📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ປຎ຺ຈິກາ ຏີກາ

ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນີນາມ

ປຎ຺ຈິກາຏີກາ

ປຓາມາທິກຖາ

ວິຊ຺ຊາຘນສ຺ສ ¶ ສມນຸສ຺ສຣຓມ຺ປິ ຍສ຺ສ,

ປຎ຺ຎາວິສຸທ຺ຘຣຕນານຍເນກເຫຕຸ;

ຕໍ ຘມ຺ມຣາຊມມລຸຊ຺ຊລກິຕ຺ຕິມາລໍ,

ສາໂມທມາທຣມເຍ ຫທເຍ ນິຘາຍ.

ລທ຺ຘມ຺ມໂຫທຍ ມຫາທຍ (ສມ຺ປສາທາ) [ຊປໂສ (ໂປຕ຺ຖເກ)],

ສກ຺ກາ(ທິ) ສກ຺ກຕຄຸຓໍ ຣຕນ (ທ຺ວຍຎ຺ຈ) [ຕ຺ຕຍຕາ (ໂປຕ຺ຖເກ)];

(ຍາປຎ຺ຈິກາ) ຄຸຣຸວຣປ຺ປ(ຠວາຕ຺ຍຄາຫາ) [ຫປາ ຕ຺ຍ ຄາຍາ (ໂປຕ຺ຖເກ)],

ຕໍ ສາຘຸ ສິສ຺ສຊນ ມຊ຺ຊວຄາຫ ຍາມ.

ຊຍຕີຫ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາຍໂນ ມຸນິ;

ຍສ຺ສ ສາຘຸຄຸຓຸພ຺ຠູຕ,ກິຕ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຕ຺ຖຏາ.

ອິຈ຺ເຈວ ມນວເສສ ມຕ຺ຕໂນ ຠຍາທ຺ຍູປທ຺ທໂວປຆາຠກຣສາມຕ຺ຖິຍ ໂຍເຄນ ສກລຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຍນ຺ຕຣາຍ ນິວາຣຓ ມຘິປ຺ເປຕສິທ຺ຘິ ວິເສສ ມຠິກງ຺ຂິຍ ຣຕນຕ຺ຕຍ ວິສຍຠູຕໍ ຕໍສາຘເນ ກນ຺ຕນິທານ ຠູຕສ຺ສ ¶ ອາໂລກິຍຍາຕິສຍຄຸຓວິເສສຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຫໂຕ ປ຺ຍຕິມຫນີຍສ຺ສ ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ສປ຺ປສາທານຸຣູປໍ ປູຊາວິສຍໍ ຕທນຸສ຺ສ(ຣຓໍ ກຕ຺ວາ) ຄຸຣຸສນ຺ນິໂຍຄມນຸຏ຺ຐາຕຸໍ–

ກິນ຺ເຕຫິ ປາທສຸສ຺ສູສາ, ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ ຄຸຣູນິຫ;

ເຍ ຕປ຺ປາທຣໂຊກິຓ຺ຓາ, ເຕວ ສາຘູ ວິເວກິໂນຕິ.

ວຈນໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຣຸປູຊາ ປຸຣສ຺ສຣໍ ປຎ຺ຈິກາວິວຣຓໍ ປຖິ’ຍາ ປຎ຺ຈິກາ’ຕິອາທິນາ ກຕປຏິຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕິ ມຫາທໂຍຕິອາທິໂນ ຄນ຺ຖສ຺ສ ສາຘຸຊນວຓ຺ຓນໍ ວຓ຺ຓນມາຣຠິສ຺ສາມ.

ນນຸ ຈ ວຸຕ຺ຕິຄນ຺ຖສ຺ສ ວຓ຺ຓນາຍໍ ກຕາຠິນິເວໂສ-ຍມາຈຣິໂຍຕິ ກຖມິຫານຘິກເຕ ມຫາທໂຍຕິອາທິເກ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ຣຕນຕ຺ຕປ຺ປຓາມຄນ຺ຖກຕ຺ຕຸຄນ຺ຖນິສ຺ສຍຄນ຺ຖາຣມ຺ຠຜລອຠິເຘຍ຺ຍສງ຺ຂາຕ- ປໂຍຊນໂສຕຸຊນສມຸສ຺ສາຫນານໍ ສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຖ ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາມ ກຣຓໍ ອນ຺ຕຣາຍກຣາປຸຎ຺ຎວິຆາຕກຣປຸຎ຺ຎວິເສສຸປ຺ປາທເນນ ກຕ຺ຕຸ ມິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາເຍນໍ ປຣິສມາປນຕ຺ຖໍ. ວຈີປຓາໂມ ປເນຕ຺ຖ ໂສຕູນມ຺ປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຕ຺ຖນິປ຺ຜາທນໂກ ອາຈຣິເຍນາປ຺ຍຍ ມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕເຍວ’ຕຕ຺ຖ ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາມສນ຺ທສ຺ສນ’ນ຺ຕິອາທິນາ, ວາຈສິກສຕ຺ຖາຘິກາຣໂຕປິ ວຈີປຓາໂມຕິ ກາຍປ຺ປຓາໂມ ມໂນປຓາໂມ ຈ. ນ ກໂຕ, ຄນ຺ຖກຕ຺ຕຸສນ຺ທສ຺ສນໍ ຄນ຺ຖສ຺ສ ປມາຓ ຠາວວິຠາວນຕ຺ຖໍ, ຄນ຺ຖນິສ຺ສຍສນ຺ທສ຺ສນໍ ອຕ຺ຕນິຍຠາວສນ຺ຘສ຺ສເນນ ຕພ຺ພິສຸທ຺ຘິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠຜລທສ຺ສນໍ ຕປ຺ປຏິກ຺ເຂປກຊນນິເສຘາຍ, ອຠິເຘຍ຺ຍສງ຺ຂາຕຍໂຍຊນສນ຺ທສ຺ສນໍ ວີມໍສາປຸພ຺ພກາຣີນໍ ປໂຍຊໂນ ປາລມ຺ຠປຸພ຺ພິກາ ສຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ໂສຕຸຊນສມຸສ຺ສາຫນໍ (ກຕ຺ວາ) ອາທເຣນ ຄນ຺ເຖ ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ, ຍທາຫຸ –

ສພ຺ພສ຺ເສວ ຫິ ສຕ຺ຖສ຺ສ, ກມ຺ມສ຺ສາປິ ຈ ກສ຺ສຈິ;

ເກເນຕໍ ຄຍ຺ຫເຕ ຕາວ, ຍາວ-ວຸຕ຺ຕມ຺ປໂຍຊນໍຕິ.

ນນຸ ¶ ສຕ຺ຖປ຺ປໂຍຊນານໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ອິທມສ຺ສ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ຍໂຕ–

ສິທ຺ຘປ຺ປໂຍຊນໍ ສິທ຺ຘ,ສມ຺ພນ຺ຘໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉຕິ;

ໂສຕາໂທ ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ສມ຺ພນ຺ໂຘ ສປ຺ປໂຍຊໂນຕິ.

ຕຕ຺ເຣທມຸຕ຺ຕຣໍ–

ສຕ຺ຕໍ ປໂຍຊນຎ຺ເຈວ, ອຸໂຠ ສມ຺ພນ຺ຘນິສ຺ສຍາ;

ຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ນ, ຠິນ຺ໂນ ວຸຕ຺ໂຕ ປໂຍຊນາຕິ.

ປໂຍຊນປ຺ປໂຍຊນມ຺ປນ ສາມຕ຺ຖິຍລທ຺ຘພ຺ພໍ ສຍມາຈຣິເຍນ ‘‘ໂກ ປນ ສທ຺ທລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຊານເນ ໂທໂສ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ‘ມຫາທໂຍ’ຕ຺ຍາທິນາ ຄາຖາທ຺ວເຍນ ຣຕນຕ຺ຕຍປຓາໂມ ທສ຺ສິໂຕ, ‘ໂຍ ອິທ຺ຘິມນ຺ເຕສູ’ຕິອາທິນາ ຄນ຺ຖກຕ຺ຕາ, ‘ສທ຺ທສຕ຺ຖ’ນ຺ຕິອາທິນາ ຄນ຺ຖນິສ຺ສໂຍ, ‘ສງ຺ເຂປນເຍນາ’ຕິຈ ‘ສາຣຠູຕໍ ວິປຸລຕ຺ຖຄາ ຫິໍ ອນາກຸລ’ນ຺ຕິ ຈ ອິເມຫິ ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠຜລໍ ໂສຕຸຊນສມຸສ຺ສາຫນຎ຺ຈ, ອຠິເຘຍ຺ຍສງ຺ຂາຕປ຺ປໂຍຊນມ຺ປນ‘ສໍວຓ຺ຓນ’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ທສ຺ສິຕໍ ອນ຺ວຕ຺ຖ ພ຺ຍປເທເສນ ສໍວຓ຺ຓີຍຕິ ວິວຣິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກຖີຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ເອຕາຍາຕິ ສໍວຓ຺ຓນາຠິ ກຕ຺ວາ, ຕມ຺ປນ ວິວຣິຕ຺ວາ ກຖນໍ ສທ຺ທານຸສາສນສຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ອຠິເຘຍ຺ໂຍ ນາມ ສມຸທິເຕນ ສຕ຺ເຖນ ວຈນີຍຕ຺ໂຖ ຕໍ [ວຈນີຍຕ຺ໂຖຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວຸຕ຺ຕສທ຺ທານຸສິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕປໂຍຊນເມວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສມຸທາຍຕ຺ໂຖ.

ອຍມ຺ປເນຕ຺ຖ ອວຍວຕ຺ໂຖ-ໂຍຕິ ອນິຍມວຈນໍ ຘມ຺ມຣາຊສທ຺ທາ ເປກ຺ຂາຍ ເຈຕ຺ຖ ປຸລ຺ລິງ຺ຄຕາ, ເຕເນຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈມານຄຸຓວິເສສາ ຘາຣປຸຄ຺ຄລວິເສສນິທສ຺ສນໍ, ທຍຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອປເນຕ຺ວາ ປເຣສໍ ສຸຂໍ ທທາຕິ, ທຍີຍຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ຄມິຍ(ຕິ ສ) ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕີຍຕິ, ທຍຕິ ວາ ປຣທຸກ຺ຂໍ ຫິໍສຕິ, ທຍຕິ ວາ ປຣທຸກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ຕໍວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຫທຍເຂທໍ ກໂຣຕີຕິ ທຍາ, ‘‘ທຍ=ທານຄຕິ ຫິໍສາທາເນສຸ’’ ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຓຕ຺ຕິກຍກ຺ຍາເຈ’’ຕິ (໕-໔໙) ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ວິສຍມຫນ຺ຕຕາຍ ¶ ມຫຕີ ປສຕ຺ຖາ ວາ ທຍາ ອສ຺ສາຕິ ມຫາທໂຍ, ວິເສສນ ສມາເສ ‘‘ສທ຺ຘາທິຕ຺ວ’’ (໔-໘໔) ວກ຺ຂມານປາຣມິຕາສມ຺ຠຣຓທຸກ຺ຂານຸຠວ ນານມິທໍ ເຫຕຸວຈນໍ, ກມ຺ມກິເລເສຫິ ຊນິຕາຕິ ຊນາ ສຕ຺ຕໂລໂກ, ອິມິນາ ຂີຓາສວາປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ ເຕສມ຺ປິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສຸຂວິຫາຣສງ຺ຂາຕ ຫິຕສ຺ສ ທານໂຕ, ຊນານໍ ສມູໂຫ ຊນຕາ ຕສ຺ສາ ຫິຕາຍ ອຠິວຑ຺ຒິຍາ ສກລວຏ຺ຏ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຏນິພ຺ພານສຸຂຠາຄິຍກຣຓາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອສ຺ສຈ’ສມ຺ປູຣຍ’ນ຺ຕິ ອິມິນາ’ທຸກ຺ຂມນຸຠວີ’ຕິ ອິມິນາ ຈ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສມ຺ໂພຘີຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍສທ຺ໂທ ສາມນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ, ຕສ຺ມາ ສໍສຍເມວ ອນຎ຺ຎໂພຘິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ພຸຊ຺ຌຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ເອຕາຍາຕິ ສມ຺ໂພຘິ, ສໍປຸພ຺ພາ ພຸຘຘາຕຸໂຕ ‘‘ອິ’’ອິຕິ ຓ຺ວາທິ (ໂກ) ອິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ສວາສນສກລສໍກິເລສປ຺ປຫາຍກໍ ຠຄວໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎ຺ຎາຓໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ, ສມ຺ປາປຍຕີຕິ ສມ຺ປາປກໍ, ສມ຺ໂພຘິຍາ ສມ຺ປາປກນ຺ຕິ ຉຏ຺ຐີສມາໂສ, ກິນ຺ຕິ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຘມ຺ມສທ຺ເທເນຕ຺ຖ ປາຣມິຘມ຺ມາ ປຎ຺ຈມຫາປຣິຈ຺ຈາຄາທໂຍ ຈ ອຘິປ຺ເປຕາ, ເຕປິ ຫິ ອຕ຺ຕານໍ ຘາເຣນ຺ຕໍ ຘາເຣນ຺ຕິ ສມ຺ໂພຘິ ສມ຺ປາປນສາມຕ຺ຖິຍໂຍເຄນ ປເຣປິ ຘາເຣນ຺ຕິ ນາມາຕິ ຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ‘ຘຣ=ຘາຣເຓ’ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ຂີສຸ, ວິຍາທິສຸຕ຺ເຕນ ຓ຺ວາທິ(ໂກ) ມປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ຘມ຺ມານໍຊາຕໍ, ຘມ຺ມາເອວວາ ຊາຕໍ, ສມ຺ໂພຘິສມ຺ປາປກຎ຺ຈ ຕໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ເຈຕິ ວິເສສນສມາໂສ, ‘ສມ຺ປູຣຍ’ນ຺ຕິ ມສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມໍ, ສມ຺ປູຣຍນ຺ຕິ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍຄາ ທີປງ຺ກຣ (ປາທ)ມູເລ ຫຕ຺ໂຖປຄຕມ຺ປິ ນິພ຺ພານມ຺ປຫາຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕກຣຸຓາຄຸຓໂຍຄສີຕລີຠູຕຫທຍຕາຍ ‘‘ກຖນ຺ນາເມເຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕ ທຸສ຺ສຫວຏ຺ຏທຸກ຺ໂຂປຄເຕ ສຕ຺ເຕ ຕໍມຫາທຸກ຺ຂາ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣເຓກເຫຕຸຕາຍ ສມ຺ມາ ປູເຣນ຺ໂຕ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫໍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເມນ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເຫຕຸເຍເວທມປິ ທຸກ຺ຂານຸຠວນສ຺ສ, ມຫາທຍຕາ ປນສ຺ສ ປຣມ຺ປຣເຫຕຸ, ທຸຏ຺ຐຸ ຂນຕິ ກາຍິກໍ ອສ຺ສາທນ຺ຕິ’ທຸປຸພ຺ພາ ຂນິສ຺ມາ’ ‘‘ກ຺ວີ’’ຕິ (໕-໔) ກ຺ວິ, ທຸກ຺ຂໍ ກາຍິກທຸກ຺ຂ ເວທນາ, ກີທິສນ຺ຕິ ອາຫ-’ອນນ຺ຕຣູປ’ນ຺ຕິ, ສຠາວວຈໂນ ຍໍ ຣູປສທ຺ໂທ ‘‘ປິຍຣູປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸວິຍ, ເຕ ຈ ທຸກ຺ຂສຠາວາ (ອນນ຺ຕາ) ອນນ຺ຕກາຣຓານໍ ວເສນ, ຕສ຺ມາ ອນນ຺ຕໍ ຣູປໍ ສຠາໂວ ອສ຺ສາຕິ ອນນ຺ຕຣູປໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວີ ວິນ຺ທີ, ກິມິວາຕິ ອາຫ-‘ສຸຂໍ ວາ’ຕິ, ສຸຏ຺ຐຸ ຂນຕິ ກາຍິກໍ ອາພາຘນ຺ຕິ ¶ ສຸຂໍ, ອິວສທ຺ໂທ ສຘມ຺ມຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຕປມາໂຊຕໂກ, ສຘມ຺ມຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຸປມາ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອຸປມາໂນປເມຍ຺ຍານໍ, ສຘມ຺ມຕ຺ຕໍ ສິໂຍ ປມາ’’ຕິ, ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ອນິຏ຺ຐານຸຠວນສຠາວາຍາປິ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອນຸຠວນສຠາວສາມຎ຺ເຎນ ອຊ຺ຌາສຍສມ຺ປຕ຺ຕິວິເສສໂຍຄາ ມຫາກາຣຸຓິກສ຺ສ ສຸເຂນ ສທິສຕາປຕ຺ຕິໂຫຕີຕິ ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ສມານໍ ຕໍ ສຸຂມິວ ວິນ຺ທີ’’ຕິ. ກຖມຎ຺ຎຖາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ສກລໂລກສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓໍ ສິຍາຕິ, ອຖວາ ສຸຂມິວ ສຸຂໍ ວິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ອນຎ຺ຎວິນ຺ທິຍມປິ ຕາທິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ສກລໂລກຫິຕາວ ຫິຕມນຕາຍ ວິນ຺ທີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕນາຫ ‘ອຂິນ຺ນຣູໂປ’ຕິ, ອຂິນ຺ນໍ ປຣິສ຺ສມມປ຺ປຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ສຠາໂວ ອສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

ຕໍ ຘມ຺ມຣາຊນ຺ຕິ ໂຍຕິ ອນິຍມນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຄຸຓວິເສສາຘາຣ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສນິຍມນວຈນໍ, ຘມ຺ເມນ ຣາຊຕິ ໂນ ອຘມ຺ເມນາຕິ ວາ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘສ຺ສ ສາມິຠາເວນ ຘມ຺ມສ຺ສ ຣາຊາ ສາມີຕິ ວາ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິຊ຺ຌິຍມາເນ ຘມ຺ເມ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕວ ຕຕ຺ຖ ຣາຊຕິ ທິປ຺ປຕີຕິ ວາ, ປຣູປກາຣວເສນ ຕທຕ຺ຖາເຍວ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ຣາເຊຕິ ປກາເສຕີຕິ ວາ ຘມ຺ມຣາຊາ, ຕໍ ຘມ຺ມຣາຊໍ ນມິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນມສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກີທິສນ຺ຕິ ອາຫ-‘ຊິຕມາຣວີຣໍ ສຸຘນ຺ຕ ໂສວຓ຺ຓນິຠ’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມາໂຣ ຈ ໂສ ວີໂຣຈາຕິ ມາຣວີໂຣ ຊິໂຕ ວິທ຺ເຕຘສ຺ຕພໂລ ມາຣວີໂຣ ນາຕິ ຊິຕມາຣວີໂຣ, ຕໍ, ກິຎ຺ຈາປິ ເທວປຸຕ຺ຕກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣມຈ຺ຈຸກ຺ຂນ຺ຘ ມາຣາ-ເນນ ຊິຕາ ເອວ, ຕຖາປິ ວີຣສທ຺ທສນ຺ນິຘາເນນ ເທວປຸຕ຺ຕມາເຣ ຄຫິເຕ ຕໍວິຊຍາ ອຎ຺ເຎປິ ຊິຕາ ເອວ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ສຸຏ຺ຐຸ ຘນ຺ຕໍ ຘມິຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕໍ ສຸຘນ຺ຕໍ, ສຸວຓ຺ຓເມວ ໂສວຓ຺ຓໍ, ສຸຘນ຺ຕ ຈ ຕໍ ໂສວຓ຺ຓຎ຺ຈ, ຕສ຺ເສວ ນິຠາ ໂສຠາ ອສ຺ເສຕິ ສມາໂສ, ອຖວາ ສຸຘນ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ເຈຕິ ສມາເສ ຕສ຺ສິທນ຺ຕິ ‘‘ໂຓ’’ຕິ (໔-໓໔) ຓປ຺ປຈ຺ຈເຍ ‘‘ມຊ຺ເຌ’’ຕິ (໔-໑໒໖) ມຊ຺ຌວຸທ຺ຘິຍໍ ສຸຘນ຺ຕໂສວຓ຺ຓໍ ປຏິມາຣູປໍ, ເຕນ ນິໂຠ ສທິໂສ, ຕໍ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ເຫຕຸ ຜລໍ ປຣຕ຺ໂຖ ຈ, ສພ຺ໂພປິ ຖຸຕິສງ຺ຄໂຫ;

ເຫຕຸ ສມ຺ໂພຘິໂຕ, ປຸພ຺ເພວ, ຍມຎ຺ຎໍ ຕໂຕປຣີຕິ.

ວຸຕ຺ຕເຫຕຸຜລສຕ຺ໂຕປກາຣວເສນ ¶ ພຸທ຺ຘຣຕນສ຺ສ ຖຸຕິປຸພ຺ພກມ຺ປຓາມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຘມ຺ມຣາເຊນ ເຕນາປິ ປູຊນີຍສ຺ສ ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ‘ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂມຫນ຺ຘຕມປ຺ປຘໍສິ’ນ຺ຕິ ອາຫ, ຕຕ຺ຖ ຈ ສທ຺ໂທ ‘ຘມ຺ມຎ຺ຈ ນມິຕ຺ວາ’ຕິ [ນມສ຺ສິຕ຺ວາ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ນມສ຺ສນກ຺ຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ກິມ຺ຠູຕນ຺ຕິ ອາຫ, ‘ໂມຫນ຺ຘຕມປ຺ປຘໍສິ’ນ຺ຕິ, ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ໂມໂຫ=ອຎ຺ຎາຓໍ, ອນ຺ຘຍຕິ ສມຕ຺ຖຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓປຣິຫາເນນາຕິ ອນ຺ຘໍ, ອນ຺ຘຎ຺ຈ ຕໍ ຕມຎ຺ເຈຕິ ອນ຺ຘຕມໍ=ພາຬ຺ຫຕິມິຣໍ, ໂມໂຫເຍວ ຕໍສທິສຕາຍ ອນ຺ຘຕມນ຺ຕິ ໂມ ຫນ຺ຘຕມໍ, ຕໍ ປຘໍເສຕິ ປກາເຣນ ນາເສຕິ ສີເລນາຕິ ໂມຫນ຺ຘຕມປ຺ປຘໍສີ, ປສທ຺ທສ຺ສປກາສນຕ຺ຖໍ ຫິຕ຺ວາ ປກາຣຕ຺ຖສ຺ເສວ ຄຫຓໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ສຫ–

ໂສຕາປຕ຺ຕາທໂຍ ມຄ຺ຄາ,ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕປ຺ຜລານິຈ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຖ ນິພ຺ພານໍ, ຘມ຺ມາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ນວາຕິ.

ວຸຕ຺ຕນວໂລກຸຕ຺ຕຣມ຺ໂມ ຄຫິຕາຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຖາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄວ ຄຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ໂມຫສ຺ເສວ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເນຕເຣສນ຺ຕິ ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາ ສພ຺ພກິເລສານໍ, ຕປ຺ປຫານສ຺ມິຎ຺ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຕມ຺ມຸເຂເນຕເຣສມ຺ປິ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ.

ເອວໍ ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ນມກ຺ກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕທາຘາຣຠູຕສງ຺ຆຣຕນໍ ນມສ຺ສິຕຸໍ ‘ສງ຺ຆໍ ຕຖາ ສງ຺ຆຏິຕໍ ຄຸເຓຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຖາສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈເຍ ວາ, ວໂຈຍຸຕ຺ຕິຍໍ ວາ, ວໂຈຍຸຕ຺ຕິປກ຺ເຂ ຈ ສທ຺ໂທ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ກິເລສາທໂຍ ສໍຫນຕິ ຫິໍສຕີຕິ ສງ຺ໂຆ, ສໍປຸພ຺ພໂຕ ຫນຕິສ຺ມາ ກ຺ວິມ຺ຫິ ‘‘ກ຺ວິມ຺ຫິ ໂຆປຣິປຈ຺ຈສໂມ ຫີ’’ຕິ (໕.໑໐໐) ຫນສ຺ສ ໂຆ, ກິເລສຫິໍສນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕທງ຺ຄາທິວເສນ ຄຫິຕໍ, ຄຸເຓຫີຕິ ສາມຎ຺ຎນິທ຺ເທສໂຕ ສມ຺ມຸຕິສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ

ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ປຏິປນ຺ນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຜເລຐິຕາ;

ເອສ ສງ຺ໂຆ ອຸຊຸຠູໂຕ, ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິໂຕຕິ.

ວຸຕ຺ຕອຏ຺ຐອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ¶ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ຄຸເຓຫີຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ, ສງ຺ຆຏິຕນ຺ຕິ ສໍຫຕໍ.

ເອວມນນ຺ຕຣາເຍນ ຄນ຺ຖປຣິສມາປນຕ຺ຖມນນ຺ຕ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐໂລກຕ຺ຕຍຄ຺ຄສີຂາມຓິຠູຕສ຺ສ ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ປຓາມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຄນ຺ຖ ກຕ຺ຕາທິຍຖາວຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖປທສ຺ສນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມມຕ຺ຕນາ ສມາຣຠິຕພ຺ພໍ ຄນ຺ຖ ກຣຓໍ ປຏິຎ຺ຎາຕຸກາໂມ’ໂຍ ອິທ຺ຘິມນ຺ເຕສູ’ຕິອາທິມາຫ, ຕຕ຺ຖ ‘ໂຍ’ຕິ ອິມສ຺ສ ‘ຕນ຺ນາມເຘຍ຺ເຍນາ’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ=ອິທ຺ຘິວິຘາທໂຍ ໂລກິຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຈ ສາ ເອເຕສມຕ຺ຖີຕິ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ, ເຕສຸ ອິທ຺ຘິມນ຺ເຕສຸ, ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ມຫາສາວການໍ ມຊ຺ເຌຕິ ອຕ຺ໂຖ, ມຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ມຫຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ຄໂຕ, ຕນ຺ນາມເຘຍ຺ເຍນາຕິ ຕສ຺ເສວ ນາມເຘຍ຺ຍມສ຺ສາຕິ ຕນ຺ນາມເຘຍ຺ໂຍ, ເຕນ, ຕໂປຘເນນາຕິ ມຸນິນາ, ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ- ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ ຠິກ຺ຂເວ ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ ຠຄວຕາ ອິທ຺ຘິມນ຺ເຕສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ໂຍ ທຸຕິໂຍ ອຄ຺ຄສາວໂກ… (ເຕນ ສມານນາມເຘຍ຺ເຍນາຕິ) ຕມປທິສນ຺ໂຕ-ຍມາຈຣິໂຍ ອນຸທ຺ຘຕຠາເວນ ອຸຊຸນາກ຺ກເມນ ນາມາທິກມວຕ຺ວາ ວງ຺ກວຸຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນຕິ ນາມໍ ມຫາສາມິຏ຺ຐານນ຺ຕຣປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກາໂລຈິຕປຎ຺ຎາ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ພຸທ຺ຘສາສໂນປກາຣິຕາທິຎ຺ຈ ວິຠາເວຕິ. ‘ຍໍ ຣຈິຕ’ນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຣຈິຕນ຺ຕິ ກຕໍ, ກິນ຺ຕິ ອາຫ ສທ຺ທສຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ, ສທ຺ທສຕ຺ຖໍ ນາມ ສຸຕ຺ຕ, ສທ຺ທລກ຺ຂຓພ຺ຍາກຣຓາທ຺ຍປຣນາມເຘຍ຺ຍໍ, ສຸຕ຺ຕໍ(ຫິ) ‘ສທ຺ທາ (ລກ຺ຂີຍນ຺ຕິ) ສາສີຍນ຺ຕິ ອນຸສາສີຍນ຺ຕິ ປກຕິປ຺ປຈ຺ຈຍາທິວິຠາຄກປ຺ປນາຍ ເອເຕນາ’ຕິ ສທ຺ທລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຈ ‘ພ຺ຍາກຣີຍນ຺ຕິ ສທ຺ທນິປ຺ຜາທນວເສນ ກຖີຍນ຺ຕິ ເອເຕນາ’ຕິ ພ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣມ຺ປນ ວຸຕ຺ຍາທິ ຕທຸປກຣຓຠາເວນ ສທ຺ທສຕ຺ຖໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓໍ ພ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອນຸນນ຺ຕິ ຕພ຺ພິເສສນໍ, ອເສສລກ຺ຂິໂຍປສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສາປຣສ຺ສາຠາວາ ສມ຺ປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຖາຕິ ອນນ຺ຕຣຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ສທ຺ທສຕ຺ຖຣຈນານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ເສຕິ ສທ຺ທສຕ຺ຖສ຺ສ, ວຸຕ຺ຕິ ຈ ¶ ສມາສາ ກຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສຸຕ຺ຕໍ ວິວຣີຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕິ, ສມສ຺ສເຕ ສງ຺ຂິປີຍຕີຕິ ສມາສາ.

ຕສ຺ສາປີຕິ ວຸຕ຺ຕິຍາປິ, ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສທ຺ທວເສນ ສງ຺ກຸຈິຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຂິປນໍ ສງ຺ເຂໂປ, ຕສ຺ສ ນໂຍ ກໂມ ສງ຺ເຂປນໂຍ, ເຕນ, ໂຠວາຕິ ໂຍ ສທ຺ທສຕ຺ຖສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ກຕ຺ຕາ ໂສ ເອວ, ອິທານິ ສຸຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຣຈນານນ຺ຕຣມວສຣປ຺ປຕ຺ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ, ສມາຣເຠຍ຺ຍ ສມ຺ມາ ອາຣມ຺ຠໍ ກເຣຍ຺ຍ ພຫຸນ຺ນໍ ກ຺ຣິຍາກ຺ຂຓານມາທິຠູຕໍ ກ຺ຣິຍາກ຺ຂຓມນຸຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ກິນ຺ຕິ ສໍວຓ຺ຓນໍ, ສໍວຓ຺ຓີຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ເອຕາຍາຕິ ສໍວຓ຺ຓນາ, ປຎ຺ຈີຍຕິ ວິປຎ຺ຈີຍຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕີ ກຣີຍຕິ ວຸຕ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ເອຕາຍາຕິ ວາ, ຕໍ ປຎ຺ຈຍຕີຕິ ວາ ລທ຺ຘນາມປຎ຺ຈິກາ, ຕໍ.

ເອວມຕ຺ຕນາ ກຣຓີຍສຕ຺ຖມ຺ປຏິຊານິຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ‘‘ທ຺ເວ ເມ ຠິກ຺ຂເວ ປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ (ກຕເມ ທ຺ເວ) ປຣໂຕ ຈ ໂຆໂສ (ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ) ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສມ຺ມາສວນປຏິພທ຺ຘາ ສພ຺ພາປິ ສາສນ (ປ຺ປຏິ) ສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ສາສນປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ມູລກາຣຓຕ຺ຕາ ຕໍ ສວເນ ສາຘຸຊເນ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ‘ຕໍ ສາຣຠູຕ’ນ຺ຕິອາທິມາຫ, ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ຍສທ຺ທວິຣເຫປິ ອຘິກຕຕ຺ຕາ ສໍວຓ຺ຓນໍ ປຣາມສຕິ, ຕໍ ສຸຓນ຺ຕູ’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສາຘູຕິ ສວນກ຺ຣິຍາວິເສສນໍ, ອຕ຺ຖານຸຣູປໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນານຸຣູປຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອນຎ຺ຎມນາ ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓນ຺ຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ ສຸວຓ຺ຓຠາຊເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສີຫວສາວິຍ ອວິນສ຺ສມານໍ ກຕ຺ວາ ຫທເຍ ຐປນວເສນ, ສກ຺ກຈ຺ຈສວນເມວ ຫິ ໂສຕູນມຕ຺ຖາວຫໍ ໂຫຕີຕິ, ສນ຺ໂຕຕິ ສວນກ຺ຣິຍາຍ ກຕ຺ຕາໂຣ ທສ຺ເສຕິ, ຕຖາ ສາຕິສຍພ຺ຍາກຣຓໍ… ຕຖາວິຘາ ເອວ ສປ຺ປຸຣິສາ ສາຘຸກໍ ໂສຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ, ກິມ຺ຠູຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘ສາຣຠູຕ’ນ຺ຕິອາທິ, ຠູຕສທ຺ໂທ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠູຕສ຺ມິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ໂຖ, ເຜຄ຺ຄຸຕ຺ຕາຠາເວນ ອປຣິຈ຺ຈຊນີຍຕາຍ ສາໂຣ ຖິຣໍ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ສາຣາ ຈ ສາ ຠູຕາຈ, ອຖ ວາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓາຕິສຍສາຘເນກສາຘນຠາວໂຕ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ສາຣຎ຺ຈ ສາ ຠູຕາຈາຕິ ສາຣຠູຕາ, ຕໍ ຄນ຺ໂຖ ເຍເວຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປິໂຕ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ນຍຄ຺ຄາຫິຕຕາຍປິ ສພ຺ພຖາ ທສ຺ສິໂຕເຍວາຕິ ¶ ວິປຸລໍ ອຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ວິປຸລຕ຺ຖຄາຫີ, ຕໍ, ວິຘີຍມານວຓ຺ຓນາກ຺ກມວິເສເສນ ພ຺ຍາກຸລສ຺ສ ວຓ຺ຓນາກ຺ກມສ຺ສ ນິຣສນໂຕ ນຕ຺ຖິ ອາກຸລໍ ກິຎ຺ຈິ ອສ຺ສາຕິ ອນາກຸລໍ, ຕໍ, ອິມິນາ ຈ ກຈ຺ຈາຍນວຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາສຸ ນ ຕຖາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ຕເທວມຘິກຕຕ຺ຕາເຍວາຍມາຈຣິໂຍ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠ’ມຫາທໂຍ ໂຍ’ຕິອາທິເກ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທານິ ອຕ຺ຕນາ ວຓ຺ຓນີຍສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສາທິ ຠູຕໍ ວາກ຺ຍມນຘິກຕປຣິຫາຣມຸເຂເນໂວປນ຺ຍສ຺ຍ ພ຺ຍາຂ຺ຍາຕຸມາຫ- ‘ອິຘາ’ຕິອາທິ, ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມາຄຘິກສທ຺ທລກ຺ຂຓວິຣຈນາຘິກາເຣ, ມາຄຘານໍ ສທ຺ທານໍ ອິທນ຺ຕິ ມາຄຘິກໍ, ມາຄຘິກໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວິເສສນ ສມາໂສ, ວິຣຈຍິຕຸກາໂມຕິ ກຕ຺ຕຸກາໂມ, ຣຕິໍຊເນຕີຕິ ຣຕນໍ, ຣມຍຕີ [ຣ ຕຍຕີ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕິ (ວາ) ຣຕນໍ ອນປ຺ປຈ຺ຈເຍນ, ອຖວາ ຍໍ ໂລເກ ຈິຕ຺ຕີກຕາທິກໍ ຣຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິທມ຺ປິ ຕໍ ສທິສຕາຍ ຣຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາຈາຫຸ–

ຈິຕ຺ຕີກຕໍ ມຫຄ຺ຆຎ຺ຈ, ອຕຸລໍ ທຸລ຺ລຠທສ຺ສນໍ;

ອໂນມສຕ຺ຕປຣິໂຠຄໍ, ຣຕນໍ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ພຸທ຺ຘາທີນເມຕມຘິວຈນໍ, ຕໂຍ ອວຍວາ ອສ຺ສາຕິ ຕຍໍ, ສມຸທາໂຍ, ຣຕນານໍ ຕຍໍ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ, ອວຍວວິນິມ຺ມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ສມຸທາຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຕີຓິ ເອວ ຣຕນານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປຓມນໍ ປຓາໂມ, ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓນິນ຺ນຕາ, ປຓມນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ວາ ປຓາໂມ, ປຓາມກ຺ຣິຍານິປ຺ຜາທິກາ ກຸສລເຈຕນາ, ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ປຓາໂມຕິ ຉຏ຺ຐີສມາໂສ, ອຠິຘີຍຕິ ປຏິປາທີຍຕີຕ຺ຍຠິເຘຍ຺ໂຍ ສມຸທິເຕນ ສຕ຺ເຖນ ວຈນີຍຕ຺ໂຖ, ເຍນ ຈ ໂຍ ປຏິປາທີຍຕິ ໂສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ, ໂສ ຈ ປກຕິປ຺ປຈ຺ຈຍາທິວິຠາຄກປ຺ປນາຍ ສທ຺ທານໍ ສງ຺ຂຣຓໍ, ສທ຺ທສຕ຺ເຖນ ຫິ ສທ຺ທສງ຺ຂຣຓເມວ ປຏິປາທີຍຕິ, (ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາໂມ ຈ ອຠິເຘຍ຺ໂຍ ຈ) ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາມາຠິເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ຈຕ຺ຖສມາໂສ, ຕສ຺ສ ສນ຺ທສ຺ສນໍ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ໂຖ, ກິນ຺ຕໍ ວາກ຺ຍໍ, ຕາ ວາຕິ ວາກ຺ຍາລງ຺ກາເຣ, ນນຸເຈວມຘິກຕຕ຺ເຕປິ ອຠິເຘຍ຺ຍມຕ຺ຕເມວທສ຺ເສຕພ຺ພໍ ¶ ສິຍາ ກິໍ ວາຈາປຓາເມນ, ກາຍມໂນມເຍນາປິ ປຸຎ຺ຎາຕິ ສຍປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠິສມີຫິຕຕ຺ຖສິທ຺ຘິ ໂຫເຕວາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ນິຘາຍ ວຈີປຓາມສ຺ສ ປຣຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສຍຕຎ຺ຈ ຕສ຺ເສວ ວິຠາເຄນ ປໂຍຊນຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຕຕ຺ຖ’ອິຈ຺ຈາທິ, ຄຸຓສທ຺ໂທ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສຕຄຸຓາ ທກ຺ຂິຓາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອານິສໍສຏ຺ໂຐ, ຄຸຓານມານິສໍສານໍ ອນຸກູລໍ ອນຸຄຸຓໍ, ເຫຕຸມນ຺ຕວິເສສນເມຕໍ, ປຘານຠາວໍ ນີຕໍ ປຓີຕໍ ອຕິອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຕີສເຍນ ປຓີຕໍ ປຓີຕຕຣໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສສນ຺ຕານໍ ປພນ຺ໂຘ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ, ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ ຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານຎ຺ຈ, ອນຸຄຸຓຎ຺ຈ ຕໍ ປຓີຕຕຣຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານຎ຺ຈາຕິ ວິເສສນສມາໂສ, ຕປ຺ປຓາມກຣເຓນ ອນຸຄຸຓ…ເປ… ສນ຺ຕານໍ ເຍສນ຺ຕິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ໂຖ, ເຕສໍ, ຍຖາ ເຕ ໂສຕາໂຣ ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ປຓາມກຣເຓນ ປຸຎ຺ຎາຕິສຍປ຺ປຏິລາຠາ ອເນການິສໍສາຕິສຍປ຺ປຏິລາຠານຸກູລ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານຕາຍ ປຘານຕຣຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ປວຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ອິທມ຺ປິ ອຘິຄຕາ…ເປ… ນ຺ຕຣາຘານນ຺ຕີເມສໍ ເຫຕຸຠາເວນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຘິຄຕາ ປຕ຺ຕາ ອເນເກ ພຫູ ອານິສໍສວິເສສາ ອາຍຸ ວຓ຺ຓສຸຂພລປຏິຠານາທໂຍ ເຍສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ວິໂສສິຕາ ສຸກ຺ຂາປິຕາ ອນ຺ຕຣາຍາ ຠຍາທໂຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ພາຫິຍາ ວາ ເຍສໍ ຕຖາວິຘານໍ ໂສຕູນໍ, ເອເຕປິ ອຠິ,ເປ,ທ຺ຘຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ເຫຕູ, ອຠິສມີຫິຕສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ກຕນິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ອວໂພໂຘເຍວ ຜລໍ, ຕສ຺ສ ສິຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ, ກິນ຺ຕໍ ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປຓາມສນ຺ທສ຺ສນໍ.

ສຈ຺ຈໍ ປຸນປິ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠຸຊມຸກ຺ຂິປ຺ປ ວຸຈ຺ຈເຕ;

ສກຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ ນຕ຺ເຖວ,ປຣສ຺ສຕ຺ຖມກຸພ຺ພໂຕຕິ.

ວຈນໂຕ ປຣຕ຺ໂຖວ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ, ປຣຕ຺ເຖ ສມ຺ປາທິເຕ ປນ ສກຕ຺ໂຖ ສມ຺ປນ຺ໂນວ ນາມ ສິຍາຕິ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ- ‘ເອຕເທວາ’ຕິອາທິ. ກາຍມໂນສມາຈຣເຓນ ສມ຺ປຊ຺ຊມານຎ຺ຈ ວຈີສມາຈຣເຓນ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕວາຕິ ອເນເນວ ວາກ຺ເຍນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອວຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ພຸທ຺ຘິ ປຸພ຺ພາ ຍສ຺ມິໍ ກຣເຓ ຕໍ ພຸທ຺ຘິ ປຸພ຺ພໍ, ຕໍ ສີເລນ ກໂຣນ຺ຕາ ພຸທ຺ຘິປຸພ຺ພກາຣິໂນ, ອຠິເຘຍ຺ຍສ຺ສ ອຘິຄໂມ ຊານນໍ ປຸພ຺ໂພ ຍສ຺ສ ໂສ ອຠິເຘຍ຺ຍາຘິຄມປຸພ຺ພໂກ ¶ , ອວຕາໂຣ ປວຕ຺ຕິ, ເອກເທສທສ຺ສເນ ‘‘ສມຸທ຺ໂທ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວິຍ ເອກເທເສປິ ສມຸທາຍໂວຫາຣທສ຺ສນໂຕ ປຈ຺ຉິມ ປາເທນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຉິມປາທສ຺ເສກເທສຠູເຕນ ‘ສທ຺ທລກ຺ຂຓ’ມິຈ຺ຈເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສາຘິຍໍ ສທ຺ທານໍ ສງ຺ຂຣຓໍ, ສາຘນໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ, ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ສຠາໂວ ອສ຺ສາຕິ ສາຘິຍສາຘນລກ຺ຂໂຓ, ສາຘິຍສ຺ເສທໍ ສາຘນໍ, ສາຘນສ຺ສ ເຈທໍ ສາຘິຍນ຺ຕິ ເອວມສ຺ເສທມ຺ຠາວເຫຕຸສຠາໂວ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປໂຍຊນໍ ອຠິເຘຍ຺ຍສທ຺ໂທປທສ຺ສິຕໍ ສທ຺ທສງ຺ຂຣຓໍ, ຕຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕໍ… ສາຘິໂຍປທສ຺ສນມຸເຂນ ສາຘນສ຺ສາປິ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ນິສ຺ສໂຍປທສ຺ສນໂຕ, ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ສມ຺ມາວາຍາມໍ, ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ປູເຣຕ຺ວາຕິ–

ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸ ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຘິກາໂຣ ຈ ຉນ຺ທຕາ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ອຠິນີຫາໂຣ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ.

ວຸຕ຺ຕອຏ຺ຐຘມ຺ມສມນ຺ນາຄເຕນ ອຠິນີຫາເຣນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ປາຣມິຕາທໂຍ ຘມ຺ເມ ປູເຣຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອາຄຕາຕິ ສຕ຺ຕຕ຺ຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານຸພ຺ຣູຫເນນ ອາຄຕາ, ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ, ອາຄຕາຕິ ປຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕຖາຄໂຕຕິ ຍຖາ ສມ຺ປຕິ ຊາຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຕາ, ຕຖາ ອຍມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂໍ ຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ມຸຫຸຕ຺ຕຊາໂຕວາຕິ ສມ຺ປຕິຊາໂຕ ເອວ, ຊາຕສມນນ຺ຕຣເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວິກ຺ກມີຕິ ອຄມາສິ, ສຕ຺ຕ ປທານິ ຄນ຺ຕ຺ວານ ທິສາ ວິໂລເກສີຕິ ອິທໍ ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ ຠິກ຺ຂເວ ສມ຺ປຕິ ຊາໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວ ມາທິກາຍ ປາຬິຍາ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາຣູປຣິຐິຕສ຺ສ ສພ຺ພທິສານຸວິໂລກນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ທິສາ ວິໂລເກສິ ສມນ຺ຕໂຕຕິ ອິທມ຺ປນ ‘ສເມຫິ ປາເທຫິ ຜຸສີ ວສຸນ຺ຘຣ’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ… ປາເທຫິ ວສຸນ຺ຘຣາຜຸສນານນ຺ຕຣເມວ ທສທິສາວໂລກິຕຕ຺ຕາ, ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ນາມ–

ວິສຏ຺ຐໍ ມຎ຺ຊຸ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ສວນີຍາ-ວິສາຣິໂນ;

ພິນ຺ທຸ ຄມ຺ຠີຣນິນ຺ນາທິ,ຈ຺ເຈວມຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ສໂຣຕິ.

ວຸຕ຺ຕານິ ¶ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ, ຕຖາຄໂຕຕິ ອິມສ຺ເສວ ວິສຸໍ ອຕ຺ຖປຣິຍາຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອຖວາ’ຕິອາທິມາຫ, ອຣິເຍນ ເສຕຸນາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາເຕນ ອຸຕ຺ຕເມນ ມຄ຺ເຄນ, ເອວມາທິນາຕິອາທິສທ຺ເທນ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອາຄໂຕ ຍຖາວໂຕ ອຘິຄໂຕ’ເຍຄຕ຺ຍຕ຺ຖາ ເຕ ພຸທ຺ຘ຺ຍຕ຺ຖາ, ເຍ ພຸທ຺ຘ຺ຍາ ເຕ ຄຕ຺ຍຕ຺ຖາ’ຕິຕຖາຄໂຕຕິ ເອວມາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຕ຺ຖຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ທີຆາຄມາທີສຸ, ຕຖາຄຕຠາໂວຕິ ຕຖາຄໂຕຕິ ຠວນໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ນມສ຺ສນກິຣິຍາຠິສມ຺ພນ຺ຘາຕິ’ນມສ຺ສິຕ຺ວາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນມສ຺ສນກິຣິຍາຍ ອຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ອິມິນາ ຕຖາຄຕາທີນໍ ກມ຺ມຕ຺ຕໍ ວິຠາເວຕິ, ນມສ຺ສນກິຣິຍາວິເສສນຕ຺ຕາຕິ ‘ນມສ຺ສິຕ຺ວາ’ຕິ ນມສ຺ສນໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ນາມ ສິຍາຕິ ນມສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນມສ຺ສນກິຣິຍາຍ ວິເສສນຕ຺ຕາ, ໂພຘິຍາຕິ ໂພຘິວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓໍ, ຕໍ ຠຄວາ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ໂຕຕິ (ໂພຘິ, ຕສ຺ສາ) ໂພຘິຣຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ມູເລຕິ ມູລສມີເປ ‘‘ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ ຉາຍາ ຜຣຕິ ນິວາເຕ ປຓ຺ຓານິ ປຕນ຺ຕິ ເອຕາວຕາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ, ນນຸ ອຎ຺ເຎປິ ຂີຓາສວາ ‘ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄເນ’ຈ຺ຈາທິນາ ວກ຺ຂມານ ນເຍນ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ເອວາຕິ ອນຸໂຍຄໍ ມນສິກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ສເຫວ ວາສນາຍາ’ຕິ, ນ ຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ສຫ ວາສນາຍ ກິເລເສ ປຫາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອເຕນ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ຠຄວໂຕ ອຣຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ, ເຕເນວ ອິທ຺ຘສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ’ເຕປິ ຫິ’ຈ຺ຈາທິກໍ ວກ຺ຂຕິ, ກາປນາຍໍ ວາສນາ ນາມ ປຫີນກິເລສສ຺ສາປິ ອປ຺ປຫີນກິເລສສ຺ສ ປໂຍຄສທິສປໂຍຄເຫຕຸຠູໂຕ ກິເລສນິຫິໂຕ ສາມຕ຺ຖິຍວິເສໂສ’ອາຍສ຺ມໂຕ ປິລິນ຺ທວຈ຺ຉສ຺ສ ວສລສມຸທາຈາຣນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ’, ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ, ສພ຺ພກິເລເສ ຣາຄາທິເກ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄຜລໍ, ສມ຺ມຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິເທວຠາວໂຕ ອຎ຺ເຎນ ວິສຸທ຺ຘິ ເທວຠາເວນາຕິນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ອາຫ-‘ວິສຸທ຺ຘິເທວຠາເວນາ’ຕິ, ສກລກິເລສກາລຸສ຺ສິຍາປຄເມນ ວິສຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓາ ລງ຺ກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິເທວຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘ອິຘ=ສໍສິທ຺ຘິຍໍ’ ອິທ຺ຘວນ຺ໂຕ ອິທ຺ຘາຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈເຍນ, ‘ຄຸຓ=ອາມນ຺ຕເຓ’ ຠູວາທິເສໂສ, ຄຸຓີຍນ຺ຕິ ປຣິຈີຍນ຺ຕິ ເສຍ຺ຍຕ຺ຕິເກຫີຕິ ຄຸຓາ ກປ຺ປຈ຺ຈເຍນ, ເຕປີຕິ ສາວກປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາປິ, ຫິ ສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ຍສ຺ມາ ອຄ຺ຄໍ…ເປ… ອນູນຄຸຓາ ¶ , ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາທີນນ຺ຕິອາທິກໍ ເຕສໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘຫິ ອູນຄຸຓຕາຍ ເຫຕຸວຈນໍ, ເກຈິ ‘ສິທ຺ໂຘ ມິທ຺ຘຄຸໂຓ ອສ຺ສາຕິ ສິທ຺ຘມິທ຺ຘຄຸຓນ຺ຕິ ທຸຏ຺ຐມຕ຺ຖໍ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ວາກ຺ຍມິທໍ ທູເສນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ‘ມິທ຺ໂຘ ນາມ ໂກຈິ ຄຸໂຓ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ຈ, ‘ຕຖາຄໂຕ ນາມ ມິທ຺ຘ ຄຸໂຓ ນ ໂຫຕີ’ຕິ ຈ, ‘ຕາທິໂສ ເຈ ສິຍາ ນ ຎາຓນິສ຺ສິຕປູຊາ ປກໂຕປໂຍຄິນີ ຠວຕີ’ຕິ ຈ ອຊານິຕ຺ວາ ວທຖ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ພາ, ມງ຺ຄລຕ຺ຖຎ຺ເຈຕ຺ຖາໂທ ສິທ຺ຘສທ຺ໂທປາທານໍ, ມງ຺ຄລາທີນິ ຫິ ສຕ຺ຖານ຺ຍພ຺ຍາຫຕປ຺ປສຣານິ ໂຫນ຺ຕ຺ຍາຍສ຺ມນ຺ຕພ຺ຍາຂ຺ຍາຕຸໂສຕຸການິ ຈ, ຘມ຺ມສງ຺ຆານມ຺ປີຕິ ອິມິນາ ອວຍເວນ ວິຄ຺ຄເຫປິ ສມຸທາຍສ຺ສ ສມາສຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາໂສຍໍ ຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາໂຓຕິ ທີເປຕິ, ເຕນາຫ- ‘ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ, ຄຸຓີຠູຕານມ຺ປີຕິ ອປ຺ປຘານຠູຕານມ຺ປິ ວິເສສນຠູຕານມ຺ປິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສ຺ສ ປຘານຕ຺ຕາ, ກິຣິຍາຕິສມ຺ພນ຺ໂຘ ວຄມ຺ຍເຕ ຘມ຺ມສງ຺ຆານໍ ຄຸຓີຠູຕານມ຺ປິ ຕທວິນາຠາວິຕ຺ເຕນ ນມສ຺ສນາຕິສມ຺ພນ຺ຘາ, ຕເທວ ສມຕ຺ເຖຕິ ‘ຕຖາຫ’ຈ຺ຈາທິນາ, ປຸຕ຺ເຕນ ສຫ ວຕ຺ຕມາໂນຕິ ຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາສຕ຺ຕາ ຕຸລ຺ຍມຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອາຄມນນ຺ຕິ ປຸຕ຺ໂຕປິ ອາຄໂຕຕິ ປຕີຍເຕ, ຕຕ຺ຖາຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສຕ຺ຕຘີ, ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕິ, ຘາເຣນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ຕນິ ຐເປນ຺ເຕ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕ ອຸປ຺ປາເທນ຺ເຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອປາຍາ ສາມຎ຺ຎວເສນ’ອປາເຍ’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ກິເລສວຏ຺ຏ ກມ຺ມວຏ຺ຏ ວິປາກວຏ຺ຏວເສນ ຕໂຍ ວຏ຺ຏາ, ເຕສຸ ທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມິໍ, ຘາເຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕຘາຣຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ອປາຍາທິນິພ຺ພຕ຺ຕກກິເລສວິທ຺ຘໍສນໍ, ຕຎ຺ຈ ຍຖາຣູປໍ ກິເລສສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນຕປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ອາລມ຺ພນຠາເວນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ- ‘ໂສ…ເປ… ວເສນາ’ຕິ, ນວນ຺ນມ຺ປິ, ເຕ ສມຘິຄມເຫຕຸຕາຍ ຘມ຺ໂມເຍວ ນາມາຕິ ‘ທສາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ- ‘ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາ’ຕິອາທິ, ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາຕິ ຕໍ ກາຣຓຕ຺ຕາ, ສີລທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ເຎນາຕິ ອຣິເຍນ ສີເລນ ອຣິຍາຍ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມານຠາເວນ, ອຣິຍານຎ຺ຫິ ສີລທິຏ຺ຐິໂຍ ມຄ຺ເຄນາຄຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຖາ ສມານາວ, ເຕນ ເຕ ຍຕ຺ຖກຕ຺ຖຈິ ຐິຕາປິ ສຫຄຕາວາຕິ ສໍຫໂຕຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສງ຺ໂຆຕິ ປທສິທ຺ຘິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ອຘິປ຺ເປຕວເສນ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂລກິຍສີລທິຏ຺ຐິຍາ ສາມຎ຺ເຎນ ສໍຫຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຕິສງ຺ໂຆປິ ປຓາມາຣໂຫເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຖ ¶ ເກເຕ ສທ຺ທາ, ເຍສມິທໍ ລກ຺ຂຓໍ ຠາສິສ຺ສນ຺ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອາຫ-‘ສທ຺ທາ ຆຏປຏາທໂຍ’ຕິ, ອາທິສທ຺ເທນ ຣຸກ຺ຂາທໂຍ, ນນຸ ສນ຺ຕິ ເມຆສທ຺ທສມຸທ຺ທສທ຺ທາທໂຍປີຕິ ນ ນິຣຕ຺ຖການມິຘານຸປໂຍຄິຕ຺ຕາ, ເຍ ໂລກສງ຺ເກຕານຸໂຣເຘນາຕ຺ຖປ຺ປກາສກາ ເຕສໍ ສາຕ຺ຖການເມ ວິທໍ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ, ອປິຈ ‘ສທ຺ທາ ຆຏປຏາທໂຍ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ເວທິການໍ ວິຍ ອຸນ຺ຕິ [ຎຕ຺ຖິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ອາທີນໍ ອນຸປຸພ຺ພີນິຍມາວຕ຺ຖານມສມ຺ຠວາ ຕທນຸກ຺ກເມນ ນິປ຺ຜາທິຍມານນມ຺ປິ ສທ຺ທານໍ ໂລກິຍຕ຺ຕານຠິວຕ຺ຕນຎ຺ຈ ໂພເຘຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນຸ ຕຕ຺ຖ ປກາສກຕ຺ຖໍ ສທ຺ທສ຺ສ ສມຸທາຍວເສນ ວາ ສິຍາ ປຈ຺ເຈກວຓ຺ຓວເສນ ວາ, ຕຕ຺ຖ ຍທິ ປຈ຺ເຈກວຓ຺ຓາ ປກາສເຍຍ຺ຍຸໍ, ຆຏສທ຺ເທ ຆກາໂຣເຍວ ຆຏຕ຺ຖໍ, ປກາສເຍຍ຺ຍ, ຕຖາ ຈາຎ຺ເຎສມກາຣາທີນມນຕ຺ຖ ກຕາ ສິຍາ, ອຖ ສມຸທິຕາ ປກາສເຍຍ຺ຍຸໍ, ຕທາ ວຓ຺ຓານມຸຈ຺ຈາຣຓານນ຺ຕຣວິນາສິຕ຺ຕາ ສມຸທາໂຍເຍວ ນ ສິຍາ, ຕຖາ ສຕິ ກຖ ມຕ຺ຖໍ ສທ຺ໂທ ປກາສຍຕີຕິ ເຈ ກເມນ ໂສຕຈິຕ຺ຕາທິຄຫິຕກ຺ຂຣ ປາຬິຍາ ຈ ໂຍ ສທ຺ໂທຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ສາຕ຺ຖໂກ ຈິຕ຺ຕໂຄຈໂຣ, ຈິຕ຺ຕໂຄຈຣສ຺ສາປິ ສທ຺ທສ຺ສ ປນ ພາລຊນປ຺ປໂພຘາຍ ກປ຺ປນາມຕ຺ເຕນ ປກຕ຺ຍາທິວິຠາຄໂຕ, ນ ສຠາເວນານ຺ວາຂ຺ຍານໍ, ເຕນາຫ-‘ປກຕ຺ຍາ’ທິ ອາທິ, ນນຸ ໂຄອິຈ຺ຈາທິສາຘຸສທ຺ທນິຍເມ ສຕິ ໂຄຕາທໂຍ ອສາຘຸ ສທ຺ທາຕິ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພມຄ຺ຄນິຍເມ ອຄນ຺ຕພ຺ພມຄ຺ໂຄ ວິຍ, ໂຄຕາທິ ອສາຘຸສທ຺ທນິຍເມ ວາ ໂຄອິຈ຺ຈາທໂຍ ສທ຺ທາ ສາຘໂວຕິ ອຄນ຺ຕພ຺ພມຄ຺ຄນິຍເມ ຄນ຺ຕພ຺ພມຄ຺ໂຄ ວິຍ, ກິໍ ສທ຺ທານມນ຺ວາຂ຺ຍາເນນາ ຕິທມາສງ຺ກິຍ ປໂຍຊນມາຫ- ‘ລກ຺ຂຓາຠິຘານໍເຈ’ຈ຺ຈາທິ, ສທ຺ທານມ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ປຏິປທປາຐສ຺ສານູປາຍຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ອຎ຺ຎເຖ’ຈ຺ຈາທິ, ອຎ຺ຎຖາຕິ ອສຕິ ລກ຺ຂຓາຠິຘາເນ, ສກ຺ກຕາທີຕິອາທິສທ຺ເທນ ປາກຕາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ພຫຸວິຘຕ຺ຕໍ ສກ຺ກຕປາກຕເປສາຈິກອປພ຺ຠໍສວເສນ, ມຄເຘສຸ ວິທິຕາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ (໔-໑໒໑) ມາຄຘານໍ ອິທນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ‘‘ໂຓ’’ຕິ (໔-໓໔) ຓປ຺ປຈ຺ຈເຍ ມາຄຘາ ມາຄຘນ຺ຕິ ຈ ປທນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ມຄເຘສ຺ມິ’ຈ຺ຈາທິ, ມຄເຘສຸ ວິທິຕາຕິອາທິໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣິຕຸມາຫ- ‘ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’ຕິອາທິ, ຕຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ອິທານິ ວກ຺ຂມານໍ ມາຄຘໍ…ເປ… ໂຫຕີຕິ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ມຄເຘສຸ…ເປ… ລກ຺ຂຓໍ ມາຄຘນ຺ຕິ ¶ ວທຕາ ປກາສິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຫິສທ຺ໂທ’ມຄເຘສ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຖຍຕິ, ລກ຺ຂຓໍ ວິເສສຍຕາຕິ ສທ຺ທລກ຺ຂຓ ສທ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ມາຄຘນ຺ຕິ ອິມິນາ ລກ຺ຂຓໍ ວິເສສຍຕາ ພ຺ຍວຈ຺ເຉທຍຕາ ວຸຕ຺ຕິກາເຣນ, ອຕ຺ຖໂຕຕິ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ, ສທ຺ເທ ຈ ວິເສສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ສທ຺ທລກ຺ຂຓສທ຺ໂທ ມາຄເຘ ເອວ [ສທ຺ເທເອວ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ພ຺ຍວຈ຺ເຉທິໂຕ ໂຫຕິ, ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘ມຄເຘສຸ ວິທິຕາ ມາຄຘາຕິ ສທ຺ເທ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສມິທໍ ມາຄຘນ຺ຕິ ມາຄຘສທ຺ເທນ ຍສ຺ມາ ສທ຺ທລກ຺ຂຓສທ຺ເທ ລກ຺ຂຓໍ ວິເສສິຕໍ, ຕສ຺ມາ ສທ຺ທລກ຺ຂຓສທ຺ເທ ສທ຺ໂທ ຍທິ ອມາຄໂຘ ກຖໍ ລກ຺ຂຓໍ ມາຄຘໍ ສິຍາຕິ ສາມຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ໂທປິ ວິເສສິໂຕ ໂຫຕີ’ຕິ, ນນຸ ມາຄຘນ຺ຕິ ລກ຺ຂຓສ຺ສ ມາຄຘ ສທ຺ທສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ຕຌາປນໂຕ ສທ຺ທລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສທ຺ທສທ຺ທສ຺ສ ນິຣຕ຺ຖກ ຕາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ, ນ ໂຫຕິ ຄມ຺ມມານຕ຺ຖສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ປໂຍຄມ຺ປຕິ ກາມຈາຣຕ຺ຕາ ສທ຺ທລກ຺ຂຓສທ຺ທສ຺ສ ວາ ສມາສຕ຺ເຖ ນິຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ສຸຄຕສ຺ສ ສຸຄຕຈີວຣປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ, ໂກປນາຕິອາທິສທ຺ທລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຠິເຘຍ຺ຍສງ຺ຂາຕປໂຍຊນສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຕປ຺ປໂຍຊນປຸຈ຺ຉນປຣາ ໂຈທນາ, ວຸຈ຺ຈເຕຈ຺ຈາທິ ປຣິຫາໂຣ, ຍຖາ ສພ຺ພຖາຕ຺ຕປຣຫິຕກາເມນ.

ປິໂຍ ຈ ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ, ວຕ຺ຕາ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມ;

ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ,ໂນຈາ ຐາເນ ນິໂຍຊໂກຕິ.

ວຸຕ຺ເຕຫິ ຕໂຕ ປເຣຫິ ຈ ປສຕ຺ຖຕເຣຫິ ຄຸຓວິເສເສຫິ ສມຸເປຕໍ ຄຸຣຸໍ.

ຕສ຺ມາ ອກ຺ຂຣໂກສລ຺ລໍ, ສມ຺ປາເທຍ຺ຍ ຫິຕຕ຺ຖິໂກ;

ອຸປຏ຺ຐຫໍ ຄຸຣຸໍ ສມ຺ມາ, ອຸຏ຺ຐານາທີຫິ ປຎ຺ຈຫີຕິ.

ວຈນໂຕ ອຸຏ຺ຐານ-ອຸປຏ຺ຐານ-ປຣິຈຣິຍາ-ສຸສ຺ສູສາ ສກ຺ກຈ຺ຈສິປ຺ປປຏິຄ຺ຄຫເຓຫິ ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ສວນ,ອຸຄ຺ຄຫນ-ຘາຣຓ-ປຣິປຸຈ຺ຉາ-ຠາວນາ ຫິ ກງ຺ຂາວິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓໍ, ຕຖາ ອວິຎ຺ຎາຕໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓມເນນາຕິ ¶ ອວິຎ຺ຎາຕສທ຺ທລກ຺ຂໂຓ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຫິສທ຺ໂທ ອວຘາຣເຓ, ໂສ ‘ຘມ຺ມວິນເຍສຸ ກຸສໂລ ນ ໂຫຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ກຸສໂລ ທກ຺ໂຂ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມວິນເຍສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຕາຠິຘມ຺ມສງ຺ຂາເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເຈວ ວິນເຍ ຈ, ກສ຺ມາ–

ໂຍ ນິຣຸຕ຺ຕິໍ ນ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປິຏກຕ຺ຕຍໍ;

ປເທປເທ ວິກງ຺ເຂຍ຺ຍ, ວເນ ອນ຺ຘຄໂຊ ຍຖາຕິ.

ວຈນໂຕ, ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ຍຖາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສມ຺ຠູຕປທ ພ຺ຍາໂມຫວເສນ ປທຕ຺ເຖປິ ພ຺ຍາໂມຫສມ຺ຠວໂຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕປທສ຺ສິຕາຍ ທິຏ຺ຐິວິນິເວຏ຺ຐນາຍ ຈ ອຠິຘມ຺ມາຄເຕ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ ຈ ວິນຍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ສໍວຣາສໍວເຣ ຈ ອໂກສລ຺ລໍ ສິຍາ’’ຕິ, ຍຖາຘມ຺ມນ຺ຕິ ຘມ຺ມວິນຍ ສທ຺ທສ຺ສ ໂຍ-ຕ຺ໂຖ ວິນຍສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມສງ຺ຂາໂຕ, ຕສ຺ສ ໂສ-ຕ຺ໂຖ, ຕທນຕິກ຺ກເມນ, ປຏິປຊ຺ຊິຕຸມສກ຺ໂກນ຺ໂຕຕິ ຕຕ຺ຖຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕາສຸ ອຘິສີລ ອຘິຈິຕ຺ຕ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສຸ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ, ກຸສໂລ ປນ ສມຕ຺ໂຖ ປຎ຺ຎາວິເສສາໂລກປຏິລາຠໂຕ, ວຸຕ຺ຕໍ ຫິ–

ຍາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ, ວິນໂຍ ຍາວ ທິປ຺ປຕິ;

ຕາວ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ອາໂລກໍ, ສູຣິເຍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາຕິ.

ປຏິປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ປຏິປຊ຺ຊີຍຕີຕິ ປຏິປຕ຺ຕີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ປຏິປຕ຺ຕິໍ, ວິຣາເຘຕ຺ວາຕິ ນາເສຕ຺ວາ, ນສ຺ສຕິ ຫິ ປຏິປຕ຺ຕິ ເຕສຸເຍວາ ໂກ ສລ຺ລຕມຄຕຕ຺ຕາ, ຕຖາ ຈາຫຸ–

ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ອສນ຺ເຕສຸ, ປມຸຏ຺ເຐ ວິນຍມ຺ຫິ ຈ;

ຕໂມ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລເກ, ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ຍຖາຕິ.

ສໍສາຣທຸກ຺ຂສ຺ເສວ ຠາຄີ ໂຫຕິ… ຍຖາວຸຕ຺ຕາ-ນຸກ຺ກມປຣິຈ຺ຈາເຄນ ອນຸຣູປປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຏິລຠິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຘິຄມວິສຍສ຺ສ [ວິສຖຕ຺ຕາ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ໂຍ ຄກ຺ເຂມສ຺ສ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສານຸໂລມປຏິປຕ຺ຕິມູລກຕ຺ຕໍ–

ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຣກ຺ຂິເຕ ສນ຺ເຕ, ປຏິປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ຣກ຺ຂິຕາ;

ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ ຘີໂຣ, ໂຍຄກ຺ເຂມາ ນ ຘໍສຕີຕິ.

ເອຕາວຕາ ¶ ອວິຎ຺ຎາຕສທ຺ທລກ຺ຂຓສ຺ສ ສກຕ຺ຖປຣິຫານິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສກຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕິມູລິກາ ປຣຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ຕທຠາວາ ຕາທິໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປເຣສມ຺ປິ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ນຈາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ຘາຣຓໍ, ຕຎ຺ເຈຕ຺ຖ ເຕສໍ ເຕສໍ ກຸລ ປຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມວິນຍສິກ຺ຂາປນໍ ຕໍຕໍ ກມ຺ມໂຕ ນິຕ຺ຖຣຓາທິ ຈ, ຕທຸຠຍ ເມວາ-ນ຺ຫສງ຺ຄິກໍ ປຕິຏ຺ຐໍ, ມຸຂ຺ຍຠູຕມ຺ປນ ຕມ຺ມູລເກ ສຸປຣິສຸທ຺ຘສີເລ ປຕິຏ຺ຐາປນເມວ, ຕທຸປກຣຓຕ຺ໂຖ ສິກ຺ຂາປນາທິ, ອິຘ ປນ ຕໍ ສາຘນຠູໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປຈາຣໂຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຫິສທ຺ໂທ ຍຖາວຸຕ຺ຕ ສມຕ຺ຖນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ສທ຺ທລກ຺ຂຓຎ຺ຎູເຍວາຕິ ອວຘາຣຓມ຺ປນ ເຕສຸ ຕພ຺ພິທູເຍວ ສມຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປກຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ສຸຄຸຕ຺ຕສີລກ຺ຂນ຺ຘວິຣເຫນ ກທາຈິ ໂກຈິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ… ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາ ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍາ ສປຣປຕິຏ຺ຐາ ຠາວສ຺ສ ຈ, ເຕເນວ ວິນຍຘເຣ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ຕປ຺ປຘານໍ ຕປ຺ປມຸຂໍວ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຈິເມ ຠິກ຺ຂເວ ອານິສໍສາ ວິນຍຘຣ ປຸຄ຺ຄເລ, ກຕເມ ປຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສຸ ຣກ຺ຂິໂຕ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕານໍ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ, ວິສາຣໂທ ສງ຺ຆ ມຊ຺ເຌ ວິຫຣຕິ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕ຺ຖິເກ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖານຸຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນີຍສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ວາຈກຕ຺ເຕນ ໂຍຄ຺ຍໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນານຸຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາຈກສ຺ສ ວຈນີຍຕ຺ເຕນ ໂຍຄ຺ຍໍ, ປຣິວາສາທີສູຕິອາທິສທ຺ເທນ ອພ຺ຠານາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍຕໍກມ຺ມນ຺ຕິ ປຣິວາສາທິກໍ ຕໍຕໍກມ຺ມໍ, ອຎ຺ໂຎຕິ ອສທ຺ທລກ຺ຂຓຎ຺ຎູ, ນ ເກວລມເນນ ສກຕ຺ຖປຣຕ຺ຖາວ ນາສິຕາ, ອຖ ໂຂຕິ ວິໂຘ ສທ຺ຘມ຺ໂມປິ ນາສິໂຕເຍວາຕິ ວຕ຺ຖຸມາຫ ‘ອຊານນ຺ໂຕ ປນາ’ຕິອາທິ, ອຍຖາປຏິປຊ຺ຊມາໂນຕິ ສທ຺ທລກ຺ຂຓຎ຺ຎຸນາ ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ອຕ຺ຖານຸຣູປໍ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ພ຺ຍຎ຺ຊນານຸຣູປຎ຺ຈ ອຕ຺ເຖ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ, ຕຖາ ຈ ວກ຺ຂຕິ– ຕຖາ ຫິ ໂສ ສທ຺ທລກ຺ຂຓ ມຊານນ຺ໂຕ’ຕິອາທິ. ຕິວິຘມ຺ປິ ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິປຏິປຕ຺ຕິອຘິຄມວເສນຕິ ວິຘເມວ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ຕຕ຺ຖ ຕິປິຏກພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຣິຍຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ, ເຕຣສ ຘຸຕຄຸຓາ ຈຸທ຺ທສ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ທ຺ເວ ອສີຕິ ມຫາວຕ຺ຕານີຕິ ອຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລານິ ອຍໍ ອຘິຄມສທ຺ຘມ຺ໂມ ¶ ນາມ, ຕຖາຫິຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ສມຕ຺ເຖຕິ, ຕມ຺ປິ ປາຬິຍາ ຖິຣີກາຕຸໍ ‘ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕ’ນ຺ຕິອາທິມາຫ, ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມາຕິ ເຫຕູ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕິວິຘສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ, ປທພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ປທຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ປທໍ ນາມ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕໍ ຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕຎ຺ຈ, ພ຺ຍຎ຺ຊີຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ເອເຕນາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ-ວາກ຺ຍໍ ອຖວາ ປຊ຺ຊເຕ ຄມ຺ຍເຕ ອຕ຺ໂຖ ເອເຕນາຕິ ປທໍ-ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕາທິ, ວາກ຺ຍໍວ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ສິຖິລຘນິຕາທິປທເມວວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ຕໍ, ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ທຸຏ຺ຐຸ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຐປິຕໍ ວິຣາເຘຕ຺ວາ ກຖິຕໍ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ທຸນ຺ນີໂຕຕິ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາເຍວ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ຕພ຺ພຈນີໂຍປິ ທຸຏ຺ຐຸວິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ, ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂໂຕຕິ ‘ອວິຎ຺ຎາຕສທ຺ທລກ຺ຂໂຓຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຕສທ຺ທລກ຺ຂຓຕ຺ຕາທິນາ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ, ຠາວປ຺ປຘາໂນ ຫິ ອຍໍ ນິທ຺ເທໂສ,ຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໂລໂປ ວາ, ນ ຫິ ອຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕນາ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຕເທວນ຺ຕິອາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ນິຄເມຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາວິຘາເນ ປໂຍຊນໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕນ຺ຕິ ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຍສ຺ມາ ສທ຺ທລກ຺ຂຓສ຺ສ ຊານນໍສານິ ສໍສໍ ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເອວນ຺ຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ເອວໍ ສປ຺ປໂຍຊນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕເທວນ຺ຕິ ວາ ນິປາຕສມຸທາໂຍ ຍໍ, ວຸຕ຺ເຕນ ປກາເຣເນຕ຺ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕເຕ. ນນຸຈ ສຎ຺ຎີນໍ ສຎ຺ຎານໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ເຕ ‘‘ອອາທໂຍ ຕິຕາລີສວຓ຺ຓາ’’ຕິອາທີນໍ ວາກ຺ຍານໍ ວິສຸໍວິສຸໍ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ກຸໂຕ ລາຆວໍ ສຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ ສຎ຺ຎາວິຘາເນ ລາຆວສພ຺ຠາວໍ ສມຕ຺ເຖຕິ, ໂຫເຕວາຕິ ອວຘາຣເຓນ ກຕ຺ຖຈິ ປຣສຕ຺ເຖ ວິຍ ໂນ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິລາຆວມ຺ປິ ເຈຕ຺ຖ ໂຫເຕວ, ຕຖາຫິ ‘‘ວຓ຺ຓປເຣນ ສວຓ຺ໂຓປິ’’ຈ຺ຈາໂທ (໑-໒໔) ວຓ຺ຓາທິສຎ຺ຎາສມຸທ຺ຘຣິຕາ ນາຕ຺ຕານມຕ຺ຕາວຄເມຕຸມລນ຺ຕິ ປເຣ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພາ ອສ຺ສ, ຕໂຕ ສຎ຺ຎາ-ວເສຍາ, ຕໂຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາຕິ ສຎ຺ຎາສຎ຺ຎີວິເວຈນໍ ຕທນຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຣມ຺ປຣາເປກ຺ຂາຍ ຠວິຕພ຺ພໍ ປຏິປຕ຺ຕິ ຄາຣວາຠາວາ. ອິທານິ ສງ຺ເຂປໂຕ ສຕ຺ຖກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-ເອວໍ ຕາວິ’ຈ຺ຈາທິ, ຕາວາຕິ ປຐມໍ, ອຸປຍຸຊ຺ຊມານຕ຺ຕາຕິ ພ຺ຍາປາຣິຍມານຕ຺ຕາ, ວິສໂຍ ໂຄຈໂຣ ຍຕ຺ເຖເຕ ສ຺ຍາທໂຍ ວິຘີ ຍນ຺ເຕ, ສຫ ວິສເຍນາຕິ ສວິສຍາ, ປຐມໍ ກຣີຍຕີຕິ ປກຕິ ຍໂຕ ສ຺ຍາທໂຍ ວິຘີຍນ຺ເຕ, ສຫ ປກຕິຍາຕິ ສປ຺ປກຕິກາ, ລິງ຺ຄາທິກນ຺ຕິ ¶ ອາທິສທ຺ເທນ‘ສລຠຈ຺ຉາຍ’ມິຈ຺ຈາໂທ ເອກຕ຺ຕາທິ, ລິງ຺ເຄຠວາ ລິງ຺ຄິກາ-ອິຕ຺ຖິວິຘໂຍ, ເອກຕ຺ຖີຠາໂວ ສມາໂສ, ເຕນ, ສາມຎ຺ຎໂຕ ສມານຕ຺ຕາ, ສມານຕ຺ຕນ຺ຕຸຓາທິວຸຕ຺ຕິຍາ ‘‘ຣາຊາທິວິສິຏ຺ເຐ ປຸຣິສາ ໂທວິຍ’ວສິຏ຺ຐາທິວິສິຏ຺ເຐ ອປຈ຺ຈາທິມ຺ຫິ ອຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕນໂຕ.

ອິຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາຍໍ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍໍ

ຣຕນຕ຺ຕຍປຓາມາທິກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑. ປຐມກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ

ສຎ຺ຎາຘິກາຣ

໑. ອ ອາທໂຍ

ສພ຺ພວຈນານໍ ສາຕ຺ຖກນິຣຕ຺ຖກຕ຺ຕພ຺ຍຠິຈາຣິຕ຺ຕາ ‘ອິທ’ນ຺ຕິອາທິນາ ສທິຏ຺ຐນ຺ເຕນ ສໍສຍມຸປທສ຺ສິຍ ສາຕ຺ຖກຕ຺ຕມສ຺ສ ທສ຺ເສຕຸຎ຺ຈ ‘ນ ຕາວ…ເປ… ສາຕ຺ຖກຕ຺ຕາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາທິວາກ຺ຍມິຕິ ‘ທສ ທາຬິມາ, ຉ ອປູປາ, ກຸຓ຺ຑມຊາຊິນໍ, ປລາລປິຓ຺ໂຑ’ອິຈ຺ຈາທິກໍ, ອວຍວຕ຺ຖານ ມຎ຺ຎມຎ຺ຎນາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘາ ສມຸທາຍຕ຺ຖາຠາວໂຕ ອນຕ຺ຖກຕ຺ຕໍ, ອາທິວາກ຺ຍນ຺ຕິ ‘‘ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ’’ຕິອາທິວາກ຺ຍໍ, ສາຕ຺ຖກຕ຺ຕໍ ປນສ຺ສ ປທຕ຺ຖານ ມຎ຺ຎມຎ຺ຎາຠິສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ປຕີຕິໂຕ.

ອຖ ອອາທ຺ຍາທິສທ຺ທານໍ ສາຘຸຕ຺ຕານ຺ວາຂ຺ຍານາຍ ອິທໍ ວຈນມິຈ຺ຈາທິວິກປ຺ປນ຺ຕຣສມ຺ຠເວ ກຖໍ ນິຍໂມ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ເຕນຕ຺ເຖນ ສາຕ຺ຖກຕ຺ຕມິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ເຕສມິຫານຸປໂຍຄິຕ຺ຕໍ ກເມນ ປຏິປາທຍິຕຸມາຫ ‘ວກ຺ຂມານຕ຺ຖເມວິທ’ມິຈ຺ຈາທິ,’ ອາກາຣາທໂຍ ນິຄ຺ຄຫີຕນ຺ຕາ’ອິຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວກ຺ຂມາໂນ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສ ຕໍ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາຘູນໍ ສາຘຸສທ຺ທານໍ ອນຸສາສນໍ ອາຂ຺ຍານໍ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ຍສ຺ສ ຕນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

ສາຘຸສທ຺ທານຸສາສນສງ຺ກາເປຕ຺ຖ ‘‘ກຕ຺ເຖຕ຺ຖ ກຸຕ຺ຣາຕ຺ຣກ຺ເວຫິຘາ’’ຕິ (໔-໑໐໐) ອາທິນາ ກຕ຺ຖາທິສທ຺ທານໍ ສາຘຸຕ຺ຕານຸສາສນສ຺ສ ທສ຺ສນໂຕ, ລກ຺ຂຓນ຺ຕເຣນ ສາຘຸຠາວສ຺ສ ອນ຺ວາຂ຺ຍາຕຕ຺ຕາຕິ ອາປຸພ຺ພາທາອິຈ຺ຈສ຺ມາ ‘‘ທາຘາຕ຺ວີ’’ຕິ (໕-໔໕) ອິປ຺ປຈ຺ຈເຍ ອາກາຣໂລເປ ຈ ອາທີຕິ ¶ ອອາທິເຍສນ຺ຕິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາເສ ໂຍມ຺ຫິ ‘‘ໂຍສຸ ຌິສ຺ສ ປຸເມ’’ຕິ (໒-໙໓) ‘ເຏ ອອາທໂຍ’ຕິ, ຕໂຍ ຈ ຈຕ຺ຕາລີສາ ຈາຕິ ຈຕ຺ຖ ສມາເສ ‘‘ຕທມິນາທີນິ’’ຕິ ຈຕ ໂລເປຈ ຣສ຺ເສ ຈ ຕິຕາລີສາຕິ, ‘ວຓ຺ຓ-ວຓ຺ຓເນ’ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ‘‘ຠາວກາຣເກສ຺ວ ຆຓ ຆກາ’’ຕິ (໕-໔໔) ອປ຺ປຈ຺ຈເຍໂຍມ຺ຫິ ຏາເທເສ ວຓ຺ຓາອິຕິ ຈ ສິຊ຺ຌນໂຕ, ປໂຍຄນິຍມຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕິຕາລີສວຓ຺ຓສທ຺ເທສຸ ປເຣສຸ ເອວ ອອາທິສທ຺ໂທ ປຍຸຊ຺ຊີຍຕີຕິ ເອວໍ ປໂຍຄນິຍມຕ຺ຖໍ, ອຍມ຺ປິ ວິກປ຺ປນ຺ຕຣ ສມ຺ຠາວນາ ‘‘ອຠູຕຕພ຺ຠາເວ ກຣາສຠູໂຍເຄ ວິກາຣາ ຈີ’’ຕິ (໔-໑໑໙) ປໂຍຄນິຍມສ຺ສາ ຌາຍມານສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ຐານ຺ຍາເທສຕ຺ຖນ຺ຕິ ອອາທິສທ຺ທສ຺ສ ຐາເນ ຕິຕາລີສວຓ຺ຓສທ຺ທາ ອາເທສາ ໂຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ວາ ໂສ ອິຕິ, ຕທນຸຣູປາຍາຕິ ຐານ຺ຍາເທສານຸຣູປາຍ ຉຏ຺ຐີ ວິຠຕ຺ຕິຍາ, ອໂຕເຍວາຕິ ອຄມາຄມິອນຸຣູປາຍ ຉຏ຺ຐິຍາ ອຠາວໂຕ ເຍວ, ອຄມາຄມິ ຠາວຕ຺ຖນ຺ຕິ ອອາທິສທ຺ທສ຺ສ ຕິຕາລີສ ວຓ຺ຓສທ຺ທາ ອາຄມາ ໂຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ວາ ໂສ ອິຕິ, ເອເຕສຸປິ ສງ຺ກາ, ‘‘ຍວາສເຣ’’ (໑-໓໐) ‘‘ສຸຎ ສສ຺ສ’’ອິຕິ (໒-໕໓) ອາເທສາຄມານໍ ທສ຺ສເນນ, ອາຄມ ລິງ຺ຄາຠາວໂຕຕິ ອຸກາຣ ກກາຣ ມກາຣານໍ ອຠາວໂຕ, ວິເສສນວິເສສ຺ສ ຠາວຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕິຕາລີສວຓ຺ຓສທ຺ທານໍ ອອາທິສທ຺ໂທ ວິເສສນໍ, ເຕ ວາ ຕສ຺ເສ-ຕິ, ເອຕ຺ຖາປິ ສງ຺ກາ ‘ນີລຸປ຺ປລ’ມິຈ຺ຈາທີນມຎ຺ຎຕ຺ຖ ວິເສສນວິເສສ຺ສ ຠາວທສ຺ສນາ, ສທ຺ທລກ຺ຂຓາ ນຸປໂຍຄໂຕຕິ ສທ຺ທລກ຺ຂເຓນ ສທ຺ທສງ຺ຂຣຓສ຺ສ ປກຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ- ‘ຣູປວິເສສູປ ລກ຺ຂຓາຠາວາ’ຕິ, ຣູປວິເສສສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓ ນິມິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສອຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ຫິ ວິເສສນ ວິເສສ຺ສຠາເວ ປຏິປາທິເຕ ອອາທ຺ຍາທິສທ຺ທານໍ ຣູປວິເສສສ຺ສ ສງ຺ຂຣຓໍ ກຕໍ ສິຍາຕິ, ຍທິ ເອໂສວ ສທ຺ທສງ຺ຂຣຓນ຺ຕິ ຄຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕຖາ ສຕິ ‘ນີລຸປ຺ປລ’ມິຈ຺ຈາທີນມ຺ປິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ນາສ຺ສ ຕທຕ຺ຖ ຕາປິ ສມ຺ຠາວີຍເຕ, ໂລເກ ສີຫຄຸຓສ຺ສ ມານວເກ ທສ຺ສນໂຕ ອຸປຈາເຣນ ‘ສີໂຫ-ຍໍ ມານວໂກ’ຕິ ຕຄ຺ຄຸຓຊ຺ຌາໂຣໂປປິ ທິສ຺ສຕິ, ຕທຕ຺ຖມ຺ເປຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘ຕຄ຺ຄຸຓຊ຺ຌາໂຣປນຕ຺ຖມ຺ເປຕໍ ນ ໂຫຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອອາທິສທ຺ທສ຺ສ, ເຕສໍ ຕິຕາລີສວຓ຺ຓສທ຺ທານໍ ວາ ຄຸໂຓ ອອາທິຕ຺ຕາທິ, ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາໂຣປນໍ-ຕິຕາລີສວຓ຺ຓສທ຺ເທສຸ ¶ ວາ ອອາທິສທ຺ເທເຍວ ວາ ອາໂຣປນໍ, ຕທຕ຺ຖມ຺ເປຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ- ‘ອໂຕເຍວາ’ຕິອາທິ, ອໂຕເຍວ ຣູປວິເສສູປລກ຺ຂຓາ ຠາວໂຕໂຍ, ປກຕໍ ສທ຺ທສງ຺ຂຣຓໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕ ວິກປ຺ປນ຺ຕຣາຠາເວ ອຸຠຍຕ຺ຖມິທໍ ສິຍາ, ຕຕ຺ຖ ປຣິຠາສຕ຺ຖໍ ນ ໂຫຕິ… ຕລ຺ລກ຺ຂຓຕ຺ຕາຠາວາ ອຸປຣິວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ຈາຕິ ປາຣິເສສມາລມ຺ພິຍາຫ ‘ສຎ຺ຎາສຎ຺ຎິ’ຈ຺ຈາທິ.

ມຣິຍາທາຍມ຺ປກາເຣຈ, ສມີເປ ວຍເວ ຕຖາ;

ຈຕຸພ຺ພິຘປ຺ປກາໂຣຍໍ, ອາທິສທ຺ທສ຺ສ ທິສ຺ສເຕຕິ.

ມຣິຍາທຕ຺ໂຖ ເອຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ໂທຕິ ອາຫ-‘ອາທິມຣິຍາທາ ຠູໂຕ’ຕິ, ອຸປລກ຺ຂຓຕ຺ຕາຕິ ອຸປລກ຺ຂິຍມານານມາກາຣາທີນໍ ຄຫເຓ ກາຣຓຠາເວນ ອປ຺ປຘານຕ຺ຕາ, ເຕນາຫ-‘ອຸປລກ຺ຂຓສ຺ສຸປສຊ຺ຊນີຍຠູຕສ຺ສາ’ຕິ, ກາຣິເຍນາຕິ ວຓ຺ຓສຎ຺ຎາຠວນາທິນາ, ນ ຄຸນ຺ນມ຺ປິ ອານຍນໍ ຠວຕິ..ຄຸນ຺ນມຸປສຊ຺ຊນີຍ ຠູຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຘານຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາຍາ ຠາເວຕິ ອກາຣສ຺ສ ວຓ຺ຓສຎ຺ຎາຍ ອຠາເວ, ຣູປນ຺ຕິຕິ ຕາລີສາຣູປໍ, ຕິຕາລີສາ+ວຓ຺ຓາຕິປທຈ຺ເຉໂທ, ຕິຕາລີສ+ວຓ຺ຓາຕິວາ, ສຸຕ຺ຕາວຍວສ຺ສາປິ ສຸຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ຕາ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ປນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຣສ຺ສຕ຺ຕນ຺ຕຸ ‘‘ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ ໂຍຄວິຠາເຄນ, ອິຕຣຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນປຣສ຺ເສວ ຣສ຺ສຕ຺ເຕ ທສ຺ສິເຕ ຕິຕາລີສອິຕິ ອພ຺ຍຎ຺ຊເນ ປທໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ອິຕຣີຕຣໂຍຄຈຕ຺ເຖ ພຫຸວຈເນນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ-‘ເອກວຈນມ຺ປນາ’ຕິອາທິ, ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ, ຣສ຺ສ ເອ ໂອກາເຣຫິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສກ຺ຂຣານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເອ ໂອກາເຣ ຫີຕິ ສຫຕ຺ເຖ ຕຕິຍາ, ສກ຺ກຕານຸສາເຣນາຕິ ສກ຺ກເຕ ‘‘ສນ຺ຘິ ຍກ຺ຂຣານໍ ຣສ຺ສາ ນ ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸສາເຣນ, ໂກຈີຕິ ສາ ສນປ຺ປສາທກໂຈຬິຍພຸທ຺ຘປ຺ປິຍາຈຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ນ ຫິຈ຺ຈາທິໍ ວທໂຕ-ຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘ຣສ຺ສາອິວາຕິ ອິວສທ຺ໂທ ສາຘມ຺ໂມປມາໂຊຕໂກ ວາ ສິຍາ ເວຘມ຺ໂມປມາໂຊຕໂກ ວາ, ຍທິ ຕາວ ເວຘມ຺ໂມປມາໂຊຕໂກ, ຣສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ເອ ໂອກາເຣສ຺ວ ສມ຺ຠວາ ເຕສໍ ທີຆກາລປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ເຕ ທີຆາເຍວ ສິຍຸໍ, ຍທິ ປນ ສາຘມ຺ໂມປມາໂຊຕໂກ ¶ , ເຕສຸ ຣສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສສມ຺ຠວາ ຣສ຺ສກາລປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຣສ຺ສາເອວ ເຕ ສິຍຸນ຺ຕິ ‘ເອຕ຺ຖາຕິອາທີສຸ ເອ ໂອກາຣານໍ ອຸຈ຺ຈາຣຓກາລກຕໍ ຣສ຺ສຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີ’ຕິ, ຣສ຺ສກາລວນ຺ໂຕເຍວາຕິ ເອວສທ຺ໂທ ໂສຄເຕ ວຓ຺ຓວິນິມ຺ມຸຕ຺ຕສ຺ສ ກາລສ຺ເສວາຠາວາ ວຓ຺ຓານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ປມາຓສິທ຺ຘໍ ປາຣມຕ຺ຖິກ ເມ ໂອກາຣານໍ ຣສ຺ສກາລວນ຺ຕຕໍ ທີເປຕິ, ອຕ຺ຖາຕິ ວທໂຕ ປນາຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘ເອຕ຺ຖາຕິອາທີສຸ ຍທິ ເອກາຣາທໂຍ ທີຆາເອວ ສໍໂຍຄປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ຣສ຺ສາວ ສິຍຸໍຕຖາ ສຕິ ອຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ທີໂຆວ ອາກາໂຣ ສໍໂຍຄປຸພ຺ພຕ຺ຕາຣສ຺ໂສ ອິວ ອຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ອຸຈ຺ຈາຣຓກາລກໂຕວ ຣສ຺ສທີຆຠາໂວ ຄເຫຕພ຺ໂພ’ຕິ, ກຈ຺ຈາຍນວຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ ຎາໂສ, ຕຎ຺ຎາປເນຕິ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ເຎສມກ຺ຂຣານໍ ຎາປເນ, ປໂຍຊນາຠາວາຕິ ເຕນ ສາເຘຕພ຺ພສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອິຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາວມາຫ, ກິເມຕ຺ຖ ສມຸທາເຍ ວາກ຺ຍປຣິສມຕ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ອວຍເວຕິ ອາຫ- ‘ປຈ຺ເຈກ’ນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ‘ຣຸກ຺ຂາ ວນ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສມຸທາເຍ ວາກ຺ຍປຣິສມຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ອິຍຸວຓ຺ຓາ ຌລາ ນມສ຺ສນ຺ເຕ’’ (໑-໙) ອິຈ຺ຈາທິກໍ ນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ, ປຈ຺ເຈກໍ ວຓ຺ຓາ ນາມໂຫນ຺ຕີຕິ ອກາໂຣ ວຓ຺ໂຓ ນາມ ໂຫຕິ ອາກາໂຣ ວຓ຺ໂຓ ນາມ ໂຫຕີຕິອາທິນາ, ອວຍເວຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ອວຸຕ຺ເຕປິ ‘ປຈ຺ເຈກ’ນ຺ຕິ ວຈເນ ສທິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ກາຣຓມາຫ, ທິຏ຺ຐນ຺ໂຕປນີໂຕ ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ສຸເຂນ ປຏິປຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ, ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຈ຺ເຈກນ຺ຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ໂຠຊີຍຕູຕິອາທິນາ ປຈ຺ເຈກໍ ຠຸຎ຺ຊິກິຣິຍາ ປຣິສມາປີຍເຕ, ເຕນາຫ-‘ນ ໂຈຈ຺ຈເຕ’ ອິຈ຺ຈາທິ, ອຖວາ ສມຸທາເຍປິ ວາກ຺ຍປຣິສມາ ປຕ຺ຕິຍໍ ສຕິ ສມຸທາເຍ ປວຕ຺ຕາ ສທ຺ທາ ອວຍເວສຸປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ‘ສມຸທ຺ເທກເທສທສ຺ສເນປິ ສມຸທ຺ໂທ ທິຏ຺ໂຐ, ຂນ຺ເຘກເທສ ຠູຕາຍປິ ປຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິອາທີສຸ ວິຍ ນ ໂທໂສ, ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ປຈ຺ເຈກ’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ວຓ຺ຓສທ຺ທສ຺ສ ຄຸຓາທ຺ຍເນກຕ຺ຖຕ຺ເຕປິ ປກຣຓໂຕ ອກາຣາທໂຍເວຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອາຫ-‘ວຓ຺ຓີຍຕິ’ຈ຺ຈາທິ, ປກຣຓໂຕປິ ອຕ຺ໂຖ ວິຠຊ຺ຊເຕ, ວຸຕ຺ຕໍ ຫິ–

ອຕ຺ຖາ ປກຣຓາ ລິງ຺ຄາ, ໂອຈິຕ຺ຍາ ເທສກາລໂຕ;

ສທ຺ທຕ຺ຖາ ວິຠຊີຍນ຺ເຕ, ນ ສທ຺ທາເຍວ ເກວລາຕິ.

ນນຸ ¶ ຌລາທິສຎ຺ຎາ ວິຍ ລຫຸສຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ຄຸຣຸສຎ຺ຎາ ກຕາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ນິຘາຍ ຣຸຬ຺ຫິ ອນ຺ວຕ຺ຖວເສນ ທ຺ວິປ຺ປກາຣາສຸ ສຎ຺ຎາສຸ ຌາລາຕິ ຣຸຬ຺ຫິ ສຎ຺ຎາຕ຺ຖາຠາເວນ ໂວຫາຣສຸຂມຕ຺ຕປໂຍຊນາ, ອນ຺ວຕ຺ຖສຎ຺ຎາ ປນ ຕປ຺ປໂຍຊນາປິ ໂຫຕິ ຕທຎ຺ຎປ຺ປໂຍຊນາ ປີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ເອວ’ມິຈ຺ຈາທິ, ວຓ຺ຓີຍຕີ ອຕ຺ໂຖ ເອເຕຫີຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອນຸຄຕາ ອນຸຄຕຕ຺ຖາ ວຓ຺ຓສຎ຺ຎາ ຕໍ, ສທ຺ທາຘິຄມນີຍສ຺ສາຕິ ສທ຺ເທນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພສ຺ສ, ວຓ຺ຓໍ ມູລມສ຺ສາຕິ ວຓ຺ຓມູລໂກ-ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ວຓ຺ຓມູລກຕາ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ວຓ຺ຓມູລກຕໍ ສາເຘຕິ ‘ສາປິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ວຓ຺ຓໍ ຣູປໍ ສຠາໂວ ເອເຕສນ຺ຕິ ວຓ຺ຓຣູປານິ-ປທານິ, ສມຸທາໂຍ ປາທານໍ ຣູປມສ຺ສາຕິ ສມຸທາຍຣູປໍ ວາກ຺ຍໍ, ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕມຕ຺ຖໂຊຕກໍ ປທໍ, ປທສມຸທາໂຍ ວາກ຺ຍໍ, ສພ຺ພຎ຺ເຈຕມຸປຈາເຣນ ວຓ຺ຓສທ຺ທວຈນີຍຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ ວຓ຺ຓມຍຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ໂພປິ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖເຠທຠິນ຺ໂນ ອຕ຺ໂຖ ວາກ຺ຍາຘິຄມນີໂຍ ວຓ຺ເຓເນວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ນາມ ຕສ຺ມາ ຍຖາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖ ວິເສສທສ຺ສນໍລຫຸສຎ຺ຎາຍ ນ ສກ຺ກາຕິ ຕທຕ຺ຖມກາຣາທີນໍ ຄຸຣຸຠູຕາ ວຓ຺ຓສຎ຺ຎາ ກຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ສມ຺ມຸຕິ ສງ຺ເກຕວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ໂວຫາໂຣ, ປຣມຕ຺ໂຖ ສນິພ຺ພາໂນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອຸໂຠຫິ ປເນເຕຫິ ຠິນ຺ໂນ ຕຕິໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາຈ ວຸຕ຺ຕໍ–

ທຸເວ ສຈ຺ຈານິ ອກ຺ຂາສິ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວທຕໍ ວໂຣ,

ສມ຺ມຸຕິໍ ປຣມຕ຺ຖຎ຺ຈ, ຕຕິຍໍ ນຸປລພ຺ຠຕີຕິ.

ນນຸ ຈ–

ອປ຺ປກ຺ຂຣມສນ຺ທິທ຺ຘໍ, ສສາຣໍ ຄູຬ຺ຫນິຓ຺ຓຍໍ;

ປສນ຺ນຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອາຫຸ ຕລ຺ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຸໂນຕິ.

‘‘ອາທໂຍ ຕິຕາລີສ ວຓ຺ຓາ’’ ‘‘ຕິຕາລີສາທໂຍ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ຕຖາ ສຕິ ສນ຺ທິທ຺ຘໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສິຍາຕິ, ນນຸ ສຕ຺ຖາໂທ ມງ຺ຄລວຈເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອກາໂຣ ປຏິເສຘຕ຺ໂຖປິ ໂຫຕີຕິ (ນ) ສຕ຺ຖາໂທ ສິທ຺ຘສທ຺ທສ຺ໂສປຫິຕຕ຺ຕາ, ອຖ ໂຫຕ຺ວ ປຸພ຺ພາ ຌາລາທິ ສຎ຺ຎາ, ສທ຺ທສາຘນມຕ຺ຕປ຺ປໂຍຊນຕ຺ຕາ ປນ ສພ຺ພວິຘານສ຺ສ ປຸພ຺ພາຈຣິຍ ສຎ຺ຎາວາລເມຕ຺ຖາຕິ ກິໍ ປຸນາປິ ວຓ຺ຓາທິສຎ຺ຎາວິຘາເນນ ຄນ຺ຖຄາຣວ ກຣເຓນາຕິ ສຈ຺ຈເມຕໍ, ປຸພ຺ພາຈຣິເຍສຸ ປນ ຄາຣວໍ ຕທນຸຄມນຎ຺ຈ ທີເປຕຸໍ ກາຈິ ¶ ສຎ຺ຎາໂຍປ຺ຍນ຺ວາຂ຺ຍາຍນ຺ເຕ, ຍຊ຺ເຊວໍ ສໍໂຍຄສພ຺ພນາມໂລປາທໂຍປິ ສຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພາຈຣິເຍຫິ ວຸຕ຺ຕາ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ນນຸ ໂຠ ວຸຕ຺ຕເມວາມ຺ເຫຫິ’ກາຈິ ສຎ຺ຎາໂຍ ອາຂ຺ຍາຍນ຺ເຕ’ຕິ, ກິນ຺ຕທາຂ຺ຍານທ຺ວາເຣນ ຠວຕາ ຕາປິ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ສາຕ຺ຖກຕ຺ໂຕປິ ປຕິວຓ຺ຓມຕ຺ຖານຸປລທ຺ຘິໂຕ ວຓ຺ຓານມທິຏ຺ຐານມກາຣາທີນມນຸກຕິໂຍ ອິໂຫປທິຏ຺ຐາອິຕ຺ຍນຸກາຣິເຍນາຕ຺ເຖນາຕ຺ຖວນ຺ຕຕາຍ ໂຫເຕວາກາຣາທິໂຕ ວິຠຕ຺ຕິ, ໂລເປນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປນສ຺ສາ ອສ຺ສວນໍ ສນ຺ນິກໍສວຈນິຈ຺ຉາຠາວາ ສໍຫິຕາຍານິທ຺ເທໂສ, ອນຸກ຺ກໂມຕິ ອາໂທນິສ຺ສຍາ ສຣາວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ນິສ຺ສິຕາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ, ສເຣສຸປິ ເອກຏ຺ຐານິຍາ ອກາຣາທໂຍ ພຫຸຕ຺ຕາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕາ ຐານານຸກ຺ກເມນ, ຕໂຕ ທ຺ວິຊາ ຐານານຸກ຺ກເມນ, ເຕສຸປິ ຣສ຺ສາວ ລຫຸຕ຺ຕາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ທີຆາ, ພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸປິ ວຄ຺ຄາ ພຫຸຕ຺ຕາ ຐານປ຺ປຏິປາຏິຍາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ຍກາຣາທໂຍ, ວຄ຺ເຄສຸ ຈ ອໂຆສາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ໂຆສາ, ເຕສຸ ຈ ສິຖິລາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ຘນິຕາ, ຕຕ຺ຖາປິ ອປ຺ປກຕ຺ຕາ ທ຺ວິຊາ ປຎ຺ຈມາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ຍຣລວາ ໂຆສຠູຕາ ຐານານຸກ຺ກເມນ, ຕໂຕ ຘນິຕາ ສກາຣຫ ກາຣາ, ເຕສຸປິຫກາໂຣ ເກສຎ຺ຈິ ໂອຣໂສປິ ໂຫຕີຕິ ທ຺ວິຊຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ໂຕ, ເກຫິຈິ ‘‘ລຬານມວິເສໂສ’’ຕິ ທ຺ວິນ຺ນມວິເສເສ ວຸຈ຺ຈມາເນປິ ລິປິເຠເທນ ຐານເຠເທນ ຈ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຬກາໂຣ ວິສຸໍ ອກ຺ຂຣຠາເວນ ຄຫິໂຕ, ໂສປິ ໂຆສຠາເວນ ຐານານຸກ຺ກເມນຈ ຫກາຣໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ໂຕ ນິຄ຺ຄຫີຕໍ ປນ ສຣຕ຺ຕາທິສພ຺ພວິນິມ຺ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອກາຣາທີນມຍມນຸກ຺ກໂມ, ອິມສ຺ເສວານຸກ຺ກມສ຺ສ ມນສິ ວິປສ຺ສ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ ຕິຕາລີສາຕິ ຄຓນາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຈ ‘ນິຄ຺ຄຫີຕນ຺ຕາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປກຕໍ ສາຘຸສທ຺ທານ຺ວາຂ຺ຍານໍ, ນ ວຓ຺ຓີຍເຕ, ຕິ ສທ຺ທສງ຺ຂຣຓ ສງ຺ຂາຕ ມຸຂ຺ຍປ຺ປໂຍຊນາຠາວາ, ກິຎ຺ຈາປິ ນ ວຓ຺ຓີຍເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ປນ ກຖມກາຣາທີນມຍມນຸກ຺ກໂມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ສິສ຺ສານໍ ກງ຺ຂາ ວິຈ຺ເຉທປ຺ປໂຍຊນມ຺ປຕິ ອນຸກ຺ກມສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖກຖນພ຺ຍາເຊນ ວຓ຺ຓິໂຕ ເຍວາຕິ, ກຣີຍນ຺ເຕ ອຸຈ຺ຈາຣີຍນ຺ເຕ ເອເຕນາຕິ ກຣຓໍ, ຕຕ຺ຖ ຊິວ຺ຫາມຊ຺ຌໍ ຕາລຸຊານໍ, ຊິວ຺ໂຫປຄ຺ຄໍ ມຸທ຺ຘຊານໍ, ຊິວ຺ຫຄ຺ຄໍ, ທນ຺ຕຊານໍ ເສສານໍ ສກຏ຺ຐານໍ ກຣຓໍ, ປຍຕ຺ຕິ ປຍຕນໍ, ຕມ຺ປນ ວຓ຺ຓຸຈ຺ຈາຣຓໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ພາຫິໂຍ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ, ຕຕ຺ຖ ອພ຺ຠນ຺ຕຣປຍຕນໍ-ສໍວຸຕຕ຺ຕມກາຣສ຺ສ, ວິວຏຕ຺ຕໍ ສຣານໍ ¶ ສກາຣຫກາຣານຎ຺ຈ ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕໍ ວຄ຺ຄານໍ, ອີສໍຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕໍ ຍຣລວານໍ, ພາຫິຍປຍຕນນ຺ຕຸ ສໍວຸຕກຓ຺ຐຕາທິ, ຐານໂຕ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິຍາ ວິຘີຍມານກາຣິຍສມ຺ຠເວນ ປໂຍຊນສມ຺ຠວາ ອາຫ-‘ຐານມ຺ປນາ’ຕິອາທິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວຓ຺ຓາຕິ ຐານໍ, ‘‘ເອ ໂອນມ ວຓ຺ເຓ’’ຕິ (໑-໓໗) ສຸຕ຺ເຕ ວຓ຺ເຓຕິ ກຖນເມວ ວຓ຺ຓສຎ຺ຎາກຣເຓ ປໂຍຊນໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖມຎ຺ຎຕ຺ຣ ພ຺ຍາປທິສຕິ’ ເອວ’ມິຈ຺ຈາທິນາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທສາໂທ ສຣາ’’ອິຈ຺ຈາໂທ ‘ເຕນາ’ຕິອາທີສຸ ‘ເຕນ ສຣອິຈ຺ຈເນນ ກ຺ວຕ຺ໂຖ ກສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປໂຍຊນໍ ຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສໂຣໂລໂປ ສເຣ’’ຈ຺ຈາທີ’ຕິ ເອວມາທິນາ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຎາເປຕິ ວຓ຺ຓໂລປນ຺ຕິ ຎາປກໍ, ກສ຺ມາ ປນ’ໂສ ເຈມິນາວ ຎາປເກນ ສິທ຺ໂຘ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ນນຸ ‘ຕທມິນາທີນິ’’ຕິ (໑-໔໗) ສຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ສຕີຕິ, (ສຈ຺ຈໍ) ຕຖາປິ ປກາຣນ຺ຕໂຣຍມ຺ປິ ວຓ຺ຓໂລເປ ທສ຺ສິໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ, ເອວສທ຺ໂທ ປນ ‘ຍທິ ຎາປເກນ ວຓ຺ຓໂລໂປ ສິຍາ ໂສ ອິມິນາວ ຎາປເກນ ສິທ຺ໂຘ, ນາຎ຺ເຎນາ’ຕິ ອວຘາເຣຕິ.

໒. ທສາ

ນນຸ ອອາທໂຍຕິ ປຐມນ຺ເຕນຸວຕ຺ຕນ຺ເຕ ກຖເມຕ຺ຖ’ຕຕ຺ຖາ’ຕິ ສຕ຺ຕມີນິທ຺ທິຏ຺ຐຕາຕິ ອາຫ-‘ຕຎ຺ຈາ’ຕິອາທິ, ອຕ຺ຖວສາວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາເມນາຕິ ອອາທໂຍຕິ ປຐມນ຺ຕສ຺ສ‘ອາໂທ ທສາ’ຕ຺ຍເນນ ສມ຺ພນ຺ຘາ ສມ຺ພຊ຺ຌມາເນ ຈາຘາຣຕ຺ເຖນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຘາຣຕ຺ຖວເສນ ສຕ຺ຕມີ ວິຠຕ຺ຕິຍາ ປຣິວຕ຺ຕເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖວສາ ສຕ຺ຕມິຍາ ວິປຣິຓາມສມ຺ຠວາເຍວສຸຕ຺ເຕ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ‘ຕຕ຺ຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອາໂທທສນ຺ນມນຎ຺ຎຕ຺ຖປວຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ ເຕສໍ ອອາທໂຍ ວິສຍຠາເວນປິ ສກ຺ກາ ປຣິກປ຺ເປຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ-‘ເຕສຸ ວິສຍຠູເຕສູ’ຕິ, ນິທ຺ຘາຣຓຕ຺ໂຖປິ ຍຸຊ຺ຊເຕວ… ວຓ຺ຓສມຸທາຍໂຕ ຕເທກເທສຠູຕານ ມາໂທ ວຓ຺ຓານໍ ທສສງ຺ຂ຺ຍາຄຸເຓນ ນິທ຺ຘາຣິຍມານຕ຺ຕາ, ອາທິມ຺ຫິ ທສ ວຓ຺ຓາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອວຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ອວສ຺ສໍ ວຕ຺ຕພ຺ພານໍ ອູນປູຣຓຕ຺ຖມຊ຺ຌາຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ- ອວຏ຺ຐິຕາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ວາ’ຕິ, ເອກາທີນ ມຏ຺ຐາຣສນ຺ຕານໍ ສງ຺ຂ຺ຍານໍ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ວຕ຺ຕນໂຕ ອາຫ-‘ທສສງ຺ຂ຺ຍາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ’ຕິ, ຄຍ຺ຫຸປຄານໍ ຣສ຺ສເອ ໂອວຓ຺ຓານມ຺ປິ ກຈ຺ຈາຍເນ ວິຍ ອປຣິຈ຺ຈາຄາ ອນູນາ, ອຄຍ຺ຫຸປຄານໍ ຕທຎ຺ເຎສໍ ເກສຎ຺ຈິ ສຣານໍ ປຣິຈ຺ຈຄາ ອນຘິກາ, ທສສທ຺ທສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍ ວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ¶ ທສນ຺ນມ຺ປິ ອຘິກຕວຓ຺ຓານຎ຺ຎຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ-‘ທສນ຺ນມ຺ປີ’ຕິອາທິ, ສຍໍ ປຸພ຺ພາ’ຣາຊ=ຈິຕ຺ຕິຍໍ’ຕີສ຺ມາ ກ຺ວິມ຺ຫິ ອນ຺ຕໂລເປ ສມາເສ ຈ ຕທມິນາທິຕ຺ຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ວາ ສຣສທ຺ໂທ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ, ‘ສຣ-ຄຕິຫິໍ ສາຈິນ຺ຕາສຸ’ ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ອປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ວາ ນິປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ=‘ສຍໍ ຣາຊນ຺ຕີ’ຕິອາທິ.

໓. ທ຺ເວທ຺ເວ

ເຕຕິ’ອາໂທ’ຕິ ສຕ຺ຕມ຺ຍນ຺ຕຕ຺ຕາ ອປເຣ ທ຺ເວ ປຣາມສຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ວິຍາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖວສາ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາມໍ ອຸປເມຕິ, ອໂຕວ ວິຎ຺ຎາຍມານຕ຺ຖວເສນ ເຕສຸ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕສຸຕິ ປນ ນິທ຺ຘາຣຓຕ຺ຕວິວຈ຺ຉາຍໍ ຕມ຺ປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ເຕສໍ ວຓ຺ຓານໍ ມຊ຺ເຌ ທ຺ເວທ຺ເວຕິ ທ຺ວິສງ຺ຂ຺ຍາຍ ນິທ຺ຘາຣຓຕ຺ໂຖປິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ວິຈ຺ຉາຍໍ ວຸຕ຺ຕິ ຍສ຺ສ ໂສ ວິຈ຺ຉາວຸຕ຺ຕິ-ທ຺ວິສທ຺ໂທ, ວິຈ຺ຉາວຸຕ຺ຕິຕາ ຈາສ຺ສ ສວຓ຺ຓຕ຺ຕຄຸເຓນ ທ຺ວິນ຺ນໍ (‘ພ຺ຍາປິຕຸ) ມິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ກເມນາວຏ຺ຐິເຕຕິ ອິມິນາ ອກາຣາທິວຓ຺ຓປ຺ປພນ຺ຘສ຺ສ ອນາທິກາລສິທ຺ຘໍ ກມສິທ຺ຘຕ຺ຕມາຫ. ນນຸ ສມານາ ວຓ຺ຓາ ສວຓ຺ຓາຕ຺ຍນ຺ວຕ຺ເຖ ສວຓ຺ຓສທ຺ເທ ສຕິ ກຕໍ ຣສ຺ສທີຆານໍ ສວຓ຺ຓສຎ຺ຎາ ສິຍາ… ອສມານຕ຺ຕາ ເອເຕສນ຺ຕິ, ເນຕທຕ຺ຖິວຓ຺ຓປ຺ປພນ຺ຘສ຺ສ ກມສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຈນພເລເນວາສມານານມ຺ປິ ໂຫເຕວາຕິ, ເນວມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ‘‘ທ຺ເວທ຺ເວ ສວຓ຺ຓາ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິສສາມຕ຺ຖິຍສພ຺ຠາເວ [ສພ຺ຠາເວນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວິເສສກາຣຓາຠາວາຕິ ອາຫ‘ສມານຕ຺ຕມ຺ປນາ’ຕິອາທິ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຓ຺ຓາ ຈິຕ຺ຕຊຕ຺ເຕປິ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕິ ວເສນາຕິ ຐານໍ ກຓ຺ຐາທິ, ເຕນ ກຕນ຺ຕິ ສມາໂສ, ກຓ຺ຐຕາຕຸ ອິຕິ ຈຕ຺ເຕ ປາຓ຺ຍງ຺ຄຕ຺ຕາ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈເມຫິ ວຄ຺ຄປຎ຺ຈເມຫິ. ອນ຺ຕຏ຺ຐາກີຕິ ວຄ຺ຄານມນ຺ເຕ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອນ຺ຕຏ຺ຐາ, ຕາຫິ, ຍຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ, ຄຸຍ຺ຫ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ. ເກຈີຕິ ອນິຍເມນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕ ປນ–

‘‘ຫກາໂຣ ປຎ຺ຈເມເຫວ, ອນ຺ຕຏ຺ຐາຫິ ຈ ສໍຍຸໂຕ;

ໂອຣໂສ ອິຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ກຓ຺ຐໂຊ ຕທສໍຍຸໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໔. ປຸພ຺ໂພ

ວຕ຺ຕເຕຕິ ອຕ຺ຖວສາ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາເມນ ວຕ຺ຕເຕ, ນນຸ ເຈຕ຺ຍາທິໂຈທນາ, ເນສໂທໂສຈ຺ຈາທິ ປຣິຫາໂຣ, ໂທສາຠາເວ ກາຣຓ ມາຫ-‘ໂຍໂຍ…ເປ… ¶ ປຕີຍເຕ’ຕິ, ວຸຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ເຕຕິ-‘ນຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ນນຸ ຈ ປຸພ຺ພສທ຺ໂທ ຍເມກຕ຺ຕາ ເອກໍ ປຸພ຺ພມາຈິກ຺ຂຕິ ນ ສກລນ຺ຕິ ກຖໍ ‘‘ປຸພ຺ໂພ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂຍໂຍຕິ ຎາຍຕິ ‘ໂຍໂຍ ປຸພ຺ໂພ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ’ຕິ ເອຕ຺ຖ’ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ’ຕິ ອິທໍ ກຖໍ ສຸເຂເນວ ປຕີຍເຕ ຕທິທມສິທ຺ເຘນາສິທ຺ຘສາຘນນ຺ຕິ ອາສງ຺ກິຍ ຕທຠາວມຸພ຺ຠາວີຍ ປຸພ຺ພ ສທ຺ທສ຺ສ ວິຈ຺ຉາຄມກຕ຺ຕມວຄມຍິຕຸມາຫ-‘ນເຈທ’ມິຈ຺ຈາທິ. ຕໍໂຍຄາຕິ ອຸປຈາຣວເສນາຫ, ຕພ຺ພນ຺ຕຕາຍວາຕິ ອຕ຺ຖິຍຕ຺ເຖ ອປ຺ປຈ຺ຈຍວເສນ, ເອວມຸປຣິປິ.

໕. ປໂຣ

ເສສມິຈ຺ຈາທິນາ‘ເຕສຸ ທ຺ວີສູຕິ ສວຓ຺ຓສຎ຺ຎເກສຸ ທ຺ວີສຸ’ ອິຈ຺ຈາທິ ກມຕິທິສ຺ສຕິ. ລຫຸສຎ຺ຎາ ຣສ຺ສສ຺ສ, ສໍໂຍຄປຸພ຺ພສ຺ສ ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆສ຺ສ ຈ ຄຸຣຸສຎ຺ຎາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ… ອຸຈ຺ຈາຣຓວເສເນວານ຺ວຕ຺ຖສຎ຺ຎາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ປຸພ຺ພາຈຣິຍວເສນ ວາ ອິຫາວຸຕ຺ຕາວເສສສຎ຺ຎາວິຍ.

໖. ກາທໂຍ

ເກວລ ພ຺ຍຎ຺ຊນານມຕ຺ຖປ຺ປກາສຕ຺ຕາຠາວາ ສຣານມຕ຺ຖປ຺ປກາສເນ ອຈ຺ຈນ຺ໂຕປກາຣາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາຕິ ‘ເອເຕຫີ’ຕິ ກຣຓຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນາຫ ‘ສຣານ’ມິຈ຺ຈາທິ. ວິປຸພ຺ພາ ‘ອຎ຺ຊ-ພ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ’ຕີມສ຺ມາ ກຣເຓ ອນປ຺ປຈ຺ຈເຍ ຣູປໍ, ນປຸໍສກຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສາວຄມຍິຕຸໍ ‘ອຸປກາຣການີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐນ຺ເຕນ ຜຸຏຍຕິ ‘ຍຖາ’ອິຈ຺ຈາທິນາ, ຍຖາ ໂອທນສ຺ສຸປກາຣການິ ສູປາທີນິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ, ຕຖາ ສຣານມຸປກາຣການີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນມ຺ປນ ອທ຺ຘມຕ຺ຕິກໍ, ວຸຕ຺ຕໍ ຫິ–

ເອກມຕ຺ໂຕ ຠເວ ຣສ຺ໂສ, ທີໂຆ ມຕ຺ຕທ຺ວຍາຍຸໂຕ;

ປ຺ລຸໂຕ ຕິມຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຕ຺ວທ຺ຘມຕ຺ຕິກໍຕິ.

ອນ຺ວຕ຺ຖາຕິ ອນ຺ວຕ຺ຖໂຕ, ‘ອນ຺ວຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໗. ປຎ຺ຈ

ສຊາຕ຺ຍເປກ຺ຂາຍ ສມຸທາຍວາຈິຕ຺ເຕປິ ກາທໂຍຕີ ອນຸວຕ຺ຕນໂຕ ວຄ຺ຄສທ຺ເທນ ກຂຄຆຎາທໂຍວ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈ ປຣິມາຓມສ຺ສ ປຎ຺ຈໂກວຄ຺ໂຄ, ‘‘ຕມສ຺ສ ປຣິມາຓໍ ຓິໂກ ຈາ’’ຕິ (໔-໔໑) ໂກ, ສຸຕ຺ເຕ ອາທິຠູໂຕ ¶ ປຎ຺ຈສທ຺ໂທ ປຎ຺ຈສງ຺ຂ຺ຍາປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຸຣຸມາໂນ ມາວສານານໍ ວຄ຺ຄານໍ ພຫຸຕ຺ຕໍ ຄເມຕີຕິ ‘ປຎ຺ຈກາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ວຄ຺ຄາຕິ ພຫຸວຈນໂຕ ປຈ຺ເຈກນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ວຊ຺ເຊນ຺ຕິ ຍກາຣາທໂຍຠິ ວຄ຺ຄາ, ປຐມກ຺ຂຣວເສນ ປນ ກວຄ຺ຄາທິໂວຫາໂຣ.

໘. ພິນ຺ທຸ

ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕູນ ມຸຈ຺ຈາຣຓຕ຺ໂຖເປຕ຺ຖ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ນິປຸພ຺ພາ ຕໂຕ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈເຍ ຎ຺ຎິມ຺ຫິ ປາທິສມາເສ ທີເຆຈ ຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສາ’ຕິອາທີມາຫ, ປີຬນຕ຺ຖໂຕ ນິຄ຺ຄຫນໍ ນິຄ຺ຄໂຫ, ‘ອິ-ອຊ຺ເຌນ ຄຕີສຸ’ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ກຕ຺ຕຣິ [ກມ຺ມນິ-ອິຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິຕໍ ອຸຈ຺ຈາຣິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ] ຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈເຍ ອິຕໍ, ນິຄ຺ຄເຫນ ອິຕນ຺ຕິ ອມາທິສ ມາເສ ຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ກຣຓໍ ນິຄ຺ຄເຫນ ວາ’ຕິອາທິມາຫ, ປຈ຺ຉິມປກ຺ຂໍ ສາເຘຕຸມາຫ-‘ວຸຕ຺ຕໍ ຫີ’ຕິ.

໙. ອິຍຸ

ຈຕ຺ຖສມາໂສຕິ ອິຕຣີຕຣໂຍຄທ຺ວນ຺ທສມາໂສ. ອຕ຺ເຕຕິ ມຸນິ ສທ຺ທາທິວຈນີເຍ ອຕ຺ເຖ, ນມຕີຕີມສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມໍ,

ຍໍ ສພ຺ພວຈນໍ ສພ຺ພ, ລິງ຺ຄໍ ສພ຺ພວິຠຕ຺ຕິກໍ;

ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ເຖ ນມນໂຕ, ວິທຸໍ ນາມນ຺ຕິ ຕພ຺ພິທູ.

ອິຘ ນາມສຎ຺ຎາຍາຠາເວປິ ອນ຺ວຕ຺ຖພລາເຍວ ນາມສຎ຺ຎາ ສິທ຺ຘາຕິ (ອາຫ) ‘ອນ຺ວຕ຺ຖພ຺ຍປເທເສນາ’ຕິ, ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕປກຕິຣູປນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາ ປຐມໍ ກຣີຍຕີຕິ ປກຕິ, ສາ ເອວ ຣູປນ຺ຕິ ປກຕິຣູປໍ, ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕສ຺ສ ປກຕິ ຣູປໍ ມຸນິສທ຺ທາທິ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕປກຕິຣູປໍ, ອຕ຺ຖວນ຺ຕມຘາຕຸກມປ຺ປຈ຺ຈຍມ຺ປາຏິປທິກໍ, ປທໍ ປທໍ ປຕິ ປຏິປເທ, ປຏິປທໍ ນິຍຸຕ຺ຕໍ ປາຏິປທິກໍ. ວິເສສເນນາຕິ ສຸຕ຺ເຕ ‘ນມສ຺ສນ຺ເຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ອິວຓ຺ຓຸວຓ຺ຓານໍ ວິເສສເນນ. ອາຂ຺ຍາຕສ຺ສາຕິ ປຈຕິອາທິໂນ. ອາທິມຊ຺ຌວຕ຺ຕິໂນຕິ ອິນ຺ທ ອຸທກສທ຺ທາທີນໍ ອາໂທ, ປຂຸມາທີນໍ ມຊ຺ເຌຈ ວຕ຺ຕິໂນ. ປເທເສສູຕິ ‘‘ຌລາ ສສ຺ສ ໂນ’’ຕິ (໒-໘໓) ອາທິເກສຸ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທເສສຸ, ອນິຏ຺ຐປສງ຺ຄ (ສງ຺ກໍ) ນິວຕ຺ເຕຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອນິຏ຺ຐປ຺ປສງ຺ໂຄນາມ [ນາມາຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ປຈຕິ-ອິນ຺ທ (ອຸທກ ປຂຸມ) ສທ຺ທາທີນ ມນ຺ຕ ອາທິມຊ຺ຌຠູຕອິວຓ຺ຓາທີນໍ ¶ ຌລສຎ຺ຎາ ວິຘາຍ ຕໂຕ ປຣາສໍ ສາທິ ວິຠຕ຺ຕີນໍ ‘‘ຌລາ ສສ຺ສ ໂນ’’ຕິ (໒-໘໑) ອາທີຫິ ‘ໂນ’ ອາເທສາທິມ຺ຫິ ກເຕ ‘ປຈຕິໂນ, ອິນ຺ທໂນ, ອຸທກໂນ, ປຂຸມໂນ’ຕິອາທິ ຣູປປ຺ປສງ຺ໂຄ, ນນຸຈາທິອາທິ ໂຈທນາ. ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ພ຺ຍາສນິທ຺ເທເສນາຕິ ອສມາສນິທ຺ເທເສນ. ຕທຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິ ປຣິຫາໂຣ, ຕນ຺ຕິ ຕໍ ໂຈທ຺ຍໍ, ສຕິຫີຕິອາທິນາ ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ເຖຕິ, ທ຺ວີສຸຕ຺ຕເຣສຸ ໂຍເຄສູຕິ ອຸປຣິເມສຸ ‘‘ປິຕ຺ຖິຍໍ’’ ‘‘ຆາ’’ຕິ ທ຺ວີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ. ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອິທນ຺ຕິ ‘‘ປິຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອິທໍ ປທໍ. ວຓ຺ຓວິເສສນໍ ສິຍາຕິ ‘‘ປິຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ‘ອິຍຸວຓ຺ຓາ’ຕິ ອນຸວຕ຺ຕນໂຕ ‘ອິຕ຺ຖິຍໍ ອິວຓ຺ຓຸວຓ຺ຓາ’ຕິ ເອວໍ ອິວຓ຺ຓຸ ວຓ຺ຓາ ‘‘ໂຆ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ‘ອິຕ຺ຖິຍໍ ອາ’ຕິເອວໍ ອວຓ຺ຓສ຺ສ ຈ ວິເສສນໍ ຠເວຍ຺ຍ. ວຓ຺ຓວິເສສເນ ວິໂຣຘມາຫ ‘ເອວຎ຺ເຈ’ຈ຺ຈາທິ, ນາມສ຺ສນ຺ເຕຕິ ອສມາສນິທ຺ເທເສ ຕ຺ວວິໂຣຘມາຫ- ‘ພ຺ຍາເສ’ຈ຺ຈາທິ. ສກ຺ການາມວິເສສນໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ທ຺ວີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິອາທິນາ ວກ຺ຂມານກ຺ກເມນ. ນາມສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນາມນ຺ໂຕຕິ ສມາສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ສມາເສ ຄຸຓີຠູຕສ຺ສ ນາມສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອິທໍ ວິເສສນໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ວຈນມນ຺ຕເຣນາຕິ ປາຓິນິຍານມິວ ‘‘ຍຖາສງ຺ຂ຺ຍມນຸເທໂສ ສມານໍ’’ຕິ (໑-໓-໑໐) ສຸຕ຺ຕໍ ວິນາ, ສມາສງ຺ຂ຺ຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ສມສງ຺ຂ຺ຍກາ, ອິຕິສທ຺ໂທ ອາທ຺ຍຕ຺ໂຖ, ເຕນ–

‘‘ອາລາປຫາສລີລາຫິ, ມຸນິນ຺ທ ວິຊຍາ ຕວ;

ໂກກິລາ ກຸມຸທານີ ໂວ, ປເສວນ຺ເຕ ວນໍ ຊລໍ’’ (໒໖໐).

ອິຈ຺ຈາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໐. ປິຕ຺ຖິ

ອິຕ຺ຖິຍໍ ນາມສ຺ສາຕິ ຈ, ອນ຺ເຕ ອິວຓ຺ຓຸວຓ຺ຓາຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສມາ ຘາຣາເຘຍ຺ຍສມ຺ພນ຺ໂຘ ອາເຘຍ຺ຍສ຺ສາຘາເຣ ປວຕ຺ຕິໍ ວິນາ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ອຊ຺ຌາຫາຣວເສນ ‘ວຕ຺ຕມານາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິວຓ຺ຓຸ ວຓ຺ຓາຕິ ອເປກ຺ຂິຍ‘ວິເສສີຍນ຺ຕີ’ຕິ ພຫຸວຈນເມຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິສາຘີນຕາຍ ນາມນ຺ຕີມິນາ ສມ຺ພນ຺ເຘ ສຕິ‘ວິເສສີຍຕີ’ເຕກຕ຺ເຕນ ປຣິຓມຕິ.

໑໑. ຆາ

ອິຕ຺ຖິຍໍ ¶ ນາມສ຺ສນ຺ເຕຕິ ຈ ວຕ຺ຕເຕ. ເຫຏ຺ຐາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຎ຺ຎິໂນ ນິທ຺ທິສິຍ ສຎ຺ຎາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ວິຍ ວິສຸໍ ສຎ຺ຎິໂນ ປຐມມນິທ຺ເທເສ ອສນ຺ໂຕ ວິຍາຕິ ໂທສເລສມາລມ຺ພິຍ ໂຈທຍຕິ ນນ຺ຫເຈ’ຕ຺ຍາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ເສໂຕຕິ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ສຎ຺ຎິໂນ. ກາຣິເຍນາຕິ ສຎ຺ຎາກາຣິເຍນ. ປຣິຫຣຕິ ‘ນາຍໍ ໂທໂສ’ຕິອາທິນາ. ປຈ຺ຉາວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕນາຕິ ‘‘ຆາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ກາຣິຍິໂນ ອາກາຣສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕນ. ນຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕຣສມຸຈ຺ຈເຍ, ອປຣມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພມນິຍມຣູປມຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິຍມຣູປມາຈຣິຍປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ສາເຘຕຸມາຫ ‘ອຸຠຍຖາປິ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໒. ໂຄສ຺ຍາ

ອາສທ຺ໂທ ອາຠິມຸຂ຺ເຍ, ອນຠິມຸຂມຠິມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ລປນໍ ກຖນມາລ ປນໍ, ຕສ຺ມິໍ ອາລປເນ, ອາລປນຕ຺ເຖ ວິຫິໂຕ ສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາຍໍ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍໍ

ສຎ຺ຎາຘິກາໂຣ ສມຕ຺ໂຕ.

ປຣິຠາສາຘິກາຣ

໑໓. ວິຘິ

ວຈນາຣມ຺ຠໂຍຊນມາຫ–‘ຍໍ ວິເສສນຠາເວເນ’ຈ຺ຈາທິ, ຍນ຺ຕິ ອນິຍເມນ ‘‘ອໂຕ ໂຍນໍ ຏາເຏ’’ຕິ (໒-໔໓) ອາທີສຸ ອໂຕຕິອາທິກໍ ວິເສສນຠາເວນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕໍ ປຣາມສຕິ, ເຕນາຕິ ວິເສ ສນຕ຺ເຕນຸ-ປາທິຍມາເນນ ຍໍ ສທ຺ທນິທ຺ທິຏ຺ເຐນ ອໂຕຕິອາທິເກນ ກຣຓຠູເຕນ, ຍຖາກຖຎ຺ຈິຕພ຺ພໂຕຕິ ອາໂທ ມຊ຺ເຌ-ນ຺ເຕ ວາ ສພ຺ຠາວໂຕ ເຍນເກນຈິ ອາກາເຣນ ອເຠໂທປຈາເຣນ ອກາຣາທິວິເສສນວໂຕ ນາມາທິໂນ, ຕທນ຺ຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕໍ ອໂຕຕ຺ຍາທິ ວິເສສນມນ຺ເຕ, ນາໂທ ນ ມຊ຺ເຌ ຍສ຺ສ ຕໍ ຕທນ຺ຕໍ, ຕໍ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ຍສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ໂຖ, ວຕ຺ຕາຍຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຕຸໂນ ອາຍຕ຺ຕາ… ອຕ຺ຕາວາຕ຺ຕໂນ ວຈເນ ປຘານນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາຕິ ວຕ຺ຕຸໂນ, ສາຕິ ວຈນິຈ຺ຉາ, ປໂຍຄານຸສາ ເຣນາຕິ ¶ ຊິນວຈນານຸສາເຣນ, ອິຕີຕິ ກາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ອິມິນາ ກາຣເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ສພ຺ພຕ຺ຖປ຺ປສງ຺ໂຄຕິ ສໍຫິຕາທິວິຘິມ຺ຫິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕທນ຺ຕ ວິຘິປ຺ປສງ຺ໂຄ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາຫິ ‘‘ສໂຣ ໂລໂປ ສເຣ’’ຕິ (໑-໒໖) ເອຕ຺ຖ ສໂຣຕິ ວິເສສນຠາເວນ ວຈນິຈ຺ຉາຍ ສພ຺ຠາເວ ສໂຣຕິ ຕຕ຺ຣາ’ທີນໍ ວິເສສນນ຺ຕິ ຍຖາກຖຎ຺ຈິສຣາທິສຣມຊ຺ຌສຣນ຺ຕານໍ ຕຕ຺ຣາທີນໍ ໂລປປ຺ປສງ຺ເຄ ‘‘ວິຘິພ຺ພິເສສນນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໓) ສຣນ຺ຕສ຺ສປສງ຺ໂຄ ສິຍາ, ນ ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໓) ອນ຺ຕສ຺ສ… ຉຏ຺ຐີນິທ຺ເທສາຠາວາ, ຕຖາ ສຕິ ‘ຕຕ຺ຣິເມ’ຕິອາທິມ຺ຫິ ‘ອິເມ’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ປໂຍຄໍ ນານຸສຏາ ນາມສິຍຸນ຺ຕິ ນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕທນ຺ຕ ວິຘິປ຺ປສງ຺ໂຄ, ຕຖາ ‘‘ຄຕິໂພຘາ’’ (໒-໔) ທິສຸຕ຺ຕາທິມ຺ຫິປິ ‘ຄມຍຕິ ມາຓວກໍຄາມໍ ຕ຺ຍາທິປ຺ປສງ຺ໂຄຕິອາທິ ຈ ຍຖາໂຍຄມວຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ອໂຕ ໂຍນໍ ຏາເຏ’’ຕິ ສຸຕ຺ໂຕທາຫຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ, ‘‘ນຣາ ນເຣ’’ຕິ ລກ຺ຂິໂຍທາຫຣຓໍ.

໑໔. ສຕ຺ຕຘີ

ວຈນຜລມຸປທສ຺ເສຕິ‘ຍຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິນາ, ຍຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ‘‘ສໂຣ ໂລໂປ ສເຣ’’ຕ຺ຍາທິເກ ສຸຕ຺ເຕ, ສຕ຺ຕມິຍາຕິ ‘ສເຣ’ຕິອາທິນາ ສຕ຺ຕມິຍາ, ຍສ຺ສາຕິ ສໂຣຕິອາທິນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ, ກາຣິຍໍ ໂລປາທິ, ສມ຺ພນ຺ຘາ ວິເສສາຕິ ສເຣຕ຺ຍາໂທ ໂອປສິເລສິກມຘິກຣຓໍ, ຕຎ຺ໂຈປສິເລເສ ຠວມຘິກຣຓໍ ປຸພ຺ພສ຺ສ ວາ ປຣໍ ສິຍາ ປຣສ຺ສ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕິ ປຸພ຺ພປໂຣປສິ ເລສສ຺ສາວິສິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພປຣານໍ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ອວິເສສາ, ປຣສ຺ສາປີຕິ ນ ເກວລໍ ປຸພ຺ພສ຺ເສວ, ສຕີຕ຺ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ໂຊຕນີເຍ ສຕ຺ຕມີ ສໍສຕ຺ຕມີ ສນ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ສມາເທເສນ, ສຕ຺ຕຎ຺ເຈຕ຺ຍາທິວຈນເມວໍ ສຕິ ຆຏເຕ, ສນ຺ຕິ ວາ ສນ຺ຕສທ຺ທຕ຺ເຖ ປາທິ, ສຸຕ຺ເຕ ອວຸຕ຺ເຕປິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ນິທ຺ເທເສ’ຕິ ວຈເນ ກາຣຓມາຫ-ສຕ຺ຕຎ຺ຈາ’ຕິອາທິ, ນິທ຺ເທສມນ຺ຕເຣນ ສຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສຕ຺ຕມິຍາ ນິທ຺ເທເສ ສຕິເຍວ ຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຕາຍ ສມ຺ຠໂວ, ອຎ຺ຎຖາ ກິມຎ຺ຎນ຺ຕສ຺ສາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ປຸພ຺ພສທ຺ທສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທຕ຺ຕາ ກິນ຺ນິສ຺ສາຍ ປຸພ຺ພຕ຺ຕມິຈ຺ຈາຫ-‘ສຕ຺ຕມິ’ຈ຺ຈາທິ, ຕນ຺ຕິ ‘‘ສໂຣ ໂລໂປ ສເຣ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ, ອຸກາຣສ຺ສາຕິ ‘ເວຬຸ’ອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ອຸກາຣສ຺ສ, ປຸພ຺ພສ຺ສ…ເປ… ກຣິຕ຺ວາ ຕໍມນສິກຕຎ຺ໂຈທນໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ຕມຫ’ນ຺ຕິ ¶ ຈ຺ຈາທິຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສາຊ຺ຌາຫາໂຣ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸພ຺ພສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕມີ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໂຕ ປຸພ຺ພສ຺ສ, ອນນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ອພ຺ຍວຫິຕສ຺ສ, ວຸຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ປຸພ຺ພສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑-໖໖) ປາຓິນິຍວຈເນ ‘‘ທິສິຣຍມຸຈ຺ຈາຣຓກ຺ຣິໂຍ ນິສທ຺ໂທປ຺ຍຍ ມິຫ ເນຣນ຺ຕຣິຍໍ ໂຊເຕຕິ, ຕຕ຺ຖ‘ນິຣນ຺ຕຣໍ ທິຏ຺ໂຐ’ຕິ ປາທິສມາເສ ກເຕ ຜຸຏເມວານນ຺ຕຣມຸຈ຺ຈາຣິເຕຕ຺ຍມຕ຺ໂຖ-ວຄມ຺ຍເຕຕິ ‘‘ປຸພ຺ພສທ຺ທສ຺ສ ພ຺ຍວຫິເຕປິ ປໂຍຄທສ຺ສເນ ພ຺ຍວຫິເຕປິ ກາຣິຍໍ ປປ຺ໂປຕີ’’ຕິ ຠສ຺ສກາຣາທໂຍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ອິຫ ຕາທິສວຈນາຠາເວນ ວຓ຺ຓາທິ ພ຺ຍວຘາເນປິ ສິຍາ’’ຕິ, ສເຣຈ຺ຈາທິປຣິຫາຣວຈເນ-ຘິປ຺ປາຍ ມຸພ຺ຠາວຍຕິ ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ມຖຸຣາຍ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ຈານ຺ຕຣາເຬ ຄາມາທີນໍ ສພ຺ຠາວາ ພ຺ຍວຘາເນປິ ປຸພ຺ພສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ທິຏ຺ຐນ຺ຕມາຫ-‘ມຖຸຣາ’ ອິຈ຺ຈາທິ, ຍສ຺ມາ ສເຣຕິ ໂອປສິເລສິກາຘາເຣ ສຕ຺ຕມ຺ຍນ຺ຕໍ ປທໍ, ຕສ຺ມາ ພ຺ຍວຘາເນ ສຣໂລໂປ ນ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ສງ຺ເຂປພ຺ຍາຂ຺ຍາເນນ ວຸຕ຺ຕິຍ ມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ເກວລໍ ສເຣຕິ ເອຕ຺ເຖວາຕິ ອາຫ- ‘ກາຣິເຍ’ຈ຺ຈາທິ, ໂອປສິເລສິເກເຍວາຘາເຣ ຠວຕີຕິ ເສໂສ, ກາຣຓມາຫ-‘ວຕ຺ຕິຈ຺ຉານ຺ຫວິຘານໂຕ ສທ຺ທສ຺ສາ’ຕິ, ວຕ຺ຕຸໂນ ຍາ ອິຈ຺ຉາ ວຈນິຈ຺ຉາ ຕສ຺ສາ ອນຸຕູເລນ ວິຘານໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ກຖນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ,ເຍນ ຫິ ຍມຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕາຕິຘາຕຸມິຈ຺ຉຕິ ສຕີປ຺ຍຠິຘານສາ ມຕ຺ຖິເຍ ນ ຕໂຕ-ຎ຺ຎມຕ຺ຖໍ ສທ຺ໂທຠິທຘາຕີຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ, ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາ ວສາເຍ ກາຣຓມາຫ’ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາປິ’ຈ຺ຈາທິ, ວຕ຺ຕຸໂນ ສຸຕ຺ຕກາຣສ຺ສ ອິຈ຺ຉາ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາ, ກຖມຸປເທສໂຕ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາ-ວສີຍເຕ’ ກຖຎ຺ຈ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕຕິ ອາສງ຺ກິຍ ຕມຸປທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ອໂຕເຈຕ຺ຍາທິ, ອໂຕ ວກ຺ຂມານກາຣຓາ ອຸປເທສໂຕ ວສີຍເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກິນ຺ຕໍ ກາຣຓ ມິຈ຺ຈາຫ-‘ຍສ຺ມາ’ອິຈ຺ຈາທິ, ອນ຺ວຍສທ຺ເທເນຕ຺ຖ ຄຸຣຸປາຣມ຺ປຣິໂຍ-ປເທໂສ ວິວຈ຺ຉິໂຕ, ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ ອນ຺ວໂຍ ຄຸຣຸປາຣມ຺ປຣິໂຍ ປເທໂສ ຄຸຣຸກຸລມຸປຄມ຺ມ ປຎ຺ຫກຣຓາທິນາ ອນ຺ວິຈ຺ຉີຍເຕ ຄເວສີຍຕິ, ອໂຕ ກາຣຓາ ຄຸຣຸປຣມ຺ປຣາ ຄຕອຸປເທສໂຕ ວສີຍໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ-ວສາຍປ຺ປຏິປາທຍິຕຸມາຫ- ‘ສາມຕ຺ຖິຍມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິ, ສາມຕ຺ຖິຍມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈເຕຕິເສໂສ, ລຆຸໂນປາເຍນ ສທ຺ທານມຸປລກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕີຕິ ພ຺ຍວຫິຕນິວຕ຺ຕິຍາ ວຈນນ຺ຕຣກ-ຣຓມນຸປນ຺ນໍ ¶ , ອຸປປນ຺ນໍ ວຈນນ຺ຕຣກຣຓໍ, ຕສ຺ສ ຈ ໂອປສິເລສິກາຘາຣ ມນ຺ຕເຣນ ອຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິຍາ ອາຘາຣວິເສສປ຺ປຏິປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສາມຕ຺ຖິຍໍ, ອາຘາຣນ຺ຕເຣຈ຺ຈາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ວິຠາເວຕິ, ອາຘາຣນ຺ຕເຣປີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ປສງ຺ຄາຠາວໂຕ ອຕ຺ຖນ຺ຕ-ເຣນາປິ ອາຘາຣນ຺ຕເຣປິ ໂອປສິເລສິກາຘາເຣປິ ວຈນນ຺ຕຣປ຺ປສງ຺ໂຄ ສິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘສມ຺ຠວາ ໂອປສິເລສິກາຘາຣນິສ຺ສຍເນປິ ອານິສໍໂສ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ເຖນາປິ ນຕ຺ຖິ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ວຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ ຍມ຺ປິ ສທ຺ໂທຕິ, ນນຸ ກິເມວໍ ວຓ຺ຓີຍເຕ ປຸພ຺ພສ຺ເສເວຕິ ວຈນ ເມໂວປສິເລສິກມຘິກຣຓໍ ວິຎ຺ຎາປຍຕິ… ຕຕ຺ເຖວ ປຸພ຺ພປຣຕ຺ຕ ສມ຺ຠວາຕິ ໂຍມຎ຺ຎເຕ, ຕສ຺ເສສາ ກປ຺ປນາ ນ ສງ຺ຄຕາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ປຸພ຺ພສ຺ສາຕິ’ຈ຺ຈາທິ, ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ເຕ ກາຣຓມາຫ-‘ສາມີປິເກປິ ຕສ຺ສ ສມ຺ຠວາ’ຕິ, ‘ຄງ຺ຄາຍໍ ໂຆໂສ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂຆໂສ ຄງ຺ຄາຍໍ ປຸພ຺ໂພ ວາ ປໂຣ ເວຕິ ຄມ຺ມມານຕ຺ຕາ ສາມີປິເກປ຺ຍຘິກຣເຓ ປຸພ຺ພປຣຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ຠວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເອຕາວວຸຈ຺ຈເຕຕິ ປຸພ຺ພສ຺ເສວ ໂຫຕິ ນ ປຣສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຕຖາຈ ວກ຺ຂຕິ-‘ກິນ຺ຕ’ນ຺ຕິອາທິ, ອຘິກໍ ພ຺ຍວຫິຕນິວຸຕ຺ຍາທິ ນ ວຸຈ຺ຈເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອາທິສທ຺ເທເນຕ຺ຖ ຉຏ຺ຐີປກປ຺ປນາ ຄຫິຕາ, ຉຏ຺ຐີປກປ຺ປນາປິ ສາມຕ຺ຕິຍາ ກຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ປກປ຺ປນໍ ປກປ຺ປນາວິຘານໍ, ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘ປາຓິນິຍາ ‘‘ຉຏ຺ຐີຏ຺ຐາເນໂຍຄາ’’ຕ຺ຍໂຕ (໑-໑-໔໙) ‘‘ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ປຸພ຺ພສ຺ສ’’ (໑-໑-໖໖) ‘‘ຕສ຺ມາ ຕ຺ຍຸຕ຺ຕຣສ຺ສ’’ ອິຕິ (໑-໑-໖໗) ປຣິຠາສາສຸຕ຺ຕທ຺ວເຍ ຉຏ຺ຐີຄຫຓມນຸວຕ຺ຕິຍ ‘ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ປຸພ຺ພສ຺ສ ຉຏ຺ຐີ’ ‘ຕສ຺ມາຕ຺ຍຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຉຏ຺ຐີ [ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ປຸພ຺ພສ຺ສ ຉຏ຺ຐີຕິ ປຸພ຺ພສ຺ສ ກາຣິຍິຕ຺ຕປຏິປາທນໂຍຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ຐີ ຕພ຺ໂພຘກປເທ ຠວຕິຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ເອວ ຘຸຕ຺ຕຣສ຺ເສຕຸ ວິ. ອຸຊ຺ໂຊຕຏີກາ] ຕິ ຉຏ຺ຐີປກປ຺ປນໍ ປຏິປາເທນ຺ຕິ ‘ຍສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຉຏ຺ຐີນິທ຺ເທໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຉຏ຺ຐີປກປ຺ປນາຍຖາ ສິຍາ’ຕິ, ອິຘ ປນ ວຈນນ຺ຕຣາຠາເວປິ ຍຕ຺ຖ ຉຏ຺ຐີນິທ຺ເທໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສາມຕ຺ຖິເຍເນວ ຉຏ຺ຐີປກປ຺ປນາ ສິທ຺ຘາ’ຕິ, ສາມຕ຺ຖິຍມຸປທສ຺ເສຕິ ‘ສຕ຺ຕມີນິທ຺ເທເສ’ຈ຺ຈາທິນາ, ອຎ຺ຎວິຠຕ຺ຕິນິທ຺ທິຏ຺ໂຐປິ ປຏິປຊ຺ຊເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກາຣິຍໂຍ ຄນ຺ຕິ ກາຣິຍສມ຺ພນ຺ຘໍ, ຍຖາ ‘‘ວຄ຺ເຄ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖານຸວຕ຺ຕມານໍ ນິຄ຺ຄຫີຕ’ນ຺ຕິທໍ ຉຏ຺ຐີຍນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຍເຕ, ກຖໍ ວຄ຺ເຄເຕສາ ສຕ຺ຕມ຺ຍກຕຕ຺ຖາ ‘‘ນິຄ຺ຄຫີຕ’’ນ຺ຕິ (໑-໓໘) ປຸພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ກຕຕ຺ຖຕາຍ ປຐມາ ວິຠຕ຺ຕິຍາ ¶ ຉຏ຺ຐີວິຠຕ຺ຕິມ຺ປກປ຺ເປຕິ ສຕ຺ຕມິຍໍ ປຸພ຺ພສ຺ເສ’ຕິ ຕເຖຕ຺ຍວຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕາວ ວຸຈ຺ຈເຕຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທນ຺ຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຍເຕຕິ ອາຫ ‘ກິນ຺ຕ’ນ຺ຕິອາທິ, ຍທາຫິຈ຺ຈາທິນາ ປຣິຍາຍປສງ຺ຄກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕິ. ກິມິທມຸຈ຺ຈເຕ ປຣິຍາຍປ຺ປສງ຺ເຄ ນິຍມຕ຺ຖໍ ວຈນນ຺ຕິ ນນຸ ປຸພ຺ພປຣານໍ ຍຸຄປທຸປ຺ປຕ຺ຕິຍ ມາຈຣິຍວຈນປ຺ປມາເຓນາປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ວິຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ ວຈນນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ໂນຈ຺ຈ ເຕຈ຺ຈາຫ- ‘ຍຸຄປທຸປສິລິຏ຺ຐານ’ນ຺ຕ຺ຍາທິ, ຍຸຄປທຸປສິລິຏ຺ຐານມສມ຺ຠໂວຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ-‘ອປຣສ຺ສູປສິເລສິກສ຺ສາຠາວໂຕ’ຕິ, ອໂຕຕິ ຍຸຄປທຸຠິນ຺ນມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ, ວຈນໍ ‘‘ສໂຣ ໂລປາສເຣ’’ຈ຺ຈາທິກໍ (໑-໒໖) ສຸຕ຺ຕໍ.

໑໕. ປຎ຺ຈ

ອວຘິຠາເວນາຕິ ‘ອໂຕ’ຈ຺ຈາທິນາ ອວຘິຕ຺ເຕນ, ຍສ຺ສາຕິ ໂຍ ອາທິໂນ, ກາຣິຍນ຺ຕິ ‘ຏາເຏ’ອາທິກໍ, ປຸພ຺ພປຣາເປກ຺ຂຕ຺ເຕນາວິເສສາຕິ ຍຖາ- ‘ຄາມາ ເທວທຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ຕໂຕ ປຸພ຺ໂພ ປໂຣເຄຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕ຺ຍວຘິຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພປຣາເປກ຺ຂຕ຺ເຕນາວິເສໂສ, ຕເຖຫາປິ ‘‘ອໂຕ ໂຍນໍ ຏາເຏ’’ຕິ (໒-໔໑) ວຸຈ຺ຈມາເນ ອໂຕ ປຸພ຺ເພສໍ ໂຍນໍ ອຖວາ ປເຣສນ຺ຕິ ປຸພ຺ພປຣາເປກ຺ຂຕ຺ເຕນາວຘິຠາວສ຺ສາວິເສສາຕິ ມຎ຺ຎເຕ, ປຸເຣ ວິຍາຕ຺ຍເນນ ສຕ຺ຕມິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ນິທ຺ເທສວຈເນ ກາຣຓມຕິທິສຕິ, ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ນຣານເມເຣ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອປວາທວິປ຺ປຏິເສເຘ ສຕິປຣຕ຺ຕາ ຏາເຏອາເທສານໍ ປວຕ຺ຕິໍ ‘‘ອາທິສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ, ອຖ ກິມິມິນາ ວຈເນນ ນນຸ ຍໂຕ ຍຕ຺ຖ ປຎ຺ຈມີ ນິທ຺ເທໂສ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖ ‘‘ມານຸພນ຺ໂຘ ສຣານມນ຺ຕາ ປໂຣ’’ (໑-໒໑) ຕ຺ຍໂຕ ‘ປໂຣ’ຕ຺ຍນຸວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ຕສ຺ສານຸວຕ຺ຕິຕສ຺ສ ໂຍນມິຈ຺ຈເນນ ສາມານາຘິກຣຓ຺ຍາ‘ປເຣສໍ ໂຍນໍ’ຕ຺ຍຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍເຕ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພສໍ ປສງ຺ໂຄເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ, ເນຕທຕ຺ຖິ, ປໂຣຕິ ຕ຺ຍນຸວຕ຺ຕມານໍ ‘ອໂຕ’ຕິ ປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ເຕນ ສມ຺ພຊ຺ຌມານໍ ນ ໂກຈິ ວາເຣຕາ ອຕ຺ຖີຕິ ປຣໂຕ-ກາຣໂຕ ປຸພ຺ເພສມ຺ປິ ໂຍນໍ ຏາເຏອາເທສາ ປປ຺ໂປນ຺ຕີຕິ ວຈເນເນມິນາ ຠວິຕພ຺ພເມວາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ວຈເນ’ຈ຺ຈາທິ, ເອວຎ຺ຈຣຫິ ຕເທໂວທາຫຣິຕພ຺ພໍ, ກິໍ ‘ນຣານເຣ’ ຕ຺ຍຸທາຫຏນ຺ຕິ ເຈ, ເນສໂທໂສ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖໍ ກາຣີຍມານມິຫາ-ປ຺ຍຕ຺ຖວນ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ, ປຸພ຺ພໂກ ປຣິຫາໂຣຕິ ພ຺ຍວ ຫິຕນິວຕ຺ຕິຍາ ¶ ປຸພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສເຣໂຕປສິເລສິກາຘາໂຣ’’ຕິ ປຣິຫາໂຣ, ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ອິຫ ສຕ຺ຕມິຍາ ອຠາວາ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ວຈນານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ປາຓິນິຍານໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຄ຺ຄຫຓມິວ ພ຺ຍວຫິຕນິວຕ຺ຕິຍາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣໍ, ເຕ ຫິ ‘‘ຕສ຺ມາຕ຺ຍຸຕ຺ຕຣສ຺ສາ’’ຕ຺ເຍຕ຺ຖ (໑-໑-໖໗) ນິທ຺ທິຏ຺ຐຄ຺ຄຫຓມນຸວຕ຺ຕິຍ ເຕນ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ພ຺ຍວຫິຕນິວຕ຺ຕິມ຺ປຏິປາເທນ຺ຕິ. ອນນ຺ຕເຣຕິວຈນາ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິຍາ ນິສ຺ສຍນໍ ວິຎ຺ຎາຍເຕ, ກຕຕ຺ຖຕາຍາຕິ ວຈນາ ຊາຕິຍາຕ຺ຍາຫ- ‘ປຈ຺ຈາສຕ຺ຍາ ຊາຕິໍ ສນ຺ນິສ຺ສາຍາ’ຕິ ຊາຕິໍ ສນ຺ນິສ຺ສາຍ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຍາ ກຣຓຠູຕາຍ ນິວຕ຺ຕິມາເຫຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອິມິນາ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິ ຎາຍພ຺ຍາປນຎາຍຊາຕິປທຕ຺ຖພ຺ຍຕ຺ຕິປທຕ຺ເຖສຸ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິຎາໂຍ ຊາຕິປທຕ຺ໂຖເຈຫ ນິສ຺ສີຍເຕຕິ ທສ຺ເສຕິ, ນ ຫິ ເກວລໍ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ພ຺ຍວຫິຕນິວຕ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕຖາຫິ ຍເທຕ຺ຖ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິຎາໂຍ ນ ນິສ຺ສິໂຕ, ຕທາ ພ຺ຍາປນຎາເຍນ ພ຺ຍວຫິເຕ ຈາພ຺ຍວຫິເຕ ຈາສຊ຺ຊຕີຕິ ຊາຕິຍາ ນິສ຺ສຍເນ ສຕ຺ຍປິ ພ຺ຍວຫິເຕປິ ພ຺ຍາປ຺ຍມານາ ຊາຕິ ເກນ ນິວາຣີຍເຕ ນາປິ ເກວລໍ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິນ຺ນິສ຺ສາຍ ພ຺ຍວຫິຕນິວຕ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕຖາຫ຺ຍສຕິ ຊາຕິສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ພ຺ຍຕ຺ຕິນິສ຺ສີຍເຕ, ພ຺ຍຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ປທຕ຺ເຖ ປຏິລກ຺ຂິຍໍ ລກ຺ຂຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິ ຎາຍນິສ຺ສຍເນປ຺ຍພ຺ຍວຫິຕມ຺ປຕິ ຍໍ ລກ຺ຂຓໍ ຠິນ຺ນໍ ຕທພ຺ຍວຫິເຕ ປວຕ຺ຕໍ, ຍມ຺ປນ ພ຺ຍວຫິຕມ຺ປຕິ ຠິນ຺ນໍ ລກ຺ຂຓໍ, ຕຎ຺ຈ ວຈນປ຺ປມາຓໂຕ ມາຠວຕ຺ວສ຺ສ ພ຺ຍຕ຺ຖຕາຕິ ພ຺ຍວຫິເຕປິ ປວຕ຺ຕເຕ, ຕສ຺ມາ ອຸໂຠປິ ນິສ຺ສາຍ ນີຍາຕິ. ວິສຍທສ຺ສນປ຺ປສງ຺ເຄ ວິສຍິທສ຺ສນມຕ຺ຖພ຺ຍຕ຺ຕິກາຣຓນ຺ຕິ ວາກ຺ຍນ຺ໂຕຄຘປທານມຕ຺ຖມ຺ປຐມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສມາສາທິກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ກໂຕ’ຕ຺ຍາທິກມາຣທ຺ຘໍ, ຊາຕິລກ຺ຂໂຓຕິ ອພ຺ຍວຫິຕຕ຺ຕຊາຕິສຠາໂວ, ‘ໂອສຘ຺ໂຍ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສກາເຣ ອກາຣາ ປຣສ຺ສ ຘກາເຣນ ພ຺ຍວຫິຕສ຺ສ ໂຍສ຺ສ ວິຍາວເສສານມ຺ປິ ສພ຺ຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ-‘ໂຍປ຺ປຠຸຕີນ’ນ຺ຕິ, ຊາຕິ ສາມຎ຺ຎໍ, ຍາວຕິ ວິສເຍຕິ ຄວາທິເກ ຍຕ຺ຕເກ ວິສເຍ, ກາມຈາຣໂຕ ວິສຍ ປຣິສມຕ຺ຕິຍາ ທິຏ຺ຐນ຺ຕມາຫ-‘ຕໍ ຍເຖ’ຕິ, ໂຠຊເຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຠຊເຍອິຕີຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ, ກໂຕຫິ ຊາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ກສິໂຓຕິ ຍສ຺ມາ ສກໂລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຊາຕິສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຖ ປຣິສມຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ- ¶ ‘ຍາວ ທິຏ຺ຐມ຺ໂຠຊເຍ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ [ວຸຕ຺ເຕນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ສນ຺ຕາຍ ສາມຎ຺ຎວຸຕ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສທ຺ທປ຺ປໂຍຄສາມຕ຺ຖິຍາ ປຈ຺ເຈກມ຺ໂຠຊນກິຣິຍາ ກຕາ ນາມ ໂຫຕິ, ຍໂຕ ກສິໂຓປິ ຊາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ປຣິສມຕ຺ໂຕ ນາມາຕິ. ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ສຸຕ຺ເຕ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຕິ ສຕ຺ຕມີ ປຸພ຺ພສ຺ສ ທີຆາທິວິຘິມ຺ຫິ ຈຣິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສຣມ຺ຫາ ທ຺ເວ’’ຕິ (໑-໓໔) ເອຕ຺ຖ ສຣມ຺ຫາຕິ ປຎ຺ຈມ຺ຍກ ຕຕ຺ຖາ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈມີນິທ຺ເທສສ຺ສ ພລີຍຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ‘‘ສຕ຺ຕມິຍໍ ປຸພ຺ພສ຺ສ’’ ‘‘ປຎ຺ຈມິຍໍ ປຣສ຺ສາ’’ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຣສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐາປເນ ‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ’ຕິ ສຕ຺ຕມີ ປຣສ຺ສ ກາຣິຍ ໂຍຄິຕາຍ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາເມນ ຉຏ຺ຐີຠາເວນ ປຣິຓມຕີ… ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ວິປ຺ປຏິເສເຘ ປຣສ຺ສ ພລີ ຍຕ຺ຕາວາຕິ ເອຕາທິສສາມຕ຺ຖິຍສພ຺ຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ-‘ຉຏ຺ຐີປກປ຺ປນາປິ ປຸເຣວິຍ ສາມຕ຺ຖິຍາ’ຕິ.

໑໖. ອາທິສ຺ສ

ກິຎ຺ຈິ ອນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ຏານຸພນ຺ຘມເນກວຓ຺ຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ເສ’’ (໑-໑໗) ຕ຺ຍນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພສ຺ເສຕິ ‘‘ຏານຸພນ຺ຘາເນກວຓ຺ຓາ ສພ຺ພສ຺ເສຕິ’’ (໑-໑໙) ຏານຸພນ຺ຘມເນກວຓ຺ຓຎ຺ຈ ກາຣິຍໍ ສພ຺ພສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ. ຍທນ຺ຕຠາວິກາຣິຍໍຕ຺ຍາທິນາ ວຈນຜລມຸປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ຉຏ຺ຐີຍນ຺ຕສ຺ເສ’ຕີມສ຺ສາປວາໂທ ຍໍ ໂຍໂຄຕິ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ສາຍມ ປວາໂທ ໂຫຕຸ ຏານຸພນ຺ຘາທິກາຣິຍໍ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ-‘ຏານຸພນ຺ເຘ’ຈ຺ຈາທິ, ວິປ຺ປຏິເສຘາຕິ ອປວາທວິປ຺ປຏິເສຘາ, ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ເສ’ຕິ ຫິ ອຸສ຺ສຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ສາປວາທາ ‘‘ອາທິສ຺ສ’’ ‘‘ຏານຸພນ຺ຘາເນກວຓ຺ຓາ ສພ຺ພສ຺ເສ’’ຕ຺ເຍເຕ, ‘‘ອາທິສ຺ສາ’’ຕີມສ຺ສາວກາໂສ ‘ເຕຣສາ’ຕິ, ‘‘ຏານຸພນ຺ຘາເນກວຓ຺ຓາ ສພ຺ພສ຺ສາ’’ຕີມສ຺ສາວກາໂສ ‘ເອສຸ, ອເນນາ’ຕິ, ອິໂຫຠຍມ຺ປປ຺ໂປຕິ ‘‘ອໂຕ ໂຍນໍ ຏາເຏ’’ (໒-໔໑) ‘‘ນຣານເຣ’’ ‘‘ອເຕນ’’ (໒-໑໐໘) ‘‘ຊເນນາ’’ຕິ (ຕຕ຺ຖ) ‘‘ຏານຸພນ຺ຘາເນກວຓ຺ຓາ ສພ຺ພສ຺ເສ’’ຕີທມ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເຕສມປວາທານໍ ວິປ຺ປຏິເສຘາ ສພ຺ພາເທໂສ ຠວຕິ. ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ທສສທ຺ເທ-ນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ໂຕປິ ຕທປວາທຕ຺ຕາ ‘‘ອາທິສ຺ສາ’’ຕິອາທິຠູຕສ຺ສ ທກາຣສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘ທກາຣສ຺ສໂຣ’ຕິ.

໑໗. ຉຏ຺ຐີ

ໂກຕ຺ໂຖນ຺ຕ ¶ ສທ຺ທສ຺ເສຈ຺ຈາຫ-‘ອນ຺ໂຕວສານ’ມິຈ຺ຈາທິ, ‘‘ວຓ຺ຓສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ’’ຕິ (໑-໑-໕໒) ສຸຕ຺ເຕ ວຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓມນ຺ຕວິເສສນາໂຍປທິຏ຺ຐໍ ປາຓິນິນາ-ອນ຺ຕສ຺ສ ປທສ຺ສ ວາກ຺ຍສ຺ສ ວາ ມາຠວີ’ຕິ, ອິຫ ຕ຺ວນຕ຺ຖກໍ ວຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓໍ ພ຺ຍວຈ຺ເຉຊ຺ຊາຠາວາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ໂສ ເຈ’ ຕ຺ຍາທິ, ນນຸ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສາຕິ ວິເສສນຕ຺ເຖນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິໂຕ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມສທ຺ໂທ ຉຏ຺ຐີນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ນາມາຕິ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຸ ວາ’’ຕິ (໒-໑໙໔) ອຸອາເທໂສ ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມສທ຺ທສ຺ສ ປປ຺ໂປຕິ, ຕຖາ ສຕິ ‘ນ ຫິ ຉຏ຺ຐີ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ປທໍ ວາກ຺ຍໍ ວາ ສມ຺ຠວຕີ’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ, ວຸຈ຺ຈເຕ- ນ ວິເສສນຕ຺ເຖນາກ຺ເຂປມຕ຺ເຕນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມສທ຺ໂທ ຉຏ຺ຐີ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ນາມ ຠວຕີຕິ ນ ພ຺ຣຫ຺ມສທ຺ທສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາເທສປ຺ປສງ຺ໂຄ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມສທ຺ເທ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມສທ຺ໂທ ອຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ສານ຺ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໍ ວິຘີຍເຕ.

໑໘. ວານຸ

‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ເສ’’ຕ຺ຍເນເນວາວິເສເສນ ວານຸພນ຺ຘກາຣິເຍປ຺ຍນ຺ຕສ຺ສ ສິທ຺ເຘ ກິມຕ຺ໂຖຍມາຣມ຺ໂຠຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ຏານຸພນ຺ຘາຕ຺ຍາທິນາ ວຈນຜລມຸປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ພາຘກພາຘນຕ຺ໂຖ-ຍມາຣມ຺ໂຠ’ຕິ-ວທຕິ, ຕຖາຫິ ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ເສ’’ຕ຺ຍສ຺ສ ພາຘໂກ ‘‘ຏານຸພນ຺ຘາເນກວຓ຺ຓາ ສພ຺ພສ຺ເສ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ‘‘ວານຸພນ຺ໂຘ’’ຕ຺ຍຍໍ ໂຍໂຄ ພາຘໂກຕິ ພາຘກພາຘນຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ, ອປອິຈ຺ຈຍມຸປສຄ຺ໂຄ ວຊ຺ຊເນ ນີວາຣເຓ, ປນຍເນ ວາ ວຕ຺ຕເຕຕິ ອໂປທ຺ຍນ຺ເຕ ອຸສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂຓານິ ວຊ຺ຊີຍນ຺ເຕ ນີວາຣີຍນ຺ເຕ ອປນີຍນ຺ເຕ ເນເນຕ຺ຍປວາໂທ, ສຸຕ຺ເຕກເທເສນ ສຸຕ຺ຕເມໂວປລກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ອນ຺ຕສ຺ສ‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’ຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປວາໂທ ອນ຺ຕາປວາໂທ, ອຸສ຺ສຊ຺ຊເຕ ນິວຕ຺ຕີຍຕ຺ຍປວາເທເນຕ຺ຍຸສ຺ສຄ຺ໂຄ, ອຸສ຺ສຄ຺ຄາປວາທກ຺ກໂມ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ເສ’’ຕ຺ຍຸສ຺ສຄ຺ໂຄ, ຕທປວາທາ ‘‘ຏານຸພນ຺ຘາເນກວຓ຺ຓາ ສພ຺ພສ຺ສ’’ ‘‘ອຸການຸພນ຺ຘາທ຺ຍນ຺ຕາ’’ ‘‘ມານຸພນ຺ໂຘ ສຣາ ນມນ຺ຕາ ປໂຣ’’ຕິ, ‘‘ຏານຸພນ຺ຘາເນກວຓ຺ຓາ ສພ຺ພສ຺ເສ’’ຕ຺ຍຸສ຺ສຄ຺ໂຄ, ຕທ ປວາທາ ‘‘ວານຸພນ຺ໂຘ’’ ‘‘ມານຸພນ຺ໂຘ ສຣານມນ຺ຕາ ປໂຣ’’ຕິ.

໑໙. ຏານຸ

ຉຏ຺ຐີນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ເສຈ຺ຈາທິນາ ¶ ວຈນາຣມ຺ຠປ຺ປໂຍຊນາຂ຺ຍາເນນານ຺ຕາເທສາປວາໂທ ຍໍ ໂຍໂຄຕິ ພ຺ຣວີຕິ, ປຈ຺ເຈກມຠິສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ໂສ ຏກາຣານຸພນ຺ໂຘ ຈາເທໂສຕິອາທິນາ, ກສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ຠວຕິຈ຺ຈາຫ-‘ຉຏ຺ຐີ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ, ນນຸ ຈ ເຏອາເທໂສປ຺ຍເນກວຓ຺ໂຓເອວ ທ຺ວິວຓ຺ຓສມຸທາຍຕ຺ຕາຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ອຸປລກ຺ຂິເຍ’ຈ຺ຈາທິ, ອນຸພຘ຺ຍເຕ ປໂຍເຄ ອສຸຍ຺ຍມາເນປິ ປໂຍຊນວເສນານຸສຣີຍຕີຕ຺ຍນຸພນ຺ໂຘ, ອຸປເທເສ ເຍໂວປລກ຺ຂິຍ ນິວຕ຺ຕເຕຕ຺ຍເນເນຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ອຸຈ຺ຈາຣິຕວິນາສິໂນນຸພນ຺ຘາ’ຕິ, ອຸປເທເສ ປຐມຸຈ຺ຈາຣເຓ.

໒໐. ຎກາ

ອາທ຺ຍນ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຖມວຍວາຕ຺ຍຍມຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕີ ຕ຺ຍາຫ-‘ອາທ຺ຍນ຺ຕສທ຺ທານມິ’ຈ຺ຈາທິ, ອາທ຺ຍນ຺ຕສທ຺ທານໍ ນິຍຕວຍວວາຈິຕ຺ຕາ ອວຍວສ຺ສ ຈາວຍວິນາມນ຺ຕເຣນາ ສມ຺ຠວໂຕ ສາມຕ຺ຖິຍາວຍວີ ລກ຺ຂີຍຕິ, ຉຏ຺ຐິຍາຕ຺ຍນຸວຸຕ຺ຕິໂຕ ວາວຍວາວຍວິສມ຺ພນ຺ເຘສາ ຉຏ຺ຐີ, ຕາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສາຕ຺ຍຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍເຕຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ-‘ຉຏ຺ຐີນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສາ’ຕິ (ວຸຕ຺ຕໍ), ເຕເນວ ປຈ຺ຈຍວິຘິມ຺ຫິ ກູປ຺ປຈ຺ຈຍາທໂຍ ນ ໂທສາ ຠວນ຺ຕີຕິ, ອໂຕເຍວາຕິ ຕທວຍວາຈິຕ຺ຕໂຕເຍວ, ຕຄ຺ຄຫເຓເນຕິ ອວຍວຄ຺ຄຫເຓນ, ກຕາກຕປ຺ປສງ຺ຄິຕ຺ຕາຕິ ໂອຕ຺ເຕ ກເຕປິ ອກເຕປິ ວຸກາຄມສ຺ສ ປສງ຺ຄໂຕ, ຠູຍຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຫິ ໂອຕ຺ຕສ຺ສ ຠູຄ຺ຄຫເຓ ສຕິ ກເຕປິ ໂອຕ຺ເຕ ວຸກາຄເມນ ຠວິຕພ຺ພມກເຕປິ ຕໂຕວ ‘‘ກຕາກຕປ຺ປ ສງ຺ຄີ ໂຍ ວິຘິ ສນິຈ຺ໂຈ’’ຕິ ນິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ໂອຕ຺ຕໍ ພາຘິຕ຺ວາ ວຸກາຄໂມ ໂຫຕິ, ອຖ ວຸກາຄເມ ປຈ຺ຉາ ເຕນ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ-‘ອນ຺ຕາວຍເວ’ຈ຺ຈາທິ.

໒໑. ມານຸພນ຺ໂຘ

ຍທິນິທ຺ຘາຣເຓ ຉຏ຺ຐີ ອນ຺ຕສ຺ສາວິເສສິຕຕ຺ຕາ ອວິເສເສນ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ອນ຺ຕໂຕ ພານຸພນ຺ໂຘ ປໂຣ ສິຍາ, ນ ຫິ ທຸຕິຍໍ ສຣຄ຺ຄຫຓມຕ຺ຖິ, ເຍນານ຺ໂຕ ວິເສສີຍເຕຈ຺ຈາຫ-‘ນິທ຺ຘາຣຓ’ມິຈ຺ຈາທິ, ກາຣຓມາຫ-‘ສຸຕຕ຺ຕາ’ຕິ, ‘ສຣານ’ນ຺ຕິ ສຸຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ‘‘ສຸຕານຸມິເຕສຸສຸຕສມ຺ພນ຺ໂຘພລວາ’’ຕິ ຣຸນ຺ຘຕີເຕຕ຺ຖຘກາຣສ຺ສາ ນຸມິຕສ຺ສ ¶ ມໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ, ສມານ ຊາຕິຍສ຺ເສວ ໂລເກ ນິທ຺ຘາຣຓປ຺ປຕີຕິ ໂຫຕິຈ຺ຈາຫ-‘ຕຖາ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ຍຖາ’ກຓ຺ຫາ ຄາວີນໍ ສມ຺ປນ຺ນຂີຣຕມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອວິເສສິຕຕ຺ເຕປິ ກຓ຺ຫາຍ ກຓ຺ຫາຄາວີເຍວ ປຕີຍເຕ, ຕເຖຫາປິ ສຣານໍ ມຊ຺ເຌ ອນ຺ຕາຕ຺ຍນ຺ຕຕ຺ເຕນ ນິທ຺ຘາຣິຍມາໂນ ສມານຊາຕິໂຍ ສໂຣເຍວ ປຕີຍເຕ, ເຕນ ສຣານໍ ເຍວານ຺ຕາປໂຣ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຠາໂວ, ວິເສສນຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ຎິລຕສ຺ເສ’’ຕິ (໕-໑໖໓) ສຸຕ຺ເຕ ອສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຍເມເວຕິ ນິຍມາຠາວາ ຍສ຺ສກສ຺ສຈິ ອກາຣສ຺ສ ຎິປ຺ປຕ຺ຕິ, ເຕນານິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ລານຸສງ຺ຄິສ຺ເສວ ອສ຺ສາຕິ ລສ຺ສ ຍໍ ວິເສສນຕ຺ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນມສ຺ສ ‘‘ກຕ຺ຕຣິໂລ’’ຕິ (໕-໑໘) ລກາຣສ຺ສາຕິ ວິເສສນຕ຺ໂຖ ລກາໂຣ, ອິເຘວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ‘‘ມານຸພນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິສຸຕ຺ເຕເຍວ.

໒໒. ວິປ຺ປຏິ

ປໂຣຕິ ວຕ຺ຕເຕ, ໂສ ຈາຎ຺ຎາຘິກ຺ຍອິຏ຺ຐາທ຺ຍເນກຕ຺ໂຖປິ ອິຘ ອິຏ຺ຐ ວາຈີ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ກມ຺ມພ຺ຍຕິຫາເຣຆຓິຕິ ກມ຺ມພ຺ຍຕິຫາໂຣ ກິຣິຍາປຣິວຕ຺ຕນໍ ຠາວວິເສໂສ ຕສ຺ມິໍ ‘ຠາວກາຣເກສ຺ວຆຓ຺ຆກາ’’ຕິ (໕-໔໔) ສາມຎ຺ເຎນ ວິຫິຕຕ຺ຕາ ວິປ຺ປຏິເສຘນນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ຆຓິ ວິປ຺ປຏີ ເສໂຘ, ເຕນາຫ-‘ສາມຎ຺ເຎ’ຈ຺ຈາທິ, ວິປ຺ປຏິເສຘສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖມາຫ-‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຏິເສໂຘ’ຕິ, ສໍສິທ຺ຘິຍໍ ວຕ຺ຕມາໂນປິ ສິຘິ ອຸປສຄ຺ຄສມ຺ພນ຺ເຘ ນາຕ຺ຖນ຺ຕເຣປິ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິໂຣໂຘຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ວິປ຺ປຏິເສຘສທ຺ທສ຺ສ ໂລເກ ວິໂຣຘວາຈິຕ຺ເຕນ ປສິທ຺ຘຕ຺ຕມາຫ ‘ຕຖາ ຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ກຖມ຺ປນ ປມາຓຠູຕສ຺ສາຈຣິຍສ຺ສ ວຈເນສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິໂຣໂຘ ສມ຺ຠວຕີຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ອຸຠິນ຺ນໍ ສາວກາສຕ຺ເຕ ສຕິ ສມ຺ຠວຕິ ນາຎ຺ຎຖາຕິ ‘ທ຺ວິນ຺ນ’ມິຈ຺ຈາທິ ວຸຕ຺ຕິຄນ຺ໂຖ ປວຕ຺ໂຕຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ‘ໂສຈາ’ຕິອາທິມາຫ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານຊ຺ຌາສິເຕຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນານກ຺ກນ຺ເຕ ອປຣິຄ຺ຄຫິເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອນຸຠຍຕາຄິນີຕິ ໂຍ ວິສເຍກເທໂສ ອຸຠຍນ຺ນ ຠຊເຕ ຕສ຺ມິໍ ອນຸຠຍຠາຄິນິ ວິສເຍກເທເສ, ສາມຎ຺ຎວິສໂຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິຘີນໍ ສາຘາຣໂຓ ວິສໂຍ, ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕິປ຺ປສງ຺ເຄ ສຕິ ໂສຈ ວິປ຺ປຏິເສໂຘ ຊາຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອິມິນາ ວິປ຺ປຏິເສຘສ຺ສ ວິສໂຍ ປວຕ຺ຕິປ຺ປສງ຺ໂຄ ວິສຍວິສຍີນມເຠເທນ ສຸຕ຺ເຕ ‘ວິປ຺ປຏິເສໂຘ’ຕິວຸຕ຺ໂຕຕິ ¶ ‘ທ຺ວິນ຺ນ’ມິຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕິຄນ຺ໂຖ ຣຈິໂຕຕິ ທີເປຕິ, ປໂຣ ໂຫຕີ ຕິວິຘິທສ຺ສິໂຕຕິ ອິມິນາ ຍທິ ນິຍໂມ-ພ຺ຠູປຄໂຕ ສິຍາ, ຕທາ ‘ປໂຣວໂຫຕີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ, ປາຓິນິຍາ ຫິ ຊາຕິຍໍ ປທຕ຺ເຖ ສກິເມວ ລກ຺ຂຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຈຣິຕຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວິສຍນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ລກ຺ຂຓານມປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຣໍ ປຈ຺ຉິມໍ ກາຣິຍນ຺ຕິ ວິຘ຺ຍຕ຺ຖມິທໍ ວຈນໍ, ພ຺ຍຕ຺ຕິຍນ຺ຕຸ ປທຕ຺ເຖ ລຕ຺ວາທີນມິວ ປຣິຍາຍປ຺ປສງ຺ເຄ ນິຍມຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຏິປນ຺ນາ, ອິຘ ປນ ຊາຕິຍໍ ພ຺ຍຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕານມປ຺ປວຕ຺ຕິຍເມວ ວິຘ຺ຍຕ຺ຖເມວິທໍ ວຈນໍ, ນ ນິຍມຕ຺ຖມ຺ປີຕິ ປຏິປາເທຕຸມາຫ-‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ກາມຈາຣໂຕ ປຣິສມາປີຍເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກາມໂຕ ປຣິສມາປນຎ຺ເຈຕິສ຺ສາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈເຣ ອວິຈ຺ເຉທພ຺ຍາປເນນ ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ. ກຖມ຺ປເນກສ຺ສາປິ ປວຕ຺ຕິ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ກາຣຓມາຫ‘ອຸຠຍມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິ, ຫິສທ຺ໂທ ຍສ຺ມາຕ຺ເຖ, ຍສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ປິທມາຈຣິຍວຈນໍ, ຕໂຕເຍວ ປມາຓໍ, ອຠິມຕກາຣິຍວິຘາເນ ລິງ຺ຄຠາເວນ ສທ຺ທິການຸມຕຕ຺ຕາ(ເຕສໍ) ວິຘີນໍ ວິຘາຍກຎ຺ຈ ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປມາຓຕ຺ຕາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ກາຣຓມາຫ-‘ອນຸຠຍຠາຄິມ຺ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ຍໂຕ ລທ຺ຘາວກາສາ ຕໂຕ ສມານພລາຕິ, ອິຕິສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ວິຣຸທ຺ຘາຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິສທ຺ທໍ ທຕ຺ວາ ‘ອນຸຠຍຠາຄິມ຺ຫິ…ເປ… ວິຣຸທ຺ຘາຈາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວຈນານໍ ປມາຓຕ຺ຕາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມານພລານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂລເກປິ ວິໂຣຘິຕ຺ຕໍ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ກາຣິເຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ຈ ທິສ຺ສຕີຕິ ທິຏ຺ຐນ຺ຕມາຫ ‘ໂລເກເຈ’ຕ຺ຍາທິ, ເອຕ຺ຖ ຈ ເປສ຺ສສ຺ສ (ອ)ວິໂຣຘຕ຺ຖິໂນ ກາຣິເຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຣິວ [ອປ຺ປວຕ຺ຕິເຍວ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ສມານພລານ ມຸຠິນ຺ນໍ ວຈນານໍ ກາຣິເຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ສຸເຂໂນ ປມາສໍສນ຺ທນໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ.

ຊາຕິປກ຺ເຂເຍວ ຠສ຺ສກາເຣນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຍຸຄປທິປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ‘ລຕ຺ວາທີນມິວ’ ປຣິຍາຍປ຺ປສງ຺ໂຄ ວຓ຺ຓິໂຕ, ຕສ຺ສາຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕມຸປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘ນຈາປິ’ຈ຺ຈາທິ, ຠິນ຺ນວິສຍຕ຺ຕາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິຘີນໍ ຠິນ຺ນວິສຍຕ຺ຕາ. ອຠິນ຺ນວິສຍຕ຺ເຕ ຫິ ປຣິຍາຍກປ຺ປນາ ຍຸຕ຺ຕິມຕີ, ອໂຕຈ ລຕ຺ວາທີນມຠິນ຺ນວິສຍຕ຺ຕມ຺ປຏິປາທຍິຕຸມາຫ- ‘ລຕ຺ວາທໂຍ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ອນວຍເວເນຕິ ຘາຕຸ ມຕ຺ຕໂຕ ວິຘາເນນາວຍວພ຺ຍຕິເຣກສພ຺ຠາວໂຕ ສພ຺ພຘາຕຸປຣິຄ຺ຄເຫນ, ຍຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖກເທເສ ປວຕ຺ຕາ ສມານາ ປວຕ຺ຕາ ສນ຺ໂຕ ລທ຺ຘາວກາສາ ¶ ສິຍຸໍ ຕສ຺ເສກເທສສ຺ສ ປຣິຫາເຣນາປິ ປຣິຈ຺ຈາເຄນາປິ ນ ວິຘີຍນ຺ເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ລຕ຺ວາທີນ ເມກກ຺ຂເຓ ອສມ຺ຠວາ ເອກສ຺ມິໍ ກເຕ ສຕີຕຣວຈນານ ມານຕ຺ຖກ຺ຍປ຺ປສງ຺ຄາຈ ປຣິຍາເຍນ ຠວນ຺ຕີຕິ ຍນ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຫາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຍຸຄປທິປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ, ອິຫ ຕຖາຠາວສ຺ສ ກາຣຓມາຫ-‘ສາວກາ…ເປ… ວຈນ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຸຄປທິປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ. ຊາຕິຍມ຺ປທຕ຺ເຖ ‘‘ປຸນປ຺ປສງ຺ຄວິຊານນາ ສິທ຺ຘໍ, ວິປ຺ປຏິເສເຘ ຍໍ ພາຘິຕໍ ຕມ຺ພາຘິຕເມວາ’’ຕີມາສມຸຠິນ຺ນໍ ປຣິຠາສນມ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປຏິປາເທນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ປຣສ຺ມິໍ ເຈ’ຕ຺ຍາທິ, ປຣສ຺ມິນ຺ຕິ ອິຏ຺ເຐ, ປຣິຠາສນມ຺ປນ ອຍມຕ຺ໂຖ ‘ປຸນປ຺ປສງ຺ຄວິຊານນາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານເມກຕ຺ຖປ຺ປ ສງ຺ຄສງ຺ຂາເຕ ວິປ຺ປຏິເສເຘ ສຕິປຣມິຏ຺ຐໍ ປຐມໍ ໂຫຕິ, ໂຫນ຺ເຕນ ເຕນ ຍທີຕຣສ຺ສ ນິມິຕ຺ໂຕປຆາໂຕ ນ ກໂຕ ຕທາ ຕສ຺ສາປິ ປຸນປ຺ປສງ຺ໂຄ ຕສ຺ສ ວິຊານນາ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ, ວິປ຺ປຏິເສເຘ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ສຕິ ປຐມໍ ໂຫນ຺ເຕນ ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ພາຘິຕໍ ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຍທິ ນິມິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ ຕໍ ພາຘິຕເມເວ’ຕິ. ພ຺ຍຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ວິຘ຺ຍຕ຺ຖເມວິທໍ ວຈນໍ, ນ ນິຍມຕ຺ຖນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ພ຺ຍຕ຺ຕິຍ’ມິຈ຺ຈາທິ, ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘ພ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ປຏິລກ຺ຂິຍໍລກ຺ຂຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຘາຣຓໍ ຐານມ຺ປຕິ ຍານິ ວຈນານິ ຠິນ຺ນານິ ເຕສມ຺ປິ ນິຣວກາສຕ຺ເຕນ ຕຸລ຺ຍພລຕ຺ຕາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປຏິປຕ຺ຕິເຍວສິຍາ, ນຕຸ ປຣິຍາຍປ຺ປສງ຺ໂຄ’ຕິ. ພ຺ຍຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ປຣິຠາສານໍ ປວຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວິຘິເນວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ປຣິຠາສານມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິມາຫ.

ຊາຕິຍມ຺ປທຕ຺ເຖ ‘‘ວຕ຺ຕມາເນຕິ ອນ຺ຕິ, ສິ ຖ, ມິ ມ, ເຕ ອນ຺ເຕ, ເສ ວ຺ເຫ, ເອ ມ຺ເຫ’’ຈ຺ຈາທີນໍ ລກ຺ຂຓານເມກເມກຕ຺ເຖປິ ວຕ຺ຕມາເນຕິ ອນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕມາເນ ສິ ຖ ອິຈ຺ຈາທີນໍ ວາກ຺ເຍກເທສານໍ ຄຈ຺ຉຕິຈ຺ຈາໂທ ຄຈ຺ຉ ສິຈ຺ຈາໂທ ຈ ລກ຺ຂິເຍ ສກິມ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ສເກ ວິສເຍ ປຐມ ມຊ຺ຌິມປຸຣິເສກວຈນຊາຕິ ປຣິສມຕ຺ຕາຕິ ຈຣິຕຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວີຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຣິສານ ເມກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິຍໍ ນ ກສ຺ສຈິ, ພ຺ຍຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຏິລກ຺ຂິຍໍ ລກ຺ຂຓານິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສາຘາຣຓໍ ຐານໍ ປຕິຠິນ຺ເນຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ເປກຕ຺ເຖ-ກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິຍໍ ນ ກສ຺ສຈິ, ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຣິສານເມກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ສພ຺ພຖາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍໍ ວຈນມິທໍ, ປໂຣ ໂຫຕີຕິ ມຊ຺ຌິມຸຕ຺ຕມໍ ຠວຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘ຍເຖ’ຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕິຄນ຺ຖມ຺ປຎ຺ຫມຸເຂນາ ຫຣິຕ຺ວາ ¶ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ກ຺ວປນາ’ຕິອາທິມາຫ, ເນທມຸທາຫຣຓມມ຺ຫໍ ມນໍ ໂຠເສຕິ-ຍໂຕ ວິປ຺ປຏິເສຘວິສຍເມເວທໍ ນ ໂຫຕິ, ກຸໂຕ ຍໂຕ ‘‘ວຕ຺ຕມາເນຕິ ອນ຺ຕິ’’ຈ຺ຈາທິປ຺ປຠຸຕີນໍ ວຕ຺ຕມາເນຕິ ອນ຺ຕິຈ຺ຈາທີຫິ ວາກ຺ເຍກເທເສຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານເມວ ປຸພ຺ພປຣຈ຺ຉກ຺ການໍ ປຸຣິສວຈນວິເສສວິຘາຍເກນ ‘‘ປຸພ຺ພປຣຈ຺ຉກ຺ການ ເມກາເນເກສຸ ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫ ເສເສສຸ ທ຺ເວທ຺ເວ ມຊ຺ຌິມຸຕ຺ຕມປຐມາ’’ (໖-໑໔) ຕີມິນາ ວາກ຺ຍາວຍເວນ ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫເສເສສຸ ປຍຸຊ຺ຊມາເນສຸ ອປ຺ປຍຸຊ຺ຊມາເນສຸ ວາ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຸພ຺ພຈ຺ຉກ຺ການໍ ປຣຈ຺ຉກ຺ການຎ຺ຈ ມຊ຺ຌິມຸຕ຺ຕມປຐມານໍ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ເວທ຺ເວ ວຈນານິ ຍຖາກ຺ກມໍ ຠວນ຺ຕີຕິ ‘ຄຈ຺ຉຖ ຄຈ຺ຉາມາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິເຍວ ນຕ຺ຖິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປນ ສາວກາສານ ເມກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິເຍວ ຫິ ວິປ຺ປຏິເສໂຘຕິ, ຕຖາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິປ຺ປຏິເສຘປ຺ປກປ຺ປນາປິ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕີທມຸທາຫຏໍ ສິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອິມິສ຺ສາ ປນ ປຣິຠາສາຍ ນິຣາກຸລປ຺ປວຕ຺ຕິ ‘‘ອາທິສ຺ສາ’’ ຕີມິສ຺ສາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ, ກຕາກຕປ຺ປສງ຺ຄີ ໂຍ ວິຘິ, ໂສ ນິຈ຺ໂຈ, ໂຍຕ຺ວກເຕເຍວາຍມນິຈ຺ໂຈຕິ ວຸຕ຺ຕນິຈ຺ຈານິຈ຺ເຈສຸ ອນ຺ຕຣງ຺ຄພຫິຣງ຺ເຄສຸ ຈາຕຸລ຺ຍພລຕ຺ຕາ ນາສ຺ສ ໂຍຄສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂຣ, ຕຖາຫິ ນິຈ຺ຈານິຈ຺ເຈສຸ ນິຈ຺ຈເມວ ພລວນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈານິຈ຺ຈານມຕຸລ຺ຍພລຕາ, ອນ຺ຕຣງ຺ຄພຫິຣງ຺ຄປ຺ປກາຣ(ມ຺ປນ) ອຸປຣິ ‘‘ໂລໂປ’’ຕິ (໑-໓໙) ສຸຕ຺ເຕ ປກາສິສ຺ສາມ.

໒໓. ສງ຺ເກໂຕ

ວຈນາຣມ຺ຠສ຺ສ ຜລມາຫ-‘ອນຸພນ຺ໂຘຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ’ຕ຺ຍາທິ, ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ໂຍນວຍວຠູໂຕ ສງ຺ເກໂຕ’’ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ຠາສິສ຺ສໍ ມາຄຘໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ສທ຺ທລກ຺ຂຓາ ຠິຘານປ຺ປກຣຓໂຕ ສທ຺ທສ຺ສານວຍວຠູໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຍເຕຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ກສ຺ສ’ຕ຺ຍາທິລ຺ຕຸປ຺ປຈ຺ຈເຍ ລກາໂຣ ອຸທາຫຣຓໍ, ປກຕິຍາທິ ສມຸທາຍສ຺ສາຕິອາທິວາກ຺ຍສ຺ສ ສາປ຺ປາຍມຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘ເອວມຎ຺ຎເຕ’ຈ຺ຈາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເກຈິ ສທ຺ທສຕ຺ຖກາຣາຕິ ປາຓິນິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ, ວຈນນ຺ຕິ ‘‘ຕສ຺ສ ໂລໂປ’’ຕິ (໑-໓-໙) ວຈນໍ, ປໂຍຄາສມວາຍິຕາຕິ ກຕ຺ຕາອິຈ຺ຈາທິປ຺ປໂຍເຄ ອສມວາຍິຕາ ອປ຺ປໂຍຄິຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ເອວມ຺ປິສ຺ສ ໂລໂປ ວເສໂຍ… ອນຸປຸພ຺ໂພ ພນ຺ຘິວິນາສຕ຺ໂຖຕິ ອາຫຸ ອຸຈ຺ຈາຣິຕປຘໍສິຕ຺ຕາ ¶ ອນຸພນ຺ຘ຺ຍເຕ ວິນສ຺ສເຕຕ຺ຍນຸພນ຺ໂຘຕິ ອິມາຍ ສທ຺ທ ພ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາວເສນ.

໒໔. ວຓ຺ຓ

‘ອເຕນາ’ຕິ (໒-໑໐໘) ເອຕ຺ຖ ອໂຕຕິ ຣສ຺ສພ຺ຍຕ຺ຕິນິທ຺ເທໂສ ວາ ສິຍາ ຣສ຺ສຊາຕິນິທ຺ເທໂສ ວາ ສກລນິສ຺ສຍພ຺ຍາປີ ອຕ຺ຖຊາຕິ ນິທ຺ເທໂສວາ, ຕຕ຺ຖ ຣສ຺ສພ຺ຍຕ຺ຕິນິທ຺ເທເສ ສຕິ ພຸທ຺ຘສິທ຺ຘາທີສຸ ຍຕ຺ຖກຕ຺ຖຈິ ອກາໂຣ ຄຍ຺ຫເຕຕິ ເນຏ຺ຐປ຺ປສິທ຺ຘິ… ເກສຎ຺ຈິ ອສິຊ຺ຌນໂຕ, ຣສ຺ສ ຊາຕິນິທ຺ເທເສ ປນ ພຸທ຺ຘສິທ຺ຘາທິສພ຺ພາກາຣນ຺ຕານໍ ລກ຺ຂຓິກຄວາທ຺ຍກາ ຣນ຺ຕານຎ຺ຈາກາໂຣ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ສພ຺ພຖາ ອິຏ຺ຐປ຺ປສິທ຺ຘິ, ນາຎ຺ໂຎ ທີໂຆ ພ຺ຍຕ຺ຕນ຺ຕຣຕ຺ຕາຕິ ນານິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ຕິ ອາກາຣໂຕ ນາສ຺ເສນາຠາວາ, ຕສ຺ມາ ອໂຕຕິ ຣສ຺ສຊາຕິນິທ຺ເທເສ ນິສ຺ສິເຕ ສພ຺ພມິທມິຏ຺ຐໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ນາຕ຺ຖຊາຕິ ນິສ຺ສີຍເຕ, ນ ຣສ຺ສພ຺ຍຕ຺ຕິຈ, ‘‘ຍຸວຓ຺ຓານເມ ໂອລຸຕ຺ຕາ’’ຕິ (໑-໒໙) ອາທີສຸ ປນ ຣສ຺ສພ຺ຍຕ຺ຕິຍາ ຣສ຺ສຊາຕິຍາ ວາ ນິທ຺ເທເສ ‘ຕສ຺ເສທໍ ໂນເປຕິ’ຈ຺ຈາທີສຸ ເອໂອອາທິກມິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ຖຈິ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວາ ຠເວຍ຺ຍ ‘ວາເຕຣິຕໍ ສໂມນາ’ຕິອາທີສຸ ພ຺ຍຕ຺ຕນ຺ຕ ຣຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຖາ ອິຏ຺ຐປ຺ປສິທ຺ຘິຍາ ອິຕ຺ຕຊາຕ຺ຍາທິ ນິສ຺ສີຍເຕ, ອຖວາ ວຓ຺ຓຸຈ຺ຈາຣຓມ຺ປຕິ ເກສຎ຺ຈິ ວຓ຺ຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານານໍ ອຸຈ຺ຈນີຈຕທຸຠຍ ສໍຫາຣວເສນ ວຓ຺ຓວິເສສຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສນໂຕ ເຕສໍ ວເສນ ຣສ຺ສ ພ຺ຍຕ຺ຕິນິທ຺ເທເສ ຣສ຺ສຊາຕິນິທ຺ເທເສ ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພຖາ ອິຏ຺ຐປ຺ປສິທ຺ຘິຍາ ອິຕ຺ຕຊາຕ຺ຍາທິ ນິສ຺ສີຍເຕ, ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ຓ ປເຣນ ສວຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓໍ ນິຍມິຕຸໍ ວຈນມິທມາຣທ຺ຘນ຺ຕິ ‘ສພ຺ພຕ຺ເຖວາ’ຕິອາທິນາ ວຈນາຣມ຺ຠຜລມາຫ, ສພ຺ພຕ຺ເຖວາຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍເຍວ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທເສ. ນນຸ ສຍຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ປຣິຍຕ຺ຕໍ, ນ ຫ຺ຍຎ຺ຎໍ ຣູປາ ສຍມຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ (ສຍ)ໂຕ ຣູປນ຺ຕິ ສິທ຺ເຘປ຺ເຍວໍ ສຕິ ອຕ຺ເຖຕ຺ຖ ປໂຣ ໂກຈິ ວິເສໂສຕິ ຎາເປຕຸໍ ສຎ຺ຈ ຣູປ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕິກາໂຣ ອາຫາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຣູປສ຺ສ ວິເສສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘ສຎ຺ຈ ຣູປ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ນິທ຺ທິສີຍມານຕ຺ຕາ ຈ ຣູປນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ‘ສຎ຺ຈ ຄຍ຺ຫຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສໍຣູປຄ຺ຄຫຓາຍາປິສທ຺ທໍ ກໂຣໂຕ-ຘິປ຺ປາໂຍ-ຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ-‘ອຎ຺ຎເຖ’ຈ຺ຈາທິ, ອຎ຺ຎຖາຕິ ອຎ຺ເຎນປ຺ປກາເຣນ ສໍຣູປຄ຺ຄຫຓາຍ ອປິສທ຺ທາຠາເວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖຕິ ¶ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖ ສມາສວິສເຍ, ຄຸຓີຠູຕສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຘານຠູຕສ຺ສາກາເຣ ກາຣາທິໂນ, ສມາເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຘານຕູ ຕຕ຺ເຕປິ ຄຸໂຓ ຠວຕິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ໂຖ-ກາເຣກາຣາທິ ວິຘາຍ ກຕ຺ຕາ, ວິຘີຍມາໂນ ສວຓ຺ໂຓວ ປຘານໍ… ອິທມຕ຺ຖິຕາຍ ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຍາຕິ. ນນຸ ວຸຕ຺ຕິຍມປິສທ຺ທສ຺ສາຕ຺ຖໍ ວທຕາ ສຍຎ຺ເຈຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ຕຖາ ສຍມຕ຺ຕນີ’’ຕິ ນິຆຓ຺ຑຸໂຕ ສຍຎ຺ຈ-ຕ຺ຕາກາເຣກາຣາທິຎ຺ຈ ຄຍ຺ຫຕີຕ຺ຍມຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠາວີຍຕີຕິ ໂຈທນມ຺ປນສິ ນິຘາຍ ‘ສຎ຺ຈ ຣູປ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ສາຘິປ຺ປາຍາຣຸຬ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ປກາເສຕຸໍ ຕເຖວາຫາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ-‘ສຍຎ຺ເຈ’ຕ຺ຍາທິ, ‘‘ຘນຎ຺ຎາຕີສຸ ສໍສທ຺ໂທ, ຕຖາຕ຺ຕຕ຺ຕນິເຍສຸປີ’’ຕິ ນິຆຓ຺ຑຸວຈນໂຕ ‘ສ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕາປິ ຄຍ຺ຫຕິ, ໂກ ໂສ ສທ຺ທຣູປໍ ສາຘາຣຓໍ, ‘ສ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນິຍມ຺ປິ, ກິນ຺ຕໍ ສທ຺ທານ ມສາຘາຣຓໍ ສທ຺ທຣູປໍ, ຕຖາ ສຕິ ອຕ຺ຕນິຍໍ ຣູປໍ ນາມາຕ຺ຕສງ຺ຂາຕສທ຺ທສມ຺ພນ຺ຘີຕິ ອາຫ-‘ສໍຣູປໍ ສທ຺ທານມສາຘາຣຓໍ ຣູປ’ນ຺ຕິ, ເອຕຎ຺ຈ ອິທນ຺ຕີມິນາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ອສາຘາຣຓນ຺ຕິ ອສາຘາຣຓໍ ສທ຺ທຣູປໍ, ສຕິ ສມ຺ຠເວ ພ຺ຍຠິຈາເຣ ຈ ວິເສສນສ຺ສ ສາຕ຺ຖກຕາຍ ອສາຘາຣຓນ຺ຕິ ຣູປໍ ວິເສສຕາ ສາຘາຣຓສ຺ສາປິ ສມ຺ຠໂວ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ນາມາຕິ ອາຫ-‘ທຸວິຘໍ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ກິນ຺ຕໍ ສາຘາຣຓມສາຘາຣຓຎ຺ຈຣູປນ຺ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ຣູປໍ ນິທ຺ທິສິຕຸມາຫ-‘ຕຕ຺ຖາ’ຕິອາທິ, ຕຕ຺ຖາຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສຕ຺ຕມີ, ສທ຺ທານນ຺ຕິ ສາຕ຺ຖກນິຣຕ຺ຖການໍ ເຍສໍເກສຎ຺ຈິ ສທ຺ທານໍ, ຕໍຕໍ ສທ຺ທຕ຺ຕາທີຫິ ເຕສໍເຕສໍ ພຸທ຺ຘ ອອິອາທີນໍ ສທ຺ທານໍ ສທ຺ທຕ຺ຕາທິ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ເທນ ອຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ເຕນ ສາຘາຣຓໍ ສທ຺ທຣູປມຕ຺ຖຣູປໍ ຕຖາ-ສາຘາຣຓນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສໍຣູປນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ, ຈຕູສຸປິ ເຈເຕສ຺ວສາຘາຣຓສ຺ສ ສທ຺ທຣູປສ຺ເສໂວປານໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ຕຕ຺ຖາ’ຕິອາທິ, ສາຘາຣຓຣູປພ຺ຍຸທາເສນາຕິ ສາຘາຣຓຣູປສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາເຄນ, ອຸປາທິຍນ຺ໂຕ ຣູປເມວ ສທ຺ທສ຺ສສໍ, ນາຕ຺ໂຖຕິ ຈ ທສ຺ເສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຈ ສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ‘ອິທໍ ທສ຺ເສຕີ’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ, ອສາຘາຣຓສ຺ເສໂວປາທິຍເນ ກາຣຓມາຫ-‘ຕນ຺ຕ’ມິຈ຺ຈາທິ, ອິຕຣນ຺ຕິ ເຍ ສໍເກສຎ຺ຈິ ສທ຺ທານໍ ສທ຺ທຕ຺ຕາທິ, ປຣສ຺ສາປີຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍສ຺ສກສ຺ສຈິ ສທ຺ທສ຺ສາປິ, ອິຕິ ອິທໍ, ປຕິຕໍ ປສິທ຺ຘໍ, ເອຕ຺ຖ ປນ ອິຕິສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ຍສ຺ມາ ອິທໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ປສິທ຺ຘໍ ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍາຄໂຕ ປເທສໂຕ ¶ ອຸປາທິຍນ຺ໂຕຕິ ປກຕໍ, ສໍສທ຺ທວິເສສນສາມຕ຺ຖິເຍນ ອສາຘາຣຓຣູໂປປາທິຍເນປິ ອສາຘາຣຓໍ ສທ຺ທຣູປເມໂວປາທີຍຕິ ນາສາຘາຣຓມຕ຺ຖຣູປໍ… ອິມິນາ ວກ຺ຂມານກາຣຓຕາ [ຕາຍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວເສນາຕິ ອາຫ-‘ສທ຺ທສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ, ອາສນ຺ນໍ…ສທ຺ທໂຕ ສທ຺ທຠາວສາ ນຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ວິປຣິຍຍໂຕຕິ ວິປຣິຍາເສນ ອນາສນ຺ນ ຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຈກ຺ຂຸວິສໂຍປິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ ກຖໍ ໂສຕວິສຍສທ຺ທສ຺ສ ນ ອາສນ຺ໂນ ສໍຣູປມ຺ຠວິຕຸມຣຫຕີຕິ, ກາຣຓນ຺ຕຣມາຫ-‘ອເຫຍ຺ຍຕ຺ຕາຈາ’ຕິອາທິ, ອເຫຍ຺ຍຕ຺ຕາຕິ ອປຣິຈ຺ຈຊນີຍຕ຺ຕາ, ອິທມ຺ປິ ນິຈ຺ຈສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ເຕ ກາຣຓວຈນໍ, ຕໍ ສທ຺ທຣູປໍ, ນິຈ຺ຈສມ຺ພນ຺ຘີຕິ ນິຣນ຺ຕຣສໍໂຍຄີ, ວິປຣິຍຍໂຕຕິ ເຫຍ຺ຍຕ຺ຕາ, ຕຖາຫິຈ຺ຈາທິນາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ເຫຍ຺ຍຕ຺ຕໍ ໂພເຘຕິ, ອປຣໍ ກາຣຓມາຫ-‘ອສາຘາຣຓຎ຺ຈ ຣູປໍ’ຕ຺ຍາທິນາ, ສາຘາຣໂຓ ປຣິຍາຍ ສທ຺ທານໍ, ປຈ຺ເຈຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ອິທານິ ກາຣຓຕ຺ຕຍໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ຣູປເມວ ສທ຺ທສ຺ສ ສໍນາມ, ນາຕ຺ໂຖຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຕເທວ’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ, ຕເທວນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ, ຕໍ ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສຣູປປ຺ປຘາເນຕິ ‘‘ໂຄສ຺ສາ ວງ’’ (໑-໓໒) ຕ຺ຍາໂທ ໂຄສ຺ສາຕ຺ຍາທິເກ ສຣູປປ຺ປຘາເນ.

໒໕. ນ຺ຕຸ

ນ຺ຕຸສຸຕິຍາ ຊນ຺ຕ຺ວາທີນມ຺ປິ ‘‘ນ຺ຕນ຺ຕູນໍນ຺ໂຕ ໂຍມ຺ຫິ ປຐເມ’’ (໒-໒໑໕) ຕ຺ຍາທິນາ ຄຫຓປ຺ປສງ຺ເຄ ຊາຕິຍມຠິປ຺ປສງ຺ຄພາຘນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ວນ຺ຕ຺ວາທິ ສມ຺ພນ຺ຘີນມຸປາທານຕ຺ຕມິທມາຣທ຺ຘໍ ‘‘ວນ຺ຕ຺ວວຓ຺ຓາ’’ (໔-໗໙) ‘‘ຕເມຕ຺ຖສ຺ສຕ຺ຕີຕິ ມນ຺ຕຸ’’ (໔-໗໘) ‘‘ກຕ຺ຕຣິ ຠູເຕ ກ຺ຕວນ຺ຕຸ ກ຺ຕາວີ’’ (໕-໕໕) ຕິ ວິຫິຕາ ວນ຺ຕ຺ວາທໂຍ ນາມ.

ອິຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາຍໍ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍໍ

ປຣິຠາສາຘິກາໂຣ ສມຕ຺ໂຕ.

ສຣໂລປາທິ ວຓ຺ຓນາ

໒໖. ສໂຣ

ອາຘາຣວິເສສາປສ຺ສຍນນ຺ຕິ ໂອປສິເລສິກາຘາຣວິເສສສ຺ສ ນິສ຺ສຍນໍ, ໂອປສິເລສິກາຘາຣໍ ວິນາ ອາຘາຣນ຺ຕເຣ ຄຫິເຕ ສຕິ ວຈນນ຺ຕຣໍ ¶ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣໍ ວິນາ ພ຺ຍວຫິຕນິວຕ຺ຕິ ກາຕຸໍ ນ ຈ ສກ຺ກາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເກຈີຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປິຍາຈຣິຍາທໂຍ ທສ຺ເສຕິ, ເຕ ຫິ ຍທິ ວຓ຺ເຓນ ກາເລນ ວາ ພ຺ຍວຘາເນປິ ສນ຺ຘິ ຠເວຍ຺ຍ ຕທາ ສເຣຕິ ນິມິຕ຺ຕສ຺ໂສ ປາທານໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ສເຣຕິ ນິມິຕ຺ໂຕປາທານສາມຕ຺ຖິເຍນາເນນ ວຓ຺ຓາທິພ຺ຍວຘາເນ ໂນ ສນ຺ຘີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ‘ນິມິຕ຺ໂຕ’ຈ຺ຈາທິກໍ ວາກ຺ຍມາຫຸ, ຕທຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຕຫິ’ນິມິຕ຺ໂຕ’ຈ຺ຈາທິນາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ເຕ ກາຣຓໍ ພ຺ຍຠິຈາຣສພ຺ຠາເວນ ສາມຕ຺ຖິຍາຠາໂວເຍວາຕິ ພ຺ຍຠິຈາຣນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສາມຕ຺ຖິຍາຠາວນ຺ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ອວສາເນ,ຈ຺ຈາທິ, ກາຣິຍາຠາເວປີຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ສຸມນາ ຠວນ຺ຕຸ ອໂຖປິ’ຕ຺ຍາໂທ ວຓ຺ຓກາລພ຺ຍວຘາເນເຍວ, ອຖ ໂຂ ‘ເອເຕ ນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູ’ຕ຺ຍາໂທ ອວສາເນ ‘ປມາໂທ ມຈ຺ຈຸໂນ ປທໍ’ ຕ຺ຍາໂທ ອນ຺ຕ ພິນ຺ທຸ ສງ຺ຂາຕນິມິຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ວາ ກາຣິຍາຠາເວປິ ນິມິຕ຺ໂຕ ປາທານສ຺ສ ສາຕ຺ຖກໂຕຕິ ອປິສທ຺ທສ຺ສຕ຺ໂຖ, ສາຕ຺ຖກໂຕຕິ ຠາວປ຺ປຈ຺ຈຍໂລເປນ ຠາວປ຺ປຘານວເສນ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາຕ຺ຖກຕ຺ຕໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ນິມິຕ຺ໂຕປາທານເມວ ສາຕ຺ຖກໍ ນາມາຕິ ‘ນິມິຕ຺ໂຕ ປາທານສ຺ສ ສາຕ຺ຖກໂຕ’ຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘ອວສາເນ ນິມິນ຺ຕເຣ ວາ ກາຣິຍາຠາເວນ ພ຺ຍຠິຈາຣສພ຺ຠາວາ ອຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕຸພ຺ຍວຘາເນປິ ຈຕ຺ຖິ, ຍຖາ’ທາຣຸນິມິຕ຺ຕໍ ວໂນປສງ຺ກມນ’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ວຓ຺ຓກາລພ຺ຍວຘາເນປິ ສເຣຕິ ນິມິຕ຺ເຕ ສຕິ ໂລປກາຣິຍໍ ປປ຺ໂປເຕ ວາ’ຕິ. ລຸປ຺ປຕີຕິ ‘ຕຕ຺ຣິເມ’ຈ຺ຈາທິນາ ກຖນກາເລ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ຫິ ໂລໂປ, ອຎ຺ຎຖາ ‘ຕຕ຺ຣາ’ທິສທ຺ທຣູປາຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຖປ຺ປຕີຕິ ກາຣິຕ຺ຕເມສໍ ນ ສິຍາຕິ, ປຐມາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ… ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສ, ສຣສ຺ສາຕິ ວເທຍ຺ຍ… ຠາເວ ຂາທິປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ອວຸຕ຺ຕກມ຺ມຕ຺ຕາ, ອິຫາຕິ ອິມິນາ ສຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ຠາວສາຘນວເສນ ຄຫຓໍ ວິຠາເວຕິ, ຄນ຺ຖ ລາຆໂວ… ສຣສ຺ສ ໂລໂປຕິ ວາ ໂລປໍ ປປ຺ໂປຕີຕິ ວາ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ສໂຣຕິ ປຐມາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສໂຣ ໂລໂປ ນາມ ໂຫຕີຕິ ສງ຺ກາປິ ສິຍາຕິ ອາຫ-‘ນ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ, ອິຫາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ, ໂຫນ຺ຕິຈ຺ຈາໂທປິ ປຸພ຺ພສຣໂລເປ ຫນ຺ຕິຈ຺ຈາທິກມ຺ປິ ສິຍາຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ໂສເຈ’ຈ຺ຈາທິ, ອຸສ຺ສຄ຺ຄໂຕ ອາຄໂຕ ສມ຺ຠູໂຕ ຕສ຺ສ ວາ ອຍໍຕິ ໂອສ຺ສຄ຺ຄິໂກ ປຸພ຺ພໂລໂປ ¶ , ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂອສ຺ສຄ຺ຄິກຕ຺ຕໍ, ໂອສ຺ສຄ຺ຄິກຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພໂລປສ຺ສ ກາຣິຍນ຺ຕເຣຫິ ປຣໂລປາທີຫິ ອປວາທວິຘີຫິ ອາພາຘິໂຕ ເອວ, ໂສ ຈ ປຸພ຺ພໂລໂປ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ‘‘ປໂຣ ກ຺ວຈີ’’ຕິ (໙໑-໒໗) ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫເຓນ ປຸພ຺ພປຣໂລປານໍ ຕຸລ຺ຍພລຕ຺ຕາຠາວາ ຍຖາ ຄມປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຣໂລປສ຺ສາປວາທຣູປຕ຺ຕໍ, ອຊ຺ຌາສິເຕຕິ ປວິຏ຺ເຐ, ນ ໂຫຕິ… ປຣໂລປາປວາເທນ ພາຘິຕຕ຺ຕາ, ເຕຫີຕິ ປຣໂລປາທີຫິ, ສພ຺ພຖາ ມຸຕ຺ຕວິສໂຍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ, ວິກປ຺ເປນ ມຸຕ຺ຕວິສໂຍ ລເຕ ວາຕິ.

໒໗. ປໂຣ

ອິຕິສທ຺ໂທ ອິທມຕ຺ເຖ, ກ຺ວຈິ ໂລປນີໂຍ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ທີເປຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກິນ຺ຕິ ອາຫ-‘ປໂຍຄານຸສາຣິຕ’ນ຺ຕິ, ກສ຺ສາຕິ ອາຫ-‘ກາຣິຍສ຺ສ ປຣໂລປສ຺ສາ’ຕິ, ເກນ ເຫຕຸນາຕິ ອາຫ ‘ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫເຓນາ’ຕິ, ກຕ຺ຖາຕິ ອາຫ-‘ອິຫ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ’ຕິ, ເຕນາຕິ ເຕນ ປໂຍຄານຸສາຣິຕາທີປເນນ, ຍຖາປໂຍຄນ຺ຕິ ອາຄມປໂຍຄານຕິກ຺ກເມນ, ນິຈ຺ຈໍ ປກ຺ເຂວາ ປຣໂລໂປ ສິຍາຕິ ໂຫນ຺ຕິຈ຺ຈາໂທ ນິຈ຺ຈໍ, ລຕາວາຕິອາທີສຸ ປກ຺ເຂ ວາ ປຣໂລໂປ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ກສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ກ຺ວາຕິ ນິປ຺ຜນ຺ເນນານິຍມວຸຕ຺ຕິນາ ອນິຍມຕ຺ຖສ຺ເສວ ວິເສສກໂຕ ວຈເນ ສພ຺ພຕ຺ເຖວານິຍຕຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ກ຺ວຈິສທ຺ໂທ-ຍໍ ຍຖາຄມໍ ນິຈ຺ຈມນິຈ຺ຈມສນ຺ຕຎ຺ຈ ວິຘິໍ ທີເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕິຈ຺ຈາທິໂກ ນິຈ຺ຈ ປກ຺ໂຂ ປຣໂລປສ຺ເສວ ວິສໂຍ, ລຕາວາຕິອາທິໂກ ອນິຈ຺ຈປກ຺ໂຂ ອຸຠຍສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພໂລປສ຺ສາປິ ວິສໂຍຕິ ອິມິນາ ນິຈ຺ຈໍ ປກ຺ເຂ ວາ ປຣໂລໂປ ໂຫຕິ, ອສນ຺ຕປກ຺ໂຂ ປນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິອາທິໂກ ປຸພ຺ພໂລປສ຺ເສວ ວິສໂຍ ສພ຺ພຖາເນນ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ, ຕີສຸປິ ເຈເຕສຸ ປນ ປກ຺ເຂສຸ ນິຈ຺ຈານິຈ຺ຈປກ຺ເຂສຸ ເຍວສ຺ສາປວາທຣູປຕາ… ປຸພ຺ພໂລປສ຺ສ ສພ຺ພຖາ ໂຫນ຺ຕິຈ຺ຈາໂທ ນິວາຣກຕ຺ຕາ ວາ ວິຘາຍກຕ຺ຕາ ວາ ປຣໂລປສ຺ສ, ນ ຕ຺ວສນ຺ຕປກ຺ເຂ… ປຸພ຺ພໂລປສ຺ເສວ ສພ຺ພຖາເນນ ທິນ຺ນາ ວສຣຕ຺ຕາ, ໂລກຄ຺ໂຄຕິອາທິ ຕຸ ກ຺ວຈິສທ຺ທສ຺ສ ປໂຍຄານຸສາຣິຕາ ທີປກຕ຺ຕາ ນິຈ຺ເຈ ອສນ຺ເຕວາປິ ວິຘິມ຺ຫິ ທີປິເຕ ປຣໂລເປນ ວາ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ເນຏ຺ຐພ຺ຍາຆາໂຕ, ເອວໍ ຕາວ ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫເຓ ສພ຺ພຖານິຏ຺ຐປຣິຫາເຣນ ອິຏ຺ຐປ຺ປສິທ຺ຘິ ¶ ສິຍາ, ຕທຠາເວກຖນ຺ຕິ ຕທຠາເວ ວິໂຣຘມາຫ-‘ອຎ຺ຎເຕ’ຈ຺ຈາທິ, ປຣິຍາເຍນ ຠວນ຺ຕີຕິ ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫຓາຠາເວ ‘ປໂຣ’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ ຕຖາ ສຕິ ສຸຕ຺ຕທ຺ວຍເມກວິສຍໍ ຕຸລ຺ຍພລຎ຺ຈ ສິຍາ, ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປຏິເສຘາຠາວາ ປມາຓຠູຕານມາຈຣິຍ (ວຈນາ)ນໍ ນິຣຕ຺ຖກຕາ ມາ ຠວີຕິ ວາເຣນ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິຕີຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາຍຠວນກາຣເຓນ, ປກ຺ເຂເຍວ ສິຍາຕິ ລຕາວາຕິອາທີສຸ ປຸພ຺ພໂລເປ ປຣິຍາຍປ຺ປວຕ຺ເຕ ປຣິຍາເຍນ ປຣໂລປສ຺ສາປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ລຕາວາຕິ ປກ຺ເຂເຍວ ປຣໂລໂປ ຠເວຍ຺ຍ, ໂຫນ຺ຕິຈ຺ຈາໂທ ນິຈ຺ຈໍ ນ ສິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕຎ຺ຈາຕິ ຕໍ ປຣິຍາຍຠວນຎ຺ຈ, ໂຂ ວາກ຺ຍາລງ຺ກາເຣ, ປຏິປທນ຺ຕິ ປທມ຺ປ ທມ຺ປຕິ ໂຫຕິ, ເນກເທສປຣິຫາເຣນາປິ, ເຕນາຫ ‘ນ ກຕ຺ຖຈີ’ຕິ, ອິມິນາ ອິທໍ ທີເປຕິ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິກປ຺ປປ຺ປສຕ຺ຕິຍາ ຫນ຺ຕິ, ສທ຺ຘນ຺ທ຺ຣິຍໍຕ຺ຍາທິກໍ ‘‘ນ ທ຺ເວວາ’’ຕິ (໑-໒໘) ສຸຕ຺ເຕປິ ຫນ຺ຕິຈ຺ຈາທິກຎ຺ຈານິຏ຺ຐຣູປມ຺ປິ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ນເຈວມິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອວມິທໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ວິກປ຺ປວິຘານໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓຎ຺ຎູຫິ ເນວາຠິມຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕເມວ ສາເຘຕິ ‘ປຣໂລໂປ ຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ອຖາ ນິຈ຺ຈປກ຺ເຂ ວາ ປຣໂລເປ ກເຕ-ເນນ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຸສ຺ສຄ຺ຄປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ລຕາວ ລເຕວາຕິ ຣູປທ຺ວຍໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕສ຺ມາ ປໂຍຄານຸສາຣິຕາທີປເກນ ກ຺ວຈິສທ຺ເທເນວ ໂຫນ຺ຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ລຕາວ ລເຕວາຕິ ປໂຍຄ ສມ຺ຠໂວປິ, ຕຖາປິ ອນິຈ຺ຈປກ຺ເຂ ລຕາອິວາຕິ ຕຕິຍຣູປປ຺ປສິທ຺ຘິຍາ ປຣິຍາເຍນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣິກປ຺ເປຕິ ‘ນນຸ ເຈຕ຺ຍາທິນາ, ອຖ ‘‘ປໂຣ ກ຺ວຈີ’ຕິ ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫເຓ ສຕິ ອປ(ວາທຣູປ)ຕ຺ຕາ ກຖມ຺ປຣິຍາຍປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ມນສິ ນິຘາຍານິຈ຺ຈປກ຺ເຂ ປຣິຍາຍປ຺ປວຕ຺ຕິທີປນຕ຺ຖໍ ‘‘ນ ທ຺ເວວາ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ອປວາເທ ຣູປຕ຺ຕເຍປິ ປຣິຍາຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ໂທສາຠາວມາຫ-‘ນາຍໍ ໂທໂສ’ຈ຺ຈາທິ, ຕຖາຫິຈ຺ຈາທິນາ ‘‘ນ ທ຺ເວວາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕເນວ ປຣິຍາຍສ຺ສາປິ ທີປິຕຕ຺ຕໍ ສາເຘຕິ, ສາ ຈ ເອກຕ຺ຖປ຺ປວຕ຺ຕິ ປຣິຍາຍໍ ວິນາ ນ ສມ຺ຠວຕິ… ເອກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຍສພ຺ຠາວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ນນຸ ຈ ກ຺ວຈາຠາເວ ປຣິຍາຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕ ໂທສສ຺ເສວາປ຺ປສງ຺ຄໂຕ ມາ ໂຫຕຸ ປຣິຍາໂຍ, ຠິນ຺ນວິສເຍ ປນ ປຸພ຺ພປຣໂລປປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ‘‘ນ ທ຺ເວວາ’ຕິ ນິເສເຘ ລເຕວ ລຕາວ ລຕາອິວາຕິ ຣູປຕ຺ຕຍໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ນິຘາຍາຫ-‘ນເຈ’ຈ຺ຈາທິ, ຕຕ຺ຖ ໂທສມາຫ-‘ຕຖາ ຈ ສຕິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ກຕ຺ຖຈິ ເທມິຈ຺ຈາໂທ ນິຈ຺ຈໍ ປຸພ຺ພໂລປສ຺ເສວ, ກຕ຺ຖຈິ ໂຫນ຺ຕິຈ຺ຈາໂທ ນິຈ຺ຈໍ ປຣໂລປສ຺ເສວ ¶ , ວິກປ຺ເປນ ວາ ກຕ຺ຖຈິ ຍໂຖທກໍ ຍຖາອຸທກໍ ຕ຺ຍາໂທ ປຸພ຺ພໂລປສ຺ເສວ ກຕ຺ຖຈິ ອິຕິປິ ອິຈ຺ຈປິຈ຺ຈາໂທ ປຣໂລປສ຺ເສວ ກຕ຺ຖຈິ ລເຕວ ລຕາວ ລຕາອິວາຈ຺ຈາໂທ ປຣິຍາເຍນຸຠຍໂລປສ຺ເສວ ທສ຺ສນໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເອຕ຺ຖຈ ອິຕິປີຕິ ວວຕ຺ຖິຕວິຠາສຕ຺ຕ ທີປເນນ ກ຺ວຈິສທ຺ເທນ ປຣໂລເປ ກເຕ-ຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຸພ຺ພ ໂລເປ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ‘‘ນ ທ຺ເວວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖານຸວຕ຺ຕມານ ກ຺ວຈານຸຠາເວນ ນິຈ຺ຈໍ ນິເສເຘ ອິຈ຺ຈປິຈ຺ເຈວ ຠວຕິ. ສມ຺ພຊ຺ຌຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ. ປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ກມ຺ມຕ຺ຖວເສນ ອາຘາຣວເສນ ວາຕິ ອາຫ-‘ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ’ຈ຺ຈາທິ.

໒໘. ນທ຺ເວ

ຕຕ຺ຖຈາຕິ ຈສທ຺ເທນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎານຊ຺ຌາສິ ຕໍ ຍໂຖທກໍ ຍຖາອຸທກໍຕ຺ຍາທິ ອິຕິປິ ອິຈ຺ຈປິຈ຺ຈາທິຈ ສງ຺ຄຫິຕໍ ຠວຕີຕິ, ປຸພ຺ພໂລເປ ປຣໂລເປ ຈ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປກ຺ເຂ ອຠາເວ ສຕິ ກຖມິທໍ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂຈເທຕິ‘ຍຊ຺ເຊວ’ມິຈ຺ຈາທິນາ, ຍຊ຺ເຊວນ຺ຕິ ຫິ ອຍໍ ນິປາຕສມຸທາໂຍ ອນິຏ຺ຐາປາທນາຣມ຺ຠ ວຕ຺ຕເຕ, ເອວຎ຺ເຈ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕເທຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ນິຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘິກາຣິຍາຠາເວ ກາຣຓມາຫ-‘ອຸປສິເລສາ ຠາວໂຕ’ຕິ, ຕເທວ ສມຕ຺ເຖຕິ ອີທິເສສຸ ຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ສນ຺ນິກໍໂສ ວຓ຺ຓານ ມທ຺ຘມຕ຺ຕກາລພ຺ຍວຘານາ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິ, ສນ຺ນິກໍສສ຺ເສຕສ຺ສ ວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ສຕິເຍວ ສນ຺ຘິກາຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ, ອຸປສິເລສາຠາໂວ ວາຕິ ອຸປສິເລສາຠາໂວ ເອວ ຠວຕິ, ນາຎ຺ຎຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຕທຠາເວຈາຕິ ຕສ຺ສ ອຸປສິເລສສ຺ສ ອຠາເວ ຈ, ສນ຺ຘິກາຣິຍາຠາເວ ກາຣຓມາຫ-‘ກາລນ຺ຕເຣນ ພ຺ຍວຘານາ’ຕິ, ກາລນ຺ຕເຣນາຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖ ຐິຕວຓ຺ຓານ ມຸຈ຺ຈາຣຓກາລໂຕ ອຎ຺ເຎນ ມຊ຺ຌປ຺ປຕິຕກາເລນ, ສນ຺ຘິ ໂຫເຕວ… ສນ຺ນິກໍສວຈນິຈ຺ຉາວເສນ ອຸປສິເລສຠາວໂຕ, ພຸທ຺ຘ ວີຣ ອຕ຺ຖຸຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອຊຣາມໂຣຕິ ເຉໂທ, ຍທິປິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ຍຊ຺ເຊວໍຕ຺ຍາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ກ຺ວຈິ ສທ຺ທປ຺ປຠາເວເນວ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕຖາປິ ປກາໂຣ-ຍມ຺ປິ ສຕ຺ເຖ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໙. ຍຸວ

ນນຸ ¶ ສຸຕ຺ເຕ ‘ລຸຕ຺ຕາ’ຕິ ປຎ຺ຈມີ ນິທ຺ເທສາ ‘ປເຣສ’ນ຺ຕິ ໂຫຕຸ, ‘ຍຖາກ຺ກມໍ’ຕິ ຕຸ ວຈນາຠາເວ ກຖໍ ຍຖາກ຺ກມນ຺ຕີທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ-‘ສເມ’ຈ຺ຈາຕິ, ສມາ ສງ຺ຂ຺ຍາ ຄຓນາ ເຍສຸ ເຕ ສມສງ຺ຂ຺ຍາ-ອຸທ຺ເທສິໂນ ອນຸເທສິໂນ ຈ, ອຸທ຺ທິສນໍ ປຐມໍ ນິທ຺ທິສນໍ ອຸທ຺ເທໂສ, ອນຸທິສນໍ ປຈ຺ຉາ ກຖນໍ ອນຸເທໂສ, ອຸທ຺ເທໂສ ອນຸເທໂສ ເອສມຕ຺ຖີຕິ ອຸທ຺ເທສິໂນ ອນຸເທສິໂນ, ເຕສໍ ສມສງ຺ຂ຺ຍານມຸທ຺ເທສີນໍ ອນຸເທສີນຎ຺ຈ, ອິວຓ຺ຓຸວຓ຺ຓາຫິ ອຸທ຺ເທສິໂນ ທ຺ເວ, ເອ ໂອກາຣາ ອນຸເທສິໂນ ຈ ທ຺ເວຕິ ອຸທ຺ເທສີນມນຸເທສີນຎ຺ຈ ຐານ຺ຍາເທສານໍ ສມສງ຺ຂ຺ຍາ ສິຍາ, ສຕິຍຎ຺ຈ ຕສ຺ສໍ ຍຖາກ຺ກມ ມາທສາ ວິຘີຍນ຺ເຕ, ໂລກໂຕ ສິທ຺ຘິມຸປທສ຺ເສຕິ ‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ. ອວ…ເປ… ເອ ໂອຕິ ປເຣສໍ ມຕໍ, ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕີຕິ ວິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປຕ຺ຕິ ປຏິຊານນໍ, ປເຣ ‘‘ສຕິປິ ເຫຏ຺ຐາ ວາຄ຺ຄຫເຓ‘ກ຺ວຈາສວຓ຺ຓໍ ລຸຕ຺ເຕ’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫຓກຣຓໂຕ ອວຓ຺ເຓ ເອວ ລຸຕ຺ເຕ ອສວຓ຺ໂຓ ວິຘິ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ອິຘ ນ ໂຫຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກ຺ວຈີຕິ ອຘິກາໂຣ ອິຘ ນ ໂຫຕິ ມຫຸສ຺ສໂວ ມາຕູປຏ຺ຐານນ຺ຕິ, ປຕິສທ຺ໂທ ອາຘາຣຕ຺ໂຖ, ເຕນ ສມານາຘິກຣໂຓ ອຸຣສທ຺ໂທປີຕິ ອຸຣສ຺ມິນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈ ສມາສຕ຺ຕາ ອສກປເທນ ວິຄ຺ຄເຫ ກເຕ ‘‘ອສງ຺ຂ຺ຍໍ ວິຠຕ຺ຕິ’’ຈ຺ຈາທິນາ (໓-໒) ສຸຕ຺ເຕນ ອສງ຺ຂ຺ຍສມາໂສຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ວິຠຕ຺ຍຕ຺ເຖສງ຺ຂ຺ຍສມາໂສ’ຕິ, ເອຕ຺ຖ ປນ ຍຸວຓ຺ຓານນ຺ຕິ ສໍສາມິ ສມີປສມູຫ ວິກາຣາວຍວາທີສຸ ຐານ຺ຍາເທສສມ຺ພນ຺ເຘ ຉຏ຺ຐີ, ຕສ຺ມາ ອິວຓ຺ຓຸວຓ຺ຓານໍ ຐາເນ ເອ ໂອອາເທສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຐານມ຺ປນ ຕິຘາ ອປກໍໂສ ນິວຕ຺ຕິ ປສງ຺ໂຄ ເຈຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄຸນ຺ນໍ ຐາເນ ອສ຺ສາ ສມ຺ພນ຺ຘີຍນ຺ຕຸ [ພຊ຺ຌນ຺ຕຸ (ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິ)] ຕິ ອປກໍໂສ ຐານສທ຺ທສ຺ສຕ຺ໂຖ, ‘‘ເສມ຺ຫສ຺ສ ຐາເນ ກຏຸກໂມສຘໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຕິ ‘‘ທພ຺ຠານໍ ຐາເນ ສເຣຫິ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປສງ຺ໂຄ, ເຕສຸ ອິຘ ປຐມທຸຕິຍາ ນ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ… ນິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ສທ຺ທຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ອປນຍນວິນາສາ ນ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ, ຕຕິໂຍ ຕຸ (ຍຸຊ຺ຊຕິ)… ສຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖາຠິຘານາຍ ອິວຓ຺ຓຸວຓ຺ຓານໍ ປວຕ຺ຕິປ຺ປສງ຺ເຄ ຕທຕ຺ຖາຠິຘານາເຍວ ເອໂອອາເທສາ ຠວນ຺ຕີຕິ.

໓໐. ຍວາ

‘‘ສຕ຺ຕມິຍໍ ¶ ປຸພ຺ພສ຺ເສ’’ຕິ (໑-໑໔) ປຸພ຺ພສ຺ສ ກາຣິຍວິຘານໂຕ ສຕ຺ຕມີ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ປຣຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ປເຣ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມຸປຣິປິ, ປເຣຫິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອຊ຺ຌິຓມຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ສພ຺ໂພຈນ຺ຕິ’’ ‘‘ອຊ຺ໂຌ ອຘີ’’ຕິ ຈ ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ເຕສມິຘ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖມາຫ-‘ອິທ’ມິຈ຺ຈາທິ, ອພ຺ຠກ຺ຂານນ຺ຕິ [ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຠ] ອິມິນາວ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ‘‘ອພ຺ໂຠ ອຠີ’’ຕິ ຈ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິຕິ+ອສ຺ສ ອິຕິ ຐິເຕ ປຣໂລໂປຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘ອິຕິ ອສ຺ສ ປຣໂລໂປ’ຕິ ອາຫ, ອນ຺ວຄມາຕິອາທີສຸ ນິຈ຺ຈໍ.

໓໑. ເອໂອ

ປຸຕ຺ຕາ ເມ+ອຕ຺ຖິ, ອສນ຺ໂຕ+ເອຕ຺ຖາຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ.

໓໒. ໂຄສ຺ສ

ອນ຺ຕາເທສຕ຺ໂຖຕິ ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໗) ພາຘກສ຺ສ ‘‘ຏານຸພນ຺ຘາເນກວຓ຺ຓາ ສພ຺ພສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໙) ພາຘເກນ ‘‘ວານຸພນ຺ໂຘ’’ຕິ (໑-໑໘) ສຸຕ຺ເຕນ ອນ຺ຕາເທສຕ຺ໂຖ, ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ-‘ພາຘກພາຘນຕ຺ໂຖຍມາຣມ຺ໂຠ’ຕິ, ອວວາເທເສ ປຸພ຺ພສຣໂລເປ ທີເຆຈ ຄວາສ຺ສໍ, ຄວຈ຺ຉນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈໍ. ອິທໍ ກຖໍ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອິທນ຺ຕິ ຍຖຣິເວຈ຺ຈາທິກໍ, ກິໍ ວິນາ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ອາຫ-‘ເອວາທິສ຺ສາ’ຕິອາທິ, ເອວສ຺ສ ອາທິເອກາໂຣ ເອວາທິ, ຕສ຺ສ, ຣິອາເທສມນ຺ຕເຣນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຈສທ຺ໂທ ອຏ຺ຐານປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ຣສ຺ສວິຘານຎ຺ຈາຕິ ໂຍຊນີໂຍ, ກເຕປິ ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວິຫິເຕ ຈ, ນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ເອວາທິສ຺ສ ຣິອາເທໂສ ນ ກໂຕຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຠຸສໍ+ເອວາຕິ (ປນ) ຐິເຕ ມຫາວຸຕ຺ຕິນາ ເອວາທິສ຺ສ ອິອາເທເສ ຣູປສິທ຺ຘິ ໂຫເຕວ, ອິຘ ປນ ປກາຣນ຺ຕເຣນ ‘ຠຸສາມິເວ’ຕິ ສາເຘຕຸມາຫ ‘ຕມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິ.

໓໓. ພ຺ຍຎ຺ຊ

ຣສ຺ສທີຆານນ຺ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ອວຸຕ຺ເຕ ກຖໍ ຣສ຺ສທີຆານນ຺ຕິ ລຠຕິ ອຸທ຺ເທສິໂນຕິ ອາຫ-‘ທີຆສ຺ສາ’ຕິອາທິ, ທີຆສ຺ສາຕິ ຣສ຺ສສ຺ສາຕິ ຈ ຐານສມ຺ພນ຺ເຘ ຉຏ຺ຐີ, ປຈ຺ຈາສຕ຺ຍາຕິ ຐານໂສ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຍາ, ອິທຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍ ວເສນ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ, ນິສ຺ສຍກຣຓເມໂກ ສຕ຺ຖາຄໂຕ ຎາໂຍຕິ, ອິຘ ນິຈ຺ຈໍ-ວີຕິນາເມຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອິຘ ນ ໂຫຕິ-ຊໂນ ສາຍໍ.

໓໔. ສຣ

ຐານສມ຺ພນ຺ເຘຕິ ຐິຕິ ຐານໍ ປສງ຺ໂຄ, ສມ຺ພນ຺ຘນໍ-ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຐານ຺ຍາເທສຠາວລກ຺ຂໂຓ ຐາເນໂຍຄນິມິຕ຺ຕຠູໂຕ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຐານສມ຺ພນ຺ໂຘ ຕສ຺ມິໍ, ທ຺ເວ ຣູປານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ນ ສຣູປປ຺ປຘາໂນຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເຫຕຸມາຫ-‘ພຫຸວຈນນິທ຺ເທສາ’ຕິ, ທ຺ເວ ຣູປານິໂຫນ຺ຕີຕ຺ຍາທິ ວຈນມິທໍ [ປທມິທໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສຣູປປ຺ປຘາເນປິ ທ຺ວິສທ຺ເທ ທ຺ວິສທ຺ທສາມຎ຺ເຎນ ສງ຺ຂ຺ຍາທ຺ວິສທ຺ທານຸສິຏ຺ຐໍ ນປ຺ປຍຸຊ຺ຊເຕ, ຕສ຺ສ (ປນ) ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍວຈນສງ຺ຂ຺ຍາຠາວາ ເອກວຈນເມວ ( ) [(ປນ) (ໂປຕ຺ຖເກ)] ໂຫຕີ’’ຕິ, ອິມິນາ ຈ-ຕ຺ຖປ຺ປຘາໂນ-ຍໍ ນິທ຺ເທໂສ ນ ສຣູປປ຺ປຘາໂນຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ອຘິປຕິປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອນິຈ຺ຈໍ, ອິຘ ນ ໂຫຕິ ອິຘ ໂມທຕີຕິ, ຕໍ ຂຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກງ຺ຄວິກລໍ ປຈ຺ຈຸທາຫຣຓນ຺ຕິ ສຣມ຺ຫາ ປຣຕ຺ຕາຠາວາ ນ ທ຺ວິຕ຺ຕໍ.

໓໕. ຈຕຸ

ຕພ຺ພຄ຺ເຄ ຕຕິຍປຐມາຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖ (ທຸຕິຍ) ສທ຺ເທຫິ ວຄ຺ຄກ຺ຂເຣສ຺ເວວ ຄຍ຺ຫມາເນສຸ ຕຖາ ນິທ຺ເທໂສ ຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ຫິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປູຣໂຓ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປູຣໂຓ ທຸຕິໂຍຕິ ອກ຺ຂຣາເຍວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອາສງ຺ກິຍ ‘ວິນາປີ’ຕິອາທິມາຫ, ອກ຺ຂເຣ ອກ຺ຂຣວິສເຍ ຈຕຸຕ຺ຖາທິ ໂວຫາໂຣ ກຣີຍມາໂນ ວຄ຺ຄຄ຺ຄຫຓໍ ວິນາປິ ວຄ຺ຄກ຺ຂເຣເຍວ ຣຸຬ຺ໂຫ ປສິທ຺ໂຘຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເຫຕຸມ຺ຫິ ອິຕິສທ຺ໂທ, ຍໂຕ ເອວໍ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ‘ຕພ຺ພຄ຺ເຄ ຕຕິຍປຐມາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຕພ຺ພຄ຺ເຄຕິ ຈຕຸຕ຺ຖທຸຕິຍາ ຍສ຺ມິໍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ວຄ຺ເຄຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕີຕິ ປຕິ ອາປຸພ຺ພາ ‘ສທ-ວິສຣຓຄຕ຺ຍວສາທເນສຸ’ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິຍໍ ຠາເວຕ຺ຕິມ຺ຫິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ປຈ຺ຈາສີທນ’ມິຈ຺ຈາທິ, ຍຖາໂຍຄ຺ຄນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖກ຺ຂເຣ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຕຕິໂຍ ທຸຕິຍກ຺ຂເຣ ທຸຕິຍສ຺ສ ປຐໂມຕິ ເອວໍ ໂຍຄ຺ຄມນຕິກ຺ກມ຺ມ, ຘສ຺ສ ທຠາໂວຕິ ອິມິນາວ ປຸພ຺ພສ຺ສ ຘສ຺ສ ທຕ຺ຕມຸປລກ຺ເຂຕິ, ຕຖາ ຍສຕ຺ເຖໂຣຕິ. ເຖໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກາໂຣ ວຄ຺ຄກ຺ຂໂຣ ¶ ນ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕວຄ຺ຄທຸຕິຍກ຺ຂຣສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂຕ ປຐໂມ ນ ໂຫຕິ. ປນ຺ໂຖຕິ ເອຕ຺ຖ ຕວຄ຺ຄ ທຸຕິຍກ຺ຂເຣນ ຖກາເຣນ ຕພ຺ພຄ຺ຄຠູເຕ ນກາເຣ ສຕີປິ ນ ໂສ ຕພ຺ພຄ຺ຄທຸຕິຍກ຺ຂໂຣຕິ ນ ຕສ຺ສ ປຐໂມ ໂຕ, ເອຕ຺ຖ ນິຄ຺ໂຆໂສ ນິໂຆໂສຕິອາທິ ອນິຈ຺ຈໍ, ທຑ຺ໂຒ ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈໍ.

໓໖. ວິຕິສ຺ສ

ອິຕິສທ຺ໂທ-ນຸກຣຓໍ. ນິປາຕສ຺ສ ປກຕິວິຍາ-ນຸກຣຓໍ ຠວຕິ, ອນຸກຣຓຎ຺ຈ ທ຺ວິຘາ ອສາຘຸສທ຺ທຣູປໍ ສາຘຸສທ຺ທຣູປນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຠາຣວາຫໂກ ໂກຈິ ເຕນ ປີຬິໂຕ ‘ອໂຫ ຠາໂຣ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສຕ຺ຕິເວກລ຺ລາ ‘ອໂຫ ພາລ’ ອິຈ຺ຈາຫ, ຕໍສມີປວຕ຺ຕີ ‘ກິມຍມາເຫ’ຕິ ເກນຈິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ອໂຫ ພາລ ອິຈ຺ຈຍມາເຫ’ຕິ ວທຕິ, ອິຘມສາຘຸສທ຺ທຣູປໍ, ອິຕີຕິ ປນ ສາຘຸສທ຺ທຣູປໍ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ-ນຸກາຣິເຍນາຕ຺ເຖນ ສາຕ຺ຖກຕ຺ຕາ ຐານສມ຺ພນ຺ເຘ ຉຏ຺ຐີ.

໓໗. ເອໂອ

ນນຸ ‘‘ວິຕິສ຺ເສເວ ວາ’’ຕິ (໑-໓໖) ໂວຕ຺ຍນຸວຕ຺ຕິຍ ອວຓ຺ເຓ ເອໂອນໍ ໂວ ໂຫຕີຕິ ຈ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ, ຕຖາ ສຕິ ‘ອວຓ຺ເຓ ກ຺ວຈິ ໂວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘ອໂຫຕິ ວາ’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຈທນມາສງ຺ກິຍາຫ-‘ໂອກາຣສ຺ສປິ’ຈ຺ຈາທິ, ຐານິຠາເວນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ‘‘ເອໂອນ’’ນ຺ຕິ (໑-໓໑) ວກາຣາເທສສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ວກາຣາເທສມ຺ປຕິ ປຸນ ໂອກາໂຣ ຐານິຠາເວນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ ນ ສິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ, ນ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອໂອນໍ ວກາຣາເທສຕ຺ຖໍ ອວຓ຺ໂຓ ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ຎຖາຕິ ອວຓ຺ຓສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຕ, ໂອກາຣໍ ນ ປເຐຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ມກາຣາຄເມ’ຍາຈ ກມາຄເຕ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’ຕິ, ສ຺ເວ ຠວນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕນປ຺ປຈ຺ຈເຍ ຕທ຺ຘິຕວຸຕ຺ຕິຍໍ ວິຠຕ຺ຕິຍາ ‘‘ເອກຕ຺ຖຕາຍໍ’’ຕິ (໒-໑໑໙) ໂລເປ ອກາຣາເທເສ ທີເຆຈ ສ຺ຍາທິມ຺ຫິ ສ຺ວາຕນໍ ທ຺ວິຕ຺ເຕ ຫິຍ຺ຍຕ຺ຕນໍ. ສ຺ວາຕນນ຺ຕິອາທີສຸ ນິຈ຺ຈໍ, ອິຘ ນໂຫຕິ ປເຣຈ ນ ວິຊານນ຺ຕີຕິ.

໓໘. ນິຄ຺ຄ

ກຖ‘ມາຄໂມ ¶ ໂຫຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຍທິ ນິຄ຺ຄຫີຕມາຄໂມ ສິຍາ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄມຄ຺ຄຫເຓນ ວາ ຠວິຕພ຺ພໍ ຎ-ມ-ກາທ຺ຍ ນຸພນ຺ຘວິເສເສນ ວາ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ອສຕິ ປິ’ຈ຺ຈາທິ, ອາຄມາວສາເຍ ກາຣຓມາຫ-‘ອາເທສຕ຺ຕາໂຍຄາ’ຕິ, ອາເທສຕ຺ຕາໂຍໂຄ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ຈ຺ຈາຫ-‘ຐານິນິທ຺ເທສາຠາວໂຕ’ຕິ, ຕຖາ ສຕິ ອາຄມິນິທ຺ເທສາຠາວາ ອາຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສິຍາຕິ ໂຈເທຕິ ‘ຍຊ຺ເຊວ’ມິຈ຺ຈາທິນາ, ນ-ອິຕິ ໂຈທນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາຄມຕ຺ຕເມວ ສາເຘຕຸມາຫ-‘ຕສ຺ສາ’ຕິອາທິ, ຕສ຺ສາຕິ ນິຄ຺ຄຫີຕສ຺ສ, ຣສ຺ສານຸປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຣສ຺ສສຣເມວ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໂຕ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ທສ຺ສິໂຕເຍວາຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ-‘ເອຕເທເວ’ຈ຺ຈາທິ, ປຸຣິມາ ຊາຕີຕິ ວິເສສນສມາເສກເຕ ຣສ຺ເສ ຈ ພິນ຺ທ຺ວາຄໂມ, ປຣນິມິຕ຺ຕສ຺ສານິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ພຫຸສທ຺ເທ-ນ຺ຕສ຺ສ ພິນ຺ທ຺ວາຄເມ ພຫຸໍ, ສຕິປິ ປໂຍຄານຸສາຣິຕ຺ຕທີປກສ຺ສ ກ຺ວຈິສທ຺ທສ຺ສາປິ ວວຕ຺ຖິຕວິຠາສຕ຺ເຕ ວາສທ຺ທສ຺ສາປິ ຕາທິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ປຏິປາທກຕ຺ຕ ສຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ວວຕ຺ຖິຕວິຠາສຕ຺ຕາ ວາຘິກາຣສ຺ສາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ວວຕ຺ຖິຕສ຺ສ ລກ຺ຂິຍສ຺ສ ອນຸໂຣເຘນ ລກ຺ຂຓປ຺ປວຕ຺ຕິກາ ວິຠາສາ ວວຕ຺ຖິຕວິຠາສາ, ອເຠເທນ ຕຸ ວາຘິກາໂຣ ວວຕ຺ຖິຕ ວິຠາສາ, ຕສ຺ສາ ຠາໂວ ວວຕ຺ຖິຕວິຠາສຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ, ອິຘ ນ ໂຫຕິ ອິຘ ໂມທຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາຄມຕ຺ຕປ຺ປກາສໂກ ຐານິນິທ຺ເທ ສາຠາວາ ອາເທສຕ຺ຕາໂຍຄສງ຺ຂາໂຕ ກາຣຓວິເສໂສ ສມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສາມຕ຺ຖິຍໍ-ອຕ຺ຖພລ-ມຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ, ສຈາຕິ ໂສ ອາຄໂມ ຈ.

໓໙. ໂລໂປ

ໂລປສທ຺ທສ຺ສ ຠາວສາຘນມຕ຺ຕເມວ ສາເຘຕຸມາຫ-‘ເຕເນ’ຈ຺ຈາທິ, ໂລໂປຕິ ຍທິ ກມ຺ມສາຘໂນ ສິຍາ ຕທາ ເຕນ ສມານາຘິກຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ‘‘ປຣສໂຣ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕມາຣຠີເຍຍ຺ຍາຕິ ພ຺ຍຕິເຣກມາຫ ‘ນ ປຣສໂຣ’ຕິ, ອິຘ ນ ໂຫຕິ ສງ຺ຄໂຣ.

໔໐. ປຣ

ຕ຺ວໍສິ ¶ ຕ຺ວມສີຕິ ວິກປ຺ໂປ, ອິຘ ນ ໂຫຕິ ຕາສາຫໍ.

໔໑. ວຄ຺ເຄ

ນນຸ ວຄ຺ເຄວຄ຺ຄນ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຕເກເຍວ ວຸຕ຺ເຕ ຍສ຺ມິໍ (ກິສ຺ມິ)ຎ຺ຈິ ວຄ຺ຄກ຺ຂເຣ ປເຣ ພິນ຺ທຸໂນ ໂຍໂກຈິ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອນິຍເມນ ຠເວຍ຺ຍ ຕຖາ ສຕິ ອນິຏ຺ຐມ຺ປິ ສິຍາຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິໍ ສນ຺ນິສ຺ສາຍານິຏ຺ຐ ນິວຕ຺ຕິນ຺ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ວຄ຺ເຄ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕ’ຕິຈ຺ຈາທິ, ໂສວາຕິ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕວ, ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ວຄ຺ຄກ຺ຂເຣ.

໔໒. ເຍວ

ນນຸ ສທ຺ທຕ຺ຕາ ພ຺ຍຠິຈາຣິຕ຺ຕາ ເອວສ຺ສ ຕາວ ສທ຺ໂທ ໂຫຕຸ, ສໍຍໂຕ, ສໍຫິໂຕຕິ ສທ຺ເທກເທສຠູຕານມ຺ປິ ສມ຺ຠວາ ເຕປິ ຄເຫ ຕພ຺ພາ ສິຍຸນ຺ຕິ ‘ຍເອວຫິ ສທ຺ເທສຸ’ຕິ ຍຫີນມ຺ປິ ກຖໍ ສທ຺ທໂວຫາໂຣ ກໂຕຕິ ອາຫ ‘ເອວາ’ຕິອາທິ, ເອຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘ອພ຺ຍຠິຈາຣິນາ ພ຺ຍຠິຈາຣີ ນິຍມ຺ຍເຕ’ຕິ.

໔໓. ເຍສໍ

ຍສທ຺ເທ ປຸພ຺ພສຸຕ຺ເຕເນວ ສໍສ຺ສປ຺ຍາເທເສ ສິທ຺ເຘ ໂສ ( ) [(ຕສ຺ສ) (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຍ ກາຣມຕ຺ເຕເຍວ ປເຣ ສໍສ຺ເສວ (ຍຖາ) ສິຍາຕິ ສຸຕ຺ຕມິທມາຣທ຺ຘໍ.

໔໔. ວນ

ຐານິນມາສິລິສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຄໂມ ນາມ, ໂກ-ຍເມຕ຺ຖ ຐານີຕິ ອາຫ-‘ສຣສ຺ສາຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ອນຸວຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ‘ສຣສ຺ສາ’ຕິ ກຸໂຕ ລພ຺ຠຕີຕິ ໂຈເທຕິ ‘ນນຸ ເຈ’ຕ຺ຍາທິນາ. ອາຄມສຸຕິຍາ ວນາທີນໍ ຐານິສຸຕິຍາ ອຠາເວປິ ສາມຕ຺ຖິຍາ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ວາ ອາຄໂມ ສິຍາ ສຣສ຺ສ ວາ, ຍທິ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ວາ ສິຍາ (ນ) ‘‘ປທາທີນໍ ກ຺ວຈີ’’ຕິ (໕-໙໒) ສຸຕ຺ຕິຕ ມາຈຣິເຍນ, ຕສ຺ມາ ຕເທວ ຎາເປຕິ ‘ສໂຣ ເຍເວຕ຺ຖ ຐານີ ຠວິຕຸມຣຫຕີ’ຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕຈ຺ຈາທິນາ ປຣິຫາຣມາຫ, ນິປຸພ຺ພາ ປທິສ຺ມາ ອນປ຺ປຈ຺ຈເຍ ‘‘ປທາທີນໍ ກ຺ວຈີ’’ຕິ ຍຸກອນ຺ຕາວຍໂວ ¶ ‘‘ຕວຄ຺ຄວຣນາ’’ທິນາ (໑-໔໘) ເຍ ທສ຺ສ ໂຊ ‘‘ວຄ຺ຄລ ເສຫິເຕ’’ຕິ (໑-໔໙) (ຍສ຺ສ ໂຊ) ນິປຊ຺ຊນໍ, ມານນ຺ຕຕ຺ຍາທີສູຕິ ອຘິກາຣາຕິ ‘‘ກ຺ໂຍ ຠາວກມ຺ເມສ຺ວປໂຣກ຺ເຂສຸ ມານນ຺ຕຕ຺ຍາທີສູ’’ຕິ (໕-໑໗) ອິໂຕ ມານນ຺ຕຕ຺ຍາທີສຸຕິ ອຘິກາຣາ, ປຈ຺ຈຍນ຺ຕເຣຕິ ມານນ຺ຕຕ຺ຍາທີໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈເຍ, ກຈ຺ຈາຍເນນ ‘ອຕິປ຺ປໂຄໂຂຕາວາ’ຕິ ສາຘນຕ຺ຖໍ ‘‘ກ຺ວຈິ ໂອ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ’’ຕິ ໂອກາຣາຄໂມ ຄກາຣາຄໂມ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ ວິຫິໂຕ, ຕໍ ປກາຣນ຺ຕເຣນ ສາເຘຕຸໍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ-‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວາ’ຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອຕິປ຺ປາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໖. ຉ

ທ຺ວາທໂຍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ຕາ ພຫຸວຈນນ຺ຕາຕິ ‘ຉກີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ຉາ’ຕິ ເອກວຈນໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂຈເທຕິ ‘ນນຸຈາ’ຕິອາທິນາ, ປຣິຫຣຕິ ນຈ຺ຈາທິນາ, ເນຕິ ‘ຉໂຬ’ຕິ ອຍຸຕ຺ໂຕ-ຍໍ ນິທ຺ເທໂສ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຉສທ຺ທສ຺ສ ອນຸກຣຓຕ຺ຕາ ຉສທ຺ທານຸກຣຓຕ຺ຕາ, ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສາຘຸສທ຺ທຣູປາ ສາຘຸສທ຺ທຣູປມນຸກຣຓໍ ວິຠຊຕິ ‘ອນຸກຣຓຎ຺ຈ ທຸວິຘ’ມິຈ຺ຈາທິນາ, ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ ຊຫິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ວິຘິນິເສຘຣູໂປ ຍສ຺ສ ຕໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຖ ປນ ຉສທ຺ເທນ ຉສງ຺ຂ຺ຍາວິເສໂສ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ, ອຠິຘາຍໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ຉສທ຺ທສ຺ສ ອນຸກາຣິເຍນາຕ຺ເຖນາຕ຺ຖວນ຺ຕຕ຺ຖມາຫ, ເອກວຈນນ຺ຕສ຺ສ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ… ຉສທ຺ທວຈນີຍສ຺ສ ຉສ຺ສ ເອກຕ຺ຕາ, ອນຸກາຣິຍສ຺ສາຕິ ເອກາທິໂນ ສງ຺ຂ຺ຍາ ສທ຺ທສ຺ສ ຕທຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ຍທນຸກາຣິຍເມກາທິກໍ ຕທຎ຺ຎໍ ວາ ສທ຺ທຣູປໍ ຕສ຺ສ. ສງ຺ຂ຺ຍາທິວິເສສນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຕາທິສງ຺ຂ຺ຍາວິເສສໍ ຕທຎ຺ຎໍ ວາ, ‘‘ໂຍມ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸເວ ທ຺ເວ’’ຕິ (໒-໒໑໙) ສຸຕ຺ເຕ ທ຺ວິສທ຺ໂທ-ນຸກາຣິຍໍ ທ຺ວິສທ຺ທຣູປໍ ຕພ຺ພຈນີຍຎ຺ຈ ທ຺ວິສງ຺ຂ຺ຍາວິເສສມ຺ປຣາມສຕີຕິ ຕພ຺ພາຈກໍ ທ຺ວິນ຺ນນ຺ຕິ ພຫຸວຈນໍ, ອຖ ‘ຬຎິ’ຕິ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ຎານພນ຺ຘຕ຺ຕາຬກາໂຣ ອາທ຺ຍວຍໂວ ຠວິຕຸມຣຫຕີຕິ ໂຈທນມ຺ມນສິ ນິຘາຍ ‘ຉສທ຺ທາ’ຕິອາທິມາຫ, ອນ຺ຕາປວາເທນ ວິຘີຍມາໂນ ຬກາໂຣ ຉ ສທ຺ທາ ປຣສ຺ສາທິສ຺ສ ອາຄມຕ຺ຕາ…ເປ… ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອນ຺ຕາປວາເທນາຕິ ອິມິນາ ‘ສຣສ຺ສາ’ຕິ ຉຏ຺ຐີນິທ຺ເທສໂຕ ‘‘ຉຬີຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕີ-ມສ຺ສ ¶ ວິສຍຠາວໍ ທີເປຕິ, ປຣສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ‘ຉາ’ຕິ ປຎ຺ຈມີນິທ຺ເທສໂຕ ‘‘ປຎ຺ຈມິຍໍ ປຣສ຺ສາ’’ຕີມສ຺ສ ວິສຍຠາວໍ, ອາທິສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ຬສ຺ເສກວຓ຺ຓຕ຺ຕາ ອນ຺ຕາປວາເທນ ‘‘ອາທິສ຺ສາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ນ ອາທ຺ຍນ຺ໂຕ ວິເຍໂກປິ ສໂຣຕິ ສຣສ຺ສາທິສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ, ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘ຉາ’ຕິ ປຎ຺ຈມີນິທ຺ເທສາ ‘‘ປຎ຺ຈມິຍໍ ປຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໕) ປຣສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ກາຣິຍໍ ເອກວຓ຺ຓຕ຺ຕາ ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໗) ອນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ‘‘ອາທິສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໖) ອາທິວຓ຺ຓສ຺ສ ປປ຺ໂປຕີ’’ຕິ. ອາທິຠູໂຕວ ໂຫຕີຕິ ອສຕິປິ ຎກາເຣ ອາຄມຄ຺ຄຫຓານຸວຕ຺ຕິຍາ ອາຄມິນໍ ສຣໍ ອວິນາເສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອາທ຺ຍວຍວຠູໂຕວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ລກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ ‘‘ຍວມທນຕຣລາຈາຄມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕນ, ຕນ຺ຕິ ລກາຣກຣຓໍ ອຸຠິນ຺ນມວິເສສວຈນຎ຺ຈ ອຍຸຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ເຕສມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ເຕສມ຺ປີຕິ ກຈ຺ຈາຍນານມ຺ປິ, ອກ຺ຂຣສຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ‘‘ອກ຺ຂຣາປາທໂຍ ເອກຈຕ຺ຕາລີສ’’ນ຺ຕິ ວິຘີຍມານອກ຺ຂຣ ສຎ຺ຎາຍໍ. ອວິເສເສ ລຬານໍ ນານຕ຺ຕາຠາເວ, ປາກໂຏ ວາຕິ ອິມິນາ ສຸຕິລິປິເຠທສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂສິທ຺ຘຕນ຺ທສ຺ເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຫິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ລຬານໍ ວິສຸໍວິສຸໍ ຄຫຓໍ ສຸຕິ, ຕໍຕໍ ເທສວາສີນໍ ເລຂາ ວ ວຕ຺ຖານໍ ລິປິ, ເຕສໍ ເຠໂທ ໂສຕຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຄຍ຺ຫຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈກ຺ຂສິທ຺ໂຘ, ຉຬຠິຎ຺ຎາຕິ ວິກປ຺ເປນ ຬກາຣາຄມປກ຺ເຂ ຣູປໍ.

໔໗. ຕທ

ອິສ຺ສ ອຕ຺ຕໍ ນິປາຕນາ, ທກາໂຣ ປນ ‘‘ມຍທາ ສເຣ’’ຕິ (໑-໔໔), ປທນ຺ຕເຣນາຕິອາທີຕິ ອິມິນາ ອຎ຺ເຎນ ປເທນ, ສາຘູນິ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕິ ປາຐສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕຸໍ ‘ສາຘູນິ ຠວນ຺ຕີຕິ ນິປາຕນໂຕ’ຕິ ອາຫ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ-‘ຍ’ມິຈ຺ຈາທິ, ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປາປນມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິເສໂຘ ຈ ນິປາຕນໍ, ເຕສໍ ອິຘ ປາຐາຕິ ເຕສໍ ຕຖາ ອິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອິຘາຕິ ນິປາຕສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ຕທມິນາທິສຸຕ຺ເຕ ປາຐາ, ອຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸທູຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຂມສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາເສ ອຸທ຺ຘໍຂ ອິຕິ ຐິເຕ ອຸທ຺ຘໍສທ຺ທສ຺ສ ອຸທຸອາເທໂສ, ອສ-ໂຠຊເນ ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ‘‘ກ຺ວຈຓ’ ອິຕິ (໕-໔໑) ສຸຕ຺ເຕນ ອຓ຺ປຈ຺ຈເຍ ອສສທ຺ໂທ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ-‘ປິສິຕມສນາ’ຕິ ‘‘ກ຺ວຈຓ’’ ອິຕິ ມຫິຍໍ ¶ ຣວຕີຕິ ຐິເຕ ອິມິນາວ ຄຓນິປາຕເນນ ສມາເສ ກເຕ ມຍູຣສທ຺ໂທ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘ມຫິສທ຺ທສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ, ອສ຺ສ ຕທມິນາທິຄຓສ຺ສ ອາຄຕິຄຓຕ຺ຕາ ເອວມຎ຺ເຎປີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປາຐເສໂສ. ທີຆນິກາຍາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ນິກາເຍສູຕິ–

‘‘ທີຆມຊ຺ຌິມສໍຍຸຕ຺ຕ, ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣິກຂຸທ຺ທກາ;

ນິກາຍາ (ປຎ຺ຈ) ຄມ຺ຠີຣາ, ຘມ຺ມໂຕ ອຕ຺ຖໂຕຈິເມ’’ຕິ.

ວຸຕ຺ເຕສຸ ທີຆາຄມາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ນິກາເຍສຸ, ຎາຕພ຺ພາຕິ ວຓ຺ຓາ ຄມາທິທ຺ວາເຣນ ຊານິຕພ຺ພາ, ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຎ຺ຈປ຺ປກາຣໍ ນິຣຸຕ຺ຕມຸຈ຺ຈເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນິພ຺ພຈນໍ ນິຣຸຕ຺ຕໍ, ນປຸໍສເກ ຠາເວ ຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຖກຖນວາກ຺ຍ ປຸພ຺ພກມຸຈ຺ຈາຣຓມິຈ຺ຈຕ຺ໂຖ, ຕທຠິຘາຍິ ສຕ຺ຖມປ຺ຍຠິຘາເນ-ຠິເຘຍ຺ໂຍ ປຈາຣາ ຕທຕ຺ຖຕາຍ ວາ ນິຣຸຕ຺ຕມຸຈ຺ຈເຕ, ວຸຕ຺ຕນິຣຸຕ຺ຕິ ລກ຺ຂເຓນ…ເປ… ເວທິຕພ຺ພາຕິ ອິມິນາ ນິຣຸຕ຺ຕສຕ຺ເຖ ເຍ ສທ຺ທາ ປຏິປທໍ ນິປ຺ຜາທິຍນ຺ຕິ ເຕສມິທໍ ສາມຎ຺ເຎນ ນິປ຺ຜາທນນ຺ຕິ ທີເປຕິ, ທ຺ວາເຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ໂທວາຣິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ຓິເກ ທກາຣວກາຣານໍ ມຊ຺ເຌ ໂອກາຣາຄໂມ, ຫິໍສິສ຺ມາຕິ ‘ຫິໍສ-ຫິໍສາຍ’ ມິຈ຺ຈສ຺ມາ, ອປ຺ປຈ຺ຈເຍຕິ ‘‘ສາວກາຣເກສ຺ວ ຆຓ຺ຆກາ’’ຕິ (໕-໔໔) ອປ຺ປຈ຺ຈເຍ, ນິຊໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ຊກາຣສ຺ສ ຍກາເຣ ນິຍໂກ. ອຖ ວຓ຺ຓວິກາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຊວຓ຺ຓສ຺ສ ຍາເທເສ ນິຍກາທໂຍ ຕາວ ສິຊ຺ຌນ຺ຕຸ, ສຸສານາທໂຍ ກຖໍ ຉວປທາທິວິກາຣຕ຺ຕາ ສຸສານາທີນນ຺ຕິ ອາຫ ‘ປທວິກາໂຣປິ’ຈ຺ຈາທິ. ອຎ຺ຎຖາ ວຓ຺ຓສມຸທາຍາເທສສ຺ສ ວິສຸໍຄຫເຓ ຉພ຺ພິໂຕປຕ຺ຕິຍາ ‘ປຎ຺ຈວິຘໍ ນິຣຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍານິຍໂມ ນ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຠາໂວ. ໂຍໂຄ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕຖາຫິຈ຺ຈາທິນາ ຘາຕຸສ຺ສ ອຕ຺ຖາຕິສເຍນ ໂຍຄມ຺ປາກຏີກໂຣຕິ, ຣວນກິຣິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ເກກາຍິຕານ຺ຍສທ຺ທນກິຣິຍາຠິສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຍູໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ຣວຕິ ມຍູຣຣາເວ ເອວ ວຕ຺ຕເຕ, ນ ສາມຎ຺ເຎນ ຣວນກິຣິຍາມຕ຺ເຕຕິ ຠາໂວ.

໔໘. ຕວ

ວຓ຺ຓມຕ຺ຕສ຺ເສ ວາຕິ ວຓ຺ຓສາມຎ຺ຎສ຺ເສວ, ມຕ຺ຕສທ຺ໂທ ເອຕ຺ຖ ສາມຎ຺ຎ ວຈໂນ. ຍກາຣສ຺ສຈ ຈາເທໂສຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ທຍກາຣານໍ ຊຕ຺ຕນ຺ຕິສ຺ສ ¶ ອິມິນາ, ຍສ຺ສ ‘‘ວຄ຺ຄລເສຫິ ເຕ’’ຕິ (໑-໔໙) ຊຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕານມຘິກິຈ຺ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ອສງ຺ຂ຺ຍສມາໂສ.

໔໙. ວຄ຺ຄ

ຍນ຺ຕໍ ສທ຺ທານໍ ນິຈ຺ຈສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ເຕປິ ປກ຺ກນ຺ຕວິສຍຕ຺ຕາ ຕໍສທ຺ໂທ ຍໍສທ຺ທໍ ນາເປກ຺ຂເຕຕ຺ຍາຫ-‘ເຕຕິ ອນນ຺ຕຣ’ອິຈ຺ຈາທິ, ຕໍ ສທ຺ໂທ ຫິ ປກ຺ກນ຺ຕ ວິສໂຍ ຕຖາ ປສິທ຺ຘວິສໂຍ ອນຸຠູຕວິສໂຍ ຈ ຍໍສທ຺ທໍ ນາເປກ຺ຂເຕ, ຍຖາ ເຈໂສ ຍໍສທ຺ທນ຺ນາ ເປກ຺ຂເຕ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ມຫາສາມິນາຘິກາຍໍ ສຸໂພຘາລງ຺ກາຣຏີກາຍໍ–

ມຸນິນ຺ທຈນ຺ທສຎ຺ຊາຕ, ຫາສຈນ຺ທນລິມ຺ປິຕາ;

ປລ຺ລວາຘວລາຕສ຺ເສ, ເວໂກ ນາຘຣປລ຺ລໂວຕິ (໑໒໒).

ເອຕິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ອມ຺ເຫຫິ ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຣຫນ຺ຕິ ສກມ຺ມາກມ຺ມຘາຕູນມນຸຣູປໍ.

໕໐. ເວວາ

ກິຎ຺ຈາປີທໍ [ອິທໍກິຎ຺ຈາປິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວິກປ຺ປນຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐິເມນ ນິ(ນ຺ນານ)ຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕຖາປິ ອິມິນາ ວາກາເຣນ ວິກປ຺ໂປວ, ເຫຏ຺ຐິເມ ປນ ກ຺ວຈາຘິກາຣາ ຫກາຣນ຺ຕຘາຕຸໂຕ ຘ຺ຍຓ຺ປຈ຺ຈເຍ ເມຫ຺ຍໍ, ໂທຫ຺ຍໍ ສິເນຫ຺ຍໍ, ເລຫ຺ຍນ຺ຕິປິ ຠວຕ຺ເວວ.

໕໓. ສໍໂຍ

ວຕ຺ຕຸໂນ-ຕ຺ຕປ຺ປຘານຕ຺ຕມຕ຺ຕວຈສີຕິ ນິຍຕາວຍວວາຈິໂນ ອຸປາທານາຕິ ວຸຕ຺ຕມເນກຕ຺ຖຕ຺ເຕປ຺ຍາທິສທ຺ທສ຺ສ, ອາທິຍຕີຕ຺ຍາທີຕິ ກມ຺ມສາ ຘໂນຈາຍມາທິສທ຺ໂທ, ໂສຍມຕ຺ໂຖ ສຸມງ຺ຄລປ຺ປສາທນິຍາ ຂຸທ຺ທສິກ຺ຂາ ຏີກາຍ‘ອາທິໂຕ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ, ສໍຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ສໍໂຍໂຄ-ເອກຕ຺ຣາວຏ຺ຐິຕພ຺ຍຎ຺ຊນາ.

໕໔. ວິຈ຺ຉາ

ຍໍວຕ຺ຕເຕຕິ ວຸຕ຺ຕິວຈນໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕຸມາຣຠເຕ ‘ສມ຺ຠວາເປກ຺ຂາເຍ’ຈ຺ຈາທິ, ຍໍວຕ຺ຕເຕຕິ ຈ ສຸຕ຺ເຕ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ຄມ຺ມມານຕ຺ຖສ຺ສ ¶ ສທ຺ທສ຺ສ ປໂຍຄມ຺ປຕິ ກາມຈາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍສທ຺ທສ຺ສານິຍມຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຕ຺ເຕປິ ປທວາກ຺ຍໂຕ ນາຎ຺ຎໍ ສມ຺ຠວຕິ ວິຈ຺ຉາຍມາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎ ຈ ວຕ຺ຕມານນ຺ຕິ ອາຫ ‘ສມ຺ຠວາເປກ຺ຂາຍປທໍ ວາກ຺ຍໍວາ’ຕິ, ສມ຺ຠວຕີຕິ ສມ຺ຠໂວ-ປທໍ ວາກ຺ຍໍ ວາ, ຕສ຺ມິໍ ອເປກ຺ຂາຍ ປທໍ ວາກ຺ຍໍ ວາ ວຕ຺ຕເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ວຕ຺ຕເຕຕິ ວິຈ຺ຉາຍມາຠິຎ຺ເຎ ຈາຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕເຕ, ນນຸ ປທສ຺ສ ວາກ຺ຍສ຺ສ ວາ ວິສຸໍເຍວ ທພ຺ພາທໂຍ ອຕ຺ຖາ, ຕໍ ກຖມິທ ເມຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕຸຘມ຺ເມ ກິຣິຍາຘມ຺ເມ ຈ ວິຈ຺ຉາຠິກ຺ຂຎ຺ຎຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕເຕຕິ ອນຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍາຫ-‘ວິສຍຠາເວນາ’ຕິອາທິ, ວິຈ຺ຉາຍ ວຕ຺ຕຸຘມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຘມ຺ມສ຺ສ ຈາຠິກ຺ຂຎ຺ຎສ຺ສ ວິສໂຍ ປທໍ ວາກ຺ຍໍ ວາ… ອນຎ຺ຎຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິວເສນ ຕຕ຺ຖປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ, ຕໍ ວເສນຈ, ອຠິຘາຍກຕ຺ເຕນ ເຈຕິ ໂຄຈຣຕ຺ເຕນ ປກາສກຕ຺ເຕນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຍໍວຕ຺ຕເຕຕິ ອຊ຺ຌາຫຏສ຺ສ ຍນ຺ຕິ ປຐມນ຺ຕສ຺ສ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາມໍ ທສ຺ເສຕິ (ຕສ຺ສາຕິ) ອາທິນາ, ອິມິນາ ອິທໍ ທີເປຕິ ‘‘ຍຊ຺ຊປິ ‘ວິຈ຺ຉາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎສ຺ວິ’ ຕ຺ຍຕ຺ຣ ຉຏ຺ຐີໂນຈ຺ຈາຣີຍເຕ, ຕຖາປິ ຉຏ຺ຐີປສິທ຺ຘິ ໂຫເຕວ, ກຖໍ ທ຺ເວ ອິຈ຺ຈາເທສນິທ຺ເທສາ ອາເທໂສ ຈ ສມ຺ພນ຺ຘີນມເປກ຺ຂເຕ, ‘ວິຈ຺ຉາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎສູ’ຕິ ຈາຕ຺ຖນິທ຺ເທໂສ, ນ ຈາຕ຺ຖສ຺ສາເທເສນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ອຸປປຊ຺ຊເຕ, ຕສ຺ມາ ວິຈ຺ຉາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎສຸ ຍໍ ປທໍ ວາກ຺ຍໍ ວາ ວຕ຺ຕເຕ ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ຠວນ຺ຕິຈ຺ເຈວໍ ຉຏ຺ຐີຍຕ຺ໂຖ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຣູປານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສທ຺ທຣູເປ ສງ຺ຂ຺ຍຍ຺ເຍຕິ ທຸຕິຍາ ພຫຸວຈນນ຺ຕໍ ປຏິປາທຍມາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິປາທນກິຣິຍາຍ ສມ຺ພນ຺ເຘໂນປທິຏ຺ຐໍ, ‘‘ວາກ຺ຍນ຺ຕຣຏ຺ໂຐປິ ສທ຺ໂທ ຕທຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ສມ຺ພນ຺ຘມຸປຍາຕີ’’ຕິ ທ຺ວິສທ຺ໂທຕິ ອິທໍ ອຸປຣິ ວາກ຺ຍທ຺ວເຍປ຺ຍຸປຍຸຊ຺ຊຕິ ‘ທ຺ວິສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ໂຕ, ທ຺ວິສທ຺ໂທ ນ ສຣູປປ຺ປຘາໂນ’ຕິ, ອຖ ສຣູປປ຺ປຘາໂນ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ-‘ພຫຸວຈເນນ ນິທ຺ເທສາ’ຕິ, ອຖ ທ຺ເວຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປທວາກ຺ຍານໍ ຐາເນ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ວາ ສິຍາ, ຕາເນວາ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ທ຺ວິປ຺ປໂຍໂຄ ວາ, ຕຖາ ສຕິ ‘ຍໍວຕ຺ຕເຕ ຕສ຺ສາ’ຕິ ກສ຺ມາ ປຐມເມວ ນິສ຺ສາຍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວິວຣຓໍ ກຕນ຺ຕິ ອາຫ-‘ເອວຎ຺ຈາ’ຕິອາທິ, ອິທານິ ທ຺ວິປ຺ປໂຍຄປກ຺ຂສ຺ສ ສໂທສຕ຺ຕາ ອຄຫິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ຍທາຕ຺ວິ’ ຕ຺ຍາທິ, ຕຸສທ຺ໂທ ປຸພ຺ພສ຺ມາ ປກ຺ຂາ ວິເສສສ຺ສ ປທສ຺ສໂກ [ວິເສສນຕ຺ໂຖ (ໂປຕ຺ຖເກ)], ຕຕ຺ຖ ຫິ ທ຺ເວ [ທ຺ເວຣູປ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ສທ຺ທຣູປານ຺ຍາທິສີຍນ຺ເຕ ¶ , ອິຫ ຕຸ ໂສວ ສທ຺ໂທ ທ຺ວິຣາວຕ຺ຕເຕ, ອາວຸຕ຺ຕີ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ທ຺ວິສທ຺ໂທ-ຍໍ ‘‘ອາທສຫິ ສງ຺ຂ຺ຍາ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ວຕ຺ຕນ຺ເຕ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍວຈໂນ, ຕສ຺ເມຫ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ສທ຺ທຣູປໍ ວາ ສິຍາ ອາວຸຕ຺ຕິ ວາ, ອິຈ຺ຈປິ ນິທ຺ເທໂສ ຕທຸຠຍມເປກ຺ຂິຍ ນປຸໍສກລິງ຺ເຄນ ວາ ສິຍາ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄນ ວາ, ຕຕ຺ຖ ຍທາ ນປຸໍສກລິງ຺ເຄນ ນິທ຺ເທໂສ, ຕທາ ສທ຺ທຣູປານິ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ຠວນ຺ຕິ, ຍທາ ຕຸ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄນ, ຕທາ ສທ຺ທສ຺ສາວຸຕ຺ຕີ ອຸຈ຺ຈາຣຓລກ຺ຂຓາ ກິຣິຍາ ສງ຺ຂ຺ເຍຍາ ຠວນ຺ຕິ, ຕໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອາວຸຕ຺ຕີອປິ ສງ຺ຂ຺ເຍຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕທາ ທ຺ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທ຺ວິພ຺ພວຈນນ຺ຕິ ເອສ ປກ຺ໂຂຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ຠາໂວ’’ ຍທາ ທ຺ເວ ອາວຸຕ຺ຕິໂຍ ວິຘີຍນ຺ເຕ ຕທາ ທ຺ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທ຺ວິພ຺ພຈນນ຺ເຕ ໂສເປກ຺ໂຂ, (ອຕ຺ຣ ຐານ຺ຍາເທສຠາໂວ ນຕ຺ຖິ) [ນຕຸຏ຺ຐາເນ ທ຺ວິພ຺ພຈນປກ຺ໂຂ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ອາວຸຕ຺ຕິ ຫິ ກິຣິຍາ, ຕສ຺ສາ ເຈຫ ສທ຺ໂທ ສາຘນໍ, ນ ຈ ກິຣິຍາຍ ສາຘນສ຺ສ ຈ ຐານ຺ຍາເທສຠາໂວ ອຸປປຊ຺ຊເຕ, ຕສ຺ມາ ຍທາວຸຕ຺ຕີ ວິຘີຍນ຺ເຕ, ຕທາ ທິປ຺ປໂຍໂຄ ທ຺ວິພ຺ພຈນນ຺ເຕ-ໂສ ປກ຺ໂຂ ຠວຕີ’’ຕິ, ອຍມ຺ປິ ປກ຺ໂຂ ປາຓິນີເຍຫິ ປຣິຄ຺ຄຫີໂຕ, ຕທຍຸຕ຺ຕໍ ໂທສທຸຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ສນ຺ທສ຺ສຍມາຫ-‘ໂສ ປເນ’ຕ຺ຍາທິ, ເຕ ຫິ ທຸຕິຍມ຺ປິ ປກ຺ຂມພ຺ຠຸປຄມ຺ມ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕໂຕ ເຠໂທ, ວຕ຺ຖຸໂຕຕ຺ວເຠໂທ ວາຕິ ໂປໂນປຸຎ຺ເຎນ ຕໍ ສາເຘນ຺ຕິ. ກຖມ຺ປນ ສໂທສຕ຺ຕໍ ເຍນາຍໍ ນ ຄຫິໂຕຕ຺ຍາຫ- ‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ຓ຺ໂຍ ນສິຍາຕິ ‘‘ຕສ຺ສ ຠາວກມ຺ເມສຸ ຕ຺ຕ ຕາ ຕ຺ຕນ ຓ຺ຍ ເຓຍ຺ຍ ຓິຍ ຓິຍາ’’ຕິ (໔-໕໙) ຠາເວ ວິຘີຍມາໂນ ຓ຺ໂຍ ທ຺ວິປ຺ປໂຍຄປກ຺ເຂ ສທ຺ທເຠທສພ຺ຠາວາ ປຸນ ປຸເນຕິ ສມຸທາຍສຠາວໂຕ ປຸນປຸນ ຠາໂວຕິ ອຕ຺ເຖ ປຸນປຸນ ສມຸທາຍໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ເກວລໍ ຓ຺ໂຍວ, ອຖ ໂຂ ເອກປທນ຺ໂຕຄຘານໍ ສຣານໍ ສຣານມາທິຠູຕສ຺ສຸກາຣສ຺ສ ຠວນ຺ໂຕ ໂອກາໂຣປິ ‘‘ສຣານມາທິສ຺ສາ ຍຸວຓ຺ຓສ຺ສາ ເອໂອ ຓານຸພນ຺ເຘ’’ຕິ (໔-໑໒໔) ນ ສິຍາ, ‘‘ມນາທ຺ຍາປາທີນໂມມເຍ ຈ ‘‘ອິຕິ (໓-໕໙) ໂອກາໂຣ ປນ ປກ຺ຂທ຺ວເຍປິ ໂຫເຕວ… ອຸຕ຺ຕຣປທສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຠາເວນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ປຸພ຺ພປກ຺ເຂປິ ຫິ ທ຺ເວ ສທ຺ທຣູປານ຺ເຍວາທິສີຍນ຺ເຕຕິ ໂຫເຕວ ປທ ເຠໂທ, ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘ສຕີປິ ອຕ຺ຕຄເຕ ເຠເທ’ຕິ. ນນຸ ອາວຸຕ຺ຕິຘມ຺ມເຠທ ສທ຺ທສ຺ສຸປຈຣິໂຕ ເຠໂທ, ສຣູປໂຕ ຕ຺ວເຠໂທວ, ອຎ຺ຎຖາ ອາວຸຕ຺ຕິເຍວ ¶ ນ ສິຍາ, ເອກສ຺ສ ຫິ ວຕ຺ຖຸໂນ ອາວຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິຈ຺ຈາຫ‘ນານ຺ຕເຣເນ’ຈ຺ຈາທິ, ອຎ຺ຎເຖຕິ ອຸປຈຣິໂຕ ເຠໂທ ນ ສຠາວໂຕຕິ ເຈ, ກາຣິຍມ຺ຠວຕີຕິ ເອວິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສຠາວໂຕ ຕ຺ວເຠໂທ ວາຕິ ອຸປຈາຣາຠາເວນ ວຕ຺ຖຸໂຕ ວິຊ຺ຊມານເຠທມວຘາຣຍຕິ, ອຎ຺ຎຖາຕິ ຍທິ ເຠໂທ ສິຍາ, ອາວຸຕ຺ຕິເຍວ ນ ສິຍາຕິ ເອຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ຍທິ ສຠາວໂຕວ ເຠໂທ ຠິນ຺ນສ຺ສ ປນ ກຖມາວຸຕ຺ຕິ ສິຍາ’’ຕິ, ຐານິສທິສຕ຺ຕາຕິ ‘‘ຐານີວິຍາເທໂສ’’ຕິ ປຣິຠາສມຸປລກ຺ເຂຕິ.

ກິຣິຍາຍາຕິອາທີສຸ ສຫຕ຺ເຖ ຕຕິຍາ… ກິຣິຍາທີຫິ ທພ຺ພາທ຺ຍຕ຺ຖານໍ ວຕ຺ຕຸ [ກຕ຺ຕຸ] ພ຺ຍາປນິຈ຺ຉາປວຕ຺ຕິໂຕ, ເທສາທີຕິ ( ) [(ຫິ) (ໂປຕ຺ຖເກ)] ອາທິສທ຺ເທນ ກາລາວຕ຺ຖາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນານາກາຣຍຸຕ຺ຕເມວ ຠິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ-‘ອເນກປ຺ປກາຣຍຸຕ຺ເຕ’ຕິ, ພຫຸວຈນນິທ຺ເທສໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເຕນາຕິ ເຍນ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທເສນ ສກິໍ ພ຺ຍາປນິຈ຺ຉາ ໂຊຕີຍຕິ ເຕນ ກຣຓຠູເຕນ ເຫຕຸຠູເຕນ ວາ, ກເມນ ພ຺ຍາປິຕຸມິຈ຺ຉາຍໍ ຊາຕິອາທີນຎ຺ຈ ພ຺ຍາປິຕຸມິຈ຺ຉາຍນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕຕ຺ຖ ອຍຎ຺ຈ ຄາໂມ ຣມຓີໂຍ ອຍຎ຺ຈ ຄາໂມ ຣມຓີໂຍຕິ ກເມນ ພ຺ຍາປິຕຸມິຈ຺ຉາ, ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຣມຓີຍຄຸເຓນ ຄາມທພ຺ພໂຍໂຄ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ຄາມານໍ ຄຸເຓນ ໂຍໂຄ, ສພ຺ໂພ ຄາໂມ ຣມຓີໂຍຕິ ພາຫຸລ຺ເລນ, ນຕ຺ຖິ ສາກລ຺ເລນ [ກເມນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ພ຺ຍາປິຕຸມິຏ຺ຐຕ຺ຕນ຺ຕິ ສກລພ຺ຍາປນິຈ຺ຉາຍາຠາໂວຕິ ນ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ, ເອວມຸປຣິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ສມ຺ປນ຺ໂນ ຍໂວຕິ ສມ຺ປນ຺ນຄຸເຓນ ຍວຊາຕິຍາ ພ຺ຍາປິຕຸມິຈ຺ຉາ, ເອກຕ຺ຖາ ຊາຕິ, ອເນກຕ຺ຖ ນິສ຺ສຍາ ວິຈ຺ຉາ [ເອກຕ຺ຖາຊາຕິ, ເອກມຕ຺ຖໍ ຎາປຍິສ຺ສາມີຕິ ຊາຕິສທ຺ໂທ ປຍຸຊ຺ຊເຕ ອເນ ກຕ຺ຖນິສ຺ສຍາຈ ວິຈ຺ຉາ, ອເນກຕ຺ຖໍ ສຎ຺ຎາປຍິສ຺ສາມີຕິ ວິຈ຺ຉາປຍຸຊ຺ຊເຕ-ຕິ ມຫາຠສ຺ເສ], ໂສຠນໍ ຘວຂທິຣນ຺ຕິ ໂສຠນຄຸເຓນ ຘວາທິທພ຺ພານໍ ພ຺ຍາປິຕຸມິຈ຺ຉາ, ອຕ຺ຖສທ຺ເທເນຕ຺ຖ ທພ຺ພາທໂຍ ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ຐາຕິ ອາຫ-‘ທພ຺ພຄຸຓກິຣິຍາລກ຺ຂເຓ’ຕິ, ວິສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ພ຺ຍາປນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ-‘ພ຺ຍາປິຕຸໍ ສມ຺ພນ຺ຘິຕຸ’ນ຺ຕິ, ສາຕິ ວິຈ຺ຉາ, ວຕ຺ຕຸຘມ຺ໂມຕິ ‘ຣຸກ຺ຂໍຣຸກ຺ຂ’ມິຈ຺ຈາທິກໍ ໂຍ ວທຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕຸໂນ ຘມ຺ໂມ… ອິຈ຺ຉາລກ຺ຂຓສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ¶ , ສທ຺ໂທຕິ ຣຸກ຺ຂມິຈ຺ຈາທິໂກ, ຕສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ຍໍ ຣູປໍ ອຕ຺ຕ ຠາໂວ, ຕເມວ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຍາ ‘‘ສຸຕານຸມິເຕສຸ ສຸຕສມ຺ພນ຺ໂຘວ ພລວາ’’ຕິ ວິຈ຺ຉາ ຠິກ຺ຂຎ຺ເຎສຸ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສຸຕສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈາສນ຺ນຠາວໂຕ ທ຺ວິສງ຺ຂ຺ຍາ ຍຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວິສງ຺ຂາຕາຍ ສງ຺ຂ຺ຍາຍ ‘ຣຸກ຺ຂໍ ຣຸກ຺ຂ’ມິຈ຺ເຈວໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຕິທິສີຍເຕ ສຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວອິຈ຺ຈເນນ, ທ຺ວິພ຺ພຈນສ຺ເສວ [ທ຺ວິພ຺ພຈນເມວ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຫິ ທ຺ວິສງ຺ຂ຺ຍາຍຸຕ຺ຕຕາ, ອຖ ກຕເມກວຈນນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ, ຕຖາຫິ ສພ຺ເພເຍເວເຕຕ຺ຖ ວິຈ຺ຉາຍໍ ທ຺ວິຕ຺ເຕຫ຺ຍຠິຘຍນ຺ເຕຕິ ພຫຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນໍ ປປ຺ໂປຕິ, ເອກວຈນນ຺ຕຸ ນ ສິຊ຺ຌຕິ ‘ຣຸກ຺ຂໍ ຣຸກ຺ຂໍ ສິຎ຺ຈຕີ’ຕິ ເອກຕ຺ຖາຠິຘານຠິນ຺ນສພ຺ພຣຸກ຺ຂປ຺ປຕີຕີຕິ ກຖເມກວຈນນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິພ຺ພວຈນນ຺ຕີ ອາສງ຺ກິຍາຫ-‘ຕຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ, ອຕ຺ຖສາມຕ຺ຖິຍາຕິ ‘ພຫຸວຈນນ຺ຕປ຺ປໂຍເຄຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ ວກ຺ຂມານນເຍນ ພຫຸວຈນນ຺ຕປ຺ປໂຍເຄເນວ ວິຈ຺ຉາຕ຺ຖໂຊຕນໂຕ ນ ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີພ຺ພຈນໍ ສິຍາ, ຠວິຕພ຺ພຎ຺ຈ ທ຺ວິພ຺ພຈເນ (ນ, ເອ) ກວຈນຕ຺ຕມນ຺ຕເຣນ ນ ຈາຕ຺ຖິ ທ຺ວິພ຺ພຈນາວກາ ໂສຕິ ປຕີຕິ ພລາວຄໂຕ ໂຍ-ຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ອຕ຺ຖສາມຕ຺ຖິຍໍ, ອຕ຺ຖສາມຕ຺ຖິຍາ ເອກວຈນນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວີພ຺ພຈນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘາ, ກິຣິຍາທິໂຍຄນ຺ຕິ ກິຣິຍາຄຸຓາທິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ມນ຺ຕ຺ວາຕິ ພ຺ຍາປິຕຸມິຈ຺ຉາຍນ຺ຕີມສ຺ສ ປຸພ຺ພກິຣິຍາວຈນໍ, ອຠິສໍຫຣິຕ຺ວາຕິ ເອກໂຕກຕ຺ວາ. ສທ຺ທສ຺ສ ຕາທິສຕ຺ຖປຈ຺ຈາຍກຕ຺ເຕ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ສທ຺ທສຕ຺ຕິ [ສທ຺ທສ຺ສ]. ຍຸຄປທາຘິກຣຓຕາຍໍ ສຫວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ພຫຸວຈນປ຺ປວຕ຺ຕິເຍວ, ນ ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິພ຺ພຈນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ອໂຕເຍເວ’ຈ຺ຈາທິ, ອໂຕ ເຍວາຕິ ພຫຸວຈນນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທສຕ຺ຕິຍາ ວິຈ຺ຉາໂຊຕນໂຕ ທ຺ວິພ຺ພຈນາຠາວາເຍວ, ເອວມຎ຺ຎເຕ- ‘ອິຘ ປນ ໂຍຄປຊ຺ຊໍ ທຸວິຘໍ ສທ຺ທໂຍຄປຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຖໂຍຄປຊ຺ຊຎ຺ຈ, ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ສາຕ຺ຖການໍ ສທ຺ທໂຍຄປຊ຺ຊມຕ຺ຖໂຍຄ ປຊ຺ຊໍ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ, ຍຸຄປທິ ອຘິກຣຓໍ ຘວາທິ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສ ໂສຘວຂທິຣປລາສສທ຺ໂທ ຍຸຄປທາຘິກຣໂຓ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕຖາ, ຕສ຺ສຎ຺ຈ ສຕິ, ສທ຺ທໂຍຄປຊ຺ຊມນ຺ຕເຣນ ຠິນ຺ນຕ຺ຖານເມກສທ຺ທວຈນີຍານ ເມກໂຕ ປປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຍຄປຊ຺ຊໍ, ຕໍ ສຫວຈນິຈ຺ຉາຍນ຺ຕິ ອິມິນາ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສໍ ສຫວຈນິຈ຺ຉາຍຎ຺ຈ ສຕິ, ໂສຠນາ ຘວຂທິຣປລາສາ ໂສຠນາ ຣຸກ຺ຂາຕິ ໂສຠນຄຸຓໂຍເຄປິ ພຫຸວຈເນເນວ ວິຈ຺ຉາໂຊຕນໂຕ ¶ ທ຺ວິພ຺ພຈນາຠາໂວຕິ, ໂສຠນໍ ຘວຂທິຣນ຺ຕິ ປນ ສຕີປິ ສທ຺ທໂຍຄປຊ຺ເຊ ສມາຫາຣຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖຕ຺ຖໂຍຄປຊ຺ຊ [ນາຕ຺ວຍາຄປຊ຺ຊ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ນ຺ຕິ ເອກວຈນນ຺ຕຕ຺ຕາ ທ຺ວິຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ເຄປິ ໂສຠນໍ ຘວຂທິຣນ຺ຕິ ສທ຺ທານໍ ສກິໍ ພ຺ຍາປນິຈ຺ຉາຍາຠາວາ ນ ທ຺ວິພ຺ພຈນນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວາຕ຺ຕິກກາເຣນ ‘‘ອານຸປຸພ຺ພິເຍ ທ຺ເວ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (໘-໑-໑-ວາ) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ-‘ອານຸປຸພ຺ພິເຍປິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ອຕ຺ເຖວານຸປຸພ຺ພິເຍປິ ວິຈ຺ຉາ ຕໂຕວ ທ຺ວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຏິປາທຍ ‘ມານຸປຸພ຺ພິຍ’ມິຈ຺ຈາທິນາ ‘ອຕ຺ຖິເຍເວຈ຺ຈາທິໂນ ວຸຕ຺ຕິວາກ຺ຍສ຺ສ ວິວຣຓມາຫ. ຄາມຊາຕິຍາ ຕຸລ຺ຍຊາຕິຍານໍ ທິສາ ເທສາທິເຠເທນ ຠິນ຺ນານມິວ ຄາມານໍ, ນ ເອຕ຺ຖ ວິຈ຺ຉາ, ມູລມຄ຺ຄໍ ວາ ຫິ ມຸຂ຺ຍ ເມກເມວ… ເຫຏ຺ຐຸທ຺ຘຠາຄນ຺ຕຣາຠາເວເນກຕ຺ຕາ, ເຍນຸປຣິຍໂຘ ຠາຄາເປກ຺ຂາຍ ກຕມູລຄ຺ຄພ຺ຍປເທເສນ ຠິນ຺ນຊາຕິຍາ ມູລຄ຺ຄຠາຄາ, ເຕ ຠິນ຺ນຊາຕິຍາ, ນ ຈ ຠິນ຺ນຊາຕິຍານໍ ວິຈ຺ຉາ ໂຫຕິ, ນ ຫິ ໂຄໂຄຕິ ວຸຕ຺ເຕ (ວາຫີກ)ຄຕາ ວິຈ຺ຉາວຄມ຺ຍເຕຕິ ອາຈຣິຍຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິນາ ອານຸປຸພ຺ພິເຍ ວິຈ຺ຉາຍາຠາວໍ ປຏິປາທິຕໍ, ຕໍ ວິຆຏຍິຕຸໍ ‘ຍທິ ຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວິປຎ຺ຈິຕຸມາຫ- ‘ຍເຖ’ຈ຺ຈາທິ, ນສນ຺ນິວິຏ຺ໂຐຕິ ນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສູປຣິຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ ຕມ຺ປິ ມູລນ຺ຕິ ມູລ ພ຺ຍປເທສສ຺ສາເປກ຺ຂາ ກຕຕ຺ຕມາຫ, ອຸຠຍນ຺ຕິ ມູລມຄ຺ຄຎ຺ຈ, ຕຖາ ອຎ຺ເຎປິ ມູລຄ຺ຄຠາຄາຕິ ອິມິນາ ມູລຄ຺ຄເຠທານໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິຍ ຄຫເຓ ສຕິ ພຫຸຕ຺ຕມາຫ, ປຸພ຺ພກຖິເຕນາຕິ ‘ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ພາຫຸລ຺ເລນາ’ຕິອາທິນາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ມູລາທີນໍ ພາຫຸລ຺ເລນ ຖູລາທິ ຄຸຓໂຍຄມ຺ມນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມີວິຠຕ຺ຕິຍຸຕ຺ເຕນ ມູລາທິສທ຺ທສຫິເຕນ ສພ຺ພ ສທ຺ເທນ ມູລາທິກມຕ຺ຖມຠິສໍຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ມູເລ ຖູລາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ອຄ຺ເຄ ສຸຂຸມາຕິ ເອວໍ (ວຕ຺ຕຸໂນ) ພ຺ຍາປິຕຸມິຈ຺ຉາຍເມກວຈນນ຺ຕສ຺ສ ວິຈ຺ຉາຍນ຺ຕ຺ເວວ ທ຺ວິພ຺ພຈນ’’ນ຺ຕິ.

ເຊຏ຺ຐານໍ ວິຈ຺ຉາສມ຺ຠເວ ສພ຺ພກນິຏ຺ຐສ຺ສ ເຊຏ຺ຐຕ຺ຕາຠາວານຸປ຺ປເວໂສ ນ ສິຍາຕິ ອານຸປຸພ຺ພິຍມຕ຺ຕວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ເຕເນວ ທ຺ວິຕ຺ຕມຠິຫິຕໍ ‘ເຊຏ຺ຐໍ ເຊຏ຺ຐມນຸປ຺ປເວສຍາ’ຕິ ເຕເນວາຈຣິເຍນ, ຕທຘຸນາ ວິຆຏີຍຕິ ‘ເຊຏ຺ຐ’ ມິຈ຺ຈາທິນາ ¶ , ກນິຏ຺ໂຐປິ ປເວສີຍຕີຕິ ກນິຏ຺ຐສ຺ສປິ ວິຈ຺ຉາສມ຺ຠວມາຫ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ-‘ຍເຖວ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ປຣສ຺ສາຕິ ມຊ຺ຌິມສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິເສສນໍ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ເຊຏ຺ຐພ຺ຍປເທໂສຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຍຖາວຸຕ຺ຕເມວ ສມຕ຺ເຖຕິ ‘ວຕ຺ຕິຈ຺ຉານິພນ຺ຘເນ ຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາທິພນ຺ຘເນຕິ ວຕ຺ຕຸໂນ ອິຈ຺ຉາ ນິພນ຺ຘນໍ ກາຣຓມສ຺ສາຕິ ສມາໂສ, ວຕ຺ຖຸສຠາເວ ວຕ຺ຖຸ ຕຕ຺ເຖ, ອຠິນິເວໂສ ປວຕ຺ຕິ, ນາຠິສມ຺ຠຸຓາຕິ ນ ປປ຺ໂປຕິ.

‘‘ສກຕ຺ເຖ ວຘາຣິຍມາເນ ເນກສ຺ມິໍ ທ຺ເວ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (໘-໑-໑໒-ວາ) ວາຕ຺ຕິກກາເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ ‘ສກຕ຺ເຖ’ອິຈ຺ຈາທິ, ອຕ຺ຖປ຺ປກາຣຓາທ຺ຍນເປກ຺ຂສ຺ສ ປທສ຺ສ ອຕ຺ເຖ ສກຕ຺ເຖ ອວຘາຣິຍມາເນ ເອຕ຺ຕກເມເວຕິ ຄມ຺ມມາເນ ອເນກສ຺ມິໍ ທິຍ຺ຍມາເນ ທ຺ວິພ຺ພຈນມິຏ຺ຐໍ ມຕໍ ປາຓິນິຍານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຍມ຺ປເນສມຘິປ຺ປາໂຍ ‘ມາສກໍ ມາສກໍ ອິມມ຺ຫາ ກຫາປຓາ ຠວນ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເທຫີ ຕ຺ຍຕ຺ຣ ທ຺ເວ ເອວ ມາສາ ທາຕຸມິຈ຺ຉິຕາ, ກຫາປຓໍ ນາມ–

ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິຫໂຍ ຄຸຎ຺ຊາ, ທ຺ເວຄຸຎ຺ຊາ ມາສໂກ ຠເວ;

ທ຺ເວ ອກ຺ຂາວ ມາສກາປຎ຺ຈ,ກ຺ຂານໍ ຘຣຓມຏ຺ຐກໍຕິ.

ວຸຕ຺ຕວິຘິນາເນກມາສກສມຸທາໂຍ, ຕຕ຺ຖ ນ ສພ຺ເພ ກຫາປຓ ສມ຺ພນ຺ຘິໂນ ມາສາ ທານກິຣິຍາຍ ພ຺ຍາປິຕາ, ທ຺ເວເຍວາຕິ ເນຕ຺ຖຕ຺ຖ ວິຈ຺ຉາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຕ຺ຕພ຺ເພນ ທ຺ວິພ຺ພຈນ’’ນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ຕໍ ທ຺ວິພ຺ພຈໂນທາຫຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ປຏິປາທຍິຕຸໍ ວິຈ຺ຉາຍເມວ ທ຺ວິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ… ມາສກໍ ມາສກມິຈ຺ຈາໂທຕ຺ວຍມຘິປ຺ປາໂຍ-‘‘ເທຫີຕິ ທານກິຣິຍາຍ ມາສ຺ສ ພ຺ຍາປິຕຸມິຏ຺ຐາຕິ ວິຈ຺ຉາຍເມເວຕ຺ຖ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ, ຕຖາຫ຺ຍໂຕ ທ຺ວິຣຸຕ຺ຕາ ວິຈ຺ຉາວ ຄມ຺ຍເຕ’’ຕິ, ສທ຺ທນ຺ຕຣໂຕຈ຺ຈາທິກໍ ກິມາສງ຺ກິຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ‘ເທຫີ’ຕິອາທິ, ອວຘາຣເຓ ປຕີຍມາເນຕິ ກຫາປຓສມ຺ພນ຺ຘິນິ ພຫຸມ຺ຫິ ມາສກສມຸທາເຍ ມາສກທ຺ວຍນິຈ຺ຉເຍ ວິຎ຺ຎາຍມາເນ ສຕິ, ອວິເສເສນ ສາມຎ຺ເຎນ ມາສານໍ ເທຫີຕິ ທານກິຣິຍາຍ ພ຺ຍາປນາ ຠາວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສທ຺ທນ຺ຕຣໂຕຈ຺ຈາທິໂນ ສາຘິປ຺ປາຍມຕ຺ຖມຠິຘາຕຸມາຣຠເຕ ‘ປເທເນ’ຈ຺ຈາທິ, ເອຕ຺ຖ ປເທນາຕິ ມາສກມິຈ຺ຈເນນ ປເທນ, ອິມມ຺ຫາ ກຫາປຓາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສທ຺ທນ຺ຕຣໍ, ກຕາຠິສງ຺ຂຣຓສ຺ສາຕິ ມາສກໍ ມາສກມິຈ຺ເຈວໍ ¶ ນິປ຺ຜາທິຕສ຺ສ, ສທ຺ທນ຺ຕຣໂຕຕິ ອິມິນາ ປທນ຺ຕຣໂຍໂຄ ຄຫິໂຕຕິ ອາຫ-‘ປທນ຺ຕເຣນ ໂຍຄໂຕ’ຕິ ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ທ຺ວິຕ຺ຕກຣຓກາເລ ສທ຺ທນ຺ຕຣວຈນີຍສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສານເປກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ມາສກໍມາສກນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ມາສກວິຈ຺ຉາຍໍ ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ຕທນຸ ປນ ອິມມ຺ຫາ ກຫາປຓາຕິສທ຺ທນ຺ຕຣສມ຺ພນ຺ເຘ ສຕິ ຍທິ ກຫາປຓສມ຺ພນ຺ຘ຺ຍ ນ ວເສສມາສກວິຈ຺ຉາ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫຕິ ຕທາ ອິມສ຺ສ ກຫາປຓສ຺ສາຕິ ຉຏ຺ຐິຍາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິມມ຺ຫາ ກຫາປຓາຕິ ປນ ອວຘິປຎ຺ຈມີນິທ຺ເທສໂຕ ກຫາປຓໂຕ ທ຺ວຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຠວນ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເທຫີຕິ ອິມມ຺ຫາ ກຫາປຓາຕິ ສທ຺ທນ຺ຕຣໂຕວຘາຣຓໍ ຄມ຺ຍເຕ’’ຕິ.

‘‘ປຸພ຺ພປຐມານມຕ຺ຖາຕິສຍວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ທ຺ເວ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (໘-໑-໑໒-ວາ) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ-‘ປຸພ຺ພປຐມານໍ ມິຈ຺ຈາທິ, ປຸພ຺ພປຐມານໍ ປຸພ຺ພປຐມ ສທ຺ທານໍ ອຕ຺ຖາຕິສໂຍ ໂຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປກໍໂສ, ຕສ຺ສ ວຈນິຈ຺ຉາຍໍ, ສພ຺ພປຐມຠາວສງ຺ຂາຕ ອຕ຺ຖາຕິສຍມຕ຺ຕາວ ວຈນິຈ຺ຉາຕິ ນ ເອຕ຺ຖ ວິຈ຺ຉາຕິ ເຕສມຘິປ຺ປາໂຍ, ວິກສນກິຣິຍາຍ ປາກກິຣິຍາຍາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ວິກາສກຣຓກິຣິຍາຍ ປາກກຣຓກິຣິຍາຍາຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ ‘ປຸພ຺ພໍ ປຸພ຺ພໍ ປຸປ຺ຜ’ນ຺ຕິ ຕ຺ຍາໂທ, ປຸພ຺ພໍ ປຸພ຺ພໍ ວິກສນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຐມໍ ປຐມໍ ວຈນໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກິຣິຍາວິເສສນວເສນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ປຸພ຺ພາຕິ ມຕາ ປຐມາຠິມຕາຕິ ອິມິນາ ປຸພ຺ພປຐມຠາເວນາຠິມຕານໍ ພຫຸຕ຺ຕ ພ຺ຍາປເນນ ວິຈ຺ຉາສພ຺ຠາເວ ກາຣຓມາຫ.

‘‘ຑຕຣ ຑຕມານໍ ສມສມ຺ປຘາຣຓາຍມິຕ຺ຖີນິຄເທ ຠາເວ ທ຺ເວ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (໘-໑-໑໒-ວາ) ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄສທ຺ໂທ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໂຍຄາ ອິຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ນິຄທ຺ຍເຕເນເນຕິ ນິຄໂທ, ອິຕ຺ຖີ ນິຄໂທ ຍສ຺ສ ໂສ ອິຕ຺ຖິນິຄໂທຠາໂວ, ຕສ຺ມິໍ ອິຕ຺ຖີນິຄເທ ຠາເວ, ຕທາຫ-ຣຕຣຣຕ ມນ຺ຕານ’ມິຈ຺ຈາທິ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ຍສ຺ສ ໂສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ໂຄຠາໂວ, ຕສ຺ມິໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄ ຠາເວ ວຕ຺ຕມານານໍ ຣຕຣຣຕມນ຺ຕານໍ ທ຺ວິພ຺ພຈນມຠິມຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກສ຺ມິໍ ວິສເຍຕິ ອາຫ-‘ສມສມ຺ປຘາຣຓ ວິສເຍ’ຕິ, ສເມນ ອຑ຺ຒຕາທິນາ ຄຸເຓນ ອິເມ ອຸໂຠ ອຑ຺ຒາ ອິຕ຺ເວວໍ ຣູປາ ສມ຺ປຘາຣຓາ ນິຣູປນາ ອວໂພໂຘ ສມສມ຺ປຘາຣຓາ, ສາເອວ ວິສໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ, ອຑ຺ຒຕາຍ ພຫຸວິຘຕ຺ຕາຠາວາ ກິຣິຍາທິໂຍ ຄາຠາວາ ¶ ຈ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ວິຈ຺ຉາຕິ ເຕສມຘິປ຺ປາໂຍ, ປຸຈ຺ຉິຍມານາຕິ ອິມິນາ ອິເມ ອຸໂຠ’ ອິຈ຺ຈາທີນໍ ປຸຈ຺ຉາວາກ຺ຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ປຣພ຺ຍວຫາເຣນາຫ-‘ອາຂ຺ຍາຕາທີນໍ ວິສຍຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ອິມິນາ ອາຂ຺ຍາຕາທີນເມວ ກິຣິຍາໂຊຕກປທຠາເວນ ໂປໂນປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາຕກິຣິຍາ ຘມ຺ມສ຺ສ ຘນສເມວ ວິສຍຕ຺ຕໍ ທີເປຕິ, ອຕິສຍວິສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອິມິນາ ປປຈຕິສທ຺ເທປກາໂຣ ປກໍສຕ຺ຖ ໂຊຕໂກ ອຸປສຄ຺ໂຄຕິ ທສ຺ເສຕິ, ຫິວິຘິມ຺ຫີຕິ’ລູ-ຈ຺ເຉທເນ’ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ວິຘິມ຺ຫິ ຫິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ‘‘ປຎ຺ຫປຕ຺ຕນາວິຘີສຸ’’ຕິ (໖-໙) ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ໂອສ຺ສາຕິ ‘‘ຍຸວຓ຺ຓານເມໂອປຈ຺ຈເຍ’’ຕິ (໕-໘໒) ໂອກາຣສ຺ສ, ‘ປຸພ຺ເພກ-ກຕ຺ຕຸການ’’ (໕-໖໒) ມິຈ຺ເຈວາຕິ ເອວກາເຣນ ປເຣສມິວາຍມປ຺ຍາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈ ວິຘີຍເຕ, ຕທາ ປປຈຕິອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ວິຍ ອາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎ ວິຘີຍມາເນນ ປຈ຺ຈເຍເນວ ອາຠິກ຺ຂຎ຺ຎຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ນ ທ຺ວິພ຺ພຈເນນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ, ຍທາ ຕຸ ຠຸສໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຈຕີຕິ ວຈນິຈ຺ຉາ ຕທາປິ ປປຈຕີຕິ ຠວຕ຺ເຍວ.

ອິຫ ອິມສ຺ມິໍ ອຸທາຫຣເຓ, ອາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎ ອິຈ຺ເຈວາຕິ ອິມິນາ ອນຸກຣຓມຕ຺ຕເມເວຕໍ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖາຠິກ຺ຂຎ຺ຎນ຺ຕິ ປາຓິນິຍາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ ທ຺ວິຕ຺ຕມ຺ປຏິປາເທນ຺ຕິ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ຕາທິເສນ ວຈເນນ ປໂຍຊນໍ, ອາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎເຍວ ທ຺ວິພ຺ພຈນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ, ເອວມຎ຺ຎເຕ ‘‘ປຏອິຈ຺ເຈຕມນຸກຣຓໍ ຠວນ ກິຣິຍມ຺ປຕິ ວຕ຺ຕຕີຕິ [ຠວນກິຣິຍາມຕີ ວຸຕ຺ຕີຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ກິຣິຍາຘມ຺ມໍ ໂປໂນປຸຎ຺ຎເມຕ຺ຖ ອຕ຺ເຖວາ’’ຕິ, ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ-‘ປຏປຏາ ຠວຕີຕິ ອາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎ ທ຺ວິພ຺ພຈນ’ນ຺ຕິ, ອນິຕິສ຺ມິນ຺ຕິ ອິຕິສທ຺ເທ ອວິຊ຺ຊມາເນ, ຣາປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕິ ປຐມໍ ທ຺ວິຕ຺ເຕ ກເຕ ປຈ຺ຉາ ຣາປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ຣາປ຺ປຈ຺ຈຍມກຕ຺ວາປິ ປກາຣນ຺ຕເຣນ ສາເຘຕຸມາຫ- ‘ອຖວາ’ ອິຈ຺ຈາທິ, ທີໂຆ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຐມໍ ທ຺ວິຕ຺ເຕ ປຏປຏກໂຣຕີຕິ ຐິເຕ ນິຈ຺ຈໍ ທີໂຆ, ປຏປຏາ ກໂຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຏປຏາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຏປຏາຍຕີຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ.

໕໕. ສ຺ຍາທິ

ເອກສ຺ສ ເອກສ຺ສ ອິຕິ ຐິເຕ ປຸພ຺ພວິຠຕ຺ຕິຍາ ລຸຕ຺ເຕ ສໍຫິຕາຍຎ຺ຈ ກຕາຍໍ ເອເກກສ຺ສ, ເອວໍ ມຕ຺ຖເກນ ມຕ຺ຖເກນາຕິ ຐິເຕ ມຕ຺ຖກ ມຕ຺ຖເກນາຕິ.

໕໖. ສພ຺ພາ

ອຎ຺ຎໍ ¶ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ຐິເຕ ອິມິນາ ວິຠຕ຺ຕິຍາ ໂລເປ ອກາຣສ຺ສ ‘‘ຕທມິນາ’’ (໑-໔໗) ທິນາ ໂອກາເຣ ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎນ຺ຕິປິ ໂຫຕິ.

໕໗. ຍາວ

ຍາວໂພຘນ຺ຕິ ‘‘ຍາວາວຘາຣເຓ’’ຕິ (໓-໔) ອສງ຺ຂ຺ຍສມາໂສ.

໕໘. ພຫຸລ

ກ຺ວຈິ ປວຕ຺ຍປ຺ປວຕ຺ຕິ, ກ຺ວຈຎ຺ຎໍ ກ຺ວຈິ ວາ ກ຺ວຈິ;

ສິຍາ ພຫຸລສທ຺ເທນ, ວິຘິ ສພ຺ໂພ ຍຖາຄມໍຕິ.

ອິຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາຍໍ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍໍ

ປຐມກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ.

໒. ທຸຕິຍກຓ຺ຑ ວຓ຺ຓນາ

໑. ທ຺ເວທ຺ເວ

ອວຍວສມ຺ພນ຺ເຘຕິ ສ຺ຍາທ຺ຍວຍວີສມຸທາເຍນ ທ຺ເວທ຺ເວຕິ ວຸຕ຺ຕານມວຍວານໍ ສມ຺ພນ຺ເຘ, ອເຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຍນຸກູລາຍ ປຎ຺ຈິກາຍ ວາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຎ຺ຈິການຸ ກູລາຍ ວຸຕ຺ຕິຍາ ວາ, ນ ເຈຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນມຎ຺ໂຎຎ຺ຎານຸກູລຕາ ທິສ຺ສຕິ, ຕຖາຫິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ-‘ເອກາເນກຕ຺ເຖສຸ ວຕ຺ຕມານໂຕ ນາມສ຺ມາ’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ປກຕິວິເສສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈິກາຍນ຺ຕຸ ຕພ຺ພິເສສນ ວເສນ ຈ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖວິເສສນວເສນ ຈ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ, ຕເທວ ມຸຠິນ຺ນນ຺ນາຎ຺ຎມຎ຺ຎານຸກູລຕາ ທິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ທ຺ວິນ຺ນມຎ຺ໂຎຎ຺ຎານຸກູລຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ພ຺ຍາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມ ‘‘ຍທິ ປເນຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຍານຸກູລາ ປຎ຺ຈິກາ ຠເວຍ຺ຍ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖປກ຺ໂຂ ຊຫິຕພ຺ໂພ ສິຍາຕິ ‘ເຕ…ເປ… ເອກາເນກຕ຺ເຖສຸ’ຕິ ຈ, ເຕນ…ເປ… ໂຍຊນິຍ’ນ຺ຕິ ຈ ເອເຕສໍ ຊຫິຕພ຺ພຕາຍ ພຫຸປາຐວິໂລໂປ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຍທິ ປນ ປຎ຺ຈິການຸກູລາ ວຸຕ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພ ມຕ຺ຕເມວ ສິຍາຕິ ພຫຸວິໂລປາປຕ຺ຕິ (ນ) ໂຫຕີຕິ ເອເຕສໍ ທ຺ເວທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ ເອກາເນ ກຕ຺ເຖສຸ ວຕ຺ຕມານໂຕ ນາມສ຺ມາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕິຍາ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ສຕ຺ຖນ຺ຕເຣນາປິ ສຫ ຆຏເຕ, ສຸຕ຺ເຕ ‘ທ຺ເວທ຺ເວກາເນເກສຸ ນາມສ຺ມາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ເອກາເນເກສູ’ຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຍວິເສສນໍ ວາ ຍຸຊ຺ຊຕິ

ປກຕິວິເສສນວເສນ ¶ ວາ ຍເທຕໍ ປຈ຺ຈຍວິເສສນໍ, ຕທາ ສາມຕ຺ຖິຍາ ເອກາເນເກສູຕິ ປກຕິວິເສສນມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ສາມຕ຺ຖິຍມຕ຺ຖ ພລໍ, ຕຖາຫ຺ເຍກາທີສຸ ຠວນ຺ຕາ ປກຕິວາຈ຺ຈານເມເວກຕ຺ຕາທິອພ຺ຍຕິ ຣິຕ຺ຕອຕ຺ຖມຕ຺ຕາທີຣູປານໍ ໂຊຕກາ ສ຺ຍາທໂຍ ກຖເມກຕ຺ຕາທີສຸ ວຕ຺ຕມານໂຕ ນາມສ຺ມາ ອຎ຺ຎໂຕ ສິຍຸນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນາມວິເສສາກ຺ເຂໂປ, ຕຖາ ອິຕ຺ຖິຓາທິປ຺ປຈ຺ຈຍາທີນມ຺ປິ ປນ ປກຕິວິເສສານຸປາທາເນປິ ຍໂຕ ຘາຕ຺ວາທິ ວາຈ຺ໂຈຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ສາມຕ຺ຖິຍາ ຕໂຕ, ຘາຕຸຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ເຕຫິ [ຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕ ວາຈ຺ເຈຫິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ນ ໂຫນ຺ເຕ ວິຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ, ຕຖາ ຓາທິປຈ຺ຈຍາປິ… ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕາ ວິຘານໂຕ, ຍເທຕມ຺ປກຕິວິເສສນໍ ຕທາປິ ສາມຕ຺ຖິເຍເນວ ເອກຕ຺ຕາທີສຸ ວຕ຺ຕມານໂຕ ນາມສ຺ມາ ຕຊ຺ໂຊຕນາຍ ຠວນ຺ຕາ ສ຺ຍາທໂຍ ກຖມຎ຺ຎຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕິ ອສມ຺ຠວາຕິ ເອກາເນເກສຸ ທ຺ເວທ຺ເວຕິ ລພ຺ຠຕິ, ອຖວາ ສຣູເປນ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ສາມຕ຺ຖິເຍເນກາເນກຕ຺ເຖສູຕິ ຄມ຺ມມານໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ‘ເຕຈາ’ຕິອາທິກໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ເອກາເນເກສຸ ວຕ຺ຕມານໂຕ ນາມສ຺ມາຕິ ກິມຕ຺ຖໍ ອສຕ຺ວຠູຕາຍ ກິຣິຍາເຍກຕ຺ຕາທິສມ຺ພນ຺ຘາຠາວາ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖາຈ ຕ຺ຍາທີຫິ ເຍເວກຕ຺ຕາທີນໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ເຕຫິ ຈ ນ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປໂຍຊນນ຺ຕຣມາຫ-‘ຍມ຺ປນາ’ຕິອາທິ, ປຎ຺ຈກນາມຕ຺ຖສ຺ສາຘິປ຺ເປຕຠາໂວ ເຈຕ຺ຖ ປກ຺ຂສ຺ເສຕສ຺ເສວ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຖາຫິ ສງ຺ຂ຺ຍາກມ຺ມາທໂຍ ນາມ ວາຈ຺ຈສ຺ສ ທພ຺ພສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ສກຕ຺ໂຖ-ປສຊ຺ຊໂນ ຈ ສທ຺ໂທ ທພ຺ເພເຍວ ວຕ຺ຕເຕ… ທພ຺ເພເຍວານ຺ຍນຍາທິໂວຫາຣາ, ຕຕ຺ຖ ທພ຺ພວາຈິນາ ສທ຺ເທນ ທພ຺ພຘມ຺ມານມພ຺ຠນ຺ຕຣີກຣຓນ຺ຕິ ນາຍຸຕ຺ຕເມຕໍ ນາເມນ ປຎ຺ຈນ຺ນມຠິຘານໍ, ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ປນ ໂຊຕິກາ, ອິຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄສ຺ສ, ຕຖາ ຈາມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘຈິນ຺ຕາຍໍ–

ສທ຺ໂທ ສກຕ຺ຖໍ ວຕ຺ວານ, ປທຕ຺ຖໍ ທພ຺ພສຎ຺ຎິຕໍ;

ສມເວຕໍ ວເທ ລິງ຺ຄໍ, ສງ຺ຂ຺ຍໍ ກມ຺ມາທິກມ຺ມິ ເຈຕິ.

ເອກາເນເກສຸ ສ຺ຍາທີນໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ເຕນາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນາຕິ ເຍນ ປຎ຺ຈໂກ ນາມຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ ເອກາທີສຸ ຈ ອຕ຺ເຖສຸ ໂຊ-ຕນີເຍສຸ ສ຺ຍາທໂຍ ວິຘິຍິສ຺ສນ຺ຕິ ເຕນ, ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ‘ອໍໂຍ’ອາທີສຸ ¶ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ສຠາວໂຕຕ຺ຍາທິກສ຺ສາຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ຍທ຺ຍປິ ສ຺ຍາທໂຍ ເອກາເນເກສຸ ໂຫນ຺ຕິ ຕຖາປິ ເອກາທໂຍ ສງ຺ຂ຺ຍາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ອຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ສງ຺ຂ຺ຍາມຕ຺ເຕ, ສງ຺ຂ຺ຍາຍ ສມ຺ຠວາຠາວາ ສງ຺ຂ຺ເຍເຍ ຠວຕີຕິ ນ ສງ຺ຂ຺ຍາປິ ສ຺ຍາທີນມຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ນ) ເກວລໍ ສກຕ຺ຖ ທພ຺ພາທິເຍວ ສ຺ຍາທີນມຕ຺ໂຖ ນ ຠວຕິ, ອປິ ຕຸ ສງ຺ຂ຺ຍາປີຕ຺ຍປິສທ຺ທຕ຺ໂຖ, ອເນນ ສງ຺ຂ຺ຍາ ວິຠຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ຈຕຸກ຺ໂກ ນາມຕ຺ໂຖຕ຺ຍຍມ຺ປກ຺ໂຂ ນິຣາກໂຕ ປຎ຺ຈໂກ ນາມຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ສເນ ສງ຺ຂ຺ຍາກມ຺ມາທີນໍ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ໂຊຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕິໂກ ນາມຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ສເນ ຕຸ ສງ຺ຂ຺ຍາກມ຺ມາທໂຍ ວິຠຕ຺ຕິວາຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທານິ ອຘິປ຺ເປຕປຎ຺ຈກນາມຕ຺ເຖ ສກຕ຺ຖາທິກໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຕຕ຺ຖາ’ຕິອາທິມາຫ, ຕຕ຺ຖ ສກຕ຺ໂຖ ວິເສສນນ຺ຕິ ສຣູປາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິເສສນຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕໍ ຕໍ ສກຕ຺ໂຖ ນາມຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ສຣູປຊາຕິຄຸຓທພ຺ພານິ’ຕິ.

ພເລນ ຍສ຺ສາ ຠິນ຺ເນສຸ, ປວຕ຺ຕນ຺ເຕ ຄຄາທີສຸ;

ສາ ຊາຕ຺ຍຠິນ຺ນຘີສທ຺ທາ, ສຸຕ຺ຕໍ ປຸປ຺ເຜສ຺ວິວານ຺ວີຕໍ.

ທພ຺ພາຘາໂຣ ຕໂຕ ຠິນ຺ໂນ, ນິມິຕ຺ຕໍ ຕປ຺ປຕີຕິຍາ;

ຠາວາຠາວສຠາໂວ ໂຍ, ໂສ ຄຸໂຓ ນິຄ຺ຄຸໂຓ ມໂຕ.

ສຣູປໍ ສທ຺ທຣູປໍວ, ຊາຕິຍາ ຍໍ ວິເສສນໍ;

ວິເສສີຍຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ, ທພ຺ພໍ ຕໍ ສມຸທີຣິຕໍ.

ອິທານິ ສຣູປາທິໂນ ວິເສສນສ຺ສ ສກຕ຺ຖຠາວໍ ຊາຕ຺ຍາທິວິເສສສ຺ສ ທພ຺ພຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຕຕ຺ຖາ’ຕິອາທິມາຫ, ສຣູເປ ວຕ຺ຕເຕ ສທ຺ໂທຕິ ວິຍເຠໂທປຈາເຣນາຫ-‘ສທ຺ທສ຺ສ ສຣູເປນາ’ຕິ, ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຄຕິ ຊາຕິມຕ຺ຕວາຈິນິ ໂຄສທ຺ເທ ປຍຸຕ຺ເຕ ໂຄສທ຺ໂທ ຊາຕິມຕ຺ຕມາເຫຕິ ໂສ ຊາຕິໍ ວິເສເສຕິ ນາມ. ຍຏ຺ຐິອາທິສທ຺ເທຫິ ຍຏ຺ຐິອາທິສຫຈຣິຕາ ອຸປຈາຣໂຕ ຄຫິຕາຕິ ຍຏ຺ຐິອາທິທພ຺ເພຫິ ຍຏ຺ຐິອາທິສຫຈຣິຕາ ປຸຣິສາ ວິເສສີຍນ຺ຕີຕິ ອາຫ-‘ທພ຺ພມ຺ປິ ທພ຺ພນ຺ຕຣສ຺ສ ວິເສສນຠູຕມ຺ຠວຕີ’ຕິ, ຍຏ຺ຐິໂຍປເວສຍາຕິ ຍຏ຺ຐິສທ຺ທວຈນີຍ ຍຏ຺ຐິທພ຺ພວິສິຏ຺ເຐ ປຸຣິເສ ປເວສຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກຸນ຺ເຕປເວສຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວນໂຍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຈຕຸພ຺ພິຘສກຕ຺ຖໂຕ ປໂຣປິ ອຕ຺ຖິ ສກຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ-‘ກຕ຺ຖຈີ’ຕິອາທິ, ສມ຺ພນ຺ຘນິມິຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຣຓໍ ¶ ປຈ຺ຈຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ໂສຕິ ສມາໂສ, ເອຕ຺ຖ ຫິ ທຓ຺ໂຑ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອສ຺ສາຕິ ສາມິໂນ ປຸຣິສສ຺ສ ສໍສງ຺ຂາຕທຓ຺ຑາທິທພ຺ເພນ ສຫໂຍ ສສ຺ສາມິສມ຺ພນ຺ໂຘ, ໂສປິ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ຈ ວກ຺ຂຕິ-‘ທຓ຺ຑປຸຣິສສມ຺ພນ຺ຘາ ທຓ຺ຑີຕິ ປຈ຺ຈໂຍ’ຕິ, (ກິຣິ)ຍາ ປທຕ຺ຖສ຺ສາປິ ວິເສສນຕ຺ເຕນ ສກຕ຺ຖຠາໂວ ຊາຕິປທຕ຺ຖາທີນໍ ວຸຕ຺ຕ ຐາເນເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ປາຈໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຣິຍາກາຣກສມ຺ພນ຺ຘສງ຺ຂາຕໍ ປຣາຠິມຕໍ ສກຕ຺ຖມ຺ປິ ປໂຣປເທເສໂນປທິສິຕຸກາໂມ ອິຘ ສມ຺ພນ຺ຘສກຕ຺ຖສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ກິຣິຍາສກຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ກຕ຺ຖຈິ ກິຣິຍາປີ’ຕິອາທິມາຫ. ນາມສຠາເວນ ວິຎ຺ຎາຍມານໍ ປຎ຺ຈມໍ ນາມສງ຺ຂາຕມຕ຺ຖໍ ທພ຺ພປທຕ຺ເຖນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຊາຕິຄຸຓກິຣິຍາທພ຺ພານີຕິ ຫິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ນາມຕ຺ໂຖ, ນາມມ຺ປິ ອນ຺ວຕ຺ຖຣຸຬ຺ຫິວເສນ ທຸວິຘໍ ປຸມິຕ຺ຖິນປຸໍສກ ລິງ຺ຄວເສນ ຕິວິຘມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ… ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ອຕ຺ເຖ ນມຕິ, ເຕ ວາ ອຕ຺ຕນິ ນາເມຕີຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ. ສາມຎ຺ຎຄຸຓ ກິຣິຍາຍທິຈ຺ຉາວເສນາຎ຺ຎຖາປິ ຈຕຸພ຺ພິຘຕ຺ຕໍ ນາມສ຺ສ ວທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ຍທິຈ຺ຉານາມສ຺ສ ທພ຺ພນາເມເນວ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ເອສາຕິ ປສິທ຺ຘິມາ ອຕ຺ໂຖ, ຍມ຺ປນາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສາເຘຕິ ‘ຕຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິນາ, ອຠິຘາຍກຕ຺ເຕນ ໂຊຕກຕ຺ເຕນ, ອິກາຣນ຺ຕໂຕຕິ ມຸນິສທ຺ທໂຕ, ອຎ຺ຎຖາຕິ ອິກາຣນ຺ຕໂຕ ນ ຠວຕິ ເຈ, ອໂຕຕິ ອາເທສ ຠວນໂຕ ຜລໍ ທສ຺ສິຕໍ ນ ສິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ເອວໍ ກຸມາຣີ ກຸມາຣິໂຍ’ຕິອາທີສຸ ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ ອິກາຣນ຺ຕໂຕ ສ຺ຍາທີນມຸທາຫຣຓມນາເທສຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ ເອວມິຕ຺ຖິຍມ຺ປິ ອນາກາຣນ຺ຕໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອຸປລກ຺ຂຓໍ ເຈຕມິນີ-ນີ-ອູ-ຕິ-ປຈ຺ຈຍນ຺ຕາທີນໍ, ອສຕິ…ເປ… ວຈເນຕິ ອິມິນາ ປາຓິນິຍານໍ ວິຠຕ຺ຕິສຎ຺ຎາວິຘາຍກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ວິຠຕ຺ຕິຈ’’ (໑-໔-໑໐໔) ອິຕິ ຫິ ເຕສໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ‘ສ຺ຍາທີນໍ ຕ຺ຍາທີນຎ຺ຈ ວິຠຕ຺ຕິສຎ຺ຎາ ໂຫຕີ’ຕິ, ຠວນ຺ຕີຕິ ອນ຺ວຕ຺ຖວເສນ ວິຠຕ຺ຕິສທ຺ທວຈນີຍານິ ຠວນ຺ຕິ, ໂສ (ເຍວຕ຺ໂຖ) ວິຠຕ຺ຕິຈ຺ຈເນນ ວິຠຊີຍຕີຕິ ວິຠຕ຺ຕິ, ກມ຺ເມ ກ຺ຕິປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕຍໍ ວິຠຕ຺ຕິ ສທ຺ໂທຕິ ທສ຺ເສຕິ, ກຖມ຺ປເນເຕສຸ ສ຺ຍາທີສຸ ວິຠຊີຍຕິຈ຺ຈສ຺ສ ວາກ຺ຍຕ຺ຖາສ຺ສານຸຄໂມ ເຍເນວໍ ວຸຈ຺ຈຕິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ເຍນ ຍຖາ ຈ ວິຠຊີຍຕິ ຕມຸປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ຕຖາ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ.

໒. ກມ຺ເມ

ວຸຕ຺ຕິຍໍ ¶ ກຕ຺ຕຸກິຣິຍາຍາຕິ ກຕ຺ຕຸສາທ຺ຍຕາຍ ຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘິນິຍາ ກຕ຺ຕຸກມ຺ມຏ຺ຐາຍປິ ທຸວິຘາຍ ກິຣິຍາຍ, ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕູນໍ ກໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ຘນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ-‘ກຣີຍຕິ ອຠິສມ຺ພນ຺ຘີຍຕີ’ຕິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ປທຕ຺ຖຣູປໍ ສມ຺ພຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິມິນາ ຈານ຺ວຕ຺ຖວເສເນວາຍໍ ກມ຺ມໂວຫາໂຣ ສິທ຺ໂຘຕິ ທສ຺ເສຕິ, ສພ຺ພກາຣການມ຺ປິ ປນ ກິຣິຍາສມ຺ພນ຺ຘ ສພ຺ຠາເວປິ ກິຣິຍາຠິສມ຺ພນ຺ຘີຍມານຕ຺ເຕເນວ ຍໍ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕໍ ຕເທວ ກມ຺ມໍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ກຕ຺ຕາທິ ກຕ຺ຕຸ ກິຣິຍາຍາຠິສມ຺ພນ຺ຘີຍມານຕ຺ເຕປິ ກຕ຺ຕາທິຕ຺ຕວຈນິຈ຺ຉາເຍວ ກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ… ຍສ຺ມາ ວຈນິຈ຺ຉາເຍວ ກາຣການິ ຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ສພ຺ພກາຣການມ຺ປິ ກາຣກນ຺ຕຣປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຕທຠາໂວ ຍຖາໂຍຄໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ວາກ຺ເຍກເທເສເນຕ຺ຍເນນ ‘‘ທ຺ເວທ຺ເວກາ’’ທິໂນ ວາກ຺ຍສ຺ສ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ອິຈ຺ຈາທິໂນ ຈ ເອກວາກ຺ຍຕ຺ຕໍ ສູເຈຕິ, ປກຣຓສ຺ສ ມຫາວາກ຺ຍຣູປຕ຺ຕາ ວິປ຺ປກຏ຺ຐານິປິ ວາກ຺ຍານິ ອາກງ຺ຂາທິສຠາເວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ພນ຺ຘານຸຠວເນເນກວາກ຺ຍຠາວມ຺ປຏີປຊ຺ຊນ຺ເຕ, ວຸຕ຺ຕີ ຫິ–

‘‘ອາກງ຺ຂາໂຍຄ຺ຄຕາ ສຕ຺ຕາ, ພີຊໍ ສນ຺ນິຘິໂນ ຍໂຕ;

ວິປ຺ປກຏ຺ຐານິ ວາກ຺ຍານິ, ມຫາວາກ຺ຍໍ ກໂຣນ຺ຕ຺ຍໂຕຕິ.

ສາມຎ຺ເຎນາຕິ ກມ຺ມາທ຺ຍວິເສເສນ, ປຸພ຺ພາຈຣິຍສມຎ຺ຎາວເສນາຫ ‘ທຸຕິຍາທິກາ’ຕິ, ເຕນ ຍທ຺ຍປິ ຕ຺ຍາທິໂນປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປູຣຓິຍາ ທຸຕິຍາຕິ ສກ຺ກາ ໂວຫຣິຕຸໍ, ຕຖາປິ ສ຺ຍາທີນໍ ທຸເກເຍວ ທຸຕິຍາຕຕິຍາ ຣຸຬ຺ຫີຕິ ນຕ຺ຍາທີນໍ ທຸການິ ທຸຕິຍາທິສທ຺ເທນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ວິສິຏ຺ເຐສູຕິ ກມ຺ມາທິນາ ວິເສສິເຕສຸ, ຕິວິຘໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ສກສມຍປ຺ປສິທ຺ຘິຍາ ກມ຺ມສ຺ສ ຕິວິຘຕ຺ຕມາຫ, ອຎ຺ເຎ ຕຸ ສຕ຺ຕວິຘມິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກຖໍ–

ນິພ຺ພຕ຺ຕິວິກຕິປ຺ປຕ຺ຕິ, ເຠເທນ ຕິວິຘໍ ມຕໍ,

ຕຕ຺ເຖຈ຺ຉິຕຕມໍ ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມໍຕ຺ວຎ຺ຎໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ;

ອິຈ຺ຉິຕຎ຺ຈານິຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ, ເນວິຈ຺ຉິຕມນິຈ຺ຉິຕໍ,

ຕຖາຎ຺ຎປຸພ຺ພໍ ນາຎ຺ຎປຸພ຺ພນ຺ຕິ, ເອວມຎ຺ຎໍ ຈຕຸພ຺ພິຘນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕາທີນິ ອຸປຣິເຍວາປິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຣຈ຺ຈາທິນາ ຕິວິຘໍ ກມ຺ມໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກມ຺ມເມເກ-ເນກຘາ ປຣິກປ຺ເປນ຺ຕິ, ຕທິຫ ປກາສຍິສ຺ສາມ–

ສຕີ-ສຕີ ¶ ວາ ປກຕິ, ນ ຍຕ຺ຖ ປຣິຓາມິນີ,

ນິສ຺ສີຍເຕ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ກມ຺ມມຎ຺ເຎສມຎ຺ຎຖາ;

ອສນ຺ຕໍ ຊາຍເຕ ຍໍ ວາ, ຍໍ ສນ຺ຕມປ຺ປກາສຕິ,

ອຸປ຺ປຕ຺ຍາ-ຠິພ຺ຍຕ຺ຕິຍາ ວາ, ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ກຏວິກາຣສ຺ສ ກາສສງ຺ຂາຕາ ວິຊ຺ຊມານາ ປກຕິ ປຣິຓາມິນີ ກຏວິກາຣມ຺ປຕິ ປຣິຓມນ຺ຕີ ຍຕ຺ຖປ຺ປໂຍເຄ ນ ນິສ຺ສີຍເຕ… ກຏໍ ກໂຣຕີເຕຕ຺ຖ ເກວລມຕ຺ຖາວຄມມຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ກາເສຕິ ອສຸຍ຺ຍມານຕ຺ຕາ ຈ, ປກຕິຍາ ຕຸ ສຸຍ຺ຍ ມານຕ຺ເຕ ວິກາຣິຍໍ ສິຍາ, ເຕເນວ ກາເສ ກຏໍ ກໂຣຕິ, ຕຓ຺ຑຸເລ ໂອທນໍ ປຈຕີຕິ ທ຺ວຍຕ຺ໂຖ ກໂຣຕິ ປຈຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ກາເສ ກໂຣຕິ ຕຓ຺ຑຸເລ ປຈຕີຕິ ວິກາຣີຍຕິ, ກຏໍ ກໂຣຕິ ໂອທນມ຺ປຈຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕີ ຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອສຕີ ວາ ປກຕິ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາເຍວ ຍຕ຺ຖ ນ ນິສ຺ສີຍເຕ… [(ຍຖາ) (ໂປຕ຺ຖເກ)] ( ) ສໍໂຍຄໍ ຊນຍຕິ ວິຠາຄມຸປ຺ປາທຍຕີຕິ ສໍໂຍຄວິຠາຄານໍ ກສ຺ສາປິ ປກຕິຍາ ອວິກາຣຕ຺ຕາ ສໍໂຍຄວິຠາຄວນ຺ເຕ ຫ຺ຍວິກເຕເຫວ ເຕສໍ ຊນນໂຕ, ຕເມວມ຺ຠູຕມນິສ຺ສິຕປກຕິກໍ ອວິຊ຺ຊມານ (ປກຕິ) ກໍ ວາ ກາຣິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ເອໂກ, ອຎ຺ເຎສມຎ຺ຎຖາຕິ ວຕ຺ວາ ຕນ຺ທສ຺ເສຕິ ‘ອສນ຺ຕ’ມິຈ຺ຈາທິນາ, ຍໍ ອສນ຺ຕມວິຊ຺ຊມານໍ ຊາຍເຕ, ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕິກມ຺ມໍ, ຍຖາ ສຸຂໍ ຊນຍຕິ ພຸທ຺ຘິມຸປ຺ປາທຍຕີຕິ, ສນ຺ຕໍ ວິຊ຺ຊມານເມວ ວາ ເກວລມປ຺ປກາສິຕປຸພ຺ພໍ ຍໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕິຍາ ວາ ປກາສຕິ, ຕມ຺ປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກມ຺ມໍ, ຍຖາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍຕິສາມຎ຺ຎມຠິພ຺ຍຎ຺ຊຍຕີ’’ຕິ, ຕເທວໍ ເກສຎ຺ຈິ ມເຕນ ອນິສ຺ສິຕປກຕິກໍ ອວິຊ຺ຊມານປກຕິກນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກມ຺ມມ຺ປິ ອຎ຺ເຎສມ຺ມເຕນ ອສນ຺ຕໍ ຊາຍມານໍ ສນ຺ຕມປ຺ປກາສມານນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກມ຺ມມ຺ປີຕິສພ຺ພມ຺ປິ ອຏ຺ຐິຕປຸພ຺ພເມວ ຊາຍຕີຕ຺ຍສໂຕ ຊານນາ ນ ພ຺ຍຕິຣິຈ຺ຈຕິຈ຺ຈາຫ-‘ອສໂຕ ຊນນໍ ກຣີຍຕີ’ຕິ, ອວຕ຺ຖນ຺ຕຣນ຺ຕິ ໂອທນາທິໂນ ກ຺ເລທນາທິລກ຺ຂຓມຎ຺ຎມວຕ຺ຖໍ.

ປກຕ຺ຍຸຈ຺ເຉທສມ຺ຠູຕໍ, ວິກາຣິຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ຕຸ;

ຄຸຓນ຺ຕຣສມຸປ຺ປຕ຺ຍາ, ເອວໍ ສາ ວິກຕິ ທ຺ວິຘາ.

ກິຎ຺ຈິ ວິກາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ປກຕິຍາ ກາຣຓສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉເທນ ສມ຺ຠູຕໍ, ຍຖາ ¶ ກຏ຺ຐໍ ຠສ຺ມໍ ກໂຣຕີຕິ ກຏ຺ຐສ຺ສາຈ຺ຈນ຺ຕປຣາວຕ຺ຕິ [ປຣາວຕ຺ຕິຍາ (ໂປຕ຺ຖເກ)], ກິຎ຺ຈິ ປນ ຄຸຓນ຺ຕຣານມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຍຖາ ສຸວຓ຺ຓໍ ກຏກໍ ເກຍຸຣໍ ວາ ກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ທ຺ວີຘາ ສາ ວິກຕິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ວິຠາວີຍນ຺ເຕຕິ ນ ຄມ຺ຍນ຺ເຕ, ສາ ປຕ຺ຕິ‘ປາປີຍຕິ ວິສຍີກຣີຍຕີ’ຕິ ກຕ຺ວາ.

ຍຕ຺ຣ ກ຺ຣິຍາກໂຕ ໂກຈິ, ວິເສໂສ ນາວຄມ຺ຍເຕ;

ທສ຺ສນາ ວານຸມານາ ວາ, ສາ ປຕ຺ຕີຕິ ປກິຕ຺ຕິຕາ.

ຍຕ຺ຖ ກິຣິຍາກໂຕ ກິຣິຍາສມ຺ປາທິໂຕ ວິເສໂສ ອຕິສໂຍ ໂກຈິ ນາວຄມ຺ຍເຕ ນປ຺ປຕີຍເຕ ທສ຺ສນາ ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂປ຺ປມາເຓນ ອນຸມານປ຺ປມາເຓນ ວາ ຍຖາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິວິກຕີນມຕິສໂຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂານຸມານາ ວຄມນີໂຍ, ຕຕ຺ຣ ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍໍ ວິເສສສິທ຺ຘິຣຕິປສິທ຺ຘາ… ອຕ຺ຖລາຠາຂ຺ຍສ຺ສ ວິເສສສ຺ສາວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ກິຣິຍາກຕ຺ຕາ, ວິກາຣິເຍ ( ) [(ເອວ) (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕຸ ກ຺ວຈິ ປຈ຺ຈກ຺ຂວິສໂຍ… ກຏ຺ຐໍ ຑຫຕີຕິ ກຓ຺ຫຕ຺ຕາທິຠາວສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ເຂເນໂວປລພ຺ຠນໂຕ, ກ຺ວຈິທນຸມານຄມ຺ໂມ… ເທວທຕ຺ຕໍ ໂຣເສຕິ ປສາທຍຕິ ເວຕິ ວິສິຏ຺ຐມຸຂວຓ຺ຓາທິກາຣິຍານຸເມຍ຺ຍຕ຺ຕາ ໂຣສາທິໂນ, ເອວໍ ຍຕ຺ຖ ນ ວິເສສສິທ຺ຘິ ອປິ ຕຸ ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ, ສາ ປຕ຺ຕີຕິ ປກິຕ຺ຕິຕາ ກຖິຕາ, ອາທິຈ຺ຈມ຺ປສ຺ສຕິ ຘມ຺ມມຊ຺ເຌຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ, ກຖຎ຺ຈຣຫິ ອສນ຺ຕສ຺ສ [ສນ຺ຕສ຺ສ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ປຕ຺ຕິກມ຺ມສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ (ອກໂຣນ຺ຕ)ສ຺ສ ກາຣກຕ຺ຕໍ, ນ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ອກໂຣນ຺ຕໍ ກາຣກມ຺ຠວິຕຸມຣຫຕີຕິ ອຸຈ຺ຈເຕ-

ທສ຺ສນກ຺ຂມຕາຠາໂສ, ປຄມພ຺ຍຕ຺ຕິອາທໂຍ;

ວິເສສາ ປຕ຺ຕິກມ຺ມສ຺ສ, ກ຺ຣິຍາສິທ຺ຘິຍມິຈ຺ຉິຕາ.

ອຕ຺ຣ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ກາ ອິຕິ ທສ຺ສເນ ຂມຕາ ອາຠາໂສປຄໂມ ວິສຍຕ຺ໂຕປຄໂມ ວິສຍຕ຺ໂຕປຄມນໍ ພ຺ຍຕ຺ຕິ ເຈຕິ ເອວມາທໂຍ ວິເສສາ ຍຖາໂຍຄໍ ປຕ຺ຕິກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍານິປ຺ຜຕ຺ຕິຍໍ ອິຈ຺ຉິຕາ, ຕໂຕ ຕສ຺ສ ກາຣກຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອາທິຈ຺ຈໍ ປສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ອາທິຈ຺ໂຈ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ກາ, ຕໂຕວ ໂສ ທິສ຺ສຕິ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕິຎ຺ໂຈປຍາຕີຕິ ທສ຺ສນກິຣິຍານິປ຺ຜາທກຕ຺ເຖນາສ຺ສ ກາຣກຕ຺ຕມຸປປຊ຺ຊເຕ, ຕຖາ ຎ຺ຎຕ຺ຣາປ຺ຍາທິສທ຺ທຄຫິຕວິເສສວເສນ ກິຣິຍາສິທ຺ຘິໂຕ ກາຣກຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ¶ , ນນຸ ວິກາຣິຍມ຺ປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກມ຺ມເມວ… ເຕນ ຣູເປນາສໂຕເຍວ ຊນນໂຕ, ປຕ຺ຕິກມ຺ມມ຺ປິ ກິຣິຍາສມ຺ພນ຺ຘຣູເປນາສນ຺ຕເມວ ປຈ຺ຉາ ຕຖາ ຠວຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຍວາຕິ ສຈ຺ຈໍ-

ອຕ຺ເຖສາ ວຕ຺ຖຸຏ຺ຐິຕິ, ສຸຂຸມພຸທ຺ຘິໂຄຈຣປຕີຕ຺ຍນຸໂຣເຘນ,

ຕຕ຺ຣ ຍມ຺ເປຕໍ ຆຏເຕ, ຍຖາ ປຕີຕິ ສທ຺ທຕ຺ຖາວຕ຺ຕານໂຕ.

ວິເສສານຸປາທານໂຕຕິ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຣີຍຕິ ກໂຏ, ກໂຕ ກໂຏ ຈ຺ເຈວມາທີສຸ ຕ຺ຍາທິປ຺ປຠຸຕີຫິ ອຕິຫິຕກມ຺ມາທິນິສ຺ສເຍສຸປິ ເອກຕ຺ຕາທີສຸ ທຸຕິຍາທໂຍ ປປ຺ໂປນ຺ຕິ ນິຍມາຠາວາ, ຕຖາຫິ ປຎ຺ຈເກ ນາມຕ຺ເຖ ກຏາທິວຈນີຍສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘີ ກມ຺ມາທ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຕ຺ຍາທິປ຺ປຠຸຕີຕິ ອນຠິ ຫິຕສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ຍາຂ຺ຍສ຺ສາປຣສ຺ສ ວິຠຕ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສາຠິຘານາຍ ອຠິຫິເຕສຸປິ ກຏາທີສຸ ກມ຺ມາທີສຸ ທຸຕິຍາທໂຍ ສິຍຸນ຺ຕິ ປາຓິນິຍາ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ຈ຺ຈາທີສຸ (໒-໓-໒) ‘‘ອນຠິຫິເຕ’’ຕິ (໒-໓-໑) ວຈນມຘິກໂຣນ຺ຕິ, ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍາເຍວ ທຸຕິຍາທີນປ຺ປສງ຺ເຄປິ ຕນ຺ນິສ຺ສຍຠູເຕ-ກຕ຺ຕາທ຺ຍຕ຺ເຖ ໂຊຕນາຍາຠິຫິເຕສຸ ທຸຕິຍາທໂຍ ສິຍຸໍ, ຕິເກ ປນ ສງ຺ຂ຺ຍາກມ຺ມາທໂຍ ວິຠຕ຺ຕິ ວຈນີຍາ, ຕຕ຺ຖ ຍຊ຺ຊປິ ກມ຺ມາທິໂນ ປຈ຺ຈເຍນາຠິຘານໍ, ຕຖາປ຺ເຍກຕ຺ຕາທໂຍ ນາຠິຫິຕາຕິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ຍາຂ຺ຍສ຺ສາປຣສ຺ສ ວິຠຕ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ຘານາຍ ອຠິຫິເຕສຸປິ ກມ຺ມາທີສຸ ທຸຕິຍາທໂຍ ສິຍຸນ຺ຕິ ປາຓິນິຍາ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ຕິ ‘‘ອນຠິຫິເຕ’’ຕິ ວຈນມຘິກໂຣນ຺ຕິ, ຕມຸປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ຕຕ຺ຣິທໍ ສິຍາ’ຕິອາທິ, ຕຕ຺ຣ ຕສ຺ມິໍ ທຸຕິຍາທິ ວິຠຕ຺ຕິວິຘາເນ ອິທໍ ໂຈທ຺ຍໍ ສິຍາ, ກິນ຺ຕິ ອາຫ-‘ປຎ຺ຈເກ’ອິຈ຺ຈາທິ, ອນຠິຫິຕກມ຺ມາທິນິສ຺ສເຍສຸຕິ ອນຠິຫິຕາ ກມ຺ມາທໂຍ ນິສ຺ສຍາ ເຍສເມກຕ຺ຕາທີນໍ, ເຕສູຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ທຸຕິຍາທໂຍ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ຍຖາ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຊຕນາຍາຠິຘານາຍ ຈາຕິ ຍຸຊ຺ຊມານວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຠິຫິຕກມ຺ມາທິນິສ຺ສເຍສຸປີຕິ ອປິສທ຺ເທນ ອນຠິຫິຕກມ຺ມາທິນິສ຺ສຍເມກຕ຺ຕາທິໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ, ອາສງ຺ກິຍາຕິ ປຸພ຺ພກິຣິຍາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປຣກິຣິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ, ປຎ຺ຈເກ ຕິເກ ຈາ ຠິຫິຕກມ຺ມາທິນິສ຺ສເຍ ເສກຕ຺ຕາທີສຸ ທຸຕິຍາທິປ຺ປຕ຺ຕິມາສງ຺ກາວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ກວາທີນມ຺ປິ ປກ຺ຂມຸພ຺ຠາວິຍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ‘ຍທິຈ຺ຈາ’ທິມາຫ, ອຍນ຺ເຕສມຘິປ຺ປາໂຍ ¶ ‘‘ຍເທສາ ສງ຺ຂ຺ຍາ ປາຏິປທິກຕ຺ໂຖ ຕປ຺ປຏິປຊ຺ຊເນ ກມ຺ມາທໂຍ ວິຠຕ຺ຕິວຈນີຍາ, ຕທາ ‘ອນຠິຫິເຕ ກມ຺ເມ’ຕິອາທິນາ ອນຠິຫິຕຄ຺ຄຫຓໍ ກມ຺ມາທິວິເສສານມນຸຠວນ຺ຕມນຕ຺ຖກໍ… ອຠິຫິເຕ ວິຠຕ຺ຕິວາຈ຺ຈາຠາວໂຕ, ຍທາ ປນາຍໍ ປກ຺ໂຂ ‘ສງ຺ຂ຺ຍາ ວິຠຕ຺ຕິວຈນີຍາ’ຕິ ຕທາ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ ຕ຺ເຍວມາທໂຍ ນິທ຺ເທສາ ວິສຍສນ຺ທສ຺ສນມຕ຺ຕາເຍວ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ, ສພ຺ພຖາຕິ ປຎ຺ຈກຕິກວາທີນໍ ຈຕຸກ຺ກວາທີນຎ຺ຈ ມຕວເສນ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ, ສທ຺ທຕ຺ຖາພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕຕ຺ຖມຕ຺ໂຕເຍວາຕິ ພ຺ຍຕິເຣໂກ ພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕໍ, ນປຸໍສເກ ຠາເວ ກ຺ໂຕ, ນ ວິຊ຺ຊເຕ ພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕໍ ພ຺ຍຕິເຣໂກ ເຠໂທ ຍສ຺ສ ຕໍ ອພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕໍ, ອພ຺ຍຕິຠິນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສທ຺ທຕ຺ຖໂຕ ສກຕ຺ຖໂຕ ອພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖສາມຎ຺ຎໍ ຍສ຺ສ ໂອທນາທິສທ຺ທສ຺ສ ໂສ ຕຖາ ວຸຕ຺ໂຕ.

ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ຕພ຺ພາທິຓາທິສມາເສຫິ ອຠິຫິຕມວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ເຕຫິ ອຠິຫິເຕປ຺ເຍວເມວ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ນິທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ເອວ’ມິຈ຺ຈາທິ, ກຣ-ກຣເຓ ກຣີຍິຕ຺ຖາຕິ ກໂຕ‘ກ຺ໂຕ ຠາວກມ຺ເມສຸ’ຕິ (໕-໕໖) ກມ຺ເມ ກ຺ໂຕ, ສຕິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ກີໂຕຕິ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (໔-໑໒໐) ອິໂກ, ກມ຺ມຕາຄມ຺ຍເຕ ກິຕປ຺ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ກມ຺ເມ ວິຫິຕຕ຺ຕາ, ເອວຎ຺ຈ ຘຸຫິ ກິເມກມຸທາຫຣຓໍ ທຕ຺ຕມາຈຣິເຍເນ ຕ຺ຍໂຕ ອາຫ- ‘ອຸທາຫຣຓ’ອິຈ຺ຈາທິ, ອນຠິຫິເຕຕິ ວຈນໍ ວິນາປີຕິ ວຈນໍ ວິນາ ເອວາຕິ ອວຘາຣເຓ-ອປິສທ຺ໂທ, ສມ຺ຠາວເນວາ, ຍທ຺ຍຠິຫິເຕຫິ ວຈນໍ ວິນາປິ ທຸຕິຍາທີນມປ຺ປວຕ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍ, ວຈນສພ຺ຠາເວ ຕຸ ກຖາເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເອວຎ຺ຈ ປເນຕ຺ຖ ທຸຕິຍາທີນມຠິຫິເຕ ປສງ຺ຄາຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ ‘‘ປຈ຺ຈເຕ ໂອທໂນ, ກໂຕ ກໂຏຈ຺ຈາໂທປິ ຍທິ ທຸຕິຍາທໂຍ ສິຍຸໍ ປຐມາວິຘານສ຺ສາວກາໂສ ນ ຠເວຍ຺ຍ ຕໂຕ ສາມຕ຺ຖິຍານຠິຫິເຕເຍວ ກມ຺ມາໂທ ທຸຕິຍາທໂຍ ສກິຣິຍາ (ຍໍ ຕທ)ຠິພ຺ຍຕ຺ຕິຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຐເມວຕ຺ວຠິຫິເຕ’’ຕິ, ນ ນຸຈ ປຐມາຍາກາຣກມວກາໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ປິລກ຺ໂຂຕິ [ຣຸກ຺ໂຂ ປິລກ຺ໂຂຕິ ກ຺ຣິຍາປທໍ ນ ສູຍເຕຕິ ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕຣສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕິ ມຎ຺ຎເຕຠສ຺ສາປທີປ] ກິມິທມຸຈ຺ຈເຕ ອກາຣກນ຺ຕິ ຍທ຺ຍ ກາຣກໍ ເນທມ຺ປໂຍຄມຣຫຕິ ຕໂຕ ຍຕ຺ຖ ວິເສສກິຣິຍານ ມສ຺ສວນໍ ຕຕ຺ຖ ປທຕ຺ຖສຫຈຣິຕາຍ ສຕ຺ຕາຍ ປຕີຕິຍາ ‘ຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ ¶ ປິລກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ອເປກ຺ຂີຍຕີຕິ ກາຣກຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂາທີນ ມຕ຺ເຖເວຕິ [ອຕ຺ເຖເວຕິ ຎ຺ຎຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຣໍ ປຕິປາທຍິຕຸໍ ສທ຺ໂທ ປຍຸຊ຺ຊເຕ ຎ຺ຎຓຎ຺ຈ ສໂຕອິຕິ ຍຕ຺ຣ ກ຺ຣິຍາປທນ຺ຕຣສ຺ສ ອປ຺ປໂຍໂຄ ຕຕ຺ຣ ອຸສ຺ສຄ຺ຄໂຕ ສຕ຺ຕາ ປຕີຕິຕຸຕ຺ຖີຕິ ກ຺ຣິຍາປທານຸສງ຺ຄຣ ກຕ຺ຕຣິ ຕຕິຍປ຺ປສງ຺ຄຣນວກາສາ ປຐມາ ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ-ຠສ຺ສປທີປ], ນ ຈ ອຸຈ຺ຈໍ ນີຈໍຕ຺ຍຘິກຣຓວາຈິຕ຺ເຕ [ວາຈິກາ] ນິປາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕ຺ຍເນນ ນຕ຺ຖິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ອຸຈ຺ຈມຕ຺ຖີຕ຺ຍາເຘຍ຺ຍສ຺ເສວ ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕໍ ນາຘາຣສ຺ສາຕ຺ຍ ກາຣກຕ຺ຕມາຘາຣສ຺ສາຕ຺ຍວກາໂສ-ຕ຺ຖິ ປຐມາຍາຕິ ‘‘ປຐມາວິຘາ ນສ຺ສາວກາໂສ ນ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ-ຍໍ ເຫຕຸ ອສິທ຺ໂຘຕິ ຈ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ອສງ຺ຂ຺ຍໂຕ ປຐມາຕ຺ຍວຕ຺ວາ ‘‘ປຐມາຕ຺ຖ ມຕ຺ເຕ’’ຕິ (໒.໓໙) ສາມຎ຺ຎວິຘານໂຕ ສິທ຺ໂຘເຍວ, ຍໍ ເຫຕຸຕ຺ຕານຠິຫິຕວຈນມນຕ຺ຖກມິຈ຺ເຈວ ຐິຕໍ.

ຍຎ຺ຈາຕິ ຈສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕຣສມຸຈ຺ຈເຍ ອປຣມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພມຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຍຎ຺ຈ ຜລໍ ມຎ຺ຎເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຍເທຕ຺ຖານ ຠິຫິຕາຘິກາໂຣ ນຕ຺ຖິ ຕທາ ຍຖາ ‘ກໂຕ ກໂຏ’ຈ຺ຈຕ຺ຣຕ຺ເຕນ ກມ຺ມສ຺ສາຠິຫິຕຕ຺ຕາ ທຸຕິຍາ ນ ໂຫຕິ ຕຖາ ‘ກຏໍ ກໂຣຕິ ວິປຸລໍ ທສ຺ສນີຍ’ນ຺ຕິ ກຏສທ຺ທໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ທຸຕິຍາຍ (ວິປຸລາທິຄຕສ຺ສ) ກມ຺ມສ຺ສາ ຠິຫິຕຕ຺ຕາ ວິປຸລາທີຫິ ວິເສສເນຫິ ທຸຕິຍາ ນ ສິຍາ, ຕໂຕ ຕ຺ຍາທິ ຕພ຺ພາທິຓາທິສມາເສຫິ ກມ຺ມສ຺ສານ ຠິຫິຕຕ຺ຕມຕ຺ເຕວາຕິ ວິປຸລາທີຫິປິ ທຸຕິຍາວິຘານສງ຺ຂາຕໍ ອນຠິຫິເຕ’’ຕິ (໒-໓-໑) ອນຠິຫິຕ ວຈນສ຺ສ ອຘິກາເຣ ຍຎ຺ຈ ຜລໍ ຈິນ຺ຕຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຍຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສາຕິ, ປຈ຺ເຈກໍ ກໂຣຕ຺ຍຠິສມ຺ພນ຺ຘຕາຍາຕິ ‘ກຏໍ ກໂຣຕິ ວິປຸລໍ ກໂຣຕິ ທສ຺ສນີຍໍ ກໂຣຕິ’ຈ຺ເຈວໍ ປຈ຺ເຈກໍ ປຈ຺ເຈກໍ ກໂຣຕິສ຺ສາຠິສມ຺ພນ຺ຘຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກມ຺ມຕາ ອຕ຺ຖີຕິ ເສໂສ, ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ-‘‘ກຏໍ ກໂຣມີຕິ ປວຕ຺ໂຕ ວິປຸລໍ ກໂຣມີ ທສ຺ສນິຍໍ ກໂຣມີຕິ ຈ ປວຕ຺ໂຕວາຕິ ວິປຸລາທີນມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກໍ ກມ຺ມຕາ ອຕ຺ເຖວ, ຕຕ຺ເຖກສ຺ສາຠິຘາເນ ປເຣກສ຺ສ ສຸຂມວໂລກຍນ຺ຕີຕິ ຕທຠິຘານາຍປິ ທຸຕິຍາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ປກາຣນ຺ຕຣາວຕາໂຣ ນາຈຣິເຍ ໂນປໂຣຘິໂຕຕິ ຕມ຺ປິ ປເນຕ຺ຖ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ-‘‘ກຏສທ຺ທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ທຸຕິຍາ ¶ ກຏຊາຕິ ກມ຺ມມຠິຫິຕວຕີ, ນ ວິປຸລາທິຄຸຓກມ຺ມໍ, ຕໂຕ ຕທຠິຘານາຍ ຈ ທຸຕິຍາເຍວ ຠວຕິ, ອຖວາ ກໂຏວ ກມ຺ມໍ, ຕໍ ສາມານາຘິກຣຓ຺ເຍນ ວິປຸລາທີຫິປິ ທຸຕິຍາ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຏໍ ກໂຣຕິ ວິປຸໂລ ທສ຺ສນີໂຍຕິ ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ວິປຸລາທໂຍ ກຕ຺ຕຸສມານາຘິກຣຓຕາເຍວ ປຕີເຍຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ມາ ກຏສທ຺ທສາມານາຘິກຣຓ຺ຍມ຺ປຏິປາທຍຕາ ວສ຺ສເມຕ຺ຖ ທຸຕິຍາ ກຣຓີຍາ’’ຕິ. ນນ຺ເວມິຈ຺ຈາທິໂຈທ຺ຍໍ, ເອວນ຺ຕິ ເອວໍ ຄຸຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຕາຍ ສຕິ, ປປ຺ໂປຕີຕິ ກຏ ກມ຺ເມ-ຠິຘານິເຍ (ກໂຕ) ຕິ ກ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸທາຣາທິໂຕ ກໂຣຕ຺ຍຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ທຸຕິຍາ ປປ຺ໂປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕຈ຺ຈາທິ ປຣິຫາໂຣ, ອວຍເວນ ກມ຺ມໍ ນ ວທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອວຍເວນາຕິ ວິສຸໍວິສຸໍ, ກິຎ຺ຈຣຫີຕິ ອາຫ-‘ສຠາວໂຕ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ວທຕີ’ຕິ. ໂຫຕຸ ກາມໍ ອຸທາຣາທິໂຕປິ ວຸຕ຺ເຕນ ວິຘິນາ ປຐມາ, ກຕສທ຺ທໂຕ ກາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ-‘ກຕສທ຺ທໂຕ ປິ’ຈ຺ຈາທິ, ອນ຺ໂຕຠູໂຕ ອນ຺ໂຕຄໂຘ ນາມສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ມິໍ ກມ຺ມລກ຺ຂຓຕ຺ເຖໂສ ອຕ຺ໂຖ ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ອຠິຫິໂຕ ກຖິໂຕ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນນຸ ‘ກໂຕ ກໂຏ’ຈ຺ຈາໂທ ສຠາວໂຕ ສພ຺ພກມ຺ມວຸຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ໂຕຠູຕນາມຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຍາ ຈາຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ໂຫຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຐມາຕິ ‘ກຏໍ ກໂຣຕິ ອຸຬາຣໍ ໂສຠນໍ ທສ຺ສນີຍ’ນ຺ຕິ ກຏາທິໂຕປິ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ທຸຕິຍາຍ ກມ຺ມສ຺ສາຠິຫິຕຕ຺ຕາ ອຸຬາຣາທີຫິ ປຐມາປ຺ປສງ຺ໂຄ ສິຍາຕິ ອຠິຫິຕາຠິຘານປ຺ປສງ຺ໂຄປຄຕໍ ໂຈທນໍ ມນສິ ນິຘາຍາຫ-‘ກຏາທິສທ຺ໂທ ຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ, ສາມຎ຺ເຎນາຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກຏາທິສາມຎ຺ເຎນ.

‘‘ກຕ຺ຕຸຣິຈ຺ຉິຕຕມ’’ນ຺ຕ຺ຍເນນ (໑-໔-໔໙) ກຕ຺ຕຸໂນ ກິຣິຍາຍ ສມ຺ພນ຺ຘິ ຕຸມິຏ຺ຐຕມໍ ຕສ຺ມິໍ ອິຈ຺ຉິຕຕເມ ກມ຺ມສຎ຺ຎໍ ວິຘາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຍາທິເກສຸຕີສຸ ກມ຺ເມສຸ ທຸຕິຍາ ວິຘີຍເຕ ປາຓິນີເຍຫິ, ອິຈ຺ຉິຕຕມຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕທຕ຺ຖຕ຺ຕາ ກິຣິຍາຍ, ໂອທນໍ ປຈຕິ ຄາວຸມ຺ປໂຍ ໂທຫຕິຕ຺ຍາໂທ(ຫິ) ໂອທນາທ຺ຍຕ຺ຖາ ປຈນາທິກິຣິຍາຣພ຺ຠເຕຕິ ໂອທນປຍາທີນມິຈ຺ຉິຕຕມຕ຺ຕໍ, ຕທຸປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ຍໍ ກຕ຺ຕຸ’ຈ຺ຈາທິ, ວິຠຕ຺ຕິໍ ວິຘາຍ ທຸຕິຍາຠິມຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ປຸນ ປຍາທິນິປ຺ຜຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂທຫນາທິກິຣິຍາ ຍຸຕ຺ຕໍ ¶ ກຣຓາທິຣູເປນ ອກຖິຕໍ ຄວາທິກມິຈ຺ຉິຕໍ ກາຣກໍ, ຕຕ຺ຖາປິ ‘‘ອກຖິຕຎ຺ຈາ’’ຕິ (໑-໔-໕໑) ກມ຺ມສຎ຺ຎໍ ວິຘາຍ ເຕເນວ ທຸຕິຍາ ວິຘີຍເຕ, ຕທຸປທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ອຸປຍຸຊ຺ຊມາເນ’ຈ຺ຈາທິ, ອຕ຺ຣ ເຈວມກຖິຕນິຍໂມ ກໂຕ ວາຕ຺ຕິກກາເຣນ-

ປຸຈ຺ຉິຈິຠິກ຺ຂີນໍ ທຸຫິ,ຍາຈີນໍ ນິມິຕ຺ຕມຸປໂຍເຄ;

ປຸພ຺ພວິຘິມ຺ຫິ-ກຖິຕໍ, ພ຺ຣູສາສີນຎ຺ຈ ຄຸຓາສຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອຸປຍຸຊ຺ຊເຕ ອິຏ຺ຐຕ຺ຖສິທ຺ຘິຍໍ ພ຺ຍາປາຣີຍຕີຕ຺ຍຸປໂຍໂຄ-ປໂຍປ຺ປຠຸຕິ, ຕສ຺ມິໍ, ນິມິຕ຺ຕໍ ຄວາທິ, ອປຸພ຺ພວິຘິມ຺ຫິ ອປາທານາຘິກຣຓາທິ ປຸພ຺ພສຎ຺ຎາ ວິຘານາຠາເວ, ວິຘາເນ ຫິ ມາຓວກາ ມຄ຺ຄໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຣຸກ຺ຂາ ຜລານ຺ຍວຈິນາຕ຺ຍາທິ ຍຖາຣຫໍ ຠວຕິ, ຄຸຓາສຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄຸເຓນ ສຕ຺ຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘີ, ຄຸຓສທ຺ເທເນຕ຺ຖ ປຘານສາຘນໍ ຘມ຺ມາທິກໍ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕໍ ປຘານສາຘນຎ຺ຫິ ກິຣິຍາໂຍປກາຣກມຸປກາຣິຍໍ ປຘານຠູຕໍ ກິຣິຍມເປກ຺ຂິຍ ຄຸໂຓ ຠວຕິ, ໂຈ-ນຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈເຍ, ປຘານນ຺ຕຸ ຘມ຺ມາທິໂນ ປວຕ຺ຕິຍາ ຕທຕ຺ຖຕ຺ຕາ, ອຸປຍຸຊ຺ຊມານຎ຺ຈ ຕໍ ປໂຍປຠຸຕິເຈຕິ ວິເສສນສມາສໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຍຸຊ຺ຊມານປໂຍປ຺ປຠຸຕິໂນ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຉຏ຺ຐີສມາໂສ, ປຠຸຕິ ສທ຺ເທນ ຄວາທິໂນ ຄຫຓໍ, ອາທິສທ຺ເທນ ໂຄມນ຺ຕາທິໂນ, ທຸຕິເຍນາທິ ສທ຺ເທນ ອຘິກຣຓາທິໂນ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ວິນຍາທິໂນ, ວິຘານນ຺ຕິ ທຸຕິຍາ ວິຘານໍ, ທຸຕິຍາວິຘານມຠິມຕນ຺ຕິ ໂຍຊນີຍໍ. ປາຓິນິເຍຫິ ‘‘ຕຖາ ຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈານິຈ຺ຉິຕໍ’’ (໑-໔-໕໐) ອິຈ຺ຈເນນ ກມ຺ມສຎ຺ຎໍ ວິຘາຍ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ (໒-໓-໒) ຕ຺ຍເນເນວ ທຸຕິຍາ ວິຘີຍເຕ, ຕນ຺ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ເຍເນ’ຈ຺ຈາທິ, ‘‘ຕຖາ ຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈານິຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕີມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເຍເນເວຈ຺ຈາທິປຎ຺ຈິກາປາຐານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຍຸຊ຺ຊເຕຕິ ກິຣິຍາຠິສມ຺ພຊ຺ຌເຕ, ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກິຣິຍາຠິສມ຺ພນ຺ຘໍ, ອຕ຺ຣ ຕຸ–

ຍທ຺ຍພຸທ຺ຘ຺ຍາຫິລງ຺ຆາທິ, ຕທາຫ຺ຍາທິມນິຈ຺ຉິຕໍ;

ຍທາ ລຊ຺ຊາຠຍາທີຫິ, ຕເທຈ຺ຉິ ຕຕມໍ ມຕໍ.

‘‘ຕຖາ ຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈານິຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ເຕນສ຺ສ ປຣິຍຸທາສວຸຕ຺ຕິໂຕ ອິຈ຺ຉິຕາ ອຎ຺ຎມນິຈ຺ຉິຕມນຠິມຕມິຕຣຎ຺ຈ, ຕໂຕເຍວ‘ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂມູລມຸປສປ຺ປຕີ’ຕ຺ຍຕ຺ຣ ເນວິຈ຺ຉິຕນານິຈ຺ຉິຕສ຺ສປິ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ສ ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາ ¶ ສິທ຺ຘາຕິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ຕິ ທຸຕິຍາ ວິຘີຍເຕ, ຕນ຺ທສ຺ເສຕິ’ເນວິຈ຺ຉິຕນານິຈ຺ຉິຕສ຺ມາ’ອິຈ຺ຈາທິ, ຣຸກ຺ຂມູລໍ ເນວິຈ຺ຉິຕໍ ປຸພ຺ພມນຠິມຕຕ຺ຕາ, ນາປ຺ຍນິຈ຺ຉິຕໍ ອປ຺ປຏິກູລຕ຺ຕາ, ຄາມຄເມນ ຫ຺ຍສ຺ສ ຕປ຺ປຣຕາ, ຣຸກ຺ຂມູໂລປສປ຺ປນນ຺ຕຸ ປສງ຺ຄາຄຕນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂມູລານມ຺ປິ ກິຣິຍາຠິສມ຺ພນ຺ໂຘ ອຕ຺ເຖວ, ອຕ຺ຣາປິ-

ເນວິຈ຺ຉິຕານິຈ຺ຉິຕນ຺ຕຸ, ມພຸທ຺ຘິຍຸປສປ຺ປເນ;

ມູລໍ ວິສ຺ສມນຕ຺ຖນ຺ຕຸ, ຕມິຈ຺ຉິຕຕມໍ ສິຍາ.

ພ຺ຣູສາສິນຎ຺ຈາຕິ ຈສທ຺ໂທປສງ຺ຄຫິເຕ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ເອວ’ມິຈ຺ຈາທິ, ເອຕ຺ຖ ຄາມເທວທຕ຺ຕຄຄ຺ຄານມກຖິຕສຎ຺ຎາ, ອຊາທໂຍ ຕ຺ວິຈ຺ຉິຕຕມາ, ອາທິສທ຺ເທນ ‘ປຕ຺ເຖຕິ ຄາວຸໍ ປຸຣິສໍ ທ຺ວິໂຊ’ຕ຺ຍາທໂຍ ສງ຺ຄຫິຕາ, ນຍຕິນີ=ປາປຸຓເນ, ວຫຕິ ວຫ=ປາປຸຓເນ, ຫຣຕິ ຫຣ=ຫຣເຓ, ຊຍຕິຊິ=ຊເຍ, ສພ຺ພຕ຺ຖເລຈ ເອຕ຺ເຕ ອຍາເທເສ ຈ ຣູປໍ, ທຓ຺ຑ=ທຓ຺ຑເນ ຈຸຣາທິຕ຺ຕາ ຓິມ຺ຫິ ຣູປໍ, ອຖ ‘‘ອຘິສີຏ຺ຐາສານໍ ກມ຺ມໍ’’ຕ຺ຍາທິນາ (໑-໔-໔໖) ເຕນ ເຕນ ກມ຺ມສຎ຺ຎໍ ວິຘາຍ ‘ປຐວິໍ ອຘິເສສ຺ສຕີ’ຕິ ອາໂທ (ຕຕ຺ຖ) ຕຕ຺ຖ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ຕິ (໒-໓-໒) ທຸຕິຍາ ວິຘີຍເຕ ເຕຫິ ເຕຫິ ສຕ຺ຖ ກາເຣຫິ, ສພ຺ພຕ຺ເຖເວຕ຺ຖ ໂລກສ຺ສ ກມ຺ມວຈນິຈ຺ຉາຕິ ກເມເນຕໍຎ຺ຎສຎ຺ຎາປຸພ຺ພກໍ ກມ຺ມມຸປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ອຘິປຸພ຺ພ’ອິຈ຺ຈາທິ, ຍາຍ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາຍ ທຸຕິຍາ ສິຍາ ຕາຍ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາຍ ກມ຺ມຕາ ກຖໍຫິນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເນວ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ກທາຈິກສ຺ສຈິ ສິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ປຍຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣມາຣພ຺ຠນີຍໍ, ຕຕ຺ເຖວໍ ກິໍ ຠວໂຕ ມນສິ ໂທສຘິຊມ຺ຠເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຘມ຺ເມຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອວໍ ສທ຺ທໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຍຖາ ອາຘາເຣ ກມ຺ມວຈນິຈ຺ຉາ, ຕເຖຫາປິ ອາຘາຣວຈນິຈ຺ຉາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕເນວາຫ-‘ຘມ຺ເມຕິ ອາຘາຣວຈນິຈ຺ຉາ’ຕິ, ຘມ຺ເມ ອຠິນິວິສເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເອວໍສທ຺ທສມານຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຕຖາ ສທ຺ທສ຺ສ ຕທຕ຺ຖານຸສາເຣເນວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ຕຖາສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ປານຎ຺ຈ ອາຈາໂຣຈ ປານາຈາຣໍ, ຕໍປານາຈາຣມສ຺ສ ອາຘາຣສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕປ຺ປານາຈາເຣ, ປານຕ຺ຖາຈາຣຕ຺ຖຘາຕຸສມ຺ພນ຺ຘີ ໂຍ ນທ຺ຍາທິ ໂກ ອາຘາໂຣ ໂສ ປານາຈາຣວາເຍວາຕິ ອາຫ- ‘ປານຕ຺ຖາຈາຣຕ຺ຖານໍ ຘາຕູນມາຘາເຣ’ຕິ ¶ , ເກສຎ຺ຈີຕິ ອນິຍເມນ ເກສຎ຺ຈິ ສທ຺ທສຕ຺ຖກາຣານໍ, ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອາຘາຣວຈນິຈ຺ຉາປກ຺ເຂ, ປຕິປຣີຫິ ຠາເຄເຈຕ຺ຍວສິທ຺ຘາຕິ ອິມິນາ ປຕິສທ຺ທສ຺ສ ຘາຕຸນາ ອຍຸຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ… ຍທິ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ ຉຏ຺ຐິຍາຠາວາ, ເຕນາຫ-‘ຍທາຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ, ວຸຕ຺ຕິຍໍ ເຕນາຕິ ຕສທ຺ເທນ, ອປິສທ຺ໂທປສງ຺ຄຫິຕໍ ຕຕິຍມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ວາຈາຕິ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ.

໓. ກາລ

ຍທາ ກາລທ຺ຘານມິຈ຺ຈາທິນາ‘ມາສມາສເຕ ໂກສໍ ສຍຕິ’ຈ຺ຈາໂທ ອກມ຺ມເກຫິປິ ໂຍເຄ ກາລຠາວທ຺ຘເທສານໍ ປເຣຫິ ກມ຺ມຕ຺ຕມນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ຈ, ຍທາຕ຺ວິຈ຺ຈາທິນາ ຕຸ ກິຣິຍາວ ສພ຺ເພນສພ຺ພໍ ນ ສູຍຕິ, ຕຖາ ສຕິ ກຸໂຕ ຈ ກມ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຕເຫວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕີ ຈ ທສ຺ເສຕິ, ຄມ຺ມ ມານກິຣິຍາໂຍໂຄປິ ນ ນິສ຺ສິໂຕ… ມາສມາສເຕຈ຺ຈາທີສຸ ອາສນາທິ [ອາສນາທີສຸ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ກິຣິຍານໍ ມາສາທິໂຍໂຄ ວິຍ ກລ຺ຍາຓິຕ຺ຕຄຸຓາທິໂຍໂຄ ຈ ໂລກສ຺ສ ປຕີຕິປຖມຸປຍາຕີຕິ, ນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ກິຣິຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຄຸຓທພ຺ພານີຕິ ກິຣິຍາສມ຺ພນ຺ຘາຠາວາ ກມ຺ມຕ຺ຕາຠາໂວຕິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ, ຄຸເຬນ ມິສ຺ສາ ຘານາ ຠຊ຺ຊິຕຍວາ ຄຸຬຘານາ. ອຊ຺ຌຍນກິຣິຍາຍ ປພ຺ພເຕນ ຈ ມາສໂກສານໍ ສາກລ຺ເລນ ສມ຺ພນ຺ຘາຠາວາ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄາຠາໂວຕິ ມາສສ຺ສາຕິອາທີສຸ ນ ທຸຕິຍາ. ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ສມຍນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ສມໂຍຕິ ສຕ຺ຕມີອາມາທິສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕ ເມວາຕິ ອິມິນາ ສມຍສ຺ສ ສາກລ຺ເລນ ວິຫຣຓກິຣິຍາຍ ສມ຺ພນ຺ຘມາຫ, ຍໍສມຍໍ ກຣຸຓາວິຫາເຣນ ວິຫາສິ, ຕໍ ເອກໍສມຍນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອຸປສງ຺ກມນກິຣິຍາຍຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອິມິນາ ນິວາສນວິຫຣຓ ກິຣິຍາຫິປິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍາທີນມຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ຍຸຕ຺ຕຕໍ ອຸປລກ຺ເຂຕິ, ປກາຣນ຺ຕເຣນາປິ ສິທ຺ຘິຍມາສງ຺ກມຸພ຺ຠາວຍຕິ ‘ຍທາ ຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ວິຠຕ຺ຕິຍາ ວິປລ຺ລາໂສ ຍຖາປກຕມຕິກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຖາ ຠວນໍ, ອິຘ ປນ ສຕ຺ຕມິ ຍມ຺ປຕ຺ຕາຍໍ ສຕ຺ຕມ຺ຍຕ຺ເຖ ພາຫຸລເກນ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ຈ຺ເຈວ ທຸຕິຍາປ຺ປຕ຺ຕິ.

ຕຕິຍາຠິມຕາຕິ ‘‘ອປວຄ຺ເຄ ຕຕິຍາ’’ຕິ (໒-໓-໖) ວຈເນນ ປາຓິນິຍານໍປປຎ຺ຈຕ຺ຕມຠິມຕາ, ກຖມ຺ປນ ກາລທ຺ຘານໍ ກຣຓຕ຺ຕມິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ກຣຓຕ຺ຕເມສມ຺ປຏິປາເທນ຺ໂຕ ¶ ອາຫ-‘ຕຖາປິ’ຈ຺ຈາທິ, ຕຖາປີຕິ ວຸຕ຺ຕກ຺ກເມນ ກຣຓຕ຺ຕສມ຺ຠວາ ຕຕິຍາຍ ວິຊ຺ຊມານາຍປິ, ສິຍາຕິ ຕຕິຍາ ສິຍາ, ຕຎ຺ຈາຕິ ຕໍ ກຣຓຎ຺ຈ. ກາຣກມຊ຺ເຌຕິ ເອຕ຺ຖ ຉຏ຺ຐີ ສມາໂສ ກາຣກສທ຺ເທນ ຈ ສຕ຺ຕິກາຣກໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ (ອາຫ) ‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຕ຺ຕຸສຕ຺ຕີນໍ ມຊ຺ເຌ’ຕິ, ອຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ຫິ ເອກສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕາທິກຕ຺ຕຸໂນ ຠິນ຺ນານໍ ຕໍສມເວຕານໍ ກຕ຺ຕຸສຕ຺ຕີນໍ ມຊ຺ເຌ ກາລທ຺ຘານານິ, ສຕ຺ຕິເຠທເມວ ພ຺ຍຎ຺ຊຍມາຫ-‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ເອກຕ຺ຖາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ເທວທຕ຺ເຕ, ທ຺ວີເຫຕີເຕ (ຠຸຎ຺ຊິກ຺ຣິຍາ) ສາຘນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຫານໍ ສມາຫາໂຣ ທ຺ວີຫໍ ຕສ຺ມິໍ. ອິສຸມສຕີຕິ ວາ, ອິສຸມ຺ຫິ ອາໂສ ອສ຺ເສຕິ ວາ ນິປ຺ຜນ຺ເນນ ອິສ຺ສາສສທ຺ເທນ ຄມ຺ມມານໍ ກິຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ອິສ຺ວສເນ’ຕິ, ນນ຺ວິຈ຺ຈາທິ ໂຈທ຺ຍໍ, ຘນຸປຎ຺ຈສຕໍ ໂກໂສ, ເອວມຎ຺ຎເຕຈ຺ຈາທິ ປຣິຫາໂຣ, ຉຏ຺ຐິຍາສມ຺ປຕ຺ຕາຍນ຺ຕິ ໂກສສ຺ເສກເທເສຕິ ເອວໍ ຉຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍໍ, ມຸຕ຺ຕສໍສເຍເນທໍ ສມານນ຺ຕິ ມຸຕ຺ໂຕ ສໍສໂຍ ຍສ຺ມິໍ ອວຘ຺ຍາໂທ ເຕເນຕໍ ຕຸລ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕິຍໍ ອຠິມຕາຕິ ‘‘ສຕ຺ຕມີ ປຎ຺ຈມິໂຍ ກາຣກມຊ຺ເຌ’’ຕິ (໒-໓-໗) ວຈເນນ ສຕ຺ຕມີປຎ຺ຈມິໂຍ ປປຎ຺ຈຕ຺ຕມຠິມຕາ, ທ຺ວີເຫ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ທ຺ວີສຸ ທິວເສສຸ ຄເຕສຸ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ‘‘ຍພ຺ຠາໂວ ຠາວລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ (໒-໓໖) ສຕ຺ຕມີ, ສກສກກາຣກວຈນິຈ຺ຉາເຍວາຕິ ຫິ ອິທໍ ພາຫຸລ຺ລໍ ນິສ຺ສາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ທ຺ວີຫາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ ໂກສາ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ທ຺ວີຫາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ, ໂກສາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຐິຕໍ ລກ຺ຂໍ ວິຊ຺ຌຕິ ອຸປາຕ຺ຕວິສໂຍ-ຍມວຘິ, ໂກເສ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ໂກເສ ຐິຕໍ ລກ຺ຂໍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔. ຄຕິ

ກຕຈຕ຺ຖສມາສາຕິ ກໂຕ ຈຕ຺ຖສມາໂສ ເຍສຸ ເຕ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖວຸຕ຺ຕໂຍຕິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖ ວຸຕ຺ຕິ ເຍສນ຺ຕິ ພ຺ຍຘິກຣຓຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາໂສ, ຈຕ຺ຕສມາເສ ຄຕ຺ຍາທີນໍ ວິສຸໍວິສຸໍ ປຘານຕ຺ຕາ ເຕຫິ ປຣໍ ປຍຸຊ຺ຊມາໂນ ອຕ຺ຖສທ຺ໂທ ຄຕ຺ຍາທີຫິ ປຈ຺ເຈກມຠິສມ຺ພຊ຺ຌຕີຕິ ມຎ຺ຎເຕ, ອຖ ສຸຕ຺ເຕ ‘ປໂຍຊ຺ເຊ’ອິຈ຺ເຈຕາວຕ຺ຍຸຈ຺ຈມາເນ ປໂຍຊ຺ໂຊ ສຍໍ ກຕ຺ຕາຕິ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ເຍນ ‘ປໂຍຊ຺ເຊ ກຕ຺ຕຣີ’ຕິ ວິວຣຓໍ ກຕມິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ-‘ຄຕ຺ຍາທ຺ຍຕ຺ຖ’ມິຈ຺ຈາທິ, ອາທິສທ຺ເທນ ໂພຘາ ທີນໍ ¶ ຄຫຓໍ, ຕກ຺ກິຣິຍາສມຕ຺ໂຖວາຕິ ຕສ຺ສາ ຄຕ຺ຍາທິກາຍ ກິຣິຍາຍ ສມຕ຺ໂຖ ເອວ ນິຍຸຊ຺ຊເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກິຣິຍາກຣເຓ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ກຕ຺ຕາວາຕິ ອາຫ-‘ໂສຈ ກຕ຺ຕາ’ຕິ. ທຸຕິຍາຍ ສິທ຺ຘາຍາຕິ ວກ຺ຂມານນເຍນ ປໂຍຊ຺ຊສ຺ສ ກຕ຺ຕຸໂນ ກມ຺ມຕ຺ຕສິທ຺ຘິຍາ ‘‘ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕເນວ ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາຍ ສິທ຺ຘາຍ. ກິໍ ລກ຺ຂໂຓ-ຍໍ ນິຍໂມ ຍທຕ຺ຖມິ ທມາຣຠີຍຕິຈ຺ຈາຫ-‘ຄຕ຺ຍາທ຺ຍຕ຺ຖານ’ມິຈ຺ຈາທິ, ປຈ຺ຈຸທາຫຣີຍິສ຺ສເຕ ‘ເອເຕສເມເວ’ຈ຺ຈາທິນາ, ຕຖາຈາພ຺ຠຸປຄເມ, ປໂຍຊ຺ໂຊ ກຕ຺ຕາ ນ ກມ຺ມໍ ຕ຺ຍພ຺ຠຸປຄມ຺ມ ປໂຍຊ຺ເຊ ກຕ຺ຕຣີ’ຕິ ວິວຣິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສາມຕ຺ຖິຍມ຺ປນອິຈ຺ຈາທິນາ ສາມຕ຺ຖິຍສຣູປມາຫ, ຄຕິ ອາທ຺ຍຕ຺ຖານນ຺ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ, ນິຍຸຊ຺ຊມາໂນ ປໂຍຊກພ຺ຍາປາຣສງ຺ຂາຕາຍ ກິຣິຍາຍ ສມ຺ພນ຺ຘີຍມານຕ຺ຕາ ກມ຺ມຠູໂຕວ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ຄມນາທິກິຣິຍາຍ ສາຘນຕ຺ຕາ ຍທິປິ ປໂຍຊ຺ໂຊ ກຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ໂສ ປໂຍຊເກນ ຄມນາທີສຸ ພ຺ຍາປາຣິຍມາໂນ ປໂຍຊກສ຺ສ ພ຺ຍາປາຣລກ຺ຂຓາຍ ກິຣິຍາຍ ສມ຺ພນ຺ຘີຍມາໂນ ຍທິ ກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ ກິໍ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິລກ຺ຂເຓນ ສາມຕ຺ຖິເຍນ ກມ຺ມຠູໂຕວ ໂຫຕີ’’ຕິ [(ອຕ຺ໂຖ) (ໂປຕ຺ຖເກ)] ( ), ປຕີຍເຕຕິ ອິມິນາ ປຕີຕິວເສເນວາສ຺ສ ກມ຺ມຕາ, ສຠາວໂຕ ຕຸ ປໂຍຊ຺ໂຊ ກຕ຺ຕາວາຕິປິ ຎາເປຕິ, ປໂຍຊໂກຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເທວທຕ຺ຕາທິໂກ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ອຕ຺ຖຄຫຓສ຺ສາຕິ ‘‘ສທ຺ທາກມ຺ມກຠຊ຺ຊາທີນ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ສທ຺ທຕ຺ຖາກມ຺ມກຠຊ຺ຊາທີນ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓສ຺ສ, ໂພຘຕ຺ຖສ຺ສ ອຸທາຫຣຓນ຺ຕິ ເສໂສ, ນນຸ ວຈນປ຺ປໂຍຊນໍ ທສ຺ສຍຕາ ວຈນເມໂວປທສ຺ສິຍ ປຎ຺ໂຫ ກາຕພ຺ໂພ, ອຖ ‘ເອເຕສເມວາ’ຕ຺ຍວິຊ຺ຊມາເນເນວ ກຖໍ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ ‘ເອເຕສເມເວ’ຈ຺ຈາທິ, ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕກ຺ກເມນ ນິຍມຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວຈນສ຺ສ ເອວກາໂຣ ລພ຺ຠຕິ, ສມ຺ພນ຺ຘິວຈນຕ຺ຕາ ເອຕສທ຺ທສ຺ສ ເຕນ ຍຖາປຐິຕາ ຄຕ຺ຍາທໂຍວ ວິເສສ຺ສຠູຕາ ສງ຺ເຂເປນ ປຣາມສີຍນ຺ຕີຕິ ເອເຕ ສເມວາຕິ ກຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎເຕ [ເອໂວສຎ຺ຈາຕິ ມຎ຺ຎເຕ (ໂປຕ຺ຖເກ)], (ຄຈ຺ຉຕິ ເທວທຕ຺ໂຕຕິ…ເປ… ນໂຫຕີຕິ) ອິມິນາ ອິມມຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຊເຕຕິ ‘‘ຍທິປິ ກິຣິຍາຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ປໂຍຊ຺ຊສ຺ສ ວິຍ ກຕ຺ຕຸໂນປິ ກມ຺ມຕ຺ຕມ຺ປສຊ຺ຊຕິ, ຕຖາປິ ປໂຍຊ຺ເຊຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຕ຺ຕຣິ ເທວທຕ຺ເຕ ທຸຕິຍາ ນປ຺ປສຊ຺ຊຕີ’’ຕິ, ອຠິມຕາຕິ ‘‘ຄຕິພຸທ຺ຘ຺ຍາ’’ທິ (໑-໔-໕໒) ສຸຕ຺ເຕນ ¶ ປໂຍຊ຺ຊສ຺ສ ກຕ຺ຕຸໂນ ກມ຺ມສຎ຺ຎໍ ວິຘາຍ ຕສ຺ມິໍ ປໂຍຊ຺ເຊທຸຕິຍາຠິມຕາ, ຈຣຫິສທ຺ໂທ ປຸຈ຺ຉາຍໍ, ປໂຍເຊຕີຕິ ອສ຺ມິໍ ອຸທ຺ເທເສ ຕທາ ກຖໍ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເສໂສຕິ ຍທາຈຣຫິຈ຺ຈາທິວາກ຺ຍສ຺ສາວສາເນ ປໂຍເຊຕີຕິ ອສ຺ມິໍ ອຸທ຺ເທເສ ວຈນສມີເປ’ຕທາ ກຖມ຺ຠວິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ປາຐເສໂສ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຍາວຕາຕິ ຕຕິຍນ຺ຕປຏີຣູປໂກ ນິປາໂຕ, ຍສ຺ມາ ທຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕເຕ, ຍສ຺ມາ ທຸຕິຍາ ປປ຺ໂປຕິ ຕສ຺ມາ ‘ຍຎ຺ຎທຕ຺ເຕເນ’ຕິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໕. ຫຣາ

ນິຍເມເນຈ຺ຈາທິນາ ວຈນາຣມ຺ຠສ຺ສ ປໂຍຊນມາຫ, ສາປິ ຕຕິຍາປິ [ທຸຕິຍາປິຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ] ຍທາຕ຺ວິຈ຺ຈາທິນາ ຫຣຕິ ນາຫາຣຕ຺ເຖ [ນຫຣຕ຺ຍຕ຺ເຖ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕິປິ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖາຕິ ທຸຕິຍາຍ ປຕ຺ຕາຍ ອປ຺ປຕ຺ຕາຍ ຈ, ວິຠາສາ ວິກປ຺ໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກາເຣຕິກຣ-ກຣເຓ, ເລຕ຺ຕາຍາເທສາຕິລຕ຺ຕ ເອຕ຺ຕອຍາເທສ຺ສ, ວທ-ວຈເນ, ອຠິວທນມຠິວາໂທ ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ‘‘ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖນາມສ຺ມີ’’ຕິ (໕-໑໒) ອິມ຺ຫິ ນາມຘາຕຸ ‘ອຠິວາທິ’ຕິສຸຕ຺ເຕ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ-‘ອຠິວາທິສ຺ມາ’ອິຈ຺ຈາທິ.

໖. ນຂາ

ຂາທຍຕິ ອາທຍຕິ ຂາທ, ອທ=ຠກ຺ຂເຓ, ອວ຺ຫາປຍຕິ ວ຺ເຫ=ອວ຺ຫາເນ ອາປຸພ຺ໂພ, ‘‘ປໂຍຊກພ຺ຍາປາເຣ ຓາປິເຈ’’ຕິ (໕-໑໖) ຓາປິມ຺ຫິ ປຸພ຺ພສຣໂລໂປ, ກນ຺ທຍຕິ ກນ຺ທ=ອວ຺ຫານໂຣທເນສຸ.

‘‘ວຫິສ຺ສານິຍນ຺ຕຸເກ’’ຕິ ຄຓສຸຕ຺ເຕ ອຍເມຕ຺ໂຖ ‘‘ວຫິສ຺ສຘາຕຸສ຺ສ ປໂຍຊ຺ເຊ ກຕ຺ຕຣິ ນິຍນ຺ຕຸຣຫິເຕ ທຸຕິຍາ ນ ຠວຕີ’’ຕິ, ນິຍນ຺ຕາ ສາຣຖິ ກິຣິຍາສິທ຺ຘິໍ ນິຍາມໂກຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວ ປກາເສຕຸມາຫ-‘ກິຣິຍງ຺ຄ’ມິຈ຺ຈາທິ, ກິຣິຍງ຺ຄ ກິຣິໂຍປກຣຓຠູຕໍ ພລີ ພທ຺ທາທິໍ ກິຣິຍາກາຣຓໍ, ນິຍເມຕ຺ວາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກຣຓີເຍ ກິຣິຍາ ວິສເຍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ວາຫຍຕິ ຠາຣໍ ເທວທຕ຺ເຕເນຕ຺ຍຕ຺ຣ ຫິ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎວາ ປຸຣິໂສ ນິຍນ຺ຕາຣມນ຺ຕເຣເນວ ຠາຣໍ ວຫຕີຕ຺ຍນິຍນ຺ຕຸໂກ ກຕ຺ຕາ, ວາຫຍຕິ ຠາຣໍ ພລີພທ຺ເທ ອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ຕຸ ພລີພທ຺ທາ ນິຍນ຺ຕາ ຣມນ຺ຕເຣນ ນ ວຫນ຺ຕີຕິ ສນິຍນ຺ຕຸກາ.

‘‘ຠິກ຺ຂິສ຺ສາຫິໍສາຍ’’ນ຺ຕິ ¶ ຄຓສຸຕ຺ຕສ຺ສາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ຠກ຺ຂິສ຺ສາຫິໍສຕ຺ຖສ຺ສ ປໂຍຊ຺ເຊ ກຕ຺ຕຣິ ທຸຕິຍາ ນ ຠວຕີ’’ຕິ, ອຖ ກຖເມຕ຺ຖ ຫິໍສຕ຺ຖຕາ ຠກ຺ຂິສ຺ສ ຫິໍສາ ຫິ ເຈຕນາວຕິ ສມ຺ຠວຕິ, ນ ເຈຕ຺ຖສສ຺ສໍ ເຈຕນາວນ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ-‘ສພ຺ເພ’ອິຈ຺ຈາທິ, ສພ຺ເພຕິ ຣຸກ຺ຂາທໂຍ, ຠາວາ ປທຕ຺ຖາ, ອິທານິ ສພ຺ພທສ຺ສນານຸກູລຫິໍສຕ຺ຖຕມຸປທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ຍທິເວ’ຈ຺ຈາທິ, ນນຸ ພຸທ຺ຘວຈນ ນິສ຺ສິຕມິທໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ, ຕຖາ ສຕິ ສມ຺ມຕເມເວ-ຕ຺ໂຖ-ປທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ກິນ຺ນາມາຎ຺ຎທສ຺ສໂນປຄາຕາຘິເຣນາຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ ນິກ຺ກາຣຓິສ຺ສາ [ນິກ຺ກມ຺ມິສ຺ສາ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຠວໂຕ-ປາໂຍຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ປຣຕ຺ຖານຸພທ຺ຘກິຈ຺ຉໍ ປນ ມຫາປຸຎ຺ຎປຎ຺ຎາ ນ ກິຎ຺ຈິ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຫຕິ (ຫິ) ເອເຕນ ປຣຕ຺ໂຖ ‘‘ມຕນ຺ຕເຣປິ ສິທ຺ຘິ ສິສ຺ສານໍ, ຕໍຕໍ ມຕຎ຺ຎຸໂນ ວາ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ຍທິທມວໂລເກຍ຺ຍຸໍ ເຕ ເຈຕ຺ຖາວຕາຣໍ [ເຈຕ຺ຖກາຣໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ລເຠຍ຺ຍຸໍ ເອຕາທິໂສ ຈ ປຎ຺ຎວາ ປຏິລທ຺ຘພຸທ຺ຘວຈນປ຺ປສາໂທ’ຕິ ຕທວຕາເຣນ ຈ ພຸທ຺ເຘ ຠຄວຕິ ກເມນ ທຬ຺ຫໍ ປສາທໍ ປຏິລເຠຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕໍຕໍພ຺ຍາກຣໂຓທາຫຣຓປ຺ປສງ຺ເຄປິ ຕທນຸສາເຣເນວ ຕນ຺ຕໍປໂຍຊນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ນ ນິຣຕ຺ຖກກຖາປສຸໂຕ-ຍມາຈຣິໂຍຕິ.

ທຸຫາທີນໍ ຕ຺ເຍວມາໂທ ອມ຺ຫາກມ຺ປຣມຄຸຣຸນາ ຣຕນມຕິປຎ຺ຈິກາລງ຺ກາຣາທິກາເຣນ ນານາກາຣສາຣຕ຺ຖເວທເວທິຕຸ [ເວທາເວທິຕ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ມຫາປຎ຺ຎາປາຏວານໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ສາມິນາ ມຫາສາມິນາ ສມ຺ພຸທ຺ຘສາສນຣຕນວໂຣປກາຣເກນ ‘ອິທເມຕ຺ຖ ວິຈາຣຓີຍໍ’ຕ຺ຍຠິຘາຍ ນານາມຕນ຺ຕຣມາກຑ຺ຒິຍ ພຫຸໍ ສມ຺ປເວທິຕມຕ຺ຖິ, ມຍມ຺ປເນຕ຺ຖ ອາຈຣິເຍນາຘິປ຺ເປຕມຕ຺ຕເມວາລມ຺ພ ອຕ຺ຖມ຺ປ ກາສຍິສ຺ສາມ. ສຕ຺ຍປ຺ຍເນກທສ຺ສນເຠເທ ສິຏ຺ຐປ຺ປໂຍຄານຸສາເຣນ ຍຕ຺ຖ ປຘາເນກມ຺ມນິຕ຺ຍາທິປ຺ປຠຸຕໂຍທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຣ ຕ຺ວປ຺ປຘາເນຕ຺ຍາທີ, ຍຕ຺ໂຣຠຍຕ຺ຣປິ, ຕໍສພ຺ພມິຫ ຠສ຺ສກາຣາທ຺ຍນຸມຕກ຺ກເມນ ປຏິປາທຍມາຫ-ທຸຫາທີນ’ມິຈ຺ຈາທິ, ເອຕ຺ຖາທິສທ຺ໂທ ປກາຣວາຈີ, ເຕນ ຍາຈິປ຺ປຠຸຕໂຍ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ກມ຺ມທ຺ວຍຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຉຏ຺ຐີ, ເຕນ ກມ຺ມທ຺ວຍຍຸຕ຺ຕານໍ ມຊ຺ເຌ ທຸຫາທີນມປ຺ປຘາເນປິ ຄວາໂທ ກມ຺ເມ ຕ຺ຍາທິປ຺ປຠຸຕໂຍຕິ ໂຍຊນາ ¶ . ອິຈ຺ຈາທິຕິອາທິສທ຺ເທນ ‘ອວຣຸນ຺ຘຕິ ວຊໍ ຄາວໍ ອວຣຸນ຺ຘີຍເຕ ວຊໍ ໂຄ’ອິຈ຺ຈາທີນໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ, ຄມນາທ຺ຍຕ຺ຖານ ມິຕ຺ຍາທິສທ຺ເທນ ໂພຘຕ຺ຖາທີນໍ ຄຫຓໍ. ຄມີຍເຕ ຄາໂມ ເທວທຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖໍ ປໂຍຊ຺ຊຕ຺ຕສມ຺ຠໂວຕິ ອາຫ-‘ປຸຣິເສ’ຈ຺ຈາທິ, ຍຊ຺ຊປິ ຄາໂມ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ ນິພ຺ຍາປາຣຕ຺ຕາ ປຸຣິໂສວ ຕຸ ຄມນກິຣິຍໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ຕຖາປິ ປຸຣິສສ຺ສ ຄມນກິຣິຍາຍ ຍໍຜລປ຺ປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ, ຕມຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຄາມປຸຣິສານໍ ສມານນ຺ຕິ ປຸຣິສ ກິຣິຍາຕຸລ຺ຍຜລຕ຺ຕາ ຄາໂມປິ ຄມນກິຣິຍາຍ ກຕ຺ຕຸພ຺ຍປເທເສ ກາຣຓໍ ຠວຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຕຖາຫິ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂກຈິ ຄາເມ ອາສນ຺ເນ ສຕິ ວທຕິ ‘ອາຄໂຕ ຄາໂມ ປຕ຺ໂຕ ຄາໂມ’ຕິ, ອໂຕຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ເຍ ກມ຺ມທ຺ວຍຍຸຕ຺ຕາ ທຸຫາທໂຍ ຄມນາທ຺ຍຕ຺ຖາໂຈທາຫຏາ, ເອເຕຫິ ອຎ຺ເຎສໍ, ປຘາເນ ກມ຺ເມຠິ ອຊາທິມ຺ຫິ ປຘາເນ ກມ຺ເມ, ປຘານຕ຺ຕມ຺ປນ ອຊາທີນໍ ກິຣິຍາຍ ປໂຍຊນຕ຺ຕາ, ອຊາທ຺ຍຕ຺ຖາ ຫ຺ຍານຍນກິຣິຍາຣຠ຺ຍເຕ. ອຍມ຺ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ-

‘‘ທຸຫິ ຍາຈິ ຣຸຘິ ປຸຈ຺ຉິ, ຠິກ຺ຂິ ຈິ ພ຺ຣຸວິ ສາສິ ຈ;

ຊິ ທຓ຺ຑິ ປຕ຺ຖິ ມນ຺ຖີ ຈ, ຘາຕູ ໂຫນ຺ຕິ ທຸຫາທໂຍ.

ຄຕ຺ຍາທິສຸຕ຺ຕປຏ຺ຐິຕາ, ຄຕ຺ຍາທ຺ຍຕ຺ຖາ ຠວນ຺ຕິ ເຕ;

ນີວຫຫຣກສາຈ, ນີວຫາທີ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

ທ຺ວິກມ຺ມເກສຸ ເຈເຕສຸ, ອປ຺ປຘາເນ ທຸຫາທິນໍ;

ຕ຺ຍາທິປ຺ປຠຸຕໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ປຘາເນ ນີວຫາທິນໍ;

ອຸຠຍຕ຺ຖ ປໂຍຄານຸ, ສາຣາ ຄຕ຺ຍຕ຺ຖອາທິນໍ’’ຕິ.

ປໂຍໂຄ ປນ ສມ຺ພນ຺ຘຈິນ຺ຕາຍມິຫ ຈ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ສພ຺ພຖາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

໗. ຘ຺ຍາທິ

ປຸພ຺ເພ ກິຣິຍານິສ຺ສເຍນ [ກາຣກນິສ຺ສເຍນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ທຸຕິຍາຍ ວິຫິຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘ອິທານິ’ຈ຺ຈາທິ, ຘິສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖປ຺ປຘານ ນິທ຺ເທເສນ ວາ ອາທິສທ຺ເທນ ວາ ‘ຫາ ເທວທຕ຺ຕ’ນ຺ຕິປິ ໂຫຕິ, ຫາ ເທວທຕ຺ຕທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຕຸ ທຸກ຺ເຂນ ໂຍຄາ ເທວທຕ຺ເຕນ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ປຐມາວາມນ຺ຕເຓ. ນນຸຈ ອນ຺ຕຣາສທ຺ເທນ ໂຍເຄ ຍຖາຣາຊຄຫນາລນ຺ທາຫິ ¶ ທຸຕິຍາ [(ຕຖາ)] ອນ຺ຕຣາ ຈ ຣາຊຄຫໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ນາ ລນ຺ທ(ນ຺ຕິ ຕຖາ) ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄຕິ ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ຄໂຕປິ [ອນ຺ຕຣາມຄ຺ຄໂຕປິ] ກສ຺ມາ ນ ທຸຕິຍາຕິ ເຕນາໂຍຄາ, ເຍສຎ຺ຫິ ຕໍມຊ຺ຌໍ ເຕ ເຕນ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຕຫິເຍວ ທຸຕິຍາ, ອຖວາພ຺ຠຸປຄເຕປິ ຕໍໂຍເຄ ຕໍສມ຺ພນ຺ຘີເຍວ ມຄ຺ໂຄຕິ ມຸຂ຺ຍຕ຺ຕາ ຕໂຕ [ສພ຺ພສ຺ສ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ນ ທຸຕິຍາ, ອຕ຺ຣາປິ ຉຏ຺ຐີເຍວ ປປ຺ໂປຕິ ອນ຺ຕຣາ ຕຎ຺ຈ ມຎ຺ຈ ກມຓ຺ຑລຸອິຕິ, ຕວ ມມ ມຊ຺ເຌ ກມຓ຺ຑລຸຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອຖ ກມຓ຺ຑລຸສທ຺ທໂຕ ທຸຕິຍາ ກສ຺ມາ ນ ຠວຕິ ສຕີປ຺ຍນ຺ຕເຣນ ໂຍເຄ ຕສ຺ສ ປຘານຕ຺ຕາ, ຕຖາຫິ ກມຓ຺ຑລຸໂນ ສກຕ຺ຖາ ປວຕ຺ຕິ, ຕຸມ຺ຫມ຺ຫານນ຺ຕຸ ປຣຕ຺ຖາ-ກມຓ຺ຑລຸວິເສສນຕ຺ເຕນ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຣ ກມຓ຺ຑລຸໂນ ສກຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ ປຘານຕ຺ເຕນາວຕຕ຺ຕາ ປາຏິປທິກໂຕ ອຈ຺ຈຸຕຕ຺ຕາ ປຣຕ຺ຕາ ປຐເມວ ຠວຕີຕິ ຊີນິນ຺ທພຸທ຺ຘິນ຺ຍາສ. ນິນ຺ທາທິ ລກ຺ຂຓສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ສພ຺ຠາວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ຘຉຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍໍ ວຈນໍ, ອາກຕິຄໂຓ-ຍໍ.

໘. ລກ຺ຂຓິ

ລກ຺ຂຓາທີສ຺ວຕ຺ເຖສຸຕິ ນາມສ຺ສາ [ກສ຺ສາ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຍມຕ຺ຖນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ ‘ອຠິນາໂຍ ຍຸຕ຺ໂຕ’ຈ຺ຈາທິ, ເຕນາຕິ ອຠິນາ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສາຕ຺ຖນິທ຺ເທສ ກາຣເຓນ, ລກ຺ຂຓສທ຺ເທນ ເຫຕຸ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິໂຕຕິ ອາຫ-‘ຕຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ, ທຸວິໂຘ ເຫຕຸ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສຸໂພຘາລງ຺ກາເຣ ‘‘ຊນໂກ ຎາປໂກ ເຈຕິ, ທຸວິຘາ ເຫຕໂວ ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ (໒໕໒), ສມຸປລກ຺ຂຍຕີຕິ ສມຸປລກ຺ຂຓໍ, ສງ຺ເກຕມຕ຺ຕໍ ຎາປກໍ, ນ ຕຸ ຊນກໍ, ສງ຺ເກໂຕປິ ລກ຺ຂຓມຸຈ຺ຈເຕ ລກ຺ຂີຍເຕ ກາຣິຍມາເນນາຕິ ກຕ຺ວາ, ຊນກສ຺ສາປ຺ຍຕ຺ຣ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຕນ ຄຫເຓ ປໂຍຊນໍ ‘‘ອນຸນາ’’ (໒-໑໐) ອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຎ຺ຈິປກາຣນ຺ຕິ ອິມິນາ ອິຕ຺ຖໍສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ປຕ຺ໂຕຕິ ອິມິນາ ຠູຕສທ຺ທສ຺ສ, ເອຕ຺ຖ ຫິ ຠູຘາຕຸ ປຕ຺ຕິຍໍ ວຕ຺ຕເຕ, ຣຸກ຺ໂຂລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຣຸກ຺ໂຂ ຎາປກເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ… ຣຸກ຺ເຂນ ວິຊ຺ຊຸຍາ ຎາປີຍມານຕ຺ຕາ, ອາຈຣິຍຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິ ປນ ອຎ຺ຎຖາ ວຓ຺ຓຍຕິ, ຕສ຺ເສທໍ ມຕໍ-

ກ຺ຣິຍາຍ ໂຊຕໂກ ນາຍໍ, ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ນ ວາຈໂກ;

ນາປິ ກ຺ຣິຍນ຺ຕຣາເປກ຺ຂີ, ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ຕຸ ເຠທໂກຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ¶ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ອຍມຠິ ອຠິນນ຺ທຕິຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ກິຣິຍາຍ ໂຊຕໂກ ນ ໂຫຕິ, ຉຏ຺ຐີ ວິຍ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ວາຈໂກ ນ ໂຫຕິ, ນິກ຺ໂກສມ຺ພີຕ຺ຍຕ຺ຣ ຄມນກິຣິຍາເປກ຺ຂີ ນິສທ຺ໂທ ວິຍ ນາປິ ກິຣິຍນ຺ຕຣາ ເປກ຺ຂີ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ຕຸ ເຠທໂກ ວິເສສໂກ ຠວຕີ’’ຕິ ຕມຸປທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ອຎ຺ເຎ ຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ, ເອຕ຺ຖ ອິຕິສທ຺ໂທ ນິທສ຺ສເນ, ຣຸກ຺ຂມ຺ປຕ຺ວາ ວິຊ຺ໂຊຕເຕ ອິຕິເອວໍ ປຕ຺ຕິກິຣິຍາຍ ປຕ຺ວາຕິວຸຕ຺ຕຣຸກ຺ຂປາປນກິຣິຍາຍ ຊນິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕຖາຫິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວິຊ຺ຊຸຍາ ປາປນາຠາເວ ວິຊ຺ຊຸຍາ ລກ຺ຂິຍາຍ ຕລ຺ລຓສ຺ສ ຈ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ໂຍ ລກ຺ຂິຍລກ຺ຂຓຠາໂວ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ໂສ ເກນ ສມ຺ປາທິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ນນຸ ສມ຺ພນ຺ເຘ ອຠິນາ ໂຊຕີຍມາເນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ລກ຺ຂຓວຸຕ຺ຕິຕາ ກຖໍ ໂຊຕີຍຕີຕິ ອາຫ-‘ລກ຺ຂຓຕ຺ໂຖຈ ວິສຍຠາເວນາ’ຕິ, ຕຖາເຈຕ຺ຍາທິນາ ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ສມ຺ຠາວິຕໍ ໂທສມຸພ຺ຠາວຍຕິ, ຕຕ຺ຣາຍ ມິຈ຺ຈາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທສປຣິຫາຣາຍ ປເຣເຫວາຠິຘີຍມານມ຺ປຣິຫາຣມາຫ, ປຣິຫາໂຣປທສ຺ສເນນາສ຺ສາປິ ປກ຺ຂສ຺ສາທຸຏ຺ຐຕາຂ຺ຍາປເນເນໂສປິ ປກ຺ໂຂ-ພ຺ຠຸປຄໂຕຕ຺ຍວເສໂຍ, ອໂຕເຍວຸປຣິ ຍຖາວຸຕ຺ຕ ປກ຺ຂນິສ຺ສເຍເນວ ພ຺ຍາຂ຺ຍາຍເຕ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສາຘຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຕອິຕ຺ຖມ຺ປກາຣປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິສຍຠາເວນາວຏ຺ຐິຕາ ມາຕາ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຕິ ນາມາຕິ ອາຫ-‘ມາຕຸຍາ’ຕິອາທິ, ມາຕາ ຈ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູເຕ ປວຕ຺ຕາ ວິສຍ ຠາເວນ ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິສຍີຠາເວນ, ເຕສຎ຺ຈ ວິສຍວິສຍີຠາວລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ອິຕ຺ຖມ຺ປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາຍ ກິຣິຍາຍ ຊາໂຕ, ໂສ ມາຕຸສມ຺ພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ ກາຣຓວເສນ, ໂສຈາຕິນາ ໂຊຕີຍຕີຕິ ມາຕຸ ເຕນາຠິນາ ໂຍໂຄຕິ ອາຫ-‘ຍ຺ວາຍ’ຈ຺ຈາທິ, ມາຕຸສມ຺ພນ຺ໂຘອິຕິ ໂຍຊນາ, ອິຕ຺ຖມ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ອິຕ຺ຖມ຺ປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາຍ ກິຣິຍາຍ ກຣຓຠູຕາຍ, ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເທວທຕ຺ເຕນາປ຺ຍວິນາຠາວີຕິ ຕສ຺ສ ໂສຠິນາ ໂຊຕີຍເຕ, ຕຖາປິ ມາຕຸສມ຺ພນ຺ໂຘຠິນາ ໂຊຕີຍຕີຕິ ‘ມາຕຸ ເຕນ ໂຍໂຄ’ຕິ ຈ (ວຸຈ຺ຈຕິ)… ສທ຺ທສຕ຺ຕິຍາ ຕຄ຺ຄຕາເຍວ ທຸຕິຍາຍ ອຸຠຍຄຕສ຺ສາປິ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ໂຊຕນໂຕ’’ຕິ ຣຸກ຺ໂຂ ຣຸກ຺ໂຂ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຐິຕິມ຺ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຐິຕິນ຺ນິສ຺ສາຍ ເອສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ໂຍ ຈ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ໂຍຊນາ, ຣຸກ຺ຂານນ຺ຕິ ອິມິນາ ຣຸກ຺ຂາ ກິຣິຍາຍ ປເຣ ສມ຺ພນ຺ຘິໂນຕິ ຎາເປຕິ, ຐິຕິມ຺ປຏິຈ຺ຈາຕິ ¶ ອິມິນາ ປນ ຕິຏ຺ຐຕິສທ຺ທວຈນີຍາ ສາຘ຺ຍຣູປາ ຐິຕິກິຣິຍາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປເຣ ສມ຺ພນ຺ຘີຕິ, ອເຈຕນານໍ ຣຸກ຺ຂານມເປກ຺ຂາວິຣເຫປິ ໂລກມ຺ປຕີຕິວເສນ ‘ປິປຕີສາ’ທີນໍ ວິຎ຺ຎາຍມານຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍມານຐານາເປກ຺ຂຓກິຣິຍາຍສາຘ຺ຍສາຘນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຊາໂຕຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ໂສ ຈ ຣຸກ຺ຂສມ຺ພນ຺ໂຘ-ຠິນາ ໂຊຕີຍຕີຕິ ອາຫ-‘ໂສ’ຕິອາທິ, ທ຺ວິພ຺ພຈເນເນວ ໂຊຕນີຍາຕິ ວິຈ຺ຉາຕ຺ເຖ ວຸຕ຺ຕິມຕ຺ເຕ ສຕີປິ ວິຠຕ຺ຕິຍາ [ວິຈ຺ຉຕ຺ເຖ ວຸຕ຺ກິມຕ຺ເຕຕ຺ຍາທິວຈນໍ ວິຈາເຣເຣຕພ຺ພໍວິຕຕ຺ຕິຍາ ອພິສທ຺ທສ຺ສຈ ວິຈ຺ຉຕ຺ເຖ ວຸຕ຺ຕິຍາ ອຠາວາ, ລກ຺ຂຓິຕ຺ຖມ຺ຠູຕິ ຫິ ປກຕິວິເສສນໍ] ໂຊເຕຕຸມສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວິຈ຺ຉາຍ ໂຊຕນາຍ ທ຺ວິພ຺ພວຈນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໙. ປຕິ

ອຸປາທິຍມາໂນຕິ ອພ຺ຠຸປຄມ຺ມມາໂນ, ຍທິ ປນ ອຸປາທິຍມາໂນ ຠາໂຄ, ອນຸປາທິຍມາໂນ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ-‘ໂຍ ປນາ’ຕິອາທິ, ຕຄຣກຸຏ຺ຐາ ຄນ຺ຘພ຺ພວິເສສາ, ມມາຠຊຕີຕິ ມໍ ອາຠຊຕິ, ມມ ໂກຏ຺ຐາໂສ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໐. ອນຸ

ນຕຸລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ສຈ຺ຈກິຣິຍາ ວຸຏ຺ຐິຍາ ເຫຕຸ ໂຫຕິ, ນ ຕຸ ສງ຺ເກໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຫຕຸຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕາຠາເວ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ກຖໍ ລກ຺ຂເຓ ທຸຕິຍາຕິ ເຫຕຸຕ຺ເຕປິ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕມສ຺ສ ສາເຘນ຺ໂຕ ສາຘມ຺ມປໂຍເຄນານ຺ວຍມາຫ-‘ຍໍ ສກິມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິ, ເອຕ຺ຖ ຫິ ລກ຺ຂຓໍ ສຈ຺ຈ ກິຣິຍາຕິ ປຏິຎ຺ຎາ, [ປກ຺ໂຂ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ສກິມ຺ປິ ນິມິຕ຺ຕຕາຍ ກປ຺ປນຕ຺ຕາຕິ ເຫຕຸ, ຍໍ ສກິມ຺ປິ ນິມິຕ຺ຕຕາຍ ກປ຺ປເຕ ຕມ຺ປິ ລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ, ຍຖາ’ອປິ ຠວໍ ກມຓ຺ຑລຸປາຓິໍ ສິສ຺ສມທ຺ທກ຺ຂີ’ຕິ ສາຘມ຺ມປໂຍເຄນານ຺ວໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ກປ຺ປເຕຕິ ສມຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກມຓ຺ຑລຸ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ເສຕິ ກມຓ຺ຑລຸປາຓີ, ອປີຕິ ປຎ຺ເຫ, ກທາຈິ ເກນຈິ ກມຓ຺ຑລຸປາຓີສິສ຺ໂສ ທິຏ຺ໂຐ ໂສ ຕເມວ ທສ຺ສນໍ ລກ຺ຂຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘ອປິ’ຕ຺ຍາທິນາ, ອຖ ຍຖາ ວຸຕ຺ເຕນ ເຫຕຸໂນປິ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕມຕ຺ຕຸ ຕຖາປິ ປຣວິປ຺ປຏິເສເຘນ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຕຕິຍາ ກສ຺ມາ ນ ສິຍາຕິ ໂຈທຍມາຫ ‘ນ ນ຺ເວວມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິ, ປຸພ຺ພວິປ຺ປຏິເສເຘນາຕິ ອປວາທປຸພ຺ພວິປ຺ປຏິເສເຘນ, ຕຖາຫິ ຉຏ຺ຐິຍາ ¶ ປວາໂທ ໂຫຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຕຕິຍາວິຘິ… ສມ຺ພນ຺ຘຉຏ຺ຐິຍາ ປຕ຺ຕາຍ ເຫຕຸຕຕິຍາວິຘານໂຕ ອຸປປທວິຠຕ຺ຕິວິຘິປິ ຉຏ຺ຐິຍາປວາໂທ… ສມ຺ພນ຺ຘວິເສສາຠິພ຺ຍຕ຺ຕິເຫຕຸໂນປປເທນ ໂຍເຄ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສມ຺ພນ຺ເຘ ວິຘານໂຕ, ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸຕຕິຍາວກາໂສ ‘ຘເນນ ກຸລ’ນ຺ຕິ, ອຸປປທວິຠຕ຺ຕິຍາວກາໂສ ‘ຣຸກ຺ຂມນຸວິຊ຺ໂຊຕເຕ’ຕິ, ສຈ຺ຈກິຣິຍມນຸ ປາວສ຺ສີຕິ ຕຸ ເຫຕຸມ຺ຫິ ລກ຺ຂເຓ-ປວາທວິປ຺ປຏິເສເຘ ສຕິ ປຸພ຺ພວິປ຺ປຏິເສເຘນ ທຸຕິຍາ ຠວຕິ.

໑໑. ສຫ

ສຫຕ຺ເຖ-ນຸໂນ ວຕ຺ຕເນ ປພ຺ພເຕນ ໂຍໂຄ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ‘ປພ຺ພເຕເນ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໒. ຫີເນ

ວິສຍຠາເວນາຕິອາທິນາ ຫີນຕ຺ເຖຕິ ວິສຍສຕ຺ຕມິຕ຺ຕມາຫ, ວິຊານນປ຺ປກາຣມາຫ-‘ຫີເນ’ຈ຺ຈາທິ, ເຕນາຕິ ອນຸນາ, ກຖໍ ເຕນ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐສມ຺ພນ຺ຘມຸເຂນ ວິຠາເວນ຺ໂຕ’ຕຕ຺ຖາ’ຕິອາທິມາຫ, ຕຕ຺ຖາຕິ ຫີເນຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ, ຍໂຕຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສາຣິປຸຕ຺ຕາທິໂກ, ຫີໂນຕິ ປຎ຺ຎວຕ຺ຕາທິ(ໂຕ ນິກ຺ກຏ຺ໂຐ, ໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕາທິໂກ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ) ຫີນຕ຺ຖວິສໂຍ ຊາຍເຕ… ຕພ຺ພິສເຍ ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຕາ ປຕ຺ຕິໂຕ, ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐສມ຺ພນ຺ໂຘ ປນ ອຕິສາຍນາທິກາຍ ກາຍຈິ ກິຣິຍາຍ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໔. ສຕ຺ຕ

ກິນ຺ຕໍ ອາຘິກ຺ຍມິຈ຺ຈາຫ- ‘ອຘິກາຘິກີສມ຺ພນ຺ໂຘ’ຕິ, ອຘິໂກ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຘິກີ=ຂາຣີ, ອຖາຘິກີວິນິມຸຕ຺ເຕ ອຘິກາຘິກິສມ຺ພນ຺ໂຘ ກຖມວສີຍເຕ ນຫ຺ຍຕ຺ຣາຘິກີ ໂກຈິ ສູຍຕິຈ຺ຈາຫ-‘ນວິເນ’ຈ຺ຈາທິ, ອິຕິ ສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ຘສາຘໂນ, ຕໂທປສທ຺ເທນໂຍໂຄຕິ ຕທາ ອຸປສທ຺ເທນາຘິກິໂນໂຍໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ອຘິກສ຺ສາປ຺ຍຸປສທ຺ເທນ ໂຍຄາ ຕໂຕປິ ກສ຺ມາ ນ ສຕ຺ຕມີຕ຺ຍາຫ-‘ອຘິກມ຺ຫາຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ, ຍຖາ ເອກາເຍວ ວິຠຕ຺ຕິຍາ ອຸຠຍຄຕສ຺ສາປິ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊຸສງ຺ຂາຕລກ຺ຂິຍາ ສຕ຺ຕມ຺ຍຠາໂວ, ເອວມິຘາ ປີຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສມາຘິມຕິທິສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ລກ຺ຂິຕາ ວິຍ ສຕ຺ຕມ຺ຍ ຠາໂວ’ຕິ, ‘‘ມາຓິກາ ຈຕຸໂຣໂທຓາ, ຂາຣິຕ຺ຖີ ຈຕຸມາຓິກາ’’.

໑໕. ສາມິ

ກິນ຺ຕໍ ¶ ສາມິຕ຺ຕມິຈ຺ຈາຫ-‘ສສ຺ສາມິສມ຺ພນ຺ໂຘ’ຕິ, ກາຍ ກິຣິຍາຍ ຊນິໂຕຕິ ອາຫ-‘ປຣິປາລນາທິກິຣິຍາຍ ຊນິໂຕ’ຕິ, ຕຎ຺ຈາຕິ ສາມິຕ຺ຕາເປກ຺ໂຂ ນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ, ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສາເນກວິຘຕ຺ຕາ ອາຫ‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ເຘ’ຕິ, ອາຂ຺ຍາຍເຕຕີມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວິຘີຍເຕ ຎາປີຍເຕຕິ, ທິຏ຺ຐນ຺ໂຕ-ປນີໂຕຕ຺ໂຖ ສຸເຂນ ປຏິປຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ປສິທ຺ຘມນຸວທິຍມານມປ຺ປສິທ຺ຘຎ຺ຈ ວິຘີຍມານໍ ທິຏ຺ຐນ຺ຕມາຫ-‘ຍຖາ ໂຍ ກຸຓ຺ຑລີ ໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ’ຕິ, ກຸຓ຺ຑລິຕ຺ຕມ຺ປສິທ຺ຘໍ, ເທວທຕ຺ຕຕ຺ຕມປ຺ປສິທ຺ຘມິຈ຺ຈາຫ-‘ກຸຓ຺ຑລິຕ຺ຕານຸວາເທເນ’ຈ຺ຈາທິ. ຍເຖໂວຠຍາຘິຏ຺ຐານຕ຺ເຕປ຺ຍຸປສຊ຺ຊນໂຕວ ຉຏ຺ຐີ ‘ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ’ຕິ, ນ ວິເສສ຺ສໂຕ ‘ປຸຣິສສ຺ສ ຣາຊາ’ຕິ, ຕຖາ ສມ຺ພນ຺ຘາຠິພ຺ຍຎ຺ຊນເກນາຘິນາ ໂຍເຄປິ ວິເສສນໂຕວ ຠວຕິ, ນາຎ຺ຎໂຕຕິ ອາຫ-‘ຕຕ຺ຖາ’ຕິອາທິ. ພ຺ຍຕິເຣກມາປາທີຍຕີຕິ ກາຣກຉກ຺ກໂຕ ພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ພ຺ຍຕິເຣໂກ ຕໍ ອາປາທີຍຕິ ປາປີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຸຠຍໂຕຕິ ສໍໂຕ ສາມິໂຕ ຈ, ອຘິພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈາລາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈາລາ ສນ຺ຕກາ [ສາມິໂນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສນ຺ຕກາ [ສາມິໂນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຫິ ປຎ຺ຈາລາ, ນ ສາມິ [ນສໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)], ອຘິປຎ຺ຈາເລສຸ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຈາລານໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ສາມີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໑໖. ກຕ຺ຕຸ

ກິໍ ລກ຺ຂໂຓ-ຍໍ ກຕ຺ຕາອິຈ຺ຈາຫ-‘ກຕ຺ຕຣິ’ຈ຺ຈາທິ, ຄຈ຺ຉຕິ ເທວທຕ຺ໂຕຈ຺ຈາໂທ ກຕ຺ຕຣິ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ປຈຕ຺ໂຍທນໍ ເທວທຕ຺ໂຕຈ຺ຈາໂທ ກມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ກິຣິຍໍ ກໂຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກໂຣຕີຕິ ຈ ອິມິນາ ອນ຺ວຕ຺ຖ ພ຺ຍປເທໂສວ ສິທ຺ໂຘ-ຍໍ ກຕ຺ຕຸ ໂວຫາໂຣຕິ ຎາເປຕິ, ເກນຈິ ປຍຸຊ຺ຊມາໂນປິ ສເກ ກມ຺ເມ ສຍເມວ ປຘານຕ຺ຕມນຸຠວຕີຕິ‘ປຍຸຕ຺ໂຕ ວາ ປຘານຠາເວນາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ເຈຕ຺ຖ-

ປຘານຕາຍ ໂຍ ກຕ຺ຕຸ, ກມ຺ມຏ຺ຐໍ ກຸຣຸເຕ ກ຺ຣິຍໍ;

ສາ ກຕ຺ຕາ ນາມປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ປຍຸຕ຺ໂຕ ວາຕ຺ຍຍໍ ທ຺ວິຘາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເສນ ກຕນ຺ຕິ ອປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ປຸຣິເສນ ກໂຣຕິ ເທວທຕ຺ໂຕຕິ ປຍຸຕ຺ໂຕ, ນນຸ ກິຣິຍາ-ຍມພ຺ຍວຘາເນນ ກຣຓາຘິກຣເຓ ເຫວ ¶ ສາຘ຺ຍເຕ ກຕ຺ຕາຣາ ຕຸ ທູຣຏ຺ເຐນ, ຕຖາສຕິ ກຖມເນກສາຘນສາຘນີຍໍ ກິຣິຍໍ ກຕ຺ຕາວ ກໂຣຕິ ມຸຂ຺ຍຠາເວນາປເຣຕ຺ວມຸຂ຺ຍຠາເວນາຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ-

ກຕ຺ຕຸໂຕຎ຺ເຎສມຸພ຺ຠູຕ຺ຍາ, ວິວິຕ຺ຕາໂລຈນາທິນາ [ວວິເວເກຈ ທສ຺ສນາຕິ ວາກ຺ຍປທີເຍ, ປວິເວເກຈ ກາຣກນ຺ຖຣາມຠາເວທິສ຺ສເຠ ກຕ຺ຕຣິກ຺ຣິຍາ ອຕ຺ຖິ ຠວຕິ ວິຊ຺ຊຕິຈ຺ຈາໂທ ຕິຕຏີກາ, ຕຕິຍປາຖານໍປາຕ ໑໐໐, ນໍປາຕ ໒໔໓];

ທູຣາທປ຺ຍຸປກາຣິຕ຺ເຕ, ກຕ຺ຕຸ ວາຕ຺ຕປ຺ປຘານຕາ.

ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ກຕ຺ຕຸໂນ ສກາສາ ອຎ຺ເຎສໍ ກຣຓາທີນໍ ອຸພ຺ຠູຕ຺ຍາ ສມ຺ຠເວນຈ, ຕຖາຫິ ປສິທ຺ຘກຣຓສຠາໂວປິ ຜຣສຸ ກຕ຺ຕາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຘິກຣຓມ຺ຠ ວຕິ‘ຜຣສຸມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຉິນ຺ທຕີ’ຕິ, ວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ກຣຓາທີຫິ ປຸຖພ຺ຠູຕສ຺ສ, ກຕ຺ຕຸໂນ ກິຣິຍາຍ ອາໂລຈເນນ ທສ຺ສເນນ ຈ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ຠວຕິ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ [ວຸຖພ຺ຠູຕສ຺ສາເນນ ອາໂລຈເນນ ທສ຺ສເນນຈ ກຕ຺ຕຸໂນເທວທຕ຺ເຕນເທວທຕ຺ຕໍ ຠວຕິ ວິຊ຺ຊຕີຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)], ອາທິສທ຺ເທນ ກຣຓາທິໂນ (ຕທຘີນ) ປວຕ຺ຕິອາທີນໍ ຄຫຓໍ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ທູຣໂຕ ອຸປກາຣິຕ຺ເຕປິ ກຕ຺ຕຸເຍວ ສປ຺ປຘານຕາ ສິຍາ’’ຕິ, ປຸນປິ-

ຖາລ຺ຍາທີນນ຺ຕຸ ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕໍ, ໂຫເຕວາເຈຕນານປິ;

ຍໂຕ ສທ຺ທສ຺ສ ວຸຕ຺ຍຕ຺ເຖ, ມິຈ຺ຉາຕ຺ຍາເສນ-ນາທິນາ.

ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ອເຈຕນານມ຺ປິ ຖາລີອສິອາທີນໍ ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕມ຺ຠວຕິ ຍຖາວຓ຺ຓິຕສປ຺ປຘານຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕາຠາເວປິ, ກສ຺ມາຕິ ເຈ ຍໂຕ ກາຣຓາ ອຕ຺ເຖ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິເຘຍ຺ເຍສທ຺ທສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິ ປຏິປຕ຺ຕິ ອນາທິນາ ມິຈ຺ຉາຠ຺ຍາເສນຠວຕິ ຕສ຺ມາ ຖາລ຺ຍາທີນນ຺ຕິອາທິ ປກຕໍ, ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຎ຺ຎຖາ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ຎຖາ ສຠາວຕ຺ໂຖ, ນ ຫິ ສທ຺ໂທ ພາຫ຺ເຍ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ພ຺ຍາປາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາຫິ–

ອຎ຺ຎເຖ ວາຄ຺ຄິ ສໍສຄ຺ຄາ, ທາຫໍ ທຑ຺ໂຒຕິ ມຎ຺ຎຕິ;

ອຎ຺ຎຖາ ທາຫສທ຺ເທນ, ທາຫຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຕີຍເຕ.

ພາຫ຺ຍປທຕ຺ຖສ຺ສ ສຠາໂວ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາຠ຺ຍາເສນ ອນາທິນາ ປນ ປວຕ຺ເຕນ ພາຫ຺ເຍ ວຕ຺ຖູນິ ອວິຊ຺ຊມາເນນ ກຣຓຠູເຕນ ຖາລ຺ຍາທີນໍ ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ຈ ປນ–

ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາໂທ ¶ ປວຕ຺ເຕຫິ, ສປ຺ປຘານຕ຺ຕ ເຫຕຸຫິ;

ກຕ຺ຕຸຘມ຺ເມຫິ ວຸຕ຺ເຕຫິ, ກຕ຺ຕາ ສທ຺ທາວ ຎາຍເຕ.

ເອກສ຺ສາມຸຂ຺ຍວຕ຺ຖາຫິ, ເຠເທນ ປຣິກປ຺ປເນ;

ກມ຺ມຕ຺ຕໍ ກຣຓຕ຺ຕຎ຺ຈ, ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕໍ ໂຈປຊາຍເຕ.

ວຸຕ຺ເຕຫີຕິ ‘ກຕ຺ຕຸໂຕຎ຺ເຎສມຸພ຺ຠູຕ຺ຍາ’ຈ຺ຈາທິນາ, ສທ຺ທາວາຕິ ສທ຺ເທ ເຕຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ ກຕ຺ຕຸສມ຺ພນ຺ຘິຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມວຈນິຈ຺ຉາຍ ສທ຺ທໂຕວ ກຕ຺ຕາ ປຕີຍເຕ, ນິຍເມນ ນ ວຕ຺ຖຸໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອມຸຂ຺ຍາ ວຕ຺ຖາຫີຕິ ພຸທ຺ຘິຍາ ຕທາກາຣຕາຍ ປຣິຓາມາວຕ຺ຖາຫິ, ຫນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຕ ນາວຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອກສ຺ເສວາຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມຕ຺ຕາທິ ຊາຍເຕ, ອໂຕເຍວາຈ຺ຈນ຺ຕມສນ຺ໂຕປິ ອງ຺ກຸໂຣ ຊນນກິຣິຍາຍ ກຕ຺ຕາ ຠວຕິ ‘ອງ຺ກຸໂຣ ຊາຍເຕ’ຕິ, ວຸຕ຺ຕໍ ຫິ–

ປຸຣາສຎ຺ຊນິໂຕ [ປຸຣາສຎ຺ຊາຕິໂຕ] ຠາວາ, ພຸທ຺ຘຍວຕ຺ຖານິ ພນ຺ຘໂນ;

ອວສິຏ຺ໂຐ ສຕາຎ຺ເຎນ, ກຕ຺ຕາ ຠວຕິ ຊາຕິຍາອິຕິ.

ສຕາ ອຎ຺ເຎນ ເທວທຕ຺ຕາທິນາ.

ກິນ຺ຕໍ ກຣຓໍ ນາມາຕິ ອາຫ-‘ໂຍ ປນາ’ຕິອາທິ, ໂຍຕິ ໂຍ ປທຕ຺ໂຖ, ອິມິນາ ອິທໍ ທີເປຕິ ‘‘ກຣຓພ຺ຍປເທສາຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣາຠາເວປິ ກໂຣຕ຺ຍເນເນຕິ ກຣຓນ຺ຕ຺ຍນ຺ວຕ຺ຖໂຕ ປສິທ຺ໂຘ-ຍໍ ກຣຓໂວຫາໂຣ’’ຕິ, ອຕ຺ເຣທໍ ປຏິຠານໍ–

ຍໍ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕໍ ກຕ຺ຕຸ, ກ຺ຣິຍາຍຈ຺ຈນ຺ຕສາຘນໍ;

ກຣຓນ຺ຕໍ ທ຺ວິຘາ ໂຫຕິ, ພາຫ຺ຍພ຺ຠນ຺ຕຣເຠທໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕໍຕ຺ຍາທິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ-‘‘ນ ວຕ຺ຖຸໂຕ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ວຈນິຈ຺ຉາວເສນ ປນ ປສິທ຺ຘກຣຓານມ຺ປິ ຜຣສຸອາທີນໍ ‘ຜຣສຸ ຉິນ຺ທຕິ, ຜຣສຸມ຺ຫິ ຉິນ຺ທຕີ’ຕິ ກຕ຺ຕຸອຘິກຣຓຕ຺ຕສ຺ສປິ, ປສິທ຺ຘາຘິກຣຓານມ຺ປິ ຕທນຸຕ຺ຕາທິວິເສສສມ຺ຠເວ ຖາລ຺ຍາ ປຈຕີ’ຕິ ກຣຓຕ຺ຕສ຺ສປິ ທສ຺ສນໂຕ ວຈນິຈ຺ຉາໂຕເຍວ ກຣຓໍ ກາຣກໍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ທຸວິຘນ຺ຕິ ອາຫ-‘ທ຺ວິຘາ ໂຫຕີ’ຕິອາທິ, ຕຕ຺ຖ ອສິນາ ຉິນ຺ທຕີຕິ ພາຫ຺ຍໍ, ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕີຕ຺ຍພ຺ຠນ຺ຕຣໍ. ກິຣິຍານິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກາຣກນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາຣກສທ຺ທສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕປຣິຍາຍຕ຺ຕມາຫ. ປກຕິ ຍາຠິຣູໂປຈ຺ຈາໂທ ¶ ກິຣິຍາຍາວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ຘມຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ຘລກ຺ຂຓາ ຉຏ຺ຐີ ສິຍາ, ສເມນ ຘາວຕີຕ຺ຍາໂທ ຕຸ ກິຣິຍາຍ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ເຕປິ ກມ຺ມຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕນ຺ຕິ ທຸຕິຍາ ສິຍາ, ສມໍ ຘາວຕິ ວິສມໍ ຘາວຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຕຖາ ທ຺ວິໂທເຓນາຕິ ທ຺ເວໂທເຓ ກິຓາຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ປຎ຺ຈເກນາຕິ ປຎ຺ຈ ປຣິມາຓສ຺ສ ປຎ຺ຈໂກ ປຎ຺ຈກໍ ວຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ປສໂວ ກິຓາຕິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ກິຓາຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖຕິ ວາຕ຺ຕິກກາເຣນ ‘ຕຕິຍາ ວິຘານາໂຍປສງ຺ຂ຺ຍານໍ’ກຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ປກຕິອາທີຫີ’ຕິອາທິ, ຍຕ຺ເຖສໍກຣຓຠາໂວຕິ ຍສ຺ສໍ ກິຣິຍາຍເມ ສມ຺ປກຕ຺ຍາທີນໍ ກຣຓຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກິຣິຍໍ ກຖຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສພ຺ພສ຺ເສວ ປທຕ຺ຖສ຺ສ ສຕ຺ຕາພ຺ຍຠິຈາຣໂຕ ອາຫ-‘ຠູ’ອິຈ຺ຈາທິ, ປກຕິຍາຠິຣູໂປຕິ ສຠາເວນາຍມຠິຣູໂປ ຠວຕິ, ນ ຕຸ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທິເນຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ກໂຣຕິສ຺ສ ຄມ຺ມມານຕ຺ເຕ ປນ ປກຕິຍາຠິຣູໂປ ກໂຕຕິອາທິ, ຕທາ ກຕ຺ຕຣິເຍວ ຕຕິຍາ, ຍໍ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ຎໂຄຕ຺ໂຕ ໂຄຕໂມ ນ ໂຫຕິ ອໂຕຈ ໂຄຕໂມ ຠວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນນຸຈ ທ຺ວິໂທຓ ປຎ຺ຈກາ ກຍມ຺ປຏິຈ຺ຈ ກມ຺ມຠູຕາ ໂຫນ຺ຕິ ທ຺ວິໂທຓາທິນາ ເກຍຕ຺ຕາ ຕໂຕ ກິມຸຈ຺ຈເຕ‘ກຍມ຺ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ວິໂທຓປຎ຺ຈກາ ກຣຓານິ ຠວນ຺ຕີ’ຕ຺ຍາ ສງ຺ກີຍາຫ-‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ-‘‘ທ຺ວິໂທຓາທິສທ຺ເທນ ຫິ ນ ຄຍ຺ຫຸປຄໍ ວຕ຺ຖຸມຸຈ຺ຈຕິ, ເຕຫິ ປນ ທ຺ວິໂທຓາທ຺ຍຕ຺ຖໍ ມູລໍ ຕາທຕ຺ຖິຍາ ຠິຫິຕນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໂທສາວສໂຣ’’ຕິ.

໑໗. ສຫ

ຍຖາກ຺ກມມາຄມນກິຣິຍາຍ ຖູລຕ຺ຕຄຸເຓນ ໂຄມນ຺ຕທພ຺ເພນ ຈ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຕໍ ຍເຖ’ຈ຺ຈາທິມາຫ, ອຸທາຫຣຓມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕປິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນາປິ ທສ຺ເສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ວາ’ຕິອາທິ, ປຸຕ຺ເຕນ ສຫາຄໂຕຕິອາທີສຸ ອາຄມນາທິກິຣິຍມ຺ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ເວ ກຕ຺ຕາໂຣ ປຘານາປ຺ປຘານວເສນ, ເຕສຸ ປຘາເນ ກາຣິຍສມ຺ປຈ຺ຈຍຎາເຍນ ວາ ພຫຸລໍວຈເນນ ວາ ປຘາເນ ກຕ຺ຕຣິ ປຈ຺ຈໂຍ, ອິຕເຣ’ກຕ຺ຕຣິ ຕຕິຍາ’ຕ຺ເຍວ ຕຕິຍາ ສິທ຺ຘາ, ຕໂຕ-ຍໍ ວຈນາຣມ຺ໂຠ-ນຕ຺ຖໂກຕິ ມຎ຺ຎມາໂນໂຈ ເທຕິ ‘ນນ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ຕ຺ເຕນາຠິຘີຍເຕ ປິເຕຕິ ປຘານກຕ຺ຕາ, ຕຸລ຺ໂຍປິ ກິຣິຍາສມ຺ພນ຺ເຘ ປິຕາປຸຕ຺ຕານໍ ປິຕາຕ຺ຣ ປຘານໍ ສທ຺ທໂຈທິຕຕ຺ຕາ, ປຸຕ຺ໂຕ-ປ຺ປຘານມສທ຺ທໂຈທິຕຕ຺ຕາ ¶ , ສທ຺ທພ຺ຍາປາຣາເປກ຺ຂາຍ ຫິ ປຘານາປ຺ປຘານາຍ ວວຕ຺ຖານໍ, ປິຕຸເຣວາຕ຺ຣາຄຕາທິສທ຺ທສາມານາຘິກຣຓ຺ຍາ ອາຄມນກິຣິຍາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ສທ຺ເທໂນຈ຺ຈເຕ, ເນຕຣສ຺ສ ສທ຺ທສຕ຺ຕິສຠາວໂຕ, ຕຖາ ວິຘາ ຫິ ສທ຺ທສ຺ສ ສຕ຺ຕິ ຍໂຕ ປິຕຸເຣວາຕ຺ຣ ກິຣິຍາ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ສກ຺ໂກຕິ ປຏິປາເທຕຸໍ, ນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວຎ຺ຈາຄໂຕຈ຺ຈາໂທ ເອກວຈນມຸປຊ຺ຊເຕ, ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ພຫຸວຈນໍ ສິຍາ, ‘ປິຕາ ປຸຕ຺ຕາ ອາຄຕາ’ຕິ. (ຍທິ) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕຕິຍາ ສິທ຺ຘາ ‘ສິທ຺ເຘ ສຕ຺ຍາຣມ຺ໂຠ ນິຍມາຍ ວາ ວິກປ຺ປາຍ ວາ’ ນ ເຈຕ຺ຖ ນິຍໂມ, ນາປິ ວິກປ຺ໂປ, ຕໂຕ ກິມເນນ ໂຍເຄນາ ຕ຺ຍາສເຍນາຫ-‘ອປ຺ປຘາເນເຍວ’ຈ຺ຈາທິ. ນຍິທເມວມິຈ຺ຈາທິ ປຣິຫາໂຣ. ສຫຠາວມຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ຐໍ ວາຕິ ໂຍຊນາ, ສາມຕ຺ຖິຍາຕິ ເຠທາຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ສຫຕ຺ຖໂຍຄສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ກິຣິຍາຠິສມ຺ພນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ກຖມຎ຺ຎຖາ ສຫຕ຺ຖໂຍໂຄ ສິຍາຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ຖ ພເລນ. ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ສຫຕ຺ເຖເນ’’ຕິ ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ. ປຣິຍາຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຣິໂຕ ອຍນ຺ຕິ ອວຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອຕ຺ຖມເນເນຕິ ປຣິຍາໂຍ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ເອຕ຺ຖ ຈ ປຣິຍາຍຕ຺ຖເມວາຕິ ນາວຘາຣຓໍ, ອໂຕເຍວ ວິນາປິ ສຫສທ຺ທປ຺ປໂຍຄໍ ຕປ຺ປຣິຍາຍປ຺ປໂຍຄໍ ວາ ສຫຕ຺ເຖນ ໂຍເຄ ວິຘານໂຕ ອສຕ຺ຍປິ ສຫາທິສທ຺ທປ຺ປໂຍເຄ ຍຕ຺ຖ ຕທຕ຺ໂຖ ຄມ຺ຍເຕ ຕຕ຺ຖາປິ ຠວຕ຺ເຍວ ຕຕິຍາ… ຄມ຺ຍມາເນນ ສຫຕ຺ເຖນ ໂຍຄາ, ຍຖາ‘‘ສ຺ຍາທິ ສ຺ຍາເນ’’ຕິ. (໓-໑) ສຫ ປຣິຍາເຍນາຕິ ສຫສທ຺ທສ຺ສ ປຣິຍາຍໂຕ. ວິເສສານຸປາທານໂຕຕິ ‘‘ສຫຍຸຕ຺ເຕ-ປ຺ປຘາເນ’’ຕິ (໒-໓-໑໙) ປາຓິນີຍ ສຸຕ຺ເຕ ວິຍ ອປ຺ປຘາເນຕິ ວິເສສສ຺ສານຸປາທານໂຕ.

໑໘. ລກ຺ຂເຓ

ລກ຺ຂີຍຕ຺ຍເນນາຕິ ລກ຺ຂຓໍ ສງ຺ເກໂຕ, ກິນ຺ຕໍ ກມຓ຺ຑລຸປ຺ປຠຸຕິ, ອຕ຺ເຖ ກາຣິຍສ຺ສາສມ຺ຠວາ ຕໍວາຈີຫິ ວິຠຕ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎມາເນນ ຍໍວິວຣຓໍ ກຕໍ ‘ລກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຕມານໂຕ’ຕິ, ຕມຸລ຺ລງ຺ຄິຍາຕ຺ຖໍ ວທຕິ ‘ໂຍ ອຕ຺ໂຖ’ອິຈ຺ຈາທິ, ວຕ຺ຕມານໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ… ນາມສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍວິຘານປ຺ປ ສງ຺ຄໂຕ, ອຸປາຕ຺ໂຕຕິ ຄຫິໂຕ. ກຎ຺ຈິປ຺ປຓຣມາປນ຺ນສ຺ສ ລກ຺ຂເຓ ຕຕິຍາ ຍຖາ ສິຍາ ‘ຣຸກ຺ຂມ຺ປຕິ ວິຊ຺ໂຊຕນ’ມິຈ຺ຈຕ຺ຣ ລກ຺ຂຓມຕ຺ເຕ ມາ ¶ ຠວີຕິ ປາຓິນີເຍຫິ ‘‘ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ’’ຕິ (໒-໓-໒໑) ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ, ຕມ຺ມນສິ ນິຘາຍ ໂຈທຍມາຫ–‘ນນ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຉຏ຺ຐີສມາໂສ, ອາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ຠູຕສ຺ສ, ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ເຠທໂກ ວິເສໂສ ປກາໂຣ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຕຖາຫິ ‘ຕິທຓ຺ຑເກນ ປຣິພ຺ພາຊກມທ຺ທກ຺ຂີ’ຕິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕສາມຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກຕ຺ຕມ຺ປກາໂຣ, ຕມ຺ປຣິພ຺ພາຊໂກ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຕິທຓ຺ຑກໍ ລກ຺ຂຓໍ. ອຸປລກ຺ຂຓຕ຺ເຕຕິ ອິມິນາ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕາຠາວມາຫ, ອຸປລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ສງ຺ເກໂຕ. ນຍິທມຕ຺ຖິຈ຺ຈາທິ ປຣິຫາໂຣ, ຣຸກ຺ຂມ຺ປຕິ ວິຊ຺ໂຊຕນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກສ຺ສຈິ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕສ຺ສາຠາວາ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕຄ຺ຄຫເຓ ປໂຍຊນໍ ນ ທິສ຺ສຕິ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕນໂຕ, ຣຸກ຺ຂມ຺ປຕິ ວິຊ຺ໂຊຕເຕຕິ ເອຕ຺ຖຕຸ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕສ຺ສ ວິຊ຺ຊຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສພ຺ຠາວາ ຕຕິຍາປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຕໍນິວຕ຺ຕິຍາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຎາຍມນ຺ຕເຣນ ນາຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ປຏິສຣຓມຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎາປຍມາຫ-‘ອວສ຺ສ’ມິຈ຺ຈາທິ, ອຎ຺ຎຖາຕິ ເອວມນພ຺ຠຸປຄມ຺ມ ‘ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ’ຕິ ວຈເນ ກຣີຍມາເນ ສຕິ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕວາທິໂນ ອຸຕ຺ຕຣມາສງ຺ກິຍາຫ-‘ນຈາ’ຕິອາທິ, ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ວຈນເສໂສ, ໂຈ-ວຘາຣເຓ, ເນວ ສກ຺ກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາວິຘານສາມຕ຺ຖິຍາຕິ ‘‘ປຕິປຣີຫິ ຠາເຄ ຈາ’’ຕິ (໒-໙) ກສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາຕິ ອາຫ-‘ອຕ຺ຖິ’ຈ຺ຈາທິ, ອສຕິ ຫິ ປໂຍຊເນ ສາມຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ຠາໂວ. ອຖ ກມຓ຺ຑລຸ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສາຕິ ອາໂທ ຕຕິຍາ ກສ຺ມາ ນ ສິຍາ ຕ຺ຍາຫ-‘ກມຓ຺ຑລຸ’ອິຈ຺ຈາທິ, ກມຓ຺ຑລຸສ຺ສ ເສຕສ຺ສ ຈ ອຸປລກ຺ຂຓ ຠາເວນານຸປາທານໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອິມິນາ ອຸປາທາຕຸໂນ ສວຈສິ ສຕນ຺ຕຕມາຫ, ວິສິຏ຺ຐາວຍວາເຘຍ຺ເຍນາຕິ ປາຓິ ກມຓ຺ຑລຸນາ ວິສິຏ຺ໂຐວຍໂວ, ຕສ຺ສາເຘຍ຺ໂຍ ກມຓ຺ຑລຸ ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນາງ຺ເຄນ ວິກເຕນ ອງ຺ຄິໂນ ວິກາໂຣ ລກ຺ຂີຍເຕ ຕໂຕ ຕຕິຍາ ຍຖາສິຍາຕິ ປເຣຫິ ‘‘ເຍນາງ຺ຄວິກາໂຣ’’ຕິ (໒-໓-໒໐) ອາຣທ຺ຘໍ, ຕທາຫ-‘ເຍເນ’ຈ຺ຈາທິ, ຕຕ຺ຖ ຍສທ຺ເທນ ວິກຕາວຍໂວ ເຫຕຸຕ຺ເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ອງ຺ຄສທ຺ໂທ ຈ ສມຸທາຍວຈໂນ ອຸປາຕ຺ໂຕ ເຕນາຫ-‘ເຍເນຈ຺ຈາທິ, ນນຸຈ ກາຓາທີນໍ ນິຍຕຄຸຓີນມຠິຘາຍິຕ຺ຕາ ອກ຺ຂິສທ຺ທສ຺ສ ປໂຍໂຄ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຍາວຕ຺ຕິຍາຠາວາຕິ, ເນສ ໂທໂສ, ໂລກິໂຍ-ຍໍ ສທ຺ທສ຺ສ ໂວຫາໂຣ, ໂລກສ຺ສ ຈ ສທ຺ທປ຺ປໂຍເຄ ຄຸຣຸລຆຸມ຺ປຕ຺ຍທໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາຫິ ໂລເກນ ‘ສີສປາຕິ’ປິ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຣຸກ຺ໂຂ ¶ ສີສປາຕິປິ, ຍສ຺ສ ຕຸ ຕຕ຺ຖາທໂຣ, ໂສ-ກ຺ຂິສທ຺ທໍ ປຍຸຊ຺ຊເຕວ, ອຖວາ ສາມຎ຺ຎຸປກ຺ກເມ ວິເສໂສ ປໂຍຄມຣຫຕິ, ອກ຺ຂິ(ນາຕິ) ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ສນ຺ເທໂຫ ສິຍາ ‘ກິມສ຺ສ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕ’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ກາໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ, ນາກ຺ຂິນາ ນິຣູປຍຕິ ໂສຠໂນຕິ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ກາໂຓຕິ, ອກ຺ຂິກາຓມສ຺ເສຕ຺ຍາໂທ ກສ຺ມາ ນ ສິຍາຕິ ອາສງ຺ກິຍ‘ກມຓ຺ຑລຸ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສາ’ຕ຺ຍຕ຺ຣ ໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ປຣິຫາໂຣ, ຕ ເມຕ຺ໂຖປທິສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ເຫຏ຺ຐາ ວິຍ ອປ຺ປສງ຺ໂຄ’ຕິ.

໑໙. ເຫຕຸ

ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຜເລ ທິຏ຺ຐສາມຕ຺ຖິເຍຕ຺ເຖ ເຫຕຸ ນິຣຸຬ຺ໂຫ. ເອກຕ຺ຣ ຫິ ທິຏ຺ຐສາມຕ຺ຖິໂຍຕ຺ໂຖ ຕໍໂຍຄ຺ຄຕາຍ ກາຣິຍ (ມ)ກໂຣນ຺ໂຕປິ ເຫຕຸ ວຸຈ຺ຈເຕ ສຕິ ສຫ ກາຣິນ຺ຍສຕິ ຈ ວິຘຸຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ປປາ(ຕ) ໂຕ, ເຕນ ກາຣິຍສ຺ສ ພ຺ຍຠິຈາໂຣ, ເຕເນວາຫ- ‘ອນິປ຺ຜາທຍນ຺ໂຕປີ’ຕິ, ກາຣເຓ ຕຕິຍາຍາຠາເວ ກາຣຓມາຫ- ‘ຕກ຺ກິຣິຍາໂຍຄ຺ຄຕາມຕ຺ເຕ’ຈ຺ຈາທິ.

໒໑. ຄຸເຓ

ອຸປາຘິ ວິເສສນໍ, ປຣາງ຺ຄຠູເຕຕິ ປຣສ຺ສ ພນ຺ຘຕ຺ຕາ(ທິໂນ) ວິຘານາ ຍາງ຺ຄຠູເຕ ຊຬຕ຺ຕາທິເຫຕຸມ຺ຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິມິນາ ຄຸຓສທ຺ໂທ ຍມປ຺ປຘານວຈໂນຕິ ວທຕິ, ຍຎ຺ຈາປ຺ປຘານໍ ຕມ຺ປຣາງ຺ຄຠູຕນ຺ຕິ ຄຸເຓຕີມສ຺ສ ‘ປຣາງ຺ຄຠູເຕ’ຕິ ອຕ຺ຖມາຫ, ຍຎ຺ຫິ ປຣຕ຺ຖມຸປາທີຍເຕ ຕທປ຺ປຘານມນຸ ວາທຣູເປໂນປາທີຍມານຕ຺ຕາ, ຍຖາ ‘ຊຬຕ຺ຕາ ພທ຺ໂຘ, ຣຸກ຺ໂຂ ຍໍ ສີສ ປຕ຺ຕາ, ອຄ຺ຄິ ເອຕ຺ຖ ຘຸມຕ຺ເຕ’ຈ຺ຈາທິ, ເຕເນວາຫ-‘ປຣຕ຺ຖຣູປາປນ຺ນ’ນ຺ຕິ, ວາວິຘານນ຺ຕິ ‘‘ວິຠາສາ ຄຸເຓ-ຖິຍໍ’’ນ຺ຕິ (໒-໓-໒໕) ເອວໍ ວິຘານໍ, ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິອາທິນາ ປຎ຺ຈມີຣູປສ຺ສປິ ອຠິມຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ເຕເນວາຫ-‘ອຸຠຍຕ຺ຖາ’ຕິອາທິ, ນນຸ ‘ໂຕ ປຎ຺ຈມ຺ຍາ’’ຕິ (໔-໙໕) ສຸຕ຺ເຕນ ຕທ຺ຘິຕປຈ຺ຈຍນ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ຕຕາ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ປຎ຺ຈມິນິທ຺ເທເສ’ ອິຈ຺ຈາທິ, ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈມິຍາ ວິນາຕິ ໂຍຊນາ, ວາ ປຎ຺ຈມິຍາ ວິຘານໂຕ ຕຕິຍາຣູເປນປິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຈທນມນສິ ນິຘາຍ ປຎ຺ຈມ຺ຍຸ ທາຫຣເຓເຍວ ກາຣຓໍ ຕຕິໂຍທາຫຣຓສ຺ສ ຈ ປຐໂມທາຫຣຓານຸສາເຣນານຸ ມນ຺ຕພ຺ພຕຎ຺ຈທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘ປຎ຺ຈມ຺ຍາເຍວິ’ຈ຺ຈາທິ, ອຠາເວນ ສງ຺ຂາຣນິໂຣເຘນາຕິ ຕຕິຍນ຺ຕຣູປານິ.

໒໒. ຉຏ຺ຐີ

ສມ຺ພນ຺ຘວຈນິຈ຺ຉາເຍເວຕ຺ຖ ¶ ຉຏ຺ຐີ ສິທ຺ຘາຕິ ອາສງ຺ກິຍາຫ-‘ເຫຕຸມ຺ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ເຫຕຸມາຫ-‘ຕໍ ໂຍຄ຺ຄຕາ’ ອິຈ຺ຈາທິ, ສທ຺ທສຕ຺ຕິສາມຕ຺ຖິຍາຕິ ສທ຺ທສຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາຍ ສາມຕ຺ຖິຍາ, ຕເມວ ຜຸຏຍຕິ ‘ຍຕ຺ຖ’ອິຈ຺ຈາທິນາ, ເຫຕ຺ວຕ຺ຖວາຈເກຫິ ອນ຺ຕເຣນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສມານາຘິກຣເຓຫີຕິ ເຫຕ຺ວຕ຺ຖສມານາຘິກຣເຓຫິ ອຸທຣາທີຫິ, ຕຊ຺ໂຊຕນາຍາຕິ ເຫຕ຺ວຕ຺ຖໂຊຕນາຍາລນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ພ຺ຍຕິເຣເກນ ຕຸ ເຫຕ຺ວຕ຺ຖໂຕ ຕປ຺ປວຕ຺ຕິມາຫ-‘ຍຕ຺ຖ ປນິ’ຈ຺ຈາທິ, ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖຫິປິຈ຺ຈາທິນາ ສາມຕ຺ຖິຍມຸປທສ຺ສິຕໍ ‘ວເສ ຘມ຺ມສ຺ສ ເຫຕຸໂນ’ຕິ ຕຕ຺ໂຖທາຫຣຓໍ.

໒໓. ສພ຺ພາ

ນາມຠູເຕຫີຕິ ສພ຺ພາທີສຸ ເກຈິ ເກສຎ຺ຈິ ຍທິ ນາມານິ ສິຍຸໍ ເຕຫິ, ອປ຺ປຘານຠູເຕຫີຕິ ປິຍສພ຺ພາທີຫິ, ກິມ຺ປໂຍຊນນ຺ຕິອາໂທ ປໂຍຊນສທ຺ໂທ ‘‘ປໂຍຊນໍ ກາຣິຍເຫຕູສຸ’’ຕິ ນິຆຓ຺ຑຸໂຕ ເຫຕຸວຈໂນ.

໒໔. ຈຕຸ

ຍສ຺ສ ສເຈຕນາຍາເຈຕນາຍ ວາ ກສ຺ສຈິ, ປູຊານຸຄ຺ຄຫກາມຕ຺ຕ ມນ຺ຕເຣນ ສມ຺ມາປທານໍ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ອາຫ-‘ປູຊາ’ ອິຈ຺ຈາທິ, ເຕນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຕ຺ເຖນ, ຈາຄງ຺ຄນ຺ຕິ ທທາຕິໂນ ທານກິຣິຍາຍ ກມ຺ເມນ ສມ຺ພຊ຺ຌມານຎ຺ຈາຄກາຣຓໍ, ອິທານິ ສມ຺ປທານລກ຺ຂຓໍ ສປ຺ປເຠທມາວິກາຕຸກາໂມ ອາຫ-‘ຕທິທ’ມິຈ຺ຈາທິ, ນນິຣາກໂຣຕີຕ຺ຍ ນິຣາກຣຓໍ, ອາຣາຘຍຕີຕ຺ຍາຣາຘນໍ, ອພ຺ຠນຸຊານາຕີຕ຺ຍພ຺ຠນຸຎ຺ຎໍ, ເຕສໍ ວເສນ, ອິຘ ສມ຺ປທານນ຺ຕິຘາ ວຸຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ, ເກເຕຕິ ອາຫ-‘ຣຸກ຺ຂຍາຈກຠິກ຺ຂໂວ’ຕິ, ຣຸກ຺ຂາທິກໍ ຕໍ ສມ຺ປທານໍ ວິຠາເຄນ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ຕຕ຺ຖ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ອຊ຺ເຌສເນນາຣາຘເນນ ສມ຺ປທານໍ ຠວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອນຸມຕິຍາ ອພ຺ຠນຸຊາເນນ, ວິຊ຺ຊມາເນປ຺ຍນິຣາກຣເຓ ຠິກ຺ຂຸໂນ-ຘິກມນຸມຕນ຺ຕ຺ຍຘິປ຺ປາເຍນາຫ-‘ໂສ’ ອິຈ຺ຈາທິ.

໒໕. ຕາທ

ປໂຍຊນປຣິຍາເຍ ອຕ຺ຖສທ຺ເທ ສຕິ ອິທນ຺ຕິ ປໂຍຊນໍ ປຣາມຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ກາຕິ ‘ຕສ຺ເສທ’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສທ຺ເທເນຕ຺ຖ ວິກຕິຍາຕິສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອຕ຺ຖສທ຺ເທນ ¶ ຕຸ ປກຕິຍາ, ອຕ຺ຖ ກຖນເມຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຈນິຈ຺ຉາຍ ເມຕິສ຺ສໍ ນຕ຺ຖິ ສມາໂສຕິ ທີເປຕິ, ວິຄ຺ຄເຫ ວາສ຺ມິມິມສ຺ມາເຍວ ນິປາຕນາ ສມາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ,ໂສ ວິກຕິສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຖ, ປກຕິຕ຺ວຎ຺ຎປທຕ຺ເຖນາກ຺ຂິປີຍເຕ, ຕໂຕ ຕທຕ຺ຖສທ຺ທໂຕ, ໂກຍໍ ຕທຕ຺ຖ ຠາໂວ ຈ຺ຈາຫ-‘ຕທຕ຺ຖຠາໂວ ນາມາ’ຕິອາທິ, ນິມິຕ຺ຕໍ ຍູປາທິວິກຕິ, ນິມິຕ຺ຕີທາຣຸອາທິປກຕິ ຕສທ຺ເທນາຕ຺ຖສທ຺ເທນ ຈ ຄຫິຕາ, ເຕສໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຕທຕ຺ຖສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ຕທຕ຺ຖຠາໂວ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຫຕຸ ເຫຕຸມນ຺ຕຠາວລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຘານາວຈ຺ເຉທຄຸຓສ຺ມາຕິ ວິຘີຍມານຕ຺ເຕນ ປຘານສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອາຈ຺ເຉທກາ ວິເສສກາ ຄຸຓາ, ຍຎ຺ຫິ ວິຘີຍເຕ ຎາປີຍເຕ ຕມ຺ປຘານ, ມິຕຣມປ຺ປຘານມນຸວຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ, ຍທາ ອຸປາທີຍເຕຕິ ວຕ຺ວາ ອຸປາທີຍມານປ຺ປກາຣໍ ທິຏ຺ຐນ຺ເຕນ ຜຸຏຍິຕຸມາຫ-‘ຍຖາ’ອິຈ຺ຈາທິ, ຍູໂປ ນິມິຕ຺ຕໍ ຍສ຺ສ ທາຣຸໂນ ຕໍ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ ນາຎ຺ຎນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍທາ ນິມິຕ຺ຍວຈ຺ເຉທກຕ຺ເຕນຸປາທີຍເຕ ຕທາ ນິມິຕ຺ຕສທ຺ທໂຕວ ຈຕຸຕ຺ຖີ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎນິມິຕ຺ຕໂຕ, ນິມິຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕີນໍ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ອຠິມຸຂຠາເວນ ຕຕ຺ເຖວ ນິມິຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນິມິຕ຺ຕສທ຺ທໂຕ ເຫຕຸຕຕິຍາປິ ນາສງ຺ກນີຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກາຣຓມາຫ-‘ນິມິຕ຺ຕ’ [ເຫຕຸ] ອິຈ຺ຈາທິ. ອຸຠຍຕ຺ຖາຕິ ຍູປາຍ ປາກາຍາຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖ.

ປິຓິຍມານາ ກິໍ ສທ຺ທາທິວຈນີຍາ ປໂຣ ສາທຸອາທິໂກ ໂຍ-ຕ຺ໂຖ ໂສ ອຎ຺ໂຎ ກຕ຺ຕາ ຍສ຺ສ ໂສ ອຎ຺ຎກຕ຺ຕຸໂກ-ຠິລາໂສ, ອຠິລາໂສ ຣຸຈີຕິ ອິມິນາ ທິຕ຺ຍາທ຺ຍເນກຕ຺ຖນ຺ໂຕປິ ຣຸຈິສທ຺ໂທ-ຠິລາເສ ຣຸຬ຺ໂຫວ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວທຕິ, ສາ ຣຸຈິ ອຕ຺ໂຖ-ຠິເຘຍ຺ໂຍ ເຍສໍ ເຠ ຕທຕ຺ຖາ, ເຕສໍ ສມ຺ພນ຺ຘິໂນ ປິຓິຍມານສ຺ສ, ອິມິນາ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ຣຸຈິຣຍໍ ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊເຕໂຍ ວາ ຕສ຺ສາ ຊນໂກ, ເຕສມຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ໂສວ ຕສ຺ສາຘິກຣຓໍ, ອຊນໂກປິ ໂສ ຕາຍ ສໍສຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ເສວ ປິຓິຍມານສ຺ສ ສມ຺ປທານສຎ຺ຎາ, ນຕຸຊນກສ຺ສ ຕາຍາສໍສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ທີເປຕິ, ອິຘາຕິ ອິມິນາ ສກ຺ກເຕ ອຸທາຫຣຓານມສມານຣູປກໍ ທສ຺ເສຕິ, ອິມິນາ ຈ ອຸທາຫຣຓານມສມານ ຣູປຕ຺ຕເມວ ¶ ຈຕຸຕ຺ຖີວິຘາເນ ກາຣຓໍ, ອຎ຺ຎຖາ ຉຏ຺ຐີເຍວ ເຕຫິປິ ວິຘີເຍຍ຺ຍ ກາຣຓາສມ຺ຠວາ [ກາຣຓສພ຺ຠາວາ] ຫິ ທີເປຕິ, ອີທິສສ຺ສ ປຈ຺ຈຸທາຫຣຓ(ສ຺ສ) ຠາເວ ກາຣຓມາຫ-‘ອນຎ຺ຎກຕ຺ຕຸ ກຕ຺ຕາ-ຠິລາສສ຺ສາ’ຕິ, ປເຣສມິທມ຺ປຈ຺ຈຸທາຫຣຓມ຺ຠວຕຸ ອິຘ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ-‘ອິຫຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ, ຕ຺ວນ຺ຕິ ອຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປຐມາເຍວ, ສມ຺ຠເວ ກາຣຓນ຺ຕຣມາຫ-‘ອຖວາ’ຕິອາທິ, ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ໂຎ ກຕ຺ຕາ ຍສ຺ສາ ສາ ອນຎ຺ຎກຕ຺ຕຸກາ ຣຸຈິ, ຠາຍ ຣຸຈິຍາ ສມ຺ພນ຺ຘິໂນ ປິຓິຍມານສ຺ສ ສມ຺ປທານສຎ຺ຎໍ ເຍ ປນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເຍ ປນ ອາຫຸ ຈາຕິສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນມຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ຣຸຈິຍາ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຘາໂຣ ອຸປ຺ປຕ຺ຍາຘາໂຣ‘ເທວທຕ຺ຕາຍ ໂຣຈເຕ’ຈ຺ຈາໂທ ເທວທຕ຺ຕາທິໍ ອຸປລກ຺ເຂຕີຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຍາຘາໂຣປລກ຺ຂຓໍ ວຈນໍ, ເອຕ຺ຖ ຣຸຈິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຍາຘາໂຣປລກ຺ຂຓເມວ ວຈນນ຺ຕິ ສາວຘາຣຓ ມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ… ສພ຺ເພສໍ ວາກ຺ຍານມວຘາຣຓຜລຕ຺ຕາ, ເຕນ ປິຓິຍ ມານວຈນມຠິລາສສ຺ສ ອຎ຺ຎກຕ຺ຕຸກຕາສນ຺ທສ຺ສນປຣໍ ນ ໂຫຕີຕິ ພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ນມ຺ຠວຕິ, ເຕສໍ ກຈ຺ຈາຍນສ຺ສ ເຈຫາປິ ປສຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອິຫາປີຕິ ຕ຺ວມິຕິ ເອຕ຺ຖາປິ, ອຎ຺ຎຖາສິທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ປຐມາຍ ເອວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ, ວຈນສ຺ສາຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຈຕຸຕ຺ຖີວິຘານວຈນສ຺ສ, ອຕິປ຺ປສງ຺ໂຄຈາຕິ ‘‘ກສ຺ສ ວາ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ໂຣເຈສີ’’ຕິອາໂທ ຕວາຕິ ອນຠິມຕຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕິຈ.

ຘາຣິປ຺ປໂຍເຄຕິ ຘາຣິຘາຕຸໂນ ປໂຍເຄ, ອຸຕ຺ຕມີໂຓ ອຘມີໂຓຕິ ຘນິກຄເຫຕູນໍ ຣຸຬ຺ຫີຕ຺ຍາຫ-‘ອຸຕ຺ຕມີໂຓ ຘນສາມີ’ຕິ, ອຸຕ຺ຕມີຓມສ຺ສາຕິ ອຸຕ຺ຕມີໂຓ, ຘາຣຍຕີຕິມສ຺ສຕ຺ຖມາຫ-‘ວຫຕີ’ຕິ, ຘາຣິໂຕຕິ ຘາຣໍຘາຕຸໂຕ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ (ຕໍ ຕໍ) ນິຍເມນ ນິຍມິຕານໍ ເຕສໍເຕສໍ ສມ຺ປທານສຎ຺ຎໍ ວິຘາຍ ຈຕຸຕ຺ຖີ ວິຫິຕາ ປເຣຫິ, ຕທາຫ ‘ສິລາຆ ຫນຸຏ຺ຐາສປານ’ມິຈ຺ຈາທິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂຍຄສມ຺ພນ຺ເຘ ຉຏ຺ຐີ, ຎາເປຕຸນ຺ຕິ ສິລາຆາທິເກ ໂພເຘຕຸໍ, ອິຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຕິມໂຕ. ຕທຕ຺ຖວາຈີນຎ຺ຈ ຘາຕູນໍ ສງ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ‘ກຸຘທຸຫິສ຺ໂສສູຍຕ຺ຖານ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍມ຺ປຕິ ໂກໂປຕິ ອິມິນາ ໂກປສ຺ສ ວິສຍມາຫ, ຍສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ຍໍກາຣກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວ ປຣາມສຕິ, ຍສ຺ສາຕິ ຣາຊາທິໂນ, ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິຍເຕ ¶ , ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ-‘ຍສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘິໍ ສຸຠາສຸຠໍ ປຸຈ຺ຉຕິ ເນມິຕ຺ຕິໂກ’ຕິ, ໂຍຈານຸກູລຕ຺ຕມ຺ຠ ຊຕີຕິ ອິມິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ປຕິປຸພ຺ພໂກ ອາປຸພ຺ພໂກຈ ສຸໂຓຕິ ອພ຺ຠຸປຄເມ ປຏິຊານເນຈ ວຕ຺ຕເຕ, ຍທາຍມພ຺ຠຸປຄໂມ ປຕ຺ຖນາ ປຸພ຺ພໂຕ ຠວຕິ ຕທາ ປຕ຺ຖນາຍ ກຕ຺ຕຸ ປຕ຺ຖຍິຕຸໂນ ຈຕຸຕ຺ຖີ ຣູປມ຺ຠວຕິ, ຍທາຕ຺ວປຕ຺ຖຕມ຺ປິ ເກວລມານຸກູລ຺ເຍນ ວຕ຺ຕມານໍທິສ຺ວາ ເທຍ຺ຍມພ຺ຠຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອິທມິທໍ ໂວທສ຺ສາມາຕິ [ໂກປິສ຺ສສາມາຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕທານຸກູລ຺ເຍນ ປວຕ຺ຕນສງ຺ຂາຕາຍ ກິຣິຍາຍ ກຕ຺ຕຸໂນ ຈຕຸຕ຺ຖີຣູປມ຺ຠວຕີ’’ຕິ, ອິມິນາ ຈ ປາຓິນິຍວຸຕ຺ຕິກາຣສ຺ສ ຊຍາທິຈ຺ຈສ຺ສມເຕ ພ຺ຍຠິຈາຣມາຫ, ໂສ ຫິ ‘‘ອພ຺ຠຸປຄໂມ ນາມ ປເຣນ ປຕ຺ຖິຕສ຺ສ ຠວຕິ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຖຍິຕຸເຍວ ຈຕຸຕ຺ຖີຣູປມ຺ຠວຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ປຸພ຺ພສ຺ສາກິຣິຍາຍ ໂຍ ກຕ຺ຕາຕິ ເວທວາກ຺ເຍນ ວິຫິຕຖຸຕິກກຣຓ ສງ຺ຂາຕາຍ ອຸສ຺ສາຫານຸຊານນໂຕ ປຸພ຺ພຠູຕາຍ ກິຣິຍາຍ ໂຍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕາ ໂປຕາ ຈ, ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ‘ຕສ຺ສາ’ຕິ ອິທໍ ‘ຈຕຸຕ຺ຖີຍາຍທຠິມຕໍ ຣູປ’ນ຺ຕິອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ຉຏ຺ຐິຍາ ສພ຺ພພ຺ຍາປິຠາວມາລມ຺ພ ເອວນ຺ຕິ ອຕິເທໂສຕິ ອາຫ ‘ເອວນ຺ຕີ’ຕິອາທິ, ຣູປສາມ຺ຍໂຕ ປນ ຕາທຕ຺ຖິຍຕ຺ຖສພ຺ຠາວາຈ ຍຖາໂຍຄໍ ຕາທຕ຺ຖ຺ຫ ຈຕຸຕ຺ຖີປິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ວກ຺ຂຕິ ຫິ‘ຕາທຕ຺ຖ຺ຫ ວຈນິຈ຺ຉາຍນ຺ຕຸ ‘ອິຈ຺ຈາທິນາ, ອິຈ຺ຉິໂຕ ຣາຊາ, ກມ຺ມ ວຈນິຈ຺ຉາຕິ ອິມິນາ ວຈນິຈ຺ຉາຍ ປຘານຕ຺ຕມາຫ… ວຈນິຈ຺ຉາຠິມຸຂຕ຺ຕາ ສພ຺ເພສໍ ກາຣການໍ, ອປ຺ປຈຸຣປ຺ປໂຍຄຕ຺ຕາຕິ ອພຫຸປ຺ປໂຍຄຕ຺ຕາ, ຫນຸເຕ ອປນຍຕິ, ອຸປຕິຏ຺ຐເຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຸປຄມນໍ ກໂຣຕິ, ປິຫຍນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ກຸຊ຺ຌ ອມຣິສໍ ກໂຣຕິ, ທຸຫນາທໂຍ ໂກປປ຺ປຠວາ ນານນ຺ຕເຣນ ເຕ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ທູຠາທໂຍປ຺ຍຸທາຫຏາ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ຣສ຺ເສ ອປຣຊ຺ຌາມິ, ອິສ຺ສຍນ຺ຕິ ນສຫນ຺ຕິ, ອາຣຊ຺ຌຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ເນມິຕ຺ຕິໂກ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ຠາທຕ຺ຖ຺ຫໍ ວິຠາເວຕິ ‘ຍສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິນາ, ປຣິຍາ ໂລເຈຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ກິໍ ລກ຺ຂໂຓ-ຍມນິຍໂມຈ຺ຈາຫ-‘ນາວສ຺ສ’ມິຈ຺ຈາທິ, ຍາຈິຕຸສ຺ມາເຍວ [ຍາຈິຕຸເຍວ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຉຏ຺ຐີຕິ ນາວສ຺ສມຍນ຺ນິຍໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ-‘ສມ຺ພນ຺ເຘ’ຈ຺ຈາທິ, ອຎ຺ຎສ຺ມາປີຕິ ອຍາຈິຕຸໂຕອປິ, ຖຸຕິກຣຓສ຺ສ ກຕ຺ຕຸຠູຕາ ໂຫຕາໂປຕາໂຣ ອຸສ຺ສາຫນານຸຊານນານໍ ກມ຺ມໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ-‘ປຈ຺ຈນຸປຸພ຺ພສ຺ສ ຄິຓາຕິສ຺ສ ກມ຺ເມ’ຕິ. ໂຫຕຸໂປຕຸສທ຺ເທຫິຈ຺ຈາທິນາ ¶ ໂປຕຸສທ຺ທສ຺ສປິ ຉຏ຺ຐິຣູປໍ ທສ຺ສິຕໍ, ວຸຕ຺ຕິຍນ຺ຕຸ ‘ໂຫຕຸ ປຕິຄິຓາຕິ’ຈ຺ເຈວ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ໂຫຕ຺ເວວມ຺ປິຕ຺ຍມ຺ຫາກມຕ຺ໂຣເປກ຺ຂາ, ອຸສ຺ສາຫຍຕີຕ຺ຍຕ຺ເຖ ຄິຓາຕິ ອນ຺ໂຕຄຕຓ຺ຍຕ຺ໂຖ. ອນາວາໂທຕິ ນາວາອນ຺ນາທິວຊ຺ຊິເຕ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຕຖາ ປຏິເສຘາຠາເວປິ ພຫຸລາຘິກາຣໂຕ ‘ນ ຕໍ ນາວມ຺ມຎ຺ເຎ ນຕໍ ອນ຺ນມ຺ມຎ຺ເຎ’ຈ຺ຈາທິ ຠວຕິ, ອຕ຺ເຖວ ຫິ ພຫຸລາຘິກາຣໂຕວາ ຕິປ຺ປສງ຺ຄາຠາໂວ, ປຐມນ຺ຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ປຐມນ຺ຕໍ ຣູປໍ, ເອຕ຺ຖຈ ຍທາ ຕິຓາທິໂຕປິ ຂິກໍສີຍເຕ ຕທາ ນິນ຺ທາວຄໂມ, ຕຕ຺ຖ ຈ ນິໂຍຄໂຕວ ນຎ຺ປໂຍໂຄ ຎາຖານຸປ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ສປ຺ປຏິເສຘມຸທາຫຏໍ ‘ນ ມຎ຺ຎມາໂນ’ຕິ, ອວຘິມ຺ຫິເຍວ ປຎ຺ຈມີຕິຓາຕິ, ນຎ຺ປໂຍເຄວ ນິໂຍຄໂຕ ນິນ຺ທາວຄມາ ຕິຓນ຺ຕິ ກມ຺ເມເຍວ ທຸຕິຍາ, ອຖວາ ສຕີປິ ນິນ຺ທາວຄເມ ວຈນິຈ຺ຉາໂຕ ສວິສເຍເຍວ ທຸຕິຍາ, ສມ຺ມຸຕິປ຺ປໂຍເຄຕິ ສມ຺ມຸຕິສທ຺ທສ຺ສ ປໂຍເຄ, ຈຕຸຕ຺ຖິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ມຕ຺ຕາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຸນ ຣຸຕ຺ຕຕ຺ເຕ ກາຣຓມາຫ-‘ອຖ ໂສຕິວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ’ຕິ, ຈຓ຺ຑສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຣສ຺ສາຕິອາທິສຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຖ ໂສ’’ຕິ ປາຐສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ‘ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສກາໂຣ ປຸນຣຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຈຄ຺ຄຫເຓນາຕິ ‘‘ສິລາຆຫນຸ…ເປ… ສຕ຺ຕມ຺ຍຕ຺ເຖສຸຈາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ຈຄ຺ຄຫເຓນ, ຈຕຸຕ຺ຖີຠິມຕາຕິ ‘‘ນໂມ ໂຍຄາທິສ຺ວປິຈາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕນ.

໒໖. ປຎ຺ຈ

ອວຘີຍເຕ ວິສິລິສ຺ສເຕ ເອຕສ຺ມາຕ຺ຍວຘິ, ອວປຸພ຺ພາຍ ຘາຘາຕຸໂຕ ອວຘິມ຺ຫິ‘‘ທາຘາຕ຺ວີ’’ຕິ (໕-໔໕) ອິ.

ຍໂຕ-ວຘີຍເຕ ກິຎ຺ຈິ, ກ຺ຣິຍາປຸພ຺ພໍ ກຸໂຕຈິປິ;

ຈລຎ຺ຈາຈລມຎ຺ຎຎ຺ຈ, ຕໍ ວທນ຺ຕ຺ຍ ວຘິມ຺ພຸຘາ.

ເອຕ຺ຖາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ຍໂຕກຸໂຕຈິປິ ອຕ຺ໂຖ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຖຸອວຘີຍເຕ ສໍໂຍຄສ຺ສ ວາ ກິຣິຍານິມິຕ຺ຕໍ ຄມນທານາທິກິຣິຍາປຸພ຺ພໍ ວິສິລິສ຺ສເຕ ສຍໍ ວາ ອເປຕິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ວິສຸໍ ກຣີຍເຕ, ຕເມວໍວິຘໍ ຈລຎ຺ຈາ ຈລຎ຺ຈ ວິສິເລສປຣິຈ຺ເຉທຠູຕໍ ປທຕ຺ຖມວຘິໍ ວທນ຺ຕິ ພຸຘາ ຕພ຺ພິທຸໂນ’’ຕິ, ຕໍ ຍຖາ ຘາວຕາສ຺ສາ ປຸຣິໂສ ປຕຕິ, ປຸຣິສໍ ປາເຕຕິ ວາ, ຣຸກ຺ຂາ ປຓ຺ຓໍ ¶ ປຕຕິ, ປຓ຺ຓໍ ປາເຕຕິ ວາຕິ, ໂສຈ ຕິຘາປ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ ວິສຍເຠເທນ, ຍຖາ–

ນິທ຺ທິຏ຺ຐວິສໂຍ ໂກຈິ, ອຸປາຕ຺ຕວິສໂຍ ຕຖາ;

ອນຸເມຍ຺ຍວິສໂຍ ຈາຕິ, ຕິຘາວຘິ ສມີຣິໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ວຈໂນປນີຕາ ກິຣິຍາ ວິສໂຍ ຍຕ຺ຖ ໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ຐ ວິສໂຍ ວຘິ, ຍຖາ-‘ຄາມສ຺ມາ ອາຄໂຕ’ຕິ, ອຸປາຕ຺ຕາຊ຺ຌາຫຏາ ກິຣິຍາ ວິສໂຍ ຍຕ຺ຖ ໂສ ອຸປາຕ຺ຕວິສໂຍ, ຍຖາ-‘ວລາຫກາ ວິຊ຺ໂຊຕເຕ’ຕິ, ວລາຫກາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ວິຊ຺ໂຊຠເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອນຸເມຍ຺ຍາ ກິຣິຍາ ວິສໂຍ ຍຕ຺ຖ ໂສ ອນຸເມຍ຺ຍວິສໂຍ, ຍຖາ‘ມາຖຸຣາ ປາຏລິປຸຕ຺ຕເກຫິ ອຠິຣູປຕຣາ’ຕິ, ເອຕ຺ຖ ອຠິຣູປຄຸເຓນ ອຸກ຺ກໍສນມນຸເມຍ຺ຍໍ, ອໂຕເຍເວຕ຺ຖາຍເມວ ສຎ຺ຎາ ປຣິປ຺ຜຸຏາ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ນ ກາຈິທິຫ ສຎ຺ຎາ ປຣິຠາສີຍເຕ ພ຺ຍາໂມຫກາຣິຓີ, ອຖາວຘິສ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ‘ປທຕ຺ຖາວຘິສ຺ມາ’ຕິ ກຸໂຕ-ວສີຍເຕ ເຍເນວໍ ວິວຣຓໍ ກຕນ຺ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-ປທານ’ມິຈ຺ຈາທິ. ຍຖາ ຄາມສ຺ມາຕິອາທິນາ ອິທໍ ທີເປຕິ ‘‘ນ ເກວລໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄປຸພ຺ພໂກວ ວິສິເລໂສ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ພຸທ຺ຘິສໍສຄ຺ຄປຸພ຺ພໂກປິ, ອຕ຺ຖິ ເຈຫ ພຸທ຺ຘິສໍສຄ຺ຄ ປຸພ຺ພໂກ, ຕຖາຫິ ໂຈເຣຫິ ຠາຍຕິຕ຺ຍາໂທ ໂຍ (ຠຍ)ເປກ຺ຂຓ ສີໂລ ຠວຕິ, ໂສ ຍທິ ມໍ ໂຈຣາ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ, ຘຸວໍ ເມ ມຣຓນ຺ຕິ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ເຕ ພຸທ຺ຘິຍາ ປປ຺ໂປຕິ ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ຈ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕເຕ, ຕຖາ ໂຈເຣຫິ ຕາຍຕິຕ຺ຍາໂທ ໂຍ ເອກສ຺ສ ມິຕ຺ໂຕ ຠວຕິ ໂສ ຍທ຺ເຍຕໍ ໂຈຣາ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ ຘຸວມສ຺ສ ມຣຓນ຺ຕິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຕ ພຸທ຺ຘິຍາ ປຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕຍຕີຕ຺ຍວຘິຕ຺ຕາ ອວຘິສ຺ມາວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຎ຺ຈມີ’’ຕິ, ປເຣຫິ ປນ ເອຕາທິເສສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຏິປຕ຺ຕຸວິເສສານຸຄ຺ຄຫາຍ ສຸຕ຺ເຕເຫວ ປປຎ຺ໂຈ ກໂຕ, ອິຘ ປນ ສາມຎ຺ຎວຈເນເນວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕທນຸຄ຺ຄຫາຍ ອຸທາຫຣເຓເຫວ ປປຎ຺ຈິຕໍ, ຠີຕິຠາຍນຕ຺ຖານນ຺ຕິ ຠີຕິ ຕາຍນານໍ ອຕ຺ໂຖ ເຍສໍ ເຕ ຠີຕິຕາຍນຕ຺ຖາ ເຕສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນນຸ ຠີຕ຺ຍຕ຺ຖານໍ ປໂຍເຄ ຠຍເຫຕຸ ສມ຺ຠວຕິ ນຕຸ ຕາຍນຕ຺ຖານນ຺ຕິ, ເນສ ໂທໂສ, ຕາຍນຎ຺ຫິ ຣກ຺ຂນມຸຈ຺ຈເຕ [ສາຍນາຫິ ຣກ຺ຂນມຸປ຺ປຊ຺ຊເຠ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕຎ຺ຈ ຠຍເຫຕຸໂຕ ເວຕ຺ຍາຫ-‘ໂຍ ¶ ຠຍເຫຕຸ’ຕິອາທິ, ອິມິນາ ຈ ‘‘ຠີຕ຺ຍຕ຺ຖານໍ ຠຍເຫຕຸ’’ຕິ (໑-໔-໒໕) ປາຓິນິຍານມປາທານສຎ຺ຎາ ສຸຕ຺ຕມ຺ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ຕໂຕຕິ ຠຍເຫຕຸໂຕ, ເຕສນ຺ຕິ ຠຍຕາຍນານໍ, ຠຍມນິຏ຺ຐປາຕສງ຺ກາ, ອຸຕ຺ຕາໂສຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຕາຍນ ມນິຏ຺ຐປາຕໂຕ ປຣິຣກ຺ຂນໍ, ຍຖາ ທສ຺ສນໍ ໂຫນ຺ເຕວາຕີມິນາ ວຈນິຈ຺ຉາເຍວ ປຘານຕ຺ຕມາຫ, ໂກ ຫິ ໂລກິຍໍ ວຈນິຈ຺ຉມຕິວຕ຺ຕິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຖາຫິ ສພ຺ເພວ ທພ຺ພາທໂຍ ສພ຺ພກາຣກສຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາວ, ຕຕ຺ຖາຍໍ ກາຣກວິຠາໂຄ ວຈນິຈ຺ຉາວເສເນວ, ຕໍ ຍຖາ ‘ວລາຫໂກ ວິຊ຺ໂຊຕເຕ, ວລາຫເກນ ວິຊ຺ໂຊຕເຕ, ວລາຫເກ ວິຊ຺ໂຊຕເຕ’ຕິ. ປຣາປຸພ຺ພສ຺ສາຕິອາທິນາ ‘‘ປຣາຊິສ຺ສາສຍ຺ໂຫ’’ຕິ (໑-໔-໒໖) ສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ, ອສຍ຺ໂຫ ອຕ຺ໂຖຕິ ສຫິຕຸໍ ອຠິຠວິຕຸມສມຕ຺ໂຖ ອຕ຺ໂຖ, ອຊ຺ເຌນສກາສາອິຈ຺ຈາທິນາ ອຸທາຫຣຓຕ຺ຖມາຈິກ຺ຂຕິ, ນນຸເຈວມຕ຺ຖໍ ວທຕາ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕສ຺ສາສຍ຺ຫຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຖໍ ອຊ຺ຌຍນສ຺ສາສຍ຺ຫຕ຺ຕໍ, ເຍນາສຍ຺ຫຕ຺ຕສ຺ສາວຘິຕ຺ຕໍ ປຏິປາທຍຕິ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕານຠິຠໂວ’ຈ຺ຈາທິ, ອສຍ຺ໂຫຕີມສ຺ສ ປຈ຺ຈຸທາຫຣຓໍ ປຏິປາທຍຕິ ‘ໂຍ ປນິ’ຈ຺ຈາທິ. ‘‘ວາຣຓຕ຺ຖານມິຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ (໑-໔-໒໗) ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ຕທາຫ ‘ວາຣຓຕ຺ຖານ’ມິຈ຺ຈາທິ, ວາຣຓມຕ຺ໂຖ ເຍສໍ ເຕ ວາຣຓຕ຺ຖາ, ອວຘິມຕ຺ຕວຈນິຈ຺ຉາຍນ຺ຕິ ວິເສສໂຕ ວິຘານມນ຺ຕເຣນາ ວຘິມຕ຺ຕ ວຈນິຈ຺ຉາຍໍ, ວິເສສວິຘາເນຕິ ອິຈ຺ຉິໂຕຕິ ວິເສສວິຘາເນ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສາວຘິວຈນິຈ຺ຉາຍມ຺ປນ ຈິຕ຺ຕໂຕ ປາປໍ ນິວາຣເຍຕິ ຠວຕິ. ‘‘ຣກ຺ຂນຕ຺ຖານມິຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ (໒-໖-໓) ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ຕທາຫ-‘ຣກ຺ຂນຕ຺ຖານ’ມິຈ຺ຈາທິ, ເກສຎ຺ຈີຕິ ກຈ຺ຈາຍນາທິເກ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອນ຺ຕຣຘາເນ ເຍນາທສ຺ສນມິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (໑-໔-໒໘) ສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕມາຣທ຺ຘໍ, ຕທາຫ-‘ອນ຺ຕຣຘາເນ’ຈ຺ຈາທິ, ອຍມຸປຊ຺ຌາໂຍ ຍທິ ມໍ ປສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ທສ຺ສເນ ໂທສໍ ຕກ຺ເກຕິ ‘ນຸນ’ມິຈ຺ຈາທິນາ, ເປສນມສກ຺ກາຣປຸພ຺ພໂກ ນິໂຍໂຄ, ອຊ຺ເຌສນໍ ສກ຺ກາຣປຸພ຺ພໂກ, ມຎ຺ຎມາໂນ ສິສ຺ສາ ອຫໍ ກຖນ຺ນາມ ພ຺ຍວຫິໂຕ ຠວາມີຕິ ອນ຺ຕຣຘາເນ ພ຺ຍວຘານ ນິມິຕ຺ຕໍ, ເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ອທສ຺ສນມິຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອນ຺ຕຣຘາເນຕິ ນິມິຕ຺ຕສຕ຺ຕມີຈາຍໍ, ອໂຕ ອາຫ-‘ພ຺ຍວຘານນິມິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ພ຺ຍວຫິໂຕຕິ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ, ມາມໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍຕ຺ຍາທິນາ ອຸທາຫຣຓຕ຺ຖມາຫ, ພ຺ຍວຘານຕ຺ຖໍ ພ຺ຍວຫິຕຕ຺ຖໍ, ‘‘ອນ຺ຕຣຘາເນຕິ ກິໍ ໂຈເຣ ນ ທິທິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸທາຫຏໍ ¶ ປເຣຫິ, ຕມ຺ປຏິປາທຍມາຫ-‘ຍຕ຺ຖາທສ຺ສນ’ມິຈ຺ຈາທິ, ໂຈເຣ ນ ທິທິກ຺ຂຕີ (ຕ຺ຍ), ຕ຺ຣ ຫິ ໂຍ ໂຈເຣ ນ ທິທິກ຺ຂຕິ ເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອທສ຺ສນມິຈ຺ຉຕີຕິ ນ ອນ຺ຕຣຘານນິມິຕ຺ຕໍ, ກິນ຺ຕຸປຆາຕນິວຕ຺ຍຕ຺ຖໍ, ກິນ຺ຕຸປຆາຕນິວຕ຺ຕິຍາຕິ ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ນາຕ຺ຣານ຺ຕຣຘານເມ (ວາວເສຍໍ), ກິນ຺ຕຸ ຕນ຺ນິມິຕ຺ໂຕ ປຆາຕນິວຕ຺ຕິປິ, ‘ອຸປຊ຺ຌາຍາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕີ’ຕ຺ຍຕ຺ຣ ວິນາປ຺ຍຸປຆາຕສມ຺ຠວມນ຺ຕຣຘານສມ຺ປາທນເມວ ສມ຺ຠວຕີ’’ຕິ. ອິຈ຺ຉຕິຄ຺ຄຫຓໍ ກິມຕ຺ຖໍ ອທສ຺ສນິຈ຺ຉາຍໍ ສຕິ ສຕ຺ຍປິ ທສ຺ສເນ ຍຖາສິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, (ຕໍ) ປຏິປາທຍມາຫ-‘ອທສ຺ສນິຈ຺ຉາຍມ຺ປນິ’ຈ຺ຈາທິ, ສຕີປິ ທສ຺ສເນຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ທສ຺ສເນ ສຕີປິ, ຕໂຕຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍໂຕ, ອວຘິຣູປຕາ ເອວາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສາວຘິຣູປຕາ ເອວ. ‘‘ອາຂ຺ຍາໂຕ ປໂຍເຄ’’ຕິ (໑-໔-໒໙) ປຣວຈນໍ, ຕທາຫ ‘ອຸປໂຍເຄ’ຈ຺ຈາທິ, ນິຍມປຸພ຺ພກໍ ວິຊ຺ຊາຄຫຓມຸປໂຍໂຄ ຕ຺ຣາຘິປ຺ເປໂຕ, ອຸປໂຍຄວຈນສາມຕ຺ຖິຍາ ວິຊ຺ຊາຄຫຓຕ຺ຖໍ ສິສ຺ສວຕ຺ຕໍ ນິຍໂມ, ຕໂຕຕິ ອາຂ຺ຍາຕຸໂຕ. ‘‘ຊນິກຕ຺ຕຸໂນ ປກຕີ’’ຕິ (໑-໔-໓໐) ສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ຕທາຫ-‘ຊນ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສາ’ຕິອາທິ, ຊນິໂນ ອຕ຺ໂຖ ຊນ຺ຍຕ຺ໂຖ, ກິນ຺ຕໍ ຊນນໍ, ຕໂຕຕິ ຊນິກຕ຺ຕຸເຫຕຸໂຕ, ປກຕິສທ຺ເທນ ກາຣຓມຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍປເຣຫິ ‘ປຸຕ຺ຕາ ປໂມທາ ຊາຍເຕ’ຈ຺ຈາໂທ ປຸຕ຺ຕາທິໂຕປິ ຍຖາ ສິຍາ’ຕິ, ທຸວິຘໍ (ຫິ) ກາຣຓໍ ອຸປາທານກາຣຓໍ ສຫກາຣິກາຣຓຎ຺ຈ, ຕຕ຺ຖ ກາຣິເຍນາຠິນ຺ນເທໂສ ຆຏສ຺ສ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ໂຑ ອຸປາທານກາຣຓໍ, ຕສ຺ເສວ ປນ ທຓ຺ຑຈກ຺ກາທິ (ກາຣິເຍນ ຠິນ຺ນເທໂສ) ສຫກາຣິກາຣຓໍ, ເຕສູປາທານກາຣຓສ຺ເສຫ ຄຫເຓ’ສິງ຺ຄາ ສໂຣ ຊາຍເຕ’ຈ຺ຈຕ຺ເຣວ ສິຍາ, ນ ຕຸ ‘ປຸຕ຺ຕາ ປໂມທາ ຊາຍເຕ’ຈ຺ຈາໂທ, ກາຣກນ຺ຕຣວຈນິຈ຺ຉາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຣກນ຺ຕຣາທິວຈນິຈ຺ຉາຍນ຺ຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ… ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສມ຺ພນ຺ຘ ວຈນິຈ຺ຉາຍປິ ສມ຺ຠວໂຕ, ຕຕ຺ຣ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐາ, ເຕສໍ, ໂລໂກ-ນຎ຺ຎຖາວາທີ ໂວຫາຣິກຊໂນ, ຕຕ຺ຖ ຠວາ ໂລກິຍາ, ນວຕ຺ຕຸ ປຏິພທ຺ຘາຕິ ໂລກວຈນິຈ຺ຉມຸລ຺ລງ຺ຄິຍ ອຫເມວ ວທາມີຕິ ສກຊ຺ຌາສເຍນ ວທນ຺ໂຕ ວຕ຺ຕາ, ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຠໂວ ຠວຕິສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໔-໓໑) ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ຕທາຫ-‘ຠວຕິສ຺ສາ’ຕິອາທິ, ປຐມໂຕ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຕ຺ຖກຖເນນ ຊນ຺ຍຕ຺ໂຖ-ຕ຺ຣ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ວທຕິ, ນຫິ ຫິມວາ ຄງ຺ຄາຍ ກາຣຓໍ, ສາ ຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ເອວກາຣເຓຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ¶ , ຫິມວຕິ ຕຸ ເກວລໍ ປຐມໂຕ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ‘‘ຊິຄຸຈ຺ຉາວິຣາມປມາທຕ຺ຖານຸມຸປສງ຺ຂ຺ຍານໍ’’ຕິ (໑-໔-໒໔ວາ) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ-‘ວິຣມຓຕ຺ເຖ’ຕ຺ຍາທິ, ຊິຄຸຈ຺ຉາປມາທຕ຺ຖຘາຕຸໂຍເຄ ປນ ກມ຺ມາຘິກຣຓວຈນິຈ຺ຉາ ທິສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວຘິວຈນິຈ຺ຉາປິ ປນ ທິສ຺ສເກ ‘ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ນາຫິຣິໂກ ປາປາ’ຕິ, ຘມ຺ມາ ປມຊ຺ຊຕີຕິປິ ໂຫເຕວ ປຏິເສຘາຠາວາ. ‘‘ອຎ຺ຎາຣາທິຕຣຣິເຕ ທິສາສທ຺ທາຎ຺ຈຸຕ຺ຕຣປທາຈາຫິ ຍຸຕ຺ເຕ’’ຕິ (໒-໓-໒໙) ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ຕທາຫ-‘ອຎ຺ຎສທ຺ທໂຍເຄ’ຈ຺ຈາທິ, ຍໂຕຕິ ເທວທຕ຺ຕາທິໂຕ, ‘‘ອຎ຺ຎອິຕ຺ຍຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ, ເຕນ ປຣິຍາຍປ຺ປໂຍເຄປິ ຠວຕີ’’ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ພ຺ຍາຂ຺ຍາຕຕ຺ຕາ ອາຫ-‘ຠິນ຺ໂນ ເທວທຕ຺ຕາ’ຕິ, ອາຣາສທ຺ທສ຺ສ ທູຣຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອາສວກ຺ຂຍໂຕ ອາຣາ ທູໂຣ ຠວຕີ(ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ອຸ) ປາທີຍເຕຕ຺ຍາຫ‘ອາຣາສທ຺ໂທ ທູຣຕ຺ໂຖ’ຕິ, ນິທ຺ທິສ຺ສມານປຏິໂຍຄີຕິ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ສູໂຣ’ຕິ ນິທ຺ທິສ຺ສມານສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ໂຍ ໂສ ທຸຕິໂຍ, ໂສ ປຏິໂຍຄີ. ທິສາເທສກາລວຸຕ຺ຕີນໍ ທິສາສທ຺ທຕ຺ເຕນ ປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ອາຫ‘ທິສາ ເທສກາລວາຈີນໍ ໂຍເຄ’ຕິ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາຕິອາທີນິ ກາລວາຈີໂຍເຄ ອຸທາຫຣຓານິ, ອຎ຺ຈຸຕ຺ຕຣປທອາຈອາຫິປຈ຺ຈຍໂຍ ເຄຕ຺ວິຫ ໂນທາຫຏໍ. ‘‘ປຎ຺ຈມີວິຘາເນ ລ຺ຍປ຺ໂລເປ ກມ຺ມນ຺ຍຸປສງ຺ຂ຺ຍານໍ ‘‘ອຘິກຣເຓ ໂຈປສງ຺ຂ຺ຍານ’’ມິຕິ (໒-໓-໒໘-ວາ) ວາຕ຺ຕິກໍ, ຕທາຫ‘ຍຕ຺ຖ’ຈ຺ຈາທິ, ລ຺ຍປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຍຕ຺ຣາປ຺ປໂຍໂຄ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ເຈ ຄມ຺ຍເຕ, ໂສ ລ຺ຍປ຺ໂລໂປ, ຕ຺ວາໂລໂປ ລ຺ຍປໂລໂປຕ຺ຍວິເສໂສ, ປາສາທ ມາຣຸຍ຺ຫ ເປກ຺ຂຕິ ອາສເນ ອຸປວິສິຕ຺ວາ ເປກ຺ຂຕີຕິ ອິທໍ ວິສໂຍ ປທສ຺ສນໍ ປຸພ຺ພໍ ຍສ຺ສາຕິ ກິຣິຍາວິເສສເນ ສມາໂສ, ວກ຺ຂມານສພ຺ພທສ຺ສເນສຸປິ ປາສາທໂຕ-ປກ຺ກມນເລສສພ຺ຠາວາ ປາສາໂທ (ເຍວາ) ວຘິຣູເປນ ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ໂຐຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ອປກ຺ກມຕິ ຕໂຕ ຕໍ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ຕໂຕ ປາສາທໂຕ ຕສ຺ສ ທຏ຺ຐຸໂນ ທສ຺ສນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປກ຺ກມຕ຺ຍປຍາຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອວຘິຠາໂວ ປາສາທສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ເຍສນ຺ຕິ ເວເສສິການໍ, ເຕ ຫ຺ເຍວມາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸໂຄຬກໂຕ-ຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂຸມຠາເວນ ນິກ຺ຂມ຺ມ ວິສາລີຠວນ຺ຕໍ ວິສຍເທສມຸປຄມ຺ມ ສກລມຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐໍ ປສ຺ສຕິ ຣໍສິຣູເປນ, ຍຖາ ກາຫລາ ມູເລ ກິສາ ອຄ຺ເຄມຫຕີ, ຕຖາ ຎາຓິນ຺ທ຺ຣິຍານີ’’ຕິ, ອຘິຏ຺ຐານເທສນ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິຏ຺ຐານຠູຕໍ ຈກ຺ຂຸໂຄຬກເທສໍ, ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ໂຄຈເຣ ¶ ປວຕ຺ຕິ, ສນ຺ຕຕິຍາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປພນ຺ຘສ຺ສ, ອຘິຏ຺ຐານ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນາປຊ຺ຊເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕໂຕຕິ ປາສາທໂຕ, ອປກ຺ກນ຺ຕ຺ຍາຕິ ອປຄມເນນ, ຍຊ຺ຊປິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸໂຄຬກໂຕ ພຫິ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາປິປາສາທຏ຺ຐສ຺ສຈກ຺ຂຸໂຄຬກາ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປາສາທສ຺ສາປ຺ຍວຘິຠາໂວ, ເຍສນ຺ຕູຕິ ຂຓິກວາທີນນ຺ຕຸ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິຏ຺ຐານມ຺ປຕ຺ເຕ ວິສເຍ ວິຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓໍ ກາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສີເລນາຕິ ປຕ຺ຕກາຣີນິ, ອນິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິຏ຺ຐານໂທໂສ ເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕໂຕຕິ ປາສາທໂຕ, ເຍສມ຺ປນາຕິ ຂຓິກວາທິໂນວ ທສ຺ເສຕິ, ອຕ຺ຣ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປກ຺ຂາ ປຕ຺ຕກາຣີນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອປ຺ປຕ຺ຕກາຣີນິ, ຈກ຺ຂຸໂສຕານິ ອປ຺ປຕ຺ຕກາຣີນິ ເສສານິ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຕານິ, ຈກ຺ຂຸເຍວ ປຕ຺ຕກາຣີ ເສສມຎ຺ຎເຖຕິ, ຈຕຸສ຺ເວວ ເຕສຸ ປຐມປກ຺ຂທ຺ວຍມຸປນ຺ຍສ຺ຍ ປຏິປາທິຕໍ… ຕປ຺ປຏິປາທເນເນຕເຣສມ຺ປິ ປຏິປາທິຕຕ຺ຕາ, ສພ຺ພສາມຍິກສາຘາຣຓຕ຺ຕາສທ຺ທສຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ອິທໍ ອຍຸຕ຺ຕມິວ ທິສ຺ສຕິ… ສທ຺ທສຕ຺ຖສ຺ສິມສ຺ສ ພຸທ຺ຘວຈໂນປໂຍຄິຕ຺ເຕນ ໂສຄຕສມຍານຸຄຸຓປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ, ຂຓິກວາທິໂນ ປນ ນິສ຺ສາເຍທໍ ສຸນ຺ທຣເມວ, ມນສິກາຣາທີຕິອາທິສທ຺ເທນ ຈກ຺ຂຸໂຕ [ຈກ຺ຂຸນາ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ອເຠໂທ ຣູປາປາຖຄໂມ ຈ ທສ຺ສິໂຕ, ໂຍຄ຺ຄເທເສຕິ ທສ຺ສນໂຍຄ຺ເຄ ປເທເສ. ‘‘ປຸຈ຺ຉນາຂ຺ຍາເນສຸ ຈ ປຎ຺ຈມີ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ (໒-໓-໒໘ວາ) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ-‘ປຸຈ຺ຉນສທ຺ທໂຕ’ຈ຺ຈາທິ, ປຸຈ຺ຉນາຂ຺ຍາເນສຸ ສາມຎ຺ເຎນ ປຎ຺ຈມີວິຘາເນ-ຕິປ຺ປສງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ອວສ຺ສ’ມິຈ຺ຈາທິ, ກສ຺ສາຕິ ປຎ຺ໂຫ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ເສຕ຺ຍາຂ຺ຍານໍ, ໂກໂສ ຍຎ຺ຎ ທຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ໂຫ ວິຘິຣູໂປວາຍໍ, ໂຍ-ງ຺ຄທີຕ຺ຍາທ຺ຍນຸວາທຣູປມາຂ຺ຍານໍ, ອງ຺ຄທີເກຍູຣີ. ‘‘ຍໂຕຈາທ຺ຘກາລນິມ຺ມານໍ ຕໂຕ ປຎ຺ຈມີ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ (໒-໓-໒໘ວາ) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ-‘ອທ຺ຘ’ຈ຺ຈາທິ, ນິມີຍເຕ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊເຕ ເຍນ ຕໍ ນິມານໍ, ຕເທວ ນິມ຺ມານໍ. ‘‘ອທ຺ຘສ຺ສ ປຐມາ ສຕ຺ຕມີ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ (໒-໓-໒໘) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ຕໍ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຕເຕ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈມິຍຸຕ຺ຖາ ປຣສ຺ສາທ຺ຘສ຺ສ ປຐມາ ຈ ສຕ຺ຕມີ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ, ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ມາຕິ ປຎ຺ຈມິ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເອຕາປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ສຕ຺ຕໂຍຊນານີ’ຕິອາທິ, ອຕ຺ຣ ຫິ ຍທາ ຣາຊຄຫສ຺ສ ໂຍຊນຎ຺ຈາເຠໂທ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉີຍເຕ, ຕທາ ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ມາ ຣາຊຄຫໍ ສຕ຺ຕໂຍຊນານີຕິ, ເຠທວຈນິຈ຺ຉາຍນ຺ຕຸ ‘‘ສພ຺ຠາໂວ’’ຕ຺ຍາທິນາ (໒-໓໔) ສຕ຺ຕມີ ສິທ຺ຘາ‘ສຕ຺ຕສຸ ໂຍຊເນສຸ’ຕິ. ຕຖາຫິ ¶ ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕສຸ ໂຍຊເນສຸ ສຕິ ຣາຊຄຫໍຠວຕີຕ຺ຍຍມຕ຺ໂຖ ປຕີຍເຕ, ສຕ຺ຕໂຍຊນສມ຺ພນ຺ຘິຠວນໍ ຣາຊຄຫ (ຠວນ)ສ຺ສ ລກ຺ຂຓມ຺ຠວຕິ. ສມ຺ພນ຺ເຘ ຉຏ຺ຐີຕິ ອິມິນາ ‘‘ຕໍ ຍຸຕ຺ຕາ ກາເລ ສຕ຺ຕມີ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ (໒-໓-໒໘ວາ) ວຈນມ຺ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ‘‘ກຣເຓຈ ໂຖກປ຺ປກິຈ຺ຉກຕິປຍສ຺ສາ ສຕ຺ຕວຈນສ຺ເສ’’ຕິ (໒-໓-໓໓) ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ຕທາຫ-‘ຍທາ ອິຈ຺ຈາທິ, ກິຈ຺ຉາທໂຍຕິອາທິສທ຺ເທນ ໂຖກອປ຺ປກຕິປເຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອສຕ຺ຕຣູປນ຺ຕິ ອທ຺ທພ຺ພຣູປໍ, ຄຸເຓ ເຫຕຸມ຺ຫີຕິ ຄຸຓປທຕ຺ເຖ ເຫຕຸຠູເຕ ‘‘ຄຸເຓ’’ຕິ (໒-໒໑) ປຎ຺ຈມີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຍຖາວຸຕ຺ຕວິຘາເນເນຕິ ‘‘ຄຸເຓ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕວິຘາເນນ, ‘‘ຄຸເຓ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕວິຘາເນນ, ຍທາຕ຺ວິຈ຺ຈາທິນາ ປເຣສໍ ວິຍ ກຣເຓ ວິສຸໍ ວິຘາເນ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຕ຺ຕພ຺ພຣູປສ຺ສ ຈລນສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສມານາຘິກຣຓຕ຺ເຕນ ວິເສສນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ, ສມານາຘິກຣຓຕ຺ເຕນາຕິ ຈ ‘ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ’ຕ຺ຍາໂທ ອສມານາຘິກຣຓສ຺ສາປິ ວິເສສນຕ຺ຕທສ຺ສນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ສມານາຘິກຣຓຕ຺ເຕນ ວິເສສນຠາໂວ ຈາສ຺ສ ໂຖກຄຸຓານ຺ວິເຕ ຈລເນ ວຕ຺ຕມາໂນ ໂຖກສທ຺ໂທ ອສຕ຺ຕວຈໂນວ ວິເສສນນ຺ຕິ, ເຕເນວາຂ຺ຍາຍເຕ ‘ໂຖກສ຺ສ ກມ຺ມຕ຺ຕາ ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ’ຕິ. ປຎ຺ຈມີຕ຺ຍນຸວຕ຺ຕມາເນ ‘‘ທູຣນ຺ຕິກຕ຺ເຖຫິ ຉຏ຺ຐີ ວາ’’ຕິ (໒-໓-໓໔) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ‘ທູຣນ຺ຕິ ກຕ຺ເຖຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ອວຘິສມ຺ພນ຺ຘລກ຺ຂຓາຕິ ອວຘິສມ຺ພນ຺ຘາວ ລກ຺ຂຓໍ ນິມິຕ຺ຕມາສໍ ປຎ຺ຈມີຉຏ຺ຐີນໍ ຕາ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ໂຐຕິ ອິມິນາ ວຈນິຈ຺ຉາເຍວ ປຘານຕ຺ຕມາຫ, ເອວໍ ຈຣຫິ ຕໍຕໍ ກາຣກວຈນິຈ຺ຉາຍມຎ຺ຎາປິ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ກສ຺ມາ ນປ຺ປຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອາຫ-‘ໂລກິຍາ ເຈຕ຺ຖາ’ຕິອາທິ, ເອຕ຺ຖ ວິຠຕ຺ຕີນໍ ນິຍເມ ໂລກິຍາ ເອວ ວຈນິຈ຺ຉາ ນິພນ຺ຘນໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປຎ຺ຈມີຈາຕ຺ຍນຸວຕ຺ຕມາເນ ‘‘ທູຣນ຺ຕິ ກຕ຺ເຖຫິ ທຸຕິຍາ ເຈ’’ຕິ (໒-໓-໓໕) ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ປຎ຺ຈມ຺ຍຘິກຣເຓຈ’’ (໒-໓-໓໖) ອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ຈ ກາເຣນ ທູຣນ຺ຕິ ກຕ຺ເຖຫິ ສຕ຺ຕມີ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ປາຏິ ປທິກຕ຺ເຖ ສາຣສງ຺ຄຫກາຣາທີຫິ, ຕທກ຺ຂິປ຺ປ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ເກຈິຕ຺ຍາທິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ’ເກຈີຕິ ສາຣສງ຺ຄຫາທໂຍ’ຕິອາທິ. ທູຣາປາທາວເສຈນນ຺ຕິ ອຍໍ ເຕສມ຺ປຏິກ຺ເຂປນ ໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອິຕິສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ປຣິຫີໂນ, ນຫິຕນ຺ຕິອາທີສຸ ຕສທ຺ເທນາສຕ຺ຕຣູປໍ ທູຣາທິ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕນ຺ຕ຺ຍວເສຍໍ, ນ ຫິ ຕໍ ຄມ຺ຍເຕ, ນ ຫິ ຕໂຕ ຄມ຺ຍເຕ, ນ ຫິ ເຕນ ຄມ຺ຍເຕ, ນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ຐີຍເຕ’ຕິ ວິສຸໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ¶ ວເສໂຍ. ປຕີຍນ຺ເຕຈາຕິ ໂຈ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕຣສມຸຈ຺ຈເຍ, ອໂຕເຈຕິ ວກ຺ຂມານເຫຕຸປຣາມາໂສ, ຍນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ວາກ຺ຍກາໂຣ ວຣຣຸຈິ, ຕໍສາມານາຘິກຣຓ຺ຍໂຕຕິ ທູຣາທິສາ ມານາຘິກຣຓ຺ຍໂຕ, ຕໍຍຸຕ຺ຕໂຕປີຕິ ທູຣາທິຍຸຕ຺ຕາ ຄາມາທິສທ຺ທໂຕປິ, ປຈ຺ຈກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ວາກ຺ຍກາຣວຈນໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຕຖາຫ຺ຍຕ຺ຣາຍໍ ມຫາຠາສ຺ສ ປາໂຐ ‘‘ທູຣນ຺ຕິກຕ຺ເຖຫິ ປຎ຺ຈມີວິຘາເນ ຕໍຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈມີປຏິເສໂຘ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ທູຣາ ຄາມສ຺ສ, ຕຕ຺ຣາປິ ທສ຺ສນາ ອນຕ຺ຖໂກ-ຍມ຺ປຏິເສໂຘ, ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ປຎ຺ຈມີ ທິສ຺ສຕິ–

ທູຣສ຺ມາວສຖາ ມຸຕ຺ຕໍ, ທູຣາປາທາວເສຈນໍ;

ຄຸຣຸໂຕ ກຸປິຕາ ທູຣາ,ຠາພ຺ຍໍ ທູຣາ ຈ ທສ຺ສຸຫິຕິ.

ອຕ຺ຣ ທູຣນ຺ຕິເກຕ຺ຍາທິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວາກ຺ຍກາຣວຈນໍ, ທູຣາ ຄາມສ຺ສາຕິ ຕສ຺ໂສທາຫຣຓໍ, ຕຕ຺ຣາປິຈ຺ຈາທິ ປຈ຺ຈກ຺ຂານຠາສ຺ສໍ, ທູຣສ຺ມາວສຖາຕິ ອາວສຖສ຺ສ ທູເຣຕິ ອຕ຺ໂຖຫິ ຠາສ຺ສປທີເປ ເກຍ຺ຍໂຏ, ປຐໂມ ປຸຣິໂສ ຍສ຺ສ ໂສ ປຐມປຸຣິໂສ ຠວຕິ ‘‘ທູຣນ຺ຕິກາ’’ທິ (໒-໖-໕) ກຈ຺ຈາຍນສຸຕ຺ເຕ ສຸທ຺ຘາທິໂຍໂຄປິ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ເຕນາຫ–‘ສຸທ຺ຘປ຺ປ ໂມຈນວິວິຕ຺ຕປ຺ປມາຓໂຍເຄ’ຕິ, ‘‘ຘາຕຸນາມານມຸປສຄ຺ຄໂຍຄາທີສ຺ວປິຈ’’ ອິຕິ (໒-໖-໒) ສຸຕ຺ເຕ ຈຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຠຸຕິໂຍໂຄ ຈ ຄຫິໂຕ, ເຕນາຫ–‘ປຠຸຕິ ໂຍເຄຈາ’ຕິ, ປຠຸຕິໂຍເຄຈາຕິ ອິມິນາ ປຠຸຕ຺ຍຕ຺ຖໂຍໂຄປິ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ເຕເນວ ‘ຍໂຕສຣາມິ ອຕ຺ຕານ’ນ຺ຕິ ອຸທາຫຏໍ.

໒໗. ອປ

ນນຸ ຜຸໂຏວ ເຕສໍ ສາລາທີນໍ ໂຍໂຄຕິ ກິເມຕ຺ຖ ປຎ຺ເຫນ ກສ຺ສ ປເນເຕຫິ ໂຍໂຄ’ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ວຊ຺ຊນໍ ຫິຈ຺ຈາທິ, ວຊ຺ຊນານນ຺ຕິ ກຕ຺ຕຣິ ອໂນ, ວຊ຺ຊເນ ສມ຺ພນ຺ເຘ ວຕ຺ຕມາເນຫີຕິ ວຊ຺ຊນສງ຺ຂາເຕ ສມ຺ພນ຺ເຘ ວຕ຺ຕ ມາເນຫິ ອປປຣີຫິ, ຍຸຕ຺ຕສ຺ມາຕິ ຍຸຕ຺ຕໂຕວ ເອກສ຺ມາ, ນາຎ຺ຎໂຕ, ກິເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ອປປຣີຫິ ຍຸຕ຺ຕສ຺ມາວ ປຎ຺ຈມີຠວເນ ປສິທ຺ຘຕ຺ຕມາຫ, ປສິທ຺ຘມ຺ເປຕມາຫຣິຕ຺ວາ ປກາເສຕຸມາຫ-‘ກຕ຺ຕຸໂນ’ຈ຺ຈາທິ, ຍທຕ຺ໂຖຕິ ໂຍສາລາທິ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ຍສ຺ສ ວຊ຺ຊນກິຣິຍາ ຣມ຺ຠສ຺ສ ¶ ໂສ ຍທຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຎ຺ຈມ຺ຍປາປຣີຫີ’’ຕິ (໒-໓-໑໐) ອາຍຸຕ຺ເຕປິ ປຎ຺ຈມີ ວິຘີຍເຕ ປເຣຫິ, ຕທາຫ-‘ມຣິຍາທາຍ’ມິຈ຺ຈາທິ, ອວຘິມາ ເອຕ຺ຖ ວສ຺ສນໍ.

໒໘. ປຏິ

ທິຏ຺ຐສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສາຕິ ປສິທ຺ຘວເສນ ທິຏ຺ຐກາຣິຍກາຣຓສ຺ສ ມຸຂ຺ຍສ຺ສ, ຕສ຺ສ ກາຣິຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ມຸຂ຺ຍສ຺ສ ຍໍ ກາຣິຍໍ, ຕທຕ຺ຖໍ ມຸຂ຺ຍກາຣິຍ ກຣຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຏິນິຘິມ຺ຫິ ວຕ຺ຕມາເນນ ປຠິເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ວິນິມເຍຕິ ປຣິວຕ຺ຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິທາເນຈາຕິ ຈ ສທ຺ທສ຺ສາຏ຺ຐານປ຺ປຍຸຕ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ປຕິນາ ຕສ຺ສ ໂຍໂຄຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໙. ຣິເຕ

ຍທິ ວຊ຺ຊນກິຣິຍາຍ ສມ຺ພຊ຺ຌມານສ຺ສ ກມ຺ມຕ຺ຕາ ກມ຺ເມ ທຸຕິຍາ, ກິມຕ຺ຖໍ ຈຣຫິ ປຸນ ທຸຕິຍາວຈນນ຺ຕິ ອາຫ-‘ປຏິປທວິຘາເນ’ຈ຺ຈາທິ, ປຏິປທໍ ອຸຊຸກເມໂວຈ຺ຈາຣິຕໍ ວິຘານໍ ຍສ຺ສາ ສາ ປຏິປທວິຘານາ, ວິເສສວິຘານ ວຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຍຊ຺ຊຕ຺ຣ ທຸຕິຍາວຈນໍ ນ ສິຍາ ຕທາ ຣິເຕສທ຺ເທນ ໂຍເຄ ອຸຊຸກໍ ວິຘີຍມານາຍ ປຎ຺ຈມິຍາ ທຸຕິຍາ ພາຘີເຍຖາຕິ ມຎ຺ຎເຕ. ຍທ຺ຍຕ຺ຣ ປຎ຺ຈມິຍາ ທຸຕິຍາຍ ພາຘາຠາໂວ ເອວ ປໂຍຊນໍ, ເອວຎ຺ຈຣຫິ ‘ຣິເຕ ວາ’ຕິ ສຸຕ຺ຕຍິຕພ຺ພໍ ເອວໍ ສຕິ ປກ຺ເຂ ທຸຕິຍາ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ລຫຸ ຈ ສຸຕ຺ຕມ຺ປຓີຕມ຺ຠວຕີ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ປໂຍຊນນ຺ຕຣມາຫ-‘ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຎ຺ເຈ’ຕິ, ອໂຕເຍວາຕິ ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຕ຺ຕາເຍວ, ປຸນ ປໂຍຊນນ຺ຕຣໍທຸຕິຍາ ຄຫຓສ຺ສ ທສ຺ສຍມາຫ-‘ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕເຣ’ຈ຺ຈາທິ, ອາຫຈ຺ຈ ກຓ຺ຐາທິຏ຺ຐາເນ ວາຍຸນາອາຫນິຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວາ ວຈນໍ ອາຫຈ຺ຈວຈນໍ, ອຸຊຸກວຈນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕຣໍ ຉຏ຺ຐີວິຠຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ພ຺ຍຸທາສຕ຺ຖໍ, ນິຣາສຕ຺ຖນ຺ຕຸຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ຎາປີຕິ ທຸຕິຍາຍ ອຎ຺ຎາ ຉຏ຺ຐີປິ, ປກຕາຍ ປຎ຺ຈມິຍາ ສມ຺ພນ຺ຘນຕ຺ໂຖ ປກຕສມ຺ພນ຺ຘນຕ຺ໂຖ.

໓໑. ປຸຖ

ນ ທຸຕິຍາປິ ໂຍຄວິຠາຄໂຕຕິ ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ຕຕິຍາ ເຈຕິ ວຕ຺ຕມາເນ ຕຕ຺ຖ ຍທິ ຈກາເຣນ ‘ທຸຕິຍາ ເຈ’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘີເຍຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຣາປິ ຈ ກາເຣນ ປຎ຺ຈມີຕ຺ເຍວໍ ນ ກສ຺ສາປ຺ຍປກໍໂສຕິ‘ວິນາຎ຺ຎຕ຺ຣປຸຖນານາຫິ ¶ ຕຕິຍາ ເຈ’ຕ຺ເຍກໂຍຄມກຕ຺ວາ ໂຍຄວິຠາຄສາມຕ຺ຖິຍາ ‘ຕຕິຍາ ເຈ’ຕິ ຈ ກາເຣນ ຊາຕຸ ປຎ຺ຈມີ’’ຕິ, ອສຫາຍຕ຺ຖຕ຺ເຕ ສຕິ ‘ວິນາຕ຺ເຖ ຫີ’ຕ຺ເຍວມວຕ຺ວາ ກິໍ ວິສຸໍ ສຸຕ຺ຕຣຈນາເຍຕ຺ຍາຫ-‘ເຠໂທ ປາທານນ຺ຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ.

໓໒. ສຕ຺ຕ

ຍນ຺ຕໍ ສທ຺ທານໍ ນິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ຍຕ຺ຖາຕິ ປຣາມຏ຺ຐໍ ໂສຕິ, ໂຍຕິ ປຣາມຏ຺ຐໍ ຕສ຺ສາຕິ ຈ ນິທ຺ທິສຕິ, ໂຍ ຍຕ຺ເຖຕ຺ຍາທິກຎ຺ຈ ‘ກິຣິຍາຘາຣຠູເຕ’ຈ຺ຈາທິວຸຕ຺ຕິຄນ຺ຖ ວິວຣຓນ຺ຕິ ໂຍຕິ ກິຣິຍາເຘຍ຺ຍຠູຕາຘິປ຺ເປຕາ, ເອຕເນວາຫ‘ກິຣິຍາ ຈາ’ຕິອາທິ, ເຕນາຍມາຘາຣີຍຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ມ ສມເວຕາ ກິຣິຍາສ຺ມິນ຺ຕ຺ຍຘິກຣເຓ ວາ ຕໍ ອາຘາຣຍຕີຕິ ກຕ຺ຕຣິ ວາ ຆຓນ຺ເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ກຕ຺ຕາຣໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ກິຣິຍານິສ຺ສຍຠູຕມາຘາຣ ຍຕີຕ຺ຍາຘາໂຣຕິ ວາ ກຕ຺ຕຣິ ຆຓ, ວຸຕ຺ຕໍ ຫິ–

ອາຘາຣຍຕິ ໂຍ ກຕ຺ຕຸ, ກມ຺ມໍ ກິຣິຍນິສ຺ສຍໍ;

ອາຘາຣໍ ກາຣກຎ຺ຈາຫຸ, ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘເມວ ເຈຕິ.

ນນຸ ຈ ກິຣິຍາຘາຣເຓນາຘາໂຣຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ຕໍ ກິເມວມຸຈ຺ຈເຕຕິ ເຈ, ເນສໂທໂສ ຍເທວ ຫິ ກິຣິຍາຘາຣຓມສ຺ສ, ຕນ຺ຕນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕ ກຕ຺ຕຸກມ຺ມຘາຣຓໍ, ນຫ຺ຍຎ຺ຎຕາ ຕທ຺ຘາຣຓໍ ສມ຺ຠວຕິ ຕໂຕ ກິຣິຍາ ກາຣເຓນາຘາຣເຓນາຘາໂຣຕ຺ຍ ຍເມວຕ຺ໂຖ, ນ ກຕ຺ຕຸກມ຺ມປຣິຈ຺ຈາເຄນາຘາເຣນ ອຸຊຸກໍ ກິຣິຍາ ຄຍ຺ຫເຕ, ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ-‘ກິຣິຍາຍໂຍ ອາຘາໂຣ’ຈ຺ຈາທິ, ນນຸ ຍທ຺ຍປ຺ຍຸຊຸກເມວ ກິຣິຍໍ ຘາຣຍຕິ ກຕ຺ຕາ ກຕ຺ຕຸສມວາຍິນິໍ, ກມ຺ມສມເວຕຎ຺ຈ ວິກ຺ເຕທນາທິໍ ກິຣິຍໍ ກມ຺ມໍ… ຕຖາ ສຕິ ຕາເນວາຘາໂຣຕິ, ນ… ໂລເກ ສຕ຺ເຖ ຈ ເຕສມາຘາຣຕ຺ເຖ ນາປ຺ປຕີຕິໂຕ, ກຕ຺ຕຸກມ຺ມຕາເຍວ ຫິ ເຕສມ຺ປຕີຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ກິຣິຍາ ເຈ’ຕ຺ຍາທິ, ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ–

ກຕ຺ຕຸກມ຺ມ ພ຺ຍວຫິຕໍ, ຘາເຣນ຺ຕມນຸຊຸ ກ຺ຣິຍໍ;

ກ຺ຣິຍາສິທ຺ຘຸປກາຣິ ຈ, ສຕ຺ເຖ-ຘິກຣຓໍ ມຕນ຺ຕິ.

ກຕ຺ຕຸກມ຺ມພ຺ຍວຫິຕນ຺ຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ເມຫິ ຕໍສມເວຕຠາເວນ ພ຺ຍວຫິຕໍ, ອນຸຊຸ ປາຣມ຺ປຣິເຍນ, ກ຺ຣິຍາສິທ຺ຘຸປກາຣິຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ມສມເວຕາຍ ກິຣິຍາຍ ປສິທ຺ຘິຍໍ ອຸປກາຣີ ອຸປກຸພ຺ພນ຺ຕໍ, ນນຸ ຈ ນ ກິຣິຍາ ຘາຣເຓເນວາຍມາຘາໂຣ, ກຕ຺ຕຸກມ຺ມານໍ ຘາຣເຓນາປ຺ຍາຘາໂຣຕິ ສກ຺ກາ ¶ ວວຕ຺ຖເປຕຸນ຺ຕິ ໂຈທນມ຺ມນສິ ນິຘາຍາຫ-‘ນ ເຈ’ຕ຺ຍາທິ, ກິຣິຍາ ນິມິຕ຺ຕສ຺ເສວາຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ມສມວາຍິນິຍາ ກິຣິຍາຍ ນິມິຕ຺ຕສ຺ເສວ, ຕເທວໍວິຘມາຘາຣໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ມຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ອາຘາໂຣ ຈາຍ’ມິຈ຺ຈາທິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິຘາປກາຣາ ອສ຺ສາຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ, ອາເຘຍ຺ເຍນ ສໂຫປສິເລໂສ ສໍໂຍຄລກ຺ຂໂຓ-ສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ໂອປສິເລສິໂກ ອາຘາໂຣ-‘ກເຏນິສີທຕິ ຖາລິຍໍ ປຈຕິ’ຕ຺ຍາໂທ ກຏາທິ, ຕຖາຫິ ເທວທຕ຺ຕສມເວຕໍ ນິສີທນກິຣິຍໍ ກໂຏ ເທວທຕ຺ຕໍ ຘາຣຍໍ ຘາຣຍຕິ ເທວທຕ຺ຕພ຺ຍວຫິຕໍ, ເອວໍ ຖາລີປິ ຕຓ຺ຑຸລສມເວຕໍ ວິກ຺ເລທນາທິກິຣິຍໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ຘາຣຍໍ ຘາຣຍຕີຕ຺ໂຍປສິເລສິກາຘາຣຕ຺ຕໍ ກຏາທິໂນ. ຍໂຕ-ຎ຺ຎຕ຺ຣາເຘຍ຺ຍໍ ນ ວຕ຺ຕເຕ ສພ຺ພຖາ ຠິຍ຺ໂຍ ວາ, ໂສ ເວສຍິໂກ, ວິສໂຍຫ຺ຍາເຘຍ຺ຍສ຺ສານຎ຺ຎຕ຺ຣຠາໂວ, ຍຖາ ຈກ຺ຂາທິປ຺ປວຕ຺ຕີນມຎ຺ຎຕ຺ຣາຠາວາ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຣູປາທໂຍ ວິສຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ, ເອວມາກາເສ ສກຸນໂຍຕ຺ຍາໂທ ສກຸນ຺ຍາທີນມາກາສາທິໂຕ-ຎ຺ຎຕ຺ຣາຠາວາເຕ ເຕສໍ ວິສຍາຕ຺ຍຸຈ຺ຈນ຺ເຕ, ວິສໂຍ ເອວ ເວສຍິໂກ. ໂຍ ອາຘາຣາເຘຍ຺ຍານມຠິພ຺ຍາເປຕ຺ຍາເຘຍ຺ຍມິຕ຺ຍຠິພ຺ຍາປໂກ, ຕຖາ ຫິ‘ຕິເລສຸ ເຕລໍ, ທຘິມ຺ຫິ ສປ຺ປິ,ຕ຺ຍຕ຺ຣ ຕິລາທິກໍ ເຕລາທິກມາເຘຍ຺ຍໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຕິລາທິ ພ຺ຍາປກາຘາໂຣ. ສມີເປ ຠໂວ, ສມີໂປ ເອວ ວາ ສາມີປິໂກ, ຍສ຺ສ ສມີປເທເສ ອາເຘຍ຺ຍໍ ວຕ຺ຕເຕ ໂສ ເອວມຸຈ຺ຈເຕ, ອຕ຺ໂຣທາຫຣຓໍ ‘ຄຸຣູສຸ ວສຕິ ຄງ຺ຄາຍໍ ໂຆໂສ’ຕິ. ນນຸ ຈາຕ຺ຣາປ຺ຍາຘາເຣ ສຕ຺ຕມີ ວິຘີຍເຕ ອາຘາໂຣ ຈ ນິສ຺ສໂຍ ວຸຈ຺ຈເຕ, ນິສ຺ສໂຍ ຈ ສໍໂຍຄສມວາເຍຫິ ໂຫຕິ, ນ ຈ ສິສ຺ສາທີນໍ ຄຸຣຸປ຺ປຠຸຕີຕິ ເທວທຕ຺ຕສກຸນ຺ຍາທີນມິວ ກຏາກາສາທີຫິ ສໍໂຍໂຄ, ເຕລາທີນມິວ ຈ ຕິລາທີຫິ ສມວາໂຍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ເຕນາຍຸຕ຺ຕໍ ເຕ ສມາຘາຣຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເນຕທຕ຺ຖິ, ຍທາຍຕ຺ຕາ ຫິ ຍສ຺ສ ຐິຕິ ໂສ ວິນາປິ ສໍໂຍຄສມວາເຍຫິ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສໂຍ ຠວຕິ, ຕຖາຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ນ ຣຎ຺ຎາ ສຫ ສໍໂຍໂຄສມວາໂຍ ວາຕ຺ຖິ, ອຖ ປນ ຕທຘີນຏ຺ຐິຕິຕ຺ຕາ ຣາຊນິສ຺ສໂຍ ປຸຣິໂສຕິ ພ຺ຍປທິສ຺ສີຍເຕ, ສິສ຺ສາທີນຎ຺ຈ ຄຸຣຸປ຺ປຠຸຕິນ ມາຍຕ຺ຕາ ຐິຕີຕິ ເຕສມຍໍ [ເຕນສ຺ສາຍໍ (ໂປຕ຺ຖເກ) ຍຸຕ຺ໂຖ ເຕ ປຕິ ຄຸຣຸປຠຸຕີນໍ ນິສ຺ສຍຠາໂວ (ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິ)] ຍຸຕ຺ໂຕ ຄຸຣຸປ຺ປຠຸຕິນໍ ນິສ຺ສຍຠາໂວຕິ, ເອຕ຺ຖ ¶ ປນ ຍຊ຺ຊປິ ເວສຍິກາຠິພ຺ຍປການມາຘາຣາເຘຍ຺ໂຍປສິເລໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ປກາຣນ຺ຕຣສ຺ເສວ ປຣິປ຺ຜຸຏຕ຺ຕາ ຕເຖວ ວຈນິຈ຺ຉາ, ນາຎ຺ຎຖາ ໂອປສິເລສິເກນ ວາ [ໂອປສິເລສິເກວ] ວິສຍາຠິພ຺ຍາປການມຄ຺ຄຫຓໂຕ ອຸປສິເລສສ຺ເສ ວາ [ອຸປສິເລສສ຺ເສວ] ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕເຖວ ໂວຫາໂຣຕິ ນ ສງ຺ກໂຣ ສງ຺ກນີໂຍຕິ.

໓໓. ນິມິຕ຺ຕ

ນິມິຕ຺ຕຠາວມຕ຺ເຕຕີມິນາ ກມ຺ມສໍໂຍຄາຠາເວປິ ສຕ຺ຕມິຍາ ປວຕ຺ຕິ ມາຫ, ນ ປເຣສໍ ວິຍ ກມ຺ມສໍໂຍເຄ ເອວ, ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ-‘ເອວມຎ຺ຎເຕ’ຈ຺ຈາທິ, ພາຫິຣານໍ ຫິ-‘ນິມິຕ຺ຕາ ກມ຺ເມນ’’ (ຈໍ, ໒-໑-໘໙) ອິຕິ ສຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ເມນ ໂຍເຄ ປໂຍຊນາ ສຕ຺ຕມີຠວຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອຊິນມ຺ຫິ ຫຎ຺ຎເຕ ທີປີຕິທີປິໂນຫນນສ຺ສ ປໂຍຊນໍ ຈມ຺ມໍ, ຕສ຺ສ ທີປິນໍຫນ຺ຕີຕິ ກມ຺ເມນ ໂຍ ໂຄ, ສຸຕ຺ເຕ ກມ຺ເມນາຕ຺ຍວຈເນ ປໂຍຊນໍ ວຕ຺ຕຸມາຣຠເຕ ‘ນ ປເນ’ຈ຺ຈາທິ.

໓໔. ຍພ຺ຠາ

ຍສ຺ສ ກິຣິຍາຕິ ຍສ຺ສ ຄວາທ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘິນີ ໂທຫນາທິກິຣິຍາ, ກິຣິຍນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ຄມນາທິກິຣິຍນ຺ຕຣສ຺ສ, ເອເຕນາຕິ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເອເຕນ, ຕໂຕ-ຈ຺ຈສ຺ສ ວິວຣຓໍ ກິຣິຍາວຕາຕິ, ‘‘ກາລຠາເວສຸ ເຈ’’ຕິ (໒-໖-໔໓) ກຈ຺ຈາຍເນຫິ ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ຕທາຫ-‘ກາລຕ຺ເຖຫິ ຈາ’ຕິອາທິ.

໓໕. ຉຏ຺ຐີ

ສາມິສ຺ສຣາທິໂຍເຄ ຉຏ຺ຐີສຕ຺ຕມິໂຍ ຍຖາ ສິຍຸນ຺ຕິ ‘‘ສາມິສ຺ສຣາຘິປຕິທາຍາທສກ຺ຂິປຕິຠູປສຸເຕຫິ ຈ ‘‘ອິຕິ (໒-໓-໓໙) ອາຣທ຺ຘໍ ປເຣຫິ, ຕທາຫ-‘ສາມິ’ຈ຺ຈາທິ, ອຕ຺ຣ ຈ ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິນາ ‘‘ສາມ຺ຍາທີນໍ ເຠເທໂນ ປາທານໍ ປຣິຍາຍນ຺ຕຣນິວຕ຺ຍຕ຺ຖມິຫ ມາ ໂຫຕຸ ຄາມສ຺ສ ຣາຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ວາກ຺ຍມຸປນ຺ຍສ຺ຍ ຫສ຺ສາປ຺ຍ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕມຸປທສ຺ສຍມາຫ-‘ສາມິສ຺ສເຣ’ຈ຺ຈາທິ, ເກນ ນິວາຣີຍເຕ, ນ ເກນາປີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ວິສຍວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ‘ຄາເມ ຣາຊາ’ຕ຺ຍປິ ຠວິຕພ຺ພມິຕ຺ຍເນນາຫ, ‘‘ອາຍຸຕ຺ຕກຸສເລຫ຺ຍາເສວາຍ’’ມີຕິ (໒-໓-໔໐) ອາຣທ຺ຘໍ, ຕທາຫ-‘ອາຍຸຕ຺ເຕ’ຈ຺ຈາທິ, ອາສວາ ຕປ຺ປຣຕາ, ພ຺ຍາວໂຏ ນິຍຸຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ເຖທໍ ສິຍາ ‘‘ອາເສວາຍນ຺ຕິ ວກ຺ຂາມີ ຕ຺ຍວສ຺ສໍ ¶ ວຈນມິທມາຣພ຺ຠນີຍມຎ຺ຎຖາ ອີສໍຍຸຕ຺ເຕປິ ‘ອາຍຸຕ຺ໂຕ ໂຄ ສກຏສ຺ສາ’ຕິ ປສຊ຺ຊຕີ’’ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ນຕ຺ເຖເວຕມ຺ປິ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ວິນາປິ’ຈ຺ຈາທິ, ‘‘ສາມິສ຺ສຣາ’’ຕ຺ຍທິກໍ ກຈ຺ຈາຍນສຸຕ຺ຕໍ, ເຕເນວາຕິ ກຈ຺ຈາຍນສຸຕ຺ເຕ ປສູຕສທ຺ທານນ຺ຕຣໍ ກຸສລສທ຺ທນິທ຺ເທເສເນວ, ອິຘາຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານວຸຕ຺ຕິຍໍ. ກຈ຺ຈາຍເນນ ‘‘ກມ຺ມກຣຓ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖສຸ ສຕ຺ຕມີ’’ (໒-໖-໔໐) ‘‘ປຎ຺ຈມ຺ຍຕ຺ເຖ ຈ’’ (໒-໖-໔໑) ອິຕິ ຈ ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ເຕນາຫ-‘ກມ຺ເມ’ຈ຺ຈາທິ, ຄຫຓສ຺ສ ພາຫາ ວິສໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກຈ຺ຈາຍນານໍ‘ຠິກ຺ຂູສູ’ຕິອາທີນິ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸທາຫຣຓານິ, ຫຕ຺ເຖສູຕິອາທີນິ ກຣຓຕ຺ເຖ, ກທລີສູຕິ ປຎ຺ຈມ຺ຍຕ຺ເຖ. ‘‘ມຓ຺ຑິຕຸສ຺ສຸກ຺ເກສຸ ຕຕິຍາ ເຈ’’ຕິ (໒-໖-໔໕) ກຈ຺ຈາຍນສຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ ‘ປສນ຺ນຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ, ປສນ຺ນຕ຺ເຖຕິ ມຓ຺ຑິຕຕ຺ເຖ, ອຸສ຺ສຸກ຺ກຕ຺ເຖຕິ ອຸສ຺ສາຫຕ຺ເຖ.

໓໖. ຍໂຕ

ວິສຸໍ ກຣຓໍ ນິທ຺ຘາຣຓໍ, ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘາຈຣິເຍນ ‘‘ກິມຕ຺ຖມ຺ປຸນຣິທໍ ວຈນໍ ຍາວຕາ ນິທ຺ຘາຣິຍມາໂນ-ວຍໂວ ສມຸທາຍພ຺ຠນ຺ຕໂຣ, ຕຕ຺ຖ ຍທາ ສມຸທາຍສ຺ສາ-ຘິກຣຓຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉີຍເຕ, ຕທາ ສຕ຺ຕມີ ສິທ຺ຘາວ, ຍຖາ ຣຸກ຺ເຂ ສາຂາຕິ, ຍທາ ຕ຺ວວຍວສມ຺ພນ຺ໂຘ ຕທາ ຉຏ຺ຐີ, ຍຖາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາຕິ ສຈ຺ຈເມຕໍ ປປຎ຺ຈຕ຺ຖນ຺ຕຸ ວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ເຈຕ ມຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ນ ສາລໂຍ’ຈ຺ຈາທິສູກຍຸຕ຺ຕານິຘຎ຺ຎານິ ສູກຘຎ຺ຎານິ, ອາຫິຕາ ອວຏ຺ຐິຕາ, ອາເຘຍ຺ຍ ຠູຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍໂຕຕິ ອາຫິຕຕ຺ຕກາຣຓາ, ຕໂຕຕິ ຍໂຕ ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິວຈນເມວມຍຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ. ‘ປຎ຺ຈມີ ວິຠຕ຺ເຕ’’ຕິ (໒-໓-໔໒) ປາຓິນີຍ ສຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ-‘ສມຸທາຍໂຕ’ຈ຺ຈາທິ, ສຸຕໂຕ ສກາສາ ສີລໍ ອຕິສເຍນ ເສຍ຺ໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ‘‘ນິທ຺ຘາຣເຓ ຉຏ຺ຐີ ສຕ຺ຕມີສຸ ປຕ຺ເຕສຸ ຕທປວາໂທ, ຍໍ ໂຍໂຄ’’ຕິ ປເຣຫາຂ຺ຍາຍເຕ, ຕຕ຺ຖ ຕາວ ນິທ຺ຘາຣຓເມເວຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ກຸໂຕ ຉຏ຺ຐີສຕ຺ຕມີນໍ ຕຕ຺ຖປ຺ປວຕ຺ຕິ, ຍໂຕ ຕາສໍ ພາຘນຕ຺ຖມິທມາຣພ຺ຠເຕຕິ ທສ຺ສຍມາຫ-‘ນາຕ຺ຣ ຊາຕ຺ຍາທີຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ນຫິຈ຺ຈາທິນາ ຊາຕ຺ຍາທີຫິ ນິທ຺ຘາຣຓາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ຊຈ຺ຈາທີນນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຉຏ຺ຐີ, ກຸໂຕ ນ ຠວຕິຈ຺ຈາຫ-‘ຊຈ຺ຈາທິສມ຺ພນ຺ເຘເນ’ຈ຺ຈາທິ, ອຕໍ ພ຺ຍປເທສໂຕຕິ ສີລຕ຺ຕາທິພ຺ຍປເທສາຠາວໂຕ, ປຸນ ນິທ຺ຘາຣຓາຠາເວ ເຫຕ຺ວນ຺ຕຣມາຫ-‘ຕຸລ຺ຍານຎ຺ເຈ’’ຈ຺ຈາທິ ¶ . ສາຘຸນິປຸເຓຫິ ໂຍເຄ ປູຊາຍໍ ຄມ຺ມມານາຍໍ ສຕ຺ຕມີ, ຕຖາ ອສາຘຸໂຍເຄ, ຕຖາ ປສິຕອຸສ຺ສຸກ຺ເກຫິ ໂຍເຄ ຕຕິຍາສຕ຺ຕມິໂຍ, ຕຖາ ໂລປນ຺ຕນກ຺ຂຕ຺ຕສທ຺ທາ ຈ ເຕນ ເຕນ ວຈນນ຺ຕເຣນ ປາຓິນິເຍຫິ ວິຫິຕາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໍຕໍກາຣກວຈນິຈ຺ຉາຍເມວ ສາເຘຕຸໍ ‘ມາຕຣິ ສາຘຸ’ ອິຈ຺ຈາທໂຍ ອຸທາຫຏາ ເກເສສຸ ປສິໂຕ ປສຕ຺ໂຕ, ອວພທ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເກເສຫິ ກຣຓຠູເຕຫິ ປສິໂຕ ຠວຕິ, ກຕ຺ຕຸຠູເຕຫິ ວາ ປສິໂຕ ກໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຜຸສ຺ເສນິນ຺ທຸຍຸຕ຺ເຕນ ລກ຺ຂິໂຕ ກາໂລ ໂສຍມິຕ຺ຍເຠເທນ ສມ຺ພນ຺ຘາ ຜຸສ຺ເສ, ເຕນ ກຣຓຠູເຕນ.

໓໗. ປຐມາ

ປຐມາຕ຺ຖມຕ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ເຕປິ ວາກ຺ຍຕ຺ໂຖ ປທຕ຺ໂຖ ວາ ນ ວິຎ຺ຎາຍເຕ ນາມຄ຺ຄຫຓານຸວຕ຺ຕິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ທ຺ເວທ຺ເວກາເນກາທິ ສຸຕ຺ຕໂຕ’ຕິອາທິ, ນາເມນາຕ຺ໂຖ ປຏິປາທິຍມາໂນ ນາມສງ຺ຂາເຕ-ຕ຺ຕນິ ອຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ເຕນາຊ຺ຌາໂຣປ຺ຍ ປຏິປາທຍຕ຺ຍນເປກ຺ຂິຕ ວິຠຕ຺ຕິວິເສສນ຺ຕິ ອາຫ-‘ອຠິຘີຍຕິ’ຈ຺ຈາທິ, ປກຕິຣູເປນາຕິ ນາເມນ, ຕສ຺ສ ອຠິເຘຍ຺ຍສ຺ສ, ມຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສາຕິອາທິນາ ສາມຎ຺ຎນ຺ຕີທໍ ມຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖວຈນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ນາມສ຺ສາຠິເຘຍ຺ຍມຕ຺ເຕຕິ ອິມິນາ ອິທໍ ວກ຺ຂມານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ປາຏິປທິກຕ຺ຖລິງ຺ຄປຣິມາຓວຈນມຕ຺ເຕ ປຐມາ’’ຕິ (໒-໓-໔໖) ລິງ຺ຄາທີສຸ ເຠເທນ ປຐມາວິຘານມ຺ປຏິປນ຺ນາ, ຕທາຫ-‘ລິງ຺ຄປຣິມາເຓ’ຈ຺ຈາທິ, ລິງ຺ຄໍ ອິຕ຺ຖິປຸນ຺ນປຸໍສການິ, ປຣິມາຓໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ສງ຺ຂ຺ຍາ ເອກຕ຺ຕພຫຸຕ຺ຕານິ, ຕພ຺ພນ຺ໂຕປິ ສທ຺ທຕ຺ໂຖເອວາຕິ ລິງ຺ຄາທິວນ຺ໂຕປິ ສຣູປາ ພ຺ຍຕິຣິຕ຺ໂຕ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ ເອວ, ອຸຈ຺ຈຕ຺ຕນີຈຕ຺ຕສາມຎ຺ຎມ຺ປຸໂຣຘາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຸຈ຺ຈນີຈສທ຺ເທຫິ ປຐມາ ໂຫເຕວ, ຕໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ສທ຺ທຕ຺ຖຠາວໂຕ ‘ອຸຈ຺ຈໍ ຆຣານິ’ຕ຺ຍາທີນິປິ ອຸຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຄຸຓໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂສຍມິຕ຺ຍເຠທສມ຺ພນ຺ຘ ຆເຣສຸ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ປລມ຺ພເຕ ອຊ຺ຌາຄຈ຺ຉຕິຕ຺ຍາໂທ ‘‘ອສງ຺ຂ຺ເຍຫິ ສພ຺ພາສໍ’’ຕິ (໒-໑໑໙) ໂລປວິຘານສາມຕ຺ຖິຍາ ປາທີຫ຺ຍນຕ຺ຖເກຫິປິ ປຐມາ ສິທ຺ຘາເຍວ.

໓໘. ອາມນ຺ຕ

ອຠິມຸຂໍ ກຕ຺ວາຕິອາທິນາ ໂຍຄາຣມ຺ຠສ຺ສ ຜລໍ ທສ຺ເສຕິ, ນາມຕ຺ເຖຕິ ¶ ສທ຺ທຕ຺ເຖ, ປທໂຕຕິ ອາມນ຺ຕຓາຘິກອຕ຺ຖມຕ຺ຕປ຺ປກາສກປທໂຕ, ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ…

ສິທ຺ຘສ຺ສາຠິມຸຂີກາຣ [ຠິມຸຂີຠາວ (ໂປຕ຺ຖເກ)], ມຕ຺ຕມາມນ຺ຕຓໍ ສິຍາ;

ອຕ຺ໂຖ ກຕາຠິມຸໂຂ ຫິ, ກ຺ຣິຍາຍໍ ວິນິຍຸຊ຺ຊເຕ;

ອາມນ຺ຕຓໍ ນ ວາກ຺ຍຕ຺ໂຖ, ປທໂຕວ ປຕີຕິໂຕ;

ນຕ຺ເຖວາມນ຺ຕຓໍ ໂລເກ, ວິຘາຕພ຺ເພນ ວຕ຺ຖຸນາ;

ຕໍ ຍຖາ ຠວ ຣາເຊຕິ, ນິປ຺ປນ຺ນຕ຺ໂຖ ຠເວຕິ ຈ.

ສິທ຺ຘສ຺ສາຕິ ເທວທຕ຺ຕຕ຺ຕາທິນາ ສິທ຺ຘສ຺ສ, ອຕ຺ໂຖຕິ ເທວທຕ຺ຕາທິ, ກຕໍ ອາຠິມຸຂ຺ຍໍ ສມາຘານໍ ເຍນາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ກ຺ຣິຍາຍໍ ວິນິຍຸຊ຺ຊເຕ ຄຈ຺ຉ ຠຸຎ຺ຊາຕິ, ອາມນ຺ຕຓໍ ນຕ຺ຖິ… ອິທານິ ວິຘີຍມານຕ຺ເຕນາລທ຺ຘສຕ຺ຕິກສ຺ສາຠິມຸຂຍິຕຸມສກ຺ກຣູປຕ຺ຕາ, ວິຘາຕພ຺ເພນາຕິ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ເພນ.

໓໙. ຉຏ຺ຐີ

ກິຣິຍາກາຣເກຈ຺ຈາທິວຸຕ຺ຕິຄນ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ກຕ຺ຕຸມາຣຠເຕ ‘ເອກາຍໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນາເມ’ຈ຺ຈາທິ, ກິຣິຍາຍ ກາຣເກຫິ ຈ ນິປ຺ຜາທິໂຕຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ກິຣິຍາກາຣກສມ຺ພນ຺ຘ ປຸພ຺ພກຕ຺ຕມາຫ, ຕໂຕເຍວາຍໍ ນາກສ຺ມີໂກຕິ ນ ເຍສໍເກສຎ຺ຈິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠວຕິ, ວິສິຏ຺ຐານໍເຍວ ຕຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠວຕີຕ຺ຍຕິປ຺ປສງ຺ຄາຠາໂວ, ກິຣິຍາກາຣກສມ຺ພນ຺ຘປຸພ຺ພໂກ ຫິ ກາຣເກຫິ ອຎ຺ໂຎ ສສ຺ສາມິຠາວາທິໂກ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ–

‘‘ສມ຺ພນ຺ໂຘ ກາຣເກຫຎ຺ໂຎ, ກ຺ຣິຍາກາຣກປຸພ຺ພໂກ;

ສຸຕາຍມສ຺ສຸຕາຍໍວາ, ກ຺ຣິຍາຍໍ ໂສ-ຠິຘີຍເຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສຸຕາຍໍ ກິຣິຍາຍໍ ‘ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ’ຈ຺ຈາໂທ ກິຣິຍາ ກາຣກສມ຺ພນ຺ຘປຸພ຺ພໂກ-ຎ຺ໂຎ ເອວ ສສ຺ສາມິຠາວາທິໂກ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ປຕີຍເຕຕິ, ‘ສຣຕິ ຣຊ຺ຊສ຺ສ’ຕ຺ຍາໂທ ຕຸ ສຸຍ຺ຍມາເນ ກິຣິຍາສທ຺ເທ, ເອຕ຺ຖ ປນ ສນ຺ຕມປິ ກມ຺ມໍ ວຕ຺ຕຸມນິຈ຺ຉິຕໍ, ວິເສສນຠາໂວເຍວ ສຣຓມ຺ປຕິ ຣຊ຺ຊສ຺ສ ປຏິປາທີຍເຕ’ຣຊ຺ຊສມ຺ພນ຺ຘິສຣຓ’ນ຺ຕິ, ກິຣິຍາກາຣກ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຫິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸຏ຺ຐິຕິວເສເນວຕ຺ຖິ, ຕນ຺ນິມິຕ຺ໂຕ ຈ ສສ຺ສາມິ ຠາວາທິ, ຕຕ຺ຖ ສສ຺ສາມິຠາວວິວຈ຺ຉາຍໍ ວິຊ຺ຊມາໂນປິ ກິຣິຍາກາຣກ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ¶ ນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິໂຕ, ຍຖາ ‘ອນຸທຣາ ກຎ຺ຎາ’ຕິ, ໂສ ຈາຍໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ສສ຺ສາມິຠາວຊຎ຺ຎຊນກຠາວາ-ວຍວາວຍວວິຠາວາທິລກ຺ຂໂຓ ພຫຸວິໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຕຕ຺ຖ ສສ຺ສາມິສມ຺ພນ຺ເຘ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ, ຊຎ຺ຎຊນກສມ຺ພນ຺ເຘ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ພີຊໍ, ອວຍວາວຍວິສມ຺ພນ຺ເຘ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ, ອິທານິ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ເສຕສ຺ສ ກິຣິຍາກາຣກສມ຺ພນ຺ຘສຎ຺ຊາຕຕ຺ຕໍ ຍຖາໂຍຄມຎ຺ຎຕ຺ຣາປ຺ຍວຄມຍິຕຸໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸທາຫຣຓມາຫ-‘ຕຖາ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ປຣິປາລນກິຣິຍາກໂຕ ເນສໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ອິມິນາ ປຣິປາລ຺ຍປຣິປາລນລກ຺ຂໂຓ-ຍໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ທສ຺ເສຕິ, ສາ ອຍມ຺ປຣິ ປາລນລກ຺ຂຓາ ກິຣິຍາ ສມ຺ພນ຺ຘມສ຺ເສທມ຺ຠາວເຫຕຸໍ ຊນຍິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕຕິ, ອຕ຺ຖປ຺ປກຣຓາທິນາ ຕ຺ວິມາຍ ກິຣິຍາຍາຍໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ວິເສໂສ ວສີຍເຕ, ນ ຉຏ຺ຐິຍາ ວິເສສາວຄມເນ ສາມຕ຺ຖິຍໍ… ຕສ຺ສາ ສພ຺ພຕ຺ເຖກຣູປຕ຺ຕາ, ສຸຍ຺ຍມາເນ ເອວ ວາ ກິຣິຍາສທ຺ເທ ກາຣກຠາວສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ວຈນິຈ຺ຉາຍາຠາເວ ອສ຺ເສທມ຺ຠາຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ເສວ ຜລສ຺ສ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຕເຖວ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຊາໂຕ ຉຏ຺ຐິຍາຠິຘີຍເຕ ‘ຣຊ຺ຊສ຺ສ ສຣຕີ’ຕິ, ວຸຕ຺ຕໍ ຫິ–

ຊນຍິຕ຺ວານ ສມ຺ພນ຺ຘໍ, ກ຺ຣິຍາ ກາຈິ ນິວຕ຺ຕຕິ;

ສຸຍ຺ຍມາເນ ກ຺ຣິຍາສທ຺ເທ, ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຊາຍເຕ ກ຺ວຈີຕິ.

ປຣິປາລຍຕີຕິ ປຸຣິສມ຺ປຣິປາລຍຕິ, ຕໂຕ ປາລນາທິກາ ອຸປກາຣ ສຠາວາ ກິຣິຍາທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ສມ຺ພນ຺ຘິນີ ຠວຕິ, ຣຎ຺ຎາ ຫິ ກາຣິຍມານາ ຕໍສມ຺ພນ຺ຘິນີປຸຣິສວິສຍຕ຺ຕາວປຸຣິສໂຍຄິນີຕ຺ຍຸຠິນ຺ນມ຺ປິກິຣິຍາສມ຺ຠວຕິ, ຕໂຕເຍວຕສ຺ສາ ອຸຠຍສມ຺ພນ຺ຘິນິຍາ ກິຣິຍາຍ ສມ຺ຠເວອສ຺ເສທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘິຍາ ເຫຕຸຠູຕສ຺ສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂສຠາວສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ຠາວໂຕ ກິຣິຍາຊນິຕຕ຺ຕມສ຺ສ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາລກ຺ຂໂຓ… ສພ຺ພຖາ ນິຣເປກ຺ຂຕ຺ເຕ ສມ຺ພນ຺ຘາຠາວາ, ສມ຺ພນ຺ຘິ ພຸທ຺ຘິສພ຺ຠວສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘີສຸ ຣາຊປຸຣິສາທີສຸ ອສ຺ເສທນ຺ຕິ ເອວມ຺ປວຕ຺ຕາຍ ພຸທ຺ຘິຍາ ສພ຺ຠວສ຺ສ. ປເຣສໍ ວິຍ ‘‘ຄຸເຓ ຉຏ຺ຐີ’’ຕິ ວຈນນ຺ຕຣາຠາເວ ອຸຠຍຕ຺ຖປິ (ເຈຕ຺ຖ) [(ເຍວ) (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຉຏ຺ຐິປ຺ປ- ສງ຺ໂຄຕິ ໂພເຘຕຸມາຫ-‘ນນຸ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ, ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຍຖາ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຈທນມພ຺ຠຸປຄມ຺ມ ໂຈທກມ຺ປຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘຣູປໍ ຕໂຕ-ຎ຺ຎຕ຺ຣາປ຺ຍຸປສໍ ຫຣິຕ຺ວາ ¶ ຕຕ຺ຖ ຉຏ຺ຐິປ຺ປສງ຺ຄໍ ໂຈເທຕຸມາຫ-‘ເທວທຕ຺ໂຕ’ຈ຺ຈາທິ, ອເຖວ ມິຈ຺ຈາທິນາສຕີປິອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາລກ຺ຂເຓ ສມ຺ພນ຺ເຘ ວຈນິຈ຺ຉາເຍເວຕ຺ຖ ກາຣຓນ຺ຕິ ໂຈທກາຘິປ຺ປາຍມຕ຺ໂຣປເນຕ຺ວາ ຕເທວ ວິເສສໂຕ ຉຏ຺ຐິຍາ ອຠາເວ ສມຸປເນຕຸໍ‘ຍຊ຺ເຊວມິຫາປິ’ຈ຺ຈາທິກມາຫ, ຕຕ຺ຖ ອຖາຕິ ໂຈທກາຘິປ຺ປາຍປ຺ປກາສນາຣມ຺ເຠ ນິປາໂຕ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ຍທິປິຈ຺ຈາທິນາ ວກ຺ຂມານນເຍນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຏິປາເທຕພ຺ພຕາຍາຕ຺ຍາທິນາ ອິທນ຺ທີເປຕິ ‘‘ວິເສສ຺ສໍ ວິເຘຍຕາຍ ນ ປຣາຘີນນ຺ຕິ ອປ຺ປຘານຠາວໂຕ ພ຺ຍຕິຣິຈ຺ຈເຕ ຕໂຕ-ຕ຺ຕນິຏ຺ຐເມວ, ນ ຣູປນ຺ຕຣມ຺ຠຊຕິ‘ປຸຣິສສ຺ເສ’ຕິ, ວິເສສນນ຺ຕຸ ຣາຊາທິກໍ ຕທງ຺ຄຕາຍານຸວທິຍມານມປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ກາຣກຣູປໂຕ ພ຺ຍຕິຣິຈ຺ຈເຕ, ຕໂຕ ຣູປນ຺ຕຣໍ ຠຊຕິ ‘ຣຎ຺ໂຎ’ຕິ, ຕໂຕ ພ຺ຍຕິເຣກ ລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ຕາສມ຺ຠວາ ວຕ຺ຖຸໂຕ ທ຺ວິຏ຺ໂຐ ວິເສສນຄຕຕ຺ເຕນ ປຕີຍເຕ ຕໂຕ ຉຏ຺ຐີ ວິເສສນເມວານຸຘາວຕິ ປຕີຕິວິສເຍ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ, ໂຍ ຫິ ວິກປ຺ປນໍ ວິສໂຍ ໂສ ສທ຺ທານນ຺ຕິ, ອໂຕເຍວ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນິຍເມນ ວິເສສນເຠທມນຸວິທຘາຕິ… ວຕ຺ຖຸໂຕ ທ຺ວິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ຕຄ຺ຄຕຕ຺ເຕນ ປຕີຕິຍາ ຍຖາ ຠາຕູນໍ ຘນນ຺ຕິ, ນາວສ຺ສມ຺ຠາຕູນໍ ຘນນ຺ຕິຈ຺ເຈວ ຠວຕິ, ຕຖາ ສຕ຺ຍປິ ວິເສສ຺ສ ເຠເທ ວິເສສນຄຕເມວ ເຠທມນຸ(ວິທຘາ)ຕິ ‘ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສາ’ຕິ, ຕເທຕໍ ສພ຺ພໍ ວິເສສນຄຕຕ຺ເຕນ ສມ຺ພນ຺ຘປຕີຕິໂຕ-ວກປ຺ປີຍເຕ, ວິເສສ຺ສຄຕຕ຺ເຕນາປິ ຕປ຺ປຕີຕິຍໍ ນິຍເມນ ຕຄ຺ຄຕເຠທານຸວິຘານໍ ສິຍາ ວິເສສນຄຕເຠທານຸວິຘານມິວ, ທ຺ວິຏ຺ຐຕ຺ຕນ຺ຕຸ ວຕ຺ຖຸໂຕ [ຈຕ຺ຕຸໂນ] ນ ວິຣຸຊ຺ຌເຕ, ວຕ຺ຕຸປຏິພທ຺ຘເມວ ຈ ທ຺ວິຏ຺ຐຕ຺ຕໍ ມນສິກຕ຺ວາ ຕໍວາທີຫິ ທ຺ວິຏ຺ໂຐ ສມ຺ພນ຺ໂຘຠິຘີຍເຕ, ອໂຕເຍວາຍໍ ພ຺ຍຕິເຣກວິຠຕ຺ຕິ (ຍາຄມ຺ຍເຕ)… ພ຺ຍຕິຣິຈ຺ຈມານວິເສສນຠູຕສມ຺ພນ຺ຘິຄຕພ຺ຍຕິເຣກລກ຺ຂຓສມ຺ພນ຺ຘາຠິ- ຘານປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ, ນີລາທິວິເສສນນ຺ຕຸ ປຣຕ຺ຖຕ຺ເຕນາປ຺ປຘານມ຺ປິ ນ ກາຣກຠາວໂຕ ພ຺ຍຕິຣິຈ຺ຈຕິ… ນີລາທິສທ຺ເທນຸປ຺ປລາທິທພ຺ພາຠິຘານໂຕ, ຍຖາ ‘ນີລມຸປ຺ປລມ຺ປສ຺ສ, ນີເລນຸປ຺ປເລນ ຐິຕໍ, ນີລສ຺ສຸປ຺ປລສ຺ສ ຄນ຺ໂຘ’ຕິ, ຍທາ ຕຸ ນ ວິເສສ຺ສປວຕ຺ຕິ ຕທາ ພ຺ຍຕິຣິຈ຺ຈເຕວ ‘ນີລສ຺ສ ຄຸຓສ຺ສ ອຸປ຺ປລນ຺ນິສ຺ສໂຍ’ຕິ ກາຣກຠາວລກ຺ຂຓາ ປຘານຠາວາ ພ຺ຍຕິຣິຈ຺ຈເຕ ເອວ ນີລາທິ, ຕໂຕ ວິເສສນເມວາເນກປ຺ປກາຣຕາຍາວ ຕິຏ຺ຐເຕ, ຕໂຕ ວິເສ- ສນໍ ¶ ກິຎ຺ຈິເທວ ກາຣກຣູປໂຕ ປຘານຠາວາ ພ຺ຍຕິຣິຈ຺ຈເຕຕິ ວິເສສນ ມຕ຺ເຕນາປິ ເສສໍ ສພ຺ພໍ ຕຖາ ສິຍາຕິ ນາສງ຺ກນີຍນ຺ຕິ.

ທ຺ເວປີຕິ ຣາຊປຸຣິສາ ທ຺ເວປິ, ຕຕິເຍ ເຄຫສງ຺ຂາເຕ ສມ຺ພນ຺ຘິນີ. ສຫຍຸຕ຺ຕມ຺ປຏິຈ຺ຈ ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຸຣິສສ຺ສ ອປ຺ປຘານຕ຺ຕເມວ ທີເປຕິ, ອຠິມຕາຕິ ປາຓິນິຍານໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ ອຠິມຕາ, ຍໂຕ ຉຏ຺ຐີຍ-ມຕ຺ຕໂນ ມເຕ ສມ຺ພນ຺ຘນິສ຺ສຍາ, ເຕນາຫ- ‘ສມ຺ພນ຺ຘເມວິ’ຈ຺ຈາທິ, ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເຈຕ຺ຖ ມາຕຸ ສຣຓານມວຏ຺ຐານາທິກິຣິຍານິມິຕ຺ໂຕຕິ ເກຈິ, ອຎ຺ເຎ ຕຸ ສຣຓສ຺ສ ກິຣິຍາຣູປຕ຺ຕາ ກິຣິຍນ຺ຕຣມນ຺ຕເຣເນວ ທພ຺ເພນ ສມ຺ພນ຺ໂຘປປຕ຺ຕິມາຫຸຍຖາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊຕຸກໂຕ ສໍສິເລໂສ, ຊຕຸໂນ ຕຸ ກຏ຺ເຐນາຕ຺ຕນາເຍວ, ນ ຊຕ຺ວນ຺ຕຣກໂຕ ສໍສິເລໂສຕິ. ປເຣສໍ ຕຕິຍຕ຺ເຖ ທຸຕິຍຕ຺ເຖ ຈ ກິຕກປ຺ປໂຍເຄ ຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ (ປຎ຺ຈມ຺ຍຕ຺ເຖ) ສຕ຺ຕມ຺ຍຕ຺ເຖ ຈ (‘‘ຉຏ຺ຐີ ຈາ’’) ຕິ (໒-໖-໒໐) ທຸຕິຍາ ປຎ຺ຈມີນຎ຺ຈາ’’ຕິ (໒-໖-໒໙) ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣຫິ ຉຏ຺ຐີຕິມຕາ, ຕສ຺ສາປິ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາໂຕວ ສາຘິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-ຍຖາເຈຕ຺ຖາຕິອາທິ, ເອຕ຺ຖາປ຺ຍາໂທ ອຸທາຫຣຓທ຺ວເຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣມນ຺ຕເຣນ ສມ຺ປທານຕ຺ຕາຠາວາ ສມ຺ພນ຺ຘວຈນິຈ຺ຉາຍເມວ ປເຣສມ຺ປິ ຉຏ຺ຐີ, ເຕນາຫ-‘ເອຕ຺ຖາ’ຕິອາທິ, ພຫຸລນ຺ຕີມສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ຍຖາ ທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ, ອວິສໍວາທກາໂລກສ຺ສຕ຺ຍາທິກໍ ກມ຺ເມ ອຸທາຫຣຓໍ, ປຎ຺ຈມ຺ຍຕ຺ເຖ ປນ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາໂຕວ ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສາຕ຺ຍາທີນິ ອຸທາຫຣຓານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໔໐. ຕຸລ຺ຍ

ອນຠິມຕາຕິ ‘ຕຸລ຺ຍຕ຺ເຖຫ຺ຍຕຸໂລປມາຫິ ຕຕິຍາຎ຺ຎຕຣິສ຺ສ’ນ຺ຕິ (໒-໓-໗໒) ສຸຕ຺ເຕນ ຕຸໂລປມາຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ຕຸລ຺ຍຕ຺ເຖຫິ ໂຍເຄ ຕຕິຍາຍ ວິຘີຍມານຕ຺ຕາ ປາຓິນິຍານໍ ອນຠິມຕາ, ຍສ຺ມາ ສທິສາ ຠາວາ ເຕສໍ ໂນປມາຕິ ‘ອຊ຺ຊຸນສ຺ສ ຕຸລາ ນຕ຺ຖີ’ຕ຺ຍາທິກມຸຈ຺ຈເຕ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ຕເທວນ຺ຕີມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຕເທວນ຺ຕິ ວາ ນິປາຕສມຸທາໂຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕນິທສ຺ສນຕ຺ໂຖ, ຕຸລ຺ເຍສູຕິ ສທິເສສຸ, ຕຖາວຸຕ຺ຕາຕິ ອຊ຺ຊຸນສ຺ສຕຸລານຕ຺ຖີຕ຺ຍາທິນາ ເຕນ ປກາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ.

໔໑. ອໂຕ

ສຸຕ຺ເຕ ¶ ‘ອໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອກາຣນ຺ຕໂຕ’ຕິ ກຖໍ ວຸຕ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘ອໂຕ’ຕິອາທິ, ອາເທສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເສໂສ, ຍກາຣານໍເຍວ ສິຍຸໍ… ອາເອອາເທສານເມກວຓ຺ຓຕ຺ຕາ, ໂລເປ ກເຕຕິ ໂອກາຣສ຺ສ ໂລເປ ກເຕ, ຕນ຺ເນຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຘຈາທ຺ຍປ຺ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປຏິກ຺ເຂເປ ກາຣຓມາຫ-‘ປຣໂລປສ຺ສາ’ຕິອາທິ, ກາຣຓນ຺ຕຣໍ ວຕ຺ຕຸມາຣຠເຕ ‘ກິຎ຺ຈາ’ຕິອາທິ, ນິຈ຺ຈມ຺ປຣໂລໂປວ ສິຍາ, ນ ປຸພ຺ພໂລໂປປິ ອາຄມປ຺ປໂຍຄານຸກູລ຺ເຍນາຕິປິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອາຫ-‘ນຈາ’ຕິອາທິ, ນິຈ຺ຈມ຺ປຣໂລໂປເຍວາຕິ ນ ຈ ສກ຺ກາ ມນ຺ຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເອວໍ ສນ຺ເຕຕ຺ຍາທິນາ ຕຕ຺ຖ ວິໂຣຘມາຫ, ອໂຕສມ຺ຠວາຕິ ອາເທສາກາຣໂຕ ສມ຺ຠວາ, ຌິສ຺ສາກາຣວິຘານໍ ‘‘ໂຍສຸ ຌິສ຺ສ ປຸເມ’’ຕິ (໒-໙໓) ເອຕເທວປໂຍຊນນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປໂຍຊນາຠາເວ ກາຣຓມາຫ-‘ອນິຏ຺ຐຕ຺ຕາ’ຕິ, ອນຠິມຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປໂຍຊນາຠາວານຠິມຕຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສສຸມາຫ-‘ເອຕທຕ຺ຖເມວາ’ຕິອາທິ, ອິມສ຺ສາຕິ ‘‘ອໂຕ ໂຍນໍ ຏາເຏ’’ຕີ ມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຌິສ຺ມາຕ຺ເວວາຕິ ‘ຌິສ຺ມາ’ ອິຕິ ເອຕາທິສໍ ສຸຕ຺ຕເມວ, ຌິສ຺ມາ ໂຍນໍ ຏາເຏຕິວາຕິ ‘‘ຌິສ຺ມາ ໂຍນໍ ຏາເຏ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ, ອໂຕຕິ ‘ອໂຕ’ ອິຕິ ສຸຕ຺ຕໍ, ຕາທິສສ຺ສປໂຍຄສ຺ສາຕິ ອຄ຺ຄາ, ອຄ຺ເຄ ອິຕິ ປໂຍຄສ຺ສ.

໔໒. ນີນໍ

ຍສ຺ມາ ເອກເມວ ຣູປມຸທາຫຏໍ, ຕສ຺ມາ ຣູປາຣູປານິ ຣູເປຣູປານີຕິ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ຫິ ພຫຸວຈເນ [ພຫຸວຈເນນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ປຐມາທຸຕິຍາສຸ ‘ອຏ຺ຐີນີ’ຕິ ເອກເມວ ຣູປມຸທາຫຏນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໔໔. ສສ຺ສາຍ

ສຸຎິຕິ ຎກາໂຣ ກິມຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ-‘ຎກາໂຣ’ຕິອາທິ, ອສຕິ ຫິ ຎກາເຣ‘ຎານຸພນ຺ໂຘ’ຕິ ຎກາເຣນ ວິເສສເນນ ສຸກາໂຣ ນ ວິເສສີ ເຍຍ຺ຍ ສຕິເຍວ ຕສ຺ມິໍ ເຕນ ໂສ ວິເສສີເຍຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຎການຸພນ຺ຘາທ຺ຍນ຺ຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ‘ຎການຸພນ຺ຘາ’ຕິ ວິເສສນໍ ¶ ວິເສສນຠາໂວ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ຍສ຺ສ ໂສ ວິເສສນຕ຺ໂຖ, ພຫຸລໍ ວຈເນນານຠິມຕມນວເສສໍ ວວຕ຺ຖາປີຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕ຺ຍາທິກມຸປທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມຸປກ຺ກມເຕ ‘ສາມຎ຺ເຎນາ’ຕິອາທິນາ, ຉຏ຺ຐີ ຠວຕີຕິ (ເສ)ໂສ, ນນຸຈ ອຕ຺ຖສທ຺ເທນາຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາເສ ກຖໍ ຈຕຸຕ຺ຖ຺ຍຕ຺ໂຖ-ວສີຍຕີຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຈຕຸຕ຺ຖີເອກວຈເນ ອຕ຺ຕຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສທ຺ຘມ຺ມສວນາທິກມຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍ-ຕ຺ໂຖ, ໂສ ຈຕ຺ໂຖ-ຎ຺ຎ ປທຕ຺ເຖປິ, ຕສ຺ສາ-ຎ຺ຎປທຕ຺ຖຠູຕສ຺ສາປິ ອຕ຺ຕາ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນມ຺ຠວຕິ ນິມິຕ຺ຕຠາເວນາຕິ ນາຕ຺ຖເຠໂທຕິ ຕ ເອຕ ອິມວຊ຺ຊິຕານໍ ສພ຺ພາທີນນ຺ຕິ ຕ ເອຕອິມສທ຺ເທຫິ ເອວ ວຊ຺ຊິຕານມຎ຺ເຎສໍ ສພ຺ພາທີນໍ, ປຏິສິທ຺ເຘສຸປິ ກສ຺ສຈິ ອາເທໂສ ທິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ‘ຕສທ຺ທສ຺ສ ຈາ’ຕິ.

໔໕. ຆປ

ອິຕ຺ຖິຍາ ວຘຸຍາຕິ ປສຎ຺ຎານມີ ອູນມຸທາຫຣຓານິ.

໔໖. ສ຺ສາວາ

ຆປສຎ຺ເຎຫີຕິ ອິທໍ ເຕຕິມາມູຫິ ຕີມສ຺ສ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາເສນ ວາ ວິເສສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ວຸຕ຺ຕິຍໍ ກຕນ຺ຕິ ອາທິກໍ ກຕ຺ຕາທິປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ ກຕໍ, ຕາຍາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິກປ຺ໂປທາຫຣຓໍ.

໔໗. ນມ຺ຫິ

‘‘ອາຄມາ ຕຄ຺ຄຸຓີຠູຕາ ຕຄ຺ຄຫເຓນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣິຠາສາ ວຈນເມຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຄ຺ຄຸຓີຠູຕາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຄມິມ຺ຫິ ຄຸຓີຠູຕາ, ອວຍວວເສນ ປຈ຺ຉາ ຠວນ຺ໂຕ ອມຸຂ຺ຍຠູຕາ, ຕຄ຺ຄຫເຓນາຕິ ອາຄມິຄ຺ຄຫເຓນ ຕຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫຓໂຕຕິ ອາຄມິຠູຕສ຺ສ ນໍ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ຄຫເຓນ ຄຫຓໂຕ, ‘ນມ຺ຫິ ວິຠຕ຺ຕິມ຺ຫິ’ຕິ ຕຸ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ວິປລ຺ລາໂສ ວາ ເອຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

(໔໙) ອິກາຣສ຺ເສວວາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວ ວິວຣຕິ ຕິສ຺ສ ອິຈ຺ຈາທິນາ, ຕສ຺ສ ຕິສ຺ສ, ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ຕິສ຺ສ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ‘‘ນມ຺ຫິ ຕິຈຕຸນ຺ນມິຕ຺ຖິຍໍ ຕິສ຺ສ ຈຕສ຺ສາ’’ຕິ (໒-໒໐) ຕິສ຺ສາເທໂສ ‘‘ນມ຺ຫິ ນຸກ ທ຺ວາທີນໍ ສຕ຺ຕຣສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (໒-໔໗) ນຸກ, ຕິສ຺ສນ຺ນໍ.

໕໑. ສຸຎ

ວິຠຕ຺ຕິສຸຕ຺ເຕຕິ ¶ ‘‘ທ຺ເວທ຺ເວກາເນເກສ຺ວິ’’(໒-໑) ຈ຺ຈາທິສຸຕ຺ເຕ, ສ຺ສນນ຺ຕິ ພຫຸວຈເນນ ສຫິຕເມກວຈນມາຫ, ສຸຕ຺ຕມິທນ຺ຕິ ‘‘ສຸຎ຺ສສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ສຸຕ຺ເຕ ປນ ສຕີຕິ ‘‘ສຸຎ ສສ຺ສາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ສຕິ.

໕໕. ຣຕ຺ຍາ

ຣຕ຺ຕິ ຈ ອາທິ ຈ ຣຕ຺ຍາທໂຍ, ເຕຫິ.

໕໖. ສຸຫິ

ອນຸກຣຓວເສນາຕິ ອນຸສທິສໍ ກຣຓໍ ວຈນມນຸກຣຓໍ.

໕໗. ລ຺ຕຸ

ເຕນາຕິ ຍໂຕ ລ຺ຕຸອິຕິ ວິເສສນຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຄຫຓໍ, ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຄຫຓາ ຕທາທິຄຫຓໍ ລພ຺ຠເຕ… ‘‘ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ ຍໂຕ ໂສ ວິຫິໂຕ, ຕທາທິໂນ ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ ຎາຍາ, ວິເສສນຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຕທນ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ… ‘‘ວິຘິພ຺ພິເສສນນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໓) ວຈນໂຕຕິ ມນສິ ນິຘາຍາຫ- ‘ຍໂຕ’ອິຈ຺ຈາທິ, ໂສ ກ຺ຣິຍຕ຺ໂຖ ອາທິ ຍສ຺ສ ໂສ ຕທາທິ, ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ-ນ຺ໂຕ ຍສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ໂສ ຕທນ຺ໂຕ, ຕາທິສສ຺ສ ຕທາ ທິຕທນ຺ຕສມຸທາຍວິເສສ(ສ຺ສ) ຄຫຓໍ, ນ ຕຸ ຕທນ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ນນຸ ຈ ‘ລ຺ຕ຺ວີ’ຕິ ວິເສສນຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິເຕ ຠວຕຸ ‘‘ວິຘິພ຺ພິເສສນນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຕທນ຺ຕສ຺ສ ຄຫຓໍ, ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ຕທາທິໂນ ຄຫຓໍ ກຖໍ ສິຍາ ວຈນາຠາວາຕ຺ຍາຫ-‘ຕທວິນາຠາວິຕ຺ຕາ’ຕິ, ຍໂຕ ວິຫິໂຕ, ເຕນ ວິນາ ນ ຠວຕິ ສີເລນາຕິ ຕທວິນາຠາວີ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕສ຺ມາ. ‘‘ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ ຍໂຕ ໂສ ວິຫິໂຕ ຕທາທິໂນ ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ ຎາຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓໍ ຕຕ຺ຖ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ‘ຕທາທິໂນ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາທິສມຸທາຍສ຺ສ ຄຫເຓ ປເນຕ຺ຖ ວິເສໂສ ນ ທິສ຺ສຕິ… ອຘິກຕ຺ຕາຕິ [ອຘິຄຕນ຺ຕາວາຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ອາທີສຸ ວິເສສທສ຺ສນາສມ຺ຠວາ, ‘ຕຸໍສ຺ມາ ໂລໂປ ຈິຈ຺ຉາຍໍ ເຕ’’ ຕ຺ຍຕ຺ຣ (໕-໔) ຕຸ ທິສ຺ສຕິ ວິເສໂສ, ວກ຺ຂຕິຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕຸໍຕາເຍຕເວ ຠາເວ ຠວິສ຺ສຕິ ກ຺ຣິຍາຍໍ ຕທຕ຺ຖາຍ’’ນ຺ຕິ (໕-໖໑) ຕຸໍປຈ຺ຈຍໍ ວກ຺ຂຕິ’’ຈ຺ຈາທິ.

໕໘. ເຄ

ອອິຕ຺ເຍວວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ¶ ‘ເຄອ’ອິຕ຺ເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປກ຺ເຂ ທີຆວິຘາເນເນວາຕິ ອິມິນາ ອກາຣາເທເສ ກເຕ ປກ຺ເຂ ທີຆວິຘາເນເນວ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖຈຣິຕຕ຺ຖຕາຍາຕິ ລ຺ຕ຺ວນ຺ຕາທິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ໂຠປຸຣິສາ ໂຠປຸຣິສອິຈ຺ຈາໂທ ຊາຕິປທຕ຺ຖນິສ຺ສຍເນນ ກຕຕ຺ຖຕາຍ, ປຣິສ ມຕ຺ຕຕ຺ຖຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອວສ຺ສໍ ທີຆຠາເວ ກາຣຓມາຫ ‘ຍທິຈາກາໂຣ’ອິຈ຺ຈາທິ, ຍທິຈ ອາກາໂຣຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ.

໖໐. ຆພ຺ຣຫ຺ມາ

ຆອິຕິສຎ຺ຎາ ຆສຎ຺ຎາ ຕາສໍ, ກຎ຺ຎາສຎ຺ຎາຕິອາທີສຸ ຆສຎ຺ຎານໍ ພຫຸຕ຺ຕາ ພຫຸວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ, ຆຣູປສ຺ສາຕິ ຆສ຺ສາຕິ ຆສທ຺ທຣູປສ຺ສ, ຕຖາ ໂຠ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຖາຕິ ອິມິນາ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິຣູປສ຺ສ ນິຣຸຕ຺ຕິຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາວ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ວິວຣນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມາ ສ ສຂໂຕ ຄສ຺ສ ອກາຣອາກາຣາ’’ຕິອາທິນາ ເອວໍ ວິວຣນ຺ຕິ, ເຕ ຫິ ອຈ ອາຈ ອິຈ ອີຈ ເອຈາຕິ ທ຺ວນ຺ເທ ປຸພ຺ພສຣານໍ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕຸປສິເລສນິທ຺ເທສໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ສາມຎ຺ຎວິຘານນ຺ຕິ ‘ພ຺ຣຫ຺ມກຕ຺ຕຸອິສິ ສຂໂຕ’ຈ຺ເຈວມວິເສເສຕ຺ວາ ສາມຎ຺ເຎນ ກຖນໍ, ກິມຕ຺ຖນ຺ຕິ ກິໍ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ຍສ຺ສ ຕໍ ກິມຕ຺ຖໍ. ສາມຎ຺ຎວິຘານໍ ກິມຕ຺ຖມ຺ປເນວໍ ປໂຍຊນາສງ຺ກາຍໍ ປໂຍຊນາສງ຺ກາວິຈາຣຓໍ ມນສິ ນິຘາຍ ‘ອາຄຕິ ຄໂຓຍ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ– ‘ອຕ຺ຖໂຕ’ຈ຺ຈາທິ, ອຕ຺ຖໂຕຕິ ສາ ມຕ຺ຖິຍໂຕ, ອເນນາຕິ‘ອາຄຕິຄໂຓຍ’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘ອາຄຕິຄໂຓຍນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕທາກາຣສງ຺ຂາຕຊາຕິປ຺ປຘານຄຓຕ຺ຕປ຺ປກາສເນນ ຍທິ ສມ຺ໂພຘເນ ເອກາຣນ຺ຕາກາຣນ຺ຕລາຠີນໍ ກຕ຺ຕຸ ອິສິ ສຂ ມຸນິ ຠທນ຺ຕາທີນໍ ຄຫຓໍ ປໂຍຊນໍ ນ ສິຍາ, ອຎ຺ຎຖາ ອນຸປປຊ຺ຊນໍ ສິຍາຕິ ເອວມຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ສາມຎ຺ຎວິຘາເນ ປໂຍຊນມາເຫ’’ຕິ, ໂສຍນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ອາຄຕິ ຄໂຓຍ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ວຈນໍ ນິທສ຺ເສຕິ.

໖໓. ໂຆສ຺ສໍ

ສ຺ສຎ຺ຈ ສ຺ສາຈ ສ຺ສາໂຍຈ ອຎ຺ຈ ຕິຎ຺ຈາຕິ ອິຕຣີຕຣໂຍເຄ ຈຕ຺ຖ ສມາໂສ,ສ຺ສໍ ສ຺ສາ ສ຺ສາຍໍ ຕິໍສຸ.

໖໔. ເອກ

ໂຆຈ ¶ ໂອຈ ໂຆ ຆານ຺ຕໂອກາຣນ຺ຕາ, ນຕ຺ຖິ ໂຆ ເຍສນ຺ເຕ ອໂຆ, ເຕສໍ, ສາມຎ຺ຎວິຘານໂຕຕິ ກສ຺ສຈິ ລິງ຺ຄສ຺ສ ອປຣາມາສາ ສາມຎ຺ເຎນ ວິຘານໂຕ, ນາເທກວຈເນສູຕິ ນາທີສຸ ເອກວຈເນສູຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຫິ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ຍສ຺ມາ ກສ຺ສຈິ ເອວໍ ທຸຏ຺ຐາຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ທຸຕິຍມຸທາຫຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ທຸຕິໂຍປິ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ຍສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຈ ຕຖາຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສພ຺ເພສເມກວຈນານໍ ສງ຺ຄຫຓາຠາເວ ສຸຕ຺ຕານໍ ວິຣຈນປ຺ປກາຣມາຫ-‘ອຎ຺ຎຖາ’ຕິອາທິ, ອຸປຣິຈາຕ຺ຍາທີສ຺ວຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ‘ອໍໂຍສ຺ວໂຆນ’ນ຺ຕິ ວິຣຈິຕຕ຺ຕາ ສາມຎ຺ເຎເນ-ກວຈເນສ຺ວຆສ຺ສ ນຣສ຺ສຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ຕປ຺ປຏິເສຘາຠາວາ’ທຓ຺ຑິ ກຸລ’ນ຺ຕິ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ‘ສິສ຺ມິໍ ນປຸໍສເກ’ຕິ ວິຘິສຸຕ຺ຕໍ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ, ໂອກາຣນ຺ຕປ຺ປຏິເສຘນ຺ຕິ ‘ອໂຆນ’ນ຺ຕິ ໂອກາຣນ຺ຕປ຺ປຏິເສຘໍ, ອາເທສນ຺ຕຣໍ ‘‘ໂຄສ຺ສາ ຄສິຫິນໍ ສຸຄາວຄວາ’’ຕ຺ຍາທິນາ (໒-໖໗) ກຣີຍມານໍ ຄາວາເທສາທິກໍ, ເອຕ຺ຖ ປນ ນປຸໍສເກ ເອກວຈນນ຺ຕໍ ທຓ຺ຑິ ກຸລນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ໂນທາຫຏໍ, ໂຍສຸ ປນ ‘‘ໂຍໂລປນິສຸທີໂຆ’’ຕິ (໒-໘໘) ອທີຆສ຺ສາປິ ທີຆວິຘານສາມຕ຺ຖິຍາ ປຐມເມວ ທີຆສ຺ສ ຣສ຺ສາຠາເວກາວ ກຖາຕິ ໂນທາຫຏໍ, ທຓ຺ຑີທຓ຺ຑີນິ ອິຈ຺ເຈວ ຕຸ ຠວຕິ, ໂນສ຺ສວາຕິ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມາເນ ເຄ ປເຣ ໂອກາຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຣສ຺ສາປຊ຺ຊນໂທສມ຺ປສງ຺ຄໂຕ ໂນສ຺ສາ’ຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

໖໗. ໂຄສ຺ສາ

ຄາເວນ ຄເວນາຕິ ກຣເຓປິ ສມານໍ, ຄາວສ຺ສ ຄວສ຺ສາຕິ ຉຏ຺ຐິຍາປິ.

໖໙. ຄວໍ

ເສນາຕິ ສຸຕຕ຺ຕາ ເສອິຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຣິກປ຺ປິຕໍ.

໗໒. ຄາວຸ

ສທ຺ທນ຺ຕຣຕ຺ເຕນ ໂກຈິ ໂທໂສຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອາທິສິຕພ຺ພາ ອາເທສາ ກາຕພ຺ພາ.

໗໓. ຍໍ

ເປນ ¶ ປສຎ຺ຎາຍ ຍຸຕ຺ຕາ ອີປີ, ປຈ ໂສ ອີຈາຕິ ວາປີ ອເຠທຄ຺ຄຫເຓນ, ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອິກາຣ ອຸກາຣອູກາຣສ຺ສ.

໗໗. ສ຺ມິ

ໂລເກ ເທວທຕ຺ໂຕ ທຕ຺ໂຕຕິ ເອກເທເສນ ສມຸທາຍໂວຫາຣ ທສ຺ສນໂຕ ສ຺ມິໂນຕີມສ຺ສ ສ຺ມິໍ ວຈນສ຺ສາຕ຺ຍຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕຕ຺ຍາຫ-‘ສ຺ມິຕິ ອິມິນາ’ຕິອາທິ.

໘໑. ຌລາ

ພ຺ຣຫ຺ມາທີສຸ ‘ອິໂຕ ກ຺ວຈິ ສສ຺ສ ຏານຸພນ຺ໂຘ’ຕິ ປາຐາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ພ຺ຣຫ຺ມາທີສູຕິ ‘‘ຆພ຺ຣຫ຺ມາທິເຕ’’ຕິ (໒-໖໐) ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມາທີສຸ, ປາຐາຕິ ‘ອິໂຕ’ຕ຺ຍາທິໂນ ຄຓສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປາຐາ, ຏານຸພນ຺ໂຘຕິ ອິມິນາ (ເອຏາເທສໍ) ນິທ຺ທິສຕິ.

໘໕. ກູ

ໂສ [ຠສ຺ມາ] ອນ຺ໂຕ ຍສ຺ສ ໂສ ຕທນ຺ໂຕ ສມຸທາໂຍ, ຕສ຺ສ, ‘‘ຈານຸກຑ຺ຒິຕໍ ໂນຕ຺ຕຣຕ຺ຣານຸວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວິຎ຺ຎູວຈນໍ, ວິທຸໂນ ວິທູຕິ ກູປຈ຺ຈຍນ຺ຕສ຺ສ ອຸທາຫຣຓໍ, ວິຎ຺ຎຸໂນ ວິຎ຺ຎູຕິ ‘‘ວິໂຕ ຎາໂຕ’’ຕິ (໕-໓໙) ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ ‘‘ກມ຺ມາ’’ຕິ (໕-໔໐).

໘໖. ໂລ

ໂລໂປຕ຺ເວວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ໂວມຸຕ຺ຕປກ຺ເຂ ໂລໂປຕີມິນາວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ.

໘໗. ນໂນ

ອມຸຍາຕິ ອິຕ຺ຖິຍໍ ຍາເທໂສ, ນໂນຕີມສ຺ສິທໍ ປຈ຺ຈຸທາຫຣຓໍ.

໘໘. ໂຍໂລ

ປຐມາທຸຕິຍາໂຍນເມກໂຕ ອຸທາຫຣຓານິ ອຏ຺ຐີ ອຏ຺ຐີນິຕິ, ຕານິຈ ໂຍໂລປນິລາຕິສ຺ເສວ ທສ຺ສິຕານິ, ຕຖາເຍວາຎ຺ຎານິປິ ຎາຍນ຺ຕີຕິ.

໙໒. ນ຺ຕສ຺ສ

ຏມຸຕ຺ຕປກ຺ໂຂຕິ ¶ ອສນ຺ຕໍ ກຸພ຺ພນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຏາເທເສນ ມຸຕ຺ຕປກ຺ໂຂ,ນ຺ຕຸສ຺ສເຈວນ຺ຕິ ປສິທ຺ຘຕ຺ຕາວ ຏາເທສມຸຕ຺ຕປກ຺ຂໍ ອຸປເມຕິ, ‘‘ສຎ຺ຊາຕໍ ຕາຣກາທິຕ຺ວິໂຕ’’ຕິ (໕-໔໕) ອິໂຕ ອນ຺ຘິຕາ.

໙໓. ໂຍສຸ

ຏາເທໂສ-ຕິປ຺ປສຊ຺ຊຕີຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ນນຸ ຕທນ຺ຕສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໗) ອນ຺ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ຕຖາສຕິ ເນວາຕິປ຺ປສງ຺ໂຄ, ຕສ຺ມາ ກສ຺ມາຕິປ຺ປສຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສຈ຺ຈໍ, ຕຖາປິ ‘ຌິສ຺ສາ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ເຕ ອິສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕ [ວຸຕ຺ຕນ຺ຖິ] ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ຕທນ຺ຕສ຺ສ ຏາເທໂສ-ຕິປ຺ປສຊ຺ຊຕີຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນນຸ ‘ຌິສ຺ສາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂສວາຕິປ຺ປສງ຺ໂຄ ຕທວຕ຺ໂຖເຍວາຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຕຖາປິ ຍທິ ສມຸທາຍສ຺ສ ຏາເທໂສ-ຠິມໂຕ ສິຍາ ‘ຕຖາ ສຕິ ກິໍ ຌຄ຺ຄຫເຓນ ອິສ຺ສຕ຺ເວວ ວເທຍ຺ຍາຕິ ນາຕິປ຺ປສຊ຺ຊຕີຕິ, ຌຄ຺ຄຫເຓ ນາມນ຺ເຕ ອິກາຣສ຺ເສວ ຌສຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ປນ ວິເສສນຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕຸ ມນິຈ຺ຉິເຕ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

໙໔. ເວໂວ

ສຫຈຣິຕຎາຍສ຺ສາຕິ ‘‘ຕໍສຫຈຣິຕາ ຕຄ຺ຄຫເຓນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ຎາຍສ຺ສ.

໙໕. ໂຍມ຺ຫິ

ເຫຕຸກຸຣຸສທ຺ເທຫິ ໂຍສຸ ອິມິນາ ຏາເທເສ ‘‘ໂລໂປ’’ຕີມິນາ ໂຍໂລເປ ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ‘‘ປຈ຺ຈຍນິສ຺ສິຕໍ ພຫິຣງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ໂຍໂລປໂຕ ‘‘ປກຕິນິສ຺ສິຕມນ຺ຕຣງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ‘‘ອນ຺ຕຣງ຺ຄພຫິຣງ຺ຄສຸ ອນ຺ຕຣງ຺ຄວິຘິ ພລວາ’’ຕິ ປຐມໍ ຏາເທເສ ນິມິຕ຺ຕາຠາວາວ ໂລປາ ຠາໂວຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ເຫຕຸກຸຣຸສທ຺ເທຫິ’ຈ຺ຈາທິ.

໙໙. ສພ຺ພາ

ນນຸ ກຕຣາທໂຍວ ສພ຺ພາທິສທ຺ທວຈນີຍາ ໂຫນ຺ຕິ ສມາເສນາຠິຫິຕຕ຺ຕາ, ນ ຕຸ ສພ຺ພສທ຺ໂທ [ສທ຺ທສ຺ເສ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕ຺ຍາຫ-‘ອວຍເວເນ’ຕ຺ຍາທິ,ຍທິປິ ‘ສພ຺ພ ສທ຺ໂທ ¶ ອາທິ ເຍສ’ນ຺ຕິ ອວຍເວນ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຕຖາປິ ສມຸທາໂຍວາສ຺ສຕ຺ໂຖ ຠວຕິ… ເຍສນ຺ຕ຺ຍເນນ ສມຸທາຍສ຺ສ ປຣາມາສາຕິ ຠາໂວ, ອິຕີຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ໂກ ຠວນ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວາ ເອໂກ ເທວ ທຕ຺ໂຕ ກຐາທີຫິ ວາ ອຕ຺ເຖ ທ຺ວີຫິ ພຫູຫິ ວາ ເອກສ຺ສ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສຕິ ກິມ຺ຫາ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຣຕຣ ຣຕເມສຸ ຓາທິວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ເອກຕ຺ຖຕາຍ’’ນ຺ຕິ (໒-໑໑໙) ວິຠຕ຺ຕິໂລເປ ‘‘ຣານຸພນ຺ເຘນ຺ຕສຣາທິສ຺ສາ’’ຕິ (໔-໑໓໒) ອນ຺ຕສຣາທິໂລເປ ກິໍສທ຺ທສ຺ສ ຣູປສິທ຺ຘີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ກຕມາ’ຕິອາທິ, ອຸໂຠ ອໍສາ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ເຖ ‘‘ອຍຸຠທ຺ວິຕີຫໍເສ’’ຕິ (໔-໔໙) ອເຍ‘‘ສໂຣ ໂລໂປ ສເຣ’’ຕິ (໑-໒໖) ສຣໂລເປ ຣູປສິທ຺ຘີຕິ ອາຫ-‘ອຸໂຠ ອໍສາ’ອິຈ຺ຈາທິ, ກາຍໍ ວວຕ຺ຖາ ນາເມ ຕ຺ຍາຫ-‘ສາຠິເຘຍ຺ຍາ’ຕ຺ຍາທິ, ອວຘິຈ຺ຈາທິນາ ຕສ຺ເສວາຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ, ອຘໍໂສ ອຠຏ຺ຐຕາ ອວຘິຠາເວເຍວາວຏ຺ຐານໍ, ສາຠິເຘຍ຺ຍາ ເປກ຺ຂາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສ ສໂກ ອຠິເຘຍ຺ໂຍ ອຕ຺ໂຖ ທິສາທິ ສາຠິເຘຍ຺ໂຍຕິ ຄຫິໂຕຕິ ອາຫ-‘ປຸພ຺ພາທີນ’ນ຺ຕິອາທິ, ສາຠິເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ກມ຺ມໂຕ ປຣາ ອປປຸພ຺ພາ ‘ອິກ຺ຂ=ທສ຺ສເນ’ຕີມສ຺ມາ ‘‘ກ຺ວຈຓ’’ອິຕິ (໕-໔໑) ອຓ຺ປຈ຺ຈເຍ ສາຠິເຘຍ຺ຍາເປກ຺ໂຂ, ໂສ ວາວຘິນິຍໂມຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ຕມເປກ຺ຂຕິ’ຈ຺ຈາທິ, ຕຕ຺ຖາຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ ‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ເອຕ຺ຖ ຈ ປຣາທິສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ໂຍ-ຕ຺ໂຖ ທິສາເທສາທິ ປຸພ຺ພາທິສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ຍສ຺ສາຕ຺ຖສ຺ສ ທິສາຍ ເທສາທິໂນ ວາວຘິຠາເວນ ນິຍມວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ໂຍ ຈາວຘິຠາໂວ ນິຍມວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ໂສຈາວຘິຠາໂວ ນິຍມວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພາທິສທ຺ທວຈນີຍໍ ທິສາເທສາທິ ມເປກ຺ຂຕີຕິ ສາຠິເຘຍ຺ຍາເປກ຺ໂຂວຘິນິຍໂມເຍວ ວວຕ຺ຖາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕ຺ຍຍມຘິປ຺ປາໂຍ, ນ ຕຸ ອຠິເຘຍ຺ຍາຍນ຺ຕິ ອສມ຺ຠວາ, ອສມ຺ຠວເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ໂຍ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ໂກສລ຺ເລນ ນິມິຕ຺ເຕນາຕິ ກຸສລ ສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ເຕນ ໂກສລ຺ເລນ, ອຸຕ຺ຕຣາກຸຣໂວ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸທີປ ວາສິໂນ, ເທໂສ ວາ, ‘ນາຎ຺ຎຎ຺ຈ ນາມປ຺ປຘານາ’’ຕິ (໒-໑໓໖) ອເນເນວ ສຎ຺ຎາຍໍ ສພ຺ພາທິກາຣິຍສ຺ສ ນິສິທ຺ຘຕ຺ເຕ ກິມສຎ຺ຎາຍໍຠ຺ຍເນເນຕ຺ຍາຫ ‘ນາຎ຺ຎຎ຺ເຈ’ຕ຺ຍາທິ, ກິຎ຺ຈິ ປຸພ຺ພຕ຺ຕາທິກມຸທ຺ທິສ຺ສ ເກສຎ຺ຈິ ປຸພ຺ໂພປໂຣຕ຺ຍາທິກາ ອຕ຺ຖານຸຄຕາ ສຎ຺ຎາ ອນ຺ວຕ຺ຖສຎ຺ຎາ.

໑໐໔.ຕິ

‘‘ວາເນກຎ຺ຎຕ຺ເຖ’’ຕິ (໓-໑໗) ¶ ວິກປ຺ປານຸວຕ຺ຕນໂຕ ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ‘ນຍິທມຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ຍຸຕ຺ຕຕາ ຈາສ຺ສ ປາເຐ ພ຺ຍຠິຈາຣ ທສ຺ສນໂຕຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ-‘ນປຸໍສເກ’ຈ຺ຈາທິ, ປາຐານຸຄຕາ ຫິ ສຸຕ຺ຕຣຈນາ, ວິກປ຺ປານຸວຕ຺ຕິຍາ ອນປຸໍສກມິທເມວ ວຈນໍ ຕສ຺ສ ກ຺ວຈິ ພ຺ຍຠິຈາຣຕ຺ເຕ ຎາປກນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ-‘ຕສ຺ສ ຈາ’ຕິອາທິ, ອວສ຺ສເມວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອຎ຺ຎຖາ ຍຖາວຏ຺ຐິຕປາຐານຸກ຺ກເມນາຕ຺ຖຄ຺ຄຫເຓ ສຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ [ສຸຕ຺ຕສ຺ສາ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ມຸຂ຺ຍຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິໂຕ ກຖນ຺ຕມຎ຺ຎສ຺ສ ຎາປກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ມຸຂ຺ຍຠາເວ ຫິ ຎາປກຕ຺ຖໍ ນ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

໑໐໘. ອເຕ

ນນຸ ຈ ‘‘ລກ຺ຂຓປຏິປທວຸຕ຺ເຕສຸ ປຏິປທວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ຄຫຓ’’ນ຺ຕີມາຍ ປຣິຠາສາຍ ລກ຺ຂຓິກສ຺ສາກາຣສ຺ສ ຄຫຓໍ ນ ປປ຺ໂປຕີຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ປຏິປາທຍມາຫ-‘ຣສ຺ສາກາເຣ’ຈ຺ຈາທິ, ປຣິຠາສາຍ ຈສ຺ສາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ລກ຺ຂີຍເຕເນເນຕິ ລກ຺ຂຓໍ, ສາຘ຺ວສາຘຸຊານນ ເຫສຸຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕ [ສຕ຺ຖ] ມຸຈ຺ຈເຕ, ປຏິຄຕມ຺ປທໍ ປຏິປທໍ, ອຸຈ຺ຈາຣິຕມຎ຺ຊເສຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ປຏິປທຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓປຏິປທານິ, ເຕຫິ ວຸຕ຺ຕານິ ຣູປານິ ລກ຺ຂຓປຏິປທວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສຸ, ວຸຕ຺ຕສທ຺ໂທ ປຈ຺ເຈກມ຺ປຣິສມາປີຍເຕ ‘ລກ຺ຂຓວຸຕ຺ເຕສຸ ປຏິປທວຸຕ຺ເຕສູ’ຕິ, ຕຕ຺ຣາຎ຺ຈສາ ຍມນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ເກວລໍ ລກ຺ຂຓທສ຺ສເນນາສ຺ມິໍ ລກ຺ຂເຓ ສຕ຺ຍວສ຺ສມເນນ ຣູເປນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ລກ຺ຂເຓນ ປຏິປາທິຕໍ, ຕໍ ລກ຺ຂຓວຸຕ຺ຕມິຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ຍນ຺ຕ຺ວຎ຺ຊສາ ສທ຺ເທເນວ ປຏິປາທິຕໍ, ຕໍ ປຏິປທວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຕສ຺ມິໍ ລກ຺ຂຓວຸຕ຺ເຕ ປຏິປທວຸຕ຺ເຕ ຈ ຣູເປ ສຕິ ປຏິປທວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ຄຫຓໍ, ເນຕຣສ຺ເສ’’ຕິ, ປຏິປທວຸຕ຺ຕສ຺ເສເວຕ຺ຍວຘາຣເຓນ ນິຍມຣູປຠາສ຺ສາ ປຣິຠາສາຍາວຄມ຺ຍເຕ, ໂສ ຈ ນິຍໂມ ອນິຍມປຸພ຺ພເກ ສນ຺ເທເຫ ສຕ຺ຍວຕິຏ຺ຐເຕ, ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຣ ລກ຺ຂຓວຸຕ຺ຕເມວ ເກວລໍ, ນ ປຏິປທວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຣ ນາຍໍ ປຣິຠາສາ ວຕິຏ຺ຐເຕ, ຍຕ຺ຣາປິ ປຏິປທວຸຕ຺ຕເມວ ເກວລໍ, ນ ລກ຺ຂຓວຸຕ຺ຕໍ, ໂສປ຺ເຍຕິສ຺ສາ ອວິສໂຍ, ຍຕ຺ຣ ທ຺ເວ ຣູປານິ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຕຕ຺ເຣວາ ຍມ຺ປຣິຠາສາ ສນ຺ເທຫາປາກຣຓມຸເຂນ ປວຕ຺ຕາຕິ ຎາຍປ຺ປຕ຺ໂຕເຍວາ ມຕ຺ໂຖ ¶ ອິມາຍ ປຣິຠາສາຍານຸວາທ຺ຍເຕ, ຕຖາຫິ ສນ຺ເທຫຐາເນສຸ ຍທ຺ຍປ຺ເຍກຣູປເມວມຠິນ຺ນມຸຠິນ຺ນໍ, ຕຖາປິ ລກ຺ຂຓວຸຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ລກ຺ຂເຓ ໂນນ຺ນີຍມານໍ ຘູມຄ຺ຄິ ວິຍ ຊລພລາກາ ວິຍ ຈານຸ ມານິກໍ, ຍນ຺ຕຸ ປຏິປທ ວຸຕ຺ຕໍ ຣູປໍ, ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂສິທ຺ຘໍ, ປຈ຺ຈກ຺ຂານຸມາເນສຸ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂມ຺ພລວນ຺ຕຣໍ ປມາຓນ຺ຕິ ອໂຕ ປຏິປທວຸຕ຺ຕເມວ ຄຍ຺ຫຕີຕິ.

໑໑໐. ກ຺ວເຈ

ນປຸໍສກລິງ຺ເຄ ເອກາເຣນ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໑໔. ໂລໂປ

ອກາຣສ຺ສນ຺ຕຣງ຺ຄຕ຺ເຕ ກາຣຓມາຫ-‘ປກຕິນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ’ຕິ, ປກຕິຍາ ອິທໍ ປາກຕໍ ‘‘ໂຓ’’ຕິ (໔-໓໔) ໂຓ, ໂລປສ຺ສ ພຫິຣງ຺ຄຕ຺ເຕ ກາຣຓມາຫ-‘ປຈ຺ຈຍນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ’ຕິ, ອນ຺ຕຣງ຺ເຄຈ຺ຈາທິນາ ‘‘ອນ຺ຕຣງ຺ຄພຫິຣງ຺ເຄສ຺ວນ຺ຕຣງ຺ຄວິຘິ ພລວາ’’ຕິ ປຣິຠາສມຸປລກ຺ເຂຕິ, ອງ຺ຄສທ຺ໂທ-ວຍວວາຈີ, ອນ຺ເຕ ສທ຺ໂທ ສຕ຺ຕມ຺ຍຕ຺ເຖ, ອງ຺ເຄ ຠວມນ຺ຕຣງ຺ຄໍ ວິຠຕ຺ຖ຺ຍຕ຺ເຖ-ສງ຺ຂ຺ຍສມາໂສ ‘‘ເອໂອນມ ວຓ຺ເຓ’’ຕິ (໑-໓໗) ອຕ຺ຕໍ ຣາຄໂມ, ອງ຺ຄໂຕ ພຫິ ພຫິຣງ຺ຄໍ ‘‘ປຍ຺ຍປາພຫິຕິໂຣ ປຸເຣປຈ຺ຉາ ວາ ປຎ຺ຈມ຺ຍາ’’ຕິ (໓-໕) ອສງ຺ຂ຺ຍສມາໂສ, ອຕ຺ຣ ຈານ຺ຕຣງ຺ຄໍ ພຫິຣງ຺ຄນ຺ຕິ ນາງ຺ເຄຠວມນ຺ຕຣງ຺ຄໍ, ອປິຕ຺ວນ຺ຕຣງ຺ຄນິສ຺ສິຕໍ ກາຣິຍມນ຺ຕຣງ຺ຄໍ, ນາປ຺ຍງ຺ຄໂຕ ພຫິຠູໂຕ ສມຸທາໂຍ ພຫິຣງ຺ຄໍ, ກິນ຺ຕຸ ພຫິຣງ຺ຄນິສ຺ສິຕໍ ກາຣິຍມ຺ພຫິຣງ຺ຄໍ ຍຖາ ມຎ຺ຈນິສ຺ສິເຕສຸ ສທ຺ທາຍນ຺ເຕສຸ ‘ມຎ຺ຈາ ສທ຺ທາຍນ຺ຕີ’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ ຕໍ ວິເຍຕິ ອໂຕເຍວາ ສງ຺ຂ຺ຍສມາເສປິ ລິງ຺ຄວິຠຕ຺ຕິວຈນນ຺ຕຣໂຍໂຄ ‘ອນ຺ຕຣງ຺ໂຄ ອນ຺ຕຣງ຺ຄາ’ຕິ, ສງ຺ເກຕິໂກ ຫ຺ຍຍມສງ຺ຂ຺ຍສມາໂສ, ນ ປຸພ຺ພປທຕ຺ຖປ຺ປຘາໂນ, ຍຖາ-ປຈ຺ຈກ຺ຂສ຺ສາກ຺ຂນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາວໂພຘຕ຺ຖໍ ‘ອກ຺ຂມກ຺ຂມ຺ປຕິ ວຕ຺ຕເຕ’ຕິ ວິຈ຺ຉາຍ-ມສງ຺ຂ຺ຍສມາເສປິ ກເຕ ປຈ຺ຈກ຺ຂ ຎາຓສ຺ສາກ຺ຂນິສ຺ສິຕຕ຺ຕຎາປນຕ຺ຖໍ ສງ຺ເກຕວເສນ ກໂຕ-ຍມສງ຺ຂ຺ຍ ສມາໂສ, ນ ປຸພ຺ພປທຕ຺ຖປ຺ປຘາໂນຕິ‘ປຈ຺ຈກ຺ໂຂ ປຈ຺ຈກ຺ຂາ’ຕິ ລິງ຺ຄວິຠຕ຺ຕິ ວຈນນ຺ຕຣໂຍໂຄ, ຕເຖວາຍ-ມນ຺ຕຣງ຺ຄນິສ຺ສິໂຕ-ຍໍ ສມຸທາຍນິສ຺ສິໂຕຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ສງ຺ເກຕວເສນ ກໂຕ-ຍມສງ຺ຂ຺ຍສມາໂສຕິ ລິງ຺ຄວິຠຕ຺ຕິວຈນນ຺ຕຣໂຍໂຄ ນ ວິຣຸຊ຺ຌເຕ, ອຖວາ ອນ຺ຕຣມງ຺ຄມສ຺ສ ກາຣິຍສ຺ສາຕ຺ຖີຕິ ‘‘ສທ຺ຘາທິຕ຺ວ’’ (໔-໘໔) ຕຖາ ພຫິຣງ຺ຄນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣງ຺ຄຎ຺ຈ ພຫິຣງ຺ຄຎ຺ຈ ¶ ອນ຺ຕຣງ຺ຄພຫິຣງ຺ຄານິ, ເຕສ຺ວນ຺ຕຣງ຺ໂຄ ພລວາຕິ. ອນ຺ຕຣງ຺ຄ ກາຣິຍສ຺ສ ພລວຕ຺ຕໍ ສາເຘຕຸໍ ‘ສພ຺ພປຐມໍ ວິເຘຍ຺ຍຕ຺ຕາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທມ຺ປນ ອນ຺ຕຣງ຺ຄກາຣິຍສ຺ສ ພລວຠາວສາຘເນ ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕຣງ຺ຄຕ຺ຕາ ພລວຠາໂວເຍວ ຫິ ສພ຺ພປຐມໍ ວິເຘຍ຺ຍຕ຺ຕ ກາຣຓໍ, ຕຖາ ຈາຫ-‘ໂຍ ໂລປໂຕ ອກາຣສ຺ສ ປຐມເມວ ຠວເນ ກາຣຓມາຫ ອນ຺ຕຣງ຺ຄຕ຺ຕາ ອກາຣສ຺ສາ’ຕິ, ຕສ຺ມາ ນາຍໍ ປາໂຐ ຆຏເຕ, ອນ຺ຕຣງ຺ຄພລວຠາວສາຘນສ຺ສ ປນ ໂລກໂຕ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ອຍເມວຕ຺ເຖ ປາໂຐ ຆຏເຕ’’ອນ຺ຕຣງ຺ຄເມວ ກາຣິຍມ຺ພລວໍ ໂລເກ ຕຖາທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ຕຖາ ຫິ ໂລໂກ ປາໂຕວາ’’ຕ຺ຍາທິ, ໂລເກ ຕຖາທິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ອນ຺ຕຣງ຺ຄພລວຠາວສ຺ສ ໂລເກ ເອວໍ ວກ຺ຂມານນເຍນ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ອຖວາ ເກນຈິ ວິຘຸຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍປນິປາເຕນ ກາຣຓເວ ກລ຺ເລນ ວາ ກທາຈິ ກຕ຺ຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ເຕປິ ອນ຺ຕຣງ຺ຄສ຺ສ ອວສ຺ສໍ ວິເຘຍ຺ຍຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ສພ຺ພປຐມໍ ວິເຘຍ຺ຍຕ຺ຕາ’ຕິ, ສຕິສມ຺ຠເວຕິ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສານຸປຫຕຕ຺ຕາ ກາຣິຍສ຺ສ ສມ຺ຠເວ ສຕິ.

໑໑໖. ເຍ

ອິວຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ‘ເຍ ປສ຺ສິວຓ຺ຓສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິວຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

໑໑໘. ອສໍ

ລິງ຺ຄວຈນເຠເທປິ ພ຺ຍຍຣຫິຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຍຍວນ຺ຕອຸປສງ຺ຄນິປາຕານໍ ປຸພ຺ພາຈຣິຍສຎ຺ຎາ, ອສຕີ ສງ຺ຂ຺ຍາ ເຍສນ຺ຕ຺ຍານ຺ຍສງ຺ຂ຺ຍານີຕ຺ຍາຫ- ‘ເອກຕ຺ເຕ’ຈ຺ຈາທິ, ເອກາເນເກສູຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂ຺ຍາວິເສເສ ວິຘີຍມານາສ຺ຍາທໂຍ ກຖມສງ຺ຂ຺ເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸມຸສ຺ສຫນ຺ເຕ ອິຈ຺ຈາສເຍນາຫ- ‘ກຖມສງ຺ຂ຺ເຍຫິ ສ຺ຍາທີນໍ ສມ຺ຠໂວ’ຕິ. ອຖ ນິສ຺ສງ຺ຂ຺ເຍຫິ ໂຫຕຸສ຺ຍາທີນມສມ຺ຠໂວ ອຸຈ຺ຈໍ ຣຸກ຺ຂສ຺ສິຈ຺ຈາໂທຕຸ ສງ຺ຂ຺ຍາສມ຺ຠເວ ຠວິຕພ຺ພເມວ ສ຺ຍາທີຫິຈ຺ຈາຫ-‘ສງ຺ຂ຺ຍາສມ຺ຠເວເວ’ຈ຺ຈາທິ. ວຸຕ຺ຕິຄນ຺ຖສ຺ສາຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ ‘ອຎ຺ຎເຖ’ ຕ຺ຍາທິນາ, ກິເມສມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍມ຺ປໂຍຊນໍ ເຍນາສງ຺ຂ຺ເຍຫິ ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂນ-ນຸມີຍເຕ ຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ-‘ຕສ຺ສຎ຺ຈ ສຕິຍ’ນ຺ຕ຺ຍາທິ, ອສຕິ ຫິ ສ຺ຍາທີນມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍມຸຈ຺ຈມາທີນມສງ຺ຂ຺ຍານມ຺ປທຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍ ອາທີສຸ ປທສ຺ມາ ປເຣສໍ ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫສທ຺ທານໍ ສວິຠຕ຺ຕີນໍ ໂວໂນອາທິກໍ ປທນິມິຕ຺ຕໍ ¶ ກາຣິຍໍ ນ ສິຍາຕິ ‘ອຸຈ຺ຈໍ ໂວ, ອຸຈ຺ຈໍ ໂນ’ຕິອາທໂຍ ປໂຍຄາ ນ ສິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສຕິ ຕຸ ສ຺ຍາທຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ລຸຕ຺ເຕສຸປິ ເຕສຸ ປທຕ຺ຕນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາເຍວ ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປທຕ຺ເຕ ສິທ຺ເຘ ປທລກ຺ຂຓໍ ກາຣິຍໍ ສິຊ຺ຌເຕວາຕິ ຠາໂວ. ປເຣຫິ ເອຕ຺ຖ ‘ຕສ຺ສໍ ສາລາຍ’ນ຺ຕິ ວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ‘ຕຕ຺ຣ ສາລາຍ’ນ຺ຕິ ຍຖາ ສິຍາຕິ ‘‘ອພ຺ຍຍຕ຺ວາ ສ຺ຍາທິໂນ’’ຕິ (ປາ, ໒-໔-໘໒) ອພ຺ຍຍໂຕ ປຣສ຺ສິຕ຺ຖິຍມາປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສາປິ ໂລໂປ ວິຫິໂຕ, ເຕນາຫ- ‘ອສງ຺ຂ຺ເຍຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ຕທຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ໂລປວິຘານ ມຍຸຕ຺ຕໍຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ອຖ ເກນາຕ຺ຣ ອາປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ວິຘີຍເຕ ເຍນາສ຺ສາປິ ໂລໂປ-ນຸສາສີຍເຕ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕ຺ວາ’’ຕິ (໓-໒໖) ເຈ ເນຕທຕ຺ຖິ, ອິຕ຺ຖິຍມາປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ວິຘານໂຕ-ສງ຺ຂ຺ຍານຎ຺ຈາລິງ຺ຄຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຫິ ອາປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສມ຺ຠໂວເຍວ ນຕ຺ຖີຕ຺ຍນຕ຺ຖກມາປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ໂລປວຈນນ຺ຕິ ນານຕ຺ຖກໍ ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ (໓-໒໖) ຫິ ຄຸຓິປ຺ປຘາໂນ ນິທ຺ເທໂສ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕວຕິ ອາປ຺ປຈ຺ຈຍາທໂຍ ວິຘີຍນ຺ເຕ ‘ຕສ຺ສໍ ສາລາຍ (ມິຈ຺ເຈ ຕສ຺ມິໍ ປທຕ຺ເຖ) ຕຕ຺ເຣ’ຕິ ອສງ຺ຂ຺ຍມິທມິຕ຺ຖຕ຺ຕວຕິ ວຕ຺ຕເຕ, ຕສ຺ມາ ສິຍາເຍ ເວຕສ຺ມາ ອາປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕ຺ຍວສ຺ສມາປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ໂລໂປ ວິເຘຍ຺ໂຍຕິ ໂຍ ມຎ຺ຎເຕ, ຕມ຺ປຕິ ອາຫ-‘ຍທີປິ’ຈ຺ຈາທິ, ວິເສສາຠິຘານາຕ຺ຍຸປຄເມ ວຕ຺ຕ ມາໂນຍມສງ຺ຂ຺ຍສມຸທາໂຍ‘ນິທ຺ເທໂສ ວຕ຺ຕເຕ’ຕິ ໂຈຠຍມິກ຺ຂເຕ, ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ນິທ຺ເທສສ຺ສ ຄຸຓິປ຺ປຘານຕ຺ຕໍ ສາເຘຕຸໍ ‘ອິຕ຺ຖຕ຺ຕວຕິ ຫິ ອາປ຺ປຈ຺ຈຍາທໂຍ’ຕິອາຫ, ຕຕ຺ເຣຕີມສ຺ສາສງ຺ຂ຺ຍສ຺ສ ສາລາຍໍ ວຕ຺ຕນໂຕ ອາຫ- ‘ອິຕ຺ຖຕ຺ຕວຕິ ຈາ’ຕິ, ອຍມ຺ປສິທ຺ຘິຣູເປນ ນ ວຕ຺ຕເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຍທິ ອຍມ຺ປສິທ຺ຘິຣູເປນ ວຕ຺ຕເຕ, ກຸໂຕ ຈຣຫິ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາວສາໂຍຕ຺ຍາຫ- ‘ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາວສາໂຍ’ຈ຺ຈາທິ. ອິທານິ ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິວຈນມານີຍ ຕສ຺ສາ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕມຸພ຺ຠາວຍິຕຸມາຫ- ‘ໂຍປ຺ຍາຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ຍທີປິຈ຺ຈາທິ ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິວຈນໍ, ຕສ຺ສາຕິ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕສ຺ສ, ປທຕ຺ໂຖ ຈ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ສິຍາຕິ ໂຍປ຺ຍາເຫຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຄມ຺ມມານຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອິຕິສທ຺ທາປ຺ປໂຍໂຄ, ຕສ຺ສາຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວໍ ວາທິໂນ ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິໂນ ວຈນມຍຸຕ຺ຕໍຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ເອວໍ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ຍທິ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕສ຺ສ ວາກ຺ຍຕ຺ຖຕາ ອິຕ຺ຖິປ຺ປຈ຺ຈຍນິວຕ຺ຕິກຕາ, ເອວໍ ສຕິ ສາລາຍມິຈ຺ຈາທິສທ຺ທນ຺ຕຣາເປກ຺ຂາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ຕຕ຺ເຣຕ຺ຍາທີສຸ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເນວ ຕຖາ ປຕີຍຕີຕິ ຠາໂວ, ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ຜຸຏຍິຕຸມາຫ- ‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ອວິທ຺ທສຸອຍນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາໂສ, ອວິທ຺ທສຸ ¶ ອຍນ຺ຕິ ອຸຠຍຕ຺ຣາປ຺ຍຕ຺ເຣກວຈນສິສ຺ສ ນິວຕ຺ຕິຍາ ກຕໍ ຍເມກຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສທ຺ທນ຺ຕຣາທ຺ຍນເປກ຺ຂເມວ ປຕີຍເຕຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອິຕ຺ຖຕ຺ຕ ວຸຕ຺ຕິນາ ສາລາທິສທ຺ເທນ ສາມານາຘິກຣຓ຺ຍໍ ຕຕ຺ເຣຕ຺ເຍຕສ຺ສາຕິ ເອຕາວຕາ ອາປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຈ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິ, ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕມ຺ປີຕິ (ອິຕ຺ຖິ) ວຸຕ຺ຕິນາ ສາລາທິສທ຺ເທນ ສາມານາຘິກຣຓ຺ຍມ຺ປິ, ອາປ຺ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ນາງ຺ຄນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໑໙. ເອກ

ເອວາຕິ ອນຸວຕ຺ຕເຕເອວ, ເອໂກຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສ ປກຕ຺ຍາທິສມຸທາຍສ຺ສ ໂສ ເອກຕ຺ໂຖ ‘ອສ຺ສ ເຈກຕ຺ຖສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອີຍາທິ ວິຘານນ຺ຕ຺ຍາຫ- ‘ເອກຕ຺ຖຕາ ອີຍາທິວິຘານ’ນ຺ຕິ, ອີຍາທິວຸຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຕນໍ ວຸຕ຺ຕິ ອີຍາທີນໍ ວຸຕ຺ຕິ, ອີຍາທິວິຘາເນ ສຕິຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ສມາສໂຕຕິ ສມາສິຕາ, ເຕເນວາຕິ ‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (໔-໑໒໐) ສຸຕ຺ເຕເນວ.

໑໒໐. ປຸພ຺ພ

ຍທາ ຈາຕ຺ຣາຘິສທ຺ທປ຺ປໂຍໂຄ ຕທາ ເຕເນວ ວິຠຕ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສຕ຺ຕມີ ປຍຸຊ຺ຊເຕ, ຍທາ ສຕ຺ຕມີ, ນ ຕທາຘິສທ຺ໂທ, ເຕນາ ສກປເທເນວ ວິຄ຺ຄໂຫ ເອວໍ ທສ຺ສນີໂຍຕິ ອາຫ- ‘ອິຕ຺ຖີສຸ ກຖາ ປວຕ຺ຕາ’ຕິ, ອິຕ຺ຖິສທ຺ທໂຕ ສຕ຺ຕມີຠວເນ ກາຣຓມາຫ- ‘ຕໍສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕາ’ຕິ, ເຕນ ອຘິສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ຖຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໑. ນາໂຕ

ໂສ ຈ ອມາເທໂສ, ອາເທສສ຺ເສວາຕິ ອໍອາເທສສ຺ເສວ, ອປຎ຺ຈມິຍາຕິ ປຎ຺ຈມິໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຘີຍມາໂນ-ຍມມາເທໂສ ປຎ຺ຈມິຍມ຺ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈມິຍາ ປຏິເສເຘນ ສຍມ຺ປິ ປຏິສິທ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕີຕ຺ຍາຫ ‘ອາເທສສ຺ເສວາຍໍ ປຏິເສໂຘ’ຕິ, ໂລປປຏິເສຘສ຺ສ ‘ນາໂຕ’ຕິ ປຸພ຺ພວາກ຺ເຍນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຍມ຺ປຏິເສໂຘ ເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອຖ ກຖມິທມປຎ຺ຈມ຺ຍາຕ຺ຍມາເທເສເນວາຕິສມ຺ພນ຺ຘຕິ ນ ໂລປ ປຏິເສເຘນາຕິ ປຣິຠາສມາຫ-‘ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ວິຘິ ວາ ໂຫຕິ ປຏິເສໂຘ ¶ ວາ’ຕິ, ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣສທ຺ທສ຺ສາເນກຕ຺ຖຕ຺ເຕປີຫານ຺ຕຣາຬວາຈີຕິ ນ ວິຊ຺ຊເຕ ອນ຺ຕຣມ຺ມຊ຺ຌມສ຺ເສຕ຺ຍນນ຺ຕໂຣ, ອນ຺ຕຣາຬມຕ຺ຕປຏິເສເຘ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖີຕ຺ຍນ຺ຕຣາຬຄຕສ຺ສ ວິຘິໂນ ປຏິເສຘສ຺ສ ຈາຠາວານນ຺ຕໂຣຕ຺ຍຸປ ຈຣີຍເຕ ອນນ຺ຕຣາ ຄາມາຕ຺ຍາທິ ວິຍ, ທິຏ຺ຐຕ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ຌສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊເຕ-ນ຺ຕຣ ເມສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ສຸຕ຺ເຕປ຺ຍນນ຺ຕຣສ຺ສ ວິຘານນ຺ຕຣສ຺ສາປິ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ທ຺ວິນ຺ນເມໂກປ຺ຍນນ຺ຕໂຣຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ເຕເນວານນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ປຣິຠາສາຍເມກ ວຈນໍ, ອິຕິສທ຺ໂທ ອິທມຕ຺ເຖ, ອິຕິ ອິມາຍ ປຣິຠາສາຍາເທເສນາຠິສມ຺ພນ຺ຘຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ເຕນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຣິຠາສາຍ ວເສນ, ເຍນ ກາຣເຓນາເທເສນາຠິສມ຺ພນ຺ຘຕິ ເຕນາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອໂລໂປຕິ ໂລປ ປຏິເສໂຘ, ສາມຕ຺ຖິຍາລທ຺ຘນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນມຕ຺ຖານໍ ວິຘານາຍ ທ຺ເວ ວາກ຺ຍານິ ຠວນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ‘ນາໂຕ’ຕີທໍ ປຏິເສຘວິຘາຍກເມກໍ ວາກ຺ຍໍ, ‘ອມປຎ຺ຈມິຍາ’ຕິ ທຸຕິຍມມາເທສສ຺ສ, ຕຕ຺ຣາປຎ຺ຈມິຍາຕ຺ຍາເທເສເນວາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘຕິ, ວຸຕ຺ຕວິຘານາ ນ ໂລປປຏິເສເຘນ, ຕຖາສຕ຺ຍມປຎ຺ຈມິຍາຕິທໍ ວາກ຺ຍໍ ຍທິ ນ ວິເສສຕ຺ຖມາລມ຺ພເຕ ຕມນ຺ຕເຣນານຸປປຕ຺ຕິໂຕ-ຎ຺ຎຖາ ກິນ຺ຕ຺ຍເນນາຕ຺ຖພເລນ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອໂລໂປຕິ ໂຊເຕຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ວາກ຺ຍເຠເທນ ວິວຣຓໍ ກຕໍ, ນ ເອກວາກ຺ຍຕ຺ເຕນາຕິ ພ຺ຍຕິເຣໂກ ເອກວາກ຺ຍຕາຍຎ຺ຫິ ກາຣິຍ ທ຺ວຍສ຺ສປິ ປຎ຺ຈມິຍມ຺ປຏິເສໂຘ ສິຍາ ‘ປຎ຺ຈມິໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣິຍທ຺ວຍໍ ເວທິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ, ຍທິປິ ສິທ຺ຘາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເຍນ ນາປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕ຺ຍເນນ ‘‘ເຍນ ນາປ຺ປຕ຺ເຕ ວິຘິຣາຣພ຺ຠເຕ, ຕສ຺ສ ພາຘນມ຺ຠວຕີ’’ຕິ ມມ຺ປຣິຠາສມຸປລກ຺ເຂຕິ, ກິມຕ຺ຖມິຫາຍໍ ປຣິຠາສາ ປຐ຺ຍເຕ ອິຫ ສຕ຺ເຖ-ປວາທາ ອຸສ຺ສຄ຺ເຄ ພາຘນ຺ເຕຕິ ນິຍໂມ, ຕຕ຺ຣ ຈຸສ຺ສຄ຺ຄາ ທຸວິຘາ ນິຍຕປ຺ປຕ຺ຕໂຍ ອນິຍຕປ຺ປຕ຺ຕໂຍ ເຈຕິ, ເຍ ສພ຺ພຕ຺ຖາປວາທວິສຍມ຺ປວິສນ຺ຕິ, ເຕ ນິຍຕປ຺ປຕ຺ຕໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ, ເຍ ກ຺ວຈິເທວາປວາທວິສຍມວຄາຫນ຺ເຕ, ເຕ ອນິຍຕປ຺ປຕ຺ຕໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ, ເອວໍ ທຸວິເຘສຸສ຺ສຄ຺ເຄສຸ ເຍ-ນິຍຕປ຺ປຕ຺ຕໂຍ, ເຕສເມວ ພາຘນມິຈ຺ຉີຍເຕ, ນ ນິຍຕິການໍ, ເຕນ ຕປ຺ປທສ຺ສນຕ຺ຖມຍມ຺ປຣິຠາສາ ປຐ຺ຍເຕຕິ, ເຍເນຕ຺ຍຸສ຺ສຄ຺ຄສ຺ສ ນິທ຺ເທໂສ, ເນຕິ ປຏິເສຘວາຈີ ນິປາໂຕ, ອປ຺ປຕ຺ເຕ ອສມ຺ຜຸຏ຺ເຐ ວິສເຍ ອິຕ຺ຍຊ຺ຌາຫາຣິຍໍ, ເຍນ ອຸສ຺ສຄ຺ເຄນ ນາປ຺ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຕເອວ ສມ຺ຜຸຏ຺ເຐເອວ ວິສເຍຕ຺ຍຕ຺ໂຖ… ‘ທ຺ເວ ປຏິເສຘາ ປາກຕມຕ຺ຖໍ ຄເມນ຺ຕີ’ຕິ ກຕ຺ວາ, ວິຘີຍຕີຕິ, ປຏິເສໂຘ ວິຘານຎ຺ຈ, ອາຣພ຺ຠເຕ ວິຘີ

ຍເຕ ¶ ປຐ຺ຍເຕຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອເນນາປວາທວິຘິນ຺ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ເສຕິ ອາໂທເຍເນຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສອຸສ຺ສຄ຺ຄສ຺ສພາຘນມ຺ຠວຕ຺ຍປວາເທນ, ເຍນ ຕ຺ວປ຺ປຕ຺ເຕ ວິສເຍ ອາຣພ຺ຠເຕ ຕສ຺ສ ພາຘນໍ ນ ຠວຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ກຸໂຕຕິ ເຈ ອນວກາສຕ຺ຕາ, ຕຖາຫິ ຍທິ ອຸສ຺ສຄ຺ເຄນ ສພ຺ໂພ ວິສໂຍ ຄຫິໂຕ ສິຍາ, ໂກ-ປວາທສ຺ສອຎ຺ໂຎ ວິສໂຍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ອນວກາສຕ຺ຕາ (ນ) ອປ (ວາເທ) ປນ ຕສ຺ສ ພາຘນມ຺ຠວຕີຕ຺ຍວເສຍໍ, ເຍນ ຕຸສ຺ສຄ຺ເຄນ ໂກຈິ ເທວາປວາທວິສໂຍ-ນຸປ຺ປຕ຺ໂຕສິຍາ, ນສພ຺ໂພ, ຕມ຺ປຕິ ສາວກາ ສຕ຺ຕາ ຕມ຺ພາຘເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ‘ປຎ຺ຈປູລິມານເຍ’ຕ຺ຍຕ຺ຣ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປູລານໍ ສມາຫາໂຣຕິ ວິເສສນສມາໂສ ‘‘ນທາທິໂຕວີ’’ (໓-໒໗) ສມາຫຣຓໍ ສມາຫາໂຣຕິ ສມາຫາຣສ຺ສປິ ຠາວຣູປຕ຺ຕາ ອາຫ ‘ຠາວປ຺ປຘານຕ຺ເຕປີ’ຕິ, ຄຸຓຠູຕທພ຺ພານິ ປູລານິ.

໑໒໕. ອິມ

ສຸຕ຺ເຕ ອນິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ກິມຕ຺ຖິຍ (ມເນນ) ປຏິເສຘວຈເນນ, ຍໂຕ ອິມສ຺ເສຕ຺ເວວານິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄນ ນິທ຺ເທໂສຕິ ມນສິກຕ຺ວາ ອາຫ-ນາມຄ຺ຄຫເຓ’ອິຈ຺ຈາທິ, ‘‘ນາມຄ຺ຄຫເຓ ລິງ຺ຄວິສິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ ປຣິຠາສາຍໍ, ຕຕ຺ຖ ລິງ຺ເຄນ ສຸຕ຺ເຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໂຕ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ວິສິຏ຺ຐໍ ນາມໍ ລິງ຺ຄວິສິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ສ, ຍຕ຺ຖ ສທ຺ທສາມຎ຺ຎສນ຺ນິສ຺ສຍນໍ, ຕຕ຺ຖ ນາມຄ຺ຄຫເຓ ສຕິລິງ຺ຄວິສິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ຄຫຓໍ ໂຫຕິ… ສາມຎ຺ເຎ ສພ຺ພວິເສສານຸປ຺ປເວ ສໂຕຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ, ອິທເມວາຕິ ອນິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ວຈນເມວ, ຎາປກນ຺ຕິ ປຕ຺ຕິ ປຸພ຺ພໂກ ປຏິເສໂຘ, ໂສ ອິຕ຺ຖິຍມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ສຕິ ອນິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ກໂຕ ສິຍາຕິ ອນິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ປຏິເສຘວຈນເມເວມໍ ປຣິຠາສໍ ຎາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິມິນາ ອິມິສ຺ສາ ປຣິຠາສາຍ ສາມຕ຺ຖິຍລທ຺ຘຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

໑໒໗. ສິມ຺ຫ

ອນປຸໍສກສ຺ສາຕິ ປຣິຍຸທາໂສຕິ ອນປຸໍສກສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ນຎ຺ສທ຺ທສ຺ສ ປຣິຍຸທາໂສ-ຕ຺ໂຖຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໑໒໙. ມສ຺ສາ

ຕນ຺ເນຕິອາທິນາ ກຕ຺ຖຈິ ປຣິຠາສາວຕິຣນິຈ຺ຈາຕິ ສູເຈຕິ.

໑໓໐. ເກວາ

ໂຫຕຸ ¶ ສິໂຕ-ຎ຺ຎຕ຺ຣເກ ສຕິ ສາເທໂສ, ສິມ຺ຫິ ຕຸ ກປ຺ປຈ຺ຈຍາ ປຐມເມວ ກໂຕ ມສ຺ສ ສາເທໂສຕິ ຕປ຺ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ‘ເກວາ’ຕິ ກິໍ ສາມຎ຺ເຎນ ສາເທສວິຘາເນເນ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາມຎ຺ຎ ວິຘາເນ ຜລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ເກເນກຕ຺ຖຕາຍໍ’ຕ຺ຍາທິມາຫ, ເກເນກຕ຺ຖຕາຍນ຺ຕິ ກປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ສຫ ຓາທິວຸຕ຺ຕິຍໍ, ປຸພ຺ພຠາຄສ຺ສາຕິ ອສຸຠາຄສ຺ສ ປທຕ຺ຕາຠາວາຕິ ‘‘ເອກຕ຺ຖຕາຍາ’’ຕິ (໒-໑໑໙) ວິຠຕ຺ຕິຍາ ປທຕ຺ຕສາຘິກາຍາປຄເມນ ປທຕ຺ຕາຠາວາ, ປທສງ຺ຂາຣນິພນ຺ຘໂນຕິ ປທ ສິທ຺ຘິ ເຫຕຸໂກ, ‘‘ນິມິຕ຺ຕາຠາເວ ເນມິຕ຺ຕິກສ຺ສາປ຺ຍຠາໂວ’’ຕິ ຎາຍສ຺ສາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຣຓໍ ເຫຕູຕ຺ຍນຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ, ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາໂວ ນິມິຕ຺ຕາຠາໂວ, ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕາຠາເວ ເຫຕຸວິນາເສຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ນິມິຕ຺ຕາ ອາຄໂຕ ເນມິຕ຺ຕິໂກ, ຜລຠູໂຕ ຘມ຺ໂມ, ນິມິຕ຺ເຕ ຠາໂວ ວາ ເນມິຕ຺ຕິໂກ, ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາຠາເວ ຕໍ ເຫຕຸໂຕ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ເນມິຕ຺ຕິກສ຺ສ ຜລສ຺ສາປ຺ຍຠາໂວ ຠວຕີ’’ຕິ, ຕຖາຫິ ຉຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕຉາຍາ ຉຕ຺ຕາປາເຍນ ຠວຕິ, ປທີປນິມິຕ຺ຕທສ຺ສນໍ ປທີປາປາເຍ ນ ຠາຕິ, ຕເຖຫາປິ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ປວຕ຺ຕານໍ ນິມິຕ຺ຕາຠາເວ ອຠາໂວເຍວ ຍຸຕ຺ຕິ ມາຕິ ມຎ຺ຎເຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣຈາຕິ ສິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຈ.

໑໓໑. ຕຕ

ຕ຺ຍເອຕານໍ ຕກາຣສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາຄາຍ ‘ຕຕສ຺ສາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໓໒. ຏສ

ອິມິສ຺ສາຍາຕ຺ຍາທີສຸ ‘‘ສ຺ສໍ ສ຺ສາ ສ຺ສາເຍ’’ຕ຺ຍາທິນາ (໒-໕໒) ອິ, ‘‘ຕທາເທສາ ເຕ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣິຠາສໂຕ ສາທ຺ຍາເທສີນໍ ຄຫຓາສ຺ສາຍາເທສາທີນໍ ຄຫຓສມ຺ຠເວປິ ກິໍ ສ຺ສາຍາທິຄ຺ຄຫເຓ ນ ສຸຕ຺ຕຄຸຣຸກຣເຓເນ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ‘ສ຺ສາຍາທິຄ຺ຄຫຓ’ມິຈ຺ຈາທິ, ວຸຕ຺ຕິ ຄນ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ນນຸ ເຈ’ຕ຺ຍາທິ, ຏສສ຺ມາທິກໍ ‘ຏສສ຺ມາສ຺ມິນ຺ນນ຺ນາສ຺ວິມສ຺ສ ຈາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນມາທີນມ຺ປິ ວິຘິຄ຺ຄຫຓາຍ [ນາທີນມ຺ປວິຄ຺ຄຫາຍ (ໂປຕ຺ຖເກ)], ຕສ຺ສາ

ເທສິໂນ ¶ ອາເທໂສ ຕທາເທໂສ, ຕສ຺ສ, ຕສ຺ສ ອາເທສິໂນ ຄຫຓໍ ຕຄ຺ຄຫຓໍ, ເຕນ.

໑໓໔. ທຸຕິ

ອຎ຺ຎຖາຕິ ຄຸຣຸນິທ຺ເທສມກຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ລຫຸປ຺ປກາເຣນ ນິທ຺ທິສເນ ສຕິ, ເອກວິຠຕ຺ຕິນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ‘ທຸຕິຍາໂຍສ຺ສາ’ຕິ ເອກວິຠຕ຺ຕິຍາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ອຎ຺ຎຖາຕິອາທິນາ ເນກເທໂສຕິວຈນປຣິຍນ຺ເຕເນເຕນ ‘ນ ຕ຺ເວກວິຠຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕານ’ນ຺ຕິ ປຣິຠາເສກເທສສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ ປກາສິໂຕຕິ ຎາຕພ຺ພໍ, ເອຕເທວານຸວຕ຺ຕຕີຕ຺ຍເນນ ຕຸ ‘‘ເອກໂຍຄ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານມ຺ເປກເທໂສ-ນຸວຕ຺ຕເຕ’’ຕີມສ຺ສ, ເອກວິຠຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕານໍ ເອກເທໂສ ນານຸວຕ຺ຕເຕຕິ ໂຍຊນາ ປຣິຠາສາຍໍ, ຎາເປຕີຕິ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ສາມຕ຺ຖິເຍນ ຎາເປຕິ.

໑໓໙. ນາຎ຺ຎໍ

ອປ຺ປຘານປ຺ປຏິເສຘໂຕ ສພ຺ພາທີນໍ ຕທນ຺ຕວິຘິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ສພ຺ພາທິຄ຺ຄຫເຓ ໂກ ປສງ຺ໂຄ ປິຍສພ຺ພາທີນໍ, ຍໂຕ ອປ຺ປຘານປ຺ປຏິເສໂຘ, ກຣີຍເຕ ເຕນ ປຣມສພ຺ເພອິຈ຺ຈາທິ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ອປ຺ປຘານປ຺ປຏິເສໂຘ’ອິຈ຺ຈາທິ.

໑໔໐. ຕຕິ

ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກຕ຺ຕຣິ ກຣເຓ ວາ, ກຕ຺ຕຣິ ຕຕິຍາສິທ຺ຘິມາຫ-‘ກໂຣຕິ’ຈ຺ຈາທິ, ກໂຣຕິມ຺ຫິ ກຣຘາຕຸມ຺ຫິ ຄມ຺ມມາເນ, ມາເສນ ກຕາຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ… ມາເສນ ກຕານໍ ປຸພ຺ພານນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ປຸພ຺ພຠາເວຕິ ປຸພ຺ພຠວເນ ມາສສ຺ສ ກຣຓຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຖ ຕຸ ມາເສນ ກຣຓຠູເຕນ ປຸພ຺ພຠູຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕເນເວຕ຺ຖາປິ ຠວນ຺ຕີຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

໑໔໑. ຈຕ຺ຖ

ຈສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ຈຕ຺ໂຖ, ໂສເຍວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສມາສສ຺ສ ປຣາມາໂສ, ຈຕ຺ໂຖ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ຠວຕິ ກິນ຺ຕຸ ສພ຺ພາທິ ນ ຈຕ຺ຖສມາສວິສໂຍຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

໑໔໔. ມນາ

ກິໍ ພຫຸລໍວິຘານາ ‘ວຸທ຺ຘ຺ຍຠາໂວ’ [ໂອຕ຺ຖາຠາໂວ (ປຎ຺ຈິກາຍໍ)] ຕິ ປາເຐນ ປໂຍຊນໍ ເຍເນ ຕທຕ຺ຖເມວ ¶ ‘‘ສຸເມຘາທີນມວຸທ຺ຘິ ເຈ’’ຕິ ຄຓປາໂຐ ກໂຕ, ເຫມສທ຺ເທນ ເຫມມຍານິ ຄຫິຕານ຺ຍເຠເທນຕ຺ຍາຫ- ‘ເຫມມຍານີ’ຕິ, ກປ຺ປນ ສທ຺ເທນ ສີສາລງ຺ກາຣຊາລານິ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ຕານິເຍວ ວາສສານິ ປຏາ ຕໍສຣິກ຺ຂຕາຍ, ສກຕ຺ເຖປິ ຍຖາຄມມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ພາຓາທີສຸ ອຠິເຘຍ຺ເຍສຸ ມນາທີສຸ ນ ປຏ຺ຐີຍນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ, ພາຓາທີສຸຕິ ພາຓ ສທ຺ທກ຺ຂຍາທີສຸ, ອຫສທ຺ທສ຺ສ ມນາທິກາຣິຍາສມ຺ຠວາ ອຫສທ຺ໂທ ມນາທີສຸ ນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຣຫສີຕິ ນິປາຕຕ຺ຕາ ອິກາຣສ຺ສ ຈ ອສພ຺ຠວາ ຣຫສທ຺ໂທ ຈ ມນາທີສຸ ນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ສຊ຺ຌາຫາໂຣ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອິກາຣສ຺ສ ກຈ຺ຈາຍເນ ສ຺ມິໂນ ກຣີຍມານສ຺ສ ອິກາຣາເທສສ຺ສ ຈ, ຣຫຕິສທ຺ທສ຺ສ ນິປາຕຕ຺ຕໍ ສຠາວໂຕ ປກາເສຕຸໍ ‘ຣຫສີຕ຺ຍາທິ’ມາຫ, ຣໂຫສທ຺ເທຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຫສທ຺ໂທຕິ ປາໂຐ-ວຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ເຕນາຕິ ເຍນ ອຫສທ຺ທສ຺ສ ມນາທິກາຣິຍາສມ຺ຠໂວ ຣຫສີຕິຈ ນິປາໂຕ, ເຕນ, ອິຫມນາທີສຸ.

໑໔໖. ຠວ

ເຄຕິ ຄສຎ຺ເຎ ປເຣ, ກຸໂຕ-ນຸອິຈ຺ຈາໂທ ໂຠ’ອິຕິ ພຫຸວຈນນ຺ໂຕ ນິປາໂຕ, ຕຖາສຕິ ‘ຕໂຍຊນາ’ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ນິປາຕຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ເຖຕີຕິ [ນິປາຕມຕ຺ເຕຕິ] ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ພຫຸຕ຺ເຕ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໔໘. ນ຺ຕສ຺ສໍ

ສຕ຺ຕມ຺ຍນ຺ຕໍ ຠວຕີຕິ ເສໂສ, ນນຸຈນ຺ຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ຺ຕນ຺ຕຸປ຺ປຈ຺ຈໂຍວາວສີຍຕິ, ນ ຕທນ຺ຕວິຘີຕິ [ນ຺ຕນ຺ຕຸປ຺ປຈ຺ຈໂຍວ ນາວສີຍຕິ, ຕທນ຺ຕວິຘິປີຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ] ອາຫ- ‘ນ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈຍ ສ຺ເສເວ’ຈ຺ຈາທິ, ສຸຕຕ຺ຕາຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອນຸມິຕສ຺ສ ‘‘ວິຘິພ຺ພິເສສນນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໒໖) ລິງ຺ຄໂຕ ຕທນ຺ຕສງ຺ຂາຕ ອຕ຺ຖທສ຺ສນສງ຺ຂາຕອນຸມານຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕໔. ຣາຊ

ທຬ຺ໂຫ ຘມ຺ໂມ ຘນຸ ອສ຺ສ ທຬ຺ຫຘມ຺ມາ. ຣາຊາທີສ຺ວິມປ຺ປຈ຺ຈເຍ ປຐິເຕ

ຕທນ຺ໂຕ ¶ ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓ ປຣິຠາສາຍ ຄຍ຺ຫຕີ ຕ຺ຍາຫ- ‘ອິມິນາ ອິຈ຺ຈາທິ.

໑໖໒. ລ຺ຕຸ

ປຈ຺ຈຍອິຈ຺ຈາທິນາ ‘‘ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ ຍສ຺ມາ ໂສ ວິຫິໂຕ ຕທາທິໂນ ຕທນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ ຎາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໂຕ ວິຫິໂຕ ຕໍ ວິນາ ນ ຠວຕິ ປຈ຺ຈໂຍຕ຺ຍເນນ ຎາເຍນ ປຕ຺ໂຕເຍວາຕ຺ໂຖ ອາຂ຺ຍາຍເຕ ‘ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ ຍສ຺ມາ ໂສ ວິຫິໂຕ, ຕທາທິໂນ ຄຫຓ’ນ຺ຕິ, ‘‘ວິຘິພ຺ພິເສສນນ຺ຕສ຺ເສ’’ຕິ ຕທນ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍຕ຺ຍາຂ຺ຍາຍເຕ ‘ຕທນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຄຫຓ’ນ຺ຕິ, ໂສ ປກຕິວິເສໂສ ອາທິ ຍສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ໂສ ຕທາທິ, ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ-ນ຺ເຕ ຍສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ໂສ ຕທນ຺ໂຕ, ຕາທິສສ຺ສ ຕທາທິຕທນ຺ຕສມຸທາຍວິເສສສ຺ສ ຄຫຓໍ, ນ ຕຸ ຕທນ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອິຫ ຕຸ ຕທນ຺ຕຄ຺ຄຫຓເມວານຸຣູປນ຺ຕິ’ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘‘ກຕ຺ຕຣິ ລ຺ຕຸຓກາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕ຺ຍາທິ, ຕທາທິຕທນ຺ຕ ສມຸທາຍສ຺ສ ຕຸ ຄຫເຓ ຜລໍ ‘ພ຺ຍຊິຄິສີ’ຕິອາທີສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ‘‘ຕຸໍສ຺ມາ ໂລໂປຈິຈ຺ຉາຍໍ ເຕ’’ຕິ (໕-໔) ສຸຕ຺ເຕ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ.

໑໖໕. ສໂລ

ກຈ຺ຈາຍເນ ‘‘ສກມນ຺ຘາຕາທີນຎ຺ເຈ’’ຕິ (໒-໓-໔໔) ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ໂສປິ ລ຺ຕ຺ວນ຺ໂຕເຍວາຕ຺ຍຠິມຕສິທ຺ຘີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕິຍມຸທາຫຏໍຕ຺ຍາຫ- ‘ສກມນ຺ຘາຕຸ’ອິຈ຺ຈາທິ, ລ຺ຕ຺ວນ຺ໂຕ ມນ຺ຘາຕຸສທ຺ໂທ ອຕ຺ຖີຕິ ‘ສກມນ຺ຘາຕຸ’ ສທ຺ໂທປິ ລ຺ຕ຺ວນ຺ໂຕຕິ ສຊ຺ຌາຫາໂຣ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕໂຕປີຕິ ນ ເກວລໍ ກຕ຺ຕຸໂຕວ, ມນ຺ຘາຕຸສທ຺ທສ຺ສ ລ຺ຕ຺ວນ຺ຕຕໍ ສາເຘຕ຺ວາ ສກມນ຺ຘາຕຸສທ຺ທມ຺ປຏິປາເທຕຸໍ ‘ສພ຺ເພສ’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໑໖໙. ຏປ

ສງ຺ຂ຺ຍາສທ຺ໂທ ຍທີປິ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ ວຕ຺ຕເຕ, ຕຖາປິ ສງ຺ຂ຺ຍານທ຺ວາເຣນິຘສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ວຕ຺ຕຕີຕ຺ຍາຫ-‘ຈຸທ຺ທສຫິ ສງ຺ຂ຺ຍາຫີ’ຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຈຸທ຺ທສສທ຺ທວຈນີຍາວ ປຎ຺ຈາທິສງ຺ຂ຺ຍາ, ຍໂຕ ສງ຺ຂ຺ຍາສທ຺ໂທ ເນຫ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕຕິ.

໑໗໕. ທິວາ

ທິວສໂຕ ສ຺ມິໂນ ຏິມ຺ຫິ ປຸພ຺ພສຣໂລເປ ທິວິ.

໑໘໑. ໂຍນໍ

ທຸຕິຍາຄ຺ຄຫເຓນາຕິ ¶ ‘ທຸຕິຍາໂຍສ຺ສ ເນ ວາ’ຕ຺ເຍວໍ ສຸຕ຺ຕ ຣຈນາຍໍ ທຸຕິຍາຄ຺ຄຫເຓນ.

໑໘໕. ນາມ຺ຫິ

ເອນາເທສສ຺ສາສມ຺ຠວາຕິ ນາສ຺ສ ສ຺ມາເທສຕ຺ຕາ.

໑໘໗. ຄສ຺ສໍ

ອຸຠຍວິກປ຺ໂປຕິ ສມາສາສມາສປກ຺ຂທ຺ວຍວິຘານໍ, ກຈ຺ຈາຍນວຸຕ຺ຕິ ກາຣສ຺ສ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິມາວີກຕ຺ຕຸມາຫ-‘ກຈ຺ຈາຍເນ’ຈ຺ຈາທິ, ອິຕ຺ຖິປຸມນ຺ນປຸໍສກ ສມູໂຫຕິ ເອຕ຺ຖາຍນ຺ເຕສໍ ສາຘນກ຺ກໂມ ‘ທ຺ວນ຺ທຉຏ຺ຐີຫິ ສມາເສ ອິຕ຺ຖິປຸມນປຸໍສກສມູໂຫ’ຕິ ຐິເຕ ‘‘ສມາເສ ຈ ວິຠາສາ’’ຕິ (໒-໒-໓໕) ປຸມນ຺ຕສ຺ສ ອມາເທເສ ‘‘ວຄ຺ຄນ຺ຕໍ ວາ ວຄ຺ເຄ’’ຕິ (໑-໔໒) ນິຄ຺ຄຫີຕສ຺ສ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕ.

໑໙໒. ປຸມ

ກມ຺ມາທິຕ຺ຕາ ເອນສ຺ສາປິ ອຠາວປກ຺ເຂຕິ ‘‘ນາ ສ຺ເສ ໂນ’’ຕິ (໒-໘໐) ກມ຺ມາທິໂຕ ນາສ຺ສ ເອນາເທສກຣຓໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໙໗. ອິເມ

ອາເທໂສ ກຖນໍ, ອນ຺ວາເທໂສ-ນຸກຖນມິຈ຺ຈາຫ-‘ອນ຺ວາເທໂສ ກຖິຕານຸກຖນ’ມີຕິ, ກຖິຕສ຺ສານຸກຖນໍ ກຖິຕານຸກຖນໍ, ອເນນ ຈ ເນຫ ປຈ຺ຉາ ອຸຈ຺ຈາຣຓມຕ຺ຕມນ຺ວາເທໂສ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ເອກສ຺ສາຠິເຘຍ຺ຍສ຺ສ ປຸພ຺ພສທ຺ເທນ ປຏິປາທິຕສ຺ສ ທຸຕິຍມ຺ປຕິປາທນມນ຺ວາເທໂສຕິ ວທຕິ, ເຕເນຫ ນ ຠວຕິ ‘ເທວທຕ຺ຕໍ ໂຠຊຍ, ອິມຎ຺ຈ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເກນຈິ ວິເສສນ຺ຕຣໂຍເຄນ ກຖິຕສ຺ສານຸກຖນໍ ອນ຺ວາເທໂສຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖມ຺ປນ ວິເສສນ຺ຕຣໂຍໂຄ ຄມ຺ຍເຕຈ຺ຈາຫ- ‘ສາມຕ຺ຖິຍາ’ຕິ, ເກນຈິ ວິເສເສນາໂຍເຄ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ປຸນພ຺ພຈນານຸປປຊ຺ຊນໍ ສາມຕ຺ຖິຍໍ, ເຕເນວາຫ- ‘ອຎ຺ຎເຖ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໙໘. ກິສ຺ສ

ນວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອິມິນາ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕ຺ວາ’’ຕິ (໓-໒໖) ສາມຎ຺ເຎນ ວິຘານໂຕ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕມຊ຺ເຌປິ ອິຕ຺ຖິຍມ຺ປຈ຺ຈໂຍ ນວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ວທຕິ.

໒໐໔. ນມ຺ຫິ

ນນຸ ¶ ຍຖາກ຺ກມໍ ນໍວິຠຕ຺ຕິກ຺ກເມນາປິ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຖາສຕິ ‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ສທ຺ທານໍ ທ຺ເວອາເທສາ ກເມເນ’ຈ຺ເຈວ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ ‘ນ ນໍວິຠຕ຺ຕິກ຺ກເມນາປີ’ຕິ. ກາຣຓມາຫ- ‘ຕສ຺ສານເປກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ’ຕິ, ອິມິນາ ນິສ຺ສຍກຣຓເມກາ ສຕ຺ຖິຍາ ຍຸຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອເປກ຺ຂິເຕ ກຖໍ ຠເວຍ຺ຍາ ຕ຺ຍາຫ- ‘ຍທິ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ອເປກ຺ຂິຕິ ຍຖາກ຺ກມໍ, ເອວມຎ຺ຎເຕ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ຊາຕິນິທ຺ເທເສນ ທ຺ເວປິ ນໍ ຣູປານິ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ‘ຕິຈຕຸນ຺ນ’ນ຺ຕິ ວິຍ ພ຺ຍຕ຺ຕິນິທ຺ເທໂສວ ຍຖາກ຺ກໂມປກາຣີຍມານານ, ມນຸເທສສ຺ສ ຕຖາ ວິຎ຺ຎຍມານຕ຺ຕາຕິ ນໍສຸອິຈ຺ເຈວ ວເທຍ຺ຍ, ນ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ-ວສີຍເຕ ‘ນ ຍຖາກ຺ກມເມຕ຺ຖາເປກ຺ຂິຕ’ນ຺ຕິ.

໒໐໕. ນ຺ຕ

ນນຸ ນ຺ຕນ຺ຕູນນ຺ຕິ ຕທນ຺ຕາ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓປຣິຠາສາຍ, ຕຖາ ສຕິ ກາຣິຍິຕ຺ເຕນ ຕທນ຺ຕາວ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ ກຖໍ ນ຺ຕນ຺ຕູເຍວາ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ- ເຕເຍເວ’ຈ຺ຈາທິ, ປຈ຺ຈກ຺ຂຕາຍາຕິ [ສຸຕຖາຍ-ປຎ຺ຈິກາ] ສຸຕຕ຺ຕາ, ພລວຕ຺ຕາ ເຕເຍວ ກາຣິຍິຕ຺ເຕນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນ ຕທນ຺ຕາ, ທຸພ຺ພລາຕິ ພ຺ຍຕິເຣກໍ ວຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລຕ຺ເຕ ກາຣຓມາຫ- ‘ອນຸມິຕຕ຺ຕາ’ຕິ, ອນຸມິຕຕ຺ຕໍ ສາເຘຕຸມາຫ- ‘ອນຸມິຕາຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ຠວິຠຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ປາໂຐ ຍຸຕ຺ຕ ຕໂຣ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕາເທເສ ອກາເຣຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໑໙. ໂຍມ຺ຫິ

ໂຍມ຺ຫີຕິ ສຕ຺ຕມ຺ຍນ຺ຕຊາຕິນິທ຺ເທສາ ລພ຺ຠມານຕ຺ຖວເສນ ‘ປຈ຺ເຈກ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕເນວາຫ ປຎ຺ຈິກາຍໍ- ‘ກຖມິທມວສີຍເຕ ໂຍມ຺ຫີຕິ ນິທ຺ເທສາ’ຕິ, ຕສ຺ສທານິ ອຕ຺ຖມ຺ປກາເສຕຸໍ ‘ປຈ຺ເຈກນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ມິ’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເກກສ຺ມິໍ ໂຍມ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາເທສານໍ ສມ຺ຠວາ ອາເທສີນມ຺ປິ ພຫຸຕ຺ຕສມ຺ຠໂວຕິ ສຸຕ຺ເຕ ‘ທ຺ວິນ຺ນ’ນ຺ຕິ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ, ວຸຕ຺ຕິຍມ຺ປນ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍມ຺ຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວິສທ຺ທສມ຺ຠວາ ‘ທ຺ວິສ຺ສາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ທຸຕິຍາຍມ຺ປິ ທຸເວ ທ຺ເວ.

໒໒໘. ນາສ຺ມາ

ປກຕວເສນາຕິ ¶ ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫານມາເທສານມຘິກຕວເສນ, ກມມນຕິກ຺ກມ຺ມ ນ ຠວນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໓໐. ຈໍວາ

ກຈ຺ຈາຍນາຈຣິໂຍ ຕຸມ຺ຫາມ຺ເຫຫິ ປຣາຍ ຈຕຸຕ຺ຖີ ຉຏ຺ຐີ ສວິຠຕ຺ຕິຍາ ‘‘ສສ຺ສໍ’’ຕິ (໒-໓-໓) ສຸຕ຺ເຕນ ອມາເທສໍ ວິຘາຍ ‘ຕຸມ຺ຫໍ ອມ຺ຫ’ນ຺ຕິ ພຫຸວຈນຣູປານິ ສາເຘຕິ… ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ອຕ຺ຕນິ ຄຸຣຸອາທິເກ ຈ ຄາຣວ ວເສນ ພຫຸວຈນຣູປທສ຺ສນໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-ຕຸມ຺ຫໍ ອມ຺ຫ’ນ຺ຕິອາທິ, ຕສ຺ສາຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ຕມຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຍຸຕ຺ຕຕໍ ສາເຘຕິ ‘ເອວໍ ຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ອິມສ຺ມິມ຺ປນ ສຕ຺ເຖ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ສພ຺ພຖາ ພຫຸວຈນ ຣູປສາຘນກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ປນາ’ຕິອາທິມາຣທ຺ຘໍ.

໒໓໒. ອປາ

ເນນາຕິ ນກາເຣນ, ປທສຎ຺ຎາວິຘາຍ ກວຈນາຠາເວປີຕິ ປາຓິນິ ຍານມິວ ສ຺ຍາທິຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕານໍ ປທສຎ຺ຎາວິຘາຍກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາເວປິ, ອນ຺ວຕ຺ຖວເສນ ປທນ຺ຕິ ຄຍ຺ຫມາເນ ອຕິປ຺ປສງ຺ໂຄປິ ສິຍາຕິ ອາຫ-‘ຣຸຬ຺ຫິຍາວາຕິປ຺ປສງ຺ຄາ ຠາໂວ’ຕິ, ອາຂ຺ຍາຕໍ ສາພ຺ຍຍກາຣກ ວິເສສນໍ ວາກ຺ຍນ຺ຕິ ເກຈິ, ເອກາຂ຺ຍາຕິກໍ ວາກ຺ຍນ຺ຕ຺ຍປເຣ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເອກໂຕ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘ປທສມູໂຫ ວາກ຺ຍ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕິກາເຣນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ສາພ຺ຍເຍ’ຈ຺ຈາທິ, ອາຂ຺ຍາຕໍ ຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕມາຫຸ, ອພ຺ຍຍມສງ຺ຂ຺ຍໍ, ອາຂ຺ຍາຕໍ ສາພ຺ຍຍໍ ສກາຣກໍ ສວິເສສນຎ຺ຈ ວາກ຺ເຍສຎ຺ຎໍ ຠວຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ວິເສສນນ຺ຕິ ກາຣກວິເສສນສ຺ສ ກິຣິຍາ ວິເສສນສ຺ສ ຈ ສາມຎ຺ເຎນ ຄຫຓໍ, ສາພ຺ຍຍໍ-ສທ຺ຘິໍ ວຈຕິ, ສກາຣກໍ ໂອທນໍ ປຈຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຈຕິ, ສກາຣກວິເສສນໍ-ມຸທຸໍ ວິສທໂມທນມ຺ປຈຕິ, ທສ຺ສນີໂຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຈຕິ, ສກິຣິຍາວິເສສນໍ- ມຸທຸໍ ປຈຕິ, ມນ຺ທໍ ປຈຕິ, ປທສມູໂຫ ວາກ຺ຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຍມ຺ປິ ອຘິປ຺ປາຍວິເສໂສວສີຍຕີຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ-ວຕ຺ຕຸ’ມິຈ຺ຈາທິ, ຍເຖຈ຺ຈາທິນາ ອເນກາຂ຺ຍາຕິ ກມ຺ປິ ຄຸຓປ຺ປຘານຠາເວ ໂນປກາຣໂຕ ວາກ຺ຍເມກມ຺ຠວຕິ… ປທ ສມູໂຫ ວາກ຺ຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ, ຍຖາ ວາກ຺ຍນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຫາປີຕິ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕຕ຺ເຖຕ຺ຍາໂທປິ.

໒໓໓. ໂຍນໍ

ຫິຄ຺ຄຫເຓ ¶ ປຎ຺ຈມີຫິສ຺ສາປິ ຄຫຓມ຺ຠເວຍ຺ຍາຕິ ສຸຕ຺ເຕ ‘ອປຎ຺ຈມ຺ຍາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ ອນປ຺ປກນ຺ຕິ ຄາຖາປາເທ ຕຸມ຺ເຫຫິຕິອາທິສູ ຕຕ຺ຕາ ນ ໂວອາເທໂສ, ຕຸມ຺ເຫ ຕິຏ຺ຐຖ ນຄເຣຕິ ປຸພ຺ພວາກ຺ຍໂຕ ວາກ຺ຍນ຺ຕຣຕ຺ຕາ ເອກວາກ຺ຍຕາ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ວິຍ ທິຍ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອມ຺ເຫ ວິຍ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ‘ທິສ-ເປກ຺ຂເຓ’ ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ‘‘ສມານຎ຺ຎຠວນ຺ຕຍາທິ ຕູປມານາ ທິສາ ກມ຺ເມ ຣີຣິກ຺ຂກາ’’ຕິ (໕-໔໓) ກປ຺ປຈ຺ຈເຍ ‘‘ນເຕ ການຸພນ຺ຘນາຄເມສູ’’ຕິ (໕-໘໕) ເອຕ຺ຕາຠາເວ ‘‘ສ຺ຍາທິສ຺ຍາທິເນກຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (໓-໑) ສມາເສ ຈ ‘ເອກຕ຺ຖຕາຍໍ’’ຕິ (໒-໑໑໙) ວິຠຕ຺ຕິໂລເປ ຈ ‘‘ສພ຺ພາທີນມາ’’ຕິ (໓-໘໖) ອາ ‘ຕຸມ຺ຫາທິສານ’ມິຈ຺ຈາທິ.

໒໓໕. ອນ຺ວາ

ປຈ຺ຉາ ອາເທໂສ ອນ຺ວາເທໂສຕິ ຄຫິເຕ ກຖິຕານຸກຖນນ຺ຕິ ກຖໍ ຎາຍຕີຕິ ອາຫ- ‘ປຈ຺ຉາ ກຖນຎ຺ຈ ກຖິຕາເປກ຺ຂນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ’ຕິ.

໒໓໖. ສປຸ

ສຫ ວິຊ຺ຊມາໂນ ປຸພ຺ໂພ ຍສ຺ສ ໂສ ສປຸພ຺ໂພ.

໒໓໗. ນຈ

ອປຣມ຺ປຣໂຍຄປ຺ປຕິປຕ຺ຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ‘ຄາມນຄຣານໍ ເຈນາ’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣມ຺ປຣໂຍຄສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ.

໒໔໐. ນສາ

ຊຏາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຊຏິໂລ, ໂສວ ຊຏິລໂກ, ຊຏິລກາຕິ ເອກຕ຺ເຖ ນິທສ຺ສິຕວິເສສວຈນໍ, ມາຓວກາຕິ ວິຍ ນ ສາມຎ຺ຎວຈນໍ, ອສຕ຺ເຕ ສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອິທໍ ‘‘ອາມນ຺ຕຓໍ ປຸພ຺ພມສນ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ (໒-໒໓໙) ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາມຎ຺ຎຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາມຎ຺ຎວຈນສ຺ສ ປຏິເສໂຘຕິ ອິມິນາ ວິເສສວຈເນ ຊຏິລກອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ‘ອາມນ຺ຕຓໍ ປຸພ຺ພມສນ຺ຕໍ ວາ’’ຕີມສ຺ສ ປຕ຺ຕິນ຺ທສ຺ເສຕິ, ເທວທຕ຺ຕາທິສາມຎ຺ຎວຈເນຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສທ຺ໂທ ອາທິ ຍສ຺ສ, ຕຎ຺ຈ ຕໍ ສາມຎ຺ຎວຈນຎ຺ຈ, ຕສ຺ມິໍ ເທວທຕ຺ຕາທິສາມຎ຺ຎວຈເນ ມາຓວເກ ມາຓວກສທ຺ເທ ປຣຠູເຕ ສຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອສຕ຺ເຕຕິ ອິມິນາ ¶ ອິທໍ ທີເປຕິ ‘‘ເທວທຕ຺ຕາຕິ ວິເສສວຈນຕ຺ຕາ ປຏິເສຘາຠາວາ ປຸພ຺ພປຣານມຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ‘‘ອາມນ຺ຕຓໍ ປຸພ຺ພມສນ຺ຕໍ ວາ’’ຕີທໍ ປປ຺ໂປຕີ’’ຕິ.

ອິຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາຍໍ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍໍ

ທຸຕິຍກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ

໑. ສ຺ຍາທິ

ຍສ຺ສາຕິກມາວຏ຺ຐິຕສ຺ສໂຍອາທິອກ຺ຂຣສມຸທາຍສ຺ສ, ກິນ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ອິທ’ມິຈ຺ຈາທິ, ອິທນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສ຺ຍາທິສມຸທາຍຣູປໍ, ອວຍເວນ ວິຄ຺ຄໂຫ ສມຸທາໂຍ ສມາສຕ຺ໂຖ, ສມຸທາເຍ ປວຕ຺ຕາ ສທ຺ທາ ອວຍເວສຸປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສ຺ຍາທິສທ຺ໂທ ສິອາທິເກ ອວຍເວປິ ວຕ຺ຕເຕ, ວິຘິຄ຺ຄຫຓຎາເຍນາຕິ ‘‘ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ ຍສ຺ມາ ສ ວິຫິໂຕ ຕທາທິໂນ ຕທນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ ຎາເຍນ. ສ຺ຍາທິ ອນ຺ເຕ ຍສ຺ສ ຕໍ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕໍ. ນນຸ ຈ ‘‘ສ຺ຍາທິສ຺ຍາທິເນກຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕໍ ເຍນເກນຈິ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ເຕນ ສເຫກຕ຺ຖີຠາວມຣຫຕິ, ຕຖາຫິ ຍຖາ ຄາມຄໂຕຕິອາໂທ, ຕຖາ ປສ຺ສ ເທວທຕ຺ເຕ ຄາມໍ, ຄໂຕ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ ຄຸຣຸກຸລນ຺ຕິ ອາໂທປິ ສມາໂສ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ເຕປິ’ຈ຺ຈາທິ, ຍສ຺ສ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕສ຺ສເຍນ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ເຕນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເຕນ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ເຕນ ສຫຕໍ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕເມກຕ຺ຖມ຺ຠວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ອວສີຍຕີຕິ ຍສ຺ສາຕ຺ຍາທິສ຺ວຕ຺ໂຖ, ຕຖາ ຈ ຄາມຄໂຕຕ຺ຍຕ຺ຣຕ຺ຖີເມສ-ມຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕ຺ເຍກຕ຺ຖີຠາໂວ, ຕໂຕເຍເວຕ຺ຖາຫຸ-

ນິຍຕໍ ສາຘນໍ ສາຘ຺ເຍ, ກ຺ຣິຍາ ນິຍຕສາຘນາ;

ສນ຺ນິຘາເນນ ເມເຕສໍ [ເຈຖິສ຺ສາ (ໂປຕ຺ຖເກ)], ນິຍໂມ-ຍມ຺ປກາສຕີຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ຍໂຕ ຄາມມິຈ຺ເຈຕໍ ສາຘນໍ ສາຘ຺ຍໍ ກິຣິຍໍ ຕໍພ຺ຍປເທສຊານນໂຍຄ຺ຍມເປກ຺ຂເຕ ຄໂຕຕິ, ອໂຕ ສາຘນໍ ກາຣ ກໍ ¶ ສາຘ຺ເຍ ກິຣິຍາຍ ນິຍຕໍ, ຍໂຕ ຈ ກິຣິຍາ ສຍໍ ສາຘນມເປກ຺ຂເຕ ກິໍ ຄໂຕຕິ, ອໂຕ ກິຣິຍາປິ ນິຍຕໍ ສາຘນເມຕິສ຺ສາຕິ ນິຍຕສາຘນາ ໂຫຕິ ອຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ນິຍໂມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາວເສນ ວຕ຺ຕມາໂນ ເອເຕສໍ ສາຘ຺ຍສາຘນານໍ ສນ຺ນິຘານ ມຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໂຕ ປກາສຕີ’’ຕິ. ປສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕ ຄາມໍ, ຄໂຕ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ ຄຸຣຸກຸລໍຕ຺ຍຕ຺ຣ ຕຸ ຄາມນ຺ຕິ ສາຘນໍ ປສ຺ເສຕິ ສາຘ຺ຍມເປກ຺ຂເຕ, ຄໂຕຕິ ຄມນກິຣິຍາ ຕຸ ຄຸຣຸກຸລມເປກ຺ຂເຕ, ຕໂຕ ຈ ຄາມຄຕານໍ ວາກ຺ຍນ຺ຕຣາວຍວານໍ ນຕ຺ເຖວາເປກ຺ຂາຕິ ນ ຠວຕິ ສມາໂສ, ສພ຺ພຕ຺ເຖວມູຫນີຍໍ, ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ພນ຺ຘ຺ຍນ຺ຕຣໂຕ-ນວຏ຺ຐິຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິເສເສ ນິເວເສຕິ, ຕຖາຈ ວຸຕ຺ຕໍ–

ຕສ຺ສ ຕ຺ວາກງ຺ຂໂຕ ເຠເທ, ຍາ ປຣິປ຺ລວມານຕາ;

ວິເສເສ ຕໍ ນິເວເສນ຺ໂຕ, ສມ຺ພນ຺ໂຘວາວຉິນ຺ທຕີຕິ.

ເຠເທ ວິເສເສ ຄາມນ຺ເຕຕໍ ສາມຎ຺ຎໍ ວິເສສາເປກ຺ຂໍ ‘ຄາມມາສີສຕິ, ຊຫາຕິ, ຄໂຕ’ຕິ, ຕຖາ ‘ຄໂຕ ຄາມໍ, ວນໍ, ຄຸຣຸກຸລ’ນ຺ຕິ ເວວມາກງ຺ຂໂຕ-ຠິລສໂຕ ຕສ຺ສ ຕຸ ປຘານປທສ຺ສຸປສຊ຺ຊນປທສ຺ສ ຈ ຍາ ປຣິປ຺ລວມານຕາ ອນວຏ຺ຐິຕຕາ ຕໍ ວິເສເສ ວິສິຏ຺ເຐ ສມ຺ພນ຺ຘິນິ ນິເວເສນ຺ໂຕ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ສມ຺ພນ຺ໂຘວາເນກປ຺ປກາໂຣ ກ຺ວຈິ ສາຘ຺ຍສາຘນຠາວລກ຺ຂໂຓ ກ຺ວຈິ ປກຕິວິກາຣຠາວສຠາໂວ ກ຺ວຈິ ສສ຺ສາມິ ສມ຺ພນ຺ຘຣູໂປ ອວຉິນ຺ທຕິ ສມ຺ພນ຺ຘ຺ຍນ຺ຕຣໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຍໂຕ-ຍມເປກ຺ຂາ ວາກ຺ຍກາເລເຍວ ນິຣູປ຺ຍເຕ, ຕໂຕ ຍຕ຺ຖາຕ຺ຖິ ປທານມເປກ຺ຂາ, ຕຕ຺ຖ ສມາສາວຄໂມ, ຍຕ຺ຣ ຕຸ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຣ ນ ຠວຕີຕ຺ຍນຸປທິຏ຺ໂຐ ວິສຍວິຠາໂຄ ຎາຍເຕຕິ ຠາໂວ, ພາເລ ອພຸເຘຕຸ ນິສ຺ສາຍ ວິຈິຕ຺ໂຕ ສມາສວິຘານໂລປາທິນາເນກປ຺ປກາໂຣ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສາຘຸສທ຺ທປຣິຊານນຕ຺ຖມຸປາໂຍ ສມ຺ຠວຕິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຕຸ ສທ຺ທນ຺ຕຣຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ [ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ] ວາກ຺ຍສມາສານໍ ເຠໂທ, ນ ຫິ ວາກ຺ເຍ ທິຏ຺ຐປທານິ ສມາເສ ສນ຺ຕິ, ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ–

ພາເລ ນິສ຺ສາຍຸປາໂຍ-ຍໍ, ວິຈິຕ຺ໂຕ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ;

ເຠໂທ ວາກ຺ຍສມາສານໍ, ຈ຺ຈນ຺ຕໍ [ຎ຺ຎຕ຺ຕໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ສທ຺ທນ຺ຕຣໍ ຍໂຕຕິ.

ອໂຕເຍວາຕິ ¶ ຍໂຕ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ເຕປິຍສ຺ສເຍນ ສມ຺ພນ຺ໂຘເຕນ ສຫ ຕເທກຕ຺ຖມ຺ຠວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ນານິຏ຺ຐໍ ກິຎ຺ຈິປີຫ ໂຫຕິ, ອໂຕເຍວ ເຫຕຸໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຍເປກ຺ຂາ ສາມຕ຺ຖິຍປຣິຄ຺ຄຫາເຍຕິ ປທານມຎ຺ໂຎຎ຺ຎາກງ຺ຂາ ພ຺ຍເປກ຺ຂາ, ສາວ ສາ ມຕ຺ຖິຍໍ, ຕສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫາຍ. ສມຕ຺ຖວຈນໍ ນ ກຕນ຺ຕິ ປາຓິນິເຍຫິ ວິຍ ‘‘ສມຕ຺ໂຖ ປທວິຘີ’’ຕິ (ປາ, ໒-໑-໑) ສມຕ຺ຖວຈນໍ ນ ກຕໍ. ສມຕ຺ໂຖ ປທ ວິຘີຕິ ປຣິຠາສາຍມຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ວິຘີຍເຕ [ວິຘີຍຕີຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວິຘິ, ປທານໍ ວິຘິ ປທວິຘິສມາສາທິ, ໂຍໂກຈີຫ ສຕ຺ເຖ ປທວິຘິ,ໂສ ສມຕ຺ໂຖ ວິຄ຺ຄຫ ວາກ຺ຍຕ຺ຖາຠິຘາເນ (ສຕ຺ຕິ) ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ຕາທິສປຣິຠາສາຍ ພ຺ຍາປາຣໂຕ ເຕສໍ ‘ປສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕ ຄາມໍ, ຄໂຕ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ ຄຸຣຸກຸລໍ’ ຕ຺ຍາໂທ ນານິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ຕິ, ສາມຕ຺ຖິຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ທ຺ວິຘາຕ຺ຍຸປຄມ຺ຍເຕ ວາກ຺ເຍ ພ຺ຍເປກ຺ຂາວຸຕ຺ຕິຍເມກຕ຺ຖີຠາໂວ ເຈຕິ [ວຸຕ຺ຕິຍເມກຕ຺ຖີຠາໂວ ວາກ຺ເຍ ພ຺ຍເປກ຺ຂາເຈຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)]. ຕຕ຺ຖ ປຐມສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ວຈນມນ຺ຕເຣນ ປຏິປາທິຍ ທຸຕິຍສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫມິທານິ ວຈເນນ ປຏິປາທຍມາຫ- ‘ເອກຕ຺ຖີ ຠາໂວ’ຈ຺ຈາທິ, ເອກຕ຺ຖີຠາໂວ ຠິນ຺ນຕ຺ຖານໍ ສາຘາຣຓຕ຺ຖຕາວເສນ ປວຕ຺ຕິວິເສໂສ, ວາກ຺ເຍ ຫິ ສາຘາຣຓຕ຺ຖຕາ ນຕ຺ຖິ ຠິນ຺ນຕ຺ຖຕ຺ຕາ, ອໂຕເຍເວຕ຺ຖ ເຠທນິພນ຺ຘນາ ຉຏ຺ຐ຺ຍຸປຊາຍເຕ ‘ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ’ຕິ, ວຸຕ຺ຕິຍນ຺ຕູຠຍປທພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຖາຠິຘານໂຕ ສາຘາຣຓຕ຺ຖຕາ ຠວຕິ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ສມາເສ ວິເສສນໍ ວິເສສ຺ສມນຸປວີສຕິ ເອກີຠວຕິ ວິເສສນໍ, ວາກ຺ເຍ ຕຸ ວິເສສນໍ ວິເສສ຺ສໂຕ ວິສຸໍເຍວາ ວຕິຏ຺ຐເຕ’’ຕິ. ທ຺ວນ຺ທສມາສສ຺ສ ຕຸ ປທານໍ ວິເສສນວິເສສ຺ສາຠາເວປິ ສກລປທຕ຺ຖປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ‘ຣຎ຺ໂຎ ໂຄ ຈ ອສ຺ໂສ ຈ ປຸຣິໂສ ຈາ’ຕິ ວາກ຺ຍໂຕ ‘ຣຎ຺ໂຎ ຄວາສ຺ສ ປຸຣິສາ’ຕິ ສມາສສ຺ສ ວິເສໂສ ເອກຕ຺ຖີ ຠາວລກ຺ຂໂຓ ຠວຕ຺ເຍວ, ຕຖາຫິ ຕຕ຺ຖ ວາກ຺ເຍ ຠິນ຺ນຕ຺ຖນິພນ຺ຘນ ສມຸຈ຺ຈຍປຏິປາທນາຍ ຈສທ຺ໂທ ປຍຸຊ຺ຊເຕ, ສມາເສ ຕຸ ນປ຺ປຍຸຊ຺ຊເຕ, ເອກຕ຺ຖ ວຈເນເນວາຕິ ‘‘ສ຺ຍາທິສ຺ຍາທິເນກຕ຺ຖ’’ ຕ຺ເຍກຕ຺ຖວຈເນເນວ, ເອກຕ຺ຕີຠາໂວເຍວ ຠວຕີຕິ ເສໂສ, ເອວກາໂຣ ນ ວາກ຺ເຍ ຕຖາຫິ ທີເປຕິ. ວາກ຺ເຍ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ- ວາກ຺ເຍ’ຕິອາທິ.

ວາກ຺ເຍຕິ ວິຄ຺ຄຫວາກ຺ເຍ, ວິເສເສນ ຄຍ຺ຫຕິ ຎາຍຕ຺ຍເນເນຕິ ວິຄ຺ຄ- ໂຫ ¶ , ໂສ ຈ ຕໍ ວາກ຺ຍໍ ເຈຕິ ວິຄ຺ຄຫວາກ຺ຍໍ, ວິເສເສນ ວາ ຄຫຓໍ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຕທຕ຺ຖໍ ວາກ຺ຍໍ ວິຄ຺ຄຫວາກ຺ຍໍ, ຕສ຺ມິໍ, ກາຍໍ ພ຺ຍາເປກ຺ຂາຕິ ອາຫ-‘ເຠທາທິລກ຺ຂຓາ’ຕິ, ອາທິສທ຺ເທນ ສໍສຄ຺ຄ ເຠທ ສໍສຄ຺ຄານຎ຺ຈ ຄຫຓໍ.

ຕຕ຺ຖ ສານ຺ຕເຣຫິ ສາມ຺ຍນ຺ຕເຣຫິ ຈ ພ຺ຍາວຸຕ຺ຕິ ເຉໂທ, ສໍວິເສສ ສາມິວິເສສານໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ສໍສຄ຺ໂຄ, ຕທາຫ- ‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ເຠທໂກ ພ຺ຍາວຕ຺ຕໂກ, ອຕ຺ຖຄຫິໂຕຕິ ກາຣຓວເສນ ເຠທວາທິນາ ຄຫິໂຕ, ຍເທຈ຺ຈາທິນາ ສໍສຄ຺ຄວາທິໂນ-ຘິປ຺ປາຍມາຫ ຍທາ ຕູຠຍມ຺ປິຈ຺ຈາທິນາ ອຸຠຍວາທິໂນ, ອຠິມໂຕຕິ ‘‘ປາກ຺ກຑາຣາສມາໂສ’’ຈ຺ຈເນນ (໒-໑-໓) ປາຓິນິນາ ອິຈ຺ຉິໂຕ. ປາກ຺ກຑາຣາຕິ ‘‘ກຑາຣາ ກມ຺ມຘາຣເຍ’’ຈ຺ຈເນນ (໒-໒-໓໘) ກຑາຣາສໍສທ຺ທນາ ປເຄວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘ປຸຖ ຠິນ຺ໂນ ອຕ຺ໂຖ ເຍສໍ ປທານໍ ຕານິ ປຸຖຄຕ຺ຖານິ, ວາກ຺ເຍ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ເຕຕ຺ຖ ຣາຊສທ຺ໂທ ຣາຊຕ຺ຖເມວ ວທຕິ, ປຸຣິສສທ຺ໂທ ປຸຣິສຕ຺ຖເມວ, ວຸຕ຺ຕິຍນ຺ຕຸ ຣາຊປຸຣິໂສເຕຕ຺ຖ ຣາຊສທ຺ໂທປິ ປຸຣິສຕ຺ຖເມວ ວທຕີຕິ ທ຺ວິນ຺ນເມກຕ຺ຖີຠາໂວ ຠວຕິ, ອຎ຺ໂຎເຍວາວຍວຕ຺ຖານ຺ວິໂຕ ສມຸທາຍຕ຺ໂຖ ປາຕຸຠວຕີຕິ ຕທເປກ຺ຂາຍ ເຈກຕ຺ຖີຠາໂວ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຊຫມານສກຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິມຠ຺ຍຸປຄມ຺ມ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ວິເສສນສ຺ສ ສກຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຈາເຄເນ’ຈ຺ຈາທິ, ອໂຕເຍວ ປໂຣ ໂຈເທສ຺ສຕິ ‘ນນຸ ເຈ’ຈ຺ຈາທິນາ. ເອກຕ຺ຖີຠວນໍ ສມສນນ຺ຕິ ອິມິນາ ເອກຕ຺ຖນ຺ຕິ ສມາໂສຕິ ນາຕ຺ຖນ຺ຕຣນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

ຊຫມານານິ ປທານິ ສກຕ຺ຖໍ ຍສ຺ສໍ (ສາ) ຕຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ນາຈ຺ຈນ຺ຕາຍ ຊຍາຕີຕິ ເອວມ຺ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ປຣິຈ຺ຈາຄມຕ຺ຕມຠິສນ຺ຘາຍ ຊຫມານສກຕ຺ຖໍຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ນ ຕຸ ສພ຺ພຖາ ປຣິຈ຺ຈາໂຄປໂຣປກາຣາຍ ຕສ຺ໂສປາທານໂຕ, ສພ຺ພຖາ ຈ ສກຕ຺ຖປຣິຈ຺ຈາເຄ ປໂຣປກາຣາສມ຺ປາທນໂຕ-ນຸປາທານເມວ ປໂຍຊນາຠາວາ ຕສ຺ສ ສິຍາ’’ຕິ, ຖປຕິ ວຑ຺ຒຕີ. ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ຣາຊສທ຺ທວາຈ຺ຈໍ. ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິຈ຺ຈາເຄປິ ນ ໂທໂສ… ວາກ຺ເຍ ທິຏ຺ຐສ຺ສຸປສຊ຺ຊນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ໂສເຍວາຍນ຺ຕ຺ຍນ຺ວຍາວສາຍໂຕ ຕທຕ຺ຖາວ ຄຕິຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ອຖ ເວ’ຈ຺ຈາທິ.

ໂສເຍວາຍນ຺ຕ຺ຍຊ຺ຌວສາໂຍ-ນ຺ວໂຍ, ໂສເຍວາຍໍ ຣາຊສທ຺ໂທ ໂຍ ວາກ຺ຍຕາເລ ທິຏ຺ໂຐຕິ ໂວຫາຣີນເມກຕ຺ຕາວສາເຍນາສຕ຺ຍປິ (ຣາຊສທ຺ທສ຺ສ)ຕ຺ເຖ ¶ ປຸຣິສສ຺ສ ວິເສສນມ຺ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຠາໂວ, ເອຕ຺ເຖວ ທິຏ຺ຐນ຺ຕມາຫ- ‘ຍເຖ’ຈ຺ຈາທິ.

໒. ອສໍ

ອພ຺ຍຍນ຺ຕິ ຍທຎ຺ເຎສໍ ປສິທ຺ຘນ຺ຕິ ລິງ຺ຄວຈນເຠເທປິ ພ຺ຍຍຣຫິຕຕ຺ຕາ ອຸປສຄ຺ຄນິປາຕານໍ ປເຣຫິ ອພ຺ຍຍສຎ຺ຎາກຣຓໂຕ ອພ຺ຍຍນ຺ຕິ ປເຣສໍ ປສິທ຺ຘໍ, ເຕສນ຺ຕ຺ວຍໍ ສມາໂສ ອພ຺ຍຍຕ຺ຖປຸພ຺ພງ຺ຄມຕ຺ຕາ ອນພ຺ຍຍໍ ອພ຺ຍຍມ຺ຠວຕີຕິ ອພ຺ຍຍີຠາໂວ ປສິທ຺ໂຘ, ອສງ຺ຂ຺ຍສ຺ສ ສຸຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ເສວ ວິຠຕ຺ຍຕ຺ຖາທໂຍ ວິສຍຠາເວນ ວິເສສນານີຕິ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕ຺ຍາຫ- ‘ອສງ຺ຂ຺ເຍ’ຈ຺ຈາທິ, ອິມິນາ ເນເມສມາສຕ຺ຖາຕິ ທີເປຕິ.

ຕາວສທ຺ທສ຺ສ ກມວຸຕ຺ຕິຍໍ ໂຍ-ຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ຕມາຫ- ‘ວິຠຕ຺ຍ’ຈ຺ຈາທິ, ວິຠຕ຺ຍຕ຺ເຖ ອຸທາຫຣິຕ຺ວາຕິ ວິຠຕ຺ຍຕ຺ຖວິສເຍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສາສງ຺ຂ຺ຍສ຺ສ ອິຕ຺ຖິສທ຺ເທນ ສມາສມຘິຕ຺ຖີຕິ ອຸວາຫຣິຕ຺ວາ, ນິຈ຺ຈຍມາສານ ມວິຄ຺ຄໂຫ, ອສກປທວິຄ຺ຄໂຫ ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎຖາ ອນິຈ຺ຈຕາປຕ຺ຕີຕ຺ຍາຫ- ‘ນິຈ຺ຈສມາສຕ຺ຕາ’ອິຈ຺ຈາທິ.

ອສກປເທນ ອນຕ຺ຕນິຍປເທນ ອຎ຺ຎປເທນ ວິຄ຺ຄໂຫ ອສກປທວິຄ຺ຄໂຫ, ເຕນ, ເອຕ຺ຖ ຫິ ຍຖາ ກຸມ຺ຠສ຺ສ ສມີປໍຕ຺ຍຎ຺ຎປທວາກ຺ເຍ ສມີປ ສທ຺ເທນຸປສທ຺ທວຈນີຍສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປສທ຺ໂທ ນປ຺ປຍຸຊ຺ຊເຕ, ຍຖາ ອິຕ຺ຖີ ສູຕິ ເອຕ຺ຖາຘິສທ຺ທວຈນີຍສ຺ສາ (ຘາ)ຣຕ຺ຖສ຺ສ ສຕ຺ຕມິຍາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນາຘິສທ຺ໂທຕິ ‘ອິຕ຺ຖີສູ’ຕິ ອຎ຺ຎປທວາກ຺ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຖາປວຕ຺ຕາຕິ ຕ຺ວາເຘຍ຺ໂຍ ປທສ຺ສນໍ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ໂຖນ຺ເນຍໍ, ອສກປທວິຄ຺ຄເຫນາຕ຺ໂຖວ ວຸຕ຺ໂຕ,

ອຘິສທ຺ທສ຺ສ ປນ ປຸຣໂຕວຏ຺ຐິຕສ຺ສາຘາເຣ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຕໍສມານາຘິກຣເຓນ ສຕ຺ຕມ຺ຍນ຺ເຕນິຕ຺ຖິສທ຺ເທນ ສຫ ສມາໂສຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ອຘິສທ຺ໂທ’ຈ຺ຈາທິ.

ສ຺ຍາທິໂລໂປຕິ ອຘິສທ຺ທໂຕ ອິຕ຺ຖິສທ຺ທໂຕ ຈ ປເຣສໍ ສຕ຺ຕມີ ພຫຸວຈນານໍ ໂລໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕ (ຠາວ) ສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ສຣີຣສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມສທ຺ທສ຺ສ ສຣີຣໍ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ- ‘ພ຺ຣຫ຺ມໍ ສຣີຣນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈີ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘານຕ຺ຕາວາສງ຺ຂ຺ຍສມາສສ຺ສ ‘ສມ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຣຫ຺ມ’ນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕ.

ສມາສວິຠຕ຺ຕິຍາຕິ ¶ ສມາສໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຠຕ຺ຕິຍາ, ສກໂລ ປເທສສກໂລ, ປຣິຄ຺ຄຫາເປກ຺ຂາຕິ ອຠ຺ຍຸປຄມາເປກ຺ຂາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຠ຺ຍຸປຄເມປິ ຫິ ປຣິຄ຺ຄຫສທ຺ໂທ–

ສປເຖ ປຣິວາເຣ ຈ, ມູລາຠ຺ຍຸປຄເມສຸ ຈ;

ຣວິມ຺ຫິ ຣາຫຸຄຫິເຕ, ທາເຣສຸ ຈ ປຣິຄ຺ຄໂຫ’’ຕິ ນິຆຓ຺ຏຸ.

ສກລສ຺ສ ຠາໂວ ສາກລ຺ຍໍ-ສກລສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປນ ນິສ຺ເສສ [ມຕນິສ຺ເສສ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຄ຺ຄຫຓາ ປຸຖຸ ຠວຕີຕ຺ຍາຫ- ‘ອເສສຄ຺ຄຫຓ’ນ຺ຕິ, ຕິຓານໍ ສາກລ຺ຍນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຕິຓສທ຺ເທນ ຫິ ຕິຓສຫິຕານິ ຄຫິຕານິ, ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ພ຺ຍຕິເຣກນເຍ- ‘ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕິຓສຫິຕມຊ຺ໂຌ- ຫຣຕີ’ຕິ, ສຕິຓມຊ຺ໂຌຫຣຕີເຕຕ຺ຖາຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖ ມາຫ-‘ຍາວາ’ຕິອາທິ.

ຕິຓສທ຺ໂທ ອຸປລກ຺ຂຓໍ ເສສາ-ນຊ຺ໂຌຫາຣິຍານໍ, ເຕນາຫ ‘ຕິຓາທິກມ຺ປີ’ຕິ. ປຣິຄ຺ຄຫາເປກ຺ຂາຍນ຺ຕຠູຕສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ‘‘ອພ຺ຍຍໍ ວິຠຕ຺ຕິສມີປາ’’ທິສຸຕ຺ເຕ ‘ສາຄ຺ຍຘີເຕ’ຕິ ນິປ຺ຜາທນຕ຺ຖມນ຺ຕວຈນ ມຸທາຫຕມ຺ປາຓິນິນາ, ຕມ຺ປິ ສາກລ຺ເຍເຍວາຫຣິຕຸໍ [ສາກລ຺ເລໂນທາຫຣິຕຸໍ] ສາຄ຺ຍຘີເຕຕ຺ຍູທາຫຏນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຕໂຕ’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕໂຕຕິ ຍໂຕ ສກລສກເລ ນ ວຕ຺ຕຕິ, ປຣິຄ຺ຄຫາເປກ຺ຂາຍ ສມຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕໂຕ ສກາສາ ສາກລ຺ຍໍ ນ ຠິຊ຺ຊເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສມຕ຺ຖິຍມ຺ປິ ອນ຺ເຕ ອຸທາຫຣຓນ຺ຕິ ເສໂສ.

ອຄ຺ຄິປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິອຕ຺ໂຖ ຄນ຺ໂຖ ຕາທຕ຺ຖິຍາ ອຄ຺ຄິ, ໂສປຣິຍນ຺ໂຕ-ສ຺ສ ອຊ຺ເຌຍສ຺ສາຕິ ອຄ຺ຄິປຣິຍນ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຕກສ຺ສາຊ຺ເຌຍສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄໂຫ, ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄິ ປຣິຍນ຺ໂຕ, ອຄ຺ຄິນາ ປຣິຍນ຺ຕຠູເຕນ ສຫິໂຕ ສກໂລຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ອຄ຺ຄິໂນ ສາກລ຺ຍນ຺ຕິ ວາ.

ສທ຺ທິການນ຺ຕິ ພ຺ຍາກຣຓຎ຺ຎູນໍ. ອຕ຺ຖາຠາເວອິຕ຺ຍຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ ອິຕເຣຕຣາຠາເວ ຘມ຺ມາຠາເວ ຈ ມາ ສິຍາຕິ, ອໂຕເຍວ ໂຈຈ຺ຈເຕ ‘ອເຖຕເຣຕຣາຠາເວ’ອິຈ຺ຈາທິ, ອິຕຣສ຺ມິໍ ອິຕຣສ຺ສ ອຠາໂວ ອິຕເຣຕຣາຠາໂວ, ໂຄ ອສ຺ໂສ ນ ຠວຕີຕິ ຫິ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣຕ຺ຕໍ ນິເສຘີຍເຕ, ນ ວຕ຺ຖຸຠາໂວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ຠວຕີຕ຺ຍຕ຺ຣປິພ຺ຣາຫ຺ມຓຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ¶ ນິເສຘີຍເຕ, ນ ວຕ຺ຖຸຠາໂວ, ປຣຕ຺ຕາຕິອາທິນາ ວິປ຺ປຏິເສຘ ວິສຍມາຫ.

ອຕິກ຺ກມາຠາເວຕີ ເອຕ຺ຖ ອຕິກ຺ກມາຕິ ປຎ຺ຈມິຍາ ອສມາສນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ- ‘ອຕິກ຺ກມາ’ຕິ, ນ ປນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຈ຺ຉາຕິ ອິມິນາ ອຕິກ຺ກມາຠາໂວ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ອຠາໂວຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ນິຕ຺ຕິຓນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘາໂນ-ສງ຺ຂ຺ຍສມາໂສ. ສມ຺ປຕິສທ຺ທສ຺ສ ສາມຎ຺ຎວຈນຕ຺ເຕປິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ ກາລໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ອຸປໂຠຄສ຺ເສ’’ຈ຺ຈາທິ, ອຸປໂຠໂຄ ກມ຺ມສາຘໂນ ລຫຸປາວຸຣຓສ຺ສ ນາຍມຸປໂຠຄກາໂລຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, (ອຕິ) ລຫຸປາວຸຣຓນ຺ຕິ ຣູປສິທ຺ຘີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ລຫຸປາວຸຣຓສ຺ສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂຍຄ຺ຄໍ ຣູປນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ອນຸຣູປໍ, ນນຸ ຈາຕ຺ຣ ນິຈ຺ຈສມາສຕ຺ຕາສປທວິຄ຺ຄເຫນ ຠວິຕພ຺ພໍຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ວິຈ຺ຉາຍ’ມິຈ຺ຈາທິ, ອນຸສທ຺ເທນ ຫິ ໂຍເຄ ວິຈ຺ຉາຍໍ ‘‘ອນຸນາ’’ຕິ (໒-໑໐) ທຸຕິຍາ ວິຘີຍເຕ, ວາກ຺ເຍເຍວາສ຺ສ ຈ ປໂຍໂຄ ນາຎ຺ຎຕ຺ເຣຕິ ວາກ຺ຍມ຺ປິ ຠວຕີຕິ ມຎ຺ຎເຕ. ສກິຂີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ອກາເລ ສກຕ຺ເຖ’’ຕິ (໓-໘໑) ສຫສ຺ສ ໂສ.

ສທິໂສ ກິຂິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຂິຍາ ປສິທ຺ຘຠູຕາຍ ສາຘິຍສ຺ສ ສາຘນຠາເວນ ຄຫິຕາຍ ສຘມ຺ມຕ຺ເຕນ ໂກຈິ ສາຘິໂຍ ສທິໂສຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ກິມິຘ ສທິໂສ ອປ຺ປຘານໍ [ປຘານເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ] ຕຖາ ສຕິ ປຸປ຺ປປທຕ຺ຖປ຺ປຘາເນນາສງ຺ຂ຺ຍສມາເສນ ສກິຂີຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ-‘ນນຸເຈ’ຕ຺ຍາທິ, ກິຂິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ເຘ ຉຏ຺ຐີ, ເອຕ຺ຖ ປນ ສທິສຕ຺ຕສ຺ສ ກິຂີຍາ-ປ຺ປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາປ຺ປຘານຕ຺ຕໍ. ເນຕທຕ຺ຖີຕິອາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ໂຈທນໍ ປຣິຫຣຕິ.

ຍຖາ ເທວທຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິ ສມາໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ເທວທຕ຺ເຕນ ສທິໂສ ຍຖາເທວທຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍ, ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ປນ (ນ) ສມາໂສຕິ, ກິຂີຕິ ມກ຺ກຏສ຺ສາຠິຘານໍ. ເຊຏ຺ຐານຸກ຺ກເມນາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນຸເຊຏ຺ຐນ຺ຕິ ຕຕິຍນ຺ຕຕາ ຄມ຺ຍເຕ. ຈກ຺ເກນ ຍຸຄປທິ ສຈກ຺ກໍ.

໔. ຍາວາວຘາຣເຓ

ອມຕ຺ຕານໍ ຍຕ຺ຕໂກ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ຍາວາມຕ຺ຕໍ.

໕. ປຍ຺ຍປາພຫິຕິໂຣ ປຸເຣປຈ຺ຉາວາປຎ຺ຈມ຺ຍາ

ປຎ຺ຈມ຺ຍາຕິ ¶ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ນນຸ ອວຸຕ຺ເຕປິ ຕສ຺ມິໍ ວກ຺ຂມານນເຍນ ປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ເຕເຫວ ສມາໂສ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ. ຕຖາປິຈ຺ຈາທິນາ ປຣິຫຣຕິ, ໂຫຕຸ ກາມໍ ‘ປຣິປພ຺ພຕໍ ວິຊ຺ໂຊຕເຕ’ຕິ ທຸຕິຍານິເສຘາຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘ອິຫ ເຈ’ຕ຺ຍາທິ.

ອາຈຕ຺ຕາໂຣ ວາຕິ ອາສທ຺ໂທ ວາກ຺ເຍ, ສຣເຓ ວາ, ຄາໂມ ພຫິ ຕິຏ຺ຐຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ປຸຣໂຕ ຄາມມ຺ປສ຺ສາຕິ ວທນ຺ໂຕ ປຸເຣຕ຺ຍຕ຺ຖປ຺ປຆາໂນຍນ຺ນິທ຺ເທໂສ, ນສຣູປປ຺ປຘາໂນຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອຠິມຸເຂ ຄາມມ຺ປສ຺ສາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ອວຸຕ຺ຕານເມຕານ຺ຍຸປລກ຺ຂຓານິ, ຕສ຺ມາ ‘ຕິໂຣ ຄາມມ຺ປສ຺ສາ’ຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕິຣິຍໂຕ ຄາມມ຺ປສ຺ສ, ປຈ຺ຉໂຕ ຄາມມ຺ປສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປສທ຺ທໂຍເຄ ນິຈ຺ຈປຎ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ວິກປ຺ເປນ ສມາສວິຘານາວາຠວເນໂນທາຫຣຓໍ ທິນ຺ນໍ (ເອຕ຺ຖ) ປຎ຺ຈມ຺ຍາຕິ ປໂຍຊນາຠາເວປິ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖໍ ກຣິຍມານມິຫາປ຺ຍຕ຺ຖວນ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໖. ສມີ

‘‘ອນຸ ຍໍ ສມຍາ’’ຕິ (໒-໑-໑໕) ຈ ‘‘ຍສ຺ສ ຈາຍາໂມ’’ຕິ (໒-໑-໑໖) ຈ ປາຓິນິໂນ ວຈນທ຺ວຍໍ, ອຍເມເຕສມຕ຺ໂຖ ‘‘ຍສ຺ສ ສມຍາ ສມີປວາຈີ ອນຸສທ຺ໂທ, ເຕນ ສຫ ສມສ຺ສເຕຕິ ຈ, ອນຸ ຍສ຺ສາຍາມວາຈີ, ເຕນ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ເຕນ ສຫ ສມສ຺ສເຕ’’ຕິ ຈ. ວຕ຺ຖຸໂຕ ຕຸ ສາມີປ຺ຍາຍາມວນ຺ຕານມນິທ຺ເທເສປິ ສາມຕ຺ຖິຍາ ຕທາກ຺ເຂໂປຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ-‘ສມີປາຍາມານ’ມິຈ຺ຈາທິ.

ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທາ ສກຕ຺ຖມິວ ນິຍຕປຏິໂຍຄິນມາກ຺ຂປນ຺ຕິ… ເຕນ ວິນາ ເຕສໍ ສກຕ຺ຖາຠາວາ. ອາຍາໂມ ທີຆຕາ, ‘‘ຍສ຺ສ ສມີປາຍາເມສ຺ວນຸ’’ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕທ຺ວຍມາກ຺ເຂເປນຸປທິສຕິ, ວນສ຺ສ ສາມິປ຺ຍມນຸວນໍ, ‘‘ອສງ຺ຂ຺ຍໍ ວິຠຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິສມີປ’’ ອິຈ຺ເຈວ (໓-໒) ສິທ຺ເຘປຸນ ສມີປຄ຺ຄຫຓໍ ວິກປ຺ປຕ຺ຖໍ, ເຕນ ວນສ຺ສານຸຕິ ວາກ຺ເຍນາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ.

ຄງ຺ຄາຍ ¶ ອາຍາໂມ ອນຸຄງ຺ຄໍ, ຠາຄວຸຕ຺ຕິກາໂຣ ‘‘ລກ຺ຂເຓເນ’’ຕິ ວຕ຺ຕເຕ. ຍສ຺ສາຍາມວາຈີ ອນຸ, ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມສ຺ສເຕ ອນຸຄງ຺ຄໍ ພາຣາຓສີ, ຄງ຺ຄາຍ ລກ຺ຂຓຠູຕາຍ ປສິທ຺ຘາຍາມຄຸຓາຍ ພາຣາຓສີ ລກ຺ຂີຍເຕ ຍາວາຍຕາຍາມາ ຄງ຺ຄາ ຕາວາຍມ຺ປີຕິ ສຠາວໂຕ ຕູປມາໂນປເມຍ຺ຍຠາໂວ ສມາເສ ປຕີຍເຕ ຄງ຺ຄາ ວິຍ ທີຆາ’’ຕິ ລກ຺ຂິຍລກ຺ຂຓຠາວໍ ວຓ຺ເຓຕິ. ເອວໍ ສຕິ ພາຣາຓສີຕິ ປຐມາ ໂນປປຊ຺ຊເຕຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຫ-‘ຄງ຺ຄາຍາ ເມນ ຍຸຕ຺ຕາ ‘‘ຕ຺ຍາທິ. ອນຸຄງ຺ຄໍ ພາຣາຓສິຍາຕິ ພາຣາຓສິຍາ ຄງ຺ຄາຍາໂມ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗. ຕິຏ຺ຐ

ອກຕສມາສາຈາຕິ ອເນນ ອິມິນາ ກຕສມາສຕໍ ທີເປຕິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອິທໍນ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕສ຺ສາຕ຺ຖປທນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘‘ນ຺ໂຕກຕ຺ຕຣິ ວຕ຺ຕມາເນ’’ຕິຈ຺ຈາທິ, (໕-໖໔) ອາຍຕີຕີມສ຺ສາຕ຺ຕປທໍ ອາຍນ຺ຕີຕິ, ປຸມ຺ຠາວາຠາໂວ ນີປາຕນາ, ອກາໂຣ ຈ ນິປາຕນາ ‘‘ໂຄຕ຺ວ ຈຕ຺ເຖ ຈາ ໂລເປ’’ຕ຺ຍຕ຺ຣ (໓-໔໖) ‘ນາຎ຺ຎາສງ຺ຂ຺ຍຕ຺ເຖສູ’ຕ຺ຍນຸວຕ຺ຕນໂຕ.

ລູນຍວາທີນເມຕ຺ຖ ນິປາຕນາ ກາເລປິ ນປຸໍສກລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ, ສໍຫຏາຍວາ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ສໍຫຏຍວໍ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕຄງ຺ຄນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍມຎ຺ຎປທຕ຺ເຖ ວາຘິກາເຣປິ ນິຈ຺ຈສມາໂສ, ນ ຫິ ວາກ຺ຍໍ ສຎ຺ຎາຕິ, ອາທິສທ຺ເທນ‘ສມສ຺ສ ໂສຠນຕ຺ຕໍ ສຸສມ’ມິຈ຺ຈາທີນຎ຺ຈ ສງ຺ຄໂຫ, ປຠາວນໍ ປກາສນໍ.

໘. ໂອເຣ

ໂອຣໍ ຄງ຺ຄາຍ, ປາຣໍ ຍມຸນາຍາຕິ ສມາເສ ກເຕ ນິປາຕນາ ເອກາໂຣ, ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ເອກາຣນ຺ຕຕ຺ຕໍ ນິປາຕນໂຕ’ຕິ, ວຸຕ຺ຕິວິກປ຺ປນຕ຺ຖໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕິຍາ ວິກປ຺ໂປ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໑໐. ອມາ

ໂສເຈກຕ຺ຖີຠາໂວ ວິສິຏ຺ໂຐ-ຠິມໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ມຸຫຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ທຸຕິຍາ, ປາທິສມາສໍ ກຕ຺ວາຕິ ອາສທ຺ທສ຺ສ ຫຣສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ຕິສທ຺ເທນ [ວຸຕ຺ຕິປເທນ (ປຎ຺ຈິກາ)] ກິຣິຍາຂ຺ຍາປ຺ຍເຕຕິ ອສຕ຺ຍຸປເສຈນາທິກິຣິຍາຍໍ ¶ ສງ຺ຂາຣກໍ ສງ຺ຂາຣິຍໍ ວາ ນ ຠວຕິ, ອຕ຺ຖິເຈຫ ຕທຸຠຍໍ, ຕໂຕ ເຕສໍ ສມ຺ຠວາເຍວ ສມາສນ຺ໂຕຠູຕກິຣິຍາ ຄມ຺ຍເຕຕິ ມຎ຺ຎເຕ, ຕຖາຫິ ທຘິໂຠຊນໍຕ຺ຍາໂທ ວຸຕ຺ເຕ ອຘ຺ຍາທິໂນ ສງ຺ຂາຣກຕ຺ຕໍ ໂຠຊນາທິໂນ ຈ ສງ຺ຂາຣິຍຕ຺ຕໍ ປຕີຍເຕ, ນ ໂຈປເສກາທິມນ຺ຕເຣນ ສງ຺ຂາຣິຍສງ຺ຂາຣກຠາໂວ-ຕ຺ຖີຕິ ສາມຕ຺ຖິຍາເຍວຸປເສກາທິປ຺ປຕີຕິ.

ຕທເປກ຺ຂາຍາຕິ ຄມ຺ມມາໂນປເສຈນາທິກິຣິຍາເປກ຺ຂາຍ. ປາຓິນິເຍຫິ ອຕ຺ເຖນ ‘ເອຕສ຺ສິທ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ນິຈ຺ຈສມາໂສ-ຠິມໂຕ ສພ຺ພລິງ຺ຄຕາ ຈ, ຕຖາ ວຈນາຠາວມິຫ ມນສິກຕ຺ວາ ‘ກຖ’ມິຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕິ ຍໍວຸຕ຺ຕໍໂຈທກວຈນມາຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖາຘິປ຺ປາຍໍວິວຣຕິ ‘ເອວມຎ຺ຎເຕ’ຈ຺ຈາທິນາ, ວິຘານໍ ກຕນ຺ຕິ ເອວມຎ຺ຎເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕຕ຺ເຖຈ຺ຈາທິນາ ອຎ຺ຎ ປທຕ຺ເຖ ຠວິສ຺ສຕີຕ຺ເຍຕ຺ຖາຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສມາສຕໍ ສພ຺ພລິງ຺ຄຕຎ຺ຈ ປຏິປາທຍຕິ, ວາກ຺ຍນິວຕ຺ຕິສິທ຺ຘາເຍວາຕິ.

ອຕ຺ຖສທ຺ເທນາວຄຕຕ຺ຖຕາຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ວຕ຺ຕຸມຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ ວາກ຺ຍນິວຕ຺ຕິ ສິທ຺ຘາເຍວ, ກຖຎ຺ຈິປິ ຈຕຸຕ຺ຖ຺ຍນ຺ຕາ ຠິນ຺ນຕ຺ຖສ຺ສ ສມາເສ ກເຕປິ ຕຕ຺ຖ ວິໂຣຘມາຫ- ‘ຈຕຸຕ຺ຖ຺ຍນ຺ຕສ຺ເສ’ຕ຺ຍາທິ.

ວຈນມ຺ປີຕິ ‘‘ອຕ຺ເຖນ ນິຈ຺ຈສມາໂສ ສພ຺ພລິງ຺ຄຕາຈ’’ອິຕິ (໓-໑-໓໖) ວາກ຺ຍກາເຣນ ປຕິຏ຺ຐິຕວຈນມ຺ປິ, ປາຓິນີຍານໍ ‘ເອຕສ຺ສ ອິທ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ສມາເສ ກເຕ ໂຍ-ຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖສມາເສປິ ໂສເຍວຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ ‘ໂຍ’ ອິຈ຺ຈາທິນາ, ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນິມິຕ຺ຕໍ ວາຍາໂມຈ຺ຈາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ… ຕໍນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາຍາມາທີນໍ, ເຕສໍ ກຖາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕສໍ ວາຍາມາທີນນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ… ວາຍາໂມຕ຺ຍາທິນາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂສ ຈ ຕນ຺ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫເຕວ, ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ເອຕສ຺ສ ອິທນ຺ຕິ ວາກ຺ເຍ ອຕ຺ເຖນ ສມາເສ ສພ຺ພລິງ຺ຄຕາ ຈ ‘ເອຕທຕ຺ໂຖ ເອຕທຕ຺ຖາ ເອຕທຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ ວາຍາມາທໂຍ ຈ ສມາສຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອຕໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານມຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນເມຕສ຺ສ ເອຕິສ຺ສາ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖປິ ເອສໍ ປທານໍ ໂສເຍວຕ຺ໂຖຕິ ນາຕ຺ຖເຠໂທ’’ຕິ.

ອິທຎ຺ຈ ‘‘ອວິປ຺ປຏິສາຣຕ຺ຖານິ ໂຂ ອານນ຺ທໍ ກຸສລານິ, ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ເອຕທຕ຺ໂຖ ¶ ວາຍາໂມ ເອຕທຕ຺ຖາ ກຖາ ເອຕທຕ຺ຖາ ມນ຺ຕນາ ເອຕທຕ຺ຖໍ ໂສຕາວຘານ’’ນ຺ຕິອາທິ (ຕິກງ຺ຄຸຕ຺ຕຣ, ອານນ຺ທວຄ຺ຄ) ປາຬິໍ ນິສ຺ສາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປາຓິນິເຍຫິ ‘‘ກຕ຺ຕຸກຣເຓ ກິຕນ຺ເຕນ ພຫຸລ’’ນ຺ຕິ (໒-໑-໓໒) ກິຕນ຺ເຕນ ຕຕິຍາສມາສວິຘານາ ຕຕ຺ເຖວ ພຫຸລຄ຺ຄຫເຓນ ‘ຄາມນິຄ຺ຄຕາ’ທີສຸ ສມາໂສ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕເນຕ຺ຖານ຺ໂຕທາຫຣຓານໍ ທ຺ວິນ຺ນມຘິກຕ຺ຕໍ, ສມາສາຠາໂວ-ຠິມໂຕຕິ ປາຓິນີເຍຫິ ‘‘ປູຣຓຄຸຓສຸຫິຕຕ຺ຖສທພ຺ຍຍຕພ຺ພສມານາຘິກຣເຓເນ’’ຕິ (໒-໒-໑໑) ສຸຕ຺ເຕ ຄຸຓ ອິຕິວຈເນນາຠິມໂຕ, ສທິຕິ ສຎ຺ຎາ ເຕສໍ ນ຺ຕມານານໍ.

ໂສ ກຖນ຺ຕິ ອິຫ ‘ຠາວຕິຕ຺ຕຕ຺ເຖຫີ’ຕິ ຠາວປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ເຕເນວ ສມາສປຏິເສຘວິຘານາ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສຸກ຺ກາ’ ອິຈ຺ຈາໂທ ໂສ ສມາ ສປ຺ປຏິເສໂຘ ກຖໍ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄຸຓຕ຺ຕນິເຍວາຕິ ຄຸຓສຠາເວ ເອວ, ອຠິມໂຕຕິ ວາຕ຺ຕິກກາຣສ຺ສາຠິມໂຕ ‘‘ຕທວຏ຺ເຐຫິ ຈ ຄຸເຓຫີ’’ຕິ, ຕສທ຺ເທນາສ຺ສ ຄຸຓສ຺ສ ປຣາມາໂສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຄຸເຓ ອວຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ຕທວຏ຺ຐາ, ຄຸເຓເຍວ ຄຸຓາຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ນ ກທາຈິປິ ໂສຍມິຕ຺ຍເຠທາ ທພ຺ພວຸຕ຺ຕໂຍ ສຸກ຺ກາທໂຍ ວິຍ ເຕ ຕທວຏ຺ຐາ ຄຸຓາ ຄນ຺ຘາທໂຍ, ຕທວຏ຺ຐິເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ຉຏ຺ຐີ ສມສ຺ສເຕຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາຠິມໂຕຕິ ‘‘ປູຣຓາ’’ທິສຸຕ຺ເຕ ອພ຺ຍຍຄ຺ຄຫເຓນ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຉຏ຺ຐິຍາ ຄຸຣຸມ຺ຫິ ສາເປກ຺ຂຕ຺ເຕປິ ຄຸຣຸສທ຺ທສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທຕ຺ຕາ ສກຕ຺ເຖ [ວາກ຺ເຍ] ວິຍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ພ຺ຍເປກ຺ຂາ-ຍາຫານິໂຕ ວຸຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໍ ວຈນນ຺ຕເຣນ ສາເຘຕຸມາຫ- ‘ຕຖາຈາຫູ’ຕິ.

ສາຕ຺ເຖວາຕິ ສກຕ຺ເຖ ວິຍ, ອສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທສ຺ສ, ສາມຕ຺ຖິຍໍ ຄມກຕ຺ຕຎ຺ຈຕ຺ຖີຕິ ປທານມຎ຺ໂຎຎ຺ຎາເປກ຺ຂາລກ຺ຂຓໍ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ສາມຕ຺ຖິຍາຠາເວປິ ວິຄ຺ຄຫວາກ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຄມກຕ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຄຸຣຸໂນ ກຸລໍ ທາສສ຺ສ ຠຣິຍາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ອຖາຕ຺ຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຸຈ຺ເຈ’ອິຈ຺ຈາໂທ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ຄມກຕ຺ຕໍ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ກຸໂຕ-ວສິຕໍ, ເຍນ ຕທາຠາວາຕ຺ຣ ¶ ສມາສາຠາໂວ ວຓ຺ຓີຍເຕຈ຺ຈາຫ-‘ສາມຕ຺ຖ຺ຍາທິໂນຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ.

ສມາສາຠາໂວ-ຠິມໂຕຕິ ‘‘ປູຣຓາ’’ທິສຸຕ຺ເຕ ສມານາຘິກຣສ຺ສາປິ ອຸປາທານໂຕ. ເສຫີຕິ ອຕ຺ຕນິເຍຫິ, ນາຠິມໂຕຕິ ‘‘ຈຍຸຕ຺ເຕຫິ ເສຫິ ອສມາສິເຕຫິ ຉຏ຺ຐີສມາສປ຺ປຏິເສໂຘວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ (ວາ) ຕ຺ຍເນນ, ປຸຖຄຕ຺ຖຕາຍ [ຠິນ຺ນຕ຺ຖຕາຍໍ-ວຸຕ຺ຕິ] ມິຈ຺ຈສ຺ສວິວຣຓໍ ຄວາທີນມສມາເສຕິ, ເອວມສ຺ສາທີນໍ ສມາເສນາລນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ໂຍຄີນນ຺ຕິ ອິຕຣີຕຣໂຍຄີນໍ, ອເນເນຕເຣຕຣໂຍຄຈຕ຺ຖສມາສໍ ວທຕິ. ວຸຕ຺ຕິໂຫຕີຕ຺ຍສ຺ສ ວິວຣຓໍ ຉຏ຺ຐີສມາໂສ ຠວຕີຕິ, ເອກຕ຺ຖີຠາເວອິຈ຺ຈສ຺ສ ວິວຣຓໍ ຄວາທີນຎ຺ຈ ຈຕ຺ຖສມາເສ ສຕີຕິ.

ຣຸຬ຺ຫິຕ຺ຕາຕິ ສມາສສ຺ເສວ ກີຬາວາຈກຕ຺ເຕນ ຊີວິກາຍ ຈ ປຈ຺ຈາຍ ກຕ຺ເຕນ ປສິທ຺ຘຕ຺ຕາ, ນ ວາກ຺ຍສ຺ສາຕິ ‘ອຸທ຺ທາລປຸປ຺ຜຠຎ຺ຊິກາ’ຕ຺ຍາໂທ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ນິຈ຺ຈສມາໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຕຕ຺ຣ ກິໍ ວຈເນເນຕິ ມຎ຺ຎເຕ, ສຣສິ ຣຸຬ຺ຫນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

ອຍມ຺ປນ ອມາທິສມາໂສ ກມ຺ມຘາຣຍທິຄຸສມາສາຕິ ສພ຺ເພປິ ປເຣສໍ ຕປ຺ປຸຣິສສທິສຕ຺ຕາ ຕປ຺ປຸຣິສາ, ຍຖາ ຫິ ຕສ຺ສ ປຸຣິໂສ ຕປ຺ປຸຣິໂສຕິ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘາໂນ, ຕຖາ ເຕ ສິຍຸໍ, ສງ຺ຂ຺ຍາປຸພ຺ພຕ຺ຕ ນປຸໍສກຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິທິຄຸ.

໑໑. ວິເສ

ກິນ຺ຕໍ ວິເສສນ ມິຈ຺ຉາຫ-‘ຍມິ’ຈ຺ຈາທິ, ຍໍ ອວຕ຺ຖາປຍຕິ ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກິນ຺ຕໍ ວິເສສ຺ສມິຈ຺ຈາຫ-‘ຍທເນເກ’ຈ຺ຈາທິ, ຍໍ ອວຕ຺ຖາ ປີຍເຕ ຕມຠິຘີຍເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນນ຺ເວກຕ຺ເຖເນຕ຺ຍຸຈ຺ຈມາເນ ວິເສສ຺ເສເນຕິ ກຖມວຄມ຺ຍເຕ, ຍໂຕ ເອວໍ ວິວຣິຕວາ ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ.

ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທາ ສກຕ຺ຖມິວ ນິຍຕມ຺ປຏິ-ໂຍຄິນມາກ຺ຂິປນ຺ຕິ… ເຕນ ວິນາ ເຕສໍ ສກຕ຺ຖສ຺ສາສມ຺ຠວາຕິ, ວິວຣິຕວາຕິ ວິວຣິຕ຺ຖ, ເອກຕ຺ເຖເນຕີມສ຺ສ ສມານາຘິກຣເຓນ ສຫ ສມາໂສ ¶ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ສາຊ຺ຌາຫາໂຣ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຖສທ຺ທສ຺ສາເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວິເສເສຕິ ‘ອຕ຺ໂຖ ອຠິເຘຍ຺ໂຍ’ຕິ. ກຖໍ ເຕນຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈຕີຕ຺ຍາຫ- ‘ອຘິກຣີຍຕິ’ຈ຺ຈາທິ.

ວິເສສ຺ສສ຺ສ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິເສສນາເປກ຺ຂນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິເສສ຺ສສທ຺ທສ຺ສ ວິເສສເນນ ສຫ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕໍ ວິເສສນ ສທ຺ທາເປກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ- ‘ສມ຺ພນ຺ຘາ’ຕິ, ອຘິກຣຓສ຺ສ ສມານຕ຺ຕໍ ນາມ ຠິນ຺ນານໍ ສມ຺ພນ຺ຘີນໍ ຠວຕິ, ສມ຺ພນ຺ຘິໂນ ຈ ສມ຺ພນ຺ຘມນ຺ຕເຣນ ນ ໂຫນ຺ຕີ [ໂຫຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕິ ວິເສສນວິເສສ຺ສານໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຍເຕ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຕາ ຕສ຺ມາ ສມ຺ພນ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສທ຺ທພ຺ຍຕິເຣເກນ ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ຖານໍ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາໂວ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຖາ ຫິ ‘ນີລມຸປ຺ປລ’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖູນິ ສນ຺ນິຫິຕານິ ນີລນ຺ຕິ ນີລຕ຺ຕໍ ຄຸຓສາມຎ຺ຎໍ, ນີໂລ ຄຸໂຓ, ຕທາຘາໂຣ ທພ຺ພນ຺ຕິ ຕີຓິ, ອຸປ຺ປລນ຺ຕິ ອຸປ຺ປລຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປລຊາຕິ, ທພ຺ພຎ຺ຈ ຕນ຺ນິສ຺ສໂຍຕິ ທ຺ເວ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປລຊາຕິ ຄຸຓຊາຕີນໍ [ນີລຊາຕິອຸປ຺ປລຊາຠຘນໍ (ກາຕນ຺ຕຏີກາ)] ຕາວ ນ ສມ຺ຠວຕິ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາໂວ ຊາຕິຍາ ນິຄ຺ຄຸຓຕ຺ຕາ, ນີລຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ນີລຄຸເຓ ສມວາຍິໂນ, ອຸປ຺ປລຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປລທພ຺ເພ ສມວາຍິໂນ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ອຸປ຺ປລຊາຕິຍາ ນີລສ຺ສ ຈ ຄຸຓສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕໍ… ນີລ ມຸປ຺ປລນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປລຊາຕິນີລຄຸຓານເມກມຘິ ກຣຓໍນິສ຺ສໂຍຕິ, ວິເສສນ ວິເສສ຺ສຠາໂວ ຕຸ ນຕ຺ຖິ ຊາຕິຍາ ອນີລຕ຺ຕາ, ຄຸຓທພ຺ພານນ຺ຕຸ ສມ຺ຠວຕິວິເສສນວິເສສ຺ສຕ຺ຕໍ ທພ຺ພສ຺ສາເນກຄຸຓຕ຺ຕາ, ສມານນ຺ຕຸ ເຕສມ຺ປຣມຘິກຣຓໍ ຕຕິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ເຍນ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ເອວໍ ນີລທພ຺ພ ອຸປ຺ປລທພ຺ພານມ຺ປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິຫາເຣນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕານໍ ນ ວິເສສນ ວິເສສ຺ສຠາໂວ, ນາປິ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕໍ, ກສ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາສມ຺ພນ຺ຘໂຕ ອເປກ຺ຂາຠາວໂຕ, ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂໂຕ ປນ ວກ຺ຂມານນເຍນ ສທ຺ທານເມວ ສາມານາຘິກຣຓ຺ຍໍ ວິເສສນວິເສສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ, ເຕເນວາຫ-‘ອໂຕເຍເວ’ຈ຺ຈາທິ.

ອໂຕເຍວາຕິ ຍໂຕ ວິເສສ຺ສສ຺ສ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕໍ ວິເສສນາເປກ຺ຂໍ, ອໂຕເຍວ ເຫຕຸໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຠິນ຺ນນິມິຕ຺ຕປ຺ປ ຍຸຕ຺ຕານເມວາຕິ ¶ ສາມຎ຺ເຎນ ນີລຄຸຓາຘາເຣ ທພ຺ເພ ຄຸເຓເຍວ ວາ ນີລສທ຺ທສ຺ສ, ອຸປ຺ປລສທ຺ທສ຺ສ ຈ ສາມຎ຺ເຎນ ຄຸຓວຕິ ທພ຺ເພ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎສຸ ຠິນ຺ເນສຸ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ກາຣເຓສຸ ປຍຸຕ຺ຕານໍ ສທ຺ທານເມວ [ນິຏ຺ຐານເມວ (ໂປຕ຺ຖເກ)].

ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕນ຺ຕິ ນີລຸປ຺ປລສທ຺ທານໍ ວິສຸໍວິສຸໍ ໂຍເຄ ວິສິຏ຺ຐທພ຺ພ ວາຈິຕ຺ຕສ຺ສາສມ຺ຠວາ, ນີລຎ຺ຈ ຕໍ ອຸປ຺ປລໍ ເຈຕິ ສາມານາຘິກຣຓ຺ເຍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສຕິ ສມ຺ຠວາ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິສິຏ຺ເຐ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ປວຕ຺ຕານໍ ເຕສໍ ສມານຕ຺ຖຕາ, ເອວກາເຣນ ພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ນຕ຺ວຠິນ຺ເນ’ຈ຺ຈາທິ.

ນນຸເຈຕ຺ຍາທິ ໂຈທ຺ຍໍ, ສີສມ຺ປາຕີຕິ ສີສປາ ຣຸກ຺ຂວິເສໂສ, ນຍິທ ເມວມິຈ຺ຈາທິ ປຣິຫາໂຣ.

ອຖ ຕຸຈ຺ຈເຕອິຈ຺ຈາທິນາ ປຣສ຺ສ ວຈນາວກາສມາສງ຺ກເຕ, ວິເສສວຸຕ຺ຕີຕິ ຜລສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ສາມຎ຺ຎສທ຺ທຕ຺ຕາ ຠາເວນ ວິເສເສ ວຸຕ຺ຕິ, ອິເມສນ຺ຕິ ສີສປາທີນໍ ນ ສໂມຘາຣິຕາຕິ ນ ນິຈ຺ຉິຕາ, ສາມຎ຺ຎວຸຕ຺ຕິເຍວ ສໂມຘາຣິຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ອວສິຕາ ນິຈ຺ຉິຕາ ວຸຕ຺ຕິ ເຍສໍ ສີສປາທີນໍ ເຕ ອວສິຕວຸຕ຺ຕໂຍ, ປຍຕນໍ ວິນາ ຕທາ ປປ຺ໂປຕິ ຈາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ປຍຕນນ຺ຕິ ‘ສາມຕ຺ຖິຍລທ຺ເຘປິວິເສສ຺ເສ’ຕິວຈນໍ. ຕຎ຺ຈນຕ຺ຖິຈ຺ຈາທິ ປຣິຫາໂຣ, ສຣູປມຕ຺ຕກຖນາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖານມ຺ປິ ສຣູປມຕ຺ຕກຖນາຍ ‘ປູເປ ພຫູ ອານເຍ’ຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ຊາຕີຍກນ຺ຕິ ສຣູປກຖນປ຺ປກາຣຍຸຕ຺ຕໍ. ອຸປສໍຫຣມາຫ-‘ຕເທວ’ມິຈ຺ຈາທິ, ນິປາຕສມຸທາໂຍວາຍໍ ວຸຕ຺ເຕນ ປກາເຣເນຕ຺ຍສ຺ສ ອຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕເຕ.

ອຎ຺ຎຕຣສມ຺ຠເວປິ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕິຍາ ວຈນສພ຺ຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ອຖປິ’ຈ຺ຈາທິ, ອຎ຺ຎຕຣສມ຺ຠເວປີຕິ ວິເສສນສ຺ສ ວິເສສ຺ສສ຺ສ ວາ ສມ຺ຠເວປິ, ຍຕ຺ຣປ຺ຍຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖິ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາວສມ຺ຠໂວ ຕຕ຺ຖປິຕາວ ພຫຸລໍວຈນໂຕວ ນິວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ກິມ຺ປນາ-ຎ຺ຎຕຣສມ຺ຠເວຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ຍຖາ ປຸຓ຺ໂຓ’ອິຈ຺ຈາທິ, ເອຕ຺ຖ ປນ ອຎ຺ເຎປິ ປຸຓ຺ຓນາມກາ ສນ຺ຕີຕິ ພ຺ຍຠິຈາຣສມ຺ຠວາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາວສມ຺ຠເວ ພຫຸລໍວຈນເມວ ສມາສໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ, ເອວໍ ວິເຘປີຕິ ອຎ຺ຎຕຣສມ຺ຠເວປິ, ນ ¶ ເກວລໍ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາວສມ຺ຠເວ, ອຖ ໂຂ ເອວໍ ວິເຘປ຺ຍຎ຺ຎ ຕຣສມ຺ຠເວປິຕ຺ຍວິສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຊ຺ເຊວມິຈ຺ຈາທິ ປຈ຺ເຈກໍ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາເວ ສຕິ ອນິຏ຺ຐາ ປາທນໂຈທນາ, ປຈ຺ເຈກໍ ວິເສສນໍ ສິຍາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ວິເສສນຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຖ ໂທສມາຫ-‘ວິເສສ຺ສສ຺ສຈ ປຸພ຺ພນິປາໂຕ’ຕິ, ໂຈ-ວຘາຣເຓ, ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕຣສມຸຈ຺ຈເຍ ວາ, ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ນາຄ຺ຄຫິເຕ’ຈ຺ຈາທິ, ອິຕິ ກາຣເຓ, ອໂຕ ກິມນິຏ຺ຐມາຍາຕ ມິຈ຺ຈາຫ- ‘ອຸປ຺ປລນີລນ຺ຕິປິ ສິຍາ’ຕິ, ອິຕ຺ຖຎ຺ຈຣຫິ ກິນ຺ຕ຺ຍາຫ- ‘ນີລຸປ຺ປລນ຺ຕິ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ປຣິຫາຣມາຫ-‘ເນສໂທໂສ’ຈ຺ຈາທິ, ອຸປປຕ຺ຕ຺ຍນ຺ຕຣມາຫ- ‘ອຖ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານຸປກາຣິຕ຺ຕາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວິເສສນວິເສສ຺ສຕ຺ເຕ ນານຸປກາຣິຕ຺ຕາ ສປ຺ປຘານຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຖ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອປ຺ປຘານຕ຺ຕໍ ກສ຺ມາ ນ ສິຍາ ຕ຺ຍາຫ- ‘ອປ຺ປຘານຕ຺ເຕປິ’ຈ຺ຈາທິ, ສກສກປ຺ປຘານາເປກ຺ຂາວນ຺ຕານນ຺ຕິ ສເກສເກ ປຘາເນ ອຕ຺ຕນິ ອເປກ຺ຂາວນ຺ຕານໍ. ອຖ ກຸໂຕ ທພ຺ພສ຺ເສວ ປຘານຕ຺ຕມສິຕໍ, ນ ຕຸ ຄຸຓສ຺ເສຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ຎາຍມຸປນິສ຺ສຍຕິ ‘ອຖ ເຈ’ຕ຺ຍາທິນາ. ຉາໂຄຕ຺ຍໂຊ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຕໍ ເສຕວຓ຺ຓມາລເຠຖ ມາເຣຍ຺ຍ, ຜຸສນໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອາປຸພ຺ໂພ ລຠິ ຫິ ມາຣເຓ ຜຸສເນ ຈ ວຕ຺ຕເຕ, ເທສນາຍນ຺ຕິ [ໂຈທນາຍນ຺ຕິ ໂຈທນາວາກ຺ຍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ເວທວາກ຺ເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກຸໂຕ ຉາຄໂຕ-ຎ຺ໂຎ ນາລພ຺ຠເຕຈ຺ຈາຫ- ‘ນ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ.

ຉາຄາຠາເວຕິ ເສຕຄຸຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຉາຄສ຺ສາຠາເວ, ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິມາລພ຺ຠາຕິ ເສຕຄຸຓໂຍເຄນ ວິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິໍ ອາລມ຺ຠ, ນ ຈ ນາລມ຺ຠເຕ ຕສ຺ມາ ຄຸໂຓ ອປ຺ປຘານນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພໍ.

ປຸນ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ນນຸ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ, ອເຖຕ຺ຍຘິປ຺ປາຍມາສງ຺ກເຕ, ອນິຏ຺ຐມາປາທຍຕິ ນີລສທ຺ເທປິ ປສງ຺ໂຄ’ຕິ, ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ໂສປິຫິ’ຈ຺ຈາທິ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ- ‘‘ອຸປ຺ປລສທ຺ໂທ ຊາຕິວາຈີ, ນ ຕຸ ທພ຺ພວາຈີ, ຊາຕິ ວິສິຏ຺ຐທພ຺ພວາຈິຕ຺ຕາ ຍທິ ທພ຺ພວາຈີຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຕທາ ນີລສທ຺ໂທປິ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐ ທພ຺ພວາຈິຕ຺ຕາ ທພ຺ພວຈນມາປຊ຺ຊຕີຕິ ອິເມສໍ ນ ໂກຈິ ວິເສໂສ’’ຕິ, ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘ເນທມຕ຺ຖິ’ຈ຺ຈາທິ, ອປາຍິໂນ ອປຄນ຺ຕາໂຣ ທພ຺ພາຕິ ຄມ຺ຍເຕ, ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ສຕີປິ’ຈ຺ຈາທິ, ອິຕິ ກາຣເຓ.

ວິເສສນເມກຕ຺ເຖເນຕິ ¶ ສິທ຺ເຘປິ ປປຎ຺ຈຕ຺ຖໍ ປຣິປ຺ຜຸຏຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຸທາຫຣຓພຫຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປາຓິນິເຍຫິ ພຫຸໍ ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ສພ຺ພສ຺ເສຕສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕິຍມຸທາຫຣຓມຕ຺ຕໍ ທສ຺ສິຕໍ, ຕທິທານິ ພ຺ຍາຂ຺ຍາຕຸກາໂມ ອາຫ- ‘ປຸພ຺ພກາເລ’ຈ຺ຈາທິ, ຉິນ຺ໂນຈ ວິເສສນນ຺ຕີ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ‘‘ປຸພ຺ພກາເລກ ສພ຺ພຘຸຣປຸຣາຓນວເກວລານິ ສມານາຘິກຣເຓເນ’’ຕິ (໒-໑-໔໙) ເຕ ສເມຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ເຖກາທີນໍ ວຸຕ຺ຕິຍມຸທາຫຣຓານິ ນ ທສ຺ສິຕານ຺ຍຸປລກ຺ຂຓໂຕວ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ເອເກ’ຈ຺ຈາທິ, ເອໂກ ຈ ໂສ ປຸຣິໂສຈາຕ຺ຍາທິນາ ວິຄ຺ຄໂຫ ອຸປລກ຺ຂຓຕ຺ຕາເຍວ ຈ ‘ສຕ຺ຕ ຈ ເຕ ອິສໂຍ ຈ ສຕ຺ຕິສໂຍ’ຈ຺ຈາທິກຎ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຸປມີຍເຕ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊເຕ-ເນເນຕ຺ຍຸປມານໍ, ອຸປມີຍຕີຕ຺ຍຸປເມຍ຺ຍໍ, ເຕສໍ ອຸປມາໂນປເມຍ຺ຍານໍ ສາຘາຣໂຓ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ສາມຕາເຕນ ວິສິຏ຺ຐໍ ຍທຸປເມຍ຺ຍໍ, ຕໍ ວຈເນເນຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ອຸປມາໂນປເມຍ຺ຍຈ຺ຈາທິ ກສ຺ສ, ສມາໂສ ຠວຕີຕິ ເສໂສ, ກາຣຓມາຫ- ‘ວິເສເສ’ຈ຺ຈາທິ, ວິເສສາປຣິຄ຺ຄຫາຕິ ວິເສສນນ຺ຕ຺ເຍວ ສາມຎ຺ເຎນ ປຣິຄ຺ຄຫາ, ເອວມ຺ຠູ ຕສ຺ສາປີຕິ ອຸປມານຣູປສ຺ສາປິ. ນນຸ ສຕ຺ຖີສທ຺ທສ຺ສສຕ຺ຖິຍໍ ວຸຕ຺ຕິ ສາມາສທ຺ທສ຺ສ ຕຸ ເທວທຕ຺ຕາຍ, ອໂຕ ພ຺ຍຘິກຣຓຕ຺ຕາ ກຖເມຕ຺ຖ ສມາໂສຈ຺ຈາສງ຺ກີຍາຫ- ‘ຍເທ’ຈ຺ຈາທິ, ສມາໂນ ຘມ຺ໂມ ສາມຕ຺ຕາທິ ຍສ຺ສ ໂສ ສຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສາຘມ຺ມິຍໍ ສາມຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເທວທຕ຺ຕາຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕເຕ ອຸປຈາຣວເສນ, ສາມາສທ຺ໂທປິ ຄຸຓວຈໂນປິ ສາມຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ສທ຺ຘາທິຕ຺ຕວເສນາເຠໂທປຈາເຣນ ວາ ເທວທຕ຺ຕາຍໍ ວຕ຺ຕເຕ, ນນຸ ຈ ສາມາສທ຺ທສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕາຠິຘາເນ ຈຣິຕຕ຺ຖຕາຍ ສຕ຺ຖີ ຄຸເຓນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕ຺ຍນິຍຕຄຸຓປ຺ປຕີຕິປ຺ປສງ຺ໂຄ ເນກຄຸຓາຘາຣຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖິຍາຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ.

ອິຫາຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ, ເອເຕສໍ ຄຸຓານໍ ມຊ຺ເຌຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິຫ ວາ ສຕ຺ຖິຍໍ, ສາມຄຸຓວນ຺ຕຕາຍ ສາມາຍາຕິ ຄມ຺ຍເຕ, ປສິທ຺ຘິວເສນາຕິ ສຕ຺ຖິສາມາຕ຺ຍຕ຺ໂຣປມານໍ ສຕ຺ຖີ, ອຸປເມຍ຺ຍາ ເທວທຕ຺ຕາ, ປສິທ຺ຘນ຺ຕຸປມານໍ ຠວຕິ ນາປ຺ປສິທ຺ຘໍ… ປສິທ຺ຘສາຘມ຺ມິຍາ ສາຘ຺ຍຸ ສາຘນມຸປມານນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖິເຍວ ສາມງ຺ຄຸເຓນ ປສິທ຺ຘາ ນ ເທວທຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ສາມຄຸຓປ຺ປສິທ຺ຘິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຘ຺ຍຸເຕ ອຸປມີຍເຕເນເນຕິ ສາຘນມຸປມານໍ, ສາຘ຺ຍເຕ ¶ ອຸປຘີຍເຕຕິ ສາຘ຺ຍມຸປເມຍ຺ຍໍ, ປສິທ຺ຘສ຺ສ ສາຘມ຺ມິຍໍ ເຕນ, ສາຘ຺ຍສ຺ສາປ຺ປສິທ຺ຘສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສາຘນໍ ສາຘ຺ຍສາຘນໍ. ຍຕ຺ຣຕ຺ວິຈ຺ຈາທິນາ ພຫຸລໍວຈນສາມຕ຺ຖິຍາ ສາມຎ຺ຎວຈເນເນວ ສມາສສພ຺ຠາວໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນາສພ຺ຠາວມຸທາຫຣເຓນ ຜຸຏຍິຕຸໍ ‘ຜາລາ ອິວ ຕຓ຺ຑຸລາ’ຕ຺ຍາທິ ອາຣທ຺ຘໍ.

ຕຓ຺ຑຸລສທ຺ໂທຕິ ອຸປເມຍ຺ຍຠູຕຕຓ຺ຑຸລສທ຺ໂທ, ຕຓ຺ຑຸລຕ຺ຕມ຺ປິ ວຕ຺ວາ ທພ຺ເພ ປວຕ຺ໂຕ ສາມຎ຺ຎວຈໂນ ນຕຸ ຠວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ທພ຺ເພຕິ ຕຓ຺ຑຸລທພ຺ເພ ຜາລທພ຺ເພ ຈ.

ອຸປມາໂນປເມຍ຺ຍສາຘາຣຓສູຣຕ຺ຕາທິຘມ຺ມວຈນາປ຺ປໂຍເຄຕິ ອຸປມາໂນປເມຍ຺ຍານໍ ສາຘາຣໂຓ ໂຍ ວິສາຣທຕ຺ຕາທິຘມ຺ໂມ ຕພ຺ພຈນສ຺ສ ‘ມຸນິ ອຍໍ ສີໂຫ ວິຍ ວິສາຣໂທ’ຕ຺ຍາໂທ ວິສາຣທາທິສທ຺ທສ຺ສາປ຺ປໂຍເຄຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເກສຎ຺ຈິຕິ ເກສຎ຺ຈິ ສທ຺ທານໍ ມຊ຺ເຌ, ວິເສສ຺ສຕ຺ຕເມວ ຜຸຏຍຕິ. ‘ຕຖາ ເຈ’ຕ຺ຍາທິນາ, ວິເສສນວິເສສ຺ສານໍ ຍຖິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈໍ ສີຫາທີນໍ ວິເສສ຺ສຕາເຍວ ວຈນິຈ຺ຉາຕິ ປຸພ຺ພນິປາຕຕ຺ຕາປ຺ປສງ຺ໂຄຕິ ຠາໂວ, ອຸປປຕ຺ຍນ຺ຕຣມາຫ-‘ວິເສສນສ຺ເສເວ’ຈ຺ຈາທິ, ຍທິປິ ສີໂຫ ວິເສສນເມວ ນ ວິເສສ຺ສໍ, ຕຖາປິ ພຫຸລາຘິກາຣາ ວິເສສນສ຺ສາປິ ປຣນິປາໂຕຕິ ຠາໂວ.

ອຖາຕ຺ຣາປິ ວິເສສນນ຺ເຕວ ສມາສປ຺ປຏິປາທເນ’ມຸນິ ອຍໍ ສີໂຫວ ວິສາຣໂທ’ຈ຺ຈາໂທ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕວ ສມາສາປ຺ປສງ຺ເຄປິ ອຸປມາໂນ ປເມຍ຺ຍານໍ ສາຘາຣຓວິສາຣທຕ຺ຕາທິຘມ຺ມວຈນາປ຺ປໂຍເຄ ສຕິ ຕປ຺ປສງ຺ຄາຠາວຕ຺ຖໍ ວຈນມາຣພ຺ຠນີຍນ຺ຕິ ໂຈເທຕິ ‘ນນຸເຈ’ຕ຺ຍາທິນາ, ສາມຕ຺ຖິຍໂຕຕິ ສາມຎ຺ຎວຈນປ຺ປໂຍເຄ ສາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສມາສາປ຺ປສງ຺ໂຄຕິ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາມຎ຺ຎປ຺ປໂຍຄຕ຺ຖນ຺ຕິ ສມາສວາກ຺ເຍ ສາມຎ຺ຎວຈນສ຺ສ ສູຣຕ຺ຕາທິ(ໂນ), ອປ຺ປໂຍຄຕ຺ຖໍ, ຕຖາ ຫິຈ຺ຈາທິນາ ສາມຎ຺ຎສທ຺ທປ຺ປໂຍເຄ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ສມາສາສພ຺ຠາວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣສ຺ສານາຣພ຺ຠນີຍຠາວໍ ສາເຘຕິ.

ວິເສສານນ຺ຕພ຺ຠາວາຕິ ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ສມາເສ ອນ຺ໂຕຠາເວປິ ຕິຂີຓຕ຺ຕາທິໂຕ ວິສິຏ຺ຐສ຺ສ ສູຣສ຺ສາທິວຈນີຍສ຺ສ ວິເສສສ຺ສ ສມາເສ ອນນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ອປ຺ປສງ຺ໂຄ ສາເປກ຺ຂມສມຕ຺ຖນ຺ຕິ. ອເຖຕິ ‘ສຈ຺ຈເມຕ’ນ຺ຕິອາທິໍ ¶ ປຣວຈນມາສງ຺ກິຍ ວທຕິ, ເອວມາທິສິຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ ສມາໂສຕິ (ຎາປນຕ຺ຖໍ) ອາຣພ຺ຠນີຍມ຺ຠວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ປຘານສ຺ສາຕິ ‘ຣຎ຺ໂຎປຸຣິໂສ-ຠິຣູໂປ’ເຕຕ຺ຖ ອຠິຣູປສາເປກ຺ຂສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ວິເສສນຕ຺ເຕເນວາ [ວິເສສນໍ ເຕເນວາ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ປ຺ປຘານໍ, ສມາສາວຍວຠູຕໍ ຣາຊານໍ ປຕິ ວິເສສ຺ສຠາເວນາວິຜລິຕສກຕ຺ຖຕາຍ ປຘານຠູຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ. ອາທິສທ຺ເທນ ‘ຣາຊປຸຣິສສ຺ສ ທສ຺ສນີຍສ຺ສ ເຄຫ’ນ຺ຕິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ເຄຫມ຺ປຕິ ວິເສສນຠາເວນາປ຺ປຘານຕ຺ເຕປິ ຣາຊານມ຺ປຕິ ປຘານຠູຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສາເປກ຺ຂສ຺ສາປິ ສມາໂສ ໂຫເຕວ. ອິທຎ຺ຈຎາປນຕ຺ຖໍ ວຈນາຣມ຺ຠປ຺ປໂຍຊນຎ຺ຈ, ກາຣຓມາຫ- ‘ຄມກຕ຺ຕາ’ອິຈ຺ຈາທິ.

ຄມກຕ຺ຕາຕິ ວິຄ຺ຄຫວາກ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິຍມ຺ປຕີຍມານຕ຺ຕາ ຄມກຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມາ, ນເຈຫ ຄມກຕ຺ຕມຕ຺ຖີຕິ ‘ມຸນິ ສີໂຫວ ສູໂຣ’ຕ຺ຍຕ຺ຣ ຕຸ ວາກ຺ຍໂຕ ໂຍຕ຺ໂຖ ປຕີຍເຕ, ນາຍໍ ‘ມຸນິ ສີໂຫ ສູໂຣ’ຕ຺ຍໂຕ ຄມ຺ຍເຕຕິ ຄມກຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີ-ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕຖາຫິ ມຸນິສີຫສທ຺ເທເນໂວ ປມາໂນປເມຍ຺ຍຠາວນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສາຣທຕ຺ຕສ຺ສ ສຠາເວເນໂວປາທານໂຕ ວິສາຣທສທ຺ທສ຺ສ ເຕນ ສມ຺ພນ຺ຘາຠາໂວ.

ອປວຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພານໍ, ວາກ຺ຍເມເວຕິ ເອວກາເຣນ ພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ຖມ຺ປທສ຺ສຍມາຫ- ‘ວຸຕ຺ຕິນິວຕ຺ເຕຕີ’ຕິ ພຫຸລາຘິກາຣໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ນນຸ ຈາຕ຺ຣ ວິເສສ຺ສຠາວາສມ຺ຠວາປ຺ປສງ຺ໂຄເຍວ ວຸຕ຺ຕິຍາຕິ ໂຈເທຕິ. ‘ນນຸເຈ’ຕ຺ຍາທິນາ.

ປຸຓ຺ຓຕາພ຺ຍຠິຈາຣາຕິ ປຸຓ຺ຓຕາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ພາລາທິອວຕ຺ຖາວິເສສສ຺ສ ອວິນາປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ພ຺ຍຠິຈາຣີ ຫິ ວິເສສ຺ສມ຺ຠວຕິ ຍຖາ ນີລຕາຍຸປ຺ປລໍ, ປຣິຫຣຕິ ‘ເນທມຕ຺ຕິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕານໍ ອເນກຕ຺ຕາຕິ ເກວລໍ ມນ຺ຕາຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ປຸຓ຺ໂຓເຍວາຕິ ອຠາວາ ເຕສໍ ພຫຸຠາວໂຕ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຄຫສ຺ສ ປຕໂຍຕິ ຄຫປຕີນໍ ພຫຸຕ຺ຕໍ ປາກຏເມວ.

ວຸຕ຺ຕິເຍເວຕິ ເອວກາເຣນ ພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ຖມາຫ-‘ວາກ຺ຍໍ ນິວຕ຺ເຕຕີ’ຕິ. ວິສິຏ຺ຐຊາຕິວຈນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກຓ຺ຫສປ຺ປຊາຕິຍາ ໂລຫິຕສາລິຊາຕິຍາ ຈ ວິສິຏ຺ຐຕ຺ຕາ.

ຕຈ຺ຉໂກ ¶ ສປ຺ໂປຕິ ພ຺ຍາຂ຺ເຍຍມຸປນິກ຺ຂິປ຺ປໂຈທຍມາຫ- ‘ນນຸ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ຕຈ຺ຉກຠາວານເປໂຕຕິ ພາລຍຸວຕ຺ຕາທິສງ຺ຂາຕຕຈ຺ຉກຠາວໂຕ ອພ຺ຍາວຸຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຖິນາມເຘຍ຺ໂຍຕິ ຕຈ຺ຉໂກ ນາມ ໂກຈິ ຕນ຺ນາໂມ ອຕ຺ຖິ, ກິຣິຍາສທ຺ໂທຕິ ຕຈ຺ຉຕີຕິ ຕຈ຺ຉໂກຕິ ເອວໍ ກິຣິຍາຍ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຕໂນປາທິນ຺ໂນ ວຑ຺ຒກີວາຈີ ຕຈ຺ຉກສທ຺ໂທ, ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິເສສນວິເສສ຺ສສພ຺ຠາວາ ສມາເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ສຕິ ກິມິທໍ ປຈ຺ຈຸທາຫຣຓໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ອຕ຺ຣ ເກນຈິ ນ ນາມເຘຍ຺ຍສ຺ເສຕ຺ຍາທິ ໂນປຊາຍເຕວາຕ຺ເຍຕທວສານໍ ວຸຈ຺ຈມານມນຸທ຺ຍຕໍ ນິຣາກຕ຺ຕຸກາໂມ ອາຫ-‘ໂຍປາ ເຫ’ຈ຺ຈາທິ.

ອິມສ຺ສາຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕຈ຺ຉກສທ຺ທສ຺ສ ກິຣິຍາ ສທ຺ທສ຺ສາຕ຺ຖວິສຍາເປກ຺ຂາຍາຠາວໂຕ ວິເສສ຺ສຕ຺ຕາຠາວາ ປຈ຺ຈຸທາຫຣຓມິທໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ.

ກສ຺ມາ ອຍຸຕ຺ຕມິຈ຺ຈາຫ-‘ຍໂຕ’ຈ຺ຈາທິ, ນາມເຘຍ຺ຍສ຺ສ ກິຣິຍາວາຈິໂນ ຈ ອຕ຺ຖາຠິຘານສາມຕ຺ຖິຍໍ ຕຸລ຺ຍໍ ວາ ນ ວາ, ອວຍວປ຺ປສິທ຺ຘິຍາ ສມຸທາຍປ຺ປສິທ຺ຘິ ພລວຕິ ວາ ນເວຕ຺ເຍຕໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ຍໂຕ ນາຘິກຕນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ອຘິກຕນ຺ຕ຺ຍາຫ- ‘ອປິຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ, ຕຈ຺ຉກສທ຺ໂທເນກຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິ ນາເນກຕ຺ໂຖຕິ ວິຈາເຣຕຸມຘິກຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ- ‘‘ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາວຈິນ຺ຕາຍໍ ສທ຺ທານມຕ຺ຖາຠິຘານສາມຕ຺ຖິຍຈິນ຺ຕາ ນ ຍຸຊ຺ຊເຕ ‘ສຕິ ສມ຺ຠເວ ພ຺ຍຠິຈາເຣ ຈ ວິເສສນໍ ສາຕ຺ຖກໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວິເສສນໍ ມຄ຺ຄີຍເຕ, ນາສມ຺ຠເວ ນາພ຺ຍຠິຈາເຣ ຍຖາ ສີຕໍ (ຫິມໍ) ອຸຓ຺ໂຫຄ຺ຄີຕິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ຠວພ຺ຍຠິຈາຣຈິນ຺ຕາ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາວຈິນ຺ຕາຍມຸປຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ຕຈ຺ຉກສທ຺ໂທ-ເນກຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິວາ ນ ເວຕ຺ເຍຕເທວ ວິຈາເຣຕຸມຘິກຕນ຺ຕິ ກຕ຺ຖຈິປິ ວິເສສນວິເສສ຺ສ ສພ຺ຠາເວ ສມາໂສ ໂຫເຕວາ’’ຕິ, ຍທິປິ ນາມເຘຍ຺ຍກິຣິຍາວາຈີນມຕຸລ຺ຍມຕ຺ຖາຠິຘານໍ ສມຸທາຍປ຺ປສິທ຺ຘິຍາ ຈ ພລວຕິຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ວກ຺ຂມານນເຍນ ສມາສສພ຺ຠາວາ ນ ກາຈິ ຫານີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’ຕິອາທິ.

ເອຕ຺ຖຈາຕິ ເກຈິ ປກ຺ເຂ ຈ, ກຎ຺ຈິ ປີຬມາວຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ ‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິ. ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ- ‘‘ຍທີປິ ສມຸທາຍປ຺ປສິທ຺ຘິຍາ ສຕິ ກິຣິຍາສທ຺ທຕ຺ຖວິສຍາເປກ຺ຂາ ¶ ໂນປຊາຍເຕ, ຕຖາປິ ນາມເຘຍ຺ຍສ຺ເສວ ຕຈ຺ຉກສທ຺ທສ຺ສາປ຺ຍເນກຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕມຕ຺ເຖວ… ສປ຺ປວິເສເສ ມນຸສ຺ເສ ຈ ຕນ຺ນາມເກ ນາມເຘຍ຺ຍສ຺ສ ຕຈ຺ຉກສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວາ(ຕິ) ວິເສສນວິເສສ຺ສສພ຺ຠາວໂຕ ສມາສປ຺ປສງ຺ໂຄ ຕທວຕ຺ໂຖ ເຍວາ’’ຕິ, ນ ເກວລໍ ສປ຺ປວິເສສສ຺ເສວ ຕຈ຺ຉກສທ຺ໂທ ນາມເຘຍ຺ຍມປິຕຸ ມນຸສ຺ສານມ຺ປີຕິ ປິສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ຕຈ຺ຉກສທ຺ທສ຺ສາເນກຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຕ຺ເຕປິ ນ ສມຸທາຍປ຺ປສິທ຺ຘິຍາ ອວຍວປ຺ປສິທ຺ຘີພາຘາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ນຈາ’ຕິອາທິ. ໂຈ-ວຘາຣເຓ, ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ ‘ກິຣິເຍ’ຈ຺ຈາທິ. ກເມນຕ຺ຖປ຺ປສິທ຺ຘີຕິ ຍໍ, ເອຕມ຺ປນ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ຍນ຺ຕິ ຍໍ ປສິຊ຺ຌນໍ, ກເມນາຕິ ພາຘາຠາວໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ. ເອວຎ຺ເຈຕິ ອິມິນາ ນເຈຕ຺ຍາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈາມສຕິ… ກິມ຺ປຏິວິຫິຕໍ ສິຍາ ປຣິຫຏໍ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ‘ຕຈ຺ຉໂກ ສປ຺ໂປ’ຕິ ປຈ຺ຈຸທາຫຣຓໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ… ຕຈ຺ຉກສປ຺ໂປຕິ ສມາສສພ຺ຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ເນທເມວມິຈ຺ຈາທິນາ ປຣິຫຣຕິ, ຍທາ ຈຣຕິ ຍຖາ ວຸຕ຺ເຕນ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາວສມ຺ຠໂວ, ຕທາ ກຖໍຕ຺ຍາຫ- ‘ຍທາ ວິເສສເນ’ຈ຺ຈາທິ. ຕທາປິ ກຖໍ ວາກ຺ເຍນ ຠວິຕພ຺ພມິຈ຺ຈາຫ- ‘ອິທຎ຺ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ພຫຸລໍວຈນໂຕເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ກມ຺ມນິ ສມ຺ພນ຺ຘວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ຉຏ຺ຐີ. ອວຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕ຺ຕຸນາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ກາຬສ຺ສາຕິ ກຕ຺ຕຣິ ຠາວໂຍເຄ ຉຏ຺ຐິຍາ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕາປນ຺ເນຫິ ທຸຕິຍນ຺ຕສ຺ສ ຊີວິກມ຺ປຕ຺ໂຕ ຊີວິກາ ປນ຺ໂນຕິ ສມາໂສ ‘ກາຣກໍ ພຫຸລ’’ນ຺ເຕວ (ຈໍ-໒-໒-໑໙) ວິຫິໂຕ ທຸຕິຍນ຺ເຕນ ຕຸ ເຕສໍ ສມາສຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣໍ ກຕໍ ປເຣຫິ, ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ເຕສມິຕ຺ຖິລິງ຺ຄານມ຺ປິ ສມາເສເນວ, ກາຣນິວຕ຺ຕິຍາ, ຕຖາ ມາໂສ ຊາຕສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ປຣິມາຓິວາຈິນາ ຉຏ຺ຐິຍນ຺ເຕນ ປຣິມາຓວຈນານໍ ກາລສທ຺ທານໍ, ຕທາຫ- ‘ປຕ຺ຕາປນ຺ນານ’ມິຈ຺ຈາທິ, ປຣິມາຓໍ ມາສາທິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ຕມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ປຣິມາຓີ ຊາຕາທິ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ມາໂສ ປຣິມາຓໍ ປຣິຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາ, ຊາໂຕ ປຣິມາຓີ ປຣິຈ຺ເຉຊ຺ຊຕ຺ຕາ, ປຕ຺ຕາ ຊີວິກາເນນາຕິ [ປຕ຺ໂຕ ຊີວິກນ຺ຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ] ວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ໂຍ-ຕ຺ໂຖ ໂສ- ຎາປທຕ຺ຖສມາເສປ຺ຍຕິນ຺ໂນ ¶ ວຈນິຈ຺ຉາເຠທມນ຺ຕເຣນາຕິທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ພ຺ຍາຂ຺ຍາຕຸກາໂມ ອາຫ- ‘ວາເນກຎ຺ຎຕ຺ເຖ ອິຈ຺ເຈວາ’ຕິອາທິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສມາເສ ກເຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍໍ ຠາສິເຕ’’ຈ຺ຈາທິນາ (໓-໖໗) ປຸມ຺ຠາໂວ. ມາໂສ ຊາຕສ຺ສາຕິ ວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ໂຍ-ຕ຺ໂຖ, ໂສ-ຎ຺ຎຕ຺ຖສມາເສປ຺ຍຠິນ຺ໂນ ວຈນິຈ຺ຉາເຠທ ມນ຺ຕເຣນາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຍສ຺ສ ຊາຕາທິໂນ’ຈ຺ຈາທິ.

ຊາຕສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖມາຫ ສມ຺ປນ຺ໂນຕິ, ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອິມິນາ ຈ ມາໂສ ຊາໂຕ-ສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄຫສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ, ອຎ຺ຎຖາຕິ ຍທິ ມາໂສ ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສ຺ສ ຊາຕາທິໂນ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ ນ ຠາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕ຺ຕຕ຺ຕວນ຺ຕູນໍ ນິຏ຺ຐາສຎ຺ຎໍ ວິຘາຍ ຕທນ຺ຕສ຺ສຎ຺ຎຕ຺ຖສມາເສ ‘‘ນິຏ຺ຐາ’’ຕິ (໒-໒-໓໖) ສຸຕ຺ເຕນ ປຸພ຺ພນິປາໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕທາຫ- ‘ນເຈ’ຈ຺ຈາທິ, ປຸພ຺ພນິປາຕປ຺ປສງ຺ໂຄ ນຈ ສິຍາຕິສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ຊາຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ເກສຎ຺ຈິຕິ ວາກ຺ຍກາຣມາຫ, ນຈ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກາຣຓມາຫ- ‘ວິເສສນ’ເມຈ຺ຈາທິ, ຕຖາຫິຈ຺ຈາທິນາ ວິເສສນສ຺ສ ສາຕ຺ຖກຕ຺ເຕ ສມາສພ຺ຠາວມຠາເວ ຈາຠາວໍ ສາເຘຕິ… ຉຏ຺ຐີສມາເສ ‘ສຕິ ສມ຺ຠເວ ພ຺ຍຠິຈາເຣ ຈ ວິເສສນສ຺ສ ສາຕ຺ຖກມ຺ຠວຕີຕິ ວິເສສນສ຺ສ ສາຕ຺ຖກຕ຺ຕາ.

ອວຈເນປີຕິ ນິຍມວຈເນ (ອ)ສຕີປິ, ຉຏ຺ຐີສມາສປ຺ປສງ຺ໂຄ ຈຣຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ພ຺ຍວຈ຺ເຉຊ຺ຊ ພ຺ຍວຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາຠາເວນ ວິເສສນານຕ຺ຖກ຺ຍາ ນ ຠເວຍ຺ຍ ເຈ ວາກ຺ເຍນາປິ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ວາກ຺ຍໍ ຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ. ອຍມ຺ປນ ວິເສສນສມາໂສ ປເຣຫິ ກມ຺ມຘາຣໂຍຕິ ຎາຍຕິ… ຍຖາ ກມ຺ມໍ ກິຣິຍໍ ປໂຍຊນຎ຺ຈ ຘາເຣຕິ ເອວມຍໍ ສມາໂສ ກມ຺ມມິວ ທ຺ວຍໍ ຘາຣຍຕີຕິ.

໑໒. ນຎ

ເອຕ຺ເຖວາຕິ ‘‘ຏ ນຎ຺ສ຺ສ’’ອິຕິ (໓-໗໔) ສຸຕ຺ເຕເອວ. ປາມນປຸຕ຺ໂຕຕິປາມາ ກຸຏ຺ຐວິເສໂສ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປາມສທ຺ທາ ‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (໔-໑໒໐) ນປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ປາມນສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ຍທິ ເຫຕ຺ຖ ຎກາໂຣ ວິເສສນຕ຺ໂຖ ນ ກຣີເຍຖ, ຕທາ ‘‘ຏ ນສ຺ສາ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ກຣີເຍຖ, ຕຖາ ຈ ສຕ຺ຍຸຕ຺ຕຣປເທ ປຣໂຕ ປາມນສທ຺ເທ ນກາຣສ຺ສາປິ ໂຏ

ສິຍາຕິ ¶ ຠາໂວ, ນນຸ ຈິຫ ສມາສວິຘິມ຺ຫິ ຎ ກາໂຣຈ຺ຈາຣຓາ ຎ ໂລປ ຣຫິຕສ຺ສ ສມາໂສ ນ ຠວຕີຕິ ວຕ຺ຕຸມຸຈິຕໍ, ນ ຕຸ ‘‘ຏ ນຎ຺ສ຺ສາ’’ຕິ ວິເສສນຕ຺ໂຖຕິ [ຎ຺ຎກາໂຣ ເອຕ຺ໂຖວ ວິເສສນຕ຺ໂຖ, ຕິ ຠວິຕພ຺ພ] ສຈ຺ຈໍ, ກິນ຺ຕ຺ວິຫ ສມາສວິຘິມ຺ຫິ ຎ ກາຣສ຺ສ ພ຺ຍວຈ຺ຉຊ຺ຊໍ ນ ທິສ຺ສເຕ.

ປຣິຍຸທາສວຸຕ຺ຕີຕິ ປຣິ ຕຸລິຕມຸຄ຺ຄຍ຺ຫ ນິເສຘນີຍສ຺ສ ອສນໍ ເຂປນໍ ວຊ຺ຊນໍ ປຣິຍຸທາໂສ, ເຕນ ປຣິຍຸທາເສນ ວິສິຏ຺ເຐ-ຕ຺ເຖ ວຸຕ຺ຕິ ອສ຺ເສຕິ ປຣິຍຸທາສວຸຕ຺ຕິ, ປສຊ຺ຊປ຺ປຏິເສຘວຸຕ຺ຕີຕິ ປຏິເສຘນີຍເມວ ປສຊ຺ຊ ປຕ຺ວາ ຕໍສທິສມນເປກ຺ຂິຍ ນິເສໂຘ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕິ ອສ຺ເສຕິ ປສຊ຺ຊປ຺ປຏິເສຘ ວຸຕ຺ຕິ.

ຍຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຎ຺ໂຎວ ຠວຕີຕ຺ເຍວໍ ວາກ຺ເຍນາຕ຺ຖນ຺ຕຣວິຘານາ ວິຘິໂນ ປຘານຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖນ຺ຕຣວິຘານສາມຕ຺ຖິເຍເນວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຏິເສໂຘ ປຕີຍເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ [ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ນິວຕ຺ຕເນ ຕທເປກ຺ຂາຍາຎ຺ຎສ຺ສ ວິຘານໂຍຄໂຕ ສກປເທນ ນຎ຺ຂ຺ເຍນ ວິຘິຠາຄີ ນ ວຸຈ຺ຈເຕ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ອຎ຺ຎສທ຺ເທນ… ປຣິຍຸທາສນິສ຺ສຍິໂນຎ຺ຎສທ຺ທສ຺ເສວ ວາກ຺ເຍ ປໂຍຄໂຕ’ ອຎ຺ໂຎ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ, ນຎ຺ສ຺ສຈ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ເຕນ ສາມຕ຺ຖິຍໍ, ນ ຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ເຕເນຕ຺ເຍກວາກ຺ຍຕາ… ອຎ຺ໂຎ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຸທາສວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ.

ປສຊ຺ຊປ຺ປຏິເສເຘຕຸ ປຏິເສຘສ຺ສ ປຘານຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ຠວຕີຕິ ວາກ຺ເຍນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຏິເສໂຘ ວິຘິ ອຕ຺ຖຄມ຺ໂມ ວາກ຺ຍເຠໂທ, ສກປເທນ ຈ ນຎ຺ຂ຺ເຍນ ປຏິເສຘຠາຄິວາຈີ ສມ຺ພຊ຺ຌເຕ. ໂກ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຎ຺ໂຎຕິ ອາຫ- ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕ຺ຕານຊ຺ຌາສິໂຕ’ຈ຺ຈາທິ.

ອິຕຣສ຺ມິນ຺ຕິ ປສຊ຺ຊປ຺ປຏິເສເປກ຺ເຂ, ເກນຈິ ສໍສຍນິມິຕ຺ເຕນາຕິ ອຸປວີຕທສ຺ສນາທິນາ ເກນຈິ ສໍສຍກາຣເຓນ, ສພ຺ພມ຺ປິ ປທໍ ສກຕ຺ເຖ ປໂຍຄມ຺ປຕິ ຎາຓມເປກ຺ຂເຕ, ຕຎ຺ຈ ຎາຓໍ ທ຺ວິຘາ ສມ຺ມາຎາຓໍ ມິຈ຺ຉາ ຎາຓຎ຺ຈ. ອຸຠຍມ຺ເປຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສທ຺ທໍ ປວຕ຺ຕຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາຎາຓ ປຸພ຺ພເກ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓສທ຺ທປ຺ປໂຍເຄ ນຕ຺ຖິ ນຎ຺ສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂຣ, ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ເຕນ ກິຎ຺ຈິ ກຣີຍຕິ. ມິຈ຺ຉາຎາຓປຸພ຺ພເກ ຕຸ ວິຊ຺ຊເຕ ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາ ໂຣ ¶ ຕຕ຺ຖ ຫິ ເຕນ ມິຈ຺ຉາຎາຓປ຺ປຠວຕາ ປຣສ຺ສາຂ຺ຍາຍເຕ, ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ເຈນ຺ທ຺ຣິຍເຫຕຸກໍ, ວິນາ ສທິສຕ຺ຕໍ ນ ຠວຕີຕິ ປຏິເສເຘ ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖສທິໂສ ສມາສຕ຺ໂຖ ຊາຍເຕຈ຺ຈາຫ- ‘ຕຕ຺ຖ ສທິສຕ຺ຕໍ ວິເນ’ຈ຺ຈາທິ. ຣຊ຺ຊຸຍໍ ຫິ ສປ຺ປພຸທ຺ຘິ ສທິສຕ຺ຕາ.

ປໂຍຄສາມຕ຺ຖິຍາເຈຕິ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓມານເຍຈ຺ຈາທິປໂຍຄສາມຕ຺ຖິຍາ ຈ. ເອວມ຺ມຎ຺ຎເຕ- ‘‘ຍທ຺ຍຕ຺ຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຕ຺ຕສ຺ສານຍນໍ ສິຍາ ປຸພ຺ພປທສ຺ສຸຈ຺ຈາຣຓມນຕ຺ຖກໍ ສິຍາ, ອຖ ນ ກສ຺ສຈິ ອານຍນໍ ເອວມ຺ປິ ສພ຺ພສ຺ເສວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສທ຺ທສ຺ສານຕ຺ຖກຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປໂຍຄສາມຕ຺ຖິຍາປິ ສທິສປ຺ປຏິປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຄ຺ຄຕາຕິ ສທິສຕ຺ຖຄຕາ. ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ເສວາ-ຕ຺ຖສ຺ສຸປພ຺ຣູຫນາຍ ວິຎ຺ຎູວຈນມຸປຎ຺ຎສ຺ສຕິ ‘ອໂຕເຍວ ວຸຈ຺ຈເຕ’ຈ຺ຈາທິ. ອຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ນຎ຺ວຈເນນ ອິວສທ຺ເທນ ຈ ຍໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ຕທຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຕປ຺ປທຕ຺ຖສທິເສ-ຕ຺ເຖ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ຊເນຕິ, ຕຖາຫ຺ຍຕ຺ຖສມ຺ປຈ຺ຈໂຍ ໂລເກ ທິສ຺ສຕິ ‘ອພ຺ຣາຫ຺ມຓມານຍາ’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສທິໂສ ຂຕ຺ຕິຍາທິ ອານີຍຕີຕິ, ອຘິກຣີຍຕິ ນິຍຸຊ຺ຊເຕ ສທ຺ໂທ-ສ຺ມິນ຺ຕ຺ຍຘິກຣຓໍ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ຈ ພ຺ຍາຂ຺ຍາເນນ ກິມິຏ຺ຐໍ ສິທ຺ຘນ຺ຕ຺ຍາຫ- ‘ຕເທວ’ມິຈ຺ຈາທິ. ເກຈິ ປນ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘານຕ຺ຕມິຫ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ.

ສມຕ຺ຖວາທີນນ຺ຕິ ‘‘ສມຕ຺ໂຖ ປທວິຘິ’’ (ປາ ໒-໑-໑) ຕ຺ເວວໍ ວາທີນໍ. ສມຕ຺ຖ ວາທີນໍ ສມາໂສ ວິເຘຍ຺ໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ວິເຘຍ຺ໂຍຕິ ວຈນນ຺ຕເຣນ ວິເຘຍ຺ໂຍ, ຕຖາຫິ ອປຸນເຄຍ຺ຍາຕິ ຄາຍເນນ ນຎ຺ສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນ ຕຸ ປຸນສທ຺ທຕ຺ເຖນ. ອໂນກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາຕິ ກຣເຓນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ໂອກາເສນ. ອມູລາມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ຄມເນນ, ນ ມູເລນາຕິ ອສາມຕ຺ຖິຍໍ. ຄມກຕ຺ຕວາທິໂນຕິ ອສາມຕ຺ຖິເຍປິ ຍຕ຺ຣ ຄມກຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສມາໂສ ໂຫເຕວ, ຕໂຕ ຄມກຕ຺ຕຎ຺ຈ ສມາສສ຺ສ ນິພນ຺ຘນນ຺ຕິ ໂຍ ວທຕິ ຕສ຺ເສຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖາປີຕິ ອປຸນເຄຍ຺ຍາຕ຺ຍາໂທປິ, ນນ຺ວຍມປ຺ຍາຈຣິໂຍ ຄມກຕ຺ຕວາທີ, ຕຖາສຕິ ຄມກຕ຺ຕາອິຈ຺ຈນຠິຘາຍ ພຫຸລາຘິກາຣາຕິ ກສ຺ມາວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ-‘ໂສ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ.

ເກຫິຈີຕິ ວຸຕ຺ຕິຄ຺ຄນ຺ເຖນ ພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ເກຫິຈິເຍວ ¶ ນ ສພ຺ເພຫີ’ຕິ, ອປຸນເຄຍ຺ຍາຕິ ‘‘ຏ ນຎ຺ສ຺ສາ’’ຕິ (໓-໗໔) ນສ຺ສໂຏ, ອຕິປ຺ປສງ຺ຄາຠາວໂຕຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ ສມາເສ ອວິຫິເຕປິ ອນຠິມຕຕ຺ຖານມ຺ປຕີຕິຍາ ອຠາວໂຕ.

໑໓. ກຸປາ

ສ຺ຍາທິວິຘິໂນຕິ ກາຣກວິຠຕ຺ຕິວິຘານໂຕ ວິສຸໍ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕາທີສຸວິຘານາ ສ຺ຍາທິວິຘີຕິສງ຺ຂໍ ຄຕສ຺ສ ສ຺ຍາທິວິຘິໂນ, ອສ຺ຍາທິວິຘິມ຺ຫີຕິ ປຣິຍຸທາໂສ-ນຕ຺ຖໂກຕິ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອາຫ ‘ນນ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ, ອນຕ຺ຖກໍ ຠເວຍ຺ຍ… ລກ຺ຂຓາທ຺ຍຕ຺ຖານໍ ສມາເສ ຄຸຓີຠູຕຕ຺ຕາ ສມາສໂຕ ກິຣິຍາສມ຺ພນ຺ຘານຸຣູປວິຠຕ຺ຕິຍຕ຺ຖສ຺ສ ປຘານຠາວໂຕ, ປຣິຫຣຕິ ‘ນຍິທເມວ’ມິຈ຺ຈາທິນາ. ‘‘ອນຸນາ’’ຕິ (໒-໑໐) ວິຈ຺ຉາຍມນຸນາ ໂຍເຄ ທຸຕິຍາ ວິຘານສາມຕ຺ຖິຍາ ວາກ຺ຍມ຺ປິ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ນິຈ຺ຈສມາເສ ທຸຕິຍາ ວິຘານມນຕ຺ຖກນ຺ຕິ ຠາໂວ, ນິຄມຍຕິ ຕສ຺ມາອິຈ຺ຈາທິນາ, ‘‘ກຸ ປາປຕ຺ເຖ’’ຕິ ປເຣສໍ ຄຓປາໂຐ, ເອວມຸປຣິປິ ‘‘ທຸນິນ຺ທາຍໍ’’ຕ຺ຍາທິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໔. ຈີກ຺ຣິ

ຈີສທ຺ໂທຕິ ເອຕ຺ຖ ຈີຕິ ອິມິນາ ຈີປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕໍ ປຣາມສຕິ, ຈີປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕ ສທ຺ໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕. ຠູສ

ປີຕິສມ຺ຠໂມຕິ ປີຕິຍາ ສມ຺ຠໂມ ປີຕິປຸພ຺ພິກາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານາສນ ທານາທິວິສຍາ ຕຸຣິຕຕາ, ອລໍຠຸຕ຺ວາ ປຣິຍຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ ຠຸຕ຺ວາ.

໑໖. ອຎ຺ເຎ

ປຸໂຣຠູຍ ອຄ຺ຄໂຕຠູຍ. ຕິໂຣຠູຍ ອນ຺ຕຣຘານີຠູຍ. ອນຈ຺ຈາຘາເນຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ‘ອຸປຣິຍາຘານໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາ’ຕິ, ອາຘານໍ ປຕິຏ຺ຐາປນໍ, ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ປາຓິນິຍາທໂຍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸຣສິ ກຕ຺ວາ ປາຓິນ຺ຕິ ປາຓິໍ ອຸຣສິ ກຕ຺ວາ.

໑໗. ວາເນ

ອເນກຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ປໂຍຊນໍ ວຕ຺ຕຸມຸປສກ຺ກຕິ ‘ອິເຘ’ຈ຺ຈາທິ, ວິວຈ຺ຉິເຕກສງ຺ຂ຺ຍາສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ວິວຈ຺ຉິຕໍ ເອກສງ຺ຂ຺ຍາຍ ສາມຎ຺ຎໍ, ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ຍທິ‘ສ຺ຍາທິ ¶ ສ຺ຍາທິເນ’ຕິ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິເຕກສງ຺ຂ຺ຍາສາມຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ນ ສິຍາ ຕທາ ອິຫານຕ຺ຖກ (ມເນກ)ຄ຺ຄຫຓໍ ສິຍາ ເຕເນຫາເນ ກຄ຺ຄຫຓສາມຕ຺ຖິຍາເຍວ ‘ສ຺ຍາທິສ຺ຍາທິເນ’ຕິ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິເຕກສງ຺ຂ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎມ຺ປຣິຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍເຕ’’ຕິ ເຕເນຈ຺ຈາທິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ໂພປິ ສມາໂສ ປຸພ຺ພປຣານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍເຍວ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕານໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຍຊ຺ເຊວໍ ກຖໍ ‘ຕທຫຸຊາໂຕ’ຕິ ພຫຸລາຘິກາເຣນ ວິເສສນ ສມາສຄພ຺ຠກາຣກສມາເສນ ວາ ສິຊ຺ຌຕິ, ອຍໍ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາໂສ. ຈຕ຺ເຖ ພຫຸນ຺ນມິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຕທຕ຺ຖຎ຺ຈາເນກຄ຺ຄຫຓໍ, ເຕນ ‘ໂຫຕຸ ໂປຕຸ ປິຕາ ປຸຕ຺ຕາ’ຕິ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣປເທ (ໂຍນິ) ສມ຺ພນ຺ເຘ ປຣໂຕ ປຸພ຺ພປທສ຺ສ ‘‘ປຸຕ຺ເຕ’’ຕິ (໓-໖໕) ສຸຕ຺ເຕນາຕ຺ເຕນ, ອຎ຺ຎຖາ ທ຺ວິນ຺ນໍທ຺ວິນ຺ນໍ ສມາເສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣປທສມ຺ຠເວນ ‘‘ວິຊ຺ຊາໂຍນິສມ຺ພນ຺ຘານມາ ຕຕ຺ຣ ຈຕ຺ເຖ’’ຕິ (໓-໖໔) ‘‘ປຸຕ຺ເຕ’’ຕິ ຈ ສຸຕ຺ຕທ຺ວເຍນາຕ຺ເຕນ‘ໂຫຕາ ໂປຕາ ປິຕາ ປຸຕ຺ຕາ’ຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອເນກນ຺ຕິ ປຐມນ຺ຕຕ຺ຕາ ສ຺ຍາທີຕີທເມວານຸວຕ຺ຕເຕ, ເຕເນວາເນກໍ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕມິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖາຎ຺ຎຕ຺ເຖຕິ ວຸຕ຺ເຕ-ຎ຺ຎສ຺ສ ວາກ຺ຍສ຺ສຕ຺ເຖຕິ ອວຕ຺ວາ ປທສ຺ເສຈ຺ເຈວ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາ ຫ- ‘ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ, ຕສ຺ເສວາຕິ ສາມຕ຺ຖິຍລທ຺ຘສ຺ສ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕ ປທສ຺ເສວ ສມາໂສ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕສ຺ສ ຄຸຓາ ຕຄ຺ຄຸຓາ ຕສ຺ເສຈ຺ຈເນນາຎ຺ຎປທຕ຺ໂຖ ນິທ຺ທິສີຍເຕ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສ຺ສ ເຍ ຄຸຓາ ຍານິ ວິເສສນານິ, ເຕສໍ ສໍວິຎ຺ຎາຓໍ ຄຫຓໍ ຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຖວາ ໂສ ຄຸໂຓ ຍສ຺ສ ໂສ ຕຄ຺ຄຸໂຓ, ຕຄ຺ຄຸຓສ຺ສ ຕຄ຺ຄຸຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສາຎ຺ຎປທຕ຺ຖສ຺ສສໍວິຎ຺ຎາຓໍ, ນ ຄຸຓວິຣຫິຕສ຺ສາ(ຕິ) ຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓໍ, ເອຕ຺ຖ ປນ ‘ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖ ຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓໍ ປ຺ຍຕ຺ຖີ’ຕິ ປຣິຠາສີຍຕິ, ຕຕ຺ຖາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖ ສມາເສ-ຎ຺ຎປທຕ຺ໂຖ ວິເສສເນນ ສຫ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ນວິເສສນຣຫິໂຕ’’ຕິ, ກ຺ວຈິ ອຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາປິ ທສ຺ສເນ ນາປິສທ຺ໂທ, ຍຕ຺ຣາວຍເວນ ວິຄ຺ຄໂຫ ສມຸທາໂຍ ສມາສຕ຺ໂຖ ຕຕ຺ເຖວ ຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓໍ ຠວຕິ, ຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ມິໍ, ຍຕ຺ຣາວຍໂວເຍວ ສມາສຕ຺ໂຖ ຕຕ຺ຣາຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓໍ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ປນ ພຫຸຘນສທ຺ໂທ ປຸຣິສສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓຠາເວນ ກຕຕ຺ຕາ. ອຠິມໂຕຕິ ປາຓິນີຍານໍ ອຠິມໂຕ ທສນ຺ນໍ ສມີເປ ອາສນ຺ນາ ທສນ຺ນມິຈ຺ຈາທິວາກ຺ເຍ.

ປຣິມາຓເມວສງ຺ຂ຺ເຍຍນ຺ຕິ ປຣິມາຓລກ຺ຂຓເມວ ສງ຺ຂ຺ເຍຍໍ, ຕຎ຺ຈ ປຣິມາຓລກ຺ຂຓໍ ສງ຺ຂ຺ເຍຍຎ຺ຈ.

ສງ຺ຂ຺ຍານຣູປນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍານສຠາວໍ.

ປຣິມາເຓນາຕິ ປຎ຺ຈສງ຺ຂ຺ຍາຍ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊມາເນນ ສງ຺ຂ຺ເຍຍສງ຺ຂາເຕນ ປຣິມາເຓນ.

ສງ຺ຂ຺ຍານວຸຕ຺ຕີຕິ ເຕນ ອນຕິວຕ຺ຕິຍມານຕປ຺ປຣິຈ຺ເຉທກ ສງ຺ຂ຺ຍານຣູປ ສງ຺ຂາເຕ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ ວຸຕ຺ຕິ ຍສ຺ສາ ສາ ສງ຺ຂ຺ຍານວຸຕ຺ຕິ-ປຎ຺ຈສງ຺ຂ຺ຍາ.

ທິຏ຺ຐນ຺ເຕນິມິນາ ອິມໍ ທີເປຕິ ‘‘ຍຖາ ປຎ຺ຈ ປຣິມາຓເມສນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິມາຓຣູໂປ-ວຍວເຠທສມຸທາຍສຠາໂວ ປກຕິຍຕ຺ໂຖ ສມຸທາຍິໂນ ສກຸນາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ຕຖາ ຕິທສາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ’’ຕິ, ກປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ປກຕິປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖເຠທສມ຺ຠເວນ.

ເກຈິ ປນາຕິ ອິມິນາ ປາຓິນີເຍ ທສ຺ເສຕິ.

ປກຕິປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖເຠທສມ຺ຠວາຕິ ອິມິນາ ປເຣສໍ ປກຕິປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖານໍ ເຠທາຠາວສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາຍໍ ສກຕ຺ເຖ ກປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ວິຘານໍ ທສ຺ເສຕິ.

ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ວາສທ຺ທສ຺ສ ປທຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ຕທຕ຺ເຖປີຕິ ຕສ຺ສ ວາອິຕິ ອຎ຺ຎປທສ຺ສ ອຕ຺ເຖປິ, ຕທຕ຺ໂຖ ເຈຕ຺ຖ ວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ ວາ ສິຍາ ຕທາ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄຫເຓ ນ ຕິຓ຺ຓໍ, ເຕສນ຺ຕຸ ຄຫເຓ ນ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ສໍສໂຍ ວາ, ຕທາ ຕຸ ສໍສຍສ຺ໂສຠຍາ ລມ຺ພນຣູປຕ຺ຕາ ທ຺ເວວາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໂຍ, ຕໂຍວາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວ ອເປກ຺ຂີຍນ຺ຕີຕິ ພຸທ຺ຘິວິສຍາ ປຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາ ສມາສາຠິເຘຍ຺ໂຍ ໂຫນ຺ຕິ.

ນາມຕ຺ເຕນາຕິ ຣຸຬ຺ຫິນາມຕ຺ເຕນ, ອຠິມໂຕ ປາຓິນິຍານໍ, ວິກປ຺ປິຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ ວິຠາສາ ສພ຺ພນາມສຎ຺ຎາວິຘາເນນ.

ອວຍວຘມ຺ເມນາຕິ ອວຍວສງ຺ຂາເຕນ ສຠາເວນ.

ນນຸ ¶ ຈ ສມານາຘິກຣຓານໍ ພຫຸພ຺ພີຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ປາຓິນິເຍຫິ ‘ປຎ຺ຈຫິ ຠຸຕ຺ຕມສ຺ເສຕິ ພ຺ຍຘິກຣຓານໍ ນ ສິຍາ’ຕິ, ຕຖາ ປຐມຕ຺ຖໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສພ຺ພວິຠຕ຺ຍຕ຺ເຖສຸ ອິຏ຺ໂຐ ‘ວຸຏ຺ເຐ ເທເວຄໂຕຈ຺ຈຕ຺ຣ ວຸຏ຺ຐເທໂວຕິ ນ ສິຍາ’ຕິ ຕສ຺ມາ ກຖມຕ຺ຣ ພ຺ຍຘິກຣຓານໍ ປຐມຕ຺ເຖ ສມາໂສ ວຓ຺ຓີຍເຕຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ-‘ພ຺ຍຘິກຣຓານມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິ, ພ຺ຍຘິກຣຓານມ຺ປິ ຍຖາຠິຘານໍສມາສສພ຺ຠາວໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ຠຸຕ຺ຕມສ຺ເສຕ຺ຍາໂທ ພຫຸລາຘິກາຣາ ອນຠິຘານໂຕ ວາ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໂຕເຍວ ຈ ປຎ຺ຈ ຠຸຕ຺ຕ ວນ຺ໂຕ-ສ຺ເສຕິ ສມານາຘິກຣຓານມ຺ປິ ກ຺ວຈິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ປຐມຕ຺ເຖປິ ກ຺ວຈິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ວຸຏ຺ເຐ ເທເວ ຄໂຕ’ຕິ. ຕຸລ຺ຍໂຍເຄ ຄມ຺ຍມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຎ຺ຎຕ຺ຣຈາຕິ ຕຸລ຺ຍໂຍຄໂຕ-ຎ຺ຎຕ຺ຣ ສໂລມໂກຕ຺ຍາທີສຸ ຈ, ວິຊ຺ຊມານານິ ໂລມານ຺ຍສ຺ສ, ວິຊ຺ຊມານາ ປກ຺ຂາ ອສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອຸປສງ຺ຂ຺ຍາໂຕ ‘‘ສ຺ຍາທ຺ຍຘິກາເຣ-ຕ຺ຖິຂີຣາທີນມຸປສງ຺ຂ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ (໒-໒-໒໔-ວາ) ສຠາວໂຕ ເອວ ນິວຕ຺ໂຕ ນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣໂຕ, ຄຕຕ຺ຖສ຺ສາປິ ຫິ ປໂຍເຄ ອນວຏ຺ຐານໍ ສິຍາ ປິຏ຺ຐເປສເນ ວິຍ, ກຖຎ຺ຈຣຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ພຫູ ອານຍ, ອຫໍ ປຈາມີຕິ ນາວສ຺ສເມວໍ ປໂຍໂຄ, ກຕ຺ຖຈິ ປນ ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາທິປ຺ປໂຍຊເນ ສຕິ ໂຫເຕວ.

ກຓ຺ເຐ ສມ຺ຠໂວຕິ ກາຬສ຺ສ ກຓ຺ເຐ ສມ຺ຠໂວ. ຏ຺ຐສທ຺ທຕ຺ໂຖຕິ ກຓ຺ຐຏ຺ຐສທ຺ເທ ຏ຺ຐສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ໂອຏ຺ຐສທ຺ໂທວ ມຸຂວຸຕ຺ຕີຕ຺ຍເນນ ຄມ຺ມມານຕ຺ຖຕ຺ຕາ ທຸຕິຍສ຺ສ ມຸຂສທ຺ທສ຺ສາປ຺ປໂຍຄມາຫ, ຕສ຺ມາ ໂອຏ຺ໂຐວ ມຸຂມສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ໂອຏ຺ຐມຸໂຂຕິ ສມາໂສ, ນ ຈ ປາຓິ ປາຓ຺ຍນ຺ຕຣສ຺ສ ມຸຂໍ, ມຸເຂເນວ ຈ ປາຓິມຸຂສ຺ສ ສທິສຕ຺ຕໍ ປສິທ຺ຘນ຺ຕິ ສາມຕ຺ຖິຍາ ໂອຏ຺ຐມຸຂມິວ ມຸຂມສ຺ເສຕ຺ຍຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐເຕ, ອຸປນ຺ຍສ຺ຍນ຺ເຕຕ຺ຍຸປນ຺ຍາສາ, ວິສຍທສ຺ສນຕ຺ຖາຕິ ອິມິນາ’ກຓ຺ເຐ ກາໂຬ ຍສ຺ສາ’ຕ຺ຍາທີກເມວ ວາກ຺ຍນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສມຸທາເຍ ວິກາເຣຈາຕິ ສມຸທາຍສມ຺ພນ຺ເຘ ວິກາຣສມ຺ພນ຺ເຘ ຈ. ຕໍສມາສສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສາ ຉຏ຺ຐິຍາ ສມາສສ຺ສ, ຕທຠິຘາຍິນນ຺ຕິ ສງ຺ຆາຕ ວິກາຣາຠິຘາຍີນໍ, ເກສານໍ ສງ຺ຆາໂຕ ອິຈ຺ຈາທິ ປເຣສໍ ວາກ຺ຍໍ. ຘາຕຸໂຕ ຊາຕໍ ຘາຕຸຊໍ, ອຸຕ຺ຕຣປທໍ ປຕິຕສທ຺ທາທິ, ຕສ຺ສ ປໂຍໂຄຕິ ປຕິຕສທ຺ທສ຺ສ ປໂຍໂຄ.

‘‘ນຎ຺ສ຺ມາຕ຺ຖ຺ຍຕ຺ຖານ’’ນ຺ຕິ (໒-໒-໒໔) ¶ ວາຕ຺ຕິກໍ, ເອຕນາຫ-‘ຎ ກາຣານຸ ພນ຺ຘາ’ອິຈ຺ຈາທິ. ປາຓິນິຍາ ຕຸ ອວິຊ຺ຊມານສທ຺ໂທ ນຎ຺ສມາໂສ, ປທນ຺ຕເຣ ນາສ຺ສ ພຫຸພ຺ພີຫິ ໂວຕ຺ຕຣປທໂລໂປ, ອວິຊ຺ຊມານາ ປຸຕ຺ຕາສ຺ສ ອປຸຕ຺ໂຕວິຊ຺ຊມານປຸຕ຺ໂຕຕິ ສາເຘນ຺ຕິ, ອິຈ຺ຉເຕ ປາຓິນີເຍຫິ… ທກ຺ຂິຓປຸພ຺ພາ ສທ຺ທານໍ ນານຕ຺ຖຕ຺ຕາ ພ຺ຍຘິກຣຓຕ຺ຕາ, ວຈເນປີຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊມາເນປິ, ອຍ ມຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາໂສ ປເຣຫິ ພຫຸພ຺ພີຫີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຖາຫິ ພຫໂວ ວິຫໂຍ ຍສ຺ສ ໂສ ພຫຸພ຺ພີຫິ, ຍຖາ ພຫຸພ຺ພີຫີຕິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖປ຺ປຘາໂນ ຕຖາ ອຍມ຺ປິ.

໑໙. ຈຕ຺ເຖ

ສມຸຈ຺ຈີຕິ ປິຓ຺ຑີກຣຓໍ, ໂກ ໂສຕິ ອາຫ- ‘ສາຘນເມກ’ມິຈ຺ຈາທິ. ເອກໍ ສາຘນໍ ເອກໍ ກິຣິຍໍ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ຈີຍມານຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເກສນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ກິຣິຍາສາຘນານ’ນ຺ຕິ, ເກນາຕິ ອາຫ- ‘ອຕ຺ຕຣູປເຠເທນາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເທວທຕ຺ໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ປຈຕິຈາຕິ ສາຘນມ຺ປຏິຈ຺ຈ ກິຣິຍານໍ ອຕ຺ຕຣູປເຠເທນ ຈີຍມານຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ຘເວ ຈ ຂທິເຣ ຈ ປລາເສ ຈ ຉິນ຺ທາຕິ ກິຣິຍມ຺ປຏິຈ຺ຈ ອຕ຺ຕຣູປເຠເທນ ສາຘນານໍ ຈີຍມານຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂສຕິ ສມຸຈ຺ຈໂຍ ຠວຕີຕິ ເສໂສ, ເກສນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ຕຸລ຺ຍ ພລານ’ມິຈ຺ຈາທິ.

ຕຸລ຺ຍພລານນ຺ຕິ ອິມິນາ ວິສຸໍ ປຘານຠາເວນ ກິຣິຍາຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານເປກ຺ຂຕ຺ຕມາຫ.

ອນິຍຕກ຺ກມໂຍຄປຊ຺ຊານນ຺ຕິ ກໂມ ຈ ໂຍຄປຊ຺ຊຎ຺ຈ, ອນິຍຕໍ ກມໂຍຄປຊ຺ຊໍ ເຍສໍ ສທ຺ທານໍ ເຕສໍ, ຍເຖຕ຺ຍາທິນາ ຕຕ຺ໂຖທາຫຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຄວາທີນໍ ວິສຸໍ ປຘານຠາເວນານຍນກິຣິຍາຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ຕຸລ຺ຍພລຕາ ຄວາທີນໍ ວຸຕ຺ຕກ຺ກເມເນວ ນຍນາຠາວາ ອນິຍຕກ຺ກມຕາ ຄວາທີນໍ ຍຸຄປທິ ນຍນາຠາວາ ອນິຍຕ ໂຍຄປຊ຺ຊຕາ ຈ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອຎ຺ຎໍ ຕາທິສມ຺ປີ’’ຕິ. ອນຸ ປຈ຺ຉາ ປຘານານຸໂຣເຘນ (ຈຍນໍ) ອນ຺ວາຈໂຍ, ຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊຍຕິ ‘ຍຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ, ຕທນຸໂຣເຘນາຕິ ຕທນຸຄຸເຓນ, ອຸທາຫຣຕິ ‘ຍເຖ’ຈ຺ຈາທິ, ຠິກ຺ຂາຄມນເມຕ຺ຖ ປຘານມນ຺ຕຣງ຺ຄຕ຺ຕາ ¶ , ເນຕຣໍ ພຫິຣງ຺ຄຕ຺ຕາ, ຕໍ ກຣເຓ ຍທິ ຄາໂວປິ ປສ຺ສຕິ ຕາປ຺ຍານຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ຕຸ ໂຄສ຺ສານຍນໍ ຠິກ຺ຂາຏນມເປກ຺ຂເຕ, ເນຕຣມິຕຣສ຺ສ… ວິນາປິ ເຕນ ຕທນຸຏ຺ຐານໂຕ. ອິຕຣສ຺ສ ອິຕເຣນ ໂຍ ໂຄ ອິຕເຣຕຣໂຍໂຄ, ໂສ ຈ ເອຕາທິໂສຕິ ອາຫ- ‘ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎ’ຈ຺ຈາທິ.

ອວຍວປ຺ປຘາໂນ ຈາຕິ ສາຠາວິກາຠິຘານສາມຕ຺ຖິເຍນາປຸຖຸຠູໂຕ ຈ, ວຸຕ຺ຕິວເຍນ ສາຣິປຸຕ຺ຕສທ຺ໂທ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສທ຺ໂທ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖປີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຕ຺ເຖ ປຘານໂຕ ຍຸຄປທ຺ຍຘິກຣຓວຈເນ ສຕິ ຈຕ຺ຖ ສມາໂສຕິ ໂສ-ຍມຘິກຣຓ ສມຸທາໂຍ ອຸຠຍປທານຸຄຕອຸຠຍຕ຺ຖວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຍຸຄປທິ ພຸທ຺ຘິຍາ ຄຍ຺ຫມາໂນ ກທາຈິ ອຸພ຺ຠູຕາວຍວເຠໂທ ເຕເນວ ສາຠາວິກາຠິຘານສາມຕ຺ຖິເຍເນຈ຺ເຈວມວຍວປ຺ປຘາໂນ ຈ, ນນຸ ຈ ຊນນມຣຓານີຕິ ວິຣຸທ຺ຘານໍ ກຖເມເກນາຠິຘານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ- ສພ຺ໂພປິ ສທ຺ໂທ ປຍຸຊ຺ຊມາໂນ (ອິຕຣີ) ຕເຣນາວຘາຣຓໍ ວຕ຺ຕເຕ, ເຕນ ເອເກໂກ ສທ຺ໂທ ເອເກກສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ວາຈໂກ, ຕຖາປິ ຍຖາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາຕິ ເອຕ຺ຖ ພຫຸວຈນສ຺ສຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິຍາ ຍຸຄປທ຺ຍຘິກຣຓວຈນຕາ ໂຫຕີ, ຕຖາຕ຺ຣາປິ ພຫຸວຈນສ຺ສຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິລກ຺ຂເຓນ ສາມຕ຺ຖິເຍນ ເອເກນາປ຺ຍຠິຘານໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ຍໂຕ ເອວມວຍວປ຺ປຘາໂນ ຕໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ພຫຸຕ຺ຕາຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ວາກ຺ເຍ ເນສໍ [ວາກ຺ເຍເນເວສໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວິສຸໍ ພຫ຺ວຕ຺ຖຕາ, ນ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕມານຍາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສາປິ ສມ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຠວຕິ, ຕຖາປິ ຍໂຕ ວຸຕ຺ຕິວິສເຍ ສຫຠູຕານເມເວສໍ ວິສຸໍ ພຫ຺ວຕ຺ຖຕາ, ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ວຈນີຍສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ຍາເຕເທນ ພຫຸຕ຺ຕໍ. ສມາຫຣຓໍ ປິຓ຺ຑີກຣຓວເສນ ສໍຫຣຓໍ ສມາຫາໂຣ, ໂສ ເຈວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎ’ຈ຺ຈາທິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ອິຕຣີຕຣໂຍຄສ຺ສ ສມາຫາຣສ຺ສ ຈ ຠາວຣູປຕ຺ຕາ ອທພ຺ພຣູປຕາ, ຕຖາປີຕຣີຕຣໂຍເຄ ຕຸ ຍຖາ ຄຸຓວຈ ນານໍ ¶ ສຸກ຺ກໍ ວຕ຺ຖໍ ສຸກ຺ໂກ ກມ຺ພໂລ ສຸກ຺ກາ ຄາວີຕິ ນິສ຺ສຍເຠທໂຕ ລິງ຺ຄວຈນສິທ຺ຘິ, ຕຖາ ຕທ຺ຘມ຺ມານມຠິຘານໂຕ ນິສ຺ສຍໂຕ ລິງ຺ຄວຈນ ສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ, ສໍຫຕິປ຺ປຘານຕ຺ຕາເຈກວຈນນ຺ຕິ ຍທາ ພຫຸນ຺ນໍ ສມຸທາໂຍ ຕິໂຣຫິຕາວຍວເຠໂທ ສໍຆາໂຕ ປກ຺ກມີຍເຕ, ຕທາ ສມາຫາໂຣຈ຺ເຈວ ສໍຫຕິປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ເອກວຈນໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທນຸຏ຺ຐານໂຕຕິ ຕສ຺ສ ກຣຓໂຕ. ພ຺ຍຕິກໂຣ ມິສ຺ສຕາ, ພ຺ຍຕິກຣໍ ທສ຺ເສຕິ ປາຓິຈ຺ຈາທິນາ, ປຈ຺ເຈກໍ ປຣິສມຕ຺ຕິຍໍ ວາກ຺ຍພຫຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ຕຕ຺ຖ ຫິຈ຺ຈາທິ.

ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ໂສຕຎ຺ຈ, ມຸຂຎ຺ຈ ນາສິກາ ຈ, ຫນຸ ຈ ຄີວາ ຈ, ຉວິ ຈ ມໍສຎ຺ຈ ໂລຫິຕຎ຺ຈ, ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ຊຣາ ຈ ມຣຓຎ຺ຈາຕິ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ສມາໂສ, ‘‘ສມາຫາເຣ ນປຸໍສກ’’ນ຺ຕິ (໓-໒໐) ສພ຺ພຕ຺ຖ ນປຸໍສກລິງ຺ຄໍ, ສ຺ຍາທິມ຺ຫິ ມຸຂ ນາສິກນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ສ຺ຍາທີສຸ ຣສ຺ໂສ’’ຕິ (໓-໒໓) ຣສ຺ໂສ. ອລຠຕາ ໂຄມຸຂໍ ຑິຓ຺ຑິໂມ ເຠຣິວິເສສາ, ອາຬມ຺ພຣໍ ປຓໂວ, ມຸຣໂຊ ມຸທງ຺ໂຄ, ມທ຺ທໂວ ມຸທງ຺ໂຄ. ມທ຺ທວວາທນໍ ປຓວວາທນຎ຺ຈ ສິປ຺ປມສ຺ສ ມທ຺ທວິໂກ ປາຓວິໂກ, ສມ຺ມໍ ກໍສຕາຬໍ, ຕາຬໍ ຫຕ຺ຖຕາຬໍ, ອລສຕາ ຈ ອາຬມ຺ພໂຣ ຈ, ມຸຣໂຊ ຈ, ໂຄມຸໂຂ ຈ, ສງ຺ໂຂ ຈ ຑິຓ຺ຑິໂມ ຈ, ມທ຺ທວິໂກ ຈ, ປາຓວິໂກ ຈ, ຄີຕຎ຺ຈ ວາທິຕຎ຺ຈ, ສມ຺ມຎ຺ຈ ຕາຬຎ຺ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຍຸຄສ຺ສ ຫິຕາ ໂຍຄ຺ຄາ ໂຄຓາ, ເຕສມິທໍ ໂຍຄ຺ຄໍ ກສິກມ຺ມໍ, ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ. ເຕນາຫ- ‘ກສິຠຓ຺ຑານ’ນ຺ຕິ, ຜາໂລກສໂກ, ປາຈນໍ ປໂຕໂທ, ຍຸໂຄ ຈ ນງ຺ຄລຎ຺ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ປິຓ຺ຑມາຍຸຘວິເສໂສ, ອສິ ຈ ສຕ຺ຕິ ຈ ໂຕມຣຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑຎ຺ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຈມ຺ມໍ ສຣວາຣຓຜລກໍ, ກລາໂປ ຕູຓີຣໍ, ປຫຣຓຎ຺ຈ ອາວຣຓຎ຺ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອຫິ ຈ ນກຸໂລ ຈ, ພີຬາໂຣ ຈ ມູສິໂກ ຈ, ກາໂກ ຈ ອຸລູໂກ ຈ, ນາໂຄ ຈ ສຸປຓ຺ໂຓຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສງ຺ຂ຺ຍາ ຈ ປຣິມາຓຎ຺ຈ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ປຣິມາຓສຎ຺ຎານໍ ຍຖາທີໂຆ ຈ ມຊ຺ຌິໂມ ຈ ທີຆມຊ຺ຌິມໍ. ເອກກຎ຺ຈ ທຸກຎ຺ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ທຸກຕິກາທີສຸປິ ເອເສວນໂຍ.

ຂຸທ຺ທຊນ຺ຕຸ ສິຍາ- ນຏ຺ຐິ, ອຖວາ ຂຸທ຺ທໂກວ ໂຍ;

ສຕໍ ວາ ປສເຕ ເຍສໍ, ເກຈິ ອານກຸລາ ອປິ.

ກີໂຏ ຈ ປຕງ຺ໂຄ ຈ, ກຸນ຺ໂຖ ຈ ກິປິລ຺ລິໂກ ຈ, ຑໍໂສ ຈ ມກໂສ ຈ, ມກ຺ຂິກາ ຈ ກິປິລ຺ລິກາຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ປຈນຈຓ຺ຑາລາຕິ ໂອ ຣພ຺ຠິກາທີນໍ ¶ ຣຸຬ຺ຫີສຎ຺ຎາ. ອຸຣພ຺ເຠ ຫນ຺ຕ຺ວາ ຊີວຕີຕິ ໂອຣພ຺ຠິໂກ, ເອວໍ ເສເສສຸ. ສານໍ ສຸນຂໍ ປຈຕີຕິ ສປາໂກ, ເວນາ ຕຈ຺ຉກາ, ຣຖກາຣາ ຈມ຺ມກາຣາ. ສາຘາຣຓາ ສມານາ, ຈຣຓສທ຺ໂທ- ຍໍ ອິຘ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຍຖາ ສກມຊ຺ຌຍນາຍ ຈຣີຍນ຺ຕິ ວຕານ຺ເຍເຕສູຕິ ຈຣຓານິ, ກຐາທິວາຌານ຺ຍຊ຺ຌຍນານິ ສາຂາສຎ຺ຎການິ. ຍສ຺ມາ ເອເຕຫິ ຈຣຕິ ອຣິຍສາວໂກ ຄຈ຺ຉຕິ ອມຕໍ ທິສໍ, ຕສ຺ມາ ຈຣຓານິ ສີລາທໂຍ ປຓ຺ຓຣສ ຘມ຺ມາ. ເຕນາຫ- ‘ກຐາທີຫີ’ຕິອາທິ, ກຐາທີຫີຕິ ປສິທ຺ຘິວເສນ ກມາຕິກ຺ກເມນາປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ອາທິສທ຺ເທນ ອຕິສາທໂຍ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອຕິເສນ ຠາຣທ຺ວາເຊນ ກເຐນ ວຸຕ຺ຕໍ ວິທນ຺ຕ຺ຍຘີຍນ຺ຕິ ວາຕິ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິ’’ຕິ (໔-໑໒໑) ໂຓ, ‘‘ໂລໂປ’’ຕິ (໔-໑໒໓) ໂລໂປ ອຕິສາ ຠາຣທ຺ວາຊາ ກຐາ. ກລາປິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ວິທນ຺ຕ຺ຍຘີຍນ຺ຕິ ວາຕິ, ເຕເນວ ໂຓ, ກລາປາ, ກຐາ ອາທິ ເຍສໍ ເຕ ກຐາທໂຍ, ເຕຫິ ອຊ຺ເຌນວິເສເສ ຈ ປຸຣິເສ ຈ ອຸປຈາຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສີລາທໂຍຕິອາທິສທ຺ເທນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາທໂຍ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ສີລຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ, ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ ວິຊ຺ຊາ ຈ ຈຣຓຎ຺ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ເອກໂຕ ອຊ຺ຌຍນເມເຕສູຕິ ເອກຊ຺ຌຍນານິ, ປກຐານິ ວຈນານິ ປາວຈນານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ, ເອກຊ຺ຌຍນານິ ຈ ຕານິ ປາວຈນານິ ຈ ເຕສໍ, ທີໂຆ ຈ ທີຆາຄໂມ ຈ ມຊ຺ຌິໂມ ຈ ມຊ຺ຌິມາຄໂມ ຈ, ເອກຸຕ຺ຕໂຣ ຈ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣາຄໂມ ຈ ສໍຍຸຕ຺ຕາຄໂມ ຈ, ຂນ຺ຘໂກ ຈ ວິຠງ຺ໂຄຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

ເຕສນ຺ຕິ ອິມິນາ ລິງ຺ຄວິເສສານນ຺ຕິ ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕຕໍ ທີເປຕິ, ອິຕ຺ຖີ ຈ ປຸມາ ຈ, ທາສີ ຈ ທາໂສ ຈ, ຈີວຣຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຈ ເສນາສນຎ຺ຈ ຄິລານປຈ຺ຈໂຍ ເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາໂຣ ຈ, ຕິຓຎ຺ຈ ກຏ຺ໂຐ ຈ ສາຂາ ຈ ປລາໂສ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ເຉໂກ ທກ຺ໂຂ, ປຸພ຺ພາ ຈ ປຣາຈາຕິອາທິນາ ວິຄ຺ຄໂຫ.

ປຸພ຺ພທກ຺ຂິຓນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ຣສ຺ໂສ. ກາໂສ ຈ ກຸໂສ ຈ ອຸສິໂຣ ຈ ພີຣຓຎ຺ຈ, ມຸຎ຺ຊຎ຺ຈ ພພ຺ພຊຎ຺ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຂທິໂຣ ຈ ປລາໂສຈາຕິອາທິນາ ຈ, ຄໂຊ ຈ ຄວໂຊ ຈາຕິອາທິນາ ຈ, ຫຕ຺ຖີ ຈ ໂຄຈ ອສ຺ໂສ ຈ ວຬວາຈາຕິ ຈ, ຫໍໂສ ຈ ພລາວາ ຈາຕິອາທິນາ ຈ, ພໂກ ຈ ພລາກາຈາຕິ ຈ. ຫິຣຎ຺ຎຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ໂຓ ຈ, ມຓິ ຈ ສງ຺ໂຂ ຈ ມຸຕ຺ຕາ ຈ ເວຬຸຣິໂຍ ຈ ຊາຕຣູປຎ຺ຈ ຣຊຕຎ຺ຈາຕິ ຈ, ສາລິ ຈ ¶ ຍວໂກຈາຕິອາທິນາ ຈ, ສາກຎ຺ຈ ສຸວຎ຺ຈາຕິອາທິນາຈ, ກາສິໂຍ ຈ ໂກສລາຈາຕິອາທິນາ ຈ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຊນປທວາຈິນາ ຈ ພຫຸວຈນນ຺ຕາ.

ເອກວີສຕິຈ຺ຈາທິໂນ ເອກຎ຺ຈ ຕໍ ວີສຕິຈາຕິ ວິເສສນສມາໂສ ວາ ສິຍາ, ເອກຎ຺ຈ ວີສຕິ ຈ ເອກວີສຕີຕິ ຈຕ຺ຖສມາໂສ ວາ, ສມາຫາເຣ ນປຸໍສກຕ຺ຕນ຺ຕຸ ນ ປປ຺ໂປຕິ, ‘‘ນານຸສາສນີຍໍ ລິງ຺ຄໍ ໂສກນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄສ຺ເສ’’ຕິ ໂລເກ ນປຸໍສກລິງ຺ຄສ຺ເສຫານຠິຘານໂຕ ນປຸໍສກລິງ຺ຄໍ ນ ຠວິສ຺ສຕີຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ, ສຠາປຣິສາຍາຕິ ຎາປກໂຕ ວາ ສມາຫາເຣ ນປຸໍສກລິງ຺ຄມຕ຺ຣ ພ຺ຍຠິຈຣຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຸພ຺ພປ຺ປໂຍໂຄ-ຠິມໂຕຕິ ອຸປສຊ຺ຊນສຎ຺ຎກສ຺ສ ສ຺ຍາທີຕິ ປຐມາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ສມາເສ ປຸພ຺ພນິປາໂຕ ‘‘ອຸປສຊ຺ຊນໍ ປຸພ຺ພ’’ມິຈ຺ຈເນນ (໒-໒-໓໑) ອິຏ຺ໂຐ ກມສ຺ສ ປຘານຠາເວນ ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ‘‘ສ຺ຍາທິສ຺ຍາທິເນກຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (໓-໑) ເອຕ຺ຖ ສ຺ຍາທີຕິ ປຐມານິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສາສງ຺ຂ຺ຍາທິໂນ ປຸພ຺ພມວຏ຺ຐານໂຕ ສ຺ຍາທິເນຕິ ຕຕິຍານິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ຉາວຏ຺ຐານໂຕ ‘‘ສ຺ຍາທິສ຺ຍາທິນາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ປຏິປາຏິຍາ ປຘານຠາເວນ ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ຐຕ຺ຕາ.

ປຣປ຺ປໂຍໂຄ-ຠິມໂຕຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕນ ປຸພ຺ພນິປາເຕ ປຕ຺ເຕ ‘‘ຣາຊທນ຺ຕາທີສຸ ປຣ’’ນ຺ຕີມິນາ (໒-໒-໓໐) ປຣນິປາໂຕ-ຠິມໂຕ, ວຈເນນາຕິ- ‘‘ພຫຸລ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ, ປຸພ຺ພກາ ລຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣປ຺ປໂຍໂຄ-ຠິມໂຕຕິ ຣາຊທນ຺ຕາທິປາຐໂຕ ເອວາ-ຠິມໂຕ.

ກມມ຺ປຈ຺ຈນາທຣາຕິ ອິມິນາ ປຘານຠາເວນາ-ກ຺ກມສ຺ສ ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ຐຕ຺ຕມາຫ. ສໂຣ ອາທິ ຍສ຺ສ ຕໍ ສຣາທິ, ສງ຺ໂຂ ຈ ທຸນ຺ທຸຠິ ຈ ວີຓາ ຈ, ອຸທຸກ຺ຂລຎ຺ຈ ມຸສໂລ ຈ, ຘນປຕິ ຈ ຣາໂມ ຈ ເກສໂວຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຊໍທໍສທ຺ທາ ຊາຍາສທ຺ທສມານຕ຺ຖາ ອສງ຺ຂ຺ຍາ-ຊຎ຺ຈ ປຕິ ຈ, ທຎ຺ຈ ປຕິຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ອວນ຺ຕໂຍ ຈ ອສ຺ສກາຈ, ອຄ຺ຄິ ຈ ອິນ຺ໂທຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຕໍນິວາສິມ຺ຫິ ຄຫິເຕ ອວນ຺ຕິ ຈ ອສ຺ສໂກຈາຕິ ເອກຕ຺ເຕນປິ ວິຄ຺ຄໂຫ ວຕ຺ຕຕິ. ທ຺ວນ຺ທສມາໂສ- ຍໍ ທ຺ວນ຺ທສທິສຕ຺ຕາ ທ຺ວນ຺ໂທ, ທ຺ເວ ຈ ທ຺ເວ ຈ ປທານິ ທ຺ວນ຺ທານີຕິ ຫິ ອຸຠຍຕ຺ຖປ຺ປຘາໂນ- ຍໍ ທ຺ວນ຺ທສທ຺ໂທ.

໒໑. ສງ຺ຂ຺ຍາ

ອຖ ‘‘ສມາຫາເຣ ນປຸໍສກ’’ນ຺ຕິ (໓-໒໐) ວິຊ຺ຊມາເນ ກິໍ ‘‘ສງ຺ຂ຺ຍາທີ’’ ຕິ ອິມິນາ ¶ ສຕ຺ຖຄາຣວກເຣນາຕິ ອາສງ຺ກິຍ ໂຈເທຕິ ‘ນນຸເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ຕຖາຫິຈ຺ຈາທິນາ ‘‘ສມາຫາເຣ ນປຸໍສກ’’ນ຺ເຕວ ສິຊ຺ຌນໍ ສມຕ຺ເຖຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ຕໂຈທນາຈາລເນ ປຣາຘິປ຺ປາຍໍ ປຣິກປ຺ເປນ຺ໂຕ’ຈຕ຺ເຖ’ຕິອາທິມາຫ.

ເນຕິ ອິມິນາ ຈຕ຺ເຖຕິອາທິນາ ກຕປຣິກປ຺ປນາ ນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸມາຫ- ‘ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິສາຘີນຕ຺ຕາ’ຕິ, ສຕິເຈຈ຺ຈາທິນາ ‘ສມາຫາເຣ ນປຸໍສກ’ນ຺ເຕຕ຺ຖ ວິເສສນຄ຺ຄຫເຓ ປໂຍຊນໍ ວຕ຺ວາ ‘ສງ຺ຂ຺ຍາທີ’ຕິ ອິມສ຺ສ ນິຣຕ຺ຖກຕ຺ຕເມວ ຖິຣີກໂຣຕິ.

ປໂຍຊເນຕິ ລາຆວປ຺ປໂຍຊເນ;

ສມ຺ພນ຺ຘີຍຕີຕິ ວິເສສນຄ຺ຄຫຓໍ ສມ຺ພນ຺ຘີຍຕິ;

ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ‘ສງ຺ຂ຺ຍາທີ’ສຸຕ຺ເຕ;

ຕນ຺ເນຕິ ອິມິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ໂຈທນໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ.

‘ສງ຺ຂ຺ຍາທີ’ຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາຕ຺ຖກຕ຺ຕມາຫ- ‘ຈຕ຺ຖສມາສານນ຺ຕຣ’ມິຈ຺ຈາທິນາ. ເອກຕ຺ຕພ຺ຍປເທໂສ ກາຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ສງ຺ຂ຺ຍາປຸພ຺ໂພ ທິຄູ’’ຕິ (໒-໑-໕໒) ສງ຺ຂ຺ຍາປຸພ຺ພສ຺ສ ສມາສສ຺ສ ທິຄຸສຎ຺ຎໍ ວິຘາຍ ຕທຕ຺ຖສ຺ສ ‘‘ທິຄຸເຣກວຈນ’’ນ຺ຕີມິນາ (໒-໔-໑) ເອກຕ຺ຕພ຺ຍປເທໂສ ປເຣຫິ ວິຍ ກາຕພ຺ໂພ.

ສມາຫຣຓໍ ສມາຫາໂຣຕິ ອິມິນາ ຠາວສາຘໂນ-ຍໍ ສມາຫາຣສທ຺ໂທ. ຍທິ ສມາຫຣີຍຕີຕິ ສມາຫາໂຣຕິ ກມ຺ມສາຘໂນ ສິຍາ, ຕທາ ປຎ຺ຈ ກຸມາຣິໂຍ ສມາຫຏາຕິ ວາກ຺ຍສ຺ສາຕ຺ເຖ ວຸຕ຺ຕິ ສິຍາ ປຎ຺ຈກຸມາຣີຕ຺ເຍຕ຺ຖ ສກປທຕ຺ຖປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນໍ ສິຍາ ‘‘ຆາປສ຺ສານ຺ຕສ຺ສາປ຺ປຘານສ຺ສາ’’ຕິ (໓-໒໔) ອປ຺ປຘານຣສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ສິຍາ… ສມາຫຏານເມວ ກຸມາຣີນໍ ປຘານຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈ ຄາໂວ ສ ມາຫຏາຕ຺ເຍຕສ຺ມິໍ ວາກ຺ເຍ ສມາໂສວ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມສາຘນສ຺ສານຸປຄມໂຕ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຄຸນ຺ນໍ ສມາຫາໂຣ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຖານໍ ສມາຫາໂຣຕິ ວາກ຺ເຍ ປນ ອຕ຺ຖິ, ສມາຫາຣສ຺ເສກຕ຺ຕາ ຕຸ ສຕໍ ຍູຖໍ ວນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຍ ສາຠາວິກເມກວຈນໍ ສິທ຺ຘເມເວຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕິ.

໒໒. ກ຺ວເຈ

ກ຺ວຈິສທ຺ທສ຺ສ ¶ ປໂຍຄນິຍມນຕ຺ໂຖ ‘‘ປໂຣ ກ຺ວິຈີ’’ຕິ (໑-໒໗) ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອວິເສເສນ ອຸທາຫຣເຓປີຕິ ປເຣສໍ ວິຍ ‘‘ຉາຍາ’’ຕິ (໒-໒-໗໓) ສຸຕ຺ຕຍິຕ຺ວາ ວິກປ຺ເປນ ‘(ກຸຑ຺ຑຈ຺ຉາຍ) ກຸຑ຺ຑຈ຺ຉາຍາຕິ ຈ ‘‘ພາຫຸລ຺ເລ’’ຕິ (ຈໍ, ໒-໒-໗໔) ສຸຕ຺ຕຍິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໍ ‘ອຸຈ຺ຉຸຈ຺ຉາຍໍ ສລຠຈ຺ຉາຍ’ນ຺ຕິ ຈ ໂນທາຫຣິຕ຺ວາ ສາມຎ຺ເຎນ ‘ສລຠຈ຺ຉາຍໍ ສກຸນ຺ຕຈ຺ຉາຍ’ນ຺ຕິ ອຸທາຫຣເຓ ທສ຺ສິເຕປິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ພຫຸລຠາວໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ. ວິຄ຺ຄຫສມຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄຫສາມຎ຺ຎສ຺ສ, ຍຖາສມ຺ຠວນ຺ຕິ ປາສາທສ຺ສ ຉາຍາອິຈ຺ຈາທິນາ ສມ຺ຠວານຕິກ຺ກເມນ, ສທ຺ທາຕິ ສທ຺ທໂຕ ປຣາຍ.

໒໓. ສ຺ຍາທິ

ນນຸເຈຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຈທນໍ ນິເສເຘຕິ ‘ຕນ຺ເນ’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ- ‘ຆສຎ຺ຎຕ຺ຕາ’ຕ຺ຍາທິ. ອໂຆນນ຺ຕິ ຆໂອກາຣວຊ຺ຊິຕານໍ, ນນຸ ອິຕ຺ຖິ ຍມາກາໂຣ ໂຆ, ຕຖາສຕິ ນປຸໍສເກ ໂສ (ນ ສິຍາຕິ) ປຣິກປ຺ເປຕິ ‘ນປຸໍສກຕ຺ຕາ ຆຕ຺ຕເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ເຈທິ’ຕິ. ຕມ຺ປິ ເນຕິ ຍຖາ ວຸຕ຺ຕມ຺ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຕ຺ເຖວ ນປຸໍສເກ ຆຕ຺ຕນ຺ຕິ [ນປຸໍສກຕ຺ຕນ຺ຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ທສ຺ເສຕຸມາຫ-ຉຏ຺ຐີສມາສສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ. ນປຸໍສເກ ຆຕ຺ຕສ຺ສ [ນປຸໍສກຕ຺ຕສ຺ສ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ສພ຺ຠາວເມວ ສມຕ຺ເຖຕິ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ ຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ປາຣິຠາສິກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕເມວາຘິປ຺ເປຕໍ, ປຣິຠາສາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປາຣິຠາສິກໍ ສຸຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣຠິຕພ຺ພເມວິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ (ນປຸໍສກສ຺ສາປິ) ຣສ຺ສຕ຺ຕວິຘານາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຆນິສ຺ສິຕມ຺ປິ ກາຣິຍນ຺ຕິ ‘‘ຆພ຺ຣຫ຺ມາທີເຕ’’ຕ຺ຍາທິນາ (໒-໖໐) ວິຘິຍມານເມກາຣາທິກາຣິຍມ຺ປິ. ເອຕໍ ຆນິສ຺ສິຕໍ ກາຣິຍໍ ນຈ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ເຕປິ ໂທໂສ-ຍມາປຕເຕວາກ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ນາຍມ຺ປິໂທໂສ’ຈ຺ຈາທິ, ນ ຣສ຺ສສ຺ສ ເອຕ຺ເຖວ ລທ຺ຘາວສຣຕ຺ຕາ ປຐມໍ ເຕນ ປວິຏ຺ເຐ… (ຆນິ)ສ຺ສິຕໍ ກາຣິຍນ຺ຕິ ນາຍມ຺ປິ ໂທໂສ ປຣິຠາສາວ ເສນາຕິ ມນ຺ຕພ຺ພໍ. ສລຠຈ຺ຉາເຍ ອິຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ.

໒໔. ຆມ

ອໂຕເອວຈາຕິອາທິ ¶ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍາວລມ຺ເພນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໕. ໂຄສ຺ສຸ

ສກຕ຺ຖປຣິຈ຺ຈາເຄນ ກຸເລ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ຉຏ຺ຐີສມາສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘານຕ຺ຕມາຫ.

໒໖. ອິຕ຺ຖິ

ອິຕ຺ຖິວິຘີສຸ ‘‘ປຸຖຸສ຺ສ ປຖວປຸຖວາ’’ຕິ (໓-໓໙) ສຸຕ຺ຕປຣິຍນ຺ເຕສຸ. ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອິທໍ ນາມວິເສສນໍ ວາ ສິຍາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖວິເສສນໍ ວາ, ຕຕ຺ຖ ນາມວິເສສນເມວິທໍ ນ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖວິເສສນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ນາເມ’ຈ຺ຈາທິ. ອກາຣນ຺ຕໂຕ ນາມສ຺ມາຕິ ເອກຕ຺ຕາທິມຫນ຺ຕຕ຺ຖວາຈິໂຕ ອກາຣນ຺ຕໂຕ ນາມສ຺ມາ. ອິຕ຺ຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖີຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕ຺ຖິເຍວ ຫິ ເອສາຕິ ລິງ຺ຄີຍຕິ ສງ຺ເກຕີຍຕີຕິ ລິງ຺ຄໍ. ອິຕ຺ຖິຍາ ເອສາຕິ ປສິທ຺ຘິມໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຠາໂວ ສາມຎ຺ຎໍ ພາລຍຸວຕ຺ຕາທິ ລກ຺ຂຓໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ. ກິເມຕ຺ຖ ລິງ຺ຄໍ ນາມ–

ເອເສໂສ ເອຕມິຕິ ຈ,

ປສິທ຺ຘິ ອຕ຺ເຖສຸ ເຍສຸ ໂລກສ຺ສ;

ຖີປຸໍ ນປຸໍສການີຕິ,

ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ ຕານິ ນາມານິ.

ອຕ຺ເຖສຸ ເຍສຸ ເອສາ ເອໂສ ເອຕນ຺ຕິ ປສິທ຺ຘິ ໂລກສ຺ສ ໂຫຕິ ເອຕານິ ຍຖາກ຺ກມໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສນປຸໍສກລິງ຺ຄານີຕິ ໂລເກນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຈກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈເຕ ‘‘ລິງ຺ຄໍ ນານຸສາສນີຍໍ ໂລກນິສ຺ສ ຍຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຄອິຈ຺ຈາທີສ຺ເວສາ ເອໂສຕິ ປສິທ຺ຘິຍາ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ, ອຈ຺ຈິອາທີສ຺ເວສາ ເອຕນ຺ຕິ ປສິທ຺ຘິຍາ ອິຕ຺ຖິນປຸໍສກຕ຺ຕໍ, ຕໂຏຠຏີ ຕຏມິຈ຺ຈາທີສ຺ເວໂສ ເອສາເອຕນ຺ຕິ ປສິທ຺ຘິຍາ ປຸມິຕ຺ຖິນປຸໍສກຕ຺ຕໍ, ມາລາອິຈ຺ຈາທີສ຺ເວສາຕິ ປສິທ຺ຘິຍາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ, ຣຸກ຺ໂຂຈ຺ຈາທີສ຺ເວໂສຕິ ປສິທ຺ຘິຍາ ປຸລ຺ລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ, ກຸລມິຈ຺ຈາໂທ ເອຕນ຺ຕິ ປສິທ຺ຘິຍາ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ. ສມາສສ຺ສາປ຺ເຍວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ໂຊຕກາຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂຊຕກາ ¶ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕສ຺ເສຕິ ປກຣຓໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕໂຕ ເວຈ຺ຈາທິນາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖຠາວິໂນ ເຍ ໂທສາ ເຕສເມຕ຺ຖນາວກາໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕໍ ພຫຸວຈນມ຺ປິ ໂຫຕີຕິສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິນາ ອິທໍ ທີເປຕິ ‘‘ອິຕ຺ຖຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖຕ຺ເຕ ສຕິ ປຘານຕ຺ຕາສ຺ສ ພ຺ຍຕິເຣກລກ຺ຂຓາຍ ຉຏ຺ຐິຍາ ‘ກຸມາຣິຕ຺ຕໍ (ເທວທຕ຺ຕາຍາ’ຕິຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ຈ ນ ສິຍາ ກຸມາຣີ) ເທວທຕ຺ຕາ’ຕິ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ກຸມາຣິໂຍຕິ ພຫຸວຈນມ຺ປິ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕສ຺ເສກຕ຺ຕາ. ປກຕິຍຕ຺ຖ ວິເສສນປກ຺ເຂ ຕຸ ປກຕິຍາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕວິສິຏ຺ຐໍ ທພ຺ພເມໂວຈ຺ຈເຕ, ອາອາທໂຍ ຕຸ ໂຊຕກຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຕິເຣກາຠາວາ ຉຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປສງ຺ໂຄ ຈ ພຫຸວຈນມ຺ປິ ອເນກຕ຺ຕາວ ທພ຺ພສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທສາວສຣາຠາວາ ອິຏ຺ຐຕ຺ຖສິທ຺ຘີ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎຕິ ຊຍາທິຈ຺ຈ ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘ຺ຍາຈຣິຍາທໂຍ ທສ຺ເສຕິ.

ອິຕ຺ຖິຍມຠິເຘຍ຺ຍາຍນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄສງ຺ຂາເຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖຠູເຕ, ຍເຖວຫີຕິອາທິນາ ອຸປມາວເສນ ຍຖາວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕມິຈ຺ຈາທິນາ ປໂຣປວຓ຺ຓິຕປກ຺ຂສ຺ສາຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕນ຺ນິຈ຺ຉິນ຺ເທຕິ, ໂນ ປປຊ຺ຊເຕ [ໂນປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ (ປຎ຺ຈິກາ)] ເທວທຕ຺ຕາສທ຺ທວຈນີຍສ຺ສາປິ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໂຕ ອພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ເທວທຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ຠິນ຺ນາຘິກຣຓຕາ ນ ຍຸຊ຺ຊເຕ, ອນຸປປຕ຺ຕິເມວ ສມຕ຺ເຖຕິ ‘ເທວທຕ຺ຕາຍາຕິ’ຈ຺ຈາທິນາ. ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕເມວ ສິຍາ ອິຕ຺ຖິສທ຺ທວຈນີຍໂຕ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ ເທວທຕ຺ຕາ ສທ຺ທວຈນີຍສ຺ສ ອິຕ຺ຖີ ເທວທຕ຺ຕາຕິ.

ອໂຕເອວາຕິ ອິຕ຺ຖຕ຺ເຕ ອາວິຘານໂຕເຍວ. ຕພ຺ພໂຕຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ອິທໍ ຊຍາທິຈ຺ຈາທິມຕານຸຄາມິນາ [ນຸຄາມີ ປນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ຫິ ເຕ ເອວໍ ລິງ຺ຄລກ຺ຂຓ ມາຫຸ (ປາ, ໔-໑-໓ ກາສິກາຍໍ) ‘‘ສາມຎ຺ຎວິເສສາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາທໂຍ ໂຄຕ຺ຕາທໂຍ ວິຍ ພຫຸປ຺ປກາຣພ຺ຍຕ຺ຕິໂຍຕິ [ສາມຎ຺ຎານິ ຈ ຕຸລ຺ຍຊາຕິຍປທຕ຺ຖສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຕານິ ວິເສສາ ຈ ອຎ຺ຎ ມຎ຺ເຎຫິ ວິຊາຕິເຍຕິ ຈ ວິສິສ຺ສນ຺ເຕ ພ຺ຍາວຕ຺ຕນ຺ເຕຕິ ສາມຎ຺ຎວິເສສາ. ພ຺ຍຎ຺ຊີຍນ຺ຕິອາ ເອເຕຫີຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕິໂຍ ສາມຎ຺ຎວິເສສານໍ ນິສ຺ສຍາ, ພຫຸປ຺ປກາຣາ ພ຺ຍຕ຺ຕິ ໂຍ ເຍສໍ ສາມຎ຺ຎວິເສສານໍ ເຕ ຕຖາວຸຕ຺ຕາຕິ– (ກາສິກາວິວຣຓ ປຎ຺ຊິກາ.)] ເຕ ຫ຺ເຍວໍ ມຎ຺ຎນ຺ເຕ ‘‘ຍຖາ ¶ ໂຄຕ຺ຕາທໂຍ ສມານຊາຕິເຍສຸ ສພ຺ເພສ຺ວນຸວຕ຺ຕນ຺ເຕ, ວິຊາຕິເຍຫິ ປນ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕ, ຕຖາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາທໂຍປິ. ວິຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ສາມຎ຺ຎວິເສສນິສ຺ສຍານໍ ພ຺ຍຎ຺ຊການໍ ໂກຈິເຍວ ສາມຎ຺ຎວິເສໂສ ເກນຈິເທວ ນິສ຺ສເຍນ ພ຺ຍຎ຺ຊເຕ, ນ ສພ຺ໂພ ສພ຺ເພນ (ປຕິ) ນິຍຕວິສຍຕ຺ຕາ ຠາວສຕ຺ຕີນໍ, ຕຕ຺ຖ ເຍນຕ຺ເຖນ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕເມວ ພ຺ຍຎ຺ຊເຕ ນ ປຸມຕ຺ຕໍ ນາປິ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ, ສາ ອິຕ຺ຖິເຍວ ຠວຕິ ນ ປຸມາ ນາປິ ນປຸໍສກໍ. ເຍນ ປຸມຕ຺ຕເມວ ພ຺ຍຎ຺ຊເຕ, ໂສ ປຸມາເຍວ. ເຍນ ຕຸ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ ຕໍ ນປຸໍສກເມວ. ໂຍ ຕຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ (ວາ) ພ຺ຍຎ຺ຊໂກ, ໂສ ທ຺ວິລິງ຺ໂຄ ຕິລິງ຺ໂຄ ເວ’’ຕິ (ປາ, ໔-໑-໓ ກາສິກາວິວຣຓປຎ຺ຊິກາ) ຕສ຺ມາ ປພ຺ພໂຕ ຍຖາ ວຸຕ຺ຕອິຕ຺ຖຕ຺ຕວໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຠິເຘຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອເຖຈ຺ຈາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທສປຣິຫາຣາຍ ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິນາ ຍທຸປວຓ຺ຓິ ຕໍ ຕໍ ປຣິກປ຺ເປຕິ. ໂສ ເອວ ຈຣຫິຈ຺ຈາທິນາ ອຸປຫາສປຸພ຺ພກມຸຕ຺ຕຣ ມາຈິກ຺ຂເຕ. ມສິມກ຺ຂິຕກຸກ຺ກຸໂຏວິຍາຕິ ຍທາ ໂກຈິ ອຎ຺ຎກຸກ຺ກຸໂຏ ອຎ຺ຎສ຺ມາ ຠີໂຕ ສິຍາ, ຕທາ ວິຊຍິໂນ ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ມຸຂໍ ມສິຍາ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຸປເນນ຺ຕິ ໂສ ປຐມໍ ຕໂຕ ຠີໂຕປິ ປຸນ ອຎ຺ໂຎຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌິຕຸມຸສ຺ສຫເຕ. ຍຖາຕ຺ຣ ໂສວ ກຸກ຺ກຸໂຏ ພ຺ຍາເຊ ໂນປທສ຺ສິໂຕ, ຕຖາ ຕ຺ຣາມີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໒໙. ອາຣາ

ປຸໍໂຍເຄນ ຠຣິຍາຍໍ ວຕ຺ຕມານໂຕວ ນິຍເມນ ‘‘ມາຕຸລາທິຕ຺ວານີ ຠຣິຍາຍໍ’’ (໓-໓໓) ຕ຺ຍານີ, ອິມິນາ ຕ຺ວນິຍເມນ ຠຣິຍາຍມຠຣິຍາຍຎ຺ຈ ອິນີຕ຺ຍນິຍເມນ ວຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ອາຣາມິກສ຺ສ ຠຣິຍາ’ອິຈ຺ຈາທິ.

໓໑. ກ຺ຕິ

ຕ຺ຕິມ຺ຫາຕິ ເອຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ເຕປິ ຕ຺ຕິປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕໂຕຕິ ວຈເນ ກາຣຓມາຫ-ເກວລສ຺ສ ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖ ປໂຍຄາຠາວາ’ຕິ. ອິມິນາ ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓປຣິຠາສມນ຺ຕເຣນາປິ ສາມຕ຺ຖິເຍເນວາຍມຕ຺ຖວິເສໂສ ລພ຺ຠຕີຕິ ທີເປຕິ.

໓໒. ຆຣ

ຕໍສນ຺ນິໂຍຄາຕິ ¶ ເຕນ ນີປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ສນ຺ນິໂຍຄາ ເອກີຠາວາ, ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘ຍຕ຺ຖ ນີປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຕຕ຺ເຖວ ຍໂລໂປ’ຕິ.

໓໓. ມາຕຸ

ຠຣິຍາຍນ຺ຕິ ປກຕິວິເສສນຕ຺ຕາ ມາຫ- ‘ຠຣິຍາຍ’ນ຺ຕິອາທິ. ປຸນ຺ນາມເຘຍ຺ຍາຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ສມຎ຺ຎາຠູຕາ, ປຸໍໂຍເຄນາຕິ ປຸຣິເສນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ເຘນ ເຫຕຸນາ. ອິຕ຺ຖິຍໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂສຍມິຕ຺ຍເຠທວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ຍທາ ຠຣິຍາສງ຺ຂາຕາຍມິຕ຺ຖິຍໍ ວຕ຺ຕນ຺ເຕ, ນທາທິປາຐາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘ອາກຕິຄຓຕ຺ຕາ ນທາທິປາໂຐ ໂຫນ຺ໂຕ ເອວໍ ໂຫຕີ’ຕິ ທສ຺ເສຕິ, ປຸນ຺ນາມສ຺ມາໂຍຄາອປາລກນ຺ຕາຕິ ນທາທິປາຐໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ເສໂສ. ອິທຎ຺ຈ ນທາທີສຸ ຄຓສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ-‘ປຸມຸໂນ’ອິຈ຺ຈາທິ, ອປາລກນ຺ຕາຕິ ກິໍປສຸປາລິກາ ເຂຕ຺ຕປາລິກາ.

໓໙. ປຸຖຸ

ປຸຖຸສທ຺ທໂຕ ສຎ຺ຎາຍໍ ວີປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ສມຕ຺ເຖຕິ‘ປຸຖຸຠູຕາ ປຖວີຕິ ຫິ ມຫີ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ, ປຸຖຸຠູຕາຕິ ຫິ ອິມິນາ ປຖວີສທ຺ທສ຺ສ ປຸຖຸສທ຺ທຠູຕຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ມຫີ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິມິນາ ນທາທິປາຐາ ສຎ຺ຎາຍໍ ວີປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ, ປຸຖຸຠູຕາ ປຕ຺ຖຏາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໐. ສມາ

ປຣາຘິກາຣໂຕ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ປຣວິຘິນາວ ສາມີປ຺ຍສ຺ສ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ສາຘີປ຺ຍວຈນສ຺ສນ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ຄຫຓມນຕ຺ຖກໍ ສິຍາຕິ ມນ຺ຕ຺ວາວຍວວຈໂນ ຍມນ຺ຕສທ຺ໂທ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ’ອິຈ຺ຈາທິ. ອວສານວຕິ+ອວຍໂວຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ, ສມາສຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫເຓ ກາຣຓມາຫ-‘ອວຍວຕ຺ຕາ’ຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ຕໂຈທນາຍ ນິທ຺ໂທສຕ຺ຕມຸປມາວເສນ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ນາຍໍ ໂທໂສ’ຈ຺ຈາທິ. ປລ຺ລວິຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປລ຺ລວານມວຍວຕ຺ຕໍ ວິຍ ສມາສໂຕ ອຸຕ຺ຕຣກາລໍ ວິຘີຍ ມານສ຺ສ ອກາຣສ຺ສ ສມາສາວຍວຕ຺ຕໍ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໔. ອສໍ

ອຕິກ຺ກນ຺ຕມງ຺ຄຸລິໂຍຕິ ¶ ວິຄ຺ຄໂຫ. ທ຺ເວ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ສມາຫຏາຕິ ປຣວິຄ຺ຄເຫນາຕ຺ຖມາຫ, ທ຺ເວ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ປມາຓມສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄເຫເນວໍ ສມາໂສ ຕໂຕ ມຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈເຍ ຕຄ຺ຆປ຺ປຈ຺ຈເຍ ວາ ຕສ຺ສ ‘‘ໂລໂປ’’ຕິ (໔-໑໒໓) ອິມິນາ ໂລເປ ກເຕ ວິເສສນສມາສາ ອກາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ກຖ’ມິຈ຺ຈາທິນາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມາສວິຘານໍ ອໂຕປີຕິ ມຕ຺ຕາທິປ຺ປຈ຺ຈຍໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິເສສນເມກຕ຺ເຖເນ’’ຕິ (໓-໑໑) ສມາສວິຘານາ, ອຖ ນາຍມງ຺ຄຸລິສທ຺ເທເນວໍ ສມາໂສ, ມາເນ ປຈ຺ຈຍໂລປວເສນ ວິນາວ ອປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ນິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ‘ອງ຺ຄຸລສທ຺ໂທ ວາ’ຈ຺ຈາທິນາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ອາສງ຺ກໍ ວິຣຈຍຕິ ‘ອເຖ’ຈ຺ຈາທິ. ທ຺ວງ຺ຄຸລສທ຺ທສ຺ສ ປມາຓິນິວຕ຺ຕນໂຕ ກຖຎ຺ຈິປິ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖຕາ ສິຍາຕິ ‘ຍຖາ ຕຖາ ອຎ຺ຎປທຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕຕູ’ຕິວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ນິຣງ຺ຄຸລນ຺ຕ຺ຍາທິ ສພ຺ພມງ຺ຄຸລສທ຺ເທນ ສາເຘຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕຖາ ສຕິ ກິມງ຺ຄຸລິ ສທ຺ທາ ອປ຺ປຈ຺ຈຍວິຘາເນເນຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ປໂຍຊນນ຺ຕຣໍ ອປທິສິຕຸມາຫ- ‘ສພ຺ພຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ. ອງ຺ຄຸລິສທ຺ທໂຕ ອປ຺ປຈ຺ຈເຍ ອວິຫິເຕ ນິຣງ຺ຄຸລິຈ຺ຈາທິປິ ສິຍາ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕນເມຕ຺ຖ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ ‘ອງ຺ຄຸລິສທ຺ທນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ.

໔໕. ທີຆາ

ທີຆຣຕ຺ຕນ຺ຕ຺ຍາໂທ ນານຸສິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄວິເສສສ຺ສ ກຖໍ ນປຸໍສກຕ຺ຕເມວິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ໂຈເທຕິ ‘ນນຸເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ນາຍໍໂທໂສຈ຺ຈາທິນາ ປຣິຫຣຕິ. ‘‘ລິງ຺ຄໍ ນານຸສາສນີຍໍ ໂລກນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄສ຺ສາ’’ຕີທມາລມ຺ພ ວທຕິ ‘ໂລເກ’ຕິອາທິ. ອຖວາຕິ ປກ຺ຂນ຺ຕໂຣປທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ວິຠຊ຺ຊາຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ. ກ຺ວຈີຕິ ໂຍຄວິຠາເຄນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອໂຫຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມາຫາເຣ (ຈຕ຺ຖ) ສມາສາ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ. ອຕິຣຕ຺ໂຕຕິ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ ປາທິສມາໂສ, ສມຸທາຍສທ຺ທສ຺ສາປ຺ຍວຍເວ ວຸຕ຺ຕິ ສພ຺ຠາວໂຕ ເອກເທສວຈໂນ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາໂທ ຣຕ຺ຕິສທ຺ໂທຈ຺ຈາຫ-‘ປຸພ຺ພາ ຈ ສາ ຣຕ຺ຕິ ຈາ’ຕິອາທິ. ເອວເມກຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ປາເຐນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ… ຕສ຺ສ ສມາຫາເຣນ ສມາສຕ຺ຕາຠາວາ. ນປຸໍສກລິງ຺ຄມ຺ປນ ໂລກສນ຺ນິສ຺ສ ຍຕ຺ຕາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ອສມາສນ຺ຕປກ຺ເຂຕິ ¶ ສມາສນ຺ຕອປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສາຠາວປກ຺ເຂ. ປຸພ຺ພາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕີ(ຕິ ຣຕ຺ຕິ ສທ຺ໂທ) ເນກເທສວຈໂນຕິ ສມາສນ຺ຕາຠາໂວ.

໔໖. ໂຄຕ຺ວ

ນນຸເຈຈ຺ຈາທິນາ ຍຖາປາທິຕໂທສໍ ນາຍໍ ໂທໂສຕິ ປຣິຫຣຕິ. ສ຺ຍາທິໂລປສ຺ສິຈ຺ຈາທິນາ ສຸລຠສ຺ຍາທິ ໂລປໂຕ ປ຺ຍສຸລຠຕທ຺ຘິຕ ໂລໂປວ ອໂລເປຕີມິນາ ປຣາມຏ຺ຐຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໔໗. ຣຕ຺ຕິ

ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ປໂຍເຄ ອາເຘຍ຺ເຍ ໂຠຊນສງ຺ຂາເຕ ອເປກ຺ຂິເຕ ຣຕ຺ຍາທໂຍ ອາເທຍ຺ຍສາເປກ຺ຂາ, ເຕສມ຺ປິ ອິມິນາ ນິປາຕ ເນເນວາຕິມຕາ ສມາສສ຺ສ ສິທ຺ຘີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ຣຕ຺ຕນ຺ທິວ’ນ຺ຕິອາທິ, ຣຕ຺ຕິ ຈ ທິວາຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຈຕ຺ຖສມາເສ ຕຸ ຣ(ຕ຺ຕິນ຺ທິ) ວາ.

໕໐. ທາຣຸ

ສມາສຕ຺ໂຖ (ເອຕ຺ຖ) ທາຣຸ, ນາສ຺ສ ມຸຂ຺ຍາຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນນຸ ທ຺ເວ ອງ຺ຄຸລີ ປມາຓມສ຺ສ ທາຣຸໂນຈ຺ຈາທິໍ ມຸຂ຺ໂຍ ອງ຺ຄຸລິສທ຺ໂທຄຫິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ສມ຺ຠວຕິ ກິເມວໍ ວຸຈ຺ຈເຕຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ-‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ, ປມາຓວຈເນນາຕິ ມຕ຺ຕາທິປຈ຺ຈຍຕ຺ຖຠູຕປມາຓວາຈເກນ, ອງ຺ຄຸລິ ສທ຺ທສ຺ສ ທາຣຸໂນ ປມາຓວາຈກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ທາຣຸໂນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ອຕ຺ຖີ’ຕິ. ວິເສສນສມາສໂຕ ປຣໍ ຕທຕ຺ຖວິສເຍ ຕສ຺ມິໍປມາຓຕ຺ຖວິສເຍ ‘‘ມາເນມຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ (໔-໔໖) ມຕ຺ຕາທິປ຺ປຈ຺ຈເຍນຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິອຕ຺ໂຖ, ໂລເປນຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ‘‘ອສງ຺ຂ຺ເຍຫິ ຈາງ຺ຄຸລ຺ຍາ ນຎ຺ຎາສງ຺ຂ຺ຍຕ຺ເຖສຸ’’ອິຈ຺ຈຕ຺ຣ (໓-໔໔) ຍທາຂ຺ຍາຕໍ, ຕທິຫາປ຺ຍຕິທິສມາຫ-‘ປຸພ຺ເພ ວິຍສິທ຺ຘ’ນ຺ຕິ, ອນກາຣນ຺ຕານນ຺ຕິ ຠູມິອາທີນໍ, ຕພ຺ພິຘາເນ ຕສ຺ສ ອປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ວິຘາເນ ປໂຍຊນໍສິສ຺ໂສກາໂຣຕິສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິນາ ກຈ຺ຈາຍນານໍ ປກຣເຓ ປໂຍຊນໍ ທສ຺ສິຕໍ. ອຖຈ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ກ຺ວຈິ ສມາສນ຺ຕຄຕານມກາຣນ຺ໂຕ’’ຕິ (ກ, ໒-໗-໒໒) ອິມິນາ ອກາຣນ຺ຕສ຺ສ ສມາສນ຺ເຕ ກເຕ ສາມຕ຺ຖິຍາ ‘ສ຺ຍາຈ’ອິຕິ (ກ, ໒-໓-໒໙) ສິສ຺ສາກາຣາເທສາຠາວາ ນິຈ຺ຈໂມກາຣນ຺ຕຣູປໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ປຣິກປ຺ປິຍຕສ຺ສາຍຸຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍໍ ¶ ວຸຕ຺ຕໍວຸຕ຺ຕິກາເຣນ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ‘ອກາຣນ຺ຕສ຺ສປິ’ຈ຺ຈາທິ, ຍໍ-ວຸຕ຺ຕໍ ສິສ຺ສາກາຣາ ເທສນິວຕ຺ຕເນ ອກາຣກຣເຓ ສາມຕ຺ຖິຍໍ, ຕທຠາວາ ສິສ຺ສາກາຣາເທໂສ ນ ນິວາຣີຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ນເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ຈຣິຕຕ຺ຖຕາຍ ນິຏ຺ຐິຕປ຺ປໂຍຊນຕາຍ, ເຕເນວ ກຈ຺ຈາຍນວຸຕ຺ຕິກາເຣເນວ ອປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕ ມຸທາຫຏໍ ສກ຺ກຕຄນ຺ຖານຸສາເຣນ, ອພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ຕິຓ຺ຓເມສໍ ສທ຺ທານໍ ສກ຺ກເຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕຕ຺ຕເມວ ໂພເຘຕິ, ນິຣຕ຺ຖກນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພວ ອກາຣນ຺ຕຕ຺ຕາ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ອາກາຣວິຘາເນເນວາຕິ (ກ, ໒-໗-໒໕) ‘‘ຘນຸມ຺ຫາຈ’’ ອິຕ຺ຍາກາຣວິຘາເນເນວ.

໕໑. ຈິວີ

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎກິຣິເຍຕິ ກິຣິຍາປຣິວຕ຺ຕນມາຫ, ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕ ກິຣິຍ ສທ຺ທາຠາເວປິ ວີຕິຫຣຓສທ຺ເທເນວ ກິຣິຍາພ຺ຍຕິຫາເຣຕິ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໕໒. ລຕ຺ວີ

ປຏິມຸກ຺ກກມ຺ພູ ອາມຸກ຺ກວລຍາ.

໕໓. ວາຎ຺ຎ

ກາເປກ຺ເຂຫີຕິ ກປ຺ປຈ຺ຈຍມເປກ຺ຂິເຕຫິ.

໕໔. ອຸຕ຺ຕ

ອາປຣິຈ຺ເຉທາວສານາ ນ ປເຣ [ປເຣນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕໂຕ ປຣໍ ຓາທິກາຣິຍວິຘານາ.

໕໗. ຏນ຺ຕ

ຏາເທເສ ປຸພ຺ພສຣໂລໂປ, ອຕິສເຍນ ມຫນ຺ຕີຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ‘‘ຕຣຕມິສ຺ສິກິຍິຏ຺ຐາຕິສເຍ’’ຕິ (໔-໖໔) ຕຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຓາທິວຸຕ຺ຕິຍໍ ວິຠຕ຺ຕິໂລໂປ. ມຫຕ຺ຕຣສທ຺ທາ ‘ນທາທິໂຕວີ’’ (໓-໒໗) ມຫໂຕ ຠາໂວຕິ ວາກ຺ເຍ‘‘ຕສ຺ສ ຠາວກມ຺ເມສຸຕ຺ຕຕາ ຕ຺ຕນ ຓ຺ຍ ເຓຍ຺ຍ ຓິຍ ຓິຍາ’’ຕິ (໔-໕໖) ຕ຺ໂຕ, ວິຠຕ຺ຕິໂລໂປ, ຉຏ຺ຐີສມາໂສ, ເຕນາຫ ‘ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູນ’ມິຈ຺ຈາທິ.

໕໘. ອ

ນ຺ໂຕ ¶ ເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໖໐. ປຣ

ປຣາສທ຺ໂທ ເອຕ຺ຖ ອຘິກຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ-‘ອຘິກາ’ຕິ.

໖໓. ກ຺ລຸ

ອປວາທວິສເຍປີຕິ ‘‘ວິຊ຺ຊາໂຍນິສມ຺ພນ຺ຘານມາ ຕຕ຺ຣ ຈຕ຺ເຖ’’ຕິ (໓-໖໔) ອິມສ຺ສ ອປວາທສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິສເຍປິ.

໖໔. ວິຊ຺ຊາ

ອຖ ວິຊ຺ຊາໂຍນິສມ຺ພນ຺ຘານມິຕ຺ຍຸຈ຺ຈມາເນ ວິຊ຺ຊາສມ຺ພນ຺ຘີນໍ ໂຍນິສມ຺ພນ຺ຘີນນ຺ຕິ ກຖໍ ວິວຣຓມິຈ຺ຈາຫ-‘ວິຊ຺ຊາໂຍນິ’ຈ຺ຈາທິ, ວິຊ຺ຊາ ຈ ໂຍນິ ຈ ວິຊ຺ຊາ ໂຍນີ ຕາສໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ໂສ ເຍສໍ ອຕ຺ຖິ ເຕ ໂຫຕາທໂຍ ມາຕາທໂຍ ຈ ອເຠໂທປຈາເຣເນຫ ວິຊ຺ຊາໂຍນິສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ເທນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຕສທ຺ເທນາຕິ ຕຕ຺ເຣຕ຺ຍຕ຺ຣ. ເຕ ຈ ລ຺ຕຸປິຕາທໂຍຕິ ຕສທ຺ເທນ ປຣາມຏ຺ຐາ ລ຺ຕຸປິຕາທໂຍ ຈ, ອຕ຺ເຖ ກາຣິຍາ ສມ຺ຠວາ ຕໍວາຈໂກ ສທ຺ໂທ ຄຍ຺ຫຕິ.

໖໕. ປຸຕ຺ເຕ

ລ຺ຕຸປິຕາທີ (ຕິ ປຸພ຺ພ) ສຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ເຣຕິ ຄຫິຕລ຺ຕຸປິຕາທິ.

໖໖. ຈິສ຺ມິໍ

ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓປຣິຠາສາຍ ຈິປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໗. ອິຕ຺ຖິ

ອິຕ຺ຖິສທ຺ເທນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ຄຫິຕໍ ນ ອິຕ຺ຖີ, ຕຄ຺ຄຫເຓ ສຕິ ‘ອິຕ຺ຖິຍໍ ວຕ຺ຕມາເນ’ຕິ ວຸຕ຺ຕິຄນ຺ຖສ຺ສ ອິຕ຺ຖິສງ຺ຂາເຕ ອຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ‘ກລ຺ຍາຓິປ຺ປຘານາ’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ປຸມ຺ຠາໂວ ປສຊ຺ເຊຍ຺ຍ… ປຘານສທ຺ທສ຺ສ ກລ຺ຍາຓິຍໍ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາຕິ ອາຫ- ‘ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄ’ຕິ. ອຖ ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ເຕ ກຖໍ ຕຄ຺ຄຫຓໍ ¶ ສິຍາຕິ ອາຫ-‘ວິເສສເນ’ຈ຺ຈາທິ, ເອກຕ຺ເຖຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອິຕ຺ຖິຍໍ ວຕ຺ຕມາເນຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ວຈນມນຕ຺ຖໍ ສິຍາຕິ ສມຕ຺ຖມຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ວິເສສນມິຕ຺ຖິລິງ຺ຄສ຺ເສວ ຄຫເຓຕິ ອາຫ- ‘ວິເສສເນ’ຈ຺ຈາທິ, ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄສ຺ເສວ ຄຫຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ພ຺ຍວຈ຺ເຉຊ຺ຊາຠາວາ ວິເສສນມນຕ຺ຖກໍ ສິຍາຕິ ເອກຕ຺ເຖອິຈ຺ຈເນເນວ ອິຕ຺ຖິຍໍ ວຸຕ຺ຕິຍາ (ຄມ຺ມ) ຠາວໂຕຕິ ຠາໂວ. ປຸເມ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ ວຕ຺ຕມາໂນ ສທ຺ໂທ ປຸມາສທ຺ໂທ, ສກໂລຕິ ປເທສສກໂລ ຫິ ຄຍ຺ຫຕິ… ກສ຺ສຈິ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ ປຸຖຠູຕຕ຺ຕາ, ເຕເນວຈາຫ- ‘ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕຸ ນ ວຕ຺ຕຕ຺ເຕ’ຕິ.

໖໙. ສພ຺ພາ

ວຕ຺ຕນໍ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິຕ຺ຖິຈ຺ຈາໂທ ອິຕ຺ຖິວິສິຏ຺ເຐ ສຕ຺ຕມິຍຕ຺ຖາໂທ, ວາສິຏ຺ໂຐຈ຺ຈາໂທ ວສິຏ຺ຐາທິວິສິຏ຺ເຐ ອປຈ຺ຈາໂທ, ປຸຕ຺ຕີຍຕິຈ຺ຈາໂທ ປຸຕ຺ຕາທິວິສິຏ຺ເຐ ອິຈ຺ຉາທ຺ຍຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕິ, ເຕນາຫ-‘ເອກຕ຺ຖີຠາໂວ’ຕິ. ສາມຎ຺ຎ ຄຫຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິມິນາ ມຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ກສິຓຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕິມາຫ.

໗໐. ຊາຍາ

ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ອິຕຣີຕຣໂຍເຄ ຈຕ຺ຖສມາສໍ ວິຠາເວຕິ. ຊານິຊາຍາ, ສທ຺ທນ຺ຕເຣນາຕິ ຊານິສທ຺ເທນ ຕຖາສທ຺ໂທປທິຏ຺ເຐນ ທໍ ຊໍ ສທ຺ທນ຺ຕເຣນ ຈ, ເກສຎ຺ຈິຕິ ຂຣີຄຕນ຺ຕິອາທີສຸ ‘ຂຣີ’ຕິອາທີນໍ ເກສຎ຺ຈິ, ຂຣີຕິ ຂຣຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມາໂນ-ຍໍ ສທ຺ໂທ ນິຍຕວິສໂຍ… ຄຕສທ຺ທໍ ວິນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ນາຍມ຺ປໂຍໂຄຕິ ຕຸທມ຺ປຕິປ຺ປໂຍຄໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຫຕຸມາຫ- ‘ອາຄເມ’ຈ຺ຈາທິ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈາຕິ ອິມິນາ ຣູປສິທ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ.

໗໕. ອນ

ນນຸ ສຸຕ຺ເຕ‘ສເຣ’ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ວຸຕ຺ຕໍ‘ສຣາໂທ’ຕິ ກຖໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຫ-‘ສເຣ’ຕິອາທິ, ວຓ຺ເຓ ຍນ຺ຕນ຺ຕທາໂທຕິ ສິຏ຺ຐວຈນໍ, ວຓ຺ເຓ ປຣຠູເຕ ຍໍ ກາຣິຍໍ ວິຘີຍເຕ ຕໍ ໂສ ວຓ຺ໂຓ ອາທິ ຍສ຺ສ ຕໍ ຕທາທິ, ຕສ຺ມິໍ ຕທາໂທ ອຸຕ຺ຕຣປເທ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຂາຘາຕຸໂຕ ກ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈເຍ ວິຫິເຕ ຣສ຺ເສນາກາເຣເນວາຍມ຺ປໂຍໂຄ, ນ ວິສຸໍ ອກາເຣນາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ອາກ຺ຂາຕໍ ອນກ຺ຂາຕ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣປທາທິ ສຣສ຺ສ ຣສ຺ສຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໗໖. ນຂາ

ສຎ຺ຎາສທ຺ເທສຸຈາຕິອາທິນາ ¶ ອວຍວຕ຺ຖນິຣເປກ຺ຂານມ຺ປິ ຍຖາກຖຎ຺ຈິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສພ຺ເພສເມວ ສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜນ຺ນວາຈິຕຎ຺ຈາຕ຺ຕໂນ ທີເປຕິ, ຍຖາກຖຎ຺ຈິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ, ຣຸຬ຺ຫິຍາ ອຕ຺ຖນິຈ຺ຉໂຍ, ເຕນ ສຎ຺ເຎຈ຺ຈາໂທ-ຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ ‘ຍໍກິຎ຺ຈິ’ຕ຺ຍາທິນາ, ອິຕ຺ຖີ ຈ ປຸມາ ຈ ອິຕ຺ຖິປຸມໍ, ນ ອິຕ຺ຖິ ປຸມນ຺ຕິ ສມາເສ ນິປາຕເນນິມິນາ ນປຸໍສກາເທໂສ [ນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຕິ ທສ຺ເສຕິ ‘ນ ອິຕ຺ຖິ’ຈ຺ຈາທິນາ. ຂີ-ຂເຍ, ຂຣ-ວິນາເສ ຈາຕິ ຫິ ເອເຕຫິ ‘ນ ຂີຍຕິ ນ ຂຣຕີ’ຕິ ອຕ຺ເຖ ‘‘ຠາວກາຣເກສ຺ວ ຆຓ ຆກາ’’ຕິ (໕-໔໔) ອປ຺ປຈ຺ຈເຍ’ ນ ຂຍ ນ ຂຣ’ອິຕິ ຐິເຕ ຂຕ຺ຕາເທໂສຕິ ອາຫ- ນ ຂີຍຕິ’ຈ຺ຈາທິ.

໗໗. ນໂຄ

ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາກ຺ເຍ ກ຺ວິປ຺ປຈ຺ຈຍາທິໍ ທສ຺ເສຕິ, ວິເສໂສ ປເນຕ຺ຖ ນຎ຺ສ຺ສ(ໂຏ) ວສໂລ ຈຓ຺ຑາໂລ, ສີເຕນ ກຣຓຠູເຕນ.

໗໘. ສຫ

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ປຣຠູເຕ, ຍສ຺ສ ຈ ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໘໐. ອປ

ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂຎາເຓນານຸປລພ຺ຠນີຍໍ ຕມ຺ປນາຕ຺ຖໂຕ-ນຸເມຍ຺ຍເມວ. ຕສ຺ມິໍ ຄມ຺ມມາເນ ຍມາເທໂສຕິ ເກນຈິ ລິງ຺ເຄນາຘິຄເຕນານຸມານຎາເຓນານຸເມຍຸຕ຺ຕມຄ຺ຍາທິໂນຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ກໂປເຕ’ຈ຺ຈາທິ. ກໂປຕາທິຠາເວຕິ ກຕ຺ຖຈິ ຆຣາໂທ ກໂປຕວາຕມຓ຺ຑລິກາທີນໍ ທສ຺ສນວເສນ ສພ຺ຠາເວ ສຕິ. ອຄ຺ຍາທິທສ຺ສນໂຕຕິ ອຄ຺ຄິປິສາຈາທິທສ຺ສນໂຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປີຕິ ຆຣາທິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ກໂປຕວາຕມຓ຺ຑລິກາທິໂນ ລິງ຺ຄສ຺ສ, ອຄ຺ຍາທິໂຍຄນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິອາທີຫິ ອນຸເມຍ຺ເຍຫິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ. ມນ຺ຕ຺ວາຕິ ອນຸມານຎາເຓນ ຊານິຕ຺ວາປໂຍໂຄຕິ ສາຄ຺ຄິສປິສາຈາຕິ ປໂຍໂຄ.

໘໑. ອກາ

ສກຕ຺ເຖ ¶ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສຫສທ຺ທສ຺ສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວຕ຺ຕມາໂນ ຕປ຺ປຘາໂນເຍວາຕິ ອາຫ- ‘ສກຕ຺ຖປ຺ປຘານສ຺ສ ສຫສທ຺ທສ຺ສາ’ຕິ, ວຸຕ຺ຕິ ຠວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຍຸຄປທິ ຘຸຣາ ສຘຸຣໍ. ອປຣຓ຺ເຫນ ສຫິຕໍ ສຫາ ປຣຓ຺ຫໍ.

໘໒. ຄນ຺ຖ

‘‘ອຏ຺ຐາທສ ນິເມສາ ຕຸ, ກຏ຺ຐາ ຕິໍສນ຺ຕຸ ຕາກລາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອາຫ- ‘ກລາ ກາລວິເສໂສ’ຕິ. ກລາທິສງ຺ຂາຕຄນ຺ຖສ຺ສານ຺ເຕ ສຫສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕີຕິສມາສວາກ຺ຍໍ ນິທ຺ທິສຕິ ‘ກລນ຺ຕ’ມິຈ຺ຈາທິ. ຄນ຺ຖນ຺ເຕຈ຺ຈາທິນາ ອາສງ຺ກໂຕຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ກາລຕ຺ຖປຣິຈ຺ຈາເຄນ ຄນ຺ຖນ຺ເຕ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ ອກາລຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຄນ຺ຖວຸຕ຺ຕິປິ ກລາທິ ກາລສທ຺ທຕ຺ຖໍ ນາຕິກ຺ກມຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ- ‘ຄນ຺ຖວຸຕ຺ຕິປິ’ຈ຺ຈາທິ. ອຘິໂກ ມາສໂກ ອສ຺ສາຕິ ສມາສໂກ, ວິກປ຺ເປນ ສິທ຺ເຘຕິ ‘‘ສຫສ຺ສ ໂສ-ຎ຺ຎຕ຺ເຖ’’ຕິ (໓-໗໘).

໘໓. ສມາ

ສມາໂນ ປຕິ ຍສ຺ສາ ສປຕ຺ຕິນີ ສປຕ຺ຕີ ອິຕິ ນິປ຺ຜນ຺ນານເມກເທໂສ ‘ປຕ຺ຕິນີ ປຕ຺ຕີ’ຕິ ທສ຺ສິໂຕຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ຍກ຺ຂາທິ ຕ຺ວິນິ’ຈ຺ຈາທິ. ວຍສທ຺ທສ຺ສ ‘‘ສຣວຍາຍວາສເຈຕາ ຊລາສຍາກ຺ຂຍໂລຫປຏມເນສູ’’ຕິ ຄຓປາຐໂຕ ອກ຺ຂເຍ ວຕ຺ຕມານສ຺ໂສ ມນາທິຕ຺ຕາ ໂອກາຣນ຺ຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ວໂຍ’ຕິອາທິ. ຍປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕຕິ ອິມິນາ ນິປາຕເນນ ຕກຍປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕ.

໘໔. ອຸທ

‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ (໔-໑໒໑) ອິຍປ຺ປຈ຺ຈຍວິຘາຍກໍ ສຸຕ຺ຕໍ.

໘໘. ຕຸມ຺ຫາ

ຕຸມ຺ເຫ ວິຍ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຕຸມ຺ຫາທີ ອມ຺ຫາທີຈ຺ຈາທິໍ ‘‘ສພ຺ພາທີນມາ’’ຕິ (໓-໘໖) ອາ.

໙໐. ວິຘາ

ຄພ຺ເຠນາຕິ ອິມິນາ ກຸຈ຺ຉິຄເຕນ ຄພ຺ເຠນ ສຫ ທ຺ວິຫທຍຕ຺ຕມສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສຕິ, ປຸພ຺ພປເທຕິ ທຸສທ຺ເທ.

໙໒. ທິຄຸ

ຄຸຓາ ¶ ປຏລາ [ທ຺ເວ ປທານິ ອສ຺ສ ອິຕິ ຠວິຕພ຺ພໍ] ທ຺ເວ ປາທາ ເອສໍ ທ຺ເວ ສຕານິ ອສ຺ສ, ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ອສ຺ສ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຫສ຺ສານໍ ວາ ສມາຫາໂຣຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໙໓. ຕີສ຺ວ

ທ຺ວຕ຺ຕິປຕ຺ຕາຕິ ປຐມນ຺ຕາ‘ປູຣ-ປູຣເຓ’ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ກຣຓຕ຺ເຖ ‘‘ຠາວ ກາຣເກສ຺ວ ຆຓ ຆກາ’’ຕິ (໕-໔໔) ອປ຺ປຈ຺ຈເຍ ສ຺ຍາທິສມາໂສຕິ ທສ຺ເສຕຸ ມາຫ- ‘ທ຺ວຕ຺ຕິປຕ຺ຕ’ອິຈ຺ຈາທິ.

໙໔. ອາສໍ

ທ຺ເວ ຈ ຕິໍສາ ຈ, ທ຺ວີຫິ ວາ ອຘິກາ ຕິໍສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໙໖. ຈຕ຺ຕາ

ສມ຺ປຕ຺ຕວິຠາສາຍນ຺ຕິ ອຍໍໂຍໂຄ (ສມ຺ປຕ຺ຕວິຠາສາຕິ) ທສ຺ເສຕິ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ວິຠາສາ ວິກປ຺ໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕໂຍ ຈ ຈຕ຺ຕາລີສາ ຈ, ຕີຫິ ວາ ອຘິກາ ຈຕ຺ຕາລີສາຈ຺ຈາທິນາ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຕິສ຺ໂສ ຈຕ຺ຕາລີສາ ອສ຺ສ ຕິຈຕ຺ຕາລີສໍ ຄໂຓ.

໙໗. ທ຺ວິສ຺ສາ

ສມ຺ປຕ຺ຕວິຠາສຕ຺ຕາຕິ ‘‘ອາສງ຺ຂ຺ຍາເຍ’’ຈ຺ຈາທິນາ (໓-໙໔) ອາກາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ວິຠາສຕ຺ຕາ.

ອິຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາຍໍ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍໍ

ຕຕິຍກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ຖກຓ຺ຑ

໑. ໂຓ ວາປຈ຺ເຈ

ນນຸ ¶ ຈ ‘ໂຓ ວາປຈ຺ເຈ’ຕິ ວຈນໂຕ ກຖໍ ປກຕິວິສຍາວຄໂມ ສິຍາ. ຍຖາກຖຎ຺ຈິ ປກຕິວິສຍາວຄເມປິ ສາມຎ຺ຎວຈນໂຕ ປນ ຘມ຺ເມນາປຈ຺ຈນ຺ຕ຺ຍາໂທ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຘມ຺ເມນິຈ຺ຈາທິໂຕປິ ສິຍາ ຓາ ທິປຈ຺ຈໂຍຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ ‘ອປຈ຺ຈວຕາ’ຈ຺ຈາທິ. ອປຈ຺ຈສ຺ສາຕິ ອປຈ຺ຈຕ຺ຖສ຺ສ, ອປຈ຺ຈວຕາຕິ ‘‘ໂຓ ວາປຈ຺ເຈ’’ຕິ ວສິຏ຺ຐາທ຺ຍຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຣິຄ຺ຄຫຓາຍ ສາມຎ຺ຎວຈນໂຕ ໂຍ ອປຈ຺ຈວາ ຕໂຕ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອສມ຺ຠວາ ທພ຺ພາຈກສທ຺ທາວ ສາມຕ຺ຖິເຍນ ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕາ ສພ຺ພລິງ຺ຄວຈນາ ຊາຍເຕຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມສ຺ມາປຈ຺ຈໍຕ຺ຍາທີສຸ ຓາທິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ (ນ ຊາຍເຕ) ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຘມ຺ເມນາຕິ ຘມ຺ເມນ ກຣຓຠູເຕນ. ຘມ຺ມາຍາຕິ ຘມ຺ມຕ຺ຖໍ, ຘມ຺ມສ຺ມາຕິ ຘມ຺ມເຫຕຸນາ, ຕໂຕ ອສມ຺ຠເວ ກາຣຓມາຫ ‘ສາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ’ຕິ. ສາເປກ຺ຂຕ຺ຕເມວ ສມຕ຺ເຖຕິ ‘ອປຈ຺ຈວາຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ, ຘມ຺ເມນາປຈ຺ຈໍ ກສ຺ສາຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອເປກ຺ຂິຍມານໍ ວທຕິ. ເທວທຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອປຈ຺ຈວາ ເທວທຕ຺ຕາທິ ອເປກ຺ຂີຍເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຫິສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຓາທິວຸຕ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ [ນເຫຕກາມນ຺ຕຕ຺ຖ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ສາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ກມ຺ພໂລ ວສິຏ຺ຐສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວສິຏ຺ໂຐ-ປຈ຺ຈວາຕິ ຕໂຕ ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕາ ໂຫຕິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ນ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ນ ຈ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ກາຣຓມາຫ- ‘ອສມ຺ພນ຺ຘາ’ຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ວສິຏ຺ຐສ຺ສ ກມ຺ພລາເປກ຺ຂຕ຺ເຕນ ອປຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ເທວທຕ຺ຕາເປກ຺ຂຕ຺ເຕນາຕ຺ຖນ຺ຕຣາເປກ຺ຂາຍ ວສິຏ຺ຐສ຺ສາປຈ຺ເຈນ ສມ຺ພນ຺ຘາຠາວາເຍວ ວສິຏ຺ຐສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ວາສິຏ຺ໂຐຕິ ຓາທິວຸຕ຺ຕິຍາ ຠາເວ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ສມຕ຺ຖຎ຺ຫິ ວສິຏ຺ຐໍ ຣາຊປຸຣິສາທິ ສມາສວຸຕ຺ຕິຍເມກຕ຺ຖຕ຺ຕມິວ ວາສິຏ຺ຐາທິຓາທິວຸຕ຺ຕິຍໍ ຓາທິປ຺ປຈ຺ຈຍມຸປຊນຍຕິ, ນາສມຕ຺ຖໍ, ຕໂຕ ສພ຺ພເມເວຕມ຺ມນສິ ນິຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ອສມ຺ພນ຺ຘາ’ຕິ.

ຍທິ ¶ ປເນຕ຺ຖ ຓາທິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສພ຺ພຖາ ສມ຺ພນ຺ຘມເປກ຺ຂເຕ, ຕທາ ວິເສສໂຕ ຍສ຺ສາປຈ຺ເຈນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຕໂຕວ ຊນກໂຕ ໂສ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຍຊ຺ເຊວ’ມິຈ຺ຈາທິ.

ໂຍ ຊນໂກຕິ ໂຍໂຍ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອປຈ຺ຈສ຺ສ ຊນໂກ. ຕໂຕເຍວາຕິ ຕສ຺ມາຕສ຺ມາ ຊນກໂຕເຍວ. ສິຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອປຈ຺ຈຕ຺ເຖ ຓາທິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສິຍາ. ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸມາຫ- ‘ຕສ຺ເສວາປຈ຺ເຈນ ໂຍຄາ’ຕິ. ໂຍຄາຕິ ອປຈ຺ຈສມ຺ພນ຺ຘໂຕ, ນ ມູລປ຺ປກຕິໂຕຕິ ປຣມປ຺ປກຕິໂຕ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຫຕຸມາຫ- ‘ອໂຍຄາ,ຕິ, ວຈນາຠາວມ຺ເປຕ຺ຖ ທສ຺ເສຕຸໍ ເຈ’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຈນນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ, ສມ຺ພນ຺ຘາຠາວາ (ຕາທິສວຈນາຠາວາ) ຈ ມູລປ຺ປກຕິໂຕ ຓາທິປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສາຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ມູລປ຺ປກຕິໂຕວາສ຺ສາຠິມຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ມູລປ຺ປກຕິໂຕ’ຈ຺ຈາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກຖມ຺ປນິທໍ ວິຎ຺ຎາຍຕິຈ຺ຈາທິນາ ຊນກສ຺ເສວາພ຺ຍາຫິຕສ຺ສາປຈ຺ເຈນ ມຸຂ຺ຍ ສມ຺ພນ຺ຘມານີຍ ອິທມຍຸຕ຺ຕນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ພ຺ຍວຫິຕຊນິຕສ຺ສາປ຺ຍປຈ຺ຈຍສ຺ສ ປຣມປ຺ປກຕິຍາຠິສມ຺ພນ຺ຘສພ຺ຠາວໍ ວຕ຺ວາ ຕໍ ສາຘຍິຕຸມາຣຠເຕ ‘ກຖ’ມິຈ຺ຈາທິ, ເອວໍ ຫິຈ຺ຈາທິ ກຖໍປນິທມິຈ຺ຈາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມຕ຺ຖ ນວາກ຺ຍໍ, ຫິຍສ຺ມາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຖາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສວາຕິອາທິນາ ອຸປ຺ປາເທຕາຣເມວ ນິທ຺ທິສຕິ, ນາຕ຺ຕານໍ ປິຕາມໂຫ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕາເຍວາປຈ຺ເຈນ ສມ຺ພຊ຺ຌຕິ ນ ປິຕາມໂຫຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຸປ຺ປາເທຕຸນິທ຺ທິສນໍ, ເຕນ ອປຈ຺ເຈນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸເຍວ ຊນກສ຺ເສວ ໂຍໂຄ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ປຏິປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕນ຺ຕິຕໍ [ຕຕ຺ຖ-ອິຕິ (ປຎ຺ຈິກາຍໍ)] ປຸຈ຺ຉານິມິຕ຺ຕໍ, ເຕນາຕິ ອປຈ຺ເຈນ. ອປຕນນ຺ຕິ ນຣເກ ອປຕນໍ ຠວຕິ, ໂສຕິ ໂຍໂສ ຍສ຺ສາຕ຺ຍນິຍມນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ໂສ ຎາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິນາ ອິທໍ ທີເປຕິ- ‘‘ນປຕຕ຺ຍເນນ ນຣເກຕ຺ຍປຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອປຈ຺ເຈນາເນນ ຍສ຺ສກສ຺ສຈິ ອວິເສເສນາປຕນມ຺ຠວຕິ ນຣເກ ໂສໂສ ຕາຍ ປຸຈ຺ຉາຍ ຎາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ. ໂສ ວາຕິ ¶ ກສ຺ສາຍໍ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉາຍານຸໂຣຘເນ ໂສ ອຸປ຺ປາເທຕາເຍວ ຎາຕຸມິຈ຺ຉິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຸສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖາປຈ຺ເຈນ ນຣກາປາຕສພ຺ພ ຊນຊານນິຈ຺ຉາວິເສສໂຊຕໂກ, ຍທິ ສິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ນິທ຺ທິເສຍ຺ຍ ນ ເກວລມຸປ຺ປາເທຕາຣໍ, ອຕ຺ຖິຈ຺ຈາທິ ປິຕາມຫສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນປິ ນິທ຺ເທເສ ກາຣຓວຈນໍ, ຕໍ ອປຈ຺ຈໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຣຓໍ, ຍສ຺ສ ຕໍ ຕໍນິມິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມາ [ກຕ຺ວາ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ເອວໍ ທິຏ຺ຐິໂກ ຫິຈ຺ຈາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ເຖຕິ.

ພ຺ຍວຫິຕຊນິເຕນາປີຕິ ພ຺ຍວຫິເຕນ ກຕ຺ຕຸນາ ຊນິເຕນາປິ, ກຣເຓ ຈາຍໍ ຕຕິຍາ, ເຫຕຸມ຺ຫິ ວາ. ກສ຺ມາ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິໂກຕິ ອາຫ ‘ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ. ຫິສທ຺ໂທ ຍສ຺ມາທຕ຺ເຖ. ຍສ຺ສາຕິ ປຸພ຺ພຊສ຺ສ, ເຕນ ອປຈ຺ເຈນ ອປຕນໍ ຕທປຕນໍ ຕໂຕ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ເຕນ ພ຺ຍວຫິຕຊນິເຕນາປິ ປຸມຸນາ ປຸພ຺ພໂຊປິ ນຣກໍ ນ ປຕຕິ ໂສ ປຸພ຺ພຊສ຺ສາປ຺ຍ ປຈ຺ຈໍ ຠວຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ນິພ຺ພຈເນນາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາຈ຺ຈສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕຍສ຺ມາຕ຺ຍເນນາຠິສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸປປຕ຺ຍນ຺ຕຣມາຫ-‘ອຸປຈາຣໂຕເວ’ຈ຺ຈາທິ. ປຸພ຺ພ ປຸພ຺ພຠາເວ ສຕີຕິ ປຸພ຺ພສ຺ສ ປຸພ຺ພສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ເຕ ສຕິ. ພ຺ຍວຫິເຕນ ຊນິເຕ ອປຈ຺ເຈປິ ນິມິຕ຺ຕໍ ອປາຍາປຕກາຣຓຠາໂວ ອຕ຺ຖິເຍ ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເກສນ຺ຕິ ອາຫ-‘ປຸພ຺ເພສນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຊານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເກ ນາຕິ ອາຫ- ‘ປາຣມ຺ປຣິເຍນາ’ຕິ. ອເຠໂທປຈາເຣນາຕິ ປຸພ຺ພປຸພ຺ພຠາເວ ສຕິຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຊນກສ຺ສ ວິຍ ປາຣມ຺ປຣິເຍນປຸພ຺ເພສມ຺ປິນິມິຕ຺ຕຕາ ວໂຕ ຊນກສທິສຕ຺ຕາ ຊນກາວ ນາມ ເຕ ສິຍຸນ຺ຕິ ເອວມເຠເທນ ອຸປຈຣຓໂຕ ຈິນ຺ຕນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠຍຖາຕິ ຎາເຍນ ອຸປຈາເຣນຈາຕິ ອຸຠເຍນ ປກາເຣນ, ເອວມຸຠຍຖາປິ ມູລປ຺ປກຕິຍາ ປຈ຺ເຈນາຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ກຖມນນ຺ຕຣ [ມນນ຺ຕຣາທິ (ໂປຕ຺ຖເກ) (ຕຕ຺ຖ) ໂປຕ຺ຖເກ] ຊນິເຕນາປຈ຺ເຈນາທິປຸຣິສສມ຺ພນ຺ໂຘເຍນ ຕໂຕ ຓາທິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສິຍາຕິ ນາສງ຺ກ຺ນີຍໍ.

ຕໂຕ ຈາຕິ ມູລປ຺ປກຕິໂຕ ຈ, ອປຈ຺ຈສາມຎ຺ຎວຈນິຈ຺ຉາຍນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິ ປຸນ຺ນປຸໍສກຕ຺ຕວິເສໂສປຄ຺ຄາຫິ ອປຈ຺ຈສາມຎ຺ຎສ຺ສ ວຈນິຈ຺ຉາຍໍ.

ເອວມ຺ມູລກຕິໂຕ- ປຈ຺ຈສາມຎ຺ເຎນ ຓາທິປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອິທານິ ອປຈ຺ຈາທິໂຕປິ ໂຫເຕວ ຓາທິ ສາມຎ຺ຎວິຘານາ. ໂສ ຈ ພຫຸລາຘິກາຣໂຕ ¶ ຄຸຣຸຊນາຍຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕນ຺ນິໂຍຄາຈຣເຓນ ປສຕ຺ເຖ ເຍວາປຈ຺ເຈ ພ຺ຍວຫິຕຊນິເຕປິ ອິຕ຺ຖິວຊ຺ຊິເຕ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘ນຕ຺ຕາທີຫິ’ຈ຺ຈາທິ. ສຕິເຍວ ຄຸຣຸຊເນ ສປ຺ປຘານຠາເວນ ກຸຈ຺ຉິເຕ-ປຈ຺ເຈຕຸ ນຕ຺ຕາທີວຸຕ຺ຕີຫິ ວສິຏ຺ຐາທີຫິ ຓາທິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ວາສິຏ຺ໂຐຕິອາທິ, ອິຕ຺ຖິຍຎ຺ຈ ນ ໂຫຕິ ວາສິຏ຺ຐີຕິອາທິ.

ອຕ຺ຖໂຕຕິ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ. ອປຈ຺ເຈ ວິຘີຍມາໂນ ປຈ຺ຈໂຍ ອປຈ຺ຈວຕາ ຊາຍມາໂນ ຕສ຺ສາປຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ຊາຍຕິ. ໂສຈາຍ ມຕ຺ຖວິເສໂສ ຉ(ຏ຺ຐິຍນ຺ຕ) ຕາຠາເວ ກຖໍ ສິຍາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສາມຕ຺ຖິຍໍ. ອນນ຺ຕເຣ ວາປຈ຺ເຈ ປຸຕ຺ເຕ-ຠິເຘຍ຺ຍ ນຕ຺ຕາໂທ ວາປຈ຺ເຈ-ຠິເຘຍ຺ຍາຕິ ສສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຸໂຕຈິ ອປຈ຺ຈວຕາ ນຕ຺ຕາໂທ ເອວ. ອິທຎ຺ຈ ສພ຺ພມ຺ພຫຸລວຈເນວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ- ‘ພຫຸລາຘິກາຣາ’ຕິ. ອປຈ຺ເຈຕິ ເອກວຈເນນ ນິທ຺ເທເສ ປຸມຸນາ ນປຸໍສເກນ ກຣິຍຕິ, ເຕເນ ກສ຺ມິໍ ເຍວາປຈ຺ເຈ ສິຍາ, ນ ພຫູສຸ ວສິຏ຺ຐສ຺ສາປຈ຺ຈານິ ວາສິຏ຺ຐານິ, ນ ຈິຕ຺ຖິ ວາສິຏ຺ຐານິ, ນ ຈິຕ຺ຖິຍໍ ວາສິຏ຺ຐີຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-‘ອິທຎ຺ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ອິທຎ຺ຈ ອປຈ຺ຈວຈນຎ຺ຈ. ອິມິນາ ເຈຕ຺ຖ ຕຖາ ນິສ຺ສຍກຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສ ວຈນິຈ຺ຉາຠາວໂຕຕິ ຕສ຺ສ ລິງ຺ຄວຈນສ຺ສ ສຸຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉາຍາຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກິໍ ປນ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ເຕ ລິງ຺ຄວຈນາວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ຕສ຺ສາປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ເຍນເກນຈິ ລິງ຺ຄາທິນາ ນິທ຺ເທໂສ-ວສ຺ສໍ ກຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ນານນ຺ຕຣິຍກຕ຺ຕາ ຕສ຺ເສໂຫປາທານໍ, ຍຖາຘຎ຺ຎຕ຺ຖິໂນປລາລາທິໂນປ຺ຍປ຺ປຘານສ຺ໂສປາທານນ຺ຕິ. ຕໂຕເຍວາຫ-‘ອຸປລກ຺ຂີຍສ຺ເສຕ຺ຖ ປຘານຕ຺ຕາ’ຈ຺ຈາທິ. ອິຕ຺ຖິປຸມຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕຊຎ຺ຎວິເສໂສ ອຸປລກ຺ຂີໂຍ, ອປຈ຺ເຈຕີທມຸປລກ຺ຂຓໍ, ສຍນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຸປລກ຺ຂຓໍ ສຍໍ. ກາຣິຍປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາຕິ ປຸເມ ນປຸໍສເກປຈ຺ເຈ-ຠິເຘຍ຺ເຍ ວິຘິ ໂຫຕິຈ຺ເຈວໍ ກາຣິຍປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ອິຏ຺ຐໍ.

ວຈນນ຺ຕເຣປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວຈເນ. ອາຓີຕິ ຓິປ຺ປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕໍ ວທຕິ. ອໂຄຕ຺ຕາທິໂຕຕິ ໂຍໂຄຕ຺ຕສ຺ສາທິຠູໂຕ ນ ໂຫຕິ, ຕໂຕ, ເຕເນວ ‘‘ອາຓີ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ (໔-໕) ວກ຺ຂຕິ-‘ອກາຣນ຺ຕມຕ຺ຕໂຕວາຍໍຓິນ ໂຄຕ຺ຕາທິຠູຕໂຕ’ຕິ. ວາກ຺ຍສມາສາປີຕິ ຍຖາສງ຺ຂ຺ເຍນາຫ. ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖຕິ ຕສ຺ມິໍ ວາກ຺ໂຍປທສ຺ສິເຕ ອຕ຺ເຖ, ຕນ຺ຕິ ວາກ຺ຍໍ. ສມາສວຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສຕິປນາຕິ ¶ ວາກາເຣ ສຕິ ຕຸ ອນິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຓປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ. ໂສປີຕິ ສມາໂສປິ, ສມາໂສຕິອາທິນາ ປກ຺ຂນ຺ຕຣມາຫ. ເຕນ ວາກ຺ຍສິຊ຺ຌເນນ. ປກ຺ເຂ ວາກ຺ຍສມາສາປິ ສິຍຸນ຺ຕິ ປກ຺ເຂ ສມາສວຸຕ຺ຕິຍາ ເອວ ພາຘິຕຕ຺ຕາ ປກ຺ຂນ຺ຕເຣ ຓາທິວຸຕ຺ຕິ ນ ພາຘີຍຕີຕິ ວາກ຺ຍວຸຕ຺ຕິໂຍປິ ສິຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒. ວຈ຺ຉາ

ວຈ຺ຉກຈ຺ຈາທິນາ ກຈ຺ຈາທິຄຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິຠາເຄນ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ວຈ຺ຉາທີຫີ’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ກຓ຺ໂຫ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ’’ຕິ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຫສທ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວຕ຺ຕມາໂນ ຓານຓາຍ ນປ຺ປຈ຺ຈເຍ ອຸປ຺ປາທຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມາທີຫິຈ຺ຈາທິນາ ອາກຕິຄຓຕ຺ຕມສ຺ສ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ກຕາຓິໂຍເວ’’ຕິ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ, ທິຈ຺ຈາທີສູຕິ ຍໂຕຓ຺ໂຍ ທິສ຺ສຕິ ‘‘ຓ຺ຍ ທິຈ຺ຈາທີຫີ’’ຕິ (໔-໔), ເຕ ທິຈ຺ຈາທໂຍ, ເຕສຸ ປາຐາຕິ ຕໍສຸຕ຺ຕປ຺ປເທເສ ‘‘ກຕາ ຓິໂຍເວ’’ຕິ ປາຐາຠາເວປິ ທິຈ຺ຈາ ທີນມາກຕິຄຓຕ຺ຕາ ປຐິຕເມວ ນາມ ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຓ຺ເຍຕິ ຓ຺ຍປ຺ປຈ຺ຈເຍ ກເຕ. ໂຄຕ຺ຕາທິສທ຺ທາຕິ ໂຄຕ຺ເຕ ວໍເສ ອາທິຠູຕາ ສທ຺ທາ. ວໍໂສຕິ ອນ຺ວໂຍ. ໂສເຍວ ຄາວໍ ສຊາຕິ ສາຘາຣຓໍ ວິຊາຕິວິນິວຕ຺ຕນໍ ສກຏາທິວຈນໍ ຕາຍຕີຕິ ໂຄຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນາຫ-‘ໂຄຕ຺ຕໍ ວໍໂສ’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ໂຄຕ຺ຕສ຺ສ, ຕສ຺ສາທໂຍ ໂຄຕ຺ຕາທໂຍຕິ ເສໂສ. ເກເຕ ໂຄຕ຺ຕາທໂຍຈ຺ຈາຫ- ‘ສຎ຺ຎາກາຣິໂນ’ຈ຺ຈາທິ. ວຈ຺ຉາທໂຍ ນຕ຺ຕາທິໂນ ອປຈ຺ຈສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ຕທປຈ຺ຈາທິ ຈາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ນຕ຺ຕາທິໂນ’ຈ຺ຈາທິ.

໓. ກຕ຺ຕິ

ຆປສຎ຺ຎນ຺ຕາເວຕ຺ຖ ຠີຍ຺ໂຍ ກຕ຺ຕິກາທໂຍຕິ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຍທິ ປເນຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎປິ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ປຓ຺ຫິອາທໂຍ ເກຈິເຍວ ກຕ຺ຕິກາທີສຸ ອນ຺ໂຕຄຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ເອຕ຺ຖາ’ຕິອາທິ. ວິນຕາ ສຸປຓ຺ຓມາຕາ, ເຕຫີຕິ ວິຘວາທີຫິ. ວິຘວາທິຄຓໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ພນ຺ຘກ’ຈ຺ຈາທິ. ວິຄໂຕ ຘໂວ ປຕິ ອສ຺ສາຕິ ວິຘວາ, ພນ຺ຘກີ ອຠິສາຣິຓີ.

໔. ຓ຺ຍທິ

ຍສ຺ສ ¶ ຈ ຈວຄ຺ໂຄຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເກວລໍ ຄຄ຺ຄ຺ໂຍຕິ ເອຕ຺ຕກເມວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣສຕ຺ຖາຄຕຄຄ຺ຄາທິຄເຓກເທສຠູຕກຸຓ຺ຑນີສທ຺ທໂຕປິ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຕິ ມຸທາຫຣນ຺ໂຕ ໂສ ຄຄ຺ຄາທິຄໂຓປ຺ຍຕ຺ຣາຠ຺ຍຸປຄໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ຄຄ຺ຄາທິເກປິ ປຣສຕ຺ຖປຐິເຕ ໂຍໂຍ ປໂຍໂຄ ອາຄເມ ທິສ຺ສຕິ ວຈ຺ໂຉ ອຄ຺ຄິເວສ຺ໂສຈ຺ຈາທິ. ໂສປີຫ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ-‘ຄຄ຺ຄາທິ’ຈ຺ຈາທິ. ຄຄ຺ຄາທີຕິ ຄຄ຺ຄາທິ ອຍໍ. ໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ຄຄ຺ຄວໍສສ຺ສ ອາທິຠູເຕນ ຄຄ຺ເຄນ ອຸປລກ຺ຂິໂຕ ຄໂຓ ໂຄຕ຺ຕາທິຄໂຓ, ເຕນ ຄຄ຺ໂຄ ນາມ ໂກຈິ, ຕສ຺ສຕ຺ວປຈ຺ຈໍ ຄຄ຺ຄີຕິ ຠວຕິ. ປປຸຕ຺ຕາໂທວາຕິ ອວຘາຣຓໍ ຄຄ຺ຄສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ຄຄ຺ຄິຈ຺ເຈວ ຍຖາສິຍາຕິ.

໕. ອາຓິ

ປກຕສ຺ສາຕິ ‘‘ມາຄຘໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ນາມສ຺ມາ’’ຕິ ວາ ປກຕສ຺ສ. ອາຕິ ນາມວິເສສເນສຕິ ‘‘ວິຘິພ຺ພິເສສນນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຕທນ຺ຕ ວິຘິນາ ອກາຣນ຺ໂຕ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ອາຫ-‘ວິເສສເນນ ຈາ’ຕິອາທິ. ອນນ຺ຕຣມປຈ຺ຈນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໖. ຣາຊ

ປຈ຺ຈຍນ຺ເຕນາຕິ ຣາຊຎ຺ໂຎຕິ ປຈ຺ຈຍນ຺ເຕນ. ຣາຊຎ຺ໂຎຕີມສ຺ສຕ຺ໂຖ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕີຕິ, ຣາຊຎ຺ຎຊາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຎ຺ໂຎ ອປຈ຺ຈໍ ຣາຊາປຈ຺ຈໍ.

໘. ມນຸ

ສມຸທາເຍນາຕິ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕສມຸທາເຍນ, ຊາຕິຍນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຊາຕິຍໍ. ຊາຕິສທ຺ທາເອເຕຕິ ອິທໍ ມນຸສ຺ໂສ ມານຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ອປຈ຺ຈຕ຺ຖາຠາເວ ເຫຕຸວຈນໍ. ອປຈ຺ຈຕ຺ໂຖ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ເຖວາຕິ ຈ ອິທໍ ວິສຸໍ ມນຸສ຺ສມານຸສ ສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖສ຺ສາຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຓວາຕິ ມນຸໂນ ອປຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ‘‘ໂຓ ວາປຈ຺ເຈ’’ຕິ (໔-໑) ຓປ຺ປຈ຺ຈໂຍວ. ນ ຊາຕີຕິ ພ຺ຍຕິເຣກມາຫ.

໙. ຊນ

ຣາຊສມ຺ພນ຺ເຘຕິ ¶ ຣຎ຺ເຎຕິ ວຸຕ຺ຕຣາຊສມ຺ພນ຺ເຘ. ປຎ຺ຈາລານໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ອປຈ຺ຈໍ, ປຎ຺ຈາລານໍ ຊນປທານໍ ຣາຊາຕິ ວາ ເອວເມຕ຺ຖ ວິ(ຠາໂຄ) ເວທິຕພ຺ໂພ ໂອກ຺ກາການໍ ອປຈ຺ຈໍ ຣາຊາ ວາ ໂອກ຺ກາໂກ.

໑໑. ຓຣາ

ສາມຎ຺ເຎນ ຣຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສາຕ຺ຖມາຫ- ‘ກຸງ຺ກຸມາທິນາ’ຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ‘ຣາໂຄ ກຸສຸມ຺ຠາທີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຸສຸມ຺ຠາທິນາຕິ (ວຸຕ຺ຕໍ) ສິຍາ, ຣຎ຺ຊິ ອຍ ມຕ຺ຖິ ອຠິສງ຺ເຄ‘ໂຠຊເນ ຣຕ຺ໂຕ’ຕິ. ອຕ຺ຖິ ວຓ຺ຓວິເສເສ ‘ຣຕ຺ໂຕໂຄ’ຕິ, ໂລຫິໂຕຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖິ ສຸກ຺ກສຊ ວຓ຺ຓນ຺ຕຣາປາທເນ‘ຣຕ຺ໂຕ ປໂຏ’ຕິ. ອິຫ ຕຸ ຕຕິເຍ-ຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມາໂນ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ວຓ຺ຓນ຺ຕຣມາປາທິຕ’ນ຺ຕິ. ຣາຄາຕິ.

ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຖປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ນິທ຺ເທສສ຺ສ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຈາຈຣິຍານ ມຸປເທສໂຕ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນາ (ຈຣິຍ) ປາຣມ຺ປຣິຍາວຄມ຺ຍເຕ, ຣາຄາຕິ ກສາວ ສງ຺ຂາຕອຕ຺ຖນິທ຺ເທໂສ. ເຕນາຕິ ປຏສ຺ສ ຣຕ຺ຕຠາເວ ຣາຄສ຺ສ ກຣຓນິທ຺ເທໂສ, ຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖນິທ຺ເທໂສ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຍໍ ກສາ ວຕ຺ຖໂຕ ຠວຕ຺ຍສມ຺ຠວາ, ເຕນ ສຸຕ຺ເຕ ຣາຄາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຕພ຺ພາຈກາ ກສາວສທ຺ທາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຣາຄາຕິ ປນ ເຕນາຕິ ຣາຄສ຺ເສວ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐປິ ຕພ຺ຠາເວນາ [ຕພ຺ພາວກຠາເວນາ-ຕິ ຠວິຕພ຺ພໍ] ຕ຺ໂຖ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ຕພ຺ພາຈກາ ຈ ໂຫນ຺ໂຕ‘ເຕນ ຣຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ໂຫຕີຕິ ກສາເວນ ຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ຣາຄວາຈິໂນ ຕຕິຍນ຺ຕຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ‘ຓ ຣາຄາ ເຕນ ຣຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ລພ຺ຠມານຕ຺ຖວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ຣາຄວາຈິຕຕິຍນ຺ຕໂຕ’ຕິ. ສຸຕ຺ເຕ ປນ ຣາເຄນ ຣຕ຺ຕນ຺ເຕຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຣາຄາ ຣາຄວາຈີສທ຺ທາ ຕຕິຍນ຺ຕາ ຓປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຘານໂຕຕິ ອຸປຈາຣວເສນ ກຖນໂຕ. ວິນາປິ ເຕນາຕິ ຕໍປຈ຺ຈຍໍ ວິນາປິ.

໑໒. ນກ຺ຂ

ຕຕິຍນ຺ຕໂຕ ວິຊ຺ຌຕ຺ຖໍ ເຕນາຕິ ອນຸວຕ຺ຕເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຸຕ຺ເຕ ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ອິນ຺ທຸຍຸຕ຺ເຕນ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ລກ຺ຂິໂຕ ເຈ ກາໂລ, ຕທາ ເຕນ ¶ ລກ຺ຂິເຕ ກາເລຕ຺ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຕຕິຍນ຺ຕໂຕ ນກ຺ຂຕ຺ຕາ ໂຓ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສຸຕ຺ຕວິວຣເຓ ຕຸ ຕຎ຺ເຈຕ຺ຍາທິກມຘິປ຺ປາຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຕ຺ຍນຸວຸຕ຺ຕິຍາ ຕຕິຍນ຺ຕໂຕຕິ ລພ຺ຠຕິ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນາຕິ ສຸຕຕ຺ຕາຕິ, ກາເລຕິ ປນ ອຕ຺ຖນິທ຺ເທສໂຕ ຓປ຺ປຈ຺ຈຍາເຘຍ຺ຍສ຺ສ ກາໂລ ອາຘາໂຣຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ‘ລກ຺ຂິເຕ ກາເລ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິເສສ຺ສຄຕວິຠຕ຺ຕິຍາ ວິຈາຣິຕາຍ ວິເສສນ ຄຕາ ຈ (ວິຈາຣິຕາ) ນາມາຕິ ອາຫ- ‘ນກ຺ຂຕ຺ເຕເນ’ຕິຈ຺ຈາທິ, ອິຫ ເກຈິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສງ຺ຂາຕໍ ກິຣິຍາສຠາວມິຈ຺ຉນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈໍ, ອປເຣ ຕຸ ທພ຺ພສຠາວໍ ນິຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ໂສ ຠຍສ຺ສປິ ກາລສ຺ສ ຈນ຺ທຍຸຕ຺ເຕນ ຜຸສ຺ສາທິນາ ລກ຺ຂິຍຠາວາ ລກ຺ຂເຓ ຕຕິຍາ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ກິຣິຍາ ຣູໂປ ກາໂລ’ຈ຺ຈາທິ.

ວິເສສາວສາໂຍຕິ ກາລສ຺ສ ວິເສສາວຘາຣຓຕ຺ຖເມວ ຫິ ‘ຜຸສ຺ສີ ຣຕ຺ຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ໂລເກ ປຍຸຊ຺ຊເຕ. ຄຸຣຸນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຸຣຸ ຊີໂວ, ນ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ, ຈນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕາ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ… ຈນ຺ທຍຸຕ຺ເຕນ ຄຸຣຸນາ ຣຕ຺ຕິຍາ ລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ. ກຕ຺ຕິກາຍ ລກ຺ຂິໂຕ ມຸຫຸຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຈນ຺ທໍ ວິນາ ກຕ຺ຕິກາຍ ຕຸ ເກວລາຍ ມຸຫຸຕ຺ໂຕ ກາໂລ ລກ຺ຂິໂຕ ‘ກຕ຺ຕິກາ ມຸຫຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ຜຸສ຺ເສນ ລກ຺ຂິຕາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘີຕິ ເອຕ຺ຖ ຜຸສ຺ເສນິນ຺ທຸຍຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິ ລກ຺ຂິຕາ ນ ກາໂລ ຜຸສ຺ໂສຕິ. ນກ຺ຂຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ກາລສ຺ສ ຣຕ຺ຍາທິວິເສສາປຣາມາເສນ ນກ຺ຂຕ຺ຕວາຈິໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ ໂລປໍ ວິຘາຍ ປຸນ ອຎ຺ເຎນ ສຸຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ເທສວິຘາເນນ ສກລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາຍຸຕ຺ເຕຫິ-ຏ຺ຐມຠິຘານໍ ປເຣຫິ, ຕທາຫ- ‘ອໂຫ ຣຕ຺ໂຕ’ຈ຺ຈາທິ.

ຣຕ຺ຍາທິວິເສສາປຣາມາເສນາຕິ ຜຸສ຺ສີ ຣຕ຺ຕິ ຜຸສ຺ໂສ ອໂຫຕິ ເອວໍ ຣຕ຺ຍາທິວິເສສສ຺ສ ອປຣາມາເສນ ອສມ຺ມສ຺ເສນ ອຄ຺ຄຫເຓນ. ສກລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາຍຸຕ຺ເຕນາຕິ ຜຸສ຺ສກຕ຺ຕິກາທີນໍ ຍໍຍໍ ລິງ຺ຄໍ ຍາຍາ ສງ຺ຂ຺ຍາ, ອຕ຺ຕນິເຍຫິ ເຕຫິ ເຕຫິ ລິງ຺ເຄຫິ ຕາຫິຕາຫິ ຈ ສງ຺ຂ຺ຍາຫິ ຍຸຕ຺ເຕນ ນກ຺ຂຕ຺ຕສທ຺ເທນ. ນ ຕທຸປລກ຺ຂິໂຕ ກາໂລຕິ ກຕ຺ຕິກາ ສທ຺ໂທພຫຸວຈນນ຺ໂຕ ພຫຸຕາຣກຕ຺ຕາ ກຕ຺ຕິກາຍ, ຕາຍກຕ຺ຕິກາຍ ລກ຺ຂິໂຕກາໂລປເຣຫິວິຍ ນ ກຖີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ຕທຸປລກ຺ຂິຕສ຺ສກາລສ຺ເສວກຕ຺ຕິກາສທ຺ເທນາຠິຘາເນ ໂກ ໂທໂສ ເຍ ເນວມຸຈ຺ຈເຕຈ຺ຈາຫ- ¶ ‘ອຊ຺ເຊຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ອິມິນາ ຈ ປຣມເຕ ໂທໂສ ອຸພ຺ຠາວິໂຕ, ຕທຕ຺ຖຕ຺ເຕ ສຕີຕິ ຕທຸປລກ຺ຂິຕກາລຕ຺ຖຕ຺ເຕ ສຕິ.

ສຕ຺ຕມີ ສິຍາຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕສທ຺ທາ ຕທ຺ຘິຕໂລປນ຺ຕາ ຜຸສ຺ເສນ ປາຍສໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຜຸສ຺ເສ ປາຍສໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕ຺ຍາໂທ ອາເຘຍ຺ຍນ຺ຕຣາເປກ຺ຂາ ສິຍາ ສຕ຺ຕມີ, ຍາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ ວິຘີຍຕິ ປາຓິນີເຍຫິ, ຕໂຕ ‘ອຊ຺ຊກຕ຺ຕິກາ’ເຕຕ຺ຖາປ຺ຍາເຘຍ຺ຍນ຺ຕຣາເປກ຺ຂາ ສຕ຺ຕມີ ສິຍາ ໂລປນ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ອຊ຺ຊກຕ຺ຕິກາສູ’ຕິ, ນ ປຐມາ. ປຐມາເຍວ ປນາຍໍ ປໂຍໂຄ ‘ອຊ຺ຊກຕ຺ຕິກາ,ຕິ. ອຊ຺ເຊຕ຺ຍຘິກຣຓປ຺ປຘາໂນ ອໂຫຣຕ຺ຕກາລວາຈີ ສທ຺ໂທ, ກຕ຺ຕິກາສທ຺ໂທປິ ຕທ຺ຘິຕໂລເປນ ຕກ຺ກາລາຠິຘາຍໂກ, ຕໂຕ ເຍວອຸຠິນ຺ນມ຺ປິສາມານາຘິກຣຓ຺ຍາ ກຕ຺ຕິກາໂຍປ຺ຍຘິກຣຓໍ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕ, ຕຎ຺ຈ ນ ວິນາເຘຍ຺ເຍນ ໂຫຕີຕ຺ຍາເຘຍ຺ຍນ຺ຕຣາເປກ຺ຂາຍໍ ເຕສຸ ສຕ຺ຕມີເຍວ ສິຍາ, ນ ປຐມາ (ອຸປ) ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ. ອຕ຺ຕໂນທານິ ທສ຺ສເນ ສຕ຺ຕມິຍາ ອປ຺ປສງ຺ຄໍ ປຐມາເຍໂວປປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຈນ຺ເທ ປນູປຈາເຣເນ’ຈ຺ຈາທິ, ນາເຘຍ຺ຍນ຺ຕຣາເປກ຺ຂາຈ຺ຈເນນ ສຕ຺ຕມິຍາ ອປ຺ປສງ຺ຄມາຫ. ເອວຎ຺ຈຣຫິ ວຈນມນ຺ຕເຣນ ປເຣສໍ ວິຍ ສຕ຺ຕມີວິຘາຍກໍ ກຖໍ ກຕ຺ຕິກາຍ ຊາໂຕຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ຕມ຺ປຏິປາເທຕຸມາຫ- ‘ກຕ຺ຕິກາຍ ຊາໂຕ’ຈ຺ຈາທິ. ພຫຸວຈນນ຺ຕຕ຺ເຕປິ ກຕ຺ຕິກາຍ ຊາຕິຍເມກ ວຈນນ຺ຕໍ. ປກາຣນ຺ຕຣມາຫ- ‘ໂລໂປຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ໂລເປນາຕິ ກຕ຺ຕິກາຫິ ອິນ຺ທຸຍຸຕ຺ຕາຫິ ລກ຺ຂິໂຕ ກາໂລຕິ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ກຕຓປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ໂລເປນ.

໑໓. ສາສ຺ສ

ເສຕິ ປຐມນ຺ຕາຕິ ສາຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐປຐມນ຺ຕາ, ຍໍ ປຐມນ຺ຕນ຺ຕິ ສາເຈຕິ ທສ຺ສິຕໍ ປຐມນ຺ຕມາຫ. ປຐມນ຺ຕສ຺ສ ເທວຕາປຸຓ຺ຓມາສິຕ຺ຕຠາວໂຕ ຕທຕ຺ຖມເຠເທນາຫ- ‘ສາ’ຕິ. ກາ ສາ ເທວຕາຈ຺ຈາຫ- ‘ໂລກປ຺ປສິທ຺ຘາເຍວ ເທວຕາ’ຕິ. ຍາຄສມ຺ປທານມ຺ປິ ໂລເກ ເທວຕາຕິ ປສິທ຺ຘນ຺ຕິ ຍາຄສ຺ສ ຍຊິຕພ຺ພສ຺ສ ປຸໂຣຑາສາທິໂນ ສມ຺ປທານມ຺ປິ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ປິນ຺ທາທິ ໂລເກ ເທຍ຺ຍສ຺ສ ປຸໂຣຑາສາທິໂນ ເທວຕາ ສາມີຕິ ປສິທ຺ຘນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອິນ຺ໂທ ເທວຕາ ອສ຺ສ ອິນ຺ທໍ, ອາທິຈ຺ໂຈ ເທວຕາ ອສ຺ສ ອາທິຈ຺ຈໍ, ຫວິ ປຸໂຣຑາສາທິ ຍາຄທພ຺ພໍ.

ມນ຺ຕໂຖມນີຍມ຺ປິ ¶ ເທວຕາຕິ ປສິທ຺ຘນ຺ຕິ ເຍນ ມນ຺ເຖນ ໂຍ ຖູຍເຕ ໂສ ຕສ຺ສ ມນ຺ຕສ຺ສ ເທວຕາ ສາມີຕິ ໂລເກ ປສິທ຺ຘນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ມຫິນ຺ໂທ ຍໂມ ວຣຸໂຓ ເທວຕາ ອສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ວຸຕ຺ຕນຍ ເມວາຕິ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ເຕນິນ຺ທຸຍຸຕ຺ເຕນ ກາເລ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຊາຕ຺ເຍກວຈນໍ ມຆາຍາຕິ, ຕາຣກຣູປານມ຺ປນ ພຫຸຕ຺ຕາ ມຆາສທ຺ໂທ ພຫຸວຈນນ຺ໂຕ. ປາຓິນີຍາ ‘‘ສາສ຺ມິໍ ປຸຓ຺ຓມາສີຕິ ສຎ຺ຎາຍ’’ນ຺ຕິ (໔-໒-໒໑) ສຸຕ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຜຸສ຺ສີ ປຸຓ຺ຓມາສີ ອສ຺ມິໍ ຜຸສ຺ໂສ ມາໂສ ຜຸສ຺ໂສ ອທ຺ຘມາໂສ ຜຸສ຺ໂສ ສໍວຈ຺ຉໂຣຕິ ສຎ຺ຎາຍໍ ປຏິປາເທນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ຜຸສ຺ສີ ປຸຓ຺ຓມາສີ ອສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈທສຣຕ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຠຕກມາເສ ຈ ຕທ຺ຘິໂຕ ນ ຠວຕິ. ອິຘ ປນ ‘ສຎ຺ຎາຍ’ນ຺ຕິ ວຈນາຠາເວ ຠຕກມາເສປິ ຉຏ຺ຐ຺ຍຕ຺ເຖ ຠວຕີຕ຺ຍາສງ຺ກ ວິຣຈຍຕິ ‘ຠຕກມາເສປິ’ຈ຺ຈາທິ. ປຸຓ຺ໂຓ ມາ ອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ມາສທ຺ໂທ ຈນ຺ທປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ- ‘ມາສທ຺ເທເນ’ຈ຺ຈາທິ. ປຸຓ຺ໂຓ ມາ ອສ຺ສນ຺ຕິ ນິພ຺ພຈນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຓ຺ຓມາສີສທ຺ທສ຺ສ ປຸຓ຺ໂຓ ມາ ອສ຺ສນ຺ຕິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວຈນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຜຸຏີກຣຓາຍ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ໂສ ປຸຓ຺ໂຓ ຕິອາທິ. ຕສ຺ສນ຺ຕິ ປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ. ສາປຸຓ຺ຓມາສີ, ຠຕກສ຺ສ ຠຕິຍາ ກມ຺ມກາຣກສ຺ສ ໂຍ ຕິໍສຕິ ຣຕ຺ໂຕ ມາໂສ ປຣິພ຺ພຍນິຍມິໂຕ, ຕສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘິນີ ເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຍສ຺ສຎ຺ຈຕິຖີຍນ຺ຕິ ອນິຍເມນ ປຏິປທາທິມາຫ. ອໂຕເອວ ຈ ນິປາຕນາຕິ ອິມສ຺ມາວ ນິປາຕນາ, ເຕເນວາຫ- ‘ສຸຕ຺ເຕ ວຈນເມວ ນິປາຕນ’ນ຺ຕິ. ມາສສຸຕິຍາຈ຺ຈາໂທ ສາຘິປ຺ປາຍມຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິນາ. ອສ຺ສາຕິ ສາມຎ຺ຎວຈເນປິ ‘ສາສ຺ສ ເທວຕາ ປຸຓ຺ຓມາສີ’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ອສ຺ສາຕິ ອວິເສສວຈເນປິ ໂສເຍວ ປຸຓ຺ຓມາສີສທ຺ເທ ສູຍມາໂນ ມາໂສເຍວ ຉຏ຺ຐ຺ຍຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ປຎ຺ຈທສຣຕ຺ຕາໂທຕິ ປເຣສໍ ສຎ຺ຎາຄຫເຓນ ນິວຕ຺ຕິຕປຎ຺ຈທສຣຕ຺ຕາໂທ. ອຖ ອທ຺ຘມາສສໍວຈ຺ຉຣານມ຺ປິ ອຸທາຫຣຓຕ຺ເຕ ໂນປຎ຺ຎາໂສ ກສ຺ມາ ນ ກໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ອທ຺ຘມາສສໍວຈ຺ຉຣານ’ມິຈ຺ຈາທິ. ເອວມ຺ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ອທ຺ຘມາສສໍວຈ຺ຉຣານໍ ນ ປຈ຺ຈເຍໂນຊຸກມຠິຘານມປິ ຕຸ ສໍວຈ຺ຉເຣປິ ຜຸສ຺ສາທິມາສສມ຺ຠວາສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ຜຸສ຺ເສນ ມາເສນ ສມ຺ພນ຺ຘາ ຜຸສ຺ໂສຕ຺ຍຸປຈາຣີຍເຕ, ຍຖາ ຈ ຜຸສ຺ສາທິມາສສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘີ ອທ຺ຘມາໂສ ຜຸສ຺ໂສ ອທ຺ຘມາໂສຕ຺ຍຸປຈາຣີຍເຕ ¶ , ນ ປໂນຊຸກນ຺ຕິ ເຕສມຸທາຫຣຓຕ຺ເຕ ນານຸປາທານ’’ນ຺ຕິ.

໑໔. ຕມ

ນາກຑ຺ຒນຕ຺ໂຖຕິ ຓສ຺ສາກຑ຺ຒນຕ຺ໂຖ ນ ໂຫຕິ. ຍທ຺ຍາກຑ຺ຒນຕ຺ໂຖ ອສ຺ສ, ຕທາ ຈານຸກຑ຺ຒິຕໍ ໂນຕ຺ຕຣຕ຺ຣານຸກຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ ມຎ຺ຎເຕ, ໂກຈິເຍວ ໂຫຕີຕິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິໂຕ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາເນຕພ຺ພໍ. ຕທາ ເທສສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ‘‘ຕທາເທສາ ຕຄ຺ຄຫເຓນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣິຠາສມຸປລກ຺ເຂຕິ. ກຕຍາເທສສ຺ສາປີຕິ ກໂຕ ຍາເທໂສ ຍສ຺ສ ຕສ຺ສ ກຕຍາເທສສ຺ສາປີຕິ. ອິກາຣສ຺ສາຕິ ຍາເທສໂຕ ປຸພ຺ເພ ອິກາຣສ຺ສ, ອິມິນາ ຈາເທສາເທສີນມເຠໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ຕສທ຺ເທ ເນເກນາປິ ປຈ຺ເຈກາຠິສມ຺ພນ຺ເຘ ສິທ຺ເຘຕິ ເອວມຎ຺ຎເຕ- ‘‘ຍຖາ’ເຕນ ກຕໍກີຕ’ (໔-໒໙) ນ຺ຕ຺ຍາທິສຸຕ຺ເຕ ເອໂກວ ຕສທ຺ໂທ ພຫູຫິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ພຊ຺ຌເຕ, ຕຖິຫາປິ ເອກເມວ ຕສທ຺ທຄ຺ຄຫຓໍ ‘ຕມຘີເຕ ຕໍຊານາຕີ’ຕິ ປຈ຺ເຈກມຠິສມ຺ພຊ຺ຌເຕ, ຕສ຺ມາ ກິເມຕທຕ຺ເຖນ ທ຺ວິຕຄ຺ຄຫເຓເນ’’ຕິ. ທ຺ວິຕຄ຺ຄຫເຓ ປໂຍຊນຕ຺ຕຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ປຐມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຊານນິຈ຺ຈາທິນາຘິປ຺ປາຍມາວີກຕ຺ວາ ທ຺ວິຕຄ຺ຄຫຓມິຈ຺ຈາທິນາ ປທຕ຺ຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ-‘ໂຍ ຍມຘີເຕ ຊານາຕິ ຈາ’ຕິ ອິມິນາ ທ຺ວິຕຄ຺ຄຫຓາຠາເວ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາວຍວສ຺ສ ສມຸຈ຺ຈຍປ຺ປສງ຺ຄມາຫ. ສມຸຈ຺ຈເຍ ສຕິ(ໂຍ) ຍມຘີເຕ ຊານາຕິ ຈ, ຕຕ຺ເຖວ ສິຍາ, ໂຍ ປນາຘີເຕ ເກວລໍ, ນ (ຊານາຕິ) ຕຕ຺ຖ ນ ສິຍາຕິ ໂພຘຍິຕຸໍ ພ຺ຍຠິຈາຣມາຫ‘ນ ປຈ຺ເຈກາຕິ ສມ຺ພນ຺ເຘເນ’ຕິ. ຍຖາ ‘‘ເຕນ ກຖໍ ກີຕ’’ມິຈ຺ຈາໂທ ‘‘ເຕນ ຊິຕໍ ຊຍຕິ’’ຈ຺ຈາທິ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພນ຺ເຘນ ຠວຕິ ເອວມ຺ມາວິຎ຺ຎາຍີຕິ ຍເຖຈ຺ຈາທິ ກສ຺ສາຕ຺ໂຖ. ‘ເຕນ ກຕໍ ກີຕ’’ມິຈ຺ຈາທີຫິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຊິຕໍ ຊຍຕິ’’ຈ຺ຈາທິສຸຕ຺ເຕກເທສວຈນມຕ຺ຖພ຺ຍຕ຺ຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ເຕ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນ ຊິຕມິຈ຺ຈາໂທ ຊຍນາທິກາ ກິຣິຍາເນ ກທພ຺ພສມວາຍິຕ຺ເຕນ ປສິທ຺ຘາຕິ ຍຸຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກາຠິສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເນວມຊ຺ເຌນ ເວທນາ ປ຺ເຍກທພ຺ພສມວາຍິຕ຺ຕາຠິຍ຺ໂຍຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທານິ ¶ ທຸຕິຍໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ຊານນ’ມິຈ຺ຈາທິ, ນິມິຕ຺ຕ ມິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໂພຘກາຣຓໍ ມຸຫຸຕ຺ໂຕ ກຕ຺ຕິກາທິ, ອຸປ຺ປາໂຕ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐສູຈກໍ ປຖວິສມຸທ຺ທາທີນໍ ສຠາວປຣິຈ຺ຈາເຄນາຎ຺ຎຕຕ຺ຕຄມນໍ. ຊານນສາມຎ຺ເຎຕິ ນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ຊານນ ສາມຎ຺ເຎ. ‘ຍຖາວຸຕ຺ຕຊານນສ຺ສ ອຊ຺ເຌນ ວິສຍຕ຺ເຕ ເຫຕຸມາຫ- ‘ຕໍ ຊານາຕີຕິ ຕສທ຺ເທນ ອຘີຍມານປຣາມສໂຕ’ຕິ. ຕຕິຍໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ຍໂຕ ເຈ’ຈ຺ຈາທິນາ. ຍໂຕ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ວິຘິນາ ອຊ຺ເຌນ ຎາຕຸ ອຠິຘານມ຺ປສິທ຺ຘນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ອຊ຺ເຌຕຸຎາຕູສຸຕິ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ກຕ຺ຖຈິ ປສິທ຺ຘິວິສໂຍ ໂຫຕິ ຕສທ຺ໂທ, ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ສຸໂພຘາລງ຺ກາຣຏີກາຍໍ ປກ຺ກນ຺ຕວິສໂຍ ຕຖາ ປສິທ຺ຘວິສໂຍ ອນຸຠູຕວິສໂຍ ຈ ຕໍສທ຺ໂທ ຍໍ ສທ຺ທໍ ນາ ເປກ຺ຂເຕ’ຕິ, ຕສ຺ມາ ປສິທ຺ຘິວິສເຍນ ຕສທ຺ເທນ ປຸຖເຄວ ປສິທ຺ຘິຍາ ອຸປສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ທ຺ວິຕຄ຺ຄຫຓໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖຕ຺ຕເຍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຕຸ ຕສທ຺ທສ຺ສ ສວິສໂຍ ວິເສໂສ ຕໂຕວາຕ຺ຖິເກຫິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໕. ຕສ຺ສ

ວິສຍສທ຺ໂທ ຄາມສມຸທາເຍປິ ວຕ຺ຕເຕ, ຄາມສມຸທາໂຍ ຈ ນາມ ເທໂສເຍວ, ເຕນາຫ ວິສໂຍປິ ຄາມສມຸທາຍຕ຺ຕາ ເທໂສເຍວາ’ຕິ, ອິມິນາ ວິສຍເທສສທ຺ທານໍ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕມາຫ. ວສາຕິ ເທສວາສິໂນ ວສາຕໂຍ, ອນຸວາໂກ ຄນ຺ຖວິເສໂສ.

໑໖. ນິວາ

ຕນ຺ນາເມຈ຺ຈາທິນາ ນ ເກວລໍ ນິວາເສເຍວ, ອຖໂຂ ວກ຺ຂມາເນສຸ ປີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຈ຺ຈຍນ຺ຕໍ ເສພ຺ພາທິ. ເທສນາມມ຺ຠວຕິ ຈຕູສຸ ອຕ຺ເຖສູຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ເຕນາຫ-‘ນິວາສາໂທ ວິຘີ’ຕິ. ນິວາສາໂທຕິ ນິວາສ ອທູຣຠວນິພ຺ພຕ຺ຕອຕ຺ຖິອຕ຺ເຖສຸ. ສໍຫິຕນາມໍ ນາມ ໂລກິຍສທ຺ທໂວ ຫາຣາປ຺ປສງ຺ຄມຎ຺ຎສທ຺ທໂວຫາເຣນຸປາຕ຺ຕນາມໍ.

໑໗. ອທູ

ນຄຣມ຺ປິ ເທໂສເຍວາຕິ ອາຫ- ‘ອທູຣຠວ’ນ຺ຕິ.

໑໘. ເຕນ

ຍຖາໂຍຄຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕຍຖາໂຍຄສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

໑໙. ຕມິ

ປຈ຺ຈຍນ຺ຕນາເມຕິ ¶ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕນາມໍ ຍສ຺ສ ສຕ຺ຕມ຺ຍຕ຺ຖຠູຕສ຺ສ ເທສສ຺ສ ຫສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນາຎ຺ຎສ຺ເສຕິ ຠູມາທິວິສິຏ຺ຐຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕນາມໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພທຣາ ພພ຺ພຊາ ອສ຺ມິໍ ເທເສ ສນ຺ຕີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໒໑. ອຊ຺ຊາ

ຫີຍ຺ຍຕ຺ຕໂນຕິ ‘‘ສຣມ຺ຫາ ທ຺ເວ’’ຕິ (໑໓໔) ທ຺ວິຕ຺ຕໍ.

໒໓. ອມາ

ອມາສຫ ຠໂວ ອມຈ຺ໂຈ.

໒໔. ມຊ຺ຌາ

ມຊ຺ເຌ ຠໂວ ມຊ຺ຌິໂມ, ອນ຺ເຕ ຠໂວ ອນ຺ຕິໂມ ອິຈ຺ຈາທິ.

໒໕. ກຓ

ມຄເຘສຸ ອຣຎ຺ເຎ ຄງ຺ຄາຍໍ ປພ຺ພເຕ ວເນ ກຸເລ ພາຣາຓສິຍໍ ຈມ຺ປາຍໍ ມິຖິລາຍໍ ສມ຺ຠໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (໔-໑໒໐) ເອຍ຺ຍໂກຕິ ເສໂສ. ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣທສ຺ສເນ ສຕິ ອິມິນາວ ສຸຕ຺ເຕນ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເສໂສ, ຄາເມ ຠໂວ ອຸທເຣ ຠໂວ ປຎ຺ຈາເລສຸ ຠໂວ ໂພຘິປກ຺ເຂ ຠໂວຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໒໖. ຓິໂກ

ສຣເທ ຠໂວ, ຠວາ ວາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໒໗. ຕມສ຺ສ

ສິປ຺ປສທ຺ທຕ຺ຖມາຫ-‘ໂລສລ຺ລ’ນ຺ຕິ. ຕເມວ ພ຺ຍຎ຺ຊຍຕິ ‘ກິຣິເຍ’ຈ຺ຈາທິນາ, ກຣຓໍ ກິຣິຍາ ວາທນາທິກສ຺ສ ອຠ຺ຍາໂສ, ໂສ ປຸພ຺ໂພ ຍສ຺ສາຕິ ສມາໂສ, ວີຓາທິສທ຺ເທຫິ ກິມຸຈ຺ຈເຕຈ຺ຈາຫ- ‘ວີຓາທິ’ຈ຺ຈາທິ, ທພ຺ພໍ ຕໍຕໍສມຸທາຍຣູປໍ. ສິປ຺ປຎ຺ຈາຕິ ວຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ ‘ກິຣິຍາ ວິເສໂສ’ຕິ. ວາທນາທິກິຣິຍາຍ ວິສິຏ຺ໂຐ ຊານນກິຣິຍາວິເສໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິມິນາ ວີຓາທິສທ຺ທາ ທພ຺ພຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິໂນ ວາທນາທິກິຣິຍໍ ກິຣິຍາ ວິເສສຎ຺ຈ ¶ ສິປ຺ປມຸປຈາເຣນ ວທນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ອິຕິສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ. ສາເຍເວຕິ ອຠ຺ຍາສິຕພ຺ພາ ຊານນກິຣິຍາວິເສສສ຺ສ ປຸພ຺ພຠູຕາ ວາທນກິຣິຍາ, ວິເສເສຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາ ວີຓາທິສທ຺ເທນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຍຸຕ຺ຕຕາ ເຈຕ຺ຖ… ວີຓາທິວາທນວເສນ ສິປ຺ປສ຺ສ ຄເຫຕພ຺ພຠາວໂຕ, ກຖໍ ວີຓາທິສທ຺ເທຫິ ທພ຺ພວຸຕ຺ຕີຕິ ວາທນາ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ- ‘ວີຓາທິ ວິສຍຕ຺ຕາ’ຕິ, ວາທນວຸຕ຺ຕິວີຓາທິສທ຺ທານໍ ສິປ຺ປວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ໂສ ປມາວເສນ ວຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ຍເຖ’ຈ຺ຈາທິ. ວີຓາທິວາທນນ຺ຕິ ຍເຖຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວຸຕ຺ຕເມວ ຜຸຏຍນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຕິຄນ຺ຖສ຺ສ ມຸຂໍ ວິວຣີຍຕິ ‘ກິຣິເຍ’ຈ຺ຈາທິນາ. ກິຣິຍາຕ຺ຍາສປຸພ຺ພກໍ ຎາຓກ຺ຂມໍ ໂກສລ຺ລໍ ວາທນກິຣິຍາ ວິສຍຕ຺ຕາ ວີຓາວາທນມິຈ຺ຈເນນ ກິຣິຍາສທ຺ເທນ ວຸຈ຺ຈຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ມຸທງ຺ຄໍ ມຸທງ຺ຄວາທນໍ ສິປ຺ປມສ຺ສ, ວໍໂສ ສິປ຺ປມສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສີລມທ຺ທພ຺ພໍ ກຖໍ ປໍສຸກູລາທິ(ໂນ) ສີລຕ຺ຖສມານາຘິກຣຓຕ຺ເຕນາຠິຘານນ຺ຕ຺ຍາຫ- ‘ປໍສຸກູລາທິຘາຣຓ’ມິຈ຺ຈາທິ. ຕຎ຺ຈ ສີລນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍາຕິ ປຈ຺ຈຍປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາຍາຕິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ທ຺ວາທສວິຘສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ. ອນຸວິຘີຍມານໍ ກຣີຍມານໍ. ຜລນິຣເປກ຺ຂນ຺ຕິ ອິມິນາ ອິຘ ໂລເກ ຈີວຣາທິເຫຕຸ ປຓິຘາຍ ປໍສຸກູລ ຘາຣຓາທິໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ສີລໍ ຕປ຺ປຣຠາເວນ ເສວນາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ປໍສຸກູລາທິຘາຣຓໍ ປໍສຸກູລາທິວິສຍນ຺ຕິ ປໍສຸກູລາທິສທ຺ເທໂນປຈາເຣນາຠິຘີຍເຕ, ສີລໍ ປໍສຸກູລຘາຣຓວິສຍນ຺ຕິ ປໍສຸກູລາທິ ສທ຺ເທໂນປຈາເຣໂນຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຕິຈີວຣໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ ເຕສໍ ຄຸໂຬ ປຓ຺ຍມສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ ໂຕມຣໍ, ມຸຄ຺ຄໂຣ ປຫຣຓມສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ອຸປຘີຍຕ຺ຍຸປຣິອາຘີຍຕີຕິ ຣຖງ຺ຄໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກາມກ຺ຂນ຺ຘກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣາ ວາ ອຸປຘິ ອຸປທຘາຕິ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍວາຕິ ກຕ຺ວາ.

໒໘. ຕໍຫນ຺ຕິ

ພຫຸມ຺ຫິ ຠູຕານຄເຕສຸປິ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ກາຣຓມາຫ-‘ສງ຺ຂ຺ຍາກາລານມວິວຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ’ຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາຍ ເອກສງ຺ຂ຺ຍາຍ ວຸຕ຺ຕມານກາ ລສ຺ເສວ ຈ ວຕ຺ຕຸມນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕທຸປາທານນ຺ຕູຕິ ¶ ເຕສເມກວຈນາທີນມຸປາທານນ຺ຕຸ. ຕໍ ນານນ຺ຕຣີຍ ກຕ຺ຕາຕິ ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ເຕສໍ ວຈນກາລນ຺ຕຣານມວິນາຠາວິຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຫນ຺ຕິຈ຺ຈາທິຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕສ຺ສ ກິຣິຍາປ຺ປຘານຕ຺ເຕ ກຖໍ ຓາທີນໍ ຕທຕ຺ເຖ ຊາຍມານານໍ ສາຘນປ຺ປຘານຕ຺ຕ ມິຈ຺ຈຕ຺ຣ ເຫຕຸມາຫ ‘ສຠາວໂຕ’ຕິ. ມີເນ ຫນ຺ຕີຕິ ເມນິໂກ. ອຊິວ຺ຫາ ອນິມິສາ ຈ ມຈ຺ຉາ, ທິຏ຺ໂຐວ ສນ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອິມິນາ ສໍສທ຺ທສ຺ສ ວິສຸໍ ອຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມຕິ ນວວິໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ, ຜລຘມ຺ໂມປິ ເຫຏ຺ຐິໂມ ສກທາຄາມິວິປສ຺ສນາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອຸປຣິມຄ຺ຄາຘິຄມສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໂຕ ປຣິຍາຍໂຕ ທິສ຺ສມາໂນວ ວຏ຺ຏຠຍໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ, ຠາວນາຠິສມຍວເສນ ມຄ຺ຄຘມ຺ໂມ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມຍວເສນ ນິພ຺ພານຘມ຺ໂມ.

ວຏ຺ຏຠຍນ຺ຕິ ກມ຺ມກິເລສວິປາກສງ຺ຂາຕໍ ຕິວິຘວຏ຺ຏຠຍໍ. ວິຘານ ວຈນນ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ເຕ-ຕ຺ເຖ ນິໂຍຄສງ຺ຂາຕວິຘິໂນ ປກາສຕໍ ເອຫິປສ຺ສ ວຈນໍ. ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ກິເລສມລວິຣເຫນ ສພ຺ພຖາ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ອມນຸຎ຺ຎມ຺ປິ ກທາຈິ ສປ຺ປໂຍຊນໍ ຍຖາສຠາວປ຺ປກາສເນນ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຕທຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ນນຸ ຈ ເອຫິປສ຺ສາຕິ ຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ເນເຕຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ປປ຺ໂປຕິ, ຕຖາຫິ ປາຏິປທິກໂຕ ປຈ຺ຈຍວິຘານມ຺ປຏິປາທິຕໍ, ນ ຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕໂຕ ນາປິ ວາກ຺ຍໂຕ, ຕສ຺ມາ ກຖເມຫິປສ຺ສິໂກຕິ ໂຫຕີຕິ ອາຫ-‘ເອຫິປສ຺ສສທ຺ໂທຈາຍ’ມິຈ຺ຈາທິ. ປທສມຸທາຍສ຺ສານຸກຣໂຓຕິ ປທສມູຫສ຺ສ ອນຸກຣຓຠູໂຕ ເອໂກ ເອຫິປສ຺ສສທ຺ໂທ. ອຖວາ ເອຫິ ອາຄຈ຺ຉ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສາຕິ ໂຍ ອປ຺ປຕ຺ເຕ-ຕ຺ເຖ ນິໂຍຄສງ຺ຂາໂຕ ວິຘິ, ຕພ຺ພາຈໂກ ຍນ຺ນິປາໂຕ ເອຫິປສ຺ສາຕິ, ເອຫິປສ຺ສວິຘິໍ ອຣຫຕີຕິ ເອຫິປສ຺ສິໂກ, ອຖວາ ເອຫິຈ຺ເຈວ ນິປາໂຕ, ທສ຺ສນໍ ຎາປນໍ ປສ຺ໂສ, ເອຫີຕິ ປສ຺ໂສ ຎາປນໍ ເອຫິປສ຺ໂສ, ເອຫິປສ຺ສໍ ອຣຫຕີຕິ ເອຫິປສ຺ສິໂກ.

໒໙. ເຕນ

ເອກີຠາໂວຕິ ມຸຄ຺ເຄຫິ ສໍສຏ຺ຐານໍ ມາສານມິວ ມິສ຺ສີຠາໂວ. ເອໂສຕິ ສໍສຄ຺ໂຄ, ອຸກ຺ກໍເສນາຕິ ອຸກ຺ກໍສາຘາເນນ [ອຸຕ຺ກໍສສາຘເນນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຈ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ¶ . ສໍສຄ຺ຄອຸກ຺ກໍສານໍ ສຫຠາວສ຺ສ ອເນກນ຺ຕິ ກຕ຺ເຕ ກາຣຓມາຫ- ‘ອສຸຈິທພ຺ເພ’ຈ຺ຈາທິນາ. ພ຺ຍຕິເຣກມາຫ- ‘ນຸກ຺ກໍໂສ’ຕິ ຍຕ຺ຖ ສໍສຄ຺ຄຣຫິຕໍ ເກວລມຠິສງ຺ຂຕ຺ຕມຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍມຸທາຫຣເຓນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຍ ສຫ ສໍສຄ຺ຄສ຺ສາວິຊ຺ຊມານຕ຺ເຕ ກາຣຓໍ ວທຕິ ‘ຣູປີ ຘມ຺ມຕ຺ຕາ’ຕິອາທິ. ຣູປໍ ຠູໂຕປາທາຍເຠທມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຣູປີ, ຆຕາທິ ສໍສຏ຺ຐໍ ຠຕ຺ຕາທິ. ຕສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ສຠາໂວ ສໍສຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ, ຕສ຺ສາຕິ ສໍສຄ຺ຄສ຺ສ, ວິຊ຺ຊາຕ຺ວຣູປີ… ຍຖາວຸຕ຺ຕ ຣູປສຠາວາຠາວາ, ເຕນາຫ- ‘ວິຊ຺ຊາຍ ຈ ອຣູປິຕ຺ຕາ’ຕິ ຈຣອິຈ຺ຈນ຺ຘາຕຸເຍວ ຈຣຕິ.

ວາຈສິກໍ ມານສິກນ຺ຕິ ‘‘ມນາທີນໍ ສກ, ຍໍກິຎ຺ຈີຕິ ສຕາທິກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ. ພາຫຸລເກເນເວຕ຺ຖາວຘາຣຓໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ຕໂຕ ວາ’ຕິ, ເທວທຕ຺ເຕນ ກີໂຕຕິ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ຕທຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕີຕິ ອຠິຘານສຕ຺ຕິເວກລ຺ເລນ ວຸຕ຺ຕິຍມນວຄໂມ, ເທວທຕ຺ຕິໂກຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ເທວທຕ຺ເຕນ ກີໂຕຕ຺ຍຍມຕ຺ໂຖ ນປ຺ປຕີຍເຕ… ຕາທິສ ສທ຺ທສຕ຺ຕິເວກລ຺ເລນ ຕທຕ຺ຖສ຺ສານມິຘີຍມານຕ຺ຕາ, ອວຄໂມ ຈ ນາມ ສຕິ ສາມຕ຺ຖິເຍ ສິຍາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຕທຕ຺ຖາປ຺ປຕີຕິຍາ’ຕິອາທິ.

ອຠິຘານລກ຺ຂຓຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຠິຘານໍ ສຕິ ສາມຕ຺ຖິເຍ ວາກ຺ເຍ ວຈນີຍສ຺ສາຕ຺ຖສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິຍາ ກຖນໍ ລກ຺ຂຓໍ ສຠາໂວ ເຍສນ຺ເຕ ອຠິຘານລກ຺ຂຓາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ຕຕ຺ຕໍ, ຕພ຺ພາທິສມາປ຺ເຍວເມວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ມຣິເຈນ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ວາຕິ, ສລາກາຍ ຊິຕນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໓໐. ຕສ຺ສ

ໂຍ ‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (໔-໑໒໐)

໓໔. ໂຓ

ປວຸຕ຺ເຕປີຕິ ກຈ຺ຈາຍເນນ ປວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ’’ຕິສ຺ມິໍໂຓ ໂຫເຕວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໕. ຄວາ

ທຸໂນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ.

໓໘. ມາຕາ

ມາຕາປິຕຸນ຺ນໍ ¶ ມາຕາປິຕໂຣຕິ ມາຕຸຍາ ມາຕາປິຕໂຣ ປິຕຸສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ, ນ ເອກເມກໂຕ ທ຺ວີສູຕິ ເອກໂຕ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທ຺ວີສຸທ຺ວີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ນ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໙. ຫິເຕ

ມາຕຸ ຫິໂຕ, ປິຕຸ ຫິໂຕຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໔໐. ນິນ຺ທ

ເສນ ຣູເປນ ຎາເຕປິ ວິເສສຣູເປນ ອຎ຺ຎາໂຕ ອຎ຺ຎາຕວິເສໂສ. ກຏ຺ຐາທິມຍາ ຍາ ປຏິມາ ຕມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ທກໍ. ສມ຺ພນ຺ໂຘ ສສ຺ສາມີລກ຺ຂໂຓ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິ ກສ຺ສາຕິ ກິໍ ສທ຺ທນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ໂສວ ວິເສໂສ, ສມ຺ພນ຺ຘິວິເສໂສ ວິສໂຍ ອສ຺ສ ອຎ຺ຎາຓສ຺ສາຕິ ສມາໂສ. ປໂຍຄາສມ຺ຠວາຕິ ອຍມສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ຕ ອສ຺ສປ຺ປກຕິຍາປິ ປໂຍຄາ ສມ຺ຠວາ. ຕຖາຫິ ຍທິ ຍສ຺ສາຈ຺ຈນ຺ຕມຊານນໍ ສິຍາ ຕຖາ ສຕິ ສພ຺ພຖາ ວຕ຺ຖຸຊານນາຠາເວ ປກຕິເຍວ ນ ສິຍາ, ນ ຫິ ສພ຺ພຖາ ອວິຎ຺ຎາຕຕ຺ໂຖ ສທ຺ໂທ ປໂຍຄມຫຣຕິ, ຕສ຺ມາ ສຣູເປນ ຎາຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ວິເສໂສ ອວິຎ຺ຎາໂຕ, ໂສເຍວິຘ ອຎ຺ຎາໂຕ-ຕິມໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຍເຕ, ອຎ຺ຎາໂຕ-ສ຺ໂສກສ຺ສ [ອຎ຺ຎາໂຕ ເສສຎ຺ຎສ຺ສ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວາ ກຸໂຕຕິວາ ກິໍ ສຠາໂວ ເວຕິ ຫິ ອສ຺ສໂກຕິ. ກປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິກອິຈ຺ຈຍນ຺ນາມເຘຍ຺ຍໍ ນາມໍ ຍສ຺ສ ຫຕ຺ຖິວິຍາຕິ ທສ຺ສິຕປຏິຠາຄສ຺ສ ໂສ ກປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕນາມເຘຍ຺ໂຍ. ອຠິນິເວເສນ ວາ ສິຊ຺ຌນ຺ຕິ ຍຖາ ອຊ຺ຊຸນາທິເວສຘາຣິນິ ອຊ຺ຊຸນາທິສທ຺ເທນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຏິມາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປູຊນຕ຺ຖາ ເອວ ປຏິມາ ຄຫິຕາ, ໂມຣສມານ ນາມຕ຺ຕາ ໂມໂຣວິຍາຕິ ໂຍຊນາ, ຈຎ຺ຈາ ຕິຓປຸຣິໂສ, ອິຘ ປນ ຕໍ ສທິໂສ ປຸຣິໂສ ມນຸສ຺ໂສ ຈຎ຺ຈາ. ອກສ຺ມາ ເອວ ອາກສ຺ມິກໍ ‘‘ສກຕ຺ເຖ’’ຕິ (໔-໑໒໒) ຓິໂກ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ອພຸທ຺ຘິປຸພ຺ພກໍ, ຕມາກສ຺ມິກໍ, ຕສ຺ມິໍ ອາກສ຺ມິເກຠິເຘຍ຺ໂຍ ສຕິ ອິວສທ຺ທຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມານໂຕ ອີໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາໂກ ຈ ຕາລຎ຺ຈ ຜລໍ ກາກຕາລານິ, ເຕສມິວ ມິລນໍ. ອຊາຂຄ຺ຄານມິວ ມິລນໍ ຍທາກສ຺ມິກໍ, ກິຎ຺ຈິ ຕມ ຊາຂຄ຺ຄີຍໍ ¶ , ໂຓ ອິວຕ຺ເຖ. ສກ຺ກຣນ຺ຕິ ‘‘ສໍໂຍເຄ ກ຺ວຈີ’’ຕິ (໔-໑໒໕) ວຸທ຺ຘ຺ຍຠາໂວ. ມຸນີວ, ພາໂລວ, ກຸລິສມິວ, ເອກສາລາອິວາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ໂລຫິໂຕວ ໂລຫິຕິໂກ ຜຏິກມຓິ.

໔໑. ຕມສ຺ສ

ໂທຓາທີຕ຺ຍາທິສທ຺ເທນ ຂາຣສຕາທໂຍປິ ປຣິມາຓວິເສສາ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ສງ຺ຂ຺ຍາ ອສີຕິປຎ຺ຈາທໂຍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈີຕິ ອຸປຑ຺ຒກາຍາທິ, ໂສຬສ ໂທຓາ ເອກາ ຂາຣີ. ນນຸ ປຎ຺ຈກໍ ຄນ຺ຖຊາຕນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສງ຺ຆາທິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ກຖໍ ປາຓິນິເຍຫິ ວິຍ ‘‘ສງ຺ຂ຺ຍາຍ ສຎ຺ຎາສງ຺ຆສຸຕ຺ຕາຊ຺ຌຍເນສູ’’ຕິ (໕-໑-໕໘) ສຸຕ຺ຕິຕຕ຺ຕາຠາວາຕິ ມນສິ ນິຘາຍ ‘ສງ຺ຂ຺ຍາວາຈີຫິ’ຈ຺ຈາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາທສຫິ ສງ຺ຂ຺ເຍເຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຈສທ຺ທສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ເຍເຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ- ‘ປຎ຺ຈາວຍວາ’ຕິ. ປຣິມາຓສທ຺ທສນ຺ນິຘາເນ ສງ຺ຂ຺ຍາເນປິ ປຎ຺ຈສທ຺ໂທຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຫ- ‘ປຎ຺ຈສງ຺ຂ຺ຍານຎ຺ເຈ’ຕິ. ປຎ຺ຈາ ວຸຕ຺ຕໂຍຕິ ປຎ຺ຈວາຣາ, ຣູປານີຕິ ຈ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ອາວຸຕ຺ຕິສທ຺ທສ຺ເສ ວາຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ.

໔໔. ກິມ຺ຫາ

ນນຸ ສຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຂ຺ຍາຍນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ຍາທໂຍ ຈ ປໂຍຄາ ສງ຺ຂ຺ຍາ ປຣິມາເຓເຍວ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ກຖໍ ນາເມຕ຺ຖາຍໍ ວິຘີຕິ ອາຫ- ‘ພຫຸເລ’ຈ຺ຈາທິ. ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາເຓເຍວາຍໍ ວິຘີຕິ ກິໍ ສທ຺ເທ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາຓ ວິສເຍເຍວ ວຕ຺ຕມາເນ ອຍໍ ຣຕ຺ຍາທິໂກ ວິຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ກິໍ ສທ຺ໂທ ປຎ຺ເຫ ວຕ຺ຕມາໂນ ກຖໍ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາເຓ ວຕ຺ຕເຕຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຍຊ຺ຊປິ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາເຓ ນ ວຕ຺ຕເຕ, ຕຖາປິ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາຓສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຍມານຕ຺ຕາ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາຓວິສເຍ ວຕ຺ຕເຕ ວາຕິ. ພຫຸລາຘິກາຣ ປໂຍຄສາມຕ຺ຖິຍເຫຕຸນິທສ຺ສເນ ຜລມາຫ- ‘ຍຕ຺ຣຕ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິ, ປຣິຈ຺ເຉທກຕ຺ເຕນ ປຣິມາຓກຕ຺ເຕນ. ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ຍທາກິມິທໍ ສງ຺ຂ຺ຍາ ປຣິມາຓເມສໍ ທສນ຺ນໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ອປ຺ປກເມເວຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາຓເມວ ກິໍ ສທ຺ເທນ ນິນ຺ທີຍເຕ, ຕທາປິ ສງ຺ຂ຺ຍາ ປຣິມາຓສ຺ສ ນິນ຺ທີຍມານຕ຺ຕາ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາຓວິສຍຕ຺ຕເມເວຕິ ເຂເປ ວຕ຺ຕມານາປິ ກິໍ ສທ຺ທາ ຣຕິຈ຺ຈາທິ ສິຍາ, ພຫຸລາຘິກາຣາທິໂຕວ ປເນຕ຺ຖ ນ ສິຍາ’’ຕິ. ຣກາຣານຸພນ຺ຘາ ອິສທ຺ທໂລປຕ຺ຖາຕິ ໂຍຊນາ.

໔໕. ສຎ຺ຊາຕໍ

ພຸຠຸກ຺ຂາປິປາສປ຺ປກຕີຫິ ¶ ຂສນ຺ຕາຫິ ອກມ຺ມວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ‘‘ຄມນຕ຺ຖາ ກມ຺ມກາຘາເຣ ຈາ’’ຕິ (໕-໕໙) ກຕ຺ຕຣິ ກ຺ເຕ ຎິມ຺ຫິ ຈ ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ປິປາສິໂຕຕິ ສິທ຺ເຘປິ ວຕ຺ຕມາເນ ປໂຍຄຕ຺ຖໍ ພຸຠຸກ຺ຂາປິປາສາຕິ ປາໂຐ.

໔໖. ມາເນ

ສພ຺ພມ຺ປຣິຈ຺ເຉທຣູປນ຺ຕິ ອຸມ຺ມານປຣິມາຓາທິກໍ ສພ຺ພໍ ປຣິຈ຺ເຉທຣູປໍ. ຕຕ຺ຣ ຈ ອຸຈ຺ຈຕ຺ເຕນ ມານມຸມ຺ມານໍ, ສພ຺ພໂຕ ມານໍ ປຣິມາຓໍ.

໔໗. ຕຄ຺ໂຆ

‘‘ປມາຓປຣິມາເຓຫິ ສງ຺ຂ຺ຍາຍຈາປິ ສໍສເຍ ມຕ຺ໂຕວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ (໕-໒-໓໗) ປາຓິນິຍວຕ຺ຕພ຺ພກາຣວຈນໍ, ຕຕ຺ຖ ປມາຓ ມາຍາໂມ. ສງ຺ຂ຺ຍາຍາຕິ ປຎ຺ຈມີ. ເອເຕຫິ ສໍສເຍ ມຕ຺ໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕໍ ຣຕນມຕ຺ຕໍ ວາຕິອາທີນິ ກເມນ ຕຕ຺ໂຖທາຫຣຓານິ.

ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຕ຺ຕພ຺ພວຈນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕໍ ຣຕນມຕ຺ຕໍ ວາຕິອາທິ(ນາ) ຍໍກິຎ຺ຈິ ທຓ຺ຑປຸພ຺ພຓ຺ຓາທິກໍ [ປຓ຺ຓາທິກໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ສໍສຍິຕໍ, ເຕນ ມານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສາຠາວາ ກຖເມເຕ ປໂຍຄາ ສິຍຸນ຺ຕິ ອາສງ຺ກິຍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ- ‘ຕຖາຠ຺ຍູຫນໂຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ’ຕິ. ຕຖາຠ຺ຍູຫນໂຕຕິ ວິທຕ຺ຖິມານມ຺ປມາຓມສ຺ສ ຣຕນມ຺ມານ ມສ຺ສາຕ຺ຍາທິນາ ເຕນປ຺ປກາເຣນ ອຠ຺ຍູຫນໂຕ ອຠ຺ຍຸປຄມໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍສໂຍ ຈ ນາມ ອຸຠຍປກ຺ຂປຣາມສເນ ສຕິ ສິຍາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມພ຺ຠູຫນໍ ສາເຘຕຸມາຫ-ນານ຺ຕເຣເນ’ຈ຺ຈາທິ. ປກ຺ຂທ຺ວເຍຫີຕິ ວິທຕ຺ຖິ ມານມສ຺ສ ຣຕນມ຺ມານມສ຺ສາຕິ ເອວມາທິເກຫິ ປກ຺ຂທ຺ວເຍຫິ. ອຠ຺ຍູຫນໍ ສໍສຍສ຺ສາຕິ ຄມ຺ຍເຕ. ຊຓ຺ຓຸ ມານມສ຺ສ ຊຓ຺ຓຸຕຄ຺ຆໍ.

໔໘. ໂຓຈ

ປຸຣິໂສ ປມາຓມສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໔໙. ອຍູ

ອຸປາຘ຺ຍນ຺ຕໂຣປາທານາຕິ ‘ອໍເສ’ຕິ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕໂຣປາທານາ ນິວຕ຺ຕຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໕໐. ສງ຺ຂ຺ຍາ

ສຈ຺ຈຸຕີສາສທສນ຺ຕາຍ ¶ ສງ຺ຂ຺ຍາຍ ປຐມນ຺ຕາຍ ອສ຺ມິໍ ສຕສຫສ຺ເສ ອຘິກາ ສງ຺ຂ຺ຍາຕິ ອຕ຺ເຖ ໂຑ ຠວຕີຕິ ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ. ສຈ຺ຈຸຕີສາ ສທສນ຺ຕາຕິ ປຐມາວຈນໍ ປຐມນ຺ຕໂຕ ວິຘິຎາປນຕ຺ຖໍ. ນນຸ ຈ ສຸຕ຺ເຕ ‘ສຕສຫສ຺ສ ສຕສຫສ຺ເສ ໂຑ’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ສຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ກຖໍ ‘ສຕໍ ສຫສ຺ສໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ-ອຸຠຍຖາວຄມາ’ຕິອາທິ. ອຸຠຍຖາວຄມາຕິ ສຕໍ ສຫສ຺ສນ຺ຕິ ຈ ສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ ຈ ອຸຠຍປ຺ປກາເຣນາວຄມາ, ອຸຠຍຖາວຄໂມ ປໂຍຄ ທສ຺ສນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ວິວຣເຓ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຖນ ສມານຊາຕິເຍ ປກຕ຺ຍຕ຺ເຖ ສຕີຕິ ເຍນເກນຈິ ສຸວຓ຺ຓກຫາປຓາທິນາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຖນ ສມານຊາຕິເຍ. ສຸວຓ຺ຓມາສກທີນ [ສຸວຓ຺ຓກຫາປຓາທີນໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ມສມານ ຊາຕິຍານໍ. ອເກວລໍ ໂຈທາຫຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ເອກວີສ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ສທ຺ທານມິຘ ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓປຣິຠາສາວຕາໂຣ ນຕ຺ຖິ.

໕໑. ຕສ຺ສ

ນນຸ ຈ ສງ຺ຂ຺ຍາສທ຺ໂທ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ຈ ວຕ຺ຕເຕ, ກຖເມຕ຺ຖ ສງ຺ຂ຺ຍາເນວສິຕາ ວຸຕ຺ຕິ ເຍເນວໍ ວິວຣຓໍ ກຕມິຈ຺ຈາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ, ປຈ຺ຈາສນ຺ນໍ ສງ຺ຂ຺ຍາສທ຺ທສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິມິນາ ຈ ກຣຓສາຘໂນ-ຍໍ ປູຣຓສທ຺ໂທຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕິ. ຍໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕຍໍ ສທ຺ທສມ຺ພນ຺ຘິນາ ຕໍສທ຺ເທນ ເສຕິ ອຸລ຺ລິງ຺ຄິຕສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ຍາຕິອຕ຺ຖມຸປທສ຺ສິຍ ສາເຍວ ປູຣີຍເຕຕີມສ຺ສ ກມ຺ມຠາເວນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ເຕນ ປູຣເຓນ ປູຣີຍເຕ’ຕິ ອາຫ.

ສມ຺ປຊ຺ຊເຕຕິ ປູຣີຍເຕຕ຺ຍສ຺ສຕ຺ຖມາຈິກ຺ຂຕິ. ອເນເນຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘(ນ) ຆຏິກາທີນມິວ ທພ຺ພານໍ ທພ຺ພນ຺ຕເຣ ນາຕິຣິຕ຺ຕີກຣຓໍ ສງ຺ຂ຺ຍາຍ ປູຣຓໍ ກິຎ຺ຈຣຫິ ຕສ຺ສ ສມປ຺ປຕ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ. ອຖ ກາຍໍ ວໂຈຍຸຕ຺ຕິ ‘ສາສງ຺ຂ຺ຍາ ປູຣີຍເຕ ເຍເນ’ຕິ, ຍາວຕາ ສາຕິ ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈໂຍ ວິຫິໂຕ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ຍາສທ຺ທສ຺ສ ປຣາມາໂສ ຕສ຺ສ ຈ ປູຣເຓນ ອເຠໂທຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ອເຠເທໂນຈ຺ຈເຕ ສງ຺ຂ຺ຍາ ປູຣີຍເຕ ເຍເນຕີ’ຕິ ອຠິຘານາຠິເຘຍ຺ຍານມເຠໂທປຈາເຣນ ວຸຈ຺ຈຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປູຣເຓ ¶ ໂຑ ນ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕຸມາຫ- ‘ທ຺ວາທສນ຺ນ’ມິຈ຺ຈາທິ. ໂສ ຆໂຏ ຕາສໍ ຆຏິການໍ ປູຣໂຓ ທພ຺ພານໍ ທພ຺ພນ຺ຕເຣ ນາຕິ ຣິຕ຺ຕີກຣຓວເສນ. ວີສຕິຍາ ປູຣໂຓຕິອາທິນາ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໕໔. ຉາ

ກຈ຺ຈາຍເນນ ‘‘ທ຺ວິຕີຫິ ຕິໂຍ’’ຕິ (໒-໘-໔໒) ສຸຕ຺ເຕນ ທ຺ວິຕິສທ຺ເທຫິ ຕິຍປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວິຘາຍ ‘‘ຕິເຍ ທຸຕາປິ ຈາ’’ຕິ (໒-໘-໔໓) ທ຺ວິຕີນໍ ທຸຕາເທເສນ ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍນ຺ຕິ ຈ ‘‘ຈຕຸເຉຫິ ຖຐາ’’ຕິ (໒-໘-໔໑) ສຸຕ຺ເຕນ ຈຕຸໂຕ ຖປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວິຘາຍ ທ຺ວິຕ຺ເຕນ ຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ຈ ນິປ຺ຜາທິຕໍ. ອິຘ ຕຖາ ຠາເວນ ກຖໍ ເຕ ສິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອາສງ຺ກິຍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ກຖ’ມິຈ຺ຈາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘ສງ຺ຂ຺ເຍ’ຈ຺ຈາທິ. ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ທຸຕິຍສ຺ສາ’ຕິອາທິນາ ສຸຕ຺ເຕກເທສາ ທສ຺ສິຕາຕິ ຕານິ ສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ທຸຕິຍສ຺ສາ’ຕິອາທິນາ ‘ຈຕຸຕ຺ຖຕຕິຍານ’ມິຈ຺ຈາທິນາ ຈ ວຸຕ຺ຕານິ.

໕໕. ເອກາ

ສງ຺ຂ຺ຍາວຈນສ຺ສ ຄຫເຓ ໂກ ໂທໂສຈ຺ຈາຫ-‘ສງ຺ຂ຺ຍາວາຈິ’ຈ຺ຈາທິ. ພຫຸຕ຺ຕວິສເຍ ປໂຍໂຄ ນ ສິຍາຕິ ສງ຺ຂ຺ຍາວຈນສ຺ສ ເອກຕ຺ເຖ ນິຍຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກາກີຫິຈ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖມາຈິກ຺ຂຕິ ປຘານຠູເຕເຫວ’ຈ຺ຈາທິນາ. ອຸປປຊ຺ຊເກ ພຫຸຕ຺ຕວິສເຍ ປໂຍໂຄຕ຺ຍເປກ຺ຂເຕ.

໕໖. ວຈ຺ຉາ

ຕໂຣ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຕຫິ ຕໂຣ ໂຫຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ວຈ຺ຉາທີຫີຕິ ສຸຕຕ຺ຕາ ປນ ວຈ຺ຉາທີນນ຺ຕິ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວຈ຺ຉາທີນນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕິຄນ຺ໂຖປທສ຺ສນໍ. ນນຸ ຕນຸຕ຺ເຕ ວວຈ຺ຉາທີຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ວິຘີຍເຕ, ເຍ ຈ ສຣີເຣນ ກິສາວຈ຺ຉາທໂຍ, ຕຕ຺ຣາປ຺ຍວິເສເສນ ປໂຍໂຄ ປສຊ຺ຊຕິ [ປໂຍປສຊ຺ຊເນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວິເສສານຸປາທານໂຕ, ຕສ຺ມາ ກຖມຕ຺ຣ ສຠາວສ຺ເສວ ຕນຸຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຍເຕ ເຍເນວໍ ວິວຏມິຈ຺ຈາຫ- ‘ວຈ຺ຉາທິສທ຺ທານ’ ມິຈ຺ຈ-ທິ, ວຈ຺ຉາທີຫິ ປກຕີຕິ ປຈ຺ຈເຍ ວິຘີຍມາເນ ຕາສໍ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວໂຍວິເສສາທິ, ຍສ຺ມິໍ ສຕິ ວຈ຺ຉາທໂຍ ສທ຺ທາ ທພ຺ເພ-ຠິນິວິສນ຺ເຕ, ຕໍ ປຈ຺ຈຍາ-ສນ຺ນໍ, ນ ຈ ກິສຕ຺ຕສ຺ສ ຠາວາ ທພ຺ເພ ວຈ຺ຉາທິສທ຺ທາ ປວຕ຺ຕນ຺ເຕ. ອໂຕ ¶ ຕສ຺ເສວ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ຕນຸຕ຺ເຕ ຍຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເຍນ ຠວິຕຸໍ, (ນ) ຕນຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕຕິ ມຎ຺ຎເຕ. ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘິ ອາສນ຺ນນ຺ຕິ ສມານາຘິກຣຓານິ.

ວຈ຺ໂຉ ປຐມວໂຍ, ຕສ຺ສ ຕນຸຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍວຍປ຺ປຕ຺ຕິ. ທຸຕິຍຎ຺ຫິ ວຍໍ ປປ຺ໂປນ຺ຕສ຺ສ ວຈ຺ຉສ຺ສ ປຐໂມ ວໂຍ ວຈ຺ຉສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕາວເສສໍ ຠວຕິ ອມຸເມວາຫ-‘ສຸສຸຕ຺ຕສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິນາ. ອຸກ຺ໂຂຕຣຸໂຓທຸຕິຍວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈເຕ, ຕສ຺ສ ຕນຸຕ຺ຕໍ ຕຕິຍວຍປ຺ປຕ຺ຕິ. ຕຕິຍຎ຺ຫິ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ທຸຕິຍສ຺ສ ວຍສ຺ສ ອຸກ຺ຂສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕາ ວເສສໂຕ [ວສິສ຺ສເຕ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຊາຕິສງ຺ກຣຕ຺ຕາ ຄທ຺ທຠຊາຕິຍາ ວຬວາຊາຕິຍາ ຈ ມິສ຺ສຕ຺ຕາ. ຠາຣວາຫກຕ຺ຕມ຺ປຕິ ໂຍ ສມຕ຺ໂຖ, ໂສ ອຸສໂຠຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ຍທາຕຸ ຕສ຺ສ ຠາຣວາຫກຕ຺ເຕ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ມນ຺ທໍ ຠວຕິ ປຣິກ຺ຂີຓໍ, ຕທາ ຕນຸຕ຺ຕມ຺ຠວຕີຕ຺ຍາຫ- ‘ສາມຕ຺ຖິຍສ຺ສ ຕນຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປພລຕາ’ຕິ.

໕໗. ກິມ຺ຫາ

ສມຸທາໂຍ ນາມ ທ຺ວ຺ຍວຍໂວ ວາ ສິຍາ ພຫຸກາວຍໂວ ວາ, ຕຕ຺ຖ ທ຺ວ຺ຍວຍວສມຸທາຍາ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມຕ຺ຖິຍາ ເອກສ຺ເສວ ນິທ຺ຘາຣຓໍ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ຕເມວານຸສຣຕິ. ພຫຸກາວຍວສມຸທາຍາປ຺ເຍ ‘ກສ຺ສ ນິທ຺ຘາຣເຓ’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ເອກສ຺ສາຕິ ວຈນາຠາເວປິ ເອກສ຺ເສວ ນິທ຺ຘາຣຓໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ເຕເນວ ກຕໂຣ ຠວຕໍ ເທວທຕ຺ໂຕ’ຕ຺ຍາທິກມຸທາຫຣຓມທາສິ. ກຕໂຣ ຠວຕໍ ເທວທຕ຺ໂຕ ກຕໂຣ ຠວຕໍ ກໂຐຕ຺ຍາທ຺ຍຸທາຫຣຓພຫຸຕ຺ເຕນ ນິທ຺ຘາຣຓວາຈີນມພຫຸຕ຺ເຖປິ ນິທ຺ຘາຣິຍມານວາຈີຫີ’ຕິ ພຫຸຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປຈ຺ຈປຣໍປຣາຍ ປວຕ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ຕໍ ວໍໂສ, ຕທຠິ ຘາຍິໂນ ອປຈ຺ຈປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕາປິ ອເຠໂທປຈາເຣນ ໂຄຕ຺ຕໍ, ເຕວາປຈ຺ຈາ ປຈ຺ຈວນ຺ຕສມ຺ພນ຺ຘທ຺ວາເຣນາປຈ຺ເຈ ປວຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທາ ຠວນ຺ຕິ, ຈຣຓສທ຺ທາ ຈ ກຐາ ໂຍ ກິຣິຍາສທ຺ທາ ຠວນ຺ຕິ ກຐາທີຫິ ວຸຕ຺ຕຊ຺ຌຍນຕ຺ຖໍ ຍຖາ ສກໍວຕຈຣຓກິຣິຍານິມິຕ຺ຕຕ຺ເຕນາຊ຺ເຌຕູສຸ ປວຕ຺ຕາຕິ ເຕສໍ ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທານໍ ເກສຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ກິຣິຍາສທ຺ທານໍ ຈາຕ຺ຖສ຺ສ ອສຕ຺ຍປິ ຊາຕິຕ຺ເຕ ຊາຕິນິພນ຺ຘນໍ ໂລເກ ກາຣິຍມິຏ຺ຐໍ ຕທຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ຈຣ- ເຓຫິ ¶ ສຫາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖາປິ ຊາຕິຕ຺ຕມ຺ປຣິຠາສິຕໍ, ເຕນາຫ- ‘ກຐສ຺ສ ຈຣຓຕ຺ຕາ ຊາຕິຕ຺ຕໍ ໂຄຕຕ຺ຕາ ຊາຕິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຈ.

໕໘. ເຕນ

ໂລກິຍາຕິ ປຣສທ຺ທສຕ຺ຖກາເຣ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິຫ ຕຸ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນິຣຸຕ຺ຕິຍໍ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ກຖ’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທເວຫິ ທຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ທຕ຺ໂຕຕິອາທີນິ ກຕ຺ຕຣິ ກຣເຓ ວາ ວິຄ຺ຄຫວາກ຺ຍານິ. ເທວທຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕິໂກ ເທວິໂຍ ເທວໂລຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕິປທານິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຣຸຕ຺ຕິປິຏກາຄຕານໍ ‘ເທວທຕ຺ຕາ ເທວທຕ຺ຕິໂກ’ຕິອາທີນໍ ວຸຕ຺ຕິປທານມຎ຺ຎຖາ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິມຸປທສ຺ສິຍ ເທວໂລ ເທວິໂຍຕິອາທີນມ຺ປນ ວຈນນ຺ຕເຣເນວ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ເທເວຫິ ທຕ຺ໂຕ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣສທ຺ທສຕ຺ຖກາຣານມ຺ປິ ເທວໂລ ເທວິໂຍຕິ ວຈນນ຺ຕເຣເນວ ສາຘນໍ ສາຘນາກາຣຎ຺ຈ ເຕສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ເກຈີຫີ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກເທສໂຕເຍວ ປຈ຺ຈຍມິຈ຺ຉນ຺ຕິ ເຕນ ເຕສໍ ເທວໂລ ເທວິໂຍ ທຕ຺ຕິ ໂລຈ຺ຈາທິ ຠວຕິ. ກປ຺ປນາຄາຣໂວຕິ ທຕ຺ຕສທ຺ທໂລປນາເມກເທສວເສນ ກປ຺ປນາຄາຣໂວ.

໕໙. ຕສ຺ສ

ນ ຈ ສພ຺ເພຕິອາທິນາ ພຫຸລາຘິກາເຣ ຜລໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠາວສທ຺ໂທ ກຕ຺ຖຈິ ກິຣິຍາຍໍ ວຕ຺ຕເຕ ‘ຠາເວ ອຍໍ ວິຘີ’ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ອຘິປ຺ປາເຍ ‘ອຍເມເຕສໍ ຠາໂວ [ຠາໂວຘິປ຺ປາໂຍ]’ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ປທຕ຺ເຖ ‘ອິເມ ຠາວາ’ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ສຕ຺ຕາມຕ຺ເຕ‘ຕິຓານໍ ຠາໂວ’ຕິ. ເຕນາຫ-‘ຠາວສທ຺ທສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ. ຣູປສາຘນ ທ຺ວາເຣນາຕິ ຠາວສທ຺ທສ຺ສ ຣູປສາຘນທ຺ວາເຣນ, ສປ຺ປນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖ ມເນນາຕິ ສທ຺ໂທ. ໂສວ ອຠິຘານໍ ອຠິຘີຍເຕ-ເນນຕ຺ໂຖຕິ ກຕ຺ວາ. ພຸຊ຺ຌຕິ ອຕ຺ຖສຣູປນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘິ, ສາວ ປຕີຍເຕ-ເນນາຕ຺ໂຖ ປຈ຺ເຈຕິ ອຕ຺ຖ ມິຕິ ວາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ນນຸ ຈ ‘ຠວນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘິສທ຺ທາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມາ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕມຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຠວຕິ, ຕຖາສຕິ ‘ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ສທ຺ທສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຕາ ກສ຺ມາ ¶ ວຸຕ຺ຕາຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ. ປາກຏຠາເວນ ອຠິຘານາຠິເຘຍ຺ຍສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຕໍ ວຕ຺ວາ ວິສຸໍ ພຸທ຺ຘິຍາ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປານຸຄຕຕ຺ຕໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຕມສ຺ສາ ທີເປຕຸໍ ‘ນິມິຕ຺ຕວສາຫິ’ຈ຺ຈາທິມາຫ. ທພ຺ເພຄຸໂຓຕິ ທພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ຄຸໂຓ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄຸຓສທ຺ທສ຺ເສວ ຊາຕິສທ຺ທຕ຺ເຕໂນທາຫຣຓທ຺ວຍໍ ທຕ຺ຕໍ… ຄຸຓສ຺ສ ຊາຕິຍາ ວິສຸໍ ຊາຕິນິມິຕ຺ຕສ຺ສາຠາວໂຕ [ນິຘິຕ຺ຕສ຺ສ ຠາວໂຕ]. ກິຣິຍາທີຕິອາທິສທ຺ເທນ ທພ຺ພາທີນໍ ຄຫຓໍ, ເກຈິ ປນ ກິຣິຍາສທ຺ທານໍ ກິຣິຍາ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕນ຺ຕ຺ຍາຫຸ. ເຕສໍ ເທວທຕ຺ຕາທີນໍ ອວຕ຺ຖາວິເສເສນ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ສາມຎ຺ຎໍ ຕທວຕ຺ຖາ ວິເສສສາມຎ຺ຎໍ. ເຕນາຫ- ‘ເທວທຕ຺ຕສ຺ສາ’ຕິອາທິ. ວິຊ຺ຊມາໂນ ປທຕ຺ໂຖ ວິສໂຍ ເຍສໍ ເທວທຕ຺ຕາທີນໍ ສຎ຺ຎາສທ຺ທານໍ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ຊາຕິລກ຺ຂຓມາຈິກ຺ຂິຕມ຺ປຏິປາທິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອເນນ ຈ ເທວທຕ຺ຕາທໂຍ ສຎ຺ຎາສທ຺ທາປິ ສມານາ ຊາຕິສທ຺ທາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍທິ ຈຣຫິ ສຎ຺ຎາສທ຺ທາປິ ຊາຕິວຈນາ ສິຍຸໍ, ປຎ຺ຈວິຘຕ຺ຕເມສໍ ປຣິຫາຍຕີຕິ. ເນທເມວໍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ… ປສິທ຺ຘຕຣຊາຕ຺ຍາຠິຘານ ກຐໂຄວີຫິຍວາທິສທ຺ທາ ຊາຕິສທ຺ທຕ຺ເຕນ ວິສຸໍ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ.

ສມ຺ພນ຺ຘິເຠທໂຕຕິ ຆຏາທິສມ຺ພນ຺ຘີນໍ ເຠທໂຕ. ອຠາວສ຺ສເຠທໂຕຕິ ຆຏປຏາທີນໍ ສມ຺ພນ຺ຘີນໍ ເຠເທນ ອຠາວສ຺ສ ເຠທໂຕ ອເຠເທປິ ເຠທາ ອຸປຈຣິຕາ ສນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍສ຺ສ ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ວສາ, ເຕສຸ ອຸປຈຣິຕເຠເທສ຺ວາກາສາທີສຸ. ນິຣວຍວາວິຊ຺ຊມານວິສຍານນ຺ຕິເຍ ອາກາໂສ ວິຍ ນິຣວຍວາ ອຠາໂວ ວິຍ ອສນ຺ຕາ ຈ, ເຕ ວິສໂຍ ເຍສໍ ສທ຺ທານໍ ເຕສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາມຎ຺ຎໍ ຠາໂວຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທິສາມຎ຺ຎໍ ຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອລສສ຺ສ ຠາໂວ ກິຣິຍາສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ຕໍ, ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎໍ ຊາຕິ ຈາປລ຺ຍໍ ເນປຸຎ຺ຎໍ ຄຸໂຓ ວາ. ວຸຕ຺ຕິຍໍ ສກຕ຺ເຖກນ຺ຕາຕິ ‘‘ສກຕ຺ເຖ’’ຕິ (໔-໑໒໒) ອິມິນາ ສກຕ຺ເຖ ກຕກປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຕ຺ຕກາໂລວ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ. ກຣຸຓາ ເອວ ກາຣຸຎ຺ຎໍ.

໖໒. ອຓ຺ວາ

‘‘ເອກໂຍຄນິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ສຫວາປວຕ຺ຕິ ສຫວາ ນິວຕ຺ຕີ’’ຕິ ‘ຠາວ ກມ຺ເມສູ’ຕິ ¶ ອນຸວຕ຺ຕເຕ. ຕຖາປິ ຠາເວຕີມິນາເວຕ຺ຖ ສປ຺ປໂຍຊນຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຠາວກມ຺ເມສຸ’ຈ຺ຈາທິ.

໖໔. ຕຣ

ຍຊ຺ຊປິ ສີຘາຕຸສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ສຸປເນ ປວຕ຺ຕິ, ຕຖາປ຺ຍຕິປຸພ຺ພສ຺ສ ອຸກ຺ກໍເສ ປວຕ຺ຕີຕິ ອາຫ- ‘ອຕິສໂຍ ອຸກ຺ກໍໂສ’ຕິ. ໂສ ຈ ອຕິສໂຍ ກສ຺ສ ສມ຺ຠວຕິຈ຺ຈາຫ- ‘ໂສ ຈ ກິຣິຍາຄຸຓານ’ນ຺ຕິ. ກຖໍ ເຕສມຕິສໂຍຈ຺ຈາຫ- ‘ອາຘາຣຠູຕທພ຺ພວສາ’ຕິ. ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ອນເປກ຺ຂິເຕ’ຈ຺ຈາທິ. ອນເປກ຺ຂິໂຕ ກິຣິຍາຄຸຓານໍ ນິສ຺ສໂຍ ທພ຺ພສງ຺ຂາໂຕ ເຍສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ທພ຺ພສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕສ຺ສາ-ຕິສຍຕ຺ຕໍ ໂຫນ຺ຕມ຺ປິ ນິສ຺ສິຕານໍ ກິຣິຍາ ຄຸຓານໍ ວເສເນວ ສິຍາ ນາຎ຺ຎຖາຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ-‘ປຈ຺ຈຘິກຣຓ’ນ຺ຕິອາທິ.

ນນຸ ຈ ຍທິ ກິຣິຍາຄຸຓານເມວາຕິສໂຍ, ຕທາ ນ ສິຊ຺ຌຕິ ‘ໂຄຕໂຣ’ຕິ ເນສ ໂທໂສ, ໂນ ເຈຕ຺ຖ ຊາຕິຍາຕິສໂຍ, ກສ຺ສ ຈຣຫິ ຄຸຓສ຺ສ ໂຄ ອຍໍ ໂຍ ສກຏໍ ວຫຕິ, ໂຄຕໂຣ-ຍໍ ໂຍ ສກຏໍ ວຫຕິ ສິຣຎ຺ຈາຕິ, ຊາຕິຍາ ຫິ ນິຈ຺ຈາເຍກຣູປາຍ ໂນກ຺ກໍສາປກໍສໂຍໂຄ ສມ຺ຠວຕີຕິ ທພ຺ພສ຺ສາປິ ນາຕິສຍສມ຺ຠໂວ. ຕຖາຫິ ຕຸລ຺ຍປ຺ປມາຓສ຺ສ ຄຸຓກໂຕວ ມູລໂຕ ອຸກ຺ກໍໂສ ທິສ຺ສຕິ ສມາເນປິ ຫິ ອາຍາເມ ວິຕ຺ຖາເຣ ຈ ປຏສ຺ສ ກາສິກສ຺ສາຎ຺ໂຎວາຄ຺ໂຆ ຠວຕິ ມາຖຸຣສ຺ສາຎ຺ໂຎ ວາຕິ. ທພ຺ພສ຺ສາປິ ສາຕິສເຍຫິ ຍຸຕ຺ຕຕາມຕ຺ເຕນ ສາຕິສຍຕ຺ຕສ຺ສຸປຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ເຕເນວາຫາ’ຕິອາທິ. ຍທຄ຺ເຄນ ກິຣິຍາຄຸຓານໍ ນິສ຺ສິຕານມຕິສຍວເສນ ນິສ຺ສຍຠູຕມ຺ປິ ທພ຺ພໍ ກຖຎ຺ຈິທປ຺ຍຕິສເຍ ວຕ຺ຕຕິ ນາມ, ຕທຄ຺ເຄ ຕພ຺ພາຈິກາປິ ປກຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນີຍຕ຺ຖວເສນ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຕິເຍວ ນາມາຕິ ‘ອຕິຍເຍ ວຕ຺ຕມານໂຕ’ຕິ ປກຕິວິເສສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕເນວາຫ- ‘ອິມິນາ ປກຕິ ວິເສສນຕ຺ຕຎ຺ຈາຫາ’ຕິ. ສກຕ຺ຖິການໍ ປກຕິອຕ຺ໂຖ ໂຊຕນີໂຍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສກຕ຺ຖິການນ຺ຕິ ກຕ຺ຕຣິ ຉຏ຺ຐີ ສມ຺ພນ຺ຘວຈນິຈ຺ຉາຍ, ສກຕ຺ຖິເກຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຫຕຸມາຫ- ‘ປກຕິວິເສສນນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ, ຍສ຺ມາ ¶ ‘ອຕິສເຍ ວຕ຺ຕມານໂຕ’ຕິ, ປກຕິວິເສສນໍ, ຕໂຕ ປກຕ຺ຍຕ຺ຖຠູເຕ-ຕິສເຍ ຊາຕຕ຺ຕາ ສກຕ຺ຖິເກຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ປກຕ຺ຍຕ຺ຖຠູເຕຕິສໂຍ ໂຊຕນີໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ນາຠິເຘຍ຺ໂຍຕິ ພ຺ຍຕິເຣກມາຫ, ຕຖາ ຈ ວກ຺ຂຕິ- ‘ອຕິສຍໂຊຕກາຕຣາທໂຍ’ຕິ.

ອຖ ປກຕິວິເສສນຕ຺ເຕ ກສ຺ມາ ນາຠິເຘຍ຺ໂຍ ໂຊຕນີໂຍຈ຺ຈາຫ ‘ປກຕິຍາເຍວ’ຈ຺ຈາທິ. ອຸກ຺ກໍໂສ ສມານຄຸຓວິສເຍເຍວ ໂລເກ ທິຏ຺ໂຐ [ປວິຏ຺ໂຐ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ເຕນ ສາມຎ຺ຎວຈເນປິ ຕາທິຖວິສເຍເຍວ [ໂສເຍວ] ກາຣຓ ວເສນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ອຕິສເຍເນ’ຈ຺ຈາທິ. ທ຺ວິນ຺ນເມກສ຺ສາ-ຕິສເຍຈ຺ຈາທິນາ ‘ທ຺ວິພຫູສຸກ຺ກໍເສ ຕຣຕມາ’’ຕິ (ຈໍ ໔-໓-໔໕) ສກ຺ກຕສຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສາຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ. ຕຣອິຍາຕິ ສກໂວຫາເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕສນ຺ຕຸ ອີຍປ຺ປຈ຺ຈໂຍ. ເອວມິຫາວິຘານໍ ສຸຂສາເນຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘ຍຖາວຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕຕ຺ຖວເສນ ທ຺ວິນ຺ນເມກສ຺ສ ອຸກ຺ກໍສາຠາວາ ‘ມາຖຸຣາ ປາຏລິປຸຕ຺ຕເກຫິ ສຸກຸມາຣຕຣາ’ຈ຺ຈາໂທ ຕຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ເອໂກ ມາຖຸໂຣ ທຸຕິໂຍ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ອິເມສໍ ສຸກຸມາຣານໍ ທ຺ວິນ຺ນເມໂກ ມາຖຸໂຣ-ຕິສເຍນ ສຸກຸມາໂຣ ສຸກຸມາຣຕໂຣ, ເອກມຎ຺ເຎສໍ ທ຺ວິນ຺ນມຸກ຺ກໍເສຕຖາຎ຺ເຎສໍ ທ຺ວິນ຺ນເມກສ຺ສາຕິ ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍທ຺ວິນ຺ນເມເກກສ຺ສ ອຸກ຺ກໍເສ ຕຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຠວຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຣ ຕ຺ວວຍວາເປກ຺ຂມ຺ພຫຸວຈນໍ, ຕຖາຫິ ສຸກຸມາຣຕ຺ເຕນຸກ຺ກໍສິຍມານານໍ ສມຸທາຍານມວຍວາ ມາຖຸຣາ ພຫໂວ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກາປິ ນິກ຺ກໍສິຍມານາ ຕເຖວາວຍວາ ພຫໂວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ມາຖຸຣາ ປາຏລິ ປຸຕ຺ຕເກຫິ ສຸກຸມາຣຕຣາ’ຕິ ຕຣປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ສິຊ຺ຌຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ຄາເມ ອຑ຺ຒຕຣາ ວາຓິຊ຺ຊາຈ຺ຈາໂທປິ ກຖິເຕນ ຎາເຍນ ທ຺ວິນ຺ນໍທ຺ວິນ຺ນເມເກກສ຺ສ ອຸກ຺ກໍເສ ຕຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຠວຕິ, ພຫຸວຈນນ຺ຕຸ ກຕ຺ຖຈິ ອວຍວາເປກ຺ຂນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ສກ຺ກເຕ ກິຈ຺ເຉນ ສາເຘນ຺ຕິ. ອິຫ ຕຸ ຕຖາວິຘສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສາ ວິຘານາ ‘‘ຕຣຕມິສ຺ສິກິຍິຏ຺ຐາຕິສເຍ’’ຕິ ຕຣາທີນມຕິສເຍ ສາມຎ຺ເຎນ ວິຘານາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕຣປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ສຸຂສາຘນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອວຕ຺ຖາເຠເທນາຕິ ¶ ປຏຸຕຣາວຕ຺ຖາວໂຕ ປຏຸອວຕ຺ຖາຍ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາຫິ ຕເມວາວຕ຺ຖນ຺ຕຣຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎ ‘ຠວໍສູອວຕ຺ໂຖ’ຕິ. ປກາຣນ຺ຕເຣນປິ ສາຘເນ ເຫຕຸມາຫ- ‘ອຕິສຍມຕ຺ເຕ ວາ ວິຘານໂຕ’ຕິ. ອນວຏ຺ຐິຕຕ຺ຕມາຫ- (‘ອຕິສຍວາປິ’ຈ຺ຈາທິ). ປຎ຺ຈສ຺ເວເຕສູຕິ ເອເຕສໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ຕຣາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມຊ຺ເຌ, ຣູປານິ ຄຸຓວຈນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິຍມຸທາຫຣິຕານິ. ກິຣິຍາວຈນສ຺ສ ຕຸ ‘ອຕິສເຍນ ປາຈກຕໂຣ ປາຈກຕໂມ’ຕິ. ອິສ຺ສິກ ອິຍອິຏ຺ຐາ ສຣາທີ ຕໂຕ (ອຎ຺ຎໂຕ) ນ ໂຫນ຺ຕິ ພຫຸລາຘິກາຣາ.

໖໖. ຕສ຺ສ

ຕສ຺ສາຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ເຕປິ ວິກາຣສມ຺ພນ຺ຘີເຍວ ຉຏ຺ຐິຍນ຺ໂຕ ຄຍ຺ຫຕິ, ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສມ຺ພນ຺ຘີເຍວ ຈ ວິກາໂຣ ຄຍ຺ຫຕິ ສມ຺ພນ຺ຘວສາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘ຍສ຺ສາ’ຈ຺ຈາທິ. ໂກສກາຣກປາຓວິເສເສຫິ ກໂຕ ໂກໂສ. ປາຓໂຍ ສຕ຺ຕາ, ໂອສຘ຺ໂຍຜລປາກນ຺ຕາ, ຣຸກ຺ຂາ ປຸປ຺ຜຜລູປຄາຕິ ຣຸກ຺ໂຂສຘີນໍ ລກ຺ຂຓໍ ວທນ຺ຕິ ຕລ຺ລກ຺ຂເຓເນຕ຺ຖ ຣຸກ຺ໂຂ ສຘໂຍ ນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ໂອສຘິສທ຺ເທນ ລຕາທິປິ ຄຍ຺ຫຕິ, ຣຸກ຺ຂສທ຺ເທນ (ວນປ຺ປ)ຕໂຍປິ, ວນປ຺ປຕໂຍ ຫິ ຜລວນ຺ຕາ ນ ປຸປ຺ຜວນ຺ຕາ. ກຖໍ ຄາວສ຺ສ ວິກາເຣ ປຸຣິເສ ມໂຍຈ຺ຈາຫ- ‘ອຎ຺ຎສ຺ມິ’ນ຺ຕິອາທິ. ຄາວສ຺ສ ອິທໍ ໂຄມຍໍ.

໖໗. ຊຕຸ

ອຸປປຕ຺ຍນ຺ຕຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍໂລປໂຕ ຍຸຕ຺ຍນ຺ຕຣໍ.

໖໘. ສມູ

ຕີສຸຕ຺ຕເຣສຸ ຈ ວຕ຺ຕເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣາຊຎ຺ຎມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ຊາຕິຍມປຈ຺ເຈ ຎ຺ຎສ຺ສປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ວິຘານາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ໂຄຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕາ’ຕິ ອາຫ- ‘ຣາຊຎ຺ຎານໍ ສມູໂຫ’ຈ຺ຈາທິ. ອຸກ຺ໂຂ ອຸສໂຠ. ໂອຏ຺ໂຐ ຂຣໂຕ, ອຸຣພ຺ໂຠ ເມໂສ, ເອວມິຈ຺ຈາທິນາ ‘ອຸກ຺ຂານໍ ສມູໂຫ’ຈ຺ຈາທິ. ວາກ຺ຍມປທິສຕິ. ກາການໍ ສມູໂຫຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຓິກອຈິຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ຓິໂກ ອຈິຕ຺ຕວາຈ ເກເຫວ ທິສ຺ສຕີຕິ ຎາເປຕິ. ອປູໂປ ປິຏ຺ຐປູໂປ, ສໍກຸລນ຺ຕິ (ຄຸຬ) ມິສ຺ສກຂຊ຺ຊກວິເສໂສ.

໖໙. ຊນາ

‘‘ຕທສ຺ສຏ຺ຐານມີໂຍ ¶ ຈາ’’ຕິ (໒-໘-໑໓) ກຈ຺ຈາຍນສຸຕ຺ຕສ຺ສາຍ ມຕ຺ໂຖ ‘‘ຕທສ຺ສຏ຺ຐານມິຈ຺ເຈຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕໂຕ ອີຍປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’ຕິ. ເຕນ ມທນສ຺ສ ຐານໍ ມທນີຍໍ ພນ຺ຘນສ຺ສ ຐານໍ ພນ຺ຘນີຍໍຕ຺ຍາທິກໍ ສາເຘນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ຕຖາວິຘສ຺ສາຠາວາ ກຖໍ ຕໍ ສິຊ຺ຌຕີຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ‘ມທນີຍ’ນ຺ຕິອາທິກໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ມທນີຍາທິປ຺ປສິທ຺ຘິຍາ’ຈ຺ຈາທິ. ສາຘນກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ເອວມຎ຺ຎເຕ’ຈ຺ຈາທິ.

ຐານນ຺ຕິ ກາຣຓໍ. ‘‘ອຸປມຕ຺ຖາຍິຕຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (໒-໘-໑໔) ກຈ຺ຈາຍນສຸຕ຺ຕສ຺ສາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ອຸປມຕ຺ເຖ ອາຍິຕຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເຕນ ຘູໂມ ວິຍ ທິສ຺ສຕີຕິ ຘູມາຍິຕຕ຺ຕໍ ຕິມິຣມິວ ທິສ຺ສຕີຕິ ຕິມິຣາຍິຕຕ຺ຕໍຕ຺ຍາທິກໍ ສາເຘນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຕມ຺ປິຫຈ຺ຈາທິກໍ ທ຺ວີສຸ ສາຘນກ຺ກມທສ຺ສນໍ, ຘູໂມ ວິຍ ທິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ສິໂຕ ໂຍ ກມ຺ມຕ຺ໂຖ ໂສປິ ຘູມາຍີຕິ ກຕ຺ຕຸວເສນ ສກ຺ກາ ປຣິກປ຺ເປຕຸນ຺ຕິ ກຕ຺ຕຸສາຘນໂຕ ຘູມາຍິຕສທ຺ທາ ສກຕ຺ເຖຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈເຍປິ ຘູໂມ ວິຍ ທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ເຖ ອາຍິຕຕ຺ຖປ຺ປຈ຺ຈເຍປິ ນາຕ຺ຖເຠໂທ-ຎ຺ຎຕ຺ຣວຈນິຈ຺ຉາເຠທາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຠາວຕ຺ໂຖ ປນ ເຕສໍ ຠາວປ຺ປຘານວເສນ ລພ຺ຠຕິ, ຘູມສ຺ເສວ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ອາຍິຕຕ຺ເຕນ ວາ.

໗໐. ອິໂຍ

ອຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ອຕ຺ເຖ ອິໂຍຕິ ໂຍຊນາ.

໗໔. ກຖາ

ປວາເສ ທູຣຄມເນ ສາຘຸ ປວາສິໂກ, ອຸປວາເສ ຣຕ຺ຍໂຠຊເນ ສາຘຸ ອຸປວາສິໂກ.

໗໕. ປຖາ

ປເຖ ສາຘຸ ອຸປາກາຣກໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ, ມຄ຺ໂຄປກຣຓໍ, ສປຕິມ຺ຫິ ຘນ ປຕິມ຺ຫິ ສາຘຸ ອຸປກຣຓໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຘນໍ.

໗໗. ຣາໂຍ

ຕຸມນ຺ຕກິຣິຍາຍາຕິ ຆາເຕຕຸໍ (ຕ຺ຍາທີຕຸ) ມນ຺ຕກິຣິຍາຍ. ວາ ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈໂຍ, ຆາເຕຕຸໍ ວາຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

໗໘. ຕເມ

ອິຕິສທ຺ເທນ ¶ ພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ຖມຸປທສ຺ສຍມຎ຺ຎນາເປກ຺ຂໍ ສປ຺ປຘານໍ ມນ຺ຕ຺ວາທິ ວິຘິມ຺ຫິທມຕ຺ຖທ຺ວຍໍ ພ຺ຍາປາຣີຍຕິຈ຺ຈາຫ-‘ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີ’ຕິ. ນນຸ ຈ ຍໍ ຍສ຺ສ ໂຫຕິ ຕໍ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ໂຫຕິ (ຍໍ ຍສ຺ມິໍ ໂຫຕິ) ຕສ຺ສາປິ ຕໍ ໂຫຕິ ເຕເນວ ວຸຈ຺ຈເຕ- ‘ຉຏ຺ຐີສຕ຺ຕມີນມວິເສໂສ’ຕິ, ຕຕ຺ຣຎ຺ຎ ຕຣນິທ຺ເທເສເນວ ສິທ຺ເຘ ກິມຕ຺ຖມິຫ ຉຏ຺ຐີສຕ຺ຕມີນໍ ເຠເທໂນປາທານໍ ກຣີຍຕີຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ-ຍຕ຺ຣາວຍວາວຍວິຠາໂວ, ຕຕ຺ເຖວ ຉຏ຺ຐີສຕ຺ຕມີນມຕ຺ຖສ຺ສ ອວິເສໂສ [ວຕ຺ຖຸໂຕ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຍຖາ ‘ຣຸກ຺ເຂສາຂາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ’ຕິ. ສສ຺ສາມິຠາວຊຎ຺ຎຊນກຠາວາໂທ ຕຸ ນາວສ຺ສມາຘາຣາເຘຍ຺ຍຠາໂວຕິ ທ຺ວິນ຺ນເມວຕ຺ຖານມຸປາທານນ຺ຕິ.

ນນຸ ຈ ສມ຺ຠເວ ພ຺ຍຠິຈາເຣ ຈ ສຕິ ວິເສສນໍ ສາຕ຺ຖກໍ ຠວຕິ ຍຖາ ‘ນີລມຸປ຺ປລ’ນ຺ຕິ, ເນວາຕ຺ຖິຕ຺ຕສ຺ສາຕ຺ຖິ ພ຺ຍຠິຈາໂຣ, ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ນ ສຕ຺ຕໍ ປທຕ຺ໂຖ ພ຺ຍຠິຈຣຕີ’ຕິ, ຕສ຺ມາ ພ຺ຍເວຈ຺ເຉຊ຺ຊາຠາວາ ນິຣຕ຺ຖກມຕ຺ຖີຕິວິເສສນນ຺ຕ຺ຍາຫ- ‘ປທຕ຺ຖສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ. ສຕ຺ຕາຍໍ ອພ຺ຍຠິຈາເຣ ປີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກາລນ຺ຕຣາ ພ຺ຍຠິຈາຣຕ຺ຖມຕ຺ຖີຕິວິເສສນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ກາເລ’ຈ຺ຈາທິ.

ນນຸ ຈ ສຸຕ຺ເຕສຸ ກາໂລ ປຘານໍ ນ ໂຫຕິ, ‘‘ເຕນ ກຕໍ ກີຕໍ’’ຕ຺ຍາທິນາ ຫິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ, ຕຖາ ຫິ ກາຍິກໍວາຈສິກໍ ຕ຺ຍາໂທ ນ ກາລສມ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ເອວມິຫາປິ ສຕ຺ຕາມຕ຺ເຕ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຖີຕິ ຕຸ ວຕ຺ຕມານສຕ຺ຕາຍ ເອວ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ກຖມວສີຍເຕ ເຍນ ກາລວິເສສນໍ ສິຍາຕິ. ສຈ຺ຈໍ, ກິນ຺ຕຸ ປທຕ຺ຖສ຺ສ ສຕ຺ຕາພ຺ຍຠິຈາຣາຠາເວປິ ອຕ຺ຖີຕິວິເສສໂນປາທານສາມຕ຺ຖິຍາຕ຺ຣ ວິສິຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖີຕິ ວິເສສນຕ຺ເຕໂນປາຕ຺ຕາ, ນ ສຕ຺ຕາມຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຕີຍເຕ, ສາ ປນ ວິສິຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕິສຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຖິ ຈ ຕສ຺ສາ ພ຺ຍຠິຈາໂຣ ສາມຎ຺ຎສຕ຺ຕາຍາຕິ ຍຸຊ຺ຊເຕວ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາໂວຕິ ມຎ຺ຎເຕ. ອຸປາຘີຕິ ວິເສສນໍ.

ນ ຠຸຎ຺ຊຕິຈ຺ຈາທິວິຍາຕິ ຍຖາ ນ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ນຎ຺ສ຺ສ ປຏິເສຘຕ຺ຕາ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຖປທສ຺ສ ສນ຺ນິຘາເນ-ຕ຺ຖນ຺ຕຣສ຺ສ ປຏິເສຘຣູປສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາວຄຕິ ປທນິພນ຺ຘນສ຺ສ ວິຘິໂນ ອພາຘິກາ ຠວຕິ, ຕມິວາກ຺ຍຕ຺ໂຖ. ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖ ມາຫ- ¶ ‘ອຕ຺ຖິວຈນິຈ຺ຉາຍ ໂຍ ວິສໂຍ ຕສ຺ສ ນິຍໂມ’ຕິ. ກຕິ ປຍສມ຺ຠເວ ນ ປນ ໂຄມາ ຣຸກ຺ຂວາຕິ ໂຍຊນາ, ເຕຫີຕິ ປສໍສາປຫູເຕຫິ. ກກຸເທ ອາວຕ຺ໂຕ ກກຸທາວຕ຺ໂຕ, ນິນ຺ທິໂຕ ກກຸທາວຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ກກຸທາວຕ຺ຕີ. ກຖໍ ນິນ຺ທິຕຕ຺ຕມສ຺ສິຈ຺ຈາຫ-‘ກກຸທາ ວຕ຺ໂຕ’ຈ຺ຈາທິ. ສໍສຕ຺ໂຕ ທຓ຺ໂຑ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖິຈ຺ຈເນນ ເຄຫຏ຺ຐິເຕນ ວິຊ຺ຊມາເນນປິ ທຓ຺ເຑນ ທຓ຺ຑີຕິ ນາຠິຘີຍຕີຕິ ວທຕິ. ທພ຺ເພຠິເຘຍ຺ເຍຕິ ຊາຕິສນ຺ນິສ຺ສຍໂຄປິຓ຺ຑອສ຺ສປິຓ຺ຑາທິສງ຺ຂາເຕ ທພ຺ເພ-ຠິເຘຍ຺ເຍ, ຠວໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຍທາກທາຈິ ຠວນ຺ໂຕ ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ.

໗໙. ວນ຺ຕ຺ວ

ປຎ຺ຎວາ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ຣສ຺ໂສ.

໘໐. ທຓ຺ຑາ

ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິໂກ ອີເຈຕິ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກເມກໍວາຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ. ວາສທ຺ໂທ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸຕ຺ຕມີເຓວ ຘນາ ອິໂກຕິ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ ວິວຣຕິ ‘ອຸຕ຺ຕມີເຓວາ’ຕິອາທິ. ເກເນຕ຺ຖ ສມາໂສຕິ ອາຫ- ‘ສ຺ຍາທິສ຺ຍາທິເນກຕ຺ຖນ຺ຕິ ສມາໂສ’ຕິ. ອຸຕ຺ຕມີໂຓ ຘນສາມີ. ອສນ຺ນິຫິເຕ ອຕ຺ຖາຕິ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ, ອສນ຺ນິຫິເຕຕີມສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ ‘ອປ຺ປຕ຺ເຕ’ຕິ. ອສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສນ຺ນິຫິເຕຕິ ຈ ອຕ຺ໂຖ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວິເສສນໍ. ອຕ຺ຖນໍ ອສນ຺ນິຫິເຕ ອຕ຺ເຖ ອາສິສນໍ ອຕ຺ໂຖ, ໂສ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ຖິໂກ ອຕ຺ຖີ. ຕທນ຺ຕາຈາຕິ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ, ອສນ຺ນິຫິເຕຕ຺ຍນຸວຕ຺ຕເຕ, ອສນ຺ນິຫິໂຕປາຘິກາ ອຕ຺ຖນ຺ຕາ ຈ ອິກ ອີປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຠວຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ວຓ຺ຓນ຺ຕາອີເຍວາຕິ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເທວານໍ ວຓ຺ໂຓຕິ ວາ ສມາໂສ. ຫຕ຺ຖທນ຺ເຕຫິ ຊາຕິຍນ຺ຕິ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ.

ຊາຕິຍນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍວິເສສນໍ. ວຓ຺ຓໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມ຺ຫີຕິ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ. ພ຺ຣຫ຺ມສທ຺ເທນ ນິຍມວິເສໂສ ວຸຈ຺ຈຕິຈ຺ຈາຫ-‘ວິຊ຺ເຊ’ຈ຺ຈາທິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈນິຍມວິເສສຈຣເຓ ຕິຓ຺ຓໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາທີນເມວາຘິກາໂຣ, ນສຸທ຺ທສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ຕຎ຺ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ເຕວຓ຺ຓິໂກ ວຓ຺ຓີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕີສຸ ວຓ຺ເຓສຸ ຠໂວ ຕທນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ເຕວຓ຺ຓິໂກຕິ ຠວຕ຺ເຖ ຓິໂກ. ວຓ຺ຓສທ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາທິວຓ຺ຓວຈໂນ. ຕຕ຺ຣ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມ຺ຫິຕ຺ຍເນນ ສຸທ຺ໂທ ພ຺ຍວຈ຺ຉິຊ຺ຊເຕ.

ອຖວາ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ຕທຕ຺ໂຖ ຄນ຺ໂຖປິ, ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ນິພ຺ພານໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ເຕປິຏກໍ ຈຣຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ຍຕິ. ຍຕໂຍປິ ຫິ ວຓ຺ຓີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວຓ຺ຓີລິງ຺ຄີຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ຕິລິງ຺ຄວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຓ຺ຓ ສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິຍາໂຍ. ໂປກ຺ຂຣາທິໂຕ ເທເສຕິ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ. ເທໂສ ເຈຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ(ຕ຺ຖິ ໂປກ຺ຂຣາທີນິ ໂສ). ປທຸມຄຈ຺ຉ ໂປກ຺ຂຣຓີນໍ ວາຈກສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ປທຸມານິ ອສ຺ສໍ ສນ຺ຕີຕິ ປທຸມິນີຕິ ໂປກ຺ຂຣຓີປິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນາວາ ອຕ຺ຖີຕິ ນາວິໂກ, ຍາຄເມ ນາວາຍິໂກ. ສຸຂທຸກ຺ຂາ ອີ, ພລາ ພາຫູຣຸປຸພ຺ພາ ເຈຕິ ຈ ຄຓສຸຕ຺ຕານິ.

໘໒. ມຸຂາ

ອິຫາປິ ປສຊ຺ເຊຍ຺ຍ ມຘຸ ອສ຺ມິໍ ຆເຏ ອຕ຺ຖີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ປໂຍເຄ ມຘຸຣນ຺ຕິ ຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ ມຘຸມ຺ຫິ ອຠິເຘຍ຺ຍຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ນຄາ. ຍຊ຺ຊປິ ອູສວາຈ຺ຈາໂທ ປຫູຕາທິວິສຍາຍາຕ຺ຖິຕາຍ ສມ຺ຠໂວ, ຕຖາປິ ຎຸສາທິວໂຕ ປຈ຺ຈຍ(ຕ຺ຖ)ຕ຺ເຕນ ວຈນິຈ຺ຉາຠາວາ ຎຸສວາ ຆໂຏຈ຺ຈາທິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ ຕສ຺ມາ ປຫູຕາທິວິສຍາຕ຺ຖິຕາສມ຺ຠເວປິ ຕໍວໂຕ-ຕ຺ຖສ຺ສ ປຈ຺ຈຍ(ຕ຺ຖ)ຕ຺ເຕນ ຎຸສໂຣ ເທໂສຕິ ວຕ຺ຕຸ ມິຈ຺ຉາຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຍຖາ ສິຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣມາຠວິຈ຺ເຈວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ- ‘ອິຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ກຸຎ຺ຊວາຕິເອຕ຺ຖ ກຸຎ຺ຊສທ຺ໂທ ຕິຓລຕາທ຺ຍຈ຺ຉາທິຕປພ຺ພເຕກເທເສ ວຕ຺ຕເຕ.

໘໗. ປິຈ຺ຉາ

ປເຣຫິ ວາຈາສທ຺ທາ ອາໂລ ວິຫິໂຕ ນິນ຺ທາຍໍ, ເນຫ ຕເຖຕິ ໂຈທນມຸພ຺ຠາວຍຕິ ‘ນິນ຺ທາຍ’ມິຈ຺ຈາທິນາ.

໘໘. ສີລາ

ສີລມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ເກສາ ອສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອຓ຺ຓາ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈວິຘ຺ຍຸຕ຺ຖໍ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ. ຄາຓ຺ຑີຣາຊີຫິ ສຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິສຍນິຍມນຕ຺ຖໍ ຄຓສຸຕ຺ຕໍ. ຄຓ຺ຑສ຺ສ ຄຓ຺ຑມິຄສິງ຺ຄສ຺ສ ອຍໍ ຄາຓ຺ຑີ, ສາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຄາຓ຺ຑີໂວ.

໙໐. ສິສ຺ສ

ສມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສຸວາມີ,ສໍ ສກິຍໍ.

໙໑. ລກ຺ຂ຺ຍາ

ອກາຣາເທໂສ ¶ ຈ ຓສນ຺ນິໂຍເຄນາຕິ ອິມິນາ ຍຕ຺ຖ ຓກາໂຣ ຕຕ຺ເຖວາຍມກາຣາເທໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປາທານໂຕຕິ ອິມິນາ ນິສ຺ສຍກຣຓເມໂກ ສຕ຺ຖິໂຍ ຎາໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອນ຺ຕສ຺ສ ອວິຘານສາມຕ຺ຖິຍາຈາຕິ ອິມິນາ ສຕິປິ ປຸພ຺ພໂລເປນ ປໂຍຄ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍໍ ອກາຣໍ ວິຘາຍ ຕສ຺ສ ໂລໂປ ນິຣຕ຺ຖໂກຕິ ທສ຺ເສຕິ. ລກ຺ຂີ ສິຣີ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ລກ຺ຂໂຓ.

໙໔. ອິມິຍາ

ກປ຺ໂປ ໂຍຄ຺ຍຕາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ກປ຺ປິໂຍ, ຊຏາ ຫານຠາໂຄ, ເສນາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໙໕. ໂຕປ

‘ໂອຫາກ ຈາເຄ’ ອິຕິ ສກກາຣສ຺ສ ຫາຘາຕຸໂນ ປໂຍເຄ ໂຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ‘ສຕ຺ຖາ ຫີຍເຕ ສຕ຺ຖາ ຫີໂນ’ຕິ ອຸທາຫຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ເຕນາຫ- ‘ສກ຺ກເຕຈ຺ຈາທິ. ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕິຍມ຺ປນຸທາຫຣຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈີປ຺ປຈ຺ຈຍາວສານານນ຺ຕິ ‘‘ອຠູຕຕພ຺ຠາເວ ກຣາສຠູໂຍເຄ ວິກາຣາຈີ’’ຕິ (໔-໑໑໙) ວຸຕ຺ໂຕ ຈີປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອວສາເນ ເຍ ສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຊາຕິຍວຊ຺ຊິຕານນ຺ຕິ ‘‘ຕພ຺ພຕິ ຊາຕິໂຍ’’ຕິ (໔-໑໑໓) ສຸຕ຺ເຕນ ຊາຕິຍປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ວຊ຺ຊິຕານໍ. ກຈ຺ຈາຍເນ ຕຸ ໂຕອາທີນໍ ວິຠຕ຺ຕິ ສຎ຺ຎຕ຺ຕາ ນ ຕໂຕ ປຸນ ວິຠຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິ.

໙໖. ອິໂຕ

ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ເອຕສ຺ສ ຏ ເອຕ’ ອິຕິ ອໂຕອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ເອຕສ຺ສ ຏາເທໂສ ເອຕ຺ໂຕ ອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ເອຕອາເທໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໗. ອຠ຺ຍາ

ນນຸ ຈ ກິໍ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ, ປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ຕາ ‘‘ໂຕ ປຎ຺ຈມ຺ຍາ’’ຕິ (໔-໙໕) ຠວິສ຺ສຕິ, ອປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ຕາຕຸ ‘‘ອາທ຺ຍາທີຫີ’’ຕິ (໔-໙໘) ເນຕເທວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ໂຕ ປຎ຺ຈມ຺ຍາ’’ຕິ (໔-໙໕) ປກຕິວິເສສານມປຣາມາສໂຕ ກຸໂຕຈິ ປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ຕາ ໂຫຕຸ, ອປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ຕາ ປນ ‘‘ອາທ຺ຍາທີຫີ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ສສງ຺ຂ຺ຍສ຺ສາທິສທ຺ທສ຺ສ ¶ ຄຫເຓນ ຕໍສທິສາ ສສງ຺ຂ຺ຍາເອໂວປລກ຺ຂີຍນ຺ຕີຕິປິ ວິຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ ຕໂຕ ອປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ເຕຫິ ອຠ຺ຍາທີຫິ ໂຕ ນ ສິຍາຕິ ອຠິໂຕຈ຺ຈາທິ ນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ‘‘ອຠ຺ຍາທີຫີ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໙໘. ອາທ຺ຍາ

ນນຸ ຈ ໂຕອິຈ຺ເຈວ ສາມຎ຺ເຎນ ສຸຕ຺ຕິເຕ ຍໂຕກຸໂຕຈິ ປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ຕາ ວາ ອປຎ຺ຈມ຺ຍນ຺ຕາ ວາ ພຫຸລໍ ວາ ໂຕມ຺ຫິ ອິຏ຺ຐປ຺ປສິທ຺ຘີຕິ ກິໍ ອາທ຺ຍາທີຫີຕິ ສຸຕ຺ເຕນາຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຕຖາປິ ວິຠາເຄນ ທສ຺ສິເຕ ວິຠາຄໂສ ວິເສສາວສາໂຍ ສິຍາຕິ ນ ໂທໂສຕິ. ຍນ຺ຕິ ປຐມນ຺ຕາ ໂຕມ຺ຫິ ຍໂຕ.

໑໐໐. ກຕ຺ເຖ

ປຸພ຺ເພເນວາຕິ ‘‘ສພ຺ພາທິໂຕ’’ (໔-໙໙) ຈ຺ຈາທິນາວ. ເອຕສ຺ສາຕິ ເອຕສທ຺ທສ຺ສ, ອິມສ຺ສາຕິ ອິມສທ຺ທສ຺ສ.

໑໐໑. ຘິ

ວາວິຘານາຕິ ວິກປ຺ເປນ ຘິປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ວິຘານາ.

໑໐໒. ຍາ

ຍຕ຺ຣາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍຕ຺ຖາຕິ ອຸປ຺ປລກ຺ຂິຕເມວ ສິຍາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວມຸປຣິປິ.

໑໐໔. ກຸຫິໍ

ຫິຎ຺ຈນໍ ວິຘີຍເຕ ‘‘ຫິໍ ຫໍ ຫິຎ຺ຈນ’’ນ຺ຕິ (໒-໕-໙) ສຸຕ຺ເຕນ. ຫິຎ຺ຈິອາທີນນ຺ຕິ ຫິຎ຺ຈິທາຈິຣຫຈິອາທີນໍ.

໑໐໕. ສພ຺ເພ

ເອຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອກທາອິຈ຺ຈາທິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໐໖. ກທາ

ກຸທາສທ຺ໂທ ຈນໍສທ຺ທໂຍເຄວ ທິສ຺ສຕິ ກຸທາຈນນ຺ຕິ.

໑໐໗. ອຊ຺ຊ

ນິມິຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ກາຣຓກາຣິຍານໍ, ສມາເນຕິ ສາຘາຣເຓ. ສມານເມວ ໂພເຘຕິ ‘ຕໍຍເຖ’ຈ຺ຈາທິນາ. ເອຕ຺ຖ ປນ ມມ຺ມຕາຬນໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປາຓ ຫຣຓໍ ¶ ນິມິຕ຺ຕີ, ຕສ຺ສາຕິ ອນຊ຺ຊຕນສ຺ສ. ອຸປຣິ ຕ຺ຍາທິກຓ຺ເຑ ກຣຫສທ຺ໂທ ຕຸ ຈິສທ຺ທສໍຍຸຕ຺ໂຕວ ທິສ຺ສຕິ ກຣຫຈີຕິ.

໑໑໐. ຘາສໍ

ສງ຺ຂ຺ຍາວາຈິໂນ ສທ຺ທາ ສງ຺ຂ຺ຍາສທ຺ເທນ ຄຫິຕາຕິ ອາຫ- ‘ອຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ. ປກາໂຣ ທພ຺ພຄຸຓຘິສໂຍປິ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຍທິ ໂສປິ ຄຍ຺ເຫຍ຺ຍ ທພ຺ພ ຄຸຓານໍ ລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາຫິ ໂຍຄາ ຘາປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕ(ມ຺ປິ ຕພ຺ພິສໂຍເຍເວຕິ) [ເຈຕ຺ຖ (ໂປຕ຺ຖເກ] (ປກາຣວາຈກລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາຫິ ໂຍຄາ) ອລິງ຺ຄມສງ຺ຂ຺ຍຎ຺ຈ [ຘາປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕມລິງ຺ຄມສງ຺ຂ຺ຍຎ຺ຈ-ອິຕິ ກາສິກາວຸຕ຺ຕິປຎ຺ຊກາຍໍ] ນ ສິຍາ, ເອວຎ຺ຈ ສຕ຺ຍພ຺ຍຍຕ຺ຕມຠິມຕນ຺ຕສ຺ສ ນ ສິຍາ, ຕຎ຺ຈິຏ຺ຐໍ, ກິຣິຍາວິສເຍ ຕຸ ຕສ຺ມິໍ ຄຍ຺ຫມາເນ ເອກຘາຠຸຎ຺ຊຕິ ທ຺ວິຘາຠຸຎ຺ຊຕິ ທ຺ວິຘາຄຈ຺ຉຕິຈ຺ຈາໂທ ໂຠຊນ ຄມນາທິກິຣິຍາຍ ສພ຺ພຖາ ລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາຫິ ໂຍຄາຠາວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕ ໂທໂສ ນ ສິຍາຕິ ປາຓິນີຍວຸຕ຺ຕິກາເຣນ ຊຍາທິຈ຺ເຈນ ກິຣິຍາ ວິສໂຍເຍເວຕ຺ຖ ປກາໂຣ ຄຫິໂຕ. ຕມ຺ປຕິ ອາຫ- ‘ທພ຺ເພ’ຈ຺ຈາທິ. ກສ຺ມາ ປເນວມາຫາຕິ ອາຫ- ‘ນວຘາທພ຺ພ’ມິຈ຺ຈາທິ. ‘‘ນວຘາ ທພ຺ພໍ, ພຫຸຘາ ຄຸໂຓ’’ຕິ ເວເສສິການໍ ສງ຺ເກໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຖພ຺ຍາໂປເຕໂຊວາຍ຺ວາກາສກາລທິສາຕ຺ຕມນານີຕິ ນວ ທພ຺ພານິ. ຣູປ ຣສ ຄນ຺ຘ ຜສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາຓ ປຸຖຸຕ຺ຕສໍໂຍຄວິຠາຄ ປຣຕ຺ຕາປຣຕ຺ຕພຸທ຺ຘິສຸຂທຸກ຺ເຂຈ຺ຉາໂທສປຍຕນາ ຈ ຄຸຓາ, ຈສທ຺ເທນ ຄຸຣຸຕ຺ຕ ທວຕ຺ຕສິເນຫສງ຺ຂາຣຘມ຺ມາຘມ຺ມສທ຺ທາ ເຈຕິ ຈຕຸພ຺ພີສຕິ ພຫຸຘາ ຄຸໂຓ. ອຕ຺ຣາປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາສິກາວຸຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຈິກາກາເຣນ ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິນາ ນວຘາ ທພ຺ພໍ ພຫຸຘາ ຄຸໂຓຕ຺ຍຕ຺ຣາປິ ‘‘ກິຣິຍາຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພາ ນວຘາ ທພ຺ພໍ ພຫຸຘາ ຄຸໂຓ ອຸປທິສີຍຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ພ຺ຍາຂ຺ຍາຍເຕ ວິຊ຺ຊເຕວາ’’ຕິ ກິຣິຍາວິສໂຍເຍວ ປກາໂຣ ປຏິປາທິໂຕ, ປໂຍຄທສ຺ສນໂຕ ພ຺ຍວຈ຺ເຉຊ຺ຊຠາວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກິຣິເຍເວຕິ ວິເສສໂນປາທານມຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ນວຘາ ທພ຺ພໍ ພຫຸຘາ ຄຸໂຓຕິ ປໂຍຄທສ຺ສນໂຕ ທພ຺ພຄຸຓວິສຍານມ຺ປກາຣານໍ ຄຍ຺ຫຸປຄຕ຺ຕາ ພ຺ຍວຈ຺ເຉທຍິຕພ຺ພານໍ ທພ຺ພຄຸຓວິສຍານມ຺ປກາຣານໍ ຠາວາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ທພ຺ພຄຸຓວິສເຍ ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກິຣິຍາ ¶ ອຕ຺ເຖວາຕິ ກິຣິຍາວິສໂຍວ ປກາໂຣ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕິກາຣ ປຎ຺ຊິກາກາຣານໍ ວິເສສໂນປາທານມຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕເຍວາຕິ ຍໂຕ ວິເສສໂນປາທານມຍຸຕ຺ຕໍ ຕໂຕເຍວ ທ຺ວີຫິຈ຺ຈາທິກມາເຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ທ຺ວິຘາ ກໂຣຕີຕິ ກິຣິຍາປໂຍເຄປິ ປກາໂຣ ທພ຺ພຄຸຓວິສໂຍ… ທພ຺ພວິສຍສ຺ສ ຄຸຓວິສຍສ຺ສ ວາ ທ຺ວິຘາຠາວສ຺ສ ກຣີຍມານຕ຺ຕາ, ນຕຸ ກິຣິຍາວິສໂຍ… ທ຺ວິຘາຠາວສ຺ສ ກຣຓກິຣິຍາວິສຍສ຺ເສຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຸມນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ຕໂຕເຍວ ກິຣິຍາປກາໂຣປາທາເນ [ປກາໂຣຕິສຍເນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ອຕ຺ຣ ຘາປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕປ຺ປໂຍໂຄ ນ ສິຍາຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ‘ທ຺ວີຫິ’ຈ຺ຈາທິກມາເຫ’’ຕິ ເຕນາຫ‘ອຕ຺ເຣ’ຈ຺ຈາທິ.

ທພ຺ພຄຸຓວິສເຍ ປກາເຣ ຄຍ຺ຫມາເນ ໂຍຍໍ ໂທໂສ ສມ຺ຠາວິໂຕ ປເຣຫິ, ຕໍ ທານິ ນິຣາກຕ຺ຕຸມາຫ ‘ສຕິປິເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ສຠາວໂຕ ອລິງ຺ຄມສງ຺ຂ຺ຍຎ຺ຈາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂ຺ຍນ຺ຕຣາປາທເນ ຄມ຺ຍມາເນ ຘາປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ວິຫິໂຕ ປາຓິນິເຍຫິ, ຕທາຫ- ‘ທພ຺ພສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ ສງ຺ຂ຺ຍານ຺ຕຣາປາທເນປີຕິ ປຸພ຺ພໍ ຍາ ວວຕ຺ຖິຕາ ສງ຺ຂ຺ຍາ, ຕໂຕ- ຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂ຺ຍານ຺ຕຣໍ ຕສ຺ສາປາທນໍ ກຣຓໍ ສງ຺ຂ຺ຍນ຺ຕຣາປາທນໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໓. ຕພ຺ພ

ໂສ ປກາໂຣ ອສ຺ສາຕິ ຕພ຺ພາ, ຕສທ຺ເທນ ປກາຣສ຺ສ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຕພ຺ພຕີເຕຕ຺ຖ ປກາຣວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ- ‘ຕສທ຺ເທເນ’ຈ຺ຈາທິ. ປກາຣວຕີຕິ ປກາຣວຕິ ອຕ຺ເຖ. ມຸທຸປ຺ປກາຣວາ ມຸທຸຊາຕິໂຍ.

໑໑໕. ກຕິ

ກິໍ ສງ຺ຂ຺ຍານມ຺ປຣິມາຓເມສນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ‘‘ກິມ຺ຫາ ຣຕິ ຣີວຣີວຕກ ຣິຕ຺ຕກາ’’ຕິ (໔-໔໔) ສຸຕ຺ເຕນ ຣຕິປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວິຘາຍ ກຕີຕິ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິມາຓວິສເຍ ສາຘິຕຕ຺ຕາ’ຕິ, ກຕິ ຈ ໂສ ສງ຺ຂ຺ຍາ ປຣິມາຓວິສຍຕ຺ຕາ ສງ຺ຂ຺ຍາ ເຈຕິ ກຕິສງ຺ຂ຺ຍາ, ຕາຍ.

໑໑໖. ພຫຸ

ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິມ຺ຫິ ເອກມ຺ຫິ ທສ຺ສິເຕ ທ຺ວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ປໂຣ ສມ຺ພນ຺ຘີ ¶ ວິຎ຺ຎາຍມາໂນ ປໂຣວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ຍຸຕ຺ຕິໂຕຕິ ‘ສມ຺ພນ຺ຘໂຕວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໗. ສກິໍ

ນິປາຕນສ຺ສາຕິ ສກິນ຺ຕິ ນິປາຕນສ຺ສ.

໑໑໘. ໂສ

ຂຓ຺ຑໍ ຂຓ຺ຑໍ ຂຓ຺ຑໂສ, ປຸຖຸ ປກາໂຣ ປຸຖຸໂສ.

໑໑໙. ອຠູ

ນນຸ ຈ ອຠວນນ຺ນາມ ສພ຺ພຖາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອວຕ຺ຖນ຺ຕເຣນ ວາ, ຕຖາ ສຕ຺ຍຠູຕສທ຺ໂທ-ນຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕວຈໂນປີຕິ ກຖມຠູຕສທ຺ໂທ-ວຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ນາຠູເຕ ວຸຕ຺ໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ອຠູຕສ຺ສິ’ຈ຺ຈາທິ. ກຖມວຕ຺ຖາວ ຕສທ຺ເທນ ປຣາມສີຍຕີຕິ ເຈ ອຠູຕສທ຺ໂທ ຍທ຺ຍນຸປ຺ປນ຺ນວາຈີ ສິຍາ, ຕທາ ຕສທ຺ທປ຺ປ ໂຍໂຄເຍວ ນ ສິຍາ… ຕສທ຺ເທນາຠູຕສ຺ເສວ ຄຫຓໂຕ, ອຠູຕຠາເວຈ຺ຈາທິນາ ສຸຕ຺ຕິຕໍ ສິຍາ, ເຕນ ຕສທ຺ທປ຺ປໂຍຄສາມຕ຺ຖິຍາ ອວຕ຺ຖາວ ຕສທ຺ເທນ ປຣາມສີຍຕິ, ຕປ຺ປຣາມຏ຺ຐຎ຺ຈາວຕ຺ຖນ຺ຕຣມຠູຕ ສທ຺ໂທ ອເປກ຺ຂເຕ, ເຕນາຫ- ‘ຕພ຺ຠາເວຕິວຈນາ’ອິຈ຺ຈາທິ. ຠວນໍ ຠາໂວ ຕາຍ ອວຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ຠາໂວ ຕພ຺ຠາໂວ ຕສ຺ມິໍ. ເຕນາຫ ‘ອຠູຕສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ. ຠາເວຕິ ວິສຍສຕ຺ຕມີ, ສໍສຕ຺ຕມີ ວາຕິ ອາຫ- ‘ວິສເຍ ຄມ຺ມມາເນ ວາ’ຕິ. ກຸຓ຺ຑລຕ຺ເຕນາຕິ ກຸຓ຺ຑລສຠາເວນ.

໑໒໐. ທິສ຺ສ

ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປໂຍເຄ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາຫ ‘ທິສິ’ຈ຺ຈາທິ, ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວິຊ຺ຌງ຺ຄ ປຣິຠາສາ ຠວຕີຕິ ເສໂສ. ‘‘ໂຓວາ-ປຈ຺ເຈ’’ຕິອາທິນາ (໔-໑) ສຸຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ເຕສ຺ວເນກວິເຘສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ຠາສຕີຕິ ປຣິຠາສາ, ວິຘິໂນ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອງ຺ຄຠູຕາ ປຣິຠາສາ ວິຊ຺ຌງ຺ຄປຣິຠາສາ. ວິຘິເຍວາຕິ ສຸຕ຺ຕມິທນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວກ຺ຂມານສຸຕ຺ຕທ຺ວຍນ຺ຕິ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສກຕ຺ເຖ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕທ຺ວຍໍ.

໑໒໕. ສໍໂຍ

ອນ຺ຕຣສທ຺ໂທ-ເນກຕ຺ໂຖປີຫານ຺ຕຣາຬວາຈີ ມຊ຺ຌວາຈີ ຄຍ຺ຫຕິ, ນ ວິຊ຺ຊເຕນ຺ຕຣເມສນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣາຬມຕ຺ຕປຏິເສເຘປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ກຕ຺ວານ຺ຕຣາ ຬຏ຺ຐສ຺ສາຠາວານ຺ຕຣາຬໍ ¶ ນຕ຺ຖີຕ຺ຍຸປຈຣີຍຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ໂລເກ ປຍຸຊ຺ຊເຕ ‘ອນນ຺ຕຣາ ອິເມ ຄາມາ ອນນ຺ຕຣາ ອິເມ ປາສາທາ’ຕິ ອນ຺ຕຣາຬຄຕສ຺ສ ຎ຺ຎສ຺ສ ຄາມສ຺ສຎ຺ຎສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ວາຠາວາ ຕຖາ ພ຺ຍປທິສີຍເຕ, ຕເຖວມິຫາປ຺ຍນ຺ຕຣາຬຄຕສ຺ສຎ຺ຎສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສາຠາວາ ອນນ຺ຕຣາ ອິຕ຺ຍຸຈ຺ຈນ຺ເຕ, ອຖວານ຺ຕຣສທ຺ໂທ ພ຺ຍວຘານວາຈີ ພ຺ຍວຘານາຠາວໂຕ-ນນ຺ຕຣາ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ອນ຺ຕຣໍ ກໂຣຕີຕິ ວາ ຂາທິອິປ຺ປຈ຺ຈຍໍ [ຓິປ຺ປຈ຺ຈຍໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ວິຘາຍ ອນ຺ຕຣາຍຕິ ພ຺ຍວຘານໍ ກໂຣຕີຕິ ກຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວິຘາຍ ອນ຺ຕໂຣ ພ຺ຍວຘາຍໂກ ນຕ຺ເຖເຕສນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣາ. ຍຖາ ‘ຣຸກ຺ຂາ ວນນ຺ເຕ’ຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂາ ສມຸທິຕາເວກວນພ຺ຍປເທສໍ ລຠນ຺ເຕ, ຕຖາຕ຺ຣາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ ສມຸທິຕາເວເຕ ສໍໂຍຄພ຺ຍປເທສໂຄຈຣຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ເຕ.

ສໍໂຍໂຄຕິ ຫິ ສມຸທາຍປ຺ປຘາໂນ ນິທ຺ເທໂສ ພ຺ຍຎ຺ຊນາຕ຺ຍວຍວປ຺ປຘາໂນ, ຕສ຺ມາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາຕິ ພຫຸວຈເນນ ສໍໂຍໂຄຕິ ເອກວຈນນິທ຺ເທໂສ ຆຏເຕ, ນນຸ ຈ ວຓ຺ຓານມຸຈ຺ຈາຣິຕປ຺ປຘໍສິຕ຺ຕາ ໂຍຄປຊ຺ຊມຏ຺ຐິຕມານານໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ ສມຸທາຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມຸທາຍຕ຺ຕມຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາຍຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາຫິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣຄ຺ຄາຫິນິ ພຸທ຺ຘິ ປຸພ຺ພປຣີຠູເຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນາວຍເວ ສມຸທາຍຣູເປນ ສງ຺ກປ຺ເປນ຺ຕີ ສມຸທາຍໂວຫາຣມ຺ປວຕ຺ຕຍີຕິ.

ຓານຸພນ຺ເຘຕິ ທິຕິສທ຺ທສ຺ສ ສໍໂຍຄາວິສຍຕ຺ຕາ ເທຈ຺ໂຈຕິ ‘ສຣານມາທິສ຺ສາ’ຕິ ວິສໂຍ, ອຸຬຸມ຺ປສທ຺ທສ຺ສ ສໍໂຍຄວິສຍຕ຺ຕາ ໂອຬຸມ຺ປິໂກຕິ ເອຕສ຺ສ ວິສໂຍຕິ ຕຕ຺ຖ ຣາຆໂວ ເວນເຕຍ຺ໂຍ ເມນິໂກ ເທຈ຺ໂຈ ໂທສຄ຺ຄານ຺ຕິ ຣູປານິ. ອິຘ ຕຸ ໂອຬຸມ຺ປິໂກ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຕິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຈ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈິກາ ເອຕ຺ຖ, ເອຕ຺ຖ ຈ ປຎ຺ຈິກາ ຕຕ຺ຖ ອຸປເນຕພ຺ພາຕິ.

໑໒໗. ໂກສ

ໂກສຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ຊຕ຺ຕຎ຺ຈ ນິປາຕນາ, ອຊ຺ຊວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ຺ຫ ‘‘ອຸວຓ຺ຓສ຺ສາ ວວ ສເຣ’’ຕິ (໔-໑໒໙).

໑໓໕. ໂຊວຸ

ຍກາຣສ຺ສ ທ຺ວິຕ຺ເຕ ເຊຍ຺ໂຍ.

໑໓໗. ກຓ

ອຕິສເຍນ ອປ຺ໂປ, ອຕິສເຍນ ຍຸວາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໑໓໙. ເຑສ

ສຕິສ຺ສາຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ສຕິສທ຺ໂທ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ສຕ຺ຍນ຺ເຕປິ ວິເສສນຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິເຕສຕ຺ຍນ຺ໂຕ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ‘‘ສງ຺ຂ຺ຍາຍ ສຈ຺ຈຸຕີສາເສ’’ຈ຺ຈາທິນາ (໔-໕໐) ສຕ຺ຍນ຺ຕາທີຫິ ໂຑ ວິຫິໂຕ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເຑຕິນິມິຕ຺ເຕໂນປາທິນ຺ເນ ຕທຸປາທານສາມຕ຺ຖິຍາສຕ຺ຍນ຺ໂຕວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ເຑຕິ ນິມິຕ຺ໂຕປາທານາ’ຕິອາທິ.

໑໔໒. ອຘາ

ຘາຕຸໂຕ ອຎ຺ໂຎ ສທ຺ໂທ ອຘາຕຸ ຕສ຺ສ. ປຎ຺ຈິກາຍມ຺ປນ ປກຕິປິ ສທ຺ໂທເຍວາຕິ ຘາຕຸໂຕອິຈ຺ຈາທິນາ ອຘາຕຸສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕສ຺ສາຕິ ອຘາຕຸປ຺ປກຕິຍາ, ອຘາຕຸສທ຺ທສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນຈາຕິ ກກາເຣນ ຈ, ຕສ຺ມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ. ປຸພ຺ພຄ຺ຄຫຓມນ຺ຕເຣນາຕິປາຓິນິນາ ອິກາຣາເທສວິຘາຍເກ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສຸຕ຺ເຕກກາຣໂຕ ປຸພ຺ພສ຺ສ ອິກາຣາເທສວິຘານຕ຺ຖໍ ປຸພ຺ພຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ, ຕໍ ປຸພ຺ພສ຺ສາຕິວຈນໍ ວິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈຕິອາທິນາ ກຖຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ຣສ຺ໂສ ວຸຕ຺ໂຕ, ອສ຺ສາຕິ ຊາຕິນິທ຺ເທເສ ຕຸ ອາກາຣສ຺ສຈິກາໂຣ ຠວຕ຺ເຍວ, ສິຍາ ເອຕນ຺ຕິ ພຫຸປຣິພ຺ພາຊກາຕິ ເອຕໍ ຣູປໍ ໂຫຕິ. ສ຺ຍາທ຺ຍຕ຺ຣ ພ຺ຍວຫິໂຕ… ກກາຣໂຕ ປຸພ຺ເພ ສ຺ຍາທິ, ນ ສ຺ຍາທິ ກກາຣາ ປໂຣຕິ.

ນນຸ ຈ ອສ຺ຍາທິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປສຊ຺ຊປ຺ປຏິເສໂຘ ນຎ ກສ຺ມາ ຄຫິໂຕ, ນ ປຣິຍຸໂທໂສຕິ ອາສງ຺ກິຍ ປຣິຍຸທາເສສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ສຕິ ໂທສໍ ວຕ຺ຕຸມາຣຠເຕ ‘ປຣິຍຸທາເສ’ອິຈ຺ຈາທິນາ. ສ຺ຍາທິໂຕຕິ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕໂຕ ປຣິພ຺ພາຊກສທ຺ທໂຕ. ປຣິພ຺ພາຊກສທ຺ໂທຫິ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ໂຕ ວາກ຺ເຍ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕຕ຺ຕາ, ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ- ‘ປຣິພ຺ພາຊກສທ຺ທໂຕ ເອຕ຺ຖ ສ຺ຍາທ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕີ’ຕິ. ອສ຺ຍາທິສ຺ມາ ປໂຣຕິ ກຕ຺ວາ ພຫຸປຣິພ຺ພາຊກສທ຺ທໂຕ ນ ສ຺ຍາທ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕໂຕຈາຕິ ພຫຸປຣິພ຺ພາຊກສທ຺ທໂຕ ຈ. ປສຊ຺ຊປ຺ປຏິເສເຘນ ນຎສທ຺ເທນ ¶ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາເສປິ ສິຍາວ ໂທໂສຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ອວິຊ຺ຊມາໂນສ຺ຍາທິ’ຈ຺ຈາທິ.

ອິຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາຍໍ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍໍ

ຈຕຸຕ຺ຖກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈມກຓ຺ຑ

໑. ຕິຊ

ຂມາວີມໍສາສູຕິ ປກຕິວິເສສນເມວ ກຖມິຈ຺ຉິຕນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສິ’ຈ຺ຈາທິ, ປທານມຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິສາຘີນຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປກຕິ ວິເສສນນ຺ຕິ ຕິຊມາຫ ສທ຺ທານໍ ວິເສສນໍ, ກິມ຺ປນ ປກຕິວິເສສເນ ຜລ ມິຈ຺ຈາຫ- ‘ປກຕິວິເສສໂນປາທານ’ມິຈ຺ຈາທິ. ຍຊ຺ຊຕ຺ຣ ‘ຂມາວີມໍສາສູ’ຕິ ປກຕິວິເສສນໍ, ກສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຈຣຕິ ຂສາ ວິຘີຍນ຺ຕິຈ຺ຈາຫ- ‘ອຕ຺ຖນ຺ຕຣສ຺ສາ ນິທ຺ເທສາ’ອິຈ຺ຈາທິ. ອຕ຺ຖນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ນິສານາທິອຕ຺ຖນ຺ຕຣສ຺ສ. ‘‘ສຸຕານຸມິເຕສຸ ສຸຕສມ຺ພນ຺ໂຘວ ພລວາ’’ຕິ ປຣິຠາສມຸປລກ຺ເຂຕິ ‘ສຸຕານຸມິຕານ’ມິຈ຺ຈາທິນາ. ເຕເນວາຕິ ກິຣິຍາຣູປາສຸ ຂມາວີມໍສຸ ຂສານໍ ວີຘາເນເນວ, ສກຕ຺ເຖ ວິຘາເນເນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕິຕິກ຺ຂກິຣິຍຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ປເຣສໍ ວິຍ ຂາທ຺ຍນ຺ຕານໍ ຘາຕຸສຎ຺ຎາວິຘານ ມນຕ຺ຖກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕິຕິກ຺ຂາ ຂມາ, ຕິຕິກ຺ຂຕິ ຂມຕິ, ວີມໍສາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ, ວີມໍສຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕ຺ເຕ ຕິຊອິຕິ ນິທ຺ເທສາ ຠູວາທິກສ຺ສ ຄຫຓໍ. ນິຈ຺ຈຓ຺ຍນ຺ຕສ຺ສ ຈຸຣາທິກສ຺ສ ຫິ ຕາທິເສ ປໂຍຊເນ ສຕິ ພຫຸລໍ ວິຘີຍມາເນປິ ນິຈ຺ຈຕ຺ຕມຕ຺ຕໂນ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ. ອຖວາ ຈຸຣາທິມາເນນາພ຺ຍຠິຈາຣິນາ ສາຫຈຣິຍາ ຕິໂຊປິ ຈຸຣາທິໂກວ, ຕໍ ຍຖາ ‘ຄາວສ຺ສ ທຸຕິເຍນາຕ຺ໂຖ’ຕິ. ວຸຕ຺ເຕໂຄເຍໂວປາທີຍເຕ, ນາສ຺ໂສ, ນ ຄທ຺ຣໂຠ. ກທາຈິ ປນ ອສ຺ສາທິໂນປິ ທຸຕິຍສ຺ສ ຄຫຓໍ ສິຍາ ອຕ຺ຖປ຺ປກຣຓາ ທິປ຺ປຠາວໂຕ.

ນນຸ ¶ ຈ ວີມໍສາຍໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍວິຘານ ມນຸປປນ຺ນມິຕເຣຕຣນິສ຺ສຍໂທສ ທຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ຕຖາຫິ ສິທ຺ເຘ ວີມໍສາສທ຺ເທ ສປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ, ສຕິ ຈ ຕສ຺ມິໍ ວີມໍສາຕິ ຣູປໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິຕເຣຕຣນິສ຺ສໂຍ, ອິຕເຣຕຣ ນິສ຺ສຍານິ ຈ ກາຣິຍານີ ໂນປກປ຺ປນ຺ຕີຕິ ເຕນາຫ- ‘ອນຸວາທຣູປານ’ມິຈ຺ຈາທິ. ອນາທິກາລສໍສິທ຺ຘສທ຺ທານຸວາໂຕ ນຕ຺ຖິ ອິຕເຣຕຣນິສ຺ສໂຍ ໂທໂສຕິ ຠາໂວ. ປໂຍຊກພ຺ຍາປາຣຓິປ຺ປຈ຺ຈຍາຠາເວ ເຕຊເຕຕິ ຣູປໍ.

໒. ກິຕາ

ປຸພ຺ເພວິຍ ປກຕິວິເສສນາທີຕ຺ຍເນນ ‘‘ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິສາຍຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ຕິກິຈ຺ຉາສໍສເຍສູ’ຕິ ປກຕິວິເສສນນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ຕິກິຈ຺ຉາຍ’ມິຈ຺ຈາທິ’ຕ຺ຍາທິກໍ ສພ຺ພໍ ຍຖາໂຍຄເມຕ຺ຖາປິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕ຺ຍຕິທິສຕິ. ວິສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ວິສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ກິມິຕ຺ຖໍ ຉປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ວິໂຘທາຫຣຓນ຺ຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ອຕ຺ຖເຠທາ ທ຺ວິໂຘທາຫຣຓ’ນ຺ຕິ. ນິເກໂຕ ນິວາໂສ, ສງ຺ເກໂຕ ລກ຺ຂຓໍ.

໓. ນິນ຺ທາ

ນິນ຺ທ=ຄຣຫາຍໍ ຕໂຕ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຓຕ຺ຕິກຍກ຺ຍາ ເຈ’’ຕິ (໕-໔໙) ອປ຺ປຈ຺ຈເຍ ຕໂຕ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕ຺ວາ’’ຕິ (໓-໒໖) ອາປ຺ປຈ຺ຈເຍ ຣູປໍ. ພນ຺ຘຕີຕິ ພຘໂກ.

໔. ຕຸໍສ຺ມາ

ຕຸໍສ຺ມາຕີຫ ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓມາຈິກ຺ຂຕິ ‘ຕຸໍຕາເຍ’ຈ຺ຈາທິນາ. ຕໂຕ ເຈຕິ ຍໂຕ ຕຸໍສ຺ມາຕິ ປຈ຺ຈຍສ຺ເສວ ຄຫຓໍ ຍໂຕ ຈ ວິເສສນ ນິທ຺ເທໂສ, ຕໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ ຕທາທິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຎ຺ຎາຍເຕ… ‘‘ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ ຍສ຺ມາ ໂສ ວິຫິໂຕ ຕທາທິໂນ ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ ຎາຍໂຕ. ວິເສສນຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຕທນ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ… ‘‘ວິຘິພ຺ພິເສສນນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໓) ວຈນາຠິ ມນສິ ນິຘາຍາຫ- ‘ຍໂຕ ກິຣິຍຕ຺ຖາ’ອິຈ຺ຈາທິ. ໂສ ກິຣິຍຕ຺ໂຖ ອາທິ ຍສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ໂສ ຕທາທິ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍນ຺ເຕ ຕສ຺ສ (ໂສ ຕທນ຺ໂຕ). ຕທາທິຕທນ຺ຕສມຸທາຍວິເສສສ຺ສ ຄຫຓໍ, (ນຕຸ) ຕທນ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສ ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ¶ . ນນຸ ຈ ຕຸໍສ຺ມາອິຕິ ວິເສສນຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິເຕ ຠວຕຸ ‘‘ວິຘິພ຺ພິເສສນນ຺ຕສ຺ເສ’’ຕິ ຕທນ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ ຕຸ ກຖໍ ຕທາທິໂນ ຄຫຓໍ ວຈນາຠາວໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ຕທວິນາຠາວິຕ຺ຕາ’ຕິ. ຍໂຕ ວິຫິໂຕ ເຕນ ວິນາ ນ ຠວຕິ ສີເລເນຕິ ຕທວິນາຠາວີ ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕສ຺ມາ. ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຍເຕ-ຕ຺ໂຖ, ຍມາຂ຺ຍາຍເຕ ‘ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ ຍສ຺ມາ ໂສ ວິຫິໂຕ ຕທາທິໂນ ຄຫຓ’ນ຺ຕິ. ຠວຕ຺ເວວໍ ຕທາທິໂນ ຕທນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຄຫຓໍ, ຕໂຕ ກິປ຺ຜລໍຕ຺ຍາຫ- ‘ເຕເນ’ຈ຺ຈາທິ.

ສປາທິໂຕຕິ ປາທິສຫິຕໂຕ. ຂ ຉ ສຸປ຺ປຕ຺ຕາຠາວາຕິ ຂ ຉ ສານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວາ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ເສວ ຕຸໍປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕສ຺ສ ປກຕິຠາເວນ ຄຫຓາ ສປາທິໂຕ ຂ ຉ ສານມນຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິປຸພ຺ພາ ‘ຊິ-ຊເຍ’ອິຈ຺ຈສ຺ມາ ຕຸໍປຈ຺ຈຍນ຺ຕາ ‘ວິເຊຕຸມິຈ຺ຉຕີ’ຕິ ອຕ຺ເຖ ‘‘ຕຸໍສ຺ມາ’’ອິຈ຺ຈາທິນາ(ໂສ), ຕຸໍສ຺ສຈ ໂລໂປ, ເນມິຕ຺ຕິເກ ເອກາເຣ ນິວຕ຺ເຕ ‘ຊິສ ຊິສ ອິຕິ ທ຺ວິຕ຺ເຕ ອນາທິພ຺ຍຎ຺ຊນໂລໂປ ‘‘ຊິຫຣານໍ ຄີ’’ຕິ (໕-໑໐໒) ຄີ. ຊິຄີສປ຺ປກຕິໂຕ ‘‘ຠູເຕ ອີອູໍ’’ອິຈ຺ຈາທິນາ (໖-໔) ອີ. ຕສ຺ມິໍ ອຎ. ‘‘ອາ ອີ ອູ ມ຺ຫາ ສ຺ສາ ສ຺ສມ຺ຫານໍ ວາ’’ຕິ (໖-໓໓) ອີສ຺ສ ຣສ຺ເສ ພ຺ຍຊິຄີສິ. ຍທິ ຕຸ ສປາທິໂຕ ສສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາ, ຕທາ ພ຺ຍຊິຄີສີຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ກຣີຍມານໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕສ຺ສ ປຐມສ຺ເສກສ຺ສຣສ຺ສ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ຠວຕີຕິ ‘‘ຂ ຉ ສານ’’ມິຈ຺ຈາທິນາ (໕-໖໙) ວິຊິຍ ອິຕິ ສມຸທາເຍ ອາທິຠູຕສ຺ສ ວິສທ຺ທສ຺ສ ສິຍາ ອີມ຺ຫິ ຈ ວິຫິເຕ ສປາທິໂນ ປກຕິຠາໂວຕິ ວິສທ຺ທ ປຸພ຺ເພ ອຎາຄໂມ ສິຍາ, ຕໂຕ ຈ ອວິວິຊິສີຕິ ອນິຏ຺ຐມ຺ປສຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

ຕຸໍສ຺ມາ ອິຈ຺ຉາຍນ຺ຕິ ຈ ປກຕິປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖານມຸປທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເຕນ ສຠາວ ລິງ຺ເຄນ ຂ ຉ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຕທນ຺ໂຕ ຈ ອນຸມິໂຕ ນ ປນ ຕຸໍ, ຕຸມິຫ ສຸໂຕຕິ ອາຫ- ‘ນ ຕທນ຺ໂຕ, ນາປິ ຉ ຉສາ’ຕິ. ຊິຆຈ຺ຉາອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ທ຺ວິຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພສ຺ສ ຆສ຺ສ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖ ທຸຕິຍານໍ ຕຕິຍປຐມາ’’ຕິ (໕-໗໘) ໂຄ. ຕສ຺ສ ‘‘ກວຄ຺ຄຫານໍ ຈວຄ຺ຄຊາ’’ຕິ (໕-໗໙) ໂຊ. ປາຓິນິນາປີຫ ສປ຺ປຈ຺ຈຍ ວິຘາຍເກ ສຸຕ຺ເຕ ວາກ຺ຍມ຺ປິ ຍຖາ ສິຍາຕິ ວາວຈນໍ ກຕໍ, ຕທຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຣາກຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ວາກ຺ຍມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິ. ປກຕ຺ຍາທິຕ຺ຍຕ຺ຣ ອາທິ ສທ຺ເທນ ອຕ຺ຖວິເສໂສ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ປກຕິ ວິເສໂສ ຕຸມນ຺ໂຕ, ອິຈ຺ຉຕ຺ໂຖ-ຕ຺ຖວິເສໂສ ¶ . ອິທໍ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ‘‘ຕຸໍສ຺ມາ ໂລໂປ ຈິຈ຺ຉາຍໍ ເຕ’’ອິຕິ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ. ນິໂຍຄໂຕຕິ ນິຍເມນ. ອາສງ຺ກາຍມຸປສງ຺ຂ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ (໓-໑-໗) ວາກ຺ຍກາເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ ນິຣາກຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ອາສງ຺ກາຍ’ມິຈ຺ຈາທິ.

ອເຈຕນຕ຺ຕາ ກູລສ຺ສ ອິຈ຺ຉາຍາສມ຺ຠໂວຕິ ‘ກູລປ຺ປຕິຕຸມິຈ຺ຉຕີ’ຕິ ວາກ຺ຍເມເວຈ຺ຉາປກາສນມສິທ຺ຘໍ, ເຕນາສິທ຺ເຘນ ວາກ຺ເຍນາສິທ຺ຘານໍ ຂ ຉ ສານໍ ສາຘນໍ ອສິທ຺ເຘນາສິທ຺ຘສາຘນໍ. ອິຈ຺ຉາວຈນິຈ຺ຉາຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉາ. ອິຈ຺ຉາຍປວຕ຺ຕິໂຕ ອຸປລທ຺ຘີຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ອຸປລທ຺ຘິ ອຸປາລມ຺ໂພ ປຣິຊານນໍ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕນາວຕິຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມາ ເຈຕນາວຕິ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອຸປລທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕທປເທເສ ນາເຈຕເນປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ໂຍເປສາ’ຕິອາທິມາຫ. ເທວທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊຸ ຂີລາທິປາຓິນາ ອຸຍ຺ໂຍໂຄ, ກູເລ ມຕ຺ຕິກາວິກີຣຓາທິ. ຣຊ຺ຊຸ ຄຸໂຓ. ຂີໂລ [ກີລ (ປຎ຺ຈິກາ)] ສໍກ຺ວາທິ.

ປຸໂລ ຕິຓາທີນໍ ສງ຺ຆາໂຕ. ສາ ສຸນໂຂ ມິມຣິສຕີຕິ ມຣ=ປາຓຈາເຄ’ອິຈ຺ຉາຍໍ ຕຸມນ຺ຕາ ໂສ. ‘‘ຎິ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ເສ’’ຕິ (໕-໑໗໐) ຎິ. ທ຺ວິຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພໂຕ-ຎ຺ຎສ຺ສ ໂລໂປ ‘‘ຂ ຉ ເສສ຺ວີ’’ຕິ (໕-໗໖) ທ຺ວິຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພສ຺ສາສ຺ສ ອິມິມຣິສຕິ. ຕຖາ ປິປຕິສຕີຕິ ‘ປຕປຖ=ຄເມນ’ ອິຈ຺ຈສ຺ສ. ສາ ມິມຣິສຕີຕິ ສຕິປິ ສເຈຕນຕ຺ເຕ ວິສຕ຺ຕຊີວິຕສ຺ສ ສຸນຂສ຺ສ ມຣຓິຈ຺ຉາ ສມ຺ຠວຕີຕິ ປຏິປາທິຕໍ. ‘‘ອິຈ຺ຉາສນ຺ຕາ ປຏິເສໂຘ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ (໓-໑-໗) ປາຓິນີຍວາຕ຺ຕິກກາເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕນ຺ນິຣາກຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ພຸຠຸກ຺ຂິຕຸ’ມິຈ຺ຈາທິ. ຊາຕິປທຕ຺ຖນິສ຺ສເຍນ ນິວຸຕ຺ຕິມ຺ປຏິປາທຍມາຫ- ‘ຊາຕິປທຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ. ອິຕໂຣ ອິຈ຺ຉຕ຺ໂຖ.

໕. ອີໂຍ

ກຣີຍຕິ ສມ຺ພນ຺ຘີຍຕີຕິ ກມ຺ມໍ. ຕຎ຺ຈ ນາມ ຊາຕິ ຄຸຓກິຣິຍາທພ຺ພ ສມ຺ພນ຺ຘໂຕ ປຎ຺ຈຘາ ຠວຕິ. ຕຕ຺ຖ ນາມກມ຺ມໍ’ ຑິຕ຺ໂຖ ຑວິຕ຺ໂຖຕິ ນາເມນ ປິຓ຺ຑສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘາ. ຊາຕິກມ຺ມໍ ໂຄອສ຺ໂສຕິ ໂຄຕ຺ຕາທິຊາຕິຍາ ປິຓ຺ຑສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘາ. ຄຸຓກມ຺ມໍ ສຸກ຺ໂກນີໂລຕິ ສຸກ຺ກາທິນາ ຄຸເຓນ ທພ຺ພສ຺ສ ¶ ສມ຺ພນ຺ຘາ. ກິຣິຍາກມ຺ມໍ ປາຈໂກ ປາຍໂກຕິ ປາຈກາທິກິຣິຍາຍ ທພ຺ພສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘາ. ທພ຺ພກມ຺ມໍ ທຓ຺ຑີວິສາຓີຕິ ທຓ຺ຑາທິນາ ທພ຺ເພນ ປິຓ຺ຑສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘາ. ເອວໍ ກມ຺ມສ຺ສ ປຎ຺ຈປ຺ປກາຣສມ຺ຠເວປິຈ຺ຉາຍມຕ຺ເຖ ອີຍສ຺ສ ວິຘານໂຕ ອິຈ຺ຉາສມ຺ພນ຺ຘິເຍວ ກມ຺ມໍ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ກິຣິຍາກມ຺ມເມວາຕ຺ຣ ຄຍ຺ຫເຕ ອມຸກເມວຕ຺ຖມຸປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ. ອຍຎ຺ຈ ນິປາຕ ສມຸທາໂຍ ວິເສສາຠິຘານນິມິຕ຺ຕາສ຺ຍຸປຄເມ ວຕ຺ຕເຕ.

ຕຖາປີຕິໂລກວຸຕ຺ຕິຣຍໍວິເສສາຠິຘານາຣມ຺ເຠ. ຕໍສມ຺ພນ຺ຘິເຍວາຕິ ອິຈ຺ຉາສມ຺ພນ຺ຘິເອວ. ອຕ຺ຕໂນປຸຕ຺ຕມິຈ຺ຉຕີຕ຺ຍາທິວຈນິຈ຺ຉາຍມຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ຘິນິປຸຕ຺ຕາໂທ ອຕ຺ຕໂນຕ຺ຍນຸວຕ຺ຕິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນປຈ຺ຈໂຍວິຘີຍເຕປາຓິນິນາ, ເອຕ຺ຖ ຕ຺ວ(ຕ຺ຕ)ຄ຺ຄຫຓມນ຺ຕເຣນາຕ຺ຕ ສມ຺ພນ຺ຘິນ຺ເຍວ ປຸຕ຺ຕາໂທ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍເຕ ວິເສສວຈນາຠາເວ ຫິ ປຣສມ຺ພນ຺ຘິນ຺ຍປິ ປປ຺ໂປຕີຕີມໍໂຈທ຺ຍມຸພ຺ຠາວຍ ມາຫ- ‘ອຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ຘິນິ’ຈ຺ຈາທິ. ອີຍສ຺ສ ປຣສມ຺ພນ຺ຘິນ຺ຍປິ ປສງ຺ໂຄຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຸໂຕຈາຫ-ອີຍສ຺ສາອິຕິຘານາ’ຕິ. ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓສ຺ສາວຈເນ ອີຍສ຺ສານຠິຘານາຕິ ຠາໂວ.

ອປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ກຣເຓ ເຫຕຸມ຺ຫິ ວາ ຕຕິຍາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ຉຕີເຕຕ຺ຖາປິ. ນ ອິຏ຺ໂຐຕິ ອີຍປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ນາຠິມໂຕ. ເນເວຕ຺ຖ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທໂຕ-ຘິປ຺ປາຍາມາຫ ‘ສາເປກ຺ຂຕ຺ຕ ເຍເວຕິ ຠາໂວ’ຕິ. ຍທິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ຉຕີຕິ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉາຍໍ ສາເປກ຺ເຂຕ຺ເຕປິ ສິຍາ, ຕທາຍມນິຏ຺ຐປ຺ປສງ຺ໂຄຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຍທິເຈຕ຺ຖ’ອິຈ຺ຈາທິ.

ອນິຏ຺ຐປ຺ປສງ຺ຄສ຺ສ ສຣູປມາຫ- ‘ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕີຍຕີຕິ ສິຍາ’ຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ອີເຍເນວ ອຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສາຠິຫິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສາປ຺ປໂຍໂຄຕິ ເຈຕມ຺ປິ ນ ສງ຺ຄຕນ຺ຕິ ປຏິປາທຍມາຫ ‘ນ ຈ ສກ຺ກາ’ຕິອາທິ. ກສ຺ມາເທວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອາຫ- ‘ປກຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ອປູປາທິກາຍ ປກຕິຍາ ສມານຕ຺ຖສ຺ເສວ ວິເສສນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິປເທ ອນ຺ໂຕຠາວ ທສ຺ສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກ຺ວປເນວໍ ທິຏ຺ຐນ຺ຕ຺ຍາຫ- ‘ຕໍຍເຖ’ຈ຺ຈາທິ. ‘‘ຕມສ຺ສ ສິປ຺ປໍ ສີລໍ ປຓ຺ຍໍ ປຫຣຓໍ ປໂຍຊນໍ’’ຕິ (໔-໒໗) ຓິເກ ອາປູປິໂກ. ນຕຸ ຠິນ຺ນຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ພ຺ຍຕິເຣກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໍ ທິຏ຺ຐນ຺ເຕນ ສາເຘຕຸມາຫ- ‘ເທວທຕ຺ຕສ຺ສິ’ຈ຺ຈາທິ. ກາຣຓມາຫ- ‘ສາມ຺ຍນ຺ຕເຣ’ຈ຺ຈາທິ. ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ຘຸຣຸໂນ ກຸລນ຺ຕິ ສາມ຺ຍນ຺ຕຣພ຺ຍວຈ຺ເຉທາຍ ເທວທຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ໂສ ປາທານໂຕ ຄຸຣຸກຸລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕິປເທນ ເທວທຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສານ຺ໂຕ ຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເມຕ຺ໂຖປິ ສມານນ຺ຕູປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ຕເຖຫາປິ’ຈ຺ຈາທິ. ອຖາຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ຉຕີຕ຺ເຍຕສ຺ມິໍ ວາກ຺ເຍ ປທສ຺ສານ຺ວາຂ຺ຍານໂຕ ອຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສາປ຺ຜໂຍໂຄ ກິນ຺ນ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ນຈາປິ’ຈ຺ຈາທິ.

ປທສ຺ສາຕິ ປຸຕ຺ຕີຍາທິໂນ ປທສ຺ສ. ນຈາປິ ອປ຺ປໂຍໂຄຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກາຣຓມາຫ- ‘ອີຍນ຺ຕສ຺ສາ’ຕິອາທິ. ອີຍນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕີຍາທິ, ນິໂຍຄໂຕ ນ ປປ຺ໂປຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕພ຺ພາຈີສທ຺ທປ຺ປໂຍຄນ຺ຕິ ອຎ຺ຎວາຈີສທ຺ທໂຍຄໍ. ສຸຕຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ອສຸຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕສຸຕຄ຺ຄຫຓໍ. ອຕ຺ຖປ຺ປກຣຓາທ຺ຍຸປລກ຺ຂຓນ຺ຕ຺ຍເນນ ອຕ຺ຖໂຕ ປກຣຓາທິໂຕປິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສຕ຺ຕ ນິຍຕາ ຄມ຺ຍເຕ, ສຸຕສທ຺ທສ຺ສ ຕຸ ຄຫຓມຸປລກ຺ຂຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ວທຕິ.

ນນຸ ຈ ສຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມສມຸທາຍໂຕປີໂຍ ສິຍາ ຕ຺ຍາສງ຺ກິເຍວ (ມຠາ)ວໍ ສາຘຍມາຫ- ‘ກມ຺ມາ’ຕິອາທິ. ວຕ຺ຕຸໍ ອິຏ຺ຐາ ເອກສຂ຺ຍາ ຍສ຺ສ ກມ຺ມສາມຎ຺ຎສ຺ສ ຕໍ ຕຖາວຸຕ຺ຕໍ. ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ເຐກ ສງ຺ຂ຺ຍສ຺ສ ຄຫຓມາຫ- ‘ກມ຺ມສມຸທາຍໂຕ’ຕິ. ກິມ຺ປນາວຍວໂຕ ນ ສິຍາ’ ມຫນ຺ຕມ຺ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ຉຕີ’ຈ຺ຈຕ຺ຣ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ຈໂຕຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ ‘ອວຍວໂຕປິ ສາເປກ຺ຂຕ຺ຕາເຍວາ’ຕິ. ນ ຠຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວຎ຺ຈຣຫິ ອິທມ຺ປິ ນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອາຫ ‘ຈຣຫິ’ຈ຺ຈາທິ. ມຫາ ຈາຍໍ ປຸຕ຺ໂຕເຈຕິ ມຫາປຸຕ຺ຕມິຈ຺ຉຕີຕິ ຍເທວໍ ກຣີຍຕິ ຕທາຍມ຺ປໂຍໂຄຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ຠວິຕພ຺ພເມເວ’ຈ຺ຈາທິ.

໖. ອຸປມາ

ອຸປມີຍເຕ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ສາຘີຍຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ກີທິສນ຺ຕມຸປມານມິຈ຺ຈາຫ- ‘ປສິທ຺ຘສາຘມ຺ຍາ’ອິຈ຺ຈາທິ. ປສິທ຺ໂຘ ຄວາທິ, ຕສ຺ສ ສາຘມ຺ຍາ ສມານ ຣູປຕາຍ ຍມ຺ປສິທ຺ຘສ຺ສ ຄວຍາທິໂນ ສາຘິຍສ຺ສ ສາຘນໍ ຕມຸປມານນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ສມາໂນ ຘມ຺ໂມ-ສ຺ເສຕິ ສຘມ຺ໂມ, ຄວາທິເຍວ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສາຘມ຺ຍໍ. ສາຘ຺ຍເຕ ອຸປມີຍເຕ-ເນເນຕິ ສາຘນມຸປມານໍ ຄວາທິ. ສາຘຸເຕ ອຸປມີຍເຕຕິ ສາຘິໂຍ, ຄວຍາທິ. ຕສ຺ສ ສາຘນໍ ສາຘິຍສາຘນໍ.

ປຸຕ຺ຕມິວາຈຣຕີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ‘ອາວສຖມາວສຕິ’ຈ຺ຈາໂທ ວິຍ ອາຘາຣຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຍມານຕ຺ຕາ ປຸຕ຺ເຕ ວິຍ ມາຓວເກ ມຘຸຣນ຺ນປານທານາທິກມາຈຣຓໍ ກໂຣຕິຈ຺ເຈວມຕ຺ຖສມ຺ຠເວນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອຸປມາໂນປເມຍ຺ຍຠາໂວຕ຺ຍວຄມຍິຕຸມາຫ- ‘ປຸຕ຺ເຕ’ອິຈ຺ຈາທິ. ປສິທ຺ເຘນ ສາຘນຠາເວນຸປມານຠູເຕ ປຸຕ຺ເຕ ອາຈຣຓມ຺ປິ ປສິທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ຕມ຺ປສິທ຺ຘ’ນ຺ຕິ. ຕທາຈຣເຓນ ເຕນ ອາຈຣເຓນ ປຸຕ຺ຕມາຓວກວິສຍມາຈຣຓໍ ວາ ປຸຕ຺ຕມາຓວກ ສທ຺ເທນຸປຈາຣໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ວິສຍີວເສນ ວິສຍຠາວໂວຫາໂຣຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ວາກ຺ຍຕ຺ໂຖ ປເນຕສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ‘ປຸຕ຺ຕມິວ ປຸຕ຺ຕວິສຍ ມາຓວກມິວ ອາຈຣຕິ ມາຓວກວິສຍມາຈຣຓໍ ກໂຣຕີ’ຕິ, ວຸຕ຺ຕິຍນ຺ຕຸ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖທ຺ວຍໍ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນນຸ ຈ ຍຊ຺ຊຕ຺ໂຣປມາໂນປເມຍ຺ຍຠາໂວ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ອີເຍເນວ ໂຊຕິໂຕຕິ ອິວສທ຺ໂທ ນິວຕ຺ຕເຕ, ຕໂທປມາໂນປເມຍ຺ຍຠາໂວ ປຸຕ຺ຕ ສທ຺ເທວ ວຕ຺ຕເຕ, ຕໍ ກຖມຸປເມຍ຺ຍວຈນສ຺ສ ມາຓວກສທ຺ທສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ ປໂຍໂຄ ຍຸຕ຺ໂຕຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ອຸປມານວຈນໂຕ’ຈ຺ຈາທິ.

ຕພ຺ພິສິຏ຺ຐາຈຣເຓຕິ ເຕໂນປມາເນນ ວິສິຏ຺ເຐ ອາຈຣເຓ. ອຸປມາໂນປເມຍ຺ຍຠາວສ຺ສານິວຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘ອຸປມານ ວິສິຏ຺ຐາຈຣເຓ ອຸປມານວຈນໂຕ ອີຍສ຺ສ ວິຘາເນ ໂນປເມຍ຺ຍວຈນມນ຺ຕເຣໂນປມານວຈນສ຺ສ ປວຕ຺ຕີຕິ ອຸປມາໂນປເມຍ຺ຍຠາວສ຺ສານິວຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ຍທ຺ຍຸປມາໂນປເມຍ຺ຍຠາວສ຺ສ ອີເຍເນວ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ ຕທນ຺ຕສ຺ສຸປເມຍ຺ເຍ ວຸຕ຺ຕິ ສິຍາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ປພ຺ພຕາຍຕີຕິ ‘‘ກຕ຺ຕຸຕາໂຍ’’ຕິ (໕-໘) ອາໂຍ. ອຸປເມຍ຺ຍສ຺ສານິວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປເມຍ຺ຍ ກຕ຺ຕຸສາມຎ຺ເຎ ຕິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ.

໗. ອາຘາ

ຍຖານນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ອຸປມາເນ ອຸປເມຍ຺ຍສ຺ສ ມາຓວກສ຺ສ ປໂຍໂຄ ອຸປປນ຺ໂນ, ຕຖາຕ຺ຣາປິ ‘ປາສາເທ ກຸຏິຍ’ນ຺ຕິ ໂຈປເມຍ຺ຍສ຺ສປໂຍໂຄຕິ ອຕິທິສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ເຫຏ຺ຐາວິເຍ’ຈ຺ຈາທິ. ອຸປມາເນ ອຸປເມຍ຺ຍສ຺ສານນ຺ໂຕຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ກິມຕ຺ຖມິທມຸຈ຺ຈເຕ ຍວຕາໂຍ ປາສາເທ ¶ ອິວາຈຣຕິ ໂສ ປາສາທມິວາຈຣຕີຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ນາຕ຺ຖເຠໂທ-ຎ຺ຎຕ຺ຣ ວຈນິຈ຺ຉາເຠທາຕິ ປຸພ຺ເພເນເວຕ຺ຖາປິ ອີໂຍ ສິທ຺ໂຘ, ຕໂຕ ນາຕ຺ໂຖ-ເນນ ວຈເນເນ ຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ.

໘. ກຕ຺ຕຸ

ເອຕ຺ຖ ກຕ຺ຕຸໂຕອິຕິ ວຈນາ ກມ຺ມາຕິ ນິວຕ຺ຕເຕ, ອາຍຄ຺ຄຫຓາ ອີໂຍ. ກທາ ປນ ກຕ຺ຕຸວິເສໂສ-ວສີຍຕິຈ຺ຈາຫ-‘ຍຕ຺ຖ຺ຍາທິສທ຺ທສມານາຘິກຣຓຕ຺ເຕ’ຕິອາທິ. ປພ຺ພຕາຍຕິ ຫຕ຺ຖິຈ຺ເຈວມາທິນາ ຫຕ຺ຖ຺ຍາທິ ສທ຺ເທນ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ເຕ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙. ຌຕ຺ເຖ

ໂກຍໍ ຈ຺ຍຕ຺ໂຖຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ‘‘ອຠູຕຕພ຺ຠາເວ ກຣາສຠູໂຍເຄ ວິກາຣາຈີ’’ຕິ (໔-໑໑໙) ຈີສ຺ສ ອຠູຕຕພ຺ຠາເວ ກຣາທິໂຍເຄສຕິ ວິຘານາ ‘ອຠູຕຕພ຺ຠາໂວ ກຣາທິວິສິຏ຺ໂຐ’ຕິ ອາຫ. ອຠູຕ ຕພ຺ຠາວສ຺ສ ກຣາທິວິສິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ກໂຣຕ຺ຍຕ຺ຖນິວຕ຺ຕິຍາວສ຺ສໍ ປາຓິນິຍາ ວິຍ ຠຸວິຄ຺ຄຫຓໍ ກຕ຺ຕພ຺ພມຎ຺ຎຖາ ກໂຣຕ຺ຍຕ຺ເຖປິ ສິຍາຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ນິວຕ຺ຕິເຫຕຸມາຫ- ‘ເຕເນວາ’ຕິອາທິ. ເຍເນວ ກໂຣຕ຺ຍາທິວິສິຏ຺ໂຐ ອຠູຕຕພ຺ຠາໂວຈ຺ຍຕ຺ໂຖ ເຕເນວ ເຫຕຸນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວຕ຺ຍຕ຺ເຖ-ເນນ ກາຣເຓນ ລທ຺ເຘ ກໂຣຕ຺ຍຕ຺ໂຖປ຺ຍນິຏ຺ໂຐ ລພ຺ຠຕິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕິມ຺ປຏິປາທຍມາຫ- ‘ກໂຣຕ຺ຍຕ຺ເຖ’ຈ຺ຈາທິ. ອຘວລໍ ຘວລໍ ກໂຣຕິ ຘວລີກໂຣຕິຈ຺ເຈວ ຈີປ຺ປຈ຺ຈເຍ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ກມ຺ເມເນວ ກໂຣຕິສ຺ສາຠິສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຣຓນ຺ຕຣມາຫ- ‘ອິຫ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ອິຕິສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອິຫ ກຕ຺ຕຸໂຕຕິ ວຕ຺ຕເຕ ຕໂຕເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສຕ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສ ປນ ຠວຕ຺ຍຕ຺ເຖເຍວານ຺ໂຕຠາວາ ນ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕິ ປຏິປາທິຕາ. ຕປ຺ປກຣເຓຕິ ຘາຕຸປ຺ປຈ຺ຈຍປ຺ປກຣເຓ. ທ຺ວິພ຺ພຈນນ຺ຕິ ປຏອິຈ຺ຈສ຺ສ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ຕໂຕ ‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (໔-໑໒໐) ຣາປ຺ປຈ຺ຈໂຍ. ‘‘ຣານຸພນ຺ເຘນ຺ຕສຣາທິສ຺ສາ’’ຕິ (໔-໑໓໒) ອນ຺ຕສຣາທິສ຺ສ ໂລໂປ. ຈ຺ຍນ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາຠາວຕ຺ຖໍ- ‘ອຈີໂຕ’ຕິ ປຈ຺ຈຍວິຘານສຸຕ຺ເຕ ປຏິເສໂຘ ນ ກໂຕ, ເຕນາຫ-‘ອຈີໂຕຕິ ປຏິເສຘາຠາວາ’ຕິ. ຈີຕິ ຠຸໂສອິຕິ

ປຐມນ຺ຕາຈີ ¶ . ຓາທິວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ‘‘ເອກຕ຺ຖຕາຍ’’ນ຺ຕິ (໒-໑໑໙) ວິຠຕ຺ຕິໂລໂປ. ອິເຫເຈຕິ ‘ຈ຺ຍຕ຺ເຖ’’ ອິຕີມສ຺ມິໍເຍວ. ນ ຈ ວຸຈ຺ຈເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໐. ສທ຺ທາ

ນນຸ ຈ ອສຕິ ສຸຕ຺ເຕ ທຸຕິຍາຄ຺ຄຫເຓ ທຸຕິຍນ຺ເຕຫິຈ຺ຈາຍໍ ວິເສໂສ ກຸໂຕ ລພ຺ຠເຕ ເຍນ ‘ສທ຺ທາທີຫິ ທຸຕິຍນ຺ເຕຫີ’ຕິ ວິວຣຓໍ ກຕນ຺ຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຕຖາປິ ປຈ຺ຈຍວິຘິມ຺ຫິ ຍຸຕ຺ເຕປິ ປຎ຺ຈມິຍາ ນິທ຺ເທເສ ‘ສທ຺ທາທີນີ’ຕິ ທຸຕິຍາໂຍປາທານສາມຕ຺ຖິຍາ ຕຖາ ວິວຣຓໍ ກຕໍ.

ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຕມຘີເຕ ຕໍ ຊານາຕິ ກຓິກາຈາ’’ໂທ (໔-໑໔) ສພ຺ພຕ຺ຖ. ກິຣິຍາວາຕ຺ຍວຘາຣເຓນ ຍໍ ພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕມຸປທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ນ ກາເລ’ຈ຺ຈາທິ. ຍທີປິ ອຘີເຕຈ຺ຈາທີສຸ ວຕ຺ຕມານກາເລນ ກຕ຺ຕຸນາ ເອກວຈເນນ ຈ ນິທ຺ເທໂສ, ຕຖາປິ ເຕສມປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ຠູຕາທິເກ ກາເລ ກມ຺ມາໂທ ສາຘເນ ພຫຸວຈເນນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ສິຍາ ເອເວຕິ ຠາໂວ.

ນນຸ ຈ ‘‘ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖນາມສ຺ມີ’’ຕິ (໕-໑໒) ອິປ຺ປຈ຺ຈເຍ ປຕ຺ເຕ-ຍມາຣພ຺ຠເຕ ອສ຺ສປິ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖເຍວ ວິຘານໍ, ຕໂຕ ຈ ສທ຺ທາທີຫິ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖ ອິປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ທິສ຺ສເຕ ຈ ອິປ຺ປຈ຺ຈຍປໂຍໂຄຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ‘ນາຍມິປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ພາຘໂກ’ຕິ ປຏິປາເທຕຸມາຫ- ‘ຘູວໍ ກໂຣຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ນານາຠິນ຺ນໍ ວາກ຺ຍໍ ນານາວາກ຺ຍໍ, ຕສ຺ສ ຠາເວນ, ເຕນ ຠິນ຺ນວາກ຺ຍຠາເວນາຍສ຺ສ ອິປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຈ ສມຸຈ຺ຈຍໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖນາມສ຺ມີ’’ຕ຺ເຍກໍ ວາກ຺ຍໍ, ‘‘ສທ຺ທາທີນິ ກໂຣຕ຺ຍ’’ປຣໍ. ເອຕານິ ທ຺ເວ ຠິນ຺ນວາກ຺ຍານິ- ‘ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖ ນາມສ຺ມາ ອິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຠວຕິ, ສທ຺ທາທີນິ ກໂຣຕິຈ຺ຈສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອາໂຍ ຠວຕີ’ຕິ ປຈ຺ເຈກມາຂ຺ຍາຕາເປກ຺ຂາຍ ວາກ຺ຍປຣິສມຕ຺ຕິຍາ ຠິນ຺ນຕາ, ອຠິນ຺ເນ ຫິ ກິຣິຍາປເທກວາກ຺ຍຕາ, ຠິນ຺ເນຕຸ ນານາວາກ຺ຍຕາ, ນານາວາກ຺ເຍ ຈ ສຕິ ສມຸຈ຺ຈໂຍ. ນ ຫິ ສາມຎ຺ຎວິເສສຠາເວນ ວິຘານເມວ ພາຘາເຫຕຸ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ເອກວາກ຺ຍຕາປິ, ຕໍ ຍຖາ-‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທຘິ ທິຍ຺ຍຕໍ, ຕກ຺ກໍ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎາເຍ’ຕິ. ນານາວາກ຺ເຍ ຕຸ ສມຸຈ຺ຈໂຍ, ຕໍ ຍຖາ- ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂຠຊີຍນ຺ຕຸ, ມາຒຣາຍ ວຕ຺ຖຍຸຄລໍ ທີຍຕູ’ຕິ ມາຒໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຠາເວນ ໂຠຊີຍເຕ ວຕ຺ຖຍຸຄລຎ຺ຈ ລຠເຕ, ເຕໂນຊຸກໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຖຍຸຄລທາເນນ ສາມຎ຺ຎວຸຕ຺ຕໍ ໂຠຊນໍ ນ ພາຘີຍເຕ, ຕເຖຫາປິ ອຸຊຸກໍ ວິຫິເຕນາເຍນ ສາມຎ຺ຎວິຫິໂຕ ອິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ນ ພາຘີຍເຕ ລກ຺ຂິຍານຸໂຣເຘນ ສຕ຺ຖກາຣສ຺ສ ວາກ຺ຍ ເຠທາເຠໂທຕິ ນານວຏ຺ຐິຕິໂທໂສຕິ ມຎ຺ຎເຕ. ຕິມ຺ຫິ ເລ ຈ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຍປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ນ ວິຫິໂຕ ປາຓິນີອາທີຫິ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘ຊລ ທລ- ທິຕ຺ຕິຍໍ’. ‘‘ມາໂນ’’ຕິ (໕-໖໕) ມາໂນ, ‘‘ກຕ຺ຕຣິ ໂລ’’ຕິ ‘‘ປໂຣກ຺ຂາຍໍ ເຈ’’ຕິ (໕-໗໐) ຈຄ຺ຄຫເຓນ ‘ທລ ທລ’ອິຕິທ຺ວິຕ຺ຕໍ ‘‘ໂລໂປນາທິພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ’’ (໕-໗໕) ‘‘ສຣມ຺ຫາ ທ຺ເວ’’ຕິ (໑-໓໔) ທສ຺ສລສ຺ສ ຈ ທ຺ວິຠາເວ ທທ຺ທລ຺ລມານາ. ຊລມານາຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໂຕຕິ ອິມິນາ ກິຣິຍາສມຠິຫາເຣ ຍປ຺ປຈ຺ຈຍາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິມິນາ ຈ ສກ຺ກເຕ ວິຍ ຠຸສາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎປິ ກິຣິຍາສມຠິຫາໂຣ ກິຣິຍາປຣິວຕ຺ຕນໍ, ຕຎ຺ຈ ຍທາ ກິຣິຍມຎ຺ເຎນ ກຕ຺ຕພ຺ພມຎ຺ໂຎ ກໂຣຕິ, ເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ເຈຕໂຣ, ຕທາ ຠວຕີຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ສາມຎ຺ຎວິຫິຕາ ວິຘໂຍ ປໂຍຄມນຸສຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ‘ທລ-ທິຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ມາ ‘‘ມາໂນ’’ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວິຫິໂຕ ມານປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຠຸສຕ຺ເຖ ອາຠິກ຺ຂຎ຺ເຎ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ. ທທ຺ທລ຺ລ ມານາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຸສໍ ຊລມານາ, ປຸນປ຺ປຸນ ຊລມານາຕິ ຈ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໑. ນໂມ

ນໂມ ກໂຣຕິ ນໂມສທ຺ທມຸຈ຺ຈາເຣຕິ, ສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ ສທ຺ທມຸຈ຺ຈາເຣຕີຕິຈ຺ເຈວມຕ຺ໂຖ (ນ) ຄເຫຕພ຺ເພ ອນິສ຺ສຍນໂຕ ອນຠິຘານໂຕ ວາ.

໑໒. ຘາຕ຺ວາ

ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ໂນຕິ ອນິປ຺ຜນ຺ໂນ ອສິທ຺ຘາວຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຣກສາຘິໂຍຕິ ຍຖາລາຠໍ ກາຣເກຫິ ສາຘິໂຍ. ອສຕ຺ວຠູໂຕຕິ ອທພ຺ພຠູໂຕ. ອຍນ຺ຕຸ ກິຣິຍາຣູໂປ ປທຕ຺ໂຖ ປຈຕ຺ຍາທີນໍ ວິກ຺ເລທນາທິປຘານກິຣິຍາຣູໂປ ຈ ຕທວຍວຣູປາ ປຸພ຺ພປຣີຠູຕອຸທ຺ຘນາໂຣ ປນາທິກາທໂຍ ຕາທຕ຺ຖິຍາ ຈ ປຈຕ຺ຍາທິວຈນີຍາ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖ ຘາຕຸໂຕ ວິຘີຍມາໂນ ຕ຺ຍາທິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຕຖາຠູຕເມວ ¶ ວທຕີຕິ ເຠທາຠາວາ ອເຠທສງ຺ຂ຺ຍາເຍກວຈເນໂນຈ຺ຈເຕ, ‘ນ ພຫຸວຈເນນ, ເຕເນຕ຺ຖ ‘ຐີຍເຕ ເທວທຕ຺ເຕນ, ຐີຍເຕ ເທວທຕ຺ເຕຫີ’ຕິ ຠວຕິ. ນ ຍໂຕກຸໂຕຈີຕິອາທິນາ ຍໂຕ ຍຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ. ຍໂຕ ຍຕ຺ຖ ວິຘິ, ສ ຕສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘີ ຠວຕີຕິ ນາເມຫິ ວຈນີຍຕ຺ຖໂຕ-ຕ຺ຖນ຺ຕຣຠູໂຕ ໂຍຍໍ ຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ ກມາທີນມຕ຺ຖຠູໂຕ, ໂສ ສກຕ຺ໂຖຕິ ສກຕ຺ເຖເຍວາຍມິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຈຸຣາທິຓິວິຍາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ສຈາຕິ ເອກາຣສ຺ສ ຈ. ອຖ ອຕິຫຕ຺ຖຍຕິຈ຺ຈາໂທ ປາທິວິສິຏ຺ເຐ ເອວ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖ ອິປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ວິຘານາ ຕທຕ຺ຖວິຫິເຕເນວ ອິປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ປາທິວິສິຏ຺ໂຐ ຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕນ ກິມຕ຺ໂຖ ອິປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕສ຺ສ ປາທິໂຍໂຄຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ປໂຍຊນມາຂ຺ຍາຕຸມາຫ- ‘ອຕິຫຕ຺ຖຍຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ນ ສາມຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ສມຕ຺ຖຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໓. ສຈ຺ຈາ

ອຕ຺ຖມາຈິກ຺ຂຕິ, ເວທມາຈິກ຺ຂຕີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສຸຂາເປຕິຈ຺ຈາໂທ ສຸຂໍ ເວທຍຕິຈ຺ຈາທິນາ ວິຄ຺ຄໂຫ. ວາປາຐາຕິ ວິກປ຺ເປນ ປາຐໂຕ.

໑໕. ຈຸຣາ

ອສຕິ ສຸຕ຺ເຕ ສກຕ຺ເຖຕິ ກຖໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ- ‘ອຕ຺ຖານຕິ ເທສາ’ຕິ. ອຕ຺ຖາ-ນຕິເທສາຕິ ອຕ຺ຖວິເສສສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສຸຕ຺ເຕ ອນິທ຺ເທສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖວິເສສສ຺ສາ-ນຕິເທສມຕ຺ເຕນ ສກຕ຺ໂຖເຍວ ຓິນາ ວາຈ຺ໂຈຕິ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍເຕຈ຺ຈາຫ- ‘ສກຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ສຸຕຕ຺ຕາ’ຕິ. ຈຸຣ=ເຖຍ຺ເຍ ອິຈ຺ຈາທີສຸ ເຖຍ຺ຍາທິກສ຺ສ ສກຕ຺ຖສ຺ສ ສຸຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍຄວິຠາຄໂຕຕິ ‘ຓີ’ຕິໂຍຄວິຠາຄໂຕ, ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສາມ຺ຍມຈ຺ຈາທິກໍ ສຕ຺ຕງ຺ຄໍ ຣຊ຺ຊໍ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ, ປໂຍຊກພ຺ຍາປາເຣ ຓິ.

໑໖. ປໂຍ

ປໂຍຊໂກ ໂຈທໂກ ພ຺ຍາປາຣໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ ນນຸ ຈ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ກຕ຺ຕາຣໍ ປໂຍຊຍຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ປຍຸຊ຺ຊມານສ຺ສ ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕໍຕິ ອາຫ- ‘ປຍຸຊ຺ຊມາໂນ’ຈ຺ຈາທິ. ນາວສ຺ສໍ ກິຣິຍາປວຕ຺ຕກຕ຺ເຕເນວ ໂຍຄ຺ຄຕາມຕ຺ເຕນປິ ¶ ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕໍ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ກິຣິຍາຍ ໂຍຄ຺ໂຄ’ຕິອາທິ. ປາສາຓມ຺ພເລນຸຏ຺ຐາເປຕິ’ຈ຺ຈາທີສຸ ຫິ ໂຍຄ຺ຍຕາຍປິ ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕາວສາໂຍສິຍາ, ໂກປນາຍໍ ປໂຍຊກພ຺ຍປາໂຣຕິ ອາຫ- ‘ເປສເນ’ຈ຺ຈາທິ. ທາສາທິໂນ ຫີນສ຺ສ ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ເຖ ນິໂຍຊນໍ ເປສນໍ. ຄຸຣຸອາທິໂນ ສກ຺ກາຣປຸພ຺ພໍ ພ຺ຍາປາຣຓມຊ຺ເຌສນໍ. ຕໍ ເປສນຊ຺ເຌສນາທິກໍ ລກ຺ຂຓໍ ສຠາໂວ ຍສ຺ສ ໂສ ຕຖາ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອາທິສທ຺ເທນ ອານຸກູລ຺ຍຠາຄິໂນ ພ຺ຍາປາຣສ຺ສ ຄຫຓໍ, ຕຖາ ຈ ‘ຠິກ຺ຂາ ວາສຍຕິ ກາຣີໂສ-ຊ຺ຌາເປສີ’ຕິ ສິຊ຺ຌຕິ. ຠິກ຺ຂາ ຫິ ປຈຸຣພ຺ຍຎ຺ຊນວຕີ ລພ຺ຠມານາ ວາສານຸກູລໍ ຕິຕ຺ຕິວິເສສມຸປຊນຍຕິ. ກາຣີໂສປິ ນິວາເຕ ປເທເສ ສຸຏ຺ຐຸ ປຊ຺ຊລິໂຕຊ຺ຌຍນວິໂຣຘິ ສີຕກຕມຸປທ຺ທວມປນຍນ຺ໂຕ-ຊ຺ຌຍນານຸກູລສາມຕ຺ຖິຍມາທຘາຕິ ຕໂຕ ເຕສມ຺ປິ ຍຸຕ຺ຕມ຺ປໂຍຊກຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ປໂຍຊກພ຺ຍາປາເຣຕີທໍ ປຈ຺ຈຍວິເສສນໍ ວາ ສິຍາ ປກຕິວິເສສນໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ປກຕິວິເສສນໍ ສິຍາ, ຕທາ ປໂຍຊກພ຺ຍາປາເຣ ວຕ຺ຕມານາ ຓີຓາປີ ວິຘີຍນ຺ຕີຕິ (ຄມນໍ) ປຕິ ໂຍ ນິໂຍໂຄ ຕທຕ຺ໂຖ ຄມິ, ນ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ຈາຍໍ ປໂຍຊ຺ໂຊຕິ ‘ຄມຍຕິ ມາຓວກໍ ຄາມ’ນ຺ຕິ ຄຕ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສ ປໂຍຊ຺ເຊ ‘‘ຄຕິໂພຘາຫາເຣ’’ຈ຺ຈາທິນາ (໒-໔) ວິຫິຕາ ທຸຕິຍາ ນ ປປ຺ໂປຕິ, ຕໂຕ ປກຕ຺ຍຕ຺ຖວິເສສນປກ຺ໂຂ ທຸຏ຺ໂຐຕິ ປຈ຺ຈຍວິເສສນປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ປຈ຺ຈຍວິເສສນໍ ເວທໍ ນ ປກຕິວິເສສນ’ນ຺ຕິ.

ປໂຍຊກມຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓຕິ ມຕ຺ຕສທ຺ໂທ ສາມຎ຺ຎວາຈີ, ຍຖາ ‘ກຎ຺ຎາ ມຕ຺ຕໍ ວາຣຍຕີ’ຕິ. ກຕ຺ຕາຣໍ ໂຍ ປຍຸຊ຺ຊຕິ ໂຍ ຈ ກຣຓາທີນໍ ປໂຍຊໂກ ເຕສໍ ສາມຎ຺ເຎນ ຄຫເຓ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຍາປາເຣຕ຺ເວວາຕິ ປໂຍຊກຄ຺ຄຫຓມນ຺ຕເຣນ ພ຺ຍາປາເຣອິຈ຺ເຈວ ວຈນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ ຠາໂວ, ຕນ຺ຕິ ປໂຍຊກຄ຺ຄຫຓໍ, ວິສິຏ຺ໂຐ ວິສໂຍ ຍສ຺ສ ປໂຍຊກຄ຺ຄຫຓສ຺ສຕໍຕຖາວຸຕ຺ຕໍ. ໂກປນາຍໍວິສິຏ຺ໂຐ ວິສໂຍຈ຺ຈາຫ- ‘ໂຍ ໂລເກ’ອິຈ຺ຈາທິ. ອິໂຕວາຕິ ວກ຺ຂມານສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ປຣາມາໂສ. ຕນ຺ຕິ ຈຸຣາທີຫິ ຓິວິຘານໍ. ເອວໍສທ຺ໂທ ວກ຺ຂມານາເປກ຺ໂຂ. ຕໍ ¶ ວິສຸໍ ຈຸຣາທີຫິ ຓິວິຘານເມວ ວກ຺ຂມານປ຺ປກາເຣນ ສຜລໍ ສິຍາ ນາຎ຺ຎຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເມວ ປກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ‘ຍທິມິນາ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໗. ກ຺ໂຍຕາ

ກຕ຺ຕຣິ ວິຫິເຕສຸປິ ມານນ຺ຕຕ຺ຍາທີສຸ ປຣຠູເຕສຸ ກ຺ໂຍ ຠວຕີຕິ ວິຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍາຕິ ‘ຠາວກມ຺ເມສູ’ຕິ ນ ກ຺ຍສ຺ສ ວິເສສນນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ມານນ຺ຕຕ຺ຍາທີນ’ມິຈ຺ຈາທິ.

ຍທິ ຫິ ກຕ຺ຕຣິ ວິຫິເຕສຸ ສິຍາ, ຕຖາ ສຕິ ເຕສມຸຠິນ຺ນໍ ປຘານຕ຺ເຕນາຠິຘີຍມານານມຎ຺ຎມຎ຺ຎານເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອສມ຺ພນ຺ໂຘ ສິຍາ, ນ ເຈ ວມ຺ຠູຕານມຠິຘານມຕ຺ຖິ, ນ ຫິ ‘ຐີຍເຕ’ຈ຺ຈສ຺ມາ ຠາໂວ ກຕ຺ຕາ ຈ ປຕີຍເຕ, ນາປິ ‘ຄມ຺ຍເຕ’ຈ຺ຈສ຺ມາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕາຈ. ອປິ ຕຸ ຠາວກມ຺ມາເນວ ຄມ຺ຍນ຺ເຕ, ເຕນາຫ- ‘ຕສ຺ມາ’ອິຈ຺ຈາທິ.

ເຕສເມວາຕິ ມານນ຺ຕຕ຺ຍາທີນເມວ. ປຣສມຎ຺ຎາຠິ ປເຣສໍ ກຈ຺ຈາຍນາ ນໍ ປໂຣກ຺ຂາອິຈ຺ເຈວ ນາມໍ. ຕພ຺ພຊ຺ຊິເຕສູຕິ ປໂຣກ຺ຂາສຎ຺ຎິປຈ຺ຈຍວຊ຺ຊິເຕສຸ. ອປໂຣກ຺ເຂສູຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣສມຎ຺ຎາວເສນ ປໂຣກ຺ຂາອິຈ຺ຈເນນ ສຫ ສມາສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຎ຺ຎຖາປິ ປຏິປາເທຕຸໍ ‘ອຖວາ’ຕິອາທິມາຫ. ປໂຣກ຺ເຂຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາວິສເຍ ກາເລ. ປໂຣກ຺ເຂວິຫິຕາ ປຈ຺ຈຍາຕິ ອິມິນາ ອຸປຈາເຣນ ຕທ຺ຘິຕປ຺ປຈ຺ຈຍວເສນ ວາ ປໂຣກ຺ຂາຕິ ສທ຺ທນິປ຺ຜຕ຺ຕິມາຫ. ເຕ ປນ‘ອ ອຸ’ ອິຈ຺ຈາທໂຍ. ຕໂຕຕິ ປໂຣກ຺ຂປ຺ປຈ຺ຈຍໂຕ.

ນນຸ ປຸພ຺ພປກ຺ເຂ ‘ອປໂຣກ຺ເຂສູ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ປໂຣກ຺ຂາວຊ຺ຊິເຕສູ’ຕິ ອຕ຺ຖ ວຈນໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ທຸຕິຍປກ຺ເຂ ປນ ‘ປໂຣກ຺ຂວຊ຺ຊິເຕສູ’ຕິ, ຕຖາ ສຕິ ກຖເມຕ຺ຖ ‘ປໂຣກ຺ຂາວຊ຺ຊິເຕສູ’ຕິ ອຕ຺ຖວຈນໍ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ- ‘ເຕປນາ’ຕິອາທິ. ອິຘາຕິ ອປໂຣກ຺ເຂສູຕິ ອິມສ຺ມິໍ. ນນຸ ຈ ‘‘ປໂຣກ຺ເຂ ອ ອຸ’’ອິຈ຺ຈາທິສຸຕ຺ເຕ (໖-໖) ‘ປໂຣກ຺ເຂ’ຕິ ປກຕິວິເສສນນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍານໍ ປໂຣກ຺ເຂ ວິຫິຕຕາ ກຖນ຺ຕິ ມນສິ ນິຘາຍາຫ ‘ປໂຣກ຺ເຂ’ອິຈ຺ຈາທິ. ຠວນໍ ຠາໂວ ກິຣິຍາຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ.

ສາຘີຍມານາວຕ຺ໂຖຕິ ອິມິນາ ສິທ຺ຘາວຕ຺ຖາ ນິຣສ຺ສເຕ. ປຸພ຺ພປຣີຠູໂຕ ປຘານກິຣິຍາວຍວຠູໂຕ ກິຣິຍາຣູໂປ ອຕ຺ໂຖ ລກ຺ຂຓໍ ສຠາໂວ ¶ ຍສ຺ສ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖສ຺ສ ໂສ ຕຖາ ວຸຕ຺ໂຕ. ສຕ຺ວຠູໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປຕີຍຕີຕິ ເສໂສ. ພຫຸວຈນມ຺ປິ ໂຫຕິ ປາກາປາເກຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ກຣີຍຕີຕິ ກມ຺ມໍ, ຕຎ຺ຈ ຍທິປິ ນາມາທິກມ຺ມມຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖາອິຈ຺ຈາຘິກາຣໂຕ ມານາທີນມຎ຺ຎຕ຺ຖາລພ຺ຠນໂຕ ຈ ກິຣິຍາ ສມ຺ພນ຺ໂຘວ ຄຍ຺ຫເຕ, ສຸ-ສວເນ ສູຍມານໍ.

ປາຓິນິເຍເຫຕ຺ຖ ‘‘ຠິນ຺ທຕິ ກຸສູລໍ’ຕ຺ຍາໂທ ຍາ ເຠທນາທິກິຣິຍາ ກມ຺ມນິ ທິສ຺ສເຕ, ສາ ຍທາ ສຸກຣຕ຺ຕມຕ຺ເຕນ ສປ຺ປຘານຕ຺ຕວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ກຕ຺ຕຸຕ຺ເຕປ຺ຍຸປລພ຺ຠຕິ ‘ຠິຊ຺ຊເຕ ກຸສຸໂລ ສຍເມເວ’ຈ຺ຈາທິນາ, ຕທາສ຺ສ ກຕ຺ຕຸໂນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂຠາໂວ ວິຘີຍເຕ ‘ກມ຺ມນິສ຺ສຍໍ ກາຣິຍໍ ຍຖາ ສິຍາ’ຕິ. ຕນ຺ນິສ຺ສາຍາຫ- ‘ຍທາ ກມ຺ມເມເວ’ຈ຺ຈາທິ. ຍທາ ກມ຺ມເມວ ກຕ຺ຕຸຠາເວນ ວິວຈ຺ຉີຍເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາ ວິວຈ຺ຉີຍເຕຈ຺ຈາຫ- ‘ອຕ຺ຕສມເວຕາຍ’ອິຈ຺ຈາທິ. ອຕ຺ຕສທ຺ເທນ ກມ຺ມມຕ຺ຣ ວິວຈ຺ຉິຕໍ, ອຕ຺ຕນິ ສມເວຕາ ເອກເທສີຠູຕາ ອຕ຺ຕສມເວຕາ, ຕສ຺ສາ ກິຣິຍາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐກິຣິຍາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສຸເຠທຕ຺ຕາທິເນຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ກຣເຓ ວາ ຕຕິຍາ. ອຕ຺ຖໂຕຕິ ‘ກມ຺ເມເຍວ ກ຺ໂຍ’ຕິ (ນ ສກ຺ຂິ) [ຕສ຺ມາ] ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຖາຫິ ‘ຠິຊ຺ຊເຕຕິ ສວນາ ກມ຺ມຕາວຄມ຺ຍເຕ’ຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ຖໂຕ ກມ຺ເມເຍວກ຺ໂຍຕິປຏິປາທິຕເມວ. ວຸຕ຺ຕເມວ ຜຸຏີກຣມາຫ- ‘ຠິຊ຺ຊເຕ ອິຈ຺ຈສ຺ມິໍ ປເທ’ອິຈ຺ຈາທິ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ຍທິ ກມ຺ເມເຍວ ເຕປຈ຺ຈໂຍ ນ ສິຍາ. ອໂຕຕິ ຠິຊ຺ຊເຕ ອິຈ຺ຈສ຺ມາ. ອຸປສໍຫຣມາຫ- ‘ຕສ຺ມາ’ອິຈ຺ຈາທິ. ກິໍ ວຈເນນາຕິ ປາຓິນີຍານມິວ ກິໍ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຕເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວຈນາຠາເວປິ ກມ຺ມກຕ຺ຕຣິ ປທສງ຺ຂາຣກ຺ກໂມປທສ຺ສນມຸເຂນ ວຸຕ຺ຕິ ຄນ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸມາຫ- ‘ວາກ຺ຍໂຕ’ອິຈ຺ຈາທິ. ວາກ຺ຍໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປເທສງ຺ຂຣິຍມາເນຕິ ‘ຠິຊ຺ຊເຕ ກຸສູໂລ ສຍເມເວ’ຕິ ວາກ຺ຍໂຕ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊເຕ’ຕິ ປເທ ສງ຺ຂຣິຍມາເນ ນິປ຺ຜາທີຍມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເທວາຕິ ປທຕ຺ຖສາມຎ຺ຎເມວ. ຕນ຺ນິປ຺ຜາທເນຕິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂຣິມານສ຺ສ ປທສ຺ສ ສງ຺ຂຣເຓ. ສຍນ຺ຕີມສ຺ສາຕ຺ຣ ອຕ຺ຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເກວລ ມເນເນຕເທວ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ກມ຺ເມເຍວ ປຈ຺ຈໂຍ’ຕິ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ອຎ຺ຎມ຺ປຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ¶ ‘ອເນນ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ໂຈ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕຣສມຸຈ຺ຈເຍ. ອເນນຠິຊ຺ຊເຕຕິ ສວນາອິຈ຺ຈາທິນາ ອິທຎ຺ຈາຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິນ຺ຕທິຈ຺ຈາຫ ‘ກມ຺ມ ກຕ຺ຕຸໂນ’ຈ຺ຈາທິ, ນ ປທມຸທາຫຣຓນ຺ຕິ ກມ຺ມກຕ຺ຕຸໂນ ວາກ຺ຍເມໂວທາຫຣຓໍ… ວາກ຺ເຍເນວ ຕສ຺ສ ປຕີຕິຍາ ມຎ຺ຎເຕ. ປທເມໂວທາຫຣຓໍ ກສ຺ມາ ນ ສິຍາຕິ ອາຫ- ‘ປເທຫິ’ຈ຺ຈາທິ. ທຸຕິຍມຸທາຫຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ກຕ຺ຕຸນິສ຺ສໂຍ ປິ’ຈ຺ຈາທິ.

ອສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂຕິ ອສ຺ມິໍ ກຕ຺ຕຸຕ຺ເຕນ ວິວຈ຺ຉິເຕ ປກ຺ເຂ. ຕພ຺ພິສຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມວາຈີສຍໍ ສທ຺ທວິສຍຕ຺ຕໍ. ຠາວກມ຺ເມສູຕີມສ຺ສ ກຕ຺ຕຣິຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍວິເສສນຕ຺ເຖ ສຕິ ສາມຕ຺ຖິຍລທ຺ຘມ຺ປໂຍຊນໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຠາວກມ຺ເມສູ’ຕິອາທິ. ອິມິນາ ອເນນ ຈ ວິເສສິສຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກິນ຺ຕໍ ວິເສສິຕນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ມານນ຺ຕ ຕ຺ຍາທີສູ’ຕິ. ກິນ຺ຕມ຺ປໂຍຊນນ຺ຕິ ປໂຍຊນໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຕ຺ຍາທີນ’ມິຈ຺ຈາທິ. ຍທິ ຠາວກມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຕຣິ ຈ ເຕນ ເຕນ [ຘາເນນ] ສຸຕ຺ເຕນ ມານາທໂຍ ນ ສິຍຸໍ, ກຖນ຺ຕໍ ວິເສສິເຕສຸ ມານາທີສຸ ປເຣສຸ ກ຺ຍາທໂຍ ສິຍຸນ຺ຕີມິນາ ສາມຕ຺ຖິເຍນ ( ) [(ສຕິ)] ຠາວກມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຕຣິ ( ) [(ຕິ)] ຈ ‘‘ວຕ຺ຕມາເນຕິ ອນ຺ຕິ’’ຈ຺ຈາທິປ຺ປຠຸຕິເກຫິ (໖-໑) ສຸຕ຺ເຕຫິ ຍຖາລາຠໍ ຠາວາທີສຸ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ຠາໂວ.

ນຕທຕ຺ຖໍ ວຈນມາຣທ຺ຘນ຺ຕິ ຠາວກມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຕຣິ ມານນ຺ຕຕ຺ຍາທິວິຘານຕ຺ຖໍ ປາຓິນິເຍຫິ ວິຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣໍ ນາຣທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ຠາວກມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຕຣິ ຈ ມານາທິວິຘານຕ຺ຖໍ ວຈນໍ ນາຣທ຺ຘໍ ຘາຕຸນິຍມນໍ [ຘາຕຸນິຍມຕ຺ຖໍ] ຕ຺ວສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ສາມຕ຺ຖິຍາວ (ລພ຺ຠເຕຕິ) ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ກິຣິຍຕ຺ຖນິຍໂມປິ’ຈ຺ຈາທິ. ອກມ຺ມກາ ຘາຕຸໂຕ ຠາເວ ກຕ຺ຕຣິ ຈ ສກມ຺ມກາ ກມ຺ເມ ກຕ຺ຕຣິ ເຈຕິ ກິຣິຍຕ຺ຖນິຍໂມ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ສາມຕ຺ຖິຍາ ລພ຺ຠເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອກມ຺ມການໍ ກມ຺ມວິຣຫາ, ສກມ຺ມການຎ຺ຈ ສໂຕປິ ຠາວສ຺ສາປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ອກມ຺ມກາ ກຕ຺ຕຣິ ຠາເວ ຈ ຠວນ຺ຕິ ນ ກມ຺ເມ, ສກມ຺ມກາ ກມ຺ມສພ຺ຠາວາ ກຕ຺ຕຣິ ກມ຺ເມ ຈ ຠວນ຺ຕິ ນ ຠາເວຕີທໍ ສາມຕ຺ຖິຍໍ.

ກມ຺ມມເປກ຺ຂເຕຕິ ¶ ປຈາທິໂຕ ກຕ຺ຕຣິ ປຐມປຸຣິເສກວຈເນ ກເຕ ປຈຕິຈ຺ຈາທີສຸ ປຈາທິໂນ ປຈນາທິກິຣິຍາ ໂອທນາທິກໍ ກມ຺ມມເປກ຺ຂເຕ. ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕມເປກ຺ຂເຕຕິ ຠວຕິຈ຺ຈາທີສຸ ຠູອາທີນໍ ຠວນາທິກິຣິຍາ ກຕ຺ຕຸມຕ຺ຕມເປກ຺ຂເຕ.

໒໐. ຓິຓາ

ຍທຕ຺ຖນ຺ຕິ ຍໍປໂຍຊນໍ.

໒໓. ຊ຺ຍາ

ຊິນນ຺ໂຕຕິ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ຣສ຺ໂສ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຕຣິ ປຈ຺ຈໂຍ ຕຕ຺ຖ ວິກຣຓາປິ ກຕ຺ຕຣິເຍວ, ຍຕ຺ຖ ຠາວກມ຺ເມສຸ ຕຕ຺ຖ ວິກຣຓາປິ ຠາວກມ຺ເມສຸເຍວ,… ເອກາຍ ປກຕິຍາ ກາຣກເຠເທ(ນ) ປຈ຺ຈຍສ຺ສາສມ຺ຠວໂຕ. ຕສ຺ມາ ສຫາຠິຘານານໍ ມານາທິວິກຣຓານໍ ກຖນ຺ນາມ ສຫາສມ຺ຠວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວິຘີຍນ຺ເຕ.

໒໗. ຠາວ

ວິວຈ຺ຉາເຠເທນາຕິ ສກມ຺ມກາກມ຺ມກວຈນິຈ຺ຉາເຠເທນ. ອຸຠຍຕ຺ຖາຕິ ຠາວກມ຺ເມສຸ. ກຣີຍຕີຕິ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ ກຣຓີໂຍ. ‘‘ອປວາທ ວິສເຍ ອຸສ຺ສຄ຺ໂຄ ນາຠິນິວິສຕີ’’ຕິ ເອໂສ ອຸສ຺ສຄ຺ຄຘມ຺ໂມ. ຕພ຺ພາທີນນ຺ຕຸ ເກສຎ຺ຈຸສ຺ສຄ຺ຄານມ຺ປິ ອປວາທວິສເຍ ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ພຫຸລາຘິກາຣາ. ຍຖາ ‘‘ຠາວກມ຺ເມສຸ ຕພ຺ພານີຍາ’’ຕິ ອຸສ຺ສຄ຺ໂຄ, ‘‘ວທາທີຫິໂຍ’’ຕິ (໕-໓໐) ອປວາໂທ ຕໍວິສເຍປິ ຕພ຺ພານີຍາ ໂຫນ຺ຕິ ‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຄມນີໂຍ’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

໒໘. ຘ຺ຍຓ

ກາຣິຍໍ ‘‘ຎິ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສາ’’ຕິ (໕-໑໗໐) ຎິ.

໓໐. ວທາ

ອນ຺ນໂຕຕີມິນາ ‘ໂຠຄ຺ຄມຎ຺ຎ’ນ຺ເຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ນາມ ອນ຺ນວຕາ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຕ຺ຖມາຫ.

໓໑. ກີຈ຺ຈ

ກມ຺ມກໂຣ ¶ ຠຣິຕພ຺ພຕາເຍຈ຺ຈາທິນາ ກິຣິຍາສທ຺ທຕ຺ຕໍ ຠຈ຺ຈສທ຺ທສ຺ສ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຎ຺ຎາຠາວມປາກໂຣຕິ. ‘‘ສຎ຺ຎາຍໍ ຠຣາ’’ຕິ ຈ ຄຓສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ເຕນາຫ- ‘ສຎ຺ຎາຍໍ ຠຣາ’ຕິອາທິ.

ອຠຣິຕພ຺ພາປິຈ຺ຈາທິນາ ອິທໍ ທີເປຕິ ທຸວິຘາ ສຎ຺ຎາສທ຺ທາ ເກຈິ ທຈ຺ຈນ຺ຕ ວິຄຕາວຍວຕ຺ຖາ ຍຖາ ຑິຕ຺ຖາທໂຍ, ເກຈິທວຍວຕ຺ຖານຸຄຕາຍຖາ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓາທໂຍ, ຕຕ຺ຖ ຠຣິຍາສທ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມມ຺ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ‘ຠຣິຕພ຺ພາ ຠຣິຍາ’ຕິ, ຍຖາ ສຕ຺ຕ ປຓ຺ຓານິ ອສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓສທ຺ທສ຺ສ, ເອຕຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ສທ຺ທນິປ຺ຜຕ຺ຕິກິຣິຍາຍເມໂວປທິສີຍເຕ, ກ຺ວຈິເທວ ຕ຺ວຕ຺ຖວິເສເສ ສຕ຺ຍສຕິ ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ໂອກາຣສ຺ສາຕິ ‘‘ຍຸວຓ຺ຓານເມ ໂອປ຺ປຈ຺ຈເຍ’’ຕິ (໕-໘໒) ກຕໂອກາຣສ຺ສ.

໓໒. ຄຸຫາ

ສທ຺ທິການນ຺ຕິ ປາຓິນິຍກຈ຺ຈາຍນາທິເວຍ຺ຍາກຣຓານໍ. ເປສນໍ ສກ຺ກາຣປຸພ຺ພກໍ ວາ ນິໂຍຊນໍ. ກາມຈາຣານຸຎ຺ຎາຕິ ກຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉໂຕ ຍຖິຈ຺ຉ ມນຸຊານນໍ ອຕິສຄ຺ໂຄນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິມິຕ຺ຕຠູຕສ຺ສາຕິ ‘‘ໂຠຕາ ກໂຏ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ’ຈ຺ຈາທີສຸ ກຏກຣຓາທິໂນ ກາຣຓຠູຕສ຺ສ.

ນນຸ ຈ ສາມຎ຺ເຎນ ວິຫິຕາ ເອ(ເຕ), ຕຖາ ຈ ສຕິ ວິຊ຺ຌຕ຺ຖວິຫິ ເຕຫິ ເອຍ຺ຍາທີຫິ ເຕ ພາຘີຍນ຺ຕິຈ຺ຈາຫ- ‘ນເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ວິຘິວິເສສຕ຺ເຕ ປີຕິ ວິຘານໍ ວິຘິ ນິໂຍຊນໍ ກິຣິຍາສຸ ພ຺ຍາປາຣຓາ, ຕສ຺ສ ວິຘິໂນ ເປສາທີນໍ ວິເສສຕ຺ເຕປິ, ນາວສ຺ສນ຺ຕິອາທິ ຊຍາທິຈ຺ຈພ຺ຍາຂ຺ຍານໍ ນິສ຺ສາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕນ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ເປສາທີສຸ ກິຈ຺ຈສຎ຺ຎິໂນ ຕພ຺ພອນີຍຓ຺ຍຕ຺ຍປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວິຘີຍນ຺ເຕ, ນ ສາມຎ຺ເຎນ ຠາວກມ຺ເມສຸ ວິຫິຕາ, ເອວເມເຕ [ວິຫິຕາເອວ, ໂວ-ກາສິກາວຸຕ຺ຕິ] ເປສ຺ວາທີຎ຺ຎສ຺ວຕ຺ຣ ຈ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວິເສສວິຫິເຕນ ວິຘ຺ຍາທີສຸ ປຈ຺ຈເຍນ ພາຘີຍນ຺ເຕ, ວາສຣູປວິຘິນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ເອວຎ຺ຈຣຫິ ເອຕໍ ຎາເປຕິ ‘ອິຕ຺ຖີອຘິກາຣໂຕ ປເຣນ ວາສຣູປວິຘິ ນາວສ຺ສມ຺ຠວຕີ’ຕິ [ກິມຕ຺ຖມິຈ຺ຈາທິ ໂຈທ຺ຍ, ວິຈສສວິຫິເຕຈ຺ຈາທິ ປຣິຫາໂຣ, ກິຈ຺ຈາ ຫິ ສາມຎ຺ເຎນ ວິຫິຕາ, ປຎ຺ຈມີ ຕຸ ເປສາທິນາຕ຺ຖວິເສເສນ, ອໂຕ ເຕນ ວິເສສວິຫິເຕນ ກິຈ຺ຈາ ເປສາທິວິສເຍ ພາຘີເຍຣນ຺ຕິ ປຸນພ຺ພິຍເຕ, ວາສຣູເປຈ຺ຈາທິນາ ປຣິຫາຣໍ ວິຆຏຍຕິ. ເອວໍ ຈຣຫິຈ຺ຈາທິນາ ເປສາທີສຸ ກິຈ຺ຈວິຘານສ຺ສ ຎາປກຕ຺ຕໍ ທສ຺ສຍຕິ. (ຊິນິນ຺ທພຸທ຺ຘິນຸ ໒໑ ສ)]. ອສຣູປວິຘິ ¶ ອສຣູປາປວາທປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ວາ ວິກປ຺ເປນ ພາຘໂກ ໂຫຕິ ອຸສ຺ສຄ຺ຄສ຺ສາຕິ ເອຕໍ ອວສ຺ສໍ ນ ໂຫຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖມ຺ປິ ນ ວິຘີຍເຕຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ວາ-ສຣູໂປ-ນິຕ຺ຖິຍໍ’’ຕິ (ປາ, ໓-໑-໙໔) ປຣສຸຕ຺ຕໍ. ຘາຕ຺ວຘິກາເຣວິຫິໂຕ ອສຣູໂປ ອປວາທປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອຸສ຺ສຄ຺ຄສ຺ສ ພາຘໂກ ຠວຕິ ອິຕ຺ຖິ ອຘິກາເຣ ວິຫິຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວຊ຺ຊຍິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນທໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ.

ໂຠຕາ ຂລຸ ກໂຏ ກາຕພ຺ໂພຈ຺ຈາທິ ເປສເນ. ຕ຺ວຍາ ກໂຏ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອນຸຎ຺ຎາຍໍ. ປຕ຺ຕກາເລ ປຣມຸທາຫຣຓໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ກຏກຣເຓ ກາລາໂຣຈນມຕ຺ຕເມວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ເປສາທິ. ‘‘ສຕ຺ຕ຺ຍຣເຫສ຺ເວຍ຺ຍາທີ’’ຕິ (໖-໑໑) ສຸຕ຺ຕໍ ວິເສສວິຫິຕໍ, ເຕນາຫ- ‘ສາມຎ຺ຎ ວິຘານໂຕ’ຈ຺ຈາທິ. ສຕ຺ຕິວິສິຏ຺ເຐຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ ‘ສຕ຺ຕີ’ຕິອາທິນາ. ກຖໍ ສຕ຺ຕິວິສິຏ຺ຐຕາ ກຕ຺ຕຸໂນຕິ ອາຫ- ‘ຕໍໂຍຄາ’ຕິ. ຕາຍ ສຕ຺ຕິຍາ ໂຍໂຄ ຕໍໂຍໂຄ. ອວສ຺ສກາຘມີຓຕາວິສິຏ຺ເຐ ຕຸ ກຕ຺ຕຣິ ກິຈ຺ຈານໍ ຕທຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຠາວາຍ ວິສຸໍ- ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ເຕນ, ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອາວສ຺ສກາຘມີຓຕາ ວິສິຏ຺ເຐວ ກຕ຺ຕຣີ’ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ເຖເວຕ຺ຖ ‘ອຸທ຺ຘໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໂຕ’ຕິອາທິນາ ເອເກກມຸທາຫຣຓໍ ກເມນ ທສ຺ສິຕໍ. ໂຠຕາ ຣຊ຺ຊໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຣເຫ, ຠວຕາ ຣຊ຺ຊໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວໍ ອຣໂຫຕິ ປນ ອຣຫກຕ຺ຕຸຕ຺ຕປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວມຸປຣິປິ. ສພ຺ພເມຕໍ ພຫຸລຄ຺ຄຫຓານຸຠາເວເນຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

໓໓. ກຕ຺ຕ

ຄເລໂຈປໂກຕິ ອໂລປສມາໂສ. ອຠິມໂຕ ປເຣຫິ. ອຣຫາທີສຸ ວິຫິຕປ຺ປຈ຺ຈເຍຫີຕິ ‘‘ສຕ຺ຕ຺ຍຣເຫສ຺ເວຍ຺ຍາທີ’’ (໖-໑໑) ຈ ‘‘ສີລາຠິກ຺ຂຎ຺ຎາວສ຺ສເກສຸ ຓີ’’ຕິ (໕-໕໓) ຈ ອຣຫາທີສຸ ວິຫິຕປ຺ປຈ຺ຈເຍຫິ. ອຸປາທານສີໂລ ສິກ຺ຂາປນສີໂລ. ມຸຓ຺ຑນໍ ຘມ຺ໂມ ສຠາໂວ ເຍສໍ ເຕ ມຸຓ຺ຑນຘມ຺ມາ. ວຘຸໍ ກຕປຣິຄ຺ຄຫໍ ສາວິຏ຺ຐາຍນາ ມຸຓ຺ຑຍນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ກຸລຘມ຺ໂມ.

໓໕. ອາສິໍ

ກາປນາຍມາສິໍສາ ນາເມຈ຺ຈາຫ- ‘ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ. ກິຣິຍາ ວິເສສກຕ຺ຕຸວິສຍາຕິ ກິຣິຍາວິເສສສ຺ສ ໂຍ ກຕ຺ຕາ ໂສ ວິສໂຍ ¶ ຍສ຺ສາ ສາ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ກິຣິຍາວິເສສກຕ຺ຕຸວິສຍຕ຺ຕເມວ ຜຸຏີ ກຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ອສ຺ສາ’ອິຈ຺ຈາທິ. ອສ຺ສາ ຊີວນກິຣິຍາຍ ນນ຺ທນ ກິຣິຍາຍ ຠວນກິຣິຍາຍ ວາ ກຕ຺ຕາ ຕໍກິຣິຍໍ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ ຠວຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວຕຸ ນນ຺ທຕຸ ຠວຕູຕິ ອາສິໍສາຍໍ ປໂຍເຄນ ຊີວກ ນນ຺ທກ ຠວກສທ຺ທານໍ ຕໍສມານຕ຺ຖຕາ ທສ຺ສິຕາ.

ອເກເນວາສິໍ ສນຕ຺ຖສ຺ສ ຄມິຕຕ຺ຕາຕິ ອາສິໍສນາ ເອວ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ອກປ຺ປຈ຺ຈເຍເນວ ຄມິຕຕ຺ຕາ ອວໂພຘິຕຕ຺ຕາ. ນາສິໍ ສນຕ຺ຖສ຺ສ ປໂຍໂຄຕິ ອາສິໍສນາ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສ ຊີວຕຸ ນນ຺ທຕຸ ຠວຕ຺ວິຈ຺ຈາທິໂນ ສທ຺ທນ຺ຕຣສ຺ສ, ຕສ຺ສ ນປ຺ປໂຍໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໖. ກຣາ

ກໂຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລນ຺ຕິ ກາຣຓໍ.

໓໗. ຫາໂຕ

ຊຫນ຺ຕິ ອຸທກນ຺ຕິ ວີຫີສຸ ຫາຍນສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຊຫາຕິ ຠາເວ ປທຕ຺ເຖຕິ ອິມິນາປິ ສໍວຈ຺ຉເຣ. ຠາເວອິຈ຺ຈສ຺ສຕ຺ຖມາຫ ‘ປທຕ຺ເຖ’ຕິ. ນິປ຺ຜຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ກິຣິໂຍປາທານນ຺ຕິ ເກຈິ.

໓໙. ວິໂຕ

ນນຸ ຈ ວິໂຕຕິ ປຎ຺ຈມີນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘ວິໂຕ ປຣສ຺ມາ ຎາອິຈ຺ຈສ຺ມາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຖໍ ວິປຸພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ວິໂຕ ປໂຣ’ອິຈ຺ຈາທິ. ວິປຸພ຺ໂພ ຍສ຺ສໂສ ວິປຸພ຺ໂພ. ວິສທ຺ທໂຕ ຘາຕຸມ຺ຫິ ປຣຠູເຕ ສຕິ ວິສທ຺ໂທ ປຸພ຺ໂພ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໐. ກສ຺ມາ

ສພ຺ພໍ ຊານາຕິ, ກາລໍ ຊານາຕີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໔໑. ກ຺ວຈ

ນາມຊາຕິຄຸຓກິຣິຍາ ທພ຺ພສມ຺ພນ຺ຘໂຕ ປຎ຺ຈວິຘຕ຺ເຕປິ ກມ຺ມສ຺ສ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖສ຺ສາວຘິຣຍມຸປາທິນ຺ໂນຕິ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ຘາ ກິຣິຍາກມ຺ມສ຺ເສຫ ຄຫຓໍ. ຕຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕິວິກຕິປຕ຺ຕິເຠເທນ ຕິວິຘໍ, ຕິວິຘສ຺ສາປ຺ເຍຕສ຺ສ ວິເສສານຸປານໂຕ ຄຫຓນ຺ຕິ ກເມນຸທາຫຣນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ກຣກຣເຓ’ອິຈ຺ຈາທິ.

ໂລກວິທູຕິອາທິທສ຺ສນໂຕ ¶ ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫເຓ ປໂຍຊນໍ ວຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ກມ຺ມໂຕ’ຈ຺ຈາທິ. ນນຸ ຈ ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫເຓເນວ ‘ອາທິຈ຺ຈໍ ປສ຺ສຕິ’ຈ຺ຈາໂທປິ (ນິວຕ຺ຕິ) ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ ກສ຺ມາ ‘ພຫຸລາຘິກາຣາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘ເຕເນ’ຈ຺ຈາທິ. ເຕນາຕິ ເຍນ ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫຓໍ ກຸໂຕຈິເຍວາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຕໍ ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຕິ ວາ ກ຺ວຈິຄ຺ຄຫເຓນ. ອຖ ອາທິຈ຺ຈໍ ປສ຺ສຕິຈ຺ຈາໂທ ວິຍ ກມ຺ມກຣາທີສຸປິ ນິວຕ຺ຕິມທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘ກ຺ວຈີຕິ ກິໍ ກມ຺ມກໂຣ’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ຍຊ຺ເຊວ’ມິຈ຺ຈາທິ.

ຕສ຺ສາຕິ ພຫຸລວຈນສ຺ສ, ມຫາຘິກາຣຕ຺ຕາຕິ ມຫາວິສຍຕ຺ຕາ. ກຸໂຕຈິເຍວາຕິ ກຸໂຕຈິ ຘາຕຸໂຕເຍວ. ອເຖຫ ກສ຺ມາ ນ ໂຫຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ສຍຕິ ທາຕ຺ເຕນ ລຸນາຕິ ສຸນຂານໍ ທທາຕິ ນຄຣາ ອເປຕິ ຖາລິຍໍ ປຈຕິ ມາຕຸ ສຣຕີ’’ຕິ, ສພ຺ພເມເວທໍ ກິຣິຍາ (ຍາ) ຠິສມ຺ພນ຺ຘີຍຕີຕິ ຍທິເປວໍ, ຕຖາປິ ກມ຺ມຕ຺ເຕເນວ ຍໍ ວຕ຺ຕຸ ມິຈ຺ຉິຕໍ ນ ກາຣກນ຺ຕຣຕ຺ເຕນ ນາປິ ສມ຺ພນ຺ຘຠາເວນ, ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສທ຺ເທນ ຄຫຓໍ ກມ຺ມວຈນສາມຕ຺ຖິຍາ, ອຎ຺ຎຖາ ສ຺ຍາທິໂຕຈ຺ເຈວ ວເທຍ຺ຍ ກິໍ ກມ຺ມາຕິ ວຈເນນາຕິ.

໔໒. ຄມາ

ເວທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖມາຫ ວິຕ຺ຕິນ຺ຕິ, ຕຸຏ຺ຐິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໓. ສມາ

ຕຎ຺ເຈຕິ ອຸປມານສ຺ສ ປຣາມາໂສ. ເຠເທນ ວິວຣຓນ຺ຕິ ສມານາທີຫີຕິ ອວຕ຺ວາ ເຠເທນ ວິວຣຓໍ. ຕຸລ຺ຍຕາຍຸປລພ຺ຠມານສ຺ສ ສທິສາທິສທ຺ທວຈນີຍຕ຺ຕາ ອວຍວຕ຺ຖານຸຄເມນາຕ຺ຕໂນ-ຠິເຘຍ຺ເຍ ສທິສາທິສທ຺ທານມ຺ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໔. ຠາວ

ກາຣກໍ ສາຘກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກນ຺ຕິ ອນຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ. ກໂຣຕິ ກິຣິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ນິມິຕ຺ຕຠາເວນາຕິ ກາຣກໍ. ກຕ຺ຕາທີນໍ ກິຣິຍານິມິຕ຺ຕຕ຺ຕນ຺ຕຸ ສຍເມວ ‘ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຕາ’ຕິອາທິນາ ເຠເທນ ປກາສຍິສ຺ສຕິ. ກິຣິຍານິມິຕ຺ຕໍ… ນິພ຺ພຕ຺ຕເກສຸ ກຕ຺ຕາທີສຸ ຉສຸປິ ຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ເຕເນຕ຺ຖ ກຕ຺ຕາວາຕ຺ຕປ຺ປຘາໂນ, ກຣຓາທໂຍປ຺ຍປ຺ປຘານາ ກາຣກພ຺ຍປເທໂສ ລພ຺ຠນ຺ເຕ… ¶ ອຎ຺ຎຖາ ກາຣກສທ຺ເທນ ເຕສໍ ຄຫຓໍ ນ ສິຍາຕິ. ກິມິທໍ ກາຣກນ຺ຕ຺ຍາຫ- ‘ສຕ຺ຕິກາຣກ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈຣຫິ ທພ຺ພາທີນໍ ກຖໍ ກາຣກຕ຺ຕມິຈ຺ຈາຫ- ‘ຕທຘິກຣຓາ’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສາ ສຕ຺ຕິຍາ ອາຘາຣາ ນິສ຺ສຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປຸໍ ນປຸໍສເກ ອຘິກຣຓສທ຺ໂທ. ເຕສຸ ທພ຺ພາ ທີສຸ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐາ, ສຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ຠາໂວ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐຕາ, ຕາຍ. ອຖ ທພ຺ພາທີນໍ ມຸຂ຺ຍໂຕ ກາຣກຕ຺ເຕ ສຕິ ກິມາຍາຕນ຺ຕ຺ຍາຫ ‘ຍທິ’ຈ຺ຈາທິ.

ເຕສນ຺ຕິ ກຕ຺ຕາທິກາຣການໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎພ຺ຍາວຸຕ຺ຕຣູປຕ຺ຕາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໂຕ ພ຺ຍາວຸຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ກຣຓາທິສຠາໂວ ເຍສໍ ກຕ຺ຕາທິ ກາຣການໍ ເຕ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ຕຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມາ. ກຣຓ ຣູປນ຺ຕິ ກຣຓໍ ຣູປໍ ສຠາໂວ ຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສ ຕໍ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈສຕິໂກ ໂທໂສຈ຺ຈາຫ ‘ຕຖາ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ເກນຈິ ສຸກຣຕ຺ເຕນ ສປ຺ປຘານຕ຺ຕວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ‘ຖາລີ ປຈຕີ’ຕິ ຠວຕິ. ຕຕ຺ເຣວຸກ຺ກໍສວຈ ນິຈ຺ຉາຍໍ ‘ຖາລິຍາ ປຈຕີ’ຕິ.

ເອວຎ຺ຈກຕ຺ວາຕິ ນິປາຕສມຸທາໂຍ-ຍໍ ເຫຕ຺ວຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຕ຺ຕຸຏ຺ຐກິຣິຍານິມິຕ຺ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕຸໂນ ອຸທາຫຣຓໍ ‘ຫສຕິ ນຈ຺ຈຕີ’ຕິ. ຕທຕ຺ເຖຕິ ຕາຍ ກມ຺ມສມວາຍິນິຍາ ປຈນາທິກິຣິຍາຍ ອຕ຺ເຖ ອຘິສ຺ສຍນາທໂຍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ກິຣິຍາຍ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວມຸປຣິປິ.

ໂອທນໍ ປຈຕິ ເທວທຕ຺ໂຕຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐກິຣິຍາຍ ນິມິຕ຺ຕຠູຕສ຺ສ ກຕ຺ຕຸໂນ ອຸທາຫຣຓໍ. ຠາຊນສງ຺ຂຣຓມຘິສ຺ສຍນໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ຕຓ຺ຑຸລວປນອິນ຺ຘນາປຫຣຓາທໂຍ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ທ຺ວິຘາປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ທ຺ວິຘາ ປວຕ຺ຕິຍໍ.

ພ຺ຍາປເນຕິ ສມ຺ພນ຺ເຘ. ຄິຣຘາຕຸໂຕ ອປ຺ປຈ຺ຈເຍ- ‘‘ເອໂອນມ ວຓ຺ເຓ’’ຕິ (໑໓໗) ສຸຕ຺ເຕ ‘ອວຓ຺ເຓຕິ ໂຍຄວິຠາຄໂຕ ຄກາເຣ ອິກາຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ອວຓ຺ເຓຕິ ໂຍຄວິຠາຄາ ອຕ຺ຕໍ ອິສ຺ສາ’ຕິ. ອຎ຺ຎຖາປິ ປຏິປາເທຕຸມາຫ- ‘ເອສ຺ສ ວາ’ຕິອາທິ. ເອສ຺ສາຕິ ‘‘ລຫຸສ຺ສຸປນ຺ຖສ຺ສາ’’ຕິ (໕-໘໗) ກຕເອສ຺ສ. ສກເລນາຕິ ‘ເອໂອນມ ວຓ຺ເຓ’’ຕິ ສກເລນ ສຸຕ຺ເຕນ. ປຸຣີຕິ ນິປາໂຕ.

ອີສກ຺ກໂຣຕິ ¶ ພິນ຺ທຸໂລໂປ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ສາມຎ຺ເຎນ ວິຘານໂຕຕິ ປເຣສໍ ວິເສສວິຘານສພ຺ຠາວມາຫ. ຄຓິກາລຍໍ ຄຓິການໍ ເຄຫໍ. ເນປຖ຺ຍມາກປ຺ໂປ. ທຕ຺ໂຕລທ຺ໂຘຕິ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ກມ຺ມສາຘນຕ຺ຕໍ ທີເປຕຸໍວຸຕ຺ຕໍ. ວິນາລິງ຺ຄວຈເນຫິ ປາຏິປທິກຕ຺ຖໍ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ຠາເວຕິ ສພ຺ພລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາສມ຺ພນ຺ຘໂຍຄ຺ຄປາຏິປທິກຕ຺ຖສາມຎ຺ເຎ ປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຕນ ຄຫິເຕປິ ສາມຎ຺ເຎ ຈຣິຕຕ຺ຖຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄວຈນໍ ນປ຺ປຘານນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐິອາວຸຘນ຺ຕີ ອິຕ຺ຖິ ນປຸໍສເກຠາເວ, ປາກາຕິ ພຫຸວຈເນປິ ຠາເວ ຠວຕິ ເອວ.

໔໕. ທາຘາ

ສປາທີຫິ ອປາທີຫິຈາຕິ ປາທິສຫິເຕຫິ ປາທິຣຫິເຕຫິ ຈ ທາຘາຫິ.

໔໖. ວມາ

ສາປານໂທຓິຍນ຺ຕິ ສາຣເມຍານໍ ຠຸຎ຺ຊນກອມ຺ພເຓ. ຐິຕສຸປານ ວມຖຸວິຍາຕິ ປວຕ຺ຕສຸນຂຈ຺ຉທ຺ທນໍ ວິຍ.

໔໗. ກ຺ວິ

ຍຖາທສ຺ສນນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນ ກຸໂຕຈິ ຘາຕຸໂຕຕິ. ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຄຫ=ອຸປາທາເນຈ຺ຈສ຺ສ. ສລາກາສທ຺ທສ຺ສ ສລາກນ຺ຕິ. ສຠາສອິຈ຺ຈສ຺ສ ອນ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂລເປ ສຠາປກຕິໂຕ ‘‘ອິຕ຺ຖິ ຍມຕ຺ວາ’’ຕິ (໓-໒໖) ອາປ຺ປຈ຺ຈໂຍ. ປຠາຕີຕິ ອາ=ທິຕ຺ຕິຍມິຈ຺ຈສ຺ສ.

໔໘. ອໂນ

ຈລນາທີນໍ ສີລາທີສຸ ນິປ຺ຜາທນຕ຺ຖໍ ວິສຸໍ ສຸຕ຺ຕິຕໍ ປເຣຫິ, ອິຘ ປນ ພຫຸລໍ ວຈເນເນວາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຈລນາທີສູ’ຕິອາທິ.

໔໙. ອິຕ຺ຖິ

ກ຺ລິກຍກິຈ຺ຈຕ຺ຣ ກກາຣພຫຸຕ຺ຕາ ກກາຣາຕິ ພຫຸວຈນໍ. ຕິຕິກ຺ຂາ ອິຈ຺ຈາໂທ ຕິຕິກ຺ຂນມິຈ຺ຈາທິນາ ວິຄ຺ຄໂຫ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕ຺ວາ’’ (໓-໒໖). ອປຣິ ປຐິໂຕຕິ ຘາຕຸປາເຐ ອປຣິປຐິໂຕ. ປາຓິວິເສໂສຕິ ສຕ຺ຕວິເສໂສ. ອິມິນາ ຈ ‘‘ຍຖາກຖຎ຺ຈິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ, ຣຸຬ຺ຫິຍາ ອຕ຺ຖນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອາສິໍ ¶ ສາຍໍ ຄມ຺ມມານາຍໍ ສຎ຺ຎາວິສເຍ ຘາຕູຫິ ຕິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ກິຈ຺ຈປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ຍຖາ ສິຍາຕິ ‘‘ຕິກິຈ຺ຈາສິຏ຺ເຐ’’ຕິ (໗-໒-໓) ສຸຕ຺ຕິຕໍ ກຈ຺ຈາຍເນນ. ຕມິຫ ສາມຎ຺ເຎນ ວິຘານາວ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ນິຣູປຍິຕຸມາຫ- ‘ກຈ຺ຈາຍເນນ ປເນ’ຈ຺ຈາທິ. ຕພ຺ພ ອນີຍຓ຺ຍ ເຕຍ຺ຍ ຣິຈ຺ຈປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ‘‘ເຕ ກິຈ຺ຈາ’’ຕິ (໗-໑-໒໒) ກິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ວິຘາຍ ເສສານໍ ‘‘ອຎ຺ເຎກິຕີ’’ຕິ (໗-໑-໒໓) ກິຕ຺ສຎ຺ຎາ ກຕາ ກຈ຺ຈາຍເນນ. ເຕນາຫ- ‘ກິຕ ສຎ຺ໂຎ’ຕິ.

ຕພ຺ພາທິປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ວິຫິໂຕຕິ ສກິຍໂວຫາເຣນາຫ. ສກິຍ ສຕ຺ເຖ ອວຸຕ຺ຕໂທສໍ [ສຸຕ຺ຕໂທສໍ] ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ວກ຺ຂມານນເຍນ ຍຸຕ຺ຍຠາວາ ຕຖາ ວິຘາເນ ອຍຸຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ນຈາສິໍ ສາຍ’ມິຈ຺ຈາທິມາຫ. ຄຸຫນໍ, ຣຸຊນໍ, ໂມທນນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສຍນໍ ວາ ເສຍ຺ຍາ. ວຊຘາຕຸໂນ ວສ຺ສ ພກາເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂສ ກຖໍ ຍກາເຣ ປຣຠູເຕ ອສຕີຕິ ອາຫ- ‘ຈວຄ຺ຄພຍຎາຕິໂຍຄວິຠາຄາ ວສ຺ສ ໂພ’ຕິ.

໕໑. ກຣາ

ຣິຣິຍປ຺ປຈ຺ຈເຍ ອາທິຣກາຣສ຺ສ ອນຸພນ຺ຘຕ຺ຕາ ອາຫ- ‘ອນ຺ຕສຣາທິ ໂລໂປ’ຕິ.

໕໒. ອິກິ

ອຖ ສຣູເປຈ຺ເຈຕາວຕິ ວຸຕ຺ເຕ- ‘ກິຣິຍຕ຺ຖສ຺ສ ສຣູເປ’ຕິ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕິຈ຺ຈາຫ- ‘ກິຣິຍຕ຺ຖາ’ຕິຈ຺ຈາທິ. ນນຸ ຈ ໂລ-ຍໍ ກຕ຺ຕຣິ ວິຘີຍ ມາໂນກຖເມຕ຺ຖ ສິຍາຕ຺ຍາຫ- ‘ອກຕ຺ຕຣິປິ’ຈ຺ຈາທິ. ອຠິມໂຕ ກຈ຺ຈາຍນສ຺ສ. ປຏິປາທຍິຕຸມາຫ- ‘ຕຕ຺ຖາ’ຕິອາທິ. ກຣຓໍ ອຸຈ຺ຈາຣຓໍ, ອສ຺ສ ກໂຣຕິ ສມາສວາກ຺ຍໍ. ນ ຫິ ເອວ ທີຫິ ກາໂຣ ວິຫິໂຕຕິ ອກ຺ຂເຣ ເຫວ ກາຣສ຺ສ ວິຫິຕຕ຺ຕາ ອກ຺ຂຣສມຸທາຍໂຕ ນ ປປ຺ໂປຕີຕິ ຠາໂວ. ອຖ ເຈຕິ ມຕປ຺ປທາເນ. ເອວາທິສທ຺ທວາຈກາ ເອວກາຣາທໂຍ ສາຘໂວຕິ ອຖ ມຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕຖາ ອຠິມເຕ ຕສ຺ມິໍ. ນິຍມເຫຕຸໂນ ອຠາວາຕິ ອກ຺ຂເຣເຫວ ກາຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ວິເຘຍ຺ໂຍ ນ ປນ ເອວາທີຫິຈ຺ຈສ຺ສ ນິຍມສ຺ສ ໂຍ ເຫຕຸ ຕສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ອຠາວາ.

໕໓. ສີລ

ກິມິທສີລມິຈ຺ຈາຫ- ¶ ‘ສີລມ຺ປກຕິສຠາໂວ’ຕິ. ຕຎ຺ຈ ສີລມນຸມາເນນ ວິຎ຺ຎາຍຕິຈ຺ຈາຫ- ‘ຕຎ຺ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ກິຣິຍາວິສຍຣຸຈິວິເສສານຸມິຕນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຫໂຠຊນສງ຺ຂາຕາ ກິຣິຍາ ວິສໂຍ ຍສ຺ສ ໂສ (ກິຣິຍາ) ວິສໂຍ ຣຸຈິວິເສໂສ, ເຕນ ອນຸມິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິມິທມາຠິກ຺ຂຎ຺ຎນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ອາຠິກ຺ຂຎ຺ຎ’ມິຈ຺ຈາທິ. ປຸນປ຺ປຸນຠາໂວ ໂປໂນປຸຎ຺ຎໍ. ອາເສ ວາ ຕປ຺ປຣຕາຕິ ຕເມວາຠິກ຺ຂຎ຺ຎໍ ປຣິຍາເຍຫິ ຜຸຏີກໂຣຕິ.

ຍຊ຺ເຊວນ຺ຕິ ຍທິ ອາຠິກ຺ຂຎ຺ຎໍ ຕປ຺ປໂຕ ວຸຈ຺ຈເຕ. ຕສ຺ສີລ຺ຍມິທໍ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ- ‘ສີລາຠິກ຺ຂຎ຺ຎາທິ’’ສຸຕ຺ເຕ ສີລສທ຺ເທເນວາຠິກ຺ຂຎ຺ຎສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕໍ ທີເປຕິ. ອຎ຺ຎຖາປິ ສີລໂຕ ອຎ຺ຎເມວາຠິກ຺ຂຎ຺ຎນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຍສ຺ມິໍ ເທເສ’ຕິອາທິ.

ຄມ຺ມມາເນຕິ ປຕີຍມາເນ. ປຕີຕິ ຈ ອຕ຺ຖປ຺ປກຣຓສທ຺ທນ຺ຕຣາທີຫິ. ອຠິມໂຕຕິ ປາຓິນິເຍຫິ ອຠິມໂຕ. ອາວສ຺ສກຄ຺ຄຫຓາເຍວ ສິທ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກຖເມຕ຺ຖາວສ຺ສມ຺ຠາໂວ ປຕີຍຕິ ຈ຺ຈາຫ- ‘ຕຎ຺ຈາ’ຕິອາທິ.

ໂຍຄວິຠາຄາຕິ ‘ຓີ’ຕິ ໂຍຄ ວິຠາຄາ. ສາຘຸໍ ກໂຣຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ວທຕິ, ອສທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ປຓ຺ຑິຕມຕ຺ຕານໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສາຘຸນ຺ຕິ ກິຣິຍາວິເສສນໍ. ອສ຺ສທ຺ຘໂຠຊີຕິ ວເຕ. ວຕຎ຺ຈ ໂຠຊເນ ອຕ຺ຖິຕາຍໍ ສທ຺ຘອສ຺ສທ຺ຘໂຠຊນວິສຍາຍໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຍທິ ຠຸຎ຺ຊຕິ ອສ຺ສທ຺ຘເມວ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ສທ຺ຘນ຺ຕິ ສຕ຺ເຖ ວຸຕ຺ຕນິຍໂມ, ອສ຺ສທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ເອວາຕິ ໂນຕ຺ຕຣປທາວຘາຣຓໍ… ເອວຎ຺ຫິ ວິຎ຺ຎາຍມາເນ ຍເທວາສ຺ສທ຺ຘໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ຕເທວ ວຕໂລໂປ ສິຍາຕິ [ອຕ຺ຖິຕາຍ (ໂຠຊນາກງ຺ຂິຕຕ຺ຕາ) ຍເຖຈ຺ຉໍ ສາມຎ຺ເຎນ ໂຠຊເນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ມຕ຺ຕາຍໍ ອສທ຺ຘໂຠຊນໍ ສຕ຺ຖວິຫິຕມຸປລຠມານສ຺ສ ສທ຺ຘໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິເສເສ ຫິ ສທ຺ເຘ ປວຕ຺ຕິນິຍໂມ ວຕມຸຈ຺ຈເຕ, ນິຍໂມຈາຕ຺ຣທຸວິໂຘ ສມ຺ຠວຕິ-ອສທ຺ຘໍ ຠູຎ຺ຊຕິ ເອວ, ອຖທ຺ຘໂມ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ວາ, ຕຕ຺ຣາທິເມ ນິຍເມ ຍເທວາ ສທ຺ຘໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ຕເທວວຕ ໂລໂປສິຍາ (ຣ-໓-໒໒໘) ກາຕນ຺ຕປຎ຺ຊິກາ]. ອຎ຺ຎຖາປິ ປຏິປາທຍິຕຸມາຫ- ‘ຆຓນ຺ຕາທີຫິ’ຈ຺ຈາທິ.

໕໔. ຖາວ

ສຍເມວ ອຕ຺ຕນາເອວ. ກມ຺ມກຕ຺ຕຣີຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ກມ຺ມກຕ຺ຕຣິ ປຈ຺ຈໂຍ ພຫຸລາຘິກາຣາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ເອໂກປິ ປທຕ຺ໂຖ ກມ຺ມຎ຺ຈ ¶ ໂຫຕິ ກຕ຺ຕາຈ ກາຣກສຕ຺ຕິເຠທໂຕ. ຍຖາ ‘ປີຍມານໍ ມຘຸ ມທຍຕີ’ຕິ ເອກສ຺ສາປິ ສຕ຺ຕິເຠທາ ກມ຺ມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ຕຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ຕ຺ຣາປີຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ໂຍ ປຣໍ ຠຎ຺ຊຕິ ຕຕ຺ຖປິ ສິຍາ ສາມຎ຺ຎວິຘານໂຕຕິ ອາຫ- ‘ນິປາຕນສ຺ສິ’ຈ຺ຈາທິ. ໂທສນ຺ຘກາຣໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ ໂທສນ຺ຘກາຣຠິທຸໂຣ.

໕໕. ກຕ຺ຕ

ຠູຕສທ຺ເທເນຕ຺ຖາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖມຸປທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຠູຕມຕີຕ’ມິຈ຺ຈາທິ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ຍທ຺ຍຕິກ຺ກນ຺ຕວຈໂນ ນ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນນຸຈາຕ຺ເຣຕເຣຕຣນິສ຺ສຍໂທໂສ ປສຊ຺ຊເຕ, ສຕີ ຫິ ຠູຕາຘິກາເຣຕ຺ໂຕ ວິຘີຍເຕ, ສຕິ ຈ ຕ຺ເຕ ຠູຕສທ຺ທສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕີຕິ ຜຸໂຏ ເຍວິຕເຣຕຣນິສ຺ສຍໂທໂສຕິ. ເນສໂທໂສ, ສງ຺ເກຕາຕິ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ສທ຺ທຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ໂຘ ຈິຣກາລປ຺ປວຕ຺ໂຕ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອສາຘຸຕ຺ຕໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ຈາສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິ ສທ຺ທສຕ຺ຕິສຠາວໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ. ກ຺ຕວນ຺ຕາ ທໂຍປິ ຈຣຫິ ສທ຺ທສຕ຺ຕິສຠາວໂຕ ຠູເຕເອວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຠູຕສທ຺ໂທ-ຍມຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ເຖ ປສິທ຺ໂຘ ກ຺ຕວນ຺ຕາທໂຍຕ຺ວປ຺ປສິທ຺ຘາ, ອໂຕ ເຕນ ປສິທ຺ຘຕ຺ເຖນາປ຺ປສິທ຺ຘານມນ຺ວາຂ຺ຍານໍ ກຣີຍຕີຕິ. ຠູເຕຕິ ຈາຍໍ ປກຕິວິເສສນໍ ວາ ສິຍາ ‘ຠູຕຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມານາ’ຕິ, ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖ ວິເສສນໍ ວາ’ຠູເຕ ກຕ຺ຕຣີ’ຕິ, ຕຕ຺ຣ ກສ຺ສິທໍ ວິເສສນນ຺ຕິ ອາຫຠູເຕຕິ ປກຕິວິເສສນ’ນ຺ຕິ. ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ເຈ’ຕ຺ຍາທິ. ອຖ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖວິເສສເນ ໂກ ໂທໂສຈ຺ຈາຫ- ‘ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖວິເສສເນ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ. ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖສ຺ສ ກຕ຺ຕຸໂນ ອນຠິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ອຍນ຺ຕິ ປໂຍໂຄ ໂນປປຊ຺ຊເຕຕິ ຠາໂວ. ອຠິເຘຍ຺ເຍຕິ ອິມິນາ ປໂຍຊນາທິໍ ພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ທຕິ.

໕໖. ກ຺ໂຕ

ກມ຺ເມ ຄຸຓີຠູຕຕ຺ຕາຕິ ກມ຺ເມ ສຕິ ຠາວສ຺ສາປ຺ປຘານຕ຺ຕາ. ‘‘ຄຸຓມຸຂ຺ເຍສຸ ມຸຂ຺ເຍເຍວ ກາຣິຍສມ຺ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ມຸຂ຺ເຍ ກມ຺ເມເຍວ ປຈ຺ຈໂຍ, ນ ຕຸ ຠາເວ ຕສ຺ເສຕ຺ຖາປ຺ປຘານຕ຺ຕາ.

໕໗. ກຕ຺ຕ

ນນຸຈາຣມ຺ເຠຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ກິຣິຍາຣມ຺ເຠ’ຕິ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ໂສເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ໂສ ຈ ອາຣມ຺ໂຠ. ກິຣິຍາເຍວ ອາຣມ຺ໂຠກິຣິຍາຣມ຺ໂຠ ຕສ຺ມິໍ. ກິຣິຍາຣມ຺ເຠຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກິຣິຍຕ຺ຖວິເສສນໍ ວາ ເອຕໍສິຍາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖວິເສສນໍ ວາ ອຸຠຍຖາປິ ນ ໂທໂສຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ກິຣິຍຕ຺ຖວິເສສນໍ ເຈຕ’ນ຺ຕິອາທິ. ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖວິເສສນປກ຺ເຂປິ ສາມຕ຺ຖິຍາ ອາຣມ຺ເຠ ກິຣິຍຕ຺ຖສ຺ສາປິ ປວຕ຺ຕີ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ກິຣິຍຕ຺ຖສ຺ສາປິ’ຈ຺ຈາທິ. ສາມຕ຺ຖິຍໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ສາມຕ຺ຖິຍມ຺ປນາ’ຕິອາທິນາ. ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕນ ໂຍ ວິຫິໂຕ ກ຺ໂຕ, ໂສປິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຈນໂຕ ຠາວກມ຺ເມສຸ ອາຣມ຺ເຠປິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສາມຎ຺ເຎນ ວຈນໂຕຕິ ‘‘ກ຺ໂຕ ຠາວກມ຺ເມສູ’’ຕິ (໕-໕໖) ສາມຎ຺ເຎນ ວຈນໂຕ. ຠາວກມ຺ເມສຸເຈຕິ ເອວໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘ຍຖາປຕ຺ຕຎ຺ເຈ’ຕິ ວທຕາ ວຸຕ຺ຕິກາເຣເນວໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກສ຺ມາ ເອວໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ປຸພ຺ພສ຺ມິໍ ວິຍາ’ຕິ ອາທິ. ອນິຍມຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສຕິ ຎາປນນ຺ຕິ ຕນ຺ນິເສເຘຕຸມາຫ- ‘ປຸນພ຺ພຈນໂຕ’ຕິອາທິ. ມາສງ຺ກີຕິ ກມ຺ມນິ, ເຕເນວຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ປຐມາ. ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ຠາວກມ຺ມ ຄຫຓໍ ຈາກາເຣນານຸກຑ຺ຒິຍ ‘ຠາວກມ຺ເມສຸ ຈາ’ຕ຺ຍເນນ ກ຺ເຕວິຘີຍ ມາເນ ອິທມາສງ຺ກີຍເຕ ‘ປຸພ຺ເພເນວ ສາມຎ຺ເຎນ ສິທ຺ເຘ ປຸນພ຺ພຈນາ [ປຸນພ຺ພຈນໍ] ກິຣິຍຕ຺ຖານິຍເມນ ຕ຺ຕສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕີ’ຕິ, ຍຖາປຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ຫ຺ຍຸຈ຺ຈມາເນ ຈກາເຣນ ຍຖາປຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຣິຍມນຸຎ຺ຎາຍເຕຕິ ປຸພ຺ເພເນວ ວຈເນນ ຠາວກມ຺ເມສ຺ວາຣມ຺ເຠປິ ຍຖາປຕ຺ໂຕ ກ຺ໂຕ ຠວຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍເຕ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈຣຫິ ຠາວກມ຺ເມສ຺ວາຣມ຺ເຠປິ ປຸພ຺ເພເນວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ‘‘ກຕ຺ຕຣິອາຣມ຺ເຠ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ກິໍ ຈກາເຣເນ ຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ປທານມວຘາຣຓ ຜລຕ຺ຕາ’ຈ຺ຈາທິ.

ນນຸຈາທິຠູໂຕ ກິຣິຍາກ຺ຂໂຓ ອາຣມ຺ໂຠ ນາມ, ພຫູຫິ ກິຣິຍາກ຺ຂເຓຫິ ກເຏ ປຣິສມຕ຺ເຕເຍວ ຠູໂຕ ກາໂລ ຈ ຠວຕີຕິ ກິຣິຍາຜລສ຺ສາປຣິນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ວຕ຺ຕມາໂນວ ກາໂລຕິ ຕຕ຺ຣກ຺ໂຕ ນ ປປ຺ໂປຕິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ກິຣິຍາຜລສ຺ສິ’ຈ຺ຈາທິ. ກເຏກເທສສ຺ສາປິ ກຏຕ຺ຕາ ¶ ຕສ຺ສ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠູຕວຈນິຈ຺ຉາຕິ ຠາໂວ. ນນຸຈາທິສູເຕ ກິຣິຍາກ຺ຂຓກາເລ ກໂຏ ນາຠິນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ກຏກາຣຓຠູຕາ ພີຣຓາວ ຫິ ຕທາ ສນ຺ຕິ, ນ ຈ ຕທວຕ຺ຖາ ເຕ ເອວ ກໂຏຕິ ກຖໍ ‘ປກໂຕ ກໂຏ’ຕິ ຠູຕກາເລນ ປກຕສທ຺ເທນ ກຏສທ຺ທສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕມິຈ຺ຈາຫ- ‘ອາທິຠູເຕເນ’ຈ຺ຈາທິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ວິເສເສ. ປກຕ຺ຕຸໍ ອາຣຠິ, ປກຕ຺ຕຸໍ ອາຣຠີຍິຕ຺ຖ, ປໂສຕ຺ຕຸໍ ອາຣຠິ, ປໂສຕ຺ຕຸໍ ອາຣຠນນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ຕ຺ໂຕ.

໕໘. ຐາສ

ອນາຣມ຺ຠຕ຺ຖໍວຈນນ຺ຕິ ອາຣມ຺ເຠ ປຸພ຺ເພເນວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ອປາທິໂນປິສິລິສສ຺ສ ສກມ຺ມກຕ຺ຕາ- ‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສກມ຺ມກຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສກມ຺ມຕ຺ຕເມສໍ ປາທິໂຍເຄ ສຕິ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ປາທິສຫິຕາ’ຈ຺ຈາທິ. ຂໂຏປິກາ ມຎ຺ໂຈ.

໕໙. ຄມ

ອວິວຈ຺ຉິຕກມ຺ໂມ ເຈຫາກມ຺ມໂກຕິ ກຖຍມາຫ- ‘ອວິຊ຺ຊມາເນ’ຈ຺ຈາທິ. ຍາຕວນ຺ໂຕ ຍາຕາ, ຍານໍ ຍາຕໍ. ອໂຍຍິຕ຺ຖາຕິ ຍາ ໂຕ. ກ຺ໂຕ ນ ວິຘາຕພ຺ໂພ ປາຓິນິເຍຫິ ວິຍ. ກາຣຓສາມຄ຺ຄິຍໍ ຠູຕາຍນ຺ຕິ ສສ຺ສາທິເຫຕຸຠູຕສມິທ຺ຘິຍໍ ຠູຕາຍໍ. ສາ ຈ ຠູຕາ ເຍວາຕີມິນາ ກາຣຓສາມຄ຺ຄິຍາ ອຕີຕກາລິກຕ຺ຕມາຫ.

໖໐. ອາຫາ

ອາຘາເຣເຈຕິ ອນຸວຸຕ຺ຕິຍາ ເອຕ຺ຖ ຈກາຣໂຕ ‘ຍຖາປຕ຺ຕຎ຺ເຈ’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເສໂສ. ເອວໍ ນ ກຸໂຕຈິ ອປກສ຺ສນໍ ສິຍາຕິ ເອວມາຘາຣາທິເກ ອນຸວຕ຺ຕມາເນ ສຕິ ກຸໂຕຈິ ອາຘາຣາທິໂຕ ອປກສ຺ສນໍ ວິສຸໍ ກຣຓໍ ນ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ສຕິ ເຫຏ຺ຐາ ສຸຕ຺ເຕເນກໂຍຄເມວ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຠາວກມ຺ເມສູຕິ ສມ຺ພຊ຺ຌເຕຕິ ໂຍຊນາ.

ພຫຸລສ຺ສ ຠາໂວ ກມ຺ມໍວາຕິ ພຫ຺ວຕ຺ຖາທານເມວາຕ຺ຣ ພຫຸລສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ຠາໂວ ກມ຺ມໍເຈຕິ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈໂຍ. ເກຈີຕິ ປາຓິນິເຍ ເຍວ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕສ຺ສາປິ ຠູເຕເຍວ ປວຕ຺ຕິມຸປທິສຕິ ‘ໂສປິ’ຈ຺ຈາທິ

ນາ ¶ . ຠິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ປຈ຺ຈມານໍ. ປຣຣູເປນ ປສ຺ສິນ຺ໂນຕິ ໂຍຊນາ. ເກຈິຕິ ເຕເຍວ. ‘‘ມຕິພຸທ຺ຘິປູຊຕ຺ເຖຫິ ເຈ’’ຕິ (໓-໒-໑໘໘) ເຕສໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈສທ຺ທາກຑ຺ຒິເຕ ທສ຺ເສຕິ ‘ຍຖາ’ຕິອາທິນາ. ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ຕນ຺ຕິ ກມ຺ເມ ວິຄ຺ຄຫມາຫ, ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມປທໍ, ເອວມຸປຣິປິ ຈຸຣາທິຓິໂລເປ ‘‘ນິມິຕ຺ຕາຠາເວ ເນມິຕ຺ຕິກສ຺ສາປ຺ຍຠາໂວ’’ຕ຺ຍາກາຣນິວຕ຺ຕິ. ກສິຣຍໍ ຄຕ຺ຍາທ຺ຍເນ ກຕ຺ໂຖ, ກຏ຺ຐໍຕ຺ຍຕ຺ຣ ກິມຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ- ‘ເອຕ຺ຖ ຫິໍສຕ຺ໂຖ’ຕິ.

ເຫຕຸໂນຕິ ທຸກ຺ຂຜລສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ອຄ຺ຍາທິໂນ. ກຏ຺ຐສທ຺ທສ຺ສ ຜລເຫຕຸຠູເຕ ອຄ຺ຍາທິເກ ວຕ຺ຕມາເນ ເອວໍ ໂຫຕຸ ຜເລວຕ຺ຕມາເນ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ຍທາປນາ’ຕິອາທິ. ໂກຘາຕິໂກ ອິຘ.

໖໑. ຕຸໍຕາ

ນນຸ ຈ ຠາເວອິຕິ ຠວຕິນາຍໍ ຆຓນ຺ເຕນ ນິທ຺ເທໂສ ກຣີຍຕີຕິ ຠວຕິວິສໂຍວ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ ຠວຕິ, ຕໂຕ ຈ ຠວຕິໂນ ໂຍ ຠາໂວ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວາຈ຺ເຈ ປຈ຺ຈໂຍ ສິຍາ, ໂສ ຈ ຠວຕິໂຕ ເຍວຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ປຈ຺ຈເຍນ ສກ຺ກາຠິຘາຕຸໍ ຕໂຕ ຕສ຺ມາວ ປຈ຺ຈເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ກຖໍ ປຈິຕຸໍ ປາໂກ ຈາໂຄ ຣາໂຄຕິປຈາທີຫິຠວຕິ ຈ຺ຈາຫ- ‘ຠວນໍຠາໂວ ກິຣິຍາຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ’ຕິ.

ກິຣິຍາສາມຎ຺ຎຎ຺ຫິ ສພ຺ພຘາຕ຺ວຕ຺ຖານຸຄຕໍ ຠວຕິສ຺ສຕ຺ໂຖ, ເຕນ ກິຣິຍາສາມຎ຺ຎວາຈິນາຕ຺ຖນິທ຺ເທໂສ ກຣີຍມາໂນ ສພ຺ພຘາຕຸວິສເຍ ກໂຕ ຠວຕິ ຕສ຺ມາ ປຈາທີຫິປິ ຠວຕີຕ຺ຍຘິປ຺ປາໂຍ.

ນນຸ ຈາຕ຺ຣ ຕຸມາທໂຍ ຠາເວ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ວິຎ຺ຎາຍເຕ ກິໍວິເສສິເຕ ຠາເວ ຕຸມາທໂຍ ຠວນ຺ຕິຈ຺ຈາຫ- ‘ຍໂຕ’ຈ຺ຈາທິ. ຕສ຺ສາຕິ ຘາຕຸໂນ. ໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ຠາໂວຕິ ໂຍ ວາຈ຺ໂຈ ຠາໂວ. ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ- ‘ສມ຺ພນ຺ຘາ’ຕິ. ຕຸມາທີນໍ ຍາ ປກຕິ ຕາຍ ວາຈ຺ເຈເນວ ຠາເວນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຠາເວ ຕພ຺ໂພ. ອຖ ກ຺ຣິຍາຍໍຕ຺ຍເນນ ຕພ຺ພາທ຺ຍຠິຫິຕສ຺ສ ທພ຺ພຣູປາປນ຺ນສ຺ສ ຠາວສ຺ສ ກຖໍ ຄຫຓໍຕ຺ຍາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ. ສກນິສ຺ສຍກິຣິຍາພ຺ຍປເທໂສຕິ ທພ຺ພ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍຠູຕາຍ ກິຣິຍາຍ ພ຺ຍປເທໂສ ທຏ຺ຐຸໍ ຈກ຺ຂຸຈ຺ຈາໂທ ຠວນກິຣິຍາຍ ປຕີຍມານຕ຺ຕາ ຕຸມາທໂຍ ຠວນ຺ເຕວ.

ນນຸ ¶ ຈ ຕຸມາທີນໍ ຠາເວ ວິຫິຕຕ຺ຕາ ກິຣິຍາເຍວ ປຘານຕ຺ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມ ກາຣກໍ ນປ຺ປຕີຍເຕຕິ ກຖໍ ‘ກຏໍ ກາຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕີ’ຕິ ສິຍາຈ຺ຈາ ສງ຺ກິຍ ປຏິປາເທຕຸມາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ. ຘາຕ຺ວຕ຺ຖກໂຕ ກິຣິຍາສງ຺ຂາເຕນ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖນ ກໂຕ. ອຕ຺ຖີຕິ ອິມິນາ ຍຕ຺ຖ ‘ສຸປ຺ຍເຕ ເທວ ທຕ຺ເຕເນ’ຈ຺ຈາໂທ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ນ ກມ຺ມມ຺ປຕີຍເຕຕິ ທສ຺ເສຕິ.

‘‘ອິຈ຺ຉຕ຺ເຖສຸ ສມານກຕ຺ຕຸເກສຸ ຕເວຕຸໍ ວາ’’ຕິ (໔-໒-໑໒) ກຈ຺ຈາເນນ ອຕທຕ຺ຖາຍມ຺ປິກິຣິຍາຍໍ ຕຸມາທໂຍ ຍຖາສິຍຸນ຺ຕິ ວິສຸໍ ສຸຕ຺ຕິຕໍ, ເຕນາຫ- ‘ອິຈ຺ຉຕ຺ເຖສ຺ມິ’ຈ຺ຈາທິ. ຍຖາ ‘ໂຠຕ຺ຕຸໍ ປຈຕີ’ຕ຺ຍາໂທ ໂຠຊນກິຣິຍາ ປໂຍຊນາ ປຈນກິຣິຍາ ໂຫຕິ, ເນວເມຕ຺ຖ ຕປ຺ປ ໂຍຊນາ ອິຈ຺ຉາ… ປຈນກິຣິຍາຍວິຍຕປ຺ປໂຍຊນຕ຺ຕາຠາວໂຕຕິ ອຍມສ຺ສາຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸເນຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕານິຏ຺ຐປາຕສ຺ສາສງ຺ກໍ ວິຣຈຍມາຫ- ‘ອຕທຕ຺ຖາຍມ຺ປິ’ຈ຺ຈາທິ.

ອິຈ຺ຉຕ຺ຖສ຺ສ ຘາຕຸໂນ ປໂຍຄາຕິ ອິມິນາ ‘ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກໂຣຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອິຈ຺ຉຕ຺ຖສ຺ສ ຘາຕຸໂນ ປໂຍຄຕ຺ຖເມວ, ນ ອິຈ຺ຉາຍ ປໂຍຊນໍ ກຣຓນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ເທວທຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມານມິຈ຺ຉຕີເຕຕ຺ຖ ໂຠຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ ສມານກຕ຺ຕຸເກສູຕິ ວຈນໂຕ, ໂຠຊນສ຺ສ ເທວທຕ຺ໂຕ ກຕ຺ຕາ, ອິຈ຺ຉຕິສ຺ສ ອຎ຺ໂຎເຍວາຕິປິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ປໂຍຊນໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ເທວທຕ຺ຕ’ມິຈ຺ຈາທິ.

ອິຈ຺ຉຕິສ຺ສາຕິ’ເທວທຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມານມິຈ຺ຉຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕອິສິສ຺ສ. ສາຘນໍ ‘ເທວທຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມານ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ຍສ຺ສ ໂສ ສາຘນຕ຺ໂຖ-ອິຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ. ກມ຺ມເມວິຈ຺ຉາຍ ປໂຍຊນຠາເວ ຐິຕນ຺ຕິ ຠາໂວ. ນິຣຕ຺ຖກນ຺ຕິ ເອຕທຕ຺ຖເມວ ສມານກຕ຺ຕຸກຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ ຕຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປສງ຺ຄາຠາວາ ນິຣຕ຺ຖກນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສກາທ຺ຍຕ຺ເຖສຸ ຘາຕູ ສູປປເທສຸ ຘາຕຸ ມຕ຺ຕາ ຕຸມາທໂຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣນ ວິຫິຕາ ປາຓິນິເຍຫິ, ເຕນາຫ- ‘ສກາທິຘາຕຸປ຺ປໂຍເຄ’ຕິອາທິ. ສິທ຺ຘາຕິ ຕຸມາທໂຍ ສິທ຺ຘາ. ຠຸຊິກິຣິຍຕ຺ຖາຕິ ຠຸຊິກິຣິຍາ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສາ ສຕ຺ຕິຍາ ສາ ຠຸຊິກິຣິຍຕ຺ຖາ ປຕີຍເຕ. ປຕີຍ ມານຕ຺ເຕ ¶ ກາຣຓມາຫ- ‘ອສໂຕປິ ຫິ’ຈ຺ຈາທິ. ປເຣເຫຕ຺ຖ ອກິຣິຍຕ຺ໂຖປປທຕ຺ໂຖ ປຸນາຣພ຺ໂຠຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ. ຕເທຕໍ ວິຆຏຍິຕຸມາຫ- ‘ເຕເນ’ຈ຺ຈາທິ. ປເຣສມຍມຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ສກ຺ໂກຕິ ໂຠຕ຺ຕຸໍຕ຺ຍາໂທ ໂກສລ຺ຍໍ ຄມ຺ຍເຕ. ຄິລາຍຕິ ໂຠຕ຺ຕຸໍຕິ ຕທສຕ຺ຕິ. ຆຏເຕ ໂຠຕ຺ຕຸໍຕ຺ຍາໂທ ໂຍຄ຺ຍຕາ. ອາຣຠເຕ ໂຠຕ຺ຕຸໍຕ຺ຍາໂທຠຸຊິສ຺ເສ ວາທ຺ຍວຕ຺ຖາກິຣິຍນ຺ຕຣໍ. ລຠເຕ ໂຠຕ຺ຕຸໍຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂານໍ. ອຕ຺ຖິ ໂຠຕ຺ຕຸນ຺ຕິອາທີສຸ ສມ຺ຠວມຕ຺ຕໍ. ວຏ຺ຏຕິ ໂຠຕ຺ຕຸໍຕ຺ຍາໂທ ໂທສາ ຠາໂວ ຄມ຺ຍເຕ. ສກ຺ໂກຕິຈ຺ຈາທິໂນ ອຸປປທສ຺ສ ໂຠຊນາທິກິຣິຍຕ຺ຖຕາ ນ ຄມ຺ຍເຕ ຕສ຺ມາ ອກິຣິຍຕ຺ເຖສຸປິ ສກາທີສູປປເທສຸ ຕຸມາທໂຍ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

ປຕີຍມາເນສ຺ວປ຺ເຍເຕສ຺ວຕ຺ຖນ຺ຕເຣສຸ ຕາທຕ຺ຖິຍມຕ຺ຖິເຍວາຕິ ປຸພ຺ເພນ ວິຫິຕສ຺ສ ຕຸມາທິໂນຕ຺ຣ ນ ພາເຘຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ. ຕາທຕ຺ຖິຍມຕ຺ຖິເຍວາຕິ ໂຠຊນກິຣິຍຕ຺ຖຕາ ສກ຺ໂກຕິອາທີນໍ ອຕ຺ຖິ ເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ສິທ຺ຘາເຍວ ‘‘ຕຸໍຕາເຍ’’ຈ຺ຈາທິນາ. ອລມຕ຺ຖວິສິຏ຺ເຐສຸ ປຣິຍຕ຺ຕິວຈເນສູປປເທສຸ ຘາຕຸໂຕ ຕຸມາທໂຍ ວິຫິຕາ ປເຣຫິ, ຕຕ຺ຖາຫ ‘ອລມຕ຺ຖວິສິຏ຺ເຐ’ອິຈ຺ຈາທິ. ປຫຸສທ຺ທມ຺ປິ ອນ຺ໂຕຄຘໍ ກຕ຺ວາ ‘ສມຕ຺ຖາທີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຠວຕິສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ ‘‘ປຸພ຺ເພກກຕ຺ຕຸການ’’ນ຺ຕິ (໕-໖໓) ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍາຂ຺ຍາຍິສ຺ສເຕ. ອຠິມຕາຕິ ກຈ຺ຈາຍເນນ ‘‘ອຣຫສກ຺ກາທີສຸ ເຈ’’ຕິ (໔-໒-໑໓) ຈສທ຺ເທນ ອຠິມຕາ ອິມສ຺ສາຕິ ‘ກາໂລ ໂຠຕ຺ຕຸໍ’ຕິອາທິໂນ. ຍຖາ ໂຠຕ຺ຕຸມໂນຕິອາທິນາ ປເຣສມ຺ປິ ອຍເມວ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິກ຺ກໂມຕິ ທີເປຕິ. ອພ຺ຍຠິຈາຣໂຕຕິ ອວິນາຠາວໂຕ, ຠວຕິ ໂຠຊນໍ ຠາໂວຕິ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນໍ ຠາໂວ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕຸຄມິສ຺ສກິຣິຍາຕທຕ຺ຖາຕິ ຄມນກິຣິຍາ ໂຠຊນຕ຺ຖາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖສທ຺ໂທຫ຺ຍຍໍ ປໂຍຊນວຈໂນ ຍຎ຺ຈ ຍມຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ປໂຍຊນໍ ຠວຕິ. ນຈາຍໍ ໂຠຊນມຸທ຺ທິສ຺ສ ຄມິສ຺ສຕິ, ກິຎ຺ຈຣຫິ ກາຣິຍນ຺ຕຣໍ, ເກວລໍ ເຕນ ນິມິຕ຺ເຕນ ສມ຺ຠາວີຍເຕ. ຍທາ ຕຸ ໂຠຊນຕ຺ຖເມວາຣພ຺ຠເຕ ຄມນກິຣິຍາ, ຕທາ ຠວຕ຺ເຍວ’ຄມິສ຺ສຕິ ໂຠຕ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

ຕຸໍວິສເຍ ຓໂກປິ ວິຫິໂຕ ປາຓິນິເຍຫິ, ຕຕ຺ຣາຫ- ‘ກາຣໂກ ວຊຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ປຣິຫາຣມາຫ- ‘ປຸພ຺ເພ’ຈ຺ຈາທິນາ. ‘ກຕ຺ຕຣິລ຺ຕຸ’ຈ຺ຈາທິນາ ໂຍຍໍ ¶ ຓໂກ ຕີສຸປິ ກາເລສຸ ສາມຎ຺ເຎນ ວິຫິໂຕ, ກ຺ຣິຍຕ຺ຖາ ຍໍ ກ຺ຣິຍາຍໍ ອຸປປເທ ກຕ຺ຕຸໂນ-ຠິຘານໍ ສິທ຺ຘໍ, ນ ຈາສ຺ສ ວິເສສວິຫິເຕນ ຕຸໍປຈ຺ຈເຍນ ພາຘາ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ, ຕຸໍປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຫິ ຠາເວ ວິຘານໍ ຓກສ຺ສ ຕຸ ກຕ຺ຕຣີຕິ. ປຸພ຺ພຓເກເນວ ສິທ຺ເຘປິ ລ຺ຕ຺ວາທິນິວຕ຺ຕິຍາ ໂສ ວິເຘຍ຺ໂຍວ, ໂນ ເຈ ລ຺ຕ຺ວາທໂຍປິ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຈທກປ຺ປສງ຺ຄມາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ນເຈວ’ມິຈ຺ຈາທິ. ອວຄມາຠາວເມວ ຜຸຏຍິຕຸມາຫ- ‘ນຫິໍ’ຈ຺ຈາທິ. ຫິ ຍສ຺ມາຕ຺ຍຕ຺ເຖ ໂຍ ເອໂສ ວຊຕິ ໂສ ກຕ຺ຕາ, ໂຍ ເອໂສ ວຊຕິ ໂສ ວິກ຺ຂິໂປຕ຺ຍຍມຕ຺ໂຖ-ຕ຺ຣ ຄມ຺ຍເຕ, ນ ປນ ເຕຫິ ຕາທຕ຺ຖິຍໍ ຄມ຺ຍເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຈທໂກ ລ຺ຕ຺ວາທີຫິ ສາມ຺ຍມາປາທຍິຕຸໍ ສາມຣິສໍ ວຸຕ຺ຕວິຘິເນວາປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຓກສ຺ສາປ຺ຍາຫ- ‘ຓໂກປິ’ຈ຺ຈາທິ. ອຄຕ຺ຖໍ [ອປກຕຕ຺ຖໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ຍທິປິ ຓເກນ ຕາທຕ຺ຖິຍໍ ນ ຄມ຺ຍເຕ ປກຣຓໂຕ ຄມ຺ຍເຕຕິ ຓໂກ ຠວິສ຺ສຕີຕ຺ຍາສງ຺ກິຍ ໂຈທໂກ ອາຫ- ‘ອເຖ’ຈ຺ຈາທິ. ປຸພ຺ເພຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕ-ຍໍ ‘ຓໂກ ນ ວິເຘຍ຺ໂຍ’ຈ຺ຈສ຺ສ ນ ປຣິຫາໂຣ… ໂສຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ, ກິນ຺ຕຸ‘ຕສ຺ມາ ເນວິ’ຈ຺ຈາທິນາ ອິມິນາ ວຸຈ຺ຈມາໂນວປຣິຫາໂຣຕິວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ. ຕເທວໍລ຺ຕ຺ວາທີນມ຺ປິປຕ຺ຕິໂຕຓກລ຺ຕ຺ວາທີຫິ ຕາທຕ຺ຖິຍານວຄເມ ວິນິຈ຺ຉິເຕ ຕາທຕ຺ຖິຍວິເສເສນ ເຕສໍ ສມ຺ຠໂວຕິ ອນຕ຺ຖກໍ ‘‘ຓກສ຺ສ ກິຣິຍຕ຺ໂຖປປທສ຺ສວິຘານໍ ລ຺ຕ຺ວາທິປຏິເສຘນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວາກ຺ຍກາຣວຈນນ຺ຕິ ສຕ຺ຖກາໂຣ ນິຄມຍມາຫ- ‘ຕສ຺ມາ’’ຈ຺ຈາທິ. ຠວຕຸ ປກຣຓໂຕວ [ຈາປຈ຺ຈຍໂຠວ] ຕາທຕ຺ຖິຍາວຄໂມ, ຕຖາປິຓໂກ ປໂຣ ວິເຘຍ຺ໂຍຕ຺ຍຘິປ຺ປາເຍນາຫ- ‘ອຖາປິ’ຈ຺ຈາທິ. ຄຕຕ຺ຕໍ. ຠວິສ຺ສຕິ ກາເລ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖາຍໍ ກ຺ຣິຍາຍມຸປປເທ ຠາເວ ຈ ຓປ຺ປຈ຺ຈຍາທໂຍ ວິຫິຕາ, ຕຕ຺ຣາຫ- ‘ປາກາຍ ວຊຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ອວິຫິເຕສຸປິ ຕາທຕ຺ຖິຍາ ສິທ຺ຘເມເວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໒. ປຏິ

ໂສຕຸນາທີສຸ ‘ສວນໍ ກາຕຸນ’ອິຈ຺ຈາທິນາ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສຸເຕເນຕິ ສວນນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໖໓. ປຸພ຺ເພ

ເວຕິ ນາຕິສມ຺ພຊ຺ຌເຕ ວິຘິໂນ ນິຈ຺ຈຕ຺ຕາ. ເອກສທ຺ທສ຺ສາເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວິເສເສຕິ ¶ ‘ສຂ຺ຍາວຈໂນຍເມກສທ຺ໂທ’ຕິ. ກຸໂຕຈ຺ຈາຫ-‘ສທ຺ທານ’ມິຈ຺ຈາທິ. ເອກສທ຺ທສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ຍາວຈນຕ຺ເຕ ໂຍຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ, ຕມາຫ ‘ເອກສງ຺ຂ຺ຍາວຈ຺ຉິນ຺ໂນ’ຕິ, ຕທຕ຺ຖາຕິ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖສ຺ສຕ຺ຖາ. ຍທິປິ ‘ປຸພ຺ພໍ ພ຺ຍາປາຣ’ນ຺ຕິ ສມຸທາເຍ ເອກເທສຠູໂຕ ພ຺ຍາປາໂຣ ນິທ຺ຘາຣິຍມາໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ປຸພ຺ພສທ຺ເທນ ພ຺ຍາປາຣວາຈໂກ ກ຺ຣິຍຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈເຕ ອຸປຈາຣາ, ເຕເນວ ‘ເຕສຸ ໂຍ ປຸພ຺ໂພ ຕທຕ຺ຖໂຕ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕິຍໍວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ຈ ສຕ຺ຕິ ກາຣກໍ, ອຎ຺ຎາ ຈ ປຸພ຺ພກາລກິຣິຍາຍ ສຕ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ອຸຕ຺ຕຣ ກາລກິຣິຍາຍ, ຕສ຺ມາ ກຸໂຕ ເອກກຕ຺ຕຸກຕ຺ຕມິຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ປຏິປາເທນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ. ສຕ຺ຕິມໂຕ ທພ຺ພສ຺ສາຕິ ເທວທຕ຺ຕາທິໂນ ສຕ຺ຕິມໂຕ ທພ຺ພສ຺ສ. ຕທຊ຺ຌາໂຣປາຕິ ເອກຕ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາໂຣປາ. ເອກ ກຕ຺ຕຸການໍ ພ຺ຍາປາຣານໍ ກມາຠິຘານາຍ ຕຸນາທໂຍ ວິຘີຍມານາ ຠາເວເຍວຸປ຺ປນ຺ນາ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ກມມຠິຘາຕຸນ຺ຕິ ຠາເວຕ຺ຍຕ຺ຣາຠິສມ຺ພຊ຺ຌເຕ.

ເອກກຕ຺ຕຸການນ຺ຕິ ພຫຸວຈນຕ຺ຕາ ‘ຠຸຕ຺ວາ ປິຕ຺ວາ ວຊຕີ’ຕິປິ ຠວຕິ. ຠຸຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ເຕຕ຺ຖ ອເນກກຕ຺ຕຸກຕ຺ຕາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາປິ ຠວຕິ. ປາຓິນິ ຍານມິວ ວິສຸໍ ວຈນມນ຺ຕເຣນ ຕຸນາທິວິຘິປ຺ປຏິປາທຍມາຫ- ‘ມຸຂໍ ພ຺ຍາທາຍ ສຸປຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ພ຺ຍາທາຍາຕິ ທາຘາຕຸສ຺ສ ວິອາປຸພ຺ພສ຺ສ ຕ຺ວາປ຺ປຈ຺ຈເຍ ‘‘ປ຺ໂຍ ວາ ຕ຺ວາສ຺ສ ສມາເສ’’ຕິ (໕-໐໖໔) ຕ຺ວາສ຺ສ ປ຺ຍາເທເສ ຣູປໍ, ມຸຂວິວຣຓໍ ກຕ຺ວາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ພ຺ຍວຘາຍກກາລສ຺ສາຕິ ພ຺ຍາທານ ສຸປນານມນ຺ຕເຣໂຍ ກາໂລ ຕສ຺ສ, ເຠທານຸປລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເຠທສ຺ສາທສ຺ສນໍ. ເຠທສ຺ສີນໍ ເກສຎ຺ຈິວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ’ເກຫີຈີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫຠາເວປີຕິ ພ຺ຍາທານສຸປນານໍ ສຫຠາເວປິ. ວຑ຺ຒິຕໂກ ຠຕ຺ຕຣາສິ.

ອຠິມຕາ ປາຓິນິຍານໍ, ປຣາຍ ນທິຍາ ປພ຺ພໂຕ-ວໂຣ ວິເສສີ ຍເຕຕິ ອປ຺ປຕ຺ວາ ນທິມ຺ປພ຺ພໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນທິຍາ ໂອຣຠາເຄ ປພ຺ພໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວຕິ, ຕໂຕ ຈ ປາເຣຠູຕນທີວິສິຏ຺ໂຐ ປພ຺ພໂຕ ປຕີຍເຕ. ອວເຣນ ປພ຺ພເຕນ ປຣາ ນທີ ວິເສສີຍເຕຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປພ຺ພຕໍ ນທີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປາເຣ ນທິຍາ ໂອເຣ ປພ຺ພໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ປຕີຍເຕ, ຕໂຕ ຈ ໂອຣຠາເຄ ປພ຺ພຕວິສິຏ຺ຐາ ນທີ ວິຎ຺ຎາຍເຕ. ຠວຕິໂນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມ຺ຠເວ ສຕິ ເອກກຕ຺ຕຸກຕາ ປຸພ຺ພກາລຕາ ຍຖາ ຄມ຺ຍ ເຕ ¶ ຕຖາ ທສ຺ເສຕິ ‘ປຐມໍ ນ ປປ຺ໂປຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ນິຄມຍຕິ ‘ຕເທວ’ມິຈ຺ຈາທິນາ.

ຠຸຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປເຣ-ຎ຺ຎຖາ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິມາກງ຺ຂນ຺ຕິ ປາຓິນິຍາທໂຍ, ຕຕ຺ຣາຫ- ‘ເອກກຕ຺ຕຸການ’ມິຈ຺ຈາທິ. ອາຠິກ຺ຂຎ຺ຎາວຄເມ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘ຍຊ຺ເຊວ’ມິຈ຺ຈາທິ. ວຸຕ຺ຕເມວ ຜຸຏຍຕິ ‘ເຍຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ. ເຍຫີຕິ ເວຍ຺ຍາກຣເຓຫິ. ຊິວຄ຺ຄາຫໍ ອຄາຫຍິຈ຺ຈາໂທ ປເຣຎ຺ຎຖາ ປຏິປນ຺ນາຕທາຫ- ‘ກມ຺ມ’ມິຈ຺ຈາທິ. ສກງ຺ເຄຕິ ປາຓິປາທາທິເກ-ຕ຺ຕນິເຍວຍເວ. ຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ອຠິມໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກິໍ ຓມ຺ປຈ຺ຈເຍນາຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ຎຖາ ສິທ຺ຘິປ຺ປກາຣມາຫ- ‘ຊີວສ຺ສິ’ຈ຺ຈາທິ. ກິໍ ວິສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊີວຄ຺ຄາເຫນ ວິສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຊີວຄ຺ຄາຫ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຊີວຄ຺ຄາຫສງ຺ຂາຕໍ ຄຫຓມກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາຂ຺ຍາຕນ຺ຕິ ອຄາຫຍີຕິ ອາຂ຺ຍາຕໍ ກຕ຺ຕພ຺ພຣູປນ຺ຕິ ອິມານາ ຄຫຓ ກິຣິຍາຍ ກມ຺ມຕ຺ຕໍ ໂພເຘຕິ. ຕພ຺ພິເສສນມ຺ປີຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພຣູປາຍ ຄຫຓ ກິຣິຍາຍ ວິເສສນມ຺ປິ. ຕຖາຠູຕເມວາຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພຣູປເມວ. ຕຖາ ເຈຕິ ກິຣິຍາວິເສສເນ ທຸຕິຍາຍ ຓມນ຺ເຕ ຊາເຕ ສຕິ. ຓມນ຺ຕ ຣູປນ຺ຕິ ຓມນ຺ຕສ຺ສ ຣູປໍ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຓໍປຈ຺ຈເຍນິຫ ກິຎ຺ຈິເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິເຫຕິ ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຍາກຣເຓ. ກິຎ຺ຈິ ປໂຍຊນໍ. ປຈາທິໂຕຕິອາທິສທ຺ເທນ ເຕຫິ ອວິຫິຕຓມ຺ປຈ຺ຈຍາ ຄຫິຕາ.

໖໔. ນ຺ໂຕ

ໂຍ ສາຘຍິຕຸມາຣທ຺ໂຘ ນຈ ນິຏ຺ຐມຸປຄໂຕຕິ ໂຍ ກຏາທິສາຘຍິຕຸໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ ນິຏ຺ຐໍ ປຣິສມຕ຺ຕິໍ ນ ໂຈປຄໂຕ ນປ຺ປຕ຺ໂຕ. ປວຕ຺ໂຕ-ນຸປຣໂຕວາຕິ ໂຍ ປພ຺ພຕາທິ ນິຈ຺ຈປ຺ປວໂຕ-ອວິຣໂຕ ເຕເນວ ນິຏ຺ຐໍ ໂນປຄໂຕໂສວຕ຺ຕມາໂນຕິ ວຸຈ຺ຈເຕຕິ ໂຍຊນາ. ຕພ຺ພິ ສຍກິຣິຍາທ຺ວາເຣນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກຏາທິວິສຍ ກິຣິຍາມຸເຂນ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ຕກຏາທີນໍ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ ຕພ຺ພິສຍາ ກິຣິຍາປິ ວຕ຺ຕມານາ ເອວາຕິ ຕໍທ຺ວາເຣນ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖວິເສສນ’’ນ຺ຕິ.

ຠຸຎ຺ຊຕິ ເທວທຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຊ຺ຊປິ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຫສຕິ ຂຊ຺ຊຕິ [ວທຕິ] ປານິຍໍ ປິວຕິ, ຕຖາປິ ຍຸຕ຺ຕາ ວຕ຺ຕມານຕາ ກຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕສ຺ສາຣມ຺ໂຠ ນ ¶ ປຣິສມຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ສາຘຍິຕຸມາຣທ຺ໂຘ ນ ຈ ນິຏ຺ຐມຸປຄໂຕ’ຕິ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປພ຺ພຕາຕິອາທີສຸ ນິຈ຺ເຈສຸ ປພ຺ພຕາທີສຸ ຠູຕານາຄຕານມສມ຺ຠວາ ຕນ຺ນິເສຘິໂນ ວຕ຺ຕມານສ຺ສາປ຺ຍສມ຺ຠວາ ຍທີປິ ກາລວິຠາໂຄ ນ ວິຎ຺ຎາຍເຕ, ຕຖາປິ ອາຣທ຺ຘສ຺ສ ຐານສ຺ສາປຣິສມຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຕມານາ ເອວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ປວຕ຺ໂຕ-ນຸປຣໂຕ ວາ’ຕິ. ກຕ຺ຕຸວິເສສເນ ສຕິ ໂກ ໂທໂສຈ຺ຈາຫ- ‘ກຕ຺ຕຸ ວິເສສເນ’ຈ຺ຈາທິ. ອິຫາປິ ສິຍາ ກຕ຺ຕຸໂນ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ, ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕ ເມວາສ຺ສ ປກາເສຕຸມຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອປຐມາ ສມານາຘິກຣເຓ’’ຕ຺ຍາທີຫິ (໓-໒-໑໒໔) ອເນເກຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິນ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ປາຓິນິເຍຫິ ວິຫິໂຕ.

ອິຘ ປນ ສາມຎ຺ເຎນ ວິຫິຕຕ຺ຕາ ອາຫ- ‘ສາມຎ຺ເຎນາ’ຕິອາທິ. ສນ຺ໂຕ ‘ອສ-ຠຸວິ’ນ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈໂຍ. ‘‘ກຕ຺ຕຣິ ໂລ’’ (໕-໑໘) ‘‘ນ຺ຕມານານ຺ຕິ ຍິຍຸໍສ຺ວາທິໂລໂປ’’ຕິ (໕-໑໓໐) ອກາຣສ຺ສ ໂລໂປ. ຕປນ຺ໂຕ ‘ຕປ-ສນ຺ຕາເປ’. ຊປ຺ປນ຺ໂຕ ‘ຊປ຺ປ=ວຈເນ’. ປຐນ຺ໂຕ ‘ປຐ=ອຸຈ຺ຈາຣເຓ’ ປຈນ຺ໂຕ ‘ປຈ=ປາເກ’ຘາຣຍນ຺ໂຕ ‘ຘຣ=ຘາຣເຓ’. ປໂຍຊກພ຺ຍາປາເຣ ຓິ, ຘຣິຕຸໍ ປຍຸຎ຺ຊມາໂນ ຘາຣຍນ຺ໂຕ. ທິສ຺ສນ຺ໂຕ ທິສ ທຸສ=ອປ຺ປິຕິຍໍ’’ ທິວາທີຫິ ຍກ’’ (໕-໑໒) ຍຊນ຺ໂຕ ‘ຍຊ-ເທວປູຊາຍໍ’. ອຣຫນ຺ໂຕ ‘ອຣຫ-ປູຊາຍໍ. ຍຖາຈາຕິອາທິນາ ອປຐມາສມານາຘິກຣຓາທີສຸ ‘ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ວິໂຣຈມານໍ ຊປ຺ປມາໂນ’ຈ຺ຈາທີສຸ ມາໂນ ນ຺ໂຕ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ວທຕິ.

໖໕. ມາໂນ

ກາລກໂຕ ອວຕ຺ຖາວິເສໂສ ວໂຍ. ມາໂນວາຕິ ອິມິນານ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຠາວມາຫ. ຍຸຊ຺ຌມານາ’ຍຸຘ=ສມ຺ປຫາເຣ’ ‘‘ທິວາທີຫິ ຍກ’’ (໕-໑໒) ‘‘ຕວຄ຺ຄວຣຓານ’’ມິຈ຺ຈາທິນາ (໑-໔໘) ຘສ຺ສ ໂຌ’’ວຄ຺ຄລເສຫິ ເຕ’’ຕິ (໑-໔໙) ຍສ຺ສ ຈ. ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖທຸຕິເຍສ຺ເວສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (໑-໓໕) ຌສ຺ສ ໂຊ. ນຈ຺ຈມານາ ‘ນຈ຺ຈ=ນຈ຺ຈເນ’.

໖໗. ເຕສ຺ສ

ສວິສເຍຕິ ກຕ຺ຕຣິ ຠາເວ ກມ຺ເມຈ.

໖໘. ຓ຺ວາທ

ຓ຺ວາທໂຍຕິ ¶ ‘ຓ຺ວາທໂຍ’ຈ຺ຈເນນ ສຸຕ຺ເຕນ. ກຕິປຍຘາຕ຺ວາທິປຣິຄ຺ຄເຫນາຕິ ຘາຕໂວ ປກຕິຠູຕາ ອາທີ ເຍຍໍ ກາລາທີນໍ ເຕ ຘາ ຕ຺ວາທໂຍ ເຕສໍ ປຣິຄ຺ຄເຫນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາໂລ ວຕ຺ຕມານາທິ, ກາຣກໍ ກຕ຺ຕາທິ ປກໍເສນ ນິຍເມນ ປຈ຺ຈໂຍ ກຣີຍເຕ ເອຕສ຺ມາຕິ ປກຕິ. ກາກ຺ຣິຍໍ ອາຍຸກາທິ.

ກາຣິຍວິເສສນ຺ຕິ ອາເທສາທິກາຣິຍວິເສສໍ. ກາຣຸ ສິປ຺ປິຊາຕິ ວິເສໂສ. ຕຈ຺ຉກາທໂຍ (ຕຈ຺ຉກກມ຺ມ) ກາຣຕນ຺ຕວາຍຣຊກນຫາປິຕາ ປຎ຺ຈ ກາຣໂວ ຈາຣຸທາຣຸຕິ ວຕ຺ຕມາເນ ກາລນິຍເມນາຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ກາຣຸອາທີສຸປິ.

໖໙. ຂຉ

ຂຉສານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕທນ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ກຖມິຈ຺ຈາຫ- ‘ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫເຓ’ຈ຺ຈາທິ. ພ຺ຍາຂ຺ຍາຕຕ຺ຖໍ, ນນຸ ສຸຕ຺ເຕ ເອກສ຺ສໂຣຕິ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄນ ນິທ຺ເທໂສ, ອາທີຕິ ຈ ຕພ຺ພິເສສນໍ, ເອວໍ ສຕິ ນປຸໍສເກນ ວິວຣຓໍ ກຖໍ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ- ‘ສທ຺ເທ’ຈ຺ຈາທິ, ອຖ ຊາຄເຣຈ຺ຈາໂທ ປຸຖຄວຍເວກສ຺ສຣສ຺ສ ຊາຄຣສທ຺ທສ຺ສ ຈ ປຈ຺ເຈກໍ ກສ຺ມາ ນ ທ຺ວິຠາໂວຈ຺ຈາຫ- ‘ເຕເນເວ’ຈ຺ຈາທິ.

ເຕເນວາຕິອາທີຕິ ເອກສ຺ສໂຣຈ຺ຈສ຺ສ ວິເສສນຕ຺ຕເຫຕຸນາວ. ອວຍເວກສ຺ສຣສ຺ສາຕິ ວິເສສນສມາໂສ ‘ອວຍໂວ ຈ ໂສ ເອກສ຺ສໂຣ ເຈ’ຕິ. ອຖາທີຫິ ເອກສ຺ສຣວິເສສນຕ຺ເຕປ຺ຍວຍເວກສ຺ສຣສ຺ສ ກສ຺ມາ ນ ທ຺ວິຠາໂວຈ຺ຈາຫ- ‘ເອກສ຺ເສວາທິຕ຺ຕາ’ຕິ.

ອິຕຣສ຺ສາຕິ ປຐເມກສ຺ສຣໂຕ-ຎາສ຺ສາວຍເວກສ຺ສສຣສ຺ສ. ໂທສທຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເນຕ຺ຖ ວິເສສນສມາໂສຕິ ວຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ເອກສ຺ສໂຣຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ຕຖາ ສຕິ ໂກ ໂທໂສຕິ ອາຫ- ‘ເອໂກ ເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ສໂຣທີຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອີຫ-ຆຏເນ’ຈ຺ຈາທີນເມວ ສິຍາ.

ນນຸ ຈ ປຈຕິມ຺ຫິ ເຍເນວາກາເຣນ ປຈສທ຺ໂທ ເອກສ຺ສໂຣ ເຕເນວ ຕທວຍວາປິ ອຈ຺ສທ຺ໂທ ປສທ຺ໂທ ຈ ເອກສ຺ສໂຣ, ຕໂຕວາວຍວານມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ປປ຺ໂປຕິ… ທ຺ວິພ຺ພຈນກາຣິຍິໂນ ອາທິສ຺ສ ເອກສ຺ສຣສ຺ສ ສາມຎ຺ເຎນ ນິທ຺ເທສາ, ເອວຎ຺ຈ ສມຸທາຍສ຺ສ ຕທວຍວານຎ຺ເຈກສ຺ສຣານໍ ວິສຸໍ ທ຺ວິພ຺ພຈເນ ¶ ກເຕ ອນິຏ຺ຐມ຺ປປ຺ໂປຕີຕີທມປາກຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ສກິໍສຕ຺ຖປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສາວຍວສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ຄຫຓ’ນ຺ຕິ. ສກິໍ ສຕ຺ຖປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເອກວາຣໍ ທ຺ວິພ຺ພຈນສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ທ຺ວິພ຺ພຈນກຣເຓນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສາວຍວສ຺ສາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາວຍເວຫິ ສຫ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ນ ວິນາ ເຕຫິ. ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ຍສ຺ສ ທ຺ວິພ຺ພຈເນ ກຣີຍມາເນ ສພ຺ເພສມວຍວານໍ ຄຫຓໍ ຠວຕິ, ຕສ຺ເສວ ສມຸທາຍສ຺ສ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ນາວຍວານໍ, ເຕສຎ຺ຫິ ທ຺ວິພ຺ພຈເນ ເອກາຍ ທ຺ວິພ຺ພຈນສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນ ສພ຺ເພສໍ ຄຫຓໍ ກຕໍ ໂຫຕິ ນາວຍວນ຺ຕສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ຈ ກຕນ຺ຕິ ປຸນ ເຕສໍ ທ຺ວິພ຺ພຈນາຍ ສຕ຺ຖປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຸປປຕ຺ຕນ຺ຕຣມາຫ- ‘ອຖເວ’ຈ຺ຈາທິ. ອິຫ ຐາເນ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ທ຺ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທ຺ວິພ຺ພຈນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ປກ຺ຂາ. ຕຕ຺ຣ ຐາເນ ທ຺ວິພ຺ພຈນປກ຺ເຂ ໂທສທສ຺ສນໂຕ ທ຺ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທ຺ວິພ຺ພຈນນ຺ຕ຺ຍຍເມວ ປກ຺ໂຂພ຺ຠຸປຄໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຐມນ຺ຕາວ ຐາເນ ທ຺ວິພ຺ພຈນປກ຺ເຂ ຠາວິນໍ ໂທສມາຫ- ‘ປຐມສ຺ເສກສ຺ສຣສ຺ສິ’ຈ຺ຈາທິ. ທ຺ວິສທ຺ໂທ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ວຕ຺ຕເຕ.

ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສທ຺ທຣູປມຸຈ຺ຈາຣຓໍ ວາ, ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈາຣເຓ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ຐາເນ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ… ອຸຈ຺ຈາຣຓສ຺ສ ສທ຺ທາ(ນຸຄຕ) ຘມ຺ມຕ຺ຕາ. ສທ຺ທຣູເປ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ຐາເນ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ, ຕຕ຺ຖ [ຕຎ຺ຈ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ໂທໂສ. ຕຖາ ຈາຫ- ‘ຣູປທ຺ວເຍ ວິຘີຍມາເນ’ຕິ. ຕຖາ ສຕິ ນິວຸຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ຐານີ ຠວຕີຕິ ຐານິໂນ ນິວຸຕ຺ຕິຍາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນິວຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ຘາຕຸຕ຺ຕາ ນິວຸຕ຺ຕິ, ເຕນາຫ- ‘ປກຕິປ຺ປຈ຺ຈຍວິຠາຄາຠາວໂຕ’ຕິ. ເຕນ ປ຺ປຈ຺ຈເຍ ປເຣ ປກຕິຍາ ວິຘີຍມານໍ ກາຣິຍໍ ນ ສິຍາ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ- ‘ອສ຺ສ ອິຕ຺ຕໍ ນ ສິຍາ’ຕິ. ປິປາສຕິ ‘ປາ=ປາເນ’. ອິຈ຺ຉາຍໍ ປາຕຸນ຺ຕິຕຸມນ຺ຕາ ‘‘ຕຸໍສ຺ມາ’’ຈ຺ຈາທິນາ (໕-໖໑) ໂສ. ‘ປາສ ປາສ’ ອິຕິ ທ຺ວິຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພໂຕ-ຎ຺ຎສ຺ສ ໂລໂປ, ‘‘ຣສ຺ໂສ ປຸພ຺ພສ຺ສ’’ (໕-໗໔) ‘ຂ ຉ ເສສ຺ວສ຺ສິ. ທ຺ວິປ຺ປໂຍເຄ ຕຸ ທ຺ວິພ຺ພຈເນ ນາຍໍ ໂທໂສ ສມາວິສຕີຕິ ອາຫ- ‘ອາວຸຕ຺ຕິຍໍ ຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ທ຺ວິຘາ ຠູຕສ຺ສາ ຕິຘິນາ ຘາຕຸສ຺ເສວ ທ຺ວິຘາຠູຕຕ຺ຕໍ ທີເປຕິ.

໗໐. ປໂຣ

ໂຍຄວິຠາຄາ ‘ອ ຎ’ອາທີສຸ ຄມ຺ຍເຕ. ຍທິ ຫ຺ຍຕ຺ຣາປິ ຉຏ຺ຐີ ອຠິມຕາ ສິຍາ ຕທາ ‘‘ຂ ຉ ສ ປໂຣກ຺ຂານເມກສ຺ສໂຣທິທ຺ເວ’’ຕິ ເອກເມວ ໂຍຄໍ ¶ ກເຣຍ຺ຍ. ປໂຣກ຺ເຂ ວິຫິຕາ ອຎອາທໂຍ ຘາຕຸໂຕວ, ນາຎ຺ຎໂຕຕິ ປໂຣກ຺ຂາວຈນສນ຺ນິຘານາ ຈສທ຺ເທນ ຘາຕຸວິຫິຕປ຺ປຈ຺ຈຍາວ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ- ‘ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ຘາຕຸວິຫິຕປ຺ປຈ຺ຈເຍ’ຕິ. ຍທິ ປນ ຠຸສຕ຺ໂຖ ອາຠິກ຺ຂຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ວາ ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ໂຐ ສິຍາ, ຕທາ ຠູສຕ຺ຖາທີສຸ ຈ ທທ຺ທລ຺ລຕິຈ຺ຈາທິກໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈງ຺ກມຕິ ໂມມູຫຈິຕ຺ຕານີຕິ ຠຸສຕ຺ຖສ຺ສ ຍຸຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຕ຺ຍາທໂຍ ຠຸສຕ຺ເຖ ຠວນ຺ຕິ ພຫຸລາຘິກາຣາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ.

໗໑. ອາທິ

ປຐໂມ ທຸຕິໂຍຕິ ຈ ທ຺ເວ ເອກສ຺ສຣາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຂຉສານເມກສ຺ສໂຣທິ ທ຺ເວ’’ (໕-໖໙) ‘‘ປໂຣກ຺ຂາຍໍ ເຈ’’ຕິ (໕-໗໐) ປຐມສ຺ເສກສ຺ສ ຣສ຺ສ ທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ‘ອາທິສ຺ມາ ສຣາ’’ຕິ ຕຸ ທຸຕິຍສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ກຖມຎ຺ຎສ຺ສຸຈ຺ຈມາເນອຎ຺ຎສ຺ສພາຘກໍສິຍາ ຕສ຺ມາ ກເຕປິທຸຕິຍ ທ຺ວິພ຺ພຈເນປຐມທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ສມ຺ຠວຕ຺ເວວາຕິນປຐມທ຺ວິພ຺ພຈນາປວາໂທ-ຍໍ ໂຍໂຄຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ປຐເມ’ຈ຺ຈາທິ. ກ຺ຣິຍຕ຺ຖາຘິກາຣາ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖານນ຺ຕິ ຉຏ຺ຐິຍາ ທຸຕິເຍເນກສ຺ສ ເຣນຈ ສມ຺ພນ຺ຘາ ປຐມທ຺ວິພ຺ພຈນສ຺ສວິຘາຍ ກມຎ຺ຎວາກ຺ຍມຎ຺ຎໍ ທຸຕິຍສ຺ສາຕິ ນ ວາກ຺ຍເຠໂທຕິ ອາຫ- ‘ເອເກ’ຈ຺ຈາທິ. ອສ຺ສາຕິ ‘ອາທິສ຺ມາ ສຣາ’’ຕິ ອສ຺ສ ໂຍຄສ຺ສ, ປຸພ຺ພໂຍເຄຕິ ປຸພ຺ເພຫິ ທ຺ວິຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ. ‘‘ອາທິສ຺ມາ ສຣາ’’ຕິ ສຣມທ຺ວິຕ຺ເຕນຸປາທາຍ ສາມຎ຺ເຎນ ສທ຺ທຣູປສ຺ສ ທ຺ວິພ຺ພຈນວິຘານໂຕ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນຍຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ວິຘານໍ ຕເຖວິຏ຺ຐຕ຺ຖຕ຺ຕາຕິ ປຐມທ຺ວິພ຺ພຈນ ສມ຺ພນ຺ຘິໂນ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ທ຺ວິພ຺ພຈນພາຘາຕ຺ຍວຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໗໒. ນປຸ

ປຏິນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຕິ ປຏິນິມິຕ຺ຕໍ, ນິມິຕ຺ເຕ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໓. ຍຖິ

ປຐເມກສ຺ສຣສ຺ສ ປຐມທ຺ວິພ຺ພຈນໍ ວິສໂຍ, ທຸຕິເຍກສ຺ສຣສ຺ສ ທຸຕິຍທ຺ວິພ຺ພຈນໍ, ເຕນາຫ- ‘ຍຖາ ວິສຍ’ນ຺ຕິ. ປຐມ ທຸຕິຍ ຕຕິຍ ທ຺ວິພ຺ພຈນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸອິຕິ ປຐມໍ ສທ຺ທຣູປໍ, ຕ຺ຕິອິຕິ ທຸຕິຍໍ, ຍິສິຕິ ຕຕິຍໍ.

໗໖. ຂ ຉ

ຂປ຺ປຈ຺ຈຍາທິ ກຣີຍຕີຕິ ເສໂສ.

໘໒. ຍຸວ

ຈຕ຺ຖປຣຕ຺ຕາຕິ ¶ ຈຕ຺ຖສມາສາ ປຣຠູຕຕ຺ຕາ. ເຕນ ປຈ຺ເຈກາຕິ ສມ຺ພນ຺ເຘນ. ສມານາຘິກຣຓຕ຺ເຕນ ວິເສສນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາຈຣິເຍນ ໂຍວິຠຕ຺ຕິໂລເປເນວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອາຫ- ‘ລຸຕ຺ຕໂຍວິຠຕ຺ຕິໂກ ວາ ນິທ຺ເທໂສ’ຕິ.

໘໓. ລຫຸ

ຘູປາຍຕີຕິ ຘູປິຕາ, ປຈ຺ຈຍສ຺ສາຕິ ຕິປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ. ການຸພນ຺ຘກຣຓມນຕ຺ຖກໍ ສິຍາຕິ ຆກ຺ວິກຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາເວ (ຕໍ) ນິພນ຺ຘນສ຺ສ ກາຣິຍສ຺ສາຠາວາ ‘ນ ເຕ ການຸພນ຺ຘນາຄເມສູ’’ຕິ (໕-໘໕) ປຏິເສຘາ ຠາໂວຕິ ກກາຣານຸພນ຺ຘມນຕ຺ຖກໍ ສິຍາ.

໘໕. ນເຕ

ປຸຈ຺ຉີຍິຕ຺ຖາຕິ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ‘‘ປຸຈ຺ຉາທິໂຕ’’ຕິ (໕-໑໔໓) ໂຐ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອ ໂອນມ຺ປຏິເສຘມຸເຂນາຕິ ເອໂອນມ຺ປຏິເສຘສ຺ສ ປກຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈິນິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທີສຸ ຈີຍິຕ຺ຖ ຈີຍຕິ ວາຕິອາທິນາ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຈິນິຕຸນ຺ຕິອາທີສຸ ຈິນນາ ຍາຕິ(ອາທິນາ). ນນຸ ຈ (ຎິອາຄ)ໂມ, ນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ກຖມ຺ປຈ຺ຈເຍ ‘‘ລຫຸສ຺ສຸປນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໕-໘໓) ເອໂອ ປປ຺ໂປນ຺ຕິ ກຖຎ຺ເຈ ສມ຺ປຏິເສໂຘຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ຎິສ຺ເສ’ຈ຺ຈາທິ. ນນຸຈາທິມ຺ຫິ ນ ຍຸວຓ຺ຓາຠິ ກຖເມຕ຺ຖປ຺ປສງ຺ໂຄຕິ ອາຫ- ‘ສກາປານໍ ກຸກ຺ກູເຓຕິ’ຈ຺ຈາທິ.

ປຕ຺ໂຕກາຣສ຺ສາຕິ ຘຸສທ຺ເທ ອຸກາຣສ຺ສ ປຕ຺ໂຕກາຣສ຺ສ. ຍຸວຓ຺ເຓຈ຺ຈາທິນາປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ (ຕພ຺ພ) ຕຸໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຈ ຓິໂນ ປຕ຺ຕສ຺ສ. ວາ ວິຘານາ ນ ຎິ. ຘຸນາເປຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິປາເຐ ຎິມ຺ຫິ ອກເຕ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປີ’’ຕິ (໕-໘໗) ປຏິເສຘາຠາໂວ. ຘຸນາເປຕີຕິ ປາເຐຕິມ຺ຫິ ເລ ຈ ‘‘ກ຺ວຈິ ວິກຣຓານ’’ນ຺ຕິ (໕-໑໖໑) ວິກຣຓໂລເປ ຈ ເອກາໂຣ. ອສຕິ ນາຄເມ ‘‘ຍຸວຓ຺ເຓ’’ຈ຺ຈາທິນາ ເອຕ຺ຕໍ ສິຍາ ຕມ຺ປິນາຄເມ ອຸປນ຺ຕຕ຺ຕາ ເນຕ຺ຍຘິປ຺ປາເຍນາຫ- ‘ຕຖາປິ’ຈ຺ຈາທິ. ປກ຺ຂນ຺ຕຣມາຫ- ‘ນາຄເມ’ຈ຺ຈາທິ.

໘໗. ອຎ຺ຎ

ສມ ທມ-ອຸປສເມ. ສເມຕີຕິ ສມໂກ, ທເມຕີຕິ ທມໂກ, ຊນ-ຊນເນ, ຊເນຕີຕິ ຊນໂກ ພຘ=ພນ຺ຘເນ, ພຘຕີຕິ ພຘໂກ.

໙໒. ປທາ

ນິປຊ຺ຊຕິ ¶ ນິປຊ຺ຊນໍ. ປມຊ຺ຊເຕ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປມຊ຺ຊນາຍ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ. ປມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊນໍ.

໙໓. ມໍວາ

ຣຸນ຺ຘິຕຸນ຺ຕິອາທີສຸ ໂຣຘນາຍາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໙໔. ກ຺ວິມ຺ຫິ

ນນຸ ກິມຕ຺ຖມນ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ຍໂຕ ‘‘ກ຺ວິມ຺ຫິ ໂລໂປ-ນ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໑໗) ອນ຺ຕສ຺ເສວ ໂລໂປ ສິຍາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ນິຘາຍ ຕຄ຺ຄຫເຓ ປໂຍຊນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ອນ຺ຕຄ຺ຄຫຓ’ມິຈ຺ຈາທິ. ໂລປວິຘີສູຕິ (ວີອາທິໂລປວິຘີສຸ, ຉຏ຺ຐີ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ) ‘‘ວີມນ຺ຕຸ ວນ຺ຕູ’’ນ຺ຕິ (໔-໑໓໘) ຉຏ຺ຐີນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຠທນ຺ຕວິຘິຈຣິຕຕ຺ຕພ຺ຍາປາຣໍ [ຕທນ຺ຕວິຘິຈິຣເຠທນາຈ຺ຈນພ຺ຍາປາຣໍ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ນິສ຺ສາຍາຫ- ‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕີ ພ຺ຍາປາຣາ’ຕິ. ອນ຺ຕສ຺ສາຕິ ວີອາທີນມີກາຣາທິໂນ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ສພ຺ພາປຫາຣິໂລປຎ຺ຎາປນາຠາເວ. ອນຕ຺ຖກໍ ສິຍາ ‘‘ຉຏ຺ຐິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິມສ຺ສ ພ຺ຍາປາຣສມ຺ຠາວາ. ອິທານິ ຉຏ຺ຐີນິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ວິເສເສນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕ຺ຕໍ ອນ຺ຕສ຺ເສວ ໂລປປຕ຺ຕິໂທສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຕທນ຺ເຕ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໐໑. ປຣ

ອຖ ທ຺ວິຕ຺ເຕຕິ ກຖມວສີຍເຕ ສທ຺ເທ ອຠາເວຕິອາຫ- ‘ປຣ’ອິຈ຺ຈາທິ. ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຣິປຈ຺ຈສໂມ ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ປຣສ຺ສາຕິ ກິນ຺ນາວສີຍຕີຕິ ໂຈທນ ມຸພ຺ຠາວິຍ ຕທຍຸຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ນນຸເຈ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໐໓. ຘາສ຺ສ

ອປຈຸຣປ຺ປໂຍຄຕ຺ຕາຕິ ອພຫຸປ຺ປໂຍຄຕ຺ຕາ.

໑໐໔. ກິມ຺ຫິ

ກ຺ໂຕ ທູສິຘາຕຸໂຕ ທູສຍຕີຕິ ອຕ຺ເຖ.

໑໐໖. ມຸຫ

‘‘ວຓ຺ເຓ ¶ ຍນ຺ຕໍ ຕທາໂທ’’ຕິ ປຣິຠາສາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ວຓ຺ເຓ ປເຣ ຍໍ ກາຣິຍໍ ຕໍ ຕທາໂທ ຕສ຺ມິໍ ວຓ຺ເຓ ອາທິຠູເຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ເຕຕິ ຕກາເຣ ປເຣ.

໑໐໗. ວຫ

ເຕຕ຺ເວວາຕິ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸທາຫຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ວຸຍ຺ຫຕີ’ຕິ. ວຸຕ຺ຕິວຈນໍ ມຸລ຺ລິງ຺ຄິຍ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ ‘ອຸສ຺ສາ’ຕິອາທິ.

໑໐໘.

ນິຘີຍິຕ຺ຖາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

໑໐໙. ຄມາ

ຣານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ຣາ-ອາທາເນ’ອິຈ຺ຈສ຺ສ ຄຫຓມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍາຕິ ອາຫ- ‘ຣານ’ນ຺ຕິອາທິ.

໑໑໐. ວຈາ

ສຸຕ຺ເຕ ‘ວສ຺ສາ’ຕິ ສສ຺ສໂຣວ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ວສ຺ສາຕິ ຫີ’ຕິອາທິ.

໑໑໒. ວທ຺ຘ

ວຕ຺ຕ=ວຕ຺ຕເນຕີມສ຺ມາ ຕ຺ຕິປ຺ປຈ຺ຈເຍ ວາ ອຸກາໂຣ ນ ວິຫິໂຕຕິ ອາສເຍນ ‘ກຖ’ມິຈ຺ຈາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ວຕ຺ຕວຕ຺ຕເນຕິ’ຈ຺ຈາທິ. ວຸຕ຺ຕິມຕ຺ເຕຕິ ນິປາຕນາຕິ ‘‘ສພ຺ພາທໂຍ ວຸຕ຺ຕິມຕ຺ເຕ’’ ເຕຕ຺ຖ (໓-໖໙) ‘ວຸຕ຺ຕິມຕ຺ເຕ’ຕິ ນິປາຕນາ. ຐາ=ຄຕິນິວຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ຄຕິນິວຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິ ນິປາຕນາ ປກ຺ເຂ ອຸກາໂຣ ນ ໂຫຕິ, ເຕນາຫ- ‘ວຕ຺ຕີ’ຕິອາທິ. ວຕ຺ຕນໍ ວຸຕ຺ຕິ ວຕ຺ຕິ.

໑໑໓. ຍຊ

ກສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາຕິ ອາຫ- ‘ຍ ອກາຣານ’ນ຺ຕິ.

໑໑໕. ຄາປາ

ພ຺ຍຕ຺ຕິນິທ຺ເທເສນາຕິ ອິມິນາ ຊາຕິນິທ຺ເທສສ຺ສານິສ຺ສິຕຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອີສ຺ເສຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕິຄນ຺ຖສ຺ສາຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ.

໑໑໗. ສາສ

ສຕ຺ຖໍ ¶ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ຣສ຺ໂສ.

໑໒໐. ຎາ

‘‘ນ຺ໂຕ ກຕ຺ຕຣິ ວຕ຺ຕມາເນ’’ຕິ (໕-໖໔) ນ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໒໑. ສກາ

ກຸກ຺ປ຺ປຈ຺ຈເຍ ອນ຺ຕກກາໂຣ ກຸປ຺ປຈ຺ຈເຍ ອາທິກກາໂຣ ອນ຺ຕາວຍວຕ຺ໂຖ.

໑໒໒. ນີໂຕ

ນາຎ຺ຎຕ຺ຣຈຍາທີສູຕິ ນິຈ຺ຉຍໂຕ-ຎ຺ເຎສຸ [ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ] ຈຍາທີສ຺ວຕ຺ເຖສຸ ໂຉ ນ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໓. ຊຣ

ອີມ຺ຫິ ຊສທ຺ເທ ອກາຣສ຺ສ ໂລໂປ, ເລ ຕຸ ຊີຣາປຍຕິ. ຕສ຺ສາຕິກ຺ຍສ຺ສ.

໑໒໔. ທິສສ຺ສ

ທິຏ຺ຐິ ທສ຺ສນໍ, ທສ຺ສນາຍ ທຏ຺ຐຸໍ. ‘‘ສຣມ຺ຫາ ທ຺ເວ’’ຕິ (໑-໓໔) ທ຺ວິຕ຺ເຕ ທຸທ຺ທໂສ. ‘‘ອາ ອີ’’ຈ຺ຈາທິນາ (໖-໓໓) ອີສ຺ສ ຣສ຺ໂສ (ອທ຺ທກ຺ຂິ). ທກ຺ຂິສ຺ສຕິ ‘‘ຠວິສ຺ສຕິ ສ຺ສຕິ’’ຈ຺ຈາທິນາ, (໖-໒) ສ຺ສຕິ.

໑໒໕. ສມາ

ວາທສ຺ສເຣຕິ ວິກປ຺ເປນ ທກາຣສ຺ສ ຣາເທເສ.

໑໒໗. ອນ

ທສ຺ສາຕ຺ຍນນຸວຕ຺ຕມາເນປິ ທສ຺ເສວ ປປ຺ໂປຕິ ວຈນພເລນາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ປກ຺ຂນ຺ຕຣມາຫ- ‘ອາທິສ຺ສາ’ຕິອາທິ. ອນຆຓ຺ສຸ ປເຣສຸ ອາປຣີຫິ ທສ຺ສານິຍເມນ ໂຬຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ເນວໍ, ຍຖາກ຺ກມເມວ ນິສ຺ສິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ອນຆຓ຺ສຸ’ຈ຺ຈາທິ. ອາປຣສ຺ສາຕິ ອາກາຣໂຕ ປຣສ຺ສ ທສ຺ສ.

໑໒໘. ອຕ຺ຍາ

ວຸຕ຺ຕິຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ວິສເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຕ຺ຍາທິນ຺ຕວຊ຺ຊິຕປຈ຺ຈຍ ວິສເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຎ຺ຎາຍມານຕ຺ຕາ ຎາປິໂຕ ໂຫຕີຕິ ຄມ຺ຍເຕ. ນ ¶ ຎາປກໂຕຕິ ອິມິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ກິຎ຺ຈິ ວຈນານຸສາຣໂຕ ວິຎ຺ຎາຍມານຕາມຕ຺ເຕນ ຎາປີຍເຕ ກິຎ຺ຈິ ຎາປເກນ, ອສ຺ມິມ຺ປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕານຸສາຣໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ກສ຺ສຈິ ຘາຕຸໂນ ອປ຺ປໂຍໂຄ ວິຎ຺ຎາປີຍຕີ’’ຕິ. ປກ຺ຂນ຺ຕຣມາຫ- ‘ຎາປກຕ຺ຕາເຍວ ວາ’ຕິອາທິ. ສມຕ຺ເຖຕິ ຕຖາຫິຈ຺ຈາທິນາ. ອສສ຺ສາປ຺ປໂຍໂຄຕິ ອສຘາຕຸສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຕພ຺ພາທິເກ ປຈ຺ຈເຍ ປເຣ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທີນມປ຺ປໂຍໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິນາປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຍາທີ’’ຕິອາທິກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວິນາປິ. ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ອສສ຺ສ ຠູອາເທເສນ ສາຘີຍມານໍ ສພ຺ພມິຏ຺ຐໍ ພຫຸລາຘິກາຣໂຕ ຠູຘາຕຸນາວ ສິຊ຺ຌຕິ ວິນາປິ ຠູອາເທສສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣນ຺ຕິ ກຕ຺ຖຈິ ກສ຺ສຈິ ອປ຺ປໂຍຄສ຺ສ ຎາປກຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສ ຍຸຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກຣີຍມານມິຫາປິ ອຕ຺ຖວນ຺ຕໍ ສິຍາ’’ຕິ.

ເຍຕິ ຘາຕຸປ຺ປໂຍຄາ ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ວິສເຍ, ປາຕິສ຺ສາຕິ ‘ປາ-ຣກ຺ຂເຓ’ຕີມສ຺ສ, ນປ຺ປໂຍໂຄ ປາຍຍຕິ ປາຍຍິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິປ຺ປໂຍໂຄ ນ ໂຫຕີຕິ. ເອວມຸປຣິປິ ຍຖາໂຍຄໍ ເຎຍ຺ຍໍ. ພ຺ຣູສ຺ສາຕິ ‘ພ຺ຣູ=ວຈເນ’ອິຈ຺ຈສ຺ສ. ອທິສ຺ສາຕິ ‘ອທ-ຠກ຺ຂເຓ’ອິຈ຺ຈສ຺ສ. ອີອາທີຕິ ຠູເຕ ອີອາທິ. ເອຕິສ຺ສ ຈ ອີອາທີສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອວໂພເຘ ເອຕິສ຺ສ ຓິເສສຸ ຈ ອີອາທີສຸ ຈ, ອຊ຺ເຌເນ ເອຕິສ຺ສ ປໂຣກ຺ຂາສຸ ຈ ຓິເສສຸ ຈ ອີອາທີສຸຈາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ນປ຺ປໂຍໂຄຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ພຫຸລໍວິຘານໂຕ ຎາຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ຍກ຺ວິກຣເຓນ ນິທ຺ເທສາ ‘ອສ-ກ຺ເຂປເນຕີ ມສ຺ສາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທາຫ- ‘ອສສ຺ສາ’ຕິອາທິ.

໑໒໙. ອອາ

ສ຺ສາຕິ ຊາຕິນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ- ‘ສ຺ສອິຕິ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໓໐. ນ຺ຕ

ປຸພ຺ພສຣໂລເປ ຣູປສ຺ສ ສມານຕ຺ຕາ ອນ຺ຕິນາ ອນ຺ຕຸ ຈ ຄຫິໂຕຕິ ‘ສນ຺ຕິ ສນ຺ຕູ’ຕິ ອຸທາຫຣຓທ຺ວຍໍ ທສ຺ສິຕໍ.

໑໓໑. ປາທິ

ເຕ ຈ ປາທໂຍ ໂຊເຕນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອນ຺ວຍພ຺ຍຕິເຣເກຫິ ກິຣິຍາ ຍທິປິ ຘາຕຸນາວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກິໍ ວິສິຏ຺ຐາ ກິຣິເຍ ຈ຺ຈາຫ- ¶ ‘ສາມຎ຺ຎຠູຕາ ວິສິຏ຺ຐາ ວາ’ຕິ. ໂສ ວິເສໂສຕິ ເຍນ ວິເສເສນ ວິສິຏ຺ຐາ ກິຣິຍາ ຘາຕຸນາວ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂສ ວິເສໂສ. ວາຈກ ເຠທໂຕຕິ ສາມຎ຺ຎາຍ ຈ ກິຣິຍາຍ ວິສິຏ຺ຐາຍ ຈ ວາຈການໍ ຘາຕູນໍ ເຠທໂຕ ເຕນາປີຕິ ກຈ຺ຈາເນນາປິ. ສຓ຺ຐານໍ ສຓ຺ຐິຕິ.

໑໔໑. ກສ

ກິຏ຺ຐມທຕີຕິ ກິຏ຺ຐາໂທ, ກິຏ຺ຐສທ຺ເທນຸປຈາຣໂຕ ກສິຕຏ຺ຐາເນ ອຸຏ຺ຐິຕ ສສ຺ສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໔໒. ຘສ຺ໂຕ

ຐສ຺ສາຠາວຕ຺ຕໍ ນິປ຺ປຈ຺ຈນ຺ເຕຕິ ອຊ຺ຌາຫາໂຣ.

໑໔໔. ສາສ

ອນຸສາສີຍິຕ຺ຖາຕິ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ກມ຺ເມ ກ຺ໂຕ ‘‘ສາ ສສ຺ສ ສິສ຺ວາ’’ (໕-໑໑໗) ສາສນາຍ ສາສິຕຸໍ.

໑໔໗. ພຫ

ອຖ ພຫສ຺ສາຕິ ຒາເທສສມ຺ພນ຺ເຘ ຉຏ຺ຐີ ກສ຺ມາ ນ ວິຎ຺ຎາຍເຕຕິ ອາຫ- ‘ພຫສ຺ສາ’ຕິອາທິ. ຒໂຍຄປຊ຺ເຊນາຕິ ຒກາເຣນ ສຫ ໂຍຄປຊ຺ເຊນ ເອກີຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໔໘. ຣຸຫາ

ໂຬຈາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ຍທາຍໍ ປຈ຺ຈຍາເທໂສ ສິຍາ ຕທາ ເອເຕ ສມາເສເນ-ກໂຕ ນິທ຺ທິເສຍ຺ຍາ’’ຕິ, ເຕນາຫ- ‘ຫຬາຕິ ວເທຍ຺ຍາ’ຕິ.

໑໔໙. ມຸຫາ

ມຸທ຺ໂຘຕິ ‘‘ໂຘ ເຫເຕຫີ’’ຕິ (໕-໑໔໕) ຕສ຺ສ ໂຘ.

໑໕໐. ຠິທາ

ອິມສ຺ສາຕິ ‘ປີ-ຕປ຺ປເນ’ຕີມສ຺ສ, ອິຫາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ. ປິນຍີຕິ ຖູໂລ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ ສູຍີຕິ ອິຕິສທ຺ໂທ ອາທ຺ຍຕ຺ໂຖ, ເຕນ ອທີຍິ ອຑີຍິ ອລີຍິ ອລູຍີຕິເມ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຍາວ ກ຺ຕິຄ຺ຄຫຓາຕິ ‘‘ໂລໂປ ວຑ຺ຒາກ຺ຕິສ຺ສາ’’ຕິ (໕-໑໕໘) ກ຺ຕິວຈນາວຘິ.

໑໕໑. ທາຕ຺ວີ

ອທີຍິຕ຺ຖາຕິ ¶ ທິນ຺ໂນ, ອທທີຕິ ທິນ຺ນວາ.

໑໕໒. ກິຣາ

ອກິຣີ, ອກິຣີຍິຕ຺ຖາຕິ ວາ ກິຓ຺ໂຓ, ອກິຣີຕິ ກິຓ຺ຓວາ. ອປຸຣີ ປຸຣີຍິຕ຺ຖາຕິ ປຸຓ຺ໂຓ, ອປຸຣີຕິ ປຸຓ຺ຓວາ. ອຂິຍີຕິ ຂີໂຓ ຂີຓວາ.

໑໕໓. ຕຣາ

ອຕຣີ, ອຊີຣີຕິ ກເມນ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຈີຍິຕ຺ຖາຕິ ຈິຓ຺ໂຓ, ຈິນີຕິ ຈິຓ຺ຓວາ.

໑໕໗. ມຸຈາ

ອສກ຺ຂີຕິ ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວາ. ‘ສຊ=ສງ຺ເຄ’ຕີ ມສ຺ສາປິ ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວາຕິ ໂຫຕິ.

໑໕໘. ໂລໂປ

ວຑ຺ຒນໍ ວຑ຺ຒິ.

໑໕໙. ກ຺ວິ

ອຠິຠວຕີຕິ ອຠິຠູ.

໑໖໒. ມານ

ມສ຺ສ ໂລໂປຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໖໓. ຎ຺ຎິລ

ຄເຫຕ຺ວາ ‘ຄຫ-ອຸປາທາເນ’ຄຫຓໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ.

໑໖໔. ປ຺ໂຍ

ໂອສ຺ສຏ຺ຐານຸພນ຺ຘສ຺ສາຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕານຸພນ຺ຘສ຺ສ. ຍກາຣມຕ຺ຕສ຺ສ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ໂຖຕິ ວິເສສນຕ຺ໂຖຕີມສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖມາຫ. ຕຖາຫິ ວິເສສນໍ ເກວລຍກາຣໂຕ ວິສຸໍ ກຣຓໍ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎ ປທຕ຺ເຖ ສຕິ ເກວລຍກາຣສ຺ສ ນິວຕ຺ຕນໍ ວິຎ຺ຎາຍເຕ. ຍກາຣມຕ຺ເຕ ຄຫິເຕ ໂກ ໂທໂສຕິ ອາຫ- ‘ໂຍ ວາ ຕ຺ວາສ຺ສ ສມາເສຕິຫີ’ຕິອາທິ. ປຕ຺ວາຕິ ‘ປຕ ປຖ=ຄມເນ, ປທ=ຄມເນ’ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວາ.

໑໖໕. ຕຸໍ

ຕໂຍປີຕິ ຕຸໍຍານ ຣຈ຺ຈາ.

໑໖໙. ທິສາ

ນາປ຺ປກ຺ເກຕິ ¶ ນ ອປ຺ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຕເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາປກາໂລໂປຕິ ‘‘ຕິຕາລີສາ’’ຕິ (໑-໑) ຎາປກໂຕເຍວ ກ຺ຕ຺ວາປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ໂຍ ວກາໂຣ ຕສ຺ສ ໂລໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໗໑. ຣາ ນ

ນນຸ ນສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຍນກາຣສ຺ສາຕິ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາຫ- ‘ນສ຺ສາ’ຕິອາທິ,ນ຺ຕມານຕ຺ຍາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ນສ຺ສ ‘‘ນນ຺ຕມານຕ຺ຍາທີນ’’ນ຺ຕິ (໕-໑໗໒) ຓຕ຺ຕປຏິເສຘາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ປກຣຓໂຕຕິ [ປກາໂຣຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ອາຫ- ‘ປຈ຺ຈຍນກາໂຣວາ’ຕິ.

໑໗໓. ຄມ

ອິຈ຺ຉີຍເຕຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ເອສນໍ ອິຈ຺ຉາ. ອິຈ຺ຉີຍິຕ຺ຖາຕິ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ອາສນມາສິຕພ຺ພໍ. ອາສນາຍ ອຈ຺ຉິຕຸໍ. ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ຣສ຺ໂສ.

໑໗໗. ກຣ

ອມານປຣຈ຺ຉກ຺ກຕ຺ເຕ ກຸຣຸອາເທເສນ ໂນທາຫຏໍ. ກຣາໂນຕິ ‘‘ມານສ຺ສມສ຺ສາ’’ຕິ (໕-໑໖) ມໂລໂປ. ກສ຺ມາ ນ຺ຕປຸພ຺ພຉກ຺ເກສຸ ກຸຣຸ ອາເທເສນ ໂນທາຫຏນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ວວຕ຺ຖິເຕ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໗໙. ໂຓ

ນິຄ຺ຄຫີຕສ຺ສາຕິ ‘‘ມຎ຺ຈຣຸຘາທີນ’’ນ຺ຕິ (໕-໑໙) ກຕນິຄ຺ຄຫີຕສ຺ສ. ຄຫຓີຍໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາຍໍ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍໍ

ປຎ຺ຈມກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຉຏ຺ຐກຓ຺ຑ

໑. ວຕ຺ຕ

ຕທຕ຺ຖສ຺ເສວາຕິ ຕສ຺ສ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖສ຺ສ. ໂຍ ກິຣິຍາສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຕ ຕສ຺ເສວ. ເອເຕນ ອາຘາຣເມຕໍ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ຎາເປຕິ. ນຫິຈ຺ຈາທິນາ ຕທຕ຺ຖສ຺ເສວ ວິເສສເນ ກາຣຓມາຫ. ສຸຕ຺ຕໍວິນາຕິປເຣສໍວິຍ ¶ ສຸຕ຺ຕໍ ວິນາ. ຕາປິ ວຕ຺ຕມາເນເຍວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ເສສວຈນມວໂພເຘຕິ. ເອວກາເຣນາ (ຕິ ວຕ຺ຕມານສ຺ເສວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວສທ຺ເທນ.) ຕພ຺ພິວຈ຺ຉາຕິ ວຕ຺ຕມານວຈນິຈ຺ຉາ.

ຕໍສມີປສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສທ຺ເທນ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ສຸຠທ຺ທວຈນານຸສ຺ສຣຓສງ຺ຂາໂຕ ມຣຓປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ ທຸກ຺ຂານຸຠວສງ຺ຂາໂຕ ຈ ກິຣິຍາວິເສໂສ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ, ເຕ ວາ ວຕ຺ຕມານກິຣິຍາວິເສສາຕິ ເຕສມຸຠິນ຺ນມາສນ຺ນານິ ກເມນ ອຘມ຺ມທີປນມຣຓານິ, ເຕນາຫ-ທີປນ ມຣຓານມາສນ຺ນຕ຺ຕາ’ຕິ. ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ ‘‘ຕກ຺ກາລວຕ຺ຕມານກິຣິຍາວິເສສສ຺ສ ທີປນມຣຓສງ຺ຂາຕໍ ຕໍສມີປຕາວິປິ ກິຣິຍນ຺ຕຣໍ ວຕ຺ຕມານຄ຺ຄຫເຓນ ຕໍສາມີປ຺ຍໍ ຄຍ຺ຫຕິ, ຍຖາ (ຄງ຺ຄາສມີໂປ) ເທໂສ ຄງ຺ຄາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕໂຕ ‘ຄງ຺ຄາຍໍ ຄາໂວ’ຕິ ສິຍາ’’ຕິ. ປຸເຣ ອິຈ຺ຈາທິນາ ປກ຺ຂນ຺ຕຣໍ ວິຣຈິຕໍ ວຸຕ຺ຕິກາເຣນ, ຕທຸປທສ຺ເສຕຸໍ ມຸຂຍຕິ ‘ສຠາວໂຕ’ ອິຈ຺ຈາທິ.

ກິຣິຍາກາໂລຕິ ວຕ຺ຕມານກິຣິຍາກາໂລ. ອວສິສ຺ສຕີຕິ ປຸເຣປຸຣາສທ຺ເທຫິ ທີປິຕອນາຄຕກາລໂຕ ອວສິສ຺ສຕິ. ກິຣິຍາ ກາເລຕິ ທີປນມຣຓກິຣິຍາກາເລ. ຕສ຺ສາຕິ ທີປນມຣຓສ຺ສ. ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມາເນເຍວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເສໂສ. ອເນນາຕິ ປຸເຣຈ຺ຈາທິວຸຕ຺ຕິວຈເນນ. ປຸເຣປຸຣາສທ຺ເທຫິ ອນາຄຕກາລາວຄເມ ສຕິ ທິປ຺ປຕິ ມຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທີປນມຣຓກິຣິຍາກາໂລ ມຸຂ຺ເຍ ຕທາ ວຕ຺ຕຕີຕິອາຫ- ‘ມຸຂ຺ຍໍ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕມາເຫ’ຕິ. ປຸນ ປກ຺ຂນ຺ຕຣມຸປນີຕໍ ກາເລຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕິກາເຣນ, ຕມຸປທສ຺ເສຕຸໍ ມຸຂມາວຕ຺ຕຍຕິ ‘ອນາຄເຕ’ຈ຺ຈາທິ.

ວຸຕ຺ຕິຍໍ ກາລພ຺ຍຕ຺ຕໂຍຕິ ກາລາຕິວຕ຺ຕນໍ, ວຕ຺ຕມານກາລາຕິກ຺ກເມນ ອນາຄຕກາເລປິ ພາຫຸລກາຕ຺ຍາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕເທວ ສມຕ຺ເຖຕິ ‘ຠວນ຺ເຕວ’ອິຈ຺ຈາທິນາ. ຕ຺ຍາທໂຍຕີມິນາ ສພ຺ເພສໍ ອາຂ຺ຍາຕິການໍ ຄຫຓໍ. ລສ຺ສ ທີໂຆຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ສຫຠາວໍ ຄມິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓. ນາເມ

ປຏິຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕມາເນ ອນາຄຕວຈນໍ, ປຏິຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕຣມ຺ປນ ຠູເຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອາສິ, ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອກຣິ, ເຈເຕ ສ຺ສສີຕິ ¶ ເຈຕິຕາ ອສິ, ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສີຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕາ ອສິ. ອໂນກປ຺ປນາ ອສ຺ສທ຺ຘາ. ອມຣິສນໍ ອກ຺ຂມາ. ອິມິນາວາຕິ ອຕ຺ຖິວຈເນ ອຸປປເທ ໂກຘາ ສທ຺ຘາສຸ ຄມ຺ມມາເນສ຺ວ-ສຕີປິ ວຈນນ຺ຕເຣ ອິມິນາວ ສາມຎ຺ຎວຈເນນ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຣຫາວມາຕິ ຕສ຺ສ ເຫຕຸວຈນໍ. ຕຖາຫິຈ຺ຈາທິນາ ຄຣຫາວຄມເມວ ສມຕ຺ເຖຕິ. ອຕ຺ຖິນາມ ອີທິສນ຺ຕິ [ອຕ຺ຖິນາມາຕິ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ອາຠິໂທສິກສ຺ສ ກຸມ຺ມາສສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ວິຊ຺ຊເຕ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ຕໍ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ອມຣິສນ຺ໂຕ ເອວໍ ວທຕິ. ນຕ຺ຖີຕິ ມຎ຺ເຎຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ເຕນາຫ- ‘ປຈ຺ຈກ຺ຂມປີ’ຕິ [ອີທິສມ຺ປີຕິ] ອາທິ. ໂຍປີຕິ ສທ຺ທສ຺ສ ໂສປີຕິ ຕສທ຺ເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖີຕິ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ເຖຕິ ວຸຕ຺ຕວິຊ຺ຊມານຕ຺ໂຖ ວກ຺ຂມານປກ຺ຂຕ຺ຕເຍປິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ນນຸ ອຕ຺ຖິນາມ ຕາຕາຕິ ເອຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ເຕ ປຐໂມ ອຕ຺ຖິນຸໂຂຈ຺ຈາທິໂກ ນິສີທິຕ຺ວາຕິ ສທ຺ທປຣິຍນ຺ໂຕ ຈ, ທຸຕິໂຍ ອຕ຺ຖິນຸໂຂຈ຺ຈາທິໂກ ນິສີທິຕ຺ວາຕິ ສທ຺ທປຣິຍນ຺ໂຕ ຈ ຕຕິໂຍ ອຕ຺ຖິມຎ຺ເຎຈ຺ຈາທິໂກ ຊິຄຸຈ຺ຉເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ສທ຺ທປຣິຍນ຺ໂຕ ຈ ວຈນປ຺ປພນ຺ໂຘ ກຖໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ມນສິ ນິຘາຍາຫ- ‘ໂສປນາ’ຕິອາທິ. ອິມິນາຕິ ‘ອຕ຺ຖິເຍວິຫາປິ ນິນ຺ທາວຄໂມ’ຕິ ວຈເນນ. ຐານໂຠຊເນ ຄຣຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວຸຕ຺ຕໍ ສກ຺ກຕານຸສາເຣນ. ນິສ຺ສາຍນິສ຺ສາຍາຕິ ຍຕ຺ຖ ຠຄວາ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ.

໔. ຠູເຕ

ກິຣິຍາຣູເປຕິ ກິຣິຍາສຠາເວ, ເອວມຎ຺ຎຕ຺ຣາປີຕິ ອຄມິ ອຄມິຕ຺ຖາຕີເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຄມຸໍ ອິຈ຺ຈາທິເກ ອຄໂມຈ຺ຈາທິເກ ຈ. ອນຸທຣາ ອໂລມິກາຕິ ສນ຺ຕມປ຺ຍຸທຣາທິກໍ ມຫຕ຺ຕາຠາວປຏິປາທນາຍ ພຫຸຕ຺ຕາ ຠາວປຏິປາທນາຍ ຈ ນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉີຍເຕ.

໕. ອນ

ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕມຎ຺ຎປທຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ວກ຺ຂມານລກ຺ຂໂຓ’ຈ຺ຈາທິນາ. ວກ຺ຂມານລກ຺ຂໂຓຕິວຸຕ຺ຕິກາເຣນ ‘‘ອາຎາຍ຺ຍາ’’ຈ຺ຈາທິນາ ວກ຺ຂມານລກ຺ຂໂຓ. ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາຕິ ອິມິນາ ອາສທ຺ທສ຺ສາຠິວິຘິມ຺ຫິ ປວຕ຺ຕິມາຫ. ອຫຣຸຠຍຕຑ຺ຒຣຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາສທ຺ໂທ ປກ຺ຂນ຺ຕເຣ. ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສທ຺ເທນ ¶ ຣຕ຺ຕິຍາ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠາໂຄ-ຕ຺ຣ ວຕ຺ຕຸມິຏ຺ໂຐ, ອໂຫ ຈ ຕສ຺ສ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ສາຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖມາຫ- ‘ອຕີເຕຈ຺ຈາທິ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ‘ອຍ’ມິຈ຺ຈາທິນາ. ປຎ຺ຈຍາໂມຕິ ອຕີຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິມປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວິນາຑິກາຘິກຆຏິກາຕ຺ຕຍໍ ອນາຄຕາຍ ປຸຣິມປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວິນາຑິກາຘິກຆຏິກຕ຺ຖຍຎ຺ເຈຕິ ອຑ຺ຒາຘິກສຕ຺ຕຆຏິກາປຣິມາໂຓ ເອໂກ ຍາໂມ ອຫສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ປຎ຺ຈ ຍາມາ ປຫາຣາ ອສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈຍາໂມ.

ຄຕາຍປຈ຺ຉິໂມ ຍາໂມ, ປຈ຺ຉິມທ຺ຘມິມສ຺ສ ວາ;

ປຫາໂຣ-ນາຄຕາຍາທີ, ຕທທ຺ຘມປິ ວາ ຕຖາ.

ວຸຕ຺ຕກາລາວຘິ ມຊ຺ໂຌ, ກາໂລ ໂສ-ຊ຺ຊຕໂນ ມໂຕ;

ຕນ຺ນິເສເຘນ ໂຍຕ຺ວຎ຺ໂຎ, ໂສ-ນຊ຺ຊຕໂນ ມໂຕ.

ອຄມຕ຺ຖາຕິອາທີສຸ ອອີສ຺ສອາທີນໍ ສມ຺ພນ຺ຘິພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສາຠາວາ ນ ອິຎ. ພ຺ຍາມິສ຺ເສປີຕິ ອຊ຺ຊຕນມິສ຺ເສປິ ຠູເຕ. ນຎ຺ສມາສນິສ຺ສເຍ ພ຺ຍາມິສ຺ເສ ຍຖາ ປປ຺ໂປຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ- ‘ປຣິຍຸທາເສຕາເວ’ຈ຺ຈາທິ.

ອຊ຺ຊຕນນິສ຺ສໂຍຕິ ພ຺ຍາມິສ຺ເສ ອຊ຺ຊຕນຠາຄີນິສ຺ສໂຍ. ອຕ຺ຖຸຕິ ປຎ຺ເຫ ຕຸ ຕທຎ຺ຎນິສ຺ສໂຍຕິ ພ຺ຍາມິສ຺ເສເຍວ ຕໂຕ ອຊ຺ຊຕນໂຕ ອິຕຣານຊ຺ຊຕນ ນິສ຺ສໂຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ພ຺ຍາມິສ຺ສໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠູຕກາເລ. ປສງ຺ໂຄຕິ ອາ ຎຸອາທີນໍ ປສງ຺ໂຄ. ອຊ຺ຊຫິຍ຺ໂຍວາຕິ ພ຺ຍາມິສ຺ສຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖. ປໂຣ

ສມາໂສຕິ ຉຏ຺ຐີສມາໂສ ກາຣກສມາໂສ ວາ. ນິປາຕນຕາ ຈາສ຺ສ ວິເສສໂຕຕິ. ເອຕຎ຺ຈາຕິ ປໂຣກ຺ເຂຕິ ເອຕຎ຺ຈ. ກ຺ຣິຍຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປາຘິ ວິເສສນໍ ກ຺ຣິຍຕ຺ໂຖປາຘິ, ຕສ຺ສ ກ຺ຣິຍຕ຺ໂຖປາຘິໂນ ຠູຕາ ນຊ຺ຊຕນສ຺ສ ສາຘນທ຺ວາເຣນ ວິເສສນໍ, ນ ຕູຊຸກໍຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ໂນຊຸກໍ ວິເສສນໍ ຕ຺ຍາຫ ‘ພ຺ຍວຈ຺ເຉຊ຺ຊາຠາວາ’ຕິ. ຕເມວ ຜຸຏຍິຕຸມາຫ- ‘ຕຖາຫິ’ຈ຺ຈາທິ.

ສາຘິຍມານາຕິ ອິມິນາ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖສ຺ສາປຣິນິປ຺ຜນ຺ນຕໍ ໂພເຘຕິ. ເຕ ສນ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ. ສນ຺ໂຕ ວິຊ຺ຊມາໂນ ວິສໂຍ ເຍສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເຕ ສມ຺ຠາໂວ ¶ ຕຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ. ເນຕິ ປຏິເສເຘ, ສາຘນທ຺ວາເຣນ ວິເສສນຕ຺ເຕ ພ຺ຍວຈ຺ເຉຊ຺ຊສພ຺ຠາວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທໂສ ນ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂທສາ ຠາວເມວ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ຍສ຺ສິ’ຈ຺ຈາທິ. ຍສ຺ສາຕິ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖສ຺ສ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ເຂ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖ. ກາຣການໍ ສຕ຺ຕິສຠາວຕ຺ຕາ ສາປິ ອປຈ຺ຈກ຺ຂາ ວາຕິ ໂຈເທຕິ ນນຸເຈຈ຺ຈາທິນາ. ອສຕ຺ໂຕຕິ ອສມຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ຕານາມ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ໂຂຕິ ຕພ຺ພິສເຍ ອມ຺ຫກາຣກສ຺ສ ວິຘານມຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມນສິ ນິຘາຍ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕິກາເຣນ, ຕມຸປທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ນນຸເຈ’ຈ຺ຈາທິ. ອຕ຺ຕໂພຘນີຍາປິ ຫິ ກິຣິຍາ ຍທາ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປໂຕ ໂນປລກ຺ຂີຍເຕ, ຕທາຍໍ ປໂຣກ຺ຂາ ຠວຕິ, ເຕນຸຕ຺ຕມວິສເຍປິ ປໂຣກ຺ຂຠາໂວ ຕສ຺ສາ ຠວຕ຺ເວວ. ຊາຄຣໂຕປິ ຍທາ ມທາ ມໂນພ຺ຍາຕງ຺ຄໂຕ ອນຸປລທ຺ຘິ, ຕທາປິ ຠວຕ຺ເຍເວຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາສຕ຺ຕວຈນໍ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິກາເລຕິ ກິຣິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກາເລ, ‘ສຸຕ຺ໂຕ-ຫໍ ກິໍ ວິລລາປ, ມຕ຺ໂຕ-ຫໍ ກິໍວິລລາເປ’ຕິ ອິທມຕ຺ໂຣທາຫຣຓໍ. ຈິຕ຺ຕ ຈິກ຺ເຂປວິສຍປ຺ປທສ຺ສນາເຍຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕວຈນໍ.

໗. ເອຍ຺ຍາ

ເອຍ຺ຍາໂທຕີມິນາ ເອຍ຺ຍາທ຺ຍຕ຺ໂຖ ຄຫິໂຕຕິ ໂພເຘຕຸໍ ເຍເນຈ຺ຈາທິກໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິມິຕ຺ຕສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍ ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວິສຍສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສນ຺ຕິ ເອຍ຺ຍາທີນໍ. ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕິ ‘ເຫຕຸຜເລສ຺ວິຈ຺ຈາທິໂກ’ຕິ. ອາທິສທ຺ເທນ ປຎ຺ຫປຕ຺ຖນາທໂຍ ຄຫິຕາ. ອຖາຕ຺ຣ ກ຺ຣິຍຄ຺ຄຫຓາຠາເວ ກ຺ຣິຍາຕິປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ກຖໍ ລພ຺ຠຕິຈ຺ຈາຫ- ‘ກ຺ຣິຍາຕິ ປຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິ ອາທິ. ກ຺ຣິຍາຕິປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ວິວຣຓໍ ກຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອຠິເຘຍ຺ຍທ຺ວາເຣນາຕິ ກິຣິຍາສງ຺ຂາຕອຕ຺ຖມຸເຂນ, ປກຕກ຺ຣິຍຕ຺ຖ ວິເສສນຕ຺ຕາຕິ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖາຘິກາຣໂຕ ອຘິກຕສ຺ສ ຘາຕຸສ຺ສ ວິເສສນຕ຺ຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຕິປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຘິກຕກ຺ຣິຍຕ຺ຖວິເສສນໍ, ວິເສສນຎ຺ຈ ໂຫນ຺ຕໍ ໂນຊຸກໍ ຠວິຕຸມຣຫຕິ ກິຎ຺ຈຣຫິ ອຠິເຘຍ຺ຍທ຺ວາເຣນ, ຕຖາຫິ ອຕິປຕນໍ ນາມ ກ຺ຣິຍາຍ ໂຫຕິ, ນ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖສ຺ສ ອຍຸຊ຺ຊນໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຕິປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິວຸຕ຺ເຕກ຺ຣິຍາຕິປຕ຺ຕິ ຍນ຺ຕິ ¶ ອິທໍ ກ຺ຣິຍຕ຺ຖວິເສສນໍ ໂຫນ຺ຕໍ ອຠິເຘຍ຺ຍທ຺ວາເຣນ ໂຫຕີຕິ ກ຺ຣິຍາຕິປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ວິວຣຓໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ວິຘຸຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍປນິປາຕໂຕຕິ ວິຣຸທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍສມວາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກາຣຓເວກລ຺ລໂຕວາຕິ ເຫຕຸມໂຕ ຜລສ຺ສ ໂຍ ເຫຕຸ ຕສ຺ສ ວິກລຕ຺ເຕນ. ຕຕ຺ເຣຕີມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕມານວິສເຍຕິ. ກ຺ຣິຍາຕິປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ຠູຕາທິ ກ຺ຣິຍາຕິປຕ຺ຕິຍໍ. ລິງ຺ຄໂຕຕິ ນິມິຕ຺ເຕນ. ຄມເກນ ລິງ຺ເຄນ ຄມ຺ມາຍາຕິປຕ຺ຕິຍາ ພຸຊ຺ຌນກາລໍ ວຕ຺ຕມາໂນ ກາໂລ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ ອຕິກ຺ກມຕີຕິ ອາຫ- ‘ວຕ຺ຕມານຕາຍ ພ຺ຍຕິກ຺ກມາ’ຕິ. ຕເທວ ຜຸຏຍຕິ ‘ສມກາລ’ນ຺ຕິອາທິນາ. ສມກາລນ຺ຕິ ເອກກ຺ຂເຓ. ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ກ຺ຣິຍາຕິປຕ຺ຍສມ຺ຠວາ ຕທວສິຏ຺ຐາຕີຕານາຄເຕສ຺ເວຍ຺ຍາທີນມ຺ຠາໂວ (ອຎ຺ຎຖາ) ນຸປປຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘ສາມຕ຺ຖິຍາຕິອາທິ.

ລິງ຺ເຄນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ທກ຺ຂິເຓນ ຄມເນ ສຕິ ສກຏິສ຺ສາປຣິຍາ ຠວນທສ຺ສນໍ ທກ຺ຂິເຓນ ຄມນສ຺ສ ສກຏາປຣິຍາຠວນເຫຕຸຕ຺ເຕ ລິງ຺ຄໍ, ທກ຺ຂິເຓນ ຄມນສ຺ສາຕິປຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎໂຕ ຄມນາທິ ລິງ຺ຄໍ. ສກຏາ ກິຣິຍາຠວນາຕິປຕ຺ຕິຍາ ສກເຏ ຄຣຸຠາຣາໂຣປນາທິ ລິງ຺ຄໍ. ປຐມວເຍ ອຣຫຕ຺ຕຠວນໍ ຕໍເຫຕຸຠູຕຎ຺ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປເຣສໍ ປຐມວເຍ ປພ຺ພຊ຺ຊານິມິຕ຺ຕາຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິລິງ຺ເຄນ ວິຎ຺ຎາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິປຕ຺ຕິ ຆຣກມ຺ມພ຺ຍາວຏຕາທິລິງ຺ເຄນ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສາຕິປຕ຺ຕິ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊານິມິຕ຺ຕາຠາເວນ [ຠາວວິຣເຫນ (ໂປຕ຺ຖເກ)] ລິງ຺ເຄນາວສີຍເຕຕິ ລິງ຺ເຄນ ຠູຕ ກ຺ຣິຍາຕິປຕ຺ຕິ ປນ ເວທິຕພ຺ພາ, ຍທິ ປເນວມຠິຎ຺ຎາລາຠີ ປຍຸຎ຺ຊຕິ ຕທາ ປຈ຺ຈກ຺ຂຎາເຓເນວ ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຍ ປຍຸຎ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ລິງ຺ຄໂຕວສີຍມານາຍນ຺ຕິ ປນ ພາຫຸລ຺ເລນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘. ເຫຕຸ

ນິຈ຺ຈຠວນໍ ເຫຕຸ (ຕ຺ຍາທິນາ) ເຫຕຸຜລຠາໂວເຍເວຕ຺ຖ, ນາຕິ ປຕ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ສພ຺ພປ຺ປຈ຺ຈໂຍທາຫຣຓວເສນາຕິ ສພ຺ເພສໍ ເອຍ຺ຍາທີນມ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ອຸທາຫຣຓວເສນ. ເຫຕຸຜລານໍ ສພ຺ຠາວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຫຕຸຜລານິ ທສ຺ເສຕິ ຫນນມິຈ຺ຈາທິນາ. ເອວໍ ເຫຕຸຜລສພ຺ຠາວໂຕ ສພ຺ພກາເລ ¶ ຈ ວິຘານໂຕ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມາເນປິ ປປ຺ໂປຕີຕິ ຠາໂວ. ໂສ ຈ ເຫຕຸເຫຕຸມນ຺ຕຠາໂວ ຈ.

໙. ປຎ຺ເຫ

ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ປທນ຺ຕິອາທີສຸ ປຎ຺ໂຫຕິ ປຸຣິມໍ ປທໍ, ສມ຺ປຸຈ຺ຉນາຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ປທນ຺ຕິອາທິນາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສເມຈ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉນາ ສມ຺ປຸຈ຺ຉນາ, ຍາຈນໍ ເທຫີ ຕ຺ຍາທິນາ ຍາຈນມຕ຺ຖໍ, ອິຏ຺ຐສ຺ສາສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສາຕ຺ຖນມິຏ຺ຐາສິໍສນໍ. ປຕ຺ຕກາລວເສນ ຈ ວິສຍເຠເທນ ຠິນ຺ນາຍ ປີຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຕ຺ຕກາລໍ ທສ຺ເສຕິ ນິມິຕ຺ຕຠູຕສ຺ສາຕິອາທິນາ. ນິມິຕ຺ຕຠູຕສ຺ສາຕິ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈສມ຺ປຊ຺ຊເນ ກາຣຓຠູຕສ຺ສ. ວິຘິ ນາມ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກ ນິມນ຺ຕຓາມນ຺ຕຓາຊ຺ເຌສນເປສນານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນຸຎ຺ຎາປຕ຺ຕກາເລສຸ ຈ ປຎ຺ຈມີ ວິຫິຕາ ປເຣຫິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສຕ຺ຕມີ. ອິຘ ປນ ເຕ ທ຺ເວປິ ວິຘິວິເສສາເຍວາຕິ ວິຘິມ຺ຫິ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ເອຍ຺ຍາທິໍ ວິຘາຕຸໍ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕິກາເຣນ, ຕທິທານິ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ອາຫ- ‘ອນຸຎ຺ຎາປຕ຺ຕກາເລສຸປິ’ຈ຺ຈາທິ. ວິຘິປ຺ປຕີຕິເມວ ປກາເສຕິ ‘ເອວໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິຈ຺ຈາທິນາ. ອນຸຊານນ຺ໂຕປິ ທີເປນ຺ໂຕປິ ກິຣິຍາສຸ ພ຺ຍາປາເຣຕິເຍວາຕິ ພ຺ຍາປາຣຓມ຺ປຕີຕິໂຕຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເປສເນປິ ເກສຎ຺ຈິ ພ຺ຍາກຣຓຎ຺ຎູນໍ ສຕ຺ຕມີວິຘິຈ຺ຉິໂຕຕິວຸຕ຺ຕິກາເຣນ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທານິ ວຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ເປສເນ ປິ’ຈ຺ຈາທິ. ສມູລຕນ຺ຕິ ເກສຎ຺ຈິ ສທ຺ທິການໍ ສຕ຺ຕມີວິຘິວິຘານມູເລນ ສມູລຕໍ. ‘‘ອນຸມຕິປຣິກປ຺ປຕ຺ເຖສຸ ສຕ຺ຕມີ’’ຕິ (໓-໑-໑໑) ກຈ຺ຈານສຸຕ຺ຕໍ. ກຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉໂຕ ປຣສ຺ສ ອນຸຊານນໍ ອນຸມຕິ, ປຣິກປ຺ປນໍ ສລ຺ລກ຺ຂຓໍ ນິຣູປນໍ ປຣິກປ຺ໂປ ເຫຕຸຜລກິຣິຍາ ສມ຺ຠໂວ ຈ, ຕສ຺ມິໍ ອນຸມຕ຺ຍຕ຺ເຖ ຈ ປຣິກປ຺ປຕ຺ເຖ ຈ ສຕ຺ຕມີວິຠຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫເຓນ ວິຘິນິມນ຺ຕຓາມນ຺ຕຓາຊ຺ເຌສນ ປຕ຺ຖນາປຕ຺ຕກາເລສຸ ຈ.

໑໐. ຕຸ ອນ຺ຕຸ

ອຸທາຫຏາຕິ ຄຈ຺ຉຕຸ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸອາທິນາ ອຸທາຫຏາ. ທທາຕູຕິ ຍາຈເນ.

໑໑. ສຕ຺ຍ

ອຣຫຕ຺ເຖ ຈາຍເມວ ປໂຍໂຄ, ເຕນ ຠວໍ ຂລຸ ຣຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ ຠວໍ ອຣໂຫຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑໒. ສມ຺ຠາ

ໂຍຄ຺ຄຕາຊ຺ຌວສານນ຺ຕີມສ຺ສາຕ຺ຖປທໍ ¶ , ສຕ຺ຕິສທ຺ທຫນນ຺ຕິ ສາມຕ຺ຖິຍສ຺ສ ສທ຺ທຫນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໂຍຄານຸສາຣິຕໍ ທີເປຕີ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄມ຺ມມາເນຕິ ສມ຺ຠາເວມິຈ຺ຈາທິນາ ຠ຺ວາທິຘາຕູຫິ ອວຸຈ຺ຈມາເນປິ ຄມ຺ຍມາເນ. ອຸທາຫຏໍ ‘ອປິປພ຺ພຕໍ ສິຣສາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາ’ຕິ. ມຫາພລຕາຍ ຫຕ຺ຖິຫນເນ ອລມຕ຺ຖວິສເຍ ສມ຺ຠາວເນ ສຕ຺ຍປິ ອລໍ ສທ຺ໂທ-ຕ຺ຣາລມຕ຺ໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ນ ຠວນ຺ເຕຕ຺ຍາທໂຍ ຫນິສ຺ສຕິ. ຘາຕຸນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຠ຺ວາທໂຍ ຄຍ຺ຫນ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ຘາຕຸສທ຺ທສ຺ສ ຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພາຈຣິຍສຎ຺ຎາຍ ວາ. ອຸທາຫຏນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ຠວໍ ຕ຺ຍາທິນາ.

໑໓. ມາໂຍ

ສູຕິ ມາສູຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸສທ຺ໂທ. ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ອຸທາຫຣເຓ. ນິວຕ຺ເຕຕິ ມາສທ຺ໂທຕິ ເສໂສ. ອາຣທ຺ຘນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຕ຺ຕມານໍ ວນຄມນໍ ທສ຺ເສຕິ. ອນ຺ໂຕຠູຕຓ຺ຍຕ຺ຖາຕິ ຓິປ຺ປຈ຺ຈຍາຠາເວປິ ອຕ຺ຕນິ ອນ຺ໂຕຠູຕຓ຺ຍຕ຺ຖ ຘາຕຸໂຕ. ອີອາທີນໍ ອາອາທີນຎ຺ຈ ສກກາໂລນາມ ຠູໂຕ ກາໂລ. ຘາຕຸສມ຺ພນ຺ໂຘ ວິເສສນວິເສສ຺ສຠາໂວ, ເຕນາຫ- ‘ຘາຕ຺ວຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ເຘ ວິເສສນ ວິເສສ຺ສຠາວລກ຺ຂເຓ’ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຂ຺ຍາຕ ວາຈ຺ໂຈຕ຺ໂຖ ວິເສສ຺ໂສ ສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕວາຈ຺ໂຈ ວິເສສນໍ.

ອິຏ຺ໂຐຕິ ປເຣສມິຏ຺ໂຐ. ຊານນຕ຺ຖວເສນ ຄມນຕ຺ຖຕ຺ຕາຕິ ‘‘ຄມນຕ຺ຖາ ກມ຺ມກາ’’ຕິ (໕-໕໙) ສຸຕ຺ເຕ ຄມນຕ຺ຖສທ຺ເທນ ‘ເຍ ຄຕ຺ຍຕ຺ຖາ ເຕ ພຸທ຺ຘ຺ຍຕ຺ຖາ’ຕິ ຊານນຕ຺ໂຖປິ ຄຫິໂຕຕິ ເອວໍ ຄຫິຕຊານນຕ຺ຖວເສນ ຄມນຕ຺ຖຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິມຕານິ ປາຓິນິຍານໍ. ຕຖາ ສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖມາຫ- ‘ອນນ຺ຕເຣນ ຄຕຕ຺ຖ’(ນ຺ຕິ ອນ)ນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ເຕນ ກຣຓຠູເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິມໂຕຕິ ປາຓິນິຍານເມວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕສມຸຈ຺ຈຍໍ ວຕ຺ຕຸມາຫ- ‘ສມຸຈ຺ຈໂຍ’ອິຈ຺ຈາທິ. ອຖາຕ຺ຣ ກຖມເນກາສໍ ກິຣິຍານໍ ຈີຍ ມານຕາ ຍາວຕາ ເອກາວາຏນກິຣິຍາຊ຺ຌຍນກິຣິຍາ ເຈຕ຺ຍາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ສາຘນເຠທເນ’ຈ຺ຈາທິ. ມຐາທິສາຘນານມ຺ເຠເທນາຏນ ກິຣິຍາຍປິ ເຠໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕກ຺ກິຣິຍາປ຺ປຘານສ຺ສາຕິ ສາ ລວນກິຣິຍາ ປຘານມສ຺ສ ກຕ຺ຕຸໂນ. ໂຍ- ຍມຎ຺ເຎປິ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ວິຍ ກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ ໂສ ນາ-ຎ຺ຎກິຣິຍາປຘາເນ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຕກ຺ກິຣິຍາປ຺ປຘາເນເຍເວຕິ.

໑໔. ປຸພ຺ພ

ມຫາວາກ຺ຍຣູປຕ຺ຕາ ¶ ປກຣຓສ຺ສ ຕທເປກ຺ຂາຍ ວາກ຺ເຍກເທສຕ຺ຕໍ ‘‘ວຕ຺ຕມາເນ ຕິອນ຺ຕິ, ຠວິສ຺ສຕິ’’ຈ຺ຈາທີນໍ ວາກ຺ຍານນ຺ຕິ ອາຫ ‘ວາກ຺ເຍກເທເສຫີ’ຕິ. ອໂຕເຍວມາຫ-ວາກ຺ຍາວຍໂວປໂຣ-ຘຸນາ ກຣີຍເຕ’ຕິ. ວິຘິວາກ຺ຍຕ຺ຕມສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິຍມວາກ຺ຍຕ຺ຕໍ ທານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອຖວາ ນິຍມຕ຺ຖມິທນ຺ຕ຺ຍາທີນ’ນ຺ຕ຺ຍາຫ. ນິຍມສຸຕ຺ຕຕ຺ຕເມວ ຜຸຏຍຕິ ‘ເຕຫິ’ຈ຺ຈາທິນາ. ເຕຫິ ເຕຫິ ສຸຕ຺ເຕຫີຕິ ‘‘ວຕ຺ຕມາເນ ຕິ ອນ຺ຕິ’’ຈ຺ຈາທີຫິ ເຕຫິ ເຕຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ. ອິມິນາຕິ ‘‘ປຸພ຺ພປຣາ’’ທິນາ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ. ນນຸ ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫເສເສສູຕິ ເອຕ຺ຕເກ ວຸຈ຺ຈມາເນ ‘ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫສທ຺ທວຈນີເຍສຸ ຕທຎ຺ຎສທ຺ທວຈນີເຍສຸ ຈ ກາຣເກສູ’ຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ ກຸໂຕ ຄມ຺ຍເຕ ເຍເນວໍ ວິວຏໍຕ຺ຍາຫ- ‘ກຕ຺ຕຸກມ຺ເມ’ຈ຺ຈາທິ. ກຕ຺ຕາທີສຸ ວິຘານຎ຺ຈ ວກ຺ຂຕິ.

ກຕ຺ຕຸກມ຺ມານເມວາຕິ ອິມິນາ ຠາວໍ ພ຺ຍວຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ຕຖາ ຈ ວກ຺ຂຕິ- ‘ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫສທ຺ທວຈນີຍຕ຺ຕາຠາວາ’ຕິ. ອສຕ຺ວຠູຕາເຍຈ຺ຈາທິກເມກວຈນ ສມ຺ຠເວ ກາຣຓໍ, ຕຸມ຺ຫາມ຺ເຫຈ຺ຈາທິກນ຺ຕຸ ປຐມປຸຣິສສມ຺ຠເວ. ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫເສເສສຸ ໂຫນ຺ຕາ ມຊ຺ຌິມຸຕ຺ຕມປຐມາ ກຖໍ ຠາວາທີສຸ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ກຖຎ຺ຈ ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫາທິສທ຺ທວຈນີຍສ຺ສ ກາຣກຕ຺ຖສ຺ສາຂ຺ຍາເຕນ ຕຕ຺ຖ ວິຫິເຕນ ສຎ຺ຎາວິຠຕ຺ຕາ ຕຸມ຺ຫາມ຺ຫາທິສທ຺ທປ຺ປໂຍຄາຠາໂວຈ຺ຈາສງ຺ກິຍ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ຕໍທານິ ວິວຣນ຺ເຕນ ‘ຍທິ ຠາວາທີສຸ ມານາທໂຍ ນ ວິຘີຍນ຺ເຕ ຕທາມານາທີສຸ ປເຣສຸ ຠາວາທີສຸ ກ຺ຍລາທີນໍ ວິຘານເມວ ໂນປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ອິມິນາ ສາມຕ຺ຖິເຍນ ຕຸມ຺ຫາທີສຸ ກາຣເກສຸ ມຊ຺ຌິມາທີນໍ ຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ເຕເນວ ຕຸມ຺ຫາທິກາຣກຕ຺ຖສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ວິຫິເຕນາຂ຺ຍາເຕນ ສຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕາ ຕຸມ຺ຫາທິສທ຺ທປ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຕຸມ຺ຫາທິສ຺ວິ’ຈ຺ຈາທິກມາຣທ຺ຘໍ. ຍຊ຺ເຊວໍ ຕຸມ຺ຫາທິສທ຺ທປ຺ປໂຍໂຄເຍວ ນ ສິຍາ ຈ຺ຈາຫ- ‘ຍຊ຺ເຊວ ມິຈ຺ຈາທິ. ປຣິຫາຣມາຫ- ‘ສສທ຺ເທນາ’ຕິ. ຕຸມ຺ຫາທິສທ຺ເທນ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາອິຈ຺ຈເນນາຠິຫິຕເມວ ພຫຸຕ຺ຕໍ ພຫໂວຕິ ວຈເນນານຸຊ຺ຊເຕ. ວຈນາຠາເວ ກຖໍ ຕຸລ຺ຍາຘິກຣຓຕ຺ຕໍຕ຺ຍາຫ- ‘ອນຸຊ຺ຊມານສ຺ສິ’ຈ຺ຈາທິ. ອນຸຊ຺ຊມານສ຺ສາຕິອນຸວທິຕພ຺ພສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕິຈ຺ຈາທິນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ກຕ຺ຕຸໂນ.

ອນຸວາເທນາຕິ ¶ (ຕຸມ຺ຫາທິ) ອນຸວາເທນ. ‘‘ນາມມ຺ຫິ ປຍຸຊ຺ຊມາເນປິ ຕຸລ຺ຍາຘິກຣເຓ ປຐໂມ’’ຕິ (໓-໑-໕) ກຈ຺ຈານວຈນໍ, ເຕນາຫ- ‘ເຕເນວິ’ຈ຺ຈາທິ. ອສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕາ ຫິ ‘ຕຍາປຈ຺ຈເຕ’ຈ຺ຈາໂທ ນ ຠວຕິ. ຕຖາຫິ ຕເຍຈ຺ເຈຕໍ ກຕ຺ຕຸວາຈີ ປຈ຺ຈເຕຈ຺ເຈຕໍ ກມ຺ມວາຈີ ກມ຺ເມ ອາຂ຺ຍາຕປ຺ປຈ຺ຈຍ ວິຘານໂຕ.

‘ເອຫິ ມຎ຺ເຎ ຣເຖນ ຄມິສ຺ສສີ’ຕິ ປາຓິນິຍາຕິມຕນິປ຺ຜາທນກ຺ກໂມ (ນິຣສ຺ສ) ເຕ ‘ປຣິຫາເສ’ຈ຺ຈາທິນາ. ມຎ຺ຎຕິສ຺ສ ປໂຍເຄຕິ ອຸປປທວເສນ ມນຘາຕຸສ຺ສ ປໂຍເຄ. ຘາຕຸມ຺ຫາຕິ ຄມິອາທິໂຕ. ອຸຕ຺ຕມ ປຸຣິເສກວຈເນ ປຕ຺ເຕຕິ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ປຕ຺ເຕ. ມຊ຺ຌິໂມຠິມໂຕຕິ ຄມິສ຺ສສີຕ຺ຍຠິມໂຕ. ມຊ຺ຌິເມ ປຕ຺ເຕຕິ ມຎ຺ຎເສຕິ ປຕ຺ເຕ, ອຸຕ຺ຕເມກວຈນ ມິຏ຺ຐນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎຕິຏ຺ຐໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ມຎ຺ຎເສ ຕ຺ວໍ ຣເຖນ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ມຎ຺ເຎ ຕ຺ວໍ ຣເຖນ ຄມິສ຺ສສີຕິ ຠວຕີຕິ (ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ). ເອຫິ ມຎ຺ເຎຈ຺ຈາທິ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕິຍໍ. ຍຖາສວິສເຍວມຊ຺ຌິມຸຕ຺ຕມາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາສມ຺ພນ຺ຘມຸປທສ຺ສຍມາຫ- ‘ເອວເມຕ຺ຖາຠິສມ຺ພນ຺ໂຘ’ຈ຺ຈາທິ. ປຣາຠິມຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຸຣຸມາໂນ ອາຫ- ‘ນຕ຺ເວວ’ມິຈ຺ຈາທິ. ອໂຖຈ຺ຈເຕຈ຺ຈາທິນາ ປຣາຘິປ຺ປາຍມາຫ- ‘ຍເທ’ຈ຺ຈາທິ.

ຍເທວມຠິສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ‘ມຎ຺ຎເສ ຕ຺ວໍ ຣເຖນ ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ ຍທາ ເອວມຠິສມ຺ພນ຺ໂຘ ກຣີຍຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ໂສ ເຈວມນຸຄໂຕຕິ ‘ມຎ຺ເຎ ອຫໍ ຕ຺ວໍ ຣເຖນ ຄຈ຺ຉສິ’ຈ຺ເຈວໍ ໂສ ຈ ປໂຍໂຄ ອນຸຄໂຕຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ປກາຣນ຺ຕຣກປ຺ປນາຍາຕິ ‘ມຎ຺ຎເສ ຕ຺ວໍ ຣເຖນ ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ ອນ຺ຕຣກປ຺ປນາຍ.

໑໕. ອາອີ

ເຕນຈາຕິ ສມາສິຕຕ຺ເຕນ ຈ,ສ຺ສຕ຺ຍາທີນມຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ຍທິ ເຕສໍ ຄຫຓໍ ສິຍາ ອາອີສ຺ສາທີສູຕິ ນ ສມາເສນ ວເທຍ຺ຍ.

໑໗. ຠູສ຺ສ

ກຕາກຕປ຺ປສງ຺ຄີໂຍ ວິຘິ ໂສ ນິຈ຺ໂຈ-ນິຈ຺ຈາ ພລວາຕິ ປຐມໍ ວຸກ ຠວຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ- ‘ກຕາກຕປ຺ປສງ຺ຄິຕ຺ຕາ’ຈ຺ຈາທິ.

໑໘. ປຸພ຺ພ

ອອາທ຺ຍເປກ຺ເຂຕິ ອອາທີສູຕິ ອນຸວຕ຺ຕອອາທ຺ຍເປກ຺ເຂ.

໒໓. ກຣ

ນນຸ ຈ ‘ໂສສ຺ສາ’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກ຺ວຈິ ວິກຣຓານ ‘‘ມິຈ຺ເຈວ (໕-໑໖໑) ໂລໂປ ¶ ສິຍາຕິ ‘ກຣສ຺ສ ກຸ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຈທນມນສິ ນິຘາຍາຫ- ‘ກ຺ວຈິ ວິກຣຓານໍ ຕ຺ຍາທິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣປໂຍຄານຸສຣຓາ ປໂຍຄານຸສຣຓໍ ວິນາ ໂອໂລໂປ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໕. ຫາສ຺ສ

ກາຣິຍໍ ອາຫງ຺ສງ຺ຂາຕມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ກາຣິຍີ, ເຕນ ອປໂຣ ກາຣິຍີ ຫຎ຺ຎຕິ ຫິໍສີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສໂຫສ຺ເສຫີຕິ ກຣສ຺ສ ໂອກາເຣນ ສ຺ເສນ ຈ ສຫ ຫາສ຺ສ ສ຺ເສນ ສຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ກຖໍ ໂອສ຺ເສຫິ ສເຫວ ວຸຕ຺ຕາ ເທໂສຕິວິຎ຺ຎາຍຕີຈ຺ຈາສງ຺ກິຍາຫ- ‘ສຫວຈນສາມຕ຺ຖິຍາ’ຕິ. ສຫ ສທ຺ທສ຺ສ ສຫຕ຺ຖ(ສ຺ສ ຈ) ໂສສ຺ສ ສ຺ເສນາຕິ ກຖນສາມຕ຺ຖິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ ‘ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ’ຈ຺ຈາທິນາ. ເອວໍ ມຎ຺ຎເຕ- ໂອສ຺ສານ ມນາເທສິຕ຺ເຕ ອິຈ຺ຈາທິນາ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພມິວ ລກ຺ຂີຍເຕ… ເຕເນວ ປາເຐນສຫວຈນສາມຕ຺ຖິຍສ຺ສ ປຕີຕິສພ຺ຠາວໂຕ. ນ ຕຸ ‘ເອວໍມຎ຺ຎເຕໂອສ຺ສານມນ຺ຕາເທສຕ຺ເຕ ຫາສ຺ສຈາຕິ ວຈນມນຕ຺ຖກໍ ສິຍາ ຫາ ໂຕ ເຈຕ຺ເວວ ວເທຕ຺ຍ ໂອສ຺ສານມນາເທສິຕ຺ເຕ’ຈ຺ຈາທິນາ ປາເຐນ… ໂອສ຺ສານມນ຺ຕາເທສປ຺ປສງ຺ຄສ຺ເສວາຠາວໂຕ. ນເຫຕ຺ຖາເທສາເທສິ ສມ຺ພນ຺ຘຉຏ຺ຐີ ອຕ຺ຖິ… ໂສສ຺ສາຕິ ວິເສສນຉຏ຺ຐິຍາປ຺ປຘານາຍ ສ຺ເສນາຕິ ສຫຕ຺ເຖ ຕຕິຍາຍ ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ອຸຠຍຕ຺ຖາຕິ ສ຺ສຕ຺ຍາທີສຸສ຺ສາທີສຸ ຈ.

໒໘. ອາອີ

ປຸພ຺ພສຣໂລໂປຕິ ວິກຣຓໂລໂປ ອາກາຣາເທເສ ຈ ທ຺ວີສຸ ວາເຣສຸ ປຸພ຺ພສຣໂລໂປ.

໒໙. ຄມິ

ອຄາຕິ ອີມ຺ຫິ ລໂລໂປ, ອາກາຣາເທເສ ຈ ປຸພ຺ພສຣໂລໂປ.

໓໐. ຑໍສ

ອຄຎ຺ຉາ ອຄຈ຺ຉີຕິ ນິຄ຺ຄຫີຕາຄເມນ.

໓໒. ຓານາ

ອຸຊ຺ຌິຕານຸພນ຺ຘານນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕານຸພນ຺ຘານໍ.

໓໓. ອາອີ ອູ

ສຸຕ຺ເຕ ¶ ອາຕິ ອິມິນາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ປຐມປຸຣິເສກວຈນໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອາຫ- ‘ອາ’ຕິອາທິ.

໓໔. ກຸສ

ອຠິຣູຫີຕິ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ທີຆຣສ຺ສາ’’ຕິ (໑-໓໓) ທີໂຆ.

໓໕. ອາ ອີ ສ຺ສ

ປໂຣກ຺ຂາປຣນາມເຘຍ຺ຍານນ຺ຕິ ປໂຣກ຺ຂາຕິອຎ຺ຎນາມານໍ.

໓໘. ເອຍ຺ຍາ

ເຕເຫວາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕທ຺ວເຍເຫວ, ສຫຈຣິຕຎາເຍນາຕິ ‘‘ຠູເຕ ອີ ອຸໍ’’ອິຈ຺ຈາໂທ (໖-໔) ປຣຈ຺ຉກ຺ເກ ປຐມ ປຸຣິເສກວຈນອາກາເຣນ ‘‘ອນຊ຺ຊຕເນ ອາຎຸ’’ອິຈ຺ຈາໂທ (໖-໕) ປຸພ຺ພຈ຺ຉກ຺ເກ ປຐມປຸຣິເສກວຈນ ອາກາເຣນ ຈ ສຫຈຣິຕາກາຣານເມວ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິຍາ ສຫຈຣິຕາ ປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຎາເຍນ ຄຫຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕ຺ວາທິ ສມ຺ພນ຺ຘີ ຄຍ຺ຫເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນິສ຺ສຍກຣຓໍ ນາມ ພ຺ຍຕ຺ຕິວເສເນວ, ນ ສາມຎ຺ຎວເສນາຕິ ອາຫ ‘ເອເຕນາ’ຕິອາທິ.

໔໐. ເອໂອ

ອນ຺ຕສຣາທິໂລໂປ ‘‘ຣານຸພນ຺ເຘນ຺ຕສຣາທິສ຺ສາ’’ຕິ (໔-໑໓໒).

໔໒. ໂອສ຺ສ

ອາເທສານນ຺ຕິ ອອາທີນມາເທສານໍ.

໔໖. ອິໍສ຺ສ

ປຸພ຺ພສ຺ມິນ຺ຕິ ອກາສິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ.

໕໒. ຕສ຺ສ

ກ຺ຣິຍຕ຺ຖວິຫິຕານມ຺ປິ ຘາຕຸວິຫິຕານມ຺ປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຕພ຺ພາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ນ ຄຫຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໕໔. ມິມາ

ອມ຺ຫີຕິອາທີນິ ວຕ຺ຕມາເນ ຕ຺ວາທີສຸ ວາ ມິມານມຸທາຫຣຓານິ.

໕໗. ຫິມິ

ມຸຍ຺ຫາມິ ¶ ມຸຫ=ເວຈິຕ຺ເຕ ‘‘ທິວາທີຫິ ຍກ’’ (໕-໒໑).

໖໑. ຎາສ຺ສ

ຊານາຕິ ‘‘ຎາສ຺ສ ເນ ຊາ’’ (໕-໑໒໐)

໖໗. ຫນາ

ຉ ຈ ຂາ ຈ ຉ ຂາ.

໗໐. ກຍິ

ອິມິນາ ກຕາ ກຍິຣາຕິ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພໍ.

໗໑. ຏາ

ເອຍ຺ຍຸມາທີນໍ ເອຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປາທິວຊ຺ຊິຕສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

໗໔. ຄຸຣຸ

ໂອກາໂຣ ຄຸຣຸຕິ ສໍໂຍຄປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ.

໗໖. ໂອວິ

ວິກຣຓສທ຺ທສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາປິ ພ຺ຍວຈ຺ເຉທກຕ຺ຕສມ຺ຠເວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ ພ຺ຍວຈ຺ເຉທກຕ຺ຕມ຺ປຏິປາເທຕຸມາຫ- ‘ຍທິປິ’ຈ຺ຈາທິ.

໗໘. ເອຍ຺ຍາ

ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປີຕິ ຠເວຍ຺ຍາມຸຠເວຍ຺ຍາມອິຈ຺ຈຕ຺ຣາປິ.

ອິຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາຍໍ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍໍ

ຉຏ຺ຐກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ສພ຺ພຖາ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນີ ຏີເກຕິ.

ນິຄມ

໑.

ສພ຺ພທາ ¶ ສຸຠທາຍິຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຕານນ຺ຕນິເສວິເຕ;

ປສຕ຺ເຖ-ນ຺ວຕ຺ຖສຎ຺ຎາຍ, ປຎ຺ຎາເຕ ສຸຠສຎ຺ຎິເຕ.

໒.

ຈາຄວິກ຺ກມປຎ຺ຎານຸທ຺ທຍາທິຄຸຓສາລິນາ;

ສຸຠເສນາຘິນາເຖນ, ກາຣິເຕ ວສຕາ ສຕາ.

໓.

ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ເປ, ວິຫາເຣ ສາຘຸໂຄຈເຣ;

ມໂນນຸກູເລ ໂຍຄີນໍ, ວເຣ ວິກ຺ກມສຸນ຺ທເຣ.

໔.

ເຖເຣນ ຣຈິຕາ ສາຍໍ, ສາສນຸຊ຺ໂຊຕນຕ຺ຖິນາ;

ຏີກາ ຄຸຣຸປທມ຺ໂຠຊ, ຣໂຊມຕ຺ຖກເສວິນາ.

໕. ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ວິຎ຺ຎູນໍ, ປຣມຕ຺ຖາວຄາຫິນໍ.

ປວຕ຺ຕຕຸ ຈິຣໍ ເຈໂຕ, ຣຎ຺ຊຍນ຺ຕີ ນິຣນ຺ຕຣໍ.

໖.

ເຍສໍ ນ ສຎ຺ຈິຕາ ປຎ຺ຎາ, ເນກສຕ຺ຕນ຺ຕໂຣຈິຕາ;

ສມ຺ໂມຫພ຺ຠຫຕາເວເຕ, ນາວພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິປິ.

໗.

ກິນ຺ເຕຫິ ປາທສຸສ຺ສູສາ, ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ ຄຸຣູນິຫ;

ເຍ ຕປ຺ປາທຣໂຊກິຓ຺ຓາ, ເຕວ ສາຘູວິເວກິໂນ.

໘.

ປຸຎ຺ເຎນ ສຕ຺ຖຣຈນາຊນິເຕນ ເຕນ,

ສມ຺ພຸທ຺ຘສາສນວໂຣທຍກາຣເຓນ;

ໂລກາມິເສສຸປິ ກິເລສມລາ ອລຄ຺ໂຄ,

ສມ຺ພຸທ຺ຘສາສນວໂຣທຍມາຈເຣຍ຺ຍໍ.

໙.

ເຍ-ນນ຺ຕຕນ຺ຕຣຕນາກຣມນ຺ຖເນນ,

ມນ຺ຖາຈ ໂລລ຺ລສິຕຎາຓວເຣນ ລທ຺ຘາ;

ສາຣາມຖາຕິ ສຸຂິຕາ ສຸຂຍນ຺ຕິ ຈຎ຺ເຎ,

ເຕເມ ຊຍນ຺ຕິ ຄຸຣວາ ຄຸຣໂວ ຄຸເຓຫິ.

໑໐.

ຏີກາໂຍ ວິນສາທິນໍ ວິຣຈຍີ ໂຍ ກຓ຺ຐຠູສາປໂຣ,

ວິຎ຺ຎູນໍ ຊິນສາສນາມລມຕີໂສ-ກາສິ ຈານາກຸລໍ;

ສນ຺ໂຕສກ຺ກມໂນມໂນມກມໂນ ສພ຺ຠາວນີໂຍ ມຫາ,

ສາມີ ເມ ຄຸຣຸປຸງ຺ຄໂວ ວິຊຍເຕ ສາຣີສຸໂຕ-ຍໍ ຠຸວິ.

໑໑.

ຣາຊາ ¶ ວິກ຺ກມພາຫຸ ພາຫິຕຣິປູ ຕາຕ຺ວສ຺ສ [ຠາຕາສ຺ສ] ໂລກິສ຺ສໂຣ,

ສມ຺ມິຕ຺ຕານິຫໂນ ຕິສີຫຬປຕີ ໂຍຍໍ ມຫາວິກ຺ກໂມ;

ນິພ຺ຠີໂຕ [ຕິສູໂຣ] ວິຊຍາທິພາຫຸ ວິຊຍີ ໂສ ອາສິ ລງ຺ກິສ຺ສໂຣ,

ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຜລໍ ຈິຣາຍ ຜລຕຎ຺ເຈຕໍ ສຕໍ ສນ຺ຕຕໍ.

ສິທ຺ຘິ ຣຕ຺ຖຸ

໑.

ອຄ຺ຄມ຺ໂມຕິວໍເສນ, ອຠຍາຣາມສາມິນາ;

ປຎ຺ຈິກາວຓ຺ຓນາຠູຕາ, ສາ ສາຣຕ຺ຖວິລາສິນີ.

໒.

ມ຺ຣມ຺ມກ຺ຂຣມາໂຣເປຕ຺ວາ, ວິໂສເຘຕ຺ວາ ຍຖາພລໍ;

ສກິຍພ຺ຍວຫາເຣນ, ຕິຖີວສຸ ກຣິນ຺ທຸນາ.

໓.

ຍຸຕ຺ເຕ ວສ຺ເສ ລງ຺ກາທີປາ, ສຣຏ຺ຐມາຫຕາ ປຸນ;

ຠາສ຺ສປ຺ປທີປກາຕນ຺ຕ, ກາສິກາປຎ຺ຈິກາທິຫິ.

໔.

ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຈາເຣຕ຺ວາ, ວາເຈຕ຺ວາຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ອູນາຘິກາທິ ໂທສານິ, ອປເນຕ຺ວາ ສິເນສິເນ.

໕.

ສຸທ຺ຘຏ຺ຐເກ ຈ ວສ຺ເສສາ, ປາປິຕາ ປກຕິຏ຺ຐິຕິໍ;

ສຸທ຺ຘາສຸທ຺ຘໍວ ທສ຺ເສນ຺ຕີ, ໂສເຘຕຸ ປາຐສຸທ຺ຘິຍາ.