📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອນຸທີປນີປາຐ

໑. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫອນຸທີປນາ

ອນນ຺ຕຎ຺ຎາຓໍ ນຕ຺ວານ, ໂລກາໂລກກຣໍ ຊິນໍ;

ກຣິສ຺ສາມິ ປຣມຕ຺ຖ-ທີປນິຍາ ນຸທີປນິໍ.

[ຕຕ຺ຖ, ໂລກາໂລກກຣນ຺ຕິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍໍ ຈຕຸສ຺ສຈ຺ຈຘມ຺ມເທສນາໂລກກາຣກໍ. ປຣມຕ຺ຖທີປນີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຸວິໂຘ ປຘານຕ຺ໂຖຈ ປຣິຍາຍຕ຺ໂຖຈ. ຕຕ຺ຖ ປຘານຕ຺ໂຖ ປຣມຕ຺ໂຖນາມ, ປຘານຕ຺ໂຖຕິຈ ປທວາກ຺ຍານໍ ມຸຂ຺ຍຕ຺ໂຖ ອຸຊຸກຕ຺ໂຖ. ປຣິຍາຍຕ຺ໂຖປິ ໂກຈິ, ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ ອຕ຺ໂຖ ປຣມຕ຺ໂຖ ເຍວ. ປຣມຕ຺ຖໍທີເປຕິປກາເສຕີຕິປຣມຕ຺ຖທີປນີ]. ຕໍປຣ ມຕ຺ຖທີປນິໍກໂຣນ຺ໂຕອາຈຣິໂຍ ປຖມໍຕາວ ພຸທ຺ຘສ຺ສຠຄວໂຕ ປຓາມໍກໂຣຕິ ‘‘ອຸທຍາຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸທຍາ’’ຕິ ອຸທຍໂຕອຸຄ຺ຄມນໂຕ. ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິ ຍສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘມຫາສູຣສ຺ສ. ‘‘ເອກສ຺ສາ’’ຕິ ອທຸຕີຍສ຺ສ, ອສທິ ສສ຺ສວາ. ‘‘ສທ຺ຘມ຺ມຣໍສິຊາລິໂນ’’ຕິ ເອຕ຺ຖສທ຺ຘມ຺ໂມຕິສຕ຺ຖຸສາ ສນຘມ຺ໂມວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖຈ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາໂຕ ເທສນາສທ຺ຘມ຺ໂມອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ສທ຺ຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍຣໍສິຊາລໍອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສທ຺ຘມ຺ມຣໍສິຊາລີ. ຕສ຺ສສທ຺ຘມ຺ມຣໍສິຊາລິໂນ. ‘‘ປພຸຊ຺ຌິໍສູ’’ຕິ ວິກສິໍສຸ, ຈຕຸສ຺ສຈ຺ຈຎ຺ຎາຓວິກາສໍຕຎ຺ຎາຓສມ຺ຜຸລ຺ລໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຊນມ຺ພຸຊາ’’ຕິ ຊນສງ຺ຂາຕາອມ຺ພຸຊາ. ຕຕ຺ຖຊນານາມ ອິຘໂພຘເນຍ຺ຍສຕ຺ຕາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ເຍສພ຺ພຎ຺ຎຸເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈຕຸສ຺ສຈ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ. ອມ຺ພຸຊາຕິປທຸມາ. ‘‘ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ເຕມຫາສເຣຕິ’’ ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ຕ ສງ຺ຂາເຕ ຊນມ຺ພຸຊມຫາສເຣ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ນາມທສສຫສ຺ສ ຈກ຺ກວາຬໍ, ຍໍ ເອກໍ ພຸທ຺ຘກ຺ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຕ຺ຖ ຈ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘຠາວຕ຺ຖາຍ ປຖມມຫາຠິນີຫາຣກາລາທີສຸ ເອກປ຺ປຫາເຣນປຖວິກມ຺ປນາທີນິປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖຈວສນ຺ຕາເທວພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ພຸທ຺ຘປຣິສາໂຫນ຺ຕິ. ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ເຕມຫາສເຣຍສ຺ສ ເອກສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມຣໍສິຊາລິໂນ ມຫາສູຣສ຺ສ ອຸທຍາ ຕສ຺ມິໍ ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ເຕ ມຫາສເຣ ຊນມ຺ພຸຊາປພຸຊ຺ຌິໍສູຕິໂຍຊນາ.

‘‘ຕໍ ມຫາສູຣ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘມຫາສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ. ຊນມ຺ພຸຊ ສນ຺ຕາເນສຸປວຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂມຫຕມໍນູທຕິ ອປເນຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມຣໍສິຊາລໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີຕິ ມຫາໂມຫຕໂມນຸໂທ. ຕໍ ‘‘ມຫາໂມຫຕໂມນຸທໍ’’.

ເອວໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສປຓາມໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຓາມປ຺ປໂຍຊນໍ ປຣິຓາເມນ຺ໂຕ ‘‘ສຎ຺ຊາຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ໂສມຫາສູໂຣມຍ຺ຫໍ ຫທເຍ ສຎ຺ຊາຕໍ ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປນູທຕ’’ນ຺ຕິໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຎ຺ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸຊາຕໍ, ອນມຕຄ຺ເຄສໍສາເຣ ທຬ຺ຫໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕໂມຂນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ມຫາໂມຫຕໂມຂນ຺ຘໍ. ສພ຺ພກິເລສຕໂມຂນ຺ຘໍ ວາ. ອນ຺ຕຣາຍກຣານິ ອຸປວີຬໂກປຆາຕກກມ຺ມານິປິ ຕໂມຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕານິ ເອວ. ຕຖາ ໂຣຄາທໂຍ ອນ຺ຕຣາຍ ຘມ຺ມາປິ ຕໂມຊາຕິກາເອວຕໂມຕມປຣາຍໂນຕິອາທີສຸ. ‘‘ປນູທຕ’’ນ຺ຕິ ປນູທຕຸ, ອປເນຕຸ, ອນ຺ຕຣຘາເປຕຸ.

ເອວໍ ສປ຺ປໂຍຊນໍ ປຓາມໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ສນິທານໍ ຄນ຺ຖປ຺ປຏິຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ໂປຣາຓເກຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນິທານໍ ນາມ ຄນ຺ຖປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ. ກຕຘໍປນຕນ຺ຕິ, ສາຣຕ຺ຖາຠິມານີນໍ ຍາຈນຎ຺ຈສງ຺ຄຫສ຺ສວິປຸລຕ຺ຖຕາ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ສກາຣຓໍ ຍາຈນໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຸນ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ສອຸປມໍວິປຸລຕ຺ຖຕໍທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ຄນ຺ຖປ຺ປກາຣ ຄນ຺ຖຄຸເຓຫິ ສຫຄນ຺ຖປ຺ປຏິຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາທິຄາຖາຍໍ ‘‘ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ໂປຣາຓເກຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ວຓ຺ຓິຕາ ພຫູວຓ຺ຓນາ ອິຘໂລກມ຺ຫິທິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ວຓ຺ຓນາ’’ຕິ ໂປຣາຓຏີກາໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈສຕິ ກສ຺ມາ ອຠິນວໍ ວຓ຺ຓນໍ ຍາຈນ຺ຕີຕິ. ‘‘ເຍ ສາຣຕ຺ຖາຠິມານິໂນ, ເຕ ຕາຫິພຫູຫິ ໂປຣາຓວຓ຺ຓນາຫິຕຸຏ຺ຐິໍ ນວິນ຺ທນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຍາຈນ຺ຕີ’’ຕິໂຍຊນາ. ເອເຕນ ອປ຺ປສາຣຕ຺ຖາ ເອວ ຕາໂປຣາຓວຓ຺ຓນາໂຍຕິປິ ທີເປຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕຸຏ຺ຐິ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍ. ນວິນ຺ທນ຺ຕິນປຏິລຠນ຺ຕິ. ‘‘ເຍ’’ຕິເຍຊນາ.

ສາຣຕ຺ຖເມວ ອຠິມາເນນ຺ຕິ, ວິເສເສນ ນນ຺ທນ຺ຕິສີເລນາຕິ ສາຣຕ຺ຖາຠິມານິໂນ. ເຕນວິນ຺ທນ຺ຕີຕິປຸຣິເມນສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸນ ‘‘ເຕ’’ຕິ ຕາຫິ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອວິນ຺ທນ຺ຕາ ເຕຊນາ. ‘‘ມ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ‘‘ສງ຺ຄມ຺ມາ’’ຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ຍສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖສ຺ສທີປນໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມິສ຺ສາຏີກາຍ ‘‘ປຣມຕ຺ຖທີປນີ’’ຕິ ນາມໍປິ ສິທ຺ຘໍໂຫຕິ. ‘‘ມຫຓ຺ຓເວ’’ຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ. ‘‘ຣຕນານີ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທີນິ ຣຕນານິ. ‘‘ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ. ‘‘ຍຖິຈ຺ຉກໍວີ’’ຕິຍຖິຈ຺ຉິຕໍປິ. ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕກໍວີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ທຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ’’ຕິ ທເທຍ຺ຍຸໍ. ກາມໍ ທທນ຺ຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຍ຺ຍາທິວຈນານໍ ອນຸມຕິ ອຕ຺ເຖປວຕ຺ຕນໂຕ. ‘‘ນວຕ຺ຕພ຺ພາວອູນຕາ’’ຕິ ມຫຓ຺ຓເວຣຕນານໍ ອູນຕາຫານິຕາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາວ. ກສ຺ມາ, ອປຣິມາຓ ຣຕນາຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ. ຍໂຕ ໂສ ສາຄໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສານໍຘນຣຕນານໍ ເຄຫຄພ຺ຠສທິສຕ຺ຕາສາຄໂຣຕິ ຫິສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ຕເຖເວຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖ ສງ຺ຄເຫຕເຖວ. ‘‘ວິປຸລຕ຺ຖາ’’ຕິ ມຫນ຺ຕາ ອຕ຺ຖາ. ‘‘ຣຕນູປມາ’’ຕິ ມຫຓ຺ຓເວ ຣຕນສທິສາ. ‘‘ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍປີ’’ຕິ ອເນກສຕວາຣໍປິ. ‘‘ວຓ຺ເຓຍ຺ຍຸໍ’’ຕິ ກາມໍວຓ຺ເຓນ຺ຕຸ. ‘‘ປຣິຍາທິນ຺ນາ’’ຕິ ປຣິໂຕ ອນວເສສໂຕ ອາທິນ຺ນາ ຄຫິຕາ. ປຣິກ຺ຂີຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ນເຫສ຺ສເຣ’’ຕິ ນເຫສ຺ສນ຺ຕິ ນຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິ ຍສ຺ມາຈ ຍາຈນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາຈ ປຣິຍາທິນ຺ນານເຫສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ. ‘‘ຕາສຸວຓ຺ຓນາສູ’’ຕິ ຕາສຸ ໂປຣາຓຏີກາສຸ. ‘‘ວຓ຺ຓນ’’ນ຺ຕິ ອຠິນວວຓ຺ຓນໍ, ອຠິນວຏີກໍກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກີທິສໍວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນານາສາຣຕ຺ຖ ສມ຺ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸຕ຺ຕານປທພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານປທຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານວາກ຺ຍຎ຺ຈ. ‘‘ນາຕິສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣ’’ນ຺ຕິ ນາຕິສງ຺ເຂປໍນາຕິວິຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ. ມນ຺ທາ ພຸທ຺ຘິ ເຍສໍ ເຕ ມນ຺ທພຸທ຺ຘິໂນ. ‘‘ມນ຺ທາ’’ຕິ ມຸທຸກາ. ‘‘ພຸທ຺ຘີ’’ຕິ ຎາຓໍ. ມນ຺ທພຸທ຺ຘິໂນ ໂສຕຸຊເນ ປໂພເຘຕິ ວິກາເສຕິ, ຎາຓ ວິກາສໍປາເປຕີຕິ ມນ຺ທພຸທ຺ຘິປ຺ປໂພຘນາ. ‘‘ກຣິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ກຣິສ຺ສາມິ. ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິ ຕໍວຓ຺ຓນໍ. ‘‘ປຣມຕ຺ເຖສຸປາຏວຕ຺ຖິໂນສຸຓນ຺ຕູ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ປຏຸໂນຠາໂວປາຏວໍ. ປຏຸໂນຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສປຓ຺ຑິຕສ຺ສ. ປາຏເວນ ອຕ຺ໂຖ ເຍສໍ ເຕ ປາຏວຕ຺ຖິໂນ. ອິຕິສທ຺ໂທ ປຣິສມາປນໂຊຕໂກ. ໂສ ຫິ ຄນ຺ຖາຣພ຺ຠວິຘານສ຺ສ ອິຘປຣິສມາປນໍ ປຣິນິຏ຺ຐານໍ ຎາເປຕຸໍ ຄນ຺ຖາຣພ຺ຠວາກ຺ຍສ຺ສປຣິຍນ຺ເຕ ໂຍຊິໂຕ. ອວຍວ ວາກ຺ຍານໍ ປິໂຍຊີຍຕິເຍວ. ເອສນໂຍສພ຺ພຕ຺ຖ.

ຄນ຺ຖາຣພ຺ຠຄາຖາວຓ຺ຓນານິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ເອວໍ ຄນ຺ຖາຣພ຺ຠວິຘານໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ອາທິຄາຖາຍ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ສມ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ ກາຣຓປ຺ຜລສໍໂຍຄໍ. ຕຕ຺ຖ ຄາຖາປວຕ຺ຕນໍ ກາຣຓໍ ນາມ. ປຎ຺ຈປິຓ຺ຑຕ຺ຖ ທສ຺ສນໍ ຜລໍ ນາມ. ກາຣຓປ຺ຜລສໍໂຍໂຄ ສມ຺ພນ຺ໂຘນາມ. ‘‘ສປ຺ປໂຍຊເນ’’ຕິ ຜລປ຺ປໂຍຊນສຫິເຕ. ຄນ຺ເຖນ ອຠິຘາຕພ຺ໂພ ກເຖຕພ຺ໂພຕິ ຄນ຺ຖາຠິເຘຍ຺ໂຍ. ນິປຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ນິປຈ຺ຈໍ. ນິປຈ຺ຈ ກິຣິຍາ, ນິປຈ຺ຈາກາໂຣ, ນິປຈ຺ຈກາຣສ຺ສກຣຓນ຺ຕິ ສມາໂສ. ‘‘ສາ’’ຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍວນ຺ທນາ. ທສ຺ສິຕາຕິສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອຠິຫິຕາ’’ຕິ ກຖິຕາ. ປກາສິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ປຘານຕ຺ຖຠູຕາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖຠູຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທຸວິໂຘຫິ ອຕ຺ໂຖວຈນຕ຺ໂຖ ຈ ອຠິຘານຕ຺ໂຖຈ. ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຄໂຕ, ປຸຣິໂສຕິ ວຸຕ຺ເຕຄຈ຺ຉຕິ ປເທນ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຍໂກຈິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວຈນຕ຺ໂຖນາມ. ປຸຣິໂສຕິ ປເທນທສ຺ສິໂຕ ປຘານຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ໂຖ ອຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ໂຖ ນາມາຕິ. ‘‘ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ, ຈຕຸຘາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ;

ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕສິກໍ ຣູປໍ, ນິພ຺ພານມິຕິ ສພ຺ພຖາ. ຕິ

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາເຍວຈ ເຕຈຕ຺ຕາໂຣ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ ເອວ ອິຘປຘານຕ຺ຖຠູຕາຕິ ຈ, - ປຘານຕ຺ຖາເອວ ອິຘຄນ຺ຖາຠິເຘຍ຺ຍ ຠາເວນ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ຈວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເກຈິປນວເທຍ຺ຍຸໍ, ເຕອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ ສງ຺ຄຫປ຺ປກຣຓໍ ປຕ຺ຕາ ວິສຸໍ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖານາມຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ ນາມ. ອິຘ ຈ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖາ ເອວ ອຠິເຘຍ຺ຍຠາເວນ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຠິເຘຍ຺ໂຍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫປ຺ປເທນາຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ. ເຕອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ ສງ຺ຄຫປ຺ປກຣຓໍ ປຕ຺ຕາປິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ ເອວນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ວິສຸໍ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖານາມ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາຕິຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນຕຸວຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຕິ. ເອວຎ຺ຈສຕິ ສງ຺ຄຫິຕຠາວມຕ຺ຕໍ ວິສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ຕເທວ ອິຘ ອຠິເຘຍ຺ໂຍ ນາມ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຄຫິຕຠາໂວປິ ອຠິເຘຍ຺ໂຍ ເຍວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ຄຫິຕຠາໂວ’’ຕິຈິຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ, ເຈຕສິກສງ຺ຄໂຫຕິອາທິນາ ສງ຺ຄຫຓກິຣິຍາ. ສາ ສງ຺ຄຫິເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຎ຺ຎາ ນໂຫຕິ. ເຕສ຺ເວວຘມ຺ເມສຸສງ຺ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຄຫິຕຠາໂວປິ ອຠິເຘຍ຺ໂຍ ເຍວາ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິເຕຫິ ອຎ຺ຎານໂຫຕິ, ເຕ ສ຺ເວວ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ສາປນ ຄນ຺ຖສ຺ສປຘານຕ຺ໂຖ ນໂຫຕິ. ອິຘ ຈ ປຘານຕ຺ໂຖວ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໍນສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ນສຸນ຺ທຣນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນຫິໂສ’’ຕິອາທິໍ. ເອຕ຺ຖຈຫິສທ຺ໂທ ອິມສ຺ສ ວາກ຺ຍສ຺ສເຫຕຸວາກ຺ຍຠາວໍ ໂຊເຕຕິ. ເອສນໂຍປຣຕ຺ຖປິ. ‘‘ອິໂຕປຏ຺ຐາຍ ຈາ’’ຕິອາທິ ຄນ຺ຖ ຄຣຸໂທສວິວຊ຺ຊນໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມສ຺ສສງ຺ຄຫສ຺ສາ’’ຕິ ອິມສ຺ສອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫສ຺ສ. ‘‘ທຸຕີຍາ’’ຕິທຸຕີຍາຏີກາ. ‘‘ທ຺ເວປີ’’ຕິ ທ຺ເວປິຏີກາໂຍ. ‘‘ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄມຫາຏີກາ’’ຕິ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ກຕາປຣມຕ຺ຖມຎ຺ຊູສານາມຏີກາ. ສາ ພ຺ຣມ຺ມຣຏ຺ເຐ ຕິຣິຍປພ຺ພຕວາສິນາ ເຖເຣນກຕໍ ຈູຬຏີກໍ ອຸປາທາຍ ມຫາຏີກາຕິ ປາກຏາ. ຕໍສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຄນ຺ຖປ຺ປກາໂຣຈ ປກາຣວນ຺ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສເຫວສິຊ຺ຌຕິ, ວິນາ ນສິຊ຺ຌຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ໂສອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖປເທນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມຎ຺ຈ ໂສ ເຕຫິ ສເຫວສິຊ຺ຌຕິ, ວິນານສິຊ຺ຌຕິ. ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖປທໍ ປນ ສງ຺ຄຫຓກິຣິຍາປກາຣໍນ ວທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໍ ນສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ. ທຸວິຘໍ ນາມໍ ອນ຺ວຕ຺ຖນາມໍ ຣຸຬິນາມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ, ອຕ຺ຖານຸຄຕໍ ນາມໍ ອນ຺ວຕ຺ຖນາມໍ, ຍຖາ ສຸຂິຕສ຺ສຊນສ຺ສ ສຸໂຂຕິນາມໍ. ອຕ຺ຖຣຫິຕໍ ອາໂຣປິຕໍ ນາມໍ ຣຸຬິນາມໍ, ຍຖາ ທຸກ຺ຂິຕສ຺ສຊນສ຺ສ ສຸໂຂຕິ ນາມໍ. ອິຘ ປນ ອນ຺ວຕ຺ຖນາ ມນ຺ຕິທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຕ຺ຖານຸຄຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຕ຺ຖານຸຄຕາ’’ຕິ ສກຕ຺ຖານຸຄຕາ. ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕານຸຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຄນ຺ຖສມຎ຺ຎາ’’ຕິ ຄນ຺ຖສມ຺ມຸຕິ. ຄນ຺ຖສ຺ສນາມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ຄຫຄນ຺ໂຖນາມ ປາຬິຍໍຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປກິຓ຺ເຓຘມ຺ເມ ເອກຕ຺ຖ ສຠາຄຣາສິກຣຓວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ຄນ຺ໂຖ. ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອປ຺ປເກນ ຄນ຺ເຖນພຫຸເກຘມ຺ເມສຸເຂນຊານາຕິ. ‘‘ຕທຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາທິວເສນາ’’ຕິ ຕສ຺ສອຸຄ຺ຄໂຫຈ ປຣິປຸຈ຺ຉາຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ. ອາທິສທ຺ເທນ ຘາຣຓາທີນິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຐສ຺ສວາຈຸຄ຺ຄຕກຣຓໍ ອຸຄ຺ຄໂຫນາມ. ອຸຄ຺ຄຫິ ຕສ຺ສປາຐສ຺ສ ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ ປຣິປຸຈ຺ຉານາມ. ‘‘ອນາຍາສໂຕ’’ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ເຂນ. ‘‘ລທ຺ຘພ຺ພໍຜລານຸຜລ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຣູປໂຕ ອວພຸຊ຺ຌນໍ ສຣູປາວໂພໂຘ. ອາທິສທ຺ເທນ ລກ຺ຂຓາວໂພໂຘ ຣສາວ ໂພໂຘຕິອາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ອນ຺ໂຕ ປຣິໂຍສານໍ ຍສ຺ສາຕິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ຂນ຺ເຘສຸ ອນຸປາທາຍປຣິນິພ຺ພານໍ. ອນຸປາທິເສສ ປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຜລານຸຜລ’’ນ຺ຕິ ຜລຎ຺ເຈວ ອນຸຜລຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຜລ’’ນ຺ຕິ ມູລປ຺ຜລໍ. ‘‘ອນຸຜລ’’ນ຺ຕິ ປຣມ຺ປຣປ຺ຜລໍ. ປໂຍເຊຕີຕິ ‘‘ປໂຍຊນໍ’’. ປໂຍເຊຕີຕິ ນິໂຍເຊຕິ. ກິໍ ນິໂຍເຊຕິ. ຜລຕ຺ຖິກໍຊນໍ. ກຕ຺ຖ ນິໂຍເຊຕິ. ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕເກກມ຺ເມ. ກິມຕ຺ຖາຍ ນິໂຍເຊຕິ. ຕສ຺ສກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓຕ຺ຖາຍາຕິ. ຜລານຸຠວນຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖຕຕ຺ຖ ຜລານຸຠວນກິຈ຺ເຈສຸ ປຍຸຊ຺ຊີຍຕີຕິ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ປິວທນ຺ຕິ. ‘‘ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ’’ຕິ ວຈນສາມຕ຺ຖິຍໂຕ. ກິໍ ວຈນສາມຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ. ກາຣຓວຈນໍ ຜລໍປິທີເປຕິ. ຜລວຈນໍ ກາຣຓໍປິທີເປຕິ. ຍຖາຕໍ ອສຸກສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ສມ຺ມາເທໂວ ວຸຏ຺ໂຐຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ຣຏ຺ຐໍສຸ ຠິກ຺ຂນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອສຸກຣຏ຺ຐໍ ສຸຠິກ຺ຂນ຺ຕິວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ສມ຺ມາເທໂວ ວຸຏ຺ໂຐຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ. ປໂຍຊນໍ ປນ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖ ສທ຺ເທນ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຄຫວຈນສາມຕ຺ຖິເຍເນວ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ສງ຺ຄຫສທ຺ເທນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາມຕ຺ຖິຍທສ຺ສເນ ປນ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິປຸຓ຺ຓວຈນໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອິຕຣຖາ ອນິຏ຺ຐຕ຺ຖປ຺ປສງ຺ໂຄປິ ສິຍາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນຫີ’’ຕິອາທິນາ ເຫຕຸວາກ຺ເຍນ ຕທຕ຺ຖໍ ສາເຘຕິ.

໒. ເອວໍ ສປ຺ປໂຍຊເນ ປຎ຺ຈປິຓ຺ຑຕ຺ເຖຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈປິຓ຺ຑຕ຺ເຖ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑຕ຺ຖານໍ ວິສຸໍວິສຸໍ ປຎ຺ຈປ຺ປໂຍຊນານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ເຕສຸປຎ຺ຈສຸ ປິຓ຺ຑຕ຺ເຖສຸ. ນສງ຺ຂ຺ຍາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ. ສງ຺ຂາຕຸໍອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນປເມຕພ຺ພນ຺ຕິ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ. ປເມຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ກິຈ຺ຈປຈ຺ຈຍານໍ ກຕ຺ຖຈິ ສກ຺ກຕ຺ຖ ທີປນໍ ໂຫຕິ. ສກວຈນໍ ປາຬິວຈເນນ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປາຬິຄາຖໍ ອາຫຣິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິ ກຖໍ ອາຫ ອິຈ຺ເຈວຕ຺ໂຖ. ອນນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘກໍ ວຈນໍ ກຖໍ ປາຬິຍໍ ອາຫ, ກຖໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຫ, ກຖໍ ຏີກາຍໍ ອາຫາຕິ ເອວໍ ຍຖາຣຫໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ເຕຕາທິເສນິພ຺ພຸເຕ ອກຸໂຕຠເຍ ປູຊຍໂຕ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຕ’’ຕິ ພຸທ຺ຘ ພຸທ຺ຘ ສາວເກ. ‘‘ຕາທິເສ’’ຕິ ຕຖາ ຣູເປສີ ລກ຺ຂນ຺ຘາທິຄຸຓ ສມ຺ປນ຺ເນ. ‘‘ນິພ຺ພຸເຕ’’ຕິ ກິເລສ ນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸເຕ. ນຕ຺ຖິ ກຸໂຕຈິ ເຫຕຸໂຕ ຠຍໍ ເຍສໍ ເຕ ອກຸໂຕ ຠຍາ. ອນາຄາມິ ຂີຓາສວາ. ‘‘ຠຍ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠຍໍ. ‘‘ປູຊຍໂຕ’’ຕິ ປູເຊນ຺ຕສ຺ສ. ‘‘ຕໍ ປໂຍຊນ’’ນ຺ຕິຕສ຺ສາຣຕນຕ຺ຕຍ ວນ຺ທນາຍ ປໂຍຊນໍ. ‘‘ສງ຺ຄຫກາຣາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣາທໂຍ ປຈ຺ຉິມ ອຏ຺ຐກຖາກາຣາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕຫິ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປກິຓ຺ເຓປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉເຍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຠິນວ ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພາອຠິນວອຏ຺ຐກຖາໂຍ ສງ຺ຄຫາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ອາຈຣິຍາ ສງ຺ຄຫກາຣາ ນາມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຄຫກາຣາຕິ ພຸທ຺ຘໂຆສ. ເປ… ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕ ອນ຺ຕຣາຍ ນີວາຣຓເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ. ເຕສໍ ວຈເນນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຄຫກາຣ ຄາຖໍ ອາຫຣິ. ‘‘ຣຕນຕ຺ຕເຍກຕສ຺ສ ເອຕສ຺ສນິປຈ຺ຈກາຣສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ອນ຺ຕຣາເຍ ອເສສໂຕໂສເສຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຫີ’’ຕິ ຎາປກເຫຕຸ ໂຊຕໂກ. ‘‘ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓. ‘‘ກຖຎ຺ຈໂຫຕີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຕິ ອຍໍ ປຸຈ຺ຉາ. ‘‘ວຸຈ຺ຈເຕ’’ຕິ ວິສຊ຺ຊນາ ກຖີຍເຕ. ‘‘ຫີ’’ຕິວິຕ຺ຖາຣໂຊຕໂກ. ‘‘ວນ຺ທນາ ກິຣິຍາຠິນິປ຺ຜາທໂກ ປຸຎ຺ຎປ຺ປວາໂຫ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອເນກ…ເປ… ວາເຣ’’ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕ ສໍໂຍຄຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄ ວຈນໍ. ‘‘ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ’’ຕິ ປຸຎ຺ຎາຠິໂສໂຕ, ປຸຎ຺ຎປ຺ປວາໂຫຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ‘‘ໂສ ຈ ປຸຎ຺ຎາຕິສ຺ສໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກສ຺ມາ ໂສ ປຸຎ຺ຎາ ຕິສ຺ສໂຍ ໂຫຕີຕິ. ເຂຕ຺ຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຊ຺ຌາສຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນຸຕ຺ຕເຣສູ’’ຕິອາທິມາຫ. ສໍວຑ຺ຒິຕ຺ຖາຕິ ສໍວຑ຺ຒິໂຕ. ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ. ສໍວຑ຺ຒິຕສ຺ສຠາໂວ ສໍວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕໍ. ສຸຄນ຺ເຘຫິວິຍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍວຕ຺ຖໍ ປຣິຠາວີຍິຕ຺ຖາຕິ ປຣິຠາວິໂຕ. ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທເຍວ. ປຣິຠາວິຕສ຺ສ ຠາໂວ ປຣິຠາວິຕຕ຺ຕໍ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ເຫຕຸ ອຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ‘‘ມຫາຊຸຕິໂກ’’ຕິ ມຫາເຕໂຊ. ‘‘ມຫປ຺ຜໂລ’’ຕິ ມູລປ຺ຜເລນ ມຫປ຺ຜໂລ. ‘‘ມຫານິສໍໂສ’’ຕິ ອານິສໍສປ຺ຜເລນ ມຫານິສໍໂສ. ອານິສໍສປ຺ຜລນ຺ຕິ ຈ ປຣມ຺ປຣາ ຜລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຎ຺ຎໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ສຍຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕິສ຺ສໂຍ. ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ອຕິສ຺ສໂຍຈາຕິ ປຸຎ຺ຎາຕິສ຺ສໂຍ. ອຕິສ຺ສຍປຸຎ຺ຎໍ, ອຘິກ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂສ ອນຸພລໍ ເທຕິ, ໂອກາສລາຠໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖຎ຺ຈ ອນຸພລໍ ເທຕິ, ກຖຎ຺ຈ ໂອກາສລາຠໍ ກໂຣຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສຍໍ ປໂຍຄ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠາເວຐຕ຺ວາ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິນາມ ອຕີຕ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມານໍ ພລວຕຣໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ‘‘ພຫິທ຺ຘາ’’ຕິ ພຫິທ຺ຘສນ຺ຕານໂຕ. ‘‘ວິປຕ຺ຕິປຈ຺ຈເຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈເຍ’’ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ, ວິປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍານາມ-ຣາຊໂຕວາ ໂຈຣໂຕວາ-ຕິອາທິນາ ອາຄຕາ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ. ສມ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍານາມ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ສປ຺ປາຍ ປຈ຺ຈຍາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ຈ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລານິ ຈ ອາຣກ຺ຂ ເທວຕາທໂຍ ຈ ສຸຂຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາ. ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປາໂມຊ຺ຊ ພຫຸ ລສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ຣຕ຺ຕິທິວໍ ປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສຸຂສມາຘີນໍ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາຣາ ຈ ອຕິ ປຓີຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕຫິ ສມຸຏ຺ຐິຕາ ສຣີຣຏ຺ຐກຘາຕຸໂຍ ຈ ອຕິປຓີຕາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປພ຺ຣູຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຣີຣຏ຺ຐກຘາຕຸໂຍ ນາມ ປຖວິ ອາທໂຍ ວາຕປິຕ຺ຕເສມ຺ຫາທໂຍຈ. ‘‘ອນຸພລໍເທຕີ’’ຕິອຠິນວໍຖາມພລໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ‘‘ປຸຎ຺ຎນ຺ຕຣສ຺ສາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິວິປາກຊນກສ຺ສ ພຫຸວິຘສ຺ສ ປຸຎ຺ຎ ກມ຺ມສ຺ສ. ‘‘ອຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ພລວພລວນ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ປກຕິ ພລໂຕ ອຕິພລວນ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ເຖຣສນ຺ຕາເນ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິຏ຺ຐປ຺ຜລຆນປູຣິເຕ’’ຕິ ອິຏ຺ຐປ຺ຜລຠູຕານໍ ຣູປສນ຺ຕຕີນໍ ຆເນນ ປູຣິເຕ. ‘‘ໂອກາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຕິຏ຺ຐາໂນກາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມາ. ‘‘ທູຣໂຕ ອປນີຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຏ຺ຐປ຺ຜລສນ຺ຕານໍ ວິພາຘນ຺ຕິ ນີວາເຣນ຺ຕີຕິ ອິຏ຺ຐປ຺ຜລສນ຺ຕານວິພາຘການິ ອຸປປີຬກູປຆາຕກກມ຺ມານິ. ອນິຏ຺ຐປ຺ຜລ ສນ຺ຕານ ຊນການິ, ອກຸສລ ຊນກ ກມ຺ມານິ, ອປຸຎ຺ຎ ກມ຺ມານີຕິ ຕານິຕິວິຘານິ ອກຸສລກມ຺ມານິ ທູຣໂຕ ອປນີຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວິປາກສ຺ສ ອໂນກາສກຣເຓນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ນຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ມາ ອປຸຎ຺ຎ ກມ຺ມານໍ ທູຣໂຕ ອປນີຕຕ຺ຕາ. ອຠິວາເທຕພ຺ພານໍ ມາຕາປິຕຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາທີນໍ ອຠິວາທນກມ຺ເມຄຣຸໍກຣຓໍ ອຠິວາທນ ສີລໍ ນາມ. ຕໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຠິວາທນສີລີ. ຄຸຓວຸທ຺ຘວຍວຸທ຺ເຘ ອປເຈຕິ ອຕ຺ຕານໍ ນີຈວຸຕ຺ຕິ ກຣເຓນ ປູເຊຕິສີເລນາຕິ ວຸທ຺ຘາປຈາຍີ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິສມ຺ປທານ ວຈນໍ. ເອວນ຺ຕິອາທິນິ ຄມນ ວຈນໍ. ນິຄມນ຺ຕິ ຈ ນິຏ຺ຐງ຺ຄມນໍ. ຕສ຺ມາຕິອາທິ ລທ຺ຘຄຸຓ ວຈນໍ. ລທ຺ຘຄຸໂຓຕິ ຈ ຕໍຕໍປສງ຺ຄ ວິໂສຘນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ໂຘວິສຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ວຈນ ສາມຕ຺ຖິເຍນ ລທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖນ຺ຕໂຣປິ ອຍມິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ‘‘ນເກວລຎ຺ຈ ເຖຣສ຺ເສວ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ປຣິສມາປນຕ຺ຖໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ໂສຕູນຎ຺ຈຄຫຓ ກິຈ຺ຈ ສມ຺ປຊ຺ຊນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຸຓນ຺ຕີຕິ ໂສຕາໂຣ. ເຕສໍ. ‘‘ຄຓ຺ຫນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ. ‘‘ວນ຺ທນາສິທ຺ຘິຍາ’’ຕິຣ ຕນຕ຺ຕເຍວນ຺ທນາ ປຸຎ຺ຎສ຺ສສິທ຺ຘິໂຕ. ຊວນວິນິຈ຺ຉເຍ ຍສ຺ມາ ອນ຺ຕຣາຍ ນີວາຣຓໍນາມ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ຜລໍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐ ຘມ຺ໂມ ຈ ປຖມ ຊວນສ຺ສ ວິປາກກ຺ເຂຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນ ກິຈ຺ຈໍ ປຕ຺ວາປິ ປຖມ ຊວນ ເຈຕນາ ເອວ ອິຘປຣິຍຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍຠູຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາ ປນ ປຖມ ຊວນ ເຈຕນາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນ ກິຈ຺ຈໍ ປຕ຺ວາປິ ສພ຺ພທຸພ຺ພລາ ເອວສິຍາ. ກສ຺ມາ, ອລທ຺ຘາເສວນຕ຺ຕາ. ເສສ ເຈຕນາໂຍ ເອວ ພລວຕິໂຍ ສິຍຸໍ. ກສ຺ມາ, ລທ຺ຘາ ເສວນຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ສຕ຺ຕຊວນປກ຺ເຂ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ອຸປລທ຺ຘພ຺ພຕ຺ຕາ ຕໍ ນສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ວາກ຺ຍປຣິສມາປນໍ. ‘‘ຍຖາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕຖາຫີ’’ຕິ ຕໂຕ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏ຺ຐາເນປິ=ກພຬີກາໂຣອາຫາໂຣ ອິມສ຺ສກາຍສ຺ສ ອາຫາຣ ປຈ຺ຈເຍນປຈ຺ຈໂຍ=ຕິວິຠຕ຺ໂຕ. ອິຕຣຖາ ‘ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’ຕິ ວິຠຕ຺ໂຕ ສິຍາຕິ. ‘‘ອຘຸນາວາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ເອວ. ເອວໍ ວນ຺ທນາຍປໂຍຊນໍ ທີເປຕ຺ວາ ອິທານິ ເສສານໍ ປິຓ຺ຑຕ຺ຖານໍ ປໂຍຊນໍ ທີເປຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ມາປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ອາທິໂຕວິທິເຕສຕີ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ-ຠາສິສ຺ສໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫ-ນ຺ຕິ ປທໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາເຕສຕິ, ‘‘ອຸສ຺ສາໂຫຊາຍຕິ’’. ອິມໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸທຸລ຺ລເຠ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ເຖ ຈ ອນາຍາເສນ ຊານິສ຺ສາມ, ຕມ຺ມູລກສ຺ສ ຈ ອນຸປາທາ ປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕສ຺ສ ປໂຍຊນສ຺ສຠາຄິໂນ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທ ສມ຺ຠວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປິຓ຺ຑຕ຺ຖານຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ປທຕ຺ເຖ. ‘‘ພຸຊ຺ຌີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປເທ. ຈ ສທ຺ໂທ ວາກ຺ຍາຣມ຺ຠ ໂຊຕໂກ. ວາກ຺ຍາ ຣມ຺ໂຠຕິ ຈ ມູລວາກ຺ເຍ ຍໍ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກຖນຕ຺ຖາຍ ອນຸວາກ຺ຍສ຺ສ ອາຣມ຺ໂຠ. ພຸຊ຺ຌນກິຣິຍາວຸຈ຺ຈຕິຎາຓໍ. ກຖໍປນອວິປຣີຕຕ຺ເຖ ປວຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາສທ຺ໂທ ອເສສ ພ຺ຍາປນໍ ທີເປຕີຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ປຸຣິມຕ຺ຖເມ ວພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ຈ ອນ຺ວຍໂຕ ຈ ປຸນ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ຕຖາຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ຕຖາຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວຈນສ຺ສ ອຍໍ ວິຕ຺ຖາໂຣຕິ ໂຊເຕຕິ. ‘‘ອວິປຣີຕ’’ນ຺ຕິ ກິຣິຍາວິເສສນ ປທເມຕໍ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ເອວາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓວິສເຍ ເອວ ເຕສໍ ວິສໂຍຈາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍສ຺ມາ ເອໂກປິ ຘມ຺ໂມ ກາລເທສສນ຺ຕານາທິເຠເທນ ອນນ຺ຕ ເຠໂທ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ປເທສຎາຓິກາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທໂຍ ເອກຘມ຺ມໍປິ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕຫີ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ພາກາຣໂຕ’’ຕິ ສຠາວໂຕ, ເຫຕຸໂຕ, ປຈ຺ຈຍໂຕ, ຜລໂຕ, ນິສ຺ສນ຺ທໂຕ, ກາລໂຕ, ເທສໂຕຕິອາທິນາ ອາກາເຣນ. ‘‘ຍຕ຺ຖາ’’ຕິ ຍສ຺ມິໍ ອວິສເຍຘມ຺ເມ. ‘‘ເຕ ວິປຣີຕໍ ພຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ, ໂສ ອວິສໂຍ ນາມຘມ຺ໂມນຕ຺ຖີ’’ຕິໂຍຊນາ. ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ເຕຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ຕິຍທ຺ຘຄເຕ’’ຕິ ຕີສຸກາເລສຸ ຄເຕ ປວຕ຺ເຕ. ‘‘ອທ຺ຘາມຸຕ຺ຕເກ’’ຕິ ກາລຕ຺ຕຍວິມຸຕ຺ຕເກ. ‘‘ຫຕ຺ຖມຓິເກວິຍາ’’ຕິ ຫຕ຺ຖ ຕເລ ຐປິຕມຓິຣຕນານິວິຍ. ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ ປາຬິສາຘກໍ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ອາປາຕ’’ນ຺ຕິ ອຠິມຸຂໍ ປຕນໍ. ອາພາຘນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸມຫາຠວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ປຈ຺ຉິມຠເວ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປວຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐສຸ ມຫາວິປາເກສຸ ປຖມມຫາວິປາກໍ ຠວງ຺ຄ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ມຫາຠວງ຺ເຄ. ‘‘ນິຈ຺ຈກາລໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ ສພ຺ພກາລໍ ອຸປຏ຺ຐານາກາຣ ປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ, ກສ຺ສຈິ ອາວຣຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ອິທໍປິຫິ ເອກໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ. ‘‘ອາວຊ຺ຊນາຍາ’’ຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນ ຈິຕ຺ເຕນ. ຘມ຺ມາ ມຫນ຺ຕາ. ຠວງ຺ຄໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ. ຕສ຺ມາ ປຣິຕ຺ຕກໍ ຠວງ຺ຄໍ ເອກກ຺ຂເຓ ມຫນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ນປໂຫຕີຕິ ໂຈທກສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ນໂຈເທຕພ຺ພເມຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ຐານໍ ນໂຈເທຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຣມຸກ຺ກໍສປຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸກ຺ກໍໂສ’’ຕິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂມ ອຈ຺ຈຸຕ຺ຕໂຣ. ປຣໂມ ອຸກ຺ກໍໂສ ປຣມຸກ຺ກໍໂສຕິວິຄ຺ຄໂຫ.

ເອວໍ ສມ຺ມາສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ອິທານິ ສໍສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ສໍສທ຺ໂທປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ອຸປສຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອຸປສຄ຺ຄປທໍ. ‘‘ປຏິເວຘຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທີນໍ ປຏິວິຊ຺ຌນຎ຺ຎາເຓສຸ. ນຕ຺ຖິ ອາຈຣິໂຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອນາຈຣິໂຍ. ສມາສນ຺ເຕ ກກາເຣນ ສຫ ອນາຈຣິຍໂກ. ອນາຈຣິຍກສ຺ສ ຠາໂວ ອນາຈຣິຍກຕາ. ຕໍ ອນາຈຣິຍກຕໍ. ຕຕີຍາ ຣຸປ຺ປສມາປຕ຺ຕິ ນາມ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຊ຺ຌານໍ. ຕໍ ຠຄວາ ອາຬາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປສມາປຕ຺ຕິ ນາມ ເນວສຎ຺ຎາ ນາສຎ຺ຎາຍຕນຊ຺ຌານໍ. ຕໍ ອຸທກສ຺ສສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຬາຣຸທກມູລິກາ’’ຕິ. ‘‘ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນາທິວເສນ ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາ. ອນາເສວິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຉຑ຺ຑິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕາສມາປຕ຺ຕິໂຍນາລໍ ໂພຘາຍ, ອຖ ໂຂ ຍາວເທວ ຕຕີຍ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປຠວປ຺ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ພຸຊ຺ຌນກິຣິຍາຍາ’’ຕິ ປຏິເວຘຎ຺ຎາຓສ຺ສ. ‘‘ກຸໂຕ ປຏິເວຘຘມ຺ມາ’’ຕິ ຕາ ກຸໂຕ ປຏິເວຘຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏິເວຘຘມ຺ມາ ເອວ ຈ ພຸທ຺ຘຠາວາຍປທຏ຺ຐານາໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປາຬິຍໍ. ‘‘ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ກສ຺ສຈິສນ຺ຕິເກ ອນນຸສ຺ສຸເຕ ສຸຈຕຸສ຺ສຈ຺ຈ ຘມ຺ເມສຸ. ‘‘ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌີ’’ຕິປເທ ອຠິສມ຺ໂພຘິສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕເທວ ຎາຓໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຕທນນ຺ຕຣາ ເອວສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປາຕຸພ຺ຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕທນນ຺ຕຣາ’’ຕິ ຈ ອຣຫຕ຺ຕ ມຄ຺ຄວີຖິຍາຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ ວາຣານຎ຺ຈ ອນນ຺ຕເຣ ກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ’’ຕິ ນິມິຕ຺ຕ ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ. ‘‘ຠຸມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸອາຄຕໍ ສຕ຺ຕມີວິຠຕ຺ຕິຍານາມໍ. ຕາສຸ ຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ກຣຓ ວຈນໍ, ສມ຺ປທານ ວຈນໍ, ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ, ສາມິວຈນໍ, ສຸມ຺ມວຈນນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິຠຕ຺ຕີນໍ ນາມານິ ອາຄຕານີຕິ.

‘‘ທສພລຎ຺ຎາເຓສູ’’ຕິ ຐານາຐານ ໂກສລ຺ລຎ຺ຎາຓາທີສຸ ທສ ຎາຓພເລສຸ. ‘‘ວສິຠາວ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ສງ຺ຂາໂຕສຕ຺ຕິ ວິເສໂສ ວໂສນາມ. ວໂສ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ວສີ-ວສິຄເຓຫີຕິອາທີສຸວິຍ. ວສິໂນ ຠາໂວ ວສິຠາໂວ. ຕໍ ວສິຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ວສິຠາວ’’ນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣຠາວນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ປນ ‘‘ວສີ’’ຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄປທໍປິ ທິສ຺ສຕິ=ຕຕ຺ຣິມາ ປຎ຺ຈວສິໂຍ ອາວຊ຺ຊນວສີສມາປຊ຺ຊນວສີ=ຕິອາທີສຸ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປທ.

໕. ອຕຸລປເທ. ອເນເກຫິຄຸຓປເທຫິ ປວຕ຺ຕິຕາວນ຺ທນາ ‘‘ອເນກຄຸຓປທວິສຍານາມ’’. ‘‘ອິຕິກິໍທຸຕີເຍນາ’’ຕິ ອິຕິ ຕສ຺ມາ ທຸຕີເຍນ ອຕຸລປເທນ ກິໍ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນນ ສມຕ຺ຖາ’’ຕິ ນສມຕ຺ຖາ ນ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສມຕ຺ຖາ ເອວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ມຕ຺ຕກາຣິໂນ’’ຕິ ປມາຓກາຣິໂນ. ‘‘ເຖໂຣ ຈ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’, ຕສ຺ມາ ມຕ຺ຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ທຸຕີຍໍ ອຕຸລ ປທໍ ອາຫຣີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອປິຈາ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນເກວລໍ ວນ຺ທນາຍ ອນ຺ຕຣາຍນີວາຣຓເມວ ອິຈ຺ຉິ ຕພ຺ພໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ວນ຺ທນາຍາ’’ຕິ ວນ຺ທນາເຫຕຸ. ໂສປິ ປຎ຺ຎາປາຏວາທິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຄນ຺ຖປາຣິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ຄນ຺ຖໂທສານາມ ປທໂທສ ວາກ຺ຍໂທສ ອຕ຺ຖໂທສາທໂຍ ອຕ຺ຖິ. ເຕຫິ ໂທເສຫິ ອິມສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ປາຣິສຸທ຺ຘິຍາ. ກຖໍ ປນ ວນ຺ທນາຍ ປຎ຺ຎາປາຏວາທິ ອຕ຺ໂຖສມ຺ຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐາເນສູ’’ຕິອາທິ. ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ ນາມ ພຸທ຺ຘ ຘມ຺ມ ສງ຺ຆສີລາທີນິ. ຈິຕ຺ຕສມາຘານໍ ອາວຫຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສມາຘານາວໂຫ. ‘‘ຕິກ຺ຂາສູຣາຫຸຕ຺ວາວຫຕີ’’ຕິ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ອຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນ ປເທສຸ ອມນ຺ທາ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ. ‘‘ຕທຕ຺ຖາຍປີ’’ຕິ ປຎ຺ຎາປາຏວາທິ ອຕ຺ຖາຍປິ. ຄຸຓນາມປທານໍ ຄຸຓຕ຺ໂຖນາມວິຄ຺ຄຫ ວາກ຺ເຍສຸ ປາກໂຏ, ສິທ຺ຘປເທສຸ ອປາກໂຏ. ຕສ຺ມາ ຕານິ ວິຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ນາມ ມຕ຺ຕານິ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ຕ ວຈນຕ຺ຖໂຍເຄປິ…ເປ… ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິໍ ຊານນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ມາຄຘ ຠາສໍ ຊານນ຺ຕານໍ. ມາຄຘຠາສາຫິ ມູລຠາສາຕິ ຈ ອຣິຍຠາສາຕິ ຈ ມາຄຘຠາສາຕິ ຈ ປາຬິຠາສາຕິ ຈ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ຈ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຠາວຕ຺ຖສຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຸຓນາມານໍ ຄຸຓຕ຺ໂຖ ຠາວຕ຺ໂຖ ນາມ. ໂສ ເອວສກຕ຺ໂຖຕິ ຈ ວຈນຕ຺ໂຖຕິ ຈ ວິຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຣິຍນາມາທີສູປິ ເອເສວນໂຍ. ‘‘ສຕ຺ຖູ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸໂນ. ‘‘ສມຎ຺ຎາມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນາມສຎ຺ຎາມຕ຺ຕໍ ຠວິຕຸໍ ນາຣຫຕິ. ຕຖາຫິ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກເສຏ຺ຐິ ຣາຊຄຫໍ ອນຸປຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ=ໂຆໂສປິ ໂຂ ເອໂສທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ ຍທິທໍ ພຸທ຺ໂຘ=ຕິ. ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘຕິ ນາມໍປິ ໂລເກ ມຫນ຺ຕໍ ສຸທຸລ຺ລຠໍຄຸຓປທໍ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ ນາເມວຕ຺ຕພ຺ພເມວນຕ຺ຖີຕິ. ‘‘ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ປນ ປທສຫສ຺ສໍ ວຸຈ຺ຈມານໍປີ’’ຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ເອກໍ ອຕຸລປທໍ, ປທສຫສ຺ສໍປິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສຕ຺ຖຸສມຎ຺ຎາມຕ຺ຕເມວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາທິສາຫິ ຊນາ ອິທໍ ໂລເກ ມຫນ຺ຕໍ ຄຸຓປທນ຺ຕິປິ ນຊານນ຺ຕິ. ຠາວຕ຺ຖໍ ກິໍຊານິສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ອຕຸໂລ’’ຕິ ອຎ຺ເຎນ ໂສ ອສທິໂສຕິ ວາ, ອຎ຺ໂຎ ວາເຕນ ສທິໂສຕສ຺ສນຕ຺ຖີຕິວາ, - ທ຺ວິຘາປິອຕ຺ໂຖລພ຺ຠຕິ. ສາຘກຄາຖາຍໍ ‘‘ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ຍຸຄຄ຺ຄາຫີປຸຄ຺ຄໂລ. ກິຎ຺ຈາປິ ມກ຺ຂລິ ປູຣຓາທໂຍ ວິສຸໍວິສຸໍ - ອຫໍ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ - ຕິຈ, ອຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ-ຕິຈ ປຏິຊານນ຺ຕາ ຍຸຄຄ຺ຄາຫິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຘມ຺ມໂຕ ປນ ສິເນຣຸ ປພ຺ພຕ ຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສກ຺ຂຣ ກຖລານິວິຍສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍ’’ນ຺ຕິ ນຕາວ ອຈ຺ຉຣິຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ຠູຕສ຺ສປຕ຺ຕສ຺ສ. ‘‘ຍໍ ພຸທ຺ຘ ຠູຕສ຺ສ ອຕຸລຕ຺ຕໍ, ເອຕໍ ອນຈ຺ຉຣິຍ’’ນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຍທິ ເຈຕໍ ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ, ກຕມໍ ປນ ຕາວ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ຠວຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປຕິຊາຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສມ຺ປຕິຊາຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຊ຺ເຊວຊາຕສ຺ສປິ ອສ຺ສ ຠຄວໂຕ. ກຖໍ ອຕຸລຕາ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕທາຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເອກງ຺ຄຓານີ’’ຕິ ເອກຕລານິ. ຕທາຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ອຕິມຫນ຺ໂຕ ໂອຠາໂສ ປາຕຸພ຺ຠວຕິ. = ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຣໂຫສິ ອຕິກ຺ກມ຺ມເທວານໍ ເທວານຸຠາວ=ນ຺ຕິຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ໂອຠາເສນ ຜຣິຕາ ສພ຺ເພ ປຖວິ ປພ຺ພຕາທໂຍ ຊາຕິຜລິກກ຺ຂນ຺ຘາວິຍ ສຸປ຺ປສນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ທສສຫສ຺ສ ຈກ຺ກວາຬານິ ເອກຕລໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອເນການິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກງ຺ຄຓານິ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຣມາຍ ປູຊາຍາຕິ ຖຸຕິມງ຺ຄລວຈນປູຊາຍ. ‘‘ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ ສພ຺ພ ສຕ຺ຕໂລກໂຕ. ເອວໍ ອຈ຺ຉມ຺ຠິ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ ຘມ຺ມຕາຍ ສຎ຺ໂຈທິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຈ຺ຉມ຺ຠິວາຈ’’ນ຺ຕິ ວິສາຣທວາຈໍ. ອາສຠິໍ ວາຈນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ອຸຕ຺ຕມວາຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນິຈ຺ຉາເຣສີ’’ຕິ ອຸທາຫຣຕິ. ອິທມ຺ປິ ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ປິຕໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍຕຣໍ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍທາປນາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ປາຣມິຕາ ຄຸເຓຫິ ເຕນ ສທິໂສ ໂກຈິນຕ຺ເຖວ ຖເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ຈ ມຫາໂພຘິ ສຕ຺ເຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ເຕນ ສທິສສ຺ສ. ‘‘ນຕ຺ຖິຠາໂວ ທີເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ທີເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ພຸທ຺ຘວໍສປາຬິໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ໂພ. ‘‘ກຸໂຕສາວກໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ປາຣມິໂຍ ປກາເຣນວິຈິນນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປາຣມິປວິຈໂຍ. ຎາຓໍ. ຕໍປນຎາຓໍ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ເອວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນໂຫຕິ. ປຈ຺ເຈກໂພຘິສຕ຺ຕ ສາວກໂພຘິສຕ຺ຕານໍປິ ອຸປ຺ປນ຺ນເມວ. ຕເທວ ຈ ສພ຺ເພສໍປິ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ນິຍຕພ຺ຍາກຣຓປ຺ປຏິລາເຠ ປຘານກາຣຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສາວກໂພຘິສຕ຺ຕາປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂພຘິວຸຈ຺ຈຕິວິໂມກ຺ຂຎ຺ຎາຓໍ. ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ໂພຘິມ຺ຫິສຊນ຺ຕິ ລຄ຺ຄນ຺ຕີຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕາ. ‘‘ລຄ຺ຄນ຺ຕີ’’ຕິ ຕປ຺ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ນິຍຕ ຈິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂພຘິ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ນາ ສຕ຺ຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕາຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ພຸທ຺ຘ ສຸຎ຺ເຎປິໂລເກ ກມ຺ມສ຺ສກຕາຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ໂມກ຺ຂຘມ຺ມປຣິເຍສິໂນ ສຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ສມ຺ຠາຣ ຘມ຺ເມ’’ຕິ ທສວິເຘ ປາຣມິ ຘມ຺ເມ. ວຏ຺ຏໍ ອນຸສຣນ຺ຕິ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວຏ຺ຏານຸສາຣິໂນ. ປຖວິຍໍ ປໍສຸຈຸຓ຺ຓານິ ວິຍ ປກຕິຍາ ວປຸຖຸຠູຕາຊນາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ມຫນ຺ຕາປຸຖຸຊ຺ຊນາຕິ ມຫາປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ວຏ຺ຏານຸສາຣິໂນ ຈ ເຕ ມຫາປຸຖຸຊ຺ຊນາຈາຕິ ສມາໂສ. ເຕສໍ ຠາໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອຍໍ ຠາໂວເຍວ ເຕສໍ ຠູມີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ໂມກ຺ຂຘມ຺ມນິຣເປກ຺ຂຕາ ເອວ. ອຈ຺ຉນ຺ທິກຕາຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ໂອກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ປວິຏ຺ຐາ. ຕໂຍນິຍຕາ, ໂພຘິສຕ຺ຕນິຍໂຕ ຈ ຈູຬໂສຕາປນ຺ນນິຍໂຕ ຈ ອຣິຍ ໂສຕາປນ຺ນນິຍໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂພຘິສຕ຺ຕນິຍໂຕ ໂພຘິສມ຺ຠາຣພເລນ ສິທ຺ໂຘ. ຈູຬໂສຕາປນ຺ນ ນິຍໂຕ ປຈ຺ຈຍາກາຣານຸໂພຘຎ຺ຎາຓພເລນ. ອຣິຍໂສຕາປນ຺ນ ນິຍໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓ ພເລນ. ເຕສຸ ໂພຘິສຕ຺ຕນິຍໂຕ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອເກນ ປຣິຍາເຍນາ’’ຕິອາທິ. ວຕ຺ຕພ຺ພເມວນຕ຺ຖິເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປາຣມິ ປວິຈຍຎ຺ຎາຓ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິນາ ນິຍຕພ຺ຍາກຣຓ ລາຠາ ສງ຺ກາຍ ເອວ ອຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປທສິທ຺ຘິວິຈາເຣຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຠາວນິຍໍ=ຕຸລາຍສມິໂຕຕຸລ຺ໂຍ. ຕຸລ຺ໂຍ ເອວ ຕຸໂລຍກາຣ ໂລປວເສນາ=ຕິ. ຕໍສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍ ກາຣສ຺ສວາວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຎ຺ຈວຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ=ອຖວາສມີຕຕ຺ເຖ ອກາຣປຈ຺ຈຍວເສນ ຕຸລາຍສມີໂຕຕຸໂລ=ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອກາຣສ຺ສວາວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕຸລາຍາ’’ຕິ ໂລເກ ຘາຣຓຕຸລາສທິສາຍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສມີໂຕ’’ຕິ ສມໍ ກໂຕ. ນຫິ ຕຸລສທ຺ໂທ ຠວິຕຸໍ ນຍຸຕ຺ໂຕ. ຍຸຕ຺ໂຕ ເອວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕຸລຍິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖຫິ ‘‘ຕຸລຍິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ’’ຕິວຈເນນ ຕສ຺ສກມ຺ມສາຘນຕ຺ຕໍທສ຺ເສຕິ. ‘‘ກມ຺ມສາຘເນເນວາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ-ຕຸລຍິຕພ຺ໂພ ອຎ຺ເຎນ ສຫ ປມິຕພ຺ໂພຕິ ຕຸໂລຕິ ເອວໍ ອິຘວຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມ ສາຘນ ວຈນຕ຺ເຖເນວ. ‘‘ຕທຕ຺ຖສິທ຺ຘິໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວິຠາວນິຍໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸວິຘສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສິທ຺ຘິໂຕ. ‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ຕຸລສທ຺ທໂຕ. ຈິນ຺ຕາຍ ກິໍ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖິ. ນຕ຺ຖິເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວທຕິ ສີເລນາຕິ ວຕ຺ຕາ. ວາທີ ປຸຄ຺ຄໂລ. ວຕ຺ຕຸໂນ ອິຈ຺ຉາວຕ຺ຕິຈ຺ຉາ. ວຕ຺ຕຸໍ ອິຈ຺ຉາວຕ຺ຕິຈ຺ຉາຕິປິວທນ຺ຕິ. ວຕ຺ຕິຈ຺ຉໍ ອນຸຄໂຕ ສມ຺ມຸຕິ ສງ຺ເກຕໂວຫາຣ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ສມາໂສ. ‘‘ເອຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ທ຺ວິຘາສິທ຺ຘວຈນໍ. ‘‘ເຈ’’ຕິ ເຈວເທຍ຺ຍ. ‘‘ນາ’’ຕິ ນຍຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍຖາສຸຕ’’ນ຺ຕິ ຕຸລ ອິຕິ ສຸຕໍ. ‘‘ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຍຖາສຸຕ ນິຍາເມເນວ ຍຸຕ຺ຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ‘‘ອສ຺ສຸຕສ຺ສາ’’ຕິ ຘາຣຓຕຸລາປຣິຍາຍສ຺ສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຕຸລາສທ຺ທສ຺ສ. ຕໂຕເຍວຍກາຣ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສຕຸລ຺ຍສທ຺ທສ຺ສ ຈ ອສ຺ສຸຕສ຺ສ. ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄສຕິ, ຕໂຕປິ ເອໂກ ອກາໂຣຕິ ກຕ຺ວາ ສມີຕຕ຺ເຖ ທຸຕີໂຍ ຕທ຺ຘິຕ ອກາໂຣປິ ອສ຺ສຸໂຕເຍວນາມໂຫຕິ. ‘‘ປຣິກປ຺ປນາຍາ’’ຕິ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ກຖນາຍ. ປໂຍຊນາຠາວໂຕ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຕຸລປທໍ.

໖. ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ປທຕ຺ຖ ສໍວຓ຺ຓນໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍເຍວ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣສໍວຓ຺ຓນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິເມຫິ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສມ຺ປທາ’’ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ. ‘‘ໂພຘິສມ຺ຠາຣສມ຺ຠຣຓໍ ນາມ’’ ສມຕິໍ ສປາຣມີນໍ ປຣິປູຣຓໍ. ‘‘ມຫາວຊິຣຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ອາສວກ຺ຂຍຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ພຸທ຺ຘຠາວຕ຺ຖາຍ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນາວເສນ ຉຕ຺ຕິໍສ ໂກຏິ ສຕສຫສ຺ສ ສງ຺ຂານໍ ເທວສິກໍ ວຬຎ຺ຊນກປ຺ຜລສມາປຕ຺ຕີນໍ ປຸພ຺ພຠາຄ ວິປສ຺ສນາຎາຓມ຺ປິ ມຫາວຊິຣຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ມຫາຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ມຫາໂພຘິຍາ’’ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ພຸທ຺ຘານໍ ອຠິສມ຺ໂພຘິ ສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓສ຺ສ. ປຫິຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ເອເຕນາຕິ ປຫານໍ. ປຊຫນ຺ຕິ ປຫາຕພ຺ເພຘມ຺ເມເອເຕນາຕິວາ ປຫານນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓມ຺ປິຕໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓມ຺ປິ ປຫານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ປຫານສມ຺ປທາຍໍ ວາ ສາ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈສີລານິ. ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປຫານໍສີລໍ, ເວຣມຓິສີລໍ, ເຈຕສິກໍສີລໍ, ສໍວໂຣສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກໂມສິລນ຺ຕິອາທີສຸວິຍ ເອຕ຺ຖຫິ ປຫານສີລໍ ນາມ ຍຖາ ວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ເວຣມຓິສີລເມວາຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປຫານໍ ນາມ ໂກຈິຘມ຺ໂມ ນໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍ ປນ ສຕິປຫານ ສີເສນ ປຫານສາຘກໍ ຕເທວຎາຓທ຺ວຍໍ ອຸປຈາເຣນປຫານນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິຕຣຖາ ປຫານສມ຺ປທາ ນາມ ອສາຣາ ອຜລາຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘ ພຸທ຺ຘສາວກາ ກິເລເສ ປຊຫນ຺ຕາປິ ວາສນາຍ ສຫ ອປ຺ປຊຫນໂຕ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕາເນ ໂມຫວາສນາຍ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ຠາວໍ ນຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາເຕສໍ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ປຫານສມ຺ປທາ ນາມ ນໂຫຕິ. ນຕຖາສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຫວາສນາຍາ’’ຕິອາທິໍ. ວິຠາວນິຍໍຎາຓສມ຺ປທາ ປຖມໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ປຫານ ສມ຺ປທາ. ຏີກາຍໍ ປນ ປຫານສມ຺ປທາ ປຖມໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ອຘິຄມ ສມ຺ປທານາມ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ຎາຓສມ຺ປທາ. ປຫານສມ຺ປທາຍຎ຺ຈ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ອຘິຄມ ສມ຺ປທາຕິ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຏິລາໂຠ ວຸຕ຺ໂຕ. ຎາຓສມ຺ປທາຍມ຺ປນ ເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ຎາເຓຫິ ອວເສສານິທສພລຎ຺ຎາຓາທີນິສພ຺ພຎ຺ຎາຓານິທສ຺ສິຕານິ. ອິຘປິ ຏີການຍເມວ ສມ຺ຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ປຫານສມ຺ປທາເຍວປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສປທຏ຺ຐານໍ, ອາສນ຺ນ ກາຣຓໍ. ‘‘ນ ຫິ ມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓໂຕ ອຎ຺ຎາ ປຫານສມ຺ປທານາມ ອຕ຺ຖິ’’. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ=ປຫານນ຺ຕິ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມນາມ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອນຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໂຕ=ຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຫາຍກຘມ຺ມສມາທາເນນ ປນ ປຫາຕພ຺ພ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ນາມ ເອໂກປຓີຕ ຘມ຺ໂມໂຫຕິ. ເອກໍ ສນ຺ຕິ ປທໍ ໂຫຕິ. ຕຖາຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ມຄ຺ເຄ=ອຸປ຺ປາໂທ ຠຍໍ, ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓໍ. ປວຕ຺ຕິ ຠຍໍ, ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ເຂມນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທຎາຓ=ນ຺ຕິ. ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ປນຕທງ຺ຄອນຸປ຺ປາໂທ ນາມ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ ອນຸປ຺ປາໂທ ນາມ. ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ສມຸຈ຺ເຉທ ອນຸປ຺ປາໂທ ນາມາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ອນຸປ຺ປາທ ສມ຺ປາປກໍ ວິປສ຺ສນາ ຎາຓຎ຺ຈ ມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ອຸປຈາເຣນ ປຫານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ກສ຺ມາ, ອຸປຣິຎາຓ ສມ຺ປທາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ສມ຺ປທາສງ຺ກໂຣ’’ຕິ ສມ຺ປທາສມ຺ເຠໂທ, ສມ຺ປທາສມ຺ມິສ຺ໂສ. ‘‘ຎາຍາຄຕ’’ນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ອາຄຕໍ. ‘‘ສີລາທິຄຸເຓຫີ’’ຕິ ສີລ ສມາຘິ ປຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎ຺ຎາຓທສ຺ສນ ຄຸເຓຫິ. ‘‘ອິທ຺ຘິຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິວິຘາຠິຎ຺ຎາທີຫິ ອິທ຺ຘິຄຸເຓຫິ. ‘‘ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສາ’’ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ຈ ອສີຕິ ຂຸທ຺ທກລກ຺ຂເຓຫິ ຈ ປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ. ‘‘ອາສໂຍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕາເນ ອຘິສຍິໂຕ ອິຈ຺ຉາວິເສໂສ. ‘‘ອຊ຺ຌາສຍສ຺ສາ’’ຕິ ອໂລຠຊ຺ຌາສຍາທິກສ຺ສອຊ຺ຌາສຍສ຺ສ. ‘‘ອຸຬາຣຕາ’’ຕິ ປຓີຕຕາ. ‘‘ຫິຕຊ຺ຌາສຍຕາ’’ຕິຫິຕກາມຕາ. ອປຣິປາກ ຄຕິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກກາລາຄມນຎ຺ຈ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຠິຎ຺ຎາຕານ’’ນ຺ຕິ ອຕິປາກຏານໍ. ‘‘ທ຺ເວປຫານສມ຺ປທາ’’ຕິ ທ຺ເວປຫານ ສມ຺ປທາ ຎາຓສມ຺ປທາ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປເທ. ‘‘ສາມໍ ສຈ຺ຈານິ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິສມ຺ໂພຘິສງ຺ຂາຕໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓໍ ຄຫິຕໍ. ຕຎ຺ຈ ປຫານກິຈ຺ຈປ຺ປຘານໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ. ‘‘ພເລສຸ ຈ ວສິຠາວ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທສພລຎ຺ຎາຓານິ ຄຫິຕານິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ເວ…ເປ… ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປເທນວິຠາວິຕາ’’ຕິ.

ສມ຺ປທານິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສສທ຺ຘມ຺ມຄຓຸຕ຺ຕມປເທ. ຍຖາ=ສສງ຺ຆໍໂລກນາຍກໍ ນມສ຺ສິສ຺ສໍ=ຕິ ເອຕ຺ຖສຫສທ຺ທສ຺ສ ສມວາຍຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອຫໍໂລກນາຍກຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ນມສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ ເອວໍ ສມວາຍຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຖາ ອິຘປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຎ຺ຈສທ຺ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຄຓຸຕ຺ຕມຎ຺ຈ ອຠິວາທິຍາມີຕິ ເອວໍ ກິຣິຍາສມວາຍຕ຺ໂຖ ສຫສທ຺ເທນ ທີປິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທູຣໂຕຫໍ…ເປ… ເອວມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິທ’’ນ຺ຕິ ສສທ຺ຘມ຺ມຄຓຸຕ຺ຕມປທໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ‘‘ສມວາໂຍ’’ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ພຫູນໍ ວາ ອຕ຺ຖານໍ ເອກສ຺ມິໍ ທພ຺ເພວາ ຄຸເຓວາກິຣິຍາຍວາສມໍ ອເວຈ຺ຈ ອຍນໍປວຕ຺ຕນໍ ສມວາໂຍ. ປຈ຺ຈານຸຕາປ ປຈ຺ຈານຸໂມທນາທິຐາເນສຸ=ອຫໍ ປຸພ຺ເພທານໍ ນທທິສ຺ສໍ, ສີລໍ ນຣກ຺ຂິສ຺ສໍ. - ອເນກຊາຕິ ສໍສາຣໍ ສນ຺ຘາວິສ຺ສ=ນ຺ຕິອາທິນາ ອຕີເຕປິກາເລ ອນາຄຕວຈນໍ ປຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນມສ຺ສິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ນມສ຺ສິໍຕິ. ‘‘ຄຸຓີຠູຕານ’’ນ຺ຕິ ສມາສປເທ ວິເສສນຠູຕານໍ, ອປ຺ປຘານຠູຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຠູຕ ຕພ຺ຠາເວຈາຍໍ ອີກາໂຣ. ຍຖາ, ກາໂກ ເສຕີ ຠວຕິ, ພໂກ ກຓ຺ຫີຠວຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ເສຕີ ຠວຕີ’’ຕິ ອເສຕປຸພ຺ໂພ ເສໂຕຠວຕິ. ‘‘ກຓ຺ຫີຠວຕີ’’ຕິ ອກຓ຺ຫປຸພ຺ໂພ ກຓ຺ໂຫຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ອິຘປິ. ພຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈວນ຺ທິຕ຺ວາ-ຕິອາທີສຸ ວິສຸໍວິສຸໍ ປຘານຕ຺ຕາ ອຄຸຓຠູຕາປິ ຘມ຺ມສງ຺ຆາ ອິຘສມາສປເທ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສ຺ສຄຸຓຠູຕາໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ອພ຺ຠູຕຕພ຺ຠາວຕ຺ໂຖ ນາມ. ‘‘ອຠິວາທິຕຠາໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ພຫຸລໍ ອຕີຕກາລວິສຍຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກາເລ ຘມ຺ມ ສງ຺ຆານໍປິ ເຖຣສ຺ສ ວນ຺ທນາສິທ຺ຘິ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ. ‘‘ອຠິວາເທຕພ຺ພ ຠາໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປນ ຕພ຺ພປຈ຺ຈຍສ຺ສກາລສາມຎ຺ຎວິສຍຕ຺ຕານ ຕຖາ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ. ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ຘມ຺ມສງ຺ຆານາມສພ຺ພກາລໍປິ ອຠິວາເທຕພ຺ພາຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມສງ຺ຆານໍ ສພ຺ພກາລໍປິ ອຠິວາທນາຣຫຄຸໂຓ ເອວ ທສ຺ສິໂຕຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ອຠິວາທນ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ກິຣິຍາສມວາຍທສ຺ສນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາລວິເສສໍ ປນ ນທີເປຕິເຍວ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ນິທສ຺ສເນນາ’’ຕິ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ອາຄໂຕຕິ ອຕ຺ຕນາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສິເຕນ ປໂຍເຄນ. ໂສຫິ ປໂຍໂຄ ກິຣິຍາ ສມວາຍສ຺ເສວ. ນຄຸຓສມວາຍສ຺ສາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຖຣສ຺ສ ວນ຺ທນາວຈເນ ເຖໂຣ ອິເມຫິ ເຍວປເທຫິ ຣຕນຕ຺ຕຍໍຕີຫິທ຺ວາເຣ ຫິວນ຺ທຕີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຠິວາທິຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິວາທິຍາຘີຕິ ຈ ອຕ຺ຖໍ ນີຫຣນ຺ຕິ. ອປ຺ປຘານ ກິຣິຍາປເທ ປນ ຕທຕ຺ຖ ນີຫຣຓໍ ອສມ຺ຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ຖໂຊຕເນ ອຍໍ ນິປາຕສມຸທໂຍ. ‘‘ຄນ຺ຖປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ຄນ຺ຖປ຺ປຏິຎ຺ຎາວຈເນນ. ‘‘ສຫຆເຏຕ຺ວາ’’ຕິ ເອກໂຕ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ.

ວຈນຕ຺ເຖ. ສຘໂນ ປຸຣິໂສ, ຘນວາປຸຣິໂສ-ຕິ ອາທໂຍ ສມາສຕທ຺ຘິຕສທ຺ທາ ເຍຠູຍ຺ເຍນ ອຕິສ຺ສຍຕ຺ຖ ທີປກາ ໂຫນ຺ຕິ. ນຫິ ອປ຺ປເກນ ຘເນນ ຕຖາ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ຕຖາ ຣູປໍ ອຕິສ຺ສຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຕ຺ຕນານິມ຺ມິເຕນ…ເປ… ສຣຓຠູເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ອຕ຺ຕນານິມ຺ມິເຕນາ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຸປ຺ປາທິເຕນ. ‘‘ນຫີ’’ຕິອາທິນາ ຕທຕ຺ຖເມວ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ວິວຣຕິ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ປຣນິມ຺ມິເຕນາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘນິມ຺ມິເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຕຖາ ໂຖມນ’’ນ຺ຕິ ສສທ຺ຘມ຺ມ ຄຓຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ໂຖມນໍ. ‘‘ອິທໍປີ’’ຕິ ທຸຕີຍຕ຺ຖ ສມ຺ປິຓ຺ຑເນ ອຍໍປິກາໂຣ. ນເກວລໍ ປຸຣິມປທທ຺ວຍເມວ ສຕ຺ຖຸ ອສາຘາຣຓຄຸຓປທໍ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອິທໍປິ ປທໍ ສຕ຺ຖຸ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທີຫິ ອສາຘາຣຓ ປທເມວໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຘມ຺ມວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ຘາເຣຕີ’’ຕິ ວຫຕິ. ຄາຖາຍໍ ‘‘ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ ອປາຍາທິທຸກ຺ຂໂຕຣກ຺ຂຕິ. ‘‘ເຍສ’’ນ຺ຕິ ກິເລສານໍ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ’’ຕິ ກິເລສສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນສງ຺ຂາເຕ ຘາຣຓຕ຺ເຖ. ‘‘ນິພ຺ພານຎ຺ຈນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຘມ຺ໂມ ນາມາ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານເມວ ນິພ຺ພານສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ, ອິທຎ຺ຈ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຣິຍມຄ຺ຄາຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ນິພ຺ພາເນນ ສເຫວ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓູ ປນິສ຺ສຍຠູຕຎ຺ຈ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປິຈ, ສມຸຈ຺ເຉໂທຕິ ຈ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ສມານຄຕິກໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນິສ຺ສຣຓໍປິ ມຸຂ຺ຍຘາຣຓ ເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນິສ຺ສຣຓເມວວາ ປຘານຘາຣຓນ຺ຕິ ປິຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ‘‘ຘາຣຓູປາໂຍເຍວໂຫຕິ’’. ນມຸຂ຺ຍຘາຣຓໍ. ກສ຺ມາ, ສມຸຈ຺ເຉທ ກິຈ຺ຈາຠາວໂຕ. ‘‘ເອເຕປຎ຺ຈ ປຣິຍາຍຘມ຺ມາເຍວ’’. ກສ຺ມາ, ນິພ຺ພານສ຺ສວິຍມຄ຺ຄານໍ ສມຸຈ຺ເຉທ ກິຈ຺ເຈ ອສຫາຍຕ຺ຕາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສາມຎ຺ຎປ຺ຜລານີ’’ຕິ ສມຓສ຺ສ ຠາໂວ ສາມຎ຺ຎໍ. ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສາມຎ຺ຎສ຺ສຜລໍ ສາມຎ຺ຎປ຺ຜລໍ. ທຸຕີຍວິກປ຺ເປ ອກິຈ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຠູຕາປິ ເກຈິກິຕກປຈ຺ຈຍາ ກມ຺ມຕ຺ເຖຄຕາ ກິຈ຺ຈປຈ຺ຈຍານໍປິ ອຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ຍຖາ, ທິຏ຺ຐໍ, ສຸຕໍ, ມຸຕໍ, ວິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘາຣຓາຣໂຫ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ວຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ເຍວາ’’ຕິ ປຎ຺ຈມຸຂ຺ຍຘມ຺ມາ, ປຎ຺ຈປຣິຍາຍຘມ຺ມາເຍວ. ‘‘ເກຈີ’’ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ. ປຸນ ‘‘ເກຈີ’’ຕິ ນິພ຺ພານເມວ. ພຫຸວຈນ ໂສເຕປຕິຕຕ຺ຕາ ເອຕ຺ຖ ພຫຸວຈນໍ ຣຸຬໍ. ປຸນ ‘‘ເກຈີ’’ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາມຎ຺ຎປ຺ຜລ ຘມ຺ມາ. ‘‘ເກຈີ’’ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິ ຘມ຺ໂມ. ເອຕ຺ຖາປິ ພຫຸວຈນໍ ໂສຕປຕິຕເມວ. ‘‘ຘາເຣນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຘາເຣນ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ. ຕຕີຍ ວິກປ຺ເປ ‘‘ອປຕມານໍ ວຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອປຕມານໍ ກຕ຺ວາ ວຫນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖ ວິກປ຺ເປ ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ. ຘມ຺ໂມວທີປໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຘມ຺ມທີປາ. ຘມ຺ໂມວ ປຏິສຣຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສຣຓາ. ຘມ຺ມທີປາ ຠິກ຺ຂເວ ຠວຖ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສຣຓາ, ອນຎ຺ຎປ຺ປຏິສຣຓາ ຕິຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ລທ຺ຘາ ປຕິຏ຺ຐາ ເອເຕສນ຺ຕິ ລທ຺ຘປ຺ປຕິຏ຺ຐາ. ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ຘມ຺ມທີປປາຐານຸໂລມຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຘມ຺ມວິຈາຣຓາຍໍ, ໂຈທໂກປຏິປຕ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ທສວິຘ ຘມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎໍມຎ຺ຎມາໂນ ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ໂຈເທຕິ. ໂສ ປນ ປຏິປຕ຺ຕິ ຘມ຺ໂມ ຕໂຕ ອຎ຺ໂຎນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ໂຕຄໂຘຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂສປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ມຄ຺ຄສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິປທາ ໂຫຕີ’’ຕິ ຍຖາ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອມ຺ພປຸປ຺ຜອມ຺ພປ຺ຜລສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາ ຠາເວນ ປຸພ຺ພຠາຄ ນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ອິໂຕເຍວຕສ຺ສ ປຸປ຺ຜປ຺ຜລສ຺ສ ຊາຕຕ຺ຕາ ເອຕ຺ເຖວສໍ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ຈ. ຕຖາ ປຏິປຕ຺ຕິ ຘມ຺ໂມປິ ອຣິຍມຄ຺ຄປ຺ຜລສ຺ສປຕິຏ຺ຐາຠາເວນ ປຸພ຺ພຠາຄູປນິສ຺ສຍປ຺ປຏິປທາໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ອິໂຕເຍວ ຕສ຺ສຊາຕຕ຺ຕາ ເອຕ຺ເຖວສໍ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ມຫາວຄ຺ຄ ສໍຍຸຕ຺ເຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠິກ຺ຂເວ ເຍເກຈິ ເມພີຊຄາມຠູຕຄາມາວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣຸຬິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສພ຺ເພເຕ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຖວິໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ. ເອວເມວ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລປຕິຏ຺ຐາຍ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄີກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປາປຸຓາຕິ ຘມ຺ເມສູຕິ. ‘‘ປຸພ຺ພເຈຕນາວິຍທາເນ’’ຕິ ຍຖາ ຕິວິຘໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທານວຕ຺ຖຸ ປຣິເຍສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານໍ ອາຣພ຺ຠປວຕ຺ຕາ ສພ຺ພາ ປຸພ຺ພຠາຄ ເຈຕນາ ທານວຈເນ ສງ຺ຄຫິຕາ ທານນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍຄຕາ. ເອວໍ ໂສ ປຏິປຕ຺ຕິ ຘມ຺ໂມ ອຣິຍ ມຄ຺ຄວຈເນ ເອວສງ຺ຄຫິໂຕ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມສໍສນ຺ທເນ ອປຣມ຺ປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍທຄ຺ເຄນາ’’ຕິ ເຍນກາຣຓໂກຏ຺ຐາເສນ ຘາຣຓູປາໂຍຕິອາທິນາ ກາຣຓຠາເຄນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນ຺ທນໍ ອຣຫ ຕີຕິ ວນ຺ທເນຍ຺ໂຍ. ຕສ຺ມິໍ ວນ຺ທເນຍ຺ເຍ. ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓໂກ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິວິໂຘ ກລ຺ຍາຓໂກ ວິນຍກລ຺ຍາຓໂກ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕກລ຺ຍາຓໂກ ອຠິຘມ຺ມກລ຺ຍາຓໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິນເຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຍ ກລ຺ຍາຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິນຍກລ຺ຍາຓໂກ ນາມ. ໂສ ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ປາຕິໂມກ຺ຂ ສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣ ໂຄຈຣ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ເອຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ວິນເຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາກລ຺ຍາຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕິທຸວິຘາ, ອາທິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກສີລໍ ອຠິສມຈາຣິກສີລນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ, ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນໍ ສີລໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ ນາມ. ຂນ຺ຘກປຣິຍາປນ຺ນໍ ສີລໍ ອຠິສມຈາຣິກໍ ນາມ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາຍ ກລ຺ຍາຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕ ກລ຺ຍາຓໂກ ນາມ. ໂສ ຈຕູຫິ ຠິກ຺ຂເວ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ສພ຺ພໍ ທຸຄ຺ຄຕິຠຍໍ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ. ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ອິຕິ ປິໂສ ຠຄວາ…ເປ… ສຕ຺ຖາເທວມນຸສ຺ສານໍ, ພຸທ຺ໂຘ, ຠຄວາຕິ. ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາຕິ. ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາໂທ ນາມ ອຣຫໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕິອາທິການໍ ຄຸຓປທານໍ ອຕ຺ຖ ຊານນຎ຺ຎາເຓນ ຍຸຕ຺ໂຕ ປສາໂທ. ອຣິເຍຫິກາມີຍນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉີຍນ຺ຕີຕິ ອຣິຍກນ຺ຕານິ. ສຸປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຈຕ຺ຕາຣິມານິ ຠິກ຺ຂເວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ຘມ຺ມານຸ ຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕີຕິອາທີນິ ພຫູນິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕານິ ອິຘ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ.

ອຠິຘມ຺ເມ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວາ ວຸຕ຺ຕາຍ ກລ຺ຍາຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ອຠິຘມ຺ມກລ຺ຍາຓໂກ ນາມ. ໂສ ອິຘ ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວີ ອຣິຍ ຘມ຺ມສ຺ສໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມສຸ ວິນີໂຕ. ໂສ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ນ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ສຸຕວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຂນ຺ຘາ, ຍຕນ, ຘາຕຸ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທ, ສຕິປຏ຺ຐານາ, ທີສຸ ອຸຄ຺ຄຫ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຎາຓ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ສຸຕ ວາ ນາມາຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ເອວ ປຸຖຸຊ຺ຊນ ກລ຺ຍາຓໂກຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ອນ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອໂກ, ກລ຺ຍາເຓໂກ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຕິ

ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອງ຺ຄຸຕ຺ຕເຣ ປນ ຈຕຸກ຺ກນິປາເຕ ກຕໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ສຸເຕນ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ເອກາຍປິ ຈາຕຸປ຺ປທິກາຍ ຄາຖາຍ ອຕ຺ຖ ມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມ ມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມາ ນຸ ຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕສຸເຕນ ອຸປປນ຺ໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຕວາຕິ ຈ ສຸເຕນ ອຸປປນ຺ໂນຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກນ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນ ກລ຺ຍາຓໂກ ສງ຺ເຆ ເສກ຺ເຂສຸສງ຺ຄຫິໂຕ. ວຸຕ຺ຕໍເຫຕໍ ປຣິວາເຣ ເກ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນ ກລ຺ຍາຓເກນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ອຣຫາ ຂີຓາສໂວ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ໂຂຕິ. ທກ຺ຂິຓ ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ. ຕິ ສຣຓ ສຣຓໍ ຄໂຕ ອຸປາສໂກປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ເນ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນນາມ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ. ‘‘ໂສຫິສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສງ຺ເຆ ອສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ສງ຺ຆໍສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ຈ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆຕິ ຈ, ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ອາຄເຕ ສງ຺ຆ ວຈເນ ອສງ຺ຄຫິໂຕ. ‘‘ນ ຫິຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສສຣຓຄມນໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທໍ ສງ຺ຆໍສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຆ ວຈເນຕສ຺ສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສງ຺ຄຫິຕ ຠາວສາຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສເຈ ປນ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ຆໍ ອນຸທ຺ຘິສ຺ສຕເມວ ປຸຄ຺ຄລໍ ສງ຺ຆໍສຣຓໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ. ສຣຓ ຄມນໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ. ອຖ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສຣຓໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ. ສມ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ. ອິທຎ຺ຈ ທຫຣກາເລ ສພ຺ພປ຺ປຖມໍ ສຣຓຄມນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສຣຓ ຄມນໍ ນາມ ສກິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ສທ຺ຘໍ ອຊຫນ຺ຕສ຺ສ ຍາວຊີວໍປິ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄຫຓ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕປິ ໂທໂສນຕ຺ຖິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຸຎ຺ຎໍ ວຑ຺ຒຕິ. ສພ຺ພປ຺ປຖມໍ ຄຫຓກາເລ ຈ ອຎ຺ເຎນ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ລທ຺ຘໍ ນໂຫຕິ. ອຕ຺ຕໂນວຈີ ເຠເທນ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຍເມວ ວຈີເຠທໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ສຣຓ ຄມນໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ. ຕຖາ ສພ຺ພານິ ຄຫຏ຺ຐສີລານີຕິ. ສາມເຓຣ ສຣຓ ຄມນມ຺ປນ ຠິກ຺ຂຸນາທິນ຺ນເມວ ລພ຺ຠຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຸຠິນ຺ນໍປິຐານກຣຓ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ໂວ’’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ. ໂຍຘມ຺ໂມ ຈ ເທສິໂຕ ໂຍວິນໂຍຈປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ. ‘‘ມມຈ຺ຈເຍນາ’’ຕິ ມມາຕິກ຺ກເມນ. ມຍິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປາຐເສໂສ. ‘‘ສໍວຓ຺ຓິໂຕ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍວຓ຺ຓິໂຕ ໂຖມິໂຕ. ‘‘ກລ຺ຍາຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕປີ’’ຕິ ຕີສຸກລ຺ຍາຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕີສຸ ອຎ຺ຎຕຣປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕປິ. ‘‘ອຏ຺ຐິໂຕປີ’’ຕິ ສພ຺ພປ຺ປຏິປຕ຺ຕິພາຫິໂຣ ທຸສ຺ສີໂລປາປຘມ຺ໂມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິເສສໂຕ ປນ ວິນຍປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ເອວ ອິຘ ປຣິຍຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ໂສທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ. ອຕ຺ຕໂນປິ ສຣຓໍ ນໂຫຕິ. ອວສ຺ສໍ ອປາຍຄາມີເຍວ ໂສ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ກຸໂຕ ສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ເສສູ’’ຕິ ວິນເຍປິ ພຫູນິ ຄຣຫສຸຕ຺ຕປທານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸປິ. ວິເສສໂຕ ປນ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘປມສຸຕ຺ຕາທີສຸ.

ສທ຺ຘມ຺ມວຈນຕ຺ເຖ. ກິເລເສສເມນ຺ຕິ ວູປສເມນ຺ຕີຕິ ສນ຺ໂຕຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສມິຕກິເລສານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕ ສທ຺ໂທ ປນ ປສຕ຺ເຖຈ, ປູຊິເຕຈ, ສປ຺ປຸຣິເສຈ, ປຓ຺ຑິເຕຈ, ທິສ຺ສຕີຕິ ອິມໍ ອຠິຘານຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປສຕ຺ຖານ’’ນ຺ຕິອາທິວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສຈ຺ໂຈວາ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ເອເຕນ ສຠາວໂຕ ອຕ຺ຖິສໍວິຊ຺ຊຕີຕິ ສນ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍ ຘມ຺ໂມ. ‘‘ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ສວນຸຄ຺ຄຫຘາຣຓປ຺ປຏິປຊ຺ຊນາທິວເສນ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ. ອຫິໂຕເຍວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທຸຄ຺ຄຕິ ວິປາກຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຍໍ ປນາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ປນ. ‘‘ຕຖາ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຍໍ ເມ ຫິໂຕຕິ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິໂຕເຍວສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຸຄຕິ ນິພ຺ພານ ສມ຺ປາປກຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ສມານທິຏ຺ຐິສີລານ’’ນ຺ຕິ ສມານທິຏ຺ຐິການໍ ສມານສີລານຎ຺ຈ. ເອເຕນ ສມານທິຏ຺ຐິສີລາ ຊນາ ຄຓີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຄໂຓ. ສໍຫນີຍນ຺ຕິ ເອກໂຕກຣີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ໂຆຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ສຫ ເອກໂຕ ຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ສຫຘມ຺ມິກາ. ເອກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ຘມ຺ມ ວິນເຍ ປພ຺ພຊິຕາ. ເຕສໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ. ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອຸຕ຺ຕມຄໂຓ ນາມ. ເຍ ເກຈິ ໂລເກ ສງ຺ຆາວາ ຄຓາວາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາວກສງ຺ໂຆ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສເຍວ ອິຘ ຄຓຸຕ຺ຕໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິເສສນ ປຣ ນິປາຕ ວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸຕ຺ຕມສທ຺ທສ຺ສ ຄຸຓນາມຕ຺ຕາ ‘‘ຄຸຓມ຺ຫິເຍວ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕມ ສທ຺ເທນ. ‘‘ຄໂຓຕິ ສງ຺ໂຆເຍວ ວຸຈ຺ຈຕິ’’ ສງ຺ຆສທ຺ທສ຺ສປິ ສມູຫຏ຺ເຐ ນິຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ, ‘‘ໂສ ວິນຍກມ຺ເມສຸ ປສິທ຺ໂຘ’’ຕິ ປຎ຺ຈສງ຺ຆາ ຈຕຸວຄ຺ຄສງ຺ໂຆ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄສງ຺ໂຆ, ທສວຄ຺ຄສງ຺ໂຆ, ວີສຕິວຄ຺ຄສງ຺ໂຆ, ອຕິເຣກວີສຕິວຄ຺ຄສງ຺ໂຆ, ຈຕຸວຄ຺ຄກຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄກຣຓີຍໍ ກມ຺ມນ຺ຕິອາທິນາ ປສິທ຺ໂຘ ປາກໂຏ. ທກ຺ຂິຓາ ວຸຈ຺ຈຕິ ກມ຺ມຎ຺ຈ ກມ຺ມຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ວິປາກປ຺ຜລປ຺ປຏິ ລາຠຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ ທານກມ຺ມໍ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ເອຕາຍາຕິ ກຕ຺ວາ. ຕໍທກ຺ຂິຓໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອຣຫຕີຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ. ‘‘ອຣຫຕີ’’ຕິ ຈ ອນຸຕ຺ຕຣ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕ ວິເສສຕ຺ຕາທາຍເກນ ອິຈ຺ຉິຕ ປຕ຺ຖິຕສ຺ສ ອາຍຕິໍ ຜລສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸສມ຺ປາທນວເສນ ທາຍກສ຺ສ ຈ ອວິຣາຘນໂຕ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາປ຺ປເມຍ຺ຍວຑ຺ຒິ ອາວຫນໂຕ ຈ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອຣຫຕິ. ເອວຣູປໍຫິທານໍ ນາມ ອຸຬາຣທານໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ເຍສຸທຸສ຺ສີເລສຸທິຍ຺ຍຕິ. ເຕສໍ ເຂຕ຺ຕ ທຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ທາຍເກນ ອິຈ຺ຉິຕປຕ຺ຖິຕໍ ຜລໍ ນ ສມ຺ປາເທຕິ. ນິປ຺ຜລໍ ວາ ໂຫຕິ. ອປ຺ປປ຺ຜລໍ ວາ. ເອວໍສຕິ, ເຕ ທາຍກຎ຺ຈ ວິຣາເຘນ຺ຕິ ນາມ. ປຸຎ຺ຎປ຺ຜລານິ ຈ ວິນາເສນ຺ຕິ ນາມ. ສຍຎ຺ຈ ຕໍທານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໂຕ ວາ ປຣິໂຠຄໂຕ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາຕນໂຕ ວາ ທຸຄ຺ຄຕິ ຠາຄິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາເຕ ເອວຣູປໍ ທານໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາຣຫນ຺ຕີຕິ. ‘‘ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ສມ຺ມຸຕິ ນາມາ’’ຕິ ເອເກນ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມຸຕິ ກມ຺ມໍ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ກາມໍເຕຣ ສສຸສມ຺ມຸຕິ ກມ຺ເມສຸນາຄຕໍ. ຎຕ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖ ກມ຺ມວາຈາ ສງ຺ຂາຕາຍ ປນ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຕິຍາ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ເຕນ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມຸຕິ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠູມິໍ ປຕ຺ວາ’’ຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠູມິ ສງ຺ຂາຕໍ ອຸປຣິຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ວາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິນເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຠງ຺ເຄ. ຎຕ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ອກຸປ຺ເປນ ຐານາຣເຫນາຕິ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ຐານາຣເຫນາ’’ຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນ ຠູມິສງ຺ຂາຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປາເປຕຸໍ ອຣເຫນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠູມີ’’ຕິ ຈ ອຸປສມ຺ປນ຺ນ ສີລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ວິນຍກມ຺ເມສຸ ປສິທ຺ໂຘ’’ຕິ. ສຸຓາຕຸເມຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ ຕິອາທີສຸ ປາກໂຏ. ອປິຈ ‘‘ສມ຺ມຸຕິ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ, ເທວສງ຺ຆາສມາຄຕາຕິອາທີສຸ ວິຍ ພຫູນໍ ສມູຫນຏ຺ເຐນ ໂລກສມ຺ມຸຕິຍາ ສິທ຺ໂຘສງ຺ໂຆ ສມ຺ມຸຕິ ສງ຺ໂຆຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສມູໂຫ’’ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄຏ຺ເຐ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ, ເຕນ ສຫ ອຏ຺ຐວິໂຘ ອຣິຍ ປຸຄ຺ຄລສມູໂຫ. ‘‘ສມ຺ມຸຕິ ສງ຺ເຆ ອນ຺ໂຕຄໂຘເຍວາ’’ຕິ ເອເຕນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສງ຺ໂຆ ນາມ ວິສຸໍ ນວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນວຕ຺ຕພ຺ເພ ສຕິ, ສມ຺ມຸຕິ ສງ຺ໂຆຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ຕ຺ເວວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສຈ຺ຈເມຕໍ. ອິຘ ປນ ສງ຺ຆວຈເນນ ອາຄຕຏ຺ຐານສ຺ສ ທຸວິຘຕ຺ຕາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທຸວິຘຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ວິນຍກມ຺ເມສູຕິ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອິທານິ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຖາປີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຣຓ ຄມນ…ເປ… ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐາເນສຸ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠູໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິຏ຺ຐາເນ ປນ ປຸຄ຺ຄລິກທາເນສຸ ຈຕູຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກປິ ສາມເຓໂຣປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ສງ຺ຆິກ ທາເນສຸ ປນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆວ. ‘‘ຕຖາ ຕຖາ ສໍວຓ຺ເຓຕ຺ວາ’’ຕິ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ, ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ, ອຎ຺ຊລີກຣຓີຍ຺ໂຍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ, ຕິອາທິນາສຸຏ຺ຐຸ ໂຖເມຕ຺ວາ. ໂສ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍ ສງ຺ໂຆ. ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊນ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ອິທໍ ອຣິຍ ສງ຺ເຆນ ວິນາເກວລໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສງ຺ຆໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ຆ ວຈເນນ ສງ຺ຆ ປຣິຍາປນ຺ໂນ ເອໂກປິ ຠິກ຺ຂຸ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂສ ສເຈ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ໂຫຕິ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ນໂຫຕິ. ຍທິ ອຣິຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ທກ຺ຂິຓວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆິກທາເນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນານນ຺ທ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂນ ກາສາວກຓ຺ຐາ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ. ເຕສໍປິ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທານໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ. ຕທາປານນ຺ທ ສງ຺ຆຄຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອປ຺ປເມຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມີຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຆິກຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍ ສງ຺ເຆ ອສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເຂຕ຺ຕໍ ທູເສນ຺ຕີຕິ ເຂຕ຺ຕທຸຏ຺ຐານິ. ຕິຓານິ. ເຂຕ຺ຕທຸຏ຺ຐາ ກິເລສາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິຘມ຺ມປເທ.

ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ຣາຄໂທສາ ອຍໍປຊາ;

ຕສ຺ມາຫິ ວີຕຣາເຄສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ໂທສໂທສາ ອຍໍປຊາ;

ຕສ຺ມາຫິ ວີຕໂທເສສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ໂມຫໂທສາ ອຍໍປຊາ;

ຕສ຺ມາຫິ ວີຕໂມເຫສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ.

ອິຘ ປນ ສາຕິສ຺ສຍໂຕ ເຂຕ຺ຕທຸຏ຺ເຐ ກິເລເສ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສພ຺ຠາວາ’’ຕິ ສນ຺ຕສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສຠາໂວ ສພ຺ຠາໂວຕິວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນ ສງ຺ຆສ຺ສ. ‘‘ສທ຺ຘມ຺ມປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍນາ’’ຕິ ອປິຈຍທຄ຺ເຄນາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ.

ສສທ຺ຘມ຺ມຄຓຸຕ຺ຕມປທຕ຺ຖານຸທີປນີ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ‘‘ອຠິວາທິຍາ’’ຕິ ສຸຂີໂຫຫິສປ຺ປຸຣິສາຕິ ເອວໍ ອຠິວທາເປຕ຺ວາ. ອຠິວາທນຎ຺ຈ ນາມ ວນ຺ທນາເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວນ຺ທິຕ຺ວາ’’ຕິ. ວນ຺ທນ຺ໂຕຫິ ວນ຺ທເນຍ຺ເຍ ວຸທ຺ເຘ ຕຖາ ວທາເປຕິ ນາມ. ຕຖາ ວທນຎ຺ຈ ວນ຺ທເນຍ຺ຍານໍວຸທ຺ຘານໍ ວຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ປຏິມຸຂໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ‘‘ຕິວິຘາ’’ຕິ ທ຺ວາຣ ເຠເທນ ຕິວິຘາ. ‘‘ວນ຺ທເນຍ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາທີນໍ. ‘‘ນິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ’’ຕິ ນິປຕນ຺ໂຕ. ‘‘ອວນ຺ທິເຍສູ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອວນ຺ທິຕພ຺ເພ ສຸນວກຕຣາທີສຸ. ‘‘ຄຸຓປທານີ’’ຕິ ຄຸຓທີປການິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິອາທິປທານິ. ເອຕ຺ຖຈກາເຍນວນ຺ທຕີຕິອາທິ ອຸປຈາຣ ວຈນໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕີຕິ. ຕຖາຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ກຣຓວເສນ ຈກ຺ຂູຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣນ ຣູປທສ຺ສນ ສມຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ. ໂປຣາຓາ ປນາຫຸ ຈກ຺ຂຸ ຣູປໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຈກ຺ຂຸຕ຺ຕາ. ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓ ສງ຺ຆຏ຺ຏເນ ປນ ສຕິ ຈກ຺ຂຸ ປສາທວຕ຺ຖຸ ເກນຈິຕ຺ເຕນ ປສ຺ສຕິ. ອີທິສີ ປເນສາ ກຖາ ຘນຸນາ ວິຊ຺ຌຕີຕິອາທີສຸ ວິຍ ສສມ຺ຠາຣ ກຖານາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ. ເອຕ຺ຖຫິ ‘‘ກາເຍນາ’’ຕິ ກາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ທ຺ວາຣ ຣູປໍ ກຣຓໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາຕິ ວຈເນ ອຸປຈາຣ ວຈເນ ສຕິ ກາເຍນາຕິ ວຈນໍປິ ອຸປຈາຣ ວຈນນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຖາ ຈກ຺ຂຸນາຕິ ປເທ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ກາເຍນາຕິ ປເທປິ ກາຍກມ຺ເມນາຕິ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ວາຈາຍ ວນ຺ທຕິ, ມນສາວນ຺ທຕີ,ຕິ ປເທສຸປິ ເອສນໂຍ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ, ກາຍ ກມ຺ເມນວນ຺ທາມິ, ວຈີກມ຺ເມນ ວນ຺ທາມິ, ມໂນກມ຺ເມນ ວນ຺ທາມິ, ຕີຫິ ກມ຺ເມຫິ ວນ຺ທາມີຕິ ອິທເມວ ມຸຂ຺ຍວຈນນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພມິທໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ ສໍວຣສີລຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸນາຕິ ອິທໍ ປນ ມຸຂ຺ຍ ກຣຓ ວຈນເມວ ສມ຺ຠວຕິ. ກສ຺ມາ, ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ທສ຺ສນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ປຸເຣຊາຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍວິເສສຕ຺ຕາ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍສຸຕ຺ວາຕິອາທີສຸປິ ເອສນໂຍ.

ກາເຍນວນ຺ທຕິ, ວາຈາຍວນ຺ທຕີ,ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍກາຍວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຣູປ ທ຺ວຍໍ ກິຎ຺ຈາປິ ສຫຊາຕ ເຈຕນາ ກມ຺ເມນ ຊາຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຕໍ ເຈຕນາກມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທ຺ວເຍນຊາຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕໍ ຣູປ ທ຺ວຍໍ ຕສ຺ສາເຈຕນາຍ ກາຍວນ຺ທນາກມ຺ມ, ວຈີວນ຺ທນາກມ຺ມ ສິທ຺ຘິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍ ປຈ຺ຈຍວິເສໂສ ໂຫຕິ. ຍຖາຕໍ ມາຕິໂຕ ຊາໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ວຸທ຺ຘິ ປຕ຺ໂຕ ຕໍ ຕໍ ກມ຺ເມສຸ ມາຕຸຍາ ພລ ວູປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຣູປທ຺ວຍໍ ອຠິຘມ຺ເມ ທ຺ວາຣຣູປນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ‘ກາເຍນ, ວາຈາຍາ,ຕິ ອິທໍປິ ມຸຂ຺ຍ ກຣຓ ວຈນເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກາເຍນາຕິ ປນ ກາຍກມ຺ເມນາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ, ຕສ຺ສກມ຺ມສ຺ສ ວນ຺ທນາກິຣິຍາຍ ສຫ ອເຠໂທ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈ. ນາປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ ເຈຕນາຫໍ ຠິກ຺ຂເວ ກມ຺ມໍ ວທາມິ, ເຈຕຍິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ‘ກາເຍນ, ວາຈາຍ, ມນສາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຍຖາຫິ ‘‘ເຈຕຍິຕ຺ວາ’’ຕິ ປຸຣິມເຈຕນາຫິ ເຈຕ ຍິຕ຺ວາ. ‘‘ກມ຺ມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປນ ເຈຕນາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ອິຘປິ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມເຈຕນາ ສມ຺ຠວໂຕຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ກາຍກມ຺ເມນາ’’ຕິ ປຸຣິມເຈຕນາ ກມ຺ມໍ ຄຍ຺ຫຕິ. ‘‘ວນ຺ທຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປນເຈຕນາກມ຺ມນ຺ຕິ.

໙. ‘‘ຣຈຍນ຺ໂຕ’’ຕິ ວິທຫນ຺ໂຕ. ‘‘ຣຈຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອປຈ຺ຈກ຺ເຂ ອຕີເຕ ອນາຄຕວຈນໍ. ‘‘ໂປຕ຺ຖກາຣຸຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ໂປຕ຺ຖກ ປຕ຺ເຕສຸລິຂນວເສນ ອາຣຸຬ຺ຫໍ.

໑໐. ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖປເທ. ‘‘ອຠິຘມ຺ເມ’’ຕິ ອຠິຘມ຺ມປ຺ປກຣເຓ. ‘‘ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນາ’’ຕິ ວຈເນຫິ ສງ຺ຄຫສທ຺ທສ຺ສ ເອກເສສວິຘານໍປິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍປາຬິທ຺ວຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ’’. ກສ຺ມາຕໍ ປາຬິທ຺ວຍໍ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ຍຖາປວຕ຺ເຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍານຸຣູປໍ ປວຕ຺ເຕ. ‘‘ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ເມ ເອວາ’’ຕິ ທ຺ເວ ເມ ຠິກ຺ຂເວ ປຸຄ຺ຄລາ, ຕໂຍເມຠິກ຺ຂເວ ປຸຄ຺ຄລາຕິອາທິນາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂວຫາເຣນ ປວຕ຺ຕາປິ ເທສນາ ປຣມຕ຺ຖ ຘມ຺ເມຫິ ວິນາ ນປວຕ຺ຕຕິ. ປຣມຕ຺ຖ ຘມ຺ມານໍ ນານຕ຺ຕວເສເນວ ປຸຄ຺ຄລານໍ ນານຕ຺ຕສມ຺ຠວໂຕ. ຕສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ເມ ເອວ ທີເປຕິ. ນ ອາຓາວິຘານໍ ທີເປຕິ. ‘‘ທ຺ວີສຸຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ‘‘ໂຍອິຕຣໂຕ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣຓີຍໍ. ‘‘ໂຍ’’ຕິ ໂຍ ຘມ຺ໂມ. ‘‘ອິຕຣໂຕ’’ຕິ ອິຕຣ ຘມ຺ມໂຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕ ຘມ຺ມໂຕ. ‘‘ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາກາຣເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເທເສຕພ຺ພປ຺ປກາຣານໍ ອນວເສສວິຠຕ຺ຕິວເສນ ອຕິເຣກຕາ, ສຸທ຺ຘ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານ ເທສນາ ປວຕ຺ຕິວເສນ ວິເສສຕາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ ຍສ຺ມາ ອນວເສສວິຠຕ຺ຕິໂຕ, ອຕິວິຕ຺ຖາຣເທສນາຠາວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ ເທເວສຸ ເອວ ເທເສນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫິ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນ ຫິ ມນຸສ຺ສາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ປວຕ຺ຕນໂຍຄ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ປໂຫນ຺ຕໍ. ‘‘ກຖາມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ເທສນາກຖາປພນ຺ຘໍ. ‘‘ເອກມາຕິການຸ ພນ຺ຘາ’’ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິອາທິກໍ ເອກໍ ອຠິຘມ຺ມ ມາຕິກໍ ອນຸຄຕາ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ. ອຕິເຣກ ວິເສສຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕິສ຺ສໍ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ. ອາທິມ຺ຫິເຍວຕຕ຺ຖ ເກນຏ຺ເຐນ ອຠິຘມ຺ໂມ, ຘມ຺ມາຕິເຣກ ຘມ຺ມວິເສສຏ຺ເຐ ນາ-ຕິ ວຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ເອກເທເສເນວ ວິຠຕ຺ຕາ, ນນິປ຺ປເທເສນ. ອຠິຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປນ ນິປ຺ປເທສໂຕວ ວິຠຕ຺ຕາ-ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຘມ຺ມນາມິການ’’ນ຺ຕິອາທິໍ. ‘‘ຘມ຺ໂມ ປນາ’’ຕິ ປາຬິທ຺ວຍມາຫ.‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປີ’’ຕິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ເອວໍ ວິຈາຣິເຕປິສຕິ. ‘‘ສພ຺ພເຊຏ຺ຐໂກ’’ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ປິຏການໍ ມຊ຺ເຌສພ຺ພເຊຏ຺ຐໂກ. ກສ຺ມາ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐໂກ ສິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ວິນຍໍ ວິວຓ຺ເຓນ຺ຕສ຺ສຫີ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ວິວຓ຺ເຓນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຄຣຫນ຺ຕສ຺ສ. ຈຣຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຈກ຺ກໍ. ໂລກສ຺ມິໍ ເກນຈິ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ອາຓາວິຘານໍ ອາຓາຈກ຺ກໍ ນາມ. ຕຖາ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ເທສນາ ວິຘານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ, ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວຕິ, ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕິ ອສໍວາໂສ-ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕໍ ອາຓາວິຘານໍ ອາຓາຈກ຺ກໍ ນາມ. ຈຕ຺ຕາຣິມານິ ຠິກ຺ຂເວ ອຣິຍສຈ຺ຈານີ-ຕິອາທິກໍ ເທສນາວິຘານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ນາມ. ຕທຸຠຍໍປິ ໂກຈິ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ປາຣາຊິກໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ອປາຣາຊິກໍ ກາຕຸໍ ຈຕຸສ຺ສຈ຺ຈໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ອສຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນສກ຺ໂກຕິ. ອຖ ໂຂ ກໂຣນ຺ໂຕເຍວ ເທວທຕ຺ໂຕວິຍ ອາປາຍິໂກ ໂຫຕິ. ປາຣາຊິໂກຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕານໍ ສຸທ຺ຘໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອປາຍຄາມີເຍວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສພ຺ເພສຸ ວິນຍ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ເກນຈິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຕທຸຠຍໍປິ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ຈກ຺ກໍ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ວິນໂຍ ນາມ ສາສນສ຺ສ ມູລ’’ນ຺ຕິ ວິນເຍ ຐິເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ປຎ຺ຎາຍນ຺ເຕ ຕິວິໂຘປິສທ຺ຘມ຺ໂມປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕິວິຘໍປິ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ວິນໂຍ ຕິວິຘສ຺ສສາສນສ຺ສ ມູລໍ ໂຫຕີຕິ. ກຖຎ຺ຈປຣິຍຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ເມ ປຎ຺ຎາຍນ຺ເຕ ຕິວິຘໍປິ ສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ. ຕຕ຺ຖ ສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ກິຕ຺ຕກໍກາລໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ. ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາສຸກຖຍິໍສຸ. ມິຈ຺ຉາວາທິໂນປນວທນ຺ຕິ ວິນເຍ ຈູຬວຄ຺ເຄຠິກ຺ຂຸນິກ຺ຂນ຺ຘເກ ສເຈ ອານນ຺ທ ມມສາສເນມາຕຸຄາໂມ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນລເຠຍ຺ຍ. ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ອິທານິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ໂຄຕມິຍາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຍາຈນໍ ອຸປາທາຍ. ປຎ຺ເຈວທານິ ອານນ຺ທ ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມຐສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕານິ ເອວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕໂຕປຣໍ ເອກທິວສໍປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອິທານິ ສາສນປ຺ປຏິ ຣູປກມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ. ຕໍ ເຕສໍ ມິຈ຺ຉາ ວຈນມຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຎ຺ເຈວວສ຺ສສຕານີ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານ ວຈນໍ ນໂຫຕິ. ມາຕຸຄາມານໍ ອາທີນວ ທີປນມຕ຺ຕວຈນໍ. ໂສ ຈ ອາທີນໂວ ອຏ຺ຐຄຣຸຘມ຺ເມ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ເອວ ປຏິພາຫິໂຕ. ປຸນ ‘‘ວສ຺ສສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອິທເມວສນ຺ນິຏ຺ຐານ ວຈນໍ ຊາຕນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖປິເກຈິວທນ຺ຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສເມວ ສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໂຕປຣໍ ເອກທິວສ ມຕ຺ຕໍປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕທາ ສີມາໂຍປິ ອສີມາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉາຕາສຸ ອຸປສມ຺ປາທິຕາປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທານິ ສາສນປ຺ປຏິ ຣູປກມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ. ອິທໍປິ ເຕສໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈກາຣຓຎ຺ຈ ອທິສ຺ວາ ອຊານິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາ ວຈນມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສເມວ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ອປຣິຫາຍມາໂນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ຕໂຕປຣໍ ປນ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິຫາຍມາໂນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ. ກຖໍ ປນ ອປຣິຫາຍມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກຖຎ຺ຈ ປຣິຫາຍມາໂນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ. ປຎ຺ຈສງ຺ຆາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຍສຸ ສງ຺ເຆ ສຸສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ. ຂີຓາສວສງ຺ໂຆ, ອນາຄາມິສງ຺ໂຆ, ສກທາຄາມິສງ຺ໂຆ, ໂສຕາປນ຺ນສງ຺ໂຆ, ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກສງ຺ໂຆ,ຕິ. ຕຕ຺ຖ, ວສ຺ສສຫສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສພ຺ເພປຎ຺ຈສງ຺ຆາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ອປຣິຫາຍມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕໂຕປຣໍ ຂີຓາສວສງ຺ໂຆ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອນຸກ຺ກເມນ ເສສານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສງ຺ຆານໍ ເຂຕ຺ຕານິ ຊາຕານິ. ເອວໍ ຕໂຕປຣໍ ປຣິຫາຍມາໂນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ກາຣຓໍ ວຸຈ຺ຈເຕ. ‘‘ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິວິໂຘ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ‘ປຣິຍຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ, ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ, ປຏິເວຘສທ຺ຘມ຺ໂມ,ຕິ. ໂສ ເອວ ຕິວິຘໍ ສາສນນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ, ປຣິຍຕ຺ຕິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ ສາຏ຺ຐກຖານິຕີຓິປິຏການິ. ໂສຈ ເອຕຣຫິ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກຖໍ ປຣິຍຕ຺ຕິ ສາສນໍ ປຏິຣູປກມຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຠິກ຺ຂູ ຈ ປຣິຍຕ຺ຕິກມ຺ມິກາ ອເນກ ສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ກຖຎ຺ຈິທໍ ສາສນໍ ຕໂຕປຣໍ ເອກທິວສໍປິ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສີລປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕາ ອເນກ ສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ເອຕຣຫິ ສນ຺ຘິສ຺ສນ຺ຕິ. ກຖຎ຺ຈ ປຏິປຕ຺ຕິ ສາສນໍ ຕໂຕປຣໍ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ປຣິຍຕ຺ຕິຍາຈ ປຏິປຕ຺ຕິຍາຈ ຕິຏ຺ຐມານາຍປຏິເວຘສທ຺ຘມ຺ໂມປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍຖາຫິ-ເອໂກ ຘນເສຏ຺ຐິ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕຘີຕຸ ປຣມ຺ປຣານໍ ອຕ຺ຖາຍ ມຫນ຺ຕາຣຕນນິຘໂຍ ຠູມິຍໍ ພຫູສຸຏ຺ຐາເນສຸ ນິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ຈ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ຐເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິມີສຸ ຈ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ຈ ອກ຺ຂເຣສຸ ຈ ຘຣນ຺ເຕສຸ ເຕນິຘໂຍ ນສ຺ສນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາເຍວ. ເອວມິທໍ ສາສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖຫິ ນິຘີນໍນິຘານຠູມິສທິສໍ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ຘນຣຕນສທິສານິ ຘມ຺ມຣຕນານິ. ຍຖາ ຈ ເສຏ຺ຐິວໍເສຊາໂຕ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ໂປຕ຺ຖກໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ຂຓນ຺ໂຕ ຕານິຣຕນານິ ລຠິສ຺ສຕິເຍວ. ເອວມິຘປິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ເທສນາຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕານິຘມ຺ມຣຕນານິ ລຠິສ຺ສຕິເຍວ. ລຠມາເນ ຈ ສຕິ, ກຖໍ ຕານິຘມ຺ມຣຕນານິ ອນ຺ຕຣຫິຕານິ. ສີມານຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕິວານິວຕ຺ຕິ ວາ ອາຓາຈກ຺ກສ຺ເສວ ວິສໂຍ ໂຫຕິ. ນ ຘມ຺ມຈກ຺ກສ຺ສ. ຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ-ປຎ຺ເຈວວສ຺ສສຕານິສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີຕິ ຈ, - ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ຈ. ອິທຎ຺ຈ ວຈນໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກເມວ ໂຫຕິ, ນ ອາຓາຈກ຺ກໍ. ພທ຺ຘສີມາໂຍ ຈ ນິວຕ຺ຕມານາ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕິ. ອາຓາຈກ຺ກຠູຕາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມູຫນເນນ ວາ, ສາສນສ຺ສ ວາ ອນ຺ຕຣຘາເນນ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສສຫສ຺ສປຣິຍນ຺ເຕ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມູຫນນຎ຺ຈ ນຕ຺ຖິ. ສາສນນ຺ຕຣຘານຎ຺ຈ ນາມ ອນາຄເຕ ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພາເນຫິ ຊາເຕ ສພ຺ພໍ ອາຓາຈກ຺ກໍ ວິຄຕໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປນ ເທວໂລເກສຸ ຍາວານາຄຕພຸທ຺ຘກາລາປິ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິເຍວ ອາຬວກປຸຈ຺ຉາຄາຖາໂຍ ວິຍ. ອປິຈໂຍ ໂວ ອານນ຺ທ ມຍາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ. ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ-ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສຈຕິ ປິຏກຠູໂຕ ຘມ຺ມວິນໂຍ ສຕ຺ຖາ ເອຕຣຫິ ຕິວິຘໍປິ ສາສນໍ ໂລກສ຺ສ ທີເປນ຺ໂຕ ປກາເສນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍໂຕພຸທ຺ຘຠາສິການໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ນານາ ພາຫິຣເກຫິ ຊເນຫິ ອສາຘາຣໂຓ ມຫນ຺ໂຕ ຎາຓາໂລໂກ ເອຕຣຫິ ວິຊ຺ໂຊຕມາໂນ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຕຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ເທສິຕານິ ເອຕຣຫິຘຣມານານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘ ສຫສ຺ສານິ ສຸຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ເຄສໍສາເຣ ອນນ຺ຕາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ສພ຺ພໍໂລກຕ຺ຕຍປ຺ປວຕ຺ຕິຎ຺ຈ, ສພ຺ພໍຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິຎ຺ຈ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓານຸຄຕິເກນ ສຸຕມຍຎ຺ຎາເຓນ ຊານນ຺ຕິ. ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ຈ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ຈ ນານາປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ອາຣຠນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ. ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣນ຺ຕິ. ຠາວນໍຠາເວນ຺ຕິ. ອິທໍ ສພ຺ພໍ ສາສນປ຺ປຏິຣູປກມຕ຺ຕໍນ ໂຫຕິ. ເອກນ຺ຕ ສາສນໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ຍຖາ ຘມ຺ມໍ ຍຖາ ວິນຍໍ ປຏິປຊ຺ຊນໂຕ. ອິມາຍ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອາຍຕິໍ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄຜລ ນິພ຺ພານປ຺ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕນິກຕ຺ຕາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສພ຺ພໍ ມິຈ຺ຉາວາທີນໍ ມິຈ຺ຉາວຈນໍ ວິຘມິຕໍວິທ຺ຘໍສິຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ປຓາມຄາຖາວຓ຺ຓນາ.

໑໑. ທຸຕີຍຄາຖາວຓ຺ຓນາຍໍ. ‘‘ອາທິຄາຖາຍາ’’ຕິ ປຖມຄາຖາວາກ຺ເຍນ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ປໂຍຊນສຫິເຕ’’ຕິ ເຕນເຕນປໂຍຊເນນ ສຫິເຕ. ‘‘ປຎ຺ຈ ອຕ຺ເຖ’’ຕິ ປຎ຺ຈປິຓ຺ຑຕ຺ເຖ. ‘‘ເຕອຠິຘມ຺ມຕ຺ເຖ’’ຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖປເທ ທີປິເຕ ເຕອຠິຘມ຺ມຕ຺ເຖ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕິສ຺ສໍ ທຸຕີຍຄາຖາຍໍ. ‘‘ນຕຸ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນປນປກຣຓໍປິ ປຸພ຺ເພວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ ກຸໂຕປຸພ຺ເພວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍຕີສຸ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປສຸ ປຖມສ຺ສ ກາລວິໂຣຘໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ທຸຕີຍ ຕຕີຍານໍ ສທ຺ທໂຕວິໂຣຘໍ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ນຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາທິມ຺ຫິ ເຍວາ’’ຕິ ເອເຕນ ຍທາກທາຈິ ປຈ຺ຈາມສນໍ ອປ຺ປຘານນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອປ຺ປຘານປທານີ’’ຕິ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ເອກສ຺ມິໍ ສມາສປເທ ປຸຣິມານິ ວິເສສນ ປທານິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຖາປິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊິເຕ ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫປ຺ປກຣເຓ ຕສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖ ປເທວາ ສພ຺ພຖາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ໂສ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ເມ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ສພ຺ພຖາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປຘານປທໍ ປຈ຺ຈາມສຕີຕິ ໂທໂສປນ ອາປຊ຺ຊເຕວ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວຎ຺ຫິສຕີ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ເອວຎ຺ຫິສຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ວິຍ ອິຘ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫປທໍ ປຈ຺ຈາມສນ຺ເຕ ສຕິ. ຫິສທ຺ໂທ ຜລ ວາກ຺ຍໂຊຕໂກ. ລທ຺ຘຄຸຓໂຊຕໂກຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ’’ ຕສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄຫປເທ ມຍາ ສພ຺ພຖາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ນ ເກວລໍ ໂສ ເອວ ໂທໂສ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອປໂຣປິໂທໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສາຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຘາຕຸກຖາຍໍ ວຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫາທິປ຺ປກາເຣນາຕິໂຍຊນາ.

໑໒. ປຣມຕ຺ຖປທວຓ຺ຓນາຍໍ. ວິເສສນປທໍ ນາມ ກຕ຺ຖຈິ ຠູຕກຖນຕ຺ຖາຍວາ ປຍຸຊ຺ຊຕິ ກຓ຺ໂຫກາໂກ, ເສໂຕພໂກ,ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ອຎ຺ຎນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ວາ ປຍຸຊ຺ຊຕິ ນີໂລປໂຏ, ນີລໍປຸປ຺ຜ, ນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ອຎ຺ຎ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸວິຘານິຫິສຈ຺ຈານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຎ຺ຎາປີຍຕີຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ປຎ຺ຎາປນຎ຺ຈ ນາມ ສມຄ຺ຄານໍ ຊນານໍ ໂວຫາເຣນ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເຕຈມຫາຊນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕສ຺ມາເຕ ສມ຺ມຸຕິ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສມ຺ມຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ໂວຫຣິຕຕ຺ຕາເຈວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຈ. ‘‘ວຈີສຈ຺ຈວິຣຕິສຈ຺ຈານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຈີສຈ຺ຈໍ ນາມ ມຸສາວາທຣຫິຕໍ ສຈ຺ຈວຈນໍ. ວິຣຕິສຈ຺ຈໍ ນາມ ສມ຺ມາວາຈາວິຣຕິ. ສາຫິ ມຸສາວາທາທີຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ວິຣມຓມຕ຺ເຕນ ວຈີສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ວຕ຺ຖຸຠູຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐານຠູຕຕ຺ຕາ. ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຕິ ຈ, ສາ ສຈ຺ຈານໍ ວຕ຺ຖຸຠູຕຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ກຕ຺ວາ. ສມ຺ມຸຕິຍາ ສິທ຺ຘໍ ສຈ຺ຈໍ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈນ຺ຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ສມ຺ມາປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ’’ຕິ ປາໂຓ ນຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ສພ຺ເພສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູຕິອາທິນາ ສມ຺ມາປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ. ‘‘ສພ຺ພໂລກິຍສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ທານສີລາທີນໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນໍ ຜລວິປາກຠູຕາ ສພ຺ພໂລກິຍສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ. ສພ຺ເພ ‘‘ໂພຘິສມ຺ຠາຣຘມ຺ເມ’’ຕິ ທານປາຣມິສີລປາຣມິອາທິເກປາຣມິຘມ຺ເມ. ‘‘ອາຣາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ‘‘ມິຈ຺ຉາປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ’’ຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕ ທຸຣາຊີວມິຈ຺ຉາຊີວາທີນໍ ວເສນ ມິຈ຺ຉາປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ. ‘‘ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຕິ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ອຫໍ ປຣມຕ຺ຖ ສຈ຺ຈເມວຄຓ຺ຫາມີຕິ ສມ຺ມຸຕິ ສຈ຺ຈໍ ນຠິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຠິນ຺ທນ຺ໂຕຫິ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ອສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຖຎ຺ຈ ຕໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ. ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຕ຺ຕສ຺ສ ຠວໂຕສງ຺ກນ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ. ອປາຍ ປູຣໂກ ຠວຕີຕິ. ‘‘ວິຊ຺ຊມານນ຺ຕ຺ເວວ ຄຓ຺ຫາເປຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕທິຏ຺ຐິ ວິປລ຺ລາສານໍ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເອວໍ ວິປຣີຕຎ຺ຫິ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນສມ຺ມຸຕິ ສຈ຺ຈເມວທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣມຕ຺ຖ ສຈ຺ຈໍ ນຠິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຠິນ຺ທນ຺ໂຕຫິ ຕາຫິ ທິຏ຺ຐີຫິ ນມຸຈ຺ຈຕິ. ກຖຎ຺ຈ ຕໍ ຠິນ຺ທຕິ. ຂນ຺ເຘ ວາ ຂນ຺ຘມຸຕ຺ຕເກວາ ອຕ຺ຕຊີເວ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕຈ ອຕ຺ຕຊີວາ ປຣມ຺ມຣຓາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕ ຈ ອຕ຺ຕຊີວາ ຠວາຠເວສຸສສ຺ສຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຠວໂຕຠວໍ ສໍສຣນ຺ຕິ ສນ຺ຘາວນ຺ຕີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ‘‘ນວິສໍວາເທນ຺ຕີ’’ຕິ ວິປຣີຕໍ ນາປາເທນ຺ຕິ. ‘‘ຕໍ ປນາ’’ຕິ ສຠາວສຈ຺ຈໍ ປນ. ອນຸຠວນເຠທມຕ຺ຕໍ ອຸປາທາເຍວ ເວທນາ ສຸຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ພາກາຣໂຕ ສຸຂຠູຕຕ຺ຕາ ເວທນາ ສຸຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ ນໂຫຕິ. ‘‘ສພ຺ພາປິເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ເອວາ’’ຕິ ປຘານຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອນຸຠວນເຠໂທ ຕິວິໂຘ. ສາຕໂຕ ວາ ອນຸຠວນໍ, ອສ຺ສາຕໂຕ ວາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ວາ. ‘‘ທຸກ຺ຂາ ເອວາ’’ຕິ ຠຍຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂາ ເອວ. ຠຍຏ຺ເຐນາຕິ ຈ ສໍສາຣ ຠຍທສ຺ສີຫິຠາຍິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ. ສຸໂຂ ວິປາໂກ ເຍສໍ ເຕ ສຸຂວິປາກາ. ເຕຠູມກກຸສລາ. ‘‘ກຸສລສມ຺ມຕາ’’ຕິ ເອເຕນ ສຠາວສຈ຺ເຈປິ ເອເຕໂວຫາຣາ ໂລກສມ຺ມຸຕິ ນິສ຺ສິຕາຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ສາສວຕາ’’ຕິ ອາສເວຫິ ສຫິຕຠາໂວ. ‘‘ສໍກິເລສິ ກຕາ’’ຕິ ສໍກິເລສ ຘມ຺ເມຫິ ສໍຍຸຕ຺ຕຠາໂວ. ໂອເຆຫິ ຈ ໂຍເຄຫິ ຈ ອຸປາທາເນຫິ ຈ ປຕ຺ຕພ຺ພຠາໂວ ‘‘ໂອຆນີຍໂຍຄນີຍ ອຸປາທານີຍຕາ’’. ອຘິກາ ອຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ. ພຫິທ຺ຘາຣຸກ຺ເຂຣູປຘມ຺ມາຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຕານາມ ສາຣຏ຺ເຐນ. ສາຂາຍໍ ຣູປຘມ຺ມາ ສາຂາຍ ອຕ຺ຕານາມ ສາຣຏ຺ເຐນ. ສຕ຺ຕສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນາ ປນ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ຕຓ຺ຫາປຣິຄ຺ຄຫ ທຬ຺ຫຏ຺ເຐນ ຕໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ອຕ຺ຕໂຕ ອຘິກາ ອຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ເຖນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຕິ ໂລກສມ຺ມຸຕິ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຕິກຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິໍ. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘ ມຄ຺ຄຠາໂວ ຈ, ອິຕິ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອິທເມວາ’’ຕິ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກເມວ. ‘‘ອຈລມານ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ອຣິຍສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ເຕຠູມກ ຘມ຺ມານໍ ສຸຂຕາ ນາມ ຈລາ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ອນິຈ຺ຈ ຘມ຺ມຕ຺ຕາ. ເຕ ຘມ຺ເມສຸຂາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕງ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຈິເຣເນວ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຕ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂາຕິ ຎຕ຺ວາ ເຕຫິວິມຸຕ຺ຕາ ປຸນ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ນຕ຺ຖິ. ເອສນໂຍ ເສສອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ. ‘‘ເຕສູ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ທຸວິຘານິຫິ ສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຕ຺ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ. ‘‘ເຕນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ລທ຺ຘຄຸຓວຈນໍ. ‘‘ໂຍ ວິນາ ອຎ຺ຎາປເທເສນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາປເທໂສ ນາມ ອຏ຺ຐຘມ຺ມ ສໂມຘານໍ ນິສ຺ສາຍ ຆຏສຓ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປຏສຓ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕໍ ສຓ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ວິນາ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ຍາປນຈິນ຺ຕນ ກິຣິຍາ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ສິທ຺ຘາ ນ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວສິທ຺ຘາ. ເອສນໂຍ ຜຸສນກິຣິຍາ, ເວທຍິຕກິຣິຍາ, ທີສູຕິ. ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍວິນາ ອຎ຺ຎາປເທເສນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຈິຕ຺ເຕນປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ’’ຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ ຈິຕ຺ເຕນ ອວິຊ຺ຊມານໍ ສຓ຺ຐານໍ ວິຊ຺ຊມານໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ສວິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ສຣີຣໍ ກຕ຺ວາ. ວຕ຺ຖຸ ທພ຺ພສຫິຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຈິຕ຺ຕມໂຍຈິຕ຺ຕນິມ຺ມິໂຕ’’ຕິ ສຸປິນນ຺ເຕ ທິຏ຺ຐຣູປານິ ວິຍ ຈິຕ຺ເຕນປກໂຕ ຈິຕ຺ເຕນ ນິມ຺ມິໂຕ. ກສ຺ມາ ສຠາວສິທ຺ໂຘ ປຣມຕ຺ໂຖ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ໂສຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ອສຘາຕຸ ວເສນ ອຕ຺ໂຖຕິ ສິທ຺ຘໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສທ຺ທາພຸທ຺ຘີຫິ ອຣຓີຍໂຕ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຕ຺ໂຖຕິປິວທນ຺ຕິ. ‘‘ອິຕຣໂຕ’’ຕິ ປຣິກປ຺ປສິທ຺ຘໂຕ. ‘‘ປຣໂມ’’ຕິ ອຘິໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸກ຺ກໍສຄໂຕ’’ຕິ. ເອເຕນ ປຣມສທ຺ທສ຺ສ ອຘິກຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ອິທານິ ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປຎ຺ຈສາສນ ກິຈ຺ຈານິ ມຫນ຺ຕານິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຠິຊານນໍ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ປຣິຊານນໍ. ປຫາຕພ຺ພານໍ ປຫານໍ. ສຈ຺ຉິ ກາຕພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຣຓໍ. ຠາເວຕພ຺ພານໍ ຠາວນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພປິ ປຣມຕ຺ຖ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ນາມ. ທຸກ຺ຂ ສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ນາມ. ສມຸທຍ ສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ ນາມ. ສາມຎ຺ຎປ຺ຜລານິ ຈ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ ນາມ. ມຄ຺ຄສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ ນາມ. ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເຕສໍ ກິຈ຺ຈານໍ ສິທ຺ຘິຍາ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ສາສນກິຈ຺ຈໍ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ນິຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕ ຈ ຘມ຺ມາ ເອວ ຣູປານໍ ສາສນ ກິຈ຺ຈານໍ ອວິຣາຘກຕ຺ຕາ ອວິສໍວາທກຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ປຣມຕ຺ຖາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍ’’ຕິເຍຊນາ. ‘‘ອຍ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຕສ຺ສອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍສ຺ສ, ຕສ຺ສປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍສ຺ສ, ຕສ຺ສປຫາຕພ຺ພສ຺ສ, ຕສ຺ສສຈ຺ຉິກາ ຕພ຺ພສ຺ສ ຕສ຺ສຠາເວຕພ຺ພສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣມຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

‘‘ຕໍ ນສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນສຸນ຺ທຣໍ. ນເກວລໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕເຍວ ນສຸນ຺ທຣໍ, ອຕ຺ຖໂຕປິ ນສຸນ຺ທຣເມວ. ຈຕຸສຈ຺ຈ ຘມ຺ມາຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຎ຺ຎາຓສ຺ສປິ ໂຄຈຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈເຎຍ຺ຍ ຘມ຺ມາ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ເສວ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸສຈ຺ຈ ຘມ຺ມາ ນາມ ປຣມຕ຺ຖ ຘມ຺ມາ ເອວ. ປຎ຺ຈເຎຍ຺ຍຘມ຺ມາ ປນ ສພ຺ພ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຫ ສພ຺ພປຣມຕ຺ຖ ຘມ຺ມາ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິ ສມ຺ໂພໂຘ ຘມ຺ມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຫ ສິຊ຺ຌຕິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຈຕຸສຈ຺ຈ ສມ຺ໂພໂຘ ຘມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຫ ນສິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ສຍໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ ຈຕຸສຈ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ນາມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປເຣສໍ ເທເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຈຕຸສຈ຺ຈສມ຺ໂພໂຘ ມູຄສ຺ສ ສຸປິນທສ຺ສນໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຫ ປຎ຺ຈ ເຎຍ຺ຍ ຘມ຺ມາ ເອວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣາຕິ ສກ຺ກາວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ.

ປຣມຕ຺ຖປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ຈິຕ຺ຕວຈນຕ຺ເຖ. ນຫິ ສາ ອາຣມ຺ມເຓນວິນາ ລພ຺ຠຕິ. ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກິໍ ຈິນ຺ເຕຕິ, ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕນ ກມ຺ມປເທນ ວິນາ ອສມ຺ຠວໂຕ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ຈິນ຺ຕນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ອສ຺ສ ນາມໍ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຸຕມຍຎ຺ຎາຓໍ, ຈິນ຺ຕາມຍຎ຺ຎາຓ, ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຠູຕສຠາວ ຈິນ຺ຕາປິ ອຕ຺ຖິ, ສາປຎ຺ຎາເອວາຕິ ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ອາຣມ຺ມຓ…ເປ… ຓູປລທ຺ຘິເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕໍ, ມໂນ, ມານສໍ, ວິຎ຺ຎາຓ, ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນາມໍ. ອາຣມ຺ມຓ ປຈ຺ຈຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ນ ອຎ຺ຎປຈ຺ຈຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ. ນ ຈ ອຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍນ ລທ຺ຘໍ ນາມໍ. ເອວຣູປສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓ ວິຊານນ ສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣສ຺ສໂພຘກໍ ນໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສນ຺ເຕສຸ ຈາ’’ຕິອາທິວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິ ອິທໍ ກຕ຺ຕຸໂນ ກິຣິຍາສາຘເນ ອຕິສ຺ສຍູປກາຣກໍ ກຣຓ ສາຘນໍ ວທຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈິນ຺ຕນມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມຕ຺ຕສທ຺ໂທ ວິເສສນິວຕ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ, ເຕນ ນິວຕ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສພ຺ເພປິຫີ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ວິຄ຺ຄໂຫ ວາ’’ຕິ ສຣີຣໍ ວາ. ປຈ຺ຈເຍນ ອາຍຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕາ. ‘‘ອາຍຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘາ. ວຕ຺ຕນໍ ວຸຕ຺ຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ວາ ຐິຕິ ວາ. ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ‘‘ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕ ວຸຕ຺ຕິໂນ’’. ‘‘ຖາເມນາ’’ຕິອາທິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ‘‘ເອກໍ ຠາວສາຘນເມວ ປຘານໂຕ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍ ຕໍ ກິຣິຍາ ມຕ຺ຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຣິຍາມຕ຺ຕຠູຕາປິ ປນ ເຕ ຘມ຺ມາສຍໍ ນານາປຈ຺ຈຍາ ວຕ຺ຖາຍໍ ຐິຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ນານາປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາວຕ຺ຖາຍໍ ຐິຕາ ວາ. ຕສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖ ປເທສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ຕທຎ຺ຎສາຘນານໍ ປຏິລາໂຠ ອວາຣິໂຕ ໂຫຕິ. ອິຕຣຖາ ເຫຕຸ ປຈ຺ຈໂຍ, ອາຣມ຺ມຓ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ, ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍຕິອາທີສຸ ກຖໍ ຠາວສາຘນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ສິຍາຕິ. ‘‘ປຘານໂຕ’’ຕິ ມຸຂ຺ຍໂຕ. ‘‘ອເຠທສ຺ສ ຈິນ຺ຕນສ຺ສເຠທກຣຓ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິກຕໍ ກຕ຺ຕຸສາຘນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສິລາປຸຕ຺ຕກສ຺ສາ’’ຕິ ເຠສຊ຺ຊມູລານໍ ປິສນສິລາໂປຕກສ຺ສ. ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ນາມ ວິສຸໍ ອງ຺ຄໍ ນຕ຺ຖິ. ອຠິນ຺ນໍປິ ຠິນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສິລາປຸຕ຺ຕກສຣີຣ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ອເຠທສ຺ສເຠທກຣຓໍ ນາມ ອຠູຕຣູປໍ ໂຫຕິ. ປໂຍຊເນ ສຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອສຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕຖາກຣຓຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຣປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສາ’’ຕິ ປເຣຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖາ ຈຣິເຍຫິ ປຣິຈິນ຺ຕິຕສ຺ສ. ‘‘ສຕິຫິ…ເປ… ກປ຺ປນາຍາ’’ຕິ ສເຈ ອຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕາ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ໂຕນາມາຕິອາທິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກິຣິຍາມຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ນ ປນ ອຕ຺ຕາທິໂກ ກຕ຺ຕາ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ກິຣິຍາ ມຕ຺ຕເມວ ກຕ຺ຕາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ວິຎ຺ຎາຍຕິໂລເກ ອຕ຺ຕາທິໂກກຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ອິທໍ ອເຠທສ຺ສເຠທ ປຣິກປ຺ປນາຍ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕປ຺ປຘາໂນ’’ຕິ ກິຣິຍາສາຘເນ ພຫູນໍກາຣການໍ ມຊ຺ເຌ ສຍໍປຘາໂນ ສຍໍເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ຕໍກຕ຺ຕຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ໂລເກສິທ຺ຘໍ ກຕ຺ຕຸຠາວໍ. ‘‘ປຸນ ກຣຓຠາວ’’ນ຺ຕິ ປຸນ ໂລເກ ສິທ຺ຘໍ ກຣຓຠາວໍ. ເອວໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສ ອຠິຘານຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປິເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍຖຍິທໍ ເຍ ອິເມ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ປາຓາ ຈິຕ຺ຕາວິຈິຕ຺ຕາ. ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ເອກນິກາຍໍປິ ນສມນຸປສ຺ສາມີ-ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ນິກາຍ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຊາຕິສມູ ຫໍ.‘‘ນິສ຺ສກ຺ເກ ກຣຓວຈນ’’ນ຺ຕິ ວິຠຕ຺ຕາປາທານຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ເອເຕນ ຕໂຕ ຈຣຓໂຕ ຈິຕ຺ຕໂຕຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ຄາຖາຍໍ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ສຠາໂວ’’ຕິ ວິຊານນຜຸສນາທິໂກ ສຠາໂວ, ອຄ຺ຄິສ຺ສອຸຓ຺ໂຫວິຍ. ‘‘ກິຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍຣໂສ’’ຕິ ເຕນ ເຕນ ຘມ຺ເມນ ກຣຓກິຈ຺ຈຎ຺ຈ, ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ໂຘ ສມ຺ປຕ຺ຕິຄຸໂຓ ຈ. ອຄ຺ຄິສ຺ສ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ປຣິປາຈນກິຈ຺ຈໍ ວິຍ, ໂອຠາສນຄຸໂຓວິຍ ຈ. ‘‘ຄຍ຺ຫາກາໂຣ’’ຕິ ຎາເຓນ ຄເຫຕພ຺ໂພ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຘຊຠູໂຕ ອາກາໂຣ. ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຣໂສເຍວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຜລໍວາປີ’’ຕິ ກາຣິຍປ຺ຜລໍ ວາປິ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ ຘູໂມວິຍ. ‘‘ອາສນ຺ນກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕເຣ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ກາຣຓໍ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຄ຺ຄິກາຣກ ປຸຣິໂສ ວິຍ. ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ສມຕ຺ຖາ. ‘‘ວິພຸທ຺ຘິໂນ’’ຕິ ວິເສສພຸທ຺ຘິ ສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ. ‘‘ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສ’’ນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓ ປຘານຣສ ກິຈ຺ຈໍ. ‘‘ສນ຺ຘານ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ນິຣນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕາກາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ‘‘ນາມ ຣູປປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຜສ຺ສາທິນາມຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸ ຣູປຎ຺ຈຈິຕ຺ຕສ຺ສປທຏ຺ຐານໍ.

ຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ‘‘ເຈຕສິ ຠວ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ປາຕຸຠູຕໍ. ‘‘ເອເຕນ ສິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສາ ເອວ ຜສ຺ສາທີນໍ ຊາຕິ. ຍາຈິຕ຺ຕສ຺ສຊຣາ, ສາ ເອວ ຜສ຺ສາທີນໍຊຣາ’’ຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອກວຓ຺ຏູປນິ ພນ຺ຘານີ’’ຕິ ເອເກນ ວຓ຺ຏທຓ຺ຑເກນ ອຸປນິພນ຺ຘານິ. ‘‘ເອກຊາຕິຍາທິ ອຸປນິພນ຺ຘາ’’ຕິ ເອກຊາຕິກຖາ ທິວເສນ ອຸປນິພນ຺ຘາ. ‘‘ເຈ’’ຕິ ເຈວເທຍ຺ຍ. ‘‘ນາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຄາຖາຍໍ. ‘‘ຘມ຺ມາ’’ຕິ ນາມກ຺ຂນ຺ຘ ຘມ຺ມາ. ‘‘ມນສາ ເອວາ’’ຕິ ກຕ຺ຕຸຠູເຕນ ມເນນ ເອວ. ‘‘ປກຕາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິຕາ. ‘‘ນິມ຺ມິຕາ’’ຕິ ນິປ຺ຜາທິຕາ. ‘‘ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາ ຠູຕາ ເອວາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຊານນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຜຸສນາກາຣໍ ຊເນຕ຺ວາວ ວິຊານາຕິ. ໂສ ຜຸສນາກາໂຣ ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອວເສສາ ປນ ສພ຺ເພປິ ເຈຕສິກຘມ຺ມາ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຜສ຺ໂສ ເຫຕຸ ຜສ຺ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸປາທາຍ. ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸປາທາຍາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຈິຕ຺ຕມູລກຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຈ ເຕປິຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕກິຣິ ຍາຠູຕາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິ ເອເຕນຄາຖາປເທນ. ວິຠາວນິຍໍ ປນ ເອກາລມ຺ພຓຕາ ມຕ຺ເຕນ ວິຠາເວຕິ. ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ເຈ ຕສິກງ຺ຄານິ ອຸປຣິ ເຖເຣນ ສຍເມວ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິຘ ປນ ປທຕ຺ຖວິຠາວນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ເຓຫິ ອງ຺ເຄຫິ ວິຠາເວຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕໍ ນສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ວຕ຺ຖຸມ຺ຫີ’’ຕິ ປຏໂກຏ຺ຐກາທິມ຺ຫິ. ‘‘ນານາຈິຕ຺ຕກມ຺ມານີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິ ອສ຺ສຣູປາທີນິ. ວິຊານນມຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ກຸສລນ຺ຕິ ວາ ອກຸສລນ຺ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ນານາເຈຕສິເກ ຫິ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວ ຕຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕໍເຫຕໍ ຠຄວຕາ. ປຠສ຺ສຣມິທໍ ຠິກ຺ຂເວ ຈິຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸທກໍ ວິຍຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິໍ.

ເຈຕສິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ປທໍ ກຕ຺ຕຣິວາເຫຕຸກມ຺ມນິວາສິທ຺ຘໍ. ຣຸປ຺ປນຎ຺ຈວິກາຣາປຕ຺ຕິ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສີຕຸຓ຺ຫາທີຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ວິສມປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນາ’’ຕິ ຘາຕູນໍ ວິສມປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ. ຘາຕຸກ຺ໂຂ ຠວເສນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ເກນຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເກນາ’’ຕິ ເຫຕຸ ອຕ຺ເຖວາ ເຫຕຸ ກຕ຺ຕຣິວາ ກຣຓວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຖາ ສີເຕນາຕິອາທີສຸປິ. ຑໍສມກສາ ນາມ ສູຈິມຸຂາ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາເຈວ ມຫນ຺ຕ ມກ຺ຂິກາ ຈ. ວາຕາ ນາມ ປຸຣຕ຺ຖິມວາຕາທໂຍ. ອາຕໂປ ນາມ ສູຣິຍາຕໂປ. ສຣິໍສປານາມ ອຫິ ວິຈ຺ຉິກ ສຕປທິກາທໂຍ. ເຕສໍ ສມ຺ຜສ຺ເສຫິປິ ຣຸປ຺ປຕິ. ມຣຓໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຣຓ ມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ທ຺ວາທສວິຘາ ສປ຺ປຏິຆຣູປຘມ຺ມາ. ‘‘ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ອປ຺ປຏິຆຣູປານຎ຺ຈ ອຣູປຘມ຺ມານຎ຺ຈ. ‘‘ເຕສູ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓຠຸມ຺ມໍ. ອິທານິ ປາຬິຍາ ສທ຺ຘິໍ ມຸຂ຺ຍຣຸປ຺ປນໍ ສໍສນ຺ເທນ຺ໂຕ ‘‘ສມາຄໂມ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ສມາຄໂມ ຈ ນາມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຠິຆຏ຺ຏນໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາປາຕາຄມນຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓກຣຓຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ມຫາຠູຕານເມວ ວາ’’ຕິ ອາໂປຘາຕຸ ວຊ຺ຊິຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານເມວ ວາ. ‘‘ວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ສຍໍປິ ວິກາຣປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕມຫາຠູຕາສຍໍປິ ປກຕິໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ໂອມຕ຺ຕາຘິມຕ຺ຕຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂອມຕ຺ຕາຘິມຕ຺ຕຣູປສນ຺ຕຕີນຎ຺ຈາ’’ຕິ ປຣມ຺ປຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຣູປສນ຺ຕຕິໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ປາຬິນເຍນ ວິປຕ຺ຕິວເສນ ຣຸປ຺ປນໍ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ວິປຕ຺ຕິ ວາ ໂຫຕຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕິ ວາ. ປຸຣິມປຈ຺ຉິ ມສນ຺ຕຕີນໍ ວິສທິສປ຺ປວຕ຺ຕິຠູໂຕ ວິກາໂຣປິ ເອເກນ ປຣິຍາເຍນ ຣຸປ຺ປນໍນາມາຕິ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ຣຸປ຺ປນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປິເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຆຏ຺ຏນວເສນ ຣຸປ຺ປນ ຘມ຺ມານ ເມວາ’’ຕິ ອາປາຕາຄມນາທິວເສນ ຣຸປ຺ປນຘມ຺ເມຫິວິນາ ອຠິຆຏ຺ຏນວເສນຣຸປ຺ປນ ສຠາວານໍ ຣູປຘມ຺ມານເມວ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາ. ‘‘ສວິຄ຺ຄຫາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ທພ຺ພ ສຓ຺ຐານາກາຣສຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ, ໂອຬາຣິກສຠາວຕ຺ຕາ. ພຫູນຎ຺ຈຣູປກລາປານໍ ເອກກ຺ຂເຓ ເອກາພທ຺ຘຠາເວນປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຣູປຘມ຺ມາຫິ ສຓ຺ຫສຸຂຸມສຠາວາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ອເນກສຕສຫສ຺ສານິປິ ເອກໂຕ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ. ທພ຺ພສຓ຺ຐານຠາວໍ ນຄມິສ຺ສນ຺ຕິເຍວ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ເອກກ຺ຂເຓ ເອກ ກລາໂປວ ປວຕ຺ຕຕິ. ກສ຺ມາ, ອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈຍູປນິພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາເຕ ສວິຄ຺ຄຫານ ໂຫນ຺ຕິ. ຣູປຘມ຺ມາ ປນ ໂອຬາຣິກ ສຠາວາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ພຫູນໍ ສນ຺ນິຈເຍສຕິ ທພ຺ພສຓ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອກກ຺ຂເຓ ຈ ພຫຸກລາປາປິ ເອກາພທ຺ຘາຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສວິຄ຺ຄຫາໂຫນ຺ຕີຕິ.

‘‘ສີຕາທິຄ຺ຄຫຓສາມຕ຺ຖິເຍນາ’’ຕິ ສີເຕນປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ອຸຓ຺ເຫນປິ ຣຸປ຺ປຕີຕິອາທິນາ ໂລກສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປາກຏສ຺ສ ສີຕາທິວຈນສ຺ສສາມຕ຺ຖິເຍນ. ຕຎ຺ຫິ ວຈນໍ ໂລກສ຺ສ ອປາກຏໍ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຣຸປ຺ປນໍ ອິຘນາຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ທີເປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ໂວຫາໂຣ ນາມາ’’ຕິ ນາມສຎ຺ຎາ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ໂລໂກປຈາເຣນາ’’ຕິ ພຫຸຊນສ຺ສ ອຸປຈາເຣນ ໂວຫາເຣນ ກຖເນນ. ‘‘ປາກຏ ນິມິຕ຺ຕວເສເນວາ’’ຕິ ປາກຏສ຺ສ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສເນວ. ‘‘ສີຕາທິຄ຺ຄຫເຓນ ວິນາປີ’’ຕິ ປິສທ຺ເທນ ສີຕາທິຄ຺ຄຫຓສາມຕ຺ຖິເຍນປີຕິ ທີເປຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປາຬິສາຘກໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາສພ຺ພຕ຺ຖ ລທ຺ຘຸໍ. ປາກຏນິມິຕ຺ຕ ວຈນເມວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສາຘາຣຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຕປ຺ປສງ຺ຄນິວຕ຺ຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຣູປຕາປສງ຺ຄສ຺ສ ນິວຕ຺ຕິ. ‘‘ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນາວສປ຺ປວຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນານາມອິທ຺ຘິຍານານປ຺ປກາຣມາປນໍ. ‘‘ຣູປຕາ ສິທ຺ຘີ’’ຕິ ຣູປນ຺ຕິ ນາມ ສຎ຺ຎາສິທ຺ຘິ. ‘‘ອິທໍ ປນາ’’ຕິ ອິທໍ ຣູປໍ ປນ. ‘‘ອນຸຄ຺ຄຫານໍ ສີຕາທີນໍ ວເສນາ’’ຕິ ກິຎ຺ຈາປິປາຬິຍໍ ສີຕາທິວຈນໍ ອຸປຆາຕການໍ ສີຕາທີນໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນຕ຺ຖິ. ອນຸຄ຺ຄາຫກາ ເອວ ອຕ຺ຖິ. ເຕສໍວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປາຬິຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານີ’’ຕິ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ຕສ຺ມາ ສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານາຕິ. ນີລໍປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ປີຕມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕີ-ຕິອາທິນາ ຈ, ວິຊານາຕີຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ວິຊານາຕິ. ມຘຸຣໍປິ ວິຊານາຕິ, ອມ຺ພິລໍປິ ວິຊານາຕີ-ຕິອາທິນາ ຈ-ປາຬິຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ.

ຣູປປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖. ນິພ຺ພານປເທ. ‘‘ຂນ຺ຘາວາ’’ຕິ ຠວນ຺ຕເຣ ອປາຍາທີສຸ ຠວິສ຺ສມານາ ຂນ຺ຘາວາ. ນ ຫິ ອຕີຕ ຘມ຺ມາ, ນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ ນາມ, ສຕ຺ເຕ ປີເຬຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ຘມ຺ມາ ເອຕຣຫິ ປີເຬນ຺ຕິ, ອວສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນາຄຕຘມ຺ມາ ຈ ອນາຄເຕ ປີເຬສ຺ສນ຺ຕິ, ກຖໍ ເຕ ນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ…ເປ… ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ວິສເຍຠຸມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວິສຍາຘາເຣຠຸມ຺ມໍ. ວິສຍາຘາໂຣ ນາມມນຸສ຺ສາຠູມິຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ວິຍ ມຸຂ຺ຍາຘາໂຣ ນໂຫຕິ. ເຕນ ປນ ວິນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຕໍ ກິຣິຍໍ ກາຕຸໍ ນສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຘາຣຠາເວນ ປຣິກປ຺ປິໂຕ ອາຘາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາອາກາເສ’’ຕິອາທິວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ສກຸຓານໍ ປກ຺ຂນ ກິຣິຍາ ນາມ ອາກາເສນ ວິນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນສິຊ຺ຌຕິ. ຕຖາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ນິພ຺ພຸຕິ ກິຣິຍາປິ ນິພ຺ພາເນນ ວິນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນສິຊ຺ຌຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍຫິເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍ’’ຕິ ເຍຕິວິຘວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສນ຺ຕາປຘມ຺ມາ. ຫິສທ຺ໂທນິປາໂຕ. ເຕສທ຺ໂທ ວຈນາລງ຺ກາໂຣ. ‘‘ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນິພ຺ພານວິນິມຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພຸຕິຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ເຕສໍ ນິພ຺ພຸຕິ ກິຣິຍາຍ ວິສຍາ ຘາໂຣໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ອຍໍ ປທີໂປ ນິພ຺ພາຍຕິ. ຕຖາຘີຣາ ນິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ກິເລສານໍ ວາ’’ຕິ ເຕ ສໍເຕສໍກິເລສານໍ ວາ. ‘‘ຂນ຺ຘານໍ ວາ’’ຕິ ອນາຄຕຠເວສຸ ຂນ຺ຘານໍ ວາ. ‘‘ປຸນອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກຠາວ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ຕານສ຺ສ ປຸນ ປຏິສນ຺ຘານາຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ ອຣິຍາ ຊນາ. ຍຖາ ມຄ຺ເຄ ກຣຓວຈນໍ ທິສ຺ສຕິ ອທ຺ຘາ ອິມາຍປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຊຣາມຣຓມ຺ຫາ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີຕິອາທີສຸ. ນ ຕຖາ ນິພ຺ພາເນຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ເຄວິຍາ’’ຕິອາທິໍ. ນິພ຺ພາເນປນຠຸມ຺ມວຈນເມວ ທິສ຺ສຕິ ຍຕ຺ຖນາມຎ຺ຈຣູປຎ຺ຈ. ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີຕິອາທີສຸ. ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພາເນ ກຣຓ ວຈນໍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ກຣຓ ລກ຺ຂຓສ຺ເສວ ອຠາວໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ຈ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຣຓ ລກ຺ຂຓໍ ນາມກຕ຺ຕຸໂນ ສຫກາຣີ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ. ນນຸ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພາຍນ຺ຕີຕິ ທິສ຺ສຕີຕິ. ສຈ຺ຈໍ, ຕຕ຺ຖ ປນ ວິເສສເນ ກຣຓ ວຈນໍ. ນ ກຣຓກາຣເກ. ຕຎ຺ຫິ ສອຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸຍານິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ນິພ຺ພານປທວຓ຺ຓນາ.

ທຸຕີຍຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘. ກາມາວຈຣປເທ. ‘‘ກາມີຍຕີ’’ຕິ ອິຈ຺ຉີຍຕິ. ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາທວຕ຺ຖຸ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕໍ. ‘‘ເຕກາມີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕ ອວີຈິນິຣຍາທໂຍ ອິຈ຺ຉີຍນ຺ຕິ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນານມ຺ປີ’’ຕິ ອວີຈິນິຣຍາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍປິ ສຕ຺ຕານໍ. ‘‘ຠວນິກນ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ຠວສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘໍ ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສເມ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ຕຓ຺ຫາ ຠວນິກນ຺ຕິ ນາມ. ສາ ເນຣຍິກສຕ຺ຕານໍປິ ອຕ຺ຖິເຍວ. ‘‘ກາເມ ອວຈຣຕີ’’ຕິ ກາເມປຣິຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ກາເມ ອນ຺ໂຕຄຘໍ ໂຫຕິ. ຣູປາຣູປຠູມີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍປິ ຣູປາຣູປສງ຺ຂ຺ຍໍ ນຄຈ຺ຉຕິ. ກາມສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ກາມຄຓນເມວຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕີສຸຠເວສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນານິປີ’’ຕິ ກາມຣູປາຣູປສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນານິປິ ນ ຕຕ຺ຣປຣິຍາ ປນ຺ນາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ອປຣິຍາປນ຺ນາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ກາມາວຈຣຕາປຕ຺ຕິໂທໂສ’’ຕິ ກາມາວຈຣ ຘມ຺ມາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ປຕ຺ຕິໂທໂສ. ‘‘ຣູປາວຈຣຕາທິມຸຕ຺ຕິໂທໂສ’’ຕິ ອິເມ ຣູປາວຈຣ ຘມ຺ມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອຣູປາວຈຣ ຘມ຺ມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣ ຘມ຺ມາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາປຕ຺ຕິ ໂທໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສນໂຍ ‘‘ຣູປາຣູປາວຈຣຕາປຕ຺ຕິ ໂທໂສ ກາມາວຈຣຕາມຸຕ຺ຕິ ໂທໂສ’’ ຕິປເທສຸ. ອວຈຣສທ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ເຖ ຄຫິເຕປິ ເອເຕໂທສາ ນາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ, ໂລເກ ເຍຠູຍ຺ຍນຍຕພ຺ພຫຸລນຍານໍປິ ສພ຺ຠາວາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ນນຸເຍຠູຍ຺ຍ ວຸຕ຺ຕິວເສນປີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເກສຎ຺ຈີ’’ຕິ ເກສຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວາ ຘມ຺ມານໍ ວາ. ຍຖາມິຄລຸທ຺ທໂກ ຄາເມ ຈຣນ຺ໂຕປິ ວເນ ຈຣຓພຫຸລຕ຺ຕາ ວນຈຣໂກຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ຣາຊຫຕ຺ຖີ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈຣນ຺ໂຕປິ ສງ຺ຄາເມ ຈຣຓພຫຸລຕ຺ຕາ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ອຍໍ ເຍຠູຍ຺ຍນໂຍ ນາມ. ຍສ຺ມິໍ ວເນ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂາປິ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຣຸກ຺ຂາປິ ອຕ຺ຖິ. ອມ຺ພຣຸກ຺ຂພຫຸລຕ຺ຕາ ປນ ຕໍ ວນໍ ອມ຺ພວນນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ເອວໍ ສິມ຺ພລິວນາທີສຸ. ອຍໍ ຕພ຺ພຫຸລນໂຍ. ອິຘ ປນ ຠູມິໂຍ ຕພ຺ພຫຸລນເຍນ ກາມຣູປາຣູປ ນາມໍ ລຠນ຺ຕິ, ຘມ຺ມາ ເຍຠູຍ຺ຍນເຍນ ກາມາວຈຣາທິ ນາມໍ ລຠນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ຄຫິເຕ ສຕິ, ເຕ ໂທສານາ ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕສ຺ມາ ອິຘປິ…ເປ… ໂທໂສຕີ’’ຕິອາຫ. ‘‘ນາ’’ຕິ ນ ໂກຈິໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ອຕ຺ຖິ ເອວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຕສ຺ມາສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ອວຈຣສທ຺ທສ຺ສ. ‘‘ຕຖາ ອຕ຺ຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ‘‘ປຣິຄ຺ຄາຫິນິຍາ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ກໂຕ’’ຕິ ຕຖາ ປຣິຄ຺ຄາຫິນິຍາ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ໂຄຈຣວິສຍຕ຺ຕາຕາຍຕຓ຺ຫາຍ ກໂຕນາມ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ກາເມຕີຕິ ກາໂມ, ກາມຕຓ຺ຫາ. ອວຈຣຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອວຈຣໍ. ກາມສ຺ສ ອວຈຣນ຺ຕິ ກາມາວຈຣໍ. ກາມ ຕຓ຺ຫາຍ ໂຄຈຣວິສຍຕ຺ຕາ ກາມາວຈຣນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖປິ ສິຊ຺ຌຕິ.

ຣູເປອວຈຣຕີຕິ ຣູປາວຈຣໍ. ‘‘ຣູເປ’’ຕິ ໂສຬສວິຘາຍຣູປຠູມິຍາ. ‘‘ອວຈຣຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຣູເປ ອວຈຣຕີຕິ ອຣູປາວຈຣໍ. ‘‘ອຣູເປ’’ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘາຍ ອຣູປຠູມິຍາ. ‘‘ອວຈຣຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວທຕິ ‘‘ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸປິ ອຍໍນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຣູເປ ຠໂວ ຣູປໍ. ຣູປຕຓ຺ຫາ. ອຣູເປ ຠໂວ ອຣູປໍ, ອຣູປຕຓ຺ຫາ. ຣູປສ຺ສ ອວຈຣໍ ຣູປາວຈຣໍ. ອຣູປສ຺ສ ອວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ ‘‘ເຕສຸ ປນາ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ອຕ຺ຣາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ. ຍທິປິ ໂລໂຠ, ຣາໂຄ, ກາໂມ, ຕຓ຺ຫາ, ຕິສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ໂລຠສ຺ສເວວຈນໍ ໂຫຕິ. ຣູປຣາໂຄ ອຣູປຣາໂຄຕິ ປນ ວິສຸໍ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ກາມສທ຺ເທນ ຕໍ ທຎ຺ໂຎໂລໂຠ ຄຍ຺ຫຕິ. ‘‘ສພ຺ໂພປິ ໂລໂຠ’’ຕິ ເອເຕນສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທ ທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕປິ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໙. ‘‘ຣູປາຣູປສທ຺ທາ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ນິຣຸຬ຺ຫາ’’ຕິ ອນິມິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸຬ຺ຫາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທານິ ສນິມິຕ຺ຕໍ ນຍໍ ວທຕິ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ນິສ຺ສໂຍປຈາໂຣ’’ຕິ ຐານູປຈາໂຣ, ຍຖາ ສພ຺ໂພຄາໂມ ອາຄໂຕຕິ. ‘‘ນິສ຺ສິໂຕ ປຈາໂຣ’’ຕິ ຐານ຺ຍູປຈາໂຣ. ຍຖາ ຘຊາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ‘‘ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ’’ຕິ ເຍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຂນ຺ຘຘາຕຸ ອາຍຕນາ. ຍໍ ຣູປໍ, ຍາ ເວທນາ, ຍາສຎ຺ຎາ, ເຍ ສງ຺ຂາຣາ, ຍໍວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສຸວິສທ’’ນ຺ຕິ ເຍຠູຍ຺ຍາທິ ນເຍຫິ ອນາກຸລຕ຺ຕາສຸວິສຸທ຺ຘໍ. ‘‘ກິໍ ວິກ຺ເຂເປນາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂເປນ ກິໍ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐. ‘‘ລຸຊ຺ຊນປ຺ປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ຠິຊ຺ຊນປ຺ປຠິຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ. ‘‘ຍຕ຺ຖາ’’ຕິ ຍສ຺ມິໍ ເຕຠູມເກ ຘມ຺ມສມູເຫ. ‘‘ນິວິສຕີ’’ຕິ ນິຈ຺ຈໍ ວິສຕິ, ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາຄ຺ຄາຫສ຺ສ. ‘‘ເຕສ’’ນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣ ຘມ຺ມານໍ. ‘‘ເຍສ’’ນ຺ຕິ ໂລກິຍ ຘມ຺ມານໍ. ‘‘ລຸຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ຂຓິກຠງ຺ເຄນ ຠິຊ຺ຊນໍ. ‘‘ປລຸຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ສຓ຺ຐານເຠເທນ ສນ຺ຕຕິຈ຺ເຉເທນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຠິຊ຺ຊນໍ. ນິພ຺ພານໍ ປນ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫາຘິກາຣຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂສ ຈ ອປຣິຍາປນ຺ນຠາໂວ, ວິສຸໍ ເອກາຈຕຸຕ຺ຖີ ອວຕ຺ຖາ ຠູມິນາມາຕິ ໂຍຊນາ.

ຈຕຸພ຺ຠູມິວິຠາຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໑. ‘‘ຫີນ’’ນ຺ຕິ ສທ຺ຘາສຕິອາທີຫິ ໂສຠຓຘມ຺ເມຫິ ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຫີນໍ. ‘‘ສພ຺ພຫີນ’’ນ຺ຕິ ໂລຠາທີຫິ ປາປຘມ຺ເມຫິ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫີນຕຣໍ. ‘‘ຕທຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອຸປຣິມານໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ໂສຠຓສຎ຺ຎາກຣຓສຸຂຕ຺ໂຖ. ‘‘ອາທິໂຕ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ. ‘‘ວີຖິຈິຕ຺ຕວເສນາຕິ ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສເມ ອຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຠວນິກນ຺ຕິ ຊວນວີຖິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ. ເອວຎ຺ຈສຕິ, ກິໍ ກາຣຓໍ ໂລຠມູລຈິຕ຺ຕສ຺ສປຖມໍ ວຈເນຕິ ອາຫ ‘‘ອກຸສເລສຸ ປນາ’’ຕິອາທິໍ.‘‘ທ຺ວີຫິວຏ຺ຏມູເລຫີ’’ຕິ ໂລຠໂມຫສງ຺ຂາເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ວຏ຺ຏມູເລຫິ.

໒໒. ‘‘ສິນິທ຺ຘຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສາຕເວທນາຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາລູຂຈິຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸມນສ຺ສຠາໂວຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກາຍິກສຸຂເວທນາຍປິ ປສງ຺ໂຄ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມານສິກ…ເປ… ນາມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສຸມນາຠິຘານສ຺ສາ’’ຕິ ສຸມນນາມສ຺ສ. ‘‘ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິຍາ ອາສນ຺ນ ກາຣຓໍ. ກຖໍ ປນ ຠາໂວ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ນາມໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຠວນ຺ຕິ…ເປ… ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ນິມິຕ຺ເຕ ຠຸມ຺ມໍ. ຕຖາຫິ ຠາໂວ ນາມ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ນິມິຕ຺ຕ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປໂຍເຄ. ‘‘ທນ຺ຕ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ທນ຺ຕກາຣຓາ. ‘‘ຕໍ ເວທນາ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ເວທນາກາຣຓາ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ, ‘‘ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ນິມິຕ຺ເຕ ຠຸມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈນາມ ອກາຣກໍ ອສາຘນໍ, ຕໍ ກຖໍ ສາຘນວິຄ຺ຄເຫ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ. ອຘິກຣຓ ສາຘນານຸຣູປຕ຺ຕາ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອເຕນາຕິ ຈ ເອຕສ຺ມາຕິ ຈ ເຫຕຸ ອຕ຺ເຖ ອຸຠຍວຈນນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອາສນ຺ນເຫຕຸ ນາມສາຘນຣູໂປ ຠວຕີຕິ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸຏ຺ຐຸ ກໂຣຕິ, ປກຕິປຈ຺ຈເຍນ ອນິປ຺ຜນ຺ນໍ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ສງ຺ຂາໂຣ. ‘‘ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ. ປໂຍເຊຕິ ນິໂຍເຊຕີຕິ ປໂຍໂຄ. ອຸເປຕິ ຜລສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຖ ເອເຕນາຕິ ອຸປາໂຍ. ‘‘ອາຓຕ຺ຕິຍາວາ’’ຕິ ເປສນາຍວາ. ‘‘ອຊ຺ເຌສເນນ ວາ’’ຕິ ອາຍາຈເນນ ວາ. ‘‘ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ ຠຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວາ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ອຸປາຍໍ ປເຣ ອາຈິກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ກຖໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອກຣເຓ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ປໂຍເຊຕີຕິກຕ຺ວາ ອິຘ ສງ຺ຂາໂຣ ນາມາ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ປຈ຺ຈຍ ຄໂຓ’’ຕິ ປກຕິປຈ຺ຈຍຄໂຓ. ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ສງ຺ຂາເຣນ. ‘‘ສາຘາຣໂຓ’’ຕິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕານໍ ສາຘາຣໂຓ. ‘‘ທຸວິເຘນ ສງ຺ຂາເຣນາ’’ຕິ ປໂຍເຄນ ວາ ອຸປາເຍນ ວາ. ‘‘ໂຍ ປນ ເຕນສຫິໂຕ’’ຕິອາທິນາ ປຸພ຺ເພວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປກາຣນ຺ຕເຣນປາກຏໍ ກາຕຸໍ ‘‘ໂສປນ ຍທາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິອາທິ ລທ຺ຘຄຸຓ ວຈນໍ. ‘‘ປຈ຺ຈຍຄຓສ຺ເສວນາມ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຄຓສ຺ເສວ ວິເສສ ນາມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ເຖ ອິກປຈ຺ຈໂຍຕິ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ປາຬິຍ’’ນ຺ຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິປາຬິຍໍ. ‘‘ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິຈ຺ເຈວຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພເມຕໍ ນຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ກສ຺ມາ, ປາຬິອຏ຺ຐກຖາຫິ ອສໍສນ຺ທນຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕິພ຺ຍຎ຺ຊນຍຸຕ຺ຕີນຎ຺ຈ ອວິສທຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍເຄນ. ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຠາວສງ຺ຂາຕມຓ຺ຑນວິເສເສນ. ‘‘ໂສ ປນາ’’ຕິ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍໂຄ ປນ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມາ. ‘‘ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ເຕນ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍເຄນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ. ‘‘ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ’’ຕິ ອຍຸຕ຺ຕປກ຺ເຂປຕິຕ຺ວາ. ເອເຕນປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄາຖາຍໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສມ຺ຠວີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ຠູໂຕ. ວິເສໂສ ສງ຺ຂາໂຣ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ສໂລມໂກ, ສປກ຺ຂໂກຕ຺ຍາທີສຸວິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາສວາ ຘມ຺ມາ, ສາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາຕ຺ຍາທີສຸວິຍາຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ. ‘‘ປາຬິອຏ຺ຐກຖາ ສິທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາໂຕ ສິທ຺ຘໍ. ອປິຈຍຕ຺ຖວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທີສຸ ອສງ຺ຂາຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ສສງ຺ຂາຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຄຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ປຈ຺ຉິມນໂຍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ອຸປາຍສມຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອເນກສຕສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ອິທຎ຺ຈ ນຍທສ຺ສນເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຸທາສິນຠາເວນາ’’ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວນ. ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ ຍສ຺ມາ. ວິກາຣປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ອຘິມຕ຺ຕປສ຺ສນໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓. ອິທານິ ສຫຄຕວຈນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວຈນານິ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຖຈາ’’ຕິອາທິມາຣຠິ. ‘‘ນ ປນ ເຕ ເຠທວນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ນຸ ເຕປິຈກ຺ຂຸ ສມ຺ຜສ຺ໂສ, ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ, ຕິອາທິນາ ຈ, ກາມວິຕກ຺ໂກ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ, ຕິອາທິນາ ຈ, ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓ, ນ຺ຕິອາທິນາຈ ເຠທວນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ສຈ຺ຈໍ. ເຕ ປນ ເຠທາ ອິມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ນໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ເຠທວນ຺ຕານ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ຈ ເຕສໍ ອຍໍ ວິກປ຺ໂປ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ’’ຕິ ໂລຠມູລຈິຕ຺ເຕ. ‘‘ກຕ຺ຖຈີ’’ຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ເຕ. ເຍວາປນາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຸຘມ຺ເມສຸ ອາຄຕານິເຍວາປນການິ. ‘‘ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ ໂທສມູລໂມຫມູເລຫິ. ນນຸຕານິປິ ອິຘ ຄເຫຕພ຺ພານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ນາ’’ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ກສ຺ມາຕິ ອາຫ ‘‘ເຕສຸຫີ’’ຕິອາທິໍ. ເຕປິ ອິຘ ນຄເຫຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ. ນ ປນ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ, ເວທນາຍ ຈ ສຍໍ ເຠທວນ຺ຕຕ຺ຕາ, ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ວິກປ຺ປສພ຺ຠາວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໔. ‘‘ໂສມນສ຺ສສ຺ສກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓໍ. ໂສມນສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣເຓ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ສຫຄຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາປິກາຣຓໍ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ຕເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສມນສ຺ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກຫີ’’ຕິອາທິໍ. ຫີເນນ ວາ…ເປ… ອາຣມ຺ມເຓນ ສມາໂຍໂຄ, ເຕນ ສມາຍຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານນ຺ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ພ຺ຍສນມຸຕ຺ຕິຍໍປິ. ອຸເປກ຺ຂາກາຣເຓ ‘‘ພ຺ຍສນມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ໂທມນສ຺ສປ຺ປສງ຺ຄປຣິຫາຣວຈນໍ. ອຊ຺ຌາສໂຍວຸຈ຺ຈຕິ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຕໍ ເຄຫໍ. ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາໂຕ ອຊ຺ຌາສໂຍຍສ຺ສາຕິ ທິຏ຺ຐຊ຺ຌາສໂຍ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ທິຏ຺ຐຊ຺ຌາສຍຕາ. ‘‘ອໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ອນຸປາຍໂຕ ອາຠຸຊນໍ, ມນສິກຣຓໍ. ‘‘ຈິນ຺ຕາ ປສຸຕວເສນາ’’ຕິ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິນ຺ຕາປສວນວເສນ, ວີມໍສາ ວຑ຺ຒນວເສນ. ‘‘ທິຏ຺ຐກາຣຓເມວາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐໍ ກາຣຓປ຺ປຏິຣູປກເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ສາຣໂຕສຈ຺ຈໂຕ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕພ຺ພິປຣີເຕນາ’’ຕິ ຕໂຕ ວິປຣີເຕນ. ອທິຏ຺ຐຊ຺ຌາສຍຕາ, ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ນປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ສທ຺ຘມ຺ມສວນຕາ, ສມ຺ມາວິຕກ຺ກພຫຸລຕາ, ໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປໂຍຄກາຣຓນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

‘‘ອິເມສໍ ປນ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວິຘານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ເຄຂນ຺ຘ ນິທ຺ເທສໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິຕຕ຺ຖ. ຍທາ ຫິນຕ຺ຖິກາເມສຸ ອາທີນໂວຕິອາທິນານເຍນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຸເຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ກາເມວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລາທີນິ ວາ ສາຣໂຕປຈ຺ເຈຕິ ສຠາວ ຕິກ຺ເຂນ ອນຸສ຺ສາຫິເຕນຈິຕ຺ເຕນ. ຕທາ ປຖມໍ ອກຸສລ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ມນ຺ເທນ ສມຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາທຸຕີຍໍ. ຍທາ ມິຈ຺ຉາ ທິຏ຺ຐິໍ ອປຸເຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ເກວລໍ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ເມຖຸນໍ ວາ ເສວຕິ, ປຣ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ປຣຠຓ຺ຑໍ ວາ ຫຣຕິ ສຠາວຕິກ຺ເຂເນວ ອນຸສ຺ສາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ. ຕທາ ຕຕີຍໍ. ຍທາ ມນ຺ເທນ ສມຸສ຺ສາຫິເຕນຈິຕ຺ເຕນ, ຕທາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ຍທາ ປນ ກາມານໍ ວາ ອສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕູນໍ ອຠາເວນ ຈຕູສຸປິ ວິກປ຺ເປສຸ ໂສມນສ຺ສຣຫິຕາໂຫນ຺ຕິ, ຕທາເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

ໂລຠມູລຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໕. ໂທສມູລຈິຕ຺ເຕ. ‘‘ວິຣູປ’’ນ຺ຕິ ທຸຏ຺ຐໍ, ລຸທ຺ທໍ. ທຸມ຺ມນສ຺ສ ຠາໂວຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກາຍິກທຸກ຺ຂເວທນາຍປິ ປສງ຺ໂຄ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມານສິກ…ເປ… ນາມ’’ນ຺ຕິ. ປຏິຫຎ຺ຎຕິ ພາຘຕິ. ‘‘ສນ຺ຕຕ຺ເຕ’’ຕິ ສນ຺ຕາປິເຕ.

໒໖. ‘‘ເຠທກໂຣ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິເສສກໂຣ. ‘‘ເຠທກຣານ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິເສສກຣານ ໂຫນ຺ຕິ. ໂທມນສ຺ສຄ຺ຄຫຓໍ ປສງ຺ຄນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປສງ຺ໂຄຕິ ຈນານປ຺ປກາຣໂຕ ສຊ຺ຊນໍ ລຄ຺ຄນໍ. ກຖໍ ປສງ຺ໂຄຕິ ອາຫ ‘‘ຍທາຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕຸຏ຺ຐິໍ ປເວເທນ຺ຕີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐາມຍໍ ອິເມສໍ ມຣເຓນາຕິອາທິ ຈິກ຺ຂນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຫຄຕປ຺ປສງ຺ຄໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ຄໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ປຏິຆຄ຺ຄຫຓໍປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິຣຈ຺ຉານຄຕປາຓວເຘ ອປຸຎ຺ຎໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອາທິກປ຺ປໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສານໍ ຍຖາກາມ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ໂລກິສ຺ສຣິເຍນຖາວຣຏ຺ຐາຍິນາ ນິມ຺ມິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ວິສ຺ສຏ຺ຐາ’’ຕິ ອນາສງ຺ກາ. ‘‘ອຎ຺ເຎວາ’’ຕິ ອຎ຺ເຎ ວາ ຊເນ. ວິມຕິ ເອວ ເວມຕິກໍ. ເວມຕິກໍ ຊາຕໍ ເຍສໍ ເຕ ເວມຕິກຊາຕາ. ປຸຣິມຈິຕ຺ຕສ຺ສໂລຠສຫຄຕຠາໂວ ອິມານິອຏ຺ຐປິ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕານິນາມາຕິ ອິມິນາ ຈູຬນິຄມເນ ເນວ ສິທ຺ໂຘວິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ຈູຬນິຄມເນນ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຠາເວສິທ຺ເຘ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຠາໂວປິ ເຕນສິທ຺ໂຘ ເຍວາຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຕສໍ ຄຫຓໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເຕສ’’ນ຺ຕິ ໂທນສ຺ສປຏິຆານໍ. ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານິຈຖິນມິທ຺ຘານິ ຈ ອນິຍຕໂຍຄີນິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ເຍວາປນການິ ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຣິມຈິຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິໍ. ໂທມນສ຺ສໍ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຈິຕ຺ເຕສຸ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອສາຘາຣຓ ຘມ຺ໂມ ນາມ. ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓ ຘມ຺ໂມຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຍຖາຕໍ’’ຕິ ຕໍ ນິທສ຺ສນໍ ຕທຸທາຫຣຓໍ ຍຖາ ກຕມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸປລກ຺ເຂຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕິ. ອາຕປໍຕາຍຕິຣກ຺ຂຕີຕິ ອາຕປຕ຺ຕໍ. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ລທ຺ຘໍ ອາຕປຕ຺ຕໍ ເຍນາຕິ ລທ຺ຘາຕປຕ຺ໂຕ. ຣາຊກຸມາໂຣ. ໂສ ອາຕປຕ຺ຕໍ ລທ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ຣາຊສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລທ຺ໂຘຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓ ວຈນໍ ຊາຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ອຸຠິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສ ປຏິຆານໍ. ປຸພ຺ເພ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ນິຄມເນ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ອິມສ຺ສ…ເປ… ສິທ຺ຘິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໗. ‘‘ອນິຏ຺ຐໂລກຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ອລາໂຠ ຈ, ອຍໂສຈ, ນິນ຺ທາຈ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ຈຕູຫິ ອນິຏ຺ຐໂລກຘມ຺ເມຫິ. ‘‘ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’’ຕິ ອຫໍ ອລາຠາທີຫິ ມາສມາຄຈ຺ຉີຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສປິ ກຸໂຕເມເອຕ຺ຖໂລເກຕໍ ປຕ຺ຖນາ ປູຣຓໍ ສພ຺ພກາລໍ ລພ຺ຠາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ລພ຺ຠາ’’ຕິ ຈ ກມ຺ມຕ຺ຖທີປກໍ ປາຏິປທິກປທໍ. ອິເມສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວິຘານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສງ຺ເຂປໂຕວ ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ປາຓາຕິ ປາຕາທີສຸ ຕິກ຺ຂມນ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ ປວຕ຺ຕິເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ໂທສມູລຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘. ໂມຫມູລຈິຕ຺ເຕ. ‘‘ມູລນ຺ຕຣວິຣເຫນາ’’ຕິ ອຎ຺ຎມູລວິຣເຫນ. ສໍສປ຺ປຕີຕິ ສໍສປ຺ປມານາ. ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ອຎ຺ຎຖານຸ ໂຂຕິ ເອວໍ ທ຺ວິຘາ ເອຣຍຕິ ກມ຺ປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິກ຺ຂິປຕີຕິ ວິກ຺ຂິປມານໍ. ‘‘ນິຍມນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ນາມາຕິ ນິຍມນຕ຺ຖໍ. ອິທຎ຺ຫິ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ນິຄມເນນ ສິທ຺ຘໍ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ອິຘ ລທ຺ໂຘກາສໍ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ມູລນ຺ຕຣ ວິຣຫຕ຺ຕາ ເອວ ອິຘລທ຺ໂຘກາສໍ ຫຸຕ຺ວາ. ປກຕິ ສຠາວຠູຕໍ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອໂນສກ຺ກມານ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ອນິວຕ຺ຕມານໍ. ‘‘ອສໍສີທມານ’’ນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐໂຕ ອປຕມານໍ. ອຸຠເຍນ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຕິສມ຺ມຸຬ຺ຫຕາຍາ’’ຕິ ມູລນ຺ຕຣ ວິຣເຫນ ໂມເຫນ ອຕິສມ຺ມຸຬ຺ຫຕາຍ. ‘‘ອຕິຈຎ຺ຈລຕາຍາ’’ຕິ ສໍສປ຺ປມານວິກ຺ຂິປມາເນຫິວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ເຈຫິ ອຕິຈຎ຺ຈລຕາຍ. ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖປີ’’ຕິ ສພ຺ເພສຸປິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສງ຺ຂາຣ ເຠເທນ ອວິຊ຺ຊາຍ ທຸວິຘຠາໂວວ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອວິຊ຺ຊາ ອປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຕ຺ຕິໂຕ ທຸວິຘາ ຕຖາ ສສງ຺ຂາ ຣາສງ຺ຂາຣໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຕິວິຘຠາໂວວາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕສງ຺ຂາຣວິມຸຕ຺ຕາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕິວິຘຠາໂວວ. ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວິຘານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄສງ຺ເຂປໂຕວວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສອສນ຺ນິຏ຺ຐານວິກ຺ເຂປກາເລປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

໒໙. ‘‘ສພ຺ພຖາປີ’’ຕິ ນິປາຕສມຸທາໂຍ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈໂນ ວາ, ວິສຸໍ ນິປາໂຕວາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປ຺ປກາຣໂຕປິ. ອກຸສລປເທ ອກາໂຣ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ອມິຕ຺ໂຕ, ອສຸໂຣ, ຕິທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອກຸສລານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ປຏິວິຣຸທ຺ຘຠາໂວ’’ຕິ ໂມຫາທີຫິ ອກຸສເລຫິ ວິຣຸທ຺ຘຠາໂວ. ຠາວນໍນາຣຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ອຠາວນາຣຫາ’’. ກຖໍ ປນ ຠາວນໍນາຣຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິອາທິໍ. ‘‘ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕາປີ’’ຕິ ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍ ກມ຺ມຠາເວນ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຠາເວນ ຈ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕາປິ. ອປາຍໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ອປາຍຠາຄິໂນ. ກມ຺ມກາຣກາ. ເຕສໍ ຠາໂວ. ຕາຍ. ‘‘ວຏ຺ຏໂສຕນິຍເຕ’’ຕິ ສໍສາຣວຏ຺ຏ ໂສຕສ຺ມິໍ ນິຍເຕ. ‘‘ຖິຣຕຣປຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມາຘິວເສນ ຖິຣຕຣຠາວໍ ປຕ຺ຕາ. ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປກາຣນ຺ຕເຣນ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ຘາຕຸປຈ຺ຈເຍຫິ ສິທ຺ຘໍ ນິປ຺ຜນ຺ນປທໍ ນາມ ນໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ອິຘປຣິກປ຺ປຕ຺ຖສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ. ນິປາຕປທໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ອເນກຕ຺ຖຕາ ສມ຺ຠວໂຕ. ອິຘ ປນ ຠວນ຺ຕິ ສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ນິປາຕປທໍ ອິຘ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອກຸສລວຓ຺ຓນາ.

໓໐. ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕ. ‘‘ສພ຺ພນິຫີນ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພຈິຕ຺ເຕຫິ ຫີນໍ. ປຸນ ‘‘ສພ຺ພນິຫີນ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພາເຫຕຸເກຫິ ຫີນໍ. ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິ ອກຸສລ ວິປາກໍ.

໓໑. ສຸຕ຺ຕປາຬິຍໍ, ‘‘ກຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ສຸກ຺ຂທາຣຸໍ. ‘‘ສກລິກ’’ນ຺ຕິ ຉິນ຺ທິຕຜາລິຕໍ ກຏ຺ຐກ຺ຂຓ຺ຑກໍ. ‘‘ຖຸສ’’ນ຺ຕິ ວີຫິສຸງ຺ກໍ. ‘‘ສງ຺ກາຣ’’ນ຺ຕິ ກຈວຣໍ. ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈຣູເປ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຍໍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣູເປ’’ຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓານ. ‘‘ສທ຺ເທ’’ຕິອາທີສຸປິ ເອສນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ ເອກວຕ຺ຖຸ ນິສ຺ສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖຸ ທ຺ວາເຣສຸ ເອກວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຣມ຺ມຓານິ ປນ ເອກວິຎ຺ຎາເຓນາປິ ພຫູນິ ຄຫິຕານິ. ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ພຫຸວຈນໍ. ‘‘ທຸກ຺ຂຍຕີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂໍ ກໂຣຕິ. ນາມຘາຕຸ ປທຎ຺ເຫຕໍ. ຍຖາ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ວີເຓຕີຕິ ສທ຺ທວິທູ. ຘາຕຸປາເຐສຸ ປນ ສຸຂທຸກ຺ຂຕກ຺ກິຣິຍາຍໍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕກ຺ກິຣິຍາຕິ ຈ ສຸຂກິຣິຍາ ທຸກ຺ຂ ກິຣິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຕກິຣິຍາ ອສ຺ສາຕກິຣິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈ ສທ຺ໂທ ໂອກາສຕ຺ໂຖຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ໂອກາສທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໒. ‘‘ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອສມ຺ຠິນ຺ນຕາ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸປສາທຣູປສ຺ສ ອຠິນ຺ນຕາ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຠິນ຺ເນສຕິ ອນ຺ຘສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຣູປານິນຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ. ‘‘ໂສຕສ຺ສອສມ຺ຠິນ຺ນຕາ’’ຕິອາທີສຸປິ ເອສນໂຍ. ‘‘ອາໂລກສນ຺ນິສ຺ສຍປ຺ປຏິລາໂຠ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸ ຈ ອາໂລເກສຕິ ກິຈ຺ຈກາຣີ ໂຫຕິ. ອສຕິ ນໂຫຕິ. ຕຖາ ຣູປຎ຺ຈ. ຕສ຺ມາ ອາໂລໂກ ເຕສໍ ວິສຍວິສຍີຠາວູປຄມເນ ສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອາໂລກສນ຺ນິສ຺ສຍສ຺ສ ປຏິລາໂຠ. ເອສນໂຍ ອາກາສສນ຺ນິສ຺ສຍາທີສຸ. ອິເມສໍ ອງ຺ຄານໍ ຍຸຕ຺ຕິ ທີປນາ ອຸປຣິຣູປສງ຺ຄເຫ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ປນ ອາປາຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕປິ ອາໂລກສນ຺ນິສ຺ສເຍ ອສຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ອສມ຺ຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ຕໍ ວິນາ ອາໂລເກນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອຠາວທສ຺ສນ ປຣ’’ນ຺ຕິ ອຠາວທສ຺ສນປ຺ປຘານໍ.

໓໓. ວິປາກວຈນຕ຺ເຖ. ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ວິປາກໍ. ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ຈ ວິປກ຺ກຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ອິທານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທານິ ຕທຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຍູຫນ ສມງ຺ຄິຕາປິ ອາຄຕາ. ອິຘ ປນສາ ເຈຕນາ ສມງ຺ຄິຕາຍ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ສມງ຺ຄິຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມງ຺ຄິຕາຕິ ຈ ສມ຺ປນ຺ນຕາ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມາຍູຫນ ກາເລ’’ຕິ ປາຓາຕິ ປາຕາທິກສ຺ສ ຕພ຺ພິຣມຓາທິກສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸຈ຺ຈຣິຕສຸຈຣິຕກມ຺ມສ຺ສ ອາຍູຫນກາເລ. ສມຸຈ຺ຈິນນກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສພ຺ພໂສ ອຠາວໍ ປຕ຺ວານ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ຍຖາ ອພ຺ຍາກຕ ຘມ຺ມານິຣຸຊ຺ຌມານາ ສພ຺ພໂສ ອຠາວໍ ປຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕຖາ ນນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສພ຺ພາກາຣ ປຣິປູຣ’’ນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມານຸ ຣູປາພຫູກາຍ ວຈີມໂນ ວິກາຣາ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອສນໂຍ ອທິນ຺ນາທານາທີສຸ. ເອວຣູເປຫິ ສພ຺ເພຫິ ອາກາຣ ວິກາເຣຫິ ປຣິປູຣໍ. ‘‘ນິທຫິຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ເອວ. ‘‘ຍໍສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ ຍໍກິຣິຍາວິເສສນິຘານໍ ສນ຺ຘາຍ.

ຄາຖາຍໍ. ‘‘ສຊ຺ຊູ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ທິວເສ. ‘‘ຂີຣໍ ວມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຍຖາ ຂີຣໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ທິວເສ ມຸຈ຺ຈຕິ. ປກຕິໍ ຊຫຕິ. ວິປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ຕຖາ ປາປໍ ກຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ກຖໍ ປນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ທຫນ຺ຕໍ ພາລມນ຺ເວຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠສ຺ມາຉນ຺ໂນວປາວໂກ’’ຕິ ຉາຣິກາ ຉນ຺ໂນວິຍ ອຄ຺ຄິ. ‘‘ໂສ ປນາ’’ຕິ ກິຣິຍາ ວິເສໂສ ປນ. ‘‘ວິສຸໍ ເອໂກ ປຣມຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິປິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວິສຸໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມ ຠາເວນ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂສ ຫິ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍຘມ຺ມຕ຺ຕາ ປຣມຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ອນຸສຍຘາຕຸໂຍ ວິຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ກິຣິຍາວິເສໂສ. ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ວາ, ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວາ. ‘‘ຕທາ ໂອກາສໍ ລຠຕີ’’ຕິ ວິປຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ໂອກາສໍ ລຠຕິ. ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕາສຸ ຈ ຕູສຸສມງ຺ຄິຕາສຸ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ລທ຺ຘຄຸຓວຈນໍ. ‘‘ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ປຸນ ລທ຺ຘຄຸຓວຈນໍ. ‘‘ປາຬິຍ’’ນ຺ຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິ ປາຬິຍໍ. ‘‘ກມ຺ມສນ຺ຕານໂຕ’’ຕິ ອຣູປສນ຺ຕານໍ ເອວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ເຍ ປນາ’’ຕິ ຄນ຺ຖກາຣາ ປນ. ‘‘ເຕສ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຖກາຣານໍ. ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕສໍ ວາເທຕິ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຍຎ຺ຈອຸປມໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ. ນ ຈ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕທາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຣິຓຕກາເລ. ‘‘ນາຬ’’ນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜຜລານໍ ທຓ຺ຑກໍ.

໓໔. ‘‘ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ ປສງ຺ຄກາຣຓໍ. ອຠິວິເສເສນ ຈຣຓໍ ປວຕ຺ຕນໍ ອຠິຈາໂຣ. ວິເສສ ວຸຕ຺ຕິ. ນ ອຠິຈາໂຣ ພ຺ຍຠິຈາໂຣ. ສາມຎ຺ຎ ວຸຕ຺ຕິ. ປກ຺ຂນ຺ຕເຣນ ສາຘາຣຓຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປກ຺ຂນ຺ຕເຣນ ສາຘາຣຓຕາ ນາມປກ຺ຂນ຺ຕຣສ຺ສ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ສຊ຺ຊນເມວ ລຄ຺ຄນເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍຠິຈາຣສ຺ສາຕິ ປສງ຺ຄສ຺ສ ອິຈ຺ເຈວຕ຺ໂຖຕິ. ເອຕ຺ຖຈາຕິອາທິນາ ສມ຺ຠວພ຺ຍຠິຈາຣານໍ ອຠາວເມວ ວທຕິ. ອກຸສລເຫຕູຫິ ຈ ສເຫຕຸກຕາ ສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເຕສ’’ນ຺ຕິ ອກຸສລວິປາການໍ. ‘‘ອພ຺ຍຠິຈາໂຣເຍວາ’’ຕິ ພ຺ຍຠິຈາຣຣຫິໂຕເຍວ.

໓໕. ‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວິກາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິໍ. ເອສນໂຍ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊເນປິ.

ຍທິ ຫິ ອຍມຕ຺ໂຖສິຍາ, ເອວຎ຺ຈສຕິ, ອຍມຕ຺ໂຖ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເຕສ’’ນ຺ຕິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານໍ. ອຸປ຺ປາທສທ຺ໂທນິຍຕປຸລ຺ລິງ຺ໂຄຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຏີກາສຸ ປນ…ເປ… ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ’’ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍນາ’’ຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸວິຣຫໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ວິປຈ຺ຈນ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ ວິປາການໍ ກິຈ຺ຈໍ. ວິປາກຸປ຺ປາທນກິຈ຺ຈໍ ນາມ ກຸສລາກຸສລານໍ ກິຈ຺ຈໍ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ກິຣິຍາມຕ຺ຕຠູຕານີ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ ກິຣິຍາ ຫສນກິຣິຍາມຕ຺ຕຠູຕານິ. ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິຈິຕ຺ຕານິ ນາມ ເກວລໍ ກມ຺ມເວຄຸກ຺ຂິຕ຺ຕຠາເວນສນ຺ຕາເນປຕິຕມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພລ ກິຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ ຈ ອສາຣານໍ ອພລານໍ ປສາທວຕ຺ຖູນໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພລວຕ຺ຖຸການິ ໂຫນ຺ຕິ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນິ ຈ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານຸພນ຺ຘ ມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພລ ກິຈ຺ຈຏ຺ຐານານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕານິ ສພ຺ພານິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸສ຺ສາເຫນວິນາ ເກວລໍ ວິປຈ຺ຈນມຕ຺ເຕນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ວິປາກສນ຺ຕານໂຕ’’ຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຎ຺ຈ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຎ຺ຈ ຠວງ຺ຄວິປາກສນ຺ຕານໂຕ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕິ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາທິ ວິປາກສນ຺ຕານໂຕ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ. ‘‘ອິຕຣານິ ປນາ’’ຕິ ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕ ມຫາກິຣິຍຈິຕ຺ຕາທີນິ. ‘‘ນິຣນຸສຍສນ຺ຕາເນ’’ຕິ ອນຸສຍຣຫິເຕ ຂີຓາສວສນ຺ຕາເນ. ‘‘ອຸສ຺ສາຫຣຫິຕານິ ເອວາ’’ຕິ ຍຖາ ຣຸກ຺ຂານໍ ວາຕປຸປ຺ຜານິ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕານິ ຜລຸປ຺ປາທກສິເນຫຣຫິຕຕ຺ຕາ ຜລານິ ນ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ຕຖາ ຕານິ ຈ ວິປາກຸປ຺ປາທກຕຓ຺ຫາສິເນຫຣຫິຕຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສາຫພ຺ຍາປາຣ ຣຫິຕານິ ເອວ.

໓໖. ເວທນາວິຈາຣຓາຍໍ. ‘‘ປິຈຸປິຓ຺ຑການໍ ວິຍາ’’ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກປ຺ປາສປິຈຸປິຓ຺ຑການໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ວິຍ ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ທຸພ຺ພລເມວາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕານ’’ນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານໍ. ‘‘ກາຍນິສ຺ສຍຠູເຕສູ’’ຕິ ກາຍນິສ຺ສຍມຫາຠູເຕສຸ.‘‘ເຕຫີ’’ຕິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓຫິ. ‘‘ປຸຣິມຈິຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຈິຕ຺ຕໂຕ. ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິ ອກຸສລວິປາກສນ຺ຕີຣຓໍ. ປຏິເຆນ ວິນາ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ກສ຺ມາ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເອກນ຺ຕາກຸສລຠູເຕນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອພ຺ຍາກເຕສຸ ອສມ຺ຠວໂຕ’’ຕິ ອພ຺ຍາກຕ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຍຸຊ຺ຊິຕຸໍ ອສມ຺ຠວໂຕ. ກມ຺ມານຸຠາວໂຕ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຍຖາປຸຣິມໍ ວິປາກສນ຺ຕານໍ ກມ຺ມານຸຠາເວນ ປວຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເກນຈີ’’ຕິ ເກນຈິ ຈິຕ຺ເຕນ. ‘‘ວິສທິສຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານ ປຣາວຏ຺ຏນວເສນາ’’ຕິ ປຸຣິເມນວິປາກ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕາເນນ ວິສທິສໍ ກຸສລາທິ ຊວນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ປຣໂຕ ອາວຏ຺ຏາ ປນ ວເສນ. ຕຖາຫິທໍ ຈິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ປາຬິຍໍ ອາວຏ຺ຏນາ, ອນ຺ວາວຏ຺ຏນາ, ອາໂຠໂຄ, ສມນ຺ນາຫາໂຣຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາປີ’’ຕິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓປິ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓປິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຉາ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຉາ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍຫິ ເອວ ໂສ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍສຸ ພລວນ຺ເຕສຸ ສຕິ, ພລວາ ໂຫຕິ. ທຸພ຺ພເລສຸ ສຕິ, ທຸພ຺ພໂລ ໂຫຕີຕິ ສກ຺ກາວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ວິສທິສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຣິຍຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ.

໓໗. ສງ຺ຂາຣ ວິຈາຣຓາຍໍ ‘‘ວິປາກຸທ຺ຘາເຣ’’ຕິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ວິປາກຸທ຺ຘາຣ ກຖາຍໍ. ‘‘ອຸຠຍກມ຺ເມນປີ’’ຕິ ສສງ຺ຂາຣິກ ກມ຺ເມນປິ, ອສງ຺ຂາຣິກ ກມ຺ເມນປິ. ‘‘ເຖເຣນາ’’ຕິ ມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ. ‘‘ຕທຸຠຍຠາວາຠາໂວ’’ຕິ ສສງ຺ຂາຣິກ ອສງ຺ຂາຣິກຠາວານໍ ອຠາໂວ. ‘‘ຕານິປິ ຫິ ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈານິເຍວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊນ ທ຺ວຍໍ ຊວນານໍ ປຸເຣຈາຣິກ ກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ໂຫຕຸ. ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຊວນກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ກຖໍ ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ຕມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອນຸຈາຣິກມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐມຫາວິປາເກສຸ ວິຍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ ມຫາວິປາການໍ ສສງ຺ຂາຣິກາ ສງ຺ຂາຣິກຠາໂວ ປຸຣິມຠເວ ມຣຓາສນ຺ນກາເລ ອາຣມ຺ມຓານໍ ປໂຍເຄນ ສຫ ວາ ວິນາ ວາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕຖາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໘. ‘‘ທຸພ຺ພລ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ເຕສູ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິ ຠວງ຺ຄ ຈຸຕິກິຈ຺ຈານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ທຸພ຺ພລວຕ຺ຖຸ ກິຈ຺ຈຏ຺ຐາເນສູ’’ຕິ ຈກ຺ຂາທິວຕ຺ຖຸເກສຸ ອາວຊ຺ຊນາທິ ທຸພ຺ພລກິຈ຺ຈ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐານິເກສຸ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ ຕທຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ວິກ຺ເຂປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວິກ຺ເຂປກິຈ຺ເຈນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນຍຸຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກໍ’’ ນາມ ສງ຺ຆເຠທກມ຺ມໍ. ຉສຸວຕ຺ຖຸ ຣູເປສຸ ຫທຍວຕ຺ຖຸເມວ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕໍ ວິຍ ສາຣວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ. ອິຕຣານິ ຜລິການິວິຍ ປສາທມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອສາຣານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂາທີສຸ ທຸພ຺ພລວຕ຺ຖູສູ’’ຕິ. ທສ຺ສນາທີນິ ຈ ກິຈ຺ຈານິ ຊວນ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ປຸເຣຈຣຕ຺ຕາ ຂຸທ຺ທກິຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ທສ຺ສນາທີສູ’’ຕິອາທິໍ.

໓໙. ອິຘ ທີປນິຍໍ ອິຈ຺ເຈວນ຺ຕິ ປທໍ ອຏ຺ຐາຣສາຕິປທສ຺ສວິເສສນນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພຖາປີຕິ ປທສ຺ສ…ເປ… ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຠາວນິຍໍ ປນ ຕໍ ສພ຺ພຖາປີຕິ ປທສ຺ສ ວິເສສນນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພຖາ ປີຕິກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍາເຠເທນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໐. ໂສຠຓຈິຕ຺ເຕສຸ. ອວຸຕ຺ຕາປິ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານີຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ອວຸຕ຺ເຕປິສິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເສສຈິຕ຺ຕານິ ໂລກິຍານີຕິ ຈ ສອຸຕ຺ຕຣານີຕິ ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຕ຺ຕສມງ຺ຄີໂນ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ປາປກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄເຕ. ‘‘ອນິຈ຺ຉນ຺ເຕ ເຍວາ’’ຕິ ສເຈປິ ອວີຈິນິມິຕ຺ຕສ຺ສາທວຕ຺ຖຸ ວິຍ ເກຈິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕຸ. ອຊານນ຺ຕານໍ ປນ ອິຈ຺ຉາ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ໂສຠຄ຺ຄ ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຠຄສ຺ສ ຠາໂວ ໂສຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສຸຠຄສ຺ສາຕິ ຈ ສຸສິຣິກສ຺ສ.

໔໑. ‘‘ຍາຖາວໂຕ’’ຕິ ຍຖາ ສຠາວໂຕ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ ຊານາຕີຕິ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິໍ ສພ຺ພໍ ຎາຓໍ ຍາຖາວໂຕ ຊານາຕີຕິ. ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ. ຍທິ ສພ຺ພໍ ຎາຓໍ ຍາຖາວໂຕ ຊານາຕິ. ເອວໍ ສຕິ, ຎາເຓນ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕານໍ ອຊານນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວິຣຊ຺ຌນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ສພ຺ພໍ ຎາຓໍ ຍາຖາວໂຕ ນ ຊານາຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ຊານາຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ນ ຊານາຕິ. ເອວຎ຺ຈສຕິ, ຍຕ຺ຖ ຊານາຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ນ ຊານາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕໍ ຎາຓເມວ ນ ໂຫຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ. ຎາເຓນ ຈິນ຺ເຕສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕານໍປິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຍາຖາວໂຕ ຊານນໍ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຎາຓ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຎາຓປ຺ປຏິ ຣູປກາ ຈ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖິ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິຕກ຺ໂກ ຈ, ວິຈາໂຣ ຈ, ທິຏ຺ຐິ ຈ. ເອເຕຫິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕາປິ ອຫໍ ຎາເຓນ ຈິນ຺ເຕມີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ‘‘ເທຍ຺ຍ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກ ສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມ ວຕ຺ຖຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ປຏິຄ຺ຄາຫກ ປຸຄ຺ຄລ ສມ຺ປຕ຺ຕິ. ‘‘ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໂລກູປປຕ຺ຕິຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໂລໂກ ນາມ ກາຍິກທຸກ຺ຂ ເຈຕສິກ ທຸກ຺ຂ ຣຫິໂຕ ອຸປຣິເທວໂລໂກ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ວາ. ອຸປປຊ຺ຊນໍ ອຸປປຕ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອຸປຄມນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໂລກໍ ອຸປປຕ຺ຕິ ຍສ຺ສ ໂສ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊ ໂລກູປປຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຠາໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ກິເລສ ທູຣຕາ’’ຕິ ສມາປຕ຺ຕິ ພເລນ ວາ, ອຎ຺ຎຕຣປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວາ, ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕ ກິເລສຕາ ວາ, ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນ ກິເລສຕາ ວາ.

ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຘານໍ ວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທາຫິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມ ປຏິຄ຺ຄາຫກາທິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕຸໍ ອາຄມ຺ມ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຖິທິນ຺ນນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຸເຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ອສໍສີທນ຺ໂຕ ອນຸສ຺ສາຫິໂຕປເຣຫິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕິ, ຕທາສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຸເຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ອມຸຕ຺ຕ ຈາ ຄຕາທິວເສນ ສໍສີທມາໂນ ວາ ປເຣຫິ ວາ ອຸສ຺ສາຫິໂຕ ກໂຣຕິ, ຕທາສ຺ສ ຕເທວ ຈິຕ຺ຕໍ ສສງ຺ຂາຣໍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຕ຺ເຖ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ເອຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍຄສ຺ສາຘິວຈນໍ. ຍທາ ປນ ຎາຕິ ຊນສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິ ທສ຺ສເນນ ຊາຕປຣິຈຍາພາລທາຣກາ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສ ຊາຕາສຫສາ ກິຎ຺ຈິ ເທວ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ທທນ຺ຕິ ວາ ວນ຺ທນ຺ຕິ ວາ, ຕທາ ຕຕີຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປນ ເທຖວນ຺ທຖາຕິ ຎາຕີຫິ ອຸສ຺ສາຫິຕາ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕທາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມ ປຏິຄ຺ຄາຫກາທີນໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ໂສມນສ຺ສເຫຕູນໍ ອຠາວໍ ອາຄມ຺ມ ຈຕູສຸປິ ວິກປ຺ເປສຸ ໂສມນສ຺ສຣຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕທາ ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

໔໒. ອຏ຺ຐປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິສທ຺ເທນ ອິມານິ ຈິຕ຺ຕານິ ນ ເກວລໍ ອຏ຺ເຐວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕໂຕ ພຫູນິປິ ພຫຸຕຣານິປິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ຖໍ ທີເປຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕນາ’’ຕິອາທິວຸຕ຺ຕໍ. ທສສຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາວຕ຺ຖູສຸ ທິຏ຺ຐຸຊຸ ກມ຺ມໍ ນາມ ຎາຓ ກິຈ຺ຈໍ. ຕໍ ກຖໍ ຎາຓ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຈິຕ຺ເຕຫິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ. ຎາຓ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຈິຕ຺ເຕຫິ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍກໂຣນ຺ຕາ ເຕສໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຎາຓໂສເຕ ປຕິຕວເສນ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຈິຕ຺ເຕຫິປິ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ. ສພ຺ເພສຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສກາຕິອາທິນາ, ພຸທ຺ໂຘ ໂສຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ໂສ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂສ ສງ຺ໂຆ, ຕິອາທິນາ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອິມານິ ອຏ຺ຐ ຈິຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ນາມ ‘ທານໍ, ສີລໍ, ຠາວນາ, ອປຈາຍນໍ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ, ປຕ຺ຕິທານໍ, ປຕ຺ຕານຸໂມທນໍ, ຘມ຺ມສ຺ສວນາ, ຘມ຺ມເທສນາ, ທິຏ຺ຐຸຊຸ ກມ຺ມໍ,. ເຕຫິ ຄຸຓິຕານິ ວຑ຺ຒິຕານິ. ຕານິ ຈ ອຏ຺ຐຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕີຓິ ຈ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕາ ເຕ ເຫວ ອຏ຺ຐຫິ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕານິເຍວ ຈ ສພ຺ພານິ ອຕ຺ຖິ ຫີນານິ, ອຕ຺ຖິ ມຊ຺ຌິມານິ, ອຕ຺ຖິ ປຓີຕານິ. ຕສ຺ມາ ປຸນ ອນຸກ຺ກເມນ ອາຣມ຺ມຓາທີຫິ ວຑ຺ຒນໍ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕານິ ຐເປຕພ຺ພານີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສຸທ຺ຘິການີ’’ຕິ ອຘິປຕີຫິ ອມິສ຺ສິຕານິ. ‘‘ອິຕິ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິຕິ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ. ຕຖາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ທ຺ເວສຫສ຺ສານິ ສຕໍ ສຏ຺ຐິ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ວີມໍສາວຊ຺ຊິເຕຫີ’’ຕິ ວີມໍສາຘິປຕິ ວຊ຺ຊິເຕຫິ. ‘‘ຕຖາຄຸຓິຕານີ’’ຕິ ສພ຺ພານິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາທີຫິ ສມໍ ຄຸຓິຕານິ. ‘‘ໂກສລ຺ເລນາ’’ຕິ ໂກສລ຺ລສງ຺ຂາເຕນ. ‘‘ນານາວຊ຺ຊນວີຖິຍ’’ນ຺ຕິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ ວີຖີຫິ ວິສຸໍ ຠູຕາຍ ອາວຊ຺ຊນາຍ ຍຸຕ຺ຕ ວີຖິຍໍ. ‘‘ເຕເນວາ’’ຕິ ວີມໍສາຘິປຕິຠູເຕນ ເຕເນວ ອຸປນິສ຺ສຍຎ຺ຎາເຓນ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ນ ສກ຺ກາຠວິຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໔໓. ວຈນຕ຺ເຖ ‘‘ຣຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ຕຸທນຏ຺ເຐນ. ‘‘ອຫິຕຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ຫິຕວິຣຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ. ‘‘ອນິປຸຓຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ອສຓ຺ຫາ ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ. ‘‘ອນິຏ຺ຐວິປາກຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ອນິຏ຺ຐໍ ວິປາກໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອນິຏ຺ຐ ວິປາການິ. ເຕສໍ ຠາໂວ ອນິຏ຺ຐ ວິປາກຏ຺ໂຐ. ເຕນ ອນິຏ຺ຐ ວິປາກຏ຺ເຐນ. ‘‘ຕປ຺ປຏິ ປກ຺ຂຕ຺ຕາ’’ຕິ ຣາຄາທີຫິ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ. ເອວໍ ປຣິຍາຍຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຕໍ ອຠິຘານຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄຕໍ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ກຸຈ຺ຉິເຕຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຸຈ຺ຉິເຕ’’ຕິ ເຊຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ເພ, ນິນ຺ທິ ຕພ຺ເພ ວາ. ຈາເລນ຺ຕິ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານວເສນ, ກມ຺ເປນ຺ຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານວເສນ, ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕິ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ. ‘‘ຕນຸກຣຓຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ສລ຺ລິຂນຏ຺ເຐນ. ‘‘ອນ຺ຕກຣຓຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ປຣິໂຍສານກຣຓຏ຺ເຐນ. ‘‘ອປິ ຈາ’’ຕິອາທິ ທີປນີນຍທສ຺ສນໍ. ‘‘ໂກສລ຺ລ ສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖານໂຍ. ຕຕ຺ຖ, ກຸສລສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຠາໂວ ເອກາສລ຺ລໍ. ຎາຓໍ. ເຕນ ສມ຺ຠູຕໍ ສຎ຺ຊາຕໍ ໂກສລ຺ລ ສມ຺ຠູຕໍ ຕິວິຄ຺ຄໂຫ.

໔໔. ‘‘ພລວກມ຺ເມນາ’’ຕິ ຕິເຫຕຸ ກຸກ຺ກຏ຺ຐ ກມ຺ເມນ. ‘‘ທຸພ຺ພລ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ ຕິເຫຕຸໂກມເກນ ວາ ທ຺ວິເຫຕຸກ ກຸສລ ກມ຺ເມນ ວາ. ‘‘ເກຫິຈິ ອາຈຣິເຍຫີ’’ຕິ ໂມຣວາປິ ວາສີ ມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສງ຺ຄຫກາເຣນາ’’ຕິ ຠທ຺ທນ຺ຕ ພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖເຣນ. ‘‘ສນ຺ນິຫິຕ ປຈ຺ຈຍວເສນາ’’ຕິ ອາສນ຺ເນ ສຓ຺ຐິຕປຈ຺ຈຍ ວເສນ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ ປຈ຺ຈຍວເສເນວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປຏ຺ຐິຕານິ ກມ຺ມາທີນິ ອາຣມ຺ມຓານິ. ປວຕ຺ຕານິ ມຫາວິປາການິ. ‘‘ອວິປາກ ສຠາວໂຕ’’ຕິ ອວິປຈ຺ຈນສຠາວໂຕ. ອວິປາກຸປ຺ປາທນສຠາວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍ’’ນ຺ຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຏ຺ຐກຖາຍໍ. ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ມຫາວິປາກຈິຕ຺ເຕ. ‘‘ຕຖາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຈາ’’ຕິ ທານາທິວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ.

໔໕. ມຫາກິຣິຍຈິຕ຺ເຕ. ‘‘ອຸປຣີ’’ຕິ ວີຖິສງ຺ຄເຫ ຕທາ ຣມ຺ມຓ ນິຍເມ. ‘‘ສຍເມວາ’’ຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖເຣເນວ. ‘‘ວກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ. ‘‘ຍຖາຣຫ’’ນ຺ຕິ ຂີຓາສວສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ມຫາກິຣິຍານໍ ອຣຫານຸຣູປໍ. ຠູຕກຖນ ວິເສສນໍ ເຕນ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຠາວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ສເຫຕຸກຄ຺ຄຫຓໍ. ‘‘ພ຺ຍວຈ຺ເຉທກວິເສສນ’’ນ຺ຕິ ອເຫຕຸກ ວິປາກກິຣິຍ ຈິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ສພ຺ຠາວາຕປ຺ປສງ຺ຄສ຺ສ ອວຈ຺ເຉທກໍ ວິເສສນໍ. ‘‘ຍຖາ ສກ຺ຂຣ ກຖລິກໍປິ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພໍປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍປິ ຈຣນ຺ຕໍປິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຈເນ ສກ຺ຂຣ ກຖລິກໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ, ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍປິ ຈຣນ຺ຕໍປິ ປສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຍຖາ ລາຠ ໂຍຊນາ ໂຫຕິ. ຕຖາ ອິຘ ປີຕິ.

໔໖. ‘‘ຍທິທ’’ນ຺ຕິ ຍາ ອຍໍ ທີປນ ສມຕ຺ຖຕາ, ‘‘ອິທໍ ສາມຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຍໍ ສມຕ຺ຖ ຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຠທວຈເນ ໂຈທນາຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣຈນາຄາຖາຍໍ. ‘‘ເອຕານີ’’ຕິ ໂສຠຓ ກາມາວຈຣ ຈິຕ຺ຕານິ. ‘‘ປຸຎ຺ຎ ປາປ ກ຺ຣິຍາເຠທາ’’ຕິ ປຸຎ຺ຎ ປາປ ກ຺ຣິຍເຠເທນ.

໔໗. ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ. ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕ ວສວຕ຺ຕິເທເວ ອນ຺ໂຕ ກຣິຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ປາຬິຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອິຘກາມສທ຺ເທນ ສໂຫກາສາກາມຠູມິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກາເມ ກາມຠູມິຍ’’ນ຺ຕິ. ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ປາຐເສໂສ. ‘‘ກ຺ຣິຍາ ຈາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ສທ຺ໂທ ປນ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ສທ຺ໂທ ອິຈ຺ເຈວໍ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ປຏິສິທ຺ຘາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຄເຫ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ສພ຺ພຖາສທ຺ທສ຺ສ. ຠໂວ ນາມ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ ພທ຺ຘສນ຺ຕານຄໂຕ ຘມ຺ມ ສມູໂຫ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ກາມາວຈຣາ ຘມ຺ມາຕິ ປເທ ກາມສທ຺ໂທ. ໂສ ຈ ປຖວິ ປພ຺ພຕາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ພໍ ກາມຠູມິໍ ວທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠູມິປຣິຍາໂຍ ຈາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘ ຘມ຺ມ ສມູໂຫ’’ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘ ຘມ຺ມ ສມູໂຫ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານາຄໂຕ, ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘ ຘມ຺ມ ສມູໂຫ ປຖວິ ປພ຺ພຕາທິ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ອນາພທ຺ໂຘ ອນາຍຕ຺ໂຕ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ໂຘຕິ.

ອິຕິກາມຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫທີປນິຍາອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໘. ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ເຕ. ‘‘ສມຸທິເຕນາ’’ຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄ ສມຸທິເຕນ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອງ຺ຄານໍ ເອກໂຕ ສາມຄ຺ຄິຠູເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຫິ ເອກໂຕ ສາມຄ຺ຄິຍໍ ສຕິເຍວ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິ, ໂນ ອສຕິ. ສາມຄ຺ຄິຍນ຺ຕິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ພລວຕາຍ ສມຄ຺ຄຠາເວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ຌານໍ ທຸວິຘໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓູ ປນິຊ຺ຌານຎ຺ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ກສິຓາທິກສ຺ສາ’’ຕິອາທິໍ. ອິຘ ປນ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອຸປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ ຈ ກສິຓ ນິມິຕ຺ຕາທິກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເຈຕສາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວານິຊ຺ຌານໍ ໂອໂລກນໍ. ຌານສທ຺ທສ຺ສຌາປນຕ຺ໂຖປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຈນີກ ຘມ຺ມານຎ຺ຈ ຌາປນໂຕ’’ຕິ. ອຄ຺ຄິນາ ວິຍ ກຏ຺ຐານໍ ກິເລສານໍ ທຍ຺ຫນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຄ຺ຄຕາ ເອວ ສາຕິສ຺ສຍ ຍຸຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕກາເລຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ປນ ປຖມຊ຺ຌາເນ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ພລວຠາໂວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ‘‘ສາຫີ’’ຕິອາທິນາ ຕທຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ. ສາຫິ ເອກຄ຺ຄຕາຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອໂກ ອຕ຺ຕາສຠາໂວ ອສ຺ສາຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ເອກຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓມສ຺ສາຕິ ເອກຕ຺ຕາ ຣມ຺ມຓາ. ເອກຄ຺ຄຕາ. ຕສ຺ສ ຠາໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

ອຄ຺ຄສທ຺ໂທ ໂກຏິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກຏ຺ຐາສຏ຺ໂຐວາ. ‘‘ຕຖາ ປວຕ຺ຕເນ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ປວຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ອາຘິປ຺ປຈ຺ຈຄຸຓໂຍເຄນາ’’ຕິ ອຘິປຕິຠາວຄຸຓໂຍເຄນ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຕາຄຸຓໂຍເຄນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາເຍວ ເອກຄ຺ຄຕາ ເອກຄ຺ຄຕາ, ສມາຘີ,ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສມາຘີ’’ຕິ ປທສ຺ສ-ສໍ-ອາຘີ-ຕິ-ວາ, ສມອາຘີຕິ-ວາ, ທ຺ວິຘາ ປທຈ຺ເຉໂທ. ຕຕ຺ຖ ສໍອຸປສຄ຺ໂຄ ສມ຺ມາສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ສມສທ຺ໂທ ປນ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕີຕິອາທີສຸ ວິຍ ນາມິກສທ຺ໂທຕິ ທ຺ວິຘາ ວິກປ຺ປໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສາເຍວ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ສາເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ-ສມ຺ມາ ຈ ອາຘິຍຕີຕິ ສມາຘິ, ສາເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ-ສມຎ຺ຈ ອາຘິຍຕີຕິ ສມາຘີຕິ ທ຺ວິຘາ ວິກປ຺ໂປ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ຈາຕິ ສຸນ຺ທເຣນ. ອາຘິຍຕີຕິ ອາທຫຕິ. ອາທຫນຎ຺ຈ ຐປນເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຐເປຕີ’’ຕິ. ສມຎ຺ຈາຕິ ອວິສມຎ຺ຈ. ‘‘ຕຕ຺ເຖວາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ເອວ. ‘‘ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈາຠາວາ ປາທເນນາ’’ຕິ ລີນສ຺ສ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ອຠາໂວ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈາຠາໂວ. ຕສ຺ສ ອາປາທນໍ ອາປຊ຺ຊາປນນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ວິວິເຘນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສໍຫຣຓໍ ວິສາຫາໂຣ. ນ ວິສາຫາໂຣ ອວິສາຫາໂຣ. ສາເຍວ ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ອິຕິ ເອວໍ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ເອກຄ຺ຄຕາ ເອວ ສາຕິສ຺ສຍຍຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປນ ສຕິ, ເອກຄ຺ຄຕາ ເອວ ຌານນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ນ ວິຕກ຺ກາທໂຍຕິ ໂຈທນໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ວິຕກ຺ກາທໂຍປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອປິສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ປນສທ຺ໂທ ປກ຺ຂນ຺ຕຣຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາ ເອກຄ຺ຄຕາຍ. ‘‘ສາ ຕິສ຺ສຍ’’ນ຺ຕິ ອຕິສ຺ສເຍນ ສຫ. ‘‘ໂອສກ຺ກິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສໍສີທິຕຸໍ. ‘‘ນໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ສໍສປ຺ປິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ຎຖານຸ ໂຂຕິ ທ຺ວິຘາ ຈຎ຺ຈລິຕຸໍ. ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຠິມຸຂີ ຠວິຕຸໍ. ອາຣມິຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ລທ຺ຘໍ ສາຕໍ ເຍນາຕິ ລທ຺ຘສ຺ສາຕໍ. ‘‘ສາຕໍ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຸປພ຺ຣູຫິຕໍ’’ຕິ ຠຸສໍວຑ຺ຒິຕໍ. ‘‘ສນ຺ຕ ສຠາວຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຸປສນ຺ຕ ສຠາວຕ຺ຕາ. ‘‘ຕຖາ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂກຣຓາທິວເສນ ອນຸຄ຺ຄ ຫິຕາ. ສມາຘິສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓປ຺ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ‘‘ສຍໍ…ເປ… ນີວາເຣຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນິຈ຺ຈລໍຐຕ຺ວາ’’ຕິ ອປ຺ປນາກິຈ຺ຈມາຫ.

ເອວໍ ອຸປນິຊ຺ຌານຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຌາປນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕສຸ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕປ຺ປຈ຺ຈນີກາ’’ຕິ ເຕສໍ ຌານງ຺ຄ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈນີກາ ປຏິປກ຺ຂາ. ‘‘ມນສ຺ມິໍ ປີ’’ຕິ ມໂນທ຺ວາເຣປິ. ປເຄວ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສູຕິ ເອວໍ ສມ຺ຠາວນຕ຺ໂຖ ເຈຕ຺ຖ ປິສທ຺ໂທ. ອປິສທ຺ໂທປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຌາປິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ຌານງ຺ຄ ຘມ຺ມຄ຺ຄີຫິ ທຑ຺ຒານາມ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເຕສໍ ສມຸທາເຍ ເອວ ຌານ ໂວຫາໂຣ ສິທ຺ໂຘ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຘມ຺ມ ສາມຄ຺ຄິປຘານ’’ນ຺ຕິ ຌານຏ຺ຐາເນ ຌານງ຺ຄ ຘມ຺ມານໍ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ຄງ຺ຄ ຘມ຺ມານໍ ໂພຘິຏ຺ຐາເນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄ ຘມ຺ມານໍ ສມຄ຺ຄຠາວປ຺ປຘານໍ.

ເອວໍ ສງ຺ຄຫກາຣານໍ ມຕິຍາ ຌານໍ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ອປເຣສານໍ ມຕິຍາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປເຣ’’ຕິອາທິມາຫ. ອປເຣ ປນ ວທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍຖາ ສກໍກິຈ຺ຈານີ’’ຕິ ສສ຺ສ ອິທໍ ສກໍ. ສສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ. ອິທນ຺ຕິ ສນ຺ຕກໍ. ຍານິຍານິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕການີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມາ. ‘‘ປຏ຺ຐາເນ ຌານປຈ຺ຈຍໍ ປຕ຺ວາ…ເປ… ສາເຘນ຺ຕິເຍວ’’. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ. ຌານປຈ຺ຈໂຍຕິ ຌານງ຺ຄານິຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ຌານປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ມຄ຺ຄປຈ຺ຈໂຍຕິ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ. ‘‘ປຎ຺ຈສມຸທິຕາທີນີ’’ຕິ ປຎ຺ຈສມູຫ ທສສມູຫານິ. ‘‘ປຖມຊ຺ຌານາທິຠາວສ຺ເສວຈາ’’ຕິ ປຖມຊ຺ຌານາທິ ນາມລາຠສ຺ເສວຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຌານຠາວສ຺ສາ’’ຕິ ຌານນາມລາຠສ຺ສ. ‘‘ຕຖາວິຘກິຈ຺ຈວິເສສາຠາວາ’’ຕິ ຕຖາວິຘານໍ ອາຣມ຺ມຓາຠິນິໂຣປນາທີນໍ ກິຈ຺ຈ ວິເສສານໍ ອຠາວໂຕ.

໔໙. ‘‘ເອຕ຺ຖ ສິຍາ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຸຈ຺ຉາສິຍາ. ‘‘ອງ຺ຄ ເຠໂທ’’ຕິ ປຖມຊ຺ຌາເນ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ, ທຸຕີຍຊ຺ຌາເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານີ ຕິອາທິໂກ ອງ຺ຄເຠໂທ. ‘‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນາ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິຈ຺ຉາວິເສເສນ. ອິຕິ ອຍໍ ວິສຊ຺ຊນາ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ. ‘‘ຫີ’’ຕິ ວິຕ຺ຖາຣ ໂຊຕໂກ. ວິຕກ຺ໂກ ສຫາໂຍ ຍສ຺ສາຕິ ວິຕກ຺ກສຫາໂຍ. ‘‘ວິຕກ຺ເກ ນິພ຺ພິນ຺ທຕີ’’ຕິ ໂອຬາຣິໂກວຕາຍໍ ວິຕກ຺ໂກ, ນີວຣຓານໍ ອາສນ຺ເນ ຐິໂຕຕິ ເອວໍ ວິຕກ຺ເກ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ. ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິຕກ຺ກໍ ວິຣາເຊຕິ ວິຄເມຕິ ອຕິກ຺ກມາເປຕີຕິ ວິຕກ຺ກວິຣາໂຄ. ວິຕກ຺ກວິຣາໂຄ ຈ ໂສ ຠາວນາ ຈາຕິ ສມາໂສ. ‘‘ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣຊ຺ຌານາຘິຄມເນ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຸຕ຺ຕຣິຌານປ຺ປຏິລາເຠ. ອຊ຺ຌາສຍ ພເລນ ປາທກຊ຺ຌານສທິສໍ ນ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຈໂຕປຓິຘິ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ ສີລວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ.

໕໐. ສງ຺ຂາຣ ເຠທວິຈາຣຓາຍໍ. ‘‘ສງ຺ຂາຣ ເຠໂທ ນ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຖມຊ຺ຌານ ກຸສລ ຈິຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກເມກນ຺ຕິອາທິນາ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ສງ຺ຂາຣ ເຠໂທ. ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ ສງ຺ຂາຣ ເຠທສ຺ສ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ກຖໍ ສິທ຺ໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ຕຖາຫີ’’ຕິອາທິໍ. ສຸຂາ ປຏິປທາ ເຍສໍ ຕານິ ສຸຂປ຺ປຏິປທານິ. ເຕສໍ ຠາໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ໂຍ’’ຕິ ໂຍຄີປຸຄ຺ຄໂລ. ‘‘ອາທິໂຕ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ. ‘‘ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ’’ຕິ ວິໂມເຈນ຺ໂຕ ວິໂຍຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ທຸກ຺ເຂນ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກາມາທີນວທສ຺ສນາທິນາ’’ຕິ ອງ຺ຄາຣກາສູ ປມາກາມາພຫຸທຸກ຺ຂາພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖຠິຍ຺ໂຍຕິອາທິນາ ກາເມສຸອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ. ອາທິສທ຺ເທນ ວິຕກ຺ກາທີສຸ ອາທີນວທສ຺ສນໍ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ‘‘ເຕເນວາ’’ຕິ ກາມາທີນວທສ຺ສນາທິນາ ເອວ. ເອຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາເຠເທນ ສງ຺ຂາຣ ເຠໂທ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ປຏິປທາ ເຠເທເນວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎຊ຺ຌານານໍປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ, ອຠິຊານນໍ ອຠິຎ຺ຎາ. ຂິປ຺ປາສີຆາ ອຠິຎ຺ຎາ ເຍສໍ ຕານິ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎານິ. ທນ຺ຘາ ອສີຆາ ອຠິຎ຺ຎາ ເຍສໍ ຕານິ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎານິ. ຌານານິ. ‘‘ຍທິ ເອວ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິປທາ ເຠເທນ ສງ຺ຂາຣ ເຠໂທ ຍທິ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວຬຎ຺ຊນກາເລ’’ຕິ ສມາປຕ຺ຕິ ສມາປຊ຺ຊນກາເລ. ປຏິພນ຺ຘກາ ນາມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ. ‘‘ສນ຺ນິຫິຕາສນ຺ນິຫິຕວເສນາ’’ຕິ ອາສນ຺ເນ ສຓ຺ຐິຕາສຓ຺ຐິຕວເສນ. ສຸທ຺ຘໍ ວິປສ຺ສນາຍານໍ ເຍສໍ ເຕ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາຍານິກາ. ‘‘ສຸທ຺ຘໍ’’ຕິ ສມຖຊ຺ຌາເນນ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ. ‘‘ສຕ຺ເຖນ ຫນິຕ຺ວາ’’ຕິ ປເຣ ນ ສຕ຺ເຖນ ຫນນໂຕ ຉິນ຺ທນໂຕ. ‘‘ສຫສາ’’ຕິ ສີຆຕເຣນ. ‘‘ມຣນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ’’ຕິ ມຣຓາສນ຺ນກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນໍຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນາຄາມິໂນ ຫິ ສຸທ຺ຘ ວິປສ຺ສນາຍານິກາປິ ສມານາ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິໂນ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຈ຺ຉນ຺ເຕ ສຸສຕິ ກິຎ຺ຈິ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠມນສິກາຣ ມຕ຺ເຕນປິ ຌານໍ ອິຊ຺ຌຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍປິ ມຄ຺ຄສິທ຺ຘຄຕິກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ’’ຕິ ອິທໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍປິ ຕຕ຺ຖ ປາກຕິກຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣູປີ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປນ ເອກາ ເອວ ສມາປຕ຺ຕິ ປາກຕິກາສມ຺ຠວຕິ. ອຸປປຕ຺ຕິສິທ຺ຘຊ຺ຌານານໍ ຠວນ຺ຕເຣ ສນ຺ນິຫິຕ ປຈ຺ຈຍເຠເທນ ສງ຺ຂາຣ ເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ກຖໍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ຠເວປິ…ເປ… ຍຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ຠເວສພ຺ພປ຺ປຖມໍ ລທ຺ຘກາເລ ສງ຺ຂາຣ ເຠທສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ວຬຎ຺ຊນກາເລປິ ໂສ ເອວ ສງ຺ຂາຣ ເຠໂທ ສິຍາຕິ ອາສງ຺ກາສມ຺ຠວໂຕ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຠວນ຺ຕເຣ ອຸປປຕ຺ຕິ ສິທ຺ຘຊ຺ຌານານໍ ສນ຺ນິຫິຕ ປຈ຺ຈຍເຠເທນ ສງ຺ຂາຣເຠເທ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ຕານິ ມຄ຺ຄ ສິທ຺ຘຊ຺ຌານ ອຸປປຕ຺ຕິ ສິທ຺ຘຊ຺ຌານານິ ສນ຺ນິຫິຕປຈ຺ຈຍໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄກ຺ຂຓ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓສຸ ສິທ຺ຘກາເລ ຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຏິປທາຍ ເອວ ສພ຺ພໂສ ອຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣໍ ວິກປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຏິປທາ ຣຫິຕຕ຺ຕາ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ມຫຄ຺ຄຕຌານານໍ ອຏ຺ຐກຖາວເສນ ສິທ຺ຘໍ ສງ຺ຂາຣ ເຠທໍ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ປາຬິວເສນາປິ ໂສ ສິທ຺ໂຘ ເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິປທາປຸພ຺ພການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎສມາຘີນໍ. ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ເອຕໍ ປຣິມາຓໍ ອສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຕາວໍ. ເອຕ຺ຕາວນ຺ເຕນ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ, ກສ຺ມາ ອິຘ ສງ຺ຂາຣເຠໂທ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິອາທິນາ ວຈນກ຺ກເມນ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

໕໑. ວິຠາວນິປາເຐ. ປຣິກມ຺ມໍ ນາມ ປຖວີ, ປຖວີ, ອາໂປ, ອາໂປ-ຕິອາທິກໍ, ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຣູປໍ ອນຕ຺ຕາ-ຕິອາທິກຎ຺ຈຠາວນາປຣິກມ຺ມໍ ອຘິກາໂຣ ນາມ ປຸພ຺ພຠເວກຕຠາວນາກມ຺ມໍ. ປຸພ຺ພຠເວຌານມຄ຺ຄຜລານິປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕໍ ທານສີລາທິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມຎ຺ຈ. ‘‘ອິທໍ ຕາວນຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕຣາເປກ຺ຂເນ ນິປາໂຕ. ເຕນ ອປຣໍປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາໂຣ ທຸວິໂຘ ປກຕິ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ປໂຍຄປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິກມ຺ມ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປກຕິ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ, ອຍໍ ປກຕິ ປຈ຺ຈຍຄໂຓ ເອວ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍໂຄ ປໂຍຄປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ໂສ ເອວ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອນ຺ຕມໂສ’’ຕິ ອນ຺ຕິມ ປຣິຈ຺ເຉເທນ. ‘‘ອາໂລປຠິກ຺ຂາ’’ ນາມ ເອກາ ໂລປຠິກ຺ຂາ. ໂສ ປຣິກມ຺ມສງ຺ຂາຕປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ຌານານິ ຈ ສພ຺ພານິ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມາ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ຠາວນາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍປິ ຌານານໍ. ນ ຫິ ໂລກິຍຊ຺ຌານານິ ນາມ…ເປ… ອຕ຺ຖິ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພກປ຺ເປສຸປິ ກປ຺ປວິນາສກາເລ ຌານານິ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກ ປຣາຍນຕາ ສພ຺ຠາວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປຸພ຺ເພ ສມຖກມ຺ເມສຸ ກຕາຘິກາຣສ຺ສາ’’ຕິ ອາສນ຺ນຠເວກຕາຘິກາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທູຣຠເວ ປນ ສມຖກມ຺ເມສຸ ອກຕາຘິກາໂຣ ນາມ ໂກຈິ ນຕ຺ຖີຕິ. ‘‘ເອວເມວາ’’ຕິ ເອວໍ ເອວ. ວິປາກຊ຺ຌາເນສຸ ສງ຺ຂາຣ ເຠທສ຺ສ ປຸພ຺ພ ກມ຺ມວເສນ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກຸສລ ກ຺ຣິຍຊ຺ຌາເນສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຖວາຕິອາທິໂກ ປຈ຺ຉິມ ວິກປ຺ໂປ ນາມ’’ ອຖວາ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາເຣເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ນກທາຈິ ອສງ຺ຂາຣິກຠາໂວ ສມ຺ຠວຕີຕິ ອສງ຺ຂາຣິກນ຺ຕິ ຈ, ພ຺ຍຠິຈາຣາຠາວໂຕ ສສງ຺ຂາຣິກນ຺ຕິ ຈ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍໍ ວິກປ຺ໂປ. ຕຕ຺ຖ ອສງ຺ຂາຣິກນ຺ຕິ ຈ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ພ຺ຍຠິຈາຣາ ຠາວໂຕ’’ຕິ ອສງ຺ຂາຣິກຠາເວນ ປສງ຺ຄາຠາວໂຕ. ສສງ຺ຂາຣິກນ຺ຕິ ຈ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ນິຣຕ຺ຖ ກເມວຕໍຠເວຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ, ສມ຺ຠວ ພ຺ຍຠິຈາຣານໍ ອຠາວໂຕ. ສມ຺ຠເວ ພ຺ຍຠິຈາເຣ ຈ. ວິເສສນໍ ສາຕ຺ຖກໍ ສິຍາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຈ ນິຣຕ຺ຖກວຈນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ວທນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ, ອປຓ຺ຑິຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ. ສຕິ ປນ ສມ຺ຠເວ ຈ ພ຺ຍຠິຈາເຣ ຈ, ຕຖາ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ກສ຺ມາ, ສາຕ຺ຖກຕ຺ຕາ. ສາຕ຺ຖກເມວ ປຓ຺ຑິຕາ ວທນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ, ປຓ຺ຑິຕ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໕໒. ປຏິປທາ ອຠິຎ຺ຎາວວຕ຺ຖາເນ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໂຕ’’ຕິ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທໂຕ. ສຸຂາປນ ປຏິປທາ, ປຈ຺ຉາທນ຺ຘໍ ວາ ຂິປ຺ປໍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຌານໍ ສຸຂປ຺ປຏິປທໍ ນາມ ກໂຣຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ປຸພ຺ພຠເວ’’ຕິ ອາສນ຺ເນ ປຸພ຺ພຠເວ. ອນ຺ຕຣາຍິກຘມ຺ມາ ນາມ ‘ກິເລສນ຺ຕຣາຍິໂກ ຈ, ກມ຺ມນ຺ຕຣາຍິໂກ ຈ, ວິປາກນ຺ຕຣາຍິໂກ ຈ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິໂກ ຈ, ອຣິຍູປວາທນ຺ຕຣາຍິໂກ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍກິເລສນ຺ຕຣາຍິໂກ ນາມ. ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍ ກມ຺ມານິ ກມ຺ມນ຺ຕຣາຍິໂກ ນາມ. ອເຫຕຸກ ທ຺ວິເຫຕຸກປ຺ປຏິສນ຺ຘິວິປາກາ ວິປາກນ຺ຕຣາຍິໂກ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຐິຕານໍ ວິນຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ວີຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອກຕປ຺ປຏິກມ຺ໂມ ວີຕິກ຺ກໂມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິໂກ ນາມ. ປຏິກມ຺ເມປນກເຕ ອນ຺ຕຣາຍິໂກ ນ ໂຫຕິ. ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ຊາຕິອາທີຫິ ອຸປວທິຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອກຕປ຺ປຏິກມ຺ມໍ ອກ຺ໂກສນໍ ອຣິຍູປວາທນ຺ຕຣາຍິໂກ ນາມ. ອິຘປິ ປຏິກມ຺ເມ ກເຕ ອນ຺ຕຣາຍິໂກ ນ ໂຫຕິ. ເສເສສຸ ຕີສຸ ປຏິກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ຌານມຄ຺ຄານໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ເຕຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາຍິກ ຘມ຺ມ ວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ‘‘ກລ຺ຍາຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ’’ຕິ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ອາທິກາຍ ກລ຺ຍາຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ປຣິປູຣຓ ວເສນ ຐິໂຕ. ‘‘ຉິນ຺ນປລິໂພໂຘ’’ຕິ ອາວາສປລິໂພຘາທີນິ ທສວິຘານິ ປລິໂພຘກມ຺ມານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ‘‘ປຫິຕຕ຺ໂຕ’’ຕິ, ຍນ຺ຕໍ ປຸຣິສຖາເມນ ປຸຣິສປຣກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຕໍ ອປຕ຺ວາ ວີຣິຍສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ເຕນ ສມ຺ມປ຺ປຘານ ວີຣິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ ຫິ ປຫິໂຕ ເປສິໂຕ ອນເປກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອເນນາຕິ ປຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ນສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນຕ຺ຖິ’’. ສເຈ ປຎ຺ຈປຘານິຍງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຎ຺ຈປຘານິຍງ຺ຄານິ ນາມ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນຕາ, ອສາເຐຍ຺ຍໍ, ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ອລີນວີຣິຍຕາ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕາ,ຕິ.

໕໒. ວິປາກຊ຺ຌາເນ. ‘‘ມຸທຸຠູຕໍ’’ຕິ ຠາວນາ ພລປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາມນ຺ທຠູຕໍ. ມນ຺ທຠູຕຕ຺ຕາ ຈ ທຸພ຺ພລໍ. ‘‘ນານາ ກິຈ຺ຈຏ຺ຐາເນສຸ ຈາ’’ຕິ ທສ຺ສນສວນາທີສຸ. ‘‘ຫີເນສຸປິ ອຕ຺ຕຠາເວສູ’’ຕິ ອເຫຕຸກ ທ຺ວິເຫຕຸກປຸຄ຺ຄເລສຸປິ. ‘‘ອສທິສໍປີ’’ຕິ ຕິເຫຕຸກຸກ຺ກຏ຺ຐໍປິ ກມ຺ມໍ ອເຫຕຸກວິປາກໍປິ ຊເນຕີຕິອາທິນາ ອສທິສໍປິ ວິປາກໍ ຊເນຕິ. ‘‘ຠວງ຺ຄຏ຺ຐາເນສຸ ເຍວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠວງ຺ຄ ສທ຺ເທນ ປຏິສນ຺ຘິຏ຺ຐານ ຈຸຕິຏ຺ຐານານິປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ‘‘ກຸສລສທິສເມວາ’’ຕິ ປຖມຊ຺ຌານກຸສລໍ ປຖມຊ຺ຌານ ວິປາກເມວ ຊເນຕິ, ທຸຕີຍຊ຺ຌານ ກຸສລໍ ທຸຕີຍຊ຺ຌານ ວິປາກເມວ ຊເນຕີຕິອາທິນາ ກຸສລ ສທິສເມວ ວິປາກໍ ຊເນຕິ. ‘‘ກຸສລເມວ…ເປ… ກ຺ຣິຍຊ຺ຌານໍ ນາມ ໂຫຕິ’’ ອເຠທູ ປຈາເຣນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຠທມ຺ປິ ອເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຈາໂຣ ໂວຫາໂຣ ອເຠທູ ປຈາໂຣ.

໕໔. ສງ຺ຄຫຄາຖາ ວຓ຺ຓນາຍໍ. ຌານານໍ ເຠໂທ ຌານເຠໂທ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຌາເນຫິ ສມ຺ປໂຍຄເຠໂທ ຌານເຠໂທຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຌາເນຫິ ສມ຺ປໂຍຄເຠເທນາ’’ຕິ. ປຖມຊ຺ຌານິກໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕເມວາ’’ຕິ ຣູປາວຈຣ ມານສເມວ. ວິຠາວນິຍໍ ປນ ອຸປຣິສງ຺ຄຫຄາຖາຍໍ ຌານງ຺ຄ ໂຍຄເຠເທນ, ກຕ຺ເວເກກນ຺ຕຸ ປຎ຺ຈຘາຕິ ວຈນໍ ທິສ຺ວາ ອິຘ ຌານ ເຠເທນາຕິ ຌານງ຺ເຄຫິ ສມ຺ປໂຍຄເຠເທນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອິຘ ຌານເຠທສ຺ສ ວິສຸໍ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຎ຺ໂຎຫິ ຌານເຠໂທ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕທີປນິຍາອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໕. ອຣູປຈິຕ຺ຕທີປນິຍໍ. ‘‘ຠຸໂສ’’ຕິ ອຕິເຣກຕຣໍ. ‘‘ສຣູປໂຕ’’ຕິ ປຣມຕ຺ຖ ສຠາວໂຕ. ນຕ຺ຖິ ຊຏາ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຊໂຏ. ອຊໂຏ ອາກາໂສຕິ ອຊຏາກາໂສ. ‘‘ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາໂສ’’ຕິ ທ຺ວາຣຈ຺ຉິທ຺ທວາຕປານຈ຺ຉິທ຺ທາທິໂກ ອາກາໂສ, ຍຕ຺ຖ ອາກາສ ກສິຓ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ກສິຓ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ລທ຺ໂຘ ອາກາໂສ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ, ກສິຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິໂມຕິ ກຕ຺ວາ. ຣູປກລາປານໍ ປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຕຠູໂຕ ອາກາໂສ ຣູປປຣິຈ຺ເຉທາກາໂສ. ‘‘ອນນ຺ຕຠາເວນ ຜຣີຍຕີ’’ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕປິໂສ ອນນ຺ຕ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາມນສິກາເຣນ ຜຣີຍຕິ. ‘‘ເທວານໍ ອຘິຏ຺ຐານວຕ຺ຖູ’’ຕິ ມຫິທ຺ຘິການໍ ຄາມນຄຣ ເທວານໍ ພລິປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓຏ຺ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ສມເຍ ກຸລ ເທວຕານໍ ພລິໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ‘‘ພລິໍ’’ຕິ ປູຊນີຍ ວຕ຺ຖຸ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ’’ຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ. ‘‘ຕເທວາ’’ຕິ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓເມວ. ກຸສລຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສວາ, ວິປາກຊ຺ຌາເນນ ອຸປປນ຺ນສ຺ສວາ, ກ຺ຣິຍຊ຺ຌາເນນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມ ສຸຂ ວິຫາຣິສ຺ສວາ, ຕິໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາປຖວີກສິເຓ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຌານໍ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ‘‘ເອກເທເສ’’ຕິ ອຸປ຺ປາເທວາ ຐິຕິຍໍ ວາ ຠງ຺ເຄວາ. ອນ຺ຕຣຫິຕຕ຺ຕາ ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອນນ຺ຕ ສຎ຺ຎິເຕ’’ຕິ ອນນ຺ຕ ນາມເກ. ‘‘ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ຠາວນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ປຖມາ ຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓໍ ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາຄ ຠາວນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຜຣຓາກາຣ ວເສນາ’’ຕິ ປຸພ຺ພຠາຄຠາວນໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕິ ນເຍນາ’’ຕິ ສກຕ຺ເຖ ຍປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ນກາຣສ຺ສໂລເປນ. ‘‘ປາຬິຍາ ນສເມຕີ’’ຕິ ວິຠງ຺ຄ ປາຬິຍານສເມຕິ. ‘‘ອນນ຺ຕໍ ຜຣຕີ’’ຕິ ອນນ຺ຕໍ ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ຜຣຕິ. ‘‘ປຖມາ ຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓາຠາໂວ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຠາວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ. ‘‘ເນວຕ຺ຖີ’’ຕິ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖາ ຣຸປ຺ປຊ຺ຌານສ຺ສ. ອຖວາຕິອາທີສຸ ‘‘ປຏຸສຎ຺ຎາ ກິຈ຺ຈສ຺ສາ’’ຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ກິຈ຺ຈສ຺ສ. ‘‘ສງ຺ຂາຣາວເສສ ສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຖຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ມຸທ຺ຘຠູຕໍ’’ຕິ ມຕ຺ຖກປຕ຺ຕໍ. ‘‘ເທສນາສີສມຕ຺ຕໍ’’ຕິ ຣາຊາ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິອາທີສຸ ວິຍ ປຘານ ກຖາມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຕສ຺ເສວາ’’ຕິ ປຖມາ ຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓສ຺ເສວ. ກຸສລຠູຕໍ ປຖມາ ຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານຎ຺ຈ ເສກ຺ຂານຎ຺ຈ ກຸສລຠູຕສ຺ສ ທຸຕີຍາຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ອຣຫາ ປນ ຕິວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ, ເອໂກປຖມາ ຣຸປ຺ເປຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຖມາຣຸປ຺ປໍ ອສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ທຸຕີຍາ ຣຸປ຺ປໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຕສ຺ສ ກຸສລຠູຕໍ ປຖມາ ຣຸປ຺ປໍ ກ຺ຣິຍຠູຕສ຺ສ ທຸຕີຍາ ຣຸປ຺ປສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ. ເອໂກປຖມາ ຣຸປ຺ເປຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ຕເມວ ປຖມາ ຣຸປ຺ປໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທຸຕີຍາ ຣຸປ຺ປໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ເອໂກ ທຸຕີຍາ ຣຸປ຺ເປຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກ຺ຣິຍຠູຕໍ ປຖມາ ຣຸປ຺ປວິຎ຺ຎາຓໍ ກ຺ຣິຍຠູຕສ຺ເສວ ທຸຕີຍາຣຸປ຺ປສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມາ’’ຕິອາທິໍ.

ອຣູປຈິຕ຺ຕານຸທີປນາ.

໕໗. ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕ. ‘‘ຊລປ຺ປວາໂຫ’’ຕິ ອຸທກຘາຣາສງ຺ຆາໂຏ. ‘‘ປຠວໂຕ’’ຕິອາທິປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ. ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິ ກຖໍ ປາຬິຍໍ ອາຫ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖິທ’’ນ຺ຕິ ໂສ ກຕໂມ. ‘‘ອຍໍ ປີ’’ຕິ ອຍໍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄປິ. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ກຖໍ ຍາວ ອນຸປາທິເສສ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາສວຕິ ສນ຺ທຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອານຸຠາວປ຺ຜຣຓວເສນາ’’ຕິ. ປາຬິຍໍ ຄງ຺ຄາທີນິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມຫານທີນໍ ນາມານິ. ‘‘ສມຸທ຺ທ ນິນ຺ນາ’’ຕິ ມຫາສມຸທ຺ທາຠິມຸຂໍ ນິນ຺ນາ ນມິຕາ. ‘‘ໂປຓາ’’ຕິ ອນຸປຕິຕາ. ‘‘ປພ຺ຠາຣາ’’ຕິ ອໂຘວາຫິຕາ. ‘‘ກິເລສານໍ’’ຕິ ອນຸປຄມເນ ກມ຺ມປທໍ. ປາຬິຍໍ ‘‘ຆໂຏ’’ຕິ ອຸທກ ປຸຓ຺ຓຆໂຏ. ‘‘ນິກຸຊ຺ໂຊ’’ຕິ ອໂຘມຸຂໍ ຐປິໂຕ. ‘‘ໂນປຈ຺ຈາວ ມຕີ’’ຕິ ປຸນ ໂນຄິລຕິ. ‘‘ນ ປຸເນຕີ’’ຕິ ນ ປຸນ ເອຕິ ນຸປຄຈ຺ຉຕິ ອຣິຍສາວໂກ. ‘‘ນ ປຈ຺ເຈຕີ’’ຕິ ນ ປຏິ ເອຕິ. ຕທຕ຺ຖໍ ວທຕິ ‘‘ນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຕໍ ອນິວຕ຺ຕຄມນໍ ປາຬິສາຘເກຫິ ທີເປຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຸຕ຺ຕິສາຘເກຫິ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ ຍໍ ກາຣຓາ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ‘‘ທຸສ຺ສີລາ’’ຕິ ນິສ຺ສີລາ. ‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາ’’ຕິ ປິຕ຺ຕຸມ຺ມຕ຺ຕກາ. ‘‘ຂິຕ຺ຕ ຈິຕ຺ຕາ’’ຕິ ຉຏ຺ຏິຕປກຕິ ຈິຕ຺ຕາຍກ຺ຂຸມ຺ມຕ຺ຕກາ. ‘‘ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎາ. ‘‘ເອຬມູຄາ’’ຕິ ທຸປ຺ປຎ຺ຎຕາຍ ເອວ ປຄ຺ຆຣິຕລາລ ມຸຂ ມູຄາ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ເອວາ’’ຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄີເກ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ເອວ. ໂສ ປນ ມຄ຺ໂຄ ປຖມ ມຄ຺ໂຄ, ທຸຕີຍ ມຄ຺ໂຄ, ຕຕີຍ ມຄ຺ໂຄ, ຈຕຸຕ຺ຖ ມຄ຺ໂຄ,ຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ‘‘ອາທິໂຕ ປຊ຺ຊນໍ’’ຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ອາທິມ຺ຫິ ປຖມ ມຄ຺ຄໂສຕສ຺ສ ປຊ຺ຊນໍ ຄມນໍ. ປຏິລາໂຠຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ໂສຕສ຺ສ ອາປຊ຺ຊເນນ. ‘‘ອຘິຄມ຺ມມາໂນ’’ຕິ ປຏິລພ຺ຠມາໂນ. ສພ຺ເພ ໂພຘິປກ຺ຂິຍ ຘມ຺ມາ ອນິວຕ຺ຕ ຄຕິຍາ ປວຕ຺ຕມານາ ໂສໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສມ຺ໂພຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓໍ. ອຸປຣິສມ຺ໂພຘິ ເອວ ປຣາຍນໍ ເຍສໍ ເຕ ອຸປຣິສມ຺ໂພຘິ ປຣາຍນາ. ປຣາຍນນ຺ຕິ ຈ ປຏິສຣຓໍ. ກຖໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ວຈນໍ ມຄ຺ເຄນ ສມານາຘິກຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖມ ມຄ຺ຄ ສງ຺ຂາຕາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ມຄ຺ເຄຕີ’’ຕິ ຄເວສຕິ. ມາເຣນ຺ຕ ຄມໂນນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ມຄ຺ໂຄຕິ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກິເລເສ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ.

໕໘. ສກທາຄາມິ ມຄ຺ເຄ. ‘‘ສກິໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອິໂຕຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ອິຘ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສີເລນາ’’ຕິ ປກຕິສຠາເວນ. ກາມໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ກາມໂລກາຄມນາ. ກິເລສາ. ເຕສໍ ສພ຺ຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຠາເວນ. ປາຬິຍໍ ‘‘ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິ ກຕ຺ຕຸ ອຕ຺ເຖສາມິວຈນໍ. ເອກຈ຺ເຈນ ປຸຄ຺ຄເລນ ອປ຺ປຫີນາ ນີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສຫພ຺ຍຕໍ’’ຕິ ສຫາຍຠາວໍ. ‘‘ອາຄາມີໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ວທຕິ ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອາຄຈ຺ຉຕິ ສີເລນາຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ. ອິຕ຺ຖໍ ຠາໂວ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ. ອິມໍ ກາມຕ຺ຕຠາວໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຕສ຺ມາ ອາຄາມີ ນາມ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສກິໍ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິອາທິໂກ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກິເລສ ຄຕິວເສນາ’’ຕິ ກາມໂລກາ ຄມນ ກິເລສ ຄຕິວເສນ. ມຄ຺ຄສຫາເຍນ ຌາເນນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ກິເລສາ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນ ຄຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ມຄ຺ຄສຫາໂຍຌານານຸຠາໂວ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເທວໂລກໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກປິ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ປຈ຺ຉິມສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ເຖ ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອາຄມນສີໂລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ. ນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ. ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ອນາຄມເນນ. ‘‘ນານຕ຺ຖາ ສມ຺ຠວໂຕ’’ຕິ ທ຺ວີສຸ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕສທ຺ເທສຸ ເອກສ຺ມິໍ ອິມໍ ກາມາວຈຣ ໂລກນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອິມໍ ມນຸສ຺ສ ໂລກນ຺ຕິ ເອວໍ ນານຕ຺ຖານໍ ອສມ຺ຠວໂຕ. ປາຬິຍໍ ‘‘ສພ຺ຍາ ພຊ຺ໂຌ’’ຕິ ເຈໂຕທຸກ຺ຂ ສງ຺ຂາເຕນ ເຈຕສິກໂຣຄາ ພາເຘນ ສຫິໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕຫິ ປຏິຆານຸສຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຕ’’ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນ ໂສຕາປນ຺ນ ສກທາຄາມິໂນ. ສພ຺ຍາ ພຊ຺ຌານາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ວາກ຺ຍສ຺ສາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ໂສຕາປນ຺ນ ສກທາຄາມິໂນ ເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ວາກ຺ຍສ຺ສ. ‘‘ທ຺ວີສຸ ສກທາຄາມີສູ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ສກທາຄາມິນາມເກສຸ ທ຺ວີສຸ ໂສຕາປນ຺ນ ສກທາຄາມີສຸ. ‘‘ປຸຣິມສ຺ສາ’’ຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ. ‘‘ອນຎ຺ຎ ສາຘາຣເຓ ເນວາ’’ຕິ ທຸຕີຍ ຜລຏ຺ຐາທີຫິ ອສາມຎ຺ເຎເນວ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກຐິຕານໍ ໂສຕາປນ຺ນານໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸ ປຣມ ຕາທິຠາໂວ ນຕ຺ຖິ ວິຍ ທຸຕີຍ ຜລຏ຺ຐານໍ ສກທາຄາມິ ຠາໂວປິ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຖມ ທຸຕີຍ ຜລຏ຺ຐາປີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ ລທ຺ຘຄຸຓວຈນໍ. ‘‘ອິຕິ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ. ‘‘ເຫຏ຺ຐູ ປຣູປປຕ຺ຕິວເສນາ’’ຕິ ອຸປຣິໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐູປປຕ຺ຕິ ຈ, ເຫຏ຺ຐໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຣູປປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ເອວໍ ເຫຏ຺ຐູປຣູປປຕ຺ຕິວເສນ. ‘‘ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ທຸຕີຍ ລທ຺ຘ ຄຸຓວຈນໍ. ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິຘ ນິຏ຺ຐາ’’ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິຘ ກາມໂລເກ ນິຏ຺ຐາ ອນຸປາທິເສສ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ໂສ ປນາ’’ຕິ ສກທາຄາມິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ. ເຍສໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາ ຈຣິຍານໍ ອຕ຺ໂຖ, ເຕສໍ ອຕ຺ເຖໂສ ສກທາຄາມິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຈວິໂຘວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ຉຏ຺ໂຐ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ໂຍຊນາ. ເຍສໍ ປນ ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕສໍ ອຕ຺ເຖ ຉຏ຺ໂຐປິ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມຫາປຣິນິພ຺ພານ…ເປ… ອາຄໂຕ ເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສກິໍ ອາຄມນຏ຺ເຐນ ອາຄໂຕ ເຍວາ’’ຕິ ສກິໍ ອາຄມນຏ຺ເຐນ ສກທາຄາມີສຸ ອາຄໂຕເຍວ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ພຸທ຺ຘາປິ ປຖມ ຜລຏ຺ຐ ຠູຕາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸ ປຣມຕາຍໍ ສຓ຺ຐິຕາ ວິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມຕາຍໍ’’ຕິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸ ປຣມຠາເວ. ອິທຎ຺ຈ ນິທສ຺ສນ ວຈນມຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ພຸທ຺ຘາປິ ທຸຕີຍ ຜລຏ຺ຐຠູຕາ ສກິໍ ອາຄມນປ຺ປກຕິຍໍ ສຓ຺ຐິຕາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕໍ ສຠາວານຕິ ວຕ຺ຕນໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສພ຺ໂພປິ ໂສ ຉພ຺ພີໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຘ…ເປ… ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອເຕນ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຠາວນິຍໍ ປຎ຺ຈສຸ ສກທາຄາມີສຸ ປຎ຺ຈມໂກວ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕຕິ. ຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ປຎ຺ຈມໂກ ເອວ ອິຘ ສກທາຄາມິປເທ ອຘິປ຺ເປເຕສຕິ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕາ ສິຍຸນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ຊນກຠູໂຕ ສມາໂນ. ‘‘ຎາຍາຄຕາ ເອວາ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ປຣມ຺ປຣາຄຕາ ເອວ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອວິຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຎາເຍນ ອວິຣຸທ຺ໂຘ.

໕໙. ໂອຣມ຺ຠາໂຄ ນາມ ເຫຏ຺ຐາຠາໂຄ ກາມໂລໂກ. ໂອຣມ຺ຠາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ກາມຣາຄ ພ຺ຍາປາທ ສໍໂຍຊນາທີນິ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ອນາຄາມິ ປຸຄ຺ຄໂລ.

໖໐. ມຫປ຺ຜລໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສີເລນາຕິ ມຫປ຺ຜລ ກາຣິໂນ. ເຕສໍ ຠາໂວ ‘‘ມຫປ຺ຜລ ກາຣິຕາ’’. ສີລາທິ ຄຸໂຓ. ‘‘ອຣຫຕີ’’ຕິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຸໍ ອຣຫຕິ. ‘‘ອຣຫໂຕ’’ຕິ ອຣຫນ຺ຕສ຺ສ. ‘‘ນິພ຺ພຈນໍ’’ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິ. ວິຄ຺ຄຫ ວາກ຺ຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸທ຺ຘິກສຸຎ຺ຎຕາຍ ຕຖາ ນ ວຈິຕ຺ຕານິ, ສຸຎ຺ຎຕປ຺ປຏິປທາຍ ຕຖາ ນ ວຈິຕ຺ຕານີຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸທ຺ຘິກ ສຸຎ຺ຎຕາຍາ’’ຕິ ສຸທ຺ຘິກສຸຎ຺ຎຕວາເຣ. ‘‘ສຸຎ຺ຎຕປ຺ປຏິປທາຍາ’’ຕິ ສຸຎ຺ຎຕປ຺ປຏິປທາວາເຣ. ‘‘ສຈ຺ຈ ສຕິປຏ຺ຐານ ວິຠງ຺ເຄສຸ ປນາ’’ຕິ ສຈ຺ຈ ວິຠງ຺ຄ ສຕິປຏ຺ຐານ ວິຠງ຺ເຄສຸ ປນ, ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕ ວຑ຺ຒນໍ ປາຬິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ເທສນາວາເຣ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໑. ຜລຈິຕ຺ເຕ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄຕໍ ຜລໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ຜລໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຘິຄຕໍ’’ຕິ ປຏິລທ຺ຘໍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄີກ ຜລໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໖໒. ຕນຸຠູເຕປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກຸໂຕ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ. ‘‘ຕານີ’’ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ‘‘ປຏູ ນີ’’ຕິຕິກ຺ຂານິ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖ ມຄ຺ໂຄ. ‘‘ຕາ ຈາ’’ຕິ ຣູປຣາຄ, ອຣູປຣາຄ, ມານ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈ, ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ຈ. ‘‘ອຎ຺ເຎ ຈາ’’ຕິ ເຕຫິ ທສຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ອຎ຺ເຎ ອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ປາທິເກ, ສພ຺ເພປິ ປາປ ຘມ຺ເມ ຈ.

໖໓. ກິຣິຍ ຈິຕ຺ຕ ວິຈາຣຓາຍໍ. ນ ຄຫິຕໍ ອິຕິ ອຍໍ ປຸຈ຺ຉາ. ອຠາວາ ອິຕິ ອຍໍ ວິສຊ຺ຊນາຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ກິຣິຍານຸຕ຺ຕຣສ຺ສ. ‘‘ນິຣນຸສຍສນ຺ຕາເນປີ’’ຕິ ອນຸສຍ ຣຫິເຕ ອຣຫນ຺ຕ ສນ຺ຕາເນປິ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ວາກ຺ຍ ປຣິສມາປນມຕ຺ຕໍ. ‘‘ວຸຈ຺ຈເຕ’’ຕິ ວິສຊ຺ຊນາ ກຖີຍເຕ. ປຸນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ອນຸປ຺ປາໂທ. ອນຸປ຺ປາໂທ ຘມ຺ໂມ ສຠາໂວ ເຍສໍ ເຕ ອນຸປ຺ປາທ ຘມ຺ມາ. ເຕສໍ ຠາໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ວິປາກຎ຺ຈ ຊເນຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖໍ ຊເນຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກຸສລ…ເປ… ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ກຕ຺ວາ’’ຕິ ສາເຘຕ຺ວາ. ສເຈປິ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ໂກຈີ’’ຕິ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ໂກຈິ ອຣິຍສາວໂກ. ຕທາ ຜລ ຈິຕ຺ຕເມວ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອປ຺ປຏິພາຫິໂຍ ອານຸຠາໂວ ອສ຺ສາຕິ ສມາໂສ.

໖໔. ‘‘ອາທິ ອນ຺ຕ ປເທສ຺ເວ ວາ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ທ຺ວາທສາ ກຸສລານີຕິ ຈ, ອນ຺ເຕ ກ຺ຣິຍ ຈິຕ຺ຕານິ ວີສຕີຕິ ຈ ປເທສຸ. ຣູເປ ປຣິຍາ ປນ຺ນານິ ຈິຕ຺ຕານິ. ອຣູເປ ປຣິຍາ ປນ຺ນານິ ຈິຕ຺ຕານິ. ‘‘ປຖມາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ປຖມຠູມິໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ‘‘ສາມຎ຺ຎ ຜລໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ’’ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຘມ຺ມ ວິເສໂສຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຄ຺ຄ ຜລ ນິພ຺ພານ ສງ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ມ ວິເສໂສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠູມິ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ອວຕ຺ຖາ ຠູມິ ເອວ ນິປ຺ປຣິຍາຍຠູມິ. ກສ຺ມາ, ອວຕ຺ຖາ ວນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຣູປໂຕ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ. ອິຕຣາ ໂອກາສຠູມິ ນິປ຺ປຣິຍາຍ ຠູມິ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ມິສ຺ສກຕ຺ຕາ. ‘‘ຘມ຺ມານໍ ຕໍ ຕໍ ອວຕ຺ຖາ ວິເສສວເສເນວ ສິທ຺ຘາ’’ຕິ ເອເຕນ ອວຕ຺ຖາ ຠູມິ ເອວ ປຘານ ຠູມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກາມຕຓ຺ຫາຍ ວິສຍຠູໂຕ ໂອຬາຣິກາກາໂຣ ກາມາວຈຣຕາ ນາມ. ຠວຕຓ຺ຫາຍ ວິສຍຠູໂຕ ມຊ຺ຌິມາກາໂຣ ຣູປາຣູປາວຈຣຕາ ນາມ. ຕາສໍ ຕຓ຺ຫານໍ ອວິສຍຠູໂຕ ສຓ຺ຫ ສຸຂຸມາກາໂຣ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕາ ນາມ. ຫີນານໍ ອກຸສລ ກມ຺ມານໍ ວເສນ ຫີນາ ອປາຍຠູມິໂຍ. ປຓີຕານໍ ກຸສລ ກມ຺ມານໍ ວເສນ ປຓີຕາ ສຸຄຕິ ຠູມິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ນານາ ອກຸສລ ກມ຺ມານໍ ວາ ນານາ ກຸສລ ກມ຺ມານໍ ວາ ໂອຬາຣິກ ສຸຂຸມຕາ ວເສນ ນານາ ທຸຄ຺ຄຕິ ຠູມິໂຍ ນານາ ສຸຄຕິ ຠູມິໂຍ ຈ ສິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ.

໖໕. ຄາຖາຍ ປຸພ຺ພທ຺ຘໍ ນາມ-ອິຕ຺ຖ ເມກູນ ນວຸຕິ, ປ຺ປເຠທໍ ປນ ມານສນ຺ຕິ ປາທທ຺ວຍໍ. ອປຣທ຺ຘໍ ນາມ ເອກວີສສຕໍວາຖ, ວິຠຊນ຺ຕິ ວິຈກ຺ຂຓາຕິ ປາທທ຺ວຍໍ. ຕໍ ອິມິນາ ນ ສເມຕິ. ກຖໍ ນ ສເມຕິ. ອິມິນາ ວຈເນນ ສກລມ຺ປິ ຄາຖໍ ເອກູນ ນວຸຕິປ຺ປເຠທໍ ມານສໍ ເອກວີສ ສຕໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊນ຺ຕີ-ຕິ ເອວໍ ເອກວາກ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ໂຍຊນໍ ຎາເປຕິ. ‘‘ປຖມຊ຺ຌານ ສທິສຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ໂລກິຍ ປຖມຊ຺ຌານ ສທິສຏ຺ເຐນ. ຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄີກໍ, ຕໍ ສຍເມວ ທຸຕີຍຊ຺ຌານນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ຍໍ ຕິຍງ຺ຄີກໍ, ຕໍ ສຍເມວ ຕຕີຍຊ຺ຌານນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ຍໍ ທຸວງ຺ຄີກໍ, ຕໍ ສຍເມວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ຍໍ ປຸນ ທຸວງ຺ຄີກໍ, ຕໍ ສຍເມວ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວິຠາວນິຍໍ ຌານງ຺ຄວເສນ ປຖມຊ຺ຌານ ສທິສຕ຺ຕາ ປຖມຊ຺ຌານຎ຺ຈາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຕກ຺ກາທິ ອງ຺ຄປາຕຸຠາເວນ ປຎ຺ຈຘາ ວິຠຊນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນ ອິຕຣານິ ໂລກິຍຊ຺ຌານານິ ສາຕິສ຺ສຍໂຕ ຌານານິ ນາມ ສິຍຸໍ. ກສ຺ມາຕິ ອາຫ ‘‘ຕານິ ຫີ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕານີ’’ຕິ ໂລກິຍຊ຺ຌານານິ. ‘‘ອຸເປຈ຺ຈາ’’ຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ. ‘‘ຌາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ທຫນ຺ຕິ. ປກຕິຍາ ເອວ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ນ ປາທກຊ຺ຌານາທິວເສນ ສິທ຺ໂຘ. ‘‘ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄີກ ຠາວຕ຺ຖາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພ ກິຈ຺ຈໍ. ‘‘ເຕນ ປຈ຺ຈຍ ວິເສເສນາ’’ຕິ ປາທກຊ຺ຌານາທິນາ ປຈ຺ຈຍ ວິເສເສນ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍ ວິເສເສ. ຍຖາໂລກິຍຊ຺ຌາເນສຸ ອຸປຈາຣຠູຕາ ຠາວນາ ກາຈິ ວິຕກ຺ກ ວິຣາຄ ຠາວນາ ນາມ ໂຫຕິ…ເປ… ກາຈິ ຣູປ ວິຣາຄ ຠາວນາ ນາມ. ອສຎ຺ຎິ ຄາມີນໍ ປນ ສຎ຺ຎາ ວິຣາຄ ຠາວນາ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວເມວນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສາ’’ຕິ ອຸປຈາຣ ຠາວນາ.‘‘ອຸເປກ຺ຂາ ສຫຄຕໍ ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ ສທ຺ເທນ ຣູປສມຕິກ຺ກມໍ ວາ ສຎ຺ຎາ ສມຕິກ຺ກມໍ ວາຕິ ອວຸຕ຺ຕໍ ວິກປ຺ເປຕິ. ອາທິກມ຺ມິກກາເລ ເອວໍ ໂຫຕຸ, ວສິຠູຕກາເລ ປນ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຌາເນສູ’’ຕິອາທິໍ. ນານາສຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ວາ ນານາສຕ຺ຕິໂຍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ກາຈີ’’ຕິອາທິນາ. ຍາ ອຸປຈາຣ ຠາວນາ. ‘‘ວິຕກ຺ກໍ ວິຣາເຊຕຸໍ’’ຕິ ວິຕກ຺ກໍ ວິຄເມຕຸໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຌານໍ ອວິຕກ຺ກໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕິກ຺ກາເມຕຸໍ’’ຕິ. ສາ ອຸປຈາຣ ຠາວນາ. ເສສາສຸປິ ອຸປຈາຣ ຠາວນາສຸ.

໖໖. (ກ) ‘‘ສາ ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິ ວິປສ຺ສນາ. ‘‘ວິປສ຺ສນາ ປາກຕິກາ ເອວາ’’ຕິກາຈິ ວິຣາຄ ຠາວນາ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ນິຍາເມຕຸໍ’’ຕິ ອວິຕກ຺ກເມວ ໂຫຕູຕິ ວທມານາ ວິຍ ວວຕ຺ຖເປຕຸໍ. ‘‘ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ປາທກວາທິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສມ຺ມສີຍຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຌານໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ, ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ສມ຺ມສີຍຕິ ສມນຸປສ຺ສີຍຕິ. ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ນ ສເມຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ. ຍໂຕ ຍໂຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍ ເຍ ສມາປຕ຺ຕິ ຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ໂຫຕິ. ຕໍ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິ ສທິໂສວ ໂຫຕິ. ສມ຺ມສິຕສມາປຕ຺ຕິ ສທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ເອເຕນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ປາທກຊ຺ຌາເນ ສຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ອຍໍ ວາໂທປິ ປາທກຊ຺ຌາເນນ ວິນາ ນສິຊ຺ຌຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ວິປສ຺ສນາປິ…ເປ… ປຕ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ອິມສ຺ມິໍ ວາເທປິ ວິປສ຺ສນາ ນິຍາໂມ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາໂລກິຍຊ຺ຌາເນສູ’’ຕິອາທິໍ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ…ເປ… ອວິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ກຖໍ. ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຫິ ປຖມຊ຺ຌານາທີນິ ສມ຺ມສໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄ ປຖມຕ຺ເຖຣວາເທນ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິໂກ, ທຸຕີຍ ວາເທນ ປຖມາທິຊ຺ຌານິໂກ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ທ຺ເວປິ ວາທາ ວິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕຕີຍ ວາເທນ ປເນຕ຺ຖ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຌານິໂກ ໂຫຕີຕິ ເຕ ຈ ວາທາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອຊ຺ຌາສໂຍ ຈ ສາຕ຺ຖໂກ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອວິຣຸທ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຌານິໂກ ໂຫຕິ. ອິຈ຺ຉາຍ ປນ ອສຕິ, ວິໂຣໂຘເຍວ. ເຕນາຫ ‘‘ອິເມ ປນ ວາທາ. …ເປ…. ວິໂຣໂຘ ປຣິຫຣິຕຸໍ’’ຕິ. ປາຬິຍໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນຕໍ ຕໍ ຌານຎ຺ຈ ຌານສຫຄຕຎ຺ຈ ຂນ຺ຘ ປຎ຺ຈກໍ ນິຈ຺ຈ ສຸຂ ອຕ຺ຕ ຊີວໂຕ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ‘‘ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕີ’’ຕິ ນ ປວິສຕິ. ‘‘ສນ຺ນິສາເທຕພ຺ພໍ’’ຕິ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອໂກທິກາຕພ຺ພໍ’’ຕິ ເອກມຸຂໍ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ສມາທຫາຕພ຺ພໍ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຐເປຕພ຺ພໍ. ‘‘ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ ປາທກໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໗. (ກ) ວາທວິຈາຣຓາຍໍ. ອຸປຈາຣ ຠາວນາ ເອວ ອຸປຣິຊ຺ຌາເນ ຌານງ຺ຄໍ ນິຍາເມຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ອຊ຺ຌາສໂຍ ເອວ ອຸປຣິຊ຺ຌາເນ ຌານງ຺ຄໍ ນິຍາເມຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຊ຺ຌາສໂຍ ເອວາ’’ຕິ ເອວ ສທ຺ເທນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ‘‘ອິຘ ອຸປຈາຣ ຠາວນາ ເອວາ’’ຕິ ເອວ ສທ຺ເທນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ເອເຕສຸ ຫິ ທ຺ວີສຸ ສຫ ຠາວີສຸ ອຸປຈາຣ ຠາວນາ ເອວ ປຘານໍ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌາສໂຍ ປນ ຕສ຺ສ ນານາ ສຕ຺ຕິໂຍຄໍ ສາເຘຕິ. ‘‘ອຊ຺ຌາສຍ ສາມຎ຺ຎໍ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິ ມຄ຺ເຄ ຍໍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ລພ຺ຠຕຸ, ມຍ຺ຫໍ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌາສຍ ສາມຎ຺ຎໍ ສຓ຺ຐາຕິ. ‘‘ຕສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາສຍ ວິເສເສ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສຍ ວິເສໂສ. ກສ຺ມາ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອິຈ຺ຉິ ຕິຈ຺ຉິຕ…ເປ… ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ພຊ຺ຌາເນສຸ ຈິຓ຺ຓວສິຠູຕານໍ’’ຕິ ອິທໍ ສມາປຊ຺ຊນນ຺ຕິ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕນນ຺ຕິ ຈ ປທ ທ຺ວເຍ ສມ຺ພນ຺ຘ ວຈນໍ. ‘‘ວິປສ຺ສນາ ວິເສສຕ຺ຖາຍ ເອວາ’’ຕິ ວຸຏ຺ຐານ ຄາມິນິ ວິປສ຺ສນາ ວິເສສຕ຺ຖາຍ ເອວ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ເອເກກາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວຸຏ຺ຐິຕ ສມາປຕ຺ຕິ ຘມ຺ມ ສມ຺ມສນໍ ອາຄຕໍ, ນ ປນ ອຎ຺ຎຊ຺ຌານ ສມ຺ມສນໍ. ຕສ຺ມາ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ປມາຓນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປາຬິປເທສຸ ‘‘ຄຫປຕີ’’ຕິ ອາລປນ ວຈນໍ. ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວາ’’ຕິ ວິວິຈ຺ຈິຕ຺ວາ ເອວ. ວິວິຕ຺ໂຕ ວິຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອວ. ‘‘ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມ຺ປາປຸຓິຕ຺ວາ. ‘‘ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘‘ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕ’’ນ຺ຕິ ສຸສໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕໍ, ສໍວິທຫິຕໍ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຖມຊ຺ຌາເນ ອປຣິຫີໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ‘‘ເມຕ຺ຕາເຈໂຕ ວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ເມຕ຺ຕາຌານສງ຺ຂາຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອລຄ຺ຄນວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ. ຕຖາ ກຣຸຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ມຸທິຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ‘‘ວິເວກຊ’’ນ຺ຕິ ກາຍວິເວກ ຈິຕ຺ຕວິເວການໍ ວເສນ ຊາຕໍ. ‘‘ປີຕິ ສຸຂໍ’’ຕິ ປີຕິຍາ ຈ ສຸເຂນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ອຖວາ, ວິເວເກຫິ ຊາຕານິ ປີຕິ ສຸຂານິ ອສ຺ສາຕິ ວິເວກຊໍ ປີຕິ ສຸຂໍ. ມຊ຺ເຌ ນິຄ຺ຄຫິຕາຄໂມ. ຣູປເມວ ຣູປຄຕໍ, ເວທນາ ເອວ ເວທນາ ຄຕນ຺ຕິອາທິນາ ສມາໂສ. ຄຕສທ຺ໂທ ຈ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ເຕເນວ ຘມ຺ມ ຣາເຄນ ຕາຍຘມ຺ມນນ຺ທິຍາ’’ຕິ ວິປສ຺ສນານິ ກນ຺ຕິມາຫ. ສຫຕ຺ເຖ ຈ ກຣຓ ວຈນໍ. ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ’’ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອວສ຺ສໍ ປຣິນິພ຺ພາຍ ນ ຘມ຺ໂມ. ເຕນາຫ ‘‘ອນາວຕ຺ຕິ ຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’’ຕິ. ‘‘ປາທກຊ຺ຌານເມວ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ມຄ຺ເຄຌານງ຺ຄໍ ນິຍາເມສ຺ສຕິ, ນ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປາທກໍ ອກຕ຺ວາ’’ຕິ ອາສນ຺ເນ ອສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ມຄ຺ເຄ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໖໖. (ຂ) ‘‘ຕຖາ ວິໂຘ’’ຕິ ຕຖາ ປກາໂຣ. ອາສນ຺ເນ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ເສວ ຌານສ຺ສ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ວິເສເສຕຸໍ’’ຕິ ສເຈ ປາທກຊ຺ຌານໍ ປຖມຊ຺ຌານໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ວິຕກ຺ເກ ນິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວິຕກ຺ເກ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ອຖ ປາທກຊ຺ຌານໍ ທຸຕີຍຊ຺ຌານໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ວິຈາເຣ ນິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວິຈາເຣ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ວິເສເສຕຸໍ. ‘‘ຍໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ’’ ຕິຍໍ ວິຠາວນິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເວທນາ ວິຈາຣຓາຍໍ. ‘‘ນ ສິທ຺ໂຘ’’ຕິ ສິທ຺ໂຘ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ອຎ຺ເຎນ ປກາເຣນ. ຄຫິເຕ ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປາທກຊ຺ຌານາທີນໍ ວເສນ ສິທ຺ໂຘຕິ ຄຫິເຕ ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຍາຍ ກາຍ ຈິ ເວທນາຍ ຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສ ເວທນາຍ ວາຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາຍ ວາ ຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ເຕຫິ ນິຍມິຕາຍ ເອເກກາຍ ມຄ຺ຄ ເວທນາຍາ’’ຕິ ປາທກຊ຺ຌານາທີຫິ ນິຍມິຕາຍ ມຄ຺ເຄ ໂສມນສ຺ສ ເວທນາຍ ເອວ ວາສທ຺ຘິໍ ຆຏິເຍຍ຺ຍ ມຄ຺ເຄ ອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາຍ ເອວ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວທນາ ນາມ ເອກໍ ຌານງ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ມຄ຺ເຄຌານງ຺ຄ ນິຍເມ ສິທ຺ເຘ ມຄ຺ເຄ ເວທນາ ນິຍໂມປິ ສິທ຺ໂຘ. ຕານິ ປນ ປາທກຊ຺ຌານາທີນິ ມຊ຺ເຌ ວຸຏ຺ຐານ ຄາມິນິ ວິປສ຺ສນາຍໍ ນກິຎ຺ຈິນິຍາເມນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ, ປາທກຊ຺ຌານາທີຫິ ນິຍມິຕາຍ ມຄ຺ເຄ ເອເກກາຍ ເວທນາຍ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ວິປສ຺ສນາ ເວທນາໂຍ ຆຏິເຍຍ຺ຍຸໍ. ມຄ຺ເຄ ໂສມນສ຺ສ ເວທນາຍ ວາ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ ວິປສ຺ສນາ ເວທນາໂຍ ຆຏິເຍຍ຺ຍຸໍ. ມຄ຺ເຄ ອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາຍ ວາ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ ວິປສ຺ສນາ ເວທນາໂຍ ຆຏິເຍຍ຺ຍຸໍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈສຕິ ເອກວີຖິຍໍ ຊວນານິ ຠິນ຺ນ ເວທນານິ ສິຍຸໍ. ຕຎ຺ຈ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ມຄ຺ເຄ ເວທນາ ນິຍໂມ ປາທກຊ຺ຌານາທິ ນິຍເມນ ສິທ຺ໂຘ ນ ໂຫຕິ, ວິປສ຺ສນາ ນິຍເມເນວ ສິທ຺ໂຘຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕານິ ປນ ປາທກຊ຺ຌານາທີນິ ມຊ຺ເຌ ວຸຏ຺ຐານ ຄາມິນິ ວິປສ຺ສນາຍໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ນ ນິຍາເມນ຺ຕິ. ເວທນໍ ນິຍາເມນ຺ຕິ ເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປາທກຊ຺ຌານາທີນໍ ວເສເນວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ’’ຕິ ເອກາວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸ ເປກ຺ຂາ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂສມນສ຺ສານິ ປຊຫິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານີ’’ຕິ ເອກໍ ວປຖມຊ຺ຌານ ໂສມນສ຺ສໍ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຉ ເຄຫສ຺ສິຕານິ ປຊຫິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ປຖມາທີນິ ຈ ຕີຓິ ຌານານີ’’ຕິ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ຕີຓິ ໂສມນສ຺ສ ຌານານິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ. ‘‘ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາເຣ ຈ ປາທເກກຕ຺ວາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓ ຠາເວນ ປາທເກກຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຍຎ຺ຈ ປາທກຊ຺ຌານາທີນໍ ວເສນ ວຸຏ຺ຐານ ຄາມິນິ ວິປສ຺ສນາຍຎ຺ຈ ມຄ຺ເຄ ຈ ເວທນາ ປຣິຓາໂມ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອມານຸສີ ຣຕີ ໂຫຕີ’’ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ເຄຫສ຺ສິຕຣຕິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິຕຕ຺ຕາ ອມານຸສີ ນາມ ຣຕິ ໂຫຕິ. ‘‘ສມ຺ມຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕ’’ຕິ ສມ຺ມາ ອນິຈ຺ຈ ລກ຺ຂຓ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໖໗. (ຂ) ‘‘ຌານງ຺ຄໂຍຄເຠເທນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຌານໂຍຄເຠໂທ ປນ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ‘‘ປຎ຺ຈ ວິເຘຌານ ໂກຏ຺ຐາເສ’’ຕິ ປຎ຺ຈກ ນຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ຈິຕ຺ຕ ເຠທສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຌານເຠເທຕິ ຈ ຌານນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕປິ ຈິຕ຺ຕເມວ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຄາຖາໂຍຊນາສຸ. ‘‘ອປຣາປິ ໂຍຊນາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຖວາ ຣູປາວຈຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ປຖມາທິຊ຺ຌານ ເຠເທນ ຍຖາ ຄຍ຺ຫຕິ, ຕຖາ ອາຣຸປ຺ປຎ຺ຈາປິ ປຎ຺ຈເມຌາເນ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ເອວໍ ອປຣາປິ ໂຍຊນາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ປຐິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຸຈ຺ຈາຣິຕຕ຺ຕາ. ອນ຺ຕິມຄາຖາ ວຓ຺ຓນາຍໍ. ‘‘ຍຖາ’’ຕິ ເຍນ ປກາເຣນ. ‘‘ຕໍ ສງ຺ຄຫໍ’’ຕິ ເອກ ວີສສຕສງ຺ຄຫໍ. ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ພຸຘາ. ‘‘ອາຫາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອາຫູ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕມານກາເລປິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ສທ຺ທວິທູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກເຖນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ວຈນໍ ປຸພ຺ເພ ‘‘ອິຕ຺ຖເມກູນ ນວຸຕິ…ເປ… ວິຠຊນ຺ຕິ ວິຈກ຺ຂຓາ’’ຕິ ຄາຖາຍ ນິຄມນນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ‘‘ວິຠຊນ຺ຕິ ວິຈກ຺ຂຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິຕິປຣມຕ຺ຖທີປນິຍານາມຏີກາຍອນຸທີປນິຍໍ

ຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫສ຺ສອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເຈຕສິກສງ຺ຄຫອນຸທີປນາ

໖໘. ເອວໍ ຈິຕ຺ຕ ສງ຺ຄຫສ຺ສ ທີປນິໍ ກຕ຺ວາ ເຈຕສິກ ສງ຺ຄຫສ຺ສ ທີປນິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຖມໍ ປຸພ຺ພາປຣານຸ ສນ຺ຘິຎ຺ຈ ອາທິຄາຖາຍ ປໂຍຊນ ສມ຺ພນ຺ຘຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ’’ຕິອາທິ ມາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອນຸປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕສິກໍ ຣູປໍ, ນິພ຺ພານມິຕິສພ຺ພຖາຕິ ເອວໍ ອນຸກ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕນ ອນຸກ຺ກເມນ ອນຸປຕ຺ຕໍ. ເຫຕຸ ວິເສສນຎ຺ເຈຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຄຫານນ຺ຕຣໍ ເຈຕສິກ ສງ຺ຄໂຫ ອນຸປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອິທານິ ຕໍ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຕີຕິ ທີເປຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ສມ຺ປໂຍຄ ລກ຺ຂຓານິ ‘ເອກຸປ຺ປາທຕາ, ເອກ ນິໂຣຘຕາ, ເອກາ ຣມ຺ມຓຕາ, ເອກ ວຕ຺ຖຸກຕາ,ຕິ. ‘‘ເຈຕສິ ຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ນິຍຸຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຈຕສາ ວາຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ເອກີຠາວໍ ຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຣູປທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍາສຣູປທສ຺ສນໍ. ສິທ຺ຘປທໍ ນາມ ປກຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິປ຺ຜນ຺ນ ປທໍ. ‘‘ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ’’ຕິ ເອກສ຺ສສງ຺ຂຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຖມ ຠາຄໂຕ. ອຸທ຺ຘໍ ປຊ຺ຊນໍ ນາມ ກຕມນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຣູປໂຕ ປາຕຸຠວນ’’ນ຺ຕິ. ຘາຕຸ ປາເຐສຸ-ຊນິປາຕຸຠາເວ-ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ຊາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສຣູປ ວິນາໂສ’’ຕິ ສຣູປໂຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ຠາວສ຺ສ ວິນາໂສ ອນ຺ຕຣຘານໍ. ‘‘ເອວໍ ປຣຕ຺ຖ ປີ’’ຕິ ປຣສ຺ມິໍ ເອກາລມ຺ພຓວຕ຺ຖຸກາທິປເທປິ. ‘‘ເອກ ຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ພຫຸເທວາ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ຕໍ ເອກເມວ ຣູປໍ ປສ຺ສຕີຕິ ນຕ຺ຖິ. ອເນການິ ເອວຣູປານິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປາຬິຍໍ. ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ໂສຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ເທ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາເຣສຸ ເອກວຈນໍ ວຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ພຫຸວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ. ‘‘ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປເນຕ຺ວາ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາເຓ ພຫູນິປິ ຣູປາຣມ຺ມຓານິ ຣູປຕາ ສມຎ຺ເຎນ ເອກີຠາວໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ກສ຺ມາ. ອຕ຺ຖ ວິເສສສ຺ສ ອວິຎ຺ຎາປນໂຕ. ໂກປນາຍໍ ອຕ຺ຖ ວິເສໂສຕິ. ຍາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕິ, ສາເຍວ ຜສ຺ສາທີນນ຺ຕິອາທິໂກ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອຖ ໂຂ’’ຕິອາທິໍ. ອຘິປ຺ເປຕາ ເອກຸປ຺ປາທຕາ. ເອສ ນໂຍ ເອກ ນິໂຣຘຕາທີສຸ. ‘‘ມູລຏີກາຍ’’ນ຺ຕິ ຣູປກຓ຺ຑມູລຏີກາຍໍ. ‘‘ສເຫວາ’’ຕິ ເອກໂຕ ເອວ. ‘‘ອຸປ຺ປາທາທິປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ຈ ຊີຣຓສ຺ສ ຈ ນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕິໂຕ. ‘‘ອຸປ຺ປາທາທໂຍ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທ ຊີຣຓ ນິໂຣຘາ. ຊາຕິຊຣາມຣຓານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ເຈຕສິກາມຕາ’’ຕິ ເຈຕສິກາ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຕາ. ‘‘ຠາວປ຺ປຘານໍ’’ຕິ ເອກຸປ຺ປາທ ຠາໂວ ເອກຸປ຺ປາໂທຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຖາ ເອກ ນິໂຣຘາທີສຸ. ຍຖາ ອິທໍປິ ສງ຺ເຆຣຕນໍ ປຓີຕ-ນ຺ຕິອາທີສຸ ອຍໍ ຣຕນ ຠາໂວ ປຓີໂຕຕິ ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຍ’’ຕິ ເຍ ຘມ຺ມາ. ‘‘ສຫຊາຕ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນ ຣູປານິ ປີ’’ຕິ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ຣູປານິປິ. ເຈຕສິການິ ນາມ ສິຍຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕທາ ຍຕ຺ຕ ວຸຕ຺ຕິຕາຍາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຍາຍ. ‘‘ເຈໂຕຍຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ ເຫຕຸ ວິເສສນໍ. ຕເທວ ເຫຕຸມນ຺ຕ ວິເສສນນ຺ຕິ ຈ ເຫຕຸ ອນ຺ໂຕ ນີຕວິເສສນນ຺ຕິ ຈ ເຫຕຸ ອນ຺ໂຕ ຄຘວິເສສນນ຺ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ເຕສ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຣູປານໍ. ‘‘ນານຸໂຠນ຺ຕີ’’ຕິ ນປາປຸຓນ຺ຕິ. ‘‘ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ’’ຕິ ເອເຕນ ຠູຕກຖນ ວິເສສນານິ ເອຕານີຕິ ທີເປຕິ. ຠູຕກຖນໍປິ ສມານໍ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາວເສນ ພ຺ຍວຈ຺ເຉທກໍປິ ສມ຺ຠວຕິ. ‘‘ວໂຍປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວິນາໂສ ປກາສຕິ. ‘‘ຐິຕາຍາ’’ຕິ ຕິຏ຺ຐ ມານາຍ ເວທນາຍ. ອຎ຺ໂຎ ປກາໂຣ ອຎ຺ຎຖາ. ອຎ຺ຎຖາ ຠາໂວ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ຊຣາວເສນ ປຣິຓາໂມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອຸປ຺ປາໂທ, ຍາ ຐິຕິ, ຍາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ໂຍ ປາຕຸຠາໂວ. ເອໂສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ, ເອສາ ໂຣຄານໍ ຐິຕິ, ເອໂສ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອິຕຣຖາ’’ຕິ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ຄຫິເຕ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ມິໍ ຣູປາຣູປກລາເປ ນານາ ຘມ຺ມານໍ ວເສນ ພຫູສຸ ອຸປ຺ປາເທສຸ ຈ ນິໂຣເຘສຸ ຈ ຄຫິເຕສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ວິກາຣຣູປານໍ’’ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທ຺ວຍ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍານໍ. ສພ຺ພານິປິ ອຸປາທາຣູປານິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຫາຠູຕ ຄຓນາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສິຍຸໍຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວາ’’ຕິອາທິວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວາ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອຸປາທາຣູປານໍ ເອເກກສ຺ມິໍ ກລາເປ ພຫຸຠາໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ກສ຺ມາ ພຫຸຠາໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານ’’ນ຺ຕິອາທິໍ.

ຍທິ ເອວໍ, ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ລຫຸຕາທີນິປິ ເອເກການິ ເອວ ສິຍຸໍ, ອຖ ກິມຕ຺ຖໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ອາຫ ‘‘ກາຍລຫຸຕາ ຈິຕ຺ຕ ລຫຸຕາທໂຍປນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອິມມຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ’’ຕິ ອີທິສໍ ວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຕໍ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິຠາວນິປາເຐ ‘‘ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ ເອເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫນິຣຸຊ຺ຌນວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິສ຺ສ. ‘‘ປສງ຺ຄາ’’ຕິ ເຈຕສິກຕາ ປສງ຺ໂຄ. ‘‘ປຸເຣຕຣມຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິ ປຸເຣຕຣໍ ເອເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ’’ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຕ຺ຕຣ ສມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ. ຕຖາ ຣູປຘມ຺ມານໍ ປສງ຺ໂຄ ນ ສກ຺ກາ ນີວາເຣຕຸໍ ຕິໂຍຊນາ. ‘‘ປສງ຺ໂຄ’’ຕິ ເຈຕສິກຕາ ປສງ຺ໂຄ. ‘‘ອລມຕິ ປປຎ຺ເຈນາ’’ຕິ ອຠິຘມ຺ເມ ເວທນາຕ຺ຕິເກຏີກາສຸ ວິຍ ອຕິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ນິຣຕ຺ຖກໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນິຣຕ຺ຖກໍ’’ຕິ ວິຠາວນິຍໍ ປປຎ຺ໂຈ ນິຣຕ຺ຖໂກ ເອວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໙. ຜສ຺ສວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ຜຸສຕີ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຫນຕິ, ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕິ. ຕຎ຺ຈ ສງ຺ຆຏ຺ຏ ນໍ ນໂທສປຏິຆສ຺ສ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວິພາຘນໍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຠມຣສ຺ສ ປທຸມ ປຸປ຺ເຜສຸ ປຸປ຺ຜຣ ສຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ວິຊານນ ມຕ຺ເຕ ອຐຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓ ຣສປາຕຸຠາວຕ຺ຖໍ ຍຖາຣມ຺ມຓໍ ສໍຫນນ ເມວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຜຸສນຎ຺ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອາຫຈ຺ຈາ’’ຕິ ອາຫນິຕ຺ວາ ສມ຺ປາປຸຓິຕ຺ວາ. ‘‘ອຸປຫຈ຺ຈາ’’ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຍມຕ຺ໂຖ ກຖໍ ປາກໂຏຕິ ອາຫ ‘‘ຍໂຕ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ ຍໍ ກາຣຓາ. ‘‘ຕທນຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓ ຣສໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ, ເວທນາ ປາຕຸຠວຕິ, ເວທນາ ປາຕຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓປ຺ຜຸສນໍ ຎາເຓ ປາກຏໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສ຺ວາຍໍ ຜຸສນ ລກ຺ຂໂຓ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ, ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອາປາຕາ ຄຕວິສຍ ປທຏ຺ຐາໂນ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປາໂຕ ນາມ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ທ຺ວາຣາ ຣມ຺ມຓ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ສງ຺ຄຕິ ສມາຄໂມ ສໂມຘານໍ. ຕຖາຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ ຕິອາທິ. ‘‘ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ’’ຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ສມ຺ມເທວ ຆຏ຺ຏນ ກິຈ຺ໂຈ. ສງ຺ຆຏ຺ຏນ ກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ເອວ ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມ ຈິນ຺ຕາຎາຓສ຺ສ ປຏິມຸຂໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ປກາສຕີຕິ. ‘‘ສນ຺ນິປາຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ’’. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວາ ປຎ຺ຎາຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຘໂຊຣຖສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຍ. ສນ຺ນິປາຕາກາໂຣ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ຍສ຺ສາຕິ ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ເວທນາປຈ຺ຈຸ ປຏ຺ຐາໂນ ວາ. ຘູໂມວິຍ ອຄ຺ຄິສ຺ສ. ເວທນາຜລໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ປນ ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສ ປຖມໍ ວຸຕ຺ໂຕ ຕິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫາອຏ຺ຐກຖາ ວາໂທຕາວ ທສ຺ສິໂຕ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຖມາຠິນິປາຕຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຖມາຠິນິປາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຜສ຺ໂສ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ປຖມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຜສ຺ເສນ ຜຸສ຺ສິຕ຺ວາ ເວທນາຍ ເວທຍຕິ. ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານາຕິ. ເຈຕນາຍ ເຈຕຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ຜຸຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂເວ ເວເທຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ເຈເຕຕີຕິ. ອປິ ຈ ອຍໍ ຜສ຺ໂສ ນາມ ຍຖາປາສາທໍ ປຕ຺ວາ ຖມ຺ໂຠ ນາມ ເສສທພ຺ພ ສມ຺ຠາຣານໍ ພລວປຈ຺ຈໂຍ. ເອວເມວ ສຫຊາຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມານໍ ພລວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ປຖມໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ສງ຺ຄຫກາເຣນ ປນ ອິທໍ ປນ ອກາຣຓໍ, ເອກກ຺ຂຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນ ຘມ຺ມານໍ ອຍໍ ປຖມໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຍໍ ປຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠາ. ພລວປຈ຺ຈຍຠາເວປິ ຜສ຺ສສ຺ສກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຕໍ ວາທໍ ປຏິກ຺ຂິເປຕ຺ວາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ເທສນາ ວາເຣເນວ ຜສ຺ໂສ ປຖມໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເທສນາວາເຣ ເນວາ’’ຕິ ເທສນກ຺ກເມເນວ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ວາເທສຸ ມຫາອຏ຺ຐກຖາ ວາໂທ ເອວ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຖມາຠິນິປາໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຖມາຠິນິປາໂຕຕິ ອິທໍ ກິຈ຺ຈປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ປນຎ຺ເຎຫິ ເຈຕສິເກຫິ ວິນາ ວິສຸໍ ປຖມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຕໍ ເຍ ເກຈິ ຠິກ຺ຂເວ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ອກຸສລຠາຄິຍາ ອກຸສລປກ຺ຂິກາ. ສພ຺ເພ ເຕ ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ມໂນ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຖມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ກິຈ຺ຈປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ມໂນ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຖມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ປນ ສພ຺ພເຈຕສິເກຫິ ວິນາ ວິສຸໍ ປຖມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ພລວປຈ຺ຈຍ ຠາເວປິ ຜສ຺ສສ຺ສກາຣຓໍ ທິສ຺ສຕິເຍວ. ຜສ຺ໂສເຫຕຸ ຜສ຺ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ປນາຍ. ຜສ຺ໂສ ເຫຕຸ ຜສ຺ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ນາຍ. ຜສ຺ໂສ ເຫຕຸ ຜສ຺ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ຜສ຺ສປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ເອວ ຜສ຺ສ ພລວປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ເອວ ຈ ຜສ຺ໂສ ປຖມໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓ ວິຊານນຏ຺ເຐນ ຜສ຺ສາທີນໍ ສພ຺ພເຈຕສິກ ຘມ຺ມານໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ໂຫຕິ, ປຘານໍ, ເຊຏ຺ຐກໍ. ຜສ຺ໂສ ປນ ອາຣມ຺ມຓ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຏ຺ເຐນ ສພ຺ເພສໍ ເຈຕສິກ ຘມ຺ມານໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ໂຫຕິ, ປຘາໂນ, ເຊຏ຺ຐໂກຕິ ອຍໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິເສໂສຕິ. ເອຕ຺ຖ ໂຈທໂກ ຜຸສນໍ ນາມ ສປ຺ປຏິຆຣູປານໍ ເອວ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ‘‘ນນຸຈາ’’ຕິອາທິນາ ໂຈເທຕິ. ‘‘ນນຸຈາ’’ຕິ ໂຈເທຘີຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ອປ຺ປຏິຆສຠາວາ’’ຕິ ເຫຕຸວິເສສນໍ. ‘‘ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິວຕ຺ຖຸໍ. ອຍໍ ປນ ຜສ຺ໂສ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິກາຣາ ປຕ຺ຕິໍ’’ຕິ ຈລນ ກມ຺ປນ ຖມ຺ຠນ ເຊຄຸຈ຺ຉ ຠຍ ຕາສ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ ທິວເສນ ວິກາຣາ ປຊ຺ຊນໍ. ‘‘ເວທນາ ວິເສສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ’’ຕິ ສຸຂເວທນີຍໍ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຸຂເວທນາ, ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ທຸກ຺ຂ ເວທນາຕິອາທິນາ ນເຍນ ຜສ຺ສ ວິເສສານຸຣູປໍ ເວທນາ ວິເສສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສາເຘຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຜຸສນໍ ນາມ ທຸວິຘໍ ຣູປປ຺ຜຸສນໍ, ນາມປ຺ຜຸສນ, ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປປ຺ຜຸສນໍ ນາມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພ ຘາຕູນໍ ກິຈ຺ຈໍ. ນາມປ຺ຜຸສນໍ ທຸວິຘໍ ຜສ຺ສປ຺ຜຸສນໍ, ຎາຓປ຺ຜຸສນ, ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຎາຓປ຺ຜຸສນໍ ນາມ ຎາຓປ຺ປຏິເວໂຘ. ອປິ ຈ ຌານມຄ຺ຄ ຜລ ນິພ຺ພານານໍ ປຏິລາໂຠປິ ຜຸສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຜຸສນ຺ຕິ ຘີຣາ ນິພ຺ພານໍ. ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ຜຸສາມິ ເນກ຺ຂມໍ ສຸຂໍ. ອປຸຖຸຊ຺ຊນ ເສວິຕນ຺ຕິ-ອາທີສຸ. ອິທໍ ອຸປມາ ມຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ກສ຺ສຈິ ມນ຺ທ ປຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອິທ’’ນ຺ຕິ ເຂຬຸປ຺ປາທ ວຈນໍ. ວິຎ຺ຎຸສ຺ສ ປນ ອຕິປາກຏ ຜສ຺ສ ນິທສ຺ສເນນ ອປ຺ປາກຏ ຜສ຺ສ ວິຠາວນໍ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕິປາກຏາຍ ປນາ’’ຕິອາທິໍ.

໗໐. ເວທນາວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄລານໍ ວາ’’ຕິ ເວທນາ ສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄລານໍ ວາ. ‘‘ສາຕໍ ວາ’’ຕິ ສາຘຸຣສໍ ວາ. ‘‘ອສ຺ສາຕໍ ວາ’’ຕິ ອສາຘຸຣສໍ ວາ. ‘‘ກິໍ ເວທຍຕີ’’ຕິ ກຕມໍ ເວທຍຕິ. ‘‘ສຸຂມ຺ປິ ເວທຍຕີ’’ຕິ ສຸຂມ຺ປິ ເວທນໍ ເວທຍຕິ. ອຖວາ ‘‘ກິຎ຺ຈເວທຍຕີ’’ຕິ ກຖຎ຺ຈເວທຍຕິ. ‘‘ສຸຂມ຺ປິ ເວທຍຕີ’’ຕິ ສຸຂໍ ຫຸຕ຺ວາປິ ເວທຍຕິ. ສຸຂ ຠາເວນ ເວທຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເສສປເທສຸປິ. ‘‘ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣພ຺ຍາວຏາ’’ຕິ ອຎ຺ຎກິຈ຺ຈພ຺ຍາວຏາ. ອຘິປຕິ ຠາໂວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍ ກິຈ຺ຈໍ. ‘‘ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ລທ຺ຘຄຸຓວຈນໍ. ຣາຊາຣຫ ໂຠຊນໍ ຣາຊຄ຺ຄໂຠຊນໍ. ‘‘ສູທສທິສຕາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎຠຕ຺ຕກາຣສທິສຕາ. ຕຕ຺ຖ ສູໂທ ຣຎ຺ໂຎຠຕ຺ຕໍ ປຈນ຺ໂຕ ຣສຊານນຕ຺ຖໍ ໂຖກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ຣສໍ ວີມໍສຕິ. ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ ປນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອນິສ຺ສໂຣ. ຣາຊາ ເອວ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອິສ຺ສໂຣ. ຣາຊາ ວິຍ ເວທນາ. ສູໂທ ວິຍ ເສສເຈຕສິກ ຘມ຺ມາ.

໗໑. ສຎ຺ຎາວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ສຎ຺ຊານາຕີ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານາຕິ. ສຸຏ຺ຐຸຊານນຎ຺ຈ ນາມ ນ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຍ ວິວິຘຊານນໍ ໂຫຕິ. ນ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ວິຍ ຍຖາຠູຕຊານນໍ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠູຕໍ ວາ ໂຫຕຸ, ອຠູຕໍ ວາ. ຍໍ ຍໍ ຉ ຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ວິຊານາຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ວາ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ອປ຺ປມຸສ຺ສກຣຓ ເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸນຊານນຕ຺ຖໍ ສຎ຺ຎາຓໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ນິມິຕ຺ຕ ກຣຓໍ. ຠວນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ວາປິ ອປ຺ປມຸຏ຺ຐຠາວໍ ສາເຘຕິ ໂອປປາຕິກ ປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕຫິ ປຸຣິມໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠວໍ ຊານນ຺ຕິ. ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກາປິ ເກຈິ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ຊານນ຺ຕິ, ເຍຊາຕິສ຺ສຣ ປຸຄ຺ຄລາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອປ຺ປມຸຏ຺ຐຠາວ’’ນ຺ຕິ ອນຏ຺ຐຠາວໍ. ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສ ສຎ຺ຎາ ນາມ ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິປ຺ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ. ‘‘ໂພເຘຕຸ’’ນ຺ຕິ ພຸຊ຺ຌາເປຕຸໍ. ‘‘ທາຣຸຕຈ຺ຉກສທິສາຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ທາຣຸຕຈ຺ຉໂກ ນາມ ກຏ຺ຐວຑ຺ຒກີ. ໂສ ກຏ຺ຐກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ນິມິຕ຺ຕກາຣີໂຫຕິ. ສຸຕຈ຺ຉິຕຉິນ຺ທິເຕສຸ ກຏ຺ເຐສຸ ນິມິຕ຺ຕານິ ກຕ຺ວາ ຐເປຕິ. ປຈ຺ຉາຕານິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກຏ຺ຐານິ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ. ‘‘ຫຕ຺ຖິ ທສ຺ສກ ອນ຺ຘສທິສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອໂກ ກິຣ ຣາຊາ ເກຬິປ຺ປສຸໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍຐາເນ ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອາເນຕ຺ວາຐເປນ຺ໂຕ ຊຈ຺ຈນ຺ເຘ ອາຫ ຊານາຖ ໂຠ ຕຸມ຺ເຫ ຫຕ຺ຖິນ຺ຕິ. ເຕ ຫຕ຺ຖິໍ ຊານິສ຺ສາມາຕິ ປຣາມສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣາມສິຕໍ ຕໍ ຕໍ ອງ຺ຄມວຫຕ຺ຖີຕິ ອຠິນິວິສນ຺ຕິ. ທຬ຺ຫໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ. ປຸນ ຣາຊາ ເຕ ປຸຈ຺ຉິ ກີທິໂສ ໂຠ ຫຕ຺ຖີຕິ. ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິສຓ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕາ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອາຈິກ຺ຂນເມວ ຣຎ຺ໂຎຫຕ຺ຖິທສ຺ສນນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ເຕ ຫຕ຺ຖິທສ຺ສກ ອນ຺ຘາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ອຸປຏ຺ຐິຕວິສຍຄ຺ຄຫເຓ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ ອນ຺ຘກາເຣ ຣຊ຺ຊຸກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ສປ຺ປສຓ຺ຐານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ສຓ຺ຐານມຕ຺ຕໍ ສປ຺ໂປຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕວິສຍຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ. ມິຄໂປຕການຎ຺ຈ ອຣຎ຺ເຎເຂຕ຺ຕມຊ຺ເຌປຸຣິສສຓ຺ຐານໍ ຕິຓ ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ປຸຣິສສຓ຺ຐາ ນໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເຕ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ສຓ຺ຐານມຕ຺ຕໍ ປຸຣິໂສຕິ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ໂສ ອມ຺ເຫ ປຫເຣຍ຺ຍາຕິ ປລາຍນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ.

໗໒. ເຈຕນາວຈນຕ຺ເຖ. ເຈເຕຕີຕິ ເຈຕນາ. ເຈຕນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຠິສນ຺ຘານໍ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປກປ຺ປນໍ ວາ ອາຍູຫນໍ ວາຕິ ເອວໍ ຕິຘາ ອຕ຺ຖວິກປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຠິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ ອຠິມຸຂໍ ສນ຺ທຫຕິ, ສໍໂຍຄໍ ກໂຣຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ຆເຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ຆເຏຕີ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘຕິ. ‘‘ປກປ຺ເປຕິ ວາເຕ’’ຕິ ອຖວາ ເຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ ປກາຣໂຕ ກປ຺ເປຕິ, ສຊ຺ເຊຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສໍວິທຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສໍວິທຫຕີ’’ຕິ ຕ຺ວໍ ຜຸສນກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຫິ, ຕ຺ວໍ ເວທຍິຕ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຫິ, ຕ຺ວໍ ສຎ຺ຊານນກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຫີຕິອາທິນາ ວທມານາ ວິຍ ສໍວິທຫຕິ. ‘‘ອາຍູຫຕິວາເຕ’’ຕິ ອຖວາ ເຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ ຠຸໂສ ພ຺ຍູຫຍຕິ, ຣາສິໍ ກໂຣຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຣມ຺ມເຓ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕີ’’ຕິ. ‘‘ສໂມສຣນ຺ເຕ’’ຕິ ເອກໂຕ ໂອສຣນ຺ເຕ. ສງ຺ຄມນ຺ເຕ. ‘‘ສາ’’ຕິ ເຈຕນາ. ‘‘ຕາຍາ’’ຕິ ເຈຕນາຍ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ’’ຕິ ຣູປາທິເກວາ ອາຣມ຺ມເຓ. ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎ ກິຈ຺ເຈວາ. ປວຕ຺ຕມານາຍ ສຕິຍາ. ເຊຏ຺ຐສິສ຺ໂສ ນາມ ພຫູສຸ ສິສ຺ເສສຸ ເຊຏ຺ຐຠູໂຕ ສິສ຺ໂສ. ຕສ຺ມິໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ເຕ ເສສາ ສພ຺ເພ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິເຍວ. ເຕນ ໂສ ອຸຠຍກິຈ຺ຈ ສາຘໂກ ໂຫຕິ. ເອວໍ ມຫາວຑ຺ຒກີປິ.

໗໓. ເອກຄ຺ຄຕາວຈນຕ຺ເຖ. ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ເອກາຣມ຺ມຓສ຺ສປິ ພຫູສຸ ສຠາເວສຸ ເອກສຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ’’ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ. ‘‘ນິວາເຕ’’ຕິ ວາຕຣຫິເຕ ປເທເສ. ‘‘ທີປຈ຺ຈີນໍ’’ຕິ ທີປຊາລານໍ.

໗໔. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ອິສ຺ສຣຠາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ’’ ຠາວປ຺ປຘານ ນເຍນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຠິຠວິຕ຺ວາ’’ຕິ ຊີວນ ກິຈ຺ເຈ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕານໍ ຊີວນ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໗໕. ມນສີກາຣວຈນຕ຺ເຖ. ສມາສມຊ຺ເຌ ສກາຣາຄໂມ. ກຣຘາຕຸໂຍເຄ ອີກາຣາຄໂມ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອລຸຕ຺ຕ ສຕ຺ຕມີ ປທນ຺ຖິ ເກຈິ. ເອວໍ ສຕິ ອີທີຆຕ຺ຕໍ ນສິຊ຺ຌຕິ. ‘‘ອສຸຎ຺ຎໍ’’ຕິ ອຣິຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຏິປາເທຕີ’’ຕິ ປຏິປຊ຺ຊນໍ ກິຈ຺ຈສາຘນໍ ກາຣາເປຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ນິໂຍເຊຕິ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ໂຍເຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິທເມວ ທ຺ວຍໍ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ ທ຺ວຍໍ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຕໍ ທ຺ວຍໍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ນິນ຺ນໍ ກໂຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ໂຍນິໂສ’’ຕິ ອຸປາເຍນ ຫິຕສຸຂ ມຄ຺ເຄນ. ‘‘ອໂຍນິໂສ’’ຕິ ອນຸປາເຍນ ອຫິຕ ອສຸຂ ມຄ຺ເຄນ. ‘‘ສມຸທາຈິຓ຺ຓນິນ຺ນນິຍາມິຕາທີຫີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ ນາມ ອາຈິຓ຺ຓ ກມ຺ມວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຈຣິຕໍ. ນິນ຺ນໍ ນາມ ອິທໍ ນາມ ປສ຺ສາມິ, ອິທໍ ນາມ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ປຸພ຺ເພ ເອວ ອຊ຺ຌາສເຍນ ນິນ຺ນໍ. ນິຍາມິຕໍ ນາມ ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ນາມ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣມິ, ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນກໂຣມີຕິ ເອວໍ ນິຍາມິຕໍ. ‘‘ອສຕິ ກາຣຓ ວິເສເສ’’ຕິ ຠວງ຺ຄ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຖິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ, ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອກລ຺ລາທິເກວາ ອຘິມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາເນວາ ອສຕິ. ‘‘ສາຘາຣຓາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍສທ຺ເທ ພິນ຺ທຸ ໂລໂປ, ທີຆຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ສມໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ສາຘາຣຓາ’’ຕິ.

໗໖. ວິຕກ຺ກວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ຕຖາ ຕຖາ ສງ຺ກປ຺ເປຕ຺ວາ’’ຕິ ກາມສງ຺ກປ຺ປາທີນໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທີນຎ຺ຈວເສນ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ສຸຏ຺ຐຸ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ. ‘‘ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ’’ຕິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ທຸຕີຍາ ທິຊ຺ຌານ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ‘‘ອປິຈາ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທຸຕີຍຊ຺ຌານາທີນິ ຈາ’’ຕິ ທຸຕີຍຊ຺ຌານ ຈິຕ຺ຕາທີນິ ຈ. ‘‘ອຸປຈາຣ ຠາວນາ ວເສນາ’’ຕິ ສມຸທາຈິຓ຺ຓ ວສິຠູຕາຍ ອຸປຈາຣ ຠາວນາຍ ວເສນ. ‘‘ກິໍ ວາ ເອຕາຍຍຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ສວິຕກ຺ກ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນຕິອາທິກາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ກິໍ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຎ຺ຈິ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕິເຍວ ອາຣມ຺ມເຓນ ອວິນາຠາວວຸຕ຺ຕິກຕ຺ຕາ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ນິຍາມໂກ ນາມ ນາວໍ ອິຈ຺ຉິຕ ທິສາເທສນິໂຍຊໂກ. ‘‘ອກຸສລໍ ປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ປນ ກຖໍຕິ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາປິ ປຕິຣູປເທສາວາສາທິວເສນ ສມຸທາ ຈິຓ຺ຓ ນິນ຺ນາທິວເສນ ຈ ລທ຺ຘ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສທ຺ຘາສຕິ ອາທໂຍປິ ອາຣມ຺ມຓ ຣູຫເນ ຖາມຄຕາ ເອວ. ອລທ຺ຘ ປຈ຺ຈເຍ ປນ ສຕິ ອກຸສລ ຠາເວ ຐຕ຺ວາ ຖາມຄຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ມນສິກາຣ ວີຣິຍ ສຕີນໍ’’ຕິ ຠາວນາ ພລປຕ຺ຕາ ນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ປນ ສຕິ, ວິຕກ຺ກສ຺ສ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຕ຺ຖິ. ສງ຺ກປ຺ປນ ກິຈ຺ຈ ວິເສສຕ຺ຕາ. ຕຎ຺ຫິ ກິຈ຺ຈໍ ອຎ຺ເຎສໍ ອສາຘາຣຓໍ, ວິຕກ຺ກສ຺ເສວ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວິຕກ຺ໂກປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ສາຣມ຺ມຓ ສຠາວາ’’ຕິ ເຫຕຸ ວິເສສນເມຕໍ. ‘‘ຕຖາ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວິຕກ຺ໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

໗໗. ວິຈາຣວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ວິຈຣຕີ’’ຕິ ເອກເມກສ຺ມິໍ ເອວ ອາຣມ຺ມເຓ ວິວິເຘນ ຈຣຕິ, ປວຕ຺ຕຕິ. ສຠາວາກາໂຣ ນາມ ນີລປີຕາທິໂກ ອຄມ຺ຠີໂຣ ອາຣມ຺ມຓ ສຠາໂວ ຈ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ນານາ ປວຕ຺ຕາກາໂຣ ຈ. ‘‘ອນຸມຊ຺ຊນວເສນາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມຊ຺ຊນວເສນ ໂສຘນວເສນ. ວິຕກ຺ໂກ ໂອຬາຣິໂກ ຈ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ໂອຬາຣິໂກ’’ຕິ ວິຈາຣໂຕ ໂອຬາຣິໂກ. ເອວໍ ເສສປເທສຸ. ‘‘ຆຓ຺ຑາຠິຆາໂຕ ວິຍາ’’ຕິ ຆຓ຺ຑາຠິຆາເຕນ ປຖມຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ໂທ ວິຍາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຖາຫິ ວິຈາໂຣ ຆຓ຺ຑສ຺ສ ອນຸຣໂວ ວິຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ທຓ຺ຑເກນ ຆຓ຺ຑສ຺ສ ອຠິຆາຕ ກິຣິຍາ ວາ ຆຓ຺ຑາຠິຆາໂຕ. ຕຖາຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ປຖມາຠິ ນິປາໂຕ ວິຕກ຺ໂກຕິ ຈ, ອາຫນນ ປຣິຍາຫນນ ຣໂສຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຆຓ຺ຑານຸຣໂວ ວິຍາ’’ຕິ ຆຓ຺ຑສ຺ສ ອນຸຣວສທ຺ໂທ ວິຍ.

໗໘. ອຘິໂມກ຺ຂວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ສໍສປ຺ປນໍ’’ຕິ ອນວຕ຺ຖານໍ. ‘‘ປກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈນວເສນາ’’ຕິ ເອວໍ ນຸ ໂຂຕິ ເອໂກ ປກ຺ໂຂ, ໂນນຸ ໂຂຕິ ທຸຕີໂຍ ປກ຺ໂຂ. ຕາທິສມ຺ຫາ ປກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈນວເສນ.

໗໙. ວີຣິຍວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ວີຣສ຺ສາ’’ຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐສ຺ສ. ໂສ ຈ ກາຍວຈີມໂນ ກມ຺ເມສຸ ປຈ຺ຈຸ ປຏ຺ຐິເຕສຸ ສີຕຸຓ຺ຫາທິ ທຸກ຺ຂ ຠຍໂຕ ອລີນ ວຸຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ກມ຺ມສູຣສ຺ສາ’’ຕິ. ເອເຕນ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ອໂນຕ຺ຕວ຺ວີຫິ ປາປສູໂຣ, ອຍໍ ກມ຺ມ ສູໂຣຕິ. ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ປິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ກຸສີຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎິຕໍ ກມ຺ມໍ. ເອວໍ ເສເສສຸ. ‘‘ອປ຺ປກໂຕ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ອປ຺ປກຠາເວນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອປ຺ປກເມວິທນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕ ກິລມຖໍ’’ຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕກ຺ເຂທໍ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ວີຣິຍໍ. ‘‘ຕຖາປວຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ກມ຺ມສູຣຠາເວນ ປວຕ຺ຕິຍາ. ‘‘ເຫຕຸເຈ ວາ’’ຕິ ເອເຕນ ຠາວສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ‘‘ກາຍຈິຕ຺ຕ ກິຣິຍາຠູຕໍ’’ຕິ ເອເຕນ ກມ຺ມສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ. ‘‘ວິຘິນາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣ ວິຘາເນນ. ຕເມວ ວິຘານໍ ກມ຺ເມສຸ ເນຕພ຺ພຕ຺ຕາ ນໂຍຕິ ຈ, ອຸເປຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸປາໂຍຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນເຍນ ອຸປາເຍນາ’’ຕິ. ຕເມວ ວິຘານໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ວີຣິຍວໂຕ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ອີຣນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຣຍນ຺ຕິ. ‘‘ກິຈ຺ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓ ວິຊານນ ຜຸສນາທິ ກິຈ຺ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖາຍ. ພ຺ຍາວຏານິ ກາຍຈິຕ຺ຕານິ ເຍສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ພ຺ຍາວຏານີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫິຕານິ. ‘‘ຖູຓູປຕ຺ຖມ຺ຠນ ສທິສໍ’’ຕິ ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ເຄຫສ຺ສ ອປຕນຕ຺ຖາຍ ສາຣຕ຺ຖມ຺ເຠນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນສທິສໍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຖມ຺ຠສທິສນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ສພ຺ພ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ’’ຕິ ສພ຺ພາສໍ ໂລກິຍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣ ສມ຺ປຕ຺ຕີ ນຎ຺ຈ ມູລໍ. ກສ຺ມາ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປາຣມິ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ສຕິຫິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພາ ໂລກິຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ສິຊ຺ຌຕິ. ສຕິ ຈ ປາຣມິ ປຸຎ຺ຎ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພາໂລກຸຕ຺ຕຣ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ສິຊ຺ຌຕີຕິ. ເອເຕນ ຫີນ ວີຣິໂຍ ນາມ ສພ຺ພ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຣິພາຫິໂຍຕິ ທີເປຕິ.

໘໐. ປີຕິວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ປິນຍຕີ’’ຕິ ປິເນຕິ, ປິນໍ ກໂຣຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕປ຺ເປຕີ’’ຕິ. ໂຕເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຸຏ຺ຐິໍ’’ຕິ ຕຸສິຕໍ, ປຫຏ຺ຐໍ. ‘‘ສຸຫິຕໍ’’ຕິ ສຸຘາຕໍ, ສຸປຸຓ຺ຓໍ, ວທ຺ຘິຕໍ. ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕູນໍ ‘‘ວຑ຺ເຒຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປິນນ຺ຕີ’’ຕິ ຕປ຺ປນ຺ຕິ, ໂຊຕນ຺ຕິ, ວິໂຣຈນ຺ຕິ, ທິວາ ຕປ຺ປຕິອາທິຈ຺ໂຈຕິອາທີສຸ ວິຍ. ຂຸທ຺ທິກາ ປີຕິ ນາມ ໂລມຫໍສ ນ ມຕ຺ຕກາຣິກາ ປີຕິ. ຂຓິກາ ປີຕິ ນາມ ຂເຓ ຂເຓ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທສທິສາ ປີຕິ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາ ປີຕິ ນາມ ສຣີຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາຠິຊ຺ຊນ຺ຕີ ປີຕິ. ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ນາມ ກາຍໍ ອຸທຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸລ຺ລງ຺ຆາເປນ຺ຕີ ປີຕິ. ຜຣຓາ ປີຕິ ນາມ ກປ຺ປາສວຕ຺ຕິຍໍ ຜຣຓກເຕລໍ ວິຍ ສກລກາຍໍ ຜຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປີຕິ.

໘໑. ຉນ຺ທວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ອຠິສນ຺ຘີ’’ຕິ ອຠິລາໂສ, ອຠິກງ຺ຂນໍ. ‘‘ກຕ຺ຕຸສທ຺ໂທ’’ຕິ ກຣຘາຕຸ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສພ຺ພກິຣິຍາ ປທານີ’’ຕິ ສພ຺ພານິ ຕຸມິຈ຺ຉຕ຺ຖ ກິຣິຍາ ປທານິ. ‘‘ອຕ຺ຖິໂກ’’ຕິ ອສິທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ສາເຘຕຸໍ ອິຈ຺ຉິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຖິໂກ. ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ອາຣາເຘຕຸກາມຕາ ວເສນາ’’ຕິ ສາເຘຕຸ ກາມຕາວເສນ, ສມ຺ປາເທຕຸ ກາມຕາ ວເສນ. ອຸສຸໍ ສຣໍ ອ ສນ຺ຕິ ຂິປນ຺ຕີຕິ ອິສ຺ສາສາ. ອິກາຣສ຺ສ ອຸກາໂຣ. ຘນຸຄ຺ຄຫາ. ‘‘ຍເສນ ວາ’’ຕິ ປຣິວາເຣນ ວາ, ກິຕ຺ຕິ ສທ຺ເທນ ວາ. ‘‘ສເຣ’’ຕິ ກຓ຺ເຑ. ວິຠາວນິປາເຐ ນານາວາທ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ອຍຎ຺ຈາຕິອາທິວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍທຄ຺ເຄນາ’’ຕິ ເຍນ ກາຣຓ ໂກຏ຺ຐາເສນ. ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພ ຍຸຕ຺ຕເກນາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພ ໂຍຄ຺ເຍນ. ‘‘ເຕນ ອຕ຺ຖິໂກ ເຍວາ’’ຕິ ປທຸທ຺ຘາໂຣ. ‘‘ໂສ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຂິປິຕ ອຸສູນໍ’’ຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຂິປິຕ ອຸສູນໍ. ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ປນາ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖໂຕ ປນ. ‘‘ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍາ’’ຕິ ໂລເກ ກິຎ຺ຈິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຖາມປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຘິປຕິ ຠາວ ປຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຖາເຫສາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ຫຕ຺ເຖ ຐິຕາ’’ຕິ ອຸປຈາຣ ວຈນເມຕໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິເຍວ, ໂນ ນສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ ຉນ຺ໂທເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ພລວຕໂຣຕິ. ກສ຺ມາ ພລວຕໂຣຕິ. ອາທີນວານິສໍສ ທສ຺ສນຎ຺ຎາເຓນ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ.

໘໒. ‘‘ປກິຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຕ຺ຖຣນ຺ຕິ. ‘‘ສມານາ’’ຕິ ສາວຊ຺ເຊຫິ ຍຸຕ຺ຕາ ສາວຊ຺ຊາ, ອນວຊ຺ເຊຫິ ຍຸຕ຺ຕາ ອນວຊ຺ຊາຕິ ເອວໍ ສທິສາ, ສາຘາຣຓາ.

ອຎ຺ຎສມານຣາສິມ຺ຫິອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໓. ອກຸສລຣາສິມ຺ຫິ. ‘‘ມຸຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ຎາຕພ຺ພສ຺ສເຎຍ຺ຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຓ ວເສນ ສມ຺ມຸຍ຺ຫຕິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຘຠາໂວ ໂຫຕິ. ຈຕຸຣງ຺ຄຕໂມ ນາມ ‘ກາຬປກ຺ຂ ຈາຕຸທ຺ທສິ ທິວໂສ, ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕິ ສມໂຍ, ຕິພ຺ພວນສຓ຺ໂຑ, ພຫລເມຆຈ຺ຉນ຺ໂນ,ຕິ ອຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຕໂມ. ໂສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອນ຺ຘຠາວໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕມສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອນ຺ຘຠາວກຣຓໍ ວິຍ. ຎາຓຄຕິໂກ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ອຏ຺ຐກຖາ ນເຍນ. ຕເມວ ອຏ຺ຐກຖາ ນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຖາ ເຫສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິຘມ຺ມຏີກາຍໍ ປນ ມິຈ຺ຉາ ຎາຓນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາ ວິຕກ຺ໂກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຫິ ມິຈ຺ຉາ ສງ຺ກປ຺ໂປ ຫຸຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣ ຈິນ຺ຕາ ປວຕ຺ຕິ ວເສນ ຎາຓຄຕິໂກ ໂຫຕິ. ໂມໂຫ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຘີ ຠູໂຕ, ນານາຈິນ຺ຕນ ກິຈ຺ຈ ຣຫິໂຕ, ກຖໍ ຎາຓຄຕິໂກ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຕສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປາປ ກິຣິຍາສູ’’ຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕ ກມ຺ເມສຸ. ‘‘ອຸປາຍ ຈິນ຺ຕາວເສນາ’’ຕິ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ສິທ຺ຘຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖາວຸຘາທິວິຘາເນສຸ ນານາອຸປາຍ ຈິນ຺ຕາວເສນ. ອປ຺ປຏິ ປຊ຺ຊນໍ ອປ຺ປຏິ ປຕ຺ຕິ. ຎາຓ ຄຕິໍ ອຄມນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອຎ຺ຎາຓເມວ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ‘‘ຎາຓຄຕິກາ’’ຕິ ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສມານປ຺ປວຕ຺ຕິກາ. ໂລໂຠ ຎາຓ ຄຕິໂກ ມາຍາສາເຐຍ຺ຍ ກມ຺ເມສຸ ວິຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິກຕ຺ຕາ. ວິຈາໂຣ ຎາຓ ຄຕິໂກ. ຕຖາຫິ ໂສ ຌານງ຺ເຄສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຏິປກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຎາຓ ຄຕິ ກຕາ ວິຈິຕ຺ຕຕ຺ຖວາຈເກນ ຈິຕ຺ຕສທ຺ເທນ ສິທ຺ໂຘ. ເຕ ຈ ຘມ຺ມາ ສພ຺ພ ສຕ຺ເຕສຸ ຎາຓ ຄຕິກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຎາຓູປນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕ ສາເຘນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປກຕິຍາ ວິຎ຺ຎຸຊາຕິກາ ນາມ ຕິເຫຕຸກປ຺ປຏິ ສນ຺ຘິກາ. ອຎ຺ຎປ຺ປຏິ ສນ຺ຘິກາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕ ຠູມິຍໍ ຐິຕາ ວາ ປຎ຺ຎາປສຸຕ ຠວໂຕ ອາຄຕາ ວາ. ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິ ສມ຺ປນ຺ນາ ນາມ ທ຺ວິເຫຕຸກປ຺ປຏິ ສນ຺ຘິກາປິ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ພຫຸສ຺ສຸຕ ສມ຺ປນ຺ນາ ຈ ປຣິຍຕ຺ຕິ ກມ຺ມ ສມ຺ປນ຺ນາ ຈ.

໘໔. ອຫິຣິກວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ນ ຫິຣີຍຕີ’’ຕິ ນາມ ຘາຕຸ ປທເມຕໍ. ຫຣາຍຕິ ລຊ຺ຊຕີຕິ ຫິຣີ. ຫເຣ ລຊ຺ຊາຍໍຕິ ຘາຕຸ. ນ ຫິຣີ ອຫິຣີຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ. ‘‘ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ’’ຕິ ຄາມສູ ກຣສ຺ສ ຄູຖຣາສິ ທສ຺ສເນ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໂຣຈນ ຈິຕ຺ຕ ຂມນໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ອຕ຺ຕານໍ ປາປກມ຺ມ ລິມ຺ປໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອລີນຕາ ອຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ນາມ. ອຕ຺ຕານໍ ອສປ຺ປຸຣິສ ຠາວປຕ຺ຕິໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອລີນຕາ ອລຊ຺ຊາ ນາມ.

໘໕. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ນ ຠາຍຕີ’’ຕິ ປາປກມ຺ມໍ ຠຍໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ‘‘ນ ອຸຕ຺ຣສຕີ’’ຕິ ປາປກມ຺ມ ເຫຕຸ ນ ກມ຺ປຕິ. ‘‘ຕາສູ’’ຕິ ປາປກິຣິຍາສຸ. ‘‘ອສາຣຊ຺ຊມານໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ສູຣໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ. ອສາຣຊ຺ຊໍ ນາມ ສູຣຠາໂວ. ອນຸຕ຺ຕາໂສ ນາມ ປາປກມ຺ມ ເຫຕຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກມ຺ປນໍ. ຄາຖາຍໍ. ອຊິຄຸຈ຺ຉນສີໂລ ປຸຄ຺ຄໂລ ອເຊຄຸຈ຺ຉີ. ‘‘ປາປາ’’ຕິ ປາປກມ຺ມໂຕ. ‘‘ສູກໂຣ’’ຕິ ຄາມສູກໂຣ. ໂສ ຄູຖໂຕ ອເຊຄຸຈ຺ຉີ. ອຫິຣິໂກ ປາປໂຕ ອເຊຄຸຈ຺ຉີຕິ ໂຍຊນາ. ອຠາຍນສີໂລ ອຠີຣູ. ‘‘ສລໂຠ’’ຕິ ປຏງ຺ໂຄ. ‘‘ປາວກາ’’ຕິ ທີປຊາລມ຺ຫາ. ສລໂຠ ປາວກມ຺ຫາ ອຠີຣູ ວິຍ ອໂນຕ຺ຕວ຺ວີ ປາປໂຕ ອຠີຣູຕິ ໂຍຊນາ.

໘໖. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ອຸທ຺ຘຣຕີ’’ຕິ ອຸກ຺ຂິປຕິ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍ ນ ສນ຺ນິ ສີທຕິ. ວິກ຺ຂິປຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ’’ຕິ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ‘‘ວິສ຺ສຏ຺ຐເຄຓ຺ຑຸໂກ ວິຍາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ສາຣເຄຓ຺ຑຸໂກ ວິຍ. ‘‘ຘຊປຏາກາ ວິຍາ’’ຕິ ວາເຕຣິຕາ ຘຊປຏາກາ ວິຍ.

໘໗. ໂລຠວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ລຸພ຺ຠຕີ’’ຕິ ຄິຊ຺ຌຕິ, ອຠິກງ຺ຂຕິ. ອຠິສຊ຺ຊນໍ ອຠິລຄ຺ຄນໍ. ມກ຺ກຏໍ ອາລິມ຺ປຕິ ພນ຺ຘຕິ ເອເຕນາຕິ ມກ຺ກຏາ ເລໂປ. ‘‘ຕຕ຺ຕ ກປາເລ’’ຕິ ອຄ຺ຄິນາສນ຺ຕຕ຺ເຕ ຆຏ ກປາເລ. ເຕລສ຺ສ ວຕ຺ຖມ຺ຫິ ອຎ຺ຊນໍ ອຠິລຄ຺ຄນໍ ເຕລຎ຺ຊນໍ. ຣຊ຺ຊນໍ ປຏິສຊ຺ຊນໍ ຣາໂຄ. ເຕລຎ຺ຊນ ຠູໂຕ ຣາໂຄ ເຕລຎ຺ຊນ ຣາໂຄ. ນ ກິເລສຣາໂຄ. ຣຕ຺ຕິ ທິວໍ ປວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາ ເອວ ນທີໂສຕສທິສຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາ ນທີ. ‘‘ສຕ຺ຕານໍ’’ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນ ສຕ຺ຕານໍ. ‘‘ສຸກ຺ຂກຏ຺ຐສາຂາປລາສຕິຓກສຏານີ’’ຕິ ສຸກ຺ຂ ກຏ຺ຐກສຏານິ, ສຸກ຺ຂ ສາຂາ ກສຏານີຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ກສຏ ສທ຺ເທນ ອສາຣຠາວໍ ທີເປຕິ. ‘‘ນທີ ວິຍາ’’ຕິ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ນທີ ວິຍ.

໘໘. ທິຏ຺ຐິວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ທສ຺ສນໍ’’ຕິ ປຣິກປ຺ປນາ ສິທ຺ເຘສຸ ມິຈ຺ຉາ ສຠາເວສຸ ວິປຣີຕ ທສ຺ສນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຘມ຺ມານໍ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຘມ຺ມານໍ’’ຕິ ຣູປາຣູປ ຘມ຺ມານໍ, ອນິຈ຺ຈຕາທິ ຘມ຺ມານຎ຺ຈ. ‘‘ຍາຖາວ ສຠາເວສູ’’ຕິ ຠູຕສຠາເວສຸ. ຠູຕສຠາໂວ ຫິ ຍຖາ ຘມ຺ມໍ ອວຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ເຖນ ຍາຖາໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຕານໍ ປຓ຺ຑິຕໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ປຓ຺ຑິຕ ມານິໂນ. ປຏິເວຘຎ຺ຎາຓໍ ນາມ ອຣິຍ ມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓໍ. ປຣມໍ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ໂລເກ ມຫາສາວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ຕໍ ສທິສສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວຊ຺ຊສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໘໙. ມານວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ຠູຕສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ອຫມສ຺ມີຕິອາທິນາ ເຕນ ເຕນ ອຠູຕາກາເຣນ ມຎ຺ຎຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຫໍ ໂລເກ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຏ຺ຐກຖິງ຺ຄໂຣ ວິຍາ’’ຕິ ສຸກ຺ຂທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ. ໂສ ປນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິໂຕ ມຎ຺ຎຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອຕ຺ຕານໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລໍ ມາເນນ ອຠິນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຸນ຺ນຕິ ລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ ອຸນ຺ນມນ ສຠາໂວ.

໙໐. ໂທສວຈນຕ຺ເຖ. ຈຓ຺ເຑນ ກາຍວຈີ ມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຓ຺ຑິໂກ. ຈຓ຺ຑິກສ຺ສ ຠາໂວ ຈຓ຺ຑິກ຺ກໍ. ‘‘ປຫຕາສີວິໂສ ວິຍາ’’ຕິ ທຓ຺ເຑນ ປຫໂຕ ອາສີວິໂສ ວິຍ. ‘‘ວິສປ຺ປນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ສກລກາເຍ ວິວິເຘນ ສປ຺ປນຏ຺ເຐນ, ຜຣຓຏ຺ເຐນ. ອິທຎ຺ຈ ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານ ຣູປານໍ ຜຣຓ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອສນິປາໂຕ ວິຍາ’’ຕິ ສຸກ຺ຂາ ສນິປຕນໍ ວິຍ. ‘‘ທາວຄ຺ຄິວິຍາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎຄ຺ຄິ ວິຍ. ‘‘ສປຕ຺ໂຕ ວິຍາ’’ຕິ ທຸຏ຺ຐເວຣີ ວິຍ. ‘‘ວິສສໍສຏ຺ຐປູຕິມຸຕ຺ຕໍ ວິຍາ’’ຕິ ຍຖາ ມຸຕ຺ຕໍ ນາມ ປກຕິຍາ ເອວ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິກຸລຕ຺ຕາ ທູເຣ ຉຏ຺ຏນີຍນ຺ຕິ ອຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ປຸນ ປູຕິຠາເວ ສຕິ, ທູຣຕເຣ ຉຏ຺ເຏຕພ຺ພໍ. ວິສສໍສຏ຺ເຐປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພໂສ ອຫິຕຣາສິ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂທໂສປິ ຕໍ ສມງ຺ຄີໂນ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປເຣສໍ ອມນາປິຍຕໍ ອາປາເທຕິ. ອຕ຺ຕຫິຕ ປຣຫິຕ ວິນາສຎ຺ຈ ກາເຣຕິ, ປຣມ຺ມຣຓາ ອປາຍຎ຺ຈ ປາເປຕີຕິ ສພ຺ພໂສ ອຫິຕຣາສິ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິສສໍສຏ຺ຐປູຕິ ມຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

໙໑. ອິສ຺ສາວຈນຕ຺ເຖ. ທຸວິຘາ ອິສ຺ສາລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິ ວິສຍາ ຈລຠິຕພ຺ພ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ວິສຍາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ລທ຺ຘ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ວິສຍໍ ຕາວທສ຺ເສຕິ ‘‘ປເຣສໍ ປກຕິຍາ’’ຕິອາທິນາ. ລທ຺ຘ ສມ຺ປຕ຺ຕິຄ຺ຄຫເຓນ ອຕີຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິປິ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອິສ຺ສາປກຕິກາຫິ ເກຈິ ອສຸໂກ ນາມ ປຸພ຺ເພ ເອວໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂກ ອໂຫສີຕິ ວາ, ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ເອວໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂກ ອໂຫສິນ຺ຕິ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນສຫນ຺ຕິເຍວ. ຕໍ ວຈນໍ ໂສຕຸໍປິ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ອສຸໂກຕິອາທິນາ ລຠິຕພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕິ.

໙໒. ມຈ຺ຉຣິຍວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ມມ ເອວາ’’ຕິ ມມປກ຺ເຂ ເອວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຄຸຓຊາຕໍ’’ວາຕິ ອຕ຺ຕນິວິຊ຺ຊມານໍ ສິປ຺ປວິຊ຺ຊາທິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຄຸຓຊາຕໍ ວາ. ‘‘ວຕ຺ຖຸ ວາ’’ຕິ ຘນຘຎ຺ຎາທິວຕ຺ຖຸ ວາ. ‘‘ອວິປ຺ຜາຣິກຕາວເສນາ’’ຕິ ອຎ຺ເຎນ ຕໍ ສິປ຺ປວິຊ຺ຊາທິກໍ ວາ ຘນຘຎ຺ຎາທິກໍ ວາ ມຍ຺ຫໍ ເທຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຣຫິຕຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພ ຍຸຕ຺ຕກໍ ທສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ເຕສຕິ, ປຣຫິຕປ຺ຜຣຓາວເສນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປ຺ຜາຣິກໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເທຫີຕິ ວຈນມ຺ປິ ໂສຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຣຫິຕຕ຺ຖາຍ ອວິປ຺ຜາຣິກ ຈິຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອວິປ຺ຜາຣິກຕາວເສນ ຈຣຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ມຈ຺ຉຣຎ຺ຈ ກາຣສ຺ສ ຉ ກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ຕຖາ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ມຈ຺ຉຣີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ‘‘ປເຣຫິ ສາຘາຣຓໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສາຘາຣຓນ຺ຕິ ຈ ທ຺ວິສນ຺ຕກໍ ວາຕິ ສນ຺ຕກໍ ວາ ຠວິສ຺ສມານໍ, ປເຣຫິ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານໍ. ‘‘ນິຄ຺ຄຸຫນລກ຺ຂຓໍ’’ຕິ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕີຫິສງ຺ໂຄປນ ສຠາວໍ. ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ອິສ຺ສາຍ ອວິສໂຍ. ລຠິຕພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ປນ ອຸຠຍ ສາຘາຣຓໍ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຸຠິນ຺ນໍ ວິເສໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຍສ຺ສ ລາຠໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ລຠຕຸ ວາ ມາວາ, ເກວລໍ ປຣ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອສຫນ຺ໂຕ ຍສ຺ສ ປຣສ຺ສ ລາຠໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ‘‘ຈິຕ຺ຕ ວິຆາໂຕ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕ ວິຫຎ຺ຎນໍ. ‘‘ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘຸໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປໂຣ ສມ຺ປຊ຺ຊຕຸ ວາ ມາວາ, ຍຕ຺ຖ ປຣລາເຠສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ນ ລຠິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕນາວ ລທ຺ຘຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຕນາ ຈ ລຠຕິ, ປໂຣ ຈ ລຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຆາໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອລພ຺ຠມານກໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອລຠິສ຺ສມານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ.

໙໓. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ກິຣິຍາ ກຕໍ’’ຕິ ກຕ ສທ຺ທສ຺ສຠາວ ສາຘນມາຫ. ເອວໍ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອນຸໂສຈນ ວເສນາ’’ຕິ ປຈ຺ຉາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາປວເສນ. ໂສ ກຸກຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກຸສລ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ປຸຎ຺ຎ ກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕ ປຣິຍາທານາຍ ເອວ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈ ສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ຈິຕ຺ຕ ສຸຂໍ ນ ລຠຕິ. ພຫຸຊນ ມຊ຺ເຌ ວສິຕ຺ວາ ນານາກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ນານາ ຕິຣຈ຺ຉານ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕ ສຸຂໍ ລຠຕິ. ຕທາ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມ ກຣຓຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທີຍຕິ, ປຣິກ຺ຂິຍ຺ຍຕິ. ຈິຕ຺ຕວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ເອວໍ ຈິຕ຺ຕ ປຣິຍາທານາຍ ເອວ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ’’ຕິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ. ‘‘ກຕາ ກຕສ຺ສ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊສ຺ສາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕສ຺ສ ສາວຊ຺ຊກມ຺ມສ຺ສ, ອກຕສ຺ສ ອນວຊ຺ຊ ກມ຺ມສ຺ສ. ກມ຺ມຕ຺ເຖສາມິວຈນໍ. ‘‘ອຠິມຸຂຄມນໍ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓ ກຣຓວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິມຸຂປ຺ປວຕ຺ຕນໍ. ເອເຕນ ປຏິມຸຂໍ ສຣຓໍ ຈິນ຺ຕນໍ ປຏິສາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອກຕໍ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອກຕໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ກຕໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖປິ. ‘‘ວິຣູໂປ’’ຕິ ວີຠຈ຺ໂຉ ອໂສຠໂຓ. ‘‘ກຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ ຄຣຫິຕພ຺ໂພ. ນນຸ ປຸພ຺ເພ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ກຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ກຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຸຠຍເມຕໍ ນ ສເມຕີຕິ. ໂນ ນ ສເມຕິ, ອຎ຺ຎຖານຸ ປປຕ຺ຕິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ເຍນ ຈ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ກຕາກຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ນິຣຕ຺ຖກ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ກາຣເຓນ. ໂສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທວ ກຸກຕປເທ ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ, ນວິຠາວນິຍໍ ວິຍ ກຕາກຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕ ສຸຈຣິຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນນຸ ວິຠາວນິຍມ຺ປິ ໂສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທວ ອຸປຈາຣ ນເຍນ ຄຫິໂຕຕິ ເຈ. ຍຸຕ຺ຕິ ວເສນ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຄເມນ ຈ ມຸຂ຺ຍໂຕ ສິທ຺ເຘ ສຕິ, ກິໍ ອຸປຈາຣ ນເຍນ. ເຕນາຫ ‘‘ວິຠາວນິຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິໍ. ກຸກຕສ຺ສຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ອກາຣສ຺ສ ອຸກາຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຍໍ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ. ອິທານິ ສທ຺ທສຕ຺ຖນເຍນ ອປຣໍ ວຈນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິ ຈາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຘາຕຸປາເຐສູ’’ຕິ ອກ຺ຂຣຘາຕຸປ຺ປກາສເນສຸ ນິຣຸຕ຺ຕິ ປາເຐສຸ. ປຐນ຺ຕິເຍວ, ໂນ ນ ປຐນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ອຕ຺ຖາ ເຈຕໂສ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ມໂນ ວິເລໂຂຕິ ເອວໍ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍາເຍຫິ ສເມນ຺ຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ອປໂຣນໂຍ ອິຘ ອວສ຺ສໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ເຍວາຕິ ທີເປຕິ. ວິປ຺ປຏິ ສາຣິປຸຄ຺ຄໂລ ຈ ຕໍ ຕໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ວິປ຺ປຏິ ສາຣຄ຺ຄິນາ ທຍ຺ຫມານ ຈິຕ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາທໍ ນລຠຕິ. ຈິຕ຺ຕ ສຸຂໍ ນ ວິນ຺ທຕິ. ກິໍ ອິມິນາ ກມ຺ເມນາຕິ ຕໍ ປຫາຍ ຍຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕ ສຸຂໍ ວິນ຺ທຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຈຣຕິ. ເອວໍ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໂຕ ສງ຺ໂກຈນໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ກິເລສສລ຺ລິຂນໍ ນາມ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ ສລ຺ເລຂປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານາທິວເສນ ຕໍ ຕໍ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອນຸຕ຺ຖຸນນາກາເຣນາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິລປນາກາເຣນ. ສງ຺ໂກຈຕີຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸຠຍໍ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກຸສລກມ຺ມ ສມາທາເນ’’ຕິອາທິມາຫ. ນມິຕຸມ຺ປິ ນ ເທຕິ. ກຸໂຕ ສມາທາຕຸໍ ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ວາ ທສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຕນຸກຣເຓນາ’’ຕິ ທຸພ຺ພລກຣເຓນ. ວິເສສນຏ຺ເຐກຣຓ ວຈນໍ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ຘມ຺ມສມູໂຫ. ຕໍ ປນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ເກຈິ ປນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ ສຸຈຣິຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ ຣມ຺ມຓມ຺ປິ ອນາຄຕ ສຸຈຣິຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ ຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ‘‘ເຕນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ມຫານິທ຺ເທສປາເຐ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ເຈຕໂສ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ມໂນວິເລໂຂຕິ ປາໂຐ. ‘‘ກຕຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ ອກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ຈ. ‘‘ອກຕຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ຈ. ເກຈິ ປນ ອຍໍ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ນາມ ກທາຈິ ກສ຺ສຈິ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ປຸພ຺ເພກຕ ສຸຈຣິຕມ຺ປິ ອກຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕມ຺ປິ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສທິສຎ຺ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ໂສ ປນ ເກສຎ຺ຈິ ວາເທ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ນາມ ໂທມນສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂສຈ ໂຂ ທ຺ວິຘາ ຠາໂວ. ອປາຍຠເຍນ ຕຊ຺ຊີຍນ຺ຕິ ຕາສີຍນ຺ຕີຕິ ອປາຍຠຍ ຕຊ຺ຊິຕາ. ‘‘ນ ອຎ຺ເຎສໍ’’ຕິ ສຸຈຣິຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ອມນສິກໂຣນ຺ຕານຎ຺ຈ ນ ໂຫຕິ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ. ສຸຈຣິຕທຸຈ຺ຈຣິຕ ນາເມນ ອນຸໂສຈນາກາຣສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອກຕໍ ເມ’’ຕິອາທິ. ຍາຖາວມາໂນ ນາມ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍ ຫມສ຺ມີຕິ ສທິສສ຺ສ ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ຫີນສ຺ສ ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິອາທິນາ ປວຕ຺ໂຕ ຠູຕມາໂນ. ຍຎ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອກຕ຺ວາ’’ຕິ ຕໍ ກລ຺ຍາຓ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ. ‘‘ກຕ຺ວາ’’ຕິ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ. ອິທໍ ປນ ປຸພ຺ເພກຕາ ກຕກາເລ ເອວ ອຍາຖາວໍ ໂຫຕິ. ອນຸໂສຈນ ກາເລປນ ຍາຖາວເມວ. ‘‘ຫຕ຺ຖ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ໂກຈນຕ຺ໂຖ ນ ລພ຺ຠຕິ. ກຸຈ຺ຉິຕ ກິຣິຍຕ຺ໂຖ ເອວ ລພ຺ຠຕິ. ຫຕ຺ຖໂລລຕາຫິ ຫຕ຺ຖ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປາທໂລລຕາ ຈ ປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອສໍຍຕ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນາມາ’’ຕິ. ຍໍ ປນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ. ນາມຘາຕຸ ປທຎ຺ເຫຕໍ. ກປ຺ປຕິ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ ກປ຺ປຕີຕິ ເອວໍ ວິນຍ ສໍສຍໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປ຺ປກຕຕາຍາ’’ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ອປກຕຕາຍ ອຠິຠູຕຕາຍ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອວິສເຍ’’ຕິ ອາຓາຈກ຺ກຐາເນ. ອາຓາຈກ຺ກ ສາມິໂນ ພຸທ຺ຘສ຺ສວິສຍຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສາວກ ຠູຕສ຺ສ ອວິສເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ປນ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ’’ຕິ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິໍ.

໙໔-໙໕. ຖິນມິທ຺ຘວຈນຕ຺ເຖສຸ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ມນ຺ທມນ຺ທໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕນ ກິຈ຺ເຈ ອຕິມນ຺ທໍ ປຣິທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ. ຈິຕ຺ຕໍ ຄິລານໍ ມິລາຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕີ’’ຕິ ອຠິຠວຕິ. ອາຣມ຺ມຓ ວິຊານເນ ວາ ຊວນກິຈ຺ເຈ ວາ ປຣິຫີນຖາມພລໍ ກໂຣຕິ. ‘‘ຖິຍຕີ’’ຕິ ປທໍ ປາຬິວເສນ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຖິນໍ ຖິຍນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອກມ຺ມຎ຺ຎຠູເຕ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ກາຍກມ຺ມາທີສຸ ອກມ຺ມກ຺ຂເມ ປຣິທຸພ຺ພເລ ກຕ຺ວາ. [ມຸຄ຺ຄເຣນ ໂປເຖຕ຺ວາ ວິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ]. ‘‘ເຕ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕ ເຈຕສິເກ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ. ‘‘ໂອລີຍາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ອວລີເນ ອວສີທນ຺ເຕ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຣິຍາ ປຖໍ ປີ’’ຕິອາທິໍ. ຖິນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິຠວຕິ, ວິຊານນ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ເຄລຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຖິນສ຺ສ. ມິທ຺ຘໍ ເຈຕສິເກ ອຠິຠວຕິ, ຜຸສນາທິ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ເຄລຎ຺ຎຕ຺ຕາ ມິທ຺ຘສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໙໖. ວິຈິກິຈ຺ຉາວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ຈິກິຈ຺ຉນໍ’’ຕິ ໂຣຄາປນຍ ນຕ຺ເຖ ກິຕຘາຕຸວເສນ ສິທ຺ຘໍ ສງ຺ຂຕ ກິຣິຍາ ປທນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຎາຓປ຺ປຏິກາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ‘‘ປຏິກາໂຣ’’ຕິ ຈ ໂຣຄສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂ ກມ຺ມໍ. ‘‘ເອຕາຍາ’’ຕິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ວິຈິນນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ຕີຕິ ວິຈິໂນ. ຘມ຺ມ ວີມໍສກາ. ກິຈ຺ຉຕິ ກິລມຕິ ເອຕາຍາຕິ ກິຈ຺ຉາ. ວິຈິນໍ ກິຈ຺ຉາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຠາວໍ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ວິຈິກິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສງ຺ຂຕຘາຕຸປທໍ. ຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂາຍໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວິຘາ ເອຬຍຕິ ກມ຺ປຕີຕິ ທ຺ເວຬກໍ. ຕຖາ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວຬກສ຺ສ ຠາໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ພຸທ຺ຘາທີສຸ ອຏ຺ຐສູ’’ຕິ ພຸທ຺ເຘ ກງ຺ຂຕິ, ຘມ຺ເມ ກງ຺ຂຕິ, ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂຕິ, ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂຕິ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕິ, ອປຣນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕິ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາ ປຣນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕິ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ປຏິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂຕີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ສທ຺ເຘຍ຺ຍ ວຕ຺ຖູສຸ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ພຸທ຺ເຘ ກງ຺ຂຕີ’’ຕິ ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ພຸທ຺ຘຄຸເຓສຸ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ພຸທ຺ເຘ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມ ຄຸເຓສຸ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສງ຺ຆຄຸເຓສຸ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ສິກ຺ຂານໍ ວຏ຺ຏ ທຸກ຺ຂໂຕ ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐສຸ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕີຕ ຠວສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖິຠາເວ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ອຕ຺ຕໂນ ປຣມ຺ມຣຓາ ອນາຄຕ ຠວສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖິຠາເວ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ອປຣນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ຕທຸຠຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖິ ຠາເວ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພນ຺ຕາ ປຣນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘານໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປາເທ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນຠາເວ ຈ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ປຏິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ‘‘ວິມຕິ ວເສນາ’’ຕິ ເວມຕິກຠາເວນ. ປວຕ຺ຕມານາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຏິຣູປກາ ນາມ ສພ຺ພ ຘມ຺ເມສຸ ອປ຺ປຏິຫຕພຸທ຺ຘີນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ພຸທ຺ຘານໍ ເອວ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສພ຺ພຎ຺ຎູນໍ’’ຕິອາທິ.

ອກຸສລຣາສິມ຺ຫິອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໗. ສທ຺ຘາວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ’’ຕິ ອຈລິຕໍ. ‘‘ສຸຏ຺ຐູ’’ຕິ ອນສ຺ສນ຺ຕໍ ອຈລນ຺ຕຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ. ‘‘ຘາເຣຕີ’’ຕິ ເອວເມວ ໂຫຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ຘາເຣຕິ. ຕຖາ ຐເປຕີຕິ. ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ວາ ສທ຺ຘາ ສມ຺ປນ຺ນາ ສຕ຺ຕາ. ສທ຺ຘາຕຸໍ ອຣຫນ຺ຕີຕິ ສທ຺ເຘຍ຺ຍານິ. ອກາລຸສ຺ສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນາວິລໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ອກາລຸສ຺ສໍ ເອວ ອກາລຸສ຺ສິຍໍ. ຕສ຺ສ ຠາໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ໂອກປ຺ປນາ’’ຕິ ອໂຫສາຘຸ ອໂຫສຸຏ຺ຐູຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈນວເສນ ຈິນ຺ຕນາ. ‘‘ມິຈ຺ຉາຘິໂມກ຺ໂຂ ເຍວາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອຘິໂມກ຺ໂຂເຍວ. ‘‘ວິຕ຺ເຕ ອສຕີ’’ຕິ ຘເນ ອສຕິ. ຘນຎ຺ຫິ ວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ກຕ຺ວາ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ.

໙໘. ສຕິວຈນຕ຺ເຖ. ‘‘ສຣຕີ’’ຕິ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ‘‘ກຕານີ’’ຕິ ປຸພ຺ເພກຕານິ. ‘‘ກຕ຺ຕພ຺ພານີ’’ຕິ ອິທານິ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ. ກລ຺ຍາຓ ກມ຺ມໍ ນາມປກຕິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຣຕິຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕິ. ປາປ ກມ຺ມເມວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຣຕິຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ກລ຺ຍາຓ ກມ຺ເມ ເອວ ອປ຺ປມຊ຺ຊິຕຸໍ ວິສຸໍ ສຕິນາມ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ປາປກມ຺ເມ ປນ ວິສຸໍ ສຕິຍາ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ເພປິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອປມຕ຺ຕ ຣູປາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຕຣາປນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ສຕິເຍວ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວິສຸໍ ສຕິ ນາມໂກ ເອໂກ ເຈຕສິໂກເຍວ ນ ໂຫຕິ. ກຕມາ ປນ ສາ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕສ຺ສ ອປ຺ປມຊ຺ຊນໍ ນາມ ເກສຎ຺ຈິ ອນຸໂມທນວເສນ ເກສຎ຺ຈິ ອນຸໂສຈນວເສນ ອປ຺ປມຊ຺ຊນໍ. ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອປ຺ປມຊ຺ຊນໍ ນາມ ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິ ກາຕຸໍ ອຠິມຸຂຕາ. ‘‘ກຕສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ຕຖາ ເສເສສຸ ທ຺ວີສຸ ປເທສຸ. ສພ຺ເພສຸ ຣາຊກມ຺ເມສຸ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພກມ຺ມິໂກ. ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ພ຺ຍາວຏກາຍ ຈິຕ຺ໂຕ. ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ. ສາ ຫິ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂ ກິຈ຺ຈາ ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ ສໍວຣຓ ຘມ຺ມຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ໂລຠມູລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ສາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ອນິຏ຺ຐາ ຣມ຺ມເຓ ໂທສມູລ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ໂມຫມູລ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ. ອປິ ຈ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄ ຠາວນາ ຐາເນສຸ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕ ປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຠາວນາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລີນຏ຺ຐາເນປິ ສາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ລີນປກ຺ຂໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນີວາຣຓຕ຺ຖາຍາຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

໙໙-໑໐໐. ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປວຈນຕ຺ເຖສຸ. ‘‘ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ລຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຕານິກາຕຸໍ ລຊ຺ຊຕິ. ຕານິ ຫີນກມ຺ມານິ ລາມກກມ຺ມານີຕິ ຫີເຬຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຊິຄຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕີ’’ຕິ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ວິໂຍຄໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ‘‘ເຕຫິ ເຍວາ’’ຕິ ກາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິເຍວ. ‘‘ອຸພ຺ພິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕສຕິ, ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຄາຖາສຸ. ‘‘ອລຊ຺ຊິເຍສູ’’ຕິ ອລຊ຺ຊິຕພ຺ເພສຸ ກລ຺ຍາຓ ກມ຺ເມສຸ. ‘‘ລຊ຺ຊເຣ’’ຕິ ລຊ຺ຊນ຺ຕິ. ‘‘ອຠເຍ’’ຕິ ອຠາຍິຕພ຺ເພ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມ. ຍສ຺ມາ ປນ ສປ຺ປຸຣິສາ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຫິຣິຍາ ອຕ຺ຕນິ ຄາຣວໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິຄຸຓາທິກໍ ວາ ສີລ ຄຸຓາທິກໍ ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາທິສສ຺ສ ເອວ ຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ. ຍທິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕານໍ ອສຸທ຺ຘໍ ຎຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂີທຸມ຺ມໂນ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວໍ ຫິຣິຍາ ອຕ຺ຕນິ ຄາຣວໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ‘‘ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ປເຣສຸ ຄາຣວໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ’’ຕິ ປຣານຸວາທຠຍໍ ຠາຍິຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ປຣານຸວາທຠຍໍ ນາມ ປເຣສໍ ສາຘຸ ຊນານໍ ຄຣຫາ ຠຍໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອປາຍຠຍໍ ສໍສາຣ ວຏ຺ຏຠຍຎ຺ຈ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິເຍວ. ໂລກໍປາເລນ຺ຕີຕິ ໂລກປາລາ. ‘‘ໂລກໍ’’ຕິ ສຕ຺ຕໂລກໍ. ‘‘ປາເລນ຺ຕີ’’ຕິ ອປາຍ ຠຍໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ.

໑໐໑. ອໂລຠວຈນຕ຺ເຖ. ອກາໂຣ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ໂຖຕິອາຫ ‘‘ໂລຠປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ’’ຕິ. ໂລຠສ຺ສ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິວິຣຸທ຺ຘຕາ ຈ ປຫາຍກ ປຫາຕພ຺ພ ຠາເວນ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸວເສນ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຫິຕ ສຎ຺ຎິເຕສູ’’ຕິ ອິທໍ ເມ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎິເຕສຸ. ‘‘ລຄ຺ຄນວເສນາ’’ຕິ ອມຸຎ຺ຈິຕຸກາມຕາວເສນ. ເຕສ຺ເວວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຠວໂຠຄ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຄູຖຣາສິໍ ວິຍ ຫີເຬຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ວເສນ ນິທສ຺ສນ ວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຫີເຬຕ຺ວາ’’ຕິ ຄຣຫິຕ຺ວາ. ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ເນກ຺ຂມ຺ໂມ. ໂສ ເອວ ຘາຕູຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ.

໑໐໒. ອຍໍ ນໂຍ ໂທສປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ, ໂມຫປ຺ປຏິປກ຺ໂຂຕິອາທີສຸປິ ເນຕພ຺ໂພ.

໑໐໓. ຕຕ຺ຣ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍໍ. ‘‘ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈານໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລີນຕາ ເອໂກ ວິສມປກ຺ໂຂ. ອຸທ຺ຘຏຕາ ທຸຕີໂຍ ວິສມປກ຺ໂຂ. ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂກສຊ຺ເຊ ວິສມປກ຺ເຂ ປຕຕິ. ອຸທ຺ຘຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ວິສມປກ຺ເຂ ປຕຕິ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອກຸສລ ປກ຺ຂິກໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຕິ ລູຂຕາ ເອໂກ ວິສມ ປກ຺ໂຂ. ອຕິປຫຏ຺ຐຕາ ເອໂກຕິອາທິນາ ສພ຺ພໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຘານໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ປາເຕຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສຍໍ ມຊ຺ຌິມປ຺ປຏິປທາຍໍ ທຬ຺ຫໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໑໐໔. ປສ຺ສທ຺ຘາທີສຸ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕໍ ວີນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສຸ ປຸຎ຺ຎ ກມ຺ເມສຸ ຕໍ ຈິຕ຺ຕ ສຸຂໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ.

໑໐໕. ລຫຸຕາ ທ຺ວເຍ. ‘‘ຕຕ຺ຕປາສາເຓ’’ຕິ ສນ຺ຕຕ຺ເຕ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມສຸ.

໑໐໖-໑໑໐. ມຸທຸຕາ ທ຺ວຍາທີສຸ ສພ຺ພໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

໑໑໑. ວິຣຕິຕ຺ຕເຍ. ‘‘ກຖາ, ເຈຕນາ, ວິຣຕິ, ວເສນາ’’ຕິ ‘ກຖາສມ຺ມາວາຈາ, ເຈຕນາ ສມ຺ມາວາຈາ, ວິຣຕິ ສມ຺ມາວາຈາ, ວເສນ. ຕໍ ກຖາວາຈໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ຕໍ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ. ຍາ ປນ ປາປ ວິຣມຓາກາເຣນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ວາ’’ຕິ ມຸສາວາທາ ວິຣມາມີຕິອາທິນາ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ວາ. ‘‘ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ວາ’’ຕິ ວຈີເຠທໍ ອກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕເນວ ຕຖາ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ວາ. ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສມາທານ ວິຣຕິປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ວທຕິ. ‘‘ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ວາ’’ຕິ ເອເຕນ ສມ຺ປຕ຺ຕ ວິຣຕິປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ວທຕິ. ‘‘ເອຕາຍາ’’ຕິ ສມ຺ມາວາຈາ ວິຣຕິຍາ. ສາ ປນ ກຕ຺ຕຸນາ ຈ ກ຺ຣິຍາຍ ຈ ສຫຠາວິນີ ຫຸຕ຺ວາ ສມາທານ ກ຺ຣິຍໍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ສາເຘຕິ. ຕສ຺ມາ ສາ ກຣຓ ສາຘນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ກຣຓຕ຺ເຖວາກຣຓ ວຈນ’’ນ຺ຕິ. ພຫູສຸຊວນວາເຣສຸ ປວຕ຺ຕມາເນສຸ ປຸຣິມ ປຸຣິມ ຊວນວາຣປຣິຍາປນ຺ນາ ສມ຺ມາວາຈາ ປຈ຺ຉິມ ປຈ຺ຉິມ ຊວນວາຣສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ສມາທານ ກ຺ຣິຍາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສາ ປນ ຕາຍ ກ຺ຣິຍາຍ ອສຫຠາວິຕ຺ຕາ ກຣຓລກ຺ຂຓໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຫຕຸ ລກ຺ຂເຓ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຫຕຸ ອຕ຺ເຖວາ ກຣຓວຈນ’’ນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມາວາຈາຕິ ປທໍ ປນ ກິຕສາຘນ ປທຕ຺ຕາກຣຓຕ຺ເຖ ເອວສິທ຺ຘໍ. ນ ຫິ ອກາຣກ ຠູໂຕ ເຫຕຸ ອຕ຺ໂຖ ສາຘນໍ ນາມ ສມ຺ຠວຕິ. ‘‘ສມາທານ ວຈນານີ’’ຕິ ສມ຺ມາວາຈາ ສມຸຏ຺ຐິຕານິ ສມາທານ ວຈນານິ. ‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ຕໂຕປຣໍ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ເຕ ສໍວທມານານໍ. ອິທຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ສມ຺ມາວາຈາຕິ ວຈເນ ວຈີເຠທວາຈໍ ປຘານໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທ ວິຣຕິຠູຕາຍ ປນ ສມ຺ມາວາຈາຍ ວຈີເຠເທນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ວິຣຕິ ກິຈ຺ຈ ເມວປຘານນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປວຕ຺ຕມານາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ. ວິເສສນ ເຫຕຸ ປທເມຕໍ.

໑໑໒-໑໑໓. ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ເຕປິ ສມ຺ມາອາຊີເວປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

໑໑໔. ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ’’ຕິ ປາຓາຕິ ປາຕາທິກມ຺ມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ. ສາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາເຍວ. ກສ຺ມາ, ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ເຂ ສມ຺ປຕ຺ຕ ວເສນວຕ຺ຖຸສ຺ສຘຣມານຕ຺ຕາ. ‘‘ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ປາຓາຕິ ປາຕາປຏິວິຣມາຘີຕິອາທິນາ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສຍາ ສມາທານກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວິຣຕິ. ‘‘ສາ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ຣມ຺ມຓາ ໂຫຕີຕິ. ປາຓາຕິ ປາຕາປຏິວິຣມາຘີຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸກ຺ກເມນ ປາຓສທ຺ທາທີນໍ ອຕ຺ຖໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປາໂຓ’’ຕິ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ຈ ສຕ຺ໂຕ ຕຎ຺ຈຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂລເກ ສພ຺ພກາລມ຺ປິ ສໍວິຊ຺ຊຕິເຍວ. ເອວຣູປໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍ ສາມຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣມາຘີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ອນາຄຕາ ຣມ຺ມຓາວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກທິວສໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ຘຣມານ ສຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຖິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສມານສຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຖິ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປາຓວຈເນ ສງ຺ຄຫິຕເມວ. ປາຓຸເປຕໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ອປິ ຈ ອນາຄຕກາລິກມ຺ປິ ສມາທານໍ ອຕ຺ຖິເຍວ. ອຫໍ ອສຸກທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຊີວມ຺ປິ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມາຘີຕິອາທິ. ເອວໍ ສມາທານ ວິຣຕິ ອນາຄຕາ ຣມ຺ມຓາປິ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ປຈ຺ຈຍສມຸຈ຺ເຉທວເສນາ’’ຕິ ຕໍ ຕໍ ກິເລສານຸສຍ ສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

໑໑໕-໑໑໖. ອປ຺ປມຎ຺ຎາທ຺ວເຍ. ອປິຈາຕິອາທີສຸ. ‘‘ກລິສມ຺ຠເວຠເວ’’ຕິ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຠູເຕ ສໍສາຣຠເວ. ‘‘ປາເປກລິ ປຣາຊເຍ’’ຕິ ກລິສທ຺ໂທ ປາເປ ຈ ປຣາຊເຍ ຈ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ເຕຫິ ກລິໍ ອວນ຺ຕິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ກຣຸຓາ. ສຕ຺ເຕຫີຕິ ຈ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໂຍເຄ ອິຈ຺ຉິຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອປາທານ ວຈນໍ. ຍຖາ-ກາເກ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ຕຓ຺ຑຸລາ-ຕິ. ສຕ຺ເຕວາ ກລິໂຕ ອວນ຺ຕິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ກຣຸຓາ. ກລິໂຕຕິ ຈ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖ ໂຍເຄ ອນິຈ຺ຉິຕສ຺ມິມ຺ປິ ອປາທານວຈນໍ. ຍຖາ-ປາປາຈິຕ຺ຕໍ ນິວາຣເຍຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕາປິ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ ເອວ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓເມວ ໂຫຕີຕິ.

໑໑໗. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

ໂສຠຓຣາສິມ຺ຫິອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໘. ເອຕໍ ປຣິມາຓໍ ອສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຕາວໍ. ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວນ຺ເຕນ-ຜສ຺ໂສ, ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ,ຕິອາທິວຈນກ຺ກເມນ. ‘‘ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ-ກຕເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ-ຕິອາທີສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກ ສມູໂຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ຈິຕ຺ຕານິ ເອວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສູຕິ ຈິຕ຺ເຕສຸ ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ພທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ’’ຕິ ສພ຺ພຈິຕ຺ເຕຫິ ທຸພ຺ພລຕຣຕ຺ຕາ. ‘‘ຠາວນາ ພເລນາ’’ຕິ ວິຕກ຺ກ ວິຣາຄສຕ຺ຕິ ຍຸຕ຺ເຕນ ອຸປຈາຣ ຠາວນາ ພເລນ, ວຸຏ຺ຐານ ຄາມິນິ ວິປສ຺ສນາ ຠາວນາ ພເລນ ຈ. ‘‘ພລນາຍກຕ຺ຕາ’’ຕິ ພລ ຘມ຺ມານໍ ນາຍກຕ຺ຕາ, ເຊຏ຺ຐກຕ຺ຕາ.

໑໑໙. ອກຸສລ ເຈຕສິເກສຸ. ‘‘ປຈ຺ຉິມໍ’’ຕິ ສພ຺ເພສຸປິ ທ຺ວາທສາ ກຸສລ ຈິຕ຺ເຕສູຕິ ວຈນໍ. ‘‘ປຸຣິມສ຺ສາ’’ຕິ ສພ຺ພາ ກຸສລ ສາຘາຣຓາ ນາມາຕິ ວຈນສ຺ສ. ‘‘ສມຕ຺ຕນ ວຈນໍ’’ຕິ-ກສ຺ມາ ສພ຺ພາກຸສລ ສາຘາຣຓາ ນາມາຕິ. ຍສ຺ມາ ສພ຺ເພສຸປິ. ລ. ຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພາ ກຸສລ ສາຘາຣຓາ ນາມາ-ຕິ ເອວໍ ສາຘນ ວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ວິນານຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສພ຺ເພສຸ ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກສ຺ມາ ວິນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫິຕານີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເຕຫີ’’ຕິ ປາເປຫິ. ສພ຺ພ ປາປ ຘມ຺ມໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຖາ ຕຖາ ອາມສິຕ຺ວາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິ ຂນ຺ເຘສຸ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕຕິອາທິນາ ອາມສຕິ. ມາໂນ ອຫນ຺ຕິ ວາ ເສຍ຺ໂຍ ສທິໂສຕິອາທິນາ ວາ ອາມສຕິ. ເອວໍ ຕຖາ ຕຖາ ອາມສິຕ຺ວາ. ‘‘ເຕສູ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິມາເນສຸ. ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ. ທິຏ຺ຐິ ປຣາມສນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕໍ ຄຫິຕາກາຣ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ອຫນ຺ຕິ ຄຫິຕໍ ນິມິຕ຺ຕາກາຣໍ. ສກ຺ກາຍ ທິຏ຺ຐິ ເອວ ຄຕິ ເຍສໍ ເຕ ທິຏ຺ຐິ ຄຕິກາ. ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕ ສກ຺ກາຍ ທິຏ຺ຐິກາ. ‘‘ອຫນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ມາເນນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ‘‘ນ ຫິ ມານສ຺ສ ວິຍາ’’ຕິ ຍຖາ ມານສ຺ສ ອຕ຺ຕສມ຺ປຄ຺ຄຫເຓ ພ຺ຍາປາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ນ ຕຖາ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຕ຺ຕສມ຺ປຄ຺ຄຫເຓ ພ຺ຍາປາໂຣ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຕສມ຺ປຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕານໍ ເສຍ຺ຍາທິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸປຄ຺ຄຫຓໍ. ‘‘ນ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ ວິຍາ’’ຕິ ຍຖາ ທິຏ຺ຐິຍາ ຘມ຺ມານໍ ອຍາຖາວປກ຺ຂປຣິກປ຺ປເນ ພ຺ຍາປາໂຣ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ອຍາຖາວປກ຺ໂຂ ນາມ ອຕ຺ຕາ ສສ຺ສໂຕ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິອາທິ. ມຈ຺ຉຣິຍໍ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ລຄ຺ຄນໂລຠສມຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ສິຍາຕິ ໂຈທນໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕາສໍ’’ຕິ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

໑໒໐. ໂສຠຓເຈຕສິເກສຸ. ‘‘ຕີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ’’ຕິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຈ. ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຈ຺ຉິມໂກ’’ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ປຈ຺ຉໂຕ ອນຸພນ຺ຘໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ປຣິວາ ຣມຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ປີ’’ຕິ ທຸຕີຍຊ຺ຌານິກ ມຄ຺ຄາທີສຸ ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ເປ ອສນ຺ເຕປິ. ‘‘ສີລສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘ ຘມ຺ເມສຸ ປນາ’’ຕິ ‘ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ,ຕິ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສີລກ຺ຂນ຺ຘ ຘມ຺ມາ ນາມ. ສມ຺ມາ ວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ, ສມ຺ມາສມາຘີ,ຕິ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘາ ນາມ. ອິເມສຸ ສີລກ຺ຂນ຺ຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘສຸ. ‘‘ເອໂກ ເອກສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ນ ສາເຘຕີ’’ຕິ ເຕສຸ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ນ ສາເຘຕິ. ສມ຺ມາ ອາຊີວສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ນ ສາເຘຕິ. ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ຈ ສມ຺ມາວາຈາຍ ກິຈ຺ຈໍ ນ ສາເຘຕີຕິອາທິນາ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາ ວເສນາ’’ຕິ ສີລປ຺ປຏິປກ຺ຂ ຘມ຺ມານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທກາຣິຕາ ວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມຸສາວາທ ວິຣຕິ ມຸສາວາທເມວ ປຊຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ອິຕຣານິ ປິສຸຓວາຈາທີນີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ. ມຸສາວາທວິຣຕິ ນາມ ກຸສລ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ. ກຸສລ ຘມ຺ໂມ ຈ ນາມ ສພ຺ພສ຺ສ ອກຸສລ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ. ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ກຸສລ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ສພ຺ພານິ ອກຸສລານິ ປຊຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ. ອຖ ຈ ປນ ມຸສາວາທ ວິຣຕິ ມຸສາວາທເມວ ປຊຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ອິຕຣານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຖມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ. ປຊຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຈສຸ ປຫາເນສຸ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານ ວຈນໍ. ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານນ຺ຕິ ຈ ເຕນ ເຕນ ກຸສລງ຺ເຄນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອກຸສລງ຺ຄສ຺ສ ປຫານໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ນາມ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອິຘ ສປ຺ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣມາມີຕິອາທິນາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປາຓາຕິ ປາຕວິຣຕິ ສງ຺ຂາເຕນ ກຸສລງ຺ເຄນ ປາຓາຕິປາຕ ສງ຺ຂາຕໍ ອກຸສລງ຺ຄໍ ປຊຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານ ວິຣຕິ ສງ຺ຂາເຕນ ກຸສລງ຺ເຄນ ອທິນ຺ນາທານ ສງ຺ຂາຕໍ ອກຸສລງ຺ຄໍ ປຊຫຕີຕິອາທິນາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ກຸສລ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ສພ຺ພານິ ອກຸສລານິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອໂນກາສຕ຺ຕາ ເອວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ປຫານຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕານິ ອກຸສລານິ ເອວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຖໂຂ ສພ຺ພານິ ອຎ຺ຎານິ ກຸສລ ຈິຕ຺ຕານິ ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສພ຺ພານິ ອພ຺ຍາກຕ ຈິຕ຺ຕານິ ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕານິ ອໂນກາ ສຕ຺ຕາ ເອວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ປຫານຕ຺ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານາທິ ວເສນ ປນ ປຫານໍ ສນ຺ຘາຍ ອິຘ ປຊຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ-ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ນາມ ສຸປາກຏໍ ໂຫຕິ. ມຸສາວາທ ວິຣຕິ ມຸສາວາທເມວ ປຊຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ອິຕຣານີຕິ ອິທຎ຺ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ ກາຍງ຺ຄໂຈປນຕ຺ຖາຍ ວາຈງ຺ຄໂຈປນຕ຺ຖາຍ ຈ ປວຕ຺ຕານິ ກາຍວຈີໂຈ ປນ ຠາຄິຍານິ ນາມ. ກາມາວຈຣ ກຸສເລສ຺ເວວ ວິຣຕິໂຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ‘‘ກາມາວຈຣ ກຸສເລສຸ ປີ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ກາມຠູມິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ເອວ ກາມາວຈຣ ກຸສເລສຸ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕິວິຘ ກຸຫນວຕ຺ຖູນິ ຈ ວິຣມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸຏ຺ຐາເນຐິຕານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກຸຫນໍ ນາມ ວິມ຺ຫາປນໍ ລາຠສກ຺ກາຣ ສິໂລກຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສານໍ ນານາມາຍາສາເຐຍ຺ຍ ກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕ ຠາວກຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ປນ ຕິວິຘໍ ‘ປຈ຺ຈຍປ຺ປຏິເສວນກຸຫນຎ຺ຈ, ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນ ກຸຫນຎ຺ຈ, ອິຣິຍາ ປຖສຓ຺ຐາ ປນ ກຸຫນຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ມຫິຈ຺ໂຉເຍວ ສມາໂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉາກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ອາຄຕາ ຄເຕ ຈຕຸປຈ຺ຈເຍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ພຫຸໍ ພຫຸໍ ອາຄເຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິທໍ ປຈ຺ຈຍປ຺ປຏິເສວນ ກຸຫນໍ ນາມ. ປາປິຈ຺ໂຉເຍວ ສມາໂນ ອຍໍ ຌານລາຠີຕິ ວາ ອຠິຎ຺ຎາລາຠີຕິ ວາ ອຣຫາຕິ ວາ ຊໂນ ມໍ ສມ຺ຠາເວຕູຕິ ສມ຺ຠາວນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສ ຘມ຺ມານໍ ສນ຺ຕິເກ ເຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ກຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈຕິ. ອິທໍ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນ ກຸຫນໍ ນາມ. ປາປິຈ຺ໂຉເຍວ ສມາໂນ ອຍໍ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິ ສມາຫິໂຕ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ຊໂນ ມໍ ສມ຺ຠາເວຕູຕິ ສມ຺ຠາວນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິຣິຍາ ປຖ ນິສ຺ສິຕໍ ນານາວຎ຺ຈນໍ ກໂຣຕິ. ອິທໍ ອິຣິຍາ ປຖ ສຓ຺ຐາປນ ກຸຫນໍ ນາມ. ‘‘ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ສຸຣາ ປານ ວິກາລ ໂຠຊນ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕ ທສ຺ສນ ສວນາທີນິ. ສຸຣາເມຣຍປານາ ວິຣມາຘີຕິ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ສຸຣາເມຣຍປານ ເຈຕນາ ວິຣມິຕພ຺ພ ວຕ຺ຖຸ ນາມ. ວິກາລ ໂຠຊນາ ວິຣມາມີຕິ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ວິກາເລ ຍາວກາລິກ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ ເຈຕນາ ວິຣມິຕພ຺ພ ວຕ຺ຖຸ ນາມ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣ ຈິຕ຺ເຕສຸ. ‘ສພ຺ພຖາປີ,ຕິ ຈ ‘ນິຍຕາ’ຕິ ຈ ‘ເອກໂຕ ວາ’ຕິ ຈ ຕີຓິ ວິເສສນານິ. ໂລກິເຍສຸ ປນ ‘ກທາຈີ’ຕິ ຈ ‘ວິສຸໍ ວິສຸໍ’ຕິ ຈ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ວິເສສນານິ. ຕຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ‘ສພ຺ພຖາປີ’ຕິ ອິທໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານ ທສ຺ສນໍ ໂລກິເຍສຸປິ ຕພ຺ພິປຣີຕໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານ ທສ຺ສນໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອເກກ ທຸຈ຺ຈຣິຕປ຺ປຫານວເສເນ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒໑. ອປ຺ປມຎ຺ຎາສຸ. ‘‘ວິຠງ຺ເຄ’’ຕິ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ ວິຠງ຺ເຄ. ‘‘ກາຣຸຎ຺ຎປ຺ປກຕິກສ຺ສາ’’ຕິ ກາຣຸຎ຺ຎສຠາວສ຺ສ. ‘‘ອນິສ຺ສຸກິໂນ’’ຕິ ອິສ຺ສາຘມ຺ມຣຫິຕສ຺ສ. ຖາມຄຕາ ກຣຸຓາ ໂທສ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ວິຫິໍສໍ ປຊຫຕິ. ຖາມຄຕາ ມຸທິຕາ ໂທສສມຸຏ຺ຐິຕໍ ອຣຕິໍ ປຊຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຫິໍສາ ອຣຕີນໍ ນິສ຺ສຣຓ ຠູຕາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຣຕິ ນາມ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣສຸ ຈ ຠາວນາ ກມ຺ເມສຸ ຈ ນິພ຺ພິທາ. ໂທສ ນິສ຺ສຣເຓ ສຕິ ໂທມນສ຺ສນິສ຺ສຣຓມ຺ປິ ສິທ຺ຘເມວ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນາມ ປຏິປກ຺ຂ ຘມ຺ມ ສຓ຺ຐາເນນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ອປ຺ປມຎ຺ຎາສຸ ນິຈ຺ຈໍ ໂສມນສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ໂທມນສ຺ສປ຺ປຏິປກ຺ຂຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍປິ ສຫ ວິຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ສຫຄຕ ກາມາວຈຣ ກຸສລ ຈິຕ຺ເຕສຸ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ປຣິກມ຺ມກາເລປິ ຫິ ອິເມສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ເອວາ-ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາຍ ອຏ຺ຐກຖາຍປິ ສຫ ວິຣຸທ຺ໂຘ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ປຏິກູລາ ຣມ຺ມເຓສຸ ປນ…ເປ… ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກູລາ ຣມ຺ມຓານິ ນາມ ໂສມນສ຺ເສນ ທູເຣ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ທຸກ຺ຂິຕ ສຕ຺ຕາ ຈ, ຕສ຺ມາ ຕທາ ຣມ຺ມຓານິ ອສຸຠ ຠາວນາ ຈິຕ຺ຕານິ ຈ ກຣຸຓາ ຠາວນາ ຈິຕ຺ຕານິ ຈ ອາທິໂຕ ອຸເປກ຺ຂາ ສຫຄຕາ ເນວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ສາຫິເວທນຸເປກ຺ຂາ ນາມາ’’ຕິ ກາມາວຈຣ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາ. ວິຠາວນິປາເຐ, ‘‘ອຎ຺ຎວິຫິຕສ຺ສ ປີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ. ສຊ຺ຌາຍນໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ມສນໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ປາຐເສໂສ. ອິຕິ ຕສ຺ມາ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ ‘‘ຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ນຸ ຕມ຺ປິ ອຸເປກ຺ຂາ ສຫຄຕ ຈິຕ຺ເຕສຸ ກຣຸຓາ ມຸທິຕານໍ ສມ຺ຠວໍ ສາເຘຕິ ເຍວາຕິ. ສຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິເຍວ. ເຕນ ປນ ປຣິຈຍ ວເສນ ເຕສຸ ຕາສໍ ສມ຺ຠວໍ ທີເປຕິ. ອິຘ ປນ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ປຏິກູລາ ຣມ຺ມເຓສູ’’ຕິອາທິນາ ຈ ປຣິຈເຍນ ວິນາ ປກຕິຍາ ຕາສໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາຍ ເອວ ສຫ ປວຕ຺ຕິ ພຫຸລຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ‘‘ໂຍຄກມ຺ມ ພເລນາ’’ຕິ ຍຸຎ຺ຊນ ວີຣິຍ ກມ຺ມ ພເລນ.

໑໒໒. ເຈໂຕ ຍຸຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕ ເຈຕສິການໍ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ເຫຏ຺ຐາ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ກທາຈິ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ, ກທາຈິ ນານາ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຍນ຺ຕີ’ຕິ. ອຸປຣິ ຈ ວກ຺ຂຕິ ‘ອປ຺ປມຎ຺ຎາ ວິຣຕິໂຍ ປເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈປິ ປຈ຺ເຈກເມວ ໂຍເຊຕພ຺ພາ’ຕິ. ອິສ຺ສາທີນຎ຺ຈ ນານາ ກທາຈິ ໂຍໂຄ ອຸປຣິ ‘ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານິ ປເນຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກເມວ ໂຍເຊຕພ຺ພານີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ມານຖິນ ມິທ຺ຘານໍ ປນ ນານາ ກທາຈິ ໂຍໂຄ ອິຘ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ກທາຈີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ ‘‘ເຕສໍ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ. ‘‘ນິທ຺ທາຠິຠູຕ ວເສນາ’’ຕິ ນິທສ຺ສນ ວຈນເມຕໍ. ເຕນ ໂກສຊ຺ຊາທີນມ຺ປິ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາຍາ’’ຕິ ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາເວນ. ເຕຫິ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈຫິ. ເຕນ ຈ ມາເນນ. ກິຈ຺ຈ ວິໂຣເຘ ວາ ອາຣມ຺ມຓ ວິໂຣເຘ ວາ ນານາຠາໂວ. ອວິໂຣເຘ ສຫຠາໂວ.

໑໒໓. ‘‘ໂຍຄຏ຺ຐານປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ ວເສນາ’’ຕິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕ ສາຘາຣຓາ ຕາວ ສພ຺ເພສຸປິ ເອກູນນວຸຕິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ, ວິຕກ຺ໂກ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາ ສຈິຕ຺ເຕສູຕິອາທິນາ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານ ຠູຕານໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ຄຓນສງ຺ຂ຺ຍາປຣິຈ຺ເຉທວເສນ. ‘‘ຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມຣາສິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ ວເສນາ’’ຕິ ອນຸຕ຺ຕເຣ ຉຕ຺ຕິໍສ, ມຫຄ຺ຄເຕ ປຎ຺ຈຕິໍສາຕິອາທິນາ ຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມຣາສີນໍ ຄຓນ ສງ຺ຂ຺ຍາ ປຣິຈ຺ເຉທ ວເສນ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ປາຬິຍໍ’’ຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິ ປາຬິຍໍ. ‘‘ເຕສໍ ນຍານໍ’’ຕິ ຈຕຸກ຺ກ ປຎ຺ຈກ ນຍານໍ.

໑໒໔. ‘‘ກາຍວຈີ ວິໂສຘນ ກິຈ຺ຈາ’’ຕິ ກາຍທ຺ວາຣວຈີທ຺ວາຣ ໂສຘນ ກິຈ຺ຈາ.

໑໒໕. ໂລກຸຕ຺ຕຣ ວິຣຕີນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣ ວິປາເກສຸປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ອິທຎ຺ຈ…ເປ… ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕາສໍ ອປ຺ປມຎ຺ຎານໍ. ເຕສຸ ມຫາວິປາເກສຸ. ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕາທີນິ ອາຣມ຺ມຓານິ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ກຸສເລນ. ‘‘ວິກປ຺ປ ຣຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິວິຘາກາຣ ຈິນ຺ຕນ ຣຫິຕຕ຺ຕາ. ອປ຺ປນາປຕ຺ຕ ກມ຺ມ ວິເສເສຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕກມ຺ມ ວິເສສ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິເສສານິ ນາມ ປຖວີກສິຓ ນິມິຕ຺ຕາທີນິ. ‘‘ອປິ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘມ຺ເມຫິ ອຕ຺ຖິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ, ກາມວິປາການິ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍປິ ອາລມ຺ເພຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ‘‘ສງ຺ຄຫນຍເຠທກາຣກາ’’ຕິ ປຖ ມຊ຺ຌານິກ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຉຕ຺ຕິໍສ. ທຸຕີຍຊ຺ຌານິກ ຈິຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈຕິໍສາຕິອາທິນາ ສງ຺ຄຫນຍເຠທສ຺ສ ກາຣກາ.

໑໒໖. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ປຎ຺ຈສຸ ອສງ຺ຂາຣິເກສູ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຕຖາ ປຎ຺ຈສຸ ສສງ຺ຂາຣິເກສູຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

໑໒໘. ‘‘ຠູມິ ຊາຕິ ສມ຺ປໂຍຄາທິເຠເທນາ’’ຕິ ຜສ຺ໂສຕາວ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ ກາມາວຈໂຣ, ຣູປາວຈໂຣ, ອຣູປາວຈໂຣ ຈາຕິ. ອຍໍ ຠູມິເຠໂທ.

ທ຺ວາທສາກຸສລາ ຜສ຺ສາ, ກຸສລາ ເອກວີສຕິ;

ຉຕ຺ຕິໍເສວ ວິປາກາ ຈ, ວີສຕິ ກ຺ຣິຍາ ມຕາ.

ອິຕິ ອຍໍ ຊາຕິເຠໂທ. ໂສມນສ຺ສ ສຫຄໂຕ, ທິຏ຺ຐິຄຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ອສງ຺ຂາຣິໂກ ຈ, ສສງ຺ຂາຣິໂກ ຈາຕິອາທິນາ ສມ຺ປໂຍຄາທິເຠໂທ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ສມໍ ເຠທ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕເຠເທນ ສມໍ ເຠທໍ. ເອກູນນ ວຸຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕສຸ ວາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ເຈຕສິກໍ ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກເມວ ໂຫຕິ. ໂທໂສ, ອິສ຺ສາ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທ຺ວີສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ທິຏ຺ຐິມານາ ປຈ຺ເຈກໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຈ຺ເຈກໍ ປຎ຺ຈາຕິອາທິນາ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເຈຕສິກສງ຺ຄຫທີປນິຍາອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຄຫອນຸທີປນາ

໑໒໙. ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຄເຫ. ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕ ເຈຕສິການໍ. ‘‘ເຕປຎ຺ຎາສາ’’ຕິ ເຕປຎ຺ຎາສວິຘາ. ‘‘ຠາໂວ’’ຕິ ວິຊ຺ຊມານກິຣິຍາ. ໂຍ ລກ຺ຂຓ ຣສາທີສຸ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຘມ຺ມານໍ’’ຕິອາທິໍ. ປວຕ຺ໂຕຕິ ປາຐເສສ ປທໍ. ເອເຕນ ‘ເວທນາ ເຠເທນ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສງ຺ຄໂຫ’ຕິອາທີສຸປິ ເວທນາ ເຠເທນ ປວຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສງ຺ຄໂຫຕິອາທິນາ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ວຈນຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ, ກຖໍ ທສ຺ສິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ເວທນາ ເຠເທນ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິອາທິ. ‘‘ເຕສໍ ທານິ ຍຖາຣຫໍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ, ສງ຺ຄໂຫ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອເຕນ ອຍໍ ສງ຺ຄໂຫ ຈິຕ຺ຕ ເຈຕສິການໍ ເອວ ສງ຺ຄໂຫຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ເວທນາ ເຫຕຸໂຕ. ລ. ລມ຺ພຓວຕ຺ຖຸໂຕ ສງ຺ຄໂຫ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອເຕນ ອຸປຣິ ເວທນາ ສງ຺ຄໂຫຕິອາທີສຸ ເວທນາໂຕ ສງ຺ຄໂຫ ເວທນາ ສງ຺ຄໂຫ. ລ. ວຕ຺ຖຸໂຕ ສງ຺ຄໂຫ ວຕ຺ຖຸ ສງ຺ຄໂຫຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເວທນາໂຕຕິອາທີສຸ ຈ ເວທນາ ເຠທໂຕຕິອາທິ ອຕ຺ຖໂຕ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຉນ຺ນໍ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຄຫານໍ ວຈນຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ເວທນາ ເຠເທນາ’’ຕິອາທິໍ. ອາທິນາ ທສ຺ສິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສງ຺ຄໂຫ ນາມ ນິຍ຺ຍເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ນີໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນິຍ຺ຍເຕ’’ຕິ ຈ ປວຕ຺ຕີຍເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ເຕສໍ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ ນາມ ນິຍ຺ຍເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທ຺ວີຫິ ຈິຕ຺ຕ ເຈຕສິເກຫິ ເອວ ອຍໍ ສງ຺ຄໂຫ ເນຕພ຺ໂພຕິ. ນ. ຈິຕ຺ເຕນ ນີເຕ ເຈຕສິເກຫິ ວິສຸໍ ເນຕພ຺ພ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈິຕ຺ເຕ ປນ ສິທ຺ເຘ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໓໐. ເວທນາ ສງ຺ຄເຫ. ເວທນາ ເຠທໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມສ຺ສ ສງ຺ຄຫສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ນິສ຺ສຍ ຘມ຺ມ ປຣິຄ຺ຄຫຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສໍຍຸຕ຺ຕເກ’’ຕິ ເວທນາ ສໍຍຸຕ຺ຕເກ. ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸໂຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓ ຣສໍ ອນຸໂຠນ຺ຕິ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ເຕຊນາ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ສາຕໂຕ’’ຕິ ສຸຂາກາຣໂຕ. ‘‘ອສ຺ສາຕໂຕ’’ຕິ ທຸກ຺ຂາ ກາຣໂຕ. ຕໂຕ ອຎ຺ໂຎປກາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເວທນາ ອນຸຠວນ ລກ຺ຂເຓນ ຕິວິຘາ ເອວ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ທ຺ເວ’’ຕິ ທ຺ເວ ເວທນາໂຍ. ອຸເປກ຺ຂໍ ສຸເຂ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂວເສນ ວາ ທ຺ເວ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສນ຺ຕສ຺ມິໍ ເອສາ ປຓີເຕ ສຸເຂ’’ຕິ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອທຸກ຺ຂມ ສຸຂໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈ ເຠທາທີສຸ ວິຕ຺ຖາໂຣ ເວທນາ ສໍຍຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເວທຍິຕນ຺ຕິ ຈ ເວທນາຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ‘‘ສພ຺ພໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິໍ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ເວທຍິຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິໍ ເອວ ປວິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ຂາຣ ທຸກ຺ຂຕໍ ອານນ຺ທ ມຍາ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ສງ຺ຂາຣ ວິປຣິຓາມຕຎ຺ຈ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິໍຕິ ປາຬິ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍເຠທວເສນາ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສ ສຫຄຕໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ, ໂທມນສ຺ສ ສຫຄຕໍ, ສຸຂສຫຄຕໍ, ທຸກ຺ຂ ສຫຄຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ ເຠທວເສນ. ‘‘ເຍສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ເມສຸ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມານໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ກາຍິກ ສຸຂ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ເຈຕສິກ ສຸຂ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ວເສນ ທຸວິຘາ. ເອວໍ ອິສ຺ສຣຏ຺ຐານຠູຕານໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມານໍ ທຸວິຘຕ຺ຕາ ອນຸຠວນ ເຠເທ ຕີສຸ ເວທນາສຸ ເອກໍ ສຸຂ ເວທນໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ເມສຸປິ ເອເສວນໂຍ. ‘‘ອປິ ຈາ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຕປີ’’ຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ຘມ຺ມາ. ຈກ຺ຂາທິ ປສາທກາຍາ ນາມ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕ ຆານ ຊິວ຺ຫາ ປສາທກາຍາ. ເຕສຸ ນິສ຺ສິຕາ ນາມ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາທໂຍ. ‘‘ສພ຺ຠາວາ’’ຕິ ສນ຺ຕຠາວໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານ ຠາວໂຕ ທຸວິຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເອກ ຣສຕ຺ຕາ’’ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວນ ເອກຣສຕ຺ຕາ. ‘‘ອິຕຣານີ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສ ໂທມນສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

໑໓໑. ເຫຕຸສງ຺ຄເຫ. ‘‘ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສາຘນໍ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕ ຠາວສາຘນໍ ເຫຕຸ ກິຈ຺ຈໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອິເມປິ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອິເມປິ ຉ ເຫຕຸ ຘມ຺ມາ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ, ສາເຘນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕ ຠາວສາຘນໍ ເຫຕຸກິຈ຺ຈໍ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອປເຣ ປນາ’’ຕິ ປຏ຺ຐານຏ຺ຐ ກຖາຍໍ ອາຄໂຕ ເຣວຕຕ຺ເຖຣ ວາໂທ. ‘‘ຘມ຺ມານໍ ກຸສລາທິ ຠາວສາຘນໍ’’ຕິ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ກຸສລຠາວສາຘນໍ ອກຸສລຠາວສາຘນໍ ອພ຺ຍາກຕຠາວສາຘນໍ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ’’ຕິອາທິ ຕໍ ວາທໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕານໍ ປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ‘‘ເຍສ’’ນ຺ຕິ ໂມຫມູລ ຈິຕ຺ຕ ທ຺ວເຍ ໂມໂຫ ຈ ອເຫຕຸກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທ ຣູປ ນິພ຺ພານານິ ຈ. ‘‘ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ສຫຊາຕ ເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ຕສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ ອກຸສລ ຠາໂວ, ອິຕເຣ ສຎ຺ຈ ອພ຺ຍາກຕ ຠາໂວ ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຫຕຸ ນາມ ສຫຊາຕ ຘມ຺ມານໍ ກຸສລາທິຠາວໍ ສາເຘຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສຕິ, ໂສ ໂມໂຫ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມານໍ ອກຸສລ ຠາວໍ ສາເຘຍ຺ຍ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ອກຸສລ ຠາວໍ ສາເຘນ຺ໂຕ ສຫຊາໂຕ ອຎ຺ໂຎ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອກຸສລຠາໂວ ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕຖາ ອເຫຕຸກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທ ຣູປ ນິພ຺ພານານຎ຺ຈ ອພ຺ຍາກຕຠາວໍ ສາເຘນ຺ໂຕ ໂກຈິ ສຫຊາໂຕ ເຫຕຸ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເຕສມ຺ປິ ອພ຺ຍາກຕ ຠາໂວ ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ຈ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ເຖຣວາໂທ ນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ. ໂສຈ ໂມໂຫ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອກຸສໂລ ໂຫຕິ. ຕານິ ຈ ອເຫຕຸກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຣູປ ນິພ຺ພານານິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອພ຺ຍາກຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ຍຖາ ເຕ ຘມ຺ມາ. ຕຖາ ອຎ຺ເຎປິ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ເອວ ກຸສລາ ກຸສລາ ພ຺ຍາກຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ນ ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ເຍນກາຣເຓນ ເຕ ເອວ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອກຸສລາ ພ຺ຍາກຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ກຸສລາ ກຸສລາ ພ຺ຍາກຕາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຫຕູຫິ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກຸສລາທິ ຠາວຕ຺ຖາຍ ເຫຕູຫິ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ເຖຣວາໂທ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ ເຍວາຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕສ຺ມິໍ ເຖຣວາເທ ເອຕ຺ຕໂກ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ໂຎປິ ໂທໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍານິ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສເຈ ຘມ຺ມານໍ ກຸສລາທິ ຠາໂວ ສຫຊາຕ ເຫຕຸປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ສິຍາ. ເອວໍ ສຕິ, ເຫຕຸ ປຈ຺ຈເຍ ກຸສລ ເຫຕຸໂຕ ລທ຺ຘ ປຈ຺ຈຍານິ ຣູປານິ ກຸສລານິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ອກຸສລ ເຫຕຸໂຕ ລທ຺ຘ ປຈ຺ຈຍານິ ຣູປານິ ອກຸສລານິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ນ ຈ ຠວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ວາໂທ ອຍຸຕ຺ໂຕ ເຍວາຕິ. ອິທານິ ປຸນ ຕໍ ເຖຣວາທໍ ປຄ຺ຄເຫຕຸໍ ‘‘ຍຖາປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ຈຕຸສ຺ສຈ຺ຈ ຘມ຺ເມສຸ. ມຸຍ຺ຫນກິຣິຍາ ນາມ ອນ຺ຘກາຣ ກິຣິຍາ. ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ ນາມ ທານໍ ທາຕຸກາໂມ, ສີລໍ ປູເຣຕຸກາໂມ, ຠາວນໍ ຠາເວຕຸກາໂມ ອິຈ຺ຈາທິນາ ປວຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ. ‘‘ອກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ອກ຺ຂມນໍ, ອໂຣຈນໍ, ອມນາໂປ. ປາປ ຘມ຺ມ ປາປາ ຣມ຺ມຓ ວິໂຣໂຘ ນາມ ກາມຣາຄຏ຺ຐານີເຍຫິ ສຕ຺ຕວິຘ ເມຖຸນ ຘມ຺ມາທີຫິ ປາປ ຘມ຺ເມຫິ ເຈວ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາ ຣມ຺ມເຓ ຫິ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂຣໂຘ, ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ປຏິກູໂລ. ມຸຍ຺ຫນກິຣິຍາ ປນ ເອກນ຺ຕ ອກຸສລ ຊາຕິກາ ເອວ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂມຫມູລ ຈິຕ຺ຕ ທ຺ວເຍ ໂມໂຫ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ’’ຕິອາທິກໍ ຕຕ຺ຖ ໂທສາໂຣປນໍ ວິຘມຕິ. ອິທານິ ອເຫຕຸກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທ ຣູປ ນິພ຺ພານານິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອພ຺ຍາກຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ‘‘ໂຍຈ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວາ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ກຣ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອເຫຕຸກ ຈິຕ຺ຕານໍ’’ຕິ ອເຫຕຸກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ເອວ ສິທ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຕາວຕາ-ອເຫຕຸກ. ລ. ນິພ຺ພານານິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອພ຺ຍາກຕານິ ໂຫນ຺ຕີ-ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ’’ຕິອາທິ ຕຕ຺ຖ ໂທສາໂຣປນໍ ອປເນຕິ. ອິທານິ ສພ຺ໂພປິ ໂມໂຫ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອກຸສລ ຠາເວຐຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອິຈ຺ຉາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອກ຺ຂນ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉາ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ຘມ຺ມານມ຺ປິ ອກຸສລ ຠາວໍ ສາເຘຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ໂມໂຫ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ມຸຍ຺ຫນ ນິສ຺ສນ຺ທານິ ເອວາ’’ຕິ ມຸຍ຺ຫນກິຣິຍາຍ ນິສ຺ສນ຺ທປ຺ຜລານິ ເອວ. ນ ເກວລໍ ໂສ ໂລຠາທີນໍ ອກຸສລຠາວໍ ສາເຘຕິ, ອຖ ໂຂ ອໂລຠາທີນມ຺ປິ ກຸສລຠາວໍ ໂສ ເອວ ສາເຘຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອໂລຠາທີນຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອວິຊ຺ຊານຸສເຍນ ສເຫວ ສິທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕານິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອວິຊ຺ຊານຸສເຍ ອປ຺ປຫີເນ ກຸສລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຫີເນ ກິຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທານິ ໂລຠ ໂທສານໍ ອໂລຠາທີນຎ຺ຈ ເຫຕຸ ກິຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕານິ ປນ ໂລຠາທີນີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣຊ຺ຊນ ທຸສ຺ສນານໍ ນິສ຺ສນ຺ທານິ ຣຊ຺ຊນາທິນິສ຺ສນ຺ທານິ. ‘‘ທິຏ຺ຐິ ມານາທີນີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິ ມານ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍາທີນິ. ອຣຊ຺ຊນ ອທຸສ຺ສນ ອມຸຍ຺ຫນານໍ ນິສ຺ສນ຺ທານິ ອຣຊ຺ຊນາທິ ນິສ຺ສນ຺ທານິ. ‘‘ສທ຺ຘາທີນີ’’ຕິ ສທ຺ຘາ ສຕິ ຫິຣິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປາທີນິ. ‘‘ເຫຕຸມຸເຂນປີ’’ຕິ ອເຫຕຸກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທ ຣູປ ນິພ຺ພານານໍ ອພ຺ຍາກຕຠາໂວ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ສິທ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສເຫຕຸກ ວິປາກ ກ຺ຣິຍານໍ ອພ຺ຍາກຕ ຠາໂວ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ສິທ຺ໂຘຕິປິ ສຫຊາຕ ເຫຕູນໍ ເຫຕຸ ກິຈ຺ເຈນ ສິທ຺ໂຘຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິຠາວ ນິປາເຐ. ‘‘ມຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຄເວສິຕພ຺ໂພ. ອຖ ເຕສໍ ກຸສລາທິ ຠາໂວ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ເຫຕຸປ຺ປຏິ ພທ຺ໂຘ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອປ຺ປຏິ ພທ຺ໂຘ’’ຕິ ເຫຕຸນາ ອປ຺ປຏິ ພທ຺ໂຘ. ‘‘ກຸສລາທິຠາໂວ’’ຕິ ກຸສລາທິຠາໂວ ສິຍາ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ກຸສລາທິຠາໂວ. ‘‘ອເຫຕຸການໍ’’ຕິ ອເຫຕຸກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທ ຣູປ ນິພ຺ພານານໍ. ອິທານິ ‘ຍານິ ຈ ລທ຺ຘເຫຕຸ ປຈ຺ຈຍານີ’ຕິອາທິ ວຈນໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຣູປາຣູປ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມ ວຈນໍ. ‘‘ອຣູປ ຘມ຺ເມສຸ ເອວາ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣຓີຍໍ. ນ ຣູປ ຘມ຺ເມສຸ ຜຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕິ, ກສ຺ມາ ເຕ ຣູປ ຘມ຺ມາ ຌານປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ເຕ ປນາ’’ຕິອາທິໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ຕໍ ປນ ເຕສໍ’’ຕິ ເຕສໍ ຫໍສາທີນໍ ຕໍ ວຓ຺ຓວິເສສໍ. ‘‘ໂຍນິໂຍ’’ຕິ ມາຕາປິຕຸ ຊາຕິໂຍ. ‘‘ອພ຺ຍາກຕານໍ ປນາຕິ ສພ຺ພໍ’’ຕິ ອພ຺ຍາກຕານໍ ປນ ອພ຺ຍາກຕຠາໂວ ນິຣນຸສຍ ສນ຺ຕານປ຺ປຏິ ພທ຺ໂຘ, ກມ຺ມປ຺ປຏິ ພທ຺ໂຘ, ອວິປາກຠາວປ຺ປຏິ ພທ຺ໂຘ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ. ‘‘ວຸຕ຺ຕ ປກ຺ເຂປຕຕິ ເຍວາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ອນ຺ໂຕຄຘເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໓໒. ກິຈ຺ຈສງ຺ຄເຫ. ຕສ຺ມິໍ ປຣິກ຺ຂີເຓຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ ກມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ. ຈຸຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຠວນ຺ຕຣາທິປ຺ປຏິ ສນ຺ຘານ ວເສນາ’’ຕິ ຠວນ຺ຕຣສ຺ສ ອາທິໂກຏິຍາ ປຏິສນ຺ຘານ ວເສນ. ຠວສນ຺ຕານສ຺ສ ປວຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖໍ ປວຕ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍາວ ຕໍ ກມ຺ມໍ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອວິຈ຺ເຉທປ຺ປວຕ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍງ຺ຄຠາເວນາ’’ຕິ ອວິຈ຺ເຉທປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ປຘານ ປຈ຺ຈຍ ສງ຺ຂາເຕນ ອງ຺ຄຠາເວນ. ເອເຕນ ຠວງ຺ຄປເທ ອງ຺ຄສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຠວງ຺ຄສ຺ສ. ອາວຊ຺ຊນໍ ອາວຏ຺ຏນນ຺ຕິ ເອໂກ ວຈນຕ຺ໂຖ. ຕໍ ວາ ອາວຊ຺ເຊຕີຕິ ເອໂກ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕານໍ. ອາວຏ຺ຏຕິ ວາ ຕໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ເອໂກ. ອາວຏ຺ຏຕິ ວາ ຕໍ ເອເຕນາຕິ ເອໂກ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕານໍ. ອາວຊ຺ເຊຕິ ວາຕິ ເອໂກ. ‘‘ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ’’ຕິ ວິ-ອວ-ຐປນໍຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ວິຠາວນິ ວິຈາຣຓາຍໍ. ‘‘ເອກາວຊ຺ຊນ ປຣິກມ຺ມ ຈິຕ຺ຕໂຕ’’ຕິ ມຄ຺ເຄນ ວາ ອຠິຎ຺ຎາຍ ວາ ເອກໍ ສມານໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ອສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຕສ຺ສໍ ວີຖິຍໍ ‘ອາວຊ຺ຊນໍ, ປຣິກມ຺ມໍ, ອຸປຈາໂຣ, ອນຸໂລມໍ, ໂຄຕ຺ຣຠູ,ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິກມ຺ມ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ ອິຘ ປຣິກມ຺ມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕານີ’’ຕິ ມຄ຺ຄາ ຠິຎ຺ຎາຊວນານິ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິຠາວນິ ປາເຐ. ‘‘ທີຆໍ ອທ຺ຘານໍ’’ຕິ ສກລຣຕ຺ຕິຍໍ ວາ ສກລ ທິວສໍ ວາ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນ ວເສນ ທີຆໍ ກາລໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຍາຐານໍ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິກິຈ຺ຈສ຺ສ ຐານໍ. ກາໂລຫິ ນາມ ວິສຸໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓ ຠູໂຕ ເອໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘມ຺ໂມຕິ ເອເຕນ ກາໂລ ນາມ ສຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ກຖໍ ກິຈ຺ຈານໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ນາມ ສກ຺ກາ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ອິມໍ ອາສງ຺ກໍ ວິໂສເຘຕິ. ‘‘ອິຕຣຖາ’’ຕິ ຕຖາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ກິຈ຺ຈຏ຺ຐານານໍ ອເຠເທ ຄຫິເຕ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຍໍ ໂສມນສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕໍປີ’’ຕິ ກທາຈິ ສຍໍ ໂສມນສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕໍປິ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສ ສນ຺ຕີຣຓໍ. ‘‘ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍ ຠາເວນາ’’ຕິ ລທ຺ຘອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ. ‘‘ອາເສວນ ຠາວ ຣຫິຕໍ ປີ’’ຕິ ອາເສວນ ຄຸຓ ຣຫິຕມ຺ປິ. ຕຎ຺ຫິ ອາເສວນ ປຈ຺ຈເຍ ປຈ຺ຈໂຍປິ ນ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ນ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ປຣິກມ຺ມ ຠາວນາ ພເລນ ຈ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ວີຖິຍໍ ຜລຊວເນສຸ ປາກຏໍ. ເສສເມຕ຺ຖສຸໂພຘເມວ.

໑໓໓. ທ຺ວາຣສງ຺ຄເຫ. ‘‘ອາທາສປຏ຺ຏມໂຍ’’ຕິ ອາທາສປຏ຺ເຏນ ປກໂຕ. ‘‘ທ຺ເວ ເອວາ’’ຕິ ທ຺ເວ ເອວ ທ຺ວາຣານິ. ‘‘ທ຺ວາຣ ສທິສຕ຺ຕາ’’ຕິ ນຄຣ ທ຺ວາຣ ສທິສຕ຺ຕາ. ‘‘ກມ຺ມວິເສສ ມຫາຠູຕ ວິເສສ ສິທ຺ເຘນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມວິເສເສນ ຈ ມຫາຠູຕ ວິເສເສນ ຈ ສິທ຺ໂຘຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ຈ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ‘‘ຍມ຺ຫີ’’ຕິ ຍສ຺ມິໍ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ. ຕເທວ ຈກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣໍ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ’’ຕິ ຣູປ ນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອາວຊ຺ຊນາທິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານຎ຺ຈ. ‘‘ວິສຍ ວິສຍີ ຠາວູປຄມນສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປ ນິມິຕ຺ຕານໍ ວິສຍຠາວສ຺ສ ອຸປຄມນໍ ນາມ ຈກ຺ຂຸ ມຓ຺ເຑ ອາປາຕາຄມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ວິສຍີ ຠາວສ຺ສ ອຸປຄມນໍ ນາມ ເຕສໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓ ກຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ມຸຂປ຺ປຖຠູຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ມຸຂມຄ຺ຄຠູຕຕ຺ຕາ. ເອວໍ ທ຺ວາຣ ສທ຺ທສ຺ສ ກຣຓ ສາຘນຍຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຘິກຣຓ ສາຘນ ຍຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ອຖວາ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ຣູປານໍ’’ຕິ ຣູປ ນິມິຕ຺ຕານໍ. ‘‘ຈກ຺ຂຸເມວ ຈກ຺ຂຸ ທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ຈກ຺ຂຸເມວ ທ຺ວາຣໍ ຈກ຺ຂຸ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອວຘາຣຓ ສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຄເຫ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນປເທ ວຸຕ຺ຕເມວ. ສພ຺ພໍ ເອກູນ ນວຸຕິວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາຣເມວ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຖາຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ອຍໍ ນາມມໂນ ມໂນທ຺ວາຣໍ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ. ‘‘ອຸປປຕ຺ຕິ ທ຺ວາຣເມວາ’’ຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຠວ ປຣິຍາປນ຺ນໍ ກມ຺ມຊທ຺ວາຣເມວ. ‘‘ອິຘ ຈາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສງ຺ຄຫຄນ຺ເຖ ຈ. ຍຎ຺ຈ ສາຘກ ວຈນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວິຠາວນິຍໍ. ‘‘ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປາຬິປ຺ປເທເສ ເອວ ຕໍ ສາຘກ ວຈນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອິຕເຣ ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ມນຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍຕິ ວາກ຺ເຍ ມນຎ຺ຈາຕິປເທ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຊວນ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ມນຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວາຣຠູຕໍ ຠວງ຺ຄມໂນ ຈ ອາວຊ຺ຊນ ມໂນ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຍາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຘມ຺ເມ ຈາຕິ ປເທ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓ ສງ຺ຂາໂຕ ເອໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ລພ຺ຠຕິ. ຈ ສທ຺ເທນ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຏ຺ຐກຖາ ວຈເນ. ‘‘ສນ຺ນິຫິຕ ປຈ຺ຈຍານໍ ເອວ ຕຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ທສາມຕ຺ຖິເຍນ ອາສນ຺ເນ ຘຣມານປຈ຺ຈຍານໍ ເອວ ຕສ຺ມິໍ ປາຬິວາກ຺ເຍ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ‘‘ທ຺ວາຣຠາວາຣຫສ຺ສາ’’ຕິ ວິສຍ ວິສຍີນໍ ວຸຕ຺ຕ ນເຍນ ປວຕ຺ຕິ ມຸຂຠາວາຣຫສ຺ສ. ເອເຕນ ອາຣມ຺ມຓານິ ອາປາຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ວາ, ມາວາ, ວີຖິ ຈິຕ຺ຕານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕຸວາ, ມາວາ, ອປ຺ປມາຓໍ. ປຠສ຺ສຣປ຺ປສນ຺ນຠາເວນ ທ຺ວາຣຠາວາ ຣຫຕາ ເອວ ປມາຓນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ເອຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ທ຺ວາຣວິກາຣ ມູລການິ ຕາທິສານິ ກິຈ຺ຈານິ ເຍສໍ ຕານິ ຕໍ ກິຈ຺ຈວນ຺ຕານິ. ‘‘ກມ຺ມວເສນ ສິຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໍ ກິຈ຺ຈວນ຺ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ. ວິຠາວນິ ປາເຐ ‘‘ມໂນທ຺ວາຣ ສງ຺ຂາຕ ຠວງ຺ຄໂຕ’’ຕິ ມໂນທ຺ວາຣ ສງ຺ຂາຕ ຠວງ຺ຄ ຠາວໂຕ ຈ. ‘‘ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣຄ຺ຄຫຓວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິ ຈິຕ຺ເຕນ ຍຖາ ຄຫິຕໍ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທິກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິກາເລ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຕາຄຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣສ຺ສ ຄຫຓ ວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ. ເຫຏ຺ຐາປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາ ວຊ຺ຊນ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ ສນ຺ຕີຣຓ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນ ກາມາວຈຣຊວນ ຕທາ ຣມ຺ມຓ ວເສນາຕິອາທິນາ ກິຈ຺ຈສີເສເນວ. ລ. ວຸຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖຫິ ອາວຊ຺ຊນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນິ ກິຈ຺ຈ ວິເສສານໍ ນາມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ເຈ’’ຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ. ‘‘ນາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕຖາ ອສ຺ສຸຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອກູນ ວີສຕິ ທ຺ວາຣ ວິມຸຕ຺ຕານີຕິ ຈ, ຉ ທ຺ວາຣິການິ ເຈວ ທ຺ວາຣ ວິມຸຕ຺ຕານີຕິ ຈ, ມຫຄ຺ຄຕ ວິປາການິ ທ຺ວາຣ ວິມຸຕ຺ຕາເນ ວາຕິ ຈ, ສຸຕໍ. ນ ປນ ທ຺ວາຣິກ ວິມຸຕ຺ຕານີຕິ ສຸຕໍ.

໑໓໔. ອາຣມ຺ມຓ ສງ຺ຄເຫ. ‘‘ທຸພ຺ພລ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ ເຄລຎ຺ຎາຠິຠູຕຕ຺ຕາ ວາ ຊຣາຠິຠູຕຕ຺ຕາ ວາ ທຓ຺ເຑນ ວາ ຣຊ຺ຊຸເກນ ວາ ວິນາ ອຸຏ຺ຐາຕຸມ຺ປິ ປຕິຏ຺ຐາຕຸມ຺ປິ ອປຣາປຣໍ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ທຸພ຺ພລ ປຸຣິເສນ ທຓ຺ຑກໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸກໍ ວາ ອາລມ຺ພິຍຕິ. ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຕິ. ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອປຣາປຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ. ອມຸຎ຺ຈ ມາເນຫິ ຫຸຕ຺ວາຕິ ປາຐເສໂສ. ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓ ກຣຓ ວເສນ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ. ‘‘ວິສຸໍ ສິທ຺ຘານີ’’ຕິ ອາລມ຺ພິຍຕີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສຕິ, ອາລມ຺ພຓນ຺ຕິ ສິຊ຺ຌຕິ. ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ. ຕານິ ເອຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣມນ຺ຕີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສຕິ, ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ສິຊ຺ຌຕິ. ອາລມ຺ພຓນ຺ຕິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ເອກໍ ປທໍ ທ຺ວີຫິວາກ຺ເຍຫິ ທສ຺ສນໍ ນ ສຸນ຺ທຣນ຺ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎານິ ອາຣມ຺ມຓານີ’’ຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໂຕ ອຎ຺ຎານິ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີນິ. ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາວິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸປ຺ປາທປ຺ປວຕ຺ຕິ ວເສນ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ອາຄຈ຺ຉິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາວິຠາວໍ ຄຈ຺ຉິຕ຺ຖ, ອຸປ຺ປາທປ຺ປວຕ຺ຕິ ວເສນ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠາວໍ ປາປຸຓິຕ຺ຖ. ‘‘ອນາຄຕໍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ກາໂຣ ອວຕ຺ຖາ ວເສນ ປຏິເສໂຘ. ໂຍ ຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຈຍ ສາມຄ຺ຄິຍໍ ສຕິ ອາຄມນ ຊາຕິໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ ສີໂລ. ໂສ ເອວ ອິທານິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອິທານິ ອາຄຈ຺ຉິຕ຺ຖ, ອິທານິ ອາຄມນ ຊາຕິຍໍ ຐິໂຕ, ນາຄຈ຺ຉຕິ ນາຄຈ຺ຉິຕ຺ຖາຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນ ໂສ ອນາຄໂຕ ນາມ. ນິພ຺ພານ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ປນ ອາຄມນ ຊາຕິກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຄມນປ຺ປສງ຺ຄາຠາວໂຕ ອນາຄຕາຕິ ນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸປ຺ປາທ ຊາຕິກາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຈາຣຓາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສພ຺ເພປິຫີ’’ຕິອາທິນາ. ເຕ ຍທາ ວຕ຺ຕພ຺ພ ປກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປ຺ປາທ ຊາຕິການຎ຺ເຎວ ສງ຺ຂຕ ຘມ຺ມານໍ. ຕາສໍ ນິພ຺ພານ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ. ‘‘ນ ຕຖາ ອິເມສໍ’’ຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວາຣ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປນ ຕຖາ ນ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠວ ວິເສເສ. ວິຠາວນິປາເຐ ‘‘ອາວຊ຺ຊນສ຺ສວິຍາ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຍ. ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ເອກວຊ຺ຊນ ວີຖິຍໍ ອຄ຺ຄຫິຕ ຠາໂວ ອິຘ ນ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ຉ ທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ອິຘ ອປ຺ປມາຓໍ. ຠວນ຺ຕເຣ ຄຫິຕສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ‘‘ກາລວິມຸຕ຺ຕ ສາມຎ຺ຎໍ’’ວາຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິກາລ ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາຄມສິທ຺ຘິ ໂວຫາໂຣ ນາມ ‘‘ກມ຺ມນ຺ຕິ ວາ, ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ, ຄຕິ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ, ປສິທ຺ໂຘ ໂວຫາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຊາຕ ສຕ຺ຕຸຣາຊາ ສງ຺ກິຈ຺ຈຊາຕເກປິ ປິຕຣໍ ມາເຣຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ທ຺ວີສຸຠເວສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຉ ຫິ ທ຺ວາເຣຫີ’’ຕິ ກຣຓ ຠູເຕຫິ ຉຫິ ຈກ຺ຂາທິ ທ຺ວາເຣຫິ. ‘‘ມຣຓາສນ຺ນ ຊວເນຫີ’’ຕິ ກຕ຺ຕຸ ຠູເຕຫິ ມຣຓາສນ຺ເນ ປວຕ຺ເຕຫິ ຉ ທ຺ວາຣິກ ຊວເນຫິ. ‘‘ອເນກໍ ສຠາວໍ’’ຕິ ອເນກນ຺ຕ ຠາວໍ. ຍຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເກນຈິ ທ຺ວາເຣນ ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອສຎ຺ຎີ ຠວໂຕ ຈຸຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ກາມປຏິສນ຺ຘິຍາ ກມ຺ມາທິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຠວນ຺ຕເຣ ເກນຈິ ທ຺ວາເຣນ ອຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ, ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ກສ຺ສຈິທ຺ວາຣສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ອຣູປຠວໂຕ ຈຸຕານໍ ປນ ກາມປຏິສນ຺ຘິຍາ ຄຕິ ນິມິຕ຺ຕ ສມ຺ມຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຖໍ ຠວນ຺ຕເຣ ເກນຈິ ທ຺ວາເຣນ ອຄ຺ຄຫິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ມໂນທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕເມວ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອິມໍ ໂຈທນໍ ວິໂສເຘຕຸໍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ປຏ຺ຐາເນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຈຸຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຍາ ກາມປຏິສນ຺ຘິ, ຕສ຺ສາກາມປຏິ ສນ຺ຘິຍາ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ກາມປຏິສນ຺ຘິ. ປເຣສໍ ປໂຍຄ ພເລນາປິ ກມ຺ມາທີນໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ອາເສວິຕານໍ’’ຕິ ຈິຣກາລໍ ສງ຺ຆ ວຕ຺ຕ ເຈຕິຍວຕ຺ຕ ກຣຓາທິວເສນ ຕໍ ຕໍ ຠາວນາ ກມ຺ມວເສນ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ອາເສວິຕານໍ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕານໍ. ‘‘ໂຫຕິ ເຍວາ’’ຕິ ກມ຺ມາທີນໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ໂຫຕິເຍວ. ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມໍ ມນຸສ຺ສ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິເຍວ. ຕທາປິ ນິຣຍປາເລຫິ ທສ຺ສິຕໍ ຕໍ ຕໍ ຄຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈວນ຺ຕິ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ເຣວຕິໍ ນາມ ອິຕ຺ຖິໍ. ນນຸ ນິຣຍປາລາ ນາມ ຕາວຕິໍສາ ຠວນໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ໂນ ນສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຸໍ. ກສ຺ມາ, ມຫິທ຺ຘິກ ຍກ຺ຂ ຊາຕິກຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເວສ຺ສວຓ ທູຕາ’’ຕິ ເວສ຺ສວຓມຫາຣາຊສ຺ສ ທູຕາ. ‘‘ອຸປຈາຣຊ຺ຌາເນຐຕ຺ວາ’’ຕິ ອປ຺ປນາຌານໍ ອປຕ຺ຕຕາຍ ອຸປຈາຣຠາວນາຠູເຕ ກາມາວຈຣຊ຺ຌາເນຐຕ຺ວາ. ‘‘ຕາເນວ ນິມິຕ຺ຕານີ’’ຕິ ປຖວີກສິຓ ນິມິຕ຺ຕາທີນິ ປຏິຠາຄ ນິມິຕ຺ຕານິ. ‘‘ກາມປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ’’ຕິ ເຕຫິ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓຫິ ອຎ຺ຎໍ ອຸປຈາຣ ຠາວນາ ກມ຺ມໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນຸຣູປໍ ຄຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ ວາ. ‘‘ຕາເນວ ນິມິຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ວຈເນນ ຕານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ມຣຓາສນ຺ນ ຊວເນຫິ ຄຫິຕານີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕານິ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘມ຺ມຕ຺ຕາ ກາມປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຄຕິ ນິມິຕ຺ເຕ ສິທ຺ເຘ ສິທ຺ຘເມວາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ຄຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຍາວຊີວມ຺ປິ ອນຸ ຠວິຕພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຘຣມານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ. ຕໂຕ ວຑ຺ຒມານໍ ອນາຄຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນາຄຕໍ ປນ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອນ຺ໂຕຄຘສທິສໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິຠາວນິ ປາເຐນ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອາປາຕມາຄຕໍ, ກສ຺ມາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ ຄຕິ ນິມິຕ຺ເຕເນວ ກິຈ຺ຈ ສິທ຺ຘິໂຕ-ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸໂພຘໍ. ‘‘ຕານິຫີ’’ຕິອາທີສຸ. ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ອເນໂຊສນ຺ຕິ ມາຣພ຺ຠ. ຍໍ ກາລມກຣີມຸນີຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ປຣິນິພ຺ພານ ຈຸຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິ ລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິ. ຕໍ ສພ຺ພຖາປິ ກາມາວຈຣາ ລມ຺ພຓາ ເນວາຕິ ອິມິນາ ອປເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕາ ນິຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ຕານີ’’ຕິ ທ຺ວາທສາ ກຸສລ ຈິຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐຎາຓ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ ກຸສລ ກ຺ຣິຍ ຊວນານິ ຈ. ອຊ຺ຌານ ລາຠິໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ມຫຄ຺ຄຕຊ຺ຌານານິປິ ອາລມ຺ພິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຫ ກາມາວຈຣາ ຣມ຺ມຓານີ’’ຕິ. ‘‘ຕາເນ ວາ’’ຕິ ຎາຓ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ກາມ ກຸສລານິ ເອວ. ຌານລາຠີນໍ ຕາເນວ ຎາຓ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາມ ກຸສລານິ. ເຫຏ຺ຐິມ ຜລຏ຺ຐານໍ ຕາເນວ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕ ມຄ຺ຄຜລ ນິພ຺ພານາ ຣມ຺ມຓານິ. ‘‘ຌານານິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຍຕິໍ ຌານລາຠິໂນ ຠເວຍ຺ຍາມາຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ‘‘ເຕສໍ ປີ’’ຕິ ເຕສໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານມ຺ປິ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ເຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣ ຘມ຺ມາ. ‘‘ອນຸໂຠນ຺ຕີ’’ຕິ ສມ຺ປາປຸຓນ຺ຕິ. ‘‘ນວນິປາເຕ’’ຕິ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣ ນິກາເຍ ນວນິປາເຕ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

໑໓໕. ວຕ຺ຖຸສງ຺ຄເຫ. ‘‘ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ນິສ຺ສຍ ວິເສໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕານິ ນິສ຺ສຍ ວຕ຺ຖູນິ ເຍສໍ ຕານິ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸການິ. ‘‘ເຕສຎ຺ຈ ສທ຺ໂທ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ວາເທ ຈ ສທ຺ໂທ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ອລຸຕ຺ຕ ຈ ກາຣໍ ທ຺ວນ຺ທ ປທໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ. ‘‘ປຸພ຺ພປເທສຸ ອາເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸ ວຕ຺ຖຸ ຈ ໂສຕວຕ຺ຖຸ ຈາຕິອາທິນາ ອາເນຕພ຺ໂພ. ສມາສ ປທໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ສມາສ ປທໂຕ ເອກ ເທສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອາເນຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ. ອວິຠຕ຺ຕິກ ນິທ຺ເທໂສ ນາມ ຈກ຺ຂຸໍ, ໂສຕໍ, ຆານໍ, ຊິວ຺ຫາ, ກາໂຍ, ຫທຍໍ, ວຕ຺ຖຸ ຈາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ປຸພ຺ພປເທສຸ ອວິຠຕ຺ຕິກ ນິທ຺ເທໂສ. ເອວຎ຺ຈສຕິ ວຕ຺ຖຸ ສທ຺ໂທ ຈ ສທ຺ໂທ ຈ ປຸພ຺ພປເທສຸ ອາເນຕຸໍ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ. ກາມຕຓ຺ຫາຍ ອຘີເນນ ອາຍຕ຺ເຕນ ກາມາວຈຣ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກາມຕຓ຺ຫາຘີນ ກມ຺ມ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ‘‘ຣູປາທີນໍ ປຣິໂຠໂຄ’’ຕິ ຣູປາທີນໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓານໍ ປຣິໂຠໂຄ. ‘‘ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ປີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ກາມາວຈຣ ກມ຺ມມ຺ປິ. ‘‘ປູຣຍມານໍ’’ຕິ ປຣິປູເຣນ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ. ໂສຕໍ ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ. ສພ຺ເພສໍ ທສ຺ສນ ກິຈ຺ຈານໍ ມຊ຺ເຌ ພຸທ຺ຘ ທສ຺ສນາ ທິວເສນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ທສ຺ສນໍ ຊເນຕີຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ເອວໍ ສວນານຸຕ຺ຕຣິເຍປິ ຈຕຸສຈ຺ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວນາ ທິວເສນາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ພຫິທ຺ຘ ສນ຺ຕາ ເນສຸ ປີ’’ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ສນ຺ຕາເນປິ ພຫິທ຺ຘ ສນ຺ຕາເນປິ. ‘‘ສຸທ຺ເຘ’’ຕິ ເກນຈິ ອາໂລເກນ ຈ ອນ຺ຘກາເຣນ ຈ ວິຣຫິເຕ. ອາໂລໂກ ຫິ ເອໂກ ຣູປ ວິເສໂສ. ຕຖາ ອນ຺ຘກາໂຣ ຈ. ເຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສງ຺ຄເຫ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸ ສງ຺ຄເຫ. ວິສິຏ຺ຐໍ ຊານນໍ ວິຊານນໍ. ຕຎ຺ຈ ວິຊານນໍ ຕີສຸ ມໂນຘາຕູສຸ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຊານນ ກິຈ຺ຈາຠາວໂຕ’’ຕິ. ອາວຊ຺ຊນ ກິຈ຺ຈໍ ກິເມຕນ຺ຕິ, ມນສິກາຣ ມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ ກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓຫິ ຍຖາ ຄຫິຕາເນວ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ ມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວິເສສຊານນ ກິຈ຺ຈານິ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ທສ຺ສນໍ, ສວນໍ, ຆາຍນໍ, ສາຍນໍ, ຜຸສນ, ນ຺ຕິ ອິມານິ ກິຈ຺ຈານິ ໂຖກໍ ວິເສສ ຊານນ ກິຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ສນາ ທິວເສນາ’’ຕິອາທິໍ. ໂຖກໍ ວິເສສ ຊານນ ກິຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕານິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອວເສສາ ປນ ສນ຺ຕີຣຓາທໂຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນນຸ ມນນຏ຺ເຐນ ມໂນ ຈ ຕໍ ວິຊານນຏ຺ເຐນ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓຫິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ອຕິສ຺ສຍ ວິເສສ ຊານນ ຘາຕຸໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ສທ຺ທຍຸຕ຺ຕິຍາ ສິທ຺ໂຘ ນ ໂຫຕິ. ຍທິຈ຺ຉາ ວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິຍາຍ ປທານໍ’’ຕິອາທິ. ເອເຕນ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ສທ຺ທຍຸຕ຺ຕິຍາ ເອວ ສິທ຺ໂຘ. ນ ຍທິຈ຺ຉາວເສນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ວິເສສນ ສມາເສ’’ຕິ ມໂນ ຈ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວຣູເປ ກມ຺ມຘາຣຍ ສມາເສ. ‘‘ປທຏ຺ຐານໍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປທນ຺ຕິ ຈ ຐານນ຺ຕິ ຈ ກາຣຓຕ຺ຖ ວຈນານິ, ຕສ຺ມາ ປຣິຍາຍ ສທ຺ທາ ນາມ. ປທຎ຺ຈ ຕໍ ຐານຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕິສ຺ສຍ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຖາ ທຸກ຺ຂ ທຸກ຺ຂໍ, ຣູປ ຣູປໍ, ຣາຊ ຣາຊາ, ເທວເທໂວຕິອາທີນິ. ‘‘ກຕ຺ຖຈິ ທິສ຺ສຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ຈາ’’ຕິ ນ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ທິສ຺ສຕິ ຈ. ສເຈປິ ກຕ຺ຖຈິ ທິສ຺ເສຍ຺ຍ, ນ ຫິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ມນໂສ ວິຎ຺ຎາຓໍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຈຸຕິ ຈິຕ຺ຕາ ອນ຺ຕເຣ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓ ຘາຕູນໍ ວເສນ ວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາ ວຊ຺ຊນຎ຺ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ ທ຺ວຍຎ຺ຈ ມໂນຘາຕຸ ມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມໂນ ນາມ. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ວິຎ຺ຎາຓ ມຕ຺ຕານິ ນາມ. ອວເສສານິ ສພ຺ພານິ ວິຎ຺ຎາຓານິ ມນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ ມໂນວິຎ຺ຎາຓານິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ມນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ’’ຕິ ອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈຍ ຠູຕສ຺ສ ວາ ມນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນ ຠູຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ ທ຺ວຍໍ ປຈ຺ຈຍມໂນ ນາມ. ສນ຺ຕີຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາ ວຊ຺ຊນໍ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ອນ຺ຕເຣ ສພ຺ພໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ ສນ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ. ປຸນ ‘‘ມນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນ ຠູຕສ຺ສ ມນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍ ຠູຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາ ວຊ຺ຊນໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນ ມໂນ ນາມ. ຕໂຕ ປຸເຣ ສພ຺ພໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ ສນ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍ ມໂນ ນາມ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ອວເສສາປນາຕິອາທີສຸ. ‘‘ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຠາວໍ ສມ຺ຠາເວຕີ’’ຕິ ອວເສສາ ປນ ຘມ຺ມາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຫທຍ ວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍເຍວ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຠາວຎ຺ຈ ສມ຺ຠາເວຕິ, ວຓ຺ເຓຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ປກາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ປນາຕິອາທີສຸ. ‘‘ປາຬິຍໍ’’ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ ສໍຍຸຕ຺ຕ ປາຬິຍໍ. ທຸຕີຍຊ຺ຌາເນ ເອວ ອປຣິເສສ ນິໂຣຘ ວຈນໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ສິຍາ. ກຖໍ, ສເຈ ປຏິໂຆ ອນີວຣຓາ ວຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຖມຊ຺ຌານໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວ ໂສ ນິຣຸທ຺ໂຘ ສິຍາ. ອຖ ທຸຕີຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣປິ ໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຖມຊ຺ຌານມ຺ປິ ປຣິຫີນໍ ສິຍາ. ຕສ຺ມິໍ ປຣິຫີເນ ສຕິ, ທຸຕີຍຊ຺ຌານມ຺ປິ ນຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ສິຍາ. ‘‘ປຸຣິມ ກາຣຓເມວາ’’ຕິ ອນີວຣຓາ ວຕ຺ຖສ຺ສ ປຏິຆສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ກາຣຓໍ ເອວ. ປຣໂຕໂຆໂສ ນາມ ສາວການໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປ຺ປຏິລາຠາຍ ປຘານ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ອຣູປຠເວ ນຕ຺ຖິ. ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນາມ ຈຕຸສຈ຺ຈ ຘມ຺ມປ຺ປຏິເວໂຘ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ ຈ ສຍມ຺ຠຸໂນ ປຣໂຕ ໂຆເສນ ວິນາ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ‘‘ຣູປວິຣາຄ ຠາວນາຍາ’’ຕິ ຣູປວິຣາຄ ຠາວນາ ພເລນ. ເຕສໍ ຣູປາວຈຣ ຈິຕ຺ຕານໍ. ‘‘ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຕສຸ ນິກນ຺ຕິປ຺ປຫານວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຄຫທີປນິຍາອນຸທີປນານິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ວີຖິສງ຺ຄຫອນຸທີປນາ

໑໓໖. ວີຖິສງ຺ຄເຫ. ‘‘ເຕສຎ຺ເຎ ວາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕ ເຈຕສິການໍ ເອວ. ‘‘ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນາ’’ຕິ ‘ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ ກາມາວຈຣໍ ຣູປາວຈຣໍ, ຕິອາທິນາ ອິຈ຺ເຈວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ‘‘ປຸພ຺ພາ ປຣນິຍາມິຕໍ’’ຕິ ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ສຸຂ ປຸຎ຺ຎມ຺ຫາຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຸພ຺ພາ ປຣນິຍາມິຕໍ. ‘‘ອາຣພ຺ຠຄາຖາຍາ’’ຕິ.

ວີຖິ ຈິຕ຺ຕວເສເນວໍ, ປວຕ຺ຕິຍ ມຸທີຣິໂຕ;

ປວຕ຺ຕິ ສງ຺ຄໂຫ ນາມ, ສນ຺ຘິຍໍ ທານິ ວຸຈ຺ຈຕີ.ຕິ

ເອວໍ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປວຕ຺ຕິ ສງ຺ຄໂຫ, ປຏິສນ຺ຘິກາເລ ປວຕ຺ຕິ ສງ຺ຄໂຫຕິ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເກຈິ ວາເທ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິ ປວຕ຺ຕິຍໍ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຄຫິເຕ ທ຺ວີສຸ ປຏິສນ຺ຘິ ສງ຺ຄຫ ປວຕ຺ຕິ ສງ຺ຄເຫສຸ ອິທານິ ປວຕ຺ຕິ ສງ຺ຄຫໍ ປວກ຺ຂາມິ, ປຈ຺ຉາ ປຏິສນ຺ຘິ ສງ຺ຄຫໍ ປວກ຺ຂາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິ ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິກາເລ ສງ຺ຄໂຫ. ‘‘ປວຕ຺ຕິ ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິກາເລ ສງ຺ຄໂຫ. ໂສ ຈ ອຸປຣິຄາຖາຍ ນ ສເມຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ສຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕານິ ຕີຓິ ຉກ຺ການິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານີ’’ຕິ ຉກ຺ກມຕ຺ຕານິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ, ນ ສກລໍ. ວຕ຺ຖຸ ທ຺ວາຣາ ລມ຺ພຓ ສງ຺ຄໂຫຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສາ ປນາ’’ຕິ ສາວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິ ປນ. ‘‘ກາຈິ ສີຆຕມາ’’ຕິ ກາຈິ ອຕິເຣກຕຣໍ ສີຆາ. ‘‘ທນ຺ຘາ’’ຕິ ສຓິກາ, ຈິຣາຍິກາ. ‘‘ອນຸປປນ຺ນາ’’ຕິ ອສມ຺ປນ຺ນາ. ອສມ຺ປນ຺ນ ໂທໂສ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຘາຕຸເຠທໍ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓ ຘາຕູນໍ ວິຠາຄໍ. ‘‘ຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ’’ຕິ ຘາຣຓ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ຕສ຺ມາ ມໂນຘາຕຸ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ມນນໍ’’ຕິ ວິຊານນຠາວໍ ອປຕ຺ຕໍ. ອາວຊ຺ຊນມຕ຺ຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມຕ຺ຕ ສງ຺ຂາຕໍ ຊານນມຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນນໍ’’ຕິ ອນ຺ຕມໂສ ອາວຊ຺ຊນມຕ຺ຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມຕ຺ຕໍ ປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສຸທ຺ໂຘ ປນ ມໂນວິຎ຺ຎາຓປ຺ປພນ຺ໂຘ’’ຕິ ມໂນທ຺ວາຣ ວິກາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ປວຕ຺ໂຕ ມໂນວິຎ຺ຎາຓປ຺ປພນ຺ໂຘ. ນ ຠວງ຺ຄ ມໂນວິຎ຺ຎາຓປ຺ປພນ຺ໂຘ. ໂສ ຫິ ວີຖິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ອປ຺ປສງ຺ໂຄຕິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ທ຺ວິຘາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຖມາຠິນີຫາຣກາໂລ ນາມ ສຸເມຘຕາປສກາເລ ພຸທ຺ຘ ຠາວາຍ ກາຍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຠິນີຫາຣກາໂລ. ອາທິສທ຺ເທນ ປຈ຺ຉິມ ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ຊາຕິ ຜລິກກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕນ ໂອຠາເສນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏຕ຺ຕາ ຊາຕິຜລິກກ຺ຂນ຺ຘ ສທິສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຸປປຕ຺ຕິ ເທວ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປນາ’’ຕິ ອຸປປຕ຺ຕິປ຺ປຏິສນ຺ຘິການໍ ໂອປປາຕິກ ເທວ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປນ. ‘‘ປສາທ ນິສ຺ສຍ ຠູຕານໍ’’ຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ປສາທ ວຕ຺ຖູນໍ ນິສ຺ສຍ ມຫາຠູຕານໍ.

‘‘ຍານິ ປນາ’’ຕິອາທີສຸ. ທ຺ວຕ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອາປາຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ປຣຕ຺ຖປິ. ວິຠູຕສ຺ສາຕິ ຈ ອວິຠູຕສ຺ສາຕິ ຈ ອິທໍ ອາທິມ຺ຫິ ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ວິຠູຕສ຺ສາຕິ ຈ ອວິຠູຕສ຺ສາຕິ ຈ ປທານໍ ອຸທ຺ຘຣຓໍ. ‘‘ຣູປາ ຣູປານໍ’’ຕິ ຣູປ ຘມ຺ມານຎ຺ຈ ອຣູປ ຘມ຺ມານຎ຺ຈ. ‘‘ຕາວາ’’ຕິ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ທສ຺ສນໂຕ ປຖມຕຣໍ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອທ຺ຘານ ປຣິຈ຺ເຉທໍ’’ຕິ ຂຓກາລ ປຣິຈ຺ເຉທໍ. ວິຠາວນິປາເຐ ‘‘ອຕິມຫນ຺ຕາ ທິວເສນ ວິສຍ ວວຕ຺ຖານໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ອາທິມ຺ຫິ ‘ຉວຕ຺ຖູນິ, ຉ ທ຺ວາຣານິ, ຉ ອາຣມ຺ມຓານິ, ຉ ວິຎ຺ຎາຓານິ, ຉ ວີຖິໂຍ, ຉ ຘາວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕີ,ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຉສຸ ຉກ຺ເກສຸ ຉຘາວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ປທມຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕໍ ອນຸປປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວຎ຺ຫິ ສຕີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ວິສຍ ວວຕ຺ຖານຕ຺ຖ ເມວາ’’ຕິ ອຕິມຫນ຺ຕາທິ ວິສຍ ວວຕ຺ຖານຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ຈ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ຣູປາ ຣູປ ຘມ຺ມານໍ ອທ຺ຘານ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ອຠິຘມ຺ເມ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ປິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ສຠາວປ຺ປຏິລາໂຠ’’ຕິ ຈິນ຺ຕນ ຜຸສນາທີນໍ ປາຕຸຠາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອນິວຕ຺ຕີ’’ຕິ ອນນ຺ຕຣຘານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ’’ຕິ ຊຣາ ກິຈ຺ຈໍ ອາຫ. ‘‘ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຏກ຺ຂຓສ຺ສາ’’ຕິ ອງ຺ຄຸລີນໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏນກ຺ຂຓສ຺ສ. ອາຈຣິຍານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອຠິຘມ຺ມ ຏີກາກາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອສ຺ສາ ວິຊ຺ຊຸຍາຐິຕິ ນາມ ວິສຸໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຖາ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ວຑ຺ຒນານນ຺ຕຣເມວ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍ ປີ’’ຕິອາທິໍ. ອຸທຍຠາໂຄ ນາມ ວຑ຺ຒນຠາໂຄ, ວຍຠາໂຄ ນາມ ອນ຺ຕຣຘານຠາໂຄ. ‘‘ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ລທ຺ຘຄຸຓ ວຈນໍ. ‘‘ເອກໍຈິຕ຺ຕໍ ທິວສໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ວຈນໍ. ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາ ວຈນໍ. ‘‘ວຍກ຺ຂໂຓ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ. ‘‘ນ ເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ຕິ ປຏິກ຺ເຂໂປ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕ ວຈນສ຺ສ ເອກາຣຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ມຫາເຖເຣນາ’’ຕິ ໂມຄ຺ຄລິ ປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສ ມຫາເຖເຣນ. ນນຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ນາ’’ຕິ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ‘‘ອິມສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ວຈນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສງ຺ຂຕ ລກ຺ຂຓໍ ວິສໂຍ ເຍສໍ ຕານິ ສງ຺ຂຕ ວິສຍ ລກ຺ຂຓານິ. ສງ຺ຂຕ ຘມ຺ມເມວ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຍໍ ອຠິຘມ຺ເມ ຘມ຺ມຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສງ຺ຄຫ ກາເຣນາ’’ຕິ ອາຈຣິຍ ພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖຣໍ ວທຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິກ຺ຂຓໍ’’ຕິ ຂຓທ຺ວຍເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສາເຘນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄາຖາຍໍ. ‘‘ຕສ຺ເສວາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຐິຕິຍາ ເອວ ເຠໂທ. ສພ຺ພທາ ສພ຺ພປາຓິນໍ ມຣຓໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕມຕ຺ຖໍ’’ຕິ ຕານິ ອຕ຺ຖິກ຺ຂຓໍ ອຸປາທາຍ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ. ‘‘ອຖວາ’’ຕິ ເອໂກ ເຖຣວາໂທ. ‘‘ສນ຺ຕຕິ ວເສນ ຐານໍ’’ຕິ ຐິຕາຍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຐິຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ຐານໍ ສນ຺ຕຕິ ຐິຕິວເສນ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ’’ຕິ ເວທນາຍ ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຐິຕາຍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວທຕິ. ‘‘ອປ຺ປຏິພາເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ອນີວາເຣຕ຺ວາ. ຍາວຑ຺ຒນສ຺ສ ນິວຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ອຸທຍ ປຣິຍນ຺ຕ ມຕ຺ຕຠູຕາ ສາ ເອວ ນິວຕ຺ຕິ. ‘‘ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫີ’’ຕິ ຣູປ ຊຣາ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕາ. ອຣູປ ຊຣາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ເອວໍ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ. ຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ທ຺ວິຘາຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທສິໂຕ. ກຖໍ, ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕີ ຕິໂຍຊນາ. ‘‘ວິຠາຄາ ຣຫສ຺ສາ’’ຕິ ອຸປ຺ປາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ນຏ຺ເຐນ ເອໂກ ສມາໂນ ຣູປານໍ ວຑ຺ຒນ ສມເຍ ອຸປ຺ປາໂທ. ອຸປຣິ ວຑ຺ຒນຏ຺ເຐນ ອຸປຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐິຕ ສມເຍ ອຸປ຺ປາໂທ ຍຖາ ຐິຕ ນີຫາເຣນ ຈິຣກາລໍ ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ ສນ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ວິຠາຄາ ຣຫສ຺ສ. ‘‘ຍຖານຸໂລມ ສາສນໍ’’ຕິ ວິເນຕພ຺ພ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສຍານຸໂລມ ສາສນໍ.

‘‘ອຣູປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ. ‘‘ອຣູປໍ’’ຕິ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຓ຺ຐານ ຣຫິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕ ເຈຕສິກໍ ນາມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຣູປິ ສຠາວຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຣູປ ຘມ຺ມ ສຠາວຕ຺ຕາ ອິຈ຺ເຈວຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອຣູປ ຘມ຺ມ ສຠາໂວ ນາມ ຣູປ ຘມ຺ມໂຕ ສຕຄຸເຓນວາສຫສ຺ສຄຸເຓນວາສຓ຺ຫສຸຂຸມສຠາໂວ. ວິຠາວ ນິປາເຐ. ‘‘ຄາຫກ ຄເຫຕພ຺ພ ຠາວສ຺ສ ຕໍ ຕໍ ຂຓວເສນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣ ວີຖີສຸ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ວິສຍີ ວິສຍຠາໂວ ຄາຫກ ຄເຫຕພ຺ພ ຠາໂວ ນາມ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ຂຓວເສນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ’’ຕິ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕານິ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓປິ ອາວຊ຺ຊນາທີຫິ ນານາ ກິຈ຺ເຈຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ເອວ ຄຫຓ ກິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ນານາ ກິຈ຺ຈານິ ຈ ນານາ ຈິຕ຺ຕານໍ ວເສນ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອາຣມ຺ມຓານິ ຈ ປຸເຣຊາຕານິ ຫຸຕ຺ວາ ຍາວ ຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ຘຣມານານິ ເອວ ຄຫຓໍ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕິ, ຄາຫການໍ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຂຓຕ຺ຕຍາຍຸກຕ຺ຕາ ເອວ ຄາຫກ ກິຈ຺ຈໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ສິຊ຺ຌຕິ. ຄເຫຕພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ສຕ຺ຕຣສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກຕ຺ຕາ ເອວ ຄເຫຕພ຺ພ ກິຈ຺ຈໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ສິຊ຺ຌຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຕໍ ຂຓ ວເສນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທ຺ວຍໍ ເອກ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກໍ. ກສ຺ມາ, ຈິຕ຺ຕານຸ ປຣິວຕ຺ຕິ ຘມ຺ມຕ຺ຕາ. ‘‘ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕາ’’ຕິ ນິປ຺ຜນ຺ນ ຣູປານໍ ອຸປ຺ປາທມຕ຺ຕາ. ‘‘ຠງ຺ຄມຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຕສເມວ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕາ. ‘‘ຣູປ ຘມ຺ມານໍ’’ຕິ ນິປ຺ຜນ຺ນ ຣູປ ຘມ຺ມານໍ. ‘‘ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘ ວິຘານສ຺ສາ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທ ນິໂຣຘ ວິຘານຠູຕສ຺ສ ມຫາອຏ຺ຐກຖາວາທສ຺ສ ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຕໍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາ ວຈນໍ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ວາເທ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາວາເທ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ອາຄຕາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ວາເທ ອາຄຕາ. ຍໍ ປນ ວິຠາວນິຍໍ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕໍ ຏີການຍໍ’’ຕິ ຕໍ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸກ ທີປກໍ ມູລຏີການຍໍ. ຕທຕ຺ຖໍ ສາເຘນ຺ເຕນ ວິຠາວນິ ຏີກາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສງ຺ຄຫກາຣສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາ ຈຣິຍສ຺ສ. ‘‘ອຸປຈຣີຍຕີ’’ຕິ ອຸປຈາຣ ວເສນ ໂວຫຣີຍຕິ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ເອຕານີ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓານິ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຕໍ ເອກ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໍ. ‘‘ເຕ ຈາ’’ຕິ ຣູປ ຘມ຺ມາ ຈ. ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓ ປຈ຺ຈຍູປລທ຺ຘາ’’ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປລທ຺ຘາ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ຏີກາກາໂຣ. ‘‘ອິຕຣານີ’’ຕິ ຄນ຺ຘຣສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານິ. ‘‘ໂຄຈຣຠາວໍ’’ຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກ ຈິຕ຺ຕານໍ ໂຄຈຣຠາວໍ. ‘‘ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ’’ຕິ ຣູປສທ຺ທາ ຣມ຺ມຓານິ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕ ວເສນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕີ’’ຕິ ອາທາສໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມຸຂສທິສໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ມຸຂປ຺ປຏິພິມ຺ພໍ ອາທາເສ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸປສາເທ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ໂສຕປສາເທ ຕໍ ສທິສ ນິມິຕ຺ຕ ວເສນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ນວຕ຺ຖຸ ວເສນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອສມ຺ປຕ຺ຕານຎ຺ເຎວ ອາຣມ຺ມຓານໍ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕຸ ປຏ຺ຐານ ວເສນາ’’ຕິ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານວເສນ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕ ອປ຺ປນາວເສນາ’’ຕິ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ປເວສນ ວເສນ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ອສມ຺ປຕ຺ຕານິເຍວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ປາຐເສໂສ. ‘‘ອາປາຕາ ຄມນຎ຺ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ລຎ຺ຉການໍ’’ຕິ ລຎ຺ຉນກາຣານໍ. ‘‘ລຎ຺ຉນກ຺ຂນ຺ຘໍ’’ຕິ ອໂຍມຍໍ ລຎ຺ຉນກ຺ຂນ຺ຘໍ. ໂສ ຈ ລຎ຺ຉນກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕາລປຓ຺ເຓ ອາປາເຕຕ຺ວາ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາປາເຕຕ຺ວາ’’ຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ. ‘‘ຈກ຺ຂາທິປ຺ປເຖ’’ຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວິສຍກ຺ເຂຕ຺ເຕ. ນ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ທ຺ວາເຣສຸ ເອວ ອາປາຕ ມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ອາປາຕ ມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ເກວລໍ ຠວງ຺ຄ ມໂນທ຺ວາເຣ ເອວ ອາປາຕ ມາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເຕສຸ ປນາ’’ຕິ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປນ. ຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ເຍສໍ ຕານິ ຕທາ ຣມ຺ມຓານິ. ນ ເອກກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຈສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອເກກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ເອວາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ທ຺ວີສຸ, ນ ຕີສຸ, ນ ຈຕູສູຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີຕານິ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານິ ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຕີເຕ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣຕິ ໂຍຊນາ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣຕິ ຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອວໍ ສຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ປສາທານໍ ອາວຊ຺ຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຕິ. ‘‘ອາທິລກ຺ຂຓໍ’’ຕິ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຕາ ຄມນ ສງ຺ຂາຕໍ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອາທິລກ຺ຂຓໍ. ຈລນຎ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຍຖາ ຄຫິຕໍ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຫິຕປ຺ປກາຣໍ. ວິຠາວນິປາເຐ ‘‘ໂຍຄ຺ຍ ເທສາວຏ຺ຐານ ວເສນາ’’ຕິ ອາປາຕໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອເວຈ຺ຈຏ຺ຐານ ວເສນ. ຍຸຊ຺ຊນຎ຺ຈ, ມນ຺ຖນຎ຺ຈ, ໂຂຠກຣຓຎ຺ຈ, ຆຏ຺ຏນນ຺ຕິ ຈ ອາປາຕາ ຄມນນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ອາປາຕາ ຄມນຎ຺ເຈຕ຺ຖາຕິອາທິນາ. ‘‘ນານາ ຐານິເຍສູ’’ຕິ ນານາ ຐາເນສຸ ຐິເຕສຸ. ‘‘ເອໂກ ຘມ຺ມນິຍາໂມ ນາມາ’’ຕິ ຍຖາ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ຘມ຺ມນິຍາມ ວເສນ ສກເລ ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ເຕ ປຖວິກມ຺ປນໍ ອໂຫສິ. ຕຖາ ອິຘປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ອາຣມ຺ມເຓ ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕ ຘມ຺ມນິຍາມ ວເສນ ຠວງ຺ຄ ຈລນໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຘມ຺ມນິຍາໂມ ນາມ. ‘‘ສເຫວາ’’ຕິ ເອກໂຕເຍວ. ກຖໍ ຫທຍ ວຕ຺ຖຸ ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ຈລນໍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈລນໍ ສິຍາຕິ ອິທໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ, ຕທາ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ຍທາ ຈ ຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ຕໍ ນ ຈລຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພມ຺ປິ ຫິ ວີຖິຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ຈລຕິ ເຍວາຕິ. ສນ຺ຕຕິ ນາມ ປຸພ຺ພາ ປຣປ຺ປພນ຺ໂຘ. ສຓ຺ຐານໍ ນາມ ສຫປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ເອກໂຕ ຐິຕິ. ອິຘ ສຓ຺ຐານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປຎ຺ຈນິສ຺ສຍ ມຫາຠູເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຫທຍ ວຕ຺ຖຸ ນິສ຺ສຍຠູຕານໍ ເອກ ສຓ຺ຐານ ຠາເວນ ເອກາພທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສຓ຺ຐານ ວເສນາຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ’’ຕິ. ‘‘ຕາທິສສ຺ສ ອນຸກ຺ກມ ຈລນສ຺ສາ’’ຕິ ວິຠາວນິຍໍ ເຠຣິສກ຺ຂໂຣປມາຍ ສທ຺ຘິໍ ຣູປາທິນາ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິເຕ ຕນ຺ນິສ຺ສ ເຍສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ຈລິເຕສຸ ອນຸກ຺ກເມນ ຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘານໍ ເສສຣູປານມ຺ປິ ຈລເນນ ຫທຍ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຈລິເຕ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ຈລນາ ກາເຣນ ປວຕ຺ຕິໂຕຕີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸກ຺ກມ ຈລນສ຺ສ. ‘‘ຠວງ຺ຄປ຺ປວາຫໍ’’ຕິ ຠວງ຺ຄ ສນ຺ຕຕິໍ. ‘‘ກຸຣຸມານໍ’’ຕິ ກໂຣນ຺ຕໍ. ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕໍ’’ຕິ ອິທເມວາຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເປນ຺ຕໍ. ‘‘ໂຍນິ ໂສມນສິກາຣາທິວເສນາ’’ຕິ ໂຍນິ ໂສມນສິກາໂຣ ກຸສລ ຊວນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ. ອໂຍນິ ໂສມນສິກາໂຣ ອກຸສລ ຊວນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ. ນິຣນຸສຍ ສນ຺ຕານຕາ ກ຺ຣິຍຊວນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ. ເຕສຸ ຈ ໂສມນສ຺ສ ຊວນາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຈ຺ຈໂຍປິ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕ ສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຠວງ຺ຄປາໂຕ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ອາວຊ຺ຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຏ຺ຐິຕໍ’’ຕິ ກມ຺ມ ວິປາກສນ຺ຕານໂຕ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວິສຸໍ ກ຺ຣິຍາມຍ ພ຺ຍາປາເຣນ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ຠວງ຺ຄ ຈລນມ຺ປິ ອຸຏ຺ຐານສ຺ສ ອາທິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອຸຏ຺ຐິເຕ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕາເນ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຖມ ຠວງ຺ຄ ຈລນໂຕເຍວ ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ’’ຕິ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕານໍ ອນຸກ຺ກເມນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈຫິ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ. ‘‘ໂທວາຣິໂກປມາ’’ຕິ ພຘິຣໂທວາຣິໂກປມາ. ‘‘ຄາມິລ຺ໂລປມາ’’ຕິ ຄາມທາຣໂກປມາ. ‘‘ອມ຺ໂພປມາ’’ຕິ ອມ຺ພປ຺ຜໂລປມາ. ອຎ຺ຎາປິ ອຸປມາ ອຕ຺ຖິ. ມກ຺ກຏສຸຕ຺ໂຕປມາ, ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ໂຕປມາ, ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘປມາ. ຕາສພ຺ພາປິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ວິປາກຸທ຺ຘາຣ ກຖາໂຕ ຄເຫຕພ຺ພາ. ‘‘ຍຕ຺ຖຫີ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ກຖໍ ຉ ຉກ຺ກ ໂຍຊນາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຈກ຺ຂຸ ວຕ຺ຖຸ ວຈນຎ຺ຈ, ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣ ວຈນຎ຺ຈ, ຣູປາ ຣມ຺ມຓ ວຈນຎ຺ຈ, ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓ ວຈນຎ຺ຈ, ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣ ວີຖິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓ ວີຖິ ວຈນຎ຺ຈ, ອຕິມຫນ຺ຕາ ຣມ຺ມຓ ວຈນຎ຺ຈາ,ຕິ ເອຕານິ ຉວຈນານິ. ເຕຫິ ຉຉກ຺ເກຫິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສໍ ວີຖິຍໍ ທສ຺ສິຕານິ. ເສສວີຖີສຸປິ ຍຖາລາຠໍ ທສ຺ສິຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ຉຉກ຺ກໂຍຊນາ ໂຫຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຕ຺ຕການີ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ເອກູນ ປຎ຺ຎາສ ປຣິມາເຓສູ’’ຕິ ເອກສ຺ສນິປ຺ຜນ຺ນ ຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ເອກປຎ຺ຎາສ ມຕ຺ເຕສຸ ຂຸທ຺ທກກ຺ຂເຓສຸ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓຎ຺ຈ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ເອກູນ ປຎ຺ຎາສ ມຕ຺ຕານິ ຐິຕິກ຺ຂຓານິ ສນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຂເຓສຸ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເອກູນ ປຎ຺ຎາສ ຈກ຺ຂຸ ປສາທາ ຈ ສນ຺ຕິ. ‘‘ກິສ຺ມິຎ຺ຈີ’’ຕິ ເຕສຸ ກຕຣສ຺ມິໍ ນາມ ຈກ຺ຂຸ ປສາເທ ນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ. ‘‘ເຕສຸ ປນາ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ‘‘ຍເທວ ເອກໍ ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣຓີຍໍ. ຕໍ ປນ ກຕມນ຺ຕິ. ອຕີຕ ຠວງ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຠວງ຺ຄ ຈລນກ຺ຂເຓ ລທ຺ຘຆຏນໍ ເອກໍ ຈກ຺ຂຸ. ຕໍ ປນ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ຠາວຎ຺ຈ ທ຺ວາຣຠາວຎ຺ຈ ສາເຘຕິ. ເສສວິຎ຺ຎາຓານໍ ທ຺ວາຣຠາວໍ ສາເຘຕີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາຣຫໍ’’ຕິ. ເອຕເທວ ເອຕໍ ເອວ ຈກ຺ຂຸ ກິຈ຺ຈ ສາຘນໍ ນາມ ໂຫຕິ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຖຸ ກິຈ຺ຈທ຺ວາຣ ກິຈ຺ຈານໍ ສາຘນໂຕ. ‘‘ຍໍ ມຊ຺ຌິມາຍຸກໍ’’ຕິ ມນ຺ທາຍຸກ ອມນ຺ທາຍຸການໍ ມຊ຺ເຌ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍໍ ມຊ຺ຌິມາຍຸກນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ກິຈ຺ຈ ສາຘນໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອິຕຣານິ ປນາ’’ຕິ ເອກູນ ປຎ຺ຎາສ ປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ຂຸ ປສາເທສູຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສຸ ເອກໍ ກິຈ຺ຈ ສາຘນໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານິ ອິຕຣານິ ອຏ຺ຐ ຈຕ຺ຕາລີສ ຈກ຺ຂູນິ ໂມຆວຕ຺ຖູນິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຣູປາ ຣມ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ລທ຺ຘ ຆຏ຺ຏນານມ຺ປິ ສຕໍ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຖຸ ກິຈ຺ຈທ຺ວາຣ ກິຈ຺ຈຣຫິຕຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ກຕມານິ ມນ຺ທາຍຸການິ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ຕານິ ປນາ’’ຕິອາທິໍ. ກິຈ຺ຈ ສາຘນໂຕ ປຸຣິມານິ ນາມ ອຕີຕ ຠວງ຺ຄໂຕ ປຸເຣ ເຕຣສສຸ ຠວງ຺ເຄສຸ ອາທິ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຂເຓ ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕ຺ຕຕິໍສ ຈກ຺ຂຸ ປສາທາ. ຕານິ ມນ຺ທາຍຸການີຕິ ວທນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ, ກິຈ຺ຈ ສາຘນໂຕ ອປ຺ປຕຣາຍຸກຕ຺ຕາ. ກິຈ຺ຈ ສາຘນໂຕ ປຈ຺ຉິມານິ ນາມ ອຕີຕ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຂເຓ ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເອກາທສ ຈກ຺ຂຸ ປສາທາ, ຕານິ ອມນ຺ທາຍຸການີຕິ ວທນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ, ກິຈ຺ຈ ສາຘນໂຕ ພຫຸຕຣາຍຸກຕ຺ຕາ. ຕທຸຠຍານິປິ ອຏ຺ຐ ຈຕ຺ຕາລີສ ມຕ຺ຕານິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ເຕຫິ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສ ມຕ຺ເຕຫິ. ‘‘ປຸຣິມຕຣານີ’’ຕິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ມນ຺ທາຍຸເກຫິ ປຸຣິມຕຣານິ. ຕານິ ຫິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຐິຕິ ຠາເວນ ອນຸປລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອິຘ ນ ຄຫິຕານິ. ‘‘ປຈ຺ຉິມຕຣານີ’’ຕິ ເອກາທສ ອມນ຺ທາຍຸເກຫິ ປຈ຺ຉິມຕຣານິ. ຕານິ ຈ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນານິປິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຐິຕິ ຠາເວນ ອນຸປລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອິຘ ນ ຄຫິຕານິ. ກສ຺ມາ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຐິຕິ ຠາເວນ ອນຸປລທ຺ຘານິ ຕທຸຠຍານິ ອິຘ ນ ຄຫິຕານີຕິ. ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຐິຕິ ຠາເວນ ຘຣມານານໍ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສ ມຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂູນໍ ມຊ຺ເຌ ເອວ ກຕມໍ ຈກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ກິຈ຺ຈ ທ຺ວາຣ ກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖູນິ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ເອວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣ ກິຈ຺ຈ ສາຘກຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຐິຕິ ຠາເວນ ອນຸປລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອິຘ ນ ຄຫິຕານີຕິ ຈ, ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຐິຕິ ຠາເວນ ຘຣມານານນ຺ຕິ ຈ, ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ເອຕ຺ຖ ສິຍາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ອິມາຍ ວີຖິຍາ’’ຕິ ອິມາຍ ອຕິມຫນ຺ຕາ ຣມ຺ມຓ ວີຖິຍາ. ‘‘ສມຸທາຍຄ຺ຄາຫິກາ’’ຕິ ຣູປາ ຣມ຺ມຓານໍ ສມູຫຄ຺ຄາຫິກາ. ‘‘ວຓ຺ຓສລ຺ລກ຺ຂຓາ’’ຕິ ວຓ຺ຓວວຕ຺ຖານິກາ. ‘‘ວຕ຺ຖຸຄ຺ຄາຫິກາ’’ຕິ ທພ຺ພ ສຓ຺ຐານຄ຺ຄາຫິກາ. ‘‘ນາມຄ຺ຄາຫິກາ’’ຕິ ນາມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຄ຺ຄາຫິກາ. ‘‘ອລາຕຈກ຺ກສ຺ສ ຄາຫິກາ ວິຍາ’’ຕິ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາເຣ ເອໂກ ອລາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຠມຕິ. ອຎ຺ໂຎ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈກ຺ກໍ ວິຍ ມຎ຺ຎຕິ. ຕຕ຺ຖ ອລາຕສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປໍ ອາຣພ຺ຠ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣ ວີຖິໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມໂນທ຺ວາຣ ວີຖິໂຍ ປນ ປຸຣິມ ປຸຣິມາຫິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣ ວີຖີຫິ ຄຫິຕານິ ອຕີຕ ຣູປານິ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ສຓ຺ຐານຎ຺ຈ ສນ຺ຕຕິຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕທາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ກໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ອຍໍ ສມຸທາຍຄ຺ຄາຫິກາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ຕທາຣມ຺ມຓຸປ຺ປາໂທ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິ ຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ. ຈິຕ຺ຕານີຕິ ຈ ນານາຣມ຺ມຓານີຕິ ຈ ກມ຺ມປທານິ. ອວເສເສ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ. ‘‘ສງ຺ຄຫ ກາເຣນາ’’ຕິ ໂປຣາຓ ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ເອກໂຕ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘໂຆສຕ຺ເຖເຣນ ກຕາ ສພ຺ພາ ອຏ຺ຐກຖາໂຍ ສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາ ນາມ. ໂສ ຈ ສງ຺ຄຫ ກາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອິຘ ປີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖ ສງ຺ຄເຫປິ. ‘‘ເຖເຣນາ’’ຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖເຣນ. ‘‘ເອກມ຺ປິ ອິຈ຺ຉຕິ ເຍວາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣີ’’ຕິອາທີສຸ ຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ປຎ຺ຈວາ ຉວາຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ຊວນມ຺ປິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຘານ ກ຺ຣິຍາຍາ’’ຕິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ປທສ຺ສ ປຣໂຕ ‘ຍໍ ປວຕ຺ຕຕີ’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຘານ ກ຺ຣິຍາປທໍ ອຕ຺ຖິ. ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກ຺ຣິຍາປເທນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກຕ຺ຖຈິ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ກຕ຺ຖຈິ ສທ຺ທຄນ຺ເຖສຸ ວຸຕ຺ຕາ. ອປິ ຈ, ເຫຕຸມ຺ຫິ ຕ຺ວາປຈ຺ຈໂຍ ລກ຺ຂເຓ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຈ ມານນ຺ຕ ປຈ຺ຈຍາ ໂຊຕນີຍຏ຺ເຐນ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ວຈນີຍຏ຺ເຐນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ປກຕິ ນິຍາເມນາ’’ຕິ ເອເຕນ ປຈ຺ຈຍ ວິເສເສສຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ປຎ຺ຈວາ ຉວາ ຊວນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖປນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ’’ຕິ ວາສທ຺ທຕ຺ເຖ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖ ສມາສປທນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ອາເສວນຕາ’’ຕິ ອາເສວນ ປຈ຺ຈຍຕາວາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຕາວາ. ‘‘ອາວຊ຺ຊນາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນ ກິຈ຺ຈໍ ອາວຊ຺ຊນມ຺ປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິຘປິ ອາຣມ຺ມຓ ທຸພ຺ພລຕາຍ ຈຕຸປ຺ປຎ຺ຈ ຊວນຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອິຈ຺ຉິ ຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິຘ ປີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຣິຕ຺ຕາ ຣມ຺ມຓ ວາເຣປິ. ຕິໂວຏ຺ຐພ຺ພນິກາ ປຎ຺ຈ ປຣິຕ຺ຕາ ຣມ຺ມຓ ວີຖິໂຍຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອິຕຣານີ’’ຕິ ປຣິຕ຺ຕ ມຫນ຺ຕາຕິ ມຫນ຺ຕາ ຣມ຺ມຓານິ. ‘‘ອຸຠຍຖາປີ’’ຕິ ອາປາຕາ ຄມນ ວເສນປິ ອາຣມ຺ມຓ ກຣຓ ວເສນປິ. ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສ.

໑໓໗. ‘‘ມໂນທ຺ວາເຣ ປນາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ປຣິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ ປີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕ ຜສ຺ສາທໂຍ ອປ຺ປຕຣກ຺ຂຓາປິ. ‘‘ອຕີຕານາຄຕາ ປີ’’ຕິ ອຕີຕານາຄຕ ຘມ຺ມາປິ. ‘‘ຆຏ຺ຏເນນາ’’ຕິ ຣູປາທີນໍ ຆຏ຺ຏເນນ. ‘‘ຍຕ຺ຖາ’’ຕິ ຍສ຺ມິໍ ຠວງ຺ເຄ. ‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາຣານຸ ພນ຺ຘກໍ’’ຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣ ວີຖິ ອນຸຄຕໍ. ອຕີຕໍ ອາລມ຺ພຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ ເຍວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຍຖາປາຕາ ຄຕເມວາ’’ຕິ ປກຕິຍາ ອາປາຕາ ຄຕປ຺ປກາຣເມວ. ‘‘ຕຖາ ຕຖາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐ ສມ຺ພນ຺ຘາທິນາ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ. ‘‘ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ທິສ຺ວາ’’ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຕຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ອນຸມາເນນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ເອວເມວ ຠວິຕ຺ຖ, ຠວິສ຺ສຕິ, ຠວຕີຕິ ອນຸມານຎ຺ຎາເຓນ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ. ຕໍ ສທິສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ປຣສ຺ສ ສທ຺ທຫນາ’’ຕິ ປຣວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຍຖາ ອຍໍ ວທຕິ, ຕເຖ ເວຕນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນາ. ‘‘ທິຏ຺ຐິ’’ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓໍ ວາ ລທ຺ຘິ ວາ. ‘‘ນິຊ຺ຌານໍ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ໂອໂລກນໍ. ‘‘ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ຂມນໍ ສຫນໍ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອຄມນໍ. ທິຏ຺ຐິຍາ ນິຊ຺ຌານໍ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານໍ. ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານສ຺ສ ຂນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິ. ‘‘ເສສໍ’’ຕິ ນານາກມ຺ມ ພເລນາຕິອາທິກໍ. ‘‘ເທວໂຕ ປສໍຫາຣວເສນາ’’ຕິ ເທວຕາ ກທາຈິ ເກສຎ຺ຈິ ສຸປິນນ຺ເຕ ນານາຣມ຺ມຓານິ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ເອວໍ ເທວໂຕ ປສໍຫາຣ ວເສນາປິ. ອນຸໂພໂຘ ນາມ ໂລກິຍຎ຺ຎາຓ ວເສນ ຈຕຸສ຺ສຈ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອນຸພຸຊ຺ຌນໍ. ປຏິເວໂຘ ນາມ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຎາຓ ກິຈ຺ຈໍ. ອນນ຺ຕ ຣູປ ນິສ຺ສຍ ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓນ ປກຕູ ປນິສ຺ສຍ ປຈ຺ຈຍມ຺ປິ ອຸປລກ຺ເຂຕິ. ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕານສ຺ສ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອນນ຺ຕ ຣູປ ນິສ຺ສຍ ປຈ຺ຈຍສຕ຺ຕິ ນາມ ອນນ຺ຕຣ ປຣມ຺ປຣ ວິປ຺ຜຣຓວເສນ ມຫາຄຕິກາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນນ຺ຕ ຣູປ ນິສ຺ສຍ ປຈ຺ຈຍານຸ ຠາໂວຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ສກິໍ ປີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ອາເສວິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຉາ ອປ຺ປມຸສ຺ສມານໍ ກຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເສວນໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອາເສວນໍ ນາມ. ນ ເກວລໍ ປຸຣິມ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕານສ຺ສ ໂສ ອຸປນິສ຺ສຍ ປຈ຺ຈຍານຸຠາໂວ ເອວ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ ໂຫຕິ. ປກຕິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຈິຕ຺ຕ ຠາວ ສງ຺ຂາຕໍ ຈິນ຺ຕນາ ກິຈ຺ຈມ຺ປິ ມຫາວິປ຺ຜາຣໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ນາມາ’’ຕິອາທິວຸຕ຺ຕໍ. ກຖໍ ມຫາວິປ຺ຜາຣໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກິຎ຺ຈິ ນິມິຕ຺ຕໍ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ກິຎ຺ຈິ ນິມິຕ຺ຕໍ’’ຕິ ທິຏ຺ຐາທີສຸ ນານາ ຣມ຺ມເຓສຸ ກິຎ຺ຈິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ທິຏ຺ຐາທິກໍ ອາຣມ຺ມຓ ນິມິຕ຺ຕໍ. ‘‘ເຕຫິ ຈກາຣເຓຫີ’’ຕິ ເຕຫິ ກຕ຺ຕຸຠູເຕຫິ ທິຏ຺ຐາທີຫິ ກາຣເຓຫິ. ‘‘ໂຈທີຍມານໍ’’ຕິ ປໂຍຊີຍມານໍ. ‘‘ອຊ຺ຌາສຍ ຍຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ຠວງ຺ຄ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ອວິຠູຕໍ ໂຫຕິ. ຠວງ຺ຄໍ ຈາເລຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນໍ ນິໂຍເຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ລທ຺ຘ ປຈ຺ຈເຍສູ’’ຕິ ອາໂລກາທິວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐາທິວເສນ ວາ ລທ຺ຘ ປຈ຺ຈຍວນ຺ເຕສຸ. ຕທຠິນິນ຺ນາກາໂຣ ນາມ ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຠິມຸຂໍ ນິນ຺ນາກາໂຣ. ເຕນ ອາກາເຣນ ປວຕ຺ໂຕ ມນສິກາໂຣ. ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ. ເອເຕຫິ ວຈເນຫິ ສຸທ຺ຘມໂນທ຺ວາເຣ ອາຣມ຺ມຓານໍ ອປາຕາຄມນຎ຺ຈ ຠວງ຺ຄ ຈລນຎ຺ຈ ນ ເກວລໍ ລທ຺ຘ ປຈ຺ຈຍານໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ວເສເນວ ໂຫຕິ. ຕາທິເສນ ປນ ມນສິກາເຣນ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຍຎ຺ຈ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕ ຈິນ຺ຕນາ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນາປິ ໂຫຕີຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕເຣ ອຠິນິນ຺ນາກາໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ກສ຺ມາ, ອຠາວິຕ ຈິຕ຺ຕານໍ ປມາທ ພຫຸລານໍ ຊນານໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ຠາວນາ ມນສິກາເຣ ກຣີຍມາເນປິ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕານສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ນານາຣມ຺ມເຓສຸ ອຠິນິນ຺ນາກາຣສ຺ສ ສນ຺ທິສ຺ສນໂຕຕິ. ‘‘ຍຖາ ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິ ຍຖາ ເອຕ຺ຖ ມໂນທ຺ວາເຣ ຣູປາຣູປ ສຕ຺ຕານໍ ວິຠູຕາ ຣມ຺ມເຓປິ ຕທາ ຣມ຺ມຓຸປ຺ປາໂທ ນຕ຺ຖິ, ເອວນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຎາຓວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວາໂຣປິ ອາຄໂຕ. ຍຖາຫ ສຸປິເນເນວ ທິຏ຺ຐໍ ວິຍ ເມ, ສຸຕໍ ວິຍ ເມຕິ ກຖນກາເລປິ ອພ຺ຍາກໂຕ ເຍວາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ອພ຺ຍາກໂຕ ເຍວາ’’ຕິ ສຸປິນນ຺ເຕ ມໂນທ຺ວາເຣ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ວເສນ ອພ຺ຍາກໂຕເຍວ. ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄປາໂຕ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຍໍ ປນ ວາໂຣ ທິຏ຺ຐໍ ວິຍ ເມ, ສຸຕໍ ວິຍ ເມ ຕິອາທີນິ ວທນກາເລ ລພ຺ຠຕີຕິ. ຕໍ ປນ ປຎ຺ຈ ທ຺ວາເຣ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂສປິ ອິຘ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເຍວາ’’ຕິ ໂສປິ ວາໂຣ ອິມສ຺ມິໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ‘‘ຠວງ຺ເຄ ຈລິເຕ ນິວຕ຺ຕນກວາຣານໍ’’ຕິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠວງ຺ຄ ຈລນມຕ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕານິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄປາຕວເສນ ນິວຕ຺ຕນການໍ ໂມຆວາຣານໍ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ປມາຓໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິເຍວ. ອຖ ອິມສ຺ມິໍວາເຣ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ວີຖິ ສງ຺ຄເຫ ໂສ ວາໂຣ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ເຈ. ວຕ຺ຕພ຺ໂພເຍວ. ກສ຺ມາ, ຉຘາ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຉກ຺ເກ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິສເຍ ຈ ອາປາຕາຄເຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິ. ເອເກກສ຺ມິໍ ອນຸພນ຺ຘກວາເຣ. ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓ ວາຣາທໂຍ’’ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓ ວາໂຣ ຊວນວາໂຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນ ວາໂຣ ໂມຆວາໂຣ. ເຕສຸ ປນ ຕທາ ຣມ຺ມຓວາໂຣ ວຕ຺ຖຸຄ຺ຄຫເຓ ຈ ນາມຄ຺ຄຫເຓ ຈ ນ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ຫິ ສຓ຺ຐານ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ນາມໍ’’ຕິ ນາມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ນ ຈ ຕທາ ຣມ຺ມຓໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາຣຫໍ’’ຕິ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ເຕສຸ ທິຏ຺ຐວາຣາທີສຸ ຉສຸ ວາເຣສຸ. ເອຕຣຫິ ປນ ເກຈິ ອາຈຣິຍາຕິ ປາຐເສໂສ. ‘‘ອຕີຕ ຠວງ຺ຄ ວເສນາ’’ຕິ ເອກໍ ຠວງ຺ຄໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອາປາຕາ ຄເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ເອໂກ ວາໂຣ, ທ຺ເວ ຠວງ຺ຄານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອາປາຕາ ຄເຕ ເອໂກຕິອາທິນາ ອຕີຕ ຠວງ຺ຄ ເຠທວເສນ. ‘‘ຕທາ ຣມ຺ມຓ ວເສນາ’’ຕິ ຕທາ ຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນ ວາໂຣຕິ ເອວໍ ຕທາ ຣມ຺ມຓ ວເສນ. ກປ຺ເປນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ, ວິທຫນ຺ຕິ ວາ. ‘‘ຂຓ ວເສນ ພລວທຸພ຺ພລຕາ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ ຍຖາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອຕິມຫນ຺ຕາ ຣມ຺ມເຓສຸປິ ອາຣມ຺ມຓ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາທໍ ປຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓມຕ຺ເຕ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຕໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເອກ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໍ ປນ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ພລວນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຕໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ມຫນ຺ຕາ ຣມ຺ມຓາທີສຸ ປນ ທ຺ວິ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກມຕ຺ເຕ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕີຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ນ ຕຖາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາຣມ຺ມຓານໍ ຂຓ ວເສນ ພລວທຸພ຺ພລຕາ ສມ຺ຠໂວ ອຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ຕທາ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕທາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ.

‘‘ເອຕ຺ຖ ສິຍາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ສິຍາ’’ຕິ ເກສຎ຺ຈິ ວິຈາຣຓາ ສິຍາ. ເອກໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ອສ຺ສາຕິ ເອກາວຊ຺ຊນາ. ‘‘ວີຖີ’’ຕິ ວີຖິຈິຕ຺ຕປ຺ປພນ຺ໂຘ. ເອກາວຊ຺ຊນາ ຈ ສາ ວີຖິ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ອາວຊ຺ຊນໍ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ ຈິຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວາ ອາວຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ຊວເນນາ’’ຕິ ເຕນ ເຕນ ຊວເນນ ສຫຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊຕິ ກິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຈເນ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ຕາວ ອາວຊ຺ຊນຎ຺ຈ ຊວນານິ ຈາຕິ ອຘິກາໂຣ. ‘‘ຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ’’ຕິ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ເອວມ຺ປິ ຠິນ຺ນເມວາ’’ຕິ ຊວນານໍ ຘມ຺ມໂຕ ຠິນ຺ນເມວ. ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິນິຈ຺ຉິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ປິ ຊວນານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອທ຺ຘາວເສນ ຄຫິຕໍ’’ຕິ ອທ຺ຘາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ ວເສນ ຄຫິຕໍ. ‘‘ສນ຺ຕຕິວເສນ ຄຫິຕໍ’’ຕິ ສນ຺ຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ຄຫິຕໍ. ອາຈຣິຍານນ຺ທມເຕ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນ ຊວນານໍ. ຈິຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມໂຕ ອຠິນ຺ນໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ກາລໂຕ ອຠິນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍ ອຕີໂຕ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຂຓ ວເສນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິ ວເສນ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ, ເອກາວຊ຺ຊນ ວີຖິຍຎ຺ຫິ ສພ຺ພານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິ ວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

໑໓໘. ອປ຺ປນາວາເຣ. ‘‘ອປ຺ປນາ ຊວນໍ’’ຕິ ກມ຺ມປທໍ. ‘‘ຕທາ ຣມ຺ມຓໍ’’ຕິ ກຕ຺ຕຸປທໍ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍ ສມຕາທີຫີ’’ຕິ ສທ຺ຘາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຕິ ວຕ຺ຕນວເສນ ສມຕາທີຫິ. ‘‘ປຣິໂຕ’’ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ. ‘‘ອຸເປຈ຺ຈາ’’ຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ. ອປ຺ປນໍ ວຫິຕຸໍ ຊເນຕຸໍ ສມຕ຺ຖ ຠາໂວ ອປ຺ປນາວຫສມຕ຺ຖຠາໂວ. ‘‘ຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ຍສ຺ສ ອຸປຈາຣ ຊວນສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໂຕ. ‘‘ອຈິຣໍ ກາລໍ’’ຕິ ອຈິເຣກາເລ. ປຣິຕ຺ຕ ຊາຕິກາ ນາມ ກາມາວຈຣຊາຕິ. ‘‘ໂຄຕ຺ຕໍ’’ຕິ ກມ຺ມກຕ຺ຕຸ ປທໍ. ‘‘ອຠິຠຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ ຠາວນາ ພເລນ ອຠິຠຸຍ຺ຍມານໍ ໂຫຕິ. ອຠິມທ຺ທີຍມານໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອຠິຠວນສ຺ສ ສິຂາປຕ຺ຕ ທສ຺ສນໍ. ຍາວ ຕໍ ໂຄຕ຺ຕໍ ເຉທໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕາວ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ, ມທ຺ທີຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຄຕ຺ຕໍ ອຠິຠວຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ປຎ຺ຈມໍ’’ຕິ ປຎ຺ຈເມ ຈິຕ຺ຕວາເຣ. ‘‘ຕທາຫິ ຊວນໍ ປຕິຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ປກຕິຍາ ຊວນປ຺ປວຕ຺ຕິນາມ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸ ປຣໂມ ໂຫຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ມຸທ຺ຘປຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຕິຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈມວາເຣ ຊວນໍ ປຕິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ທຸຕີເຍນາ’’ຕິ ທຸຕີເຍນ ເອວ ສທ຺ເທນ. ‘‘ທຸຕີຍໍ’’ຕິ ທຸຕີເຍ ຈິຕ຺ຕວາເຣ. ຕທາ ອນຸໂລມໍ ປຖມຊວນໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອລທ຺ຘາ ເສວນໍ ອນຸໂລມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອເຕເນວາ’’ຕິ ເອເຕນ ເອວ ສທ຺ທ ທ຺ວເຍ ເນວ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ປນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ. ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຸໂລມານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຉຏ຺ຐໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕມໍ ຜລນ຺ຕິ. ‘‘ອິຕຣຏ຺ຐກຖາສູ’’ຕິ ວິນຍຏ຺ຐ ກຖາທີສຸ. ‘‘ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຎ຺ຈມໍ ໂຄຕ຺ຣ ຠຸປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ອາທິມ຺ຫິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣສ຺ມິໍຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ນິຣຸທ຺ເຘຕິ ປທໍ ອວສ຺ສໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິຣຸທ຺ເຘ ອນນ຺ຕຣເມວາຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ’’ຕິ. ອນນ຺ຕຣ ສທ຺ທສ຺ສ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ສມ຺ພນ຺ຘາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ຕເມວປທໍ ວິຠຕ຺ຕິ ປຣິຓາເມນ ອຘິກຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ລທ຺ຘເມວາ’’ຕິ. ‘‘ວສິຠູຕາປີ’’ຕິ ວສິຠູຕາປິ ສມານາ. ‘‘ເອກວາຣໍ ຊວິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ໂລກິຍປ຺ປນາວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣ ອປ຺ປນາປນ ສຕ຺ຕມມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ. ມູລຏີກາ ປາເຐ ‘‘ຠູມນ຺ຕຣປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ຈິຕ຺ຕໍ ກາມຠູມິ ໂຫຕິ. ອປ຺ປນາປນ ມຫຄ຺ຄຕຠູມິ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠູມິ ວາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຠູມນ຺ຕຣປຕ຺ຕິຍາ. ‘‘ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣ ລທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ວີຖິຍໍ ຜລຊວນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖຫິ ປຸຣິມານິ ອນຸໂລມ ຊວນານິ ສງ຺ຂາຣາ ຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຜລຊວນໍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ. ອິທຎ຺ຈ ກາຣຓມຕ຺ຕເມວ. ຍຖາວຸຕ຺ຕ ເລຑ຺ຑຸປມາ ເອວ ອິຘ ຍຸຕ຺ຕຣູປາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ນ ໂຂ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ອນທ຺ຘນີຍາ’’ຕິ ອທ຺ຘານໍ ທີຆກາລໍ ນຂ ມນ຺ຕີຕິ ອນທ຺ຘນີຍາ. ອສາຣາ. ອສາຣຕ຺ຕາ ເອວ ສີຆຕຣໍ ຣຸຫນ຺ຕິ. ສີຆຕຣໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສາຣວນ຺ຕາ ປນ ສາເຣນ ສຫ ວຑ຺ຒມານຕ຺ຕາ ສີຆຕຣໍ ນຣຸຫນ຺ຕິ. ສີຆຕຣໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ນາ ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກວສ຺ສຊີວິໂນ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເອວເມວາ’’ຕິອາທີສຸ ‘‘ປຕິຕຊວເນສູ’’ຕິ ປຎ຺ຈມ ຉຏ຺ຐ ສຕ຺ຕມ ຊວເນສຸ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ສຸປກ຺ກສາລິຠຕ຺ຕ ສທິສານີ’’ຕິ ຍຖາ ສາລິຠຕ຺ຕານິ ສຸປກ຺ກຕ຺ຕາ ເອວ ມຸທຸຕຣານິ ຫຸຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລານິ ອຈິຣຏ຺ຐິຕິການິ. ຕສ຺ມິໍ ທິວເສປິ ປູຕິຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ອປ຺ປນາ ຊວນານິ. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ທຸວິຘສ຺ສ ນິຍມສ຺ສາ’’ຕິ ຊວນນິຍມສ຺ສ ຈ ກາລນິຍມສ຺ສ ຈ. ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈຍ ຠາວິໂນ’’ຕິ ສຕ຺ຕມ ຊວນ ເຈຕນາ ອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕທນນ຺ຕເຣ ປວຕ຺ຕໍ ວິປາກ ສນ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕເມວ ຈ ອວສາເນ ຈຸຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຠວນ຺ຕເຣ ປຏິສນ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈໂຍ. ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈຍ ຠາເວນ ອວສ຺ສໍ ຠວິສ຺ສມານສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຈ ກາຣຓ ມຕ຺ຕເມວ. ມຫາຏີກາວຈນໍ ປນ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພ ຣູປນ຺ຕິ ນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ‘‘ນິຣນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕານໍ’’ຕິ ອາທີສຸ. ຠິນ຺ນາ ອສທິສາ ເວທນາ ເຍສໍ ຕານິ ຠິນ຺ນເວທນານິ. ‘‘ອາເສວນ ປຈ຺ຈນີການໍ’’ຕິ ອາເສວນ ປຈ຺ຈຍປ຺ປຏິ ປກ຺ຂານໍ. ອຠິນ຺ນາ ເວທນາ ເຍສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ກ຺ຣິຍຊວນານນ຺ຕຣໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ວີຖິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເສສເມຕ຺ຖສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

໑໓໙. ‘‘ສພ຺ພຖາ ປີ’’ຕິອາທີສຸ. ໂລເກ ມຊ຺ຌິມເກ ຫິ ມຫາຊເນຫິ ອິຈ຺ຉິຕມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຕິອຸກ຺ກຏ຺ເຐຫິ ມນ຺ຘາຕຸ ຣາຊາທີຫິ ອິຈ຺ຉິຕໍ ນ ໂຫຕິ. ຕຖາ ເຕຫິ ມຫາຊເນຫິ ອນິຈ຺ຉິຕມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຕິທຸຄ຺ຄເຕຫິ ປຈ຺ຈນ຺ຕ ວາສີຫິ ອິຈ຺ຉິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓານໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐ ວວຕ຺ຖານໍ ປຕ຺ວາ ອຕິອຸກ຺ກຏ຺ເຐຫິ ຈ ອຕິທຸຄ຺ຄເຕຫິ ຈ ວວຕ຺ຖານໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຊ຺ຌິມເກຫິ ເອວ ວວຕ຺ຖານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ’’ຕິ ກຕ຺ຕຸປທໍ. ‘‘ວິປາກຈິຕ຺ຕໍ’’ຕິ ກມ຺ມປທໍ. ‘‘ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ. ‘‘ກິສ຺ມິຎ຺ຈີ’’ຕິ ກສ຺ມິໍຈິ ເອກສ຺ມິໍ ປຸປ຺ເຜ. ‘‘ເຕນ ວາ’’ຕິ ເຕນ ວາ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ເສນ ວຕ຺ເຖນ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

‘‘ເວທນານິຍໂມປນາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ອາທາເສ ມຸຂນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍາ’’ຕິ ຍຖາ ອາທາເສ ມຸຂ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ຈລນ ຈວນາທິໂຍໂຄ ນານາວຓ຺ຓໂຍໂຄ ຈ ຍຖາມຸຂເມວ ສິທ຺ໂຘ. ຕຖາ ວິປາການໍ. ເວທນາ ໂຍໂຄ ປນ ຍຖາຣມ຺ມຓເມວ ສິທ຺ໂຘຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເວທນາໂຍໂຄ’’ຕິ ນານາເວທນາໂຍໂຄ. ‘‘ກປ຺ເປຕ຺ວາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ. ‘‘ປກປ຺ເປຕ຺ວາ’’ຕິ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ວິປາການໍ ເອວ ຍຖາຣມ຺ມຓໍ ເວທນາ ໂຍໂຄ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ອຍຎ຺ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປີ’’ຕິ ປຏ຺ຐານ ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ. ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓ ວເສນາ’’ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປາຐເສໂສ. ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສ ສນ຺ຕີຣເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາວິປາກ ໂສມນສ຺ສານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປກຕິ ນີຫາເຣນາ’’ຕິ ປກຕິຍາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ປວຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ປາຬິປາເຐ. ຠາວິຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ເຍນາຕິ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ‘‘ມນາປໍ’’ຕິ ມໂນຣມ຺ມໍ. ‘‘ອມນາປໍ’’ຕິ ອມໂນຣມ຺ມໍ. ວິຫເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ສເຈ ກງ຺ຂຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ປຏິກູເລ’’ຕິ ອມນາເປ. ‘‘ອປ຺ປຏິກູລ ສຎ຺ຎີ’’ຕິ ມນາປສຎ຺ຎີ. ເອວໍ ເສເສສຸ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ຂີຓາສວານໍ. ປາຬິປາເຐ. ‘‘ສຸມໂນ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສິໂຕ. ‘‘ທຸມ຺ມໂນ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສິໂຕ. ປາຬິປາເຐ. ‘‘ເມຕ຺ຕາຍວາ ຜຣຕີ’’ຕິ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອເວໂຣໂຫຕູຕິອາທິນາ ເມຕ຺ຕາຈິຕ຺ເຕນ ວາ ຜຣຕິ. ‘‘ຘາຕຸໂສ ອຸປສໍຫຣຕີ’’ຕິ ຍຖາ ມ ມ ກາໂຍປິ ຈຕຸຘາຕຸ ສມຸສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກາປິ ຘາຕຸ ນາມ ປຏິກູລາ ວາ ອປ຺ປຏິກູລາ ວາ ນ ໂຫຕິ. ເກວລໍ ຕຸຈ຺ຉ ສຸຎ຺ຎ ສຠາວມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ອິມສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍປີຕິອາທິນາ ຘາຕຸ ໂສ ອຸປສໍຫຣຕິ. ‘‘ອສຸຠາຍ ວາ’’ຕິ ອສຸຠ ຠາວນາຍ ວາ. ອສຸຠ ຠາວນາ ຈິຕ຺ເຕນ ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອສຸຠາຍາ’’ຕິ ວາ ຕສ຺ສ ອສຸຠຠາວຕ຺ຖາຍ. ເທວນາຏກາ ເທວຈ຺ຉຣາ ນາມ. ກຸຖິຕານິ ກຸຏ຺ຐານິ ເຍສໍ ຕານິ ກຸຖິຕ ກຸຏ຺ຐານິ. ‘‘ສຣີຣານີ’’ຕິ ກາຍງ຺ຄານິ. ກຸຖິຕ ກຸຏ຺ຐານິ ສຣີຣານິ ຍສ຺ສ ໂສ ກຸຖິຕກຸຏ຺ຐສຣີໂຣ. ‘‘ກຸຖິຕານີ’’ຕິ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣຓານິ. ເວທນາ ຍຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕິ ອປເຣ ວທນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ອານິສໍສ ທສ຺ສເນນາ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ’’ຕິ ວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍໍ. ‘‘ພຸທ຺ຘສຸພຸທ຺ຘຕາ ທສ຺ສເນນາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຖຸຠູຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຸພຸທ຺ຘຕາ ທສ຺ສເນນ. ‘‘ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສເນນາ’’ຕິ ມຍໍ ປນ ເອວຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຕ຺ຕາມ຺ຫາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສເນນ. ‘‘ອຏ຺ຐິກງ຺ກລິກເປຕຣູເປ’’ຕິ ນິມ຺ມໍ ສໂລຫິເຕ ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ຊເປຕສຣີເຣ. ‘‘ກຸຏ຺ຐິໂນ’’ຕິ ກຸຏ຺ຐສຣີຣສ຺ສ. ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ’’ຕິ ຘມ຺ມປທ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ອຕິ ອິຏ຺ເຐ ເທວຈ຺ຉຣ ວຓ຺ຓາທິເກ. ອຕິ ອນິຏ຺ເຐ ກຸຖິຕກຸຏ຺ຐສຣີຣາທິເກ. ‘‘ວຕ຺ຖຸ ຠູໂຕ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານ ຠູໂຕ. ‘‘ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ’’ຕິ ກຕ຺ຕຸ ອຕ຺ເຖສາມິວຈນໍ. ‘‘ຕທຸຠຍໍ ປີ’’ຕິ ອຸຠຍໍ ຕໍ ຄຫຓໍປິ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ເຕສໍ ໂລກິຍ ມຫາຊນານໍ. ‘‘ວິປລ຺ລາສວເສເນວ ໂຫຕີ’’ຕິ ເທວຈ຺ຉຣວຓ຺ຓາທີສຸ ອຕິອິຏ຺ເຐສຸ ອຕິອິຏ຺ຐາກາຣໂຕ ຄຫຓມ຺ປິ ວິປລ຺ລາສ ວເສເນວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ເທວຈ຺ຉຣ ວຓ຺ຓາທີສຸ ອຕິ ອິຏ຺ຐ ສຎ຺ຎາຍ ວິປລ຺ລາສ ສຎ຺ຎາຠາວໂຕ.

ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ປວຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ອຏ຺ຐກຖາຘິປ຺ປາເຍ ຐຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐກຖາຄາຣເວນ’’ຕໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພ ເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອຍຸຕ຺ຕເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສນໂຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖປິ. ‘‘ຘມ຺ມ ຈກ຺ຂຸຣຫິຕາ’’ຕິ ຘມ຺ມ ວວຕ຺ຖານຎ຺ຎາຓ ຈກ຺ຂຸ ຣຫິຕາ. ‘‘ກຸສລາກຸສລານິ ເຍວາ’’ຕິ ເຕສໍ ຘມ຺ມ ຈກ຺ຂຸ ຣຫິຕານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ກຸສລາກຸສລານິເຍວ. ຄາຖາຍໍ. ‘‘ຣູປາ’’ຕິ ຣູປໂຕ ນປ຺ປເວຘນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສທ຺ທາ’’ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວນໂຍ. ນປ຺ປເວຘນ຺ຕີຕິ ຈ ນ ຈລນ຺ຕິ, ນ ກມ຺ປນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຖາ ອຸເປກ຺ຂາ ກ຺ຣິຍຊວນານນ຺ຕຣມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ໂສມນສ຺ສຸ ເປກ຺ຂາເວທນາ ຍຸຕ຺ຕານິ ເອວ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ມູລຏີກາປາເຐ. ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓຕາ’’ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓຕາຍ ຕທາຣມ຺ມຓຠາເວນ. ‘‘ກຕ຺ຖຈີ’’ຕິ ກຕ຺ຖຈິ ອຠິຘມ຺ມ ປາຬິຍໍ. ‘‘ວິຊ຺ຊມາເນ ຈ ຕສ຺ມິໍ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກ຺ຣິຍຊວນານຸ ພນ຺ຘເກ ຕທາ ຣມ຺ມເຓ ວິຊ຺ຊມາເນ ສຕິ. ເອຕໍ ຠວງ຺ຄຎ຺ຈ ນາມ ອນຸພນ຺ຘຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນທີໂສໂຕ ປຏິໂສຕຄາມິນາວໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ ວິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສວິປ຺ຜາຣິກໍ ເອວຊວນໍ’’ຕິ ກິເລສ ຘມ຺ມານໍ ວິປລ຺ລາສ ຘມ຺ມານຎ຺ຈ ວເສນ ຂຓມຕ຺ເຕປິ ອເນກສເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ວິວິຘາກາເຣນ ຜຣຓເວຄສຫິຕໍ ກຸສລາກຸສລ ຊວນເມວ ອນຸພນ຺ຘຕີຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ນ ປນ ກ຺ຣິຍຊວນໍ ອນຸພນ຺ຘຕີຕິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຉຬງ຺ຄຸ ເປກ຺ຂາວໂຕ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ, ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕີ-ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາຍ ຉ ທ຺ວາຣິກວເສນ ຉຬງ຺ຄ ສມນ຺ນາຄຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ. ວຕ຺ຕນໍ ວຸຕ຺ຕິ. ສນ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕິ ອສ຺ສາຕິ ສນ຺ຕ ວຸຕ຺ຕິ. ຕໍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ປຏ຺ຐາເນ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຍທິ ເຈຕໍ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເອຕໍ’’ຕິ ກ຺ຣິຍາ ພ຺ຍາກເຕຕິອາທິກໍ ເອຕໍ ວຈນໍ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ. ‘‘ເອວມາທິນາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ອຸຕ຺ຕຣໍ’’ຕິ ປຣິຫາຣໍ. ‘‘ວິປສ຺ສນາຈາຣ ວເສນາ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາ ປວຕ຺ຕິ ວເສນ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສ ໂທມນສ຺ສານໍ. ‘‘ອິຕຣີຕຣານນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈຍຕາ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຖເຣນາ’’ຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖເຣນ. ສພ຺ພານິ ຕທາ ຣມ຺ມຓານິ, ສພ຺ພານິ ຠວງ຺ຄານິ ຈ. ‘‘ສມຸທາ ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິຣກາລໍ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕານິຫີ’’ຕິອາທິນາ ເຕສໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຊວນານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓານໍ ອນິຍມໂຕ ປວຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຍຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ສມ຺ຠວຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ຠໂວ. ຕທາ ຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ ຕທາ ຣມ຺ມຓ ສມ຺ຠໂວ. ອຖວາ, ສມ຺ຠວນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ສມ຺ຠໂວຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ອຕ຺ເຖ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕທາ ຣມ຺ມຓ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເຍສໍ ປນາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ເຍສໍ’’ຕິ ເຍສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ. ‘‘ອິຕຣານີ’’ຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ສນ຺ຕີຣຓ ທ຺ວຍໂຕ ອຎ຺ຎານິ. ‘‘ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍສຕິ, ກສ຺ມາ ເຖເຣນ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ປນ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຍຠູຍ຺ຍ ນິຍມໂສເຕ ປຕິຕຕ຺ຕາ ນ ວຸຕ຺ຕານິ. ນ ປນ ອລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ ສນ຺ຕີຣຓ ທ຺ວຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກ ຠວງ຺ຄຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ ອຖສ຺ສ ຍທາ ໂສມນສ຺ສ ສຫຄຕປ຺ປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ປວຕ຺ເຕ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປມາເທນ ປຣິຫີນຊ຺ຌານສ຺ສ ປຓີຕ ຘມ຺ໂມ ເມ ນຏ຺ໂຐຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ວິປ຺ປຏິສາຣິ ວເສນ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ກິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສມນສ຺ສານນ຺ຕຣຎ຺ຫິ ໂທມນສ຺ສໍ, ໂທມນສ຺ສານນ຺ຕຣຎ຺ຈ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏ຺ຐາເນ ປຏິສິທ຺ຘໍ. ມຫຄ຺ຄຕ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາ ຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ປຏິສິທ຺ຘນ຺ຕິ. ກຸສລ ວິປາກາວາ ອກຸສລວິປາກາວາ ອຸເປກ຺ຂາ ສຫຄຕາ ເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓ ຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິມສ຺ສາ ຣມ຺ມຓນ຺ຕິ. ຣູປາທີສຸ ປຣິຕ຺ຕ ຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ເອເຕສຸ ຫິ ຍເທວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອາປາຕມາຄຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ເອຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ-ຕິ. ເອວໍ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕ ຊວນານຸຣູປໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ ສນ຺ຕີຣຓ ທ຺ວຍເມວ ອາຄນ຺ຕຸກ ຠວງ຺ຄຠາເວນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເຍວາ’’ຕິ ອກຸສລ ຊວນາວສາເນ ເອຕໍ ສເຫຕຸກໍ ອາຄນ຺ຕຸກ ຠວງ຺ຄໍປິ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ‘‘ໂທມນສ຺ສ ຊວນານນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄ ປາໂຕວ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ສຫຄຕ ມູລຠວງ຺ຄ ປາໂຕວ ໂຫຕິ. ອາຄນ຺ຕຸກ ຠວງ຺ເຄນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ, ອຸເປກ຺ຂາ ປຏິສນ຺ຘິກຕ຺ຕາ. ເນວຕທາຣມ຺ມຓ ສມ຺ຠໂວ ອຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ, ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕທາຣມ຺ມຓວາຣສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ. ນ ຫິ ມຫນ຺ຕາຣມ຺ມເຓສຸ ຈ ອວິຠູຕາຣມ຺ມເຓສຸ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓວາໂຣ ສມ຺ຠວຕິ. ນ ຈ ມູລຠວງ຺ຄ ສມ຺ຠໂວ ອຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ, ມູລຠວງ຺ຄຠູ ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ໂທມນສ຺ສ ຊວເນນ ສຫ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ‘‘ອິຕິ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ. ‘‘ເອກໍ’’ຕິ ເອກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ ວິປາກໍ. ຕຖາ ຕສ຺ເສວ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ເນວ ຕທາຣມ຺ມຓ ສມ຺ຠໂວ ອຕ຺ຖິ. ນ ຈ ມູລຠວງ຺ຄ ສມ຺ຠໂວຕິ ກຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ຉສຸ…ເປ… ປວຕ຺ຕຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕສ຺ເສວາ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິກສ຺ເສວ. ເນວຕທາຣມ຺ມຓ ສມ຺ຠໂວ ອຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ, ອາຣມ຺ມຓານໍ ອຕິມຫນ຺ຕຕ຺ເຕປິ ອຕິວິຠູຕຕ຺ເຕປິ ສຕິ ໂສມນສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຊວເນນ ສຫ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ອຸເປກ຺ຂາ ຕທາ ຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມເຓນ ສຫ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ອຕິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອຸເປກ຺ຂາ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ມຫຄ຺ຄຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຣມ຺ມເຓສຸ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ. ນ ຈ ມູລຠວງ຺ຄ ສມ຺ຠໂວ ອຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ, ຊວເນນ ສຫ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ.

‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ສພ຺ພ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ສພ຺ເພສຸ ອາຣມ຺ມຓ ຘມ຺ເມສຸ. ‘‘ປຖມ ສມນ຺ນາຫາໂຣ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ ກິຈ຺ຈໍ ອາຫ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕ ປາເຐ. ‘‘ຕຊ຺ໂຊ’’ຕິ ເຕນ ອາຣມ຺ມຓານໍ ອາປາຕາ ຄມເນນ ຊາໂຕ. ‘‘ຕຊ຺ໂຊ’’ຕິ ວາ ຕທນຸຣູໂປຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຠາຄສ຺ສາ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸ ທ຺ວາຣິກ ວິຎ຺ຎາຓ ໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ. ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ກຖໍ ອາວຊ຺ຊເນນ ວິນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສເຈ ອາວຊ຺ຊເນນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ສິຍາ’’ຕິອາທີສຸ. ຍຖາ ປນ ນິຣາວຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ ຠິນ຺ນາ ຣມ຺ມຓຎ຺ຈ, ເອວໍ ຕຖາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເອກສ຺ສປີ’’ຕິ ເອກສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸກ ຠວງ຺ຄສ຺ສປິ ນຕ຺ຖິ ໂທໂສ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ນຕ຺ຖິ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ປນ ອຕ຺ຖິເຍວ. ‘‘ສວິປ຺ຜນ຺ທນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ສວິປ຺ຜາຣິກນ຺ຕິ ປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ອິຕເຣ ສຎ຺ຈາ’’ຕິ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣ ຊວນານຎ຺ຈ. ການິ ຈິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິປິ ສມານານິ. ຍທິ ຕທາຣມ຺ມຓູ ປນິສ຺ສ ຍສ຺ສ ກາມຠວງ຺ຄສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຣູປາຣູປ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕິ, ຈກ຺ຂຸໂສຕ ທ຺ວາຣິກ ຈິຕ຺ຕານິປິ ຣູປ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ນຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓານິ ປນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປວຕ຺ຕິ ອານຸຠາວໂຕ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸ ວຕ຺ຖຸ ໂສຕວຕ຺ຖຸ ສງ຺ຂາຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ ວຕ຺ຖູນໍ ຣູປ ພ຺ຣຫ຺ມ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິ ອານຸຠາວໂຕ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓານິ ຣູປພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິເຍ ວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ ສນ຺ຕີຣຓານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິກປ຺ປພເລວາ’’ຕິ ກາມກຸສລາ ກຸສລານໍ ວິຍ ວິວິເຘນ ອາກາເຣນ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫສາມຕ຺ຖິເຍວາສຕິ. ‘‘ອປ຺ປນາປຕ຺ຕ ຠາວນາ ກມ຺ມວິເສເສ ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາ ຊວນານິ ວິຍ ມຫຄ຺ຄຕ ວິປາກ ໂລກຸຕ຺ຕຣ ວິປາການິ ວິຍ ຈາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ’’ຕິ ປຏິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປາທ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍໍ. ‘‘ວິຠາວນິຍໍ ວຸຕ຺ຕ ກາຣຓານີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວິຠາວນິຍໍ ວຸຕ຺ຕານິ ‘ອຊນກຕ຺ຕາ ຊນກ ສມານຕ຺ຕາ ຠາວໂຕ’ຕິອາທີນິ ກາຣຓານິ.

໑໔໐. ຊວນ ນິຍເມ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ ສເຈ ປນ ພລວາ ຣມ຺ມຓໍ ອາປາຕາຄຕໍ ໂຫຕິ. ກ຺ຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ເຄ ອາວຏ຺ຏິເຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຊວນຏ຺ຐາເນ ປນ ປຖມກາມາວຈຣ ກຸສລ ຈິຕ຺ຕໍ ຊວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ຉສຕ຺ຕວາເຣ ຊວິຕ຺ວາ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາຣໍ ເທຕີຕິ. ‘‘ມຸທຸຕຣ ຠາເວນາ’’ຕິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຐິຕກາເລວາ ສມ຺ປຕິ ຊາຕກາເລ ວາ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ອຕິມຸທຸຠາເວນ. ‘‘ເກນຈິອຸປທ຺ທຸຕ ຠາເວນາ’’ຕິ ພາຬ຺ຫເຄລຎ຺ຎຊາຕກາເລ ເກນຈິ ວາຕປິຕ຺ຕເສມ຺ຫາທິນາ ອຸປທ຺ທຸຕ ຠາເວນ. ‘‘ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏ ຠາເວນາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ເວວຈນມຕ຺ຕໍ. ມນ຺ທີຠູໂຕ ເວໂຄ ເຍສໍ ຕານິ ມນ຺ທີຠູຕ ເວຄານິ. ‘‘ອສຍ຺ຫ ຣູເປຫີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂມສຠາເວຫິ. ອຠິຠູຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວຈນໍ ປາກຕິກ ສຕ຺ຕານໍ ວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ສຕ຺ຕວິເສສານໍ ວເສນ. ເອວໍ ສຕິ, ສຕ຺ຕວິເສສານໍ ວເສນ ກຖໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຍ ປນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອຸປຣີ’’ຕິ ມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ. ‘‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫີ’’ຕິ ວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ຍມກປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ’’ຕິ ຍຸຄຬວຕ຺ຖູນໍ ເອກໂຕ ປວຕ຺ຕ ອຈ຺ຉຣິຍ ກມ຺ມໍ. ‘‘ທ຺ເວ ຌານງ຺ຄານີ’’ຕິ ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາ ຌານງ຺ຄານິ.

‘‘ໂຍຄກມ຺ມສິທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ຠາວນານຸ ໂຍຄກມ຺ມສິທ຺ຘສ຺ສ. ອິທ຺ຘິ ວິກຸພ຺ພນໍ ນາມ ອິທ຺ຘິຍາ ນານາກມ຺ມກຣຓໍ. ‘‘ສິທ຺ຘິຍາ ເອວາ’’ຕິ ສິຊ຺ຌ ນຕ຺ຖາຍ ເອວ. ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕເຣ ເອວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຜລໍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ອານນ຺ຕຣິກປ຺ຜລາ. ມຄ຺ຄເຈຕນາ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມາ. ‘‘ມນ຺ທສ຺ສາ’’ຕິ ມນ຺ທ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ‘‘ຕິກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ຕີຓິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ. ‘‘ປໂຍຄາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສາ’’ຕິ ປຖມຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຖ ວິປສ຺ສນາຍຸຄນນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິ ສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍຄາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ. ‘‘ອກຕາຘິກາຣສ຺ສາ’’ຕິ ອາສນ຺ເນ ປຸຣິມຠເວ ອກຕ ຌານປຣິກມ຺ມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຜລຏ຺ຐານໍ ຈິຓ຺ຓວສິຠາວາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຊວນນິຍໂມນິຏ຺ຐິໂຕ.

໑໔໑. ທຸເຫຕຸກາທີສຸ. ຊາຕິ ທ຺ວິເຫຕຸກາທໂຍ ເອວ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓ ສຫຄຕາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປີ’’ຕິ ທ຺ວິເຫຕຸການມ຺ປິ ອເຫຕຸການມ຺ປິ. ຠຸໂສຌານ ມຄ຺ຄຜລານິ ວາເຣນ຺ຕິ ນີວາເຣນ຺ຕີຕິ ອາວຣຓານິ. ວິປາການິ ຈ ຕານິ ອາວຣຓານິ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ວິປາການີ’’ຕິ ອເຫຕຸກ ທ຺ວິເຫຕຸກ ວິປາການິ. ເຕຫິ ຄຫິຕປ຺ປຏິສນ຺ຘິການໍ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວຌານ ມຄ຺ຄຜລປ຺ປຏິລາໂຠ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປາກາວຣຓ ສພ຺ຠາວໂຕ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ ອເຫຕຸກ ປຸຄ຺ຄລານໍ. ປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິຕເຣສໍ’’ຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສໍ ສຸຄຕິ ອເຫຕຸກ ປຸຄ຺ຄລານໍ.

‘‘ເອຕ຺ຖ ສິຍາ’’ຕິອາທີສຸ. ທຸຄ຺ຄຕິ ປຣິຍາປນ຺ນານຎ຺ຈ ອເຫຕຸການໍ. ‘‘ມູລຠວງ຺ເຄ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄເຕ ມູລຠວງ຺ເຄ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠວງ຺ຄໍ. ‘‘ວຸຈ຺ຈເຕ’’ຕິ ວິສຊ຺ຊນາ ວຸຈ຺ຈເຕ. ‘‘ສພ຺ພ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ຕາວ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາຍໍ ໂສຬສສຸ ກາມາວຈຣ ກຸສລ ວິປາເກສຸ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອເຫຕຸກ ວິປາການໍ ເອວ ອາປາຍິເກສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສເຫຕຸກ ວິປາການໍ. ຕຖາ ປຏິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປາທຏ຺ຐ ກຖາສຸ ຈ ວິຎ຺ຎາຓ ປທວຓ຺ຓນາສຸ ອຎ຺ຎາສຸ ຈ ອຠິຘມ຺ມາວຕາຣາທີສູຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຏ຺ຐກຖາສຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ໂຍຄສາ ຘນີຍຕ຺ຕາ’’ຕິ ປໂຍເຄນ ສາເຘຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ກຸສລາກຸສລານິ ຫິ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ວາ ຫາເປຕຸໍ ວາ ປໂຍເຄ ກເຕ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເຈວ ຫາຍນ຺ຕິ ຈ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຠູຕໍ ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ, ອເຫຕຸກສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ມູລຠວງ຺ຄສ຺ສ ອເຫຕຸກຕ຺ຕາ. ‘‘ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອເຫຕຸການໍ’’ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ ອເຫຕຸການຎ຺ຈ ສຸຄຕິ ອເຫຕຸການຎ຺ຈ. ‘‘ອປເຣປນາ’’ຕິອາທິ ວິຠາວນິຍໍ ອາຄໂຕ ອປເຣ ວາໂທ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘ອປເຣປນ ຍຖາ ອເຫຕຸການໍ ສເຫຕຸກ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ທ຺ວິເຫຕຸການໍ ຕິເຫຕຸກ ຕທາຣມ຺ມຓໍປີ’ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ເຕສໍມຕານຸໂຣເຘນ ຈ ອິຘປິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ວິປາກປ຺ປຏິກ຺ເຂໂປ ອເຫຕຸເກເຍວ ສນ຺ຘາຍາຕິ ວທນ຺ຕີຕິ. ຕໍ ປນ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາຍໍ ‘ເອຕ຺ເຖວ ທ຺ວາທສ ກມຄ຺ໂຄປີ’ຕິ ຈ, ເອຕ຺ເຖວ ທສກມຄ຺ໂຄປີ’ຕິ ຈ ອາຄເຕຫິ ນ ສເມຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ໂສຬສສຸກຸສລວິປາເກສຸ ທ຺ວິເຫຕຸກ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິເຫຕຸກາເຫຕຸກ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ວິປາການິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທ຺ວາທສ ກມຄ຺ໂຄ ນາມ ໂຫຕິ. ປຸນ ເສເສສຸ ທ຺ວາທສ ວິປາເກສຸປິ ອສງ຺ຂາຣິກ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ທ຺ເວ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ ສສງ຺ຂາຣິກ ວິປາການິ, ສສງ຺ຂາຣິກ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕານຎ຺ຈ ທ຺ເວ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ ອສງ຺ຂາຣິກ ວິປາການິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣ ວາເທ ທສກມຄ຺ໂຄ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ທ຺ວິ ເຫຕຸໂກປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຘິເກນ ຉນ຺ເທນ ວາ ວີຣິເຍນ ວາ ຈິຕ຺ເຕນ ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ວາ ນານາວິຊ຺ຊາສິປ຺ປານິ ວາ ພຫຸໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ສຸເຓຍ຺ຍ, ຘາເຣຍ຺ຍ, ວາເຈຍ຺ຍ, ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຊວນໍ ພຫຸລໍ ສມຸທາ ຈເຣຍ຺ຍ. ຕທາ ຕສ຺ສ ນານາກມ຺ເມນ ຊວນານຸ ຣູປໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕີຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປິຫິ. ລ. ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ກຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕານິ ຫິ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ກາມາວຈຣ ເທເວສຸ ຈ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ທ຺ວິເຫຕຸກຕິ ເຫຕຸການໍ ປຏິສນ຺ຘິກາເລ ປຏິສນ຺ຘິ ຫຸຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ເຕ ປນ ຕິວິຘາ, ນວວິຘາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເຕສໍ ຕພ຺ຠາໂວ’’ຕິ ກຸສລານໍ ກຸສລຠາໂວ, ອກຸສລານໍ ອກຸສລຠາໂວ. ‘‘ສິກ຺ຂນ ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕີຫິ ສິກ຺ຂາຫິ ປຫາຕພ຺ພານໍ ກິເລສານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຕາ ປກຕິຍໍ ຐິຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.‘‘ເຫຏ຺ຐິມານຎ຺ຈາ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐິມ ຜລານຎ຺ຈ. ຍານິຍານິສການິ ຍຖາສກໍ. ‘‘ອຸປຣິມານໍ’’ຕິ ອຸປຣິມານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ. ‘‘ປຣິນິຏ຺ຐິຕ ສິກ຺ຂາ ກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ’’ຕິ ສິກ຺ຂາ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ ກິເລສ ຘມ຺ມານໍ ປຫານຕ຺ຖາຍ ເອວ ໂຫຕີຕິ ເຕສຸ ສພ຺ພໂສ ປຫີເນສຸ ສິກ຺ຂາ ກິຈ຺ຈໍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕ ສິກ຺ຂາ ກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ. ສຸຏ຺ຐຸ ຠພ຺ໂພຕິ ສມ຺ຠໂວ. ສມ຺ຠໂວຕິ ວິເສສນ ປທເມຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ສມ຺ຠວໍ’’ຕິ.

໑໔໒. ‘‘ເອຕ຺ເຖວາ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາມໂລເກ ເອວ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ປສາທຣຫິຕານໍ’’ຕິ ເຕນເຕນ ປສາເທນ ຣຫິຕານໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ຕໍ ຕໍ ທ຺ວາຣິການິ. ຈຕຸສຏ຺ຐິວີຖິ ຈິຕ຺ຕານິ. ທ຺ເວ ຈຕ຺ຕາລີສ ວີຖິ ຈິຕ຺ຕານິ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ວາ’’ຕິອາທີສຸ. ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາ ວຈນໍ. ຍຖາຫ ຣູປຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ, ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ. ປວຕ຺ເຕ, ໂນປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ໂສຈ ໂຂ ກາມາວຈເຣ ອນິຏ຺ຐ ຣູປທສ຺ສນ ສທ຺ທສວນວເສນ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປນ ອນິຏ຺ຐາ ຣູປາທໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ກາມາວຈຣ ເທວໂລເກ ປີຕິ. ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣູປໂລເກ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວຈເນ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ຠູມິ ປຣິຍາປນ຺ເນ’’ຕິ ຕິສ຺ສໍ ຕິສ຺ສໍ ຠູມິຍໍ ປຣິຍາປນ຺ເນ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ວີຖິສງ຺ຄຫທີປນິຍາອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ວີຖິມຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫອນຸທີປນາ

໑໔໓. ວີຖິມຸຕ຺ຕສງ຺ຄເຫ. ‘‘ປວຕ຺ຕິສງ຺ຄຫໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ປວຕ຺ຕາກາຣກຖນສງ຺ຄຫໍ. ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຍໍ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິກາເລ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕ ເຈຕສິການໍ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ຕທາສນ຺ນຕາຍາ’’ຕິ ຕາຍປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາສນ຺ນຕາຍ. ‘‘ຕໍ ຄຫເຓເນ ວາ’’ຕິ ສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓນ ເອວ ສນ຺ຘິວຈເນນ ເອວ. ‘‘ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ ກມ຺ມ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ວິສຍານໍ ທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຕາ ຄມນ ວເສນ ປວຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ເອວ ສິທ຺ຘາ’’ຕິ ມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຊວເນສຸ ເອວ ສິທ຺ຘາ. ເອເຕນ ມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຘານໍ ຊວນປ຺ປຘານໍ ໂຫຕິ, ນ ຈຸຕິປ຺ປຘານນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ວິຘາເນ ຕສ຺ສໍ ຈຸຕິຍໍ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິ ວຈນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຊວເນສຸ ເອວ ອຕ຺ຖິ. ສາ ປນ ຈຸຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອາທິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິ ປວຕ຺ຕິຍາ ສິທ຺ຘາຍ ສິຊ຺ຌຕິ ເຍວາຕິ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ວີຖິມຸຕ຺ຕານໍ. ‘‘ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປາຕຸພ຺ຠວນ຺ຕິ. ‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ອຍໂຕ. ‘‘ຄນ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸປປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ຕິໂຣ’’ຕິ ຕິຣິຍໂຕ. ‘‘ອຎ຺ຉິຕາ’’ຕິ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາ, ອາຍຕາ ວາ. ‘‘ສມານຊາຕິຕາຍາ’’ຕິ ຕິຣຈ຺ຉານ ຄຕຊາຕິ ວເສນ ສມານຊາຕິ ຠາເວນ. ‘‘ຍຸວນ຺ຕີ’’ຕິ ມິສ຺ສີ ຠວນ຺ຕິ. ‘‘ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕ’’ຕິ ສຸຂສມຸທາຍໂຕ. ‘‘ທິພ຺ພນ຺ຕີ’’ຕິ ວິຊ຺ໂຊຕນ຺ຕິ. ‘‘ອິຕິ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິເທວາ ສຸຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເວປຈິຕ຺ຕິປຫາຣາທາທໂຍ’’ຕິ ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ທ ປຫາຣາທອສຸຣິນ຺ທາທິເກ ເທວາສຸເຣ. ‘‘ສຸຣປ຺ປຏິ ປກ຺ຂາ’’ຕິ ຕາວຕິໍສາເທວປ຺ປຏິປກ຺ຂາ. ‘‘ສຸຣສທິສາ’’ຕິ ຕາວຕິໍສາເທວ ສທິສາ. ‘‘ເວມານິກເປເຕ’’ຕິ ເວມານິກ ນາມເກ ເປເຕ. ‘‘ວິນິປາຕິເກ’’ຕິ ວິນິປາຕິກ ນາມເກ ທຸຄ຺ຄຕ ເທວຊາຕິເກ. ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິ ອຸປຣິ ‘ວິນິປາຕິກາສຸຣານຎ຺ຈາ’ຕິ ປເທ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຕປີ’’ຕິ ໂລກນ຺ຕຣິກ ເນຣຍິກ ສຕ຺ຕາປິ. ‘‘ກາລກຎ຺ຈິກເປເຕ’’ຕິ ກາລກຎ຺ຈິກ ນາມເກ ເປເຕ. ເອວໍ ກຖາວຕ຺ຖຸ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ ເວສ຺ສຠຸ ອາທໂຍ ຍມຣາຊາໂນປນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເວສ຺ສຠູ ຈ ໂນຕ຺ຕິ ຈ ໂສໂມ ຈ ຍໂມ ຈ ເວສ຺ສວໂຓ ຈ ອິຕິ ອິເມ ເປຕ຺ຕິ ຣາຊາໂນ. ‘‘ຣຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ຣາຊຠາວໍ ຣາຊກິຈ຺ຈໍ. ເຍ ຈ ຍກ຺ຂຣກ຺ຂສາ ນາມ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກຸຣູຣກມ຺ມກາຣິໂນ’’ຕິ ລຸທ຺ທກມ຺ມກາຣິໂນ. ‘‘ເຣວຕິ ວິມາເນ’’ຕິ ເຣວຕິ ວິມານ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ. ‘‘ອິໂຕ’’ຕິ ມນຸສ຺ສ ໂລກໂຕ, ສຸຄຕິຠວໂຕ ວາ. ເຕຫິ ຍກ຺ຂ ຣກ຺ຂສາ ນາມ ຠູມຏ຺ຐກາປິ ສນ຺ຕິ, ອາກາສຏ຺ຐກາປິ. ‘‘ນານາກມ຺ມກາຣຓາໂຍ’’ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ວິຘານິ ກມ຺ມກຣຓ ກິຈ຺ຈານິ. ເຕສມ຺ປິ ນິຣຍປາລານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕິສ຺ສນ຺ນໍ’’ຕິ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ອປາຍຠູມີນໍ. ອປາຍຠູມິ.

ອຸສ຺ສິໂຕ ມໂນ ເອເຕສນ຺ຕິ ວາ, ອຸສ຺ສນ຺ໂນ ມໂນ ເອເຕສນ຺ຕິ ວາ, ທ຺ວິຘາວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ອຸສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ອຸຄ຺ຄໂຕ. ‘‘ອຸສ຺ສນ຺ໂນ’’ຕິ ວິປຸໂລ. ກສ຺ມາ ຕິກ຺ຂຕຣ ຈິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓານໍ’’ຕິອາທິໍ. ປຸພ຺ພວາກ຺ເຍ ອນນ຺ຕ ຈກ຺ກວາຬສາຘາຣຓ ວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຸນ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ອິເຘວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ‘‘ສູຣາ’’ຕິ ປາປກລ຺ຍາຓ ກມ຺ເມສຸ ສູຣຈິຕ຺ຕາ. ‘‘ສຕິມນ຺ໂຕ’’ຕິ ວິປຸລສ຺ສຕິກາ. ‘‘ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິ ອິເຘວ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍປູຣຓ ສງ຺ຂາຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາ. ‘‘ມຣິຍາທຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ໂລກຈາຣິຕ຺ຕ ຘມ຺ເມສຸ. ‘‘ຘຕຣຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ມຫາຣາຊາ. ເອວໍ ວິຣຸຬ຺ຫໂກຕິອາທີສຸ. ‘‘ຄນ຺ຘຣຸກ຺ຂາຘິ ວຕ຺ຖາ’’ຕິ ຄນ຺ຘຣຸກ຺ເຂສຸ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖາ. ‘‘ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາ’’ຕິ ກຸວຸຈ຺ຈຕິ ປຖວີ. ປຖວິ ຄຕານິ ຣຕນຠຓ຺ຑານິ ເຍສໍ ເຕຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ທານວຣກ຺ຂສາ’’ຕິ ທນຸນາມເທວຘີຕາຍ ອປຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ ທານວ ນາມກາ ຣກ຺ຂສາ. ອວຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອວຣຸທ຺ຘກາ. ‘‘ວິຄຈ຺ຉຣູໂປ’’ຕິ ວິປນ຺ນວຓ຺ໂຓ. ‘‘ນິຫີນກມ຺ມກຕາ’’ຕິ ນິຫີນານິປາປກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ອາຄຕາ. ກາຈິຄນ຺ຘປ຺ປິໂຍ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍາຄນ຺ຘປ຺ປິໂຍ ໂຊຄິນີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຊຸຓ຺ຫາຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອຠິລກ຺ຂິຕຣຕ຺ຕີສູ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາຕຣຕ຺ຕີສຸ. ອຸໂປສຖຣຕ຺ຕີສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ໂຄຈຣປ຺ປສຸຕກາເລ’’ຕິ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ວິຈຣິຕກາເລ. ‘‘ຊຸຕິອຕ຺ເຖນາ’’ຕິ ວິຊ຺ໂຊຕນຏ຺ເຐນ. ວສູນິ ຘນານິ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວສຸນ຺ຘຣາ. ວສຸນ຺ຘຣາ ຈ ເຕ ເທວ ຍກ຺ຂາ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ນາຄາຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ນາເຄສຸ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຍາ’’ຕິ ຍາ ຠຸມ຺ມເທວຍກ຺ຂ ຊາຕິໂຍ. ‘‘ຍາສໍ’’ຕິ ຍາສໍ ຠຸມ຺ມເທວ ຍກ຺ຂຊາຕີນໍ. ‘‘ກີຬາປສຸຕວເສນາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ອຈ຺ຉຣິຍ ຘມ຺ມຊາຕກາເລ ອຸຄ຺ໂຆສນ ກີຬາກມ຺ມວຑ຺ຒນວເສນ. ‘‘ຍາສຎ຺ຈ ມນ຺ຕປທານີ’’ຕິ ຍາສໍ ນິຄ຺ຄຫ ປຄ຺ຄຫປູຊນາທິ ວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ມນ຺ຕປທານິ. ‘‘ເຕສູ’’ຕິ + ເຕສຸ ຈຕູສຸ ອວຣຸທ຺ຘເກສຸ. ‘‘ກີຬາໂສຓ຺ຑວເສນາ’’ຕິ ກີຬາຘຸຕ຺ຕວເສນ. ‘‘ຆາສໂສຓ຺ຑວເສນາ’’ຕິ ຂາທນຠຸຎ຺ຊນ ຘຸຕ຺ຕວເສນ. ໂສໂຓ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸນໂຂ. ‘‘ສຕ຺ເຕ’’ ເນຣຍິເກ ວາ ເປເຕວາ. ‘‘ກາມຎ຺ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນິພນ຺ຘໂນກາໂສ’’ຕິ ນິຈ຺ຈສມ຺ພນ຺ຘໂນກາໂສ. ‘‘ສມຸທາຄເຕສູ’’ຕິ ປຣມ຺ປຣໂຕ ອາຄເຕສຸ. ‘‘ເທວຣາຊຏ຺ຐາເນສູ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ຕາວຕິໍສາຠວເນ ເທວຣາຊຏ຺ຐາເນສູຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປາຬິຍໍ ເອວາ’’ຕິ ທີຆນິກາເຍ ຊນວສຠສຸຕ຺ຕປາຬິຍໍ ເອວ. ຍຈ຺ຉນ຺ຕິ ນິຍຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຍາໂມ. ‘‘ນິຍຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍ ມູລເກຫິ ກລຫຠຓ຺ຑນາທີຫິ ວິຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕໍ ສຫຈຣິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຕນ ຍາມ ນາມເກນ ອິສ຺ສຣເທວກຸເລນ ນິຈ຺ຈກາລໍ ສຫ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ‘‘ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອິຈ຺ຉໍ ປູເຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸເຣ’’ຕິ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ. ຕໍ ປນ ຐານໍ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸຈ຺ເຈຐາເນ’’ຕິ. ‘‘ສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີໂຣຠາເສນ ສຫສ຺ສໍ ຈກ຺ກວາຬ ໂລກໍ ຜຣນ຺ໂຕ ສຫສ຺ໂສນາມາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ກຸລເທວຕາໂຍ ນາມ ກຸລ ປຣມ຺ປຣ ປູຊິຕ ເທວຕາໂຍ ນາມ. ‘‘ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເທວວຕ຺ຖຸ ເທວມາລການິ ກຕ຺ວາ ສມເຍ ສມເຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊນ຺ຕິ, ວນ຺ທນ຺ຕິ, ໂຖເມນ຺ຕິ, ວຣໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸປຏ຺ຐກາ ເອວສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປຏ຺ຐກມຕ຺ຕາວໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ກສ຺ສຈີ’’ຕິ ກສ຺ສຈິ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕາສຸ ພ຺ຣຫ຺ມຠູມີສຸ. ປຸນ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ທຸຕີຍຕເລ. ‘‘ອາຠາ’’ຕິ ສຣີຣາຠາ. ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄຫິ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ອຈລ ສຓ຺ຐິຕາ’’ຕິ ທຸຕີຍ ຕເລ ວິຍ ຈລິຕາ ນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອຈລ ສຓ຺ຐິຕາ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ເຕສໍວາທີນໍ ປາເຐ. ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາຕິອາທິກໍ ນາມໍ ນສິທ຺ຘໍຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອິຎ຺ຊນຊາຕິເກຫີ’’ຕິ ຈລນຊາຕິເກຫິ. ‘‘ເຫຏ຺ຐິມຕລານໍ ອິຎ຺ຊິຕໍ ປຸຎ຺ຎປ຺ຜລໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອາເນຎ຺ຊ ຊາຕິເກນາ’’ຕິ ອຈລນຊາຕິເກນ ອຸເປກ຺ຂາຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ຈຕຸຕ຺ຖຕລານໍ. ‘‘ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາເຍນາ’’ຕິ ເຕໂຊສໍວຏ຺ຏາທິເກນ ອນ຺ຕຣາເຍນ. ‘‘ເອຕ຺ຖປີ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຈຕຸຕ຺ຖຕເລປິ. ‘‘ອາຍຸ ເວມຕ຺ຕຕາຍາ’’ຕິ ອາຍຸປ຺ປມາຓນານຕ຺ຕສ຺ສ. ‘‘ໂອຬາຣິການໍ’’ຕິ ອິທໍ ປກຕິຍາ ໂອຬາຣິກ ສຠາວຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ສຸຂຸມານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ນຕ຺ຖິ ວິຫຎ຺ຎນໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອວິຫາ. ກິໍ ວິຫຎ຺ຎນໍ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ສມຖວິປສ຺ສນາ ກມ຺ເມສຸ ອວິປ຺ຜາຣິກຕາ ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວິປ຺ຜາຣຕາ ປຊ຺ຊນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ປສາທ ທິພ຺ພ ຘມ຺ມ ປຎ຺ຎາ ຈກ຺ຂູຫີ’’ຕິ ‘ປສາທ ຈກ຺ຂຸ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຎາ ຈກ຺ຂູ, ຫິ. ຕຕ຺ຖ ປສາທຈກ຺ຂຸ ເອວ ອິຘ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຘມ຺ມ ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓໍ. ‘‘ປຎ຺ຎາ ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາ ຎາຓປຈ຺ຈເວກ຺ຂນາຎາເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໍ ສພ຺ພຎ຺ຎາຓໍ. ‘‘ຣູປີນໍ ສຕ຺ຕານໍ’’ຕິ ຣູປກາຍວນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ. ‘‘ກນິຏ຺ຐຠາໂວ’’ຕິ ອປ຺ປຕຣຠາໂວ. ‘‘ອນາຄາມິມຄ຺ຄຏ຺ຐສ຺ສປິ ປຏິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ສກທາຄາມິຠາເວຐຕ຺ວາ ຠາເວນ຺ຕສ຺ເສວ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ອາຫ ‘‘ສກທາຄາມີນໍ ປຏິກ຺ເຂເປນາ’’ຕິອາທິໍ.

ຠູມິຈຕຸກ຺ກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໑໔໔. ຠວນ຺ຕເຣ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ໂອກ຺ກນ຺ຕີຕິ ປິຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ໂສຕຣຫິໂຕ’’ຕິ ປສາທໂສຕຣຫິໂຕ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ‘‘ອາສິຕ຺ຕກາທິຠາເວນາ’’ຕິ ອາສິຕ຺ຕກປຓ຺ຑກາທິ ຠາເວນ. ‘‘ທ຺ວີຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ. ‘‘ວິພຈ຺ຉວຈໂນ’’ຕິ ວິປນ຺ນວຈໂນ. ‘‘ວຕ຺ຖຸ ວິປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ສມ຺ຠາຣ ຈກ຺ຂຸ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິປນ຺ນຕ຺ຕາ ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຕສ຺ສ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸໂສ ຕາທິກສ຺ສ.‘‘ປສູຕິຍໍ ເຍວາ’’ຕິ ວິຊາຍມານກາເລເຍວ. ‘‘ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍຠາວສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຜຣຓຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຕໍ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ອສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ທ຺ວິເຫຕຸກ ຕິເຫຕຸການໍປິ ນ ສກ຺ກາ ນິຍເມຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອາຫ ‘‘ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ວິປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ກຕເມສໍ ວິປຕ຺ຕີຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນານມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕານໍ ວິປຕ຺ຕິ. ເກນກາຣເຓນ ວິປຕ຺ຕີຕິ. ປຣູປກ຺ກເມນວາ ມາຕຸຍາ ວິສມ ປໂຍເຄນ ວາ ນານາພາເຘນ ວາ ວິປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຘາຕຸປາເຐ ຍກ຺ຂ ປູຊາຍໍຕິ ປຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປູຊນີຍຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ຍກ຺ຂິຕພ຺ພາ ປູຊິຕພ຺ພາ ຍກ຺ຂາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຍ ປນ ກິຈ຺ຉຊີວິກປຕ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເຕ ຠູມສ຺ສິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຠູມິສ຺ສິຕາ’’ຕິ ປາເຐ ຠູມິຍໍ ສິຕາ ນິສ຺ສິຕາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸຎ຺ຎນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິຣູປາ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ເຕ ວຓ຺ຓໂຕປິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕປິ ທຸສ຺ສຓ຺ຐານາ. ຊີວິກໂຕປິ ກິຈ຺ຉຊີວິກາຕິອາທິນາ ວິປນ຺ນຣູປາ ຫຸຕ຺ວາ. ‘ວິວສາ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຕນ຺ຕີ’ຕິ ວິນິປາຕິກາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ວິວສາຕິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວເສນ ອິຈ຺ຉາຍ ວິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວິວິຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສູ’’ຕິ ຊນວິວິຕ຺ເຕສຸ ຐາເນສຸ. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ປີເຬຕ຺ວາ ວາ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ຕາເສຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ວາ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເວມານິກເປຕາປີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ທິພ຺ພວິມານໍ ເຍສໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ເວມານິກາ. ເຕ ປນ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎມິສ຺ສກ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເກຈິ ທິວາ ທິພ຺ພສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ເປຕທຸກ຺ຂໍ. ເກຈິ ຣຕ຺ຕິໍ ທິພ຺ພສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ທິວາ ເປຕທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ປເຣຫິ ທຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນໍ ປຸຎ຺ຎປ຺ຜລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຊີວນ຺ຕີຕິ ປຣທຕ຺ຕູປຊີວິໂນ. ‘‘ປເຣຫິ ທິນ຺ນໍ ປຸຎ຺ຎປ຺ຜລໍ’’ຕິ ຎາຕເກຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ອິທໍ ເມ ປຸຎ຺ຎໍ ເປຕານໍ ກາລງ຺ກຕານໍ ຎາຕີນໍ ເທຘີຕິ ເອວໍ ທິນ຺ນໍ ປຸຎ຺ຎປ຺ຜລໍ. ‘‘ສກລຈກ຺ກວາຬປຣິຍາປນ຺ນາ ເອກຠູມກາ’’ຕິ ຍຖາ ຕາວຕິໍສາຠູມິ ນາມ ສພ຺ພ ຈກ຺ກວາເຬສຸປິ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພາປິ ທິພ຺ເພນ ວສ຺ສສຫສ຺ເສນ ເອກອາຍຸ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ນ ຕຖາ ນິຣເຍສຸ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານ ໂຍນິຍໍ ວາ ເປຕ຺ຕິວິສເຍວາ ອສຸຣກາເຍວາ ມນຸສ຺ເສສຸວາ ຠຸມ຺ມເທເວສຸ ວາ ເອກປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອປາຍານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓ ຄຓນາຍ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ນຸ ພ຺ຣຫ຺ມ ສໍຍຸຕ຺ເຕ ໂກກາລິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ໂຕ ທສນ຺ນໍ ນິຣຍານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ສຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ປນ ທສນິຣຍາ ອວີຈິນິຣເຍ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປເທສມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ເຕຫິ ປເທ ສມຕ຺ເຕຫິ ສກໂລ ອວີຈິນິຣໂຍ ນິຍຕາຍຸ ປຣິມາໂຓຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ອປິ ຈ ໂສປິ ເຕສໍ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ອວີຈິຠູມິຍາ ນິຍາເມນ ສິທ຺ໂຘ ນ ໂຫຕິ. ເຕນ ເຕນ ກມ຺ມວິເສເສເນວ ສິທ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເຍຠູຍ຺ເຍນ ກມ຺ມປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ’’ຕິ, ຕໍ ສຸ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ນິຣເຍສູ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ’’ຕິ ນ ອິຕຣ ທີປວາສີນໍ ອາຍຸກປ຺ປສ຺ສ ອາໂຣຫຓຎ຺ຈ ໂອໂຣຫຓຎ຺ຈ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມາຈາໂຣ ນາມ ທສສຸຈຣິຕານິ. ວິສມາຈາໂຣ ນາມ ທສທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ເຕສໍ ນິສ຺ສນ຺ທຠູຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເຕສໍ ປີ’’ຕິ ອິຕຣ ທີປວາສີນໍປິ. ໂສ ເອວປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ນ ຈ ສກ຺ກາ ຕຖາ ຠວິຕຸໍ. ອາທິກປ຺ປກາເລ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈຕຸທີປ ວາສີນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸກຕາ ສມ຺ຠວໂຕຕິ. ອຖ ອິຕຣທີປວາສີນມ຺ປິ ອາຍຸກປ຺ປສ຺ສ ອາໂຣຫຓໍ ໂອໂຣຫຓຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສຕິ, ເອຕຣຫິປິ ເຕສໍ ອາຍຸກປ຺ໂປ ຊມ຺ພຸທີປວາສີນໍ ອາຍຸກປ຺ເປນ ເອກຄຕິໂກ ສິຍາຕິ ໂຈທນາ. ນິສ຺ສນ຺ທມຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິອາທິ ປຣິຫາໂຣ. ນຕ຺ຖິ ອິທໍ ມມ ອິທໍ ມມາຕິ ປວຕ຺ຕາ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກຕຓ຺ຫາ ເອເຕສນ຺ຕິ ‘‘ອມມາ’’. ‘‘ອປຣິຄ຺ຄຫາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕທາຣາທິປຣິຄ຺ຄຫຣຫິຕາ. ‘‘ອຸປຣິເມ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ’’ຕິ ອາກາສຏ຺ຐກຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ. ທິເວ ເທວໂລເກ ສິທ຺ຘານິ ທິພ຺ພານິ. ‘‘ຍາວ ນິມິຣາຊກາລາ’’ຕິ ຍາວ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູຕສ຺ສ ນິມິຣຎ຺ໂຎ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລາ. ກສ຺ສ ປພຸທ຺ໂຘ ປຸຣິເມ ອນ຺ຕຣກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ນິມິຣາຊາ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣ ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ‘‘ມນຸສ຺ສ ໂລເກຫິ ປຎ຺ຎາສວສ຺ສານິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ເອໂກທິພ຺ພຣຕ຺ຕິທິໂວ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ອຠິຘມ຺ເມ ຘມ຺ມ ຫທຍ ວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈຕຸຄ຺ຄຸຓວຈເນ. ‘‘ອຸປຣິມານໍ’’ຕິ ອຸປຣິມານໍ ເທວານໍ. ເອກໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ທ຺ເວ’’ຕິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ. ‘‘ອຏ຺ຐາ’’ຕິ ອຏ຺ຐວສ຺ສສຫສ຺ສານິ. ‘‘ເຫຏ຺ຐິມານໍ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐິມານໍ ເທວານໍ. ‘‘ອຸປຣິມານໍ’’ຕິ ອຸປຣິມານໍ ເທວານໍ. ຍາເມ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິທິໂວຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣີ’’ຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສສຕານິ. ເອວໍ ເສເສສຸ. ‘‘ອາທິອນ຺ຕ ທສ຺ສນວເສນາ’’ຕິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ມນຸສ຺ສວສ຺ສຄຓນາ ທສ຺ສນໍ ອາທິທສ຺ສນໍ ນາມ. ອິທານິ ວສວຕ຺ຕິຍໍ ມນຸສ຺ສວສ຺ສຄຓນາ ທສ຺ສນໍ ອນ຺ຕ ທສ຺ສນໍ ນາມ.

ນ ອຕິທຸພ຺ພລໍຕິ ນາຕິທຸພ຺ພລໍ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຕໍ ອວິຕກ຺ກ ອວິຈາຣມຕ຺ຕຌານໍ. ‘‘ຠູມນ຺ຕເຣ’’ຕິ ປຖມຊ຺ຌານຠູມິໂຕ ອຎ຺ຎິສ຺ສໍ ທຸຕີຍຊ຺ຌານຠູມິຍໍ. ກປ຺ປວຈເນ. ກປ຺ປີຍຕິ ວສ຺ສ, ອຸຕຸ, ມາສ, ປກ຺ຂ, ຣຕ຺ຕິ, ທິວາ, ທິວເສນ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊີຍຕີຕິ ກປ຺ໂປ. ກປ຺ປີຍນ຺ຕິ ວາ ນານາຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິໂຍ ອຕີຕາ ທິວເສນ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊີຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ກປ຺ໂປ. ກາໂລ. ມຫນ຺ໂຕ ກປ຺ໂປຕິ ມຫາກປ຺ໂປ. ວສ຺ສານໍ ສຕຠາເຄຫິປິ ສຫສ຺ສຠາເຄຫິປິ ສຕສຫສ຺ສຠາເຄຫິປິ ສງ຺ຂາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍຕິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ. ເອກສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ທິສ຺ສມາໂນ ກປ຺ໂປ ອນ຺ຕຣກປ຺ໂປ. ສຕ຺ຕານໍ ນານາອາຍຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ອາຍຸກປ຺ໂປ. ໂສ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ທສວສ຺ສາຍຸກກາເລ ທສວສ຺ເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ເນວສຎ຺ຎາ ເທວານໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຈຕຸຣາສີຕິ ກປ຺ປສຫສ຺ເສຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ອນ຺ຕຣກປ຺ໂປ ນາມ ຈູຬກປ຺ປາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວີສຕິປ຺ປເຠທາ ຈູຬກປ຺ປາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕີຕິອາທິນາ ໂຍຊນາ. ‘‘ເຍ’’ຕິ ເຍ ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາທິເຠທາ ອນ຺ຕຣກປ຺ປາ. ‘‘ຍຖາວິນຏ຺ຐໍ’’ຕິ ວິນຏ຺ຐປ຺ປກາເຣນ ວິນຏ຺ຐປ຺ປກຕິຍາ. ວຑ຺ຒມາໂນ ກປ຺ໂປ ວິວຏ຺ໂຏ. ‘‘ຍຖາວິວຏ຺ຏໍ’’ຕິ ວິວຏ຺ຏປ຺ປກາເຣນ ວິວຏ຺ຏປ຺ປກຕິຍາ. ອຈ຺ຈເຍນ ອຕິກ຺ກມເນນ. ຫຣເຓນ ອປນຍເນນ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກປ຺ປວຈເນ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເຕເຊນາ’’ຕິ ອຄ຺ຄິນາ. ‘‘ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວິນສ຺ສຕິ ຕທາ. ‘‘ເຫຏ຺ຐາ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາໂລໂກ. ‘‘ຈຕຸສຏ຺ຐິວາເຣສູ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມວຈນໍ.

ຄາຖາສຸ. ‘‘ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຄ຺ຄິນາວາຣາ’’ຕິ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕວາຣາ ອຄ຺ຄິນາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖວາ, ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ສຕ຺ຕສຸສຕ຺ຕສຸວາເຣສຸ ໂລໂກ ອຄ຺ຄິນາ ວິນສ຺ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຏ຺ຐເມ ອຏ຺ຐເມ’’ຕິ. ‘‘ທກາ’’ຕິ ອຸທເກນ. ອຏ຺ຐເມ ອຏ຺ຐເມວາເຣ ໂລໂກ ທເກນ ວິນສ຺ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍທາ ຈຕຸສຏ຺ຐິວາຣາ ປຸຓ຺ຓາ, ຕທາ ເອໂກ ວາຍຸວາໂຣ ສິຍາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕທາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຈຕຸສຏ຺ຐິວາເຣ. ‘‘ວິວຏ຺ຏມານໍ’’ຕິ ສຓ຺ຐຫມານໍ. ‘‘ວິວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຓ຺ຐຫຕິ. ‘‘ສໍວຏ຺ຏມານໍ’’ຕິ ວິນສ຺ສມານໍ. ‘‘ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວິນສ຺ສຕິ. ‘‘ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານີ’’ຕິ ອຑ຺ຒທ຺ວຍໍ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອຸປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຕໍ-ອາຠສ຺ສຣານໍ ອຏ຺ຐກປ຺ປານີຕິ. ‘‘ອຸປຑ຺ເຒນາ’’ຕິ ອຸທກວາເຣ ເຫຏ຺ຐິມຠູມີສຸ ອຸທເກນ ວິນສ຺ສມານາສຸ ທຸຕີຍຊ຺ຌານຠູມິ ນ ຕາວ ວິນສ຺ສຕິ. ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປປິ ຈິຣກາລໍ ຕິຏ຺ຐເຕເຍວ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ປໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິທເມວ ປມາຓນ຺ຕິ.

ປຏິສນ຺ຘິຈຕຸກ຺ກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໑໔໕. ກມ຺ມຈຕຸກ຺ເກ. ‘‘ຊເນຕີ’’ຕິ ອຊນິຕໍ ຊເນຕິ. ປາຕຸຠາເວຕິ. ‘‘ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠຕີ’’ຕິ ຊນິຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠຕິ. ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ກໂຣຕິ. ‘‘ອຸປປີເຬຕີ’’ຕິ ຊນິຕໍ ອຸປປີເຬຕິ, ປຣິຫາເປຕິ. ‘‘ອຸປຆາເຕຕີ’’ຕິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ‘‘ກຏຕ຺ຕາ ຣູປານໍ’’ຕິ ກຏຕ຺ຕານາມການໍ ກມ຺ມຊຣູປານໍ. ‘‘ກມ຺ມປຖປຕ຺ຕາວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຊເນນ ສຕິ, ສພ຺ພມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມປຖປຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິປຈ຺ຈິຕ຺ຖາຕິ ວິປກ຺ກໍ. ວິປກ຺ກໍ ວິປາກໍ ເຍສນ຺ຕິ ວິປກ຺ກ ວິປາກາ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠມານາ ປວຕ຺ຕຕິ. ສຍໍປິ ປຈ຺ຈຍລາເຠ ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອລທ຺ໂຘກາສສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ນິທສ຺ສນ ມຕ຺ຕໍ. ລທ຺ໂຘກາສສ຺ສປິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນໍ ນາມ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວ. ອຎ຺ຎໍ ອກຸສລກມ຺ມໍ ໂອກາສໍ ລຠຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຈາຍໍ’’ຕິ ເຈ ອຍໍ. ‘‘ກາລງ຺ກຣິຍາ’’ຕິ ກາລໍກເຣຍ຺ຍ. ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ‘‘ປສາທິຕໍ’’ຕິ ປສນ຺ນໍ. ‘‘ປທູສິຕໍ’’ຕິ ປທຸຏ຺ຐໍ. ປຸພ຺ເພ ‘ມຣຓາສນ຺ນ ກາເລ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ‘ປວຕ຺ຕິກາເລປີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເອຕໍ’’ຕິ ກມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນໍ. ‘‘ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາເຣ’’ຕິ ຊີວິຕປຣິວາເຣ ປຈ຺ຈເຍ. ‘‘ສມຸທາເນຕ຺ວາ’’ຕິ ສມາຫ ຣິຕ຺ວາ.‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ. ຂນ຺ຘສນ຺ຕານສ຺ສ ອຸປພ຺ຣູຫນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍນາ’’ຕິ ‘ຊີວິຕນ຺ຕຣາເຍ ອປເນຕ຺ວາ’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ຂນ຺ຘສນ຺ຕານສ຺ສ ຈິຣຕຣປ຺ປວຕ຺ຕິນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ’’ຕິ ‘ວິປຈ຺ຈິຕຸໍ ອລທ຺ໂຘກາສາວາ ວິປກ຺ກ ວິປາກາ ວາ ສພ຺ພາປິ ກຸສລາ ກຸສລ ເຈຕນາ’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ. ‘‘ທຸພ຺ພລຕຣໍ ກຕ຺ວາ ວາ ວິພາຘມານາ’’ຕິ ອຸປປີຬກ ກມ຺ມກິຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຊນກ ກມ຺ມສ຺ສ ທຸພ຺ພລ ອາຍູຫນກາເລ’’ຕິ ສມຸຈ຺ຈຍນກາເລ. ‘‘ວິຫຕ ສາມຕ຺ຖິຍໍ’’ຕິ ວິນາສິຕສຕ຺ຕິກໍ. ‘‘ມເຫສກ຺ເຂສູ’’ຕິ ມຫານຸຠາເວສຸ. ‘‘ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກມ຺ປິ ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ’’ຕິ ອຸປປີຬກ ກມ຺ມໂຕ ວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘ອຸປຣິຠູມິ ນິພ຺ພຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມານໍ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີ’ຕິອາທີສຸ ‘ເຫຏ຺ຐາຠູມິ ນິພ຺ພຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມານໍ ອຸປຣິຠູມິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີ’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸຣາຊວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປິຕຸຆາຕກມ຺ມໍ ມຫາອວີຈິນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກມ຺ປິ ສມານໍ ປຈ຺ຉາ ພຸທ຺ຘຸ ປຏ຺ຐານ ກມ຺ເມນ ພາຘີຍມານໍ ວິຫຕສາມຕ຺ຖິຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຸສ຺ສທນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ຂນ຺ຘສນ຺ຕານສ຺ສ ວິພາຘນໍ ນາມ ສຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິ ກຣຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖໍ ໂຄມຫິໍສາທີນໍ ປຸຕ຺ຕທາຣຎາຕິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ວິປຕ຺ຕິກຣຓໍ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປປີຬກ ກມ຺ມກິຈ຺ຈໍ ຠເວຍ຺ຍ. ອຎ຺ໂຎຫິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ, ອຎ຺ເຎ ໂຄມຫິໍສາທໂຍ. ນ ຈ ອຎ຺ເຎນ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ອຎ຺ເຎສໍ ສຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ສຸຂຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ໂຈທນາ. ທຸວິຘນ຺ຕິອາທິນາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ອານນ຺ທ ເສຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ. ໂສເສຏ຺ຐິ ມຫາມຈ຺ຉຣິໂຍ ອໂຫສິ. ອຎ຺ເຎປິ ທານໍ ເທນ຺ເຕ ນີວາເຣສິ. ໂສ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ເອກິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຊາໂຕ. ຕສ຺ສ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ປາປກມ຺ເມນ ມາຕຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສກລຄາມິການໍ ຊນານໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ຘມ຺ມປທ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ນິສ຺ສນ຺ທຜລວເສນ ອຎ຺ເຎນ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ອຎ຺ເຎສໍ ສຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ສຸຂຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ກໂຣຕິ ເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. [‘‘ກມ຺ມຊສນ຺ຕຕິ ສີເສສູ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເອເກກາ ກມ຺ມຊຣູປສນ຺ຕຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ສາ ປຈ຺ຉາ ອປຣາປຣໍ ຕາທິສາຍ ກມ຺ມຊຣູປສນ຺ຕຕິຍາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ສີສຠູຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຕິ ສີສນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ວາກມ຺ມຊສນ຺ຕຕິ ສີສໍ. ທ຺ເວ ວາກມ຺ມຊສນ຺ຕຕິ ສີສານິ ]. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄປາເຐ. ‘‘ຕເທວາ’’ຕິ ຕໍ ອຸປຆາຕກ ກມ຺ມເມວ. ‘‘ອິຘ ຈາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ. ‘‘ອິມສ຺ສ ປີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອຸປຆາຕກ ກມ຺ມສ຺ສປິ. ທຸຏ຺ຐຄາມຓິ ຣຎ຺ໂຎ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຈ ໂສຓຕ຺ເຖຣ ປິຕຸໂນ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຈ ເຕສໍ ມຣຓາສນ຺ນກາເລ ປຖມໍ ທຸຄ຺ຄຕິ ນິມິຕ຺ຕານິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉາ ຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ປຸພ຺ພກຕໍ ກລ຺ຍາຓ ກມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ເຖຣປິຕຸ ຈ ຕງ຺ຂເຓ ເອວ ເອກໍ ກລ຺ຍາຓ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕານິ ທຸຄ຺ຄຕິ ນິມິຕ຺ຕານິ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕິ. ສຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕານິ ປາຕຸພ຺ຠວນ຺ຕິ. ອຸໂຠປິ ຈວິຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ກຸສລາ ກຸສລ ກມ຺ມານໍ ຂຍໍ ກໂຣຕີຕິ ກຸສລາ ກຸສລ ກມ຺ມກ຺ຂຍກໂຣ. ‘‘ອາຍຸ ກມ຺ເມສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ຈ ປຣິຍນ຺ຕ ຄໂຕ ນ ໂຫຕິ, ກມ຺ມານຸຠາໂວ ຈ ປຣິກ຺ຂີໂຓ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອາຍຸ ກມ຺ເມສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ. ‘‘ອປຣາຘ ກມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ ມາຕາປິຕູສຸວາ ຘມ຺ມິກສມຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ວາ ອປຣຊ຺ຌນວເສນ ກຕສ຺ສ ອປຣາຘກມ຺ມສ຺ສ. ‘‘ໂສ ປນາ’’ຕິ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາວາໂທ ປນ. ‘‘ອຣຸຈ຺ຈມາໂນ ວິຍາ’’ຕິ ອນິຈ຺ຉິຍມາໂນວິຍ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາ ວາໂທ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ. ‘‘ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ’’ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຈ ເອຕໍ ສຸຕ຺ຕວຈນໍ, ວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອນິຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ຏີກາ ຈຣິເຍຫິ. ‘‘ວິປາກໍ ປຏິອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວິປາກໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິຈ຺ຉິ ຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ວິປາກໍ’’ຕິ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘ ສນ຺ຕານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຊນກໍ ກມ຺ມໍ ຊນກ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ເສວ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ຕສ຺ເສວ ອຸປປີຬກໍ ຕສ຺ເສວ ອຸປຆາຕກໍ ກມ຺ມໍ ອຸປຆາຕກ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສາເກຕ ປຎ຺ເຫ’’ຕິ ວິປາກຸທ຺ຘາເຣ ອາຄເຕ ສາເກຕ ປຎ຺ເຫ. ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ນາມ ອຸຄ຺ຄເສນ ຣຎ຺ໂຎ ເທວິຍາ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສາເທວີ ປຸພ຺ເພ ເອກໍ ອຊໍ ຆາເຕສິ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ອປາເຍສຸ ປຕິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປວຕ຺ຕິ ວິປາກວເສນ ພຫູສຸ ຠເວສຸ ອຊສຣີເຣ ໂລມຄຓນາມຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສີສຈ຺ເຉທນ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠສີຕິ. ‘‘ສາ ປນາ’’ຕິ ສາ ເອກາ ປາຓາຕິປາຕ ເຈຕນາ ປນ. ມຫາໂມຄ຺ຄລານ ວຕ຺ຖຸ ນາມ ປຎ຺ຈສຕ ໂຈຣານໍ ເຖຣສ຺ສ ຆາຕ ນ ວຕ຺ຖຸ. ເຖໂຣຫິ ອຕ຺ຕນາ ປຸພ຺ພກເຕນ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ເມນ ໂຈຣຆາຕນໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ສາມາວຕິເທວີ ຈ ວຄ຺ຄຸມຸທານທິຕີຣວາສິໂນ ປຎ຺ຈສຕ ຠິກ຺ຂູ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກເຕຫິ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ເມຫິ ຕາທິສໍ ປຣູປກ຺ກມໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ທຸສ຺ສິມາໂຣ ນາມ ກກຸສນ຺ຘ ພຸທ຺ຘກາເລ ມາຣເທວ ປຸຕ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກລາພຸຣາຊານາມ ຂນ຺ຕິ ວາທິຕາ ປສສ຺ສ ຆາຕໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕ ປນ ຕງ຺ຂເຓ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ເມນ ຕງ຺ຂເຓ ເອວ ຈວິຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມ ວຕ຺ຖູສຸ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ມໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນ ມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ນ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ເທຕິ. ປຈ຺ຉິມວຕ຺ຖູສຸ ປນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ວິປາກຎ຺ຈ ເທຕີຕິ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ອຸປຈ຺ເຉທນ ປຸພ຺ພກໍ’’ຕິ ອຸປຈ຺ເຉທນ ປຸພ຺ພກໍ ວິປາກໍ ຊເນຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ ວິປາກໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາວ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ຊເນຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ຊເນຕີ’’ຕິ ອິຘ ກທາຈິ ຊເນຕິ, ກທາຈິ ນ ຊເນຕີຕິ ເອວໍ ວິຠາຄສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຘ ປຸພ຺ພກເຕນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອຏ຺ຐກຖາສຸເຍວ ອາຄຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເຕຊນາ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ເມນ ມຣນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ວິປາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ວິປາກ ນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ວິປາກ ນິພ຺ພຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ. ວິປາກ ນິພ຺ພຕ຺ຕກຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

ຊນກຈຕຸກ຺ກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໑໓໖. ‘‘ນິກນ຺ຕິ ພເລນ ວາ ປຏິພາຫິຍມານໍ ວິປາກໍ ນ ເທຕີ’’ຕິ ຌານລາຠິໂນ ຫຸຕ຺ວາປິ ມຣຓກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນິກນ຺ຕິຍາ ສຕິ, ຕໍ ຌານໍ ວິປາກໍ ນ ເທຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເອກສ຺ສາ’’ຕິ ເອກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມ ອານນ຺ຕຣິຍ ກມ຺ມານໍ. ອນ຺ຕິມ ຊວນວີຖິຍໍ ກຕໍ ນາມ ວຕ຺ຖຸ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ສຍມ຺ປິ ທຸພ຺ພລໍ ໂຫຕິ. ປຏິສນ຺ຘິໍ ນ ຊເນຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນ຺ຕິມ ຊວນວີຖິໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອາສນ຺ເນ ກຕໍ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ກມ຺ມສາມຎ຺ຎ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມວິເສເສ ປນ ສຕິ, ນ ເທຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຕໍ ອາສນ຺ນ ກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປາຬິປາເຐ. ອສ຺ສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຣຓກາເລວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາຕິ ໂຍຊນາ. ປຣໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ໂສມນສ຺ສ ຊນກໍ ປຣເຈຕນາ ປວຕ຺ຕິວເສນ. ສນ຺ຕາປ ຊນກໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິປ຺ປຏິສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ. ອິທໍ ຄຣຸກ ຈຕຸກ຺ກໍ ນາມ ອນນ຺ຕເຣ ຠເວ ວິປຈ຺ຈນການໍ ກມ຺ມານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍ ກມ຺ມານິ ເອວາ’’ຕິ. ກມ຺ມໍ ນາມ ກຸສລໍ ວາ ໂຫຕຸ, ອກຸສລໍ ວາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ລທ຺ຘາ ເສວເນ ສຕິ, ວິປາກໍ ເທຕິ. ອສຕິ ນ ເທຕິ. ກາມາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈ, ອກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈ, ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖຫິ ກຕຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາຕິ ວຈນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຑ຺ຒນສງ຺ຂາເຕ ອາເສວເນ ສຕິ ເອວ ວິປາກໍ ເທຕີຕິ ຎາເປຕິ. ຕສ຺ມາ ກຕມຕ຺ຕ ກມ຺ມຕ຺ຕາ ກຏຕ຺ຕາ ກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອນນ຺ຕຣຠເວ ວິປຈ຺ຈນກ ກມ຺ມສ຺ເສວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລທ຺ຘາ ເສວນເມວ ອິຘ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ລທ຺ຘາເສວນໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ຍຕ຺ຖ ຕໍ ປຸພ຺ພກຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ອາຄຕໍ’’ຕິ ຍສ຺ມິໍ ອຏ຺ຐກຖາ ປເທເສ ຕໍ ກຏຕ຺ຕາ ກມ຺ມໍ ປຸພ຺ພກຕໍ ກມ຺ມໍຕິ ອາຄຕໍ. ‘‘ກສ຺ມາ ອິຘາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖ ສງ຺ຄເຫ. ປາຬິຍໍ. ຍໍ ຄຣຸກໍ, ຕໍ ວິປາກໍ ເທຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ, ຍໍ ພຫຸລໍ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ, ຍໍ ອາສນ຺ນໍ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ, ຍໍ ກຏຕ຺ຕາ ວາ ປນ ກມ຺ມໍ, ຕໍ ວິປາກໍ ເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປາເຐ. ສຸຂເວທນໍ ຊເນຕີຕິ ສຸຂເວທນີຍໍ. ‘‘ສມຕ຺ຕາ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸຄຫິຕາ. ‘‘ສມາທິນ຺ນາ’’ຕິ ຕທຕ຺ຖວິວຣຓໍ. ‘‘ປຣິຍຕ຺ຕໍ’’ຕິ ສມຕ຺ຖໍ. ຕມ຺ພທາຘິກສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ພຫູນິ ປາປກມ຺ມານິ ອາຈິຓ຺ຓານິ. ມຣຓ ທິວເສ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈວິຕ຺ວາ ເຕນ ອາສນ຺ນ ກມ຺ເມນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ວາຕກາລສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ພຫູນິ ກລ຺ຍາຓ ກມ຺ມານິ ອາຈິຓ຺ຓານິ. ມຣຓ ທິວເສປນ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວິປຣີຕ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ເຕນ ອາສນ຺ນ ກມ຺ເມນ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຄຣຸກຈຕຸກ຺ກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໑໔໗. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຈຕຸກ຺ເກ. ປສ຺ສິຕພ຺ໂພຕິ ທິຏ຺ໂຐ. ‘‘ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນ ຘມ຺ມ ສມູໂຫ. ທິຏ຺ໂຐ ຘມ຺ໂມຕິ ທິຏ຺ຐ ຘມ຺ໂມ. ວຕ຺ຕມາໂນ ຘມ຺ມສມູໂຫ. ໂຍ ອຕ຺ຕຠາໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຣິກປ຺ປິຕສາຣສ຺ສ ຠາໂວ ປວຕ຺ຕິ ກາຣຓນ຺ຕິ ກຕ຺ວາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທິຏ຺ຐ ຘມ຺ໂມ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ກຖໍ ກມ຺ມສາຘນໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຏິສໍເວທນ ກ຺ຣິຍາປເທ ວິປາກນ຺ຕິ ກມ຺ມປທໍ ທິສ຺ວາ ວິປາກໍ ນາມ ເວທິຕພ຺ພໍ ເວທນີຍໍ. ປຏິສໍເວທິຕພ຺ພໍ ປຏິສໍເວທນີຍນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຸເປຈ຺ຈາ’’ຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ. ‘‘ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິ ອຸເປຈ຺ຈ ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ທິຏ຺ຐ ຘມ຺ມໂຕ’’ຕິ ທິຏ຺ຐ ຘມ຺ມສ຺ສ. ສາມິອຕ຺ເຖ ປຎ຺ຈມີ. ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເອຕ຺ຖຫີ’’ຕິອາທິ ປຸພ຺ພວາກ຺ເຍ ວຸຕ຺ຕ ນຍເມວ. ອປຣສທ຺ໂທ ນິຈ຺ຈໍ ອປາທານາ ເປກ຺ໂຂ. ຕຎ຺ຈ ອປາທານໍ ນາມ ອນນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ຕປເທຫິ. ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາ ນາຄຕານນ຺ຕຣ ຠເວຫີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມໂຕ ຈ ອນາຄຕານນ຺ຕຣ ຠວໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຣິວຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປພນ຺ໂຘ. ອປຣາປຣິໂຍຕິ ວາ, ອປໂຣ ຈ ອປໂຣ ຈ ອປຣາປໂຣ. ອປຣາປເຣ ປວຕ຺ໂຕ ອປຣາປຣິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸປປຊ຺ຊຠວໍ’’ຕິ ອນາຄຕານນ຺ຕຣຠວໍ. ອໂຫສິ ກມ຺ເມ ‘‘ອໂຫສີ’’ຕິ ປທໍ ອຎ຺ຎາສິ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຕິ ປເທວິຍ ຣຸຬ຺ຫີນາມປທນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອໂຫສິ ນາມກໍ’’ຕິ. ຕໍ ປນ ຣຸຬ຺ຫິປທໍ ກຸໂຕປວຕ຺ຕໍຕິ ອາຫ ‘‘ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ ປາຐວເສນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຘ ວຸຕ຺ໂຕ ປາໂຐ ສາ ວເສໂສ. ປຣິປຸຓ຺ຓປາໂຐ ປນ ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມ ວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນາໂຫສິ ກມ຺ມ ວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິກມ຺ມ ວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອໂຫສິກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມ ວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມ ວິປາໂກຕິອາທິນາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ມຄ຺ເຄ ອາຄໂຕ. ‘‘ສາ’’ຕິ ປຖມ ຊວນ ເຈຕນາ. ‘‘ອປ຺ປຕຣ ວິປາກາ ຈາຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ເຫຕຸ ອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຈິຣຏ຺ຐິຕິ ກຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ເອວ ຜລໍ ທຕ຺ວາ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຕຣ ວິປາກຕ຺ຕາ ອເຫຕຸກມຕ຺ຕໍ ຜລໍ ທຕ຺ວາ ວິຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຈາ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍໍ ລທ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຈ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ. ‘‘ກາກວລິຍາທີນໍ ວິຍາ’’ຕິ ກາກວລິຍາທີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ທິຏ຺ຐເວທນີຍ ກມ຺ມໍ ວິຍ. ‘‘ປາກຏຕຣປ຺ຜລທານໍ’’ຕິ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອວ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານປ຺ປຏິ ລາຠາທິວເສນ ປາກຏຕຣປ຺ຜລທານກໍ ກມ຺ມວິເສສໍ. ກມ຺ມ ປຖຊວນສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ ປຖມຊວນ ເຈຕນາ ວາ ອິຕຣາປິ ປຖມ ຊວນ ເຈຕນາ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ກາຈີ’’ຕິ ເອກຈ຺ຈາ ປຖມຊວນ ເຈຕນາ. ເສສານິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມ ເວທນີຍ ກມ຺ມານິ.

ອຸປປຊ຺ຊກມ຺ເມ. ‘‘ອຕ຺ຖ ສາຘິກາ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຕ຺ຖສາຘິກາ. ປາຓຆາຕາທິ ກິຈ຺ຈສາຘິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ນິຏ຺ຐາເປຕີຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປິກາ. ‘‘ເສສານິ ປີ’’ຕິ ເສສານິ ອຸປປຊ຺ຊ ເວທນີຍ ກມ຺ມານິປິ. ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສ ໂລເກ. ‘‘ມິສ຺ສກກມ຺ມານີ’’ຕິ ກຸສລາ ກຸສລມິສ຺ສການິ ກມ຺ມານິ. ເວມານິກເປຕວຕ຺ຖູນິ ວິມານວຕ຺ຖຸ ປາຬິຍໍ ອາຄຕານິ. ‘‘ສຸຄຕິຍໍ ວິປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕານິ ວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ວິປຕ຺ຕິໍ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕາທີນໍ ອງ຺ຄ ປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ວາ ວິປຕ຺ຕິໍ. ນານາ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຠູຕໍ ວາ ວິປຕ຺ຕິໍ. ‘‘ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ’’ຕິ ມຫິທ຺ຘີນໍ ນາຄສຸປຓ຺ຓາທີນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ‘‘ຍຖາ ວຸຕ຺ຕ ວຕ຺ຖູຫີ’’ຕິ ເວມານິກ ເປຕວຕ຺ຖາທີຫິ. ອຏ຺ຐກຖາປາເຐ. ‘‘ເຕສໍ ສງ຺ກມນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ວິປຈ຺ຈນກາລ ສງ຺ກນ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ຍຖາຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ ຕານິ ທິຏ຺ຐ ຘມ຺ມຏ຺ຐານາທິວເສນ ຠຄວຕາ ຍຖາ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ເຕສໍ ສງ຺ກມນໍ ນຕ຺ຖີຕິອາທິນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍຸຕ຺ຕິຍາ ວາ ອຠາວໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐ ຘມ຺ມ ເວທນີຍສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິ ວິປາກາທິ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ.

ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຈຕຸກ຺ກໍ.

໑໔໘. ປາກຏ຺ຐານຈຕຸກ຺ເກ. ‘‘ກາຍາທີນໍ’’ຕິ ໂຈປນກາຍາທີນໍ. ກາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕາທີນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຕິປາເຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປໂຍເຄນ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປາເຕນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕິປາຕນຎ຺ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອທິນ຺ນໍ’’ຕິ ສາມິເກນອທິນ຺ນໍ ປຣສນ຺ຕກໍ. ອຄມນີຍວຕ຺ຖູນິ ນາມ ອວີຕິກ຺ກມນຕ຺ຖາຍ ອນຸປຄນ຺ຕພ຺ພານິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາທີນິ ອິຕ຺ຖິ ປຸຣິສສຣີຣານິ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປຣປາຓສ຺ສ. ‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕ ຠາວໂຕ. ‘‘ອຈ຺ຉິນ຺ທກ ເຈຕນາ’’ຕິ ປຣສນ຺ຕກສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກກຣຓວເສນ ຠຸສໍ ປຣສນ຺ຕກາ ຠາວຈ຺ຉິນ຺ທກ ເຈຕນາ. ວິລຸປ຺ປນ ເຈຕນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ມຄ຺ເຄນ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປາທກສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ເຄນ ປຣມຄ຺ຄ ສມ຺ປໂຍຊກສ຺ສ. ‘‘ເອຕ຺ຖປີ’’ຕິ ຍຖາ ອທິນ຺ນາທາເນ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕ ສຎ຺ຎິໂນຕິ ທຸຕີຍໍ ອງ຺ຄປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ເອຕ຺ຖປິ. ເອຕ຺ຖ ວທນ຺ຕິ ອຄມນີຍ ວຕ຺ຖຸ ວເສນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ເສວນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຄມນີຍ ວຕ຺ຖຸ ສຎ຺ຎິຕາຕິ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ ໂຫຕີຕິ. ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ວຈນໍ ສຎ຺ຎາວິເສສ ສຫິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ອີທິເສສຸ ຈ ຐາເນສຸ ສເຈ ສຎ຺ຎາປຘານໍ ໂຫຕິ. ປາຓສຎ຺ຎິຕາ, ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕ ສຎ຺ຎິຕາ,ຕິ ອງ຺ຄ ປທໍ ວິຍ ອິຘປິ ອຄມນີຍ ວຕ຺ຖຸ ສຎ຺ຎິຕາຕິ ທຸຕີຍໍ ອງ຺ຄປທໍ ອວສ຺ສໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ອງ຺ຄນິຍມຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄີໂກວ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ. ອຄມນີຍ ວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ມິໍ ເສວນ ຈິຕ຺ຕໍ, ເສວນປ຺ປໂຍໂຄ, ມຄ຺ເຄນ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ອຘິວາສນນ຺ຕິ. ‘‘ສາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ. ‘‘ຣກ຺ຂິຕາສຸ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕ ປິຕຸ ຣກ຺ຂິຕາທີສຸ ສງ຺ຄຫິຕາ. ‘‘ຏີກາສຸ ປນາ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຏີກາສຸ ປນ. ‘‘ສາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ. ປາສຓ຺ຑາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕາທີນິ. ຕໍ ວາທິໂນ ປາສຓ຺ຑິຍາ ນາມ. ເຕສໍ ຘມ຺ໂມ ປາສຓ຺ຑິຍ ຘມ຺ໂມ ນາມ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣປິ ທຸສ຺ສີລາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວີຕິກ຺ກໂມ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ຕໂຕ ໂຄຣູປ ສີລິກາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕໂຕ ສຣຓງ຺ຄຕາຍ, ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາ ປທິກາຍ, ສາມເຓຣິຍາ, ປຸຖຸຊ຺ຊນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາຕິອາທິ. ອຏ຺ຐກຖາ ປາເຐ. ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອກຸສລກາຍກມ຺ເມ. ‘‘ນ ຄຫິຕໍ’’ຕິ ເຖເຣນ ວາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ວາ ນ ຄຫິຕໍ. ສຸຣຎ຺ຈ ເມຣຍຎ຺ຈ ປິວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສຸຣາເມຣຍ ປານໍ. ຕທຊ຺ໂຌຫຣຓ ເຈຕນາ ກມ຺ມໍ. ‘‘ສພ຺ພ ລຫຸໂກ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຸຣາປານ ກມ຺ມ ວິປາການໍ ມຊ຺ເຌ ໂຍ ວິປາໂກ ລຫຸກຕໂຣ, ປວຕ຺ຕິວິປາກມຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສໍວຕ຺ຕນິໂກ’’ຕິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕຠາວ ສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ‘‘ປຎ຺ຈປີ’’ຕິ ສຸຣາປານ ກມ຺ເມນ ສຫ ປຎ຺ຈປິ. ມູລຏີກາ ວຈເນ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ສຸຣາປານ ກມ຺ມສ຺ສ. ປຏິສມ຺ຠິທາ ມຄ຺ຄຏີກາຍໍ ອິມສ຺ສ ວາກ຺ຍສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕພ຺ພິ ຣມຓາທໂຍ ຈາ’’ຕິ ຕໂຕ ສຸຣາປານໂຕ ວິຣມຓາທໂຍ ຈ. ‘‘ມທສ຺ສາ’’ຕິ ມຊ຺ຊນສ຺ສ. ‘‘ອປຸຎ຺ຎປຖສ຺ສາ’’ຕິ ອກຸສລ ກມ຺ມ ປຖສ຺ສ. ‘‘ຕພ຺ພິຣຕິ ປີ’’ຕິ ຕໂຕ ສຸຣາປານໂຕ ວິຣຕິປິ. ‘‘ນິມ຺ມທຕາຍາ’’ຕິ ມຊ຺ຊນຣຫິຕ ຠາວສ຺ສ. ‘‘ສາ’’ຕິ ນິມ຺ມທຕາ. ‘‘ປຸຎ຺ຎປຖສ຺ສາ’’ຕິ ກຸສລກມ຺ມ ປຖສ຺ສ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມາ. ‘‘ຕານີ’’ຕິ ສຸຣາປານ ກມ຺ມຕພ຺ພິຣຕິ ກມ຺ມານິ. ‘‘ນ ອິຕຣໍ’’ຕິ ກມ຺ມປເຖຫິ ອສມ຺ພນ຺ຘໍ. ສຸຣາປານໍ ວິສຸໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນ ເທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕພ຺ພິຣຕິ ກມ຺ເມ ປນ ສເຈ ອິທໍ ສຸຣາປານໍ ນາມ ປາປກມ຺ມໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ສມາທານ ວິຣຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ ວເສນ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຣກ຺ຂຕິ. ຕໍ ສີລໍ ອຎ຺ເຎຫິ ປຸຎ຺ຎປເຖຫິ ອສມ຺ພນ຺ຘມ຺ປິ ວິສຸໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນ ເທຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອວມິທໍ ປີ’’ຕິ ເອວໍ ອິທມ຺ປິ ສຸຣາປານ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມ ປຖປຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຣິວາຣຠູຕໍ ເອວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ກມ຺ມປຖສຸຕ຺ເຕສຸ. ສຣູປໂຕ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຍໍ’’ຕິ ຍໍ ສຸຣາປານ ກມ຺ມໍ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ເຕສຸ ກມ຺ມປຖສຸຕ຺ເຕສຸ. ກມ຺ມ ຊນນໍ ນາມ ທຸຈ຺ຈຣິຕ ກມ຺ມານໍ ຊນນໍ. ສກ຺ເກນ ເທວານ ມິນ຺ເທນ ຕສ຺ສ ອປາຍຄາມິຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສາສຸຣາຍ ປຸຓ຺ຓໍ ອິມໍ ສຸຣາກຸມ຺ຠໍກິຓາຖ. ມູລໍ ເທຖ ຄຓ຺ຫາຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ສຸຣາປານ ກມ຺ມສ຺ສ. ອປາຍໍ ຄເມຕິ ສມ຺ປາເປຕີຕິ ອປາຍ ຄາມີ. ‘‘ຍທິທໍ’’ຕິ ຍາ ອຍໍ ຍຖາລາຠ ໂຍຊນາ ອຕ຺ຖິ. ມູລຏີກາ ວຈເນ. ‘‘ກມ຺ມສຫຊາຕາ’’ຕິ ອກຸສລ ກມ຺ມສຫຊາຕາ ຕຓ຺ຫາ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ. ‘‘ໂກຏ຺ຐາສໂຕ’’ຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ຌານາທິໂກຏ຺ຐາສາ ນາມ ອາຄຕາ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທາ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ກມ຺ມປຖ ໂກຏ຺ຐາສິກາ ເອວ. ກມ຺ມປຖ ໂກຏ຺ຐາເສ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຸຣິມານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ’’ຕິ ປາຓາຕິ ປາຕາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ. ‘‘ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມປຖຠາໂວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ‘‘ຕຕີຍໍ’’ຕິ ຕຕີຍ ສຸຕ຺ຕໍ. ເອຕາສຸປິ ຈ ອຏ຺ຐກຖາສຸ.

ກາຍກມ຺ມາທີສຸ. ສສມ຺ຠາຣກາໂຍ ນາມ ສກໂລ ຣູປກາໂຍ. ປສາທກາໂຍ ນາມ ກາຍປສາໂທ ເອວ. ກາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຈປນກາໂຍ ນາມ. ‘‘ໂຈປນ’’ນ຺ຕິ ຈ ຈລນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ໂສ ເຍວາ’’ຕິ ໂຈປນກາໂຍເຍວ. ກາຍກມ຺ມ ນາມ ລາໂຠ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ກມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິ ມຸຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ກມ຺ມານິ ວິເສເສຕຸໍ’’ຕິ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ, ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ວິເສເສຕຸໍ ນິຍເມຕຸໍ. ‘‘ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ ກມ຺ມານິ ວິເສເສຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ກາຍທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕິໂຕຕິ ຈ ວຈີທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕິໂຕຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມິຈ຺ຉາຈາຣສ຺ສ ວຈີທ຺ວາເຣ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ‘‘ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ມຊ຺ຌິມານິ ຈຕ຺ຕາຣີ’’ຕິ ມຸສາວາທາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີກມ຺ມານິ. ‘‘ຉພ຺ພິຘານິ ຕານິ ວຊ຺ຊານີຕິ’’ຕິ ‘ກາຍກມ຺ມໍ ຊເຫຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິອາທີນິ ຉພ຺ພິຘານິ ຕານິ ວຊ຺ຊານິ. ກຖໍ ເອກເມເກນ ພາຫຸລ຺ລ ສທ຺ເທນ ຉພ຺ພິຘານິ ຕານິ ວຊ຺ເຊຕີຕິ. ອນ຺ວຍໂຕ ຈ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ຈ ວຊ຺ເຊຕິ. ກຖໍ, ປາຓາຕິປາຕ ກມ຺ມໍ ກທາຈິ ອປ຺ປເກນ ວຈີທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາເຣ ເອວ ປວຕ຺ຕິ ພຫຸລຕ຺ຕາ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ວຈີກມ຺ມ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ທ຺ເວ ວາ ອສ຺ສ ນາມານິ ນ ຠວນ຺ຕິ. ວຈີທ຺ວາເຣ ປນ ອປ຺ປກວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ນາມໍ ນ ຊຫຕິ. ທ຺ເວ ວາ ອສ຺ສ ນາມານິ ນ ຠວນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ເອເກນ ກາຍທ຺ວາເຣ ພາຫຸລ຺ລ ວຸຕ຺ຕິວຈເນນ ປາຓາຕິປາຕ ກມ຺ເມ ຉພ຺ພິຘານິ ວຊ຺ຊານິ ວຊ຺ເຊຕີຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸ. ວນຈຣໂກ ນາມ ວນລຸທ຺ທໂກ. ໂສ ປນ ກທາຈິ ອປ຺ປເກນ ຄາເມ ຈຣນ຺ໂຕປິ ວເນ ພາຫຸລ຺ລ ຈາຣິຕ຺ຕາ ວນຈຣໂກ ເອວ ໂຫຕິ. ຄາມຈຣໂກຕິ ນາມໍ ນ ລຠຕິ. ທ຺ເວ ວາ ອສ຺ສ ນາມານິ ນ ຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ສງ຺ຄາມາວຈຣກາປິ. ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ນາມ ສງ຺ຄາເມ ພາຫຸລ຺ລາວຈໂຣ ຫຕ຺ຖີ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ມໂນທ຺ວາຣໍ ສພ຺ພ ກມ຺ມ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ກມ຺ມານິ ວິເສເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈສຕິ, ‘ອຠິຊ຺ຌາ ພ຺ຍາປາໂທ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຈຕິ ມນສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕິໂຕ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມາ’ຕິ ອິທໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ. ໂນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກມ຺ມ ສິທ຺ຘິໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຎ຺ຎທ຺ວາເຣຫິ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ມໂນກມ຺ມານິ ປນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ສິທ຺ຘໍ’’ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ‘‘ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣໍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂຈປນກາໂຍ ກາຍກມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິ ພຫຸລຕ຺ຕາ ກາຍກມ຺ມ ທ຺ວາຣໍ ນາມ. ໂຈປນວາຈາ ຕຕ຺ຖ ວຈີກມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິ ພຫຸລຕ຺ຕາ ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ກຸສລາ ກຸສລ ຊວນ ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ມໂນກມ຺ມານໍ ຕຕ຺ເຖວ ກມ຺ມ ກິຈ຺ຈ ສິທ຺ຘິໂຕ ມໂນກມ຺ມ ທ຺ວາຣໍ ນາມາຕິ ເອວໍ ກມ຺ເມນ ທ຺ວາຣ ວວຕ຺ຖານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣສ຺ສ ນາມໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ວາ’’ຕິ ກາໂຍຕິ ນາມໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ວາ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ນາມໍ ທາຕຸນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ ວຈີຕິ ນາມໍ ຕສ຺ສ ທາຕຸໍ ວາ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຄາມາທີນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຄາມາທິຠາໂວ ວິຍາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຎ຺ຎກຸເລສຸ ວສນ຺ເຕສຸປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກຸລພຫຸລຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຄາໂມຕ຺ເວວ ນາມໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ວເນ ອຎ຺ຎຣຸກ຺ເຂສຸ ສນ຺ເຕສຸປິ ຂທີຣຣຸກ຺ຂ ພຫຸລຕ຺ຕາ ຂທີຣວນນ຺ຕ຺ເວວ ນາມໍ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ. ກາຍກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໑໔໙. ວຈີກມ຺ເມ. ‘‘ມຸສາ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ອຠູຕໂຕ ວທນ຺ຕິ. ປິສຕິ ເອຕາຍາຕິ ປິສຸຓາ. ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕິ ນເຍນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປິຍສຸຎ຺ຎ ກຣຓາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອກ຺ຂຣ ໂລປກຣຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນໂຍ ນາມ. ‘‘ເຍນາ’’ຕິ ເຍນຊເນນ. ‘‘ສມ຺ຜໍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍສທ຺ໂທ ສມ຺ມຕິ ທຸກ຺ຂໍ ເອເຕນາຕິ ອຕ຺ເຖນ ສຸເຂ ຫິເຕ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສໍ ສຸຂໍ ຫິຕຎ຺ຈາ’’ຕິ. ກີທິສໍ ສຸຂໍ ຫິຕຎ຺ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ສາຘຸຊເນຫິ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ’’ຕິ. ເອເຕນ ປາປຊເນຫິ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ ຫິຕສຸຂໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຫິຕສຸຂສ຺ສ ວິນາສນໍ ນາມ ຕສ຺ສ ອາຄມນ ມຄ຺ຄຠິນ຺ທນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຫິຕສຸຂ ມຄ຺ຄໍ ຠິນ຺ທຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຫິຕສຸຂໍ. ‘‘ອຕ຺ຖ ຘມ຺ມາ ປຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ຘມ຺ມໂຕ ຈ ອປຄຕສ຺ສ. ‘‘ປຏິຠາຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ສຸຓນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕຣຕິ ຈິຕ຺ຕຫາສວຑ຺ຒນຕ຺ຖາຍ ປຏິຠາຓຎ຺ຎາເຓນ ຈິຕ຺ຕີກຕສ຺ສ. ‘‘ຍຕ຺ຖາ’’ຕິ ຍສ຺ມິໍ ກຖາ ມຄ຺ເຄ. ‘‘ອຕ຺ຖ ຘມ຺ມ ວິນຍປທໍ’’ຕິ ອຕ຺ຖ ປທຎ຺ຈ ຘມ຺ມປທຎ຺ຈ ວິນຍ ປທຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ນາມ ອາໂຣຄ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິ, ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຘນ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ. ຕາສຸ ໂກສລ຺ລຊນກໍ ວາກ຺ຍປທໍ ອຕ຺ຖປທໍ ນາມ. ອິທໍ ສຸຈຣິຕໍ ນາມ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ອິທໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນາມ ອປາຍ ສໍວຕ຺ຕນິກນ຺ຕິ ເອວໍ ສຠາວ ຘມ຺ເມສຸ ໂກສລ຺ລ ຊນກໍ ວາກ຺ຍ ປທໍ ຘມ຺ມ ປທໍ ນາມ. ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທມິຕພ຺ພານິ, ເອວໍ ຣາໂຄ ວິເນຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ໂທໂສ ວິເນຕພ຺ໂພຕິອາທິນາ ວິເນຕພ຺ເພສຸ ວິນຍ ໂກສລ຺ລຊນກໍ ວາກ຺ຍປທໍ ວິນຍ ປທໍ ນາມ. ຍຕ຺ຖ ເອວຣູປໍ ອຕ຺ຖ ປທຎ຺ຈ ຘມ຺ມ ປທຎ຺ຈ ວິນຍ ປທຎ຺ຈ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ວາຈາ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕໍນາມໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສມ຺ຜໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ນິຣຕ຺ຖກວຈນໍ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ເຕສຸ ວຈີກມ຺ເມສຸ. ວິສໍວາທນໍ ນາມ ວິຣຊ຺ຌາ ປນໍ. ວິສໍວາທໂກ ນາມ ວິຣຊ຺ຌາປນໂກ. ອຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ ວິນາເສຕີຕິ ອຕ຺ຖ ຠຎ຺ຊນໂກ. ‘‘ກມ຺ມປຖເຠໂທ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິ ຊນໂກ ກມ຺ມປຖວິເສໂສ. ‘‘ອິຕໂຣ’’ຕິ ອຕ຺ຖ ຠຎ຺ຊນກໂຕ ອຎ຺ໂຎ ມຸສາວາໂທ. ‘‘ກມ຺ມ ເມວາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິ ວິປາກ ຊນກໍ ວຈີກມ຺ມເມວ. ‘‘ຣຊານໍ’’ຕິ ຘູລີນໍ. ຕາສຸ ສຸຄຕິ ທຸຄ຺ຄຕີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຕທຸປ຺ປຊ຺ຊນການິ. ‘‘ປຖຠູຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຠູຕຕ຺ຕາ. ‘‘ເຠທ ປຸເຣກ຺ຂາເຣນາ’’ຕິ ມິຕ຺ຕເຠທປຸເຣກ຺ຂາເຣນ. ມິຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ ເຠທໂກ. ‘‘ສໍກິລິຏ຺ຐ ເຈຕນາ’’ຕິ ອຕ຺ຖ ປຸເຣກ຺ຂາຣ ຘມ຺ມ ປຸເຣກ຺ຂາຣ ວິນຍ ປຸເຣກ຺ຂາຣ ອນຸສາສນິ ປຸເຣກ຺ຂາຣ ຣຫິຕາ ເກວລໍ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣ ເຈຕນາ ສໍກິລິຏ຺ຐ ເຈຕນາ ນາມ. ‘‘ປເຣ ຠິນ຺ເນ ເຍວາ’’ຕິ ປຣຊເນ ປຣຊເນນ ມິຖຸເຠທວເສນ ຠິນ຺ເນເຍວ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖຸ. ‘‘ອຍໍ ປີ’’ຕິ ອຍໍ ຜຣຸສວາຈາປິ. ເອວໍ ອກ຺ໂກສນ ກມ຺ມໍປິ ອກ຺ໂກສິຕພ຺ພສ຺ສ ທູເຣ ຐິຕສ຺ສປິ ມຕສ຺ສປິ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອນຕ຺ຖໍ ນິຣຕ຺ຖກວາຈາ ວຕ຺ຖຸ ມຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປນໂກ. ‘‘ສຈ຺ຈໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ເຍວາ’’ຕິ ຍຖາ ໂສ ກເຖຕິ, ຕຖາ ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ອຸປ຺ປນ຺ນ ປຸພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ສຈ຺ຈໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕເຍວ. ເກຈິ ສຈ຺ຈໂຕ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຖຸໍ ປູຊນີຍ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ໂຖເມນ຺ຕາ ປູເຊນ຺ຕາ ວນ຺ທນ຺ຕາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ. ສມ຺ປຣາຍິ ກຕ຺ຖາຍ ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສພ຺ພເມຕໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຕທສ຺ສາທວເສນາ’’ຕິ ຕໍ ຣາຊກຖາທິໍ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຣຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ອສ຺ສາທວເສນ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ອນິຈ຺ຈ ລກ຺ຂຓ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ວາ ຣຕນຕ຺ຕຍ ຄຸຓວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ວາ ປາປ ຄຣຫ ກລ຺ຍາຓ ສມ຺ຠາວນາຍ ວາ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ປນ ສຕ຺ຖກເມວ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຖ ຘມ຺ມ ວິນຍ ນິສ຺ສິຕໍ’’ຕິອາທິໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ກາຍທ຺ວາເຣ ທີປິຕເມວ.

໑໕໐. ມໂນກມ຺ເມ. ‘‘ອຠິຌາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕິເຣກຕຣໍ ຌາຍນ຺ຕິ, ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ, ໂອໂລເກນ຺ຕິ ວາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອສ຺ສາທມຕ຺ເຕ ອຐຕ຺ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ພ຺ຍາປາເທນ຺ຕີ’’ຕິ ວິຄຕຠາວໍ ອາປາເທນ຺ຕິ ສມ຺ປາເປນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈ ອາປາທນໍ ນ ກາຍວາຈາຫິ. ອຖ ໂຂ ຈິຕ຺ເຕເນວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິນ຺ເຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕພ຺ພິ ປຣີຕໂຕ’’ຕິ ສປ຺ປຸຣິສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ວິປຣີເຕນ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ເຕສຸ ມໂນກມ຺ເມສຸ. ‘‘ອິທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ສນ຺ຕກໍ ມມສນ຺ຕກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອໂຫ ສາຘຸ ວຕາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ລາຠາວຕິເມ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸລາຠໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ລາຠາ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກເຣຍ຺ຍໍ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກເຣຍ຺ຍໍ. ປຣຠຓ຺ຑໍ ວຕ຺ຖຸ ຍສ຺ສາຕິ ປຣຠຓ຺ຑ ວຕ຺ຖຸໂກ. ‘‘ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸ. ຍາວ ນ ປຣິຓາເມຕິ, ຕາວ ນ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສູ’’ຕິ ອຘິກາໂຣ. ‘‘ອຍໍ’’ຕິ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ທສວຕ຺ຖຸກາມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນາມ ‘ນຕ຺ຖິທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິຫຸຕໍ’ຕິອາທິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄເຕສຸ ກາຈິທິຏ຺ຐິໂຍ ນຕ຺ຖິກາທິ ສຠາວາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ຕພ຺ພຫຸລນເຍນ ກມ຺ມເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາວຸຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ‘‘ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ. ‘‘ປສ຺ສນ຺ໂຕ’’ຕິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ນິຍາມໍ’’ຕິ ສມ຺ມຕ຺ຕ ນິຍາມໍ. ອວິປຣີຕນິຍາມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນ ‘‘ນິຍາມໍ’’ຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍາມໍ. ວິປຣີຕ ນິຍາມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍຕິ ອເຕກິຈ຺ໂຉ. ເອກນ຺ເຕນ ອປາຍຄາມີ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອປສ຺ສິຕ຺ວາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານານໍ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ. ‘‘ມິຈ຺ຉາຘິໂມກ຺ຂມຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ຕິຕ຺ຖາ ຈຣິເຍສຸ ສທ຺ທຫນ ມຕ຺ເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕກຠູຕໍ. ຐິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຍຖາຫ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕຕິເກ ມິຈ຺ຉາສຠາວາຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ. ວິປາກທາເນ ສຕິ, ຂນ຺ຘເຠທານນ຺ຕຣເມວ ວິປາກທານໂຕ ນິຍຕາ. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ນິຍຕາ ຈາຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາ. ສມ຺ມາສ ຠາວາຕິ ສມ຺ມຕ຺ຕາ. ສມ຺ມຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ນິຍຕາ ຈ ອນນ຺ຕຣເມວ ຜລທານ ນິຍເມນາຕິ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕາຕິ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ. ‘‘ອໂຈເປຕ຺ວາ’’ຕິ ອຈາເລຕ຺ວາ. ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິ ເອເຕນປິ ສທ຺ເທນ. ‘‘ອິເມສໍ’’ຕິ ມໂນກມ຺ມານໍ. ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິ ມນສ຺ມິໍ ເອວາຕິ ວຈເນນ. ‘‘ອຸປປນ຺ນໍ’’ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ‘‘ອຸປລກ຺ຂຓາທິວເສນາ’’ຕິ ອຸປລກ຺ຂຓນຍ ນິທສ຺ສນນຍ ປຘານນຍາທິວເສນ. ‘‘ອຕ຺ຖນ຺ຕຣປ຺ປສງ຺ໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ ກຖໍ ໂຫຕິ. ເອວສທ຺ເທນ ວິນາ ປາຓາຕິປາຕ ກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ພາຫຸລ຺ລ ວຸຕ຺ຕິໂຕ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ລທ຺ຘາຕປຕ຺ໂຕ ຣາຊກຸມາໂຣຕິ ວິຍ ອຸປລກ຺ຂຓນຍມຕ຺ຕໍ. ເຕນ ເສສທ຺ວາເຣສຸປິ ພາຫຸລ຺ລ ວຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສລ຺ລກ຺ເຂຕີຕິ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣປ຺ປສງ຺ໂຄ ສິຍາຕິ. ເອວໍ ເສສນເຍສຸປີຕິ. ‘‘ອປິຈາ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຊເຕຕິ. ‘‘ເຕສູ’’ຕິ ປາຓວຘາທີສຸ. ‘‘ເອກໍ ອງ຺ຄໍ’’ຕິ ອຸປກ຺ກໂມຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ. ‘‘ຕໍ ສຫຊາຕາ ຈາ’’ຕິ ເຈຕນາ ສຫຊາຕາ ຈ. ເຈຕນາ ປກ຺ເຂ ຠວາຕິ ເຈຕນາ ປກ຺ຂິກາ. ເຈຕນາ ວິຍ ກາຍກມ຺ມຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອພ຺ໂພຫາຣິກຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ ໂວຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປໂຫນກຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕາ ປຘານໍ ເຍສໍ ເຕ ອຕ຺ຕປ຺ປຘານາ. ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ. ອຕ຺ຕປ຺ປຘານາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ເຈຕນາ ປຘານາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເຘວ ເຕ ອຕ຺ຕປ຺ປຘານາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຖາ ຕຖາ’’ຕິ ອໂຫວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາຕິອາທິນາ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ເຕສຸ ມໂນກມ຺ເມສຸ. ‘‘ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ’’ຕິ ປາຏິປທິກປທເມຕໍ. ສພ຺ພປ຺ປກາຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ມໂນກມ຺ມຏ຺ຐາເນ. ‘‘ມໂນກມ຺ມ ກິຈ຺ຈວິເສເສນາ’’ຕິ ອໂຫວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາຕິອາທິເກນ ກິຈ຺ຈ ວິເສເສນ. ມໂນກມ຺ມ ທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕໑. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈ ທສນ຺ນໍ ປີ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ຕາປີ’’ຕິ ຕາ ປຸພ຺ພາປຣເຈຕນາໂຍປິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປວຕ຺ຕາ ຕາປີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຍານິປນາ’’ຕິອາທີສຸ. ເອໂກ ເອກສ຺ສ ວທຕິ ອຫໍ ອິມໍ ສຕ຺ຕໍ ມາເຣມິ, ຕ຺ວໍ ອສຸກໍສຕ຺ຕໍ ມາເຣຫີຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ອຸປກ຺ກມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ກມ຺ມໍ ປນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຓາປກສ຺ສ ຕ຺ວໍ ອສຸກໍ ສຕ຺ຕໍ ມາເຣຫີຕິ ອາຓາປນ ກມ຺ມໍ ສເຈ ສິຊ຺ຌຕິ. ວຈີທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຈີທ຺ວາເຣ ທິສ຺ສ ມານໍ ວຈີກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສນໂຍ ເສເສສຸປິ.

‘‘ໂທສມູເລນາ’’ຕິອາທີສຸ. ໂທໂສ ເອວ ມູລໍ ໂທສມູລໍ. ໂທໂສ ມູລໍ ມສ຺ສາຕິ ໂທສມູລໍ. ຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ວິຘາ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຍາປາໂທ ນາມ ໂທໂສ ເອວ. ໂສ ກຖໍ ໂທເສນ ມູເລນ ຊາເຍຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸຣິໂມ ພ຺ຍາປາທວຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ. ປຣໂຕ ອຠິຊ຺ຌາຍມ຺ປິ ເອສນໂຍ. ວິຠາວນິປາເຐ. ນິຘິປາຐກາ ນາມ ຣາຊນິຘິ ວິຘາຍກາ. ຕຕ຺ຖ ຈຓ຺ໂຑ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ທຸຏ຺ຐນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣາຊູນໍ ອທິນ຺ນາທານໍ ໂມຫມູເລນ ຊາຍຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓານຎ຺ຈາ’’ຕິ ສກສຎ຺ຎາຍ ເອວ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຫຣນ຺ຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານຎ຺ຈ ກມ຺ມຜລສມ຺ພນ຺ຘາປວາທີນຎ຺ຈ. ‘‘ອາຫຣຓໍ’’ຕິ ອທິນ຺ນາທານວເສນ ຫຣຓໍ. ອວຫຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ໂມໂຫ ຣາຊູນໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂຍ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂຍ ຈ ກມ຺ມ ຜລສມ຺ພນ຺ຘາ ປວາທີນໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍາ’’ຕິ ໂລໂຠ ກມ຺ມານໍ ສຸຏ຺ຐຸວຑ຺ຒນາຍ ນິທານໍ ກາຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສຎ຺ຊາຕາ ກງ຺ຂາເຍສໍ ເຕ ສຎ຺ຊາຕກງ຺ຂາ. ປຣິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ. ກງ຺ຂາຍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ກງ຺ຂາປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ. ຊນານໍ ຕານິກມ຺ມານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອກຸສລກມ຺ມທີປນານິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕໗. ກຸສລກມ຺ເມ. ອຍໍ ປນ ເອວມາທີສຸ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ອາຄໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ’’ຕິ ເມຕ຺ຕາສຫຄຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ. ເອວໍ ວຈີກມ຺ເມປິ. ເຈຕນາ ເຫຕ຺ຖ ກມ຺ມນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ມໂນກມ຺ເມ ປນ ເຈຕນາປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອພ຺ຍາປາໂທປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຎາຓໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕີຕິ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕໍ. ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕີຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ເຍວຕ຺ໂຖ. ‘‘ປທກ຺ຂິຓໍ’’ຕິ ປວຑ຺ຒິຕໍ. ອປຣໍ ປຣິຍາຍໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ປນາ’’ຕິອາທິນາ. ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຠາໂວ ທຸສ຺ສິລ຺ຍໍ. ປາຓາຕິປາຕາທິກມ຺ມໍ. ‘‘ປວຕ຺ຕມາເນ’’ຕິ ກາຍທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕມາເນ. ‘‘ຍໍ ປນ ກຸສລໍ’’ຕິ ປາຓາຕິ ປາຕາທິໂຕ ວິຣຕິ ກຸສລໍ. ‘‘ປວຕ຺ຕມານໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕມານໍ. ‘‘ກິຈ຺ຈ ສີເສນາ’’ຕິ ກິຈ຺ຈປ຺ປຘາເນນ. ກິຈ຺ຈໍ ປຘານໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສສເມຕ຺ຖ ກາຍກມ຺ເມ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

‘‘ວຈີກມ຺ເມປິ ເອເສວນໂຍ’’ຕິ ຍສ຺ມິໍ ທຸສ຺ສິລ຺ເຍ ປວຕ຺ຕມາເນ ວາຈາ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ວຈີ ສໍວໂຣ ຠິຊ຺ຊຕີຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ອວເສສໍ ປນາ’’ຕິ ຕີຫິ ກາຍກມ຺ເມຫິ ຈຕູຫິ ວຈີກມ຺ເມຫິ ອວເສສໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕີຫິ ກາຍກມ຺ເມຫີ’’ຕິ ຕີຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕ ວິຣຕິ ກມ຺ເມຫິ. ‘‘ຈຕູຫິ ວຈີກມ຺ເມຫີ’’ຕິ ຈຕູຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕ ວິຣຕິ ກມ຺ເມຫິ. ‘‘ສພ຺ພໍປິ ກລ຺ຍາຓ ກມ຺ມໍ’’ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ທານກມ຺ມໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຠາວນາ ກມ຺ມໍ, ອປຈາຍນ ກມ຺ມໍ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກມ຺ມໍ, ປຕ຺ຕິທານກມ຺ມໍ, ປຕ຺ຕານຸໂມທນາກມ຺ມໍ, ຘມ຺ມສວນ ກມ຺ມໍ, ຘມ຺ມ ເທສນາ ກມ຺ມໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ຕີສຸທ຺ວາເຣສຸ ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ອິເມສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ປຣິຍາເຍສຸ ປຈ຺ຉິໂມເຍວ ປຘານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຍາວ ເທວາ’’ຕິ ອນ຺ຕິມ ປຣິຈ຺ເຉທ ໂຊຕໂກ ນິປາໂຕ. ມຕ຺ຖກປຣິຈ຺ເຉເທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສີລປເທ. ‘‘ສີລຍຕີ’’ຕິ ສມ຺ມາ ທຫຕິ ຈ ອຸປຘາເຣຕິ ຈາຕິ ທ຺ວິຘາ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸສມາຫິຕານີ’’ຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕານິ. ‘‘ອຸປຣິເມ ກຸສລ ຘມ຺ເມ’’ຕິ ມຫຄ຺ຄຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣ ກຸສລຘມ຺ເມ. ສຕ຺ຕສຸ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ອຸປຣິເມ ຈິຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘາທິ ກຸສລຘມ຺ເມ. ‘‘ອຘິກຸສລ ຘມ຺ເມ’’ຕິ ອຘິເກ ໂພຘິປກ຺ຂິຍ ກຸສລ ຘມ຺ເມ. ປເຣຫິ ທິນ຺ນໍ, ຕເທວ ປຕ຺ຕິໍ. ສພ຺ພານິ ປນ ຕານິ ທານາທີນິ ກຸສລານິ. ໂສເຘນ຺ຕິ ສປ຺ປຸຣິສາຊນາ. ຕານິ ເອວປຸຎ຺ຎານິ. ເອກເມກໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຣິຍວຕ຺ຖຸ. ‘‘ອິມິນາ ປຈ຺ຈເຍນາ’’ຕິ ຈີວຣາທິ ປຈ຺ຈເຍນ, ອນ຺ນປານາທິ ປຈ຺ຈເຍນ, ຘນ ຘນຎ຺ຎາທິປຈ຺ຈເຍນ ວາ. ‘‘ສພ຺ພໍປິ ເຈຕໍ’’ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ເອຕໍ ທສວິຘໍ ປຸຎ຺ຎໍ. ‘‘ຫີເນນ ຉນ຺ເທນາ’’ຕິ ຍສກາມຕາທິວເສນ ຫີເນນ ຉນ຺ເທນ, ຫີເນນ ຈິຕ຺ເຕນ, ຫີເນນ ວີຣິເຍນ, ຫີນາຍ ວີມໍສາຍ. ‘‘ມຊ຺ຌິເມນາ’’ຕິ ປຸຎ຺ຎປ຺ຜລກາມຕາທິວເສນ ມຊ຺ຌິເມນ. ‘‘ປຓີເຕນາ’’ຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວິທນ຺ຕິ ອຣິຍວໍສານຸ ພ຺ຣູຫນວເສນ ປຓີເຕນ ຉນ຺ທາທິນາ ປວຕ຺ຕິ ຕໍ ປຓີຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຍສກາມຕາຍາ’’ຕິ ກິຕ຺ຕິ ສທ຺ທກາມຕາຍ ວາ, ປຣິວາຣກາມຕາຍ ວາ. ‘‘ປຸຎ຺ຎປ຺ຜລກາມຕາຍາ’’ຕິ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິກາມຕາຍ. ‘‘ອຣິຍຠາວໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ ອິທໍ ທານໍ ນາມ ອຣິຍານໍ ວໍໂສ. ອຫມ຺ປິ ອຣິໂຍ. ຕສ຺ມາ ມຍາປິ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວິທນ຺ຕິ ເອວໍ ອຣິຍຠາວໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຣິໂຍ’’ຕິ ອາຈາຣ ອຣິໂຍປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ທສ຺ສນ ອຣິໂຍປິ. ຕຕ຺ຖ ອາຈາຣ ອຣິໂຍ ນາມ ສປ຺ປຸຣິໂສ ປຸຖຸຊ຺ຊນ ກລ຺ຍາຓໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທສ຺ສນ ອຣິໂຍ ນາມ ປຣມຕ຺ຖ ອຣິໂຍ. ‘‘ປາຣມິຕາ ທານໍ’’ຕິ ສພ຺ພທາເນຫິ ອຄ຺ຄປຕ຺ຕໍ ມຫາໂພຘິ ສຕ຺ຕານໍ ປາຣງ຺ຄຕທານໍ. ຕຎ຺ຫິ ສພ຺ພ ສຕ຺ຕວິໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕິ ຕຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປາຣງ຺ຄຕໍ. ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣສ຺ສ ກສ຺ສຈິທານສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ເສເສສຸປິ ປຸຎ຺ຎ ກ຺ຣິຍວຕ຺ຖູສຸ. ‘‘ຕິກທ຺ວຍໍ’’ຕິ ປຸຣິມາທິ ຫີນາທິ ຕິກທ຺ວຍໍ. ‘‘ອນ຺ຕິມ ວຕ຺ຖຸນາ’’ຕິ ອນ຺ຕິມ ວຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊເນນ ວາ. ‘‘ທຸສ຺ສີໂລ ນາມາ’’ຕິ ທຸສ຺ສີລ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ. ໂສ ຫິ ຍາວຠິກ຺ຂຸປ຺ປຏີຎ຺ຎໍ ນ ວິຊຫິ. ຕາວ ຠິກ຺ຂຸ ເອວ. ນ ສາມເຓໂຣ, ນ ຄິຫີ. ຕໍ ເຈ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອມູລເກນ ອນ຺ຕິມ ວຕ຺ຖຸນາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ອນຸທ຺ຘໍເສນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິ ເສໂສ. ໂອມສວາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສຫເສຍ຺ຍຏ຺ຐາເນ ເຕນ ສຫ ອຕິເຣກ ຣຕ຺ຕິໍ ສຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ທຸສ຺ສີລ ຠິກ຺ຂຸຕ຺ເວວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ. ‘‘ປຸນ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມາທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຍຖາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ສມາທານໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ປຸນ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປຸນ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມາທາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຸນ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມາທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອິຕເຣສຸ ປນາ’’ຕິ ລິງ຺ຄນາສນງ຺ຄໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ທຓ຺ຑກມ຺ມງ຺ເຄສຸ. ນິຈ຺ຈສີລາທີສຸ. ‘‘ຍໍ ນິຈ຺ຈເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຍໍ ປາຓາຕິປາຕ ວິຣຕິ ສີລໍ ນິຈ຺ຈເມວ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນິຈ຺ຈໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ, ປາຓຆາຕາທິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພກາລມ຺ປິ ທຸຈ຺ຈຣິຕ ສມ຺ຠວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ສາວຊ຺ຊໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍໍ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປກຕິ ຄຫຏ຺ຐານໍ ຍໍ ວິກາລ ໂຠຊນາທິ ວິຣຕິ ສີລໍ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນິຈ຺ຈມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສມາທານ ທິວສໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິກາລ ໂຠຊນາທິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວີຕິກ຺ກມ ໂທໂສວາ ທຸຈ຺ຈຣິຕ ໂທໂສ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ສາວຊ຺ຊໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ທສສີລຎ຺ຈ ປກຕິ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອນິຈ຺ຈສີລໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອນິຈ຺ຈສີລເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ປກຕິ ຄຫຏ຺ຐານໍ ຕໍ ທສສີລໍ ຍາວຊີວໍ ນິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕານມ຺ປິ ອປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ຊາຕິ ສຠາເວເນວ ສິທ຺ຘໍ ນິຈ຺ຈສີລໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຍາວຊີວໍ ກຕ຺ວາ ສມາທານ ວເສເນວ ນິຈ຺ຈໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເວສຘາຣເຓນ ສຫ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖໍ ເວສຘາຣເຓນ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ. ເວສຘາຣຓໍ ນາມ ຄິຫິວຕ຺ຖໍ ປຫາຍ ກາສາຍ ວຕ຺ຖ ຘາຣຓໍ. ກາສາຍວຕ຺ຖຎ຺ຈ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕຘໂຊ ໂຫຕິ. ນ ຈ ອຣຫຕ຺ຕຘຊໍ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທໍ ອສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສປິ ວິກາເລ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາ ນຈ຺ຈາທີນິ ປສ຺ສິຕຸໍ, ມາລາທີນິ ຘາເຣຕຸໍ, ອຸຈ຺ຈາສຍນາທີສຸ ວສິຕຸໍ, ຊາຕຣູປາທີນິ ສາທິຕຸໍ. ກສ຺ມາ ອິຕິ ເຈ, ເຕສຎ຺ຫິ ຕໍ ຕໍ ຍຖາສກໍ ສີລໍ ນິຈ຺ຈໍ ສຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິຕຸເມວ ວຏ຺ຏຕີຕິອາທິນາ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ. ‘‘ອປ຺ປນໍ ອປຕ຺ຕາວ ອຘິປ຺ເປຕາ’’ຕິ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕານໍ ມຫຄ຺ຄຕຠາວນານໍ ວິສຸໍ ອຸປຣິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເອຕ຺ເຖວາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຠາວນາ ກມ຺ເມ ເອວ. ‘‘ເຕ ສຎ຺ເຎວາ’’ຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍາທີນໍ ເອວ ຈ. ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ ຄມິໂກ. ອທ຺ຘານໍ ທີຆມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອທ຺ຘິໂກ. ‘‘ປຣິສຸທ຺ເຘນາ’’ຕິ ລາຠສກ຺ກາຣາທິ ນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍ ສນ ປຣວມ຺ຠນາທິ ຣຫິຕຕາຍ ຈ ປຣິສຸທ຺ເຘນ. ‘‘ຫິຕປ຺ຜຣຓ ຈິຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ມຍິ ກໂຣນ຺ເຕ ອິມສ຺ສ ເອຕ຺ຕກໍ ຫິຕສຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ຫິຕສຸເຂສຸ ຜຣຓ ຈິຕ຺ເຕນ. ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈສຸ ວິຍາ’’ຕິ ເອເຕນ ເຕສໍ ສພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຕໂນຠາຣໍ ກໂຣຕີຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ສາຘາຣຓ ກຣຓໍ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎໍ ປເຣສໍ ທານໍ. ອຕ຺ຕ ມນຕາປເວທນິຍາຘຸສາຘູຕິ ວຈີເຠທກຣຓໍ. ຕຎ຺ຫິທິນ຺ນຎ຺ຈານຸໂມທິຕຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ຊາຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ຐຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສິໂລກາທິປກ຺ຂິກໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ຊຫິຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣສຘມ຺ມຣສປ຺ປຏິສໍເວທີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ, ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ອິມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຓນ຺ຕານຎ຺ຈ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ຐຕ຺ວາ. ລາຠ ສກ຺ກາຣາທິ ປກ຺ຂິໂກ ມນສິກາໂຣ ອໂຍນິ ໂສມນສິກາໂຣ ນາມ. ນິຍ຺ຍານຕ຺ຖ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ຖ ປກ຺ຂິໂກ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ. ນິຣວຊ຺ຊ ກມ຺ມານິ ນາມ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິ ກມ຺ມານິ. ນິຣວຊ຺ຊສິປ຺ປານິ ນາມ ວຑ຺ຒກິສິປ຺ປາທີນິ ເວຊ຺ຊສິປ຺ປາທີນິ ຈ. ນິຣວຊ຺ຊ ວິຊ຺ຊາຐານານິ ນາມ ປຣູປໂຣຘຣ ຫິຕານິ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາ ເວທວິຊ຺ຊາ ມນ຺ຕວິຊ຺ຊາທີນິ. ‘‘ໂວທານ ກຣຓໍ’’ຕິ ວິເສເສນ ວິສຸທ຺ຘກຣຓໍ. ‘‘ຕໍ ສຠາວຕ຺ຕາ’’ຕິ ທານສຠາວຕ຺ຕາ. ‘‘ຈາຣິຕ຺ຕ ສີລຕ຺ຕາ’’ຕິ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ປກຕິ ຈາຣິຕ຺ຕ ສີລຕ຺ຕາ. ປຸນ ‘‘ຕໍ ສຠາວຕ຺ຕາ’’ຕິ ຠາວນາ ສຠາວຕ຺ຕາ. ຕຖາຫິ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຈ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ຈ ເທສນາໂສຕານຸສາເຣນ ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ຎາຓຠາວນາວຫຕ຺ຕາ ເທສນາສວນາ ສຠາວາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐິໍ ສຍເມວ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຎາຓຠາວນາ ກມ຺ມເມວ. ຕຖາ ປຣສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາປີຕິ. ‘‘ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເທສນາ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ, ທານສີລານິ ເທເສນ຺ເຕນປິ ອນ຺ເຕ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍນ ສຫສຈ຺ຈປ຺ປກາສນສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ເອເຕນ ເທສນາສວນາ ອນ຺ເຕ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍານຸປສ຺ສນາ ຠາວນາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຕໍ ສຠາວາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ມໂນກມ຺ມ ເມວາ’’ຕິ ປທຸທ຺ຘາໂຣ. ‘‘ມນສ຺ມິໍ ເອວາ’’ຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ ເອວ. ‘‘ກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິໂຕ’’ຕິ ອປ຺ປນາກິຈ຺ຈສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ. ‘‘ອງ຺ຄຠາວາ ສມ຺ຠວໂຕ’’ຕິ ອປ຺ປນາ ກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິຍໍ ອງ຺ຄຠາວາ ສມ຺ຠວໂຕ. ‘‘ຕຎ຺ຈຠາວນາ ມຍ’’ນ຺ຕິ ປທຸທ຺ຘາໂຣ. ‘‘ທານາທິວເສນາ’’ຕິ ທານສີລວເສນ. ທານວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕຕິ ອິທໍ ຕາວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ສີລວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕຕິ ອິທໍ ປນ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕິ. ປາຬິຍຎ຺ຫິ ມຫຄ຺ຄຕຊ຺ຌາເນສຸປິ ປຫານໍ ສີລໍ ເວຣມຓິ ສີລນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຈທນາ. ຕໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ເກນປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປກຕິ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ສີລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈ ປຖມຊ຺ຌາເນ ນີວຣຓານໍ ປຫານໍ ນາມ ປກຕິຈາຣິຕ຺ຕເມວ ປກຕິ ນິຍາເມນ ປວຕ຺ຕເມວ. ອິຕິ ປກຕິຈາຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸນ ນີວຣຓານໍ ປຫານເມວ ເຕຫິ ວິຄມນຏ຺ເຐນ ເວຣມຓີຕິ ຈ, ປິທຫນຏ຺ເຐນ ສໍວໂຣຕິ ຈ, ປຫານ ກິຈ຺ຈໍ ອວິຊຫນຏ຺ເຐນ ອວີຕິກ຺ກໂມຕິ ຈ, ວຸຕ຺ຕໍ. ເຈຕນາສີລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ ເຈຕນາ ເອວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ຈ ສີລຊາຕິ ກຕ຺ຕາ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ອປ຺ປນາປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປທຸທ຺ຘາໂຣ. ‘‘ຌານເຠເທນາ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຣູປາວຈຣກຸສລຎ຺ຫິ ຌານເຠເທນ ປຎ຺ຈວິຘໍ, ຌານເມວ ປນ ຌານງ຺ຄເຠເທນ ປຎ຺ຈວິຘນ຺ຕິ.

ກຸສລກມ຺ມທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕໓. ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ’’ຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິ ປາຬິຍໍ. ‘‘ທສ຺ສເນນາ’’ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຎາເຓນ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈ ເຈຕນໍ. ‘‘ຠາວນາຍາ’’ຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕາຍ ຠາວນາຍ. ປາຬິປາເຐ. ‘‘ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ສິຍາ’’ຕິ ເອກຈ຺ເຈຕິ ອຕ຺ເຖ ນິປາຕ ປທໍ. ອິເມສຸ ຉສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ເອກຈ຺ເຈ ຉ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພາ, ເອກຈ຺ເຈ ຉ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຕີຫິ ອຸປຣິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ປຖມປເທ ‘‘ເອກຈ຺ເຈ ຉ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ’’ຕິ ກມ຺ມປຖປຕ຺ຕກມ຺ມສຫຊາຕາ ຉ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ. ທຸຕີຍ ປເທ ‘‘ເອກຈ຺ເຈ ຉ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ’’ຕິ ອກມ຺ມປຖ ປຕ຺ຕາ ຘມ຺ມິເກສຸ ຐາເນສຸ ອສ຺ສາທນາຠິ ນນ຺ທາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ຉ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ. ‘‘ອິຕຣຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິຕເຣສຸ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ເພສຸ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ນານກ຺ຂຓິກ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍສ຺ສ. ປາຬິປາເຐ. ‘‘ສຫຊາຕາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ສຫຊາຕາ. ‘‘ນານກ຺ຂຓິກາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ອສຫຊາຕາ ອຕີຕກາລຠູເຕ ນານກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕາ ປາຓາຕິປາຕາທິ ເຈຕນາ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ’’ຕິ ເອວໍ ຍທິ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈ ເຈຕນາ ທສ຺ສນ ປເທ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນາກຑ຺ຒຕີຕິ ວິຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ເອວໍ ສຕີຕິ ປາຐເສໂສ. ‘‘ເຈ’’ຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ. ‘‘ນາ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ‘‘ຕສ຺ສາ ວິປາກສ຺ສາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈ ເຈຕນາຍ ວິປາກສ຺ສ. ປາຬິປາເຐ. ‘‘ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ’’ຕິ ອິເມ ຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຎາຓໍ. ‘‘ເຕສໍ ວິປາເກ’’ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈ ສຫຄຕານໍ ວິປາເກ. ‘‘ຎາຓໍ’’ຕິ ຕໍ ວິປາກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຎາຓໍ. ‘‘ສພ຺ພ ທຸພ຺ພລນ຺ຕິ ຈ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອຕິວິຍ ກາຬກຘມ຺ມຕ຺ຕາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ມຫນ຺ເຕສຸ ຐາເນສຸ ສທ຺ຘາຣຕນສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຕິເຍວກຓ຺ຫ ຘມ຺ມຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ເຈຕນາຍ ປຏິສນ຺ຘິ ອາກຑ຺ຒນມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສຠາວ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ເຍວາ’’ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອສນ຺ນິຏ຺ຐານ ສຠາວາ. ອຘິໂມກ຺ໂຂ ສນ຺ນິຏ຺ຐານ ສຠາໂວຕິ ເອວໍ ສຠາວ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ວິປາເຈຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ປທຣູເປນ ນ ສເມຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ສພ຺ພມ຺ປິ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ເທວໂລເກ ເທວສມ຺ປຕ຺ຕິ ສທິສາ ທິພ຺ພວິມານາທິກາ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ອິທໍ ‘‘ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ປເທ ວິເສສນໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸຂ ວິປາກໍ’’ຕິ ອິທໍ ອຏ຺ຐ ອເຫຕຸກ ວິປາການິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປໂລເກ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຣູປກາໂຍ ຣູປາວຈຣ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ໂສ ຈ ກາມາວຈຣ ຘມ຺ມ ສມູໂຫ ເອວ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຎ຺ຈ ອເຫຕຸກ ວິປາການິປິ ຣູປາວຈຣ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຈທນາ. ຕໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປາວຈຣ ກຸສລໍຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕານີ’’ຕິ ອປາຍຠູມິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ອຏ຺ຐ ອເຫຕຸກ ວິປາການິ. ‘‘ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາມໂລເກ’’ຕິ ເອກາທສວິເຘ ກາມໂລເກ. ‘‘ເຕສຸ ຈາ’’ຕິ ເຕສຸ ອຏ຺ຐ ອເຫຕຸກ ວິປາເກສຸ ຈ. ‘‘ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕເຣ’’ຕິ ກສິຓ ນິມິຕ຺ຕາທິໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕາ ຣມ຺ມເຓ’’ຕິ ກສິຓ ນິມິຕ຺ຕາທິເກ ນິມິຕ຺ຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຣມ຺ມເຓ. ‘‘ຕານິ ປຎ຺ຈວິປາການີ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ ອເຫຕຸກ ວິປາການິ ກາມາວຈຣ ກຸສລ ກມ຺ມສ຺ເສວ ວິປາການິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ໂສຬສກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ໂສຬສກຖາ ມຄ຺ໂຄ ກຖາປພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ທ຺ວາທສ ກມຄ຺ໂຄ. ‘‘ອເຫຕຸກຏ຺ຐກ’’ນ຺ຕິ ອເຫຕຸກ ວິປາກຏ຺ຐກໍ. ສມ຺ມາ ປກາເຣນ ຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊານໍ. ຎາຓໍ. ສມ຺ປຊາເນນ ກຕນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ນ ສມ຺ປຊານກຕໍ ອສມ຺ປຊານກຕໍ. ‘‘ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອເຕນ ທິຏ຺ຐຸຊຸ ກມ຺ມຎາຓ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທີເປຕິ. ນ ຫິ ເຕນ ຎາເຓນ ອສມ຺ປນ຺ໂນ ກມ຺ມຎ຺ຈ ກມ຺ມຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫຕີຕິ. ຊານິຕ຺ວາຕິ ວາ ປາໂຐ ສິຍາ. ‘‘ເອກເມກໍ’’ຕິ ເອກເມກໍ ກຸສລກມ຺ມໍ. ‘‘ກຸສລ ສມເຍ’’ຕິ ກຸສລ ກມ຺ມ ກຣຓກາເລ. ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ວາ. ຍສ຺ສເມ ອີທິສໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ. ຕສ຺ສເມ ຠວລາໂຠ ໂຠຄລາໂຠ ມິຕ຺ຕລາໂຠ ສພ຺ເພລາຠາ ເອກນ຺ເຕນ ສຸລາຠາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸລທ຺ຘໍ’’ຕິ ອິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ສຸລທ຺ຘໍ. ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣິຕ຺ວາຕິ ປາຐເສໂສ. ‘‘ເສເສນາ’’ຕິ ຕສ຺ສກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ. ອຏ຺ຐກຖາ ປາເຐ. ‘‘ເອກປິຓ຺ຑປາຕສ຺ມິໍ’’ຕິ ເອກວາຣໍ ປິຓ຺ຑປາຕທາເນ. ສໍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ເອກາ ເຈຕນາ ເອກເມວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທຕີ’ຕິ, ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປຏິປກ຺ເຂຫີ’’ຕິ ປຏິປກ຺ເຂຫິ ອກຸສເລຫິ. ວິເສເສນ ຠຸສໍ ມຸຬ຺ໂຫ ພ຺ຍາມຸຬ຺ໂຫ. ອຕິວິຍ ພ຺ຍາມຸຬ຺ໂຫ ອຕິພ຺ຍາມຸຬ຺ໂຫ. ອຕິພ຺ຍາມຸຬ຺ຫຕ຺ຖາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອຕິທຸປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຫິ ເຖໂຣ ວທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິຕິ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ. ‘‘ສນ຺ນິຫິຕປຈ຺ຈຍມຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ອາສນ຺ເນ ສຓ຺ຐິຕປຈ຺ຈຍ ມຕ຺ເຕນ. ‘‘ປຸພ຺ພປໂຍຄ ປຈ຺ຈຍມຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ພລວກມ຺ມວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕິກ຺ຂຕຣໍ ວິປາກໍ. ຍທາ ປໂຍຄ ຣຫິເຕນ ປຈ຺ຈຍຄເຓນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ນາມ. ຍທາ ປໂຍຄສຫິເຕນ, ຕທາ ສສງ຺ຂາຣິກໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ຕິກ຺ຂໍ ນາມ. ສສງ຺ຂາຣິກໍ ມນ຺ທໍ ນາມ. ຕຖາ ທຸພ຺ພລ ກມ຺ເມນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມນ຺ທວິປາເກປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຕິກ຺ຂມນ຺ທານໍ ມນ຺ທຕິກ຺ຂຕາປຕ຺ຕິ ນາມ ສິຍາ. ນ ຈ ຕຖາ ສກ຺ກາ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ, ຍທິ ປຸພ຺ພກມ຺ມວເສນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມຫາວິປາການໍ ສງ຺ຂາຣເຠໂທ ສິທ຺ໂຘ ສິຍາ, ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອເຫຕຸກ ວິປາການມ຺ປິ ໂສສງ຺ຂາຣເຠໂທ ສິທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ. ຕານິປິ ຫິ ການິຈິ ອສງ຺ຂາຣິເກນ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ, ການິຈິ ສສງ຺ຂາຣິເກນາຕິ ໂຈທນາ. ຕໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ອເຫຕຸກ ວິປາການໍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອຸຠຍກມ຺ມ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ’’ຕິ ເຕສໍ ສງ຺ຂາຣ ເຠທຣຫິຕຕ຺ຕາ ອສງ຺ຂາຣິກ ກມ຺ເມນປິ ວິໂຣໂຘ ນຕ຺ຖິ. ສສງ຺ຂາຣິກ ກມ຺ເມນປິ ວິໂຣໂຘ ນຕ຺ຖິ. ອສງ຺ຂາຣິກ ກມ຺ເມນປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສສງ຺ຂາຣິກ ກມ຺ເມນປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຸຠຍກມ຺ມ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ນ ກມ຺ມາຄມນ ວເສນາ’’ຕິ ກມ຺ມສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈິຣກາລໂຕ ອາຄມນ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ວເສນ. ‘‘ອາຄມນໍ’’ຕິ ຈ ອາຄຈ຺ຉຕິ ເອເຕນາຕິ ອາຄມນນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ກມ຺ມຠເວ’’ຕິ ອຕີເຕ ກມ຺ມກຣຓຠເວ. ‘‘ເກຈນາ’’ຕິ ເກຈິ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ປນ ອາຄຕາຕິ ຈ. ປຏິສມ຺ຠິທາ ມຄ຺ເຄ ປນ ທ຺ວິເຫຕຸກາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຈ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຏິສມ຺ຠິທາ ມຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາ ວຈນມ຺ປິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕີສຸຂເຓສູ’’ຕິ ກມ຺ມກ຺ຂເຓ ນິກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓຕິ ຕີສຸຂເຓສຸ. ‘‘ຏີກາກາຣາປນາ’’ຕິ ອຠິຘມ຺ມຏີກາກາຣາປນ. ‘‘ສາວເສສປາໂຐ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ຕິເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມນ ທ຺ວິເຫຕຸກ ປຏິສນ຺ຘິ, ທ຺ວິເຫຕຸເກນ ກມ຺ເມນ ອເຫຕຸກ ປຏິສນ຺ຘິ ອວເສສາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອວເສສ ວາກ຺ຍ ສຫິໂຕ ປາໂຐ. ສຣິກ຺ຂເມວ ສຣິກ຺ຂກໍ. ກມ຺ເມນ ສຣິກ຺ຂກໍ ສທິສໍ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ. ວິປາກໍ. ‘‘ມຫາເຖເຣນາ’’ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ມຫາເຖເຣນ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາຕິອາທິນາ ຏີກາກາຣານໍ ວຈນໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ.

ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໑໕໔. ຣູປາວຈຣກມ຺ເມ. ‘‘ອປ຺ປຄຸຓຕາຍາ’’ຕິ ອປຣິຈິຕຕາຍ. ອວຑ຺ຒຕາຍ. ‘‘ຫີເນຫິ ຉນ຺ທາທີຫີ’’ຕິ ລາຠສກ຺ກາຣ ສິໂລກາທິ ສາເປກ຺ຂຕາຍ ຫີເນຫິ ຉນ຺ທາທີຫິ. ‘‘ເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ຉນ຺ທາທໂຍ ຘມ຺ມາ. ຕານິ ອິຘ ນາຘິປ຺ເປຕານິ. ກສ຺ມາ, ອຸປປຕ຺ຕິປ຺ປເຠທສ຺ສ ອສາຘກຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອິມາເນວາ’’ຕິ ອິມານິ ເອວ ຌານານິ. ‘‘ຕິວິຘາສູ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍຕເລ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາທິ ວເສນ ຕິວິຘາສຸ. ‘‘ອຏ຺ຐາຣສປ຺ປເຠເທນ ວິຠຊິຕ຺ວາ’’ຕິ ຕີສຸ ຫີນ ມຊ຺ຌິມປຓີເຕສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ຫີນ ຫີນໍ ຫີນ ມຊ຺ຌິມໍ ຫີນ ປຓີຕນ຺ຕິອາທິນາ ວິຠຕ຺ເຕນ ນວວິຘານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸນ ເຕສຸ ຕີຓິ ມຊ຺ຌິມານິ. ມຊ຺ຌິມຫີນໍ ມຊ຺ຌິມມຊ຺ຌິມນ຺ຕິອາທິນາ ວິຠຕ຺ຕານິ ນວວິຘານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຏ຺ຐາຣສເຠເທນ ວິຠຊິຕ຺ວາ. ‘‘ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ນາມາ’’ຕິ ກມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິ ມຸຂານິ ນາມ. ‘‘ອິເມຫິ ປຠາວິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິເມຫິ ປຠາເວຫິ ມູລກາຣເຓຫິ ປຠາວິຕຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາປິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຏ຺ຐາຣສຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ຫີນມຊ຺ຌິມາທິເຠເທນ ອຏ຺ຐາຣສ ຂຕ຺ຕິຍາ. ຕຖາ ອຏ຺ຐາຣສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ. ອຏ຺ຐ ຈຕ຺ຕາລີສ ໂຄຕ຺ຕານິ ນາມ ຫີນມຊ຺ຌິມາ ທິວເສນ ວິຠຕ຺ຕານິ ໂຄຕມໂຄຕ຺ຕາທີນິ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສ ໂຄຕ຺ຕານິ. ເຕສໍ ຈາຣິຕ຺ຕ ປຏິປຕ຺ຕິຠູຕານິ ຈຣຓານິປິ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ. ປຸຣິມ ວຈເນ ຫີນາທີນິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ, ອຏ຺ຐກຖາ ວຈເນຫີນາທີນິ ມນຸສ຺ສໂລເກຕິ ສາເຘຕພ຺ພໍ ອຎ຺ຎໍ, ສາຘກໍ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ໂຈທນາ. ຕໍ ປຣິຫຣຕິ ‘‘ເອເຕນຫີ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ອຸປລກ຺ເຂຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປາກຏໍ ເອກເທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອປາກເຏ ຕາທິເສປິ ຊານາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສມຕ຺ຖາ ສມຕ຺ຖໍ ວາ’’ຕິ ສມຕ຺ຖາ ສມຕ຺ຖຠາວໍ ວາ. ‘‘ຕຖາ ຫາເນນາ’’ຕິ ຕຖາຫິ ອເນນ ອາຈຣິເຍນ. ອນຸຣຸທ຺ຘາ ຈຣິເຍນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນາມ ຣູປ ປຣິຈ຺ເຉເທ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສມານາເສວເນ ລທ຺ເຘ ສຕິ, ມຫພ຺ພເລ ວິຊ຺ຊມາເນ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມໍ ວິປາກໍ ຊເນຕິ. ຕາທິສໍ ເຫຕຸໍ ອລທ຺ຘາ ອລຠິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ວິປາກໍ ນ ປຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສມານາ ເສວເນ’’ຕິ ຠູມິສມານຕາ ວເສນ ສມານາເສວເນ. ກາມຊວນໍ ກາມຊວເນນ ສມານາເສວນໍ. ຣູປຊວນໍ ຣູປຊວເນນ. ອຣູປຊວນໍ ອຣູປຊວເນນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມານຠູມິກໂຕ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕທຠາວໂຕ’’ຕິ ຕາທິສສ຺ສ ພລວຠາວສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ເອກວາຣມຕ຺ຕຠູຕາ ມຫຄ຺ຄຕ ເຈຕນາ ຈ. ‘‘ສພ຺ພ ປຖມຠູຕາ’’ຕິ ສມາປຕ຺ຕິ ວີຖີສຸ ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ ອນນ຺ຕເຣ ມຫຄ຺ຄຕ ຊວນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣ ມຄ຺ຄເຈຕນາ ກທາຈິປິ ສມານາ ເສວນໍ ນ ລຠຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຊີວມ຺ປິ ຠວນ຺ຕເຣປິ ອຣິຍຜລໍ ຊເນຕິເຍວ. ເອວເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປວຕ຺ຕິຜລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອິຘ ປນ ປຏິສນ຺ຘິ ຜລໍ ວິຈາຣິຕໍ, ຕສ຺ມາ ອສມານໍ ອິທໍ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ເຈ. ວຸຈ຺ຈເຕ. ມຄ຺ຄເຈຕນາ ນາມ ຕຓ຺ຫາ ສຫາຍກໍ ວຏ຺ຏຄາມິ ກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ. ອຕຓ຺ຫາ ສຫາຍກໍ ວິວຏ຺ຏຄາມິ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນ ເທຕິ. ສເຈ ປນ ຕໍ ຕຓ຺ຫາ ສຫາຍກໍ ວຏ຺ຏຄາມິກມ຺ມໍ ຠເວຍ຺ຍ. ປຏິສນ຺ຘິ ກາເລປິ ຜລໍ ທເທຍ຺ຍ. ອສມານາ ເສວນຕາ ປມາຓໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ເອວໍ ອຎ຺ຎກາຣຓຕ຺ຕາ ອສມານໍ ນິທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ. ນ ອສມານາ ເສວນຕາຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວນ ລາເຠນ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ສາ ເຈຕນາ’’ຕິອາທິກມ຺ມິກມຫຄ຺ຄຕ ເຈຕນາ ຈ. ‘‘ນາ’’ຕິ ໂຈທນາ, ນ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ສາປິ ສມານຠູມກ ຘມ຺ມໂຕ ລທ຺ຘາ ເສວນາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ກຕຕ຺ຕາ ຠາວິຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠາວິຕຕ຺ຕາຕິ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວນ ລາເຠນ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ອິຈ຺ເຈວຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ອສມານຠູມິເກຫິ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປວຕ຺ເຕຫິ ກາມຊວເນຫິ ປຣມ຺ປຣໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລທ຺ຘາ ເສວນຕາຍ ເອວ ອິຘ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຠຍຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸຠຍຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຸຠເຍສຸ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາຕິ ຈ ກຕຕ຺ຕາ ຠາວິຕຕ຺ຕາຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປາເຐສຸ. ‘‘ປຖມ ສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ປຏ຺ຏາຍາ’’ຕິ ມຫຄ຺ຄຕຊ຺ຌາເນ ອປ຺ປນາວີຖິໂຕ ປຸເຣ ທ຺ວີສຸ ປຣິກມ຺ມ ຠາວນາ ອຸປຈາຣ ຠາວນາສຸ ປຣິກມ຺ມ ຠາວນໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ປຖວີ ປຖວີຕິອາທິນາ ປຖມ ສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣ ມຄ຺ເຄປນ ທສສຸ ວິປສ຺ສນາ ຎາເຓສຸ ສພ຺ພປຖມໍ ສມ຺ມສນຎ຺ຎາຓໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາຕິອາທິນາ ປຖມ ສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຈິນິຕ຺ວາຕິ ຈ ຠາເວຕ຺ວາຕິ ຈ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອພ຺ຠຸຓ຺ຫາ’’ຕິ ອຠິນວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຍໍ ວາໂທ’’ຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘາ ຈຣິຍສ຺ສ ວາໂທ. ຍທິ ເອວໍ, ອຏ຺ຐກຖາສຸ ສງ຺ຂາຣ ປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ ປທ ນິທ຺ເທເສສຸ ອຠິຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ປຣໂຕ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ຄຫິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ, ຕໍ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານ ສມາຘິສ຺ສ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຏີກາກາຣາ’’ຕິ ອຠິຘມ຺ມຏີກາກາຣາ. ‘‘ຕສ຺ສາ ປນາ’’ຕິອາທິ ອຕ຺ຕໂນວາທ ທສ຺ສນໍ. ສາເຘນ຺ຕິຍາ ອຠິຎ຺ຎາ ເຈຕນາຍ. ອຈິຕ຺ຕກຠວ ປຕ຺ຖນາສຫິຕໍ ສຎ຺ຎາ ວິຣາຄນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ມນຸສ຺ສ ໂລເກ.

‘‘ອນາຄາມິໂນ ປນາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິ ເອເຕນ ອຕ຺ຖ ວຈເນນ. ‘‘ສທ຺ຘາຘິໂກ’’ຕິ ສນ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິໂກ. ເອວໍ ວີຣິຍາຘິກາທີສຸປິ. ‘‘ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘ ສມາປຕ຺ຕີນໍ’’ຕິ ເອກສ຺ສປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫູນໍ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘ ສມາປຕ຺ຕີນໍ. ເຕສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊນ ໂສຕາປນ຺ນ ສກທາຄາມີສຸ. ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ຌານລາຠິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ‘‘ນິກນ຺ຕິຍາສຕີ’’ຕິ ກາມຠວນິກນ຺ຕິຍາ ສຕິ. ‘‘ອິຕເຣ ປນາ’’ຕິ ໂສຕາປນ຺ນ ສກທາຄາມິໂນ ປນ. ປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ເອວ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນ ນິກນ຺ຕິ ພເລນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິຠາວນິປາເຐ ‘‘ເຕສໍ ປີ’’ຕິ ຌານລາຠິ ໂສຕາປນ຺ນ ສກທາຄາມີນມ຺ປິ. ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຏີກາຈຣິເຍນ. ຕຖາ ນິກນ຺ຕິຍາ ສຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທໂຍ ກາມາວຈຣ ກມ຺ມ ພເລນ ກາມຠເວປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຈໂຕປຓິຘິ ອິຊ຺ຌຕິ. ກສ຺ມາ, ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ສີລວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ຌານລາຠິ ໂສຕາປນ຺ນ ສກທາຄາມິໂນ. ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣ ປາເຐ. ‘‘ສຫທສ຺ສນຸປ຺ປາທາ’’ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທສ຺ສນສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓນ ສທ຺ຘິໍ. ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ຕໍ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ອິມໍ ໂລກໍ’’ຕິ ອິມໍ ກາມໂລກໍ. ‘‘ວິປສ຺ສນາ ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ເຕເນວ ຘມ຺ມຣາເຄນ ຕາຍ ຘມ຺ມ ນນ຺ທິຍາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ສຸເຂ ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ. ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ກຸປ຺ປນ຺ຕິ ນສ຺ສນ຺ຕີຕິ ກຸປ຺ປາ. ກຸປ຺ປາ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຕ ກຸປ຺ປ ຘມ຺ມາ. ‘‘ຘມ຺ມາ’’ຕິ ມຫຄ຺ຄຕ ຘມ຺ມາ. ອິເມ ທ຺ເວ ໂສຕາປນ຺ນ ສກທາຄາມິໂນ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ ນາມ. ສີລປ຺ປຏິ ປກ຺ຂານໍ ກິເລສານໍ ສພ຺ພໂສ ປຫີນຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເຕ ສີເລສຸ ອກຸປ຺ປ ຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສມາຘິສ຺ມິໍ ປນ ກຸປ຺ປ ຘມ຺ມາ ເອວ. ‘‘ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມສຸ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຫີນຊ຺ຌາສຍຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ປກຕິຍາວ ຫີນຊ຺ຌາສຍາ ໂຫນ຺ຕິ ນີຈ ຉນ຺ທາ ນີຈ ຈິຕ຺ຕາ ມນ຺ທວີຣິຍາ ມນ຺ທປຎ຺ຎາ. ກສ຺ມາ, ຫີນລິງ຺ຄຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ ຈ ຕາ ຫີນລິງ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ທຸພ຺ພລ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ທຸພ຺ພລ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຈ ປຸຣິສຕ຺ຕ ຊນກໍ ກມ຺ມໍ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕານມ຺ປິ ສງ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ, ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊານນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາ ວຈນສ຺ສ ເຍຠູຍ຺ຍວຈນຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ’’ຕິ. ອິຕຣຖາ ນ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕານໍ ນ ຈ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ນ ຈ ຕຖາ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ນ ເກວລໍ ເຍຠູຍ຺ຍນຍມຕ຺ເຕນ ສິທ຺ໂຘ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຍຎ຺ຊນ ສາມຕ຺ຖິເຍນາປິ ສິທ຺ໂຘຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຕ’’ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ. ສໍຍຸຕ຺ຕປາເຐ. ‘‘ປຏິຠາຕຸຕໍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ. ຘມ຺ມີກຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຏິຠາຕຸ, ປາຕຸພ຺ຠວຕຸ. ກເຖຕຸ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ອຠິຠຸໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາລປຕິ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ’’ຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຕ຺ຖາຍ. ເອວໍ ເສເສສຸ ທ຺ວີສຸ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕານໍ. ວິຠາວນິປາເຐ ‘‘ອິຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ເຊສຸ ເຍວາ’’ຕິ ປຸລ຺ລິງ຺ຄ ວຈນຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລປ຺ປຘານໍ ໂຫຕິ. ນຠູມິປ຺ປຘານໍ. ຕສ຺ມາ ອຍມຕ຺ໂຖ ຍຸຕ຺ຕິວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ. ‘‘ຕີສຸຠວຄ຺ເຄສູ’’ຕິ ເວຫປ຺ຜລຠູມິ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠວຄ຺ໂຄ ນາມ ໂຫຕິ ຣູປໂລເກ. ຕໂຕ ອຸປຣິ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠູມິຍາ ອຠາວໂຕ. ອກນິຏ຺ຐຠູມິ ອຣິຍຠວຄ຺ໂຄ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຐິຕານໍ ອຣິຍານໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິຏ຺ຐານໂຕ. ເນວສຎ຺ຎາຠູມິ ໂລກຠວຄ຺ໂຄ ນາມ. ຕໂຕ ອຸປຣິ ໂລກສ຺ເສວ ອຠາວໂຕຕິ.

ກມ຺ມຈຕຸກ຺ການຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕໕. ມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ອາຍຸປຣິມາຓສ຺ສາ’’ຕິ ອາຍຸກປ຺ປສ຺ສ. ‘‘ຕທຸຠຍສ຺ສາ’’ຕິ ອາຍຸກປ຺ປສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ຈ. ‘‘ອຸປຆາຕກ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ ພລວນ຺ເຕນ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ເມນ. ‘‘ທຸສ຺ສິມາຣ ກລາພຸຣາຊາທີນໍ ວິຍາ’’ຕິ ເຕສໍ ມຣຓໍ ວິຍ. ອຸປໂຣຘິຕໍ ຂນ຺ຘ ສນ຺ຕານ ມສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ອຸປໂຣຘິຕໍ’’ຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິໂຣຘາປິຕໍ. ກມ຺ມໍ ຂິຍ຺ຍຕິເຍວ. ເອວໍ ສຕິ, ສພ຺ພໍປິ ມຣຓໍ ເອເກນ ກມ຺ມກ຺ຂເຍນ ສິທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ເອກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍ ມຣຓເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອິຕເຣປິ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິຕຣານິປິ ຕີຓິ ມຣຓານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ໂຈທນາ. ວຸຈ຺ຈເຕ ປຣິຫາໂຣ. ‘‘ສຣສວເສເນວາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາວເສເນວ. ນານາ ອາຍຸ ກປ຺ປໍ ວິທຫນ຺ຕິ ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ນານາອາຍຸກປ຺ປ ວິຘາຍກາ. ‘‘ສຕ຺ຕນິກາເຍ’’ຕິ ສຕ຺ຕສມູເຫ. ນິຈ຺ຈກາລໍ ຐິຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຐິຕິກຣາ. ກທາຈິ ວຸທ຺ຘິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກທາຈິ ຫານິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ວຸທ຺ຘິກຣາ ຫານິກຣາ ຈ. ‘‘ເຕສໍ ວເສນາ’’ຕິ ເຕສໍ ອຸຕຸ ອາຫາຣານໍ ວເສນ. ‘‘ຕໂຍປິ ເຈເຕ’’ຕິ ເອເຕຕໂຍປິ ຐິຕິກຣາທໂຍ. ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈມານໍ ທຕ຺ວາ ຂິຍ຺ຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອເຕນ ເອວຣູເປຐາເນ ກມ຺ມໍ ອປ຺ປຘານນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ຕທນຸຣູປໍ ເອວາ’’ຕິ ຕໍ ທສວສ຺ສກາລານຸ ຣູປໍ ເອວ. ‘‘ໂຠ ຄຎ຺ຈາ’’ຕິ ຘນຘຎ຺ຎາທິປຣິໂຠຄຎ຺ຈ. ເຕສໍ ອຸຕຸອາຫາຣານໍ ຄຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ຕຄ຺ຄຕິກາ. ເຕສໍ ອຸຕຸອາຫາຣານໍ ຄຕິໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕທນຸວຕ຺ຕິກາ’’ຕິ. ສງ຺ຂາຣວິທູຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສງ຺ຂາຣວິທຸໂນ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທ຺ຘິຍາ ປກຕາຕິ ອິທ຺ຘິມຍາ. ‘‘ອິທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ເທວິທ຺ຘິຍາວາ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິຍາວາ. ວິຊ຺ຊາຍ ປກຕາຕິ ວິຊ຺ຊາມຍາ. ‘‘ວິຊ຺ຊາຍາ’’ຕິ ຄນ຺ຘາຣິວິຊ຺ຊາຍ. ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສ ໂລຫິຕາທິກາ ຣສຘາຕຸໂຍ ອຍນ຺ຕິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ຣສາຍນານິ. ຕານິ ວິທຫນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ຣສາຍນ ວິຘໂຍ. ນຍູປເທສາ. ຈິຣຏ຺ຐິຕິ ກຕ຺ຖາຍ ຊີວິຕໍ ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ຊີວິຕ ສງ຺ຂາຣາ. ອິທ຺ຘິມຍ ວິຊ຺ຊາມຍ ຊີວິຕ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈ ຣສາຍນ ວິຘິສງ຺ຂາເຕສຸ ຊີວິຕ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈ ວິທຸໂນຕິ ສມາໂສ. ‘‘ທ຺ວິ ສມຸຏ຺ຐານິກ ຣູປຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານິກ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຈ ອາຫາຣ ສມຸຏ຺ຐານິກ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຈ. ‘‘ປຣິຓມນ຺ເຕສູ’’ຕິ ວິປຣິຓມນ຺ເຕສຸ. ເຕນາຫ ‘‘ຊິຍ຺ຍມາເນສູ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຍາວມຫນ຺ຕໍ ປີຕິ’’ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ກມ຺ມໍ ວິຍ ໂກຏິປຕ຺ຕວເສນ ອຕິມຫນ຺ຕມ຺ປິ. ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ກມ຺ມສ຺ສ. ‘‘ອຸປຈ຺ເຉທກ ມຣເຓປິ ເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ ພລວນ຺ເຕ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ເມ ອາຄເຕ ຍາວມຫນ຺ຕມ຺ປິ ຊນກ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກາຘິຏ຺ຐານ ວິປຕ຺ຕິຍາ ຂິຍ຺ຍຕິເຍວ. ໂສ ຈສ຺ສຂໂຍ ນ ສຣເສນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ມ ພເລນ ໂຫຕີຕິ ອິຘ ອຸປຈ຺ເຉທກ ມຣຓໍ ວິສຸໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸປຈ຺ເຉທກ ມຣເຓປິ ເນຕພ຺ໂພ. ‘‘ອກາລ ມຣຓໍ’’ຕິ ອາຍຸກ຺ຂຍມຣຓາທີນິ ຕີຓິ ມຣຓານິ ກາລມຣຓານິ ນາມ, ມຣຓາ ຣຫກາເລ ມຣຓານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມຣຓໍ ອກາລ ມຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຎ຺ຫິ ປວຕ຺ຕມານໍ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ມູລເຠທໂຕ’’ຕິ ມູລກາຣຓປ຺ປເຠທໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ມິລິນ຺ທ ປຎ຺ເຫ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສນ຺ນິປຕນ຺ຕີຕິ ສນ຺ນິປາຕາ. ສນ຺ນິປາເຕຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສນ຺ນິປາຕິກາຕິ ອຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສນ຺ນິປຕິຕານໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖວາ. ສນ຺ນິປຕນໍ ສນ຺ນິປາໂຕ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ໂທສານໍ ມິສ຺ສກຠາໂວ. ສນ຺ນິປາເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສນ຺ນິປາຕິກາຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອນິສມ຺ມກາຣີນໍ’’ຕິ ອນິສາເມຕ຺ວາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ກຣຓ ສີລານໍ. ປວຕ຺ຕາ ອາພາຘາ ວິສມປຣິຫາຣຊານາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຕ຺ຕນາ ວາກຕານໍ ປໂຍຄານໍ’’ຕິ ສຕ຺ຖຫຣຓ, ວິສຂາທນ, ອຸທກປາຕນາທິວເສນ ກຕານໍ. ‘‘ວິນາເສນ຺ຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖວສ຺ສ ວາລຸກວສ຺ສາທີນິ ວສ຺ສາເປຕ຺ວາວາ ສມຸທ຺ທ ວີຈິໂຍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາວາ ເອວຣູເປ ມຫນ຺ເຕ ຠຍຸປທ຺ທເວ ກຕ຺ວາ ວິນາເສນ຺ຕິ. ‘‘ມນຸສ຺ສ ປເຖ’’ຕິ ມນຸສ຺ສ ປເທເສ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ຈຓ຺ຑາ ຍກ຺ຂາ. ‘‘ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ໂຄມຫິໍສານໍ ວາ ເມທໂລຫິຕານິ ປາຕພ຺ຍຕ຺ຖາຍ ເຕສຸ ນານາໂຣຄນ຺ຕຣ ກປ຺ປານິ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສກລໍ ຣຊ຺ຊໍ ວາ ຣຏ຺ຐໍ ວາ ທີປກໍ ວາ ວິນາເສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສກລໍ ຊນປທໍ ວາ ນຄຣໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ຄາມໍ ວາ ຕໍ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ວິນາເສນ຺ຕີຕິ ວິສຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສຕ຺ຖທຸພ຺ຠິກ຺ຂໂຣຄນ຺ຕຣ ກປ຺ປາປີ’’ຕິ ສຕ຺ຖນ຺ຕຣ ກປ຺ໂປ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂນ຺ຕຣ ກປ຺ໂປ ໂຣຄນ຺ຕຣ ກປ຺ໂປຕິ ອິເມ ຕໂຍ ອນ຺ຕຣ ກປ຺ປາປິ ອິຘ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສຸ ປນ ໂຣຄນ຺ຕຣ ກປ຺ໂປ ຍກ຺ຂາ ວາເຬ ອມນຸສ຺ເສ ໂອສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕນ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ກາລງ຺ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ເອກເທເສນ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ‘‘ອຸປປີຬໂກ ປຆາຕການໍ ກມ຺ມານໍ ວິປຈ຺ຈນວເສນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ໂອກາສປ຺ປຏິລາເຠນ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ສຸຂສນ຺ຕານໍ ວິພາເຘຕ຺ວາ ມຣຓໍ ວາ ປາເປຕ຺ວາ ມຣຓ ມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ຊເນຕ຺ວາ ປີຬນຎ຺ຈ ຆາຕນຎ຺ຈ ອິຘ ວິປຈ຺ຈນ ນາເມນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິປາກໍ ປນ ຊເນນ຺ຕຸວາ, ມາວາ, ອິຘ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ. ອຏ຺ຐສຸ ກາຣເຓສຸ ໂອປກ຺ກມິກຏ຺ຐາເນ ‘ກຸປ຺ປິຕາຫິ ເທວຕາ ສກລໍ ຣຊ຺ຊາທິກໍ ອເສສໍ ກຕ຺ວາ ວິນາເສນ຺ຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິນາສິຕາ ຊນາ ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມ ວິປາກເຊຫິ ອາພາຘນ ທຓ຺ເຑຫິ ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ວິສຸໍ ໂອປກ຺ກມິເກຫິ ອາພາຘນ ທຓ຺ເຑຫິ ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ເອວໍ ອກາລ ມຣຓໍ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ມຸນາ ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ອເນກ ສຫສ຺ເສຫິ ກາຣເຓຫິ ໂຫຕີ’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກິໍ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ ອກາລ ມຣຓໍ ນາມ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ເອຕ຺ຖ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ ອກາລ ມຣຓໍ ນາມ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສກາ, ກມ຺ມທາຍາທາ, ກມ຺ມໂຍນີ, ກມ຺ມ ພນ຺ຘູ, ກມ຺ມປ຺ປຏິສ຺ສຣຓາຕິຫິ ວຸຕ຺ຕໍຕິ. ເຕສໍ ຕໍ ວາທໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ‘‘ເຍຫິເກຈິ ໂລເກ ທິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຸນ ຕທຕ຺ຖໍ ທຬ຺ຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິອາທິໍ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ກມ຺ມຜລໍ, ວິປາກ ຜລຎ຺ຈ ນິສ຺ສນ຺ທ ຜລຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ວິປາກ ຜລໍ ນາມ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕາທີນິ ກຏຕ຺ຕາ ຣູປານິ ຈ. ຕໍ ເຍນ ປຸພ຺ເພ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕສ຺ເສວ ສາຘາຣຓໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ເອວ ປວຕ຺ຕຕິ. ນິສ຺ສນ຺ທ ຜລໍ ນາມ ຕສ຺ສ ສຸຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມານຸຠາເວນ ພຫິທ຺ຘາ ສມຸຏ຺ຐິຕານິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານິ ວາ ອນິຏ຺ຐາ ຣມ຺ມຓານິ ວາ. ຕໍ ປນ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ສາຘາຣຓໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສກກມ຺ມສມຸຏ຺ຐິຕາ ເອວ. ລ. ປເຣສໍ ສາຘາຣຓາ ເອວາ’’ຕິ. ໂລເກ ອຏ຺ຐໂລກ ຘມ຺ມາ ນາມ ສພ຺ເພ ກມ຺ມ ວິປາກຊາ ເອວາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອິເມ ຈ ສຕ຺ຕາ ສໍສາເຣ ສໍສຣນ຺ຕາ ອຏ຺ຐສຸໂລກ ຘມ຺ເມສຸ ນິມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕາ ສໍສຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ວິນາປິ ອຸປປີຬກ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ເຎຫິ ກາຣເຓຫິ ນານາທຸກ຺ຂໍ ຜຸສນ຺ຕິເຍວ. ຕຖາ ວິນາປິ ອຸປຈ຺ເຉທກ ກມ຺ເມນ ມຣຓ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິເຍວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກມ຺ເມນ ວິນາ ຍໂຕກຸໂຕຈິ ສມຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິອາທິ.

‘‘ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕ ນານາໂຣຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ‘‘ນ ອຸປາຍ ກຸສລາ ວາ’’ຕິ ຕໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈຕຸໍ ກາຣຓ ກຸສລາ ວາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ນ ຈ ປຏິກາຣ ກຸສລາ ວາ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຣຄາທິຠຍໍ ອປເນຕຸໍ ວູປສເມຕຸໍ ປຏິກາຣ ກມ຺ເມຕິ ກິຈ຺ຉກມ຺ເມ ກຸສລາ ວາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ນາປິ ປຣິຫາຣ ກຸສລາ ວາ’’ຕິ ຕໂຕ ໂມຈນຕ຺ຖໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ເທສນ຺ຕຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ກຸສລາ ວາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ໂຣຄາທໂຍ ເອວ ຕໍ ເຂເປນ຺ຕາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ກຖໍ ເຕ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ເຂເປນ຺ຕີຕິ. ຕສ຺ສ ວິປາກຠູຕໍ ຊີວິຕ ສນ຺ຕານໍ ວິນາເສນ຺ຕາ ເຂເປນ຺ຕິ. ວິນຏ຺ເຐຫິ ຊີວິຕ ສນ຺ຕາເນ ຕໍ ຠວໍ ຊເນນ຺ຕໍ ຂິຍ຺ຍຕິ ເຍວາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ກມ຺ມສ຺ສປິ ຕເຖວາ’’ຕິ ຕເຖວ ປຸພ຺ພກມ຺ມສ຺ສປິ ຕິຓຄ຺ເຄ ອຸສ຺ສາວ ພິນ຺ທຸສ຺ເສວ ປຣິທຸພ຺ພລຕາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຊີວິເຕ ປຣິກ຺ຂີເຓ ຕໍ ຠວໍ ຊເນນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມສ຺ສປິ ປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ. ‘‘ເອວຎ຺ເຈຕໍ’’ຕິ ເອຕໍ ກມ຺ມປ຺ປຏິ ສໍຍຸຕ຺ຕ ວຈນໍ ອິຘ ອມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸທິຏ຺ຐິ ນາມ ສພ຺ພໍ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ສຸຈຣິຕໍ ວາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວາ ປຸພ຺ພຠເວ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ປຸພ຺ພກມ຺ມເຫຕຸນາ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ’’ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຍໍ. ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອຘິມຸຕ຺ຕິກາລງ຺ກຣິຍາ ນາມ ອິຘ ເມ ຈິຣກາລໍ ຐິຕສ຺ສ ປາຣມິປູຣຓ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອິທາເນວ ອິໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ອຸປຣຸຊ຺ຌຕຸ ເມ ອິທໍ ຊີວິຕນ຺ຕິ ອຘິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ກາລງ຺ກຣິຍາ. ‘‘ສຍເມວ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ຄີວໍ ສຕ຺ເຖນ ຫນິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອຕ຺ເຖວາ’’ຕິ ອກາລມຣເຓ ເອວ.

‘‘ຕຖາ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ສມາປຕ຺ຕິ ລາຠີນໍ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓຠຸມ຺ມ ວຈນໍ. ‘‘ຊີວິຕ ສມສີສີນໍ’’ຕິ ອຣຫຕ຺ຕ ມຄ຺ຄໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂນວີຖິ ເອວ ມຣຓາສນ຺ນວີຖິໍ ກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຕາ ສມໍ ສີສໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ສມສີສິໂນ. ‘‘ສມໍ ສີສໍ’’ຕິ ຊີວິຕ ສນ຺ຕານ ປຣິຍນ຺ເຕນ ສມໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂ ສນ຺ຕານ ປຣິຍນ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສພ຺ເພສໍ ປີ’’ຕິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຂີຓາສວານໍ. ‘‘ອິມໍ ສຸຕ຺ຕປທໍ’’ຕິ ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕໍ ສຸຕ຺ຕປທໍ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ເຕ ວາທິໂນ. ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ເຕນ ວາທວຈເນນ. ກ຺ຣິຍມໂນຘາຕຸ ນາມ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ. ກ຺ຣິຍາເຫຕຸກມໂນ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ນາມ ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ‘‘ນ ສເມຕິ ເຍວາ’’ຕິ ສນ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພານ ຊວເນຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ນ ສເມຕິເຍວ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຖາຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພານ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕເມວ ຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຸຕິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ຠວນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ເສວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ໂວຫາຣ ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິຠາວນິປາເຐ. ຈຸຕິປຣິໂຍສານານໍ ມຣຓາສນ຺ນ ຈິຕ຺ຕານໍ. ຍຖາ ປນ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ຍາວຊີວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມຫາຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທໂຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິເຍວ. ຕຖາ ປຣິນິພ຺ພານ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ປີຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິໍ. ນນຸ ມຣຓກາເລ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ຄຫຓໍ ນາມ ຠວນ຺ຕຣ ຄມນຕ຺ຖາຍ ໂຫຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ຠວນ຺ຕຣໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ນ ຫິ. ລ. ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂນ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຠວນ຺ຕຣ ຄມນຕ຺ຖາຍາຕິ ອິທໍ ຊວເນຫິ ຄຫເຓ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ຄຫເຓຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນຈຈຸຕິຍາຄຫິຕານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ກມ຺ມສິທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ກມ຺ມສິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ.‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ໂສຓຕ຺ເຖຣ ປິຕຸໂນ. ‘‘ກມ຺ມພເລນາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ອຎ຺ເຎນປິ ກາຣຓ ພເລນາ’’ຕິ ອາຈິຓ຺ຓຠາວາທິເກນ ກາຣຓພເລນ. ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ກມ຺ມພເລເນວາຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ‘‘ຕໂຖປຏ຺ຐິຕໍ’’ຕິ ອນ຺ຕິມວີຖິໂຕ ປຸພ຺ເພ ພຫູສຸວີຖີສຸ ອຸປຏ຺ຐິຕປ຺ປກາຣນ຺ຕິອຕ຺ໂຖ. ປາປປກ຺ຂິເຍສຸ ທຸຄ຺ຄຕິນິມິຕ຺ເຕສຸ. ກລ຺ຍາຓປກ຺ຂິຍານິ ສຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕານິ. ຘມ຺ມາໂສກຣຎ຺ໂຎ ມຣຓກາເລ ປາປປກ຺ຂິຍານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ຖຈິ ສີຫຬຄນ຺ເຖ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສກລໍ ປຖວິໍ ຠຸຕ຺ວາ,

ທຕ຺ວາ ໂກຏິສຕໍ ຘນໍ;

ອນ຺ເຕ ອຑ຺ຒາມລກມຕ຺ຕສ຺ສ;

ອໂສໂກ ອິສ຺ສຣໍ ຄໂຕ; ຕິ ຈ;

ອໂສໂກ ໂສກ ມາຄໂຕ; ຕິ ຈ;

‘‘ຕໍ’’ຕິ ວິປຈ຺ຈມານກໍ ກມ຺ມໍ. ‘‘ນິຍາມກ ສຫກາຣິ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ນາວາຍໍ ນິຍາມໂກ ນາມ ນາວໍ ອິຈ຺ຉິຕທິສາຠິມຸຂໍ ນິຍາເມຕິ, ນິໂຍເຊຕິ. ຕຖາ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາປິ ຠວນິກນ຺ຕິ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ຄນ຺ຕພ຺ພຠວາຠິມຸຂໍ ນິຍາເມຕິ, ນິໂຍເຊຕິ. ກມ຺ມສ຺ສ ຈ ອຈ຺ຈາຍຕ຺ຕ ສຫາຍຠາເວນ ສຫກາຣີ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ກຸສລາກຸສລ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕານິ ວາ’’ຕິ ອຎ຺ຎານິ ກຸສລາ ກຸສລກມ຺ມນິມິຕ຺ຕານິ ວາ. ‘‘ຕທຸປຕ຺ຖມ຺ຠິກາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິກາ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາທຄຘິຕໍ’’ຕິ ມຸຂນິມິຕ຺ຕາທີສຸ ອສ຺ສາເທນ຺ຕໍ ຄິຊ຺ຌນ຺ຕໍ. ‘‘ຕິຏ຺ຐມານໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ຕິຏ຺ຐມານໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ນາມ ປິຍສາຕຣູໂປ ກຖິຕລປິຕາທິ ກ຺ຣິຍາວິເສໂສ. ‘‘ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິ ອາສນ຺ນ ມຣຓສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ອຏ຺ຐກຖາ ປາເຐ. ‘‘ກິເລສ ພລວິນາມິຕໍ’’ຕິ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ກິເລສານໍ ພເລນ ວິນາມິຕໍ. ປຏິຈ຺ຉາທິກາ ອາທີນ ວາ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ’’ຕິ ກມ຺ມາທິວິສເຍ. ອຏ຺ຐກຖາຍ ນ ສເມຕິ. ຕສ຺ມິໍ ວິສເຍຕິຫິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ຠເວຕິ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕາ ນໍ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ‘ເຍຠູຍ຺ເຍນ ຠວນ຺ຕເຣ ຉ ທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ’ຕິ ຐາເນ ຏີກາສຸ ວຸຕ຺ຕານໍ. ຕໍ ສທິສ ຊວນຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ກມ຺ມກຣຓກາເລ ປວຕ຺ຕ ຊວເນຫິ ສທິສານໍ ອິທານິ ຊວນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ຠວປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ອປາກຏຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ຕຖາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເກວລໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຠິນວກຣຓ ວເສນ ທ຺ວາຣປຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ວິສີທ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິສຎ຺ຎີຠາເວນ ວິຣູປໍ ຫຸຕ຺ວາ ສີທນປຕ຺ຕາ. ‘‘ຕພ຺ພິປຣີເຕນ ປາປກມ຺ມ ພຫຸລາປິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ເຕປິວິສີທນ຺ຕເຣ ອາວຸຘ ຫຕ຺ຖາ ປາຓຆາຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຄຓ຺ຫຖພນ຺ຘຖາຕິ ອຸຄ຺ໂຆສນ຺ຕາ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐກຖາ ປາເຐສຸ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອສິ ຍສ຺ສາຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສິໂກ. ປຕຸທນ຺ຕິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປໂຕທນໍ. ປາຊນທຓ຺ໂຑ. ຕສ຺ສ ອຄ຺ເຄ ກຕາ ສູຈິ ປໂຕທນ ສູຈິ. ‘‘ປໂຕທນ ທຸກ຺ຂໍ’’ຕິ ວິຊ຺ຌນ ທຸກ຺ຂໍ. ກຖໍ ປນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກາທິຠາເວນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກມ຺ມຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ອຸເປຕີຕິ ອາຫ ‘‘ໂສ ຈາ’’ຕິອາທິໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ. ‘‘ອິຕເຣສໍ ປນາ’’ຕິ ຣູປາຣູປ ຠເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ປນ. ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓ ປຣິໂຍສານາຍວາ ສຸທ຺ຘາຍ ວາ ຊວນວີຖິຍາຕິ ເອວໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ. ອຍໍ ປນ ຠວງ຺ຄາວສາເນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ນຕ຺ຖິ. ຍຎ຺ຈ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິອາທິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖປິ ‘‘ຠວງ຺ຄໍ’’ຕິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕເມວ ຏີກາສຸ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຠວງ຺ຄກ຺ຂເຍວາ’’ຕິ ອິທໍ ກຖໍ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິໍ. ອນຸຣູປໍ ເສຕີຕິ ອນຸສໂຍ. ອນຸພນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ເສຕີຕິ ອນຸສໂຍ. ອນຸ ອນຸ ວາ ເສຕີຕິ ອນຸສໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນຸສໂຍ ນາມ ຊວນສຫຊາໂຕ ນ ໂຫຕິ. ອິຘ ຈ ອນຸສຍ ນາເມນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນານາຊວນ ສຫຊາຕາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວິເສສ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ເຕວ. ກຖໍ ຕາ ອິຘ ຄຫິຕາ ສິຍຸນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອວິຊ຺ຊາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາມູລເກນາຕິ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອນຸສເຍຫິ ສຫ ຊວນສຫຊາຕານມ຺ປິ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ອນຸສຍ ວຈນໍ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຈທນາ. ຍຸຕ຺ຕເມວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປິ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ປຣິຍຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມຕ຺ຕາ. ‘‘ໂສ ປີ’’ຕິ ຜສ຺ສາທິ ຘມ຺ມ ສມູໂຫປິ.‘‘ຕຖາ ຣູປາ ເຍວາ’’ຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ອປ຺ປຫີນ ຣູປາເຍວ, ອນຸສຍຠູຕາເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕ ສນ຺ຕານໍ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕທຸຠຍສ຺ມິໍ. ກຖໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຂິປນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມິໍ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ວິຊານນຘາຕຸຍາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຓ ຘາຕຸຍາ. ສງ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກຸໂຕ ມຣຓກາເລ ສງ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ອຕ຺ຖິ ວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອິທໍ ວຈນໍ ອນມຕຄ຺ຄິຍ ສຸຕ຺ເຕນ ວິຣຸທ຺ຘໍ ສິຍາຕິ. ນ ວິຣຸທ຺ຘໍ. ອິທຎ຺ຫິ ອຠິຘມ຺ມ ວຈນໍ, ມຸຂ຺ຍວຈນໍ, ອນມຕຄ຺ຄິຍ ສຸຕ຺ຕໍ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕ ວຈນໍ ປຣິຍາຍ ວຈນນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິຍາຍໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ເຍສຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ຣູປ ຘມ຺ມານຎ຺ຈ. ‘‘ເຫຕຸປ຺ຜລສມ຺ພນ຺ເຘນ ຠວນ຺ຕຣໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ ກມ຺ມກຣຓກາເລປິ ເຕ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ສງ຺ຂາຣາ ເອວ ໂສ ສຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉາ ເຕສໍ ຜລຠູຕາຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປາຕຸຠວນກາເລປິ ສາປຏິສນ຺ຘິ ເອວ ໂສ ສຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມປ຺ປພນ຺ໂຘປິ ໂສ ສຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ເຫຕຸຘມ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ຜລຘມ຺ເມ ເອກໍ ສຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸປ຺ຜລ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເຫຕຸປ຺ຜລ ສມ຺ພນ຺ເຘນ ໂສ ເອວ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ເຕນ ກມ຺ເມນ ໂສ ເອວ ຠວນ຺ຕຣໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນມຕຄ຺ໂຄ ຍໍ ຠິກ຺ຂເວ. ລ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕໂວຫາເຣນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາຘມ຺ມເທສນາ ປຣິຍາຍເທສນາ ໂຫຕິ. ປຣິຍາຍເທສນຕ຺ຕາ ຈ ສນ຺ຘາວຕໍ ສໍສຣຕນ຺ຕິ ປຣິຍາໂຍປິ ສິຊ຺ຌຕິ. ຍສ຺ສໍ ປນ ຘມ຺ມ ເທສນາຍໍ ຘມ຺ມເທສນາຕິ ວຈນານຸ ຣູປໍ ຘມ຺ມເມວ ເທເສຕິ, ນ ສຕ຺ຕໍ, ນ ປຸຄ຺ຄລໍ. ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ເອວ ມຸຂ຺ຍເທສນາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເທສິຕ ຘມ຺ມາ ປນ ປກຕິກາເລປິ ເທສນ຺ຕຣໍ ກາລນ຺ຕຣໍ ຂຓນ຺ຕຣໍ ສງ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຂຍວຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ນ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ. ລ. ສງ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ອຕ຺ຖີ’ຕິ. ປຏິໂຆໂສ ຈ, ປທີໂປ ຈ, ມຸທ຺ທາ ຈ. ອາທິສທ຺ເທນ ປຏິພິມ຺ພຈ຺ຉາຍາ ຈ, ພີຊສງ຺ຂາໂຣ ຈ, ປາຏິໂຠໂຄ ຈ, ພາລກຸມາຣ ສຣີເຣສຸ ອຸປຍຸຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊາສິປ຺ໂປສຘາ ຈາຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐກຖາ ຍໍ ອາຄຕານິ ນິທສ຺ສນານິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ‘‘ນິທສ຺ສນາ’’ນີຕິ ຈ ອຸປມາໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຏິໂຆໂສ’’ຕິ ຄມ຺ຠີຣເລຓ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕເລເຓ ປຏິໂຆໂສ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມູລສທ຺ໂທ ອນ຺ໂຕເລຓໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຏ຺ຐາເນ ເອວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ປຏິໂຆໂສ ຈ ຕໂຕ ອາຄໂຕ ນ ໂຫຕິ. ນ ຈ ວິນາ ມູລສທ຺ທ + ປຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ຎໂຕ ປວຕ຺ຕຕິ. ມູລສທ຺ທປຈ຺ຈຍາ ເອວ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ມູລສທ຺ໂທ ວິຍ ອຕີຕ ກມ຺ມໍ. ປຏິໂຆໂສ ວິຍ ອນນ຺ຕເຣ ປຏິສນ຺ຘິ. ເອສນໂຍ ປທີປ ມຸທ຺ທາ ປຏິພິມ຺ພຈ຺ຉາຍາສຸ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປທີໂປ’’ຕິ ປຖມໍ ເອກໍ ປທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ເຕນ ອຎ຺ຎໍ ປທີປສຕມ຺ປິ ປທີປ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາເລຕິ. ‘‘ມຸທ຺ທາ’’ຕິ ລຎ຺ຉນເລຂາ. ຕຕ຺ຖ ເອເກນ ລຎ຺ຉນກ຺ຂນ຺ເຘນ, ເຕນ ລຎ຺ຉນເລຂາສຕມ຺ປິ ລຎ຺ຉນເລຂາ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ກໂຣຕິ. ‘‘ປຏິພິມ຺ພຈ຺ຉາຍາ’’ຕິ ປສນ຺ເນສຸ ອາທາສປຏ຺ເຏສຸວາ ອຸທເກສຸວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຣີຣຈ຺ຉາຍາ. ເອເຕຫິ ນິທສ຺ສເນຫິ ຜລໍ ນາມ ເຫຕຸໂຕ ອາຄຕໍ ນ ໂຫຕິ. ເຫຕຸນາ ຈ ວິນາ ນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ‘‘ພີຊສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ກາລນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ປຸປ຺ຜຜເລສຸ ອິຈ຺ຉິຕວຓ຺ຓ ຄນ຺ຘຣສປາຕຸຠາວຕ຺ຖາຍ ໂຣປນກາເລ ອມ຺ພພີຊາທີສຸ ອິຈ຺ຉິຕວຓ຺ຓ ຄນ຺ຘຣສຘາຕູນໍ ປຣິຠາວນາ. ຕຕ຺ຖ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາລນ຺ຕເຣ ປຸປ຺ຜຜເລສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ເຕວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສາ ປາຕຸພ຺ຠວນ຺ຕິ. ‘‘ປາຏິໂຠໂຄ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕຸໍ ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອິຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຕວຘນໍ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ວຸຑ຺ຒິຍາ ສຫ ທສ຺ສາມິ, ສເຈ ນທເທຍ຺ຍໍ. ອສຸກໍ ນາມ ມມເຂຕ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຖຸວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂຫຕູຕິ ປຏິຎ຺ຎາຐປນໍ. ຕຕ຺ຖ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘນໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ສາເຘຕິ. ກາເລ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ວຸຑ຺ຒິຍາ ສຫ ອິຓຎ຺ຈ ໂສເຘຕິ. ‘‘ວິຊ຺ຊາສິປ຺ໂປສຘາ’’ຕິ ໂລເກ ປຸຕ຺ຕເກ ຍາວຊີວໍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ທຫຣກາເລ ກິຎ຺ຈິ ວິຊ຺ຊໍວາ ສິປ຺ປໍວາ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ຍາວຊີວໍ ຂຣໂຣຄານໍ ອນຸປ຺ປາທຕ຺ຖາຍ ທຫຣກາເລ ໂອຊວນ຺ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ໂອສຘໍ ວາ ອຊ຺ໂຌຫາເຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ປຸຕ຺ຕານໍ ຍາວຊີວໍ ຫິຕປ຺ປຏິລາໂຠ ວາ ຕາທິສານໍ ໂຣຄານໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ວາ ໂຫຕິເຍວ. ເອເຕຫິ ຍຖາ ກາລນ຺ຕເຣ ອສນ຺ເຕສຸເຍວ ປາຏິໂຠຄາທີສຸ ມູລກມ຺ເມສຸ ປຸພ຺ພຠາເຄ ກຕປຈ຺ຈຍາ ເອວ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຖ ສາຘນາທີນິ ສິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕຖາ ກຸສລາ ກຸສລ ກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ກາລນ຺ຕເຣ ເຕສຸ ອສນ຺ເຕສຸປິ ປຸພ຺ເພ ກຕຕ຺ຕາ ເອວ ປຈ຺ຉາ ປຏິສນ຺ຘາທີນິ ຜລານິ ປາຕຸພ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ເຕນວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິໂຆສ ປທີປມຸທ຺ທາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນານີ’’ຕິ. ‘‘ກມ຺ມທຸພ຺ພລຠາເວນາ’’ຕິ ຕທາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ກມ຺ມມ຺ປິ ທຸພ຺ພລເມວ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ, ຕຖາປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕໍ ປີ’’ຕິ ຄຕິນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ. ‘‘ຕຖາ ຈວນ຺ຕານໍ’’ຕິ ທິພ຺ພຣຖາທີນິ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຈວນ຺ຕານໍ. ‘‘ທຍ຺ຫມານກາເຍນາ’’ຕິ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ. ຄາຖາຍໍ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປຏິສນ຺ຘິກມ຺ມໍ ວິນາ ທ຺ວິໂຄຈເຣ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ທ຺ວິໂຄຈເຣ’’ຕິ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕ ຄຕິນິມິຕ຺ຕຠູເຕ ທ຺ວິໂຄຈເຣ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກ ມຣຓາສນ຺ນ ວີຖິຈິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ເຕ ຈ ວນ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິ. ສາປິ ຄຕິນິມິຕ຺ຕຠູເຕ ໂຄຈເຣ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓຠູຕານິ ຄຕິນິມິຕ຺ຕານິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິປິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ. ເຕສໍ ວີຖິຈິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ເຕ ອຈວິຕ຺ວາ ຕທນຸພນ຺ຘກ ມໂນທ຺ວາຣິກວີຖິຈິຕ຺ເຕຫິປິ ກທາຈິ ເກສຎ຺ຈິ ຈ ວນໍ ນນສມ຺ຠວຕີຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ເຕສຸ ປນ ອນຸພນ຺ຘກ ວີຖີສຸ ອຕີຕຄ຺ຄຫຓ ສມຸທາຍຄ຺ຄຫເຓຫິ ຈ ວນ຺ຕານໍ ອຕີຕານິປິ ຄຕິນິມິຕ຺ຕານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ວຕ຺ຖຸຄ຺ຄຫຓນາມຄ຺ຄຫເຓຫິ ຈ ວນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມາ ຣມ຺ມຓໍປິ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິເຍນ ກາມາວຈຣ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຉ ທ຺ວາຣຄ຺ຄຫິຕໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕາ ຣມ຺ມຓໍ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ. ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ‘ຕເມວ ຕໂຖປຏ຺ຐິຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປວຕ຺ຕຕີ’ຕິ ເອວໍ ອນ຺ຕິມວີຖິໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ພຫູນໍ ວີຖິວາຣານໍ ປວຕ຺ຕນໍ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ຕໂຖປຏ຺ຐິຕໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠາຕິປິ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອວຎ຺ຈສຕິ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍປິ ອຕີຕໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍທາປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສນ຺ຕຕິ ວເສນາ’’ຕິ ສນ຺ຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ ວເສນ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຄຕິນິມິຕ຺ຕສ຺ສ. ເຍຠູຍ຺ເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິເກນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ມໂນທ຺ວາຣິກ ມຣຓາສນ຺ນ ຊວນານໍປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍ ຠາເວນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຕທນຸພນ຺ຘາຍາ’’ຕິ ຕານິ ມໂນທ຺ວາຣິ ກມຣຓາສນ຺ນ ຊວນານິ ອນຸຄຕາຍ. ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຍາປິ ສມ຺ຠວໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຸເຣຊາຕ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຍາປິ ປຸເຣຊາຕ ປຈ຺ຈຍຕາ ສມ຺ຠວໂຕ. ນນຸ ເຖເຣນ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອວຸຕ຺ເຕປິ ຠິນ຺ທິຕພ຺ເພ ສຕິ, ຠິນ຺ທນເມວ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ. ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ, ກມ຺ມນິມິຕ຺ເຕນ ສມານຄຕິກຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ນຈຕໍ’’ຕິອາທິໍ. ວິຠາວນິຍໍ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍຕິ ວຕ຺ວາ ອປເຣປນ ອວິເສສໂຕວ ວຓ຺ເຓນ຺ຕີຕິ ອປເຣວາໂທປິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອວິເສສໂຕ ວຓ຺ເຓນ຺ຕີ’’ຕິ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາວ ວຓ຺ເຓນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຸນ ຕໍ ອປເຣວາທໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິຘ ປນ ຕໍ ອປເຣວາທໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຸນ ‘‘ຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓາຍາ’’ຕິ ຕໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕາ ຣມ຺ມຓາຍ. ‘‘ເຕສໍ ວຈນໍ’’ຕິ ອປເຣສໍ ວຈນໍ. ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອວິຈາຣຓາຍາ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນາຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ວິຈາຣຓາ ວຈນເມວ ໂຫຕີຕິ. ສຈ຺ຈໍ ຍຖາ ທິຏ຺ຐປາຐວເສນ, ສາວເສສ ປາຐຠາວໍ ປນ ນ ວິຈາເຣຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອວິຈາຣຓາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ສິຍາ. ອຏ຺ຐກຖາປາໂຐ ສາວເສໂສ ໂຫຕຸ, ມູລຏີກາປາໂຐ ປນ ມໂນທ຺ວາເຣ ເຍວາຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຖໍ ສາວເສໂສ ສິຍາຕິ. ນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕປິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ເຖ ອປຣິປຸຓ຺ເຓ ສາວເສໂສ ເອວ ໂຫຕີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອວິຈາຣຓາຍາ’’ຕິ. ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມຕີຕໍ’’ຕິອາທີສຸ. ຕທາຣມ຺ມຓາວສານາຍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກ ຊວນວີຖິຍາ ຈ ວນໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ອປຣຕ຺ຖປິ. ພລວນ຺ເຕປິ ສຕິ. ຕທາຣມ຺ມຓາວສານາຍ ເອວ ວີຖິຍາ. ‘‘ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ເອວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ. ‘‘ປຸຣິມຠາເຄ ເອວາ’’ຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກ ອນ຺ຕິມ ວີຖິໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເອວ. ‘‘ຕາຫີ’’ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມວຕ຺ຖູຫິ. ‘‘ຍຖາຕໍ’’ຕິ ຕໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ກຕມໍ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິໂຕ’’ຕິ ມນຸສ຺ສ ຠວໂຕ. ນິມິຕ຺ຕ ສທິສໍ ສທ຺ທໍ ວຓ຺ຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ນຏ຺ຐຈກາຣໍ’’ຕິ ປຕິຕຈກາຣໍ. ອຏ຺ຐກຖາປາເຐ ຎາຕກາ ມາຕາທໂຍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕວຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ຕວອຕ຺ຖາຍ. ‘‘ຈີນປຏໂສມາຣປຏາທິວເສນາ’’ຕິ ຈີນຣຏ຺ເຐ ປວຕ຺ໂຕ ປໂຏ ຈີນປໂຏ. ຕຖາ ໂສມາຣປເຏປິ. ‘‘ຕານີ’’ຕິ ຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພານິ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ປນ ອຎ຺ຎໍປິ ຍຸຊ຺ຊເຕວ. ອຕ຺ຖິທານີຕິ ມນສິກຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠູຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຣູປີນໍ’’ຕິ ອຣູປພ຺ຣຫ຺ມານໍ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ອຣູປິໂນ. ‘‘ຕານີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານານິ. ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ລທ຺ຘຌານໍ ເຍສໍ ເຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐຊ຺ຌານາ. ‘‘ຕໂຕເຍວ ຈາ’’ຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐຊ຺ຌານຕ຺ຕາເຍວ ຈ. ອາກຑ຺ຒິຕໍ ມານສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອິທຎ຺ຈ ເຫຕຸວິເສສນ ປທໍ. ອາກຑ຺ຒິຕມານສຕ຺ຕາ ກາມຠເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ເຕສໍ ອຣູປີນໍ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ທຸພ຺ພລ ກມ຺ມໍ’’ຕິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານກມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຕິເຫຕຸໂກມກໍ ກມ຺ມໍ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ຣູປໂລກໂຕ ຈ ວນ຺ຕານໍ. ‘‘ສໂຕ’’ຕິ ສນ຺ຕສ຺ສ ສມານສ຺ສ. ‘‘ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠເນ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິທໍ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານ ກມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກ ກມ຺ມຄຕິກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກນ຺ຕ ຄຣຸກກມ຺ມຠູຕໍປິ ປນ ມຫຄ຺ຄຕຊ຺ຌານ ກມ຺ມໍ ນາມ ນານານິກນ຺ຕິ ພເລນ ປຏິພາຫີຍມານໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນ ເທຕິເຍວ. ອຸປຈາຣຊ຺ຌານ ກມ຺ເມ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຕາທິສານີ’’ຕິ ຕຖາ ຣູປານິ ທ຺ວິເຫຕຸໂກມກ ກມ຺ມານິ ເຕສໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ນີວຣຓານໍ ສຸຏ຺ຐຸວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາເຍວ. ‘‘ເຍນາ’’ຕິ ເຍນ ຉນ຺ທາທີນໍ ປວຕ຺ຕິ ກາຣເຓນ. ‘‘ນານາກມ຺ມານິ ປີ’’ຕິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານ ກມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎານິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ ກມ຺ມານິປິ ອຕີຕຠເວສຸ ກຕານິ ອປຣປຣິຍາຍ ກມ຺ມານິປິ. ‘‘ເຍນ ຈາ’’ຕິ ເຍນ ນານາກມ຺ມານມ຺ປິ ໂອກາສ ລາຠກາຣເຓນ ຈ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ຣູປີ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍເນ ວາ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນີວຣຓານໍ ເຕສໍ ອປ຺ປນາ ປຕ຺ຕຊ຺ຌານວິເສເສນ [ ຍສ຺ມາ ປນາຕິອາທິນາ ຈ ] ປຣິຠາວິຕ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານຕ຺ຕາ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ. ‘‘ຕໍ ກາຣຓໍ’’ຕິ ອເຫຕຸກ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຠາວ ກາຣຓໍ. ປຣມ຺ປຣ ຠເວສຸຈ ວີຖິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຍຖາ ຕານິເຍວ ໂອສຘານີ’’ຕິ ໂລເກ ເອກໍ ໂອສຘໍ ລຠິຕ຺ວາຕໍ ເທວສິກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ເອໂກປຖມທິວເສ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຕມໍ ນາມ ຕ຺ວໍ ໂອສຘໍ ຠຸຎ຺ຊສີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອິທໍ ນາມ ໂອສຘໍ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ວທຕິ. ປຸນທິວເສສຸປິ ໂອສຘໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິ. ຕເມວ ໂອສຘໍ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕເມວ ໂອສຘໍ’’ຕິ ຍໍ ປຖມທິວເສ ໂອສຘໍ ຕຍາຈ ປຸຈ຺ຉິຕໍ. ມຍາ ຈ ກຖິຕໍ. ຕເມວ ອຊ຺ຊ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ປນ ປຖມທິວເສ ຠຸຕ຺ຕໍ ໂອສຘໍ ອຎ຺ຎໍ. ອຊ຺ຊ ຠຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎໍ. ຕໍສທິສໍ ປນ ອຎ຺ຎໍປິ ຕເມວາຕິ ໂລເກ ໂວຫຣນ຺ຕິ ຕານິເຍວ ໂອສຘານິ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ. ເອວໍ ອິຘປິ ຕສ຺ສທິເສ ຕພ຺ໂພຫາໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ’’ຕິ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕ. ອວຕ຺ຕມາເນ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ໂອຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ວຕ຺ຕມາເນ ນ ໂອຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິ ຠວສ຺ສ ອໂນຈ຺ເຉທ ອງ຺ຄຕ຺ຖາຍ ກາຣຓຕ຺ຕາ ຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຸປປຕ຺ຕິ ຠໂວ’’ຕິ ຈ ກມ຺ມຊກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ປຣສມເຍ’’ຕິ ອຸຈ຺ເຉທ ທິຏ຺ຐີນໍ ວາເທ. ‘‘ວຏ຺ຏມູລານີ’’ຕິ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວຏ຺ຏມູລານິ ສຸຏ຺ຐຸອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ສອຸປາທິເສສາທິກສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ. ‘‘ປຏ຺ຐປີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕາປີຍນ຺ຕິ. ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕິ ອຣິຍາ ຊນາ ເອຕ຺ຖາຕິ ປທໍ. ປຣໂຕ ສມນ຺ຕິປເທ ອນຸປາທິເສສສ຺ສ ຄຍ຺ຫມານຕ຺ຕາ ອິຘ ສອຸປາທິເສສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ພຸຘາ. ສຸຏ຺ຐຸ ສທ຺ຘິໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ສິເນຫພນ຺ຘນໍ ເຍຫິ ເຕ ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ນສິເນຫພນ຺ຘນາ. ກຖຎ຺ຈ ສຸຏ຺ຐຸອຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ເກຫິ ຈ ສທ຺ຘິໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິອາຫ ‘‘ອນຸສຍມຕ຺ຕໍ ປີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເສສກິເລເສຫີ’’ຕິ ຕຓ຺ຫາສິເນຫ ພນ຺ຘນໂຕ ອວເສສ ກິເລເສຫິ. ‘‘ອຘິສຍິຕໍ’’ຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸໍປິ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຕິເຣກຕຣໍ ສຍິຕໍ. ‘‘ອຘິຄມາວຫໍ’’ຕິ ອຘິຄໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ ນວວິໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣ ຘມ຺ໂມ. ຕໍ ອາວຫຕີຕິ ອຘິຄມາວຫໍ. ‘‘ສີລໍ’’ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ‘‘ຘຸຕງ຺ຄໍ’’ຕິ ເຕຣສຘຸຕງ຺ຄໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ວີຖິມຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫທີປນິຍາອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຣູປສງ຺ຄຫອນຸທີປນາ

໑໕໖. ຣູປສງ຺ຄເຫ. ‘‘ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກ ຘມ຺ເມ. ‘‘ທ຺ວີຫິ ປເຠທປ຺ປວຕ຺ຕີຫີ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ປເຠທສງ຺ຄຫປວຕ຺ຕິ ສງ຺ຄເຫຫິ. ‘‘ເຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ເຍ ຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ‘ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ’ຕິອາທິເກນ ວຈນກ຺ກເມນ. ນິປາຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອຕ຺ຕເກຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫີຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ວຈນວິປລ຺ລາສໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ສມຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ປາຕຸພ຺ຠວຕິ, ວິຊ຺ຊມານຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ກມ຺ມາທີ’’ຕິ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈໂຍ. ‘‘ປິຓ຺ຑີ’’ຕິ ເອກຄ຺ຆນຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປາທາຍ ມຫນ຺ຕານິ ເອວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ສນ຺ຕານໍຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ວິສໍວາທກຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ວິຣາຘກຏ຺ເຐນ. ຠູຕຎ຺ຈ ອຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ອຠູຕຎ຺ຈ ຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ທສ຺ສກຏ຺ເຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠູຕວຊ຺ຊປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນກມ຺ມໍ ມຫາມາຍາ ນາມ. ມາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ມາຍາກາຣາ. ອາວິສນໍ ນາມ ສຕ຺ຕານໍ ສຣີເຣສຸ ອາວິສນໍ. ຄຫຓໍ ນາມ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕໂນວສໍ ວຕ຺ຕາປນໍ. ຕທຸຠຍໍ ກໂຣນ຺ຕາ ກຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕວາຐຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ພຫິວາ ຐຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປາກຕິເກຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ຊານິຕຸໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຏ຺ຐານໍ ນາມ. ‘‘ວຎ຺ຈກຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ເອຕາ ປກຕິຍາ ອຕິທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຕານໍ ເທວຈ຺ຉຣາວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈນ຺ຕິ. ວສນຣຸກ຺ຂຄຸມ຺ພໍປິ ທິພ຺ພວິມານໍ ກຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈນ຺ຕິ. ເອວຣູເປນ ວຎ຺ຈກຏ຺ເຐນ. ‘‘ເຕເນວຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ວິສໍວາທກຏ຺ຐາທິນາ ຕິວິເຘເນວ ອຕ຺ເຖນ. ຕານິປິຫິ ອສຕ຺ຕຠູຕໍເຍວ ອຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ໂຕຕິ ວິສໍວາເທນ຺ຕິ. ອຣຸກ຺ຂໍເຍວ ອຕ຺ຕານໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ ວິສໍວາເທນ຺ຕິ. ອນິຏ຺ຐໍ, ອກນ຺ຕໍ, ອມນາປໍເຍວ ອຕ຺ຕານໍ ອິຏ຺ໂຐ, ກນ຺ໂຕ, ມນາໂປຕິ ວຎ຺ເຈນ຺ຕິ, ຕຖາ ສຫຊາຕານຎ຺ຈ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອຸທາຫຸພຫິວາຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ຊານິຕຸໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ຐານໍ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ອຸຠຍຕ຺ຖປີ’’ຕິ ມາຍາກາຣາທິ ມຫາຠູເຕສຸ ຈ ປຖວິຍາທິມຫາຠູເຕສຸ ຈ. ‘‘ອຠູຕານີ’’ຕິ ອສນ຺ຕານິ, ອສຈ຺ຈານິ.‘‘ອພ຺ຠຸຕານີ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍກມ຺ມານິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປາເຐ’’ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານນ຺ຕິ ເອວໍ ສມ຺ພນ຺ຘ ປທສຫິເຕ ປາເຐ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ອຸປາທາຣູປໍ ອນຸປາທາຣູປນ຺ຕິອາທີສຸ ຍກາຣ ວິຣໂຫ ທິຏ຺ໂຐຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຘາຕູນໍ ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ‘‘ປຖຍຕິ ປກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຸຖູ’’ຕິ ປາຏິປທິກປທໍ. ຕເມວ ຊາຕຕ຺ເຖ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ປຖວີຕິ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸຖຸມຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປກາເຣນ ຖວີຍຕີຕິ ອຕ຺ເຖ ປຖວີຕິ ອິທໍ ອຸຊຸກເມວ. ‘‘ອາເປຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາເປຕິ. ‘‘ອປ຺ປາຍຕີ’’ຕິ ຠຸສໍ ປາຍຕິ, ວຑ຺ເຒຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ພ຺ຣູເຫຕີ’’ຕິອາທິໍ. ນິສານຕ຺ຖວເສເນວ ປຣິປາຈນຕ຺ໂຖປິ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິປາເຈຕິວາ’’ຕິ. ‘‘ສມີເຣຕີ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອີເຣຕິ ກມ຺ເປຕິ. ວາຍຕິ ວຫຕີຕິ ວາໂຍ ອຕ຺ຖາຕິສ຺ສຍ ນເຍນ. ‘‘ວິຕ຺ຖມ຺ຠນໍ’’ຕິ ວິວິເຘນ ອາກາເຣນ ຠູຕສງ຺ຆາຏານໍ ຖມ຺ຠນໍ ວຫນໍ ອຠິນີຫຣຓໍ. ກກ຺ຂຬຕາ ນາມ ຂຣຕາ ຜຣຸສຕາ. ສຫຊາຕຣູປານໍ ປຕິຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ຖທ຺ຘຕາ ຖູລຕາ. ສາ ເສສຠູເຕສຸ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ເສສຠູຕຕ຺ຕຍໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ‘‘ອນວຏ຺ຐານຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອວຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຈລຏ຺ຐານໍ. ນ ອວຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອນວຏ຺ຐານໍ. ຈລນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ມຸທຸຠູຕາປີ’’ຕິອາທິໍ. ອາພນ຺ຘກໍ ນາມ ອາພນ຺ຘິຕພ຺ເພ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ມຸທຸມ຺ຫິ ສຕິ, ທຬ຺ຫໍ ນ ພນ຺ຘຕິ. ຖທ຺ເຘສຕິ, ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ອິທໍ ໂລກໂຕວ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອາພນ຺ຘິຕພ຺ພາຍາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕພ຺ຠາວໍ’’ຕິ ປຣິຓຕຠາວໍ. ‘‘ປຣິປາຈກຕາ ທສ຺ສນໂຕ’’ຕິ ເຫມນ຺ເຕ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣານໍ ສຸຏ຺ຐຸປຣິປາຈກຕາ ທສ຺ສນໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸສຕິ ທຫຕີຕິ ອຸຓ຺ຫໍ. ‘‘ທຫຕີ’’ຕິ ຈ ອຸຓ຺ຫເຕໂຊປິ ອຸຓ຺ຫຠາເວນ ທຫຕິ, ສີຕເຕໂຊປິ ສີຕຠາເວນ ທຫຕິ. ອຸຓ຺ເຫນ ຜຸຏ຺ຐໍ ວຕ຺ຖຸ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສີເຕນ ຜຸຏ຺ຐໍ ວຕ຺ຖຸ ສີຕຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຎ຺ຈ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອຸຓ຺ຫເຕໂຊ ອຸຓ຺ຫຠາເວນ ທຫຕິນາມ. ຍຎ຺ຈ ສີຕຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ສີຕເຕໂຊ ສີຕຠາເວນ ທຫຕິນາມ. ເອວໍ ສີຕເຕໂຊປິ ອຸສຕິທຫຕີຕິ ອຕ຺ເຖນ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕ ລກ຺ຂໂຓນາມ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍສນ຺ເຕ ນີເລນວຓ຺ເຓນ ຜຸຏ຺ຐໍ ວຕ຺ຖຸ ນີລໍ ໂຫຕິ. ປີເຕນ ຜຸຏ຺ຐໍ ປີຕໍ ໂຫຕິ. ນີລໍປິ ປີຕໍປິ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ທຫຕິນາມາຕິ ເຈ. ນີເລນ ວຓ຺ເຓນ ຜຸຏ຺ຐໍນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ປີເຕນ. ກສ຺ມາ, ນີລາທີນໍ ອຸປາທາຣູປານໍ ຜຸສນ ກິຈ຺ຈາ ຠາວໂຕ. ສມ຺ມິສ຺ສິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ນ ຈ ສມ຺ມິສ຺ສນມຕ຺ເຕນ ທຫຕິ. ຜຸສນ຺ໂຕ ເອວ ທຫຕິ. ຜຸສນ຺ຕານໍປິ ປຖວິວາຕານໍ ທຫນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປຣິປາຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສເຈ ຆນຖທ຺ເຘ ສິລາຖມ຺ເຠ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນໍ ອຕ຺ຖິ, ສກໂລ ສິລາຖມ຺ໂຠ ກປ຺ປາສປິຈຸຄຸຬ຺ໂຫວິຍ ສິຖິໂລ ຈ ລຫຸໂກ ຈ ຠເວຍ຺ຍ. ນຈ ຠວຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ໂສ ປນ ຆນຖທ຺ເຘສຸ ສິລາຖມ຺ຠາທີສຸ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ໂຈເທຕິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນໍ ລພ຺ຠມານໍ ອຘິມຕ຺ເຕນ ນ ລພ຺ຠຕິ, ສຫຊາຕຠູຕານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນມຕ຺ເຕນ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ວຫຕີ’’ຕິ ຖທ຺ຘກກ຺ຂຬ ກິຈ຺ຈໍ ວຫຕິ.

ປສາທຣູເປສຸ. ‘‘ສມວິສມໍ’’ຕິ ສມຏ຺ຐານຎ຺ຈ ວິສມຏ຺ຐານຎ຺ຈ, ສມເທສຎ຺ຈ ວິສມເທສຎ຺ຈ, ສມປຖຎ຺ຈ ວິສມປຖຎ຺ຈາຕິ ເອວມາທິໍ ສມວິສມໍ. ‘‘ອາຈິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວິຍ ຕໍ ຊານນ ກິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປາເທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສມວິສມຊານນສ຺ສ ຕໍ ມູລກຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ອນິຣາກຣຓໂຕ’’ຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປນໂຕ. ‘‘ຕໍ ວາ’’ຕິ ຣູປໍ ວາ. ສຸຓນ຺ຕິ ຊນາ. ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ ຊເນຫິ. ເອວໍ ຆາຍນ຺ຕີຕິອາທີສຸ. ‘‘ຊີວິຕ ນິມິຕ຺ຕໍ’’ຕິ ຊີວິຕປ຺ປວຕ຺ຕິກາຣຓຠູໂຕ. ‘‘ນິນ຺ນຕາຍາ’’ຕິ ວິສຍວິສຍີຠາວູປຄມເນນ ນິນ຺ນຕາຍ. ‘‘ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ ສມ຺ປາທກຕ຺ຕາ’’ຕິ ນານາວຈີເຠທວຈີກມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕເນນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸ ປສາທາທໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ທຏ຺ຐຸກາມຕາ’’ຕິ ຣູປຕຓ຺ຫາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາທິສທ຺ເທນ ໂສຕຸກາມຕາ ຆາຍິຕຸກາມຕາ ສາຍິຕຸກາມຕາ ຜຸສິຕຸກາມຕາໂຍ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ ຣສຕຓ຺ຫາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ ເອວ. ‘‘ນິທານໍ’’ຕິ ກາຣຓໍ. ທຏ຺ຐຸກາມຕາທໂຍ ນິທານ ມສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ກຸສລາ ກຸສລກມ຺ມໍ. ສມຸຏ຺ຐາຕິ ເອເຕນາຕິ ສມຸຏ຺ຐານໍ. ກມ຺ມເມວ. ທຏ຺ຐຸກາມຕາທິນິທານກມ຺ມໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ເຍສນ຺ຕິ ສມາໂສ. ປຖວິອາທີນິ ຠູຕານິ. ເຕສໍ ປສາໂທ ລກ຺ຂຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ທຸຕີຍ ວິກປ຺ເປ. ຣູປາທີນໍ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານໍ ອຠິຆາຕໍ ອຣຫຕີຕິ ຣູປາທິອຠິຆາຕາຣໂຫ. ຠູຕານໍ ປສາໂທ ຠູຕປ຺ປສາໂທ. ໂສ ລກ຺ຂຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຈກ຺ຂຸ ອູກາສິຣປ຺ປມາເຓ ທິຏ຺ຐ ມຓ຺ຑເລ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ທິຏ຺ຐມຓ຺ຑເລ’’ຕິ ມຫາຊເນຫິ ປກຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ເຐ ປສນ຺ນມຓ຺ຑເລ. ເຕລໍ ສຕ຺ຕປິຈຸປຏລານິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິວິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ໂສຕພິລໍ’’ ນາມ ໂສຕກູໂປ. ‘‘ອງ຺ຄຸລິເວຐນາ’’ ນາມ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກາ. ‘‘ອຸປຈິຕຕນຸຕມ຺ພໂລມໍ’’ຕິ ຣາສີກຕຎ຺ຈ ວິຣຬຎ຺ຈ ຕມ຺ພໂລຫວຓ຺ຓຎ຺ຈ ສຸຂຸມໂລມໍ. ອຸປຈິຕໍ ຣາສີກຕໍ ຕນຸຕມ຺ພໂລມໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ອຊປທສຓ຺ຐານໍ’’ຕິ ອຊສ຺ສ ປາເທນ ອກ຺ກນ຺ຕປທສຓ຺ຐານວນ຺ຕໍ. ‘‘ອຸປ຺ປລທລໍ’’ ນາມ ອຸປ຺ປລປຓ຺ຓໍ. ອຸປ຺ປລທລສ຺ສ ອຄ຺ຄສຓ຺ຐານວນ຺ຕໍ. ‘‘ວຏ຺ຏິ’’ ນາມ ອິຘ ມນຸສ຺ສານໍ ສຣີຣາກາຣສຓ຺ຐິຕາ ອາຍຕປິຓ຺ຑິ. ‘‘ສຸກ຺ຂຈມ຺ມານິ ຈ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕ ປນ ປຎ຺ຈປ຺ປສາທາ. ສມຸທີຣຓໍ ຈຎ຺ຈລນໍ. ‘‘ຍຖາຕໍ’’ຕິ ກຕມໍ ວິຍ ຕໍ. ອິເມ ປສາທາ ວິຈິຕ຺ຕາ, ກຖໍວິຈິຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສາ’’ຕິ. ກຖໍ ອສທິສາຕິ ອາຫ ‘‘ເຕຫີ’’ຕິອາທິໍ.

ໂຄຈຣຣູເປສຸ. ‘‘ວຓ຺ຓວິເສສໍ’’ຕິ ວຓ຺ຓວິເສສຕ຺ຖໍ. ວຓ຺ຓວິກາຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຫທເຍ ຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕ ຠາໂວ ຫທຍງ຺ຄຕຠາໂວ. ‘‘ຠາໂວ’’ຕິ ຈ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ປກາເສຕິ, ມຸເຂ ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຍໍ ເມ ຕຸສ຺ສຕິ, ອຍໍ ເມ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອຍໍ ເມ ກຸປ຺ປຕິ, ອຍໍ ໂສມນສ຺ສິໂຕ, ອຍໍ ໂທມນສ຺ສິໂຕຕິ ເອວໍ ຊານນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ‘‘ປກຕິຍາ ປີ’’ຕິ ວຓ຺ຓວິເສສໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິທພ຺ພໍ’’ຕິ ສວິຎ຺ຎາຓກວຕ຺ຖຸໍ. ສມວິສມໍ ປຸພ຺ເພ ປກາສິຕໍ. ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຊານນໂຕ. ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສປິ ຊານນໂຕ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ສູເຈຕີ’’ຕິ ອິຘ ອິທໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ປກາເສຕິ. ‘‘ຜຸສີຍຕີ’’ຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຊານີຍຕິ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຜຸສນໍ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອາໂປຘາຕຸຍາ. ‘‘ທ຺ຣວຕາວາ’’ຕິ ອທ຺ທຕິນ຺ຕຣສຕາວາ. ຜຸສິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫຕິ, ສາ ຈ ອາໂປຘາຕຸ ສິຍາຕິ ໂຈເທຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ ປຣິຫາໂຣ. ເອວໍ ປນ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ເຕໂຊເຍວ. ນ ອາໂປຕິ. ເອຕ຺ຖ ເອວໍ ອລພ຺ຠມານາປິ ສາສີຕຕາ ອາໂປເຍວ, ນ ເຕໂຊ. ກສ຺ມາ, ອາປສ຺ສປິ ສີຕຸຓ຺ຫວເສນ ທຸວິຘຕາ ສມ຺ຠວໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂລຫຣເສ ອຸຓ຺ຫຕາ ອຸຓ຺ຫອາໂປ, ສີຕວຕ຺ຖູສຸ ສີຕຕາ ສີຕອາໂປຕິ ເຈ. ເອວໍ ປນ ສຕິ ເຕໂຊ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ປຣິຫາໂຣ. ‘‘ສຫ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ’’ຕິ ເອກໂຕ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ‘‘ໂອຣປາຣານໍ ວິຍາ’’ຕິ ນທິຍໍ ຕີຣໍ ນາມ ອິທໍ ໂອຣິມຕີຣໍ, ອິທໍ ປາຣິມນ຺ຕິ ນິຍມໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ສຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ໂອຣິມນ຺ຕິ, ອິຕຣໍ ປາຣິມນ຺ຕິ ໂວຫຣຕິ. ເອວໍ ໂອຣປາຣານໍ ອນວຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສີຕຸຓ຺ຫານໍ ສຫ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ’’ຕິ ເອເຕນ ຍທິ ເຕ ສຫ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ. ຕຕ຺ຖ ສີຕຕາ ອາໂປນາມ, ອຸຓ຺ຫຕາ ເຕໂຊນາມາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ. ນ ປນ ເຕ ສຫ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ, ອຸຓ຺ຫເຕເຊນ ຍຸຕ຺ໂຕຫິ ອາໂປ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາຕໍ ອຸຓ຺ຫເຕເຊນ ຍຸຕ຺ຕາ ປຖວີປິ ວາໂຍປິ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ສຫ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຫ ອປ຺ປວຕ຺ເຕສຸປິ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສີຕວຕ຺ຖູສຸ ສີຕຕາ ອາໂປນາມາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ໂຫຕີຕິ ໂຈທນາ. ເອວໍສນ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ໂລຫຣເສ ສພ຺ເພປິ ຣູປຘມ຺ມາ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕໂຊຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ‘ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕ ລກ຺ຂໂຓ ເຕໂຊ’ຕິຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ຈ ສີຕວຕ຺ຖູສຸ ສີຕຠາໂວ ນາມ ສິຍາ. ຕຕ຺ຖປິ ເຕນ ຍຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ຣູປຘມ຺ມາ ສີຕຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖປິ ຕວມຕິຍາ ສພ຺ເພປິ ອາໂປຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ນ ປນ ສກ຺ກາ ຕຖາ ຠວິຕຸໍ. ນ ຫິ ເອວຣູປໍ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາມ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິ. ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ’’ ນາມ ປຖວີ ອາໂປຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອາໂປ ປຖວິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິອາທິ. ‘‘ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ’’ ນາມ ປຖວີ ກທາຈິ ກກ຺ຂຬາ ໂຫຕິ. ກທາຈິ ມຸທຸກາ. ອາໂປ ກທາຈິ ອາພນ຺ຘນມຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ກທາຈິ ປຄ຺ຆຣຓໂກ. ເຕໂຊ ກທາຈິ ອຸຓ຺ໂຫ, ກທາຈິ ສີໂຕ. ວາໂຍ ກທາຈິ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນມຕ຺ໂຕ, ກທາຈິ ສມຸທີຣໂຓຕິ. ເອວໍ ເອກເມກສ຺ສາ ຘາຕຸຍາ ຕິກ຺ຂ ມນ຺ທ ໂອມຕ຺ຕາຘິມຕ຺ຕວເສນ ກ຺ຣິຍາສງ຺ກນ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອຸຓ຺ຫເຕເຊນ ຍຸຕ຺ໂຕຫິ ອາໂປ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍຖາ ຕໍ ອຸຓ຺ຫເຕເຊນ ຍຸຕ຺ຕາ ປຖວີປິ ວາໂຍປິ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ. ຕໍ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ຕວຈນໍ ໂຫຕິ. ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ອຸຓ຺ຫເຕເຊນ ຍຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພເຕຘມ຺ມາ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ. ຕຖາຫິ ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ກຸຖິເຕ ສນ຺ຕຕ຺ເຕ ໂລຫຣເສ ຠາໂວ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ອາພນ຺ຘນ ສຠາວໍ ວາ ປຄ຺ຆຣຓ ສຠາວໍ ວາ ນ ວິຊຫຕິ. ຍທິ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໍ ສຠາວໍ ວິຊເຫຍ຺ຍ. ເອວໍສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ໂລຫຣເສ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ວາ ປຄ຺ຆຣຓາກາໂຣ ວາ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ສພ຺ເພຣູປ ຘມ຺ມາ ວິກ຺ກິເຣຍ຺ຍຸໍ. ວິກ຺ກິຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາເຣຍ຺ຍຸໍ. ນ ຈ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ນາປິ ວິກ຺ກິຣນ຺ຕິ. ໂນຈ ຕຕ຺ຖ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຎ຺ໂຎຫິ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ, ອຎ຺ຎໍ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕໍ. ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປ, ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕໍ ເຕໂຊ. ຕຕ຺ຖ ປຖວິວາເຍສຸປິ ເອເສວນໂຍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍທິ ເຕ ສຫ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ. ຕຕ຺ຖ ສີຕຕາ ອາໂປນາມ, ອຸຓ຺ຫຕາ ເຕໂຊ ນາມາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ. ນ ປນ ເຕ ສຫ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຖາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ເຕສໍ ອນວຏ຺ຐານໂຕ’’ຕິ ເອເຕນ ສເຈ ເຕ ສີຕຸຓ຺ຫາ ອວຏ຺ຐິຕາ ສິຍຸໍ. ອຖ ສພ຺ພກາເລປິ ສີຕຕາ ອາໂປນາມ, ອຸຓ຺ຫຕາ ເຕໂຊນາມາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ. ນ ປນ ເຕ ອວຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອນວຏ຺ຐິຕາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຖາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນວຏ຺ຐິເຕສຸ ສນ຺ເຕສຸ ຍທິ ສີຕຕາ ອາໂປ ນາມ, ອຸຓ຺ຫຕາ ເຕໂຊນາມາຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ເອວຎ຺ຈສຕິ, ອາປເຕຊາປິ ອນວຏ຺ຐິຕາ ສິຍຸໍ. ໂຍ ອິທານິ ອາໂປ, ໂສເຍວ ຂຓນ຺ຕເຣ ເຕໂຊ ນາມ. ໂຍ ວາ ອິທານິ ເຕໂຊ, ໂສເຍວ ຂຓນ຺ຕເຣ ອາໂປ ນາມາຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ນ ຈ ສກ຺ກາ ຕຖາ ຠວິຕຸໍ. ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ເຕ ອສນ຺ເຕ ໂວຫາຣຎ຺ຎຖຕ຺ຕສ຺ສປິ ອສມ຺ຠວໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂອຣປາຣານໍ ວິຍ ເຕສໍ ອນວຏ຺ຐານໂຕ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ວິຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ສາສີຕຕາ ເຕໂຊເຍວ, ນ ອາໂປຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

‘‘ອຖ ປນາ’’ຕິອາທີສຸ. ຍໍ ປຸພ຺ເພ ປເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ນນຸ ທ຺ຣວຕາ ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫຕີ’ຕິ. ຕໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ‘‘ອຖ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຖ ປນາ’’ຕິ ຍທິ ປນ ຄຍ຺ຫຕິ, ເອວໍສຕີຕິ ຈ. ເອວຎ຺ຈສຕິ ອາຣມ຺ມຓ ຠູໂຕ ເອວ ສິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖາ ຘິປ຺ປາໂຍ. ສເຈ ທ຺ຣວຠາວຠູໂຕ ອາໂປ ຜຸສິຕ຺ວາ ຄຍ຺ເຫຍ຺ຍ. ເອວໍ ສຕິ, ອໂຍປິຓ຺ຑາທີສຸ ອາພນ຺ຘນມຕ຺ຕຠູໂຕ ອາໂປປິ ຜຸສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ກສ຺ມາ, ອາປຠາເວນ ເອກຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຈສຕິ, ເຕສຸ ອໂຍປິຓ຺ຑາທີສຸ ໂສ ອາໂປ ຕານິ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ປາເທນ ວາ ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ວິນາ ອິຕຣ ມຫາຠູເຕຫິ ວິສຸໍ ກາຍິກ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອາຣມ຺ມຓ ປຈ຺ຈໂຍ ສິຍາ. ຍຖາຕໍ, ເຕສ຺ເວວ ອໂຍປິຓ຺ຑາທີສຸ ປຖວິມຫາຠູຕໍ ວິນາ ອິຕຣມຫາຠູເຕຫິ ວິສຸໍ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອາຣມ຺ມຓ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເຕໂຊວາເຍສຸປີຕິ. ນ ປນ ໂສ ວິສຸໍ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອາຣມ຺ມຓ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພ ສຠາໂວ ນ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຠາໂວ ນ ໂຫຕິ. ຕຖາ ປກຕິ ອຸທກາທີສຸ ທ຺ຣວຠາວຠູໂຕປິ ອາໂປ ຕານິ ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອາຣມ຺ມຓ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ. ນ ຈ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພ ສຠາໂວຕິ. ເອວຎ຺ຈສຕິ, ກຖໍ ອໂຍປິຓ຺ຑາທີສຸ ອາພນ຺ຘນມຕ຺ຕຠູໂຕ ອາໂປ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ ເຕສຸ ອິຕຣມຫາຠູຕານິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຓ຺ຫຖທ຺ຘຕາວເສນວາ’’ຕິ ເຕສຸ ຐິຕາຍ ປຖວິຘາຕຸຍາ ສຓ຺ຫຖທ຺ຘຕາວເສນ ວາ. ສຓ຺ຫປຖວີສຸຂເວທນາຍ ຖທ຺ຘປຖວີທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸ. ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕຣຕ຺ຖມ຺ຠນສ຺ສາ’’ຕິ ເຕສໍ ອໂຍປິຓ຺ຑາທີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນ ສຠາວສ຺ສ. ‘‘ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ຕານິຕີຓິ ກາຣຓານິ ຐເປຕ຺ວາ ອາພນ຺ຘນ ກ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທານິ ປກຕິ ອຸທກາທີສຸ ທ຺ຣວຠາວຠູຕໍ ອາໂປຘາຕຸມ຺ປິ ຜຸສິຕ຺ວາ ຊານນ຺ຕີຕິ ມຫາຊນາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕພ຺ພິໂສຘເນນ ສຫ ລທ຺ຘຄຸຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຖມໍ ທ຺ຣວຕາ ສຫິຕານິ. ລ. ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປຘານ ວຈນໍ. ໂລເກ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ວາ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ວາ ອິທໍ ຣສ຺ສໍ, ອິທໍ ທີຆໍ, ອິທໍ ວຏ຺ຏໍ, ອິທໍ ມຓ຺ຑລນ຺ຕິອາທິນາ ສຓ຺ຐານໍ ຊານນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖ ຜຸສເນນ ວາ ຈກ຺ຂຸ ທສ຺ສເນນ ວາ ສເຫວ ຕໍ ຊານນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ປຸຣິມຠາເຄ ກາຍທ຺ວາຣວີຖິ ຈິຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຕີຓິຠູຕານິ ຜຸສິຕ຺ວາ ວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣ ວີຖິຈິຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ວາ ປຈ຺ຉາ ວຕ຺ຖຸຄ຺ຄຫຓວີຖິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ເອວ ສຓ຺ຐານໍ ຊານນ຺ຕິ. ເອເສວນໂຍ ຣຕ຺ຕິຍໍ ອລາຕຈກ຺ກສຓ຺ຐານໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສປິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ພຫູນິປິ ປຸພ຺ພາປຣວີຖິຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານານິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພານິ. ຕຖາ ໂລເກ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານາທີນໍ ຉິທ຺ທວິວຣານິ ຊານນ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸນາ ທສ຺ສເນນ ສເຫວ ຕານິ ຊານນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ປຸຣິມຠາເຄ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິກວີຖິ ຈິຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ກວາຏຣູປຠິຕ຺ຕິ ຣູປານິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອລາຕຈກ຺ກສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ວິວຣໍປິ ຊານນ຺ຕາ ວິຍ ວິສຸໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ມໂນທ຺ວາຣິກ ວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ເອວ ຕໍ ຉິທ຺ທວິວຣຠູຕໍ ອາກາສໍ ຊານນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫຕ຺ເຖນ ອຸທກໍ ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ປຖມໍ ທ຺ຣວສຫິຕານິ ວິລີນານິ ມຸທູນິ ຕີຓິໂຜຏ຺ຐພ຺ພ ມຫາຠູຕານິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກາຍທ຺ວາຣິກ ວີຖິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຜຸສນກິຈ຺ເຈນ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວິສຸໍ ສຸທ຺ຘາຍ ມໂນທ຺ວາຣິກ ວີຖິຍາ ເອວ ທ຺ຣວຠາວສງ຺ຂາຕໍ ປຄ຺ຆຣຓກ ອາໂປຘາຕຸໍ ຊານນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕໍ ທ຺ຣວຠາວໍປິ ຫຕ຺ເຖນ ຜຸສເນນ ສເຫວ ຊານນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຄາໂວ ຈຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາຫ ‘‘ຄຸນ຺ນໍ ຈຣຓຏ຺ຐານໍ’’ຕິ. ອກ຺ຂຣ ວິທູ ປນ ໂຄສທ຺ທໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕ຺ເຖປິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ໂຄຕິ ວາ’’ຕິອາທິໍ. ຕານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ເອເຕສຸ ຣູປາທີສຸ ຈຣນ຺ຕິ, ເອຕານິ ວາ ຣູປາທີນິ ເຕສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຈຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມນ ຄາໂວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈຣນ຺ຕິ ເອເຕສູຕິ ໂຄຈຣານີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຈ຺ຉິເມນ ໂຄສຸອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຈຣນ຺ຕີຕິ ໂຄຈຣານີຕິ. ອິມານິ ປນ ປຎ຺ຈ ຣູປາທີນິ.

ຠາວທ຺ວເຍ. ອິຈ຺ຉນຏ຺ເຐນ ຐານຏ຺ເຐນ ຐປນຏ຺ເຐນ ຈ ອິຕ຺ຖີ. ສາຫິກາມຣຕິ ອຕ຺ຖາຍ ສຍໍປິ ອຎ຺ຎໍກາມິກໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ສຍຎ຺ຈ ກາມິເກນ ອິຈ຺ຉີຍຕິ. ອຎ຺ໂຎ ຈ ກາມິໂກ ຆຣາວາສ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖ ຐານໍ ອຸເປຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອາຍຕິຎ຺ຈ ກຸລວໍສປ຺ປຕິຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖ ກຸລວໍສ ພີຊໍ ຐເປຕີຕິ. ປູຣຓຏ຺ເຐນ ອິຈ຺ຉນຏ຺ເຐນ ຈ ປຸຣິໂສ. ໂສຫິ ອຕ຺ຕຫິຕຎ຺ຈ ປູເຣຕິ, ປຣຫິຕຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉຕິ. ອິຘໂລກຫິຕຎ຺ຈ ປູເຣຕິ, ປຣໂລກຫິຕຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉຕິ. ອຸຠຍໂລກຫິຕຎ຺ຈ ປູເຣຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຫິຕຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ເອສຕິ, ຄເວສຕີຕິ. ປຸມສ຺ສສກໍ ປຸໍສກໍ. ປຸຣິສລິງ຺ຄາທິ. ນຕ຺ຖິ ປຸໍສກໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ນປຸໍສກໍ. ‘‘ຍສ຺ສ ປນ ຘມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ ຠາວຣູປຘມ຺ມສ຺ສ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ມຫາສຓ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕິເຠທໍ ລິງ຺ເຄຕິ ຎາເປຕີຕິ ລິງ຺ຄໍ. ລກ຺ຂຓປາຐກາ ນິມິນນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ ກລ຺ຍາຓ ປາປກໍ ກມ຺ມວິປາກໍ ເອເຕນາຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ. ກິຣິຍາ ກຸຕ຺ຕໍ. ອາຍຸກນ຺ຕໍ ກປ຺ປີຍຕິ ສງ຺ຂຣີຍຕີຕິ ອາກປ຺ໂປ. ສພ຺ເພເປເຕລິງ຺ຄາທໂຍ. ໂສຈ ອວິສທາທິຠາໂວ. ‘‘ວຈເນສຸຈາ’’ຕິ ອິຕ຺ຖິສທ຺ທປຸຣິສສທ຺ທາທີສຸ ຈ. ‘‘ວຈນຕ຺ເຖສຸ ຈາ’’ຕິ ອິຕ຺ຖິ ສຓ຺ຐານ ປຸຣິສສຓ຺ຐານາທິ ອຕ຺ເຖສຸ ຈ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕສທ຺ໂທ ວິຍາ’’ຕິ ນິມິຕ຺ຕ ສທ຺ໂທ ອງ຺ຄຊາເຕ ປາກໂຏ ວິຍາຕິ. ນ ປາກໂຏ ທິຏ຺ໂຐ. ອປາກໂຏ ປນ ກຕ຺ຖຈິ ທິຏ຺ໂຐຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຠວນ຺ຕິ ສທ຺ທພຸທ຺ຘິໂຍ’’ຕິ ສທ຺ທສຕ຺ຖນໂຍ. ‘‘ຠວນ຺ຕິ ລິງ຺ຄາທີນີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນໍ ເຫຕຸຠາວ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ສຕີ’’ຕິ ຈ ຊາຕິຍາ ສຕິ, ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕິ. ອສຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖວິຍ ເຫຕຸ ຜລຠາວປາກຏຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຕ຺ຖຸຣູເປ. ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ວຈນຕ຺ຖາ ຠວນ຺ຕິ. ຘາຕຸ ທ຺ວຍໍ ນາມ ມໂນຘາຕຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ທ຺ວຍໍ. ‘‘ອວຕ຺ວາ’’ຕິ ຫທຍ ວຕ຺ຖຸໍ ອວຕ຺ວາ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຫທຍ ວຕ຺ຖຸ ຣູປໍ. ‘‘ປຎ຺ຈາ’’ຕິ ປຎ຺ຈວຕ຺ຖູນິ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ເຕສໍ ກຸສລາທີນໍ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ ຍໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ມໂນຘາຕຸ ຈ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ປາຐໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ‘‘ອນຎ຺ຎ ສາຘາຣເຓສຸ ຐາເນສູ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸ ວຕ຺ຖາທີຫິ ອຎ຺ຎວຕ຺ຖູຫິ ອສາຘາຣເຓສຸ ກຸສລາກຸສລຏ຺ຐາເນສຸ.

ຊີວິຕຣູເປ. ‘‘ອາຘິປ຺ປຈ຺ຈໂຍເຄນາ’’ຕິ ອຘິປຕິຠາວໂຍເຄນ. ‘‘ອຘິປຕິຠາໂວ’’ຕິ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍ ກິຈ຺ຈໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ອຘິປຕິ ປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ. ‘‘ຊີວນ຺ຕີ’’ຕິ ຫຣິຕຠາວໍ ນ ວິຊຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຕານິ ເອກນ຺ເຕນ ຊີວນ຺ຕານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຊີວິຕ ຣູປສ຺ສ ເອກນ຺ຕ ກມ຺ມຊສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ອນຸປລທ຺ຘຕ຺ຕາ. ກມ຺ມຊຣູປານິ ຊີວນ຺ຕິ ເຍວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກມ຺ເມ ອສນ຺ເຕປີ’’ຕິ ກມ຺ມເຈຕນາຍ ປຸພ຺ເພ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ຕຖາຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອິຕຣ ຣູປານີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຊຣູປາທີນິ. ເອກວີຖິວາໂຣ ນາມ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວີຖິວາໂຣ. ມໂນທ຺ວາຣວີຖິວາໂຣ ເອກຊວນ ວາໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ, ເອເກກສ຺ມິໍ ວີຖິວາເຣ ນິຣຸທ຺ເຘ ຠວງ຺ຄ ສມເຍ ອສທິສສ຺ສ ຣູປສນ຺ຕານສ຺ສ ປາຕຸພ຺ຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຣູປວິເສສໍ ຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕງ຺ຂຓມຕ຺ເຕ ອປາກຏໍ. ກສ຺ມາ, ຕາທິສສ຺ສປິ ອຸຕຸຊຣູປສນ຺ຕານສ຺ສ ໂຖກໍ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ຍສ຺ສຫິ ໂທສ ສມຸຏ຺ຐິເຕນ ຣູປສນ຺ຕາເນນ ມຸຂຣູປໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ໂທເສ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ຕໍ ຣູປໍ ໂຖກໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓເມວ ຂາຍຕີຕິ. ‘‘ອຸຕຸຊາຫາຣຊານຎ຺ຈ ສນ຺ຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ’’ຕິ ອຘິກາໂຣ. ເອກໍ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ນຸ ຈກ຺ຂຸໂສຕາທີນິ ກມ຺ມຊຣູປສນ຺ຕານານິປິ ປວຕ຺ຕິກາເລ ກທາຈິ ສຸປ຺ປສນ຺ນານິ, ກທາຈິ ປສນ຺ນານິ, ກທາຈິ ອປ຺ປສນ຺ນານິ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ສຈ຺ຈໍ, ຕຖາ ປວຕ຺ຕິ ປນ ສນ຺ຕານ ວິຈ຺ເຉເທນ ນ ໂຫຕິ, ນານາວິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຈ ເອເກກສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ເຕສໍ ປຸນຆຏນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສກິໍ ອນ຺ໂຘ ອນ຺ໂຘເຍວ ໂຫຕິ. ພຘິໂຣຈ ພຘິໂຣເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ’’ຕິ ເອວໍ ຍທິ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຣູປ ຘມ຺ມານໍ ສນ຺ຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ’’ຕິ ອຘິກາໂຣ. ‘‘ວິປາການີ’’ຕິ ຠວງ຺ຄຠູຕານິ ວິປາການິ. ເອກສນ຺ຕຕິວເສນ ປວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ນານາສນ຺ຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ, ຍາວຊີວມ຺ປິ ເອກ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອິຕຣານິ ປນາ’’ຕິ ກຸສລາ ກຸສລ ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ປນ. ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ນິຣຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ອທ຺ຘານປ຺ຜຣຓານຸຠາເວນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິເຍວ. ນ ປນ ຈິຕ຺ຕຊຣູປາທີນິ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຊນກປຈ຺ຈເຍ ນິຣຸທ຺ເຘ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອຍໍ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຊີວນ຺ຕຕ຺ເຕ ວິເສໂສຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຍມຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຣູປ ຘມ຺ມານໍ ຊີວນ຺ຕຕາວິເສໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຣູປສນ຺ຕຕິຍໍ ອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຈຸຕິກາເລ ຠວນ຺ຕຣຣູປສນ຺ຕານສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເຕນ ຠວນ຺ຕຣ ປາຕຸພ຺ຠາໂວ ນາມ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ. ນ ຕຖາ ອຣູປສນ຺ຕຕິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອນນ຺ຕຣ ປຈ຺ຈໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເຕນ ຠວນ຺ຕຣປາຕຸພ຺ຠາໂວ ນາມ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິ. ອຍມ຺ປິ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຊີວນ຺ຕຕ຺ເຕ ວິເສໂສ. ຕສ຺ມາ ອຣູປຘມ຺ມານໍປິ ກມ຺ມຊຣູປານໍ ວິຍ ນິຈ຺ຈໍ ຊີວິຕໂຍເຄນ ຊີວນ຺ຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ນ ໂຈເທຕພ຺ພນ຺ຕິ. ກຸສລາ ກຸສລ ກ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ນາມ ອກມ຺ມຊານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕຊຣູປາທີນິ ວິຍ ອຕີຕໍ ກມ຺ມໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓິເກຫິ ນານາປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຊີວນ຺ຕານໍປິ ສຕໍ ອຊີວນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປາທີນໍ ວິຍ ນານາສນ຺ຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຊີວນ຺ຕຕາ ວິເສໂສປິ ອຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ຣຸກ຺ຂາທີສຸປິ ຊີວິຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຍໂຕ ເຕສໍ ຫຣິຕຕາ ຈ ອຫຣິຕຕາ ຈ ຣູຫນຎ຺ຈ-ອຣູຫນຎ຺ຈ ທິສ຺ສຕີຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ, ຍທິ ເຕສໍ ຊີວິຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຣູປຊີວິຕໍ ວາ ສິຍາ, ຣູປຊີວິຕໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ອຣູປຊີວິຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຕ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມຣິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠວນ຺ຕເຣ ປາຕຸພ຺ຠວນ຺ຕິ. ຕຖາ ຣຸກ຺ຂາປິ ມຣິຕ຺ວາ ຠວນ຺ຕເຣ ປາຕຸພ຺ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ອຖ ຣູປຊີວິຕໍ ສິຍາ. ຍຖາ ສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂາທິ ອງ຺ເຄສຸ ຊີວິຕ ສນ຺ຕາເນ ຠິນ຺ເນ ຕານິ ອງ຺ຄານິ ປຸນ ຊີວນ຺ຕານິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕຖາ ຣຸກ຺ຂາປິ ຂນ຺ເຘສຸ ວາ ສາຂາສຸວາ ຉິນ຺ເນສຸ ຊີວິຕສນ຺ຕາເນ ຠິນ຺ເນ ເຕຂນ຺ຘາວາ ສາຂາໂຍ ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ໂຣເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ສກ຺ກາ ເອວ ຠວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍໍປິ ຊີວິຕໍ ນາມ ເຕສໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິຠາວນິປາເຐ. ນ ຫິ ເຕສໍ ກມ຺ມໍເຍວ ຐິຕິກາຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ຐິຕິກາຣຓໍ ເອວ ນ ໂຫຕີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຫາຣຊາທີນໍ’’ຕິອາທິໍ. ເອກກລາເປ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາ ສຫຊາຕ ປຈ຺ຈຍາ, ເຕຫິ ອາຍຕ຺ຕາ ປຏິພທ຺ຘາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ກມ຺ມາທີນໍ ຣູປຊນກປຈ຺ຈຍານໍ ຊນການຸຠາໂວ ນາມ ຣູປກລາປານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເອວ ຜຣຕິ, ນ ຐິຕິກ຺ຂເຓ. ອຸປຈຍສນ຺ຕຕິໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ນ ຐິຕິກ຺ຂເຓ. ຕສ຺ມາ ຕາ ຊນກປຈ຺ຈຍານຸຠາວກ຺ຂເຓ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ກຸໂຕຈິຊາຕນາມໍ ລຠນ຺ຕິ. ຊຣຕາປນ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ເອວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ. ຕສ຺ມາ ສາ ກຸໂຕຈິຊາຕ ນາມໍ ນ ລຠຕິ. ຍທິ ປນ ອາຫາຣຊາທີນໍ ຣູປຘມ຺ມານໍ ຐິຕິ ນາມ ອາຫາຣາທິ ຊນກປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍ. ຊຣຕາປິ ຊນກປຈ຺ຈຍານຸຠາວກ຺ຂເຓວ ລພ຺ຠມານາ ສິຍາ. ເອວຎ຺ຈສຕິ, ສາປິ ກຸໂຕຈິຊາຕ ນາມໍ ລເຠຍ຺ຍ. ນ ປນ ລຠຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຐິຕິ ນາມ ຊນກປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕາ ນ ໂຫຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິຕຣຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠມານາ’’ຕິ ກລາປນ຺ຕເຣ ຐຕ຺ວາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠມານາ. ‘‘ນ ຂຓຐິຕິປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ຂຓຐິ ຕິຠາເວນ ປວຕ຺ຕິອຕ຺ຖາຍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນ຺ຕິ, ອນຸປາເລຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສພ຺ເພສໍປິ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ວິຠາວນິວຈນໍ. ‘‘ອິທໍ ປນາ’’ຕິ ຊີວິຕຣູປໍ ປນ.

ອາຫາຣຣູເປ. ‘‘ສວຕ຺ຖຸກວຈນໍ’’ຕິ ໂຠຊນາທິ ວຕ຺ຖຸນາ ສຫ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສວຕ຺ຖຸກໍ. ວຈນໍ. ນ ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ອາຫາຣ ຣູປໍ ນາມ ກພຬໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ວິເວຈິຕານີ’’ຕິ ປາຈນ ກິຈ຺ເຈນ ວິຠຊິຕານິ. ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກຕານິ. ‘‘ປຎ຺ຈຘາ ວິຠາຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ເອກໍ ຠາຄໍ ປາຓກາ ຂາທນ຺ຕິ. ເອກໍ ຠາຄໍ ອຸທຣຄ຺ຄິ ຌາເປຕິ. ເອໂກ ຠາໂຄ ມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອໂກຠາໂຄ ກຣີສໍ. ເອໂກຠາໂຄ ຣສຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂສຓິຕມໍສາທີນິ ອຸປພ຺ຣູຫຍຕີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຎ຺ຈຘາ ວິຠາຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ໂລເກ’’ຕິ ໂລກິຍ ຄນ຺ເຖ. ‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ອາມາສຍໂຕ. ອນຸຜຣນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຣສຠາຄສ຺ສ. ‘‘ຠູເຕສູ’’ຕິ ມຫາຠູເຕສຸ. ສຫ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ເສນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ກາໂຍ. ອຸທຍຕີຕິ ໂອຊາ. ທກາຣສ຺ສ ຊກາໂຣ. ອວຕິ ຊເນຕີຕິ ໂອຊາ. ອວສທ຺ທສ຺ສ ໂອກາໂຣ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນວຕ຺ຖຸໍ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນນິສ຺ສຍຠູຕໍ ຣູປກາຍໍ.

‘‘ອຎ຺ຎາປເທໂສ’’ ນາມ ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາຕິອາທີສຸ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ກ຺ຣິຍາມຕ຺ຕຠາເວນ ອປທິສນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຸຊຸກໂຕວ ນິປ຺ຜາທິຕໍ’’ຕິ ມຸຂ຺ຍໂຕວ ຊນິຕໍ. ຍຖາຫິ ສພ຺ພໍ ອນິປ຺ຜນ຺ນຣູປໍ ອຊາຕິ ຘມ຺ມຕ຺ຕາ ອຸຊຸກໂຕ ກມ຺ມາທີຫິ ຊາຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກມ຺ມາທີຫິ ຊາຕໍ ປນ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ທິສ຺ສມານຕ຺ຕາ ຐານູປຈາເຣນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທ຺ວຍໍ ຈິຕ຺ຕຊໍຕິອາທິນາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ຕຖາ ອິທໍ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປໍ. ອິທໍ ປນ ຊາຕິຘມ຺ມຕ຺ຕາ ອຸຊຸກໂຕວ ກມ຺ມາທີຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິປ຺ຜາທິຕໍ ຊນິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຣູປໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນິປ຺ຜນ຺ນຣູປໍປິ ລພ຺ຠຕີຕິ ຕໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ຣູປຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓ ສມ຺ປນ຺ນໍ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ’’ ນາມ ສີຕຸຓ຺ຫາທີຫິ ວິກາຣປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ. ຕມ຺ປນ ອນິປ຺ຜນ຺ນ ຣູເປ ມຸຂ຺ຍໂຕ ນ ລພ຺ຠຕິ. ນິປ຺ຜນ຺ນຣູເປ ເອວ ລພ຺ຠຕິ. ກສ຺ມາ, ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປສ຺ສຫິ ນານາວິກາໂຣ ວິກາຣຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ລກ຺ຂຓ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິກາຣສ຺ສ ປນ ວິກາໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ລກ຺ຂຓສ຺ສ ຈ ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ອຕ຺ຖີຕິ ວເທຍ຺ຍ. ວິກາຣສ຺ສ ວິກາໂຣ, ຕສ຺ສ ຈ ວິກາໂຣ, ຕສ຺ສ ຈ ວິກາໂຣຕິ ອປຣິຍນ຺ຕເມວ ສິຍາ. ຕຖາ ລກ຺ຂເຓປີຕິ.

ອາກາສຘາຕຸຍໍ. ‘‘ປກາສນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ເອກໍ ອິທໍ ເອກນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ‘‘ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕີ’’ຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິໂຕ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອສມ຺ມິສ຺ສໍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ ‘‘ເອກຕ຺ຕໍ ອນຸປຄມນໍ’’ຕິ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທີຍຕີຕິ ປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ອາຫ ‘‘ເຕຫິ ວາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເຕຫິ ວາ’’ຕິ ກລາປນ຺ຕຣຠູເຕຫິ ວາ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ອກຕ຺ວາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນປກ຺ຂິກໍ ວາ ປເຣສໍ ປກ຺ຂິກໍ ວາ ອກຕ຺ວາ. ປຣິຈ຺ເຉທ ກ຺ຣິຍາມຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ອາຫ ‘‘ເຕສໍ ວາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ເຕສໍ ວາ’’ຕິ ກລາປນ຺ຕຣຠູຕານໍ ວາ. ‘‘ອຍໍ ປນາ’’ຕິ ອຍໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ. ໂສ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິຕິ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວໍ ມນສິກຕ຺ວາ. ‘‘ເອເຕຫີ’’ຕິ ເອເຕຫິ ມຫາຠູເຕຫິ. ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ ອພ຺ຍາປິຕຕາ’’ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ຣູປກລາປານໍ ເອກກລາປຕ຺ຕູປຄມນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ ພ຺ຍາປິຕາ ນາມ, ຕຖາ ອນຸປຄມນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ ອພ຺ຍາປິຕຕາ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກຕ຺ຕໍ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕິສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ. ‘‘ນານາກລາປຄຕານໍ ຠູຕານໍ’’ຕິ ເອເຕນ ກລາປປຣິຍນ຺ຕຕາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທ຺ວເຍ. ‘‘ສຍຎ຺ຈາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສງ຺ຂາຕໍ ສຍຎ຺ຈ. ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ຈລມາເນນ ກາຍງ຺ເຄນ. ‘‘ເຕຫີ’’ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ເຂ ຐິເຕຫິ ຊເນຫິ. ຕຕ຺ຖາຕິອາທີສຸ. ‘‘ກາຍງ຺ຄວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຠິກ຺ກມນາທິ ອຕ຺ຖາຍ ຫຕ຺ຖປາທາທີນໍ ກາຍງ຺ຄານໍ ຈລນ ສງ຺ຂາຕໍ ວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາ ຈ ສພ຺ເພເຕ ຈິຕ຺ຕຊວາຕກລາປາ ຍຖາຘິປ຺ເປຕ ທິສາຠິມຸຂາ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິ ອນິຍມໂຕ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ໂຈປນ ກາຍສ຺ສ. ‘‘ເຕຫີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຊວາຕກລາເປຫິ. ນິຍາມໂກ ນາວານິໂຍຊໂກ. ‘‘ເຕ ຈາ’’ຕິ ເຕຈິຕ຺ຕຊວາຕກລາປສງ຺ຆາຏາ. ເອເຕນ ສກລໍ ກາຍງ຺ຄໍ ນິທສ຺ເສຕິ. ສກລກາຍງ຺ຄໍ ນາວາສທິສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຈາເຣຕ຺ວາ’’ຕິ ວິຍູຫິຕ຺ວາ. ກຖໍ ປນ ສາ ນິຍາມກສທິສີ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາຫີ’’ຕິອາທິ. ຍເທຕໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກຕີປຍຊວນ ວາເຣຫີ’’ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິ ຊວນວາເຣຫິ. ‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ຍສ຺ມິໍ ວາເຣ ຈລນ ສງ຺ຂາຕໍ ເທສນ຺ຕຣ ປາປນໍ ຊາຍຕິ. ຕໂຕ ຈລນວາຣໂຕ. ສນ຺ຖມ຺ຠນ ສນ຺ຘາຣຓານິ ເອວ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈລນສງ຺ຂາຕໍ ເທສນ຺ຕຣ ປາປນໍ. ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕິສ຺ສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ນານາຊວນວີຖີສຸ. ລ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠເນ ຈ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ນ ເອກິສ຺ສາຍ ຊວນວີຖິຍໍ ເອວ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍທິ ນານາຊວນວີຖີສຸ ຕຖາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຎ຺ຈ ຄຍ຺ເຫຍ຺ຍ. ເອວໍສຕິ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ພຫູ ຠວງ຺ຄວາຣາປິ ສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ຕທຸປຕ຺ຖມ຺ຠນໍ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ຕຖາຫີ’’ຕິອາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸຕຸຊຣູປສງ຺ຆາຏານິ ປີ’’ຕິ ຠວງ຺ຄສມເຍ ປວຕ຺ຕານິ ອຸຕຸຊຣູປກລາປສນ຺ຘານການິ. ‘‘ຕທາກາຣ ວນ຺ຕານີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕຊຣູປສນ຺ຕຕິຍາ ອາກາຣ ວນ຺ຕານິ. ປຈ຺ຉິມ ປຈ຺ຉິມານໍ ຣູປກລາ ປສງ຺ຆາຏານໍ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸຣິມປຸຣິມານໍ ຣູປກລາປສງ຺ຆາຏານໍ ຂຓິກຘມ຺ມຕາ ຈ ເຕສໍ ນ ສິຍາ. ນ ຈ ເຕ ຂຓິກຘມ຺ມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ເທສນ຺ຕຣ ສງ຺ກມນສງ຺ຂາຕໍ ຈລນໍ ເອວ ນ ສິຍາ. ຈລນໍ ຕິຫິ ນານາກ຺ຣິຍານໍ ປາຕຸພ຺ຠາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນານາກ຺ຣິຍາ ຈ ນາມ ນານາຘມ຺ມາ ເອວ. ຍສ຺ມາ ຈ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ຂເຓຂເຓ ຈລນໍ ນາມ ໂລເກ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐໍ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຂຓິກຘມ຺ມຕາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ໂຫຕີຕິ. ເອເຕນ ເຕສໍ ຂຓິກມຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ, ຍໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອພ຺ຍາປາຣ ຘມ຺ມຕາ ຈ ອວສວຕ຺ຕິຕາ ຈ ເຕສໍ ນ ສິຍາ. ນ ຈ ເຕ ອພ຺ຍາປາຣ ຘມ຺ມາ, ນ ອວສວຕ຺ຕິ ຘມ຺ມາ ຈ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕ ວຸຕ຺ຕິຕາ ເອວ ເຕສໍ ນ ສິຍາ. ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕ ວຸຕ຺ຕິຕາຕິ ຈ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ, ເຕ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອສຕິ ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕ ວຸຕ຺ຕິຕາ ຍສ຺ມາ ຈ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍໍ ສຕິ, ເຕ ວຕ຺ຕນ຺ຕິເຍວ. ເຕສໍ ວຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ເກນຈິພ຺ຍາປາເຣນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕ ມາວຕ຺ຕນ຺ຕູຕິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວເສນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈເຍ ອສຕິ, ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິເຍວ. ເຕສໍ ອວຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ເກນຈິພ຺ຍາປາເຣນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕມາວຕ຺ຕນ຺ຕູຕິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວເສນວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕ ວຸຕ຺ຕິຕາ ນາມ ໂລເກ ວິຎ຺ຎູນໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕທິຏ຺ຐາ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອພ຺ຍາປາຣຕາ ຈ ອວສວຕ຺ຕິຕາ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ເຕສໍ ສພ຺ເພຫິ ສຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລ ອຕ຺ຕາກາເຣຫິ ສພ຺ພໂສ ສຸຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕິ, ຍໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

‘‘ວຈີເຠທໍ’’ຕິ ອກ຺ຂຣ ປທຠາວປຕ຺ຕໍ ວຈີມຍສທ຺ທປ຺ປກາຣໍ. ອຸປາທິນ຺ນກປຖວີຘາຕຸໂຍ ນາມ ກມ຺ມຊ ປຖວີຘາຕຸໂຍ. ຕາສຸ ສງ຺ຆຏ຺ຏນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາເຕນເຍນ ອາກາຣວິກາເຣນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເຍນ ຈ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ສນ຺ຕານຄຕາ ສພ຺ເພ ຈຕຸຊຣູປຘມ຺ມາປິ ກຕ຺ຖຈິ ອຸປາທິນ຺ນກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸຊຠູຕາຍ ເອວ ວາ’’ຕິ. ທ຺ວີສຸຐານ ກຣເຓສຸ ກຣຓປກ຺ເຂ ຈລນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຊປຖວີຘາຕຸ ຐານປກ຺ເຂ ປຖວິຘາຕຸຍໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏຍມານາ ກມ຺ມຊປຖວິຍໍ ເອວ ຆຏ຺ເຏຕິ. ອິຕຣ ປຖວິຍໍ ນ ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍຕິ ກຕ຺ວາ ອິຘ ເອວຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ‘‘ວິກາຣ ທ຺ວຍຎ຺ຈາ’’ຕິ ກາຍວິກາຣ ວຈີວິກາຣ ທ຺ວຍຎ຺ຈ. ກຖໍ ປນ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖຈາ’’ຕິອາທິໍ. ຍໍ ປນ ຕາສໍ ຆຏ຺ຏນປ຺ປກາຣວິຘານໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕາສໍ’’ ຈິຕ຺ຕຊປຖວີນໍ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ວຓ຺ຓຕ຺ຕປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ກ, ຂາ, ທິວຓ຺ຓຕ຺ຕປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ. ຍໍ ປນ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ‘ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຣິ ອກ຺ຂຣຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຈາຣຓາຍໍ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອິຘ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕເນວ ຫິ ມູລຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິ ມູລຏີກາປາເຐ. ‘‘ປຸພ຺ພຠາເຄ’’ຕິ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕ ອກ຺ຂຣປ຺ປວຕ຺ຕວີຖິໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ. ‘‘ນານາຊວນວີຖີຫີ’’ຕິ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ຊວນວີຖິວາເຣຫິ. ‘‘ປຖມຊວນຈິຕ຺ຕສ຺ສປີ’’ຕິ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕ ອກ຺ຂຣປ຺ປວຕ຺ຕິວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຖມຊວນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ. ຕສ຺ສ ອາເສວນຎ຺ຈ ນາມ ຕໂຕ ປຸຣິເມຫິ ວີຖິວາເຣຫິ ເອວ ລທ຺ຘໍ ສິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອາເສວນໍ’’ຕິ ຈ ອຸປຈາຣ ວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກ຺ຂຣສ຺ສ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສທ຺ທສຕ຺ເຖສຸ. ‘‘ທີຆມຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ ປຎ຺ຈທີຆາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ມິຖິນ຺ທ ປຎ຺ຫາປາເຐ. ‘‘ສາຘິເກ ວີຫິວາຫສເຕ’’ຕິ ວີຫິຘຎ຺ຎປູໂຣ ສກໂຏ ວີຫິວາໂຫ ນາມ. ວີຫິວາຫານໍ ສາຘິເກ ສຕສ຺ມິໍ. ອຠິມຎ຺ຎນໍ ອຠິມາໂນ. ‘‘ເສສເມຕ຺ຖ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍ ນາ’’ຕິ ຕຖາຫິ ຈລນຈິຕ຺ຕຊຣູປສນ຺ຕຕິຍໍ ປວຕ຺ຕານີຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕ ນເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນ ວຈີເຠທກຣ ຈິຕ຺ຕຊສທ຺ທສນ຺ຕຕິຍໍ ປວຕ຺ຕານິ ອຸຕຸຊຣູປສງ຺ຆາຏານີຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາສມ຺ຠວໍ’’ຕິ. ‘‘ປວຕ຺ຕນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອຠິກ຺ກມນາທິ ສຊ຺ຌາຍນາທີນໍ ປວຕ຺ຕາປນຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ໂພເຘຕຸ ກາມຕາ ຣຫິເຕສູ’’ຕິ ອຠິກ຺ກມນປຏິກ຺ກມນາທີສຸ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕ ສຊ຺ຌາຍນາທີສຸ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ປຣໍ ໂພເຘຕຸກາມຕາ ຣຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ທ຺ວີສຸ ໂພຘກວິຎ຺ຎຕ຺ຕີສູ’’ຕິ ໂພຘກກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂພຘກວຈີ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ. ປຸຣິມາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມາ ຈ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ປຈ຺ຉາ ສຸທ຺ເຘນ ມໂນທ຺ວາຣິກ ຊວເນນ ເອວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກ ຊວເນນາຕິ ໂຍຊນາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ ວີຖິຍາ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກາຍວິຎ຺ຎາຓ ວີຖິຍາ’’ຕິ ວຈີເຠທໍ ອກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓາທິ ວເສນ ອຘິປ຺ປາຍ ວິຎ຺ຎາປເນ ອຍໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓວີຖິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ກສ຺ມາ ປນ ສຍຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອຍໍ ວິກປ຺ໂປ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ສາຫິ ອຕ຺ຕານໍ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ມຊ຺ເຌ’’ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຄ຺ຄຫຓວີຖິ ອຘິປ຺ປາຍຄ຺ຄຫຓວີຖິນໍ ມຊ຺ເຌ. ກຖໍ ປວຕ຺ຕກວິຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ສຍຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖາ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ວີສຸ ປນາ’’ຕິອາທິໍ. ອຍໍ ອຠິກ຺ກມຕິ, ອຍໍ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ຊານນ຺ຕາ ອຠິກ຺ກມນປໂຍຄຎ຺ຈ ຕປ຺ປໂຍຄ ຊນກຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕິ. ‘‘ປຣສ຺ສກຖໍ’’ຕິ ໂພເຘຕຸກາມຕາຣຫິຕມ຺ປິ ປຣສ຺ສວຈນສທ຺ທໍ. ຣາຄຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ມູລຏີກາຍໍ ປຣໍ ໂພເຘຕຸກາມຕາຍ ວິນາປິ ອຠິກ຺ກມນາທິປ຺ປວຕ຺ຕເນນ ໂສຈິຕ຺ຕສຫຠຸວິກາໂຣ ອຘິປ຺ປາຍໍ. ລ. ທ຺ວິຘາປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເຍວາຕິ.

ວິກາຣຣູເປສຸ. ‘‘ກມ຺ມໂຍຄ຺ຍໍ’’ຕິ ອຠິກ຺ກມນາທິກມ຺ເມສຸ ໂຍເຊຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອທນ຺ຘຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ສີຆປ຺ປວຕ຺ຕິ. ສາ ລກ຺ຂຓໍ ອສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສຣີຣ ກ຺ຣິຍານຸກຸໂລ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ລກ຺ຂຓໍ ຍສ຺ສາຕິ ສມາໂສ. ‘‘ຘາຕຸໂຍ’’ຕິ ມຫາຠູຕຘາຕຸໂຍ ວາ, ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫາທິຘາຕຸໂຍ ວາ. ປູຕິມຸຂສປ຺ປສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອາປສ຺ສ ປຣິຍຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວາກ຺ຍໍ. ອສຍ຺ຫຠາໂຣ ນາມ ວຫິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາໂຣ. ‘‘ສາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ກາຍລຫຸຕາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຖທ຺ຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສຣີຣຄຕາ ຘາຕຸໂຍຕິ ອຘິກາໂຣ. ຠຸສໍ ມາເຣຕີຕິ ອາມຣິໂກ. ທກາໂຣ ອາຄໂມ. ຄາມນິຄມວິລຸປ຺ປໂກ ໂຈຣຄໂຓ. ຕສ຺ສ ຠເຍນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ. ‘‘ວິວຏ຺ຏມານໍ’’ຕິ ວິຣູປໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຏ຺ຏນ຺ຕໍ. ‘‘ມູລຠູຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ ອສປ຺ປາຍ ເສວເນ ສຕິ, ສາ ປຖມໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຕິ. ສີຕາຘິກາວາ ໂຫຕິ, ອຸຓ຺ຫາຘິກາວາ. ຕາຍ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາຍ ເອວ ສພ຺ພປຣິຍຸຏ຺ຐານານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອິມາປນຕິສ຺ໂສ ຣູປຊາຕິໂຍ ຣູປກາຍສ຺ສ ວິເສສາກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ຕສ຺ມາ ວິກາຣຣູປໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ.

ລກ຺ຂຓຣູເປສຸ. ‘‘ຈຍນໍ’’ຕິ ສຎ຺ຈິຕຠາວຄມນໍ. ‘‘ອາທິໂຕ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ. ‘‘ອຸປຣິໂຕ’’ຕິ ອຸປຣິຠາເຄ. ‘‘ອາຈໂຍ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ຈໂຍ. ‘‘ອຸປຈໂຍ’’ຕິ ອຸປຣູປຣິຈໂຍ. ‘‘ອທ຺ຘານປູຣຓວເສນາ’’ຕິ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສມ຺ປິ ທີຆກາລໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປູຣຓວເສນ. ‘‘ເຕນ ປຣິຍາເຍນາ’’ຕິ ອຸປສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖນານຕ຺ຕໍ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ວຑ຺ຒິຍໍ ອນ຺ໂຕຄຘໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕນ ເຕນປຣິຍາເຍນ. ຕສ຺ສ ຈ ເອເກກສ຺ສ ສນ຺ຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຊຣູເປສຸ ອສ຺ສາສ ປສ຺ສາສານໍ ວາ ປທວາຣຫຕ຺ຖວາຣາທີນໍ ວາ ອກ຺ຂຣານໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ວຑ຺ຒິ ປວຕ຺ຕິໂຍ ທິສ຺ສນ຺ຕິເຍວ. ຕຖາ ນານາຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕານໍ ນານາຣູປສນ຺ຕຕີນໍ ປີຕິ. ອຸຕຸຊຣູເປສຸ ອິຣິຍາ ປຖນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂຊນການໍ ນານາຣູປສນ຺ຕຕີນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິວຑ຺ຒິປວຕ຺ຕິໂຍ ທິສ຺ສນ຺ຕິເຍວ. ຕຖາ ພຫິທ຺ຘາ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທິສມ຺ຜສ຺ເສນ ສີຕຸຓ຺ຫາທິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວາຕາຕປາທິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວາ ສຣີເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ນານາຣູປສນ຺ຕຕີນມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທິຣູປານມ຺ປີຕິ. ອາຫາຣຊຣູເປສຸ ອາຫາຣນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຣີເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສມວິສມຣູປສນ຺ຕຕີນໍຕິ. ‘‘ອຍໍ ນໂຍ’’ຕິ ພຫິທ຺ຘາສນ຺ຕາເນ ນິທສ຺ສນ ນໂຍ. ເຕນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນປິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານານໍ ຫຕ຺ຖປາທາທິສນ຺ຕານານໍ ເກສໂລມາທິ ສນ຺ຕານານຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ວຑ຺ຒິປວຕ຺ຕິໂຍ ນິທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຊີຣຓໍ’’ຕິ ອຠິນວາວຕ຺ຖໂຕ ຫາຍນໍ. ປາຬິປາເຐ. ‘‘ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ’’ຕິ ອຎ຺ໂຎ ປກາໂຣ ອຎ຺ຎຖາ. ອຎ຺ຎຖາ ຠາໂວ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ຊຣາວເສນວາ ນານາໂຣຄາພາຘາທິວເສນ ວາ ວິປຣິຓາໂມ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຕຖາ ອວຕ຺ຖາເຠທໂຍຄໂຕ’’ຕິ ຊາຕິຣູປເມວ ອາທິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຕໂຕປຣໍ ຕເມວ ວຑ຺ຒິ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ຕເມວ ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຕຖາ ອວຕ຺ຖາເຠທໂຍຄໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ສາຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ປພນ຺ຘຍຕີ’’ຕິ ປພນ຺ຘໍ ກໂຣຕິ. ສງ຺ຄຫຄາຖາທີສຸ ປນ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈ ປຈ຺ຉິມານີ’’ຕິອາທີສຸ. ໂວຫາຣສິທ຺ຘມຕ຺ຕຠາວໍ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ ຊີໂວຕິອາທິກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ໂວຫາຣ ສິທ຺ຘມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ສຠາວສິທ຺ຘາ ນ ໂຫຕິ. ສາຫິ ມຫາຊເນຫິ ຂນ຺ຘ ປຎ຺ຈກໍ ອຸປາທາຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ໂວຫຣິຕຕ຺ຕາ ໂວຫາຣສິທ຺ຘາ ນາມ. ສຠາວສິທ຺ຘາ ປນ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຣິຍານໍ ໂວຫາເຣ ປຸຄ຺ຄໂລ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ສິຊ຺ຌຕິ. ອິມານິ ປນ ຣູປານິ ສຠາວສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຣິຍານໍ ໂວຫາເຣປິ ອຕ຺ຖີຕິ ສິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕາທິເສນາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ສຸທ຺ຘຘມ຺ມຄຕິຍາ ສິທ຺ເຘນາ’’ຕິ ປຖວີຘາຕຸ ນາມ ສຸທ຺ຘຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ. ສາ ອຸປ຺ປາທມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຊຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຠທມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປາໂທປິ ຊຣາປິ ເຠໂທປິ ສຸທ຺ຘຘມ຺ມຄຕິຍາ ສິທ຺ໂຘ ນາມ. ເອວໍ ລກ຺ຂຓຣູປານໍ ສຸທ຺ຘຘມ຺ມຄຕິສິທ຺ຘໍ ປຣມຕ຺ຖລກ຺ຂຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທ຺ວຍສ຺ສປິ ວິກາຣຣູປຕ຺ຕຍສ຺ສປິ ປຣິຈ຺ເຉທ ຣູປສ຺ສປີຕິ. ຍຖາ ຈ ອິເມສໍ ຣູປານໍ. ຕຖາ ນິພ຺ພານສ຺ສປິ ສຸທ຺ຘຘມ຺ມຄຕິສິທ຺ຘໍ ປຣມຕ຺ຖລກ຺ຂຓໍ ອຕ຺ຖິເຍວ. ກິເລສຘມ຺ມາຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອຠາວິເຕ ຠວປຣມ຺ປຣາຍ ອຸປ຺ປາທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ. ຠາວິເຕປນ ອນຸປ຺ປາທໍ ນິໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ກິເລສຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘປິ ສຸທ຺ຘຘມ຺ມຄຕິຍາ ສິທ຺ໂຘ ນາມ. ເອວໍ ນິພ຺ພານສ຺ສປິ ສຸທ຺ຘຘມ຺ມຄຕິສິທ຺ຘໍ ປຣມຕ຺ຖລກ຺ຂຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຖິ ຠິກ຺ຂເວ ອຊາຕໍ ອຠູຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍປິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອເຕນ ອຣິຍໂວຫາເຣ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເອກນ຺ເຕນ ອຕ຺ຖິຕາ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຕຣຖາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ນສຠາວໂຕ ອນຸປລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອນິປ຺ຜນ຺ນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ເອຕານິ ອສຠາວຣູປານີຕິ ຈ ອລກ຺ຂຓ ຣູປານີຕິ ຈ ອສມ຺ມສນຣູປານີຕິ ຈ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍຕິປິ ທີເປຕິ. ກສ຺ມາ, ຍຖາສກໍ ສຠາເວຫິ ສຠາວວນ຺ຕຕ຺ຕາ ຍຖາສກໍ ລກ຺ຂເຓ ຫິ ສລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ສມ຺ມສນຎ຺ຎາຓ ວິຠງ຺ເຄ ຊາຕິຊຣາມຣຓານມ຺ປິ ສມ຺ມສິຕພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອາຄຕຕ຺ຕາຕິ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍມ຺ປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຍຖາຫ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນນ຺ຕິ ປນ຺ນຣສຣູປານິ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນານິ ນາມ. ທສຣູປານິ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນານິ ນາມ. ຍທິ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນານິ ນາມ. ເອວໍສຕິ, ອສງ຺ຂຕານິ ນາມ ສິຍຸໍ. ເຕສໍເຍວ ປນຣູປານໍ ກາຍວິກາໂຣ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ວຈີວິກາໂຣ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ຉິທ຺ທໍ ວິວຣໍ ອາກາສຘາຕຸ ນາມ. ລຫຸຠາໂວ ລຫຸຕາ ນາມ. ມຸທຸຠາໂວ ມຸທຸຕາ ນາມ. ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ນາມ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອຸປຈໂຍ ນາມ. ປວຕ຺ຕິ ສນ຺ຕຕິ ນາມ. ຊີຣຓາກາໂຣ ຊຣຕາ ນາມ. ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາໂຣ ອນິຈ຺ຈຕາ ນາມາຕິ ສພ຺ພໍ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນໍ ສງ຺ຂຕເມວາຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຕສໍເຍວ ຣູປານໍ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ. ເຕສໍເຍວ ທສນ຺ນໍ ຣູປານໍ ມຊ຺ເຌຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອິຕິສພ຺ພໍ’’ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ທສວິຘໍ ຣູປໍ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນເມວ ສງ຺ຂຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂນ຺ຘວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ໂຕວ. ຍຖາຫ ປຎ຺ຈວິປນຂນ຺ຘາ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາວ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາ. ສງ຺ຂຕາວ, ໂນ ອສງ຺ຂຕາ. ອປິຈ ນິປ຺ຜນ຺ນາປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ສຠາວຘມ຺ເມສຸຫິ ນິພ຺ພານເມເວກໍ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນໍ ອນິປ຺ຜນ຺ນຎ຺ຈາຕິ ຈ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ຈ ນາມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ກຖນ຺ຕິ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ວາ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕາຕິ ວາ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ນິປ຺ຜນ຺ນາ ປນ ໂຫຕິ. ສມາປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ. ຕຖາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ສາປິຫິ ໂລກິຍາທິເຠທໍ ນລຠຕິ. ນິປ຺ຜນ຺ນາ ປນ ໂຫຕິ. ໂນ ອນິປ຺ຜນ຺ນາ. ນາມຄ຺ຄຫຓຎ຺ຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕວ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຈ. ເອເຕນ ລກ຺ຂຓຣູປານມ຺ປິ ນິປ຺ຜນ຺ນຕາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ເຄປນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ອນິປ຺ຜນ຺ນໍຕິທຸກສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ. ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ຣູປໍ ປຣິຈ຺ເຉທວິກາຣ ລກ຺ຂຓຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຠາເວເນວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ເສສໍ ຕພ຺ພິປຣີຕຕາຍ ອນິປ຺ຜນ຺ນນ຺ຕິ ຈ. ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປໍ ປນ ຣູປຣູປໍ ນາມາຕິ ຈ. ຍໍ ຈຕູຫິ ກມ຺ມາທີຫິ ຊາຕໍ, ຕໍ ຈຕຸຊໍ ນາມ. ຕໍ ລກ຺ຂຓ ຣູປວຊ຺ຊໍ ອວເສສຣູປໍ. ລກ຺ຂຓຣູປໍ ປນ ນ ກຸໂຕຈິຊາຕນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ອາຈຣິເຍຫິ ຄຫິຕນາມມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉານຸຄຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຣູປສມຸທ຺ເທສານຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙໗. ຣູປວິຠາເຄ.‘‘ເອກວິຘນຍໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ’’ຕິ ຣູປວິຠາຄໂຕ ປຖມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ເອເຕນ ເອກວິຘນໂຍ ຣູປວິຠາໂຄ ນາມ ນ ຕາວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕໍ ນ ສເມຕິ. ເກນ ນ ສເມຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວກ຺ຂຕິຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາທິເຠເທນ ວິຠຊນ຺ຕິ ວິຈກ຺ຂຓາ’’ຕິ ເອເຕນ ສພ຺ພໍຣູປໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວເສນ ທຸວິຘນ຺ຕິອາທິໂກ ທຸວິຘນໂຍ ເອວ ຣູປວິຠາຄນໂຍ ນາມາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ນ ສເມຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອປິຈ ປາຬິຍໍ. ສເຫຕຸກາ ຘມ຺ມາ, ອເຫຕຸກາ ຘມ຺ມາຕິອາທິ ທຸເກສຸ ສພ຺ພໍຣູປໍ ອເຫຕຸກເມວ, ນ ສເຫຕຸກນ຺ຕິອາທິ ນິຍມກຣຓມ຺ປິ ຣູປວິຠາໂຄ ເອວາຕິ ກຕ຺ວາ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິຕຣານິ ປນາ’’ຕິ ກາມາວຈຣນ຺ຕິອາທີນິ ປນ. ‘‘ຊນເກນ ປຈ຺ຈເຍນາ’’ຕິ ປຘານວຈນເມຕໍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກາທິ ປຈ຺ຈຍາປິ ຄເຫຕພ຺ພາ ເອວ. ‘‘ສງ຺ຄມ຺ມາ’’ຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ‘‘ກຣີຍຕີ’’ຕິ ນິປ຺ຜາທີຍຕິ. ໂຍຘມ຺ໂມຕິອາທີສຸ. ‘‘ປຫີໂນ ປີ’’ຕິ ຉິນ຺ທນຠິນ຺ທນາທິວເສນ ປຫີໂນປິ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສຕີ’’ຕິ ສມຸທຍປ຺ປຫາເນ ສຕິ. ກິຈ຺ຈປຈ຺ຈຍານໍ ອຣຫຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ສກ຺ກຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ທີປນໂຕ ທຸວິຘໍ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຏ຺ຐານຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕພ຺ພິສຍສ຺ສາ’’ຕິ ຣູປວິສຍສ຺ສ. ‘‘ເອວໍ’’ຕິ ເອວໍສນ຺ເຕ. ‘‘ປຫີນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນາຄຕຠເວ ປຸນ ອນຸປ຺ປາທຕ຺ຖາຍ ອິເຘວ ປຫີນໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ’’ຕິ ຉິນ຺ນຕາລກ຺ຂາຓຸກໍ ວິຍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ‘‘ອນຠາວໍ ກຕໍ’’ຕິ ປຸນ ອຠາວໍ ກຕໍ. ‘‘ປາກໂຏ’’ຕິ ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ຈວິເສເສຫິ ປຎ຺ຎາໂຕ. ‘‘ຕທຸປາທາຍາ’’ຕິ ຕໍ ອຸປນິຘາຍ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປໍ’’ຕິ ປທຸທ຺ຘາຣຓໍ. ອຕ຺ຕານໍ ອຘິກິຈ຺ຈ ປວຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ’’ຕິອາທິນາ. ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ກສ຺ມາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກ ຘມ຺ມານຎ຺ຈ ອວິເສໂສ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ວກ຺ຂມານກາຣຓຕ຺ຕາ. ‘‘ທ຺ວາຣຣູປໍ ນາມາ’’ຕິ ປທຸທ຺ຘາຣປທໍ. ກສ຺ມາ ທ຺ວາຣຣູປໍ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາກ຺ກມໍ’’ຕິອາທິໍ. ປຣໂຕປິ ເອສນໂຍ. ‘‘ເທສນາເຠທ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ’’ຕິ ທຸກເທສນາເຠທໂຕ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຖ ເທສນາເຠໂທ ນາມ ຣູປກຓ຺ເຑ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຕ຺ຖຸ ຣູປຎ຺ຈ, ນ ວຕ຺ຖຸ ຣູປຎ຺ຈ, ອາຣມ຺ມຓ ຣູປຎ຺ຈ, ນ ອາຣມ຺ມຓ ຣູປຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ອາຣມ຺ມຓທຸເກ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓ ຣູປໍ, ນ ອາຣມ຺ມຓ ຣູປນ຺ຕິ ທຸກປທໍ ນ ລພ຺ເຠຍ຺ຍ. ອຍໍ ເທສນາເຠໂທ ນາມ. ວຕ຺ຖຸທຸເກສຸ ຫທຍວຕ຺ຖຸວເສນ ລພ຺ຠມານໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓທຸກໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ຖູລສຠາວຕ຺ຕາ’’ຕິ ສຸຂຸມຣູປໍ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ທູເຣ ປວຕ຺ຕສ຺ສປີ’’ຕິ ຍຖາ ສຸຂຸມຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີເຣ ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ຎາເຓນ ສີຆໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອິທໍ. ອິມສ຺ສ ປນ ທູເຣ ປວຕ຺ຕສ຺ສປິ. ‘‘ຄຫຓໂຍຄ຺ຍຕ຺ຕາ’’ຕິ ຎາເຓນ ປຣິຄ຺ຄຫຓປຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ສຍໍນິສ຺ສຍວເສນ ຈາ’’ຕິ ສຍຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍ ມຫາຠູຕວເສນ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ນາມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸໂຍ. ນິສ຺ສຍວເສນ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ນາມ ຄນ຺ຘຣສາ. ອຸຠຍຖາປິ ອສມ຺ປຕ຺ຕາ ນາມ ຈກ຺ຂຸ ຣູປ, ໂສຕ ສທ຺ທາ. ໂຍ ປຏິມຸຂຠາໂວ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຕນໍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ນ ຈ ຕານິ ອຎ຺ຎປ຺ປກາຣານິ ເອວ ສກ຺ກາ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອນຸຄ຺ຄຫ ອຸປຆາຕວເສນາ’’ຕິ ວຑ຺ຒນຕ຺ຖາຍ ອນຸຄ຺ຄຫວເສນ, ຫາຍນາທິ ອຕ຺ຖາຍ ອຸປຆາຕວເສນ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ອາທິນ຺ນປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕຓ຺ຫາມາເນຫິ ເອຕໍ ມມ ເອໂສຫມສ຺ມີຕິອາທິນ຺ນຕ຺ຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຈ. ‘‘ນິຈ຺ຈກາລໍ ປວຕ຺ຕິວເສນາ’’ຕິ ເອເກນ ຊນກກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ. ‘‘ອຸປຈຣີຍຕີ’’ຕິ ໂວຫຣີຍຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖວິເສສໂພໂຘ’’ຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈວິເສສໂພໂຘ. ‘‘ອສມ຺ປຕ຺ຕວເສນາ’’ຕິ ວິສຍຏ຺ຐານໍ ສຍໍ ອສມ຺ປຊ຺ຊນວເສນ. ອຕ຺ຕໂນຐານໍ ວາ ວິສຍສ຺ສ ອສມ຺ປຊ຺ຊນວເສນ. ຕຕ຺ຖ ວິສຍສ຺ສ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຖາ ໂສຕສທ຺ເທສຸ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸ. ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວາ’’ຕິ ສມ຺ປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ເອວ. ຕຖາ ອາໂປ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ໂຍຊນາ. ທຸພ຺ພລປຖວີ ເອວ ສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ອສ຺ສາ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ. ‘‘ໂສຕສ຺ສປນກຖໍ’’ຕິ ໂສຕສ຺ສ ອສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ກຖໍ ປາກຏໍ. ສມ຺ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ເອວ ປາກຏນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖຫີ’’ຕິອາທິໍ. ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ ວາ ສຸຍ຺ຍຕິ, ເຈຕິຍາທິກສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາເຄ ຐິຕານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປຏິຆຏ຺ຏນານິຆໍໂສ’’ຕິ ໂສເຕສຸ ປຏິຆຏ຺ຏນເວໂຄ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ອາສນ຺ເນວາ ທູເຣ ວາ ຐິຕານໍ. ໂຫຕຸ ທູເຣ ຐິຕານໍ ຈິເຣນ ສຸໂຕຕິ ອຠິມາໂນ. ກສ຺ມາ ປນ ອຸຊຸກໍ ອສຸຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕວາ ອຸຕ຺ຕຣປສ຺ສໂຕ ວາ ສຸເຓຍ຺ຍ, ອສຸຍ຺ຍມາໂນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ປຸຈ຺ຉາ. ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສຍເທສໍ ຕໍ, ຜຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຕີຕິ ເຈ’’ຕິ ຕໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕ ທ຺ວຍໍ ທູເຣວິສຍານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນເທສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຕີຕິ ເຈວເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທູເຣຐຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ຈ ມຫນ຺ຕມ຺ປິປພ຺ພຕໍ ເອກກ຺ຂເຓ ປສ຺ສຕິ, ມຫນ຺ຕໍປິ ເມຆສທ຺ທໍ ເອກກ຺ຂເຓ ສຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸຠຍໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ວຈເນ ຐຕ຺ວາ ອິທໍ ປຣິກປ຺ປວຈນໍ ທສ຺ເສຕິ ຕໍ ທ຺ວຍໍ ວິສຍປ຺ປເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍປິ ປພ຺ພຕໍ ວາ ເມຆສທ຺ທໍ ວາ ຜຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ມາ ມຫນ຺ຕໍປິ ປສ຺ສຕິ, ສຸຓາຕິ. ນ ອສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ ສຸຓາຕີຕິ ໂກຈິ ວເທຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຘິຏ຺ຐານວິຘາເນປິ ຕສ຺ສ ໂສ ໂຄຈໂຣ ສິຍາຕິ. ເອວໍສຕິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ທິພ຺ພໂສຕາຠິຎ຺ຎານໍ ອຘິຏ຺ຐານວິຘາເນປິ ໂສ ຣູປສທ຺ທວິສໂຍ ຕສ຺ສ ປສາທຈກ຺ຂຸໂສຕສ຺ສ ໂຄຈໂຣ ສິຍາຕິ ອຠິຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຈກ຺ຂຸໂສຕໍ ເທວໂລກມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິພ຺ພຣູປມ຺ປິ ທິພ຺ພສທ຺ທມ຺ປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ນ ປນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວິສຍເທສຄມນຎ຺ຈ ມຫນ຺ຕເທສຜຣຓຎ຺ຈ ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຣູປວິຠາຄານຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕໘. ຣູປສມຸຏ຺ຐາເນ. ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍປິ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕ ປນ ປຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ ປຕ຺ວາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ ນ ສາເຘນ຺ຕິ, ເຈຕນາ ເອວ ສາເຘຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສາ ເຍວາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ’’ຕິ ເຫຕູຫິ ຈ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຘມ຺ເມຫິ ຈ ສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖວເສນ ເຈຕສິກຘມ຺ມານມ຺ປິ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປກຕາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ອຸທຍຕິ ປສວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກປ຺ປສຓ຺ຐາປນວເສນາ’’ຕິ ກປ຺ປປ຺ປຕິຏ຺ຐາປນວເສນ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສທ຺ໂທ ຉສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕເນ ສ຺ເວວ ປວຕ຺ຕຕິ. ອິຘ ປນ ສກລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ສນ຺ຕາເນຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ’’ຕິ. ‘‘ຂເຓ ຂເຓ’’ຕິ ວິຈ຺ຉາວຈນໍ. ‘‘ວິຈ຺ຉາ’’ຕິ ຈ ພຫູສຸຂເຓສຸ ພ຺ຍາປນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕີສຸຕີສຸຂເຓສູ’’ຕິ.

ຍມກປາເຐສຸ. ຍສ຺ສ ວາ ປນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ‘‘ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓ ສມງ຺ຄິຕມາຫ. ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓ ສມງ຺ຄິຕໍ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປຸຈ຺ຉາ. ‘‘ໂນ’’ຕິ ປຏິກ຺ເຂໂປ. ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຠູຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສວາ ນາມສ຺ສວາ ອຸປ຺ປາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຍສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ປາຐາຄເຫຕພ຺ພາ. ‘‘ໂນ’’ຕິ ກຸສລາກຸສລ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອພ຺ຍາກຕຠູຕານໍ ຣູປານໍ ວາ ນາມານໍ ວາ ນິໂຣໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕສຸປາເຐສຸ ເກສຎ຺ຈິວາທີນໍ ວຈໂນກາສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຣູປຠວໍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເຈ’’ຕິ ໂກຈິວາທີ ເຈວເທຍ຺ຍ. ‘‘ນາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຈ ອຸທ຺ຘຏາ ສິຍຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິຕຣຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິ ຕໂຕ ອິຕຣສ຺ມິໍ ຍສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິອາທິປາເຐ ຈ. ‘‘ຕມ຺ປິ ນາ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາເສ’’ຕິ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຸຣິມປກ຺ເຂຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາເສ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຈວນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສຠງ຺ຄກ຺ຂເຓຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉິມ ປກ຺ເຂ. ຈວນ຺ຕານໍ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ນ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓຕິ, ໂນ ຈ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ຈ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ສຕິ, ສພ຺ພານິ ກມ຺ມຊຣູປານິ ອຸຕຸຊຣູປານິ ອາຫາຣຊຣູປານິ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາເສ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຈວນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉິມປກ຺ເຂ. ຕຕ຺ຖ ຈ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓຕິ ອິທໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເອວໍ ປາຬິສາຘກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຸຕ຺ຕິສາຘກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍສ຺ມາ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອານນ຺ທາ ຈຣິຍສ຺ສ ມູລຏີກາກາຣສ຺ສ. ວິຠາວນິຍໍ. ຠງ຺ເຄ ຣູປສ຺ສ ນຸປ຺ປາໂທ, ຈິຕ຺ຕຊານໍ ວເສນ ວາ. ອາຣຸປ຺ປໍ ວາປິ ສນ຺ຘາຍ, ຠາສິໂຕ ຍມກສ຺ສ ຫິ. ນ ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິ ຠງ຺ເຄ ຈ, ນ ຣູປສ຺ສ ອສມ຺ຠໂວ. ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນ ຫິ ນ ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສຐິຕິ ນາມ ນ ຫິ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ຠງ຺ເຄຈາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ. ຕໍ ອສມ຺ຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ຍມກປາຬິໂຍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ນານຕ຺ຖາ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ’’ຕິ ເອເຕນ ປາຬິສໍສນ຺ທນາ ນາມ ຄຣຸກຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ຈ ສຕ຺ຖຸ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ເອເຕນ ອຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຖຸມຕຎ຺ຎຸໍ ກຕ຺ວາ ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ເອຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ສຸທ຺ຘໍ ອຣູປເມວາ’’ຕິ ສຸທ຺ຘໍ ອຣູປປ຺ປຏິສນ຺ຘິໍ ເອວ. ຉ ຈຕ຺ຕາລີສຈິຕ຺ຕານິ ຣູປໍ ຊເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕິ ອຣູປວິປາກວຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຣູປວິປາກາປນາ’’ຕິອາທິໍ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ເຫຕຸໂນ’’ຕິ ຣູປວິຣາຄຠາວນາ ກມ຺ມສງ຺ຂາຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ. ‘‘ຕພ຺ພີຘຸຣຕາຍາ’’ຕິ ຣູປວິຣຸທ຺ຘຕາຍ. ຣູປາຣູປວິຣາຄຠາວນາຠູໂຕ ມຄ຺ໂຄ. ເຕນ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ. ຣູໂປກາໂສ ນາມ ກາມຣູປຠໂວ. ວິຠາວນິປາເຐ. ‘‘ເອກູນ ນ ວຸຕິຠວງ຺ຄສ຺ເສ ວາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິກາເລ ຣູປຊນກສ຺ສ ເອກູນ ນ ວຸຕິຠວງ຺ຄ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ປນ ອຣູປວິປາກໍ ປວຕ຺ຕິກາເລປິ ຣູປຊນກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິໍ. ເກຈິ ປນ ປຏິສນ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຣູປໍ ປຈ຺ຉາຊາຕ ປຈ຺ຈຍໍ ນ ລຠຕິ. ຐິຕິກ຺ຂເຓ ຣູປໍ ປຣໂຕ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໂຕ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍໍ ລຠຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ຫິ ອຕ຺ຕນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຍໍ ວິຊ຺ຊມາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປກາຣໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ. ປຈ຺ຉາຊາໂຕ ຈ ຕສ຺ສ ເອກເທໂສ. ‘‘ອາຍຸສງ຺ຂາຣານໍ’’ຕິ ອຸສ຺ມາທີນໍ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຂີຓາສວານໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິ ໂສ ເຖໂຣ ກິໍ ອາຫ. ‘‘ວຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ປນ ວຈນໂຕ ອຎ຺ເຎສໍປິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຘານວຈນໍ. ປນ ສທ຺ໂທ ອຣຸຈິ ໂຊຕໂກ. ‘‘ຕຖາ ວຸຕ຺ເຕປີ’’ຕິ ໂຊເຕຕິ. ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ນາມ ວິຕກ຺ກວິຈາໂຣ. ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ນາມ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວາໂຕ. ໂສ ສພ຺ເພສໍປິ ກາມສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຈ ຕໂຕ ປຸຣິມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຈ ນນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ວຈເນນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄເຍວ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອຠາວໍ ຎາເປຕິ. ນນຸ ອິມິສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ ຈຸຕິກາເລ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສສ຺ສ ອຠາວໍ ວທຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານໍ ອຠາວໍ ນ ວທຕິ. ຕສ຺ມາ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ນ ຊເນຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ນ ອຎ຺ຎານິ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານີຕິ ໂຈທນາ. ຕໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ນ ຫິ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາຣ ສມຸຏ຺ຐາປນໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຄພ຺ຠຄມນາທິວິນິພທ຺ຘາຠາເວ’’ຕິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຄຕສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ອຸທເກ ນິມຸຄ຺ຄສ຺ສ. ພາຬ຺ຫໍ ວິສຎ຺ຎີຠູຕສ຺ສ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ. ຣູປາຣູປຠເວ ຐິຕສ຺ສາຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕຄພ຺ຠຄມນາທໂຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ວິນິພທ຺ຘນ຺ຕິ ນີວາເຣນ຺ຕີຕິ ຄພ຺ຠຄມນາທິວິນິພທ຺ຘາ. ເຕສໍ ອຠາໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ວິນາ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສສ຺ສ ຈ ອຎ຺ຎຈິຕ຺ຕຊຣູປານຎ຺ຈ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎໍປິ ຍຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຈຸໂຕ ຈາ’’ຕິອາທິນາ. ຈຸໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ອສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານ ຣູປຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ນ ຈ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ໂສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ໂອຬາຣິໂກ ຣູປຘມ຺ໂມ. ອິຕິ ຕສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ ‘‘ໂອຬາຣິກສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ກຕີປຍ ຂຓມຕ຺ຕໍ’’ຕິ ປນ຺ນຣສຂຓໂສຬສຂຓມຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕຊຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຊຣູປປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານິປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຕໍ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ປຈ຺ຈຍປຣິຕ຺ຕຕາຍ ວາ’’ຕິ ຕທາ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອລາຠໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕທາ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ເອວ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓານິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຕໍ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຣິໂຍສາເນປິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓມຕ຺ເຕ. ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ອາທິອນ຺ຕນິສ຺ສິຕານິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອາທິມ຺ຫິ ນິສ຺ສິຕານິ. ມຣຓາສນ຺ນກາເລ ອນ຺ເຕ ນິສ຺ສິຕານິ. ສມທຸພ຺ພລານິ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ສພ຺ພປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຣູປໍ ນ ຊເນຕິ, ຕຖາ ສພ຺ພຈຸຕິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຣູປໍ ນ ຊເນຕີຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸນ຺ຕິ. ‘‘ປາຬິວິໂຣຘໍ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ ທສ຺ສິຕາຍ ສງ຺ຂາຣ ຍມກປາຬິຍາ ວິໂຣຘໍ.‘‘ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເອວ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ພລວໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ອປ຺ປນາຊວນໍ. ອຈລມານໍ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ອພ຺ໂພກິຓ຺ເຓ’’ຕິ ວີຖິຈິຕ຺ຕ ວາເຣນ ອໂວກິຓ຺ເຓ. ນ ຕຖາ ປວຕ຺ຕມາເນສຸ ອງ຺ຄານິ ໂອສີທນ຺ຕິ, ຍຖາ ຐປິຕາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ນ ຕໂຕປຣໍ’’ຕິ ຕໂຕ ອຕິເຣກໍ ຣູປວິເສສໍ ນ ຊເນຕິ. ‘‘ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຸຕ຺ຕຣກິຈ຺ຈໍ’’ຕິ ອຸປຣູປຣິກິຈ຺ຈໍ. ‘‘ອຏ຺ຐ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ’’ຕິ ອຏ຺ຐ ໂສມນສ຺ສ ຊວນານິ ຫສນໍປິ ຊເນນ຺ຕິ. ຉ ຊວນານິ ປຎ຺ຈຊວນານີຕິ ອຘິກາໂຣ. ເຕສໍ ພຸທ຺ຘານໍ. ສິຕກມ຺ມສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສິຕກມ຺ມໍ ນາມ ມິຫິຕກມ຺ມໍ. ‘‘ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ‘ຣູປສ຺ສ ປນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຠູຕາ ອຸຕຸອາຫາຣາ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍ ຘມ຺ມາ ຈ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ເອວ ຜຣນ຺ຕີ’ຕິ ເອວໍ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ອຸຕຸໂນ ພລວຠາໂວ’’ຕິ ຣູປຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ພລວຠາໂວ. ສນ຺ຕຕິຐິຕິຍາ ພລວຠາໂວ ປນ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ. ໂນ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວກ຺ຂຕິ ຈາ’’ຕິອາທິໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ສນ຺ຕານຄໂຕ ຈ ພຫິທ຺ຘາສນ຺ຕານຄໂຕ ຈ ທຸວິຘາຫາໂຣຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ເອຕ຺ຖຈາຕິອາທີສຸ. ອຸຕຸ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ຈຕຸຊວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ, ພຫິທ຺ຘາ ສນ຺ຕາເນ ອຸຕຸຊວເສນ ເອໂກ. ຕຖາ ອາຫາໂຣປິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາຫາຣໍ ອວເສສານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ສນ຺ຕາເນ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປເນ ວິວາໂທ ນຕ຺ຖິ. ພຫິທ຺ຘາຫາຣສ຺ສ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປເນ ວິວາໂທ ອຕ຺ຖີຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອຸຕຸໂອຊານໍ ວິຍາ’’ຕິ ອຸຕຸໂອຊານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປນໍ ວິຍ. ອຏ຺ຐກຖາປາເຐ. ‘‘ທນ຺ຕວິຈຸຓ຺ຓິຕໍ ປນາ’’ຕິ ທນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ວິຈຸຓ຺ຓໍ ກຕໍ ປນ. ‘‘ສິຕ຺ຖໍ’’ຕິ ຠຕ຺ຕຈຸຓ຺ຓສິຕ຺ຖໍ. ຏີກາປາເຐ. ‘‘ສາ’’ຕິ ພຫິທ຺ຘາ ໂອຊາ. ‘‘ນສງ຺ຂາທິໂຕ’’ຕິ ນ ສຸຏ຺ຐຸຂາທິໂຕ. ‘‘ຕຕ຺ຕເກນປີ’’ຕິ ມຸເຂຐປິຕມຕ຺ເຕນປິ. ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕຣສ຺ສາ’’ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຫາຣສ຺ສ. ‘‘ອຏ຺ຐອຏ຺ຐຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນວເສນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຊນນ ວເສນ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຫາໂຣ ເອວ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຸປາທິນ຺ນກາ’’ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ສມ຺ຠູຕາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ໂອຊາປິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ເຍວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເຕນອຸຕຸນາ’’ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ອຸຕຸນາ. ‘‘ເສທິຍມານາ’’ຕິ ອຸສ຺ມາປິຍມານາ. ‘‘ຕາຍ ຈ ໂອຊາຍາ’’ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ໂອຊາຍ. ‘‘ເມທສິເນຫຸປຈຍ ວເສນາ’’ຕິ ເມທໂກຏ຺ຐາສຣສສິເນຫ ໂກຏ຺ຐາສານໍ ວຑ຺ຒນວເສນ. ອິຕຣານິ ປນ ຕີຓິຣູປສມຸຏ຺ຐານານິ. ປາຬິປາເຐ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີ’’ຕິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ ຣູປານິ. ‘‘ວິຫາໂຣ’’ຕິ ສມາປຕ຺ຕິ ເອວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມາປຕ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ຊາຕຕ຺ຕາ ຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິປ຺ປສນ຺ນ ນີຕິ ກຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອຸປຈຣິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ຐານູປຈາເຣນ ໂວຫຣິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ເຕສໍ ນ ວນ຺ນໍ’’ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຣູປານໍ. ນິຘິກຓ຺ຑປາເຐ. ສຸນ຺ທໂຣ ວຓ຺ໂຓ ຍສ຺ສາຕິ ສຸວຓ຺ໂຓ. ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຠາໂວ ສຸວຓ຺ຓຕາ. ຕຖາສຸສ຺ສຣຕາ. ‘‘ສໂຣ’’ຕິ ຈ ສທ຺ໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສຸສຓ຺ຐານໍ’’ຕິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ສຸຏ຺ຐຸສຓ຺ຐານໍ. ‘‘ສຸຣູປຕາ’’ຕິ ສຸນ຺ທຣຣູປກາຍຕາ. ‘‘ຍຖາ’’ຕິ ເຍນອາກາເຣນ ສຓ຺ຐິເຕ ສຕິ. ຕຖາ ເຕນ ອາກາເຣນ ສຓ຺ຐິຕາ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ລຫຸຕາທິຕ຺ຕເຍ. ທນ຺ຘຕ຺ຕາທິກຣານໍ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠານໍ ປຏິປກ຺ເຂຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍສ຺ສ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຍມເກສຸປິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນເນວ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ໂສຕາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ສຈກ຺ຂຸການໍ ອໂສຕການໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິອາທີສຸ ອຸປ຺ປາທວາເຣ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ, ນິໂຣຘວາເຣ ຈຸຕິວເສນ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອກມ຺ມຊານໍ ປວຕ຺ຕິກາເລ ກາລເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ‘‘ກມ຺ມວິປາກຊາ ອາພາຘາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ວີຖິມຸຕ຺ຕສງ຺ຄເຫ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມທີປນິຍໍ ‘ອຕ຺ຖິ ວາຕ ສມຸຏ຺ຐິຕາ ອາພາຘາ. ລ. ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາກຊາ ອາພາຘາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕານິ ອຸປປີຬກຸປຆາຕກ ກມ຺ມານິປິ ວິປຕ຺ຕິໂຍ ລຠມານານິ ເອວ ໂຂເຠຕ຺ວາ ນານາພາເຘ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຣີເຣ ຐນ຺ຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ສຣີຣຏ຺ຐກາ. ‘‘ຕທນຸຄຕິການິ ເອວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ກມ຺ມຊາທີນິປິ ຂຸພ຺ຠິຕານິ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອເຕນ ອຏ຺ຐສຸ ກາຣເຓສຸ ເຍນເກນຈິກາຣເຓນ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທິເກ ອາພາເຘ ຊາເຕ ຕສ຺ມິໍ ອງ຺ເຄ ປວຕ຺ຕານິ ສພ຺ພານິ ໂຣຄສມຸຏ຺ຐານານິ ອາພາຘຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນານິ ກມ຺ມຊຣູປານິ ຕທນຸຄຕິກຠາເວນ ອາພາຘຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ອຸຊຸກໂຕ ກມ຺ມວເສນາຕິ ທີເປຕິ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາພາໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາປິ ອຏ຺ຐສຸ ອາພາເຘສຸປິ ອຕ຺ຖິ ວາຕສມຸຏ຺ຐານາ ອາພາຘາຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ອາພາຘາຕິ ອວຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາກຊາ ອາພາຘາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸປປີຬໂກ ປຆາຕກກມ຺ມານໍວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຍໂກຈິຘາຕຸກ຺ໂຂໂຠ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍ ນ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິເຍວ. ຕໂຕ ຊາໂຕ ໂຍໂກຈິ ອາພາໂຘ ກມ຺ມວິປາກໂຊຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ສຸຄມ຺ຠີຣມິທໍຐານໍ. ສຸຏ຺ຐຸວິຈາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ ຍສ຺ມາ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ພາຘປຈ຺ຈຍາ. ລ. ລພ຺ຠມາໂນ ສິຍາ. ເກວລໍ ໂສ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາພາໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອວິຫິໍສາ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ສຸວິທູຣຕາຍເຈວ ນິຣາພາຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສຓ຺ຐິຕິຍາ’’ຕິ ທຸກ຺ໂຂຠນີເຍ ວິເສສນປທໍ. ເຫຕຸປທໍ ວາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂຂເຠຕຸໍ ທຸກ຺ກຣາ ທຸກ຺ໂຂຠນີຍາ. ‘‘ກາມໍ’’ຕິ ກິຎ຺ຈາປີຕິ ອຕ຺ເຖ ນິປາຕປທໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

‘‘ວຸຈ຺ຈເຕ’’ຕິອາທີສຸ. ຣູປປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ ຕິວິຘໍ. ຊນນຎ຺ຈ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຎ຺ຈ ອນຸປາລນຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຊນນກິຈ຺ຈໍ ຊເນຕພ຺ພານໍ ຊາຕິກ຺ຂເຓ ເອວ ລພ຺ຠຕິ. ເສສທ຺ວຍໍ ປນ ຐິຕິກ຺ຂເຓປິ ລພ຺ຠຕິ. ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ຊນນກິຈ຺ຈວເສນ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປຊນການໍ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ຕາສໍ’’ຕິ ອຸປຈຍສນ຺ຕຕີນໍ, ຊຣຕາ ອນິຈ຺ຈຕານຎ຺ຈ. ‘‘ເຕສູ’’ຕິ ກຸໂຕຈິ ສມຸຏ຺ຐາເນສຸ. ອິຘ ປນ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖ ສງ຺ຄເຫປນ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍວິເສເສນ ອທິສ຺ສມານວິເສສຕ຺ເຖປິ. ‘‘ສາຣຕຣ’’ນ຺ຕິ ອຕິສາຣຠູຕໍ. ‘‘ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເສຏ຺ໂຐ.

ຣູປສມຸຏ຺ຐານານຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖໙. ກລາປໂຍຊນາຍໍ. ‘‘ສງ຺ຂາເນ’’ຕິ ຄຓເນ. ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ສງ຺ຂານຏ຺ເຐນ ເອກສທ຺ເທນ ທສ຺ເສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ປິຓ຺ຑີ’’ຕິ ເອກຄ຺ຆໂນ. ມູລຏີກາປາເຐ. ‘‘ອຸປ຺ປາທາທິປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທາທິວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ‘‘ອິຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມາ. ອຸປາທາຣູປານິ ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ວິກາຣປຣິຈ຺ເຉທ ຣູປານິ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພານີ’’ຕິ ປຎ຺ຈວິກາຣຣູປານິ ກລາປສ຺ເສວ ໂຈປນາທິສຠາວາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອກເມກສ຺ສ ຣູປສ຺ສ. ຕສ຺ມາ ຕານິ ເອເກກສ຺ມິໍ ກລາເປ ເອເກການິ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທຣູປໍ ປນ ກລາປປຣິຍາປນ຺ນໍ ຣູປໍ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກລາປານໍ ອນ຺ຕຣາ ຕໍປິ ເອເກກເມວ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ນິສ຺ສຍຕາ ສມ຺ຠວໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍປິ ລກ຺ຂຓມຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປວຕ຺ຕິວເສນ ປນ ເອກຄ຺ຆນຕ຺ຕາ ສງ຺ຂານຏ຺ເຐນປິ ເອໂກ ນິສ຺ສໂຍຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ເອວຎ຺ຫິສຕິ ເອກສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖ ຈລນໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ‘‘ເຕນ ສທ຺ເທນາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຊສທ຺ເທນ. ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ‘‘ອຘິປ຺ປາເຍນາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາເຍນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສທ຺ເທນາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຊສທ຺ເທນ. ‘‘ຕາຍວາຈາຍາ’’ຕິ ວຈີມຍສທ຺ເທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາປນໍ ອິຈ຺ເຈວຕ຺ໂຖ. ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ວິຎ຺ຎາປິໂຕ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ວິຎ຺ຎາວິຕຕ຺ຕໍ. ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ໂທ ນາມ ກສ຺ສຈິ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ໂສກວເສນ ວາ ຕຸຏ຺ຐິວເສນ ວາ ພລວວິຕກ຺ໂກ ປວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ໂສກໍ ວາ ຕຸຏ຺ຐິໍ ວາ ສນ຺ຘາເຣ ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ທຸຕີເຍນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸເຂເຍວ ອພ຺ຍຕ຺ຕໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ສມຸທີຣຕິ. ປກຕິຊໂນ ຕໍ ສທ຺ທມຕ຺ຕໍ ສຸຓາຕິ ວາ ນ ວາສຸຓາຕິ. ສຸຓນ຺ໂຕປິ ອກ຺ຂຣໍ ວາ ອຕ຺ຖໍ ວາ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວາ ນ ຊານາຕິ. ທິພ຺ພໂສເຕນ ວາ ວິຊ຺ຊາໂສເຕນ ວາສຸຓນ຺ໂຕ ອກ຺ຂຣໍປິ ອຕ຺ຖໍປິ ອຘິປ຺ປາຍໍປິ ຊານາຕິ. ຊານິຕ຺ວາ ເອວໍປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖໍປິ ເຕ ມໂນຕິອາທິສຕິ. ອຍໍ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ໂທ ນາມ. ໂສ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຣຫິໂຕ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ສງ຺ຄຫກາໂຣປນ ວຈີມຍສທ຺ໂທນາມ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຣຫິໂຕຕິ ວາ ອໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ‘‘ອາຄເຕ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄເຕ. ‘‘ປຈ຺ເຈຕພ຺ພາ’’ຕິ ສທ຺ຘາຕພ຺ພາ. ‘‘ຏີກາສຸປນສ຺ສາ’’ຕິ ອສ຺ສສຈ຺ຈສງ຺ເຂປສ຺ສ ທ຺ວີສຸຏີກາສຸ. ອກ຺ຂຣຎ຺ຈ ປທຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ. ອປ຺ປຎ຺ຎາຍມານາ ອກ຺ຂຣປທພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖາ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ອນ຺ຘທມິຬາທີນໍ’’ຕິ ອນ຺ຘຊາຕິກທມິຬຊາຕິກາທີນໍ ມິລກ຺ຂູນໍ. ‘‘ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ໂທ ຈ ຂິປິຕສທ຺ໂທ ຈ ວມິຕສທ຺ໂທ ຈ ຉຑ຺ຑິຕສທ຺ໂທ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ. ອາທິສທ຺ເທນ ຕາທິສາ ອຸຄ຺ຄາຣ ຫິກ຺ກາຣ ຫສິຕ ໂຣທິຕາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເສສເມຕ຺ຖສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ກລາປໂຍຊນານຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖໑. ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິກ຺ກເມ. ນປຸຄ຺ຄລວເສນ ວິເສສນໍ ໂຫຕິ. ຠູມິວເສນ ວິເສສນໍ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປວຕ຺ຕິກາລວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອຕ຺ຖຈາຕິອາທີສຸ. ປຸຣິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ໂຍນີສຸ ປາຬິນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ອຓ຺ຑຊາຕິ ຈ ຊລາພຸຊາຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກຖໍ ອຍໍ ນໂຍ ປາຬິນໂຍ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ປາຬິຍໍ ອຓ຺ຑໂກສໍ ວຕ຺ຖິໂກສໍ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ວຈເນນ ອຓ຺ຑໂຕ ຊລາພຸໂຕ ຊາຕາ ວິຊາຕາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອຓ຺ເຑຊາຕາ ຊລາພຸມ຺ຫິຊາຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄພ຺ຠປລິເວຐນາສໂຍ ນາມ ເຍນ ປລິເວຐິໂຕ ຄພ຺ໂຠ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວິຠາວນິປາເຐ ‘‘ອຸກ຺ກໍສຄຕິ ປຣິຈ຺ເຉທວເສນາ’’ຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປ຺ປວຕ຺ຕິນິຍມນວເສນ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐນຍວເສນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຠິຣູປສ຺ສ ກຎ຺ຎາ ທາຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ກຎ຺ຎາ ທາຕພ຺ພາຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຠິຣູປສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຎ຺ຎາປິ ອຠິຣູປກຎ຺ຎາ ເອວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນໂຍ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕານິ ສພ຺ພານີ’’ຕິອາທີສຸ. ຕານິສພ຺ພານິປິ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕ ຆານ ຠາວ ທ຺ວຍານິ ນ ໂອມເກນ ກມ຺ເມນ ລພ຺ຠຕິ. ອຸກ຺ກຏ຺ເຐນ ກມ຺ເມນ ເອວ ລພ຺ຠຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິຠງ຺ຄປາເຐ. ສທ຺ທາຍຕນໍ ນາມ ປຏິສນ຺ຘິກາເລ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກາທສາຍຕນານີ’’ຕິ. ຈກ຺ຂຸເວກລ຺ລສ຺ສ ທສ, ໂສຕເວກລ຺ລສ຺ສ ອປຣານິທສ, ຈກ຺ຂຸ ໂສຕເວກລ຺ລສ຺ສນວ, ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍສ຺ສວເສນ ສຕ຺ຕາຍຕນານິ. ປາຬິຍໍ ໂອປປາຕິ ກຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ເອວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປາຬິຍໍ ອວຸຕ຺ຕໍປິປນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຈກ຺ຂາທິເວກລ຺ລໍ. ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອວິນາຠາວວຸຕ຺ຕິຕາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ກຖໍ ວຸຕ຺ຕາ ຍສ຺ສ ຆານາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ, ອາມນ຺ຕາ. ຍສ຺ສ ວາ ປນ ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຆານາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ, ອາມນ຺ຕາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາ ເປຍ຺ຍາລມຸເຂນ. ອາຈຣິຍານນ຺ທຕ຺ເຖເຣ ນ ປນ ອິຈ຺ຉິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຊິວ຺ຫາເວກລ຺ລຕາວິຍາ’’ຕິ ຊິວ຺ຫາເວກລ຺ລຕານາມ ນຕ຺ຖິ ວິຍ. ‘‘ຆານເວກລ຺ລຕາປິ ອຕ຺ຖີຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອຆານການໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ປຸຣິສານໍຕິ ອິທໍ ມາຕຸຄພ຺ເຠ ຆານາຍຕເນ ອນຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ປຸເຣຕຣຎ຺ຈ ວນ຺ຕານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຆານເວກລ຺ລານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຄພ຺ເຠ ເສນ຺ຕີຕິ ຄພ຺ຠສຍາ. ຄພ຺ຠສຍາ ເອວ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍາ.

ປວຕ຺ຕິກາເລຕິອາທີສຸ. ມູລຏີກາປາເຐ. ‘‘ໂອຣໂຕ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກາທສມສຕ຺ຕາເຫ ອນາຄເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣູປາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ໂນ ຈ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປາຍຕນໍ ຍາວຊີວໍປິ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສມານນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ປນ ເອກາທສມສຕ຺ຕາຫາ ໂອຣໂຕ ຐິຕສ຺ສ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕທາ ອນຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອກາທສເມ ສຕ຺ຕາເຫ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉິມ ຠວິກຕ຺ຕາ ປນ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຠວນ຺ຕເຣ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິເຍວາຕິ. ຆານາຍຕນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ຆານາຍຕນານິພ຺ພຕ຺ຕຕໍ, ກມ຺ມໍ. ເຕນ ກມ຺ເມນ ຄຫິຕປ຺ປຏິສນ຺ຘິການໍ. ອິທຎ຺ຈ ຍທິ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕເກນ ກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ. ຆານາຍຕເນ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ອນ຺ຕຣາ ນ ກາລງ຺ກເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕເກນ ກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາປິ ຕໂຕ ພລວນ຺ເຕ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ເມ ອາຄເຕ ສຕິ. ຆານາຍຕນຸປ຺ປຕ຺ຕິກາລໍ ອປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ນກາລງ຺ກໂຣນ຺ຕີຕິ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ຈກ຺ຂຸຆາເນສຸ ວຸຕ຺ເຕສູ’’ຕິ ຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ. ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ສິທ຺ຘາ ເອວາ’’ຕິ ເອກາທສມສຕ຺ຕາເຫ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ສິທ຺ຘາ ເອວ. ‘‘ອີທິເສສຸຐາເນສູ’’ຕິ ສຠາວໍ ວິຈາເຣ ຕຸໍ ທຸກ຺ກເຣສຸ ຐາເນສຸ. ອຏ຺ຐກຖາເຍວ ປມາຓໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຏ຺ຐກຖາປາເຐ. ‘‘ປຸຣິມໍ ຠວຈກ຺ກໍ’’ຕິ ອວິຊ຺ຊາມູລກໍ ເວທນາວສານໍ ຠວຈກ຺ກໍ. ‘‘ອນຸປຸພ຺ພປ຺ປວຕ຺ຕິທີປນໂຕ’’ຕິ ຍຖາ ປຈ຺ຉິເມ ຕຓ຺ຫາມູລເກ ຠວຈກ຺ເກ ອຸປປຕ຺ຕິຠວປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ວທນ຺ເຕນ ຠວປຈ຺ຈຍາຊາຕີຕິ ເອວໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ຕຖາ ປຸຣິເມ ຠວຈກ຺ເກ. ຕຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓ ປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຣູປນ຺ຕິອາທິນາ ອນຸປຸພ຺ພປ຺ປວຕ຺ຕິທີປນໂຕ. ‘‘ໂສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ອາຍຕນານໍ ກມໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ເທສນາກ຺ກໂມວ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ວຕ຺ວາ ໂສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ.

ສໍຍຸຕ຺ຕເກ ຍກ຺ຂສໍຍຸຕ຺ຕປາຬິຍໍ. ຄາຖາສຸ. ‘‘ກລລາ’’ຕິ ກລລໂຕ. ‘‘ອພ຺ພຸທາ’’ຕິ ອພ຺ພຸທໂຕ. ‘‘ເປສິຍາ’’ຕິ ເປສິໂຕ. ‘‘ຆນາ’’ຕິ ຆນໂຕ. ‘‘ຊາຕິອຸຓ຺ຓໍສູຫີ’’ຕິ ສຸທ຺ຘຊາຕິກສ຺ສ ເອລກສ຺ສ ໂລມໍສູຫິ. ‘‘ປຣິປກ຺ກສມູຫກໍ’’ຕິ ກລລໂຕ ປຣໍ ໂຖກໍ ປຣິປກ຺ກຎ຺ຈ ສມູຫາກາຣຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ວິວຕ຺ຕມານໍ ຕພ຺ຠາວໍ’’ຕິ ກລລຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕມານໍ. ‘‘ວິລີນຕິ ປຸສທິສາ’’ຕິ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ວິລີນຕິປຸຣສສທິສາ. ‘‘ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ກປາເລ ນລຄ຺ຄຕິ. ເອຕານິຊາຍນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ທ຺ວາ ຈຕ຺ຕາລີສເມ ສຕ຺ຕາເຫ’’ຕິ ນວມາເສ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ວີສຕິເມທິວເສ. ຍທິ ເອວໍ, ປຎ຺ຈເມສຕ຺ຕາເຫ ປຎ຺ຈປ຺ປສາຂາ ຊາຍນ຺ຕິ, ເອກາທສເມສຕ຺ຕາເຫ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຍຕນານິ ຊາຍນ຺ຕິ, ມຊ຺ເຌປນ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕາຫາ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ຉສຕ຺ຕາຫາ’’ຕິ ເອກາທສເມນ ສທ຺ຘິໍ ຉສຕ຺ຕາຫາ. ເອກາທສເມປິ ຫິ ປຈ຺ຉິມທິວເສ ຊາຕຕ຺ຕາ ຉທິວສານິ ອວສິຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ປຣິຓຕກາລາ’’ຕິ ປຣິປກ຺ກກາລາ. ປຣິປາກຄຕາ ເອວ ຫິ ກມ຺ມຊມຫາຠູຕາ ສຸປ຺ປສນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຈ ປສາທຄຸຓາ ປສາທຣູປາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ກລລສ຺ສ. ວຓ຺ຓຊາຕໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອາກາສໂກຏ຺ຐາສິໂກ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ອາກາສໂກຏ຺ຐາເສ ຐປິໂຕ. ຫຸຕ຺ວາຕິ ປາຐເສໂສ. ກຖໍ ປຣມາຓຸໂຕ ປຣິຕ຺ຕກໍ ສິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ໂສຫີ’’ຕິອາທິໍ. ‘‘ໂສ’’ຕິ ປຣມາຓຸ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ກລລຣູປໍ ກລາປຕ຺ຕຍປຣິມາຓໍ. ປຣມາຓຸ ປນ ເອກູນປຎ຺ຎາສກລາປປຣິມາໂຓ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕໂຕ ປຣິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂຓໂຕ ປຣໍ ປນ ຕໍປິ ຂເຓຂເຓ ອຸປຈິຕເມວ ໂຫຕິ. ‘‘ຘາຕູນໍ’’ຕິ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖາເນ ອາຄຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ. ກລລສ຺ສວາ ອຸປຈິຕປ຺ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ’’ຕິ ອພ຺ພຸທາທິວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ. ‘‘ຊລາພຸມູລານຸສາເຣນາ’’ຕິ ຊລາພຸຊາຕກາເລ ຕສ຺ສ ມູລານຸ ສາເຣນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຄາຖາຍໍ. ‘‘ມາຕຸຕິໂຣ ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ‘‘ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ຕິໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ມາຕຸຍາ ຕິໂຣກຸຈ຺ຉິ ຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຉິທ຺ໂທ’’ຕິ ສຸຂຸເມຫິ ຉິທ຺ເທຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ລທ຺ຘໍວາ ປານໂຠຊນໍ. ‘‘ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ສຕ຺ຕຣສມຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ‘‘ຣູປສມຸຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ຣູປສມຸຏ຺ຐາເນ ມູລຏີກາວາທ ວິຈາຣຓາຍໍ ‘ຍໍ ປິຕຕ຺ຖ ນ ຈ ຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣາຠາວໂຕ’’ຕິ ພຫິທ຺ຘາຫາຣາຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຣູປພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ. ອຠາວໍ ວຓ຺ເຓຕິ. ກສ຺ມາປນ ວຓ຺ເຓຕິ, ນນຸ ວຓ຺ເຓນ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາ ວິໂຣໂຘ ສິຍາຕິ. ວິໂຣໂຘ ວາ ໂຫຕຸ, ອວິໂຣໂຘ ວາ. ປາຬິເຍວ ປມາຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປຘາຕຸຍາ’’ຕິອາທິນາ ວິຠງ຺ເຄ ປາຬິໍ ອາຫຣິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣູປຘາຕຸຍາ’’ຕິ ຣູປໂລກຘາຕຸຍາ. ຣູປ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຖຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕປີ’’ຕິ ປຎ຺ຈາຍຕນານີຕິ ວາ ປຎ຺ຈຘາຕຸໂຍຕິ ວາ ປຣິຈ຺ເຉທກຣຓເມວ ປຏິກ຺ຂິ ປນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣ ສພ຺ຠາວາ’’ຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພກິຈ຺ຈໂຕ ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ກິມ຺ປນ ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣນ຺ຕິ. ຣູປກາຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ. ມຫາຠູຕາ ເຫຕູ ມຫາຠູຕາ ປຈ຺ຈຍາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍາຕິ ຫິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸກິຈ຺ຈໍ ນາມ ຣູປຊນນກິຈ຺ຈໍ. ປຈ຺ຈຍ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ ຣູປູປຕ຺ຖມ຺ຠນ ກິຈ຺ຈໍ. ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣເມວນຕ຺ຖີຕິ ຆານາທີນໍ ວິສຍ ໂຄຈຣຠາວກິຈ຺ຈໍ ເຕສໍ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ເຍນາ’’ຕິ ກິຈ຺ຈນ຺ຕເຣນ. ‘‘ເຕ’’ຕິ ຄນ຺ຘາທໂຍ. ອິທານິ ອຏ຺ຐກ ຕານຸຄຕໍ ວາທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ເຍນ ກິຈ຺ຈວິເສເສນາ’’ຕິ ວິສຍໂຄຈຣຠາວກິຈ຺ຈວິເສເສນ. ຣູປຊນນຣູປູປຕ຺ຖມ຺ຠນ ກິຈ຺ຈວິເສເສນ ຈ. ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ປາຬິປ຺ປເທເສ. ‘‘ເຕສໍ’’ຕິ ຄນ຺ຘາທີນໍ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຣູປໂລເກ. ‘‘ນິສ຺ສນ຺ທ ຘມ຺ມມຕ຺ຕຠາເວນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຊາເຕ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ທາ ນາມ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ຊາຍນ຺ຕິເຍວ. ວຓ຺ໂຓປິ ຊາຍຕິ, ໂອຠາໂສປິ, ຄນ຺ໂຘປິ, ຣໂສປິ, ຘູໂມປິ, ປຸປ຺ຜຸລ຺ລານິປິ ກທາຈິ ຊາຍນ຺ຕິເຍວ. ເຕຫິ ວຓ຺ຓາທີຫິ ກຣຓີເຍ ກິຈ຺ຈວິເສເສ ສຕິປິ ອສຕິປິ. ຕຖາ ມຫາຠູເຕສຸ ຊາເຕສຸ ເຕສໍ ນິສ຺ສນ຺ທາ ນາມ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ກິຈ຺ຈວິເສເສ ສຕິປິ ອສຕິປິ ຊາຍນ຺ຕິເຍວ. ເອວໍ ນິສ຺ສນ຺ທຘມ຺ມມຕ຺ຕຠາເວນ. ອນຸປ຺ປເວໂສ ຍຸຕ຺ໂຕ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ສນ຺ຕາເນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ພຫິທ຺ຘາ ສນ຺ຕາເນ ປນ ວຕ຺ຖາ ຠຣຓ ວິມານາທີສຸ ເຕສໍ ຠາໂວ ອິຈ຺ຉິ ຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ອຊ຺ຌຕ຺ເຕປິ ວາ ກາຍໍ ໂອຬາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ມາປິຕກາເລຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຘມ຺ມາຍຕນ ຘມ຺ມຘາຕູສຸ ອນຸປ຺ປເວໂສ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ ຕາວ. ເຍ ປນ ອນາປາຕາຄຕາ ຣູປາທໂຍປິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓມິຈ຺ເຈວ ວທນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອນາປາຕາຄມນໍ ນາມ ວິສຍໂຄຈຣ ກິຈ຺ຈຣຫິຕຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ເທວານມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມານມ຺ປິ ປສາທຣູເປສຸ ອນາປາຕາ ຄມນເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕໍ ປນ ອຕ຺ຖິນຕ຺ຖີຕິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອປິ ຈ ນິສ຺ສນ຺ທຘມ຺ມາ ນາມ ໂອຬາຣິການໍ ມຫາຠູຕານໍ ວິວິຘາກາຣາປິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ຣູປໍ ອປ຺ປນາ ປຕ຺ຕກມ຺ມວິເສເສນ ປວຕ຺ຕໍ ອຕິສຸຂຸມໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ກາມສຕ຺ຕ ສນ຺ຕາເນ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ນິສ຺ສນ຺ທຣູປໍ ນາມ ວິຈາເຣຕພ຺ພເມວ. ຘມ຺ມາ ຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ມຸຂ຺ຍຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ອນຸໂລມ ຘມ຺ມາຍຕນນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ ເຍວາຕິ. ‘‘ຊີວິຕ ຉກ຺ກຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຣູປໂລເກ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕ. ກາມໂລເກ ຊີວິຕນວກໍ ກສ຺ມາ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປວຕ຺ຕິກາເລປິ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ອາຫາຣູປຕ຺ຖມ຺ຠກສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫາຣສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຣູປູປຕ຺ຖມ຺ຠກສ຺ສ. ‘‘ສກລສຣີຣ ພ຺ຍາປິໂນ ອນຸປາລກຊີວິຕສ຺ສາ’’ຕິ ກາຍທສກຠາວທສເກສຸ ປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ຊີວິຕສ຺ສ. ‘‘ເອຕ ເທວາ’’ຕິ ຊີວິຕນວກເມວ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຣູປໂລເກ. ອຸທຍຠູຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຑ຺ຒິຠູຕສ຺ສ. ‘‘ທ຺ວີສຸ ອຄ຺ຄີສູ’’ຕິ ປາຈກຄ຺ຄິສ຺ມິຎ຺ຈ ກາຍຄ຺ຄິສ຺ມິຎ຺ຈ. ອາຕງ຺ໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຣໂຄ. ພຫຸໂກ ອາຕງ຺ໂກ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ວິສມເວປາກິນິຍາ’’ຕິ ວິສມໍ ປາເຈນ຺ຕິຍາ. ‘‘ຄຫຓິຍາ’’ຕິ ອຸທຣຄ຺ຄິນາ. ‘‘ປຘານກ຺ຂມາຍາ’’ຕິ ປຘານ ສງ຺ຂາຕໍ ຠາວນາຣພ຺ຠກິຈ຺ຈໍ ຂມນ຺ຕິຍາ. ‘‘ເອຕໍ’’ຕິ ຊີວິຕນວກໍ. ‘‘ເຖເຣນ ຈາ’’ຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖເຣນ ຈ. ‘‘ເອຕໍ’’ຕິ ຊີວິຕ ນວກໍ. ‘‘ນິໂຣຘກ຺ກໂມ’’ຕິ ມຣຓາສນ຺ນກາເລ ນິໂຣຘກ຺ກໂມ. ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ຣູປໂລເກ. ກເຬວຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຕສຣີຣໍ. ຕສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ກເຬວຣນິກ຺ເຂໂປ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ໂອປປາຕິການໍ ກເຬວຣນິກ຺ເຂໂປ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ ປນ ເຕສໍ ກເຬວຣນິກ຺ເຂໂປ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ເຕສຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິໍ. ວິຠາວນິປາເຐ. ສພ຺ເພສໍປິ ຣູປພ຺ຣຫ຺ມານໍ. ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ອຠາວໂຕ ຕິສມຸຏ຺ຐານານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານມ຺ປິ ອຠາວໂຕ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕານີ’’ຕິ ມຣຓາສນ຺ນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ. ຕໍ ປຣິມາຓໍ ອສ຺ສາຕິ ຕາວຕ຺ຕກໍ. ‘‘ລຫຸກຄຣຸກຕາທິວິກາໂຣ’’ຕິ ສກລຣູປກາຍສ຺ສ ລຫຸກຄຣຸກາທິວິກາໂຣ. ອປິ ຈ ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຘຕ຺ຕາທິກຣ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຈ຺ຈຍານໍ ສພ຺ພໂສ ອຠາວໂຕ ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິ ສກລສຣີຣສ຺ສ ລຫຸຕາທິຄຸໂຓ ວຕ຺ຕຕິເຍວ. ກິໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິປກ຺ຂ ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິ ຈິນ຺ຕາຍ. ຕຖາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕປິ ຣຸປ຺ປນວິກາຣ ຈິນ຺ຕາຍາຕິ.

ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິກ຺ກມານຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖໑. ນິພ຺ພານສງ຺ຄເຫ. ທ຺ວີສຸ ນິພ຺ພານປເທສຸ ປຖມປທໍ ອວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຖໍ ສາມຎ຺ຎ ປທໍ. ທຸຕີຍໍ ວິຎ຺ຎາ ຕຕ຺ຖໍ ວິເສສປທໍ. ກິເລເສ ສເມຕີຕິ ສມໂຓ. ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ. ສມຓສ຺ສ ຠາໂວ ສາມຎ຺ຎໍ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ຜລານິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ. ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຕິ ອຕິກ຺ກມຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ໂລເກ ນ ປຎ຺ຎາວີຍຕີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຈຕ຺ຕາຣິມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓານິ ຈຕຸມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ສມາສວເສນ ເອກວຈນນ຺ຕໍ ປທໍ ວາກ຺ຍໍ ປຕ຺ວາ ພຫຸວຈນນ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິອາຫ ‘‘ຈຕູຫິ ອຣິຍມຄ຺ຄຎ຺ຎາເຓຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕາທິສມ຺ຫາ’’ຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສທິສມ຺ຫາ. ‘‘ວິມຸຂານໍ’’ຕິ ປຣມ຺ມຸຂານໍ. ‘‘ຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍ ວິຍາ’’ຕິ ຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລສ຺ສ ອວິສຍຠາໂວ ວິຍ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍ’’ຕິ ອວິສຍປເທ ສາມິປທໍ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຠາວປທໍ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິຍໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ. ອສ຺ສນິພ຺ພານສ຺ສ ສິທ຺ຘຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອປາກຏສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ. ວາຍາໂມປິ ນາມ ນ ອຕ຺ຖິ. ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເຍນາ’’ຕິ ວາຍາເມນ. ‘‘ນິພ຺ພາເນນ ວິນາ’’ຕິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ອລຠິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິໍ’’ຕິ ກິເລສປ຺ປຫານ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ອສິທ຺ຘິໍ. ‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ມາ. ‘‘ວຘາຍາ’’ຕິ ວຘິຕຸໍ. ‘‘ປຣິສກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ວາຍມນ຺ຕາ. ຄາຖາຍໍ. ‘‘ອນ຺ໂຕຊຏາ’’ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ຕຓ຺ຫາຊຏາ, ຕຓ຺ຫາວິນທ຺ຘາ. ‘‘ພຫິຊຏາ’’ຕິ ພຫິທ຺ຘາສນ຺ຕາເນ ຕຓ຺ຫາຊຏາ, ຕຓ຺ຫາວິນທ຺ຘາ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ. ‘‘ວຕ຺ຖຸໂຕ’’ຕິ ວິສຸໍວິສຸໍ ຊາຕສຣູປໂຕ. ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສຸ, ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ. ຕກາຣປຈ຺ຈຍສ຺ສ ກາລຕ຺ຕເຍປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ຍຖາ ທິຏ຺ຐາ, ສຸຕາ, ມຸຕາ, ວິຎ຺ຎາຕາ,ຕິ. ວິສິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ນ ນິທສ຺ສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນິທສ຺ສນໍ. ນຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສາຕິ ອນນ຺ຕໍ. ສພ຺ພໂຕ ປວຕ຺ຕາ ຄຸຓປ຺ປຠາ ເອຕສ຺ສາຕິ ສພ຺ພໂຕປຠໍ. ‘‘ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ’’ຕິ ທີຆນິກາເຍ ເກວຏ຺ຏສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສວນ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ມຫານທິໂຍ ວາ ກຸນ຺ນທິໂຍ ວາ. ‘‘ອປ຺ເປນ຺ຕີ’’ຕິ ປວິສນ຺ຕິ. ‘‘ຘາຣາຕິ’’ ເມຆວຸຏ຺ຐິຘາຣາ. ພຸທ຺ເຘສຸ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ເອກສຕ຺ໂຕປິ ປຣິນິພ຺ພາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອິທໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທກປ຺ເປ ເອວ ປຈ຺ເຈກ ສມ຺ພຸທ຺ຘາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປທານ ປາຬິຍໍ ປນ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ຎກປ຺ເປປິ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອາຄຕາ ເອວ. ‘‘ເອກສຕ຺ໂຕປີ’’ຕິ ວາ ສາວກສຕ຺ໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ອປທານປາຬິຍາ ອວິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ‘‘ອາຣາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ ສາເຘນ຺ຕິ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ສພ຺ພໂຕ ປວຕ຺ຕາ ຄຸຓປ຺ປຠາ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສພ຺ພໂຕປຠາ ສມ຺ປນ຺ນໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂຊຕິ ວນ຺ຕ ຕໂຣວາ’’ຕິ ໂອຠາສວນ຺ຕຕໂຣ ວາ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຠວຕິ ສໍວິຊ຺ຊຕີຕິ ສພ຺ພໂຕປຠນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ສພ຺ພໂຕ ວາ ປຠຸຕເມວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ກຕ຺ຖຈິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍສນ຺ເຕ ປີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເອກວິເຘ ສນ຺ເຕປິ. ‘‘ອຸປຈຣິຕຸໍ’’ຕິ ອຸປຈາຣວເສນ ໂວຫຣິຕຸໍ. ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ເຍວສຸຕ຺ເຕ ປຸນ ກິໍ ອາຫ. ຠວໍ ເນຕີຕິ ຠວເນຕ຺ຕິ. ຠວຕຓ຺ຫາ ເອວ. ‘‘ສມ຺ປຣາຍິກາ’’ຕິ ຈຸຕິອນນ຺ຕເຣ ປຕ຺ຕພ຺ພາ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຂີຓາສວານໍ ອນຸປາທິເສສຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ອນຸປາທິເສສຕາ’’ຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສກ຺ເຂສຸ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຏ຺ຐສ຺ສ ເສກ຺ຂສ຺ສ ກິເລສຸປາທິເສສ ວເສນ ອນຸປາທິເສສຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ກິເລສຸປາທິເສໂສ’’ຕິ ຈ ກິເລສ ສງ຺ຂາໂຕ ອຸປາທິເສໂສ. ຕຖາ ຂນ຺ຘຸປາທິເສໂສປິ. ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີຕິອາທີສຸ ປຣິນິພ຺ພານໍ ນາມ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠໂຕ ຠາຄ ວິມຸຕ຺ຕາທີນໍ ປທຕ຺ໂຖ ນວມປຣິຈ຺ເຉເທ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ‘‘ກິເລສກ຺ຂເຍນ ສເຫວ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠເວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກິເລສກ຺ຂເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອວ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ. ອນຸປ຺ປາທ ຘມ຺ມຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຖາ ອນາຄາມິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກາມປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂນ຺ຘາປິ ອນາຄາມິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕຠເວຐເປຕ຺ວາ ອວເສສ ກາມປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂນ຺ຘາ ໂສຕາປຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຕໍ ຕໍ ກິເລສກ຺ຂເຍ ນ ສເຫວ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘາ ປນ ກິເລສກ຺ຂເຍນ ສຫຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ. ຂນ຺ຘຸປາທິເສສາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຍາວມຣຓກາລາ ຂີຓາສວານມ຺ປິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍາວຈຸຕິຍາ ປວຕ຺ຕມານໍ’’ຕິອາທິໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ປນ ຘມ຺ມຕາສິທ຺ຘນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຜລນິສ຺ສນ຺ທຠູຕໍ’’ຕິ ວິປາກຜລຠູຕຎ຺ຈ ນິສ຺ສນ຺ທຜລຠູຕຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ເຕນສເຫວາ’’ຕິ ກິເລສກ຺ຂເຍນ ສເຫວ. ‘‘ຍສ຺ມາປນາ’’ຕິອາທີສຸ. ປຣິສມນ຺ຕໂຕ ພຸນ຺ຘນ຺ຕິ ນີວາເຣນ຺ຕິ, ສນ຺ຕິສຸຂສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປລິໂພຘາ. ກິເລສາຠິສງ຺ຂຣຓ ກິຈ຺ຈານິ, ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂຣຓກິຈ຺ຈານິ, ຂນ຺ຘາຠິສງ຺ຂຣຓ ກິຈ຺ຈານິ ຈ. ປລິໂພເຘຫິ ສຫ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສປລິໂພຘາ. ສງ຺ຂາຣ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ສຫ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສນິມິຕ຺ຕາ. ຕຓ຺ຫາປຓິຘີຫິ ສຫ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສປຓິຫິຕາ.‘‘ຕໂຕ’’ຕິ ປາປກມ຺ມໂຕ, ອປາຍທຸກ຺ຂໂຕ ຈ. ‘‘ໂກຈີ’’ຕິ ໂກຈິຘມ຺ໂມ. ‘‘ນິໂຣເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ນິຣຸທ຺ຘາຍ ເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອນິຣຸທ຺ຘາຍ ນນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ຍາປາຣຘມ຺ໂມປິ ສມາໂນ ເຕ ປລິໂພເຘ ນິໂຣເຘຕິ ນາມ. ‘‘ນິໂຣເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ຈ ອພ຺ຍາປາເຣ ພ຺ຍາປາຣປຣິກປ຺ປນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິນິໂຣໂຘເຍວ ເຕ ປລິໂພເຘ ນິໂຣເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ນິໂຣໂຘ ເອໂກເຍວ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອວິຊ຺ຊາ ນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣ ນິໂຣໂຘຕິອາທີສຸ ວິຍ ອເຠເທ ເຠທປຣິກປ຺ປນາ ໂຫຕີຕິ. ອຸປ຺ປາໂທ ຈ ປວຕ຺ໂຕ ຈ ອຸປ຺ປາທປ຺ປວຕ຺ຕາ. ເຕ ມູລໍ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ເຍນ ໂອຬາຣິກາກາເຣນ. ມາເຣນ຺ຕີຕິ ມາຣາ. ວຘກປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິເລສມາຣາທໂຍ. ມາຣາ ທຫນ຺ຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອເຕສູຕິ ມາຣເຘຍ຺ຍາ. ມາເຣຕິ ຈາເວຕິ ຈາຕິ ມຈ຺ຈຸ. ມຣຓເມວ. ມຈ຺ຈຸທຫຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອເຕສູຕິ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍາ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຘມ຺ເມສຸປິ ອຸປ຺ປາທປ຺ປວຕ຺ຕມູລໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍສຕິ, ເຕຫິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອວິເສໂສ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຈທນາ. ຕໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ຕຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາຕິ ຈ ສາເຘນ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຖວິເສສ ປາກຏຕ຺ຖາຍ ອພ຺ຍາປາເຣ ພ຺ຍາປາຣ ປຣິກປ຺ປນາ ເອວ. ປຓີຕາທິເຠເທ. ອິທໍ ພຸທ຺ຘານໍ ນິພ຺ພານໍ ປຓີຕໍ. ອິທໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ນິພ຺ພານໍ ມຊ຺ຌິມໍ. ອິທໍ ພຸທ຺ຘສາວການໍ ນິພ຺ພານໍ ຫີນນ຺ຕິ ຠິນ຺ນໍ ນ ໂຫຕີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ນານປ຺ປກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ນິເຘຕິ ເອເຕນາຕິ ປຓິຫິຕໍ. ‘‘ນິເຘຕີ’’ຕິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ນິນ຺ນໍ ໂປຓໍ ປພ຺ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ປຓິຘານປຓິຘີສຸ. ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ ອາສາຕຓ຺ຫາຍ ນາມໍ. ‘‘ລພ຺ຠມານາປີ’’ຕິ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ລພ຺ຠມານາປິ. ‘‘ປິປາສວິນຍ ຘມ຺ມຕ຺ຕາ’’ຕິ ປາຕຸໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາ ປິປາສາ. ປິປາສໍ ວິເນຕິ ວິຄເມຕີຕິ ປິປາສວິນໂຍ. ‘‘ເວທຍິຕສຸຂໍ’’ຕິ ເວທນາສຸຂໍ. ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ອາວຸໂສ’’ຕິ ປາຬິປາເຐ ‘‘ຕໍ’’ຕິ ຕສ຺ມາ. ‘‘ຍເທຕ຺ຖ ເວທຍິຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຍສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ເວທຍິຕໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພາເນ ສຸຂໍ ນາມ ກຕມນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພາເນ. ‘‘ເອຕເທເວຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ. ‘‘ເອຕ ເທວາ’’ຕິ ເອໂສເອວ. ຍສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ເວທຍິຕໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ເອໂສ ເວທຍິຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາໂວ ເອວ ເອຕ຺ຖນິພ຺ພາເນ ສຸຂນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ. ຍເທຕໍ ຂິຍ຺ຍນໍ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເກຈິ ປນ ຕໍຂິຍ຺ຍນ ນິຣຸຊ຺ຌນ ກ຺ຣິຍາມຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນ ໂຫຕິ. ອຠາວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ‘‘ນ ຫິຕໍ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຣູປໍ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິສຠາໂວ. ປາຬິປາເຐ. ‘‘ປທຫຕີ’’ຕິ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກໂຣຕິ. ປຫິໂຕ ອຕ຺ຕາ ອເນນາຕິ ປຫິຕຕ຺ໂຕ. ‘‘ປຫິໂຕ’’ຕິ ປທຫິໂຕ. ອນິວຕ຺ຕຠາເວ ຐປິໂຕ. ເປສິໂຕຕິປິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ‘‘ກາເຍນາ’’ຕິ ນາມກາເຍນ. ຕຓ຺ຫາວເສ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຕຓ຺ຫາວສິກາ. ‘‘ເຕສໍ ປີ’’ຕິ ເຕສໍ ວາເທປິ. ຕສ຺ມິໍ ຂຍ ນິໂຣຘມຕ຺ເຕ ອນນ຺ຕຄຸຓາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອິມໍ ວາທໍ ວິໂສເຘຕຸໍ ‘‘ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຏິປກ຺ຂວເສນ ສິຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ວຏ຺ຏຘມ຺ເມສຸ ມຫນ຺ຕໍ ອາທີນວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ເອວ ເຕສໍ ນິໂຣເຘ ມຫນ຺ຕໍ ຄຸຓານິສໍສໍ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ເຍ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຂຍນິໂຣຘໍ ປຣມຕ຺ຖນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ຄຸຓປທານໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ຕໍຂຍນິໂຣຘມຕ຺ຕໍ ອນນ຺ຕຄຸຓານໍ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ອິທານິ ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຖໍ ຕໍ ຂຍນິໂຣຘມຕ຺ຕໍ ປຣມສຸຂໍ ນາມ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອິມໍ ວາທໍ ວິໂສເຘຕຸໍ ‘‘ສນ຺ຕິສຸຂຎ຺ຈນາມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖິຠິກ຺ຂເວຕິ ສຸຕ຺ເຕ. ‘‘ໂນເຈຕໍ ອຠວິສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕໍ ອຊາຕໍ ໂນເຈ ສນ຺ຕໍ ວິຊ຺ຊມານໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ‘‘ນຍິມສ຺ສາ’’ຕິ ນ ອິມສ຺ສ. ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສາ’’ຕິ ວທຕິ. ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ຈ ສາມິວຈນໍ. ອິມສ຺ມາ ຊາຕາ ຠູຕາ ກຕາ ສງ຺ຂຕາ ສຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ປຣຕ຺ຖປິ ເອສນໂຍ. ເອສນໂຍ ສພ຺ເພສູຕິອາທີສຸ. ທຸຈ຺ຈຣິຕ ຘມ຺ມາ ນາມ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ, ຊາຍນ຺ຕິ. ອສຕິ, ນ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຊາຕໍ ວິຍ ອຊາຕມ຺ປິ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ຈ ອຊາຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຊາຕເມວ ອຕ຺ຖິ. ເອວໍສຕິ, ອຕ຺ຕນິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ອຊາຕຕ຺ຖາຍ ສມ຺ມາປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕານໍປິ ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິຕ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕາເຍວ ສິຍຸໍ, ໂນ ອຊາຕາ. ກສ຺ມາ, ອຊາຕສ຺ສ ນາມ ນຕ຺ຖິຕາຍາຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ, ອຕ຺ຖິ ຠິກ຺ຂເວ ອຊາຕໍຕິອາທິນາ ປາຬິວຈເນນ. ສພ຺ເພສງ຺ຂາຣາ ສມນ຺ຕິ ວູປສມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣ ສມໂຖ. ສພ຺ເພ ອຸປຘໂຍ ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣິຍາຊນາຕິ ສພ຺ພຸປຘິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ. ‘‘ອຸປລພ຺ຠມາໂນ’’ຕິ ສນ຺ຕິລກ຺ຂເຓນ ຎາເຓນ ອຸປລພ຺ຠມາໂນ. ‘‘ເອສິໍສູ’’ຕິ ກຕ຺ວາ ເອສນກິຈ຺ຈສ຺ສ ສິຂາປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຘິຄຈ຺ຉິໍສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນິພ຺ພານສງ຺ຄຫານຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຣູປສງ຺ຄຫທີປນິຍາອນຸທີປນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສມຸຈ຺ຈຍສງ຺ຄຫອນຸທີປນາ

໑໖໒. ສມຸຈ຺ຈຍສງ຺ຄເຫ. ອຕ຺ຕໂນ ອາເວຓິກຠູເຕນ ສາມຎ຺ຎ ລກ຺ຂເຓນຕິ ຈ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ຎາປເທເສນ ເອວ ຕທຸຠຍລກ຺ຂເຓນ ສລກ຺ຂຓານິ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ນິພ຺ພານສ຺ສປິ ສຣູປໂຕ ລພ຺ຠມານສຠາວຕາ’’ຕິ ອຎ຺ຎນິສ຺ສຍ ຣຫິເຕນ ລພ຺ຠມານສຠາວຕາ. ນນຸ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິອາທິນາ ອຎ຺ຎນິສ຺ສຍທສ຺ສນໍ ອຕ຺ຖິ ເຍວາຕິ. ທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ. ນິພ຺ພານໍ ປນ ຣາຄາທີຫິ ປຏິພທ຺ຘໍ ນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕຫິ ທູຣຕຣໍ ໂຫຕິ. ປຏິປກ຺ຂຕຣໍ, ປຏິວິຣຸທ຺ຘຕຣໍ. ຍຎ຺ຫິ ຣູປສ຺ສ ຂໂຍ ວໂຍ ເຠໂທ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຂໂຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ຣູປສ຺ສ ນິສ຺ສິໂຕ ເອວ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ ຣາຄາທີນໍ ປຸນ ອຸປ຺ປາທສ຺ສປິ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ຣາຄາທີສຸ ອນິສ຺ສິໂຕ ເອວ. ນ ເກວລໍ ອນິສ຺ສິໂຕ. ອຖ ໂຂ ເຕຫິ ທູຣຕໂຣ ຈ ປຏິປກ຺ຂຕໂຣ ຈ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ຂຄຸເຓຫິ ອິມສ຺ສສິທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ. ອນິປ຺ຜນ຺ນຣູປານິປິ ອຘິປ຺ເປຕານິ ເອວ ເຕສມ຺ປິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸ ສຈ຺ເຈສຸ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

ອາສວາທີສຸ. ‘‘ປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ປຣິວາສກຣຓຏ຺ເຐນ. ‘‘ມທນີຍຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ມທນຊນກຏ຺ເຐນ. ‘‘ປຣິວາສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ໂທສເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຸນ ‘‘ປຣິວາສໍ’’ຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຕາທິປຣິວາສໍ. ‘‘ອາສວຠຣິຕເມວາ’’ຕິ ອາສເວຫິ ປູຣິຕເມວ. ‘‘ຉຬາຣມ຺ມຓານິ ທູເສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕານິ ສາສວາທິຠາວໍ ປາເປນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຠວໂຕ’’ຕິ ຠູມິໂຕ ອິຈ຺ເຈວຕ຺ໂຖ. ອວຘີຍຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທີຍຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ອວຘິ. ອປາທານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຣິຍາໂທ ນາມ ປຣິຍນ຺ຕປຣິຈ຺ເຉໂທ. ມຣິຍາທມຕ຺ຕຠູໂຕ ກ຺ຣິຍາວິສໂຍ ມຣິຍາທວິສໂຍ. ອວຘິ ນາມ ພ຺ຍາປນ ວິຘານໍ, ກ຺ຣິຍາ ພ຺ຍາປນສ຺ສ ວິສໂຍ ອຠິວິຘິວິສໂຍ. ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິ ອວຘິ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ. ‘‘ອຕ຺ຕານໍ’’ຕິ ອວຘິວຕ຺ຖຸໍ. ‘‘ພຫິກຕ຺ວາ’’ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອວຘິວິຈາຣຓາຍໍ. ‘‘ສທ຺ທສ຺ສາ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ກິຕ຺ຕິສທ຺ທສ຺ສ. ‘‘ຕໍ’’ຕິ ອວຘິຠູຕໍ ອຕ຺ຖໍ. ‘‘ຍໂສ’’ຕິ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ. ‘‘ອິຕຣໍ’’ຕິ ອນຠິວິຘິວິສຍໍ ພຫິ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ.

ກາມາສວາທີສຸ. ‘‘ຕນ຺ນາເມນາ’’ຕິ ກາມນາເມນ. ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ກາມຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາ. ‘‘ອຍມຕ຺ໂຖ ວາ’’ຕິ ກາມີຍຕີຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຉິມຕ຺ໂຖວ. ‘‘ມຫຄ຺ຄຕກຸສລຘມ຺ມາ’’ຕິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ ກມ຺ມຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຕນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ‘‘ຕທາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ທຸວິຘຠວາຣມ຺ມຓາ. ‘‘ຕຓ຺ຫາ ເອວາ’’ຕິ ຠວຕຓ຺ຫາ ເອວ. ‘‘ຠໂວ ເອວາ’’ຕິ ຠວາຣມ຺ມຓຕາຍ ຠວນາມິກາ ຕຓ຺ຫາ ເອວ. ‘‘ອິເມ ເອວາ’’ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິ ອວິຊ຺ຊາ ເອວ. ‘‘ປຣິວຸຕ຺ເຖ ສຕີ’’ຕິ ປຣິວສິເຕ ສຕິ. ‘‘ກາມວິສຍາ’’ຕິ ກາມຘມ຺ມວິສຍາ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ’’ຕິ ກາມາສເວ. ຠວວິສຍາ ມານາທໂຍ ປຣິວຸຕ຺ຖາ ເອວາຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ທິຏ຺ຐິວິສຍາຕິ ປເທປິ.

‘‘ອນສ຺ສາສິກໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສຣຫິຕໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ອວຫນນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ມາຣຓຏ຺ເຐນ. ອໂຘກຕ຺ວາ ມາຣຓຏ຺ເຐນາຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ທຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ປຕນ຺ຕສ຺ສ ຕຣິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຏ຺ເຐນ. ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍນາ’’ຕິ ອາສເວສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ.

‘‘ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ’’ຕິ ຕິວິຘວຏ຺ຏສ຺ມິໍ. ‘‘ຠວຍນ຺ຕເກ’’ຕິ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາທິເກ ຠວຈກ຺ເກ. ‘‘ອາມສນໍ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຕຖາ ຕຖາ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາສເນ’’ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສເນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ. ‘‘ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິວຕ຺ຖູສຸ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐິໂຍ ເອວ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ອຕ຺ຕວາທຸປາທາເນ. ປຣິກປ຺ປ ພຸທ຺ຘິ ນາມ ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອິສ຺ສຣ ນິມ຺ມິຕໍ’’ຕິ ສກລໂລກິສ຺ສເຣນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາທິກປ຺ປກາເລ ນິມ຺ມິຕໍ. ‘‘ອຘິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນໍ’’ຕິ ອເຫຕຸ ອປຈ຺ຈຍາ ສມຸປ຺ປນ຺ນໍ. ‘‘ອຈ຺ຈນ຺ຕສສ຺ສຕໍ’’ຕິ ຠວປຣມ຺ປຣາສຸ ສສ຺ສຕໍ. ‘‘ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕໍ’’ຕິ ຠວວິເສສໍ ປຕ຺ວາ ເອກຈ຺ຈານໍ ສຕ຺ຕານໍ ສສ຺ສຕໍ. ‘‘ອຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ’’ຕິ ຍຕ຺ຖກຕ຺ຖຈິ ປຣມ຺ມຣຓາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ປຸຣາຓຎ຺ຈກມ຺ມໍ ປຣິກ຺ຂີຓໍ, ນວຎ຺ຈກມ຺ມໍ ອກຕໍ. ເອວໍ ສໍສາຣ ສຸທ຺ຘີຕິອາທິນາ ຄຫຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ໂຕ ກາໂຍ ສກ຺ກາໂຍ. ‘‘ສນ຺ໂຕ’’ຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິຊ຺ຊມາໂນ. ‘‘ກາໂຍ’’ຕິ ຣູປກາໂຍ, ນາມກາໂຍ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກາໂຍ ວາ ສກ຺ກາໂຍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕກາໂຍ, ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກ ກາໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຍ ທ຺ວຍເມວ. ສກ຺ກາເຍ ທິຏ຺ຐິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສກ຺ກາເຍ ທິຏ຺ຐີ’’ຕິ ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕ ກປ຺ປິການໍ ວິຍ ປຸພ຺ພນ຺ຕາ ປຣນ຺ເຕອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍປິ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ເຘສຸ ເອວ ‘ຣູປໍ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ວາ’ ອຕ຺ຕາ ເມ ຣູປວາຕິ ວາ, ອຕ຺ຕນິ ເມ ຣູປນ຺ຕິ ວາ, ຣູປສ຺ມິໍ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ວາ, ເອວມາທິນາ ຘມ຺ມຕາ ສິທ຺ຘາ ທິຏ຺ຐີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ’’ຕິ ຂນ຺ຘເທສນາທິເກ ສຸຎ຺ຎຕຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍ ຍຸຕ຺ເຕ ເທສນາ ຘມ຺ເມ ອສ຺ສຸຕ ປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ສຸຕໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອສ຺ສຸຕວາ. ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ໂລກິຍມຫາຊໂນ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ໂນ ປນ ເອກປຸຄ຺ຄໂລປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ສຸຕວາປິ ອຕ຺ຖິ, ອສ຺ສຸຕວາປິ ອຕ຺ຖິ. ອິຘ ອສ຺ສຸຕວາ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຣິຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ໂນ ນ ໂຫຕິ. ອຫນ຺ຕິວາ, ມມາຕິ ວາ, ມຍີຕິ ວາ, ເມຕິ ວາ, ປຣາມສນ ປທານິ ນາມ. ‘‘ເສສຘມ຺ເມວາ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ຣູປໂຕ ອວເສເສ ນາມກ຺ຂນ຺ຘ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕາ ເມຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ວາ. ‘‘ຘມ຺ມ ມຸຕ຺ຕກໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມວິມຸຕ຺ຕໍ ປຣິກປ຺ປສິທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ. ຈຕສ຺ໂສ ອວຕ຺ຖາ ຍສ຺ສາຕິ ຈຕຸຣາວຕ຺ຖິກາ. ເວທນາຍ ສມ຺ໂຠຄຣສຕ຺ຕາ ‘‘ສໍຠຸຎ຺ຊິໍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສຸຂິໂຕ’’ຕິ ສຸຂເວທນາຍ ສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ. ຘມ຺ມໂຕ ຂນ຺ຘ ປຎ຺ຈກເມວ. ຕຕ຺ຖ ປນ ສຸຂເວທນາປຘານຕ຺ຕາ ຕຖາ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເວທນໍ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ ນາມ. ‘‘ສມູຫໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ອຫມສ຺ມິ, ອຫໍ ເອໂກ ສຕ຺ໂຕຕິອາທິນາ ສມູຫໂຕ. ‘‘ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຎາຕປຣິຎ຺ຎາທິວເສນ ອປຣິຎ຺ຎາຕານິ ວຕ຺ຖູນິ ເອເຕຫີຕິ ອປຣິຎ຺ຎາຕວຕ຺ຖຸກາ. ເອກມຸຫຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕປິ ກາເລ. ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິອາທິກໍ ຈຕຸຣາວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກທາຈິ ອຕ຺ຕໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕໍ’’ຕິ ອຠິກ຺ກມນາທີສຸ ກາຍວຈີມໂນ ກ຺ຣິຍາສຸ ອຫໍ ອຠິກ຺ກມາມິ, ອຫໍ ປຏິກ຺ກມາມີຕິອາທິນາ ຈິຕ຺ເຕ ທິສ຺ສມານາ ອຕ຺ຕຈ຺ຉາຍາ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກາມນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ອິຈ຺ຉນຏ຺ເຐນ. ‘‘ຉນ຺ທນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ປຕ຺ຖນຏ຺ເຐນ. ລີນຠາໂວ ນາມ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຏິກຸຏນໍ. ອາປາທີຍເຕ ອາປາທນໍ. ລີນຠາວສ຺ສ ອາປາທນນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ຕນ຺ທີ’’ຕິ ອາລສ຺ຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ວິຊມ຺ຠິຕຕາ’’ ນາມ ກິເລສວເສນ ກາຍງ຺ຄານໍ ວິຊມ຺ຠນໍ ສມິຎ຺ຊນປ຺ປສາຣຓາທິກຣຓໍ. ສາ ເອວ ປຈ຺ຈໂຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

ອນຸສຍປທຕ຺ເຖ. ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ນ ປນ ເອກນ຺ຕໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສນ຺ເຕສຸຫິ ເອກນ຺ຕໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ອນຸສຍາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ ສຍນກິຈ຺ຈສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ປໂຫນ຺ຕິ. ປຕ຺ໂຖທໂນ ພຫູນໍ ຊນານໍ ປໂຫຕີຕິອາທີສຸ ວິຍ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍຫິ ອສຠາວຘມ຺ມຊາຕິກຕ຺ຕາ ກາຣຓ ລາເຠປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ປນ ສຠາວຘມ຺ມຊາຕິກຕ຺ຕາ ກາຣຓ ລາເຠ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ປໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວຎ຺ຫິສຕິ, ອຸປ຺ປາທໍ ອປຕ຺ຕານໍປິ ເຕສໍ ປຣມຕ຺ຖຊາຕິກຕາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ສຫ ອນຸເສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອກໂຕ ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ຈ ປຏິຆານຸສໂຍ ຈ ມານານຸສໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ ຈ. ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອນຸສຍກິຈ຺ຈມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ທ຺ວາທສາ ກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ນາມ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ເສນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ວິສຸໍ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ອວຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທໍ ອປຕ຺ຕາ. ‘‘ຕຖາປວຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈາລນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕາ. ປຸນ ‘‘ຕຖາປວຕ຺ຕາ’’ຕິ ຊວນສຫຊາຕາກາເຣນ ປວຕ຺ຕາ. ‘‘ເຍສໍ’’ຕິ ກາມຣາຄານຸສຍາທີນໍ. ‘‘ອາວຊ຺ຊນໍ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ທມຖໍ’’ຕິ ສຸທນ຺ຕຠາວໍ. ‘‘ຕ