📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ.

ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາຏີກາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠ

ຍສ຺ສ ຎາຓໍ ສທາ ຎາຓໍ, ນາຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຎາຓກໍ ວິນາ;

ນິສ຺ເສສຄຸຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຕສ຺ສ ນຕ຺ວາ ມເຫສິໂນ.

ສຕ຺ຖນ຺ຕຣາ ສມາທາຍ, ສາຣໍ ສພ຺ພຘຣາ ຕຖາ;

ກຣິຍ຺ຍເຕ’ຠິຘານປ຺ປ-ທີປກສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ປຓາມາທິວຓ຺ຓນາ

[ກ] ອິຘາຍໍ ຄນ຺ຖກາໂຣ ປຐມມຕ຺ຕໂນ ປເຣສມ຺ປິ ສມ຺ມາ ຫິຕຕ຺ຖນິປ຺ຜາທນຕ຺ຖໍ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປທ’ມາຈິໂນຕິ ‘‘ຕຖາຄໂຕ’’ຈ຺ຈາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ກຣຸຓາກໂຣ ມຫາກຣຸຓາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູໂຕ ໂຍ ຕຖາຄໂຕ ຠຄວາ ກໂຣປຍາຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ສຸຂປ຺ປທໍ ສຸຂສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ ສຸຂກາຣຓໍ ວາ ສຸຂທາຍກໍ ວາ ປທໍ ນິພ຺ພານໍ ໂອສຊ຺ຊ ຈຊິຕ຺ວາ ກລິສມ຺ຠເວ ທຸກ຺ຂກາຣຓຠູເຕ ຠເວ ສໍສາເຣ ເກວລທຸກ຺ກຣໍ ສຸກເຣນາສມ຺ມິສ຺ສໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸກ຺ກຣໍ ປຎ຺ຈວິຘປຣິຈ຺ຈາຄາທິກໍ ກຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣຕ຺ຖໍ ປເຣສມຕ຺ຖໍເຍວ ອກາ ກຕວາ, ຕເມທິສໍ ຕຖາຄຕໍ ອຫໍ ນມາມິ.

[ຂ] ຍຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຊຣາຣຸຊາທິມຸຕ຺ຕາ ຊຣາໂຣຄາທີຫິ ວິມຸຕ຺ຕາ ມຸນິກຸຎ຺ຊຣາ ມຸນິເສຏ຺ຐາ ຠຄວນ຺ໂຕ ອປູຊຍຸໍ ປູຊິຕວນ຺ໂຕ, ຕຖາ ອຸຕ຺ຕເຣ ອຸຕ຺ຕເມ ສຕ຺ຕານໍ ວາ ສໍສາຣມໂຫຆປກ຺ຂນ຺ທານໍ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຓສມຕ຺ເຖ ຍຫິໍ ຕເຣ ຍສ຺ມິໍ ຘມ຺ມປ຺ລເວ ຐິຕາ ສມ຺ມາປຏິປຊ຺ຊນວເສນ ອາຣູຬ຺ຫາ ນຣານຣາ ມນຸສ຺ສາ ຈ ເທວາ ຈ ຕິວຏ຺ຏມ຺ພຸນິຘິໍ ກິເລສກມ຺ມວິປາກວຏ຺ຏສງ຺ຂາເຕຫິ ຕີຫິ ວຏ຺ເຏຫິ ອາກຸລິຕໍ ສໍສາຣມຫມ຺ພຸຣາສິໍ ຕຣິໍສຸ ຕິຓ຺ຓາ, ອຆປ຺ປຫໍ ກິເລສປ຺ປຫານກຣໍ, ສໍສາຣທຸກ຺ຂປ຺ປຫານກຣໍ ວາ ຕໍ ຘມ຺ມມປິ ອຫໍ ນມາມິ.

[ຄ] ມຸນິນ຺ໂທຣສສູນຸຕໍ ຠຄວໂຕ ອຸເຣ ສມ຺ຠວຘມ຺ມເທສນາຍ ອຣິຍຠາວປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ມຸນິນ຺ທສ຺ສ ໂອຣສປຸຕ຺ຕຠາວໍ ຄຕໍ ປຕ຺ຕໍ ນຸຕໍ ກິເລສເຂປນກໍ ສຸປຸຎ຺ຎເຂຕ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ປຸຎ຺ຎພີຊວິຣຸຫນຏ຺ຐານໍ ສຸເຂຕ຺ຕຠູຕໍ ຠຸວເນ ໂລເກ ສຸຕໍ ວິສ຺ສຸຕໍ, ສຸຕຘຣໍ ວາ ກິເລສສວນາຠາເວນ ອສ຺ສຸຕໍ ອປາໂຓປິ ປາໂຓ ກຣີຍິຕ຺ຖາຕິ ປາຓີກໂຕ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ, ໂສວ ສໍວໂຣ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ປາຓີກຕສໍວໂຣ, ຕໍ ປາຓີກຕສໍວຣໍ, ວຣໍ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ສເທວເກຫິ ໂລເກຫິ ປຕ຺ຖນີຍໍ. ‘‘ເທວາປິ ຕສ຺ສ ປິຫຍນ຺ຕິ ຕາທິໂນ’’ຕິ [ອຸທາ. ໒໗] ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສທາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາເລ ຄຸໂຓເຆນ ສີລາທິຄຸຓສມູເຫນ ນິຣນ຺ຕຣນ຺ຕຣໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນມານສໍ, ປຣິປຸຓ຺ຓຈິຕ຺ຕໍ ວາ ຄຓມ຺ປິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ສມູຫໍ ອປິ ອຫໍ ນມາມີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

[ຆ-ງ] ເອວໍ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປທມາຈິນິຕ຺ວາ ກິມຠິມຕໍ ສາຘນີຍມິຈ຺ຈາຫ ‘‘ປກາສິສ຺ສມຠິຘານປ຺ປທີປິກ’’ນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາທີນມຠິຘານານໍ ສຣູປວເສນ, ລິງ຺ຄວເສນ ຈ ປຣິທີປນໂຕ ປກາສນໂຕ ‘‘ອຠິຘານປ຺ປທີປິກ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ສຕ຺ຖໍ ປກາສິສ຺ສໍ ອນ຺ໂຕຠາເວນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ພຫິຠາເວນ ປກາສິສ຺ສໍ. ອນ຺ໂຕຠາວສ຺ສ ຫິ ພຫິຠາວມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠາວິຕມຸປປນ຺ນໍ. ນນຸ ສນ຺ເຕວ ປຸພ຺ພາຈຣິຍານໍ ນາມລິງ຺ຄປ຺ປກາສນານ຺ຍມຣໂກສຕິກຓ຺ໂຑປ຺ປລິນ຺ຍາທ຺ຍຠິຘານສຕ຺ຖານິ, ປາຓິນິ ພ຺ຍາຑິວຣຣຸຈິຈນ຺ທໂຄມິ ຣຸທ຺ທວາມນາທິວິຫິຕານິ ຈ ລິງ຺ຄສຕ຺ຖານິ, ຕໂຕ ກິມິທມຸຈ຺ຈເຕ ອິຈ຺ຈາຫ ‘‘ນາມລິງ຺ຄານິ ພຸທ຺ຘຠາສິຕສ຺ສາຣຫານິ ທສ຺ສຍນ຺ໂຕ’’ຕິ. ເອເຕນ ສນ຺ເຕສ຺ວປິ ປຸພ຺ພາຈຣິຍານໍ ສຕ຺ເຖສຸ ຍສ຺ມາ ນ ເຕສຸ ນາມລິງ຺ຄານິ ພຸທ຺ຘວຈນານຸຣູປານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທນຸຣູປານິ ນາມລິງ຺ຄານິ ທສ຺ສຍນ຺ໂຕ ອຠິຘານສຕ຺ຖໍ ປກາສິສ຺ສາມີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ນມ຺ຍເຕ ອຠິຘີຍເຕ ອຕ຺ໂຖ ອເນນາຕິ ນາມໍ, ສທ຺ທສຕ຺ເຖ ນມຸຘາຕຸວເສນ. ລິງ຺ຄຍເຕ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມໂຕ ອາປຈ຺ຈໂຍ’’ຕ຺ຍາທິນາ ວິຠຊ຺ຊເຕຕິ, ອິຕ຺ຖາທໂຍ ວາເນນ ລິງ຺ຄີຍນ຺ເຕ ພ຺ຍຎ຺ຊີຍນ຺ເຕຕິ ລິງ຺ຄໍ, ອິຕ຺ຖິປຸມນປຸໍສກໍ. ກິເມຕສ຺ສ ອຠິຘານສຕ຺ຖສ຺ສ ກຣເຓ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍໍ ຍສ຺ມິໍ ສຕິ ຕໍ ໂສຕາໂຣ ໂສຕຸມຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນາມລິງ຺ເຄສ຺ວິ’’ຈ຺ຈາທິ. ຍໂຕ ພຸທ຺ຘວຈເນ ປຏຸໂນ ຠາໂວ ປາຏວໍ, ຕເທວ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ, ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ປາຏວຕ຺ຖິໂນ, ເຕສໍ ປາຏວຕ຺ຖີນໍ ໂສຕູນໍ ນາມລິງ຺ເຄສຸ ໂກສລ຺ລໍ ກຸສລຕາ ເຉກຠາໂວ ພຸທ຺ຘວຈເນ ມຫພ຺ພລໍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິຈ຺ຉຍກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ອໂຕ ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ພຸທ຺ຘຠາສິຕສ຺ສາຣຫານິ ນາມລິງ຺ຄານິ ທສ຺ສຍນ຺ໂຕ ອຠິຘານປ຺ປທີປິກໍ ສຕ຺ຖໍ ປກາສິສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

[ຈ] ອິທານິ ສຕ຺ຖລຫຸຠາວຕ຺ຖມາຫ ‘‘ຠິຍ຺ໂຍ’’ຈ຺ຈາທິ. ຠິຍ຺ໂຍ ພາຫຸລ຺ເລນ ຣູປນ຺ຕຣາ ຣູປເຠເທນ ອິຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍປຸມ຺ຠາວາທິກາຣິຍກເຕນ ຖີປຸນ຺ນປຸໍສກໍ ເຎຍ຺ຍໍ, ໂສ ຈ ນາມານໍ ນາມວິເສສນສ຺ສ, ນາມປຣາມສິສພ຺ພນາມສທ຺ທສ຺ສ ຈ ເຎຍ຺ໂຍ ປກາຣນ຺ຕຣາຠາວາ. ຕຕ຺ຣ ນາມານໍ ຣູປເຠໂທ ຍຖາ – ຉຸຣິກາ ສຕ຺ຍ’ສິປຸຕ຺ຕິ [ອຠິຘານ ໓໙໒ ຄາຖາ]. ອສິ ຂຄ຺ໂຄ ຈ ສາຍໂກ [ອຠິຘານ ໓໙໑ ຄາຖາ]. ປານີຍໍ ສລິລໍ ທກນ຺ຕິ [ອຠິຘານ ໖໖໑ ຄາຖາ]. ນາມວິເສສນສ຺ສ ຍຖາ – ນິສີໂຖ ມຊ຺ຌິມາ ຣຕ຺ຕີຕິ [ອຠິຘານ ໗໐ ຄາຖາ]. ນາມປຣາມສິສພ຺ພນາມສທ຺ທສ຺ສ ຍຖາ – ອາກງ຺ຂາ ຣຸຈິ ວຸຕ຺ຕາ ສາ, ຕ຺ວຘິກາ ລາລສາ ທ຺ວິສູຕິ [ອຠິຘານ ໑໖໓ ຄາຖາ]. ສາຫຈຣິເຍນ ນິຍຕລິງ຺ເຄນາວິປ຺ປໂຍຄໂຕ ຖີປຸນ຺ນປຸໍສກໍ ເຎຍ຺ຍໍ. ກຕ຺ຖຈີຕິ ຍຕ຺ຣ ຣູປເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ຍຖາ – ມຣີຈິ ມິຄຕຓ຺ຫິກາ [ອຠິຘານ ໖໕ ຄາຖາ]. ຣໍສິມາ ຠາກໂຣ ຠານຸ [ອຠິຘານ ໖໓ ຄາຖາ]. ອາໂປ ປໂຍ ຊລໍ ວາຣິ [ອຠິຘານ ໖໖໑ ຄາຖາ]. ມຣີຌາທໂຍ ຫ຺ຍຠິນ຺ນຣູປຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄນ຺ຕເຣປິ ສມ຺ຠາວິຍນ຺ເຕຫິ ນິຍຕລິງ຺ເຄຫິ ມິຄຕຓ຺ຫິກາຠາກຣຊລາທິສທ຺ເທຫິ ສາຫຈຣິເຍນ ຕໍລິງ຺ເຄ ນິຈ຺ຉີຍນ຺ເຕ. ອາຫຈ຺ຈວິຘາເນນ ອິຕ຺ຖິປຸມນປຸໍສການໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ກຖເນນ ຖີປຸນ຺ນປຸໍສກໍ ເຎຍ຺ຍໍ. ກ຺ວຈີຕິ ຍຕ຺ຣ ນ ຣູປເຠໂທ ລິງ຺ຄນິຓ຺ຓຍສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ສາຫຈຣິຍໍ ລິງ຺ຄເຠໂທຠິມໂຕ, ເນກເມວ ວາ ລິງ຺ຄມິຈ຺ຉເຕ, ຕໍ ຍຖາ – ວລ຺ລຣີ ມຎ຺ຊຣີ ນາຣີ [ອຠິຘານ ໕໕໐ ຄາຖາ]. ວິຏໂປ ວິຏຠີຕ຺ຖິຍໍ [ອຠິຘານ ໕໔໗ ຄາຖາ]. ຠີຕິຕ຺ຖີ ຠຍມຸຕ຺ຕາໂສ [ອຠິຘານ ໑໖໖ ຄາຖາ]. ວຊິຣໍ ປຸນ຺ນປຸໍສເກຈ຺ຈາທິ [ອຠິຘານ ໒໔ ຄາຖາ].

[ຉ] ອິທານິ ຣູປເຠໂທຕິ ລິງ຺ຄນິຓ຺ຓຍສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິເຫຕຸໂກ ໂຍ ຠິນ຺ນລິງ຺ຄານໍ ທ຺ວນ຺ໂທ, ຕກ຺ກຣຓປຏິເສເຘນ ອຠິນ຺ນລິງ຺ຄານເມວ ທ຺ວນ຺ໂທ ກໂຕຕິ ປຣິຠາສິຕຸມຸປກ຺ກມເຕ ‘‘ອຠິນ຺ນລິງ຺ຄິນ’’ມິຈ຺ຈາທິ. ອຠິນ຺ນລິງ຺ຄີນໍເຍວ ນາມານໍ ທ຺ວນ຺ໂທ ກໂຕ, ນ ຠິນ຺ນລິງ຺ຄີນໍ, ຍຖາ – ວິມຸຕ຺ຍສງ຺ຂຕຘາຕຸ, ສຸທ຺ຘິນິພ຺ພຸຕິໂຍ ສິຍຸນ຺ຕິ [ອຠິຘານ ໙ ຄາຖາ]. ນ ເກວລໍ ທ຺ວນ຺ໂທເຍວ, ອຖ ໂຂ ເອກເສໂສປ຺ຍຠິນ຺ນລິງ຺ຄານໍເຍວ ກໂຕ, ຍຖາ – ນຄ຺ໂຄ ທິຄມ຺ພຣາວຕ຺ຖາ. [ອຠິຘານ ໗໓໔ ຄາຖາ] ສພ຺ພຘຣກເຕ ປນ ‘‘ຊີມູຕາ ເມຆປພ຺ພຕາ’’ ອິຈ຺ຈຸທາຫຏໍ. ນນຸ ຈ ຠິນ຺ນລິງ຺ຄານມ຺ປິ ເອກເສໂສ ກໂຕ, ຍຖາ – ມາຕາ ປິຕາ ຕຸ ປິຕໂຣ, ປຸຕ຺ຕາ ຕຸ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ [ອຠິຘານ ໒໔໙ ຄາຖາ]. ສສຸຣາ ສສ຺ສຸ ສສຸຣາ, ຠາຕຸຠຄິນິ ຠາຕໂຣຕິ [ອຠິຘານ ໒໕໐ ຄາຖາ]. ເອຕ຺ຖ ຫິ ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ ປິຕໂຣ, ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ຘີຕາ ຈ ປຸຕ຺ຕາ, ສສ຺ສຸ ຈ ສສຸໂຣ ຈ ສສຸຣາ, ຠາຕາ ຈ ຠຄິນີ ຈ ຠາຕໂຣຕິ ຠິນ຺ນລິງ຺ຄານມ຺ປິ ເອກເສໂສ ທສ຺ສິໂຕຕິ. ຐານນ຺ຕເຣ ເຕສໍ ຠິນ຺ນລິງ຺ຄຕາຍ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ນ ໂທໂສ. ຕາໂຕ ຕຸ ຊນໂກ ປິຕາ [ອຠິຘານ ໒໔໓ ຄາຖາ]. ອມ຺ມາ’ມ຺ພາ ຊນນີ ມາຕາ [ອຠິຘານ ໒໔໔ ຄາຖາ]. ອປຈ຺ຈໍ ປຸຕ຺ໂຕຕ຺ຣໂຊ ສຸໂຕ [ອຠິຘານ ໒໔໐ ຄາຖາ]. ນາຣິຍໍ ທຸຫິຕາ ຘີຕາ [ອຠິຘານ ໒໔໑ ຄາຖາ]. ຊາຍາປຕີນໍ ຊນນີ, ສສ຺ສຸ ວຸຕ຺ຕາຖ ຕປ຺ປິຕາ. ສສຸໂຣຕິ ອິຈ຺ຈາທິກຎ຺ຫິ ເຕສໍ [ອຠິຘານ ໒໔໖ ຄາຖາ] ຐານນ຺ຕຣນ຺ຕິ. ຕຖາ ເອຕ຺ຖ ກມໍ ວິນາ ຠິນ຺ນລິງ຺ຄານໍ ຄຓນປາໂຐ ວິຍ ສງ຺ກໂຣປິ ນ ກໂຕ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ສຄ຺ຄທິສາທໂຍ ອຕ຺ຖາ ຍຖາກ຺ກມໍ ຕໍສມ຺ພນ຺ຘາ ຈ ສກ຺ກວິທິສາທໂຍ ອຕ຺ຖາ ສກສກສມ຺ພນ຺ຘສຫິຕາ ຍຖາຠິຘານໍ ສຣູປປຏິປຕ຺ຍມຕ຺ຖຠິເຘຍ຺ຍາ, ຕຖາ ຕປ຺ປຣິຍາຍສມ຺ພນ຺ຘານິ ຈ ຍານິ ນາມານິ, ຕານິ ສພ຺ພານິ ຕທຠິຘານາວສເຣ ອຠິເຘຍ຺ຍານີຕິ ສຸເຂເນກຕ຺ເຣວ ສກລນາມປຏິປຕ຺ຕິ ສຣູປປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ຍຖາ ສິຍາຕິຈ຺ເຈຕທຕ຺ຖໍ ກໂມ ອຠ຺ຍຸປຄມ຺ຍເຕ, ຕຖາ ຈ ສຕ຺ຍາວສ຺ສໍ ສຄ຺ຄາທິປຣິຍາເຍ ທິວສທ຺ທາທໂຍ, ຫຣາທ຺ຍວສເຣ ກຸມາຣາທໂຍ ອຠິເຘຍ຺ຍາ ອິຕິ ກມານຸໂຣເຘນ ລິງ຺ຄສງ຺ກໂຣ ປຣິຫຣິຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕນ຺ຕຸ ກມໍ ວິນາ ເນຫ ສງ຺ກໂຣ ກໂຕ, ອິຕິ ປຣິຍາເຍນ ອິຕ຺ຖິປ຺ປກຣຓາທິກ຺ກເມນ ຍຖາສມ຺ຠວມຠິຘານໂຕ, ຕໍ ຍຖາ – ອີຕິ ຕ຺ວິຕ຺ຖີ ອຊຎ຺ຎຎ຺ຈ, ອຸປສຄ຺ໂຄ ອຸປທ຺ທໂວຕິ [ອຠິຘານ ໔໐໑ ຄາຖາ]. ອຕ຺ຣ ຫິ ເຍ ຕິລິງ຺ຄາ, ເຕ ຕິລິງ຺ຄາວສເຣ ເອວ ນິພທ຺ຘາ, ນ ຄຓນປາຐາ ວິຍ ອຸຈ຺ຈາຣຓວເສນ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຣ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ນີຍເຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ເຠທາຂ຺ຍານາຍ ນ ທ຺ວນ຺ໂທ, ເນກເສໂສ ນ ສງ຺ກໂຣ;

ກໂຕຕ຺ຣ ຠິນ຺ນລິງ຺ຄານ-ມວຸຕ຺ຕານໍ ກມໍ ວິນາ’’ຕິ [ອມຣ ໑.໔].

ອິທານິ ລິງ຺ຄວາຈການໍ ຐານວເສນຕ຺ເຖສຸ ຄມນໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ລິງ຺ຄວາຈເກ’’ຈ຺ຈາທິ. ຄາຖາປາທນ຺ຕມຊ຺ຌຏ຺ຐາ ຄາຖານໍ ປາທານຎ຺ຈ ອນ຺ຕມຊ຺ຌຏ຺ຐາ ລິງ຺ຄວາຈກາ ອເນກຕ຺ຖລິງ຺ຄວາຈການິ ຎາຓທສ຺ສນາທີນິ ລິງ຺ຄານິ ປຸພ຺ພມຕ຺ຖໍ ວາຈກວເສນ ຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອປເຣ ຄາຖາປາທານມາທິຏ຺ຐາ ລິງ຺ຄວາຈກາ ປຣມຕ຺ຖໍ ຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ –

ຜເລ ວິປສ຺ສນາທິພ຺ພ-ຈກ຺ຂຸສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາສຸ ຈ;

ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓມ຺ຫິ, ມຄ຺ເຄ ຈ ຎາຓທສ຺ສນໍ [ອຠິຘານ ໗໙໔ ຄາຖາ].

ຓາໂທ ສທ຺ຘາຈີວຣາທິ-ເຫຕ຺ວາຘາເຣສຸ ປຈ຺ຈໂຍ;

ກີຬາທິພ຺ພວິຫາຣາໂທ, ວິຫາໂຣ ສຸຄຕາລເຍ [ອຠິຘານ ໘໕໗ ຄາຖາ].

ຂຄ຺ເຄ ກຸຣູເຣ ເນຕ຺ຕິໍໂສ, ປຣສ຺ມິຎ຺ຈາຕ຺ຣ ຕີສ຺ວມຸ [ອຠິຘານ ໑໐໘໙ ຄາຖາ];

ກຸສເລ ສຸກຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ-ກເຕ ຈ ສຸກໂຕ ຕິສຸ [ອຠິຘານ ໙໓໘ ຄາຖາ].

ສມໂຍ ສມວາເຍ ຈ, ສມູເຫ ກາຣເຓ ຂເຓ;

ປຏິເວເຘ ສິຍາ ກາເລ, ປຫາເນ ລາຠທິຏ຺ຐິສຸ [ອຠິຘານ ໗໗໘ ຄາຖາ].

ກນ຺ຕາໂຣ ວນທຸຄ຺ເຄສຸ [ອຠິຘານ ໑໑໐໗ ຄາຖາ].

ເອຕ຺ຖ ຈ –

ເຍຠຸຍ຺ຍຕາພ຺ຍາມິສ຺ເສສຸ, ວິສໍໂຍເຄ ຈ ເກວລໍ;

ທຬ຺ຫຕ຺ເຖນຕິເຣເກ ຈາ-ນວເສສມ຺ຫິ ຕໍ ຕິສຸ [ອຠິຘານ ໗໘໖ ຄາຖາ].

ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຸເມກຄ຺ໂຄ-ນາກຸເລ ວາຈ຺ຈລິງ຺ຄິໂກ [ອຠິຘານ ໑໐໓໕ ຄາຖາ].

ຊເຬ ຖູໂລ ມຫຕ຺ຍປິ [ອຠິຘານ ໑໐໖໖ ຄາຖາ] ຈ຺ຈາທີສຸ

ຄາຖາມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ, ປາທນ຺ຕມຊ຺ຌຏ຺ຐານຎ຺ຈ ລິງ຺ຄວາຈການໍ ປຸພ຺ພປຣຕ຺ເຖສ຺ວປິ ຄມນຠາວໂຕ ‘‘ປຸພ຺ພໍ ຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ຄາຖານໍ ມຊ຺ຌນ຺ຕຏ຺ຐາ ປຸພ຺ພໍ ຍນ຺ຕິ, ຄາຖາມຊ຺ຌຏ຺ຐາ, ປາທນ຺ຕມຊ຺ຌຏ຺ຐາ ຈ ປຸພ຺ພາປຣຎ຺ຈ ຍນ຺ຕີຕິ ຍຖາລາຠໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

[ຊ] ອິທານິ ວິເສສວິຘິມ຺ຫິ ສຕ຺ຖລຫຸຠາວຕ຺ຖໍ ປຣິຠາສເຕ ‘‘ປຸມິຕ຺ຖິຍ’’ມິຈ຺ຈາທິ. ປຸມິຕ຺ຖິຍໍ ‘‘ທ຺ວີສູ’’ຕິ ປທໍ ເຎຍ຺ຍໍ, ຍຖາ – ອສນິ ທ຺ວີສຸ [ອຠິຘານ ໒໔ ຄາຖາ]. ສພ຺ພລິງ຺ເຄ ລິງ຺ຄຕ຺ຕເຍ ‘‘ຕີສູ’’ຕິ ປທໍ ເຎຍ຺ຍໍ, ຍຖາ – ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປູຣເຓ ເສຏ຺ເຐ’ຕິສນ຺ເຕ ສຕ຺ຕໂມ ຕິສຸ [ອຠິຘານ ໙໔໒ ຄາຖາ]. ເອຕ຺ຖ ຈ ນິສິທ຺ຘລິງ຺ຄນາມໍ ປາຣິເສສໂຕ ‘‘ເສສລິງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ເຎຍ຺ຍໍ [ນິສິທ຺ຘລິງ຺ຄ ເສສຕ຺ຖໍ (ອມຣ ໑.໕.)], ຍຖາ – ວສ຺ສ ສໍວຈ຺ຉຣາ ນິຕ຺ຖີຕິ [ອຠິຘານ ໘໑ ຄາຖາ]. ອຕ຺ຣ ເຈກລິງ຺ຄນິເສຘພ຺ຍາຂ຺ຍາເນນ ລິງ຺ຄທ຺ວຍວິຘານນ຺ຕິ [ເອກລິງ຺ຄນິເສຘພ຺ຍາເຊນ ລິງ຺ຄທ຺ວຍາຠິຘານມິຕິ (ອມຣໂກສຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)].

ຄນ຺ຖລາຫວໍ ວິຘາເຍທານິ ປຏິປຕ຺ຕິລາຫວຕ຺ຖມາຫ ‘‘ອຠິຘານນ຺ຕຣາຣມ຺ເຠ’’ອິຈ຺ຈາທິ. ອຠິຘານນ຺ຕຣສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠິຘານສ຺ສ ອາຣມ຺ເຠ ສຕິ, ຕຸ ອນ຺ໂຕ ຍສ຺ສ ອຠິຘານສ຺ສ, ອຖ ອາທິ ຍສ຺ສ ອຠິຘານສ຺ສາຕິ ອິທໍ ອຠິຘານທ຺ວຍຎ຺ຈ ເຎຍ຺ຍໍ. ຕ຺ວນ຺ຕມຖາທິກໍ ນາມາທິປທໍ ປຸພ຺ເພນ ນ ສມ຺ພຊ຺ຌເຕຕິ ຠາໂວ. ຕຕ຺ຣ ນາມປທໍ ຍຖາ – ຊິໂນ ສກ຺ໂກ ຕຸ ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ [ອຠິຘານ ໔ ຄາຖາ]. ເກສໂວ ຈກ຺ກປາຓ຺ຍຖ [ອຠິຘານ ໑໖ ຄາຖາ]. ມຫິສ຺ສໂຣ ສິໂວ ສູລີ [ອຠິຘານ ໑໖ ຄາຖາ]. ລິງ຺ຄປທໍ ຍຖາ – ປຸເມ ຕຸ ປຓ຺ຫິ ປາສຓິ [ອຠິຘານ ໒໗໗ ຄາຖາ]. ປຸເມ ຕູຕຸ ຣໂຊ ປຸປ຺ຜໍ [ອຠິຘານ ໒໓໘ ຄາຖາ]. ສາ ຕິໂຣກຣຓີປ຺ຍຖ [ອຠິຘານ ໒໙໘ ຄາຖາ]. ປຸນ຺ນປຸໍສກມຸລ຺ໂລຈໍ [ອຠິຘານ ໒໙໙ ຄາຖາ]. ອຕ຺ຖປທໍ ຍຖາ – ອຸທເຣ ຕຸ ຕຖາ ປາຈາ’ນລສ຺ມິໍ ຄຫຓີຕ຺ຖິຍໍ [ອຠິຘານ ໙໗໓ ຄາຖາ]. ປຓີໂຕ ຕີສຸ ມຘຸເຣ, ອຸຕ຺ຕເມ ວິຫິເຕປ຺ຍຖ. ອຎ຺ຊເສ ວິສິຂາຍຎ຺ຈ, ປນ຺ຕິຍໍ ວີຖິ ນາຣິຍໍ [ອຠິຘານ ໙໔໐ ຄາຖາ]. ອຖສທ຺ເທນ ຈຕ຺ຣ ອນນ຺ຕຣິຍຕ຺ເຖນ ສກປຣິຍາໂຍປລກ຺ຂຓໂຕ ອໂຖ ສທ຺ທາທີສຸ ຈ ນ ປຸພ຺ເພນ ສມ຺ພຊ຺ຌເຕ. ປາຓໂກ ຈາປ຺ຍໂຖ ອຸຈ຺ຈາລິງ຺ໂຄ ໂລມສປາຓໂກຕິ [ອຠິຘານ ໖໒໓ ຄາຖາ].

[ຌ] ອິທານິ ພຸທ຺ຘວຈນານມນຸຣູປານມ຺ປິ ປຈຸຣປ຺ປໂຍຄານເມວ ເກສຎ຺ຈິ ຄຫຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຖນ຺ຕຣາປສຍ຺ຫຕາວເສນ ອຫໍກາຣປຸພ຺ພິກາຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ປໂຍຄ’’ມິຈ຺ຈາທິ. ໂສຄເຕ ສຸຄຕສ຺ສ ວຈນຠູເຕ ອາຄເມ ປິຏກຕ຺ຕເຍ, ຕຎ຺ຫິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຕິວິຘສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ເອເຕນາຕິ ອາຄໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຠິຍ຺ໂຍ ປໂຍຄໍ ພາຫຸລ຺ເລນ ປຍຸຊ຺ຊເຕຕິ ປໂຍໂຄ, ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຄເຫຕ຺ວາ ກ຺ວຈິ ອຣຎ຺ຎວຄ຺ຄາທີສຸ ນິຆຓ຺ຏຸຍຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ນິຆຓ຺ຏຸນາມເກ ສຕ຺ເຖ ອາຄຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນານຸຣູປໍ ຍຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອານີຍ ອາເນຕ຺ວາ ນາມລິງ຺ຄໍ ກຖີຍຕິ ອນ຺ໂຕຠາເວນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ພຫິຠາເວນ ປກາສີຍເຕ. ອາວິຠາວຕ຺ຕເມວ ຫິ ຊຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕກາຣິຍກາຣິໂນ. ອາສີສາຍໍ ວາ ອວສ຺ສມ຺ຠາວິໂນປິ ວຈນສ຺ສ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຖວຕ຺ຕິຈ຺ຉາຍ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ຫິ ໂລເກ ອວສ຺ສມ຺ຠາວິໂນ ສິທ຺ຘິມຠິສນ຺ຘາຍ ຠາວິນມປ຺ປຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕມານຕ຺ເຕນ ວາ ອຕີຕຕ຺ເຕນ ວາ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຍຖາ – ‘‘ອິທໍ ມມມປາປເຍ’’ຕິ ໂກຈິ ເກນຈາຠິຫິໂຕ ສນ຺ໂຕ ອວສ຺ສໍ ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປາປິຍມານໍ ປຕ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕເຍວ ‘‘ອາສີສາຍໍ ຠູຕມິວ ເຈ’’ຕິ [ປາຓິນິ ໓.໓.໑໓໒] ຕທຕິເທສວຈນໍ ປຈ຺ຈາຂ຺ຍາຍເຕ.

ປຓາມາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ສຄ຺ຄກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ

໑. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ໂຖ ນາມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຣມຕ຺ຖຕ຺ຖວເສນ ທຸວິໂຘ, ເຕສຸ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຖໂຕ ປຣມຕ຺ຖຕ຺ໂຖວ ເສຏ຺ໂຐ, ເຕສຸປິ ໂອຘິໂສ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິກຣຕ຺ຕາ ຍຖາກ຺ກມໍ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ເສຏ຺ຐາ, ຕໂຕປິ ນິພ຺ພານເມວ ເສຏ຺ຐໍ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຘມ຺ມານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ເສຏ຺ໂຐ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ວິຣາໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມານໍ, ທ຺ວິປທານຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ [ຘ. ປ. ໒໗໓; ເນຕ຺ຕິ. ໑໒໕]. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ວາ, ວິຣາໂຄ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ [ອ. ນິ. ໔.໓໔; ໕.໓໒; ອິຕິວຸ. ໙໐] ວຈນໂຕ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ວິຣາຄສງ຺ຂາໂຕ ນິພ຺ພານເມວ ເສຏ຺ໂຐ, ຈກ຺ຂຸມາ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຘມ຺ມານໍ, ເທວມນຸສ຺ສາທິເຠທານໍ ທ຺ວິປທານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຖານໍ ເສຏ຺ໂຐຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຕ຺ຖເສຏ຺ຐຕ຺ຖາຠິຘາຍກາຠິຘານຠູຕໍ ພຸທ຺ຘາຕິຘານເມວ ປຐມໍ ສຄ຺ຄກຓ຺ຑສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ປຕ຺ຖິຍວເສນ [ສຕ຺ຖິຍວເສນ (ກ.)] ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ’’ຈ຺ຈາທິ. ຕຕ຺ຖ ຊິນສທ຺ທນ຺ຕໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘສ຺ສ ນາມໍ. ສພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘວາຕິ ພຸທ຺ໂຘ, ສກມ຺ມກາ ກຕ຺ຕຣິ ຕປຈ຺ຈໂຍ. ວິສິຏ຺ຐາ ພຸທ຺ຘິ ອສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ພຸທ຺ໂຘ, ປສໍສາຍໍ ຍທາທິນາ ຓປຈ຺ຈໂຍ. ທານສີລກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ຐານາຏ຺ຐານຎາຓາທໂຍ ວາ ທສ ພລານິ ຍສ຺ເສຕິ ທສພໂລ. ສາສຕິ ວິນຍຕິ ສຕ຺ເຕຕິ ສຕ຺ຖາ. ສພ຺ພຘມ຺ມຊານນສີລຕາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎູ. ທ຺ວິປທານໍ, ທ຺ວິປເທສຸ ວາ ອຸຕ຺ຕໂມ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ, ພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາຍໍ [ພຸ. ວໍ. ອຏ຺ຐ. ໓໗ ນິທານກຖາ] ນິທ຺ຘາຣຓລກ຺ຂຓາຍ ຉຏ຺ຐິຍາ ສມາສສ຺ສ ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ເນທິສີ ນິທ຺ຘາຣຓລກ຺ຂຓາ ຉຏ຺ຐີ ຄມ຺ຍເຕ. ກສ຺ມາ ປນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຏິສິທ຺ໂຘຕິ? ສມາເສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນິທ຺ຘາຣຓລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສ຺ສ ວິກລາຠາວໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຉຏ຺ຐິຍາເຍວ ປຏິສິທ຺ໂຘ, ສຕ຺ຕມິຍາ ປນ ນິທ຺ຘາຣຓລກ຺ຂຓາຍ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາປິ ໂສ ປຏິເສຘນີໂຍເຍວ. ມຸນີນໍ ອິນ຺ໂທ ຣາຊາ ມຸນິນ຺ໂທ. ປຸຎ຺ຎຎາຓຠາຄ຺ຍາທໂຍ ຠຄໍ ນາມ, ຕໍໂຍຄາ ຠຄວາ. ນາຖຕິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕໍ ຍາຈຕິ, ກິເລເສ ວາ ອຸປຕາເປຕິ, ສຕ຺ເຕສຸ ວາ ອິສ຺ສຣິຍໍ ກໂຣຕິ, ເຕສໍ ວາ ຫິຕໍ ອາສີສຕີຕິ ນາໂຖ. ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສມນ຺ຕຎາຓທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສງ຺ຂາເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸມາ. ສພ຺ພທາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາຍ ກາຍໂຕ ນິຈ຺ຉຣຓວເສນ ອງ຺ຄີຣໂສ. ສພ຺ພາກາເຣນ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ມຸນນໂຕ ມຸນິ, ຘມ຺ມວາເທສຸ ວາ ໂມນກຣຓໂຕ ມຸນິ.

໒. ໂລການໍ, ໂລເກສຸ ວາ ນາໂຖ ໂລກນາໂຖ. ອຕ຺ຕໂນ ອຘິກສ຺ສ ກສ຺ສຈິປິ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອນຘິວໂຣ, ສພ຺ພປຣິຍນ຺ຕຄຕຕ຺ຕຠາວຕ຺ຕາ ວາ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ອຘິໂກ ປຕ຺ເຖຕພ຺ໂພ ອຕ຺ຕຠາໂວຕິ ອນຘິວໂຣ. ມຫນ຺ຕານໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອສນໂຕ ຄເວສນໂຕ ມເຫສິ, ມຫນ຺ໂຕ ວາ ອີໂສ ວິຠູຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ມເຫສິ. ຫິຕໍ ວິນຍຕິ ອນຸສາສຕີຕິ ວິນາຍໂກ, ວິສິຏ຺ຐໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ສຕ຺ເຕ ເນຕີຕິ ວິນາຍໂກ. ສພ຺ພຘມ຺ມທສ຺ສນສີລຕາຍ ‘‘ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູ’ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ. ໂສຠນໍ ຄຕໍ ຎາຓມສ຺ສ, ສໍສາຣາ ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອປຸນຣາວຕ຺ຕິຍາ ຄຕວາຕິ ສຸຄໂຕ, ສປຣສຸຂສິທ຺ຘຕ຺ຖໍ ວາ ສມ຺ມາ ຄຕວາຕິ ສຸຄໂຕ. ຠູຣິ ພຫຸກາ ປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສ, ອນນ຺ຕຕ຺ຕາ ວາ ຠູຣິສມາ ປຎ຺ຎາ ເອຕສ຺ສາຕິ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ, ອນນ຺ຕາຍ ມຫາປຖວິຍາ ສທິສປຎ຺ໂຎຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ກິເລສາທິປຎ຺ຈວິຘໍ ມາຣໍ ຊິຕວາຕິ ມາຣຊິ.

໓. ນຣານໍ ສີໂຫ ເສຏ຺ໂຐ, ປຣປ຺ປວາທມທ຺ທນສຫນໂຕ ວາ ນໂຣ ຈ ໂສ ສີໂຫ ຈາຕິ ນຣສີໂຫ, ສຫຕີຕິ ສີໂຫ, ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ປຸພ຺ພວຓ຺ຓາກາຣສ຺ສີກາໂຣ, ສີຫສທິສຕ຺ຕາ ວາ ນໂຣ ຈ ໂສ ສີໂຫ ຈາຕິ ນຣສີໂຫ. ຍຖາ ຫິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ຈຕູຫິ ທາຐາຫິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ຫິໍສຕິ ອຠິຠວຕິ, ຕຖາ ຠຄວາປິ ສີລປຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິສງ຺ຂາເຕຫິ ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສພ຺ພໍ ໂລກໍ ຫິໍສຕິ ອຠິຠວຕີຕິ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ. ສພ຺ພປຸຣິສານໍ ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ນຣວໂຣ, ນຣານໍ ວາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ນຣວໂຣ, ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ’’ຕິ [ສໍ. ນິ. ໑.໒໓] ເອຕ຺ຖ ວິຍ ນຣສທ຺ເທນ ສພ຺ເພ ເທວມນຸສ຺ສາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຘມ຺ມສ຺ສ ຣາຊປວຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຣາຊາ, ຘມ຺ມໂຕ ວາ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຣາຊາ ຊາໂຕ, ນາຘມ຺ມໂຕຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ, ຘມ຺ເມນ ຣາຊຕີຕິ ວາ ຘມ຺ມຣາຊາ, ຘມ຺ມປາລໂກ ວາ ຣາຊາ ຘມ຺ມຣາຊາ. ມຸນີນໍ ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ມຫາມຸນິ. ເທວານໍ ອຕິເທໂວຕິ ເທວເທໂວ, ເທວານໍ ອຘິໂກ ວາ ເທໂວ ເທວເທໂວ. ໂລການໍ ຄຣຸ ອາຈຣິໂຍ ໂລກຄຣຸ, ໂລການໍ ຄຣຸຠາຊນຕ຺ຕາ ວາ ໂລກຄຣຸ. ຘມ຺ມສ຺ສ ສາມິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ. ຍຖາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ຄຕາ, ຕຖາ ອຍມ຺ປິ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ວາ ສມ຺ມາ ຄຕໍ ຎາຓມສ຺ສາຕິ ຕຖາຄໂຕຕ຺ຍາທິນາ ຕຖາຄຕສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖປປຎ຺ໂຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໒; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓.໗໘; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໗໐; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໑໘; ອິຕິວຸ. ອຏ຺ຐ. ໓໘; ເຖຣຄາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓; ພຸ. ວໍ. ອຏ຺ຐ. ໒ ນິທານ ກຖາ; ມຫານິ. ອຏ຺ຐ. ໑໔; ປຏິ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໓໗; ທີ. ນິ. ຏີ. ໑.໗; ທີ. ນິ. ອຠິ. ຏີ. ໑.໗; ມ. ນິ. ຏີ. ໑.໑໒; ອ. ນິ. ຏີ. ໑.໑.໑໗໐] ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔. ສຍເມວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠວຕິ, ອນຎ຺ຎໂພຘິໂຕຕິ ສຍມ຺ຠູ. ສມ຺ມາ ອວິປຣີເຕນ ສ’ມຕ຺ຕນາເຍວ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ພຸຊ຺ຌຕິ ອພຸຊ຺ຌິ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ເສຏ຺ຐປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວຣປຎ຺ໂຎ. ສຕ຺ເຕ ສໍສາຣຓ຺ຓວໂຕ ນິພ຺ພານປາຣໍ ເນຕີຕິ ນາຍໂກ. ຊິຕປຎ຺ຈມາຣຕ຺ຕາ ຊິໂນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສມນ຺ຕຠທ຺ຣ, ໂລກຊິ, ຉຬຠິຎ຺ຎ, ອທ຺ວຍວາທີ, ສິຣີຆນ, ອກນິຏ຺ຐຄ [ອກນິຏ຺ຐກ (ກ.)], ຘມ຺ມຈກ຺ກ, ຣາຄາສນິ [ຣາຄາຣິ (ກ.)], ຕິສຣຓ, ຂສມ [ຂຓສມ (ກ.) ເຂນ ອາກາເສນ ສມາ ຕຸລ຺ຍາ ຄຸຓາ ຍສ຺ສ ໂສ (ຕິກຓ຺ຑເສສຏີກາ ໑.໑.໘)], ຄຸຓາກຣ, ມຫາສຸຂ, ວຊິຣ, ເມຕ຺ຕາພລ, ອສມ, ຊິຕາຣິ, ມຫາໂພຘິ, ຘມ຺ມຘາຕຸ, ເສຕເກຕຸ, ຂຊິ, ຕິມຸຕ຺ຕິ [ຂຊິຣວິມຸຕ຺ຕິ (ກ.) ເຂນ ອາກາສຊ຺ຌາເນນ – ສຸຎ຺ຎຠາວນາຍາຕິ ຠາໂວ – ຊຍຕິ ສໍສາຣຠາວໍ ໂຍ, ຊິ+ ກ຺ວິປ ສຸຎ຺ຎວາທີນໍ ໂພທ຺ຘານໍ ‘‘ສຸຎ຺ຎໍ ສພ຺ພເມວ’’ ອິຕ຺ຍາກາຣຠາວນາຍ ສໍສາຣຠາວຊຍນໂຕ ຕຖາຠາໂວ (ສທ຺ທກປ຺ປທ຺ທຸມ)], ທສຠູມິສ຺ສຣ, ປຎ຺ຈຎາຓ, ພຫຸກ຺ຂມ, ສມ຺ພຸທ຺ຘ, ສພ຺ພທສ຺ສີ, ມຫາພລ, ສພ຺ພໂພຘ [ສມ຺ໂພຘຘມ຺ມ (ກ.)], ຘມ຺ມກາຍ, ສໍຄຸຕ຺ຕ, ອຣຫ, ທ຺ວາທສກ຺ຂ, ວີຕຣາຄາທີນິປິ ອເນການິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ນາມານິ [ອິມານິ ປຣິຍາຍວຈນານິ ປາຍໂສ ອມຣໂກສໂຕ, ຕິກຓ຺ຑເສສາຠິຘານໂຕ ຈ ຄຫິຕານິ]. ສມນ຺ຕໂຕ ປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣໂຕ ຈ ຎາຓສມ຺ຠາຣໂຕ ຈ ຠທ຺ໂຣ ເສຏ຺ໂຐຕິ ສມນ຺ຕຠທ຺ໂຣຕ຺ຍາທີນິ ຈ ນິພ຺ພຈນານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ນາມານິ, ສຄຸເຓນ ມເຫສິໂນ;

ຄຸເຓນ ນາມມຸທ຺ເຘຍ຺ຍໍ, ອປິ ນາມສຫສ຺ສໂຕ’’ຕິ [ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໑໓; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໕໓; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໗໖; ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໘].

ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ. ອປິ ນາມສຫສ຺ສໂຕຕິ ອເນເກຫິ ນາມສຫສ຺ເສຫີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພພຸທ຺ຘນາມກຖາ.

ສກ຺ກາທິສຕ຺ຕກໍ ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ນາມໍ. ປຎ຺ຈມາເຣ ເຊຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ສກ຺ໂກ, ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສກຣຓໂຕ ວາ ໂລກມຣິຍາທໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ກຸຓນ຺ຕີຕິ ສກ຺ກາ, ສາກິຍຣາຊູນໍ ປຸພ຺ພຣາຊາໂນ, ເຕສໍ ວໍສຠູຕຕ຺ຕາ ຠຄວາ ‘‘ສກ຺ໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອສ຺ສ ຈ ຊາຕິສມນນ຺ຕຣໍ ນິຘໂຍ ຣຕນານິ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນານີຕິ ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖຕິ ນາມໍ ກຕໍ, ສພ຺ເພສໍ ວາ ໂລການໍ ສິທ຺ຘາ ອຕ຺ຖາ ເອເຕນ ເຫຕຸຠູເຕນາຕິ ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ. ສຸທ຺ຘໍ ໂອທນໍ ອສ຺ສາຕິ ສຸທ຺ໂຘທໂນ, ຕສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ສຸທ຺ໂຘທນິ. ໂຄຕມວໍສສ຺ສ ກປິລສ຺ສ ມຸນິໂນ ສິສ຺ສຕາຍ ສກ຺ຍາ ໂຄຕມາ, ຠຄວາ ປນ ໂຄຕມວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ໂຄຕມສ຺ສ ມຸນິໂນ ອປຈ຺ຈໍ ໂຄຕໂມ.

໕. ສກ຺ຍວໍສາວຕິຓ຺ໂຓ [ສກ຺ຍວໍສາ ປິຕ຺ຖິຓ຺ໂຓ (ກ.)] ສກ຺ຍມຸນິ ໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ໂສ ສກ຺ຍສີໂຫ, ສກ຺ຍານໍ ວາ ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສກ຺ຍສີໂຫ. ສກ຺ຍກຸລໂຕ ຊາໂຕ ມຸນິ ສກ຺ຍມຸນິ. ສູຣິຍເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຠຄວາ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອາທິຈ຺ຈສ຺ສ ພນ຺ຘຸ ຎາຕີຕິ ນິພ຺ພຈນໍ ກຕ຺ວາ. ເອຕ຺ຖປິ ມາຍາເທວີສຸຕ, ມຫາສມຓ, ກລິສາສນາທີນິ [ກຸລິສາສນາທີນິ (ກ.) ກລິມ຺ຫິ ຍຸເຄ ສາສນໍ ອນຸສາສນໍ ຍສ຺ສ ໂສ, ອຖວາ ກລິມ຺ຫິ ປາເປ ວິວາເທ ວາ ສາສນໍ ຫິຕສາຘນໍ ຍສ຺ສ ໂສ (ຕິກຓ຺ຑເສສຏີກາ ໑.໑.໑໑)] ໂຄຕມປຣິຍາຍານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໖. ໂມກ຺ຂາທີນິ ນິພ຺ພຸຕິປຣິຍນ຺ຕານິ ຉຈຕ຺ຕາລີສ ນາມານິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ນາມານິ. ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນ ວາ ຣາຄາທີຫີຕິ ໂມກ຺ໂຂ. ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣາຄາທໂຍຕິ ນິໂຣໂຘ, ຣຸນ຺ຘຕິ ວາ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ໂຣໂຘ, ກິເລໂສ, ໂສ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ນິໂຣໂຘ. ວານສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ, ນິພ຺ພາຕິ ວາ ເອເຕນ ຣາຄຄ຺ຄິອາທິໂກຕິ ນິພ຺ພານໍ. ຍຖາ ປກຕິທີໂປ ນທີໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານານໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ນິພ຺ພານໍ ສໍສາຣມໂຫເຆນ ວຸຍ຺ຫມານານໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ທີໂປ ວິຍາຕິ ທີໂປ, ນິກ຺ກິເລສານໍ ວາ ປທີປສທິສຠາວກຣຓໂຕ ທີໂປ ວິຍາຕິ ທີໂປ, ‘‘ນິພ຺ພນ຺ຕິ ຘີຣາ ຍຖຍໍ ປທີໂປ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ທິປ຺ປຕິ ວາ ອຣິຍານໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸສ຺ເສວ ປກາສຕີຕິ ທີໂປ. ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍເຫຕຸຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ. ຣາຄາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ, ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ວາ ປຣໍ. ຕາຍຕິ ຣກ຺ຂຕິ ອປາຍາທິໂຕຕິ ຕາຓໍ. ນິລີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍສາຣຠຍຠີຣຸກາຕິ ເລຓໍ. ນຕ຺ຖິ ທີຆຣສ຺ສາທິກໍ ຣູປໍ ສຓ຺ຐານເມຕສ຺ສາຕິ ອຣູປໍ, ອປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ວາ ອຣູປໍ. ຣາຄາທີນໍ ສນ຺ຕກຣຓຕ຺ຕາ ສນ຺ຕໍ. ຣາຄກ຺ຂຍເຫຕຸຠາເວນ ອວິປຣີຕຕ຺ຕາ, ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ວາ ສຈ຺ຈໍ. ນຕ຺ຖິ ອາລໂຍ ຕຓ຺ຫາ ເອຕ຺ຖາຕິ ອນາລຍໍ.

໗. ປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ສງ຺ກຣີຍເຕຕິ ອສງ຺ຂຕໍ. ສິວໍ ເຂມຠາວໍ ກໂຣຕີຕິ ສິວໍ, ສໍສາຣຠີຣຸເກຫິ ເສວິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວາ ສິວໍ, ຍທາທິນາ ວປຈ຺ຈໂຍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ມຕໍ ມຣຓໍ, ເອຕສ຺ມິໍ ວາ ອຘິຄເຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຕນ຺ຕິ ອມຕໍ. ປສ຺ສິຕຸໍ ສຸທຸກ຺ກຣຕາຍ ສຸທຸທ຺ທສໍ. ປເຣຫິ ອຸຕ຺ຕເມຫິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລຫິ ອຍິຕພ຺ພໍ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣາຍຓໍ, ປຣໂຕ ວາ ອຍິຕພ຺ພໍ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣາຍຓໍ, ສໍສາຣສຠາວໂຕ ອຎ຺ຎສຠາວວເສນ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ປເຣສໍ ວາ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ປຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ປຣາຍຓໍ. ເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ໂອຘິໂສ ກິເລເສ ສຣນ຺ຕິ ຫິໍສນ຺ຕິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ, ອຣິຍານໍ ວສິຕເຄຫຕ຺ຕາ ວາ ສຣຓໍ. ອີຕິ ອຸປທ຺ທໂວ ປວາໂສ ຈ ເຕ ຍຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຕິ, ຕໍ ອນີຕິກໍ, ສຕ຺ເຕ ສໍສາຣໍ ເນຕີຕິ ‘‘ນີຕີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອຠາວໂຕ ວາ ອນີຕິກໍ. ອາສວານໍ ອນາຣມ຺ມຓຕາຍ ອນາສວໍ. ນິຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ຘຸວໍ, ຘວຕິ ວາ ມຄ຺ຄານມາຣມ຺ມຓຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຘຸວໍ, ‘‘ຘຸ ຄຕິເຖຣິເຍສູ’’ຕິ ຫິ ກາຕນ຺ຕຘາຕຸ. ທຏ຺ຐພ຺ພສຠາວສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ອນິທສ຺ສນໍ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ອກຕຕ຺ຕາ ອກຕໍ. ສທາ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ອປລຸຊ຺ຊນສຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ວາ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອປໂລກິຕໍ. ‘‘ອິຕໍ ຄເຕ ຈ ວິຎ຺ຎາເຕ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລກສຠາເວນ ວາ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ໂລກິຕໍ, ຕພ຺ຠາວາປຄມນໂຕ ອປໂລກິຕໍ. ສຓ຺ຫຏ຺ເຐນ ນິປຸຓໍ, ເຍນ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ໂອຘິໂສ ກິເລເສ ນິສ຺ເສສໂຕ ປຸນນ຺ຕິ ໂສເຘນ຺ຕິ, ຕໍ ນິປຸຓໍ. ນ ກທາຈິປິ ຍສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ວິນາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອນນ຺ຕໍ. ຂຣນ຺ຕິ ວິນສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຂຣາ, ສງ຺ຂຕາ, ເຕ ຍຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຕິ, ຕໍ ອກ຺ຂຣໍ, ຂຣສງ຺ຂາຕານໍ ວາ ສງ຺ຂຕານໍ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອກ຺ຂຣໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອສງ຺ຂຕນ຺ຕ຺ຍາທິກາ ຄາຖາ ຣຸຈິຣາ ນາມ.

໘. ສພ຺ພທຸກ຺ຂານໍ ຂຍກາຣຓຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ. ພ຺ຍາພາຘຕີຕິ ພ຺ຍາພາໂຘ, ໂສ ເອວ ພ຺ຍາພາໂທ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ພ຺ຍາພຊ຺ຊໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນາທ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຕໍ ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຊໍ, ອພ຺ຍາປຊ຺ຌນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິນສ຺ສນ຺ຕີຕິ ພ຺ຍາປາທາ, ສງ຺ຂຕາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ, ສງ຺ຂຕານໍ ວິນສ຺ສນຠາໂວ, ຕໍ ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ຈ ທ຺ຍສ຺ສ ຊ຺ຌກາໂຣ. ກິເລສກມ຺ມວິປາກວຏ຺ຏານມຠາວໂຕ ວິວຏ຺ຏໍ. ນິພ຺ຠຍຏ຺ເຐນ ເຂມໍ, ຂຍນ຺ຕິ ວາ ເອເຕນ ຣາຄຄ຺ຄິອາທໂຍຕິ ເຂມໍ. ສງ຺ຂາເຣຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສຕາຍ, ວິສໍໂຍຄຕາຍ ຈ ເກວລໍ. ອປວຊ຺ຊນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣາ ເອຕສ຺ມາຕິ ອປວຄ຺ໂຄ. ຍສ຺ມາ ຣາໂຄ ວິຄໂຕ, ໂສ ວິຣາໂຄ. ປຘານຠາວໍ ນີຕໍ ປຓີຕໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຘິຄເຕ ອຣິຍານໍ ຈຸຕໍ ຈວນນ຺ຕິ ອຈ຺ຈຸຕໍ. ອຣິເຍຫິ ປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຄນ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປທໍ.

໙. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ ຂຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ໂຍຄກ຺ເຂໂມ. ປາເຣຕິ ສກ຺ໂກຕິ ສໍສາຣທຸກ຺ຂສນ຺ຕາປໍ ສເມຕຸນ຺ຕິ ປາຣໍ, ‘‘ສໍສາຣທຸກ຺ຂສນ຺ຕາປຕຕ຺ຕສ຺ສາ’ລໍ ສເມຕເວ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຄຕາ ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ອຣາ ເອຕສ຺ມາຕິ ວາ ປາຣໍ. ກິເລເສຫິ ມຸຈ຺ຈນໂຕ ມຸຕ຺ຕິ, ນິກາຍນ຺ຕຣິຍາ ປນ ‘‘ສຣີເຣນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກິເລສສມນໂຕ ສນ຺ຕິ. ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ເອຕາຍ ຣາຄາທິມເລຫີຕິ ວິສຸທ຺ຘິ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ ວິມຸຈ຺ຈນໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິ. ອສງ຺ຂຕເມວ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ, ສນ຺ຕິລກ຺ຂຓຘາຣຓໂຕ ວາ ຘາຕູຕິ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸ. ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ເອຕາຍ ຣາຄາທິມເລຫີຕິ ສຸທ຺ຘິ. ອາວຸໂຓຕິ ສໍສາຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຸມປ຺ປທານວເສນາຕິ ວຸຕິ, ຕຓ຺ຫາ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸຕິ.

໑໐. ຂີຓາສວາທິຈຕຸກ຺ກໍ ອຣຫນ຺ເຕ. ຂີຓາ ອາສວາ ຍສ຺ສ ໂສ ຂີຓາສໂວ. ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍາຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ ສິກ຺ຂາ ເອຕສ຺ສາຕິ ອເສກ຺ໂຂ. ວິຄໂຕ ຣາໂຄ ຍສ຺ມາຕິ ວີຕຣາໂຄ. ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ອເຣ ຫຕວາຕິ ອຣຫາ, ‘‘ອຣຫ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

ເທວໂລກາທິປຎ຺ຈກໍ ສຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ. ເທວານໍ ໂລໂກ ຠວນໍ ເທວໂລໂກ. ທິພ຺ພນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣ ທິໂວ. ອຊ ຄຕິຍໍ, ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຐິຕິຍໍ, ຈິຣໍ ຐິຍເຕ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ອຄ຺ໂຄ, ຐານໍ, ໂສຠໂນ ອຄ຺ໂຄ ສຄ຺ໂຄ, ປຸຎ຺ເຎນ ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອຊີຍເຕຕິ ສຄ຺ໂຄ. ຕໂຍ ເທວາ ທິພ຺ພນ຺ຕ຺ຍຕ຺ເຣຕິ ຕິທິໂວ. ປຘານໂຕ ຫິ ຕີຫິ ຫຣິຫຣພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ພ຺ຍປເທໂສ. ຕິທສານໍ ເທວານໍ ອາລໂຍ ຐານນ຺ຕິ ຕິທສາລໂຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເທວໂລກາທິຕ຺ຕຍໍ ສຄ຺ຄສາມຎ຺ຎສ຺ສ ນາມໍ, ຕິທິວາທິທ຺ວຍໍ ຕາວຕິໍສສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອມຣໂກສາທີສຸ ສາມຎ຺ຎສ຺ມິໍເຍວ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຄຫຓໂຕ ນ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖາປິ ນາກ, ສຸຣໂລກ, ຕິປິຏ຺ຐປ [ວິສນ຺ຕິ ສຸກຕິໂນ ອສ຺ມິໍ ອິຕິ ປິຏ຺ຐປໍ ປິໂສທຣາທິ ຕິທສານໍ ປິຏ຺ຐປຘິຕິ ທສສທ຺ທໂລໂປ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)], ອວໂຣຫ, ຜໂລທຍ [ຜລສ຺ສ ກມ຺ມຜລສ຺ສ ອຸທໂຍ ທິຏ຺ຐິໂຍຄ຺ຍຏ຺ຐານໍ (ຕິກຓ຺ຑຏີກາ)], ມນ຺ທຣ, ເສຣິກ, ສກ຺ກຠວນ, ຂໍ, ນຠາທີນິ ເທວໂລກສາມຎ຺ຎານິ ອິຘານາຄຕານິປິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

໑໑-໑໒. ຕິທສາທິຈຕຸທ຺ທສກໍ ເທວຕາສາມຎ຺ຎສ຺ສ ນາມໍ. ຊາຕີສຸ [ຊາຕິຊາຕີສຸ (ກ.)] ວຸຕ຺ຕາສຸ ພ຺ຍຕ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕີນໍ ພຫຸຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ. ຊາຕິສຕ຺ຕາວິນາສສງ຺ຂາຕາ ຕິສ຺ໂສ ທສາ ປຣິມາຓາ ເອເຕສນ຺ຕິ ຕິທສາ. ເອເຕ ຫິ ມນຸສ຺ສາທໂຍ ວິຍ ພຸທ຺ຘິວິປຣິຓາມຂເຍຫິ ນ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈວີສຕິວສ຺ສຸທ຺ເທສິຍາ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສນ຺ຕິ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ ຈ. ມຣຓໍ ມໂຣ, ໂສ ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ອມຣາ. ທິພ຺ພນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາທີຫິ ກີຬນ຺ຕີຕິ ເທວາ. ວິພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ນ ສຸປນ຺ຕີຕິ ວິພຸຘາ, ອຕີຕານາຄຕຊາຕິໍ ວິພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວາ ວິພຸຘາ. ສຸຘາໂຠຊນຠຸຎ຺ຊນສີລຕາຍ ສຸຘາສິໂນ. ສມຸທ຺ທຸຏ຺ຐາ [ອມຕມຖໂນຏ຺ຐາ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)] ສຸຣາ ອຕ຺ຖິ ເຍສໍ, ເຕ ສຸຣາ, ສຸຣນ຺ຕິ ວາ ກີຬນ຺ຕີຕິ ສຸຣາ, ສຸເຂນ ຣມນ຺ຕີຕິ ວາ ສຸຣາ. ທີຆາຍຸກາປິ ສມານາ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕກາເລ ມຣນ຺ຕິ ສີເລນາຕິ ມຣູ. ທິໂວ ເທວໂລໂກ ໂອໂກ ອາສໂຍ ເຍສໍ ເຕ ທິໂວກາ. ສຸຘາຫາຣສ຺ສ ປາຕພ຺ພສ຺ສປິ ສມ຺ຠວໂຕ ອມຕໍ ປິວນ຺ຕີຕິ ອມຕປາ, ອມໂຕສຘໍ ວາ ປິວນ຺ຕີຕິ ອມຕປາ. ສຄ຺ເຄ ວສນສີລຕ຺ຕາ ສຄ຺ຄວາສິໂນ. ສທາ ປຎ຺ຈວີສຕິວສ຺ສຸທ຺ເທສິຍຕ຺ຕາ ນິຣາກຕາ ຊຣາ ເອເຕສນ຺ຕິ ນິຊ຺ຊຣາ. ນ ນິມິສນ຺ຕີຕິ ອນິມິສາ, ຠມຸກາ ນິຈ຺ຈລໍ ກໂຣນ຺ຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ທິເວ ວສນ຺ຕີຕິ ທິພ຺ພາ. ເທວາ ເອວ ເທວຕາ, ສກຕ຺ເຖ ເທວສທ຺ທໂຕ ຕາປຈ຺ຈໂຍ, ເທວຕາ ເອວ ເທວຕານິ, ສກຕ຺ເຖ ນິປຈ຺ຈໂຍ. ‘‘ອປຸເມ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐມສກຕ຺ຖິກວເສນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ, ທຸຕິຍສກຕ຺ຖິກວເສນ ນປຸໍສກລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ທຸຕິຍສກຕ຺ຖິກວເສເນວ ວາ ທ຺ວິລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄປກ຺ເຂ ຍທາທິນາ ນິກາຣາເທໂສ. ອມຣໂກເສ ປນ ‘‘ເທວຕານິ ປຸເມ ວາ’’ຕິ [ອມຣ ໑.໙] ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເທວຕານິສທ຺ໂທ ວິກປ຺ເປນ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ, ນິຈ຺ຈໍ ນປຸໍສເກຕິ. ຏີກາຍຎ຺ຈ ‘‘ສກຕ຺ຖິກາ ປກຕິໂຕ ລິງ຺ຄວຈນານິ ອຕິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ປຸນ຺ນປຸໍສກຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ [ເທໂວ ເອວ ເທວຕາ, ສກຕ຺ເຖ ຕາ, ສກຕ຺ຖິກາ ອປິ ປຈ຺ຈຍາ ປກຕິໂຕ ລິງ຺ຄວຈນາທ຺ຍຕິວຕ຺ຕນ຺ເຕ, ອປີຕິ ອິຕ຺ຖິຕ຺ຕໍ ເທວຕາ ເອວ ເທວຕໍ ປຎ຺ຎາທິຕ຺ຕາ ອຓ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)] ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສກຕ຺ຖິກາຕິ ທຸຕິຍສກຕ຺ຖິກໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປກຕິໂຕຕິ ປຐມສກຕ຺ຖິກໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸນ຺ນປຸໍສກຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ອິຕຣຖາ ຕາປຈ຺ຈຍນ຺ຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຕາຍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຕ຺ຕເມວ ວເທຍ຺ຍ. ສຸປພ຺ພາ, ສຸມນາ, ຕິທິເວສາ, ອາທິເຕຍ຺ຍາ, ທິວິສທາ, ເລຂາ, ອທິຕິນນ຺ທນາ, ອາທິຈ຺ຈາ, ຣິຠໂວ [ວິຠວາ (ກ.), ຣິກາໂຣ ເທວມາຕາ ສິຍາ ອິຕິ ຕິກຓ຺ເຑ, ຕໂຕ ຠວນ຺ຕີຕິ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)] ອໂສປ຺ປາ, ອມຈ຺ຈາ [ມຣຓໍ ມຕິ ອິຕິ ຕິ, ມຕິຍໍ ຠວາ ມຈ຺ຈາ… ນ ມຈ຺ຈາ ອມຈ຺ຈາ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)], ອມຕາສນາ, ອຄ຺ຄິມຸຂາ, ຫວິໂຠຊນາ, ຄິຣພ຺ພາຓາ, ທານວາຣໂຍ, ພິນ຺ທາຣກາ, ປູຊິຍາ, ຈິຣາຍຸກາ, ສຄ຺ຄິໂນ, ນໂຠສທາອິຈ຺ຈາທີນິປິ ເທວຕານໍ ສາມຎ຺ຎນາມາເນວ.

໑໓. ສິທ຺ຘາທໂຍ ອິເມ ເທວໂຍນິໂຍ ເທວປ຺ປຠວາ ເທວວໍສາ ເອເຕສມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ເທວານເມວ ອາທິກາຣຓຕ຺ຕາ. ອຓິມາທິຄຸໂຓເປຕຕ຺ຕາ ສິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ຍຖິຈ຺ຉິຕາ ອຕ຺ຖາຕິ ສິທ຺ໂຘ. ຍສ຺ສ ຠາສາຍ ພ຺ຣູຫຕິ ກຖາ, ໂສ ຠູໂຕ, ປິສາຈປ຺ປເຠໂທ ອໂຘມຸຂາທິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປນ ຠວນ຺ຕິ ພ຺ຣູຫນ຺ຕິ ກຖາ ເອຕສ຺ມາຕິ ຠູໂຕຕິ. ຄນ຺ຘໍ ອພ຺ພຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ເທວຄາຍນາ ‘‘ຫາຫາ ຫູຫູ’’ ປຠຸຕໂຍ [ອມຣ ໑.໕໕]. ນິຘໂຍ ຄຸຍ຺ຫຕີຕິ ຄຸຍ຺ຫໂກ, ສຎ຺ຎາຍໍ ໂກ, ມຓິຠທ຺ຣາທິໂກ ກຸເວຣານຸຈໂຣ. ຍກ຺ຂ ປູຊາຍໍ, ຍກ຺ຂີຍເຕ ປູຊີຍເຕຕິ ຍກ຺ໂຂ, ກຸເວຣາທິໂກ. ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ເອຕສ຺ມາຕິ ຣກ຺ຂໂສ, ວິຠີສຓາທິ. ກຸມ຺ຠປ຺ປມາຓຓ຺ຑຕາຍ ກຸມ຺ຠຓ຺ໂຑ. ປິສິຕໍ ມໍສໍ ອສຕິ ຠກ຺ຂຕີຕິ ປິສາໂຈ, ສກຸນິ ສກຸນ຺ຕິອາທິໂກ ກຸເວຣານຸຈໂຣ, ຍທາທິນາ ປິສິຕສ຺ສ ປິຠາໂວ, ອສສ຺ສ ຈ ສາຈາເທສຠາໂວ [ປາຓິນິ ໖.໓.໑໐໙; ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາ ໑.໔໗]. ອາທິສທ຺ເທນ ວິຊ຺ຊາຘຣ, ອປສຣ, ກິນ຺ນເຣ ຈ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວິຊ຺ຊໍ ຄຸຬິກາຎ຺ຊນມນ຺ຕາທິກໍ ຘຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ. ອປສາຣຍນ຺ຕິ ຂລຍນ຺ຕີຕິ ອປສຣາ, ອຸພ຺ພສ຺ຍາທິກາ ສຸຣເວສິໂຍ [ອມຣ ໑.໕໕], ອປສຣສທ຺ທສ຺ສ ຊາຕິຍໍ ສຍໍ ພຫຸຕ຺ຕໍ, ພ຺ຍຕ຺ຕິຍນ຺ຕຸ ຕທວຍວໍ ວາ ສຍໍ, ຕຖາ ຈ ພຫຸຕ຺ຕໍວ. ວນາທິສທ຺ໂທ ກທາຈິ ຊາຕິຍໍ ປຍຸຊ຺ຊເຕ, ກທາຈິ ພ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ. ຕຕ຺ຣ ຍທາ ຊາຕິຍໍ, ຕທາ ພ຺ຍຕ຺ຕິຄຕໍ ສງ຺ຂ຺ຍມາທາຍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍທາ ພ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ປຍຸຊ຺ຊເຕ, ຕທາ ຕໍພ຺ຍຕ຺ຕາວຍວານໍ ປາຓິປາທາທີນໍ ພຫຸຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍມາທາຍ ປວຕ຺ຕຕິ. ວນສທ຺ໂທ ຕຸ ຊາຕິຄເຕກສງ຺ຂ຺ຍາວິສິຏ຺ຐທພ຺ພາຠິຘານໂຕ ຘວາທິພ຺ຍຕ຺ຕິຄຕຊາຕ຺ຍາຠິຘານໂຕ ວາ ເອກວຈນນ຺ຕິ ອປສຣສທ຺ໂທ ວາມນາທິມເຕນ ອິຕ຺ຖິຍໍ ພຫຸວຈເນ ຈ, ຕທຎ຺ເຎສໍ ປນ ມເຕນ ປຸມິຕ຺ຖິຍໍ ວຈນທ຺ວເຍ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອສ຺ສມຸຂນຣສຣີຣຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນໂຣ, ກິຎ຺ຈິ ວາ ນໂຣ, ນຣສທິສຕ຺ຕາ ວາ ກິນ຺ນໂຣ. ເອຕາ ເທວໂຍນິໂຍ. ຄຓເທວຕາ ປນ –

‘‘ອາທິຈ຺ຈາ ວິສຸ ວສໂວ, ຕຸສິຕາ’ຠສ຺ສຣາ’ນິລາ;

ມຫາຣາຊິກາ ສາຘ຺ຍາ ຈ, ຣຸທ຺ທາ ຈ ຄຓເທວຕາ’’ຕິ [ອມຣ ໑.໑໐].

ອມຣໂກເສ ກຖິຕາ.

ຕຕ຺ຣາທິຈ຺ຈາ ທ຺ວາທສກາ, ວິສຸເທວາ ທສ ຐິຕາ;

ວສໂວ ອຏ຺ຐສງ຺ຂ຺ຍາຕາ, ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຸສິຕາ ມຕາ.

ອາຠສ຺ສຣາ ຈຕຸສຏ຺ຐິ, ວາຕາ ປຓ຺ຓາເສກູນກາ;

ມຫາຣາຊິກນາມາໂຍ, ທ຺ວິສຕໍ ວີສຕາຘິກາ.

ສາຘ຺ຍາ ທ຺ວາທສ ວິຂ຺ຍາຕາ, ຣຸທ຺ທາ ເຈກາທສ ຐິຕາ;

ສມຍນ຺ຕຣໂຕ ເອຕາ, ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄຓເທວຕາ.

໑໔. ປຸພ຺ພເທວາທິຈຕຸກ຺ກໍ ອສຸເຣ. ປຸພ຺ພໍ ເທວາ ປຸພ຺ພເທວາ, ທຸຕິຍາສມາໂສ, ປຸພ຺ເພ ວາ ເທວາ ປຸພ຺ພເທວາ, ປຸພ຺ເພ ຫ຺ເຍເຕ ເທວປຸເຣ ຐິຕາ, ອນນ຺ຕຣໍ ສກ຺ກາທີຫິ ຕໂຕ ຈາລິຕາ. ສຸຣານໍ ຣິປູ ສຕ຺ຕໂວ ສຸຣຣິປູ. ສຸຣານໍ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ອສຸຣາ, ເທວາ ວິຍ ນ ສຸຣນ຺ຕິ ນ ກີຬນ຺ຕີຕິ ວາ ອສຸຣາ, ສມຸທ຺ທຸຏ຺ຐາ ວາ ສຸຣາ ເທເວຫິ ອຠ຺ຍຸປຄຕາ, ນາສຸເຣຫີຕິ ນຕ຺ຖິ ສຸຣາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອສຸຣາຕິ ນິກາຍນ຺ຕຣິຍາ. ທນຸນາມາຍ ມາຕຸຍາ ອປຈ຺ຈໍ ທານວາ. ທນຸ ນາມ ເຕຣສສຸ ຣກ຺ຂສທຸຫິຕີສຸ ເອກິສ຺ສາ ທຸຫິຕຸ ນາມໍ. ເອເຕ ປຸພ຺ພເທວາທໂຍ ສທາ ປຸເມ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເທຈ຺ຈາ, ເທເຕຍ຺ຍາ, ທນຸຊາ, ອິນ຺ທາຣີ, ສຸຣທິສາ, ສຸກ຺ກສິສ຺ສາ, ທິຕິສຸຕາ, ປຸພ຺ພຊາອິຈ຺ຈາທີນິປິ ອສຸຣສ຺ສ ສາມຎ຺ຎນາມານິ.

ຕພ຺ພິເສສາ ອສຸຣປ຺ປເຠທາ. ສຸເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ພລກາຍານໍ ປຫາຣໍ ອາຍຸຘໍ ທທາຕີຕິ ປຫາຣໂທ, ໂສ ເອວ ປຫາຣາໂທ. ສໍ ປສຕ຺ໂຖ ວໂຣ ຊາມາຕາ ຍສ຺ສ ໂສ ສມ຺ພໂຣ, ຕສ຺ສ ຫິ ສກ຺ໂກ ຊາມາຕາ [ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໕໖], ປຸຎ຺ຎາຫຣີສຸ ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສໍວຸໂຓຕີຕິ ສມ຺ພໂຣ. ພລເມຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ພລີ, ອຕິສຍພລກາຍຕ຺ຕາ ວາ ພລີ, ໂສ ເອວ ພລິ, ‘‘ພລິອາທໂຍ’’ຕິ ອິມິນາ ສມາເສປິ ສນ຺ຘິ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ອາທິນາ ມຈ຺ຉສກຸຓາທິເກປິ ກຸຎ຺ຈາທິເກປິ ອສຸຣເຠເທ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໕. ປິຕາມຫາທ຺ຍຏ຺ຐກໍ ພ຺ຣຫ຺ມນິ. ປິຕູນໍ ປຊາປຕີນໍ ໂລກປິຕູນມ຺ປິ ປິຕາ ປິຕາມໂຫ, ອາມຫປຈ຺ຈໂຍ [ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ໔.໓໘]. ສພ຺ພໂລການໍ ປິຕຸຏ຺ຐານິຍຕ຺ຕາ ປິຕາ, ສພ຺ພໂລກໍ ວາ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ປິຕາ, ຣິຕຸປຈ຺ຈໂຍ. ມຫນ຺ຕສຣີຣຕາຍ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ພ຺ຣຫ ວຸຑ຺ຒິຍໍ ມປຈ຺ຈໂຍ. ໂລການໍ ອີໂສ ອິນ຺ໂທ ໂລເກໂສ. ກມລສມ຺ຠວຕ຺ຕາ ກມລໍ, ປທ຺ມໍ. ຕໍ ອາສນມຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານມສ຺ສ ກມລາສໂນ. ຫິຣຎ຺ຎໍ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ອຓ຺ຑໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ, ຕສ຺ສ ຄພ຺ໂຠ ຠູໂຓ [ຄຸໂຓ (ກ.)] ຫິຣຎ຺ຎຄພ຺ໂຠ. ຌານາທິຄຸເຓຫິ ສຸຣານໍ ເຊຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສຸຣເຊຏ຺ໂຐ. ປຊານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຕິ ສາມິຠູໂຕ ປຊາປຕິ, ປຊໍ ປາເລຕີຕິ ວາ ປຊາປຕິ. ອຕ຺ຕຠູ, ປຣເມຏ຺ຐິ, ສຍມ຺ຠູ, ຈຕຸຣານໂນ, ຘາຕາ, ກມລໂຍນິ, ທຸຫິໂຓ, ວິຣິຎ຺ຈິ, ສຊິຕາ, ເວຘາ, ວິຘາຕາ, ວິຘິ, ຫໍສຣໂຖ, ວິຣິຎ຺ໂຈ, ປປິຕາມໂຫ ອິຈ຺ຈາທໂຍປິ ພ຺ຣຫ຺ມນາມານິ.

໑໖-໑໗. ວາສຸເທວາທິປຎ຺ຈກໍ ກຓ຺ເຫ. ວສຸເທວສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ວາສຸເທໂວ. ມຈ຺ຈານໍ ຊີວິຕໍ ຫຣຕິ ສີເລນາຕິ ຫຣິ. ກຓ຺ຫຄຸຓໂຍຄໂຕ ກຓ຺ໂຫ. ເກສິໍ ນາມ ອສຸຣໍ ຫຕວາຕິ ເກສໂວ, ອີກາຣສ຺ສ ອກາໂຣ, ຫນສ຺ສ ຈ ໂວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ຍສ຺ມາ ຕຍາ ຫໂຕ ເກສີ,

ຕສ຺ມາ ເມ ສາສນໍ ສຸຓ;

ເກສໂວ ນາມ ນາເມນ,

ເສຍ຺ໂຍ ໂລເກ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາຍມ຺ປິ].

ຈກ຺ກໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສ ຈກ຺ກປາຓິ. ວິສຓຸ [ປິຓ຺ຫຸ (ກ.)], ນາຣາຍໂນ, ເວກຸຓ຺ໂຐ, ທາໂມທໂຣ, ມາຘໂວ, ສມ຺ຠູ, ເທຈ຺ຈາຣິ, ປຸຓ຺ຑຣີກກ຺ໂຂ, ໂຄວິນ຺ໂທ, ຄຣຸຬທ຺ຘໂຊ, ປີຕມ຺ພໂຣ, ອຈ຺ຈຸໂຕ, ມງ຺ຄໂລ, ສິງ຺ຄີ, ຊນາທ຺ທໂນ, ອຸເປນ຺ໂທ, ອິນ຺ທາວຣໂຊ, ຈຕຸຠຸໂຊ, ປທ຺ມນາໂຠ, ມຘຸຣິປຸ, ຕິວິກ຺ກໂມ, ເທວກີນນ຺ທໂນ, ໂສຣີ, ສິຣີປຕິ, ປຸຣິໂສຕ຺ຕໂມ, ວນມາລີ, ພລິຘໍສີ, ກໍສາຣາຕິ, ອໂຘກ຺ຂໂຊ, ສພ຺ພມ຺ຠໂຣ, ເກຏຠຊິ [ເກຏຠໍ ຊິຕວາ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)], ວິຘຸ, ສສພິນ຺ທຸ, ສິຣີກໂຣ, ສິຣີວຣາໂຫ, ອຊິໂຕ, ປຣປຸຣິໂສ, ສິຣີຄພ຺ໂຠ, ຉພິນ຺ທຸ, ອນນ຺ໂຕ, ນຣກຊິ, ເກສໂຣ, ຊາຕິກີໂລ, ນຣສີໂຫ, ປຸຣາຓປຸຣິໂສ, ນລິເນສໂຍ, ວາສຸ, ນຣາຍໂນ, ປຸນພ຺ພສຸ, ສພ຺ພຣູໂປ, ຘຣຓີຘໂຣ, ວາມໂນ, ເອກສິງ຺ໂຄ, ໂສມຄພ຺ໂຠ, ອາທິເທໂວ, ອາທິວຣາໂຫ, ສຸວຓ຺ຓພິນ຺ທຸ, ສທາໂຍຄີ, ສນາຕໂນ, ຣາຫຸມຸທ຺ຘຠິໂທ, ກາຬເນມິ, ປຓ຺ຑໂວ, ວຑ຺ຒມາໂນ, ສຕານນ຺ໂທ, ປຊານາໂຖ, ສຸຍາມຸໂນອິຈ຺ຈາທີນິ ວິສຓຸນາມານິ. ອສ຺ສ ປນ ປິຕຸ ນາມານິ ວສຸເທໂວ, ອານກທຸນ຺ທຸຠິ [ອມຣ ໑.໒໓] ອິຈ຺ຈາທີນິ. ຣຖວາໂຫ ປນສ຺ສ ທາຣຸໂກ ນາມ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໑.໑.໓໔]. ມນ຺ຕີ ປນ ປວນພ຺ຍາຘິ ນາມ [ມນ຺ຕີ ປວນພ຺ຍາມິ ອຸທ຺ຘໂວ (ຕິຕຓ຺ຑເສສ ໑.໑.໓໕) ປວນພ຺ຍາຘິ… ອຸທ຺ຘໂວ ອິຕິ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຫຸສ຺ສ ມນ຺ຕິໂນ (ກຏ຺ຏີກາ)].

ມຫິສ຺ສຣາທິຉກ຺ກໍ ຫເຣ. ມຫນ຺ໂຕ ອິສ຺ສໂຣ ວິຠູຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫິສ຺ສໂຣ. ຄຸຓາວຕ຺ຖາຣຫິໂຕ ສມ຺ປຕິ ປຣມານນ຺ທຣູປຕ຺ຕາ ນິພ຺ພິກາໂຣ ສມຕິ ຠວຕີຕິ ສິໂວ, ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ອກາຣສ຺ສ ອິຕ຺ຕໍ, ມສ຺ສ ໂວ ຈ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍທາທິນາ ວາ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ວາ ສທ຺ທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ສູລປາຓິຕ຺ຕາ ສູລີ. ອິຏ຺ເຐ ປຠວຕີຕິ ອິສ຺ສໂຣ, ອິສ຺ສຕິ ອຠິຠວຕີຕິ ວາ ອິສ຺ສໂຣ. ປສູນໍ ປມຖານໍ ປຕິ ປສຸປຕິ. ‘‘ປສຸ ມິຄາໂທ ຉຄເລ, ປມເຖປິ ປສຸ ປຸເມ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ [ຣຠໂສ (ກ.)]. ( ) [(ຄຸເຓ) (ກ.)] ວິສິຏ຺ຐຕໂມຄຸຓຕ຺ຕາ ສພ຺ພໍ ຫຣຕີຕິ ຫໂຣ. ວຸຕ຺ໂຕຕິ ກ຺ຣິຍາປທໍ. ສມ຺ຠຸ, ອີໂສ, ສພ຺ໂພ, ອີສາໂນ, ສງ຺ກໂຣ, ຈນ຺ທເສຂໂຣ, ຠູເຕໂສ, ຂຓ຺ຑປຣສຸ, ຄິຣີໂສ, ມຈ຺ຈຸຎ຺ຊໂຍ, ປິນາກີ, ປມຖາຘິໂປ, ອຸຄ຺ໂຄ, ກປທ຺ທິ, ສິຣີກຓ຺ໂຐ, ກາຬກຓ຺ໂຐ, ກປາລຠໂຣ, ວາມເທໂວ, ມຫາເທໂວ, ວິຣູປກ຺ໂຂ, ຕິໂລຈໂນ, ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ນີລໂລຫິໂຕ, ມາຣຫໂຣ, ຠຄ຺ໂຄ, ຕ຺ຍມ຺ພໂກ, ຕິປຸຣນ຺ຕໂກ, ຄງ຺ຄາຘໂຣ, ອນ຺ຘກຣິປຸ, ພ຺ໂຍມເກໂສ, ຠໂວ, ຠີໂມ, ຣຸທ຺ໂທ, ອຸມາປຕິ, ຠຄາລີ, ກປິສຎ຺ຊໂນ, ຫີໂຣ, ປຎ຺ຈານໂນ, ຂກຸນ຺ຕໂລ, ໂຄປາລໂກ, ປິງ຺ຄກ຺ໂຂ [ວິຠງ຺ໂຄ (ກ.)], ກູຏກໂຣ, ຈນ຺ທາປີໂຬ, ມຫານໂຏ, ສມີໂຣ, ໂຫ, ນນ຺ທິວຑ຺ຒໂນ, ຄຸຬາເກໂສ [ມິຄູໂຫ (ກ.)], ມິຫິຣາໂຓ, ເມຆວາຫໂນ, ສຸປ຺ປຕາໂປ [ສຸປ຺ປສາໂທ (ກ.)], ອຸ, ຖາຓຸ [ອຸປາຓ຺ໂຑ (ກ.)], ສິປິວິຏ຺ໂຐ, ກີໂລ, ຘມ຺ມວາຫໂນອິຈ຺ຈາທີນິປິ ຫຣນາມານິ.

ກຸມາຣາທິຕ຺ຕຍໍ ຫຣສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕ. ກຸມາຣ ກີຬາຍໍ, ກຸມາເຣຕິ ກີຬຕີຕິ ກຸມາໂຣ, ໂສຬສວສ຺ສິໂກ, ອຍຎ຺ຈ ໂສຬສວສ຺ສິໂກ. ‘‘ພາໂລ ຈ ໂສຬສ ຠເວ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂຓ຺ຑຕິ ທານວພລນ຺ຕິ ຂນ຺ໂທ, ຓ຺ຑສ຺ສ ນ຺ໂທ. ສຕ຺ຕິໍປຫຣຓວິເສສໍ ຘຣຕີຕິ ສຕ຺ຕິຘໂຣ, ປຠາວຸສ຺ສາຫມນ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ວາ ສຕ຺ຕິຕ຺ຕຍໍ ຘຣຕີຕິ ສຕ຺ຕິຘໂຣ. ອມຣໂກເສ ປນ –

‘‘ກຕ຺ຕິເກຍ຺ໂຍ ມຫາເສໂນ,

ສຣຊາໂຕ ຉຬານໂນ;

ປພ຺ພຕີນນ຺ທໂນ ຂນ຺ໂທ,

ເສນານີ ອຄ຺ຄິຠູ ຄຸໂຫ.

ພາຫຸເລຍ຺ໂຍ ຕາຣກຊິ,

ວິສາໂຂ ສິຂິວາຫໂນ;

ຉມາຕຸໂຣ ສຕ຺ຕິຘໂຣ,

ກຸມາໂຣ ໂກຎ຺ຈທາຣໂຓ’’ຕິ [ອມຣ ໑.໔໑-໒] ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໘-໒໑. ສກ຺ກາທີນິ ວີສຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ນາມານິ. ອສຸເຣ ເຊຕຸໍ ສກ຺ກຸຓາຕີຕິ ສກ຺ໂກ. ປຸເຣ, ປຸຣໍ ວາ ທທາຕີຕິ ປຸຣິນ຺ທໂທ. ເທວານໍ ຣາຊາ ເທວຣາຊາ. ວຊິຣໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສ ວຊິຣປາຓິ. ສຸຊາຍ ອສຸຣກຎ຺ຎາຍ ປຕິ ສຸຊມ຺ປຕິ. ພຫູນໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຈິນ຺ຕິຕຕ຺ຖສ຺ສ ທສ຺ສນສມຕ຺ຖຕາຍ ສຫສ຺ສກ຺ໂຂ. ມຫຕໍ ເທວານໍ ອິນ຺ໂທ ຣາຊາ ມຫິນ຺ໂທ, ເທເວຫິ ມຫິຕພ຺ໂພ ວາ ອິນ຺ໂທ ຣາຊາ ມຫິນ຺ໂທ, ມຫນ຺ໂຕ ຈ ໂສ ອິນ຺ໂທ ຈາຕິ ວາ ມຫິນ຺ໂທ. ວຊິຣໍ ອາວຸຘໍ ຍສ຺ສ ວຊິຣາວຸໂຘ, ‘‘ວຊິຣາຍຸໂຘ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ວສູນິ ຣຕນານິ ສນ຺ຕ຺ຍສ຺ເສຕິ ວາສໂວ. ທສສຕານິ ນຍນານິ ຍສ຺ສ ໂສ ທສສຕນຍໂນ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ເທວໂລການໍ ອຘິປຕິຠູຕຕ຺ຕາ ຕິທິວາຘິຠູ. ສຸຣານໍ ນາໂຖ ສຸຣນາໂຖ. ວຊິຣໍ ຫຕ຺ເຖ ຍສ຺ສ ໂສ ວຊິຣຫຕ຺ໂຖ. ຠູຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຕິ ຠູຕປຕິ. ມຫິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ມຆວາ. ມຫ ປູຊາຍໍ, ຫສ຺ສ ຆໂວ. ໂກສສງ຺ຂາຕານິ ຘນານິ ສນ຺ຕິ ຍສ຺ສ, ໂສ ໂກສິໂຍ, ‘‘ໂກສິຍໂຄຕ຺ຕຕາຍ ໂກສິໂຍ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ອິນ຺ທຕິ ປຣມິສ຺ສຣິເຍນ ຍຸຊ຺ຊເຕຕິ ອິນ຺ໂທ. ວຕ຺ຣໍ ນາມ ອສຸຣໍ ອຠິຠວຕີຕິ ວຕ຺ຣຠູ. ປາໂກ ນາມວຕ຺ຣາສຸຣສ຺ສ ຠາຕາ, ຕສ຺ສ ສາສນໂຕ ນິຄ຺ຄຫໂຕ ປາກສາສໂນ. ວິຑໍ ພ຺ຍາປກໍ ໂອໂຊ ເອຕສ຺ສ ວິໂຑໂຊ. ສຸນາສີໂຣ, ປຸຣນ຺ທໂຣ, ເລຂາສໂຠ [ເລຂນໍ ເທວານໍ ອຸສໂຕ ອຸຕ຺ຕໂມ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)], ທິວປຕິ, ສຸຣປຕິ, ພລາຣາຕິ, ສຈີປຕິ, ຊມ຺ຠເຠທີ, ຫຣິຫໂຍ, ນມຸຈິສູທໂນ, ສໍກນ຺ທໂນ, ເມຆວາຫໂນ, ອາຂຓ຺ຑໂລ [ອາຂຓ຺ຑຍຕິ ປຣພລໍ ອຸສາທິຕ຺ຕາ ກລຈ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)], ໂກສິໂກ, ສຸຣຄາມຓີ, ນາກນາໂຖ, ຫຣີ ອິຈ຺ຈາທີນິປິ ສກ຺ກສ຺ສ ນາມານິ.

ອສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ຠຣິຍາ ສຸຊາຕາ ນາມ. ສຸເຂນ ຊາຕາ, ສຸນ຺ທຣາ ວາ ຊາຕິ ຍສ຺ສາ ສາ ສຸຊາຕາ. ປຸໂລມຊາ, ສຈີ, ອິນ຺ທານີ ອິຈ຺ຈາທີນິປິ ສກ຺ກຠຣິຍາຍ ນາມານິ.

ອສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ປຸຣໍ ມສກ຺ກສາຣາທໂຍ ຕໂຍ ຠເວ. ໂມ ຈ ສກ຺ໂກ ຈ ມສກ຺ກາ, ເຕ ສຣນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກີຬາວເສນາຕິ ມສກ຺ກສາຣາ, ມຫິສ຺ສຣາທີນໍ ປຣິສານໍ, ສກ຺ກສ຺ສ ຈ ກີຬານຸຠວນຏ຺ຐານນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖຕິ ຈິນ຺ຕາມຓິຖຸຕິຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຄຫຏີກາຍໍ ປນ ‘‘ມສກ຺ກນ຺ຕິ ວາ ວໂສກນ຺ຕິ ວາ ອສຸຣປຸຣສ຺ສ ນາມໍ, ອິທໍ ປນ ເຕສໍ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ມສກ຺ກສາໂຣ, ວໂສກສາໂຣຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອມຣາ ເອຕິສ຺ສໍ ສນ຺ຕິ ອມຣວຕີ, ສາ ເອວ ອມຣາວຕີ, ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕາ [ປາຓິນີ ໖.໓.໑໑໙].

ອສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ປາສາໂທ ເວຊຍນ຺ໂຕ ນາມ. ເວຊຍນ຺ຕີ ປຏາກາ ປສຕ຺ຖາ, ຠູຕາ ວາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ເວຊຍນ຺ໂຕ.

ອສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ສຠາ ສຸຘມ຺ມາ ມຕາ. ໂສຠໂນ ຘມ຺ໂມ ອສ຺ສາຕິ ສຸຘມ຺ມາ, ເທວມຓ຺ຑໂປ.

໒໒. ຕສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ຣໂຖ ເວຊຍນ຺ໂຕ ນາມ. ເວຊຍນ຺ຕີນາມາຍ ປຏາກາຍ ໂຍຄໂຕ ເວຊຍນ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ສາຣຖິ ສູໂຕ ມາຕລິນາມ. ມຕລສ຺ສ [ມາຕລາຍ (ກ.)] ອປຈ຺ຈໍ ມາຕລິ, ຕສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ຄໂຊ ເອຣາວໂຓ ນາມ, ອິຣາວໂຓ ສມຸທ຺ໂທ, ຕຕ຺ຣຊາໂຕ ເອຣາວໂຓ [ອິຣາວຕິ ສມຸທ຺ເທ ຊາໂຕ (ເອຣາວໂຕ), ເສເສ ອຓ… ປິໂສທຣາທິຕ຺ຕາ ຓຕ຺ເຕ ເອຣາວໂຓ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)]. ຕສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ສິລາສນໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພໂລ ນາມ. ປຓ຺ຑຸວຓ຺ຓກມ຺ພລສທິສຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພໂລ. ສິລາ ປາສາໂຓ ເອວ ອາສນໍ ສິລາສນໍ.

໒໓. ຕສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ສຸວີຣ, ຊຍນ຺ຕອິຈ຺ຈາທໂຍ. ອຕິສເຍນ ສູຣຕ຺ຕາ ສຸວີໂຣ. ອສຸເຣ ຊຍຕີຕິ ຊຍນ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ໂປກ຺ຂຣຓີ ນນ຺ທາ ນາມ ຠເວ. ນນ຺ທີຍຕີຕິ ນນ຺ທາ. ໂປກ຺ຂຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປທຸມໍ, ສລິລຎ຺ຈ, ເຕຫິ ສຕ຺ຕານໍ ມນໍ ອຕ຺ຕານໍ ນຍຕີຕິ ໂປກ຺ຂຣຓີ, ໂປກ຺ຂເຣນ ວາ ສຸນ຺ທເຣນ ອຓ຺ເຓນ ຊເລນ ສຫິຕຕ຺ຕາ ໂປກ຺ຂຣຓ຺ຓີ, ສາ ເອວ ໂປກ຺ຂຣຓີ. ຕສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ວນານິ ອຸຍ຺ຍານານິ ນນ຺ທນາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ນນ຺ທຍຕີຕິ ນນ຺ທນໍ. ນານາທິພ຺ພຣຸກ຺ເຂຫິ ມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ມິສ຺ສກໍ. ນານາລຕາຫິ ວລ຺ລີຫິ ຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕລຕາ, ນານາວິຣາຄວຓ຺ຓວິຈິຕ຺ຕາຍ ວາ ລຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕລຕາ, ເທວຕານໍ ວາ ຈິຕ຺ຕາສາ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ຈິຕ຺ຕາ, ອາສາວຕີ ນາມ ລຕາ, ສາ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕລຕາ. ເທວຕານໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ລນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຈິຕ຺ຕລາ, ທິພ຺ພຣຸກ຺ຂາ, ເຕສໍ ສມູໂຫ ຈິຕ຺ຕລຕາ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄນ ຕສ຺ສ ວນສ຺ສ ນາມໍ, ຍຖາ ‘‘ຂຸທ຺ທສິກ຺ຂາ’’ຕິ. ຜາຣຸສການິ ຍຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ, ຕໍ ຜາຣຸສກໍ.

໒໔. ອສນ຺ຍາທິຕ຺ຕຍໍ ຕສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ອາຍຸຘໍ. ອສ຺ສເຕ ຠຸຊ຺ຊເຕ ໂລກຘາຕຸກມເນນາຍຸເຘນາຕິ ອສນິ, ອຍໍ ອສນິສທ຺ໂທ ທ຺ວີສຸ ປຸມິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄສຸ ວຕ຺ຕຕິ. ກຸລິມ຺ຫິ ສກ຺ກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ເສຕິ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ກຸລິສໍ, ກຸລິ ຫຕ຺ໂຖ ຠຸຊາທໂລຕິ ຫິ ຕິກຓ຺ຑເສໂສ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໒.໖.໒໖]. ກຸຍໍ ວາ ປຖວິຍໍ ລິສຕິ ຕນຸ ຠວຕີຕິ ກຸລິສໍ. ວຊ ຄຕິຍໍ, ວຊເຕວ ນ ປຏິຫຎ຺ຎເຕ ຍສ຺ສ ຄມນໍ ເກນຈີຕິ ວຊິຣໍ, ອິຣປຈ຺ຈໂຍ. ວຊິຣສຫຈຣຓໂຕ ກຸລິສສທ຺ໂທປິ ປຸນ຺ນປຸໍສເກ. ຠິທຸຣໍ, ປວິ, ສຕໂກຏິ, ສຸຣຸ, ສມ຺ໂພ, ທມ຺ໂຠລິອິຈ຺ຈາທີນິປິ ວຊິຣສ຺ສ ນາມານິ. ຕຕ຺ຣ ຠິທຸຣໍ ປຸນ຺ນປຸໍສເກ, ປວິອາທໂຍ ປຸເມ.

ຣມ຺ຠາ ຈ ອລມ຺ພຸສາ ຈ ອິຈ຺ຈາທິກາ ເທວິຕ຺ຖິໂຍ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຈ຺ຉຣາວິເສສາ ຫິ ເອຕາ. ອຈ຺ໂຉ ນິມ຺ມລວຓ຺ໂຓ ເອຕາສມຕ຺ຖີຕິ ອຈ຺ຉຣາໂຍ. ‘‘ອປສຣາ’’ຕິປິ ເອຕາສເມວ ສາມຎ຺ຎສຎ຺ຎາ. ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ຣຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີຕິ ຣມ຺ຠາ, ຣໍ ກາມຄ຺ຄິໍ ຠນ຺ຕິ ທີປຍນ຺ຕິ ຊາເລນ຺ຕີຕິ ວາ ຣມ຺ຠາ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ. ກາມຣຕິວເສນ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕນິ ວສາເປຕຸໍ ອລໍ ສມຕ຺ຖາຕິ ອລມ຺ພຸສາ, ອສ຺ສຸກາໂຣ. ເທວານໍ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ, ເທວີຠູຕາ ວາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເທວິຕ຺ຖິໂຍ.

‘‘ປຎ຺ຈສິໂຂ, ຫາຫາ, ຫູຫູ’’ອິຈ຺ຈາທໂຍ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ນາມ. ປຎ຺ຈ ສິຂາ ຈູຬາ ຍສ຺ສ ໂສ ປຎ຺ຈສິໂຂ. ‘‘ຫາ’’ຕິ ອນນ຺ທິຕໍ ຘນິໍ [ນິນ຺ທິຠທ຺ຘນິໍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)] ຊຫຕີຕິ ຫາຫາ. ‘‘ຫູ’’ຕິ ຄີຕວິເສສສທ຺ທໍ ຫູຍເຕຕິ ຫູຫູ. ຄນ຺ຘໍ ອພ຺ພນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ຄາຍນໍ ວາ ຘມ຺ໂມ ເອເຕສໍ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ມ຺ມສ຺ສ ພ຺ໂພ.

໒໕. ວິມານາທິທ຺ວຍໍ ວິມາເນ. ເທວານມາກາເສ ຄມນໍ ເຍນ ຕໍ ວິມານໍ, ວິຄຕໍ [ວິນາ (ກ.)] ມານໍ ອຸປມານມສ຺ສ ວິມານໍ. ວິເຫ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ພ຺ຍມ຺ຫໍ, ຫກາຣໂຕ ປຸພ຺ເພ ອມປຈ຺ຈໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິມານພ຺ຍມ຺ຫສທ຺ທາ ທ຺ເວປິ ອນິຕ຺ຖິຍໍ ປຸນ຺ນປຸໍສເກ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ປີຍຸສາທິຕ຺ຕຍໍ ອມເຕ. ປີຍເຕຕິ ປີຍຸສໍ, ‘‘ອມຕປາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸສປຈ຺ຈໂຍ [ອຸຓາທິ ໔.໗໖ ຓ຺ວາທິ ໒໑໕ ສຸຕ຺ເຕສຸ ປນ ‘‘ປີຍູສ’’ມິຕິ ທິສ຺ສຕິ]. ‘‘ເປຍຸໂສ’’ຕິປິ ນາມມສ຺ສ. ນ ມຕໍ ມຣຓມເນນ ອມຕໍ. ສຸເຂນ ຘຍນ຺ຕິ ປິວນ຺ຕິ ຕໍ ອິຕິ ສຸຘາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອມຕສທ຺ໂທ ຍຎ຺ຎເສສປີຍຸສສລິລຆຕາທີສຸ ນປຸໍສເກ, ຘນ຺ວນ຺ຕຣິເທວາທີສຸ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ, ຄໂຬຌາຠຍາມລກ຺ຍາທີສຸ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄຕິ ຕີສຸ ວຕ຺ຕຕິ [ອມຕໍ ຍຎ຺ຎເສເສ ຈ, ປີຍູເສ ສລິເລ ຆເຕ ອຍາຈິເຕ ຈ ໂມກ຺ເຂ ຈ, ນາ ຘນ຺ວນ຺ຕຣິເທວສຸ ອມຕາ ມາຄຘີປຖ຺ຍາ ຄຸຬຸຈ຺ຍາມລກີສຸ ຈ (ເມທິນີໂກສ ໑໖ ໗໗-໘)], ຕໍສຫຈຣຓໂຕ ປີຍຸສສທ຺ໂທປິ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ. ສຸຘາສທ຺ໂທ ປນ ອມຕນຸຫີເລປາທີສຸປິ ນິຈ຺ຈມິຕ຺ຖິລິງ຺ໂຄວ [ສຸຘາ ເລໂປ’ມຕໍ ນຸຫີ (ອມຣ ໒໓.໑໐໑)].

ສິເນຣຸອາທິປຎ຺ຈກໍ ປພ຺ພຕຣາເຊ. ສິນາ ໂສເຈຍ຺ເຍ, ສິນາຕິ ໂສເຈຕິ ເທເວຕິ ສິເນຣຸ, ເອຣຸປຈ຺ຈໂຍ. ມີ ຫິໍສາຍໍ, ມິນາຕິ ຫິໍສຕິ ສພ຺ເພ ປພ຺ພເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຈ຺ຈຕຣຏ຺ເຐນາຕິ ເມຣຸ, ຣຸປຈ຺ຈໂຍ. ຕິທິວານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເທວໂລການໍ ອາຘາໂຣ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ຕິທິວາຘາໂຣ. ເທເວ ນຍຕີຕິ ເນຣຸ. ສຸເມຣູຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ນາມໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ເຫມທ຺ທິ, ຣຕນສານຸ, ສຸຣາລຍາທີນິປິ ປພ຺ພຕຣາຊສ຺ສ ນາມານິ.

໒໖. ຍຸຄນ຺ຘຣາທີນິ ສິເນຣຸສ຺ສ ປຣິວາຣຠູຕານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປຣິຠຓ຺ຑປພ຺ພຕານໍ ນາມານິ. ຈນ຺ທສູຣິຍສງ຺ຂາຕໍ ຍຸຄໍ ຘາເຣຕິ ຕທຸພ຺ເພຘມຄ຺ຄຈາຣິຕ຺ຕາຕິ ຍຸຄນ຺ຘໂຣ. ອີສໍ ມຫິສ຺ສຣໍ ຘາເຣຕິ ຕສ຺ສ ນິວາສຏ຺ຐານຕ຺ຕາຕິ ອີສຘໂຣ. ກຣວີຣາ ອສ຺ສມາຣກາ ພຫໂວ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ກຣວີໂຣ, ເກ ວາ ມຍູຣາ ຣວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ກຣວີໂຣ, ‘‘ກຣວີໂກ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອິຘາປິ ປຈ຺ຉິໂມເຍວຕ຺ໂຖ, ກຣວີກສກຸຓາ ວາ ພຫໂວ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ກຣວີໂກ. ສຸທສ຺ສນາ ໂອສຘິວິເສສາ ພຫຸກາ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ສຸທສ຺ສໂນ, ສຸເຂນ ປສ຺ສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວາ ສຸທສ຺ສໂນ, ສຸນ຺ທຣໍ ວາ ທສ຺ສນໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຸທສ຺ສໂນ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປພ຺ພຕຈກ຺ການໍ ເນມິສທິສໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຘາເຣຕີຕິ ເນມິນ຺ຘໂຣ, ເນມິຠາເວນ ວາ ຘາເຣຕພ຺ໂພ ອຸປລກ຺ເຂຕພ຺ໂພຕິ ເນມິນ຺ຘໂຣ, ເນມິໍວາ ຣຖທ຺ທຸມໍ ຘາເຣຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ເນມິນ຺ຘໂຣ. ວິນຕາ ນາມ ສຸປຓ຺ຓມາຕາ, ຕສ຺ສາ ນິວາສຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ວິນຕໂກຕິ ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ. ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ວາ ນຕາ ນທິໂຍ ເອຕ຺ຖາຕິ ວິນຕໂກ. ອສ຺ສກຓ຺ຓາ ສຊ຺ຊທຸມາ ພຫໂວ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ອສ຺ສກຓ຺ໂຓ, ອສ຺ສກຓ຺ຓສທິສກູຏຕ຺ຕາ ວາ ອສ຺ສກຓ຺ໂຓ. ກຸລາຈລາຕິ ເອເຕ ສິເນຣຸອາທໂຍ ອຏ຺ຐ ປພ຺ພຕາ ອຈລສງ຺ຂາຕານໍ ປພ຺ພຕານໍ ກຸລານິ ໂຍນິໂຍ ປຠວາ, ເອເຕ ຈ ສິເນຣຸອາທໂຍ ອນຸປຸພ຺ພສມຸຄ຺ຄຕາ, ສພ຺ພພາຫິໂຣ ເຈຕ຺ຖ ອສ຺ສກຓ຺ໂຓ. ນິມິຊາຕເກ ປນ –

‘‘ສຸທສ຺ສໂນ ກຣວີໂກ, ອີສຘໂຣ ຍຸຄນ຺ຘໂຣ;

ເນມິນ຺ຘໂຣ ວິນຕໂກ, ອສ຺ສກຓ຺ໂຓ ຄິຣິ ພ຺ຣຫາ’’ຕິ [ຊາ. ໒.໒໒.໕໖໘].

ວຕ຺ວາ ສິເນຣຸໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອສ຺ສກຓ຺ໂຓ ນາມ ປພ຺ພໂຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ຕໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິນຕໂກ ນາມ ປພ຺ພໂຕຕິ ເອວມຎ຺ໂຎເຍວານຸກ຺ກໂມ ກຖິໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ກຖິໂຕ, ນາມເຠທມຕ຺ຕກໂຕເຍວ ປເນຕ຺ຖ ເຠໂທ, ນາຕ຺ຖເຠທກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໗. ອາກາສວາຫີຄງ຺ຄາຍໍ ເມຣຸສິງ຺ໂຄພ຺ຠວາຍໍ ມນ຺ທາກິນ຺ຍາທິນາມຕ຺ຕຍໍ. ມນ຺ທໍ ອກິຕຸໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ມນ຺ທາກິນີ. ອາກາເສ ສນ຺ທມານາ ຄງ຺ຄາ ອາກາສຄງ຺ຄາ. ສຸຣານໍ ເທວານໍ ນທີ ສຸຣນທີ. ສຸຣທີຆິກາຕິປິ ເອຕິສ຺ສາ ນາມໍ.

໒໘. ໂກວິຬາຣາທິຕ຺ຕຍໍ ‘‘ຜລຫໂຣ’’ຕິຂ຺ຍາເຕ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕເກ. ກຸໍ ປຖວິໍ ວິທາຣຍຕິ ມູເລນາຕິ ໂກວິຬາໂຣ, ທສ຺ສ ໂຬ. ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ. ປາຣິໂນ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ຊາໂຕ ອປຈ຺ຈໍ ປາຣິຊາຕໂກ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ປາຣິຠທ຺ໂທ, ນິມ຺ພຕຣຸ, ມນ຺ທາໂຣອິຈ຺ຈາທີນິປິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສ຺ສ ນາມານິ.

ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂ ຈ ສນ຺ຕາໂນ ຈ ອາທິນາ ມນ຺ທາໂຣ ປາຣິຊາຕໂກ ຈ ຫຣິຈນ຺ທນຎ຺ຈ ເອເຕ ປຎ຺ຈ ເທວທ຺ທຸມາ [ອມຣ ໑.໕໓] ເທວຕຣໂວ ເທວຠູມີສ຺ເວວ ສມ຺ຠວໂຕ. ກປ຺ໂປ ສງ຺ກປ຺ປິໂຕ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ໂຂ ຊຎ຺ຎຊນກຠາເວນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກປ຺ປໍ ວາ ຐິໂຕ ຣຸກ຺ໂຂ ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂ. ຕນນໍ ຕາໂນ, ຠາເວ ໂຓ. ຄນ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ມາ ຕາໂນ ອສ຺ເສຕິ ສນ຺ຕາໂນ, ສິຣີສຣຸກ຺ໂຂ. ມນ຺ທນ຺ເຕ ໂມທນ຺ເຕ ເທວາ ອເນນາຕິ ມນ຺ທາໂຣ, ອາຣປຈ຺ຈໂຍ. ຫຣິມິນ຺ທໍ ຈທຍຕິ ສຸຂຍຕີຕິ ຫຣິຈນ຺ທນໍ. ເອເຕ ປຎ຺ຈ ເທວຕຣໂວ ອມຣໂກສນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ, ໂສຄຕນເຍນ ປນ ສຕ຺ຕ ເທວຕຣໂວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ປາຏລີ ສິມ຺ພລີ ຊມ຺ພູ, ເທວານໍ ປາຣິຉຕ຺ຕໂກ;

ກທມ຺ໂພ ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂ ຈ, ສິຣີເສນ ຠວຕິ ສຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ [ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໘໔; ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໑.໑ເວຣຎ຺ຊກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ].

ຕຕ຺ຖ ປາຏລີຕິ ຈິຕ຺ຣປາຏລີ, ສາ ອສຸຣໂລເກ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຖາ ສິມ຺ພລີ ຄຣຸເຬສຸ, ຊມ຺ພູ ຊມ຺ພຸທີເປ, ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ຕາວຕິໍເສ, ກທມ຺ໂພ ອປຣໂຄຍາເນ. ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ, ສິຣີໂສ ປຸພ຺ພວິເທເຫຕິ. ເອເຕ ສຕ຺ຕ ເທວານເມວ ປຕິຏ຺ຐານຠູມີສຸ ສມ຺ຠວໂຕ ເທວຕຣໂວຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ສຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໙. ປຸພ຺ພປຈ຺ຉິມອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ ຍຖາກ຺ກມໍ ປາຈີ ປຕີຈີ ອຸທີຈີ ນາມ ຠວນ຺ຕິ. ປຐມໍ ປາໂຕ ອນ຺ຈຕິ ຣວິ ຍສ຺ສໍ ສາ ປາຈີ, ນກາຣໂລໂປ. ປຈ຺ຉາ ທິວາວສາເນ ອນ຺ຈຕິ ຣວິ ຍສ຺ສໍ ສາ ປຕີຈີ. ອຸທ຺ຘໍ ອນ຺ຈຕິ ຣວິ ຍສ຺ສໍ ສາ ອຸທີຈີ, ຍສ຺ສໍ ວາ ສີຕວິໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ຈຕິ ສາ ອຸທີຈີ, ວິໂຍຄຕ຺ຖວາຈໂກ ເຫຕ຺ຖ ອຸກາໂຣ, ທສທ຺ໂທ ທານຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປນ຺ຈຕິ ປຸພ຺ພຠາວມາປຊ຺ຊເຕຕິ ປາຈີ. ປຕິນ຺ຈຕິ ປຈ຺ຉາຠາວມາປຊ຺ຊເຕຕິ ປຕີຈີ. ອຸທຎ຺ຈຕິ ສີຕວິໂຍຄທານຕ຺ຕມາປຊ຺ຊເຕຕິ ອຸທີຈີ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸທີຈີສຫຈຣຓໂຕ ປຕີຈີ ອິຕ຺ຖິຍໍ, ປຕີຈີສຫຈຣຓໂຕ ປາຈີ ອິຕ຺ຖິຍໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ຕໍຕໍສຫຈຣຓຠາເວນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕໍຕໍລິງ຺ຄຕ຺ຕມຸປເນຍ຺ຍຸໍ. ປຸພ຺ພປຈ຺ຉິມອຸຕ຺ຕຣາຕິ ສພ຺ພນາມສ຺ສ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປຸມ຺ຠາໂວ.

ທກ຺ຂິຓາທິທ຺ວຍໍ ທກ຺ຂິຓທິສາຍໍ. ມຊ຺ເຌ ອປາຍໍ ອຎ຺ຈຕິ ຍສ຺ສໍ ຣວິ, ສາ ອປາຈີ. ມຊ຺ຌຕ຺ໂຖຍໍ ອປສທ຺ໂທ, ຍຖາ ‘‘ອປທິສ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ອວາຈີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອວປຸພ຺ໂພ ອຎ຺ຈ ອໂຘມຸຂີຠາເວ. ອວຎ຺ຈຕິ ອໂຘມຸຂີ ຠວຕິ ຍສ຺ສໍ ຣວິ, ສາ ອວາຈີ. ອຸຓ຺ຫາທິເກ ວາ ຕພ຺ພິໂຍເຄ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍສ຺ສໍ ຣວິ ອຎ຺ຈຕິ, ສາ ອວາຈີ. ວິທິສາທິທ຺ວຍໍ ທິສາມຊ຺ເຌ. ທິສາຫິ ວິນິຄ຺ຄຕາ ວິທິສາ. ທິສານມນຸຣູປາ, ອນຸວຕ຺ຕກາ ວາ ທິສາ ອນຸທິສາ. ອປທິສນ຺ຕິປິ ວິທິສາຍ ນາມໍ [ນປຸໍສກາພ຺ຍຍໍ ຕ຺ວ’ປທິສໍ (ອມຣ ໓.໖)].

໓໐. ເອຣາວຕາທໂຍ ອຏ຺ຐ ຄຊາ ປຸພ຺ພາທີນໍ ທິສານໍ ຣກ຺ຂຓໂຕ ທິສາຄຊາ ນາມ, ປຸຓ຺ຑຣີກໍ ນາມ ສິຕມ຺ໂພຊໍ, ຕໍສທິສວຓ຺ຓຕາຍ ປຸຓ຺ຑຣີໂກ. ຣສ຺ສສຣີຣຕາຍ ວາມໂນ. ກຸຍໍ ປຖວິຍໍ ໂມທເຕ ກຸມຸໂທ. ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓຕາຍ ອຎ຺ຊໂນ. ປຸປ຺ຜາ ປກາສມານາ ທນ຺ຕາ ອສ຺ສ ປຸປ຺ຜທນ຺ໂຕ. ສພ຺ພຠູມິຍໍ ຈຣຕີຕິ ສພ຺ພຠຸມ຺ໂມ, ສພ຺ພຠຸມ຺ໂມ ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຕສ຺ສານຸຣູປຕ຺ຕາ ສພ຺ພຠຸມ຺ໂມ. ໂສຠນທນ຺ຕາວຍວຕ຺ຕາ ສຸປ຺ປຕີໂກ [ໂສຠນາ ປຕີກາ ອວຍວາ’ສ຺ສ ສຸປ຺ປຕີໂກ (ກ.)]. ‘‘ສຸປ຺ປຕີໂກ ໂສຠນງ຺ເຄ, ຠເວ ອີສານທິສາຄເຊ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຣາວຕາທີນໍ ທິສານໍ ສມ຺ພນ຺ຘກຖນໍ ປາຈີວາຣຓາທິນາມສູຈນຕ຺ຖໍ, ເອສໍ ກເຣຓຸໂຍ ປນ –

ອພ຺ຠມຸ ກປິລາ ເຈວ, ປິງ຺ຄລາ ນຸປມາ ມຕາ;

ຕມ຺ພກຓ຺ຓີ ສຸຠທນ຺ຕີ, ອງ຺ຄນາ ອຎ຺ຊນາວຕີ [ອມຣ ໓.໕].

໓໑. ຘຕຣຏ຺ຐາທິທ຺ວຍໍ ປຸພ຺ພທິສາຘິປຕິເທເວ. ຘາຣິຕໍ ຣຏ຺ຐມເນນາຕິ ຘຕຣຏ຺ໂຐ, ຣສ຺ສ ໂຕ. ປຎ຺ຈສິຂາທີນໍ ຄນ຺ຘພ຺ພານໍ ອຘິໂປ ນາຍໂກ ຄນ຺ຘພ຺ພາຘິໂປ. ກຸມ຺ຠຓ຺ຑສາມ຺ຍາທິທ຺ວຍໍ ທກ຺ຂິຓທິສາຘິປຕິເທເວ. ກຸມ຺ຠຓ຺ຑານໍ ສາມິ ນາຍໂກ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑສາມິ. ວິຣຸຫນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາຕິ ວິຣູຬ຺ຫໂກ. ວິຣູຬ຺ຫໍ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ກໍ ສຸຂເມຕສ຺ສາຕິ ວິຣູຬ຺ຫໂກ. ວິຣູປກ຺ຂາທິທ຺ວຍໍ ປຈ຺ຉິມທິສາຘິປຕິເທເວ. ວິຣູປານິ ອກ຺ຂີນິ ຍສ຺ສ ວິຣູປກ຺ໂຂ, ວິວິຘສຓ຺ຐານານິ ອກ຺ຂີນິ ຍສ຺ສ ວາ ວິຣູປກ຺ໂຂ. ນາຄານໍ ອຘິປຕິ ນາຄາຘິປຕິ.

໓໒. ຍກ຺ຂາຘິປາທິຈຕຸກ຺ກໍ ກຸເວເຣ. ອາຬວກາທິຍກ຺ຂານໍ ອຘິໂປ ຍກ຺ຂາຘິໂປ. ວິສ຺ສວຓສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ເວສ຺ສວໂຓ. ຕິຈຣຓາຏ຺ຐທາຐາຠຍານກມຕ຺ຖິຕາຍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ເວໂຣ ສຣີຣມສ຺ສ ກຸເວໂຣ. ຂຸທ຺ເທນາສ຺ສ ນຣຍຸຕ຺ຕາ ສິວິກາຣເຖຕິ ນໂຣ ວາຫນມສ຺ສ ນຣວາຫໂນ. ຕ຺ຍມ຺ພກສໂຂ, ຍກ຺ຂຣາໂຊ, ຄຸຍ຺ຫເກສໂຣ, ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ, ຘນໂທ, ຣາຊຣາໂຊ, ຘນາຘິໂປ, ກິນ຺ນເຣໂສ, ຍກ຺ໂຂ, ເອກປິງ຺ຄໂລ, ສິຣິໂທ, ປຸຎ຺ຎຊເນສ຺ສໂຣອິຈ຺ຈາທີນິປິ ກຸເວຣສ຺ສ ນາມານິ.

ອສ຺ສ ກຸເວຣສ຺ສ ປຸຣີ ‘‘ອຬກາ, ອຬກມນ຺ທາ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອລໍ ວິຠູສເນ, ອລໍ ວິຠູສນໍ ກໂຣຕີຕິ ອລກາ, ສາ ເອວ ອຬກາ. ອຬກາ ເອວ ໂມທກຣຓໂຕ ອຬກມນ຺ທາ, ອຸກາຣສ຺ສ ອກາໂຣ, ນາຄໂມ ຈ. ເກລາໂສຕິປິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ເກລິ ປໂຍຊນໍ ອສ຺ສ ເກໂລ, ອາສເຕ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ອາໂສ, ເກໂລ ຈ ໂສ ອາໂສ ເຈຕິ ເກລາໂສ, ກຓ຺ຫສປ຺ປາທິ ວິຍ ນິຈ຺ຈໍ ກມ຺ມຘາຣໂຍ. ອສ຺ສ ກຸເວຣສ຺ສ ປຫຣຓໍ ອາຍຸຘໍ ຄທາ, ຄໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຊິຣໍ, ຕໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂໍ ທທາຕີຕິ ຄທາ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ຘຕຣຏ຺ຐາທໂຍ ເທວາ ກມໂຕ ປຸພ຺ພາທີນໍ ຈຕຸທ຺ທິສານໍ ອຘິປາ ອຘິປຕໂຍ ນາມ. ອມຣໂກເສ ປນ –

‘‘ອິນ຺ໂທ ອຄ຺ຄິ ປິຕຸປຕິ, ເນຣິໂຕ ວຣຸໂຓ’ນິໂລ;

ກຸເວໂຣ ອີໂສ ປຕໂຍ, ປຸພ຺ພາທີນໍ ອິເມ ກມາ.

ຣວິ ສຸກ຺ໂກ ມຫີສູນຸ, ຕໂມ ຈ ຠານຸໂຊ ວິຘຸ;

ພຸໂຘ ສຸຣຄຸຣຸ ເຈຕິ, ທິສາຘິປາ ຕຖາ ຄຫາ’’ຕິ [ອມຣ ໓.໓-໔].

ອຎ຺ເຎເຍວ ທິສາຘິປຕໂຍ ກຖິຕາ, ອິນ຺ທຣວິມາທີນຎ຺ຈ ທິສາຘິປຈ຺ຈກຖນໍ ປາຌາທີນໍ ອິນ຺ທທິສາຣວິທິສາທິນາມສູຈນຜລໍ.

໓໓-໓໔. ຊາຕເວທາທ຺ຍຏ຺ຐາຣສກໍ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ. ຊາເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວິນ຺ທຕິ ຆາຕຍຕີຕິ ຊາຕເວໂທ. ອນ຺ຘກາເຣ ຊາຕໍ ວິຊ຺ຊມານໍ ວິນ຺ທຕິ ລຠຕິ, ວິທຕິ ຊານາຕິ ເອເຕນາຕິ ວາ ຊາຕເວໂທ, ຊນນໍ ຊາຕໍ ເວໂທ ປາກໂຏ ຍສ຺ສ ວາ ໂສ ຊາຕເວໂທ. ສິຂາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຊາລາ, ຕາຍ ໂຍຄໂຕ ສິຂີ. ໂຊຕຕິ ທິປ຺ປຕີຕິ ໂຊຕິ. ປຸນາຕີຕິ ປາວໂກ, ຓ຺ວຸ. ທຫຕີຕິ ທຫໂນ. ອນນ຺ຕິ ປາເລນ຺ຕ຺ຍເນເນຕິ ອນໂລ, ອລປຈ຺ຈໂຍ. ເວເທ ຫຸຕໍ ວຫຕິ ປາປຍຕິ, ສຍໍ ວາ ລຠເຕຕິ ຫຸຕາວໂຫ. ອຈ຺ຈິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຊາລາ, ຕາຍ ໂຍຄໂຕ ອຈ຺ຈິມາ. ຘູໂມ ເກຕຸ ຘໂຊ ຍສ຺ສາຕິ ຘູມເກຕຸ. ອຊຕິ ຊລມາໂນ ກຸຏິລໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຄ຺ຄິ, ອິ. ໂຄ ຣໍສິ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຄິນິ, ອສ຺ສຕ຺ຖ຺ຍຕ຺ເຖ ອິນິ, ອຄ຺ຄິນີຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ອຄ຺ຄິສທິໂສ. ຠານຸ ປຠາ ຍສ຺ສຕ຺ຖິ, ໂສ ຠານຸມາ. ເຕເຊຕິ ເສສຠູໂຕປາທາຣູປານີຕິ ເຕໂຊ. ຘູໂມ ສິຂາ ຈູຬາ ຍສ຺ສ ຘູມສິໂຂ. ວາຍຸ ສຂາ ອສ຺ສ ວາຍຸສໂຂ. ທຫິຕ຺ວາ [ທຫໂຕ (ກ.)] ຄຈ຺ຉໂຕ ກຓ຺ຫາ ວຕ຺ຕນີ ມຄ຺ໂຄ ຍສ຺ສ ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີ. ວິສ຺ສານຣສ຺ສ ອິສິໂນ ອປຈ຺ຈໍ ເວສ຺ສານໂຣ. ຫຸຕໍ ຫວິໍ ອສຕິ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ຫຸຕາໂສ. ຘນຎ຺ຊໂຍ, ຊລໂນ, ອາສຍາໂສ, ໂຣຫິຕສ຺ໂສ, ສຕ຺ຕາຈ຺ຈິ, ສຸກ຺ໂກ, ຈິຕ຺ຣຠານຸ, ວິຠາວສຸ, ສຸຈິອິຈ຺ຈາທີນິປິ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ນາມານິ.

ສິຂາທິຕ຺ຕຍໍ ອຄ຺ຄິຊາລາຍໍ. ສິໂນຕິ ນິສານີ ຠວຕີຕິ ສິຂາ, ‘‘ສິ ນິສາເນ’’ຕິ ກາຕນ຺ຕ ຘາຕຸ, ຂປຈ຺ຈໂຍ. ຊລຕີຕິ ຊາລາ. ອຈ຺ຈເຕ ປຸຊ຺ຊເຕ ອເນເນຕິ ອຈ຺ຈິ. ສິຂາ ຊາລາ ຠິຍ຺ໂຍ ຣູປນ຺ຕຣາ ອິຕ຺ຖິຍໍ, ອຈ຺ຈິ ປນ ອປຸເມ.

໓໕. ທ຺ວຍໍ ອຄ຺ຄິກເຓ [ຕີສຸ ຜຸລິງ຺ໂຄ’ຄ຺ຄິກໂຓ (ອມຣ ໑.໖໐) ຜຸລິງ຺ຄານີຕິ ອຄ຺ຄິກຓານິ (ມ. ນິ. ຏີ. ໓.໖໕)]. ວິວິຘາສຸ ທິສາສຸ ຜຸລ຺ລໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວິປ຺ຜຸລິງ຺ຄໍ. ຕຖາ ຜຸລິງ຺ຄໍ. ສພ຺ພຘຣກເຕ ປນ ‘‘ຜຸລິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຜຸລິງ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິກໍ ຉາຣິກາຍໍ. ມລີນກໍສວຕ຺ຖາທີນໍ ຕໍ ທິຕ຺ຕິໍ ເສຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ຠສ຺ມໍ, ມປຈ຺ຈໂຍ, ຠສຕິ ວາ ອໂຘ ປຕຕິ ວຕ຺ຖາທີນໍ ມລເມເຕນາຕິ ຠສ຺ມໍ. ກໍສາທີນໍ ສຸກ຺ກຠາວຕ຺ຖໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິຏ຺ຐິ ອຠິລາໂສ ໂສຠນໍ ເອຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ເສຏ຺ຐິ, ‘‘ສປກ຺ຂໂກ ສໂລມໂກ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ສສທ຺ທສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ມລສ຺ສ ສຣຓໍ ກໂຣຕີຕິ ສາຣິກາ, ສາ ເອວ ຉາຣິກາ, ຍຖາ ‘‘ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທີສຸ.

໓໖. ທ຺ວຍໍ ອຸຓ຺ຫຉາຣິກາຍໍ. ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕາ ກຸກ຺ກຸໍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ລາຕີຕິ ກຸກ຺ກຸໂລ, ‘‘ກຸກ຺ກຸ ວິທຕ຺ຖິຍໍ ຫຕ຺ເຖ, ປໂກຏ຺ເຐ ກຸຈ຺ຉິເຕປິ ເຈ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸກ຺ກຸໍ ວາ ຫຕ຺ຖໍ ລຸນາຕິ ຉິນ຺ທຕິ ທຫຕີຕິ ກຸກ຺ກຸໂລ, ໂສ ເອວ ກຸກ຺ກຸໂຬ. ອຸຓ຺ຫເມວ ຠສ຺ມໍ ອຸຓ຺ຫຠສ຺ມໍ, ຕສ຺ມິໍ. ຕິກໍ ທິຕ຺ຕກຏ຺ຐາທິນ຺ຘເນ. ອງ຺ຄຕິ ຫານິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອງ຺ຄາໂຣ, ອາຣປຈ຺ຈໂຍ, ປຸນ຺ນປຸໍສໂກຍໍ. ‘‘ອລາເຕ’ນິຕ຺ຖິ ກຸເຊ’ງ຺ຄາໂຣ’’ຕິ ຫິ ຕິກຓ຺ຑເສເສ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໓.໓໒໙] ວຸຕ຺ຕໍ. ຫານິເມວ ລາຕິ, ນ ຐິຕິໍ ວິເສສຎ຺ຈາຕິ ອລາຕໍ. ອຸທ຺ຘໍ ຘູມໍ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ອຸມ຺ມຸຕໍ, ຕເທວ ອຸມ຺ມຸກໍ. ປຎ຺ຈກໍ ກຏ຺ຐາທິນ຺ຘເນ. ສນ຺ຕມຄ຺ຄິໍ ເອຘຍຕິ ວຑ຺ຒຍຕີຕິ ສມິຘາ. ເອຘຍຕີຕິ ອິຘຸມໍ, ອຸໂມ. ເອຘຍຕີຕິ ອິໂຘ. ອຸປາທິຍເຕ ອຄ຺ຄິເນຕິ ອຸປາທານໍ. ເອຘຍຕີຕິ ອິນ຺ຘນໍ.

໓໗. ປຎ຺ຈກໍ ອາໂລເກ. ໂອຠາສຕິ ທິປ຺ປຕີຕິ ໂອຠາໂສ. ປກາສຕິ ທິປ຺ປຕີຕິ ປກາໂສ. ອາໂລຈຍຕິ ປສ຺ສຕິ ເອເຕນາຕິ ອາໂລໂກ, ອາໂລເກຕິ ວາ ເອເຕນາຕິ ອາໂລໂກ, ‘‘ໂລກ, ໂລຈ ທສ຺ສເນ’’ຕິ ຘາຕຸທ຺ວຍປາຐໂຕ. ອຸຊ຺ໂຊຕຕີຕິ ອຸຊ຺ໂຊໂຕ, ອນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ໂຊຕຕີຕິ ວາ ອຸຊ຺ໂຊໂຕ. ອາ ສມນ຺ຕໂຕ ຕປຕິ ທິປ຺ປຕີຕິ ອາຕໂປ. ສມາຕິ ເອເຕ ປຎ຺ຈ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖາຕິ ຠາໂວ.

ທສກໍ ວາເຕ. ອາຫາໂຣ ວິຍ ປາຓຠູໂຕປິ ກທາຈິ ສຕ຺ເຕ ມາເຣຕີຕິ ມາຣຸໂຕ, ໂສວ ມາລຸໂຕ. ປຸນາຕິ ສງ຺ກາຣາທິກນ຺ຕິ ປວໂນ. ວາຍຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາຍຸ, ວາຍຕິ ວາ ປຸປ຺ຜາທີນໍ ຄນ຺ໂຘ ເຍນ ໂສ ວາຍຸ. ຕຖາ ວາໂຕ. ອນນ຺ຕິ ປາຓນ຺ຕ຺ຍເນເນຕິ ອນິໂລ, ອິໂລ. ສນ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈລໍ ອີຣຍຕິ ກມ຺ເປຕີຕິ ສມີຣໂຓ, ສມີຣິຕຸໍ ກມ຺ປິຕຸໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ວາ ສມີຣໂຓ. ຄນ຺ຘໍ ວຫຕີຕິ ຄນ຺ຘວາໂຫ, ໂຓ. ວາໂຍ ວາຍຸສທິໂສ, ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ ຍາຄໂມ. ສມນ຺ຕໂຕ ອີຣຕິ ຂິປຕິ ຣຸກ຺ຂາທໂຍຕິ ສມີໂຣ. ສທາ ສພ຺ພທາ ຄຕິ ຍສ຺ສ ສທາຄຕິ. ສສໂນ, ຄນ຺ຘວໂຫ, ອາສຸໂຄ, ມຣຸໂຕ, ຊຄຕິປາໂຓ, ປວມາໂນ, ປຠຎ຺ຊໂນ ອິຈ຺ຈາທີນິປິ ວາຕນາມານິ.

໓໘. ອິເມ ຉ ວກ຺ຂມານາ ວາຍຸເຠທາ ວາຍຸວິເສສາ, ອຸທ຺ຘໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຸທ຺ຘງ຺ຄໂມ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທີນໍ ນີຫຣຓວເສນ ອໂຘຠາຄໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອໂຘຄໂມ. ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ອຸທເຣ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ກຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐ. ໂກຏ຺ເຐ ອນ຺ເຕ ເສຕິ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ໂກຏ຺ຐາສໂຍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ສສນ຺ຕິ ເຍນ ອສ຺ສາໂສ, ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕວາໂຕ. ປສ຺ສາໂສຕິ ອນ຺ໂຕປວິສນກວາໂຕປິ ‘‘ອສ຺ສາໂສ’’ຕິ ເອເຕນ ສງ຺ຄຍ຺ຫເຕ ສຫຈາຣິຕຕ຺ຕາ. ສພ຺ພງ຺ເຄສຸ ອນຸສຣຕິ ສີເລນ ເສທໂລຫິຕາທິສມ຺ປາທນໂຕຕິ ອງ຺ຄານຸສາຣີ. ອມຣໂກເສ ປນາຍໍ ວາໂຕ ຐານພ຺ຍາປາຣເຠເທນ ປຎ຺ຈຘາ ກຖິໂຕ [ປາໂຓ’ປາໂນ ສມາໂນໂຈທານພ຺ຍານາ ຈ ວາຍໂວ ສຣີຣຏ຺ຐາ ອິເມ (ອມຣ ໑.໖໗)], ຏີກາຍຎ຺ຈສ຺ສ –

‘‘ຫທເຍ ປາໂຓ ຄຸເທ’ປາໂນ, ສມາໂນ ນາຠິມຊ຺ຌຏ຺ໂຐ;

ອຸທາໂນ ກຓ຺ຐເທເສ ຕຸ, ພ຺ຍາໂນ ສພ຺ພງ຺ຄສນ຺ຘິສຸ [ຫທເຍ ປາໂຓ ຄຸເທ’ປາໂນ, ສມາໂນ ນາຠິສຓ຺ຐິໂຕ; ອຸທາໂນ ກຓ຺ຐເທສຏ຺ໂຐ, ພ຺ຍາໂນ ສພ຺ພສຣີຣໂຄ ອິຕິ ຐານນິຓ຺ຓໂຍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)].

ຕຕ຺ຣປາໂຓອນ຺ນປ຺ປເວສາທິກໂຣ. ອປາໂນ ມຸຕ຺ຕກຣີສສຸກ຺ກວິສຏ຺ຐິກໂຣ. ສມາໂນ ມຊ຺ເຌ ອນ຺ນປຈນາທິກໂຣ. ອຸທາໂນ ຠາສິຕຄີຕາທິກໂຣ. ພ຺ຍາໂນ ເສທຣຕ຺ຕສວນຸມ຺ເມສນິເມສຄຕ຺ຍາທິກໂຣ [ເຂທເຈຏ຺ຐາອຸມ຺ເມສນິມ຺ເມສຄຕ຺ຍາທິກໂຣ (ກ.)]. ປກຏ຺ເຐນ ອນນ຺ຕ຺ຍເນນ ຠຕ຺ຕາທິປ຺ປເວສນໂຕຕິ ປາໂຓ. ມຸຕ຺ຕາທິກໍ ອປເນຕ຺ວາ ອນນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ອປາໂນ. ສມ຺ມາ ອນນ຺ຕິ ອເນນ ຠຸຕ຺ຕປຣິປາຈນໂຕຕິ ສມາໂນ. ອຸທ຺ຘມນນ຺ຕ຺ຍເນນ ຠາສິຕາໂທ ສາມຕ຺ຖິຍຊນນໂຕຕິ ອຸທາໂນ. ວິເສເສນ ອນນ຺ຕ຺ຍເນນ ເສທຣຕ຺ຕເສມ຺ຫາທິ [ເຂທເຈຏ຺ຐາທິ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)] ສມ຺ປາທນໂຕຕິ ພ຺ຍາໂນ’’ຕິ [ຕໍພ຺ຍາປາຣາ ຈ ຍຖາ – ອນ຺ນປ຺ປເວສນໍ ມຸຕ຺ຕາ-ທ຺ຍຸສ຺ສຄ຺ໂຄ’ນ຺ນວິປາຈນໍ ຠາສຓາທິ ນິເມສາທິ, ຕໍພ຺ຍາປາຣາ ກມາ ອິເມ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)] ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໙. ທ຺ວຍໍ ອນ຺ໂຕປວິສນກວາເຕ. ອານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພຫິນິກ຺ຂມນວາໂຕ, ຕໂຕ ອປຄຕໍ ອປານໍ. ອສ຺ສາສໂຕ ອປຄໂຕ ປສ຺ສາໂສ. ທ຺ວຍໍ ພຫິນິກ຺ຂມນວາເຕ. ອາທິມ຺ຫິ ປວຕ຺ໂຕ ສາໂສ ອສ຺ສາໂສ. ອນນ຺ຕິ ປາຓນ຺ຕ຺ຍເນເນຕິ ອານໍ, ອາທິມ຺ຫິ ປວຕ຺ຕໍ ອານໍ ອານໍ, ເອກສ຺ສາກາຣສ຺ສ ໂລໂປ.

໔໐. ເວຄຂິປ຺ປາທໂຍ ວາຕຘມ຺ມຕ຺ເຕນ ນິຈ຺ຈປ຺ປວຕ຺ຕິກາ ອິຕິ ຕປ຺ປກ຺ກເມ [ຕປ຺ປກ຺ກເມນ ຕກ຺ກເມນ (ກ.)] ອຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ຕຕ຺ຣ ຣຍນ຺ຕໍ ເວເຄ. ສພ຺ພຕ຺ຣ ກຣຓສາຘນໍ. ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ວຊນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ເວໂຄ.

‘‘ກ຺ຣິຍາວາຈິຕ຺ຕມາຂ຺ຍາຕຸໍ, ເອເກກຕ຺ໂຖ ນິທສ຺ສິໂຕ;

ປໂຍຄໂຕນຸຄນ຺ຕພ຺ພາ, ອເນກຕ຺ຖາ ຫິ ຘາຕໂວ’’ຕິ [ຈນ຺ທ຺ຣຘາຕຸປາເຐ].

ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຊຘາຕຸ ປາປຸຓເນປິ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຣ, ອກາຣສ຺ສ ເອ. ຊວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ຊໂວ, ຣຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ຣໂຍ.

ຂິປ຺ປາທິນວກໍ ສີເຆ. ອຖ ຊວສີຆານໍ ໂກ ເຠໂທ? ສເວຄຄຕິວຈນາ ຊວາທໂຍ, ສີຆາທໂຍ ຕຸ ຘມ຺ມວຈນາ, ຕຖາ ຈ ‘‘ສີຆໍ ປຈຕິ [ປສ຺ສຕິ (ກ.)], ສີຆໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປໂຍໂຄ, ນ ຕຸ ‘‘ຊວໍ ປຈຕິ, ຊວໍຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປນ ປໂຍໂຄ. ‘‘ເວເຄນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຊເວນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ກຖໍ? ຕຕ຺ຣ ເຠທສ຺ສ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ນ ໂທໂສ. ຂິປ຺ປຕິ ເປຣຕີຕິ ຂິປ຺ປໍ, ຂິປ ເປຣເຓ. ສຍຕີຕິ ສີຆໍ, ສີ ສເຍ, ຆປຈ຺ຈໂຍ. ພ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຫິ ຍຖາ ກຖຎ຺ຈິປິ ຠວຕິ, ສຎ຺ຎາ ຕຸ ໂລກໂຕວາວຄນ຺ຕພ຺ພາ, ສພ຺ພຕ຺ເຣວໍ. ຕຣຕີຕິ ຕຸຣິຕໍ. ລງ຺ຆຕີຕິ ລຫຸ, ລງ຺ຆ ຄຕິໂສສເນສຸ, ຆສ຺ສ ໂຫ, ນິຄ຺ຄຫີຕໂລໂປ, ອຸປຈ຺ຈໂຍ ຈ, ລຫຸປຣິຍາໂຍ ລຆຸສທ຺ໂທປ຺ຍຕ຺ຖິ. ອສຕິ ເຂປຕີຕິ ອາສຸ, ອຸ. ຕຣຕີຕິ ຕຸຓ຺ຓໍ, ຣສ຺ສ ໂຓ. ອຣຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຣໍ. ນ ວິລມ຺ພີຍຕິ ນ ໂອຫີຍຕີຕິ ອວິລມ຺ພິຕໍ, ລພິ ອວສໍສເນ. ຕຸວຏ຺ຏຕິ ສຍຕີຕິ ຕຸວຏ຺ຏໍ, ຕຸຣິຕຠາເວນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວາ ຕຸວຏ຺ຏໍ, ຣິຕໂລໂປ.

໔໑. ອຣິຍາສາມຎ຺ຎສ຺ສ ປຸພ຺ພຑ຺ຒໍ ສນ຺ຕເຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຏ຺ຐສຸ ຄເຓສຸ ຉຏ຺ໂຐ ສພ຺ພລຫຸໂກ, ຕໂຕປເຣ ຉຄ຺ຄຓາ ສ, ຠ, ສ, ຠ, ຠ, ຠາ, ອຏ຺ຐໂມ ໂຄ. ສມນ຺ຕໂຕ ຕໂນຕີຕິ ສຕຕໍ. ນາສຠາເວນ ນ ອິຈ຺ຈໍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ນິຈ຺ຈໍ, ນາສໍ ວາ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນິຈ຺ຈໍ. ‘‘ນາໂຄ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ນ ໂທໂສ, ຕສ຺ສ ໂຈ. ນ ວິຣມຕີຕິ ອວິຣຕໍ. ນ ອາຣມຕີຕິ ອນາຣຕໍ. ສມນ຺ຕໂຕ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວາ ຕໂນຕີຕິ ສນ຺ຕຕໍ. ນ ອວຣມຕີຕິ ອນວຣຕໍ. ສທາ ຘວຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຘຸວໍ. ‘‘ຘຸ ຄຕິເຖຣິເຍສູ’’ຕິ ກາຕນ຺ຕຘາຕຸ.

ວິປຸລາຑ຺ຒໍ ອຕິສເຍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອຍຸຄປາເທ ທ຺ວາທສມຕ຺ຕາ, ຍຸເຄ ອຏ຺ຐາຣສມຕ຺ຕາ, ສພ຺ພາສຸ ອຣິຍາສຸ ປຐເມ ປາເທ ທ຺ວາທສມຕ຺ຕາ, ທຸຕິເຍ ອຏ຺ຐາຣສ, ຕຕິເຍ ທ຺ວາທສ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຎ຺ຈທສ. ຍທາ ປນ ປຐມຕຕິເຍສຸ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຕທາ ຍຸເຄ ອຘິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທໍ ວິປຸລາລກ຺ຂຓໍ. ອຖ ສຕຕາຕິສຍານໍ ໂກ ເຠໂທ? ສຕຕໍ ສນ຺ຕຕິ ອວິຈ຺ເຉໂທກ຺ຣິຍນ຺ຕເຣຫິ ອພ຺ຍວຘານໍ, ອຕິສໂຍ ຕຸ ໂປໂນປຸຎ຺ຎໍ, ປກຏ຺ໂຐ ຈ. ເຕສຸ ໂປໂນປຸຎ຺ຎໍ ກ຺ຣິຍາພ຺ຍາວຸຕ຺ຕິ, ປກຏ຺ໂຐ ຕຸ ກ຺ຣິຍາວຍວານໍ ອຸກ຺ກໍສຕາ. ຠາສຕິ ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຠຸສໍ, ອາສ຺ສ ອຸ. ຠສ຺ສຕິ ອໂຘ ປຕຕີຕິ ວາ ຠຸສໍ. ຠສ ອໂຘປຕເນ, ອສ຺ສ ອຸ. ອຕິສຍນໍ ອຕິສໂຍ, ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວາສຍນໍ ປວຕ຺ຕນໍ ອຕິສໂຍ. ທຫຕິ ສພ຺ພນ຺ຕິ ທຬ຺ຫໍ, ຫໂຕ ປຸພ຺ເພ ໂຬ, ທລຕິ ວິທາຣຍຕີຕິ ວາ ທຬ຺ຫໍ, ຫປຈ຺ຈໂຍ, ທຫນ຺ໂຕ ລາຕີຕິ ວາ ທຬ຺ຫໍ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ, ອຠິສໂຍ ຈ ທຬ຺ຫຎ຺ຈ ອຕິສຍທຬ຺ຫາ. ຕຣຕິ ອຕິກ຺ກມຕີຕິ ຕິພ຺ພໍ, ຣສ຺ສ ໂວ, ອສ຺ສ ອິ. ເອຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອໂກ, ໂສ ເອວ ເອກນ຺ຕໍ, ເອກໍ ຕຣຕິ ອຕິກ຺ກມຕີຕິ ວາ ເອກນ຺ຕໍ. ມຕ຺ຕໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອຕິມຕ຺ຕໍ. ພຫຸໍ ລາຕີຕິ ພາຬ຺ຫໍ, ອຸໂລໂປ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ ຈ ຫສທ຺ໂທ. ອຕິເວລໍ, ອຈ຺ຈຕ຺ຖໍ, ນິພ຺ຠຣໍ, ນິຕນ຺ຕໍ, ຄາຬ຺ຫໍອິຈ຺ຈາທີນິປິ ອຕິສເຍ.

ທພ຺ພໍ ສຕ຺ວໍ, ຕໍວິປຣີເຕ ຘມ຺ມມຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມານາ ພາຬ຺ຫປຣິຍນ຺ຕາ ຂິປ຺ປາທໂຍ ອຕິສຍໍ ວິນາ ປຓ຺ຑເກ ນປຸໍສເກ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຂິປ຺ປໍ ຠວຕິ [‘‘ຂິປ຺ປ ຠວຠີ’’ຕິ ປທທ຺ວຍໍ ອຘິກໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ], ອຕິສໂຍ ປຸລ຺ລິງ຺ໂຄ, ອສ຺ສ ຄຸຓສ຺ສາຕິສໂຍ, ອສ຺ສ ທພ຺ພສ຺ສາຕິສໂຍ ອິຕິ. ‘‘ຂິປ຺ປໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ສຕຕໍ ຊຸໂຫຕິ, ສຕຕໍ ຣມຓີໂຍ’’ອິຈ຺ຈຕ຺ຣ ຕຸ ກ຺ຣິຍາວິເສສນຕ຺ຕາເຍວ ປຓ຺ຑກຕ຺ຕໍ. ເຕສຸ ຂິປ຺ປາທີສຸ ເຍ ທພ຺ພຄາ ທພ຺ພາຠິຘາຍິໂນ, ເຕ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ. ‘‘ທພ຺ພຘມ຺ໂມ ລິງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ສນນ຺ຕຣໍ. ຍຖາ ຂິປ຺ປາ ຊຣາ, ຂິປ຺ໂປ ມຈ຺ຈຸ, ຂິປ຺ປໍ ຄມນໍ. ສນ຺ຕຕາ ຕຓ຺ຫາ, ສນ຺ຕຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສນ຺ຕໂຕ ອາກາໂສ. ອຕິມຕ຺ຕາ ກ຺ຣິຍາ, ອຕິມຕ຺ໂຕ ນໂຣ, ອຕິມຕ຺ຕໍ ປທໍ ອິຈ຺ຈາທິ.

໔໒-໔໓. ທ຺ວາທສກໍ ມາເຣ. ຫຣນຍນຄ຺ຄິທຑ຺ຒຕ຺ຕາ [ຕິນຍນຄ຺ຄິທຑ຺ຒຕ຺ຕາ (ກ.)] ນຕ຺ຖິ ວິຄ຺ຄໂຫ ສຣີຣເມຕສ຺ສ ອວິຄ຺ຄໂຫ. ກາມຍຕິ ຣຕິຈ຺ຉໍ ອຸປ຺ປາທຍຕີຕິ ກາໂມ, ກາຣິຕນ຺ຕາ ອປຈ຺ຈໂຍ. ສິງ຺ຄາຣຣູເປນ ປາຓີນໍ ມນສິ ຠວຕີຕິ ມໂນຠູ. ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓສຸ ມທຍຕີຕິ ມທໂນ. ໂລການໍ ອນ຺ຕໍ ວິນາສໍ ກໂຣຕີຕິ ອນ຺ຕໂກ. ວເສ ວຕ຺ເຕຕິ ສີເລນາຕິ ວສວຕ຺ຕີ. ປາປໍ ອິຈ຺ຉຕິ ກໂຣຕິ, ເຕນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ວາ ປາປິມາ. ປຣໂຕ ຊາຍຕີຕິ ປຊາ, ອຈ຺ຉນ຺ທິກາ, ຕາສໍ ປຕິ ປຊາປຕິ. ເຍ ກຸສລຘມ຺ເມສຸ ປມຕ຺ຕາ, ເຕສເມວ ພນ຺ຘຸ ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸ. ກຓ຺ຫຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕຕາຍ ກຓ຺ໂຫ. ກຸສລຘມ຺ເມ ມາເຣຕີຕິ ມາໂຣ. ອກຸສລຘມ຺ເມ ນ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ນມຸຈິ. ມີນເກຕໂນ, ກນ຺ທປ຺ໂປ, ທປ຺ປໂກ, ອນງ຺ໂຄ, ປຎ຺ຈສໂຣ, ສມ຺ພຣາຣິ, ມນສິໂຊ, ກຸສຸເມສຸ, ອນຎ຺ຎໂຊ, ປຸປ຺ຜຘນ຺ວາ, ຣຕິປຕິ, ມກຣທ຺ຘໂຊອິຈ຺ຈາທີນິປິ ວິຓ຺ຫຸສຸຕສ຺ສ ກາມສ຺ສ ນາມານິ.

ຕຓ຺ຫາ ອຣຕີ ຣຄາ ເຈຕິ ເອຕາ ຕິສ຺ໂສ ຕສ຺ສ ມາຣສ຺ສ ຘີຕໂຣ. ໂຍ ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ຕສິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ, ສໂລໂປ, ຓ຺ຫາ ຈ. ປເຣສໍ ກຸສລຘມ຺ເມສຸ ອຣຕິໍ ກໂຣຕີຕິ ອຣຕີ. ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຣຄາ. ຕສ຺ສ ມາຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖີ ຄິຣິເມຂໂລ ນາມ. ສຣີຣມຫນ຺ຕຠາເວນ ຄິຣິສທິສຕ຺ຕາ ຄິຣິ ວິຍາຕິ ຄິຣິ. ມາເຣນ ມມາຍນວເສນ ‘‘ອຍໍ ເມ ຫຕ຺ຖີ ເມຂໂລ ນາມ ໂຫຕູ’’ຕິ ກຕນາມຕ຺ຕາ ເມຂລາ ວິຍາຕິ ເມຂໂລຕິ ສມຸທິຕນາມທ຺ວເຍນ ເອກເມວ ຫຕ຺ຖິໍ ວທຕິ, ຍຖາ ‘‘ວຊິຣາສນິ, ສີຕຸຓ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

໔໔. ຕິກໍ ຍເມ. ປຊາສໍຍມນໂຕ ຍມາ, ມຈ຺ຈຸປ຺ປຠຸຕໂຍ ອສ຺ສ ກິງ຺ກາຣາ, ເຕສຸ ຣາຊເຕຕິ ຍມຣາຊາ. ເຕຘາຕຸເກສຸປິ ອາຓາປວຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ມຫນ຺ໂຕ ວິສໂຍ ເອຕສ຺ສ ວິສຍີ, ຓີ, ໂສ ເອວ ເວສາຍີ. ຍຕ຺ຖ ລກ຺ຂເຓນ ນ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຣ ‘‘ຍທາທິນາ ວາ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ວາ ສທ຺ທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ຫິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂຊນກຕ຺ຕາ ວາ ວິສທິສຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເວສາ, ເນຣຍິກາ, ເຕສໍ ອຘິປຕິຠາເວນ ອຍຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເວສາຍີ, ອີ. ຍມານໍ ຣາຊາ ຍໂມ. ຘມ຺ມຣາໂຊ, ກຕນ຺ໂຕ, ສມວຕ຺ຕີ, ກາໂລ, ທຓ຺ຑຘໂຣ, ອນ຺ຕໂກອິຈ຺ຈາທີນິປິ ຍມສ຺ສ ນາມານິ. ອສ຺ສ ຍມສ຺ສ ອາວຸຘໍ ນຍນເມວ. ເຕນ ກິຣ ໂກຘຈິຕ຺ເຕນ ໂອໂລກິຕມຕ຺ເຕນ ສຕ຺ຕານໍ ສຣີຣານິ ອາຕເປ ຂິຕ຺ຕຆຕປິຓ຺ຑານິ ວິຍ ວິລີຍນ຺ຕີຕິ.

ທ຺ວຍໍ ອສຸຣເຠເທ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ສຕິປິ ເທວຠາເວ ເຫຏ຺ຐາ ນິວາສິຕຠາວສາມຎ຺ຎໂຕ ເອຕ຺ຖ ວຈນໍ, ມາຣສ຺ສ ປນ ສຕ຺ຕານມນຕ຺ຖກາຣກຕາສາມຎ຺ເຎນ ຍເມນ ສທ຺ຘິໍ ວຈນໍ ຕກ຺ກຣຕ຺ຕາ. ຍຸທ຺ຘາທີສຸ ເວປິຕໍ ກມ຺ປິຕໍ ຈິຕ຺ຕເມຕສ຺ສ ເວປຈິຕ຺ຕິ [ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໕໖]. ປຸຓ຺ຓໍ ໂລມໍ ຍສ຺ສ ໂສ ປຸໂລໂມ, ປຸລາມຫຕີ ອຸມາ ກິຕ຺ຕິ, ກນ຺ຕິ ວາ ຍສ຺ສາຕິ ປຸໂລໂມ. ‘‘ອຸມາຕສີເຫມວຕິ-ຫລິທ຺ທາກິຕ຺ຕິກນ຺ຕິສູ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ສຸຊາຕາຍ ປິຕາ. ທ຺ວຍໍ ກິນ຺ນເຣ. ອສ຺ສມຸຂນຣສຣີຣຕາຍ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ປຸຣິໂສ, ກິຎ຺ຈິ ວາ ປຸຣິໂສ, ປຸຣິສສທິໂສຕິ ວາ ກິມ຺ປຸຣິໂສ. ເອວໍ ກິນ຺ນໂຣ. ຕຸຣງ຺ຄວທນ, ອສ຺ສມຸຂາທີນິປິ ກິນ຺ນຣສ຺ສ ນາມານິ.

໔໕-໔໖. ອທ຺ຘປຊ຺ເຊນ ອາກາສສ຺ສ ນາມານິ. ເຕສໍ ເຕສໍ ວຕ຺ຖູນໍ ອນ຺ຕຣໍ ນານຕ຺ຕໍ ອິກ຺ຂເຕ ໂລໂກ ເອຕ຺ຖ, ອເນນາຕິ ວາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂໍ, ຣສ຺ສ ໂລ. ອິກ຺ຂນໍ ວາ ທສ຺ສນໍ ອິກ຺ຂາ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣໍ ກາຣຓໍ ອນ຺ຕລິກ຺ຂໍ. ຂນຕິ ພ຺ຍວຘານນ຺ຕິ ຂໍ, ກ຺ວິ. ສພ຺ພຄຫຄາມຓິໂນ ອາທິຈ຺ຈສ຺ສ ປໂຖ ມຄ຺ໂຄ ອາທິຈ຺ຈປໂຖ. ນ ຠວຕີຕິ ອພ຺ຠໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕ຺ຍເນນ ເທວາຕິ ຄຄນໍ, ຍຸ, ມສ຺ສ ໂຄ. ອມ຺ພເຕ ສທ຺ທາຍເຕ ອຕ຺ຣາຕິ ອມ຺ພຣໍ, ໂຣ. ຫຍ ຄຕິມ຺ຫິ, ວິເສເສນ ຫຍຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ສພ຺ພຕ຺ຣາຕິ ເວຫາໂສ, ຍສ຺ສ ໂສ, ວິຄໂຕ ວາ ຫາໂສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຖາຣມ຺ມຓາລາຠໂຕຕິ ເວຫາໂສ. ອນິລສ຺ສ ວາຕສ຺ສ ປໂຖ ອນິລປໂຖ. ຠຸສໍ ກາສນ຺ເຕ ທິປ຺ປນ຺ເຕ ປທຕ຺ຖາ ເອເຕນາຕິ ອາກາໂສ, ນ ກສ຺ສຕິ ນ ວິເລຂີຍຕີຕິ ວາ ອາກາໂສ. ນ ຠວຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິປິ ວຕ຺ຖູຕິ ນຠໍ, ນຕ຺ຖິ ຠູມິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ນຠໍ, ນ ຠາຍນ຺ຕິ ປກ຺ຂິໂນ ອເນນ, ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ນຠໍ. ວິໂນ ປກ຺ຂິໂນ ຫຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເວຫາຍສໍ, ອໂສ. ຕາຣາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕາທໂຍ, ເຕສໍ ປໂຖ ຕາຣາປໂຖ. ສຸຣານໍ ເທວານໍ ປໂຖ ສຸຣປໂຖ. ນ ຫຎ຺ຎເຕຕິ ອຆໍ, ຫນສ຺ສ ໂຆ. ອນນ຺ຕໍ, ວິສຓຸປທໍອິຈ຺ຈາທີນິປິ ອາກາສສ຺ສ ນາມານິ.

໔໗-໔໘. ເມຆາທ຺ເຍກາທສກໍ ເມເຆ. ເມຫຕິ ຆຣຕິ ເສຈຕີຕິ ເມໂຆ. ວາຣິໍ ວຫຕີຕິ ວລາຫໂກ, ວາຣິສທ຺ທສ຺ສ ໂວ, ວສ຺ສ ໂລ [ປາຓິນິ ໖.໓.໑໐໙; ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາ ໑.໔໗; ນີຕິ-ສຸຕ຺ຕ ໑໓໔໐, ໑໓໔໓]. ທິພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ໂລກາ ອເນນາຕິ ເທໂວ. ປຊານໍ ໂລການໍ ອນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ ຠວຕິ ເອເຕນາຕິ ປຊ຺ຊຸນ຺ໂນ, ອກາຣສ຺ສຸກາໂຣ. ອມ຺ພຸໍ ອຸທກໍ ຘາເຣຕີຕິ ອມ຺ພຸຘໂຣ. ໂລການໍ ສນ຺ຕາປໍ ຫນ຺ຕີຕິ ຆໂນ, ຫສ຺ສ ໂຆ. ຊລຘາຣໍ ຘາເຣຕີຕິ ຘາຣາຘໂຣ. ຊີວນໍ ຊລໍ ມູຕໍ ພນ຺ຘມເນເນຕິ ຊີມູໂຕ, ວນສທ຺ທໂລໂປ, ໂລການໍ ວາ ຊີວິຕໍ ມຸນາຕິ ພນ຺ຘຕີຕິ ຊີມູໂຕ, ວິຕໂລໂປ, ຊີວິຕສ຺ສ ຊີ ອາເທໂສ ວາ [ປາຓິນິ ໖.໓.໑໐໙; ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາ ໑.໔໗; ນີຕິ-ສຸຕ຺ຕ ໑໓໔໐, ໑໓໔໓]. ເອວໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ. ວາຣິໍ ວຫຕີຕິ ວາຣິວາໂຫ. ອມ຺ພຸໍ ທທາຕີຕິ ອມ຺ພຸໂທ. ອາປໍ ຠຣຕີຕິ ອພ຺ຠໍ, ກ຺ວິ, ປສ຺ສ ໂພ.

ຕິກໍ ວຸຏ຺ຐິຍໍ. ວສ຺ສຕິ ສິຎ຺ຈຕີຕິ ວສ຺ສໍ, ວສ຺ສ ເສຈເນ. ເອວໍ ວສ຺ສນວຸຏ຺ຐິໂຍ.

ປຎ຺ຈກໍ ວິຊ຺ຊຸຍໍ. ສຕຕໍ ອີຣຕິ ກມ຺ປຕີຕິ ສເຕໂຣ, ຕໂລໂປ, ໂສ ເອວ ສເຕຣິຕາ. ຂຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອກ຺ຂຓາ. ກຸຏິລໍ ອຈິຣຏ຺ຐາຍິຕຕ຺ຕາ ວິຣູປໍ ຫຸຕ຺ວາ ຊວຕີຕິ ວິຊ຺ຊຸ. ວິຊ຺ໂຊຕຕີຕິ ວິຊ຺ຊຸຕາ. ອຈິຣໍ ປຠາ ຍສ຺ສ ອຈິຣປ຺ປຠາ.

໔໙. ຈຕຸກ຺ກໍ ເມຆນາເທ. ເມຆານໍ ນາໂທ ເມຆນາໂທ. ຘນີຍເຕ ຘນິຕໍ[ຖນິຕໍ (ສີ.)], ຘນ ສທ຺ເທ. ຄຊ຺ຊນໍ ຄຊ຺ຊິຕໍ, ຄຊ຺ຊ ສທ຺ເທ. ຣສີຍເຕ ຣສິຕໍ. ອາທິນາ ຫຣາທາທິ [ສພ຺ພຕ຺ຣ ນປຸໍສເກຠາເວ ໂຕ, ອາທິນາ ສ຺ວນິຕຘນິຕາທໂຍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ), ອາທິນາ ຘນິຕຫຣາທຣາສາທໂຍ (ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາຏີກາ)]. ທ຺ວຍໍ ສກ຺ກຘນຸມ຺ຫິ. ອິນ຺ທສ຺ສ ອາວຸຘໍ ຘນຸ ຈ ອິນ຺ທາວຸຘໍ, ອິນ຺ທຘນຸ ຈ. ວາເຕນ ຂິຕ຺ຕມມ຺ພຸ ວາຕກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ພຸ, ພິນ຺ທຸ. ສີຕໍ ກໂຣຕີຕິ ສີກໂຣ, ສິຎ຺ຈຕີຕິ ວາ ສີກໂຣ, ຈສ຺ສ ໂກ, ອໂຣ ຈ, ວາຕວເສນ ວາ ຕໂຕ ຕໂຕ ສຣຕີຕິ ສີກໂຣ, ອສ຺ສ ອີ, ມຊ຺ເຌ ກາຄໂມ ຈ.

໕໐. ຕິກໍ ຊລຘາຣາຍໍ. ເວຄໂຕ ຊລຘາຣານໍ ສໍ ຠຸສໍ ປຕນໍ ອາສາໂຣ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣຕີຕິ ອາສາໂຣ. ເວຄໍ ຘາເຣຕີຕິ ຘາຣາ. ອໂຘ ປຕຕີຕິ ສມ຺ປາໂຕ, ສໍສທ຺ໂທ ອໂຘຠາເຄ [ເວຄໂຕ ຊລຘາຣານໍ ສມ຺ຠູຍ ປຕນໍ ຘາຣາສມ຺ປາໂຕ, ສຣ ຄຕິຍໍ ຆອຸ ອິຕິ ອາສາໂຣ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)]. ທ຺ວຍໍ ວສ຺ໂສປເລ. ກເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ຄຍ຺ຫຸປຄຕ຺ຕາ ກຣກາ, ຊລໍ ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣຕີຕິ ວາ ກຣກາ, ‘‘ວສ຺ໂສປເລ ຕຸ ກຣກາ, ກຣໂກປິ ຈ ທິສ຺ສເຕ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ, ກຣສທ຺ໂທຕ຺ຣ. ‘‘ກໂຣ ວສ຺ໂສປເລ ປາຓິ-ໂສຓ຺ຑາປຈ຺ຈາຍຣໍສິສູ’’ຕິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕໍ. ຆນໂຕ, ຆນກາເລ ວາ ສຎ຺ຊາຕໍ ອຸປລໍ ສິລາ ຆໂນປລໍ. ທຸຏ຺ຐຸ ທິນໍ ທຸທ຺ທິນໍ, ອຍໍ ທຸທ຺ທິນສທ຺ໂທ ເມຆຈ຺ຉນ຺ນາເຫ ວຕ຺ຕຕິ, ອໂສຠນຕ຺ໂຖປ຺ຍຕ຺ຖິ ທຸທ຺ທິນສທ຺ໂທ, ອຄຸຓວຈນຕາຍໍ ວາຈ຺ຈລິງ຺ໂຄ.

໕໑-໕໒. ຉກ຺ກໍ ຕິໂຣຘາເນ. ຘຣ ອາວຣເຓ, ອປາທິປຸພ຺ໂພ. ອປິຘຣຕິ ອາວຸໂຓຕີຕິ ປິຘານໍ, ອໂລໂປ. ອປຘຣຕີຕິ ອປຘາຣຓໍ. ຕິໂຣ ຘຣຕິ ປິທຫຕີຕິ ຕິໂຣຘານໍ. ອນ຺ຕຣໍ ຘຣຕີຕິ ອນ຺ຕຣຘານໍ, ນິຄ຺ຄຫີຕໂລໂປ. ອປິຘຣຕີຕິ ອປິຘານໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອປາທິອຸປສຄ຺ຄາ ຘາຕຸໂນ ອາວຣຓຕ຺ຖໂຊຕກາ. ຉາທຍຕີຕິ ຉາທນໍ. ພ຺ຍວຘາ, ອນ຺ຕຣຘິອິຈ຺ຈາທໂຍປິ ຕິໂຣຘາເນ.

ສາທ຺ຘປຊ຺ເຊນ ຈນ຺ທສ຺ສ ນາມານິ. ອິນ຺ທຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕານໍ ປຣມິສ຺ສຣິຍໍ ກໂຣຕີຕິ ອິນ຺ທຸ. ຈນ຺ທຕິ ຫິລາທຍຕິ ສຸຂຍຕິ ປຊນ຺ຕິ ຈນ຺ໂທ. ນກ຺ຂຕ຺ຕານໍ ຣາຊາ ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາ. ອຸມາ ກນ຺ຕິ, ຕາຍ ສຫ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ໂສໂມ, ສຸຂໍ ອຠິສ຺ສວຕີຕິ ວາ ໂສໂມ, ມປຈ຺ຈໂຍ. ນິສໍ ຣຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ວາ ກໂຣ ຣໍສິ ເອຕສ຺ສ ນິສາກໂຣ. ອນ຺ຘກາຣໍ ອຸເສນ຺ຕິ ທຫນ຺ຕິ ວິນາເສນ຺ຕີຕິ ໂອສາ, ຣໍສໂຍ, ເຕ ເອຕ຺ຖ ຘິຍນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ໂອສຘິ, ຕາຣາວິເສໂສ, ຕສ຺ສ ອີໂສ ປຕິ ໂອສຘີໂສ. ຫິໂມ ສີຕໂລ ຣໍສິ ຍສ຺ສ ຫິມຣໍສິ. ສໂສ ອງ຺ໂກ ລກ຺ຂຓໍ ຍສ຺ສ ສສງ຺ໂກ. ຈນ຺ທໍ ກປ຺ປູຣໍ ມາຕິ ສທິສໍ ນຍຕີຕິ ຈນ຺ທິມາ. ອິກາຣາເທໂສ. ສສລກ຺ຂຓເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ສສີ. ສສຕິ ວາ ຫິໍສຕິ ອຸຓ຺ຫຄຸຓນ຺ຕິ ສສີ, ອີປຈ຺ຈໂຍ ຕທຸປລກ຺ຂິເຕ ຕທຸປຈາຣໍ. ສີຕາ ຣໍສໂຍ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ສີຕຣໍສິ. ນິສາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ນາໂຖ ຕທາລງ຺ກາຣຠາວໂຕຕິ ນິສານາໂຖ. ອຸຬູນໍ ຕາຣານໍ ຣາຊາ ອຸຬຸຣາຊາ. ມາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ກປ຺ປູເຣນ ສທິສໍ ກໂຣຕີຕິ ມາ, ມາສທ຺ໂທຍໍ ປຸເມ, ຕໍສຫຈຣຓໂຕ ອຸຬຸຣາຊາທໂຍປິ. ຫິມໍສຸ, ກຸມຸທພນ຺ຘຸ, ວິຘຸ, ສຸຘໍສຸ, ສຸພ຺ຠໍສຸ, ນິສາປຕິ, ມິຄງ຺ໂກ, ກລານິຘິ, ທ຺ວິຊຣາໂຊ, ສສຘໂຣ, ນກ຺ຂຕ຺ເຕໂສອິຈ຺ຈາທີນິປິ ຈນ຺ທສ຺ສ ນາມານິ.

໕໓-໕໔. ໂສຬສນ຺ນໍ ຠາຄານໍ ປູຣໂຓ ໂສຬສໂມ ຠາໂຄ ຈນ຺ທສ຺ສ ກລາ, ກລ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ, ກລີຍເຕ ເອກາທິນາ ສງ຺ຂ຺ຍາຍເຕຕິ ກລາ. ທ຺ວຍໍ ຈນ຺ທສ຺ສ ສຣີເຣ. ມຎ຺ຎເຕ ຎາຍເຕ ອເນເນຕິ ພິມ຺ພໍ. ມນໂຕ ວປຈ຺ຈໂຍ, ນິປາຕນາ ມສ຺ສ ໂພ, ອສ຺ສິ, ນສ຺ສ ໂມ, ວສ຺ສ ໂພ, ພິມ຺ພສທ຺ໂທ ອນິຕ຺ຖິຍໍ. ມຓ຺ຑຍເຕຕິ ມຓ຺ຑລໍ, ອໂລ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ມຓ຺ຑລີ, ອຍໍ ຕີສ຺ວປິ [ພິມ຺ໂພ ອນິຕ຺ຖີ, ມຓ຺ຑລໍ ຕີສຸ (ອມຣ ໓.໑໕)].

ປາທຫີນປຊ຺ເຊນ ອທ຺ຘຠາໂຄ. ອສຕິ ເຂເປຕິ ສມຸທາຍນ຺ຕິ ອຑ຺ໂຒ, ໂຕ. ຕຖາ ອທ຺ໂຘ. ອຸປຑ຺ໂຒຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ, ເອເຕ ຕໂຍ ປຸເມ. ຂຓ຺ຑຍຕິ ສມຸທາຍນ຺ຕິ ຂຓ຺ຑໍ. ສກ຺ຍເຕ ອຸພ຺ພາຫນາທີສຸ ໂຖກຕ຺ຕາຕິ ສກລໍ, ອໂລ, ຂຓ຺ຑສກລາ ວາ ປຸເມ, ສຕ຺ເຖ ຣູປເຠທໂຕ ນປຸໍສເກ. ເອເຕ ຈ ອຑ຺ຒາທໂຍ ຕໂຍ ອສເມ ຠາເຄ ປຸເມ, ສເມ ຕຸ ນປຸໍສເກຕິ ຣູປເຠເທນາຫ ‘‘ອທ຺ຘໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສເມ ຠາເຄ’’ຕິ. ຂຓ຺ຑາທິທ຺ວຍໍ ປນ ອສເມປິ ວຕ຺ຕມານໍ ປຸນ຺ນປຸໍສເກ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອທ຺ຘໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສເມ ຠາເຄ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຑ຺ຒໍ, ອຸປຑ຺ຒ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕໍ [ອສມຠາເຄ ປຸມານິ, ສເມ ອໍເສ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ ຣູປເຠທໂຕ, ອຸປຈາຣໂຕ ຕພ຺ຠາຄວຕິ ວາຈ຺ຈລິງ຺ໂຄ – ອທ຺ຘາ ສາຏີ, ອທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ ອທ຺ໂຘ ກມ຺ພໂລ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)].

ປສາທາທໂຍ ຈນ຺ເທ ອວສ຺ສມ຺ຠາວິໂນ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຸ ປາສງ຺ຄິກາ ອິຕິ ຈນ຺ທປກ຺ກເມ ອຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ວິເສເສນ ສາທຍຕິ ປສາທຍຕີຕິ ປສາໂທ. ເອວໍ ປສນ຺ໂນ, ໂສ ເອວ ປສນ຺ນຕາ.

ຕິກໍ ຈນ຺ທປ຺ປຠາຍໍ. ກຸມຸທສ຺ສາຍໍ ວິກາໂສ [ວິກາໂຣ (ກ.)] ໂກມຸທີ. ຈນ຺ທໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ ປຏິປາທຍຕີຕິ ຈນ຺ທິກາ. ຊຸຕິ ອສ຺ສາຕ຺ຖີຕິ ຊຸຓ຺ຫາ. ຕສ຺ສ ໂຓ, ຫປຈ຺ຈໂຍ ຈ, ຈນ຺ທສ຺ສ ວາ ຊຸຕິໍ ໂສຠໍ ນຍ຺ຫຕິ ພນ຺ຘຕີຕິ ຊຸຓ຺ຫາ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ໂສຠນມຕ຺ເຕ. ກນຕິ ທິປ຺ປຕີຕິ ກນ຺ຕິ, ກນ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ກາມີຍຕີຕິ ວາ ກນ຺ຕິ. ສຸນ຺ທຣໍ ຠາຕິ ທິປ຺ປຕີຕິ ໂສຠາ. ໂຊຕຍຕີຕິ ຊຸຕິ. ຉາທຍຕີຕິ ຉວິ. ຉທ ສໍວຣເຓ, ວິປຈ຺ຈໂຍ, ທໂລໂປ.

໕໕. ສຕ຺ຕກໍ ລກ຺ຂເຓ. ກໍ ອຕ຺ຕານໍ ລງ຺ກຍຕິ ຫີນໍ ກໂຣຕີຕິ ກລງ຺ໂກ. ລຎ຺ຉເຕ ລກ຺ຂເຕ ອເນເນຕິ ລຎ຺ຉນໍ. ລກ຺ຂ຺ຍເຕ ອເນເນຕິ ລກ຺ຂໍ. ຕຖາ ລກ຺ຂຓໍ. ອງ຺ກີຍເຕ ລກ຺ຂ຺ຍເຕ ອເນເນຕິ ອງ຺ໂກ. ອຠິ ວິເສສໍ ຊານາຕິ ເອເຕນາຕິ ອຠິຎ຺ຎາຓໍ. ຈິຫີຍຕິ ລກ຺ຂີຍຕິ ອເນເນຕິ ຈິຫນໍ. ຈິຫ ລກ຺ຂເຓ.

ສພ຺ພາສໍ ໂສຠານໍ ມຊ຺ເຌ ປຣມາ ໂສຠາ ສຸສມາ ນາມ, ໂສຠນໍ ສມໍ ສພ຺ພໍ ອສ຺ສໍ ສຸສມາ, ເສຏ຺ຐາ ໂສຠາ.

໕໖. ຄຸເຓ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວິເສເສ ສີຕນ຺ຕິ ນປຸໍສກໍ ຠວຕິ. ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສີຕໍ ວຕ຺ຕຕິ. ສີຕາທໂຍ ຕໂຍ ຄຸຓີລິງ຺ຄາ ຄຸຓິໂນ ລິງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຍຖາ – ສີຕລາ ຠູມິ, ສີຕລໍ ຊລໍ, ສີຕໂລ ວາໂຕ. ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ເຕຫິ ເສວີຍຕີຕິ ສີຕໍ, ເຕນ ຍຸຕ຺ໂຕ ສີໂຕ. ສສ ຄຕິຍໍ, ອິໂຣ, ອິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ສີຕຕ຺ຖິເກນ ສຣີຍຕີຕິ ວາ ສິສິຣໍ. ສີຕໍ ຄຸຓໍ ລາຕີຕິ ສີຕໂລ.

ມຫິການ຺ຕໍ ຫິເມ. ຫິໍສຕີຕິ ຫິມໍ, ສສ຺ສ ໂມ,ນິຄ຺ຄຫີຕໂລໂປ ຈ. ຕຸຫ ອທເນ, ໂຕຫຕິ ຫິໍສຕີຕິ ຕຸຫິນໍ, ອິໂນ. ອຸປຣິໂຕ ສວຕີຕິ ອຸສ຺ສາໂວ. ນີຫຣນ຺ຕິ ນິສ຺ສສນ຺ຕ຺ຍເນເນຕິ ນີຫາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ອີຫາ ວາ ເອຕສ຺ມາ ເຫຕຸຠູຕາຕິ ນີຫາໂຣ, ອາໂຣ. ມຫີຍເຕ ຣາຄີຫີຕິ [ວາຈາຠິ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)] ມຫິກາ, ຓ຺ວຸ.

໕໗. ຉກ຺ກໍ ນກ຺ຂຕ຺ເຕ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸທຍຕ຺ຕາ ນ ຂີຍເຕ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຄມນຏ຺ຐານໍ ນ ຂຣຕິ ນ ວິນາເສຕີຕິ ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ, ອຖ ວາ ນກ຺ຂ ຄຕິຍໍ, ນກ຺ຂຕີຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ. ໂຊຕຕິ ສຸຠາສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ປກາເສຕີຕິ ໂຊຕິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕ ຠໍສທ຺ເທຫິ ສຫຈຣຓໂຕ ນປຸໍສເກ. ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຠາຕິ ປກາເສຕີຕິ ຠໍ. ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕຣນ຺ຕິ ໂລກາ ເອຕາຍາຕິ ຕາຣາ, ອຕ຺ຕໂນ ວີຖິໍ ຕາຍຕິ ອຣຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ຕາຣາ, ຕາເຣຕິ ວາ ໂລເກ ອຫິຕໂຕຕິ ຕາຣາ, ອຍຎ຺ຈ ຕາຣກາ, ອຸຬຸ ຈ ເອເຕ ຕໂຍ ອປຸເມ. ຕຣາ ເອວ ຓ຺ວຸ, ຕາຣກາ [ຕາຣາ ເອວ ຕາຣກາ ຓ຺ວຸ (ກ.)]. ອຸຈ຺ຈໍ ລວຕິ [ອຸລຍຕິ (ກ.)] ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຸລຸ. ໂສ ເອວ ອຸຬຸ. ນ ເກວລໍ ຕາຣກາ ເອວ ອປຸເມ, ອຖ ໂຂ ອຸຬຸ ຈາຕິ ຈສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ອຸຬຸສຫຈຣິຍໂຕ ປກ຺ເຂ ນປຸໍສເກ ຈ.

໕໘-໖໐. ອສ຺ສຍຸຊາທໂຍ ເຣວຕ຺ຍນ຺ຕາ ສຕ຺ຕາຘິກວີສຕາຣກາ ນກ຺ຂຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຈ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ອາກາເສ ຍຖາຐິຕານິ ກມໂຕເຍວ ເອຕ຺ຖ ກຖິຕານິ, ນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ. ວກ຺ຂຕິ ຈ ‘‘ກມໂຕ ສຕ຺ຕາຘິກວີສຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອສ຺ສຣູປໂຍຄໂຕ ອສ຺ສຍຸໂຊ. ຍມສທິສຕ຺ຕາສພ຺ພຕ຺ຣ ຠຣຕີຕິ ຠຣຓີ. ຍຸ, ອີ. ອຄ຺ຄິສທິສຕ຺ຕາ ກນ຺ຕຕິ ຉິນ຺ທຕີຕິ ກຕ຺ຕິກາ, ກໂຣຕິ ຕສ຺ມາ ວາ ກຕ຺ຖິກາ, ກຕ຺ຕິກາຍ ສຫິຕາ ສກຕ຺ຕິກາ. ຠຣຓີ, ໂຣຫິຓີ ວາ. ກມລສມ຺ຠວຕ຺ຕາ ກມເລ ຣຸຫຕິ ວຑ຺ຒຕີຕິ ໂຣຫິຓີ. ມິຄສີສຓ຺ຐານຕ຺ຕາ ຕາຣາປຸຎ຺ໂຊ ມິຄສິຣໍ, ຉຏ຺ຐີສມາໂສ ອຸຕ຺ຕຣປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ. ຣຸທ຺ທຣສາວຏ຺ຐິຕໂກຘຣຸທ຺ທສທິສຕ຺ຕາ ກທາຈິ ອທຕິ ຆສຕີຕິ ອທ຺ທາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຕ຺ເຕສຸ ຫິຕໍ ວສ຺ສຕີຕິ ປຸນພ຺ພສຸ, ວສ຺ສ ເສຈເນ. ໂປເສຕິ ກ຺ຣິຍານິ, ໂປເສນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ວາ ປຸສ຺ໂສ. ຠຸຊຄສທິສຕ຺ຕາ ນ ສິລິສ຺ຍເຕ ນາລິງ຺ຄ຺ຍເຕຕິ ອສິເລໂສ.

ມຫີຍເຕ ກາຣິຍຕ຺ຖິເກຫີຕິ ມຆາ [ມາຆາ (ກ.)], ຫສ຺ສ ໂຆ. ຜລໍ ຄຓ຺ຫາເປຕີຕິ ຜຄ຺ຄຸນີ, ຍຸ, ອີ. ທ຺ເວຕິ ປຸພ຺ພຜຄ຺ຄຸນີ, ອຸຕ຺ຕຣຜຄ຺ຄຸນີ ເຈຕິ ທ຺ເວ. ຫຕ຺ຖສຓ຺ຐານຕາຍ ຫຕ຺ໂຖ. ຕຈ຺ຉກສທິສຕ຺ຕາ ວິຈິຕ຺ຕໍ ຜລໍ ທທາຕີຕິ ຈິຕ຺ຕາ. ໂສຠນາ ອາຕິ, ສາຕິ ວາ ຕນຸໍ ກໂຣຕິ ສຸຠາສຸຠນ຺ຕິ ສາຕິ [ສ຺ວາຕິ (ກ.)], ສຸຠາສຸຠຜລທານໂຕ ວາ ສາຕິ, ‘‘ສາຕິ ທານາວສາເນສູ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ທ຺ວີສຸ. ວິສທິສໍ ຜລໍ ຂຓຕີຕິ ວິສາຂາ, ວິວິຘາ ວາ ສຂາ ມິຕ຺ຕາ ຍສ຺ສາ ສາ ວິສາຂາ. ອນຸຣາຘຍຕິ ສໍສິຊ຺ຌຕິ ສຸຠາສຸຠຜລເມຕາຍາຕິ ອນຸຣາຘາ. ຄຸເຓຫິ ສພ຺ພາສໍ ວຸຑ຺ຒຕ຺ຕາ ເຊຏ຺ຐາ. ມູລຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສຸຠາສຸຠຜລເມຕ຺ຖາຕິ ມູລໍ. ອາສາຬ຺ໂຫ ນາມ ຠຕີນໍ ທຓ຺ໂຑ, ຕໍສຓ຺ຐານຕ຺ຕາ ອາສາຬ຺ຫາ ນາມ ທ຺ເວ ນກ຺ຂຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພາສາຬ຺ຫອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫວເສນ.

ສວຕິ ສຸຠາສຸຠຜລເມເຕນາຕິ ສວໂຓ, ສວຓໍ ວາ. ຘນເມສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຘນິຏ຺ຐາ, ຘນຕິ ວາ ວິຠູຕິ ນິຘານໍ ຘນິຏ຺ຐາ. ສຕໍ ຠິສຊາ ເອຕ຺ຖ, ສຕຠິສຊານໍ ວາ ອຘິປຕິ ສຕຠິສໂຊ. ຠທ຺ໂທ ໂຄ, ຕສ຺ເສວ ປທານິ ປາທາ ອສ຺ສໍ ຠທ຺ທປທາ, ປຸພ຺ພຠທ຺ທປທາ ທ຺ເວ, ອຸຕ຺ຕຣຠທ຺ທປທາ ທ຺ເວ, ສມູໂຫ ເຈສໍ ຈຕຸສງ຺ຂ຺ຍາຕິ ພຫຸວຈນໍ. ຣາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຘນໍ, ຕພ຺ພນ຺ຕຕາຍ ເຣວຕີ, ອາກາຣສ຺ເສ, ເຣວໂຕ ວາ ອິສິເຠໂທ, ຕສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ເຣວຕີ.

໖໑. ທ຺ວຍໍ ຣາຫຸຄ຺ຄເຫ. ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຄ຺ໂຄ, ຕຕ຺ຖ ຠາຕີຕິ ໂສພ຺ຠານຸ. ຣຫຕິ ຈນ຺ທາທີນໍ ໂສຠໍ ຊຫາເປຕີຕິ ຣາຫຸ. ຕໂມ, ວິຘຸນ຺ຕຸໂທ, ຈນ຺ທາໂທ, ເສຫິເກໂຍຕິປິ ຣາຫຸສ຺ສ ນາມານິ.

ສູຣ, ຈນ຺ທ, ອງ຺ຄາຣກ, ພຸຘ, ຊີວ, ສຸກ຺ກ, ອສິຕ, ຣາຫຸ, ເກຕູຕິ ເອເຕ ສູຣາທໂຍ ນວຄ຺ຄຫາ ນາມ.

ເມສາທິໂກ ທ຺ວາທສໂກຏ຺ຐາໂສ ຣາສິ ນາມ. ອາທິນາ ອຸສຠ, ເມຖຸນ, ກກ຺ກຏ, ສີຫ, ກຎ຺ຎາ, ຕຸລາ, ວິຈ຺ຉິກ, ຘນຸ, ມກຣ, ກຸມ຺ຠ, ມີເນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ທ຺ວຍໍ ຠທ຺ທປທນກ຺ຂຕ຺ຕານໍ ນາມໍ. ໂປຏ຺ໂຐ ໂຄ [ປາໂຐ ຠທ຺ໂທ ໂຄ (ກ.)], ຕສ຺ເສວ ປທານິ ປາທາ ອສ຺ສໍ ໂປຏ຺ຐປທາ.

໖໒-໖໓. ປຊ຺ຊທ຺ວເຍນ ສູຣິຍສ຺ສ ນາມານິ. ອາ ຠຸໂສ ທິປ຺ປຕີຕິ ອາທິຈ຺ໂຈ, ປ຺ປສ຺ສ ຈ຺ໂຈ. ໂລການໍ ສູຣຠາວໍ ຊເນຕີຕິ ສູຣິໂຍ. ຕຖາ ສູໂຣ. ສຕໍ ພຫໂວ ຣໍສໂຍ ຍສ຺ສ ສຕຣໍສິ. ທິວາ ທິວສໍ ກໂຣຕີຕິ ທິວາກໂຣ, ທິວເສ ວາ ກໂຣ ອາຠາ ຍສ຺ສ ທິວາກໂຣ, ທິວາສທ຺ໂທຍໍ ສພ຺ພກາຣກວຈໂນ, ນ ຕຸ ອາຘາຣວຈໂນ ເອວ. ວິເສເສນ ໂຣຈເຕ ທິປ຺ປເຕຕິ ເວໂຣຈໂນ. ທິນໍ ກໂຣຕິ, ກຸມຸທານໍ ວາ ທິນໍ ມາກຸລ຺ຍໍ ກໂຣຕີຕິ ທິນກໂຣ, ອຸຓ຺ໂຫ ຣໍສິ ຍສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຣໍສິ. ປຠໍ ກໂຣຕີຕິ ປຠງ຺ກໂຣ.

ອໍສຸໂນ ມາລາ, ສາ ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອໍສຸມາລີ. ທິນານໍ ປຕິ ທິນປຕິ. ຕປຕີຕິ ຕປໂນ. ຣວນ຺ຕິ ເອເຕນ ສຕ຺ຕາ ປຠາວິຕ຺ຕາຕິ ຣວິ. ຠານຸ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຠານຸມາ. ຣໍສິ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຣໍສິມາ. ຠໍ ອາຠໍ ກໂຣຕິ, ຕາສໍ ວາ ອາກໂຣ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ຠາກໂຣ. ຠາຕິ ທິປ຺ປຕີຕິ ຠານຸ. ເທເວຫິປິ ອຈ຺ຈເຕ ປູຊີຍເຕຕິ ອກ຺ໂກ. ສຫສ຺ສໍ ພຫໂວ ຣໍສໂຍ ຍສ຺ສ ສຫສ຺ສຣໍສິ. ທ຺ວາທສຕ຺ຕາ, ປຠາກໂຣ, ວິຠາກໂຣ, ວິກຕ຺ຕໂນ [ວິສ຺ສກມ຺ມຸນາ ວິກຕ຺ຕິໂຕ, ກມ຺ມນິ ຍຸ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)], ມຕ຺ຕຓ຺ໂຑ, ທິວມຓິ, ຕຣຓິ, ມິຕ຺ໂຕ, ຈິຕ຺ຣຠານຸ, ວິຠາວສຸ, ຄຫປ຺ປຕິ, ຫໍໂສ, ສວິຕາອິຈ຺ຈາທີນິປິ ສູຣິຍສ຺ສ ນາມານິ.

໖໔. ປຊ຺ເຊນ ສູຣິຍາທີນໍ ຣໍສິປ຺ປຠານໍ ນາມານິ. ຣສນ຺ຕິ ຕໍ ສຕ຺ຕາຕິ ຣໍສິ. ອາ ຠຸໂສ ຠາຕີຕິ ອາຠາ. ປກາເຣນ ຠາຕີຕິ ປຠາ. ທິປ຺ປຕີຕິ ທິຕ຺ຕິ. ໂຣຈເຕ ທິປ຺ປເຕຕິ ຣຸຈິ. ທີຘ຺ຍຕິ ທິປ຺ປຕີຕິ ທີຘິຕິ. ທິປ຺ປຕີຕິ ວາ ທີຘິຕິ, ປສ຺ສ ໂຘ, ອິກາຣາຄໂມ. ມິຍ຺ຍນ຺ເຕ ຂຸທ຺ທຊນ຺ຕໂວ ອເນເນຕິ ມຣີຈິ, ອີຈິ. ອສຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ທິສນ຺ຕນ຺ຕິ ອໍສຸ, ອຸສ຺ສາຄໂມ. ມຣີຈິສຫຈຣຓໂຕ ທີຘິຕ຺ຍາທໂຍ [ຂລິຕປາໂຐ (?), ສວຣສາມີ ຕຸ ອງ຺ຄຸລິ ກາກລິສາຣິ ສຣາຣິ ຕຸມ຺ພິອຣິ ສຸສິ ທີມິຕ຺ຍຕ຺ຕໂຍ ຖີປຸເມສຸ ອິຈ຺ຈາຫ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)] ຠານຸ ອໍສຸ ຈ ທ຺ວີສຸ. ມຍ ຄມນຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ [ທຓ຺ຑກປ຺ປກຣເຓ ອາຄຕຘາຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນິຣຸຕ຺ຕິສາຣມຎ຺ຊຸສາຏີກາຍໍ ໒໕໓.໔໑໓ ປິຏ຺ເຐສຸ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຂປຈ຺ຈໂຍ ອູກາຣາຄໂມ, ອຖ ວາ ມາ ມາເນ, ອຸຂ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ [ທຓ຺ຑກປ຺ປກຣເຓ ອາຄຕຘາຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນິຣຸຕ຺ຕິສາຣມຎ຺ຊຸສາຏີກາຍໍ ໒໕໓.໔໑໓ ປິຏ຺ເຐສຸ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ມາຍ ມານາຍ ອຸຂຕີຕິ ມຍູໂຂ [ມາປສໍ ຄຄນໍ ປມາຓຍໍ ອຸຂຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປິໂສທຣາທິ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)]. ກິຣຕິ ຕິມິຣໍ ກິຣໂຓ. ກິຣຕິ ຕິມິຣໍ ກໂຣ.

໖໕. ທ຺ວຍໍ ອາທິຈ຺ຈມຓ຺ຑໂລຕິຂ຺ຍາເຕ ອຸປ຺ປາຕາທິຊາເຕ ຣໍສິມຓ຺ຑເລ. ສູຣິຍສ຺ສ ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ຘີຍເຕ ປຣິຘີ, ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ວິສຕີຕິ ປຣິເວໂສ, ສູຣິຍໍ ວາ ປຣິເວຐຍຕີຕິ ປຣິເວໂສ. ຐສ຺ສ ໂສ. ອຸປສູຣິຍກໍ, ມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ທ຺ເວປິ ປຣິຘິໂນ ນາມານິ.

ທ຺ວຍໍ ມຣີຈິກາຍໍ. ມຣີຈິສທິສຕາຍ ມຣີຈິ. ມິຄານໍ ຕຓ຺ຫາ ປິປາສາ ຍສ຺ສໍ ຊລາຠາສຕ຺ຕາ ສາ ມິຄຕຓ຺ຫິກາ.

ສູຣິຍສ຺ສ ອຸທຍໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຸຏ຺ຐິຕຣໍສິ ອຸຄ຺ຄຕຣໍສິ ອຣຸໂຓ ນາມ ສິຍາ. ອຣຸຓວຓ຺ຓຕາຍ ອຣຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຣຸໂຓ. ສູຣສູໂຕ, ອນູຣຸ, ກສ຺ສເປຍ຺ໂຍ, ກສ຺ສປິ, ຄຣຸຑາຄ຺ຄໂຊຕິປິ ອຣຸຓສ຺ສ ນາມານີຕິ. ອາກາສວຓ຺ຓນາ.

໖໖-໖໗. ຈຕຸກ຺ກໍ ກາເລ. ກລ຺ຍນ຺ເຕ ສງ຺ຂ຺ຍາຍນ຺ເຕ ອາຍຸປ຺ປມາຓາທໂຍ ອເນນາຕິ ກາໂລ, ກຣຓໍ ວາ ກາໂຣ, ຠາເວ ໂຓ, ໂສ ເອວ ກາໂລ, ນ ຫິ ກ຺ຣິຍາວິນິມຸຕ຺ໂຕ ກາໂລ ນາມ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິ, ມຫາກາລສ຺ສ ປນ ສສ຺ສຕຠາວໂຕ ອຕີຕາທິໂວຫາໂຣ ນຕ຺ເຖວາຕິ ອວຍວກາລານໍ ສມູຫຠາວໂຕ ໂສປິ ‘‘ກາໂລ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ອສຕິ ເຂເປຕີຕິ ອທ຺ຘາ, ຕສ຺ສ ໂຘ, ອາກາຣນ຺ໂຕຍໍ ອທ຺ຘາສທ຺ໂທ ປຸເມ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ເອຕີຕິ ສມໂຍ. ວິນາສໍ ລາຕີຕິ ເວລາ, ວຓ຺ຓໂລໂປ. ທິຏ຺ໂຐ, ອເນໂຫຕິປິ ກາລສ຺ເສວນາມານິ.

ຂຓາທໂຍ ປນ ຕພ຺ພິເສສາ ຕສ຺ສ ກາລສ຺ສ ວິເສສາ ເຠທາ. ເກ ເຕ, ກິຕ຺ຕກປ຺ປມາຓາ ເຈຕ຺ຍາຫ ‘‘ຂໂຓ’’ອິຈ຺ຈາທິ. ທສຫິ ອຈ຺ຉຣາຫິ ອງ຺ຄຸລິໂຜຏເນຫິ ລກ຺ຂິໂຕ ກາໂລ ຂໂຓ ນາມ, ຂຓຸ ຫິໍສາຍໍ, ຂໂຓຕີຕິ ຂໂຓ, ອ. ທສ ຂຓາ ລໂຍ ນາມ ຠເວ ຠວນ຺ຕິ, ເອເຕນ ວາ ວຈເນນ ວິກຠິສງ຺ຂ຺ຍາເປກ຺ຂິໂນປິ ວາຈກາ ສນ຺ຕີຕິ ຄມ຺ຍເຕ. ລຍຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ລຸນນ຺ໂຕ ວາ ອຍຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ລໂຍ. ທສ ລຍາ ຂຓລໂຍ ນາມ, ຂຓລຍານໍ ສມູຫຠາວໂຕ. ເຕ ທສ ຂຓລຍາ ມຸຫຸຕ຺ໂຕ ນາມ ສິຍາ ສິຍຸໍ ວາ, ອຍມນິຕ຺ຖີ. ຫຸຈ຺ຉ ໂກຏິລ຺ເຍ, ກຸຏິລຍຕິ ຣຕ຺ຕິທິວເສ ສຸຠາສຸຠທສ຺ສນໂຕຕິ ມຸຫຸຕ຺ໂຕ, ໂຕ, ຘາຕຸຍາທິມ຺ຫິ ມຸກາຣາຄໂມ, ຈ຺ຉໂລໂປ ຈ. ເຕ ທສ ມຸຫຸຕ຺ຕາ ຂຓມຸຫຸຕ຺ໂຕ ນາມ.

ຕິກໍ ທິເນ. ທິພ຺ພນ຺ຕິ ກີຬນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິໍ ທິວໂສ, ໂສ. ນ ຊຫາຕິ ປຈ຺ຈາຄມນໍ ອຫໍ. ອາທທາຕິ ນິພ຺ຍາປາຣນ຺ຕິ ທິນໍ, ອິໂນ, ອາໂລໂປ ຈ, ທິພ຺ພຕິ ວາ ເອຕ຺ຖາຕິ ທິນໍ, ວສ຺ສ ໂນ. ຆສໂຣ [ຆສຕິ ອນ຺ຘກາຣໍ ໂຣ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)], ວາສໂຣຕິປິ ທິນສ຺ສ ນາມານິ.

໖໘. ກລ຺ລນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈູເສ. ປຠາຕ຺ຍສ຺ມິໍ ໂລໂກຕິ ປຠາຕໍ. ຕຖາ ວິຠາຕໍ. ອຸສ ຣຸຊາຍໍ, ປຈ຺ຈູສຕິ ວິນາເສຕິ ຕິມິຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຈູໂສ. ກລ຺ຍນ຺ເຕ ສງ຺ຂ຺ຍາຍນ຺ເຕ ອເນນ ສງ຺ຂ຺ຍາທໂຍຕິ ກລ຺ລໍ. ອໂຫມຸຂໍ, ອູໂສຕິປິ ປຈ຺ຈູສສ຺ສ ນາມານິ.

ທ຺ວຍໍ ປໂທເສ. ໂທສາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອາຣມ຺ໂຠ ອຠິໂທໂສ. ໂທສາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປາຣມ຺ໂຠ ປໂທໂສ. ອຠິຘານໂຕ ປາສທ຺ທສ຺ສ ປຸພ຺ພນິປາໂຕ, ອປ຺ປຘານຣສ຺ໂສ ຈ, ອຖ ວາ ອຠິທຸສ຺ສນ຺ຕິ ປທຸສ຺ສນ຺ຕິ ຈ ຍຕ຺ຖ ສພ຺ພກມ຺ມານິ ອຠິໂທໂສ ປໂທໂສ ຈ.

ຕິກໍ ສາຍນ຺ເຫ. ສາຍຕິ ທິນໍ ອວສາຍຕີຕິ ສາໂຍ, ສາຍນ຺ໂຕ ວາ ທິນນ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຍຕີຕິ ສາໂຍ, ປຸນ຺ນປຸໍສເກ. ສມ຺ມາຌາຍນ຺ຕິ ຕໍ ສຎ຺ຌາ, (‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຕນຸ ປິຕາ ໂລກສ຺ສ ຊເນຕ຺ຕີ’’ຕິ ຫິ ອາຄໂມ ນິກາຍນ຺ຕຣິການໍ.) [( ) ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ອຘິໂກ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ] ທິນານໍ ອຈ຺ຈໂຍ ອຕິກ຺ກໂມ, ອວສານໍ ວາ ທິນຈ຺ຈໂຍ. ທິນນ຺ໂຕຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

ປຸພ຺ພຓ຺ຫາປຣຓ຺ຫມຊ຺ຌນ຺ຫວເສນ ຕິວິຘາ ສຎ຺ຌາ [ອມຣ ໔.໓]. ປຸພ຺ພຎ຺ຈ ຕໍ ອຫຎ຺ຈາຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫໍ. ອປຣຎ຺ຈ ຕໍ ມຊ຺ຌຎ຺ຈ ຕໍ ອຫຎ຺ເຈຕິ ອປຣຓ຺ຫໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫໍ. ສພ຺ພຕ຺ຣາວຍເວ ສມຸທາໂຍປຈາຣໂຕ ອຫສ຺ເສກເທເສ ອຫສທ຺ໂທຕິ ກມ຺ມຘາຣໂຍ, ຕາສໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ສຎ຺ຌານໍ ສມາຫາໂຣຕິ ສຎ຺ຌມິຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ສມາຫຣຓໍ ສມາຫາໂຣ, ເອກີຠາໂວ, ໂສ ຈ ຠິນ຺ນກາລານໍ ນ ຠວຕີຕິ ພຸທ຺ຘິຍາ ສມກາລຄ຺ຄຫຓໂຕ ເອກກາລຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ອຠິເຘຍ຺ເຍ ທິຄຸສມາໂສ, ຕຖາ ຫິ ສມາຫາໂຣ ສມູໂຫ ຕໍສມ຺ພນ຺ເຘ ຉຏ຺ຐິຍາເຍວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອາຈຣິໂຍ ນ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາໂສ ອຍນ຺ຕິ ອາກາຣສ຺ສາປ຺ປຘາເນ ຣສ຺ສຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຌໍ. ສມາຫາໂຣ ຠາໂວ ຕສ຺ເສກຕ຺ຕາ ເອກວຈນໍ, ກມ຺ມວຈເນ ຕຸ ສມາຫາເຣ ຕິສ຺ໂສ ສຎ຺ຌາ ສມາຫຏາຕິ ປຐມນ຺ຕານໍ ສມາເສ ສປທຕ຺ຖປາຘານ຺ຍາ ພຫຸວຈນໍ, ຣສ຺ສາຠາໂວ ຈ.

໖໙. ປຎ຺ຈກໍ ຣຕ຺ຕິຍໍ. ນິສຕິ ຕນຸໍ ກໂຣຕິ ສພ຺ພພ຺ຍາປາຣໍ ນິສາ. ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ຣາຄິໂນ ອຕ຺ຣ ຣຊນີ, ຍຸ, ອີ. ຣາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ ອພ຺ຍາປາຣນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິ,ຕິ, ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ວາ ເອຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕິ. ປຐມມຊ຺ຌິມປຈ຺ຉິມຍາມວເສນ ຕໂຍ ຍາມາ ປຫາຣາ ຍສ຺ສາ ຕິຍາມາ. ສໍວຸໂຓຕິ ທິນໍ ສໍວຣີ. ນິສີຖິນີ, ຂຓທາ, ຂປາ, ວິຠາວຣີ, ຕມສ຺ສິນີ, ຍາມິນີ, ຕມີອິຈ຺ຈາທີນິປິ ຣຕ຺ຕິຍາ ນາມານິ.

ຈນ຺ທິກາຍຸຕ຺ຕາ ຈນ຺ທປ຺ປຠາຍ ຍຸຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິ ຊຸຓ຺ຫາ ນາມ, ຊຸຓ຺ຫາໂຍຄໂຕ ຊຸຓ຺ຫາ. ຕໂມ ອຸສ຺ສນ຺ໂນ ຍສ຺ສໍ ສາ ຕມຸສ຺ສນ຺ນາ ຣຕ຺ຕິ ຕິມິສິກາ ນາມ, ຕິມິສໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ຕິມິສິກາ, ອຸປຘາຍ ອິຕ຺ຕຎ຺ຈ.

໗໐. ຕິກໍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕິຍໍ. ມຊ຺ຌິມາຣຕ຺ຕິ ກມ຺ມຠູຕາ ‘‘ນິສີໂຖ, ອຑ຺ຒຣຕ຺ໂຕ, ມຫານິສາ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິສ຺ສເຕ ສຍເຕ ອສ຺ມິໍ ນິສີໂຖ. ອຑ຺ຒຎ຺ຈ ຕໍ ຣຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອຑ຺ຒຣຕ຺ໂຕ, ຣຕ຺ເຕກເທເສ ຣຕ຺ຕິສທ຺ໂທ, ຣຕ຺ຕິຍາ ອຑ຺ຒນ຺ຕິ ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ໂຕ. ມຫຕີ ຈ ສາ ນິສາ ຈາຕິ ມຫານິສາ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ອນ຺ຘກາເຣ. ອນ຺ຘໍ ຫຕໍ ທິຏ຺ຐສຕ຺ຕິກໍ ໂລກໍ ກໂຣຕີຕິ ອນ຺ຘກາໂຣ. ຕມຕີຕິ ຕໂມ, ອຖ ວາ ຕມນ຺ຕິ ອາກງ຺ຂນ຺ຕິ ຣຕິໍ ໂລກາ ເອຕ຺ຖ ຕໂມ, ຕມຸ ອາກງ຺ຂາຍໍ, ຕມສທ຺ໂທ ອນິຕ຺ຖີ, ຕໍສຫຈຣຓໂຕ ອນ຺ຘກາໂຣປິ. ຕິມິສໍ ອິໂສ, ອຖ ວາ ຕິມຸ ເຕມເນ, ຕິມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣາເຄນາຕິ ຕິມິສໍ. ຕິມິຣໍ, ປຸພ຺ເພວ ອິຣປຈ຺ຈໂຍ.

໗໑. ຈຕຸທ຺ທສນ຺ນໍ ຣຕ຺ຕີນໍ ປູຣຓີ ຈຕຸທ຺ທສີສງ຺ຂາໂຕ ກາຬປກ຺ໂຂ ຈ ເອກຄ຺ຆໂນ ວນສຓ຺ໂຑ ຈ ເມຆປຏລຎ຺ຈ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕິ ຈ ເອເຕຫິ ຈຕູຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕໂມ ຈຕຸຣງ຺ຄຕມໍ ນາມ.

໗໒. ອນ຺ຘຎ຺ຈ ຕໍ ຕມຎ຺ຈາຕິ ອນ຺ຘຕມໍ, ຍໍ ໂລກໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ອນ຺ຘຕມສທ຺ໂທ ຆນຕເມ ພາຬ຺ຫຕເມ ວຕ຺ຕຕິ.

ທ຺ວຍໍ ປຫາເຣ. ປຫຣີຍເຕ ເຠຣິຍາທິ ອຕ຺ຣາຕິ ປຫາໂຣ, ປຸເມ ສຎ຺ຎາຍໍ ອປຈ຺ຈໂຍ. ຍາ ປາປຸເຓ ໂມ, ອຸປຍເມຕິ ວາ ອໂຫ ຣຕ຺ຕິ ຈາເນນ ຍາໂມ, ຍມິໂຕ ໂຓ. ປຫາໂຣ ເອວ ຍາໂມ ອິຕິ ສຎ຺ຎິໂຕ ຍາມສຎ຺ຎິໂຕ.

ທຸຕິຍາ ຕິຖິ ປາຏິປໂທ ນາມ. ປຏິປຊ຺ຊເຕ ຈນ຺ໂທ ຂຍໍ, ອຸທຍໍ ວາ ຍສ຺ສໍ ປາຏິປໂທ. ຕຕິຍາທີ ຕິຖິເຍວ, ນ ປາຏິປໂທ. ຕໂນຕີຕິ ຕິຖິ, ອຖ ວາ ຕາ ປາລເນ ອິຖິ. ຕິຖິສທ຺ໂທ ທ຺ວີສຸ.

໗໓. ທ຺ວຍໍ ປນ຺ນຣສິຍໍ, ປນ຺ນຣສນ຺ນໍ ຕິຖີນໍ ປູຣຓີ ປນ຺ນຣສີ, ປຓ຺ຓຣສີຕິປິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ. ທ຺ວຍໍ ປຸຓ຺ຓມາຍໍ ຕິຖິຍໍ. ມິຍ຺ຍເຕ ຕິຖີນໍ ຂໂຍ ວຸຑ຺ຒິ ຈາເນນ ມາໂສ, ຈນ຺ໂທ, ປຸຓ຺ໂຓ ຈ ໂສ ມາໂສ ຈາຕິ ປຸຓ຺ຓມາໂສ, ຕສ຺ສາຍໍ ຕິຖິ, ປຸຓ຺ຓມາໂສ ຍສ຺ສມຕ຺ຖີຕິ ວາ ປຸຓ຺ຓມາສີ. ປຸຓ຺ໂຓ ມາ ຈນ຺ໂທ ຍຕ຺ຖ, ປຸຓ຺ຓມສ຺ສາຍໍ ວາ ຕິຖິ ປຸຓ຺ຓມາ, ‘‘ປຸຓ຺ຓິມາ’’ຕິ ປາເຐ ປນ ສຕິ ຈນ຺ທສ຺ສ ປຸຓ຺ຓຠາໂວ ປຸຓ຺ໂຓ, ເຕນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຠາວປຈ຺ຈຍນ຺ຕາ ເຕນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ອິໂມ ທິສ຺ສຕິ, ໂລກາສຍຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄສ຺ສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ, ສາ ປຸຓ຺ຓມາ ເອກກລາຫີເນ ຈນ຺ເທ ສຕິ ອນຸມຕິ ນາມ, ອນຸມຎ຺ຎນ຺ເຕ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເທວຕາປິຕູຫິ ສຫ ຍສ຺ສໍ ສາ ອນຸມຕິ. ປຸຓ຺ເຓ ປນ ຈນ຺ເທ ສາ ປຸຓ຺ຓມາ ຣາກາ ນາມ, ຣາຕິ ທສ຺ສນາວກາສໍ ຣາກາ, ໂກ [ກລາຫີເນ ສາ’ນຸມຕິ ປຸຓ຺ເຓ ຣາກາ ນິສາກເຣ (ອມຣ ໔.໘)].

ອປຣາ ກາຬປກ຺ຂສມ຺ຠູຕາປນ຺ນຣສີ ປນ ອມາວສີ, ອມາວາສີຕິປິ ອຸຈ຺ຈເຕ. ອມາ ສຫ ວສນ຺ຕິ ຣວິຈນ຺ທາ ຍສ຺ສໍ ອມາວສີ, ອມາວາສີ ຈ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ, ອມາສທ຺ໂທ ສຫຕ຺ໂຖ ອພ຺ຍຍໍ. ທສ຺ໂສ [ທສ຺ສລາ (ກ.), ທິສ຺ສນ຺ເຕ ຣວິຈນ຺ທາ ອຕ຺ຣ, ‘‘ຄຓເກຫີ’’ຕິ ຆ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)], ສູຣິຍິນ຺ທຸສງ຺ຄໂມຕິ ຕສ຺ສາເຍວ ນາມານິ.

໗໔. ສຏ຺ຐິຆຏິກາຫິ ລກ຺ຂິໂຕ ກາໂລ ອໂຫຣຕ຺ໂຕ ນາມ. ຆເຏນ຺ຕິ ອໂຫຣຕ຺ຕິໂຍຕິ ຆຏິກາ. ອໂຫ ຈ ຣຕ຺ຕິ ຈ ອໂຫຣຕ຺ໂຕ, ປຸເມ. ອທິຄຸຕ຺ເຕປິ ອໂຫຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ນປຸໍສເກປິ. ເຕ ປຎ຺ຈທສ ອໂຫຣຕ຺ຕາ ປກ຺ໂຂ ນາມ. ປຈນ຺ຕິ ປຣິຓມນ຺ຕິ ຠູຕານ຺ຍເນເນຕິ ປກ຺ໂຂ. ປຸພ຺ພາປຣຠູຕາ ເຕ ຈ ປກ຺ຂາ ຍຖາກ຺ກມໍ ສຸກ຺ກກາຬາ ສຸກ຺ກປກ຺ຂກາຬປກ຺ຂາ ນາມ. ໂຊຕິສຕ຺ຖກ຺ກເມນ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ປຸພ຺ພສຎ຺ຎິໂຕ, ກຓ຺ຫປກ຺ໂຂ ອປຣສຎ຺ຎິໂຕ. ຕໂຕ ເອວ ມາສວິເສເສ ໂລເກ ສກປຣປກ຺ໂຂຕິ [ໂລເກປ຺ຍປຣປກ຺ໂຂຕິ (ກ.)] ຣູຬ຺ຫີ. ສຸຈ ໂສເກ, ສຸກ຺ໂກ, ໂສຈນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຘກາຣາຠິລາສິໂນຕິ ກຕ຺ວາ, ສູເຈຕິ ປກາເສຕີຕິ ວາ ສຸກ຺ໂກ. ກິຣຕິ ສຸກ຺ກນ຺ຕິ ກາໂຣ, ໂຓ, ໂສວ ກາໂຬ, ເກນ ວາ ໂຊຕິນາ ອຣຕິ ເອຕ຺ຖ ກາໂຣ, ໂສວ ກາໂຬ. ເຕ ທຸເວ ສຸກ຺ກກາຬປກ຺ຂາ ສມຸທິຕາ ມາໂສ ນາມ. ມສິ ປຣິມາເຓ, ກມ຺ມນິໂຓ.

໗໕-໗໖. ສາທ຺ຘປຊ຺ເຊນ ທ຺ວາທສມາສານໍ ນາມານິ. ຈິຕ຺ຕາຍ ປຣິປຸຓ຺ເຓນ຺ທຸຍຸຕ຺ຕາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ, ອຸປລກ຺ຂິໂຕ ວາ ມາໂສ ຈິຕ຺ໂຕ, ສໍໂຍຄນ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ວຸທ຺ຘິ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຣ. ປຣິປຸຓ຺ເຓນ຺ທຸຍຸຕ຺ຕຕໍຕໍນກ຺ຂຕ຺ຕນາມວເສນ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ນາມານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຈິຕ຺ຕມາສາທໂຍ ຜຄ຺ຄຸນມາສປຣິຍນ຺ຕາ ທ຺ວາທສ ໂກຏ຺ຐາສາ ກເມນ ມາສາຕິ ເຎຍ຺ຍາ. ປສຕ຺ຖຕມຕ຺ຕາ ເຊຏ຺ຐາ, ຕໍໂຍຄາ ເຊຏ຺ໂຐ. ອສຍ຺ໂຫ ຣວິ ອຕ຺ເຣຕິ ອາສາຬ຺ໂຫ. ຍສ຺ສ ໂຬ, ສວນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິໍ ສາວໂຓ, ຍຸ. ຜລນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣ ຜຄ຺ຄຸໂນ, ຍຸ, ລສ຺ສ ໂຄ, ອສ຺ສ ອຸ. ກຕ຺ຕິກມາໂສ ປຈ຺ຉິມກຕ຺ຕິໂກ ນາມ. ອສ຺ສຍຸຊມາໂສ ປຸພ຺ພກຕ຺ຕິໂກ ນາມ.

໗໗. ທ຺ວຍໍ ສາວຓມາເສ. ອນ຺ໂຕວີຖິໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ ສູຣິໂຍ ເອຕ຺ຖ, ອຘິກຣເຓ ອນີໂຍ. ທ຺ວຍໍ ຈິຕ຺ຕມາເສ. ນານາປຸປ຺ຜຜລວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ໂລການໍ ຣມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຣມນ຺ຕິ ວາ ເອຕ຺ຖາຕິ ຣມ຺ມໂກ.

໗໘. ກຕ຺ຕິກກາຬປກ຺ຂໂຕ ປຈ຺ຉິມກຕ຺ຕິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕຸໂຣ ຈຕຸໂຣ ມາສາ ກມາ ກມໂຕ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ຫານວສ຺ສານສຎ຺ຎິຕາ ອຸຕຸໂຍ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຫິມານິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ ເຫໂມ, ໂສ ເອວ ເຫມນ຺ໂຕ, ‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ວນນ຺ໂຕ’’ຕິ ຍຖາ, ຫິໂນຕິ ວາ ຫານິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ສພ຺ພເມຕ຺ຖາຕິ ເຫມນ຺ໂຕ, ອນ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ, ມາຄໂມ ຈ. ຄິຣຕິ ປີຬຍຕີຕິ ຄິມ຺ຫາໂນ, ມາໂນ, ຣສ຺ສ ໂຫ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ ຈ. ວສ຺ສຕິ ເອຕ຺ຖ ວສ຺ສາໂນຍຸ. ອຸຕຸໂຍ ທ຺ວີສູຕິ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຍາ ອຸຕຸສທ຺ໂທ ເອວ ທ຺ວີສຸ, ນ ເຫມນ຺ຕາທໂຍ, ອມຣໂກເສ ປນ ອຸຕຸສທ຺ໂທ ປຸເມ ວຸຕ຺ໂຕ [ອມຣ ໔.໒໐].

໗໙. ອຎ຺ຎຖາປິ ອຸຕຸເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຣິຍສາມຎ຺ຎມາຫ ‘‘ເຫມນ຺ໂຕ’’ອິຈ຺ຈາທິ. ວາ ອຖ ວາ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ອຸຕຸຕ຺ຕຍປເຠເທ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສານຸສາເຣນ. ອິທໍ ປນ ‘‘ກຕ຺ຕິກກາຬປກ຺ຂໂຕ’’ຕິ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ກຕ຺ຕິກກາຬປກ຺ຂໂຕ ປຠຸຕິ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ມາສາ ກມາ ກມໂຕ ເຫມນ຺ໂຕ, ສິສິໂຣ, ວສນ຺ໂຕ, ຄິມ຺ໂຫ, ວສ຺ສາໂນ, ສຣໂທ ອຸຕູຕິ ຉ ອຸຕູ ຠວນ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ເອຕີຕິ ກຕ຺ວາ, ຕຸ, ອິສ຺ສ ອຸ. ສິສິຣໍ ສີຕລໍ, ຕໍໂຍຄາ ສິສິຣໍ, ວາວິຘານໂຕ ນ ວຸທ຺ຘິ, ມກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ວສ ກນ຺ຕິຍໍ. ວສີຍເຕຕິ ວສນ຺ໂຕ. ປຸປ຺ຜຘນຸຕ຺ຕາ [ປຸປ຺ຜວນ຺ຕຕ຺ຕາ (ກ.)] ວາ ວສຕິ ກາໂມ ເອຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ. ສຣຕິ ປີຬຍຕິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ສຣໂທ, ຕສ຺ສ ໂທ. ສາ ສຸນຂາ ຣມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ສຣໂທ, ມສ຺ສ ໂທ.

໘໐-໘໑. ຕິກໍ ຄິມ຺ເຫ. ອຸສຕິ ທຫຕີຕິ ອຸຓ຺ໂຫ, ຓ຺ໂຫ, ສໂລໂປ ຈ. ນິທຫນ຺ເຕ ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ນິທາໂຆ, ຫສ຺ສ ໂຆ. ຄິຣຕິ ປີຬຍຕີຕິ ຄິມ຺ໂຫ, ໂມ, ຣສ຺ສ ໂຫ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ ຈ. ຕິກໍ ວສ຺ສາໂນຕຸມ຺ຫິ. ວສ຺ສຕິ ປວສ຺ສຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວສ຺ໂສ, ວສ຺ສາໂນ, ປາວຸໂສ ຈ. ອສ຺ສ ອຸ, ສໍໂຍຄໂລໂປ ຈ.

ວສ຺ສານາທິເກຫິ ຕີຫິ ອຸຕູຫິ ທກ຺ຂິຓາຍນໍ ສູຣິຍສ຺ສ ທກ຺ຂິຓທິສາຄມນໍ ຠວຕິ, ອຎ຺ເຎຫິ ຕີຫິ ສິສິຣວສນ຺ຕຄິມ຺ເຫຫິ ອຸຕ຺ຕຣາຍນໍ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຄມນໍ ຠວຕິ. ອິ ຄຕິຍໍ, ຠາເວ ຍຸ, ອຍນໍ. ປຸສ຺ສສງ຺ກນ຺ຕິມາຣພ຺ຠ ອາສາຬ຺ຫໍ ຍາວ ອາທິຈ຺ຈສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣາ ຄຕິ ອຸຕ຺ຕຣາຍນໍ. ອາສາຬ຺ຫສງ຺ກນ຺ຕິມາຣພ຺ຠ ປຸສ຺ສໍ ຍາວ ທກ຺ຂິຓາ ຄຕິ ທກ຺ຂິຓາຍນໍ. ວສ຺ໂສຍນທ຺ວຍນ຺ຕິ ອິທໍ ອຍນທ຺ວຍໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕໍ ວສ຺ໂສ ນາມ. ວສ຺ສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວສ຺ໂສ, ວສ຺ສກາເລນ ວາ ອຸປລກ຺ຂິໂຕ ວສ຺ໂສ, ‘‘ຈິຕ຺ໂຕ, ຈກ຺ຂຸທສກ’’ນ຺ຕິ ຍຖາ.

ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ວສ຺ເສ. ສໍວສຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍວຈ຺ຉໂຣ, ຉໂຣ, ສສ຺ສ ໂຈ, ‘‘ວຈ຺ຉໂຣ’’ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ນຕ຺ຖິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຕ຺ຕເມເຕສຸ ອນິຕ຺ຖີ. ປຈ຺ຈາສຕ຺ຍາ ສຣໂທປິ ຕໍປຈ຺ຈາສຕ຺ຍາ ຫາຍໂນປິ. ສຣທກາເລນ ລກ຺ຂິໂຕ ສຣໂທ, ຍຖາ ‘‘ໂສຕທສກໍ, ເວສາໂຂ’’ຕິ. ຊຫາຕິ ຠາເວຕິ ຫາຍໂນ, ປທຕ຺ເຖ ວາ ຊຫນ຺ໂຕ ອຍຕີຕິ ຫາຍໂນ. ສມຍຕິ ວິກລຍຕິ ຠາເວຕິ ສມາ, ສມ ເວກລ຺ເຍ. ‘‘ສມາ ວສ຺ເສ ຖີລິງ຺ໂຄ ຕຸ, ສມໍ ສພ຺ພສມາເນສູ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ.

ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພປາຣິສທຕ຺ຕາ [ສພ຺ພປຏິປທຕ຺ຕາ (ກ.)] ສພ຺ພໂວຫາຣກຸສລຕ຺ຖໍ ກາລາຘິກາຣຕ຺ຕາ ປຣສມເຍ ກຖິຕໍ ເທວານໍ ວສ຺ສປ຺ປມາຓມ຺ປິ ອິຘາຫຣິຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ມາເສນ ປິຕູນໍ ອໂຫຣຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວສ຺ເສນ ເທວານໍ ອໂຫຣຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ໂຣຕ຺ຕຣາຍນໍ ເທວານໍ ທິນໍ, ຣຕ຺ຕິ ປນ ທກ຺ຂິຓາຍນໍ, ເທວຕານໍ ສຏ຺ຐ຺ຍາຘິກາໂຫຣຕ຺ຕິສຕຕ຺ຕເຍນ ວສ຺ເສນ ທ຺ວາທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ເທວານໍ ຍຸຄໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເອສາ ທ຺ວາທສສຫສ຺ສີ, ຍຸຄາຂ຺ຍາ ປຣິກິຕ຺ຕິຕາ;

ເອຕໍ ສຫສ຺ສຄຸຓິຕໍ, ອໂຫ ພ຺ຣຫ຺ມມຸທາຫຏ’’ນ຺ຕິ [‘‘ເວທທີປກຄນ຺ເຖ’’ຕິ ນິສ຺ສເຍ].

ຕຎ຺ຈ ນຣານໍ ຈຕຸຍຸຄໍ ທິພ຺ພສຫສ຺ສທ຺ວເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ທ຺ເວ ທິເວຕິ. ກຕ, ເຕຕາ, ທ຺ວາປຣ, ກລິວເສນ ຈຕຸຍຸຄໍ. ຕຕ຺ຣ ກຕຍຸຄສ຺ສ ມນຸສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາຍ ປມາຓໍ ອຏ຺ຐວີສຕິສຫສ຺ສາຘິການິ ສຕ຺ຕຣສວສ຺ສລກ຺ຂານິ, ເຕຕາຍ ຉນ຺ນວຸຕິສຫສ຺ສາຘິການິ ທ຺ວາທສວສ຺ສລກ຺ຂານິ, ທ຺ວາປຣສ຺ສ ຈຕຸສຏ຺ຐິສຫສ຺ສາຘິການິ ອຏ຺ຐວສ຺ສລກ຺ຂານິ, ກລິສ຺ສ ພາຕ຺ຕິໍສສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສລກ຺ຂານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ສຸຎ຺ຎໍ ສຸຎ຺ຎໍ ຂໍ ນາຄາ, ກຣມຸນິສສິໂນ;

ມານ’ມາໂທ ຍຸຄສ຺ສ, ເຕຕາຍ ຂໍຂໍສຸຎ຺ຎໍ.

ຣສນວສູຣິຍາ, ວສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາ ປສິທ຺ຘາ;

ສຸຎ຺ຎໍ ສຸຎ຺ຎໍ ຂໍ ເວທາ, ຣສຠຸຊຄມິຕິ.

ທ຺ວາປເຣ ວສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາ, ສຸຎ຺ຎາກາສໍຂໍເນຕ຺ຕ-;

ຄຸຓຊລນິຘໂຍ, ວສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາ ກລິສ຺ເສ’’ຕິ.

ປິຓ຺ໂຑ ເຈສ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຘິການິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສລກ຺ຂານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ຂາກາສສຸຎ຺ຎມ຺ພຣທນ຺ຕສາຄຣາ ຈຕຸຍຸຄານໍ ປຣິມາຓສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອໂຫຣຕ຺ເຕນ ນຣານໍ ທ຺ເວ ກປ຺ປາ.

ຕຕ຺ຣ ອຏ຺ຐ ນາຄາ, ທ຺ເວ ກຣາ, ສຕ຺ຕ ມຸນໂຍ, ເອໂກ ສສີ, ຉ ຣສາ, ທ຺ວາທສ ສູຣິຍາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເວທາ ຊລນິຘໂຍ ຈ. ທ຺ເວ ເນຕ຺ຕານິ, ຕໂຍ ຄຸຓາ, ພາຕ຺ຕິໍສ ທນ຺ຕາ, ສງ຺ຂ຺ຍາຍ ປສິທ຺ເຘເຫເຕຫິ ສງ຺ຂ຺ຍາ ຄເຫຕພ຺ພາ. ຂາກາສມ຺ພຣສທ຺ທາ ສຸຎ຺ຎປຣິຍາຍາ. ສຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ຄຓິເຕ ພິນ຺ທຸນາ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຍຸຄໍ ປຏິໂລເມນ ປຕ຺ຖາຣເຍ. ຕຕ຺ຣ ກຕຍຸຄສ຺ສ ປຕ຺ຖາໂຣ ຍຖາ – ໑໗໒໘໐໐໐. ເຕຕາຍ ຍຖາ – ໑໒໙໖໐໐໐. ທ຺ວາປຣສ຺ສ ຍຖາ – ໘໖໔໐໐໐. ກລິສ຺ສ ຍຖາ – ໔໓໒໐໐໐. ຈຕຸຍຸຄປິຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຍຖາ – ໔໓໒໐໐໐໐. ຍຸຄານໍ ປຏິປຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ອນ຺ຕິມໍ ພິນ຺ທຸມາທາຍ ປຏິໂລເມນ ຄຓເຍ. ຕໍ ຍຖາ –

‘‘ເອກໍ ທສ ສຕຎ຺ເຈວ, ສຫສ຺ສ’ມຍຸຕໍ ຕຖາ;

ລກ຺ຂຎ຺ຈ ນິຍຸຕຎ຺ເຈວ, ກມາ ທສຄຸໂຓຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣ ທສສຫສ຺ສານິ ອຍຸຕໍ. ທສລກ຺ຂານິ ນິຍຸຕໍ. ຕຎ຺ຈ ກລິທ຺ວາປເຣສຸ ນຕ຺ຖີຕິ ລກ຺ຂປຣິຍນ຺ຕເມວ ຕຕ຺ຣ ຄຓເຍ, ຕເທວໍ ຍຸຄານໍ, ຕໍປິຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ອງ຺ກໂຕ ປຸພ຺ພວຸຕ຺ຕາ ວສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາ ສຎ຺ຎາຕາ ຠວຕີຕິ.

ຕຕ຺ຣ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ທິນໍ ນຣານໍ ອຸທຍກປ຺ໂປ, ຣຕ຺ຕິ ປນ ຂຍກປ຺ໂປ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມທິເນ ມນຸສຎ຺ຎິຕາ ຈຕຸທ຺ທສ ພ຺ຣຫ຺ມສຸຕາ ຠວນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຣກສ຺ສ ມນ຺ວນ຺ຕຣສ຺ສ ເອກສຕ຺ຕຕິທິພ຺ພຍຸຄານິ ປມາຓໍ, ຕຎ຺ຈ ມານຸສໍ ຈຕຸທ຺ທສຠິ ອຸຕ຺ຕຣໍ [ຈຕຸຣາສີຕິອຸຕ຺ຕຣໍ (?)] ຍຸຄສຕທ຺ວຍໍ. ຕເທວໍ ຈຕຸທ຺ທສຠິ ມນ຺ວນ຺ຕເຣຫິ ຈຕຸນວຸຕ຺ຍຸຕ຺ຕຣານິ ນວທິພ຺ພຍຸຄສຕານິ ຠວນ຺ຕິ. ມານຸສໍ ຕຸ ຈຕຸວີສຕິຍຸຄສຫສ຺ສຈຕຸກ຺ກໍ. ເອສຎ຺ຈ [ຉສຕ຺ຕຕ຺ຍາຘິກນວຕິໍສຍຸຄສຕໍ (?)] ມນ຺ວນ຺ຕຣານໍ ອຏ຺ຐວີສສຫສ຺ສາຘິກສຕ຺ຕຣສມານຸສວສ຺ສລກ຺ຂສງ຺ຂ຺ຍາ ວາ ກຕຍຸຄປ຺ປມາຓກາ ປຎ຺ຈ ສນ຺ຘໂຍ ຠວນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ສູຣິຍສິທ຺ຘນ຺ເຕ [໑.໑໘-໑໙] –

‘‘ຍຸຄານໍ ສຕ຺ຕຕິ ເສກາ, ມນ຺ວນ຺ຕຣ’ມິໂຫ’ຈ຺ຈເຕ;

ກຕສ຺ສ ສງ຺ຂ຺ຍາ ຕສ຺ສນ຺ເຕ, ສນ຺ຘິ ວຸຕ຺ໂຕ ຊລປ຺ລໂວ.

ສສນ຺ຘໂຍ ເຕ ມນໂວ, ກປ຺ເປ ເຎຍ຺ຍາ ຈຕຸທ຺ທສ;

ກຕປ຺ປມາຓາ ກປ຺ປາໂທ, ສນ຺ຘີ ປຎ຺ຈທສຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ.

ກຕຍຸຄສ຺ສ ຈ ປາເທນ ກລິໂນ ປມາຓໍ, ປາທທ຺ວເຍນ ທ຺ວາປຣສ຺ສ, ປາທຕ຺ຕເຍນ ເຕຕາຍ. ຈຕຸຍຸຄຎ຺ເຈຕໍ ຈກ຺ກມິວ ຠມຕີຕິ ປຎ຺ຈທສຫິ ສນ຺ຘີຫິ ນຣານໍ ຍຸຄານິ ຈຕຸວີສຕິ ຠວນ຺ຕິ. ເທວານໍ ຕຸ ຍຸຄຈກ຺ກໍ. ເອຕານິ ຈ ສສນ຺ຘິຈຕຸທ຺ທສມນ຺ວນ຺ຕຣານ຺ເຍກໂຕປິ ປິຓ຺ຑິຕານິ ເທວານໍ ຍຸຄສຫສ຺ສໍ ຠວຕິ, ນຣານໍ ຈຕຸຍຸຄສຫສ຺ສໍ, ຕຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ທິນເມກໍ. ອຎ຺ໂຎ ມນຸ ອສ຺ມິໍ ມນ຺ວນ຺ຕຣໍ, ພ຺ຣຫ຺ມສຸຕາ ເອວ ມນໂວ.

໘໒. ປຎ຺ຈກໍ ຂຍກປ຺ເປ. ກປ຺ປເຕ ຊຄຕີ ວິນສ຺ສເຕຕິ ກປ຺ໂປ. ຂຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຂໂຍ. ກປ຺ໂປ ຈ ຂໂຍ ຈາຕິ ກປ຺ປກ຺ຂຍາ. ສໍວຕ຺ຕເຕ ອຸປຣມເຕ, ວິນສ຺ສເຕ ວາ ຊຄຕີ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ສໍວຏ຺ໂຏ. ຈຕຸຍຸຄານມນ຺ເຕ ຊາໂຕ ຍຸຄນ຺ໂຕ. ປລີຍເຕ ຂີຍເຕ ຍຕ຺ຖ ໂລໂກຕິ ປລໂຍ, ປຸເມ, ສຎ຺ຎາຍໍ ໂຓ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ກປ຺ປກ຺ຂໂຍ ຕູ’’ຕິ ປາຐໍ ວຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນເມກາຠິຘານຕ຺ຕໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ຕໍ ອມຣໂກເສນ ຈ ຕຏ຺ຏີກາຍ ຈ ນ ສເມຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ສໍວຏ຺ໂຏ, ປລໂຍ, ກປ຺ໂປ, ຂໂຍ, ກປ຺ປນ຺ຕມິຈ຺ຈປີ’’ຕິ [ອມຣ ໔.໒໒] ຈ ‘‘ປຎ຺ຈກໍ ຂຍກປ຺ເປ’’ຕິ ຈ.

ທ຺ວຍໍ ກາຬກຓ຺ຓິຍໍ. ນິນ຺ທິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ນ ລກ຺ຂີຍເຕຕິ ອລກ຺ຂີ. ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍໍ ກາຬວຓ຺ຓສທິສໍ ກໂຣຕິ ອປ຺ປກາສກຕ຺ຕາຕິ ກາຬກຓ຺ຓີ, ກຣໂຕ ໂຓ, ຣສ຺ສ ໂຓ, ອີ ຈ. ທ຺ວຍໍ ສິຣິຍໍ. ປສໍສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ລກ຺ຂີຍເຕຕິ ລກ຺ຂີ. ກຕປຸຎ຺ເຎຫິ ເສວີຍເຕ, ເຕ ວາ ເສວຕີຕິ ສິຣີ, ໂຣ, ອີ ຈ.

໘໓. ທ຺ວຍໍ ທານວານໍ ມາຕຣິ. ທາ ອວຂຓ຺ຑເນ, ທາຍຕີຕິ ທນຸ. ທ຺ວຍໍ ເທວານໍ ມາຕຣິ. ທິຕີຕິ ອສຸຣານເມວ ເວມາຕິກາ ມາຕາ, ຕສ຺ສາ ປຏິປກ຺ຂຠາເວນ ອທິຕິ.

໘໔. ອາຄຸນ຺ຕໍ ປາເປ. ປານ຺ຕິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານມສ຺ມາຕິ ປາປໍ, ປກາຣວຓ຺ຓາຄໂມ, ທຸຄ຺ຄຕິໍ ປາປນໂຕ ວາ ປາປໍ. ກິລ຺ຍເຕ ສິຖິລີ ກຣິຍ຺ຍເຕ ເຍເນຕິ ກິພ຺ພິສໍ, ລສ຺ສ ໂວ, ອິໂສ ຈ, ກໂຣຕິ ອນິຏ຺ຐຜລນ຺ຕິ ວາ ກິພ຺ພິສໍ, ອິພ຺ພິໂສ. ວິຣູເປນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເວຣໍ. ນ ຫນ຺ຕິ ຘຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຆໍ, ຫນສ຺ສ ໂຆ, ສາຘູຫິ ອຄນ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວາ ອຆໍ, ຫນ ຄຕິຍໍ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ຈຣິຕໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ທຸ ນິນ຺ທິຕໍ ກຣຓມສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ນ ປຸນາຕີຕິ ອປຸຎ຺ຎໍ. ກຸສລານໍ ປຏິປກ຺ຂໍ ອກຸສລໍ. ກໍ ສຸຂໍ ຫນຕີຕິ ກຓ຺ຫໍ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ. ກລ຺ຍເຕ ອເນນ ກລຸສໍ, ອຸໂສ, ກໍ ວາ ສຸຂໍ ລຸນນ຺ໂຕ ເສຕີຕິ ກລຸສໍ. ທຸ ນິນ຺ທິຕໍ ອິຕໍ ຄມນມສ຺ສ ທຸຣິຕໍ. ອຄນ຺ຕພ຺ພໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເອເຕນາຕິ ອາຄຸ, ອາ ປີຬຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ອາຄຸ, ‘‘ອາ ຕຸ ໂກຘມຸທາຏ຺ຏີສູ’’ຕິ ຫິ ເອກກ຺ຂຣໂກເສ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘໕-໘໖. ຉກ຺ກໍ ຘມ຺ເມ. ກຸຈ຺ຉິເຕນາກາເຣນ ສນ຺ຕາເນ ເສນ຺ຕີຕິ ກຸສາ, ຣາຄາທໂຍ, ເຕ ລຸນາຕິ ຉິນ຺ທຕີຕິ ກຸສລໍ. ສຸຂໍ ກໂຣຕິ, ໂສຠນໍ ວາ ກຣຓມສ຺ສ ສຸກຕໍ. ສຸຂໍ ກໂຣຕີຕິ ສຸກ຺ກໍ. ປຸນາຕີຕິ ປຸຎ຺ຎໍ. ຘຣຕິ ສພ຺ພນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ. ອປເຣ ປນິທໍ ‘‘ປຸຎ຺ຎຘມ຺ມ’’ມິຕ຺ເຍກປທໍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອມຣໂກເສນ [ອມຣ ໔.໒໔] ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສຸນ຺ທຣໍ ຈຣຓມສ຺ສ ສຸຈຣິຕໍ.

ຕິກໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິເກ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ນາມ ປຈ຺ຈກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ. ອິຫໂລເກ ຊາຕໍ ອິຫໂລກິກໍ. ສນ຺ທິຏ຺ເຐ ປຈ຺ຈກ຺ເຂ ອຕ຺ຕຠາເວ ຊາຕໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ. ທ຺ວຍໍ ສມ຺ປຣາຍິເກ. ຕໍ ວຈນຕ຺ຖໂຕ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ທ຺ວຍໍ ຕກ຺ກາເລ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ຊາຕໍ, ນາສນ຺ນກາລາທີສູຕິ ຕກ຺ກາລໍ. ຕທາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ຊາຕໍ ຕທາຕ຺ວໍ, ຕ຺ວໍ, ຕທາຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ທ຺ວຍໍ ອາຍຕິກາເລ. ອຸຕ຺ຕຣກາໂລ ປຈ຺ຉິໂມ ກາໂລ. ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ອາຍຕິ, ອາປຸພ຺ໂພ ອິ ຄຕິມ຺ຫິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ທູຣມາສນ຺ນໍ ວາ, ຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ. ຍໍ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ວາ ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ທູຣຕຣໍ, ຕໍ ອາຍຕິ.

໘໗-໘໘. ປໂມທນ຺ຕໍ ປາໂມຊ຺ເຊ. ຫສຕິ ເຍນາຕິ ຫາໂສ. ອຕ຺ຕາ ມໂນ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຕມໂນ. ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຫິ ມໂນ ອຕ຺ຕາ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຕ຺ຕມນຕາ, ປາໂມຊ຺ຊໍ. ປີເຓຕິ ຕປ຺ເປຕີຕິ ປີຕິ. ວິນ຺ທຕິ ສຸຂໍ ເອຕາຍາຕິ ວິຕ຺ຕິ. ຕຸສ຺ສນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ຕຸຏ຺ຐິ, ຕໍສຫຈຣຓໂຕ ວິຕ຺ຕິ, ຕໍສຫຈຣຓໂຕ ປີຕິ ຈ ນາຣິຍໍ, ອຕ຺ຕມນຕາ ປນ ນິທ຺ເທສໂຕ ຣູປເຠໂທ. ອາ ຠຸໂສ ນນ຺ທຍຕີຕິ ອານນ຺ໂທ. ມຸທ ຫາເສ, ປມຸໂທ, ອາໂມໂທປິ. ສນ຺ຕຸສ຺ສນໍ ສນ຺ໂຕໂສ. ນນ຺ທນໍ ນນ຺ທິ. ສມ຺ມໂທ ສມ຺ມທາປິ [ສມ຺ມຸໂທ, ສມ຺ມໂທປິ (?)], ອຸກາຣສ຺ສ ອ. ປໂມທິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ຠາໂວ ປາໂມຊ຺ຊໍ.

ຕິກໍ ສຸເຂ. ສຸຏ຺ຐຸ ຂຓຕີຕິ ສຸຂໍ, ກ຺ວິ. ສາທີຍຕິ ອສ຺ສາທີຍຕີຕິ ສາຕໍ. ຜສ຺ສຕິ ສິເນຫຕີຕິ ຜາສຸ, ຜຸສຕິ ວາ ພາຘຕິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຜາສຸ. ສຕ຺ຕກໍ ກລ຺ຍາເຓ. ຠທິ ກລ຺ຍາເຓ, ຠທ຺ທຕີຕິ ຠທ຺ທໍ. ປສຕ຺ຖຕຣຕ຺ຕາ ເສຍ຺ໂຍ. ໂສຠຕີຕິ ໂສຠໍ. ຂີ ຂເຍ, ເຂເປຕິ ອສຸຂໍ ເຂມໍ, ໂມ. ກລ຺ຍໍ ນິໂຣຄໍ ອຓຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ກລ຺ຍໍ ວາ ຫິຕໍ ອຓຍຕິ ປາປຍຕີຕິ ກລ຺ຍາຓໍ, ກມ຺ມນິ ໂຓ [ກມ຺ມນິ ອຸປປເທ ຓປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ]. ມງ຺ຄ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ມງ຺ຄຕິ ຘຎ຺ຎໍ ມງ຺ຄລໍ, ອໂລ. ສເມຕິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ສິວໍ, ໂວ.

໘໙. ຉກ຺ກໍ ທຸກ຺ເຂ. ທຸກ຺ກຣໍ ຂມນເມຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ. ກສ ຄມເນ, ກສຕິ ອປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ກສິຣໍ, ອິໂຣ, ກຸຈ຺ຉິເຕນາກາເຣນ ເສຕີຕິ ວາ ກສິຣໍ. ກິຣ ວິກ຺ຂິປເນ, ກິຣຕິ ສຸຂນ຺ຕິ ກິຈ຺ຉໍ, ກຕາ ວາ ປຸຎ຺ຎກຣຓິຈ຺ຉາ ເຍນາຕິ ກິຈ຺ຉໍ, ‘‘ທຸກ຺ຂູປນິສາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນຕ຺ຖິ ອຘິຄມນຕ຺ຖໍ ອີຫາ ເອຕ຺ຖາຕິ ນີໂຆ, ຫສ຺ສ ໂຆ, ອຖ ວາ ນິຫນ຺ຕ຺ຍປຸຎ຺ຎໍ ຫິໍສຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ນີໂຆ, ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ນ ຫນ຺ຕິ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນີໂຆ. ວິຣູປມສຕິ ເຍນາຕິ ພ຺ຍສນໍ, ວິສິຏ຺ຐໍ ວາ ອສຕິ ເຂເປຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ. ນ ຫນ຺ຕິ ຘຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຆໍ. ເອເຕ ປາປາທໂຍ ຄຸເຓ ຍຖາວຸຕ຺ຕລິງ຺ຄາ. ປາປປຸຎ຺ຎານິ ສຸຂາທິ ຈ ອາກິຈ຺ຉໍ ກິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຄຸຓໂຍຄໂຕ ທພ຺ເພ ວິເສສ຺ເຍ ວຕ຺ຕມານານິ ຕີສຸ. ຍຖາ –

ປາປາ ອຸຕຸມຕີ ກຎ຺ຎາ, ປາໂປ ຣາຊາປ຺ຍຣກ຺ຂໂກ;

ປາປໍ ພ຺ຍາຘກຸລໍ ຫິໍສໍ, ປາໂປ ວິປ຺ໂປ ຈ ເສວໂກ;

ປຸຎ຺ຎໍ ຕິຕ຺ຖມິທໍ ປຸຎ຺ຎາ, ນທີ ປຸຎ຺ໂຎ’ຍ’ມສ຺ສໂມ.

ສຸຂໍ ກາມິກຸລໍ ທພ຺ພໍ [ສພ຺ພໍ (?)], ສຸໂຂ ວາໂສ ສຫາ’ມ຺ພຍາ [ສຫານ຺ວໂຍ (ກ.)];

ສຸຂາ ຍຸວຕິ’ຣິຈ຺ຉນ຺ຕີ, ສຸຂາ ເວ ມຆວຄ຺ຄຫາ [ສຸຂາ ຍຸວຕິກາ ຄຫາ (ກ.)].

ຍທາ ຕຸ ສກຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ສຸຂາທິກເມວ ວິເສສ຺ຍຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉເຕ, ນ ຕຸ ທພ຺ພໍ (ປຸພ຺ພມິວ ວິເສສນໍ,) [( ) ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາຍໍ ນ ທິສ຺ສຕິ] ຕທາ ຣູປເຠໂທຕ຺ຕເມວ ລິງ຺ຄໍ. ຍຖາ –

‘‘ທາລິທ຺ເທປິ [ວລິຕ຺ເຕປິ (ກ.)] ຘນິຕ຺ເຕປິ, ວໂສ ປຣິຊໂນ ສຸຂໍ;

ສຸຂໍ ສຊ຺ຊນວາໂສ ຈ, ສຸຂໍ ສນ຺ຕິ ອນຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິ.

ນນຸ ‘‘ທຸກ຺ກໂຏຍໍ ພ຺ຍາປາໂຣ, ສຸກຕໍ ກມ຺ມໍ, ກລຸໂສຍໍ ເມ ພ຺ຍາປາໂຣ’’ຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຕີສຸ ວຸຕ຺ຕິ ອຕ຺ເຖເວຕິ ກິໍ ປາປປຸຎ຺ຎານເມວ ຄຫຓໍ ຠວຕີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ‘‘ທຸຏ຺ຐຸ ກໂຕ ທຸກ຺ກໂຏ, ສຸຏ຺ຐຸ ກຕໍ ສຸກຕ’’ມິຈ຺ເຈວໍ ກ຺ຣິຍານິພນ຺ຘນາປິ ຕີສຸ ວຸຕ຺ຕິ ສມ຺ຠວຕິ, ນາວສ຺ສໍ ຄຸຓນິພນ຺ຘນາ ເອວ. ກລຸສສ຺ສປິ ຍທາ ສິຏ຺ຐປໂຍເຄສຸ ວິເສສ຺ຍວຸຕ຺ຕິ ຕິລິງ຺ຄຕາ ອຸປລພ຺ຠເຕ, ຕທາ ປາປຄ຺ຄຫຓ’ມຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ພ຺ຍາຂ຺ຍາຕພ຺ພໍ.

໙໐. ປຎ຺ຈກໍ ສຸຠາສຸຠກມ຺ມມຕ຺ເຕ. ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປາກຠາໂຄ ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ຠາຄ຺ຍໍ. ສຸຠາສຸຠຜລໍ ເນຕີຕິ ນິຍຕິ,ຕິ. ສຸຠາສຸຠຜລໍ ຠາເຊຕີຕິ ຠາໂຄ. ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິຠາຄຠາໂຄຘີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຠາຄເຘຍ຺ຍໍ. ສຸຠາສຸຠຜລໍ ວິທຘາຕີຕິ ວິຘິ. ອໂຍ, ສຸຠາວໂຫ, ເທວໍ, ທິຏ຺ຐໍອິຈ຺ຈາທີນິປິ ສຸຠາສຸຠກມ຺ມມຕ຺ຕສ຺ສ ນາມານິ. ປຎ຺ຈກໍ ຊາຕິຍໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນິປ຺ປຊ຺ຊນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ປທ ຄຕິຍໍ, ນິປຸພ຺ໂພ,ຕິ, ປສ຺ສ ໂພ. ຊນນໍ ຊາຕິ. ຊນີຍເຕ ຊນນໍ. ອຸທ຺ຘໍ ຠວນໍ ອຸພ຺ຠໂວ.

໙໑. ປຊ຺ຊໍ ເຫຕຸມ຺ຫິ. ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ນິມິນາຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ, ມາ ປຣິມາເຓ, ນິປຸພ຺ໂພ. ກໂຣຕິ ຜລນ຺ຕິ ກາຣຓໍ. ຕິຏ຺ຐຕິ ຜລເມຕ຺ຖາຕິ ຐານໍ. ປຊ຺ຊຕິ ນິປຊ຺ຊຕິ ຜລເມເຕນາຕິ ປທໍ, ວິເສເສນ ຊາຍເຕຕິ ພີຊໍ, ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕາ. ນິສ຺ເສເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ພນ຺ຘຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ນິພນ຺ຘນໍ. ນິທີຍເຕ ນິຈ຺ຉີຍເຕ ອເນເນຕິ ນິທານໍ, ຍຸ, ນິທທາຕິ ຜລນ຺ຕິ ວາ ນິທານໍ. ປຠວຕິ ຜລເມຕສ຺ມາຕິ ປຠໂວ, ຫິໂນຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ປຣິຓມຕິ ກາຣິຍຣູປຕນ຺ຕິ ເຫຕຸ, ຕຸ, ຫິໂນຕິ ວາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ຜລເມຕ຺ຖາຕິ ເຫຕຸ, ຫິ ປຕິຏ຺ຐາຍໍ. ສມ຺ຠວຕິ ເຍນ ຜລນ຺ຕິ ສມ຺ຠໂວ. ສິໂນຕິ ຜລໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ເສຕຸ. ປຏິຈ຺ຈ ຜລເມຕສ຺ມາ ເອຕີຕິ ປຈ຺ຈໂຍ.

໙໒. ຍໍ ກາຣຓໍ ສມາສນ຺ນໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ ຜເລນ, ຕໍ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ມຕໍ. ປທານໍ ເຫຕູນໍ ຐານໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຍຖາ ‘‘ຣາຊຣາຊາ’’ຕິ. ຕິວິຘໍ ກາຣຓໍ ອຸປາທານກາຣຓໍ ສຫກາຣີກາຣຓໍ ກາຣຓກາຣຓນ຺ຕິ. ຍຖາ ພີຊໍ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ອຸປາທານກາຣຓສງ຺ຂາຕໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຠູມິຊລາທິ ສຫກາຣີກາຣຓໍ, ‘‘ກມ຺ມສ຺ສ [ກມ຺ປສ຺ສ (?)] ກາຣຓໍ ຊໂຣ, ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ກໂຜ’’ຕິ ກໂຜ ກາຣຓກາຣຓໍ ກມ຺ມສ຺ສ [ກມ຺ປສ຺ສ (?)].

ຕິກໍ ສຣີຣາຘິປຕິເທເວ. ຊີວນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ເຍນາຕິ ຊີໂວ. ປູເຣຕິ ນິສ຺ສຍສ຺ສາຠິລາສນ຺ຕິ ປຸຣິໂສ, ອິໂສ. ອຕນ຺ຕິ ສຕຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ເຍນາຕິ ອຕ຺ຕາ. ທ຺ວຍໍ ສຕ຺ຕຣໂຊຕໂມສາມ຺ຍາວຕ຺ຖາຍໍ. ປຘີຍນ຺ເຕ ປລີຍນ຺ເຕ ອຕ຺ຣ ຄຸຓາ ສຕ຺ຕຣໂຊຕໂມ ຣູປາຕິ ປຘານໍ, ຍຸ. ປກໂຣຕິ ປຸຣິໂສປໂຠຄຕ຺ຖໍ ສທ຺ທາທິກາຣິຍນ຺ຕິ ປກຕິ,ຕິ. ໂມຫຣາຄໂທສານໍ ຍຖາສງ຺ຂ຺ຍໍ ສຕ຺ຕຣໂຊຕມານີຕິ ສຎ຺ຎາ. ສໂຕ ຠາໂວ ສຕ຺ຕໍ, ຐິຕິປຣຕາ. ຣຊ຺ຊນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ຣໂຊ, ສຏ຺ຐິປຣຕາ. ຕມນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ຕໂມ, ປລຍປຣຕາ.

໙໓. ປຊ຺ເຊນ ປາຓິໂນ ນາມານິ. ປຓນ຺ຕິ ຊີວນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ເຍນາຕິ ປາໂຓ, ໂສ ຍສ຺ສຕ຺ຖິ, ໂສ ປາໂຓ. ສຣີຣສງ຺ຂາໂຕ ກາໂຍ ຍສ຺ສຕ຺ຖິ, ໂສ ສຣີຣີ. ກມ຺ເມນ ຠວຕີຕິ ຠູຕໍ, ນປຸໍສເກ, ປຸເມວາຕິ ວາສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ຣູປາທີສຸ ສຎ຺ຊຕີຕິ ສຕ຺ໂຕ, ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄາປິ ຣູຬ຺ຫິຍາ ສຕ຺ຕາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເທໂຫ ກາໂຍ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ເທຫີ. ປູເຣຕີຕິ ປູຕິ, ປູຕິສງ຺ຂາຕໍ ອາຫາຣໍ ຄິລຕິ ອທຕີຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕິສ຺ສ ໂລໂປ, ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຸຄ຺ໂຄ, ຕໍ ລາຕິ ຠກ຺ຂຕີຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຊີວນ຺ຕິ ເຍນາຕິ ຊີວໍ, ຕມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຊີໂວ. ຍຖາວຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ປາໂຓ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ປາຓີ. ປກາເຣນ ຊາຕຕ຺ຕາ ປຊາ. ຊາຍຕີຕິ ຊນ຺ຕຸ, ຕຸ. ກຸສລາກຸສລໍ ຊເນຕີຕິ ຊໂນ. ລຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂລໂກ, ລຸຊ ວິນາເສ, ຊສ຺ສ ໂກ. ຍຖາ ປຸຣິມກາ ສຕ຺ຕາ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາ ອຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕຖາຄໂຕ.

໙໔. ຣູປາທໂຍ ຉ ຈກ຺ຂາທິຄຍ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ‘‘ໂຄຈຣາ’’ຕິ ‘‘ອາລມ຺ພາ’’ຕິ ‘‘ວິສຍາ’’ຕິ ‘‘ອາຣມ຺ມຓານີ’’ຕິ ‘‘ອາລມ຺ພຓານີ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ຣູປຍຕິ ປກາເສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວນ຺ຕິ ຣູປໍ. ສປ຺ປຕິ ອຸຈ຺ຈາຣີຍຕີຕິ ສທ຺ໂທ, ສປ຺ປ ຄຕິຍໍ ວາ, ສປ຺ປເຕ ຎາຍເຕ ເຍເນຕິ ສທ຺ໂທ. ຄນ຺ຘ ອທ຺ທເນ, ອທ຺ທນໍ ຫິໍສນໍ, ຍາຈນຎ຺ຈ, ຫິໍສເຕ ອຠິລສີຍເຕ ວາ ຄນ຺ໂຘ, ຄນ຺ເຘຕິ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ສູເຈຕິ ປກາເສຕິ ‘‘ອິທເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເປສຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ຄນ຺ໂຘ. ຣສນ຺ຕິ ຕໍ ສຕ຺ຕາ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີຕິ ຣໂສ. ຜຸສີຍຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ຄາໂວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈຣນ຺ຕ຺ເຍເຕສຸ ໂຄຈຣາ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກຫິ ອາລມ຺ພີຍນ຺ເຕຕິ ອາລມ຺ພາ. ສິ ພນ຺ຘເນ ວິປຸພ຺ໂພ, ວິສິໂນນ຺ຕິ ວິພນ຺ຘນ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ວິສຍາ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຣມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາຣມ຺ມຓານິ, ຍຸ. ເອເຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕ຺ຖາຕິປ຺ຍຸຈ຺ຈນ຺ເຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ອຕ຺ຖ຺ຍນ຺ເຕ ອຠິລສີຍນ຺ເຕຕິ ກຕ຺ວາ.

໙໕. ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ສຸກ຺ເກ. ສຸຈ ໂສເກ, ໂສຈນ຺ຕິ ເອເຕນ ຕທຕ຺ຖິກາຕິ ສຸກ຺ໂກ, ອ. ຄຸ ສທ຺ເທ, ຄຸຍເຕ ກິຕ຺ຕີຍເຕຕິ ໂຄໂຣ, ໂຣ. ສິ ເສວາຍໍ, ເສວີຍເຕຕິ ສິໂຕ, ສິໂນຕິ ວາ ພນ຺ຘຕິ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສິໂຕ. ອວທາຍຕິ ສພ຺ພວຓ຺ເຓຕິ ໂອທາໂຕ. ທາ ອວຂຓ຺ຑເນ ອວປຸພ຺ໂພ. ຘາວຕິ ສຸຊ຺ຌຕ຺ຍເນເນຕິ ຘວໂລ, ອໂລ. ສິຕ ວຓ຺ເຓ, ໂຓ, ເສໂຕ. ປຑິ ຄຕິຍໍ, ປຓ຺ຑຕິ ປກາເສຕີຕິ ປຓ຺ຑໂຣ, ອໂຣ. ສຸຈິ, ວິສໂທ, ອຊ຺ຊຸໂນຕິປິ ສຸກ຺ກນາມານິ.

ຉກ຺ກໍ ຣຕ຺ເຕ. ໂສຓ ວຓ຺ເຓ, ໂຓ, ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລວຓ຺ໂຓ, ຣຸຫ ຊນເນ, ອິໂຕ, ລຕ຺ເຕ ໂລຫິໂຕ. ຣຎ຺ຊນ຺ຕ຺ຍເນເນຕິ ຣຕ຺ໂຕ, ຣນ຺ຊ ຣງ຺ເຄ. ຕມ຺ໂພ ອຸທຸມ຺ພຣສງ຺ຂາໂຕ ໂລຫວິເສໂສ, ຕພ຺ພຓ຺ຓຕາຍ ຕມ຺ໂພ. ມຎ຺ເຊຏ຺ຐາ ນາມ ຣຕ຺ຕວລ຺ລິ, ຍາຍ ຫຕ຺ຖິທນ຺ຕາທິວິກຕິໂຍ ຣຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ, ຕພ຺ພຓ຺ຓຕາຍ ມຎ຺ເຊຏ຺ໂຐ. ໂຣຫິໂຕ ໂລຫິຕສໂມ, ອລຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ.

໙໖. ສາມລນ຺ຕໍ ກຓ຺ເຫ. ນີລ ວຓ຺ເຓ, ອ. ກສ຺ສເຕຕິ ກຓ຺ໂຫ, ກສ ວິເລຂເນ, ຓ຺ໂຫ. ນ ສິໂຕ ອສິໂຕ. ວຓ຺ເຓສຸ ເອກໂກຏ຺ຐາສຠາເວນ ກລ຺ຍເຕຕິ ກາໂລ, ໂສ ເອວ ກາໂຬ. ມຈ, ມຈິ ກກ຺ກເນ, ກກ຺ກນໍ ປິສນໍ, ເສຕາທິກໍ ມຈຕີຕິ ເມຈໂກ, ຓ຺ວຸ, ອສ຺ເສຕ຺ຕໍ. ສາ ຕນຸກຣເຓ, ສາຍຕິ ຕນຸກຣີຍຕິ ປຏິປກ຺ຂວຓ຺ເຓຫີຕິ ສາໂມ. ສາມໂລ ສາມສທິໂສ, ມລປຈ຺ຈໂຍວ ວິເສໂສ.

ປຓ຺ຑຸສທ຺ໂທ ສິຕປີເຕ ອຸຕ຺ໂຕ, ສິຕປີຕສມ຺ມິສ຺ສິຕວຓ຺ເຓ ປຓ຺ຑຸສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ສິຕປີຕສມາຍຸຕ຺ໂຕ, ປຓ຺ຑຸວຓ຺ໂຓ ປກິຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໕.໑໓]. ປຓ຺ຑຕິ ເອກຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຓ຺ຑຸ, ປຑິ ຄຕິຍໍ, ອຸ. ຫຣິໂຓ, ປຓ຺ຑຸໂຣຕິປິ ປຓ຺ຑຸວຓ຺ຓນາມານິ. ອີສໍປຓ຺ຑຸ ອພ຺ຍຕ຺ຕປຓ຺ຑຸວຓ຺ໂຓ ຘູສໂຣ ນາມ, ຍຖາ ຘູລິວຓ຺ໂຓ. ຘູສ ກນ຺ຕິກຣເຓ, ຈຸຣາທິ, ອໂຣ.

໙໗. ກິຎ຺ຈິຣຕ຺ໂຕ ອພ຺ຍຕ຺ຕຣຕ຺ຕວຓ຺ໂຓ ອຣຸໂຓ ນາມ, ຍຖາ ມຈ຺ຉສ຺ສ ຈກ຺ຂຸ [ຍຖາ ມທມຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸຣາໂຄ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໕.໑໕)], ສູຣິຍາໂທ ຕຣຸໂຓ ວຸຕ຺ໂຕ.

ເສຕໂລຫິໂຕ ເສຕຣຕ຺ຕມິສ຺ໂສ ວຓ຺ໂຓ ປາຏໂລ ນາມ, ຍຖາ ປາຏລກຸສຸມໍ. ປາຏຍເຕຕິ ປາຏໂລ, ອໂລ, ປຏ ວິຠາຊເນ.

ທ຺ວິກໍ ປີເຕ. ປາ ປາເນ, ກມ຺ມນິ ໂຕ, ອີຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຫລິທ຺ທິຍາ ອິວ ອາຠາ ຍສ຺ສ ຫລິທ຺ຍາໂຠ.

ຕິກໍ ຕິຓປຕ຺ຕາທິຄເຕ ວຓ຺ເຓ. ລສ ກນ຺ຕິຍໍ, ອຕິສເຍນ ລສ຺ຍເຕຕິ ປລາໂສ. ‘‘ປາລາໂສ’’ຕິ ປາເຐ ຕຸ ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕາ. ຫຣ ຫຣເຓ, ມນໍ ຫຣຕີຕິ ຫຣິໂຕ, ອິໂຕ. ອິ, ຫຣິ.

໙໘. ນີລປີຕສມ຺ມິສ຺ສວຓ຺ເຓ ກຬາໂຣ, ກປິໂລ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກລ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ. ອໂຣ, ລສ຺ສ ໂຬ, ກຬາໂຣ. ກພ ວຓ຺ເຓ, ອິໂລ, ພສ຺ສ ໂປ, ກປິໂລ.

ໂຣຈນປ຺ປເຠ ໂຄໂຣຈນສທິສປ຺ປຠາຍໍ ປິງ຺ໂຄ, ປິສງ຺ໂຄ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປຠາສທ຺ທສ຺ສ ທ຺ວິລິງ຺ຄຕ຺ຕເມວ. ປິຊິ ຠາສຕ຺ໂຖ, ປິງ຺ໂຄ. ປຣຕ຺ຣ ສກາຣວຓ຺ຓາຄໂມ, ປິສງ຺ໂຄ.

ກຬາຣາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປິງ຺ຄລວິເສສຕ຺ຖວາຈກຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປິງ຺ຄລສາມຎ຺ຎຕ຺ຖວາຈກຕ຺ຕມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ກຬາຣາທິ’’ຈ຺ຈາທິ. ຕສ຺ສາຍມຕ຺ໂຖ – ນ ເກວລໍ ກຬາຣາທໂຍ ປິງ຺ຄລວິເສສຕ຺ເຖເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ປິງ຺ຄລສາມຎ຺ຎຕ຺ເຖປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອມຣໂກເສ ‘‘ກຬາໂຣ ກປິໂລ ປິງ຺ໂຄ, ປິສງ຺ໂຄ ກທ຺ທຸ ປິງ຺ຄໂລ’’ຕິ [ອມຣ ໕.໑໖]. ເກຈິ ປນ ກຬາຣາທໂຍ ປິສງ຺ຄປຣິຍນ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ທາ ປິງ຺ຄລຄຸເຓ ວຕ຺ຕມານາ ປຸເມ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຄຸຓິນິ ປນ ວາຈ຺ຈລິງ຺ຄາຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຉິເມນ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອມຣໂກເສນ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ອິຘ ຈ ‘‘ສຸກ຺ກາທໂຍ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຄຫຓໂຕ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໙໙. ຕິກໍ ສພເລ ໂກກິລກຓ຺ຐສທິເສ. ກລ຺ຍເຕຕິ ກໂລ, ມສິ ປຣິມາເຓ, ກມ຺ມນິ ໂຓ, ກໂລ ເອວ ມາໂສ ກມ຺ມາໂສ, ລສ຺ສ ໂມ, ກລນໍ ວາ ກໂລ, ຕໍ ມສຕີຕິ ກມ຺ມາໂສ, ຍຖາ ‘‘ກຸມ຺ຠກາໂຣ’’ຕິ. ສພ ຄຕິຍໍ, ສພຕີຕິ ສພໂລ, ອໂລ. ຈິຍ຺ຍເຕຕິ ຈິຕ຺ໂຕ, ຕ. ຕ຺ຣຓປຈ຺ຈເຍ ຈິຕ຺ໂຣ. ກມ຺ມີໂຣ, ກພ຺ພຸໂຣຕິປິ ສພລສ຺ສ ນາມານິ.

ກຓ຺ຫປີຕມິສ຺ເສ ສາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສ ຄຕິມ຺ຫິ, ສຍຕີຕິ ສາໂວ, ອໂວ. ກປິໂສຕິປິ ສາວສ຺ສ ນາມໍ. ກຓ຺ຫໂລຫິຕມິສ຺ເສ ຘູມາເຠ ປນ ຘູມ, ຘູມລາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຘູໂມ ວິຍາຕິ ຘູໂມ. ຘູມໍ ລາຕີຕິ ຘູມໂລ. ເອເຕ ສຸກ຺ກາທໂຍ ສາວນ຺ຕາ ຍທາ ອເຠໂທປຈາຣາ ຄຸຓິນິ ຄຸຓິມ຺ຫິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕທາ ວາຈ຺ຈລິງ຺ຄາ, ຍຖາ ສຸກ຺ໂກ ຫໍໂສ, ສຸກ຺ກາ ຫໍສີ, ສຸກ຺ກໍ ຫໍສກຸລໍອິຈ຺ຈາທິ ໂຍຊ຺ຊໍ. ຍທາ ຄຸເຓ ຄຸຓມຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕທາ ປຸເມ, ຍຖາ ຫໍສສ຺ສ ສຸກ຺ໂກ, ມຍູຣສ຺ສ ຈິຕ຺ໂຕ ອິຈ຺ຈາທິ ໂຍຊ຺ຊໍ.

໑໐໐. ລາສນນ຺ຕໍ ນຈ຺ເຈ. ນຕ ຄຕ຺ຕວິນາເມ, ປພ຺ພຊ຺ຊາທິຕ຺ຕາ ນຈ຺ຈາເທໂສ. ນຕນໍ ນຈ຺ຈໍ, ນຏນໍ ວາ ນຈ຺ຈໍ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາວສາຘນໍ. ນຕີຍເຕ ນຕ຺ຕນໍ. ລສ຺ຍເຕ ລາສນໍ, ລສ ກນ຺ຕິຍໍ, ລສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາ ລາສນໍ.

ນຈ຺ຈໍ, ວາທິຕໍ, ຄີຕໍ ອິຕິ ອິທໍ ໂຠຣິຍຕ຺ຕິກໍ ນາຏ຺ຍໍ ນາເມຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ [ອມຣ ໗.໑໐]. ຕຸຣ ຕຸຣຓຫິໍສາສຸ. ຕຸຣີຍນ຺ເຕເນເນຕິ ຕູຣິຍໍ, ມຸຣຊາທິ. ຕພ຺ຠໂວ ສທ຺ໂທ ໂຕຣິໂຍ, ໂຓ. ເຕນ ລກ຺ຂິຕໍ ຕິກໍ ໂຕຣິຍຕ຺ຕິກໍ. ນຏສ຺ເສທໍ ນາຏ຺ຍໍ. ຕຕິຍສ຺ສ ໂຕຣິຍສາມຎ຺ຎສ຺ສ ຕຸ ປາສງ຺ຄາ ນາຏກາ.

໑໐໑. ນຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ຣາຊງ຺ຄຓາທິ ຣງ຺ໂຄ ນາມ ສິຍາ ‘‘ຣມນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ວາ ກຕ຺ວາ. ສູຌສູຈນໍ ຫຕ຺ຖາທີຫິ ສູຈິຕພ຺ພສ຺ສ ປກາເສຕພ຺ພສ຺ສ ສຕ຺ຖປ຺ປຫາຣາທິໂນ ສູຈນໍ ປກາສນໍ ອຠິນໂຍ ນາມ ‘‘ນຍນໍ ນໂຍ, ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ອຠິມຸຂໍ ນໂຍ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ພ຺ຍຎ຺ຊໂກຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

ຠຣຕສຕ຺ຖວຸຕ຺ຕອຏ຺ຐຸຕ຺ຕຣສຕກຣຓນິປ຺ຜນ຺ນຖິຣຫຕ຺ຖປຣິຍຕ຺ຖກາທິນາມໂກ ທ຺ວຕ຺ຕິໍ ສປ຺ປກາໂຣ [ວິຕ຺ຖາໂຣ ຠຣຕມຸນິກເຕ ນາຏ຺ຍສຕ຺ເຖ ຈຕຸຕ຺ຖ ອຊ຺ຌາເຍ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພ] ນຈ຺ຈວິເສໂສ ອງ຺ຄວິກ຺ເຂໂປ, ອງ຺ຄຫາໂຣ ນາມ ‘‘ອງ຺ຄສ຺ສ ຫາໂຣ, ວິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ຕິກໍ ນເຏ. ສພ຺ພຕ຺ຣ ກຕ຺ຕຸສາຘນໍ, ‘‘ນຈ຺ຈຕີຕິ ນຏ຺ຏໂກ’’ຕ຺ຍາທິນາ.

໑໐໒. ສິງ຺ຄາຣາທໂຍ ນວ ຣສາ ນາຏ຺ຍຣສາ ອສ຺ສາທນີຍຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນສງ຺ຂຕມນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຣເສ ອສ຺ສາທຍນ຺ຕິ ສຸມນາ ປຸຣິສາ ຫາສໍວ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາ ນານາຠິນຍພ຺ຍຎ຺ຊິເຕ ອງ຺ຄສຕ຺ໂຕເປເຕ ຐາຍີຠາເວ ອສ຺ສາທຍນ຺ຕິ ສຸມນາຕິ [ສຸໂພຘາລງ຺ກາຣສ຺ສ ມຫາສາມິຏີກາຍ ໓໕໒ ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍມ຺ປິ].

໑໐໓. ເຕສຸ ສິງ຺ຄາຣສ຺ເສວ ສຣູປໍ, ປເຠທຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ໂປສສ຺ເສ’’ຈ຺ຈາທິ. ນາຣິຍໍ ສງ຺ຄມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ໂປສສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຍາ ປິຫາ ອິຈ຺ຉາ ມໂນວິກາຣວິເສໂສ ໂປເສ ຈ ປຸຣິເສ ສງ຺ຄມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຍາ ປິຫາ ອິຈ຺ຉາ ມໂນວິກາຣວິເສໂສ, ເອໂສ ຣຕິກີຬາທີນໍ ກາຣຓຠູໂຕ, ຣຕິກີຬາທິກາຣຓສຫິໂຕ ວາ ຣໂສ ສິງ຺ຄາໂຣ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານໍ ທສ຺ສນສວນຜຸສນວເສນ ວາ ວິປ຺ປໂຍຄວເສນ ວາ ຍາ ປິຫາ ສຎ຺ຊາຕາ, ໂສ ຣໂສ ນາມ. ຍໍ ປນ ຕໍ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ຄີຕໍ, ຕເມວ ໂລການໍ ອສ຺ສາທຊນກຕ຺ຕາ ຣໂສ ນາມ. ຜລູປຈາຣວເສນ ປນ ປິຫາ ຣໂສຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສພ຺ພຕ຺ເຣວໍ.

໑໐໔. ອຸຕ຺ຕມານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານໍ ປກຕິ ສໍໂຍຄວິໂຍຄສຠາໂວ ສາ ເອຕ຺ຖ ສິງ຺ຄາເຣ ປາໂຍ ພຫຸລນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມປກຕິປ຺ປາໂຍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຸຕ຺ຕມານໍ ສໍໂຍຄວິໂຍຄປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຄີຕເມວ ສິງ຺ຄາໂຣ ນາມາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານໍ ປິຫາ ເຫຕຸ ເອຕສ຺ສາຕິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສເຫຕຸໂກ. ໂສ ສິງ຺ຄາໂຣ ສມ຺ໂຠໂຄ, ວິໂຍໂຄຕິ ອິມິນາ ປເຠເທນ ທຸວິໂຘ ມໂຕ. ຕຕ຺ຣ ຈ –

ວາປິວນເຄຫຸຍ຺ຍານ-ມາລາຈນ຺ທນາທໂຍ;

ສມ຺ໂຠຄສ຺ສ ວິຠາວາ ເຕ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ລລິຕງ຺ກຣາ.

ວິໂຍຄສ຺ສ ຕຸ ປິຍາທສ຺ສນໍ ວິຠາໂວ, ຣສຊນໂກ ຈ ວິຠາໂວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ຊຍນ຺ເຕ ຈ ຣສາ ເຍນ,

ສ ວິຠາໂວ ປກິຕ຺ຕິໂຕ;

ເຕສເມວາ’ນຸຠາໂວ’ຍໍ,

ຂ຺ຍາໂຕ ກວີຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊໂກ’’ຕິ.

ສຫ ຠຸຎ຺ຊນມນຸຠວນໍ ສມ຺ໂຠໂຄ. ວິຍຸຊ຺ຊນໍ ນານາຠວນໍ ວິໂຍໂຄ. ສິງ຺ຄໍ ນາມຘາຕຸ, ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ສິງ຺ຄໍ, ນາຄຣິກຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກິເລສສິງ຺ຄສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ຕໍ ກໂຣຕິ, ສິງ຺ຄໍ ວາ ປຠຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກໂຣຕິ ຣາຄີສູຕິ ສິງ຺ຄາໂຣ, ອາໂຣ, ກິເລສສິງ຺ຄກຣຓໍ ວິລາໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຈິ, ອຸຊ຺ຊໂລຕິປິ ສິງ຺ຄາຣສ຺ສ ນາມານິ.

ໂສໂກປຈຍສຠາໂວ ກຣຸໂຓ.

ອິຏ຺ຐນາສງ຺ຄນາສາຍ [ອິຏ຺ຐນາສຘນາປາຍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)],

ວຘພນ຺ຘນຕາຬນາ;

ສາປກ຺ເລໂສປຕາເປຫິ,

ຊາຍເຕ ກຣຸໂຓ ຣໂສ.

ອຸສ຺ສາຫວທ຺ຘໂນ ວີໂຣ. ວິຠາວາ ຕສ຺ສ ວິນຍຸປຕາປພລວິກ຺ກມາ. ສ ຈາຍໍ ທານວີໂຣ ຘມ຺ມວີໂຣ ຍຸທ຺ຘວີໂຣຕິ ຕິວິໂຘ.

ວິມ຺ຫໂຍປຈຍສຠາໂວ ອພ຺ຠຸໂຕ.

ປາສາທຸຍ຺ຍານເສລາທິ-ຄມນາ ທິພ຺ພທສ຺ສນາ;

ສຠາວິມານມາເຍນ຺ທ-ຊາລສິປ຺ປາທິທສ຺ສນາ [ຊາລວິຊ຺ຊາທິທສ຺ສນາ (ກ.)];

ຫທເຍຈ຺ຉິຕລາເຠຫິ, ວິຠາເວຫິສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ.

ຫາໂສປຈຍສຠາໂວ ຫາໂສ.

ສາພຫິຕ຺ຖາ ສວິກຕາ, ເນປຖ຺ຍາ ພ຺ຍງ຺ຄທສ຺ສນາ;

ອສມ຺ພນ຺ຘກຖາລາປາ, ຫາໂສ ໂສ ກຸຫກາທິຠິ.

ຠໂຍປຈຍສຠາໂວ ຠຍານໂກ.

ອຸຈ຺ຈເຠຣວສໍຣາວ-ຍກ຺ຂເປຕາທິທສ຺ສນາ;

ສຸຎ຺ຎາຄາຣມຫາຣຎ຺ຎ-ວຘພນ຺ຘນທສ຺ສນາ.

ຕາສາຍາສງ຺ກໂຕພ຺ເພໂຄ, ສິໂວລູກຣຸຓາທິຠິ;

ວິຠາເວຫິ ຈ ອິຕ຺ຖີນໍ, ນີຈານຎ຺ຈ ຠຍານໂກ.

ສມໂຓປຈຍສຠາໂວ ສນ຺ໂຕ.

ທສ຺ສນາ ສນ຺ຕເວສານໍ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕານ ຕາທິນໍ;

ສນ຺ຕກາຣຓຘມ຺ມານໍ, ສນ຺ໂຕ ນາມ ຣໂສ ຠເວ.

ຊິຄຸຈ຺ໂຉປຈຍສຠາໂວ ພີຠຈ຺ໂຉ.

ປູຕິມໍສາທິການໍ ຕຸ, ທສ຺ສນສຸຕິກິຕ຺ຕນາ;

ວິຄເຕຫິ ວິຠາເວຫິ, ພີຠຈ຺ໂຈ ຊາຍເຕ ຣໂສ.

ໂກໂຘປຈຍສຠາໂວ ຣຸທ຺ທໍ.

ຕຎ຺ຈ ສງ຺ຄາມເຫຕຸກໍ, ອຸຄ຺ຄກມ຺ມອຸປຆາຕ-;

ມຸສາວາທາທິຜຣຸສາ, ວຈນາທີຫິ ຠວຕິ.

ເອເຕສຸ ຈ ພີຠຈ຺ຉຣຸທ຺ທານິ ນປຸໍສເກ, ອຎ຺ເຎ ຕຸ ປຸເມ ຣູປເຠທາ. ເອເຕ ຈ ນວ ນາຏ຺ຍຣສາ ຣຕນໂກສນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ສິງ຺ຄາຣວີຣ ພີຠຈ຺ຉ-ຣຸທ຺ທ ຫາສ ຠຍານກາ;

ກຣຸຓາ’ພ຺ຠຸຕ ສນ຺ຕາຈ, ນວ ນາຏ຺ຍຣສາ ອິເມ’’ຕິ.

ອມຣໂກເສ ປນ –

‘‘ສິງ຺ຄາຣວີຣ ກຣຸຓາ-ພ຺ຠຸຕ ຫາສ ຠຍານກາ;

ພີຠຈ຺ຉ ຣຸທ຺ທາຕິ ຣສາ’’ຕິ [ອມຣ ໗.໑໗].

ອຏ຺ເຐວ ຣສາ ວຸຕ຺ຕາ. ອເຖຫ ນວໂມ ສນ຺ໂຕ ຣໂສ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ –

ຫາໂສ ຣຕິ ຈ ກາຣຸຎ຺ຎໍ,

ໂກຘຸສ຺ສາຫຠຍໍ ຕຖາ;

ຊິຄຸຈ຺ຉາ ວິມ຺ຫໂຍ ເຈຕິ,

ຐາຍີຠາວາ ປກິຕ຺ຕິຕາ.

ຐາຍີ ເອວ ຕຸ ຣສີຠວຕິປ຺ຍາຄໂມ, ຕສ຺ມາ ປກຕິຍາ ອຏ຺ຐສງ຺ຂ຺ຍຕ຺ຕາ ອຏ຺ເຐວ ຕຸ ເຕ ວຸຕ຺ຕາຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ສນ຺ຕຣໂສ ຈາຍໍ ຘມ຺ມສິງ຺ຄາຣຕ຺ຕາ ສິງ຺ຄາຣຣເສ ເອວານຸປວິຏ຺ໂຐ. ຘມ຺ມຍຸທ຺ຘກາມຕ຺ເຕນ ຕິວິໂຘ ຫິ ສິງ຺ຄາໂຣ. ເກຈິ ປນ ປິຍສມາຄມາທິວິຠາວຊປຣມໍ ວສ຺ສລ຺ຍາຂ຺ຍໍ ຣສມາຫຸ.

ຣຠໂສປ຺ຍາຫ –

‘‘ສິງ຺ຄາຣ ວີຣ ພີຠຈ຺ຉ-ຣຸທ຺ທ ຫາສ ຠຍານກາ;

ກຣຸຓາ’ພ຺ຠຸຕສນ຺ຕາ ຈ, ວສ຺ສລ຺ຍຎ຺ຈ ຣສາ ທເສ’’ຕິ.

ອຎ຺ເຎ ຕຸ –

‘‘ສິງ຺ຄາຣານຸຄໂຕ ຫາໂສ,

ກຣຸໂຓ ຣຸທ຺ທກມ຺ມໂຊ;

ວີຣໂຕ ອພ຺ຠຸໂຕ ຊາໂຕ,

ພີຠຈ຺ຉາ ຈ ຠຍານໂກ’’ຕິ –

ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣສາ ອິຈ຺ຈາຫຸ.

ພີຠຈ຺ຉນ຺ຕິ ວຘ ພນ຺ຘເນ, ໂຉ, ອພ຺ຠາສິກາຣສ຺ສ ທີໂຆ. ວສ຺ສ ໂຠ, ຘສ຺ສ ໂຈ ພີຠຈ຺ໂຉ. ຣຸທ຺ໂທ ເທວຕາ ອສ຺ເສຕິ ຣຸທ຺ທໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ສິງ຺ຄາໂຣ ຫຣິເທໂວຫິ, ຫາໂສ ປມຖເທວໂຕ;

ກຣຸໂຓ ຍມເທໂວ ຕຸ, ຣຸທ຺ໂທ ຣຸທ຺ທາຘິເທວໂຕ’’ຕິ [ສທ຺ທກປ຺ປທ຺ທຸເມ ໂຣທ຺ຣປເທປິ].

ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມໂກຘຫາສາທິກໂຕ ຈິຕ຺ຕວິກາໂຣ ຠາໂວ ‘‘ຠາວຍຕິ ປກາສຍຕິ ກວິໂນ ອຘິປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ໂສ ຈ ຐາຍີ ພ຺ຍຠິຈາຣີ ສາຕ຺ຕິໂກ ເຈຕິ ຕິວິໂຘ. ຕຕ຺ຣ –

ຫາໂສ ຣຕິ ຈ ກາຣຸຎ຺ຎໍ,

ໂກຘຸ’ສ຺ສາຫ ຠຍໍ ຕຖາ;

ຊິຄຸຈ຺ຉາ ວິມ຺ຫໂຍ ເຈຕິ,

ຐາຍີຠາວາ ປກິຕ຺ຕິຕາ.

ພ຺ຍຠິຈາຣີ ຕຸ ເຕຕ຺ຕິໍສປ຺ປເຠທາ. ຍຖາ –

ສງ຺ກາ ຄິລານິ ນິພ຺ເພໂທ,

ຕຖາ ອິສ຺ສາ ມໂທ ສໂມ;

ອາລສ຺ຍໍ ທີນຕາ ຈິນ຺ຕາ,

ໂມໂຫ ສຕິ ມຕີ ຘິຕິ.

ຈາປລ຺ຍໍ ຫຣິໂສ ປີຬາ,

ອາເວໂຄ ຊຬຕຸ’ຄ຺ຄຕາ;

ສຸຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ໂກ ຕາໂສ ຈ,

ຄພ຺ຠຸ’ສ຺ສຸກ຺ໂກ ວິສາທຕາ.

ນິທ຺ທາ’ພຫິຕ຺ຖາ’ມຣິສາ,

ມຣຓໍ ພ຺ຍາຘິເຣວ ຈ;

ອປມາໂຣ ຈ ອຸມ຺ມາໂທ,

ວິໂພໂຘ ຕິໍສ ຕຸຕ຺ຕຣາ.

ສາຕ຺ຕິໂກ ອຏ຺ຐວິໂຘ. ຍຖາ –

ຖມ຺ໂຠ ເສໂທ ຈ ໂຣມຎ຺ໂຈ,

ສຣເຠໂທ ຕຸ ເວປຖຸ;

ເວວຓ຺ຓ’ມສ຺ສຸປລຍາ,

ອິຈ຺ເຈເຕ ອຏ຺ຐ ສາຕ຺ຕິກາຕິ.

ຖິຣຕ຺ຕາ ເອກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ ຐາຍີ. ພ຺ຍຠິຈາຣີ ອເນກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ. ຍຖາ ນາຏິກາຍ ສິງ຺ຄາໂຣ ຐາຍີ, ຕທຸປກາຣາ ຫາສາທໂຍ ພ຺ຍຠິຈາຣິໂນ, ໂມຫຣາຄໂທສາ ເອວ ສງ຺ຂ຺ຍຠາສາຍ ສຕ຺ຕຣໂຊຕມານີຕ຺ຍຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ເຕນ ອາສເຍນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສາຕ຺ຕິໂກ. ຠາວສ຺ສ ໂພຘໂກ ອຠິນໂຍ ອນຸຠາໂວ ‘‘ອນຸ ປຈ຺ຉາ ຠາວຍຕິ ປກາສຍຕີ’’ຕິ ກຕ຺ວາ.

ຕຕ຺ຣ ສມ຺ໂຠຄສຠາໂວ ໂຍ ຣຕ຺ຍາຂ຺ໂຍ ຠາໂວ, ຕສ຺ສ ໂລຈນຈາຕຸຣິຍຠມຸກ຺ເຂປມິຫິຕວິພ຺ຠມຈິຕ຺ຕງ຺ຄຫາຣິວາກ຺ຍາທິ ອນຸຠາໂວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ຕສ຺ສ ໂລຈນຈາຕຸຣ-ຠມຸກ຺ເຂປສິຕວິພ຺ຠໂມ;

ຈິຕ຺ຕງ຺ຄຫາຣິວາກ຺ຍາທິ, ອນຸຠາໂວ ປກິຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ.

ວິໂຍຄສ຺ສ ຕຸ ອນຸຠາໂວ –

ອຠິລາໂປ ຕຖາ ຈິນ຺ຕາ,

ຕສ຺ສ ສຣຓກິຕ຺ຕນາ;

ອຸພ຺ເພໂຄ ຈ ວິລາໂປ ຈ,

ອຸມ຺ມາໂທ ພ຺ຍາຘິເຣວ ຈ;

ຊຬຕາ ມຣຓຎ຺ເຈວ,

ທເສເວຕ຺ຖ ປກິຕ຺ຕິຕາ.

ຫາສສ຺ສ ຕຸ ວິກາຣກາລາທິ ອນຸຠາໂວ, ໂຍ ຕຸ ກຣຸໂຓ.

ອສ຺ສຸສາເສຫິ ເວວຓ຺ຓ-

ຖມ຺ຠຄຕ຺ຕສຕິກ຺ຂຍາ;

ປຣິເທວິຕໂສເກຫິ,

ອຠິນໂຍ ສສູຣິຠິ.

ກຣຈຣຓວທນເວປຖຸຄຕ຺ຕຖມ຺ຠຫທຍກມ຺ປນສຸກ຺ໂຂຏ຺ຐຕາລຸກຓ຺ເຐຫິ ຠຍານໂກ ນິຈ຺ຈມຠິນໂຍ.

ຣຸທ຺ທສ຺ສ ຕຸ ຠູກຸຏ຺ຍາທິ ອນຸຠາໂວ.

ວີໂຣ’ຠິນີຍເຕ ຈາຄ-

ເວສາຣຊ຺ຊາທິໂຕ ຕຖາ;

ອກ຺ເຂປສູຈຕາທີຫິ,

ເຖຣໂສຣາທິໂຕ ຠເວ.

ພີຠຈ຺ຉສ຺ສ ຕຸ –

ອຍໍ ປຈ຺ຉາທນາ ພ຺ຍຕ຺ຕ-

ປາທພາຫຈ຺ຉິກູລນາ;

ອຸພ຺ເພຊນາທີຫິ ມໂຕ,

ຕຊ຺ເຊຫິ’ຠິນໂຍ ສທາ.

ອພ຺ຠຸຕໍ ປນ –

ທນ຺ຕໂລຈນວິຕ຺ຖາຣາ,

ປສາໂທປສມາທິຫິ;

ໂຣມຎ຺ຈເສທຕາສສ຺ສຸ,

ສາຘຸວາເທຫິ ທສ຺ສເຍ.

ສາຕ຺ຕິການໍ ຕ຺ວຏ຺ຐນ຺ນໍ ຖມ຺ຠເສທໂຣມຎ຺ຈສຣເຠທເວປຖຸເວວຓ຺ຓມສ຺ສຸປລຍານໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ນິກ຺ຣິຍຕາ, ວາຕ, ຈ຺ຈາສີຕ, ໂທຠຄ຺ຄຬາ’ປາງ຺ຄປູຣຓ, ມຸຂຈ຺ຉາຍາວິປລ຺ລາສ, ໂລຈນມຊ຺ຊນ, ມຫິປາຕາທໂຍ ອຠິນຍາ.

ເອວໍ ພ຺ຍຠິຈາຣີນມ຺ປິ ນິພ຺ເພທ, ຄິລານິ, ສງ຺ກິ’ສ຺ສາ, ມທ, ສມາ’ລສ຺ຍາທີນໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ສາສ, ສນ຺ຕາປ, ທິສາວໂລກນ, ຄຸຓມຈ຺ເຉຣ, ຠີຕ, ງ຺ຄມທ຺ທນ, ສມາທໂຍ ອຠິນຍາຕິ.

ພ຺ຍຠິຈາຣີສຸ ສງ຺ກາ ນາມ ອາສງ຺ກຈິຕ຺ຕຕາ. ຄິລານິ ເຄລຎ຺ຎຕາ. ນິພ຺ເພໂທ ອຕ຺ຕາວມານນໍ. ມໂທ ປມາທຸກ຺ກໍໂສ. ສໂມ ເຂໂທ. ທີນຕາ ເຈຕໂສ ທຸກ຺ຂຕາ. ຘິຕິ ສນ຺ໂຕໂສ. ຫຣິໂສ ເຈໂຕປສາໂທ. ປີຬາ ຣຸທ຺ທາຈາຣາທີຫິ ມຸຂວິກາໂຣ. ອາເວໂຄ ສມ຺ຠໂມ. ຊຬຕາ ອປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ, ອຸຄ຺ຄຕາ ທາຣຸຓຕ຺ຕໍ. ສຸຕ຺ຕໍ ສຸປນໍ. ຕາໂສ ຈິຕ຺ຕກ຺ໂຂໂຠ. ອຸສ຺ສາໂຫ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ. ວິສາໂທ ເຂໂທ. ອພຫິຕ຺ຖາ ອາກາຣຄຸຕ຺ຕຕາ. ອມຣິໂສ ອກ຺ຂມຕາ. ວິໂພໂຘ ວິນິທ຺ທຕາ. ເສສາ ປປຎ຺ຈຠຍາ ນ ວິຕ຺ຖາຣິຕາຕິ. ຣສວຓ຺ຓນາ.

໑໐໕. ສິໂລເກນ ວຈໂສ ນາມານິ. ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຠາສິຕໍ. ລປ ວຈເນ, ລປິຕໍ. ຠາສີຍເຕຕິ ຠາສາ. ໂວຫຣີຍເຕຕິ ໂວຫາໂຣ, ຫຣ ຫຣເຓ ວິປຸພ຺ໂພ, ‘‘ໂວຫາຣ ວຈເນ’’ຕິ ວາ ຘາຕຸ. ວຸຈ຺ຈເຕຕິ ວຈນໍ. ວໂຈປິ, ມໂນຄໂຓຍໍ. ອຸຈ຺ຈເຕຕິ ອຸຕ຺ຕິ,ຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕຕິ ວາຈາ, ອ. ຄິຓນ຺ຕິ ສທ຺ທາຍນ຺ຕິ ຕນ຺ຕິ ຄິຣາ, ເຄ ສທ຺ເທ, ອິໂຣ, ຄາຍິຕພ຺ພາຕິ ວາ ຄິຣາ. ວາຍເຕ ສທ຺ທາຍເຕຕິ ວາຓີ, ຍຸ, ອີ ຈ, ປເຣສໍ ມມ຺ມວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວາໂຓ ວິຍາຕິ ວາ ວາຓີ, ອີ. ຠຣໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖກາໂຣ ອິສິ, ຕສ຺ເສສາ ຠາຣຕີ. ກຖີຍເຕຕິ ກຖິຕາ. ວຸຈ຺ຈເຕຕິ ວຈີ, ອີ. ພ຺ຣຫ຺ມີ, ສໂຣວຕີຕິປິ ວຈໂສ ນາມານິ.

໑໐໖. ເອກເມວາຂ຺ຍາຕປທໍ ຍຕ຺ຖ ເອກາຂ຺ຍາໂຕ ສວິເສສເນນ ກາຣກປເທນ ສຫິຕຕ຺ຕາ ສກາຣໂກ ປທຈໂຍ ສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ໂຖ ປທສມຸທາໂຍ ວາກ຺ຍໍ ນາມ ສິຍາ, ຍຖາ – ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ສຸຂວິປາກໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຸຣິໂສ ຄຈ຺ຉຕິ. ອາຂ຺ຍາຕຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ກ຺ຣິຍາສທ຺ໂທປລກ຺ຂຓໍ, ເຕນ ເທວທຕ຺ໂຕ ກຏໍ ກຕວາ ອິຈ຺ຈາທີນິປິ ວາກ຺ຍໍ ນາມ ສິຍາ. ອມຣໂກເສ ປນ – ‘‘ຕິສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕຈໂຍ ວາກ຺ຍໍ, ກ຺ຣິຍາ ວາ ກາຣການ຺ວິຕາ’’ຕິ [ອມຣ ໖.໒] ທ຺ວີຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ວາກ຺ຍມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕິສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕຈໂຍ ຕ຺ຍາທິສ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕປທານໍ ຈໂຍ ສມູໂຫ ສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ໂຖ ວາກ຺ຍໍ, ຕໍ ຍຖາ – ອຸຈ຺ຈໍ ປຐຕິ, ໂອທນໍ ປຈຕິ. ຕຖາ ຈ ຠາວາຂ຺ຍໍ ອາຂ຺ຍາຕໍ ສາພ຺ຍຍກາຣກວິເສສນໍ ວາກ຺ຍໍ, ອາຂ຺ຍາຕໍ ຕ຺ຍາທ຺ຍນ຺ຕໍ ສາພ຺ຍຍໍ ວາ ສກາຣກໍ ວາ ສວິເສສນໍ ວາ ວາກ຺ຍມຸຈ຺ຈເຕ. ຕ຺ຍາທິຄ຺ຄຫຓໍ ກ຺ຣິຍາສທ຺ໂທປລກ຺ຂຓໍ, ເຕນ ເທວທຕ຺ໂຕ ກຏໍ ກຕວາ ອິຈ຺ຈາທີນິປິ ວາກ຺ຍໍ. ອຸປລກ຺ຂຓນິຣເປກ຺ຂໍ ອປຣໍ ວາກ຺ຍລກ຺ຂຓມາຫ ‘‘ກ຺ຣິຍາ ວາ ກາຣການ຺ວິຕາ’’ຕິ. ກ຺ຣິຍາປທໍ ວາ ກາຣກສມ຺ພນ຺ຘໍ ວາກ຺ຍໍ, ຍຖາ – ຣາຊາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣາຊາ ຄໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ສາພ຺ຍຍສ຺ສປິ ອນພ຺ຍຍສ຺ສປິ ສພ຺ພສ຺ສ ກ຺ຣິຍາກາຣກປທສມູຫສ຺ສ ວາກ຺ຍຕ຺ຕມາຫ.

ຠຍາທີຫິ ຍໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ອຸທີຣຓໍ ກຖນໍ ‘‘ສປ຺ໂປ ສປ຺ໂປ, ວິຊ຺ຌ ວິຊ຺ຌາ’’ຕ຺ຍາທິກໍ, ຕໍ ອາເມຑິຕໍ ເຎຍ຺ຍໍ. ເມຑິ ອຸມ຺ມາທເນ, ອາປຸພ຺ໂພ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸມຸຈ຺ຈາຣເຓ ວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາ ‘‘ເອຕເທວ ຍທາ ວາກ຺ຍໍ, ອາເມຑຍຕິ ວາສໂວ’’ [‘‘ຫຣິວໍເສ’’ຕິ ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ]. ‘‘ເທວທຕ຺ເຕນາເມໂຑ ກໂຕ’’ ອິຈ຺ຈຕ຺ຣາປ຺ຍຍເມວຕ຺ໂຖ, ໂສກາທິນາ ຫິ ‘‘ຠາຕາ ຠາຕາ’’ອິຕ຺ຍຸຈ຺ຈາຣີຍເຕ, ຠາເວ ກມ຺ມນິ ຈ ໂຕ. ກມ຺ມຎ຺ຈ ປທໍ ວາກ຺ຍມ຺ຫາ.

໑໐໗. ອາເມຑິຕສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຠເຍ’’ຈ຺ຈາທິ. ‘‘ສປ຺ໂປ ສປ຺ໂປ, ໂຈໂຣ ໂຈໂຣ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ຠເຍ. ‘‘ວິຊ຺ຌ ວິຊ຺ຌ, ປຫຣ ປຫຣາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ໂກເຘ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ປສໍສາຍໍ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ຄຈ຺ຉ, ລຸນາຫິ ລຸນາຫີ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ຕຸຣິເຕ. ‘‘ອາຄຈ຺ຉ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ໂກຕູຫເລ. ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ໂຕ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ອຈ຺ຉເຣ. ‘‘ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ຫາເສ. ‘‘ກຫໍ ເອກປຸຕ຺ຕກ, ກຫໍ ເອກປຸຕ຺ຕກາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ໂສເກ. ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕ຺ຍາທີສຸ ປສາເທ. ຈສທ຺ໂທ ອວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ເຕນ ຄຣຫາ’ສມ຺ມານາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປາໂປ ປາໂປ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ຄຣຫາຍໍ. ‘‘ອຠິຣູປກ, ອຠິຣູປກາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ອສມ຺ມາເນ. ເອວເມເຕສຸ ນວສຸ, ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ອາເມຑິຕວຈນໍ ພຸໂຘ ປຓ຺ຑິໂຕ ກເຣ ກເຣຍ຺ຍ ໂຍເຊຍ຺ຍ ອາເມຑນໍ ປຸນປ຺ປຸນຸຈ຺ຈາຣຓໍ ອາເມຑິຍຕິ ວາ ປຸນປ຺ປຸນຸຈ຺ຈາຣີຍຕີຕິ ອາເມຑິຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ.

໑໐໘. ອິຣຸ, ຍຊຸ, ສາມນ຺ຕິ ຕໂຍ ເວທາ ສິຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ອິຣຸສທ຺ໂທ ນາຣີ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ໂຄ. ອິຈ ຖຸຕິຍໍ, ອິຈ຺ຈນ຺ເຕ ເທວາ ເອຕາຍາຕິ ອິຣຸ, ອຸ, ຈສ຺ສ ໂຣ. ຍຊນ຺ເຕ ອເນເນຕິ ຍຊຸ, ອຸ. ໂສ ອນ຺ຕກມ຺ມນິ, ກຣເຓ ໂມ, ໂສຍນ຺ຕິ ປາປມເນເນຕິ ສາມໍ, ໂອສ຺ສາ, ‘‘ສາ ຕນຸກຣຓາວສາເນສູ’’ຕິ ວາ ຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ. ວິທນ຺ຕິ ຘມ຺ມເມເຕຫີຕິ ເວທາ.

ເອເຕ ເອວ ຕໂຍ ເວທາ ຕຍີ ນາມ, ຕໂຍ ອວຍວາ ອສ຺ສາຕິ ຕຍີ. ອຍໍ ຕຍີສທ຺ໂທ ນາຣີ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ໂຄ. ຕິກໍ ເວເທ. ມຸນາຕິ ຊານາຕິ ຘມ຺ມໍ ອເນນາຕິ ມນ຺ໂຕ, ໂຕ, ອຸສ຺ສ ອ. ສຸຍ຺ຍເຕ ຘມ຺ມໍ ເອຕາຍາຕິ ສຸຕິ. ອິຕ຺ຖິຍໍ ສຸຕິສທ຺ໂທ.

໑໐໙. ເວທສຕ຺ຖກາຣເກ ທສ ອິສໂຍທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຏ຺ຐໂກ’’ຈ຺ຈາທິ. ອຕ຺ຖໍ ຫິຕໍ, ອຕ຺ເຖ ວາ ສຕ຺ເຖ ກໂຣຕີຕິ ອຏ຺ຐໂກ. ວາມໍ ກລ຺ຍາຓວຈນໍ ກໂຣຕີຕິ ວາມໂກ, ຣສ຺ສສຣີຣຕ຺ຕາ ວາ ວາມໂນ, ໂສ ເອວ ວາມໂກ, ນສ຺ສ ກກາຣຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ. ວາໂມ ນາມ ຫໂຣ, ໂສ ເທໂວ ອສ຺ສ ວາມເທໂວ.

‘‘ວາມໍ ສພ຺ເຍ ປຕີເປ [ປຕີເປຕິ ປຏິກູເລ] ຈ, ທວິເຓ [ທວິເຓຕິ ຘເນ] ຈາຕິສຸນ຺ທເຣ;

ປໂຍຘເຣ ຫເຣ ກາເມ, ຊຎ຺ຎາ ວາມ’ມປິຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ.

ອງ຺ຄິຣສສ຺ສ ອິສິໂນ ອປຈ຺ຈໍ ອງ຺ຄິຣໂສ, ຈິຕ຺ຣສິຂຓ຺ຑິໂນ ອປຈ຺ຈໍ ປຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ອງ຺ຄິມ຺ຫິ ກາເຍ ຣໂສ ສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາຣໂທ ຍສ຺ສາຕິ ອງ຺ຄິຣໂສ. ເຕເນວ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ສຸຣາຈຣິຍໍ ‘‘ຊີໂວ’’ຕິ ວທຕິ. ຊີວຍຕິ ຣເຓ ອສຸຣນິຫເຕ ເທເວຕິ ຊີໂວ [ອມຣ ໓.໒໔ ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ]. ຠຣຕີຕິ ຠຄຸ, ຠໍ ວານກ຺ຂຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຊານາຕີຕິ ຠຄຸ, ອຸ. ຍມໍ ສໍຍມໍ ທທາຕິ ປເຣສນ຺ຕິ ຍມໂທ ຈ ໂສ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄິ ເຈຕິ ຍມທຄ຺ຄິ, ຣາມສ຺ສ ປິຕາ [ປຣສຸຣາມສ຺ສ ປິຕາ (ສທ຺ທກປ຺ປທ຺ທຸເມ)]. ວສິຏ຺ຐສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ວາສິຏ຺ໂຐ. ຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ຠາຣທ຺ວາໂຊ. ກສ຺ສປສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ກສ຺ສໂປ. ເວສ຺ສາມິຕ຺ຕສ຺ສ ອປຈ຺ຈໍ ເວສ຺ສາມິຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ອິເມ ທສ ອິສໂຍ ມນ຺ຕານໍ ເວທານໍ ກຕ຺ຕາໂຣ ກາຣກາ.

໑໑໐. ເວເທ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຉຬງ຺ຄານິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ກປ຺ໂປ’’ຈ຺ຈາທິ. ຍຎ຺ຎກມ຺ມານມຸປເທສໂກ ກປ຺ໂປ ‘‘ກປ຺ປເຕ ປຠວຕີ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ສາຘຸສທ຺ທານມນ຺ວາຂ຺ຍາຍກໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ ວິເສເສນ ອາກຣີຍນ຺ເຕ ປກຕິຈ຺ຈາທິນາ ອາພ຺ຍາປາທ຺ຍນ຺ເຕ ອເນນ ສທ຺ທາຕິ, ຍຸ. ໂຊຕິສຕ຺ຖໍ ຄຓນສຕ຺ຖໍ ສຸຠາສຸຠກມ຺ມຜລໂຊຕນກໍ. ສິກ຺ຂ຺ຍນ຺ເຕ ອພ຺ຠສ຺ຍນ຺ເຕ [ອຊ຺ຌຍນ຺ເຕ (ກ.)] ເອຕາຍາຕິ ສິກ຺ຂາ, ອກາຣາທິວຓ຺ຓານໍ ຐານກຣຓປຍຕນານໍ ປຏິປາທິກາ. ນິຈ຺ຉເຍນ, ນິສ຺ເສສໂຕ ວາ ອຸຕ຺ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິ, ວຓ຺ຓາຄໂມ ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍຈ຺ຈາທິກາ. ຉນ຺ທສິ ອນຸຏ຺ຐຸຠາທິວຸຕ຺ຕານໍ ປຏິປາທິກາ ຉນ຺ໂທວິຈິຕິ, ເອຕານິ ຉ ເວທານໍ ອງ຺ຄານີຕິ ວທນ຺ຕິ.

໑໑໑. ປຸຣາວຸຕ຺ຕນິພນ຺ຘນປາຍຕ຺ຕາ ປຸຣາວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ປພນ຺ໂຘ ວິຕ຺ຖາໂຣ, ສນ຺ຕາໂນ ວາ ຠາຣຕາທິໂກ ຠາຣຕຍຸທ຺ຘກຖາທິໂກ ພ຺ຍາສາທິປກໂຕ ຄນ຺ໂຖ ອິຕິຫາໂສ ນາມ, ອິຕິຫສທ຺ໂທ ປາຣມ຺ປຣິໂຍປເທເສ ນິປາໂຕ, ອິຕິຫາ’ຕ຺ຖິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ອິຕິຫາໂສ.

ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ນາມປຣິຍາເຍຫິ ນາມປ຺ປກາສກໍ ຣຕນມາລາທິກໍ ສຕ຺ຖໍ ນິຆຓ຺ຏຸ ນາມ, ໂສຕິມິນາ ນິຆຓ຺ຏຸສທ຺ທສ຺ສ ປຸລ຺ລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ ທີເປຕິ, ສພ຺ພຕ຺ເຣວໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຄຕານິ ນາມານິ ນິສ຺ເສສໂຕ ຆເຏນ຺ຕິ ຣາສີກໂຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ນິຆຓ຺ຏຸ, ພິນ຺ທາຄໂມ, ວຈນີຍວາຈກຠາເວນ ອຕ຺ຖໍ ສທ຺ທຎ຺ຈ ນິຂຓ຺ຑຕິ ຠິນ຺ທຕິ ວິຠຊ຺ຊ ທສ຺ເສຕີຕິ ວາ ນິຂຓ຺ຏຸ, ໂສ ເອວ ຂສ຺ສ ຆກາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິຆຓ຺ຏູຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ນາມປ຺ປກາສກນ຺ຕິມິນາ ເອເກກສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອເນກປຣິຍາຍນາມປ຺ປກາສກຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ, ອເນເກສໍ ອຕ຺ຖານໍ ເອກສທ຺ທວຈນີຍຕາປກາສກວເສນປິ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ [ທີ. ນິ. ຏີ. ໑.໒໕໖; ມ. ນິ. ຏີ. ໑.໒໒; ອ. ນິ. ຏີ. ໒.໓.໕໙; ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໑.ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ].

໑໑໒. ໂລເກ ຍໍ ວິຕຓ຺ຑວາທີນໍ ສຕ຺ຖໍ, ຕໍ ໂລກາຍຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິຣຸທ຺ຘໍ, ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ຕໂນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວິຕຓ຺ໂຑ, ໂຑ, ຓຕ຺ຕໍ, ວິຣຸທ຺ເຘນ ວາ ວາທທຓ຺ເຑນ ຕາເຬນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວາທິໂນຕິ ວິຕຓ຺ໂຑ, ຕຑິ ຕາຬເນ, ອເທສມ຺ປິ ຫິ ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວາທີນໍ ວາໂທ ປວຕ຺ໂຕ, ຕໍ ເຕສໍ ເທສໂຕປິ ອຸປຈາຣວເສນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ໒.໔໐໑; ມ. ນິ. ໑.໑໓໔; ວິຠ. ໒໐໔]. ໂລກາຕິ ພາລໂລກາ, ເຕ ເອຕ຺ຖ ອາຍຕນ຺ຕິ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕິ ວາຍມນ຺ຕິ ວາທສ຺ສາເທນາຕິ ໂລກາຍຕໍ, ອາຍຕິໍ ຫິຕໍ ເຕນ ໂລໂກ ນ ຍຕຕິ ນ ອີຫຕີຕິ ວາ ໂລກາຍຕໍ, ຕຎ຺ຫິ ຄນ຺ຖໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຕາ ປຸຎ຺ຎກ຺ຣິຍາຍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ.

ໂຍ ກວີນໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ຫິໂຕ ກວິຕ຺ຕໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕາທິປໂຍຊນກໂຣ ກ຺ຣິຍາກປ຺ປວິກປ຺ໂປ ກວີນໍ ກ຺ຣິຍາສງ຺ຂາຕກປ຺ປພນ຺ຘນວິຘິວິຘາຍໂກ ສຸໂພຘາລງ຺ກາຣາທິໂກ ຄນ຺ໂຖ, ໂສ ເກຏຸຠໍ ນາມ, ກິຏນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ໂກສລ຺ລໍ ກວໂຍ ພນ຺ຘເນສຸ ເອເຕນາຕິ ເກຏຸຠໍ, ກິຏ ຄຕິຍໍ, ອໂຠ, ອສ຺ສຸກາໂຣ, ອຖ ວາ ກິຏຕິ ຄເມຕິ ກ຺ຣິຍາທິວິຠາຄໍ, ຕໍ ວາ ອນວເສເສນ ປຣິຍາທານໂຕ ຄເມນ຺ໂຕ ປູເຣຕີຕິ ເກຏຸຠໍ, ອຸຠ, ອຸມ຺ຠ ປູຣເຓ.

ວຈີເຠທາທິລກ຺ຂຓາ ກ຺ຣິຍາ ກປ຺ປີຍຕິ ວິກປ຺ປີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ກ຺ຣິຍາກປ຺ໂປ. ໂສ ປນ ວຓ຺ຓປທສມ຺ພນ຺ຘປທຕ຺ຖາທິວິຠາຄໂຕ ອຕິພຫຸ ວິກປ຺ໂປຕິ ອາຫ ‘‘ກ຺ຣິຍາກປ຺ປວິກປ຺ໂປ’’ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ມູລກ຺ຣິຍາກປ຺ປຄນ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຫິ ມຫາວິສໂຍ ສຕສຫສ຺ສປຣິມາໂຓ ນຍຈຣິຕາທິປກຣຓໍ [ນລຈຣິຕາທິປກຣຓໍ (?)].

໑໑໓. ອຸປລທ຺ໂຘ ເກນປ຺ຍຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສໍ ສາ ອຸປລທ຺ຘຕ຺ຖາ, ອິຕິ ອາຂ຺ຍາຍິກາຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ ອາຂ຺ຍາຍເຕ ນາຍການຸສາສກຈຣິຕມສ຺ສນ຺ຕິ, ສຎ຺ຎາຍໍ ຓ຺ວຸ.

ປພນ຺ເຘເນວ ຈ ສວິຕ຺ຖາເຣນ ກປ຺ປນໍ ຍສ຺ສໍ ສາ ປພນ຺ຘກປ຺ປນາ, ກາທມ຺ພຣີປຠຸຕິ. ກຖີຍຕີຕິ ກຖາ.

ອຕ຺ຖາ ຠູມິຫິຣຎ຺ຎາທໂຍ, ຕຕ຺ຣ ປຘານໍ ຠູມິ ອິຕເຣສໍ ຕປ຺ປຠວຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ອຊ຺ຊເນ ປາລເນ ຈ ອຸປາຍຠູຕໍ ສຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖສຕ຺ຖໍ, ປຍານກ຺ຍາທິປຓີຕໍ [ພຫສ຺ວຕິຈາພ຺ພີກ຺ຍາທິປ຺ຣຓີຕໍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໖.໕)], ຕສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑນີຕິສທ຺ໂທ ປວຕ຺ໂຕ. ສາມາທີນໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖປາໂຍ ວຘພນ຺ຘນາທິລກ຺ຂໂຓ ທຓ຺ໂຑ, ຕສ຺ສ ນີຕິ ປຓຍນໍ ທຓ຺ຑນີຕິ, ປາເຍນ ນີຕິສ຺ສ ທຓ຺ເຑນ ພ຺ຍປ຺ປເທໂສ, ວຘໂທສພາຫຸລ຺ເຍນ ປາຍໂສ ທຓ຺ຑສ຺ສ ປຓຍນໂຕ, ທຓ຺ຑນີຕ຺ຍຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຎ຺ຈ ທຓ຺ຑນີຕິ.

ທ຺ວຍໍ ກຖາຍໍ. ວຸຕ຺ໂຕ ອນຸວຕ຺ຕນີໂຍ ອນ຺ໂຕ ປຣິສມຕ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣິຍຠາຄສ຺ສ ປາປນໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ. ປວຕ຺ຕນ຺ເຕ ກາຣິຍາ ຍສ຺ສໍ ປວຕ຺ຕິ,ຕິ. ຈກາເຣນ ວຸຕ຺ຕອຸທນ຺ຕາທໂຍ ຄຫິຕາ. ກາຣິຍສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິ ອຕ຺ຣຕ຺ຖີຕິ ອສ຺ສຕ຺ຖ຺ຍຕ຺ເຖ ໂຓ. ອຸຄ຺ຄໂຕ ອນ຺ໂຕ ປຣິສມຕ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອຸທນ຺ໂຕ.

໑໑໔. ອຘິວຈນນ຺ຕໍ ນາເມ. ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ສຎ຺ຎາ, ອ. ອາຂ຺ຍາຍເຕ ເອຕາຍາຕິ ອາຂ຺ຍາ. ອຫ຺ວຍເຕ ເອຕາຍາຕິ ອວ຺ຫາ, ຫຸ ສທ຺ເທ, ວ຺ເຫ ອວ຺ຫາເນຕິ ວາ ຘາຕຸ, ອ. ສມ຺ມາ ອາຊານາຕິ, ສມໍ ວາ ຊານາຕິ ເອຕາຍາຕິ ສມຎ຺ຎາ. ອຠິຘີຍເຕ ເຍນ, ຍຸ. ນມ຺ຍເຕ ອພ຺ຠສ຺ສເຕ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ນາມໍ, ນມຕິ ນາມຍຕີຕິ ວາ ນາມໍ. ອຫ຺ວາຍເຕຕິ ອວ຺ຫໂຍ, ກມ຺ເມ ໂຍ. ນາມເມວ ນາມເຘຍ຺ຍໍ. ນາມຣູເປຫິ [ນາມສທ຺ເທຫິ (ກ.) ຠາຄຣູປນາເມຫິ ເຘຍ຺ໂຍ (ປາຓິນິ ໕.໔.໓໖ ວາ)] ສກຕ຺ເຖ ເຘຍ຺ໂຍ ຍທາທິນາ, ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ເຘຍ຺ຍໍ, ຘຣີຍເຕ ອຸຈ຺ຈາຣິຍເຕຕິ ວາ ເຘຍ຺ຍໍ, ນາມເມວ ເຘຍ຺ຍໍ ນາມເຘຍ຺ຍໍ. ອຘີນໍ ວຈນໍ ອຘິວຈນໍ, ເກນ ອຘີນໍ? ອຕ຺ເຖນ. ປຸຏ຺ຐສ຺ສ ປຏິວຈນໍ ປຏິວາກ຺ຍໍ. ປຏິຄຕໍ ປຈ຺ຉາຄຕໍ ວາກ຺ຍໍ ປຏິວາກ຺ຍໍ. ອຸຕ຺ຕຣີຍເຕ ອຕິກ຺ກມ຺ຍເຕ ເຍນາຕິ ອຸຕ຺ຕຣໍ.

໑໑໕. ຕິກໍ ປຸຈ຺ຉາຍໍ. ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ປຎ຺ໂຫ, ຎາຕຸມິຈ຺ຉິໂຕ ຫິ ອຕ຺ໂຖ ປຎ຺ໂຫ ນາມ. ປຸຈ຺ຉ ປຸຈ຺ຉເນ, ຈສ຺ສ ໂຎ, ຉສ຺ສ ໂຫ, ອຸສ຺ສ ອ, ປຎ຺ຫ ປຸຈ຺ຉເນຕິປິ ຘາຕຸ. ຍຸຊ ໂຍເຄ, ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ອນຸໂຍໂຄ. ປຸຈ຺ຉນໍ, ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ວາ ປຸຈ຺ຉາ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ທ຺ວີສຸປິ ຠາວສາຘນມ຺ປິ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ນິທສ຺ສເນ. ປກເຕນ ສທິສໍ ນິທສ຺ເສຕິ ເອເຕນາຕິ ນິທສ຺ສນໍ, ປກຕສ຺ໂສປປາທນໍ ວາກ຺ຍໍ. ອຸໂປຄ຺ຆຎ຺ຎເຕ [ອຸໂປຫຎ຺ຎເຕ (?)] ປຏິປາທີຍເຕ ອເນນາຕິ ອຸໂປຄ຺ຆາໂຕ. ອຸປ ອຸປຸພ຺ໂພ ຫນຘາຕຸ ປຏິປາທນຕ຺ໂຖ. ທສ຺ສີຍເຕ ອເນນາຕິ ທິຏ຺ຐນ຺ໂຕ, ອນ຺ໂຕ, ທິຏ຺ໂຐ ວາ ປກຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປຣິສມຕ຺ຕິ ເຍນາຕິ ທິຏ຺ຐນ຺ໂຕ. ສພ຺ພຕ຺ຣາປິ ວາ ກມ຺ມສາຘນມ຺ປິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຸທາຫຣີຍຕິ ປກຕສ຺ໂສປປາທນາຍາຕິ ອຸທາຫຣຓໍ.

໑໑໖. ຈຕຸກ຺ກໍ ສງ຺ເຂເປ. ສມາຕິ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖາ. ສງ຺ຂິປີຍເຕ ເອກເທສໂຕ ກຖີຍຕີຕິ ສງ຺ເຂໂປ, ຂິປ ເປຣເຓ. ສໍຫຣີຍເຕ ສງ຺ເຂເປນ ປຈ຺ຈາຂ຺ຍາຍເຕ ເອເຕນາຕິ ສໍຫາໂຣ. ສມສ຺ຍເຕ ສງ຺ຂິປີຍເຕຕິ ສມາໂສ, ອສຸ ເຂປເນ. ສງ຺ເຂເປນ ຄຍ຺ຫເຕ ອເນນາຕິ ສງ຺ຄໂຫ.

‘‘ຕ຺ວໍ ສຕໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ຘາຣຍສິ’’ອິຕ຺ຍາທິກໍ ຕຸຈ຺ຉຠາສນໍ ອຠູຕຠາສນໍ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ ນາມ. ອສຈ຺ເຈນ ອກ຺ຂານໍ ຠາສນໍ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ.

໑໑໗. ທ຺ວຍໍ ວິວາທາຍ ວິຠາຄວິສເຍ [ອິຓວາທາທິວິສເຍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໖.໙)]. ວິຣຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອວຫຣຕິ ວທຕິ ຍນ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ. ວິຣຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ວທຕິ ຍນ຺ຕິ ວິວາໂທ. ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາວສາຘນໍ ວາ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ມຸສາວາທໍ ວທນ຺ໂຕ ໂຆຣານິ ຕ຺ວໍ ນຣການິ ຍສ຺ສສີ’’ຕ຺ຍາທິສຣູປໍ ສປນໍ. ສປ ອກ຺ໂກເສ, ໂຖ, ສປໂຖ.

ຕິກໍ ຂ຺ຍາເຕ. ຍຊຕິ ເອເຕນາຖິ ຍໂສ, ຊສ຺ສ ໂສ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍາຕີຕິ ວາ ຍໂສ, ໂສ, ຍສຕິ ປຍສຕີຕິ ວາ ຍໂສ. ສິໂລກຕິ ປຕ຺ຖຣຕີຕິ ສິໂລໂກ, ສິໂລກ ສງ຺ຆາເຕ. ກິຕ຺ຕ ສທ຺ທເນ, ກິຕ຺ຕີຍເຕ ກຖີຍເຕຕິ ກິຕ຺ຕິ, ອິ. ສມຎ຺ຎາ ຈ ຂ຺ຍາເຕ, ສໍ ອາປຸພ຺ໂພ ຊານາຕິ ຂ຺ຍາເຕ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ຎາໂຕ, ອຠິຎ຺ຎາໂຕ, ສງ຺ຂ຺ຍາໂຕ, ວິສ຺ສຸໂຕ, ສມຎ຺ຎາໂຕ’’ຕິ ຣຕນໂກເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຈ຺ຈຘນິນາ ສທ຺ທນໍ ໂຆສນາ ນາມ, ຆຸສ ສທ຺ເທ, ຆຸສນໍ ສທ຺ທນໍ ໂຆສນາ.

໑໑໘-໑໑໙. ທ຺ວຍໍ ປຏິສທ຺ເທ. ຆຸສນໍ ໂຆໂສ, ຕໍ ປຏິຄໂຕ, ທຸຕິຍາສມາໂສ. ເອວໍ ຣວໍ ປຏິຄໂຕ ປຏິຣໂວ. ອຖ ວາ ໂຆສສ຺ສ ປຕິຣູໂປ ປຏິໂຆໂສ. ຣວສ຺ສ ປຕິຣູໂປ ປຏິຣໂວ. ປຏິສຸຕິ, ປຏິທ຺ຘນີຕິປິ ປຏິສທ຺ທສ຺ສ ນາມານິ, ວຈີມຸຂໍ ວຈໂນປກ຺ກໂມ ອຸປຎ຺ຎາໂສ ນາມ, ອຸປນິປຸພ຺ໂພ ອາສ ອຸປເວສເນ, ອຸປ ປຐມໍ ປຸຣິມວຈນສ຺ສ ສມີປໍ ວາ ນ຺ຍາໂສ ຐປນໍ ອຸປຎ຺ຎາໂສ, ນ຺ຍສ຺ສ ໂຎ.

ສຕ຺ຕກໍ ຖຸຕິຍໍ. ກຕ຺ຖ ສິລາຆາຍໍ, ຍຸ, ກຖນໍ ວາອສຣູປທ຺ວິຠາວວເສນ ກຕ຺ຖນາ. ສິລາຆ ກຕ຺ຖເນ, ສິລາຆາ. ສີລສ຺ສ ວາ ສຠາຄຄຸຓສ຺ສ ອາຫນນໍ ສີລາຆາ, ສາ ເອວ ຣສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ສິລາຆາ. ວຓ຺ຓ ປສໍສາຍໍ, ວຓ຺ຓີຍເຕຕິ ວຓ຺ຓນາ. ນຸ ຖຸຕິຍໍ,ຕິ, ນຸຕິ. ຖຸ ອຠິຕ຺ຖເວ,ຕິ, ຖຸຕິ. ໂຖມ ສິລາຆາຍໍ, ໂຖມນໍ. ປປຸພ຺ໂພ ສໍສ ປສໍສເນ, ອ.

ສິຂຓ຺ຑີນໍ ມຍູຣານໍ ນາໂທ ນທຣໂວ ເກກາ ນາມ, ກາ ສທ຺ເທ, ເກອິຕິ ກາຍຕີຕິ ເກກາ, ກມ຺ມນິ ອ, ອຖ ວາ ກາຍຕິ, ກາຍນໍ ວາ ກາ, ເກ ມຍູເຣ ປວຕ຺ຕາ ກາ ເກກາ, ອລຸຕ຺ຕສມາໂສ. ຄຊານໍ ນາໂທ ໂກຎ຺ຈນາໂທ ນາມ, ໂກຎ຺ຈສກຸຓນາທສທິໂສ ນາໂທ ໂກຎ຺ຈນາໂທ. ຫຍານໍ ອສ຺ສານໍ ຘນິ ສທ຺ໂທ ເຫສາ ນາມ, ເຫສ ອພ຺ຣຕ຺ຕສທ຺ເທ, ເຫສນໍ ເຫສາ, ເຫ ອິຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວາ ເຫສາ.

໑໒໐-໑໒໑. ທ຺ວຍໍ ປຣິຍາເຍ. ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຣິຍາໂຍ. ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຍນາຕິ ເວວຈນໍ. ທ຺ວຍໍ ສາກຈ຺ຉາຍໍ. ສຫ, ສມ຺ມາ ວາ ອວິໂຣເຘນ ກຖາ ສາກຈ຺ຉາ, ສໍກຖາ ຈ. ໂຕ, ຖສ຺ສ ໂຈ, ຕສ຺ສ ໂຉ.

ສາທ຺ຘປຊ຺ເຊນ ຄຣຫສ຺ສ ນາມານິ. ໂທສກ຺ຂາເນນ ວທນໍ ອຸປວາໂທ. ກຸສ ອວ຺ຫາເນ ເຠທເນ ຈ, ກ຺ວຈິ ‘‘ອປກ຺ໂກໂສ’’ຕິ ປາໂຐ, ໂຓ. ວຓ຺ໂຓ ຖຸຕິ, ຕສ຺ສ ອວທນໍ ອວຓ຺ຓວາໂທ. ຫີຬເນນ ວທນໍ ອນຸວາໂທ. ຊນານໍ ວາໂທ ຄຣຫຓໍ ຊນວາໂທ. ຄຣຫເຓນ ວາໂທ ອປວາໂທ. ປຣິວທນໍ ປຣິວາໂທ, ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕາ. ເອເຕ ອຸປວາທາທໂຍ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖາ ສມານຕ຺ຖາ. ວິສມວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠເທສຸ ວຕ຺ຕມິທໍ. ຂິປ ເປຣເຓ, ຂິປນໍ ພຫິກຣຓໍ ເຂໂປ. ນິທິ ກຸຈ຺ຉາຍໍ, ອ, ນິນ຺ທາ. ຍຖາ ອຸປວາທາທໂຍ ຄຣຫຕ຺ຖາ, ກຸຈ຺ຉາທໂຍປິ ຕຖາຕິ ຕຖາຕ຺ໂຖ. ກຸຈ຺ຉ ອວກ຺ເຂປເນ, ຈຸຣາທິ, ກຸສ ອກ຺ໂກເສຕິມສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາທິຕ຺ຕາ ‘‘ກຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ຣູປໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ. ຄຸປ, ໂຄປ ກຸຈ຺ຉເນສຸ, ‘‘ຕິຊຄຸປກິຕມາເນຫິ ຂຉສາ ວາ’’ຕິ ໂຉ. ຄຣຫ ກຸຈ຺ຉເນ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ‘‘ອຸປວາທາທໂຍ ອພ຺ຠກ຺ຂານຕ຺ຖາ, ເຂປາທໂຍ ນິນ຺ທຕ຺ຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອມຣໂກເສນ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອເຕ ອຸປວາທາທໂຍ ສຕ຺ຕ ອພ຺ຠກ຺ຂາເນປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ວິວາທກາມສ຺ສ ທຸພ຺ພາໂທ ອຸປາຣມ຺ໂຠ, ໂສ ຈ ອີທິເສ ສພ຺ພໂລກຈູຬາມຓິຠູເຕ ສກ຺ຍກຸເລ ສມ຺ຠູຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກິມິທໍ ກມ຺ມມຸຈິຕນ຺ຕິ ຄຸຓາວິກຣຓປຸພ຺ພໂກປ຺ຍຕ຺ຖິ, ພນ຺ຘກີສຸຕສ຺ສ ຕເວທມຸຈິຕເມວາຕິ ນິນ຺ທາປຸພ຺ພໂກປິ ອຸປາຣມ຺ໂຠ. ຕຕ຺ຣ ໂຍ ນິນ຺ທາປຸພ຺ໂພ ສນິນ຺ໂທ ອຸປາຣມ຺ໂຠ, ໂສ ປຣິຠາສນມຸຈ຺ຈເຕ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ຠນໍ ວິໂກປນໍ ອຸປາຣມ຺ໂຠ. ໂທສກ຺ຂາເນນ ຠາສນໍ ປຣິຠາສນໍ.

໑໒໒. ອນຣິຍານໍ ລາມການໍ ໂວຫາຣໂຕ, ອຣິຍານໍ ອຸຕ຺ຕມຊນານໍ ວາ ອໂວຫາຣໂຕ ອນຣິຍໂວຫາໂຣຕິ ສງ຺ຂາຕານໍ ອທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທາທີນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ໂວຫາຣານໍ ວເສນ ຍາ ວາຈາ ລາມກຊເນຫິ ປວຕ຺ຕິຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ວີຕິກ຺ກມທີປນີ ອຊ຺ຌາຈາຣວີຕິກ຺ກມສາຘນີ ສາ ວາຈາ ອຣິຍຊເນຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພມຣິຍາທາຕິກ຺ກມຕ຺ຕາ ອຠິວາກ຺ຍໍ ນາມ ສິຍາ.

໑໒໓. ມຸຫຸໍຠາສາ ພຫຸໂສ ອຠິຘານໍ ອນຸລາໂປ ນາມ, ອນຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລາໂປ ອນຸລາໂປ. ອນຕ຺ຖິກາ ຄິຣາ ນິປ຺ປໂຍຊນໍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕາທິວຈນໍ ປລາໂປ, ປໂຍຊນຣຫິໂຕ ລາໂປ ປລາໂປ, ປສທ຺ໂທ ວິໂຍຄຕ຺ຖໂຊຕໂກ.

ຄມນາຄມນາທິສມເຍ ອາທິມ຺ຫິ ຠາສນໍ ປິຍວຈນໍ ອາລາໂປ, ອາທິມ຺ຫິ ລາໂປ ອາລາໂປ, ອາປຸຈ຺ຉາສທ຺ໂທປ຺ຍຕ຺ຣ. ໂທເສນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຣິທ຺ທໂວ ປຣິເທວນໍ ອນຸໂສຈນໍ ອຕິກ຺ກມລາໂປ ວິລາໂປ ນາມ, ວິວິເຘນ, ວິວິຘໍ ວາ ລາໂປ ວິລາໂປ. ປຣິເທວນໍ ປຣິເທໂວ, ໂສ ເອວ ປຣິທ຺ທໂວ, ເທວ ປຣິເທວເນ.

໑໒໔. ວິຣຸທ຺ຘໍ ວຈນໍ ວິໂຣໂຘຕ຺ຕິ. ວິຣຸທ຺ຘໍ ປລາໂປ ວິປ຺ປລາໂປ. ສນ຺ທິສ຺ສເຕຕິ ສນ຺ເທໂສ, ສນ຺ທິສ຺ສມາໂນ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ໂສຕ຺ຕິ. ຍາຍ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ອຕ຺ໂຖ ອຠິຘີຍເຕ, ສາ ສນ຺ເທໂສຕ຺ຕິ ວາຈິກມຸຈ຺ຈເຕ. ວຈ ສນ຺ເທເສ, ສກຕ຺ເຖ ຓິໂກ, ສນ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຖາ ວາຈາ ເອວ ວາຈິກມິຈ຺ຈຕ຺ໂຖ.

ມິຖຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິໂຣຘຣຫິຕໍ ວຈນໍ ‘‘ສມ຺ຠາສນໍ, ສລ຺ລາໂປ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ເອໂກ ພ຺ຣູເຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ໂສຠນໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ອິຕໂຣປ຺ຍາຫ ‘‘ຕເຖວາ’’ຕິ.

໑໒໕. ນິຏ຺ຐຸຣໍ ວາກ຺ຍໍ ກກ຺ກສວຈນໍ ຜຣຸສໍ ນາມ, ປເຣ ຊເນ ອຸສ຺ສາເປຕິ ທາເຫຕີຕິ ປຣຸສໍ, ຕເທວ ປສ຺ສ ຜກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຜຣຸສໍ. ອສວນີຍຕ຺ຕາ ນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐຸຣໍ, ອຸໂຣ, ຍຖາ ‘‘ນາໂຄ’’ຕິ. ທ຺ວຍໍ ກຓ຺ຓສຸຂວຈເນ. ມນໍ ອາ ຠຸສໍ ຎາເປຕິ ໂຕເສຕີຕິ ມນຸຎ຺ຎໍ, ຎາ ປຣິມາຓໂຕສນນິສາເນສຸ, ອສ຺ສຸກາໂຣ. ຫທຍໍ ມນໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປວິສຕີຕິ ຫທຍງ຺ຄມໍ.

ສໍກຸລາທິທ຺ວຍໍ ປຸພ຺ພາປຣວິໂຣຘິນິ ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ເຘ ວາກ຺ເຍ, ຍຖາ –

ຍາວຊີວມຫໍ ໂມນີ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ ເມ ປິຕາ;

ມາຕາ ຈ ມມ ວຎ຺ຌາສິ, ອປຸຕ຺ໂຕ ຈ ປິຕາມໂຫ.

ສໍກຸລນ຺ຕິ ຊຬີຠວນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ສໍກຸລໍ. ກິລິສ຺ສນ຺ເຕ ເອຕ຺ຖາຕິ ກິລິຏ຺ຐໍ.

໑໒໖. ສມຸທາຍຕ຺ຖຣຫິຕໍ ທສທາຬິມາທິວາກ຺ຍໍ [ທສ ທາຐິມານິ ຐຬປູປາ ກຸຓ຺ຑ’ ມຊາຊິນໍ ປລາລປິຓ຺ຑາ (ນ຺ຍາຍຠາສ຺ສ ໕.໒.໑໐ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຎ຺ຈິກາຏີກາ ໑.໑)] ອສມ຺ພທ຺ຘຕ຺ຕາ ອພທ຺ຘມິຕິ ກິຕ຺ຕິຕໍ ກຖິຕໍ, ນ ພຊ຺ຌເຕ ຫທຍມຕ຺ຣາຕິ ອພທ຺ຘໍ, ໂຕ.

ນຕ຺ຖິ ຕຖໍ ສຈ຺ຈມຕ຺ຣາຕິ ວິຕຖໍ. ຜຣຸສາທໂຍ ວິຕຖສທ຺ທໍ ຍາວ ຕິລິງ຺ຄິກາ.

໑໒໗. ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ສຈ຺ຈວຈເນ. ສມ຺ມາສທ຺ໂທຍໍ ອພ຺ຍຍໍ, ສພ຺ພລິງ຺ຄວິຠຕ຺ຕິວຈເນສຸ ຈ ສມາໂນ. ນ ວິຕຖໍ ອວິຕຖໍ. ສນ຺ເຕສຸ ສາຘູສຸ ຠວໍ ສຈ຺ຈໍ. ສຕ ສາຕຈ຺ເຉ ວາ, ວຊາທິນາ ໂຍ, ສຈ຺ຈໍ. ຕຖສທ຺ໂທ ຠູຕປຣິຍາໂຍ, ‘‘ຕເຖນ ມຄ຺ເຄນ ຍຖາຕ຺ຖຠາຊິນາ’’ຕິ [ຕຖາຄຕາ ຊິນາຕິ (ກ.)] ປໂຍໂຄ. ຕເຖ ສາຘຸ ຕຈ຺ຉໍ, ສາຘ຺ວຕ຺ເຖ ໂຍ. ຍຖາຕຖສທ຺ທາປິ ຈ ສຈ຺ຈຕ຺ຖາ ອລິງ຺ຄາ. ຕພ຺ພນ຺ຕາ ສຈ຺ຈວຈນວນ຺ຕວາຈກາ ສມ຺ມາ ສຈ຺ຈໍ ຍຖາຕຖໍສທ຺ທວຊ຺ຊິຕາ ເສສາ ອວິຕຖາທໂຍ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຈ຺ຈໍສທ຺ໂທ ຕຸ ອລິງ຺ໂຄ. ອມຣໂກເສ ປນ ສມ຺ມາ ສຈ຺ຈສທ຺ທານມ຺ປິ ຕພ຺ພຕິ ຕິລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາ – ສຈ຺ຈໍ ຕຈ຺ຉໍ ຣິຕໍ ສມ຺ມາ, ອມູນິ ຕີສຸ ຕພ຺ພຕິ [ອມຣ ໖.໒໒]. ຍຖາ – ສຈ຺ໂຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ສຈ຺ຈາ ນາຣີ, ສຈ຺ຈໍ ວິປ຺ປກຸລໍ. ອິຘ ປນ ສພ຺ພລິງ຺ຄວຈນວິຠຕ຺ຕີສຸ ຣູປເຠທາຠາວາ ສມ຺ມາສທ຺ທສ຺ສ ອພ຺ຍຍຕ຺ຕໍ, ຕິລິງ຺ເຄສ຺ວປິ ຣູປເຠທາຠາວາ ສຈ຺ຈໍສທ຺ທສ຺ສ ອລິງ຺ຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ – ສມ຺ມາ ວາຈາ, ສມ຺ມາ ໂວຫາໂຣ, ສມ຺ມາ ວຈນໍ. ສຈ຺ຈໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ສຈ຺ຈໍ ນາຣີ, ສຈ຺ຈໍ ວິປ຺ປກຸລໍ. ມິຈ຺ຉາມຸສາສທ຺ທາ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຣາປິ ອພ຺ຍຍເມວ ຠວນ຺ຕິ. ຍຖາ – ມິຈ຺ຉາ ວາຈາ, ມິຈ຺ຉາ ໂວຫາໂຣ, ມິຈ຺ຉາ ວຈນໍ. ມຸສາ ວາຈາ, ມຸສາ ໂວຫາໂຣ, ມຸສາ ວຈນໍ.

໑໒໘. ໂສຬສ ສທ຺ທມຕ຺ຕປຣິຍາເຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຸປຊາຕິໍ ‘‘ຣໂວ’’ອິຈ຺ຈາທິມາຫ. ຣຸຍເຕ ສທ຺ທາຍເຕຕິ ຣໂວ, ຣຸ ສທ຺ເທ. ນທນໍ ນາໂທ, ນິຣຕ຺ໂຖ ນາໂທ ນິນາໂທ, ນທ ອພ຺ຍຕ຺ຕສທ຺ເທ. ເອວໍ ນິນໂທ, ຣສ຺ສຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ. ສປ຺ປຕິ ອຸຈ຺ຈາຣີຍຕີຕິ ສທ຺ໂທ. ຆຸສ ສທ຺ເທ, ປາຕຸຠາໂວ ໂຆໂສ ນິຄ຺ໂຆໂສ. ນທນໍ ນາໂທ. ຘນ ສທ຺ເທ, ຘນີຍຕີຕິ ຘນິ. ນິຄ຺ໂຆໂສ ຈ ນາໂທ ຈ ຘນິ ຈ ນິຄ຺ໂຆສນາທຘນໂຍ. ຣໂວ ເອວ ຣາໂວ. ອາຣາໂວຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ຕຖາ ສໍຣາວວິຣາວອາຣວາ. ຆຸສນໍ ໂຆໂສ. ອາຣາໂວ ຈ ສໍຣາໂວ ຈ ວິຣາໂວ ຈ ໂຆໂສ ຈ ອາຣໂວ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ. ສຸ ສວເນ, ສຸຍ຺ຍເຕຕິ ສຸຕິ. ສຣຕິ ສຸຍ຺ຍມານຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສໂຣ. ນິສ຺ສນຕິ ເອເຕນາຕິ ນິສ຺ສໂນ, ສນ ສມ຺ຠຕ຺ຕິຍໍ ນິປຸພ຺ໂພ. ສໂຣ ຈ ນິສ຺ສໂນ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ.

໑໒໙. ວິສຊ຺ຊີຍເຕ ນ ລຄ຺ຄີຍເຕ ເສມ຺ຫາທີຫີຕິ ວິສຏ຺ໂຐ. ມນິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຎ຺ຊຸ, ຊຸ, ມນ ຎາເຓ, ສຸຓນ຺ຕານໍ ວາ ມນໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ມຎ຺ຊຸ, ອຸ, ນ ຣໂລໂປ. ສຸເຂເນວ ວິຊານິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ. ຫິຕສຸຂນິປ຺ຜາທນໂຕ ໂສຕພ຺ໂພຕິ ສວນີໂຍ. ພຫິທ຺ຘາປຣິສາ ອງ຺ຄຸລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ວິສຣຕິ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອວິສາຣີ, ຕສ຺ສີລຕ຺ເຖ ຓີ, ວິວິເຘນ ວາ ນ ສຣຕີຕິ ອວິສາຣີ, ຉິນ຺ນສ຺ສຣານໍ ວິຍ ທ຺ເວຘາ ນ ໂຫຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ວິນ຺ທ຺ຍເຕ ລພ຺ຠເຕຕິ ພິນ຺ທຸ, ວສ຺ສ ໂພ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ, ອຸ ຈ, ວຏ຺ຏຕ຺ຕາ ວາ ພິນ຺ທຸ, ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ປພ຺ພຊ຺ຊາທິນາ ຣູປສິທ຺ຘິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຐານຄຕີນໍ ທູຣຏ຺ຐານໂຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີໂຣ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ນາໂທ ນິນ຺ນາໂທ, ກ຺ຣິຍາຠິກ຺ຂຎ຺ຎຕ຺ຕາ ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ອສ຺ສ ອິ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ, ໂສ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ນິນ຺ນາທີ. ອິຈ຺ເຈວໍ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ສໂຣ ໂຫຕິ.

໑໓໐. ຂຄ຺ຄາທີນໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານໍ ຣຸຕໍ ວສ຺ສິຕນ຺ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ຣຸ ສທ຺ເທ, ຣຸຕໍ. ວສ຺ສ ສທ຺ເທ, ວສ຺ສນໍ ຣວນໍ ວສ຺ສິຕໍ.

ໂກລາຫລາທິທ຺ວຍໍ ພຫູຫິ ສມ຺ຠູຍ ກເຕ ອພ຺ຍຕ຺ຕສທ຺ເທ. ກຸລ ສງ຺ຆາເຕ [ສງ຺ຂ຺ຍາເນ (ກ.)], ໂກລນໍ ໂກໂລ, ເອກີຠາໂວ, ຕໍ ອາຫລຕິ ວິນ຺ທຕີຕິ ໂກລາຫໂລ. ກໂຣຕິ ຫິໍສຕິ ມຘຸຣນ຺ຕິ ກໂລ, ຕໍ ຫລຕີຕິ ກລຫໂລ. ຫລ ວິເລຂເນ.

ຕິກໍ ຄາຍເນ. ເຄ ສທ຺ເທ, ເຄຕພ຺ພໍ ຄີຕໍ ຄານໍ ຄີຕິກາ ຈ. ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາວສາຘນໍ.

໑໓໑. ຕນ຺ຕິກຓ຺ໂຐຏ຺ຐິຕາ [ອມຣ ໗.໑] ອຸສຠາທໂຍ ສຕ຺ຕ ສຣາ. ຉຊ຺ຊາທໂຍ ຕໂຍ ຄາມາ ສມູຫາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ຄາໂມ ນາມ ສຣສມູຫສ຺ສ ສນ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສໂລກວາທນວິຘິນາ ເອເກກສ຺ສ ສຣສ຺ສ ວເສນ ຕໂຍ ຕໂຍ ມຸຈ຺ຉນາ ກຕ຺ວາ ເອກວີສຕິ ມຸຈ຺ຉນາ, ເທວໂລກວາທນວິຘິນາ ປນ ສມປຎ຺ຎາສ ມຸຈ຺ຉນາ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເອເກກສ຺ສ ສຣສ຺ສ ວເສນ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ມຸຈ຺ຉນາ, ອນ຺ຕສຣສ຺ສ ຈ ເອກາຕິ ສມປຎ຺ຎາສ ມຸຈ຺ຉນາ ອາຄຕາ, ເຕເນວ ສກ຺ກປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ສມປຎ຺ຎາສ ມຸຈ຺ຉນາ ມຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໔໕] ປຎ຺ຈສິຂສ຺ສ ວີຓາວາທນໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຸຈ຺ຉ ໂມຫສມຸສ຺ສເຍສຸ, ຍຸ, ມຸຈ຺ຉນາ. ຍຖາ ກເມນ ວີຓາ ວາທິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ສຊ຺ຊນາຫິ ມຸຈ຺ຉນຏ຺ຐານານິ ເອກູນປຎ຺ຎາສາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ເອເກກສ຺ສ ສຣສ຺ສ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ຐານານິ. ຍໂຕ ສຣສ຺ສ ມນ຺ທຕາຣວວຕ຺ຖານໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ເອກູນປຎ຺ຎາສ ຐານານິ. ອິຈ຺ເຈຕໍ ສຣມຓ຺ຑລໍ ສຣສມູໂຫ.

໑໓໒. ສຣາທີນໍ ນາມສຣູປປ຺ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຸສໂຠ’’ຈ຺ຈາທິ. ອິສ ຄຕິຍໍ. ອິສຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປວິສຕີຕິ ອຸສໂຠ, ອໂຠ, ອິສ຺ສຸ ຈ. ‘‘ອຸສ ທາເຫ’’ຕິ ວາ ຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ສໂຣ ອຸສໂຠ ວິຍ ນທຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸສໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຘີມນ຺ເຕຫິ ຄີຍເຕຕິ ເຘວໂຕ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ, ວຕ຺ຕໍ.

ນາສໍ ກຓ຺ຐມຸໂຣ ຕາລຸໍ,

ຊິວ຺ຫໍ ທນ຺ເຕ ຈ ນິສ຺ສິໂຕ;

ຉຘາ ສຎ຺ຊາຍເຕ ຍສ຺ມາ,

ຕສ຺ມາ ຉຊ຺ໂຊ ສ ອຸຈ຺ຈເຕ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໗.໑].

ຄນ຺ຘໍ ເລສໍ ອຣຕີຕິ ຄນ຺ຘໂຣ, ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕ຺ເຕ ຄນ຺ຘາໂຣ ເຈຕ຺ຍຎ຺ເຎ [ອຎ຺ເຎສມປີຕິ (ປາຓິນິ ໓.໑໓໗) ທີໂຆ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໗.໑)], ຄນ຺ຘາຣາ ນາມ ຊນປທາ, ເຕຫ຺ຍຍໍ ຄີຍເຕຕິ ຄນ຺ຘາໂຣ, ໂຓ. ມຊ຺ເຌ ລຍວິເສເສ ຠໂວ ມຊ຺ຌິໂມ. ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ເຘວຕາທີນໍ ປູຣໂຓ ປຎ຺ຈໂມ, (ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ມຫາຠູຕານໍ ປູຣໂຓ ປຎ຺ຈໂມ.) [( ) ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ອຘິໂກ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ] ນິສ຺ເສສໂຕ ສີທນ຺ຕິ ສຣາ ຍສ຺ມິນ຺ຕິ [ຍສ຺ມາຕິ (ກ.) – ສທໂຕ ອຘິກຣເຓ ຆອຸ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໗.໑)], ໂຓ. ‘‘ນິສີທນ຺ຕິ ສຣາ ຍສ຺ມິໍ, ນິສາໂທ ເຕນ ເຫຕຸນາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕ ສຕ຺ຕ ສຣາຕິ ຄທິຕາ ກຖິຕາ.

໑໓໓-໑໓໕. ອຸສຠາທໂຍ ເຍ ນທນ຺ຕິ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນທນ຺ຕິ’’ຈ຺ຈາທິ. ອຸສຠໍ ນາມ ສຣໍ ຄາໂວ ນທນ຺ຕິ. ຕຖາ ເຘວຕໍ ຕຸຣງ຺ຄາ ອສ຺ສາ, ຉຊ຺ຊໍ ມຍູຣາ ສິຂຓ຺ຑິໂນ, ຄນ຺ຘາຣໍ ອຊາ, ມຊ຺ຌິມໍ ໂກຎ຺ຈາ ສກຸຓວິເສສາ, ປຎ຺ຈມໍ ປຣປຸຏ຺ຐາທີ ໂກກິລາທໂຍ, ນິສາທໍ ວາຣຓາ ຫຕ຺ຖິໂນ ນທນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນາຣທມຸນິນາ –

‘‘ຉຊ຺ຊໍ ນທຕິ ມຍູໂຣ, ຄາໂວ ນທນ຺ຕິ ອຸສຠໍ;

ອໂຊ ໂຣຕິ ຈ [ອຊາວິກາ ຕຸ (ກ.)] ຄນ຺ຘາຣໍ, ໂກຎ຺ຈາ ນທນ຺ຕິ ມຊ຺ຌິມໍ.

ປຸປ຺ຜສາຘາຣເນ ກາເລ, ໂກກິໂລ ໂຣຕິ ປຎ຺ຈມໍ;

ອສ຺ໂສ ຕຸ ເຘວຕໍ ໂຣຕິ, ນິສາທໍ ໂຣຕິ ກຸຎ຺ຊໂຣ’’ຕິ.

ມຍູຣາທໂຍປິ ສພ຺ເພ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ສມທາ [ສນ຺ໂຕ (ກ.) ເອເຕ ຈ ສມທາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຍນ຺ຕິ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໗.໑)] ປຎ຺ຈມໍ ນທນ຺ຕິ.

ຉຊ຺ໂຊ ຄາໂມ, ມຊ຺ຌິໂມ ຄາໂມ, ສາຘາຣໂຓ ຄາໂມຕິ ຕໂຍ ຄາມາ. ຕຕ຺ຣ ວີຓາທຓ຺ຑໍ ວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ອໂຘຠາຄສ຺ສ ‘‘ຉຊ຺ຊຄາໂມ’’ຕິ ສຎ຺ຎາ, ມຊ຺ຌຠາຄສ຺ສ ‘‘ມຊ຺ຌິມຄາໂມ’’ຕິ, ອຸປຣິຠາຄສ຺ສ ‘‘ສາຘາຣຓຄາໂມ’’ຕິ ສຎ຺ຎາ. ກິໍ ປນ ຄາມເຠເທ ກາຣຓໍ? ຍສ຺ມາ ເອກສ຺ເສວ ສຣສ຺ສ ຄາມນ຺ຕເຣ ເຠໂທ, ຕໍເຠເທ ຄາມານມ຺ປິເຠໂທ. ມາຆຏີກາຍໍ ປນ ສາຘາຣຓຄາມຏ຺ຐາເນ ຄນ຺ຘາຣຄາໂມ ກຖິໂຕ, ເອເກກສ຺ມິຎ຺ຈ ຄາເມ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ມຸຈ຺ຉນາ. ອິຘ ປນ ອຸສຠາທີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ສເຣສຸ ປຈ຺ເຈກໍ ຕິສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສ ມຸຈ຺ຉນາ ກຖິຕາ. ກິໍກາຣຓາ? ອິຘ ມນຸສ຺ສໂລກວາທນວິຘິນາ, ຕຕ຺ຖ ຈ ເທວໂລກວາທນວິຘິນາ ກຖິຕຕ຺ຕາ ຕເຖວ ຐານານິ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ເຕວ ລພ຺ຠເຣຕິ. ຍຖາ ອຸສຠາທີສຸ ເຕສຸ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ສເຣສຸ ປຈ຺ເຈກໍ ເອເກກສ຺ມິໍ ສເຣ ຕິສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສ ມຸຈ຺ຉນາ ສິຍຸໍ, ຕເຖວ ຐານານິປິ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ເຕວ ລພ຺ຠເຣຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໑໓໖. ສຣານໍ ຄາເມສຸ ຠິນ຺ນສຸຕິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຕິສ຺ໂສ’’ອິຈ຺ຈາທິ. ອຸສຠສ຺ສ ສຣສ຺ສ ຕາຣກລມນ຺ທວເສນ ຕິສ຺ໂສ ສຸຕິໂຍ. ເຘວຕສ຺ສ ສຣສ຺ສ ຕາຣ ມນ຺ທວເສນ ທຸເວ. ຉຊ຺ຊສ຺ສ ຕາຣກລ ມນ຺ທ ກາກລີວເສນ ຈຕສ຺ໂສ. ຄນ຺ຘາຣສ຺ສ ຈ ຕຖາ. ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ຕາຣກລ ກາກລີວເສນ ຕິສ຺ໂສ. ປຎ຺ຈມສ຺ສ ກລ ກາກລີວເສນ ທຸເວ. ນິສາທສ຺ສ ຕາຣາທິວເສນ ຈຕສ຺ໂສ ສຸຕິໂຍ. ອິຈ຺ເຈວໍ ສຕ຺ຕສຸ ສເຣສຸ ກມໂຕ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ ທ຺ວາວີສຕິ ສຸຕິໂຍ ສິຍຸໍ. ມາຆຏີກາຍໍ ປນ ອຎ຺ຎຖາ ສຸຕິເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ຈຕຸສ຺ສຸຕິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ມຊ຺ຌິໂມ ມຊ຺ຊິມຏ຺ຐິໂຕ;

ທ຺ວິສ຺ສຸຕິ ຈາປິ ຄນ຺ຘາໂຣ, ຕິສ຺ສຸຕິ ອຸສໂຠ ຕຖາ.

ຉຊ຺ໂຊ ຈຕຸສ຺ສຸຕິ ເຎຍ຺ໂຍ, ນິສາໂທ ທ຺ວິສ຺ສຸຕີ ຕຖາ;

ຈຕຸສ຺ສຸຕິ ເຘວໂຕ ຕຸ, ປຎ຺ຈໂມ ຕິສ຺ສຸຕີ ມໂຕ’’ຕິ.

ສພ຺ພເມຕໍ ນາຏກສຕ຺ຖໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໑໓໗. ‘‘ອຸຈ຺ຈຕເຣ’’ຕ຺ຍາທິນາ ສຸຕິເຠເທ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕິ. ອຸຈ຺ຈຕເຣ ຣເວ ອຕ຺ຍຸຈ຺ຈຘນິມ຺ຫິ ຕາໂຣ, ຕາຣຍຕິ ໂພຘຍຕີຕິ ຕາໂຣ. ອພ຺ຍຕ຺ເຕ ອພ຺ຍຕ຺ຕກ຺ຂເຣ ມຘຸເຣ ສຸຕິສຸເຂ ກໂລ, ກລ ມເທ. ຄມ຺ຠີເຣ ຘນິມ຺ຫິ ມນ຺ໂທ. ມທິ ຖຸຕິໂມທມທໂມຫສຸປນຄຕີສຸ. ມນ຺ທຍເຕ ພຸຊ຺ຌເຕເນນາຕິ ມນ຺ໂທ.

ຕາຣາທໂຍ ຕໂຍ ວາຈ຺ຈລິງ຺ຄຕ຺ຕາ ຕີສຸ. ຕາໂຣ ຘນິ, ຕາຣາ ວາຓີ, ຕາຣໍ ຣຸຕໍ ອິຈ຺ຈາທິ. ອພ຺ຍຕ຺ຕມຘຸຣສທ຺ໂທ ກໂລ. ຕຕ຺ຣ ກເລ ສຸຂຸເມ ກາກລີສທ຺ໂທ, ອີປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕ, ອີສໍ ກລາ ວາຓີ ກາກລີ ນາມ, ກາສທ຺ໂທຍມີສຕ຺ໂຖ. ກ຺ຣິຍາທິສມຕາຕິ ຄີຕວາທິຕປາທນ຺ຍາສາທິກ຺ຣິຍານໍ, ກາລສ຺ສ ຈ ສມຕ຺ຕໍ ລໂຍ ນາມ, ລຍ ສາມ຺ຍຄຕີສຸ, ອາຘາເຣ ອປຈ຺ຈໂຍ, ສພ຺ພາຠິນຍານມ຺ປິ ສາມ຺ຍໍ ລໂຍຕິ ເກຈິ.

໑໓໘. ທ຺ວຍໍ ວີຓາຍໍ. ວິ ຊນເນ, ໂຕ, ອີຓຕ຺ຕໍ, ວີຓ ເວຐເນຕິ ວາ ຘາຕຸ, ອາ, ວີຓາ. ວລ຺ລ ສໍວຣເຓ, ວລ຺ລເຕ ຘນິວິເສສໍ, ຓ຺ວຸ, ວລ຺ລກີ, ນທາທິ. ວິປຎ຺ຈີຕິປິ ວີຓາຍ ນາມໍ. ວິປຎ຺ຈຍຕີຕິ ວິປຎ຺ຈີ [ວິປຎ຺ຈຍຕິ ວິຕ຺ຖາຣຍຕິສທ຺ທໍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໗.໓)], ນທາທິ.

ສາ ວີຓາ ສຕ຺ຕຕນ຺ຕີ ສຕ຺ຕຫິ ຕນ຺ຕີຫິ ວິສິຏ຺ຐາ ປຣິວາທິນີ ນາມ, ປຣິໂຕ ວທຕີຕິ ປຣິວາທິນີ, ອິນີ. ວີຓາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ວີຓາສາມຎ຺ຎວາຈກາ ອິຈ຺ເຈເກ, ເຕສໍ ມເຕ ສາສທ຺ທສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຕ຺ຖທີປກຕາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ຕຖາປິ ອມຣໂກເສນ [ອມຣ ໗.໓] ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ເຕສໍ ມຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ກຏ຺ຐາທີຫິ ໂທຓິສຓ຺ຐາເນນ ກຕໍ ວຊ຺ຊຠຓ຺ຑໍ ວີຓາຍ ໂປກ຺ຂໂຣ ນາມ, ໂປເສຕິ ວຑ຺ເຒຕິ ສທ຺ເທຕິ ໂປກ຺ຂໂຣ, ຂໂຣ, ວຸທ຺ຘິ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ ຈ. ທຸ ຄມເນ, ຓິ, ໂທຓິ. ກກຸໂຠ, ປເສວໂກຕິປິ ໂປກ຺ຂຣສ຺ສ ນາມານິ. ກໍ ວາຕໍ ກຸຠຕິ ພນ຺ຘຕີຕິ ກກຸໂຠ. ປສິພ຺ພນ຺ຕິ ຕມິຕິ ປເສວໂກ.

ທ຺ວຍໍ ໂປກ຺ຂຣເວຐເກ ຈມ຺ມນິ. ວີຓາຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ເຍນາຕິ ອຸປວີໂຓ. ເວຐຕິ ໂປກ຺ຂຣນ຺ຕິ ເວຐໂກ, ຓ຺ວຸ.

໑໓໙. ອາຕຕາທິປຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍສ຺ສ ນາມານິ.

໑໔໐. ຈມ຺ມາວນທ຺ເຘສຸ ຈມ຺ເມນ ພນ຺ຘນີເຍສຸ ເຠຣິຍາທີສຸ ມຊ຺ເຌ ຕເລເກກຍຸຕໍ ເອເກເກນ ຕເລນ ຍຸຕ຺ຕໍ ກຸມ຺ຠຖຸຓທທ຺ທຣິກາທິກໍ ຕູຣິຍໍ ອາຕຕໍ ນາມ, ອາຕໂນຕີຕິ ອາຕຕໍ, ຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ. ມຫຕີອາທິວີຓາວິເສໂສປິ [‘‘ມຫຕີ’’ຕິ ນາຣທສ຺ສ ວີຓາ (ສທ຺ທກປ຺ປທ຺ທຸເມ)] ອາຕຕເມວາຕິ ‘‘ຈມ຺ມາວນທ຺ເຘສູ’’ຕິ ວິເສສນໍ ກຕໍ. ກຸມ຺ຠສຓ຺ຐານຕ຺ຕາ ກຸມ຺ໂຠ ຈ ຕໍ ຖຸນນຄຣສມ຺ຠູຕຕ຺ຕາ ຖຸນຎ຺ເຈຕິ ກຸມ຺ຠຖຸນໍ. ຕເທວ ກຸມ຺ຠຖຸຓໍ, ອຖ ວາ ຖຸ ອຠິຕ຺ຖເວ, ກມ຺ມນິ ໂຓ. ກຸມ຺ໂຠ ຈ ໂສ ຖຸໂຓ ເຈຕິ ກຸມ຺ຠຖຸໂຓ, ຖຸຓ ປູຣເຓຕິ ວາ ຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ. ທຣ ວິທາຣຓທາເຫສຸ, ທ຺ເວຠາໂວ, ກາປຸພ຺ພສ຺ສິກາໂຣ ຈ, ທທ຺ທຣສທ຺ທໍ ກໂຣຕີຕິ ວາ ທທ຺ທຣິກາ.

໑໔໑. ອຸຠຍຕລໍ ມຸຣຊາທິກໍ ຕູຣິຍໍ ວິຕຕໍ ນາມ, ວິເສເສນ ສທ຺ທໍ ຕໂນຕີຕິ ວິຕຕໍ, ສພ຺ພວິນທ຺ຘໍ ສພ຺ພປສ຺ເສສຸ, ປຸພ຺ພປຈ຺ຉາຠາເຄສຸ ຈ ປຣິໂຍນທ຺ຘໍ ປຓວາທິກໍ, ອາທິນາ ຈຕຸຣສ຺ສອາລມ຺ພຣໂຄມຸຂີອາທໂຍ ອາຕຕວິຕຕໍ ນາມ, ‘‘ຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘໍ ອາຕຕວິຕຕ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຓ ພ຺ຍວຫາຣຖຸຕີສຸ, ປຓີຍຕີຕິ ປຓໂວ, ອໂວ.

໑໔໒. ວໍສສງ຺ຂາທິກໍ ສຸສິຣໍ ນາມ, ຣນ຺ຘໍ ສຸສິຣໍ, ຕໍໂຍຄາ ສຸສິຣໍ. ວນ, ສນ ສມ຺ຠຕ຺ຕິຍໍ, ໂສ, ວໍໂສ. ສມ ອຸປສມເຂເທສຸ, ໂຂ, ສງ຺ໂຂ. ສມ຺ມຕາຬາທິກໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປີຬນໂຕ, ອນລສໍໂຍຄໂຕ ວາ ທ຺ຣວີຠູຕໍ ປຸນ ຆນາຍເຕຕິ ຆນາຂ຺ຍໍ. ຫນ ຫິໍສາຍໍ, ກມ຺ມນິ ໂຓ, ຫສ຺ສ ໂຆ. ຆນຠາເວນ ສມໍ ຠວຕີຕິ ສມ຺ມໍ, ທຓ຺ຑາທີຫິ ຕາຬິຕພ຺ພໂຕ ຕາຬໍ, ຕຬ ຕາຬເນ, ສມ຺ມຎ຺ຈ ຕໍ ຕາຬຎ຺ເຈຕິ ສມ຺ມຕາຬໍ. ອາທິນາ ກໍສຕາຬສິລາຕາຬາທີນໍ ຄຫຓໍ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຕາຬໍ ນາມ ກຏ຺ຐມຍຕາຬໍ. ກໍສຕາຬໍ ນາມ ໂລຫມຍໍ. ສິລາຍ ຈ ອໂຍປຏ຺ເຏນ ຈ ວາທນຕາຬໍ ສິລາຕາຬໍ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ອາຕຕາທີນໍ ນາມໍ. ອາ ສມນ຺ຕໂຕ ຕຸຊ຺ຊເຕ ຕາຬີຍເຕຕິ ອາໂຕຊ຺ຊໍ. ວໍສາທິເກປິ ມຸຂວາຍຸນາ ອາໂຕຊ຺ຊນມຕ຺ເຖວ. ວາທຍນ຺ຕິ ຘນຍນ຺ຕິ ຕນ຺ຕິ ວາທິຕ຺ຕໍ ວາທິຕຎ຺ຈ, ອິຕ຺ໂຕ, ໂຕ ຈ. ວາທຍນ຺ຕິ ຕນ຺ຕິ ວຊ຺ຊໍ, ໂຍ.

໑໔໓. ທ຺ວຍໍ ເຠຣິຍໍ. ຠາຍນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຸຊນາ ເອເຕນາຕິ ເຠຣິ, ຣິ. ອຸຠ ປູຣເຓ, ອຸຠນໍ ອຸຠິ. ‘‘ທຸນ຺ທ’’ອິຕິ ສທ຺ເທນ ອຸຠິ ຍຕ຺ຣ ສ ທຸນ຺ທຸຠິ. ປຸມິຕ຺ຖິຍເມເຕ ທ຺ເວ [ເສຣີ ຖີ, ທຸນ຺ທຸຠິ ປຸມາ (ອມຣ ໗.໖)]. ທ຺ວຍໍ ມຸທິງ຺ເຄ. ມຸທໍ ໂມທໍ ອິງ຺ຄຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນາຕິ ມຸທິງ຺ໂຄ. ມຸຣາ ອສຸຣາ ຊາໂຕ ມຸຣໂຊ.

ອສ຺ສ ມຸຣຊສ຺ສ ເຠທາ ວິເສສາ ອາລິງ຺ຄງ຺ກ຺ໂຍທ຺ຘກາ ຠວນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ຫຣິຕກ຺ຍາກຕິ ຕ຺ວງ຺ກ຺ໂຍ,

ຍວມຊ຺ໂຌ ຕໂຖ’ທ຺ຘໂກ;

ອາລິງ຺ຄ຺ໂຍ ເຈວ ໂຄປຸຈ຺ໂຉ,

ອາກຕ຺ຍາ ສມ຺ປກິຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາຍມ຺ປິ].

ອາລິງ຺ຄ຺ຍເຕຕິ ອາລິງ຺ໂຄ, ໂຓ. ອຸຈ຺ຉງ຺ເກ ຠໂວ ອກ຺ໂຍ. ອຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ເອເກນ ມຸເຂນ ວາທນໂຕ ອຸທ຺ໂຘ ສນ຺ໂຕ ກາຍຕິ ສທ຺ທາຍຕີຕິ ອຸທ຺ຘໂກ, ອຸທ຺ຘສທ຺ໂທຍໍ ຕິລິງ຺ຄິໂກ. ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຸທ຺ໂຘ, ໂຕ, ຄມິສ຺ສ ໂທ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ. ໂຍ ຕຸ ອຸປຣິປຣິຍາໂຍ ອຸທ຺ຘໍສທ຺ໂທ, ໂສ ອພ຺ຍຍເມວ.

ຕິຓວາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຓວສ຺ສ ນາມານິ. ຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ, ອໂວ, ອສ຺ສ ອິຕ຺ຕໍ, ຓຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຕິຓໂວ. ມາ ມາເນ ສທ຺ເທ ຈ, ‘‘ຑິຓ຺ຑິ’’ອິຕິ ມາຍເຕ ສທ຺ທາຍເຕຕິ ຑິຓ຺ຑິໂມ, ໂຓ.

໑໔໔. ‘‘ອາລມ຺ພ’’ອິຕິ ສທ຺ທາຍເຕຕິ ອາລມ຺ພໂຣ. ‘‘ອາລມ຺ພໂຣ ຕູຣິຍຣເວ, ຄເຊນ຺ທານຎ຺ຈ ຄຊ຺ຊິເຕ’’ຕິ [ອມຣ ໒໓.໑໖໗] ຫິ ອມຣໂກສ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫສຸ.

ວີຓາທີນໍ ວາທນກຏ຺ຐກຸຏິລາທິກໍ ໂກໂຓ, ກຸຓ຺ຍເຕ ສທ຺ທາຍເຕເນນາຕິ ໂກໂຓ, ໂຓ. ‘‘ທທ຺ທ’’ອິຕິ ສທ຺ທໍ ກໂຣຕີຕິ ທທ຺ທຣິ, ທທ຺ທຕິ ວາ ສທ຺ທວິເສເສນ ປຣິຓມຕີຕິ ທທ຺ທຣິ, ຣິ. ‘‘ປຏ’’ອິຕິ ສທ຺ທໍ ຊຫາຕີຕິ ປຏໂຫ, ປຏໍ ຫນ຺ຕີຕິ ວາ ປຏໂຫ. ຫນ ຫິໍສາຄຕີສຸ, ກ຺ວິ. ອປເຣ ມທ຺ທລາທໂຍ ເຠຣິປ຺ປເຠທາ. ‘‘ມທ຺ທ’’ອິຕິ ສທ຺ທໍ ລາຕີຕິ ມທ຺ທລາ, ລາ ອາທາເນ, ອ. ‘‘ມນ຺ທລາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ມນ຺ທໍ ສທ຺ທໍ ລາຕີຕິ ມນ຺ທລາ. ອາທິນາ ຑມຣຸອາທໂຍປິ ເຠຣິປ຺ປເຠທາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

໑໔໕. ຊນປ຺ປິເຍ ຊເນຫິ ປິຍາຍິຕພ຺ເພ ວິມທ຺ໂທຏ຺ເຐ ວິເລປນກຸງ຺ກຸມາທີນໍ, ນານາຄນ຺ຘທພ຺ພານຎ຺ຈ ວິມທ຺ທໂນພ຺ຠູເຕ ປຣິມໂລ ຠເວ, ປຣິມຊ຺ຊຕິ ປວຕ຺ຕຍຕ຺ຍາສຍນ຺ຕິ, ອ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ, ມລ, ມລ຺ລ ຘາຣເຓ ວາ. ປຣິມລ຺ຍເຕ ຘາຣີຍເຕຕິ, ໂຓ. ວິມທ຺ທຄ຺ຄຫເຓນ ວາປິກູປາທິໂນ [ວິມທ຺ທຄນ຺ຘາທິໂນ (ກ.)] ນິຣາໂສ, ຊນຄ຺ຄຫເຓນ ມກ຺ຂິກາທິໂນ. ໂສ ປຣິມໂລ ຄນ຺ໂຘ ທູຣຄາມີ ອຕິນິຫາຣີ ອຕິທູຣປາຕີ ອາໂມໂທ ວຸຈ຺ຈເຕ, ອາໂມທນ຺ເຕ ອເນນ, ໂຓ. ອິໂຕ ປຣໍ ອິຏ຺ຐຄນ຺ຘາທໂຍ ວິສ຺ສສທ຺ທປຣິຍນ຺ຕາ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ ວຕ຺ຕນ຺ເຕ.

໑໔໖. ຈຕຸກ຺ກໍ ອິຏ຺ຐຄນ຺ເຘ. ອິຏ຺ໂຐ ຄນ຺ໂຘ ອິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ, ອຖ ວາ ອິຏ຺ໂຐ ຄນ຺ໂຘ ອສ຺ສ ອິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ. ສຸຏ຺ຐຸ ຣຠນ຺ຕິ ຕຸສ຺ສນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ສຸຣຠິ, ອິ. ສຸນ຺ທໂຣ ຄນ຺ໂຘ ອສ຺ສ ສຸຄນ຺ໂຘ, ສຸຄນ຺ຘິ ຈ, ອນ຺ຕສ຺ສິກາຣາເທໂສ.

ທ຺ວຍໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ເຘ. ປູຕິ ຄນ຺ໂຘ ອສ຺ສ, ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອິກາຣາເທໂສ, ກມ຺ມຘາຣຍສມາສໍ ອສ຺ສຕ຺ຖ຺ຍຕ຺ເຖປິ ກຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປກ຺ຣິຍາລາຆວຕ຺ຖໍ ພຫຸພ຺ພີຫິເຍວ ນ຺ຍາໂຍຕິ. ທຸຏ຺ຐຸ ຄນ຺ໂຘ ອສ຺ສາຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ກຈ຺ຈາຍເນນ – ‘‘ກມ຺ມຘາຣຍມນ຺ຕຕ຺ຖິເຍຫິ ພຫຸພ຺ພີຫິ ລຆຸຕໂຣ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎ ຕຸ ລາຆວ’ມນາທຣມານາ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕວ ມນ຺ຕຕ຺ຖິຍໍ. ທຸວິໂຘ ວາ ວາຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ລຫຸ ຄຣຸ ຈ, ຕຕ຺ຣ ພຫຸພ຺ພີຫິນາ ລຫຸ, ກມ຺ມຘາຣຍມນ຺ຕຕ຺ຖິເຍນຄຣຸ. ກິຎ຺ຈ ພຫຸພ຺ພີຫິນາ ອຕິສາຍນາທ຺ຍຕ຺ໂຖ ນ ຄມ຺ຍເຕຕິ ອວສ຺ສໍ ຕປ຺ປຏິປາທນາຍ ກມ຺ມຘາຣຍປຸພ຺ພໂກ ມນ຺ຕຕ຺ຖິເຍວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ທ຺ວຍໍ ຈິຕາຘູມາທິຄນ຺ເຘ. ວິສ ວິປ຺ປໂຍເຄ, ໂສ. ອາມສ຺ສ ວສາທິວຕ຺ຖຸໂນ ຄນ຺ໂຘ ຕໍໂຍຄາ, ອິ, ຍໍສທ຺ໂທ ຕສ຺ສ ນປຸໍສກຕ຺ຕທີປໂກ.

໑໔໗. ກຸງ຺ກຸມາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຄນ຺ໂຘ ນາມ. ກຸກ, ວກ ອາທາເນ, ອຸໂມ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ ຈ, ກຸງ຺ກຸມໍ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ, ຍໍ ‘‘ກສ຺ມີຣຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກມິສ຺ສ ວາ ກຸງ຺ກາເທໂສ, ກຸງ຺ກຸມໍ. ຍຸ ມິສ຺ສເນ, ຍຸ, ຍວນໍ, ຕສ຺ສ ປຸປ຺ຜໍ ຍວນປຸປ຺ຜໍ, ເທວກຸສຸມໍ, ຍວນເທເສ ຊາຕໍ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ວາ ຍວນປຸປ຺ຜໍ. ຍໍ ‘‘ລວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ປຸປ຺ຜໍ ນຸຫີປຸປ຺ຜສມານໍ. ຕຄິ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ, ອໂຣ, ຕຄຣໍ, ກຸຏິລໍ. ຕຣຸໂຕ ຊາໂຕ ຕຸຣຸກ຺ໂຂ, ໂຂ, ອຸຕ຺ຕຎ຺ຈ, ສລ຺ລກີທໂວ ຫິ ‘‘ຕຸຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

໑໔໘. ປຊ຺ເຊນ ຉຣສານໍ ນາມານິ. ກໍ ປານີຍໍ ເສວເຕຕິ ກສາໂວ, ອໂວ, ອຖ ວາ ກໍ ສວາເປຕີຕິ ກສາໂວ ສຸ ສວເນ. ຕຸວໂຣປິ ກສາໂຍປິ ກສາວປຣິຍາໂຍ. ຕິຊ ນິສາເນ, ໂຕ, ຕິຕ຺ໂຕ, ກຏຸ. ມຘຸ ມາຘຸຣິຍໍ, ຕໍໂຍຄາ ມຘຸໂຣ. ລຸນາຕິ ຊຬຕ຺ຕນ຺ຕິ ລວໂຓ, ຍຸ. ອມ຺ພສທ຺ເທ, ອໂຣ, ອິຕ຺ຕໍ, ລຕ຺ຕຎ຺ຈ. ກຏ ຄຕິຍໍ, ຓ຺ວຸ, ອຸຕ຺ຕໍ. ອິເມ ຉ ຣສາ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕພ຺ພຕິ ທພ຺ເພ ກສາວາທິສທ຺ທາ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໑໔໙. ທ຺ວຍໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ. ຜຸສິຕພ຺ໂພ ຜສ຺ໂສ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ຈ, ຕພ຺ໂພ, ສສ຺ສ ໂຏ, ຕສ຺ສ ໂຐ. ຕິກໍ ວິສຍິມ຺ຫິ. ວິສໂຍ ອສ຺ສ ຄຍ຺ຫຏ຺ເຐນາຕ຺ຖີຕິ ວິສຍິ. ອຸຂຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ວິສເຍຕິ ອກ຺ຂໍ, ອຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ທ຺ວິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ນຕ຺ຖິ ຂໍ ເວທນາ ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ອກ຺ຂໍ, ນ ຫິ ສຸຂເວທນາທໂຍ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ປຎ຺ຈສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຊວນາທີສຸ ເອວ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ຕູປຈາຣາ [ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸປຈາຣາ (ກ.)] ອກ຺ຂໍ. ອິນ຺ໂທ ອຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ລິງ຺ຄໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອິໂຍ. ນາ’ນນ຺ຕເຣນ ປໂຍຊກໍ ຈກ຺ຂາທໂຍ ພ຺ຍາປາຣຍນ຺ເຕ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂາທີນໍ ປໂຍຊໂກຕິ ຈກ຺ຂາທິກໍ ລິງ຺ຄມຕ຺ຕໂນ ຠວຕີຕິ ນິກາຍນ຺ຕຣິກາ. ສຍໍ ຕິກ຺ຂມນ຺ທາທິຠາເວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຕິກ຺ຂມນ຺ທາທິຠາວສມ຺ຠວໂຕ ເຕສຸ ອິນ຺ທຕິ ປຣມິສ຺ສຣິຍໍ ກໂຣຕີຕິ ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ຉກ຺ກໍ ນຍເນ. ເນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕໍ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕິ ນຍນໍ, ຍຸ. ອສຸ ພ຺ຍາປເນ, ອສຕິ ວິສເຍສຸ ພ຺ຍາປີ ວິຍ ຠວຕີຕິ ອກ຺ຂິ, ສສ຺ສ ໂກ, ອຖ ວາ ອກ຺ຂ ພ຺ຍາປນທສ຺ສເນສຸ, ອກ຺ຂຕິ ວິສເຍສຸ ພ຺ຍາປີຠວຕິ, ອກ຺ຂຕິ ວາ ປສ຺ສຕິ ເອເຕນາຕິ ອກ຺ຂິ. ເນຕີຕິ ເນຕ຺ຕໍ. ໂລຈຕິ ປສ຺ສຕິ ເອເຕນາຕິ ໂລຈນໍ. ອຈ຺ຉ ທສ຺ສນພ຺ຍາປເນສຸ, ອິ, ອຈ຺ຉິ. ຈກ຺ຂຕິ ອສ຺ສາເທຕິ ຣູປນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸ, ອຸ, ຈກ຺ຂຕິ ປສ຺ສຕີຕິ ວາ ຈກ຺ຂຸ.

໑໕໐. ປຎ຺ຈກໍ ໂສເຕ. ສຸຓາຕິ ເອເຕນາຕິ ໂສຕໍ. ສທ຺ໂທ ຄຍ຺ຫເຕ ອເນນາຕິ ສທ຺ທຄ຺ຄໂຫ. ກຣ ກຣເຓ, ໂຓ, ກຓ຺ໂຓ, ກຓ຺ຓຕິ ສຸຓາຕິ ເອເຕນາຕິ ວາ ກຓ຺ໂຓ, ກຓ຺ຓ ສວເນ. ສຸຓາຕິ ເຍນາຕິ ສວນໍ, ສຸຕິ ຈ, ຍຸ,ຕິ ຈ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ຆາເນ. ນສນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ນຕ຺ຖຸ, ຖຸ, ອາ, ນາສາ. ຓ຺ວຸ, ອກ ຈ ອິກາໂຣ ຈ ນາສິກາ. ຆາ ຄນ຺ໂຘປາທາເນ, ຆາຍຕິ ຄນ຺ໂຘປາທານໍ ກໂຣຕີຕິ ຆານໍ, ຍຸ, ຆາຍນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ວາ ຆານໍ.

ທ຺ວຍໍ ຊິວ຺ຫາຍໍ. ຊີວຕິ ເອຕາຍາຕິ ຊິວ຺ຫາ, ໂຫ, ຊີວ ປາຓຘາຣເຓ. ຊີວິຕນິມິຕ຺ຕໍ ຣໂສ ຊີວິຕໍ ນາມ, ຕໍ ອວ຺ຫາຍຕີຕິ ວາ ຊິວ຺ຫາ, ວຓ຺ຓໂລໂປ. ຣສນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ຣສນາ, ຣສ ອສ຺ສາທເນ, ຣສໍ ຊານາຕີຕິ ວາ ຣສນາ, ຎາສ຺ສ ນາ, ນີ ນເຍ ວາ, ອ.

໑໕໑. ປຊ຺ຊໍ ສຣີເຣ. ສຣຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຣນ຺ຕິ ວາ ຕໍ ຫິໍສນ຺ຕີຕິ ສຣີຣໍ, ອີໂຣ. ວປ ພີຊສນ຺ຕາເນ. ວປຕິ ກຸສລາກຸສລພີຊເມຕ຺ຖາຕິ ວປຸ, ອຸ. ຄຈ຺ຉຕິ, ຄຓ຺ຫາຕິ ວາ ກຸສລາກຸສລເມເຕນາຕິ ຄຕ຺ຕໍ, ຄມຸ ຄຕິຍໍ, ຄຫ ອຸປາທາເນ ວາ. ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຠິຘານໍ, ພຸທ຺ຘິ ຈ ຠວນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ວຸໂຓຕິ ສໍວຣຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ໂພນ຺ທິ, ວຸ ສໍວຣເຓ, ທິ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ. ວິວິຘໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ທິຫ ອຸປຈເຍ, ທິຫຕິ ວຑ຺ຒຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລາກຸສລນ຺ຕິ ເທຫໍ. ອຍໍ ເທຫສທ຺ໂທ ປຸຣິເສ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄວຕ຺ຕຕິ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາໂຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ກາໂຍ. ຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ, ອຸ, ຕນຸ, ຕນຸສທ຺ໂທຍໍ ອິຕ຺ຖິຍໍ. ເອຕ຺ຖາປິ ວາສທ຺ໂທ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ. ‘‘ອງ຺ເຄນາງ຺ຄໍ ຕນຸ ຈ ຕນຸນາ ຄາຬ຺ຫຕຕ຺ເຕນ ຕຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ [ອຸຕ຺ຕຣເມຆ ໔໒] ຫິ ເມຆທູເຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ກເຬ ເຣຕສິ ວຣໍ ກເຬວຣໍ, ອລຸຕ຺ຕສມາໂສຍໍ.

໑໕໒-໑໕໔. ຉກ຺ກໍ ຈິຕ຺ເຕ. ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ເຈໂຕ ຈ, ນໂລໂປ. ມນຕິ ຊານາຕີຕິ ມໂນ. ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍຸ. ຫຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຘາຣນ຺ຕິ ຫທຍໍ, ໂຍ, ຣສ຺ສ ໂທ ຈ. ມໂນ ເອວ ມານສໍ, ສກຕ຺ເຖ ສຓ.

ຈຸທ຺ທສ ພຸທ຺ຘາຂ຺ຍສ຺ສ ຄຸຓສ຺ສ ນາມານິ. ຌາຍຕີຕິ ຘີ, ເຌ ຈິນ຺ຕາຍໍ, ຌສ຺ສ ໂຘ, ນທາທິ, ຘີ, ຘາເຣຕີຕິ ວາ ຘີ, ກ຺ວິ, ນທາທິ, ຘີ, ສງ຺ຂາເຣສຸ ຘີກາໂຣ ຊາຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ວາ ຘີ, ນທາທິ. ປຎ຺ຎາຍເຕ ເອຕາຍາຕິ ປຎ຺ຎາ, ອ. ພຸຊ຺ຌເຕ ຕາຍາຕິ ພຸທ຺ຘິ,ຕິ. ເມຘ ຫິໍ ສາສງ຺ຄເມສຸ, ກຣເຓ ອ, ມິ ຫິໍສາຍໍ ວາ, ໂຘ, ເມຘາ. ມນຕິ ຊານາຕີຕິ ມຕິ, ມຸຕິ ຈ, ອຸຕ຺ຕໍ, ມຸນາຕີຕິ ວາ ມຸຕິ, ມຸນ ຎາເຓ,ຕິ, ມຸຕິ. ຠູ ສຕ຺ຕາຍໍ, ຣິ, ນທາທິ, ຠູຣີ, ຠູສງ຺ຂາເຕ ອຕ຺ເຖ ຣມຕີຕິ ວາ ຠູຣີ, ກ຺ວິ, ນທາທິ. ມນຕິ ຊານາຕີຕິ ມນ຺ຕາ, ອນ຺ຕ, ອາ. ວິທຕິ ຊານາຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ, ປພ຺ພຊ຺ຊາທິນາ ສິທ຺ຘໍ. ຍຸ ມິສ຺ສເນ. ຍມຕິ ມິສ຺ສີຠວຕິ ເຎຍ຺ເຍສູຕິ ໂຍນິ. ປຏິມຸຂໍ ຠນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ເຎຍ຺ຍາ ເອເຕນາຕິ ປຏິຠານໍ, ຍຸ. ນ ມຸຍ຺ຫຕິ ເອເຕນາຕິ ອໂມໂຫ. ວີມໍສາ ວິຈໂຍ ສມຸເປກ຺ຂາ ອຸປລທ຺ຘິ ປຏິປຕ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕິເຈຕນາທີນິປິ ພຸທ຺ຘິນາມານິ.

ວິປສ຺ສນາທໂຍ ເນປກ຺ກນ຺ຕາ ປຣິຍາຍາ ປຎ຺ຎາເຠທາ ປຎ຺ຎາວິເສສາ. ຕຕ຺ຖ ວິວິຘໍ ອນິຈ຺ຈາທິກໍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ, ຍຸ. ສມ຺ມາທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສາ ທຸວິຘາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມາ ຉພ຺ພິສຸທ຺ຘິປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ, ອິຕຣາ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ອາທິປຣິຍາເຍນ ປຠຸຕິນາ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທໂຍ ຄຫິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກາຣິເຍສຸ ວິຈາຣຓາ. ມານ ວີມໍສາຍໍ, ໂສ, ຈິຕ຺ຕາໂຠຄາທິ. ວິຈາຣຍເຕ ເອຕາຍາຕິ ວິຈາຣຓາ, ຈຣ ສຎ຺ຈເຍ, ຈຸຣາທິຄໂຓ, ຍຸ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ, ປຸຄ຺ຄໂລ, ຘມ຺ມສມູໂຫ ວາ, ຎາສ຺ສ ຊາ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ນ຺ຍສ຺ສ ໂຎ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ນິສ຺ເສສໂຕ ປາເຈຕິ ກຸສລຘມ຺ເມຕິ ນິປໂກ, ຎາຓີ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເນປກ຺ກໍ. ທ຺ວຍໍ ເວທນາຍໍ. ເວທຍຕີຕິ ເວທຍິຕໍ, ວິທ ອນຸຠວເນ, ຈຸຣາທິຕ຺ຕາ ຓໂຍ, ໂຕ, ອິກາຣາຄໂມ ຈ. ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ, ຍຸ.

໑໕໕. ປຎ຺ຈກໍ ວິຕກ຺ເກ. ຕກ຺ກ ວິຕກ຺ເກ. ຕກ຺ເກຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິນິໂຣເປຕີຕິ ຕກ຺ໂກ. ວິຕກ຺ໂກຕິ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ. ສງ຺ກປ຺ປນ຺ຕິ ປຠວນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ສງ຺ກປ຺ໂປ, ໂຓ, ກປ຺ປ ວິຕກ຺ເກ, ກປ຺ປ ສາມຕ຺ຖິເຍ ວາ, ຠູວາທິ, ສງ຺ກປ຺ປຍນ຺ຕິ ປຠວນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ວາ ສງ຺ກປ຺ໂປ, ກປ຺ປ ວິຕກ຺ເກ, ຈຸຣາທິ. ອປ ປາປຸຓເນ, ອປ຺ເປຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ປາເປຕິ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອປ຺ປນາ, ຍຸ, ອາ. ອູຫ ວິຕກ຺ເກ. ອູຫນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ອູໂຫ. ຕກ຺ກອູຫສທ຺ທາ ເຈຕ຺ຖ ອຊ຺ຌາຫາຣວາຈກາປິ ຠວນ຺ຕິ, ອຊ຺ຌາຫາຣໍ ນາມ ອູນປູຣຓຕ຺ຖມຘິກປ຺ປເຠທາຫຣຓໍ [ມຘິໂກປາທານໍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)]. ‘‘ອຊ຺ຌາຫາໂຣ ຕກ຺ກ ອູຫາ’’ຕິ [ອມຣ ໕.໓] ຫິ ອມຣໂກເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ. ອຍອິຕິ ຄມນຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ. ອຍຕິ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນາຕິ ອາຍຸ, ຓຸ, ເອຕິ ເອເຕນາຕິ ວາ ອາຍຸ, ອິ ຄຕິມ຺ຫິ, ຓຸ, ອິສ຺ເສ, ເອ ອຍ. ຊີວນ຺ຕິ ອເນນາຕິ ຊີວິຕໍ, ຊີວ ປາຓຘາຣເຓ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ສມາຘິມ຺ຫິ. ນານາລມ຺ພຓວິສາຣຓາຠາວໂຕ ເອກໍ ອຄ຺ຄໍ ອາຣມ຺ມຓເມຕສ຺ສາຕິ ເອກຄ຺ຄໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ‘‘ອຄ຺ຄສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ອາລມ຺ພຓວາຈໂກ’’ຕິ ຫິ ສທ຺ຘມ຺ມຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເອກຄ຺ຄຕາ, ເອກໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຊຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອກຄ຺ຄໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເອກຄ຺ຄຕາ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ສເມຕີຕິ ສມໂຖ, ໂຖ, ສມຸ ອຸປສເມ, ‘‘ສມາຘິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ’’ຕິ [ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໑; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໖໐] ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິກ຺ຂິປນໍ ນານາຣມ຺ມຓເປຣຓໍ ວິກ຺ເຂໂປ, ໂສ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ. ເອກາຣມ຺ມເຓ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຘານໍ ສມາຘິ, ສຎ຺ຎາຍມິ, ນານາລມ຺ພຓວິກ຺ເຂປວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອຘິສງ຺ຂາຕໍ ຈິຕ຺ຕພ຺ຍຘໍ ສເມຕີຕິ ວາ ສມາຘິ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ.

໑໕໖. ປຊ຺ເຊນ ວີຣິຍສ຺ສ ນາມານິ. ອຸ ທຸກ຺ຂລາຠໍ, ອຸທ຺ຘໍ ວາ ສຫຕິ ຂມຕີຕິ ອຸສ຺ສາໂຫ, ໂຓ. ອາ ຠຸໂສ ກາຍໍ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕາເປຕີຕິ ອາຕປ຺ໂປ [ອາຕາໂປ (?) ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາຏີກາ ໑໑໓໕ ຄາຖາຍໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຕປ ສນ຺ຕາເປ. ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອຸກ຺ຂິປຕີຕິ ປຄ຺ຄໂຫ. ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫາເປຕີຕິ ວາ ປຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ປສທ຺ໂທ ປຣມຕ຺ເຖປີ’’ຕິ ຫິ ເອກກ຺ຂຣໂກເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ວາຍມນ຺ຕິ ເຍນາຕິ ວາຍາໂມ, ວາຍມ ອຸສ຺ສາຫເນ, ອຖ ວາ ວຍ ຄມນຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ, ວຍຕິ ສພ຺ພກາລນ຺ຕິ ວາຍາໂມ, ອໂມ, ວາໂຍ ວິຍ ສທາ ອມຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ວາຍາໂມ. ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມຕີຕິ ປຣກ຺ກໂມ, ປຣໍ ປຈ຺ຈນີກຠູຕໍ ໂກສຊ຺ຊໍ ອກ຺ກມຕີຕິ ວາ ປຣກ຺ກໂມ. ປທຫຕິ ເຍນາຕິ ປຘານໍ, ຍຸ. ທຫສ຺ສ ໂຘ, ທຫ ຠສ຺ມີກຣເຓ [ປປຸພ຺ພຘາຘາຕຸນາ ສາເຘຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎ]. ວີເຣ ສາຘຸ, ວີຣານໍ ວາ ກມ຺ມໍ, ວິຘິນາ ວາ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ, ອີຣ ຄຕິຍໍ, ອີຫຕິ ເອຕິ ວາ ຍາຍ ສຸຠາສຸຠຜລນ຺ຕິ ອີຫາ, ອີຫ ເຈຏ຺ຐາຍໍ, ອິ ວາ ຄຕິມ຺ຫິ, ປຈ຺ຉິເມ ຫປຈ຺ຈໂຍ, ອຸທ຺ຘໍ ຍນ຺ຕິ ເຍນາຕິ ອຸຍ຺ຍາໂມ, ອໂມ. ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຠາສຸຠຜລນ຺ຕິ ຘິຕິ,ຕິ, ຐາ ຄຕິນິວຕ຺ຕິຍໍ.

໑໕໗. ປຊ຺ເຊນ ວຸຕ຺ຕປຣິຍາຍສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຈາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອວສິສ຺ສນໍ ອວເສສຕາ ມໍສໂລຫິເຕຫິ ອວຘິຠູເຕຫິ, ມໍສໂລຫິຕານໍ ປນ ສຸສ຺ສນໍ ສຸກ຺ຂຕາ. ເອຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິຏ຺ຐານວສປ຺ປວຕ຺ຕານິ ວີຣິຍສ຺ສ ອງ຺ຄານິ ກາຣຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອງ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ. ອງ຺ຄຕິ ສິທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ວີຣິຍຜລເມເຕຫີຕິ ອງ຺ຄານິ. ຕຈ ປາລເນ, ໂຓ, ຕໂຈ. ນຫ ພນ຺ຘເນ ອາຣຸ. ນ຺ຫາຣູຕິປິ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ນນ຺ຕສ຺ສ ໂລໂປ. ສິສ ອສພ຺ພປ຺ປໂຍເຄ, ຍຸ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ອສຕິ ເຂເປຕິ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຏ຺ຐິ,ຕິ, ນປຸໍສເກ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ, ອາ ຠຸໂສ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອເຕນາຕິ ວາ ອຏ຺ຐິ, ອິ. ມນ ຎາເຓ, ໂສ, ນສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫີຕໍ, ມໍສໍ. ຣຸຫ ຊນເນ, ອິໂຕ, ລຕ຺ຕໍ, ໂລຫິຕໍ.

໑໕໘. ອສາຌສາຘເນປິ ຍສ຺ສາ ວເສນ ອຸຍ຺ຍາໂມ, ສາ ອຘິມຕ຺ເຕຫາ ອຘິກສຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ອີຫາ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ນາມ, ອຸ ປພລໍ ທຸກ຺ກຣກມ຺ມໍ ສຫຕິ ຍາຍາຕິ ອຸສ຺ໂສຬີ, ສຫສ຺ສ ໂສຬ຺ໂຫ, ນທາທິ, ອຸສ຺ສາຫານໍ ອູຫາຕິ ວາ ອຸສ຺ໂສຬີ, ຍຖາ ‘‘ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ, ອາກາຣສ຺ໂສ, ຫສ຺ສ ໂຬ, ອູໂລໂປ, ນທາທິ, ວາຍາມມຕ຺ເຕປິ. ທ຺ວຍໍ ສຕິຍໍ. ສຣຕິ, ສຣນ຺ຕິ ວາ ຕາຍ, ສຣຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສຕິ,ຕິ, ປມາທໍ ວາ ສຣຕິ ຫິໍສຕີຕິ ສຕິ. ອນຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຕິ ອນຸສ຺ສຕິ, ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ວາ ວິເສໂສ, ທ຺ເວປິ ອິຕ຺ຖິຍໍ.

ທ຺ວຍໍ ລຊ຺ຊາຍໍ. ລຊິ ປີເຬ, ກາຕນ຺ຕຘາຕຸ. ລຊ຺ຊ ລຊ຺ຊເນ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານຘາຕຸ, ລຊ຺ຊຕິ ປາປາຕິ ລຊ຺ຊາ, ອ. ຫິຣີ ລຊ຺ຊິຍໍ, ອິ. ຫິຣິຍຕິ ປາປາຕິ ຫິຣີ. ສມານາ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖາ ທ຺ເວ. ທ຺ວຍໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ຠາຍຕິ ປາປໂຕຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ, ຕປ ຠເຍ ອວປຸພ຺ໂພ. ປາປໂຕ ຠາຍຕິ ສີເລນາຕິ ປາປຠີຣຸ, ປຸຄ຺ຄໂລ, ຈິຕ຺ຕໍ ວາ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕຖາ.

໑໕໙. ປຊ຺ຊທ຺ເຘນ ອຸເປກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ນາມານິ. ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສຠາເວ ປວຕ຺ຕາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ເວທນານໍ ສມີເປ ປວຕ຺ຕາ ອິກ຺ຂາ ອນຸຠວນນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ອິກ຺ຂ ທສ຺ສເນ. ອທຸກ຺ຂາ ຈ ສາ ອສຸຂາ ເຈຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ, ມກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ.

ທ຺ວຍໍ ມນສິກາເຣ. ຠວງ຺ຄວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຠຸຊນໂຕ ອາວຏ຺ຏາປນໂຕ ຈິຕ຺ຕາໂຠໂຄ. ປາລນຊ຺ໂຌຫາຣຕ຺ໂຖ ເຈຕ຺ຖ ຠຸຊຘາຕຸ ອາວຏ຺ຏນຕ຺ໂຖ ອາປຸພ຺ພຕ຺ຕາ, ອິທໍ ປນ ວີຖິຊວນປຏິປາທເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຣມ຺ມເຓ ອາຠຸຊນໍ ປວຕ຺ຕນໍ ວາ ຈິຕ຺ຕາໂຠໂຄ, ອິທໍ ປນ ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠວງ຺ຄມນໂຕ ວິສທິສໍ ມນໍ ກໂຣຕີຕິ ມນກ຺ກາໂຣ, ກຣຓໍ ວາ ກາໂຣ, ມນສ຺ມິໍ ກາໂຣ ມນກ຺ກາໂຣ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐມວິກປ຺ເປນ ທ຺ເວ ປຏິປາທກາ ວຸຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຉິເມນ ຕຸ ອິຕໂຣ.

ທ຺ວຍໍ ອຘິໂມກ຺ເຂ. ມຸຈ ໂມຈເນ, ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ ‘‘ອິທເມວາ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານກຣຓໍ ອຘິໂມກ຺ໂຂ. ນິຈ຺ຉຍນໍ ນິຓ຺ຓຍນໍ ນິຈ຺ຉໂຍ, ຈຍ ຄມນຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ, ຈສ຺ສ ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ຉຕ຺ຕໍ, ນິ ຠຸສໍ ເຉທນໍ ວາ ນິຈ຺ຉໂຍ, ຉິທິ ທ຺ວິຘາກຣເຓ, ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ, ທສ຺ສ ໂຍ, ອສຣູປທ຺ວິຕ຺ຕໍ.

໑໖໐. ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ທຍາຍໍ. ທຍ ທານຄຕິຫິໍສາຣກ຺ຂເຓສຸ. ທຍຕິ ປຣທຸກ຺ຂໍ, ອຕ຺ຕສຸຂຎ຺ຈ ຫິໍສຕີຕິ ທຍາ, ອ. ກປິ ຈລເນ, ອນຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກມ຺ເປຕິ ອຕ຺ຕາຘາຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປາ. ກໍ ສຸຂໍ ຣຸນ຺ຘຕີຕິ ກຣຸຓາ, ຣຸຘິ ອາວຣເຓ, ຘສ຺ສ ໂຓ, ອຖ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານມຘີນເມຕາຍາຕິ ກຣຸຓາ, ຍຸ, ອາ, ກຣຸຓາ, ສາ ເອວ ກາຣຸຎ຺ຎໍ. ອນຸທ຺ທຍາຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ.

ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ວິຣຕິຍໍ. ຣມຸ ອຸປຣເມ ວິປຸພ຺ໂພ, ວິຣມຓໍ ເວຣມຓີ, ຍຸ, ນທາທິ, ເວຣໍ ມຓຕິ ວິນາເສຕີຕິ ວາ ເວຣມຓີ. ວິຣມຓໍ ວິຣຕິ,ຕິ. ທູຣໂຕ ວິຣມຓໍ ອາຣຕິ.

໑໖໑. ຈຕຸກ຺ກໍ ຂນ຺ຕິຍໍ. ຕິຕິກ຺ຂນໍ ຂມນໍ ຕິຕິກ຺ຂາ, ຕິຊ ຂນ຺ຕິຍໍ, ໂຂ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ກຕ຺ຕາທິ, ອາ. ຂມນໍ ສຫນໍ ຂນ຺ຕິ,ຕິ. ຂມເຕ ຂມນໍ, ຂມາ ຈ, ຂມຸ ສຫເນ. ທ຺ວຍໍ ເມຕ຺ຕິຍໍ. ມິທ ສ຺ເນເຫ, ມິຊ຺ຊຕິ ສິເນຫຕີຕິ ເມຕ຺ຕາ, ຕ, ອາ. ເມຕ຺ຕິ,ຕິ. ອຖ ວາ ມິຕ຺ເຕ ຠວາ ເມຕ຺ຕາ, ເມຕ຺ຕິ ຈ.

ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ທິຏ຺ຐິຍໍ. ທສ຺ສີຍເຕ ທສ຺ສນໍ, ທິສ ເປກ຺ຂເນ, ຍຸ. ທສ຺ສນໍ ທິຏ຺ຐິ. ລຠ ລາເຠ,ຕິ, ລທ຺ຘິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍເມວ. ເສສາ ຕຸ ອຸຠຍຕ຺ຣ. ຐິຕປກ຺ໂຂ ສິທ຺ຘນ຺ໂຕ [ຐິໂຕ ປກ຺ໂຂ ສິທ຺ຘນ຺ໂຕ, ປຸພ຺ພປກ຺ຂໍ ນິຣສ຺ຍ ສິທ຺ຘປກ຺ຂຏ຺ຐາປເນ ອິຕິ ຠາໂວ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)], ສິທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕ ອເນນາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສມນ຺ຕໂຕ ອຍນໍ ຄຕິ ສມໂຍ.

໑໖໒. ໂທຫຬນ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫາຍໍ. ຕສ ປິປາສາຍໍ, ຍາຍ ຕສນ຺ຕິ, ສາ ຕຓ຺ຫາ, ຓ຺ໂຫ. ອິຓມ຺ຫິ ຕສິຓາ. ເອຊ ກມ຺ປເນ, ເອຊາ. ສໍສາຣໂຕ ນິສ຺ສຣິຕຸມປ຺ປທານວເສນ ຊາລສທິສຕ຺ຕາ ຊາລິນີ, ອຸປມາເນ ອິນີ. ວິສ ປເວສເນ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ວິສຕາ ປຕ຺ຖຕາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ສກຕ຺ເຖ ຓິໂກ. ຉນ຺ທ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ຉນ຺ທນໍ ຉນ຺ໂທ, ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາປິ. ເຕສຸ ເຕສ຺ວາຣມ຺ມເຓສຸ ອາກຸລີຠູຕຕ຺ຕາ ຊຏາ ວິຍາຕິ ຊຏາ. ກມຸ ອິຈ຺ຉາຍໍ,ຕິ, ນິກນ຺ຕິ. ອິສຸ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ອ, ອິສ຺ສ ອາ, ອາສາ. ສິວຸ ຕນ຺ຕສນ຺ຕາເນ, ຠວາທີຫິ ຠວາທໂຍ ສິພ຺ພຕີຕິ ສິພ຺ພິນີ, ອ, ອິນີ. ສຕ຺ເຕ ຠວໍ ເນຕີຕິ ຠວເນຕ຺ຕິ,ຕິ.

໑໖໓. ເຌຈິນ຺ຕາຍໍ, ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ຌາຍຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາ, ອາ. ວນ ສມ຺ຠຕ຺ຕິຍໍ, ວນຕິ ເຍນ ໂສ ວນໂຖ, ໂຖ. ວາ ຄຕິຍໍ, ວາຕິ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ວານໍ, ຍຸ. ລຸຠ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ລຸພ຺ຠນໍ ໂລໂຠ, ໂຓ. ຣນ຺ຊ ຣາເຄ, ຣຊ຺ຊນໍ, ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ວາ ເຍນ ໂສ ຣາໂຄ, ໂຓ. ລຍ ຄຕິຍໍ, ອາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລຍຕ຺ຍາຣມ຺ມເຓສູຕິ ອາລໂຍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ລຍຕິ ສໍສິເລສຕິ ເຍນາຕິ ວາ ອາລໂຍ. ‘‘ລໂຍ ວິນາເສ ສໍສິເລເສ, ສາມ຺ເຍ ໂຕຣິຍຕ຺ຕິກສ຺ສ ເຈ’’ຕິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ. ປິຫ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ຈຸຣາທິ, ອ, ປິຫຍຕິ ຍາຍາຕິ ປິຫາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນານາຣມ຺ມເຓສຸ ວິພ຺ຠມກຣຓໂຕ ມນໂສ ຣໂຖ ອິວ ມໂນຣໂຖ, ມໂນ ເອວ ຣໂຖ ວິຍາຕິ ວາ ມໂນຣໂຖ. ອິສຸ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ອ, ສສ຺ສ ຈ຺ຉາເທໂສ. ລສ ກນ຺ຕິຍໍ, ອຠິມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ລສຕິ ເຍນາຕິ ອຠິລາໂສ, ໂຓ. ກມຸ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ໂຓ, ກາໂມ. ທຸຫ ປປູຣເຓ, ທຸຫນໍ ໂທໂຫ, ຕໍ ລາຕີຕິ ໂທຫໂຬ, ທຸຏ຺ຐໍ ຫທຍເມເຕນາຕິ ວາ ໂທຫໂຬ, ຫທຍສ຺ສ ຫໂຬ, ຫລ ກມ຺ປເນ ທ຺ວິສທ຺ທູປປໂທ, ທ຺ວີຫິ ຫລຕິ ກມ຺ປຕີຕິ ວາ ໂທຫໂຬ, ອ, ທ຺ວິສ຺ສ ໂທ, ລສ຺ສ ໂຬ. ທ຺ເວ ຫທຍາ ອສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ວາ ໂທຫໂຬ. ອ, ທ຺ວິສ຺ສ ໂທ, ຫທຍສ຺ສ ຫໂຬ, ທສ຺ສ ໂຬ ວາ, ຍໂລໂປ, ອິຈ຺ຉາວິເສສຕ຺ເຕປິ ໂທຫຬສ຺ສ ສາມຎ຺ຎວຕ຺ຕິຈ຺ຉາຍ ນິທ຺ເທໂສ.

ອຕຓ຺ຫາສຠາວມ຺ປິ ຣຸຈິໍ ອາລມ຺ພຓິຈ຺ຉາສຠາວສາມຎ຺ເຎນ ອິເຘວ ວຕ຺ຕຸມາຫ ‘‘ອາກງ຺ຂາຕຸ’’ອິຈ຺ຈາທິ. ກງ຺ຂ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ອ. ຣຸຈ ໂຣຈເນ, ໂຣຈນໍ ກຕ຺ຕຸກາມຕາ, ອິ, ຣຸຈ ທິຕ຺ຕິຍໍ ວາ, ຣຸຈິ. ກຕ຺ຕຸກາມເຕວ. ສາ ຣຸຈິ ອຘິກາ ລາລສາ ນາມ, ລສ ກນ຺ຕິຍໍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ, ອຕິສຍໍ ວາ ລສຕີຕິ ລາລສາ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ອສ຺ສາ. ‘‘ຍາຈນາຍໍ ມຫິຈ຺ຉາຍໍ [ຕຓ຺ຫາຕິເຣເກ ຍາຈນາຍໍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໗.໒໘)], ອຸສ຺ສຸກ຺ເກ ລາລສາ ທ຺ວິສູ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ.

໑໖໔. ຕິກໍ ວິໂຣເຘ. ປາເຍນ ວີເຣສຸ ຠວໍ ເວຣໍ, ປຏິຆປາເປສຸປິ. ຣຸຘ ປຏິຆາເຕ, ວິຣຸຊ຺ຌນໍ ວິໂຣໂຘ. ທິສ ອປ຺ປີຕິຍໍ, ວິທ຺ເທສນໍ ວິທ຺ເທໂສ.

ໂຣສນ຺ຕໍ ໂກເຘ. ທຸສ ອປ຺ປີຕິຍໍ, ທຸສ຺ສນໍ ໂທໂສ. ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຏິຆໍ, ຫນ ຫິໍສາຍໍ, ປຏິຆສທ຺ໂທຍໍ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ ວາ ຠວຕິ. ກຸຘ ໂກເປ, ກຸຊ຺ຌນໍ ໂກໂຘ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຎ຺ຎຕີຕິ ອາຆາໂຕ. ກຸປ ໂກເປ, ກຸປ຺ປຕີຕິ ໂກໂປ, ໂກປຍຕິ ວາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂກໂປ. ຣຸສ ໂຣສເນ, ຣຸສນໍ ທຸສ຺ສນໍ ໂຣໂສ.

ທ຺ວຍໍ ປຣານຕ຺ຖຈິນ຺ຕເນ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕິ ຈິຕ຺ຕເມເຕນາຕິ ພ຺ຍາປາໂທ, ປຏິເຆປິ. ປທ ຄຕິມ຺ຫິ. ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ນາຠິຣມຕີຕິ ອນຠິຣຕິ, ຣມຸ ຣມເຓ,ຕິ.

໑໖໕. ທ຺ວຍໍ ອຸປນາເຫ. ນຫ ພນ຺ຘເນ, ປຸນປ຺ປຸນໍ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ນຍ຺ຫຕິ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປນາໂຫ. ພຊ຺ຌຕິ ເວຣມເນນາຕິ ພທ຺ຘເວຣໍ. ທ຺ວຍໍ ໂສເກ. ສຸຈ ໂສເກ, ໂຓ, ສຸຈນໍ ໂສໂກ. ສຸຈເຕ ໂສຈນໍ.

ຕິກໍ ຣຸທິເຕ. ຣຸທິ ອສ຺ສຸວິໂມຈເນ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາເວ ໂຕ. ກທິ ອວ຺ຫາເນ, ໂຣທເນ ຈ, ຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຓ຺ຓາເທເສ ຣຸຓ຺ຓໍ. ທ຺ວຍໍ ປຣິເທວເນ. ເທວນໍ ໂສເກນ ວິລາໂປ, ປຸນປ຺ປຸນໍ, ສມນ຺ຕໂຕ ວາ ເທໂວ ປຣິເທໂວ, ປຣິທ຺ທໂວ ຈ.

໑໖໖. ຕິກໍ ຠເຍ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສສງ຺ຂາເຕ. ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາວສາຘນໍ. ຠີ ຠເຍ, ຠາຍນໍ ຠີຕິ,ຕິ. ຠຍໍ, ໂຓ. ຕສ ອຸພ຺ເພເຊ, ອຸຕ຺ຕສເຕ ອຸຕ຺ຕາໂສ, ໂຓ. ທ຺ວຍໍ ມຫຕິ ຠເຍ. ຠີຣຸໂນ ອິທໍ ເຠຣວໍ, ໂຓ. ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍ ຠຍຊນກຕ຺ຕາ ຠຍຎ຺ຈາຕິ ມຫພ຺ຠຍໍ. ມຫາຠຍນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

໑໖໗. ປຊ຺ຊໍ ຠາຍິຕພ຺ພສາມຎ຺ເຎ. ເຠຣວສທ຺ໂທຍໍ ສາມຎ຺ຎວາຈໂກປິ ອຕ຺ຖີຕິ ອິຘ ນິທ຺ເທໂສ. ຠາຍຕິ ຍສ຺ມາຕິ ຠິໍສນໍ, ໂສ, ຍຸ, ພິນ຺ທາຄໂມ. ຠາຍຕິ ຍສ຺ມາຕິ ຠີມໍ, ໂມ. ທຣ ວິທາຣເຓ, ທຣີຍຕີຕິ ທາຣຸຓໍ, ອຸໂຓ. ຠາຍຕິ ຍສ຺ມາຕິ ຠຍານກໍ, ຓ຺ວຸ, ອນກາເທໂສ. ຆຸຣ ຠີເມ, ຆຸຣຕິ ຠິໍສຕີຕິ ໂຆຣໍ, ໂຓ. ປຏິວຕ຺ຕຕິ ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາໂສ ຍສ຺ມາຕິ ປຏິຠຍໍ. ຠາຍຕິ ຍສ຺ມາຕິ ເຠສ຺ມໍ, ສ຺ມປຈ຺ຈໂຍ. ຠຍໍ ກໂຣຕີຕິ ຠຍງ຺ກຣໍ, ອລຸຕ຺ຕສມາໂສຍໍ. ອິເມ ນວ ເຠຣວາທໂຍ ຠຍເຠຣວາທິເຫຕຸມ຺ຫິ ທພ຺ເພ ວິເສສນຠາເວນ ວຕ຺ຕນ຺ເຕ, ຕທາ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ, ສາມຎ຺ເຎນ ຕຸ ນປຸໍສເກ.

໑໖໘. ທ຺ວຍໍ ປຣາຠ຺ຍຸທຍາສຫເນ. ອິສ຺ສ ອິສ຺ສຕ຺ເຖ, ອິສ຺ສ ອິສ຺ສາຍນ຺ຕິ ວາ ຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ, ອິສ຺ສຕິ ສນ຺ເຕສຸປິ ຄຸເຓສຸ ວຈສາ, ມນສາ ວາ ໂທສາໂຣປນໍ ກໂຣຕີຕິ ອິສ຺ສາ, ອ. ອຸສ຺ສຸຍ [ອຸສູຍ (?)] ໂທສາວິກຣເຓ. ຕິກໍ ມຈ຺ເຉເຣ. ມສຸ ອາມສເນ, ຈ຺ເຉຣຈ຺ຉຣປຈ຺ຈຍາ, ມຈ຺ຉຣເມວ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ສກຕ຺ເຖ ອິໂຍ, ອຖ ວາ ມສຸອິຈ຺ເຈຕສ຺ສ ປາຏິປທິກສ຺ສ ສຸສ຺ສ ຓມ຺ຫິ ຈ຺ເຉຣຈ຺ຉຣາ, ມສຸ ມຈ຺ເຉເຣຕິປິ ຘາຕຸ.

ຕິກໍ ອຎ຺ຎາເຓ. ມູຫ ເວຈິຕ຺ເຕ, ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ, ສຍໍ ວາ ມຸຍ຺ຫຕິ, ມຸຍ຺ຫນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ໂມໂຫ. ວິທ ຎາເຓ, ນ ວິທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ນ ວິຊານາຕີຕິ ອຎ຺ຎາຓໍ. ຕິກໍ ມາເນ. ຠູເຕນາຠູເຕນ ວາ ປຣໂຕ ອຸກ຺ກໍສກປ຺ປເນນ ເຈຕໂສ ອຸນ຺ນຕິ ມາໂນ, ຍຖາ ‘‘ສູໂຣ ອຕ຺ຖວາຫ’ມສ຺ມິ ສີລວາ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ [ອເວຫິ ຠລວາ ອສ຺ມິ, ສີລວາ ພຸທ຺ຘິສໍຍຸໂຕ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໗.໒໒)]. ມານ ປູຊາຍໍ, ຈຸຣາທິ, ອ. ຘາຣຓຕ຺ໂຖ ຘາຘາຕຸ, ກໂຣຕ຺ຍຕ຺ເຖ ວິປຸພ຺ໂພ, ເສຍ຺ຍາທິຠາເວ ອຕ຺ຕານໍ ວິທຘາຕິ ຍາຍ ສາ ວິຘາ, ຕີສຸ. ອຸທ຺ຘໍ ນມຕິ ຍາຍ ສາ ອຸນ຺ນຕິ, ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ.

໑໖໙. ທ຺ວຍໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ. ຫນ ຄຕິຍໍ, ອຸທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘໍ ຫນຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຸທ຺ຘໂຕ, ໂຕ, ຫນສ຺ສ ໂຘ, ອສຣູປທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ຘາວ ຄຕິຍໍ, ອຸທ຺ຘໍ ຘາວຕິ ຈິຕ຺ຕເມເຕນາຕິ ອຸທ຺ຘວໍ, ອ, ຣສ຺ໂສ.

ຕາປາທິປຎ຺ຈກໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ. ຕປ, ຘຸປ ສນ຺ຕາເປ, ຕປຕິ ຈິຕ຺ຕເມເຕນາຕິ ຕາໂປ, ໂຓ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ກຸກ຺ກຸຕໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍສມງ຺ຄີ ວາ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ປຈ຺ຉາ ຕປຕິ ເອເຕນາຕິ ປຈ຺ຉາຕາໂປ. ອນຸ ປຈ຺ຉາ ຕປຕິ ເຍນ ໂສ ອນຸຕາໂປ. ສຣ ຄຕິຍໍ, ວິຣູເປນ ປຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣຕິ ຈິຕ຺ຕເມເຕນາຕິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ, ຕສ຺ສ ໂຏ.

໑໗໐. ປຊ຺ຊໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍໍ. ລິຂ ເລຂເນ, ມນໍ ວິເລຂຕິ ທ຺ວິຘາກຣຓວເສນາຕິ ມໂນວິເລໂຂ. ທິຫ ອຸປຈເຍ. ອິຘ ປນ ສໍປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ສໍສເຍ, ກຣເຓ ໂຓ. ສີ ສເຍ, ອິຘ ສໍປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ກງ຺ຂາຍໍ, ສພ຺ພຕ຺ເຣວໍ. ‘‘ກຖມິທ’’ມິຕິ ກຖຍຕິ ຍາຍ ສາ ກຖໍກຖາ. ກິຕ ໂຣຄາປນຍເນ, ຉປຈ຺ຈໂຍ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ, ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາ ຎາຓປ຺ປຏິກາໂຣ ເອຕາຍາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ອິລ ຄຕິກມ຺ປເນສຸ, ທ຺ວິຘາ ອິລຕິ ຈິຕ຺ຕເມເຕນາຕິ ທ຺ເວຬ຺ຫກໍ, ຫປຈ຺ຈໂຍ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ ຈ. ກງ຺ຂ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍໍ, ອ, ອິຕ຺ຖິຍໍ. ສງ຺ກ ສງ຺ກາຍໍ. ວິວິເຘນາກາເຣນ ມຎ຺ຎຕິ ຍສ຺ມາ, ສາ ວິມຕິ. ມນ ຎາເຓ, ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ.

໑໗໑. ຕິກໍ ນີຈປກຕິໂທສສມ຺ຠູຕຣູປິສ຺ສຣິຍາທິນິມິຕ຺ຕິເກ ມເທ, ຍສ຺ມິໍ ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣທານສາທໂຣໂລກນາທິວິມຸໂຂ ປຸຣິໂສ ຊາຍເຕ. ມໂທປ຺ຍຕ຺ຣ ‘‘ກຕ຺ຖູຣີຄພ຺ພເຣເຕສຸ, ມໂທຫສ຺ເສຠທາເນສູ’’ຕິ [ກຕ຺ຕຣິ ຄພ຺ຠເຣເຕສຸ, ມໂທ ປຸຣິສມາເນສູຕິ (ນິສ຺ສຍ)] ຣຠໂສ. ຄພ຺ພ ມາເນ, ຈຸຣາທິ, ອ, ອຖ ວາ ຄຣ ເສຈເນ, ໂພ. ມານ ປູຊາຍໍ, ວິເສສໂຕ ມາເນຕີຕິ ອຠິມາໂນ. ອຫໍກາເຣ ອຫໍສທ຺ໂທ ນິປາໂຕ, ອມ຺ຫສທ຺ໂທປ຺ຍຕ຺ຣ, ‘‘ອຫ’’ມິຕິ ອຕ຺ຕານໍ ກໂຣຕິ ເຍນາຕິ ອຫໍກາໂຣ. ທ຺ວຍໍ ຈິນ຺ຕາຍໍ. ຈິນ຺ຕ ຈິນ຺ຕາຍໍ, ອ. ເຌ ຈິນ຺ຕາຍໍ, ຌາຍເຕ ຌານໍ, ທ຺ວີສຸປິ ຠາວສາຘນໍ, ອ. ວິຕກ຺ກຈິນ຺ຕານໍ ໂກ ເຠໂທ? ວິຕກ຺ໂກ ຕາວ ວາຈາຍ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປວຕ຺ໂຕ, ‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວາຈໍ ຠິນ຺ທຕີ’’ຕິ [ສໍ. ນິ. ໔.໓໔໘] ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣາ ປນ ຕສ຺ສາ ອປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປວຕ຺ຕາປີຕິ ອຍເມຕາສໍ ວິເສໂສ. ອຖ ວາ ວິຕກ຺ໂກ ປກິຓ຺ຓກປຣິຍາປນ຺ໂນ ເອໂກ ເຈຕສິກຘມ຺ໂມ, ອິຕຣາ ປນ ສພ຺ພສາຘາຣຓປຣິຍາປນ຺ໂນ ມນສິກາຣນາມໂກ ເອໂກ ເຈຕສິກຘມ຺ໂມຕິ ອຍເມຕາສໍ ວິເສໂສ.

ທ຺ວຍໍ ນິຈ຺ຉເຍ. ນຍ ຄມນຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ, ອາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ຉິນນ຺ໂຕ ນຍຕີຕິ ນິຓ຺ຓໂຍ, ນສ຺ສ ຓຕ຺ຕໍ. ອຖ ອຘິໂມກ຺ຂນິຓ຺ຓຍານໍ ໂກ ເຠໂທ? ອຘິໂມກ຺ໂຂ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິຓ຺ຓໂຍ ວິນິຈ຺ຉຍມຕ຺ຕເມວາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ອຖ ວາ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ປສາເທປິ ສມ຺ຠວຕິ, ອິຕໂຣ ປນ ນ ຕຖາຕິ ອຍໍປ຺ເຍເຕສໍ ເຠໂທ. ຕຕ຺ຣ ນິຈ຺ຉຍສທ຺ໂທ ອິຘາປິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທ຺ວີສຸປິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ປາເທນ ອຠ຺ຍຸປຄມສ຺ສ ນາມານິ. ປຕິປຸພ຺ໂພ ຊານາຕິ ອຠ຺ຍຸປຄເມ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ອ, ປຏິຎ຺ຎາ. ຕຖາ ສຸໂຓຕິ ຈ, ອ, ປຏິສ຺ສໂວ, ທ຺ວີສຸປິ ຠາວສາຘນໍ. ສໍວິທາ’ຄູ, ປຏິຎ຺ຎານໍ, ນິຍໂມ, ອສ຺ສໂວ, ສໍສໂວ, ອງ຺ຄີກາໂຣ, ອຠ຺ຍຸປຄໂມ, ສມາຘິອິຈ຺ຈາທີນິປິ ອຠ຺ຍຸປຄມສ຺ສ ນາມານິ [ອມຣ ໕.໕].

໑໗໒. ຉຫິ ປເທຫິ ອນາທຣສ຺ສ ນາມານິ. ມານ ປູຊາຍໍ, ຈຸຣາທິ, ມນ ຎາເຓ ວາ, ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ຊານນໍ ອວມານໍ, ຠາເວ ຍຸ. ໂຍ ເຍນານາທຣິໂຕ, ສ ຕໂຕ ອວສ຺ສເມວ ກາຍວຈີມນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນາວຘີຍເຕຕິ ອນາທເຣປິ ພ຺ຍວຘານາຠິຈາຣໂຕ ຕິຣສທ຺ໂທ ອນ຺ຕຣຘາເນ ວຕ຺ຕມາໂນ ສມ຺ພຊ຺ຌເຕຕິ ຕິໂຣຘານກຣຓໍ ຕິຣກ຺ກາໂຣ. ປຣິ ປຣາປຸພ຺ໂພ ຠູຘາຕຸ ອວຎ຺ຎາເຓ, ອວປຸພ຺ໂພ ຊານາຕິ ຈ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາເວ ໂຓ, ອ ຈ. ທຣ ອາທເຣ, ອາທໂຣ ສກ຺ກາໂຣ, ຕພ຺ພິປຣີໂຕ ອນາທໂຣ. ປຣາຠວນໍ ປຣາຠໂວ. ອວຊານນໍ ອວຎ຺ຎາ.

ທ຺ວຍໍ ອຸມ຺ມາເທ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິພ຺ຠໂມ ຠນ຺ຕິ ອຸມ຺ມາໂທ. ມທ ອຸມ຺ມາເທ, ອຸຄ຺ຄເຕຫິ, ອຸມ຺ມຄ຺ຄສຓ຺ຐິເຕຫິ ວາ ໂທເສຫິ ມທນໍ ອຸມ຺ມາໂທ.

໑໗໓. ສ຺ເນຫນ຺ຕໍ ສ຺ເນເຫ. ປິຍສ຺ສ ຠາໂວ ເປມໍ, ອິໂມ, ປິຍສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ, ປີນຍຕີຕິ ວາປີ, ປິໂນ ຠາໂວ ເປມໍ, ອິໂມ. ສິນິຫ, ສ຺ນິຫ ປີຕິຍໍ, ຠາເວ ໂຓ. ທ຺ວຍໍ ມຸຈ຺ຉາຍໍ. ປີຬ ວິພາຘາຍໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປີຬາ ຈິຕ຺ຕປີຬາ, ວິຄຕາ ນີລາທິສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ ເອຕສ຺ມາຕິ ວິສຎ຺ຎີ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ວິສຎ຺ຎິຕາ.

ທ຺ວຍໍ ປມາເທ. ເຍນ ສກ຺ໂກ ສມາໂນ ສຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນ ກໂຣຕິ, ໂສ ປມາໂທ, ມທ ປມາເທ ປປຸພ຺ໂພ, ປມຊ຺ຊນໍ ປມາໂທ, ໂຓ. ສຊ ວິສຊ຺ຊນາລິງ຺ຄນນິມ຺ມາເນສຸ. ສຕິຍາ ວິສຊ຺ຊນໍ ສຕິໂວສຄ຺ໂຄ, ອິສ຺ສ ໂອ. ອປຸພ຺ພວຕ຺ຖຸປຣິກ຺ຂາຕິສເຍ ໂກຕູຫລາທິທ຺ວຍໍ. ຕຸຊ ຫິໍສາຍໍ, ກຸໍ ປາປໍ ໂຕຊຕີຕິ ໂກຕູຫລໍ, ອໂລ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ ຈ. ຕຸລ ນິກ຺ກເສ, ກຸໍ ປາປໍ ຕຸລຍຕີຕິ ກຸຕູຫລໍ, ອ, ຫກາຣວຓ຺ຓາຄໂມ. ໂກຕຸກໍ, ກຸຕຸກຎ຺ຈ ເອເຕສໍ ປຣິຍາຍານິ.

໑໗໔. ວິລາສາທໂຍ ກ຺ຣິຍາ ເຈຏ຺ຐາ, ກິໍວິສິຏ຺ຐາ? ສາ ກ຺ຣິຍາ ນາຣິສິງ຺ຄາຣຠາວຊາ ອິຕ຺ຖີນໍ ຣຕິຠາວຊາ, ຍາ ຫາວສທ຺ເທໂນຈ຺ຈນ຺ເຕ. ຫຸຍນ຺ເຕ ຣາຄິໂນ ອຕ຺ຣາຕິ ຫາໂວ, ຫຸ ຫວເນ, ໂຓ. ອາທິນາ ວິຈ຺ຉິຕ຺ຕິປຠຸຕີນໍ ຄຫຓໍ, ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ນາຏກຣຕນໂກເສ –

‘‘ລີລາ ວິລາໂສ ວິຈ຺ຉິຕ຺ຕິ, ວິພ຺ຠໂມ ກິລກິຎ຺ຈິຕໍ;

ໂມຏ຺ຏາຍິຕໍ ກຸຏ຺ຏມິຕໍ, ວິພ຺ໂພໂກ ລລິຕໍ ຕຖາ.

ວິກຕຎ຺ເຈຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ທສ ຖີນໍ [ຖີນໍ ເຈຏ຺ຐາ (ກ.)] ສຠາວຊາ;

ຫາໂວ ຈ ເຫລາ ວິກ຺ເຂປ-ສມ຺ມູຬ຺ຫມທກປຓ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣ ປິຍສມີປຄມເນ ໂຍ ຐານາສນຄມນວິໂລກິເຕສຸ ວິກາໂຣ, ອກສ຺ມາ ຈ ໂກຘມິຫິຕຈມກ຺ກາຣມຸຂວິກູຓນໍ, ໂສ ວິລາໂສ, ວິປຸພ຺ພາ ລສຘາຕຸມ຺ຫາ ໂຓ. ສຸກຸມາຣວິຘາເນນ ຠມຸກເນຕ຺ຕາທິກ຺ຣິຍາສຈິວກຣຈຣຓງ຺ຄວິນ຺ຍາໂສ ລລິຕໍ, ລລ ວິລາເສ, ໂຕ. ອລທ຺ຘປິຍສມາຄເມນ ກຸຈິຕ຺ຕວິໂນທນຕ຺ຖໍ ປິຍສ຺ສ ຍາ ເວສຄຕິທິຏ຺ຐິຫສິຕຠຓິເຕຫານຸກຕິ ກຣີຍເຕ, ສາ ລີລາ, ລລ ວິລາເສ, ລລ ອຸປເສວາຍນ຺ຕິ ວາ ຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ, ອ. ສຸຣເຕ ປວຑ຺ເຒຈ຺ຉາ ເຫຬາ, ເຫລາ ວາ, ຫິລ ຫາວກຣເຓ, ອ. ມທຣາຄຫສ຺ສຊນິໂຕ ວິປຣິຍາໂສ ວິພ຺ຠໂມ. ອາຠຣຓວິເລປນາທີນໍ ກຸໂຕຈິ ປິຍາປຣາຘໂຕ ອິສ຺ສາຍານາທເຣນ ຈຕ຺ຕານໍ ສຂີນໍ ປຍຕເນນ ວາຣຓໍ ວິຈ຺ຉິຕ຺ຕິ, ຉິທິ ທ຺ເວຘາກຣເຓ,ຕິ. ປິເຍນ ທຕ຺ຕໍ ປີຕິນິພນ຺ຘນໍ ສ຺ວປ຺ປມປິ ຠູສນໍ ວິຈ຺ຉິຕ຺ຕີຕ຺ຍຎ຺ເຎ. ກິລກິຎ຺ຈິຕາທໂຍ ນາຏກສຕ຺ຖານຸສາຣໂຕ [ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາຏີກາຏີປ຺ປເຓ] ເຎຍ຺ຍາ.

໑໗໕. ຕິກໍ ຫສິເຕ. ຫສ ຫສເນ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາວສາຘນໍ. ໂສ ຫາໂສ ມນ຺ໂທ ສມາໂນ ມິຫິຕໍ, ສິຕຎ຺ຈຸຈ຺ຈເຕ. ມິຫ ອີສໍຫສເນ. ມນ຺ທສ຺ສິຕໍ ມ຺ຫິຕນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ມ຺ຫິ ອີສໍຫສເນຕິປິ ຘາຕຸ, ມ຺ຫິສ຺ສ, ມິຫິສ຺ສ ວາ ສ຺ຍາເທໂສ, ສິຕໍ. ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາເວ ໂຕ.

ອີສໍຜຸລ຺ລິຕທນ຺ເຕຫິ, ກຏາກ຺ເຂຫິ ໂສຏ຺ຐເວຫິ ຈ;

ອລກ຺ຂິຕທ຺ວິຊທ຺ວາຣໍ, ສິຕມິຈ຺ຉນ຺ຕິ ສູຣໂຍ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໗.໓໔].

ທ຺ວຍໍ ມຫາຫສິເຕ. ອຏ ຄຕິຍໍ, ທູຣຄາມິຫາໂສ ອຏຫາໂສ, ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ວາ ຫາໂສ ອຏຫາໂສ, ຕສ຺ສ ໂຏ, ອິກາຣສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ. ສິຕາຕິຫສິຕານໍ ອນ຺ຕຣາຬິກໍ ວິຫສິຕໍ.

ອາກຸຎ຺ຈິຕກໂປລ’ກ຺ຂໍ, ສສ຺ສນໍ ນິສ຺ສນໍ ຕຖາ;

ປຕ຺ຖາໂວຕ຺ຖໍ ສານຸຣາຄໍ, ອາຫຸ ວິຫສິຕໍ ພຸຘາ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໗.໓໕].

ທ຺ວຍໍ ໂລມຸຄ຺ຄເມ. ໂຣມານໍ ອຎ຺ຈນໍ ໂຣມຎ຺ໂຈ, ອຎ຺ຈ ຄມເນ, ໂຓ. ໂລມານໍ ຫໍສນໍ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄຠາໂວ ໂລມຫໍສໂນ.

໑໗໖. ປຣິຫາສາທິຉກ຺ກໍ ວລ຺ລຠາທີນໍ ປຣິຫາເສ. ປຣິຫສນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ປຣິຫາໂສ, ໂຓ, ປຣິຠວິຕຸກາເມນ ຫາໂສຕິ ວາ ປຣິຫາໂສ. ທຸ ປຣິຫາເສ, ທຸ ອນາທເຣຕິ ວາ ຘາຕຸ, ອ, ທວ ທາເຫຕິ ວາ ຘາຕຸ. ຂິຑ ກີຬາຍໍ, ຂິຑ຺ຑາ, ຂິທ຺ທາຕິປິ ປາໂຐ, ອຖ ວາ ຂໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ອິຑ຺ຑາ ວາຈາ, ສາ ເອຕ຺ຖາຕິ ຂິຑ຺ຑາ. ກີຬ ປີຕິຍກີຬເນສຸ, ກີຬ ວິຫາເຣຕິ ວາ, ກີຬນໍ ເກຬິ ກີຬາ ຈ ກີຬິຕຎ຺ຈ. ປຣິຫາສາທິຉກ຺ເກສຸປິ ອຘິກຣຓສາຘນມ຺ປິ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ.

ຕິກໍ ນິທ຺ທາຍໍ. ນິປຸພ຺ໂພ ທາ ສຸປເນ, ອ. ສຸປ ສເຍ, ອິໂນ, ສຸປິນໍ. ອ, ໂສປ຺ປໍ. ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິສ຺ສມາທິກາຣຓາ ສພ຺ພງ຺ຄນິມີລນໍ ມິທ຺ຘໍ. ມຸຈ຺ຉາປາຍໍ ມິທ຺ຘໍ. ມິທ ກາຣິຍກ຺ຂມເນ, ໂຕ. ເມຘຍຕິ ວາ ມິທ຺ຘໍ, ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາເວນ ວິຫິໍ ສຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ກມ຺ປນຕ຺ໂຖ ຈລຘາຕຸ ມຸຈ຺ຉາປາເຍ ປປຸພ຺ໂພ. ອກ຺ຂິທລານໍ ປຈລຠາເວນ ອຍຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຈລາຍິກາ, ຓ຺ວຸ, ອສ຺ສິຕ຺ຕໍ.

໑໗໗-໑໗໘. ເກຕວນ຺ຕໍ ກູເຏ. ກຣຓໍ ກຕິ, ນິນ຺ທິຕາ ກຕິ ນິກຕິ. ອຏ ຄມເນ, ກຸຈ຺ຉິເຕນາກາເຣນ ອຏຕີຕິ ກູຏໍ. ກຸຏ ເຉທເນຕິ ວາ ຘາຕຸ [ສທ຺ທນີຕິຘາຕຸມາລາຍໍ ປນ ‘‘ກູຏ ອປ຺ປສາເທ’’ຕິ ຘາຕຸນາ ສາຘິຕໍ]. ຣຠິ ພ຺ຍາເຊ, ພ຺ຍາໂຊ ນາມ ເກຕວໍ. ສຐ ເກຕເວ, ສຐໍ, ສຐຍຕິ ນ ສມ຺ມາ ຠາສຕິ ເຍນາຕິ ວາ ສຐໍ. ກິຕວສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ເກຕວໍ, ກິຕໂວ ນາມ ຊູຕກາໂຣ, ໂຈໂຣ ວາ, ກິຕ ນິວາເສ, ອໂວ. ກປໂຏ, ພ຺ຍາໂຊ, ອຸປຘິ, ກຸສຕິ ອິຈ຺ຈາທີນິປິ ເກຕວສ຺ສ ນາມານິ.

ສຕ຺ຕກໍ ສຠາເວ. ຠວນໍ ຠາໂວ, ສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ, ສນ຺ໂຕ ວາ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠາໂວ ສຠາໂວ. ສຊ ວິສຊ຺ຊນາລິງ຺ຄນນິມ຺ມາເນສຸ, ນຕ຺ຖິ ວິສຊ຺ຊນເມຕສ຺ສາຕິ ນິສ຺ສຄ຺ໂຄ. ຣູປ ປກາສເນ, ສໍວິຊ຺ຊມານໍ ຣູປໍ ສຣູປໍ. ກຣຓໍ ຠວນໍ ກຕິ, ປຐມໍ ກຕິ ປກຕິ. ຍຖາ ປຐມກາເລ ສມ຺ຠູຕາ, ຕເຖວ ສພ຺ພທາປີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ສີລ ສມາຘິມ຺ຫິ, ສມາຘິ ນິຍໂມ. ລກ຺ຂ ທສ຺ສນງ຺ເກສຸ, ຕເຖວ ລກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ລກ຺ຂຓໍ, ຍຸ. ຕເຖວ ຠວຕີຕິ ຠາໂວ.

ທ຺ວຍໍ ອຸສ຺ສເວ. ອຸສ ທາເຫ. ກໍ ອຸສວນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄິຣຍນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ອຸສ຺ສໂວ, ນານາສມິທ຺ຘີຫິ ສວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ອຸສ຺ສໂວ. ຉິ ເຉທເນ, ຉິນ຺ທຕິ ໂສກເມຕ຺ຖາຕິ ຉໂຓ. ຍຸ. ອິສ຺ສ ໂລໂປ. ໂສກໍ, ປາປຎ຺ຈ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ອຓນ຺ຕິ ສທ຺ທາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ຉໂຓ. ຉິ ເຉທເນ. ອຓ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ.

໑໗໙. ຍຖາ ສສ຺ເນຫໍ ປກຕິຕິລເຕລາທິສ຺ເນຫສຫິຕໍ ທີປກໍ ປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຊນ຺ຕຸ ນໂຣ ອຕ຺ຍນ຺ຘກາຣຄພ຺ຠາທີສ຺ວປິ ຐິຕານິ ຂຸທ຺ທການ຺ຍຕ຺ຖຊາຕານິ ອຕິສຸຂຸມານິປິ ນານາທພ຺ພສມູຫານິ ສຸຂໍວ ສມ຺ປສ຺ສຕິ, ຕຖາ ສສ຺ເນຫໍ ພຸທ຺ຘປຣິຍາຍາທິອເນກປຣິຍາຍສ຺ເນຫສຫິຕໍ ອິມໍ ອຠິຘານປ຺ປທີປິກໍ ຄນ຺ຖໍ ອຸຄ຺ຄຫຓຘາຣຓາທິນາ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຊນ຺ຕຸ ໂສຕຸຊໂນ ຂຸທ຺ທການິ ອຕ຺ຖຊາຕານິ ນານາສຕ຺ເຖສຸ ອາຄຕານິ ອຕິຄມ຺ຠີຣານິ ອຕ຺ຖຊາຕານິ ສຸຂໍ ສມ຺ປສ຺ສຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ອິຕິ ສກລພ຺ຍາກຣຓມຫາວນາສງ຺ຄຎາຓຈາຣິນາ ກວິກຸຎ຺ຊຣເກສຣິນາ ສິຣິມຫາຈຕຸຣງ຺ຄພເລນ ມຫາມຈ຺ເຈນ ວິຣຈິຕາຍໍ ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາວຓ຺ຓນາຍໍ ສຄ຺ຄກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ.

ສຄ຺ຄກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຠູກຓ຺ຑ

໑. ຠູມິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໘໐. ອິຘ ຠູກຓ຺ເຑ ສາງ຺ໂຄປາງ຺ເຄຫິ ຠູມ຺ຍາທີຫິ ທສຫິ, ປາຕາເລນ ຈາຕິ ເອກາທສຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ກມໂຕ ວຄ຺ຄາ ຠູມິວຄ຺ຄາທິນາມກາ ວຄ຺ຄາ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ສປ຺ປຘາໂນປກາຣການິ ອງ຺ຄານິ ຂາຣາທີນິ, ອງ຺ຄານໍ ອຸປກາຣການິ ຈ ອຸປງ຺ຄານິ ອທ຺ຘາທີນິ.

໑໘໑. ສາທ຺ຘປຊ຺ເຊນ ຠູມິຍາ ນາມານິ. ວສູນິ ຣຕນານິ ຘາຣຍຕີຕິ ວສຸນ຺ຘຣາ. ຂມຸ ສຫເນ, ຂສ຺ສ ໂຉ, ຉມາ, ອຖ ວາ ຉິ ເຉທເນ, ສຕ຺ຕານມໂຘປຕນໍ ຉິນ຺ທຕີຕິ ຉມາ, ໂມ, ອິຕ຺ຖິຍມາ ຈ. ຠວນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ຠູຕານີຕິ ຠູມິ. ຠູ ສຕ຺ຕາຍໍ, ມິ. ປຸຖອິຕິ ປາຏິປທິເກ ຐິເຕ ນທາທິ, ອີ, ປຸຖສ຺ສ ປຸຖຸອາເທເສ, ວຸທ຺ຘິມ຺ຫິ ຈ ກເຕ ປຸຖວີ. ອຸສ຺ສຸວາເທເສ ປຸຖຸວີ. ປຖາເທເສ ຕຸ ປຖວີ, ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ອວາຄໂມ, ອຖ ວາ ຖວ ຄຕິຍໍ, ປຖວຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຖວີ, ນທາທິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຕ຺ຖຣຕີຕິ ວາ ປຖວີ, ຖຣ ສນ຺ຖຣເຓ ປປຸພ຺ໂພ, ຣສ຺ສ ໂວ, ນທາທິ, ປຸຖວີ, ອສ຺ສຸ.

‘‘ມຘຸໂນ ເກຏຠສ຺ສາປິ, ເມທມໍສປຣິປ຺ລຸຕາ;

ເຕນາຍໍ ເມທິນີ ເທວີ, ວຸຈ຺ຈເຕ ພ຺ຣຫ຺ມວາທິຠີ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໑.໓]. –

ວຈນໂຕ ເມທໂຍຄາ ເມທິນີ, ອີ, ອິນີ ຈ. ມິທ ສ຺ເນຫເນ ວາ, ຍຸ, ນທາທິ, ອິສ຺ເສຕ຺ຕຎ຺ຈ. ມຫ ປູຊາຍໍ, ນທາທິ. ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ອຸພ຺ພີ, ນທາທິ, ອວຕິ ຠູຕານີຕິ ວາ ອຸພ຺ພີ, ອສ຺ສຸ. ວສູນິ ສນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ວສຸມຕີ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຍສ຺ສໍ ໂລກາ, ສາ ໂຄ, ປຸມິຕ຺ຖິຍໍ. ກາ ສທ຺ເທ, ກາຍຕິ ເອຕ຺ຖ, ກາຍຕິ ມາຣວິຊຍກາເລຕິ ວາ ກຸ, ອຸ. ວສູນິ ຘາຣຍຕີຕິ ວສຸຘາ. ສພ຺ພໍ ໂລກໍ ຘຣຍຕີຕິ ຘຣຓີ, ຍຸ, ນທາທິ. ຘຣຕີຕິ ຘຣາ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ອາ. ຄມຸ ຄມເນ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ຊຄຕີ, ອນ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ, ຄສ຺ສ ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ຊຕ຺ຕຎ຺ຈ, ນໂລໂປ, ນທາທິ. ຠູ ສຕ຺ຕາຍໍ, ຣິ, ນທາທິ, ກ຺ວິມ຺ຫິ ຠູ. ຠູເຕ ສຕ຺ເຕ ຘຣຕີຕິ ຠູຕໂຣ. ອວ ຣກ຺ຂເຓ, ຍຸ, ນທາທິ, ອວນີ.

໑໘໒. ຂາຣາ ລວຓຣສາ ມຕ຺ຕິກາ ອູໂສຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ຂາທຕີຕິ ຂາຣາ, ທສ຺ສ ໂຣ. ປເທສກຕ຺ຕາ ມຕ຺ເຕນ ປມາເຓນ ຍຸຕ຺ຕາ ມຕ຺ຕິກາ. ອູສ ຣຸຊາຍໍ, ອູໂສ. ອູສໂຍຄາ ອູສວາ, ວນ຺ຕຸ. ຣປຈ຺ຈເຍ ອູສໂຣ. ທ຺ເວປິ ຕີສຸ ວຕ຺ຕນ຺ເຕ.

ຖລ ຐາເນ, ອຘິກຣເຓ ອ. ກິຕ຺ຕິມໍ ຖລໍ, ອກິຕ຺ຕິມາ ຖລີ, ນທາທິ. ຖທ຺ຘລູຂມ຺ຫິ ຠູຠາເຄ ຠູມິປ຺ປເທເສ ຊງ຺ຄລສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິຊ຺ຊລຕ຺ຕາ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາ ຖທ຺ໂຘ. ຕິກ຺ຂສກ຺ຂຣາທິວິທາຣຄວາທິຂຸຣຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທວຈ຺ຈາທິສຫິຕຕ຺ຕາ ລູໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຄລ ຈວນາໂຘປຕນາທເນສຸ. ຊລໍ ຄລຕິ ເອຕ຺ຖ, ຊເລນ ວາ ຄລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຊງ຺ຄໂລ, ນິຊ຺ຊໂລ ເທໂສ, ‘‘ຊງ຺ຄໂລ ນິຊ຺ຊເລ ເທເສ, ຕິລິງ຺ໂຄ ປິສິເຕ ຖິຍ’’ນ຺ຕິ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໓.໓.໓໙໓] ຫິ ຕິກຓ຺ຑເສໂສ, ລສ຺ສ ໂລໂປ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ ຈ.

໑໘໓. ເວເທນ ປຎ຺ຎາຍ ອີຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເວເທໂຫ. ໂສ ເອວ ວິເທໂຫ, ອິມໍ ທີປມຸປາທາຍ ສິເນຣຸໂນ ປຸພ຺ພທິສາຠາຄຕ຺ຕາ ປຸພ຺ໂພ ຈ ໂສ ວິເທໂຫ ເຈຕິ ປຸພ຺ພວິເທໂຫ. ເອວມປຣຸຕ຺ຕເຣສຸ. ຄເວນ ຍນ຺ຕ຺ເຍຕ຺ຖາຕິ ໂຄຍາໂນ. ອປໂຣ ຈ ໂສ ໂຄຍາໂນ ເຈຕິ ອປຣໂຄຍາໂນ. ຊມ຺ພຸຍາ ລກ຺ຂິໂຕ, ກປ຺ປຏ຺ຐາຍິຕາທິປ຺ປຠາເວນ ວາ ຕປ຺ປຘາໂນທີໂປຕິ ຊມ຺ພຸທີໂປ. ຘມ຺ມຕາສິທ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຈສີລສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ກໍ ສຸຂໍ ອຸຣຸ ມຫນ຺ຕເມຕ຺ຖາຕິ ກຸຣຸ, ກຸໍ ປາປໍ ຣຸນ຺ຘນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ກຸຣຸ, ກ຺ວິ. ທີປ ທິຕ຺ຕິປ຺ປກາສເນສຸ, ຊລມຊ຺ເຌ ທິປ຺ປນ຺ຕີຕິ ທີປາ, ທິປ຺ປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສທ຺ຘມ຺ມາຕິ ວາ ທີປາ, ປມາຓໂຕ ມຫນ຺ຕາ ທີປາ ມຫາທີປາ.

໑໘໔. ກຸຣຸອາທໂຍ ເອກວີສຕິ ຊນປທນ຺ຕຣາ ຊນປທວິເສສາ, ອາທິນາ ສຸຣມຫປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕາ ຕລກຸຏາ ອສ຺ມາກາທໂຍ ຈ ປຸມ຺ພຫຸຕ຺ເຕ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ ພຫຸຕ຺ເຕ ຈ ສິຍຸໍ. ກຸຣຸ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣູຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ‘‘ກຸຣູ’’ຕິ ພຫຸວຈເນນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຣ. ກຸໍ ປາປໍ ຣຸນ຺ຘຕີຕິ ກຸຣຸ, ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ກຸຣູ, ປຈ຺ຈຍໂລປໂຕ ນ ວຸທ຺ຘິ, ສພ຺ພຕ຺ເຣວໍ [ປາຓິນິ ໑.໒.໕໒ ໔.໒.໘໑ ສຸຕ຺ເຕສຸ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ]. ອຣິວິຊຍໂລກມຣິຍາທາຕິກ຺ກມາທີສຸ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ສກ຺ກາ. ໂກສໍ ລນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ກຸສລໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວາ ໂກສລາ. ມເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຘາວນ຺ຕີຕິ ມຄຘາ, ກ຺ວິ, ມໍເສສຸ ຄິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວາ ມຄຘາ. ຄິຘ ອຠິກງ຺ຂາຍໍ. ເສວນ຺ຕິ ເຍນາຕິ ສິວິ, ສິ ເສວາຍໍ, ວິ. ສິວໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ວາ ສິວີ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຖ ອິ. ກລ ສທ຺ເທ, ອິງ຺ຄປຈ຺ຈໂຍ, ກລິງ຺ຄາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ກລິງ຺ຄາ, ອຸຕ຺ຕຣາປໂຖ [‘‘ຊຄນ຺ນາຖາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ກຓ຺ຫາຕີຣນ຺ຕຣໍ ສິເວ ກລິງ຺ຄເທໂສ ສໍວຸຕ຺ໂຕ’’ ອິຕ຺ຍຸຕ຺ຕເທເສ (ໂຖມນິຘິ)], ກລິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ວາ ກລິງ຺ຄາ, ກ຺ວິ, ກລໍ ມຘຸຣສທ຺ທໍ ຄາຍນ຺ຕີຕິວາ ກລິງ຺ຄາ, ອສ຺ສິຕ຺ຕໍ, ເກນ ສຸເຂນ ລິງ຺ຄນ຺ຕີຕິ ວາ ກລິງ຺ຄາ, ລິງ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ. ອຕ຺ຕນາ ຂາທິຕໍ ລຎ຺ຊໍ ປຣາຊິເຕຫິ ຍາຈິເຕປິ ປຸນ ນ ວມນ຺ຕີຕິ ອວນ຺ຕີ. ປຎ຺ຈາລສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈາລາ. ວຊ຺ເຊຕພ຺ພາຕິ ວຊ຺ຊີ, ‘‘ວຊ຺ເຊຕພ຺ພາ ອິເມ’’ຕ຺ຍາທິນາ ປວຕ຺ຕວຈນມຸປາທາຍ ວຊ຺ຊີຕິ ລທ຺ຘນາມາ ຣາຊາໂນ. ວຊ຺ຊີຣຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ຣາຊາໂນ ວຊ຺ຊີ. ຣຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ປນ ຕໍສມຎ຺ຎາ ຕໍນິວາສິຣາຊກຸມາຣວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຄໍ ປຖວິໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຘາຣາ, ກິຕ຺ຕິຄນ຺ເຘນ ອຣນ຺ຕີຕິ ວາ ຄນ຺ຘາຣາ. ຈິຕ ອຸສ຺ສາຫເນ, ເຈຕນ຺ຕິ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕິ ຍຸທ຺ຘກມ຺ມາທີສູຕິ ເຈຕໂຍ.

໑໘໕. ວງ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ. ວິສິຏ຺ຐານິ ເທຫານິ ເຍສໍ ວິເທຫາ, ປຸພ຺ພວິເທຫທີປໂຕ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວາ ວິເທຫາ. ໂອຊ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ກມ຺ພຸນາ ສມ຺ພຸເກນ ໂອຊນ຺ຕິ ຕສ຺ສໍ ໂວຫາຣກຣຓໂຕຕິ ກມ຺ໂພຊາ, ກມ຺ພຸກໂຊ ໂອໂຊ ພລເມເຕສນ຺ຕິ ວາ ກມ຺ໂພຊາ. ມທ ມທ຺ທເນ, ມທ຺ທນ຺ຕີຕິ ວາ ມທ຺ທາ, ມໍ ສິວໍ ທທນ຺ຕີຕິ ວາ ມທ຺ທາ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາທີຫິ ໂມທນ຺ຕີຕິ ວາ ມທ຺ທາ, ມທ ຫາເສ. ຠຎ຺ຊ ອວມທ຺ທເນ, ຠຄ຺ຄາ. ອງ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ. ສີຫໍ ລນ຺ຕີຕິ ສີຫຬາ. ກາສ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາສນ຺ຕີຕິ ກສ຺ມີຣາ, ມີໂຣ. ກາສ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ອິ, ກາສີ. ປຑິ ຄຕິຍໍ, ປຓ຺ຑຸ, ອຸ. ອຖ ວາ ກຸໍ ປາປໍ ຣຸນ຺ຘຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ກຸຣຸ, ອິຕິ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ນິສ຺ສິຕານໍ ພຫຸຕ຺ຕາ ພຫຸວຈເນນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໑໘໖. ທ຺ວຍໍ ຠຸວເນ. ລຸຊ ອທສ຺ສເນ, ລຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂລໂກ, ຄສ຺ສ ໂກ, ຊສ຺ສ ໂວ. ຠວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຠຸວນໍ, ຍຸ. ຊຄຕິ, ວິຏ຺ຐປາທີນິປິ ຠຸວນປຣິຍາຍານິ. ທ຺ວຍໍ ເທສສາມຎ຺ເຎ. ທິສ ອຕິສຊ຺ຊເນ, ອຕິສຊ຺ຊນໍ ປໂພຘນໍ, ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ’’ຕິ ທິສຕິ ອປທິສຕີຕິ ເທໂສ. ສິ ເສວາຍໍ, ສຎ຺ຎາຍໍ ອ, ວິສໂຍ.

ສິຏ຺ຐາຈາຣຣຫິໂຕ ມິລກ຺ຂເທໂສ ກາມຣູປາທິ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ນາມ. ມິລກ຺ຂ ອພ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ວາຈາຍໍ, ມິລກ຺ຂນ຺ຕິ ອພ຺ຍຕ຺ຕວາຈໍ ຠາສນ຺ຕີຕິ ມິລກ຺ຂາ. ສິຏ຺ຐາຈາຣມຄ຺ຄທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໂນ ອຠາວາ ຣາຄາທິມລໍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ເຍສນ຺ຕິ ວາ ມິລກ຺ຂາ, ອສ຺ສິຕ຺ຕໍ, ເຕສໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ມິລກ຺ຂເທໂສ. ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ມຊ຺ຌິມເທສສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາຠາເຄ ຊາໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ.

ພ຺ຍວຕ຺ຖາ ຈຕຸວຓ຺ຓານໍ, ຍສ຺ມິໍ ເທເສ ນ ວິຊ຺ຊເຕ;

ມິລກ຺ຂເທໂສ ໂສ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຊ຺ຌຠູມິ ຕໂຕ ປຣໍ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໑.໗].

ອຣິຍາຈາຣຠູມິຕ຺ຕາ ມຊ຺ໂຌ ຈ ໂສ ເທໂສ ເຈຕິ ມຊ຺ຌເທໂສ, ນວໂຍຊນສຕປຣິກ຺ເຂໂປ ມຊ຺ຌິມເທໂສ.

໑໘໗. ສລິລປ຺ປາໂຍ ພຫູທໂກ ເທໂສ ອນູໂປ ນາມ, ອນຸຄຕາ ອາປາ ອຕ຺ຣາຕິ ອນູໂປ, ອາປສ຺ສ ອາທິໂນ ອຸຕ຺ຕໍ, ປຣໂລໂປ ວາ. ກຈ ພນ຺ຘເນ, ໂຉ, ກຈ຺ຉໍ. ອນູປເທໂສ ຈ. ອຠິນໂວຄ຺ຄມເນນ ຕິເຓນ ລກ຺ຂິເຕ ຫຣິເຕ ເທເສ ສທ຺ທໂລ, ທລ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ຠາເວ ອ. ວິຊ຺ຊຕິ ທໂລ ຍຕ຺ຖ ສທ຺ທໂລ.

໑໘໘. ນທິຍາ ອາຠເຕນ ອມ຺ພຸນາ ອຸທເກນ ຊີວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ນທ຺ຍມ຺ພຸຊີວໂນ ເທໂສ ນທີ ມາຕາ ອສ຺ສາຕິ ນທີມາຕິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພຫຸພ຺ພີຫິມ຺ຫິ ໂກ. ວຸຏ຺ຐິຍາ ວສ຺ເສນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ ສສ຺ສເມຕ຺ຖາຕິ ວຸຏ຺ຐິນິປ຺ຜຊ຺ຊສສ຺ສໂກ ເທໂສ ເທໂວ ມາຕາ ອສ຺ສາຕິ ເທວມາຕິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພຫຸພ຺ພີຫິມ຺ຫິເຍວ ໂກ, ເທວສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ວຸຏ຺ຐິມາຫ.

໑໘໙. ອນູປາທໂຍ ເທວມາຕິການ຺ຕາ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ. ຈນ຺ທສູຣາໂທ ຈນ຺ທສູຣິຍສິເນຣຸປພ຺ພຕາທິມ຺ຫິ ສສ຺ສຕິສທ຺ໂທ ອີຣິໂຕ ກຖິໂຕ. ສພ຺ພທາ ສຣນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສສ຺ສຕິໂຍ, ສຣ ຄຕິຍໍ, ສຣສທ຺ທສ຺ສ ໂສ,ຕິ.

ຣຐ ຄຕິຍໍ, ຣຐນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນຄຣາທໂຍຕິ ຣຏ຺ຐໍ, ໂຕ. ນາຄເຣຫິ ວິຊິນິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຊິຕໍ. ອາຬິຍໍ ປວຕ຺ຕມາໂນ ໂຍ ເສຕຸ, ໂສ ປຸຣິເສ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ ວຕ຺ຕຕິ. ສິ ພນ຺ຘເນ, ຕຸ. ອລ ຠູສເນ, ອິ, ອາຬິ, ຕສ຺ສໍ ອາຬິຍໍ.

ນຄຣປພ຺ພຕາທິໂນ ອຸປານ຺ຕຠູ ສມີປຠູມິ ປຣິສໂຣ ປຣິໂຕ ສຣນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ, ໂຓ.

ຕິກໍ ວເຊ. ຄາໂວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ໂຄຏ຺ຐໍ. ກຸລ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ, ຄາໂວ ກຸລນ຺ຕ຺ເຍຕ຺ຖາຕິ ໂຄກຸລໍ, ຄຸນ຺ນໍ ກຸລໍ ຆຣນ຺ຕິ ວາ ໂຄກຸລໍ. ວຊ ຄຕິຍໍ, ວຊນ຺ຕິ ຍໍ ຄາໂວ ນິວາສນຕ຺ຖາຍາຕິ ວໂຊ. ໂຄຏ຺ຐານກໍ, ໂຄຏ຺ຐານນ຺ຕິປິ ວຊສ຺ສ ນາມານິ.

໑໙໐. ສິໂລເກນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມານິ. ປຖິເກຫິ ມຊ຺ຊເຕ ນິຕ຺ຕິຓໍ ກຣີຍເຕຕິ ມຄ຺ໂຄ, ມຊ຺ຊ ສຸທ຺ຘິຍໍ, ໂຓ, ຊສ຺ສ ຄຕ຺ຕໍ, ປຖິເກຫິ ມຄ຺ຄີຍເຕຕິ ວາ ມຄ຺ໂຄ, ມຄ຺ຄ ອນ຺ເວສເນ, ມໍ ສິວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນາຕິ ວາ ມຄ຺ໂຄ, ‘‘ໂມ ສິເວ ປຣິສາຍຎ຺ເຈ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ, ສິວໍ ຄມນໍ ກໂຣຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ກ຺ຣິຍາວິເສສນເມຕໍ. ປຖິ ຄຕິຍໍ, ຈຸຣາທິ, ນາຄໂມ. ປນ຺ຖຍນ຺ຕິ ຍນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ປນ຺ໂຖ, ອ, ກາຣິຕໂລໂປ. ປຖຕິ ຍາຕ຺ຍເນນາຕິ ປໂຖ. ອທ ຄມເນ, ອທຕິ ຍຕ຺ຖ ສາ ອທ຺ຘາ, ໂຘ, ອທ຺ຘາ ມຄ຺ໂຄ, ອທ຺ຘາສທ຺ໂທຍໍ ກາເລປິ, ສມຠາຄຕ຺ຖວຈເນ ຕຸ ອທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ອທ຺ຘສທ຺ໂທ ປຸມນປຸໍສກວເສນ ທ຺ວິລິງ຺ໂຄ, ຣາຊາທິຕ຺ເຕ ອທ຺ຘາ, ອຣາຊາທິຕ຺ເຕ ອທ຺ຘໍ. ອຎ຺ຊ ຄຕິຍໍ, ອໂສ. ວຊ ຄຕິຍໍ, ອຸໂມ, ຊສ຺ສ ໂຏ. ປທ ຄຕິຍໍ, ອ, ທສ຺ສ ໂຊ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ປຊ຺ໂຊ. ອຍ ຄຕິຍໍ, ຍຸ, ປທ ຄຕິຍໍ, ອໂວ, ນທາທິ. ວຕ຺ຕ ວຕ຺ຕເນ, ວຕ຺ຕນໍ ຄມນາທິ, ອນິ, ນທາທິ, ວຕ຺ຕນີ. ກນ຺ຕນທຓ຺ເຑ ປຸນ຺ນປຸໍສກໍ. ປຖິເກຫິ ປາເທຫິ ຫຎ຺ຎເຕຕິ ປທ຺ຘຕິ. ປາທສທ຺ທສມານຕ຺ເຖນ ປທສທ຺ເທນ ນິຍຕປ຺ປໂຍຄໂຕ ວຸຕ຺ຕິນາ ສິທ຺ໂຘ, ປທສທ຺ທູປປໂທ ຫນຘາຕຸ,ຕິ, ຫນສ຺ສ ໂຘ, ອໂລໂປ. ປທ຺ຘຕິສຫຈຣຓໂຕ ວຕ຺ຕນີ, ຕໍສຫຈຣຓໂຕ ປທວີ ຈ ອິຕ຺ຖິຍໍ.

໑໙໑-໑໙໒. ຕພ຺ເຠທາ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ວິເສສາ ຊງ຺ຆມຄ຺ຄາທໂຍ ອປຖນ຺ຕາ. ຊງ຺ຆາຫິ ຄໂຕ ມຄ຺ໂຄ ຊງ຺ຆມຄ຺ໂຄ. ສກເຏຫິ ຄໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສກຏມຄ຺ໂຄ. ເຕ ຊງ຺ຆມຄ຺ຄສກຏມຄ຺ຄາ ມຫາມຄ຺ເຄ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ເຕຖາ’’ຕິ ອຖສທ຺ໂທ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ‘‘ເຕ ຈາ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ມຕາທ຺ຘນີ’’ຕິ ປາເຐ ປນ ສຕິ ‘‘ເຕຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພເຍວ, ຕທາ ເອກປທິເກ ອທ຺ຘນິ ມຄ຺ເຄ ເອກປທີ ມຕາຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຄຈ຺ຉຕໍ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ປາໂທ ຍສ຺ສໍ, ນ ນິສິນ຺ນສ຺ເສວ ຍມໂກຕິ ເອກປທີ, ສມາສນ຺ເຕ ນິຈ຺ຈມີປຈ຺ຈໂຍ, ກປຈ຺ຈເຍ ເອກປທິໂກ, ອີສ຺ສ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ.

ໂຈຣກຓ຺ຏກາທິໂທເສ ທຸຄ຺ຄເມ ປເຖ ກນ຺ຕາໂຣ, ປຸນ຺ນປຸໍສເກ, ເກນ ປານີເຍນ ຕຣນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ ຍນ຺ຕິ ກນ຺ຕາໂຣ, ຕຣ ຕຣເຓ, ໂຈຣກນ຺ຕາຣາທີສຸ ປນາຍໍ ຣູຬ຺ຫິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ວາ ກຕິ ເຉທເນ, ສປ຺ປຏິຠຍຕ຺ຕາ ກນ຺ຕຕິ ນິຈ຺ຈຄມນາຄມນເມຕ຺ຖາຕິ ກນ຺ຕາໂຣ, ອາໂຣ, ນາຄໂມ ຈ. ທຸກ຺ເຂນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕ຺ເຍຕ຺ຖາຕິ ທຸຄ຺ຄໂມ.

໑໙໓. ທ຺ວຍໍ ປຏິມຄ຺ເຄ. ປຏິ ອຠິມຸເຂນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ມຄ຺ໂຄ, ປໂຖ ຈ ປຏິມຄ຺ໂຄ, ປຏິປໂຖ ຈ. ທີຆມຎ຺ຊສໍ ອຕິທູໂຣ ມຄ຺ໂຄ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈເຕ. ອທ຺ຘານໍ ອຍນໍ ອທ຺ຘານໍ, ອຈ຺ຈາຍໂຕ ມຄ຺ໂຄ, ຍຖາ ‘‘ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ, ຍໂລໂປ.

ທ຺ວຍໍ ປສຕ຺ເຖທ຺ຘນິ. ໂສຠໂນ ປໂຖ, ປນ຺ໂຖ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຄນ຺ຕພ຺ພປຖຠາວໂຕ ອເປຕໍ ອຸປ຺ປຖໍ, ອປຖຎ຺ຈ, ອພ຺ຍຍີຠາວສມາໂສ, ອສທ຺ໂທ ອຕ຺ຣ ນິປາໂຕ.

໑໙໔-໑໙໖. ປຣມາຓູນໍ ຉຕ຺ຕິໍສ ເອໂກ ອຓຸ ນາມ, ອຓຸໂຕປິ ອຓຸຕຣຕ຺ຕາ ປຣໂມ ອຓຸ, ອຓຸໂຕ ວາ ປຣໂມຕິ ປຣມາຓຸ, ອຓ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ, ອຸ. ເຕ ອຓໂວ ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຊ຺ຊາຣີ ນາມ, ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍໍ ມລີນກຣຓວເສນ ຊຣາເປຕີຕິ ຕຊ຺ຊາຣີ, ຊຣ ຊີຣເຓ, ຊຣ ວໂຍຫານິມ຺ຫິ ວາ, ອ, ນທາທິ. ຕາປິ ຕຊ຺ຊາຣິໂຍ ຉຕ຺ຕິໍສ ຣຖເຣຓຸ ນາມ, ຣຖານໍ ສຎ຺ຈຣຓວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ເຣຓຸ ຣຖເຣຓຸ. ເຕ ຣຖເຣຓໂວ ຉຕ຺ຕິໍສ ລິກ຺ຂາ ນາມ. ລກ຺ຂ ທສ຺ສເນ, ປກຕິຈກ຺ຂຸນາປິ ລກ຺ຂ຺ຍເຕຕິ ລິກ຺ຂາ, ອສ຺ສິຕ຺ຕໍ.

ຕາ ລິກ຺ຂາ ສຕ຺ຕ ອູກາ ນາມ, ອູກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ສິໂຣວຕ຺ຕກິມິ, ຕປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ ອູກາ. ຕາ ສຕ຺ຕ ອູກາ ຘຎ຺ຎມາໂສ ນາມ, ຘຎ຺ໂຎ ວີຫິເຍວ ປຣິມາຓິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ມາໂສ ຈາຕິ ຘຎ຺ຎມາໂສ, ມສິ ປຣິມາເຓ. ເຕ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎມາສາ ອງ຺ຄຸລໍ ນາມ, ອງ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ, ອຸໂລ, ອງ຺ຄຸລໍ, ປມາຓໍ, ອຸລິປຈ຺ຈເຍ ອງ຺ຄຸລິ, ກຣສາຂາ. ອມຸທ຺ວິຈ຺ເຉຕິ ອທຸໍ ທ຺ວາທສງ຺ຄຸລໍ ວິທຕ຺ຖິ ນາມ, ກຓິຏ຺ຐສຫິເຕນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ວິຕ຺ຖາຣີຍເຕ, ວິຘີຍເຕຕິ ວາ ວິທຕ຺ຖິ, ວິປຸພ຺ໂພ ຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ. ຘາ ຘາຣເຓ, ອຸຠຍຕ຺ຣາປິຕິ, ປຸພ຺ພປກ຺ເຂ ຕສ຺ສ ໂຖ, ນສ຺ສ ໂຕ, ຕສ຺ສ ໂທ. ປຈ຺ຉິເມ ຘສ຺ສ ໂທ, ຕສ຺ສ ໂຖ, ອສຣູປທ຺ວິຠາໂວ ຈ. ຕາ ທຸເວ ວິທຕ຺ຖີ ຣຕນໍ ສິຍຸໍ, ຣມຸ ກີຬາຍໍ, ຕໂນ, ມໂລໂປ. ຕານິ ສຕ຺ເຕວ ຣຕນານິ ຍຏ຺ຐິ ນາມ, ຍຕ ປຍຕເນ,ຕິ, ຕສ຺ສ ໂຐ, ຕສ຺ສ ໂຏ. ຕາ ວີສຕິ ຍຏ຺ຐິໂຍ ອຸສຠໍ ນາມ, ອຸສ ທາເຫ, ອໂຠ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອຸສຠນທນ຺ຕຣໍ ອຸສຠໍ. ອຸສຠານໍ ອສີຕິປ຺ປມາຓໍ ຄາວຸຕໍ ນາມ, ຄວໍ, ຄເວຫິ ວາ ຍຸຕໍ ຄາວຸຕໍ. ຍຸຊ ສມາຘິມ຺ຫິ, ໂຄນທນ຺ຕເຣຫິ ຄຫິຕປ຺ປມາຓສມາຘານນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຕໍ ຈຕຸຄາວຸຕໍ ໂຍຊນໍ ນາມ, ຍຸຊ ສມາຘິມ຺ຫິ, ຍຸ, ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ໂຍຊນໍ ນາມ ໂຫຕູ’’ຕິ ຈຕຸຄາວຸເຕຫິ ສມາຘານນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

໑໙໗. ອາໂຣປິຕານໍ ອາຈຣິຍຘນູນໍ ປຎ຺ຈສຕໍ ໂກໂສ ນາມ, ອນາໂຣປິຕານນ຺ຕ຺ຍປເຣ. ກຸສ ອວ຺ຫາເນ, ໂຓ, ກຸສນໍ ອວ຺ຫານໍ ໂກໂສ, ອິຘ ປນ ໂກສປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ ໂກໂສ, ທ຺ວິສຫສ຺ສກຣປ຺ປມາໂຓ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ –

‘‘ຈຕຸກ຺ກາຘິວີສຕິຍາ, ອງ຺ຄຸເລຫິ ກໂຣ ຠເວ;

ຂ຺ຍາຕມຏ຺ຐສຫສ຺ເສຫິ, ໂກສມານໍ ວິຠາວິນາ’’ຕ຺ຍຸຕ຺ຕໍ.

ຈຕຸຣມ຺ພຓນ຺ຕິ ຈຕຸຣມ຺ພຓວີຫິພີຊຊາຕໂຣປນໂຍຄ຺ໂຍ ຠູມິປ຺ປເທໂສ ກຣີສໍ ນາມ, ກໂຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກສນໂຣປນາທິກນ຺ຕິ ກຣີສໍ, ອີໂສ. ຈຕຸຣມ຺ພຓພີຊຊາຕານິ ໂຣເປນ຺ຕ຺ເຍຕ຺ຖາຕິ ຈຕຸຣມ຺ພຓໍ, ອມ຺ພຓໍ ເອກາທສໂທຓມຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ຈຕຸຣມ຺ພຓໍ ຈຕຸຍຏ຺ຐິກໍ ຐານໍ ກຣີສໍ ນາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ກຣີສພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ປຣິຍາຍຠາວປ຺ປສງ຺ຄາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ປມາຓໂຕ ຫຕ຺ຖານມຏ຺ຐວີສປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ນາມ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອນ຺ໂຕໂກຏ຺ຐາເສ ຊາຕໍ, ນ ພຫິໂກຏ຺ຐາເສຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ໂຍ ໂຍ ຐິໂຕ, ນິສິນ຺ໂນ ວາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມນ຺ຕາ ອຏ຺ຐວີສຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຐານໍ ນາມ. ຠູມ຺ຍາທິຕ຺ຕາ ຠູມິວຄ຺ໂຄ, ອຖ ວາ ອງ຺ຄາເປກ຺ຂາຍ ຠູມິເຍວ ປຘານໍ, ປຘາເນນ ຈ ພ຺ຍປ຺ປເທໂສ ຠວຕີຕິ ຠູມິວຄ຺ຄພ຺ຍປ຺ປເທໂສ.

ຠູມິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຸຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໙໘. ຉກ຺ກໍ ນຄເຣ.

‘‘ປຏ຺ຏນຎ຺ຈ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ນຄຣໍ ປຸຏເຠທນໍ;

ຖິໂຍ ປູ ນຄຣີ ປູຣິໂຍ, ຐານີຍໍ ກພ຺ພຏໍ ປຸຏ’’ນ຺ຕິ.

ຫິ ສິໂລກປຣິຍາເຍສຸ ໂວປາລິໂຕ.

‘‘ວິຈິຕ຺ຕເທວາຍຕນໍ, ປາສາທາປຓມນ຺ທິຣໍ;

ນຄຣໍ ທສ຺ສເຍ ວິທ຺ວາ, ຣາຊມຄ຺ໂຄປໂສຠິຕ’’ນ຺ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑.໒.໑]. –

ນຄຣລກ຺ຂຓໍ. ປຸ ປາລເນ, ປຸຣ ປາລເນຕິ ຈ, ປຸນາຕິ ປຸເຣຕິ ຈ ຣກ຺ຂຕິ ປຣຈກ຺ກາ ທຸຄ຺ຄຕາຍາຕິ ປຸຣໍ, ໂຣ, ອ ຈ, ປຸຣ ອຄ຺ຄຄມເນຕິປິ ຘາຕ຺ວຕ຺ໂຖ. ນຄາ ປາສາທາທໂຍ ອສ຺ສ ສນ຺ຕິ ນຄຣໍ, ໂຣ. ວາກາເຣນ ນຄຣສທ຺ທສ຺ສ ປຸລ຺ລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ [ນຄຣິໂຍ ວາ ປຕ຺ຕນໍ (ອມຣ ໑.໒.໑) ປກ຺ເຂ ປຕ຺ຕນສາຫຈຣິຍາ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ. (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑.໒.໑)], ປຸຣສທ຺ທສ຺ສາປີຕ຺ຍາຈຣິຍາ. ອກຸໂຕຠຍຕ຺ຕາ ຐານາຍ ຫິຕໍ ຐານີຍໍ, ອີໂຍ. ປຓິການໍ ປຸຏາ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕ ອຕ຺ຣາຕິ ປຸຏເຠທນໍ.

ນິຈ຺ຈນິວາສນຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຖິຍ’’ມິຈ຺ຈາທິ. ຣາຊາ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຣາຊຐານີ, ຍຸ, ນທາທິ, ນິຈ຺ຈນິວາສນຏ຺ຐາເນປິ ‘‘ຈຕຸຣາສີຕິນຄຣສຫສ຺ສານິ ກຸສວຕີຣາຊຐານີປມຸຂານີ’’ຕ຺ຍາທີສຸ [ທີ. ນິ. ໒.໒໖໓]. ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ອາ ສມນ຺ຕໂຕ ວຣນ຺ຕິ ປຣິກ຺ຂິປີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຂນ຺ຘາວາໂຣ, ປຕ຺ຖນຕ຺ໂຖ ວຣຘາຕຸ ອາປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ປຣິກ຺ຂິປນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈກໍ ນຄເຣ, ‘‘ຂນ຺ຘາວາໂຣ’’ຕິ ປນ ເອກເມວ ອຈິຣນິວາສນຏ຺ຐານສ຺ສ ນາມໍ.

໑໙໙. ມູລປຸຣາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມູລປຸຣໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍໍ ປຸຣມຕ຺ຖິ ໂຍຊນວິຕ຺ຖິຓ຺ຓປາກາຣາທິປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ມູລປຸຣສ຺ສ ຕຣຸຏ຺ຐານິຍສ຺ສ ສາຂາສທິສຕ຺ຕາ ສາຂານຄຣໍ ນາມ.

໒໐໐-໒໐໑. ສາທ຺ຘປຊ຺ຊທ຺ວເຍນ ມູລປຸຣສ຺ສ ນາມານິ. ວານຣສີສໍ, ຕໍສຓ຺ຐາໂນ ວາ ປາສາໂຓ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ‘‘ວານຣສີສ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວສ຺ສ ພຕ຺ຕໍ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍຍໍ, ທີຆໍ, ຓຕ຺ຕໍ, ສສ຺ສ ໂລປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສວຕ຺ຖສ຺ສ ອິສິໂນ ນິວາສນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ສາວຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ຘນເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ວາ ສາວຕ຺ຖິ [ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໔], ສພ຺ພສ຺ສ ສາໂວ, ຘນວາຈໂກ ອຕ຺ຖສທ຺ໂທ, ອິ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວິສາລີຠູຕຕ຺ຕາ ເວສາລີ, ອສ຺ສຕ຺ຖຸຕ຺ເຖ ອີ. ມຖິ ຫິໍສາຍໍ, ອິໂລ, ອສ຺ສິຕ຺ຕໍ, ມິຖິລາ. ອລໍ ຠູສນເມຕ຺ຖາຕິ ອາຬວີ, ວີ, ຬຕ຺ຕຎ຺ຈ. ກຸສ ອວ຺ຫາເນ, ‘‘ຂາທຖ ປິວຖາ’’ຕ຺ຍາທີຫິ ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ໂກສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ໂກສມ຺ພີ, ໂພ, ນທາທິ, ກຸສມ຺ພຣຸກ຺ຂວນ຺ຕຕາຍ ວາ ໂກສມ຺ພີ, ກຸສມ຺ພສ຺ສ ອິສິໂນ ອສ຺ສມໂຕ ອວິທູເຣ ມາປິຕຕ຺ຕາຕິ ເອເກ [ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໓໕; ມ. ນິ. ຏີ. ໑.໑໔; ໒.໒໘໔]. ອຸຄ຺ຄໍ ຣິປຸໍ ຊຍຕິ ຍຕ຺ຖ, ສາ ອຸຊ຺ເຊນີ, ຍຸ, ນທາທິ. ຕກ຺ກ ອູເຫ, ອູໂຫ ອູນປູຣຓໍ, ຕກ຺ກນໍ ຕກ຺ໂກ, ໂສ ສີລໍ ສຠາໂວ ຍຕ຺ຖ ສາ ຕກ຺ກສີລາ, ໂຍ ຫິ ປຸຣິສກາເຣນ ອູໂນ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມູນໍ ປູເຣຕີຕິ. ຈມ ອທເນ, ໂປ, ຈມ຺ປາ. ສານໍ ຘນານໍ ອາກຣໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ສາກໂຣ, ໂສ ເອວ ສາຄລໍ. ສໍສຸມາຣສຓ຺ຐາໂນ ຄິຣິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສໍສຸມາຣຄິຣໍ, ສໍສຸມາໂຣ ຄາຍຕິ ເອຕສ຺ສ ມາປິຕກາເລຕິ ວາ ສໍສຸມາຣຄິຣໍ, ເຄ ສທ຺ເທ, ອິໂຣ. ຣາຊູນເມວ ອາຘິປຈ຺ຈວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຣາຊຄຫໍ. ອາທິກາເລ ກປິລນາມສ຺ສ ອິສິໂນ ນິວາສນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ກປິລວຕ຺ຖຸ, ປຸມນປຸໍສເກ.

ສາໂກ ຣາຊູນໍ ຍຸທ຺ຘາທີສຸ ສຕ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕາ ເອຕ຺ຖາຕິ ສາເກຕໍ, ‘‘ສາໂກ ສຕ຺ຕິມ຺ຫິ ຠູປາເລ, ທຸມທີປນ຺ຕເຣສຸ ເຈ’’ຕິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ. ສຎ຺ຊາຕຕ຺ເຖ ອິໂຕ, ສາໂກ ນາມ ຣາຊາ, ທຸໂມ ວາ ເອຕ຺ຖ ອາທິກາເລ ສຎ຺ຊາໂຕຕິ ວາ ສາເກຕໍ. ອິນ຺ທໍ ປຣມິສ຺ສຣິຍຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອິນ຺ທປຕ຺ຕໍ, ອິນ຺ໂທ ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ໂສ ປຕ຺ໂຕ ເອຕ຺ຖາຕິ ອິນ຺ທປຕ຺ຕໍ. ອຸກ຺ກໍ ຘາຣຍຕິ ເອຕສ຺ສ ມາປິຕກາເລຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ. ຍສ຺ສ ມາປິຕຏ຺ຐາເນ ປາຏລີນາມໂກ ເອໂກ ຕຣຸຓຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖີຕິ ຕໍ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກໍ, ອຖ ວາ ປຏລິ ນາມ ເອໂກ ຄາມຓີ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ເອຕ຺ຖ ວສຕິອາທິກາເລຕິ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກໍ. ເຈຕິຍຣຏ຺ເຐ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ເຈຕຸຕ຺ຕຣໍ, ‘‘ເຊຕຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ປາເຐ ປນ ວຓ຺ຓວິກາໂຣ, ເວຣິຊຍຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ເຊຕຎ຺ຈ ຕໍ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣຎ຺ເຈຕິ ວາ ເຊຕຸຕ຺ຕຣໍ. ຍສ຺ສ ມາປິຕກາເລ ທີໂປ ທິປ຺ປຕິ, ຕໍ ສງ຺ກສ຺ສໍ, ກາສ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ສມ຺ມາ ກສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ສງ຺ກສ຺ສໍ, ກສ ວິເລຂເນ, ຍສ຺ສ ມາປິຕກາເລ ນິມິຕ຺ຕໂມໂລເກນ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກຸສຫຕ຺ຖໍ ນຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ມາເປນ຺ຕິ, ຕໍ ກຸສິນາຣໍ. ອາທິນາ ມຖຸຣ [ມຘຸຣ, ມາຘຸຣ (ກ.)] ປາສາຓປຸຣໂສຓິກາທໂຍປ຺ຍເນກປຸຣວິເສສາ ສງ຺ຄຫິຕາ.

໒໐໒. ຈຕຸກ຺ກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄາມມຄ຺ເຄ. ຣຖສ຺ສ ຫິຕາ ຣຈ຺ຉາ, ປພ຺ພຊ຺ຊາທິ. ວິສຍນ຺ເຕ ປກາສຍນ຺ເຕ ວິກ຺ກເຍນ ທພ຺ພານິ ຍສ຺ສໍ, ສາ ວິສິຂາ, ວິປຸພ຺ໂພ ສິ ເສວາຍໍ, ໂຂ, ວິສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ວິສິຂາ, ວິສ ປເວສເນ, ໂຂ. ຣຖສ຺ສ ຫິຕາ ຣຖິກາ, ອິໂກ. ວີ ຄມເນ, ຖິ, ວີຖິ.

ອນິພ຺ພິທ຺ຘາ ຣຈ຺ຉນ຺ຕເຣນ ມຊ຺ເຌ ອນິພ຺ພິທ຺ຘາ ຣຈ຺ຉາ ພ຺ຍູໂຫ ນາມ. ພ຺ຍູເຫຕິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ຊເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕຸມປ຺ປທານວເສນາຕິ ພ຺ຍູໂຫ, ອູຫ ສມ຺ປິຓ຺ຑເນ ວິປຸພ຺ພຕ຺ຕາ. ນ ນິພ຺ພິຊ຺ຌເຕ ຣຈ຺ຉນ຺ຕເຣນາຕິ ອນິພ຺ພິທ຺ໂຘ, ວິຘ ສມ຺ປຫາເຣ, ອ. ນິພ຺ພິທ຺ຘາ ຣຈ຺ຉນ຺ຕເຣນ ຣຈ຺ຉາ ປໂຖ, ອທ຺ຘີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຖ ຄມເນ, ປໂຖ. ອທ ຄມເນ,ຕິ, ອທ຺ຘິ.

໒໐໓. ຈຕຸກ຺ກໍ ຈຈ຺ຈເຣ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປຖານໍ ສມາຫາໂຣ ຈຕຸກ຺ກໍ, ຈຣ ຄຕິຠກ຺ຂເນສຸ, ຈໂຣ, ຣສ຺ສ ໂຈ, ຈຈ຺ຈຣໍ, ອງ຺ຄຓວາຈໂກ ຈາຍໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ມຄ຺ຄານໍ ສນ຺ຘິ ມຄ຺ຄສນ຺ຘິ. ສິງ຺ຆ ຆາຍເນ, ອາຏໂກ.

ທ຺ວຍໍ ວປ຺ປສ຺ໂສປຣິ ອິຏ຺ຐກາທິຣຈິເຕ ເວຐເນ. ວປ຺ປໍ ນາມ ທຸຄ຺ຄນຄເຣ ປຣິຂາມຕ຺ຕິກໍ ກູຏໍ [ກຸຏິໍ (ກ.)] ກຕ຺ວາ ໂຄຫິ, ຫຕ຺ຖີຫິ ຈ ວິມທ຺ທາເປຕ຺ວາ ຕິໍສຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ປາກາຣສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕລໍ, ຕຖາ ຫຕ຺ຖສຕໍ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປໍສຸນາ ວປ຺ປໍ ກາຣເຍ, ຕສ຺ໂສປຣິ ປາກາຣນ຺ຕິ, ປກຸພ຺ພນ຺ຕິ ຕນ຺ຕິ ປາກາໂຣ, ສມນ຺ຕໂຕ ກຣີຍເຕຕິ ວາ ປາກາໂຣ, ອກຕ຺ຕຣິ ຈ ກາຣເກ ສຎ຺ຎາຍໍ ໂຓ, ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕາ. ວຸ ສໍວຣເຓ, ວຸໂຓຕີຕິ ວຣໂຓ, ຍຸ, ຣາຄໂມ ຈ. ‘‘ສາໂລ’’ຕິປິ ປາກາຣສ຺ສ ນາມໍ.

ທ຺ວຍໍ ຣາຊຠວນສາມຎ຺ເຎ. ສພ຺ພເຄຫານໍ ວິເສເສນ ປກາສນໂຕ ອຸທ຺ທາໂປ, ທີປ ປກາສເນ, ອີສ຺ສາກາໂຣ. ສງ຺ຄມ຺ມ ກໂຣນ຺ຕິ ຕນ຺ຕິ ອຸປກາຣິກາ, ຓ຺ວຸ. ເກ ປຈ຺ຈເຍ ຖີກຕາກາຣປເຣ ປຸພ຺ໂພ ອກາໂຣ ທີຆໍ [ກາຕນ຺ຕ ໒.໒.໖໕], ອກາເທໂສປິ ຫິ ‘‘ໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ເທວທຕ຺ໂຕ ‘‘ທຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ກປຈ຺ຈໂຍ ວາ.

໒໐໔. ທ຺ວຍໍ ເຄຫາທິໂນ ມຕ຺ຕິເກຏ຺ຐກາທິມຍຠິຕ຺ຕິຍໍ. ກຸຏ ເຉທເນ, ກຸຏຕິ ຉິນ຺ທຕິ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ກຸຏ຺ຏໍ. ຠິທິ ທ຺ວິຘາກຣເຓ,ຕິ, ຠິຕ຺ຕິ. ຄຸນ຺ນໍ ວາຈານໍ ປຸຣໍ ໂຄປຸຣໍ. ທ຺ວາຣສມີເປ ກໂຕ ໂກຏ຺ຐໂກ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ, ກຸສ ອກ຺ໂກເສ, ຐໂກ, ໂກຏ຺ຐໂກຕິ ເຄຫວິເສໂສ.

ທ຺ວຍໍ ອິນ຺ທຂີເລ. ອິສ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ເອສ ຄເວສເນ ວາ, ອິໂກ. ອິນ຺ທສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ຂີໂລ ກຓ຺ຏໂກ ອິນ຺ທຂີໂລ. ທ຺ວຍໍ ທ຺ວາຣປສ຺ໂສປສາລາຍໍ’ຫມ຺ຍາທິປິຏ຺ເຐ ຈ ວາຕກຸຏິກາຍໍ. ອຑ຺ຑ ອຕິກ຺ກມຫິໍສາສຸ, ອ. ອາລກປຈ຺ຈເຍ ອຏ຺ຏາລໂກ.

໒໐໕. ອຸປຣິ ມາລາທິຍຸຕ຺ຕໍ ໂສຠນຖມ຺ຠທ຺ວຍມຸຠຍໂຕ ນິຂນິຕ຺ວາ ຍໍ ພຫິທ຺ວາຣໍ ກປ຺ປີຍເຕ, ຕໍ ໂຕຣຓໍ. ຕຸຣ ວາຣເຓ, ຍຸ, ຖວນ຺ຕາ ວາ ຣຓນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ໂຕຣຓໍ, ຕຸ ອຠິຕ຺ຖເວ. ຣຓ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ. ທ຺ວາຣສ຺ສ ພຫິ ພຫິທ຺ວາຣໍ. ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ຂຎ຺ຎເຕຕິ ປຣິຂາ. ທີຆຠາເວນ ຍຸຕ຺ຕາ ທີຆິກາ.

໒໐໖-໒໐໗. ສທຸມນ຺ຕໍ ເຄເຫ. ມນ຺ທ ໂມທນຖຸຕິຊຬຕ຺ເຕສຸ, ມນ຺ທນ຺ເຕ ຍຕ຺ຖາຕິ ມນ຺ທິຣໍ, ອິໂຣ. ສີທນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖາຕິ ສທນໍ, ຍຸ. ສທ ວິສຣຓຄຕ຺ຍາວສາເນສຸ. ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຄາ, ຖມ຺ຠາທໂຍ, ເຕ ຣາຕິ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຄາຣໍ. ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕ຺ເຕ ອາຄາຣໍ. ຈິ ຈເຍ, ນິຈີຍເຕ ຉາທີຍເຕຕິ ນິກາໂຍ, ຍມ຺ຫິ ຈິສ຺ສ ກາເທໂສ ນິປາຕນາ. ລີ ສິເລສເນ, ໂຓ, ນິລໂຍ, ອາລໂຍ ຈ. ວສ ນິວາເສ, ອາວສນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ອາວາໂສ, ໂຓ. ຠູ ສຕ຺ຕາຍໍ, ຠວນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ຠວນໍ. ວິສນ຺ຕິ ຕນ຺ຕິ ເວສ຺ມໍ, ໂມ. ກິຕ ນິວາເສ, ອຘິກຣເຓ ຍຸ, ນິເກຕນໍ. ນິວິສນ຺ຕິ, ນິວສນ຺ຕິ ວາ ຍຕ຺ຣ, ຕໍ ນິເວສນໍ. ຆຣ ເສຈເນ, ຆຣຕິ ກິເລສເມຕ຺ຖາຕິ ຆຣໍ, ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວາ ຆຣໍ, ໂຓ. ຄຫສ຺ສ ຆຣາເທໂສ. ຄຓ຺ຫາຕິ ປຸຣິເສນ ອານີຕໍ ຘນນ຺ຕິ ຄຫໍ. ອຘິກຣເຓ ໂຖ, ອາວສໂຖ. ສຣ ຄຕິຈິນ຺ຕາຫິໍສາສຸ, ສຣນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຠາສຸຠກມ຺ມານິ, ສຣຕິ ວາ ສູຣິຍສນ຺ຕາປາທິກນ຺ຕິ ສຣຓໍ. ສິ ເສວາຍໍ, ໂຓ, ປຕິສ຺ສໂຍ. ອຸຈ ສມວາເຍ, ໂອກໍ. ສລ ຄມເນ, ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕິຍໂວ ວາ’’ຕິ ອ, ສາລາ, ສຣຘາຕຸມ຺ຫິ ສຕິ ລຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ. ຈິ ຈເຍ, ກມ຺ມນິ ໂຓ, ຈໂຍ. ກຸຏ ເຉທເນ, ອິ. ວສ ນິວາເສ,ຕິ. ອຸປຘສ຺ສ ເອຕ຺ເຕ ເຄຫໍ. ສທຘາຕຸມ຺ຫາ ອຸໂມ, ສທຸມໍ.

ທ຺ວຍໍ ມຸຂຣຫິຕເທວກຸລສທິເສ ຍຎ຺ຎາຍຕເນ. ຈິຕ ປູຊາຍໍ, ກມ຺ມນິ ອິໂຍ. ຍຕ ຍຕເນ, ອາຍຕນ຺ຕິ ວາຍມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຜລກາມາຕິ ອາຍຕນໍ, ອຖ ວາ ອາຍນ຺ຕີຕິ ອາຍານິ, ຕານິ ຕໂນຕີຕິ ອາຍຕນໍ, ຜລກາຣກນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຕຸສທ຺ໂທ ສມາຄຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸພ຺ພາປຣຄມນຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຈຕິຍາຍຕນານິ ຈາ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

໒໐໘. ທ຺ວຍໍ ເທວານໍ, ນຣປຕີນຎ຺ຈ ອິຏ຺ຐກາທິມເຍ ຠວເນ. ອຎ຺ຎສ຺ສາປິ ສາທິສ຺ຍາ. ປສີທນ຺ຕິ ນຍນມນານ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ປາສາໂທ. ຍຸ ມິສ຺ສເນ, ໂປ, ທີໂຆ ຈ, ທີຆວິຘານສາມຕ຺ຖິຍາ ໂອຕ຺ຕາຠາໂວ.

ທ຺ວຍໍ ຣາຊໂຕ ອຎ຺ເຎສໍ ຘນີນໍ ພ຺ຍວຫາຣກາທີນໍ ຠວເນ. ມຸຓ຺ໂຑ ຉທນເມຕສ຺ສ, ນ ປາສາທສ຺ສ ວິຍາຕິ ມຸຓ຺ຑຈ຺ຉໂທ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ຫຣ ຫຣເຓ, ໂຍ, ຍມ຺ຫິ ມິອາຄໂມ ຈ.

ທຸຄ຺ຄປຸຣທ຺ວາເຣ ວາ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວາ ມຕ຺ຕິກາທິມເຍ ຄຊກຸມ຺ຠມ຺ຫິ ໂຍ ຍູໂປ ປາສາໂທ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ໂສ ຫຕ຺ຖິນໂຂ ນາມ, ຫຕ຺ຖິສ຺ເສວ ນໂຂ ຍສ຺ສາຕິ ຫຕ຺ຖິນໂຂ, ນຂສທ຺ເທນ ວາ ນຂສຫິໂຕ ປາສາໂທ ຄຍ຺ຫເຕ.

໒໐໙. ສຸປຓ຺ຓສ຺ສ ຄຣຸຬສ຺ສ ວງ຺ເກນ ປກ຺ເຂນ ສທິສຉທນໍ ເຄຫໍ ສຸວຓ຺ຓວງ຺ກຈ຺ຉທນໍ. ວງ຺ກ ຄມເນ. ເອກປສ຺ເສເຍວ ຉທນໂຕ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ.

ເອເກເນວ ກູເຏນ ຍຸຕ຺ໂຕ ອເນກໂກໂຓ ປຕິສ຺ສຍວິເສໂສ ມາໂຬ ນາມ, ວຏ຺ຏາກາເຣນ ກຕເສນາສນນ຺ຕິ ເກຈິ. ມາ ມາເນ, ໂຬ, ມາໂຬ.

ຈຕຸຣສ຺ໂສ ປຕິສ຺ສຍວິເສໂສ ປາສາໂທ ນາມ, ອາຍຕຈຕຸຣສ຺ສປາສາໂທຕິ ເກຈິ.

໒໑໐. ສນ຺ເຕຫິ ຠາຕິ ທິພ຺ພຕີຕິ ສຠາຍໍ, ສຠາ ຈ, ປຸຣິເມ ຍປຈ຺ຈໂຍ, ສນ຺ຕສ຺ສ ສາເທໂສ ຕູຠຍຕ຺ຣ. ມຓ຺ຑາ ຣວິຣໍສໂຍ, ເຕ ປິວຕິ ນາສຍຕີຕິ ມຓ຺ຑໂປ, ວາສທ຺ເທນ ມຓ຺ຑປປທສ຺ສ ປຸລ຺ລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ, ຊນານໍ ອາລໂຍ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໍ ຊນາລໂຍ. ອາສນຕ຺ຖາຍ ກຕາ ສາລາ ອາສນສາລາ. ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຏິກ຺ກມນໍ, ກມຸ ປທວິກ຺ເຂເປ, ອຘິກຣເຓ ຍຸ.

໒໑໑. ຊິນສ຺ສ ວາສຠູຕໍ ຠວນໍ ຄນ຺ຘກຸຏິ ນາມ, ທິພ຺ພຄນ຺ເຘຫິ ປຣິຠາວິຕາ ກຸຏິ ຄນ຺ຘກຸຏິ.

ຕິກໍ ປາກຏ຺ຐາເນ. ຣສານິ ສນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ຣສວຕີ, ປຈນໍ ປາໂກ, ຕສ຺ສ ຐານໍ ປາກຏ຺ຐານໍ. ມຫນ຺ຕານິ ພຫູນິ ອສິຕພ຺ພານິ ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ມຫານສໍ, ອສ ຠກ຺ຂເນ, ຍຸ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ.

໒໑໒. ສຸວຓ຺ຓກາຣາທິສິປ຺ປີນໍ ກມ຺ມສາລາ ອາເວສນໍ. ອາວິສນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິໍ ອາເວສນໍ, ຍຸ. ປານມນ຺ທິຣໍ ສຸຣາປານຕ຺ຖໍ ກຕມນ຺ທິຣໍ ໂສຓ຺ຑາ ນາມ, ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ພໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕວຕ຺ຖຸກາຣຓາ ສພ຺ພໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ສໂນນ຺ຕີຕິ ໂສຓ຺ຑາ, ສນ ທາເນ, ຕນາທິ. ໂຑ, ອສ຺ໂສຕ຺ຕໍ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ ຈ, ເຕສໍ ເອສາ ວສຕິ ໂສຓ຺ຑາ. ປານສທ຺ທສນ຺ນິຘານາ ສຸຣາໂສຓ຺ຑາເຍວິຘ ຄຫິຕາ. ວຈ຺ຈສ຺ສ ຄູຖສ຺ສ ວິສຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ວຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ. ວຈ຺ຈສ຺ສ ວິສຊ຺ຊນຏ຺ຐານາ ກຸຏິ ວຈ຺ຈກຸຏິ. ມຸນີນໍ ອິສີນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອສ຺ສໂມ ນາມ, ອາ ໂກຘໍ ສເມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອສ຺ສໂມ, ອາ ຠຸໂສ ສເມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣາຄາທໂຍຕິ ວາ ອສ຺ສໂມ.

໒໑໓. ຕິກໍ ປຓ຺ຍວິກ຺ກຍສາລາຍໍ. ປຓ ພ຺ຍວຫາເຣ, ປຓິຕພ຺ພາຕິ ປຓ຺ຍາ, ວຕ຺ຖາທໂຍ, ເຕ ເອຕ຺ຖ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕີຕິ ປຓ຺ຍວິກ຺ກໂຍ, ກີ ທພ຺ພວິນິມເຍ, ໂສ ເອວ ສາລາ ເຄຫນ຺ຕິ ປຓ຺ຍວິກ຺ກຍສາລາ. ອາປຓຍນ຺ເຕ ພ຺ຍວຫຣນ຺ເຕ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ອາປໂຓ, ໂຓ. ປຓ຺ຍານໍ ວິກ຺ກຍາຍ ນີຍມານານໍ ວີຖິ ປນ຺ໂຖ ປຓ຺ຍວີຖິກາ. ວສ ອຈ຺ຉາທເນ, ໂຕ, ອຸທກໍ ວສິຕໍ ອຈ຺ຉາທນໍ ກຕມເນນາຕິ ອຸໂທສິໂຕ, ວສ຺ໂສຕ຺ຕໍ, ຠຓ຺ຑຏ຺ຐປນສ຺ສ ສາລາ ຠຓ຺ຑສາລາ. ກມຸ ປທວິກ຺ເຂເປ, ຈງ຺ກມຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ຈງ຺ກມນໍ, ຈງ຺ກໂມ ຈ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ.

໒໑໔. ຊລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຊນ຺ຕາ, ຊລ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ອນ຺ໂຕ, ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕິຍໂວ ວາ’’ຕິ ອ, ອາ, ລໂລໂປ, ຊເນຕ຺ຍຕ຺ຣ ອຄ຺ຄິນ຺ຕິ ວາ ຊນ຺ຕາ, ຊນ ຊນເນ, ອນ຺ໂຕ, ສາ ເອວ ຆຣໍ ຊນ຺ຕາຆຣໍ. ອຄ຺ຄິໂນ ສາລາ ອຄ຺ຄິສາລາ. ປາ ປິວເນ, ປປິວນ຺ຕ຺ຍສ຺ສນ຺ຕິ ປປາ, ອ. ປານີຍຏ຺ຐາ ສາລາ ປານີຍສາລາ, ສາ ເອວ ປານີຍສາລິກາ.

ຄສ ຄມເນ, ໂຠ, ສສ຺ສ ໂພ. ອວຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ໂອວຣໂກ, ອໂຣ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ອສ຺ໂສຕ຺ຕຎ຺ຈ. ວສນໍ ວາໂສ, ຕທຕ຺ຖໍ ອຄາຣໍ ວາສາຄາຣໍ. ສຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຍນີ, ຍຸ, ນທາທິ, ສາ ເອວ ຄຫໍ ສຍນິຄ຺ຄຫໍ.

໒໑໕. ຈຕຸກ຺ກໍ ຣາຊິຕ຺ຖາຄາເຣ, ຕທຕ຺ຖິຍໂຕ [ຕທຏ຺ຐິຍໂຕ (ກ.)] ອຸປຈາເຣນ ຣາຊິຕ຺ຖີສຸປິ. ຣາຊິຕ຺ຖີນມຄາຣໍ ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ. ອວຣຸນ຺ຘີຍນ຺ເຕ ຣາຊິຕ຺ຖິໂຍ ອເນນາຕິ ໂອໂຣໂຘ, ຣຸຘ ອາວຣເຓ. ສຸທ຺ຘາ ກາມາປຄມຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ຣກ຺ຂກາ ອນ຺ເຕ ສມີເປ ຍສ຺ສາຕິ ສຸທ຺ຘນ຺ໂຕ. ອນ຺ເຕ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຸຣໍ ເຄຫໍ ອນ຺ເຕປຸຣໍ, ປຸຣສ຺ສ ອນ຺ເຕຕິ ວາ ອນ຺ເຕປຸຣໍ. ‘‘ອນ຺ໂຕປຸຣ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

ຣຎ຺ຎໍ ຣາຊູນໍ ອສພ຺ພວິສຍຏ຺ຐານໍ ສພ຺ເພຫ຺ຍສາຘາຣຓຏ຺ຐານໍ ‘‘ກຈ຺ຉນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ມຕໍ ກຖິຕໍ, ຍໍ ‘‘ປມທວນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປມທວນໍ ນາມ ອຸປກາຣິກາສນ຺ນິຫິຕໍ ວາ ປຸຣສນ຺ນິຫິຕໍ ວາ ອນ຺ເຕປຸໂຣຈິຕໍ, ຍຕ຺ຣ ອນ຺ເຕປຸຣສຫິໂຕ ເອວ ຣາຊາ ວິຫຣຕິ, ນາຎ຺ຎຊນປ຺ປເວໂສ [ອມຣ ໑໔.໓]. ປມທານໍ ວນໍ ປມທວນໍ. ນິປາຕນາ ຍາກາຣານໍ [ອີກາຣ ອາກາຣານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ] ອິຕ຺ຖິຄຕານໍ ຣສ຺ໂສ ກ຺ວຈີຕິຣສ຺ໂສ. ກຈ຺ຉສ຺ສ ປໂກຏ຺ຐສ຺ສ ອນ຺ຕຣໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກຈ຺ຉນ຺ຕຣໍ. ປໂກຏ຺ຐໍ ນາມ ອພ຺ຠນ຺ຕຣທ຺ວາຣໍ.

໒໑໖. ທ຺ວຍໍ ອິຏ຺ຐກາທິຣຈິເຕ ອາໂຣຫເນ. ອຸປາເນນ ສຫ ວຕ຺ຕເຕຕິ ໂສປາໂນ, ໂສປານໍ ວາ ນປຸໍສເກປິ. ອາຣູຍ຺ຫເຕ ເຍນ ຕໍ ອາໂຣຫນໍ, ຍຸ, ຣຸຫ ຊນເນ.

ທ຺ວຍໍ ກຏ຺ຐາທິຣຈິຕາຍໍ. ນິຈ຺ຉເຍນ ສຍນ຺ຕິ ປາກາຣາທິກເມຕາຍາຕິ ນິສ຺ເສຓີ, ສິ ເສວາຍໍ, ຓີ, ນທາທິ. ອຸທ຺ຘມາໂຣຫເຕ ເອຕາຍາຕິ ອຘິໂຣຫິຓີ, ສາສທ຺ໂທ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ ໂຊເຕຕິ.

໒໑໗. ປຎ຺ຈກໍ ຊາລເກ. ວາຕໍ ປິວຕີຕິ ວາຕປານໍ. ຄວໍ ອກ຺ຂິ ຄວກ຺ໂຂ, ສມາສນ຺ຕຕ຺ຕາ ອ, ສຎ຺ຎາສທ຺ທໂຕ ປຸລ຺ລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ, ອກ຺ຂິ ສທ຺ເທ ວາ, ຄວໍ ອກ຺ຂິ ຄວກ຺ຂີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຊລ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ຊາລໍ. ສີຫຣູປຍຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຊຣໍ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ. ອາໂລການໍ ອາຕປານໍ ປວິສນຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘິ ຉິທ຺ທນ຺ຕິ ອາໂລກສນ຺ຘິ, ອາໂລກີຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອາໂລໂກ, ໂສ ເອວ ສນ຺ຘີຕິ ວາ ອາໂລກສນ຺ຘິ.

ທ຺ວຍໍ ລງ຺ຄິຍໍ. ລຄິ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອ, ນທາທິ. ປຣິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄມນາຄມນວເສນ ຫນ຺ຕີຕິ ປລິໂຆ, ໂຓ. ກປິຣູປມຕ຺ຖກຕ຺ຕາ ກປິສີໂສ. ອຄ຺ຄຬໍ ນາມ ກວາຏໂກ [ກວາຏຜລວິຘາຣໂຓ (ກ.)], ຕສ຺ສ ຖມ຺ໂຠ ອຄ຺ຄຬຕ຺ຖມ຺ໂຠ, ‘‘ອຄ຺ຄຬໍ ຕີສຸ ກລ຺ໂລເລ, ທຓ຺ເຑ ຈານ຺ຕກວາເຏສູ’’ຕິ ຣຠໂສ, ອິຕ຺ຖິຍມໂຕ ອາປຈ຺ຈໂຍ, ອຄ຺ຄຬາ. ນິສ຺ເສສໂຕ ອພ຺ພຕິ ວສ຺ໂສທກມເນນາຕິ ນິພ຺ພໍ, ອພ຺ພ ຄຕິຫິໍສາສຸ. ຉທ຺ທສ຺ສ ຉທນສ຺ສ ໂກຏິ ເຫຏ຺ຐິມາວສານໍ ຉທ຺ທໂກຏິ, ຕສ຺ສໍ.

໒໑໘. ຕິກໍ ເຄຫຈ຺ຉທເນ. ຉາເທຕິ ເອເຕນາຕິ ຉທນໍ, ຉທ ສໍວຣເຓ, ຈຸຣາທິ. ປຏຄມເນ, ‘‘ປຏ຺ຍາທີຫ຺ຍລ’’ນ຺ຕິ ອໂລ. ຉາເທຕິ ເອເຕນາຕິ ຉທ຺ທໍ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ.

ຕິກໍ ເຄຫງ຺ຄເຓ. ອຊ ຄຕິມ຺ຫິ, ອິໂຣ, ອຊິຣໍ. ຈຣ ຄຕິຠກ຺ຂເນສຸ, ຈໂຣ. ອງ຺ຄ ຄມເນ, ກຣຓາຘິກຣເຓສຸ ຍຸ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ, ຓຕ຺ຕໍ.

ປຎ຺ຈກໍ ເຄຫທ຺ວາຣໂຕ ພຫິປໂກຏ຺ຐເກ, ວີຖິຍໍ ທ຺ວາຣປິຓ຺ຑເກ ຈ. ອລິນ຺ໂທ ຕ຺ວຎ຺ຎປິຓ຺ຑເກປິຈ຺ຉເຕ. ປຐມໍ ຫນນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຆາໂຓ, ປຆໂຓ ຈ, ຫນສ຺ສ ຆຓາເທໂສ. ອລິ ສຂາ ອິນ຺ໂທ ເອຕ຺ຖາຕິ ອລິນ຺ໂທ, ‘‘ເຄເຫກເທເສ ອລິນ຺ໂທ, ປຆາໂຓ ປຆໂຓຠເວ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໒.໑໒] ອມຣມາລາຍໍ. ອາລິນ຺ໂທ, ທີຆາທິ. ປຘານໍ ມຸຂໍ ປມຸຂໍ, ເຄຫສ຺ສ ຫິ ຈຕູສຸ ມຸເຂສຸ ຕເທວ ປຘານໍ, ຍຕ຺ຖ ສາຘຸຊນາປິ ອາຄນ຺ຕຸກາປິ ນິສີທນ຺ຕິ. ທ຺ວາຣໍ ພນ຺ຘຕິ ປິທຫຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ທ຺ວາຣພນ຺ຘນໍ.

໒໑໙. ທ຺ວຍໍ ທ຺ວາຣພາຫາຍໍ. ປີຐານິ ໂລຫວິກຕິອາທີຫິ ສງ຺ຆຏີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປີຐສງ຺ຆາຏກໍ, ປີເຐຫິ ສງ຺ຆຏີຍຕີຕິ ວາ ປີຐສງ຺ຆາຏກໍ, ຆຏ ຆຏເນ. ທ຺ວິຠາເຄນ ພາຫາສທິສຕ຺ຕາ ພາຫາ, ທ຺ວາຣສ຺ສ ພາຫາ ທ຺ວາຣພາຫາ. ‘‘ກປາຏໍ, ກວາຏ’’ນ຺ຕິປິ ທ຺ວາຣພາຫາຍ ນາມານິ, ກໍ ວາຕໍ ປາຏຍຕິ, ວາຏຍຕິ ເຈຕິ ກມ຺ມນິ ໂຓ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ກປາຏີ.

ທ຺ວຍໍ ເຄຫາທີນໍ ກູເຏ. ກຸຏ ເຉທເນ, ກມ຺ມນິ ໂຓ. ນຍ ຄມນຕ຺ໂຖ, ເກ ສີເສ ນຍຕີຕິ ກຓ຺ຓີກາ, ຓ຺ວຸ, ອິຕ຺ຕໍ, ຓຕ຺ຕຎ຺ຈ.

໒໒໐. ທ຺ວຍໍ ທ຺ວາເຣ. ທ຺ເວ ອຣນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ທ຺ວາຣໍ, ທຸຊ຺ຊເນ ວາຣຍນ຺ຕ຺ຍສ຺ມາ ຣກ຺ຂກາຕິ ວາ ທ຺ວາຣໍ, ອຸໂລໂປ. ປຏິຫຣນ຺ຕິ ອປເນນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂກາ ອຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ປຏິຫໂຣ, ປຏິປກ຺ເຂ ຫຣຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ວາ ປຏິຫໂຣ, ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕ຺ເຕ ປຏິຫາໂຣ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ອຸມ຺ມາເຣ, ຍໍ ‘‘ທ຺ວາຣປິຓ຺ຑິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຣ ຄຕິມ຺ຫິ, ມາໂຣ ກຣເຓ. ເທຫໍ ເນຕິ ປເວເສນາຕິ ເທຫນີ, ‘‘ເທຫລີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ເທຫໍ ລາຕິ ປເວເສນາຕິ ເທຫລີ. ອິລ ຄຕິມ຺ຫິ, ຓ຺ວຸ. ອິນ຺ໂທ ເອວ ປາທໍ ຂິປຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອິນ຺ທຂີໂລ, ຂິປ ເປຣເຓ. ປສ຺ສ ໂລໂປ, ອຖ ວາ ອິໍ ຄມນໍ ທທາຕີຕິ ອິນ຺ໂທ, ທ຺ວາຣໍ, ຕຕ຺ຖ ຐປິໂຕ ຂີໂລ ກຓ຺ຏໂກຕິ ອິນ຺ທຂີໂລ, ເວຄຄຠິຆາຕນໂຕ ຫິ ໂສ ຂີໂລ ວິຍ ໂຫຕິ.

ຖມ຺ຠ ປຏິພນ຺ຘເນ, ຖມ຺ໂຠ, ຘາເຣຕີຕິ ວາ ຖມ຺ໂຠ, ຘຣ ຘຣເຓ, ຣມ຺ຠປຈ຺ຈໂຍ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ ຈ. ຖຸ ອຠິຕ຺ຖເວ, ອຸໂຓ, ຍຸ ວາ, ຘາເຣຕີຕິ ວາ ຖູໂຓ, ຍຸ, ຣໂລໂປ, ອສ຺ສູ.

ອຑ຺ເຒນ຺ທຸປາສາເຓ ອທ຺ຘຈນ຺ທາກາເຣ ປາສາເຓ ປຏິກາສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕິ. ປຏ ຄຕິຍໍ, ຓ຺ວຸ. ອິຕ຺ຖິກຕາກາຣປເຣ ເກ ອສ຺ສິຕ຺ຕໍ. ຄຊິ ສທ຺ເທ, ຓ຺ວຸ, ອສ຺ສິຕ຺ຕໍ, ພິນ຺ທາຄໂມ ຈ. ອິສ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ຐໂກ.

໒໒໑. ວລຠີຕິ ຈູຬາ, ‘‘ສິຂາຍໍ ວລຠີ ຈູເຬ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ [ຣສ຺ສນ຺ຕາ ຈ, ສິຂາຍໍ ວຬຠິຍໍ ຈູເຬຕິ ຣຸທ຺ໂທ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໒.໑໕)]. ຕຈ຺ຉາທເນ ທາຣຸມ຺ຫິ ກຏ຺ເຐ ໂຄປານສີ ມຕາ. ວງ຺ເກຕິ ທາຣຸວິເສສນໍ. ຄໍ ວສ຺ໂສທກໍ, ສູຣິຍາທິກິຣຓຎ຺ຈ ປິວນ຺ຕິ ວິນາສຍນ຺ຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣມປ຺ປເວສນວເສນາຕິ ໂຄປານາ, ອິຏ຺ຐກາທໂຍ, ຕານິ ສິໂນນ຺ຕິ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ໂຄປານສີ.

ໂສຘາທິເຄເຫສຸ ເຉກປກ຺ຂາວາສຕ຺ຖໍ ໂຍ ພຫິ ກຣິຍ ກຏ຺ເຐກເທໂສ ຐປີຍເຕ, ໂສ ວິຏງ຺ໂກ. ກໂປເຕ ປາລຍຕີຕິ ກໂປຕປາລິກາ, ກມ຺ມນິ ຓ຺ວຸ. ຏກິ ນິວາສຄຕີສຸ. ວິໂນ ປກ຺ຂິໂນ ຏງ຺ກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວິຏງ຺ໂກ. ໂຓ.

໒໒໒. ທ຺ວຍໍ ກຸຎ຺ຈິກາຉິທ຺ເທ. ກຸຎ຺ຈິກາຍ ວິວຣໍ ຉິທ຺ທໍ ກຸຎ຺ຈິກາວິວຣໍ. ຕາຬສ຺ສ ປເວສນຏ຺ຐານຠູໂຕ ຉິຄ຺ຄໂຬ ຉິທ຺ທໍ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄໂຬ.

ຕິກໍ ກຸຎ຺ຈິກາຍໍ. ກຸຎ຺ຈ ໂກຏິລ຺ເຍ, ຓ຺ວຸ. ຕາຍຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຕາໂລ. ອໂລ, ຕລຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອເຕນາຕິ ວາ ຕາໂລ, ຕລ ປຕິຏ຺ຐາຍໍ. ອວາປຸຣຕິ ວິວຣຕິ ເຍນາຕິ ອວາປຸຣຓໍ, ວຣ ສໍວຣເຓ, ຍຸ, ວສ຺ສ ໂປ, ອຸຕ຺ຕໍ, ອຸປສຄ຺ຄສ຺ສ ທີຆຕາ ຈ, ‘‘ອປາຣຸຕາ ເຕສໍ ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ໒.໗໑; ມ. ນິ. ໑.໒໘໓] ວຈນໂຕ ປຸຣ, ປາຣ ສໍວຣເຓຕິປິ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖໍ ປຐນ຺ຕິ. ອວປຸພ຺ໂພ ວຸ ສໍວຣເຓຕິປິ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖ ປນ ສຕິ ວສ຺ສ ຣຕ຺ຕໍ, ອຸປສຄ຺ຄສ຺ສ ທີຆຕາ ຈ, ‘‘ອປາຣຸຕາ, ສງ຺ຆາຏິໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ປນ ປກາຣວຓ຺ຓາຄເມນ ສິທ຺ໂຘ. ວິທ ລາເຠ, ອິມ຺ຫິ ເວທິກາ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ອິຕຣຕ຺ຖ ອິເຍວ.

໒໒໓. ສງ຺ຆາຏາທໂຍ ມນ຺ທິຣງ຺ຄາ ເຄຫງ຺ຄວິເສສາ. ສມ຺ມາ ຆເຏນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຄປານສ຺ຍາທໂຍຕິ ສງ຺ຆາໂຏ, ປຸພ຺ພປຈ຺ຉິມທກ຺ຂິຓຸຕ຺ຕຣາຍາມວເສນ ຖມ຺ຠານມຸປຣິ ຐິໂຕ ກຏ຺ຐວິເສໂສ, ເຕ ປນ ປຸພ຺ພປຈ຺ຉິມຍາມາ ຕໂຍ ກຏ຺ຐາ, ທກ຺ຂິຓຸຕ຺ຕຣຍາມາ ປນ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຕໂຍ ກຏ຺ຐາ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ ປນ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕນວາທໂຍປິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປກ຺ຂານໍ ອປຕນຕ຺ຖໍ ພນ຺ຘນໂຕ ປາໂສ ວິຍາຕິ ປກ຺ຂປາໂສ. ຕຸລຕິ ສງ຺ຆາເຏສຸ ປຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຕຸລາ, ຕລ ປຕິຏ຺ຐາຍໍ, ອສ຺ສຸຕ຺ຕໍ, ປກ຺ຂານໍ ວາ ສມວາຫິຕຠາວກຣຓໂຕ ຕຸລຍຕິ ມິນາຕິ ເອຕາຍາຕິ ຕຸລາ, ຕຸລ ອຸມ຺ມາເນ.

ຕິກໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິຍໍ. ມຸຊິ ໂສຘເນ, ຍຸ. ມຊ຺ຊ ສໍສຸທ຺ຘິຍໍ, ຍຸ. ສຸຘ ສຸທ຺ຘິຍໍ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ກຣເຓ ຍຸ.

໒໒໔. ຕິກໍ ສງ຺ກາຣຉຑ຺ຑນປ຺ປເທເສ. ກຏ ຉຑ຺ຑນມທ຺ທເນສຸ, ສງ຺ກຏນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ກຏີຣໍ, ອີໂຣ, ‘‘ສງ຺ກໂຏ’’ຕິ ວາ ສງ຺ກາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອີຣຍນ຺ຕິ ຂິປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ກຏີຣໍ, ອີຣ ເຂເປ. ສງ຺ກາຣສ຺ສ ຐານໍ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ. ສງ຺ກາຣໍ ກຏຕິ ຉຑ຺ເຑຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ກາຣກູຏໍ, ອສ຺ສູ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິຍາ ນິຣາກເຕ [ນິຣສ຺ສເຕ (ກ.)] ຖຸສາທິມ຺ຫິ. ນານາວິເຘ ສງ຺ກາເຣ ຣາສີກຣຓວເສນ ກຈຕິ ພນ຺ຘຕິ ເອເຕນາຕິ ກໂຈ, ໂສ ເອຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ກຈວໂຣ, ວຣ ອິຈ຺ຉາຍໍ. ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐ ກລາໂປ ສມູໂຫ ອຸກ຺ລາໂປ, ກສ຺ສາກາຣໂລໂປ. ນານາວິເຘຫິ ຕິຓາທີຫິ ສງ຺ກຣີຍເຕ ມິສ຺ສີກຣີຍເຕຕິ ສງ຺ກາໂຣ, ໂຓ. ອວກໂຣຕິປ຺ຍຕ຺ຣ. ອວກຣີຍເຕ ນິຣສ຺ສເຕຕິ, ອ. ‘‘ສມ຺ມຊ຺ໂຊ ມຊ຺ຊນີ ເຈວ, ສງ຺ກາໂຣ’ວກໂຣ ມໂຕ’’ຕິ ຫລາຍຸໂຘ. ກສ ວິເລຂເນ, ອມ຺ພຸ.

໒໒໕. ຆຣາທິຠູມິ ຆຣເຂຕ຺ຕວິຫາຣາທີນໍ ໂຍ ຠູມິປ຺ປເທໂສ ວຕ຺ຖຸ ນາມ, ຕໍ ນປຸໍສເກ, ວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວຕ຺ຖຸ, ຣຕ຺ຖຸ. ຄສ ມທເນ, ຄສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຄາໂມ, ໂມ. ສໍວສນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ສໍວສໂຖ, ອໂຖ.

ປາກໂຏ ຂ຺ຍາໂຕ ຄາໂມ, ໂສ ນິຄໂມ ນາມ, ອຕິເຣໂກ ຄາໂມ ນິຄໂມ, ຠຸສຕ຺ໂຖ ນິ, ສຎ຺ຎາສທ຺ທຕ຺ຕາ ຣສ຺ໂສ.

ອຸປຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຠຄມນຸສ຺ສາທີຫິ ( ) [(ອິຠ຺ໂຍ) (?)] ວຑ຺ຒິໂຕ ອຘິໂກ ຄາໂມ ນິຄມໂຕປິ ອຘິກຕຣຕ຺ຕາ ‘‘ອຘິຠູ’’ຕິ ອີຣິໂຕ ກຖິໂຕ, ອຘິໂກ ຠວຕີຕິ ອຘິຠູ.

໒໒໖. ທ຺ວຍໍ ຄາມາທິປຣິຍນ຺ຕຠາເຄ. ສິ ພນ຺ຘເນ, ໂມ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາທີຍເຕຕິ ມຣິຍາທາ, ປສ຺ສ ໂມ.

ທ຺ວຍໍ ອາຠີຣກຸຏິຍໍ [ໂຆໂສ ອາຠີຣປລ຺ລີ ສິຍາ (ອມຣ ໑໒.໒໐)]. ຆຸ ສທ຺ເທ, ໂຆສນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ ໂຆໂສ. ໂຄປາລານໍ ຄາໂມ ໂຄປາລຄາມໂກ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

ປຸຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ນຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໒໒໗-໒໒໘. ໂປຣິສນ຺ຕານິ ມນຸສ຺ສຊາຕິຍາ ນາມານິ. ມໂນ ອຸສ຺ສນ຺ນມສ຺ສາຕິ ມນຸສ຺ໂສ, ສຕິສູຣຠາວພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂຍຄ຺ຍຕາທິຄຸຓວເສນ ອຸປຈິຕມານສາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຄຸຓຈິຕ຺ຕາ, ເກ ປນ ເຕ? ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ສຕ຺ຕວິເສສາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫິ ຊມ຺ພຸທີປກາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸເກ ມນຸສ຺ເສ ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ເທເວ ຈ ຕາວຕິໍເສ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ, ສູຣາ ສຕິມນ຺ໂຕ ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິ [ອ. ນິ. ໙.໒໑]. ຕຖາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອຄ຺ຄສາວກມຫາສາວກຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ມຫານຸຠາວາ ສຕ຺ຕາ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສມານຣູປາທິຕາຍ ປນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຕ຺ຕທີປວາສີຫິ ອິຕຣມຫາທີປວາສິໂນປິ ມນຸສ຺ສາຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິໍສູຕິ ເອເກ, ອປເຣ ປນ ຠຓນ຺ຕິ ‘‘ໂລຠາທີຫິ, ອໂລຠາທີຫິ ຈ ສຫິຕສ຺ສ ມນສ຺ສ ອຸສ຺ສທຕາຍ ມນຸສ຺ສາ, ເຍ ຫິ ສຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສຊາຕິກາ, ເຕສຸ ວິເສສໂຕ ໂລຠາທໂຍ, ອໂລຠາທໂຍ ຈ ອຸສ຺ສທາ, ເຕ ໂລຠາທີຫິ ອຸສ຺ສທຕາຍ ອປາຍມຄ຺ຄໍ, ອໂລຠາທີຫິ ອຸສ຺ສທຕາຍ ສຸຄຕິມຄ຺ຄໍ, ນິພ຺ພານຄາມິມຄ຺ຄຎ຺ຈ ປູເຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂລຠາທີຫິ, ອໂລຠາທີຫິ ຈ ສຫິຕສ຺ສ ມນສ຺ສ ອຸສ຺ສທຕາຍ ປຣິຕ຺ຕທີປວາສີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸມຫາທີປວາສິໂນ ສຕ຺ຕວິເສສາ ມນຸສ຺ສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂລກິຍາ ປນ ມນຸໂນ ອປຈ຺ຈຠາເວນ ມນຸສ຺ສາຕິ ວທນ຺ຕິ, ມນຸ ນາມ ປຐມກປ຺ປິໂກ ໂລກມຣິຍາທາຍ ອາທິຠູໂຕ ຫິຕາຫິຕວິຘາຍໂກ ສຕ຺ຕານໍ ປິຕຸຏ຺ຐານິໂຍ, ໂຍ ສາສເນ ‘‘ມຫາສມ຺ມໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ, ປຣມ຺ປຣຕາຍ ຈ ຕສ຺ສ ໂອວາທານຸສາສນິຍໍ ຐິຕາ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສທິສຕາຍ ມນຸສ຺ສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໂຕ ເອວ ຫິ ເຕ ‘‘ມານວາ, ມນຸຊາ’’ຕິ ຈ ໂວຫຣີຍນ຺ຕິ, ອຸສ຺ສປຈ຺ຈໂຍ. ມນຸໂນ ອປຈ຺ຈໍ ມານຸໂສ, ອຸໂສ. ມຣ ປາຓຈາເຄ, ໂຈ, ມຈ຺ໂຈ, ປພ຺ພຊ຺ຊາທິນາ ວາ ຕ຺ຍປຈ຺ຈໂຍ, ຘາຕ຺ວນ຺ຕສ຺ສ ໂລໂປ ຈ. ຕໂຕ ‘‘ຍວຕ’’ມິຈ຺ຈາທິນາ ໂຈ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ມນຸໂນ ອປຈ຺ຈໍ ມານໂວ. ມາຓໂວປ຺ຍຕ຺ຣ, ຓໂວ. ມນຸມ຺ຫາ ຊາໂຕ ມນຸໂຊ. ນີ ນເຍ, ເນຕີຕິ ນໂຣ, ອໂຣ. ປຸສ ໂປສເນ, ໂຓ, ປຸເຣຕີຕິ ວາ ໂປໂສ. ປຸຣ ປູຣເຓ, ໂສ, ອຸສ຺ໂສຕ຺ຕໍ, ຣໂລໂປ. ປຸນາຕີຕິ ປຸມາ, ປຸ ປວເນ, ໂມ, ສິສ຺ສາ. ປຸເຣຕີຕິ ປຸຣິໂສ, ໂປຣິໂສ ຈ, ອິໂສ, ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕາຍ ປູຣິໂສ ຈ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມນຸສ຺ສາທິປຎ຺ຈກໍ ອິຕ຺ຖິຍມ຺ປິ ວຕ຺ຕເຕ, ນຣາທໂຍ ຕຸ ປຸເມເຍວ ວິສິຏ຺ຐລິງ຺ຄຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຣ ມນຸສ຺ສ ມານຸສ ມນຸຊ ມາຓເວຫິ ນທາທິຕ຺ຕາ ອີປຈ຺ຈໂຍ, ເອກສກາຣໂລໂປ, ມນຸສີ, ມານຸສີ, ມນຸຊີ, ມາຓວີ. ມຈ຺ຈາ, ອິຕ຺ຖິຍມໂຕ ອາປຈ຺ຈໂຍ.

ວິທ຺ທສຸປຣິຍນ຺ຕໍ ປຓ຺ຑິເຕ. ປຓ຺ຑາ ພຸທ຺ຘິ ສຎ຺ຊາຕາ ອສ຺ສາຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ຕຣຕ຺ຍາທິ. ປຑິ ຄຕິຍໍ ວາ, ໂຕ. ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ພຸໂຘ. ວິທຕິ ຊານາຕີຕິ ວິທ຺ວາ, ວິທ ຎາເຓ, ໂວ, ສິສ຺ສາ. ຠູ ສຕ຺ຕາຍໍ, ອຕ຺ເຖ ວິຠາເວຕິ ປກາເສຕິ ສີເລນາຕິ ວິຠາວີ, ຓີ. ຣາຄາທໂຍ ສເມຕີຕິ ສນ຺ໂຕ, ໂຕ, ສຸນ຺ທໂຣ ອນ຺ໂຕ ອວສານເມຕສ຺ສາຕິ ວາ ສນ຺ໂຕ. ສຸນ຺ທຣາ ປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ. ກິນ຺ນາມ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ໂກວິໂທ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ, ກຸໍ ປາປໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ວາ ໂກວິໂທ. ຘີ ປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ໂສ ຘີມາ, ໂສຠນໍ ຌາຍຕີຕິ ສຸຘີ, ເຌ ຈິນ຺ຕາຍໍ. ຌສ຺ສ ໂຘ, ອີ, ສຸນ຺ທຣາ ຘີ ຍສ຺ສາຕິ ວາ ສຸຘີ. ກວິ ວຓ຺ເຓ, ອິ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ກວີ ຈ, ກຸ ສທ຺ເທ ວາ, ອິ, ກວິ. ພ຺ຍຎ຺ຊຍຕີຕິ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ຊ ຄຕິຍໍ, ໂຕ. ຠຸຊາທີນມນ຺ໂຕ ໂນ ທ຺ວິ ຈ. ວິສິຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຕາ ຍສ຺ສາຕິ ວາ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ຈກ຺ຂ ທສ຺ສເນ, ຍຸ, ວິຈກ຺ຂໂຓ, ວິຈາເຣຕີຕິ ວາ ວິຈກ຺ຂໂຓ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ. ວິຄໂຕ ສາຣໂທ ເອຕສ຺ມາຕິ ວິສາຣໂທ.

໒໒໙. ເມຘາ ຘາຣຓາ ມຕິ ປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສາຕິ ເມຘາວີ, ວີ. ອຕິສຍມຕິຍຸຕ຺ຕຕາຍ ມຕິມາ. ປຎ຺ຎາຍ ໂຍຄໂຕ ປຎ຺ໂຎ. ວິເສສໍ ຊານາຕິ ສີເລນາຕິ ວິຎ຺ຎູ, ຣູ. ວິທ ຎາເຓ, ອຸໂຣ, ວິທຸໂຣ [ວິທູໂຣ (ກ.)]. ຣູປຈ຺ຈເຍ ວິທູ. ຘີໂຍຄາ ຘີໂຣ, ໂຣ. ວິສິຏ຺ຐທສ຺ສນສີລຕາຍ ວິປສ຺ສີ, ຓີ. ໂທສໍ ຊານາຕີຕິ ໂທສຎ຺ຎູ, ຣູ. ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ພຸທ຺ໂຘ, ໂຕ. ທຸ ຄຕິຍໍ, ອ, ອຸສ຺ສາໂວ [ທຸ ຄຕິຍໍ ອພ຺ໂພ (ສູຈິ)], ທພ຺ໂພ. ວິທ ຎາເຓ, ທສຸ.

໒໓໐-໒໓໑. ມຫິລານ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິສາມຎ຺ເຎ. ອິສຸ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ໂຕ, ນທາທິ. ສີມສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ສີມນ຺ໂຕ, ເກສເວໂສ, ຕໍໂຍຄາ ສີມນ຺ຕິນີ, ອິນີ. ນຣສ຺ສາຍໍ ນາຣີ, ອິທມຕ຺ເຖ ໂຓ. ຕິຏ຺ຐຕິ ຄພ຺ໂຠ ຍສ຺ສໍ, ສາ ຖີ. ຘາ ຘາຣເຓ ວາ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ, ອີ. ພນ຺ຘ ພນ຺ຘເນ, ອູ, ພນ຺ຘສ຺ສ ວຘາເທໂສ ຈ [ຓ຺ວາທິ ໓], ວຘູສທ຺ໂທ ສຸຓິສາຠຣິຍານມ຺ປິ ວາຈໂກ. ວນ ສມ຺ຠຕ຺ຕິຍໍ, ໂຕ, ອິກາຣາຄໂມ ຈ. ອງ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ, ຍຸ, ອງ຺ຄນາ, ວິສິຏ຺ຐນາຣິຍມ຺ປິ ອງ຺ຄນາ, ຕທາ ກລ຺ຍາຓງ຺ຄນາຣີລກ຺ຂໂຓເປຕໍ ປສຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປາທາທິກມງ຺ຄມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ອສ຺ສຕ຺ຖ຺ຍຕ຺ເຖ ອງ຺ຄາ ກລ຺ຍາເຓ ນປຈ຺ຈໂຍ [ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ໔.໙໒]. ວິຣູເປສຸປິ ມໂທ ຣາຄມໂທ ຍສ຺ສາ ສາ ປມທາ, ວິສິຏ຺ຐນາຣິຍໍປ຺ຍຕ຺ຣ ປມທາ, ຕທາ ປກຏ຺ໂຐ ມໂທ ຣູປໂສຠຄ຺ຄຊນິໂຕ ເຈໂຕວິກາໂຣ ຍສ຺ສາ ສາ ປມທາ. ຣູປລາວຓ຺ຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ສຸນ຺ທຣີ, ວິສິຏ຺ຐາຍມ຺ປິ. ກມນີຍວຸຕ຺ຕິຕາຍ ກນ຺ຕາ, ກມຸ ກນ຺ຕິຍໍ, ໂຕ. ກນ຺ຕິໂຍຄາ ວາ ກນ຺ຕາ, ວິສິຏ຺ຐາຍມ຺ປິ. ຣມຍຕິ ວິໂນທຍຕິ ນາຍກໍ, ສາ ຣມຓີ, ນນ຺ທາທີຫິ ຍຸ, ນທາທິ, ວິສິຏ຺ຐາຍມ຺ປິ. ທຍ ຣກ຺ຂເຓ, ກມ຺ມນິ ໂຕ. ອປ຺ປໍ ພລໍ ຍສ຺ສາ ສາ ອພລາ, ອປ຺ປຕ຺ໂຖຍໍ ອກາໂຣ. ມາຕຸຍາ ຄາໂມ ວິຍ ຄາໂມ ຍສ຺ສາ ສາ ມາຕຸຄາໂມ, ມາຕາ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ມາຕຸຄາໂມ, ຄມຸ ຄມເນ, ໂຓ, ມາຕາ ວິຍ ຄສຕີຕິ ວາ ມາຕຸຄາໂມ, ຄສ ອທເນ, ໂມ, ມາຕາ ວິຍ ຄາຍຕີຕິ ວາ ມາຕຸຄາໂມ, ຄາ ສທ຺ເທ, ໂມ. ມຫີ ວິຍ ສຸຈິໍ ອສຸຈິມ຺ປິ ລາຕີຕິ ມຫິລາ, ມຫນ຺ເຕສຸ ພຫູສຸປິ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕສຸ ອິລຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ມຫິລາ, ອິລ ຄມເນ, ມຫ ປູຊາຍໍ ວາ, ອິໂຣ, ລຕ຺ຕໍ, ອາ, ມຫິລາ. ມເຫລາປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຕິກໍ ວິສິຏ຺ຐນາຣິຍເມວ. ລລ ວິລາເສ, ນນ຺ທາທີຫິ ຍຸ. ລລ ອິຈ຺ຉາຍນ຺ຕິ ຈຸຣາທິຄຓໂຕ ວາ ຍຸ. ຠຍປກຕິ ຠີຣຸ, ຠີ ຠເຍ, ຣຸ, ‘‘ຠີຣຸ ອຕ຺ເຕ ຊເນ’ຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕິ ຣຠໂສ. ອຕິສຍິຕກາມາ ກາມິນີ, ກາໂມ ສິງ຺ຄາຣຣູໂປ ມໂທ ຍສ຺ສາຕ຺ຖີຕິ ອິນີ, ສພ຺ພຕ຺ເຣວໍ. ວາມໂລຈນາ, ຠາວິນີ, ນິຕມ຺ພິນີ, ຣາມາອິຈ຺ຈາທີນິປິ ວິສິຏ຺ຐນາຣີນາມານິ.

ທ຺ວຍໍ ປຐມວຍສິ ວຕ຺ຕມານາຍໍ.

ອຏ຺ຐວສ຺ສາ ຠເວ ໂຄຣີ, ທສວສ຺ສາ ຕຸ ກຎ຺ຎກາ;

ສມ຺ປຕ຺ເຕ ທ຺ວາທເສ ວສ຺ເສ, ກຸມາຣີຕ຺ຍ’ຠິຘີຍເຕ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໘].

ອິຫ ຕ຺ວເຠໂທປຈາເຣເນກຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎ ປນາຫຸ ‘‘ກຎ຺ຎາສທ຺ໂທຍໍ ປຸມຸນາຠິສມ຺ພນ຺ຘປຸພ຺ພເກ ສມ຺ປໂຍເຄ ນິວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ກຸມາຣ ກີຬາຍໍ, ຈຸຣາທິ, ກຸມາຣຍຕີຕິ ກຸມາຣີ, ອ, ນທາທິ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ຓ຺ວຸນາ ວາ ສິທ຺ໂຘ. ກມນີຍເຕຕິ ກຎ຺ຎາ, ກນ ທິຕ຺ຕິກນ຺ຕິຄຕີສຸ, ໂຍ, ນ຺ຍສ຺ສ ຎຕ຺ຕໍ, ອ, ອາ.

ຍຸວສທ຺ທໂຕ ປາຏິປທິກໂຕຕິ, ຍຸວຕິ. ວຣິຕ຺ຖິປຣິຍາຍສາມຎ຺ເຎປິ ຍຸວຕິສທ຺ໂທ ປກຕ຺ຍນ຺ຕຣມຕ຺ຖີຕິ. ຕຣ ຕຣເຓ, ຍຸ, ອຸຕ຺ຕໍ, ອີ ຈ.

໒໓໒. ສາຠິເສກາ ລທ຺ຘາຠິເສກາ ຣາຊິຕ຺ຖີ ມເຫສີ ນາມ, ມຫ ປູຊາຍໍ, ກມ຺ມນິ ອິໂສ, ອິສ຺ເສ, ຕໂຕ ອີ, ມຫຕິໂຍ ຣາຊິຕ຺ຖິໂຍ ອີສຕິ ອຠິຠວຕີຕິ ວາ ມເຫສີ, ອີສ ອິສ຺ສຣິເຍ, ອີ. ມເຫສິໂຕ ອຎ຺ຎາ ຣາຊນາຣິໂຍ ໂຠຄິນິໂຍ ໂຠຄໂຍຄາ, ອີ, ອິນີ ຈ. ຍານາຣີ ປຸຣິສສ຺ສ ສງ຺ເກຕໍ ຍາຕິ, ສາ ‘‘ຘວຕ຺ຖິນີ, ອຠິສາຣິກາ’’ຕິ ໂຈຈ຺ຈເຕ. ຘວໍ ປຕິໍ ອຕ຺ຖຍຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ຘວຕ຺ຖິນີ, ອຕ຺ຖ ຍາຈນິຈ຺ຉາສຸ, ອິນີ, ອສຕີວິເສໂສ. ສຣ ຄຕິຍໍ, ອຠິສຣຕິ ສງ຺ເກຕນ຺ຕິ, ຓ຺ວຸ.

໒໓໓. ຉກ຺ກໍ ເວສິຍໍ. ຈຕຸສຏ຺ຐິກລາກຸສລຕາຍ, ສີລຣູປາທິມຕ຺ຕາຍ ຈ ຄຓ຺ຍເຕ ອາທີຍເຕ ຄຓິກາ, ຄຓ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ, ຓ຺ວຸ. ເວໂສ ອາກປ຺ໂປ, ເຕນາຕິໂສຠເຕ, ກມ຺ມເວເສຫິ ວາ ອິຈ຺ຉີຍເຕຕິ. ອຕິໂສຠເນ, ອິຈ຺ຉຕ຺ເຖ ວາ ຍປຈ຺ຈໂຍ. ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ທາສີ ວຓ຺ຓທາສີ, ທາສິມ຺ປິ ຫິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນໍ ເກຈິ ສາມິກາ ຘນໂລເຠນ ຄຓິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ນຄຣໍ ໂສເຠຕີຕິ ນຄຣໂສຠິນີ. ຣູເປນ ອຸປຊີວຕີຕິ ຣູປູປຊີວິນີ. ອຕິສຍເວສຍຸຕ຺ຕຕາຍ ເວສີ.

ທ຺ວຍໍ ອສຕີສາມຎ຺ເຎ. ກຸລານິ ອຏຕິ ນາສຍຕີຕິ ກຸລຏາ. ພນ຺ຘມນຸພນ຺ຘໍ ກາຍຕີຕິ ພນ຺ຘກີ, ນທາທິ.

໒໓໔. ຈຕຸກ຺ກໍ ອຸຕ຺ຕມນາຣິຍໍ. ວໂຣ ອາໂຣໂຫ ໂສຓິ ຍສ຺ສາ ສາ ວຣາໂຣຫາ. ອຸຕ຺ຕມຄຸຓໂຍຄາ ອຸຕ຺ຕມາ. ໂສຓິຄາຣເວນ ມຕ຺ຕຄໂຊ ວິຍ ພນ຺ຘນຄາມິນີ ມຕ຺ຕກາສິນີ, ກສ ຄຕິຍໍ. ວຣວຓ຺ຓໂຍຄາ ວຣວຓ຺ຓິນີ, ອິນີ.

‘‘ສີເຕ ສຸໂຂຓ຺ຫສພ຺ພງ຺ຄີ, ຄິມ຺ເຫ ຍາ ສຸຂສີຕລາ;

ຠຕ຺ຕຸ ຠຕ຺ຕາ ຈ ຍາ ນາຣີ, ສາ ຠເວ ວຣວຓ຺ຓິນີ’’ຕິ. ຣຸທ຺ໂທ;

ທ຺ວຍໍ ອຂຓ຺ຑິຕຈຣິຕ຺ຣາຍໍ. ປຕິ ສາມິໂກວ ກມນີໂຍ ຍສ຺ສາ ປຕິພ຺ພຕາ, ປຕິມ຺ຫິ ວຕມສ຺ສາຕິ ວາ ປຕິພ຺ພຕາ. ອສ ຠຸວິ, ອນ຺ໂຕ, ອີ, ອາທິໂລໂປ. ສເມຕີຕິ ວາ ສຕີ, ສມຸ ອຸປສເມ, ອນ຺ໂຕ, ອີ.

ທ຺ວຍໍ ກາມຣຕ຺ຕຣາຊປຸຕ຺ຕາທິໂນ ກຸລສ຺ສ ນິຍຕປຕິຍໍ. ກຸລານຸຣູປາ ອິຕ຺ຖີ ກຸລິຕ຺ຖີ, ກຸລໍ ປາເລຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ກຸລປາລິກາ, ຓ຺ວຸ.

໒໓໕. ທ຺ວຍໍ ມຕຠຕ຺ຕິກາຍໍ. ວິຄໂຕ ຘໂວ ຠຕ຺ຕາ ຍສ຺ສາ ວິຘວາ. ປຕິ ສຸຎ຺ໂຎ ນຏ຺ໂຐ ຍສ຺ສາຕິ ປຕິສຸຎ຺ຎາ.

ທ຺ວຍໍ ອຕ຺ຕິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຍນ຺ເວສິນິຍໍ ກຎ຺ຎາຍໍ. ປຕິໍ ວຣຕິ ຄເວສຕີຕິ ປຕິມ຺ພຣາ, ທຸຕິຍາຍາໂລໂປ. ສຍເມວ ປຕິໍ ວຣຕີຕິ ສຍມ຺ພຣາ, ປຐມາຍາໂລໂປ, ວຣ ປຕ຺ຖນາຍໍ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ວິຊາຕາຍໍ. ວິຊນີ ຄພ຺ຠວິໂມກ຺ຂເນ, ໂຕ, ວິຊາຍິຕ຺ຖາຕິ ວິຊາຕາ. ສູ ອຠິສເວ, ໂຕ. ຊາຕໍ ອປຈ຺ຈໍ ປຸຕ຺ໂຕ ເອຕິສ຺ສາຕິ ຊາຕາປຈ຺ຈາ. ປສູຕາວ ປສູຕິກາ, ກປຈ຺ຈໂຍ, ອິຕ຺ຕຎ຺ຈ.

໒໓໖. ທ຺ວຍໍ ທູຕິຍໍ. ຍາ ເປສີຍເຕ, ສາ ທູຕີ, ທຸ ຄມເນ,ຕິ, ອີມ຺ຫິ ທູຕີ. ສຎ຺ຈາຣຍຕິ ຍຖາຠິມຕນ຺ຕິ, ຓ຺ວຸ.

ຕິກໍ ທາສິຍໍ. ທຸ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອສຕິ ຠກ຺ຂຕີຕິ ທາສີ, ອີ, ທີຍນ຺ເຕ ຕາຍາຕິ ວາ ທາສີ, ທາ ທາເນ, ໂສ, ອີ ຈ. ຈິຏ ເປສເນ, ກມ຺ມນິ ໂຓ, ອີ. ກຸຏໍ ອຸທກກຸມ຺ຠໍ ຘາເຣຕີຕິ ກຸຏຘາຣິກາ, ຓ຺ວຸ.

ທ຺ວຍໍ ສຸຠາສຸຠນິຣູປິນິຍໍ ສໍວຣິກາທິມ຺ຫິ. ວຣ ຄຕິຍໍ, ກຕ຺ຕຣິ ອິນີ. ສຸຠາສຸຠສ຺ສ ອິກ຺ຂຓໍ ນິຣູປນໍ ຍສ຺ສາຕ຺ຖີຕິ, ອິ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ອິເມ ທ຺ເວ ສທ຺ທາ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖາ.

ຍາ ສຍໍ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠຣິຍາ, ສາ ຂຕ຺ຕິຍານີ, ຂຕ຺ຕິຍາ ຈ. ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ຂຕ຺ຕິຍານີ, ອາໂນ, ອີ. ຓມ຺ຫິ ຂຕ຺ຕິຍາ.

໒໓໗. ປຊ຺ຊໍ ອຄ຺ຄິສກ຺ຂິປຸພ຺ພກຕປາຓິຄຫິຕາຍໍ ຠຣິຍາຍໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕູປຈາຣາ. ທາຣຍນ຺ເຕ ເຍນາຕິ ທາໂຣ, ທຣ ວິທາຣເຓ, ອກຕ຺ຕຣິ ຈ ກາຣເກ ສຎ຺ຎາຍໍ ໂຓ. ຊາຍຕິ ປຸຕ຺ໂຕ ຍາຍາຕິ ຊາຍາ, ຊນ ຊນເນ, ໂຍ, ຊນິສ຺ສ ຊາ ຈ, ອາ, ຊຍຕີຕິ ວາ ຊາຍາ, ຊິ ຊເຍ, ໂຍ, ຊິສ຺ສ ຊາ, ອາ, ຊາຍາ. ກລ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ, ອຕ຺ໂຕ. ຆຣໍ ເນຕີຕິ ຆຣຓີ, ຓຕ຺ຕໍ. ຠຣິຕພ຺ພໂຕ ຠຣິຍາ, ຠຣ ຠຣເຓ, ໂຍ. ປິຍາຍິຕພ຺ພໂຕ ປິຍາ,ປີ ຕປ຺ປນກນ຺ຕີສຸ, ໂຍ. ປຊໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປາເລຕີຕິ ປຊາປຕິ, ປາ ປາລເນ,ຕິ, ອາຕ຺ຕໍ, ຣສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປູຣຓີ ທຸຕິຍາ. ປຐໂມ ຠຕ຺ຕາ, ຠຣິຍາ ທຸຕິຍາ. ສາມິກສ຺ສ ປາເທ ປຣິຈຣຕີຕິ ປາທປຣິຈາຣິກາ, ຓ຺ວຸ. ປຕິນີ, ປາຓິຄຫິຕາ, ສຫຘມ຺ມິນີຕິປິ ຕສ຺ສາເຍວ ນາມານິ.

໒໓໘. ຕິກໍ ສຂິຍໍ. ເຕສຸ ເຕສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ສຫ ຂາຍຕິ ປກາສຕີຕິ ສຂີ, ສຫປຸພ຺ໂພ ຂາ ປກາສນກຖເນສຸ, ອີ. ອລ ຠູສເນ ອາປຸພ຺ໂພ, ອິ. ວຍສາ ຕຸລ຺ຍາ ວຍສາ, ຕຸລ຺ເຍ ສຎ຺ຎາຍໍ ໂສ [ປາຓິນິ ໔.໔.໙໑ ສຸຕ຺ເຕ ຍປຈ຺ຈໂຍ ທິສ຺ສຕິ].

ຊໂຣວຸຈ຺ຈຕິ ໂຈຣສ຺ສາມິໂກ, ຕສ຺ສາຍໍ ຊາຣີ, ໂຓ, ອີ. ສາມິກໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຈຣຕີຕິ, ອິນີ.

໒໓໙. ປຸເມ ຕູຕິ ລິງ຺ຄນ຺ໂຕ ຕຸສທ຺ໂທ ນ ປຸພ຺ພໍ ຠຊເຕ. ອຣ ຄມເນ, ຕຸ, ອຣສ຺ສຸຕ຺ຕໍ. ຣຕິຍາ ຊາຍຕີຕິ ຣໂຊ, ຕິໂລໂປ. ປຸປ຺ຜ ວິກສເນ, ປຸປ຺ຜໍ.

ຕິກໍ ຣຊສ຺ສລາຍໍ. ອຸຕຸໂຍຄາອຸຕຸນີ, ອິນີ. ຣຊໂຍຄາ ຣຊສ຺ສລາ, ສໂລ. ປຸປ຺ຜວນ຺ຕຕາຍ ປຸປ຺ຜວຕີ. ຖີຘມ຺ມິນີ, ອວີ, ອຕ຺ເຕຍີ, ມລິນີ, ອຸຕຸມຕີ, ອຸທກີອິຈ຺ຈາທີນິປິ ຕສ຺ສາ ນາມານິ.

ຕິກໍ ຄພ຺ຠິນິຍໍ. ຄຣຸ ອລຫຸໂກ ຄພ຺ໂຠ ກຸຈ຺ຉິ ເອຕິສ຺ສາຕິ ຄຣຸຄພ຺ຠາ. ອາປນ຺ໂນ ປຕ຺ໂຕ ຄພ຺ຠຏ຺ໂຐ ສຕ຺ໂຕ ເອຕາຍາຕິ ອາປນ຺ນສຕ຺ຕາ. ຄພ຺ຠໂຍຄາ ຄພ຺ຠິນີ.

ຕິກໍ ເຍນ ເວຐິໂຕ ຄພ຺ໂຠ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຕ຺ຣາສເຍຕິ ຂ຺ຍາເຕ. ຄພ຺ໂຠ ອາສຍເຕ ຕິຏ຺ຐຕ຺ຍຕ຺ຣາຕິ, ໂຓ. ຊຣໍ ເອຕີຕິ ຊລາພຸ. ອຸ, ຣສ຺ສ ໂລ, ຍສ຺ສ ໂພ, ຊຣາປຸພ຺ໂພ ອິ ຄຕິຍໍ. ກລໍ ຊຣຕໍ ລາຕີຕິ ກລໂລ, ກລ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ ວາ, ອໂລ.

໒໔໐-໒໔໑. ສຕ຺ຕກໍ ຠຕ຺ຕຣິ. ຘູ ກມ຺ປເນ, ສນ຺ຕາສໍ ຘຸໂນຕີຕິ ຘໂວ, ອ. ສໍ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ສາມິໂກ, ອາມິປຈ຺ຈໂຍ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ອິປຈ຺ຈໂຍ ວາ, ນິຄ຺ຄຫີຕສ຺ສ ໂມ, ອສ຺ສ ຈ ທີໂຆ, ສາມິໂກ. ຠຣ ຠຣເຓ, ຠຣຕີຕິ ຠຕ຺ຕາ, ຣິຕຸ. ກມຸ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ໂຕ, ‘‘ປກ຺ກມາທີຫິ ນ຺ໂຕ ຈາ’’ຕິ ນ຺ຕຕ຺ຕໍ. ປາ ຣກ຺ຂເຓ, ອຕິ, ປຕິ. ວຣ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ອ, ວໂຣ. ປີ ຕປ຺ປນກນ຺ຕີສຸ, ໂຍ.

ຣຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ປຕິໂນ ອຸປ ອຸປປຕິ, ສມາເສ ກເຕ ອຠິຘານໂຕ ປຸພ຺ພນິປາໂຕ, ອປ຺ປຘານຠູໂຕ ວາ ປຕິ ອຸປປຕິ. ຊຣ ວໂຍຫານິມ຺ຫິ, ຊີຍນ຺ເຕ ອເນນາຕິ ຊາໂຣ, ທາໂຣ ຈ.

ສຕ຺ຕກໍ ປຸຕ຺ເຕ. ນຣເກ ນ ປຕນ຺ຕ຺ຍເນນ ຊາເຕນາຕິ ອປຈ຺ຈໍ, ປຕ ຄຕິຍໍ, ໂຍ, ຕ຺ຍສ຺ສ ໂຈ, ນ ປຕຕິ ນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ ວໍໂສ ເອເຕນາຕິ ວາ ອປຈ຺ຈໍ, ປຸຕ຺ເຕ, ຘີຕຣິ ຈ ນິຈ຺ຈນປຸໍສໂກຍໍ. ປູ ປວເນ. ປຸນາຕິ ປິຕໂຣ ເຕນາຕິ ປຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຉທາທີຫິ ຕຕ຺ຣຓ’’ຕິ ໂຕ. ປູເຣຕີຕິ ວາ ປຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕໂຕ ຊາໂຕ ອຕ຺ຣໂຊ, ‘‘ອຕ຺ຕໂຊ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ສຸຍເຕຕິ ສຸໂຕ. ສຸ ອຠິສເວ, ສຸຓາຕີຕິ ວາ ສຸໂຕ, ໂຕ, ສຸ ສວເນ. ຕນຸມ຺ຫາ ຊາໂຕ ຕນຸໂຊ, ຕນໂຍ ຈ, ໂຍ, ຕໂນຕິ ມຸທນ຺ຕິ ວາ ຕນໂຍ, ອໂຍ. ສູຍເຕຕິ ສູນຸ, ກມ຺ມນິ ນຸ, ສູ ປສເວ.

ປຸຕ຺ຕາທໂຍ ສູນຸປຣິຍນ຺ຕາ ຘີຕຣິ ວຕ຺ຕມານາ ອິຕ຺ຖິຍໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ທຸຫິຕາ, ຘີຕາ ຈ ສທາ ນາຣິຍເມວ. ທຸຫ ປປູຣເຓ, ຣາຕຸ, ໂອຕ຺ຕາຠາໂວ, ອິກາຣາຄໂມ ຈ. ຘາ ຘາຣເຓ, ຣາຕຸ, ອາສ຺ສີ. ປຸຕ຺ຕາທໂຍ ຈ ເຕ ສາມຎ຺ເຎເນວ ກຸຓ຺ຑໂຄລກາທີນໍ ວາຈກາ. ສວຓ຺ຓາຍໍ ຕຸ ອູຒາຍໍ ສຊາໂຕ ສຍໍ ຊນິໂຕ ສຸໂຕ ໂອຣໂສ ນາມ. ສຊາຕສທ຺ເທນ ກຸຓ຺ຑກໂຄລກຂຕ຺ຕາທິພ຺ຍວຈ຺ເຉໂທ. ຊີວຕິ ຠຕ຺ຕຣິ ຊາຣໂຊ ສຸໂຕ ກຸຓ຺ຑາຂ຺ໂຍ. ມເຕ ຠຕ຺ຕຣິ ຊາຣໂຊ ໂຄລກາຂ຺ໂຍ. ອຣິຍາສຸທ຺ທໂຊ ສຸໂຕ ຂຕ຺ຕາ ນາມ [ຂຕ຺ຕາ ອຣິຍາສຸທ຺ທານໍ (ອມຣ ໒໐.໓)]. ອາທິນາ ມາຄຘາທີນໍ ຄຫຓໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ອມເຕ ຊາຣໂຊ ກຸຓ຺ໂຑ,

ມເຕ ຠຕ຺ຕຣິ ໂຄລໂກ’’ຕິ [ອມຣ ໑໖.໓໖].

‘‘ມາຄໂຘ ສຸທ຺ທຂຕ຺ຕາໂຊ’’ຕິ [ອຠິຘານຸ ໕໐໓ ຄາຖາ] ຈ.

ອຸຣສາ ມນສາ ນິມ຺ມິໂຕ, ອຸຣສທ຺ທາ ຕຕິຍນ຺ຕາ ນິມ຺ມິຕຕ຺ເຖ ໂຓ, ນິວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເຕນ ນິມ຺ມິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຣສິ ຠໂວຕິ ວາ ໂອຣໂສ.

໒໔໒. ຈຕຸກ຺ກໍປຕິປຕິນີນໍ ຍຸເຄ, ‘‘ທາຣາ ປຸເມ ພຫຸຕ຺ເຕ ຈ, ທໍ ກລຕ຺ເຣ ນປຸໍສເກ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໓໘] ອມຣມາລາ, ຊໍສທ຺ໂທ ຕ຺ວພ຺ຍໂຍ ທາຣວຈໂນ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຊມ຺ປຕິ, ທມ຺ປຕີ’’ຕິປິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິຘ ປນ ກຈ຺ຈາຍນມເຕໂນທາຫຏາ. ຊາຍາ ຈ ປຕິ ຈ ຊາຍາປຕິ. ອິຕຣີຕຣໂຍຄທ຺ວນ຺ໂທ. ຊາຍາ ຈ ປຕິ ຈ ຊານິປຕິ, ຕຖາ ຊາຍມ຺ປຕິອາທໂຍ, ຊາຍາສທ຺ທສ຺ສ ປຕິມ຺ຫິ ປເຣ ຊານິ, ຕຸທຎ຺ຈ, ຊາຍຎ຺ຈ ຍທາທິນາ.

ຕິກໍ ນປຸໍສເກ. ວິຄໂຕ ຣາຄສ຺ສໂວ ຍສ຺ມາ ວສ຺ສວໂຣ. ສຸ ສວເນ, ອໂຣ. ປຓ ພ຺ຍວຫາເຣ, ໂຑ, ປຑິ ລິງ຺ຄເວກລ຺ເຍ ວາ, ຠູວາທິ. ນ ອິຕ຺ຖີ ນ ປຸມາ ນປຸໍສກໍ, ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ອິຕ຺ຖິປຸມານໍ ປຸໍສກຠາໂວ, ນສ຺ສ ຈ ປກຕິ. ຕຕິຍາປກຕິ, ສຓ຺ໂຑ, ກລີພນ຺ຕິປິ ຕສ຺ສ ນາມານິ. ຕຕິຍາ ປກຕິ ຕຕິຍປ຺ປກາໂຣ, ສມຊາຕິເກ ອິຕ຺ຖິປຸຣິເສ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕຕິຍຕ຺ຕໍ ປກາຣສ຺ສ. ປຐມາ ຫິ ປກຕິ ອິຕ຺ຖີ, ທຸຕິຍາ ປກຕິ ປຸຣິໂສ, ອິຕຣປກຕິ ຕຕິຍາ ປກຕິ.

໒໔໓. ຉກ຺ກໍ ຎາຕິມຕ຺ເຕ, ພນ຺ຘຸເຍວ ພນ຺ຘໂວ, ອ, ອຸສ຺ສາໂວ. ພນ຺ຘຕີຕິ ພນ຺ຘຸ, ອຸ. ສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຊໂນ ສຊໂນ. ສມານໍ ໂຄຕ຺ຕໍ ກຸລໍ ອສ຺ສາຕິ ສໂຄຕ຺ໂຕ, ສມານສ຺ສ ສຠາໂວ. ຎາ ອວໂພຘເນ, ກມ຺ເມຕິ, ຎາຕິເຍວ ຎາຕໂກ, ອຕ຺ຕໍ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ ຈ. ສຸສທ຺ໂທປ຺ຍຕ຺ຣ [ສ຺ວ (ອມຣ ໑໖.໓໖)].

ທ຺ວຍໍ ສຕ຺ຕປຸຣິສາວຘິເກສຸ ນິກຏຎາຕີສຸ. ໂລຫິເຕນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ສາໂລຫິໂຕ, ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ສາເທໂສ, ປຸພ຺ພນິປາໂຕ ຈ, ສມານໍ ປິຓ຺ຑທານໍ ຍສ຺ສ ສປິຓ຺ໂຑ, ສນາຠໂຍປ຺ຍຕ຺ຣ [ນາຠິ ສຕ຺ຕປຸຣິສາວຘິກກຸເລ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໓໓)]. ຕິກໍ ປິຕຣິ. ຕາ ປາລເນ, ໂຕ ກຕ຺ຕຣິ. ຊນຍຕີຕິ ຊນໂກ, ຓ຺ວຸ. ປາ ຣກ຺ຂເຓ, ຣິຕຸ, ອສ຺ສິຕ຺ຕໍ.

໒໔໔. ຉກ຺ກໍ ມາຕຣິ. ອມ ປູຊາຍໍ, ກມ຺ມນິ ໂມ, ໂພ ຈ, ອມ຺ມາ, ອມ຺ພາ. ຊນຍຕີຕິ ຊນນີ, ຍຸ, ນທາທິ. ມານ ປູຊາຍໍ, ປຸຕ຺ຕໍ ມາເນຕີຕິ ມາຕາ, ຣາຕຸ, ປາຕີຕິ ວາ ມາຕາ, ປາຕິສ຺ສ ໂມ. ຊເນຕີຕິ ຊເນຕ຺ຕິ,ຕິ. ຊເນຕີຕິ ຊນິກາ, ຓ຺ວຸ, ອິຕ຺ຕໍ.

ອປ຺ປຘານຠູຕາ ມາຕາ ອຸປມາຕາ, ກຸມາເຣ ຘາເຣຕີຕິ ຘາຕິ. ຘາ ຘາຣເຓ,ຕິ. ຊາຍາຍ ຠຣິຍາຍ ຠາຕິໂກ ກນິຏ຺ໂຐ ຈ ເຊຏ຺ໂຐ ຈ ສາໂລ ນາມ, ສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ເອສາ ສາ, ຠຣິຍາ, ຕສ຺ສາ ຠາຕາ ສາໂລ, ຊາຍາຍ ຠາຕຣິ ອໂລ. ສຣ ຄຕິຈິນ຺ຕາຫິໍສາສຸ ວາ, ໂຓ, ລຕ຺ຕໍ, ສາລ ວິຕກ຺ເກ ວາ, ຈຸຣາທິ.

໒໔໕. ສາມິໂນ ຠຕ຺ຕຸ ຠຄິນີ ນນນ຺ທາ ນາມ, ນ ນນ຺ທຕີຕິ ນນນ຺ທາ, ອຕ຺ຕາຠາໂວ ນສ຺ສ ວິຠາສາຘິກາຣາ. ນນ຺ທ ສມິທ຺ຘິຍໍ, ຠູວາທິ.

ທ຺ວຍໍ ອຍ຺ຍິກາຍໍ. ມາຕຸຍາ ມາຕາ ມາຕາມຫີ. ປິຕູນໍ ປິຕຣິ ຈ ມາຕຣິ ຈ ອາມຫໍ ຍທາທິນາ, ນທາທິ. ອຣຫ ປູຊາຍໍ, ຓ຺ວຸ, ຣຫສ຺ສ ໂຍ, ອຍ ຄຕິມ຺ຫິ ວາ, ຓ຺ວຸ, ອຍ຺ຍິກາ.

ມາຕຸຍາ ຠາຕາ ມາຕຸໂລ ນາມ, ມາຕຸຍາ ຠາຕາ ມາຕຸໂລ, ມາຕຸ ຠາຕຣິ ອຸລປຈ຺ຈໂຍ. ອສ຺ສ ມາຕຸລສ຺ສ ປຊາປຕິ ຊາຍາ ມາຕຸລານີ ນາມ, ມາຕຸລສ຺ສ ຠຣິຍາ ມາຕຸລານີ, ມາຕຸລຠຣິຍາຍໍ ອາໂນ, ນທາທິ, ອຖ ວາ ມາຕຸລສ຺ສ ເອສາ ມາຕຸລານີ, ອີ, ອສ຺ສ ອາໂນ.

໒໔໖. ຊາຍາປຕີນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນນີ ມາຕາ ສສ຺ສຸ ວຸຕ຺ຕາ, ສສ ຄຕິຫິໍສາປາເນສຸ. ຕປ຺ປິຕາ ເຕສໍ ຊາຍາປຕີນໍ ປິຕາ ປນ ສສຸໂຣ ນາມ, ສສຘາຕຸມ຺ຫາ ອຸໂຣ. ຠຄິນິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ປນ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ນາມ, ຠຄິນິຍາ ອປຈ຺ຈໍ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ, ເຓຍ຺ໂຍ.

໒໔໗. ທ຺ວຍໍ ສຸຕສ຺ສ, ສຸຕາຍ ຈ ປຸຕ຺ເຕສຸ. ນຫ ພນ຺ຘເນ, ຣິຕຸ, ນີ ນເຍ ວາ. ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປປຸຕ຺ໂຕ, ຕ຺ຕໂລໂປ, ອຸສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ. ສາມິຠາຕາ ເທວໂຣ ນາມ, ອຖ ວາ ສາມິຠາຕາ ກນິຏ຺ໂຐ ສາມິໂນ ຠາຕາ ເທວໂຣ ນາມ. ເຊຏ຺ໂຐ ຕຸ ສສຸໂຣ ເອໂວຈ຺ຈເຕ. ທິວຸ ກີຬາຍໍ, ອໂຣ.

ທ຺ວຍໍ ຘີຕຸປຕິມ຺ຫິ. ຊນ ຊນເນ, ຣິຕຸ, ອສ຺ສາຕ຺ຕໍ, ນສ຺ສ ມາເທໂສ ຈ. ທ຺ວຍໍ ປິຕຸປິຕຣິ. ປິຕຸໂນ ປິຕາ ປິຕາມໂຫ.

໒໔໘. ຫຸສານ຺ຕານິ ປເທນ ປເທນ ນາມານິ. ມາຕຸຍາ ຠຄິນີ ມາຕຸຈ຺ຉາ, ຈ຺ໂຉ. ປິຕຸໂນ ຠຄິນີ ປິຕຸຈ຺ຉາ, ປິຕຸຠຄິນີ ປິຕຸຈ຺ຉາ ຠເວຕ຺ຍຕ຺ໂຖ.

ປິຕາມຫສທ຺ໂທ ນ ເກວລໍ ຊນກປິຕຣເມວ ວທຕິ, ອຖ ໂຂ ຊນກປິຕຸປິຕາທໂຍປີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ປປິຕາມໂຫ’’ ອິຈ຺ຈຸທາຫໂຏ. ປິຕຸໂນ ອຍ຺ຍໂກ ປຍ຺ຍໂກ, ຕຸໂລໂປ. ສຸ ສວເນ, ຓ຺ຫາ. ຓິສມ຺ຫິ ສຸຓິສາ. ສມ຺ຫິ ຫຸສາ, ຫຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຕ຺ຣ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມໂຕ ອາປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາ.

໒໔໙. ຈຕຸກ຺ກໍ ເອໂກທເຣ ຠາຕຣິ. ສມາໂນທເຣ ຐິໂຕ ໂສທຣິໂຍ, ສມານສ຺ສ ໂສ. ສມາໂນ ຄພ຺ໂຠ ສຄພ຺ໂຠ, ຕຕ຺ຣ ຠໂວ ສຄພ຺ໂຠ, ໂຓ. ສມາໂນທເຣ ຊາໂຕ ໂສທໂຣ. ສມາໂນທເຣ ຊາໂຕ ສຫໂຊ. ສຫສທ຺ໂທ ຕຸລ຺ຍວຈໂນ.

ມາຕາປິຕູ ເຕ ທ຺ເວ ຊນາ ປິຕໂຣ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຊນກພ຺ຍປ຺ປເທສນິຍຕຕ຺ຕາ ອເຠທວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ປິຕຸຕ຺ຕມຕ຺ເຖວ. ນນ຺ວເຠທາ ຊາຕິ, ຕສ຺ສາ ໂຈຠຍຕ຺ຣ ສຕ຺ຕາເທກຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ຊາຕິຍາ ລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາ ຠວນ຺ຕິ, ອທພ຺ພຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນໍ ນ ສິຍາຕິ? ເນສ ໂທໂສ, ນ ຫິ ຊາຕິປທຕ຺ຖິກສ຺ສ ນ ທພ຺ພໍ, ທພ຺ພປທຕ຺ຖິກສ຺ສ ວາ ນ ຊາຕີຕິ. ກິນ຺ຕຸຠເຍສໍປ຺ຍຸຠຍປທຕ຺ໂຖ ອິຫາຕ຺ຖວິເສໂສ. ຊາຕິປທຕ຺ຖິກສ຺ສ ຊາຕິ ປຘານຠູຕາ ທພ຺ພໍ ຄຸຓຠູຕໍ, ທພ຺ພປທຕ຺ຖິກສ຺ສ ຕຸ ວິປຣິຍໂຍ, ຕຕ຺ຣ ຊາຕິວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ທພ຺ເພ ວິຍ ລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຕສ຺ສ ຈ ພຫຸຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນໍ. ປຸພ຺ເພ ວິຍາເຠທວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ຘີຕາ ຈ ປຸຕ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ, ຊຎ຺ຎຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕພ຺ຍປເທສນິຍຕໍ ຘີຕຣິປ຺ຍຕ຺ຖິ, ວິປຣິຍເຍ ຕຸ ນ ຠວຕ຺ຍນຠິຘານໂຕ. ເຠທວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣຕິ ຠວຕິ.

໒໕໐. ສສ຺ສຸ ຈ ສສຸໂຣ ຈ ສສຸຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ຕທປຈ຺ໂຈຫນສມ຺ພນ຺ຘິນິພນ຺ຘນາ ຫິ ພ຺ຍປ຺ປເທໂສ ສສ຺ສຸຍມ຺ປິ ຐິໂຕ. ເຠທວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ຕຸ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖໍ ສທ຺ທນິເວໂສ. ຠາຕາ ຈ ຠຄິນີ ຈ ຠາຕໂຣ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ເອກຄພ຺ໂຠສິຕຕ຺ຕໍ ຠາຕຸພ຺ຍປ຺ປເທສນິຍຕໍ ຠຄິນິຍໍປ຺ຍຕ຺ຖິ. ຕໂຕ ເອກຄພ຺ໂຠສິຕຕ຺ຕສ຺ສາເຠທວຈນິຈ຺ຉາຍໍ ອຸໂຠ ຠາຕໂຣ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຣາປິ ວິຣູເປກເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທຸວິໂຘ ຫິ ເອກເສໂສ ສຣູປາສຣູປວເສນ. ຕຕ຺ຣ ສຣູເປກເສເສ ພຫຸວຈນເມວ, ອິຕຣຕ຺ຣ ປນ ທ຺ວິວຈນໍ, ຍຖາ ປຸຣິໂສ ຈ ປຸຣິໂສ ຈ ປຸຣິສາ, ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປໍ, ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ ປິຕໂຣຕິ.

ພາລ຺ຍໂຍພ຺ພນວຸຑ຺ຒຕ຺ຕານິ ຕີຓິ ວຍານິ. ຕຕ຺ຣ ຕິກໍ ພາລ຺ເຍ. ທ຺ວຍໍ ໂຍພ຺ພເນ. ພາລສ຺ສ ຠາໂວ ພາລຕ຺ຕໍ, ຕ຺ຕໍ. ຕາປຈ຺ຈເຍ ພາລຕາ. ຓ຺ຍມ຺ຫິ ພາລ຺ຍໍ, ອຖ ວາ ພລ ປາຓເນ, ພລນ຺ຕິ ອສ຺ສສິຕປສ຺ສສິຕມຕ຺ເຕນ ປຓນ຺ຕີຕິ ພາລາ, ພລ຺ຍນ຺ເຕ ສໍວຣີຍນ຺ເຕຕິ ວາ ພາລາ, ພລ ສໍວຣເຓ. ເຕສໍ ຠາໂວ ພາລຕ຺ຕາທິ. ຍຸວສ຺ສ ຠາໂວ ໂຍພ຺ພຎ຺ຎໍ, ໂຍພ຺ພນຎ຺ຈ, ຠາເວ ຓ຺ໂຍ, ໂຓ ຈ, ອຖ ວາ ຍຸ ມິສ຺ສເນ, ຍຸ, ອຸສ຺ສ ອຸວາເທໂສ, ວຸທ຺ຘິ. ເຕສໍ ຠາໂວ ໂຍພ຺ພຎ຺ຎາທິ.

໒໕໑. ເຍ ຊຣາກຕາ ສຸກ຺ກາ ເກສາທໂຍ, ເຕ ປລິຕໍ ນາມ ສິຍຸໍ, ເຕສໍ ວາ ຍໍ ສຸກ຺ກຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປລິຕໍ ນາມ. ປຈ ປາເກ, ອິໂຕ, ຈສ຺ສ ລຕ຺ຕຎ຺ຈ.

ທ຺ວຍໍ ວລິປລິຕາທິມຕິ ກາຍປຣິປາເກ. ຊີຍນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒາ ຠວນ຺ຕິ ອສ຺ສໍ ຊຣາ, ຊຣ ວໂຍຫານິມ຺ຫິ, ຊຣາ ເອວ ຊຣຕາ, ສກຕ຺ເຖ ຕາປຈ຺ຈໂຍ. ວິສ຺ສສາຕິປິ ຊຣາຍ ນາມໍ. ວິເສເສນ ສໍສເຕ ອໂຘ ປາຕຍຕີຕິ ວິສ຺ສສາ. ສໍສຕິ’ຣຍໍ ປມາທຕ຺ໂຖ, ອວສໍສນຕ຺ໂຖ ຈ, ອິຫ ອວສໍສນຕ຺ໂຖ, ນິຄ຺ຄຫີຕໂລໂປ, ທ຺ວິຕ຺ຕຎ຺ຈ.

ພາລ຺ຍໂຍພ຺ພນວຸຑ຺ຒຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິທານິ ຕພ຺ພຕິນາມານ຺ຍາຫ. ຕຕ຺ຣ ອທ຺ຘໍ ຉາປສາມຎ຺ເຎ. ປຸຖ, ປຖ ວິຕ຺ຖາເຣ, ອຸໂກ, ປຸຖຸໂກ, ປລ ຄມເນ, ຓ຺ວຸ, ອສ຺ສິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ປິລ຺ລໂກ. ຉຸປ ສມ຺ຜສ຺ເສ, ອຸສ຺ສາຕ຺ຕໍ, ຉາໂປ. ກຸມາຣ ກີຬາຍໍ, ກຸມາໂຣ. ພລ ປາຓເນ, ໂຓ, ພາໂລ, ປູ ປວເນ, ໂຕ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ໂປຕໂກ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ໂປຕກີ. ໂປໂຕ, ສາໂວ, ສາວໂກ, ອພ຺ຠໂກ, ຑິມ຺ໂຠ, ສຸສຸໂກ, ສຸສຸອິຈ຺ຈາທີນິປິ ຉາປສາມຎ຺ຎຕ຺ຖານິ.

໒໕໒. ພາລສາມຎ຺ຎວາຈການິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິເສສພາລນາມານິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຖຸ’’ຈ຺ຈາທິ. ອຸຕ຺ຕາໂນ, ອຸຕ຺ຕານໍ ວາ ສຍຕີຕິ ອຸຕ຺ຕານສໂຍ. ກປຈ຺ຈເຍ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ. ຖນໍ ປິວຕີຕິ ຖນໂປ, ຑິມ຺ຠສທ຺ໂທປ຺ຍຕ຺ຣ.

໒໕໓. ສຕ຺ຕກໍ ຕຣຸເຓ.

ອາໂສຬສາ ຠເວ ພາໂລ,

ຕຣຸໂຓ ຕຸ ຕໂຕ ຠເວ;

ວຸທ຺ໂຘ ຕຸ ສຕ຺ຕຕ຺ຍາຍຸມ຺ຫາ,

ຕີຓິ ວຍານິ ລກ຺ຂເຍ.

ຕຣ ຕຣເຓ, ອຸໂຓ. ວຍສິ ໂຍພ຺ພເນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວຍຏ຺ໂຐ, ໂຕ, ‘‘ວໂຍ ພາລ຺ຍາທິ ປກ຺ຂີ ຈ, ໂຍພ຺ພນຎ຺ຈ ວໂຍ ກ຺ວຈີ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໔໒] ຣຸທ຺ໂທ, ທຫ ຠສ຺ມີກຣເຓ, ອໂຣ, ຍຸ ມິສ຺ສເນ, ອ, ອຸວາເທໂສ, ສິສ຺ສາກາໂຣ. ສສ ປ຺ລຸຕຄຕິມ຺ຫິ, ອຸ, ອສ຺ສຸຕ຺ຕໍ, ສຸສຸ, ຕຣຸຓສ຺ສ ວາ ປາຏິປທິກສ຺ສ ສຸສ຺ວາເທໂສ. ມນຸໂນ ອປຈ຺ຈໍ ມານໂວ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ, ນສ຺ສ ຓຕ຺ຕໍ, ມາຓໂວ. ກຸຈ຺ຉາຍໍ ກປຈ຺ຈໂຍ, ມາຓວໂກຕິ ສິທ຺ຘໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ອປຈ຺ເຈ ກຸຈ຺ຉິເຕ ມູຬ຺ເຫ, ມນຸໂຕສ຺ສຄ຺ຄິໂກ ມໂຕ’’ຕິ [ມຫາຠາສ຺ສ ໔.໑.໑໖໑] ທຣ ວິທາຣເຓ, ຓ຺ວຸ.

ທ຺ວຍໍ ສຸຂວຑ຺ຒິເຕ ກຸມາເຣ, ສຸໂຂ ກຸມາໂຣ ສຸກຸມາໂຣ, ຂໂລໂປ, ສຸເຂນ ເອຘຕິ ວທ຺ຘຕີຕິ ສຸເຂຘິໂຕ. ‘‘ສຸໂຂຈິໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ສຸຂໍ ອຸຈິຕໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຸໂຂຈິໂຕ, ອຸຈ ສມວາເຍ.

໒໕໔-໒໕໕. ທ຺ວິປາເທນ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ນາມານິ. ອາຍຸມຫຕ຺ຕໍ ລາຕີຕິ ມຫລ຺ລໂກ, ຓ຺ວຸ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ວຑ຺ຒ ວຑ຺ຒເນ, ກຕ຺ຕຣິ ໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຒ, ຑ຺ຒສ຺ສ ໂຑ, ອສ຺ສຸຕ຺ຕໍ, ຘາ ຄຕິນິວຕ຺ຕິຍໍ, ອິໂຣ, ຘສ຺ສ ຖຕ຺ຕໍ, ອິສ຺ສ ເອຕ຺ຕໍ. ຊຣ ວໂຍຫານິມ຺ຫິ, ກຕ຺ຕຣິ ໂຕ, ຕສ຺ສ ອິນ຺ນາເທໂສ, ຘາຕ຺ວນ຺ຕໂລໂປ, ຓຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຊິຓ຺ໂຓ, ສກຕ຺ເຖ ກມ຺ຫິ ຊິຓ຺ຓໂກ. ປກຕໍ ວໂຍ ໂຍພ຺ພນມສ຺ສາຕິ ປວໂຍຕິປິ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ນາມໍ.

ວລິນນ຺ຕານິ ປາເທນ ນາມານິ. ຕຕ຺ຣ ຕິກໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕຣິ. ອຄ຺ເຄ ປຸເຣ ກາເລ, ປຸພ຺ເພ ຈ ກາເລ ຊາຍຕີຕິ ອຄ຺ຄໂຊ, ປຸພ຺ພໂຊ ຈ. ອຍຎ຺ຈ ວຸຑ຺ໂຒ ອຍຎ຺ຈ ວຸຑ຺ໂຒ, ອຍມິເມສໍ ວິເສເສນ ວຸຑ຺ໂຒຕິ ເຊຏ຺ໂຐ, ວຸຑ຺ຒສທ຺ທາ ອິຏ຺ຐປຈ຺ຈໂຍ, ‘‘ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ໂຊ ອິຍິຏ຺ເຐສູ’’ຕິ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ໂຊ. ອໂລເປ ປຣສ຺ສາສວຓ຺ຓຕ຺ຕໍ.

ຕິກໍ ປຈ຺ຉາຊາເຕ ຠາຕຣິ. ອຍຎ຺ຈ ຍຸວາ ອຍຎ຺ຈ ຍຸວາ, ອຍມິເມສໍ ວິເສເສນ ຍຸວາຕິ ກນິຏ຺ໂຐ, ກນິໂຍ [ກຓິຏ຺ໂຐ ກຓິໂຍ (ກ.)] ຈ. ອິຍິຏ຺ເຐສຸ ຍຸວສທ຺ທສ຺ສ ກນາເທໂສ [ກຓາເທໂສ (ກ.)]. ອນຸ ປຈ຺ຉາກາເລ ຊາໂຕ ອນຸໂຊ. ຊຆຎ຺ເຎ ປຈ຺ຉາກາເລ ຊາໂຕ ຊຆຎ຺ຎໂຊ. ອປຣສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉາກາເລ ຊາໂຕ ອປຣໂຊຕິ ທ຺ເວປ຺ຍຕ຺ຣ.

ວລິ ສິຖິລໍ ຕໂຈ ຈມ຺ມໍ ຍສ຺ສ ວລິຕ຺ຕໂຈ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ວລິ ຈມ຺ມເມຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ວລິໂນ, ອິໂນ. ອຸຕ຺ຕານສຍາທໂຍ ວລິນນ຺ຕາ ວາຈ຺ຈລິງ຺ຄຕ຺ຕາ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຍຖາ – ອຸຕ຺ຕານສໂຍ ພາໂລ, ອຸຕ຺ຕານສຍາ ກຸມາຣີ, ອຸຕ຺ຕານສຍໍ ນປຸໍສກໍ.

໒໕໖. ປຎ຺ຈກໍ ມຕ຺ຖເກ. ສິ ສເຍ, ໂສ, ທີໂຆ ຈ, ອງ຺ເຄສຸ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ, ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ຕໍ ອງ຺ຄຎ຺ຈາຕິປິ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ. ສີສຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຎ຺ຈ ສີໂສຕ຺ຕມງ຺ຄານິ. ສິ ເສວາຍໍ, ໂຣ, ເສວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສິໂຣ. ມຸທ ໂຕເສ, ໂຘ. ສິສ຺ສາກາໂຣ. ມສ ອາມສເນ, ຕ຺ໂຖ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ ຈ, ມສິ ປຣິມາເຓ ວາ.

ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ເກເສ. ເກ ມຕ຺ຖເກ ເສຕິ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເກໂສ. ສຕ຺ຕມິຍາໂລໂປ, ກຕິ ເຉທເນ, ອໂລ, ອສ຺ສຸຕ຺ຕໍ. ວລ ສໍວຣເຓ, ກມ຺ມນິ ຓປຈ຺ຈໂຍ, ວາໂລ. ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄ ສີເສ ຣຸຫຕີຕິ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຣຸໂຫ. ມຸທ຺ຘນິ ຊາຍຕີຕິ ມຸທ຺ຘໂຊ. ວາໂລ ຈ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຣຸໂຫ ຈ ມຸທ຺ຘໂຊ ເຈຕິ ອິຕຣີຕຣໂຍຄທ຺ວນ຺ໂທ. ຈິກຸໂຣ, ກໂຈຕິປ຺ຍຕ຺ຣ. ຈິ ຈຍເນ, ກຸຣ ສທ຺ເທ, ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ເຉທເນ. ວຑ຺ຒມາໂນ ຈິກຣີຍເຕຕິ ຈິກຸໂຣ, ກຈ ພນ຺ຘເນ, ອ.

໒໕໗. ກຸສຸມຄພ຺ຠາ ເກສາ ເກສຈູຬາ ມຸຕ຺ຕິກາທິນາ ພຫິ ສໍຍຕາ ສນ຺ຖຕາ ຘມ຺ມິໂລ ນາມ. ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຘຣີຍຕິ ພນ຺ຘີຍຕີຕິ ຘມ຺ມິໂລ, ກມ຺ມນິ ອິໂລ. ຘມ຺ເມນ ນານາເທສິຍມນຸສ຺ສານໍ ສມາຈາເຣນ ອິລຕີຕິ ວາ ຘມ຺ມິໂລ, ອິລ ຄມເນ.

ທ຺ວຍໍ ກຸມາຣານໍ ສິຂາປຎ຺ຈເກ, ຈູຬຕ຺ຕເຍຕິ ເກຈິ. ກາການໍ ປກ຺ຂສຓ຺ຐານຕ຺ຕາ ກາກປກ຺ໂຂ. ສິຂາ ເອວ ສິຂຓ຺ຑໂກ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ສິຂາສິຂຓ຺ຑສທ຺ທານມເຠທຕ຺ຕາເຍວ ຫິ ‘‘ສິຂຓ຺ຑີ, ສິຂີ ຈາ’’ຕິ ໂມໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ.

ປາໂສ, ຫຕ຺ໂຖ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ເກສຈເຍ ເກສປຣິຍາຍໂຕ ປເຣ ຫຸຕ຺ວາ ເກສານໍ ກລາເປ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ເກວລາ, ຍຖາ – ເກສປາໂສ ເກສຫຕ຺ໂຖ ອິຈ຺ຈາທິ. ປາ ຣກ຺ຂເຓ, ປາຕິ ຣກ຺ຂຕິ ອວຍເວຕິ ປາໂສ, ໂສ, ປສ ພນ຺ຘເນຕິ ເກຈິ, ໂຓ. ຫນ ຄຕິຍໍ, ອວຍວາ ນິຫນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຫຕ຺ໂຖ, ໂຖ, ປກ຺ໂຂປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຕາປສານໍ ວຕີນໍ ຕຫິໍ ເກສຈເຍ ຊຏາສທ຺ໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຊຏ ຊຏເນ, ຊຏ ສງ຺ຆາເຕ ວາ, ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕິຍໂວ ວາ’’ຕິ ອ.

໒໕໘. ໂປສິຕຠຕ຺ຕາທີຫິ ຍາ ພນ຺ຌເຕ, ຕຕ຺ຣ ເວຓີ, ປເວຓີ ຈ. ວີ ປຊເນ, ປຊນໍ ຄພ຺ຠວິໂມກ຺ໂຂ, ວີ ຕນ຺ຕສນ຺ຕາເນ ວາ, ຓີ. ປກ຺ເຂ ປເວຓີ.

ທ຺ວຍໍ ສີສມຊ຺ຌຏ຺ຐຈູຬາຍໍ. ຈູຬ ສຎ຺ໂຈທເນ, ຈູຬ ຫາວກຣເຓ ວາ, ອ. ສິຂາ ວຸຕ຺ຕາ. ເກສປາສີປ຺ຍຕ຺ຣ, ນທາທິ.

ນາຣີນໍ ເກສມຊ຺ຌມ຺ຫິ ປທ຺ຘຕິ ອຸຊຸຄຕມຄ຺ໂຄ ສີມນ຺ໂຕຕິ ມໂຕ ກຖິໂຕ. ສີມສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ສີມນ຺ໂຕ, ສີ ສເຍ ວາ, ອນ຺ໂຕ, ມຊ຺ເຌ ມກາຣວຓ຺ຓາຄໂມ.

໒໕໙. ຕິກໍ ໂລເມ. ລູ ເຉທເນ, ວຑ຺ຒມານໍ ລູຍເຕຕິ ໂລມໍ, ໂມ. ຕນຸມ຺ຫິ ຣຸຫຕີຕິ ຕນຸຣຸຫໍ, ອ. ຣຸຫ ຊນເນ, ຣູຫ ປາຕຸຠາເວ ວາ, ໂມ, ຫໂລໂປ, ໂອຕ຺ຕຎ຺ຈ, ລູ ເຉທເນ ວາ, ໂມ, ລສ຺ສ ຣຕ຺ຕໍ, ໂຣມໍ. ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ຊາຕໍ ໂລມໍ ປມ຺ຫໍ, ປຂຸມຎ຺ໂຈຈ຺ຈເຕ. ປມິໂນຕິ ເຕນາຕິ ປມ຺ຫໍ, ປປຸພ຺ໂພ ມາ ປຣິມາເຓ, ຫປຈ຺ຈໂຍ. ອກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂທ຺ວເຍ ຊາຕໍ ປຂຸມໍ, ອຸໂມ, ກໂລໂປ ຈ.

ປຸມມຸເຂ ປຸຣິສານໍ ມຸເຂ ວຸຕ຺ຕໍ [ປວຸຏ຺ຐໍ (ກ.)] ໂລມໍ ມສ຺ສຸ ນາມ, ມສ ອາມສເນ, ສຸ, ມສ຺ສຸ.

ຕິກໍ ຠມຸມ຺ຫິ. ຠມ ອນວຏ຺ຐາເນ, ອູ, ມໂລໂປ, ຠູ. ອຸມ຺ຫິ ຠມຸ, ກປຈ຺ຈເຍ ຠມຸໂກ. ຠມຸກສຫຈຣຓໂຕ ຠມຸ ປຸລ຺ລິງ຺ໂຄ.

໒໖໐. ຕິກໍ ເນຕ຺ໂຕທເກ. ຂິປ ເປຣເຓ, ໂປ, ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ. ເນຕ຺ເຕ ຊາຕໍ ຊລໍ ເນຕ຺ຕຊລໍ. ອສ ອໂຘປຕເນ, ສຸ, ອສ຺ສຸ. ເນຕ຺ຕຊລຎ຺ຈ ອສ຺ສຸ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ. ອສ຺ສຸ ນປຸໍສເກ.

ທ຺ວຍໍ ອກ຺ຂິປຸຕ຺ຕລິກາຍໍ. ເນຕ຺ເຕ ທິສ຺ສມານາ ຕາຣາ ເນຕ຺ຕຕາຣາ. ກຎ຺ຎາສທ຺ທໂຕ ຕທ຺ຘິໂຕ ອປຈ຺ຈໂຍ, ກຎ຺ຎາສທ຺ທສ຺ສ ກນີນາເທໂສ, ອິຕ຺ຖິກຕາກາຣປເຣ ເກ ປຸພ຺ໂພ ອກາໂຣ ອິກາຣມາປຊ຺ຊເຕ [ກາຕນ຺ຕ ໒.໒.໖໕], ກນີນິກາ. ຕາຣກາປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຉກ຺ກໍ ມຸຂວິວເຣ, ກວໂຍ ປນ ຕທຸປລກ຺ຂິເຕປິ ສມຸທາເຍ ຍຸຊ຺ຊນ຺ເຕ. ວທ ວິຍຕ຺ຕິຍໍ ວາຈາຍໍ, ກຣເຓ ຍຸ. ມຸ ພນ຺ຘເນ, ໂຂ, ໂອຕ຺ຕາຠາໂວ ນິປາຕນາ, ມຸຂໍ. ສພ຺ພຘຣກເຕ ປນ ຂຎ຺ຎເຕຕິ ຘາຕຸນາ ມຸຂນ຺ຕິ ນິປາຕິຕໍ, ຂນຸ ອວທາຣເຓ. ຕຸຑິ ໂຕຑເນ, ອ. ຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ ວາ, ໂຑ, ອສ຺ສຸຕ຺ຕໍ. ວທຕິ ເຕນາຕິ ວຕ຺ຕໍ, ໂຕ, ວຸຈ຺ຈເຕ ອເນນາຕິ ວາ ວຕ຺ຕໍ. ວທ ວິຍຕ຺ຕິຍໍ ວາຈາຍໍ, ໂຕ. ລປ ວຈເນ, ກຣເຓ ຍຸ. ອານນ຺ຕິ ອສນ຺ຕິ ອເນນາຕິ ອານນໍ, ອນ ປາຓເນ, ຍຸ. ອສ຺ສໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ອສ ຠກ຺ຂເນ. ກຣເຓ ໂສ.

໒໖໑. ອຑ຺ຒໍ ທນ຺ເຕ. ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຊາຍເຕຕິ ທ຺ວິໂຊ. ລປເນ ມຸເຂ ຊາຍຕີຕິ ລປນໂຊ. ທາ ອວຂຓ຺ຑເນ, ທາຍຕິ ຠກ຺ຂມເນນາຕິ ທນ຺ໂຕ, ອນ຺ໂຕ, ທສ ອທເນ ວາ, ທສນ຺ຕິ ໂຠຊ຺ຊມເນນາຕິ ທນ຺ໂຕ, ອນ຺ໂຕ, ຘາຕ຺ວນ຺ຕໂລໂປ. ທມຸ ທມເນ ວາ, ໂຕ. ທໍສ ທໍສເນ, ທໍສເຕ ວິລິຂ຺ຍເຕ ຠກ຺ຂມເນນາຕິ ທໍສໂນ, ຍຸ. ຣທ ວິເລຂເນ, ຍຸ, ຣທໂນ. ອມ຺ຫິ ຣໂທ.

ທນ຺ຕເຠທສ຺ມິໍ ທນ຺ຕວິເສເສ ທາຐາສທ຺ໂທ. ອິຕ຺ຖິລິງ຺ໂຄຍໍ. ທໍສຘາຕຸໂຕ ໂຐ, ທໍສິສ຺ສ ຈ ທາ, ທາຐາ, ມຸທ຺ຘຊທຸຕິໂຍຍໍ. ອກ຺ຂິໂກຏີສຸ ວາມທກ຺ຂິຓເນຕ຺ຕານໍ ອນ຺ເຕສຸ ອປາງ຺ໂຄ ວຕ຺ຕຕິ, ສຣີຣງ຺ຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກຓ຺ຓສ຺ສ ອປ ສມີປໍ ອປາງ຺ໂຄ.

໒໖໒. ຈຕຸກ຺ກໍ ໂອຏ຺ເຐ. ທນ຺ເຕ ອາວຣຕິ ຉາທຍຕີຕິ ທນ຺ຕາວຣຓໍ. ອຸສ ທາເຫ, ໂຕ, ‘‘ສາທິສນ຺ຕປຸຈ຺ຉຠນ຺ຊຫໍສາທີຫິ ຏ຺ໂຐ’’ຕິ ສຫາທິພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຏ຺ໂຐ, ໂອຕ຺ຕທ຺ວິຕ຺ຕານິ, ໂອຏ຺ໂຐ. ຄທ຺ຣເຠປ຺ຍຍໍ. ອຖ ວາ ອຸສ ທາເຫ, ຏ຺ໂຐ, ໂອຕ຺ຕທ຺ວິຕ຺ຕາທິ, ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ ມຸທ຺ຘຊທຸຕິໂຍ, ອີສໍ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ຘາເຣຕິ ຠກ຺ຂເມຕ຺ຖາຕິ ອຘໂຣ, ອີສຕ຺ໂຖ ຫ຺ຍຕ຺ຣ ອກາໂຣ.

‘‘ອ ປຸເມ ມາຘເວ ເຎຍ຺ໂຍ,

ປຏິເສເຘ ຕທພ຺ຍຍໍ;

ອີສຕ຺ເຖ ຈ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖ,

ສທິສຕ຺ເຖ ປໂຍຄໂຕ’’ຕິ. –

ຫິ ເອກກ຺ຂຣໂກເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ທສເນ ທນ຺ເຕ ຉາທຍຕີຕິ ທສນຈ຺ຉໂທ. ເອຕ຺ຖ ເກຈິ ອຘຣສທ຺ເທນ ເຫຏ຺ຐິໂມຏ຺ຐເມວາຫຸ, ເຕສໍ ວຈນໍ ‘‘ເນຕ຺ຕນ຺ຕາຘຣປາຓິປາທຍຸຄເລຫິ’’ຈ຺ຈາທີຫິ ມຫາກວິປໂຍເຄຫິ ອສໍສນ຺ທນໂຕ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຕິກໍ ກໂປເລ. ຄຑິ ວທເນກເທເສ, ອ, ຘາຕຸປ຺ປກ຺ຣິຍຕ຺ຖຎ຺ຫິ ຘາຕຸປາຐວຈນໍ, ສພ຺ພຕ຺ຣາປ຺ເຍວໍ. ເກນ ຊເລນ ປູຣິຍເຕຕິ ກໂປໂລ, ອໂລ, ກປ ອຈ຺ຉາທເນ ວາ, ໂອໂລ, ກໂປໂລ, ນທາທິ. ຄຓ຺ຑີ. ອຘຣາ ອໂຘຠາໂຄ ຈຸພຸກໍ ນາມ, ຈິພຸກໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ຈິພຸ ໂອລມ຺ພເກ, ຓ຺ວຸ, ອສ຺ສຸຕ຺ຕໍ.

໒໖໓. ທ຺ວຍໍ ຄີວາຍ ປຸໂຣຠາເຄ. ຄລ ອທເນ, ກຣເຓ ອ, ຄິລ ຄິລເນ ວາ, ຄິລຕິ ອເນນາຕິ ຄໂລ, ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ. ກຓ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ ທຓ຺ຑໂກ ຘາຕຸ, ໂຐ, ກຓ຺ໂຐ, ມຸທ຺ຘຊທຸຕິໂຍຍໍ.

ຕິກໍ ເອກຕ຺ຖໍ. ຄາ ສທ຺ເທ, ອີໂວ. ກໍ ສີສໍ ຘຣຕີຕິ ກນ຺ຘຣາ. ສິຣໍ ຘຣຕີຕິ ສິໂຣຘຣາ, ສິໂຣ ຘິຍ຺ຍເຕ ອສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ສິໂຣຘຣາ, ຘາ ຄຕິນິວຕ຺ຕິຍໍ, ອໂຣ.

ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ອາລິງ຺ໂຄ ມຸຣຊເຠໂທ, ເຕນ ສນ຺ນິຠາ ສທິສາ ຍາ ຄີວາ, ສາ ກມ຺ພຸຄີວາ ມຕາ, ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓເມຕໍ. ອຖ ວາ ຍາ ຄີວາ ຕີຫິ ເລຂາຫິ ອງ຺ກິຕາ ລກ຺ຂິຕາ, ສາ ກມ຺ພຸຄີວາ ມຕາ, ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓເມຕຎ຺ຈ. ກມ຺ພຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ, ກມ຺ພຸມເຍນ ອາລິງ຺ເຄນ ສນ຺ນິຠາ ຄີວາ ກມ຺ພຸຄີວາ, ກມ຺ພ ສໍວຣເຓ, ອຸ, ກມ຺ພຸ.

໒໖໔. ຕິກໍ ຂນ຺ເຘ. ອນ ຄຕິຍໍ, ໂສ. ຠຸຊານໍ ສິໂຣ ມຕ຺ຖກໍ ຠຸຊສິໂຣ. ກໍ ມຕ຺ຖກໍ ທຘາຕີຕິ ກນ຺ໂຘ, ໂສ ເອວ ຂນ຺ໂຘ ກກາຣສ຺ສ ຂກາຣກຣຓວເສນ, ຂມຕິ ຠາຣນ຺ຕິ ວາ ຂນ຺ໂຘ, ຂມຸ ສຫເນ, ໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຘ, ມສ຺ສ ໂນ, ນິຄ຺ຄຫີຕໍ ວາ. ຕສ຺ສນ຺ຘິ ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ມຊ຺ຌໍ ຊຕ຺ຕຸ ນາມ, ຍໍ ຂນ຺ຘານໍ ມຊ຺ເຌ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຊນ ຊນເນ, ຊຣ ວໂຍຫານິມ຺ຫິ ວາ, ຕຸ, ຊຕ຺ຕຸ, ຕໍ ນປຸໍສກໍ.

ທ຺ວຍໍ ພາຫຸມູເລ. ພາຫູນໍ ຠຸຊານໍ ມູລໍ ພາຫຸມູລໍ. ກຈ ພນ຺ຘເນ, ໂຉ. ອສ຺ສ ກຈ຺ຉສ຺ສ ອໂຘຠາຄຏ຺ຐານໍ ປສ຺ສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ທິສ ເປກ຺ຂເນ, ອປຈ຺ຈໂຍ, ທິສສ຺ສ ປສ຺ສາເທໂສ.

໒໖໕. ຕິກໍ ພາຫຸມ຺ຫິ. ວຫຕິ ອເນນາຕິ ວາຫຸ, ວາຫຸ ເອວ ພາຫຸ, ກຸ [ຓ຺ວາທິ ໖]. ຠຸຎ຺ຊເຕ ອເນນາຕິ ຠຸໂຊ. ຠຸຊ ປາລນຊ຺ໂຌຫາເຣສຸ. ພາຫຸ ຈ ຠຸໂຊ ເຈຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ, ເອເຕ ທ຺ເວ ທ຺ວີສຸ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ຠຸຊາ. ວຫຕິ ຍາຍາຕິ ພາຫາ. ອປໂຣສທ຺ໂທປ຺ຍຕ຺ຣ [ອ ປາໂຣສທ຺ໂທປ຺ຍຕ຺ຣ (ກ.), ອ ປເວຏ຺ຐສທ຺ໂທປ຺ຍຕ຺ຣ (?)].

ຕິກໍ ຫຕ຺ເຖ. ຫສ ຫສເນ, ໂຖ. ຫຣ ຫຣເຓ ວາ. ນກ຺ຂຕ຺ເຕປ຺ຍຍໍ. ກຣ ກຣເຓ, ອ. ປຓ ພ຺ຍວຫາຣຖຸຕີສຸ, ອິ. ປາ ຣກ຺ຂເນ ວາ, ຓິ. ກໂຣ ຈ ປາຓິ ຈ ກຣປາຓໂຍ. ປຎ຺ຈສາໂຂ, ສໂຍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ປໂກຏ຺ຐນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖຄຓ຺ຐິ ມຓິພນ຺ໂຘ ນາມ. ປໂກຏ຺ໂຐ ນາມ ອາມຓິພນ຺ຘໍ ກປ຺ປຣສ຺ສ ອໂຘຠາໂຄ. ມຓິວິກຕິໍ ພນ຺ຘຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ມຓິພນ຺ໂຘ. ກຸສ ອກ຺ໂກເສ, ໂຐ, ປໂກຏ຺ໂຐ.

ທ຺ວຍໍ ຠຸຊມຊ຺ຌຄຓ຺ຐິມ຺ຫິ. ກປຸ ຫິໍສາຍໍ, ອໂຣ. ກຸປ຺ປໂຣຕິປິ ປາໂຐ, ຕທາ ອສ຺ສຸຕ຺ຕໍ. ກປຸ ຫິໍສາຍໍ, ໂອຓິ, ກໂປຓິ, ອິຕ຺ຖິຍໍ. ກໂຜຓີປ຺ຍຕ຺ຣ, ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສ ຜຕ຺ຕໍ.

໒໖໖. ປາຓິສ຺ສ ປາຓິຕລສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘີນໍ ມຓິພນ຺ຘກນິຏ຺ຐານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣໍ ພຫິຏ຺ຐານໍ ກຣໂຠ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຍນ ກຸມາຣກາ ສຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣນ຺ຕິ, ກຣ ຫິໍສາຍໍ, ອໂຠ, ກຣ ກຣເຓ ວາ.

ທ຺ວຍໍ ອງ຺ຄຸລິມຕ຺ເຕ. ກຣສ຺ສ ປາຓິສ຺ສ ສາຂາ ກຣສາຂາ. ອຄິ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອງ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ ວາ, ອຸລິ. ອິຕ຺ຖິລິງ຺ໂຄຍໍ [(ນທາທິ) (ກ.)], ອງ຺ຄຸລິ.

ຕາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ປຎ຺ຈປ຺ປເຠທາ, ຍຖາ – ອງ຺ຄຸຏ຺ໂຐ ຕຊ຺ຊນີ ມຊ຺ຌິມາ ອນາມິກາ ກນິຏ຺ຐາ ເຈຕິ ກມາ ສິຍຸໍ. ອງ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ, ອສ຺ສຸຕ຺ຕໍ, ອຄ຺ເຄ ປຸເຣ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວາ ອງ຺ຄຸຏ຺ໂຐ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ, ອສ຺ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຊ຺ຊ ຫິໍສາຍໍ, ຕຊ຺ເຊຕິ ຍາຍ, ສາ ຕຊ຺ຊນີ, ຍຸ, ນທາທິ. ມຊ຺ເຌ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ມຊ຺ຌິມາ. ນຕ຺ຖິ ນາມມສ຺ສາຕິ ອນາມິກາ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ອຕິສເຍນ ຂຸທ຺ທກາຕິ ກນິຏ຺ຐາ. ຍຸວປ຺ປານໍ ກນ, ກຓ ວາ ອິຍິຏ຺ເຐສຸ.

໒໖໗. ຕຊ຺ຊນ຺ຍາທີຫິ ຍຸເຕ ອງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຕເຕ ປສາຣິເຕ ສຕິ ປເທສາທິກາ ຈຕສ຺ໂສ ສຎ຺ຎາ ກມໂຕ ສິຍຸໍ, ຍຖາ – ຕຊ຺ຊນີຍຸເຕ ອງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຕເຕ ປເທໂສ. ທິສ ເປກ຺ຂເນ. ມຊ຺ຌິມຍຸເຕ ອງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຕເຕ ຕາໂລ, ຕລ ປຕິຏ຺ຐາຍໍ. ອນາມິກາສຫິເຕ ອງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຕເຕ ໂຄກຓ຺ໂຓ, ໂຄກຓ຺ຓສທິສຕ຺ຕາ, ຕປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ ວາ ໂຄກຓ຺ໂຓ, ອຖ ວາ ໂຄກຓ຺ໂຓ ນາມ ເອໂກ ມິຄວິເສໂສ, ຕກ຺ກຓ຺ຓສທິສປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ ໂຄກຓ຺ໂຓ, ຕາໂລ ຈ ໂຄກຓ຺ໂຓ ຈ ຕາລໂຄກຓ຺ຓາ. ລິງ຺ຄເຠທາ ‘‘ຕາລໂຄກຓ຺ຓວິທຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ກນິຏ຺ຐາຍຸເຕ ອງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຕເຕ ວິທຕ຺ຖິ, ວິຕໂນຕີຕິ ວິຕຕ຺ຖິ, ວິຕຕ຺ຖິ ເອວ ວິທຕ຺ຖິ, ຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ,ຕິ, ຕສ຺ສ ໂຖ. ວິທຕ຺ຖິ. ‘‘ກມາ ຕໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ກຸຎ຺ຈິໂຕ ສງ຺ໂກຈິໂຕ ປາຓິ ປສຕາຂ຺ໂຍ, ປປຸພ຺ໂພ ສຣ ຄຕິຍໍ, ໂຕ. ປມາຓປ຺ປກຣຓໂຕ ວິຕຕຎ຺ຊລິເຍວາຍໍ ກວີຫິ ອິຈ຺ຉິໂຕ. ສມ຺ປຸຏຎ຺ຊລິ ປນາຍໍ, ປສາຣິຕສຫິຕາ [ປສາຣິຕສຫິຕຕ຺ຕາ (ກ.)] ຍສ຺ສ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ຠວນ຺ຕີຕິ.

ກຸຎ຺ຈິໂຕ ຈ ຕຕງ຺ຄຸຏ຺ໂຐ, ສປຕາໂກຕິ ສມ຺ມໂຕ;

ປຕາເກຫິ ຕຸ ຫຕ຺ເຖຫິ, ສມ຺ປຸຏຎ຺ຊລິ ອິຈ຺ຉິໂຕ.

ເທວຕານໍ ຄຣູນຎ຺ຈ, ປິຕູນຎ຺ເຈ’ຈ຺ຉິໂຕ ປຸເຣ;

ອຕ຺ຖປ຺ປກຣຓາທີຫິ, ເຠໂທ ເຎຍ຺ໂຍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ.

ຍຖາ ຊລຎ຺ຊລິໍ ທທາຕິ, ອຎ຺ຊລິນາ ປິວຕິ, ເທໂວຍໍ ກຕຎ຺ຊລິຣິຕິ. ປຸຏຎ຺ຊລິສ຺ສ ວາ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ອິຘ ວິຕຕຎ຺ຊລິເຍວ.

໒໖໘. ຕິກໍ ສປ຺ປໂກຏ຺ເຐ ວິຕຕກເຣ. ຣມຸ ກີຬາຍໍ, ຕໂນ, ມໂລໂປ, ຣຕນໍ, ມຓິພຸທ຺ຘາທີສຸ ຈ. ກຸກ ອາທາເນ, ອຸ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ຫສ ຘາຕຸມ຺ຫາ ໂຖ, ໂຕ ວາ, ຫຕ຺ໂຖ, ຫຕ຺ຖສຫິຕຕ຺ຕາ ວາ ປໂກຏ຺ໂຐ ຫຕ຺ໂຖ.

ທ຺ວຍໍ ສມ຺ປຸຏຎ຺ຊລິມ຺ຫິ. ກຣມໂຍ ປຸໂຏ ກຣປຸໂຏ, ອຎ຺ຊ ພ຺ຍຕ຺ຕິຄຕິກນ຺ຕີສຸ, ອລິ, ອຎ຺ຊລິ. ກຣປຸໂຏ ຈ ອຎ຺ຊລິ ເຈຕິ ກຣປຸຏຎ຺ຊລີ.

ທ຺ວຍໍ ນເຂ. ກເຣ ຊາຍຕິ ຣຸຫຕີຕິ ກຣໂຊ. ນຕ຺ຖິ ຂໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ນໂຂ, ສຎ຺ຎາສທ຺ທຕ຺ຕາ ນ ອຕ຺ຕໍ, ອວິສຍຕ຺ຕາ ວາ. ປຸນພ຺ຠໂວ, ກຣຣຸໂຫ, ນຂໂຣຕິປິ ນຂສ຺ສ ນາມານິ.

ທ຺ວຍໍ ປຸຏງ຺ຄຸລິກເຣຕິຂ຺ຍາເຕ ມຸຏ຺ຐິມ຺ຫິ. ຂຏ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ຓ຺ວຸ, ຂທ ຫິໍສາຍໍ ວາ, ທສ຺ສ ໂຏ. ມຸ ພນ຺ຘເນ,ຕິ, ຕສ຺ສ ໂຐ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ.

໒໖໙. ປສ຺ສທ຺ວຍວິຕ຺ຖຕາ ປສ຺ສທ຺ວເຍປິ ວິຕຕາ ປສາຣິຕາ ສຫກຣາ ສປາຓໂຍ ທ຺ເວ ພາຫູ ພ຺ຍາໂມ ນາມ, ພ຺ຍາມີຍເຕ ອເນນາຕິ ພ຺ຍາໂມ, ວິປຸພ຺ໂພ ຍາມ ອຎ຺ເຉ. ອຸທ຺ຘໍ ອຸປຣິ ຕຕາ ວິຕຕາ ຠຸຊາ ຈ ໂປໂສ ຈ ເຕສໍ ສມຸທິຕານໍ ປມາຓສທິສໍ ປມາຓໍ ຍສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຸທ຺ຘນ຺ຕຕຠຸຊໂປສປ຺ປມາເຓ ໂປຣິສສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕິ. ຠຸຊສທ຺ເທນ ສຫກຣາ ຠຸຊາ ຄຍ຺ຫເຕ, ເອກສ຺ສ ປມາຓສທ຺ທສ຺ສ ໂລໂປ, ປຸຣິສສ຺ສ ປມາຓໍ ໂປຣິສໍ. ປຸຣິສສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ສກຣຠຸຊປຸຣິສໍ ວທຕິ, ຕີສຸ, ຍຖາ – ໂປຣິສໍ ຊລໍ, ໂປຣິໂສ ຫຕ຺ຖີ, ໂປຣິສີ ຍຏ຺ຐິ.

໒໗໐. ທ຺ວຍໍ ອຸຣສິ. ອຸສ ທາເຫ, ໂຣ, ສໂລໂປ, ອຣ ຄຕິມ຺ຫິ ວາ, ອສ຺ສຸກາໂຣ. ຫຣ ຫຣເຓ, ໂຍ, ຣສ຺ສ ໂທ. ໂກຬໍ [ໂກຏ຺ຐ (ກ.)], ຠຸຊນ຺ຕຣໍ, ວກ຺ໂຂຕິປິ ອຸໂຣນາມານິ. ຕິກໍ ອຸໂຣເຊ. ຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ, ຕໂນຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ຖໂນ, ຕສ຺ສ ໂຖ, ຖນ ເທວສທ຺ເທ, ຖນ ໂຈຣິເຍ ວາ. ກຸຈ ສງ຺ໂກຈເນ, ກຸໂຈ. ປໂຍ ຂີຣໍ ຘາເຣຕີຕິ ປໂຍຘໂຣ. ກຸໂຈ ຈ ປໂຍຘໂຣ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ.

ຖນຄ຺ຄສ຺ມິໍ ຖນສ຺ສ ອຄ຺ເຄ ຈູຈຸກໍ, ນປຸໍສເກ. ‘‘ຈູຈຸໂກ ໂສ ກຸຈານນ’’ນ຺ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໗໗] ຕຸ ຣຕນໂກໂສ, ຈຸ ຈວເນ, ອຸໂກ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ທີໂຆ ຈ, ຈູຈຸກໍ, ຈນ຺ຈຸ ຄຕິຍໍ ວາ, ອຸໂກ, ນໂລໂປ, ອສ຺ສູກາໂຣ, ຈູຈຸກໍ.

ທ຺ວຍໍ ປິຏ຺ເຐ ກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠາເຄ. ປິຏ ສທ຺ທສງ຺ຆາເຕສຸ, ໂຕ. ອິຕຣຕ຺ຣ ຕິ, ປິສຸ ເສຈເນ ວາ.

໒໗໑. ຕິກໍ ຕນຸມຊ຺ເຌ. ມຊ຺ເຌ ຠໂວ ມຊ຺ໂຌ. ລຄ ສງ຺ເຄ, ອ. ມຊ຺ເຌ ຠວໍ ມຊ຺ຌິມໍ. ຈຕຸກ຺ກໍ ອຸທເຣ. ກຸສ ອກ຺ໂກເສ, ຉິ, ສສ຺ສ ໂຈ. ຄຫ ອຸປາທາເນ, ອນິ, ອີມ຺ຫິ ຄຫຓີ, ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ຘາເຣຕີຕິ ວາ ຄຫຓີ, ຄພ຺ຠາສຍສຎ຺ຎິໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິປ຺ປເທໂສ, ເຕໂຊຘາຕຸມ຺ຫິ ປນ ຍຖາຠຸຕ຺ຕາຫາຣສ຺ສ ວິປາຈນວເສນ ຄຓ຺ຫນໂຕ ອຉຑ຺ຑນໂຕ ຄຫຓີ. ອຸປຸພ຺ໂພ ທຣ ຄມເນ. ອຸທຣຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຄຈ຺ຉຕິ ວາຍຸ ຍຕ຺ຣາຕິ ອຸທຣໍ. ຄຸ ສທ຺ເທ, ອໂຠ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ, ຄພ຺ໂຠ. ປິຈຓ຺ຑ ຊຐຣ ຕຸນ຺ທາປ຺ຍຕ຺ຣ.

ກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວ ກຸຈ຺ຉິຏ຺ເຐ ໂກຏ຺ໂຐ, ອນ຺ໂຕ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກຸສ ອກ຺ໂກເສ, ໂຕ, ໂຐ ວາ. ອມ ຄມນຕ຺ໂຖ, ໂຕ.

໒໗໒. ຈຕຸກ຺ກໍ ກຏິຍໍ. ຫນຘາຕຸມ຺ຫາ ຍຸ, ຫສ຺ສ ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ຫສ຺ສ ໂຊ, ຫນສ຺ສ ໂຆ ຈ, ຊຆນໍ. ນິຈ຺ຉເຍນ ຕມຕີຕິ ນິຕມ຺ໂພ, ຕມຸຘາຕຸມ຺ຫາ ໂພ. ສູ ປສເວ, ຓິ. ກຏ ວສ຺ສາວຣເຓສຸ, ກຏ຺ຍເຕ ອາວຣີຍເຕ ວຕ຺ຖາທີຫິ ກຏິ, ອິ, ເອເຕ ທ຺ເວ ນາຣິຍໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຊຆນສທ຺ເທນ ອິຕ຺ຖິກຏິຍາ ອຄ຺ຄຠາໂຄ, ນິຕມ຺ພສທ຺ເທນ ອິຕ຺ຖິກຏິຍາ ປຈ຺ຉາຠາໂຄ, ເສສທ຺ວເຍນ ກຏິສາມຎ຺ຎໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ປຈ຺ຉາ ນິຕມ຺ໂພ ຖີກຏ຺ຍາ, ຊຆນໍ ຕຸ ປຸໂຣ ຠເວ’’ຕິ [ອມຣ ໑໖.໗໔].

໒໗໓. ລິງ຺ຄນ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສາມຎ຺ເຎ. ອງ຺ເຄ ສຣີເຣ ຊາຍຕີຕິ ອງ຺ຄຊາຕໍ, ອງ຺ຄສທ຺ໂທ ສຣີຣວາຈໂກ, ອງ຺ຄເມຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ກຕ຺ວາ. ຣຫສິ ຐາເນ ຊາຕໍ ອງ຺ຄໍ ຣຫສ຺ສງ຺ຄໍ, ສຕ຺ຕມິຍາໂລໂປ, ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ, ສສ຺ສ ທ຺ວິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ວຕ຺ເຖນ ຄຸຍ຺ຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ. ມິຫ ເສຈເນ, ກຣເຓ ຍຸ, ມິຫຕິ ເຣໂຕມຸຕ຺ຕານິ ເຍນາຕິ ເມຫນໍ. ນິປຸພ຺ໂພ ມິຫ ເສຈເນ, ໂຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ. ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຕ຺ຕາ ວຣງ຺ຄໍ. ວຊ ຄຕິຍໍ, ອສ຺ສີກາໂຣ, ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນາ ຊາຍຕີຕິ ວາ ພີຊໍ, ວິຣຫຕ຺ຕໂຊຕໂກ ຫ຺ເຍຕ຺ຖ ວິກາໂຣ. ຜລ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍໍ, ຜລຕິ ເອເຕນ ປຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຜລໍ. ລິງ຺ຄຕິ ‘‘ອິຕ຺ຖີ, ປຸຣິໂສ’’ຕິ ວິຠາຄໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນາຕິ ລິງ຺ຄໍ. ລິງ຺ຄ ຄມເນ, ລີນໍ ອປາກຏໍ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ວາ ລິງ຺ຄໍ. ເອເຕສຸ ພີຊຜລສທ຺ທາ ອຓ຺ເຑປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ທ຺ວຍໍ ປຸຣິສລິງ຺ຄປສິພ຺ພເກ. ອມ ຄມເນ, ໂຑ, ອຓສທ຺ທຕ຺ໂຖ ວາ, ໂຑ, ອຑິ ອຓ຺ຑຕ຺ເຖ ວາ, ໂຕ. ກຸສ ອກ຺ໂກເສ, ໂຓ. ອຓ຺ຑສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ພີເຊປິ, ອຓ຺ຑໂກໂສຕິ ສມຸທິຕມ຺ປິ ໂກສສ຺ສ ນາມໍ, ‘‘ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉາປກສ຺ເສວ ອຓ຺ຑໂກສມ຺ຫາ’’ຕິ [ປາຣາ. ໑໓, ໑໔] ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອມຣໂກເສປິ [ອມຣໂກເສ ໑໖.໗໖] ອຓ຺ຑໂກໂສຕິ ສມຸທິເຕເນວ ນາມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຓ຺ຑສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ໂກໂສ ອຓ຺ຑໂກໂສຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພ.

ທ຺ວຍໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອງ຺ຄຊາເຕ. ຍຸ ມິສ຺ສເນ, ອຘິກຣເຓນິ, ໂຍນິ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ປຸເມ ຈາຍໍ, ອິຕ຺ຖີ ຈ ປຸມາ ຈ ອິຕ຺ຖິປຸມໍ, ຕສ຺ມິໍ. ຠຊນ຺ຕິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ຠຄໍ. ມາຣມນ຺ທິຣ ມາຣກູປາ ຈາຕ຺ຣ.

໒໗໔-໒໗໕. ຕິກໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານໍ ສມ຺ຠເວ. ສຸຈິສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ອສຸຈິ, ອິກາຣນ຺ໂຕ, ທ຺ວີສຸ, ສມ຺ຠວລິງ຺ໂຄ ວາ. ສໍປຸພ຺ພາ ຠູຘາຕຸມ຺ຫາ ອ. ສກ ສາມຕ຺ຖິຍໍ, ໂຕ, ຕສ຺ສ ໂກ, ອສ຺ສຸຕ຺ຕໍ, ສຸຈ ໂສເກ ວາ, ໂກ.

ທ຺ວຍໍ ວຈ຺ຈມຄ຺ເຄ. ປຸນນ຺ຕິ ອເນນາຕິ ປາຍຸ. ປູ ປວເນ, ອຸ, ອູສ຺ສາໂຍ, ປຍ ຄມນຕ຺ໂຖ ວາ, ປຍຕິ ວຈ຺ຈມເນນາຕິ ປາຍຸ, ກຣເຓ ອຸ, ອຍໍ ປຸຣິເສ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ ວຕ຺ຕຕິ. ຄຸທ ກີຬາຍໍ, ອ. ອປານໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ອຏ຺ຐກໍ ວຈ຺ເຈ. ຄູຖ ກຣີໂສສ຺ສຄ຺ເຄ, ຄຸປ ໂຄປເນ ວາ, ໂຖ. ກິຣ ວິກິຣເຓ, ອີໂສ, ກຣີສໍ. ວຣ ວຣຓສມ຺ຠຕ຺ຕີສຸ, ໂຈ, ຄູຖຎ຺ຈ ກຣີສຎ຺ຈ ວຈ຺ຈຎ຺ເຈຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ, ຕານິ ວິກປ຺ເປນ ປຸເມ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນິຈ຺ຈໍ ນປຸໍສເກ, ປຸລ຺ລິງ຺ຄຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ກຕ຺ຖຈິເຍວ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ນປຸໍສກຕ຺ຕເມວ ພຫຸລນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ມລ ຈລເນ, ອ, ມລ ຘາຣເຓ ວາ. ສກ ສຕ຺ຕິຍໍ, ສສ຺ສ ໂຉ. ອຸຈ຺ຈາຣີຍເຕ ຊຫ຺ຍເຕຕິ ອຸຈ຺ຈາໂຣ, ອຸປຸພ຺ໂພ ຈຣຘາຕຸ ຈຊເນ, ອຸກ຺ຂິປເນ ຈ ວຕ຺ຕຕິ. ມິຫ ເສຈເນ, ໂລ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ, ຬຕ຺ຕຎ຺ຈ. ອວກຣີຍເຕຕິ ອຸກ຺ກາໂຣ, ອວສ຺ສຸຕ຺ຕໍ, ກິຣ ວິກ຺ຂິປເນ. ສມລໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ສມຸ ອຸປສເມ, ອໂລ.

ທ຺ວຍໍ ມຸຕ຺ເຕ. ສຸ ສວເນ, ສວນໍ ສນ຺ທນໍ, ຈຸຣາທິ, ໂຓ. ມຸຈ ໂມຈເນ, ໂຕ, ມຸຕ຺ຕ ປສ຺ສາເວ ວາ. ອຸຈ຺ຈເຕ ກຖີຍເຕ. ໂຄມຸຕ຺ເຕ ຄວໍ ສມ຺ພນ຺ຘິນິ ມຸຕ຺ເຕ ປູຕິມຸຕ຺ຕສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕິ. ອຊ຺ຊ ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ຫິ ຕໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຠາເວນ ປູຕິມຸຕ຺ຕນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ‘‘ປູຕິກາໂຍ’’ຕິ. ອສ຺ສາທີນໍ ມເລ ຉກຓສທ຺ໂທ, ສກ ສຕ຺ຕິຍໍ, ຍຸ, ສສ຺ສ ໂຉ.

໒໗໖. ນາຠິຍາ ອໂຘຠາໂຄ ວຕ຺ຖິ ນາມ, ໂສ ທ຺ວີສຸ. ວຕ຺ຖິ ມຸຕ຺ຕປຸຏໍ. ‘‘ມຸຕ຺ຕາສຍປຸໂຏ ວຕ຺ຖິ’’ຣິຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໗໓] ຣຕນມາລາ. ວສຕິ ມຸຕ຺ຕເມຕ຺ຖາຕິ ວຕ຺ຖິ, ວສ ນິວາເສ,ຕິ, ຕສ຺ສ ໂຖ, ຕ຺ຖິປຈ຺ຈເຍນ ວາ ສິທ຺ຘໍ. ອຸຈ຺ຉງ຺ຄໍ ອງ຺ກຎ຺ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ອຸໂຠ ສທ຺ທາ ປຸເມ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຸສ຺ສຊ຺ຊຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄໍ, ສຊ ສງ຺ເຄ, ສສ຺ສ ໂຉ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ອງ຺ກ ຄມນຕ຺ໂຖ, ອ, ອງ຺ໂກ, ອຖ ວາ ອງ຺ກ ລກ຺ຂເຓ, ອ, ອງ຺ໂກ, ‘‘ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຈິຫເນສ຺ວ’ງ຺ໂກ’’ຕິ ອມຣໂກເສ [ອມຣ ໂກເສ ໒໓.໔].

ທ຺ວຍໍ ຊາຓູປຣິຠາເຄ. ອຣ ຄມເນ, ອຸ, ອສ຺ສູກາໂຣ. ສນ຺ຊ ສງ຺ເຄ, ອາສຊ຺ຊຕິ ວຕ຺ຖມຕ຺ຣາຕິ ສຕ຺ຖິ, ຖິ. ອູຣຸ ຈ ສຕ຺ຖິ ເຈຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ, ນປຸໍສເກປິ.

ຕິກໍ ຊາຓຸມ຺ຫິ, ອູຣຸໂນ ປພ຺ພໍ ຄຓ຺ຐິ ອູຣຸປພ຺ພໍ. ຊນ ຊນເນ, ຓຸ. ທ຺ວິຕ຺ເຕ ຊຓ຺ຓຸ.

໒໗໗. ທ຺ວຍໍ ປາທຄຓ຺ຐິມ຺ຫິ. ຄຸປ ຣກ຺ຂເຓ ໂຜ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ປາທສ຺ສ ຄຓ຺ຐິ ປາທຄຓ຺ຐິ. ຆຸຏິກາປ຺ຍຕ຺ຣ. ຆຸຏ ປຣິວຕ຺ຕເນ, ຆຸຏ຺ຍເຕ ອເນເນຕິ ຆຸຏິກາ, ຓ຺ວຸ.

ທ຺ວຍໍ ປາທສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ໂຄປ຺ຜກສ຺ສາໂຘ ຠາເຄ. ປຸເມ ຕູຕິ ຕ຺ວນ຺ຕໍ ລິງ຺ຄປທໍ. ປສ ພາຘນຜຸສເນສຸ,ຕິ, ຕສ຺ສ ໂຓ, ສສ຺ສ ໂຫ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ, ຓິປຈ຺ຈເຍນ ວາ ສິທ຺ຘໍ. ສກາຣວຓ຺ຓາຄເມ ວຸທ຺ຘິຍຎ຺ຈ ປາສຓ຺ຫິ. ເອລິປ຺ຍຕ຺ຣ, ອິລ ຄຕິຍໍ,ຕິ, ຕໂລໂປ.

ທ຺ວຍໍ ປາທຄ຺ເຄ. ປາທສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ ປາທຄ຺ຄໍ. ປກຏ຺ຐໍ ປທໍ ປປທນ຺ຕິ ກມ຺ມຘາຣໂຍ. ‘‘ປປໂທ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕິກໍ ປາເທ. ປທ ຄຕິມ຺ຫິ, ໂຓ, ປຊ຺ຊເຕຕິ ປາໂທ. ປຊ຺ຊເຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ, ອ. ຈຣມ຺ຫາ ກຣເຓ ຍຸ, ຈຣຓໍ, ອິທໍ ປຸເມ ວິກປ຺ເປນ, ນິຈ຺ຈໍ ນປຸໍສເກ. ອງ຺ຆິປ຺ຍຕ຺ຣ, ອຫິ ຄຕິຍໍ. ອິ, ຫສ຺ສ ໂຆ.

໒໗໘. ທ຺ວຍໍ ຫຕ຺ຖາທ຺ຍວຍເວ. ອງ຺ຄິ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອ. ອວປຸພ຺ໂພ ຍຸ ມິສ຺ສເນ, ອ. ປຕີໂກ, ອປຆໂນປ຺ຍຕ຺ຣ. ປຕິປຸພ຺ພາ ອິມ຺ຫາ ໂກ. ອປປຸພ຺ພາ ຫນິມ຺ຫາ ອ, ຆນາເທໂສ ຈ.

ທ຺ວຍໍ ປສ຺ສຏ຺ຐິມ຺ຫິ. ປາ ຣກ຺ຂເຓ, ສຸ, ຬິກາຣວຓ຺ຓາຄໂມ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ປສ຺ສ ໂຜ. ອຬາຄເມ ຜາສຸກາ. ‘‘ປາສຸຬິກາ, ປາສຸກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຜຸສ ສມ຺ຜສ຺ເສຕິປິ ຘາຕຸ, ຕທາ ອຸປຈ຺ຈຍາທິ.

ທ຺ວຍໍ ອຏ຺ຐິມຕ຺ເຕ. ອສຸ ເຂປເນ, ອິ, ສສ຺ສ ຏ຺ໂຐ, ອຏ຺ຐິ, ອິທໍ ປຓ຺ຑເກ ນປຸໍສເກ ວຕ຺ຕຕິ. ຘາ ຘາຣເຓ, ຕຸ, ອິຕ຺ຖີ. ກີກສໍ, ກຸລ຺ລໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ຄລສ຺ສ ກຓ຺ຐສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ເຕ ຊາຕມຏ຺ຐິ ຄລນ຺ຕຏ຺ຐິ. ອກ ຄມເນ, ໂຂ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

໒໗໙-໒໘໐. ທ຺ວຍໍ ສິຣໂສຏ຺ຐິຂຓ຺ເຑ. ສມຸທິເຕ ຕຸ ກໂຣຏິ, ອິຕ຺ຖີ [ອມຣ ໑໖.໖໙]. ກປຸ ສາມຕ຺ຖິເຍ, ອໂຣ, ກໍ ສີສໍ ປາເລຕີຕິ ວາ ກປ຺ປໂຣ, ຣສ຺ໂສ, ລສ຺ສ ຣຕ຺ຕຎ຺ຈ. ກໍ ປາລຍຕີຕິ, ກມ຺ມາທິມ຺ຫິ ໂຓ. ‘‘ສິໂຣຏ຺ຐິມ຺ຫິ ກປາໂລ’ຖີ, ຆຏາທິສກເລປິເຈ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໖໘]. ກປາໂລ ອຖີຕິ [ອນິຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ] ເຉໂທ. ກປາລສທ຺ໂທ ວິກປ຺ເປນ ປຸລ຺ລິງ຺ໂຄ. ກຑິ ເຉເທ, ອໂຣ. ມຫຕີ ສິຣາ ມຫາສິຣາ, ສິຣາຕິ ຈ. ສິ ພນ຺ຘເນ, ໂຣ.

ຕິກໍ ສຸສິຣວຕ຺ຍໍ ວາຍຸວຫນ຺ຕສິຣາຍໍ. ຕິວິຘາ ຫິ ກາຍສິຣາ ເອກາ ວາຍຸວຫາ, ອປຣາ ສຸຕ຺ຕມິວາຏ຺ຐິພນ຺ຘິນີ, ອຎ຺ຎາ ອາຫາຣວາຫິນີ ອນ຺ຕຂ຺ຍາ. ຕຕ຺ຣ ຕຕິເຍນ ປຐມາ, ປຐມທຸຕິເຍຫິ ທຸຕິຍາ ຈ ທີປິຕາ, ຕຕິຍາ ປນ ປຣໂຕ ວກ຺ຂຕິ. ນຫ ພນ຺ຘເນ, ອຣຸ. ສິ ພນ຺ຘເນ, ໂຣ. ຘມ ສທ຺ເທ, ຍຸ. ນທາທິ, ອນິ ວາ, ຘມນີ.

ຕຕິຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຣສຄ຺ຄສາ’’ຕ຺ຍາທິ. ຣສໍ ຄສຕີຕິ ຣສຄ຺ຄສາ, ຄສ ອທເນ. ຣສໍ ຫຣຕິ ເນຕີຕິ ຣສຫຣຓີ, ຍຸ, ນທາທິ.

ຕິກໍ ມໍເສ. ມນ ຎາເຓ, ໂສ. ມິສ ສທ຺ເທ, ອາປຸພ຺ໂພ ອາມສເນ ວາ. ປິສ ອວຍເວ, ໂຕ. ປລລໍ, ກພ຺ພໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ອາຕປາທິນາ ສຸກ຺ຂມໍເສ. ຕິລິງ຺ຄກນ຺ຕູຕິ ຕ຺ວນ຺ຕໍ ລິງ຺ຄປທໍ. ວລ, ວລ຺ລ ສໍວຣເຓ, ອູໂຣ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມໂຕ ອາປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາ, ວລ຺ລູຣາ. ອຸທ຺ຘໍ ຕຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຕ຺ຕໍ. ຕປ ສນ຺ຕາເປ, ໂຕ.

໒໘໑. ຈຕຸກ຺ກໍ ໂລຫິເຕ. ຣຸຫ ຊນເນ, ໂຕ, ອິໂຕ ວາ. ຣຸນ຺ຌເຕ ຈມ຺ເມນາຕິ ຣຸຘິຣໍ, ອິໂຣ. ໂສຓ ວຓ຺ເຓ, ໂຕ. ຣຎ຺ຊ ຣາເຄ, ໂຕ. ອສໍ, ຂຕຊໍປ຺ຍຕ຺ຣ [ຂຕາ ຊາຍເຕ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໖໔)].

ຕິກໍ ເຂເຬ. ລາ ອາທາເນ, ອໂລ, ອິຕ຺ຖິຍມາ, ລລ ອິຈ຺ຉາຍໍ ວາ, ອິຕ຺ຖິຍມາ. ເຂລ ຄຕິຍໍ, ອ. ຂລ ຈລເນ, ສຎ຺ຈເຍ ວາ, ໂຓ, ຬຕ຺ຕໍ, ຂໍ ວາ ອາກາສໍ ອິລຕີຕິ ເຂໂຬ. ອິລ ຄຕິຍໍ, ກມ຺ມນິ ໂຓ, ອິລ ຄຕິມ຺ຫິ ວາ, ອ, ອິສ຺ເສ.

ທ຺ວຍໍ ປິຕ຺ເຕ. ມາ ປຣິມາເຓ, ຘຸ. ມທ ອຸມ຺ມາເທ ວາ, ຓຸ, ທສ຺ສ ໂຘ. ມາຍູຕິ ປາເຐ ມຍ ຄຕິຍໍ, ຓຸ. ມາຘຸມາຍຸສທ຺ທາ ທ຺ເວ ປຸຣິເສ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ. ອປິທຘາຕີຕິ ປິຕ຺ຕໍ. ອປິປຸພ຺ໂພ ຘາ ປິຘາເນ, ໂຕ, ອໂລໂປ, ຠຸຊາທິ, ປິຕ຺ຕໍ, ນປຸໍສເກ.

ທ຺ວຍໍ ເສມ຺ເຫ. ສິລິສ ສິເລສເນ, ຈຸຣາທິ, ສິລິສ຺ຍເຕ ອຕ຺ເຣຕິ ເສມ຺ໂຫ, ມນ, ລິສສ຺ສ ໂຫ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ. ອິຕຣຕ຺ຣ ອຸໂມ, ສິເລສຸໂມ. ກໂຜປ຺ຍຕ຺ຣ, ເກນ ໂຕເຍນ ຜາຕິ ວຸທ຺ຘິ ຍສ຺ສ ກໂຜ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ.

໒໘໒-໒໘໓. ວິລີໂນ ວິຠູໂຕ ສ຺ເນໂຫ ວສາຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ວສ ນິວາເສ, ອາ. ທ຺ວຍໍ ອວິລີນສ຺ເນເຫ. ມິທ ສ຺ເນຫເນ, ໂຓ. ວປ ພີຊສນ຺ຕາເນ, ອ, ວປາ. ‘‘ວປາ ວິວຣເມເທສູ’’ຕິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ, ອມຣໂກເສ ປນ ເມທາທີນເມກຕ຺ຖຕາ ທີປິຕາ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ເມໂທ ຕຸ ວປາ ວສາ’’ຕິ [ອມຣ ໑໖.໖໔].

ຕິກໍ ຈນ຺ທນສຸວຓ຺ຓາທ຺ຍລງ຺ກາຣກຕສຣີຣໂສຠາຍໍ. ກປຸ ສາມຕ຺ຖິເຍ, ອາກປ຺ປນໍ ອາກປ຺ໂປ, ໂຓ. ‘‘ເນປຈ຺ເຉ ເຄຫມຕ຺ເຕ ຈ, ເວໂສ ເວສ຺ຍາຄເຫປິ [ເວສ຺ສຄເຫປິ (ກ.)] ເຈ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໙໙] ຣຠໂສ. ວສ ກນ຺ຕິຍໍ, ວິສິ ພ຺ຍາປເນ ວາ, ໂຓ. ນິສ຺ເສສໂຕ ປຖນໍ ປຂ຺ຍານໍ ເນປຈ຺ຉໍ, ປຖ ປຂ຺ຍາເນ ຆ຺ຍຓ. ປຏິກມ຺ມໍ, ປສາຘນໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຉກ຺ກໍ ຫາຣາທ຺ຍາຠຣເຓ. ມຑິ ຠູສາຍໍ, ກຣເຓ ຍຸ. ສາຘ ສໍສິທ຺ຘິຍໍ, ຍຸ, ສາຐ ສງ຺ຂາຣຄຕີສຸ ວາ, ປສາຐນໍ, ມຸທ຺ຘຊທຸຕິໂຍຕ຺ຣ. ຠູສ ອລງ຺ກາເຣ, ກຣເຓເຍວ ຍຸ. ອາຠຣິຍ຺ຍເຕ ຕນ຺ຕິ ອາຠຣຓໍ, ຠຣ ຠຣເຓ, ກມ຺ມນິ ຍຸ. ອລໍ ວິຠູສນໍ ກຣິຍ຺ຍເຕເນເນຕິ ອລງ຺ກາໂຣ, ໂຓ. ປິຬນ຺ຘ ຠູສເນ, ກຣເຓ ຍຸ. ປຣິກ຺ຂາໂຣປ຺ຍຕ຺ຣ [ປຣິກໂຣປ຺ຍຕ຺ຣ (ກ.)].

ທ຺ວຍໍ ມກຸເຏ. ກິຣ ວິກິຣເຓ, ອີໂຏ. ມກິ ມຓ຺ຑເນ, ອຸໂຏ. ມຸກຸໂຏຕິປິ ປາໂຐ, ເອເຕ ທ຺ເວ ອນິຕ຺ຖີ.

ທ຺ວຍໍ ມກຸຏຄ຺ຄຏ຺ເຐ ນາຍກມຓິມ຺ຫິ. ມກຸຏຈູຬາຍໍ ຈຸມ຺ພິຕາ ມຓິ ຈູຬາມຓິ. ມກຸຏສິຣສິ ຈຸມ຺ພິຕາ ມຓິ ສິໂຣມຓິ.

໒໘໔. ທ຺ວຍໍ ອຸຓ຺ຫີສປຏ຺ເຏ. ສິຣໂສ ເວຐນໍ ສິໂຣເວຐນໍ. ອຸປຸພ຺ໂພ ນຫ ພນ຺ຘເນ, ອີໂສ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ. ຍໍ ພຫຸກາລໍ ເທພ຺ຍາມນຸສ຺ເສສ຺ວປິ ຠວຕິ, ຕຕ຺ຣ ກຓ຺ຓາຠຣເຓ ກຸຓ຺ຑລາທິທ຺ວຍໍ. ກຸຑິ ທາເຫ, ອໂລ. ເວຐ ເວຐເນ, ກຓ຺ຓສ຺ສ ເວຐນໍ ກຓ຺ຓເວຐນໍ, ມຸທ຺ຘຊທຸຕິໂຍຍໍ.

ຕິກໍ ຕາຬກາຂ຺ເຍ ກຓ຺ຓາຠຣເຓ. ກຓ຺ຓານໍ ຠູສນໍ ກຓ຺ຓິກາ, ກຓ຺ຓາ ຠູສເນ ພຫຸລລກ຺ຂເຓ ຓິໂກ. ກຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ປູຣຕິ ເຍນ ໂສ ກຓ຺ຓປູໂຣ. ກຓ຺ຓສ຺ສ ວິຠູສນໍ ກຓ຺ຓວິຠູສນໍ, ກຣເຓ ຍຸ. ຕາລປຕ຺ຕໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

໒໘໕. ທ຺ວຍໍ ຄີວາຠຣເຓ. ກຓ຺ຐສ຺ສ ຠູສາ ກຓ຺ຐຠູສາ, ຖີ. ຄີວາຍໍ ຠວໍ ຄີເວຍ຺ຍໍ, ຠວຕ຺ເຖ ເອຍ຺ໂຍ, ຄີວາຍ ອາຠຣຓໍ ວາ ຄີເວຍ຺ຍໍ, ຄີວໂຕ ອາຠຣເຓ ເອຍ຺ໂຍ.

ທ຺ວຍໍ ມຸຕ຺ຕາວລິຍໍ. ຫຣີຍເຕ ມໂນ ເຍນ ຫາໂຣ. ມຸຕ຺ຕານໍ ອາວລິ ປນ຺ຕິ ມຸຕ຺ຕາວລິ. ຫາຣາສທ຺ໂທປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ປໂກຏ຺ຐາຠຣເຓ. ປໂກຏ຺ໂຐ ນາມ ກປ຺ປຣສ຺ສາໂຘຠາໂຄ. ນີ ນເຍ, ອຸໂຣ, ອິຍາເທໂສ. ວລ ສໍວຣເຓ, ອໂຍ, ອນິຕ຺ຖີ, ນິຍຸໂຣປິ. ກຏ ວສາວຣຓຄຕີສຸ, ຓ຺ວຸ. ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ຫຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຍນ຺ຕິ ປຣິຫາຣກໍ, ຓ຺ວຸ. ອວາປໂກປ຺ຍຕ຺ຣ.

໒໘໖-໒໘໗. ທ຺ວຍໍ ມຸຕ຺ຕາທິຆຏິຕວລຍວິກຕ຺ຍາຠຣເຓ. ກາ ສທ຺ເທ, ກຓປຈ຺ຈໂຍ, ກຓ ສທ຺ເທ ວາ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ກງ຺ກຓໍ, ກກິ ຄຕ຺ຍຕ຺ເຖ ວາ, ຍຸ, ກກິ ໂລລ຺ເຍ ວາ, ກງ຺ກຕິ ເຍນາຕິ ກງ຺ກຓໍ, ກຣເຓ ຍຸ. ກຣສ຺ສ ຠູສາ ກຣຠູສາ, ຖີ.

ທ຺ວຍໍ ຂຸທ຺ທຆຓ຺ຏິກາຍໍ. ກິໍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຓຕີຕິ ກິງ຺ກຓີ, ນທາທິ. ກິງ຺ກິຓີຕິປິ ປາຐນ຺ຕຣໍ, ຕທາ ຍທາທິ. ຂຸທ຺ທາ ເອວ ຆຓ຺ຏາ ຂຸທ຺ທຆຓ຺ຏິກາ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ຆຏ ຈລເນ.

ທ຺ວຍໍ ອງ຺ຄຸລ຺ຍາຠຣເຓ. ອງ຺ຄຸລິຍໍ ຠວໍ ອງ຺ຄຸລີຍກໍ, ອີໂຍ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ອງ຺ຄຸລີນມາຠຣຓໍ ອງ຺ຄຸລ຺ຍາຠຣຓໍ. ອຸມ຺ມິກາປ຺ຍຕ຺ຣ. ຕເມວາງ຺ຄຸລີຍກໍ ສາກ຺ຂຣມກ຺ຂຣວນ຺ຕໍ ‘‘ມຸທ຺ທິກາ, ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທາ’’ຕິ ໂຈຈ຺ຈເຕ. ມຸທ ໂຕເສ, ຓ຺ວຸ, ອາ, ມຸທ຺ທິກາ, ຜລວິເສເສປ຺ຍຍໍ. ອງ຺ຄຸລິຍໍ ຠວາ ມຸທ຺ທາ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທາ.

ທ຺ວຍໍ ອິຕ຺ຖິກຏ຺ຍາຠຣເຓ. ຣສ ສທ຺ເທ, ກຕ຺ຕຣິ ຍຸ, ອາ, ຣສນາ. ສາເຍວ ອິນີມ຺ຫິ ຣສນີ. ‘‘ສາເຣ ຘນິມ຺ຫິ ຣສນໍ, ຊິວ຺ຫາຍໍ ຣສນາ ນ ໂສ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ. ເມຫນສ຺ສ ຂສ຺ສ ມາລາ ເມຂລາຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິ, ເມຫນິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ມາລາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ກາຎ຺ຈີ ສຕ຺ຕກີ, ສາຣສນໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ເອກຍຏ຺ຐິ ຠເວ ກາຎ຺ຈີ, ເມຂລາ ຕ຺ວ’ຏ຺ຐຍຏ຺ຐິກາ;

ຣສນາ ໂສຬສາ ເຎຍ຺ຍາ, ກລາປາ ປຎ຺ຈວີສຕິ [ກລາໂປ ປຎ຺ຈວີສໂກ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໑໐໘)].

ຕິກໍ ໂສວຓ຺ເຓ ປຄຓ຺ຑຠູສເນ. ປຄຓ຺ໂຑ ນາມ ກປ຺ປຣສ຺ໂສປຣິຠາໂຄ. ເກ ສທ຺ເທ, ອຸໂຣ, ຍາຄໂມ. ອງ຺ຄ ຄມເນ. ໂທ. ພາຫຸມູລສ຺ສ, ພາຫຸມູເລ ວາ ຠວໍ ວິຠູສນໍ ພາຫຸມູລວິຠູສນໍ.

໒໘໘. ຈຕຸກ຺ກໍ ອິຕ຺ຖິຈຣຓວິຠູສເນ. ອງ຺ຄທາກາຣໍ ປາທຠູສນໍ ປາທງ຺ຄທໍ. ມຊິ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ, ອີໂຣ, ປາເທ ກຏກໍ ປາທກຏກໍ. ອູນໍ ປາທໍ ປູເຣຕີຕິ ນູປຸໂຣ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ. ປາທກຏໂກ ຈ ນູປຸໂຣ ເຈຕິ ກຏກສທ຺ທສ຺ສ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ທ຺ວນ຺ທສມາໂສ. ຕຸລາໂກຏິ, ຫໍສໂກປ຺ຍຕ຺ຣ. ຕຸລ ຄຕິໂກຏິລ຺ເຍ. ກຸຏິລໂກຏິຕ຺ຕາ ຕຸລາໂກຏິ, ປຸເມ. ຫໍສຄຕິຕ຺ຕາ ຫໍສໂກ.

໒໘໙. ມຸຂຜຸລ຺ລາທໂຍ ອລງ຺ກາຣປ຺ປເຠທາ ສິຍຸໍ. ມຸຂຜຸລ຺ລໍ ນາມ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ມຸຂາລງ຺ກາໂຣ, ມຸເຂ ຜຸລ຺ລຕີຕິ ມຸຂຜຸລ຺ລໍ, ຜຸລ຺ລ ວິກສເນ, ທນ຺ຕາທີສຸ ສຸວຓ຺ຓມຍາລງ຺ກາໂຣປິ ມຸຂຜຸລ຺ລເມວ. ອຸຓ຺ຓຕໍ ສຸວຓ຺ຓາທິຣຈິຕໍ ນລາຏາຠຣຓໍ, ອຸປຸພ຺ໂພ ນມຸ ນມເນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມຸຂຜຸລ຺ລຸຓ຺ຓຕານໍ ວິເສສໍ ວິປຣິຍເຍນາປີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຄາວີນໍ ຖນາກາຣຕ຺ຕາ ຄຕ຺ຖນໍ, ໂອສ຺ສຕ຺ຕໍ, ຕເມວ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ອຸຄ຺ຄຕ຺ຖນໍ, ຈຕຸຍຏ຺ຐິໂກ ຫາຣເຠໂທ. ຄມຸ ຄມເນ, ຓ຺ວຸ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ອສ຺ສິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຄິງ຺ຄມກໍ, ພາຕ຺ຕິໍສຍຏ຺ຐິໂກ ຫາຣເຠໂທວ. ອາທິນາ ອທ຺ຘຫາໂຣ, ມາຓວໂກ, ເອກາວລີ, ນກ຺ຂຕ຺ຕມາລາທໂຍ ຫາຣເຠທາ ຈ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ [ອມຣ ໑໖.໑໐໖].

໒໙໐. ປຊ຺ຊໍ ວຕ຺ຖມຕ຺ເຕ. ຈິລ ວສ຺ສເນ, ຈິລ຺ຍເຕ ອຈ຺ຉາທີຍເຕຕິ, ໂຓ, ຖິຍໍ ເຈລີ. ຉທ ສໍວຣເຓ, ອາປຸພ຺ໂພ ກຣເຓ, ຍຸ. ວສ ອຈ຺ຉາທເນ, ວສ຺ຍເຕ ອຈ຺ຉາທີຍເຕຕິ ວຕ຺ຖໍ, ໂຖ. ຓມ຺ຫິ ວາໂສ. ຍຸມ຺ຫິ ວສນໍ. ອມ ຄມເນ, ກຣເຓ ຍຸ, ອໍສຸກໍ, ຣໍສິປຣິຍາໂຍປ຺ຍຍໍ. ອມ຺ພ ສທ຺ເທ, ກຕ຺ຕຣິ ອໂຣ. ປຏ ຄມເນ, ກຣເຓ ອ, ໂສຠນເຈເລປ຺ຍຍໍ. ທຸ ຄມເນ, ກຣເຓ ໂສ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ທຸຣູປໍ ອສຕິ ເຂປຕີຕິ ວາ ທຸສ຺ສໍ, ທຸຣູປໍ ອສຕິ ທີເປຕີຕິ ວາ ທຸສ຺ສໍ, ທຸປຸພ຺ໂພ ອສ ທິຕ຺ຕິຍໍ. ຈລ ວສເນ, ອສ຺ໂສຕ຺ຕໍ, ຬຕ຺ຕຎ຺ຈ. ສຏ ຣຸຊາວິສຣຓຄຕ຺ຍາວສາເນສຸ, ຓ຺ວຸ.

໒໙໑. ປຊ຺ຊໍ ວຕ຺ຖເຠເທ. ຕຕ຺ຣາທິທ຺ວຍໍ ທຸກູລຂ຺ເຍ ວຕ຺ເຖ. ຂຸ ສທ຺ເທ, ໂມ, ຂຸມສທ຺ທາ ວິກາເຣ ໂຓ, ຂຸມາຍ ວິກາໂຣ ໂຂມໍ, ຂຸມາ ນາມ ອຕສີ, ຕພ຺ພກ຺ກລສມ຺ຠວໍ ວຕ຺ຖໍ, ວາຈ຺ຈລິງ຺ໂຄຍໍ. ກູລ ອາວຣເຓ, ທຸກ຺ເຂນ ກຸລ຺ຍເຕຕິ ທຸກູລໍ, ທຸເມຫິ ຊາຕໍ ກູລນ຺ຕິ ວາ ທຸກູລໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ທຸກູລມ຺ປິ ເອກໍ ວຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ, ນ ໂຂມນາມ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ‘‘ໂຂມ’ມຏ຺ເຏ ທຸກູເລ ຈ, ອຕສີວສເນປິ ຈ’’, ‘‘ໂຂມ’ມຏ຺ເຏ ທຸກູເລຈາ’’ຕິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄຫຕິກຓ຺ຑເສເສສຸ [ນານຕ຺ຖສງ຺ຄຫ ໓.໓.໒໙໕] ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂກໂສ ນາມ ກິມິຄພ຺ໂຠ, ຕໂຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ໂກເສຍ຺ຍໍ, ເອຍ຺ໂຍ, ‘‘ໂກເສຍ຺ຍໍ ກິມິໂກໂສຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ [ອມຣ ໑໖.໑໑໑] ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂກເສຍ຺ຍເມວ ໂຘຕໍ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໍ ນາມ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໍ ໂຘຕໂກເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ [ອມຣ ໑໖.໑໑໓]. ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓນ຺ຕິປິ ປາຐນ຺ຕຣໍ. ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓຣຏ຺ເຐ ຊາຕຕ຺ຕາ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ກມຸ ກນ຺ຕິຍໍ, ກມນີຍຕ຺ຕາ ກມ຺ພໂລ, ຣງ຺ກຸນາມກສ຺ສ ຫຣິຓວິເສສສ຺ສ ໂລເມນສຎ຺ຊາຕວຕ຺ຖໍ [ຣາງ຺ກວໍ ວິຄໂຣມຊໍ (ອມຣ ໑໖.໑໑໑)], ອໂລ, ວາຄໂມ ຈ ມຊ຺ເຌ. ວາສທ຺ໂທ ກມ຺ພລສທ຺ທສ຺ສ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ. ຣລ຺ລໂກປິ [ອມຣ ໑໖.໑໑໖] ກມ຺ພລປຣິຍາໂຍ. ສຓ ສທ຺ເທ, ກຕ຺ຕຣິ ອ, ສໂຓ ນາມ ຖິຣຕ຺ຕໂຈ ເອໂກ ຣຸກ຺ຂໂຍນິ, ຍສ຺ສ ຕເຈນ ເກວຏ຺ຏາທໂຍ ຊາລາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ສຓສ຺ສ ວິກາໂຣ ສາຓໍ, ວຕ຺ຖໍ. ມິຄໂລມານິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຸຂຸມານິ ກຕ຺ວາ ກຕມມ຺ພຣໍ ໂກຏຸມ຺ພຣໍ, ກຸຏ ເຉທເນ, ອຸສ຺ໂສ, ອສ຺ສຸ, ໂກຏຸມ຺ພຣຏ຺ເຐຊາຕຕ຺ຕາ ວາ ໂກຏຸມ຺ພຣໍ. ຠງ຺ຄໍ ນາມ ໂຂມາທີນິ ສພ຺ພານິ ເອກຊ຺ຌານິ ໂວມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕວຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ຊ ອວມທ຺ທເນ, ອຖ ວາ ຠງ຺ຄໍ ນາມ ສາຓຜລໍ, ຕພ຺ພິກາຣຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖໍ ຠງ຺ຄໍ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ‘‘ຠງ຺ຄາ ສາຓາຂ຺ຍສສ຺ເສປີ’’ຕິ. ສສ຺ສສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ຜລໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ຜລໍ ສສ຺ສ’’ນ຺ຕິ [ອມຣ ໑໔.໑໕] ວຈນໂຕ. ຠງ຺ຄມ຺ປິ ວາກມຍເມວາຕິ ເກຈິ. ວຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ ວຕ຺ຖວິເສໂສ. ອາທິນາ ກປ຺ປາສາທໂຍປິ ຄຫິຕາ.

໒໙໒-໒໙໓. ຈຕຸກ຺ກໍ ປຣິຘານຠູເຕ ອໂຘວຕ຺ເຖ. ອໂຘຠາເຄ ວສີຍເຕຕິ ນິວາສນໍ, ນິສທ຺ໂທ ອໂຘຠາຄສ຺ສ ໂຊຕໂກ. ວສ ອຈ຺ຉາທເນ, ກມ຺ມນິ ຍຸ. ພາຫຸລ຺ເຍນ ອນ຺ຕເຣ ມຊ຺ເຌ ຠວໍ ອນ຺ຕຣີຍໍ, ອີໂຍ. ສມານລິງ຺ຄຕ຺ຕາ ທ຺ວນ຺ໂທ. ອນ຺ຕເຣ ຠວໍ ອນ຺ຕຣໍ, ໂຓ. ອນ຺ຕເຣ ມຊ຺ເຌ ຠໂວ ວາໂສ ອນ຺ຕຣວາສໂກ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ອຸປສໍພ຺ຍານໍປ຺ຍຕ຺ຣ [ອມຣ ໑໖.໑໑໗].

ປຎ຺ຈກໍ ອຸປຣິຘາເນ. ວຣ ອຈ຺ຉາທເນ, ປປຸພ຺ໂພ, ກມ຺ມນິ ໂຓ, ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ ວຸທ຺ຘິ, ປາວາໂຣ. ອຸຕ຺ຕຣສ຺ມິໍ ເທຫຠາເຄ ອາສຊ຺ຊເຕຕິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ, ອາ ປຸພ຺ໂພ ສຎ຺ຊ ສງ຺ເຄ. ອຸປຣິ ສໍວີຍເຕ ປິຘີຍເຕ ພາຫຸລ຺ເຍນາຕິ, ຍຸ. ອຸປສໍປຸພ຺ໂພ ວີ ຕນ຺ຕສນ຺ຕາເນ. ອຸຕ຺ຕຣສ຺ມິໍ ເທຫຠາເຄ ຠວໍ ວິຊ຺ຊມານໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ, ອຸຕ຺ຕຣີຍຎ຺ຈ, ໂຓ, ອີໂຍ ຈ. ສໍພ຺ຍານໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ນວໍ ວຕ຺ຖໍ ອຫຕນ຺ຕິ ມຕໍ ກຖິຕໍ, ນ ຫຎ຺ຎຕິ ຍໍ ປາສາຓາທີຫີຕິ ອຫຕໍ. ຕນ຺ຕໂຕ ອຈິຣມາຫຣິຕໍ ວຕ຺ຖໍ. ອນາຫຕໍ, ນິປ຺ປວາຓິ, ຕນ຺ຕກໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ອນາຫຕໍ ນິປ຺ປວາຓິ, ຕນ຺ຕກຎ຺ຈ ນວມ຺ພເຣ’’ຕິ [ອມຣ ໑໖.໑໑໒].

ທ຺ວຍໍ ຈິຣກາລຕ຺ຕາ ນິທ຺ທເສ ຊິຓ຺ຓວຕ຺ເຖ. ນຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ ທສາ ຍສ຺ສ ນນ຺ຕກໍ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ກຸຈ຺ຉິໂຕ ປໂຏ ກປ຺ປໂຏ, ກປ຺ປ ວິຕກ຺ເກ ວາ, ອໂຏ. ທ຺ວຍໍ ອຖິຣວຕ຺ເຖ, ຊິຓ຺ຓວສນໍ ອຖິຣໍ ວຕ຺ຖໍ. ‘‘ປຏ’’ອິຕິ ຈຣຕິ ໂຜຏຕີຕິ ປຏຈ຺ຈຣໍ, ປຏຈ຺ຈຣເມວ ປຬຈ຺ຈຣໍ, ຬຕ຺ຕໍ.

໒໙໔. ທ຺ວຍໍ ໂກຏິກາທິສນ຺ນາເຫ, ໂຈເຬ ຈ. ກຈ ພນ຺ຘເນ, ອຸໂກ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ ຈ. ວາຓໍ ສຣໍ ວາຣຍຕີຕິ ວາຣວາໂຓ, ກມ຺ມນິ ໂຓ, ອຠິຘານໂຕ ວາຣສ຺ສ ປຸພ຺ພນິປາໂຕ, ອນິຕ຺ຖິຍເມເຕ. ວຕ຺ຖສ຺ສ ອວຍເວ ທສາສທ຺ໂທ ອິຕ຺ຖີ. ‘‘ທສາ ວຕ຺ຍມວຕ຺ຖາຍໍ, ວຕ຺ຖໍເສ ພຫຸມ຺ຫິ ທ຺ວິສູ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໑໑໔] ຣຠໂສ. ທາ ເຉທເນ, ກມ຺ມນິ ໂສ, ຣສ຺ໂສ.

ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄມ຺ຫິ ສີເສ ໂຍ ກຎ຺ຈຸໂກ ສຸວຓ຺ຓາທິມໂຍ, ໂສ ‘‘ນາຬິປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ກຖິໂຕ. ນາຬິປຕ຺ໂຕ ຕໍສຓ຺ຐາໂນ ສຸວຓ຺ຓາທິປໂຏ ນາຬິປຕ຺ໂຕ. ສີສກໍ, ສິຣິຍໍ, ສິໂຣຫນ຺ຕິປິ ຕສ຺ສ ນາມານິ.

໒໙໕. ຕິກໍ ທີຆຕ຺ເຕ. ອາປຸພ຺ໂພ ຍມຸ ອຸປຣເມ, ໂຓ. ອາ ຠຸໂສ ຍາຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ອາຍາໂມ, ຍາ ຄຕິປາປຸເຓສຸ, ໂມ. ທີຆສ຺ສ ຠາໂວ ທີຆຕາ. ຣຸຫ ຊນເນ, ໂຓ.

ທ຺ວຍໍ ວິຕ຺ຖາເຣ. ວຕ຺ຖວິສເຍ ‘‘ໂອສາໂຣ’’ຕິ ຣູຬ຺ເຫ. ສມນ຺ຕໂຕ ນຍ຺ຫຕີຕິ ປຣິຓາໂຫ, ນຫ ພນ຺ຘເນ, ໂຓ. ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຣຓໍ ວິສາໂຣ, ໂສ ເອວ ວິສາລຕາ.

໒໙໖. ຈຕຸກ຺ກໍ ຈີວເຣ. ອຣຫຕໍ ຘໂຊ ອຣຫທ຺ຘໂຊ, ຣູຬ຺ຫິຍາ ຕທຎ຺ຎຈີວເຣສຸ. ກສາເຍນ, ກສາເວນ ຈ ຣຕ຺ຕໍ ກາສາຍໍ, ກາສາວຎ຺ຈ, ສມານລິງ຺ຄຕ຺ຕາ ທ຺ວນ຺ໂທ. ຈິ ຈເຍ, ອີວໂຣ. ວຕ຺ຖຂນ຺ເຘຫິ ຈີຍເຕຕິ ຈີວຣໍ.

ມຓ຺ຑລາທໂຍ ຕທງ຺ຄານິ ສມູຫຠູຕສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ອວຍວານິ. ມຑິ ຠູສາຍໍ, ອໂລ, ມຓ຺ຑລໍ. ຈີວຣປຣິຍນ຺ໂຕຍໍ ມຫາປຖວິຍາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພໂຕ ວິຍ ຈີວຣສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວິວຏ຺ໂຏ ນາມ ຈີວຣມຊ຺ຌຄຕມຄ຺ໂຄ, ໂສ ຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວິວຏ຺ໂຏຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວຏ຺ຏ ອາວຏ຺ຏເນ. ກຸສິ ນາມ ມຄ຺ຄານໍ ມຊ຺ຌຄຕວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ, ກຸສ ເຉທເນ, ກມ຺ມນິ ອິ, ກຸສິ, ປຸມິຕ຺ຖິຍໍ.

໒໙໗. ຜລາທີນໍ ຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສນ຺ຕິ, ເອຕາ ວຕ຺ຖສ຺ສ ໂຍນິໂຍ ກາຣຓານິ ຕໂຕ ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ກປ຺ປາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ຜາລໍ ນາມ ຜລວິກາຣຕ຺ຕາ, ວິກາເຣ ໂຓ, ຕີສຸ. ຍຖາ – ຜາໂລ ປໂຏ, ຜາລາ ເຈລີ, ຜາລໍ ວຕ຺ຖໍ. ໂຂມາທໂຍ ປນ ປຏາ ຕຈພ຺ຠວາ ຕຈໂຕ ສຎ຺ຊາຕາ.

໒໙໘. ໂກເສຍ຺ຍໍ ວຕ຺ຖໍ ກິມິຊໍ ນາມ. ມິຄໂລມມຍນ຺ຕຸ ກມ຺ພລໍ. ທ຺ວຍໍ ພ຺ຍວຘາຍກປເຏ, ກຓ຺ຑປເຏປີຕິ ເກຈິ. ສມານຕ຺ຖາ ເອເຕ ທ຺ເວ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ຊຸ ຄຕິຍໍ, ຠູວາທິ, ຊຸ ພນ຺ຘເນ ວາ, ຍຸ, ອນກາເທໂສ, ສາ ອິຕ຺ຖີ. ຕິໂຣ ກຣີຍຕິ ປິຘີຍຕິ ຍາຍ, ສາ ຕິໂຣກຣຓີ, ຍຸ. ປຕິສີຣາປ຺ຍຕ຺ຣ. ປຕິປຸພ຺ໂພ ສິ ພນ຺ຘເນ, ໂຣ.

໒໙໙. ທ຺ວຍໍ ອຸປຣິພນ຺ຘປເຏ, ອຖສທ຺ໂທຕ຺ຣ ລິງ຺ຄາທິໂຊຕໂກ. ອຸທ຺ຘໍ ໂລຈເຕ ພນ຺ຘີຍເຕຕິ ອຸລ຺ໂລຈໍ, ລຸຈ ທສ຺ສເນ. ຈນ຺ທາຕເປ ວິຕນ຺ຍເຕຕິ ວິຕານໍ, ຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ, ໂຓ, ຈຸຣາທິ. ທ຺ວຍມ຺ປິ ປຸນ຺ນປຸໍສກນ຺ຕິ ອີຣິຕໍ ກຖິຕໍ.

ທ຺ວຍໍ ສິນາເນ. ນຫ ໂສເຈ, ກຣເຓ ຍຸ, ສິນາ ໂສເຈ, ກຣເຓ ຍຸ, ‘‘ສິນາເນ’’ຕິ ສຕ຺ຕມ຺ຍນ຺ຕໍ ປທໍ. ທ຺ວຍໍ ກຸລ຺ຍາທິນາ [ກຸຏ຺ຍາທິນາ (ກ.), ກຸຊ຺ຊນາທິນາ (ນິສ຺ສຍ), ກຸງ຺ກຸມຫລິທ຺ທາທິນາ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໑໒໑)] ອງ຺ຄນິມ຺ມລີກຣເຓ. ອຸພ຺ພຕ຺ຕີຍເຕ ວິສາຣີຍເຕ ມລມເນເນຕິ ອຸພ຺ພຕ຺ຕນໍ, ວຕຸ ວຕ຺ຕເນ, ຠູວາທິ. ມຊ຺ຊ ສຸທ຺ຘິຍໍ, ຍຸ. ສມນ຺ຕິ ທ຺ວຍມິທໍ ສມານຕ຺ຖໍ.

໓໐໐. ຕິກໍ ນລາຏກເຕ ຈິຕ຺ຕເກ. ຕິລກາກຕິ ຕິລໂກ. ຈິຕ຺ຕກາກຕິ ຈິຕ຺ຕກໍ. ຈກາເຣນ ຕມາລປຕ຺ຕາກຕິ ຕມາລປຕ຺ຕໍ. ສາມຎ຺ເຎນ ວິເສສກໍ, ອຸໂຠ ວິເສສກຕິລກາ ອນິຕ຺ຖີ, ເສສທ຺ວຍໍ ນປຸໍສກໍ [ອມຣ ໑໖.໑໒໓].

ຕິກໍ ຈນ຺ທເນ, ຈທິ ຫິລາທເນ, ຫິລາທນໍ ສຸຂາປນໍ, ຍຸ. ຄນ຺ຘານໍ ສາໂຣ ອຸຕ຺ຕໂມ ຄນ຺ຘສາໂຣ, ຄນ຺ຘຍຸຕ຺ໂຕ ສາໂຣ ຖິຣໍໂສ ວາ ຄນ຺ຘສາໂຣ. ມລຍທີປຄິຣິມ຺ຫິ ຊາຍຕີຕິ ມລຍໂຊ. ຠທ຺ທສິຣີປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໐໑. ຕິກໍ ປີຕຈນ຺ທເນ. ‘‘ໂຄສີສ’’ອິຕິ ປພ຺ພເຕ ມລເຍ ເທເສ ຊາຕໍ ໂຄສີສໍ, ໂຄ ວິຍ ຊລໍ ວິຍ ສີຕນ຺ຕິ ວາ ໂຄສີຕໍ, ຕເທວ ຕສ຺ສ ສກາຣໍ ກຕ຺ວາ ໂຄສີສໍ. ຕິລປຓ຺ຓປ຺ປມາຓປຓ຺ຓຍຸຕ຺ຕຕາຍ ເຕລປຓ຺ຓິກໍ. ມນໍ ຫຣຕີຕິ ຫຣິ, ຕເມວ ຈນ຺ທນນ຺ຕິ ຫຣິຈນ຺ທນໍ. ປີຕສາຣຸ, ສຸສີຕໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ໂຄສີສາທໂຍ ຕໂຍ ປຸເມ, ນປຸໍສເກ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທເນ. ຕິລປຓ຺ຓປ຺ປມາຓປຓ຺ຓຍຸຕ຺ຕຕາຍ ຕິລປຓ຺ຓີ. ປຸຣິເມນ ເຠທກຣຓຕ຺ຖໍ ນ ວຸທ຺ຘິ. ປຕ຺ຕມງ຺ຄມສ຺ເສຕິ ປຕ຺ຕງ຺ຄໍ, ຂຸທ຺ທປຓ຺ຓຕາຍ ອປ຺ປຘານປຕ຺ຕມິຈ຺ຈຕ຺ໂຖ. ‘‘ອງ຺ຄໍ ຄຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂກປາຍ-ປຕີເກສ຺ວປ຺ປຘານເກ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ. ຣຎ຺ຊ ຣາເຄ, ເຫຕຸກຕ຺ຕຣິ ຍຸ. ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓຕາຍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍ ຈນ຺ທນຎ຺ເຈຕິ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນໍ, ອມຣໂກເສ ປນ ‘‘ໂຄສີສາທີນິ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນນ຺ຕານິ ວິເສເສ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ [ອມຣ ໑໖.໑໓໑] ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຣ ໂຄສີສສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕເຍວຕ຺ໂຖ. ຘວລໍ, ສຸສີຕລໍ, ຈນ຺ທນໍ, ເຕລປຓ຺ຓິກໍ ມລຍປພ຺ພຕເທສຊເມວ. ຫຣິ ມຓ຺ຑູໂກ, ຕທາກາເຣ ປພ຺ພເຕ ຊາຕໍ ຈນ຺ທນໍ ຫຣິຈນ຺ທນໍ. ປກ຺ກມ຺ພຜລຄນ຺ຘິ ປີຕວຓ຺ຓໍ. ຕິລປຓ຺ຓີປຕ຺ຕງ຺ຄານິ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນສທິສສ຺ສ ຣຕ຺ຕສາຣສ຺ສ ເອກສ຺ສ ຈນ຺ທນສ຺ສ ນາມານິ.

ທ຺ວຍໍ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທເນ. ອຖ ວາ ຕິລປຓ຺ຍາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂລຫິຕຈນ຺ທນສທິສສ຺ສ ຣຕ຺ຕສາຣສ຺ສ ເອກສ຺ສ ຈນ຺ທນວິເສສສ຺ສ ນາມານິ. ກຸຈນ຺ທນໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ‘‘ປຕ຺ຕງ຺ຄໍ ຣຎ຺ຊນໍ ຣຕ຺ຕໍ, ປຕ຺ຣງ຺ຄຎ຺ຈ ກຸຈນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ ຣຕນມາລາຍໍ.

໓໐໒. ທ຺ວຍໍ ວຓິຊາທີນໍ ‘‘ກາເຬຍາ’’ອິຕິ ຣູຬ຺ເຫປີຕກຏ຺ເຐ. ກາຬວຓ຺ຓໍ ອນຸສຣຕິ ສີເລນາຕິ ກາຬານຸສາຣີ, ກາຬວຓ຺ຓຊນໂກຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ກາຬໍ ຊເນຕີຕິ ກາຬິຍໍ, ‘‘ກາຬີຍກນ຺ຕຸ ກາເຬຍໍ, ວຓ຺ຓທໍ ກນ຺ຕິຊາສກ’’ນ຺ຕິ [ຊາສກໍ ກນ຺ຕິທາຍກໍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໑໒໖)] ພ຺ຍາຑິ.

ຕິກໍ ອຄຣຸສາມຎ຺ເຎ. ລູ ເຉທເນ, ໂຫ. ລຫຸນາມຕ຺ຕາ ອຄຣຸ. ຣສ຺ສ ລຕ຺ເຕ ອຄລຸ, ທ຺ວຍໍ ປຸເມ. ວໍສິກໍ, ຣາຊາຣຫໍ, ກິມິຊໍ, ໂຊງ຺ຄກໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ອສ຺ມິໍ ອຄຣຸມ຺ຫິ ກາເຬ ສຕິ ‘‘ກາຬາຄຣູ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ມລ຺ລິກາປຸປ຺ຜຄນ຺ຘິ ອຄຣຸ ປນ ມງ຺ຄລ຺ໂຍຈ຺ຈເຕ.

ທ຺ວຍໍ ສລ຺ລກີທເວ. ຕຸຣຸກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ໂຕ. ປິຑິ ສງ຺ຆາເຕ, ຓ຺ວຸ. ສິຫໂລ, ຍາວໂຓປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໐໓. ທ຺ວຍໍ ມິຄນາຠິຍໍ. ກຕ຺ຖ ສິລາຆາຍໍ, ອູໂຣ, ນທາທິ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ມິຄສ຺ສ ມໂທ ມິຄມໂທ, ມິໂຄ ມຣຕິ ເຍນາຕິ ວາ ມິຄມໂຣ, ໂສ ເອວ ມິຄມໂທ.

ທ຺ວຍໍ ກຸຏ຺ເຐ. ກຸຏ ເຉທເນ, ໂຐ, ໂຕ ວາ, ‘‘ກຸຏາທີຫິ ໂຐ’’ຕິ ໂຐ, ກຸຏ຺ຐໍ, ໂຣຄເຠເທປິ. ອຕ຺ຕໂນ ຉາຍູປຄເຕ ອເຊ ປາເລຕີຕິ ອຊປາລກໍ, ຓ຺ວຸ. ປາຣິຠາພ຺ຍໍ, ປາກລໍ [ຜາລກີ (ກ.)], ອຸປ຺ປລໍ, ວາປ຺ປໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ປິຑງ຺ເຄ. ໂຣຄໍ ລຸນນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ລວງ຺ໂຄ. ເທວານໍ ກຸສຸມໍ ປຸປ຺ຜໍ ເທວກຸສຸມໍ. ສິຣິສຎ຺ຎໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ກຸງ຺ກຸເມ. ກສ຺ມີຣຣຏ຺ເຐ ຊາຕໍ ກສ຺ມີຣຊໍ. ອຄ຺ຄິສິຂໍ, ວຣໍ, ວລ຺ລີກໍ, ປີຕນໍ, ຣຕ຺ຕສງ຺ໂກຈໍ, ປິສຸນໍ, ຘີຣໍ ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໐໔. ທ຺ວຍໍ ຘຸນເກ. ຍກ຺ເຂຫິ ກໂຕ ຘູໂປ ຍກ຺ຂຘູໂປ, ຍກ຺ໂຂ ເທໂວ. ສຊ຺ຊຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສິເລໂສ ສຊ຺ຊຸລໂສ. ອສ຺ສຸ, ສິໂລໂປ, ເອສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ, ສຊ຺ຊສ຺ສ ຣໂສ ທໂວ ສຊ຺ຊຸລໂສ, ອສ຺ສຸ, ລຕ຺ຕຎ຺ຈ. ສຊ຺ຊຣໂສຕິປິ ປາໂຐ. ຣາໂລ, ສພ຺ພຣໂສ, ພຫຸຣູໂປປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຕິກໍ ຕກ຺ໂກເລ. ຕກ຺ກ ວິຕກ຺ເກ, ໂອໂລ. ກຸລ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ, ຓ຺ວຸ. ໂກສຍຸຕ຺ຕໍ ຜລເມຕສ຺ສາຕິ ໂກສຜລໍ. ທ຺ວຍໍ ຊາຕິຜເລ. ໂກສສຫິຕໍ ຊາຕິຜລເມຕສ຺ສາຕິ ຊາຕິໂກສໍ. ຊາຕິຜລເມຕສ຺ສ, ນ ກິຕ຺ຕິມນ຺ຕິ ຊາຕິຜລໍ.

໓໐໕. ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ກປ຺ປູເຣ, ຆໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສຣຕີຕິ ຆນສາໂຣ. ອພ຺ຠມິວ ສິຕໍ ສິຕພ຺ໂຠ, ອຠິຘານໂຕ ປຸພ຺ພນິປາໂຕ, ກປ຺ປ ສາມຕ຺ຖິເຍ, ອູໂຣ. ຈນ຺ທສຎ຺ໂຎ, ຫິມວາລຸໂກ, ຫິມາວ຺ຫໂຍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ລາຂາຍໍ, ອາ ຠຸໂສ ຣຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອລຕ຺ຕໂກ, ລຕ຺ຕໍ, ກ຺ວິ. ຍຸ ມິສ຺ສເນ, ຓ຺ວຸ. ລາຂ ໂສສເນ, ອ, ລາ ອາທາເນ ວາ, ໂຂ. ຊນ ຊນເນ, ຕຸ, ນໂລໂປ. ທຸມາມໂຍປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໐໖. ທ຺ວຍໍ ສຣລທ຺ທເວ. ສິຣິຍາ ລກ຺ຂິຍາ ອາວາໂສ ສິຣິວາໂສ. ສຣລນາມກສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ທໂວ ຣໂສ ສຣລທ຺ທໂວ. ປາຍໂສ, ວກຘູໂປ, ສິຣິເວຏ຺ໂຐປ຺ຍຕ຺ຣ. ‘‘ສິຣິວາເສ ປຣມນ຺ເນ ຈ, ປາຍໂສ ສມ຺ມໂຕ ປຸເມ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໖.໑໒໙] ຣຸທ຺ໂທ. ທ຺ວຍໍ ອຎ຺ຊເນ. ອຎ຺ຊຸ ພ຺ຍຕ຺ຕິມກ຺ຂນຄຕິກນ຺ຕີສຸ, ຍຸ. ກຊ຺ຊ ພ຺ຍສເນ. ກຊ຺ຊຕິ ໂຣຄນ຺ຕິ ກຊ຺ຊລໍ, ອໂລ.

ທ຺ວຍໍ ຄນ຺ຘຄາຫາປນຈຸຓ຺ເຓ, ວສ ຫິໍສຕ຺ໂຖ, ວສຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ວາໂສ, ໂຓ, ວາສ ອຸປເສວາຍໍ ວາ, ວສ ນິວາເສ ວາ. ໂສ ເອວ ຈຸຓ຺ຓໍ. ຍຸຊ ໂຍເຄ, ກມ຺ມນິ ໂຓ, ວາໂສ ເອວ ໂຍໂຄ ວາສໂຍໂຄ. ທ຺ວຍໍ ວິເລປນມຕ຺ເຕ. ວຓ຺ຓ ວຓ຺ຓກ຺ຣິຍາວິຕ຺ຖາຣຄຸຓວຈເນສຸ, ຈຸຣາທິ. ວຓ຺ຓຍຕີຕິ ວຓ຺ຓກໍ. ຓ຺ວຸ. ລິປ ອຸປເທເຫ. ວິເລປີຍເຕຕິ ວິເລປນໍ, ກມ຺ມນິ ຍຸ.

໓໐໗. ໂຍ ຄນ຺ຘມາລ຺ຍຘູປາທີຫິ ວຕ຺ຖຕມ຺ພຸລາທີນໍ ສງ຺ຂາໂຣ, ຕໍ ‘‘ວາສນ’’ມິຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ວາສ ອຸປເສວາຍໍ, ວາສີຍເຕ ສງ຺ຂຣີຍເຕຕິ ວາສນໍ, ຍຸ.

ຕິກໍ ປຸປ຺ຜທາເມ. ມາ ມາເນ, ໂລ, ມລ ຘາຣເຓ ວາ, ອ. ມາໂລວ ມາລ຺ຍໍ. ທມ ຄຕິຍໍ, ປຸປ຺ຜານິ ທມນ຺ຕ຺ຍຕ຺ເຣຕິ ປຸປ຺ຜທາມໍ, ປຸປ຺ຜານໍ ຣາສິກຣຓຏ຺ຐານມິຈ຺ຈຕ຺ໂຖ. ທາ ລວເນ ວາ, ໂມ. ອມຣໂກເສ ປນ ‘‘ມາລາມາລ຺ຍານິ ມຸທ຺ຘນິ ປວຕ຺ຕາຍ ມາລາຍ ນາມານີ’’ຕິ [ອມຣ ໑໖.໑໓໕] ວທຕິ. ມາລມາລ຺ຍສທ຺ທາ ປຸປ຺ເຜປິ, ‘‘ມາລາ ມາລ຺ຍໍ ປສຸເນ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ. ທ຺ວຍໍ ຄນ຺ຘຄ຺ຄາຫິເຕ ວຕ຺ຖາໂທ. ຠູ ສຕ຺ຕາຍໍ, ກມ຺ມນິ ໂຕ, ວຸທ຺ຘາທິ. ວາສາເປຕິ ຄນ຺ຘໍ ຄາຫາເປຕິ ຍນ຺ຕິ ວາສິຕໍ, ວສ ນິວາເສ, ກມ຺ເມ ໂຕ, ຕີສຸ, ຍຖາ – ຠາວິໂຕ ປໂຏ, ຠາວິຕາ ເຈລີ, ຠາວິຕໍ ວຕ຺ຖໍ. ວາສິໂຕ, ວາສິຕາ, ວາສິຕໍ ວຕ຺ຖໍ.

໓໐໘. ປຎ຺ຈກໍ ມຸທ຺ຘມາລາຍໍ. ຕສິ ອລງ຺ກາເຣ, ຠູວາທິ. ອຸທ຺ຘໍ ຕສີຍເຕຕິ ອຸຕ຺ຕໍໂສ. ສິຂາຍໍ ຊາໂຕ ເສຂໂຣ, ໂຣ. ມຸທ຺ຘໍ ອວຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ອເວຬາ, ອວ ຣກ຺ຂເຓ, ເອໂລ, ຬຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາເວຬາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ທີຆຕ຺ຕໍ. ເສຂໂຣ ຈ ອາເວຬາ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ. ມຸທ຺ຘນິ ອລງ຺ກຕໍ ມາລ຺ຍໍ ມຸທ຺ຘມາລ຺ຍໍ, ຕສ຺ມິໍ. ອວປຸພ຺ໂພ ຕສິ ອລງ຺ກາເຣ, ອຸທ຺ຘໍ ຕສີຍເຕຕິ ອວຕໍໂສ, ໂສ ເອວ ວຏໍສໂກ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ຕສ຺ສ ໂຏ, ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອຸປສຄ຺ຄນິປາຕານໍ ອຸທ຺ຘໍຠາວໂຊຕໂກ ເຈຕ຺ຖ ອວສທ຺ໂທຕິ ຕໂຖຕ຺ຕໍ.

ຕິກໍ ເສຍ຺ຍາຍໍ. ສຍນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ເສຍ຺ຍາ, ໂຍ. ສຍນ຺ຕ຺ຍຕ຺ເຣຕິ ສຍນໍ, ເສນຎ຺ຈ. ອຸຠຍຕ຺ຣປິ ອຘິກຣເຓ ຍຸ, ອິສ຺ເສ, ເອ ອຍ, ອິຕຣຕ຺ຣ ເອຕ຺ຕໍ, ‘‘ວາ ປໂຣ ອສຣູປາ’’ຕິ ອໂລໂປ ຈ, ສຍນີປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ມຎ຺ເຈ. ປຣິປຸພ຺ໂພ ອກິ ລກ຺ຂເຓ, ໂຓ, ອິໂລໂປ, ຣສ຺ສ ລຕ຺ຕໍ. ມຈິ ຘາຣໂຓຈ຺ຉາຍປູຊເນສຸ, ຠູວາທິ ອ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ຂຏາປ຺ຍຕ຺ຣ, ຂຏ຺ຍເຕ ອາກງ຺ຂເຕ ສຍນຕ຺ຖິເກຫີຕິ ຂຏາ, ຂຏ ອາກງ຺ຂາຍໍ.

໓໐໙. ທ຺ວຍໍ ມຎ຺ຈາຘາເຣ. ມຎ຺ຈສ຺ສ ອາຘາໂຣ ມຎ຺ຈາຘາໂຣ. ປຏິປຊ຺ຊຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ເສຍ຺ຍາ ເຍນ, ໂສ ປຏິປາໂທ. ມຎ຺ຈງ຺ເຄ ມຎ຺ຈາວຍເວ ອຏນິສທ຺ໂທ ອິຕ຺ຖິຍໍ, ອຏ ຄມນຕ຺ໂຖ, ອນິ, ຍຸ ວາ, ນທາທິ, ຣສ຺ໂສ.

໓໑໐. ກຸຬີຣປາທາທໂຍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຎ຺ຈນ຺ຕຣາ ມຎ຺ຈເຠທາ ສິຍຸໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸຬີໂຣ ກກ຺ກຏໂກ ຕສ຺ສ ສຓ຺ຐານປາທຕ຺ຕາ ກຸຬີຣປາໂທ. ອຏນິຍໍ ອາຫຈ຺ໂຈ, ອາຫຈ຺ຈ ວາ ປາໂທ ຕິຏ຺ຐຕິ ຍສ຺ສາຕິ ອາຫຈ຺ຈປາໂທ, ປຸພ຺ພປກ຺ເຂ ‘‘ຣິຈ຺ຈາ’’ຕິ ໂຍຄວິຠາເຄນ ຣິຈ຺ຈປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕ ອາຫຈ຺ຈສທ຺ໂທ, ປຣປກ຺ເຂ ຕຸ ຕ຺ວາປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕ, ຍສ຺ສ ອຏນິຉິທ຺ເທ ປາໂທ ປວິສິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂສ ອາຫຈ຺ຈປາໂທ. ມສ ອາມສເນ, ອາໂຣ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ຍສ຺ສ ປາທຈ຺ຉິທ຺ເທ ອຏນິ ປວິສິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂສ ມສາຣໂກ. ພຸນ຺ເທນ ປາເທນ ສຫ ເອກາພທ຺ຘາ ອຏນິ ຍສ຺ສ ໂສ ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘ, ເອກາຣສ຺ສິຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມຊ຺ເຌ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຎ຺ຈານໍ ລກ຺ຂຓໍ ວິປຣິຍເຍນາປິ ວທນ຺ຕິ.

໓໑໑. ທ຺ວຍໍ ສີສາຘາເຣ. ວິເສເສນ ສີສໍ ວຫຕີຕິ ພິພ຺ໂພຫນໍ, ຍຸ, ພຕ຺ຕໍ, ອສ຺ໂສຕ຺ຕຎ຺ຈ. ອຸປຘີຍເຕ ສີສາສນໍ ກຣີຍເຕຕິ ອຸປຘານໍ, ຍຸ, ຘາ ຘາຣເຓ.

ຕິກໍ ສາມຎ຺ຎປີເຐ. ປີຐ ຫິໍສາສໍກິເລເສສຸ, ຠູວາທິ, ຓ຺ວຸ, ອາ. ຍທາທິນາ ເກ ປຈ຺ຈເຍ ອິຕ຺ຖິກຕາກາເຣ ປເຣ ປຸພ຺ໂພ ອກາໂຣ ອິກາຣມາປຊ຺ຊເຕ, ‘‘ເກ’’ຕິ ກິໍ? ເຈຕນາ. ‘‘ປຈ຺ຈເຍ’’ຕິ ກິໍ? ພກາ. ‘‘ອິຕ຺ຖີ’’ຕິ ກິໍ? ປາຈກາ. ‘‘ກຕ’’ອິຕິ ກິໍ? ວຸຕ຺ຕກມ຺ມາ, ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍຍໍ, ຕປຈ຺ຈເຍ ປີຐໍ [ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ໔.໑໔໒ ສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ]. ອາສເຕ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ອາສນໍ.

ທ຺ວຍໍ ອຸຕ຺ຕມາຣຫປີເຐ. ກຸຈ ສໍປຈ຺ຈນໂກຏິລ຺ຍປຕິຖມ຺ຠວິເລຂເນສຸ, ໂຉ. ຠທ຺ທໍ ກລ຺ຍາຓໍ ປີຐໍ ຠທ຺ທປີຐໍ. ຄຊທນ຺ຕາທິມຍເກສມຊ຺ຊນິຍມ຺ປິ ທ຺ວຍມິທມາຫຸ. ຕທາ ປສາຘນີ, ກງ຺ກຕິກາປ຺ຍຕ຺ຣ. ປີຐນ຺ຕເຣ ທີຆປີເຐ ອາສນ຺ທີ ມຕາ. ສທ ວິສຣຓຄຕ຺ຍາວສາເນສຸ, ນທາທິ, ພິນ຺ທາຄໂມ ຈ.

໓໑໒. ອາຍາມວິຕ຺ຖາຣວເສນ ມຫນ຺ໂຕ ອາສນປ຺ປເຠໂທ ‘‘ໂກຊໂວ’’ຕິ ມໂຕ, ກຸຊຸ ເຖຍ຺ຍກຣເຓ, ໂຓ, ກຸຍໍ ປຖວິຍໍ ຊວຕີຕິ ວາ ໂກຊໂວ, ຊຸ ຄຕິຍໍ. ທີເຆນ ໂລເມນ ຍຸຕ຺ໂຕ ອາສນປ຺ປເຠໂທ ‘‘ໂຄນໂກ’’ຕິ ມໂຕ, ຄຸ ສທ຺ເທ, ຍຸ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ອຸສ຺ໂສຕ຺ຕໍ.

ທ຺ວຍໍ ອຕ຺ຖຣເຓ. ມິຄໂລມປຸຓ຺ຓຕາຍ ຊາຕໍ ອຸຓ຺ຓາມຍໍ. ຖຣ ສນ຺ຖຣເຓ, ປາທິປຸພ຺ໂພວ, ນ ກທາຈິປິ ປາທິຣຫິໂຕ, ອາ ຠຸໂສ ຖຣີຍເຕຕິ ອຕ຺ຖຣຓໍ, ຍຸ.

ທ຺ວຍໍ ສໍສິພ຺ພນຈິຕ຺ຕເກ. ຈິຕ຺ຕຣູປມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຈິຕ຺ຕກໍ. ພາຫຸລ຺ເຍນ ນ ອິກາຣາຄໂມ. ວາເນນ ສໍສິພ຺ພເນນ ສຎ຺ຊາຕໍ ຈິຕ຺ຕຣູປມສ຺ສາຕິ ວານຈິຕ຺ຕກໍ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

໓໑໓. ທ຺ວຍໍ ນິຣນ຺ຕຣປຸປ຺ຜປເຏ. ຆນໍ ສນ຺ຘິຠູຕໍ ປຸປ຺ຜຣູປເມຕ຺ຖາຕິ ຆນປຸປ຺ຜໍ. ປຏລເມຕິສ຺ສາຕ຺ຖີຕິ ປຏລິກາ, ອິໂກ. ທ຺ວຍໍ ພຫຸມຸທຸໂລເມ ເສຕວຕ຺ເຖ. ສິ ເສວາຍໍ, ສິວຕ຺ຖິເກຫິ ເສວີຍເຕຕິ ເສໂຕ, ໂຕ. ປຏ ຄມເນ, ຓ຺ວຸ, ປຏິກາ, ອທ຺ເຘນ຺ທຸປາສາເຓປິ.

ທ຺ວີສຸປິ ປຣິຍນ຺ເຕສຸ ຍສ຺ສາ ທສາ ສນ຺ຕິ, ສາ ອຸທ຺ທໂລມີ, ອຸທິຕໍ ທ຺ວີສຸ ໂລມໍ ທສາ ຍສ຺ສາ ສາ ອຸທ຺ທໂລມີ, ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ເອກສ຺ມິໍ ປຣິຍນ຺ເຕເຍວ ທສາ ຍສ຺ສາ ເອກນ຺ຕໂລມີ, ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕ ປຣິຍນ຺ເຕ ໂລມໍ ທສາ ຍສ຺ສາຕ຺ຖີຕິ ເອກນ຺ຕໂລມີ, ອຸທ຺ທໂລມີ ຈ ເອກນ຺ຕໂລມີ ເຈຕິ ອຸທ຺ທໂລມິເອກນ຺ຕໂລມິໂນ, ‘‘ປທານໍ ສນ຺ຘິ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາໂຕ, ນ ສມາສນ຺ຕຣເຄສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຄາຖາຠາວໂຕ ຉນ຺ໂທຫານິຠຍາ ວິສນ຺ຘິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຄາຖາຍມ຺ປິ [ອຄາຖາຍມ຺ປິ (?)] ວິສນ຺ຘິ ‘‘ຘມ຺ມສໍວຓ຺ຓນາຍ’ນ຺ຕິອາທິມາຫາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ, ຕຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ‘‘ນ ສມາສນ຺ຕຣງ຺ເຄສູ’’ຕິ ອິມສ຺ສານິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖາປິ ນ ໂທໂສ, ‘‘ເນນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐມນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຫິ ປຣິຠາສິຕໍ [ນຆຏິຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ (ປຣິຠາເສນ຺ທຸເສຂຣ ໙໗)].

໓໑໔. ຕເທວ ຍຖາວຸຕ຺ຕທ຺ວຍເມວ ໂສຬສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ນຈ຺ຈໂຍຄ຺ຄໍ ນຈ຺ຈສ຺ສ ໂຍຄ຺ຍຏ຺ຐານຠູຕໍ ‘‘ກຸຕ຺ຕກ’’ມິຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ຫິ ປທປູຣເຓ. ‘‘ນຈ຺ຈໂຍຄ຺ຍມ຺ຫີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕທາ ຠາວສຕ຺ຕມີ. ກໂຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ກຸຕ຺ຕກໍ, ກຣ ກຣເຓ, ໂຕ, ອສ຺ສຸ, ຠຸຊາທິ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

ສີຫາທິຣູເປຫິ ວິຈິຕ຺ຕຣູປໍ ວຕ຺ຖໍ, ອາສນໍ ວາ ວິກຕິກາ ນາມ ຠເວ, ເອກສ຺ເສວ ຫິ ກຕ຺ຕຸໂນ ປກຕິວິກຕິສງ຺ຂາຕາວຕ຺ຖາວເສນ ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາວເສນ ລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາວິຠຕ຺ຕິເຠທຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຍຖາ – ມນຸສ຺ສາ ຍກ຺ຂຠຕ຺ຕໍ ອເຫສຸໍ, ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓານິ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ຠວນ຺ຕິ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ປາປຸຓາຕີຕິ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ປກຕິຍາ ວາ ວິກຕິຍາ ວາຕິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕຕາ ສິຍາ, ຕຕ຺ຣ ວາຈໂກ ປກຕິຍາເຍວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເນຕຣສ຺ສ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕຠາເວນາປ຺ປຘານໂຕ [ກຈ຺ຈາຍນສາເຣ ໖-໗ ຄາຖາສຸ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ]. ຍທາ ປນ ປກຕິຍາ ສມ຺ພນ຺ຘາທິຠາວໍ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ອຕ຺ຕນາ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖສ຺ສາຠາວາ ວິກຕິປ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ ວາຈເກນ, ຍຖາ – ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ປາປຸຓາຕິ, ອິຘ ປນ ລິງ຺ຄເຠເທເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ວິກຕິກາ ຠເວ’’ຕິ. ວິກຣີຍເຕຕິ ວິກຕິ.

໓໑໕. ກຏ຺ຏິສ຺ສໂກເສຍ຺ຍສງ຺ຂາຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນມຕ຺ຖຣຓານໍ ກຣຓປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຣິຍາສາມຎ຺ຎມາຫ ‘‘ກຏ຺ຏິສ຺ສ’’ມິຈ຺ຈາທິ. ໂກສິຍກຏ຺ຏິສ຺ສມຍໍ ໂກສິຍສຸຕ຺ຕກຏ຺ຏິສ຺ສວາເກຫິ ປກຕມຕ຺ຖຣຓໍ ກຏ຺ຏິສ຺ສໍ ນາມ, ວິຣູເປກເສສວເສນ ໂກສິຍຎ຺ຈ ກຏ຺ຏິສ຺ສຎ຺ຈ ກຏ຺ຏິສ຺ສານິ, ເຕຫິ ປກຕໍ ອຕ຺ຖຣຓໍ ກຏ຺ຏິສ຺ສໍ. ໂກສິຍສຸຕ຺ເຕນ ປກຕນ຺ຕຸ ອຕ຺ຖຣຓໍ ໂກເສຍ຺ຍໍ ນາມ. ຣຕນປຕິສິພ຺ພິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວິເສສນໍ, ອຕ຺ຖຣຓຎ຺ຈ ອິຕິ ກມາ ກມໂຕ ‘‘ຠເວ’’ຕິ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຖຣຓສທ຺ທສ຺ສານຸຓ຺ຓາມເຍສ຺ວປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ອຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາ – ສຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈກາໂຣ ປາທນ຺ຕຕ຺ຕາ ຄຣູສຸ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ, ເຕເນວ ຫິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສມຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຣິຍາຍ ຫິ ປຐມປາເທ ທ຺ວາທສມຕ຺ຕາ, ຕຖາ ຕຕິເຍ, ທຸຕິເຍ ອຏ຺ຐາຣສ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ປນ຺ນຣສມຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໑໖. ຕິກໍ ທີເປ. ທີປ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ທິວາທິ. ທິປ຺ປຕີຕິ ທີໂປ, ໂຓ. ‘‘ປທີໂປ’’ຕິ ອຎ຺ຎປທນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ຊຸຕິ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ຠູວາທິ, ໂຓ.

ທ຺ວຍໍ ອາທາເສ. ‘‘ປຸເມ ຕູ’’ຕິ ຕ຺ວນ຺ຕໍ ລິງ຺ຄປທໍ. ອາທິສ຺ສເຕ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ອາທາໂສ, ໂຓ, ອາປຸພ຺ໂພ ທິສ ເປກ຺ຂເນ, ອິສ຺ສາ. ທິປ຺ປຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ທປ຺ປໂຓ, ຍຸ, ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ. ມກຸໂຣປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ຈມ຺ມມຍກີຬາຄຸຬເກ. ວາສຠວເນຫິ ຍຸວຕີຫິ ສຫ ກີຬາສມ຺ຠວາ ເຎຍ຺ຍາ, ຕປ຺ປກ຺ກເມນສ຺ສາຠິຘານໍ. ຄຸຑິ ເວຘເນ, ຓຸໂກ, ອຸສ຺ເສ, ຄຸທ຺ທ ກີຬາຍເມວ ວາ, ຕທາ ທສ຺ສ ຓ຺ໂຑ. ກທິ ອວ຺ຫາເນ ໂຣທເນ ຈ, ຓຸໂກ, ກຸທ຺ທ ກີຬາຍເມວ ວາ, ອຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ປຸພ຺ພທສ຺ສ ໂນ.

ທ຺ວຍໍ ພີຊນີມຕ຺ເຕ. ວຏິ ວິຠາຊເນ, ຕາລວຓ຺ເຏຫິ ກຕຕ຺ຕາ ຕາລວຓ຺ຏໍ. ວຓ຺ຏໍ ນາມ ພີຊນາທິກຣຓຕ຺ຖໍ ວິສຸໍ ຠາຊິໂຕ ຕາລປຕ຺ຕາວຍໂວ, ຕາລວຓ຺ຏສທ຺ທສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈນຕ຺ຖໂຍເຄປິ ສຕິ ສຎ຺ຎາສທ຺ທຕ຺ຕາ ພີຊນີສາມຎ຺ເຎ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍທາ ປນ ຕາລວຓ຺ເຏຫິ ກຕພີຊນິເມວ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ເອເກນ ຕາລສທ຺ເທນ ວິເສເສຕ຺ວາ ‘‘ຕາລຕາລວຓ຺ຏ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຖາ – ຕິລສ຺ສ ເຕລໍ, ສຸຄຕສ຺ສ ສຸຄຕຈີວຣນ຺ຕິ. ພິຊນ຺ຕິ ວາຍຸນາ ໂຍຊຍນ຺ຕິ ຍາຍ, ສາ ພີຊນີ, ຍຸ, ນທາທິ, ຍຸຊ ໂຍເຄ, ຍສ຺ສ ໂວ, ອຸສ຺ສີ, ວຊ ຄຕິຍໍ ວາ ອສ຺ສີ. ພ຺ຍຊນໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໑໗. ທ຺ວຍໍ ຈງ຺ໂກຏເກ. ກຸຏ ເຉທເນ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ກຣຑິ ຠາຊນຕ຺ເຖ, ໂກ. ທ຺ວຍໍ ກປ຺ປູຣາທິສມ຺ປຸເຏ [ສຣູປກາທິສມ຺ປຸເຏ (ກ.)]. ສມຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມຸຄ຺ໂຄ, ກ຺ວິ. ປຸຏ ສໍສິເລສເນ, ຠູວາທິ, ອ.

ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ເມຖຸເນ. ຄາມວາສີນໍ ຘມ຺ໂມ ອາຈາໂຣ ຄາມຘມ຺ໂມ, ຄາມສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ຄາມວາສິໂນ ວຸຕ຺ຕາ, ຍຖາ ‘‘ຄາໂມ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ອສຕໍ ອສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ໂມ, ສທ຺ຘມ຺ມປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ວາ ອສທ຺ຘມ຺ໂມ. ພ຺ຍຍ ຂເຍ, ພ຺ຍຍຕິ ພລເມເຕນາຕິ ພ຺ຍວາໂຍ, ມຊ຺ເຌ ວາຄໂມ, ອຖ ວາ ວິຄໂຕ ອໂຍ ວຸຑ຺ຒິ ຕສ຺ມາຕິ ອວາໂຍ, ອຕິສໂຍ ອວາໂຍ ພ຺ຍວາໂຍ. ມິຖຸນານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານໍ ສມານຈ຺ຉນ຺ທານໍ ອາຈາໂຣ ເມຖຸນໍ, ຕທຎ຺ເຎສຸ ອຸປຈາໂຣ, ຣມຸ ຣມເນ, ຠາເວ, ກຣເຓ ວາຕິ.

໓໑໘. ຈຕຸກ຺ກໍ ວິວາເຫ. ວຫ ປາປຸເຓ, ໂຓ. ອຸປປຸພ຺ໂພ ຍມຸ ອຸປຣເມ, ອ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປາຓິໂນ ຄຫຓໍ ປາຓິຄ຺ຄໂຫ. ນີ ນເຍ, ອ. ອຸພ຺ພາໂຫ, ປາຓິປີຬນໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຘມ຺ມກາມຕ຺ຖາ ຕໂຍ ວຄ຺ຄາ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ອາຄມນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ສມາຈາໂຣ ຘມ຺ໂມ. ວິສຍວິສຍິສນ຺ນິປາຕຊໍ ສຸຂໍ ກາໂມ. ສພ຺ໂພປກຣຓໍ ອຕ຺ໂຖ. ສໂມກ຺ຂກາ ໂມກ຺ຂສຫິຕາ ຘມ຺ມກາມຕ຺ຖາ ຈຕຸພ຺ພຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ຕິວຄ຺ເຄນ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ນິພ຺ພານໍ. ຕຸລ຺ຍພເລຫິ ປນ ຘມ຺ມາທີຫິ ຈຕູຫິ ປຘາເນຫິ ຈຕຸຠທ຺ຣ [ອມຣ ໑໗.໕໗] ມຸຈ຺ຈເຕ.

໓໑໙-໓໒໐. ທ຺ວຍໍ ຂຸຊ຺ເຊ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວຊ຺ຊຕີຕິ ຂຸຊ຺ໂຊ, ກສ຺ສ ໂຂ, ວໂລໂປ, ໂຓ. ຄຑິ ນິນ຺ທາຍໍ, ອຸໂລ.

ຕິກໍ ຣສ຺ສສຣີເຣ ປຸຄ຺ຄເລ. ຣສ ສທ຺ເທ, ໂສ. ພ຺ຍາມປ຺ປມາຓໍ ນ ລາຕີຕິ ວາມໂນ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ. ຣສ຺ໂສ ຈ ວາມໂນ ເຈຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ. ລກຸຑິ ວາມນຕ຺ເຖ, ອ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ລກຸ ວິຍ ຆຏິກາ ວິຍ ເຑຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ວາ ລກຸຓ຺ຑໂກ.

ປຎ຺ຈກໍ ປງ຺ຄຸຬຊເນ. ປເຣນ ອງ຺ຄຕີຕິ ປງ຺ຄຸໂຬ, ອຸໂລ. ປີເຐນ ສປ຺ປຕິ ສີເລນາຕິ ປີຐສປ຺ປີ, ສປ຺ປ ຄມເນ, ອຸປຈ຺ຈເຍ ປງ຺ຄຸ, ທ຺ວີສຸ. ຉິນ຺ໂນ ຄມນາທິອິຣິຍາປໂຖ ຍສ຺ສາຕິ ໂສ ຉິນ຺ນິຣິຍາປໂຖ. ວິຄຕາ ອກ຺ຂສທິສາ ຊງ຺ຆາ ຍສ຺ສາຕິ ປກ຺ໂຂ, ຍຖາ ຫິ ຣຖສ຺ສ ອກ຺ເຂ ຠິນ຺ເນ ຄມນໍ ນ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕເຖວ ຕສ຺ສາປິ ອກ຺ຂຊງ຺ຆາຍ ຠິນ຺ນາຍາຕິ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ.

ທ຺ວຍໍ ຂຎ຺ເຊ. ຂຊິ ຄຕິເວກລ຺ເຍ, ຠູວາທິ, ຂຎ຺ຊຕີຕິ, ອ. ໂຂຑິ ຄຕິປຏິຆາເຕ, ໂກ.

ທ຺ວຍໍ ອວາກ຺ເຍ. ວຕ຺ຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ມິຄສທິໂສຕິ ມູໂຄ, ອິສ຺ສູ. ສຸຎ຺ຎໍ ວໂຈ ຍສ຺ສາຕິ ໂສ ສຸຎ຺ຎວໂຈ.

ຫຕ຺ຖາທິວງ຺ໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ກຸຓີ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ກຸຓນໍ ກຸໂຓ ຫຕ຺ຖາທິເວກລ຺ຍໍ, ຕເມຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ກຸຓີ, ອຖ ວາ ກຸຓ ສງ຺ໂກຈເນ, ອີ, ກຸຈ຺ຉິຕໍ ນຍຕີຕິ ວາ ກຸຓີ, ຓຕ຺ຕໍ, ‘‘ຫຕ຺ເຖນ ກຸຓີ, ປາເທນ ກຸຓີ’’ອິຈ຺ຈາທິປໂຍຄາ. ທ຺ວຍໍ ອປາງ຺ຄທສ຺ສເນ ຊເນ. ວລ ສໍວຣເຓ, ອິໂຣ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ເກກໂຣ, ອຸສ຺ເສ.

໓໒໑. ທ຺ວຍໍ ນິກ຺ເກສສີເສ. ນິກ຺ເກສໍ ສີສເມຕສ຺ສ, ຂລ ຂລເນ, ສຎ຺ຈເຍ ຈ, ອາໂຏ, ນິກ຺ເກສຕ຺ຕາ ຂໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ສີສໍ ລາຕີຕິ ຂລ຺ລາໂຏ, ໂຏ.

ຕິກໍ ຂຸຣມຸຓ຺ຑສີເສ. ມຸຓ຺ຑ ຂຓ຺ຑເນ, ຠູວາທິ, ອ. ຠຓ຺ຑ ປຣິຠາສເນ, ອຸ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ມຸຓ຺ຑໂກ, ມຸຓ຺ຑິໂກປ຺ຍຕ຺ຣ.

ອກ຺ຂີນໍ ມຊ຺ເຌ ເອເກນາກ຺ຂິນາ ສຸຎ຺ໂຎ ກາໂຓ ນາມ, ກຓ ສທ຺ທຄຕິນິມີລເນສຸ, ໂຓ, ກຓຕິ ນິມີລຕີຕິ ກາໂຓ, ຕໍ ປນສ຺ສ ນິມີລນໍ ເອເກເນວກ຺ຂິນາ. ອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ປນ ‘‘ກາໂຓຕິ ເອກຈ຺ຉິກາໂຓ, ອຸຠຍຈ຺ຉິກາໂຓ ວາ’’ຕິ [ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໓໒] ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວເຍນ ອກ຺ຂິທ຺ວເຍນ ສຸຎ຺ໂຎ ອນ຺ໂຘ ນາມ, ອນ຺ຘ ທສ຺ສນູປສໍຫາເຣ, ອ.

໓໒໒. ທ຺ວຍໍ ນຏ຺ຐໂສຕປ຺ປສາເທ. ພນ຺ຘ ພນ຺ຘເນ, ອິໂຣ. ນໂລໂປ. ສຸຕິ ກຓ຺ໂຓ ຫີໂນ ວິກໂລ ຍສ຺ສາຕິ ສຸຕິຫີໂນ. ເອໂຬປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຕິກໍ ຄິລານສາມຎ຺ເຎ. ຄິລ ຫາສກ຺ຂເຍ, ຍຸ, ພ຺ຍາຘິໂຣໂຄສຎ຺ຊາໂຕ ຍສ຺ສ ພ຺ຍາຘິໂຕ. ອຕ ສາຕຈ຺ຈຄມເນ, ອຘິກຣເຓ, ກຕ຺ຕຣິ ວາ ອຸໂຣ, ອາຕຸໂຣ, ທີຆາທິ. ອາມຍາວີ, ວິກໂຕ, ອປຏຸ, ອພ຺ຠມິໂຕ, ອພ຺ຠານ຺ໂຕປ຺ຍຕ຺ຣ.

ອຸມ຺ມາໂທ ວາຕາທິປໂກໂປ ໂຣຄວິເສໂສ, ຕພ຺ພຕິ ອຸມ຺ມຕ຺ໂຕ, ມທ ອຸມ຺ມາເທ, ອຸຄ຺ຄເຕຫິ ວາຕາທິໂທເສຫິ ມທຍຕີຕິ ອຸມ຺ມາໂທ, ໂຓ. ຂຸຊ຺ຊາທໂຍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕາ ວາຈ຺ຈລິງ຺ເຄ ຍຸຕ຺ຕຕາຍ ວາຈ຺ຈລິງ຺ຄິກາ, ຍຖາ – ຂຸຊ຺ໂຊ ປຸຣິໂສ, ຂຸຊ຺ຊາ ອິຕ຺ຖີ, ຂຸຊ຺ຊໍ ນປຸໍສກໍ. ອຸມ຺ມຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖີ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕໍ ນປຸໍສກໍ.

໓໒໓. ນວກໍ ໂຣຄມຕ຺ເຕ. ຕກິ ກິຈ຺ຉຊີວເນ, ຠູວາທິ, ອາ ຠຸໂສ ຕງ຺ກຕີຕິ ອາຕງ຺ໂກ, ອ. ອມ ໂຣເຄ, ໂຍ, ມຍ ຄຕິມ຺ຫິ ວາ, ອຖ ວາ ອມ ໂຣເຄ, ຈຸຣາທິ, ອາມຍຕິ ຣຸຊ຺ຊຕີຕິ ອາມໂຍ, ອ, ກາຣິຕໂລປາຠາໂວ. ວິຘ ວິຊ຺ຌເນ, ວິຊ຺ຌຕີຕິ ພ຺ຍາຘິ, ອິ, ອກາຣວຓ຺ຓາຄໂມ, ພາຘ ວິພາຘາຍໍ ວາ, ຕທາ ຍາຄໂມ, ວິວິຘາ ວາ ອາຘໂຍ ມໂນປີຬາ ຍສ຺ມິໍສ ພ຺ຍາຘິ, ‘‘ປຸເມ ອາຘິ ມານສີ ພ຺ຍຖາ’’ຕິ [ອມຣ ໘.໒໘] ຫິ ອມຣໂກເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຣເຄຄໂທ, ກຸເວຣາຍຸເຘ ຄທາ, ຄໂທ ຠາຖຣິກຓ຺ຫສ຺ສ, ‘‘ອາມເຍ ຈາຍຸເຘ ຄທາ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ. ຣຸຊ ໂຣເຄ, ກຕ຺ຕຣິ ໂຓ, ຣຸຊາ ອິຕ຺ຖີ. ຄິລານສ຺ສ ຠາໂວ ເຄລຎ຺ຎໍ. ກລ ຄຕິສງ຺ຂ຺ຍາເນສຸ, ນ ກລຕິ ເຍນ ຕໍ ອກລໍ, ຕເມວ ອກລ຺ລໍ, ໂລ. ພາຘ ວິພາຘາຍໍ, ຠູວາທິ, ອ. ອຸປຕາໂປປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ຂຍໂຣເຄ, ຣສາທິສຕ຺ຕຘາຕຸໂຍ ໂສສຍຕີຕິ ໂສໂສ, ສຸສ ໂສສເນ, ທິວາທິ, ໂຓ. ຂິ ຂເຍ, ຂຍຕີຕິ, ອ. ຍກ຺ຂາ, ຣາຊຍກ຺ຂາປ຺ຍຕ຺ຣ. ຍກ຺ຂ ປູຊາຍໍ, ຈຸຣາທິ.

໓໒໔. ທ຺ວຍໍ ນາສໂຣເຄ. ອປິຫິຕາ ນາສາ ອເນນາຕິ ປີນາໂສ, ປີນໂສປິ. ອຸປສຄ຺ຄໂຕ ນາສາຍ ພຫຸພ຺ພີຫິມ຺ຫິ ນສາເທສໍ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ [ປາຓິນິ ໕.໔.໑໑໙], ອປິສ຺ສາກາຣໂລໂປ ວຓ຺ຓນາໂສ, ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕາ. ‘‘ໂສໂສ ຍກ຺ຂາ ຣາຊຍກ຺ຂາ, ປຕີສ຺ສາໂຍ ຕຸ ປີນໂສ, ອາປີນໂສ ປຕິສ຺ສາໂຍ’’ຕິ ຣຠໂສ. ປຕິສ຺ສໂຍປ຺ຍຕ຺ຣ. ເວຊ຺ຊຄນ຺ເຖ ອິເມສໍ ປີນສປຕິສ຺ສາຍານໍ ເຠໂທ ອຠິຫິໂຕ –

ອານຫ຺ຍເຕ ຍສ຺ສ ວິສຸສ຺ສເຕ ຈ,

ກິລິທ຺ຍເຕ ຘູປຕິ ເຈວ ນາສາ;

ນ ຎາຍເຕ ຄນ຺ຘຣເສ ຈ ຊນ຺ຕຸ,

ທຸຏ຺ຐໍ ວິຊຎ຺ຎາ ຕມປີນເສນາຕິ.

ອານທ຺ຘາ ປິຫິຕາ ນາສາ,

ຕນຸສາວປ຺ປເສກິນີ;

ຄລຕາໂລຏ຺ຐໂສໂສ ຈ,

ນິຕ຺ໂຕໂທ ສງ຺ຂກທ຺ວເຍ;

ຠເວ ສໂຣ ປຆາໂຕ ຈ,

ປຕິສ຺ສາໂຍຕິ ລກ຺ຂິໂຕຕິ.

ອິຫ ຕ຺ວເຠເທໂນຕ຺ຕໍ. ປຕິປຸພ຺ໂພ ສິຘາຕຸ ຣຸຊຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ນາສິກາຍ ຊາໂຕ ໂຣໂຄ ນາສິກາໂຣໂຄ.

ຆາເນ ປວຕ຺ໂຕ ອສ຺ສໂວ ສິງ຺ຆານິກາ ນາມ, ສິງ຺ຆ ອາຆາເນ, ຠູວາທິ, ສິງ຺ຆຕີຕິ ສິງ຺ຆານໍ, ຍຸ, ຕຕ຺ຖ ຊາຕາ ສິງ຺ຆານິກາ. ອາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສວຕິ ສນ຺ທຕີຕິ ອສ຺ສໂວ, ສູ ອຠິສເວ. ທ຺ວຍໍ ວຓມຕ຺ເຕ. ອຣ ຄມເນ, ອຸ, ອຣຸ, ນປຸໍສເກເຍວ. ວຓ ຄຕ຺ຕວິຈຸຓ຺ຓເນ, ຈຸຣາທິ, ອ, ວໂຓ, ອນິຕ຺ຖີ. ທ຺ວຍໍ ໂຜເຏ. ຜຸຏ ສໍສິເລສເນ, ຠູວາທິ, ໂຜໂຏ, ໂຓ. ປີຬ ວິພາຘາຍໍ, ຈຸຣາທິ, ຓ຺ວຸ, ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມໂຕ ອາປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາ, ປີຬໂກ, ປີຬກາ, ປີຬກໍ, ຕີສ຺ວປິ, ຕຖາ ໂຜໂຏ.

໓໒໕. ທ຺ວຍໍ ປກ຺ກວຓາທີສຸ ສຎ຺ຊາຕທຸຄ຺ຄນ຺ຘວິເສເສ. ປຸພ຺ພ ປູຣເຓ, ຠູວາທິ, ອ. ປູຍ ວິສຣເຓ, ທຸຄ຺ຄນ຺ເຘ ຈ, ຠູວາທິ.

ທ຺ວຍໍ ໂລຫິຕນິສ຺ສຣຓໂຣເຄ. ຣຕ຺ຕສ຺ສ ໂລຫິຕສ຺ສ ສຓ຺ຐານມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຣຓໍ ຄມນໍ ຣຕ຺ຕາຕິສາໂຣ. ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນິສ຺ສຣຕີຕິ ປກ຺ຂນ຺ທິກາ. ກມຸ ປທວິກ຺ເຂເປ. ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕິຍໂວ ວາ’’ຕິຕິ. ‘‘ປກ຺ກມາທີຫິນ຺ໂຕ ເຈ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກາເຣນ ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘາຕ຺ວນ຺ຕໂລໂປ ຈ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ທ຺ວິຕ຺ເຕ. ຍທາທິນາ ປຣກກາຣສ຺ສ ໂຂ, ປກ຺ຂນ຺ທິກາ.

ທ຺ວຍໍ ອປມາເຣ. ສຣຓໍ ສາໂຣ, ອປຄໂຕ ສາໂຣ ເຍນ ອປມາໂຣ, ສສ຺ສ ໂມ. ອິຕຣຕ຺ຣ ມກາຣາຄໂມ. ທ຺ວຍໍ ປາທເຠເທ. ປາທສ຺ສ ໂຜໂຏ ເຠທນໍ ທຣຓໍ ປາທໂຜໂຏ, ຜຸຏ ເຠເທ. ວິຣູໂປ ປາໂທ ເອຕາຍ ເຫຕຸຠູຕາຍາຕິ ວິປາທິກາ. ສມາສນ຺ເຕ ໂກ, ປຸພ຺ພາກາຣສ຺ສິຕ຺ຕໍ, ວິທາຣີຍມານຕ຺ຕາ ວິປຊ຺ຊມາໂນ ປາໂທ ອສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ວິປາທິກາ.

໓໒໖. ທ຺ວຍໍ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕຓ຺ຑໂກສໂຣເຄ. ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຣໂຄ ວຸຑ຺ຒິໂຣໂຄ. ວາຕປູຣິຕໍ ອຓ຺ຑໍ ໂກໂສ ວາຕຓ຺ຑໍ. ທ຺ວຍໍ ຖູລປາທໂຣເຄ. ຆນາຠາວໂຕ ສິຖິລໍ ປທໍ ສີປທໍ, ວຓ຺ຓນາໂສ, ທີຆາທິ. ຠາໂຣ ປາໂທ ຍສ຺ສ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຠາຣປາທຕາ.

ປຎ຺ຈກໍ ກຓ຺ຑຸຍໍ. ກຓ຺ຑ ເຠທເນ, ອຸ, ທີເຆ ກຓ຺ຑູ, ວຘູສທ຺ໂທວ. ຕິມ຺ຫິ ກຓ຺ຑູຕິ, ອສ຺ສູ, ຈຸຣາທິຕ຺ຕາ ຍມ຺ຫິ ກຓ຺ຑູຍາ, ຍໂລປາຠາໂວ. ຂຊ຺ຊ ເຖຍ຺ຍກຣຓພ຺ຍຖເນສຸ, ຠູວາທິ, ອຸ. ຍຸມ຺ຫິ ກຓ຺ຑູວນໍ, ອສ຺ສູ. ອຸວາເທໂສ, ທີໂຆ ຈ.

໓໒໗. ຕິກໍ ກຈ຺ຉຸຍໍ. ຍາ ‘‘ຂສຸໂຣໂຄ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປາຕ຺ຍຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປາມໍ, ມນ, ປາມາປ຺ຍຕ຺ຖິ, ປຸລ຺ລິງ຺ໂຄ, ຣາຊາທິ, ວິເສເສນ ຕຈ຺ຉຕິ ກາສນ຺ຕິ ວິຕຈ຺ຉິກາ, ຕຈ຺ຉ ຕນຸກຣເຓ, ຓ຺ວຸ, ‘‘ວິວຈ຺ຉິກາ’’ [ວິຈ຺ຈຈ຺ຈິກາ (ອມຣ ໑໖.໕໓)] ຕິປິ ປາໂຐ. ວຈ຺ຉ ປຣິຠາສນຕຊ຺ຊເນສຸ, ຠູວາທິ. ກຈ ພນ຺ຘເນ, ອຸ, ຈສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ. ຕິລກາຬກນ຺ຕໍ ທ຺ວຍໍ ທ຺ວຍໍ ສມຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຣ ທ຺ວຍໍ ໂສເຖ. ສຸ ຄຕິວຸຑ຺ຒີສຸ, ຠູວາທິ, ໂຖ. ຖຸປຈ຺ຈເຍ ສຍຖຸ, ອຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ຍາຄໂມ ຈ. ໂສໂຜປ຺ຍຕ຺ຣ. ໂສກໍ ຜາຍຕິ ພຫຸລໍ ກໂຣຕີຕິ ໂສໂຜ, ຜາຍ ວຸຑ຺ຒິຍໍ, ຜາຍສ຺ສ ໂຜ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ.

ທ຺ວຍໍ ອຣິສໂຣເຄ. ອມງ຺ຄລຕາຍ ທຸ ນິນ຺ທິຕໍ ນາມມສ຺ສ ທຸນ຺ນາມໍ, ສກຕ຺ເຖ, ກຸຈ຺ຉາຍໍ ວາ ໂກ, ທີຆໂກສິກາຍໍ ທຸນ຺ນາມາ, ອິຕ຺ຖີ. ອຣິ ວິຍ ສສຕິ ຫິໍ ສຕີຕິ ອຣິສໍ, ສສ ຫິໍສາຍໍ, ກ຺ວິ, ອຣ ຄມເນ ວາ, ອິໂສ. ທ຺ວຍໍ ວມນໂຣເຄ. ຉທ຺ທ ວມເນ, ຈຸຣາທິ, ຓ຺ວຸ. ວມຸ ອຸຄ຺ຄິຣເຓ, ຖຸ. ວມິຘຸປ຺ຍຕ຺ຣ. ຉທ຺ທິກາ, ວມິ ອິຕ຺ຖິຍໍ, ວມຖຸ ປຸເມ.

໓໒໘-໓໒໙. ທ຺ວຍໍ ປຣິຕາເປ. ທຸ ປຣິຕາເປ, ຕນາທິ, ຖຸ. ປຣິຕປນໍ ສນ຺ຕາປນໍ ປຣິຕາໂປ. ທ຺ວຍໍ ຕິລກາຬເກ. ຕິລສຓ຺ຐານໍ ວິຍ ຊາຍຕີຕິ ຕິລໂກ. ຕິລໍ ວິຍ ກາໂຬ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຍຕີຕິ ຕິລກາຬໂກ.

ມຫາວິເຣໂກ ‘‘ວິສູຈິກາ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ນິສ຺ເສສໂຕ ສຸຈຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສູຈິກາ. ສຸຈິ, ສຸຈ ຄຕິຍໍ, ຠູວາທິ. ສຸຈ ໂສເຈຍ຺ເຍ ວາ, ນິສ຺ເສສໂຕ ໂສເຈຕີຕິ ວິສູຈິກາ, ວິເສເສນ ສູຈິ ວິຍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ວາ ວິສູຈິກາ. ພຫຸໂມສຣຓຕ຺ຕາ ມຫນ຺ໂຕ ວິເຣໂກ ມຫາວິເຣໂກ, ຣິຈ ວິໂຍຊນສມ຺ປຸຈ຺ຉເນສຸ, ໂຓ.

ຠຄນ຺ທລາທໂຍ ສຕ຺ຕ ອາມຍນ຺ຕຣາ ໂຣຄເຠທາ ຠວນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ຄຸທສມີປໂຊ ວຓວິເສໂສ ຠຄນ຺ທລາ, ອິຕ຺ຖີ. ຠຄໍ ໂຍນິ, ຕໍ ທາຣຍຕີຕິ ຣູຬ຺ຫີໂຕ ອປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕ ນິປາຕິໂຕ. ທຣ ວິທາຣເຓ, ຠູວາທິ, ລຕ຺ເຕ ຠຄນ຺ທລາ. ຠຄນ຺ທໂຣປ຺ຍຕ຺ຣ. ເມໂຫ ມຸຕ຺ຕເມໂຫ, ໂສ ຈ ພຫຸມຸຕ຺ຕຕາຍ ມຘຸເມໂຫ, ຣຕ຺ຕເມໂຫ, ສຸກ຺ກເມໂຫຕ຺ຍເນກວິໂຘ. ມິຫ ເສຈເນ, ຠູວາທິ, ມິຫຕິ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເມໂຫ, ໂຓ. ຊຣ ໂຣເຄ. ຠູວາທິ, ຊຣຕີຕິ, ອ. ຊໂຣ ປສິທ຺ໂຘ. ກາສ ສທ຺ທກຸຈ຺ຉາຍໍ, ທິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ, ຠູວາທິ, ກາສຕີຕິ ກາໂສ, ໂຓ, ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອສຕີຕິ ວາ ກາໂສ, ກຸອາປຸພ຺ໂພ. ສສ ປາຓເນ, ສສນໍ ສາໂສ, ຠຸສໍ ສສນເມຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ວາ ສາໂສ, ກຸຏ ເຉທເນ, ໂຐ, ກຸຏ຺ຐໍ. ສາມຎ຺ເຎນ ຕໂຈວິກາເຣ. ສຸກ຺ເກ ຕຸ ສິຕ຺ຕໍ. ສູລ ຣຸຊາຍໍ, ຠູວາທິ, ສູລໍ. ວິທ຺ທຘິ, ອສ຺ມຣີ, ມຸຕ຺ຕກິຈ຺ຉາທໂຍປ຺ຍເນກາ ໂຣຄເຠທາ.

ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ເວຊ຺ເຊ. ອາຍຸພ຺ເພທສງ຺ຂາຕໍ ວິຊ຺ຊໍ ຊານາຕີຕິ ເວຊ຺ໂຊ, ‘‘ຓ ຣາຄາ ຕສ຺ເສທມຎ຺ຎຕ຺ເຖສຸ ຈາ’’ຕິ ໂຓ, ວິທ ຎາເຓ ວາ, ວິນ຺ທຕີຕິ ເວຊ຺ໂຊ, ຓ຺ໂຍ, ທ຺ຍສ຺ສ ໂຊ. ຠິສຊ຺ຊຕິ ຈິກິຈ຺ຉຕີຕິ ຠິສກ຺ໂກ, ອ, ຊສ຺ສ ໂກ. ໂຣຄໍ ຫຣຕິ ສີເລນາຕິ ໂຣຄຫາຣີ, ຓີ. ຫຣສທ຺ໂທຍໍ ເກວໂລປິ ອານຍນາປນຍເນສຸ ວຕ຺ຕຕິ ‘‘ມໂນຫໂຣ, ທຸກ຺ຂຫໂຣ’’ອິຈ຺ຈາທີສຸ, ອິຘ ອປນຍເນ. ກິຕ ໂຣຄາປນຍເນ, ຠູວາທິ. ຕິກິຈ຺ຉຕີຕິ ຕິກິຈ຺ຉໂກ, ຉປຈ຺ຈໂຍ, ຓ຺ວຸ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ. ອຄທກໂຣປ຺ຍຕ຺ຣ, ອຄທໍ ອໂຣຄໍ ປາຓີນໍ ກໂຣຕີຕິ ອຄທກໂຣ, ກມ຺ມາທິມ຺ຫິ ໂຓ.

໓໓໐. ທ຺ວຍໍ ສລ຺ລນີຫຣເຓ ເວຊ຺ເຊ. ກາເຍ ປວິຏ຺ຐສຣາທິສລ຺ລສ຺ສ ນີຫຣໂຓ ເວຊ຺ໂຊ ສລ຺ລເວຊ຺ໂຊ. ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສລ຺ລໍ ນີຫຣຓວເສນ ກນ຺ຕຕິ ຉິນ຺ທຕີຕິ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ, ກຕິ ເຉທເນ, ໂຕ. ທ຺ວຍໍ ປຏິກາເຣ. ຕິກິຈ຺ຉນໍ ຕິກິຈ຺ຉາ, ຠາເວ ອ. ປຕິປຸພ຺ໂພ ກໂຣຕິ ຕິກິຈ຺ຉາຍໍ, ກຣໂຕ ຣິຣິຍາ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ໂອສເຘ. ຠິສຊານມິທໍ ເຠສຊ຺ຊໍ, ຓ຺ຍ. ນ ວິຊ຺ຊເຕ ຄໂທ ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ອຄໂທ. ຠິສຊານມິທໍ ເຠສຊໍ, ໂຓ. ອຸສ ທາເຫ. ໂຣຄໂມສາເປຕີຕິ ໂອສຘໍ, ໂຘ, ອຖ ວາ ໂອສຘີ ນາມ ອສໍໂຍຄທພ຺ພໍ, ເຕຫິ ສໍໂຍຊິຕໍ ໂອສຘໍ. ຊາຍຸປ຺ຍຕ຺ຣ. ຊິ ຊເຍ, ຓຸ.

໓໓໑. ຕິກໍ ອາໂຣຄ຺ເຍ. ອນຕ຺ຖກາຣກຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິຕາກາເຣນ ສຣີເຣ ເສນ຺ຕີຕິ ກຸສາ, ໂຣຄາ, ເຕ ລຸນາຕິ ຉິນ຺ທຕີຕິ ກຸສລໍ. ອາມຍສ຺ສາຠາໂວ ອນາມຍໍ, ອພ຺ຍຍີຠາໂວ. ອໂຣຄສ຺ສ ຠາໂວ ອາໂຣຄ຺ຍໍ. ກຸສລານາມຍາໂຣຄ຺ຍນ຺ຕິ ສມາຫາຣທ຺ວນ຺ໂທ. ທ຺ວຍໍ ອນາມຍຊເນ. ກລ ຄຕິສງ຺ຂ຺ຍາເນສຸ. ກລຕິ ຍຖາສຸຂໍ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສູຕິ ກລ຺ໂລ, ໂລ. ‘‘ກາລໍ ຂມຕີຕິ ກລ຺ຍໍ, ອໂຣຄຕາ, ຕສ຺ສໍ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ກລ຺ໂຍ’’ຕິ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍຏີກາຍໍ. ນຕ຺ຖິ ອາມໂຍ ຍສ຺ມິໍ ນິຣາມໂຍ. ວຸຕ຺ໂຕປ຺ຍຕ຺ຣ. ວຸຕ຺ຕິ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ ປສຕ຺ຖາ ອສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂຣຄໂຕ ນິຄ຺ຄຕຊເນ ປນ ອຸລ຺ລາໂຆ, ລາຆ ສາມຕ຺ຖິເຍ, ອຸສທ຺ໂທຍໍ ໂຣຄວິມຸຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ນຣາທິຕ຺ຕາ, ນຣປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ຈ ນຣວຄ຺ໂຄ.

ນຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸພ຺ພຓ຺ຓວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໓໓໒. ສນ຺ຕຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ວໍເສ. ກຸລ ສນ຺ຕານພນ຺ຘູສຸ, ຠູວາທິ, ໂຓ, ກຸລໍ, ວນ ສມ຺ຠຕ຺ຕິຍໍ, ໂສ. ສໍຕນຸ ວິຕ຺ຖາເຣ, ໂຓ. ອຠິມຸຂໍ ຊເນຕີຕິ ອຠິຊໂນ, ໂຓ. ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຠິຘານໍ, ພຸທ຺ຘິ ຈ, ເຕ ຕາຍຕີຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ໂຄຕ຺ຣມ຺ປິ. ຄວໍ ສທ຺ທໍ ຕາຍຕີຕິ ວາ ໂຄຕ຺ຕໍ, ຕາ ປາລເນ. ອນຸປຸພ຺ໂພ ອິ ຄຕິຍໍ, ກຣເຓ ອ. ຕໂນຕິສ຺ມາຕິ, ສນ຺ຕຕິ, ນໂລໂປ, ອິຕ຺ຖິຍໍ.

ສນ຺ຕຕິ ປນ຺ຕິວິຕ຺ຖາຣ-ໂຄຕ຺ເຕສຸ ກວິຠີ ມຕາ;

ປຣມ຺ປຣາ ຠເວ ຈາປິ, ປຸຕ຺ຕກຎ຺ຎາສຸ ສນ຺ຕຕິ.

ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓເວສ຺ສສຸທ຺ທາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຓ຺ຓາ ກຸລານິ ຠວນ຺ຕິ, ເອເຕ ຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມສງ຺ກຣໂຕ ວຓ຺ເຓຕພ຺ພໂຕ ຐເປຕພ຺ພໂຕ ວຓ຺ຓາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ວຓ຺ຓ ຐປເນ.

໓໓໓-໓໓໔. ຉກ຺ກໍ ກຸລີເນ. ກຸລສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ກຸລິໂນ, ອິໂນ ອປຈ຺ເຈ. ໂສຠໂນ ຊໂນ ສຊ຺ຊໂນ. ສປຣຕ຺ຖໍ ສາເຘຕີຕິ ສາຘຸ, ສາຘ ສໍສິທ຺ຘິມ຺ຫິ, ອຸ. ສຠາຍໍ ສາຘຸ ສຠ຺ໂຍ. ສາຘ຺ວຕ຺ເຖ ໂຍ. ອຍ ຄຕິຍໍ. ອຍິຕພ຺ໂພ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອຍ຺ໂຍ, ກມ຺ມນິ ໂຍ. ມຫາກຸລສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ມຫາກຸໂລ, ໂຓ.

ຠູຠຸຊນ຺ຕໍ ຣາຊສາມຎ຺ເຎ. ອຕິເຕຊວນ຺ຕຕາຍ ວິເສເສນ ຣາຊເຕ ທິພ຺ພເຕຕິ ຣາຊາ, ຣາຊ ທິຕ຺ຕິຍໍ. ຠຸຍາ ຠູມິຍາ ປຕິ ຠູປຕິ, ຠຸໍ ປາເລຕີຕິ ວາ ຠູປຕິ, ປາ ຣກ຺ຂເຓ,ຕິ, ຣສ຺ໂສ. ປຖວິຍາ ອິສ຺ສໂຣ ປຕ຺ຖິໂວ, ໂຓ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ອິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຊຄຕິໍ ຠູມິໍ ປາເລຕີຕິ ຊຄຕິປາໂລ, ກມ຺ມນິ ໂຓ. ທິສານໍ ປຕິ ທິສມ຺ປຕິ, ທິສາ, ທິສຏ຺ເຐ ວາ ປາເລຕີຕິ ທິສມ຺ປຕິ, ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ ຈ. ຠຸໍ ຠູມິໍ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ຠູຠຸໂຊ, ຠຸຊ ປາລນຊ຺ໂຌຫຣເຓສຸ, ອິຘ ປາລເນ, ຣຸຘາທິ. ມຫິຂິໂຕປ຺ຍຕ຺ຣ. ຂິ ນິວາສຄຕີສຸ, ມຫິໍ ອຂິ ຄຕວາ ມຫີຂິໂຕ.

໓໓໕. ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ເຕ ຊາຕິຂຕ຺ຕິເຍ, ‘‘ຣາຊຊຈ຺ເຈ ຈ ຂຕ຺ຕິເຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ. ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ຣາຊຎ຺ໂຎ, ຎ຺ໂຎ ອປຈ຺ເຈ. ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ຕຸ ວິຣາ ຂຕ຺ຕໍ, ຣາຊຎ຺ຎທ຺ວິຊລິງ຺ຄໂນ’’ຕິ ຣຠສ, ຣຕນໂກເສສຸ ປຣິຍາຍາ. ຂຕ຺ຕສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ອປຈ຺ເຈ ອິຍປຈ຺ຈໂຍ ທິສ຺ສເຕ, ເຂຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕິຠູຕຕ຺ຕາ ວາ ຂຕ຺ຕິໂຍຕິອາທິກປ຺ປິກຣາຊາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕປ຺ປຠວຕ຺ຕາ ປນ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ເຕສ຺ວປິ ຕໍສມຎ຺ຎາ, ເອສ຺ສຕ຺ຕໍ. ຂຕ຺ຕສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ຂຕ຺ຕໍ, ໂຓ. ຣຊ຺ຊາໂຣປນສມເຍ ທກ຺ຂິຓາວຏ຺ຏສງ຺ໂຂທເກນ ຄງ຺ຄານີເຕນ ມຸທ຺ຘນິ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາທີຫິ ອຠິສິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ, ປຐມຂຕ຺ຕິໂຍ. ຕປ຺ປຠວຕາຍ ປນ ອນຠິສິຕ຺ຕາ ຈ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕາຂ຺ຍາ, ຍຖາ – ພ຺ຣຫ຺ມພາຫຸຊສ຺ສ ວໍເສ ຊາຕສ຺ສາປິ ພ຺ຣຫ຺ມພາຫຸໂຊ. ພ຺ຣຫ຺ມພາຫຸໂຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ພາຫຸໂຊຕິ ຫິ ນິກາຍນ຺ຕຣິການໍ ລທ຺ຘິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ຣາຊິນິ ອເສສາ ສາມນ຺ຕາ ປຓມນ຺ຕິ, ໂສ ອຘິສ຺ສຣາຂ຺ໂຍ [ອມຣ ໑໘.໒]. ສໍ ສຕ຺ໂຕ ລຄ຺ໂຄ ອນ຺ໂຕ ຍສ຺ສາ ສາ ສມນ຺ຕາ, ສວິສຍານນ຺ຕຣາ ຠູມິ, ສມນ຺ຕາຍ ອິເມ ສາມນ຺ຕາ, ອນນ຺ຕຣຣາຊາໂນ.

ທ຺ວຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນິ. ສພ຺ພຠູມິຍາ ອິສ຺ສໂຣ ສພ຺ພຠຸມ຺ໂມ, ຓ຺ໂຍ. ປຸຎ຺ໂຎປນີເຕນ ຈກ຺ກຣຕເນນ ວຕ຺ຕເຕ ອສາຘຸທມນິກາທິຣາຊວຕ຺ຕໍ ອນຸຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ຓີ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ວຕ຺ເຕຕິ ອາກາເສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣໂຕ ຄມຍຕີຕິ ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ປຸຎ຺ຎຈກ຺ກໍ, ຈຕຸຈກ຺ກໍ ວາ ສຕ຺ເຕສຸ ວຕ຺ເຕຕິ, ເຕ ວາ ອສ຺ມິໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ຈກ຺ກຣຕນຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ທ຺ວາທສວສ຺ສຈຣິຕໍ ທສຣາຊຘມ຺ມໍ ວຕ຺ຕເມຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ມິໍ ພລກາເຍ ຘມ຺ມິກາຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິຍາ ສໍວິຘານໍ, ຂຕ຺ຕິເຍສຸ, ອນຸຍຸຕ຺ເຕສຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ, ເນຄມຊານປເທສຸ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ, ມິຄປກ຺ຂີສຸ, ອຘມ຺ມກາຣປຏິກ຺ເຂໂປ, ອຘນານໍ ຘນຸປ຺ປາທນໍ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນນ຺ຕິ ອິທໍ ທສວິຘໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ, ອິທເມວ ຈ ຄຫປຕິເກ, ປກ຺ຂິຊາເຕ ຈ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ທ຺ວາທສວິຘມ຺ປິ ທີເປສຸ. ຈຕູສ຺ວປິ ທີເປສຸ ອາຓາຘມ຺ມຈກ຺ການິ ສຕ຺ເຕສຸ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ. ອຎ຺ໂຎ ອສພ຺ພຠຸມ຺ໂມ ອນວກາໂສ ສາມນ຺ໂຕ ຠູໂປ ມຓ຺ຑລິສ຺ສໂຣ ນາມ. ສຍມາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ເສວ ມຓ຺ຑລສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ, ນ ສພ຺ພມຓ຺ຑລສ຺ສາຕິ ມຓ຺ຑລິສ຺ສໂຣຕິປິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສພ຺ພຠຸມ຺ໂມ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ນາເມຫິ ຈຕຸທີປິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ທີປິໂຕ, ອິຘານາຄເຕປິ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຖິເຕນ ອຘິສ຺ສຣປເທນ ເອກທີປິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ, ມຓ຺ຑລິສ຺ສຣປເທນ ປເທສິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ທີປິໂຕ. ອຖ ວາ ມຓ຺ຑລິສ຺ສຣປເທນ ເອກທີປິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ, ເສເສຫິ ຣາຊຣາຊຎ຺ຎາທີຫິ ພາຫຸຊປຣິຍນ຺ເຕຫິ ປເທສິສ຺ສໂຣ ທີປິໂຕ.

໓໓໖. ທ຺ວຍໍ ຣາຊເຠເທ. ສຸຂຸມຕາຍ ລີນາ ອປາກຏາ ຉວິໂຍ ເຍສໍ ເຕ ລິຈ຺ຉວິໂນ. ລິຈ຺ຉວີ ຈ ວຊ຺ຊີ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ. ທ຺ວຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກຸເລ ຣາຊິນິ. ປຸຣິມຕຣສມ຺ຠູເຕ ສກ຺ຍກຸເລ ສຎ຺ຊາຕຕ຺ຕາ ສກ຺ໂຍ, ໂຓ. ສກ຺ໂກປິ. ສກ຺ເຍ ຠໂວ ສາກິໂຍ, ອິໂຍ, ຍໂລໂປ, ທີໂຆ ຈ.

ປຎ຺ຈກໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຣາຫຸລສ຺ສ ມາຕຣິ. ຠທ຺ທ ກລ຺ຍາເຓ, ໂສຂ຺ເຍ ຈ. ກຸລາຈາຣຣູປາທິວເສນ ກລ຺ຍາຓຕ຺ຕາ ຠທ຺ທາ. ກຈ຺ຈສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ກຈ຺ຈານາ, ອປຈ຺ຈສທ຺ໂທຍໍ ນິຈ຺ຈໍ ນປຸໍສເກ ປຸຕ຺ເຕ, ປຸຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ຠວຕີຕິ. ‘‘ຣາຫຸ ວິຍ ຈນ຺ທໍ ມມ ນິກ຺ຂມນໍ ລາຕຸກາໂມ ຈາຍໍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ຣາຫຸໂລຕິ ນາເມນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຣາຫຸ ຊາໂຕ, ພນ຺ຘນໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ປິຕຣາ ວຸຕ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາກາໂມ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລເຍເວຕ຺ຖ ຣາຫຸໂລ, ຕສ຺ສ ມາຕາ ຣາຫຸລມາຕາ, ພິມ຺ພໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຣີຣໍ, ອຕິສຍວຓ຺ຓສຣີຣຍຸຕ຺ຕຕາຍ ພິມ຺ພາ, ວມິຘາຕຸມ຺ຫາ ວາ ໂພ, ວສ຺ສ ພຕ຺ຕໍ. ຍໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິວາໂຣ, ກິຕ຺ຕິ ຈ, ເຕ ຘາເຣຕີຕິ ຍໂສຘຣາ, ມນາທິຕ຺ຕາ ອສ຺ໂສ.

໓໓໗-໓໓໙. ເຍສໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ຘນໍ ສຕໍ ໂຫຕິ, ກີທິສໍ ຕໍ ຘນໍ? ນິຘານຄໍ ປຖວາທີສຸ ນິຘານວເສນ ຄຕໍ ປວຕ຺ຕໍ, ເຕສໍ ຘນານໍ ສຕໍ ກຫາປຓານໍ, ກິຕ຺ຕກປ຺ປມາຓານໍ? ໂກຏີນໍ ສຕໍ. ເກນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ? ເຫຏ຺ຐິມນ຺ເຕນ ເຫຏ຺ຐິມໂກຏ຺ຐາເສນ, ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ວາ ໂກຏີນໍ ສຕໍ ໂຫຕິ. ທິວສວຬຎ຺ໂຊ ທິວເສ ທິວເສ ວຬຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ປນ ກຫາປໂຓ ວີສຕມ຺ພຓມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເຕ ຂຕ຺ຕິຍາ ‘‘ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ມຫນ຺ໂຕ ຘນສາໂຣ ເຍສນ຺ເຕ ມຫາສາລາ, ລຕ຺ຕໍ, ອມ຺ພຓມຕ຺ຣ ເອກາທສໂທຓມຕ຺ຕໍ.

ເຍສໍ ທ຺ວິຊານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ນິຘານຄານິ ນິຘານວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ອສີຕິໂກຏິຘນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ທິວສວຬຎ຺ໂຊ ປນ ກຫາປໂຓ ທສມ຺ພຓມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເຕ ທ຺ວິຊາ ‘‘ທ຺ວິຊມຫາສາລາ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈນ຺ເຕ.

ນິຘານເຄ, ວຬຎ຺ເຊ ຈ ຘເນ ຕທຸປຑ຺ເຒ ເຕສໍ ທ຺ວິຊມຫາສາລານໍ ຘນສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒຠາເຄ ສຕິ ຄຫປຕິມຫາສາລາ ນາມ ສິຍຸໍ, ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ເຕເນວ ຘນປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓໔໐. ໂຍ ນ ຫີໂນ, ນ ຈຸກ຺ກຏ຺ໂຐ, ມຊ຺ຌິມາຘິກາຣພ຺ຍວຏ຺ຐິໂຕ ຣາຊປຸຕ຺ຕເສນາປຕິມຫາກຓິຕ຺ຖຣາທິ, ໂສ ມຫາມຕ຺ໂຕ. ມຫຕີ ມຕ຺ຕາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ຍສ຺ສ ມຫາມຕ຺ໂຕ, ຣູປເຠເທນ ປຏ຺ຐານໍ ກ຺ລີວໍ.

‘‘ປກຕິຍໍ ມຫາມຕ຺ເຕ, ປຎ຺ຎາຍໍ ປຣມຕ຺ຕນິ;

ນປຸໍສກໍ ປຘານໍ ຕໍ, ເອກຕ຺ເຕ ຕຸ’ຕ຺ຕເມ ສທາ’’ຕິ.

ຣຠໂສ ຈ. ‘‘ມຫາມຕ຺ໂຕ, ປຏ຺ຐາໂນ ຈາ’’ຕິ ຕຸ ປຸໍສກຓ຺ເຑ ໂວປາລິໂຕ. ປກຏ຺ເຐ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປຏ຺ຐານໍ, ຍຸ [ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາ ຏີກາ ໙໘໓, ໑໑໒໓ ຄາຖາສຸປິ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ].

ປຎ຺ຈກໍ ມນ຺ຕິນິມ຺ຫິ. ມຕິປ຺ປຘາໂນ ສຈິໂວ ສຫາໂຍ. ອິຕິກຕ຺ຕພ຺ພຕາວຘາຣຓໍ ມນ຺ໂຕ, ຕໍໂຍຄາ ມນ຺ຕິນີ. ອສ຺ສຕ຺ຖ຺ຍຕ຺ເຖ ອິນີ, ອຖ ວາ ມນ຺ເຕນ ນຍຕີຕິ ມນ຺ຕິນີ, ອຖ ວາ ມນ຺ຕໂຍຄາ ມນ຺ຕິ, ເນຕີຕິ ນີ, ມນ຺ຕິ ຈ ນີ ຈາຕິ ມນ຺ຕິນີ. ‘‘ມຕິສຈິວມນ຺ຕິນີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕທາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ທ຺ວນ຺ໂທ. ຣຎ຺ຎາ ສຫ ຊີວຕີຕິ ສຊີໂວ. ສຈເຕ ສມເວໂຕ ຠວຕີຕິ ສຈິໂວ. ສຈ ສມວາເຍ, ໂວ, ອິກາຣາຄໂມ ຈ. ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ຣຎ຺ຎາ ມນ຺ເຕນ ອມາ ສຫ ຠວຕີຕິ ອມຈ຺ໂຈ, ອມາສທ຺ໂທຍໍ ນິປາໂຕ ສຫຕ຺ເຖ ຈ຺ຈປຈ຺ຈໂຍ. ສຊີວມຕ຺ເຕ ຈາມຈ຺ຈສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕິ. ທ຺ວຍໍ ເສນາປຕິມ຺ຫິ. ເສນໍ ນຍຕີຕິ ເສນານີ. ຈມູນໍ ເສນານໍ ປຕິ ຈມູປຕິ.

໓໔໑. ນ຺ຍາສາທີນໍ ອິຓາທານທາຍວິຠາຄາທີນໍ ວິວາທານໍ ໂວຫາຣານໍ ອຸປທຏ຺ຐຣິ ອຸປທສ຺ສິເຕ ອກ຺ຂທສ຺ໂສ, ອກ຺ເຂ ໂວຫາເຣ ປສ຺ສຕີຕິ ອກ຺ຂທສ຺ໂສ, ໂຓ, ຘມ຺ມາຘິກຣຓິໂຍ. ປຸຈ຺ຉາວິວາໂກ, ປຎ຺ຫວິວາໂກປ຺ຍຕ຺ຣ.

ປຊ຺ຊຑ຺ຒໍ ປຏິຫາເຣ. ທ຺ວາເຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ໂທວາຣິໂກ, ຓິໂກ, ໂອກາຣາຄໂມ. ປຏິຫຣຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ເຕນາຕິ ປຏິຫາໂຣ, ໂຓ. ທ຺ວາເຣ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ທ຺ວາຣຏ຺ໂຐ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ທ຺ວາຣປາລໂກ. ທ຺ວາຣຏ຺ຐິໂຕ, ທສ຺ສໂກປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໔໒. ຣາຊູນໍ ອງ຺ຄຣກ຺ຂຄໂຓ ອນີກຏ຺ໂຐຕິ ມໂຕ. ‘‘ຣກ຺ຂິວຄ຺ໂຄ ຕຸ ໂຍ ຣຎ຺ຎໍ, ໂສ’ນີກຏ຺ໂຐ’ຠິຘີຍເຕ’’ຕິ ອມຣມາລາຍຎ຺ຈ, ອນີເກນ ສມູເຫນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອນີກຏ຺ໂຐ, ໂຓ.

ທ຺ວຍໍ ມຫລ຺ລເກ. ກຎ຺ຈຸກໍ ໂຈຬໍ, ຕໍໂຍຄາ ກຎ຺ຈຸກີ. ໂສກໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ໂສວິທລ຺ໂລ. ວິທ ໂລເຠ, ໂລ, ກໂລໂປ. ຖາປຕິ, ໂສວິໂທປ຺ຍຕ຺ຣ. ທ຺ວຍໍ ເສວເກ. ປຠຸໂນ ປຈ຺ຉາ ຊີວຕີຕິ ອນຸຊີວີ, ຓີ. ເສວ ເສວເນ, ຠູ, ຓ຺ວຸ. ອຕ຺ຖີປ຺ຍຕ຺ຣ. ອຕ຺ຖ ຍາຈນາຍໍ. ອຕ຺ຖນມຕ຺ໂຖ, ອາສີໂສ, ຕໍໂຍຄາ ອຕ຺ຖີ.

໓໔໓. ທ຺ວຍໍ ອຘິກມຕ຺ເຕ. ຄາເມສຸ ອຘິກຕ຺ຕາ ອຘິກາ ອິກ຺ຂາ ອນຸຠວນເມຕສ຺ສ ອຊ຺ຌກ຺ໂຂ, ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ. ອຘິກໍ ກໂຣຕີຕິ ອຘິກໂຕ. ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ຖາຍຸກໂຄປານໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ນາມໍ. ຕຕ຺ຣ ເອກຄາເມ ອຘິກໂຕ ຖາຍຸໂກ, ພຫູສຸ ຄາເມສ຺ວຘິກໂຕ ໂຄໂປ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈາມຣໂກເສ ‘‘ຖາຍຸໂກຘິກໂຕ ຄາເມ, ໂຄໂປ ຄາເມສຸ ຠູຣິສູ’’ຕິ. [ອມຣ ໑໘.໗] ຣຸທ຺ເທນາປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄາເມສ຺ວຘິກເຕ ໂຄໂປ, ໂຄຏ຺ຐຊ຺ຌກ຺ເຂປິ ວລ຺ລໂຠ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໘.໗].

ທ຺ວຍໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຊ຺ຌກ຺ຂານໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ນາມໍ. ຫິຣຎ຺ຎໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອກຕສຸວຓ຺ຓາທິ, ຕຕ຺ຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ເຫຣຎ຺ຎິໂກ. ກນ ທິຕ຺ຕິຄຕິກນ຺ຕີສຸ, ນິປຸພ຺ໂພ, ໂຂ, ນິກ຺ໂຂ, ສຸວຓ຺ຓາທິວິກາໂຣ, ຕຕ຺ຣ ນິໂຍໂຄ ນິກ຺ຂິໂກ. ວິເສສໂຕ ປນ ສຸວຓ຺ຓຊ຺ຌກ຺ເຂ ໂຠຣິໂກ. ຠູຣິສທ຺ໂທ ສຸວຓ຺ເຓ, ຕໍໂຍຄາ ໂຠຣິໂກ. ຣູປ຺ຍາຊ຺ຌກ຺ເຂນິກ຺ຂິໂກ, ຕສ຺ມາ’ຍ’ມຸຠຍຕ຺ຣາປິ ເຫຣຎ຺ຎິໂກຕິ ສາມຎ຺ຎສ຺ມິໍເຍວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ໂຠຣິໂກ ກນກາຊ຺ຌກ຺ໂຂ,

ຣູປ຺ຍາ’ຊ຺ຌກ຺ໂຂ ຕຸ ນິກ຺ຂິໂກ’’ຕິ [ອມຣ ໑໘.໗].

ສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິຄີສຠູຕສ຺ສ ເທສານນ຺ຕໂຣ ສມນ຺ຕໂຕ ມຓ຺ຑລີຠູໂຕ ຣາຊາ ສຕ຺ຕຸຣຸຈ຺ຈເຕ ເອກຕ຺ຖາຠິນິເວສິຕຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ ວິຊິຄີສຠູມ຺ເຍກນ຺ຕຣິໂກ ມິຕ຺ໂຕ ເອກຕ຺ຖກາຣິຕ຺ຕໂນປກາຣຕ຺ຕາ. ອຣິວິຊິຄີສມິຕ຺ຕານໍ ປນ ມຓ຺ຑລານໍ ພຫິຠູໂຕ ທູຣມຓ຺ຑລຏ຺ໂຐ ວິຊິຄີສຠູມິຍາ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຍວຫິໂຕ ພລາຘິໂກປິ ໂຍ ນາປກໂຣຕ຺ຍຸປກາໂຣຕິ ວາ, ສ ອຸທາສີໂນ ທູຣມຓ຺ຑລຕ຺ເຕໂນປກາຣຕ຺ຕາ. ທູຣມຓ຺ຑເລ ອາສຕີຕິ ອຸທາສີໂນ, ອຸປຸພ຺ໂພ ອາສ ອຸປເສວເນ, ຍຸ, ອສ຺ສິ, ທາຄໂມ ຈ. ສຕ຺ຕຸມຠິຍຸຎ຺ຊມານສ຺ສ ວິຊິຄີສສ຺ສ ສຕ຺ຕຸຫິຕາຍ ໂຍ ປຓ຺ຫິໍ ຄຓ຺ຫຕິ ປິຏ຺ຐິໂຕ ວຕ຺ຕຕິ, ໂສ ປຓ຺ຫິຄ຺ຄາໂຫ. ‘‘ປຓ຺ຫິ ປຈ຺ຉາ ປທໍ ວິຊິຄີສສ຺ສາ’’ຕິ ຣຕນໂກເສ. ‘‘ປຓ຺ຫິປາເທ ພ຺ຍູຫປິຏ຺ເຐ’’ຕິ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໓.໓.໑໓໔] ຕິກຓ຺ຑເສໂສ. ‘‘ປຓ຺ຫິ ປຈ຺ຉິມຠາເຄ ຈ, ປາທມູໂລມທິຏ຺ຐິສຸ. ເສນາປິຏ຺ເຐ ກຸມ຺ຠິຍຎ຺ເຈ’’ຕິ ຕຸ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ.

໓໔໔-໓໔໕. ທິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ຣິປຸມ຺ຫິ. ມິຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອມິຕ຺ໂຕ, ຣປຕ຺ຍວຓ຺ຓໍ ຣຊເຕຕິ ຣິປຸ, ອຸ, ອິຕ຺ຕໍ, ຣປ, ລປ, ຊປ, ຊປ຺ປ ວຈເນ ວາ. ເວຣໍ ວິໂຣໂຘ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ເວຣີ, ອີ, ທຸກ຺ຂເຫຕຸຕ຺ຕາ ສປຕ຺ຕິ ອິວ ສປຕ຺ໂຕ, ອິວຕ຺ເຖ ອກາຣປຈ຺ຈໂຍ. ອຣ ຄມເນ,ຕິ, ຠູວາທິຕ຺ຕາ ອາຄໂມ. ສທ ສາທເນ, ຕຸ, ຠູວາທິ, ສຕ຺ຕຸ, ຍວາທິຈຸຓ຺ເຓປິ. ອຣ ຄມເນ, ເວຣມຣຕີຕິ ອຣິ, ຣສ຺ສນ຺ໂຕ ອິ. ສປຕ຺ຕາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ທ຺ວນ຺ໂທ, ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊໂນ ຈ ວິສໍໂຍໂຄ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ຈຄ຺ຄຫເຓນ ເອກຕກາຣສ຺ສ ໂລໂປ ຈ. ປຕິຍມຕ຺ຖນໍ ປຈ຺ຈຕ຺ໂຖ, ຕໍໂຍຄາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ, ປຕິຍໍ ວິປຣີຕຄມນໍ. ປນ຺ຖ ຄຕິຍໍ, ຈຸຣາທິ. ປຣິປນ຺ໂຖ ປຣິສ຺ສວຏ຺ຐານໍ, ຕໍໂຍຄາ ປຣິປນ຺ຖີ. ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ ປກ຺ໂຂ ສຫາໂຍ ປຏິປກ຺ໂຂ, ຕຖາ ວິປກ຺ໂຂ. ນ ຫິໂຕ ອຫິໂຕ. ຫິໍສາຍໍ ຣມຕີຕິ [ປຣຕີຕິ (?)] ປໂຣ, ກ຺ວິ. ປຏິປກ຺ຂຠາເວນ ອມຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ, ອມ ຄມເນ, ໂຕ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ມາ ອີຕິ ອຸປທ຺ທໂວຕິ ອນີໂຕ, ມິຕ຺ໂຕ, ຕປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ ປຈ຺ຈນີໂຕ, ໂສ ເອວ ປຈ຺ຈນີໂກ, ຕສ຺ສ ໂກ, ຍຖາ ນິຍໂກ. ວິໂຣໂຘສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ວິໂຣຘີ, ອີ. ທິສ, ທຸສ ອປ຺ປີຕິຍໍ, ທິວາທິ. ວິທຸສ຺ສນສີລຕາຍ ວິທ຺ເທສີ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ອິສ຺ເສຕ຺ຕໍ. ທຸສ຺ສຕີຕິ ທິໂສ, ອ. ຕປຈ຺ຈເຍ ທິຏ຺ໂຐ, ຘາຕ຺ວນ຺ເຕນ ສຫ ຏ຺ຐາເທໂສ. ທ຺ເວສໂຓ, ທຸຫທໂຍ, ທສ຺ສຸ, ສາຕ຺ຕໂວ, ອຠິຆາຕີປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ອນຸກູລເນ. ອນຸໂຣຘນໍ ອນຸໂຣໂຘ, ໂຓ. ຣຸຘ ອາວຣເຓ. ອນຸຣູປໍ ປວຕ຺ຕນໍ ອນຸວຕ຺ຕນໍ, ວຕຸ ວຕ຺ຕເນ, ຠູ, ຍຸ.

໓໔໖. ປຎ຺ຈກໍ ມິຕ຺ຕສາມຎ຺ເຎ. ມິທ ສ຺ເນເຫ, ຠູວາທິ, ໂຕ, ວຍສາ ຕຸລ຺ໂຍ ວຍໂສ, ມູລວໂຍສທ຺ເທຫິ ສຎ຺ຎາຍໍ ສປຈ຺ຈໂຍ [ຍປຈ຺ຈໂຍ (?) ປາຓິນິ ໔.໔.໙໑ ສຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ສພ຺ພກາຣິເຍສຸ ສຫ ວຍຕີຕິ ວາ ວຍໂສ, ວຍ ຄມເນ, ສຫສ຺ສ ໂສ ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ. ສຫ ອຍຕິ ກິຈ຺ເຈສູຕິ ສຫາໂຍ, ອຍ ຄມເນ, ສຫສ຺ສ ສາຠາໂວ, ຍຖາ ສຫຘມ຺ມິໂກ. ສຫ ວາ ຫານິ, ອໂຍ ວາ ວຸຑ຺ຒິ ຍສ຺ສ ສຫາໂຍ, ຕິປທພຫຸພ຺ພີຫິ, ຍຖາ ປຣກ຺ກມາຘິຄຕສມ຺ປທາ. ອຖ ວາ ຫານິ ຈ ອາໂຍ ຈ ຫາຍາ, ນິໂລໂປ, ເຕ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ສຫາໂຍ, ‘‘ສປກ຺ຂໂກ, ສໂລມໂກ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ວິຍ ສສທ຺ທສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ສຸນ຺ທຣໍ ຫທຍເມຕສ຺ສາຕິ ສຸຫທໂຍ, ອໂລໂປ, ທ຺ຍສ຺ສ ໂຊ, ໂສວ ສຸຫຊ຺ໂຊ. ສຫ ປຣິສຫເນ. ປຣິສຫນໍ ອທຸສ຺ສນໍ, ໂຂ, ຫໂລໂປ, ສຂາ, ຣາຊາທິ, ສມາໂນ ຂ຺ຍາໂຕ ປຕີໂຕ ວາ ສຂາ, ຍໂລໂປ, ສມານສ຺ສ ຈ ສຠາໂວ. ສິນິທ຺ໂຘ, ສ຺ນິທ຺ໂຘ, ສວໂຍປ຺ຍຕ຺ຣ. ສຂ຺ຍສຕ຺ຕປທິນາ ປນ ເມຕ຺ຕິຍໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຂິມ຺ຫິ ຠວໍ ສຂ຺ຍໍ. ສຕ຺ຕຫິ ປເທຫິ ອວຄມ຺ຍເຕຕິ ສຕ຺ຕປທິນໍ [ສຕ຺ຕປທີນ (ອມຣ ໑໘.໑໒)], ອິໂນ.

ທ຺ວຍໍ ອເຠຊ຺ຊມິຕ຺ເຕ. ສພ຺ພກາລໍ ຠຊຕີຕິ ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ, ຠຊ ເສວາຍໍ, ຠູວາທິ. ທຬ຺ໂຫ ຖິໂຣ ມິຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫມິຕ຺ໂຕ. ທ຺ວຍໍ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕມິຕ຺ເຕ. ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພຕິ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ. ສໍສທ຺ໂທຍມປ຺ປຕ຺ໂຖ. ທິສ ເປກ຺ຂເນ, ທສ຺ສນໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ມຕ຺ຕາ ປມາຓເມຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໂກ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

໓໔໗. ທ຺ວຍໍ ຈຣປຸຣິເສ ຕາປສາທິຣູເປນ ຈຣມຕ຺ເຕ. ຈຣຕິ ຊານາຕິ ປຣຈກ຺ກນ຺ຕິ ຈໂຣ, ອ, ຈາໂຣປິ, ໂຓ. ຄຸຬ຺ຫປຸຣິໂສ ຄຸຕ຺ຕປຸຣິໂສ. ຍຖາຣຫວຓ຺ໂຓ, ປຓິຘິ, ອປ຺ປສໂປ, ຜສ຺ໂສປ຺ຍຕ຺ຣ. ຕຕ຺ຣາທິທ຺ວຍໍ ວາຓິຊກສິພລລິງ຺ຄຠິກ຺ຂຸກຈ຺ຈາຍນາທິເລເສນ ຖາຍິນິຈເຣ. ອິຕເຣ ອິຘາຄຕສທິສຕ຺ເຖ. ວຓ຺ໂຓ ປກາໂຣ, ຍຖາຣຫວຓ຺ໂຓ ຍຖາຣຫປ຺ປກາໂຣ. ເຍນ ປຣຈກ຺ກໍ ສກ຺ກາ ຎາຕຸໍ ຕປ຺ປກາຣວາ ອິຈ຺ຈຕ຺ໂຖ. ປຓິຘິຍ຺ຍເຕ ເຎຍ຺ຍມສ຺ມິໍ ປຓິຘິ, ອິ. ອປກຏ຺ຐໍ ສປ຺ປຕິ ຈຣຕີຕິ ອປສປ຺ໂປ, ອ. ຜຸສ ພາຘນຜຸສເນສຸ, ອ, ຜສ຺ໂສ.

ຕິກໍ ປຖິເກ. ປເຖ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຖາວີ, ວີ, ທີໂຆ. ອິໂກ, ປຖິໂກ. ອທ຺ຘນິ ມຄ຺ເຄ ຄຈ຺ຉຕິ ສີເລນາຕິ ອທ຺ຘຄູ. ອທ຺ຘໂຄປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ທູເຕ. ທຸ ປຣິຕາເປ, ໂຕ. ສນ຺ເທສໍ ວາຈິກໍ ຫຣຕ຺ຍເນເນຕິ [ຫຣຕີຕິ (?)].

ທ຺ວຍໍ ໂຊຕິສິເກ. ຄຓຍຕີຕິ ຄຓໂກ, ຓ຺ວຸ. ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ກາລວິເສສໍ ຊານາຕີຕິ ມຸຫຸຕ຺ຕິໂກ, ວາຄ຺ຄຫເຓນ ນ ວຸທ຺ຘິ. ສໍວຈ຺ຉໂຣ, ໂຊຕິສິໂກ, ເທວຎ຺ຎູ, ໂມຫຸຕ຺ໂຕ, ຎາຓິໂກ, ກາຕນ຺ຕິໂກປ຺ຍຕ຺ຣ. ກຕນ຺ໂຕ ເທວມຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຊານາຕີຕິ ກາຕນ຺ຕິໂກ.

໓໔໘. ທ຺ວຍໍ ເລຂເກ. ລິຂ ເລຂເນ, ຠູ, ຓ຺ວຸ. ລິເປນ ມສ຺ໂຍປເທເສນ ຠວຕີຕິ ລິປິ, ອິ, ວຓ຺ຓສຓ຺ຐາໂນ, ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ລິປິກາໂຣ. ອກ຺ຂຣຈໂຓ, ອກ຺ຂຣຈຸຎ຺ຈຸປ຺ຍຕ຺ຣ. ຈນ ທາເນ, ຠູ. ຈຎ຺ຈຸ ຄຕິຍໍ.

ເມລານນ຺ທາ ມສິມຓິ, ເມລນ຺ຘຸ ວຓ຺ຓກູປິກາ;

ມສິຊລນ຺ຕຸ ເມລາ ຈ, ປຕ຺ຕຎ຺ຊນໍ ມສິ ທ຺ວິສຸ.

ເລຂນີ ວຓ຺ຓຕູລີ ຈ, ວຓ຺ຓກກ຺ຂຣຕູລິກາ;

ວຓ຺ຓທູໂຕ ໂສຕ຺ຖິມຸໂຂ, ເລໂຂ ວາຈິກຫາຣໂກ.

ກາຈນກິຕລິໂກ ຈ, ກາຈນໍ ຕນ຺ນິພນ຺ຘນໍ;

ເລຂ຺ຍຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຖກຸຏິ, ມຸທ຺ທາ ປຈ຺ຈຍກາຣິນີ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໒.໘.໒໗, ໒໘, ໒໙].

ທ຺ວຍໍ ວຓ຺ເຓ. ວຓ຺ຓີຍຕິ ປກາສີຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ເຍນ, ໂສ ວຓ຺ໂຓ, ວຓ຺ຓ ປກາສເນ. ນ ຂຣຕິ ນ ຂີຍຕີຕິ ອກ຺ຂໂຣ, ຂຣ ວິນາເສ, ຂິ ຂເຍ ວາ, ຕທາ ອໂຣ. ລິຂນໍ, ລິປິ, ລິຂິ ອິເມ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐາເນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ລິປິລິຂິໂຍ ອິຕ຺ຖິຍໍ.

ເຠທາທໂຍ ອິເມ ຈຕຸໂຣ ອຸປາຍາ ສຕ຺ຕຸວິຊຍກາຣຓານິ. ສຕ຺ຕຸວິຊຍມຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ອຸປາຍາ. ປຣສ຺ມາ ວິສິເລສນໍ ເຠໂທ.

ສ຺ເນຫຣາຄາປນຍນໍ, ສໍຫາໂສປ຺ປາທນໍ ຕຖາ;

ສນ຺ຕຊ຺ຊນຎ຺ຈ ເຠໂທຍໍ, ວິຎ຺ຎູຫິ ຕິວິໂຘ ມໂຕ [ກາມນ຺ທກີຍນີຕິສາຣ ໑໗.໘].

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຕວານຸຄ຺ຄເຕນ ປວຸທ຺ໂຘ ປາສາທຕຣໂວ ວິຍ ອຕ຺ຕານຎ຺ໂຈຈ຺ຉິນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ສງ຺ກາຍໍ ຊນິຕາຍໍ ສ຺ເນຫຠຕ຺ຕິຎ຺ຈາປນຍຕິ. ອຠິຠວນຎ຺ໂຈປາທຍຕິ [ປທ຺ຘຎ຺ໂຈປາທຍຕິ (ກ.)]. ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ປຣິຍປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານຸຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ມຣຓເມວນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕ຺ເຍວໍປກາຣມຠິຠຍນໍ ສນ຺ຕຊ຺ຊນໍ.

ວໂຘຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈວ, ປຣິກ຺ເລໂສ ຕເຖວ ຈ;

ອິຕິ ທຓ຺ຑວິຘຎ຺ຎູຫິ, ທຓ຺ໂຑປິ ຕິວິໂຘ ມໂຕ [ກາມນ຺ທກີຍນີຕິສາຣ ໑໗.໙].

ປຣິກ຺ເລໂສ ພນ຺ຘນຕາຬນາທິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ໂຎປກາຣານໍ, ທສ຺ສນໍ ຄຸຓກິຕ຺ຕນໍ;

ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ສມກ຺ຂານໍ, ອາຍຕິໍ ສມ຺ປກາສນໍ.

ວາຈາ ເປສລຍາ ສາຘຸ, ຕວາຫມິຕິ ຈປ຺ປຓໍ;

ອິຕິ ສາມວິຘຎ຺ຎູຫິ, ສາມໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ມຕໍ [ກາມນ຺ທກີຍນີຕິສາຣ ໑໗.໔-໕].

‘‘ອສ຺ມິໍ ເອວໍ ກເຕ ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາສາທສ຺ສນໍ ອາຍຕິສມ຺ປກາສນໍ. ອປ຺ປຓມິຕ຺ຍງ຺ຄສ຺ສ ທານໍ.

ທານຎ຺ຈ ປຎ຺ຈຘາ ສາຣສ຺ສາສາຣສ຺ສ ຈ ທພ຺ພສ຺ສ ຄຫິຕສ຺ສ ສມປ຺ປຓໍ, ຕຖາຄຫິຕສ຺ສານຸໂມທນໍ, ຕຖາ ອປຸພ຺ພທານໍ, ຕຖາ ‘‘ອມຸສ຺ສ ທພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫາຫິ, ຕເຖວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣເສສຸ ສຍໍ ຄາຫປ຺ປວຕ຺ຕນໍ, ຕຖາ ອິຓປ຺ປໂມຈນຎ຺ເຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ສມ຺ປຕ຺ຕຘໂນສ຺ສຄ຺ໂຄ, ອຸຕ຺ຕມມຊ຺ຌິມາຘໂມ;

ປຕິທານໍ ຕຖາ ຕສ຺ສ, ຄຫິຕສ຺ສານຸໂມທນໍ.

ທພ຺ພທານ’ມປຸພ຺ພຎ຺ຈ, ສຍໍ ຄາຫປ຺ປວຕ຺ຕນໍ;

ເທຍ຺ຍສ຺ສ ປຏິໂມກ຺ໂຂ ຈ, ທານໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ມຕ’’ນ຺ຕິ [ກາມນ຺ທກີຍນີຕິສາຣ ໑໗.໖-໗].

ເອເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປາຍາ ມາຍາທີສ຺ເວວນ຺ໂຕຄຘາ, ຕຖາ ຫິ ມາໂຍເປກ຺ຂາ ຈ ທຓ຺ຑນ຺ໂຕຄຘາ. ອິນ຺ທຊາລຎ຺ຈ ເຠເທ ອນ຺ໂຕຄຘໍ. ເກຈິ ປນາຫຸ

‘‘ສາມໍ ທານຎ຺ຈ ເຠໂທ ຈ, ທຓ຺ໂຑ ເຈຕິ ຈຕຸກ຺ກກໍ;

ມາໂຍເປກ຺ຂິນ຺ທຊາລຎ຺ຈ, ສຕ຺ໂຕປາຍາ ປກິຕ຺ຕິຕາ’’ຕິ [ກາມນ຺ທກີຍນີຕິສາຣ ໑໗.໓].

໓໔໙. ນາມມຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕານໍ ເຠທາທີນມິທານິ ປຣິຍາຍານ຺ຍາຫ. ຕຕ຺ຣ ທ຺ວຍໍ ເຠເທ. ຊປ ມານເສ ຈ [ຊໂປ ຈິນ຺ຕນວາຈາສຸ (ຘາຕ຺ວຕ຺ຖສງ຺ຄຫ, ໑໓໕ ຄາຖາ)], ຠູ, ໂຓ. ຠິທິ ທ຺ວິຘາກຣເຓ, ໂຓ.

ຕິກໍ ທຓ຺ເຑ. ທຓ຺ຑ ນິປາຕເນ, ຈຸຣາທິ. ສໂຫ ວຸຈ຺ຈຕິ ພລໍ, ຕພ຺ຠວໍ ສາຫສໍ. ທມນໍ ທໂມ, ທີຆປຏິເສໂຘ.

໓໕໐. ສາມໍ ສຸທ຺ທວຄ຺ເຄ, ທານຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ເຄ ກເຖສ຺ສຕິ. ສາມ຺ຍາທໂຍ ສຕ຺ຕເຣວາຈຣິຍມເຕ. ປຣມ຺ປໂຣປກາຣິຕ຺ຕາ ຣຊ຺ຊສ຺ສງ຺ຄານິ. ປກຏ຺ຐມຸປກຸພ຺ພນ຺ຕິ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ປກຕິໂຍຕິ ໂຈຈ຺ຈນ຺ເຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ກາມນ຺ທກີເຍ –

‘‘ສາມ຺ຍ’ມຈ຺ຈຎ຺ຈ ຣຏ຺ຐຎ຺ຈ, ທຸຄ຺ຄໍ ໂກໂສ ພລໍ ສຂາ;

ປຣມ຺ປໂຣປກາຣີທໍ, ສຕ຺ຕງ຺ຄໍ ຣຊ຺ຊມຸຈ຺ຈເຕ [ກາມນ຺ທກີຍນີຕິສາຣ ໔.໑].

ອມຈ຺ຈຣຏ຺ຐທຸຄ຺ຄານິ, ໂກໂສ ທຓ຺ໂຑ ຈ ປຎ຺ຈໂມ;

ເອຕາ ປກຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ວິຊິຄີສສ຺ສ ຣາຊິໂນ.

ເອຕາ ປຎ຺ຈ ຕຖາ ມິຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕໂມ ປຖວີປຕິ;

ສຕ຺ຕປ຺ປກຕິກໍ ຣຊ຺ຊໍ, ອິຈ຺ຈາຫ ສູຣປູຊິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣ ໂປຣເສຓີນໍ ປຘານຠາເວປິ ສຕິ ຣຏ຺ຐຄ຺ຄຫເຓນ, ພລຄ຺ຄຫເຓນ ວາ ຄຫຓສິທ຺ຘນ຺ຕິ ເນຫ ວິສຸໍ ຄຫຓໍ ກຕໍ, ອມຣໂກເສ ປນ ທ຺ວີຫິ ຄຫເຓ ສິທ຺ເຘປິ ປຘານຕ຺ຕາຂ຺ຍາປນຕ຺ຖໍ ວິສຸໍ ຄຫິຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຣ –

‘‘ສາມ຺ຍ’ມຈ຺ໂຈ ສຂາ ໂກໂສ, ຣຊ຺ຊທຸຄ຺ຄພລານິ ຈ;

ຣຊ຺ຊງ຺ຄານິ ປກຕໂຍ, ໂປຣານໍ ເສຓິໂຍປິ ເຈ’’ຕິ [ອມຣ ໑໘.໑໗].

ເອສຎ຺ຈ ສາມ຺ຍມຈ຺ຈຣຏ຺ຐທຸຄ຺ຄໂກສພລສຂີນໍ ປຸພ຺ພຕຣສ຺ສ ຄຣຸຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ອິຫ ຕຸ ນາມລິງ຺ຄານຸສາສເນ ອຠິຘານສຕ຺ເຖ ອນຸປໂຍຄໂຕ ຍຖາກ຺ກມໍ ຄຣຸຕ຺ຕໍ ນ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕີຕິ ພ຺ຍຕິກ຺ກເມໂນປຎ຺ຎາໂສ ກໂຕ.

ສຸວຓ຺ຓາທິມຍຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ໂກໂສ, ປພ຺ພໂຕທກຣຸກ຺ຂາທີຫິ ທຸຄ຺ຄມໍ ປຸຣໍ ທຸຄ຺ຄໍ, ວິຊິຕໍ ຊນປທວຕີ ຠູມິ, ພລໍ ຈກ຺ກໍ, ຕຎ຺ຈ ໂມລຠຕເສຓິສຫາຍາມິຕ຺ຕາຏວິກເຠເທນ ຉພ຺ພິຘໍ. ຕຕ຺ຣ ກມາຄຕໍ ໂມລໍ, ເວຕນສມ຺ພນ຺ຘໍ ຠຕໍ, ໂປຣໍ ພລໍ ເສຓີ, ສຫາຍຠູຕໍ ສຫາໂຍ, ອມິຕ຺ຕຠູຕໍ ອມິຕ຺ຕໍ, ອຏວິກໍ ອຏວິສຫາໂຍ ມິຕ຺ຕໍ. ຕທປິ ສຫຊ຺ຊໍ, ປາກຕໍ, ກິຕ຺ຕິມຎ຺ເຈຕິ ຕິວິຘໍ. ‘‘ລິງ຺ເຄ ສຠາເວ ປກຕິ, ໂປຣາມຈ຺ຈາທິໂຍນິສຸ. ຕິລິງ຺ຄໍ ຄຸຓສາມ຺ເຍປີ’’ຕິ [ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໑.໔.໒໙] ຣຸທ຺ໂທ.

໓໕໑. ປຠາວາທີນໍ ວສາ ສຕ຺ຕິໂຍ ນາມ ຕິສ຺ໂສ ຠວນ຺ຕິ. ສກ ສຕ຺ຕິຍໍ,ຕິ. ຕຕ຺ຣ ຍໍ ສນ຺ຘາທີນໍ, ເຠທາທີນຎ຺ຈ ຍາຖາວໂຕ ອວຏ຺ຐາປນໍ, ຕໍ ຎາຓພລໍ ມນ຺ຕສຕ຺ຕິ, ສກສມ຺ປຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ໂກສທຓ຺ຑາ ປຠູສຕ຺ຕິ, ເຕສໍເຍວ ປຠຸຕ຺ຕສມ຺ປາທເນ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ໂກສທຓ຺ຑພລໍ ປຠູສຕ຺ຕິ’’ຣິຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາຍມ຺ປິ]. ພລວຕີ ອຸສ຺ສາຫເຈຏ຺ຐາ ອຸສ຺ສາຫສຕ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ວິກ຺ກມພລມຸສ຺ສາຫສຕ຺ຕິ’’ຣິຕິ [ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໒.໘.໑໙ ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາຍມ຺ປິ].

ປຠາວາທີນໍ ສກາຣຓໍ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປຠາໂວ’’ຈ຺ຈາທິ. ທມນໍ ທຓ຺ໂຑ, ຕທຕ຺ຖິຍາ ພລມ຺ປິ ທຓ຺ໂຑ. ຕໂຕ ຊາຕໍ ຍໍ ເຕໂຊ, ຕໍ ປຠາໂວ. ຕໂຕ ຊາໂຕ ໂຍ ເຕໂຊ, ໂສ ‘‘ປຠາໂວ’’ຕິປິ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄນ ໂຍຊນີຍໍ. ປຠວນ຺ຕິ ເຕຊສ຺ສິໂນ ອເນເນຕິ ປຠາໂວ, ໂຓ. ປກຏ຺ໂຐ ວາ ຠາໂວ ປຠາໂວ. ໂກໂສ ຘນໍ, ຕໂຕ ຊາໂຕ ໂຍ ເຕໂຊ, ໂສ ປຠາໂວ ນາມ. ຕຖາ ໂກສໂຊ ເຕໂຊ ຘເນນ ສຕ຺ຕູນມຸປກຣຓໍ. ປຕປນ຺ຕິ ເຕຊສ຺ສິໂນ ຠວນ຺ຕ຺ຍເນເນຕິ ປຕາໂປ, ໂຓ.

໓໕໒. ທ຺ວຍໍ ມນ຺ເຕ. ມນ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ສາ ເອຕສ຺ມິໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາຍ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ມນ຺ໂຕ, ອຖ ວາ ມນ຺ຕ ຄຸຕ຺ຕຠາສເນ, ຠາເວ ໂຓ. ອິຕຣຕ຺ຣ ຠາເວ ຍຸ.

ໂສ ມນ຺ໂຕ ທ຺ວິໂຄຈໂຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ວິສຍຠູໂຕ ຈຕຸກ຺ກຓ຺ໂຓ ນາມ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຓ຺ຓາ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ກຓ຺ໂຓ. ໂສ ມນ຺ໂຕ ຕິໂຄຈໂຣ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ວິສຍຠູໂຕ ຉກ຺ກຓ຺ໂຓ ນາມ. ມນ຺ໂຕ ນາມ ຈຕຸກ຺ກຓ຺ໂຓ ວາ ຉກ຺ກຓ຺ໂຓ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນເມເວຕ຺ຖ ຄຫຓໍ. ອມຣໂກເສ ປນ ຉກ຺ກຓ຺ໂຓປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຉກ຺ກຓ຺ໂຓ, ໂຍ ຕຕິຍາທ຺ຍໂຄຈໂຣ’’ຕິ [ອມຣ ໑໘.໒໒].

ສພ຺ພປາຣິສທຕ຺ຕາ [ສພ຺ພປາຐິປທຕ຺ຕາ (ກ.)] ພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ໂສຕູນໍ ສມຍນ຺ຕເຣສ຺ວປິ ປຏຸຠາວຊນນຕ຺ຖໍ ອິຘານາຄຕາປິ ຉຄ຺ຄຸຓາທໂຍ ອາເນຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ສພ຺ພປາຣິສທໍ [ສພ຺ພປາຏິປທໍ (ກ.)] ຫິທໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຖ’ມໂຕ ມຕໍ;

ນິສ຺ສີຍເຕ ກ຺ວຈິ ກິຎ຺ຈິ, ສພ຺ເພສ’ມຕ຺ຣ ວາທິນ’’ນ຺ຕິ.

ຍຖາ ຉຄ຺ຄຸຓາ ສນ຺ຘິ ວິຄ຺ຄຫຍານາສນທ຺ເວຘາສຍາ [ອມຣ ໑໘.໑໘-໙]. ຕຕ຺ຣ ສນ຺ຘິ ອຸປຫາຣລກ຺ຂໂຓ ຕິວິໂຘ ໂກສທຓ຺ຑຠູມິປ຺ປທານເຫຕຸໂກ. ອປຫາຣລກ຺ຂໂຓ ວິຄ຺ຄໂຫ, ໂສປິ ຕິວິໂຘ ປກາສຍຸທ຺ຘໍ ກູຏຍຸທ຺ຘໍ ຕຸຓ຺ຫິຍຸທ຺ຘນ຺ຕິ.

ປຣພ຺ຍສນຕາສປຕ຺ຕິເທສກາລາຕ຺ຍຸທຍາວາປຍານມຕ຺ເຕນ ສາທ຺ເຘ ປຣສ຺ມິໍ ກຕາຈຣສ຺ສ ຄຸຓານຸຣຕ຺ຕປກຕິສ຺ສ ວິຊິຄີສສ຺ສ ຍາຕ຺ຣາ ຍານໍ [ກາມນ຺ທກີຍນີຕິສາເຣ ໑໑ ສຄ຺ເຄ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຕຎ຺ຈ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫຍານໍ ສນ຺ຘາຍຍານໍ ສມ຺ຠູຍຍານໍ ປສງ຺ຄຍານໍ ອຸເປກ຺ຂິຍຍານມິຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ປຕິຄ຺ຄາຫີນໍ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫ, ສນ຺ຘາຍ, ອຸເປກ຺ຂິຍ ວາ ຍໍ ຍານໍ, ຕໍ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫຍານາທິ. ຍທາ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕທາ ສາມນ຺ເຕຫິ ສເຫກີຠູຍ ຍານໍ ສມ຺ຠູຍຍານໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປສງ຺ຄໂຕ ຄມນໍ ປສງ຺ຄຍານໍ.

‘‘ນ ມໍ ປໂຣ ຫນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ນາຫມ຺ປິ ປຣ’’ມິຕິ ກາລາທິເກ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ວິຊິຄີສສ຺ສ ທຸຄ຺ຄາທີນິ ວຑ຺ຒຍໂຕ ຐິຕິ ອາສນໍ, ຕທປິ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫາສນສນ຺ຘາຍາສນາທິເຠເທນ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ພລີນໍ ສຕ຺ຕູນໍ ມຊ຺ເຌ ກາກກ຺ຂິວາ’ລກ຺ຂິຕສ຺ໂສ’ຠຍຕ຺ຣ ວຈເນນຕ຺ຕໂນ ສມປ຺ປຓໍ ທ຺ເວຘໍ. ອຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ພລວຕເຣນ ສນ຺ຘິ, ອຎ຺ຎຕເຣນ ອພເລນ ວິຄ຺ຄໂຫ ທ຺ເວຘໍ. ສຕ຺ຕຸໂນ ວາ ປກຕີຫິ ສນ຺ຘາຍ ໂຍ ເຕນ ວິຄ຺ຄໂຫ, ສຕ຺ຕຸເນວ ວາ ໂຍ ສນ຺ຘິວິຄ຺ຄຫສມຸທາຍເຫຕຸໂກ [ສຕ຺ຕຸໂນວ ວາ ສນ຺ຘິວິຄ຺ຄຫສມຸທາຍເຫຕຸໂນ (ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໑.໘.໑໘)] ທຸຄ຺ຄາສຍສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂຣ, ໂສປິ ທ຺ເວຘໍ. ປຣສນ຺ຕານມປ຺ໂຍຠຍເວທນານໍ ອຸຠຍໂຕ ວຸຕ຺ຕິ ທ຺ເວຘມຸຈ຺ຈເຕ.

‘‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊມາໂນ ຣິປຸນາ ນິຣຸປາຍ ປຕິກ຺ຣິໂຍ. ສຕ຺ຕິຫີໂນ ສມາສິຍເຕ’’ຕິ [ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໑.໘.໑໘] ຫີເນນາຎ຺ຎສ຺ສ ພລວຕຣສ຺ສ ຘມ຺ມວິຊຍິໂນ ສມາສຍນໍ [ພລວຕາ ອຣິນາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊມານສ຺ສ ຫີນສຕ຺ຕິໂນ ຍໍ ພລວຘມ຺ມວິຊຍິສມາສຍນໍ (ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໑.໘.໑໘)], ຕສ຺ເສວ ວາ ພລິໂນ ສຕ຺ຕຸໂນ ໂກສາທິປ຺ປທາເນນ ອາສຍນໍ ອາສໂຍ ວຸຈ຺ຈເຕ. ເອເຕ ຉຄ຺ຄຸຓາ.

ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ຄຸເຓ ຐິໂຕ ວິຊິຄີໂສ ສກ຺ໂກຕ຺ຍຕ຺ຕໂນ ອຏ຺ຐວຄ຺ຄິຍກມ຺ມານິ ປວຕ຺ຕຍິຕຸໍ, ປຣສ຺ສ ເຈຕານ຺ຍຸປຫນ຺ຕຸໍ, ຄຸຓມາຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ສາ ວຸຑ຺ຒິ.

ກສິ ວຓິຊ຺ຊໍ ປໂຖ ທຸຄ຺ຄໍ, ເສຕຸ ກຸຎ຺ຊຣພນ຺ຘນໍ;

ຂນ຺ຍາກຣຘນາທານໍ, ສຸຎ຺ຎານຎ຺ຈ ນິເວສນໍ [ກາມນ຺ທກີຍນີຕິສາຣ ໕.໗໘].

ອິຕ຺ເຍໂສ ອຏ຺ຐວຄ຺ໂຄ.

ຍສ຺ມິໍ ວາ ຄຸເຓ ຐິໂຕ ສກມ຺ມານໍ ວຸຑ຺ຒິ, ຂຍໍ ວາ ນາຠິປສ຺ສຕິ, ຕໍ ຐານໍ, ຍສ຺ມິໍ ວາ ຄຸເຓ ຐິໂຕ ສກມ຺ມານມຸປຆາຕໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ໂສ ຂໂຍ, ອຍໍ ນີຕິເວທີນໍ ຕິວຄ຺ໂຄ [ອມຣ ໑໘.໑໙]. ອິຕເຣສໍ ຘມ຺ມຕ຺ຖກາມາ ຕິວຄ຺ໂຄ.

ທ຺ວຍໍ ຄຸຍ຺ເຫ. ຣຫສິ ຠວໍ ຣຫສ຺ສໍ, ໂສ, ຣເຫ ວາ ຠວໍ ຣຫສ຺ສໍ. ຄຸຫ ສໍວຣເຓ, ກມ຺ມນິ ໂຍ. ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ຕີສຸ. ຣຫສ຺ໂສ ມນ຺ໂຕ, ຣຫສ຺ສາ ວາຈາ, ຣຫສ຺ສໍ ມນ຺ຕນໍ.

໓໕໓. ປຎ຺ຈກໍ ວິຊເນ. ວິຊິ ປຸຖຠາເວ, ຠູ, ໂຕ ຈ. ວິຈິ ວິເວຈເນ, ປຸຖຸຠາເວ ຈ ວາ. ‘‘ວິວິຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ວິຊເນ, ອສໍປກ຺ກປວິຕ຺ເຕສູ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ. ວິຄໂຕ ຊໂນ ອສ຺ມາຕິ ວິຊໂນ. ຉາເທຕີຕິ ຉນ຺ໂນ. ຉທ ສໍວຣເຓ. ວິຕ຺ຕມຣຫຕີຕິ ຣໂຫ, ຣຫ ຈາເຄ, ຣມນ຺ເຕ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ວາ ຣໂຫ, ວຓ຺ຓວິກາໂຣ. ‘‘ຣໂຫ ນິຘຸວເນ ຈາປິ, ຣໂຫ ຄຸຍ຺ເຫ ນປຸໍສກ’’ນ຺ຕິ [ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໒.໘.໒໒] ຣຠໂສ. ທຸຕິໂຍ ຣໂຫສທ຺ໂທ ອພ຺ຍຍໍ. ນິສ຺ສລາກາ, ອຸປາສຸປ຺ຍຕ຺ຣ. ນິສ຺ສລາກາ ຖີ, ອຸປາສຸ ອພ຺ຍຍໍ.

ທ຺ວຍໍ ວິສ຺ສາເສ. ສສ ປາລເນ, ໂຓ. ສມ຺ຠ ວິສ຺ສາເສ. ‘‘ວິສ຺ສມ຺ໂຠ ເກລິກລເຫ, ວິສ຺ສາເສ’ປຓເຍປິ ເຈ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາຍມ຺ປິ] ຣຸທ຺ໂທ.

ທ຺ວຍໍ ນ຺ຍາເຍ. ຍຸຊ ສມາຘິມ຺ຫິ, ສມາຘິ ອຠ຺ຍຸປຄໂມ, ໂຕ. ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸປາຍິກໍ. ອຸປາຍາ ສກຕ຺ເຖ ອິໂກ, ໂອປາຍິກໍ, ໂອປຍິກມ຺ປິ [ປາຓິນິ ໕.໔.໓໔ (ຄຓ)], ລພ຺ຠໍ, ຠຊມານໍ, ອຠິນີຕໍ, ນ຺ຍາຍໍ, ຎາຍໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໕໔. ສິໂລກໍ ໂອວາເທ. ອວປຸພ຺ໂພ ວທ ວິຍຕ຺ຕິຍໍ ວາຈາຍໍ, ຠາເວ ໂຓ. ສາສ ອນຸສິຏ຺ຐິມ຺ຫິ,ຕິ, ອາສ຺ສິ, ອນຸສິຏ຺ຐິ. ອນຸສາສເຕ ອນຸສາສນໍ. ປຸມວຊ຺ເຊ ອິຕ຺ຖິຍໍ, ນປຸໍສເກ ຈ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອກສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ຠິນ຺ນລິງ຺ເຄຫິ ຕີຫິ ນາເມຫິ ກຖນໍ ນ ເກວລໍ ວາຈ຺ຈລິງ຺ໂຄເຍວ ສທ຺ໂທ, ອຖ ໂຂ ວາຈກລິງ຺ໂຄປ຺ຍຕ຺ຖີຕິ ທີປນຕ຺ຖໍ.

ທ຺ວຍໍ ອາຓາຍໍ. ອາຓ ເປສເນ, ຠາເວ ອ, ອາຓາ, ອິຕ຺ຖີ. ອວວາໂທ, ນິທ຺ເທໂສ, ສິຏ຺ຐິປ຺ຍຕ຺ຣ. ທ຺ວຍໍ ພນ຺ຘເນ. ທາ ທາເນ, ຠາເວ ຍຸ, ທາ ອວຂຓ຺ຑເນ ວາ, ວິໂຍຄທານໂຕ ອຸທ຺ທານໍ.

໓໕໕-໓໕໖. ທ຺ວຍໍ ອປຣາເຘ. ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ອາຄຸ, ຓຸ, ປໂລໂປ, ຣສ຺ສສ຺ສ ທີຆຕາ, ນປຸໍສເກ ອາຄຸ. ອປຄໂຕ ຣາໂຘ ເຍນ ອປຣາໂຘ, ຣາຘ ສໍສິທ຺ຘິມ຺ຫິ. ທ຺ວຍໍ ຣາຊຄຍ຺ເຫ. ກິຣ ວິກິຣເຓ, ກຕ຺ຕຣິ ອ, ອຕ຺ຕໍ. ພລ ປາຓເນ, ອິ. ກຣສາຫຈຣິຍໂຕ ພລິ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ. ຠາຄເຘຍ຺ໂຍປ຺ຍຕ຺ຣ. ຠາຄາສກຕ຺ເຖ ເຘຍ຺ໂຍ [ປາຓິນິ ໕.໔.໓໖ (ວາ.)], ຠາຄຕ຺ເຕນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວາ ຠາຄເຘຍ຺ໂຍ, ອິໂຍ.

ທ຺ວຍໍ ຕຸຏ຺ຐິທາເຍ. ມໂນຣຖປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ ຠາໂຄ ປຸຓ຺ຓປຕ຺ໂຕ. ຕຸສ຺ສນໍ ຕຸຏ຺ໂຐ, ໂສສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຕຸຏ຺ຐີ, ເຕນ ທາຕພ຺ໂພ ທາໂຍ ຕຸຏ຺ຐິທາໂຍ, ອາກາຣນ຺ຕານມາໂຍ.

ຉກ຺ກໍ ປາຠເຕ. ຕຖາ ຫິ –

‘‘ເຫມໍ ສີຫາສນໍ ເວສໍ, ວຸຕ຺ຕໍ ຠທ຺ທາສນໍ ຕຖາ;

ອຸປາຍນ’ມຸປຄ຺ຄຍ຺ຫໍ, ປາຠຕຎ຺ໂຈ’ປທາ ຖິຍ’’ນ຺ຕິ.

ສິໂລກາທ຺ຘໍ ນາມ ອມຣມາລາ.

ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາທາຕພ຺ພາຕິ ອຸປທາ, ອ, ອິຕ຺ຖີ, ຕໍ ຕມຕ຺ຖໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕຫິ ອາຠຣີຍເຕ ອານີຍເຕຕິ ປາຠຕໍ, ປຕ຺ຖນຕ຺ຖໂຊຕໂກຍໍ ປສທ຺ໂທ. ອຸເປຍ຺ຍເຕຕິ ອຸປາຍນໍ, ອິໂຕ ຍຸ, ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ເຍນາຕິ ວາ ອຸປາຍນໍ. ກຸຈ ສງ຺ໂກຈເນ, ໂຓ, ວິຄໂຕ ໂກໂຈ ເຍນ ອຸກ຺ໂກໂຈ. ປຓ຺ເຓນ ສຕ຺ຖປຓ຺ເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອາກຣີຍເຕ ອານີຍເຕຕິ ປຓ຺ຓາກາໂຣ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປຈາຣາ. ປຫິຓນ຺ຕ຺ຍເນເນຕິ ປເຫຓກໍ, ຫິ ຄຕິຍໍ, ຍຸ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ປເທສນໍ, ອຸປຄ຺ຄຍ຺ຫໍ, ອຸປຫາໂຣປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຄຸມ຺ພາທິເທຍ຺ໂຍ ຄຸມ຺ພຆຏາທິໂກ [ຄຸມ຺ພຆຏາທິໂຕ (?)] ເທຍ຺ໂຍສຸງ຺ກໍ, ອນິຕ຺ຖີ, ຄຸມ຺ໂພ ນາມ ຊລຖລມຄ຺ຄາທີສຸ ລທ຺ຘພ຺ພຠາໂຄ, ຕຖາ ຆຏ຺ໂຏປິ, ສມານຕ຺ຖາ ເຫເຕ. ອາທິນາ ປາຠຕມ຺ປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຸງ຺ກ ຄມເນ, ສຸງ຺ກຕິ ເຍນ, ຕໍ ສຸງ຺ກໍ. ຄມຸ ຄມເນ, ໂພ, ອສ຺ສຸ, ຄຸມ຺ໂພ. ທ຺ວຍໍ ຄາມຊນປທາທິໂຕ ລທ຺ຘພ຺ພຠາເຄ. ອຍ ຄມເນ, ໂຓ, ອາໂຍ. ອປຈ຺ຈເຍ ອໂຍ. ຘນານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕກາເລ ອາຄໂມ ຘນາຄໂມ.

໓໕໗. ທ຺ວຍໍ ຉຕ຺ຕສາມຎ຺ເຎ. ອາຕປໂຕ ສູຣິຍາໂລກໂຕ ຕາຍຕີຕິ ອາຕປຕ຺ຕໍ, ໂຕ. ຉາທຍຕີຕິ ຉຕ຺ຕໍ, ຉທ ອປວາຣເຓ, ໂຕ, ຕ຺ຣຓປຈ຺ຈເຍ ຉຕ຺ຣໍ, ເຫມໍ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕໍ ຣຎ຺ຎໍ ຣາຊູນໍ ອາສນໍ ສີຫາສນາຂ຺ຍໍ. ສີຫາກຕິປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ສີຫາກຕິປ຺ປຘານໍ ອາສນນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ.

ທ຺ວຍໍ ຈາມເຣ. ວາເລນ ກຕາ ພີຊນີ ວາລພີຊນີ. ຈມໂຣ ມິໂຄ ຕສ຺ເສທໍ ຈາມຣີ. ‘‘ຈາມຣາ ຈາມຣໍ ໂຣມໍ, ຄຸຈ຺ຉກຎ຺ຈາວຈູລກ’’ນ຺ຕິ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໒.໘.໔໐໖] ຕິກຓ຺ຑເສໂສ. ປກິຓ຺ຓກໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ປກຣີຍເຕ ວິກ຺ຂິປເຕ ປກິຓ຺ຓກໍ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

໓໕໘. ຂຄ຺ຄາທໂຍ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຣາຊູນໍ ກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ຠວນ຺ຕິ. ກຸກ ອາທາເນ, ໂຘ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ. ຣຎ຺ໂຎ ຄມນກາເລ ສທາ ອາທາຕພ຺ພໂຕ ກກຸຘານິ ຈ ຕານິ ຣາຊຘນຕ຺ຕາ ຠຓ຺ຑານິ ເຈຕິ ກກຸຘຠຓ຺ຑານິ.

໓໕໙. ທ຺ວຍໍ ປຸຓ຺ຓຆເຏ. ຊລປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຠທ຺ໂທ ກລ຺ຍາໂຓ ກຸມ຺ໂຠ ຠທ຺ທກຸມ຺ໂຠ. ທ຺ວຍໍ ເຫມຠາຊເນ. ຠຣ ຠຣເຓ, ຠຣຓໍ ຘາຣຓໍ ໂປສນຎ຺ຈ, ຘາຣຓຕ຺ຖສ຺ສ ຠຣຕິສ຺ສ ຠິງ຺ຄາເທໂສ, ຠຣຕິ ທຘາຕິ ອຸທກນ຺ຕິ ຠິງ຺ຄາໂຣ, ອາໂຣ. ກຣໂກ, ກຸຓ຺ຑິກາປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຫຕ຺ຖີ ຈ ອສ຺ໂສ ຈ ຣໂຖ ຈ ປຕ຺ຕິ ຈ, ເຕສໍ ສມູໂຫ ຫຕ຺ຖິສ຺ສຣຖປຕ຺ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິນີ ເສນາຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ເສນງ຺ຄຕ຺ຕາ ສມາຫາຣທ຺ວນ຺ໂທຍໍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຍສ຺ສໍ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນີ, ອີ, ອິນີ.

໓໖໐. ທນ຺ຕ຺ຍນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິນິ. ກຸຎ຺ໂຊ ຫນຸ, ທນ຺ໂຕ ຈ, ຕໍໂຍຄາ ກຸຎ຺ຊໂຣ, ອຕິສເຍ ໂຣ, ກຸໍ ປຖວິໍ ຊຣາເປຕີຕິ ວາ ກຸຎ຺ຊໂຣ, ອລຸຕ຺ຕສມາໂສ, ກຸຎ຺ເຊ ວາ ຄິຣິກູເຏ ຣມຕິ, ໂກຎ຺ຈນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ວາ ຈຣຕິ, ກຸໍ ວາ ປຖວິໍ ຕທາຆາເຕນ ຊຣຍຕີຕິ ກຸຎ຺ຊໂຣ. ວາຣຍຕິ ປຣພລໍ ວາຣໂຓ, ນນ຺ທາທີຫິ ຍຸ. ຫຕ຺ຖໂຍຄາ ຫຕ຺ຖີ. ມຕງ຺ຄສ຺ສ ອິສິໂນ ອປຈ຺ຈໍ ມາຕງ຺ໂຄ, ມຫນ຺ຕໍ ອງ຺ຄໍ ສຣີຣເມຕສ຺ສາຕິ ວາ ມາຕງ຺ໂຄ, ຫ ນໂລໂປ, ອສ຺ສາກາໂຣ ຈ. ທ຺ເວ ຣທາ ທນ຺ຕາ ຍສ຺ສ ທ຺ວິຣໂທ, ‘‘ຣທ ວິເລຂເນ ທນ຺ເຕ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ. ຄຊ ສທ຺ເທ, ຄຊຕີຕິ, ອ. ນໂຄ ປພ຺ພໂຕ, ໂສ ວິຍ ທິສ຺ສຕີຕິ ນາໂຄ, ໂຓ. ກເຣນ, ມຸເຂນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ປິວຕີຕິ ທ຺ວິໂປ. ອິ ຄມເນ, ໂຠ. ທນ຺ຕໂຍຄາ ທນ຺ຕີ. ສຏ຺ຐິຫາຍໂນ, ທນ຺ຕາວໂລ, ອເນກໂປ, ມຕງ຺ຄໂຊ, ກຣີ, ຖມ຺ເຠຣໂມ, ປທ຺ມີ, ມຫາມິໂຄ, ປີລຸ, ສິນ຺ຘຸໂຣ, ທີຆມາຣຸໂຕ, ຣາຊີໂວ, ຊລກກ຺ໂຂ, ນິລ຺ລຸໂຣ, ກຣຏີ, ວຣງ຺ໂຄ, ສຸປ຺ປກຓ຺ໂຓ ອິຈ຺ຈາທີນິປິ ຫຕ຺ຖິໂນ ນາມານິ. ສຏ຺ຐິວສ຺ສິກຕ຺ຕາ, ຊາຕິຍາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາເລ ຖາເມນ ຫາຍນໂຕ ວາ ສຏ຺ຐິຫາຍໂນ.

ວນກຣີນໍ ໂຍ ຍູຖເຊຏ຺ໂຐ, ໂສ ສຍູຖານໍ ເຊຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຍູຖເຊຏ຺ໂຐ. ສຍູເຖ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຍູຖໂປຕິ ໂຈຈ຺ຈເຕ.

໓໖໑. ກາຬາວກາທີນິ ເອຕານິ ຫຕ຺ຖິຣາຊານໍ ກຸລານິ. ກລມ຺ພເຕ ສທ຺ທາຍເຕຕິ ກາຬາວໂກ, ຓ຺ວຸ, ມໂລໂປ. ຄງ຺ຄາຍໍ ຊາໂຕ ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ, ຐານວເສນ ສາ ສຎ຺ຎາ. ປຓ຺ຑຣວຓ຺ຓຕາຍ ປຓ຺ຑໂຣ. ວຓ຺ຓວເສນ ຕມ຺ພວຓ຺ຓຕາຍ ຕມ຺ໂພ. ປິງ຺ຄລວຓ຺ຓຕາຍ ປິງ຺ຄໂລ. ຄນ຺ຘຍຸຕ຺ຕຕາຍ ຄນ຺ໂຘ. ມງ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ, ໂສຠນຄມນຍຸຕ຺ຕຕາຍ ມງ຺ຄໂລ, ອຕິສາຍເນ, ປສໍສາຍໍ ວາ ໂລ. ເຫມວຓ຺ຓຕາຍ ເຫໂມ. ອຸໂປສຖກຸເລ ຊາຕຕ຺ຕາ ອຸໂປສໂຖ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣໂຍ ອຸສຕີຕິ ວາ ອຸໂປສໂຖ, ໂຖ, ອຸສ ທາເຫ, ອຸປປຸພ຺ໂພ ວສ ນິວາເສ ວາ, ວສ຺ໂສ, ອຸໂປສໂຖ, ຕິຖີວິເສໂສ ຈ. ຉພ຺ພຓ຺ຓທນ຺ຕຕາຍ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ. ເອເຕສຎ຺ຈ ກາຬາວໂກ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ພລໍ ຘາເຣຕິ, ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ ທສນ຺ນໍ ກາຬາວການໍ, ເອວໍ ຍາວຉທ຺ທນ຺ຕາ ເນຕພ຺ໂພ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ທສນ຺ນໍ ຉທ຺ທນ຺ຕານໍ ພລໍ ຘາເຣຕິ, ເຕເນວ ຠຄວາ ກາຬາວກຫຕ຺ຖິຄຓນາຍ ໂກຏິສຫສ຺ສພລໍ ຘາເຣຕິ, ປຸຣິສຄຓນາຍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ພລໍ.

໓໖໒. ປາໂທ ກຣິໂປເຕ. ປຎ຺ຈວສ຺ສານິ ຍາວ ກລໂຠ, ກລ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ, ອໂຠ, ກລໂຠ, ຬຕ຺ເຕ ກຬໂຠ, ມາຕາປິຕູຫິ ຠຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຠິງ຺ໂກ, ຠຣຕິສ຺ສ ຠິງ຺ໂກ. ກຣິສາວໂກປ຺ຍຕ຺ຣ. ປາໂທ ມຕ຺ຕມາຕງ຺ເຄ. ທານໍ ປຠິນ຺ໂນ ຍສ຺ສ ປຠິນ຺ໂນ. ມຊ຺ຊຕີຕິ ມຕ຺ໂຕ, ມທ ອຸມ຺ມາເທ. ຄເຊ ຊາຍຕີຕິ ຄຊ຺ໂຊ, ຓ຺ໂຍ, ມໂທ. ໂສ ສຎ຺ຊາໂຕ ຍສ຺ສ ຄຊ຺ຊິໂຕ.

ທ຺ວຍໍ ຫຕ຺ຖິສມູເຫ. ຫຕ຺ຖີນໍ ສມູໂຫ ຫຕ຺ຖິຆຏາ. ຄຊານໍ ສມູໂຫ ຄຊຕາ, ຄາມຊນພນ຺ຘຸສຫາຍາທີຫິ ຕາ. ປາໂທ ຫຕ຺ຖິນິຍໍ. ຫຕ຺ຖໂຍຄາ ຫຕ຺ຖິນີ, ອີ, ອິນີ. ກຓ ສທ຺ເທ, ອິຣຸ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ກເຣຓຸກາຕິປິ, ຕທາ ກຣໂຍຄາ ກເຣຓຸກາ, ອິຓຸ. ກຣິຓີ, ເຘນຸກາ, ວສາ, ກເຣຓຸປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໖໓. ຫຕ຺ຖິສິໂຣປິຓ຺ຑາ ຫຕ຺ຖິໂນ ສິຣສິ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑາ ກຸມ຺ຠາຂ຺ຍາ. ເກ ສິຣສິ ຠວຕີຕິ ກຸມ຺ໂຠ, ອສ຺ສຸ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ ຈ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ກຸມ຺ຠານໍ ມຊ຺ຌິມໍ ວິທຸ ນາມ [ອມຣ ໑໘.໓໗]. ອງ຺ກຸສສງ຺ຆາຕໍ ວິນ຺ທຕ຺ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ວິທຸ, ປຸເມ, ອຸ. ທ຺ວຍໍ ກຓ຺ຓມູເລ. ຈູຬ ນິມຊ຺ຊເນ, ຓ຺ວຸ, ຈູຬິກາ, ຈຸທ ສຎ຺ໂຈທເນ ວາ, ໂຈເທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອງ຺ກຸສາທີຫິ ອທນ຺ຕນ຺ຕິ ຈູຬິກາ, ທສ຺ສ ໂຬ, ຓ຺ວຸ.

ອາສເຕ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ອາສນໍ, ຂນ຺ຘເທໂສ. ຂນ຺ໂຘ ເອວ ເທໂສ ຂນ຺ຘເທໂສ, ຕສ຺ມິໍ. ທ຺ວຍໍ ປຸຈ຺ຉມູເລ. ປຸຈ຺ຉສ຺ສ ມູລໍ ເຫຏ຺ຐິມຠາໂຄ.

໓໖໔. ຕິກໍ ຄຊພນ຺ຘນຖມ຺ເຠ. ອາລນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິໍ, ອເນນ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ອາລານໍ, ຍຸ. ອາປຸພ຺ໂພ ພນ຺ຘນຕ຺ໂຖ ລາຘາຕຸ. ອາຫນນ຺ຕິ ພນ຺ຘນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິໍ, ອເນນ ວາ ອາຬ຺ຫໂກ, ຫນຘາຕຸ, ນສ຺ສ ໂຬ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ ຈ, ຓ຺ວຸ. ຖມ຺ຠ ປຏິພນ຺ຘເນ. ພນ຺ໂຘປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຕິກໍ ສງ຺ຂເລ. ອນິຕ຺ຖີ ຕູຕິ ຕ຺ວນ຺ຕໍ ລິງ຺ຄປທໍ. ຄລ ເສຈເນ. ນິຄຬຕິ ພນ຺ຘຕິ ເຍນາຕິ ນິຄໂຬ, ອ, ກຕ຺ຕຸສາຘນໍ ວາ. ອທິ ພນ຺ຘເນ, ອນ຺ທຕີຕິ ອນ຺ທຸໂກ. ຓ຺ວຸ, ອສ຺ສຸ. ຠຸສໍ ຂລຕ຺ຍເນນ ສງ຺ຂລໍ, ກຏິ ວຕ຺ຖພນ຺ຘເນປິ, ‘‘ຖີກຏີວຕ຺ຖພນ຺ເຘປິ, ນິຄເຬ ສງ຺ຂລໍ ຕິສູ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໘.໔໑] ຣຠໂສ. ສງ຺ຂລິກາປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ຄຊຄຓ຺ເຑ. ຄຓ຺ຑ ວທເນກເທເສ, ອຘາຕູນມ຺ປິ ຘາຕູສຸ ປາໂຐ, ຘາຕຸ ຫິ ກ຺ຣິຍຕ຺ໂຖ. ຄຓ຺ໂຑ ກໂປລສາມຎ຺ເຎປິ. ກຏ ວສ຺ສາວຣເຓສຸ, ອ. ທ຺ວຍໍ ກຣິມທຊເລ. ທີຍເຕຕິ ທານໍ. ມທ ອຸມ຺ມາເທ, ກຣເຓ ອ.

໓໖໕. ທ຺ວຍໍ ຫຕ຺ຖິກເຣ. ໂສຓ ວຓ຺ຓຄຕີສຸ, ໂຑ, ໂສຑ ຄພ຺ເພ ວາ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ, ໂຓ ຈ. ທ຺ວີສຸ ທ຺ເວປິ.

ທ຺ວຍໍ ໂສຓ຺ຑຄ຺ເຄ. ກຣສ຺ສ ໂສຓ຺ຑສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ. ປຸສ ໂປສເນ. ຂໂຣ, ສສ຺ສ ໂກ, ອຸສ຺ໂສຕ຺ຕໍ, ປຸສ ວຸຑ຺ຒິມ຺ຫິ ວາ, ຠູ, ປຸສ ສ຺ເນຫເສຈນປູຣເຓສຸ ວາ, ກິຍາທິ, ປຸສ ຘາຣເຓ ວາ, ຈຸຣາທິ.

ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ກາຍມຊ຺ຌມ຺ຫິ ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸ ກຈ຺ຉາ ນາມ. ກຈ ພນ຺ຘເນ, ໂຉ. ທູສາ, ວຣຕ຺ຣາປ຺ຍຕ຺ຣ. ກຸໂຖ ນາມ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐຕ຺ຖຣິຕຈິຕ຺ຣກມ຺ພລໍ, ໂສ ອາທິ ເຍສນ຺ເຕ ກຸຖາທໂຍ. ກຸຖາທໂຍ ເອວ ກປ຺ປໂນ ນາມ ຠວນ຺ຕິ. ກປ຺ປ ສາມຕ຺ຖິເຍ, ສຊ຺ຊນາຍຎ຺ຈ, ກຣເຓ ຍຸ. ກປ຺ປນາປິ. ກຈ ສຊ຺ຊນາຍໍ, ໂຖ, ກຸໂຖ, ຕີສຸ. ‘‘ນປຸໍສກມຕ຺ຖຣຓໍ, ຖີ ປເວຓີ ກຸຖໍ ຕິສູ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໘.໔໒] ຫິ ໂວປາລິໂຕ. ປເວຓີ, ອຕ຺ຖຣຓໍ, ວຓ຺ໂຓ, ປຣິຕ຺ໂຖໂມຕິ ເອເຕ ກຸຖປຣິຍາຍາ.

໓໖໖. ທ຺ວຍໍ ຣາຊາຣເຫ ຫຕ຺ຖິນິ. ຣາຊານມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວຫິຕຸມຣຫຕີຕິ ໂອປວຍ຺ໂຫ, ອຣຫຕ຺ເຖ ຓ຺ໂຍ. ຣາຊານໍ ວຫິຕຸໍ ອຣຫຕີຕິ ຣາຊວຍ຺ໂຫ, ຓ຺ໂຍ. ທ຺ວຍໍ ກປ຺ປິຕຫຕ຺ຖິນິ. ສຊ຺ຊາ ສຊ຺ຊນາ ສຎ຺ຊາຕາ ຍສ຺ມິໍ ສຊ຺ຊິໂຕ. ກປ຺ປາ ກປ຺ປນາ ສຎ຺ຊາຕາ ຍສ຺ມິໍ ກປ຺ປິໂຕ. ເອຕສ຺ມາເຍວ ປາຐາ ສຊ຺ຊກປ຺ປາ ສຊ຺ຊນາກປ຺ປນານໍ ປຣິຍາຍາຕິ ເຎຍ຺ຍາ.

ຫຕ຺ຖິໂນ ປາເທ ວິຊ຺ຌນກຓ຺ຏໂກ ‘‘ໂຕມໂຣ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ຕຸຊ຺ຊເຕເນເນຕິ ໂຕມໂຣ, ຕຸທ ພ຺ຍຖເນ, ອໂຣ, ທສ຺ສ ໂມ, ໂອຕ຺ຕໍ. ເວຓຸກໍປ຺ຍຕ຺ຣ [ໂກຕ຺ຣໍ ເວຓຸກມາລານໍ (ອມຣ ໑໘.໔໑)], ກ຺ວຈິ ເວຬຸກນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

໓໖໗. ຫຕ຺ຖິໂນ ກຓ຺ຓມູລມ຺ຫິ ວິຊ຺ຌນກຓ຺ຏໂກ ‘‘ຕຸຕ຺ຕ’’ມິຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ຕຸຊ຺ຊເຕເນເນຕິ ຕຸຕ຺ຕໍ, ໂຕ. ຫຕ຺ຖິໂນ ມຕ຺ຖກມ຺ຫິ ວິຊ຺ຌນກຓ຺ຏໂກ ‘‘ອງ຺ກຸໂສ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ອງ຺ກເຕ ອເນເນຕິ ອງ຺ກຸໂສ, ອງ຺ກ ລກ຺ຂເຓ, ໂສ, ອສ຺ສຸ.

ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ຫຕ຺ຖາໂຣເຫ. ມຑິ ຠູສາຍໍ, ຫຕ຺ຖິໍ ມຓ຺ຑຍຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຫຕ຺ຖິມຓ຺ໂຑ, ໂສວ ຫຕ຺ຖິເມຓ຺ໂຑ, ມິ ຫິໍສາຍໍ ວາ, ໂຑ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ. ຫຕ຺ຖິໍ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຫຕ຺ຖິໂປ, ກມ຺ມນິ ໂຓ. ຫຕ຺ຖິໍ ໂຄປຍຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຫຕ຺ຖິໂຄປໂກ. ຄຸປ ຣກ຺ຂເຓ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ອາໂຘຣໂຓ, ນິສາທິໂນປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໖໘. ມາຕງ຺ຄຫຍາທີນໍ ຄມນາທິກ຺ຣິຍາສິກ຺ຂາປໂກ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຄາມຓີໂຍ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ຄມນໍ ຄາໂມ, ຠາເວ ໂຓ. ຫຕ຺ຖາທີນໍ ຄມນກ຺ຣິຍາ ຄາໂມ, ຕໍ ເນຕິ ສິກ຺ຂາເປຕີຕິ ຄາມຓີໂຍ, ອຎ຺ຎກ຺ຣິຍາສິກ຺ຂາປເນຕູປຈາຣາ, ຄາມໍ ວາ ຫຕ຺ຖາທິສມູຫໍ ເນຕີຕິ ຄາມຓີໂຍ, ຄມນໍ ວາ ສິກ຺ຂາເປຕີຕິ ຄາມຓີໂຍ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ນສ຺ສ ຓຕ຺ຕໍ.

ປາທທ຺ວຍໍ ອສ຺ເສ. ຫຍ ຄຕິຍໍ, ອ. ຕຸຣໍ ສີຆໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕຸຣງ຺ໂຄ, ກ຺ວິ, ພິນ຺ທາໂລໂປ, ໂລເປ ສຕິ ຕຸຣໂຄ. ວາຫ ປຍຕເນ, ອ. ອສ ຠກ຺ຂເນ, ອ. ສິນ຺ຘູນມທູຣຠໂວ ຊນປໂທປິ ສິນ຺ຘໂວ, ຕຕ຺ຣ ຠໂວ ສິນ຺ຘໂວ, ສໍໂຍຄນ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ວຸທ຺ຘິ. ໂຆຏໂກ, ປີຕິ, ຕຸຣງ຺ຄໂມ, ວາຊີ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ສຕ຺ຕິຣິຈ຺ຈາທີນິປິ ອສ຺ເສ. ຆຸຏ ປຣິວຕ຺ຕເນ, ຓ຺ວຸ. ປາ ປາເນ,ຕິ. ‘‘ປາເນ ຖີ ປີຕິ ອສ຺ເສ ໂສ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ. ວາຊໂຍຄາ ວາຊີ, ອີ. ‘‘ເອສຎ຺ຈ ປຸພ຺ພໍ ປກ຺ໂຂ ອາສິ, ສ ຕຸ ເທເວຕ຺ຍຕ຺ຍຕ຺ຖິເຕນ ສາລີຠູຕມຸນິນາ ສກ຺ກໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ວຊິຣເຉທິໂຕ’’ຕິ ນິກາຍນ຺ຕຣິຍາ. ສປ ສມວາເຍ,ຕິ, ສຕ຺ຕິ, ສາມຕ຺ຖິເຍປິ.

໓໖໙. ຕສ຺ສ ອສ຺ສສ຺ສ ເຠໂທ ວິເສໂສ ອສ຺ສຕໂຣ, ອສ຺ສໍ ຕຣຕີຕິ ອສ຺ສຕໂຣ, ຕຣ ອຕິກ຺ກມເນ, ຕຣປຈ຺ຈເຍນາປິ ສິທ຺ຘໍ. ປຘານສ຺ສຠູມິຠໂວ ສຸຊາຕິໂກ ອວິກາຣີ ກຸລີນໂກ ອສ຺ໂສ ອາຊານີໂຍ ນາມ, ອາ ຠຸໂສ ກາຣຓາກາຣຓໍ ຊານາຕີຕິ ອາຊານີໂຍ, ອນີໂຍ, ຓ຺ຍປຈ຺ຈເຍນ ວາ ສິທ຺ຘໍ, ຕທາ ‘‘ກິຍາທິໂຕ ນາ’’ຕິ ນາຄໂມ, ອີກາຣາຄໂມ ຈ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໘.໔໔ ຄາຖາຍມ຺ປິ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ]. ກຸເລ ສມ຺ຠູໂຕ ກຸລີນໂກ, ອີໂນ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ສງ຺ຄາເມ ຄຣຸສຕ຺ຖປ຺ປຫາເຣນ ນິຫໂຕ ສນ຺ໂຕ ປິໂຍ ສາມິກໍ ນ ຊຫຕິ ສຸຂໍ ວຫນສີໂລ ໂຍ ອສ຺ໂສ, ໂສ ວິນີຕສທ຺ເທໂນຈ຺ຈເຕ. ວິເສເສນ ທມ຺ມຕໍ ເນຕິ ຍນ຺ຕິ ວິນີໂຕ.

ທ຺ວຍໍ ອສ຺ສໂປເຕ. ກສ ຄມເນ, ໂອໂຣ, ອສ຺ສິ, ກິຎ຺ຈິ ສຣຕີຕິ ວາ ກິໂສໂຣ, ພິນ຺ທຸໂລໂປ, ອສ຺ໂສ ຈ, ຫໂຍ ເອວ ພາລຕ຺ຕາ ຫຍໂປຕໂກ, ອປ຺ປຕ຺ເຖ ໂກ.

໓໗໐. ທ຺ວຍໍ ອຖາມສ຺ເສ. ຆຸຏ ປຣິວຕ຺ຕເນ, ຓ຺ວຸ, ໂຆຏໂກ, ອສ຺ສສາມຎ຺ເຎປ຺ຍຍໍ, ຂຣໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຂລຸງ຺ໂຄ, ໂສ ເອວ ຂຬຸງ຺ໂກ, ຄກາຣສ຺ສ ກກາຣໍ ກຕ຺ວາ, ຣສ຺ສ ໂລ, ຬຕ຺ຕມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຂຬຸໂກຕິປິ. ຊເວນ ສພ຺ເພສມຘິໂກ ອສ຺ໂສ ຊວໂນ, ຍຸ.

ທ຺ວຍໍ ກວີຕິຂ຺ຍາເຕ ມຸຂພນ຺ຘເນ. ມຸຂມາຕິຏ຺ຐຕີຕິ ມຸຂາຐານໍ. ເຂ ມຸຂວິວເຣ ລີໂນ ຂລີໂນ. ‘‘ກວິກາ ຕຸ ຂລີໂນຕິ [ຂລີເນ ຖີ (?)], ກວິຍໍ ກຖນໍຕ຺ຍປີ’’ຕິ ຣຠໂສ. ກວິ, ກວິກາປ຺ຍຕ຺ຣ. ກຸ ສທ຺ເທ. ອິ, ອີ ຈ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ວາສທ຺ເທນ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອມຣໂກເສ ‘‘ກວິກາ ຕຸ ຂລີໂນ’ນິຕ຺ຖີ’’ຕິ [ອມຣ ໑໘.໔໙].

ອສ຺ສາຠິຕາຬິນີ ເວຕ຺ຕວິກຕາທິ ກສາ ນາມ. ກສ ຄມເນ, ອ, ກຣຓສາຘນໍ.

໓໗໑. ອສ຺ສສ຺ສ ນາສາຄຕຣຊ຺ຊຸມ຺ຫິ ກຸສາ, ກຸສ ສິເລສເນ. ທ຺ວຍໍ ອສ຺ສາຍໍ. ວລ ສໍວຣເຓ, ໂວ, ຬຕ຺ຕໍ, ອາ, ວຬວາ. ອສຕີຕິ ອສ຺ສາ, ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕິຍໂວ ວາ’’ຕິ ອ, ອາ ຈ, ອສ຺ສາ. ວາມີປ຺ຍຕ຺ຣ. ທ຺ວຍໍ ຂຸເຣ. ຂຸຣ ເຉທເນ. ສໍ ສຸຂໍ ຜຣຕ຺ຍເນນ ສຜໍ, ເນຣຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ສຜໍ ກ຺ລີເວ ຂຸໂຣ ປຸມາ’’ຕິ [ອມຣ ໑໘.໔໙] ອມຣໂກໂສ.

ທ຺ວຍໍ ປຸຈ຺ຉມຕ຺ເຕ. ປຸຈ຺ຉ ປມາເທ. ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນງ຺ຄຸຏ຺ໂຐ, ອງ຺ຄ ຄມເນ, ໂຐ, ອສ຺ສຸ, ທ຺ເວປິ ອນິຕ຺ຖິຍໍ. ລູມໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ທ຺ວຍໍ ເກສວຕິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐມຕ຺ເຕ, ນ ຕຸ ຫຕ຺ຖິໂນ ເອວ. ວາລສມູຫໂຍຄາ ວາລຫຕ຺ໂຖ, ຍຖາ ເກສຫຕ຺ໂຖ ຈເຍ, ຕຖາຕ຺ຣາປິ. ວາໂລ ຘິຍ຺ຍເຕ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ວາລຘິ, ອິ.

ເອຕ຺ຖານາຄຕາປິ ອສ຺ສສ຺ສ ຘາຣາຂ຺ຍາ [ຘາວາຂ຺ຍາ (ກ.)] ປຎ຺ຈ ຄຕິໂຍ ກເຖຕພ຺ພາ. ຍຖາ –

ອກ຺ກນ຺ທິຕໍ ໂຘຣິຕກໍ, ເຣຈິຕໍ ວຄ຺ຄິຕໍ ປ຺ລຸຕໍ;

ຄຕິໂຍເມ ປຎ຺ຈ ຘາຣາ [ຘາວາ (ກ.)], ອສ຺ສານໍ ວິຎ຺ຎຸນາ ມຕາ [ອມຣ ໑໘.໔໘-໙].

ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖມ຺ຠາ ສມາວຄຕິ ອກ຺ກນ຺ທິຕໍ, ກນ຺ທິ ຄຕິໂສສເນສຸ, ໂຕ. ຕໂຕ ອຘິກາ ຈຕຸຣາຄຕິ ໂຘຣິຕກໍ, ໂຘຣ ຄຕິຈາຕຸຣິເຍ, ໂຕ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ມຓ຺ຑລິກາຍາເນນ ຄມນໍ ເຣຈິຕໍ, ຣິຈ ວິໂຍຊນສມ຺ພຊ຺ຌເນສຸ, ສມ຺ພຊ຺ຌນໍ ມິສ຺ສນໍ. ເວເຄນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ປຣິຈຣຓໍ ວຄ຺ຄິຕໍ, ວຄ຺ຄ ຄມນຕ຺ໂຖ. ຕຸຣໍ ສເມນ ຄມນໍ ປ຺ລຸຕໍ, ປ຺ລຸ ຄຕິຍໍ. ຕ’ທຸຕ຺ຕ’ມສ຺ສສຕ຺ເຖ ‘‘ສໂມ’ຘິໂກ ລໂຍ ເວຄີ, ຕຸຣິຕສ຺ໂສ ຠເວ ກມາ’’ຕິ.

໓໗໒. ທ຺ວຍໍ ຍຸທ຺ຘຕ຺ເຖ ຈກ຺ກຍຸຕ຺ຕຍາເນ. ສນ຺ທ ຄມເນ, ສນ຺ທເຕ ຄມ຺ຍເຕເນເນຕິ ສນ຺ທໂນ, ຍຸ. ຣມເຕເນເນຕິ ຣໂຖ, ໂຖ, ມໂລໂປ. ສຕງ຺ໂຄປ຺ຍຕ຺ຣ. ສຕມງ຺ຄານ຺ຍສ຺ສ.

ຍໍ ນ ຣຓາຍ ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຈກ຺ກຍຸຕ຺ຕໍ ຍານໍ, ອປິ ຕຸ ກີຬາຠມນາທ຺ຍຕ຺ຖໍ, ໂສ ປຸສ຺ສຣໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອມຣໂກເສ ‘‘ອຍໍ ປຸສ຺ສຣໂຖ ຈກ຺ກ-ຍານໍ ນ ສມຣາຍ ຍ’’ນ຺ຕິ [ອມຣ ໑໘.໕໑]. ປຸສ ປາສເນ, ໂສ, ປຸສນາມເກນ ຜລວິເສເສນ ຍຸຕ຺ໂຕ ຣໂຖ ປຸສ຺ສຣໂຖ, ປຸສ຺ສນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ກໂຕ, ສຊ຺ຊິໂຕ ວາ ຣໂຖຕິ ປຸສ຺ສຣໂຖ.

ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ຈມ຺ມາວຸໂຕ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຣໂຖ ເວຍ຺ຍຄ຺ໂຆ ນາມ, ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ວິກາໂຣ ຈມ຺ມໍ ເວຍ຺ຍຄ຺ຆໍ, ໂຓ, ເຕນ ປຣິວຸໂຕ ຣໂຖ ເວຍ຺ຍຄ຺ໂຆ, ໂຓ, ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ ວຸຑ຺ຒາຄໂມ. ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ [ປຈ຺ຈຕ຺ຖໍ (ກ.)] ອຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຈນຕ຺ຖໂຕ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ [ປຈ຺ຈຕ຺ຖເມວ (?)] ປຈ຺ຈຍາ ຠວນ຺ຕິ, ຍຖາ ກາຣິຕນ຺ຕສ຺ມາປິ ປໂຍຊກວເສນ ອເນກກາຣິຕປຈ຺ຈຍາ. ທີປິໂນ ຈມ຺ມາວຸໂຕ ຣໂຖ ທີໂປ ນາມ, ທີປິໂນ ວິກາໂຣ ຈມ຺ມໍ ທີປໍ, ໂຓ, ເຕນ ປຣິວຸໂຕ ຣໂຖ ທີໂປ, ໂຓ.

໓໗໓. ທ຺ວຍໍ ປຸຣິສຍຸຕ຺ຕຍາເນ. ສິ ເສວາຍໍ. ສຸຂຕ຺ຖິເກຫິ ເສວີຍເຕຕິ ສິວິກາ, ຓ຺ວຸ, ວາຄໂມ, ອິຕ຺ຕໍ, ກິຕປຈ຺ຈຍາ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກມ຺ມາທີສຸປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກິຈ຺ຈປຈ຺ຈຍາ ຈ ກຕ຺ຕຣິປິ, ຍຖາ ‘‘ວິນໂຍ, ນິສ຺ສໂຍ, ຕປນີຍາ ຘມ຺ມາ’’ຕ຺ຍາທີສຸ, ມຫາປເທເສນ ວາ ກິຕກິຈ຺ຈປຈ຺ຈຍານໍ ກຕ຺ຕຸກມ຺ມາທີສ຺ວປິ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ສິວໍ ກໂຣຕີຕິ ວາ ສິວິກາ, ອິໂກ. ຍາປ຺ເຍຫິ ອຘເມຫິ ຍາຍເຕ ນິຍ຺ຍເຕຕິ ຍາປ຺ຍຍານໍ. ‘‘ຍາປ຺ຍ ປານີຍເກ ນິນ຺ທ຺ເຍ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ.

ທ຺ວຍໍ ສກເຏ. ອນິຕ຺ຖີ ຕູຕິ ຕ຺ວນ຺ຕໍ ລິງ຺ຄປທໍ. ສກ ສຕ຺ຕິຍໍ, ອໂຏ. ອນ ປາຓເນ, ກຣຓສາຘນໍ, ນຕ຺ຖິ ນາສາ ຍສ຺ສາຕິ ວາ ອນໍ, ສາໂລໂປ, ຣສ຺ໂສ ຈ. ກ຺ລີເວ’ນໍ, ສກໂຏ, ນິຕ຺ຖີຕ຺ຍມຣໂກໂສ [ອມຣ ໑໘.໕໒].

ທ຺ວຍໍ ຈກ຺ເກ. ກໂຣຕິ ຄມນມເນເນຕິ ຈກ຺ກໍ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ກາທິ. ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ຣຖງ຺ຄໍ. ຕສ຺ສ ຈກ຺ກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອວສານໍ ເນມິ, ສາ ນາຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິຍໍ. ນຍຕິ ຈກ຺ກໍ ເນມິ. ຍາ ຠູມິໍ ຜຸສຕິ, ນີ ນເຍ, ມິ, ອີປຈ຺ຈເຍ ເນມີ ຈ. ປຘິປ຺ຍຕ຺ຣ.

໓໗໔. ຕມ຺ມຊ຺ເຌ ຕສ຺ສ ຣຖສ຺ສ, ຈກ຺ກສ຺ສ ວາ ມຊ຺ເຌ ຈກ຺ກາກາໂຣ ປິຓ຺ຑິກາ, ຍສ຺ສໍ ສພ຺ພານິ ກຏ຺ຐານິ ອາສຊ຺ຊນ຺ເຕ. ປິຓ຺ຑິກາສາຫຈຣິຍາ ນາຠິ ອິຕ຺ຖີ, ອີປຈ຺ຈເຍ ນາຠີ ຈ. ສພ຺ພານິ ກຏ຺ຐານິ ປິຓ຺ເຑຕີຕິ ປິຓ຺ຑິກາ, ປິຓ຺ຑ ສງ຺ຆາເຕ, ອ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ປິຓ຺ຑີປິ, ນາຠິ ວິຍາຕິ ນາຠິ.

ຣຖສ຺ສ ຍຸຄກຏ຺ຐໍ ຍຕ຺ຣ ອາສຊ຺ຊເຕ, ສ ຍຸຄນ຺ຘໂຣ. ກຸໍ ປຖວິໍ ວຸໂຓຕິ ອຈ຺ຉາທຍຕີຕິ ກຸພ຺ພໂຣ, ວຸ ສໍວຣເຓ, ໂຣ, ອຸສ຺ສຕ຺ຕໍ. ຍຸຄໍ ຘາເຣຕີຕິ ຍຸຄນ຺ຘໂຣ, ສຎ຺ຎາຍໍ ອ, ອຠິຘານາ ຣສ຺ໂສ.

ອກ຺ໂຂ ສກຏໍ, ຕທວຍໂວ ວາ, ຕຖາ ຈາຫາຊຍາຈຣິໂຍ –

‘‘ອກ຺ໂຂ ວິຠີຏເກ ນິມ຺ເພ, ສກເຏ ຈ ພ຺ຍວຫາເຣ;

ຣຖສ຺ສາວຍເວ ກສ຺ເສ, ປາສເກປ຺ຍ’ກ຺ຂ’ມິນ຺ທ຺ຣິເຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຄ຺ຄຄເຕ ກີເລ ອາຓີ, ອິຕ຺ຖີ. ອຓິປິ, ‘‘ສີມາສ຺ສິກ຺ຂຄ຺ຄກີເລສຸ, ອຓີ ອາຓີ ອິເມ ທ຺ວິສູ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໘.໕໖] ຫິ ຣຸທ຺ໂທ ທ຺ວິຘາ ປຐຕິ. ‘‘ອຓີ ອາຓີ ຈ ອກ຺ຂຄ຺ຄກີເລ ສີມາສ຺ສິສຸ ມຕາ’’ຕິ ຈ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄໂຫປິ. ອສ຺ສິ ໂກໂຓ. ອຓ ສທ຺ເທ, ຓິ. ປຸພ຺ພປກ຺ເຂ ນ ວຸຑ຺ຒິ, ອນ ປາຓເນ ວາ, ຓຕ຺ຕໍ. ກຓ຺ຑກາທິສຕ຺ເຖຫິ ປຣິຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ກໂຕ ຣຖາວຣໂຓ ວຣຸໂຖ, ໂຍ ‘‘ຣຖຄຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຂ຺ຍາໂຕ. ວຣ ວຣເຓ, ວຣຓເມຕ຺ຖາວຣຓໍ, ຍຖາ ຣຖໍ ຖິຣຕ຺ຖໍ ຕຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂຄປຕີຕິ ຣຖຄຸຕ຺ຕິ, ອິຕ຺ຖີ, ‘‘ຄຸຕ຺ຕິ ກາຣາຄາເຣ ວຸຕ຺ຕາ, ຠູຄເຕ ຣກ຺ຂເຓ ຍເມ’’ຕິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ.

໓໗໕. ຣຖາທີນໍ ປຸໂຣຠາຄສງ຺ຂາເຕ ມຸເຂ ຘຸໂຣ. ຘຣ ຘາຣເຓ, ອສ຺ສຸ, ຍານມຸຂໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ອກ຺ໂຂປກ຺ຂຣາທໂຍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄາ ນາມ. ອກ ຄມເນ, ໂຂ, ອກ຺ໂຂ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຖຈກ຺ການໍ ອນ຺ຕຣຄໂຕ ກຏ຺ຐວິເສໂສ. ອຸປຣິ ກຣີຍເຕຕິ ອຸປກ຺ຂໂຣ, ອກ຺ຂສ຺ໂສປຣິ ກຏ຺ຐວິເສໂສ. ອມຣໂກເສ ປນ ອຸປກ຺ຂຣສທ຺ທສ຺ສ ສພ຺ພຣຖາວຍວວາຈກຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣຖງ຺ຄນ຺ຕຸ ອຸປກ຺ຂໂຣ’’ຕິ [ອມຣ ໑໘.໕໕]. ‘‘ອປກ຺ຂໂຣ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຫຕ຺ຖາທິເກ ວາຫເນ ຍານາທິຕ຺ຕຍໍ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ກຣຓສາຘນໍ. ໂຍຊນີຍໍ ຍຸຊ຺ຊເຕເນນາຕິ ໂຍຄ຺ຄໍ, ຓ຺ໂຍ. ປຕ຺ຕໍ ໂຘຣຓຎ຺ຈາຕ຺ຣ. ປຕ ຄຕິຍໍ. ໂຘຣ ຄຕິຈາຕຸຣິເຍ, ເອຕ຺ຖາປິ ກຣຓສາຘນໍ.

໓໗໖. ຈຕຸກ຺ກໍ ສາຣຖິມ຺ຫິ. ຣເຖນ ຈຣຕິ ສີເລນາຕິ ຣຖຈາຣີ. ສວຕິ ເປຣຍຕີຕິ ສູໂຕ, ສູ ເປຣເຓ, ໂຕ. ອຊ ຄມເນ. ປາເຊຕີຕິ ປາຊິຕາ, ຣິຕຸ, ທີຆາທິ. ສຣ ຄຕິຍໍ, ຖິ, ຣເຖນ ສຫ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ ສາຣຖິ, ອິຓ, ອຎ຺ຎຕ຺ໂຣປຈາຣາ. ນິຍນ຺ຕາ, ຍນ຺ຕາ, ຂຕ຺ຕາ, ສພ຺ຍຏ຺ໂຐ, ທກ຺ຂິຓຕ຺ໂຖ, ຣຖກຸຏຸມ຺ພີປ຺ຍຕ຺ຣ.

‘‘ນິຍນ຺ຕາ ປາຊິຕາ ຍນ຺ຕາ, ສູໂຕ ຂຕ຺ຕາ ຈ ສາຣຖິ;

ສພ຺ຍຏ຺ໂຐ ທກ຺ຂິຓຕ຺ໂຖ ຈ, ສຎ຺ຎາ ຣຖກຸຏຸມ຺ພິໂນ’’ຕິ [ອມຣ ໑໘.໕໖-໖໐]. –

ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ສາຣຖິໂນ ຣຖກຸຏຸມ຺ພີ ຈ ນາມໍ. ຣຖນາຍເກ ຕຸ ‘‘ຣຖາໂຣໂຫ ຈ ຣຖິໂກ ຣຖີ’’ຕິ ປຈ຺ຉາ ວກ຺ຂຕິ. ຂຸທິ ສໍເປສເນ, ຕຸ, ທສ຺ສ ໂຕ, ອຸສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຂຕ຺ຕາ.

ຕິກໍ ຣເຖ ປາຊິຕຕຣາ ອຎ຺ເຎ ໂຍຘາ, ອຕ຺ຣ ເຍ ‘‘ຣຖນາຍກາ’’ຕິປ຺ຍຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ຣຖມາໂຣຫຕີຕິ ຣຖິໂກ, ຣຖີ ຈ. ຣເຖນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ວາ ຣຖິໂກ, ຣຖີ ຈ. ຣຖິໂນ, ສນ຺ທນາໂຣໂຫປ຺ຍຕ຺ຣ. ທ຺ວຍໍ ໂຍເຘ. ຍຸຘ ສມ຺ປຫາເຣ, ໂຓ. ຠຏຕິ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ຠໂຏ, ອ. ກ຺ວຈິ ໂຍທ຺ໂຘປິ.

໓໗໗-໓໗໙. ຈຕຸກ຺ກໍ ປທາຕິເກ. ປເທຫິ ອຕຕິ ອຊຕີຕິ ປທາຕິ, ອຕ ສາຕຈ຺ຈຄມເນ, ອິ. ປທ ຄມເນ. ປທຕີຕິ ປຕ຺ຕິ, ອິ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ປເທນ ອທຕີຕິ ວາ ປຕ຺ຕິ, ອໂລໂປ, ທສ຺ສ ໂຕ, ອິເມ ທ຺ເວ, ວກ຺ຂມານາ ທ຺ເວ ຈ ປຸເມ. ປເທຫິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປທໂຄ, ປທິໂກ. ປາທາຕິໂກ, ປທາຊໂຍປ຺ຍຕ຺ຣ [ປາເທຫິ ອຊຕິ ອີ, ຣສ຺ໂສ ຈ ປທາຊິໍ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໘.໖໖)].

ຉກ຺ກໍ ກວເຈ. ນຫ ພນ຺ຘເນ, ກຣເຓ ໂຓ. ກງ຺ກ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖ, ອໂຏ. ວຣີຍເຕ ຕນ຺ຕິ ວມ຺ມໍ, ວຣ ວຣເຓ, ວຣ ອິຈ຺ຉາຍໍ ວາ, ໂມ, ຣສ຺ສ ໂມ. ກຈ ພນ຺ຘເນ, ອ, ວກາຣວຓ຺ຓາຄໂມ. ອຸໂຣ ຉາທຍນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ອຸຣຈ຺ຉໂທ. ວາສທ຺ໂທ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸນ຺ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ຊລ ທິຕ຺ຕິຍໍ, ຓ຺ວຸ. ຕນຸຕ຺ຕໍ, ທໍສນໍ, ຊຄໂຣປ຺ຍຕ຺ຣ. ‘‘ຊຄໂຣ ກງ຺ກໂຏ ໂຍໂຄ, ສນ຺ນາໂຫ ຈ ອຸຣຈ຺ຉໂທ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໘.໖໔ ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໒.໘.໖໔] ໂວປາລິໂຕ.

ຕິກໍ ກຕສນ຺ນາເຫ. ຈມ຺ເມນ ສມ຺ມາ ນທ຺ຘວາຕິ ສນ຺ນທ຺ໂຘ, ໂຘ. ສຊ຺ຊຸ ຄຕິຍໍ, ອ. ວມ຺ເມນ ນທ຺ຘວາ ວມ຺ມິໂກ. ທໍສິໂຕ, ອຸຣຈ຺ຉທິໂກ, ພ຺ຍູຬ຺ຫກງ຺ກໂຏ, ຊຄຣິໂກປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ປຣິທຫິເຕ ວຕ຺ຖາໂທ. ອາປຕິປຸພ຺ໂພ ມຸຈຘາຕຸ ປຣິທຫເນ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ໂຕ, ຠູຊາທິ. ປກ຺ເຂ ‘‘ສຸສປຈສກໂຕ ກ຺ຂກ຺ກາ ເຈ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ຈກາເຣນ ຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ກ຺ໂກ, ຘາຕ຺ວນ຺ຕໂລໂປ ຈ. ປິນທ຺ໂຘ, ອປິນທ຺ໂຘປ຺ຍຕ຺ຣ. ປຸພ຺ພປກ຺ເຂ ອປິສ຺ສາກາຣໂລໂປ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ອຠິຈາຣປທາຕິມ຺ຫິ. ປຸເຣ ຈຣຓສີໂລ, ສຕ຺ຕມິຍາ ອໂລໂປ ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ. ປຸພ຺ເພ ຓີ. ປຣປກ຺ເຂ ອ, ປຸພ຺ພໍ, ປຸພ຺ເພ ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ, ທຸຕິຍາຍາໂລໂປ. ປຸໂຣໂຄ, ອຄ຺ເຄສໂຣ, ປຏ຺ໂຐ, ອຄ຺ຄໂຕສໂຣ, ປຸຣສ຺ສໂຣ, ປຸໂຣຄໂມປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ອສີຆຄາມິນິ. ມນ຺ທໍ ຄຈ຺ຉຕິ ສີເລນາຕິ ມນ຺ທຄາມີ, ຓີ. ມນ຺ຖ ວິໂລຬເນ, ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສໍກິເລເສ ຈ. ສໍກິລິສ຺ສເຕຕິ ມນ຺ຖໂຣ, ອໂຣ.

ຕິກໍ ເວຄິນິ. ຕຸຣເມຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕຸຣິໂຕ, ອິ ຄຕິຍໍ, ໂຕ. ຕຸຣສ຺ສິ, ປຊວີ, ຊໂວປ຺ຍຕ຺ຣ. ທ຺ວຍໍ ເຊຕຸໂຍຄ຺ຄຕາມຕ຺ເຕ. ຊິ ຊເຍ, ຕພ຺ໂພ, ເຊຕພ຺ພໍ, ຓ຺ຍປຈ຺ຈເຍ ເຊຍ຺ຍໍ.

໓໘໐. ຕິກໍ ສູເຣ. ສຸຣ ວີຣ ວິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ຈຸຣາທິຘາຕຸ. ສຸຣຍຕິ, ວີຣຍຕີຕິ ສູໂຣ, ວີໂຣ ຈ, ອ, ທີຆາທິ, ກນ຺ຕ ເຉທເນ. ວິກ຺ກນ຺ໂຕ. ທ຺ວຍໍ ສຫາຍມຕ຺ເຕ. ສຫ ເອຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຫາໂຍ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ກຕ຺ຕຣິ ຈ ອ. ອນຸສທ຺ໂທ ປຈ຺ຉາຕ຺ໂຖ. ສມາຕິ ເອເຕ ທ຺ເວ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖາ. ອນຸປ຺ລໂປ, ອຠິສໂຣປິ. ສນ຺ນທ຺ຘປ຺ປຠຸຕີ ສນ຺ນທ຺ຘສທ຺ທາທໂຍ ອນຸຈຣນ຺ຕາ ຕີສຸ.

ປາເຖຍ຺ຍໍ ນາມ ຣາຊາທີນໍ ຍາຕ຺ຣາສ຺ເວວ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອິຘ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປເຖ ຫິຕໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ, ເອຍ຺ໂຍ. ສມ຺ພ ມຓ຺ຑເລ, ອໂລ, ສເມຕິ ອທ຺ຘານປຣິສ຺ສມເມເຕນາຕິ ວາ ສມ຺ພລໍ, ອໂລ, ພາຄໂມ ຈ.

໓໘໑. ຈຕຸກ຺ກໍ ເສນາຍໍ. ວາຫໂຍຄາ ວາຫິນີ. ຘຊໂຍຄາ ຘຊິນີ. ສິ ພນ຺ຘເນ, ໂນ, ເສນາ. ຈມຸ ອທເນ, ອູ. ຈມຕິ ຠີຣຸນ຺ຕິ ຈມູ. ປຸຕນາ, ອນີກິນີ, ວຣູຖິນີປ຺ຍຕ຺ຣ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຕນາ ອນີກິນີ ວາຫິນີ ຈມູ ເສນາເຠເທປິ. ‘‘ປຸຕນາ’ນີກິນີ ຈມູ, ເສນາ ເສນານ຺ຕເຣປິ ເຈ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ, ‘‘ເສນາປເຠເທ ເສນາຍໍ, ສວນ຺ຕ຺ຍມປິ ວາຫິນີ’’ຕິ ຣຠໂສ ຈ. ຈກ຺ກາທິຕິກໍ ສາມຎ຺ເຎນ ເສນາຍໍ, ເສນງ຺ເຄ ຈ. ຈາຓກ຺ເຍ ຕຸ ເສນາວິເສເສ ອນີໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຕີຓິ ຕິການ຺ຍນີກ’’ນ຺ຕິ.

ອສ຺ເສວ ກາມນ຺ທກີເຍ ວິວຣຓໍ, ຍຖາ –

‘‘ອສ຺ສສ຺ສ ປຕ຺ຕິໂຍຘາ ເຍ, ຠເວຍ຺ຍຸໍ ປຸຣິສາ ຕໂຍ;

ອິຕິ ກປ຺ປາ ຕຸ ປຎ຺ຈສ຺ສາ, ວິເຘຍ຺ຍາ ກຸຎ຺ຊຣສ຺ສ ຕຸ;

ປາທງ຺ໂຄ ປາຊິຕາວນ຺ໂຕ, ປຸຣິສາ ທສ ປຎ຺ຈ ຈ;

ວິຘານມິຕິ ນາຄສ຺ສ, ຈຕຸກ຺ກໍ ສນ຺ທນສ຺ສ ຈ;

ອນີກມິຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ-ມິຕິ ກປ຺ປາ ນວ ທ຺ວິປາ’’ຕິ.

ກຣີຍເຕ ວິຄ຺ຄໂຫ ເຍເນຕິ ຈກ຺ກໍ. ພລ ສໍວຣເຓ, ອ. ອຓ ສທ຺ເທ, ອິໂກ. ວາກາໂຣ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ.

ຈຕຸຣງ຺ຄພລາຍ ສຸສນ຺ນທ຺ຘາຍ ເສນາຍ ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ເທສວິເທເສ ວິນ຺ຍາໂສ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນ຺ຍສນໍ ຐປນໍ ພ຺ຍູໂຫ ກຖ຺ຍເຕ. ວິຠຊິຕ຺ວາ ອູຫນໍ ຐປນໍ ພ຺ຍູໂຫ. ຕພ຺ເຠທາ ທຓ຺ຑໂຠຄມຓ຺ຑລາສໍຫຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປກຕິພ຺ຍູຫາ. ຕຕ຺ຣ ອນີການໍ ຕິຣິຍໂຕ ວຸຕ຺ຕິ ທຓ຺ໂຑ. ສມຕ຺ຖານມນີການມນ຺ວາວຸຕ຺ຕິ ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕິ ໂຠໂຄ. ມຓ຺ຑລຣຈນາຍ ສຣນ຺ຕານມນີການໍ ສພ຺ພໂຕ ວຸຕ຺ຕິ ສປ຺ປສຣີຣມິວ ມຓ຺ຑໂລ. ຐິຕານມິຕເຣຕຣາສໍ ຫຕານໍ ວິສິລິຏ຺ຐຕຣານໍ ອນີການໍ ປຸຖຸວຸຕ຺ຕິ ອສໍຫໂຕ. ຕທຸຕ຺ຕໍ ກາມນ຺ທເກນ –

‘‘ຕິຣິຍໂຕ ວຸຕ຺ຕິ ທຓ຺ຑາຂ຺ຍາ, ໂຠໂຄນ຺ວາວຸຕ຺ຕິເຣວ ຈ;

ມຓ຺ຑໂລ ສພ຺ພໂຕວຸຕ຺ຕິ, ປຸຖຸວຸຕ຺ຕິ ອສໍຫໂຕ’’ຕິ.

ພ຺ຍູຫສມເວໂຕ ເອວ ພ຺ຍູຫສ຺ເສກເທໂສ ປຈ຺ຉາຠາໂຄ ພ຺ຍູຫປຓ຺ຫິ, ພ຺ຍູຫສ຺ສ ປຈ຺ຉາ, ພ຺ຍູຫນ຺ຕຣເມວ ວາ. ຍຕ຺ຣ ຐິໂຕ ຣາຊາ ສເສນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຕິ, ຕໍ ເສນາຍ ປຈ຺ຉາ ຘນຸສຕທ຺ວຍນ຺ຕເຣນ ຐິຕປຣິສສຫິຕໍ ອນີກໍ ‘‘ປຏິຄ຺ຄໂຫ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ.

໓໘໒-໓໘໓. ເອໂກ ຫຕ຺ຖີ ທ຺ວາທສປຸຣິສສຫິໂຕ ‘‘ເອໂກ ຫຕ຺ຖີ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ເອເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ອຘມນ຺ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ຕໂຍ ຫຕ຺ຖິໂນ ຫຕ຺ຖານີກໍ ນາມ, ຕຖາ ເອໂກ ຕຸຣງ຺ໂຄ ຕິປຸຣິສສຫິໂຕ, ເອໂກ ຈ ຣໂຖ ຈຕຸປຸຣິສສຫິໂຕ ເອໂກ ຫໂຍ, ເອໂກ ຣໂຖຕິ ເອເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ອຘມນ຺ຕໂຕ ຕໂຍ ຫຍາ ຈ ຕໂຍ ຣຖາ ຈ ຫຍານີກໍ, ຣຖານີກໍ ນາມ, ເຕນາຫ ‘‘ຕໂຍ ຕໂຍ ຄຊາທໂຍ’’ຕິ. ສສຕ຺ຖາ ຂຄ຺ຄາທິສຕ຺ຖຫຕ຺ຖາ ຈຕຸຊ຺ຊນາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຣິສາ ປຕ຺ຕານີກໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕາ. ເຫຏ຺ຐິມນ຺ຕໂຕເຍເວຕ຺ຖາປິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອມຣໂກເສ ຕ຺ວຎ຺ຎຖາ ກຖິຕາ –

‘‘ເອກເກຠຣຖາ ຕ຺ຍສ຺ສາ, ປຕ຺ຕິ ປຎ຺ຈປທາຕິກາ;

ປຕ຺ຍງ຺ເຄຫິ ຕິຄຸເຓຫິ, ກມາ ສຎ຺ຎາ ຍໂຖຕ຺ຕຣໍ.

ເສນາມຸຂໍ ຄຸມ຺ພຄຓາ, ວາຫິນີ ປຸຕນາ ຈມູ;

ອນີກິນີ ຈ ຕາສນ຺ຕຸ, ທສ ອກ຺ໂຂຠິນີ ມຕ’’ນ຺ຕິ [ອມຣ ໑໘.໘໐-໑].

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕີຫິ ອສ຺ເສຫິ ຄເຊເນເກນ ຣເຖນ ຈ ປທາຕີຠິ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ປຕ຺ຕິ ນາມ ເສນນ຺ຕຣໍ. ປຕ຺ຍງ຺ເຄຫິ ສພ຺ເພຫິ ຄຊາທີຫິ ຍຖາປຸພ຺ພໍ ຄຸເຓຫິ ຍໂຖຕ຺ຕຣໍ ກເມນ ເສນາມຸຂາທິກາ ສຎ຺ຎາ ຠວຕິ. ຍໂຖຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ວຈເນນ ຍຖາປຸພ຺ພມິຕ຺ຍຕ຺ຖມາຫ, ເຕເນທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠວຕິ ຕໂຍ ປຕ຺ຕິໂນ ເສນາມຸຂໍ. ຕີຫິ ເສນາມຸເຂຫິ ຄຸມ຺ໂພ. ຄຸມ຺ພຕ຺ຕເຍນ ຄໂຓ. ຄຓຕ຺ຕຍໍ ວາຫິນີ. ວາຫິນິຕ຺ຕຍໍ ປຸຕນາ. ປຸຕນຕ຺ຕຍໍ ຈມູ. ຈມຸຕ຺ຕຍໍ ອນີກິນີ. ຕາສໍ ອນີກິນີນໍ ທສ ອກ຺ໂຂຠິນີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣ ຣຖານໍ ສງ຺ຂ຺ຍາ ສຕ຺ຕຕິສຫິເຕຫິ ອຏ຺ຐສເຕຫາຘິການ຺ເຍກວີສຕິສຫສ຺ສານິ, ເອວເມວ ຄຊານມ຺ປິ ສງ຺ຂ຺ຍາ, ຕຖາ ຈ –

ປຎ຺ຈສຏ຺ຐິສຫສ຺ສານິ, ຉສຕານິ ທເສວ ຕຸ;

ສງ຺ຂ຺ຍາ ຕາ ຕຸຣງ຺ຄານຎ຺ຫິ, ວິນາ ຣເຖ ຕຸຣງ຺ຄເມ.

ນຣານໍ ສຕສຫສ຺ສໍ, ສຫສ຺ສານິ ນເວວ ຈ;

ສຕານິ ຕີຓິ ຈ’ຎ຺ຎານິ, ປຎ຺ຎາສຎ຺ຈ ປທາຕໂຍຕິ [ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໒.໘.໘໐].

໓໘໔. ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ເສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສຏ຺ຐິ…ເປ… ຍນ຺ຕິ’’ຈ຺ຈາທິ. ຍນ຺ຕິຍາ ຍານໍ ກຸພ຺ພນ຺ຕິຍາ ເສນາຍ ກຕ຺ຕຸຠູຕາຍ ຘູລີກເຕສຸ ສນ຺ເຕສຸ. ເກສຸ? ສຏ຺ຐິວໍສກລາເປສຸ. ກິຕ຺ຕກປ຺ປມາເຓສຸ? ປຈ຺ເຈກໍ ສຏ຺ຐິທຓ຺ຑວນ຺ເຕສຸ, ເອສາ ອກ຺ໂຂຠິນີ ນາມ ເສນາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ. ເກນຈິ ໂຂເຠຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອກ຺ໂຂຠິນີ, ຍຸ, ນທາທິ. ຂຸຠ ຈລເນ.

໓໘໕. ຈຕຸກ຺ກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ. ຘນຸກ຺ກໍໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິ. ປທ ຄມເນ, ຠາເວຕິ. ຍຸປກ຺ເຂ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍມຕິຍໂວ ວາ’’ຕິ ອ. ລກ຺ຂ ທສ຺ສນງ຺ເກສຸ, ອີ, ລກ຺ຂີ, ສິຣີ ຈ ປຸພ຺ເພ ເທວຕາວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ຘນຸກ຺ກໍສວເສນ.

ທ຺ວຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຣີຕາຍໍ. ວິຣູປໍ ປຊ຺ຊຕີຕິ ວິປຕ຺ຕິ, ປທິມ຺ຫາ ກຕ຺ຕຣິຕິ. ວິຣູປໍ ປຊ຺ຊນໍ ວາ ວິປຕ຺ຕິ, ຠາເວຕິ. ອາປທາສຫຈຣຓໂຕ ວິປຕ຺ຕິ ຖິຍໍ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ສຕ຺ຖມຕ຺ເຕ. ອາທາຍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ຍນ຺ຕິ ອາວຸຘໍ, ຍສ຺ສ ໂວ. ອາຍຸຘໍ ວາ. ຫຣ ຫຣເຓ. ຫຣຕິ ຊີວິຕນ຺ຕິ ເຫຕິ,ຕິ, ອສ຺ເສ, ຣໂລໂປ, ຫນຕິວເສນ ວາ ສິທ຺ຘໍ. ສສ ຫິໍສາຍໍ, ໂຖ. ອຕ຺ຖໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ອສຸ ເຂປເນ.

໓໘໖-໓໘໗. ສງ຺ເຂເປນາຍຸຘໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ. ມຸຕ຺ຕາມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປາຓິໂຕ ມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍນ຺ຕມຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ສກລໍ ຕໍ ອາຍຸຘໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ພຫູນມ຺ປິ ຕພ຺ເຠທານຕິວຕ຺ຕນໂຕ.

ຈຕຸນ຺ນໍ ສຣູປມາຫ ‘‘ມຸຕ຺ຕາມຸຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ທິ. ຍຏ຺ຐິ ນາມ ສຕ຺ຖວິເສໂສ, ນ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ.

‘‘ຍຏ຺ຐິ ຫາຣລຕາສຕ຺ຖ-ເຠເທສຸ ຘນຸທຓ຺ຑເກ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ.

ຕທາທິ ອາຍຸຘໍ ມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍ ອມຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ມຸຕ຺ຕາມຸຕ຺ຕໍ, ກມ຺ມຘາຣໂຍ, ຍຖາ ກຕາກຕໍ. ຉຸຣິກາ ອສິປຸຕ຺ຕິ, ຕທາທິກໍ ອມຸຕ຺ຕໍ. ຍນ຺ຕ ສງ຺ໂກຈເນ, ຍນ຺ຕໍ, ຘນ຺ວາທິ.

໓໘໘-໓໘໙. ປຎ຺ຈກໍ ຘນຸມ຺ຫິ. ອຸສຸໍ ອສຕິ ຂິປຕີຕິ, ກມ຺ມນິ ໂຓ, ອຸສ຺ສິ. ຘນ ຘຎ຺ເຎ, ອຸ, ຫນ ຫິໍສາຍໍ ວາ, ອຸ, ຫສ຺ສ ໂຘ, ຘນຸ. ‘‘ຘນຸ ວໍສວິສຸທ຺ໂຘປິ, ນິຄ຺ຄຸໂຓ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ [ຫິໂຕປເທສ ກຖາມຸຂ ໒໓] ປຸເມ ປໂຍໂຄ. ‘‘ສຣາ ວາໂປ ຘນຸ ອິຕ຺ຖີ, ຕຸຓຕາ ຕິຓຕາປິເຈ’’ຕິ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໒.໘.໕໑] ຕິກຓ຺ຑເສໂສ. ກິໍ ນາເມນ ທຓ຺ຑຍຕີຕິ ໂກທຓ຺ຑໍ, ທຓ຺ຑ ນິປາຕເນ, ກິໍ ນາເມນ ທມ຺ຍຕີຕິ ວາ ໂກທຓ຺ຑໍ, ທມຸຘາຕຸມ຺ຫາ ໂຑ, ກິໍ ນາເມນ ທຸໂນຕີຕິ ວາ ໂກທຓ຺ຑໍ, ທຸ ປຣິຕາເປ, ໂຑ ນິປາຕິໂຕ, ກຸຏິລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ທຓ຺ໂຑ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ໂກທຓ຺ຑໍ. ຈປ ສນ຺ຕາເປ, ອ, ຈໂປ, ວໍສເຠໂທ, ຕພ຺ພິກາໂຣ ຈາໂປ, ໂຓ. ສຣມສຕິ ຂິປຕີຕິ ສຣາສນໍ. ກມ຺ມຸກມ຺ປິ. ກມ຺ມາຍ ປຠວຕີຕິ ກມ຺ມຸກໍ.

ຕິກໍ ຄຸເຓ. ຄຈ຺ຉຕິ ສໂຣ ເຍນາຕິ ຄຸໂຓ, ມສ຺ສ ໂຓ, ອສ຺ສຸ, ຄຸ ສທ຺ເທ ວາ, ຄວຕິ ເອເຕນາຕິ ຄຸໂຓ, ຍຸ, ຓຕ຺ຕໍ. ຊຣ ວໂຍຫານິມ຺ຫິ, ອ, ຊິຍາເທໂສ. ປກ຺ເຂ ອິກາຣໂລໂປ, ຊຍາ. ‘‘ຊິຍາ ຈາຖາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕທາ ທ຺ວຍໍ ຄຸເຓ. ມຸພ຺ພີ, ສິຎ຺ຊິນີປ຺ຍຕ຺ຣ. ມຸພ຺ພວິກາໂຣ ມຸພ຺ພີ. ສິຎ຺ຊ ອພ຺ຍຕ຺ຕສທ຺ເທ, ອິນີ.

ຕິປາໂທ ກຓ຺ເຑ. ສຣ ຫິໍສາຍໍ. ສຣນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ, ປຸເມ, ສຎ຺ຎາຍໍ ໂຓ. ປຕ຺ຕໍ ວາໂຊ, ຕໍໂຍຄາ ປຕ຺ຕີ, ອີ. ສາ ຕນຸກຣຓາວສາເນສຸ, ທິວາທິ, ຓ຺ວຸ, ຍສ຺ສາໂລໂປ. ວຓ຺ຍເຕ ສທ຺ທາຍເຕເນເນຕິ ວາໂຓ, ໂຓ, ວຓ ສທ຺ເທ. ກຓ຺ຍເຕເນເນຕິ ກຓ຺ຑໍ, ກຓ ສທ຺ເທ, ໂຑ, ກຓ຺ຑ ເຠເທ ວາ. ອິສ ຄມເນ, ອຸ, ອິສ຺ສຸ, ອຸສ ທາເຫ ວາ. ຂຸຣ ເຉທເນ, ອໂປ, ອຖ ວາ ເຂ ອຣຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຂຸໂຣ, ອສ຺ສຸ, ຕໍ ປາຕີຕິ ຂຸຣປ຺ໂປ. ຕິຊ ນິສາເນ, ຍຸ. ອສ ຂິປເນ, ກມ຺ເມ ຍຸ. ວິສິໂຂ, ອຊິມ຺ຫໂຄ, ຂໂຄ, ອາສຸໂຄ, ກລມ຺ໂພ, ມຄ຺ຄໂຓ, ໂຣໂປປ຺ຍຕ຺ຣ. ວິສນ຺ໂຕ ຂຓຕີຕິ ວິສິໂຂ. ກລ ມເທ, ອມ຺ໂພ. ມຄ຺ຄ ອນ຺ເວສເນ, ຍຸ. ຣຸປ ວິໂມຫເນ, ທິວາທິ, ອ, ໂຣໂປ. ‘‘ຖູລເຂໂຑ ວິປາໂຏ ຈ, ຈິຕ຺ຣປຸງ຺ໂຂ ສໂຣປິ ເຈ’’ຕິ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໒.໘.໕໒] ຕິກຓ຺ຑເສເສ.

ປຎ຺ຈກໍ ກລາເປ. ຕູຓ ປູຣເຓ, ຈຸຣາທິ, ນທາທິ. ‘‘ຕູໂຓ ນິສງ຺ໂຄ ຕູຓິໂຣ, ອຸປາສງ຺ໂຄ ຈ ວາຓຘິ’’ຣິຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໘.໘໘] ອມຣມາລາຍໍ ປຸໍສກຓ຺ເຑ. ‘‘ຕູຓາ’’ຕິປິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄປ຺ປກຣເຓ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ປນ ‘‘ຕຸຓີ, ຕູໂຓ’’ຕິ ທ຺ວີສຸ, ສຣສມູຫານໍ ຐານຕ຺ຕາ ກລາໂປ. ອິຣປຈ຺ຈເຍ ຕູຓິໂຣ. ວາຓາ ສຣາ ຘິຍນ຺ເຕຕ຺ເຣຕິ ວາຓຘິ. ‘‘ຕູໂຓ ປສງ຺ຄ ຕູຓິຣ-ນິສງ຺ຄາ ວາຓຘິ ທ຺ວິສູ’’ຕ຺ຍມຣສີເຫ.

໓໙໐. ທ຺ວຍໍ ວາເຊ, ຍໍ ‘‘ກຓ຺ຑປຕ຺ຕ’’ມິຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ. ປຕ ຄມເນ, ກຣເຓ ໂຂ, ຕສ຺ສ ໂກ, ປກ຺ເຂນ ກຕຕ຺ຕາ ວາ ປກ຺ໂຂ. ວຊຕ຺ຍເນນາຕິ ວາໂຊ, ໂຓ. ວິສມປິວິຕ຺ຖາຕິ ວິສປ຺ປີໂຕ ສໂຣ ທິທ຺ໂຘ ນາມ. ທິສ ອປ຺ປີຕິຍໍ, ໂຕ. ລິຕ຺ໂຕປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຕິກໍ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ເພ. ວິຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ ລກ຺ຂ຺ຍເຕຕິ ລກ຺ຂໍ. ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເວຊ຺ຌໍ, ຓ຺ໂຍ, ຌສ຺ສ ຊ຺ໂຌ, ອິສ຺ເສ. ສໂຣ ວຍຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ຍສ຺ມິໍ ສຣພ຺ຍໍ, ວສ຺ສາກາຣໂລໂປ. ນິຈ຺ຈໍ ສຣານມຠ຺ຍາສນໍ ວສີກຣຓໍ ສຣາຠ຺ຍາໂສ. ‘‘ພ຺ຍາເຘປ຺ຍຸປາສນາຍຎ຺ຈ, ວາຓາຠ຺ຍາເສປ຺ຍຸປາສນ’’ນ຺ຕິ ຣຸທ຺ໂທ. ລກ຺ຂມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອສນໍ ຂິປນໍ ອຸປາສນໍ.

໓໙໑. ປຎ຺ຈກໍ ຂຄ຺ເຄ. ມຓ຺ຑລໍ ອຄ຺ຄໍ ຍສ຺ສ. ນິຄ຺ຄໂຕ ຕິໍສໂຕ’ງ຺ຄຸລິໂຕ ເນຕ຺ຕິໍໂສ. ອສ ເຂປເນ, ອສເຕ ຂິປ຺ປເຕຕິ ອສິ, ອິ. ຂຄ຺ຄ ຂຓ຺ຑເຠເທ. ສາຍໂກ ສເຣປິ. ຈນ຺ທຫາໂສ, ຣິຏ຺ຐິ, ກກ຺ຂລໂກ, ກຣວາໂລປ຺ຍຕ຺ຣ. ຕສ຺ສ ຂຄ຺ຄສ຺ສ ປິຘາເນ ໂກສິ, ອິຕ຺ຖີ. ກຸສ ສິເລສເນ, ອິ, ໂກສິ, ຣສ຺ສນ຺ໂຕ. ຂຄ຺ຄຉຸຣິກາທີນໍ ມຸຏ຺ຐິຍໍ ຖຣຸສທ຺ໂທ. ຖຣ ສຕ຺ຖຄຕິຍໍ, ອຸ.

໓໙໒. ຕິກໍ ຂຄ຺ຄາທີນໍ ສຕ຺ຖານໍ ວາຣຓຜລເກ. ເຂຏ ຠກ຺ຂເນ, ຓ຺ວຸ. ຜລ ວິສາຣເຓ, ຓ຺ວຸ. ຜລຕີຕິ ຜລກໍ, ອນິຕ຺ຖີ. ຈຣ ຄຕິຠກ຺ຂເນສຸ, ໂມ, ຈມຸ ອທເນ ວາ, ອ. ຜລມ຺ປິ.

ວຓ຺ຏານິຫາຣສ຺ສາຂຄ຺ຄາກຕິ ຫຕ຺ຖກຸຓ຺ຑາທິ ອິລ຺ລີ, ອິລີປິ, ອິລ ຄຕິຍໍ, ນທາທິ. ກຣໍ ປາລຍຕີຕິ ກຣປາລິກາ, ຓ຺ວຸ.

ທ຺ວຍໍ ອສິປຸຕ຺ຕິຍໍ. ຉຸຣ ເຉທເນ, ຓ຺ວຸ. ສສຸ ຫິໍສາຍໍ,ຕິ, ນທາທິ. ອສິໂນ ປຸຕ຺ຕີ, ອສິເຘນຸກາປິ.

ທ຺ວຍໍ ວຑ຺ຒກີນໍ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ ສມານາກາຣາຍຸຘເຠເທ. ລຄ ສງ຺ເຄ, ອໂລ, ອສ຺ສຸ, ຬຕ຺ຕຎ຺ຈ. ມຸຣໍ ຄິຣຕີຕິ ມຸຄ຺ຄໂຣ, ຣສ຺ສ ໂຄ, ຄິຣ ນິຄ຺ຄິຣເຓ, ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ວາ ມຸຄ຺ຄໂຣ, ອໂຣ. ທຸຆໂຓ, ຆໂນປິ.

໓໙໓. ທ຺ວຍໍ ສລ຺ເລ. ສລ ອາສຸຄຕິຍໍ, ອ, ສຣ ຫິໍສາຍໍ ວາ, ໂລ, ຣສ຺ສ ໂລ. ສງ຺ກ ສງ຺ກາຍໍ, ອຸ. ສູລມ຺ປິ. ສູລ ຣຸຊາຍໍ.

ທ຺ວຍໍ ວາສິຍໍ. ວສ ເຉທນສ຺ເນຫາວຫາຣເຓສຸ, ຓີ. ຕຈ຺ຉ ຕນຸກຣເຓ, ຍຸ, ນທາທິ.

ທ຺ວຍໍ ຜຣສຸມ຺ຫິ. ເຉທກຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິຕາ ຘາຣາ ຍສ຺ສາຕິ ກຸຘາຣີ. ກຸຘາໂຣປິ. ປຣໍ ສສຕິ ຫິໍສຕີຕິ ຜຣສຸ. ອຸ, ປສ຺ສ ໂຜ, ສໂລໂປ ຈ. ປຣສຸປິ, ໂສ ປຣສຸສທ຺ໂທ ນປຸໍສໂກ. ປຣສຸໂຘປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ປາສາຓວິທາຣເຓ. ຏງ຺ກ ພນ຺ຘເນ. ທຣ ວິທາຣເຓ. ປາສາຓໍ ທາຣຍຕີຕິ ປາສາຓທາຣໂຓ, ຍຸ. ປາສາຓທາຣໂກປິ.

໓໙໔. ທ຺ວຍໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປມາເຓ ກຓເຍ [ກຓ຺ເຑ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ)]. ຈກ຺ກປູຣຓາທິວາຍຸວເສນ ຂິປ຺ປເຕ. ກຓ ສທ຺ເທ, ອໂຍ. ຠິນ຺ທນສີລຕາຍ ຠິນ຺ທີ, ວາຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ເຕນາຕິ ວາໂລ, ອໂລ, ຠິນ຺ທີ ຈ ໂສ ວາໂລ ຈາຕິ ຠິນ຺ທິວາໂລ, ຬຕ຺ເຕ ຠິນ຺ທິວາໂຬ, ຣສ຺ໂສ.

ຈກ຺ກາທໂຍ ສຕ຺ຖເຠທາ. ຕຕ຺ຣ ຈກ຺ກາກາໂຣ ອາຍຸຘວິເສໂສ ຈກ຺ກໍ. ກນ຺ຕ ເຉທເນ, ອສ຺ສຸ, ກຸນ຺ໂຕ ທີຆທຓ຺ໂຑ. ຄທາ, ສຕ຺ຕິ ຈ ປສິທ຺ຘາ.

ຕິກໍ ໂກຓຠາເຄ. ກຸຓ ສທ຺ໂທປກຣເຓສຸ, ກຸຓ ສງ຺ໂກຈເນ ວາ, ໂຓ. ສິ ເສວາຍໍ, ອ, ຣສ຺ໂສ, ອສ຺ໂສ. ກຸຏ ໂກຏິລ຺ເລ, ອິຓ.

໓໙໕. ທ຺ວິປາທໍ ວິຊິຄີສສ຺ສ ຍາຕ຺ຣາຍໍ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາວສາຘນໍ. ຍາ ປາປຸເຓ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຍາຍເຕ ນິຍ຺ຍານໍ, ຍຸ. ‘‘ຉທາທີຫິ ຕຕ຺ຣຓ’’ຕິ ຕ຺ຣຓ. ຍາຕ຺ຣາ, ອາ. ນທາທິໂນ ອາກຕິຄຓຕ຺ຕາ ອີປຈ຺ຈຍາຠາໂວ. ຐາ ຄຕິນິວຕ຺ຕິຍໍ, ປປຸພ຺ໂພ ຍາເນ, ຍຸ, ປຕິຏ຺ຐີຍເຕ ປຏ຺ຐານໍ, ປຸເຣຈາຣິມ຺ຫິ ປຏ຺ໂຐ.

ປຎ຺ຈກໍ ຘູລີມຕ຺ເຕ. ຕຖາ ຈ ‘‘ປໍສຸ ໂຂໂທ ມໂຕ ເຣຓຸ, ຈຸຓ຺ໂຓ ຘູລິ’ຕ຺ຖິຍໍ ຠເວ’’ຕ຺ຍມຣມາລາ. ຈຸຓ຺ຓ ປິສເນ, ຈຸຓ຺ຓ ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓເນ ວາ. ປໍສ ນາສເນ, ອຸ. ຣນ຺ຊ ຣາເຄ, ຣໂຊ, ມໂນຄໂຓປິ ນປຸໍສເກ, ຕໍສຫຈຣຓໂຕ ປໍສຸປິ. ‘‘ກ຺ລິວໍ’ປຣາເຘ ເຣຓຸມ຺ຫີ’’ຕິ ຣຠໂສ. ອຖ ວາ ຈຸຓ຺ຓຣໂຊສຫຈຣຓໂຕ ປໍສຸ ນປຸໍສເກ. ຘູ ວິຘຸນເນ, ຘູ ກມ຺ປເນ ວາ, ລິ, ນທາທິ. ຣິ ຄຕິຍໍ, ຓຸ, ອິສ຺ເສ.

໓໙໖. ວໍສກ຺ກມເວທີວໍສຖຸຕິໍ ໂຍ ກຸພ຺ພຕິ, ໂສ ມາຄໂຘ. ຕສ຺ມິໍ ມຘຸໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຈ ຂຕ຺ຕິຍາເວສ຺ສສມ຺ຠໂວ ຠວຕິ, ວໍສມຄ຺ຄໍ ຖວຕີຕິ ມາຄໂຘ, ຖສ຺ສ ໂຘ. ມຄ຺ຄໍ ຘວຕີຕິ ມຘຸໂກ, ຓ຺ວຸ, ຄ຺ຄໂລໂປ.

ວີຣິຍາທິຖຸຕິໍ ສີເລນ ໂຍ ປຐຕິ, ໂສ ວນ຺ທີ, ຕສ຺ສີລາທີສຸ ຓີ.

ໂຍ ນິສາວສານໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ໂພຘຍຕິ, ໂສ ເວຕາຬິໂກ, ວິຠາເວນ຺ໂຕ ຕາຬສທ຺ເທນ ໂພຘຍຕີຕິ ເວຕາຬິໂກ, ຓິໂກ.

ຈກ຺ເກນ ຈຣນ຺ໂຕ ພຫູຫິ ປີເຬຕ຺ວາ ໂຍ ປຐຕິ, ໂສ ຈກ຺ກິໂກ, ອຸຠຍຕ຺ຣ ຈຣຕ຺ຍຕ຺ເຖ ອິໂກ. ຆຓ຺ຏ ຠາສຕ຺ໂຖ, ຈຸຣາທິ.

໓໙໗. ປຎ຺ຈກໍ ຘເຊ. ກິຕ ນິວາເສ, ໂຣຄາປນຍເນ ຈ, ອຸ, ກິຕຕິ ອປເນຕິ ເອເຕນາຕິ ເກຕຸ. ຘຊ ຄມເນ, ອ. ອຸປ຺ປຕຕີຕິ ປຏາກາ, ອາໂກ, ປຏ ຄຕິຍໍ ວາ, ປຏາກາ. ເກນ ວາເຕນ ທລີຍເຕ ວິທາຣີຍເຕຕິ ກທລີ, ນທາທິ, ຉິນ຺ນຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ທລໍ ປຕ຺ຕເມຕິສ຺ສາຕ຺ຖີຕິ ວາ ກທລີ, ປຏາກາ ສຫຈຣຓໂຕ ອິຕ຺ຖິຍໍ. ກທລີ ໂມເຈປິ. ຍຸມ຺ຫິ ເກຕນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຘຊສຫຈຣຓໂຕ ເກຕຸ ປຸນ຺ນປຸໍສເກ. ‘‘ປຏາກາ ເວຊຍນ຺ຕີ ຈ, ເກຕນໍ ຘຊ’ມນິຕ຺ຖີ’’ຕ຺ຍ [ອມຣ ໑໘.໙໙] ມຣໂກເສ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ເສຕິ ເອກມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອປຣສ຺ສາປຣໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ໂຍ ອຫໍກາໂຣ ອຠິມາໂນ, ໂສ ‘‘ອຫໍ ອຫ’’ມິຕິ ກໂຣຕີຕິ ອຫມຫມິກາ ຠເວ. ‘‘ອຫໍ ອຄ຺ໂຄ ຠວາມິ, ອຫໍ ອຄ຺ໂຄ ຠວາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມຕິກ຺ກມ຺ມ ໂຍຘານໍ ສມຄ຺ເຄ ຘາວນໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸ ອຫໍປຸພ຺ພິກາ. ອຫໍສທ຺ໂທ ວິຠຕ຺ຕິປຕິຣູປໂກ ນິປາໂຕ, ສກຕ຺ເຖ ກປຈ຺ຈເຍ ກເຕ ວິຈ຺ຉາຍໍ ຄມ຺ຍມານຕ຺ຕາ ທ຺ວິຕ຺ຕາຠາໂວ.

໓໙໘. ຈຕຸກ຺ກໍ ພເລ. ພລ ປາຓເນ, ກຣເຓ ອ. ຘາ ຄຕິນິວຕ຺ຕິຍໍ, ກຣເຓ ໂມ, ຘສ຺ສ ໂຖ. ສຫເຕເນນາຕິ ສຫໍ, ສໂຫປິ. ສກ ສຕ຺ຕິຍໍ,ຕິ. ທ຺ຣວິຓໍ, ຕໂຣ, ປຣກ຺ກໂມ, ປາໂຓປິ.

ອຕິສູຣຕາ ວິກ຺ກໂມ ນາມ.

ຊເຍ ຊິເຕ ສຕິ, ກາຣຓຠູເຕ ວາ ກຕໍ ປານໍ ຊຍປານໍ. ອມຣໂກເສ ປນ ‘‘ວີຣປານໍ ຕຸ ຍໍ ປານໍ, ຊາເຕ ຠາວິນິ ວາ ຣເຓ’’ຕິ [ອມຣ ໑໘.໑໐໓] ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠວິສ຺ສຕິຣເຓ ຊີວິຕສໍສຍາ ສໍຫາສຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ, ເທວຕາຍາຈນປຸພ຺ພກໍ ສຊາຕິເຍຫິ ສຫ ສມ຺ຠູຍ ໂຍຘານໍ ຍໍ ປານໍ ຊາເຕ ຈ ຣເຓ ວິຊຍສ຺ສ ສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ຕໍ ວີຣປານມຸຈ຺ຈເຕ.

໓໙໙-໔໐໐. ສາຑ຺ຒປຊ຺ຊໍ ຍຸທ຺ເຘ. ສງ຺ຄາມ ຍຸທ຺ເຘ, ຈຸຣາທິ, ອ. ຫຣ ຫຣເຓ, ປສຍ຺ຫກຣເຓ ຈ. ອຣ ຄມເນ, ອ. ສມຣໍ. ຣຓ ສທ຺ເທ, ທ຺ເວປ຺ຍນິຕ຺ຖິຍໍ. ອຊ ຄມເນ, ຓິ, ອາຊິ, ຣສ຺ສນ຺ໂຕ. ອາຫຸຍ຺ຍນ຺ເຕ ອສ຺ມິໍໂຍຘາ, ຫຸ ສທ຺ເທ, ອ. ຍຸຘ ສມ຺ປຫາເຣ, ໂຕ. ອາທາຍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ເຕຕ຺ຣ ອາໂຍຘນໍ, ຍຸ. ຍຸຊ ໂຍເຄ, ສໍຍຸຄໍ, ສໍຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ. ຠຓ຺ຑ ປຣິຠາສເນ, ຍຸ. ວິຄ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິໍ ວິຄ຺ຄໂຫ. ກລຫນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິໍ ກລໂຫ. ເມຘ ເມຘາຫິໍສາສງ຺ຄເມສຸ, ຓ຺ວຸ. ຊຎ຺ຎໍ, ປວິທາຣຓໍ, ອກ຺ກນ຺ທນໍ, ສງ຺ຂ຺ຍໍ, ສມີກໍ, ສມ຺ປຣາຍກໍ, ອນີກໍ, ອຠິສມ຺ປາໂຕ, ກລິສໍ, ໂຜໂຏ, ອຕ຺ຍາມທ຺ໂທອິຈ຺ຈາທໂຍປິ ຍຸທ຺ເຘ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຠຓ຺ຑນາທິປຎ຺ຈກໍ ກລເຫ, ນ ຍຸທ຺ເຘ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ‘‘ຠຓ຺ຑນໍ ກວເຈ ຍຸທ຺ເຘ, ຂລິກາເຣປິ ວຕ຺ຕເຕ’’ຕິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ທ຺ວຍໍ ມຸຈ຺ຉາຍໍ. ມຸຈ຺ຉ ໂມຫສມຸສ຺ສເຍສຸ. ມຸຫ ເວຈິຕ຺ເຕ. ຕິກໍ ພລກ຺ກາເຣ. ປສຫນໍ ປສຍ຺ໂຫ, ສຫ ສຕ຺ຕິຍໍ, ຓ຺ໂຍ. ພລິໂນ, ພເລນ ວາ ກຣຓໍ ພລກ຺ກາໂຣ. ຫຐ ພລກ຺ກາເຣ, ໂຓ. ປສງ຺ໂຄປິ.

໔໐໑. ສຸຠາສຸຠານໍ ຜລານໍ ສູຈິກາ ປກາສກາ ຍາ ຠູຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ວິກຕິ ອຎ຺ຎຖາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ສາ ອຸປ຺ປາໂຕ. ສຸຠາສຸຠຜລໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຕຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຸປ຺ປາໂຕ. ອຸປ຺ປາໂທປິ. ຕສທ຺ໂທ’ຍໍ ປຸພ຺ພປທສ຺ສ, ອປຣປທສ຺ສ ວາ ລິງ຺ຄມາທຕ຺ເຕ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ, ວິຄ຺ຄໂຫ ຈ ຕໍ ວາກ຺ຍຎ຺ເຈຕິ ວິຄ຺ຄຫວາກ຺ຍ’’ນ຺ຕ຺ຍາທີສຸ, ອິຘ ປນ ປຸພ຺ພປທສ຺ສ ລິງ຺ຄມາທຕ຺ເຕ. ອຸປ຺ປາຕສ຺ສ ຕຕ຺ຣ ຍຸທ຺ຘປກ຺ກເມນາຠິຘານໍ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ອຸປ຺ປາຕສ຺ສ ປຣິຍາເຍ. ອິ ຄມເນ,ຕິ, ທີຆາທິ. ສພ຺ພກາລໍ ນ ຊາຍຕີຕິ ອຊຎ຺ຎໍ, ຓ຺ໂຍ, ຜລໍ ນ ຊເນຕີຕິ ວາ ອຊຎ຺ຎໍ, ຕຎ຺ຫິ ຘູໂມ ວິຍ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ກມ຺ມຜລສ຺ສ ປກາສນມຕ຺ຕເມວ ກໂຣຕິ, ນ ຕໍ ຊເນຕີຕິ ອຊຎ຺ຎໍ ນາມ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຊ຺ຊຕິ ປກາເສຕີຕິ ອຸປສຄ຺ໂຄ, ໂຓ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸໂນຕີຕິ ອຸປທ຺ທໂວ, ທຸ ປຣິຕາເປ, ອ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອີຕ຺ຍາທໂຍ ຊນເກປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຍຖາ ຊຣາທີນມຸປທ຺ທວາ.

໔໐໒. ມລ຺ລຍຸທ຺ຘມ຺ຫິ ພາຫຸຍຸທ຺ຘມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸທ຺ຘໍ. ອໂຘຠາຄໍ ພນ຺ຘນໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕ຺ຍຕ຺ຣ ນິພ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຍສ຺ສ ໂພ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ເວຘໍ ນິພ຺ເພເຘນ຺ຕ຺ຍຕ຺ເຣຕິ ວາ ນິພ຺ພຸທ຺ຘໍ. ເວຘ ເວຘເນ, ໂຕ, ເອສ຺ສຸ, ອຎ຺ຎຕ຺ໂຣປຈາຣາ. ທ຺ວຍໍ ຊຍກ຺ຣິຍາຍໍ. ຊິ ຊເຍ, ‘‘ຠາເວ ຈາ’’ຕິ ໂຓ. ຣເຓ ຍຸທ຺ເຘ ໂຍ ຠງ຺ໂຄ, ໂສ ປຣາຊໂຍ. ປຣາປຸພ຺ໂພ ຊິ ຍຸທ຺ຘຠງ຺ເຄ. ທ຺ວຍໍ ປລາຍນມຕ຺ເຕ, ນ ຕຸ ສງ຺ຄາມໂຕເຍວ ປລາຍເນ. ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຍນໍ ຄມນໍ ປລາຍນໍ. ອປວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄມນໍ ອປກ຺ກໂມ. ປທາໂວ, ທາໂວ, ສນ຺ທາໂວ, ວິທ຺ທໂວ, ທໂວ, ອປຍານໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

໔໐໓. ປຊ຺ຊໍ ມາຣເຓ. ມຣ ປາຓຈາເຄ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ຠາວສາຘນໍ. ມາຣີຍເຕ ມາຣຓໍ, ຍຸ. ຫນ ຫິໍສາຍໍ, ຓມ຺ຫິ ‘‘ຫນສ຺ສ ຆາໂຕ’’ຕິ ຆາຕາເທໂສ. ນສ ອທສ຺ສເນ. ສູທ ຘາຣເຓ. ຫິໍສ ຫິໍສາຍໍ. ສຣ ຫິໍສາຍໍ, ອິຕ຺ຖິຍມາປຈ຺ຈໂຍ, ຫິໍສາ. ຓມ຺ຫິ ຫນສ຺ສ ວຘາເທໂສ. ສສ ຫິໍສາຍໍ. ຍຸມ຺ຫິ ຫນສ຺ສ ຆາໂຕ, ຆາຕນໍ, ນິພ຺ພຣຫນໍ, ນິກາຣຓໍ, ປວາສນໍ, ສຎ຺ຎາປນໍ, ປມຖນໍ, ກຖນໍ, ອຸຊ຺ຊາສນໍ, ອາຣມ຺ໂຠ, ປິຎ຺ໂຊປ຺ຍຕ຺ຣ. ວຣຫ ພາຘານ຺ຍປຣິຠາສນຫິໍສາທາເນສຸ. ກຣ ຫິໍສາຍໍ. ວສ ນິວາເສ, ປປຸພ຺ໂພ ຫິໍສຕ຺ໂຖ. ຎາ ມາຣຓໂຕສນນິສາມເນສຸ, ປາຄໂມ, ສຎ຺ຎາປນໍ. ມຖ ວິໂລຬເນ. ກຖ ຫິໍສຕ຺ໂຖ. ຊສຸ ຫິໍສາຍໍ, ຊສິ ຕາຬເນ ວາ, ຈຸຣາທິ. ອາປຸພ຺ໂພ ຣຠິ ມາຣເຓ. ປິຎ຺ຊ ຫິໍສາພລທານນິເກຕເນສຸ. ເອເຕ ຍຖາກ຺ກມມິຘານາຄຕານໍ ຘາຕໂວ.

໔໐໔. ປຊ຺ຊໍ ມຣເຓ. ກາໂລ ອຕີຕາທິ, ຕສ຺ສ ກິຣິຍາ, ‘‘ກາໂລ ຆສຕິ ຠູຕານີ’’ຕິ [ຊາ. ໑.໒.໑໙໐] ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຣຕິໂຕ ຈຸ, ມຈ຺ຈຸ, ວຊາທິນາ ວາ ຕ຺ຍຸ. ຕໂຕ ມຈ຺ຈຸສທິໂສ ທ຺ວີສຸ. ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຍນໍ ອຈ຺ຈໂຍ. ຘນ ຘຎ຺ເຎ. ກາລສ຺ສ ກິຣິຍຕ຺ຕາ ກາໂລ, ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວາ ກາໂລ, ໂຓ. ອມຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນ຺ໂຕ. ຈຸ ຈວເນ.

໔໐໕. ຕິກໍ ມເຕ. ປຣໍ ໂລກໍ ເອຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເປໂຕ, ປເຣໂຕ ຈ, ໂຕ, ປຸພ຺ເພ ຣໂລໂປ. ມຣຕີຕິ ມໂຕ. ປຣາສຸ, ປຕ຺ຕປຎ຺ຈຕ຺ໂຕປ຺ຍຕ຺ຣ. ທ຺ວຍໍ ມຕທຫນກຏ຺ຐຣາສິມ຺ຫິ, ຍາ ‘‘ຜຸລ຺ລີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈີຍເຕ ຍຕ຺ຖາຕິ ຈິຕໂກ, ຈິໂຕ ຈ, ໂຕ. ປຸພ຺ພຕ຺ຣ ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ຈິຕາ, ຈິຕ຺ຍາ, ຈິຕິປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ສຸສາເນ, ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຣ ອາຬຫນໍ. ທຫ ຠສ຺ມີກຣເຓ, ຍຸ, ທສ຺ສ ໂຬ. ອາຬາຫນມ຺ປິ. ຉວສ຺ສ ສຍນຏ຺ຐານໍ ສຸສານໍ, ຉວສ຺ສ ສຸ, ສຍນສ຺ສ ຈ ສາໂນ, ອຖ ວາ ເສນ຺ຕິ ອຕ຺ຣາຕິ ສານໍ, ຍຸ, ຉວສ຺ສ ສານໍ ສຸສານໍ. ຉວສ຺ສ ສຸ. ປິຕຸວນມ຺ປິ. ທ຺ວຍໍ ມຕສຣີເຣ, ກຸຓປ ປູຕິຄນ຺ຘຕ຺ເຖ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ເນຕີຕິ ວາ ກຸຓໂປ, ອໂປ, ຓຕ຺ຕໍ. ຉວ ຄຕິຍໍ, ອ.

໔໐໖. ອສີສກຕ຺ຕາ ສິໂຣສຸຎ຺ໂຎ ນຈ຺ຈນາທິກ຺ຣິຍາສຫິຕຕ຺ຕາ ສຫກ຺ຣິໂຍ ເທໂຫ ກາໂຍ ກພນ຺ໂຘ [‘‘ຍຸທ຺ເຘ ໂຍເຘສຸ ສູເຣສຸ ສຫສ຺ສໍ ກຕ຺ຕ (ຂຓ຺ຑ) ມຸທ຺ຘສຸ ຕທາເວສາ ກພນ຺ໂຘ ຕຸ ເອໂກ’ມຸທ຺ຘາ ກ຺ຣິຍານ຺ຘິໂຕ’’ຕິ ກພນ຺ຘລກ຺ຂຓໍ], ຍຸທ຺ເຘ ສຫສ຺ສປູຣໂຓ ກພນ຺ໂຘ. ‘‘ນຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນຈ຺ຈນາທິກ຺ຣິຍາຣຫິເຕ ຕູປຈາໂຣ. ອວິຊ຺ຊມາເນນ ເກນ ສິຣສາ ອນ຺ໂຘ ກພນ຺ໂຘ, ວກາຣມຊ຺ໂຌ. ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສາປິ ຫິ ກາຣຓຠາໂວ ໂລເກ ທິຏ຺ໂຐ, ຍຖາ ວສ຺ເສນ ກໂຕ ສຸຠິກ຺ໂຂ, ທຸພ຺ຠິກ຺ໂຂ ຈ, ຍຖາ ໂລເກ, ຕຖາ ສາສເນປິ, ຍຖາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍາທີນິ.

ອາມເກຫິ ກຸຈ຺ຉິເຕຫິ ອປູຕິຄຕມຕສຣີເຣຫິ ສມ຺ປຸຓ຺ເຓ ອາມເກ ສຸສານສ຺ມິໍ ສິວຖິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຖປ຺ປຘານນິທ຺ເທເສນ ເຈຕ຺ຖ ສທ຺ໂທ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ຍຖາ ‘‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລປ຺ປຘານນິທ຺ເທເສນ ຘມ຺ໂມຕິ. ຉວາ ຘິຍ຺ຍນ຺ເຕຕ຺ຣ ສິວຖິກາ, ຓ຺ວຸ, ຉສ຺ສ ໂສ, ຖຕ຺ຕໍ, ອິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຉວຖິກາປິ.

໔໐໗. ທ຺ວຍໍ ອາກຑ຺ຒິຕມນຸສ຺ສຄວາໂທ. ມຸຎ຺ຈນສຎ຺ຎາຍ ວນ຺ທຕີຕິ ວນ຺ທີ. ວນ຺ທ ອຠິວາທນຖຸຕີສຸ, ອີ, ຣສ຺ໂສປິ, ວນ຺ທິ. ສຕ຺ຕູນໍ ກເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ມຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກຣມໂຣ. ປຄ຺ຄໂຫ, ອຸປຄ຺ຄໂຫປິ. ທ຺ວຍໍ ຊີວິເຕ, ອນ ປາຓເນ, ປາຓນ຺ຕິ ອເນນາຕິ ປາໂຓ, ໂຓ. ຠວຕິ ເຍນາຕິ ອສຸ. ອສ ຠຸວິ, ອຸ, ອາສຸປິ, ອສຸ ຂຸຠເນ ວາ.

ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ພນ຺ຘນເຄຫໍ ກາຣາ ນາມ. ກໂຣນ຺ຕິ ຫິໍສນ຺ຕິ ອຕ຺ຣ ກາຣາ, ອ. ກຣ ຫິໍສາຍໍ. ພນ຺ຘນາລໂຍປິ. ກຣ ຫິໍສາຍໍ, ຍຕ ນິຍ຺ຍາຕເນ. ກາຣຓາ, ຍຕນາ ຈ. ຕິພ຺ພເວທນາປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຂຕ຺ຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໐໘. ທ຺ວິປາທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ພນ຺ຘຸ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ພນ຺ຘຸ ຍສ຺ສ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ. ກຸລາຈາຣພ຺ຣາຫ຺ມຓຠາວວເສນ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຊາຕຕ຺ຕາ ທ຺ວິໂຊ, ເອກເຊ ຕູປຈາຣາ. ວປິສ຺ມາ ໂປ, ອສ຺ສິ. ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອປຈ຺ຈໍ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ, ນາຄໂມ, ຓຕ຺ຕໍ, ທີຆາທິ. ສຸຕາຍຸຕກຖນຕ຺ຖໍ ‘‘ໂຠໂຠ’’ຕິ ວຈນໍ ວທຕິ ສີເລນ, ຓີ.

ທ຺ວຍໍ ຉນ຺ໂທຊ຺ເຌຕຣິ. ພ຺ຣຫ຺ມສຸຕ຺ຕໍ ອຘີເຕ ໂສຕ຺ຕິໂຍ, ‘‘ເນນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐມນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ [ກາຕນ຺ຕ ໑.໒.໑໘ ນຆຏິຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ (ປຣິຠາເສນ຺ທຸເສຂຣ ໙໗)] ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸທ຺ຘິ, ຍທາທິນາ ວາ ຉນ຺ທສທ຺ທສ຺ສ ໂສຕ຺ຕິຍາເທໂສ [ປາຓິນິ ໕.໒.໘໔]. ຉນ຺ທໍ ອຘີເຕ ຉນ຺ທໂສ, ໂສ ປຸລ຺ລິງ຺ໂຄ.

ທ຺ວຍໍ ສິສ຺ເສ. ໂສຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສິສ຺ສາ, ສຸ ສວເນ, ໂສ, ອຸສ຺ສິ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນ຺ເຕ ສມີເປ ວສນສີໂລ, ສຎ຺ຎາສທ຺ທຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕມິຍາ ອໂລໂປ.

໔໐໙. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີອາທໂຍ ເອເຕ ຈຕຸໂຣ ຊນາ ອສ຺ສມາ ນາມ ຠວນ຺ຕິ, ອສ຺ສມສທ຺ໂທຍໍ ປຸນ຺ນປຸໍສເກ. ຕຕ຺ຣ ມຸຎ຺ຊເມຂລາທິຍຸຕ຺ໂຕ ເວທຊ຺ຌາຍໂກ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາຍໍ ຐິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ເວທຊ຺ຌຍນໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕີຕິ, ຓີ. ຘມ຺ມຕ຺ຖກາເມສຸ ຐິໂຕ ປຎ຺ຈມຫາຍຎ຺ຎກາຣີ ຄຫຏ຺ໂຐ, ຄຫາ ທາຣາ ຕຕ຺ຣ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ຄຫຏ຺ໂຐ. ຄຫຏ຺ໂຐ ປໂຣ ຕຕິຍສ຺ສປິ ວານປຕ຺ໂຖ. ວນປຕ຺ເຖ ວເນກເທເສ, ທູຣວເນ ວາ ຠໂວ ວານປຕ຺ໂຖ, ອສ຺ສ ຠູມິເສຍ຺ຍາຊຏາຊິນຘາຣຓວນວາໂສນ຺ຍຫາຣໂຠຊິຕາທິ ຘມ຺ໂມ. ວານປຕ຺ຖສ຺ສເມວ ຕຕິຍມາຍຸໂສ ຠາຄໍ ເຂປຍິຕ຺ວາ ຄຫິຕກາສາວທຓ຺ໂຑ ຠິກ຺ໂຂ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ສໂມ ຌານາຍຕນວໂຣ ຠິກ຺ຂຸ. ສມຸ ຕປສິ, ເຂເທ ຈ, ອາສມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ຣາຕິ, ອກຕ຺ຕຣິ ກາຣເກ ສຎ຺ຎາຍໍ ໂຓ. ‘‘ອສ຺ສໂມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາທິ- ຈຕຸກ຺ເກປິ ມເຐປິ ເຈ’’ຕິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ.

໔໑໐. ສີລາທໂຍ ຕໂຍ ສິກ຺ຂາຘມ຺ເມ ສຫ ເອກໂຕ ຈຣນ຺ຕາ ມິຖຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ນາມ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສຫ ຈຣນ຺ຕີຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ. ‘‘ມິຖູ’’ຕິ ອິມິນາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສທ຺ທສ຺ສ ຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕໍ ທີປິຕໍ, ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນມ຺ປິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິຕ຺ຕມຸປປນ຺ນໍ.

ທ຺ວຍໍ ອຸປສມ຺ປທາທາຍເກ. ມນສາ ອຸເປຈ຺ຈ ສິສ຺ສານໍ ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊໍ ຌາຍຕີຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອຸປຊ຺ຌາ ຈ. ເຌ ຈິນ຺ຕາຍໍ, ໂຓ, ປຸພ຺ພຕ຺ຣ ເອ ອຍ, ປກ຺ເຂ ຣາຊາທິປກ຺ເຂເປນ ອຸປຊ຺ຌາ, ປຣສມເຍ ປນ ເວທາທິປາຐຍິຕາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອຸປຊ຺ຌາ’’ຕິ ໂຈຈ຺ຈເຕ, ອຸເປຈ຺ຈ ອຘີຍເຕ ອສ຺ມາຕິ ກຕ຺ວາ.

ທ຺ວຍໍ ນິສ຺ສຍທາຍເກ. ສິສ຺ສານໍ ຫິຕໍ ອາຈຣຕີຕິ ອາຈຣິໂຍ, ຓ຺ໂຍ. ນິສ຺ສຍໍ ທທາຕີຕິ, ກມ຺ມາທິມ຺ຫິ ຓ຺ວຸ.

໔໑໑. ສາສເນ ອາຈຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣສມເຍປິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຸປນີເຍ’’ຈ຺ຈາທິ. ອຖ ວາ ໂຍ ທ຺ວິໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍໍກິຎ຺ຈິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸປນີຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນຕ຺ວາ ກປ຺ປາທິຉຬງ຺ຄິກຕ຺ຕາ ສາງ຺ຄໍ ສຄຸຍ຺ຫຕ຺ຕາ ຣຫສ຺ສຎ຺ຈ ເວທໍ ກມ຺ມຠູຕໍ ປຸພ຺ພໍ ປຐມເມວ ເກນຈິ ອສິກ຺ຂາປິເຕເຍວ ອຊ຺ຌາປເຍ ສິກ຺ຂາເປຍ຺ຍ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ‘‘ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອາທິໂຕ ຈາເຣຕິ ສິກ຺ຂາເປຕີຕິ ອາຈຣິໂຍຕິ ກຕ຺ວາ, ຓ຺ໂຍ. ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ອຸປຊ຺ຌາຍາ.

໔໑໒. ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ອຸປເທສປຣມ຺ປຣາຍໍ. ປເຣ ຈ ປເຣ ຈ ປຣມ຺ປຣາ, ປຸພ຺ພາຈຣິຍາ. ຕໂຕ ອາຠຕໍ ປາຣມ຺ປຣິຍໍ. ອິຕິຫສທ຺ໂທ ນິປາຕສມຸທາໂຍ. ‘‘ອິຕິຫ ປຸພ຺ພາຈຣິເຍຫິ ວຸຕ຺ຕມິທ’’ນ຺ຕິ ກເຖຕພ຺ພໍ ວຈນໍ ເອຕິຫ຺ຍໍ, ຓ຺ໂຍ. ຓມ຺ຫິ ເອຕິຫໍ. ອາຈຣິຍໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສ຺ສຕິ ອຸຈ຺ຈາຣີຍຕີຕິ ອຸປເທໂສ, ທິສີ ອຸຈ຺ຈາຣເຓ, ໂຓ.

ຕິກໍ ຍຎ຺ເຎ. ຍຊ ເທວປູຊາສງ຺ຄຫກຣຓທານຘມ຺ເມສຸ, ຍຊນໍ ຍາໂຄ, ໂຓ. ສຄ຺ຄຕ຺ຖິເກຫິ ກຣີຍເຕຕິ ກຕຸ, ຕຸ. ຊສ຺ສ ຎ຺ຎຕ຺ເຕ ຍຎ຺ໂຎ. ຍາຄຕ຺ຖໍ ມນ຺ຕາທິນາ ປຣິກ຺ຂຕາ ປຣິສງ຺ຂຕາ ຠູ ຠູມິ ເວທິ ນາມ, ອີປຈ຺ຈເຍ ເວທີ ຈ. ວິນ຺ທຕິ ອສ຺ສໍ ລາຠສກ຺ກາຣນ຺ຕິ ເວທິ, ວິທ ລາເຠ, ອິຓ.

໔໑໓. ອສ຺ສເມຘາທໂຍ ປຎ຺ຈ ‘‘ມຫາຍາຄາ’’ຕ຺ຍຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ໂປຣາຓກຣາຊກາເລ ກິຣ ສສ຺ສເມຘໍ ປຸຣິສເມຘໍ ສມ຺ມາປາສໍ ວາຈາເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ ອເຫສຸໍ, ເຍຫິ ຣາຊາໂນ ໂລກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຕຕ຺ຖ ນິປ຺ຜນ຺ນສສ຺ສໂຕ ທສມຠາຄຄ຺ຄຫຓໍ ສສ຺ສເມຘໍ ນາມ, ສສ຺ສສມ຺ປາທເນ ເມຘາວິຕາ ສສ຺ສເມຘໍ ນາມາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ມຫາໂຍຘານໍ ຉມາສິກຠຕ຺ຕເວຕນານຸປ຺ປທານໍ ປຸຣິສເມຘໍ ນາມ, ປຸຣິສສ຺ສ ສງ຺ຄຓ຺ຫເນ ເມຘາວິຕາ ປຸຣິສເມຘໍ ນາມາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ທລິທ຺ທມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ເລຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ວິນາ ວຑ຺ຒິຍາ ສຫສ຺ສທ຺ວິສຫສ຺ສມຕ຺ຕຘນານຸປ຺ປທານໍ ສມ຺ມາປາສໍ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ສມ຺ມາ ມນຸສ຺ເສ ປາເສຕິ ຫທເຍ ພນ຺ຘິຕາ ວິຍ ຐເປຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ມາປາສ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຕາຕ ມາຕຸລາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ປນ ສຓ຺ຫວາຈາຍ ຠຓນໍ ວາຈາເປຍ຺ຍໍ ນາມ, ເປຍ຺ເຍ ວຊ຺ຊປິຍວຈນຕາຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຈຕູຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ ຣຏ຺ຐໍ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຜີຕຎ຺ຈ ປຫູຕນ຺ນປານໍ ເຂມໍ ນິຣພ຺ພຸທໍ. ມນຸສ຺ສາ ມຸທາ ປໂມທມານາ ອຸເຣ ປຸຕ຺ເຕ ນຈ຺ເຈນ຺ຕາ ອປາຣຸຕຆຣທ຺ວາຣາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອິທໍ ຆຣທ຺ວາເຣສຸ ອຄ຺ຄຬານໍ ອຠາວໂຕ ນິຣຄ຺ຄຬນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຍໍ ໂປຣາຓິກປເວຓີ, ອປຣຠາເຄ ປນ ໂອກ຺ກາກຣາຊກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ, ອິມຎ຺ຈ ຣຏ຺ຐສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕາ ອຸທ຺ຘໍ ມູລໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອສ຺ສເມຘ’’ນ຺ຕິອາທິເກ ປຎ຺ຈ ຍຎ຺ເຎ ນາມ ອກໍສຸ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມິກສຸຕ຺ເຕ –

‘‘ເຕສໍ ອາສິ ວິປລ຺ລາໂສ, ທິສ຺ວານ ອຓຸນາ ອຓຸໍ;

ເຕ ຕຕ຺ຖ ມນ຺ເຕ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ, ໂອກ຺ກາກໍ ຕທຸປາຄມຸ’’ນ຺ຕິ [ສຸ. ນິ. ໓໐໑, ໓໐໔].

ອິທານິ ເຕຫິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຐປິຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອສ຺ສເມໂຘ’’ຈ຺ຈາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສໍ ເອຕ຺ຖ ເມຘນ຺ຕິ ວຘນ຺ຕີຕິ ອສ຺ສເມໂຘ. ປຸຣິສໍ ເອຕ຺ຖ ເມຘນ຺ຕິ ວຘນ຺ຕີຕິ ປຸຣິສເມໂຘ. ສມ຺ມາ ຍຸຄຈ຺ຉິທ຺ເທ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພທຓ຺ຑກໍ ປາເສນ຺ຕິ ຂິເປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ມາປາໂສ. ມນ຺ຕປທາຠິສງ຺ຂຕານໍ ສປ຺ປິມຘູນໍ ‘‘ວາຊ’’ນ຺ຕິ ສມຎ຺ຎາ, ຕເມຕ຺ຖ ປິວຍນ຺ຕີຕິ ວາຊເປຍ຺ໂຍ. ສພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສາປເຕຍ຺ຍສ຺ສ ອນິຄູຫິຕ຺ວາ ນິຣວເສສໂຕ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຬາຕິ ນິຣຄ຺ຄໂຬ, ອຍໍ ປາຬິຍາ ອາຄຕກ຺ກມໂຕ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ, ອິຘາຄຕກ຺ກເມນ ປນ ອສ຺ສເມຘປຸຣິສເມຘນິຣຄ຺ຄຬສມ຺ມາປາສວາຊເປຍ຺ຍານໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ລິຂິຕພ຺ພາ.

໔໑໔. ຕິກໍ ຍາຊເກ. ຍຊນສີໂລ ອິທິ, ຍສ຺ສິ, ຊສ຺ສ ໂທ. ຍຊຕີຕິ ອິໂຊ, ອ. ອຖ ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອຸຕຸມ຺ຫິ ຊາເຕ ຊາຍຕີຕິ ອິຕ຺ຖີຕຸໂຊ. ‘‘ນາຣີຕ຺ວິໂຊ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ອຸຕຸໂຊ ຍາຊໂກ ຕຖາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ສຸນ຺ທໂຣ. ປຣສມຍໍ ອມນສິ ກຕ຺ວາ ປນ ອາຈຣິເຍນ ອິຕິທ຺ວິຊສທ຺ໂທ ອິທິຕ຺ວິຊສທ຺ໂທ ຈ ສມານຕ຺ຖາຕິ ມຎ຺ຎມາເນນ ‘‘ອິທິ ຕ຺ວິໂຊ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ຓ຺ວຸມ຺ຫິ ຍາຊໂກ [ອມຣ ໑໗.໑໗ ຄາຖາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ].

ທ຺ວຍໍ ຍາຄສຠາຍໍ, ອຎ຺ຎສຠາຍຎ຺ຈາຣມ຺ຠເກ. ສຠາຍໍ ສາຘຸ ສຠ຺ໂຍ, ໂຍ. ສມາຊໍ ຊນສງ຺ຆາຕໍ ສມາວສນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກເທສີ ຠວນ຺ຕີຕິ ສມາຊາ, ເຕຫິ ສມໍ ເອກີຠວຕີຕິ ສາມາຊິໂກ, ຓິໂກ. ສຠາສໂທ, ສຠາຕາໂຣປ຺ຍຕ຺ຣ.

ປຎ຺ຈກໍ ສຠາສາມຎ຺ເຎ. ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ເສນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ປຣິສາ, ສິ ເສວາຍໍ. ສຫ ຠາສນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ສຠາ, ຫໂລໂປ, ສພ຺ຠິ ຠາຕີຕິ ວາ ສຠາ. ສມຊ຺ຊນ຺ຕິ ສໍຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ມິລນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ສມຊ຺ຊາ, ອຊ ຄມເນ. ສມຍນ຺ຕິ ມິລນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ສມິຕິ, ອິ ຄຕິມ຺ຫິ, ອິຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ. ມິລນເມກີຠາໂວ. ສມນ຺ຕໂຕ ສີທນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິໍ ສໍສໂທ, ອິຕ຺ຖິນປຸໍສເກສຸ. ໂຄຏ຺ຐີ, ອຏ຺ຐານີປ຺ຍຕ຺ຣ. ຄາໂວວາຈາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຠວນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ໂຄຏ຺ຐີ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕ຺ຍສ຺ສໍ ອຏ຺ຐານີ, ຍຸ, ນທາທິ, ຣສ຺ສາທິ.

໔໑໕-໔໑໖. ຠິກ຺ຂຸອາທິກາ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ນາມ. ຠິກ຺ຂນສີລຕາທີຫິ ຠິກ຺ຂຸ. ‘‘ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອສາ ອຣິຍານ ຍາຈນາ’’ຕິ [ຊາ. ໑.໗.໕໙] ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂ ຍາຈເນ, ຣູ. ໂຍມ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ. ອິນີປຈ຺ຈເຍ ຠິກ຺ຂຸນີ, ໂຍສ຺ສ ໂລໂປ. ຣຕນຕ຺ຕຍມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສຍນ຺ຕີຕິ ອຸປາສກາ, ຓ຺ວຸ, ອາສ ອຸປເວສເນ. ອິຕ຺ເຕ ອຸປາສິກາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາສາມຎ຺ຎໂຕ, ລິງ຺ຄສາມຎ຺ຎໂຕ ຈ ສາມເຓຣາ ຠິກ຺ຂູສຸ, ສາມເຓຣິຍາທໂຍ, ຈ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕໂຕ, ອວເສສາ ປນ ສພ຺ເພປິ ເທວມນຸສ຺ສາທໂຍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສວເສນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ລິງ຺ຄສຠາຄວເສນ ທ຺ວີສຸ ສງ຺ຄຫິຕາ, ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ປນ ລິງ຺ຄາຠາເວປິ ປຸຣິສສຓ຺ຐານຕ຺ຕາ ປຸຣິເສສຸ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕຖາ ປຓ຺ຑກາປິ, ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ ປນ ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປຸຣິເສສຸ, ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອິຕ຺ຖີສຸ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ຈຕູຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ປຣິສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຫິປິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຖເວ’’ຈ຺ຈາທິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຣິສາ ນາມ ອຏ຺ຐ ສິຍຸໍ, ເກສໍ ວເສນາ’ຏ຺ຐ ສິຍຸໍ? ຕາວຕິໍສານໍ ທ຺ວິຊານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຂຕ຺ຕານໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ມາຣສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ສມຓານໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ພ຺ຣຫ຺ມູນຎ຺ຈ ວເສນາຕິ ອິມາ ຈາ’ຏ຺ຐປຣິສາ ປາກຏວເສນ, ເສຏ຺ຐວເສນ ຈ ວຸຕ຺ຕາຕິ ນ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ສພ຺ພາ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕາວຕິໍສາທິກາ ຫິ ປາກຏວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ສມຓາ ປນ ປາກຏວເສນ, ເສຏ຺ຐວເສນ ຈ ວຸຕ຺ຕາ.

໔໑໗. ຄາຍຕ຺ຕິ ນາມ ຍສ຺ສ ຈຕູສຸ ປາເທສຸ ປຏິປາທໍ ຉຬກ຺ຂຣານິ ສນ຺ຕິ, ສາ ປມຸຂມາທິ ຍສ຺ສ ອຸຕ຺ຖາທີນໍ ປາເຍນານຸປໂຍຄຕ຺ຕາ ຄາຍຕ຺ຕິປມຸຂໍ ຉນ຺ທໍ ນາມ. ຄາຍເຕຕິ ຄາຍຕ຺ຕິ, ເຄ ສທ຺ເທ, ຕ຺ຕິ, ເອ ອຍ. ວຊ຺ຊໍ ຉາທຍຕີຕິ ຉນ຺ທໍ, ຉທ ສໍວຣເຓ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປຊ຺ຊວິເວເກ ພຸທ຺ຘຄຸຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ –

‘‘ອຸຕ຺ຖ’ມຈ຺ຈຸຕ຺ຖກໍ ມຊ຺ຌໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐກາ;

ປາໂຍ ປໂຍຄພາຫ຺ຍຕ຺ຖາ, ອຠພ຺ພຕ຺ຕາ ຈ ເນຣິຕາ’’ຕິ.

ຍໍ ປນ ຈຕຸວີສກ຺ຂຣວນ຺ຕໍ, ເວທານໍ ອາທິຠູຕຎ຺ຈ ຄາຍຕ຺ຕິ ວິຍ ຉນ຺ທານໍ ນາປິ ຈຕຸປ຺ປທໍ, ອຖ ໂຂ ຕິປທເມວ ສິຍາ, ສາ ສາວິຕ຺ຕິ ນາມ, ສາວິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ຄາຍຕ຺ຕິປຣິຍາໂຍປ຺ຍຕ຺ຖິ, ‘‘ສາວິຕ຺ຕິ ຉນ຺ທໂສ ມຸຂໍ’’ [ມ. ນິ. ໒.໔໐໐; ສຸ. ນິ. ໕໗໓], ‘‘ຄາຍຕ຺ຕິ ຕຸ ຈ ສາວິຕ຺ຕີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນ ເຠເທນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ສວິຕຸສ຺ສ ອິສິໂນ ອຍໍ ວາຈາ ສາວິຕ຺ຕິ, ອິຓ.

໔໑໘. ຫພ຺ຍໍ ເທວຕາຕ຺ຖມນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ປາເກ ຕທາຘາເຣ ຖາລ຺ຍາທິມ຺ຫິ ຈຣຸ, ຕຕ຺ຖ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຸປຈາເຣນ ຫພ຺ຍມ຺ປິ ຈຣຸ, ຈຣຕິສ຺ມາ ອຸ, ຈຣຸ ປຸເມ. ‘‘ຫພ຺ຍປາເກ ຈຣຸ ປຸມາ’’ຕິ [ອມຣ ໑໗.໒໒] ຫ຺ຍມຣໂກເສ. ໂຫມທພ຺ພິຍໍ ໂຫມກມ຺ມນິ ຫພ຺ຍນ຺ນາທີນມຸທ຺ຘຣຓຕ຺ຖໍ ກຕາຍໍ ກຏຈ຺ຉຸຍໍ ສຸຊາ, ອິຕ຺ຖີ, ຫພ຺ຍນ຺ນາທີນໍ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຊາຍຕີຕິ ສຸຊາ.

ທ຺ວຍໍ ຂີຣນ຺ເນ, ເທວນ຺ນຕ຺ຕາ ປຣມໍ ອນ຺ນໍ. ປາຕພ຺ພສ຺ສ, ອສິຕພ຺ພສ຺ສ ຈາຕິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຠາວານໍ ສມ຺ຠວໂຕ ປາຍາໂສ, ອາກາຣນ຺ຕານມາໂຍ. ປາຍໂສປ຺ຍຕ຺ຣ. ທ຺ວຍໍ ເທວນ຺ເນ. ຫຸ ທາເນ, ຓ຺ໂຍ. ອິມ຺ຫິ ຫວິ, ນປຸໍສເກ.

໔໑໙. ຖູຓາຍໍ ຍຎ຺ຎຖມ຺ເຠ ຍູໂປ. ເພລຸໂວ ວາ ຂາທິໂຣ ວາ. ອາລມ຺ພປສຸພນ຺ຘເນຍຏ຺ຐິ, ສມຕ຺ຕຍຎ຺ເຎ ວາ ຍໍ ຍຏ຺ຐິມາໂຣປຍຕິ, ສ ຍູໂປ [ຍູປ… ຍຎ຺ຎີຍປສຸພນ຺ຘນກຏ຺ຐເຠເທ… ຍາຄສມຕ຺ຕິຈິຫ຺ນຕ຺ເຖ ຖມ຺ເຠ ຈ (ວາຈປ຺ປຕິ)], ຍຸ ມິສ຺ສເນ, ໂປ, ທີຆາທິ. ຖຸ ອຠິຕ຺ຖເວ, ໂຓ, ທີຆາທິ. ຍໍ ກຏ຺ຐໍ ກຏ຺ຐນ຺ຕເຣນາ’ຄ຺ຄິນິປ຺ຜາທນຕ຺ຖໍ ຆໍສເຕ, ຕສ຺ມິໍ ນິມ຺ມນ຺ຖ຺ຍທາຣຸມ຺ຫິ ອຣຓີ, ອຣ ຄມເນ, ອຓິ, ອີມ຺ຫິ ອຣຓີ.

ຄາຫປຈ຺ຈາທໂຍ ຕໂຍ ອຄ຺ຄໂຍ. ຄຫປຕິນາ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຄາຫປຈ຺ໂຈ, ອຄ຺ຄິ, ຓ຺ໂຍ. ຕໍໂຍນິຍໍເຣວາຫວນີໂຍ ຫຸຕພ຺ພຄ຺ຄິອາຫວນມຣຫຕີຕິ ອາຫວນີໂຍ. ທກ຺ຂິຓຄ຺ຄິ ປນ ຕໍໂຍນິ ອຎ຺ຎໂຍນິປິ. ທກ຺ຂິຓໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓຄ຺ຄິ, ອຄ຺ຄ ທາເນ, ທານໍ ອຄ຺ຄີຍຕິ ທີຍຕ຺ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ທານຄ຺ຄໍ, ‘‘ປຣິເວສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ [ອ. ນິ. ຏີ. ໓.໙.໒໐] ຫິ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍຏີກາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຄາຫປຈ຺ຈຄ຺ຄາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ວິນາສເຫຕຸຠາວໂຕ ອຄ຺ຄິຕາທຏ຺ຐພ຺ພາ. ສຕ຺ຕກນິປາຕອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

ອາຫຸນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສກ຺ກາໂຣ, ອາຫຸນໍ ອຣຫນ຺ຕີຕິ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ, ມາຕາປິຕໂຣ, ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ປຸຕ຺ຕານໍ ພຫູປກາຣຕາຍ ອາຫຸນໍ ອຣຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊມານາ ປຸຕ຺ຕາ ນິຣຍາທີສຸ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈາປິ ມາຕາປິຕໂຣ ນານຸທຫນ຺ຕິ, ອນຸທຫມານສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອນຸທຫນຏ຺ເຐເນວ ‘‘ອາຫຸເນຍ຺ຍຄ຺ຄີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສຍນວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທິອນຸປ຺ປທາເນນ ພຫູປກາໂຣ, ຕໍ ອຕິຈຣນ຺ໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ‘‘ຄຫປຕຄ຺ຄີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ທກ຺ຂິຓາ’’ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ, ໂສ ຄິຫີນໍ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ, ທສສຸ ສີເລສຸ, ມາຕາປິຕຸປຏ຺ຐາເນ, ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓູປຏ຺ຐາເນຕິ ເອວມາທີສຸ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມສຸ ນິໂຍຊເນນ ພຫູປກາໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ ຄິຫີ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ

‘‘ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຏ຺ຐໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປາກຕິໂກວ ອຄ຺ຄິ ກຏ຺ຐຄ຺ຄິ ນາມາຕິ [ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໗.໔໖] ວຸຕ຺ໂຕ.

໔໒໐. ສິໂລໂກ ທາເນ. ຫາ ຈາເຄ, ໂຓ, ທ຺ວິຕ຺ຕຈຕ຺ຕຄຕ຺ຕານິ, ຈຊ ຫານິມ຺ຫິ ວາ. ສຊ ວິສຄ຺ເຄ, ວິສຄ຺ໂຄ ທານໍ, ອຸປຸພ຺ໂພ ສຊ ວິສຊ຺ເຊ, ໂຓ, ປຸພ຺ເພ ວາຄໂມ, ໂວສຄ຺ໂຄ. ທິສ ອຕິສຊ຺ຊເນ, ອຕິສຊ຺ຊນໍ ທານໍ, ປໂພຘນຎ຺ຈ, ອິຫ ທານໍ ປເທສນໍ. ສຓ ທາເນ, ຍຸ. ຕຣ ປ຺ລວນຕຣເຓສຸ, ມຈ຺ເຉຣໂສຕາຕິກ຺ກມນເມຕ຺ຖ ຕຣຓໍ. ຫາ ຈາເຄ, ຈຸຣາທິ, ໂຕ, ຍາໂລໂປ, ຠູວາທິມ຺ຫິ ປນ ‘‘ອາກາຣນ຺ຕານມາໂຍ’’ຕິ ອາໂຍ, ວິຫາຍິຕໍ. ວຊ຺ຊ ວຊ຺ຊເນ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາວສາຘນໍ. ອຸປສຄ຺ຄວິເສເສເນເຕ ທານຕ຺ຖາຠິຘາຍິໂນ. ຜສ຺ສນໍ, ປຕິປາທນໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

໔໒໑. ເສຏ຺ຐຘນສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕານໍ, ທາຣານໍ, ຣຊ຺ຊສ຺ສ, ອງ຺ຄານຎ຺ຈ ວເສນ ປຎ຺ຈມຫາປຣິຈ຺ຈາໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣ ເສຏ຺ຐຘນໍ ເສຕຫຕ຺ຖາທິຣຕນໍ. ປຸຕ຺ຕາ ໂອຣສາ, ອຖ ວາ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ. ທາໂຣ ປຕິພ຺ພຕາ ປິຍຠຣິຍາ. ຣຊ຺ຊໍ ປກຕິຣຊ຺ຊໍ, ຕທຸຏ຺ຐິໂຕ ວາ ອາໂຍ. ອງ຺ຄໍ ຈກ຺ຂາທິ. ມຫນ຺ເຕຫິ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິເສເຫວ ກໂຕ, ມຫນ຺ຕານໍ ວາ ປຣິຈ຺ຈາໂຄ ມຫາປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ມຫຕ຺ຖໍ ວາ ພຸທ຺ຘຠາວຕ຺ຖໍ ກໂຕ ປຣິຈ຺ຈາໂຄ ມຫາປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ກາປຸຣິເສຫິ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ ມຫນ຺ໂຕ ວາ ເສຏ຺ໂຐ ປຣິຈ຺ຈາໂຄ ມຫາປຣິຈ຺ຈາໂຄ.

໔໒໒. ທານປາຣມີອາທິການໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ປາຣມີນໍ ວເສນ ອສາຘາຣຓທານວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສາຘາຣຓທານວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອນ຺ນໍ ປານ’’ມິຈ຺ຈາທິ. ຕຕ຺ຣ ອນ຺ນໍ ປານວຊ຺ຊິຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍາທິກໍ. ປານໍ ປາຕພ຺ພໍ ອຸທກາທິ. ຍານໍ ຫຕ຺ຖ຺ຍາທິ ອນ຺ຕມໂສ ອຸປາຫນໍ ອຸປາທາຍ ຄມນສາຘນໍ. ມາລາ ມາລ຺ຍໍ, ປຸປ຺ຜຎ຺ຈ. ວິເລປນໍ ຉວິຣາຄກຣຓໍ, ວິຠູໂຕ ສຸຄນ຺ໂຘ ວາ. ຄນ຺ໂຘ ຕທຎ຺ຎຄນ຺ໂຘ. ເສຍ຺ຍາ ມຎ຺ຈາທິ, ເສຍ຺ຍາຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ອາສນມ຺ປິ ຄຫິຕໍ. ປທີເປຍ຺ຍໍ ປທີປສ຺ສ ຫິຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເຕລາທິ, ອິເມ ທສ ທານວຕ຺ຖູ ນາມ ສິຍຸໍ. ທີຍນ຺ເຕ ຍາຍາຕິ ທານໍ. ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ກາຣຓໍ, ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕຕິ ທານວຕ຺ຖຸ, ທາຕພ຺ພໍ ວາ ທານໍ, ອນ຺ນາທິ, ຕເທວ ວຕ຺ຖຸ. ເອຕານິ ປນ ທສ ທານວຕ຺ຖູນິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕນເຍນ ກຖິຕານິ. ວິນຍາຠິຘມ຺ມນຍວເສນາປິ ປນ ກເຖຕພ຺ພານິ, ຣູປາທິຉຬາຣມ຺ມຓທານວເສນ ຫິ ອຠິຘມ຺ເມ ຉ ທານວຕ຺ຖູນິ ອາຄຕານິ, ວິນເຍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເຠສຊ຺ຊເສນາສນວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຄຕານິ. ຕຕ຺ເຖວມາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ຕນຍທານໂຕ ວິນຍທານເມວ ມຫປ຺ຜລໍ, ກສ຺ມາ? ອນ຺ນາທິທານມຕ຺ຕວເສເນວ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ທຸສ຺ສີລາທິກສ຺ສ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕາທິກປ຺ປິຍໂວຫາຣວເສນ ສີລວນ຺ຕາທິກສ຺ເສວ ຈ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ສາມຎ຺ຎທານໂຕ ຫິ ວິເສສທານເມວ ມຫປ຺ຜລໍ, ຕໂຕປິ ອຠິຘມ຺ມນຍທານເມວ ມຫປ຺ຜລໍ, ກສ຺ມາ? ຣູປາທີສຸ ປຣມຕ຺ຖວເສເນວ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ທານວເສນ ຕໂຕປິ ອຕິສຍທານຕ຺ຕາ’’ຕິ. ມຍໍ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕນຍທານໍ ວາ ໂຫຕຸ ວິນຍາຠິຘມ຺ມນຍທານໍ ວາ, ຍໍ ເຂຕ຺ຕາທິຕິວິຘສມ຺ປທາຍຸຕ຺ຕໍ, ຕເມວ ມຫປ຺ຜລໍ ກໂຣຕີຕິ ວທາມ.

໔໒໓. ຕທເຫ ມຕທິວເສ ມຕຕ຺ຖໍ ຍໍ ປິຓ຺ຑປາຕຊລາຎ຺ຊລ຺ຍາທິທານໍ, ເອຕໍ ທານໍ ເທຫາ ອຸທ຺ເຘ ຠວໍ ອຸທ຺ຘເທຫິກໍ ນາມ. ປິຕຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຊລາຎ຺ຊລິສຸວຓ຺ຓາທິທານໍ ນິວາໂປ, ວປ ພີຊສນ຺ຕາເນ, ໂຓ. ກາລປຕ຺ຕາທິນິຍເມນ ຣາຊມຕ຺ຕຓ຺ຑວິໂສຕ຺ຕຣາທິສຕ຺ຖໂຕ ວິຫິຕໍ, ຕໍວ ຕເມວ ປິຕຸທານໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓໂຠຊນາທິ ສທ຺ຘໍ ນາມ, ສທ຺ຘາ ອສ຺ສ ທານສ຺ສຕ຺ຖີຕິ, ໂຓ. ສຕ຺ຖໂຕຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ອວຘ຺ຍຕ຺ຖວຕ຺ຕິຈ຺ຉາຍ ປຎ຺ຈມີ.

໔໒໔. ຈຕຸກ຺ກໍ ເຄຫາຄເຕ. ອຕ ສາຕຈ຺ຈຄມເນ, ອິຖິ, ອຕິຖິ, ‘‘ອຕິຖິ ທ຺ວີສູ’’ຕິ ຕິກຓ຺ຑເສເສ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໒.໗.໙]. ອິຕ຺ຖິຍໍ ອຕິຖີ ຈ. ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຄນ຺ຕຸ, ຕຸ. ອາຫຸນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫາຄຕານໍ ທາຕພ຺ພຠຕ຺ຕາທິ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອຣຫຕີຕິ ປາຫຸໂນ. ວິສ ປເວສເນ, ອາເວສນໍ ອາເວໂສ, ຕມຣຫຕີຕິ ອາເວສິໂກ. ອຕ຺ຍາຄໂຕປ຺ຍຕ຺ຣ. ຄນ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕີຕິ ຄມິໂກ, ອິໂກ. ທ຺ວຍໍ ປູຊິຕປຸປ຺ຜທພ຺ພກ຺ຂຕາທິມ຺ຫິ. ອຄ຺ຆ ປູຊາຍໍ, ອ. ຓ຺ຍມ຺ຫິ ອຄ຺ຆິຍໍ, ອຄ຺ຆຍມ຺ປິ. ອຄ຺ຆໂຕ ວາ ຕທຕ຺ຖິເຍ ອິໂຍ.

໔໒໕. ປາທຕ຺ເຖ [ປາທທ຺ເຘ (ກ.)] ອຸທກາທິມ຺ຫິ ປຊ຺ຊໍ. ປທສ຺ສ ຫິຕໍ ປຊ຺ຊໍ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາທໂຍ ປຊ຺ຊປຣິຍນ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ສທ຺ທາ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ.

ຉກ຺ກໍ ປູຊາຍໍ. ຈິ ຈເຍ,ຕິ. ອຈ຺ຈ ປູຊາຍໍ, ຍຸ. ປູຊ ປູຊາຍໍ, ອິຕ຺ຖິຍມຕິ ອ. ຫຣ ຫຣເຓ, ອຸປປຸພ຺ໂພ ຫຣ ປູຊາຍໍ, ໂຓ, ອຸປຫາໂຣ, ປຸເມ. ພລ ປາຓນປູຊາສໍວຣເຓສຸ, ອິ, ພລິ ທ຺ວີສຸ. ມານ ປູຊາຍໍ, ຍຸ. ນມສ຺ສາປ຺ຍຕ຺ຣ, ນມສ຺ສ ປູຊາຍໍ, ອິຕ຺ຖິຍໍ ອ.

໔໒໖. ຈຕຸກ຺ກໍ ວນ຺ທນາຍໍ. ນມສ຺ສ ວນ຺ທເນ, ປຸພ຺ເພວ, ນມຸ ນມເນ ວາ, ສ຺ສປຈ຺ຈໂຍ. ນໂມ ກຣຓໍ ນມກ຺ກາໂຣ, ໂຓ. ນໂມໂຕ ຉຏ຺ຐີໂລໂປ, ‘‘ໂລປຎ຺ຈ ຕຕ຺ຣາກາໂຣ’’ຕິ ໂອກາຣໂລເປ ອກາຣາຄໂມ, ອຖ ວາ ນມນໍ ນໂມ, ຕສ຺ສ ກຣຓໍ ນມກ຺ກາໂຣ, ຣໂຫສທ຺ໂທ ວິຍ ຫິ ນໂມສທ຺ໂທຕ຺ຣ ທ຺ວິຘາ ວຕ຺ຕຕິ. ເອໂກ ອກາຣນ຺ໂຕ ສລິງ຺ໂຄ, ເອໂກ ອລິງ຺ໂຄ ໂອກາຣນ຺ໂຕຕິ. ວນ຺ທ ອຠິວາທນຖຸຕີສຸ, ຍຸ, ວນ຺ທນາ, ນໂລເປ, ທີເຆ ຈ ອຠິວາທນໍ.

ຕິກໍ ປຕ຺ຖນາມຕ຺ເຕ. ອຕ຺ຖ ຍາຈນາຍໍ, ຍຸ, ປຕ຺ຖນາ. ອຕ຺ຖນາປິ. ຐາ ຄຕິນິວຕ຺ຕິມ຺ຫິ. ປນິທ຺ວຍປຸພ຺ໂພ ປຕ຺ຖນາຍໍ, ຍຸ, ຓຕ຺ຕໍ, ຘຕ຺ຕໍ. ອິມ຺ຫິ ປຓິຘິ. ອຍໍ ປຸຣິເສ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄ. ຍາຈນາປ຺ຍຕ຺ຣ.

໔໒໗. ສກ຺ກາຣປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ຄຣຸອາທີນໍ ອາຣາຘນີຍານໍ ກ຺ວຈິ ອຕ຺ເຖ ນິໂຍຊນໍ ປຕ຺ຖນາວິເສໂສ ອຊ຺ເຌສນາ, ອິສ ຄເວສເນ, ອິສ ຄຕິຫິໍສາວທາເນສຸວາ, ຍຸ, ອຊ຺ເຌສນາ, ຍຖາ ‘‘ເທເສຕຸ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ [ມຫາວ. ໘].

໔໒໘. ຈຕຸກ຺ກໍ ອນຸສ຺ສຣເຓ. ເອສ ຄເວສເນ, ຍາຄເມ ປຣິເຍສນາ. ຕິມ຺ຫິ ປຣິເຍຏ຺ຐິ. ຄເວສ ມຄ຺ຄເນ.

ຕິກໍ ອາຣາຘນີຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານຸກູເລ. ອາສ ອຸປເວສເນ, ຍຸ, ອຸປາສນໍ. ສຸ ສວເນ. ໂສຕຸມິຈ຺ຉາ ສຸສ຺ສູສາ, ‘‘ຠຸຊຆສຫຣສຸປາທີຫິ ຕຸມິຈ຺ຉຕ຺ເຖສູ’’ຕິ ສປຈ຺ຈໂຍ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ, ສຸສ຺ສູສາ, ສາ ອິຕ຺ຖີ. ຈຣຕິໂຕ ຠາເວ ຓ຺ໂຍ, ປາຣິຈຣິຍາ.

໔໒໙. ຕິກໍ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ. ມຸນິໂນ ກມ຺ມໍ ໂມນໍ, ໂຓ. ຕຸຫ ອທເນ, ຓ຺ຫປຈ຺ຈໂຍ, ຫໂລໂປ ຈ, ຕຸຓ຺ໂຫ ໂມນເມຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຕຸຓ຺ຫີ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ, ອຕຸຓ຺ຫສ຺ສ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠວນໍ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ, ອຖ ວາ ໂຕຫຕີຕິ ຕຸຓ຺ຫີ, ຕຸຫ ອທເນ, ອທນໍ ຫິໍສາ, ຓີປຈ຺ຈໂຍ, ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ, ຕຸຓ຺ຫິໂນ ຠາໂວ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ.

ປຎ຺ຈກໍ ອນຸກ຺ກເມ. ປຕິຣູເປນ ປຕນໍ ປຏິປາຏິ, ປຕ ຄມເນ, ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ ຕສ຺ສ ໂຏ, ອິ. ສາ ອິຕ຺ຖີ. ອນຸຣູໂປ ກໂມ, ກໂມ ເອວ ວາ ອນຸກ຺ກໂມ. ປຣິ ອນຕິກ຺ກເມນ ອຍນໍ ປວຕ຺ຕນໍ ປຣິຍາໂຍ. ປຸພ຺ພສ຺ສານຸຣູປາ ອນຸປຸພ຺ພີ, ນທາທິ. ອຍໍ ອປຸເມ. ອນຸປຸພ຺ພມ຺ປິ. ກມຸ ອິຈ຺ຉາກນ຺ຕີສຸ, ໂຓ.

໔໓໐. ຕິກໍ ສີເລ. ຕປ ສນ຺ຕາເປ. ກິເລເສ ຕາເປຕີຕິ ຕໂປ, ອ. ຍມຸ ອຸປຣເມ, ອຸປຣໂມ ວິຣມຓໍ, ຠາເວ ໂຓ. ສິ ພນ຺ຘເນ, ສິໂນຕິ ຈິຕ຺ຕເມເຕນາຕິ ສີລໍ, ໂລ, ສີລ ສມາຘາເນ ວາ, ສມາຘານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຘິຏ຺ຐານຠາໂວ. ສີລ ສມາຘິມ຺ຫິ ວາ, ສມາຘິຣຕ຺ຣ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຠ຺ຍຸປຄໂມ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສີເລ ຕຸປຈາຣາ, ອຖ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ປຣຎ຺ຈ ນິຣຍາທີສຸ ຕາເປຕີຕິ ຕໂປ. ກຸສລຘມ຺ມໂຕ ສໍຍມນໍ ວິຣມຓໍ ສໍຍໂມ, ສມາຘານຎ຺ຈາຕ຺ຣາກຸສລຘມ຺ມວເສເນວາຕິ ອຍໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສີເລ ນິພ຺ພຈນໍ.

ສຕ຺ຖວິຫິໂຕ ນິຍໂມ ວຕໍ. ‘‘ມນ຺ຕນາຍໍ ປຏິຎ຺ຎາຍໍ, ນິຍໂມ ນິຈ຺ຉເຍ ວເຕ’’ຕິ ຣຠໂສ. ຕຎ຺ຈ ວຕໍ ອຸປວາສາທິລກ຺ຂຓໍ ປຸຎ຺ຎມຸຈ຺ຈເຕ. ‘‘ສີລໍ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ວາຣິຕ຺ຕມຸປວາສາທິປຸຎ຺ຎກ’’ນ຺ຕ຺ຍມຣມາລາ. ອາທິນາ ອກ຺ຂາຣລວຓາສນາທິ [ອຂາທນາໂຠຊນາທິ (ກ.)]. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕປາທໂຍ ມຸຂ຺ຍວເສນ ກຸສລສີເລ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຣູຬ຺ຫີວເສນ ອກຸສລສີເລປິ. ນິຍມາທໂຍ ມຸຂ຺ຍວເສນ ອກຸສລສີເລ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຣູຬ຺ຫີວເສນ ກຸສລສີເລຕິ ອຍໍ ສີລພ຺ພຕານໍ ວິເສໂສ. ຍມຸ ອຸປຣເມ. ວຕຸ ວຕ຺ຕເນ, ວຕ຺ຕນຎ຺ຈາຕ຺ຣ ຈຣຓໍ, ສມາຘານໍ ວາ. ວາ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄປິ.

ທ຺ວຍໍ ມຣິຍາທາຕິກ຺ກເມ. ກມຸ ປທວິກ຺ເຂເປ, ວິຣູໂປ ອຕິກ຺ກ ໂມ ວີຕິກ຺ກໂມ. ມຣິຍາທາຕິກ຺ກໂມ ອາຈາໂຣ ອຊ຺ຌາຈາໂຣ. ກາຍວິເວກາທໂຍ ຕໂຍ ເອຕ຺ຖ ວິເວໂກ. ວິຈ ວິເວຈເນ, ປຸຖຠາເວ ຈ, ຠາເວ ໂຓ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ. ປຸຖຸ ວິສຸໍຠູໂຕ ຄຓາທີຫິ ອຕ຺ຕາ ສຣີຣໍ ມໂນ ສຠາໂວ ຈ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຸຖຸຄຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ປຸຖຸຄຕ຺ຕຕາ [ປຸຖຄຕ຺ຕຕາ (ກ.)] ກາຍວິເວກາທໂຍ, ມຊ຺ເຌ ຄາຄໂມ. ‘‘ເອວໍສຣູໂປຍໍ ປຸຣິໂສ, ເອວໍສຣູປາ ວາ ອມ຺ເຫປິ ເນສໍ ປກຕິ’’ຣິຕິ ປກຕິປຸຣິສານໍ ວິຠາເຄນ ຎາຓວິເວໂກ. ອຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘິ, ໂສ ປຸຖຸຠາເວນ ຍສ຺ສ, ຕພ຺ຠາໂວ ປຸຖຸຄຕ຺ຕຕາຕ຺ຍຎ຺ເຎ. ອຎ຺ຎໂຕ ວິລກ຺ຂຓສ຺ສ ຠາໂວ ປຸຖຸຄຕ຺ຕຕາຕ຺ຍຎ຺ເຎ.

໔໓໑. ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກໍ ຈູຬວຕ຺ຕໍ, ມຫາວຕ຺ຕຎ຺ຈ, ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິ ວາ ‘‘ອາຠິສມາຈາຣິກ’’ມິຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ, ອຠິສມາຈາເຣ ອຸຕ຺ຕມສມາຈາເຣ ຠວໍ ອາຠິສມາຈາຣິກນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ, ຕທຎ຺ຎໍ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລາທິກໍ ສີລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສາຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມິຕ຺ຍຸຈ຺ຈເຕ.

໔໓໒. ປາເປຫິ ອກຸສລຘມ຺ເມຫິ ອຸປາວຕ຺ໂຕ [ອຸປາວຸໂຕ (ກ.)] ອນາວຸໂຕ ວິຄໂຕ ສພ຺ພນ຺ນປານໂຠຄາທີຫິ ວິວຊ຺ຊິໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ຄຸເຓຫິ ສີລາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍ ວາໂສ ວສນໍ ຖມ຺ຠນມຕ຺ຖິ, ໂສ ‘‘ອຸປວາໂສ’’ຕິ ວິຊານິຕພ຺ໂພ. ວສຸ ຖມ຺ເຠ, ທິວາທິ, ອຸປວສນໍ ອຸປວາໂສ, ໂຓ, ວິຄໂຕ, ອຸເປໂຕ ຈ ວາໂສຕິ ວາ ອຸປວາໂສ.

໔໓໓. ປຊ຺ຊທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ. ຕໂປ ກມ຺ມມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຕປສ຺ສີ, ຕປາທິໂຕ ສີ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ. ຠຍທສ຺ສນສີໂລ ຠິກ຺ຂຸ, ຣູ, ຣສ຺ໂສ. ສເມຕີຕິ ສມໂຓ, ຍຸ. ປພ຺ພຊາ ສຎ຺ຊາຕາ ຍສ຺ສາຕິ ປພ຺ພຊິໂຕ, ສຎ຺ຊາຕຕ຺ເຖ ອິໂຕ, ເສຏ຺ຐຕ຺ຕໍ ວຊຕີຕິ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ວຊ ຄມເນ, ໂຕ. ຕໂປກມ຺ມໍ ຘນໍ ຍສ຺ສາຕິ ຕໂປຘໂນ.

ທ຺ວຍໍ ໂມນພ຺ພເຕ. ວາຈໂຕ ຍມຕີຕິ ວາຈໍຍໂມ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ, ຣສ຺ໂສ ຈ. ໂມນມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ມຸນິ, ຣສ຺ໂສ, ໂອສ຺ສຸ. ທ຺ວຍໍ ອາຠຸໂສປວາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາທິຍຸຕ຺ເຕ. ຕໂປໂຍຄາ ຕາປໂສ, ສຓ. ອິສ ຄເວສເນ, ອິ, ອິສິ, ອິສ ຄຕິຍໍ ວາ, ຎາຓສ຺ສ, ສໍສາຣສ຺ສ ວາ ປາຣໍ ຄມນໂຕ ອິສິ, ອິ. ປາຣິກງ຺ຂີປ຺ຍຕ຺ຣ, ປາຣມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ປາຣີ, ພ຺ຣຫ຺ມຎາຓໍ, ຕໍ ກງ຺ຂຕີຕິ ປາຣິກງ຺ຂີ.

໔໓໔. ທ຺ວຍໍ ຊິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຄເຓ. ເຍສໍ ສໍຍຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຄຓາ, ເຕ ຍຕິໂນ, ວສິໂນ ຈ ນາມ. ຍຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍຍໂມ ນິຈ຺ຈເມເຕສມຕ຺ຖີຕິ ຍຕິໂນ, ອີ. ຍຕໂຍປິ, ຍຕ ປຍຕເນ, ອິ. ວສ ປາຄຸຓ຺ເຍ, ວໂສ ເຍສມຕ຺ຖີຕິ ວສິໂນ, ອີ.

ຕິກໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິມ຺ຫິ. ສາຣີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ, ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ຕຸສ຺ສນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໂຕຕິ ຕິສ຺ໂສ, ໂສ, ຕຸສ຺ສິ ຈ. ປູຊິໂຕ ຕິສ຺ໂສ ອຸປຕິສ຺ໂສ, ອຖ ວາ ‘‘ຕິສ຺ໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ຜຸສ຺ໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຸປຕິສ຺ໂສ’’ຕິ ວາ ທຫຣກາເລ ມາຕາປິຕູຫິ ຍທິຈ຺ຉາຍ ຄຫິຕໍ ນາມໍ, ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ມາຕຸວເສນ, ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕີ’’ຕິ ປນ ອຣິຍຠາວປ຺ປຕ຺ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຄຫິຕໍ ນາມໍ. ກຸສລຘມ຺ມາວຸເຘຫິ ກາມາທິກາ ອກຸສລຘມ຺ມເສນາ ຊິຕາ ເຍສໍ ຘມ຺ມເສນາ, ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ຆາ, ເຕສໍ ປຕິ ນາຍກຏ຺ເຐນ ຘມ຺ມເສນາປຕິ.

໔໓໕. ທ຺ວຍໍ ຠຄວໂຕ ວາມປສ຺ສຏ຺ເຐ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ. ກຸເລ ຊາຍຕີຕິ ໂກລິໂກ, ໂສ ເອວ ໂກລິໂຕ. ໂມຄ຺ຄລ຺ລິພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ອປຈ຺ຈໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ຓາໂນ. ທ຺ວຍໍ ອຣິຍສາມຎ຺ເຎ. ກິເລສາຣໂຍ ຫນຕີຕິ ອຣໂຫ, ໂສ ເອວ ອຣິໂຍ, ອຣ ຄມເນ ວາ, ອຣຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ເມຕິ ອຣິໂຍ, ຓ຺ໂຍ. ອຘິຄຈ຺ຉິຕ຺ຖາຕິ ອຘິຄໂຕ, ໂຕ.

ອເສກ຺ຂສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂສຕາປນ຺ນາທິກາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາທິນາ ຉເຬວ ປຸຄ຺ຄລາ ສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐາທໂຍ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ, ເອໂກ ອຣຫາ ອເສກ຺ຂາຕິ ສິທ຺ຘໍ. ຕີຫິ ສິກ຺ຂາຫິ ຍຸຕ຺ຕຕາຍ ເສກ຺ຂາ, ກກາຣໂລເປນ ‘‘ເສຂາ, ອເສຂາ’’ຕິປ຺ຍຕ຺ຖິ. ທ຺ວຍໍ ອນຘິຄເຕ. ອຣິເຍຫິ ປຸຖຸ ວິສຸໍຠູໂຕ ຊໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ປຸຖຸ ວາ ນານາກິເລເສ ຊເນຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

໔໓໖. ທ຺ວຍໍ ອຄ຺ຄຜເລ. ປຐມມຄ຺ຄາທີຫິ ທິຏ຺ຐມຣິຍາທມນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊານິຕ຺ຖາຕິ ອຎ຺ຎາ, ຣສ຺ໂສ, ຣູປຣາຄາທີນໍ ວາ ປຎ຺ຈຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ໂອຘິວເສນ ມາຣຓໂຕ ອຎ຺ຎາ, ມຣິຍາທຕ຺ໂຖ ເຈຕ຺ຖ ອາກາໂຣ, ຎາ ມາຣຓໂຕສນນິສາເນສຸ, ອິຕ຺ຖິຍມຕິ ອ. ອຣຫໂຕ ຠາໂວ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ຠາເວ ຕ຺ໂຕ, ຠາໂວຕ຺ຣ ອຠິຘານພຸທ຺ຘີນໍ ປວຕ຺ຕິຍາ ນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ທຸວິຘໍ ພ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕິປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕວເສນ. ຕຕ຺ຣ ວິເສເສຫິ ກ຺ຣິຍາປກຕິປຈ຺ຈຍາທີຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ພ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ໂຄອາທິສທ຺ທສຣູປໍ, ຕສ຺ສາ ນິມິຕ຺ຕໍ ພ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ, ກ຺ຣິຍາປກຕິປຈ຺ຈຍາທໂຍ, ວິວິຘໍ ວາ ໂຄອາທິສທ຺ທສຣູປໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ພ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ສາ ເອວ ນິມິຕ຺ຕໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ກ຺ຣິຍາທໂຍເຍວ. ປວຕ຺ຕຍຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ເຖ ປໂຍຊຍຕີຕິ ປວຕ຺ຕິ, ໂຄອາທິໂກ ສທ຺ໂທ, ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ, ຊາຕິກ຺ຣິຍາຄຸຓທພ຺ພນາມານິ. ຕຕ຺ຣ ພ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ສທ຺ທສຣູປຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓໍ, ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ສທ຺ທປ຺ປໂຍຊນສ຺ສ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ລກ຺ຂຓວິເສໂສ.

ທ຺ວຍໍ ເຈຕິເຍ. ຖຸ ອຠິຕ຺ຖເວ, ໂປ, ທີຆາທິ. ຈິຕ ປູຊາຍໍ, ເຈຕິຕພ຺ພໍ ປູເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ, ຓ຺ໂຍ, ເຈຕິຍໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຖູປສທ຺ໂທ ສມຸເຂປິ, ເຈຕິຍສທ຺ໂທ ປນ ມຸຂຣຫິເຕເຍວ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ເຈຕິຍມາຍຕເນ ພຸທ຺ຘ-ພິມ຺ເພ ໂຈທ຺ທິສ຺ສປາທເປ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໒.໗ ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໒.໒.໗] ຣຸທ຺ໂທ.

ທ຺ວຍໍ ອານນ຺ເທ. ຘມ຺ໂມ ປຣິຍຕ຺ຕິ, ໂສວ ຠຓ຺ຑໍ ຘນໍ ສຸຂທາຍກໂຕ, ຕສ຺ສ ອຄາຣໍ ຐປນຏ຺ຐານໍ ເຄຫໍ, ຕພ຺ຠາເວ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ, ອິໂກ. ນນ຺ທ ສມິທ຺ຘິຍໍ. ອິເມ ທ຺ເວ ສທ຺ທາ ສມາ ສມານຕ຺ຖາ.

໔໓໗. ທ຺ວຍໍ ວິສາຂາຍໍ ເສຏ຺ຐິຘີຕຣິ. ວິວິຘາ ພຫຸກາ ປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕປນຕ຺ຕາທິກາ ສາຂາ ຍສ຺ສາ ສາ ວິສາຂາ. ມິຄາຣສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ມາຕຸຏ຺ຐານິຍຕ຺ຕາ ມິຄາຣມາຕາ.

ທ຺ວຍໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິກເສຏ຺ຐິມ຺ຫິ. ສຸນ຺ທໂຣ ອຕ຺ຕາ ຍສ຺ສ ສຸທຕ຺ໂຕ, ສຸນ຺ທຣໍ ທຕ຺ຕໍ ທານມສ຺ສ ວາ ສຸທຕ຺ໂຕ, ອິທມສ຺ສ ທຫຣກາເລ ປວຕ຺ຕໍ ນາມໍ. ອນາຖານໍ ປິຓ຺ຑໍ ທທາຕີຕິ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ, ອິທມສ຺ສ ກ຺ຣິຍານາມໍ.

໔໓໘-໔໓໙. ຠິກ຺ຂຸອາທໂຍ ເອເຕ ປຎ຺ຈ ສຫຘມ຺ມິກາ. ສຫ ເອກໂຕ ຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ສຫຘມ຺ມິກາ.

ປຕ຺ຕາທໂຍ ອຏ຺ຐ ປຣິກ຺ຂາຣາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ມຊ຺ຌິມວເສນ ປນ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑປິ ເຕລນາຬິປີຕິ ທສ ປຣິກ຺ຂາຣາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ໂອມກວເສນ ຉຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປາຫນາປີຕິ ທ຺ວາທສ ປຣິກ຺ຂາຣາ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພາ.

໔໔໐. ທ຺ວຍໍ ສາມເຓເຣ. ສມຓສ຺ສາປຈ຺ຈໍ ສາມເຓໂຣ. ສມຓລິງ຺ຄາຈາຣຕ຺ຕາ ‘‘ສມໂຓຍ’’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ໂພຕິ ສມຓຸທ຺ເທໂສ. ທິສີ ອຸຈ຺ຈາຣເຓ.

ຕິກໍ ອເຈລເກ. ທິສາ ເອວ ອມ຺ພຣໍ ວຕ຺ຖໍ, ນ ປກຕິວຕ຺ຖເມຕສ຺ສ ທິຄມ຺ພໂຣ, ສສ຺ສ ໂຄ. ນຕ຺ຖິ ເຈລໍ ວຕ຺ຖເມຕສ຺ສ, ສມາສນ຺ເຕ ໂກ. ຈຕູຫິ ຄນ຺ເຖຫິ ພນ຺ຘນີຍຕ຺ຕາ ນິຄນ຺ໂຖ, ນິສທ຺ໂທ ພນ຺ຘເນ. ທ຺ວຍໍ ຊຏາວຕິ. ຊຏໍ ຍສ຺ສຕ຺ຖິ ຊຏິໂລ, ອິໂລ. ຊຏໍ ຘາເຣຕີຕິ ຊຏາຘໂຣ.

໔໔໑. ກຸຏິສກາທິກາ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ລທ຺ຘິໂຍ ປຣສມຍານມາຄມໂຕ ຄເຫຕພ຺ພາ, ຕຖາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລສຸຕ຺ຕນ຺ຕໂຕ. ອິຕີຕິ ປຣິສມາປນຕ຺ໂຖ. ເອເຕຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ໂຖ. ເອເຕ ຉນ຺ນວຸຕິລທ຺ຘິໂຍ ຕຓ຺ຫາປາສໍ, ທິຏ຺ຐິປາສຎ຺ຈ ເຑນ຺ຕິ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ປາສຓ຺ຑາຕິ ສມ຺ປກາສິຕາ ກຖິຕາ. ‘‘ອິຕິ ຉນ຺ນວຸຕິ ເອຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

໔໔໒. ຕິກໍ ສຸຈິມ຺ຫິ. ປຸ ປວເນ, ໂຕ. ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ. ຍຕ ປຍຕເນ, ໂຕ. ທີຆາທິ. ທ຺ວຍໍ ຈມ຺ມນິ. ຈຣິຕໍ ຕນ຺ຕິ ຈມ຺ມໍ, ຈຣຕິມ຺ຫາ ມນ, ຈມຸ ອທເນ ວາ, ມນ. ອຊ ຄມເນ, ຍຸ, ອິໂນ ວາ.

ທ຺ວຍໍ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐ. ທນ຺ເຕ ປຸນາຕິ ໂສເຘຕິ ເຍນາຕິ ທນ຺ຕໂປໂນ, ຍຸ. ທນ຺ຕໂປໂຓປິ. ທນ຺ຕໂສຘນຕ຺ຖໍ ກຏ຺ຐໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ. ທ຺ວຍໍ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຕເຈ. ວກ຺ກ ຕເຈ, ອໂລ. ຕຣ ຕຣເຓ, ອິໂຕ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

໔໔໓. ທ຺ວຍໍ ຠາຊນສາມຎ຺ເຎ. ປຕຕິ ຍຕ຺ຖ ໂສ ປຕ຺ໂຕ, ປຕ ຄຕິຍໍ, ໂຕ. ປາ ຣກ຺ຂເຓ,ຕິ.

ທ຺ວຍໍ ກຸຓ຺ຑິກາຍໍ. ກສ຺ສ ຊລສ຺ສ ມຓ຺ໂຑ ປສນ຺ນຠາໂວ ກມຓ຺ໂຑ, ຕໍ ລາຕີຕິ ກມຓ຺ຑລຸ, ອຸ. ກຸຑິ ຣກ຺ຂເຓ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ກຕ຺ຕຣສ຺ສ ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ອາລມ຺ພນຍຏ຺ຐິ.

໔໔໔. ຍໍ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ’’ຕິອາທິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກມ຺ມໍ ນິຈ຺ຈໍ ຍາວຊີວມວສ຺ສມ຺ຠາເວນ, ຕໍ ເທຫສາຘນາເປກ຺ຂໍ ສຣີເຣເນວ ສາຘນມເປກ຺ຂເຕ, ນ ພາຫິເຣນ ສາຘນໍ, ອຍໍ ຍໂມ ນາມ, ຍມຸ ອຸປຣເມ.

‘‘ສຣີຣສາຘນາເປກ຺ຂ-ນິຈ຺ຈກມ຺ມມເຍ ຍເມ;

ສໍຍເມ ຍມຣາເຊ ຈ, ຍມເກ ຕຸ ຍມໍ ຕິສູ’’ຕິ [ອມຣ ໑໗.໓໘].

ຣຸທ຺ໂທ.

ຍໍ ປນາຄນ຺ຕຸນາ ສຸກ຺ກປກ຺ຂາທິວເສນ ອນິຈ຺ຈໍ ນິຍມິຕກາລມຸປວາສາທິກໍ ກມ຺ມໍ, ອຍໍ ນິຍໂມ, ກາລາທິວເສນ ນິຍມິຕພ຺ໂພຕິ ນິຍໂມ, ຍມຸ ອຸປຣເມ. ‘‘ມນ຺ຕນາຍໍ ປຏິຎ຺ຎາຍໍ, ນິຍໂມ ນິຈ຺ຉເຍ ວເຕ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໔໕. ທ຺ວຍໍ ເວສ຺ເສ. ວິສ ປເວສເນ, ໂສ. ອິຍານປຈ຺ຈເຍ ເວສິຍາໂນ. ອູຣຸໂຊ, ອຣິໂຍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ປຎ຺ຈກໍ ກສິອາທິຊີວິກາຍໍ. ຊີວ ປາຓຘາຣເຓ, ຍຸ. ສພ຺ພຕ຺ຣ ຠາເວ ປຈ຺ຈໂຍ, ກຣເຓຕ຺ເຍເກ. ວຕ ວຕ຺ຕເນ,ຕິ, ອສ຺ສຸ, ຓ຺ວຸມ຺ຫິ ຊີວິກາ. ວຸຕ຺ຕີນໍ ສຣູປປ຺ປກາເຣ ທສ຺ເສຕິ. ທ຺ວຍໍ ກສິກມ຺ເມ. ກສນໍ ກສິ, ສາ ເອວ ກມ຺ມໍ ກສິກມ຺ມໍ. ກສ ວິເລຂເນ, ອິ, ກສິ.

໔໔໖. ທ຺ວຍໍ ວາຓິຊ຺ເຊ. ວຓິຊານໍ ກມ຺ມໍ ວາຓິຊ຺ຊໍ, ວຓິຊ຺ຊາ ຈ. ທ຺ວຍໍ ປສຸໂປສເນ. ຄຸນ຺ນໍ ຣກ຺ຂາ ໂຄຣກ຺ຂາ. ປສູນໍ ໂຄມຫິໍສາທິການໍ ປາລນໍ ໂປສນໍ ຈິກິຈ຺ຉາທິ ປສຸປາລນໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສຣູປໍ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຈ ອິຕິ ເວສ຺ສສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕິກາຣຓາ ຕິສ຺ໂສ ຠວນ຺ຕິ ກສິກມ຺ມາທິປ຺ປກາເຣນ.

ຕິກໍ ຄິຫິມ຺ຫິ. ຄເຫ ເຄເຫ, ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓ ວາ ຠວວເສນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຄຫຏ຺ໂຐ. ອຄາເຣ ເຄເຫ ວສຕີຕິ ອຄາຣິໂກ, ຄຫເມຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຄິຫິ, ອສ຺ສິ, ຣສ຺ໂສ ຈ.

໔໔໗. ທ຺ວຍໍ ກສິພເລ. ເຂຕ຺ເຕນາຊີວຕິ. ກສຕີຕິ ກສ຺ສໂກ, ຓ຺ວຸ. ທ຺ວຍໍ ເຂຕ຺ເຕ. ພີຊານິ ຂິປນ຺ຕ຺ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕໍ, ຂິປ ເປຣເຓ, ໂຕ, ຂິຕ຺ຕໍ ຕາຍຕີຕິປິ ເຂຕ຺ຕໍ, ຂິ ນິວາສຄຕີສຸ ວາ, ຕ, ຕ຺ຣຓ, ເຂຕ຺ຕໍ, ເຂຕ຺ຣໍ. ກ຺ເລທ, ກ຺ລິທ ອລ຺ລຠາເວ, ລໂລໂປ, ກ຺ເລທີຍຕີຕິ ເກທາຣໍ, ເກ ຊເລ ສຕິ ທາໂຣ ວິທາຣຓມສ຺ສາຕິ ວາ ເກທາຣໍ, ສຎ຺ຎາສທ຺ທຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕມິຍາ ນ ໂລໂປ, ວາໂປປ຺ຍຕ຺ຣ, ວປ຺ປເຕ ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ວາໂປ, ໂຓ.

ທ຺ວຍໍ ມຕ຺ຕິກາຂຓ຺ເຑ. ເລຑ຺ຑ ສງ຺ຆາເຕ, ອຸ, ເລຑ຺ຑຸ. ປຸເມ ອຸຕ຺ໂຕ ກຖິໂຕ. ‘‘ເລຑ຺ຑໂວ ປຸເມ’’ຕ຺ຍ [ອມຣ ໑໙.໑໒] ມຣໂກເສ. ທ຺ວຍໍ ຂຓິຕ຺ຕິຍໍ. ຂຎ຺ຎເຕ ຍາຍ, ສາ ຂຓິຕ຺ຕິ, ຂນຸ ອວທາຣເຓ,ຕິ, ຓຕ຺ຕໍ, ອຸສ຺ສິ. ອວທາຣີຍເຕ ເຍນ ອວທາຣຓໍ, ທຣ ວິທາຣເຓ, ຍຸ.

໔໔໘. ຕິກໍ ທາຕ຺ເຕ. ທນ຺ຕິ ລຸນນ຺ຕ຺ຍເນນາຕິ ທາຕ຺ຕໍ, ທາ ລວເນ, ໂຕ. ທາຕ຺ຣມ຺ປິ. ລູ ເຉທເນ, ລວິຕ຺ຕໍ, ອສຸ ເຂປເນ. ອສິຕໍ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ກຣເຓ ປຈ຺ຈໂຍ.

ຕິກໍ ປາຊນທຓ຺ເຑ. ຕຸທ ພ຺ຍຖເນ, ໂຓ, ປໂຕໂທ. ຕປຈ຺ຈເຍ ຕຸຕ຺ຕໍ. ອຊ ເຂປເນ, ຄຕິມ຺ຫິ ຈ, ກຣເຓ ຍຸ, ປາຊນໍ. ວຓ຺ຓວິກາເຣ ປາຈນໍ. ໂຕທນໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຕິກໍ ຣຊ຺ຊຸຍໍ. ຍຸຊ ໂຍເຄ, ໂຕ, ໂຍຕ຺ຕໍ. ຣຸຘ ອາວຣເຓ, ຊຸ, ອຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ປຣຣູປຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຣຊ຺ຊຸ ຖິຍໍ. ຣສ ອສ຺ສາທເນ, ມິ, ອາພນ຺ໂຘປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ຜາເລ. ຜາລຍຕິ ປາຏຍຕິ ຠູມິ ເຍນ ຜາໂລ, ໂຓ. ກສ ວິເລຂເນ, ຓ຺ວຸ, ກສໂກ. ‘‘ຜາລກສກາ’’ຕິ [ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໒.໙.໑໓] ຣຸທ຺ໂທ. ນິຣີສໍ, ກູຏກໍ, ຫລມ຺ປິ. ອີສາຍ ນິຄ຺ຄຕໍ ນິຣີສໍ. ກຸຏ ເຉທເນ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ, ກູຏກໍ, ທີຆາທິ. ຫລ ວິເລຂເນ.

໔໔໙. ຕິກໍ ນງ຺ຄເລ. ຠູມີນງ຺ຄ’ມນງ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຸນາຕີຕິ ນງ຺ຄລໍ. ສີ ພນ຺ຘເນ, ໂຣ, ສີໂຣ. ‘‘ສີໂຣ ຕິກ຺ຂກເຣ ຫເລ’’ຕິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ. ໂຄທາຣຓໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ນງ຺ຄລສ຺ສ ທຓ຺ຑເກ ອີສາ, ອີສ ອິສ຺ສຣິເຍ, ອີສາ ນາຣີ. ‘‘ປຠຸມ຺ຫິ ສງ຺ກເຣ ອີໂສ, ຖິຍໍ ນງ຺ຄລທຓ຺ຑເກ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໙.໑໓-໔ ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາ ໒.໙.໑໔] ຣຠໂສ.

ຍຸຄກີລເກ ສມ຺ມາສທ຺ໂທ, ສມນ຺ຕິ ຍາຍ ສມ຺ມາ, ສມຸ ສມເນ. ຫລປທ຺ຘຕິ ນງ຺ຄລເລຂາ ສີຕາ ນາມ. ‘‘ສີຕາ ນງ຺ຄລເລຂາ ຈ, ທິວຄງ຺ຄາ ຈ ຊານກີ’’ຕິ [ຕິກຓ຺ຑເສສ ໓.໓.໑໙໑] ຕິກຓ຺ຑເສເສ. ສີ ສເຍ, ໂຕ, ສີຕາ ນາຣີ.

໔໕໐-໔໕໑. ມຸຄ຺ຄາທິເກ ຘຎ຺ຎວິເສເສ ອປຣນ຺ນສທ຺ໂທ, ປຸພ຺ພນ຺ນໂຕ ອປຣຠາເຄ ປວຕ຺ຕໍ ອນ຺ນໍ ອປຣນ຺ນໍ, ອປຣຓ຺ຓຎ຺ຈ. ສາລິອາທິເກ ປຸພ຺ພນ຺ນສທ຺ໂທ, ອປຣນ຺ນສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕໍ ອນ຺ນໍ ປຸພ຺ພນ຺ນໍ, ປຸພ຺ພຓ຺ຓຎ຺ຈ. ປຸພ຺ພາປຣຕ຺ຕຎ຺ຈ ເນສໍ ອາທິກປ຺ເປ ສມ຺ຠວາສມ຺ຠວວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສາລ຺ຍາທໂຍ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎານິ. ຘານໍ ໂປສນໍ, ຕຕ຺ຣ ສາຘູນິ ຘຎ຺ຎານິ, ໂຍ, ຣສ຺ໂສ. ກລມາ ຣຕ຺ຕສາລິ ມຫາສາລິສຏ຺ຐິກປ຺ປຠຸຕໂຍ ສູກຘຎ຺ຎວິເສສາ ສາລໂຍ ນາມ. ສຏ຺ຐິທິນານິ ປຣິປາກມສ຺ສ ສຏ຺ຐິໂກ. ສາລ ສິລາຆາຍໍ, ອິ, ສາລິ. ວຫຕິ, ພ຺ຣູເຫຕິ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕນ຺ຕິ ວີຫິ, ວຫ ປາປຸເຓ, ພ຺ຣູຫ ວຸຑ຺ຒິຍຎ຺ຈ, ອິ, ອສ຺ສີ, ປກ຺ເຂ ຣໂລໂປ, ວີຫິ. ໂກຣໍ ຣຸຘິຣໍ ທູສຕີຕິ ກຸທ຺ຣູໂສ, ໂຄວຑ຺ຒໂນ, ອ. ວຓ຺ຓວິປຣິຍໂຍ, ໂອສ຺ສຸ ຈ. ຄຸຘ ປຣິເວຘເນ, ອຸໂມ. ໂຄຘຸໂມ. ‘‘ໂຄຘູມສຸມໂນ ມິລກ຺ຂ, ໂຠຊນໍ ປາວໂຏ ຍໂວ’’ຕິ ຣຠໂສ. ວຣ ວຣຓສມ຺ຠຕ຺ຕີສຸ, ຓ຺ວຸ, ວຣໂກ. ຍຸ ມິສ຺ສເນ, ອ, ຍໂວ. ກງ຺ຄຸ ອຕິສຸຂຸມສສ຺ເສ ຘຎ຺ຎວິເສເສ, ໂສຠນສີສຕ຺ຕາ ກມນີຍຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ກງ຺ຄຸ, ອຸ. ‘‘ສາມາ ປິຍງ຺ຄຸ ກງ຺ຄຸ ທ຺ເວ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ. ຕພ຺ເຠທາ ເຕສໍ ຘຎ຺ຎານໍ ເຠທາ ວິເສສາ ນີວາຣາທໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ. ນີວາຣານິ ຕິຓຘຎ຺ຎານິ, ອາທິນາ ສາມາກາທໂຍ.

ທ຺ວຍໍ ກຬາເຍ. ຈຓ ທາເນ, ຓ຺ວຸ, ຈຓໂກ, ຫຣິມນ຺ຖເກປິ. ກໍ ວາຕໍ ລາຕີຕິ ກຬາໂຍ, ຬຕ຺ຕໍ, ກລາຍມ຺ປິ. ທ຺ວຍໍ ສາສປສາມຎ຺ເຎ. ‘‘ສາສໂປ ຕຸ ສຣິສໂປ, ກຏຸສ຺ເນໂຫ ຈ ຕນ຺ຕຸໂຠ’’ຕິ ຕິກຓ຺ຑເສໂສ [໒.໘.໓]. ‘‘ປຸເມ ສຸທ຺ໂຘທນສຸເຕ, ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ເສຕສາສເປ’’ຕິ ຣຠໂສ. ສິທ຺ຘາ ອຕ຺ຖາ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ. ສາສ ອນຸສິຏ຺ຐິຍໍ, ອໂປ. ສາສປສ຺ສາປິ ວີຫິເຠທຕ຺ຕາ ອິຘ ຄຫຓໍ.

໔໕໒. ທ຺ວຍໍ ກງ຺ຄຸຍໍ. ປິຍຠາວໍ ອງ຺ຄຕີຕິ ປິຍງ຺ຄຸ. ທ຺ວຍໍ ອຕສິຍໍ. ອວ ຣກ຺ຂເຓ, ໂມ, ອວສ຺ສຸ, ທ຺ວິຕ຺ຕໍ, ອຸມ຺ມາ. ອຕ ສາຕຈ຺ຈຄມເນ, ອໂສ, ນທາທິ. ຂຸມາປ຺ຍຕ຺ຣ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ສສ຺ເສ. ກິຏ ຄຕິຍໍ, ໂຐ, ກສິໂຕ ສມ຺ຠູຕໍ ວາ ກິຏ຺ຐໍ, ກິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນສສ຺ສຎ຺ຫິ ‘‘ກິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຐານູປຈາເຣນ, ໂຐ, ສິໂລໂປ, ອສ຺ສິ. ສສ ຄຕິຫິໍສາປາປຸຓເນສຸ, ໂສ. ຖມ຺ໂພ ຄຸມ຺ໂພ, ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ຖມ຺ພກຣິ, ອິ. ຘຎ຺ຎໍປ຺ຍຕ຺ຣ. ‘‘ຘຎ຺ຎໍ ວີຫີສຸ ຘຎ຺ຎເກ, ຘຎ຺ໂຎ ປຸຎ຺ຎວຕີຣິໂຕ. ຘຎ຺ຎາ ວາຕາມລກີສູ’’ຕິ ຫິ ນານຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ.

໔໕໓. ທ຺ວຍໍ ສສ຺ສາທີນໍ ກຓ຺ຑມຕ຺ເຕ. ກຓ ສທ຺ເທ, ໂຑ. ນລ ຄນ຺ເຖ, ໂຓ, ນາລໍ. ນາຬິປິ. ໂສ ເອວ ສສ຺ສາທິກຓ຺ໂຑ ນິປ຺ຜໂລ ເຈ, ປລາລມຸຈ຺ຈເຕ. ປລ ລວນປວເນສຸ, ອໂລ, ປລາໂລປິ.

ທ຺ວຍໍ ອສາເຣ ຕຸຈ຺ຉຘຎ຺ເຎ. ຠສ ຠສ຺ມີກຣເຓ, ອສ຺ສຸ, ຠຸສໍ ອຕິສເຍປິ. ຖຸສມ຺ປິ. ຕຸສ ອຸສ຺ສຄ຺ເຄ. ເກນ ວາເຕນ ອິງ຺ຄຕີຕິ ກລິງ຺ຄໂຣ, ລາຄໂມ, ອໂຣ ຈ. ຘຎ຺ຎານເມວ ຕເຈ ວກ຺ກເລ ຖຸໂສ, ຕຸສ ຕຸຏ຺ຐິມ຺ຫິ, ຕສ຺ສ ໂຖ, ຖຸໂສ ປຸເມ. ‘‘ຘຎ຺ຎຕ຺ຕເຈ ປຸມາ ຖຸໂສ’’ [ອມຣ ໑໙.໒໒] ຕ຺ຍມຣໂກເສ.

໔໕໔. ທ຺ວຍໍ ສສ຺ສໂຣເຄ. ເສຕວຓ຺ຓກຣຓວເສນ ອຏຕິ ຫິໍສຕີຕິ ເສຕຏ຺ຏິກາ, ສາ ເອວ ເສຕຏ຺ຐິກາ. ທ຺ວຍໍ ຕຓ຺ຑຸລກເຓ. ກຓ ນິມີລເນ, ກຓ ນິມີລນສທ຺ທຄຕີສຸ ວາ, ອ, ກໂຓ. ກຸຓ຺ຑ ທາເຫ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ທ຺ວຍໍ ຘຎ຺ຎມທ຺ທນຠູມິຍໍ. ຂລ ໂສເຈຍ຺ເຍ, ຘຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕິ ມທ຺ທນ຺ຕິ ອສ຺ມິໍ ຘຎ຺ຎກຣຓໍ. ຕິຓາທີນໍ, ສສ຺ສານຎ຺ຈ ຖມ຺ໂພ ຄຸມ຺ໂພ ນາມ, ຖມ຺ພ ເວກລ຺ເຍ, ຖມ຺ພ ປຏິພນ຺ເຘ ວາ. ຄຸຫ ສໍວຣເຓ, ໂພ, ຫສ຺ສ ໂມ.

໔໕໕. ທ຺ວຍໍ ມຸສເລ. ອໂຍ ອຄ຺ເຄໂກຏິຍໍ ຍສ຺ສາຕິ ອໂຍຄ຺ຄໍ. ມຸສ ຂຓ຺ຑເນ, ອໂລ. ທ຺ວຍໍ ສຸປ຺ເປ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ລຸນາຕ຺ຍປເນຕີຕິ ກຸລ຺ໂລ. ສຸປ ມາເນ, ອ, ສຣຕ຺ຍເນເນຕິ ວາ ສຸປ຺ປໍ, ໂປ, ອສ຺ສຸ. ປປ຺ໂຜຏນໍປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ອຸທ຺ຘເນ. ອຸປຣິ ຘີຍເຕ ຖາລ຺ຍາທິກມສ຺ມິນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘນໍ, ອຸທ຺ຘານມ຺ປິ, ຍຸ. ຈຸລ຺ລ ຫາວກຣເຓ, ອິ, ອີມ຺ຫິ ຈຸລ຺ລີ. ອຘິສຍນີ, ອນ຺ຕິກາປ຺ຍຕ຺ຣ. ອຕິ ອທິ ພນ຺ຘເນ, ອນ຺ຕ຺ຍເຕ ຠິກ຺ຂາທິກມສ຺ສນ຺ຕິ ອນ຺ຕິກາ, ຓ຺ວຸ. ‘‘ສນ຺ຕິເກ ສນ຺ນິຘາເນ ຈ, ອຸທ຺ຘເນ ຈາປິ ອນ຺ຕິກາ’’ຕ຺ຍຊໂຍ.

ກາສາທິຣຈິໂຕ ກໂຏ ເຍນ ມຣາໂວ ພນ຺ຘີຍເຕ. ມຣາໂວ ຈ ວີຫ຺ຍຄາຣໍ, ‘‘ກຸສູໂລ ວີຫ຺ຍຄາຣຎ຺ຈ, ກນ຺ຕໂຣ ຈ ມຣາວໂກ’’ຕິ ຣຠໂສ. ເກຈິ ມຣາວເມວ ກຏມາຫຸ, ຕໍ ນ, ‘‘ກຸສູໂລ ຈ ມຣາໂວ ຈ, ກິລຎ຺ໂຊ ຈ ກໂຏ ຠເວ’’ຕິ ອມຣມາລາຍໍ ປາທນາມປກຣເຓ ເຠເທນ ປາຐາ. ກິລ ພນ຺ຘເນ, ກິລນໍ ກິໂລ, ຕທຕ຺ຖໍ ຊາຍຕີຕິ ກິລຎ຺ໂຊ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ. ກຏ ຄຕິຍໍ, ອ.

໔໕໖. ອຏ຺ຐກໍ ຖາລິຍໍ. ກາມີຍຕີຕິ ກຸມ຺ຠີ, ກມຸ ອິຈ຺ຉາຍໍ, ໂຠ, ອສ຺ສຸ, ອີ ຈ, ກຸຍາ ປຖວິຍາ ຠວຕີຕິ ວາ ກຸມ຺ຠີ, ເກນ ອຄ຺ຄິນາ ຠຓຕີຕິ ວາ ກຸມ຺ຠີ, ຠຓ ສທ຺ເທ, ຓໂລໂປ, ເກນ ຊເລນ ອຸມ຺ຠີຍຕິ ປູຣີຍຕີຕິ ວາ ກຸມ຺ຠີ, ອຸຠ ອຸພ຺ຠ ອຸມ຺ຠ ປູຣເຓ, ສພ຺ພຕ຺ຣ ນທາທິ. ປິຐ ຫິໍສາສໍກິເລເສສຸ, ອໂຣ. ກຸຓ຺ຑ ທາເຫ. ຂລ ໂສເຈຍ຺ເຍ, ຬຕ຺ຕໍ. ອຸຂ ຄມເນ, ອໂລ, ນທາທິ, ຣສ຺ໂສ. ອປຈ຺ຈເຍ ອຸຂາ. ຖລ ຐາເນ, ອິ, ຖາລິ, ອີມ຺ຫິ ຖາລີ. ເກນ ອຄ຺ຄິນາ ລປຕີຕິ ໂກລມ຺ໂພ, ອສ຺ໂສຕ຺ຕໍ, ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ, ພຕ຺ຕຎ຺ຈ, ເກ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ໂອລມ຺ພຕີຕິ ວາ ໂກລມ຺ໂພ. ລພິ ອວສໍສເນ.

ຕິກໍ ມຓິເກ. ມນ ຎາເຓ, ອິ, ຓຕ຺ຕໍ, ມຓິເຍວ ມຓິກໍ. ຠຓ ສທ຺ເທ, ຓ຺ວຸ, ອຣໍ ສີຆໍ ຊໂຣ ອສ຺ສ ອຣຎ຺ຊໂຣ.

໔໕໗. ທ຺ວິປາທໍ ຆເຏ. ຆຏ ຈລເນ, ອ, ນທາທິມ຺ຫິ ຆຏີ, ກຸຏ ໂກຏິລ຺ເຍ. ເກນ ຊເລນ ລສຕິ ສິລິສ຺ສຕີຕິ ກລໂສ, ລິສ ສິເລສເນ, ອ, ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ, ກລໂສ ຕີສຸ. ວຣ ວາຣຓສມ຺ຠຕ຺ຕີສຸ, ຓ຺ວຸ. ກລສສຫຈຣຓໂຕ ວາຣໂກປິ ຕີສຸ. ‘‘ກລໂສ ຕຸ ຕີສູ’’ຕ຺ຍມຣໂກເສ [ອມຣ ໑໙.໓໑].

ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊນໍ, ອນ຺ນາທິ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ຠາຊນໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິນິມ຺ມິຕມ຺ປິ ກໍໂສ ນາມ.

‘‘ກໍໂສ ຣຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ມາເນ, ເຕຊເສປິ ຠເວ ຕຖາ;

ປານປຕ຺ເຕ ຈ ກໍສ຺ເຍ ຈ, ໂສຠິກ຺ຂາສຸ ຈ ກິຕ຺ຕິສູ’’. –

ຕ຺ຍຊເຍນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປານປຕ຺ເຕປິ ກໍໂສ. ກນ ທິຕ຺ຕິຄຕິກນ຺ຕີສຸ, ໂສ, ກໍໂສ. ອນິຕ຺ຖີ. ຕິກໍ ຠາຊນສາມຎ຺ເຎ. ອມ ຄຕິຍໍ, ອຕ຺ໂຕ, ອມຕ຺ຕໍ. ຠາຊ ປຸຖກມ຺ມນິ, ຈຸຣາທິ, ຍຸ.

໔໕໘. ທ຺ວຍໍ ຠາຊນາທີນມາຘາເຣ. ອນ຺ຕໍ ສມີປມາເຘຍ຺ຍສ຺ສ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຓ຺ຑຸປກໍ, ນ຺ຕສ຺ສຓ຺ໂຑ, ຄສ຺ສ ຈ ໂກ. ຈຸມ຺ພ ວທນສໍໂຍເຄ, ອໂຏ, ອສ຺ສຸ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ທ຺ວຍໍ ສຣາເວ, ສຣຕິ ວຸຑ຺ຒິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຣາໂວ, ອໂວ. ມລ຺ລ ຘາຣເຓ. ຓ຺ວຸ. ວຑ຺ຒມານໂກປ຺ຍຕ຺ຣ, ວຑ຺ຒຕິ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓີ ຠວຕີຕິ ວຑ຺ຒມານໂກ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

ທ຺ວຍໍ ເຠລພ຺ຍຎ຺ຊນາທິຆຏ຺ຏໂນປຍຸຕ຺ຕຠຓ຺ເຑ. ກຏ ຄຕິຍໍ, ຉຸ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ. ທຸ ຄຕິຍໍ, ໂພ, ນທາທິ, ທພ຺ພີ, ຣສ຺ເສ ທພ຺ພິ. ຂຊາກາປິ, ຂຊ ມນ຺ຖເນ, ອໂກ, ຂຊາກາ ຖິຍໍ. ທ຺ວຍໍ ຘຎ຺ຎາທິນິລເຍ. ກຸສ ສິເລສເນ, ອູໂລ. ກຸສ ອກ຺ໂກເສ, ໂຐ. ທ຺ເວປິ ປຸນ຺ນປຸໍສເກ.

໔໕໙. ທ຺ວຍໍ ມາສາທິສາກມຕ຺ເຕ, ສາ ຕນຸກຣເຓ, ຓ຺ວຸ. ຑໍສ ຂາທເນ, ຓ຺ວຸ. ສໂລໂປ, ສິຄ຺ຄຸ, ຫຣິຕກມ຺ປິ. ຫຣິຕາ ສກຕ຺ເຖ ໂກ. ‘‘ປຸລ຺ລິງ຺ໂຄ ສາກມຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ສິຄ຺ຄຸ ໂສຠຎ຺ຊເນປິ ເຈ’’ຕິ [ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໙.໓໔] ຣຠໂສ. ທ຺ວຍໍ ອທ຺ທເກ. ອາທ຺ທາຍໍ ຊາຕໍ ອທ຺ທກໍ, ຣສ຺ໂສ. ສິງ຺ຄມິວ ເວຣໍ ວປຸ ຍສ຺ສ ຕເມວ ສິງ຺ຄິເວຣໍ.

ຍທາ ສຸກ຺ຂໍ, ຕທາ ມໂຫສຘາຘ຺ຍໍ, ຕິກ຺ຂຣສຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ ໂອສຘໍ. ສຸຓ຺ຐີ, ນາຄຣໍ, ວິສໍ, ວິສເຠສຊ຺ຊມ຺ປິ. ສຸຐິ ໂສສເນ, ອິ, ສຸຓ຺ຐິ, ອີປຈ຺ຈເຍ ສຸຓ຺ຐີ.

ທ຺ວຍໍ ມຣີເຈ. ມຣ ປາຓຈາເຄ, ໂຈ. ກຸລ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ, ຓ຺ວຸ. ‘‘ມຣີຈໍ ໂກລກໍ ກຓ຺ຫໍ, ອຸສນໍ ຘມ຺ມປຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕ຺ຍມຣສີໂຫ.

໔໖໐. ຕິປາທໍ ກຎ຺ຊິເກ. ສຸວີຣຣຏ຺ເຐ ຠວໍ ໂສວີຣໍ. ເກນ ຊເລນ ອຎ຺ຊິຍມຠິພ຺ຍຕ຺ຕໍ ອສ຺ສ ກຎ຺ຊິຍໍ. ອາຣານໍ ຠູມ຺ຍກ຺ກຊານໍ ວາເຣສຸ ຄຫິເຕນ ນາເຣນ ຊເລນ ຊາຕໍ ອາຣນາຬໍ, ‘‘ອາໂຣ ກ຺ຂິຕິ ສຸເຕ’ກ຺ກເຊ, ນາໂຣ ຕຓ຺ຑຸລນີເຣສູ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຣສ຺ສ ໂຬ. ຖຸສໂຕ ຊາຕມຸທກໍ ຖຸໂສທກໍ, ຖຸໂສທກໂຕ ວາ ຊາຕໍ ຖຸໂສທກໍ. ຘຎ຺ຎໂຕ ວີຫິໂຕ ຊາຕໍ ອມ຺ພິລໍ ຘຎ຺ຎມ຺ພິລໍ. ວາຕໍ ລງ຺ກຕິ ຫີນໍ ກໂຣຕີຕິ ພິລງ຺ໂກ, ວາຕສ຺ສ ພິ, ວິເສເສນ ລງ຺ກຕີຕິ ວາ ພິລງ຺ໂກ. ກຸມ຺ມາໂສ, ອຠິສຸຕໍ, ອວນ຺ຕິໂສມໍ, ກຸຎ຺ຊລໍ, ກຎ຺ຊິກໍ, ມຓ຺ໂຑ, ເຊຏ຺ຐມ຺ພຸ, ຂທິກາປ຺ຍຕ຺ຣ.

ທ຺ວຍໍ ລວຓມຕ຺ເຕ. ລູ ເຉທເນ, ຍຸ, ໂອສ຺ສາ’ນວາເທເສ ໂລຓໍ.

໔໖໑. ສາມຸທ຺ທາທໂຍ ເອເຕ ປຎ຺ຈ ລວຓສ຺ສ ປເຠທາ ວິເສສາ. ສມຸທ຺ທຠູມິຍມວຏ຺ຐິຕໍ ລທ຺ຘໍ ໂລໂຓທກໍ ສຸກ຺ຂສນ຺ຕນໍ ສິຕໍ ຍໍ ຠວຕິ, ຕໍ ສາມຸທ຺ທລວຓໍ. ອກ຺ຂິວໍ, ວສິຣມ຺ປິ. ວສຸ ຖມ຺ເຠ, ອິໂຣ. ສິນ຺ຘຸເທເສ ຠໂວ ສິນ຺ຘໂວ, ໂຓ. ສິຕສິວໍ [ສີຕສິວໍ (ສກ຺ກເຕ)], ມາຓິມນ຺ຖໍ, ສິນ຺ຘຸຊມ຺ປິ. ສິຕໍ ຘວລໍ, ສິວໍ ກລ຺ຍາຓໍ, ກມ຺ມຘາຣຍສມາໂສ. ສິຕສິວນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນໍ. ມຓິມນ຺ໂຖ ປພ຺ພໂຕ, ຕຕ຺ຣ ຠໂວ, ໂຓ. ກາຬໂລໂຓ ນາມ ໂສວຈ຺ຈລວຓານໍ ມຊ຺ເຌ ກາຬວຓ຺ຓໍ ລວຓໍ [ຕີຓິ ມຘຸຣລວຓສ຺ສລວຓເຠທສ຺ສ (ອມຣໂກສ, ມເຫສ຺ວຣຏີກາ)], ‘‘ຕິລກໍ ຕຕ຺ຣ ເມຈເກ’’ຕິ [ມທໍ ສນ຺ທເຕ ປິໂສທຣາທິ (ຈິນ຺ຕາມຓິຏີກາ ໑໙.໔໓) ມທໍ ມຸທໍ ວາ ສນ຺ທເຕ… ວິໂສທຣາທິ (ພ຺ຍາຂ຺ຍາສຸຘາຏີກາ)] ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕິລກມ຺ປິ. ອຸພ຺ຠິທໍ ນາມ ໂຣມກລວຓໍ, ສມ຺ຠຣິເທເສ ກິຣ ຣຸມາ ນາມ ລວຓາກໂຣ. ຕຕ຺ຣ ປວິຏ຺ຐໍ ກຏ຺ຐມ຺ປິ ອຈິເຣນ ວິລີຍ ລວຓໍ ຠວຕິ, ຕພ຺ຠວໍ ໂຣມລວຓໍ. ວສຸກມ຺ປິ. ກຏ຺ຐາທີນໍ ສຍໍ ສຠາວວິຊຫນກຣຕ຺ຕາ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຸພ຺ຠິທໍ, ສກ຺ຍຕ຺ເຖ ອຸສທ຺ໂທ. ພິລາລໍ ນາມ ສມຸທ຺ທຕີຣາສນ຺ນເທສຠວໍ ມຕ຺ຕິກໍ ປາຈຍິຕ຺ວາ ນິປ຺ຜາທິຕລວຓໍ. ສມຸທ຺ທເວລາສນ຺ນເທເສ ຊາຕໍ ພິລາລໍ, ເອສ຺ສິຕ຺ຕໍ, ໂລ, ອຖ ວາ ອຸພ຺ຠິທໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປເທເສ ຠູມິໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ ລວຓມຕ຺ຕິກໍ ປາຈຍິຕ຺ວາ ນິປ຺ຜາທິຕລວຓໍ. ພິລາລໍ ນາມ ລວຓຠູມິໍ ວິທາຣຍິຕ຺ວາ ນິປ຺ຜາທິຕລວຓໍ. ວິປຸພ຺ໂພ ທລ ວິທາຣເຓ. ທສ຺ສ ໂລ. ອຖ ວາ ອຸພ຺ຠິທໍ ນາມ ປາກ຺ຍໍ ລວຓໍ. ພິລາລໍ ນາມ ວຈ຺ຈຄນ຺ຘໍ ກາຬລວຓໍ.

໔໖໒. ຄຸຬາທໂຍ ປຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉຸໂນ ວິກາຣາ. ຄຸຬ ຣກ຺ຂາຍໍ, ຄຸໂຬ ປກ຺ກຣໂສ. ຜາຓ ຄຕິຍໍ, ໂຕ, ຜາຓິຕໍ ຄຸຬໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຖທ຺ຘໍ. ຂຓ຺ຑ ມນ຺ເຖ, ຂຓ຺ໂຑ ຜາຓິຕໂຕປິ ຖທ຺ໂຘ. ອຸຈ຺ຉຸວິເສສສ຺ສ ຣສປາເກ ຂຓ຺ຑໂຍຄ຺ຍສາຣຠູເຕ ຍາ ຄຸຬິກາກາຣາ ຊາຍເຕ, ສາ ມຈ຺ຉຓ຺ຑີ ຂຓ຺ຑສາລູກໍ. ‘‘ມຈ຺ຉຓ຺ຑີ ຕຸ ປຸປ຺ຜຄຸຬາ, ຖທ຺ຘປຕ຺ຕນ຺ຕຸ ຜາຓິຕ’’ນ຺ຕິ ຣຠໂສ, ຂຓ຺ຑກກ຺ກໍ ຜາຓິຕມິຈ຺ຈຎ຺ເຎ. ສຣ ຫິໍສາຍໍ, ຂຣປຈ຺ຈໂຍ, ສກ຺ຂຣາ, ຍາ ‘‘ສິຕາ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສິໂນຕິ ພນ຺ຘຕິ ຕຓ຺ຫໍ ສິຕາ. ສິຕສກ຺ຂເຣຕ຺ຍຕ຺ຣ ຕຸ ສິໂຕ ຘວລຕ຺ໂຖ, ສກ຺ຂຣາປມາຓສຓ຺ຐານຕ຺ຕາ ວາ ສກ຺ຂຣາ. ອິເມ ຈ ຄຸຬາທໂຍ ຍຖາກ຺ກມໍ ຖທ຺ຘຕຣາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມຈ຺ຉຓ຺ຑີ ຜາຓິຕາ ຂຓ຺ຑວິກາຣາປິ. ທ຺ວຍໍ ຄຸເຬ. ໂຣຄາຘິເກສຸ ວິນາສກຣຕ຺ຕາ ວິສຎ຺ຈ ຕໍ ກຓ຺ຏກຎ຺ຈ.

໔໖໓. ທ຺ວຍໍ ຠຏ຺ຐຘຎ຺ເຎ. ລາຊ ຠສ຺ສເນ, ຠສ຺ສນໍ ຠຊ຺ຊນໍ, ອ. ນ ຂຕໍ ອກ຺ຂຕໍ. ‘‘ຕຕິຍາ ປກຕິ ລາເຊສ຺ວກ຺ຂຕໍ ຕີສ຺ວ’ຫິໍສິເຕ’’ຕິ ຣຸທ຺ໂທ.

ຠຏ຺ຐຍເວ ຘານາສທ຺ໂທ ສິຍາ, ‘‘ພຫຸມ຺ຫິ ຠຏ຺ຐຍເວ ຘານາ, ຖິຍໍ ອຠິນໂວ’ພ຺ຠິເທ’’ຕິ ຣຠໂສ. ຘາ ຘາຣເຓ, ຍຸ.

ທ຺ວຍໍ ຍວາທິຈຸຓ຺ເຓ. ສຈ ສມວາເຍ, ສຈ ເສຈເນ ວາ, ຕຸ. ມນ຺ຖ ວິໂລຬເນ. ຕິກໍ ສມໍ. ປູເຣຕີຕິ ປູໂປ, ໂປ. ອກາຣຍຸຕ຺ເຕ ອປູໂປ, ຍຖາ ‘‘ລາພຸ, ອລາພູ’’ຕິ. ຕຓ຺ຑຸລາທີນໍ ປິຏ຺ຐານໍ ວິກາໂຣ ປິຏ຺ຐໂກ, ສຎ຺ຎາຍໍ ໂກ.

໔໖໔. ຉກ຺ກໍ ສູເທ. ຠຕ຺ຕໍ, ສູປຎ຺ຈ ກໂຣຕິ ອກາສິ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ຠຕ຺ຕກາໂຣ, ສູປກາໂຣ ຈ. ສຸ ປຄ຺ຆຣເຓ. ສວຕິ ຣສໍ ປຄ຺ຆຣາເປຕີຕິ ສູໂທ, ໂທ, ທີຆາທິ. ສູທ ປຄ຺ຆຣເຓ ວາ, ອ. ອຬາໂຣ ນາມ ສູປາທິວິກຕິ, ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອາຬາຣິໂກ. ໂອທນໍ ປຈຕີຕິ ໂອທນິໂກ. ຣສໍ ກໂຣຕີຕິ ຣສໂກ.

ທ຺ວຍໍ ສູເປ. ສຸຂຕ຺ຖາຍ ປາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສູໂປ, ທີຆາທິ. ວິເສສໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຊຕິ ອນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນ, ຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ອຎ຺ຊ ຄຕິຍໍ, ຍຸ.

໔໖໕. ປຎ຺ຈກໍ [ຕິປາທໍ (ກ.)] ຠຕ຺ເຕ. ອຸທິ ສວນກ຺ເລທເນສຸ, ຍຸ. ວາກາໂຣ ໂອທນສທ຺ທສ຺ສ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ. ກຸຣ ສທ຺ເທ, ກຣ ກຣເຓ ວາ, ກໂຣຕິ ພລນ຺ຕິ ກຸຣໍ, ອສ຺ສຸ, ກິຣ ວິກ຺ຂິປເນ ວາ, ກິຣຕິ ພຸຠຸກ຺ຂນ຺ຕິ ກຸຣໍ, ອິສ຺ສຸ, ກຣ ຫິໍສາຍໍ ວາ, ກຸ ສທ຺ເທ ວາ, ຣປຈ຺ຈໂຍ. ຠຊຕິ ເຍນ, ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາ ຠຕ຺ຕໍ, ຠຊ ເສວາຍໍ, ໂຕ. ຠກ຺ຂິຕພ຺ພາຕິ ຠິກ຺ຂາ, ຠກ຺ຂ ອທເນ, ອສ຺ສິ, ຠິກ຺ຂ ຍາຈເນ ວາ, ຠິກ຺ຂາ ນາຣີ. ອທ ຠກ຺ຂເນ, ໂຕ. ຠິທາທິຕ຺ຕາ ອນ຺ນາເທໂສ, ທໂລໂປ.

ຈຕຸກ຺ກໍ ໂຠຊເນ, ອສ ຠກ຺ຂເນ, ກມ຺ເມ ຍຸ. ຫຣ ຫຣເຓ. ອາຫຣຕິ ພລາຍູນີຕິ ອາຫາໂຣ, ໂຓ. ຠຸຊຘາຕຸມ຺ຫາ ຍຸ, ໂຠຊນໍ. ຆສ ອທເນ, ໂຓ. ອນ຺ໂຘປ຺ຍຕ຺ຣ, ອທຘາຕຸມ຺ຫາ ຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອນ຺ຘາເທໂສ ນິປາຕນາ.

ທ຺ວຍໍ ຍາຄຸຍໍ. ຕຣ ປ຺ລວນຕຣເຓສຸ. ຕຣຕິ ປ຺ລວຕິ ພ຺ຍາປີຠວຕີຕິ ຕຣຓໍ, ຍຸ. ຕຣລໍ, ຕຣລາປິ. ຍາ ປາປຸເຓ, ຄຸ, ຍຸ ມິສ຺ສເນ ວາ, ຄຸ, ອຸສ຺ສາ. ອຸຓ຺ຫິກາ, ສາຓາ, ວິເລປີ ຈ ຍາຄຸນາມານິ. ສາ ປາເກ, ຍຸ, ສາຓາ.

໔໖໖. ຂຊ຺ຊາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສນເຠທາ. ຂາທ ຠກ຺ຂເນ, ກມ຺ເມ ໂຕ, ຠຸຊາທິ. ຂຊ຺ຊໍ ມໍສາທິ. ໂຠຊ຺ຊໍ ອນ຺ນາທິ. ລິຫ ອສ຺ສາທເນ, ຓ຺ໂຍ, ຫສ຺ສ ໂຍ. ເລຍ຺ຍໍ ມຘ຺ວາທິ. ປາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເປຍ຺ຍໍ, ປາ ປາເນ, ຓ຺ໂຍ, ອາສ຺ເສ, ເປຍ຺ຍໍ ສູປາທິ.

ທ຺ວຍໍ ຠຕ຺ຕມຓ຺ເຑ. ສຸ ສວເນ, ວິສຣຸຊປທາທິໂຕ ຓ. ຈມຸ ອທເນ, ອາປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ປາເນ, ກມ຺ເມ ໂຓ. ມາສໂຣປ຺ຍຕ຺ຣ, ມສິ ປຣິມາເຓ, ອໂຣ. ທ຺ວຍໍ ອາໂລເປ. ລຸປ ເຉທເນ, ອາປຸພ຺ໂພ ສມ຺ປິຓ຺ຑເນ, ກຸ ສທ຺ເທ. ກພິ ວຓ຺ເຓ ວາ, ອໂລ, ຬຕ຺ຕໍ, ເກນ ໂຕເຍນ ພລມສ຺ສາຕິ ວາ ກພໂຬ, ປຸເມ, ຄາໂສປິ.

໔໖໗. ຣສານໍ ສພ຺ພຣສານໍ ອຄ຺ຄມ຺ຫິ ຣເສ ມຓ຺ຑສທ຺ໂທ, ມຓ຺ຑ ຠູສາຍໍ, ‘‘ສພ຺ພຣສຄ຺ເຄ ມຓ຺ຑມນິຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕ຺ຍມຣສີໂຫ [ອມຣ ໑໙.໔໙]. ທ຺ວຍໍ ຠຸຕ຺ຕໂຕ ເສເສ. ວິຣູໂປ, ກຸຈ຺ຉິໂຕ ວາ ຆາໂສ ວິຆາໂສ. ຠຸຕ຺ຕໂຕ ເສໂສ ຠຸຕ຺ຕເສໂສ, ໂສວ ຠຸຕ຺ຕເສສໂກ, ສກຕ຺ເຖ ໂກ.

ທ຺ວຍໍ ວິຆາສາເທ. ວິຆາສໍ ອທຕີຕິ, ອ, ທມຸ ທມເນ, ຓ຺ວຸ. ທ຺ວຍໍ ປິປາສາຍໍ. ປາຕຸໍ ອິຈ຺ຉາ ປິປາສາ, ປາ ປາເນ, ໂສ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ. ຕສ ປິປາສາຍໍ, ຍຸ.

໔໖໘. ທ຺ວຍໍ ຠຸຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉາຍໍ. ຂຸທ ພຸຠຸກ຺ຂາຍໍ, ໂທ. ຆສິຕຸມິຈ຺ຉາ ຊິຆຈ຺ຉາ, ຆສ ອທເນ, ອິຈ຺ຉຕ຺ເຖ ໂຉ, ທ຺ວິຕ຺ຕາທິ. ມໍສສ຺ສ ຣໂສ ປຏິຈ຺ຉາທນີຍມຸຈ຺ຈເຕ. ຉນ຺ທ ອິຈ຺ຉາຍໍ. ປຏິຈ຺ຉາເທຕີຕິ ປຏິຈ຺ຉາທນີຍໍ, ອນີໂຍ, ຉທ ສໍວຣເຓ ວາ, ມໍເສນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຏິຈ຺ຉາທນີຍໍ.

ທ຺ວຍໍ ອຸຄ຺ຄາເຣ, ເທກິ ສທ຺ໂທສ຺ສາເຫສຸ, ອຸທ຺ຘໍ ເທກຕິ ຄນ຺ຕຸມຸສ຺ສຫຕີຕິ ອຸທ຺ເຣໂກ, ເອກສ຺ສ ທກາຣສ຺ສ ໂຣ. ອຸທ຺ເທໂກປິ. ຄິຣ ນິຄ຺ຄິຣເຓ, ອິສ຺ສາ, ອຸຄ຺ຄາໂຣ. ປາໂທ ຕິຕ຺ຕິຍໍ. ສຸຫິໂຕ ຕິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂສຫິຈ຺ຈໍ. ຕິປິ ປີຓເນ,ຕິ, ຠຸຊາທິ. ຍຸປຈ຺ຈເຍ, ອິສ຺ສຕ຺ເຕ ຈ ຕປ຺ປນໍ.

໔໖໙. ຍຖິຈ຺ຉິຕນ຺ຕໍ ຍຖິຈ຺ຉິເຕ. ກ຺ຣິຍາວິເສສນຕາຍ ເຈເຕ ນປຸໍສເກ, ກ຺ຣິຍາພ຺ຍຍານຎ຺ຫິ ສຕິປ຺ເຍກຕ຺ເຕ ຕພ຺ພິເສສນານິ ນປຸໍສເກ ຠວນ຺ຕິ ເອກຕ຺ເຕປິ, ຕຖາ ຫິ ກ຺ຣິຍານມພ຺ຍຍານຎ຺ຈ ສຕ຺ຕາຠູຕຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍາວິເສໂສປາທານໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຕພ຺ພິເສສນານມ຺ປິ ສາມຎ຺ຎລິງ຺ຄາ ນປຸໍສກຕ຺ຕໍ, ສາມຎ຺ຎສງ຺ຂ຺ຍາ ເຈກຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍ ຍຖາ – ມຸທຸໍ ປຈນ຺ຕິ, ສາທຸໍ ປຈນ຺ຕິ. ພຫຸວຈນນ຺ເຕປິ ກ຺ຣິຍາສທ຺ເທ ຕພ຺ພິເສສນສ