາຍຕນານນ຺ຕິ ປຣິປກ຺ກາຍຕນສ຺ສ ກມ຺ມກຣຓກາເລ ສມ຺ໂມໂຫ ທສ຺ສິໂຕ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ອາຍຕິໍ ຜລປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ. ຕານິ ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຊຣາມຣຓໍ ປນ ເຕສໍເຍວ ຊຣາມຣຓໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ¶ , ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ, ປສາໂທ ອາຍຕນໍ, ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສ, ເວທຍິຕໍ ເວທນາ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອາຍຕິໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ມິໍ ອິຘ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໗). ເອວມິທໍ ວີສຕິ ອາກາຣາຣໍ ໂຫຕິ.

ຕິວຏ຺ຏມນວຏ຺ຐິຕໍ ຠມຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຂາຣຠວາ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ, ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫຸປາທານານິ ກິເລສວຏ຺ຏໍ, ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນາ ວິປາກວຏ຺ຏນ຺ຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ວຏ຺ເຏຫິ ຕິວຏ຺ຏມິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ຍາວ ກິເລສວຏ຺ຏໍ ນ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອນວຏ຺ຐິຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິວຕ຺ຕນໂຕ ຠມຕິເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໕໕. ຕຍິທເມວໍ ຠມມານໍ,

ສຈ຺ຈປ຺ປຠວໂຕ ກິຈ຺ຈາ, ວາຣຓາ ອຸປມາຫິ ຈ;

ຄມ຺ຠີຣນຍເຠທາ ຈ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ອວິເສເສນ ສມຸທຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣາ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ. ສງ຺ຂາເຣຫິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມສຈ຺ຈໍ. ວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ¶ ນາມຣູປາທີນິ ວິປາກເວທນາປຣິໂຍສານານິ ປຐມສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມສຈ຺ຈໍ. ເວທນາຍ ຕຓ຺ຫາ ປຐມສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ອຸປາທານໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ. ອຸປາທານໂຕ ຠໂວ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມທຸຕິຍສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ. ຠວໂຕ ຊາຕິ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມສຈ຺ຈໍ. ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓໍ ປຐມສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວິທໍ ສຈ຺ຈປ຺ປຠວໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

໖໕໖. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ວຕ຺ຖູສຸ ຈ ສຕ຺ເຕ ສມ຺ໂມເຫຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ¶ ປາຕຸຠາວາຍ. ຕຖາ ສງ຺ຂາຣາ ສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈຍາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ. ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ປຏິວິຊານາຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ນາມຣູປສ຺ສ. ນາມຣູປມ຺ປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ສຬາຍຕນສ຺ສ. ສຬາຍຕນມ຺ປິ ສວິສເຍ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຜສ຺ສສ຺ສ. ຜສ຺ໂສປິ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຜຸສຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ເວທນາຍ. ເວທນາປິ ອາຣມ຺ມຓຣສຎ຺ຈ ອນຸຠວຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາຍ. ຕຓ຺ຫາປິ ຣຊ຺ຊນີເຍ ຈ ຘມ຺ເມ ຣຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອຸປາທານສ຺ສ. ອຸປາທານມ຺ປິ ອຸປາທານິເຍ ຈ ຘມ຺ເມ ອຸປາທິຍຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຠວສ຺ສ. ຠໂວປິ ນານາຄຕີສຸ ຈ ວິກ຺ຂິປຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຊາຕິຍາ. ຊາຕິປິ ຂນ຺ເຘ ຈ ຊເນຕິ ເຕສໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ. ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ປາກເຠທຠາວຎ຺ຈ ອຘິຕິຏ຺ຐຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຠວນ຺ຕຣປາຕຸຠາວາຍ ໂສກາທີນໍ ອຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພປເທສຸ ທ຺ເວຘາ ປວຕ຺ຕິກິຈ຺ຈໂຕປິ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

໖໕໗. ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອິທໍ ກາຣກທສ຺ສນນິວາຣຓໍ. ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕສງ຺ກນ຺ຕິທສ຺ສນນິວາຣຓໍ. ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິປຣິກປ຺ປິຕວຕ຺ຖຸເຠທທສ຺ສນໂຕ ຆນສຎ຺ຎານິວາຣຓໍ. ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນນ຺ຕິອາທິ ອຕ຺ຕາ ປສ຺ສຕິ…ເປ… ວິຊານາຕິ, ຜຸສຕິ, ເວທຍຕິ, ຕຓ຺ຫິຍຕິ, ອຸປາທິຍຕິ, ຠວຕິ, ຊາຍຕິ, ຊີຍຕິ, ມີຍຕີຕິເອວມາທິທສ຺ສນນິວາຣຓໍ. ຕສ຺ມາ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນນິວາຣຓໂຕເປຕໍ ຠວຈກ຺ກໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

໖໕໘. ຍສ຺ມາ ¶ ປເນຕ຺ຖ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ຘມ຺ມານໍ ອທສ຺ສນໂຕ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາ. ອນ຺ຘສ຺ສ ອຸປກ຺ຂລນໍ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ. ອຸປກ຺ຂລິຕສ຺ສ ປຕນໍ ວິຍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ປຕິຕສ຺ສ ຄຓ຺ຑປາຕຸຠາໂວ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ. ຄຓ຺ຑເຠທປີຬກາ ວິຍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ. ຄຓ຺ຑປີຬກາຆຏ຺ຏນໍ ວິຍ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ. ຆຏ຺ຏນທຸກ຺ຂໍ ວິຍ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຏິກາຣາຠິລາໂສ ວິຍ ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ. ປຏິກາຣາຠິລາເສນ ອສປ຺ປາຍຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ. ອຸປາທິຓ຺ຓອສປ຺ປາຍາເລປນໍ ວິຍ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ. ອສປ຺ປາຍາເລປເນນ ຄຓ຺ຑວິກາຣປາຕຸຠາໂວ ວິຍ ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ. ຄຓ຺ຑວິກາຣໂຕ ຄຓ຺ຑເຠໂທ ວິຍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ປເນຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອປ຺ປຏິປຕ຺ຕິມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິຠາເວນ ສຕ຺ເຕ ອຠິຠວຕິ ປຏລໍ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ ¶ . ຕທຠິຠູໂຕ ຈ ພາໂລ ປຸນພ຺ຠວິເກຫິ ສງ຺ຂາເຣຫິ ອຕ຺ຕານໍ ເວເຐຕິ ໂກສກາຣກິມິ ວິຍ ໂກສປ຺ປເທເສຫິ. ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຄຕີສຸ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠຕິ ປຣິຓາຍກປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ ວິຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ຣຊ຺ເຊ. ອຸປປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕປຣິກປ຺ປນໂຕ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ນາມຣູປໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ມາຍາກາໂຣ ວິຍ ມາຍໍ. ນາມຣູເປ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ສຬາຍຕນໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປາປຸຓາຕິ ສຸຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ວນປ຺ປຄຸມ຺ໂພ ວິຍ. ອາຍຕນຆຏ຺ຏນໂຕ ຜສ຺ໂສ ຊາຍຕິ ອຣຓິສຫິຕາຠິມນ຺ຖນໂຕ ອຄ຺ຄິ ວິຍ. ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເວທນາ ປາຕຸຠວຕິ ອຄ຺ຄິນາ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ທາໂຫ ວິຍ. ເວທຍມານສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ປວຑ຺ຒຕິ ໂລຓູທກໍ ປິວໂຕ ປິປາສາ ວິຍ. ຕສິໂຕ ຠເວສຸ ອຠິລາສໍ ກໂຣຕິ ປິປາສິໂຕ ວິຍ ປານີເຍ. ຕທສ຺ສຸປາທານໍ, ອຸປາທາເນນ ຠວໍ ອຸປາທິຍຕິ ອາມິສໂລເຠນ ມຈ຺ໂຉ ພຬິສໍ ວິຍ. ຠເວ ສຕິ ຊາຕິ ໂຫຕິ ພີເຊ ສຕິ ອງ຺ກຸໂຣ ວິຍ. ຊາຕສ຺ສ ອວສ຺ສໍ ຊຣາມຣຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຕນໍ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອຸປມາຫິເປຕໍ ຠວຈກ຺ກໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

໖໕໙. ຍສ຺ມາ ຈ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຖໂຕປິ ຘມ຺ມໂຕປິ ເທສນໂຕປິ ປຏິເວຘໂຕປິ ຄມ຺ຠີຣຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໕; ສໍ. ນິ. ໒.໖໐) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຄມ຺ຠີຣເຠທໂຕເປຕໍ ຠວຈກ຺ກໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍສ຺ມາ ນ ຊາຕິໂຕ ຊຣາມຣຓໍ ນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຊາຕິໍ ວິນາ ອຎ຺ຎໂຕ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖຎ຺ຈ ຊາຕິໂຕ ສມຸທາຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວໍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມຸທາຄຕຏ຺ຐສ຺ສ ທຸຣວໂພຘນີຍໂຕ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ. ຕຖາ ຊາຕິຍາ ຠວປຈ຺ຈຍ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ. ຕສ຺ມາ ອິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣຕາ. ເຫຕຸຜລຎ຺ຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໒໐).

ຍສ຺ມາ ປນ ເຍນາກາເຣນ ຍທວຕ຺ຖາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທຸຣວໂພຘນີຍໂຕ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ. ຕຖາ ສງ຺ຂາຣານໍ…ເປ… ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາ. ເຫຕຸໂນ ຫິ ຘມ຺ໂມຕິ ນາມໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໒໐).

ຍສ຺ມາ ¶ ຈສ຺ສ ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາ ຕຖາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເທສນາປິ ຄມ຺ຠີຣາ, ນ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຎາຓໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠຕິ. ຕຖາເຫຕໍ ກຕ຺ຖຈິ ສຸຕ຺ເຕ ອນຸໂລມໂຕ, ກຕ຺ຖຈິ ປຏິໂລມໂຕ, ກຕ຺ຖຈິ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ, ກຕ຺ຖຈິ ເວມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມໂຕ ວາ ປຏິໂລມໂຕ ວາ, ກຕ຺ຖຈິ ຕິສນ຺ຘິຈຕຸສງ຺ເຂປໍ, ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ວິສນ຺ຘິຕິສງ຺ເຂປໍ, ກຕ຺ຖຈິ ເອກສນ຺ຘິທ຺ວິສງ຺ເຂປໍ ເທສິຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ເທສນາຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ ອຍໍ ເທສນາຄມ຺ຠີຣຕາ.

ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ໂຍ ໂສ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ສຠາໂວ, ເຍນ ປຏິວິທ຺ເຘນ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ສມ຺ມາ ສລກ຺ຂຓໂຕ ປຏິວິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຫຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີໂຣ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣໍ. ຕຖາ ເຫຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎາຓາທສ຺ສນສຈ຺ຈາສມ຺ປຏິເວຘຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ, ສງ຺ຂາຣານໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓາຍູຫນສຣາຄວິຣາຄຏ຺ໂຐ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຸຎ຺ຎຕອພ຺ຍາປາຣອສງ຺ກນ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິປາຕຸຠາວຏ຺ໂຐ, ນາມຣູປສ຺ສ ເອກຸປ຺ປາທວິນິພ຺ໂຠຄາວິນິພ຺ໂຠຄນມນຣຸປ຺ປນຏ຺ໂຐ, ສຬາຍຕນສ຺ສ ອຘິປຕິໂລກທ຺ວາຣເຂຕ຺ຕວິສຍິຠາວຏ຺ໂຐ, ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນສງ຺ຆຏ຺ຏນສງ຺ຄຕິສນ຺ນິປາຕຏ຺ໂຐ ¶ , ເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນສຸຂທຸກ຺ຂມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວນິຊ຺ຊີວເວທຍິຕຏ຺ໂຐ. ຕຓ຺ຫາຍ ອຠິນນ຺ທິຕຊ຺ໂຌສານສຣິຕາລຕານທີຕຓ຺ຫາສມຸທ຺ທທຸປ຺ປູຣຏ຺ໂຐ, ອຸປາທານສ຺ສ ອາທານຄ຺ຄຫຓາຠິນິເວສປຣາມາສທຸຣຕິກ຺ກມຏ຺ໂຐ, ຠວສ຺ສ ອາຍູຫນາຠິສງ຺ຂຣຓໂຍນິຄຕິຐິຕິນິວາເສສຸຂິປນຏ຺ໂຐ, ຊາຕິຍາ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປາຕຸຠາວຏ຺ໂຐ, ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຂຍວຍເຠທວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣຕາ.

໖໖໐. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ເອກຕ຺ຕນໂຍ, ນານຕ຺ຕນໂຍ, ອພ຺ຍາປາຣນໂຍ, ເອວໍຘມ຺ມຕານໂຍຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖນຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນຍເຠທໂຕເປຕໍ ຠວຈກ຺ກໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ພີຊສ຺ສ ອງ຺ກຸຣາທິຠາເວນ ຣຸກ຺ຂຠາວປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຍ ສນ຺ຕານານຸປຈ຺ເຉໂທ ເອກຕ຺ຕນໂຍ ນາມ. ຍໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ເຘນ ສນ຺ຕານສ຺ສ ອນຸປຈ຺ເຉທາວໂພຘໂຕ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສນ຺ຕານານຸປຈ຺ເຉທສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຄຫຓໂຕ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕິ.

ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປນ ຍຖາສກໍລກ຺ຂຓວວຕ຺ຖານໍ ນານຕ຺ຕນໂຍ ນາມ. ຍໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນວນວານໍ ¶ ອຸປ຺ປາທທສ຺ສນໂຕ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອກສນ຺ຕານປຕິຕສ຺ສ ຠິນ຺ນສນ຺ຕານສ຺ເສວ ນານຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໂຕ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕິ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣາ ມຍາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ, ສງ຺ຂາຣານໍ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອມ຺ເຫຫີຕິ ເອວມາທິພ຺ຍາປາຣາຠາໂວ ອພ຺ຍາປາຣນໂຍ ນາມ. ຍໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກາຣກສ຺ສ ອຠາວາວໂພຘໂຕ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂຍ ອສຕິປິ ພ຺ຍາປາເຣ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ສຠາວນິຍມສິທ຺ໂຘ ເຫຕຸຠາໂວ, ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕິ.

ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ປນ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍເຍວ ສມ຺ຠໂວ ຂີຣາທີຫິ ທຘິອາທີນໍ ວິຍ, ນ ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ອຍໍ ເອວໍຘມ຺ມຕານໂຍ ນາມ. ຍໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍານຸຣູປໂຕ ຜລາວໂພຘາ ອເຫຕຸກທິຏ຺ຐິໍ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປຊຫຕິ. ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍານຸຣູປໍ ຜລປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ¶ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອສມ຺ຠວຄ຺ຄຫຓໂຕ ອເຫຕຸກທິຏ຺ຐິຎ຺ເຈວ ນິຍຕວາທຎ຺ຈ ອຸປາທິຍຕີຕິ ເອວມິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ,

ສຈ຺ຈປ຺ປຠວໂຕ ກິຈ຺ຈາ, ວາຣຓາອຸປມາຫິ ຈ;

ຄມ຺ຠີຣນຍເຠທາ ຈ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

໖໖໑. ອິທຎ຺ຫິ ອຕິຄມ຺ຠີຣໂຕ ອຄາຘໍ. ນານານຍຄຫນໂຕ ທຸຣຕິຍານໍ. ຎາຓາສິນາ ສມາຘິປວຣສິລາຍໍ ສຸນິສິເຕນ,

ຠວຈກ຺ກມປທາເລຕ຺ວາ, ອສນິວິຈກ຺ກມິວ ນິຈ຺ຈນິມ຺ມຖນໍ;

ສໍສາຣຠຍມຕີໂຕ, ນ ໂກຈິ ສຸປິນນ຺ຕເຣປ຺ຍຕ຺ຖິ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈ. ເອຕສ຺ສ ຈານນ຺ທ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມຍໍ ປຊາ ຕນ຺ຕາກຸລກຊາຕາ ກຸລາຄຓ຺ຐິກຊາຕາ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຠູຕາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໕; ສໍ. ນິ. ໒.໖໐). ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ຫິຕາຍ ຈ ສຸຂາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ອວເສສກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ,

ຄມ຺ຠີເຣ ¶ ປຈ຺ຈຍາກາຣປ຺ປເຠເທ ອິຘ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ຍຖາ ຄາຘໍ ລເຠເຖວມນຸຍຸຎ຺ເຊ ສທາ ສໂຕຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ປຎ຺ຎາຠູມິນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ສຕ຺ຕຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໘. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ

ນາມຣູປປຣິຄ຺ຄຫກຖາ

໖໖໒. ອິທານິ ¶ ¶ ຍາ ‘‘ອິເມສຸ ຠູມິຠູເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວເສນ ຎາຓປຣິຈຍໍ ກຕ຺ວາ ‘ສີລວິສຸທ຺ຘິ ເຈວ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ຈາ’ຕິ ທ຺ເວ ມູລຠູຕາ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທິຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສີລໍ, ຕຎ຺ຈ ສີລນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ສອຸປຈາຣາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ຕາປິ ຈິຕ຺ຕສີເສນ ວຸຕ຺ຕສມາຘິນິທ຺ເທເສ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ເອວ. ຕສ຺ມາ ຕາ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ອິມາ ປນ ປຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສຣີຣ’’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ນາມຣູປານໍ ຍາຖາວທສ຺ສນໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

໖໖໓. ຕໍ ສມ຺ປາເທຕຸກາເມນ ສມຖຍານິເກນ ຕາວ ຐເປຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອວເສສຣູປາຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ອຎ຺ຎຕຣໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິຕກ຺ກາທີນິ ຌານງ຺ຄານິ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ຘມ຺ມາ ລກ຺ຂຓຣສາທິວເສນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ນມນໂຕ ນມນຏ຺ເຐນ ນາມນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ອນ຺ໂຕເຄເຫ ສປ຺ປໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ຕສ຺ສ ອາສຍໍ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ອຍມ຺ປິ ໂຍຄາວຈໂຣ ຕໍ ນາມໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ນາມໍ ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ປຣິເຍສມາໂນ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍໍ ຫທຍຣູປໍ ປສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ຫທຍຣູປສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕານິ, ຠູຕນິສ຺ສິຕານິ ຈ ເສສຸປາທາຍຣູປານີຕິ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ຣຸປ຺ປນໂຕ ¶ ຣູປນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕໂຕ ນມນລກ຺ຂຓໍ ນາມໍ, ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

໖໖໔. ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາຍານິໂກ ປນ ອຍເມວ ວາ ສມຖຍານິໂກ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖາເນ ວຸຕ຺ຕານໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘາຕຸປຣິຄ຺ຄຫມຸຂານໍ ອຎ຺ຎຕຣມຸຂວເສນ ສງ຺ເຂປໂຕ ວາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວາ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖສ຺ສ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ອາວິຠູຕາສຸ ຘາຕູສຸ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານມ຺ຫິ ¶ ຕາວ ເກເສ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ວຓ຺ໂຓ, ຄນ຺ໂຘ, ຣໂສ, ໂອຊາ, ຊີວິຕໍ, ກາຍປ຺ປສາໂທ’’ຕິ ເອວໍ ກາຍທສກວເສນ ທສ ຣູປານິ, ຕຕ຺ເຖວ ຠາວສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຠາວທສກວເສນ ທສ, ຕຕ຺ເຖວ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ, ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອປຣານິປິ ຈຕຸວີສຕີຕິ ເອວໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ຈຕຸວີສຕິໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ຣູປານິ, ເສໂທ, ອສ຺ສຸ, ເຂໂຬ, ສິງ຺ຆາຓິກາຕິ ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂອຊຏ຺ຐມການໍ ວເສນ ໂສຬສ ໂສຬສ ຣູປານິ, ອຸທຣິຍໍ, ກຣີສໍ, ປຸພ຺ໂພ, ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານສ຺ເສວ ໂອຊຏ຺ຐມກສ຺ສ ວເສນ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອສ ຕາວ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ນໂຍ.

ເຍ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ອາວິຠູເຕ ອປເຣ ທສ ອາກາຣາ ອາວິຠວນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສິຕາທິປຣິປາຈເກ ຕາວ ກມ຺ມເຊ ເຕໂຊໂກຏ຺ຐາສມ຺ຫິ ໂອຊຏ຺ຐມກຎ຺ເຈວ ຊີວິຕຎ຺ຈາຕິ ນວ ຣູປານິ, ຕຖາ ຈິຕ຺ຕເຊ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໂກຏ຺ຐາເສປິ ໂອຊຏ຺ຐມກຎ຺ເຈວ ສທ຺ໂທ ຈາຕິ ນວ, ເສເສສຸ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຊີວິຕນວກຎ຺ເຈວ ຕີຓິ ຈ ໂອຊຏ຺ຐມການີຕິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ຣູປານິ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕສ຺ເສວໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາກາຣວເສນ ອິເມສຸ ຠູຕຸປາທາຍຣູເປສຸ ປາກເຏສຸ ຊາເຕສຸ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣວເສນ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸທສກາທໂຍ, ຫທຍວຕ຺ຖຸທສກຎ຺ຈາຕິ ອປຣານິປິ ສຏ຺ຐິຣູປານິ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂເຓນ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ.

ຕສ຺ເສວໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຣູປສ຺ສ ທ຺ວາຣວເສນ ອຣູປຘມ຺ມາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທ຺ເວປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍຕິ ເອກາສີຕິ ໂລກິຍຈິຕ຺ຕານິ, ອວິເສເສນ ຈ ເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ, ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ເຈຕນາ, ຊີວິຕໍ, ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິ, ມນສິກາໂຣຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ເຈຕສິກາຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານິ ປນ ເນວ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ¶ , ນ ສມຖຍານິກສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາຕິ. ໂສ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອຣູປຘມ຺ເມ ນມນລກ຺ຂເຓນ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ. ເອວເມໂກ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານມຸເຂນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

໖໖໕. ອປໂຣ ¶ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕຸວເສນ. ກຖໍ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ຘາຕຸໂຍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍໍ ໂລໂກ ເສຕກຓ຺ຫມຓ຺ຑລວິຈິຕ຺ຕໍ ອາຍຕວິຕ຺ຖຕໍ ອກ຺ຂິກູປເກ ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ຕເກນ ອາພທ຺ຘໍ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ‘‘ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ອຸປາທາຣູເປສຸ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸຘາຕູ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

ຍານິ ປນສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕາ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ປຣິວາຣການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຓ຺ຓ-ຄນ຺ຘ-ຣສ-ໂອຊາ-ຣູປານິ, ອນຸປາລກໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ນວ ສຫຊາຕຣູປານິ, ຕຕ຺ເຖວ ຐິຕານິ ກາຍທສກຠາວທສກວເສນ ວີສຕິ ກມ຺ມຊຣູປານິ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ໂອຊຏ຺ຐມການໍ ວເສນ ຈຕຸວີສຕິ ອນຸປາທິນ຺ນຣູປານີຕິ ເອວໍ ເສສານິ ເຕປຓ຺ຓາສ ຣູປານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຕານິ ຈ ‘‘ຈກ຺ຂຸຘາຕູ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕຘາຕຸອາທີສຸປິ. ກາຍຘາຕຸຍໍ ປນ ອວເສສານິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ຣູປານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ ສທ຺ເທນ ສຫ ນວ ນວ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ປສາທາ, ເຕສຎ຺ຈ ວິສຍາ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ປຎ຺ຈາຕິ ທສ ຣູປານິ ທສ ຘາຕຸໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ອວເສສຣູປານິ ຘມ຺ມຘາຕຸເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ຣູປໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ນາມາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕີຓິ ມໂນຘາຕຸຈິຕ຺ຕານິ ເອກາ ມໂນຘາຕຸ, ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຈິຕ຺ຕານິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ສພ຺ພານິປິ ເອກາສີຕິ ໂລກິຍຈິຕ຺ຕານິ ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຜສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຑ຺ເຒກາທສ ຘາຕຸໂຍ ຣູປໍ, ອຑ຺ຒຏ຺ຐມາ ຘາຕຸໂຍ ນາມນ຺ຕິ ເອວເມໂກ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕຸວເສນ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

໖໖໖. ອປໂຣ ທ຺ວາທສາຍຕນວເສນ. ກຖໍ? ຈກ຺ຂຸຘາຕຸຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຐເປຕ຺ວາ ເຕປຓ຺ຓາສ ຣູປານິ ຈກ຺ຂຸປສາທມຕ຺ຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຘາຕຸໂຍ ‘‘ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນານີ’’ຕິ, ເຕສໍ ວິສຍຠູເຕ ປຎ຺ຈຘມ຺ເມ ‘‘ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນານີ’’ຕິ ¶ , ໂລກິຍສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ‘‘ມນາຍຕນ’’ນ຺ຕິ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຜສ຺ສາທໂຍ ເສສຣູປຎ຺ຈ ‘‘ຘມ຺ມາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ¶ ອຑ຺ເຒກາທສ ອາຍຕນານິ ຣູປໍ, ທິຍຑ຺ຒອາຍຕນານິ ນາມນ຺ຕິ ເອວເມໂກ ທ຺ວາທສາຍຕນວເສນ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

໖໖໗. ອປໂຣ ຕໂຕ ສໍຂິຕ຺ຕຕຣໍ ຂນ຺ຘວເສນ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ກຖໍ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ຕໍນິສ຺ສິໂຕ ວຓ຺ໂຓ, ຄນ຺ໂຘ, ຣໂສ, ໂອຊາ, ຈກ຺ຂຸປສາທາທໂຍ ປຎ຺ຈ ປສາທາ, ວຕ຺ຖຸຣູປໍ, ຠາໂວ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐາໂນ ສທ຺ໂທຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕຣສ ຣູປານິ ສມ຺ມສນຸປຄານິ ນິປ຺ຜນ຺ນານິ ຣູປຣູປານິ. ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອາກາສຘາຕຸ, ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ, ມຸທຸຕາ, ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ອຸປຈໂຍ, ສນ຺ຕຕິ, ຊຣຕາ, ອນິຈ຺ຈຕາຕິ ອິມານິ ປນ ທສ ຣູປານິ ນ ສມ຺ມສນຸປຄານິ, ອາກາຣວິກາຣອນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຕການິ, ນ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປານິ, ນ ຣູປຣູປານິ. ອປິຈ ໂຂ ຣູປານໍ ອາກາຣວິກາຣອນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຕໂຕ ຣູປນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕານິ. ອິຕິ ສພ຺ພານິ ເປຕານິ ສຕ຺ຕວີສຕິ ຣູປານິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເອກາສີຕິຍາ ໂລກິຍຈິຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ. ອິຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ນາມນ຺ຕິ ເອວເມໂກ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

໖໖໘. ອປໂຣ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໔໗; ອ. ນິ. ໑໑.໑໗) ເອວໍ ສໍຂິຕ຺ເຕເນວ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ຕຖາ ມນາຍຕນຎ຺ເຈວ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທສຎ຺ຈ ນາມນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິຕິ ອິທຎ຺ຈ ນາມໍ ອິທຎ຺ຈ ຣູປໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

໖໖໙. ສເຈ ປນສ຺ສ ເຕນ ເຕນ ມຸເຂນ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ອຣູປໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕນ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາ ຣູປເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມ຺ມສິຕພ຺ພໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຍຖາ ຫິສ຺ສ ຣູປໍ ສຸວິກ຺ຂາລິຕໍ ໂຫຕິ ນິຊ຺ຊຏໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ, ຕຖາ ຕຖາ ຕທາຣມ຺ມຓາ ອຣູປຘມ຺ມາ ສຍເມວ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຍຖາ ຫິ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ເຘ ອາທາເສ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂສ ‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ນ ອາທາສໍ ¶ ຉຑ຺ເຑຕິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິມຊ຺ຊຕິ ¶ . ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ເຘ ອາທາເສ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຍເມວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ເຕລຕ຺ຖິໂກ ຕິລປິຏ຺ຐໍ ໂທຓິຍໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຕ຺ວາ ເອກວາຣໍ ທ຺ເວວາຣໍ ປີຬນມຕ຺ເຕນ ເຕເລ ອນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ນ ຕິລປິຏ຺ຐໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປີເຬຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣໂຕ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ຕິລເຕລໍ ນິກ຺ຂມຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ອຸທກໍ ປສາເທຕຸກາໂມ ກຕກຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຆເຏ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເອກທ຺ເວວາເຣ ຆໍສນມຕ຺ເຕນ ອຸທເກ ອວິປ຺ປສີທນ຺ເຕ ນ ກຕກຏ຺ຐິໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຆໍສຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກລລກທ຺ທມໍ ສນ຺ນິສີທຕິ. ອຸທກໍ ອຈ຺ຉໍ ໂຫຕິ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ, ເອວເມວໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາ ຣູປເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມ຺ມສິຕພ຺ພໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຍຖາ ຫິສ຺ສ ຣູປໍ ສຸວິກ຺ຂາລິຕໍ ໂຫຕິ ນິຊ຺ຊຏໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ, ຕຖາ ຕຖາ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີກກິເລສາ ສນ຺ນິສີທນ຺ຕິ, ກທ຺ທມຸປຣິ ອຸທກໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕທາຣມ຺ມຓາ ອຣູປຘມ຺ມາ ສຍເມວ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຎ຺ຎາຫິປິ ອຸຈ຺ຉຸໂຈຣໂຄຓທຘິມຈ຺ຉາທີຫິ ອຸປມາຫິ ອຍມຕ຺ໂຖ ປກາເສຕພ຺ໂພ.

ອຣູປຘມ຺ມານໍ ອຸປຏ຺ຐານາກາຣກຖາ

໖໗໐. ເອວໍ ສຸວິສຸທ຺ຘຣູປປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣູປຘມ຺ມາ ຕີຫິ ອາກາເຣຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຜສ຺ສວເສນ ວາ ເວທນາວເສນ ວາ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ວາ. ກຖໍ? ເອກສ຺ສ ຕາວ ‘‘ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ຜສ຺ໂສ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສທ຺ຘິໍ ຜສ຺ເສນ ເຈຕນາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕຖາ ‘‘ເກເສ ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ…ເປ… ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໓໐໗) ປຐມາຠິນິປາໂຕ ຜສ຺ໂສ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ອຣູປຘມ຺ມາ ຜສ຺ສວເສນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ເອກສ຺ສ ‘‘ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ’’ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນກເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ ¶ ຈ ເຈຕນາ ຈ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕຖາ ‘‘ເກເສ ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ ¶ …ເປ… ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ’’ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນກເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ເວທນາວເສນ ອຣູປຘມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ອປຣສ຺ສ ‘‘ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓປຏິວິຊານນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຜສ຺ໂສ ຈ ເຈຕນາ ຈ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕຖາ ‘‘ເກເສ ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ…ເປ… ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓປຏິວິຊານນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຜສ຺ໂສ ຈ ເຈຕນາ ຈ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ອຣູປຘມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ‘‘ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາເນ ເກເສ ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຘາຕຸໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ວເສນ, ເສເສສຸ ຈ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທີສຸ ຣູປປຣິຄ຺ຄຫມຸເຂສຸ ສພ຺ພໍ ນຍເຠທໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

໖໗໑. ຍສ຺ມາ ຈ ເອວໍ ສຸວິສຸທ຺ຘຣູປປຣິຄ຺ຄຫສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ອຣູປຘມ຺ມາ ຕີຫາກາເຣຫິ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສຸວິສຸທ຺ຘຣູປປຣິຄ຺ຄເຫເນວ ອຣູປປຣິຄ຺ຄຫາຍ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ອິຕເຣນ. ສເຈ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ວາ ຣູປຘມ຺ເມ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ທ຺ວີສຸ ວາ ຣູປໍ ປຫາຍ ອຣູປປຣິຄ຺ຄຫໍ ອາຣຠຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ປຣິຫາຍຕິ, ປຖວີກສິຓຠາວນາຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ຄາວີ ວິຍ. ສຸວິສຸທ຺ຘຣູປປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ປນ ອຣູປປຣິຄ຺ຄຫາຍ ໂຍຄໍ ກໂຣໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປາປຸຓາຕິ.

ໂສ ເອວໍ ຜສ຺ສາທີນໍ ວເສນ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ເຘ ນາມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ ຣູປນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ອິຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕຠູມເກ ຘມ຺ເມ ຂຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຄໍ ວິວຣມາໂນ ¶ ວິຍ ຍມກຕາລກນ຺ທໍ ຜາລຍມາໂນ ວິຍ ຈ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວຘາ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ນາມຣູປມຕ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ເທໂວ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ສມ຺ພຫຸລສຸຕ຺ຕນ຺ຕສໍສນ຺ທນາ

໖໗໒. ໂສ ¶ ເອວໍ ຍາຖາວສຣສໂຕ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ປຫານຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຕສມ຺ໂມຫສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມຕ຺ຖາຍ ອສມ຺ໂມຫຠູມິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຐປນຕ຺ຖາຍ ສມ຺ພຫຸລສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສນ ‘‘ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວິທໍ, ນ ສຕ຺ໂຕ, ນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຍຖາປິ ອງ຺ຄສມ຺ຠາຣາ, ໂຫຕິ ສທ຺ໂທ ຣໂຖ ອິຕິ;

ເອວໍ ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ, ໂຫຕິ ສຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ມຸຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໑);

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ວລ຺ລິຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ມຕ຺ຕິກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຓຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອາກາໂສ ປຣິວາຣິໂຕ ອຄາຣນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ນ຺ຫາຣຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ມໍສຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຈມ຺ມຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອາກາໂສ ປຣິວາຣິໂຕ ຣູປນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໖).

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ທຸກ຺ຂເມວ ຫິ ສມ຺ໂຠຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ເວຕິ ຈ;

ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ທຸກ຺ຂາ ສມ຺ໂຠຕິ, ນາຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໑);

ອຸປມາຫິ ນາມຣູປວິຠາວນາ

໖໗໓. ເອວໍ ອເນກສເຕຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ ນາມຣູປເມວ ທີປິຕໍ, ນ ສຕ຺ໂຕ ນ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ອກ຺ຂຈກ຺ກປຎ຺ຊຣອີສາທີສຸ ອງ຺ຄສມ຺ຠາເຣສຸ ເອເກນາກາເຣນ ສຓ຺ຐິເຕສຸ ຣໂຖຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເອເກກສ຺ມິໍ ອງ຺ເຄ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມາເນ ຣໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຈ ກຏ຺ຐາທີສຸ ເຄຫສມ຺ຠາເຣສຸ ເອເກນາກາເຣນ ອາກາສໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ເຄຫນ຺ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເຄຫໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຈ ອງ຺ຄຸລິອງ຺ຄຸຏ຺ຐາທີສຸ ເອເກນາກາເຣນ ຐິເຕສຸ ມຸຏ຺ຐີຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ¶ ໂຫຕິ. ໂທຓິຕນ຺ຕິອາທີສຸ ວີຓາຕິ. ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີສຸ ເສນາຕິ. ປາກາຣເຄຫໂຄປຸຣາທີສຸ ¶ ນຄຣນ຺ຕິ. ຂນ຺ຘສາຂາປລາສາທີສຸ ເອເກນາກາເຣນ ຐິເຕສຸ ຣຸກ຺ໂຂຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເອເກກສ຺ມິໍ ອວຍເວ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມາເນ ຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວເມວໍ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເອເກກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມາເນ ‘‘ອສ຺ມີຕິ ວາ ອຫນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ ຄາຫສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປນ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖີຕິ. ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ຫິ ທສ຺ສນໍ ຍຖາຠູຕທສ຺ສນໍ ນາມ ໂຫຕິ.

໖໗໔. ໂຍ ປເນຕໍ ຍຖາຠູຕທສ຺ສນໍ ປຫາຍ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວິນາສໍ ອນຸຊາເນຍ຺ຍ ອວິນາສໍ ວາ. ອວິນາສໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ສສ຺ສເຕ ປຕຕິ. ວິນາສໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ເຉເທ ປຕຕິ. ກສ຺ມາ? ຂີຣນ຺ວຍສ຺ສ ທຘິໂນ ວິຍ ຕທນ຺ວຍສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ໂສ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ໂອລີຍຕິ ນາມ. ‘‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕິຘາວຕິ ນາມ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ທ຺ວີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິຄເຕຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ ເທວມນຸສ຺ສາ ໂອລີຍນ຺ຕິ ເອເກ, ອຕິຘາວນ຺ຕິ ເອເກ, ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອລີຍນ຺ຕິ ເອເກ? ຠວາຣາມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວມນຸສ຺ສາ ຠວຣຕາ ຠວສມຸທິຕາ. ເຕສໍ ຠວນິໂຣຘາຍ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອລີຍນ຺ຕິ ເອເກ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕິຘາວນ຺ຕິ ເອເກ? ຠເວເນວ ໂຂ ປເນເກ ອຏ຺ຏີຍມານາ ຫຣາຍມານາ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ວິຠວໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ, ຍໂຕ ກິຣ ໂຠ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕິ, ນ ໂຫຕິ ປຣໍມຣຓາ, ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ, ເອຕໍ ປຓີຕໍ, ເອຕໍ ຍາຖາວນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕິຘາວນ຺ຕິ ເອເກ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຠູຕໍ ຠູຕໂຕ ¶ ປສ຺ສຕິ, ຠູຕໍ ຠູຕໂຕ ທິສ຺ວາ ຠູຕສ຺ສ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໔໙).

໖໗໕. ຕສ຺ມາ ¶ ຍຖາ ທາຣຸຍນ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ນິຊ຺ຊີວໍ ນິຣີຫກໍ, ອຖ ຈ ປນ ທາຣຸຣຊ຺ຊຸກສມາໂຍຄວເສນ ຄຈ຺ຉຕິປິ ຕິຏ຺ຐຕິປິ. ສອີຫກໍ ສພ຺ຍາປາຣໍ ວິຍ ຂາຍຕິ, ເອວມິທໍ ນາມຣູປມ຺ປິ ສຸຎ຺ຎໍ ນິຊ຺ຊີວໍ ນິຣີຫກໍ, ອຖ ຈ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມາໂຍຄວເສນ ຄຈ຺ຉຕິປິ ຕິຏ຺ຐຕິປິ. ສອີຫກໍ ສພ຺ຍາປາຣໍ ວິຍ ຂາຍຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ອິຘຕ຺ຖິ ສຈ຺ຈໂຕ,

ນ ເຫຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕ ມນຸໂຊ ຈ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສຸຎ຺ຎໍ ອິທໍ ຍນ຺ຕມິວາຠິສງ຺ຂຕໍ,

ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸຎ຺ໂຊ ຕິຓກຏ຺ຐສາທິໂສ’’ຕິ.

ນ ເກວລຎ຺ເຈຕໍ ທາຣຸຍນ຺ຕຸປມາຍ, ອຎ຺ຎາຫິປິ ນຬກລາປີອາທີຫິ ອຸປມາຫິ ວິຠາເວຕພ຺ພໍ – ຍຖາ ຫິ ທ຺ວີສຸ ນຬກລາປີສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ຐປິຕາສຸ ເອກາ ເອກິສ຺ສາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ ໂຫຕິ, ເອກິສ຺ສາ ປຕມານາຍ ອິຕຣາປິ ປຕຕິ, ເອວເມວໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ນາມຣູປໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອກໍ ເອກສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ ໂຫຕິ. ມຣຓວເສນ ເອກສ຺ມິໍ ປຕມາເນ ອິຕຣມ຺ປິ ປຕຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍມກໍ ນາມຣູປຎ຺ຈ, ອຸໂຠ ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎນິສ຺ສິຕາ;

ເອກສ຺ມິໍ ຠິຊ຺ຊມານສ຺ມິໍ, ອຸໂຠ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ.

໖໗໖. ຍຖາ ຈ ທຓ຺ຑາຠິຫຕໍ ເຠຣິໍ ນິສ຺ສາຍ ສທ຺ເທ ປວຕ຺ຕມາເນ ອຎ຺ຎາ ເຠຣີ, ອຎ຺ໂຎ ສທ຺ໂທ, ເຠຣິສທ຺ທາ ອສມ຺ມິສ຺ສາ, ເຠຣີ ສທ຺ເທນ ສຸຎ຺ຎາ, ສທ຺ໂທ ເຠຣິຍາ ສຸຎ຺ໂຎ, ເອວເມວໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ນາເມ ປວຕ຺ຕມາເນ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໍ, ອຎ຺ຎໍ ນາມໍ, ນາມຣູປາ ອສມ຺ມິສ຺ສາ, ນາມໍ ຣູເປນ ສຸຎ຺ຎໍ, ຣູປໍ ນາເມນ ສຸຎ຺ຎໍ, ອປິຈ ໂຂ ເຠຣິໍ ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ໂທ ວິຍ ຣູປໍ ປຏິຈ຺ຈ ນາມໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ນ ¶ ຈກ຺ຂຸໂຕ ຊາຍເຣ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມາ,

ນ ຣູປໂຕ ໂນ ຈ ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕຣາ;

ເຫຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈປ຺ປຠວນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕາ,

ຍຖາປິ ສທ຺ໂທ ປຫຏາຍ ເຠຣິຍາ.

‘‘ນ ¶ ໂສຕໂຕ ຊາຍເຣ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມາ,

ນ ສທ຺ທໂຕ ໂນ ຈ ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕຣາ…ເປ….

‘‘ນ ຆານໂຕ ຊາຍເຣ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມາ,

ນ ຄນ຺ຘໂຕ ໂນ ຈ ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕຣາ…ເປ….

‘‘ນ ຊິວ຺ຫາໂຕ ຊາຍເຣ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມາ,

ນ ຣສໂຕ ໂນ ຈ ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕຣາ…ເປ….

‘‘ນ ກາຍໂຕ ຊາຍເຣ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມາ,

ນ ຜສ຺ສໂຕ ໂນ ຈ ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕຣາ…ເປ….

‘‘ນ ວຕ຺ຖຸຣູປາ ປຠວນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕາ,

ນ ຈາປິ ຘມ຺ມາຍຕເນຫິ ນິຄ຺ຄຕາ;

ເຫຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈປ຺ປຠວນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕາ,

ຍຖາປິ ສທ຺ໂທ ປຫຏາຍ ເຠຣິຍາ’’ຕິ.

໖໗໗. ອປິເຈຕ຺ຖ ນາມໍ ນິຕ຺ເຕຊໍ ນ ສເກນ ເຕເຊນ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ຂາທຕິ, ນ ປິວຕິ, ນ ພ຺ຍາຫຣຕິ, ນ ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປຕິ. ຣູປມ຺ປິ ນິຕ຺ເຕຊໍ ນ ສເກນ ເຕເຊນ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສາ ຂາທິຕຸກາມຕາ, ນາປິ ປິວິຕຸກາມຕາ, ນ ພ຺ຍາຫຣິຕຸກາມຕາ, ນ ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປຕຸກາມຕາ, ອຖ ໂຂ ນາມໍ ນິສ຺ສາຍ ຣູປໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ນາມໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນາມສ຺ສ ຂາທິຕຸກາມຕາຍ ປິວິຕຸກາມຕາຍ ພ຺ຍາຫຣິຕຸກາມຕາຍ ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປຕຸກາມຕາຍ ສຕິ ຣູປໍ ຂາທຕິ, ປິວຕິ, ພ຺ຍາຫຣຕິ, ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປຕິ.

ອິມສ຺ສ ¶ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ອິມໍ ອຸປມໍ ອຸທາຫຣນ຺ຕິ – ຍຖາ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ຈ ປີຐສປ຺ປີ ຈ ທິສາປກ຺ກມິຕຸກາມາ ອສ຺ສຸ, ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປີຐສປ຺ປິໍ ເອວມາຫ ‘‘ອຫໍ ໂຂ ຠເຓ, ສກ຺ໂກມິ ປາເທຫິ ປາທກຣຓີຍໍ ກາຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ຈ ເມ ຈກ຺ຂູນິ ເຍຫິ ສມວິສມໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ປີຐສປ຺ປີປິ ຊຈ຺ຈນ຺ຘໍ ເອວມາຫ ‘‘ອຫໍ ໂຂ ຠເຓ, ສກ຺ໂກມິ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີຍໍ ກາຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ຈ ເມ ປາທານິ ເຍຫິ ອຠິກ຺ກເມຍ຺ຍໍ ວາ ປຏິກ຺ກເມຍ຺ຍໍ ວາ’’ຕິ. ໂສ ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປີຐສປ຺ປິໍ ອໍສກູຏໍ ອາໂຣເປສິ. ປີຐສປ຺ປີ ຊຈ຺ຈນ຺ຘສ຺ສ ອໍສກູເຏ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ວາມໍ ມຸຎ຺ຈ ທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫ, ທກ຺ຂິຓໍ ມຸຎ຺ຈ ວາມໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘປິ ນິຕ຺ເຕໂຊ ¶ ທຸພ຺ພໂລ ນ ສເກນ ເຕເຊນ ສເກນ ພເລນ ຄຈ຺ຉຕິ, ປີຐສປ຺ປີປິ ນິຕ຺ເຕໂຊ ທຸພ຺ພໂລ ນ ສເກນ ເຕເຊນ ສເກນ ພເລນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ຄມນໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວໍ ນາມມ຺ປິ ນິຕ຺ເຕຊໍ ນ ສເກນ ເຕເຊນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕາສຸ ຕາສຸ ກິຣິຍາສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ຣູປມ຺ປິ ນິຕ຺ເຕຊໍ ນ ສເກນ ເຕເຊນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕາສຸ ຕາສຸ ກິຣິຍາສຸ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ຈ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວາ ປວຕ຺ຕິ ວາ ນ ໂຫຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ນ ສເກນ ພເລນ ຊາຍເຣ,

ໂນປິ ສເກນ ພເລນ ຕິຏ຺ຐເຣ;

ປຣຘມ຺ມວສານຸວຕ຺ຕິໂນ,

ຊາຍເຣ ສງ຺ຂຕາ ອຕ຺ຕທຸພ຺ພລາ.

‘‘ປຣປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ຊາຍເຣ,

ປຣອາຣມ຺ມຓໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕາ;

ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍຫິ ຈ,

ປຣຘມ຺ເມຫິ ຈິເມ ປຠາວິຕາ.

‘‘ຍຖາປິ ນາວໍ ນິສ຺ສາຍ, ມນຸສ຺ສາ ຍນ຺ຕິ ອຓ຺ຓເວ;

ເອວເມວ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ, ນາມກາໂຍ ປວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຍຖາ ຈ ມນຸສ຺ເສ ນິສ຺ສາຍ, ນາວາ ຄຈ຺ຉຕິ ອຓ຺ຓເວ;

ເອວເມວ ນາມໍ ນິສ຺ສາຍ, ຣູປກາໂຍ ປວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອຸໂຠ ¶ ນິສ຺ສາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ນາວາ ຈ ອຓ຺ຓເວ;

ເອວໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອຸໂຠ ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ.

ເອວໍ ນານານເຍຫິ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖາປຍໂຕ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອສມ຺ໂມຫຠູມິຍໍ ຐິຕໍ ນາມຣູປານໍ ຍາຖາວທສ຺ສນໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນາມຣູປວວຕ຺ຖານນ຺ຕິປິ ສງ຺ຂາຣປຣິຈ຺ເຉໂທຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ອຘິວຈນໍ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ອຏ຺ຐາຣສໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໑໙. ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ

ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫກຖາ

໖໗໘. ເອຕສ຺ເສວ ¶ ¶ ປນ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຎາຓໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

ຕໍ ສມ຺ປາເທຕຸກາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ນາມ ກຸສໂລ ຠິສກ຺ໂກ ໂຣຄໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ອນຸກມ຺ປໂກ ປຸຣິໂສ ທຫຣໍ ກຸມາຣໍ ມນ຺ທໍ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກໍ ຣຖິກາຍ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ປຸຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອາວຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ຕສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍປຣິເຍສນໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ໂສ ອາທິໂຕວ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘‘ນ ຕາວິຘໍ ນາມຣູປໍ ອເຫຕຸກໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ພທາ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ເອກສທິສຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ, ນ ອິສ຺ສຣາທິເຫຕຸກໍ, ນາມຣູປໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອິສ຺ສຣາທີນໍ ອຠາວໂຕ. ເຍປິ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ອິສ຺ສຣາທໂຍຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອິສ຺ສຣາທິສງ຺ຂາຕນາມຣູປສ຺ສ ອເຫຕຸກຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ຕສ຺ມາ ຠວິຕພ຺ພມສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຫິ, ເກ ນຸ ໂຂ ເຕ’’ຕິ.

໖໗໙. ໂສ ເອວໍ ນາມຣູປສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ຕາວ ຣູປກາຍສ຺ສ ເອວໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ – ‘‘ອຍໍ ກາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນ ເນວ ອຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກໂສຄນ຺ຘິກາທີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ນ ມຓິມຸຕ຺ຕາຫາຣາທີນໍ, ອຖ ໂຂ ອາມາສຍປກ຺ກາສຍານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຸທຣປຏລໍ ປຈ຺ຉໂຕ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕອນ຺ຕຄຸຓປຣິວາຣິໂຕ ສຍມ຺ປິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກ຺ກູໂລ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກ຺ກູເລ ປຣມສມ຺ພາເຘ ໂອກາເສ ປູຕິມຈ຺ຉປູຕິກຸມ຺ມາສໂອຬິຄລ຺ລຈນ຺ທນິກາທີສຸ ກິມິວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານສ຺ສ ‘ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປາທານໍ ກມ຺ມ’ນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ນິພ຺ພຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ເຫຕຸ, ອາຫາໂຣ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ປຎ຺ຈ ¶ ຘມ຺ມາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸປິ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ຕໂຍ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ມາຕາ ວິຍ ທາຣກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ກມ຺ມໍ ປິຕາ ວິຍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊນກໍ ¶ . ອາຫາໂຣ ຘາຕິ ວິຍ ທາຣກສ຺ສ ສນ຺ຘາຣໂກ’’ຕິ. ເອວໍ ຣູປກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ, ປຸນ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໒.໔໓) ນເຍນ ນາມກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ.

ໂສ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ນາມຣູປສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຍຖາ ອິທໍ ເອຕຣຫິ, ເອວໍ ອຕີເຕປິ ອທ຺ຘາເນ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ, ອນາຄເຕປິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ.

໖໘໐. ຕສ຺ເສວໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ຍາ ສາ ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ນ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ປຎ຺ຈວິຘາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕາ, ຍາປິ ອປຣນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ນ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕາ, ຍາປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ເອຕຣຫິ ວາ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກຖໍກຖີ ໂຫຕິ – ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ອຍໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ, ໂສ ກຸຫິໍ ຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘) ຉພ຺ພິຘາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ສພ຺ພາປິ ປຫີຍຕິ.

໖໘໑. ອປໂຣ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓວເສນ ທຸວິຘໍ ນາມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປສ຺ສຕິ, ກມ຺ມາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຣູປສ຺ສ. ທຸວິໂຘ ຫິ ນາມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ສາຘາຣໂຓ ອສາຘາຣໂຓ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາທີນິ ຉ ທ຺ວາຣານິ, ຣູປາທີນິ ຉ ອາຣມ຺ມຓານິ ນາມສ຺ສ ສາຘາຣໂຓ ປຈ຺ຈໂຍ, ກຸສລາທິເຠທໂຕ ສພ຺ພປ຺ປກາຣສ຺ສາປິ ຕໂຕ ປວຕ຺ຕິໂຕ. ມນສິກາຣາທິໂກ ອສາຘາຣໂຓ. ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນາທິໂກ ຫິ ກຸສລສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ວິປຣີໂຕ ອກຸສລສ຺ສ, ກມ຺ມາທິໂກ ວິປາກສ຺ສ, ຠວງ຺ຄາທິໂກ ກິຣິຍສ຺ສາຕິ.

ຣູປສ຺ສ ¶ ປນ ກມ຺ມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸຕຸ ອາຫາໂຣຕິ ອຍໍ ກມ຺ມາທິໂກ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ອຕີຕເມວ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ¶ . ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ. ອຸຕຸອາຫາຣາ ອຸຕຸອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວເມເວໂກ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ.

ໂສ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ນາມຣູປສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຍຖາ ອິທໍ ເອຕຣຫິ, ເອວໍ ອຕີເຕປິ ອທ຺ຘາເນ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ, ອນາຄເຕປິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕີສຸປິ ອທ຺ຘາສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕິ.

໖໘໒. ອປໂຣ ເຕສໍເຍວ ນາມຣູປສງ຺ຂາຕານໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ຊຣາປຕ຺ຕິໍ ຊິຓ຺ຓານຎ຺ຈ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ຊຣາມຣຓໍ ນາມ ຊາຕິຍາ ສຕິ ໂຫຕິ, ຊາຕິ ຠເວ ສຕິ, ຠໂວ ອຸປາທາເນ ສຕິ, ອຸປາທານໍ ຕຓ຺ຫາຍ ສຕິ, ຕຓ຺ຫາ ເວທນາຍ ສຕິ, ເວທນາ ຜສ຺ເສ ສຕິ, ຜສ຺ໂສ ສຬາຍຕເນ ສຕິ, ສຬາຍຕນໍ ນາມຣູເປ ສຕິ, ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາເຓ ສຕິ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ສຕິ, ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕີຕິ ເອວໍ ປຏິໂລມປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວເສນ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ. ອຖສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕິ.

໖໘໓. ອປໂຣ ‘‘ອິຕິ ໂຂ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒) ປຸພ຺ເພ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕອນຸໂລມປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວເສເນວ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ. ອຖສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກງ຺ຂາ ປຫີຍຕິ.

໖໘໔. ອປໂຣ ‘‘ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ, ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ, ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ, ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານໍ, ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາ, ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ, ປສາໂທ ອາຍຕນໍ, ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສ, ເວທຍິຕໍ ເວທນາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຘູປປຕ຺ຕິຠວສ຺ມິໍ ປຸເຣກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ. ອິຘ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ອາຍຕນານໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ…ເປ… ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຘ ກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໗) ເອວໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏວເສນ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ.

໖໘໕. ຕຕ຺ຖ ¶ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ກມ຺ມໍ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ, ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ, ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ, ອໂຫສິກມ຺ມນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອກຊວນວີຖິຍໍ ສຕ຺ຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ກຸສລາ ¶ ວາ ອກຸສລາ ວາ ປຐມຊວນເຈຕນາ ທິຏ຺ຐິຘມ຺ມເວທນີຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຕໍ ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ເທຕິ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ປນ ‘‘ອໂຫສິກມ຺ມໍ ນາໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໔) ອິມສ຺ສ ຕິກສ຺ສ ວເສນ ອໂຫສິກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖສາຘິກາ ປນ ສຕ຺ຕມຊວນເຈຕນາ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຕໍ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ເທຕິ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອໂຫສິກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ອນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈ ຊວນເຈຕນາ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຕໍ ອນາຄເຕ ຍທາ ໂອກາສໍ ລຠຕິ, ຕທາ ວິປາກໍ ເທຕິ. ສຕິ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອໂຫສິກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

໖໘໖. ອປຣມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ກມ຺ມໍ – ຍໍ ຄຣຸກໍ, ຍໍ ພຫຸລໍ, ຍທາສນ຺ນໍ, ກຏຕ຺ຕາ ວາ ປນ ກມ຺ມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລໍ ວາ ໂຫຕຸ ອກຸສລໍ ວາ, ຄຣຸກາຄຣຸເກສຸ ຍໍ ຄຣຸກໍ ມາຕຸຆາຕາທິກມ຺ມໍ ວາ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມໍ ວາ, ຕເທວ ປຐມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ພຫຸລາພຫຸເລສຸປິ ຍໍ ພຫຸລໍ ໂຫຕິ ສຸສີລ຺ຍໍ ວາ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ວາ, ຕເທວ ປຐມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຍທາສນ຺ນໍ ນາມ ມຣຓກາເລ ອນຸສ຺ສຣິຕກມ຺ມໍ. ຍຎ຺ຫິ ອາສນ຺ນມຣໂຓ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເຕເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອເຕຫິ ປນ ຕີຫິ ມຸຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລທ຺ຘາເສວນໍ ກຏຕ຺ຕາ ວາ ປນ ກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ອຠາເວ ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ.

໖໘໗. ອປຣມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ກມ຺ມໍ – ຊນກໍ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ, ອຸປປີຬກໍ, ອຸປຆາຕກນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊນກໍ ນາມ ກຸສລມ຺ປິ ໂຫຕິ ອກຸສລມ຺ປິ. ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິຍມ຺ປິ ປວຕ຺ເຕປິ ຣູປາຣູປວິປາກກ຺ຂນ຺ເຘ ຊເນຕິ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ປນ ວິປາກໍ ຊເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຊນິເຕ ວິປາເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານກສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ, ອທ຺ຘານໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ອຸປປີຬກໍ ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຊນິເຕ ວິປາເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານກສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປີເຬຕິ ພາຘຕິ, ອທ຺ຘານໍ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ອຸປຆາຕກໍ ປນ ສຍໍ ກຸສລມ຺ປິ ອກຸສລມ຺ປິ ສມານໍ ອຎ຺ຎໍ ທຸພ຺ພລກມ຺ມໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ປນ ກມ຺ເມນ ກເຕ ໂອກາເສ ຕໍ ວິປາກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິຕິ ¶ ອິເມສໍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ກມ຺ມນ຺ຕຣຎ຺ເຈວ ວິປາກນ຺ຕຣຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ກມ຺ມວິປາກຎາຓສ຺ເສວ ¶ ຍາຖາວສຣສໂຕ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອສາຘາຣຓໍ ສາວເກຫິ. ວິປສ຺ສເກນ ປນ ກມ຺ມນ຺ຕຣຎ຺ຈ ວິປາກນ຺ຕຣຎ຺ຈ ເອກເທສໂຕ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ມຸຂມຕ຺ຕທສ຺ສເນນ ກມ຺ມວິເສໂສ ປກາສິໂຕຕິ.

໖໘໘. ອິຕິ ອິມໍ ທ຺ວາທສວິຘໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມວຏ຺ເຏ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອວໍ ເອໂກ ກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏວເສນ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ເອວໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏວເສນ ປຈ຺ຈຍໂຕ ນາມຣູປສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ອິທໍ ເອຕຣຫິ, ເອວໍ ອຕີເຕປິ ອທ຺ຘາເນ ກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏວເສນ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ, ອນາຄເຕປິ ກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏວເສເນວ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອິຕິ ກມ຺ມຎ຺ເຈວ ກມ຺ມວິປາໂກ ຈ, ກມ຺ມວຏ຺ຏຎ຺ຈ ວິປາກວຏ຺ຏຎ຺ຈ, ກມ຺ມປວຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິປາກປວຕ຺ຕຎ຺ຈ, ກມ຺ມສນ຺ຕຕິ ຈ ວິປາກສນ຺ຕຕິ ຈ, ກິຣິຍາ ຈ ກິຣິຍາຜລຎ຺ຈ.

ກມ຺ມາ ວິປາກາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ວິປາໂກ ກມ຺ມສມ຺ຠໂວ;

ກມ຺ມາ ປຸນພ຺ຠໂວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂລໂກ ປວຕ຺ຕຕີຕິ. –

ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ຍາ ສາ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທໂຍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ໂສຬສວິຘາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສາ ສພ຺ພາ ປຫີຍຕິ. ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຏ຺ຐິຕິນິວາເສສຸ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ຂາຍຕິ. ໂສ ເນວ ກາຣຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ກາຣກໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວິປາກປຏິສໍເວທກໍ. ກາຣເຓ ປນ ສຕິ ‘‘ກາຣໂກ’’ຕິ, ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ‘‘ປຏິສໍເວທໂກ’’ຕິ ສມຎ຺ຎາມຕ຺ເຕນ ປຓ຺ຑິຕາ ໂວຫຣນ຺ຕິຈ຺ເຈວສ຺ສ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ.

໖໘໙. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ກມ຺ມສ຺ສ ກາຣໂກ ນຕ຺ຖິ, ວິປາກສ຺ສ ຈ ເວທໂກ;

ສຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອເວຕໍ ສມ຺ມທສ຺ສນໍ.

‘‘ເອວໍ ກມ຺ເມ ວິປາເກ ຈ, ວຕ຺ຕມາເນ ສເຫຕຸເກ;

ພີຊຣຸກ຺ຂາທິການໍວ, ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ນາຍຕິ;

ອນາຄເຕປິ ສໍສາເຣ, ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ນ ທິສ຺ສຕິ.

‘‘ເອຕມຕ຺ຖໍ ¶ ¶ ອນຎ຺ຎາຍ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ອສຍໍວສີ;

ສຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທສ຺ສິໂນ;

ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິໂຣຘິຕາ.

‘‘ທິຏ຺ຐິພນ຺ຘນພທ຺ຘາ ເຕ, ຕຓ຺ຫາໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫເຣ;

ຕຓ຺ຫາໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕາ, ນ ເຕ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈເຣ.

‘‘ເອວເມຕໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ;

ຄມ຺ຠີຣໍ ນິປຸຓໍ ສຸຎ຺ຎໍ, ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ.

‘‘ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ວິປາກມ຺ຫິ, ປາໂກ ກມ຺ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸໂຠ ສຸຎ຺ຎາ, ນ ຈ ກມ຺ມໍ ວິນາ ຜລໍ.

‘‘ຍຖາ ນ ສູຣິເຍ ອຄ຺ຄິ, ນ ມຓິມ຺ຫິ ນ ໂຄມເຍ;

ນ ເຕສໍ ພຫິ ໂສ ອຕ຺ຖິ, ສມ຺ຠາເຣຫິ ຈ ຊາຍຕິ.

‘‘ຕຖາ ນ ອນ຺ໂຕ ກມ຺ມສ຺ສ, ວິປາໂກ ອຸປລພ຺ຠຕິ;

ພຫິທ຺ຘາປິ ນ ກມ຺ມສ຺ສ, ນ ກມ຺ມໍ ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຜເລນ ສຸຎ຺ຎໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ, ຜລໍ ກມ຺ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ກມ຺ມຎ຺ຈ ໂຂ ອຸປາທາຍ, ຕໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕເຕ ຜລໍ.

‘‘ນ ເຫຕ຺ຖ ເທໂວ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ, ສໍສາຣສ຺ສຕ຺ຖິກາຣໂກ;

ສຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຫຕຸສມ຺ຠາຣປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ.

໖໙໐. ຕສ຺ເສວໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏວເສນ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ປຫີນວິຈິກິຈ຺ຉສ຺ສ ສພ຺ເພ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມາ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ.

ໂສ ¶ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ເຍ ອຕີເຕ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ, ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ອຕີຕກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ອຎ຺ເຎ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ອຕີຕຠວໂຕ ອິມໍ ຠວໍ ອາຄໂຕ ເອກຘມ຺ໂມປິ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຠເວ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸນພ຺ຠເວ ອຎ຺ເຎ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມມ຺ຫາ ຠວາ ປຸນພ຺ຠວໍ ເອກຘມ຺ໂມປິ ນ ຄມິສ຺ສຕິ. ອປິຈ ໂຂ ຍຖາ ນ ອາຈຣິຍມຸຂໂຕ ສຊ຺ຌາໂຍ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ມຸຂໍ ປວິສຕິ, ນ ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຕສ຺ສ ¶ ມຸເຂ ສຊ຺ຌາໂຍ ນ ວຕ຺ຕຕິ, ນ ທູເຕນ ມນ຺ໂຕທກໍ ປີຕໍ ໂຣຄິໂນ ອຸທຣໍ ປວິສຕິ, ນ ຈ ຕສ຺ສ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ໂຣໂຄ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ນ ມຸເຂ ມຓ຺ຑນວິຘານໍ ອາທາສຕລາທີສຸ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ມຓ຺ຑນວິຘານໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ເອກິສ຺ສາ ວຏ຺ຏິຍາ ທີປສິຂາ ອຎ຺ຎໍ ວຏ຺ຏິໍ ສງ຺ກມຕິ, ນ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ທີປສິຂາ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວ ນ ອຕີຕຠວໂຕ ອິມໍ ຠວໍ, ອິໂຕ ວາ ປຸນພ຺ຠວໍ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ກມຕິ, ນ ຈ ອຕີຕຠເວ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸປຈ຺ຈຍາ ອິຘ, ອິຘ ວາ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸປຈ຺ຈຍາ ປຸນພ຺ຠເວ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ.

ຍເຖວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ມໂນຘາຕຸອນນ຺ຕຣໍ;

ນ ເຈວ ອາຄຕໍ ນາປິ, ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອນນ຺ຕຣໍ.

ຕເຖວ ປຏິສນ຺ຘິມ຺ຫິ, ວຕ຺ຕເຕ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິ;

ປຸຣິມໍ ຠິຊ຺ຊເຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຉິມໍ ຊາຍເຕ ຕໂຕ.

ເຕສໍ ອນ຺ຕຣິກາ ນຕ຺ຖິ, ວີຈິ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ນ ຈິໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ ກິຎ຺ຈິ, ປຏິສນ຺ຘິ ຈ ຊາຍຕີຕິ.

໖໙໑. ເອວໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິທິຕສພ຺ພຘມ຺ມສ຺ສ ສພ຺ພາກາເຣນ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫຎາຓໍ ຖາມຄຕໍ ໂຫຕິ, ໂສຬສວິຘາ ກງ຺ຂາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ປຫີຍຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ສາ ເອວ, ‘‘ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໐໐໘) ອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐວິຘາປິ ກງ຺ຂາ ປຫີຍຕິເຍວ, ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ. ເອວໍ ນານານເຍຫິ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຎາຓໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິປິ ຍຖາຠູຕຎາຓນ຺ຕິປິ ສມ຺ມາທສ຺ສນນ຺ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວາຘິວຈນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອວິຊ຺ຊາ ¶ ປຈ຺ຈໂຍ, ສງ຺ຂາຣາ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນາ. ອຸໂຠເປເຕ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໖).

‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ກຕເມ ຘມ຺ເມ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ກຖໍ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ, ກຖໍ ຕທນ຺ວເຍນ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖ ກງ຺ຂາ ປຫີຍຕິ? ທຸກ຺ຂໂຕ…ເປ… ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ກຕເມ ຘມ຺ເມ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ…ເປ… ກຕ຺ຖ ກງ຺ຂາ ປຫີຍຕີຕິ?

‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ¶ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ. ເອວໍ ຕທນ຺ວເຍນ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ກງ຺ຂາ ປຫີຍຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ…ເປ… ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ. ເອວໍ ຕທນ຺ວເຍນ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕໂຕ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ກງ຺ຂາ ປຫີຍຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕຎາຓໍ ຍຎ຺ຈ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ ຍາ ຈ ກງ຺ຂາວິຕຣຓາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ, ອຸທາຫຸ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານນ຺ຕິ? ຍຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕຎາຓໍ ຍຎ຺ຈ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ ຍາ ຈ ກງ຺ຂາວິຕຣຓາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗).

ອິມິນາ ປນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິປສ຺ສໂກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ລທ຺ຘສ຺ສາໂສ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ໂຐ ນິຍຕຄຕິໂກ ຈູຬໂສຕາປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ສທາ ສໂຕ, ນາມຣູປສ຺ສ ສພ຺ພໂສ;

ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓຕ຺ຖິໂກຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ເອກູນວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໐. ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ

ສມ຺ມສນຎາຓກຖາ

໖໙໒. ອຍໍ ¶ ¶ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ນ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອວໍ ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອມຄ຺ຄຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຎາຓໍ ປນ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

ຕໍ ສມ຺ປາເທຕຸກາເມນ ກລາປສມ຺ມສນສງ຺ຂາຕາຍ ນຍວິປສ຺ສນາຍ ຕາວ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ກສ຺ມາ? ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ໂອຠາສາທິສມ຺ຠເວ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓສມ຺ຠວໂຕ. ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ຫິ ໂອຠາສາທີສຸ ສມ຺ຠູເຕສຸ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓໍ ໂຫຕິ, ວິປສ຺ສນາຍ ຈ ກລາປສມ຺ມສນໍ ອາທິ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ອປິຈ ຍສ຺ມາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ຈ ຎາຕປຣິຎ຺ຎານນ຺ຕຣາ, ຕສ຺ມາປິ ຕໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ສມ຺ປາເທຕຸກາເມນ ກລາປສມ຺ມສເນ ຕາວ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ.

໖໙໓. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຕິສ຺ໂສ ຫິ ໂລກິຍປຣິຎ຺ຎາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ຈ. ຍາ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຠິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາ ຎາຕຏ຺ເຐ ຎາຓໍ. ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາ ຕີຣຓຏ຺ເຐ ຎາຓໍ. ປຫານປຎ຺ຎາ ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ເຐ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໕). ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ, ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ເວທນາ’’ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເຕສໍເຍວ ຘມ຺ມານໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ເຕສຸເຍວ ປນ ຘມ຺ເມສຸ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິປຊຫນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ເອຕສ຺ມິໍ ຫິ ອນ຺ຕເຣ ¶ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ເສວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ກລາປສມ຺ມສນໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ເອຕສ຺ມິໍ ຫິ ອນ຺ຕເຣ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ເສວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ ¶ . ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ, ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕີຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໒) ເອວໍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິປຫານສາຘິການໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ອາຘິປຈ຺ຈໍ. ອິຕິ ອິມາສຸ ຕີສຸ ປຣິຎ຺ຎາສຸ ສງ຺ຂາຣປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ເຈວ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ຈ ສາຘິຕຕ຺ຕາ ອິມິນາ ໂຍຄິນາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາວ ອຘິຄຕາ ໂຫຕິ, ອິຕຣາ ຈ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍສ຺ມາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ຈ ຎາຕປຣິຎ຺ຎານນ຺ຕຣາ, ຕສ຺ມາປິ ຕໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ສມ຺ປາເທຕຸກາເມນ ກລາປສມ຺ມສເນ ຕາວ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

໖໙໔. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ກຖໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ? ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ…ເປ… ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ທຸກ຺ຂໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ອນຕ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ອນຕ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ.

‘‘ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ.

‘‘ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ, ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ. ເວທນໍ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ…ເປ… ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ.

‘‘ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຍຘມ຺ມໍ ວຍຘມ຺ມໍ ວິຣາຄຘມ຺ມໍ ¶ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ. ເວທນໍ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ຈກ຺ຂຸໍ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ…ເປ… ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ.

‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ¶ ຊຣາມຣຓໍ, ອສຕິ ຊາຕິຍາ ນຕ຺ຖິ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ. ອຕີຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ, ອນາຄຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ, ອສຕິ ຊາຕິຍາ ນຕ຺ຖິ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ. ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ…ເປ… ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ອສຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ນຕ຺ຖິ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ. ອຕີຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ, ອນາຄຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ອສຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ນຕ຺ຖິ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ.

‘‘ຕໍ ຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ. ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ມສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໘).

ເອຕ຺ຖ ຈ ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ເປຍ຺ຍາເລນ ທ຺ວາຣາຣມ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ຉ ທ຺ວາຣານິ, ຉ ອາຣມ຺ມຓານິ, ຉ ວິຎ຺ຎາຓານິ, ຉ ຜສ຺ສາ, ຉ ເວທນາ, ຉ ສຎ຺ຎາ, ຉ ເຈຕນາ, ຉ ຕຓ຺ຫາ, ຉ ວິຕກ຺ກາ, ຉ ວິຈາຣາ, ຉ ຘາຕຸໂຍ, ທສ ກສິຓານິ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສໂກຏ຺ຐາສາ, ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ, ພາວີສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ນວ ຠວາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ, ຈຕສ຺ໂສ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ທ຺ວາທສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານີຕິ ອິເມ ຘມ຺ມຣາສໂຍ ສໍຂິຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທເສ –

‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ? ຈກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ຣູປາ… ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ… ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ… ຍມ຺ປິທໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເວທຍິຕໍ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ຕມ຺ປິ ¶ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ໂສຕໍ…ເປ… ຍມ຺ປິທໍ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເວທຍິຕໍ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ຕມ຺ປິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

‘‘ຣູປໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ມໂນ… ຣູປາ…ເປ… ຘມ຺ມາ… ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ… ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ….

‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ¶ ເວທນາ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ… ຣູປສຎ຺ຎາ…ເປ… ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ… ຣູປສຎ຺ເຈຕນາ…ເປ… ຘມ຺ມສຎ຺ເຈຕນາ… ຣູປຕຓ຺ຫາ…ເປ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ… ຣູປວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ຘມ຺ມວິຕກ຺ໂກ… ຣູປວິຈາໂຣ…ເປ… ຘມ຺ມວິຈາໂຣ….

‘‘ປຖວີຘາຕຸ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ… ປຖວີກສິຓໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກສິຓໍ… ເກສາ…ເປ… ມຸຕ຺ຕໍ… ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ….

‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ…ເປ… ຘມ຺ມາຍຕນໍ… ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ…ເປ… ມໂນຘາຕຸ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ… ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ…ເປ… ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ….

‘‘ກາມຘາຕຸ… ຣູປຘາຕຸ… ອຣູປຘາຕຸ… ກາມຠໂວ… ຣູປຠໂວ… ອຣູປຠໂວ… ສຎ຺ຎາຠໂວ… ອສຎ຺ຎາຠໂວ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ… ເອກໂວກາຣຠໂວ… ຈຕຸໂວກາຣຠໂວ… ປຎ຺ຈໂວກາຣຠໂວ….

‘‘ປຐມໍ ຌານໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ… ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ… ອວິຊ຺ຊາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓; ສໍ. ນິ. ໔.໔໖).

ຕໍ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ສພ຺ພໍ ເປຍ຺ຍາເລນ ສໍຂິຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສໍຂິຕ຺ເຕ ປເນຕ຺ຖ ເຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ ອາຄຕາ, ເຕ ອສມ຺ມສນຸປຄຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ອຘິກາເຣ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ເຍປິ ຈ ສມ຺ມສນຸປຄາ ¶ , ເຕສຸ ເຍ ຍສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸເຂນ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເຕນ ສມ຺ມສນໍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ.

໖໙໕. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຂນ຺ຘວເສນ ອາຣພ຺ຠວິຘານໂຍຊນາ – ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ…ເປ… ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນິຍມນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣູປໍ ອຕີຕຕ຺ຕິເກນ ເຈວ ຈຕູຫິ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິທຸເກຫີຕິ ເອກາທສຫິ ໂອກາເສຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສມ຺ມສຕິ.

ກຖໍ ¶ ? ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໘).

ຕສ຺ມາ ເອສ ຍໍ ອຕີຕໍ ຣູປໍ, ຕໍ ຍສ຺ມາ ອຕີເຕເຍວ ຂີຓໍ, ນຍິມໍ ຠວໍ ສມ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ.

ຍໍ ອນາຄຕໍ ອນນ຺ຕຣຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ຕມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ຂີຍິສ຺ສຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ ຠວໍ ຄມິສ຺ສຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ.

ຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປໍ, ຕມ຺ປິ ອິເຘວ ຂີຍຕິ, ນ ອິໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ.

ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຂີຍຕິ, ນ ພຫິທ຺ຘາຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ.

ຍໍ ພຫິທ຺ຘາ…ເປ… ໂອຬາຣິກໍ…ເປ… ສຸຂຸມໍ…ເປ… ຫີນໍ…ເປ… ປຓີຕໍ…ເປ… ທູເຣ…ເປ… ສນ຺ຕິເກ, ຕມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ຂີຍຕິ, ນ ທູຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາຕິ ສມ຺ມສຕິ.

ອິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວເສນ ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ເຠທໂຕ ປນ ເອກາທສວິຘໍ ໂຫຕິ.

ສພ຺ພເມວ ຈ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ. ຠຍຏ຺ເຐນາຕິ ສປ຺ປຏິຠຍຕາຍ. ຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ຠຍາວຫໍ ໂຫຕິ ສີໂຫປມສຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໘; ອ. ນິ. ໔.໓໓) ເທວານໍ ວິຍ. ອິຕິ ¶ ອິທມ຺ປິ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວເສນ ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ເຠທໂຕ ປນ ເອກາທສວິຘໍ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ, ເອວໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນ. ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ‘‘ອຕ຺ຕາ ນິວາສີ ກາຣໂກ ເວທໂກ ສຍໍວສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕສາຣສ຺ສ ອຠາເວນ. ຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນປິ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວາ ອຸທຍພ຺ພຍປີຬນໍ ວາ ວາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ກາຣກາທິຠາໂວ. ເຕນາຫ – ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຫິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສ. ນຍິທໍ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໙). ອິຕິ ອິທມ຺ປິ ‘‘ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ¶ ເອຕສ຺ສ ວເສນ ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ເຠທໂຕ ປນ ເອກາທສວິຘໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ເວທນາທີສຸ.

໖໙໖. ຍໍ ປນ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ຍສ຺ມາ ນິຍມໂຕ ສງ຺ຂຕາທິເຠທໍ ໂຫຕິ. ເຕນສ຺ສ ປຣິຍາຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ນານາກາເຣຫິ ວາ ມນສິກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຍຘມ຺ມໍ ວຍຘມ຺ມໍ ວິຣາຄຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປຸນ ປາຬິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອສ ນໂຍ ເວທນາທີສູຕິ.

ຈຕ຺ຕາຣີສາກາຣອນຸປສ຺ສນາກຖາ

໖໙໗. ໂສ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕສມ຺ມສນສ຺ສ ຖິຣຠາວຕ຺ຖາຍ, ຍໍ ຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ກຕເມຫິ ຈຕ຺ຕາຣີສາຍ ອາກາເຣຫິ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕິ, ກຕເມຫິ ຈຕ຺ຕາຣີສາຍ ອາກາເຣຫິ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈໂຕ, ທຸກ຺ຂໂຕ, ໂຣຄໂຕ, ຄຓ຺ຑໂຕ, ສລ຺ລໂຕ, ອຆໂຕ, ອາພາຘໂຕ, ປຣໂຕ, ປໂລກໂຕ, ອີຕິໂຕ, ອຸປທ຺ທວໂຕ, ຠຍໂຕ, ອຸປສຄ຺ຄໂຕ, ຈລໂຕ, ປຠງ຺ຄຸໂຕ, ອທ຺ຘຸວໂຕ, ອຕາຓໂຕ, ອເລຓໂຕ, ອສຣຓໂຕ, ຣິຕ຺ຕໂຕ, ຕຸຈ຺ຉໂຕ, ສຸຎ຺ຎໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ, ອາທີນວໂຕ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໂຕ, ອສາຣກໂຕ, ອຆມູລໂຕ, ວຘກໂຕ, ວິຠວໂຕ, ສາສວໂຕ, ສງ຺ຂຕໂຕ, ມາຣາມິສໂຕ, ຊາຕິຘມ຺ມໂຕ, ຊຣາຘມ຺ມໂຕ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໂຕ, ມຣຓຘມ຺ມໂຕ ¶ , ໂສກຘມ຺ມໂຕ, ປຣິເທວຘມ຺ມໂຕ, ອຸປາຍາສຘມ຺ມໂຕ, ສໍກິເລສິກຘມ຺ມໂຕ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໗) –

ຈຕ຺ຕາຣີສາຍ ອາກາເຣຫິ,

‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ນິໂຣໂຘ ນິຈ຺ຈໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໘) ນເຍນ,

ອນຸໂລມຎາຓໍ ວິຠຊນ຺ເຕນ ປເຠທໂຕ ອນິຈ຺ຈາທິສມ຺ມສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາປິ ວເສນ ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ສມ຺ມສຕິ.

໖໙໘. ກຖໍ ¶ ? ໂສ ຫິ ເອເກກໍ ຂນ຺ຘໍ ອນຈ຺ຈນ຺ຕິກຕາຍ, ອາທິອນ຺ຕວນ຺ຕຕາຍ ຈ ອນິຈ຺ຈໂຕ. ອຸປ຺ປາທວຍປຏິປີຬນຕາຍ, ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ທຸກ຺ຂໂຕ. ປຈ຺ຈຍຍາປນີຍຕາຍ, ໂຣຄມູລຕາຍ ຈ ໂຣຄໂຕ. ທຸກ຺ຂຕາສູລໂຍຄິຕາຍ, ກິເລສາສຸຈິປຄ຺ຆຣຓຕາຍ, ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ເຄຫິ ອຸທ຺ຘຸມາຕປຣິປກ຺ກປຠິນ຺ນຕາຍ ຈ ຄຓ຺ຑໂຕ. ປີຬາຊນກຕາຍ, ອນ຺ໂຕຕຸທນຕາຍ, ທຸນ຺ນີຫຣຓີຍຕາຍ ຈ ສລ຺ລໂຕ. ວິຄຣຫຓີຍຕາຍ, ອວຑ຺ຒິອາວຫນຕາຍ, ອຆວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ອຆໂຕ. ອເສຣິຠາວຊນກຕາຍ, ອາພາຘປທຏ຺ຐານຕາຍ ຈ ອາພາຘໂຕ. ອວສຕາຍ, ອວິເຘຍ຺ຍຕາຍ ຈ ປຣໂຕ. ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣເຓຫິ ປລຸຊ຺ຊນຕາຍ ປໂລກໂຕ. ອເນກພ຺ຍສນາວຫນຕາຍ ອີຕິໂຕ. ອວິທິຕານໍເຍວ ວິປຸລານໍ ອນຕ຺ຖານໍ ອາວຫນໂຕ, ສພ຺ພຸປທ຺ທວວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ອຸປທ຺ທວໂຕ. ສພ຺ພຠຍານໍ ອາກຣຕາຍ, ທຸກ຺ຂວູປສມສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຣມສ຺ສາສສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູຕຕາຍ ຈ ຠຍໂຕ. ອເນເກຫິ ອນຕ຺ເຖຫິ ອນຸພທ຺ຘຕາຍ, ໂທສູປສຏ຺ຐຕາຍ, ອຸປສຄ຺ໂຄ ວິຍ ອນຘິວາສນາຣຫຕາຍ ຈ ອຸປສຄ຺ຄໂຕ. ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣເຓຫິ ເຈວ ລາຠາລາຠາທີຫິ ຈ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ປຈລິຕຕາຍ ຈລໂຕ. ອຸປກ຺ກເມນ ເຈວ ສຣເສນ ຈ ປຠງ຺ຄຸປຄມນສີລຕາຍ ປຠງ຺ຄຸໂຕ. ສພ຺ພາວຕ຺ຖນິປາຕິຕາຍ, ຖິຣຠາວສ຺ສ ຈ ອຠາວຕາຍ ອທ຺ຘຸວໂຕ. ອຕາຍນຕາຍ ເຈວ, ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍເຂມຕາຍ ຈ ອຕາຓໂຕ. ອລ຺ລີຍິຕຸໍ ອນຣຫຕາຍ, ອລ຺ລີນານມ຺ປິ ຈ ເລຓກິຈ຺ຈາກາຣິຕາຍ ອເລຓໂຕ. ນິສ຺ສິຕານໍ ຠຍສາຣກຕ຺ຕາຠາເວນ ອສຣຓໂຕ. ຍຖາປຣິກປ຺ປິເຕຫິ ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາເວຫິ ຣິຕ຺ຕຕາຍ ຣິຕ຺ຕໂຕ. ຣິຕ຺ຕຕາເຍວ ຕຸຈ຺ຉໂຕ ອປ຺ປກຕ຺ຕາ ວາ, ອປ຺ປກມ຺ປິ ຫິ ໂລເກ ຕຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາມິ-ນິວາສິ-ກາຣກ-ເວທກາຘິຏ຺ຐາຍກວິຣຫິຕຕາຍ ¶ ສຸຎ຺ຎໂຕ. ສຍຎ຺ຈ ອສ຺ສາມິກຠາວາທິຕາຍ ອນຕ຺ຕໂຕ. ປວຕ຺ຕິທຸກ຺ຂຕາຍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອາທີນວຕາຍ ອາທີນວໂຕ, ອຖ ວາ ອາທີນໍ ວາຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາທີນໂວ, ກປຓມນຸສ຺ສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຂນ຺ຘາປິ ຈ ກປຓາເຍວາຕິ ອາທີນວສທິສຕາຍ ອາທີນວໂຕ. ຊຣາຍ ເຈວ ມຣເຓນ ຈາຕິ ທ຺ເວຘາ ປຣິຓາມປກຕິຕາຍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໂຕ. ທຸພ຺ພລຕາຍ, ເຜຄ຺ຄຸ ວິຍ ສຸຂຠຎ຺ຊນີຍຕາຍ ຈ ອສາຣກໂຕ. ອຆເຫຕຸຕາຍ ອຆມູລໂຕ. ມິຕ຺ຕມຸຂສປຕ຺ໂຕ ¶ ວິຍ ວິສ຺ສາສຆາຕິຕາຍ ວຘກໂຕ. ວິຄຕຠວຕາຍ, ວິຠວສມ຺ຠູຕຕາຍ ຈ ວິຠວໂຕ. ອາສວປທຏ຺ຐານຕາຍ ສາສວໂຕ. ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຫິ ອຠິສງ຺ຂຕຕາຍ ສງ຺ຂຕໂຕ. ມຈ຺ຈຸມາຣກິເລສມາຣານໍ ອາມິສຠູຕຕາຍ ມາຣາມິສໂຕ. ຊາຕິ-ຊຣາ-ພ຺ຍາຘິມຣຓປກຕິຕາຍ ຊາຕິ-ຊຣາ-ພ຺ຍາຘິ-ມຣຓຘມ຺ມໂຕ. ໂສກ-ປຣິເທວ-ອຸປາຍາສເຫຕຸຕາຍ ໂສກ-ປຣິເທວອຸປາຍາສຘມ຺ມໂຕ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສານໍ ວິສຍຘມ຺ມຕາຍ ສໍກິເລສິກຘມ຺ມໂຕຕິ ເອວໍ ປເຠທໂຕ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິສມ຺ມສນສ຺ສ ວເສນ ສມ຺ມສຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ອນິຈ຺ຈໂຕ, ປໂລກໂຕ, ຈລໂຕ, ປຠງ຺ຄຸໂຕ, ອທ຺ຘຸວໂຕ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໂຕ, ອສາຣກໂຕ, ວິຠວໂຕ, ສງ຺ຂຕໂຕ, ມຣຓຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ທສ ທສ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາສ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນານິ. ປຣໂຕ, ຣິຕ຺ຕໂຕ, ຕຸຈ຺ຉໂຕ, ສຸຎ຺ຎໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວີສຕິ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານິ. ເສສານິ ທຸກ຺ຂໂຕ, ໂຣຄໂຕຕິອາທີນິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ປຎ຺ຈວີສຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວີສຕິສຕໍ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນານີຕິ.

ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອິມິນາ ທ຺ວິສຕເຠເທນ ອນິຈ຺ຈາທິສມ຺ມສເນນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ສມ຺ມສໂຕ ຕໍ ນຍວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕສມ຺ມສນໍ ຖິຣໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕາເວຕ຺ຖ ປາຬິນຍານຸສາເຣນ ສມ຺ມສນາຣມ຺ຠວິຘານໍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕິກ຺ຂກາຣຓນວກກຖາ

໖໙໙. ຍສ຺ສ ປນ ເອວໍ ນຍວິປສ຺ສນາຍ ໂຍຄໍ ກໂຣໂຕປິ ນຍວິປສ຺ສນາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ‘‘ນວຫາກາເຣຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕິກ຺ຂານິ ຠວນ຺ຕິ – ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ຂຍເມວ ປສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສມ຺ປາເທຕິ, ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສມ຺ປາເທຕິ, ສປ຺ປາຍກິຣິຍາຍ ສມ຺ປາເທຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ຈ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາເຫນ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານຎ຺ຈ ອນຸປວຕ຺ຕນຕາຍ, ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ¶ ອນເປກ຺ຂຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ, ອນ຺ຕຣາ ຈ ອພ຺ໂຍສາເນນາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ນວນ຺ນໍ ອາກາຣານໍ ວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕິກ຺ຂານິ ກຕ຺ວາ ປຖວີກສິຓນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຕ຺ຕ ອສປ຺ປາຍານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສປ຺ປາຍານິ ເສວມາເນນ ກາເລນ ຣູປໍ ສມ຺ມສິຕພ຺ພໍ, ກາເລນ ອຣູປໍ. ຣູປໍ ສມ຺ມສນ຺ເຕນ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ.

ຣູປນິພ຺ພຕ຺ຕິປສ຺ສນາກາຣກຖາ

໗໐໐. ເສຍ຺ຍຖິທໍ ¶ – ອິທໍ ຣູປໍ ນາມ ກມ຺ມາທິວເສນ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣູປໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານໍ ປຐມໍ ກມ຺ມໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓເຍວ ຫິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ຕາວ ຕິສນ຺ຕຕິວເສນ ວຕ຺ຖຸ-ກາຍ-ຠາວທສກສງ຺ຂາຕານິ ຕິໍສ ຣູປານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕານິ ຈ ໂຂ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ. ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ, ຕຖາ ຐິຕິກ຺ຂເຓປິ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓປິ.

ຕຕ຺ຖ ຣູປໍ ທນ຺ຘນິໂຣຘໍ ຄຣຸປຣິວຕ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ຂິປ຺ປນິໂຣຘໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໘). ຣູເປ ຘຣນ຺ເຕເຍວ ຫິ ໂສຬສວາເຣ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂໂຓປິ ຐິຕິກ຺ຂໂຓປິ ຠງ຺ຄກ຺ຂໂຓປິ ເອກສທິສາ. ຣູປສ຺ສ ປນ ອຸປ຺ປາທຠງ຺ຄກ຺ຂຓາເຍວ ລຫຸກາ, ເຕຫິ ສທິສາ. ຐິຕິກ຺ຂໂຓ ປນ ມຫາ, ຍາວ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕາວ ວຕ຺ຕຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຐານປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸຕິຍໍ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຐານປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຕິຍໍ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ ປນ ເອກເມວ ຐານປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ໂສຬສເມນ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຐານກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຕ຺ຕຣສມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຕ຺ຕຣສມສ຺ສ ຐານກ຺ຂຓໍ ປຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຍາວ ປວຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ປວຕ຺ຕຕິ. ໂອປປາຕິການມ຺ປິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕຕິວເສນ ສຕ຺ຕຕິ ຣູປານິ ເອວເມວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໗໐໑. ຕຕ຺ຖ ¶ ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ, ກມ຺ມປຈ຺ຈຍຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອສ ວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ນາມ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ, ຈກ຺ຂຸທສກາທິ ສມສຕ຺ຕຕິຣູປຎ຺ຈ. ກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ ນາມ ຕເທວ, ກມ຺ມໍ ຫິ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປຈ຺ຈໂຍປິ ໂຫຕິ. ກມ຺ມປຈ຺ຈຍຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ວິປາກຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປໍ. ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູເປສຸ ¶ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ໂອຊາ ອຎ຺ຎໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ໂອຊາ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ປວຕ຺ຕິໂຍ ຆເຏຕິ. ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ກມ຺ມຊເຕໂຊຘາຕຸ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ອຸຕຸ ອຎ຺ຎໍ ໂອຊຏ຺ຐມກນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ປວຕ຺ຕິໂຍ ຆເຏຕິ. ເອວໍ ຕາວ ກມ຺ມຊຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ.

໗໐໒. ຈິຕ຺ຕເຊສຸປິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍໍ, ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ, ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອສ ວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ເອກູນນວຸຕິຈິຕ຺ຕານິ.

ເຕສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ, ຉພ຺ພີເສກູນວີສຕິ;

ໂສຬສ ຣູປິຣິຍາປຖວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນກາ ມຕາ.

ກາມາວຈຣໂຕ ຫິ ອຏ຺ຐ ກຸສລານິ, ທ຺ວາທສາກຸສລານິ, ມໂນຘາຕຸວຊ຺ຊາ ທສ ກິຣິຍາ, ກຸສລກິຣິຍໂຕ ທ຺ເວ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕານີຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຣູປໍ, ອິຣິຍາປຖໍ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຊເນນ຺ຕິ. ວິປາກວຊ຺ຊານິ ເສສທສຣູປາວຈຣານິ, ອຏ຺ຐ ອຣູປາວຈຣານິ, ອຏ຺ຐ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານີຕິ ຉພ຺ພີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຣູປໍ, ອິຣິຍາປຖຎ຺ຈ ຊນຍນ຺ຕິ, ນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ. ກາມາວຈເຣ ທສ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕານິ, ຣູປາວຈເຣ ປຎ຺ຈ, ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ເອກາ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂສມນສ຺ສສຫຄຕາຕິ ເອກູນວີສຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຣູປເມວ ຊນຍນ຺ຕິ, ນ ອິຣິຍາປຖໍ, ນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ. ທ຺ເວປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ, ຂີຓາສວານໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຣຸປ຺ປວິປາການີຕິ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕານິ ເນວ ຣູປໍ ຊນຍນ຺ຕິ, ນ ອິຣິຍາປຖໍ, ນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ. ຍານິ ເຈຕ຺ຖ ຣູປໍ ຊເນນ຺ຕິ, ຕານິ ນ ຐິຕິກ຺ຂເຓ, ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ວາ, ຕທາ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ທຸພ຺ພລໍ ໂຫຕິ. ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ປນ ພລວໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕທາ ປຸເຣຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ¶ ນາມ ຕໂຍ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ, ‘‘ສທ຺ທນວກໍ, ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອາກາສຘາຕຸ, ລຫຸຕາ, ມຸທຸຕາ, ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ອຸປຈໂຍ, ສນ຺ຕຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຕຣສວິຘໍ ຣູປຎ຺ຈ. ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍໍ ນາມ ‘‘ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ. ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູເປສຸ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ¶ ໂອຊາ ອຎ຺ຎໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ເອວໍ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ປວຕ຺ຕິໂຍ ຆເຏຕິ. ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນ ອຸຕຸ ຐານປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ເອວໍ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ປວຕ຺ຕິໂຍ ຆເຏຕິ. ເອວໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ.

໗໐໓. ອາຫາຣເຊສຸປິ ອາຫາໂຣ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ, ອາຫາຣປຈ຺ຈຍໍ, ອາຫາຣປຈ຺ຈຍອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ, ອາຫາຣປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອສ ວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອາຫາໂຣ ນາມ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ. ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຸປາທິຓ຺ຓໍ ກມ຺ມຊຣູປໍ ປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາຍ ໂອຊາຍ ສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ, ອາກາສຘາຕຸ, ລຫຸຕາ, ມຸທຸຕາ, ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ອຸປຈໂຍ, ສນ຺ຕຕີຕິ ຈຸທ຺ທສວິຘໍ ຣູປໍ. ອາຫາຣປຈ຺ຈຍໍ ນາມ ‘‘ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໕) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ. ອາຫາຣປຈ຺ຈຍອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ຣູເປສຸ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ໂອຊາ ອຎ຺ຎໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ໂອຊາ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ທສທ຺ວາທສວາເຣ ປວຕ຺ຕິໍ ຆເຏຕິ. ເອກທິວສໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕາຫາໂຣ ສຕ຺ຕາຫມ຺ປິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ທິພ຺ພາ ປນ ໂອຊາ ເອກມາສໍ ທ຺ເວມາສມ຺ປິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ມາຕຣາ ປຣິຠຸຕ຺ຕາຫາໂຣປິ ທາຣກສ຺ສ ສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ສຣີເຣ ມກ຺ຂິຕາຫາໂຣປິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ກມ຺ມຊາຫາໂຣ ອຸປາທິຓ຺ຓກາຫາໂຣ ນາມ. ໂສປິ ຐານປ຺ປຕ຺ໂຕ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ໂອຊາ ອຎ຺ຎໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ປວຕ຺ຕິໂຍ ຆເຏຕິ. ອາຫາຣປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານາ ເຕໂຊຘາຕຸ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອາຫາໂຣ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານານໍ ຊນໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເສສານໍ ນິສ຺ສຍາຫາຣອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນາຕິ ເອວໍ ອາຫາຣຊຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ.

໗໐໔. ອຸຕຸເຊສຸປິ ອຸຕຸ, ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ອຸຕຸປຈ຺ຈຍໍ, ອຸຕຸປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ອຸຕຸປຈ຺ຈຍອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອສ ວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອຸຕຸ ນາມ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ເຕໂຊຘາຕຸ, ອຸຓ຺ຫອຸຕຸ ສີຕອຸຕູຕິ ເອວໍ ປເນສ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ. ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ອຸຕຸ ອຸປາທິຓ຺ຓກໍ ປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ຐານປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຣີເຣ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕໍ ສທ຺ທນວກໍ, ອາກາສຘາຕຸ ¶ ¶ , ລຫຸຕາ, ມຸທຸຕາ, ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ອຸປຈໂຍ, ສນ຺ຕຕີຕິ ປນ຺ນຣສວິຘໍ ໂຫຕິ. ອຸຕຸປຈ຺ຈຍໍ ນາມ ອຸຕຸ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປານໍ ປວຕ຺ຕິຍາ ຈ ວິນາສສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຸຕຸປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ເຕໂຊຘາຕຸ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ອຸຕຸ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ທີຆມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ອນຸປາທິຓ຺ຓປກ຺ເຂ ຐຕ຺ວາປິ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ປວຕ຺ຕຕິເຍວ. ອຸຕຸປຈ຺ຈຍອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ໂອຊາ ອຎ຺ຎໍ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ໂອຊາ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ທສທ຺ວາທສວາເຣ ປວຕ຺ຕິໍ ຆເຏຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸຕຸ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານານໍ ຊນໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເສສານໍ ນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນາຕິ ເອວໍ ອຸຕຸຊຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກາເລນ ຣູປໍ ສມ຺ມສຕິ ນາມ.

ອຣູປນິພ຺ພຕ຺ຕິປສ຺ສນາກາຣກຖາ

໗໐໕. ຍຖາ ຈ ຣູປໍ ສມ຺ມສນ຺ເຕນ ຣູປສ຺ສ, ເອວໍ ອຣູປໍ ສມ຺ມສນ຺ເຕນປິ ອຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ສາ ຈ ໂຂ ເອກາສີຕິ ໂລກິຍຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສເນວ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອິທຎ຺ຫິ ອຣູປໍ ນາມ ປຸຣິມຠເວ ອາຍູຫິຕກມ຺ມວເສນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຕາວ ເອກູນວີສຕິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທປ຺ປເຠທໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕນາກາໂຣ ປນສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕເທວ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣຈິຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠວງ຺ຄວເສນ, ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຈຸຕິວເສນ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣໍ, ຕໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ພລວາຣມ຺ມເຓ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ.

ປວຕ຺ເຕ ປນ ອສມ຺ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາ ຣູປານໍ ອາໂລກສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ມນສິກາຣເຫຕຸກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ. ຈກ຺ຂຸປສາທສ຺ສ ຫິ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ຐິຕິປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸໍ ຆຏ຺ເຏຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຆຏ຺ຏິເຕ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕເທວ ຣູປໍ ປສ຺ສມານໍ ກຸສລວິປາກໍ ອກຸສລວິປາກໍ ວາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕໂຕ ຕເທວ ຣູປໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉມານາ ວິປາກມໂນຘາຕຸ. ຕໂຕ ຕເທວ ຣູປໍ ສນ຺ຕີຣຍມານາ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຕໂຕ ຕເທວ ຣູປໍ ວວຕ຺ຖາປຍມານາ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ¶ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ¶ . ຕໂຕ ປຣໍ ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ເອກໍ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈ ສຕ຺ຕ ວາ ຊວນານິ. ຕໂຕ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ເອກາທສສຸ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ເຕສຸ ຊວນານຸຣູປໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສທ຺ວາເຣສຸປິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕານິປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ອຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກາເລນ ອຣູປໍ ສມ຺ມສຕິ ນາມ.

ເອວໍ ກາເລນ ຣູປໍ ກາເລນ ອຣູປໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາປິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ເອໂກ ປຎ຺ຎາຠາວນໍ ສມ຺ປາເທຕິ.

ຣູປສຕ຺ຕກສມ຺ມສນກຖາ

໗໐໖. ອປໂຣ ຣູປສຕ຺ຕກອຣູປສຕ຺ຕກວເສນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາທານນິກ຺ເຂປນໂຕ, ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ, ອາຫາຣມຍໂຕ, ອຸຕຸມຍໂຕ, ກມ຺ມຊໂຕ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໂຕ, ຘມ຺ມຕາຣູປໂຕຕິ ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຣູປສຕ຺ຕກວເສນ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສມ຺ມສຕິ ນາມ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອາທານນິກ຺ເຂປນໂຕ, ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖຄາມິໂຕ;

ອາຫາຣໂຕ ຈ ອຸຕຸໂຕ, ກມ຺ມໂຕ ຈາປິ ຈິຕ຺ຕໂຕ;

ຘມ຺ມຕາຣູປໂຕ ສຕ຺ຕ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາທານນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິ. ນິກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ຈຸຕິ. ອິຕິ ໂຍຄາວຈໂຣ ອິເມຫິ ອາທານນິກ຺ເຂເປຫິ ເອກໍ ວສ຺ສສຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ. ກຖໍ? ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ. ກສ຺ມາ? ອຸປ຺ປາທວຍວຕ຺ຕິໂຕ, ວິປຣິຓາມໂຕ, ຕາວກາລິກໂຕ, ນິຈ຺ຈປຏິກ຺ເຂປໂຕ ຈ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສງ຺ຂາຣາ ຐິຕິໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຐິຕິຍໍ ຊຣາຍ ກິລມນ຺ຕິ, ຊຣໍ ປຕ຺ວາ ອວສ຺ສໍ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຠິຓ຺ຫສມ຺ປຏິປີຬນໂຕ, ທຸກ຺ຂມໂຕ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ, ສຸຂປຏິກ຺ເຂປໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂາ. ຍສ຺ມາ ຈ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສງ຺ຂາຣາ ຐິຕິໍ ມາ ປາປຸຓນ຺ຕຸ, ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ມາ ຊີຣນ຺ຕຸ, ຊຣປ຺ປຕ຺ຕາ ມາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ¶ ຐາເນສຸ ກສ຺ສຈິ ວສວຕ຺ຕິຠາໂວ ¶ ນຕ຺ຖິ, ສຸຎ຺ຎາ ເຕນ ວສວຕ຺ຕນາກາເຣນ, ຕສ຺ມາ ສຸຎ຺ຎໂຕ, ອສ຺ສາມິກໂຕ, ອວສວຕ຺ຕິໂຕ, ອຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂປໂຕ ຈ ອນຕ຺ຕາຕິ.

໗໐໗. ເອວໍ ອາທານນິກ຺ເຂປນວເສນ ວສ຺ສສຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ອາໂຣເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ນາມ ວຍວເສນ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ. ຕສ຺ສ ວເສນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຖໍ? ໂສ ຕເມວ ວສ຺ສສຕໍ ປຐມວເຍນ ມຊ຺ຌິມວເຍນ ປຈ຺ຉິມວເຍນາຕິ ຕີຫິ ວເຍຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ເຕຕ຺ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ປຐມວໂຍ ນາມ. ຕໂຕ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ມຊ຺ຌິມວໂຍ ນາມ. ຕໂຕ ເຕຕ຺ຕິໍສ ປຈ຺ຉິມວໂຍ ນາມາຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ວເຍຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ປຐມວເຍ ປວຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ມຊ຺ຌິມວຍໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ. ຍທນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕທນຕ຺ຕາ. ມຊ຺ຌິມວເຍ ປວຕ຺ຕຣູປມ຺ປິ ປຈ຺ຉິມວຍໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຉິມວເຍ ເຕຕ຺ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕຣູປມ຺ປິ ມຣຓໂຕ ປຣໍ ຄມນສມຕ຺ຖໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

໗໐໘. ເອວໍ ປຐມວຍາທິວເສນ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ມນ຺ທທສກໍ, ຂິຑ຺ຑາທສກໍ, ວຓ຺ຓທສກໍ, ພລທສກໍ, ປຎ຺ຎາທສກໍ, ຫານິທສກໍ, ປພ຺ຠາຣທສກໍ, ວງ຺ກທສກໍ, ໂມມູຫທສກໍ, ສຍນທສກ’’ນ຺ຕິ ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ທສການໍ ວເສນ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທສເກສຸ ຕາວ ວສ຺ສສຕຊີວິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຐມານິ ທສ ວສ຺ສານິ ມນ຺ທທສກໍ ນາມ, ຕທາ ຫິ ໂສ ມນ຺ໂທ ໂຫຕິ ຈປໂລ ກຸມາຣໂກ. ຕໂຕ ປຣານິ ທສ ຂິຑ຺ຑາທສກໍ ນາມ, ຕທາ ຫິ ໂສ ຂິຑ຺ຑາຣຕິພຫຸໂລ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຣານິ ທສ ວຓ຺ຓທສກໍ ນາມ, ຕທາ ຫິສ຺ສ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕໂຕ ປຣານິ ທສ ພລທສກໍ ນາມ, ຕທາ ຫິສ຺ສ ພລຎ຺ຈ ຖາໂມ ຈ ເວປຸລ຺ລໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕໂຕ ປຣານິ ທສ ປຎ຺ຎາທສກໍ ນາມ, ຕທາ ຫິສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ປກຕິຍາ ກິຣ ທຸພ຺ພລປຎ຺ຎສ຺ສາປິ ¶ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອປ຺ປມຕ຺ຕກາ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ. ຕໂຕ ປຣານິ ທສ ຫານິທສກໍ ນາມ, ຕທາ ຫິສ຺ສ ຂິຑ຺ຑາຣຕິວຓ຺ຓພລປຎ຺ຎາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຣານິ ¶ ທສ ປພ຺ຠາຣທສກໍ ນາມ, ຕທາ ຫິສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປຸຣໂຕ ປພ຺ຠາໂຣ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຣານິ ທສ ວງ຺ກທສກໍ ນາມ, ຕທາ ຫິສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນງ຺ຄລໂກຏິ ວິຍ ວງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຣານິ ທສ ໂມມູຫທສກໍ ນາມ. ຕທາ ຫິ ໂສ ໂມມູໂຫ ໂຫຕິ, ກຕໍ ກຕໍ ປມຸສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ປຣານິ ທສ ສຍນທສກໍ ນາມ, ວສ຺ສສຕິໂກ ຫິ ສຍນພຫຸໂລວ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂຍຄີ ເອເຕສໍ ທສການໍ ວເສນ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘‘ປຐມທສເກ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ທຸຕິຍທສກໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ. ທຸຕິຍທສເກ…ເປ… ນວມທສເກ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ທສມທສກໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ທສມທສເກ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ປຸນພ຺ຠວໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອິເຘວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

໗໐໙. ເອວໍ ທສກວເສນ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຸນ ຕເທວ ວສ຺ສສຕໍ ປຎ຺ຈປຎ຺ຈວສ຺ສວເສນ ວີສຕິໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ. ກຖໍ? ໂສ ຫິ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘‘ປຐເມ ວສ຺ສປຎ຺ຈເກ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ທຸຕິຍໍ ວສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ. ທຸຕິເຍ ວສ຺ສປຎ຺ຈເກ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ຕຕິຍໍ…ເປ… ເອກູນວີສຕິເມ ວສ຺ສປຎ຺ຈເກ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ວີສຕິມໍ ວສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ວີສຕິເມ ວສ຺ສປຎ຺ຈເກ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ມຣຓໂຕ ປຣໍ ຄມນສມຕ຺ຖໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວີສຕິໂກຏ຺ຐາສວເສນ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຸນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ວເສນ ອາໂຣເປຕິ. ຕໂຕ ເຕຕ຺ຕິໍສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວສ຺ສານໍ ວເສນ, ປຎ຺ຎາສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ວເສນ, ສຕໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເອເກກວສ຺ສວເສນ. ຕໂຕ ເອກໍ ວສ຺ສໍ ຕໂຍ ¶ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ວສ຺ສານເຫມນ຺ຕຄິມ຺ເຫສຸ ຕີສຸ ອຸຕູສຸ ເອເກກອຸຕຸວເສນ ຕສ຺ມິໍ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

ກຖໍ? ‘‘ວສ຺ສາເນ ຈຕຸມາສໍ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ເຫມນ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ. ເຫມນ຺ເຕ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ຄິມ຺ຫໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ. ຄິມ຺ເຫ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ປຸນ ວສ຺ສານໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຸນ ເອກໍ ວສ຺ສໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ – ‘‘ວສ຺ສາເນ ¶ ທ຺ເວມາສໍ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ສຣທໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ. ສຣເທ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ເຫມນ຺ຕໍ. ເຫມນ຺ເຕ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ສິສິຣໍ. ສິສິເຣ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ວສນ຺ຕໍ. ວສນ຺ເຕ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ຄິມ຺ຫໍ. ຄິມ຺ເຫ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ປຸນ ວສ຺ສານໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

ເອວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ກາຬຊຸຓ຺ຫວເສນ – ‘‘ກາເຬ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ຊຸຓ຺ຫໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ. ຊຸຓ຺ເຫ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ກາຬໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ. ຕໂຕ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວວເສນ – ‘‘ຣຕ຺ຕິໍ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ທິວສໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ. ທິວສໍ ປວຕ຺ຕຣູປມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ. ຕໂຕ ຕເທວ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫາທິວເສນ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ – ‘‘ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ. ມຊ຺ຌນ຺ເຫ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ສາຍນ຺ຫໍ. ສາຍນ຺ເຫ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ປຐມຍາມໍ. ປຐມຍາເມ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ມຊ຺ຌິມຍາມໍ. ມຊ຺ຌິມຍາເມ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ປຈ຺ຉິມຍາມໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ. ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ປຸນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

໗໑໐. ເອວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຣູເປ ອຠິກ຺ກມປຏິກ຺ກມອາໂລກນວິໂລກນສມິຎ຺ຊນປສາຣຓວເສນ – ‘‘ອຠິກ຺ກເມ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ປຏິກ຺ກມໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ປຏິກ຺ກເມ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ອາໂລກນໍ. ອາໂລກເນ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ວິໂລກນໍ. ວິໂລກເນ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ສມິຎ຺ຊນໍ. ສມິຎ຺ຊເນ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ປສາຣຓໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

ຕໂຕ ເອກປທວາຣໍ ອຸທ຺ຘຣຓ ອຕິຫຣຓວີຕິຫຣຓໂວສ຺ສຊ຺ຊນສນ຺ນິກ຺ເຂປນສນ຺ນິຣຸມ຺ຠນວເສນ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກໂຣຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸທ຺ຘຣຓໍ ນາມ ປາທສ຺ສ ຠູມິໂຕ ອຸກ຺ຂິປນໍ. ອຕິຫຣຓໍ ນາມ ປຸຣໂຕ ຫຣຓໍ. ວີຕິຫຣຓໍ ນາມ ຂາຓຸກຓ຺ຏກທີຆຊາຕິອາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ທິສ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປາທສຎ຺ຈາຣຓໍ. ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນາມ ປາທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣປນໍ. ສນ຺ນິກ຺ເຂປນໍ ນາມ ປຖວີຕເລ ຐປນໍ. ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠນໍ ນາມ ປຸນ ປາທຸທ຺ຘຣຓກາເລ ປາທສ຺ສ ປຖວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຠິນິປ຺ປີຬນໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຣເຓ ປຖວີຘາຕຸ ¶ ອາໂປຘາຕູຕິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ໂອມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ມນ຺ທາ, ອິຕຣາ ທ຺ເວ ອຘິມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ພລວຕິໂຍ. ຕຖາ ອຕິຫຣຓວີຕິຫຣເຓສຸ. ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູຕິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ໂອມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ມນ຺ທາ, ອິຕຣາ ທ຺ເວ ອຘິມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ພລວຕິໂຍ. ຕຖາ ສນ຺ນິກ຺ເຂປນສນ຺ນິຣຸມ຺ຠເນສຸ. ເອວໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ວເສນ ຕສ຺ມິໍ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

ກຖໍ? ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘‘ຍາ ອຸທ຺ຘຣເຓ ປວຕ຺ຕາ ຘາຕຸໂຍ, ຍານິ ຈ ຕທຸປາທາຍຣູປານິ, ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ອຕິຫຣຓໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ. ຕຖາ ອຕິຫຣເຓ ປວຕ຺ຕາ ວີຕິຫຣຓໍ. ວີຕິຫຣເຓ ປວຕ຺ຕາ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ ປວຕ຺ຕາ ສນ຺ນິກ຺ເຂປນໍ. ສນ຺ນິກ຺ເຂປເນ ປວຕ຺ຕາ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອິຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອິຕຣໍ ອິຕຣໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ປພ຺ພໍ ປພ຺ພໍ ສນ຺ຘິ ສນ຺ຘິ ໂອຘິ ໂອຘິ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕກປາເລ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຕິລາ ວິຍ ຕຏຕຏາຍນ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປພ຺ພປພ຺ພຄເຕ ສງ຺ຂາເຣ ວິປສ຺ສໂຕ ຣູປສມ຺ມສນໍ ສຸຂຸມໍ ໂຫຕິ.

໗໑໑. ສຸຂຸມຕ຺ເຕ ຈ ປນສ຺ສ ອິທໍ ໂອປມ຺ມໍ. ເອໂກ ກິຣ ທາຣຸຕິຓຸກ຺ກາທີສຸ ກຕປຣິຈໂຍ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພປທີໂປ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂກ ນຄຣມາຄມ຺ມ ອນ຺ຕຣາປເຓ ຊລມານໍ ປທີປໍ ທິສ຺ວາ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ປຸຈ຺ຉິ ອມ຺ໂຠ ‘‘ກິໍ ນາເມຕໍ ເອວໍ ມນາປ’’ນ຺ຕິ? ຕເມນໍ ໂສ ອາຫ ‘‘ກິເມຕ຺ຖ ມນາປໍ, ປທີໂປ ນາເມສ ເຕລກ຺ຂເຍນ ວຏ຺ຏິກ຺ຂເຍນ ຈ ຄຕມຄ຺ໂຄປິສ຺ສ ນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕມຎ຺ໂຎ ເອວມາຫ ‘‘ອິທໍ ໂອຬາຣິກໍ, ອິມິສ຺ສາ ຫິ ວຏ຺ຏິຍາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຑຍ຺ຫມານາຍ ຕຕິຍຠາເຄ ຕຕິຍຠາເຄ ຊາລາ ອິຕຣີຕຣໍ ປເທສໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕມຎ຺ໂຎ ເອວມາຫ ‘‘ອິທມ຺ປິ ໂອຬາຣິກໍ, ອິມິສ຺ສາ ຫິ ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸລນ຺ຕເຣ ອຑ຺ຒງ຺ຄຸລຑ຺ຒງ຺ຄຸລນ຺ຕເຣ ¶ ຕນ຺ຕຸມ຺ຫິ ຕນ຺ຕຸມ຺ຫິ ອໍສຸມ຺ຫິ ອໍສຸມ຺ຫິ ຊາລາ ອິຕຣີຕຣໍ ອໍສຸໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ. ອໍສຸໍ ປນ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ຊາລໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຕລກ຺ຂເຍນ ວຏ຺ຏິກ຺ຂເຍນ ຈ ປທີປສ຺ສ ຄຕມຄ຺ໂຄປິ ນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ຎາຓໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ອາທານນິກ຺ເຂປນໂຕ ວສ຺ສສເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປນໍ. ‘‘ວຏ຺ຏິຍາ ຕຕິຍຠາເຄ ຕຕິຍຠາເຄ ຊາລາ ອິຕຣີຕຣໍ ປເທສໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ¶ ປຸຣິສສ຺ສ ຎາຓໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາສປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປນໍ. ‘‘ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸລນ຺ຕເຣ ຊາລາ ອິຕຣີຕຣໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ຎາຓໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ທສວສ຺ສ ປຎ຺ຈວສ຺ສ ຈຕຸວສ຺ສ ຕິວສ຺ສ ທ຺ວິວສ຺ສ ເອກວສ຺ສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປນໍ. ‘‘ອຑ຺ຒງ຺ຄຸລຑ຺ຒງ຺ຄຸລນ຺ຕເຣ ຊາລາ ອິຕຣີຕຣໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ຎາຓໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ເອເກກອຸຕຸວເສນ ເອກໍ ວສ຺ສໍ ຕິຘາ, ຉຘາ ຈ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຈຕຸມາສ-ທ຺ວິມາສປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປນໍ. ‘‘ຕນ຺ຕຸມ຺ຫິ ຕນ຺ຕຸມ຺ຫິ ຊາລາ ອິຕຣີຕຣໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ຎາຓໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ກາຬຊຸຓ຺ຫວເສນ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວວເສນ, ເອກຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫາທິວເສນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປນໍ. ‘‘ອໍສຸມ຺ຫິ ອໍສຸມ຺ຫິ ຊາລາ ອິຕຣີຕຣໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ຎາຓໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ອຠິກ຺ກມາທິວເສນ ເຈວ ອຸທ຺ຘຣຓາທີສຸ ຈ ເອເກກໂກຏ຺ຐາສວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປນນ຺ຕິ.

໗໑໒. ໂສ ເອວໍ ນານາກາເຣຫິ ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຸນ ຕເທວ ຣູປໍ ວິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອາຫາຣມຍາທິວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເອເກກໂກຏ຺ຐາເສ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ອາຫາຣມຍໍ ຣູປໍ ຉາຕສຸຫິຕວເສນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ຉາຕກາເລ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຣູປໍ ຫິ ຌຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ກິລນ຺ຕໍ, ຌາມຂາຓຸໂກ ວິຍ, ອງ຺ຄາຣປຈ຺ຉິຍໍ ນິລີນກາໂກ ວິຍ ຈ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕໍ. ສຸຫິຕກາເລ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຘາຕໍ ປີຓິຕໍ ມຸທຸ ສິນິທ຺ຘໍ ຜສ຺ສວນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຉາຕກາເລ ¶ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ສຸຫິຕກາລໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ສຸຫິຕກາເລ ສມຸຏ຺ຐິຕມ຺ປິ ຉາຕກາລໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

໗໑໓. ອຸຕຸມຍໍ ສີຕຸຓ຺ຫວເສນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອຸຓ຺ຫກາເລ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຣູປໍ ຫິ ຌຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ກິລນ຺ຕໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ. ສີຕອຸຕຸນາ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຣູປໍ ຘາຕໍ ປີຓິຕໍ ສິນິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຸຓ຺ຫກາເລ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ສີຕກາລໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ສີຕກາເລ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ອຸຓ຺ຫກາລໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

໗໑໔. ກມ຺ມຊໍ ອາຍຕນທ຺ວາຣວເສນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ມິໍ ຫິ ຈກ຺ຂຸກາຍຠາວທສກວເສນ ¶ ຕິໍສ ກມ຺ມຊຣູປານິ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠການິ ປນ ເຕສໍ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາຣສມຸຏ຺ຐານານິ ຈຕຸວີສຕີຕິ ຈຕຸປຓ຺ຓາສ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣສຸ. ກາຍທ຺ວາເຣ ກາຍຠາວທສກວເສນ ເຈວ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາທິວເສນ ຈ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ. ມໂນທ຺ວາເຣ ຫທຍວຕ຺ຖຸກາຍຠາວທສກວເສນ ເຈວ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາທິວເສນ ຈ ຈຕຸປຓ຺ຓາສເມວ.

ໂສ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ໂສຕທ຺ວາຣໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ໂສຕທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ຆານທ຺ວາຣໍ. ຆານທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາຣໍ. ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ກາຍທ຺ວາຣໍ. ກາຍທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ມໂນທ຺ວາຣໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

໗໑໕. ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ໂສມນສ຺ສິຕໂທມນສ຺ສິຕວເສນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ໂສມນສ຺ສິຕກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຫິ ຣູປໍ ສິນິທ຺ຘໍ ມຸທຸ ປີຓິຕໍ ຜສ຺ສວນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂທມນສ຺ສິຕກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຌຕ຺ຕໍ ກິລນ຺ຕໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ໂສມນສ຺ສິຕກາເລ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ໂທມນສ຺ສິຕກາລໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ໂທມນສ຺ສິຕກາເລ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ໂສມນສ຺ສິຕກາລໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ.

ຕສ຺ເສວໍ ¶ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣປຍໂຕ ອຍມຕ຺ໂຖ ປາກໂຏ ໂຫຕິ –

ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຈ, ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈ ເກວລາ;

ເອກຈິຕ຺ຕສມາຍຸຕ຺ຕາ, ລຫຸໂສ ວຕ຺ຕເຕ ຂໂຓ.

ຈຸລ຺ລາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ກປ຺ປໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເຍ ມຣູ;

ນ ຕ຺ເວວ ເຕປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສໂມຫິຕາ.

ເຍ ນິຣຸທ຺ຘາ ມຣນ຺ຕສ຺ສ, ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ ວາ ອິຘ;

ສພ຺ເພວ ສທິສາ ຂນ຺ຘາ, ຄຕາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ.

ອນນ຺ຕຣາ ¶ ຈ ເຍ ຠຄ຺ຄາ, ເຍ ຈ ຠຄ຺ຄາ ອນາຄເຕ;

ຕທນ຺ຕຣາ ນິຣຸທ຺ຘານໍ, ເວສມໍ ນຕ຺ຖິ ລກ຺ຂເຓ.

ອນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ນ ຊາໂຕ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຊີວຕິ;

ຈິຕ຺ຕຠງ຺ຄາ ມໂຕ ໂລໂກ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖິຍາ.

ອນິຘານຄຕາ ຠຄ຺ຄາ, ປຸຎ຺ໂຊ ນຕ຺ຖິ ອນາຄເຕ;

ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຍປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອາຣຄ຺ເຄ ສາສປູປມາ.

ນິພ຺ພຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ, ຠງ຺ໂຄ ເນສໍ ປຸຣກ຺ຂໂຕ;

ປໂລກຘມ຺ມາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ປຸຣາເຓຫິ ອມິສ຺ສິຕາ.

ອທສ຺ສນໂຕ ອາຍນ຺ຕິ, ຠຄ຺ຄາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸທສ຺ສນໍ;

ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາໂທວ ອາກາເສ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ວຍນ຺ຕິ ຈາຕິ. (ມຫານິ. ໑໐);

໗໑໖. ເອວໍ ອາຫາຣມຍາທີສຸ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຸນ ຘມ຺ມຕາຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ. ຘມ຺ມຕາຣູປໍ ນາມ ພຫິທ຺ຘາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘໍ ອຍໂລຫຕິປຸສີສສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຸຕ຺ຕາມຓິເວຬຸຣິຍສງ຺ຂສິລາປວາຬໂລຫິຕງ຺ຄມສາຣຄລ຺ລຠູມິປາສາຓປພ຺ພຕຕິຓຣຸກ຺ຂລຕາທິເຠທໍ ວິວຏ຺ຏກປ຺ປໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຣູປໍ. ຕທສ຺ສ ອໂສກງ຺ກຸຣາທິວເສນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ.

ອໂສກງ຺ກຸຣໍ ຫິ ອາທິໂຕວ ຕນຸຣຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ທ຺ວີຫຕີຫຈ຺ຈເຍນ ຆນຣຕ຺ຕໍ, ປຸນ ທ຺ວີຫຕີຫຈ຺ຈເຍນ ມນ຺ທຣຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ຕຣຸຓປລ຺ລວວຓ຺ຓໍ, ຕໂຕ ¶ ປຣິຓຕປລ຺ລວວຓ຺ຓໍ, ຕໂຕ ຫຣິຕປຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ. ຕໂຕ ນີລປຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ. ຕໂຕ ນີລປຓ຺ຓວຓ຺ຓກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຠາຄຣູປສນ຺ຕຕິມນຸປ຺ປພນ຺ຘາປຍມານໍ ສໍວຈ຺ຉຣມຕ຺ເຕນ ປຓ຺ຑຸປລາສໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຓ຺ຏໂຕ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕຕິ.

ໂສ ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕນຸຣຕ຺ຕກາເລ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ຆນຣຕ຺ຕກາລໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຆນຣຕ຺ຕກາເລ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ມນ຺ທຣຕ຺ຕກາລໍ. ມນ຺ທຣຕ຺ຕກາເລ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ຕຣຸຓປລ຺ລວວຓ຺ຓກາລໍ. ຕຣຸຓປລ຺ລວວຓ຺ຓກາເລ ປວຕ຺ຕໍ ປຣິຓຕປລ຺ລວວຓ຺ຓກາລໍ. ປຣິຓຕປລ຺ລວວຓ຺ຓກາເລ ປວຕ຺ຕໍ ຫຣິຕປຓ຺ຓວຓ຺ຓກາລໍ ¶ . ຫຣິຕປຓ຺ຓກາເລ ປວຕ຺ຕໍ ນີລປຓ຺ຓວຓ຺ຓກາລໍ. ນີລປຓ຺ຓວຓ຺ຓກາເລ ປວຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຑຸປລາສກາລໍ. ປຓ຺ຑຸປລາສກາເລ ປວຕ຺ຕໍ ວຓ຺ຏໂຕ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນກາລໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພມ຺ປິ ຘມ຺ມຕາຣູປໍ ສມ຺ມສຕິ.

ເອວໍ ຕາວ ຣູປສຕ຺ຕກວເສນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສຕິ.

ອຣູປສຕ຺ຕກສມ຺ມສນກຖາ

໗໑໗. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຣູປສຕ຺ຕກວເສນາ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ມາຕິກາ – ກລາປໂຕ, ຍມກໂຕ, ຂຓິກໂຕ, ປຏິປາຏິໂຕ, ທິຏ຺ຐິອຸຄ຺ຆາຏນໂຕ, ມານສມຸຄ຺ຆາຏນໂຕ, ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກລາປໂຕຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ຘມ຺ມາ. ກຖໍ ກລາປໂຕ ສມ຺ມສຕີຕິ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘‘ເຍ ອິເມ ‘ເກສາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ສມ຺ມສເນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ຈ ‘ໂລມາ…ເປ… ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’ຕິ ສມ຺ມສເນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິຕຣີຕຣໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ປພ຺ພໍປພ຺ພໍ ໂອຘິໂອຘິ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕກປາເລ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຕິລາ ວິຍ ຕຏຕຏາຍນ຺ຕາ ວິນຏ຺ຐາ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອຍໍ ຕາວ ວິສຸທ຺ຘິກຖາຍໍ ນໂຍ.

ອຣິຍວໍສກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ຣູປສຕ຺ຕເກ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປເຣນ ຈິຕ຺ເຕນ ‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’ຕິ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ‘ກລາປໂຕ ¶ ສມ຺ມສຕີ’ຕິ’’ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ. ຕສ຺ມາ ເສສານິປິ ເຕເນວ ນເຍນ ວິຠຊິສ຺ສາມ.

໗໑໘. ຍມກໂຕຕິ ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອາທານນິກ຺ເຂປຣູປໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອປເຣນ ຈິຕ຺ເຕນ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສຕິ. ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມຣູປໍ, ອາຫາຣມຍໍ, ອຸຕຸມຍໍ, ກມ຺ມຊໍ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ຘມ຺ມຕາຣູປໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ¶ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອປເຣນ ຈິຕ຺ເຕນ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສຕິ. ເອວໍ ຍມກໂຕ ສມ຺ມສຕິ ນາມ.

໗໑໙. ຂຓິກໂຕຕິ ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອາທານນິກ຺ເຂປຣູປໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕໍ ປຐມຈິຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຈິຕ຺ເຕນ, ທຸຕິຍໍ ຕຕິເຍນ, ຕຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ເຖນ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈເມນ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສຕິ. ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມຣູປໍ, ອາຫາຣມຍໍ, ອຸຕຸມຍໍ, ກມ຺ມຊໍ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ຘມ຺ມຕາຣູປໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕໍ ປຐມຈິຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຈິຕ຺ເຕນ, ທຸຕິຍໍ ຕຕິເຍນ, ຕຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ເຖນ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈເມນ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສຕິ. ເອວໍ ຣູປປຣິຄ຺ຄາຫກຈິຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຂຓິກໂຕ ສມ຺ມສຕິ ນາມ.

໗໒໐. ປຏິປາຏິໂຕຕິ ອາທານນິກ຺ເຂປຣູປໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕໍ ປຐມຈິຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຈິຕ຺ເຕນ, ທຸຕິຍໍ ຕຕິເຍນ, ຕຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ເຖນ…ເປ… ທສມໍ ເອກາທສເມນ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສຕິ. ວໂຍວຸຑ຺ຒຕ຺ຖງ຺ຄມຣູປໍ, ອາຫາຣມຍໍ, ອຸຕຸມຍໍ, ກມ຺ມຊໍ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ຘມ຺ມຕາຣູປໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕໍ ປຐມຈິຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຈິຕ຺ເຕນ, ທຸຕິຍໍ ຕຕິເຍນ, ຕຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ເຖນ…ເປ… ທສມໍ ເອກາທສເມນ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ວິປສ຺ສນາ ປຏິປາຏິຍາ ສກລມ຺ປິ ທິວສຠາຄໍ ສມ຺ມສິຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ. ຍາວ ທສມຈິຕ຺ຕສມ຺ມສນາ ປນ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ປຄຸຓໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ທສເມເຍວ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິໂຕ ສມ຺ມສຕິ ນາມ.

໗໒໑. ທິຏ຺ຐິອຸຄ຺ຆາຏນໂຕ ມານອຸຄ຺ຆາຏນໂຕ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານໂຕຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ວິສຸໍ ສມ຺ມສນນໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ປເນຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ¶ ຣູປໍ, ອິຘ ຈ ອຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຣູປາຣູປໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຕໍ ນາມ ນ ປສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຕສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ອຸຄ຺ຆາຏິຕາ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຸຄ຺ຆາຏິຕຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ທິຏ຺ຐິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ທິຏ຺ຐິຍາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ທິຏ຺ຐິ ອຸຄ຺ຆາຏິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐິອຸຄ຺ຆາຏິຕຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ມາໂນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມາເນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕ ມາໂນ ສມຸຄ຺ຆາຏິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ມານສມຸຄ຺ຆາຏິຕຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຕຓ຺ຫາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິຍາ ນິກນ຺ຕິ ປຣິຍາທິຓ຺ຓາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ຕາວ ວິສຸທ຺ຘິກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຣິຍວໍສກຖາຍໍ ¶ ປນ ‘‘ທິຏ຺ຐິອຸຄ຺ຆາຏນໂຕ ມານສມຸຄ຺ຆາຏນໂຕ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານໂຕ’’ຕິ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຍໍ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ.

‘‘ອຫໍ ວິປສ຺ສາມິ, ມມ ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ຫິ ທິຏ຺ຐິສມຸຄ຺ຆາຏນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ສງ຺ຂາຣາວ ສງ຺ຂາເຣ ວິປສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ມສນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ປນ ທິຏ຺ຐິອຸຄ຺ຆາຏນໍ ນາມ ໂຫຕິ.

‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ວິປສ຺ສາມິ, ມນາປໍ ວິປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ມານສມຸຄ຺ຆາໂຏ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ສງ຺ຂາຣາວ ສງ຺ຂາເຣ ວິປສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ມສນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ປນ ມານສມຸຄ຺ຆາໂຏ ນາມ ໂຫຕິ.

‘‘ວິປສ຺ສິຕຸໍ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ສງ຺ຂາຣາວ ສງ຺ຂາເຣ ວິປສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ມສນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ປນ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ສເຈ ສງ຺ຂາຣາ ອຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ, ອນຕ຺ຕາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ, ອຸປ຺ປາທວຍປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂາຕິ ປສ຺ສໂຕ ທິຏ຺ຐິອຸຄ຺ຆາຏນໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ສເຈ ສງ຺ຂາຣາ ນິຈ຺ຈາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນິຈ຺ຈາຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ, ອນິຈ຺ຈາ ຈ ປນ ນິຈ຺ຈາຕິ ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ, ອຸປ຺ປາທວຍປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂາ, ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາຕິ ປສ຺ສໂຕ ມານສມຸຄ຺ຆາໂຏ ນາມ ໂຫຕິ.

ສເຈ ¶ ສງ຺ຂາຣາ ສຸຂາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ສຸຂາຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ, ທຸກ຺ຂາ ຈ ປນ ສຸຂາຕິ ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອຸປ຺ປາທວຍປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂາ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ, ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາຕິ ປສ຺ສໂຕ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ສງ຺ຂາເຣ ອນຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິສມຸຄ຺ຆາຏນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອນິຈ຺ຈໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມານສມຸຄ຺ຆາຏນໍ ¶ ນາມ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ.

ເອວໍ ອຣູປສຕ຺ຕກວເສນາປິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ປນສ຺ສ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ປຄຸຓໍ ໂຫຕິ.

໗໒໒. ໂສ ເອວໍ ປຄຸຓຣູປາຣູປກມ຺ມຏ຺ຐາໂນ ຍາ ອຸປຣິ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາວເສນ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ປຕ຺ຕພ຺ພາ ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາວິປສ຺ສນາ, ຕາສໍ ອິເຘວ ຕາວ ເອກເທສໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ຕປ຺ປຏິປກ຺ເຂ ຘມ຺ເມ ປຊຫຕິ.

ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາວິປສ຺ສນາ ນາມ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິກາ ປຎ຺ຎາ. ຍາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ ປຊຫຕິ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕິ, ຂຍານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຆນສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ວຍານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ອາຍູຫນໍ ປຊຫຕິ, ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຘຸວສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຊຫຕິ, ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ປຓິຘິໍ ປຊຫຕິ, ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ອຠິນິເວສໍ ປຊຫຕິ, ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສາຣາທານາຠິນິເວສໍ ປຊຫຕິ, ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສໍ ປຊຫຕິ, ອາທີນວານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ອາລຍາຠິນິເວສໍ ປຊຫຕິ, ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂໍ ປຊຫຕິ, ວິວຏ຺ຏານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສໍໂຍຄາຠິນິເວສໍ ປຊຫຕິ.

ຕາສຸ ¶ ຍສ຺ມາ ອິມິນາ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍວເສນ ສງ຺ຂາຣາ ທິຏ຺ຐາ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈ-ທຸກ຺ຂ-ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ປຏິວິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ‘‘ຍາ ຈ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ຍາ ຈ ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ’’. ຕຖາ ‘‘ຍາ ຈ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ຍາ ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ’’. ‘‘ຍາ ຈ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ຍາ ຈ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕາປິ ປຏິວິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາ ¶ ປນ ສພ຺ພາປິ ວິປສ຺ສນາ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິຍາ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ອິຕິ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ປຏິວິທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ. ເສເສສຸ ວິປສ຺ສນາຎາເຓສຸ ກິຎ຺ຈິ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ກິຎ຺ຈິ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ, ເຕສໍ ວິຠາຄໍ ປຣໂຕ ອາວິກຣິສ຺ສາມ.

ຍເທວ ຫິ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ປຄຸຓຣູປາຣູປກມ຺ມຏ຺ຐາໂນ ຍາ ອຸປຣິ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາວເສນ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ປຕ຺ຕພ຺ພາ ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາວິປສ຺ສນາ. ຕາສໍ ອິເຘວ ຕາວ ເອກເທສໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ຕປ຺ປຏິປກ຺ເຂ ຘມ຺ເມ ປຊຫຕີ’’ຕິ.

ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓກຖາ

໗໒໓. ໂສ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິປຏິປກ຺ຂານໍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທີນໍ ປຫາເນນ ວິສຸທ຺ຘຎາໂຓ ສມ຺ມສນຎາຓສ຺ສ ປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍໍ ຕໍ ສມ຺ມສນຎາຓານນ຺ຕຣໍ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ມາຕິກາ ໑.໖) ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ໂຍຄໍ ອາຣຠຕິ. ອາຣຠມາໂນ ຈ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕາວ ອາຣຠຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ກຖໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສເນ ຎາຓໍ? ຊາຕໍ ຣູປໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ອຸທໂຍ, ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ວໂຍ, ອນຸປສ຺ສນາ ຎາຓໍ. ຊາຕາ ເວທນາ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ຊາຕໍ ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊາໂຕ ຠໂວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ອຸທໂຍ, ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ວໂຍ, ອນຸປສ຺ສນາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໙).

ໂສ ¶ ອິມິນາ ປາຬິນເຍນ ຊາຕສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ຊາຕິໍ ອຸປ຺ປາທໍ ອຠິນວາກາຣໍ ‘‘ອຸທໂຍ’’ຕິ, ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ຂຍໍ ຠງ຺ຄໍ ‘‘ວໂຍ’’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ ‘‘ອິມສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣາສິ ວາ ນິຈໂຍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສາປິ ຣາສິໂຕ ວາ ນິຈຍໂຕ ວາ ອາຄມນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນິຣຸຊ຺ຌມານສ຺ສາປິ ທິສາວິທິສາຄມນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຣາສິໂຕ ນິຈຍໂຕ ນິຘານໂຕ ອວຏ຺ຐານໍ ¶ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ວີຓາຍ ວາທິຍມານາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ທສ຺ສ ເນວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ສນ຺ນິຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສນ຺ນິຈຍໂຕ ອາຄໂຕ, ນ ນິຣຸຊ຺ຌມານສ຺ສ ທິສາວິທິສາຄມນໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ນິຣຸທ຺ໂຘ ກຕ຺ຖຈິ ສນ຺ນິຈິໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຖ ໂຂ ວີຓຎ຺ຈ ອຸປວີຓຎ຺ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວຕິ. ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ຣູປາຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’’ຕິ.

໗໒໔. ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍມນສິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຍານິ ເອຕສ຺ເສວ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍຕິ ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ… ກມ຺ມສມຸທຍາ… ອາຫາຣສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍຕິ ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘຕິ ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ. ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ… ກມ຺ມນິໂຣຘາ… ອາຫາຣນິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘຕິ ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ. ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕິ’’ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐).

ຕຖາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍຕິ ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ… ກມ຺ມສມຸທຍາ… ຜສ຺ສສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍຕິ ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ¶ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕິ. ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ… ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ… ກມ຺ມນິໂຣຘາ… ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘຕິ ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘຏ຺ເຐນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ. ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕິ’’ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐).

ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ¶ ວິຍ ຈ ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘານໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຜສ຺ສຏ຺ຐາເນ ‘‘ນາມຣູປສມຸທຍາ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ’’ຕິ –

ເອວໍ ເອເກກສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນ ທສ ທສ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສໍ ວເສນ ເອວມ຺ປິ ຣູປສ຺ສ ອຸທໂຍ ເອວມ຺ປິ ຣູປສ຺ສ ວໂຍ, ເອວມ຺ປິ ຣູປໍ ອຸເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ຣູປໍ ເວຕີຕິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວ ຂຓໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ມນສິກາຣໍ ກໂຣຕິ.

໗໒໕. ຕສ຺ເສວໍ ມນສິກໂຣໂຕ ‘‘ອິຕິ ກິຣິເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’’ຕິ ຎາຓໍ ວິສທຕຣໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວ ຂຓໂຕ ຈ ທ຺ເວຘາ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສໂຕ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນຍລກ຺ຂຓເຠທາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ.

໗໒໖. ຍຎ຺ຫິ ໂສ ອວິຊ຺ຊາທິສມຸທຍາ ຂນ຺ຘານໍ ສມຸທຍໍ, ອວິຊ຺ຊາທິນິໂຣຘາ ຈ ຂນ຺ຘານໍ ນິໂຣຘໍ ປສ຺ສຕິ, ອິທມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ. ຍໍ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສຕິ, ອິທມສ຺ສ ຂຓໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ. ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ.

໗໒໗. ອິຈ຺ຈສ຺ເສວໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວ ຂຓໂຕ ຈ ທ຺ເວຘາ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສໂຕ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຊນກາວໂພຘໂຕ. ຂຓໂຕ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຊາຕິທຸກ຺ຂາວໂພຘໂຕ. ປຈ຺ຈຍໂຕ ວຍທສ຺ສເນນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍານຸປ຺ປາເທນ ປຈ຺ຈຍວຕໍ ອນຸປ຺ປາທາວໂພຘໂຕ. ຂຓໂຕ ວຍທສ຺ສເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈເມວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ມຣຓທຸກ຺ຂາວໂພຘໂຕ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ¶ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ, ມຄ຺ໂຄວາຍໍ ໂລກິໂກຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຣ ສມ຺ໂມຫວິຆາຕໂຕ.

໗໒໘. ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອນຸໂລໂມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໔; ສໍ. ນິ. ໒.໒໑; ອຸທາ. ໑) ອວໂພຘໂຕ. ປຈ຺ຈຍໂຕ ວຍທສ຺ສເນນ ປຏິໂລໂມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ‘‘ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໖; ສໍ. ນິ. ໒.໒໑; ອຸທາ. ໒) ອວໂພຘໂຕ ¶ . ຂຓໂຕ ປນ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓາວໂພຘໂຕ. ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ໂຕ ຫິ ສງ຺ຂຕາ, ເຕ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ.

໗໒໙. ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ເອກຕ຺ຕນໂຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ເຘນ ສນ຺ຕານສ຺ສ ອນຸປຈ຺ເຉທາວໂພຘໂຕ. ອຖ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ຂຓໂຕ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ນານຕ຺ຕນໂຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ນວນວານໍ ອຸປ຺ປາທາວໂພຘໂຕ. ອຖ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ອພ຺ຍາປາຣນໂຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານໍ ອວສວຕ຺ຕິຠາວາວໂພຘໂຕ. ອຖ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ປຈ຺ຈຍໂຕ ປນ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ເອວໍຘມ຺ມຕານໂຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍານຸຣູເປນ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາວໂພຘໂຕ. ອຖ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ.

໗໓໐. ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານໍ ນິຣີຫກຕ຺ຕປຈ຺ຈຍປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕາວໂພຘໂຕ. ຂຓໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາວໂພຘໂຕ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕວິເວກາວໂພຘໂຕ ຈ. ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ອຸທຍພ຺ພເຍຫິ ປຏິປີຬນາວໂພຘໂຕ. ສຠາວລກ຺ຂຓມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ອຸທຍພ຺ພຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາວໂພຘໂຕ. ສຠາວລກ຺ຂເຓ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ຕາວກາລິກຕ຺ຕມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ອຸທຍກ຺ຂເຓ ວຍສ຺ສ, ວຍກ຺ຂເຓ ຈ ອຸທຍສ຺ສ ອຠາວາວໂພຘໂຕຕິ.

໗໓໑. ຕສ຺ເສວໍ ປາກຏີຠູຕສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນຍລກ຺ຂຓເຠທສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ກິຣ ນາມິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ນິຈ຺ຈນວາວ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣາ ¶ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ນິຈ຺ຈນວາ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸ ວິຍ ອຸທກພຸພ຺ພຸໂຬ ວິຍ ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊິ ວິຍ ອາຣຄ຺ເຄ ສາສໂປ ວິຍ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາໂທ ວິຍ ຈ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐາຍິໂນ. ມາຍາມຣີຈິສຸປິນນ຺ຕອລາຕຈກ຺ກຄນ຺ຘພ຺ພນຄຣເຜຓກທລິອາທໂຍ ວິຍ ອສ຺ສາຣາ ນິສ຺ສາຣາຕິ ຈາປິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາເນນ ‘‘ວຍຘມ຺ມເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ວຍໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ສມປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນໍ ນາມ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສາຘິຄມາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສກຖາ

໗໓໒. ອຖສ຺ສ ¶ ອິມາຍ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ທສ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ ຫິ ປຏິເວຘປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ເຈວ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນກສ຺ສ ຈ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນກສ຺ສ ປນ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວ.

ກຕເມ ປນ ເຕ ທສ ອຸປກ຺ກິເລສາຕິ? ໂອຠາໂສ, ຎາຓໍ, ປີຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິ, ສຸຂໍ, ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ປຄ຺ຄໂຫ, ອຸປຏ຺ຐານໍ, ອຸເປກ຺ຂາ, ນິກນ຺ຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກຖໍ ຘມ຺ມຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຄ຺ຄຫິຕມານສໍ ໂຫຕິ? ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ໂອຠາໂສ ຘມ຺ໂມ’ຕິ ໂອຠາສໍ ອາວຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ວິກ຺ເຂໂປ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ເຕນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ວິຄ຺ຄຫິຕມານໂສ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ… ອນຕ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ’’.

ຕຖາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ປີຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິ… ສຸຂໍ… ອຘິໂມກ຺ໂຂ… ປຄ຺ຄໂຫ… ອຸປຏ຺ຐານໍ… ອຸເປກ຺ຂາ… ນິກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ນິກນ຺ຕິ ຘມ຺ໂມ’ຕິ ນິກນ຺ຕິໍ ອາວຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ວິກ຺ເຂໂປ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ເຕນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ວິຄ຺ຄຫິຕມານໂສ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ… ອນຕ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໖).

໗໓໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ໂອຠາໂສຕິ ວິປສ຺ສໂນຠາໂສ. ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂຍຄາວຈໂຣ ‘‘ນ ວຕ ເມ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູໂປ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ໂພ, ອທ຺ຘາ ມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ ຜລປຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ອມຄ຺ຄເມວ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ, ອຜລເມວ ຈ ‘‘ຜລ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສ ອມຄ຺ຄໍ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອຜລໍ ‘‘ຜລ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ວິປສ຺ສນາວີຖິ ອຸກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂອຠາສເມວ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ.

ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ໂອຠາໂສ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປລ຺ລງ຺ກຏ຺ຐານມຕ຺ຕເມວ ໂອຠາເສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ສຈິ ¶ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໍ. ກສ຺ສຈິ ພຫິຄພ຺ຠມ຺ປິ. ກສ຺ສຈິ ສກລວິຫາຣໍ, ຄາວຸຕໍ, ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ, ໂຍຊນໍ, ທ຺ວິໂຍຊນໍ, ຕິໂຍຊນໍ…ເປ… ກສ຺ສຈິ ປຖວີຕລໂຕ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອກາໂລກໍ ກຸຣຸມາໂນ. ຠຄວໂຕ ປນ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ໂອຠາເສນ຺ໂຕ ອຸທປາທິ.

ເອວໍ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ຈສ຺ສ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ກິຣ ທ຺ວິກຸຏ຺ຏເຄຫສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ເຖຣາ ນິສີທິໍສຸ. ຕໍທິວສຎ຺ຈ ກາຬປກ຺ຂຸໂປສໂຖ ໂຫຕິ, ເມຆປຏລຈ຺ຉນ຺ນາ ທິສາ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຕມໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ອເຖໂກ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ອິທານິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓມ຺ຫິ ສີຫາສເນ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານິ ກຸສຸມານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໍ ອິຕໂຣ ອາຫ – ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ກເຖສິ, ມຍ຺ຫໍ ປເນຕຣຫິ ມຫາສມຸທ຺ທມ຺ຫິ ໂຍຊນຏ຺ຐາເນ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຍໍ ປນ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລໂສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສມຖວິປສ຺ສນາລາຠິໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ສມາປຕ຺ຕິວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານໍ ກິເລສານໍ ອສມຸທາຈາຣໂຕ ‘‘ອຣຫາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ ອຸຈ຺ຈວາລິກວາສີ ມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຫໍກນກວາສີ ມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ນິງ຺ກເປຓ຺ຓກປຘານຆຣວາສີ ຈູຬສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຈ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ເອກວຕ຺ຖຸປຣິທີປນໍ – ຕລງ຺ຄຣວາສີ ຘມ຺ມທິນ຺ນຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ນາມ ເອໂກ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິໂທ ມຫາຂີຓາສໂວ ມຫໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ໂອວາທທາຍໂກ ¶ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຸຈ຺ຈວາລິກວາສີມຫານາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສມຓຠາວກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໍ, ໂນ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວເມວສ຺ສ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍິ ອຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍເມວ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈ ຎຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ສມີເປ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ ຘມ຺ມທິນ຺ນ, ອກາເລ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຎ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ‘‘ປຸຈ຺ຉາວຸໂສ, ຊານມານາ ກຖຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຫສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິ.

ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນວ ກເຖສິ. ຕໂຕ ‘‘ອຕິຕິກ຺ຂໍ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ຎາຓໍ, ກທາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຘິຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິໂຕ ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາເລ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ. ສມາຘິມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ວຬຎ຺ເຊຖາຕິ, ນ ຍິທໍ, ອາວຸໂສ, ຠາຣິຍນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ມາເປຖາຕິ ¶ . ເຖໂຣ ສພ຺ພເສຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ມາເປສິ. ອິທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຍຖາ ອຍໍ ຫຕ຺ຖີ ອຎ຺ຈິຕກຓ຺ໂຓ ປສາຣິຕນງ຺ຄຸຏ຺ໂຐ ໂສຓ຺ຑໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຠຣວໍ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ນໍ ກໂຣຖາຕິ. ເຖໂຣ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ເວເຄນ ອາຄຈ຺ຉໂຕ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ເຠຣວໍ ອາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕເມນໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ສາຣຊ຺ຊໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສ ຕມ຺ຫິ ກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອວສ຺ສໂຍ ເມ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມທິນ຺ນ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປາທມູເລ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສາມິຈ຺ເຈວາຫໍ ອາຄໂຕ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ. ເຖໂຣ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈງ຺ກມໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕຕິເຍ ປທວາເຣ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຖໂຣ ກິຣ ໂທສຈຣິໂຕ ອໂຫສິ. ເອວຣູປາ ຠິກ຺ຂູ ໂອຠາເສ ກມ຺ປນ຺ຕິ.

໗໓໔. ຎາຓນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ຕຸລຍນ຺ຕສ຺ສ ຕີເຣນ຺ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຏ຺ຐອິນ຺ທວຊິຣມິວ ອວິຫຕເວຄໍ ຕິຂິຓໍ ສູຣໍ ອຕິວິສທໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ປີຕີຕິ ¶ ວິປສ຺ສນາປີຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຂຸທ຺ທກາປີຕິ, ຂຓິກາປີຕິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາປີຕິ, ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ, ຜຣຓາປີຕີຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຈວິຘາ ປີຕິ ສກລສຣີຣໍ ປູຣຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ວິປສ຺ສນາປສ຺ສທ຺ຘິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ເນວ ທຣໂຖ, ນ ຄາຣວໍ, ນ ກກ຺ຂຬຕາ, ນ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ນ ເຄລຎ຺ຎໍ, ນ ວງ຺ກຕາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ປນສ຺ສ ກາຍຈິຕ຺ຕານິ ປສ຺ສທ຺ຘານິ ລຫູນິ ມຸທູນິ ກມ຺ມຎ຺ຎານິ ສຸວິສທານິ ອຸຊຸການິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ອິເມຫິ ປສ຺ສທ຺ຘາທີຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕກາຍຈິຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອມານຸສິໍ ນາມ ຣຕິໍ ອນຸຠວຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ອມານຸສີ ຣຕິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕ.

‘‘ຍໂຕ ¶ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕໍ ຕໍ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໗໓-໓໗໔);

ເອວມສ຺ສ ອິມໍ ອມານຸສິໍ ຣຕິໍ ສາຘຍມານາ ລຫຸຕາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປສ຺ສທ຺ຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສຸຂນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາສຸຂໍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສກລສຣີຣໍ ອຠິສນ຺ທຍມານໍ ອຕິປຓີຕໍ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອຘິໂມກ຺ໂຂຕິ ສທ຺ຘາ. ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາເຍວ ຫິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຕິສຍປສາທຠູຕາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ປຄ຺ຄໂຫຕິ ວີຣິຍໍ. ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ຫິສ຺ສ ອສິຖິລໍ ອນຈ຺ຈາຣທ຺ຘໍ ສຸປຄ຺ຄຫິຕໍ ວີຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສຕິ. ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາເຍວ ຫິສ຺ສ ສຸປຏ຺ຐິຕາ ສຸປຕິຏ຺ຐິຕາ ນິຂາຕາ ອຈລາ ປພ຺ພຕຣາຊສທິສາ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຍໍ ຍໍ ຐານໍ ອາວຊ຺ຊຕິ ສມນ຺ນາຫຣຕິ ມນສິກໂຣຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໍ ຕໍ ຐານມສ຺ສ ໂອກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂນ ປຣໂລໂກ ວິຍ ສຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາຕິ ¶ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ເຈວ ອາວຊ຺ຊນຸເປກ຺ຂາ ຈ. ຕສ຺ມິໍ ຫິສ຺ສ ສມເຍ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາປິ ພລວຕີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນຸເປກ຺ຂາປິ. ສາ ຫິສ຺ສ ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຏ຺ຐອິນ຺ທວຊິຣມິວ ປຕ຺ຕປຸເຏ ປກ຺ຂິຕ຺ຕ ຕຕ຺ຕນາຣາໂຈ ວິຍ ຈ ສູຣາ ຕິຂິຓາ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ.

ນິກນ຺ຕີຕິ ວິປສ຺ສນານິກນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂອຠາສາທິປຏິມຓ຺ຑິຕາຍ ຫິສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຍ ອາລຍໍ ກຸຣຸມານາ ສຸຂຸມາ ສນ຺ຕາກາຣາ ນິກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍາ ນິກນ຺ຕິ ກິເລໂສຕິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ¶ ຈ ໂອຠາເສ, ເອວໍ ເອເຕສຸປິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂຍຄາວຈໂຣ ‘‘ນ ວຕ ເມ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູປໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ, ເອວຣູປາ ປີຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິ, ສຸຂໍ, ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ປຄ຺ຄໂຫ, ອຸປຏ຺ຐານໍ, ອຸເປກ຺ຂາ, ນິກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ, ອທ຺ຘາ ມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ ຜລປ຺ປຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ອມຄ຺ຄເມວ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອຜລເມວ ຈ ‘‘ຜລ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສ ອມຄ຺ຄໍ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອຜລໍ ‘‘ຜລ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ວິປສ຺ສນາວີຖິ ອຸກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິກນ຺ຕິເມວ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ນິສີທຕີຕິ.

໗໓໕. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂອຠາສາທໂຍ ອຸປກ຺ກິເລສວຕ຺ຖຸຕາຍ ອຸປກ຺ກິເລສາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ອກຸສລຕ຺ຕາ. ນິກນ຺ຕິ ປນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ເຈວ ອຸປກ຺ກິເລສວຕ຺ຖຸ ຈ. ວຕ຺ຖຸວເສເນວ ເຈເຕ ທສ. ຄາຫວເສນ ປນ ສມຕິໍສ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ? ‘‘ມມ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ຫິ ທິຏ຺ຐິຄາໂຫ ໂຫຕິ, ‘‘ມນາໂປ ວຕ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ມານຄາໂຫ, ໂອຠາສໍ ອສ຺ສາທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາຄາໂຫ, ອິຕິ ໂອຠາເສ ທິຏ຺ຐິມານຕຓ຺ຫາວເສນ ຕໂຍ ຄາຫາ. ຕຖາ ເສເສສຸປີຕິ ເອວໍ ຄາຫວເສນ ສມຕິໍສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວເສນ ອກຸສໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ໂອຠາສາທີສຸ ກມ຺ປຕິ ວິກ຺ຂິປຕິ. ໂອຠາສາທີສຸ ເອເກກໍ ‘‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໑) ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ໂອຠາເສ ເຈວ ຎາເຓ ຈ, ປີຕິຍາ ຈ ວິກມ຺ປຕິ;

ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສຸເຂ ເຈວ, ເຍຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປເວຘຕິ.

‘‘ອຘິໂມກ຺ເຂ ¶ ຈ ປຄ຺ຄາເຫ, ອຸປຏ຺ຐາເນ ຈ ກມ຺ປຕິ;

ອຸເປກ຺ຂາວຊ຺ຊນາຍຎ຺ຈ, ອຸເປກ຺ຂາຍ ນິກນ຺ຕິຍາ’’ຕິ. (ປຏິ. ມ. ໒.໗);

ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄວວຕ຺ຖານກຖາ

໗໓໖. ກຸສໂລ ປນ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຍຄາວຈໂຣ ໂອຠາສາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ‘‘ອຍໍ ໂຂ ເມ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ອນິຈ຺ໂຈ ສງ຺ຂໂຕ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ໂນ ຂຍຘມ຺ໂມ ວຍຘມ຺ໂມ ວິຣາຄຘມ຺ໂມ ນິໂຣຘຘມ຺ໂມ’’ຕິ ອິຕິ ວາ ຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ. ອຖ ວາ ປນສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ, ‘‘ສເຈ ໂອຠາໂສ ອຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘ອຕ຺ຕາ’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ¶ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ. ອນຕ຺ຕາ ຈ ປນາຍໍ ‘ອຕ຺ຕາ’ຕິ ຄຫິໂຕ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ໂຈ, ອຸປ຺ປາທວຍປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອຣູປສຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ໂອຠາເສ, ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ໂສ ເອວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂອຠາສໍ ‘‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໑) ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຎາຓໍ…ເປ… ນິກນ຺ຕິໍ ‘‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໑) ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂອຠາສາທີສຸ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ເວຘຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອິມານິ ທສ ຐານານິ, ປຎ຺ຎາຍສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈິຕາ;

ຘມ຺ມຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸສໂລ ໂຫຕິ, ນ ຈ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. (ປຏິ. ມ. ໒.໗);

ໂສ ເອວໍ ວິກ຺ເຂປໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ສມຕິໍສວິຘໍ ອຸປກ຺ກິເລສຊຏໍ ວິຊເຏຕ຺ວາ ໂອຠາສາທໂຍ ຘມ຺ມາ ນ ມຄ຺ໂຄ. ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ປນ ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອມຄ຺ຄຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ‘‘ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ນ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອມຄ຺ຄຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຎາຓໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປນ ເຕນ ຕິຓ຺ຓໍ ສຈ຺ຈານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍໍ ຕາວ ນາມຣູປສ຺ສ ວວຕ຺ຖາປເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ. ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິຍໍ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ. ອິມິສ຺ສໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍໍ ສມ຺ມາມຄ຺ຄສ຺ສ ອວຘາຣເຓນ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ ¶ ກຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂລກິເຍເນວ ຕາວ ຎາເຓນ ຕິຓ຺ຓໍ ສຈ຺ຈານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໑. ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ

ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕອຸທຍພ຺ພຍຎາຓກຖາ

໗໓໗. ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ¶ ¶ ປນ ຎາຓານໍ ວເສນ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ, ນວມຎ຺ຈ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກຎາຓນ຺ຕິ ອຍໍ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ. ອຏ຺ຐນ຺ນນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ວີຖິປຏິປນ຺ນວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ, ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ, ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ຎາຓານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ນວມໍ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກຎາຓນ຺ຕິ ອນຸໂລມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ສມ຺ປາເທຕຸກາເມນ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເອເຕສຸ ຎາເຓສຸ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ.

໗໓໘. ປຸນ ອຸທຍພ຺ພຍຎາເຓ ໂຍໂຄ ກິມຕ຺ຖິໂຍຕິ ເຈ? ລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓຕ຺ໂຖ. ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ທສຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ຫຸຕ຺ວາ ຍາຖາວສຣສໂຕ ຕິລກ຺ຂຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ປນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓຕ຺ຖເມຕ຺ຖ ປຸນ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ.

໗໓໙. ລກ຺ຂຓານິ ປນ ກິສ຺ສ ອມນສິກາຣາ ເກນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ? ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ຕາວ ອຸທຍພ຺ພຍານໍ ອມນສິກາຣາ ສນ຺ຕຕິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ອຠິຓ຺ຫສມ຺ປຏິປີຬນສ຺ສ ອມນສິກາຣາ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ນານາຘາຕຸວິນິພ຺ໂຠຄສ຺ສ ອມນສິກາຣາ ຆເນນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຸທຍພ຺ພຍມ຺ປນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສນ຺ຕຕິຍາ ວິໂກປິຕາຍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ຍາຖາວສຣສໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຠິຓ຺ຫສມ຺ປຏິປີຬນໍ ມນສິກຕ຺ວາ ອິຣິຍາປເຖ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ຍາຖາວສຣສໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ນານາຘາຕຸໂຍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ຆນວິນິພ຺ໂຠເຄ ກເຕ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ຍາຖາວສຣສໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

໗໔໐. ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ອນິຈ຺ຈໍ, ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ, ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ, ອນຕ຺ຕາ, ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຍໍ ວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ກສ຺ມາ? ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕຠາວາ ¶ , ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ວາ. ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວສງ຺ຂາໂຕ ວາ ອາກາຣວິກາໂຣ.

‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໕) ວຈນໂຕ ປນ ຕເທວ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ກສ຺ມາ? ອຠິຓ຺ຫປຏິປີຬນາ, ອຠິຓ຺ຫປຏິປີຬນາກາໂຣ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ.

‘‘ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕທນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໕) ປນ ວຈນໂຕ ຕເທວ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອນຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ? ອວສວຕ຺ຕນໂຕ, ອວສວຕ຺ຕນາກາໂຣ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ.

ຕຍິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຍໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ເຕນ ວີຖິປຏິປນ຺ນວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາເຕນ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ຍາຖາວສຣສໂຕ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ.

ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓກຖາ

໗໔໑. ຕສ຺ເສວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ຕຸລຍໂຕ ຕີຣຍໂຕ ຕໍ ຎາຓໍ ຕິກ຺ຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ, ສງ຺ຂາຣາ ລຫຸໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຎາເຓ ຕິກ຺ເຂ ວຫນ຺ເຕ ສງ຺ຂາເຣສຸ ລຫຸໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປາທໍ ວາ ຐິຕິໍ ວາ ປວຕ຺ຕໍ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ນ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ. ຂຍວຍເຠທນິໂຣເຘເຍວ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວໍ ນາມ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ປສ຺ສໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ນາມ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກຖໍ ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສເນ ຎາຓໍ? ຣູປາຣມ຺ມຓຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສງ຺ຂາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສຕິ ¶ . ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ກຖໍ ອນຸປສ຺ສຕິ? ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ ໂນ ສຸຂໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ ໂນ ອຕ຺ຕໂຕ, ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ໂນ ນນ຺ທຕິ, ວິຣຊ຺ຊຕິ ໂນ ຣຊ຺ຊຕິ, ນິໂຣເຘຕິ ໂນ ສມຸເທຕິ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ ໂນ ອາທິຍຕິ.

‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ¶ ນນ຺ທິໍ, ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕິ.

‘‘ເວທນາຣມ຺ມຓຕາ…ເປ… ສຎ຺ຎາຣມ຺ມຓຕາ… ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓຕາ… ວິຎ຺ຎາຓາຣມ຺ມຓຕາ… ຈກ຺ຂາຣມ຺ມຓຕາ…ເປ… ຊຣາມຣຓາຣມ຺ມຓຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ…ເປ… ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕິ.

‘‘ວຕ຺ຖຸສງ຺ກມນາ ເຈວ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ວິວຏ຺ຏນາ;

ອາວຊ຺ຊນາພລຎ຺ເຈວ, ປຏິສງ຺ຂາວິປສ຺ສນາ.

‘‘ອາຣມ຺ມຓອນ຺ວເຍນ, ອຸໂຠ ເອກວວຕ຺ຖນາ;

ນິໂຣເຘ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາ, ວຍລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນາ.

‘‘ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ປຏິສງ຺ຂາ, ຠງ຺ຄຎ຺ຈ ອນຸປສ຺ສຕິ;

ສຸຎ຺ຎໂຕ ຈ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ອຘິປຎ຺ຎາວິປສ຺ສນາ.

‘‘ກຸສໂລ ຕີສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸ, ຈຕສ຺ໂສ ຈ ວິປສ຺ສນາສຸ;

ຕໂຍ ອຸປຏ຺ຐາເນ ກຸສລຕາ, ນານາທິຏ຺ຐີສຸ ນ ກມ຺ປຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ, ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສເນ ຎາຓ’’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໑-໕໒).

໗໔໒. ຕຕ຺ຖ ¶ ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຊານິຕ຺ວາ, ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ທິສ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາຕິ ຕສ຺ສ, ອາຣມ຺ມຓໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ປຏິສງ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສເນ ຍາ ປຎ຺ຎາ, ອິທໍ ວິປສ຺ສເນ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ກຖໍ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ຕາວ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຍ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ຍຖາ ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປາຣມ຺ມຓຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຣູປາຣມ຺ມຓຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຖ ວາ ຣູປາຣມ຺ມຓຠາເວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຊານິຕ຺ວາ, ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ທິສ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອປເຣນ ຈິຕ຺ເຕນ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ ‘‘ຎາຕຎ຺ຈ ຎາຓຎ຺ຈ ອຸໂຠປິ ວິປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ອນຸ ອນຸ ປສ຺ສຕິ, ອເນເກຫິ ອາກາເຣຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ – ‘‘ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ກຖໍ ອນຸປສ຺ສຕິ. ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຠງ຺ໂຄ ນາມ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ປຣມາ ໂກຏິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສໂກ ໂຍຄາວຈໂຣ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ. ຕໂຕ ອນິຈ຺ຈສ຺ສ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອນຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕເທວ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ສຸຂໂຕ. ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ ໂນ ອຕ຺ຕໂຕ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຍໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ, ນ ຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຍຎ຺ຈ ອນຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ເອຕສ຺ມິໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນານຸສາເຣນ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ທິຏ຺ເຐ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ໂນ ນນ຺ທຕິ. ວິຣຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຣຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເອວໍ ອຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ໂລກິເກເນວ ຕາວ ຎາເຓນ ຣາຄໍ ນິໂຣເຘຕິ, ໂນ ສມຸເທຕິ. ສມຸທຍໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ວາ ໂສ ເອວໍ ວິຣຕ຺ໂຕ ຍຖາ ທິຏ຺ຐໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ, ຕຖາ ອທິຏ຺ຐມ຺ປິ ອນ຺ວຍຎາຓວເສນ ນິໂຣເຘຕິ ¶ , ໂນ ສມຸເທຕິ. ນິໂຣຘໂຕວ ມນສິກໂຣຕິ. ນິໂຣຘເມວສ຺ສ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ສມຸທຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາທິຍຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ອຍມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈາທິອນຸປສ຺ສນາ ຕທງ຺ຄວເສນ ສທ຺ຘິໍ ຂນ຺ຘາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ກິເລສານໍ ປຣິຈ຺ຈຊນໂຕ, ສງ຺ຂຕໂທສທສ຺ສເນນ ຈ ຕພ຺ພິປຣີເຕ ນິພ຺ພາເນ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປກ຺ຂນ຺ທນໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ເຈວ ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ນເຍນ ກິເລເສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ນິພ຺ພາເນ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ນາປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນວເສນ ກິເລເສ ອາທິຍຕິ, ນ ອໂທສທສ຺ສິຕາວເສນ ສງ຺ຂຕາຣມ຺ມຓໍ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ ໂນ ອາທິຍຕີ’’ຕິ.

໗໔໓. ອິທານິສ຺ສ ເຕຫິ ຎາເຓຫິ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນນ຺ທິນ຺ຕິ ສປ຺ປີຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໗໔໔. ຄາຖາສຸ ¶ ປນ ວຕ຺ຖຸສງ຺ກມນາຕິ ຣູປສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ຠງ຺ໂຄ ທິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ສາປິ ຠງ຺ຄທສ຺ສນວເສນ ປຸຣິມວຕ຺ຖຸໂຕ ອຎ຺ຎວຕ຺ຖຸສງ຺ກມນາ. ປຎ຺ຎາຍ ຈ ວິວຏ຺ຏນາຕິ ອຸທຍໍ ປຫາຍ ວເຍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ອາວຊ຺ຊນາພລຎ຺ເຈວາຕິ ຣູປສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ຠງ຺ຄາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນນ຺ຕຣເມວ ອາວຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາ. ປຏິສງ຺ຂາວິປສ຺ສນາຕິ ເອສາ ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາ ນາມ.

໗໔໕. ອາຣມ຺ມຓອນ຺ວເຍນ ອຸໂຠ ເອກວວຕ຺ຖນາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນ຺ວເຍນ ອນຸຄມເນນ ຍຖາ ອິທໍ, ຕຖາ ອຕີເຕປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ອນາຄເຕປິ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ເອກສຠາເວເນວ ວວຕ຺ຖາປນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ສໍວິຊ຺ຊມານມ຺ຫິ ວິສຸທ຺ຘທສ຺ສໂນ,

ຕທນ຺ວຍໍ ເນຕິ ອຕີຕນາຄເຕ;

ສພ຺ເພປິ ¶ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ປໂລກິໂນ,

ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູ ສູຣິເຍວ ອຸຄ຺ຄເຕ’’ຕິ.

ນິໂຣເຘ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຠງ຺ຄວເສນ ເອກວວຕ຺ຖານໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຠງ຺ຄສງ຺ຂາເຕ ນິໂຣເຘ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາ ຕຄ຺ຄຣຸຕາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາ ຕປ຺ໂປຓຕາ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຍລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນາຕິ ເອສາ ວຍລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນາ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໗໔໖. ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ປຸຣິມຎ຺ຈ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ຊານິຕ຺ວາ. ຠງ຺ຄຎ຺ຈ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ຕສ຺ສາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສຕິ. ສຸຎ຺ຎໂຕ ຈ ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວໍ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສໂຕ ‘‘ສງ຺ຂາຣາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຠໂທ ມຣຓໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອິຊ຺ຌຕິ.

ເຕນາຫຸ ¶ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຂນ຺ຘາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ນ ຈຕ຺ຖິ ອຎ຺ໂຎ,

ຂນ຺ຘານ ເຠໂທ ມຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ເຕສໍ ຂຍໍ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ,

ມຓິໍວ ວິຊ຺ຌໍ ວຊິເຣນ ໂຍນິໂສ’’ຕິ.

ອຘິປຎ຺ຎາວິປສ຺ສນາຕິ ຍາ ຈ ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາ ຍາ ຈ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາ ຍຎ຺ຈ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ອຍໍ ອຘິປຎ຺ຎາວິປສ຺ສນາ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໗໔໗. ກຸສໂລ ຕີສຸ ອນຸປສ຺ສນາສູຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີສຸ ຕີສຸ ເຉໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ຈຕສ຺ໂສ ຈ ວິປສ຺ສນາສູຕິ ນິພ຺ພິທາທີສຸ ຈ ຈຕູສຸ ວິປສ຺ສນາສຸ. ຕໂຍ ອຸປຏ຺ຐາເນ ກຸສລຕາຕິ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ຕິວິເຘ ອຸປຏ຺ຐາເນ ກຸສລຕາຍ. ນານາທິຏ຺ຐີສຸ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິອາທີສຸ ນານປ຺ປກາຣາສຸ ທິຏ຺ຐີສຸ ນ ເວຘຕິ.

໗໔໘. ໂສ ເອວໍ ອເວຘມາໂນ ‘‘ອນິຣຸທ຺ຘເມວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອຠິນ຺ນເມວ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕມນສິກາໂຣ ¶ ທຸພ຺ພລຠາຊນສ຺ສ ວິຍ ຠິຊ຺ຊມານສ຺ສ, ສຸຂຸມຣຊສ຺ເສວ ວິປ຺ປກິຣິຍມານສ຺ສ, ຕິລານໍ ວິຍ ຠຊ຺ຊິຍມານານໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິປວຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຠທເມວ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຍຖາ ນາມ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີເຣ ວາ ນທີຕີເຣ ວາ ຐິໂຕ ຖູລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕານິ ອຸທກພຸພ຺ພຸຬການິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ຠິຊ຺ຊມານານິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອວເມວ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປສ຺ສຕິ. ເອວຣູປໍ ຫິ ໂຍຄາວຈຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍຖາ ພຸພ຺ພຸຬກໍ ປສ຺ເສ, ຍຖາ ປສ຺ເສ ມຣີຈິກໍ;

ເອວໍ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕໍ, ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໗໐);

໗໔໙. ຕສ຺ເສວໍ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປສ຺ສໂຕ ອຏ຺ຐານິສໍສປຣິວາຣໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ພລປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣິເມ ອຏ຺ຐານິສໍສາ – ຠວທິຏ຺ຐິປ຺ປຫານໍ, ຊີວິຕນິກນ຺ຕິປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ສທາຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕາ, ວິສຸທ຺ຘາຊີວິຕາ, ອຸສ຺ສຸກ຺ກປ຺ປຫານໍ, ວິຄຕຠຍຕາ, ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈປຏິລາໂຠ, ອຣຕິຣຕິສຫນຕາຕິ.

ເຕນາຫຸ ¶ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອິມານິ ອຏ຺ຐຄ຺ຄຸຓມຸຕ຺ຕມານິ,

ທິສ຺ວາ ຕຫິໍ ສມ຺ມສເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ອາທິຕ຺ຕເຈລສ຺ສິຣສູປໂມ ມຸນິ,

ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອມຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓກຖາ

໗໕໐. ຕສ຺ເສວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ຂຍວຍເຠທນິໂຣຘາຣມ຺ມຓໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ¶ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປເຠທກາ ສງ຺ຂາຣາ ສຸເຂນ ຊີວິຕຸກາມສ຺ສ ຠີຣຸກປຸຣິສສ຺ສ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິອຈ຺ຉຕຣຈ຺ຉຍກ຺ຂຣກ຺ຂສຈຓ຺ຑໂຄຓຈຓ຺ຑກຸກ຺ກຸຣປຠິນ຺ນມທຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິໂຆຣອາສີວິສອສນິວິຈກ຺ກສຸສານຣຓຠູມິຊລິຕອງ຺ຄາຣກາສຸອາທໂຍ ວິຍ ມຫາຠຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ‘‘ອຕີຕາ ສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອນາຄເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກສງ຺ຂາຣາປິ ເອວເມວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປສ຺ສໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ເອກິສ຺ສາ ກິຣ ອິຕ຺ຖິຍາ ຕໂຍ ປຸຕ຺ຕາ ຣາຊປຣາຘິກາ, ເຕສໍ ຣາຊາ ສີສຈ຺ເຉທໍ ອາຓາເປສິ. ສາ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຆາຕນໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ. ສາ ເຊຏ຺ຐສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ນໍ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ຈ ຉິຊ຺ຊມານໍ ທິສ຺ວາ ກນິຏ຺ຐມ຺ຫິ ອາລຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິ ‘‘ອຍມ຺ປິ ເອເຕສຎ຺ເຎວ ສທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ນສີສທສ຺ສນໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ອຕີຕສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣຘທສ຺ສນໍ, ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ຉິຊ຺ຊມານສີສທສ຺ສນໍ ວິຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ນິໂຣຘທສ຺ສນໍ, ‘‘ອຍມ຺ປິ ເອເຕສຎ຺ເຎວ ສທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກນິຏ຺ຐປຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ອາລຍວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ‘‘ອນາຄເຕປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອນາຄຕານໍ ນິໂຣຘທສ຺ສນໍ. ຕສ຺ເສວໍ ປສ຺ສໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ.

ອປຣາປິ ອຸປມາ – ເອກາ ກິຣ ປູຕິປຊາ ອິຕ຺ຖີ ທສ ທາຣເກ ວິຊາຍິ. ເຕສຸ ນວ ມຕາ, ເອໂກ ຫຕ຺ຖຄໂຕ ມຣຕິ, ອປໂຣ ກຸຈ຺ຉິຍໍ. ສາ ນວ ທາຣເກ ¶ ມເຕ ທສມຎ຺ຈ ມີຍມານໍ ທິສ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຄເຕ ອາລຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິ ‘‘ອຍມ຺ປິ ເອເຕສຎ຺ເຎວ ສທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ນວນ຺ນໍ ທາຣການໍ ມຣຓານຸສ຺ສຣຓໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ອຕີຕສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣຘທສ຺ສນໍ, ຫຕ຺ຖຄຕສ຺ສ ມີຍມານຠາວທສ຺ສນໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ນິໂຣຘທສ຺ສນໍ, ກຸຈ຺ຉິຄເຕ ອາລຍວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ອນາຄຕານໍ ນິໂຣຘທສ຺ສນໍ. ຕສ຺ເສວໍ ປສ຺ສໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ.

໗໕໑. ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ປນ ຠາຍຕິ ນ ຠາຍຕີຕິ? ນ ຠາຍຕິ. ຕຎ຺ຫິ ອຕີຕາ ສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອນາຄຕາ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຕີຣຓມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຕິສ຺ໂສ ອງ຺ຄາຣກາສຸໂຍ ໂອໂລກຍມາໂນ ສຍໍ ນ ຠາຍຕິ, ເກວລໍ ຫິສ຺ສ ‘‘ເຍ ເຍ ເອຕ຺ຖ ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕີຣຓມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ຂທິຣສູລໍ ອໂຍສູລໍ ສຸວຓ຺ຓສູລນ຺ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ¶ ຐປິຕໍ ສູລຕ຺ຕຍໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ສຍໍ ນ ຠາຍຕິ, ເກວລໍ ຫິສ຺ສ ‘‘ເຍ ເຍ ອິເມສຸ ສູເລສຸ ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕີຣຓມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ສຍໍ ນ ຠາຍຕິ, ເກວລໍ ຫິສ຺ສ ອງ຺ຄາຣກາສຸຕ຺ຕຍສທິເສສຸ, ສູລຕ຺ຕຍສທິເສສຸ ຈ ຕີສຸ ຠເວສຸ ‘‘ອຕີຕາ ສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອນາຄຕາ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕີຣຓມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ເກວລໍ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິນິວາສຄຕາ ສງ຺ຂາຣາ ພ຺ຍສນາປນ຺ນາ ສປ຺ປຏິຠຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເອວໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາເນ ປນສ຺ສ ອຍໍ ປາຬິ –

‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ກິໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ? ທຸກ຺ຂໂຕ. ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ກິໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ? ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗).

ຕຕ຺ຖ ¶ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສງ຺ຂາຣານເມເວຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ສງ຺ຂາຣານໍ ມຣຓເມວ ປສ຺ສຕິ, ເຕນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣູປາຣູປຠວປວຕ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ສຸຂສມ຺ມຕາຍປິ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠິຓ຺ຫປຏິປີຬນຠາວເມວ ປສ຺ສຕິ, ເຕນສ຺ສ ປວຕ຺ຕໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ສຸຎ຺ຎຄາມໍ ວິຍ ມຣີຈິຄນ຺ຘພ຺ພນຄຣາທີນິ ວິຍ ຈ ຣິຕ຺ຕໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ສຸຎ຺ຎໍ ອສ຺ສາມິກໍ ອປຣິຓາຍກໍ ປສ຺ສຕິ. ເຕນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຠຍໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ.

ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓກຖາ

໗໕໒. ຕສ຺ສ ຕໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ¶ ເນວ ຕາຓໍ, ນ ເລຓໍ, ນ ຄຕິ, ນປ຺ປຏິສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິນິວາສຄເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ເອກສງ຺ຂາເຣປິ ປຕ຺ຖນາ ວາ ປຣາມາໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ. ຕໂຍ ຠວາ ວີຕຈ຺ຈິກງ຺ຄາຣປຸຓ຺ຓອງ຺ຄາຣກາສຸໂຍ ວິຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ ໂຆຣວິສອາສີວິສາ ວິຍ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກວຘກາ ວິຍ, ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານິ ສຸຎ຺ຎຄາໂມ ວິຍ, ຉ ພາຫິຣາຍຕນານິ ຄາມຆາຕກໂຈຣາ ວິຍ, ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ນວ ຈ ສຕ຺ຕາວາສາ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາ ສໂຊຕິຠູຕາ ວິຍ ຈ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຄຓ຺ຑຠູຕາ ໂຣຄຠູຕາ ສລ຺ລຠູຕາ ອຆຠູຕາ ອາພາຘຠູຕາ ວິຍ ຈ ນິຣສ຺ສາທາ ນິຣສາ ມຫາອາທີນວຣາສິຠູຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ສຸເຂນ ຊີວິຕຸກາມສ຺ສ ຠີຣຸກປຸຣິສສ຺ສ ຣມຓີຍາກາຣສຓ຺ຐິຕມ຺ປິ ສວາຬກມິວ ວນຄຫນໍ, ສສທ຺ທູລາ ວິຍ ຄຸຫາ, ສຄາຫຣກ຺ຂສໍ ວິຍ ອຸທກໍ, ສມຸສ຺ສິຕຂຄ຺ຄາ ວິຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ສວິສໍ ວິຍ ໂຠຊນໍ, ສໂຈໂຣ ວິຍ ມຄ຺ໂຄ, ອາທິຕ຺ຕມິວ ອຄາຣໍ, ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕເສນາ ວິຍ ຣຓຠູມິ. ຍຖາ ຫິ ໂສ ປຸຣິໂສ ເອຕານິ ສວາຬກວນຄຫນາທີນິ ອາຄມ຺ມ ຠີໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ ອາທີນວເມວ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວາຍໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ¶ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາວເສນ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ສມນ຺ຕໂຕ ນິຣສໍ ນິຣສ຺ສາທໍ ອາທີນວເມວ ປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປສ຺ສໂຕ ອາທີນວຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກຖໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓໍ? ອຸປ຺ປາໂທ ຠຍນ຺ຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕໍ ຠຍນ຺ຕິ… ນິມິຕ຺ຕໍ ຠຍນ຺ຕິ… ອາຍູຫນາ ຠຍນ຺ຕິ… ປຏິສນ຺ຘິ ຠຍນ຺ຕິ… ຄຕິ ຠຍນ຺ຕິ… ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຠຍນ຺ຕິ… ອຸປປຕ຺ຕິ ຠຍນ຺ຕິ… ຊາຕິ ຠຍນ຺ຕິ… ຊຣາ ຠຍນ຺ຕິ… ພ຺ຍາຘິ ຠຍນ຺ຕິ… ມຣຓໍ ຠຍນ຺ຕິ… ໂສໂກ ຠຍນ຺ຕິ… ປຣິເທໂວ ຠຍນ຺ຕິ… ອຸປາຍາໂສ ຠຍນ຺ຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓໍ. ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອນຸປາຍາໂສ ເຂມນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ອຸປ຺ປາໂທ ຠຍໍ, ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາໂສ ຠຍໍ, ອນຸປາຍາໂສ ເຂມນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ.

‘‘ອຸປ຺ປາໂທ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາໂສ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓໍ. ອນຸປ຺ປາໂທ ສຸຂນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ¶ ຎາຓໍ. ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອນຸປາຍາໂສ ສຸຂນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ອຸປ຺ປາໂທ ທຸກ຺ຂໍ, ອນຸປ຺ປາໂທ ສຸຂນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາໂສ ທຸກ຺ຂໍ, ອນຸປາຍາໂສ ສຸຂນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ.

‘‘ອຸປ຺ປາໂທ ສາມິສນ຺ຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາໂສ ສາມິສນ຺ຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓໍ. ອນຸປ຺ປາໂທ ນິຣາມິສນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອນຸປາຍາໂສ ນິຣາມິສນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ອຸປ຺ປາໂທ ສາມິສໍ, ອນຸປ຺ປາໂທ ນິຣາມິສນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາໂສ ສາມິສໍ, ອນຸປາຍາໂສ ນິຣາມິສນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ.

ອຸປ຺ປາໂທ ¶ ‘‘ສງ຺ຂາຣາຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາໂສ ສງ຺ຂາຣາຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓໍ. ອນຸປ຺ປາໂທ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອນຸປາຍາໂສ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ອຸປ຺ປາໂທ ສງ຺ຂາຣາ, ອນຸປ຺ປາໂທ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາໂສ ສງ຺ຂາຣາ, ອນຸປາຍາໂສ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ.

‘‘ອຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ, ນິມິຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ;

ອາຍູຫນໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ, ຎາຓໍ ອາທີນເວ ອິທໍ.

‘‘ອນຸປ຺ປາທໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ, ອນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຂນ຺ຕິ ຈ;

ອນາຍູຫນາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິ, ຎາຓໍ ສນ຺ຕິປເທ ອິທໍ.

‘‘ອິທໍ ອາທີນເວ ຎາຓໍ, ປຎ຺ຈຐາເນສຸ ຊາຍຕິ;

ປຎ຺ຈຐາເນ ສນ຺ຕິປເທ, ທສ ຎາເຓ ປຊານາຕິ;

ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ກຸສລຕາ, ນານາທິຏ຺ຐີສຸ ນ ກມ຺ປຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ. ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໓).

໗໕໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸປ຺ປາໂທຕິ ປຸຣິມກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ອິຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ອາຍູຫນາຕິ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ. ປຏິສນ຺ຘີຕິ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ຄຕີຕິ ຍາຍ ຄຕິຍາ ສາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ຂນ຺ຘານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ. ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ‘‘ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໘໙, ໑໒໙໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິ. ຊາຕີຕິ ຊຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ. ຊຣາມຣຓາທໂຍ ປາກຏາ ເອວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ປຎ຺ເຈວ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເສສາ ເຕສໍ ເວວຈນວເສນ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຊາຕີຕິ ອິທຎ຺ຫິ ທ຺ວຍໍ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ເຈວ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຈ ເວວຈນໍ. ຄຕິ ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ. ຊຣາທໂຍ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ. ເຕນາຫ –

‘‘ອຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ, ນິມິຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ;

ອາຍູຫນໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ, ຎາຓໍ ອາທີນເວ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຈ.

‘‘ອິທໍ ອາທີນເວ ຎາຓໍ, ປຎ຺ຈຐາເນສຸ ຊາຍຕີ’’ຕິ ຈ.

ອນຸປ຺ປາໂທ ¶ ເຂມນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓນ຺ຕິອາທິ ປນ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຎາຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນນ ວາ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄຫທຍານໍ ອຠຍມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ ເຂມໍ ນິຣາທີນວນ຺ຕິ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ຠຍໂຕ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານວເສນ ສິທ຺ຘສ຺ສ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ອານິສໍສທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ເປຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ຠຍໍ, ຕໍ ຍສ຺ມາ ນິຍມໂຕ ທຸກ຺ຂໍ. ຕໍ ວຏ຺ຏາມິສໂລກາມິສກິເລສາມິເສຫິ ອວິປ຺ປມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາມິສເມວ. ຍຎ຺ຈ ສາມິສໍ, ຕໍ ສງ຺ຂາຣມຕ຺ຕເມວ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸປ຺ປາໂທ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຠຍາກາເຣນ ທຸກ຺ຂາກາເຣນ ສາມິສາກາເຣນາຕິ ເອວໍ ອາກາຣນານຕ຺ຕໂຕ ປວຕ຺ຕິວເສເນເວຕ຺ຖ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທສຎາເຓ ປຊານາຕີຕິ ອາທີນວຎາຓໍ ປຊານນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປາທາທິວຕ຺ຖຸການິ ປຎ຺ຈ, ອນຸປ຺ປາທາທິວຕ຺ຖຸການິ ປຎ຺ຈາຕິ ທສ ຎາຓານິ ປຊານາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ກຸສລຕາຕິ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ເຈວ ສນ຺ຕິປທຎາຓສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸສລຕາຍ. ນານາທິຏ຺ຐີສຸ ¶ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປຣມທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາສຸ ທິຏ຺ຐີສຸ ນ ເວຘຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓກຖາ

໗໕໔. ໂສ ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ອາທີນວໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສຄເຕ ສເຠທເກ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ ນາຠິຣມຕິ.

ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ, ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕປາທາຠິຣໂຕ ສຸວຓ຺ຓຣາຊຫໍໂສ ອສຸຈິມ຺ຫິ ຈຓ຺ຑາລຄາມທ຺ວາຣອາວາເຏ ນາຠິຣມຕິ, ສຕ຺ຕສຸ ມຫາສເຣສຸເຍວ ອຠິຣມຕິ, ເອວເມວ ອຍມ຺ປິ ໂຍຄີຣາຊຫໍໂສ ສຸປຣິທິຏ຺ຐາທີນເວ ສເຠທເກ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນາຠິຣມຕິ. ຠາວນາຣາມຕາຍ ປນ ຠາວນາຣຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸເຍວ ຣມຕິ.

ຍຖາ ¶ ຈ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ນາຠິຣມຕິ, ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖເຕ ປນ ຫິມວນ຺ເຕເຍວ ຣມຕິ, ເອວມຍໍ ໂຍຄີສີໂຫ ຕິວິເຘ ສຸຄຕິຠເວປິ ນາຠິຣມຕິ, ຕີສຸ ປນ ອນຸປສ຺ສນາສຸເຍວ ຣມຕິ.

ຍຖາ ຈ ສພ຺ພເສໂຕ ສຕ຺ຕປຕິຏ຺ໂຐ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນາຠິຣມຕິ, ຫິມວຕິ ຉທ຺ທນ຺ຕທຫຄຫເນເຍວ ອຠິຣມຕິ, ເອວມຍໍ ໂຍຄີວຣວາຣໂຓ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນາຠິຣມຕິ, ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທິຏ຺ເຐ ສນ຺ຕິປເທເຍວ ອຠິຣມຕິ, ຕນ຺ນິນ຺ນຕປ຺ໂປຓຕປ຺ປພ຺ຠາຣມານໂສ ໂຫຕີຕິ.

ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໗໕໕. ຕໍ ປເນຕໍ ປຸຣິເມນ ຎາຓທ຺ວເຍນ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ ¶ ເອກເມວ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ຠຍໂຕ ອທ຺ທສາຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ຊາຕໍ. ເຕສຸເຍວ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອາທີນວໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາ ນາມ ຊາຕໍ. ເຕສຸເຍວ ສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ ນາມ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ.

ປາຬິຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍາ ຈ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ, ຍຎ຺ຈ ອາທີນເວ ຎາຓໍ, ຍາ ຈ ນິພ຺ພິທາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗).

ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓກຖາ

໗໕໖. ອິມິນາ ປນ ນິພ຺ພິທາຎາເຓນ ອິມສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ອນຠິຣມນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສຄເຕສຸ ສເຠທເກສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ເອກສງ຺ຂາເຣປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສຊ຺ຊຕິ, ນ ລຄ຺ຄຕິ, ນ ພຊ຺ຌຕິ, ສພ຺ພສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມໍ ນິສ຺ສຣິຕຸກາມໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ນາມ ຊາລພ຺ຠນ຺ຕຣຄໂຕ ມຈ຺ໂຉ, ສປ຺ປມຸຂຄໂຕ ມຓ຺ຑູໂກ, ປຎ຺ຊຣປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວນກຸກ຺ກຸໂຏ, ທຬ຺ຫປາສວສຄໂຕ ມິໂຄ, ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຫຕ຺ຖຄໂຕ ສປ຺ໂປ, ມຫາປງ຺ກປກ຺ຂນ຺ໂທ ກຸຎ຺ຊໂຣ, ສຸປຓ຺ຓມຸຂຄໂຕ ¶ ນາຄຣາຊາ, ຣາຫຸມຸຂປ຺ປວິຏ຺ໂຐ ຈນ຺ໂທ, ສປຕ຺ຕປຣິວາຣິໂຕ ປຸຣິໂສຕິ ເອວມາທໂຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາ ນິສ຺ສຣິຕຸກາມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມໍ ນິສ຺ສຣິຕຸກາມໍ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ວິຄຕາລຍສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ ຎາຓນ຺ຕິ.

ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓກຖາ

໗໕໗. ໂສ ເອວໍ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຏ຺ຐິຕິນິວາສຄເຕຫິ ສເຠທເກຫິ ສງ຺ຂາເຣຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ສພ຺ພສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ປຸນ ເຕ ເອວໍ ສງ຺ຂາເຣ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ໂສ ¶ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ອນຈ຺ຈນ຺ຕິກໂຕ, ຕາວກາລິກໂຕ, ອຸປ຺ປາທວຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໂຕ, ປໂລກໂຕ, ຈລໂຕ, ປຠງ຺ຄຸໂຕ, ອທ຺ຘຸວໂຕ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໂຕ, ອສ຺ສາຣກໂຕ, ວິຠວໂຕ, ສງ຺ຂຕໂຕ, ມຣຓຘມ຺ມໂຕຕິອາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ອນິຈ຺ຈາຕິ ປສ຺ສຕິ.

ອຠິຓ຺ຫປຏິປີຬນໂຕ, ທຸກ຺ຂມໂຕ, ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ, ໂຣຄໂຕ, ຄຓ຺ຑໂຕ, ສລ຺ລໂຕ, ອຆໂຕ, ອາພາຘໂຕ, ອີຕິໂຕ, ອຸປທ຺ທວໂຕ, ຠຍໂຕ, ອຸປສຄ຺ຄໂຕ, ອຕາຓໂຕ, ອເລຓໂຕ, ອສຣຓໂຕ, ອາທີນວໂຕ, ອຆມູລໂຕ, ວຘກໂຕ, ສາສວໂຕ, ມາຣາມິສໂຕ, ຊາຕິຘມ຺ມໂຕ, ຊຣາຘມ຺ມໂຕ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໂຕ, ໂສກຘມ຺ມໂຕ, ປຣິເທວຘມ຺ມໂຕ, ອຸປາຍາສຘມ຺ມໂຕ, ສໍກິເລສິກຘມ຺ມໂຕຕິອາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ທຸກ຺ຂາຕິ ປສ຺ສຕິ.

ອຊຎ຺ຎໂຕ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໂຕ, ເຊຄຸຈ຺ຉໂຕ, ປຏິກ຺ກູລໂຕ, ອມຓ຺ຑນາຣຫໂຕ, ວິຣູປໂຕ, ພີຠຈ຺ຉໂຕຕິອາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓສ຺ສ ປຣິວາຣຠູຕໂຕ ອສຸຠໂຕ ປສ຺ສຕິ.

ປຣໂຕ, ຣິຕ຺ຕໂຕ, ຕຸຈ຺ຉໂຕ, ສຸຎ຺ຎໂຕ, ອສ຺ສາມິກໂຕ, ອນິສ຺ສຣໂຕ, ອວສວຕ຺ຕິໂຕຕິອາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ອນຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ.

໗໕໘. ເອວຎ຺ຫິ ¶ ປສ຺ສຕາເນນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປນາຍເມເຕ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ? ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ເອໂກ ກິຣ ປຸຣິໂສ ‘‘ມຈ຺ເຉ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຈ຺ຉຂິປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທເກ ໂອຑ຺ຑາເປສິ ໂສ ຂິປ຺ປມຸເຂນ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຸທເກ ສປ຺ປໍ ຄີວາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຈ຺ໂຉ ເມ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ມຫາ ວຕ ມຍາ ມຈ຺ໂຉ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍທສ຺ສເນນ ສປ຺ໂປຕິ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ຠີໂຕ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຄຫເຓ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖໍ ນິພ຺ເພເຐຕ຺ວາ ພາຫຸໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິສີເສ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສປ຺ປໍ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ທຸຏ຺ຐ ສປ຺ປາ’’ຕິ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຕຬາກປາຬິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ມຫນ຺ຕສ຺ສ ວຕ ໂຠ ສປ຺ປສ຺ສ ມຸຂໂຕ ມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ‘‘ມຈ຺ໂຉ’’ຕິ ສປ຺ປໍ ຄີວາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ໂຍຄິໂນ ອາທິໂຕວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐກາໂລ, ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປມຸຂໂຕ ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍທສ຺ສນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຕິລກ຺ຂຓທສ຺ສນໍ, ຕສ຺ສ ຠີຕກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ. ຕໂຕ ອາທີນວທສ຺ສນໍ ວິຍ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ຄຫເຓ ນິພ຺ພິນ຺ທນໍ ວິຍ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ. ສປ຺ປໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມຕາ ວິຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ, ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍກຣຓໍ ວິຍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປນໍ. ຍຖາ ຫິ ໂສ ປຸຣິໂສ ສປ຺ປໍ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຑໍສິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວໍ ປາເປຕ຺ວາ ສຸມຸຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈຕິ, ເອວມຍໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປເນນ ສງ຺ຂາເຣ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທຸພ຺ພເລ ກຕ຺ວາ ປຸນ ນິຈ຺ຈສຸຂສຸຠອຕ຺ຕາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ສຸມຸຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ.

໗໕໙. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ¶ ມນສິກໂຣໂຕ ກິໍ ປຏິສງ຺ຂາ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ທຸກ຺ຂໂຕ. ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ກິໍ ປຏິສງ຺ຂາ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິສງ຺ຂາ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ປຏິສງ຺ຂາ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິສງ຺ຂາ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗).

ເອຕ຺ຖ ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ອທ຺ຘຸວໍ ຕາວກາລິກ’’ນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓວເສນ ຊານິຕ຺ວາ. ກາມຎ຺ຈ ນ ປຐມໍ ຊານິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂວຫາຣວເສນ ປນ ‘‘ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ (ມ. ນິ. ໓.໔໒໑) ວິຍ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກຕ຺ຕນເຍນ ວາ ປຸຣິມຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິມຎ຺ຈ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມິນາ ນເຍນ ອິຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ປທທ຺ວເຍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓກຖາ

໗໖໐. ໂສ ¶ ເອວໍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ສຸຎ຺ຎາ’’ຕິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໖໙) ທ຺ວິໂກຏິກໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສ ເອວໍ ເນວ ອຕ຺ຕານໍ, ນ ປຣໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣຠາເວ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ‘‘ນາຫໍ ກ຺ວຈນິ, ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິໍ, ນ ຈ ມມ ກ຺ວຈນິ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈນຕຕ຺ຖີ’’ຕິ ຍາ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸໂກຏິກາ ສຸຎ຺ຎຕາ ກຖິຕາ, ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ນາຫໍ ກ຺ວຈນີຕິ ກ຺ວຈິ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕານໍ ກສ຺ສຈິ ປຣສ຺ສ ກິຎ຺ຈນຠາເວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ຠາຕິຏ຺ຐາເນວາ ຠາຕຣໍ, ສຫາຍຏ຺ຐາເນ ວາ ສຫາຍໍ, ປຣິກ຺ຂາຣຏ຺ຐາເນ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ວາ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ມມ ກ຺ວຈນີຕິ ເອຕ຺ຖ ມມ-ສທ຺ທໍ ຕາວ ຐເປຕ຺ວາ ນ ຈ ກ຺ວຈນີຕິ ປຣສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕານໍ ກ຺ວຈິ ນປສ຺ສຕີຕິ ¶ ອຍມຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ມມ-ສທ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມມ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈນຕຕ຺ຖີຕິ ໂສ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ມມ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈນຠາເວ ອຕ຺ຖີຕິ ນ ປສ຺ສຕີຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຠາຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ຠາຕຣໍ, ສຫາຍຏ຺ຐາເນ ວາ ສຫາຍໍ ປຣິກ຺ຂາຣຏ຺ຐາເນ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຐາເນ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ອິມິນາ ກິຎ຺ຈນຠາເວນ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມຍໍ ຍສ຺ມາ ເນວ ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຕານໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ຕໍ ປຣສ຺ສ ກິຎ຺ຈນຠາເວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຎ຺ຈນຠາເວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາເນນ ຈຕຸໂກຏິກາ ສຸຎ຺ຎຕາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫຕີຕິ.

໗໖໑. ເອວໍ ຈຕຸໂກຏິກໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ຉຫາກາເຣຫິ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ກຖໍ? ຈກ຺ຂຸ ສຸຎ຺ຎໍ ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາ ນິຈ຺ເຈນ ວາ ຘຸເວນ ວາ ສສ຺ສເຕນ ວາ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ວາ…ເປ… ມໂນ ສຸຎ຺ໂຎ. ຣູປາ ສຸຎ຺ຎາ…ເປ… ຘມ຺ມາ ສຸຎ຺ຎາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ເອວໍ ຍາວ ຊຣາມຣຓາ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ.

໗໖໒. ເອວໍ ຉຫາກາເຣຫິ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປໍ ອສາຣໍ ນິສ຺ສາຣໍ ສາຣາປຄຕໍ ນິຈ຺ຈສາຣສາເຣນ ວາ ຘຸວສາຣສາເຣນ ວາ ສຸຂສາຣສາເຣນ ¶ ວາ ອຕ຺ຕສາຣສາເຣນ ວາ ນິຈ຺ເຈນ ວາ ຘຸເວນ ວາ ສສ຺ສເຕນ ວາ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ວາ. ເວທນາ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອສາຣໍ ນິສ຺ສາຣໍ ສາຣາປຄຕໍ ນິຈ຺ຈສາຣສາເຣນ ວາ ຘຸວສາຣສາເຣນ ວາ ສຸຂສາຣສາເຣນ ວາ ອຕ຺ຕສາຣສາເຣນ ວາ ນິຈ຺ເຈນ ວາ ຘຸເວນ ວາ ສສ຺ສເຕນ ວາ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ວາ. ຍຖາ ນໂຬ ອສາໂຣ ນິສ຺ສາໂຣ ສາຣາປຄໂຕ. ຍຖາ ເອຣຓ຺ໂຑ… ຍຖາ ອຸທຸມ຺ພໂຣ… ຍຖາ ເສຕວຈ຺ໂຉ… ຍຖາ ປາຬິຠທ຺ທໂກ… ຍຖາ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ… ຍຖາ ອຸທກພຸພ຺ພຸຬໍ… ຍຖາ ມຣີຈິ… ຍຖາ ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ… ຍຖາ ມາຍາ ອສາຣາ ນິສ຺ສາຣາ ສາຣາປຄຕາ, ເອວເມວ ຣູປໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອສາຣໍ ນິສ຺ສາຣໍ ສາຣາປຄຕໍ ນິຈ຺ຈສາຣສາເຣນ ວາ…ເປ… ອວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ວາຕິ (ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໘).

໗໖໓. ໂສ ¶ ເອວໍ ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫິ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ທສຫາກາເຣຫິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຣູປໍ ຣິຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ. ຕຸຈ຺ຉໂຕ… ສຸຎ຺ຎໂຕ… ອນຕ຺ຕໂຕ… ອນິສ຺ສຣິຍໂຕ… ອກາມກາຣິຍໂຕ… ອລພ຺ຠນີຍໂຕ… ອວສວຕ຺ຕກໂຕ… ປຣໂຕ… ວິວິຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ. ເວທນໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ຣິຕ຺ຕໂຕ…ເປ… ວິວິຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕີຕິ.

໗໖໔. ເອວໍ ທສຫາກາເຣຫິ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ທ຺ວາທສຫາກາເຣຫິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປໍ ນ ສຕ຺ໂຕ, ນ ຊີໂວ, ນ ນໂຣ, ນ ມາຓໂວ, ນ ອິຕ຺ຖີ, ນ ປຸຣິໂສ, ນ ອຕ຺ຕາ, ນ ອຕ຺ຕນິຍໍ. ນາຫໍ, ນ ມມ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ນ ກສ຺ສຈິ. ເວທນາ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ກສ຺ສຈີຕິ (ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໘).

໗໖໕. ເອວໍ ທ຺ວາທສຫາກາເຣຫິ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາວເສນ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ… ທຸກ຺ຂໂຕ… ໂຣຄໂຕ… ຄຓ຺ຑໂຕ… ສລ຺ລໂຕ… ອຆໂຕ… ອາພາຘໂຕ… ປຣໂຕ… ປໂລກໂຕ… ອີຕິໂຕ… ອຸປທ຺ທວໂຕ… ຠຍໂຕ… ອຸປສຄ຺ຄໂຕ… ຈລໂຕ… ປຠງ຺ຄຸໂຕ… ອທ຺ຘຸວໂຕ… ອຕາຓໂຕ… ອເລຓໂຕ… ອສຣຓໂຕ… ອສຣຓີຠູຕໂຕ… ຣິຕ຺ຕໂຕ… ຕຸຈ຺ຉໂຕ… ສຸຎ຺ຎໂຕ… ອນຕ຺ຕໂຕ… ອນສ຺ສາທໂຕ… ອາທີນວໂຕ… ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໂຕ… ອສ຺ສາຣກໂຕ… ອຆມູລໂຕ… ວຘກໂຕ… ວິຠວໂຕ… ສາສວໂຕ… ສງ຺ຂຕໂຕ… ມາຣາມິສໂຕ… ຊາຕິຘມ຺ມໂຕ… ຊຣາຘມ຺ມໂຕ… ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໂຕ… ມຣຓຘມ຺ມໂຕ… ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສອຸປາຍາສຘມ຺ມໂຕ… ສມຸທຍໂຕ… ອຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ… ອນສ຺ສາທໂຕ ¶ … ອາທີນວໂຕ… ນິສ຺ສຣຓໂຕ ປສ຺ສຕິ. ເວທນໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ…ເປ… ນິສ຺ສຣຓໂຕ ປສ຺ສຕິ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ…ເປ… ນິສ຺ສຣຓໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂຕິ. ເວທນໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ…ເປ… ນິສ຺ສຣຓໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂຕິ’’.

‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສຸ, ໂມຆຣາຊ ສທາ ສໂຕ;

ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໍ ອູຫຈ຺ຈ, ເອວໍ ມຈ຺ຈຸຕໂຣ ສິຍາ;

ເອວໍ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕໍ, ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໑໒໕; ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໘);

໗໖໖. ເອວໍ ¶ ສຸຎ຺ຎໂຕ ທິສ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຍຎ຺ຈ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ວິປ຺ປຫາຍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸທາສີໂນ ອໂຫສິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ, ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐຠຣິໂຍ ວິຍ ປຸຣິໂສ.

ຍຖາ ນາມ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ ຠເວຍ຺ຍ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ, ໂສ ຕາຍ ວິນາ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອຘິວາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ອຕິວິຍ ນໍ ມມາເຍຍ຺ຍ, ໂສ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອຎ຺ເຎນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ຐິຕໍ ວາ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ກເຖນ຺ຕິໍ ວາ ຫສນ຺ຕິໍ ວາ ທິສ຺ວາ ກຸປິໂຕ ອສ຺ສ ອນຕ຺ຕມໂນ, ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນ ນໍ ມມາຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ເຍນເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຸຣຸມານໍ ທິສ຺ວາປິ ເນວ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ນ ໂທມນສ຺ສໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ອຸທາສີໂນວ ຠເວຍ຺ຍ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ. ເອວເມວາຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣຫິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຫໍ ມມາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ ອທິສ຺ວາ ຠຍຎ຺ຈ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ວິປ຺ປຫາຍ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸທາສີໂນ ໂຫຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ.

ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ¶ ນວສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ.

ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປທຸມປລາເສ ອີສກໂປເຓ ອຸທກຜຸສິຕານິ ປຕິລີຍນ຺ຕິ ປຕິກຸຏນ຺ຕິ ປຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍນ຺ຕິ, ເອວເມວ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວາ ນຫາຣຸທທ຺ທຸລໍ ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ (ອ. ນິ. ໗.໔໙), ເອວເມວ ຕສ຺ສ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈິຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

໗໖໗. ຕໍ ປເນຕໍ ສເຈ ສນ຺ຕິປທໍ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ, ສພ຺ພໍ ສງ຺ຂາຣປ຺ປວຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິພ຺ພານເມວ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ໂນ ເຈ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຕໂຕ ¶ ປສ຺ສຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ ສາມຸທ຺ທິການໍ ທິສາກາໂກ ວິຍ. ສາມຸທ຺ທິກາ ກິຣ ວາຓິຊກາ ນາວໍ ອາໂຣຫນ຺ຕາ ທິສາກາກໍ ນາມ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ຍທາ ນາວາ ວາຕກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິເທສໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ຕີຣໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕທາ ທິສາກາກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ໂສ ກູປກຍຏ຺ຐິໂຕ ອາກາສໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ທິສາ ຈ ວິທິສາ ຈ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ຕີຣໍ ປສ຺ສຕິ, ຕທຠິມຸໂຂວ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂນ ເຈ ປສ຺ສຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກູປກຍຏ຺ຐິໍເຍວ ອລ຺ລີຍຕິ. ເອວເມວ ສເຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ສນ຺ຕິປທໍ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ, ສພ຺ພໍ ສງ຺ຂາຣປ຺ປວຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິພ຺ພານເມວ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ໂນ ເຈ ປສ຺ສຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ.

ຕທິທໍ ສຸປ຺ປຄ຺ເຄ ປິຏ຺ຐໍ ວຏ຺ຏຍມານໍ ວິຍ. ນິພ຺ພຏ຺ຏິຕກປ຺ປາສໍ ວິຫນມານໍ ວິຍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຍຎ຺ຈ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ປຫາຍ ສງ຺ຂາຣວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິວິຘານຸປສ຺ສນາວເສນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ຕິຏ຺ຐມານໍ ຕິວິຘວິໂມກ຺ຂມຸຂຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕອຣິຍປຸຄ຺ຄລວິຠາຄາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໗໖໘. ຕຕ຺ຣິທໍ ຕິວິຘານຸປສ຺ສນາວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອາຘິປເຕຍ຺ຍວເສນ ຕິວິຘວິໂມກ຺ຂມຸຂຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ອນຸປສ຺ສນາ ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕີຓິ ¶ ໂຂ ປນິມານິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ ໂລກນິຍ຺ຍານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ປຣິຈ຺ເຉທປຣິວຏຸມໂຕ ສມນຸປສ຺ສນຕາຍ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນຕາຍ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ມໂນສມຸຕ຺ເຕຊນຕາຍ, ອປ຺ປຓິຫິຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນຕາຍ, ສພ຺ພຘມ຺ເມ ປຣໂຕ ສມນຸປສ຺ສນຕາຍ, ສຸຎ຺ຎຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນຕາຍ, ອິມານິ ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ ໂລກນິຍ຺ຍານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໙).

ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ເຉທປຣິວຏຸມໂຕຕິ ອຸທຍພ຺ພຍວເສນ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຈວ ປຣິວຏຸມໂຕ ຈ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນໍ ຫິ ‘‘ອຸທຍໂຕ ປຸພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຄຕິໍ ສມນ຺ເນສມານໍ ‘‘ວຍໂຕ ປຣໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣິວຏຸມໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ມໂນສມຸຕ຺ເຕຊນຕາຍາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍເວຊນຕາຍ ¶ . ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສເນນ ຫິ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍເວເຊຕິ. ປຣໂຕ ສມນຸປສ຺ສນຕາຍາຕິ ‘‘ນາຫໍ, ນ ມມາ’’ຕິ ເອວໍ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສນຕາຍ. ອິຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ປທານິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເຕເນວ ຕທນນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຂຍໂຕ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຠຍໂຕ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໙).

໗໖໙. ກຕເມ ປນ ເຕ ວິໂມກ຺ຂາ, ເຍສໍ ອິມານິ ອນຸປສ຺ສນານິ ມຸຂານີຕິ? ອນິມິຕ຺ໂຕ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ, ສຸຎ຺ຎໂຕຕິ ເອເຕ ຕໂຍ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອຘິໂມກ຺ຂພຫຸໂລ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ປສ຺ສທ຺ຘິພຫຸໂລ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ເວທພຫຸໂລ ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໓).

ເອຕ຺ຖ ຈ ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ອນິມິຕ຺ຕາກາເຣນ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຘາຕຸຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ກິເລເສຫິ ຈ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິໂມກ຺ໂຂ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ອປ຺ປຓິຫິຕາກາເຣນ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ. ສຸຎ຺ຎຕາກາເຣນ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໗໗໐. ຍໍ ປນ ອຠິຘມ຺ເມ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານໍ ຠາເວຕິ ນິຍ຺ຍານິກໍ ອປຈຍຄາມິໍ ¶ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍ ປຐມາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ສຸຎ຺ຎຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໓໔໓ ອາທໂຍ) ເອວໍ ວິໂມກ຺ຂທ຺ວຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ວິປສ຺ສນາຄມນໍ ສນ຺ຘາຍ. ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ –

‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຠິນິເວສໍ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ສຸຂໂຕ ອຠິນິເວສໍ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຠິນິເວສໍ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ¶ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໙) ເອວໍ ອຠິນິເວສໍ ມຸຎ຺ຈນວເສນ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ຈ,

‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ສຸຂໂຕ ນິມິຕ຺ຕໍ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໙) ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈນວເສນ ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ຈ,

‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ປຓິຘິໍ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ສຸຂໂຕ ປຓິຘິໍ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ປຓິຘິໍ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໙) ເອວໍ ປຓິຘິໍ ມຸຎ຺ຈນວເສນ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ຈ –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາປິ ຕໍ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອວິຊຫນໂຕ ນ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອນິມິຕ຺ຕໍ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ສຸຎ຺ຎຕຎ຺ເຈວ ອປ຺ປຓິຫິຕຎ຺ຈ. ຕສ຺ສ ຈ ອາຄມນວເສນ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິໂມກ຺ໂຂ ອຸທ຺ຘໂຏ. ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ວິໂມກ຺ຂທ຺ວຍເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ວິໂມກ຺ຂກຖາ.

໗໗໑. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕ຺ຕອຣິຍປຸຄ຺ຄລວິຠາຄາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘານຸສາຣີ, ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ, ກາຍສກ຺ຂິ, ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ, ຘມ຺ມານຸສາຣີ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ¶ ອິເມ ຕາວ ສຕ຺ຕ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ, ເຕສໍ ວິຠາຄາຍ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໗໗໒. ໂຍ ຫິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອຘິໂມກ຺ຂພຫຸໂລ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິລຠຕິ, ໂສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສທ຺ຘານຸສາຣີ ໂຫຕິ. ເສເສສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ.

໗໗໓. ໂຍ ປນ ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ປສ຺ສທ຺ຘິພຫຸໂລ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິລຠຕິ, ໂສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາຍສກ຺ຂິ ນາມ ໂຫຕິ. ອຣູປຊ຺ຌານໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

໗໗໔. ໂຍ ¶ ປນ ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ເວທພຫຸໂລ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິລຠຕິ, ໂສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ໂຫຕິ. ຉສຸ ຐາເນສຸ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຜເລ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ.

໗໗໕. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕໍ –

‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສທ຺ຘານຸສາຣີ’’ຕິ.

ຕຖາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໑).

໗໗໖. ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ຜຸຏ຺ຐນ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຕຕິ ກາຍສກ຺ຂິ. ທິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ຌານຜສ຺ສໍ ປຐມໍ ຜຸສຕິ ປຈ຺ຉາ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ກາຍສກ຺ຂິ. ‘ທຸກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣາ, ສຸໂຂ ນິໂຣໂຘ’ຕິ ຎາຕໍ ໂຫຕິ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຜຸສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໑).

໗໗໗. ອິຕເຣສຸ ¶ ປນ ຈຕູສຸ ສທ຺ຘໍ ອນຸສຣຕິ, ສທ຺ຘາຍ ວາ ອນຸສຣຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສທ຺ຘານຸສາຣີ. ຕຖາ ປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສຣຕິ, ຘມ຺ເມນ ວາ ອນຸສຣຕີຕິ ຘມ຺ມານຸສາຣີ. ອຣູປຊ຺ຌາເນນ ເຈວ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຈາຕິ ອຸຠໂຕຠາເຄນ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ. ປຊານນ຺ໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ.

໗໗໘. ຕໍ ປເນຕໍ ປຸຣິເມນ ຎາຓທ຺ວເຍນ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ – ‘‘ອິທໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ເອກເມວ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ¶ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ນາມ ຊາຕໍ, ມຊ຺ເຌ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນາມ, ອນ຺ເຕ ຈ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ນາມ’’.

໗໗໙. ປາຬິຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກຖໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ-ປຏິສງ຺ຂາ-ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສຸ ຎາຓໍ? ອຸປ຺ປາທໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ-ປຏິສງ຺ຂາ-ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສຸ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ນິມິຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາສໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາປຏິສງ຺ຂາ-ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສຸ ຎາຓໍ. ອຸປ຺ປາໂທ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ…ເປ… ຠຍນ຺ຕິ…ເປ… ສາມິສນ຺ຕິ…ເປ… ອຸປ຺ປາໂທ ສງ຺ຂາຣາຕິ…ເປ… ອຸປາຍາໂສ ສງ຺ຂາຣາຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ-ປຏິສງ຺ຂາ-ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສຸ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໔).

໗໘໐. ຕຕ຺ຖ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ ຈ ສາ ປຏິສງ຺ຂາ ຈ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ຈາຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ-ປຏິສງ຺ຂາ-ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ອິຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນິພ຺ພິທາຎາເຓນ ນິພ຺ພິນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາທີນິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸກາມຕາ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມຕາ. ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍກຣຓຕ຺ຖໍ ມຊ຺ເຌ ປຏິສງ຺ຂານໍ ປຏິສງ຺ຂາ. ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອວສາເນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຸປ຺ປາໂທ ສງ຺ຂາຣາ, ເຕ ສງ຺ຂາເຣ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ’’ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ເອກເມວິທໍ ຎາຓໍ.

໗໘໑. ອປິຈ ອິມາຍປິ ປາຬິຍາ ອິທໍ ເອກເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕໍ – ‘‘ຍາ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ, ຍາ ຈ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ, ຍາ ຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗).

໗໘໒. ເອວໍ ¶ ອຘິຄຕສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂສ຺ສ ປນ ອິມສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ໂຫຕິ. ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາຕິ ວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີຕິ ວາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາທິຎາຓຕ຺ຕຍສ຺ເສວ ເອຕໍ ນາມໍ. ສາ ຫິ ສິຂໍ ອຸຕ຺ຕມຠາວໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ. ວຸຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ. ວຸຏ຺ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພຫິທ຺ຘານິມິຕ຺ຕຠູຕໂຕ ອຠິນິວິຏ຺ຐວຕ຺ຖຸໂຕ ເຈວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕປວຕ຺ຕໂຕ ຈ ວຸຏ຺ຐຫນໂຕ ມຄ຺ໂຄ, ຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ, ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໘໓. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຠິນິເວສວຸຏ຺ຐານານໍ ອາວິຠາວຕ຺ຖາຍ ມາຕິກາ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ¶ , ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ເອກປ຺ປຫາເຣນ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ, ອນິຈ຺ຈໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕໂຕ, ອນິຈ຺ຈໂຕ, ທຸກ຺ຂໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ.

໗໘໔. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອາທິໂຕວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣສຸ ອຠິນິວິສຕິ, ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ເຕ ປສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ນ ສຸທ຺ຘອຊ຺ຌຕ຺ຕທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ພຫິທ຺ຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພເມວ, ຕສ຺ມາ ປຣສ຺ສ ຂນ຺ເຘປິ ອນຸປາທິຓ຺ຓສງ຺ຂາເຣປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ກາເລນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ມສຕິ, ກາເລນ ພຫິທ຺ຘາ. ຕສ຺ເສວໍ ສມ຺ມສໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ມສນກາເລ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຍຕິ. ອຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ.

ສເຈ ປນສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ສມ຺ມສນກາເລ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຍຕິ, ອຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ຈ ວຸຏ຺ຐາເນປິ.

໗໘໕. ອປໂຣ ອາທິໂຕວ ຣູເປ ອຠິນິວິສຕິ, ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຠູຕຣູປຎ຺ຈ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ນ ສຸທ຺ຘຣູປທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ອຣູປມ຺ປິ ທຏ຺ຐພ຺ພເມວ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວທນໍ ສຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາເຣ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ‘‘ອິທໍ ອຣູປ’’ນ຺ຕິ ອຣູປໍ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ກາເລນ ຣູປໍ ສມ຺ມສຕິ, ກາເລນ ອຣູປໍ ¶ . ຕສ຺ເສວໍ ສມ຺ມສໂຕ ຣູປສມ຺ມສນກາເລ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຍຕິ, ອຍໍ ຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ.

ສເຈ ປນສ຺ສ ອຣູປສມ຺ມສນກາເລ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຍຕິ, ອຍໍ ອຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ອຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຣູປາ ຈ ຣູປາ ຈ ວຸຏ຺ຐາເນປິ.

໗໘໖. ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໙໘) ເອວໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ເອວເມວ ວຸຏ຺ຐານກາເລ ປນ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ.

໗໘໗. ເອໂກ ¶ ອາທິໂຕວ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສມ຺ມສນມຕ຺ເຕເນວ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕປິ ອນຕ຺ຕໂຕປິ ສມ຺ມສິຕພ຺ພເມວ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂໂຕປິ ອນຕ຺ຕໂຕປິ ສມ຺ມສຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສມ຺ມສນກາເລ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ.

ສເຈ ປນສ຺ສ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມ຺ມສນກາເລ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ເສສວຸຏ຺ຐາເນສຸປິ.

໗໘໘. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂຍປິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐ, ໂຍປິ ທຸກ຺ຂໂຕ, ໂຍປິ ອນຕ຺ຕໂຕ, ວຸຏ຺ຐານກາເລ ຈ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕໂຍປິ ຊນາ ອຘິໂມກ຺ຂພຫຸລາ ໂຫນ຺ຕິ, ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ອນິມິຕ຺ຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປຐມມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສທ຺ຘານຸສາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕາ. ສເຈ ປນ ທຸກ຺ຂໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໂຍປິ ຊນາ ປສ຺ສທ຺ຘິພຫຸລາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາຍສກ຺ຂິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປເນຕ຺ຖ ອຣູປຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ, ໂສ ອຄ຺ຄຜເລ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ເນສໍ ອນຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໂຍປິ ຊນາ ເວທພຫຸລາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປຐມມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຘມ຺ມານຸສາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ຉສຸ ຐາເນສຸ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄຜເລ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕາຕິ.

໗໘໙. ອິທານິ ¶ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມຎາເຓຫິ ອິມິສ຺ສາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວິປສ຺ສນາຍ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ທ຺ວາທສ ອຸປມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕາສໍ ອິທໍ ອຸທ຺ທານໍ –

‘‘ວຄ຺ຄຸລີ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ຈ, ຆຣໍ ໂຄ ຍກ຺ຂິ ທາຣໂກ;

ຂຸທ຺ທໍ ປິປາສໍ ສີຕຸຓ຺ຫໍ, ອນ຺ຘກາຣໍ ວິເສນ ຈາ’’ຕິ.

ອິມາ ຈ ອຸປມາ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໂຕ ປຠຸຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອາຫຣິຍມານາສຸ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໂຕ ຍາວ ຜລຎາຓໍ ສພ຺ພໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອິເຘວ ອາຫຣິຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໗໙໐. ວຄ຺ຄຸລີຕິ ¶ ເອກາ ກິຣ ວຄ຺ຄຸລີ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຎ຺ຈສາເຂ ມຘຸກຣຸກ຺ເຂ ນິລີຍິຕ຺ວາ ເອກໍ ສາຂໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ນ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜໍ ຜລໍ ວາ ຄຍ຺ຫຸປຄໍ ອທ຺ທສ. ຍຖາ ຈ ເອກໍ, ເອວໍ ທຸຕິຍໍ, ຕຕິຍໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ປຎ຺ຈມມ຺ປິ ສາຂໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ນາທ຺ທສ. ສາ ‘‘ອຜໂລ ວຕາຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫຸປຄ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອາລຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸຊຸກາຍ ສາຂາຍ ອາຣຸຍ຺ຫ ວິຏປນ຺ຕເຣນ ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຜລຣຸກ຺ເຂ ນິລີຍຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຄ຺ຄຸລິ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ປຎ຺ຈສາໂຂ ມຘຸກຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ຕຕ຺ຖ ວຄ຺ຄຸລິຍາ ນິລີຍນໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ອຠິນິເວໂສ, ຕສ຺ສາ ເອເກກໍ ສາຂໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫຸປຄໍ ອທິສ຺ວາ ອວເສສສາຂາປຣາມສນໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫຸປຄໍ ອທິສ຺ວາ ອວເສສກ຺ຂນ຺ຘສມ຺ມສນໍ, ຕສ຺ສາ ‘‘ອຜໂລ ວຕາຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ຣຸກ຺ເຂ ອາລຍວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ປຎ຺ຈສຸປິ ຂນ຺ເຘສຸ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິທສ຺ສນວເສນ ນິພ຺ພິນ຺ນສ຺ສ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາທິຎາຓຕ຺ຕຍໍ, ຕສ຺ສາ ອຸຊຸກາຍ ສາຂາຍ ອຸປຣິ ອາໂຣຫນໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ອນຸໂລມໍ, ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລກນໍ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕນໍ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຜລຣຸກ຺ເຂ ນິລີຍນໍ ວິຍ ຜລຎາຓໍ.

໗໙໑. ກຓ຺ຫສປ຺ປຸປມາ ປຏິສງ຺ຂາຎາເຓ ວຸຕ຺ຕາວ. ອຸປມາສໍສນ຺ທເນ ປເນຕ຺ຖ ສປ຺ປວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ¶ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ, ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຐານໍ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠຍຏ຺ຐາເນ ຐານໍ ວິຍ ຜລຎາຓນ຺ຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ.

໗໙໒. ຆຣນ຺ຕິ ຆຣສາມິເກ ກິຣ ສາຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຍນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ຆຣໍ ອາທິຕ຺ຕໍ, ໂສ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠີໂຕ ສາຘຸ ວຕສ຺ສ ສເຈ ອຑຍ຺ຫມາໂນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລກຍມາໂນ ມຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວເຄນ ເຂມຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຆຣສາມິກສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຍນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນໍ ວິຍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຄຫຓໍ. ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕກາໂລ ວິຍ ສມ຺ມາປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓໍ ທິສ຺ວາ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ, ນິກ຺ຂມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລກນໍ ວິຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ¶ , ມຄ຺ຄທສ຺ສນໍ ວິຍ ອນຸໂລມໍ, ນິກ຺ຂມນໍ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ, ເວເຄນ ຄມນໍ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ເຂມຏ຺ຐາເນ ຐານໍ ວິຍ ຜລຎາຓໍ.

໗໙໓. ໂຄຕິ ເອກສ຺ສ ກິຣ ກສ຺ສກສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ວຊໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຄຓາ ປລາຕາ, ໂສ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຕສໍ ປລາຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນຸປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ໂຄເຓ ອທ຺ທສ. ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຄຓາ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອາຫຣນ຺ໂຕ ປຠາຕກາເລ ‘‘ນ ອິເມ ມຍ຺ຫໍ ໂຄຓາ, ຣຎ຺ໂຎ ໂຄຓາ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ມໍ ‘ໂຈໂຣ ອຍ’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊປຸຣິສາ ນ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕິ, ຕາວເທວ ປລາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠີໂຕ ໂຄເຓ ປຫາຍ ເວເຄນ ປລາຍິຕ຺ວາ ນິພ຺ຠຍຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຄຓາ’’ຕິ ຣາຊໂຄຓານໍ ຄຫຓໍ ວິຍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຂນ຺ຘານໍ ຄຫຓໍ, ປຠາເຕ ‘‘ຣາຊໂຄຓາ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ຕິລກ຺ຂຓວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນໍ, ຠີຕກາໂລ ວິຍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ, ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາມຕາ ວິຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ປລາຍນໍ ວິຍ ມຄ຺ໂຄ, ປລາຍິຕ຺ວາ ອຠຍເທເສ ຐານໍ ວິຍ ຜລໍ.

໗໙໔. ຍກ຺ຂີຕິ ເອໂກ ກິຣ ປຸຣິໂສ ຍກ຺ຂິນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ, ສາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ‘‘ສຸຕ຺ໂຕ ອຍ’’ນ຺ຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ອາມກສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທຕິ. ໂສ ‘‘ກຸຫິໍ ເອສາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທມານໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອມນຸສ຺ສິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ມໍ ນ ຂາທຕິ, ຕາວ ປລາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠີໂຕ ເວເຄນ ປລາຍິຕ຺ວາ ເຂມຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຕ຺ຖ ຍກ຺ຂິນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສ ວິຍ ຂນ຺ຘານໍ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຄຫຓໍ, ສຸສາເນ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທມານໍ ¶ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍກ຺ຂິນີ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຊານນໍ ວິຍ ຂນ຺ຘານໍ ຕິລກ຺ຂຓໍ ທິສ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິຠາວຊານນໍ, ຠີຕກາໂລ ວິຍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ, ປລາຍິຕຸກາມຕາ ວິຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ, ສຸສານວິຊຫນໍ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ເວເຄນ ປລາຍນໍ ວິຍ ມຄ຺ໂຄ, ອຠຍເທເສ ຐານໍ ວິຍ ຜລໍ.

໗໙໕. ທາຣໂກຕິ ເອກາ ກິຣ ປຸຕ຺ຕຄິທ຺ຘິນີ ອິຕ຺ຖີ, ສາ ອຸປຣິປາສາເທ ນິສິນ຺ນາວ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ທາຣກສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ນຸ ໂຂ ເມ ເກນຈິ ວິເຫຐິຍຕີ’’ຕິ ເວຄສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ປຣປຸຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ສາ ‘‘ປຣປຸຕ຺ໂຕ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປມານາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ¶ ຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມາ ເຫວ ມໍ ໂກຈິ ‘ທາຣກໂຈຣີ ອຍ’ນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ທາຣກໍ ຕຕ຺ເຖວ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ປຸນ ເວຄສາ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນິສີທິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ປຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄຫຓໍ ວິຍ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຄຫຓໍ, ‘‘ປຣປຸຕ຺ໂຕ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານນໍ ວິຍ ຕິລກ຺ຂຓວເສນ ‘‘ນາຫໍ, ນ ມມາ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປນໍ ວິຍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລກນໍ ວິຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ, ຕຕ຺ເຖວ ທາຣກສ຺ສ ໂອໂຣປນໍ ວິຍ ອນຸໂລມໍ, ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິຕກາໂລ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ປາສາທາຣູຫນໍ ວິຍ ມຄ຺ໂຄ, ອາຣຸຍ຺ຫ ນິສີທນໍ ວິຍ ຜລໍ.

໗໙໖. ຂຸທ຺ທໍ ປິປາສໍ ສີຕຸຓ຺ຫໍ, ອນ຺ຘກາຣໍ ວິເສນ ຈາຕິ ອິມາ ປນ ຉ ອຸປມາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວິປສ຺ສນາຍ ຐິຕສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຠິມຸຂນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ຂຸທ຺ທາຍ ອຠິຠູໂຕ ສຸຊິຆຈ຺ຉິໂຕ ປຸຣິໂສ ສາທຸຣສໍ ໂຠຊນໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ເອວເມວາຍໍ ສໍສາຣວຏ຺ຏຊິຆຈ຺ຉາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ໂຍຄາວຈໂຣ ອມຕຣສໍ ກາຍຄຕາສຕິໂຠຊນໍ ປຕ຺ເຖຕິ.

ຍຖາ ຈ ປິປາສິໂຕ ປຸຣິໂສ ປຣິສຸສ຺ສມານກຓ຺ຐມຸໂຂ ອເນກງ຺ຄສມ຺ຠາຣໍ ປານກໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ເອວເມວາຍໍ ສໍສາຣວຏ຺ຏປິປາສາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄປານກໍ ປຕ຺ເຖຕິ.

ຍຖາ ປນ ສີຕສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐ ປຸຣິໂສ ອຸຓ຺ຫໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ເອວເມວາຍໍ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ຕຓ຺ຫາສິເນຫສີເຕນ ຜຸຏ຺ໂຐ ໂຍຄາວຈໂຣ ກິເລສສນ຺ຕາປກໍ ມຄ຺ຄເຕຊໍ ປຕ຺ເຖຕິ.

ຍຖາ ຈ ອຸຓ຺ຫສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐ ປຸຣິໂສ ສີຕໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ເອວເມວາຍໍ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ເອກາທສຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ເອກາທສຄ຺ຄິວູປສມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ເຖຕິ.

ຍຖາ ¶ ປນ ອນ຺ຘກາຣປເຣໂຕ ປຸຣິໂສ ອາໂລກໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ເອວເມວາຍໍ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາເຣນ ໂອນທ຺ຘປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ໂຍຄາວຈໂຣ ຎາຓາໂລກໍ ມຄ຺ຄຠາວນໍ ປຕ຺ເຖຕິ.

ຍຖາ ຈ ວິສສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐ ປຸຣິໂສ ວິສຆາຕນໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ເອວເມວາຍໍ ກິເລສວິສສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐ ໂຍຄາວຈໂຣ ກິເລສວິສນິມ຺ມຖນໍ ອມໂຕສຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕສ຺ເສວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ¶ ຕີສຸ ຠເວສຸ…ເປ… ນວສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ. ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປທຸມປລາເສ ອີສກໂປເຓ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໗໙໗. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປເນສ ປຕິລີນຈໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຕິລີນຈຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ,

ຠຊມານສ຺ສ ວິວິຕ຺ຕມາສນໍ;

ສາມຄ຺ຄິຍມາຫຸ ຕສ຺ສ ຕໍ,

ໂຍ ອຕ຺ຕານໍ ຠວເນ ນ ທສ຺ສເຍ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໘໑໖; ມຫານິ. ໔໕);

ເອວມິທໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ໂຍຄິໂນ ປຕິລີນຈຣຠາວໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສາປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄຌານງ຺ຄປຏິປທາວິໂມກ຺ຂວິເສສໍ ນິຍເມຕິ. ເກຈິ ຫິ ເຖຣາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄຌານງ຺ຄານໍ ວິເສສໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ນິຍເມຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍເມນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ວາເທສຸ ອຍໍ ປຸພ຺ພຠາຄວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາວ ນິຍເມຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໗໙໘. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ວິປສ຺ສນານິຍເມນ ຫິ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄປິ, ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຌານໍ ປາທກໍ ອກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄປິ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄປິ ປຐມຊ຺ຌານິກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ເພສຸ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານກາເລ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຠາວໍ ປຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ¶ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ເຄສຸ ຍຖາກ຺ກເມເນວ ຌານໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ທຸວງ຺ຄິກຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ສພ຺ເພສຸ ປນ ສຕ຺ຕ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຉ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ. ອຍໍ ວິເສໂສ ປາທກຊ຺ຌານນິຍເມນ ເຈວ ວິປສ຺ສນານິຍເມນ ຈ ໂຫຕິ. ເຕສມ຺ປິ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ໂຫຕິ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ. ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ¶ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມຄ຺ເຄ ປນ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສນ ທ຺ເວ ຌານງ຺ຄານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຉ ສຕ຺ຕ ເຈວ. ອຍມ຺ປິ ວິເສໂສ ອຸຠຍນິຍມວເສນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ນເຍ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ວາ ໂຫຕິ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາວ. ອຣູປຊ຺ຌານານິ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍເກຈິ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນປເທເສ ວຸຏ຺ຐິຕສມາປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສທິສຠາວໍ ກໂຣຕິ ຠູມິວຓ຺ໂຓ ວິຍ ໂຄຘາວຓ຺ຓສ຺ສ.

໗໙໙. ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ປນ ຍໂຕ ຍໂຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍ ເຍ ສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍຕໍສມາປຕ຺ຕິສທິໂສວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຈ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໐໐. ຕຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູເປນ ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ເຍ ເຍ ຌານຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ, ຕໍຕໍຌານສທິໂສວ ໂຫຕິ. ປາທກຊ຺ຌານໍ ປນ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານໍ ວາ ວິນາ ອຊ຺ຌາສຍມຕ຺ເຕເນວ ຕໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ນນ຺ທໂກວາທສຸຕ຺ເຕນ (ມ. ນິ. ໓.໓໙໘ ອາທໂຍ) ທີເປຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຕາວ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄຌານງ຺ຄານິ ນິຍເມຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໘໐໑. ສເຈ ປນາຍໍ ອາທິໂຕ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ຠຍມານາ ທຸກ຺ເຂນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ສສງ຺ຂາເຣນ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕຸໍ ອສກ຺ຂິ, ທຸກ຺ຂາປຏິປທາ ນາມ ໂຫຕິ. ວິປຣິຍາເຍນ ສຸຂາປຏິປທາ. ກິເລເສ ປນ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຣິວາສໍ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ສຓິກໍ ກຸຣຸມານາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕິ. ວິປຣິຍາເຍນ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ. ອິຕິ ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ ເທຕິ. ເຕນ ມຄ຺ໂຄ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ.

ສາ ¶ ¶ ປນາຍໍ ປຏິປທາ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນານາ ໂຫຕິ, ກສ຺ສຈິ ຈຕູສຸປິ ມຄ຺ເຄສຸ ເອກາວ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ສຸຂາປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາວ ອເຫສຸໍ. ຕຖາ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປນ ປຐມມຄ຺ໂຄ ສຸຂາປຏິປໂທ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ອຸປຣິ ຕໂຍ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ. ຍຖາ ຈ ປຏິປທາ, ເອວໍ ອຘິປຕໂຍປິ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ນານາ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ສຈິ ຈຕູສຸປິ ເອກາວ. ເອວໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ປຏິປທາວິເສສໍ ນິຍເມຕິ. ຍຖາ ປນ ວິໂມກ຺ຂວິເສສໍ ນິຍເມຕິ, ຕໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໘໐໒. ອປິຈ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ນາມໍ ລຠຕິ ສຣເສນ ວາ ປຈ຺ຈນີເກນ ວາ ສຄຸເຓນ ວາ ອາຣມ຺ມເຓນ ວາ ອາຄມເນນ ວາ. ສເຈ ຫິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອນິມິຕ຺ຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ທຸກ຺ຂໂຕ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອິທໍ ສຣສໂຕ ນາມໍ ນາມ.

ຍສ຺ມາ ປເນສ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕຘຸວນິມິຕ຺ຕສສ຺ສຕນິມິຕ຺ຕານິ ປຊຫນ຺ໂຕ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ປນ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ປຫາຍ ປຓິຘິໍ ປຕ຺ຖນໍ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຕ຺ຕສຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລສຎ຺ຎໍ ປຫາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ສຸຎ຺ຎໂຕ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎໂຕຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ນາມໍ ນາມ.

ຣາຄາທີຫິ ປເນສ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎໂຕ, ຣູປນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ຣາຄນິມິຕ຺ຕາທີນຎ຺ເຎວ ວາ ອຠາເວນ ອນິມິຕ຺ໂຕ, ຣາຄປຓິຘິອາທີນໍ ອຠາວໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕຕິ ອິທມສ຺ສ ສຄຸຓໂຕ ນາມໍ.

ສ຺ວາຍໍ ສຸຎ຺ຎໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕຎ຺ຈ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິປິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມໍ.

໘໐໓. ອາຄມນໍ ປນ ທຸວິຘໍ ວິປສ຺ສນາຄມນໍ ມຄ຺ຄາຄມນຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ເຄ ວິປສ຺ສນາຄມນໍ ລຠຕິ, ຜເລ ມຄ຺ຄາຄມນໍ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ຫິ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ, ສຸຎ຺ຎຕວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ໂຄ ສຸຎ຺ຎໂຕ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ¶ , ອນິມິຕ຺ຕວິປສ຺ສນາຍ ¶ ມຄ຺ໂຄ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ປນ ນາມໍ ນ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ລພ຺ຠຕິ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ລພ຺ຠຕິ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອນິມິຕ຺ຕນາມກໍ ຫຸຕ຺ວາ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ ເທຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕນ ມຄ຺ໂຄ ອນິມິຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ມຄ຺ຄາຄມເນນ ປນ ຜລໍ ອນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ປຓິຘິໍ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປຓິຫິຕາ ນາມ, ອປ຺ປຓິຫິຕວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ໂຄ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ, ອປ຺ປຓິຫິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຜລໍ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ. ເອວໍ ວິປສ຺ສນາ ອຕ຺ຕໂນ ນາມໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ເທຕິ, ມຄ຺ໂຄ ຜລສ຺ສາຕິ ອິທໍ ອາຄມນໂຕ ນາມໍ. ເອວມຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິໂມກ຺ຂວິເສສໍ ນິຍເມຕີຕິ.

ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ອນຸໂລມຎາຓກຖາ

໘໐໔. ຕສ຺ສ ຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂສທ຺ຘາ ພລວຕຣາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ວີຣິຍໍ ສຸປຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ, ຈິຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິຕໍ, ຕິກ຺ຂຕຣາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ‘‘ທານິ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວາ ທຸກ຺ຂາຕິ ວາ ອນຕ຺ຕາຕິ ວາ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ກຕນເຍເນວ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວາ ທຸກ຺ຂາຕິ ວາ ອນຕ຺ຕາຕິ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຕສ຺ສ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ອວີຈິກໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘມານໍ ຕເຖວ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຐມໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ, ຍໍ ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕເຖວ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທຸຕິຍໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ, ຍໍ ອຸປຈາຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕທນນ຺ຕຣມ຺ປິ ຕເຖວ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕຕິຍໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ, ຍໍ ອນຸໂລມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທໍ ເນສໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນາມໍ.

ອວິເສເສນ ປນ ຕິວິຘມ຺ເປຕໍ ອາເສວນນ຺ຕິປິ ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິປິ ອຸປຈາຣນ຺ຕິປິ ອນຸໂລມນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກິສ຺ສານຸໂລມໍ? ປຸຣິມຠາຄປຈ຺ຉິມຠາຄານໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຸຣິມານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ¶ ວິປສ຺ສນາຎາຓານໍ ຕຖກິຈ຺ຈຕາຍ ຈ ອນຸໂລເມຕິ, ອຸປຣິ ຈ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ. ຕຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣພ຺ຠ ¶ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ‘‘ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ຕານໍເຍວ ວຕ ຘມ຺ມານໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ອຸປ຺ປາທວເຍ ອທ຺ທສາ’’ຕິ ຈ, ‘‘ຠງ຺ຄວນ຺ຕານໍເຍວ ວຕ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ຠງ຺ຄໍ ອທ຺ທສາ’’ຕິ ຈ, ‘‘ສຠຍໍເຍວ ວຕ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ສາທີນເວເຍວ ວຕ ອາທີນວານຸປສ຺ສນໍ ອາທີນວໍ ອທ຺ທສາ’’ຕິ ຈ, ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທິຕພ຺ເພເຍວ ວຕ ນິພ຺ພິທາຎາຓໍ ນິພ຺ພິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພມ຺ຫິເຍວ ວຕ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ປຏິສງ຺ຂາຕພ຺ພໍເຍວ ວຕ ປຏິສງ຺ຂາຎາເຓນ ປຏິສງ຺ຂາຕ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ອຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍເຍວ ວຕ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ອຸເປກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ວທມານໍ ວິຍ ອິເມສຎ຺ຈ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ຕຖກິຈ຺ຈຕາຍ ອນຸໂລເມຕິ, ອຸປຣິ ຈ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ.

ຍຖາ ຫິ ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ໂວຫາຣິກມຫາມຕ຺ຕານໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສຸຕ຺ວາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທມາໂນ ເຕສຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ອນຸໂລເມຕິ, ໂປຣາຓສ຺ສ ຈ ຣາຊຘມ຺ມສ຺ສ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຣາຊາ ວິຍ ຫິ ອນຸໂລມຎາຓໍ, ອຏ຺ຐ ໂວຫາຣິກມຫາມຕ຺ຕາ ວິຍ ອຏ຺ຐ ຎາຓານິ, ໂປຣາໂຓ ຣາຊຘມ຺ໂມ ວິຍ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຣາຊາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວທມາໂນ ໂວຫາຣິການຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ, ຣາຊຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນຸໂລເມຕິ, ເອວມິທໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນຎ຺ຈ ຎາຓານໍ ຕຖກິຈ຺ຈຕາຍ ອນຸໂລເມຕິ, ອຸປຣິ ຈ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ. ເຕເນວ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ອນຸໂລມຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາກຖາ

໘໐໕. ອິທຎ຺ຈ ປນ ອນຸໂລມຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາຍ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວິປສ຺ສນາຍ ປຣິໂຍສານໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ປນ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວິປສ຺ສນາຍ ປຣິໂຍສານໍ. ອິທານິ ຕສ຺ສາເຍວ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວິປສ຺ສນາຍ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕສໍສນ຺ທນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ ¶ ¶ –

ອຍຎ຺ຫິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ວິປສ຺ສນາ ສຬາຍຕນວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຕມ຺ມຍຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສາຍ ອຕມ຺ມຍຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາ, ຕໍ ປຊຫຖ ຕໍ ສມຕິກ຺ກມຖາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໑໐) ເອວໍ ອຕມ຺ມຍຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ອລຄທ຺ທສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໕) ເອວໍ ນິພ຺ພິທາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ສຸສິມສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ‘‘ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ສຸສິມ, ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ, ປຈ຺ຉາ ນິພ຺ພາເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໗໐) ເອວໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ໂປຏ຺ຐປາທສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ‘‘ສຎ຺ຎາ ໂຂ, ໂປຏ຺ຐປາທ, ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໑໖) ເອວໍ ສຎ຺ຎຄ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ‘‘ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໙) ເອວໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ‘‘ຍາ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ ຍາ ຈ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ຍາ ຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗) ເອວໍ ຕີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ຕາ.

ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອນຸໂລມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ, ອນຸໂລມໍ ໂວທານສ຺ສາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗) ເອວໍ ຕີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຣຖວິນີຕສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໗) ເອວໍ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ອິຕິເນເກຫິ ¶ ¶ ນາເມຫິ, ກິຕ຺ຕິຕາ ຍາ ມເຫສິນາ;

ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ສນ຺ຕາ, ປຣິສຸທ຺ຘາ ວິປສ຺ສນາ.

ວຸຏ຺ຐາຕຸກາໂມ ສໍສາຣ-ທຸກ຺ຂປງ຺ກາ ມຫພ຺ຠຍາ;

ກເຣຍ຺ຍ ສຕຕໍ ຕຕ຺ຖ, ໂຍຄໍ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິໂກຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ເອກວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໒. ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ

ປຐມມຄ຺ຄຎາຓກຖາ

໘໐໖. ອິໂຕ ¶ ¶ ປຣໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐານິຍຕ຺ຕາ ເນວ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ນ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ຠຊຕິ, ອນ຺ຕຣາ ອພ຺ໂພຫາຣິກເມວ ໂຫຕິ. ວິປສ຺ສນາໂສເຕ ປຕິຕຕ຺ຕາ ປນ ວິປສ຺ສນາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄຕິ ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓໍ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມມຄ຺ຄຎາຓໍ ຕາວ ສມ຺ປາເທຕຸກາເມນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຕພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຎ຺ຫິ ອເນນ ກາຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ອນຸໂລມາວສານໍ ວິປສ຺ສນໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ເຕນ ກຕເມວ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນອນຸໂລມຎາຓສ຺ສ ປນສ຺ສ ເຕຫິ ຕີຫິປິ ອນຸໂລມຎາເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ພລານຸຣູເປນ ຖູລຖູເລ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທເກ ຕມມ຺ຫິ ອນ຺ຕຣຘາປິເຕ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄເຕສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ, ນ ສຊ຺ຊຕິ, ນ ລຄ຺ຄຕິ, ນ ພຊ຺ຌຕິ. ປທຸມປລາສໂຕ ອຸທກໍ ວິຍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ. ສພ຺ພໍ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ປລິໂພຘໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຖສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕປວຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ປລິໂພຘໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ອນຸໂລມຎາຓສ຺ສ ອາເສວນນ຺ເຕ ອນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ວິສງ຺ຂາຣໍ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສງ຺ຂໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠູມິໍ ອຕິກ຺ກມມານໍ ອຣິຍໂຄຕ຺ຕໍ ອຣິຍສງ຺ຂໍ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມມານໍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມເຓ ປຐມາວຏ຺ຏນປຐມາໂຠຄປຐມສມນ຺ນາຫາຣຠູຕໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣາເສວນອຸປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕວເສນ ຉຫິ ອາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາຍ ມຸທ຺ຘຠູຕໍ ອປຸນຣາວຏ຺ຏກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ.

ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກຖໍ ¶ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ? ອຸປ຺ປາທໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາສໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ອນຸປ຺ປາທໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອນຸປາຍາສໍ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ¶ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ອຸປ຺ປາທໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍິຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປາທໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໙) ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

໘໐໗. ຕຕ຺ຣາຍໍ ເອກາວຊ຺ຊເນນ ເອກວີຖິຍໍ ປວຕ຺ຕມານານມ຺ປິ ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠູນໍ ນານາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕນາກາຣທີປິກາ ອຸປມາ – ຍຖາ ຫິ ມຫາມາຕິກໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປຣຕີເຣ ປຕິຏ຺ຐາຕຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ເວເຄນ ຘາວິຕ຺ວາ ມາຕິກາຍ ໂອຣິມຕີເຣ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພິຕໍ ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ຍຏ຺ຐິໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປຣຕີຣນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣຕີຣສ຺ສ ອຸປຣິຠາຄໍ ປຕ຺ໂຕ ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເວຘມາໂນ ປຣຕີເຣ ປຕິຕ຺ວາ ສຓິກໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ເອວເມວາຍໍ ໂຍຄາວຈໂຣປິ ຠວໂຍນິຄຕິຏ຺ຐິຕິນິວາສານໍ ປຣຕີຣຠູເຕ ນິພ຺ພາເນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸກາໂມ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາທິນາ ເວເຄນ ຘາວິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພິຕໍ ຣູປຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ເວທນາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣທຓ຺ຑໍ ວາ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ອນຕ຺ຕາຕິ ວາຕິ ອນຸໂລມາວຊ຺ຊເນນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອມຸຎ຺ຈມາໂນວ ປຐເມນ ອນຸໂລມຈິຕ຺ເຕນ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ທຸຕິເຍນ ປຣຕີຣນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣກາໂຍ ວິຍ ນິພ຺ພານນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕິເຍນ ປຣຕີຣສ຺ສ ອຸປຣິຠາຄໍ ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ອິທານິ ປຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ຕໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ເຕນ ວິສງ຺ຂາເຣ ປຣຕີຣຠູເຕ ນິພ຺ພາເນ ປຕຕິ. ເອກາຣມ຺ມເຓ ປນ ອລທ຺ຘາເສວນຕາຍ ເວຘມາໂນ ໂສ ປຸຣິໂສ ວິຍ ນ ຕາວ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ.

໘໐໘. ຕຕ຺ຖ ອນຸໂລມໍ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກໍ ກິເລສຕມໍ ວິໂນເທຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ນິພ຺ພານມາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸໍ. ໂຄຕ຺ຣຠຸ ນິພ຺ພານເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິໂນເທຕຸໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ເອໂກ ກິຣ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈນ຺ທໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກສິ, ຕສ຺ສ ວລາຫເກຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ຈນ຺ໂທ ນ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອເຖໂກ ວາໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຖູລຖູເລ ວລາຫເກ ວິທ຺ຘໍເສຕິ. ອປໂຣ ມຊ຺ຌິເມ, ອປໂຣ ສຸຂຸເມຕິ. ຕໂຕ ໂສ ປຸຣິໂສ ວິຄຕວລາຫເກ ນເຠ ຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ອຎ຺ຎາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ຕໂຍ ວລາຫກາ ວິຍ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຖູລມຊ຺ຌິມສຸຂຸມໍ ກິເລສນ຺ຘກາຣໍ, ຕໂຍ ວາຕາ ວິຍ ຕີຓິ ອນຸໂລມຈິຕ຺ຕານິ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ, ຈນ຺ໂທ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ, ເອເກກສ຺ສ ວາຕສ຺ສ ຍຖາກ຺ກເມນ ວລາຫກວິທ຺ຘໍສນໍ ວິຍ ເອເກກສ຺ສ ອນຸໂລມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມວິໂນທນໍ, ວິຄຕວລາຫເກ ນເຠ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘຈນ຺ທທສ຺ສນໍ ວິຍ ວິຄເຕ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທເກ ຕເມ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ.

ຍເຖວ ຫິ ຕໂຍ ວາຕາ ຈນ຺ທປຏິຈ຺ຉາທເກ ວລາຫເກເຍວ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ຈນ຺ທໍ ທຏ຺ຐຸໍ, ເອວໍ ອນຸໂລມານິ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກໍ ຕມຎ຺ເຎວ ວິໂນເທຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ນິພ຺ພານໍ ທຏ຺ຐຸໍ. ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ຈນ຺ທເມວ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ວລາຫເກ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ, ເອວໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ນິພ຺ພານເມວ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ກິເລສຕມໍ ວິໂນເທຕຸໍ. ເຕເນວ ເຈຕໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຫິ ອນາວຊ຺ຊນມ຺ປິ ສມານໍ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຫີ’’ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ວິຍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ມຄ຺ໂຄປິ ເຕນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ອວີຈິສນ຺ຕຕິວເສນ ຕໍ ຎາຓໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘມາໂນ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌມາໂນວ ປທາລຍມາໂນວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ.

໘໐໙. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ເອໂກ ກິຣ ອິສ຺ສາໂສ ອຏ຺ຐອຸສຠມຕ຺ເຕ ປເທເສ ຜລກສຕໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ເຖນ ມຸຂໍ ເວເຐຕ຺ວາ ສຣໍ ສນ຺ນຫິຕ຺ວາ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ຈກ຺ກຍນ຺ຕໍ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຍທາ ອິສ຺ສາສສ຺ສ ຜລກໍ ອຠິມຸຂໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕຕ຺ຖ ທຓ຺ຑເກນ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ. ອິສ຺ສາໂສ ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ສຣໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຜລກສຕໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎໍ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ, ອິສ຺ສາໂສ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ. ອິສ຺ສາສສ຺ສ ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ຜລກສຕນິພ຺ພິຊ຺ຌນໍ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພານໍ ອປທາລິຕປຸພ຺ພານໍ ໂລຠໂທສໂມຫກ຺ຂນ຺ຘານໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌນປທາລນໍ.

໘໑໐. ນ ເກວລຎ຺ເຈສ ມຄ຺ໂຄ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌນເມວ ກໂຣຕິ, ອປິຈ ໂຂ ອນມຕຄ຺ຄສໍສາຣວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສມຸທ຺ທໍ ໂສເສຕິ, ສພ຺ພອປາຍທ຺ວາຣານິ ປິທຫຕິ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອຣິຍຘນານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ກໂຣຕິ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄໍ ປຊຫຕິ, ສພ຺ພເວຣຠຍານິ ວູປສເມຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂອຣສປຸຕ຺ຕຠາວໍ ອຸປເນຕິ ¶ ¶ , ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອເນກສຕານໍ ອານິສໍສານໍ ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ອເນການິສໍສທາຍເກນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ຎາຓນ຺ຕິ.

ປຐມມຄ຺ຄຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ໂສຕາປນ຺ນປຸຄ຺ຄລກຖາ

໘໑໑. ອິມສ຺ສ ປນ ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ວິປາກຠູຕານິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອນນ຺ຕຣວິປາກຕ຺ຕາເຍວ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານໍ ‘‘ສມາຘິມານນ຺ຕຣິກຎ຺ຎມາຫູ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໖.໕) ຈ ‘‘ທນ຺ຘໍ ອານນ຺ຕຣິກໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໖໒) ຈ ອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ເອກໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕານີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອນຸໂລມສ຺ສ ຫິ ອາເສວນນ຺ເຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ທ຺ວີຫິ ອນຸໂລມຈິຕ຺ເຕຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ເອກໍ ອາເສວນປຈ຺ຈຍໍ ລຠຕິ, ສຕ຺ຕຈິຕ຺ຕປຣມາ ຈ ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິ. ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ທ຺ເວ ອນຸໂລມານິ, ຕສ຺ສ ຕຕິຍໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຕີຓິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ຕີຓິ ອນຸໂລມານິ, ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ປຎ຺ຈມໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ເວ ຕີຓິ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເກຈິ ປນ ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຸໂລມານິ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ຉຏ຺ຐໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ເອກໍ ຜລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ປນ ຍສ຺ມາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈມໍ ວາ ອປ຺ເປຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ ອາສນ຺ນຠວງ຺ຄຕ຺ຕາຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ນ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ.

໘໑໒. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປເນສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ນາມ ທຸຕິໂຍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ຠຸສໍ ປມຕ຺ໂຕປິ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ກຣຓສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຜລປຣິໂຍສາເນ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ, ຕໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ, ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວນານີຕິ. ປຸນ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເຕເນວ ນເຍນ ¶ ຜລາທີນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອສ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຜລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອວສິຏ຺ຐກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ.

ໂສ ຫິ ‘‘ອິມິນາ ວຕາຫໍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄໂຕ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອຍໍ ເມ ອານິສໍໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຜລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ອວສິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອວສາເນ ຈ ‘‘ອຍໍ ເມ ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິວິທ຺ໂຘ’’ຕິ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ເອວໍ ສກທາຄາມິອນາຄາມີນມ຺ປິ. ອຣຫໂຕ ປນ ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພານິປິ ເອກູນວີສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ ນາມ.

ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທເຍວ ເຈໂສ. ປຫີນາວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎ຺ຫິ ເສກ຺ຂານມ຺ປິ ໂຫຕິ ວາ ນ ວາ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສ຺ສ ອຠາເວເນວ ມຫານາໂມ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂກສຸ ນາມ ເມ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີໂນ, ເຍນ ເມ ເອກທາ ໂລຠຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໗໕) ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທຸຕິຍມຄ຺ຄຎາຓກຖາ

໘໑໓. ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປນ ໂສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ວາ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ, ອປເຣນ ວາ ສມເຍນ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ຕນຸຠາວາຍ ທຸຕິຍາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາ ໂຍຄໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕເທວ ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓເຠທໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ຎາເຓນ ປຣິມທ຺ທຕິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ໂອຄາຫຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາວສາເນ ເອກາວຊ຺ຊເນນ ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄ ຎາຓນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຕຕິຍມຄ຺ຄຎາຓກຖາ

໘໑໔. ອິມສ຺ສາປິ ¶ ¶ ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ສກທາຄາມີ ນາມ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ ສກິໍເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກຣຓສມຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈ ໂສ ສກທາຄາມີ ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ວາ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ອປເຣນ ວາ ສມເຍນ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ອນວເສສປ຺ປຫານາຍ ຕຕິຍາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາ ໂຍຄໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕເທວ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ຎາເຓນ ປຣິມທ຺ທຕິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ໂອຄາຫຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາວສາເນ ເອກາວຊ຺ຊເນນ ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣໍ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ຎາຓນ຺ຕິ.

ຕຕິຍຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາຓກຖາ

໘໑໕. ອິມສ຺ສປິ ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ອນາຄາມີ ນາມ ຉຏ຺ໂຐ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ ໂອປປາຕິໂກ ຕຕ຺ຖປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອິມໍ ໂລກໍ ປຸນ ອນາຄນ຺ຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈ ໂສ ອນາຄາມີ ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ວາ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ, ອປເຣນ ວາ ສມເຍນ ຣູປາຣູປຣາຄມານອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊານໍ ອນວເສສປ຺ປຫານາຍ ຈຕຸຕ຺ຖາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາ ໂຍຄໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕເທວ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ຎາເຓນ ປຣິມທ຺ທຕິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ໂອຄາຫຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາວສາເນ ເອກາວຊ຺ຊເນນ ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓສຸ ¶ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ຎາຓນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ອຣຫນ຺ຕປຸຄ຺ຄລກຖາ

໘໑໖. ອິມສ຺ສປິ ¶ ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ອຣຫາ ນາມ ອຏ຺ຐໂມ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ ມຫາຂີຓາສໂວ ອນ຺ຕິມເທຫຘາຣີ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມາທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍຕິ.

ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄຕິ ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓໍ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມາ’’ຕິ, ຕໍ ອິມານິ ອິມິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂພຘິປກ຺ຂິຍກຖາ

໘໑໗. ອິທານິ ອິມິສ຺ສາເຍວ ຈຕຸຎາຓາຍ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍາ ອານຸຠາວວິຊານນຕ຺ຖໍ –

ປຣິປຸຓ຺ຓໂພຘິປກ຺ຂິຍ, ຠາໂວ ວຸຏ຺ຐານພລສມາໂຍໂຄ;

ເຍ ເຍນ ປຫາຕພ຺ພາ, ຘມ຺ມາ ເຕສໍ ປຫານຎ຺ຈ.

ກິຈ຺ຈານິ ປຣິຎ຺ຎາທີນິ, ຍານິ ວຸຕ຺ຕານິ ອຠິສມຍກາເລ;

ຕານິ ຈ ຍຖາສຠາເວນ, ຊານິຕພ຺ພານິ ສພ຺ພານີຕິ.

໘໑໘. ຕຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓໂພຘິປກ຺ຂິຍ, ຠາໂວຕິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາໂວ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ຫິ ອິເມ ສຕ຺ຕຕິໍສ ຘມ຺ມາ ພຸຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ໂພໂຘຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ປກ຺ເຂ ຠວຕ຺ຕາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ນາມ. ປກ຺ເຂ ຠວຕ຺ຕາຕິ ອຸປກາຣຠາເວ ຐິຕຕ຺ຕາ.

໘໑໙. ເຕສຸ ¶ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂອກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐານໍ. ສຕິເຍວ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປນສ຺ສາ ອສຸຠ-ທຸກ຺ຂ-ອນິຈ຺ຈ-ອນຕ຺ຕາກາຣຄຫຓວເສນ ¶ ສຸຠ-ສຸຂ-ນິຈ຺ຈ-ອຕ຺ຕ-ສຎ຺ຎາປຫານກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈຕຸຘາ ເຠໂທ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໘໒໐. ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຘານໍ. ໂສຠນໍ ປຘານໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ສມ຺ມາ ວາ ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ໂສຠນໍ ວາ ຕໍ ກິເລສວິຣູປຕ຺ຕວິຣຫໂຕ ປຘານຎ຺ຈ ຫິຕສຸຂນິປ຺ຜາທກຕ຺ເຕນ ເສຏ຺ຐຠາວາວຫນໂຕ ປຘານຠາວກາຣຓໂຕ ຈາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຍິທໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລານໍ ປຫານານຸປ຺ປຕ຺ຕິກິຈ຺ຈໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ກຸສລານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍຕີຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໘໒໑. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕນ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ. ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ຜລຠູຕາຍ ປຸພ຺ພຠາຄກາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ອິທ຺ຘິຍາ ປາໂທຕິ ອິທ຺ຘິປາໂທ. ໂສ ຉນ຺ທາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ ຈິຕ຺ຕິທ຺ຘິປາໂທ ວີຣິຍິທ຺ຘິປາໂທ ວີມໍສິທ຺ຘິປາໂທ’’ຕິ (ວິຠ. ໔໕໗). ອິເມ ໂລກຸຕ຺ຕຣາວ. ໂລກິຍາ ປນ ‘‘ຉນ຺ທຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ລຠຕິ ສມາຘິໍ, ລຠຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຉນ຺ທສມາຘີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ວິຠ. ໔໓໒) ຉນ຺ທາທິອຘິປຕິວເສນ ປຏິລທ຺ຘຘມ຺ມາປິ ໂຫນ຺ຕິ.

໘໒໒. ອສ຺ສທ຺ຘິຍໂກສຊ຺ຊປມາທວິກ຺ເຂປສມ຺ໂມຫານໍ ອຠິຠວນໂຕ ອຠິຠວນສງ຺ຂາເຕນ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທີຫິ ຈ ອນຠິຠວນີຍໂຕ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ພລໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ສທ຺ຘາທິວເສນ ປຎ຺ຈວິຘໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໘໒໓. ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອງ຺ຄຠາເວນ ສຕິອາທໂຍ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ. ນິຍ຺ຍານິກຏ຺ເຐນ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ.

໘໒໔. ອິຕິ ¶ ອິເມ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິຍວິປສ຺ສນາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຈ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ນວວິເຘນ ເວທນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຈ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຈ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ¶ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ ປຣສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອກຸສລໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ປຏິປນ຺ນສ຺ເສຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ເອວໍ ເມ ເອຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາຍ ວາຍມນກາເລ ປຐມໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ອຕ຺ຕໂນ ສມຸທາຈາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ອກຸສລໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມນກາເລ ທຸຕິຍໍ. ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ ຌານໍ ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ຕຕິຍໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍຖາ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ກຸສລຸປ຺ປາທນກາເລ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ. ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ວິຣມຓກາເລ ສມ຺ມາວາຈາຕິ ເອວໍ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອິເມສໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ເອກຈິຕ຺ເຕ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຜລກ຺ຂເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ອວເສສາ ເຕຕ຺ຕິໍສ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໘໒໕. ເອວໍ ເອກຈິຕ຺ເຕ ລພ຺ຠມາເນສຸ ເຈເຕສຸ ເອກາວ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາ ສຕິ ກາຍາທີສຸ ສຸຠສຎ຺ຎາທິປ຺ປຫານກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກເມວ ຈ ວີຣິຍໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອນຸປ຺ປາທາທິກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສເສສຸ ປນ ຫາປນວຑ຺ຒນໍ ນຕ຺ຖິ.

໘໒໖. ອປິຈ ເຕສຸ –

ນວ ເອກວິຘາ ເອໂກ, ທ຺ເວຘາຖ ຈຕຸ ປຎ຺ຈຘາ;

ອຏ຺ຐຘາ ນວຘາ ເຈວ, ອິຕິ ຉທ຺ຘາ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

ນວ ເອກວິຘາຕິ ຉນ຺ໂທ, ຈິຕ຺ຕໍ, ປີຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິ, ອຸເປກ຺ຂາ, ສງ຺ກປ຺ໂປ, ວາຈາ, ກມ຺ມນ຺ໂຕ, ອາຊີໂວຕິ ອິເມ ນວ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາທາທິວເສນ ເອກວິຘາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຠຊນ຺ຕິ. ເອໂກ ທ຺ເວຘາຕິ ສທ຺ຘາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ, ພລວເສນ ທ຺ເວຘາ ຐິຕາ. ອຖ ຈຕຸ ປຎ຺ຈຘາຕິ ອຖຎ຺ໂຎ ເອໂກ ຈຕຸຘາ, ອຎ຺ໂຎ ປຎ຺ຈຘາ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສມາຘິ ເອໂກ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ, ພລ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄ, ມຄ຺ຄງ຺ຄວເສນ ຈຕຸຘາ ຐິໂຕ. ປຎ຺ຎາ ເຕສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ຈ ¶ ວເສນ ປຎ຺ຈຘາ. ອຏ຺ຐຘາ ນວຘາ ເຈວາຕິ ອປໂຣ ເອໂກ ອຏ຺ຐຘາ, ເອໂກ ນວຘາ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍ, ພລ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄ, ມຄ຺ຄງ຺ຄວເສນ ສຕິ ອຏ຺ຐຘາ ຐິຕາ. ຈຕຸສມ຺ມປ຺ປຘານ, ອິທ຺ຘິປາທ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍ, ພລ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄ, ມຄ຺ຄງ຺ຄວເສນ ວີຣິຍໍ ນວຘາຕິ. ເອວໍ –

ຈຸທ຺ທເສວ ¶ ອສມ຺ຠິນ຺ນາ, ໂຫນ຺ເຕເຕ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ;

ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ສຕ຺ຕວິຘາ, ສຕ຺ຕຕິໍສປ຺ປເຠທໂຕ.

ສກິຈ຺ຈນິປ຺ຜາທນໂຕ, ສຣູເປນ ຈ ວຸຕ຺ຕິໂຕ;

ສພ຺ເພວ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ, ສມ຺ຠເວ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ເຕຕິ.

ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓໂພຘິປກ຺ຂິຍຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ.

ວຸຏ຺ຐານພລສມາໂຍຄກຖາ

໘໒໗. ວຸຏ຺ຐານພລສມາໂຍໂຄຕິ ວຸຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ພລສມາໂຍໂຄ ຈ. ໂລກິຍວິປສ຺ສນາ ຫິ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ເຈວ ປວຕ຺ຕິກາຣຓສ຺ສ ຈ ສມຸທຍສ຺ສ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ເນວ ນິມິຕ຺ຕາ ນ ປວຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ສມຸທຍສ຺ສ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ປວຕ຺ຕາ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໂຕ ປນ ນິມິຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເອກໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ພຫິທ຺ຘາວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ມາຕິກາ ໑.໑໐). ຕຖາ ‘‘ອຸປ຺ປາທາ ວິວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປາທໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ປວຕ຺ຕາ ວິວຏ຺ຏິຕ຺ວາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໙) ສພ຺ພໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ຎາຓານິ ອນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສມຸທຍສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ປວຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກຖໍ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ?

‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕກກິເລເສຫິ ຈ ຂນ຺ເຘຫິ ຈ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ. ອຠິນິໂຣປນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາ…ເປ… ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາວາຈາ ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ. ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ໂວທານຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ປຄ຺ຄຫຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ¶ . ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສຕິ. ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສມາຘິ ມິຈ຺ຉາສມາຘິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕກກິເລເສຫິ ຈ ¶ ຂນ຺ເຘຫິ ຈ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ມຄ຺ເຄ ຎາຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘ສກທາຄາມິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສມາຘິ ໂອຬາຣິກາ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນາ ປຏິຆສໍໂຍຊນາ ໂອຬາຣິກາ ກາມຣາຄານຸສຍາ ປຏິຆານຸສຍາ ວຸຏ຺ຐາຕິ…ເປ….

‘‘ອນາຄາມິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສມາຘິ ອນຸສຫຄຕາ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນາ ປຏິຆສໍໂຍຊນາ ອນຸສຫຄຕາ ກາມຣາຄານຸສຍາ ປຏິຆານຸສຍາ ວຸຏ຺ຐາຕິ…ເປ….

‘‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສມາຘິ ຣູປຣາຄາ ອຣູປຣາຄາ ມານາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາ ອວິຊ຺ຊາຍ ມານານຸສຍາ ຠວຣາຄານຸສຍາ ອວິຊ຺ຊານຸສຍາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕກກິເລເສຫິ ຈ ຂນ຺ເຘຫິ ຈ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ມຄ຺ເຄ ຎາຓ’’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໖໑).

໘໒໘. ໂລກິຍານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ຠາວນາກາເລ ສມຖພລໍ ອຘິກໍ ໂຫຕິ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນໍ ຠາວນາກາເລ ວິປສ຺ສນາພລໍ. ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ຍຸຄນທ຺ຘາ ເຕ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ. ຕສ຺ມາ ອິເມສຸ ຈຕູສຸປິ ຎາເຓສຸ ອຸຠຍພລສມາໂຍໂຄ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕກິເລເສຫິ ຈ ຂນ຺ເຘຫິ ຈ ວຸຏ຺ຐຫໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ອວິກ຺ເຂໂປ ສມາຘິ ນິໂຣຘໂຄຈໂຣ, ອວິຊ຺ຊາສຫຄຕກິເລເສຫິ ຈ ຂນ຺ເຘຫິ ຈ ວຸຏ຺ຐຫໂຕ ອນຸປສ຺ສນຏ຺ເຐນ ວິປສ຺ສນາ ນິໂຣຘໂຄຈຣາ. ອິຕິ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສມຖວິປສ຺ສນາ ເອກຣສາ ¶ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຸຄນທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໕).

ເອວເມຕ຺ຖ ວຸຏ຺ຐານພລສມາໂຍໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມປຫານກຖາ

໘໒໙. ເຍ ¶ ເຍນ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ, ເຕສໍ ປຫານຎ຺ຈາຕິ ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ຎາເຓສຸ ເຍ ຘມ຺ມາ ເຍນ ຎາເຓນ ປຫາຕພ຺ພາ, ເຕສໍ ປຫານຎ຺ຈ ຊານິຕພ຺ພໍ. ເອຕານິ ຫິ ຍຖາໂຍຄໍ ສໍໂຍຊນກິເລສມິຈ຺ຉຕ຺ຕໂລກຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິຍວິປລ຺ລາສຄນ຺ຖອຄຕິອາສວໂອຆໂຍຄນີວຣຓປຣາມາສອຸປາທານອນຸສຍມລອກຸສລກມ຺ມປຖຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສງ຺ຂາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານກຣານິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍໂຍຊນານີຕິ ຂນ຺ເຘຫິ ຂນ຺ຘານໍ ຜເລນ ກມ຺ມສ຺ສ ທຸກ຺ເຂນ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສໍໂຍຊກຕ຺ຕາ ຣູປຣາຄາທໂຍ ທສ ຘມ຺ມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍາວຎ຺ຫິ ເຕ, ຕາວ ເອເຕສໍ ອນຸປຣໂມຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຣູປຣາໂຄ ອຣູປຣາໂຄ ມາໂນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອວິຊ຺ຊາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘໍນິພ຺ພຕ຺ຕນກຂນ຺ຘາທິສໍໂຍຊກຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘໍຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ ນາມ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ກາມຣາໂຄ ປຏິໂຆຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ອໂຘນິພ຺ພຕ຺ຕນກຂນ຺ຘາທິສໍໂຍຊກຕ຺ຕາ ອໂຘຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ ນາມ.

ກິເລສາຕິ ສຍໍ ສໍກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານຎ຺ຈ ສໍກິເລສິກຕ຺ຕາ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ທິຏ຺ຐິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ.

ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາຕິ ມິຈ຺ຉາປວຕ຺ຕນໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ມິຈ຺ຉາສຕິ ມິຈ຺ຉາສມາຘີຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິມິຈ຺ຉາຎາເຓຫິ ວາ ສທ຺ຘິໍ ທສ.

ໂລກຘມ຺ມາຕິ ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ອນຸປຣມຘມ຺ມກຕ຺ຕາ ລາໂຠ ອລາໂຠ ຍໂສ ອຍໂສ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິນ຺ທາ ປສໍສາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ. ອິຘ ປນ ກາຣໂຓປຈາເຣນ ລາຠາທິວຕ຺ຖຸກສ຺ສ ອນຸນຍສ຺ສ ອລາຠາທິວຕ຺ຖຸກສ຺ສ ປຏິຆສ຺ສ ເຈຕໍ ໂລກຘມ຺ມຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ມຈ຺ຉຣິຍານີຕິ ¶ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ ກຸລມຈ຺ຉຣິຍໍ ລາຠມຈ຺ຉຣິຍໍ ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິຍໍ ວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ອິມາສຸ ອາວາສາທີສຸ ອຎ຺ເຎສໍ ສາຘາຣຓຠາວໍ ອສຫນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍານິ.

ວິປລ຺ລາສາຕິ ¶ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂອນຕ຺ຕອສຸເຠສຸເຍວ ວຕ຺ຖູສຸ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ສຸຂໍ ອຕ຺ຕາ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສຕິ ອິເມ ຕໂຍ.

ຄນ຺ຖາຕິ ນາມກາຍສ຺ສ ເຈວ ຣູປກາຍສ຺ສ ຈ ຄນ຺ຖນໂຕ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ອຠິຊ຺ຌາ ກາຍຄນ຺ໂຖ, ພ຺ຍາປາໂທ ກາຍຄນ຺ໂຖ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ, ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຄຕີຕິ ຉນ຺ທໂທສໂມຫຠເຍຫິ ອກຕ຺ຕພ຺ພກຣຓສ຺ສ, ກຕ຺ຕພ຺ພາກຣຓສ຺ສ ຈ ອຘິວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຣິເຍຫິ ອຄນ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຄຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອາສວາຕິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອາໂຄຕ຺ຣຠຸໂຕ, ອາຠວຄ຺ຄໂຕ ຈ ສວນາ, ອສໍວຸເຕຫິ ວາ ທ຺ວາເຣຫິ ຆຏຉິທ຺ເທຫິ ອຸທກໍ ວິຍ ສວນໂຕ ນິຈ຺ຈປຄ຺ຆຣຓຏ຺ເຐນ ສໍສາຣທຸກ຺ຂສ຺ສ ວາ ສວນໂຕ ກາມຣາຄຠວຣາຄມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອວິຊ຺ຊານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ຠວສາຄເຣ ອາກຑ຺ຒນຏ຺ເຐນ ທຸຣຸຕ຺ຕຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ໂອຆາຕິປິ, ອາຣມ຺ມຓວິໂຍຄສ຺ສ ເຈວ ທຸກ຺ຂວິໂຍຄສ຺ສ ຈ ອປ຺ປທານໂຕ ໂຍຄາຕິປິ ເຕສຎ຺ເຎວ ອຘິວຈນໍ.

ນີວຣຓານີຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຣຓນີວຣຓປຏິຈ຺ຉາທນຏ຺ເຐນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ປຎ຺ຈ.

ປຣາມາໂສຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຣໂຕ ອຠູຕໍ ສຠາວໍ ອາມສນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອຸປາທານານີຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕານິ ກາມຸປາທານາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ.

ອນຸສຍາຕິ ຖາມຄຕຏ຺ເຐນ ກາມຣາຄານຸສໂຍ, ປຏິຆ, ມານ, ທິຏ຺ຐິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ຠວຣາຄ, ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ກາມຣາຄາທໂຍ ສຕ຺ຕ ¶ . ເຕ ຫິ ຖາມຄຕຕ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກາມຣາຄາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠາເວນ ອນຸເສນ຺ຕິເຍວາຕິ ອນຸສຍາ.

ມລາຕິ ¶ ເຕລຎ຺ຊນກລລໍ ວິຍ ສຍຎ຺ຈ ອສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອສຸທ຺ຘຠາວກຣຓໂຕ ໂລຠໂທສໂມຫາ ຕໂຍ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖາຕິ ອກຸສລກມ຺ມຠາເວນ ເຈວ ທຸຄ຺ຄຕີນຎ຺ຈ ປຖຠາເວນ ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ມຸສາວາໂທ ປິສຸຓວາຈາ ຜຣຸສວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ອຠິຊ຺ຌາ ພ຺ຍາປາໂທ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມ ທສ.

ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຕິ ໂລຠມູລາ ອຏ຺ຐ ໂທສມູລາ ທ຺ເວ ໂມຫມູລາ ທ຺ເວຕິ ອິເມ ທ຺ວາທສ.

໘໓໐. ອິຕິ ເອເຕສໍ ສໍໂຍຊນາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ເອຕານິ ຍຖາໂຍຄໍ ປຫານກຣານິ. ກຖໍ? ສໍໂຍຊເນສຸ ຕາວ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ອປາຍຄມນີຍາ ຈ ກາມຣາຄປຏິຆາຕິ ເອເຕ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາ, ເສສາ ກາມຣາຄປຏິຆາ ໂອຬາຣິກາ ທຸຕິຍຎາຓວຊ຺ຌາ, ສຸຂຸມາ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌາ, ຣູປຣາຄາທໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌາ ເອວ. ປຣໂຕປິ ຈ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເອວສທ຺ເທນ ນິຍມໍ ນ ກຣິສ຺ສາມ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ‘‘ອຸປຣິຎາຓວຊ຺ໂຌ’’ຕິ ວກ຺ຂາມ, ໂສ ໂສ ປຸຣິມຎາເຓຫິ ຫຕາປາຍຄມນີຍາທິຠາໂວວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຣິຎາຓວຊ຺ໂຌ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກິເລເສສຸ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາ, ໂທໂສ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ໂຌ, ໂລຠໂມຫມານຖິນອຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກອໂນຕ຺ຕປ຺ປານິ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌານິ.

ມິຈ຺ຉຕ຺ເຕສຸ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມຸສາວາໂທ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວຕິ ອິເມ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ປິສຸຓວາຈາ ຜຣຸສວາຈາຕິ ອິເມ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌາ, ເຈຕນາເຍວ ເຈຕ຺ຖ ວາຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາປມິຈ຺ຉາວາຍາມສຕິສມາຘິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓານິ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌານິ.

ໂລກຘມ຺ເມສຸ ປຏິໂຆ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ໂຌ, ອນຸນໂຍ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ໂຌ, ຍເສ ຈ ປສໍສາຍ ຈ ອນຸນໂຍ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ໂຌຕິ ເອເກ. ມຈ຺ຉຣິຍານິ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາເນວ.

ວິປລ຺ລາເສສຸ ¶ ¶ ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈໍ, ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາຕິ ຈ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາສາ, ທຸກ຺ເຂ ສຸຂໍ, ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ ຈາຕິ ອິເມ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາ, ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌາ, ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌາ.

ຄນ຺ເຖສຸ ສີລພ຺ພຕປຣາມສອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ຖາ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາ, ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ໂຖ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ໂຌ, ອິຕໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ໂຌ.

ອຄຕິ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາວ.

ອາສເວສຸ ທິຏ຺ຐາສໂວ ປຐມຎາຓວຊ຺ໂຌ, ກາມາສໂວ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ໂຌ, ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌາ. ໂອຆໂຍເຄສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ນີວຣເຓສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓໍ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌໍ, ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ພ຺ຍາປາໂທ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຕີຓິ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌານິ, ຖິນມິທ຺ຘອຸທ຺ຘຈ຺ຈານິ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌານິ.

ປຣາມາໂສ ປຐມຎາຓວຊ຺ໂຌວ.

ອຸປາທາເນສຸ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ໂລກິຍຘມ຺ມານໍ ວຕ຺ຖຸກາມວເສນ ກາມາຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຣາໂຄປິ ກາມຸປາທາເນ ປຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌໍ, ເສສານິ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌານິ.

ອນຸສເຍສຸ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍາ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາວ, ກາມຣາຄປຏິຆານຸສຍາ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌາ, ມານຠວຣາຄາວິຊ຺ຊານຸສຍາ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌາ.

ມເລສຸ ໂທສມລໍ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌໍ, ອິຕຣານິ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌານິ.

ອກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ມຸສາວາໂທ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາ ¶ , ປິສຸຓວາຈາ ຜຣຸສວາຈາ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ຕໂຍ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາຠິຊ຺ຌາ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌາ.

ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ປຐມຎາຓວຊ຺ຌາວ, ທ຺ເວ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕຕິຍຎາຓວຊ຺ຌາ, ເສສາ ຈຕຸຕ຺ຖຎາຓວຊ຺ຌາຕິ.

ຍຎ຺ຈ ເຍນ ວຊ຺ຌໍ, ຕໍ ເຕນ ປຫາຕພ຺ພໍ ນາມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິຕິ ເອເຕສໍ ສໍໂຍຊນາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ເອຕານິ ຍຖາໂຍຄໍ ປຫານກຣານີ’’ຕິ.

໘໓໑. ກິໍ ¶ ປເນຕານິ ເອເຕ ຘມ຺ເມ ອຕີຕານາຄເຕ ປຊຫນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນຕິ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ຍທິ ຕາວ ອຕີຕານາຄເຕ, ອຜໂລ ວາຍາໂມ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ປຫາຕພ຺ພານໍ ນຕ຺ຖິຕາຍ. ອຖ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ, ຕຖາປິ ອຜໂລ, ວາຍາເມນ ສທ຺ຘິໍ ປຫາຕພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ, ສໍກິເລສິກາ ຈ ມຄ຺ຄຠາວນາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ວາ ກິເລສານໍ, ນ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກິເລໂສ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ. ນາຍໍ ອາເວຓິກາ ໂຈທນາ. ປາຬິຍໍເຍວ ຫິ ‘‘ສ຺ວາຍໍ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ອຕີເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ອນາຄເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກິເລເສ ປຊຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ປຸນ ‘‘ຫຎ຺ຈິ ອຕີເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕນຫິ ຂີຓໍ ເຂເປຕິ, ນິຣຸທ຺ຘໍ ນິໂຣເຘຕິ, ວິຄຕໍ ວິຄເມຕິ, ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເມຕິ. ອຕີຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໒໑) ຈ ວຕ຺ວາ, ‘‘ນ ອຕີເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ຕຖາ ‘‘ຫຎ຺ຈິ ອນາຄເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕນຫິ ອຊາຕໍ ປຊຫຕິ, ອນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປຊຫຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຊຫຕິ, ອປາຕຸຠູຕໍ ປຊຫຕິ. ອນາຄຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ວາ, ‘‘ນ ອນາຄເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ຕຖາ ‘‘ຫຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕນຫິ ຣຕ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ. ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສໍ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫໍ, ວິນິພທ຺ໂຘ ມານໍ, ປຣາມຏ຺ໂຐ ທິຏ຺ຐິໍ, ວິກ຺ເຂປຄໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ, ຖາມຄໂຕ ອນຸສຍໍ ປຊຫຕິ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ຍຸຄນທ຺ຘາວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສໍກິເລສິກາ ມຄ຺ຄຠາວນາ ໂຫຕີ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ວາ, ‘‘ນ ອຕີເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ນ ອນາຄເຕ, ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກິເລເສ ປຊຫຕີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ‘‘ເຕນຫິ ນຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄຠາວນາ, ນຕ຺ຖິ ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ¶ , ນຕ຺ຖິ ກິເລສປ຺ປຫານໍ, ນຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ’’ຕິ ປຎ຺ຫາປຣິໂຍສາເນ ‘‘ນ ຫິ ນຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄຠາວນາ…ເປ… ນຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ’’ຕິ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ວິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕຣຸໂຓ ຣຸກ຺ໂຂ ອຊາຕຜໂລ, ຕເມນໍ ປຸຣິໂສ ມູເລ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ເຍ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຊາຕຜລາ, ເຕ ອຊາຕາເຍວ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ອນິພ຺ພຕ຺ຕາເຍວ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ນາເຍວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປາຕຸຠູຕາເຍວ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເອວເມວ ¶ ອຸປ຺ປາໂທ ເຫຕຸ ອຸປ຺ປາໂທ ປຈ຺ຈໂຍ ກິເລສານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາຕິ ອຸປ຺ປາເທ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ອນຸປ຺ປາເທ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ອນຸປ຺ປາເທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປກ຺ຂນ຺ທຕ຺ຕາ ເຍ ອາຍູຫນປຈ຺ຈຍາ ກິເລສາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອຊາຕາເຍວ ນ ຊາຍນ຺ຕິ…ເປ… ອປາຕຸຠູຕາເຍວ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຫຕຸນິໂຣຘາ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ. ປວຕ຺ຕໍ ເຫຕຸ…ເປ… ນິມິຕ຺ຕໍ ເຫຕຸ…ເປ… ອາຍູຫນາ ເຫຕຸ…ເປ… ອນາຍູຫເນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປກ຺ຂນ຺ທຕ຺ຕາ ເຍ ອາຍູຫນປຈ຺ຈຍາ ກິເລສາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອຊາຕາເຍວ…ເປ… ອປາຕຸຠູຕາເຍວ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຫຕຸນິໂຣຘາ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ. ເອວໍ ອຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄຠາວນາ, ອຕ຺ຖິ ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາ, ອຕ຺ຖິ ກິເລສປ຺ປຫານໍ, ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໒໑).

໘໓໒. ເອເຕນ ກິໍ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ? ຠູມິລທ຺ຘານໍ ກິເລສານໍ ປຫານໍ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ຠູມິລທ຺ຘາ ປນ ກິໍ ອຕີຕານາຄຕາ ອຸທາຫຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຕິ. ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນາ ເອວ ນາມ ເຕ.

໘໓໓. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຫິ ວຕ຺ຕມານຠູຕາປຄໂຕກາສກຕຠູມິລທ຺ຘວເສນ ອເນກປ຺ປເຠທໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ຄສມງ຺ຄິສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ ອນຸຠູຕາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ ອຸປ຺ປາທາທິຕ຺ຕຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຠູຕາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ ເສສສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ຠູຕາປຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ຍານິສ຺ສ ຕານິ ປຸພ຺ເພກຕານິ ກມ຺ມານີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໘) ເອວມາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ອຕີຕມ຺ປິ ສມານໍ ອຎ຺ຎໍ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ໂສກາສໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ຕຖາ ກໂຕກາສຎ຺ຈ ວິປາກໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ສມານໍ ເອວໍ ກເຕ ໂອກາເສ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕາສຸ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ອສມູຫຕໍ ອກຸສລໍ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ.

໘໓໔. ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ຠູມິຍາ ຠູມິລທ຺ຘສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠູມີຕິ ຫິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ເຕຠູມກາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ຠູມິລທ຺ຘໍ ນາມ ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫໍ ກິເລສຊາຕໍ. ເຕນຫິ ສາ ຠູມິ ລທ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມາ ຠູມິລທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ຈ ໂຂ ນ ອາຣມ຺ມຓວເສນ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ¶ ຫິ ສພ຺ເພປິ ອຕີຕານາຄເຕ ປຣິຎ຺ຎາເຕປິ ຈ ຂີຓາສວານໍ ຂນ຺ເຘ ອາຣພ຺ຠ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ມຫາກຈ຺ຈານອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາທີນໍ ຂນ຺ເຘ ອາຣພ຺ຠ ໂສເຣຍ຺ຍເສຏ຺ຐິ ນນ຺ທມາຓວກາທີນໍ ວິຍ. ຍທິ ຈ ຕໍ ຠູມິລທ຺ຘໍ ນາມ ສິຍາ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປເຫຍ຺ຍໂຕ ນ ໂກຈິ ຠວມູລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ. ວຕ຺ຖຸວເສນ ປນ ຠູມິລທ຺ຘໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ວິປສ຺ສນາຍ ອປຣິຎ຺ຎາຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຠຸຕິ ເຕສຸ ວຏ຺ຏມູລໍ ກິເລສຊາຕໍ ອນຸເສຕິ. ຕໍ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຠູມິລທ຺ຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໓໕. ຕຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ສ ເຍສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສຍິຕາ ກິເລສາ, ຕສ຺ສ ເຕ ເອວ ຂນ຺ຘາ ເຕສໍ ກິເລສານໍ ວຕ຺ຖຸ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສນ຺ຕກາ ຂນ຺ຘາ. ອຕີຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຈ ອປ຺ປຫີນານຸສຍິຕານໍ ກິເລສານໍ ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘາວ ວຕ຺ຖຸ, ນ ອິຕເຣ. ເອສ ນໂຍ ອນາຄຕາທີສຸ. ຕຖາ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອປ຺ປຫີນານຸສຍິຕານໍ ກິເລສານໍ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘາວ ວຕ຺ຖຸ, ນ ອິຕເຣ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸ. ໂສຕາປນ຺ນາທີສຸ ປນ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຂນ຺ເຘສຸ ຕໍ ຕໍ ວຏ຺ຏມູລໍ ກິເລສຊາຕໍ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫີນໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ເຕ ເຕ ຂນ຺ຘາ ປຫີນານໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ວຏ຺ຏມູລກິເລສານໍ ອວຕ຺ຖຸໂຕ ຠູມີຕິ ສງ຺ຂໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສພ຺ພໂສວ ວຏ຺ຏມູລກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຣິຍມານໍ ກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ອກຸສລໍ ວາ ໂຫຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ກມ຺ມກິເລສປຈ຺ຈຍາ ວຏ຺ຏໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ເສຕໍ ວຏ຺ຏມູລໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘເຍວ, ນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ. ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘເຍວ ວາ, ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສູຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອວິເສເສນ ປຎ຺ຈສຸປິ ຂນ຺ເຘສຸ ອນຸສຍິຕຕ຺ຕາ.

໘໓໖. ກຖໍ? ປຖວີຣສາທິ ວິຍ ຣຸກ຺ເຂ. ຍຖາ ຫິ ມຫາຣຸກ຺ເຂ ປຖວີຕລໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຖວີຣສຎ຺ຈ ອາໂປຣສຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ມູລຂນ຺ຘສາຂປສາຂປລ຺ລວປລາສປຸປ຺ຜຜເລຫິ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ນຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຍາວ ກປ຺ປາວສານາ ພີຊປຣມ຺ປຣາຍ ຣຸກ຺ຂປເວຓິໍ ສນ຺ຕານຍມາເນ ຐິເຕ ຕໍ ປຖວີຣສາທິ ມູເລເຍວ, ນ ຂນ຺ຘາທີສຸ…ເປ… ຜເລເຍວ ວາ, ນ ມູລາທີສູຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອວິເສເສນ ສພ຺ເພສຸ ມູລາທີສຸ ອນຸຄຕຕ຺ຕາຕິ.

ຍຖາ ¶ ປນ ຕສ຺ເສວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸປ຺ຜຜລາທີສຸ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ມຓ຺ຑູກກຓ຺ຏກໍ ນາມ ວິສກຓ຺ຏກໍ ອາໂກເຏຍ຺ຍ, ອຖ ໂສ ¶ ຣຸກ຺ໂຂ ເຕນ ວິສສມ຺ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ໂຐ ປຖວີຣສອາໂປຣສານໍ ປຣິຍາທິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປສວນຘມ຺ມຕໍ ອາຄມ຺ມ ປຸນ ສນ຺ຕານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຂນ຺ຘປວຕ຺ຕິຍໍ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຣຸກ຺ເຂ ວິສໂຍຊນໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ຈຕຸມຄ຺ຄຠາວນໍ ອາຣຠຕິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ຂນ຺ຘສນ຺ຕາໂນ ເຕນ ຈຕຸມຄ຺ຄວິສສມ຺ຜສ຺ເສນ ສພ຺ພໂສ ວຏ຺ຏມູລກກິເລສານໍ ປຣິຍາທິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ກິຣິຍຠາວມຕ຺ຕອຸປຄຕກາຍກມ຺ມາທິສພ຺ພກມ຺ມປ຺ປເຠໂທ ຫຸຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວານຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຘມ຺ມຕໍ ອາຄມ຺ມ ຠວນ຺ຕຣສນ຺ຕານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເກວລໍ ຈຣິມວິຎ຺ຎາຓນິໂຣເຘນ ນິຣິນ຺ຘໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ອນຸປາທາໂນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ເອວໍ ຠູມິຍາ ຠູມິລທ຺ຘສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໓໗. ອປິຈ ອປຣມ຺ປິ ສມຸທາຈາຣອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕອສມູຫຕວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນເມວ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຈກ຺ຂາທີນໍ ປນ ອາປາຖຄເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກິເລສຊາຕໍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຘິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເອວ ອປຣຠາເຄ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກລ຺ຍາຓິຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິສຠາຄຣູປທສ຺ສເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສຊາຕໍ ວິຍ. ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕໍ ກິເລສຊາຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິມນາຣູຬ຺ຫມ຺ປິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣກສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ປນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕມ຺ປິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອສມູຫຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອນຕີຕຕາຍ ອສມູຫຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ເຖຣສ຺ສ ກຸສຸມິຕຣຸກ຺ເຂ ອຸປວເນ ປຸປ຺ຜານິ ອຸຈ຺ຈິນນ຺ຕສ຺ສ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ຄາຍໂຕ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຄີຕສວເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສຊາຕໍ ວິຍ. ຕິວິຘມ຺ປິ ເຈຕໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕາວິກ຺ຂມ຺ຠິຕອສມູຫຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠູມິລທ຺ເຘເນວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໓໘. ອິຈ຺ເຈຕສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠເທ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຍເທຕໍ ວຕ຺ຕມານຠູຕາປຄໂຕກາສກຕສມຸທາຈາຣສງ຺ຂາຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ອມຄ຺ຄວຊ຺ຌຕ຺ຕາ ເກນຈິປິ ຎາເຓນ ປຫາຕພ຺ພໍ ນ ໂຫຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ຠູມິລທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕອສມູຫຕສງ຺ຂາຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ວິນາສຍມານໍ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຫາຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ເຍ ເຍນ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ, ເຕສໍ ປຫານຎ຺ຈ ຊານິຕພ຺ພໍ.

ປຣິຎ຺ຎາທິກິຈ຺ຈກຖາ

໘໓໙.

ກິຈ຺ຈານິ ¶ ¶ ປຣິຎ຺ຎາທີນິ, ຍານິ ວຸຕ຺ຕານິ ອຠິສມຍກາເລ;

ຕານິ ຈ ຍຖາສຠາເວນ, ຊານິຕພ຺ພານິ ສພ຺ພານີຕິ.

ສຈ຺ຈາຠິສມຍກາລໍ ຫິ ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ຎາເຓສຸ ເອເກກສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ປຣິຎ຺ຎາ ປຫານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ຠາວນາຕິ ເອຕານິ ປຣິຎ຺ຎາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍຖາສຠາເວນ ຊານິຕພ຺ພານິ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ຍຖາ ປທີໂປ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ, ວຏ຺ຏິໍ ຌາເປຕິ, ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມຕິ, ອາໂລກໍ ປຣິວິທໍເສຕິ, ສິເນຫໍ ປຣິຍາທິຍຕິ, ເອວເມວ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ສຈ຺ຈານິ ປາປຸຓາຕິ ປສ຺ສຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທມ຺ປິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໐໐) ສພ຺ພໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ເຂເປຕໍ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍເປຕໍ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘເປຕໍ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍເປຕໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໗໙໔; ປຏິ. ມ. ໑.໑໐໙).

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປທີໂປ ວຏ຺ຏິໍ ຌາເປຕິ, ເອວໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາຕິ. ຍຖາ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມຕິ, ເອວໍ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ. ຍຖາ ອາໂລກໍ ປຣິວິທໍເສຕິ, ເອວໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຕາຍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທິຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ຍຖາ ສິເນຫໍ ປຣິຍາທິຍຕິ, ເອວໍ ກິເລສປຣິຍາທານໍ ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໔໐. ອປໂຣ ¶ ນໂຍ – ຍຖາ ສູຣິໂຍ ອຸທຍນ຺ໂຕ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ສຫ ປາຕຸຠາວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ, ຣູປຄຕານິ ໂອຠາເສຕິ, ອນ຺ຘກາຣໍ ¶ ວິຘມຕິ, ອາໂລກໍ ທສ຺ເສຕິ, ສີຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕິ, ເອວເມວ ມຄ຺ຄຎາຓໍ…ເປ… ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ອິຘາປິ ຍຖາ ສູຣິໂຍ ຣູປຄຕານິ ໂອຠາເສຕິ, ເອວໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາຕິ. ຍຖາ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມຕິ, ເອວໍ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ. ຍຖາ ອາໂລກໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອວໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ຍຖາ ສີຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕິ, ເອວໍ ກິເລສປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິໍ ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໔໑. ອປໂຣ ນໂຍ – ຍຖາ ນາວາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ, ໂອຣິມຕີຣໍ ປຊຫຕິ, ໂສຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ຠຓ຺ຑໍ ວຫຕິ, ປາຣິມຕີຣໍ ອປ຺ເປຕິ, ເອວເມວ ມຄ຺ຄຎາຓໍ…ເປ… ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ຍຖາ ນາວາ ໂອຣິມຕີຣໍ ປຊຫຕິ, ເອວໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາຕິ. ຍຖາ ໂສຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ. ຍຖາ ຠຓ຺ຑໍ ວຫຕິ, ເອວໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ຍຖາ ປາຣິມຕີຣໍ ອປ຺ເປຕິ, ເອວໍ ປາຣິມຕີຣຠູຕໍ ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໔໒. ເອວໍ ສຈ຺ຈາຠິສມຍກາລສ຺ມິໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕຸນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈານໍ ວເສນ ປວຕ຺ຕຎາຓສ຺ສ ປນສ຺ສ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ຕຖຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວຘານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ກຖໍ ຕຖຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວຘານິ? ໂສຬສຫິ ອາກາເຣຫິ ຕຖຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວຘານິ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ, ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ, ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ, ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ, ຕຖຏ຺ໂຐ. ສມຸທຍສ຺ສ ອາຍູຫນຏ຺ໂຐ, ນິທານຏ຺ໂຐ, ສໍໂຍຄຏ຺ໂຐ, ປລິໂພຘຏ຺ໂຐ, ຕຖຏ຺ໂຐ. ນິໂຣຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ໂຐ, ວິເວກຏ຺ໂຐ, ອສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ, ອມຕຏ຺ໂຐ, ຕຖຏ຺ໂຐ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ, ເຫຕຸຏ຺ໂຐ, ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ, ອຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐ, ຕຖຏ຺ໂຐ. ອິເມຫິ ໂສຬສຫິ ອາກາເຣຫິ ຕຖຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເອກສງ຺ຄຫິຕານິ. ຍໍ ເອກສງ຺ຄຫິຕໍ, ຕໍ ເອກຕ຺ຕໍ. ຍໍ ເອກຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອເກນ ຎາເຓນ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວຘານີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໑໑).

໘໔໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ສິຍາ ຍທາ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ອຎ຺ເຎປິ ໂຣຄຄຓ຺ຑາທໂຍ ອຕ຺ຖາ ອຕ຺ຖິ, ອຖ ກສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣເຍວ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ເອຕ຺ຖ ວທາມ, ອຎ຺ຎສຈ຺ຈທສ຺ສນວເສນ ອາວິຠາວໂຕ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ¶ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ? ທຸກ຺ຂໍ ອາຣພ຺ຠ ຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໗໙໔; ປຏິ. ມ. ໑.໑໐໙) ຫິ ນເຍນ ເອເກກສຈ຺ຈາຣມ຺ມຓວເສນາປິ ສຈ຺ຈຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕິ, ສມຸທຍມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໐໐) ນເຍນ ເອກໍ ສຈ຺ຈໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເສເສສຸປິ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິວເສນາປິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ເອເກກໍ ສຈ຺ຈໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ສມຸທຍທສ຺ສເນນ ຕາວ ສຠາວໂຕ ປີຬນລກ຺ຂຓສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ຍສ຺ມາ ຕໍ ອາຍູຫນລກ຺ຂເຓນ ສມຸທເຍນ ອາຍູຫິຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ຣາສິກຕໍ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ໂສ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ອາວິຠວຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ມຄ຺ໂຄ ກິເລສສນ຺ຕາປຫໂຣ ສຸສີຕໂລ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ທສ຺ສເນນ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ອາວິຠວຕິ ອາຍສ຺ມໂຕ ນນ຺ທສ຺ສ ອຈ຺ຉຣາທສ຺ສເນນ ສຸນ຺ທຣິຍາ ອນຠິຣູປຠາໂວ ວິຍ. ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມສ຺ສ ປນ ນິໂຣຘສ຺ສ ທສ຺ສເນນສ຺ສ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ອາວິຠວຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມເວຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ.

ຕຖາ ສຠາວໂຕ ອາຍູຫນລກ຺ຂຓສ຺ສາປິ ສມຸທຍສ຺ສ, ທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ນິທານຏ຺ໂຐ ອາວິຠວຕິ ອສປ຺ປາຍໂຠຊນໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນພ຺ຍາຘິທສ຺ສເນນ ໂຠຊນສ຺ສ ພ຺ຍາຘິນິທານຠາໂວ ວິຍ. ວິສໍໂຍຄຠູຕສ຺ສ ນິໂຣຘສ຺ສ ທສ຺ສເນນ ສໍໂຍຄຏ຺ໂຐ. ນິຍ຺ຍານຠູຕສ຺ສ ຈ ມຄ຺ຄສ຺ສ ທສ຺ສເນນ ປລິໂພຘຏ຺ໂຐຕິ.

ຕຖາ ນິສ຺ສຣຓລກ຺ຂຓສ຺ສາປິ ນິໂຣຘສ຺ສ, ອວິເວກຠູຕສ຺ສ ສມຸທຍສ຺ສ ທສ຺ສເນນ ວິເວກຏ຺ໂຐ ອາວິຠວຕິ. ມຄ຺ຄທສ຺ສເນນ ອສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ, ອິມິນາ ຫິ ອນມຕຄ຺ຄສໍສາເຣ ມຄ຺ໂຄ ນທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ໂສປິ ຈ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ສງ຺ຂໂຕເຍວາຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສ ອສງ຺ຂຕຠາໂວ ອຕິວິຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ປນສ຺ສ ອມຕຏ຺ໂຐ ອາວິຠວຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ຫິ ວິສໍ, ອມຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ.

ຕຖາ ນິຍ຺ຍານລກ຺ຂຓສ຺ສາປິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ສມຸທຍທສ຺ສເນນ ‘‘ນາຍໍ ເຫຕຸ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ, ອຍໍ ເຫຕູ’’ຕິ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ ອາວິຠວຕິ. ນິໂຣຘທສ຺ສເນນ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ, ປຣມສຸຂຸມານິ ຣູປານິ ປສ຺ສໂຕ ‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ວຕ ເມ ¶ ຈກ຺ຂູ’’ນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນຠາໂວ ວິຍ. ທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ອຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐ, ອເນກໂຣຄາຕຸຣກປຓຊນທສ຺ສເນນ ອິສ຺ສຣຊນສ຺ສ ອຸຬາຣຠາໂວ ວິຍາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສລກ຺ຂຓວເສນ ເອເກກສ຺ສ, ອຎ຺ຎສຈ຺ຈທສ຺ສນວເສນ ຈ ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອາວິຠາວໂຕ ເອເກກສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ສພ຺ເພ ເຈເຕ ອຕ຺ຖາ ເອເກເນວ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ¶ ຈຕຸກິຈ຺ເຈນ ຎາເຓນ ປຏິເວຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ເຍ ປນ ນານາຠິສມຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຠິຘມ຺ເມ ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ປຣິຎ຺ຎາທິປ຺ປເຠທກຖາ

໘໔໔. ອິທານິ ຍານິ ຕານິ ປຣິຎ຺ຎາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສຸ –

ຕິວິຘາ ໂຫຕິ ປຣິຎ຺ຎາ, ຕຖາ ປຫານມ຺ປິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປິ;

ທ຺ເວ ຠາວນາ ອຠິມຕາ, ວິນິຈ຺ຉໂຍ ຕຕ຺ຖ ຎາຕພ຺ໂພ.

໘໔໕. ຕິວິຘາ ໂຫຕິ ປຣິຎ຺ຎາຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ປຣິຎ຺ຎາ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຠິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາ ຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ມາຕິກາ ໑.໒໐) ເອວໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໕) ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ, ‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ? ຈກ຺ຂຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໒) ນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ຕສ຺ສາ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປາຠິຊານນາ ອາເວຓິກາ ຠູມິ.

໘໔໖. ‘‘ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາ ຕີຣຓຏ຺ເຐນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ມາຕິກາ ໑.໒໑) ເອວໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປນ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ຕີຣິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໕) ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ, ‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ? ຈກ຺ຂຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑) ນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ຕສ຺ສາ ກລາປສມ຺ມສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ຕີຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕມານາຍ ຍາວ ອນຸໂລມາ ອາເວຓິກາ ຠູມິ.

໘໔໗. ‘‘ປຫານປຎ຺ຎາ ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ເຐນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ມາຕິກາ ໑.໒໒) ເອວໍ ປນ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໕) ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ¶ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ¶ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສາ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຄ຺ຄຎາຓາ ຠູມິ, ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ຍສ຺ມາ ວາ ຎາຕຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາໂຍປິ ຕທຕ຺ຖາເຍວ, ຍສ຺ມາ ຈ ເຍ ຘມ຺ເມ ປຊຫຕິ, ເຕ ນິຍມໂຕ ຎາຕາ ເຈວ ຕີຣິຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎາຕ຺ຕຍມ຺ປິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໔໘. ຕຖາ ປຫານມ຺ປີຕິ ປຫານມ຺ປິ ຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານນ຺ຕິ ປຣິຎ຺ຎາ ວິຍ ຕິວິຘເມວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ສເສວາເລ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຆເຏນ ເສວາລສ຺ສ ວິຍ ເຕນ ເຕນ ໂລກິຍສມາຘິນາ ນີວຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ, ອິທໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ນາມ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານຎ຺ຈ ນີວຣຓານໍ ປຐມໍ ຌານໍ ຠາວຍໂຕ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໔) ນີວຣຓານຎ຺ເຎວ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປາກຏຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຌານສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ປຈ຺ຉາຠາເຄປິ ນ ສຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ວິຕກ຺ກາທໂຍ ອປ຺ປິຕກ຺ຂເຓເຍວ. ຕສ຺ມາ ນີວຣຓານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ ປາກຏໍ.

໘໔໙. ຍໍ ປນ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສມຸຊ຺ຊລິເຕນ ປທີເປນ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິຍ ເຕນ ເຕນ ວິປສ຺ສນາຍ ອວຍວຠູເຕນ ຎາຓງ຺ເຄນ ປຏິປກ຺ຂວເສເນວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມສ຺ສ ປຫານໍ, ອິທໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ນາມ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉເທນ ຕາວ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ. ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ອເຫຕຸວິສມເຫຕຸທິຏ຺ຐິຍາ ເຈວ ກງ຺ຂາມລສ຺ສ ຈ. ກລາປສມ຺ມສເນນ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ສມູຫຄາຫສ຺ສ. ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄວວຕ຺ຖາເນນ ອມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ. ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ. ວຍທສ຺ສເນນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ. ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນນ ສຠເຍ ອຠຍສຎ຺ຎາຍ. ອາທີນວທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາທສຎ຺ຎາຍ. ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສເນນ ອຠິຣຕິສຎ຺ຎາຍ. ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຍ ອມຸຎ຺ຈິຕຸກາມຠາວສ຺ສ. ປຏິສງ຺ຂາເນນ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂານສ຺ສ. ອຸເປກ຺ຂາຍ ອນຸເປກ຺ຂນສ຺ສ. ອນຸໂລເມນ ສຈ຺ຈປຏິໂລມຄາຫສ຺ສ ປຫານໍ.

ຍໍ ວາ ປນ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ມຫາວິປສ຺ສນາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ. ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ນນ຺ທິຍາ. ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຍ ຣາຄສ຺ສ. ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາຍ ¶ ສມຸທຍສ຺ສ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ¶ ອາທານສ຺ສ. ຂຍານຸປສ຺ສນາຍ ຆນສຎ຺ຎາຍ. ວຍານຸປສ຺ສນາຍ ອາຍູຫນສ຺ສ. ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນາຍ ຘຸວສຎ຺ຎາຍ. ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ. ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາຍ ປຓິຘິຍາ. ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຠິນິເວສສ຺ສ. ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ສາຣາທານາຠິນິເວສສ຺ສ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນນ ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສສ຺ສ. ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຍ ອາລຍາຠິນິເວສສ຺ສ. ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຍ. ວິວຏ຺ຏານຸປສ຺ສນາຍ ສໍໂຍຄາຠິນິເວສສ຺ສ ປຫານໍ. ອິທມ຺ປິ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານເມວ.

໘໕໐. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທີນໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ຂຍານຸປສ຺ສນາຕິ ປນ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາຕິ ເອວໍ ຂຍໍ ປສ຺ສໂຕ ຎາຓໍ. ເຕນ ຆນສຎ຺ຎາຍ ປຫານໍ ໂຫຕິ.

ວຍານຸປສ຺ສນາຕິ –

ອາຣມ຺ມຓານ຺ວເຍນ, ອຸໂຠ ເອກວວຕ຺ຖານາ;

ນິໂຣເຘ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາ, ວຍລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນາຕິ. –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ເຈວ ອນ຺ວຍໂຕ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຠງ຺ຄສງ຺ຂາເຕ ນິໂຣເຘ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາ, ຕາຍ ອາຍູຫນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເຍສໍ ຫິ ອຕ຺ຖາຍ ອາຍູເຫຍ຺ຍ, ‘‘ເຕ ເອວໍ ວຍຘມ຺ມາ’’ຕິ ວິປສ຺ສໂຕ ອາຍູຫເນ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ.

ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນາຕິ ຣູປສຕ຺ຕກາທິວເສນ ຕໍ ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຖາປວຕ຺ຕິທສ຺ສນໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຊຣາຍ ເຈວ ມຣເຓນ ຈ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ວິປຣິຓາມທສ຺ສນໍ, ຕາຍ ຘຸວສຎ຺ຎາຍ ປຫານໍ ໂຫຕິ.

ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາວ, ຕາຍ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ.

ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາຕິ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາວ, ຕາຍ ສຸຂປຓິຘິສຸຂປຕ຺ຖນາປຫານໍ ໂຫຕິ.

ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາຕິ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວ, ຕາຍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຠິນິເວສສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ.

ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຕິ ¶ ¶ –

‘‘ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ປຏິສງ຺ຂາ, ຠງ຺ຄຎ຺ຈ ອນຸປສ຺ສຕິ;

ສຸຎ຺ຎໂຕ ຈ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ອຘິປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ. –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ຊານິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຂາຣາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສງ຺ຂາຣານໍ ມຣຓໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຠງ຺ຄວເສນ ສຸຎ຺ຎຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ. ສາ ອຘິປຎ຺ຎາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ຈ ວິປສ຺ສນາຕິ ກຕ຺ວາ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາຍ ນິຈ຺ຈສາຣາຠາວສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕສາຣາຠາວສ຺ສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສາຣາທານາຠິນິເວສສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ.

ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ, ເຕນ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທິວເສນ ເຈວ, ‘‘ອິສ຺ສຣໂຕ ໂລໂກ ສມ຺ໂຠຕີ’’ຕິອາທິວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ.

ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພຠວາທີສຸ ອາທີນວທສ຺ສນຎາຓໍ, ເຕນ ‘‘ກິຎ຺ຈິ ອລ຺ລີຍິຕພ຺ພໍ ນ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາລຍາຠິນິເວສສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ.

ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຕິ ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍກຣຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ, ເຕນ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຍ ປຫານໍ ໂຫຕິ.

ວິວຏ຺ຏານຸປສ຺ສນາຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ເຈວ ອນຸໂລມຎ຺ຈ. ຕທາ ຫິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອີສກໂປເຓ ປທຸມປລາເສ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ສພ຺ພສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ປຕິລີຍຕິ, ປຕິກຸຏຕິ, ປຕິວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕາຍ ສໍໂຍຄາຠິນິເວສສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ກາມສໍໂຍຄາທິກສ຺ສ ກິເລສາຠິນິເວສສ຺ສ ກິເລສປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ປຫານໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສມາຘິໍ ຠາວຍໂຕ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໔) ສງ຺ເຂເປເນວ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘໕໑. ຍໍ ¶ ປນ ອສນິວິຈກ຺ກາຠິຫຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວິຍ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາເຓນ ສໍໂຍຊນາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ຍຖາ ນ ປຸນ ປວຕ຺ຕິ, ເອວໍ ປຫານໍ, ອິທໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຂຍຄາມິມຄ຺ຄໍ ຠາວຍໂຕ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໔) ¶ . ອິຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ປຫາເນສຸ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານເມວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄປ຺ປຫານານິປິ ຕທຕ຺ຖາເນວ, ຕສ຺ມາ ປຫານຕ຺ຕຍມ຺ປິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຏິຣາຊານໍ ວຘິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຕນ ຫິ ຍມ຺ປິ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ກຕໍ, ສພ຺ພໍ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຣຎ຺ຎາ ກຕ’’ນ຺ຕິເຍວ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໘໕໒. ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປີຕິ ໂລກິຍສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣສຈ຺ຉິກິຣິຍາຕິ ທ຺ເວຘາ ຠິນ຺ນາປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ທສ຺ສນຠາວນາວເສນ ເຠທໂຕ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠີມ຺ຫິ, ວສີມ຺ຫິ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ມຍາ’’ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ໒໐໓-໒໐໔) ນເຍນ ອາຄຕາ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ຜສ຺ສນາ ໂລກິຍສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ນາມ. ຜສ຺ສນາຕິ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ມຍາ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຎາຓຜສ຺ເສນ ຜຸສນາ. ອິມເມວ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາ ຜສ຺ສນຏ຺ເຐ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ມາຕິກາ ໑.໒໔) ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ຜສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໕) ສຈ຺ຉິກິຣິຍນິທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອປິຈ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາປິ ເຍ ຘມ຺ມາ ເກວລໍ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ຎາເຓນ ຎາຕາ, ເຕ ສຈ຺ຉິກຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຫິ ‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ? ຈກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໙) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ເວທນໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ…ເປ… ອມໂຕຄຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ. ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ຜສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໙).

ປຐມມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນສຈ຺ຉິກິຣິຍາ. ເສສມຄ຺ຄກ຺ຂເຓສຸ ຠາວນາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຕິ. ສາ ທຸວິຘາປິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕສ຺ມາ ທສ຺ສນຠາວນາວເສນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ອິມສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໕໓. ທ຺ເວ ¶ ¶ ຠາວນາ ອຠິມຕາຕິ ຠາວນາ ປນ ໂລກິຍຠາວນາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວນາຕິ ທ຺ເວເຍວ ອຠິມຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍານໍ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎານໍ ອຸປ຺ປາທນໍ, ຕາຫິ ຈ ສນ຺ຕານວາສນໍ ໂລກິຍຠາວນາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ ອຸປ຺ປາທນໍ, ຕາຫິ ຈ ສນ຺ຕານວາສນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວນາ. ຕາສຸ ອິຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ຫິ ສີລາທີນິ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ເປຕໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ເຕສໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາທິຕາຍ ເຕຫິ ຈ ສນ຺ຕານໍ ວາເສຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວນາວສ຺ສ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ເອວໍ –

ກິຈ຺ຈານິ ປຣິຎ຺ຎາທີນິ, ຍານິ ວຸຕ຺ຕານິ ອຠິສມຍກາເລ;

ຕານິ ຈ ຍຖາສຠາເວນ, ຊານິຕພ຺ພານິ ສພ຺ພານີຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍ’’ນ຺ຕິ. –

ເອວໍ ສຣູເປເນວ ອາຠຕາຍ ປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ວິຘານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມູລຠູຕາ ທ຺ເວ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຣີຣຠູຕາ ປຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ສມ຺ປາເທນ຺ເຕນ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ, ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ອຍຎ຺ຈ ປຎ຺ໂຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ພາວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໓. ປຎ຺ຎາຠາວນານິສໍສນິທ຺ເທໂສ

ອານິສໍສປກາສນາ

໘໕໔. ຍໍ ¶ ¶ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ໂກ ອານິສໍໂສ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວທາມ. ອຍຎ຺ຫິ ປຎ຺ຎາຠາວນາ ນາມ ອເນກສຕານິສໍສາ. ຕສ຺ສາ ທີເຆນາປິ ອທ຺ຘຸນາ ນ ສຸກຣໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອານິສໍສໍ ປກາເສຕຸໍ. ສງ຺ເຂປໂຕ ປນສ຺ສາ ນານາກິເລສວິທ຺ຘໍສນໍ, ອຣິຍຜລຣສານຸຠວນໍ, ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາ, ອາຫຸເນຍ຺ຍຠາວາທິສິທ຺ຘີຕິ ອຍມານິສໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນານາກິເລສວິທ຺ຘໍສນກຖາ

໘໕໕. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ວເສນ ນານາກິເລສວິທ຺ຘໍສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ໂລກິກາຍ ປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ອານິສໍໂສ. ຍໍ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສໍໂຍຊນາທີນໍ ວເສນ ນານາກິເລສວິທ຺ຘໍສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ອານິສໍໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠີມເວຄານຸປຕິຕາ, ອສນີວ ສິລຸຈ຺ຈເຍ;

ວາຍຸເວຄສມຸຏ຺ຐິໂຕ, ອຣຎ຺ຎມິວ ປາວໂກ.

ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຍ ຣວິ, ສເຕຊຸຊ຺ຊລມຓ຺ຑໂລ;

ທີຆຣຕ຺ຕານຸປຕິຕໍ, ສພ຺ພານຕ຺ຖວິຘາຍກໍ.

ກິເລສຊາລໍ ປຎ຺ຎາ ຫິ, ວິທ຺ຘໍສຍຕິ ຠາວິຕາ;

ສນ຺ທິຏ຺ຐິກມໂຕ ຊຎ຺ຎາ, ອານິສໍສມິມໍ ອິຘ.

ຜລສມາປຕ຺ຕິກຖາ

໘໕໖. ອຣິຍຜລຣສານຸຠວນນ຺ຕິ ¶ ນ ເກວລຎ຺ຈ ກິເລສວິທ຺ຘໍສນຎ຺ເຎວ, ອຣິຍຜລຣສານຸຠວນມ຺ປິ ປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ອານິສໍໂສ. ອຣິຍຜລນ຺ຕິ ຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທິ ສາມຎ຺ຎຜລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ຣສານຸຠວນໍ ໂຫຕິ. ມຄ຺ຄວີຖິຍຎ຺ຈ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ປວຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາເຍວ.

໘໕໗. ອປິຈ ¶ ເຍ ‘‘ສໍໂຍຊນປ຺ປຫານມຕ຺ຕເມວ ຜລໍ ນາມ, ນ ໂກຈິ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອນຸນຍຕ຺ຖໍ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ – ‘‘ກຖໍ ປໂຍຄປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຎ຺ຎາ ຜເລ ຎາຓໍ? ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕກກິເລເສຫິ ຈ ຂນ຺ເຘຫິ ຈ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຕມ຺ປໂຍຄປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ມຄ຺ຄສ຺ເສຕໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໖໓) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ອປຣິຍາປນ຺ນາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ’’ (ຘ. ສ. ໑໔໒໒). ‘‘ມຫຄ຺ຄໂຕ ຘມ຺ໂມ ອປ຺ປມາຓສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໑໒.໖໒) ເອວມາທີນິປິ ເຈຕ຺ຖ ສາຘການິ.

໘໕໘. ຜລສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນສ຺ສ ອິທໍ ປຎ຺ຫາກມ຺ມໍ – ກາ ຜລສມາປຕ຺ຕິ, ເກ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເກ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກສ຺ມາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຖຎ຺ຈສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ, ກຖໍ ຐານໍ, ກຖໍ ວຸຏ຺ຐານໍ, ກິໍ ຜລສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ, ກສ຺ສ ຈ ຜລໍ ອນນ຺ຕຣນ຺ຕິ?

໘໕໙. ຕຕ຺ຖ ກາ ຜລສມາປຕ຺ຕີຕິ ຍາ ອຣິຍຜລສ຺ສ ນິໂຣເຘ ອປ຺ປນາ.

໘໖໐. ເກ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເກ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສພ຺ເພປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ. ອຣິຍາ ປນ ສພ຺ເພປິ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອຘິຄຕຕ຺ຕາ. ອຸປຣິມາ ປນ ເຫຏ຺ຐິມໍ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕຣຠາວຸປຄມເນນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ. ເຫຏ຺ຐິມາ ຈ ອຸປຣິມໍ, ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ປນ ຜລໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນປິ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸປຣິມາ ທ຺ເວເຍວ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ¶ ວທນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເຕສໍ ກາຣຓໍ, ເອເຕ ຫິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິໂນຕິ. ຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາປິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘໂລກິຍສມາຘິສມາປຊ຺ຊນໂຕ ອກາຣຓເມວ. ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓາກາຣຓຈິນ຺ຕາຍ. ນນຸ ປາຬິຍໍເຍວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕເມ ທສ ໂຄຕ຺ຣຠຸຘມ຺ມາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ອຸປ຺ປາທໍ ປວຕ຺ຕໍ…ເປ… ອຸປາຍາສໍ ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ¶ …ເປ… ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ… ສຸຎ຺ຎຕວິຫາຣສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ… ອນິມິຕ຺ຕວິຫາຣສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອຸປ຺ປາທໍ…ເປ… ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໖໐). ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ອຣິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໘໖໑. ກສ຺ມາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ, ເທວຕາ ທິພ຺ພສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຣິຍາ ‘‘ອຣິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອທ຺ຘານປ຺ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໘໖໒. ກຖຎ຺ຈສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ, ກຖໍ ຐານໍ, ກຖໍ ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິ ຕາວ ອາກາເຣຫິ ອສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ – ນິພ຺ພານໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອມນສິກາຣາ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ມນສິກາຣາ. ຍຖາຫ – ‘‘ທ຺ເວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘).

໘໖໓. ອຍມ຺ປເນຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊນກ຺ກໂມ. ຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖິເກນ ຫິ ອຣິຍສາວເກນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ອຸທຍພ຺ພຍາທິວເສນ ສງ຺ຂາຣາ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕານຸປຸພ຺ພວິປສ຺ສນສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓານນ຺ຕຣາ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິນິນ຺ນຕາຍ ເຈຕ຺ຖ ເສກ຺ຂສ຺ສາປິ ຜລເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຄ຺ໂຄ.

ເຍ ປນ ວທນ຺ຕິ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ ‘ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ. ສກທາຄາມີ ຈ ອນາຄາມີ’’ຕິ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ເອວໍ ສຕິ ອນາຄາມີ ອຣຫາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຣຫາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຈ ພຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາ ນ ກິຎ຺ຈິ ເອຕໍ, ປາຬິວເສເນວ ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິທເມວ ປນ ຄເຫຕພ຺ພໍ – ເສກ຺ຂສ຺ສາປິ ຜລເມວ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຄ຺ໂຄ. ຜລຎ຺ຈສ຺ສ ສເຈ ອເນນ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ. ປຐມຊ຺ຌານິກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ທຸຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິໂກ, ທຸຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກເມວາຕິ. ເອວໍ ຕາວສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ.

໘໖໔. ‘‘ຕໂຍ ¶ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິຍາ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣ, ປຸພ຺ເພ ຈ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘) ວຈນໂຕ ປນສ຺ສາ ຕີຫາກາເຣຫິ ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ຈ ອຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ກາລປຣິຈ຺ເຉໂທ. ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຫິສ຺ສາ ຍາວ ໂສ ກາໂລ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ຐານໍ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສາ ຐານໍ ໂຫຕີຕິ.

໘໖໕. ‘‘ທ຺ເວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານາຍ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ອມນສິກາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘) ວຈນໂຕ ປນສ຺ສາ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓນິມິຕ຺ຕານໍ. ກາມຎ຺ຈ ນ ສພ຺ພາເນເວຕານິ ເອກໂຕ ມນສິກໂຣຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ຜລສມາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ເອວມສ຺ສາ ວຸຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໖໖. ກິໍ ຜລສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ, ກສ຺ສ ຈ ຜລໍ ອນນ຺ຕຣນ຺ຕິ ຜລສ຺ສ ຕາວ ຜລເມວ ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄໍ ວາ. ຜລໍ ປນ ອຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ, ອຕ຺ຖິ ຜລານນ຺ຕຣໍ, ອຕ຺ຖິ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣໍ, ອຕ຺ຖິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນານນ຺ຕຣໍ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ, ປຸຣິມສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ຜລານນ຺ຕຣໍ. ຜລສມາປຕ຺ຕີສຸ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣໍ. ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ເຈຕ຺ຖ ອນຸໂລມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏ຺ຐາເນ – ‘‘ອຣຫໂຕ ອນຸໂລມໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ເສກ຺ຂານໍ ອນຸໂລມໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗). ເຍນ ຜເລນ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນານນ຺ຕຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຜລໍ ອວເສສໍ ສພ຺ພໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ນາມ. ເອວເມຕໍ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວເສນ,

ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘທຣຖໍ ¶ , ອມຕາຣມ຺ມຓໍ ສຸຠໍ;

ວນ຺ຕໂລກາມິສໍ ສນ຺ຕໍ, ສາມຎ຺ຎຜລມຸຕ຺ຕມໍ.

ໂອຊວນ຺ເຕນ ສຸຈິນາ, ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ທິຕໍ;

ເຍນ ສາຕາຕິສາເຕນ, ອມເຕນ ມຘຸໍ ວິຍ.

ຕໍ ¶ ສຸຂໍ ຕສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ, ຣສຠູຕມນຸຕ຺ຕຣໍ;

ຜລສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ຍສ຺ມາ ວິນ຺ທຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ.

ຕສ຺ມາ ອຣິຍຜລສ຺ເສຕໍ, ຣສານຸຠວນໍ ອິຘ;

ວິປສ຺ສນາຠາວນາຍ, ອານິສໍໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິກຖາ

໘໖໗. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຣິຍຜລຣສານຸຠວນໍເຍວ, ອຍໍ ປນ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາປິ ອິມິສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ອານິສໍໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິຠາວນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຫາກມ຺ມໍ – ກາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ, ເກ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເກ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກສ຺ມາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຖຎ຺ຈສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ, ກຖໍ ຐານໍ, ກຖໍ ວຸຏ຺ຐານໍ, ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ກິໍນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ມຕສ຺ສ ຈ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ໂກ ວິເສໂສ, ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ກິໍ ສງ຺ຂຕາ ອສງ຺ຂຕາ ໂລກິຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ອນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ?

໘໖໘. ຕຕ຺ຖ ກາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕີຕິ ຍາ ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘວເສນ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ. ເກ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເກ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສພ຺ເພປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ໂສຕາປນ຺ນາ, ສກທາຄາມິໂນ, ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກາ ຈ ອນາຄາມິໂນ, ອຣຫນ຺ໂຕ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ປນ ອນາຄາມິໂນ, ຂີຓາສວາ ຈ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ‘‘ທ຺ວີຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ¶ , ຕໂຍ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ, ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ, ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ ວສີຠາວຕາ ປຎ຺ຎາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ມາຕິກາ ໑.໓໔) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ຈ ສມ຺ປທາ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ອນາຄາມິຂີຓາສເວ ອຎ຺ເຎສໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ເຕເຍວ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ເຎ.

໘໖໙. ກຕມານິ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ພລານິ…ເປ… ກຕມາ ວສີຠາວຕາຕິ? ນ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ອມ຺ເຫຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພມິທໍ ເອຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຍຖາຫ –

‘‘ທ຺ວີຫິ ¶ ພເລຫີຕິ ທ຺ເວ ພລານິ ສມຖພລໍ ວິປສ຺ສນາພລໍ. ກຕມໍ ສມຖພລໍ? ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ອວິກ຺ເຂໂປ ສມຖພລໍ. ອພ຺ຍາປາທວເສນ… ອາໂລກສຎ຺ຎາວເສນ… ອວິກ຺ເຂປວເສນ…ເປ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສິອສ຺ສາສວເສນ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສິປສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ອວິກ຺ເຂໂປ ສມຖພລນ຺ຕິ. ເກນຏ຺ເຐນ ສມຖພລໍ? ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນີວຣເຓ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສມຖພລໍ. ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນນ ວິຕກ຺ກວິຈາເຣ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສມຖພລໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕກິເລເສ ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ຈລຕິ ນ ເວຘຕີຕິ ສມຖພລໍ. ອິທໍ ສມຖພລໍ.

‘‘ກຕມໍ ວິປສ຺ສນາພລໍ? ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ວິປສ຺ສນາພລໍ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ… ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ… ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ… ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາ… ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາ ວິປສ຺ສນາພລໍ. ຣູເປ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ…ເປ… ຣູເປ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາ ວິປສ຺ສນາພລໍ. ເວທນາຍ… ສຎ຺ຎາຍ… ສງ຺ຂາເຣສຸ… ວິຎ຺ຎາເຓ… ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ…ເປ… ຊຣາມຣເຓ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ. ຊຣາມຣເຓ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາ ວິປສ຺ສນາພລນ຺ຕິ. ເກນຏ຺ເຐນ ວິປສ຺ສນາພລໍ? ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ວິປສ຺ສນາພລໍ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ… ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ… ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ນນ຺ທິຍາ ນ ກມ຺ປຕີຕິ… ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຍ ຣາເຄ ນ ກມ຺ປຕີຕິ… ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາຍ ສມຸທເຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ອາທາເນ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ວິປສ຺ສນາພລໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ¶ ຈ ອວິຊ຺ຊາສຫຄຕກິເລເສ ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ຈລຕິ ນ ເວຘຕີຕິ ວິປສ຺ສນາພລໍ. ອິທໍ ວິປສ຺ສນາພລໍ.

‘‘ຕໂຍ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາຕິ ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ? ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວຈີສງ຺ຂາຣາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາຍສງ຺ຂາຣາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ.

‘‘ໂສຬສຫິ ¶ ຎາຓຈຣິຍາຫີຕິ ກຕມາຫິ ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ? ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ຎາຓຈຣິຍາ. ທຸກ຺ຂາ… ອນຕ຺ຕາ… ນິພ຺ພິທາ… ວິຣາຄາ… ນິໂຣຘາ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ… ວິວຏ຺ຏານຸປສ຺ສນາ ຎາຓຈຣິຍາ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ຎາຓຈຣິຍາ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕິ ຎາຓຈຣິຍາ. ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ ຎາຓຈຣິຍາ. ອິມາຫິ ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ.

‘‘ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫີຕິ ກຕມາຫິ ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ? ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາຘິຈຣິຍາ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ສມາຘິຈຣິຍາ. ປຐມຊ຺ຌານປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ວິຕກ຺ໂກ ຈ ວິຈາໂຣ ຈ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ວິຕກ຺ໂກ ຈ ວິຈາໂຣ ຈ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ. ອິມາຫິ ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ.

‘‘ວສີຕິ ປຎ຺ຈ ວສິໂຍ – ອາວຊ຺ຊນວສີ, ສມາປຊ຺ຊນວສີ, ອຘິຏ຺ຐານວສີ, ວຸຏ຺ຐານວສີ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສີ. ປຐມຊ຺ຌານໍ ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉກໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຍາວຕິຈ຺ຉກໍ ອາວຊ຺ຊຕິ, ອາວຊ຺ຊນາຍ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອາວຊ຺ຊນວສີ. ປຐມຊ຺ຌານໍ ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉກໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຍາວຕິຈ຺ຉກໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສມາປຊ຺ຊນາຍ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ສມາປຊ຺ຊນວສີ…ເປ… ອຘິຏ຺ຐາຕິ ອຘິຏ຺ຐາເນ…ເປ… ວຸຏ຺ຐາຕິ ວຸຏ຺ຐາເນ…ເປ… ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສີ. ທຸຕິຍໍ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉກໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຍາວຕິຈ຺ຉກໍ ອາວຊ຺ຊຕິ ¶ …ເປ… ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສີ. ອິມາ ປຎ຺ຈ ວສິໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໘໓).

໘໗໐. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫີ’’ຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທໂສ ເອສ. ອນາຄາມິໂນ ປນ ຈຸທ຺ທສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ ໂຫຕິ. ຍທິ ເອວໍ ສກທາຄາມິໂນ ທ຺ວາທສຫິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ທສຫິ ກິໍ ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ, ສມາຘິປາຣິພນ຺ຘິກສ຺ສ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ຫິ ໂສ ອປ຺ປຫີໂນ. ຕສ຺ມາ ສມຖພລໍ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອປຣິປູເຣ ທ຺ວີຫິ ພເລຫິ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ພລເວກລ຺ເລນ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອນາຄາມິສ຺ສ ປນ ໂສ ປຫີໂນ, ຕສ຺ມາ ເອສ ປຣິປຸຓ຺ຓພໂລ ¶ ໂຫຕິ. ປຣິປຸຓ຺ຓພລຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກຸສລໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗). ອິທຎ຺ຫິ ປຏ຺ຐາເນ ມຫາປກຣເຓ ອນາຄາມິໂນວ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໘໗໑. ກຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ. ກສ຺ມາ? ອນຸປຸພ຺ພສມາປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ. ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ປນ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ອຠາວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໘໗໒. ກສ຺ມາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ປວຕ຺ຕິເຠເທ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຈິຕ຺ຕກາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ວາ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໘໗໓. ກຖຎ຺ຈສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕີຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນິໂຣຘຍໂຕ, ເອວມສ຺ສ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ສມຖວເສເນວ ອຸສ຺ສກ຺ກຕິ, ໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂຍ ປນ ວິປສ຺ສນາວເສເນວ ອຸສ຺ສກ຺ກຕິ, ໂສ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂຍ ປນ ອຸຠຍວເສເນວ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນິໂຣເຘຕິ, ໂສ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

໘໗໔. ອຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ສຸໂຘຕຫຕ຺ຖປາໂທ ¶ ວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕມ຺ຫິ ອາສເນ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ໂສ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສຕິ.

ວິປສ຺ສນາ ປເນສາ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ – ສງ຺ຂາຣປຣິຄຓ຺ຫນກວິປສ຺ສນາ, ຜລສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາ, ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣປຣິຄຓ຺ຫນກວິປສ຺ສນາ ມນ຺ທາ ວາ ໂຫຕຸ ຕິກ຺ຂາ ວາ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິເຍວ. ຜລສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາ ¶ ຕິກ຺ຂາວ ວຏ຺ຏຕິ ມຄ຺ຄຠາວນາສທິສາ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາ ປນ ນາຕິມນ຺ທນາຕິຕິກ຺ຂາ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ເອສ ນາຕິມນ຺ທາຍ ນາຕິຕິກ຺ຂາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ເຕ ສງ຺ຂາເຣ ວິປສ຺ສຕິ.

ຕໂຕ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາເຣ ຕເຖວ ວິປສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ຕຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາເຣ ຕເຖວ ວິປສ຺ສຕິ. ຕຖາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ – ນານາພທ຺ຘອວິໂກປນໍ, ສງ຺ຆປຏິມານນໍ, ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນໍ, ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທນ຺ຕິ.

໘໗໕. ຕຕ຺ຖ ນານາພທ຺ຘອວິໂກປນນ຺ຕິ ຍໍ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘໍ ນ ໂຫຕິ, ນານາພທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວາ ນິວາສເຄຫໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ປຣິກ຺ຂາຣຊາຕໍ, ຕໍ ຍຖາ ນ ວິກຸປ຺ປຕິ, ອຄ຺ຄິອຸທກວາຕໂຈຣອຸນ຺ທູຣາທີນໍ ວເສນ ນ ວິນສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ອຘິຏ຺ຐານວິຘານໍ ‘‘ອິທຎ຺ຈ ອິທຎ຺ຈ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ມາ ອຄ຺ຄິນາ ຌາຍຕຸ, ມາ ອຸທເກນ ວຸຍ຺ຫຕຸ, ມາ ວາເຕນ ວິທ຺ຘໍສຕຸ, ມາ ໂຈເຣຫິ ຫຣິຍຕຸ, ມາ ອຸນ຺ທູຣາທີຫິ ຂຊ຺ຊຕູ’’ຕິ. ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐິເຕ ຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕສ຺ສ ນ ໂກຈິ ປຣິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ.

ອນຘິຏ຺ຐຫໂຕ ປນ ອຄ຺ຄິອາທີຫິ ວິນສ຺ສຕິ ມຫານາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ. ເຖໂຣ ກິຣ ມາຕຸອຸປາສິກາຍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຸປາສິກາ ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍ ນິສີທາເປສິ. ເຖໂຣ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ເນ ອາສນສາລາຍ ອຄ຺ຄິນາ ຄຫິຕາຍ ເສສຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນິສິນ຺ນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ຄາມວາສິກາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ¶ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອລສສມໂຓ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຄ຺ຄິ ຕິຓເວຓຸກຏ຺ຐານິ ຌາເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຆເຏຫິ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກໍ ອປເນຕ຺ວາ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ນມສ຺ສມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຖໂຣ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ປາກໂຏມ຺ຫິ ຊາໂຕ’’ຕິ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປິຍງ຺ຄຸທີປໍ ອຄມາສິ. ອິທໍ ນານາພທ຺ຘອວິໂກປນໍ ນາມ.

ຍໍ ເອກາພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ນິວາສນປາວຸຣຓໍ ວາ ນິສິນ຺ນາສນໍ ວາ, ຕຕ຺ຖ ວິສຸໍ ອຘິຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສມາປຕ຺ຕິວເສເນວ ນໍ ຣກ຺ຂຕິ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຎ຺ຊີວສ຺ສ ວິຍ ¶ . ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ສຎ຺ຊີວສ຺ສ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ, ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘີ’’ຕິ.

໘໗໖. ສງ຺ຆປຏິມານນນ຺ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຏິມານນໍ ອຸທິກ຺ຂນໍ. ຍາວ ເອໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ສງ຺ຆກມ຺ມສ຺ສ ອກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນ ປຏິມານນໍ ເອຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ, ປຏິມານນາວຊ຺ຊນໍ ປນ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ‘‘ສເຈ ມຍິ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ສງ຺ໂຆ ອຸຕ຺ຕິກມ຺ມາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຍາວ ມໍ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ປກ຺ໂກສຕິ, ຕາວເທວ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ກຕ຺ວາ ສມາປນ຺ໂນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວຸຏ຺ຐາຕິເຍວ.

ໂຍ ປນ ເອວໍ ນ ກໂຣຕິ, ສງ຺ໂຆ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ‘‘ນິໂຣຘສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ນໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ວຈເນນ ປກ຺ໂກສາຫີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສວນູປຈາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ໂຆ ຕໍ ອາວຸໂສ ປຏິມາເນຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕວ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຄຣຸກາ ຫິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຓາ ນາມ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາ ສຍເມວ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໘໗໗. ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນນ຺ຕິ ອິຘາປິ ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນາວຊ຺ຊນເມວ ອິມສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ເອວໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ‘‘ສເຈ ມຍິ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ສຕ຺ຖາ ໂອຕິຓ຺ຓວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ວາ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຖາຣູປາຍ ວາ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຍາວ ມໍ ¶ ໂກຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ປກ຺ໂກສຕິ, ຕາວເທວ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວຸຏ຺ຐາຕິເຍວ.

ໂຍ ປນ ເອວໍ ນ ກໂຣຕິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ສງ຺ເຆ ສນ຺ນິປຕິເຕ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ‘‘ນິໂຣຘສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ນໍ ມມ ວຈເນນ ປກ຺ໂກສາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສວນູປຈາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕວ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຄຣຸກໍ ຫິ ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາ ສຍເມວ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໘໗໘. ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ຊີວິຕທ຺ຘານສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉເທ ສຸກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນ ‘‘ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ສຕ຺ຕາຫໍ ¶ ປວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຫິ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິຣຸຊ຺ຌນເກ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອນາວຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ນາສ຺ສ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ມຣຓໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ມຣຓສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ອນ຺ຕຣາວ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອວເສສໍ ຫິ ອນາວຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ປນ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘໗໙. ໂສ ເອວໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ອເຖກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຈິຕ຺ຕວາເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຈິຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ນິໂຣຘໍ ຜຸສຕິ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປຣິຈິຕ຺ຕານິ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ? ນິໂຣຘສ຺ສ ປໂຍຄຕ຺ຕາ. ອິທຎ຺ຫິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ເວ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມ ຍຸຄນທ຺ເຘ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິອາໂຣຫນໍ ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘສ຺ສ ປໂຍໂຄ, ນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ ປໂຍຄຕ຺ຕາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປຣິ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອິທໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ປຣໂຕ ອຈິຕ຺ຕໂກ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸນ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ມຄ຺ຄໍ ອຄຕປຸພ຺ພປຸຣິສູປມາ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພາ –

ເອໂກ ¶ ກິຣ ປຸຣິໂສ ເອກໍ ມຄ຺ຄໍ ອຄຕປຸພ຺ໂພ ອນ຺ຕຣາ ອຸທກກນ຺ທຣໍ ວາ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ຈຓ຺ຑາຕປສນ຺ຕຕ຺ຕປາສາຓໍ ວາ ອາຄມ຺ມ ຕໍ ນິວາສນປາວຸຣຓໍ ອສຓ຺ຐເປຕ຺ວາວ ກນ຺ທຣໍ ໂອຣູຬ຺ໂຫ ປຣິກ຺ຂາຣເຕມນຠເຍນ ປຸນເທວ ຕີເຣ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ປາສາຓໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາປິ ສນ຺ຕຕ຺ຕປາໂທ ປຸນເທວ ໂອຣຠາເຄ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອສຓ຺ຐປິຕນິວາສນປາວຸຣຓຕ຺ຕາ ກນ຺ທຣໍ ໂອຕິຓ຺ຓມຕ຺ໂຕວ, ຕຕ຺ຕປາສາຓໍ ອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ໂຕ ເອວ ຈ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອຣໂຕວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣປິ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນມຕ຺ໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ.

ຍຖາ ປນ ປຸພ຺ເພປິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຕປຸພ຺ພປຸຣິໂສ ຕໍ ຐານໍ ອາຄມ຺ມ ເອກໍ ສາຏກໍ ທຬ຺ຫໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອປຣໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ກນ຺ທຣໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕປາສາຓໍ ¶ ວາ ອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ຕກເມວ ກຣິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວໍ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ປຣໂຕ ອຈິຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິໂຣຘໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ.

໘໘໐. ກຖໍ ຐານນ຺ຕິ ເອວໍ ສມາປນ຺ນາຍ ປນສ຺ສາ ກາລປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເຈວ ອນ຺ຕຣາອາຍຸກ຺ຂຍສງ຺ຆປຏິມານນສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນາຠາເວນ ຈ ຐານໍ ໂຫຕິ.

໘໘໑. ກຖໍ ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອນາຄາມິສ຺ສ ອນາຄາມິຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອຣຫໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ.

໘໘໒. ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ກິໍນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ນິພ຺ພານນິນ຺ນໍ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕໍ ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເວກນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວິເວກໂປຓໍ ວິເວກປພ຺ຠາຣ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໔).

໘໘໓. ມຕສ຺ສ ຈ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ໂກ ວິເສໂສຕິ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ອາວຸໂສ, ມໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ວຈີສງ຺ຂາຣາ… ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ອາຍຸ ປຣິກ຺ຂີໂຓ, ອຸສ຺ມາ ວູປສນ຺ຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິຠິນ຺ນານິ. ໂຍ ຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສປິ ກາຍສງ຺ຂາຣາ ¶ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ວຈີສງ຺ຂາຣາ… ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ອາຍຸ ອປຣິກ຺ຂີໂຓ, ອຸສ຺ມາ ອວູປສນ຺ຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອປຣິຠິນ຺ນານີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໗).

໘໘໔. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຂຕາຕິອາທິປຸຈ຺ຉາຍໍ ປນ ສງ຺ຂຕາຕິປິ ອສງ຺ຂຕາຕິປິ ໂລກິຍາຕິປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ສຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິຕາຍ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ສມາປນ຺ນາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂນ ອນິປ຺ຜນ຺ນາ.

ອິຕິ ສນ຺ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ, ອິມໍ ອຣິຍນິເສວິຕໍ;

ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິພ຺ພານມິຕິສງ຺ຂໍ ອຸປາຄຕໍ;

ຠາເວຕ຺ວາ ອຣິຍໍ ປຎ຺ຎໍ, ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ອິມິສ຺ສາປິ, ສມາປຕ຺ຕິສມຕ຺ຖຕາ;

ອຣິຍມຄ຺ເຄສຸ ປຎ຺ຎາຍ, ອານິສໍໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ອາຫຸເນຍ຺ຍຠາວາທິສິທ຺ຘິກຖາ

໘໘໕. ອາຫຸເນຍ຺ຍຠາວາທິສິທ຺ຘີຕິ ¶ ນ ເກວລຎ຺ຈ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາວ, ອຍໍ ປນ ອາຫຸເນຍ຺ຍຠາວາທິສິທ຺ຘິປິ ອິມິສ຺ສາ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຠາວນາຍ ອານິສໍໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອວິເສເສນ ຫິ ຈຕຸພ຺ພິຘາຍປິ ເອຕິສ຺ສາ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຠາວິຕປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລີກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

໘໘໖. ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ປຐມມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ຕາວ ຠາເວຕ຺ວາ ມນ຺ທາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຄໂຕ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິໂຍປິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ ນາມ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕສຸຄຕິຠເວ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ມຊ຺ຌິມາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຄໂຕ ມຊ຺ຌິມິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ໂກລໍໂກໂລ ນາມ ໂຫຕິ, ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ກຸລານິ ¶ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ຕິກ຺ຂາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຄໂຕ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ເອກພີຊີ ນາມ ໂຫຕິ, ເອກຎ຺ເຎວ ມານຸສກໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ.

໘໘໗. ທຸຕິຍມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສກທາຄາມີ ນາມ ໂຫຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ.

໘໘໘. ຕຕິຍມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອນາຄາມີ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕາວເສນ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ, ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ອກນິຏ຺ຐຄາມີຕິ ປຎ຺ຈຘາ. ອິຘ ວິຫາຍນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຸທ຺ຘາວາສຠເວ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຍຸເວມຊ຺ຌໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ອາຍຸເວມຊ຺ຌໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ອສງ຺ຂາເຣນ ອປ຺ປໂຍເຄນ ອຸປຣິມຄ຺ຄໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ອຸປຣິມຄ຺ຄໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ອກນິຏ຺ຐຄາມີຕິ ຍຕ຺ຖຸປປນ຺ໂນ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐຠວາ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ.

໘໘໙. ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ຠາເວຕ຺ວາ ໂກຈິ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂກຈິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂກຈິ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂກຈິ ເຕວິຊ຺ໂຊ, ໂກຈິ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ, ໂກຈິ ປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປເຠທປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາຂີຓາສໂວ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປເນສ ຕໍ ຊຏໍ ວິຊເຏຕິ ນາມ ¶ . ຜລກ຺ຂເຓ ວິຊຏິຕຊໂຏ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ອເນການິສໍສາ, ອຣິຍປຎ຺ຎາຍ ຠາວນາ;

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ກເຣຍ຺ຍາຖ, ຣຕິໍ ຕຕ຺ຖ ວິຈກ຺ຂໂຓ.

໘໙໐. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏນ຺ຕິ. –

ອິມິສ຺ສາ ¶ ຄາຖາຍ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາມຸເຂນ ເທສິເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສານິສໍສາ ປຎ຺ຎາຠາວນາ ປຣິທີປິຕາ ໂຫຕີຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກເຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ

ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ

ປຎ຺ຎາຠາວນານິສໍສນິທ຺ເທໂສ ນາມ

ເຕວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ນິຄມນກຖາ

໘໙໑. ເອຕ຺ຕາວຕາ ¶ ຈ –

‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍທໂວຈຸມ຺ຫ –

‘‘ອິມິສ຺ສາ ທານິ ຄາຖາຍ, ກຖິຕາຍ ມເຫສິນາ;

ວຓ຺ຓຍນ຺ໂຕ ຍຖາຠູຕໍ, ອຕ຺ຖໍ ສີລາທິເຠທນໍ.

‘‘ສຸທຸລ຺ລຠໍ ລຠິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຊິນສາສເນ;

ສີລາທິສງ຺ຄຫໍ ເຂມໍ, ອຸຊຸໍ ມຄ຺ຄໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ.

‘‘ຍຖາຠູຕໍ ອຊານນ຺ຕາ, ສຸທ຺ຘິກາມາປິ ເຍ ອິຘ;

ວິສຸທ຺ຘິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວາຍມນ຺ຕາປິ ໂຍຄິໂນ.

‘‘ເຕສໍ ¶ ປາໂມຊ຺ຊກຣຓໍ, ສຸວິສຸທ຺ຘວິນິຈ຺ຉຍໍ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ເທສນານຍນິສ຺ສິຕໍ.

‘‘ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ຠາສິສ຺ສໍ, ຕໍ ເມ ສກ຺ກຈ຺ຈ ຠາສໂຕ;

ວິສຸທ຺ຘິກາມາ ສພ຺ເພປິ, ນິສາມຍຖ ສາຘໂວ’’ຕິ.

ສ຺ວາຍໍ ຠາສິໂຕ ໂຫຕິ.

໘໙໒. ຕຕ຺ຖ ຈ –

ເຕສໍ ສີລາທິເຠທານໍ, ອຕ຺ຖານໍ ໂຍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ;

ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ນິກາຍານໍ, ວຸຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐກຖານເຍ.

ສມາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສນິຈ຺ຉໂຍ;

ສພ຺ພສງ຺ກຣໂທເສຫິ, ມຸຕ຺ໂຕ ຍສ຺ມາ ປກາສິໂຕ.

ຕສ຺ມາ ວິສຸທ຺ຘິກາເມຫິ, ສຸທ຺ຘປຎ຺ເຎຫິ ໂຍຄິຫິ;

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ເອຕສ຺ມິໍ, ກຣຓີໂຍວ ອາທໂຣຕິ.

໘໙໓.

ວິຠຊ຺ຊວາທິເສຏ຺ຐານໍ ¶ , ເຖຣິຍານໍ ຍສສ຺ສິນໍ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ວໍສຊສ຺ສ ວິຠາວິໂນ.

ຠທນ຺ຕສງ຺ຆປາລສ຺ສ, ສຸຈິສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິໂນ;

ວິນຍາຈາຣຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ.

ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈເມຕ຺ຕາທິ-ຄຸຓຠູສິຕເຈຕໂສ;

ອຊ຺ເຌສນໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ກໂຣນ຺ເຕນ ອິມໍ ມຍາ.

ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິກາເມນ ¶ , ໂຍ ປຕ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎສຎ຺ຈໂຍ;

ຕສ຺ສ ເຕເຊນ ສພ຺ເພປິ, ສຸຂເມຘນ຺ຕຸ ປາຓິໂນ.

໘໙໔.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ເອໂສ ຈ, ອນ຺ຕຣາຍໍ ວິນາ ອິຘ;

ນິຏ຺ຐິໂຕ ອຏ຺ຐປຎ຺ຎາສ-ຠາຓວາຣາຍ ປາຬິຍາ.

ຍຖາ ຕເຖວ ໂລກສ຺ສ, ສພ຺ເພ ກລ຺ຍາຓນິສ຺ສິຕາ;

ອນນ຺ຕຣາຍາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕຸ, ສີຆໍ ສີຆໍ ມໂນຣຖາຕິ.

໘໙໕. ປຣມ ວິສຸທ຺ຘ ສທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘິ ວີຣິຍ ປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສີລາຈາຣຊ຺ຊວ ມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍສມຸທິເຕນ ສກສມຍ ສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄເຕນ ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິເຠເທ ສາຏ຺ຐກເຖ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓປ຺ປຠາເວນ ມຫາເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຊນິຕສຸຂວິນິຄ຺ຄຕມຘຸໂຣທາຣວຈນລາວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕວາທິນາ ວາທີວເຣນ ມຫາກວິນາ ຉຬຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາທິ ເຠທຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ອປ຺ປຏິຫຕພຸທ຺ຘີນໍ ເຖຣວໍສປ຺ປທີປານໍ ເຖຣານໍ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວໍສາລງ຺ກາຣຠູເຕນ ວິປຸລວິສຸທ຺ຘພຸທ຺ຘິນາ ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ມຸທນ຺ຕເຂທກວຕ຺ຕພ຺ເພນ ກໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ນາມ.

໘໙໖.

ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂລກສ຺ມິໍ, ໂລກນິຕ຺ຖຣເຓສິນໍ;

ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ, ນຍໍ ສີລາທິສຸທ຺ຘິຍາ.

ຍາວ ¶ ພຸທ຺ໂຘຕິ ນາມມ຺ປິ, ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ໂລກມ຺ຫິ ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ, ປວຕ຺ຕຕິ ມເຫສິໂນຕິ.

ອິຕິ ສາຘຸຊນປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ກຕາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄກຖາ,

ປາຬິຄຓນາຍ ປນ ສາ ອຏ຺ຐປຎ຺ຎາສຠາຓວາຣາ ໂຫຕີຕິ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄປກຣຓໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.