📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄ ນິທານກຖາ

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ¶ ນາມາຍໍ ຄນ຺ໂຖ ປິຏກຕ຺ຕຍສາຣຠູໂຕ ສກລໂລເກ ປຏິປຕ຺ຕິທີປກຄນ຺ຖານໍ ອຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ ເສຏ຺ໂຐ ປມຸໂຂ ປາໂມກ຺ໂຂ ອຸຕ຺ຕໂມ ປວໂຣ ຈາຕິ ວິຎ຺ຎູຫິ ປສຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຣູຬ຺ຫສ຺ສ ເຕປິຏກພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປກາສິຕໍ ສຸວິສທຎ຺ຈ. ເອວໍ ປສຕ຺ຖສ຺ເສຕສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ນິທານກຖາຍປິ ຠວິຕພ຺ພເມວ. ຕສ຺ມາທານິ ຕມ຺ປກາສນຕ຺ຖມິທໍ ປຎ຺ຫກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ໂສ ປເນສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ເກນ ກໂຕ, ກທາ ກໂຕ, ກຕ຺ຖ ກໂຕ, ກສ຺ມາ ກໂຕ, ກິມຕ຺ຖໍ ກໂຕ, ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ກໂຕ, ເກນ ປກາເຣນ ກໂຕ, ກິສ຺ສ ສກລໂລເກ ປຕ຺ຖໂຏ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເກນ ກໂຕຕິ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣວເຣນ ເຕປິຏກສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາກາເຣນ ກໂຕ.

ກທາ ກໂຕຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສກລໂລກນາຖສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕິກາລໂຕ ປຈ຺ຉາ ທສເມ ວສ຺ສສຕເກ (໙໗໓ -ພຸທ຺ຘວສ຺ເສ) ກໂຕ.

ກຕ຺ຖ ກໂຕຕິ ສີຫຬທີເປ ອນຸຣາຘປຸເຣ ມຫາວິຫາເຣ ກໂຕ.

ກສ຺ມາ ກໂຕຕິ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສາຘຸຊນານໍ ຕທຘິຄມຸປາຍໍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິນຍໍ ຎາເປຕຸກາມຕາສງ຺ຂາເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສຎ຺ໂຈທິຕຕ຺ຕາ, ສງ຺ຆປາລຕ຺ເຖເຣນ ຈ ອຊ຺ເຌສິຕຕ຺ຕາ ກໂຕ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ຐຕ຺ວາ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ກເຖຕພ຺ພາ, ສາ ຈ ມຫາວໍເສ (ຈູຬວໍໂສຕິປິ ໂວຫຣິເຕ ທຸຕິຍຠາເຄ) ສຕ຺ຕຕິໍສມປຣິຈ຺ເຉເທ ປນ຺ນຣສາຘິກທ຺ວິສຕຄາຖາໂຕ (໓໗, ໒໑໕) ປຏ຺ຐາຍ ພາຕ຺ຕິໍສາຍ ຄາຖາຫິ ປກາສິຕາເຍວ. ກຖໍ? –

ມຫາວໍສ-ພຸທ຺ຘໂຆສກຖາ

໒໑໕.

ໂພຘິມຓ຺ຑສມີປມ຺ຫິ, ¶ ຊາໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ;

ວິຊ຺ຊາ-ສິປ຺ປ-ກລາ-ເວທີ, ຕີສຸ ເວເທສຸ ປາຣຄູ.

໒໑໖.

ສມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຕສມໂຍ, ສພ຺ພວາທວິສາຣໂທ;

ວາທຕ຺ຖີ ຊມ຺ພຸທີປມ຺ຫິ, ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ ປວາທິໂກ.

໒໑໗.

ວິຫາຣເມກ’ມາຄມ຺ມ, ຣຕ຺ຕິໍ ປາຕຎ຺ຊລີມຕໍ;

ປຣິວຕ຺ເຕຕິ ສມ຺ປຸຓ຺ຓ-ປທໍ ສຸປຣິມຓ຺ຑລໍ.

໒໑໘.

ຕຕ຺ເຖໂກ ເຣວໂຕ ນາມ, ມຫາເຖໂຣ ວິຊານິຍ;

‘‘ມຫາປຎ຺ໂຎ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ, ທເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ, ໂສ.

໒໑໙.

‘‘ໂກ ນຸ ຄທ຺ຣຠຣາເວນ, ວິຣວນ຺ໂຕ’’ຕິ ອພ຺ຣວິ;

‘‘ຄທ຺ຣຠານໍ ຣເວ ອຕ຺ຖໍ, ກິໍ ຊານາສີ’’ຕິ ອາຫ ຕໍ.

໒໒໐.

‘‘ອຫໍ ຊາເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ໂສ, ໂອຕາເຣສິ ສກໍ ມຕໍ;

ປຸຏ຺ຐໍ ປຸຏ຺ຐໍ ວິຍາກາສິ, ວິຣທ຺ຘມ຺ປິ ຈ ທສ຺ສຍິ.

໒໒໑.

‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ສກໍ ວາທ-ໂມຕາເຣຫີ’’ຕິ ໂຈທິໂຕ;

ປາຬິ’ມາຫາ’ຠິຘມ຺ມສ຺ສ, ອຕ຺ຖ’ມສ຺ສ ນ ໂສ’ຘິຄາ.

໒໒໒.

ອາຫ‘‘ກສ຺ເສ’ສ ມນ຺ໂຕ’’ຕິ,‘‘ພຸທ຺ຘມນ຺ໂຕ’’ຕິ ໂສ’ພ຺ຣວິ;

‘‘ເທຫິ ເມຕໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຫິ, ‘‘ຄຓ຺ຫ ປພ຺ພຊ຺ຊ ຕໍ’’ອິຕິ.

໒໒໓.

ມນ຺ຕຕ຺ຖີ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂສ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ ປິຏກຕ຺ຕຍໍ;

ເອກາຍໂນ ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ, ອິຕິ ປຈ຺ຉາ ຕ’ມຄ຺ຄຫິ.

໒໒໔.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວິຍ ຄມ຺ຠີຣ-ໂຆສຕ຺ຕາ ນໍ ວິຍາກຣຸໍ;

ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ໂຆໂສ ຫິ, ພຸທ຺ໂຘ ວິຍ ມຫີຕເລ.

໒໒໕.

ຕຕ຺ຖ ຎາໂຓທຍໍ [ຎາໂຓທຍໍ ນາມປກຣຓໍ ອິທານິ ກຸຫິຎ຺ຈິປິ ນ ທິສ຺ສຕິ;] ນາມ, ກຕ຺ວາ ປກຣຓໍ ຕທາ;

ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍາກາສິ, ກຈ຺ຉໍ ໂສ ອຏ຺ຐສາລິນິໍ [ອິທານິ ທິສ຺ສມານາ ປນ ອຏ຺ຐສາລິນີ ສີຫຬທີປິກາເຍວ; ນ ຊມ຺ພຸທີປິກາ; ປຣໂຕ (໕໔-໕໕ ປິຏ຺ເຐສຸ) ເອສ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ].

໒໒໖.

ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐກຖຎ຺ເຈວ ¶ [ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐກຖນ຺ຕິ ປິຏກຕ຺ຕຍສ຺ສ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຠູຕາ ຂຸທ຺ທກຏ຺ຐກຖາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ ຠເວສຸ], ກາຕຸໍ ອາຣຠິ ພຸທ຺ຘິມາ;

ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຣວໂຕ ເຖໂຣ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

໒໒໗.

‘‘ປາຬິມຕ຺ຕໍ ອິຘານີຕໍ, ນຕ຺ຖິ ອຏ຺ຐກຖາ ອິຘ [ເອຕ຺ຖ ສຄີຠິຕ຺ຕຍາຣູຬ຺ຫາ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ອຸຄ຺ຄຫິຕາ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ສປຣມ຺ປຣາຕຕາ ມູລຏ຺ຐກຖາ ກສ຺ມາ ຊມ຺ພຸທີເປ ສພ຺ພໂສ ອນ຺ຕຣຫິຕາຕິ ວິມໍສິຕພ຺ພໍ];

ຕຖາຈຣິຍວາທາ ຈ, ຠິນ຺ນຣູປາ ນ ວິຊ຺ຊເຣ.

໒໒໘.

ສີຫຬຏ຺ຐກຖາ ສຸທ຺ຘາ, ມຫິນ຺ເທນ ມຕີມຕາ;

ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍມາຣູຬ຺ຫໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘເທສິຕໍ.

໒໒໙.

ສາຣິປຸຕ຺ຕາທິຄີຕຎ຺ຈ, ກຖາມຄ຺ຄໍ ສເມກ຺ຂິຍ;

ກຕາ ສີຫຬຠາສາຍ, ສີຫເຬສຸ ປວຕ຺ຕຕິ.

໒໓໐.

ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ, ມາຄຘານໍ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາ;

ປຣິວຕ຺ເຕຫິ, ສາ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໂລກຫິຕາວຫາ’’.

໒໓໑.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ໂນ ໂສ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອິມໍ;

ທີປໍ ອາຄາ ອິມສ຺ເສວ [ອິທສ຺ເສວາຕິ ອິມສ຺ເສວ ມຫານາມຣຎ຺ໂຎ ກາເລ ໙໕໓-໙໗໕ ພຸທ຺ຘວສ຺ເສ; ອຍຎ຺ຈ ວສ຺ສປຣິຈ຺ເຉໂທ ສີຫຬຣາຊວໍສໍ ນິສ຺ສາຍ ທສ຺ສິໂຕ; ຍຸໂຣປິຍວິຈກ຺ຂຓານໍ ປນ ມເຕນ ໙໔໑-໙໖໔ ພຸທ຺ຘວສ຺ເສ ອິຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ; ເອວມຸປຣິປິ;], ຣຎ຺ໂຎ ກາເລ ມຫາມຕິ.

໒໓໒.

ມຫາວິຫາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ວິຫາຣໍ ສພ຺ພສາຘຸນໍ;

ມຫາປຘານຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສງ຺ຆປາລສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ.

໒໓໓.

ສີຫຬຏ຺ຐກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ເຖຣວາທຎ຺ຈ ສພ຺ພໂສ;

‘‘ຘມ຺ມສ຺ສາມິສ຺ສ ເອໂສວ, ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ນິຈ຺ຉິຍ.

໒໓໔.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆໍ ສມາເນຕ຺ວາ, ‘‘ກາຕຸໍ ອຏ຺ຐກຖໍ ມມ;

ໂປຕ຺ຖເກ ເທຖ ສພ຺ເພ’’ຕິ, ອາຫ, ວີມໍສິຕຸໍ ສ ຕໍ.

໒໓໕.

ສງ຺ໂຆ ¶ ຄາຖາທ຺ວຍໍ ຕສ຺ສາ’ທາສິ ‘‘ສາມຕ຺ຖິຍໍ ຕວ;

ເອຕ຺ຖ ທສ຺ເສຫິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ, ສພ຺ເພ ເທມາຕິ ໂປຕ຺ຖເກ’’ [໒໓໔-໕ ຄາຖາສຸ ອຍມຕ຺ຖໂຍຊນາ– ‘‘ຕຕ຺ຖ ມຫາວິຫາເຣ ສໍຆໍ ມຫາເນຕ຺ວາ ສໍຆ ສນ຺ນິປາຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຈຣິຍປຸພ຺ພທ຺ຘໂຆໂສ ເອວມາຫ ‘ອຏ຺ຐກຖໍ ກາຕຸໍ ສພ຺ເພ ປາຬິ-ອຏ຺ຐກຖາ-ໂປຕ຺ຖເກ ມມ ເທຖາ’ຕິ; ໂສ ສໍໂຆ ຕໍ ວີມໍສິຕຸໍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍໂຕ ‘ອນ຺ໂຕຊຏາ’ຕິອາທິກໍ ຈ ‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍາ’ຕິອາທິກໍ ຈາຕິ ຄາຖາທ຺ວຍໍ ຕສ຺ສ ອທາສິ ‘ເອຕ຺ຖ ຕວ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ຎາຓປ຺ປຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ; ຕໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ເພ ໂປຕ຺ຖເກ ເທມາ’ຕິວຕ຺ວາ’’ຕິ; ອິມິນາ ປນ ອຍມຕ຺ຖາ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ ‘‘ອາຈຣິຍ ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕເທວ ຄາຖາທ຺ວຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ກິຎ຺ຈິປິ ອຎ຺ຎໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອກາສີ’’ຕິ; ຕສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕວິຈາຣຓາ ປຣໂຕ (໓໙-໔໙-ປິຏ຺ເຐສຸ) ອາຄມິສ຺ສຕິ].

໒໓໖.

ປິຏກຕ຺ຕຍ’ເມຕ຺ເຖວ, ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ໂສ;

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ນາມາ’ກາ, ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມາສໂຕ.

໒໓໗.

ຕໂຕ ສງ຺ຆໍ ສມູເຫຕ຺ວາ, ສມ຺ພຸທ຺ຘມຕໂກວິທໍ;

ມຫາໂພຘິສມີປມ຺ຫິ, ໂສ ຕໍ ວາເຈຕຸ ມາຣຠິ.

໒໓໘.

ເທວຕາ ຕສ຺ສ ເນປຸຎ຺ຎໍ, ປກາເສຕຸໍ ມຫາຊເນ;

ຉາເທສຸໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ໂສປິ, ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ຕໍ ອກາ [໒໓໘ ຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ– ‘‘ເທວຕາ ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ເນປຸຎ຺ຎໍ ນິປຸຓຎ຺ຎາປ຺ປສາວໍ ມຫາຊນສ຺ສ ປກາເສຕຸໍ ເຕນ ລິຂິຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂປຕ຺ຖກໍ ຉາເທສຸໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອປສ຺ສິຍຠາວໍ ປາເປຕ຺ວາ ຐເປສຸໍ; ໂສປິ ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕໍ ລິຂິ, ຕມ຺ປິ ເທວຕາ ຉເທສຸໍ; ຕຕິຍມ຺ປິ ລິຂີ’’ຕິ; ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ຕໍ ອກາ’’ຕິ; ອິທເມວ ມຫາວໍສວຈນໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ກຖິຕາຍ ພຸທ຺ຘໂຆສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນາມ ກຖາລ ເອກຣຕ຺ເຕເນວ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ລິຂິຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາປິຕຠາໂວ ປກາສິໂຕ; ອີທິສີ ປນ ກຖາ ພຫູນໍ ວິມ຺ຫຍຊນນີປິ ປຣິກ຺ຂການໍ ສໍສຍຊນນີ ໂຫຕິ; ຕສ຺ມາ ອິມິສ຺ສາປິ ວິຈາຣຓາ ປຣໂຕ (໔໗-໘-ປິຏ຺ເຐສຸ) ທສ຺ສິຍິສ຺ສຕິ].

໒໓໙.

ວາເຈຕຸໍ ຕຕິເຍ ວາເຣ, ໂປຕ຺ຖເກ ສມຸທາຫເຏ;

ໂປຕ຺ຖກທ຺ວຍ’ມຎ຺ຎມ຺ປິ, ສຓ຺ຐເປສຸໍ ຕຫິໍ ມຣູ.

໒໔໐.

ວາຈຍິໍສຸ ຕທາ ຠິກ຺ຂູ, ໂປຕ຺ຖກຕ຺ຕຍ’ເມກໂຕ;

ຄນ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ວາປິ, ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ວາ.

໒໔໑.

ເຖຣວາເທຫິ ປາຬີຫິ, ປເທຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ວາ;

ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕມຫູ ເນວ, ໂປຕ຺ຖເກສຸປິ ຕີສຸປິ.

໒໔໒.

ອຖ ¶ ອຸຄ຺ໂຆສຍີ ສງ຺ໂຆ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ວິເສສໂຕ;

ນິສ຺ສໍສຍໍ’ສ ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ, ອິຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

໒໔໓.

ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐກຖາຍາ’ທາ, ໂປຕ຺ຖເກ ປິຏກຕ຺ຕເຍ;

ຄນ຺ຖາກເຣ ວສນ຺ໂຕ ໂສ, ວິຫາເຣ ທູຣສງ຺ກເຣ.

໒໔໔.

ປຣິວຕ຺ເຕສິ ສພ຺ພາປິ, ສີຫຬຏ຺ຐກຖາ ຕທາ;

ສພ຺ເພສໍ ມູລຠາສາຍ, ມາຄຘາຍ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາ.

໒໔໕.

ສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພຠາສານໍ, ສາ ອໂຫສິ ຫິຕາວຫາ;

ເຖຣິຍາຈຣິຍາ ສພ຺ເພ, ປາຬິໍ ວິຍ ຕ’ມຄ຺ຄຫຸໍ.

໒໔໖.

ອຖ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ, ຄເຕສຸ ປຣິນິຏ຺ຐິຕິໍ;

ວນ຺ທິຕຸໍ ໂສ ມຫາໂພຘິໍ, ຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸປາຄມີ’’ຕິ [ໂສ ມຫາໂພຘິ ວນ຺ທິຕຸໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸປາຄມີຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ປຸຣິມວຈເນຫິ ອສໍສຏ຺ຐໍ ວິຍ ໂຫຕິ; ປຸພ຺ເພ ຫິ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ໂພຘິມຓ຺ຑສມີເປ ຊາໂຕ’’ຕິ ຈ, ‘‘ສີຫຬທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຍ ມາຄຘຠາສາຍ ປຣິວຕ຺ເຕຫີຕິ ຕສ຺ສາຈຣິເຍນ ເຣວຕຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ; ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ຕທນຸຣູປາ ‘‘ຕາ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕິຕຏ຺ຐກຖາໂຍ ອາທາຍ ສາສນຸຊ຺ໂຊຕນຕ຺ຖໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸປາຄມີ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ສາສນຸຊ຺ໂຊຕນມູລິກາ ເອວ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕິ, ນ ປນ ມຫາໂພຘິວນ຺ທນມູລິກາຕິ].

ອຍຎ຺ຈ ປນ ມຫາວໍສກຖາ ໑໙໕໐ - ຂຣິສ຺ຕວສ຺ເສ ຫາພທມຫາວິຊ຺ຊາລຍມຸທ຺ທຓຍນ຺ເຕ ໂຣມກ຺ຂເຣນ ມຸທ຺ທິຕສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂປຕ຺ຖກສ຺ສ ປຸເຣຈາຣິກກຖາຍໍ ‘‘ອເນກາເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ວິຈາເຣຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມານນ຺ທໂກສມ຺ພີນາມເກນ ວິຈກ຺ຂເຓນ ວິຈາຣິຕາ. ຕເມຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕວິຈິນນາຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນຸວິຈາຣຓມ຺ປິສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມ.

ຊາຕິເທສວິຈາຣຓາ

໑. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເຕນ ຘມ຺ມານນ຺ເທນ ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ໂພຘິມຓ຺ຑສມີເປ (ພຸທ຺ຘຄຍາຍໍ) ຊາໂຕຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍສາຘນຕ຺ຖາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ພ຺ຍຕິເຣກກາຣຓານິ ທສ຺ສິຕານິ. ກຖໍ?

(ກ) ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆເສນ ປກາສິເຕສຸ ຕໍກາລິກວຕ຺ຖູສຸ ເອກມ຺ປິ ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຍໍ ມຄເຘສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຐມໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕທກາຣຓເມວ. ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ ຫິ ສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາໂຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາໂຍເຍວ ¶ ສໍຂິປິຕ຺ວາ, ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນມຕ຺ເຕນ ຈ ວິເສເສຕ຺ວາ ອກາສິ, ນ ປນ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐສຸຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອາຈຣິເຍນ –

‘‘ສໍວຓ຺ຓນໍ ຕຎ຺ຈ ສມາຣຠນ຺ໂຕ,

ຕສ຺ສາ ມຫາອຏ຺ຐກຖໍ ສຣີຣໍ;

ກຕ຺ວາ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ຕເຖວ,

ກຸຣຸນ຺ທິນາມາທິສຸ ວິສ຺ສຸຕາສຸ.

ວິນິຈ຺ຉໂຍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ໂຕ,

ໂຍ ຍຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ;

ອໂຖປິ ອນ຺ໂຕຄຘເຖຣວາທໍ,

ສໍວຓ຺ຓນໍ ສມ຺ມ ສມາຣຠິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] ຈ.

‘‘ຕໂຕ ຈ ຠາສນ຺ຕຣເມວ ຫິຕ຺ວາ,

ວິຕ຺ຖາຣມຄ຺ຄຎ຺ຈ ສມາສຍິຕ຺ວາ;

ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສພ຺ພມເສສຍິຕ຺ວາ,

ຕນ຺ຕິກ຺ກມໍ ກິຎ຺ຈິ ອໂວກ຺ກມິຕ຺ວາ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິການໍ ວຈນານມຕ຺ຖໍ,

ສຸຕ຺ຕານຸຣູປໍ ປຣິທີປຍນ຺ຕີ;

ຍສ຺ມາ ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ວຓ຺ຓນາປິ,

ສກ຺ກຈ຺ຈ ຕສ຺ມາ ອນຸສິກ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] ຈ.

ຍເຖວ ຈ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ ອຕ຺ຕໂນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຕໍກາລິການິ ມາຄຘິການິ ວຕ຺ຖູນິ ນ ປກາສິຕານິ, ຕເຖວ ສີຫຬິການິປິ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິການິປິ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ວສຠຣາຊກາລໂຕ (໖໐໙-໖໕໓ -ພຸທ຺ຘວສ຺ສ) ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖູນິ ທິຏ຺ຐານິ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາເສນຣາຊວຕ຺ຖຸໍ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໓໖-໒໓໗], ອາຈຣິໂຍ ຈ ຕໂຕ ຕິສຕມຕ຺ຕວສ຺ເສຫິ ປຈ຺ຉາຕເຣ ມຫານາມຣຎ຺ໂຎ ກາເລ (໙໕໓-໙໗໕-ພຸ-ວ) ສີຫຬທີປມຸປາຄໂຕ. ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຕໍກາລິກມາຄຘິກວຕ຺ຖູນໍ ອປ຺ປກາສນມຕ຺ເຕນ ນ ສກ຺ກາ ຕກ຺ກຕ຺ຕາ ນ ມາຄຘິໂກຕິ ຎາຕຸນ຺ຕິ.

[ຂ) ປຸນປິ ¶ ເຕນ ‘‘ສພ຺ເພສຸປິ ພຸທ຺ຘໂຆສຄນ຺ເຖສຸ ອຸຕ຺ຕຣອິນ຺ທິຍເທສາຍຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຍ ປກາສນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕສ຺ສປິ ອກາຣຓຠາໂວ ປຸຣິມວຈເນເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ນາມ ສໍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາຍໍ, ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ນາມ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕສໍວຓ຺ຓນາຍປິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຫິ –

‘‘ຍເຖວ ຫິ ກລມ຺ພນທີຕີຣໂຕ ຣາຊມາຕຸວິຫາຣທ຺ວາເຣນ ຖູປາຣາມໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຫິຣຎ຺ຎວຕິກາຍ ນາມ ນທິຍາ ປາຣິມຕີຣໂຕ ສາລວນໍ ອຸຍ຺ຍານໍ. ຍຖາ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ຖູປາຣາໂມ, ເອວໍ ຕໍ ກຸສິນາຣາຍ ໂຫຕິ. ຖູປາຣາມໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣໍ ປວິສນມຄ຺ໂຄ ປາຈີນມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ອຸຍ຺ຍານໂຕ ສາລປນ຺ຕິ ປາຈີນມຸຂາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ນິວຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຸປວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ [ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໘໖; ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໙໘] –

ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຍ ປກາສນມ຺ປິ ທິສ຺ສເຕວ. ຕມ຺ປິ ປນ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຫິ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນມຕ຺ຕເມວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕາທິສາຍ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍ ມຫາມຫິນ຺ທຕ຺ເຖຣກາລໂຕເຍວ ປຠຸຕິ ວຸຕ຺ຕາຍ ເອວ ຠວິຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ.

[ຄ) ປຸນປິ ເຕນ ‘‘ອຸຓ຺ຫສ຺ສາຕິ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສ຺ສ, ຕສ຺ສ ວນທາຫາທີສຸ ສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (໑, ໓໐-ປິຏ຺ເຐ) ວຸຕ຺ຕສໍວຓ຺ຓນໍ ປກາເສຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສາ ປນສ຺ສ ອວຫສນີຍຠາໂວ ປາກໂຏເຍວາ’’ຕິ ຈ ຫີເຬຕ຺ວາ ‘‘ອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐ ປນ ອຸຕ຺ຕຣເທເສສຸ ຄິມ຺ຫກາເລ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນຣຫິຕາ ມານຸສກາຍຈ຺ຉວິ ສູຣິຍສນ຺ຕາເປນ ເອກໍສໂຕ ທຍ຺ຫຕິ, ຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍເທສິກາ’’ຕິ ຕຕິຍໍ ກາຣຓໍ ທຬ຺ຫຕຣຠາເວນ ທສ຺ສິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຍທິ ‘‘ສູຣິຍສນ຺ຕາເປນ ເອກໍສໂຕ ທຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ເອຕໍ ອຸຊຸກໂຕ ສູຣິຍຣສ຺ມິສນ຺ຕາເປເນວ ທຑ຺ຒຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານນ຺ຕິ ປເທ ອາຕປສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ຖຕ຺ຕາ ນ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ຍທິ ປນ ສູຣິຍສນ຺ຕາປສຎ຺ຊາເຕນ ອຸຓ຺ຫອຸຕຸນາ ທຑ຺ຒຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣອິນ຺ທິຍເທເສສຸ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈ ຕາທິເສສຸ ອຕິອຸຓ຺ຫຏ຺ຐາເນສຸ ສູຣິຍສນ຺ຕາປສຎ຺ຊາຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫອຸຕຸໂນ ປຏິຆາຕາຍ ¶ ຈີວຣໍ ເສນາສນຎ຺ຈ ປຏິເສວີຍຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ນ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ (໓, ໕໘)

‘‘ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ອຸຕຸວິສຠາຄວເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ສາ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປທຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ໂປຣາຓສຸຕ຺ຕນ຺ຕຏ຺ຐກຖາຫິ ອາຄຕາ ຠເວຍ຺ຍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ນາມ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ ສພ຺ພາສວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ (໑, ໕໘) ‘‘ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາໂປວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ສູຣິຍສນ຺ຕາປວເສນ ປເນຕໍ ວຕ຺ຖຸ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສຈາຍມຕ຺ໂຖ ອາຈຣິເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຠາວຎ຺ຈ ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິຠາວຎ຺ຈ ຍຸຕ຺ຕຠາວຎ຺ຈ ປກາເສຍ຺ຍ. ອາຈຣິໂຍ ຫິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາສຸ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕາທິສໍ ຎາປກວຈນມ຺ປິ ປກາເສຕິເຍວ, ຍຖາ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍໍ (໑, ໗໒) ‘‘ເອຕ຺ຖ ອາຓຕ຺ຕິຍນິສ຺ສຄ຺ຄິຍຖາວຣາປິ ປໂຍຄາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຈນໍ, ຍຖາ ຈ ປປຎ຺ຈສູທນິຍໍ (໑, ໓໐) ‘‘ອວິຈາຣິຕເມຕໍ ໂປຣາເຓຫິ, ອຍໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ມຕີ’’ຕິ ວຈນໍ. ນ ເຈຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິປິ ຎາປກວຈນໍ ປກາສິຕໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຍເທຕໍ ‘ອຸຓ຺ຫສ຺ສາຕິ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສ຺ສາ’ຕິ ຈ, ‘ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາໂປວ ເວທິຕພ຺ໂພ’ຕິ ຈ ວຈນໍ, ເອຕໍ ໂປຣາຓສຸຕ຺ຕນ຺ຕຏ຺ຐກຖາວຈນ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

(ຆ) ປຸນປິ ເຕນ ‘‘ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ນາມ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ໂຄປາລກສຸຕ຺ຕໍ ສໍວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ [ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໕໐] ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ‘ມຄຘວິເທຫຣຏ຺ຐານໍ ອນ຺ຕເຣ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ມຊ຺ເຌ ວາລຸກຕ຺ຖລທີປກາ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ສທ຺ທຫຕິ ມຎ຺ເຎ. ພຸທ຺ຘໂຆເສນ ປນ ທິຏ຺ຐຄງ຺ຄາ ສີຫຬທີເປ ມຫາເວລິຄງ຺ຄາເຍວ, ນ ປນ ອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິການໍ ເສຏ຺ຐສມ຺ມຕາ ມຫາຄງ຺ຄາຕິ ປາກໂຏເຍວາຍມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕໍ ປນ ອິທານິ ມຫາຄງ຺ຄາຍ ມຊ຺ເຌ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕາທິສໍ ທີປກໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ເອວເມວ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອກໍສໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕວຈນມຕ຺ຕເມວ. ນທິໂຍ ປນ ສພ຺ພທາປິ ເຕເນວາກາເຣນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ນ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸນ຺ຕິ ປາກໂຏເຍວາຍມຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ຕສ຺ສ ໂຄປາລສ຺ສ ກາເລ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ຕາທິສາ ທີປກາ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ອເຫສຸໍ, ຕເຖວ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາສຸ ເອສ ອຕ຺ໂຖ ສໍວຓ຺ຓິໂຕ, ¶ ຕເທວ ຈ ວຈນໍ ອາຈຣິເຍນ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນໍ ກຕ຺ວາ ປກາສິຕນ຺ຕິ ເອວເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອກາຣຓເມວາຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລວິຈາຣຓາ

໒. ອຖ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ’’ຕິ ປທມ຺ປິ ເຕນ ເອວໍ ວິຈາຣິຕໍ –

(ກ) ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລຊາໂຕ’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸໍ. ກສ຺ມາ ເວທກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຊ຺ຊຕນາ ສພ຺ເພປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓສ຺ຍ ມຸຂມາສີທິ, ພາຫູ ຣາຊນ຺ຍ? ກຕ?;

ອູຣູ ຕທສ຺ຍ ຍທ ວຄ຺ຍ?, ປທ຺ຠ຺ຍາໍ ຄູທ຺ໂຣ ອຊາຍຕາ’’ຕິ [ອິຣຸເວທ, ໑໐-ມຓ຺ຑລ, ໙໐; ຕຖາ ອຖວ ໖ ເວທ ໑໙, ໖, ໖].

ອິມໍ ປຸຣິສສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ມນ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕີຕິ ສທ຺ທຫິຍາ.

ອຍໍ ປນສ຺ສາ ອຕ຺ໂຖ – ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອສ຺ສ (ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ) ມຸຂໍ ອາສິ. ພາຫູ ຣາຊຎ຺ໂຎ ກໂຕ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອສ຺ສ ພາຫູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ເວສ຺ໂສ, ໂສ ອສ຺ສ ອູຣູ. ສຸທ຺ໂທ ອສ຺ສ ປາເທຫິ ອຊາຍີ’ຕິ.

ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ປນ ‘ປຓ຺ຑິຕພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ຎາໂຕປິ ຕໍ ຄາຖໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ. ຕຖາ ຫິ ເຕນ ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ຈາຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຍໍ ‘ເຕສໍ ກິຣ ອຍໍ ລທ຺ຘິ – ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອຸຣໂຕ, ເວສ຺ສາ ນາຠິໂຕ, ສຸທ຺ທາ ຊາຓຸໂຕ, ສມຓາ ປິຏ຺ຐິປາທໂຕ’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໖໓; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໐໘] ຕິສ຺ສາ ເວທຄາຖາຍ ອສມານຕ຺ໂຖ ວຓ຺ຓິໂຕ’’ຕິ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອນຸວິຈາຣຓາ – ຍທິ ຈ ຕໍກາລິການມ຺ປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘິ ຕເຖວ ຠເວຍ຺ຍ ຍຖາ ເອຕິສ຺ສໍ ຄາຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ຈຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ມຕິມຕ຺ຕາ. ເອວໍ ສຕິ ສາ ວິຈາຣຓາ ຍຸຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍ. ເອຕິສ຺ສໍ ປນ ຄາຖາຍໍ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓສ຺ຍ ມຸຂມາສີທິ’’ຕິ ປຐມປາເທນ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ອຸຊຸກໂຕ ນ ລພ຺ຠຕິ. ພຸທ຺ຘກາເລ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ’’ຕິ ເອວເມວ ອໂຫສີຕິ ປາກໂຏເຍວາຍມຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິ ທີຆນິກາເຍ ປາຖິກວຄ຺ເຄ ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ເຕ (໓, ໖໗) –

‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ວາເສຏ຺ຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໂຍ ອຸຕຸນິໂຍປິ ຄພ຺ຠິນິໂຍປິ ວິຊາຍມານາປິ ປາຍມານາປິ. ເຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ¶ ໐ ໂຍນິຊາວ ສມານາ ເອວມາຫໍສຸ – ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ເສຏ຺ໂຐ ວຓ຺ໂຓ, ຫີນາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ສຸກ຺ໂກ ວຓ຺ໂຓ, ກຓ຺ຫາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂນ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຕ຺ຕາ ໂອຣສາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຊາ ພ຺ຣຫ຺ມນິມ຺ມິຕາ ພ຺ຣຫ຺ມທາຍາທາຕິ. ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມານຎ຺ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ມຸສາ ຈ ຠາສນ຺ຕິ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕີ’’ຕິ –

ຠຄວຕາ ມຫາກາຣຸຓິເກນ ວາເສຏ຺ຐຠາຣທ຺ວາຊານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວການໍ ຠາສິຕໍ, ເຕຫິ ຈ ຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕໍ. ເຕ ປນ ທ຺ເວປິ ມາຓວກາ ຊາຕິວເສນ ປຣິສຸທ຺ຘພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເວທານໍ ປາຣຄຸໂນ ຈ. ຕສ຺ມາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ຕໍກາລິການໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ຕຠາໂວ ປາກໂຏເຍວ. ຍຖາ ເຈຕໍ, ເອວໍ ‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ອຸຣໂຕ, ເວສ຺ສາ ນາຠິໂຕ, ສຸທ຺ທາ ຊາຓຸໂຕ, ສມຓາ ປິຏ຺ຐິປາທໂຕ’’ຕິ ວຈນມ຺ປິ ‘‘ຕໍກາລິກພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘິຎ຺ຎູຫິ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ ຕໍ ສພ຺ພໍ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາໂຕ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນມຕ຺ເຕນ ວິເສເສຕ຺ວາ ປກາສິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ຕາຍປິ ເວທຄາຖາຍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓຠາວສາຘນໍ ອນຸປປນ຺ນເມວາຕິ.

(ຂ) ປຸນປິ ເຕນ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓຠາວສາຘນຕ຺ຖໍ ທຸຕິຍມ຺ປິ ກາຣຓໍ ເອວມາຫຏໍ –

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄນ຺ເຖສຸ ຄພ຺ຠຆາຕວາຈກໍ ຠ຺ຣູນຫາຕິ ປທໍ ປາຬິຍໍ ຠູນຫຸ (ຠູນຫໂນ) ອິຕິ ທິສ຺ສຕິ. ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ເຕ ຠຣິຍາຍ ເມຖຸນສໍວາສາຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫຄພ຺ຠສ຺ສ ນາສກຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ‘ຠູນຫຸ (ຠູນຫໂນ) ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ [ມ. ນິ. ໒.໒໐໗ ອາທໂຍ] ອາຫ. ຕໍ ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ນ ຊານາຕີຕິ ປາກໂຏເຍວ ຕທຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເຕນ ຠູນຫຸໂນຕິ (ຠູນຫນສ຺ສາ) ປທໍ ‘ຫຕວຑ຺ຒິໂນ ມຣິຍາທກາຣກສ຺ສາ’ຕິ [ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໐໗] ວຓ຺ຓິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕມ຺ປິ ອຍຸຕ຺ຕເມວ. ນ ຫິ ມາຄຓ຺ຑິເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓາປຣິໂຠຄມຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ຠູນຫຸຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ໂຂ ຉນ຺ນມ຺ປິ ໂລກາມິສາຣມ຺ມຓານໍ ອປຣິໂຠຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ເຕ –

‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ¶ ໂຂ ມາຄຓ຺ຑິຍ ຣູປາຣາມໍ ຣູປຣຕໍ ຣູປສມ຺ມຸທິຕໍ, ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທນ຺ຕໍ ຄຸຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ສໍວຸຕໍ, ຕສ຺ສ ຈ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອິທໍ ນຸ ເຕ ເອຕໍ ມາຄຓ຺ຑິຍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ເມ ໂຠ ໂຄຕມ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ, ເອວຎ຺ຫິ ໂນ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຈຣຕີຕິ…ເປ… ມໂນ ໂຂ ມາຄຓ຺ຑິຍ ຘມ຺ມາຣາໂມ ຘມ຺ມຣໂຕ ຘມ຺ມສມ຺ມຸທິໂຕ, ໂສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທນ຺ໂຕ ຄຸຕ຺ໂຕ ຣກ຺ຂິໂຕ ສໍວຸໂຕ, ຕສ຺ສ ຈ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອິທໍ ນຸ ເຕ ເອຕໍ ມາຄຓ຺ຑິຍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ເມ ໂຠ ໂຄຕມ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ, ເອວຎ຺ຫິ ໂນ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຈຣຕີ’’ຕິ [ມ. ນິ. ໒.໒໐໗ ອາທໂຍ].

ເອວໍ ຠຄວໂຕ ຈ ອນຸໂຍໂຄ ມາຄຓ຺ຑິຍສ຺ສ ຈ ປຏິຎ຺ຎາ ອາຄຕາ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ເມຖຸນປ຺ປຏິເສວນວເສນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓປຣິໂຠຄເຫຕຸ ເອວ ຄພ຺ຠປຕິຏ຺ຐານໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ ຕທປຣິໂຠຄເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຠູນຫູ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອຣຫຕິ, ຕທຎ຺ເຎສໍ ປນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓານໍ, ຕຕ຺ຖາປິ ວິເສສໂຕ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສຸທ຺ຘມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ປຣິໂຠຄເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ຄພ຺ຠປຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເຕສໍ ອປຣິໂຠຄໍ ສນ຺ຘາຍ ຠູນຫູຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ອຣຫຕິເຍວ, ມາຄຓ຺ຑິເຍນ ປນ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຠາໂວ ປຏິຎ຺ຎາໂຕ, ກາຣຓຎ຺ຈສ຺ສ ທສ຺ສິຕໍ ‘‘ເອວຎ຺ຫິ ໂນ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຈຣຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈາປິ ທານິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄນ຺ເຖສຸ ຠູນຫຸ- (ຠ຺ຣູນຫາ) ສທ຺ໂທ ຄພ຺ຠຆາຕນຕ຺ເຖ ທິສ຺ສຕິ, ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ເຕ ປເນໂສ ອຕ຺ໂຖ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອາຈຣິເຍນ ‘‘ຫຕວຑ຺ຒິ ມຣິຍາທກາຣໂກ’’ຕິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຍ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ປກາສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

(ຄ) ປຸນປິ ເຕນ ‘‘ອິທມ຺ປນ ພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓຠາວສາຘກໍ ປຈ຺ຉິມກາຣຓໍ, ໂສ ຫິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສີລນິທ຺ເທເສ (໑, ໓໑) ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘ເອວໍ ອິມິນາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິເສວເນນ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ຊິຆຈ຺ຉາເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ອປຣິມິຕໂຠຊນປຈ຺ຈຍໍ ອາຫຣຫຕ຺ຖກ ອລໍສາຏກ ຕຕ຺ຣວຏ຺ຏກ ກາກມາສກ ຠຸຕ຺ຕວມິຕກພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ¶ ວິຍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ປຏິເສວຕີ’ຕິ ອາຫ. ອິທໍ ປນ ເອກສ຺ສ ຠິນ຺ນພ຺ຣາຫ຺ມຓລທ຺ຘິກສ຺ສາປິ ວຈນໍ ສິຍາຕິ ຕເທວ ທຬ຺ຫກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ອພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕຕິຍໍ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ອຕິສໍເວຊນີຍວຈນເມວ. ນ ເຫຕໍ ອາຈຣິເຍນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຣິຫາສໍ ກາຕຸກາເມນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ຕໍ ປຣິຫາສວຈເນນ ສໍໂຍເຊຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ຍຖາຠູຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ໂອວາທານຸສາສນິທານວເສນ ວຕ຺ຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ, ຕຖາເຍວ ຈ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ເຍ ໂລເກ ປຣທຕ຺ຕູປຊີວິໂນ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາປິ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ, ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓຣຫິຕາ ອສໍວເຣ ຐິຕາ ກທາຈິ ອຕິປຓີຕໍ ຣສໍ ປຫູຕໍ ລທ຺ຘາ ອປຣິມິຕມ຺ປິ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ວິເສສໂຕ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂລກິກວຕ຺ຖຸວເສນ ຈ, ຊາຕກາທິສາສນິກວຕ຺ຖຸວເສນ ຈ ຕາທິສາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ປາກຏາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂລເກ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ເສຫິ ວາ ວສ຺ສໂກຏີຫິ ວາ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນທ຺ຘາເນ ໂກ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ເນທິສາ ຠູຕປຸພ຺ພາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕາທິເສຫິ ວິຍ ນ ອປຣິມິຕໂຠຊເນຫິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂອວາທານຸສາສນິທານວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕເທວໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕມ຺ປິ ສມານໍ ອໂຍນິໂສມນສິກໂຣໂຕ ອນຕ຺ຖເມວ ຊາຕໍ, ຍຖາ ສຠຣິຍສ຺ສ ມາຄຓ຺ຑິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ຄຜລຕ຺ຖາຍປິ ເທສິຕາ ຄາຖາ [ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ສາມາວຕີວຕ຺ຖຸ] ເຕສໍ ຘີຕຸຍາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ສໍເວໂຄເຍເວຕ຺ຖ ພ຺ຣູເຫຕພ຺ໂພຕິ.

ປຕຎ຺ຊລິວາທວິຈາຣຓາ

໓. ອຖ ເຕນ ‘‘ປາຕຎ຺ຊລີມຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ ວຈນມ຺ປິ ເອວໍ ວິຈາຣິຕໍ.

(ກ) ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ປຕຎ຺ຊລິສ຺ສ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິການໍ ວາທໍ ອປ຺ປກເມວ ອຎ຺ຎາສິ. ປຕຎ຺ຊລິວາເທສຸ ຫິ ອຓິມາ ລຆິມາຕິ ອິທເມວ ທ຺ວຍໍ ທສ຺ເສສິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໔໔] ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ໂຍຄສຸຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ, ປຕຎ຺ຊລິວາທສ຺ສ ຈ ຕຸເລຕ຺ວາ ທີປນາ ຕສ຺ສ ຄນ຺ເຖສຸ ນ ທິສ຺ສຕິ, ປຕຎ຺ຊລິນາ ກຕປກຣຓຎ຺ຈ ປຕຎ຺ຊລີຕິ ນາມມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ຕຕ຺ຖ ທີປິຕໍ ນຕ຺ຖິ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນ ປຎ຺ຎາຠູມິນິທ຺ເທເສ ‘ປກຕິວາທີນໍ ປກຕິ ວິຍາ’ຕິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໘໔] ປກຕິວາທ (ສໍຂ຺ຍາວາທ) ນາມມຕ຺ຕໍ ປກາສິຕໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຈ ‘ປຏິຎ຺ຎາ ເຫຕູຕິອາທີສຸ ຫິ ໂລເກ ວຈນາວຍໂວ ¶ ເຫຕູຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໙໕] ອຸທາຫຣິຕໍ, ເຕນ ຎາຍຕິ ‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ອິນ຺ທິຍຕກ຺ກນຍທີປເກ ຎາຍຄນ຺ຖສ຺ມິໍ ກິຎ຺ຈິ ມູລຠາຄມຕ຺ຕໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຊານາຕີ’ຕິ’’.

ຕໍ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ເກວລໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຓມຕ຺ຕເມວ. ອຕິຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ຫິ ອຕິຄຣຸກາຕພ຺ພສ຺ສ ສຸປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ປິຏກຕ຺ຕຍສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ສຸປຣິສຸທ຺ໂຘເຍວ ປາຬິນໂຍ ຈ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ ຈ ໂປຣາຓເຖຣວາທາ ຈາຕິ ອີທິສາເຍວ ອຕ຺ຖາ ປກາເສຕພ຺ພາ, ຍໍ ວາ ປນ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍ ອຸປກາຣກໍ ສທ຺ທວິນິຈ຺ຉຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ໂລກິຍຄນ຺ຖວຈນໍ, ຕເທວ ຈ ຍຖາຣຫໍ ປກາເສຕພ຺ພໍ, ນ ປນ ອນຸປກາຣານິປິ ຕໍຕໍຄນ຺ຖຕກ຺ກຕ຺ຕຸນາມານິ ຈ, ເຕຫິ ວຸຕ຺ຕວຈນານິ ຈ ພຫູນິ, ນ ຈ ເຕສໍ ອປ຺ປກາສເນນ ‘‘ນ ເຕ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍທິ ຫິ ຍໍ ຍໍ ໂລກິຍຄນ຺ຖໍ ອຕ຺ຕນາ ຊານາຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນຸປກາຣມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຏ຺ຐກຖາຍມາເນຕ຺ວາ ປກາເສຍ຺ຍ, ອຕິວິຕ຺ຖາຣາ ຈ ສາ ຠເວຍ຺ຍ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ຈ ອສມ຺ມານິຕາ ຈ ສາສນິກວິຎ຺ຎູຫີຕິ ອາຈຣິເຍນ ປຕຎ຺ຊລິວາທາທໂຍ ນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປກາສິຕາຕິ ຎາຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ເຍຫິ ເຍຫິ ໂລກິຍຄນ຺ເຖຫິ ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ອາຈຣິເຍນ ອາເນຕ຺ວາ ປກາສິຕໍ, ເຕ ເຕ ຈ ຄນ຺ຖາ, ອຎ຺ເຎປິ ຈ ຕາທິສາ ອາຈຣິເຍນ ຎາຕາຕ຺ເວວ ຊານິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎູຫິ, ຍຖາ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ເອກເທສໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ໂພປິ ສມຸທ຺ໂທ ເອທິໂສຕິ ຎາຍຕິ. ອາຈຣິໂຍ ປນ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເວທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕວຈນານິ ອາຄຕານິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເວທຄນ຺ເຖຫິປິ ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ອາເນຕ຺ວາ ປກາເສສິເຍວ. ຕຖາ ຫິ ອາຈຣິເຍນ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍໍ ນາມ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານນ຺ຕິ ອິຣຸເວທຍຊຸເວທສາມເວທານ’’ນ຺ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໕໖] ຈ,

‘‘ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານນ຺ຕິ ອຖພ຺ພຓເວທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ອິຕິຫ ອາສ ອິຕິຫ ອາສາຕິ ອີທິສວຈນປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ປຸຣາຓກຖາສງ຺ຂາໂຕ ອິຕິຫາໂສ ປຎ຺ຈໂມ ເອເຕສນ຺ຕິ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມາ, ເຕສໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ ເວທານ’’ນ຺ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໕໖] ຈ,

‘‘ຍິຏ຺ຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາຍາໂຄ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໗໐-໑໗໒] ຈ,

‘‘ອຄ຺ຄິໂຫມນ຺ຕິ ¶ ເອວຣູເປນ ທາຣຸນາ ເອວໍ ຫຸເຕ ອິທໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຄ຺ຄິຊຸຫນໍ. ທພ຺ພິໂຫມາທີນິປິ ອຄ຺ຄິໂຫມາເນວ, ເອວຣູປາຍ ທພ຺ພິຍາ ອີທິເສຫິ ກຓາທີຫິ ຫຸເຕ ອິທໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປນ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໑] ຈ,

‘‘ສາສປາທີນິ ປນ ມຸເຂນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປນໍ, ວິຊ຺ຊໍ ປຣິຊປ຺ປິຕ຺ວາ ຊຸຫນໍ ວາ ມຸຂໂຫມ’’ນ຺ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໑] ຈ –

ເອວມາທິນາ ເວທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕວຈນານິ ເວທຄນ຺ຖານຸຣູປໂຕ ວຓ຺ຓິຕານິ. ຕານິ ຈ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາໂຕ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕານິປິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ເວທຄນ຺ເຖສຸ ປນ ອໂກວິເທນ ຍາຖາວໂຕ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນໍ ກາຕຸມ຺ປິ ນ ສຸກຣເມວ, ຕສ຺ມາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເວທຄນ຺ເຖສຸ ໂກວິທຠາໂວປິ ປາກໂຏເຍວ. ເອວໍ ເວທຄນ຺ເຖສຸ ຈ ຕທຎ຺ຎໂລກິຍຄນ຺ເຖສຸ ຈ ສຸໂກວິທສ຺ເສວ ສມານສ຺ສ ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອປ຺ປກາສນໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຣເຓເນວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິ ຈ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠເຍວ –

‘‘ຕໂຕ ຈ ຠາສນ຺ຕຣເມວ ຫິຕ຺ວາ,

ວິຕ຺ຖາຣມຄ຺ຄຎ຺ຈ ສມາສຍິຕ຺ວາ;

ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສພ຺ພມເສສຍິຕ຺ວາ…ເປ…

ຍສ຺ມາ ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ວຓ຺ຓນາປີ’’ຕິ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] ຈ.

‘‘ອປເນຕ຺ວານ ຕໂຕຫໍ, ສີຫຬຠາສໍ ມໂນຣມໍ ຠາສໍ;

ຕນ຺ຕິນຍານຸຈ຺ຉວິກໍ, ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິຄຕໂທສໍ.

ສມຍໍ ອວິໂລເມນ຺ໂຕ, ເຖຣານໍ ເຖຣວໍສປທີປານໍ;

ສຸນິປຸຓວິນິຈ຺ຉຍານໍ, ມຫາວິຫາເຣ ນິວາສິນໍ;

ຫິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນາຄຕ-ມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖໍ ປກາສຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] ຈ–

ເອວໍ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານໍ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນສໍຂິປນວເສເນວ ວິເສເສຕ຺ວາ ອຠິນວຏ຺ຐກຖາໂຍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຕເມວ ອກາສິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓປ຺ປຠາເວນ ວິເສເສຕ຺ວາຕິປິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ¶ ປຕຎ຺ຊລິວາທາທີນໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອປ຺ປກາສນມາຣພ຺ຠ ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ປຕຎ຺ຊລິວາທາທີນິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ເກວລໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຓມຕ຺ຕເມວາຕິ.

ກພ຺ພສຕ຺ຖວິຈາຣຓາ

໔. ປຸນປິ ໂສ ເອວມາຫ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ຣາມາຍຓມຫາຠາຣຕສງ຺ຂາຕານໍ ມຫາກພ຺ພສຕ຺ຖານໍ ສຸກຸສໂລ ວິຍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕຖາປິ ຕານິ ທສ຺ເສສິ. ກຖໍ? ອກ຺ຂານນ຺ຕິ ຠາຣຕຍຸຊ຺ຌນາທິກໍ, ຕໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຖີຍຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໓] ຈ, ຕສ຺ສ (ສມ຺ຜປລາປສ຺ສ) ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິນິຣຕ຺ຖກກຖາປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ຕຖາຣູປິກຖາກຖນຎ຺ຈາຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໘] ຈ ທສ຺ເສສີ’’ຕິ.

ຕໍ ປນ ປຸຣິມວຈນໂຕປິ ອເຫຕຸກຕຣໍ ເກວລໍ ອນາທຣີກຣຓມຕ຺ຕເມວ. ອຕິຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖສ຺ສ ຫິ ອຕິຄຣຸກຣຓີຍສ຺ສ ປິຏກຕ຺ຕຍສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ນິຣຕ຺ຖກສ຺ສ ສມ຺ຜປລາປສມຸທາຍຠູຕສ຺ສ ກພ຺ພສຕ຺ຖສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປກາສເນນ ກິໍ ສິຍາ ປໂຍຊນໍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ສາເຍວສ຺ສ ອສມ຺ມານິຕາ, ອນາທຣິຍາ ຈ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ.

ພາຫຸສຈ຺ຈຄຸຓມກ຺ຂນໍ

໕. ປຸນປິ ຘມ຺ມານນ຺ໂທ ອາຈຣິຍສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈຄຸຓໍ ມກ຺ເຂຕຸກາໂມ ເອວມາຫ – ‘‘ຕສ຺ສ (ພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ) ສມຍນ຺ຕຣໂກວິທສງ຺ຂາຕໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ນ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ອາຘຸນິການໍ ຄນ຺ຖນ຺ຕຣໂກວິທານໍ ສີຫຬິກຠິກ຺ຂູນໍ ຍໍ ວາ ເອກາທສເມ ຂຣິສ຺ຕວສ຺ສສຕເກ (໑໐໐໑-໑໑໐໐) ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິການໍ ອນຸຣຸທ຺ຘ-ຘມ຺ມປາລາທີນໍ ຠິກ຺ຂູນ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ປນ ສພ຺ພຖາປິ ອຍຸຕ຺ຕວຈນເມວ. ຍທິ ຫິ ອາຘຸນິກາ ວາ ສີຫຬິກຠິກ຺ຂູ, ໂປຣາຓາ ວາ ອາຈຣິຍອນຸຣຸທ຺ຘ-ຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖຣາທໂຍ ສມຍນ຺ຕຣພາຫຸສຈ຺ຈວເສນ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ ສມານາ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ວາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຫິ ອນາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ສຸນ຺ທຣຕຣາ ປຣິປຸຓ຺ຓຕຣາ ຈ ອຠິນວຏ຺ຐກຖາໂຍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ປນ ເຕ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ເກວລໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ອຖ ¶ ໂຂ ເຕສໍ ເອໂກປິ ນ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ອຫໍ ພຸທ຺ຘໂຆເສນ ພາຫຸສຈ຺ຈວເສນ ສມສໂມຕິ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ’’ຕິ ວາ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ເຕ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາໂຍເຍວ ສໍວຓ຺ເຓນ຺ຕິ ຈ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ຕິ ຈ, ອາຈຣິຍຏ຺ຐາເນ ຈ ຐເປນ຺ຕິ. ເຕເນຕໍ ຎາຍຕິ ສພ຺ພຖາປິ ອຍຸຕ຺ຕວຈນນ຺ຕິ.

ມຫາຍານິກນຍວິຈາຣຓາ

໖. ປຸນ ໂສ ຕາວຕ຺ຕເກນາປິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອາຈຣິຍໍ ອວມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ເອວມາຫ – ‘‘ມຫາຍານນິກາຍສ຺ສ ປຘານາຈຣິຍຠູຕານໍ ອສ຺ສ ໂຆສ-ນາຄຊ຺ຊຸນານໍ ນຍໍ ວາ, ນາມມຕ຺ຕມ຺ປິ ວາ ເຕສໍ ນ ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ ພຸທ຺ຘໂຆໂສ’’ຕິ. ຕໍ ປນ ອຕິວິຍ ອຘມ຺ມິກໍ ນິຣຕ຺ຖກຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຫວຈນມຕ຺ຕເມວ. ນ ຫິ ນິກາຍນ຺ຕຣິການໍ ວາທນຍານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອປ຺ປກາສເນນ ໂສ ເຕ ນ ຊານາຕີຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນນຸ ອາຈຣິເຍນ ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠເຍວ –

‘‘ສມຍໍ ອວິໂລເມນ຺ໂຕ, ເຖຣານໍ ເຖຣວໍສປທີປານໍ;

ສຸນິປຸຓວິນິຈ຺ຉຍານໍ, ມຫາວິຫາເຣ ນິວາສິນ’’ນ຺ຕິ ຈ,

ອິຘາປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ –

‘‘ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ເທສນານຍນິສ຺ສິຕໍ;

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ຠາສິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒] ຈ,

‘‘ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ວິຠຊ຺ຊວາທິມຓ຺ຑລໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍ ອນພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ສກສມຍໍ ອໂວກ຺ກມນ຺ເຕນ ປຣສມຍໍ ອນາຍູຫນ຺ເຕນ ສຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິພາຫນ຺ເຕນ ວິນຍໍ ອນຸໂລເມນ຺ເຕນ ມຫາປເທເສ ໂອໂລເກນ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ທີເປນ຺ເຕນ ອຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄາເຫນ຺ເຕນ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປຸນຣາວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປເຣຫິປິ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣຫິ ນິທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຈ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ກາຕພ຺ພາ ໂຫຕີ’’ຕິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໘໑] ຈ,

‘‘ສາສນໍ ປນິທໍ ນານາ-ເທສນານຍມຓ຺ຑິຕໍ;

ປຸພ຺ພາຈຣິຍມຄ຺ໂຄ ຈ, ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ໂນ ປວຕ຺ຕຕິ;

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍໍ, ສນ຺ນິສ຺ສາຍຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ;

ອາຣຠິສ຺ສາມິ ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໘໑] ຈ,

ປຏິຎ຺ຎໍ ¶ ກຕ຺ວາ ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຕປ຺ປກາເຣເນວ ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ກຕາ. ເອວເມຕາສໍ ກຣເຓ ກາຣຓມ຺ເປຕ຺ຖ ປກາເສຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ທານິ ຕມ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕິກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ກາໂລ, ຕາວ ສາສນປ຺ປວຕ຺ຕິກ຺ກມມ຺ປິ ວກ຺ຂາມ.

ສາສນປ຺ປວຕ຺ຕິກ຺ກໂມ

ຠຄວໂຕ ຫິ ປຣິນິພ຺ພຸຕິກາລໂຕ ປຈ຺ຉາ ວສ຺ສສຕພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພຸທ຺ຘສາສເນ ໂກຈິປິ ວາທເຠໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ວສ຺ສສຕກາເລ ປນ ທຸຕິຍສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ເຖເຣຫິ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕາ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ ຠິກ຺ຂູ ປກ຺ຂໍ ລຠິຕ຺ວາ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຖາ ກຕ຺ວາ ມຫາສງ຺ຄີຕິນາເມນ ວິສຸໍ ສງ຺ຄີຕິມກໍສຸ. ຕທາ ສງ຺ຄີຕິທ຺ວຍາຣູຬ຺ຫປຸຣາຓຘມ຺ມວິນຍເມວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ເຖຣານໍ ຄໂຓ ເຖຣວາໂທຕິ ຈ ຕທຎ຺ເຎສໍ ມຫາສງ຺ຆິໂກຕິ ຈ ໂວຫຣີຍນ຺ຕິ.

ປຸນ ມຫາສງ຺ຆິກໂຕ (໑) ໂຄກຸລິໂກ (໒) ເອກພ຺ໂຍຫາຣິໂກຕິ ທ຺ເວ ອາຈຣິຍຄຓາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ປຸນ ໂຄກຸລິກໂຕ (໓) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວາໂທ (໔) ພາຫຸລິໂກ (ພຫຸສ຺ສຸຕິໂກ)ຕິ ທ຺ເວ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ປຸນ ພາຫຸລິກໂຕປິ (໕) ເຈຕິຍວາທິຄໂຓ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ເອເຕ ປຎ຺ຈ ມູລຠູເຕນ ມຫາສງ຺ຆິເກນ ສຫ ຉ ປາຏິເຍກ຺ກາ ອາຈຣິຍຄຓາ ອເຫສຸໍ.

ວິສຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣວາທໂຕປິ (໑) ມຫິສາສໂກ (໒) ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕໂກຕິ ທ຺ເວ ອາຈຣິຍຄຓາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ປຸນ ມຫິສາສກໂຕ (໓) ສພ຺ພຕ຺ຖິວາໂທ (໔) ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕິໂກຕິ ທ຺ເວ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ປຸນ ສພ຺ພຕ຺ຖິວາທໂຕປິ (໕) ກສ຺ສປິໂຍ, ຕໂຕປິ (໖) ສງ຺ກນ຺ຕິໂກ, ຕໂຕປິ (໗) ສຸຕ຺ຕວາທີຕິ ຕໂຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກໂຕປິ (໘) ຘມ຺ໂມຕ຺ຕຣິໂຍ (໙) ຠທ຺ທຍານິໂກ (໑໐) ຉນ຺ນາຄາຣິໂກ (໑໑) ສມ຺ມິຕິໂຍຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ເຕ ເອກາທສ ມູລຠູເຕນ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣວາເທນ ສຫ ທ຺ວາທສ ອາຈຣິຍຄຓາ ອເຫສຸໍ. ອິຕິ ອິເມ ຈ ທ຺ວາທສ ປຸຣິມາ ຈ ຉາຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ອາຈຣິຍຄຓາ ທຸຕິຍຕຕິຍສງ຺ຄີຕີນໍ ອນ຺ຕເຣ ຊາຕາ ອເຫສຸໍ.

ເຕສຸ ມູລຠູໂຕ ເຖຣວາທຄໂຓເຍວ ໂປຣາຓຘມ຺ມວິນຍຄຣຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອນູນມນຘິກໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂປຣາຓິກໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ຘາເຣສິ. ອິຕເຣ ປນ ສຕ຺ຕຣສ ຠິນ຺ນຄຓາ ໂປຣາຓິກໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອຎ຺ຎຖາ ¶ ອກໍສຸ. ເຕນ ເຕສໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ກຕ຺ຖຈິ ອູໂນ ກຕ຺ຖຈິ ອຘິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ ເຈວ ອໂຫສິ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ຈ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ທີປວໍເສ ປຎ຺ຈມປຣິຈ຺ເຉເທ –

໓໐.

‘‘ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕາ ປາປຠິກ຺ຂູ, ເຖເຣຫິ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ;

ອຎ຺ຎໍ ປກ຺ຂໍ ລຠິຕ຺ວານ, ອຘມ຺ມວາທີ ພຫູ ຊນາ.

໓໑.

ທສສຫສ຺ສາ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ, ອກໍສຸ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫໍ;

ຕສ຺ມາຍໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄີຕິ, ມຫາສງ຺ຄີຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໒.

ມຫາສງ຺ຄີຕິກາ ຠິກ຺ຂູ, ວິໂລມໍ ອກໍສຸ ສາສເນ;

ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມູລສງ຺ຄຫໍ, ອຎ຺ຎໍ ອກໍສຸ ສງ຺ຄຫໍ.

໓໓.

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ຄຫິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຣິໍສຸ ເຕ;

ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິນ຺ທິໍສຸ, ວິນເຍ ນິກາເຍສຸ ຈ ປຎ຺ຈສຸ…ເປ…

໔໙.

ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິນ຺ທິໍສຸ, ເອກເທສຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫໍ;

ຄນ຺ຖຎ຺ຈ ເອກເທສຎ຺ຫິ, ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອກໍສຸ ເຕ.

໕໐.

ນາມໍ ລິງ຺ຄໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ, ອາກປ຺ປກຣຓີຍານິ ຈ;

ປກຕິຠາວໍ ຊຫິຕ຺ວາ, ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ ອກໍສຸ ເຕ.

໕໑.

ສຕ຺ຕຣສ ຠິນ຺ນວາທາ, ເອກວາໂທ ອຠິນ຺ນໂກ;

ສພ຺ເພວຏ຺ຐາຣສ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິນ຺ນວາເທນ ເຕ ສຫ.

໕໒.

ນິຄ຺ໂຣໂຘວ ມຫາຣຸກ຺ໂຂ, ເຖຣ ວາທານມຸຕ຺ຕໂມ;

ອນູນໍ ອນຘິກຎ຺ຈ, ເກວລໍ ຊິນສາສນໍ;

ກຓ຺ຏກາ ວິຍ ຣຸກ຺ຂມ຺ຫິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ວາທເສສກາ.

໕໓.

ປຐເມ ວສ຺ສສເຕ ນຕ຺ຖິ, ທຸຕິເຍ ວສ຺ສສຕນ຺ຕເຣ;

ຠິນ຺ນາ ສຕ຺ຕຣສ ວາທາ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຊິນສາສເນ’’ຕິ [ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ].

ອໂສກຣຎ຺ໂຎ ຈ ກາເລ ປຣິຫີນລາຠສກ຺ກາຣາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ຠິກ຺ຂູສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສການິ ສການິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ທີເປນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’’ນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຠມານາປິ ສຍເມວ ເກເສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວິຫາເຣສຸ ວິຈຣນ຺ຕາ ອຸໂປສຖກມ຺ມາທິກຣຓກາເລ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ¶ ປວິສນ຺ຕິ, ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຘມ຺ເມນ ວິນເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫມານາປິ ຘມ຺ມວິນຍານຸໂລມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອສຓ຺ຐຫນ຺ຕາ ອເນກຣູປໍ ສາສນສ຺ສ ອພ຺ພຸທຎ຺ຈ ມລຎ຺ຈ ກຓ຺ຏກຎ຺ຈ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ເກຈິ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຎ຺ຈາຕເປ ຕປນ຺ຕິ, ເກຈິ ອາທິຈ຺ຈໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເກຈິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ໂວຠິນ຺ທິສ຺ສາມາຕິ ຕຖາ ຕຖາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕທາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ນ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖໍ ວາ ປວາຣຓໍ ວາ ອກາສິ, ອໂສກາຣາເມ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ອຸໂປສໂຖ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ [ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກຖາ].

ອິມຎ຺ຈ ປນ ປວຕ຺ຕິໍ ອຸປາທາຍ ເອວມ຺ປິ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸໍ ‘‘ສຕ຺ຕຣສນ຺ນໍ ຠິນ຺ນວາທຄຓານໍ ຘມ຺ມວິນຍສ຺ສ ປຈ຺ຉິມກາເລສຸ ອປຣິສຸທ຺ຘຕຣຠາໂວ ອີທິເສນປິ ກາຣເຓນ ອໂຫສີ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ພຸທ຺ຘສາສນຠູເຕ ປຣິສຸທ຺ຘຘມ຺ມວິນເຍ ‘‘ໂກຈິປິ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຕາປິ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ອທ຺ຘຸວາ ອສສ຺ສຕາ ອນຕ຺ຕາເຍວາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ອຕິວິຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ທານິ ອເຖຣວາທິການໍ ຄນ຺ເຖສຸ ຈ ປຸພ຺ເພ ເວຕຸລ຺ລວາທາທີສຸ ຈ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈ, ‘‘ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈາ ຘຸວາ ສສ຺ສຕາ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈ ອຕ຺ໂຖ ທິສ຺ສຕິ.

ອຖ ອໂສໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ສາສນໍ ວິໂສເຘຕຸກາໂມ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຐມເມວ ສມຍໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອກລທ຺ຘິເກ ເອກລທ຺ຘິເກ ຠິກ຺ຂູ ເອກໂຕ ກາເຣຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ຠິກ຺ຂຸສມູຫໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ວາທີ ຠນ຺ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ຕໂຕ ເຍ ເຍ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສສ຺ສຕວາທີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕວາທີ’’ຕິ ວາ ເອວມາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວາທານຸຣູປໍ ມິຈ຺ຉາວາທໍ ອາຫໍສຸ, ເຕ ເຕ ‘‘ນຍິເມ ຠິກ຺ຂູ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ອິເມ’’ຕິ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ເຕສໍ ເສຕການິ ວຕ຺ຖານິ ທຕ຺ວາ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊສິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ສຏ຺ຐິສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

ອຖຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ວິຠຊ຺ຊວາທີ ມຫາຣາຊ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສຸທ຺ຘໍ ທານິ ຠນ຺ເຕ ສາສນໍ, ກໂຣຕຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອຸໂປສຖ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ສມຄ຺ໂຄ ສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ອກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ຍານິ ຈ ¶ ຕທາ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ວຕ຺ຖູນິ ຍານິ ຈ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເຕສໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນຍວເສເນວ ຕຖາຄເຕນ ຐປິຕມາຕິກໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ປຣປ຺ປວາທມທ຺ທນໍ ກຖາວຕ຺ຖຸໍ ນາມ ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ປຎ຺ຈມໍ ປກຣຓໍ ອຠາສິ. ຕໂຕ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣປ຺ປມຸຂາ ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິຘຣາ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕາ ສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣວາທິໂນ ສງ຺ຄີຕິທ຺ວຍາຣູຬ຺ຫໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂປຣາຓຘມ຺ມວິນຍໍ ປຸນ ສງ຺ຄາຍິຕ຺ວາ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ຣກ຺ຂິໍສຸ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກຖາ].

ອຖ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນວສຸ ປຈ຺ຈນ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ສາສນປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ນວ ນາຍກຕ຺ເຖເຣ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ເປເສສິ. ເຕສຸ ອຏ຺ຐຫິ ເຖເຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາປິເຕ ມຫາມຫິນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຉຕ຺ຕິໍສາຘິກທ຺ວິສເຕ (໒໓໖) ພຸທ຺ຘວສ຺ເສ ຊມ຺ພຸທີປໂຕ ສີຫຬທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວານໍປິຍຕິສ຺ສຣາຊປ຺ປມຸຂໍ ທີປກຊນສມູຫໍ ປສາເທຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ສມ຺ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ເຕນ ຈ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນໍ ມຫາເມຆວນຸຍ຺ຍານໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມຫາວິຫາຣໍ ນາມ ສງ຺ຆາຣາມໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກຖາ]. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ສີຫຬທີເປ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ຍາວ ວຏ຺ຏຄາມຓິຣາຊກາລາ ນິກາຍນ຺ຕຣວາທາກຸລຣຫິຕໍ ນິມ຺ມລໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ສມຸຊ຺ຊລິຕ຺ຖ. ວຏ຺ຏຄາມຓິຣາຊກາລໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ນິກາຍນ຺ຕຣວາທາປິ ສີຫຬທີປມຸປາຄມິໍສຸ. ຕທາ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣວາທິໂນ ຍຖາ ປຸຣາຓຘມ຺ມວິນໂຍ ເຕຫິ ນິກາຍນ຺ຕຣວາເທຫິ ອສມ຺ມິສ຺ໂສ ອມລີໂນ ປກຕິປຣິສຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຕຖາ ຕໍ ມຫຸສ຺ສາເຫນ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ຣກ຺ຂິໍສຸ. ກຖໍ?

ອຠຍຄິຣິນິກາຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ

ວຏ຺ຏຄາມຓິຣາຊາ ຫິ (໔໒໕-ພຸທ຺ຘວສ຺ເສ) ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມາສມຕ຺ຕກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕິສ຺ສທາມຣິເກນ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ທມິຬໂຍເຘຫິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ສງ຺ຄາເມ ຈ ປຣາຊິໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ສາຘິການິ ຈຸທ຺ທສວສ຺ສານິ ນິລີຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣເວເສນ ວສຕິ [ມຫາວໍເສ ໓໓-ປຣິຈ຺ເຉເທ ໓໗-ຄາຖາໂຕ ປຏ຺ຐາຍ]. ຕທາ ລງ຺ກາທີເປ ມນຸສ຺ສາ ໂຈຣຠເຍນ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠເຍນ ຈ ອຸປທ຺ທຸຕາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂູ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕໂຕ ຊມ຺ພຸທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມວິນຍໍ ຘາເຣນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ລງ຺ກາທີເປເຍວ ໂອຫີນາປິ ເຖຣາ ຍຖາລທ຺ເຘຫິ ກນ຺ທມູລປຓ຺ເຓຫິ ຍາເປນ຺ຕາ ກາເຍ ວຫນ຺ເຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອວຫນ຺ເຕ ¶ ວາລຸກໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ສີສານິ ເອກຏ຺ຐາເນ ກຕ຺ວາ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ສມ຺ມສນ຺ຕິ. ເອວໍ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ສາຏ຺ຐກຖໍ ເຕປິຏກໍ ອຫາເປຕ຺ວາ ຘາຣຍິໍສຸ. ຍທາ ປນ ວຏ຺ຏຄາມຓິຣາຊາ ທມິຬຣາຊານໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ (໔໕໕-໔໖໖ ພຸທ຺ຘວສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ) ປຸນປິ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ [ມຫາວໍເສ ໓໓, ໗໘-ຄາຖາ]. ຕທາ ເຕ ເຖຣາ ຊມ຺ພຸທີປໂຕ ປຈ຺ຈາຄຕຕ຺ເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຕປິຏກໍ ໂສເຘນ຺ຕາ ເອກກ຺ຂຣມ຺ປິ ອສເມນ຺ຕໍ ນາມ ນ ປສ຺ສິໍສຸ [ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໓໐; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໘໑໐]. ໂຍປິ ຈ ມຫານິທ຺ເທໂສ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອກສ຺ເສວ ທຸສ຺ສີລຠິກ຺ຂຸໂນ ປຄຸໂຓ ອໂຫສິ, ໂສປິ ມຫາຕິປິຏກຕ຺ເຖເຣນ ມຫາຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິໂຕ ອໂຫສິ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໘໕]. ເອວໍ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຣຏ຺ຐກ຺ໂຂຠຸປທ຺ທເວຫິ ປີຬິຕຕ຺ຕາ ທຸທ຺ຘຣສມເຍປິ ຘມ຺ມວິນຍໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘາຣຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ອຠຍຄິຣິໍ ນາມ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕູປກາຣປຸພ຺ພສ຺ສ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ປນ ເຖໂຣ ກຸລສໍສຄ຺ຄພຫຸລຕ຺ຕາ ມຫາວິຫາຣວາສີຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນີຫໂຏ. ຕທາສ຺ສ ສິສ຺ໂສ ພຫລມສ຺ສຸຕິສ຺ສນາມໂກ ເຖໂຣ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຏິພາຫິ, ເຕນສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ອກາສິ. ໂສ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຠຍຄິຣິວິຫາຣເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖເຣນ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິສຸໍ ຄຓໍ ວຫນ຺ໂຕ ວສິ. ເຕ ຈ ທ຺ເວ ເຖຣາ ນ ມຫາວິຫາຣໍ ປຸນາຄມິໍສຸ [ມຫາວໍເສ ໓໓, ໗໙-ຄາຖາທີສຸ. ນິກາຍສງ຺ຄເຫ]. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີຫຬທີເປ ມຫາວິຫາຣວາສີ, ອຠຍຄິຣິວາສີຕິ ທ຺ເວ ນິກາຍາຊາຕາ. ອິທໍ ຕາວ ສີຫຬທີເປ ສາສນປຣິຫານິຍາ ປຐມໍ ກາຣຓໍ.

ຘມ຺ມຣຸຈິນິກາຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ

ຕທາ ຈ ຣາຊາ ອຠຍຄິຣິວາສີສຸເຍວ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິເສສໂຕ ປສນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເຕເຍວ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປວາເຣຕ຺ວາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍປິ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ພຫູ ຊນາ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອາຣາເມ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈ ພຫູ ອາວາເສ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ພຫູນໍ ອຠິຎ຺ຎາຕຊນານໍ ສກ຺ກຕາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ປູຊິຕາ ຈ ມານິຕາ ຈ. ປຸນ ຈ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ພຫລມສ຺ສຸຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣາທໂຍອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐໂຕ ອາຄຕໍ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກຄຓປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມຣຸຈິນິກາຍສ຺ສ ຘມ຺ມວິນຍຠູຕໍ ສກ຺ກຕຠາສາໂຣປິຕໍ ¶ ອຠິນວມ຺ປິ ປິຏກໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ [ມຫາວໍເສ ໓໓, ໙໙ ຄາຖາສຸ. ນິກາຍສງ຺ຄເຫ], ເຕນ ເຕປິ ຘມ຺ມຣຸຈິນິກາຍິກາ ນາມ ອເຫສຸໍ. ອິທໍ ສີຫຬທີເປ ສາສນປຣິຫານິຍາ ທຸຕິຍໍ ກາຣຓໍ.

ປິຏກຕ຺ຕຍສ຺ສ ໂປຕ຺ຖກາໂຣປນໍ

ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ປນ ໂປຣາຓິກໍ ປາຬິຠາສາຍ ສຓ຺ຐິຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘປິຏກເມວ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ມຸຂປາເຐເນວ ຘາເຣນ຺ຕິ. ຕທາ ປນ ເຖຣາ ປຈ຺ຉິມຊນານໍ ສຕິປຎ຺ຎາຫານິໍ ທິສ຺ວາ ພຸທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຕໍກາລາ ມຸຂປາເຐນາຠຕໍ ສາຏ຺ຐກຖໍ ປິຏກຕ຺ຕຍໍ ໂປຕ຺ຖເກ ອາໂຣເປຕຸໍ ສມາຣຠິໍສຸ. ສມາຣຠມານາ ຈ ເຕ ອນຸຣາຘຣາຊຘານິປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິມິລປ຺ປມາເຓ ມລຍຊນປເທ ມາຕຸລ [ມາຕເລ ອິຕິ ເອຕຣຫິ ໂວຫາໂຣ] ນຄເຣ ອາໂລກເລເຓ ວສນ຺ຕາ ເອກສ຺ສ ຕນ຺ເທສິກສ຺ສ ຊນປທາຘິປຕິໂນ ອາຣກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ໂປຕ຺ຖກາໂຣປນກມ຺ມມກໍສຸ [ມຫາວໍເສ ໓໓, ໑໐໐-໑໐໑-ຄາຖາສຸ]. ເຕນິທໍ ຎາຍຕິ ‘‘ຕທາ ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ເຖຣາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ອລທ຺ຘູປກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພເລເນວ ປິຏກຕ຺ຕຍສ຺ສ ໂປຕ຺ຖກາໂຣປນກມ຺ມມກໍສູ’’ຕິ ຈ, ‘‘ຕຎ຺ຈ ຍເຖວ ປຈ຺ຉິມຊນານໍ ສຕິປຎ຺ຎາຫານິໍ ທິສ຺ວາ ກຕໍ, ຕເຖວ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຣຏ຺ຐກ຺ໂຂຠາທິຠຍຸປທ຺ທຸຕກາເລສຸ ທຸທ຺ຘຣຠາວມ຺ປິ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ຈ, ຕຖາ ‘‘ອຠຍຄິຣິວາສີນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕສມຍນ຺ຕຣວາເທຫິ ອນາກຸລນຕ຺ຖມ຺ປິ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຈ. ເອວໍ ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ເຖຣາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣວາທປິຏກໍ ສມຍນ຺ຕເຣຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຍຖາ ປຸເຣ, ຕຖາ ປາຬິຠາສາຍ ເອວ ໂປຕ຺ຖເກ ອາໂຣເປຕ຺ວາປິ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ຣກ຺ຂິໍສຸ. ຍທິ ຫິ ຕທາ ເຕປິຏກໍ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ອນາໂຣປິຕມສ຺ສ, ປຈ຺ຉາກາເລສຸ ສມຍນ຺ຕຣໂຕ ອາຄຕສຸຕ຺ຕານິ ‘‘ເນຕານິ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສຸກຣານິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ຕທາ ສາຏ຺ຐກຖໍ ເຕປິຏກໍ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ອາໂຣປິຕໍ, ຕໂຕເຍວ ອນາຄຕກາເລສຸ ສມຍນ຺ຕຣາຄຕສຸຕ຺ຕານິ ເຕຫິ ໂປຕ຺ຖເກຫິ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ສຸກຣານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຖາ ຫິ ຠາຕິຍຣາຊກາເລ (໕໒໔-໕໕໒-ພຸ-ວ) ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ອຠຍຄິຣິວາສີຫິ ວິນເຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕທາ ຣາຊາ ທີຆກາຣາຍນໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິກໍ ອມຈ຺ຈໍ ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ໂສ ອຸຠິນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອທາສິ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໘໔]. ຕຖາ ໂວຫາຣກຕິສ຺ສຣາຊກາເລ ຈ (໗໕໘-໗໘໐ ພຸ-ວ) ໂຄຐາຠຍຣາຊກາເລ ຈ (໗໙໗-໘໑໐ ພຸ-ວ) ເຖຣວາທິກາ ໂປຕ຺ຖກາຣູຬ຺ເຫນ ຘມ຺ມວິນເຍນ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ອຘມ຺ມວາທໍ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸ [ນິກາຍສງ຺ຄເຫ ໑໒-ປິຏ຺ເຐ].

ອຘມ຺ມວາທຸປ຺ປຕ຺ຕິ

ອຍໍ ປນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາສນມລຠູຕານໍ ອຘມ຺ມວາທານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອໂສກຣຎ຺ໂຎ ຫິ ກາເລ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ອລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐາ ໂກຘາຠິຠູຕາ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫສມີເປ ນາລນ຺ທາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ມຫາຊນສ຺ສ ພຸທ຺ຘສາສເນ ອນວຄາຫຕ຺ຖາຍ ສກ຺ຍານໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ນາເສຕພ຺ໂພ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເຕສໍ ສມຍໍ ອຊານນ຺ເຕຫິ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ປຸນປິ ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊິຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ. ເຕ ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣວາທີນມນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຕທຎ຺ເຎສໍ ສຕ຺ຕຣສນ຺ນໍ ມຫາສງ຺ຆິກາທິນິກາຍານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍຠາວໍ ອຊານາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປິຏກຕ຺ຕຍມຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ວິປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ໂກສມ຺ພິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມວິນຍນາສນາຍ ອຸປາຍໍ ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ໒໕໓-ພຸທ຺ຘວສ຺ເສ ຉສຸ ຐາເນສຸ ວສນ຺ຕາ (໑) ເຫມວຕິໂກ (໒) ຣາຊຄິຣິໂກ (໓) ສິທ຺ຘຕ຺ຖິໂກ (໔) ປຸພ຺ພເສລິໂຍ (໕) ອປຣເສລິໂຍ (໖) ວາຊິຣິໂຍ (໗) ເວຕຸລ຺ໂລ (໘) ອນ຺ຘໂກ (໙) ອຎ຺ຎມຫາສງ຺ຆິໂກຕິ ນວ ອຠິນເວ ນິກາເຍ ອຸປ຺ປາເທສຸໍ [ນິກາຍສງ຺ຄເຫ ໙-ປິຏ຺ເຐ]. ເຕສໍ ນາມານິ ຈ ລທ຺ຘິໂຍ ຈ ກຖາວຕ຺ຖຸອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕາເຍວ.

ເຕສຸ ເຫມວຕິກາ ສທ຺ຘມ຺ມປຕິຣູປກໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕຠາເວນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ

(໑) ວຓ຺ຓປິຏກໍ ນາມ ຄນ຺ຖໍ ອກໍສຸ.

ຣາຊຄິຣິກາ (໒) ອງ຺ຄຸລິມາລປິຏກໍ,

ສິທ຺ຘຕ຺ຖິກາ (໓) ຄູຬ຺ຫເວສ຺ສນ຺ຕຣໍ,

ປຸພ຺ພເສລິຍາ (໔) ຣຏ຺ຐປາລຄຊ຺ຊິຕໍ,

ອປຣເສລິຍາ (໕) ອາຬວກຄຊ຺ຊິຕໍ,

ວຊິຣປພ຺ພຕວາສິໂນ ¶ ວາຊິຣິຍາ (໖) ຄູຬ຺ຫວິນຍໍ ນາມ ຄນ຺ຖໍ ອກໍສຸ.

ເຕເຍວ ສພ຺ເພ ມາຍາຊາລຕນ຺ຕ-ສມາຊຕນ຺ຕາທິເກ ອເນເກ ຕນ຺ຕຄນ຺ເຖ ຈ, ມຣີຈິກປ຺ປ-ເຫຣມ຺ຠກປ຺ປາທິເກ ອເນເກ ກປ຺ປຄນ຺ເຖ ຈ ອກໍສຸ.

ເວຕຸລ຺ລວາທິໂນ ປນ (໗) ເວຕຸລ຺ລປິຏກມກໍສຸ.

ອນ຺ຘກາ ຈ (໘) ຣຕນກູຏາທິເກ ຄນ຺ເຖ,

ອຎ຺ຎມຫາສງ຺ຆິກາ ຈ (໙) ອກ຺ຂຣສາຣິຍາທິສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ອກໍສຸ [ນິກາຍສງ຺ຄເຫ ໙-ປິຏ຺ເຐ].

ເຕສຸ ປນ ສທ຺ຘມ຺ມປຕິຣູປເກສຸ ເວຕຸລ຺ລວາໂທ, ວາຊິຣິຍວາໂທ, ຣຕນກູຏສຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິມານິເຍວ ຕີຓິ ລງ຺ກາທີປມຸປາຄຕານິ, ອຎ຺ຎານິ ປນ ວຓ຺ຓປິຏກາທີນິ ຊມ຺ພຸທີເປເຍວ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນິກາຍສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຓ຺ຓປິຏກາທີນມ຺ປິ ປນ ລງ຺ກາທີປມຸປາຄຕຈ຺ຉາຍາ ທິສ຺ສເຕວ. ຕຖາ ຫິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ (໓, ໙-ປິຏ຺ເຐ)

‘‘ວຓ຺ຓປິຏກ ອງ຺ຄຸລິມາລປິຏກຣຏ຺ຐປາລຄຊ຺ຊິຕອາຬວກຄຊ຺ຊິຕຄູຬ຺ຫມຄ຺ຄຄູຬ຺ຫເວສ຺ສນ຺ຕຣ ຄູຬ຺ຫວິນຍ ເວທລ຺ລປິຏການິ [ເອຕ຺ຖ ‘‘ເວປຸລ຺ລ, ເວທລ຺ລໍ, ເວຕຸລ຺ລນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂກ ເອກໍ, ໂພຘິສຕ຺ຕປິຏກສ຺ເສວ ນາມ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ເຄນ ນາມ ອາຈຣິເຍນ ອຠິຘມ຺ມສມຸຈ຺ຈເຍ ນາມ ມຫາຍານິກຄນ຺ເຕ (໗໙-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ເວປຸລ຺ລໍ ກຕມໍ? ໂພຘິສຕ຺ຕປິຏກສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຠາສິຕໍ. ຍທຸຈ຺ຈເຕ ເວປຸລ຺ລໍ, ຕໍ ເວທລ຺ລມປ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ເວຕຸລ຺ລມປ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ກິມຕ຺ຖໍ ເວປຸລ຺ລມຸຈ຺ຈເຕ? ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຫິຕສຸຂາຘິຏ຺ຐານໂຕ, ອຸທາຣຄມ຺ຠີຣຘມ຺ມເທສນາໂຕ ຈ. ກິມຕ຺ຖມຸຈ຺ຈເຕ ເວທລ຺ລໍ? ສພ຺ພາວຣຓວິທລນໂຕ. ກິມຕ຺ຖມຸຈ຺ຈເຕ ເວຕຸລ຺ລໍ? ອຸປມານຘມ຺ມານໍ ຕຸລນາຠາວໂຕ’’ຕິ] ປນ ອພຸທ຺ຘວຈນານິເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (໒, ໑໘໖-ປິຏ຺ເຐ)

‘‘ຄູຬ຺ຫວິນຍໍ ຄູຬ຺ຫເວສ຺ສນ຺ຕຣໍ ຄູຬ຺ຫມໂຫສຘໍ ວຓ຺ຓປິຏກໍ ອງ຺ຄຸລິມາລປິຏກໍ ຣຏ຺ຐປາລຄຊ຺ຊິຕໍ ອາຬວກຄຊ຺ຊິຕໍ ເວທລ຺ລປິຏກນ຺ຕິ ອພຸທ຺ຘວຈນໍ ສທ຺ຘມ຺ມປຕິຣູປກໍ ນາມາ’’ຕິ ຈ–

ເຕສໍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ທິສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ຕານິ ອສຸຕ຺ວາ, ເຕສຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ອຊານິຕ຺ວາ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ຕານິ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ນາປິ ຕໍ ປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ ຊມ຺ພຸທີປິກຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ວຈນໍ ຠວິຕຸໍ, ມຫາມຫິນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສີຫຬທີປໍ ¶ ຄມນສມເຍ ເຕສໍເຍວ ອຠາວໂຕ. ຕສ຺ມາ ຕານິ ຈ ຕທຎ຺ຎານິ ຈ ມຫາຍານິກປິຏການິ ຕໍກາລິການິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສີຫຬທີປມຸປາຄຕານີຕິ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ເຕສຸ ຈ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກຄຓປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມຣຸຈິນິກາຍສ຺ສ ປິຏການໍ ຕທຸປາຄມນໍ ປຸພ຺ເພວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທຎ຺ເຎສໍ ປນ ຕທຸປາຄມນໍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເວຕຸລ຺ລວາທສ຺ສ ປຐມນິຄ຺ຄໂຫ

ໂວຫາຣກຕິສ຺ສຣຎ຺ໂຎ ກາເລ (໗໕໘-໗໘໐-ພຸ-ວ) ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ຘມ຺ມຣຸຈິນິກາຍິກາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສາສນວິນາສນຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸເວສຘາຣີຫິ ເວຕຸລ຺ລວາທິພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ຣຈິຕໍ ເວຕຸລ຺ລປິຏກໍ ສມ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຕໍ ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ເຖຣວາທິກາ ຘມ຺ມວິນເຍນ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ອຘມ຺ມວາໂທຕິ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ສພ຺ພສຕ຺ຖປາຣຄຸໍ ກປິລໍ ນາມ ອມຈ຺ຈໍ ເປເສຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອພຸທ຺ຘຠາສິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເວຕຸລ຺ລໂປຕ຺ຖກໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຕລ຺ລທ຺ຘິເກ ຈ ປາປຠິກ຺ຂູ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ໂຊເຕສິ [ນິກາຍສງ຺ຄເຫ ໑໒-ປິຏ຺ເຐ]. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ມຫາວໍເສ –

໓໖-໔໑.

‘‘ເວຕຸລ຺ລວາທໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ, ກາເຣຕ຺ວາ ປາປນິຄ຺ຄຫໍ;

ກປິເລນ ອມຈ຺ເຈນ, ສາສນໍ ໂຊຕຍີ ຈ ໂສ’’ຕິ.

ສາຄລິຍນິກາຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ

ປຸນປິ ເຕ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ໂຄຐາຠຍຣຎ຺ໂຎ ກາເລ (໗໙໗-໘໑໐-ພຸ-ວ) ເວຕຸລ຺ລວາທໍ ຕເຖວ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຕທາ ປນ ເຕສຸ ອຸສ຺ສິລິຍາຕິສ຺ໂສ ນາມ ມຫາເຖໂຣ ໂວຫາຣກຕິສ຺ສຣາຊກາເລ ເວຕຸລ຺ລວາທີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕນິຄ຺ຄຫໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ວິຈາຣຓສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສມເຍ ຕເຖວ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຠທ຺ທກເມຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນ ມຍໍ ເຕຫິ ເອກໂຕ ໂຫມາ’’ຕິ ຕິສຕມຕ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຄິຣິວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຣຸຈິນິກາຍໂຕ ວິສຸໍ ຫຸຕ຺ວາ ວສິ. ເຕສຸ ສາຄໂລ ນາມ ມຫາເຖໂຣ ຕຕ຺ເຖວ ທກ຺ຂິຓຄິຣິມ຺ຫິ ວສນ຺ໂຕ ອາຄມພ຺ຍາຂ຺ຍານມກາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ເຖຣມາຣພ຺ຠ ຕສ຺ສນ຺ເຕວາສິໂນ ສາຄລິຍາ ນາມ ອເຫສຸໍ. ເຕສມ຺ປິ ¶ ວາໂທ ປຈ຺ຉາ ມຫາເສນຣາຊກາເລ ເຊຕວນວິຫາເຣ ປຕ຺ຖຣິ [ນິກາຍ ໑໓-ປິຏ຺ເຐ].

ເວຕຸລ຺ລວາທສ຺ສ ທຸຕິຍນິຄ຺ຄໂຫ

ໂຄຐາຠໂຍ ປນ ຣາຊາ ປຎ຺ຈສຸ [ມຫາວິຫາຣ, ເຈຕິຍ, ຖູປາຣາມ, ອິສ຺ສຣສມຓກ, ເວສ຺ສຄິຣິວິຫາຣສງ຺ຂາເຕສຸ] ວິຫາເຣສຸ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເວຕຸລ຺ລວາທສ຺ສ ອພຸທ຺ຘຠາສິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍວາທິໂນ ສຏ຺ຐິ ປາປຠິກ຺ຂູ ລກ຺ຂຓາຫເຕ ກຕ຺ວາ ຣຏ຺ຐໂຕ ປພ຺ພາເຊສິ, ເວຕຸລ຺ລໂປຕ຺ຖການິ ຈ ຌາເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ໂຊເຕສິ [ມຫາວໍເສ ໓໖, ໑໑໑-໑໑໒-ຄາຖາສຸ, ນິກາຍ ໑໓-ປິຏ຺ເຐ].

ຕທາ ຣຏ຺ຐໂຕ ປພ຺ພາຊິເຕສຸ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເກຈິ ກາວີຣປຏ຺ຏນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ເອໂກ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍມາຓວໂກ ເທສນ຺ຕຣໂຕ ກາວີຣມາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏ຺ຏນຄາມິເກຫິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕູປຫາຣໍ ທິສ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ຆມິຕ຺ໂຕຕິ ນາເມນ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ໂສ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ຘມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຄຐາຠຍຣຎ຺ຎາ ເວຕຸລ຺ລວາທເຫຕຸ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາຊິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ກຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເວຕຸລ຺ລວາທໍ ວາ ເນ ຄາຫາເປສ຺ສາມິ, ວິຫາເຣ ວາ ເນສໍ ອຸມ຺ມູເລຕ຺ວາ ວິນາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ສີຫຬທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສາເທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປສ຺ສາມີຕິ ອາຣຠິ. ຕຖາປິ ອຕ຺ຕໂນ ວາທສ຺ສ ຊານນສມຕ຺ຖໍ ເຊຏ຺ຐຕິສ຺ສໍ ໂອຫາຍ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ກາຣາເປຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ກນິຏ຺ຐໍ ມຫາເສນກຸມາຣເມວ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປສິ. ວິຕຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ເຊຏ຺ຐຕິສ຺ສກຸມາເຣ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຕ (໘໑໐-໘໑໙-ພຸ-ວ) ໂສ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຠີໂຕ ກາວີຣປຏ຺ຏນເມວ ຄໂຕ [ມຫາວໍເສ ໓໖, ໑໑໓-ຄາຖາທີສຸ, ນິກາຍ ໑໔-ປິຏ຺ເຐ].

ມຫາເສນຣຎ຺ໂຎ ປນ ກາເລ (໘໑໙-໘໔໕-ພຸ-ວ) ໂສ ປຸນ ສີຫຬທີປມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠຍຄິຣິວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕ ມຫາວິຫາຣວາສີຫິ ເວຕຸລ຺ລວາທໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ນານາປກາເຣຫິ ວາຍາມມກາສິ. ຕຖາປິ ເຕຫິ ຕໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນານາກາຣເຓຫິ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ¶ ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ເອກສ຺ສປິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ອາຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສຕໍ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາຍ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ຕທາ ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ຕໂຍ ທິວເສ ຠິກ຺ຂມລທ຺ຘາ ມຫາປາສາເທ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ມຍໍ ຂຸທາເຫຕຸ ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາມ, ພຫູ ຊນາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອປາຍຄາມິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍຎ຺ຈ ສພ຺ເພ ສາວຊ຺ຊາ ຠວິສ຺ສາມ, ຕສ຺ມາ ນ ມຍໍ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ເວຕຸລ຺ລວາທໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ມຫາວິຫາຣາທິເກ ສພ຺ພວິຫາເຣ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ໂຣຫຓຊນປທຎ຺ຈ ມລຍປເທສຎ຺ຈ ອຄມິໍສຸ [ມຫາວໍເສ ໓໗, ໒-໖-ຄາຖາສຸ. ນິກາຍສງ຺ຄເຫ ໑໔-ປິຏ຺ເຐ].

ເວຕຸລ຺ລວາໂທ

ກີທິໂສ ເວຕຸລ຺ລວາໂທ ນາມ, ຍໂຕ ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ອຕິວິຍ ຊິຄຸຈ຺ຉິໍສູຕິ? ອິທານິ ເວຕຸລ຺ລວາທສ຺ສ ສຣູປໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ປກາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເວຕຸລ຺ລນາເມນ ໂປຕ຺ຖການໍ ວາ ນິກາຍສ຺ສ ວາ ເອຕຣຫິ ອປາກຏຠາວໂຕ. ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ປນ ກຖາວຕ຺ຖຸອຏ຺ຐກຖາຍໍ [ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໗໙໓-໗໙໔ ອາທໂຍ] ກຕິປຍາ ເວຕຸລ຺ລວາທາ ອາຄຕາ. ກຖໍ? –

‘‘ປຣມຕ຺ຖໂຕ ມຄ຺ຄຜລາເນວ ສງ຺ໂຆ, ມຄ຺ຄຜເລຫິ ອຎ຺ໂຎ ສງ຺ໂຆ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຄ຺ຄຜລານິ ຈ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສງ຺ໂຆ ທກ຺ຂິຓໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຈ (໑).

‘‘ມຄ຺ຄຜລາເນວ ສງ຺ໂຆ ນາມ, ນ ຈ ຕານິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສງ຺ໂຆ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕີ’’ຕິ ຈ (໒).

‘‘ມຄ຺ຄຜລາເນວ ສງ຺ໂຆ ນາມ, ນ ຈ ຕານິ ກິຎ຺ຈິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສງ຺ໂຆ ຠຸຎ຺ຊຕິ ປິວຕິ ຂາທຕິ ສາຍຕີ’’ຕິ ຈ (໓).

ມຄ຺ຄຜລາເນວ ສງ຺ໂຆ ນາມ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ເຕສໍ ກິຎ຺ຈິ ທາຕຸໍ, ນ ຈ ເຕຫິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ, ນາປິ ເຕສໍ ທາເນນ ໂກຈິ ອຸປກາໂຣ ອິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ ຈ (໔).

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂລການຸວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ປນ ປຣິຠຸຎ຺ຊມານໍ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຣຸປກາຣຕ຺ຕາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ ຈ (໕).

‘‘ຠຄວາ ¶ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ວສຕິ, ນ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນິມ຺ມິຕຣູປມຕ຺ຕກໍ ປເນຕ຺ຖ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ຈ (໖).

‘‘ຕຸສິຕປຸເຣ ຐິໂຕ ຠຄວາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ອຠິນິມ຺ມິຕໍ ເປເສສິ, ເຕນ ເຈວ, ຕສ຺ສ ຈ ເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ນ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ’’ຕິ ຈ (໗).

‘‘ເອກາຘິປ຺ປາເຍນ ເມຖຸໂນ ຘມ຺ໂມ ປຏິເສວິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ກາຣຸຎ຺ເຎນ ວາ ເອເກນ ອຘິປ຺ປາເຍນ ເອກາຘິປ຺ປາໂຍ, ສໍສາເຣ ວາ ເອກໂຕ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ພຸທ຺ຘປູຊາທີນິ ກຕ຺ວາ ປຓິຘິວເສນ ເອໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍ ອສ຺ສາຕິ ເອກາຘິປ຺ປາໂຍ, ເອວຣູໂປ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຊນານໍ ເອກາຘິປ຺ປາໂຍ ເມຖຸໂນ ຘມ຺ໂມ ປຏິເສວິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຈ (໘) ເອວໍ ເວຕຸລ຺ລວາທີນໍ ລທ຺ຘິໂຍ ອາຄຕາ, ເອຕ຺ຕກາເຍວ ເນສໍ ວາທາ ເຖຣວາທຄນ຺ຖວເສນ ທານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອາທິໂຕ ຈຕູຫິ ວາເທຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຄຕສງ຺ໂຆ ຈ ມິຈ຺ຉາ ຄຫິໂຕ, ວິນຍາຄຕສງ຺ໂຆ ຈ ສພ຺ພຖາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕໂຍ ວາທາ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານວາທານຸວຕ຺ຕກາ. ອນ຺ຕິມສ຺ສ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມວາທຠາໂວ ອຕິວິຍ ປາກໂຏຕິ.

ອຠິຘມ຺ມສມຸຈ຺ຈເຍ ປນ ເວຕຸລ຺ລປິຏກສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕປິຏກຠາໂວ ປກາສິໂຕ, ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມປຸຓ຺ຑຣິກສຸຕ຺ຕາທິເກ ໂພຘິສຕ຺ຕປິຏເກ ອາຄຕວາໂທປິ ‘‘ເວຕຸລ຺ລວາໂທ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ [ອຠິຘມ຺ມສມຸຈ຺ຈເຍ ໗໙-ປິຏ຺ເຐ].

ມຫາວິຫາຣນາສນໍ

ມຫາວິຫາຣວາສີສຸ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສພ຺ພວິຫາເຣ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ສງ຺ຆມິຕ຺ໂຕ ປາປຠິກ຺ຂຸ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ໂລຫປາສາທາທິເກ ຈຕຸສຏ຺ຐ຺ຍາຘິເກ ຕິສຕມຕ຺ເຕ ປຣິເວຓປາສາເທ ນາເສຕ຺ວາ ສມູລໍ ອຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ອຠຍຄິຣິວິຫາຣໍ ອານຍາເປສິ. ວິຫາຣຠູມິຍຎ຺ຈ ກສາເປຕ຺ວາ ອປຣຓ຺ເຓ ວປາເປສິ. ເອວໍ ຕທາ ມຫາວິຫາໂຣ ນວ ວສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຸຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ ອາວາສວິຣຫິໂຕ ຈ. ອຖ ຣາຊາ ເມຆວຓ຺ຓາຠຍສ຺ສ ນາມ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຠູຕສ຺ສ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ສນ຺ຕຊ຺ຊນປຸພ຺ພງ຺ຄເມນ ວຈເນນ ¶ ມຫາວິຫາຣໍ ປຸນ ປາກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ເຕ ຈາປິ ອປກ຺ກນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາເນຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິ [ມຫາວໍເສ ໓໗-໓໐-ຄາຖາສຸ. ນິກາຍສງ຺ຄເຫ ໑໔-໑໕-ປິຏ຺ເຐສຸ].

ເຊຕວນວາສິນິກາຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ

ປຸນປິ ຣາຊາ ທກ຺ຂິຓາຣາມວາສິມ຺ຫິ ຊິມ຺ຫມານເສ ກຸຫກຕິສ຺ສຕ຺ເຖເຣ ປສນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຫາວິຫາຣສີມພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂຊຕິວນຸຍ຺ຍາເນ ເຊຕວນວິຫາຣໍ ກາເຣຕຸມາຣຠິ. ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ນິວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປຸນປິ ຕໂຕ ອປກ຺ກມິໍສຸ. ຕທາປິ ມຫາວິຫາໂຣ ນວ ມາສານິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຸຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍວເສເນວ ຕຕ຺ຖ ເຊຕວນວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກຸຫກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອທາສິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິຓຄິຣິວິຫາຣໂຕ ສາຄລິຍາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິໍສຸ. ປຈ຺ຉາ ຈ ເຕ ອມ຺ພສາມເຓຣສິລາກາລຣຎ຺ໂຎ ກາເລ (໑໐໖໗-໑໐໘໐-ພຸ-ວ) ເວຕຸລ຺ລວາທິໂນ ອເຫສຸໍ [ມຫາວໍເສ ໓໗, ໓໒-ຄາຖາທີສຸ, ນິກາຍສງ຺ຄເຫ ໑໕-ປິຏ຺ເຐ].

ເອວໍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສີຫຬທີປມາຄມນກາລໂຕ (໙໖໕-ພຸ-ວ) ປຸພ຺ເພເຍວ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣວາທີຫິ ມຫາວິຫາຣວາສີຫິ ວິຣຸທ຺ຘສມຍາ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ (໔໕໕-ພຸ-ວ) ສາຄລິຍາ (໗໙໗-໘໑໐-ພຸ-ວ) ເຊຕວນວາສິໂນ (໘໒໙-໘໔໕-ພຸ-ວ) ຈາຕິ ຕໂຍ ນິກາຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ປນ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນເຍວ ວິເສສໂຕ ປາກຏາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ພລວນ຺ໂຕ ຈ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣວາທປິຏກຎ຺ຈ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກປຣິຍາປນ຺ນຘມ຺ມຣຸຈິນິກາຍປິຏກຎ຺ຈ ມຫິສາສກາທິນິກາຍປິຏກຎ຺ຈ ມຫາຍານປິຏກຎ຺ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຘມ຺ມຣຸຈິນິກາຍປິຏກສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຠາໂວ ປາກໂຏເຍວ. ມຫິສາສກາທິນິກາຍປິຏກສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຠາໂວ ປນ ຜາຫິຍນ຺ນາມສ຺ສ ຈິນຠິກ຺ຂຸໂນ ອທ຺ຘານກ຺ກມສລ຺ລກ຺ຂຓກຖາຍ ເຈວ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕວຓ຺ຓປິຏກາທິນາມວເສນ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຕຖາ ມຫາຍານປິຏກສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຠາໂວປິ.

ຜາຫິຍມທ຺ຘານກ຺ກມກຖາ

ຜາຫິຍນ຺ນາເມນ ຫິ ຈິນຠິກ຺ຂຸນາ ໙໕໖-ພຸທ຺ຘວສ຺ເສ ສີຫຬທີປໂຕ ສກ຺ກຕຠາສາໂຣປິຕໍ ມຫິສາສກວິນຍປິຏກຎ຺ຈ ທີຆາຄໂມ ຈ ສໍຍຸຕ຺ຕາຄໂມ ຈ ສນ຺ນິປາຕປິຏກຎ຺ຈ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ຈິນຣຏ຺ຐມານີຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອທ຺ຘານກ຺ກມກຖາຍໍ ¶ ທສ຺ສິຕໍ. ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ອຠຍຄິຣິວິຫາຣໂຕເຍວ ລທ຺ຘມສ຺ສ, ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ສກ຺ກຕາໂຣປິຕປິຏກາຠາວໂຕ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕວຓ຺ຓປິຏກາທີນິ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ມຫາວິຫາຣວາສີຫິ ເຕສໍ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕຠາວໂຕ. ຕຖາ ‘‘ຜາຫິຍມ຺ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສີຫຬທີເປ ປຏິວສນກາເລ (໙໕໔-໙໕໖-ພຸ-ວ) ມຫາວິຫາເຣ ຕິສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ເຕ ເຖຣວາທປິຏກເມວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ມຫາຍານປິຏກໍ. ອຠຍຄິຣິວິຫາເຣ ປຎ຺ຈສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ທ຺ເວປິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ມຫາຍານປິຏກຎ຺ເຈວ ເຖຣວາທປິຏກຎ຺ຈາ’’ຕິ ຈ ເຕເນວ ຈິນຠິກ຺ຂຸນາ ທສ຺ສິຕໍ.

ຍສ຺ມາ ປນ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ມຫາຍານປິຏກມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ມຫາຍານິການໍ ປຘານາຈຣິຍຠູເຕຫິ ອສ຺ສໂຆສນາຄຊ຺ຊຸເນຫິ ກຕຄນ຺ຖາປິ ສໍວິຊ຺ຊມານາເຍວ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕເຍວ ເຕສໍ ນຍຎ຺ຈ ນາມຎ຺ຈ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣປິ ອຎ຺ເຎປິ ຕໍກາລິກາ ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ສຸຕສມ຺ປນ຺ນາ ເຖຣາ ຊາເນຍ຺ຍຸໍເຍວ. ອປິຈ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐ ສມຸທ຺ທສມີເປ ຄຸນ຺ຕາຊນປເທ ນາຄາຣຊຸນໂກຓ຺ຑໍ ນາມ ຐານມຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ນາຄຊ຺ຊຸໂນ ມຫາຍານິການໍ ປຘານາຈຣິຍຠູໂຕ ວສນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ຈ ຕນ຺ເທສິກຠາວນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ສຕິ, ຕໍ ປຈ຺ຉໂຕ (໓໓-ປິຏ຺ເຐ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາປິ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ ນາຄຊ຺ຊຸນສ຺ສ ຈ ອສ຺ສໂຆສສ຺ສ ຈ ນຍຎ຺ຈ ນາມຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍເຍວາຕິ ສກ຺ກາ ອນຸມິນິຕຸໍ.

ຊານໂຕເຍວ ປນ ເຕສໍ ນຍສ຺ສ ວາ ນາມສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຏ຺ຐກຖາຍມປ຺ປກາສນໍ ເຕສໍ ນິກາຍນ຺ຕຣຠາວໂຕເຍວສ຺ສ. ຕຖາ ຫິ ເຕສໍ ອສ຺ສໂຆສນາຄຊ຺ຊຸນານໍ ອສ຺ສໂຆໂສ [(໕໗໐-໖໗໐-ພຸທ຺ຘວສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ)] ເຖຣວາທໂຕ ຠິນ຺ເນສຸ ເອກາທສສຸ ຄເຓສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖິວາທຄເຓ ປຣິຍາປນ຺ໂນ, ນາຄຊ຺ຊຸໂນ ຈ ມຫາສງ຺ຆິກ-ເຈຕິຍວາທິຄຓາທີຫິ ຊາເຕ ມຫາຍານນິກາເຍ ປຣິຍາປນ຺ໂນ, ¶ ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ຈ ອາທິໂຕເຍວ ປຏ຺ຐາຍ ນິກາຍນ຺ຕຣສມເຍຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏກໍ ອຕີວ ອາທຣໍ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ເຕສມຎ຺ຎຕໂຣ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຖນິຄມເນສຸ ‘‘ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວໍສາລງ຺ກາຣຠູເຕນາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ເຕສໍ ນຍໍ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ຄນ຺ເຖສຸ ນິກາຍນ຺ຕຣສມເຍຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສນຕ຺ຖໍ ນປ຺ປກາເສສີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຍານິ ‘‘ໂພຘິມຓ຺ຑສມີປມ຺ຫິ, ຊາໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຫາວໍສວຈນສ຺ສ ວິຈາຣຓມຸເຂນ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ວມ຺ຠນວຈນານິ ຘມ຺ມານນ຺ທໂກສມ຺ພິນາ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ອມູລກຠາເວນ ອນຸວິຈາຣິຕານິ. ຕຖາປິ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ໂພຘິມຓ຺ຑສມີເປ ຊາໂຕ’’ຕິ ເອຕໍ ປນ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕຸໍ ທຬ຺ຫກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສເຕວ ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ມຫາວໍສວຈນໍ, ຍມ຺ປິ ພຸທ຺ຘໂຆສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ມຫາວໍສເມວ ນິສ຺ສາຍ ວຸຕ຺ຕວຈນຕ຺ຕາ ນ ທຬ຺ຫກາຣຓໍ ໂຫຕີຕິ.

ມຣມ຺ມຣຏ຺ຐິກຠາວກຖາ

ເອກຈ຺ເຈ ປນ ມຣມ຺ມຣຏ຺ຐິກາ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ມຣມ຺ມຣຏ຺ເຐ ສຖຸໍ ນາມ ນຄຣໂຕ ສີຫຬທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາໂຍ ອກາສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມານນ຺ເທນ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ‘‘ຕມ຺ປິ ໂຖກໍ ຍຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນໍ, ອຫໍ ເອວໍ ສທ຺ທຫາມິ ‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐ ເຕລງ຺ຄຊາຕິໂກ’ຕິ, ເຕລງ຺ຄຊາຕິກາ ຈ ພຫູ ຊນາ ມຣມ຺ມຣຏ຺ເຐ ຈ ອິນ຺ໂທຈິນ ຣຏ຺ເຐ ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສນ຺ຕິ, ຕລ຺ຫິງ? ອິຕິ ໂວຫາໂຣ ຈ ຕໂຕເຍວ ເຕລງ຺ຄປທໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຕຖາ ‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ກຕ຺ວາ ສີຫຬທີປໂຕ ມຣມ຺ມຣຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຠາເຄ ຕຕ຺ເຖວ ວສີ’ຕິປິ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ສ ຫິ ຄນ຺ຖາ ມຣມ຺ມຣຏ຺ເຐ ສີຫຬຣຏ຺ຐໂຕປິ ສຸຣກ຺ຂິຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາປິຕໍ.

ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິກຠາວຍຸຕ຺ຕິ

ພຫູ ປນ ອາຘຸນິກາ ວິຈກ຺ຂຓາ ຘມ຺ມານນ຺ທາທໂຍ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິໂກ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຏີກາກາຣາ ເຖຣາ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິກາເຍວ. ຕຖາ ¶ ຫິ ພຸທ຺ຘວໍສຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ກາຣໂກ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ໂຈຬຣຏ຺ເຐ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິນທິຍໍ ອຸຣຄນຄເຣ ຊາໂຕ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ ເອກກາລິໂກ ຈ. ປຣມຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍ-ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທ-ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫານໍ ກາຣໂກ ອາຈຣິຍອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ [ເອກຈ຺ເຈ ປນ ວທນ຺ຕິ-ປຣມຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍກາຣໂກ ເອໂກ, ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫານໍ ກາຣໂກ ເອໂກຕິ ທ຺ເວ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣາຕິ] ກຎ຺ຈິວຣຣຏ຺ເຐ ກາເວຣິນຄຣຊາຕິໂກ. ຂຸທ຺ທກນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນອຸທານາທິປາຬິຍາ ສໍວຓ຺ຓນາຠູຕາຍ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍາ ກາຣໂກ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖໂຣປິ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐ ກຎ຺ຈິປຸຣຊາຕິໂກ. ຕເຖວາຍມ຺ປີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ມໂນຣຖປູຣຓິຍາ ນາມ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຏ຺ຐກຖາຍ ນິຄມເນ –

‘‘ອາຍາຈິໂຕ ສຸມຕິນາ, ເຖເຣນ ຠທນ຺ຕໂຊຕິປາເລນ;

ກຎ຺ຈິປຸຣາທີສຸ ມຍາ, ປຸພ຺ເພ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ເຕນາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກຎ຺ຈິປຸຣໍ ນາມ ມທຣສນຄຣສ຺ສ ອີສກໍ ປຈ຺ຉິມນິສ຺ສິເຕ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສມິລປ຺ປມາເຓ ປເທເສ ອິທານິ ກຎ຺ຊີວຣ ອິຕິ ໂວຫຣິຕນຄຣເມວ.

ຕຖາ ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ນາມ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍ ນິຄມເນປິ –

‘‘ອາຍາຈິໂຕ ສຸມຕິນາ, ເຖເຣນ ພຸທ຺ຘມິຕ຺ເຕນ;

ປຸພ຺ເພ ມຍູຣທູຕ [ມຍູຣຣູປ (ສີ.), ມຍູຣສຸຕ຺ຕ (ສ຺ຍາ.)] ປຏ຺ຏນມ຺ຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ເຕນາ’’ຕິ – ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ມຍູຣທູຕປຏ຺ຏນໍ ນາມ ອິທານິ ມທຣສນຄຣສມີເປ ມິລໂປຣ ອິຕິ ໂວຫຣິຕຏ຺ຐານນ຺ຕິ ໂປຣາຓປ຺ປວຕ຺ຕິຄເວສີຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິມາຫິ ປນ ນິຄມນຄາຖາຫິ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐເຍວ ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພຕໍ ປກາເສຕິ, ໂພຘິມຓ຺ຑສມີເປ ວາ, ມຣມ຺ມຣຏ຺ເຐ ວາ ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພຕາຍ ປກາສນຎ຺ຈ ນ ທິສ຺ສຕິ. ເຕນ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິໂກ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ສກ຺ກາ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍມ຺ປິ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ (໓, ໑໓) ອາຈຣິເຍນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍໍ ¶ ປນ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປມຸເຂ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ຠູມິຍໍ ວິນາ ຊຄຕິຍາ ປມຸຂໍ ສນ຺ຘາຍ ກຖິຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນ຺ຘກຣຏ຺ເຐ ປາເຏກ຺ກສນ຺ນິເວສາ ເອກຈ຺ຉທນາ ຄພ຺ຠປາຬິໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອິມິນາ ປນ ວຈເນນ ‘‘ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາ ອນ຺ຘກຣຏ຺ຐິເກຫິ ເຖເຣຫິ ກຕາ’’ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສປິ ຈ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍ ສນ຺ຘາຍຠາສິຕມ຺ປິ ຕນ຺ເທສິກຄພ຺ຠປາຬິສນ຺ນິເວສາກາຣມ຺ປິ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ຕນ຺ເທສິໂກ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ.

ຕຖາ ອິມສ຺ສປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຄມເນ – ‘‘ໂມຣຓ຺ຑເຂຏກວຕ຺ຕພ຺ເພນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຂໂຏຕິ ປທສ຺ສ ຄາໂມຕິ ວາ, ຊານປທານໍ ກສ຺ສການໍ ນິວາໂສຕິ ວາ, ຂຸທ຺ທກນຄຣນ຺ຕິ ວາ ຕໂຍ ອຕ຺ຖາ ສກ຺ກຕາຠິຘາເນ ປກາສິຕາ, ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐສຸ ຈ ຍາວຊ຺ຊຕນາປິ ຄາໂມ ເຂຑາຕິ ໂວຫຣີຍຕິ. ຕສ຺ມາ ໂມຣຓ຺ຑວ຺ຫເຍ ເຂເຏ ຊາໂຕ ໂມຣຓ຺ຑເຂຏໂກ, ໂມຣຓ຺ຑເຂຏໂກ ອິຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ໂມຣຓ຺ຑເຂຏກວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເຕນ ໂມຣຓ຺ຑເຂຏກວຕ຺ຕພ຺ເພນາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂມຣຓ຺ຑຄາເມ ຊາໂຕຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພນ ເຖເຣນາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອິທານິ ປນ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐ ຄຸນ຺ຕາຊນປເທ ນາຄາຣຊຸນໂກຓ຺ຑໂຕ ເອກປຓ຺ຓາສມິລມຕ຺ເຕ (໕໑) ອມຣວຕິໂຕ ຈ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສມິລມຕ຺ເຕ (໕໘) ປເທເສ ໂກຕເນມລິປຸຣີຕິ ຈ ຄຸນ຺ທລປລ຺ລີຕິ ຈ ໂວຫຣິຕໍ ຐານທ຺ວຍມຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ພຫູນິ ພຸທ຺ຘສາສນິກໂປຣາຓສນ຺ຕການິ ທິຏ຺ຐານິ, ເນມລີຕິ ເຕລຄຸໂວຫາໂຣ ຈ ໂມຣສ຺ສ, ຄຸນ຺ທລຸ ອິຕິ ຈ ອຓ຺ຑສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານທ຺ວຍເມວ ປຸພ຺ເພ ໂມຣຓ຺ຑເຂໂຏຕິ ໂວຫຣິໂຕ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ຊາຕິຄາໂມ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ໂປຣາຓຏ຺ຐານຄເວສີຫິ ຄຫິໂຕ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ‘‘ໂມຣຓ຺ຑເຂຏກວຕ຺ຕພ຺ເພນາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ໂມຣຓ຺ຑຄາມຊາເຕນາ’’ຕິ ປທໍ ວິຍ ປາຬິນຍານຸຈ຺ຉວິກໍ ນ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ພຫູຫິ ວິເສສນປເທຫິ ເອກໂຕ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ວິເສສ຺ຍປທສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ວິສຸໍ ຐິຕໍ, ອາຄມຏ຺ຐກຖາທີສຸ ຈ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ເກນຈິ ຕໍກາລິເກນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຊາຕິຏ຺ຐານໍ ສຎ຺ຊານນ຺ເຕນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕີຕິ.

ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ໂພຘິມຓ຺ຑສມີເປ ຊາໂຕຕິ ຈ ມຣມ຺ມຣຏ຺ຐິໂກຕິ ຈ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິໂກ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕວຈເນສຸ ປຈ຺ຉິມເມວ ພລວຕຣໍ ໂຫຕິ ອາຈຣິຍສ຺ເສວ ວຈນນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ¶ ຕເທວ ນິສ຺ສາຍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິ

ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ທສເມ ພຸທ຺ຘວສ຺ສສຕເກ (໙໐໑-໑໐໐໐-ພຸ-ວ) ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐ ໂມຣຓ຺ຑຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ຊາໂຕ, ໂສ ຕີສຸ ເວເທສຸ ເຈວ ສພ຺ພວິຊ຺ຊາສິປ຺ປຄນ຺ເຖສຸ ຈ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສນຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ ຕສ຺ມິໍເຍວ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ເຖຣວາທິກວິຫາເຣ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ເຣວຕຕ຺ເຖຣປ຺ປມຸຂານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຏກຕ຺ຕຍປາຬິມຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ເອວໍ ປິຏກຕ຺ຕຍປາຬິມຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ອຎ຺ຎາສິ ‘‘ອຍເມກາຍນມຄ຺ໂຄ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍາ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ຕສ຺ສ ວິສິຏ຺ຐຎາຓປ຺ປຠາວສມ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ພຸທ຺ຘສາສເນ ກິຕ຺ຕິໂຆໂສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວິຍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສ’’ຕິ ນາມມກໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນາ’’ຕິ.

ໂສ ເອວໍ ປິຏກຕ຺ຕຍປາຬິມຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມທຣສ ນຄຣສມີປຏ຺ຐານຠູເຕ ມຍູຣທູຕປຏ຺ຏນມ຺ຫິ ຈ ກຎ຺ຈິປຸຣາທີສຸ ຈ ວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍ ປຣິຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕາຍ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາສຸປິ ປຣິຈຍໍ ກາຕຸກາໂມ ຕາ ຈ ປາຬິຠາສມາໂຣເປຕ຺ວາ ອຠິນວີກາຕຸມາສີສນ຺ໂຕ ສີຫຬທີປມຄມາສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ສີຫຬທີເປ ມຫານາໂມ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ໂສ ຈ ຣາຊາ ອຠຍຄິຣິວາສີສຸ ປສນ຺ໂນ ເຕເຍວ ວິເສສໂຕ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ເອກຈ຺ເຈ ປນ ອາຘຸນິກາ ວິຈກ຺ຂຓາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ສີຫຬທີປາຄມເນນ ສິຣິເມຆວຓ຺ຓຣາຊກາລໂຕ (໘໔໖-ພຸ-ວ) ປຸເຣຕຣໍເຍວ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເນສໍ ກາຣຓໍ, ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນວວສ຺ສກາເລ (໘໕໕-ພຸ-ວ) ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທາຐາຘາຕຸກລິງ຺ຄຣຏ຺ຐໂຕ ສີຫຬທີປມານີຕາ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີຫຬຣາຊາໂນ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ມຫນ຺ຕໍ ຘາຕຸປູຊາອຸສ຺ສວໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ຕໂຕ ປຈ຺ຉາ ສີຫຬທີປມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ປາສາທິກໍ ມຫຸສ຺ສວໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄນ຺ເຖສຸ ປກາເສຍ຺ຍ ຍຖາ ຜາຫິຍໍ ນາມ ຈິນຠິກ຺ຂຸ ມຫານາມຣາຊກາເລ (໙໕໓-໙໗໕-ພຸ-ວ) ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອທ຺ຘານກ຺ກມກຖາຍໍ ປກາເສສິ, ນ ປນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຄນ຺ເຖສຸ ¶ ຕໍປກາສນາ ທິສ຺ສຕິ, ເຕເນຕໍ ຎາຍຕິ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ທາຐາຘາຕຸສມ຺ປຕ຺ຕກາລໂຕ (໘໕໕-ພຸ-ວ) ປຸເຣຕຣໍເຍວ ສີຫຬທີປມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ອກາສີ’’ຕິ. ຕໍ ປນ ນ ທຬ຺ຫກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕິປິຏກປາຬິຍາ ຫິ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ຂທິຏ຺ຐໍ ປກາເສຕພ຺ພໍ ນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ອທ຺ຘານກ຺ກມກຖາສທິສາ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ, ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ທີປວໍສໂຕປິ ກິຎ຺ຈິ ອາເນຕ຺ວາ ປກາສິຕໍ, ທີປວໍເສ ຈ ຍາວ ມຫາເສນຣາຊກາລາ (໘໑໙-໘໔໕-ພຸ-ວ) ປວຕ຺ຕິ ປກາສິຕາຕິ ສິຣິເມຆວຓ຺ຓຣາຊກາລໂຕ (໘໔໕-໘໗໓-ພຸ-ວ) ປຸພ຺ເພ ທີປວໍໂສເຍວ ລິຂິໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຍທິ ຈ ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພເຍວ ກຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ທີປວໍໂສ ສກ຺ກາ ປກາເສຕຸນ຺ຕິ.

ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ປນ ສີຫຬທີປໍ ປຕ຺ຕກາເລ (໙໖໕-ພຸ-ວ) ມຫາວິຫາຣເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສີຫຬມຫາເຖຣານໍ ສນ຺ຕິເກ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຍ ສຸຓິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ –

‘‘ມຫາອຏ຺ຐກຖຎ຺ເຈວ, ມຫາປຈ຺ຈຣິເມວ ຈ;

ກຸຣຸນ຺ທິຎ຺ຈາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ, ສີຫຬຏ຺ຐກຖາ ອິມາ.

ພຸທ຺ຘມິຕ຺ໂຕຕິ ນາເມນ, ວິສ຺ສຸຕສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

ວິນຍຎ຺ຎຸສ຺ສ ຘີຣສ຺ສ, ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ [ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ນິຄມນກຖາ].

ອິມິນາ ປນ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ມຫາອຏ຺ຐກຖາທີນໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍເຍວ ອຏ຺ຐກຖານໍ ສຸຕຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ປນ ສງ຺ເຂປອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖານມ຺ປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ທສ຺ສິໂຕເຍວ, ກສ຺ມາ ປນ ຕາ ອາຈຣິເຍນ ສີຫຬຕ຺ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິເກ ນ ສຸຕາຕິ? ຕາສຸ ຫິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາ ຕາວ ອນ຺ຘກຣຏ຺ຐິກຠາວໂຕ, ກຕປຣິຈຍຠາວໂຕ ຈ ນ ສຸຕາຕິ ປາກໂຏເຍວາຍມຕ຺ໂຖ. ສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາ ປນ ມຫາປຈ຺ຈຣິຏ຺ຐກຖາຍ ສໍຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕຠາວໂຕ ນ ສຸຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ຫິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠສໍວຓ຺ຓນາຍໍ [ວິຊິຣ. ຏີ. ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາວຓ຺ຓນາ] ຈູຬປຈ຺ຈຣິຏ຺ຐກຖາອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖານມ຺ປິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຫິຕຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ສາຣຕ຺ຖທີປນີ-ວິມຕິວິໂນທນີຏີກາສຸ [ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໑.໙໒ ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ຑ; ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາວຓ຺ຓນາ] ປນ ອນ຺ຘກສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖານໍ ສງ຺ຄຫິຕຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍຎ຺ຈ ຈູຬປຈ຺ຈຣີຕິ ນາມໍ ກຸຫິຎ຺ຈິປິ ນ ທິສ຺ສຕິ, ມຫາຏ຺ຐກຖາ ມຫາປຈ຺ຈຣີ ກຸຣຸນ຺ທີ ອນ຺ຘກສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາຕິ ¶ ອິມານິເຍວ ນາມານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ພຫູສຸ ຈ ຐາເນສຸ ‘‘ສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໙໔] ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສມານວິນິຈ຺ຉໂຍ ທສ຺ສິໂຕ. ຕສ຺ມາ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຍໍ ຈູຬປຈ຺ຈຣີຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາ ມຫາປຈ຺ຈຣິໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສງ຺ເຂເປນ ກຕຏ຺ຐກຖາ ຠເວຍ຺ຍ, ສາ ຈ ສງ຺ເຂເປນ ກຕຕ຺ຕາ ສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາ ນາມ ຊາຕາ ຠເວຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາ ສຸຕາຍ ສາປິ ສຸຕາເຍວ ໂຫຕີຕິ ນ ສາ ອາຈຣິເຍນ ສຸຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ເສວ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຄມ຺ຠີຣຊວນຎາຓປ຺ປຠາວວິເສສສມ຺ປນ຺ນຠາວຎ຺ຈ ປຣມວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວີຣິຍປຏິມຓ຺ຑິຕສີລາຈາຣຊ຺ຊວມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍ- ສມຸທິຕຠາວຎ຺ຈ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ຖປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິ- ຍສມນ຺ນາຄຕຠາວຎ຺ຈ ອເນກສຕ຺ຖນ຺ຕໂຣຈິຕສໍວຓ຺ຓນານຍສຸໂກວິທຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຕໍສວນກິຈ຺ຈປຣິນິຏ຺ຐິຕກາເລ ສງ຺ຆປາລາທໂຍ ເຖຣາ ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທິຄນ຺ຖານໍ ກຣຓຕ຺ຖາຍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອາຍາຈິໍສຸ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸເຓຫິ ສມ຺ປນ຺ນຠາໂວ ອຕ຺ຕໂນ ວຈເນເນວ ປາກໂຏ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄນ຺ຖນິຄມເນສຸ –

‘‘ປຣມວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວີຣິຍປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສີລາຈາຣຊ຺ຊວມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍສມຸທິເຕນ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄເຕນາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ເຖນາຕິ ປເທນ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣວາທີນໍ ເທສນານຍສງ຺ຂາເຕ ສກສມເຍ ຈ ມຫາສງ຺ຆິກາທິມຫາຍານິກປຣິໂຍສານານໍ ນິກາຍນ຺ຕຣຠູຕານໍ ປເຣສໍ ປິຏກຄນ຺ຖນ຺ຕຣວາທນຍສງ຺ຂາເຕ ປຣສມເຍ ຈ ຕຖາ ຕໍກາລິກອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເວທຕ຺ຕຍາທິສງ຺ຂາເຕ ປຣສມເຍ ຈ ໂກວິໂທ, ເຕສໍ ສກສມຍປຣສມຍານໍ ທຸໂຣຄາຫທຸພ຺ໂພຘຕ຺ຖສງ຺ຂາເຕ ຄຫນຏ຺ຐາເນປິ ຈ ໂອຄາຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖຕິ ທີເປຕິ. ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ປເທນ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາໂຍ ສງ຺ຂິປິຕຸຎ຺ຈ ປຏິສງ຺ຂຣິຕຸຎ຺ຈ ສມຕ຺ໂຖຕິ ທີເປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອາຍາຈນກາຣຓໍ

ກສ຺ມາ ¶ ປນ ເຕ ຕໍ ອາຍາຈິໍສູຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ, ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ຫິ ອາທິໂຕເຍວ ປຏ຺ຐາຍ ປິຏກຕ຺ຕຍໍ ຍຖາ ຕີສຸ ສງ຺ຄີຕີສຸ ປາຬິຠາສາຍ ສງ຺ຄີຕໍ, ຍຖາ ຈ ວຏ຺ຏຄາມຓິຣາຊກາເລ (໔໕໕-໔໖໗-ພຸ-ວ) ໂປຕ຺ຖເກສຸ ອາໂຣປິຕໍ, ຕຖາ ໂປຣາຓໍ ປາຬິປິຏກເມວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ເຈວ ວາເຈນ຺ຕິ ຈ, ນ ສກ຺ກຕາໂຣປິຕປິຏກໍ. ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ຈ ຕິວສ຺ສສຕມຕ຺ຕໂຕ ປຸເຣ ກຕາ. ຕຖາ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວສຠຣາຊກາລໂຕ (໖໐໙-໖໕໓-ພຸ-໐) ປຈ຺ຉາ ສີຫຬິກຕ຺ເຖຣານຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸ ນ ທິສ຺ສຕິ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາເສນຣາຊວຕ຺ຖຸໍ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໓໖-໒໓໗], ຍາວ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສກາລາປິ ຈ ຕາ ເອວ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາໂຍ ອຕ຺ຖິ ນ ອຠິນວີກຕາ. ເຕນ ເຕສໍ ປິຏເກສຸ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຊນາ ປຣິຈຍໍ ກາຕຸໍ ອສຎ຺ຊາຕາຠິລາສາ ໂຫນ຺ຕິ ອສຎ຺ຊາຕຸສ຺ສາຫາ. ທີປນ຺ຕເຣສຸ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏກໍ ປຕ຺ຖຣາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖານໍ ທີປຠາສາຍ ອຠິສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ. ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ ປນ ວຏ຺ຏຄາມຓິຣາຊກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກ຺ກຕຠາສາໂຣປິຕໍ ຘມ຺ມຣຸຈິນິກາຍາທິປິຏກມ຺ປິ ມຫາຍານປິຏກມ຺ປິ ນວໍ ນວໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ເຈວ ວາເຈນ຺ຕິ ຈ, ເຕນ ເຕສໍ ປິຏເກສຸ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຊນາ ປຣິຈຍໍ ກາຕຸໍ ສຎ຺ຊາຕາຠິລາສາ ໂຫນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕຸສ຺ສາຫາ, ນວໍ ນວເມວ ຫິ ສຕ຺ຕາ ປິຍາຍນ຺ຕິ. ຕໂຕເຍວ ເຕ ທີປນ຺ຕເຣສຸປິ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ປຕ຺ຖຣາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ມຫາວິຫາຣວາສິໂນ ເຖຣາ ອຕ຺ຕໂນ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຍ ປາຬິຠາສາຍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕຸກາມາ ຕຖາ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຎາຓປ຺ປຠາວວິເສສໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓສມ຺ປນ຺ນຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ອາຍາຈິໍສູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ກຣຓໍ

ເຕສຸ ຕາວ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ສງ຺ຆປາລຕ຺ເຖເຣນ ອຊ຺ເຌສິໂຕ ມຫາວິຫາຣສ຺ສ ທກ຺ຂິຓຠາເຄ ປຘານຆເຣ ມຫານິຄມສ຺ສາມິໂນ ປາສາເທ [ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ນິຄມນກຖາ] ວສນ຺ໂຕ ອກາສິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ‘‘ໂສ ປເນສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ເກນ ກໂຕ, ກທາ ກໂຕ, ກຕ຺ຖ ກໂຕ, ກສ຺ມາ ກໂຕ’’ຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຫານມຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ¶ ກິມຕ຺ຖໍ ກໂຕຕິອາທີນໍ ປຎ຺ຫານມຕ຺ຖໍ ປກາສຍິສ຺ສາມ. ຕຕ຺ຖ ກິມຕ຺ຖໍ ກໂຕຕິ ເອຕສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອາຈຣິເຍເນວ ປກາສິໂຕ. ກຖໍ?

‘‘ສຸທຸລ຺ລຠໍ ລຠິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຊິນສາສເນ;

ສີລາທິສງ຺ຄຫໍ ເຂມໍ, ອຸຊຸໍ ມຄ຺ຄໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ.

ຍຖາຠູຕໍ ອຊານນ຺ຕາ, ສຸທ຺ຘິກາມາປິ ເຍ ອິຘ;

ວິສຸທ຺ຘິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວາຍມນ຺ຕາປິ ໂຍຄິໂນ.

ເຕສໍ ປາໂມຊ຺ຊກຣຓໍ, ສຸວິສຸທ຺ຘວິນິຈ຺ຉຍໍ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ເທສນານຍນິສ຺ສິຕໍ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ຠາສິສ຺ສໍ, ຕໍ ເມ ສກ຺ກຈ຺ຈ ຠາສໂຕ;

ວິສຸທ຺ຘິກາມາ ສພ຺ເພປິ, ນິສາມຍຖ ສາຘໂວ’’ຕິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒].

ຕສ຺ມາ ເອສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕນິພ຺ພານກາມານໍ ສາຘຸຊນານໍ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ຍາຖາວໂຕ ຊານນຕ຺ຖາຍ ກໂຕຕິ ປຘານປ຺ປໂຍຊນວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປ຺ປຘານປ຺ປໂຍຊນວເສນ ປນ ຈຕູສຸ ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ຄນ຺ຖສລ຺ລຫຸກຠາວຕ຺ຖາຍປິ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ –

‘‘ມຊ຺ເຌ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ເອສ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອາຄມານຎ຺ຫິ;

ຐຕ຺ວາ ປກາສຍິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາຠາສິຕມຕ຺ຖໍ;

ອິຈ຺ເຈວ ເມ ກໂຕ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ].

ຕນ຺ນິສ຺ສໂຍ

ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ກໂຕຕິ ເອຕສ຺ສປິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອາຈຣິເຍເນວ ປກາສິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠ –

‘‘ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ເທສນານຍນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒].

ຕຖາ ນິຄມເນປິ –

‘‘ເຕສໍ ສີລາທິເຠທານໍ, ອຕ຺ຖານໍ ໂຍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ;

ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ນິກາຍານໍ, ວຸຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐກຖານເຍ.

ສມາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສນິຈ຺ຉໂຍ;

ສພ຺ພສງ຺ກຣໂທເສຫິ, ມຸຕ຺ໂຕ ຍສ຺ມາ ປກາສິໂຕ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ].

ອິມິນາ ¶ ປນ ວຈເນນ ອຍມຕ຺ໂຖ ປາກໂຏ ໂຫຕິ – ‘‘ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ກຸຣຸມາໂນ ອາຈຣິໂຍ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ເທສນານຍສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ນິກາຍານໍ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາໂຍ ນິສ຺ສາຍ ຕາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ ສພ຺ພໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສມາຫຣິຕ຺ວາ ອກາສີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍາ ຍາ ເອຕ຺ຖ ປທວຓ຺ຓນາ ວາ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວາ ສາຘກວຕ຺ຖຸ ວາ ທສ຺ສີຍຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນິທ຺ຘາຣິຕປາຬິປທສ຺ສນິກາຍສໍວຓ຺ຓນາຠູຕາຍ ໂປຣາຓສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນວເສເນວ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍມ຺ປິ ຫິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ນ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓປ຺ປຠາເວນ ກໂຕ, ວິສຸໍ ປກຣຓຠາເວນ ຈ, ອຖ ໂຂ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອາຄມຏ຺ຐກຖານໍ ອວຍວຠາເວເນວ ກໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕາສໍ ນິຄມເນ –

‘‘ເອກູນສຏ຺ຐິມຕ຺ໂຕ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄປິ ຠາຓວາເຣຫິ;

ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນຕ຺ຖາຍ, ອາຄມານໍ ກໂຕ ຍສ຺ມາ.

ຕສ຺ມາ ເຕນ ສຫາຍໍ, ອຏ຺ຐກຖາ ຠາຓວາຣຄຓນາຍ;

ສຸປຣິມິຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຈຕ຺ຕາລີສສຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.ນິຄມນກຖາ].

ຍາ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທເສ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ວິສຸທ຺ຘິກຖາຍໍ ນໂຍ. ອຣິຍວໍສກຖາຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິນາ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໑໗] ທ຺ເວ ກຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາປິ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ເທສນານເຍ ອນ຺ໂຕຄຘາ ອິມສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ນິສ຺ສຍາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ຕກ຺ກຣຓປ຺ປກາໂຣ

ເກນ ປກາເຣນ ກໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຣປຎ຺ເຫ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ກໂຕ. ຕຖາ ຫິ ອາຈຣິໂຍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍໂຕ

‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏ’’ນ຺ຕິ [ສໍ. ນິ. ໑.໒໓] –

ອິມໍ ຄາຖໍ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຘານວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາໂຍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອກາສິ. ເອວໍ ກຸຣຸມາໂນ ຈ ປຎ຺ຈຫິປິ ນິກາເຍຫິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ສຸຕ຺ຕປທານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາຫິ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕາສຸ ວຸຕ຺ຕານິ ສີຫຬິກວຕ຺ຖູນິ ຈ ວິນິຈ຺ຉເຍ ຈ ປກາເສສິ. ວິເສສໂຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ¶ ກາເລ ປາກຏາ ສກສມຍວິຣຸທ຺ຘາ ສມຍນ຺ຕຣາ ຈ ພຫູສຸ ຐາເນສຸ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສເຫຕຸກໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ກຖໍ?

ຕຕ຺ຖ ຫິ ຈຣິຍາວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ຕຕ຺ຣ ປຸຣິມາ ຕາວ ຕິສ຺ໂສ ຈຣິຍາ ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓນິທານາ ຘາຕຸໂທສນິທານາ ຈາຕິ ເອກຈ຺ເຈ ວທນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ອິຏ຺ຐປ຺ປໂຍຄສຸຠກມ຺ມພຫຸໂລ ຣາຄຈຣິໂຕ ໂຫຕິ, ສຄ຺ຄາ ວາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ໂນ. ປຸພ຺ເພ ເຉທນວຘພນ຺ຘນເວຣກມ຺ມພຫຸໂລ ໂທສຈຣິໂຕ ໂຫຕິ, ນິຣຍນາຄໂຍນີຫິ ວາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ໂນ. ປຸພ຺ເພ ມຊ຺ຊປານພຫຸໂລ ສຸຕປຣິປຸຈ຺ຉາວິຫີໂນ ຈ ໂມຫຈຣິໂຕ ໂຫຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ວາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓນິທານາຕິ ວທນ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ຘາຕູນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂມຫຈຣິໂຕ ໂຫຕິ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຈ ອາໂປຘາຕຸຍາ ຈ. ອິຕຣາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ໂທສຈຣິໂຕ. ສພ຺ພາສໍ ສມຕ຺ຕາ ປນ ຣາຄຈຣິໂຕຕິ. ໂທເສສຸ ຈ ເສມ຺ຫາຘິໂກ ຣາຄຈຣິໂຕ ໂຫຕິ. ວາຕາຘິໂກ ໂມຫຈຣິໂຕ. ເສມ຺ຫາຘິໂກ ວາ ໂມຫຈຣິໂຕ. ວາຕາຘິໂກ ຣາຄຈຣິໂຕຕິ ເອວໍ ຘາຕຸໂທສນິທານາຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ເອກຈ຺ເຈວາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂສ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ອິຏ຺ຐປ຺ປໂຍຄສຸຠກມ຺ມພຫຸລາປິ ສຄ຺ຄາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ນາປິ ຈ ນ ສພ຺ເພ ຣາຄຈຣິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອິຕເຣ ວາ ໂທສໂມຫຈຣິຕາ. ເອວໍ ຘາຕູນຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ເຕເນວ ນເຍນ ອຸສ຺ສທນິຍໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂທສນິຍເມ ຈ ຣາຄໂມຫທ຺ວຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ຈ ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘເມວ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພເມຕໍ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນວຈນ’’ນ຺ຕິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໔໔] ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ຕໍ ປຣມຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາຍ ນາມ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄມຫາຏີກາຍໍ ‘‘ເອກຈ຺ເຈຕິ ອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ສນ຺ຘາຍາຫ, ເຕນ ຫິ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຓ຺ຓິຕໍ [ວິສຸທ຺ຘິ. ຏີ. ໑.໔໔].

ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ຄປກຣຓໍ

ໂກ ໂສ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ນາມ? ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ວິຍ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທີປໂກ ເອໂກ ປຏິປຕ຺ຕິຄນ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຫິ –

‘‘ສີລໍ ສມາຘິ ປຎ຺ຎາ ຈ, ວິມຸຕ຺ຕິ ຈ ອນຸຕ຺ຕຣາ;

ອນຸພຸທ຺ຘາ ອິເມ ຘມ຺ມາ, ໂຄຕເມນ ຍສສ຺ສິນາ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ໒.໑໘໖; ອ. ນິ. ໔.໑] –

ອິມໍ ¶ ຄາຖໍ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖວຓ຺ຓນາວເສນ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທີປິຕາ. ໂສ ປນ ຄນ຺ໂຖ ອິທານິ ຈິນຣຏ຺ເຐເຍວ ທິຏ຺ໂຐ, ຈິນຠາສາຍ ຈ ປຣິວຕ຺ຕິໂຕ (໑໐໔໘-ພຸ-ວ) ສງ຺ຆປາເລນ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນາ. ເກນ ປນ ໂສ ກຸໂຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ອານີໂຕຕິ ນ ປາກຏເມຕໍ. ຕສ຺ສ ປນ ສງ຺ຆປາລສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ຄຸຓຠທ຺ໂຣ ນາມ ມຫາຍານິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ມຊ຺ຌິມອິນ຺ທິຍເທສິໂກ, ໂສ ອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐໂຕ ຈິນຣຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ສີຫຬທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ (໙໗໘-ພຸ-ວ) ຈິນຣຏ຺ຐໍ ຄໂຕ. ຕທາ ໂສ ເຕນ ອານີໂຕ ຠເວຍ຺ຍ [ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ຄ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄ].

ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓນິທານທສ຺ສນໍ ຘາຕຸນິທານທສ຺ສນຎ຺ຈ ຍເຖວ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ເອກຈ຺ເຈວາໂທ, ຕເຖວາຄຕໍ. ໂທສນິທານທສ຺ສເນ ປນ ‘‘ເສມ຺ຫາຘິໂກ ຣາຄຈຣິໂຕ, ປິຕ຺ຕາຘິໂກ ໂທສຈຣິໂຕ, ວາຕາຘິໂກ ໂມຫຈຣິໂຕ. ເສມ຺ຫາຘິໂກ ວາ ໂມຫຈຣິໂຕ, ວາຕາຘິໂກ ຣາຄຈຣິໂຕ’’ຕິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ໂທສນິຍໂມ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ ທິຏ຺ຐວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ຄໂປຕ຺ຖເກ ປນ ‘‘ປິຕ຺ຕາຘິໂກ ໂທສຈຣິໂຕ’’ຕິ ປາໂຐ ອູໂນ ຠເວຍ຺ຍ.

ອຎ຺ຎານິປິ ພຫູນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ຕຕ຺ຖ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ຄເຫຕພ຺ພຠາເວນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ກຖໍ?

ສີລນິທ຺ເທເສ (໑, ໘-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ອຎ຺ເຎ ປນ ສິຣຏ຺ໂຐ ສີລຕ຺ໂຖ, ສີຕລຕ຺ໂຖ ສີລຕ຺ໂຖຕິ ເອວມາທິນາປິ ນເຍເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ໂຖປິ ຕຕ຺ຖ ຄເຫຕພ຺ພຠາເວນ ທິສ຺ສຕິ.

ຕຖາ ຘຸຕງ຺ຄນິທ຺ເທເສ (໑, ໗໘-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ເຍສມ຺ປິ ກຸສລຕ຺ຕິກວິນິມຸຕ຺ຕໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຘຸຕງ຺ຄເມວ ນຕ຺ຖິ, ອສນ຺ຕໍ ກສ຺ສ ຘຸນນໂຕ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຘຸຕຄຸເຓ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວຈນວິໂຣໂຘປິ ຈ ເນສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຘຸຕງ຺ຄມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ສຕິ. ມຫາຏີກາຍໍ (໑-໑໐໔) ປນ ‘‘ເຍສນ຺ຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິເກ ສນ຺ຘາຍາຫ, ເຕ ຫິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນາມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ.

ຕຖາ ປຖວີກສິຓນິທ຺ເທເສ (໑, ໑໔໔) ‘‘ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ສສມ຺ຠາຣິໂກ ອຸປຈາໂຣ, ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ນາມ ອປ຺ປນາ, ສມ຺ປຫໍສນາ ນາມ ¶ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເອເກວາໂທປິ ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ສຕິ. ມຫາຏີກາຍໍ (໑, ໑໗໒) ປນ ‘‘ເອເກຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ’’ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ.

ຕຖາ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ (໒, ໘໐-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ພລຣູປໍ ສມ຺ຠວຣູປໍ ຊາຕິຣູປໍ ໂຣຄຣູປໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ມເຕນ ມິທ຺ຘຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎານິປິ ຣູປານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຍໍ ເຕສໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວ ປກາສິໂຕ. ມຫາຏີກາຍໍ ‘‘ເອກຈ຺ຈານນ຺ຕິ ອຠຍຄິຣິວາສີນ’’ນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ. ເຕສຸ ຊາຕິຣູປໍ ມິທ຺ຘຣູປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ທສ຺ສິຕໍ. ນ ເກວລໍ ທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ, ອຖ ໂຂ ມິທ຺ຘຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວປິ ‘‘ມິທ຺ຘໍ ນາມ ຕິວິຘໍ ອາຫາຣຊໍ ອຸຕຸຊໍ ຈິຕ຺ຕຊຎ຺ຈາຕິ. ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຊເມວ ນີວຣຓໍ ໂຫຕິ, ເສສາ ປນ ທ຺ເວ ອຣຫໂຕປິ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສາຘິໂຕ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄນ ອສມານຕ຺ຖານໍ ວຸຕ຺ຕຠາໂວ ຈ ອຠຍຄິຣິວາສີຫິ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຠາໂວ ຈ ສກ຺ກາ ຎາຕຸໍ. ອຎ຺ຎານິປິ ປນ ອີທິສານິ ອສມານວຈນານິ ພຫູນິ ຕຕ຺ຖ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວ, ຕານິ ປນ ສພ຺ພານິ ນ ສກ຺ກາ ອິຘ ທສ຺ເສຕຸໍ.

ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປນສ຺ສ ກຣຓປ຺ປກາໂຣ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິຍ ໂຫຕິ. ຍາ ຍາ ຫິ ປາຬິ ອຠິຘມ຺ມວິຠງ຺ຄໂຕ ວາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄໂຕ ວາ ອຎ຺ຎສຸຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ ວາ ອາເນຕ຺ວາ ສາຘກຠາເວນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ທສ຺ສິຍຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ສາ ສາ ປາຬິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທິສ຺ສເຕວ. ຕາສຸ ກຎ຺ຈິມຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອນຸມິນນຕ຺ຖາຍ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ.

ຍາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (໑, ໔໗-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ປຎ຺ຈ ສີລານິ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປຫານໍ ສີລ’’ນ຺ຕິອາທິກາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປາຬິ ທສ຺ສິຕາ, ສາ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄປິ ທິສ຺ສເຕວ.

ຍຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (໑, ໑໓໗-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ສມາຘິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ…ເປ… ວິຈາໂຣ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍາ’’ຕິ ວຈນໍ ເປຏເກ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ສິຕໍ, ຕຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖປິ ຕເຖວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕິເປຏເກ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕິເປຏເກຕິ ນາມຎ຺ຈ ເປຏໂກປເທສເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ປາຐສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ອໂລຠສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ກາເມຫິ ວິເວໂກ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອໂທສສ຺ສ. ອໂມຫສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ວິເວໂກ ¶ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປາຐສ຺ສ ຕິເປຏເກ ວຸຕ຺ຕຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ໂສ ຈ ປາໂຐ ເປຏໂກປເທເສ (໒໖໒-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ຕຕ຺ຖ ອໂລຠສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ກາເມຫີ’’ຕິອາທິນາ ທິສ຺ສຕິ.

ຍຖາ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (໑, ໒໕໘-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິ ຠາວິໂຕ’’ຕິອາທິກາ ປາຬິ ມຫາວຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕກໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ, ຕເຖວ ຕຕ຺ຖປິ.

ຍຖາ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (໑, ໒໗໒-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ອສ຺ສາສາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ສຕິຍາ ອນຸຄຈ຺ຉໂຕ’’ຕິອາທິ ປາຬິ ຈ (໑, ໒໗໓-ປິຏ຺ເຐ) ກກຈູປມປາຬິ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ, ຕເຖວ ຕຕ຺ຖປິ.

ຍຖາ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (໒, ໖໙-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ກຕມາ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິອາທິກາ ຈ ປາຬິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອາຍໂກສລ຺ລ’’ນ຺ຕິອາທິກາ ຈ ປາຬິ (໒, ໗໑-ປິຏ຺ເຐ) ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທິກາ ຈ ປາຬິ ອຠິຘມ຺ມວິຠງ຺ຄໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ, ຕເຖວ ຕຕ຺ຖປິ. ສພ຺ພາປິ ຈ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ ເອກວິຘທຸວິຘາທິປຎ຺ຎາປເຠທກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕກຖາຍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສມານາເຍວ.

‘‘ເຍນ ຈກ຺ຂຸປສາເທນ, ຣູປານິ ມນຸປສ຺ສຕິ;

ປຣິຕ຺ຕໍ ສຸຂຸມໍ ເອຕໍ, ອູກາສິຣສມູປມ’’ນ຺ຕິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໓໖; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໙໖] –

ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄປິ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ຠາສິຕຠາເວເນວ ທສ຺ສິຕາ. ອູກາສິຣສມູປມນ຺ຕິ ປທໍ ປນ ອູກາສມູປມນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ສຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຣມ຺ປຣເລຂການໍ ປມາທເລຂມຕ຺ຕເມວ ສິຍາ.

ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຍ ວຈນຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓໂຕ ອນູນາຘິກໂຕ ກມໂຕ ອນ຺ໂຕຄຘານໍ ປເຠທໂຕ ອຸປມາໂຕ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ທສ຺ສິໂຕ, ໂສ ຈ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄນ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໓໐] ສມາໂນເຍວ.

ຍຖາ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (໒, ໒໔໒-໒໔໕) ສມ຺ມສນຎາຓກຖາຍໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຕີຕາທິເອກາທສວິເຘນ ຈ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍນ ຈ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສມ຺ມສນນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ, ຕເຖວ ຕຕ຺ຖປິ. ຈກ຺ຂາທິຊຣາມຣຓປຣິໂຍສາເນສຸ ປນ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມວິຈາຣປຣິໂຍສານານໍ ສຏ຺ຐິຍາ ເອວ ຘມ຺ມານໍ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍນ ສມ຺ມສນນໂຍ ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສິໂຕ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ¶ ປນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທເສ (໒, ໒໓໐-໒໓໒-ປິຏ຺ເຐສຸ) ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ຍມກໍ ນາມຣູປຎ຺ຈ…ເປ… ອຸໂຠ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ຄາຖາ ຈ, ‘‘ນ ຈກ຺ຂຸໂຕ ຊາຍເຣ’’ຕິອາທິກາ ຉ ຄາຖາໂຍ ຈ, ‘‘ນ ສເກນ ພເລນ ຊາຍເຣ’’ຕິອາທິກາ ຉ ຄາຖາໂຍ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓກຖາຍໍ ທສ຺ສິຕາ. ຕາສຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກເຍວ ປາຐເຠໂທ ທິສ຺ສຕິ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (໒, ໒໖໑-໒-ປິຏ຺ເຐສຸ) ອຣູປສຕ຺ຕເກສຸ ອຣິຍວໍສກຖານເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ກລາປໂຕ ຈ ຍມກໂຕ ຈ ສມ຺ມສນນໂຍ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ເອຕ຺ເຖວ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓກຖາຍໍ ທສ຺ສິໂຕ.

ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິກຖາຍໍ ໂລກວິທູຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຍໍ ສຕ຺ຕໂລກສງ຺ຂາຣໂລກວເສນ ທ຺ເວເຍວ ໂລກາ ທສ຺ສິຕາ, ນ ປນ ໂອກາສໂລໂກ ຍຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (໑, ໑໙໙-໒໐໐-ປິຏ຺ເຐສຸ).

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ນາມ ຄນ຺ໂຖ ກີທິໂສຕິ ສກ຺ກາ ອນຸມິນິຕຸໍ. ໂສ ປນ ຍຖາ ນ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ຄນ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມຫາຍານິການມ຺ປິ ນ ໂຫຕິເຍວ ເຖຣວາທປິຏກເມວ ນິສ຺ສາຍ ກຕຠາວໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕຕ຺ຖ ນ ກິຎ຺ຈິປິ ສີຫຬທີປິກໍ ນາມໍ ວາ ເຖຣວາໂທ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ສີຫຬທີເປ ກຕຄນ຺ໂຖປິ ນ ໂຫຕິ. ອິນ຺ທິຍຣຏ຺ຐິກໍ ປນ ນາມຎ຺ຈ ໂວຫາໂຣ ຈ ຕຕ຺ຖ ພຫູສຸ ຐາເນສຸ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐ ກຕຄນ຺ໂຖວ ຠເວຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈສ຺ສ ເປຏໂກປເທສໍ ນິສ຺ສິຕຠາໂວ ພຫູສຸ ຐາເນສຸ ທິສ຺ສຕິ, ວິເສສໂຕ ປນ ມິທ຺ຘຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ຈ, ອຣຫໂຕປິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ຈ ຕເມວ ນິສ຺ສາຍ ທສ຺ສີຍຕິ, ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄຄຓ຺ຐິປເທ ຈ ເປຏເກຕິ ປທສ຺ສ [ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໓໖] ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຐກຖາ ເປຏກໍ ມຫິສາສການໍ ຄນ຺ໂຖ’’ຕິ ວຓ຺ຓິໂຕ. ຕສ຺ມາ ເອໂສ ວິມຸຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ມຫິສາສກນິກາຍິເກນ ກໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ມຕິ.

ນິສ຺ສຍຏ຺ຐກຖາວິຠາວນາ

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ປນ ນ ເກວລໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ກໂຕ, ອຖ ໂຂ ວຸຈ຺ຈມານປ຺ປກາເຣນາປິ. ຕຖາ ຫິ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຫິ ສມາຫຣິຕ຺ວາ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕປິ ຍາ ຍາ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ¶ ວາ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວາ ສໍສຍິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ (໑, ໒໖໓), ວິນຍຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາສຸ ປນາຕິ ວາ (໑, ໗໐), ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຠາຓກາຕິ ວາ (໑, ໗໒), ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ມຕານຸສາເຣນ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ວາ (໑, ໙໙), ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສູຕິ ວາ (໑, ໑໑໘), ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ (໑, ໑໓໔), ທີຆຠາຓກສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓການໍ ມຕນ຺ຕິ ວາ, ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວາ (໑, ໒໖໗), ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ວາ, ເອວໍ ຕາວ ທີຆຠາຓກາ, ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ ປນາຫູຕິ ວາ (໑, ໒໗໗), ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ…ເປ… ອຍໍ ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕີຕິ ວາ (໑, ໓໐໙), ເອວໍ ຕາວ ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ, ສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓກາ ປນາຕິ ວາ (໒, ໖໒), ສໍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ (໒, ໖໓), ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນາຕິ ວາ (໒, ໘໐) ເອວໍ ຕໍຕໍອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາວິນິຈ຺ຉຍານໍ ນິສ຺ສຍມ຺ປິ ວິຠາເວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຊນານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສໍສຍໍ ວິໂນເທນ຺ໂຕເຍວ ເຕ ທສ຺ເສສິ.

ເຕນິມສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ກຣຓກາເລ ສພ຺ພາປິ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສນ຺ຕີຕິ ຈ, ປຸພ຺ເພເຍວ ຕາ ອາຈຣິເຍນ ສີຫຬຕ຺ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸຕາຕິ ຈ, ຕາຫິ ຄເຫຕພ຺ພໍ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຍໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ອາຈຣິເຍນ ລິຂິໂຕຕິ ຈ ອຍມຕ຺ໂຖ ອຕິວິຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ມຫາວໍເສ –

‘‘ສງ຺ໂຆ ຄາຖາທ຺ວຍໍ ຕສ຺ສາ’ທາສິ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ຕວາ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ຄາຖາທ຺ວຍເມວ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິປິ ອຎ຺ຎໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ອກາສີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຠິຕ຺ຖຸຕິວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອຠິຕ຺ຖຸຕິມຕ຺ຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂປຣາຓວຈນທສ຺ສນໍ

ນ ເກວລໍ ອາຈຣິໂຍ ອຏ຺ຐກຖາໂຍເຍວ ນິສ຺ສຍຠາເວນ ທສ຺ເສສິ, ອຖ ໂຂ ‘‘ໂປຣາຓາ ປນາຫູ’’ຕິອາທິນາ ໂປຣາຓານໍ ວຈນມ຺ປິ ທສ຺ເສສິເຍວ. ຕເທຕ຺ຖ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ທິຏ຺ຐໍ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໕, ໑໓໗, ໑໔໒, ໒໑໗, ໒໕໒, ໓໐໓; ໒.໕໘໑, ໖໗໕-໖໗໖, ໖໘໙, ໗໐໖, ໗໓໖, ໗໔໕, ໗໔໖, ໗໔໙,໗໕໕, ໗໗໘, ໘໓໙]. ເກ ປເນເຕ ໂປຣາຓາ ນາມ? ຍາວ ຈຕຸຕ຺ຖສງ຺ຄີຕິກາລາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣສຸ ປຣິຍາປນ຺ນາ ວາ ¶ ຕາທິສາ ວາ ມຫາເຖຣາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ (໒໙໒-໓-ປິຏ຺ເຐສຸ).

‘‘ໂອຠາເສ ເຈວ ຎາເຓ ຈ, ປີຕິຍາ ຈ ວິກມ຺ປຕິ…ເປ…

ຘມ຺ມຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸສໂລ ໂຫຕິ, ນ ຈ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ –

ເອວມາຄຕາ ຄາຖາໂຍ ອິຘ (໒໗໓-໔-ປິຏ຺ເຐສຸ) ໂປຣາຓານໍ ວຈນຠາເວນ ທສ຺ສິຕາ. ຍທິ ຈິມາ ຄາຖາໂຍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ ຍຖາ ປຣິວາຣປາຬິຍໍ (໓-ປິຏ຺ເຐ) ອາຄຕາ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາທີປິກາ ຄາຖາໂຍ, ຕາ ຫິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (໑, ໔໖-ປິຏ຺ເຐ) ໂປຣາຓວຈນຠາເວນ ທສ຺ສິຕາ, ເອວໍ ສຕິ ເຕເຍວ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ ໂປຣາຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຖ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄເທສເກເນວ ຠາສິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ວິຍ ຄຣຸກຣຓີຍາ ປຈ຺ຈຍິກາ ສທ຺ຘາຍິຕພ຺ພກາ ມຫາເຖຣາ ໂປຣາຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມນ຺ຕປາສາທິກາສຸມງ຺ຄລວິລາສິນີອາທີສຸ ‘‘ໂປຣາຓາ ປນ ເອວໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸປິ ຕາທິສາວ ອາຈຣິຍາ ໂປຣາຓາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ວິນຍຏ຺ຐກຖາກຣຓໍ

ອາຈຣິໂຍ ປນ ອິມໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄປກຣຓໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາປິ ຕິປິຏກຏ຺ຐກຖາໂຍ ອນຸກ຺ກເມນ ອກາສິ. ກຖໍ? ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ ນາມ ວິນຍຏ຺ຐກຖໍ ພຸທ຺ຘສິຣິຕ຺ເຖເຣນ ອຊ຺ເຌສິໂຕ ມຫາວິຫາຣສ຺ສ ທກ຺ຂິຓຠາເຄ ປຘານຆຣປຣິເວເຓ ມຫານິຄມສ຺ສາມິໂນ ປາສາເທ ວສນ຺ໂຕ ອກາສິ. ສາ ປເນສາ ສິຣິປາໂລຕິ ນາມນ຺ຕຣສ຺ສ ມຫານາມຣຎ຺ໂຎ ວີສຕິມວສ຺ເສ (໙໗໓-ພຸ-ວ) ອາຣທ຺ຘາ ເອກວີສຕິມວສ຺ເສ (໙໗໔-ພຸ-ວ) ນິຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ກໂຣນ຺ໂຕ ມຫາມຫິນ຺ທຕ຺ເຖເຣນາຠຕໍ ສີຫຬຠາສາຍ ສງ຺ຂຕໍ ມຫາອຏ຺ຐກຖໍ ຕສ຺ສາ ສຣີຣໍ ກຕ຺ວາ ມຫາປຈ຺ຈຣີກຸຣຸນ຺ທີສງ຺ເຂປອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຫິ ຈ ຄເຫຕພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີຫຬທີເປ ຍາວ ວສຠຣາຊກາລາ ປາກຏານໍ ໂປຣາຓ ວິນຍຘຣມຫາເຖຣານໍ ວິນິຈ຺ຉຍຠູຕໍ ເຖຣວາທມ຺ປິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອກາສິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ –

‘‘ສໍວຓ຺ຓນໍ ຕຎ຺ຈ ສມາຣຠນ຺ໂຕ, ຕສ຺ສາ ມຫາອຏ຺ຐກຖໍ ສຣີຣໍ;

ກຕ຺ວາ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ຕເຖວ, ກຸຣຸນ຺ທິນາມາທິສຸ ວິສ຺ສຸຕາສຸ.

ວິນິຈ຺ຉໂຍ ¶ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຍຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ;

ຕໂຕປິ ອນ຺ໂຕຄຘເຖຣວາທໍ, ສໍວຓ຺ຓນໍ ສມ຺ມ ສມາຣຠິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ຈ.

‘‘ມຫາເມຆວນຸຍ຺ຍາເນ, ຠູມິຠາເຄ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ມຫາວິຫາໂຣ ໂຍ ສຕ຺ຖຸ, ມຫາໂພຘິວິຠູສິໂຕ.

ຍໍ ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິເຓ ຠາເຄ, ປຘານຆຣມຸຕ຺ຕມໍ;

ສຸຈິຈາຣິຕ຺ຕສີເລນ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເສວິຕໍ.

ອຸຬາຣກຸລສມ຺ຠູໂຕ, ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາຍໂກ ສທາ;

ອນາກຸລາຍ ສທ຺ຘາຍ, ປສນ຺ໂນ ຣຕນຕ຺ຕເຍ.

ມຫານິຄມສາມີຕິ, ວິສ຺ສຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ກາຣຍິ;

ຈາຣຸປາກາຣສຎ຺ຈິຕໍ, ຍໍ ປາສາທໍ ມໂນຣມໍ.

ສນ຺ທຈ຺ຉາຍຕຣູເປຕໍ, ສມ຺ປນ຺ນສລິລາສຍໍ;

ວສຕາ ຕຕ຺ຣ ປາສາເທ, ມຫານິຄມສາມິໂນ.

ສຸຈິສີລສມາຈາຣໍ, ເຖຣໍ ພຸທ຺ຘສິຣິວ຺ຫຍໍ;

ຍາ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘາ, ອິທ຺ຘາ ວິນຍວຓ຺ຓນາ.

ປາລຍນ຺ຕສ຺ສ ສກລໍ, ລງ຺ກາທີປໍ ນິຣພ຺ພຸທໍ;

ຣຎ຺ໂຎ ສິຣິນິວາສສ຺ສ [ສິຣິຍາ ນິວາສຏ຺ໂຐນຠູຕສ຺ສ ສິຣິປາລນາມກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ (ວິມຕິ, ອນ຺ຕິມວິຏ຺ເຐ)], ສິຣິປາລຍສສ຺ສິໂນ.

ສມວີສຕິເມ ວສ຺ເສ, ຊຍສໍວຈ຺ຉເຣ ອຍໍ;

ອາຣທ຺ຘາ ເອກວີສມ຺ຫິ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຣິນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປທ຺ທວາກຸເລ ໂລເກ, ນິຣຸປທ຺ທວໂຕ ອຍໍ;

ເອກສໍວຈ຺ຉເຣເນວ, ຍຖາ ນິຏ຺ຐໍ ອຸປາຄຕາ’’ຕິ [ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ນິຄມນກຖາ] ຈ.

ອຍຎ຺ຈ ສມນ຺ຕປາສາທິກາ ວິນຍຏ຺ຐກຖາ ອຘຸນາ ມຸທ຺ທິຕຉຏ຺ຐສງ຺ຄີຕິໂປຕ຺ຖກວເສນ ສຫສ຺ສໂຕ ອຸປຣິ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສາຘິກຕິສຕມຕ຺ຕປິຏ຺ຐປຣິມາຓາ (໑໓໕໘) ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ເອກສໍວຈ຺ຉເຣນ ນິຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕໍ ອຸປນິຘາຍ ຈຕຸວີສາຘິກສຕ຺ຕສຕມຕ຺ຕປິຏ຺ຐປຣິມາໂຓ (໗໒໔) ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄປິ ອນ຺ຕມໂສ ຉປ຺ປຎ຺ຈມາເສຫິ ນິຏ຺ຐາປິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ສກ຺ກາ ຎາຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ພຸທ຺ຘໂຆສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ມຫາວໍສວຈນໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ ¶ ເອກຣຕ຺ເຕເນວ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ລິຂິຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ ອຠິຕ຺ຖຸຕິວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຕກ຺ກາຣກສ຺ສ ອຠິຕ຺ຖຸຕິມຕ຺ຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນນຸ ຈ ອິມິສ຺ສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິເສສນາມວເສນ ອາຄມຏ຺ຐກຖານໍ ອຕິເທໂສ ທິສ຺ສຕິ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໕], ກຖມິມິສ຺ສາ ຕາຫິ ປຐມຕຣໍ ກຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ? ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຕິເທສໂຕ, ວິນຍປິຏກສ຺ສ ຄຣຸກາຕພ຺ພຕຣຠາວໂຕ, ມຫາວິຫາຣວາສີຫິ ວິເສເສນ ຄຣຸກຕຠາວໂຕ, ສງ຺ຄີຕິກ຺ກມານຸຣູປຠາວໂຕ, ອິເຘວ ປຣິປຸຓ຺ຓນິທານກຖາປກາສນໂຕ, ນິຄມເນ ຈ ປຐມໍ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຍ ສຸຕ຺ວາ ກຣຓປ຺ປກາສນໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ອຍເມວ ປຐມໍ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍນ຺ຕິ ວາ ວິນຍຏ຺ຐກຖາສູຕິ ວາ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາສູຕິ ວາ ເອວໍ ສາມຎ຺ຎນາມວເສເນວ ອຕິເທໂສ ທິສ຺ສຕິ, ນ ສມນ຺ຕປາສາທິກາທິວິເສສນາມວເສນ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ສພ຺ພປຐມໍ ກຕຠາໂວ ປາກໂຏເຍວ. ອາຄມຏ຺ຐກຖານໍ ອິຘາຕິເທໂສ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໕] ອິມິສ຺ສາປິ ຕຕ຺ຖາຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໘] ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຕິເທໂສ ປນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ມນສາ ສຸວວຕ຺ຖິຕວເສນ ວາ ສກ຺ກາ ຠວິຕຸໍ, ອປຸພ຺ພາຈຣິມປຣິນິຏ຺ຐາປເນນ ວາ. ກຖໍ? ອາຈຣິເຍນ ຫິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ສພ຺ພໂສ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສມນ຺ຕປາສາທິກາທິໍ ເອເກກມຏ຺ຐກຖໍ ກໂຣນ຺ເຕເນວ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຎ຺ຎຏ຺ຐກຖາສຸ ປກາເສຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ມນສາ ສຸວວຕ຺ຖິຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ອຕິທິສິຕ຺ວາ ຍຖາວວຕ຺ຖິຕຐານປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖນ຺ເຕນ ຕາ ກຕາ ວາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເອເກກິສ຺ສາຍ ວາ ນິຏ຺ຐານາສນ຺ນປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພາປິ ອປຸພ຺ພາຈຣິມໍ ປຣິນິຏ຺ຐາປິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປກາຣານມຎ຺ຎຕຣວເສນ ອາຈຣິຍສ຺ສາຏ຺ຐກຖາສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຕິເທໂສ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອາຄມຏ຺ຐກຖາກຣຓໍ

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິໍ ນາມ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖໍ ປນ ອາຈຣິໂຍ ສຸມງ຺ຄລປຣິເວຓວາສິນາ ທາຐານາຄຕ຺ເຖເຣນ ອາຍາຈິໂຕ ອກາສິ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕເມຕິສ຺ສາ ນິຄມເນ –

‘‘ອາຍາຈິໂຕ ¶ ສຸມງ຺ຄລ-ປຣິເວຓນິວາສິນາ ຖິຣຄຸເຓນ;

ທາຐານາຄ ສງ຺ຆ, ຕ຺ເຖເຣນ ເຖຣວໍສນ຺ວເຍນ.

ທີຆາຄມສ຺ສ ທສພລ-ຄຸຓຄຓປຣິທີປນສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖໍ;

ຍໍ ອາຣຠິໍ ສຸມງ຺ຄລ-ວິລາສິນິໍ ນາມ ນາເມນ.

ສາ ຫິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ, ສາຣມາທາຍ ນິຏ຺ຐິຕາ ເອສາ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓. ນິຄມນກຖາ].

ປປຎ຺ຈສູທນິໍ ນາມ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖໍ ຠທນ຺ຕພຸທ຺ຘມິຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ປຸພ຺ເພ ມຍູຣທູຕປຏ຺ຏເນ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ເຕນ ອາຍາຈິໂຕ ອກາສິ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕເມຕິສ຺ສາ ນິຄມເນ –

‘‘ອາຍາຈິໂຕ ສຸມຕິນາ, ເຖເຣນ ຠທນ຺ຕພຸທ຺ຘມິຕ຺ເຕນ;

ປຸພ຺ເພ ມຍູຣທູຕປ,ຏ຺ຏນມ຺ຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ເຕນ.

ປຣວາທວິຘໍສນສ຺ສ, ມຊ຺ຌິມນິກາຍເສຏ຺ຐສ຺ສ;

ຍມຫໍ ປປຎ຺ຈສູທນິ-ມຏ຺ຐກຖໍ ກາຕຸມາຣຠິໍ.

ສາ ຫິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ, ສາຣມາທາຍ ນິຏ຺ຐິຕາ ເອສາ’’ຕິ [ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓. ນິຄມນກຖາ].

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິໍ ນາມ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍຏ຺ຐກຖໍ ຠທນ຺ຕໂຊຕິປາລຕ຺ເຖເຣນ ອາຍາຈິໂຕ ອກາສິ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕເມຕິສ຺ສາ ນິຄມເນ –

‘‘ເອຕິສ຺ສາ ກຣຓຕ຺ຖໍ, ເຖເຣນ ຠທນ຺ຕໂຊຕິປາເລນ;

ສຸຈິສີເລນ ສຸຠາສິຕສ຺ສ ປກາສຍນ຺ຕຎາເຓນ.

ສາສນວິຠູຕິກາເມນ, ຍາຈມາເນນ ມໍ ສຸຠຄຸເຓນ;

ຍໍ ສມຘິຄຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ເຕນາປິ ຊໂນ ສຸຂີ ຠວຕູ’’ຕິ [ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໕.ນິຄມນກຖາ].

ມໂນຣຖປູຣຓິໍ ນາມ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍຏ຺ຐກຖໍ ຠທນ຺ຕໂຊຕິປາລຕ຺ເຖເຣນ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍຣຏ຺ເຐ ກຎ຺ຈິປຸຣາທີສຸ ຈ ສີຫຬທີເປ ມຫາວິຫາຣມ຺ຫິ ຈ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ເຕນ ອາຍາຈິໂຕ, ຕຖາ ຊີວເກນາປິ ອຸປາສເກນ ປິຏກຕ຺ຕຍປາຣຄຸຠູເຕນ ວາຕາຫເຕປິ ອນິຎ຺ຊມານສຠາເວ ທຸເມ ວິຍ ອນິຎ຺ຊມານສທ຺ຘມ຺ເມ ຐິເຕນ ສຸມຕິນາ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີເວນາຠິຍາຈິໂຕ ອກາສິ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕເມຕິສ຺ສາ ນິຄມເນ –

‘‘ອາຍາຈິໂຕ ສຸມຕິນາ, ເຖເຣນ ຠທນ຺ຕໂຊຕິປາເລນ;

ກຎ຺ຈິປຸຣາທີສຸ ມຍາ, ປຸພ຺ເພ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ເຕນ.

ວຣຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ, ¶ ມຫາວິຫາຣມ຺ຫິ ວສນກາເລປິ;

ວາຕາຫເຕ ວິຍ ທຸເມ, ອນິຎ຺ຊມານມ຺ຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມ.

ປາຣໍ ປິຏກຕ຺ຕຍສາ,ຄຣສ຺ສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິເຕນ ສຸມຕິນາ;

ປຣິສຸທ຺ຘາຊີເວນາ,ຠິຍາຈິໂຕ ຊີວເກນາປິ.

ຘມ຺ມກຖານຍນິປຸເຓຫິ, ຘມ຺ມກຖິເກຫິ ອປຣິມາເຓຫິ;

ປຣິກີຬິຕສ຺ສ ປຏິປ,ຊ຺ຊິຕສ຺ສ ສກສມຍຈິຕ຺ຣສ຺ສ.

ອຏ຺ຐກຖໍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣ,ມຫານິກາຍສ຺ສ ກາຕຸມາຣທ຺ໂຘ;

ຍມຫໍ ຈິຣກາລຏ຺ຐິຕິ-ມິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາສນວຣສ຺ສ.

ສາ ຫິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ, ສາຣມາທາຍ ນິຏ຺ຐິຕາ ເອສາ;

ຈຕຸນ຺ນວຸຕິປຣິມາຓາຍ, ປາຬິຍາ ຠາຓວາເຣຫິ.

ສພ຺ພາຄມສໍວຓ຺ຓນ, ມໂນຣໂຖ ປູຣິໂຕ ຈ ເມ ຍສ຺ມາ;

ເອຕາຍ ມໂນຣຖ ປູຣຓີຕິ ນາມໍ ຕໂຕ ອສ຺ສາ’’ຕິ [ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໑໑.ນິຄມນກຖາ].

ອິມາ ຈ ປນ ຈຕສ຺ໂສ ອາຄມຏ຺ຐກຖາໂຍ ກຸຣຸມາໂນ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ມຫາມຫິນ຺ທຕ຺ເຖເຣນາຠຕໍ ມູລຏ຺ຐກຖາສງ຺ຂາຕໍ ມຫາອຏ຺ຐກຖໍເຍວ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ເຈວ ປຸນປ຺ປຸນາຄຕວິຕ຺ຖາຣກຖາມຄ຺ຄສ຺ສ ສໍຂິປນວເສນ ຈ ອກາສິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠ –

‘‘ສີຫຬທີປໍ ປນ ອາຠ,ຕາຖ ວສິນາ ມຫາມຫິນ຺ເທນ;

ຐປິຕາ ສີຫຬຠາສາຍ, ທີປວາສີນມຕ຺ຖາຍ.

ອປເນຕ຺ວານ ຕໂຕຫໍ, ສີຫຬຠາສໍ ມໂນຣມໍ ຠາສໍ;

ຕນ຺ຕິນຍານຸຈ຺ຉວິກໍ, ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ວິຄຕໂທສໍ…ເປ…

ຫິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນາຄຕ-ມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖໍ ປກາສຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ຕຖາ ນິຄມເນປິ –

‘‘ສາ ຫິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ, ສາຣມາທາຍ ນິຏ຺ຐິຕາ ເອສາ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.ນິຄມນກຖາ] ຈ;

‘‘ມູລຏ຺ຐກຖາສາຣໍ, ອາທາຍ ມຍາ ອິມໍ ກໂຣນ຺ເຕນາ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.ນິຄມນກຖາ] ຈ.

ອິມາສໍ ສຣີຣຠູຕປາເຐສຸ ຈ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ວິຍ ‘‘ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ, ກຸຣຸນ຺ທິຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິນິຈ຺ຉຍສໍວຓ຺ຓນາເຠທປ຺ປກາສນໍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາສຸປິ. ¶ ເຕເນຕໍ ຎາຍຕິ ‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຠິຘມ຺ເມສຸ ມຫາອຏ຺ຐກຖາໂຕ ອຎ຺ຎາ ມຫາປຈ຺ຈຣິອາທິນາມິກາ ໂປຣາຓິກາ ສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຍ ເຈວ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາ ຈ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຍາວ ວສຠຣາຊກາລາ (໖໐໙-໖໕໓) ປນ ປາກຏານໍ ສີຫຬິກຕ຺ເຖຣານໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ວາທາ ຈ ວຕ຺ຖູນິ ຈ ເອຕາສຸປິ ທິສ຺ສນ຺ຕິເຍວາຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາກຣຓໍ

ອຏ຺ຐສາລິນິໍ ປນ ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຎ຺ຈ ຘາຕຸກຖາທິປຎ຺ຈປກຣຓສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ຈາຕິ ຕິສ຺ໂສ ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາໂຍ ອຕ຺ຕນາ ສທິສນາເມນ ໂສຕຕ຺ຖກີຄນ຺ຖກາຣເກນ ພຸທ຺ຘໂຆສຠິກ຺ຂຸນາ ອາຍາຈິໂຕ ອກາສິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຕາສຸ –

‘‘ວິສຸທ຺ຘາຈາຣສີເລນ, ນິປຸຓາມລພຸທ຺ຘິນາ;

ຠິກ຺ຂຸນາ ພຸທ຺ຘໂຆເສນ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຠິຍາຈິໂຕ’’ຕິ [ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] ຈ.

‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາ

ອຍໍ ອຏ຺ຐສາລິນີ ນາມ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາ’’ຕິ [ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິຄມນກຖາ] ຈ.

‘‘ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ, ຕສ຺ສາຫໍ ຍາຈິໂຕ ຐິຕຄຸເຓນ;

ຍຕິນາ ອທນ຺ຘຄຕິນາ, ສຸພຸທ຺ຘິນາ ພຸທ຺ຘໂຆເສນ.

ຍໍ ອາຣຠິໍ ຣຈຍິຕຸໍ, ອຏ຺ຐກຖໍ ສຸນິປຸເຓສຸ ອຕ຺ເຖສຸ;

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນໂຕ, ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິໍ ນາມາ’’ຕິ [ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ນິຄມນກຖາ] ຈ.

‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາ

ອຍໍ ສມ຺ໂມຫວິໂນທນີ ນາມ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາ’’ຕິ [ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ນິຄມນກຖາ] ຈ.

ອິມາສຸ ປນ ຕີສຸ ປຎ຺ຈປກຣຓຏ຺ຐກຖາຍ ນາມວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ ອາຍາຈໂກ ຈ ນ ປກາສິໂຕ, ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາຍ ເອວ ສຎ຺ໂຈທິເຕນ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ ສາ ກຕາ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຕສ຺ສາ ນິຄມເນ –

‘‘ກຸສລາທິຘມ຺ມເຠທໍ, ¶ ນິສ຺ສາຍ ນເຍຫິ ວິວິຘຄຓເນຫິ;

ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມ-ມຠິຘມ຺ມປ຺ປກຣຓໍ ສຕ຺ຖາ.

ສຸວິຫິຕສນ຺ນິຏ຺ຐາໂນ, ປຏ຺ຐານໍ ນາມ ຍໍ ປກາເສສິ;

ສທ຺ຘາຍ ສມາຣທ຺ຘາ, ຍາ ອຏ຺ຐກຖາ ມຍາ ຕສ຺ສາຕິ ຈ.

‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ

ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓໍ ນາໂຖ, ອຠິຘມ຺ມມເທສຍິ;

ເທວາຕິເທໂວ ເທວານໍ, ເທວໂລກມ຺ຫິ ຍໍ ປຸເຣ;

ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາ ເອສາ, ສກລສ຺ສາປິ ນິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ [ປຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐ. ໑໙-໒໔.໑] ຈ.

‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາ

ອຍໍ ສກລສ຺ສປິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາ’’ຕິ [ປຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐ. ໑໙-໒໔.໑] ຈ.

ເອກຈ຺ເຈ ປນ ອາຘຸນິກາ ເຖຣາ ‘‘ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາໂຍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ ຍາຈິໂຕ ສງ຺ຆປາລພຸທ຺ຘມິຕ຺ຕໂຊຕິປາລາທີນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ເຖໂຣ ອກາສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ເນສໍ ວິຈາຣຓາ, ອຏ຺ຐສາລິນີສມ຺ໂມຫວິໂນທນີສຸ ‘‘ຕາ ພຸທ຺ຘໂຆເສນ ຍາຈິໂຕ ອກາສີ’’ຕິ ຄນ຺ຖກາເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຎາຍຕິ ‘‘ຕກ຺ກາຣໂກ ອຎ຺ໂຎ, ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ປນ ຕາສຸ ຍາຈກປຸຄ຺ຄໂລເຍວາ’’ຕິ. ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ຈ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ –

‘‘ສີລກຖາ ຘຸຕຘມ຺ມາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ເຈວ ສພ຺ພານິ…ເປ…

ອິຕິ ປນ ສພ຺ພໍ ຍສ຺ມາ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ມຍາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ;

ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມາ ຠິຍ຺ໂຍ, ນ ຕໍ ອິຘ ວິຈາຣຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] –

ເອວໍ ສີລກຖາທີນໍ ອຕ຺ຕນາ ເອວ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕຠາໂວ ມຍາຕິປເທນ ປກາສິໂຕ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ປນ –

‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ສພ຺ພານິ, ຈຣິຍາຠິຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາ;

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນິທໍ, ຍສ຺ມາ ສພ຺ພໍ ປກາສິຕ’’ນ຺ຕິ [ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] –

ເອວໍ ມຍາຕິ ກຕ຺ຕຸປເທນ ວິນາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາປິ ຎາຍຕິ ‘‘ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄກາຣໂກ ອຎ຺ໂຎ, ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາກາຣໂກ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາສຸ ອຠິຍາຈໂກ ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ຈ ຍຕິນາຕິ ຈ ¶ ອິເມເຫວ ສາມຎ຺ຎຄຸຓປເທຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ນ ເຖເຣນາຕິ ສຄາຣວຄຸຓປເທນ, ຕຖາປິ ໂສ ‘‘ວິສຸທ຺ຘາຈາຣສີເລນ ນິປຸຓາມລພຸທ຺ຘິນາ’’ຕິ ຈ, ‘‘ອທນ຺ຘຄຕິນາ ສຸພຸທ຺ຘິນາ’’ຕິ ຈ ອິເມຫິ ອຘິກຄຸຓປເທຫິ ໂຖມິຕຕ຺ຕາ ‘‘ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທິກາຣໂກ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສເຍວາ’’ຕິ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸໍ. ໂສ ຫິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາລໂຕເຍວ ປຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຖໂກວິໂທ ປຣິຍຕ຺ຕິວິສາຣທຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ອູນທສວສ຺ໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ເຖເຣນາຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸນ຺ຕິ.

ຕໍ ປນ ເຕສໍ ອຕິວິຈາຣຓມຕ຺ຕເມວ. ນ ຫິ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອູນທສວສ຺ໂສ’’ຕິ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸໍ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄນິຄມເນປິ ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນາ’’ຕິ ວຈນໂຕ, ນ ຈ ‘‘ວິສຸທ຺ຘາຈາຣສີເລນ, ນິປຸຓາມລພຸທ຺ຘິນາ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອທນ຺ຘຄຕິນາ ສຸພຸທ຺ຘິນາ’’ຕິ ວາ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ທ຺ວີຫິ ທ຺ວີຫິ ຄຸຓປເທຫິ ໂຖມເນນ ສຸໂຖມິໂຕ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ‘‘ນິປ຺ປຠີກຕຂຊ຺ໂຊໂຕ ສມຸເທຕິ ທິວາກໂຣ’’ຕິ ໂຖມນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ນນຸ ອາຈຣິເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ຄນ຺ຖນິຄມເນສຸ –

‘‘ປຣມວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາພທ຺ຘິວີຣິຍປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສີລາຈາຣຊ຺ຊວມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍສມຸທິເຕນ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄເຕນ ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິເຠເທ ສາຏ຺ຐກເຖ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓປ຺ປຠາເວນ ມຫາເວຍ຺ຍາກຣເຓນາ’’ຕິອາທິນາ –

ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຈ຺ຉວິການິ ຄຸຓປທານິ ປກາສິຕານິ, ໂສເຍວ ຈ ໂປຣາຓສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຠິນວສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖານໍ ອາທິກຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ, ອຎ຺ເຎ ປນ ອຠິນວຏ຺ຐກຖາກາຣາ ຕສ຺ເສວ ອນຸວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອວເສສເມກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ອກໍສຸ. ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາສຸ ຈ ໂຍ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂສ ຍຖານຸປ຺ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕເຖວ ວຸຕ຺ໂຕ. ວິເສສໂຕ ປນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວິຠງ຺ຄຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸສຈ຺ຈວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາສຸ ຌານກຖາວຓ຺ຓນາສຸ ຈ ອຍມຕ຺ໂຖ ອຕິວິຍ ປາກໂຏ, ໂຍປິ ຈ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປໂກ ກຕິປຍມຕ຺ໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄນ ວິສທິໂສ ສໍວຓ຺ຓນາເຠໂທ ທິສ຺ສຕິ, ໂສປິ ອາຠິຘມ຺ມິການໍ ມຕານຸສາເຣນ ຍຖາ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕເຖວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຈ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ອຕິເທໂສ ¶ ທິສ຺ສຕິ [ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ອກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ], ຕເຖວ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍມ຺ປິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ອຕິເທໂສ ທິສ຺ສເຕວ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໑;]. ຍທິ ຈ ອຏ຺ຐສາລິນີ ອຎ຺ເຎນ ກຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ກຖໍ ຕາສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຕິເທໂສ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາສຸ ອຠິຍາຈໂກ ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ອາຈຣິເຍນ ສມານນາໂມ ຈູຬພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຍາວຊ຺ຊຕນາ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ຄຫິໂຕ ໂສຕຕ຺ຖກີຄນ຺ຖກາຣໂກ ອຎ຺ໂຎເຍວ, ນ ອາຈຣິຍມຫາພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ. ເຕເນວ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຍຕິນາ’’ຕິ ຈ.

ຍທິ ປນ ເອຕ຺ຕເກນ ນິຏ຺ຐໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວມ຺ປິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ – ກິນ຺ນຸ ໂຂ ສງ຺ຆປາລາທໂຍ ເຖຣາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທີນໍ ກຣຓຕ຺ຖາຍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣໍ ອາຍາຈມານາ ອຕ຺ຕນາ ສມຕ຺ຖຕໂຣຕິ ສທ຺ທຫນ຺ຕາ ອາຍາຈນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ອສທ຺ທຫນ຺ຕາຕິ? ສທ຺ທຫນ຺ຕາເຍວ ອາຍາຈນ຺ຕີຕິ ປາກໂຏເຍວາຍມຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ ສຍໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສມຕ຺ຖຕໂຣວ ສມາໂນ ກສ຺ມາ ອຎ຺ຎໍ ອາຍາເຈຍ຺ຍ. ນ ຫິ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຖາມສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ໂຍພ຺ພນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສຸນ຺ທຣຕຣໍ ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖໍ ກາຕຸໍ ຠາຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາສຸ ຈ ວຸຕ຺ຕວຈນານິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕສໍວຓ຺ຓນາວຈເນຫິ ເອກາກາຣາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖໍ ອຎ຺ໂຎ ກເຣຍ຺ຍ, ກຖມປິ ຕາຫິ ວຈນາກາຣສ຺ສ ວິສທິສຕາ ຠເວຍ຺ຍ ເອວ. ເອຕາສໍ ນິຄມເນ ຈ ທສ຺ສິເຕນ ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາ’’ຕິ ວຈເນນ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສນ ກຕາ’’ຕ຺ເວວ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ເຎນາຕິ. ເຍປິ ‘‘ອຎ຺ເຎນ ກຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕປິ ‘‘ອິມິນາ ນາມ ເຖເຣນາ’’ຕິ ເອກໍສໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕຖາ ທສ຺ເສຕຸຎ຺ຈ ເລສມຕ຺ຕມ຺ປິ ສາຘກວຈນໍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາໂຍປິ ອິທານິ ອາຈຣິເຍຫິ ຈູຬພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ໂວຫຣິເຕນ ພຸທ຺ຘໂຆເສນ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນາຍາຈິໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄວິນຍາຄມຏ຺ຐກຖານໍ ກາຣໂກ ອາຈຣິຍມຫາພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣເຍວ ອກາສີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຍໍ ປນ ມຫາວໍເສ ‘‘ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ສີຫຬທີປາຄມນໂຕ ປຸພ຺ເພ ຊມ຺ພຸທີເປ ວສນກາເລເຍວ ອຏ຺ຐສາລິນິໍ ອກາສີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ –

໒໒໕. ‘‘ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍາກາສິ, ກຈ຺ຉໍ ໂສ ອຏ຺ຐສາລິນິ’’ນ຺ຕິ –

ວຸຕ຺ຕໍ, ¶ ຕໍ ອິທານິ ທິສ຺ສມານາຍ ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ນ ສເມຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠເຍວ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ອຕິທິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາປິ ໂສ ຈ, ສມນ຺ຕປາສາທິກາ ຈ ພຫູສຸ ຐາເນສຸ ອຕິທິສີຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ອາຈຣິເຍນ ສີຫຬທີປໍ ປຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄຎ຺ເຈວ ສມນ຺ຕປາສາທິກຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາເຍວ ກຕຠາໂວ ອຕິວິຍ ປາກໂຏຕິ.

ກງ຺ຂາວິຕຣຓີອຏ຺ຐກຖາກຣຓໍ

ກງ຺ຂາວິຕຣຓິໍ ນາມ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐກຖໍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖໂຣ ໂສຓຕ຺ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວາຈນາມຄ຺ຄນິສ຺ສິຕໍ ສີຫຬປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐກຖານຍໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກມ຺ປິ ປທໍ ປາຬິຍາ ວາ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຫິ ວາ ອວິໂຣເຘຕ຺ວາ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ຕິສ຺ສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ສູຣເຕນ ນິວາເຕນ, ສຸຈິສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິນາ;

ວິນຍາຈາຣຍຸຕ຺ເຕນ, ໂສຓຕ຺ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຊາຕກງ຺ຂານໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓນໍ;

ກງ຺ຂາວິຕຣຓຕ຺ຖາຍ, ປຣິປຸຓ຺ຓວິນິຈ຺ຉຍໍ.

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ວາຈນາມຄ຺ຄນິສ຺ສິຕໍ;

ວຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ ນາເມນ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓິໍ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ [ກງ຺ຂາ ອຏ຺ຐ. ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] ຈ.

‘‘ອາຣຠິໍ ຍມຫໍ ສພ຺ພໍ, ສີຫຬຏ຺ຐກຖານຍໍ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ວາຈນາມຄ຺ຄນິສ຺ສິຕໍ.

ນິສ຺ສາຍ ສາ ອຍໍ ນິຏ຺ຐໍ, ຄຕາ ອາທາຍ ສພ຺ພໂສ;

ສພ຺ພໍ ອຏ຺ຐກຖາສາຣໍ, ປາຬິຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ເກວລໍ.

ນ ເຫຕ຺ຖ ຕໍ ປທໍ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ວິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ ປາຬິຍາ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຫິ ວາ’’ຕິ [ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິຄມນກຖາ] ຈ.

ຘມ຺ມປທຏ຺ຐກຖາກຣຓໍ

ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ສນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກປາຐຏ຺ຐກຖາ ຘມ຺ມປທຏ຺ຐກຖາ ສຸຕ຺ຕນິປາຕຏ຺ຐກຖາ ຈາຕິ, ຍາ ຕາສຸ ທິສ຺ສມານນິຄມນວເສນ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆເສເນວ ກຕາຕິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ວຸຕ຺ຕວຈນານິ ການິຈິ ¶ ການິຈິ ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເກ ວທນ຺ຕິ ‘‘ເນຕາ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສາ’’ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ປນ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຸປຖມ຺ຠກຕ຺ເຖເຣຫິ ປຐມໍ ກຕາ, ປຈ຺ຉາ ອາຈຣິເຍນ ໂອສານໂສຘນວເສນ ປຣິໂຍສາປິຕາ ວາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖໍ ອາຍາຈນ຺ເຕນ ຈູຬພຸທ຺ຘໂຆເສນ ວາ ກຕາ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕໍ ຕຖາ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ຎຖາ ວາ, ອິທານິ ເອກນ຺ຕໂຕ ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ ນ ສຸກຣເມວ. ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ນິຄມນວຈນວເສເນວ ເອຕ຺ຖ ປກາສຍິສ຺ສາມ. ຕາສຸ ຫິ ຘມ຺ມປທຏ຺ຐກຖໍ ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖເຣນ ອາຍາຈິໂຕ ສິຣິກູຏສ຺ສ (ສິຣິກຸຑ຺ຑສ຺ສ) ຣຎ຺ໂຎ ປາສາເທ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຣມ຺ປຣາຠຕໍ ສີຫຬຠາສາຍ ສຓ຺ຐິຕໍ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖໍ ປາຬິຠາສາຍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣຄຕຎ຺ຈ ວຈນກ຺ກມໍ ສມາເສຕ຺ວາ ຄາຖາສຸ ອສໍວຓ຺ຓິຕປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສໍວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ອກາສິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠ –

‘‘ປຣມ຺ປຣາຠຕາ ຕສ຺ສ, ນິປຸຓາ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ;

ຍາ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປມ຺ຫິ, ທີປຠາສາຍ ສຓ຺ຐິຕາ…ເປ…

ກຸມາຣກສ຺ສເປນາຫໍ, ເຖເຣນ ຖິຣເຈຕສາ;

ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິກາເມນ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຠິຍາຈິໂຕ…ເປ…

ຕໍ ຠາສໍ ອຕິວິຕ຺ຖາຣ, ຄຕຎ຺ຈ ວຈນກ຺ກມໍ;

ປຫາຍາໂຣປຍິຕ຺ວານ, ຕນ຺ຕິຠາສໍ ມໂນຣມໍ.

ຄາຖານໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທໍ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ນ ວິຠາວິຕໍ;

ເກວລໍ ຕໍ ວິຠາເວຕ຺ວາ, ເສສໍ ຕເມວ ອຕ຺ຖໂຕ.

ຠາສນ຺ຕເຣນ ຠາສິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ [ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] –

ນິຄມເນ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ວິຫາເຣ ອຘິຣາເຊນ, ກາຣິຕມ຺ຫິ ກຕຎ຺ຎຸນາ;

ປາສາເທ ສິຣິກູຏສ຺ສ, ຣຎ຺ໂຎ ວິຫຣຕາ ມຍາ’’ຕິ [ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໒.ນິຄມນກຖາ].

ເອຕ຺ຖ ຈ ສິຣິກູໂຏ ນາມ ສມນ຺ຕປາສາທິການິຄມເນ ສິຣິປາໂລຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມຫານາໂມເຍວ ຣາຊາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕິ ມເຫສິຍາ ອານຍນໍ ສມາທາປນມາຣພ຺ຠ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ເນ ຘູມຣກ຺ຂປພ຺ພຕວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕນ ສາ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ມຫາວໍເສ –

໓໗-໒໑໒.

‘‘ໂລຫທ຺ວາຣ-ຣລຄ຺ຄາມ-ໂກຏິປສ຺ສາວນວ຺ຫເຍ;

ຕໂຍ ¶ ວິຫາເຣ ກາເຣຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອຠຍຸຕ຺ຕເຣ.

໒໑໓.

ວິຫາຣໍ ກາຣຍິຕ຺ວານ, ຘູມຣກ຺ຂມ຺ຫິ ປພ຺ພເຕ;

ມເຫສິຍາ’ນເຍນາ’ທາ, ຠິກ຺ຂູນໍ ເຖຣວາທິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ກາເລ ສາ ນິຏ຺ຐາປິຕາຕິ ນ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ເອກວີສຕິມວສ຺ເສ ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ໂສ ຈ ຣາຊາ ທ຺ວາວີສຕິມວສ຺ເສ ທິວງ຺ຄໂຕ. ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສາຘິກເອກວສ຺ເສນ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ຈ ອາຄມຏ຺ຐກຖາໂຍ ຕິສ຺ໂສ ຈ ອຠິຘມ຺ມຏ຺ຐກຖາໂຍ ອຍຎ຺ຈ ຘມ຺ມປທຏ຺ຐກຖາ’’ຕິ ສພ຺ພາ ເອຕາ ນ ສກ຺ກາ ນິຏ຺ຐາເປຕຸນ຺ຕິ.

ປຣມຕ຺ຖໂຊຕິກາຏ຺ຐກຖາກຣຓໍ

ປຣມຕ຺ຖໂຊຕິກໍ ນາມ ຂຸທ຺ທກປາຐສ຺ສ ເຈວ ສຸຕ຺ຕນິປາຕສ຺ສ ຈ ອຏ຺ຐກຖໍ ເກນຈິປິ ອນາຍາຈິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອິຈ຺ຉາວເສເນວ ອກາສິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຂຸທ຺ທກປາຐຏ຺ຐກຖາຍ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠ –

‘‘ອຸຕ຺ຕມໍ ວນ຺ທເນຍ຺ຍານໍ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ;

ຂຸທ຺ທການໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເກສຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ.

ຂຸທ຺ທການໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຕິທຸກ຺ກຣາ;

ວຓ຺ຓນາ ມາທິເສເນສາ, ອໂພຘນ຺ເຕນ ສາສນໍ.

ອຊ຺ຊາປິ ຕຸ ອພ຺ໂຠຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ປຸພ຺ພາຈຣິຍນິຈ຺ຉໂຍ;

ຕເຖວ ຈ ຐິຕໍ ຍສ຺ມາ, ນວງ຺ຄໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ.

ຕສ຺ມາຫໍ ກາຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ອິມໍ;

ສາສນຎ຺ເຈວ ນິສ຺ສາຍ, ໂປຣາຓຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍໍ.

ສທ຺ຘມ຺ມພຫຸມາເນນ, ນາຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນກມ຺ຍຕາ;

ນາຎ຺ເຎສໍ ວມ຺ຠນຕ຺ຖາຍ, ຕໍ ສຸຓາຖ ສມາຫິຕາ’’ຕິ.

ພຫູ ປນ ວິຈກ຺ຂຓາ ອິມາ ອາຣມ຺ຠຄາຖາໂຍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ‘‘ເນຕໍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ ວຈນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ເນສໍ ວິຈິນນາກາໂຣ, ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ຫິ ຍໍ ກຎ຺ຈິ ຄນ຺ຖໍ ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນນ ອຎ຺ເຎນ ອາຍາຈິໂຕວ ກໂຣຕິ, ອິຘ ປນ ໂກຈິປິ ອາຍາຈໂກ ¶ ນຕ຺ຖິ. ປຸນປິ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ໂປຣາຓສີຫຬຏ຺ຐກຖໍ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ‘‘ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໍ ນິສ຺ສາຍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາວ ກໂຣຕິ, ອິຘ ປນ ຕາທິສີປິ ປຏິຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖິ. ປຸນປິ ອາຈຣິໂຍ ອຕິຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖານໍ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈາຄມານໍ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສໍວຓ຺ຓນາຣມ຺ເຠປິ ທຸກ຺ກຣຠາວໍ ນ ກເຖຕິ, ອິຘ ປນ ‘‘ສາສນໍ ອໂພຘນ຺ເຕນ ມາທິເສນາ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ສາສນສ຺ສ ອພຸທ຺ຘຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ‘‘ອຕິທຸກ຺ກຣາ’’ຕິ ຈ ກເຖຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເນຕໍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ວິຍ ວຈນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ, ອາຈຣິໂຍ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄນ຺ຖນິຄມເນສຸ ‘‘ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິປ຺ປເຠເທ ສາຏ຺ຐກເຖ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓປ຺ປຠາເວນາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓປ຺ປຠາວໍ ປກາເສສິ, ໂສ ‘‘ສາສນໍ ອໂພຘນ຺ເຕນ ມາທິເສນ ອຕິທຸກ຺ກຣາ’’ຕິ ອີທິສໍ ວຈນໍ ນ ກເຖຍ຺ຍເຍວາຕິ.

ຊາຕກຏ຺ຐກຖາກຣຓໍ

ຊາຕກຏ຺ຐກຖາປິ ຈ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖເຣເນວ ກຕາຕິ ວທນ຺ຕິ, ກາຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສຕິ. ສາ ປນ ອຕ຺ຖທສ຺ສິຕ຺ເຖເຣນ ຈ ພຸທ຺ຘມິຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ຈ ມຫິສາສກນິກາຍິເກນ ຈ ພຸທ຺ຘເທວຕ຺ເຖເຣນາຕິ ຕີຫິ ເຖເຣຫິ ອຠິຍາຈິໂຕ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໍ ນິສ຺ສາຍ ກຕາ. ອິມິສ຺ສາປິ ນາມວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕໍ ຫິມິສ຺ສາ ອາຣມ຺ເຠ –

‘‘ພຸທ຺ຘວໍສສ຺ສ ເອຕສ຺ສ, ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໍ;

ຍາຈິໂຕ ອຠິຄນ຺ຕ຺ວານ, ເຖເຣນ ອຕ຺ຖທສ຺ສິນາ.

ອສໍສຏ຺ຐວິຫາເຣນ, ສທາ ສຸທ຺ຘວິຫາຣິນາ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘມິຕ຺ເຕນ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຎ຺ຎຸນາ.

ມຫິສາສກວໍສມ຺ຫິ, ສມ຺ຠູເຕນ ນຍຎ຺ຎຸນາ;

ພຸທ຺ຘເທເວນ ຈ ຕຖາ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສຸທ຺ຘພຸທ຺ຘິນາ.

ມຫາປຸຣິສຈຣິຍານໍ, ອານຸຠາວໍ ອຈິນ຺ຕິຍໍ;

ຕສ຺ສ ວິຊ຺ໂຊຕຍນ຺ຕສ຺ສ, ຊາຕກສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ.

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ວາຈນາມຄ຺ຄນິສ຺ສິຕໍ;

ຠາສິສ຺ສໍ ຠາສໂຕ ຕໍ ເມ, ສາຘຸ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ ສາຘໂວ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ¶ ຈ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄນ຺ຖຠາເວນ ປາກຏາຫິ ສພ຺ພຏ຺ຐກຖາຫິ ສຫ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ກຣຓປ຺ປກາໂຣ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ.

ສກລໂລກປຕ຺ຖາຣກາຣຓໍ

ກິສ຺ເສສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ສກລໂລເກ ປຕ຺ຖໂຏຕິ? ປຣິສຸທ຺ຘປິຏກປາຬິນິສ຺ສຍຠາວໂຕ, ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫຠາວໂຕ, ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານໍ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນຠາວໂຕ, ປຣສມຍວິວຊ຺ຊນໂຕ, ສກສມຍວິສຸທ຺ຘິໂຕ, ສີລຘຸຕງ຺ຄສມຖອຠິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາປເຠທາທີນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓວິຠາຄໂຕ, ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ປຏິປຕ຺ຕິນຍປຣິທີປນໂຕ, ອຸຕ຺ຕານານາກຸລປທພ຺ຍຎ຺ຊນສງ຺ຂຕຠາວໂຕ, ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຖຠາວໂຕ, ປສາທນີຍານໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕາປາທນສມຕ຺ຖານໍ ວຕ຺ຖູນຎ຺ຈ ທີປນໂຕຕິ ເອວມາທີຫິ ອເນກສເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ເອສ ສກລໂລເກ ປຕ຺ຖໂຏ ຊາໂຕ.

ອຍຎ຺ຫິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຣູຬ຺ຫປຣິສຸທ຺ຘປາຬິປິຏກເມວ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ໂຕ, ນ ມຫາສງ຺ຆິກາທີນໍ ສຕ຺ຕຣສນ຺ນໍ ນິກາຍານໍ ປິຏກໍ, ນປິ ມຫາຍານິການໍ ປິຏກໍ. ສປຣິວາຣໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍຎ຺ຈ ເອຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓເມວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອາຈຣິເຍນ ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠ –

‘‘ສີລກຕາ ຘຸຕຘມ຺ມາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ເຈວ ສພ຺ພານິ;

ຈຣິຍາວິຘານສຫິໂຕ, ຌານສມາປຕ຺ຕິວິຕ຺ຖາໂຣ.

ສພ຺ພາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ, ປຎ຺ຎາສງ຺ກລນນິຈ຺ຉໂຍ ເຈວ;

ຂນ຺ຘາຘາຕາຍຕນິ,ນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຣິຍານິ ເຈວ ຈຕ຺ຕາຣິ.

ສຈ຺ຈານິ ປຈ຺ຈຍາກາຣ,ເທສນາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘນິປຸຓນຍາ;

ອວິມຸຕ຺ຕຕນ຺ຕິມຄ຺ຄາ, ວິປສ຺ສນາຠາວນາ ເຈວ.

ອິຕິ ປນ ສພ຺ພໍ ຍສ຺ມາ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ມຍາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ;

ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມາ ຠິຍ຺ໂຍ, ນ ຕໍ ອິຘ ວິຈາຣຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຄມຏ຺ຐກຖານໍ ອວຍວຠາເວນ ກໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕາ ວິຍ ໂປຣາຓສີຫຬຏ຺ຐກຖານໍ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ເຈວ ປຸນປ຺ປຸນາຄຕມຕ຺ຖານໍ ສໍຂິປນວເສນ ຈ ປຣສມຍວິວຊ຺ຊນວເສນ ຈ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ປຣິສຸທ຺ຘວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສກສມຍສ຺ສ ທີປນວເສນ ຈ ກໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອາຈຣິເຍນ –

‘‘ອປເນຕ຺ວານ ¶ ຕໂຕຫໍ, ສີຫຬຠາສໍ ມໂນຣມໍ ຠາສໍ;

ຕນ຺ຕິນຍານຸຈ຺ຉວິກໍ, ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ວິຄຕໂທສໍ.

ສມຍໍ ອວິໂລເມນ຺ໂຕ, ເຖຣານໍ ເຖຣວໍສປທີປານໍ;

ສຸນິປຸຓວິນິຈ຺ຉຍານໍ, ມຫາວິຫາເຣ ນິວາສີນໍ;

ຫິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນາຄຕ-ມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖໍ ປກາສຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] ຈ.

‘‘ມຊ຺ເຌ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ເອສ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອາຄມານຎ຺ຫິ;

ຐຕ຺ວາ ປກາສຍິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາຠາສິຕມຕ຺ຖໍ.

ອິຈ຺ເຈວ ກໂຕ ຕສ຺ມາ, ຕມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວານ ສທ຺ຘິເມຕາຍ;

ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິຊານຖ, ທີຆາຄມນິສ຺ສິຕໍ ອຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ] ຈ.

‘‘ສາ ຫິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ, ສາຣມາທາຍ ນິຏ຺ຐິຕາ ເອສາ;

ເອກາສີຕິປມາຓາຍ, ປາຬິຍາ ຠາຓວາເຣຫິ.

ເອກູນສຏ຺ຐິມຕ຺ໂຕ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄປິ ຠາຓວາເຣຫິ;

ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນຕ຺ຖາຍ, ອາຄມານໍ ກໂຕ ຍສ຺ມາ.

ຕສ຺ມາ ເຕນ ສຫາຍໍ, ອຏ຺ຐກຖາ ຠາຓວາຣຄຓນາຍ;

ສຸປຣິມິຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຈຕ຺ຕາລີສໍ ສຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.ນິຄມນກຖາ] ຈ.

ຍທິ ຈາຍໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ອາຈຣິເຍນ ອາຄມຏ຺ຐກຖາໂຍ ວິຍ ອກຕ຺ວາ ໂປຣາຓສີຫຬຏ຺ຐກຖາໂຍ ຈ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓປ຺ປຠາເວເນວ ກໂຕ ອສ຺ສ, ນາຍໍ ອາຄມຏ຺ຐກຖານໍ ອວຍໂວຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ ອສ຺ສ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ‘‘ອາຄມຏ຺ຐກຖາໂຍ ມຫາຏ຺ຐກຖາຍ ສາຣຠູຕາ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ປນ ນ ຕສ຺ສາ ສາຣຠູໂຕ, ເກວລໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ມຕິຍາວ ກໂຕ’’ຕິ ເອວເມວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ອສ຺ສ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ກໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ຕາສໍ ອາຄມຏ຺ຐກຖານໍ ກຣຓາກາເຣເນວ ກໂຕຕິ ຈ, ຕໂຕເຍວ ມຫາຏ຺ຐກຖາຍ ສາຣຠູໂຕຕິ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອກຈ຺ເຈ ປນ ວິຈກ຺ຂຓາ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ຄນ຺ເຖສຸ ອຸຕ຺ຕຣປກ຺ຂສາສນິການໍ ອສ຺ສໂຆສນາຄຊ຺ຊຸນວສຸພນ຺ຘຸອາທີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຍ ໂປຣາຓຄນ຺ເຖ ອນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓເນວ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ ຘມ຺ມກຖາວິເສສໍ ອທິສ຺ວາ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ອນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓປ຺ປຠາເວເນວ ອຠິນວຄນ຺ຖຸປ຺ປາທນໍ ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ. ¶ ຕໍ ເຕສໍ ຄຣຫາວຈນມ຺ປິ ສມານໍ ເຖຣວາທີນໍ ປສໍສາວຈນເມວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຖຣວາທິໂນ ຫິ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ພຸທ຺ເຘເນວ ຠຄວຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເທເສຕພ຺ໂພ ເຈວ ຘມ຺ໂມ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ ຈ ວິນໂຍ ອນວເສເສນ ເທສິໂຕ ເຈວ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ຈ, ໂສເຍວ ຘມ຺ມວິນໂຍ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ເນຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເຈວ ຄຫຏ຺ເຐຫິ ຈ ຍຖາຣຫໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ນ ຕໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມວິນໂຍ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ຄເວເສຕພ຺ໂພ. ຍທິ ປນ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມວິນໂຍ ເກນຈິ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ກຖິໂຕ ອສ຺ສ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ຕກ຺ກິໂນ ສາສນໍ ໂຫຕິ ນ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ. ຍໍ ຍໍ ປນ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອຕ຺ຖໂຕ ອປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂປຣາຓເກຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາຉຬຠິຎ຺ຎາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນຫິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຊານນ຺ເຕຫິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ສໍວຓ຺ຓິຕນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ອຕ຺ຕໂນມຕິວເສນາ’’ຕິ. ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆໂສ ຈ ເຕສໍ ເຖຣວາທີນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ໂສປິ ຕເຖວ ຊານາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ອາຈຣິເຍນ –

‘‘ພຸທ຺ເຘນ ຘມ຺ໂມ ວິນໂຍ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ,

ໂຍ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຕເຖວ ຎາໂຕ;

ໂສ ເຍຫິ ເຕສໍ ມຕິມຈ຺ຈຊນ຺ຕາ,

ຍສ຺ມາ ປຸເຣ ອຏ຺ຐກຖາ ອກໍສຸ.

ຕສ຺ມາ ຫິ ຍໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ,

ຕໍ ວຊ຺ຊຍິຕ຺ວານ ປມາທເລຂໍ;

ສພ຺ພມ຺ປິ ສິກ຺ຂາສຸ ສຄາຣວານໍ,

ຍສ຺ມາ ປມາຓໍ ອິຘ ປຓ຺ຑິຕານໍ.

ຕໂຕ ຈ ຠາສນ຺ຕຣເມວ ຫິຕ຺ວາ,

ວິຕ຺ຖາຣມຄ຺ຄຎ຺ຈ ສມາສຍິຕ຺ວາ…ເປ…

ຍສ຺ມາ ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ວຓ຺ຓນາປິ,

ສກ຺ກຈ຺ຈ ຕສ຺ມາ ອນຸສິກ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ].

ເຕເນວ ອາຈຣິໂຍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມວິນຍໍ ວາ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖໍ ວາ ອນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວາ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຈິຕໂລກິຍຄນ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ນ ກຎ຺ຈິ ຄນ຺ຖໍ ອກາສິ. ຍທິ ປນ ຕາທິສໍ ກເຣຍ຺ຍ, ¶ ຕໍ ເຖຣວາທິໂນ ມຫາປເທສສຸຕ຺ເຕ [ທີ. ນິ. ໒.໑໘໘; ອ. ນິ. ໔.໑໘໐] ວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິທໍ ນ ເຈວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ, ພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ຈ ເຖຣສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍຸໍເຍວ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ອຍໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານໍ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນາທິວເສເນວ ອາຈຣິເຍນ ກໂຕ, ຕໂຕເຍວ ເຖຣວາທິໂນ ຕໍ ມຫາປເທສສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິທໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ, ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ຈ ເຖຣສ຺ສ ສຸຄ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນາປາຍໍ ສກລໂລເກ ປຕ຺ຖໂຏ ໂຫຕິ.

ສີລຘຸຕງ຺ຄາທີນໍ ວິຠາໂຄ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິນຍປຣິທີປນຎ຺ຈ ປາກຏເມວ. ຕຖາຍໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍປທວາກ຺ເຍຫິ ເຈວ ອນາກຸລປທວາກ຺ເຍຫິ ຈ ຕນ຺ຕິນຍານຸຣູປາຍ ປາຬິຄຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ສງ຺ຂໂຕ, ຕໂຕເຍວ ຈສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຸໂນ ວິສຸທ຺ຘຊ຺ຌາສຍາ ຂເຓ ຂເຓ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ເຈວ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອນປ຺ປກໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ.

ອເນການິ ເຈຕ຺ຖ ປສາທາວຫານິ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸອາທີນິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໕] ສີຫຬວຕ຺ຖູນິ ຈ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸອາທີນິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໙] ຊມ຺ພຸທີປວຕ຺ຖູນິ ຈ ທີປິຕານິ. ຕານິ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕານໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ພລວປສາໂທ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ມຍມ຺ປິ ອີທິສາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘປິຏກປາຬິນິສ຺ສຍຕາທີຫິ ອເນກສເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ອຍໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ ສກລໂລເກ ປຕ຺ຖໂຏ ຊາໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຈາຍໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ເອວໍ ອຎ຺ຎາປິ ອາຈຣິເຍນ ກຕາ ຕິປິຏກສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາໂຍ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານໍ ຠາສາປຣິວຕ຺ຕນຠາວາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ສກລໂລເກ ປຕ຺ຖຏາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປນ ກິມຕ຺ຖໍ ກໂຕຕິອາທີນມ຺ປິ ປຎ຺ຫານມຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິຠາວິໂຕວ ໂຫຕີຕິ.

ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

໑.

ສມ຺ຠາວນີຍສ຺ສ ¶ ສຸຘີວຣານ-

ມາທຕ຺ຕຘີຣິຏ຺ຐປທສ຺ສ ຍສ຺ສ;

ປຎ຺ຎາທິຊາຕາ ລລິຕາ ຄຸຓາຠາ,

ຠາເຕວ ໂລກມ຺ຫິ ສຕໍ ມຸທາຍ.

໒.

ສ ພຸທ຺ຘໂຆສາວ຺ຫຖິຣຄ຺ຄຘີມາ,

ວິທູນ’ມຈ຺ຈນ຺ຕສມາທຣາ’ທາ;

ສຠາວຊໍ ພ຺ຍຕ຺ຕິສສຕ຺ຕິລທ຺ຘໍ,

ສິຣິໍ ທຘາເຕວ ສຸພຸທ຺ຘໂຆໂສ.

໓.

‘‘ສມ຺ພຸທ຺ຘເສຏ຺ເຐ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ມິໍ,

ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ທສເມ ສຕມ຺ຫິ;

ຊາໂຕ’’ຕິ ຎາໂຕ ວິພຸເຘຫິ ພຸທ຺ຘ-

ໂຆສງ຺ກຸໂຣ ປຕ຺ຕສມຕ຺ຕມານີ.

໔.

ວິຎ຺ຎູ ວິທູ’ມສ຺ສ ປຸມຄ຺ຄຊາເຕ,

ສຎ຺ຊາຕຕໍ ທກ຺ຂິຓເທສຠາເຄ;

ຣມ຺ເມ’ນ຺ທິຍສ຺ມິໍ ສຸຊນາກຣສ຺ມິໍ,

ຕຕ຺ຕຕ຺ຖເມສີນ’ມຍໍ ປຕີຕິ.

໕.

ໂມຣຓ຺ຑຄາມມ຺ຫິ ສ ຕຕ຺ຖ ຊາໂຕ,

ປຸຎ຺ຎານິໂຕ ວິປ຺ປກຸລມ຺ຫິ ສມ຺ມາ;

ສູຣສ຺ສ ໂລກຕ຺ຖສມາວຫຕ຺ຖໍ,

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຍາ’ທ຺ຍຣຸໂຓວ ຣໍສິ.

໖.

ສໍວທ຺ຘພຸທ຺ຘີ ສ ປວຸທ຺ຘິປຕ຺ໂຕ,

ອາຣາຘຍໍ ຎາຕິຄຓໍ ສເທວ;

ເວເທສຸ ວິຊ຺ຊາສຸ ຕທຎ຺ຎສິປ຺ປ-

ຄນ຺ເຖສ຺ວນາຍາສປວີຓຕາ’ຄາ.

໗.

ສຸທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕີນ ວິເວຈເນນ,

ສາຣານຸ’ສາໂຣຕິ ວິວິຎ຺ຈມາໂນ;

ເວເທສ຺ວ’ສາຣຕ຺ຕ’ມພຸຊ຺ຌິ ຍສ຺ມາ,

ຕຸຏ຺ຐິໍ ສ ນາປຊ຺ຊິ ສຸເຕນ ເສນ.

໘.

ອນ຺ເວສໂຕ ¶ ຕສ຺ສ ປສຕ຺ຖສາຣໍ,

ສທ຺ຘມ຺ມສາໂຣ ສວເນນ ລທ຺ໂຘ;

ນິນ຺ໂນວ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສ ສາສນມ຺ຫິ,

ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ’ປຄມາຍ ຕຕ຺ຖ.

໙.

ຘມ຺ມາຠິລາສີ ສ ວິໂຣຈິ ຕຕ຺ຖ,

ສໍລທ຺ຘປພ຺ພຊ຺ຊຸປສມ຺ປໂທວ;

ເຖເຣ’ປສງ຺ກມ຺ມ ວິສຸທ຺ຘເຖຣ-

ວາທີນິກາຍມ຺ຫິ ປຕີຕປຎ຺ເຎ.

໑໐.

ຕທາ ຫິ’ສຸໍ ທກ຺ຂິຓອິນ຺ທິຍມ຺ຫິ,

ນິວາສິໂນ ເຖຣິຍວໍສຊາຕາ;

ຕທຎ຺ຎວາທີ ຈ ມຸນີ ມຸນິນ຺ທ-

ມຕໍ ຍຖາລທ຺ຘິ ປກາສຍນ຺ຕາ.

໑໑.

ສທ຺ຘມ຺ມສາຣາຘິຄມາຍ ຠິຍ຺ໂຍ,

ປາຬິໍ ສມຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ ຊິເນຣິຕໍ, ສາ;

ຊິວ຺ຫຄ຺ຄລີລາ ມນສາ’ສິຕາ’ສ຺ສ,

ລກ຺ຂີວ ປຸຎ຺ເຎ ນິວສໍ ພຠາສ.

໑໒.

ເອວໍ ຕມຸຄ຺ຄຓ຺ຫ’ມໂພຘິ ສມ຺ມາ,

‘‘ເອກາຍໂນຍໍ ສຸວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ;

ມຄ຺ໂຄ ວິວຏ຺ຏາຘິຄມາຍ’’ ຕຕ຺ໂຖ-

ຍ຺ໂຍຄໍ ສມາປຊ຺ຊິ ປຣໍ ປຣຕ຺ຕີ.

໑໓.

ສຠາວປຎ຺ຎາ ມຫຕີ ຈ ສຕ຺ຖ-

ນ຺ຕໂຣປລທ຺ຘາ ວິປຸລາວ ວິຊ຺ຊາ;

ເຕນສ຺ສ ພຸທ຺ໂຘຕ຺ຕິສມຸທ຺ທຕິຓ຺ເຓ,

ອກິຈ຺ຉສາຘິຕ຺ຕປຠາວ’ມຎ຺ຎາ.

໑໔.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ກິຕ຺ຕີວ ສຸກິຕ຺ຕິໂຆໂສ,

ວຕ຺ຕິສ຺ສເຕ’ຈ຺ຈສ຺ສ ຄຣູ ວິຍຕ຺ຕາ;

ອຕ຺ຖານ຺ວິຕໍ ນາມມກໍສຸ ພຸທ຺ຘ-

ໂຆໂສຕິ ສມ຺ພຸທ຺ຘມຕງ຺ຄຕສ຺ສ.

໑໕.

ມຍູຣທູຕວ຺ຫຍປຏ຺ຏນສ຺ມິໍ,

ນິວສ຺ສ ¶ ກຎ຺ຊີວ຺ຫປຸຣາທິເກ ຈ;

ສ ອນ຺ຘກາຂ຺ຍາຕສເທສິຍຏ຺ຐ-

ກຖໍ ສມຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ ສມາຫິຕຕ຺ໂຕ.

໑໖.

ຕາວຕ຺ຕເກນສ຺ສ ສຸເມຘສສ຺ສາ-

ສນ຺ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕຕຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ;

ສມ຺ພຸທ຺ຘວາຓີສຸ ສມຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ,

ອຎ຺ຎາຕຸມິຈ຺ຉາ ມຫຕີ ອຊາຍິ.

໑໗.

ມຫາມຫິນ຺ທາທິວສີວເຣຠິ,

ສມາຠຕາ ຍາຏ຺ຐກຖາ ສສາຣາ;

ສເຖຣວາທາ ສຸວິນິຈ຺ຉຍາ ຈ,

ຕທາ ວິຠາຕາ ວຕ ລງ຺ກຍາ’ສຸໍ.

໑໘.

ປວຕ຺ຕິເມຕໍ ວິທິຍ’ສ຺ສ ເມຕ-

ທໂຫສິ ‘‘ຍໍ ນູນ’ຠິຣາມລງ຺ກໍ;

ອລງ຺ກໂຣນ຺ຕິໍ ຣຕນາກຣໍວ,

ອຸເປຈ຺ຈ ສິກ຺ເຂ’ຏ຺ຐກຖາ ມຫນ຺ຕີ.

໑໙.

ຕາ ຠາສຍາ ສີຫຬິກາຍ ຣຈ຺ຈາ,

ຕນ຺ຕິໍ ສມາໂຣປ຺ຍ ນວໍ ກເຣຍ຺ຍໍ;

ເອວຎ຺ຫິ ເທສນ຺ຕຣິຍານ ພຸທ຺ຘ-

ມານີນມຕ຺ຖໍ ຂລຸ ສາຘເຍ’’ຕິ.

໒໐.

ປຸເຣ ຈ ລງ຺ກາຄຕສາສນໍ ຍໍ,

ສຸນິມ຺ມລິນ຺ທູວ ຫິມາທິມຸຕ຺ໂຕ;

ປຠາສິ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຕທາຎ຺ຎວາທ-

ມນາກຸລໍ ຕາ’ກຸລຕໍ ຊຄາມ.

໒໑.

ຊິນມ຺ຫິ ນິພ຺ພານຄເຕ ຫິ ວສ຺ສ-

ສຕນ຺ຕເຣ ສາສນິກາ ສມຄ຺ຄາ;

ສມານວາທາ ຊິນສາສນມ຺ຫິ,

ນ ໂກຈິ ເຠໂທປິ ຕທາ ອໂຫສິ.

໒໒.

ປຈ຺ຉາ ¶ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມທຸມາຫເຕຠ຺ຍ-

ຘມ຺ເມຫິ ວາເຕຫິ ປຏິຈ຺ຈ ປາເປ;

ຊາເຕຫິ ສໍວິຄ຺ຄມນາ ສມາຍ,

ເຖເຣ’ສ’ມຸຍ຺ໂຍຄມກໍສຸ ທຬ຺ຫໍ.

໒໓.

ສງ຺ຄີຕິໂຍ ກຈ຺ຈ ສຸເປສເລຫິ,

ນິຄ຺ຄຍ຺ຫມານາປິ ຖິເຣຫິ ທຬ຺ຫໍ;

ຉິນ຺ນາປິ ຣຸກ຺ຂາ’ສ຺ສຸ ປຸໂນຣຸຫາວາ-

ກາສຸໍວ ຘມ຺ມໍ ວິນຍາ’ຎ຺ຎຖາ ເຕ.

໒໔.

ນານາຄຓາ ເຕ ຈ ອເນກວາທາ,

ສໍສຄ຺ຄກາຣາ ຊິນສາສເນ’ສຸໍ;

ວາເທຠິ ອຎ຺ເຎຫິ ຊິເນຣິເຕຠ຺ຍ-

ສຸທ຺ຘາຍມານາ ວິນຍຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ.

໒໕.

ວາທາ ຈ ວາທີ ປິຏການິ ເຕສໍ,

ລງ຺ກໍ ມລງ຺ກໍວ ກຣໍ’ປຍາຕາ;

ປຏິຄ຺ຄເຫສຸໍ ປ຺ຍຠຍາທິວາສີ,

ນາຎ຺ເຎ ມຫາຂ຺ຍາຕວິຫາຣວາສີ.

໒໖.

ຍຖາ ຈ ພຸທ຺ຘາຠິຫິຕາວ ປາຬິ,

ຕທຕ຺ຖສາຣາ ຈ ວສີຠິ ຎາຕາ;

ນ ‘‘ເຕຘ ໂວກ຺ກມ຺ມ ວິສຸທ຺ຘເຖຣ-

ວາທີ ວິວາທີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິ ກາຈິ.

໒໗.

ຊີວໍວ ຣກ຺ຂິໍສຸ ສເຖຣວາທໍ,

ຕນ຺ຕິໍ ຕທຕ຺ຖຎ຺ຈ ສນິຓ຺ຓຍໍ ເຕ;

ຕສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາວ ຕທຎ຺ຎວາທິ-

ວາເທຠິ ຫນ຺ຕຸໍ ຈຸ’ປຄນ຺ຕຸມທ຺ຘາ.

໒໘.

ຕໍວາທສໍເຠທຠຍຎ຺ຈ ມຎ຺ຎຍາ,

‘‘ທຸທ຺ຘາຣເວລາປິ ຠເຍຫິ ຕນ຺ຕິນໍ;

ສມ຺ໂມຫຕາທີຫິ ຠເວ’’ຕິ ໂປຕ຺ຖກໍ,

ອາໂຣປ຺ຍ ສມ຺ມາ ປຣິປາລຍິໍສຸ ເຕ.

໒໙.

ຕທາ ¶ ຫິ ເຕສໍ ປຏິພາຫເນ ຣຓ-

ວິທໍວ ສິກ຺ຂໍ ຊິນສາສນທ຺ຘໂຣ;

ສ ພຸທ຺ຘໂຆໂສ ມຸນິ ພຸທ຺ຘິປາຏໂວ,

ຄໂຕ’ສິ ທີປໍ ວຣຕມ຺ພປຓ຺ຓິກໍ.

໓໐.

ລງ຺ກໍ ອຸເປຈ຺ຈ ສ ມຫາຏ຺ຐກຖາຓ຺ຓວສ຺ສ,

ປາຣໍ ປຣໍ ວິຕຣເຓ ຖິຣນິຓ຺ຓໂຍວ;

ສໍສຸທ຺ຘວໍສຊນິວາສມຫາວິຫາຣ-

ມາຄາ’ມ຺ພຣໍວ ອຸທຍິນ຺ທຸ’ປໂສຠຍນ຺ໂຕ.

໓໑.

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ທກ຺ຂິຓທິສາຍ ວສີ ສ ຕຕ຺ຖ,

ໂສຠໍ ປຘານຆຣສຎ຺ຎິຕປາຣິເວຓໍ;

ປາສາທ’ມຸຕ຺ຕມ’ມກາ ສຸຊເນຠິ ເສພ຺ຍໍ,

ສນ຺ໂຕ ມຫານິຄມສາມິ ສຸຈິຓ຺ຓຘມ຺ໂມ.

໓໒.

ສມ຺ມາ ຈ ໂຍຄມກຣີ ພຸຘພຸທ຺ຘມິຕ຺ຕ-

ເຖຣາທິ’ມນ຺ຕ’ມຸປຍາຕ’ມນູນຕນ຺ເຕ;

ສໍເສວິໂຕ ວິວິຘຎາຍປພຸທ຺ຘິຍາ ໂສ,

ສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມວິນຍຏ຺ຐກຖາສ຺ວ’ນູນໍ.

໓໓.

ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ’ສ ສມເຍ ສມຍນ຺ຕເຣ ຈ,

ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວ ວິວຏໍວ ນິຫີຕມຕ຺ຖໍ;

ເຖຣາ ສມຄ຺ຄຊິນມຄ຺ຄມຕາ’ມຕາສີ,

ມຎ຺ຎິໍສຸ ນຄ຺ຆຣຕນໍວ ສຸທຸລ຺ລຠນ຺ຕິ.

໓໔.

ວິຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມວິນຍຕ຺ຖຍຖິຈ຺ຉທາເນ,

ຈິນ຺ຕາມຓີຕິ ສຸນິຣູປິຕພຸທ຺ຘິຣູປໍ;

ຍສ຺ເສ’ຕ຺ຖ ນິຈ຺ຉິຕມໂນ ກວິສງ຺ຆປາລ-

ຕ຺ເຖຣຸຕ຺ຕໂມ ຊນຫິຕາຍ ນິໂຍຊຍີ ຕໍ.

໓໕.

‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ສນ຺ຕິ ວິວິຘາ ປຏິປຕ຺ຕິຄນ຺ຖາ,

ເກສຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ຕຸ ນ ພຸທ຺ຘມຕານຸສາຣໍ;

ສໍສຸທ຺ຘເຖຣສມເຍຫິ ຈ ເຕ ວິຣຸທ຺ຘາ,

ຕສ຺ມາ ກໂຣຕຸ ວິມລໍ ປຏິປຕ຺ຕິຄນ຺ຖໍ’’.

໓໖.

ເມຕ຺ຕາທຍມ຺ພຸທວນໍ ¶ ຊນຠູມິຍໍ’ສ,

ສໍວສ຺ສເຕ ຈ’ຣິຍມຄ຺ຄຄມຄ຺ຄ’ມຄ຺ຄໍ;

ສໍໂສຘນຕ຺ຖ’ມິຕິ ‘‘ປຕ຺ຖິຕເຖຣອາສໍ,

ປູເຣສ຺ສ’ເມຕ’’ມິຕິ ກາສິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ.

໓໗.

ວີຣານຸກມ຺ປສຕິໂຍຊິຕພຸທ຺ຘິມາ ສໍ,

ໂອຄ຺ຄຍ຺ຫ, ຄຍ຺ຫ ຈ’ ຂິລຏ຺ຐກຖາ ສຕນ຺ຕີ;

ສາຣໍ ສເຂທ’ມນເປກ຺ຂິຍ ສາຘຸກໍ ສ,

ຍໍ’ກາສິ, ກໍ ນຸ’ຘ ນ ໂຣຈຍເຕ ພຸຘໍ ໂສ.

໓໘.

ວຸຕ຺ເຕ’ຕ຺ຖ ຠາວປຣມາວ ສຠາວຘມ຺ມາ,

ວຕ຺ຖູ ຈ ປີຕິສຸຂເວທນິຍາ’ນິຕາວ;

ປຸຓ຺ໂຓວ ສພ຺ພປຏິປຕ຺ຕິນເຍຫິ ເຈໂສ,

ປຸປ຺ຜາຠິຜຸລ຺ລປວນໍວ ວິຣາຊເຕ’ຍໍ.

໓໙.

ຍໍ ປສ຺ສິຍານ ປຣິກປ຺ປິຍ ຣຕ຺ນສາຣ-

ຄພ຺ຠໍ ວິສຸທ຺ຘິ’ມຠິຍາຕຸ’ມເປກ຺ຂມານາ;

ຕໍ ສາຣ’ມາທິຍິຕຸ’ມາສຸ ປຍຸຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕາ,

ທິສ຺ວາ ຫິ ນຄ຺ຆຣຕນໍ ນນຸ ວຊ຺ຊເຍ ນ.

໔໐.

ກນ຺ຕາ ປທາວລິ’ຫ ຕນ຺ຕິນຍານຸສາຣາ,

ສາຣາຕິສາຣນຍປນ຺ຕິ ປສິທ຺ຘສິທ຺ຘາ;

ອຕ຺ຖາ ຈ ສນ຺ຕິນຸຄມາຍ ຕຸລາຍມາໂນ-

ຍ຺ໂຍເຄນ ເມຕ຺ຖ ຫິ ວິນາ ປຏິປຕ຺ຕິ ກາ’ຎ຺ຎາ.

໔໑.

ອາຠາຕິ ສຕ຺ຖຸ ຈຕຸຣາຄມມຊ຺ຌໂຄ’ຍໍ-

ອຕ຺ເຖ ປກາສຍິຫ ຠາຓຸວ ເນກທພ຺ເພ;

ເມຘາວິປີຕິຊນນໍ’ສ ວິຘານ’ເມຕໍ-

ຕີຕຎ຺ຫິ ຍາວ ກວິໂຄຈຣ’ມສ຺ສ ຎາຓໍ.

໔໒.

ທິຏ຺ຐາວ ຕິກ຺ຂມຕິ’ມສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄ-

ສມ຺ປາທເນນ ສມຸປາຕ຺ຕສຸຘີປເທຠິ;

ເຕນສ຺ສ ພຸທ຺ຘວຈນຕ຺ຖວິຠາວນາຍ,

ປພ຺ຍຕ຺ຕສຕ຺ຕິ ວິທິຕາ ວິທິຕາຄເມຫິ.

໔໓.

ຂ຺ຍາຕໍ ¶ ກວີຠິ’ຘິຄຕໍ ຍສ’ມາວເຫນ,

ເຖຣສ຺ສ ສຸທ຺ຘມຕິພຸທ຺ຘສິຣີວ຺ຫຍສ຺ສ;

ໂລກຕ຺ຖ’ມາວິກຕປຕ຺ຖນ’ມາທິຍານ,

ສາມຎ຺ຈ ນິນ຺ນຫທເຍນ ຊນານ’ມຕ຺ເຖ.

໔໔.

ສມ຺ພຸທ຺ຘຠາວວິທິເຕນິ’ມິນາ ສມນ຺ຕ-

ປາສາທິກາວ຺ຫວິນຍຏ຺ຐກຖາ ປຓີຕາ;

ສູໂຣ’ທິເຕ ວິຍ ຕຍາ ວິນຍຕ຺ຖມູຬ຺ຫາ-

ມູຬ຺ຫີ ຠວນ຺ຕິ ຊິນນີຕິປຖາ’ຘິຄນ຺ຕ຺ວາ.

໔໕.

ລງ຺ກາ ອລງ຺ກຕິກຕາວ ມຫາມຫິນ຺ທ-

ຕ຺ເຖເຣນ ຍາ ຈ ວິນຍຏ຺ຐກຖາ’ຠຕາ, ຕໍ;

ກນ຺ຕາຍ ສີຫຬຄິຣາຍ ຄິຣາຍມານາ,

ອຈ຺ຈນ຺ຕກນ຺ຕພຫຸລາ ມຸນໂຍ ປຸຣາ’ສຸໍ.

໔໖.

ອຎ຺ຎາ ຈ ປຈ຺ຈຣິ-ກຸຣຸນ຺ທິສມຎ຺ຎິຕາທີ,

ທີປໍ ປທີປກຣຓີ ວິນຍມ຺ຫິ ຍາ’ສຸໍ;

ສງ຺ຄຍ຺ຫ ຕາສ’ມຂິລຕ຺ຖນເຍ ຈ ເຖຣ-

ວາເທ ຈ ມຸຕ຺ຕຣຕນານິວ ເມກສຸຕ຺ເຕ.

໔໗.

ຕາເຫວ ສີຫຬນິຣຸຕ຺ຕິຍຸຕຎ຺ຈ ຕນ຺ຕິໍ,

ອາໂຣປິຍານ ຣຸຈິຣໍ ອຖ ວິຕ຺ຖຕຎ຺ຈ;

ມຄ຺ຄໍ ສມາສນວເສນ ຍຖາ ສມຕ຺ຕ-

ໂລເກນ ຍາ ຄຣຸກຕາ ກຕມານນາ’ກາ.

໔໘.

ສຸທ຺ຘນ຺ວຍາຄຖວິຣາ ຈ ວິສຸທ຺ຘເຖຣ-

ວາທີ ວິສຸທ຺ຘວິນຍາຄມປຸຊ຺ຊຘມ຺ມາ;

ສຸທ຺ຘໍ ກຣິໍສຸ ນ ຍເຖ’ນ຺ຕິ ຕທຎ຺ຎວາທາ,

ອິຈ຺ຈາທິ’ມາວິກຣິຍາ’ສິ ນິທານເມຕ຺ຖ.

໔໙.

ຍສ຺ມິໍ ມນຸຎ຺ຎປທປນ຺ຕິ ສຸຠາ ສຸໂພຘາ,

ອຕ຺ຖາ ຈ ປີຕິສມ’ວິມ຺ຫຍຕາທິຠາວີ;

ຈິຕ຺ຣາ ວິຈິຕ຺ຣມຕິຊາ ກວິຈິຕ຺ຕຫໍສາ,

ຕສ຺ມາ ຣສາຍຕິ ຕທຕ຺ຖນຸສາຣິນໍ ຍໍ.

໕໐.

ອຈ຺ຈນ຺ຕສາຄຣນິຠາ ¶ ວິວິຘາ ນຍຕ຺ຖາ,

ສນ຺ເຕ’ຕ຺ຖ ຍາ’ສຸ ວິນຍຏ຺ຐກຖາ ປຸຣາຓາ;

ຕາສໍ ຍຖາຠິມຕປນ຺ຕິ ສຸຕນ຺ຕິກຕ຺ຕໍ,

ກິຎ຺ຫິ’ສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ພລວີຣ’ປຏິຈ຺ຈ ກາຕຸໍ.

໕໑.

ອຸຍ຺ໂຍຄ’ມສ຺ສ ກຣຸຓາປຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຈ,

ປຎ຺ຎາສຫາຍສຫິຕໍ ພລວຎ຺ຈ ທຬ຺ຫໍ;

ລທ຺ຘາວ ຍາ ນິຂິລໂລກມນຸຎ຺ຎຠູຕາ,

ເມຘາວິນໍ’ນຸສຠຄາວ ວິຣາຊເຕ ສາ.

໕໒.

ວິຎ຺ຎູຠິ ຍາ ‘‘ວິນຍສາຄຣປາຣຕິຓ຺ເຓ’’,

ສມ຺ຠາວິຕາ ‘‘ສຸຕຣຓາຍຕິ ສີຆວາຫາ’’;

ອິຈ຺ຈາຠິມານິຕຄຸຓາ’ຊ຺ຊ ຣຣາຊ ຍາວ,

ກິໍ ຍໍ ຖິຣໍ ລຫຸ ວິນສ຺ສຕິ ທຸປ຺ປສຍ຺ຫໍ.

໕໓.

‘‘ຍາ ພ຺ຍາປິນີ’ຂິລນຍສ຺ສ ສຸໂພຘິນີ ຈ,

ໂສຕູຠິ ເສວິຕສທາຕນຘມ຺ມຣງ຺ຄໍ;

ກຕ຺ວານ ໂລກປຫິເຕ ສຄຸເຓ ທຘນ຺ຕີ,

ຐາຕູ’’ຕິ ນຏ຺ຐ’ມຸປຄາ’ຏ຺ຐກຖາ ປຸຣາຓາ.

໕໔.

ຊນາຠິສຕ຺ຕາຍ ທຍາຍ ໂຈທິໂຕ,

ວິເຉຊ຺ຊ ເຂທໍ ວິນຍມ຺ຫິ ສາຘຸນໍ;

ອຖາຄມານ’ຏ຺ຐກຖາວິຘານເນ,

ຘຸຣໍ ທຘາຕຸໍ’ຠິມຸຂາ’ສິ ໂສ ສຸຘີ.

໕໕.

ປທ຺ມໍວ ຜຸລ຺ລາຠິນຕໍ ສຸຠາຓຸຠໍ,

ລທ຺ຘານ ຜຸລ຺ລໍ’ຕິສຍາ’ສິ ເຈຕນາ;

ທາຐາທິນາເຄນ ຖິຣຄ຺ຄຘີມຕາ,

ຍາ ປຕ຺ຖິຕາ’ຣພ຺ຠ ຕທຕ຺ຖສິຊ຺ຌເນ.

໕໖.

ທີຆາຄມຕ຺ເຖສຸ ສພຸທ຺ຘິວິກ຺ກມ-

ມາຄມ຺ມ ສາຣາຘິຄມາ ສຸມງ຺ຄລ-

ນາມານຸຄນ຺ຕາວ ວິລາສິນີຕິ ຍາ,

ສໍວຓ຺ຓນາ ໂລກຫິຕາຍ ສມ຺ຠວີ.

໕໗.

ຄມ຺ຠີຣເມຘາວິສຍາຄມມ຺ຫິປິ,

¶ ອາຣພ຺ຠ ພຸທ຺ຘິໍ’ສ ສຸນິມ຺ມລີກຕາ;

ວິຎ຺ຎາຕພຸທ຺ຘາຠິມຕາ ພຫູ ຊນາ,

ອຎ຺ຎຕ຺ຖສາຘາ ມຫຕຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘິໂຍ.

໕໘.

ສາ’ນີຕວິທ຺ວາກ຺ຂິມນາ ມນາຍິຕາ,

ກນ຺ຕາຄເມ ຘມ຺ມສຠາຍເຕ ສທາ;

ເຕເນວ ມຎ຺ເຎ’ຫ ຕິໂຣກຕາ ຕຍາ,

ກິໍ ສີຆຄ’ຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຖຎ຺ຎຄາມິກາ.

໕໙.

ປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕາ’ມ຺ພຣ’ມມ຺ພຸໂທ ຍຖາ,

ໂລກຕ຺ຖສາຘີປິ ມຫາສຍໍ ມຕິ;

ຕສ຺ມາ’ສ຺ສ ສິທ຺ຘາ’ຏ຺ຐກຖາປຣມ຺ປຣາ,

ພຸທ຺ຘິປ຺ປທານາຍ’ ຫຸວຸໍ ນວາ ນວາ.

໖໐.

ພຸທ຺ຘາທິມິຕ຺ຕໍ ຖິຣເສຏ຺ຐ’ມຸທ຺ທິສໍ,

ສໍວຓ຺ຓນາ ຈາສິ ປປຎ຺ຈສູທນີ;

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖສາເຣ ຊິນມຊ຺ຌິມາຄເມ,

ລທ຺ຘານ ປີຕິໍ ສຸຊນາ ສເມນ຺ຕຸ’’ຕິ.

໖໑.

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ‘‘ສາຣຕ຺ຖປກາສິນີ’’ຕິ ຍາ,

ສາ ໂຊຕິປາລສ຺ສ ຍຖາຠິລາສິຕໍ;

ໂລກໍ ຍຖານາມິກສາຣທີປນາ,

ຠາຕາ’ສິ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນປນ຺ຖທາ.

໖໒.

ສມ຺ປູຣິ ກາຕຸໍ’ສ ມໂນຣໂຖ ຍຍາ,

ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນ຺ຕາຄມມຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ;

ຕນ຺ນາມເຘຍ຺ຍໍ ສຸຊນຎ຺ຈ ຊີວກໍ,

ໂສ ໂຊຕິປາລຎ຺ຈ ປສຕ຺ຖຘີຕິມໍ.

໖໓.

ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຍໍ’ກາສິ ປວີຓຕໍ ກຣໍ,

ພຸທ຺ຘາທິສໍເສພ຺ຍສຸມຄ຺ຄທສ຺ສເນ;

ສທ຺ຘມ຺ມປຸປ຺ຜານ’ ວນາຍິຕາ’ສິ ສາ,

ວິທ຺ວາລິສງ຺ຆສ຺ສ ສທາວຄາຫຓາ.

໖໔.

ເຍນ’ຕ຺ຕລທ຺ຘິໍ ¶ ປຊຫນ຺ຕຸ ສາຘໂວ,

ທຸພ຺ໂພຘຘມ຺ເມ ຈ ສຠາວທີປເນ;

ພຸຊ຺ຌນ຺ຕຸ, ອິຈ຺ຈາສິ’ຠິຘມ຺ມສາຄໂຣ,

ຕຕ຺ຖາ’ວຕາຣໍ ສຸກເຣນ ສາຘິນີ.

໖໕.

ເມຘາວິລາສາ’ສ຺ສ’ຫຸວຸ’ຏ຺ຐສາລິນີ,

ກນ຺ຕາ ຈ ສມ຺ໂມຫວິໂນທນີຕິ ຍາ;

ຕາ ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ສຕຸລ຺ຍນາມິກ-

ມາຄມ຺ມ ຊາຕາ ສຸຊນຕ຺ຖສາຘິນີ.

໖໖.

ອຎ຺ຎາ ຈ ປຎ຺ຈຏ຺ຐກຖາ’ຠິຘມ຺ມເຊ,

ຠາເວ ນິຘາເຍ’ຕ຺ຖ ຍຖາ’ສ຺ສຸ ສຸຕ຺ຕຣາ;

ຄມ຺ຠີຣມຕ຺ເຖສຸ ປວິທ຺ຘພຸທ຺ຘິຕໍ,

ສມ຺ປາທນີ ສຕ຺ຖຸ’ຕຸລຕ຺ຕທີປນີ.

໖໗.

ໂສຓາວ຺ຫເຖຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈ ຍາຈນໍ,

ຕາ ຍາຍ ກງ຺ຂາ ວິຕຣນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຍາ ປາຕິໂມກ຺ຂມ຺ຫິ, ຕທນ຺ວຍາວ຺ຫຍໍ,

ສໍວຓ຺ຓນໍ’ກາສິ ສ ຘີມຕໍ ວໂຣ.

໖໘.

ສມຕ຺ຕໂລກຏ຺ຐວິຠາວິຣຎ຺ຊນາ,

ກເຕ’ມິນາ ຘມ຺ມປທສ຺ສ ວຓ຺ຓນາ;

ຖິຣໍ ສມຸທ຺ທິສ຺ສ ກຸມາຣກສ຺ສປໍ,

ສຕໍ ມນໍ ປີຕິປຜຸລ຺ລິຕໍ ຍຍາ.

໖໙.

ອຎ຺ຎາ’ສ຺ສ ຍາ ສຸຕ຺ຕນິປາຕ-ຂຸທ຺ທກ-

ປາຐຕ຺ຖທາຕາ ປຣມຕ຺ຖໂຊຕິກາ;

ສໍວຓ຺ຓນາ ຊາຕກຕນ຺ຕິ ມຓ຺ຑນາ,

ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ໂລກສ຺ສ ຫິຕປ຺ປທີປິນີ.

໗໐.

ນິສ຺ເສສໂລກມ຺ຫິ ປຈາຣຓິຈ຺ຉາ,

ລງ຺ກາຄຕານ’ຏ຺ຐກຖານ’ມທ຺ຘາ;

ຍາ ເຖຣວາທີນ’ມປູຣິ ພຸທ຺ຘ-

ໂຆສຄ຺ຄເຖຣສ຺ສ ປຠາວລທ຺ຘາ.

໗໑.

ຠທ຺ທໍ’ສ ¶ ນາມຎ຺ຈ, ຄຸຓາ ມນຸຎ຺ຎາ,

ສມຄ຺ຄຄາມີ’ນຸກໂຣນ຺ຕິ ເຕສໍ;

ສສງ຺ກສູຣາ ຫິ ສທາຕນາ ເຍ,

ໂລກໍ ປໂມທຎ຺ຈ ກຣໍ ຈຣນ຺ຕິ.

໗໒.

ສຸພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ວິຠາວິສຕ຺ຕິ-

ປພ຺ຍຕ຺ຕິ’ມາຣພ຺ຠ ຖິຣາສຠສ຺ສ;

ສມຄ຺ຄໂລໂກ ຫິ ສຸເຖຣວາເທ,

ມານໍ ປວຑ຺ເຒສິ ອນຎ຺ຎຊາຕໍ.

໗໓.

ພຸທ຺ໂຘຕິ ນາມໍ ຠຸວນມ຺ຫິ ຍາວ,

ສຸພຸທ຺ຘໂຆສສ຺ສ ສິຍາ ນ ກິຎ຺ຫິ;

ລທ຺ຘາ ຫິ ສາຘູຠິ ມໂຫປກາຣາ,

ມຫຄ຺ຆວິຕ຺ຕານິວ ຕໍສກາສາ.

໗໔.

ຂີເຍຖ ວຓ຺ໂຓ ນ ສມຸທ຺ຘໂຏປິ,

ນນ຺ວ’ສ຺ສ ເນກາ ຫິ ຄຸຓາ ອນນ຺ຕາ;

ໂກ ນຸ’ທ຺ຘເຣຍ຺ຍາ’ ຂິລສາຄໂຣເທ,

ຕຖາປິ ມຎ຺ຎນ຺ຕຸ ສຸຘີ ສທາ ເຕຕິ.

ຉຏ຺ຐສງ຺ຄີຕິຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສງ຺ຆສມິຕິຍາ ປກາສິຕາຍໍ

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄນິທານກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.