📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ທີຆນິກາເຍ

ມຫາວຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາ

໑. ມຫາປທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖາ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ…ເປ… ກເຣຣິກຸຏິກາຍນ຺ຕິ ມຫາປທານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ກເຣຣິກຸຏິກາຍນ຺ຕິ ກເຣຣີຕິ ວຣຸຓຣຸກ຺ຂສ຺ສ ນາມໍ, ກເຣຣິມຓ຺ຑໂປ ຕສ຺ສາ ກຸຏິກາຍ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກເຣຣິກຸຏິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ໂກສມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂກສມ຺ພກຸຏິກາ’’ຕິ. ອນ຺ໂຕເຊຕວເນ ກິຣ ກເຣຣິກຸຏິ ໂກສມ຺ພກຸຏິ ຄນ຺ຘກຸຏິ ສລຬາຄາຣນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາເຄຫານິ, ເອເກກໍ ສຕສຫສ຺ສປຣິຈ຺ຈາເຄນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ. ເຕສຸ ສລຬາຄາຣໍ ຣຎ຺ຎາ ປເສນທິນາ ກາຣິຕໍ, ເສສານິ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ກາຣິຕານິ. ອິຕິ ຠຄວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ຄຫປຕິນາ ຖມ຺ຠານໍ ອຸປຣິ ກາຣິຕາຍ ເທວວິມານກປ຺ປາຍ ກເຣຣິກຸຏິກາຍໍ ວິຫຣຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກາສນິກຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິການໍ ປາໂຕວ ຠຸຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກປິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕເມວ. ອິຘ ປນ ປກຕິຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ‘‘ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑປາຕໂຕ ປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ, ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກເຣຣິມຓ຺ຑລມາເຬຕິ ຕສ຺ເສວ ກເຣຣິມຓ຺ຑປສ຺ສ ອວິທູເຣ ກຕາຍ ນິສີທນສາລາຍ. ໂສ ກິຣ ກເຣຣິມຓ຺ຑໂປ ຄນ຺ຘກຸຏິກາຍ ຈ ສາລາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄນ຺ຘກຸຏີປິ ກເຣຣິກຸຏິກາປິ ສາລາປິ – ‘‘ກເຣຣິມຓ຺ຑລມາໂຬ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ‘‘ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ວິຠຕ຺ເຕນ ປຸພ຺ເພນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານສງ຺ຂາເຕນ ປຸພ຺ເພນິວາເສນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕາ. ຘມ຺ມີຕິ ຘມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕາ.

ອຸທປາທີຕິ ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທສພລສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ນາມ ເກ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ເກ ນານຸສ຺ສຣນ຺ຕີຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ສາວກາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘາ ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ. ກຕຣຕິຕ຺ຖິຍາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ? ເຍ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕກມ຺ມວາທິໂນ, ເຕປິ ຈຕ຺ຕາລີສໍເຍວ ກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ສາວກາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍຎ຺ເຈວ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ຍາວຕກໍ ອາກງ຺ຂນ຺ຕິ, ຕາວຕກໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ.

ຕິຕ຺ຖິຍາ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິຍາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ປຏິປາຏິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ປຏິປາຏິຍາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕາປິ ອສຎ຺ຎຠວໍ ປຕ຺ວາ ຂນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຊາເລ ປຕິຕາ ກຸຓ຺ຐາ ວິຍ, ກູເປ ປຕິຕາ ປງ຺ຄຸຬາ ວິຍ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວ, ອິໂຕ ປຣໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຣຓໍ ອນ຺ຘານໍ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຄມນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ອນ຺ຘາ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຄ຺ຄາຫເກ ສຕິເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອສຕິ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິຍາວ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ປຏິປາຏິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

ສາວກາປິ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິຍາວ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ອສຎ຺ຎຠວໍ ປຕ຺ວາ ຂນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເຕ ວຏ຺ເຏ ສໍສຣຓກສຕ຺ຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຠາວກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອສຎ຺ຎຠເວ ປນ ປຎ຺ຈກປ຺ປສຕານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຕຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ເຘຫິ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ ປຣໂຕ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາຍສ຺ມາ ໂສຠິໂຕ. ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ປນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຍໍ ຍໍ ຐານໍ ປສ຺ສິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຕເທວ ປສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕິຕ຺ຖິຍາ ຈ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣມານາ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐກຕສຸຕເມວ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ. ຕຖາ ສາວກາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ. ພຸທ຺ຘາ ປນ ອຕ຺ຕນາ ວາ ປເຣຫິ ວາ ທິຏ຺ຐກຕສຸຕໍ ສພ຺ພເມວ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ.

ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ຂຊ຺ໂຊປນກໂອຠາສສທິສໍ, ສາວການໍ ປທີໂປຠາສສທິສໍ, ອຄ຺ຄສາວການໍ ໂອສຘິຕາຣໂກຠາສສທິສໍ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຈນ຺ໂທຠາສສທິສໍ, ພຸທ຺ຘານໍ ສຣທສູຣິຍມຓ຺ຑໂລຠາສສທິສໍ. ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕການິ ຊາຕິສຕານິ ຊາຕິສຫສ຺ສານິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ກປ຺ປສຕານິ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ເນວ ຂລິຕໍ, ນ ປຏິຆາຕໍ ໂຫຕິ, ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘເມວ ອາກງ຺ຂມນສິກາຣຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທປຏິພທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ. ທຸພ຺ພລປຕ຺ຕປຸເຏ ເວຄກ຺ຂິຕ຺ຕນາຣາໂຈ ວິຍ, ສິເນຣຸກູເຏ ວິສ຺ສຏ຺ຐອິນ຺ທວຊິຣໍ ວິຍ ຈ ອສຊ຺ຊມານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອໂຫ ມຫນ຺ຕໍ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ອາຣພ຺ຠ ກຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຊາຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຕິປິ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ, ອິຕິປິ ປຸພ຺ເວນິວາໂສ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຕິປີຕິ ເອວມ຺ປິ.

໒-໓. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ…ເປ… ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຍເມວ ຫິ ວິເສໂສ – ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ອສ຺ໂສສິ, ອິຘ ທິພ຺ພໂສເຕນ. ຕຕ຺ຖ ຈ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓກຖາ ວິປ຺ປກຕາ, ອິຘ ປຸພ຺ເພນິວາສກຖາ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມມ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຄຸຓໍ ໂຖເມນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓສ຺ສ ປນ ເມ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕິ; ຫນ຺ທ ເນສໍ ຕສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ກເຖຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປກຕິຍາປິ ພຸທ຺ຘານໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖເມວ ຐປິເຕ ຕງ຺ຂເຓ ຠິກ຺ຂູຫິ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ຈ ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິປຏິວຈນສ຺ສ ຈ ປຣິໂຍສາເນ ເຕສໍ ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກເຖຕຸກາໂມ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ ໂນຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ ໂນຕິ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ ນຸ. ອຖ ນໍ ປຫຏ຺ຐມານສາ ຠິກ຺ຂູ ຍາຈມານາ ເອຕສ຺ສ ຠຄວາຕິອາທິມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເອຕສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ສ ຘມ຺ມິກຖາກຣຓສ຺ສ.

໔. ອຖ ຠຄວາ ເຕສໍ ຍາຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕຸກາໂມ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖາ’’ຕິ ເຕ ໂສຕາວຘາຣຓສາຘຸກມນສິກາເຣສຸ ນິໂຍເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອສາຘາຣຓໍ ຉິນ຺ນວຏຸມການຸສ຺ສຣຓໍ ປກາເສຕຸກາໂມ ອິໂຕ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວິປສ຺ສີຕິ ຍສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ວິປສ຺ສີ. ອຍຎ຺ຫິ ‘ຍ’ນ຺ຕິ ສທ຺ໂທ ‘‘ຍໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ອາໂຣເຈມິ ຕໍ, ຠຄວໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໐໓) ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈເນ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຍໍ ຕໍ ອປຸຈ຺ຉິມ຺ຫ ອກິຕ຺ຕຍີ ໂນ, ອຎ຺ຎໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ ຕທິງ຺ຆ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໘໑) ອຸປໂຍຄວຈເນ. ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໑.໒໗໗) ກຣຓວຈເນ. ອິຘ ປນ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ’’ຕິ. ອຸທປາທີຕິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອຸນ຺ນາເທນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ຠທ຺ທກປ຺ເປຕິ ປຎ຺ຈພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທປຏິມຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣກປ຺ເປ ສາຣກປ຺ເປຕິ ຠຄວາ ອິມໍ ກປ຺ປໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກິຣ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕາ ອຠິນີຫາໂຣ ກໂຕ, ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກກປ຺ເປປິ ປຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ອຠິນີຫາຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປນ ຕຓ຺ຫງ຺ກໂຣ, ເມຘງ຺ກໂຣ, ສຣຓງ຺ກໂຣ, ທີປງ຺ກໂຣຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕສໍ ໂອຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ຎເມວ ອໂຫສິ.

ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ປປຣິໂຍສາເນ ປນ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ເອໂກວ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຕໂຕປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ຎເມວ ອໂຫສິ. ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ປປຣິໂຍສາເນ ມງ຺ຄໂລ, ສຸມໂນ, ເຣວໂຕ, ໂສຠິໂຕຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໂຕປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ຎເມວ ອໂຫສິ. ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ປປຣິໂຍສາເນ ປນ ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິກສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍສ຺ສ ອຸປຣິ ອໂນມທສ຺ສີ, ປທຸໂມ, ນາຣໂທຕິ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໂຕປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ຎເມວ ອໂຫສິ. ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ປປຣິໂຍສາເນ ປນ ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສານໍ ອຸປຣິ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ຠຄວາ ເອໂກວ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ໂອຣຠາເຄ ອິໂຕ ຕິໍສກປ຺ປສຫສ຺ສານໍ ອຸປຣິ ສຸເມໂຘ, ສຸຊາໂຕຕິ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໂຕ ໂອຣຠາເຄ ອິໂຕ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ກປ຺ປສຫສ຺ສານໍ ອຸປຣິ ປິຍທສ຺ສີ, ອຕ຺ຖທສ຺ສີ, ຘມ຺ມທສ຺ສີຕິ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອຖ ອິໂຕ ຈຕຸນວຸຕິກປ຺ເປ ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ເອໂກວ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ອິໂຕ ທ຺ເວ ນວຸຕິກປ຺ເປ ຕິສ຺ໂສ, ຜຸສ຺ໂສຕິ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ອິໂຕ ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ ສິຂີ, ເວສ຺ສຠູຕິ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອິມສ຺ມິໍ ຠທ຺ທກປ຺ເປ ກກຸສນ຺ໂຘ, ໂກຓາຄມໂນ, ກສ຺ສໂປ, ໂຄຕໂມ ອມ຺ຫາກໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວມຍໍ ກປ຺ໂປ ປຎ຺ຈພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທປຏິມຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣກປ຺ໂປ ສາຣກປ຺ໂປຕິ ຠຄວາ ອິມໍ ກປ຺ປໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ກິໍ ປເນຕໍ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ເອຕ຺ຕກາ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ’’ຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕີຕິ? ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເກສໍ? ສຸທ຺ຘາວາສພ຺ຣຫ຺ມານໍ. ກປ຺ປສຓ຺ຐານກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ເອກມສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ເອກງ຺ຄຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິເຕ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ໂລກສ຺ສ ສຓ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ເທໂວ ວສ຺ສິຕຸໍ ອາຣຠຕິ. ອາທິໂຕວ ອນ຺ຕຣຏ຺ຐເກ ຫິມປາໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ຕິລມຕ຺ຕາ ກຓມຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຑຸລມຕ຺ຕາ ມຸຄ຺ຄ-ມາສ-ພທຣ-ອາມລກ-ເອຬາລຸກ-ກຸມ຺ຠຓ຺ຑ-ອລາພຸມຕ຺ຕາ ອຸທກຘາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸສຠທ຺ເວອຸສຠອຑ຺ຒຄາວຸຕຄາວຸຕທ຺ເວຄາວຸຕອຑ຺ຒໂຍຊນໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນ…ເປ… ໂຍຊນສຕໂຍຊນສຫສ຺ສໂຍຊນສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຍາວ ອວິນຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອຖ ຕໍ ອຸທກໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຠສ຺ສຕິ, ຠສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທເກ ປກຕິເທວໂລກຏ຺ຐາເນສຸ ເທວໂລກາ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສຓ຺ຐຫນວິຘານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປຸພ຺ເພນິວາສກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ມນຸສ຺ສໂລກສຓ຺ຐຫນຏ຺ຐານໍ ປນ ປຕ຺ເຕ ອຸທເກ ຘມກຣຓມຸເຂ ປິຫິເຕ ວິຍ ວາຕວເສນ ຕໍ ອຸທກໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸທກປິຏ຺ເຐ ອຸປ຺ປລິນິປຓ຺ຓໍ ວິຍ ປຖວີ ສຓ຺ຐຫຕິ. ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ໂກ ວິນສ຺ສມາເນ ໂລເກ ປຈ຺ຉາ ວິນສ຺ສຕິ, ສຓ຺ຐຫມາເນ ປຐມໍ ສຓ຺ຐຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ປທຸມິນິຄຈ຺ໂຉ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ສເຈ ຕສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ປຸປ຺ຜໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂນ ເຈ, ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຎ຺ຈ ສເຈ ເອໂກ ພຸທ຺ໂຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ເອກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ທ຺ເວ, ຕໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ, ປຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕານິ ຈ ໂຂ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ນາເຬ ກຓ຺ຓິກາພທ຺ຘານິ ຫຸຕ຺ວາ. ສຸທ຺ຘາວາສພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ‘‘ອາຍາມ, ມຍໍ ມາຣິສາ, ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘານໍ ອນິພ຺ພຕ຺ຕນກປ຺ເປ ປຸປ຺ຜໍ ນ ໂຫຕິ. ເຕ ປນ ອປຸປ຺ຜິຕຄຈ຺ຉໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອນ຺ຘກາໂຣ ວຕ ໂຠ ໂລໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຕາ ມຕາ ສຕ຺ຕາ ອປາເຍ ປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ, ຉ ເທວໂລກາ ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສຸຎ຺ຎາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸປ຺ຜິຕກາເລ ປນ ປຸປ຺ຜໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ເຕສຸ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕສຸ ສມ຺ພຸຊ຺ຌນ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕສຸ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ເທໂວໂຣຫນໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ເຕສຸ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬກມ຺ປນາທີນິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ທກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍາ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ຉ ເທວໂລກາ ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ ອຕ຺ຕມນາ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ຠທ຺ທກປ຺ເປ ປຎ຺ຈ ປທຸມານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຕສໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອານຸຠາເວນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ປຎ຺ຈໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ສຸທ຺ຘາວາສພ຺ຣຫ຺ມາໂນປິ ຕານິ ປທຸມານິ ທິສ຺ວາ ອິມມຕ຺ຖໍ ຊານິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໕-໗. ອິຕິ ຠຄວາ – ‘‘ອິໂຕ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກປ຺ປປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຊາຕິປຣິຈ຺ເຉທາທິວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉເທ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກນ຺ຕິ ອຸຠຍເມຕໍ ອປ຺ປກສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຍຎ຺ຫິ ອປ຺ປກໍ, ຕໍ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ລຫຸກຎ຺ຈ ໂຫຕິ.

ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ວສ຺ສສຕໂຕ ວາ ອຸປຣິ ອປ຺ປໍ, ອຎ຺ຎໍ ວສ຺ສສຕໍ ອປຕ຺ວາ ວີສໍ ວາ ຕິໍສໍ ວາ ຈຕ຺ຕາລີສໍ ວາ ປຓ຺ຓາສໍ ວາ ສຏ຺ຐິ ວາ ວສ຺ສານິ ຊີວຕິ. ເອວໍ ທີຆາຍຸໂກ ປນ ອຕິທຸລ຺ລໂຠ, ອສຸໂກ ກິຣ ເອວໍ ຈິຣໍ ຊີວຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິສາຂາ ອຸປາສິກາ ວີສວສ຺ສສຕໍ ຊີວຕິ, ຕຖາ ໂປກ຺ຂຣສາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ເສໂລ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ພາວຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ, ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣຕິ. ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ປນ ວສ຺ສສຕຎ຺ເຈວ ປຓ຺ຓາສຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ, ພາກຸລຕ຺ເຖໂຣ ວສ຺ສສຕຎ຺ເຈວ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສານິ. ອຍໍ ສພ຺ພທີຆາຍຸໂກ. ໂສປິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານິ ນ ຊີວຕິ.

ວິປສ຺ສີອາທໂຍ ປນ ສພ຺ເພປິ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາເຄນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຄຫິຕາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອາຍຸ, ອິຕິ ສພ຺ເພ ພຸທ຺ຘາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸກາ. ເຕ ກສ຺ມາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ນ ອຏ຺ຐໍສຸ? ອຸຕຸໂຠຊນວິປຕ຺ຕິຍາ. ອຸຕຸໂຠຊນວເສນ ຫິ ອາຍຸ ຫາຍຕິປິ ວຑ຺ຒຕິປິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ຣາຊາໂນ ອຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ອຸປຣາຊາໂນ, ເສນາປຕິ, ເສຏ຺ຐິ, ສກລນຄຣໍ, ສກລຣຏ຺ຐໍ ອຘມ຺ມິກເມວ ໂຫຕິ; ອຖ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ, ຕາສໍ ເທວຕານໍ ມິຕ຺ຕາ ຠູມຏ຺ຐເທວຕາ, ຕາສໍ ເທວຕານໍ ມິຕ຺ຕາ ອາກາສຏ຺ຐກເທວຕາ, ອາກາສຏ຺ຐກເທວຕານໍ ມິຕ຺ຕາ ອຸຓ຺ຫວລາຫກາ ເທວຕາ, ຕາສໍ ມິຕ຺ຕາ ອພ຺ຠວລາຫກາ ເທວຕາ, ຕາສໍ ມິຕ຺ຕາ ສີຕວລາຫກາ ເທວຕາ, ຕາສໍ ມິຕ຺ຕາ ວສ຺ສວລາຫກາ ເທວຕາ, ຕາສໍ ມິຕ຺ຕາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວຕາ, ຕາສໍ ມິຕ຺ຕາ ຕາວຕິໍສາ ເທວຕາ, ຕາສໍ ມິຕ຺ຕາ ຍາມາ ເທວຕາຕິ ເອວມາທິ. ເອວໍ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສາວເກ ສພ຺ພາ ເທວພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາປິ ອຘມ຺ມິກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາສໍ ອຘມ຺ມິກຕາຍ ວິສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ວາໂຕ ຍຖາມຄ຺ເຄນ ນ ວາຍຕິ, ອຍຖາມຄ຺ເຄນ ວາຍນ຺ໂຕ ອາກາສຏ຺ຐກວິມານານິ ໂຂເຠຕິ, ວິມາເນສຸ ໂຂຠິເຕສຸ ເທວຕານໍ ກີຬນຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕານິ ນ ນມນ຺ຕິ, ເທວຕານໍ ກີຬນຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ເຕສຸ ອນມນ຺ເຕສຸ ສີຕຸຓ຺ຫເຠໂທ ອຸຕຸ ຍຖາກາເລນ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕ ນ ສມ຺ມາ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ກທາຈິ ວສ຺ສຕິ, ກທາຈິ ນ ວສ຺ສຕິ; ກຕ຺ຖຈິ ວສ຺ສຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ນ ວສ຺ສຕິ, ວສ຺ສນ຺ໂຕປິ ວປ຺ປກາເລ ອງ຺ກຸຣກາເລ ນາຬກາເລ ປຸປ຺ຜກາເລ ຂີຣຄ຺ຄຫຓາທິກາເລສຸ ຍຖາ ຍຖາ ສສ຺ສານໍ ອຸປກາໂຣ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ວສ຺ສຕິ ຈ ວິຄຈ຺ຉຕິ ຈ, ເຕນ ສສ຺ສານິ ວິສມປາການິ ໂຫນ຺ຕິ, ວິຄຕຄນ຺ຘວຓ຺ຓຣສາທິສມ຺ປນ຺ນານິ. ເອກຠາຊເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຕຓ຺ຑຸເລສຸປິ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ຠຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລໍ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ອຕິກິລິນ຺ນໍ, ເອກສ຺ມິໍ ສມປາກໍ. ຕໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ກຸຈ຺ຉິຍມ຺ປິ ຕີຫາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ສຕ຺ຕາ ພຫ຺ວາພາຘາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ, ອປ຺ປາຍຸກາ ຈ. ເອວໍ ຕາວ ອຸຕຸໂຠຊນວເສນ ອາຍຸ ຫາຍຕິ.

ຍທາ ປນ ຣາຊາໂນ ຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ອຸປຣາຊາໂນປິ ຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສພ຺ເພປິ ຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຘມ຺ມິກຕ຺ຕາ ສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ຍຖາມຄ຺ເຄນ ວາໂຕ ວາຍຕິ, ຍຖາມຄ຺ເຄນ ວາຍນ຺ໂຕ ອາກາສຏ຺ຐກວິມານານິ ນ ໂຂເຠຕິ, ເຕສໍ ອໂຂຠາ ເທວຕານໍ ກີຬນຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ. ເອວໍ ກາເລນ ອຸຕຸ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເທໂວ ສມ຺ມາ ວສ຺ສຕິ, ວປ຺ປກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສສ຺ສານໍ ອຸປກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກາເລ ວສ຺ສຕິ, ກາເລ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ສສ຺ສານິ ສມປາການິ ສຸຄນ຺ຘານິ ສຸວຓ຺ຓານິ ສຸຣສານິ ໂອຊວນ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສມ຺ປາທິຕໍ ໂຠຊນໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕມ຺ປິ ສມ຺ມາ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ສຕ຺ຕາ ອໂຣຄາ ທີຆາຍຸກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຸຕຸໂຠຊນວເສນ ອາຍຸ ວຑ຺ຒຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ສິຂີ ສຕ຺ຕຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາເລຕິ ອິທໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຣິຫີນສທິສໍ ກຕໍ, ນ ປນ ເອວໍ ປຣິຫີນໍ, ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຣິຫີນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ອິມສ຺ມິໍ ຕາວ ກປ຺ເປ ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ປຎ຺ຈ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຕໍ ອາຍຸ ປຣິຫາຍມານໍ ທສວສ຺ສກາລໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ຒມານໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣິຫາຍມານໍ ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ສກາເລ ຐິຕໍ; ຕທາ ໂກຓາຄມໂນ ຠຄວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຕເຖວ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕໍ ອາຍຸ ທສວສ຺ສກາລໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ຒມານໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສກາເລ ຐິຕໍ; ຕທາ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຕເຖວ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕໍ ອາຍຸ ທສວສ຺ສກາລໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ຒມານໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ວສ຺ສສຕກາລໍ ປຕ຺ຕໍ, ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຣິຫີນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ອາຍຸປຣິມາເຓສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ຕໍ ຕເທວ ອາຍຸປຣິມາຓໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂພຘິປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໘. ໂພຘິປຣິຈ຺ເຉເທ ປນ ປາຏລິຍາ ມູເລຕິ ປາຏລິຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ. ຕສ຺ສາ ປນ ປາຏລິຍາ ຂນ຺ໂຘ ຕໍ ທິວສໍ ປຓ຺ຓາສຣຕໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ, ສາຂາ ປຓ຺ຓາສຣຕນາຕິ ອຸພ຺ເພເຘນ ຣຕນສຕໍ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິວສຎ຺ຈ ສາ ປາຏລິ ກຓ຺ຓິກາພທ຺ເຘຫິ ວິຍ ປຸປ຺ເຜຫິ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກສຎ຺ຉນ຺ນາ ອໂຫສິ, ທິພ຺ພຄນ຺ຘໍ ວາຍຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕທາ ອຍເມວ ປຸປ຺ຜິຕາ, ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ສພ຺ພປາຏລິໂຍ ປຸປ຺ຜິຕາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ປາຏລິໂຍ, ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ສພ຺ພຣຸກ຺ຂານໍ ຂນ຺ເຘສຸ ຂນ຺ຘປທຸມານິ, ສາຂາສຸ ສາຂາປທຸມານິ, ລຕາສຸ ລຕາປທຸມານິ, ອາກາເສ ອາກາສປທຸມານິ ປຸປ຺ຜິຕານິ, ປຖວິຕລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ມຫາປທຸມານິ ອຸຏ຺ຐິຕານິ. ມຫາສມຸທ຺ໂທປິ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓຫິ ປທຸເມຫິ ນີລຸປ຺ປລຣຕ຺ຕຸປ຺ປເລຫິ ຈ ສຎ຺ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ສກລທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໍ ຘຊມາລາກຸລໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພທ຺ຘປຸປ຺ຜທາມວິສ຺ສຏ຺ຐມາລາຄຸຬວິປ຺ປກິຓ຺ຓໍ ນານາວຓ຺ຓກຸສຸມສມຸຊ຺ຊລໍ ນນ຺ທນວນຈິຕ຺ຕລຕາວນມິສ຺ສກວນຜາຣຸສກວນສທິສໍ ອໂຫສິ. ປຸຣຕ຺ຖິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອຸສ຺ສິຕທ຺ຘຊາ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິໍ ອຠິຫນນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉິມທກ຺ຂິຓອຸຕ຺ຕຣຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອຸສ຺ສິຕທ຺ຘຊາ ທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິໍ ອຠິຫນນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສິຣີສມ຺ປຕ຺ຕານິ ຈກ຺ກວາຬານິ ອເຫສຸໍ. ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ສກລໍ ພຸທ຺ຘຄຸຓວິຠວສິຣິໍ ປຏິວິຊ຺ຌມາໂນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ.

‘‘ສິຂີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຸຓ຺ຑຣີກສ຺ສ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ປທວຓ຺ຓນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖ ປນ ປຸຓ຺ຑຣີໂກຕິ ເສຕມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ. ຕສ຺ສາປິ ຕເທວ ປຣິມາຓໍ. ຕໍ ທິວສຎ຺ຈ ໂສປິ ທິພ຺ພຄນ຺ເຘຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ສຸສຎ຺ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ປຸປ຺ເຜຫິ, ຜເລຫິປິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ເອກໂຕ ຕຣຸຓານິ ຜລານິ, ເອກໂຕ ມຊ຺ຌິມານິ ຜລານິ, ເອກໂຕ ນາຕິປກ຺ການິ ຜລານິ, ເອກໂຕ ສຸປກ຺ການິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕທິພ຺ໂພຊານິ ວິຍ ສຸຣສານິ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ. ຍຖາ ໂສ, ເອວໍ ສກລທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ປຸປ຺ຜູປຄຣຸກ຺ຂາ ປຸປ຺ເຜຫິ, ຜລູປຄຣຸກ຺ຂາ ຜເລຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕາ ອເຫສຸໍ.

ສາໂລຕິ ສາລຣຸກ຺ໂຂ. ຕສ຺ສາປິ ຕເທວ ປຣິມາຓໍ, ຕເຖວ ປຸປ຺ຜສິຣີວິຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສິຣີສຣຸກ຺ເຂປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ເຂ ປຸປ຺ຜານິ ນາເຫສຸໍ, ຜລວິຠູຕິ ປເນຕ຺ຖ ອມ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍາວ, ຕຖາ ນິຄ຺ໂຣເຘ, ຕຖາ ອສ຺ສຕ຺ເຖ. ອິຕິ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ເອໂກວ ປລ຺ລງ຺ໂກ, ຣຸກ຺ຂາ ປນ ອຎ຺ເຎປິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາຕໂພຘິໍ ພຸທ຺ຘາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂສ ໂສ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ໂພຘິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ.

ສາວກຍຸຄປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໙. ສາວກຍຸຄປຣິຈ຺ເຉເທ ປນ ຂຓ຺ຑຕິສ຺ສນ຺ຕິ ຂຓ຺ໂຑ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ. ເຕສຸ ຂຓ຺ໂຑ ເອກປິຕິໂກ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ, ຕິສ຺ໂສ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ. ຂຓ຺ໂຑ ປຎ຺ຎາປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕິສ຺ໂສ ສມາຘິປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອວເສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສທິສຄຸຓຕາຍ ອຸຕ຺ຕມໍ. ຠທ຺ທຍຸຄນ຺ຕິ ອຄ຺ຄຕ຺ຕາເຍວ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ອຠິຠູສມ຺ຠວນ຺ຕິ ອຠິຠູ ຈ ສມ຺ຠໂວ ຈ. ເຕສຸ ອຠິຠູ ປຎ຺ຎາປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ. ສິຂິນາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ອຣຸຓວຕິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາຍ ວິວິຘານິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອນ຺ຘກາເຣນ ຜຣິຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄານໍ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ – ‘‘ສພ຺ເພ ເມ ຣູປຎ຺ຈ ປສ຺ສນ຺ຕຸ, ສທ຺ທຎ຺ຈ ສຸຓນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ – ‘‘ອາຣມ຺ຠຖາ’’ຕິ ຄາຖາທ຺ວຍໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕) ຠຓນ຺ໂຕ ສທ຺ທໍ ສາເວສິ. ສມ຺ຠໂວ ສມາຘິປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

ໂສຓຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ໂສໂຓ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຈ. ເຕສຸປິ ໂສໂຓ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຸຕ຺ຕໂຣ ສມາຘິປາຣມິໍ ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ວິຘຸຣສຎ຺ຊີວນ຺ຕິ ວິຘຸໂຣ ຈ ສຎ຺ຊີໂວ ຈ. ເຕສຸ ວິຘຸໂຣ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສຎ຺ຊີໂວ ສມາຘິປາຣມິໍ ປຕ຺ໂຕ. ສມາປຊ຺ຊນພຫຸໂລ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານກຸຏິເລຓມຓ຺ຑປາທີສຸ ສມາປຕ຺ຕິພເລນ ຌາຍນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ອຖ ນໍ ວນກມ຺ມິກາທໂຍ ‘‘ມໂຕ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຌາເປສຸໍ. ໂສ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຈີວຣານິ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ຕທຸປາທາເຍວ ຈ ນໍ ‘‘ສຎ຺ຊີໂວ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ຠິຍ຺ໂຍສຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຈ. ເຕສຸ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ປຎ຺ຎາຍ ອຸຕ຺ຕໂຣ, ອຸຕ຺ຕໂຣ ສມາຘິນາ ອຄ຺ໂຄ ອໂຫສິ. ຕິສ຺ສຠາຣທ຺ວາຊນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ ຈ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ຈ. ເຕສຸ ຕິສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ປຕ຺ໂຕ, ຠາຣທ຺ວາໂຊ ສມາຘິປາຣມິໍ ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານນ຺ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຈ. ເຕສຸ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາວິສເຍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສມາຘິວິສເຍ ອຄ຺ໂຄ ອໂຫສິ. ອຍໍ ສາວກຍຸຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ.

ສາວກສນ຺ນິປາຕປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໑໐. ສາວກສນ຺ນິປາຕປຣິຈ຺ເຉເທ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຐມສນ຺ນິປາໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພ ເອຫິຠິກ຺ຂູ, ສພ຺ເພ ອິທ຺ຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕປຕ຺ຕຈີວຣາ, ສພ຺ເພ ອນາມນ຺ຕິຕາວ ອາຄຕາ, ອິຕິ ເຕ ຈ ໂຂ ປນ຺ນຣເສ ອຸໂປສຖທິວເສ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອຸໂປສຖໍ ໂອສາເຣສິ. ທຸຕິຍຕຕິເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຖາ ເສສພຸທ຺ຘານໍ ສພ຺ພສນ຺ນິປາເຕສຸ. ຍສ຺ມາ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ປຐມໂພຘິຍາວ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ, ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ ອປຣຠາເຄ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ’’ຕິ ອນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອຑ຺ຒເຕຬສານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານີຕິ ປຸຣາຓຊຏິລານໍ ສຫສ຺ສໍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ປຣິວາຣານິ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສຕານີຕິ ອຑ຺ຒເຕຬສານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ອຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ທີເປຕພ຺ພາ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ປນ ເຕສໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປນ຺ນຣສເມ ທິວເສ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພຕມຊ຺ເຌ ສູກຣຂຕເລຓປພ຺ຠາເຣ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທີຆນຂປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ສຊ຺ຊິເຕ ຘມ຺ມຍາເຄ ເວທນາປຣິຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໑) ເທສິຍມາເນ ເທສນໍ ອນຸພຸຊ຺ຌມານໍ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ສາວກປາຣມິຎາຓໍ ປຕ຺ໂຕ. ຠຄວາ ເຖຣສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຬຸວເນເຍວ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ – ‘‘ກຸຫິໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ຄໂຕ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເວຬຸວເນ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຬຸວເນເຍວ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສິ. ອຖ ຠຄວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ໂອສາເຣສິ. ຕໍ ສນ຺ນິປາຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ – ‘‘ອຑ຺ຒເຕຬສານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານີ’’ຕິ ອາຫ. ອຍໍ ສາວກສນ຺ນິປາຕປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ.

ອຸປຏ຺ຐາກປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

໑໑. ອຸປຏ຺ຐາກປຣິຈ຺ເຉເທ ປນ ອານນ຺ໂທຕິ ນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຄວໂຕ ຫິ ປຐມໂພຘິຍໍ ອນິພທ຺ຘາ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອເຫສຸໍ. ເອກທາ ນາຄສມາໂລ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິ, ເອກທາ ນາຄິໂຕ, ເອກທາ ອຸປວາໂນ, ເອກທາ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ, ເອກທາ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ, ເອກທາ ສາຄໂຕ, ເອກທາ ເມຆິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ເອກທາ ຠຄວາ ນາຄສມາລຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປຏິປນ຺ໂນ ທ຺ເວຘາປຖໍ ປຕ຺ໂຕ. ເຖໂຣ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ – ‘‘ຠຄວາ, ອຫໍ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ – ‘‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂຸ, ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ – ‘‘ຫນ຺ທ, ຠຄວາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຫໍ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຉມາຍໍ ຐເປຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ – ‘‘ອາຫຣ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ. ຕສ຺ສປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິຕເຣນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉໂຕ ໂຈຣາ ປຕ຺ຕຈີວຣຎ຺ເຈວ ຫຣິໍສຸ, ສີສຎ຺ຈ ຠິນ຺ທິໍສຸ. ໂສ – ‘‘ຠຄວາ ອິທານິ ເມ ປຏິສຣຓໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂລຫິເຕນ ຄຬິເຕນ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ‘‘ກິມິທໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ – ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອຕໍເຍວ ເຕ ກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິວາຣຍິມ຺ຫາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນໍ ສມສ຺ສາເສສິ.

ເອກທາ ປນ ຠຄວາ ເມຆິຍຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປາຈີນວໍສມິຄທາເຍ ຊນ຺ຕຸຄາມໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຣາປິ ເມຆິໂຍ ຊນ຺ຕຸຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ປາສາທິກໍ ອມ຺ພວນໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຫໍ ຕສ຺ມິໍ ອມ຺ພວເນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນິວາຣິຍມາໂນປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກຸສລວິຕກ຺ເກຫິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ອນ຺ວາສຕ຺ໂຕ (ອ. ນິ. ໙.໓; ອຸທານ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ໓໑ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ). ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕມ຺ປິ ຠຄວາ – ‘‘ອິທເມວ ເຕ ກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິວາຣຍິມ຺ຫາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິມ຺ຫິ ມຫລ຺ລໂກ, ‘ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉາມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ເຎນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫໍ ນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຊານາຖາ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມສໍເວໂຄ ອຸທປາທິ. ອຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ປາຣມິໂຍ ປູຣຍິໍ, ນນຸ ມາທິໂສ ມຫາປຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ນາມ ວຏ຺ຏຕິ, ອຫໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ຠຄວາ – ‘‘ອລໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ຕ຺ວໍ ວິຫຣສິ, ອສຸຎ຺ຎາເຍວ ເມ ສາ ທິສາ, ຕວ ໂອວາໂທ ພຸທ຺ຘານໍ ໂອວາທສທິໂສ, ນ ເມ ຕຍາ ອຸປຏ຺ຐາກກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ເອເຕເນວຸປາເຍນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອສີຕິມຫາສາວກາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ຠຄວາ ປຏິກ຺ຂິປິ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປນ ຕຸຓ຺ຫີເຍວ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອຸປຏ຺ຐາກຏ຺ຐານໍ ຍາຈຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຍາຈາຫີ’’ຕິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ຍາຈິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ອາວຸໂສ ກີທິສໍ ໂຫຕິ, ກິໍ ມໍ ສຕ຺ຖາ ນ ປສ຺ສຕິ, ສເຈ ໂຣຈິສ຺ສຕິ, ອານນ຺ໂທ ມໍ ອຸປຏ຺ຐາຕູຕິ ວກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ ອຎ຺ເຎນ ອຸສ຺ສາເຫຕພ຺ໂພ, ສຍເມວ ຊານິຕ຺ວາ ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ຠິກ຺ຂູ – ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ອຸຏ຺ເຐຫິ ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ທສພລໍ ອຸປຏ຺ຐາກຏ຺ຐານໍ ຍາຈາຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິກ຺ເຂເປ, ຈຕສ຺ໂສ ຈ ອາຍາຈນາຕິ ອຏ຺ຐ ວເຣ ຍາຈິ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິກ຺ເຂປາ ນາມ – ‘‘ສເຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ປຓີຕໍ ຈີວຣໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕຸໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ນິມນ຺ຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຄມິສ຺ສຕິ, ເອວາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ອານນ຺ທ, ອາທີນວໍ ປສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ສຈາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມານິ ວຕ຺ຖູນິ ລຠິສ຺ສາມິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ອານນ຺ໂທ ທສພເລນ ລທ຺ຘໍ ປຓີຕໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສຕິ, ເອກໂຕ ນິມນ຺ຕນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອຕໍ ລາຠໍ ລຠນ຺ໂຕ ຕຖາຄຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂກ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐຫໂຕ ຠາໂຣ’ຕິ’’ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິກ຺ເຂເປ ຍາຈິ.

ຈຕສ຺ໂສ ອາຍາຈນາ ນາມ – ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ມຍາ ຄຫິຕນິມນ຺ຕນໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ສຈາຫໍ ຕິໂຣຣຏ຺ຐາ ຕິໂຣຊນປທາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ອາຄຕໍ ປຣິສໍ ອາຄຕກ຺ຂເຓ ເອວ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ລຈ຺ຉາມິ, ຍທາ ເມ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ລຈ຺ຉາມິ, ຍໍ ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ເອວາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ກໍ ປເນຕ຺ຖ, ອານນ຺ທ, ອານິສໍສໍ ປສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ສທ຺ຘາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ໂອກາສໍ ອລຠນ຺ຕາ ມໍ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘ສ຺ເວ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາ’ຕິ, ສເຈ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ນ ຄມິສ຺ສຕິ, ອິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓເຍວ ປຣິສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ກງ຺ຂຎ຺ຈ ວິໂນເທຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ລຈ຺ຉາມິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ກິໍ ອານນ຺ໂທ ທສພລໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເອຕ຺ຕກມ຺ປິສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ຠຄວາ ນ ກໂຣຕີ’ຕິ. ຠຄວໂຕ ຈ ປຣມ຺ມຸຂາ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຄາຖາ, ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ຊາຕກໍ, ກຕ຺ຖ ເທສິຕ’ນ຺ຕິ. ສຈາຫໍ ຕໍ ນ ສມ຺ປາທຍິສ຺ສາມິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ, ອາວຸໂສ, ນ ຊານາສິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຉາຍາ ວິຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວິຈຣສີ’ຕິ. ເຕນາຫໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເທສິຕສ຺ສປິ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຸນ ກຖນໍ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ອາຍາຈນາ ຍາຈິ. ຠຄວາປິສ຺ສ ອທາສິ.

ເອວໍ ອິເມ ອຏ຺ຐ ວເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ຕສ຺ເສວ ຐານນ຺ຕຣສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ປູຣິຕານໍ ປາຣມີນໍ ຜລໍ ປາປຸຓີຕິ ອິມສ຺ສ ນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ອານນ຺ໂທ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ’’ຕິ ອາຫ. ອຍໍ ອຸປຏ຺ຐາກປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ.

໑໒. ປິຕິປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ.

ວິຫາຣໍ ປາວິສີຕິ ກສ຺ມາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ? ຠຄວາ ກິຣ ເອຕ຺ຕກໍ ກເຖຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນ ຕາວ ມຍາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ວໍໂສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ກຖິໂຕ, ອຊ຺ຊ ມຍິ ປນ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ເຐ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ອາຣພ຺ຠ ວຓ຺ຓໍ ກຖຍິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖາຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ພຸທ຺ຘວໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖາວາຣສ຺ສ ໂອກາສໍ ທຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

ຍຎ຺ເຈຕໍ ຠຄວາ ຕນ຺ຕິໍ ກເຖສິ, ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຊາຕິປຣິຈ຺ເຉໂທ, ໂຄຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉໂທ, ໂພຘິປຣິຈ຺ເຉໂທ, ສາວກຍຸຄປຣິຈ຺ເຉໂທ, ສາວກສນ຺ນິປາຕປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຸປຏ຺ຐາກປຣິຈ຺ເຉໂທ, ປິຕິປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ນວິເມ ວາຣາ ອາຄຕາ, ສມ຺ພຫຸລວາໂຣ ອນາຄໂຕ, ອາເນຕ຺ວາ ປນ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ສມ຺ພຫຸລວາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ກຸລວໍສານຸຣູເປ ປຸຕ຺ເຕ ຊາເຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍເມວ ວໍໂສ, ອຍໍ ປເວຓີ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານິ ອເນການິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເນສໍ ຍທິ ເນວ ຊາຕນຄຣໍ, ນ ປິຕາ, ນ ມາຕາ, ນ ຠຣິຍາ, ນ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ‘‘ອິມສ຺ສ ເນວ ຊາຕນຄຣໍ, ນ ປິຕາ, ນ ຠຣິຍາ, ນ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເທໂວ ວາ ສກ຺ໂກ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ເອສ ມຎ຺ເຎ, ເທວານຎ຺ຈ ອີທິສໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ອນຈ຺ຉຣິຍ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຊໂນ ເນວ ໂສຕພ຺ພໍ, ນ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ. ຕໂຕ ອຠິສມໂຍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ອຠິສມເຍ ອສຕິ ນິຣຕ຺ຖໂກວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ອນິຍ຺ຍານິກໍ ສາສນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕານໍ – ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ກຸລວໍສານຸຣູເປ ປຸຕ຺ເຕ ຊາເຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຍເມວ ວໍໂສ ອຍໍ ປເວຓີ. ຕສ຺ມາ ປຸຕ຺ຕາທີນໍ ວເສນ ສມ຺ພຫຸລວາໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ສມ຺ພຫຸລປຣິຈ຺ເຉທວຓ຺ຓນາ

ຕຕ຺ຖ –

ສມວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຕຸໂລ, ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ;

ສຕ຺ຖວາໂຫ ວິຊິຕເສໂນ, ຣາຫຸໂລ ຠວຕິ ສຕ຺ຕໂມຕິ.

ເອເຕ ຕາວ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອນຸກ຺ກເມເນວ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຫຸລຠທ຺ເທ ຕາວ ຊາເຕ ປຓ຺ຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐປຍິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ຕາວເທວ ສກລສຣີຣໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສິເນໂຫ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ຕາວ ຊາເຕ ເອວຣູໂປ ປຸຕ຺ຕສິເນໂຫ, ປໂຣສຫສ຺ສໍ ກິຣ ເມ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ຊາເຕ ອິທໍ ສິເນຫພນ຺ຘນໍ ເອວໍ ວຑ຺ຒນ຺ຕໍ ທຸພ຺ເຠຊ຺ຊໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຣາຫຸ ຊາໂຕ, ພນ຺ຘນໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ທິວສເມວ ຈ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ເພສໍ ປຸຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ປຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ສຸຕນາ ສພ຺ພກາມາ ຈ, ສຸຈິຕ຺ຕາ ອຖ ໂຣຈິນີ;

ຣຸຈຄ຺ຄຕີ ສຸນນ຺ທາ ຈ, ພິມ຺ພາ ຠວຕິ ສຕ຺ຕມາຕິ.

ເອຕາ ເຕສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕໂຣ ອເຫສຸໍ. ພິມ຺ພາເທວີ ປນ ຣາຫຸລກຸມາເຣ ຊາເຕ ຣາຫຸລມາຕາຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອຍໍ ຠຣິຍປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ວິປສ຺ສີ ກກຸສນ຺ໂຘຕິ ອິເມ ປນ ທ຺ເວ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ປຍຸຕ຺ຕອາຊຎ຺ຎຣຖມາຣຸຍ຺ຫ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສິຂີ ໂກຓາຄມໂນຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເວສ຺ສຠູ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ກສ຺ສໂປ ອຸປຣິປາສາເທ ມຫາຕເລ ນິສິນ຺ໂນວ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ປາສາໂທ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ໂອຕຣຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ປາສາໂທ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ໂອຕຣິ. ມຫາປຸຣິໂສປິ ຕໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐຕ຺ວາ – ‘‘ປາສາໂທ ຍຖາຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐາຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ຍຖາຐາເນ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ມຫາປຸຣິໂສປິ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ອມ຺ຫາກໍ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຓ຺ຏກໍ ອສ຺ສວຣມາຣຸຍ຺ຫ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ. ອຍໍ ຍານປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ວິປສ຺ສິສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ປເທເສ ວິຫາໂຣ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ສິຂິສ຺ສ ຕິຄາວຸເຕ, ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ອຑ຺ຒໂຍຊເນ, ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຄາວຸເຕ, ໂກຓາຄມນສ຺ສ ອຑ຺ຒຄາວຸເຕ, ກສ຺ສປສ຺ສ ວີສຕິອຸສເຠ. ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ປກຕິມາເນນ ໂສຬສກຣີເສ, ຣາຊມາເນນ ອຏ຺ຐກຣີເສ ປເທເສ ວິຫາໂຣ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ. ອຍໍ ວິຫາຣປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ວິປສ຺ສິສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ເອກຣຕນາຍາມາ ວິທຕ຺ຖິວິຕ຺ຖາຣາ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລຸພ຺ເພຘາ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາ ກາເຣຕ຺ວາ ຈູຬໍເສນ ຉາເທຕ຺ວາ ວິຫາຣຏ຺ຐານໍ ກິຓິໍສຸ. ສິຂິສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓຍຏ຺ຐິຜາເລຫິ ຉາເທຕ຺ວາ ກິຓິໍສຸ. ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓຫຕ຺ຖິປາທານິ ກາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ຈູຬໍເສນ ຉາເທຕ຺ວາ ກິຓິໍສຸ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາຫິ ຉາເທຕ຺ວາ ກິຓິໍສຸ. ໂກຓາຄມນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸວຓ຺ຓກຈ຺ຉເປຫິ ຉາເທຕ຺ວາ ກິຓິໍສຸ. ກສ຺ສປສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓກຏ຺ຏີຫິເຍວ ຉາເທຕ຺ວາ ກິຓິໍສຸ. ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ສລກ຺ຂຓານໍ ກຫາປຓານໍ ຈູຬໍເສນ ຉາເທຕ຺ວາ ກິຓິໍສຸ. ອຍໍ ວິຫາຣຠູມິຄ຺ຄຫຓຘນປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕຖາ ຠູມິໍ ກິຓິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນຸປຏ຺ຐາໂກ ປຸນພ຺ພສຸມິຕ຺ໂຕ ນາມ ອໂຫສິ, ສິຂິສ຺ສ ສິຣິວຑ຺ຒໂນ ນາມ, ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໂຍ ນາມ, ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ອຈ຺ຈຸໂຕ ນາມ, ໂກຓາຄມນສ຺ສ ອຸຄ຺ໂຄ ນາມ, ກສ຺ສປສ຺ສ ສຸມໂນ ນາມ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ. ສພ຺ເພ ເຈເຕ ຄຫປຕິມຫາສາລາ ເສຏ຺ຐິໂນ ອເຫສຸນ຺ຕິ. ອຍໍ ອຸປຏ຺ຐາກປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ.

ອປຣານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອວິຊຫິຕຏ຺ຐານານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ໂກ ອວິຊຫິໂຕ, ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ອວິຊຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ເທໂວໂຣຫນກາເລ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ປຐມປທຄຓ຺ຐິກາ ອວິຊຫິຕາວ ໂຫຕິ. ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຎ຺ຈປາທຏ຺ຐານານິ ອວິຊຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຫາໂຣ ປນ ຂຸທ຺ທໂກປິ ມຫນ຺ໂຕປິ ໂຫຕິ, ວິຫາໂຣປິ ນ ວິຊຫິໂຕເຍວ, ນຄຣໍ ປນ ວິຊຫຕິ. ຍທາ ນຄຣໍ ປາຈີນໂຕ ໂຫຕິ, ຕທາ ວິຫາໂຣ ປຈ຺ຉິມໂຕ; ຍທາ ນຄຣໍ ທກ຺ຂິຓໂຕ, ຕທາ ວິຫາໂຣ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ. ຍທາ ນຄຣໍ ປຈ຺ຉິມໂຕ, ຕທາ ວິຫາໂຣ ປາຈີນໂຕ; ຍທາ ນຄຣໍ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ, ຕທາ ວິຫາໂຣ ທກ຺ຂິຓໂຕ. ອິທານິ ປນ ນຄຣໍ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ, ວິຫາໂຣ ທກ຺ຂິຓໂຕ.

ສພ຺ພພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ອາຍຸເວມຕ຺ຕໍ, ປມາຓເວມຕ຺ຕໍ, ກຸລເວມຕ຺ຕໍ, ປຘານເວມຕ຺ຕໍ, ຣສ຺ມິເວມຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ເວມຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຍຸເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ເກຈິ ທີຆາຍຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ອປ຺ປາຍຸກາ. ຕຖາ ຫິ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ວສ຺ສສຕໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ.

ປມາຓເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ເກຈິ ທີຆາ ໂຫນ຺ຕິ ເກຈິ ຣສ຺ສາ. ຕຖາ ຫິ ທີປງ຺ກໂຣ ອສີຕິຫຕ຺ໂຖ ອໂຫສິ, ສຸມໂນ ນວຸຕິຫຕ຺ໂຖ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ໂຖ.

ກຸລເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ເກຈິ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເກຈິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ. ປຘານເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ເກສຎ຺ຈິ ປຘານໍ ອິຕ຺ຕຣກາລເມວ ໂຫຕິ, ຍຖາ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ. ເກສຎ຺ຈິ ອທ຺ຘນິຍໍ, ຍຖາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ.

ຣສ຺ມິເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ມງ຺ຄລສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີຣຣສ຺ມິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸປ຺ປມາຓາ ອໂຫສິ. ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ສມນ຺ຕາ ພ຺ຍາມມຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຣ ຣສ຺ມິເວມຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌາສຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ, ໂຍ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຕກໍ ສຣີຣປ຺ປຠາ ຜຣຕິ. ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣຕູຕິ ອຊ຺ຌາສໂຍ ອໂຫສິ. ປຏິວິທ຺ຘຄຸເຓສຸ ປນ ກສ຺ສຈິ ເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ອປຣໍ ອມ຺ຫາກໍເຍວ ຠຄວໂຕ ສຫຊາຕປຣິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ນກ຺ຂຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ທີເປສຸໍ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກິຣ ສທ຺ຘິໍ ຣາຫຸລມາຕາ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ, ຉນ຺ໂນ, ກຓ຺ຏໂກ, ນິຘິກຸມ຺ໂຠ, ມຫາໂພຘິ, ກາຬຸທາຍີຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ສຫຊາຕານິ. ມຫາປຸຣິໂສ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫນກ຺ຂຕ຺ເຕເນວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມິ, ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສິ, ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ. ວິສາຂານກ຺ຂຕ຺ເຕນ ຊາໂຕ ຈ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ຈ. ມາຆນກ຺ຂຕ຺ເຕນສ຺ສ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ຈ ອໂຫສິ, ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊນຎ຺ຈ, ອສ຺ສຍຸຊນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ເທໂວໂຣຫນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ສມ຺ພຫຸລປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ.

໑໓. ອິທານິ ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິອາທີສຸ ເຕ ຠິກ຺ຂູ – ‘‘ອາວຸໂສ, ປຸພ຺ເພນິວາສສ຺ສ ນາມ ອຍໍ ຄຕິ, ຍທິທໍ ຈຸຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິສນ຺ຘິອາໂຣຫນໍ. ຍໍ ປນ ອິທໍ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຉາມຸຂໍ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ຈຸຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ອຕິຄຣຸກໍ. ອາກາເສ ປທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ຠຄວາ ກເຖສີ’’ຕິ ອຕິວິມ຺ຫຍຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ,’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ອປຣມ຺ປິ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ – ‘‘ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄໂຕ’’ຕິອາທິມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ອຈ຺ຉຣິຍຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ໂຍ ນາມ ຕຖາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈຕິ ເອຕ຺ຖ ປປຎ຺ຈາ ນາມ ຕຓ຺ຫາ ມາໂນ ທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມ ຕໂຍ ກິເລສາ. ຉິນ຺ນວຏຸເມຕິ ເອຕ຺ຖ ວຏຸມນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມວຏ຺ຏໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ປຣິຍາທິນ຺ນສພ຺ພກມ຺ມວຏ຺ເຏຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕຕິ ສພ຺ພໍ ວິປາກວຏ຺ຏສງ຺ຂາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ວີຕິວຕ຺ເຕ. ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ຍຕ຺ຣາຕິ ນິປາຕວເສນ ອນາຄຕວຈນໍ, ອຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ອຕີຕວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠຄວາ ຫິ ເຕ ພຸທ຺ເຘ ອນຸສ຺ສຣິ, ນ ອິທານິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ. ເອວໍສີລາຕິ ມຄ຺ຄສີເລນ ຜລສີເລນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສີເລນ ເອວໍສີລາ. ເອວໍຘມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ສມາຘິປກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ມຄ຺ຄສມາຘິນາ ຜລສມາຘິນາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘິນາ, ເອວໍສມາຘໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍປຎ຺ຎາຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາທິວເສເນວ ເອວໍປຎ຺ຎາ. ເອວໍວິຫາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ສມາຘິປກ຺ຂານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫາໂຣ ຄຫິໂຕວ ປຸນ ກສ຺ມາ ຄຫິຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ເຈ; ນ ອິທໍ ຄຫິຕເມວ, ອິທຎ຺ຫິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣີ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິ, ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິ, ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິ, ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ວິມຸຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສຍໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕຫິ ນີວຣຓາທີຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິກາ ສຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ສຍໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈນີກງ຺ຄວເສນ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາຫິ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທີຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ ສຍໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເນຫິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ມຄ຺ຄານຸຠາເວນ ກິເລສານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ອປຄຕຕ຺ຕາ ທູເຣ ຐິຕຕ຺ຕາ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕິ ອິມາສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິມຸຕ຺ຕີນໍ ວເສນ – ‘‘ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑໔. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ເອກີຠາວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ.

໑໖. ‘‘ອິໂຕ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ? ອິທຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ເສເວສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມຘາຕຸ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ’’ຕິ ຈ ‘‘ເທວຕາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸ’’ນ຺ຕິ ຈ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ອາພທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ເທວຕາໂຣຈນປທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ເທວຈາຣິກໂກລາຫລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຈາເຣສ຺ສຕິ. ຘມ຺ມຘາຕຸປທານຸສນ຺ຘິວເສນ ປນ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາຕິອາທີນິ ເອກາທສປທານິ ນິທານກຓ຺ເຑ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕຘມ຺ມຕາວຓ຺ຓນາ

໑໗. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ປນ ວິປສ຺ສີຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວິວິເຘ ອຕ຺ເຖ ປສ຺ສນກຸສລຕາຍ ລທ຺ຘໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຕສຕ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ໂຕ. ໂພຘິສງ຺ຂາເຕສຸ ວາ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ສຕ຺ໂຕ ອາສຕ຺ໂຕ ລຄ຺ຄມານໂສຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ສໂຕຕິ ສຕິເຍວ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ຎາຓໍ. ສຕິໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອກ຺ກມີຕິ ອິມິນາ ຈສ຺ສ ໂອກ຺ກນ຺ຕຠາໂວ ປາຬິຍໍ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ໂອກ຺ກມນກ຺ກໂມ. ໂສ ປນ ຍສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖໍ ອາຣູຬ຺ໂຫ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕາ ຫິ ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ, ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ, ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍໂລກຕ຺ຖຈຣິຍພຸທ຺ຘຈຣິຍານໍ ໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສທິເສ ຕຕິເຍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ, ສຕ຺ຕ ມຫາທານານິ ທຕ຺ວາ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ, ກາລງ຺ກຕ຺ວາ, ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕວາເຣ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິສຕສຫສ຺ສາຘິກາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິ. ອຎ຺ຎທາ ປນ ທີຆາຍຸກເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຕຕ຺ຖ ປາຣມີນໍ ທຸປ຺ປູຣຓີຍຕ຺ຕາ. ເຕ ອຘິມຸຕ຺ຕິກາລກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປາຣມີນໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ປນ ຍຖາ ອິທານິ ເອເກນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ອຸປເນຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວໍ ສພ຺ພໂສ ປູຣິຕຕ຺ຕາ ຕທາ ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ອຏ຺ຐາສິ.

ເທວຕານໍ ປນ – ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ຄຓນາວເສນ ອິທານິ ສຕ຺ຕຫິ ທິວເສຫິ ຈຸຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ມາລາ ມິລາຍນ຺ຕິ, ວຕ຺ຖານິ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ກາເຍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ເທໂວ ເທວາສເນ ນ ສຓ຺ຐາຕິ. ຕຕ຺ຖ ມາລາຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓທິວເສ ປິຬນ຺ຘນມາລາ, ຕາ ກິຣ ສຏ຺ຐິສຕສຫສ຺ສາຘິກາ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ອມິລາຍິຕ຺ວາ ຕທາ ມິລາຍນ຺ຕິ. ວຕ຺ເຖສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຕກໍ ປນ ກາລໍ ເທວານໍ ເນວ ສີຕໍ ນ ອຸຓ຺ຫໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສຣີຣາ ພິນ຺ທຸພິນ຺ທຸວເສນ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຈ ກາລໍ ເຕສໍ ສຣີເຣ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈປາລິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິວຓ຺ຓຕາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເທວຘີຕາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ວິຍ ຂາຍນ຺ຕິ, ເທວປຸຕ຺ຕາ ວີສຕິວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ວິຍ ຂາຍນ຺ຕິ, ມຣຓກາເລ ປນ ເຕສໍ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຈ ເຕສໍ ກາລໍ ເທວໂລເກ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຣຓກາເລ ປນ ນິສ຺ສສນ຺ຕິ ວິຊມ຺ຠນ຺ຕິ, ສເກ ອາສເນ ນາຠິຣມນ຺ຕິ.

ອິມານິ ປນ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ຍຖາ ໂລເກ ມຫາປຸຎ຺ຎານໍ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີນໍເຍວ ອຸກ຺ກາປາຕຠູມິຈາລຈນ຺ທຄ຺ຄາຫາທີນິ ນິມິຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ເພສໍ; ເອວໍ ມເຫສກ຺ຂເທວຕານໍເຍວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ເພສໍ. ຍຖາ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ນກ຺ຂຕ຺ຕປາຐກາທໂຍວ ຊານນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ເພ; ເອວໍ ຕານິປິ ນ ສພ຺ພເທວຕາ ຊານນ຺ຕິ, ປຓ຺ຑິຕາ ເອວ ປນ ຊານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ມນ຺ເທນ ກຸສລກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເທວປຸຕ຺ຕາ, ເຕ ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ – ‘‘ອິທານິ ໂກ ຊານາຕິ, ‘ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມາ’ຕິ’’ ຠາຍນ຺ຕິ. ເຍ ມຫາປຸຎ຺ຎາ, ເຕ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນໍ ທານໍ, ຣກ຺ຂິຕໍ ສີລໍ, ຠາວິຕໍ ຠາວນໍ ອາຄມ຺ມ ອຸປຣິ ເທວໂລເກສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນ ຠາຍນ຺ຕິ. ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕານິ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ຠາຍຕິ. ອຖສ຺ສ ເຕສຸ ນິມິຕ຺ເຕສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ – ‘‘ມາຣິສ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕຫິ ນ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ນ ມາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕຫິ ປູຣິຕາ, ໂລກນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ປນ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາເນຫິ ປູຣິຕາ. ໂສ ໂວ, ອິທານິ ກາໂລ, ມາຣິສ, ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍ, ສມໂຍ, ມາຣິສ, ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທຕ຺ວາວ ກາລທີປເທສກຸລຊເນຕ຺ຕິອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປຎ຺ຈມຫາວິໂລກນໍ ນາມ ວິໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກາໂລ ນຸ ໂຂ, ນ ກາໂລ’’ຕິ ປຐມໍ ກາລໍ ວິໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວຑ຺ຒິຕອາຍຸກາໂລ ກາໂລ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ຘມ຺ມເທສນາ ນາມ ຕິລກ຺ຂຓມຸຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ. ເຕ ເຕສໍ – ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ກເຖນ຺ຕານໍ – ‘‘ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ເນວ ໂສຕຸໍ, ນ ສທ຺ທຫິຕຸໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ສາສນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອກາໂລ. ວສ຺ສສຕໂຕ ອູນອາຍຸກາໂລປິ ກາໂລ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສານຎ຺ຈ ທິນ຺ໂນ ໂອວາໂທ ໂອວາທຏ຺ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊິ ວິຍ ຂິປ຺ປໍ ວິຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ອກາໂລວ. ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ, ວສ຺ສສຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທ຺ຘໍ ອາຍຸກາໂລ ກາໂລ ນາມ, ຕທາ ຈ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ມນຸສ຺ສາ. ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ – ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພກາໂລ’’ຕິ ກາລໍ ປສ຺ສິ.

ຕໂຕ ທີປໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ສປຣິວາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທີເປ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ຕີສຸ ທີເປສຸ ພຸທ຺ຘາ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຊມ຺ພຸທີເປເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ທີປໍ ປສ຺ສິ.

ຕໂຕ – ‘‘ຊມ຺ພຸທີໂປ ນາມ ມຫາ, ທສໂຍຊນສຫສ຺ສປຣິມາໂຓ, ກຕຣສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ປເທເສ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ເທສໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມເທສໍ ປສ຺ສິ. ມຊ຺ຌິມເທໂສ ນາມ – ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ຄຊງ຺ຄລໍ ນາມ ນິຄໂມ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໒໕໙) ນເຍນ ວິນເຍ ວຸຕ຺ໂຕວ. ໂສ ອາຍາມໂຕ ຕີຓິ ໂຍຊນສຕານິ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍານິ, ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ນວໂຍຊນສຕານີຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປເທເສ ພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອຄ຺ຄສາວກາ ອສີຕິ ມຫາສາວກາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາໂນ ອຎ຺ເຎ ຈ ມເຫສກ຺ຂາ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິມຫາສາລາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ນຄຣໍ, ຕຕ຺ຖ ມຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ອຄມາສິ.

ຕໂຕ ກຸລໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ໂລກສມ຺ມເຕ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິທານິ ຈ ຂຕ຺ຕິຍກຸລໍ ໂລກສມ຺ມຕໍ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມິ, ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ເມ ຣາຊາ ປິຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຸລໍ ປສ຺ສິ.

ຕໂຕ ມາຕຣໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ພຸທ຺ຘມາຕາ ນາມ ໂລລາ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕາ ນ ໂຫຕິ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ປູຣິຕປາຣມີ, ຊາຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຂຓ຺ຑປຎ຺ຈສີລາ ໂຫຕິ, ອຍຎ຺ຈ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ເທວີ ອີທິສາ, ອຍໍ ເມ ມາຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ປນສ຺ສາ ອາຍູ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຸປຣິ ສຕ຺ຕ ທິວສານີ’’ຕິ ປສ຺ສິ.

ອິຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຈມຫາວິໂລກນໍ ວິໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກາໂລ, ເມ ມາຣິສາ, ພຸທ຺ຘຠາວາຍາ’’ຕິ ເທວຕານໍ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ຕາ ເທວຕາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕຸສິຕເທວຕາຫິ ປຣິວຸໂຕ ຕຸສິຕປຸເຣ ນນ຺ທນວນໍ ປາວິສິ. ສພ຺ພເທວໂລເກສຸ ຫິ ນນ຺ທນວນໍ ອຕ຺ຖິເຍວ. ຕຕ຺ຣ ນໍ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸໂຕ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ຉາຕິ ປຸພ຺ເພກຕກຸສລກມ຺ໂມກາສໍ ສາຣຍມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ເທວຕາຫິ ກຸສລໍ ສາຣຍມານາຫິ ປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ໂຕເຍວ ຈວິ.

ເອວໍ ຈຸໂຕ ຈ ‘ຈວາມີ’ຕິ ຊານາຕິ, ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ຊານາຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕເມວ ນ ຊານາຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ເມ ຐາເນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຫິຕາ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ຊານາຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ – ‘‘ອາວຊ຺ຊນປຣິຍາໂຍ ນາມ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຕິຍຕຕິຍຈິຕ຺ຕວາເຣ ເອວ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕິປິຏກມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ອາຫ – ‘‘ມຫາສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ປຏິສນ຺ຘິສທິສາ, ໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕໍ ປນ ເຕສໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຎາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ຈຸຕິກ຺ຂເຓປິ ‘ຈວາມີ’ຕິ ຊານາຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ເມ ຐາເນ ປຏິສນ຺ຘິ ຄຫິຕາ’ຕິ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ ປນ ເອກູນວີສຕິຍາ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສທິສມຫາວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິ ຄຓ຺ຫິ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນາຕິ ອາຫ. ຍຖາ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ, ເອວໍ ໂສປິ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມາຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫນກ຺ຂຕ຺ເຕເນວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ.

ຕທາ ກິຣ ປຸເຣ ປຸຓ຺ຓມາຍ ສຕ຺ຕມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຄຕສຸຣາປານໍ ມາລາຄນ຺ຘາທິວິຠູຕິສມ຺ປນ຺ນໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬໍ ອນຸຠວມານາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປາໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນຫາຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣວິຠູສິຕາ ວຣໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສິຣິສຍເນ ນິປນ຺ນາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມມານາ ອິທໍ ສຸປິນໍ ອທ຺ທສ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິຣ ນໍ ມຫາຣາຊາໂນ ສຍເນເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ເນຕ຺ວາ ນຫາເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ເຘຫິ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ອວິທູເຣ ຣຊຕປພ຺ພໂຕ, ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ກນກວິມານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ປາຈີນໂຕ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຕວຣວາຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ອວິທູເຣ ເອໂກ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຈຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣຊຕປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ກນກວິມານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ຜາເລຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ປວິຏ຺ຐສທິໂສ ອໂຫສິ’’.

ອຖ ປພຸທ຺ຘາ ເທວີ ຕໍ ສຸປິນໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຈຕຸສຏ຺ຐິມຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປາໂມກ຺ເຂ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຫຣິຕູປລິຕ຺ຕາຍ ລາຊາທີຫິ ກຕມງ຺ຄລສກ຺ກາຣາຍ ຠູມິຍາ ມຫາຣຫານິ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ກຣາຠິສງ຺ຂຕສ຺ສ ວຣປາຍາສສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕປາຕິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕປາຕີເຫວ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອທາສິ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ອຫຕວຕ຺ຖກປິລຄາວີທານາທີຫິ ເນສໍ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ. ອຖ ເນສໍ ສພ຺ພກາມສນ຺ຕປ຺ປິຕານໍ ຕໍ ສຸປິນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ມຫາຣາຊ, ເທວິຍາ ເຕ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ໂສ ຈ ໂຂ ປຸຣິສຄພ຺ໂຠ ນ ອິຕ຺ຖິຄພ຺ໂຠ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ, ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ. ສເຈ ອຄາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລເກ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ’’ຕິ. ອຍໍ ຕາວ – ‘‘ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາຕິ ອຍໍ ເອຕ຺ຖ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂອກ຺ກມເນ ຘມ຺ມຕາ, ອຍໍ ສຠາໂວ, ອຍໍ ນິຍາໂມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິຍາໂມ ຈ ນາເມສ ກມ຺ມນິຍາໂມ, ອຸຕຸນິຍາໂມ, ພີຊນິຍາໂມ, ຈິຕ຺ຕນິຍາໂມ, ຘມ຺ມນິຍາໂມຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໘).

ຕຕ຺ຖ ກຸສລສ຺ສ ອິຏ຺ຐວິປາກທານໍ, ອກຸສລສ຺ສ ອນິຏ຺ຐວິປາກທານນ຺ຕິ ອຍໍ ກມ຺ມນິຍາໂມ. ຕສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖໍ – ‘‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໑໒໗) ຄາຖາຍ ວຕ຺ຖູນິ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ. ອປິຈ ເອກາ ກິຣ ອິຕ຺ຖີ ສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ຠຓ຺ຑິຕ຺ວາ ອຸພ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຣິຕຸກາມາ ຣຊ຺ຊຸປາເສ ຄີວໍ ປເວເສສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ວາສິໍ ນິເສນ຺ໂຕ ຕໍ ອິຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ທິສ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ຉິນ຺ທິຕຸກາໂມ – ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ອຸປຘາວິ. ຣຊ຺ຊຸ ອາສີວິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຠີໂຕ ປລາຍິ. ອິຕຣາ ຕຕ຺ເຖວ ມຣິ. ເອວມາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຖູນິ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ.

ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຣຸກ຺ຂານໍ ປຸປ຺ຜຜລຄຫຓາທີນິ, ວາຕສ຺ສ ວາຍນໍ ອວາຍນໍ, ອາຕປສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕາ ມນ຺ທຕາ, ເທວສ຺ສ ວສ຺ສນໍ ອວສ຺ສນໍ, ປທຸມານໍ ທິວາ ວິກສນໍ ຣຕ຺ຕິໍ ມິລາຍນນ຺ຕິ ເອວມາທິ ອຸຕຸນິຍາໂມ.

ຍໍ ປເນຕໍ ສາລິພີຊໂຕ ສາລິຜລເມວ, ມຘຸຣໂຕ ມຘຸຣສໍເຍວ, ຕິຕ຺ຕໂຕ ຕິຕ຺ຕຣສໍເຍວ ຜລໍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ພີຊນິຍາໂມ.

ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອວໍ ຍເທຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອນນ຺ຕຣາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ, ອຍໍ ຈິຕ຺ຕນິຍາໂມ.

ຍາ ປເນສາ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂອກ຺ກມນາທີສຸ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸກມ຺ປນາທີນໍ ປວຕ຺ຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມນິຍາໂມ ນາມ. ເຕສຸ ອິຘ ຘມ຺ມນິຍາໂມ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຕາ ເອສາ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ.

໑໘. ຕຕ຺ຖ ກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ເອວໍ ໂຫຕິ, ນ ໂອກ຺ກມມາເນ. ອປ຺ປມາໂຓຕິ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປມາໂຓ, ວິປຸໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຬາໂຣຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຸຬາຣານິ ອຸຬາຣານິ ຂາທນີຍານິ ຂາທນ຺ຕີຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໙໙) ຫິ ມຘຸຣໍ ອຸຬາຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຬາຣາຍ ຂລຸ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສາຍ ປສໍສຕີຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໘) ເສຏ຺ຐໍ ອຸຬາຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ວິປຸລໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເທວານໍ ເທວານຸຠາວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເທວານໍ ອຍມານຸຠາໂວ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖສ຺ສ ປຠາ ທ຺ວາທສໂຍຊນານິ ຜຣຕິ, ຕຖາ ສຣີຣສ຺ສ, ຕຖາ ອລງ຺ກາຣສ຺ສ, ຕຖາ ວິມານສ຺ສ, ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂລກນ຺ຕຣິກາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຈກ຺ກວາຬານໍ ອນ຺ຕຣາ ເອເກໂກ ໂລກນ຺ຕຣິໂກ ໂຫຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ສກຏຈກ຺ການໍ ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຕານໍ ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐປິຕານໍ ມຊ຺ເຌ ໂອກາໂສ ວິຍ. ໂສ ປນ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣໂຍ ປຣິມາຓໂຕ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ອຆາຕິ ນິຈ຺ຈວິວຏາ. ອສໍວຸຕາຕິ ເຫຏ຺ຐາປິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາ. ອນ຺ຘກາຣາຕິ ຕມຠູຕາ. ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣຓໂຕ ອນ຺ຘຠາວກຣຓຕິມິເສນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ຊາຍຕິ. ເອວໍມຫິທ຺ຘິກາຕິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ກິຣ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຕີສຸ ທີເປສຸ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິກາ. ເອເກກາຍ ທິສາຍ ນວ ນວ ໂຍຊນສຕສຫສ຺ສານິ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ອາໂລກໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ເອວໍມຫານຸຠາວາ. ອາຠາຍ ນານຸໂຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌນ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕຎ຺ຈ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣຍາ. ຕສ຺ມາ ເຕ ຕຕ຺ຖ ອາຠາຍ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ.

ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຕິ ເຍປິ ຕສ຺ມິໍ ໂລກນ຺ຕຣິກມຫານິຣເຍ ສຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ກິໍ ປນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ຠາຣິຍໍ ທາຣຸຓໍ ມາຕາປິຕູນໍ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານຎ຺ຈ ອຸປຣິ ອປຣາຘໍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິວເສ ທິວເສ ປາຓວຘາທິສາຫສິກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ອຠຍໂຈຣນາຄໂຈຣາທໂຍ ວິຍ. ເຕສໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຕິຄາວຸຕິໂກ ໂຫຕິ, ວຄ຺ຄຸລີນໍ ວິຍ ທີຆນຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຣຸກ຺ເຂ ວຄ຺ຄຸລິໂຍ ວິຍ ນເຂຫິ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ. ຍທາ ສໍສປ຺ປນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ‘‘ຠກ຺ໂຂ ໂນ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ຕຕ຺ຖ ວາວຏາ ວິປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂລກສນ຺ຘາຣກອຸທເກ ປຕນ຺ຕິ, ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕປິ ມຘຸກຜລານິ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕນ຺ຕິ, ປຕິຕມຕ຺ຕາວ ອຈ຺ຈນ຺ຕຂາເຣ ອຸທເກ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ວິຍ ວິລີຍນ຺ຕິ.

ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ ໂຠ ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາຕິ ໂຠ ຍຖາ ມຍໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວາມ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎ ກິຣ ສຕ຺ຕາປິ ອິມໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວນຕ຺ຖາຍ ອິຘູປປນ຺ນາຕິ ຕໍ ທິວສໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ໂອຠາໂສ ເອກຍາຄຸປານມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຏມຕ຺ຕເມວ ວິຊ຺ໂຊຠາໂສ ວິຍ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຠຓນ຺ຕານໍເຍວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ສງ຺ກມ຺ປຕີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ກມ຺ປຕິ. ອິຕຣທ຺ວຍໍ ປຸຣິມປທສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຸນ ອປ຺ປມາໂຓ ຈາຕິອາທິ ນິຄມນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໙. ຈຕ຺ຕາໂຣ ນໍ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຈາຕຸທ຺ທິສໍ ຣກ຺ຂາຍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາລີສສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ມຫາຣາຊາໂນ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ຖາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ຐາ, ອິຕເຣ ຄພ຺ຠທ຺ວາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອວຣຸທ຺ຘເກ ປໍສຸປິສາຈກາທິຍກ຺ຂຄເຓ ປຏິກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ຍາວ ຈກ຺ກວາຬາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ.

ກິມຕ຺ຖາຍ ປນາຍໍ ຣກ຺ຂາ? ນນຸ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ກລລກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສເຈປິ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສມາຣາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸຍາ ວາ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພ ອນ຺ຕຣາວ ອນ຺ຕຣຘາເຍຍ຺ຍຸໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ປຣຸປກ຺ກເມນ ຕຖາຄຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ. ອນຸປກ຺ກເມນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕາ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາວິຫາຣໍ, ອຣກ຺ຂິຍາ, ຠິກ຺ຂເວ ຕຖາຄຕາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໔໑). ເອວເມວ, ເຕນ ປຣຸປກ຺ກເມນ ນ ເຕສໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ອມນຸສ຺ສາ ວິຣູປາ ທຸທ຺ທສິກາ ເຠຣວຣູປາ ມິຄປກ຺ຂິໂນ, ເຍສໍ ຣູປໍ ວາ ທິສ຺ວາ ສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ຠຍໍ ວາ ສນ຺ຕາໂສ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເຕສໍ ນິວາຣຓຕ຺ຖາຍ ຣກ຺ຂໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ອປິຈ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎເຕເຊນ ສຎ຺ຊາຕຄາຣວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄາຣວໂຈທິຕາປິ ເຕ ເອວມກໍສຸ.

ກິໍ ປນ ເຕ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕຸຍາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ນ ທສ຺ເສນ຺ຕີຕິ? ນຫານມຓ຺ຑນໂຠຊນາທິສຣີຣກິຈ຺ຈກາເລ ນ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວຣສຍເນ ນິປນ຺ນກາເລ ປນ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອມນຸສ຺ສທສ຺ສນໍ ນາມ ມນຸສ຺ສານໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ ໂຫຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ເຈວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ເຕ ທິສ຺ວາ ນ ຠາຍຕິ, ປກຕິອນ຺ເຕປຸຣປາລເກສຸ ວິຍ ອສ຺ສາ ເອເຕສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໒໐. ປກຕິຍາ ສີລວຕີຕິ ສຠາເວເນວ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ກິຣ ພຸທ຺ເຘ ມນຸສ຺ສາ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊການໍ ສນ຺ຕິເກ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສີລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາປິ ກາລເທວິລສ຺ສ ອິສິໂນ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂພຘິສຕ຺ເຕ ປນ ກຸຈ຺ຉິຄເຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປາທມູເລ ນິສີທິຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ, ສມານາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຫິຕສີລມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນກຣຓມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສຍເມວ ສີລໍ ອຄ຺ຄເຫສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໑. ປຸຣິເສສູຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເກສຸຈິ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຸຣິສາຘິປ຺ປາຍຈິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸຣູປໍ ປນ ກຸສລາ ສິປ຺ປິກາ ໂປຕ຺ຖກມ຺ມາທີສຸປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຣິສສ຺ສ ຣາໂຄ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ສເຈ ປນ ຕໍ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປາທາ ນ ວຫນ຺ຕິ, ທິພ຺ພສງ຺ຂລິກາ ວິຍ ພຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຕິກ຺ກມນີຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໒. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ກາມຄຸຓູປສຎ຺ຫິຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຸຣິສາຘິປ຺ປາຍວເສນ ວຕ຺ຖຸປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ, ອິຘ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປຏິລາໂຠ ທສ຺ສິໂຕ. ຕທາ ກິຣ ເທວິຍາ ເອວຣູໂປ ປຸຕ຺ໂຕ ກຸຈ຺ຉິໍ ອຸປປນ຺ໂນຕິ ສຸຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ຣາຊາໂນ ມຫຄ຺ຆອາຠຣຓຕູຣິຍາທິວເສນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ຈ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ລາຠສກ຺ກາຣສ຺ສ ປມາຓປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ.

໒໓. ອກິລນ຺ຕກາຍາຕິ ຍຖາ ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຄພ຺ຠຠາເຣນ ກິລມນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖປາທາ ອຸທ຺ຘຸມາຕຕາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສາ ໂກຈິ ກິລມໂຖ ນາໂຫສິ. ຕິໂຣກຸຈ຺ຉິຄຕນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕໍ. ປສ຺ສຕີຕິ ກລລາທິກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວໍ ອຸປຄຕໍເຍວ ປສ຺ສຕິ. ກິມຕ຺ຖໍ ປສ຺ສຕິ? ສຸຂວາສຕ຺ຖໍເຍວ. ຍເຖວ ຫິ ມາຕາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນິປນ຺ນາ ວາ ນິສິນ຺ນາ ວາ – ‘‘ຫຕ຺ຖໍ ວາສ຺ສ ປາທໍ ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸຂວາສຕ຺ຖໍ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕິ, ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາປິ ຍໍ ຕໍ ມາຕຸ ອຸຏ຺ຐານຄມນປຣິວຕ຺ຕນນິສຊ຺ຊາທີສຸ ອຸຓ຺ຫສີຕໂລຓິກຕິຕ຺ຕກກຏຸກາຫາຣອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລສຸ ຈ ຄພ຺ຠສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ຕໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ສຸຂວາສຕ຺ຖໍ ໂອໂລກຍມານາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ ຫິ ອຎ຺ເຎ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕາ ປກ຺ກາສຍໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາມາສຍໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທຣປຏລໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑກໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ທ຺ວີສຸ ມຸຏ຺ຐີສຸ ຫນຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣ ມກ຺ກຏາ ວິຍ ນິສີທນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑກໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມາສເນ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວິຍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທຕິ. ປຸພ຺ເພກຕກມ຺ມໍ ປນສ຺ສາ ວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘຕິ, ສຸທ຺ເຘ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສຸຂຸມຈ຺ຉວິລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອຖ ນໍ ກຸຈ຺ຉິຕໂຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂອໂລເກນ຺ຕິຍາ ພຫິຐິໂຕ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ຠຄວາ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ມາຕຣໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໒໔. ກາລງ຺ກໂຣຕີຕິ ນ ວິຊາຕຠາວປຈ຺ຈຍາ, ອາຍຸປຣິກ຺ຂເຍເນວ. ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ວສິຕຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ເຈຕິຍກຸຏິສທິສໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ອປຣິໂຠຄາຣຫໍ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕຸນ຺ຕິ ຕຕ຺ຕກໍເຍວ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທາ ກາລງ຺ກໂຣຕິ. ກຕຣສ຺ມິໍ ປນ ວເຍ ກາລໍ ກໂຣຕີຕິ? ມຊ຺ຌິມວເຍ. ປຐມວຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ ພລວາ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕທາ ສຎ຺ຊາຕຄພ຺ຠາ ອິຕ຺ຖີ ຄພ຺ຠໍ ອນຸຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຄພ຺ໂຠ ພຫ຺ວາພາໂຘ ໂຫຕິ. ມຊ຺ຌິມວຍສ຺ສ ປນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຕິເຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຖຸ ວິສທໍ ໂຫຕິ, ວິສເທ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕທາຣກາ ອໂຣຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາປິ ປຐມວເຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມວຍສ຺ສ ຕຕິເຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ກາລໍ ກໂຣຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໕. ນວ ວາ ທສ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ ສທ຺ທສ຺ສ ວິກປ຺ປນວເສນ ສຕ຺ຕ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ເອກາທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາຕິ ເອວມາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕມາສຊາໂຕ ຊີວຕິ, ສີຕຸຓ຺ຫກ຺ຂໂມ ປນ ນ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐມາສຊາໂຕ ນ ຊີວຕິ, ອວເສສາ ຊີວນ຺ຕິ.

໒໗. ເທວາ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຂີຓາສວາ ສຸທ຺ຘາວາສພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ກຖໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ? ‘‘ສູຕິເວສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອເກ. ຕໍ ປນ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕໍ ວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ມຈ຺ຉກ຺ຂິສທິສໍ ທຸກູລປຏໍ ຍາວ ປາທນ຺ຕາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສາ ສລ຺ລຫຸກຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ, ຘມກຣຓໂຕ ອຸທກນິກ຺ຂມນສທິສໍ. ອຖ ເຕ ປກຕິພ຺ຣຫ຺ມເວເສເນວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຐມໍ ສຸວຓ຺ຓຊາເລນ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸໍ. ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ອຊິນປ຺ປເວຓິຍາ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຕໂຕ ມນຸສ຺ສາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸໍ’. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເທວາ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ.

໒໘. ຈຕ຺ຕາໂຣ ນໍ ເທວປຸຕ຺ຕາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຊິນປ຺ປເວຓິຍາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ມເຫສກ຺ໂຂຕິ ມຫາເຕໂຊ ມຫາຍໂສ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນ.

໒໙. ວິສໂທວ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕາ ໂຍນິມຄ຺ເຄ ລຄ຺ຄນ຺ຕາ ຠຄ຺ຄວິຠຄ຺ຄາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ອລຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ອຸເທນາຕິ ອຸທເກນ. ເກນຈິ ອສຸຈິນາຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມຊວາເຕຫິ ອຸທ຺ຘໍປາທາ ອໂຘສິຣາ ໂຍນິມຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສຕໂປຣິສໍ ນຣກປປາຕໍ ປຕນ຺ຕາ ວິຍ, ຕາຬຈ຺ຉິທ຺ເທນ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຍມານາ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ນານາອສຸຈິມກ຺ຂິຕາວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ຕຎ຺ຫິ ກມ຺ມຊວາຕາ ອຸທ຺ຘປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ໂສ ຘມ຺ມາສນໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວິຍ, ນິສ຺ເສຓິໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຈ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ຈ ທ຺ເວ ປາເທ ຈ ປສາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວນ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ອມກ຺ຂິໂຕວ ນິກ຺ຂມຕິ.

ອຸທກສ຺ສ ຘາຣາຕິ ອຸທກວຏ຺ຏິໂຍ. ຕາສຸ ສີຕາ ສຸວຓ຺ຓກຏາເຫ ປຕຕິ ອຸຓ຺ຫາ ຣຊຕກຏາເຫ. ອິທຎ຺ຈ ປຖວິຕເລ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ເຕສໍ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍອຸທກຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ກີຬາອຸທກຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຆເຏຫິ ອາຫຣິຍມານອຸທກສ຺ສ ເຈວ ຫໍສວຕ຺ຕກາທິໂປກ຺ຂຣຓີຄຕສ຺ສ ຈ ອຸທກສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ.

໓໑. ສມ຺ປຕິຊາໂຕຕິ ມຸຫຸຕ຺ຕຊາໂຕ. ປາຬິຍໍ ປນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ໂຕ ວິຍ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນໍ ປຐມໍ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສຸວຓ຺ຓຊາເລນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ອຊິນປ຺ປເວຓິຍາ, ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມນຸສ຺ສາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ. ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ເສຕມ຺ຫິ ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣິຍມາເນຕິ ທິພ຺ພເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣິຍມານມ຺ຫິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຉຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິວາຣານິ ຂຄ຺ຄາທີນິ ປຎ຺ຈ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິປິ ອາຄຕາເນວ. ປາຬິຍໍ ປນ ຣາຊຄມເນ ຣາຊາ ວິຍ ຉຕ຺ຕເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຸ ຉຕ຺ຕເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ຉຕ຺ຕຄ຺ຄາຫໂກ. ຕຖາ ຂຄ຺ຄຕາລວຓ຺ຏໂມຣຫຕ຺ຖກວາຬພີຊນີອຸຓ຺ຫີສມຕ຺ຕາເຍວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ເຕສໍ ຄາຫກາ. ສພ຺ພານິ ກິຣ ຕານິ ອທິສ຺ສມານຣູປາ ເທວຕາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ –

‘‘ອເນກສາຂຎ຺ຈ ສຫສ຺ສມຓ຺ຑລໍ,

ຉຕ຺ຕໍ ມຣູ ຘາຣຍຸມນ຺ຕລິກ຺ເຂ;

ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑາ ວິປຕນ຺ຕິ ຈາມຣາ,

ນ ທິສ຺ສເຣ ຈາມຣຉຕ຺ຕຄາຫກາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໖໙໓);

ສພ຺ພາ ຈ ທິສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາຣູປຣິ ຐິຕສ຺ສ ວິຍ ສພ຺ພທິສານຸວິໂລກນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ໂຂ ປເນວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຐວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ໂອໂລເກສິ. ອເນການິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກງ຺ຄຓານິ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ເທວມນຸສ຺ສາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊຍມານາ – ‘‘ມຫາປຸຣິສ, ອິຘ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທິໂສປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ, ຈຕສ຺ໂສ ອນຸທິສາ, ເຫຏ຺ຐາ, ອຸປຣີຕິ ທສ ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທິສໍ ອທິສ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ອຄມາສີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາສຠິນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ. ອຄ຺ໂຄຕິ ຄຸເຓຫິ ສພ຺ພປຐໂມ. ອິຕຣານິ ທ຺ເວ ປທານິ ເອຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວຕິ ປທທ຺ວເຍນ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍາ ປຕິຏ຺ຐານໍ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂຠາໂວ ມຫາຊນໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຄມນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕປທຄມນໍ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ທິພ຺ພເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕຘາຣຓໍ ວິມຸຕ຺ຕິວຣຉຕ຺ຕປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານໍ ປຏິລາໂຠ ປຎ຺ຈຫິ ວິມຸຕ຺ຕີຫິ ວິມຸຈ຺ຈນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພທິສານຸວິໂລກນໍ ອນາວຣຓຎາຓປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອາສຠິວາຈາຠາສນໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ‘‘ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕີ’’ຕິ ສີຫນາໂທ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິເມ ວາຣາ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ, ສມ຺ພຫຸລວາໂຣ ປນ ນາຄໂຕ, ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຫິ ຊາຕທິວເສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິ. ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸມ຺ຫິ ເທວຕາ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ປຐມໍ ເທວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສາ. ຕນ຺ຕິພທ຺ຘາ ວີຓາ ຈມ຺ມພທ຺ຘາ ເຠຣິໂຍ ຈ ເກນຈິ ອວາທິຕາ ສຍເມວ ວຊ຺ຊິໍສຸ. ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທີນິ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ຉິຊ຺ຊິໍສຸ. ສພ຺ພໂຣຄາ ວູປສມິໍສຸ, ອມ຺ພິເລນ ໂຘຕຕມ຺ພມລໍ ວິຍ ວິຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສິໍສຸ. ຊຈ຺ຈພຘິຣາ ສທ຺ທໍ ສຸຓິໍສຸ. ປີຐສປ຺ປີ ຊວສມ຺ປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ຊາຕິຊຬານມ຺ປິ ເອຬມູຄານໍ ສຕິ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ວິເທສປກ຺ຂນ຺ທາ ນາວາ ສຸປຏ຺ຏນໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອາກາສຏ຺ຐກຠູມຏ຺ຐກຣຕນານິ ສກເຕໂຊຠາສິຕານິ ອເຫສຸໍ. ເວຣິໂນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິໍສຸ. ອວີຈິມ຺ຫິ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພາຍິ. ໂລກນ຺ຕເຣສຸ ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ. ນທີສຸ ຊລໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຘຸຣສໍ ອຸທກໍ ອໂຫສິ. ວາໂຕ ນ ວາຍິ. ອາກາສປພ຺ພຕຣຸກ຺ຂຄຕາ ສກຸຓາ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິຄຕາ ອເຫສຸໍ. ຈນ຺ໂທ ອຕິວິໂຣຈິ. ສູຣິໂຍ ນ ອຸຓ຺ໂຫ, ນ ສີຕໂລ, ນິມ຺ມໂລ ອຸຕຸສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອປ຺ໂຜຏນເສຬນເຈລຸກ຺ເຂປາທີຫິ ມຫາກີຬກໍ ກີຬິໍສຸ. ຈາຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມໂຆ ວສ຺ສິ. ມຫາຊນໍ ເນວ ຂຸທາ ນ ປິປາສາ ປີເຬສິ. ທ຺ວາຣກວາຏານິ ສຍເມວ ວິວຣິໍສຸ. ປຸປ຺ຜູປຄຜລູປຄາ ຣຸກ຺ຂາ ປຸປ຺ຜຜລານິ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກທ຺ຘຊມາລາ ອໂຫສິ.

ຕຕ຺ຣາປິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸກມ຺ໂປ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ເທວຕານໍ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປາໂຕ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນກາເລ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ປຐມໍ ເທວຕານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຕນ຺ຕິພທ຺ຘວີຓານໍ ສຍໍ ວຊ຺ຊນໍ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຈມ຺ມພທ຺ຘເຠຣີນໍ ວຊ຺ຊນໍ ມຫຕິຍາ ຘມ຺ມເຠຣິຍາ ອນຸສ຺ສາວນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທີນໍ ເຉໂທ ອສ຺ມິມານສມຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ມຫາຊນສ຺ສ ໂຣຄວິຄໂມ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍ ຣູປທສ຺ສນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ພຘິຣານໍ ສທ຺ທສ຺ສວນໍ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ປີຐສປ຺ປີນໍ ຊວສມ຺ປທາ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຊຬານໍ ສຕິປຕິຏ຺ຐານໍ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ວິເທສປກ຺ຂນ຺ທນາວານໍ ສຸປຏ຺ຏນສມ຺ປາປຸຓນໍ ຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາຘິຄມສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຣຕນານໍ ສກເຕໂຊຠາສິຕຕ຺ຕໍ ຍໍ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ໂມຠາສໍ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ.

ເວຣີນໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕປຏິລາໂຠ ຈຕຸພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ອວີຈິມ຺ຫິ ອຄ຺ຄິນິພ຺ພາຍນໍ ເອກາທສອຄ຺ຄິນິພ຺ພາຍນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ໂລກນ຺ຕຣິກາໂລໂກ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຎາຓາໂລກທສ຺ສນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ມຘຸຣຕາ ນິພ຺ພານຣເສນ ເອກຣສຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ວາຕສ຺ສ ອວາຍນໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕຠິນ຺ທນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ສກຸຓານໍ ປຖວິຄມນໍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ປາເຓຫິ ສຣຓຄມນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຈນ຺ທສ຺ສ ອຕິວິໂຣຈນໍ ພຫຸຊນກນ຺ຕຕາຍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ສູຣິຍສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສີຕວິວຊ຺ຊນອຸຕຸສຸຂຕາ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ເທວຕານໍ ວິມານທ຺ວາເຣສຸ ຐຕ຺ວາ ອປ຺ໂຜຏນາທີຫິ ກີຬນໍ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ປຕ຺ວາ ອຸທານໍ ອຸທານສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຈາຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມຆວສ຺ສນໍ ມຫໂຕ ຘມ຺ມເມຆວສ຺ສນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຂຸທາປີຬນສ຺ສ ອຠາໂວ ກາຍຄຕາສຕິອມຕປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ປິປາສາປີຬນສ຺ສ ອຠາໂວ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ສຸຂິຕຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ທ຺ວາຣກວາຏານໍ ສຍເມວ ວິວຣຓໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄທ຺ວາຣວິວຣຓສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຣຸກ຺ຂານໍ ປຸປ຺ຜຜລຄ຺ຄຫຓໍ ວິມຸຕ຺ຕິປຸປ຺ເຜຫິ ປຸປ຺ຜິຕສ຺ສ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລຠາຣຠຣິຕຠາວສ຺ສ ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ ເອກທ຺ຘຊມາລິຕາ ອຣິຍທ຺ຘຊມາລມາລິຕາຍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ສມ຺ພຫຸລວາໂຣ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘‘ຍທາ ມຫາປຸຣິໂສ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ປທສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສຠິໍ ວາຈໍ ອຠາສິ, ຕທາ ກິໍ ປຖວິຍາ ຄໂຕ, ອຸທາຫຸ ອາກາເສນ; ທິສ຺ສມາໂນ ຄໂຕ, ອຸທາຫຸ ອທິສ຺ສມາໂນ; ອເຈລໂກ ຄໂຕ, ອຸທາຫຸ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ; ທຫໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຄໂຕ, ອຸທາຫຸ ມຫລ຺ລໂກ; ປຈ຺ຉາປິ ກິໍ ຕາທິໂສວ ອໂຫສິ, ອຸທາຫຸ ປຸນ ພາລທາຣໂກ’’ຕິ? ອຍໍ ປນ ປຎ຺ໂຫ ເຫຏ຺ຐາໂລຫປາສາເທ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖເຣນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕວ. ເຖໂຣ ກິຣ ເອຕ຺ຖ ນິຍຕິປຸພ຺ເພກຕກມ຺ມອິສ຺ສຣນິມ຺ມານວາທວເສນ ຕໍ ຕໍ ພຫຸໍ ວຕ຺ວາ ອວສາເນ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິ – ‘‘ມຫາປຸຣິໂສ ປຖວິຍາ ຄໂຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ປນ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ທິສ຺ສມາໂນ ຄໂຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ປນ ອທິສ຺ສມາໂນ ວິຍ ອໂຫສິ. ອເຈລໂກ ຄໂຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ປນ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ທຫໂຣວ ຄໂຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ປນ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິໂກ ວິຍ ອໂຫສິ. ປຈ຺ຉາ ປນ ພາລທາຣໂກວ ອໂຫສິ, ນ ຕາທິໂສ’’ຕິ. ປຣິສາ ຈສ຺ສ – ‘‘ພຸທ຺ເຘນ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂຠ ເຖເຣນ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕມນາ ອໂຫສິ. ໂລກນ຺ຕຣິກວາໂຣ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ.

ອິມາ ຈ ປນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຖິຕາ ສພ຺ພຘມ຺ມຕາ ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໓໓. ອທ຺ທສ ໂຂຕິ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອານີຕໍ ອທ຺ທສ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສາຕິ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປເທສາທິວເສນ ມຫນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ. ທ຺ເວ ຄຕິໂຍຕິ ທ຺ເວ ນິຏ຺ຐາ, ທ຺ເວ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໂຍ. ອຍຎ຺ຫິ ຄຕິສທ຺ໂທ – ‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຄຕິໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໕໓) ເອຕ຺ຖ ນິຣຍາທິເຠທາຍ ສຕ຺ເຕຫິ ຄນ຺ຕພ຺ພຄຕິຍາ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ອິເມສໍ ໂຂ ອຫໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມານໍ ເນວ ຊານາມິ ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໘) ເອຕ຺ຖ ອຊ຺ຌາສເຍ. ‘‘ນິພ຺ພານໍ ອຣຫໂຕ ຄຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໓໙) ເອຕ຺ຖ ປຏິສ຺ສຣເຓ. ‘‘ອປິ ຈ ຕ຺ຍາຫໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ຄຕິຎ຺ຈ ປຊານາມິ, ຊຸຕິຎ຺ຈ ປຊານາມິ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໓) ເອຕ຺ຖ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍໍ ວຕ຺ຕຕິ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນຎ຺ຎາຕິ ອຎ຺ຎາ ຄຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຘມ຺ມິໂກຕິ ທສກຸສລຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ ອຄຕິຄມນວິຣຫິໂຕ. ຘມ຺ມຣາຊາຕິ ອິທໍ ປຸຣິມປທສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຘມ຺ເມນ ວາ ລທ຺ຘຣຊ຺ຊຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຣາຊາ. ຈາຕຸຣນ຺ໂຕຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມສມຸທ຺ທາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສມຸທ຺ທານໍ ວເສນ ຈຕຸຣນ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ອິສ຺ສໂຣ. ວິຊິຕາວີຕິ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ. ຊນປໂທ ອສ຺ມິໍ ຖາວຣິຍໍ ຖິຣຠາວໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຈຓ຺ຑສ຺ສ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ພລິທຓ຺ຑາທີຫິ ໂລກໍ ປີຬຍໂຕ ມນຸສ຺ສາ ມຊ຺ຌິມຊນປທໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຕສມຸທ຺ທຕີຣາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວາສໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ອຕິມຸທຸກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ໂຈເຣຫິ ສາຫສິກຘນວິໂລປປີຬິຕາ ມນຸສ຺ສາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຫາຍ ຊນປທມຊ຺ເຌ ວາສໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ອິຕິ ເອວຣູເປ ຣາຊິນິ ຊນປໂທ ຖິຣຠາວໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກຸມາເຣ ຣຊ຺ຊໍ ກາຣຍມາເນ ເອຕສ຺ສ ຊນປໂທ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ອໂຍປຏ຺ເຏນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ຖິໂຣ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ – ‘‘ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຕິຊນນຏ຺ເຐນ ຣຕນໍ. ອປິຈ –

‘‘ຈິຕ຺ຕີກຕໍ ມຫຄ຺ຆຎ຺ຈ, ອຕຸລໍ ທຸລ຺ລຠທສ຺ສນໍ;

ອໂນມສຕ຺ຕປຣິໂຠຄໍ, ຣຕນໍ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ’’.

ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎໍ ເທວຏ຺ຐານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ຕສ຺ເສວ ປູຊຎ຺ຈ ອຠິວາທນາທີນິ ຈ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນ ຣຕນໍ. ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ຈ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຘນໍ ອຄ຺ຆຕີຕິ ອຄ຺ໂຆ ນຕ຺ຖິ, ອິຕິ ມຫຄ຺ຆຏ຺ເຐນາປິ ຣຕນໍ. ຈກ຺ກຣຕນຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ໂລເກ ວິຊ຺ຊມານຣຕເນຫິ ອສທິສນ຺ຕິ ອຕຸລຏ຺ເຐນາປິ ຣຕນໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ປນ ຍສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸລ຺ລຠທສ຺ສນຏ຺ເຐນາປິ ຣຕນໍ. ຕເທຕໍ ຊາຕິຣູປກຸລອິສ຺ສຣິຍາທີຫິ ອໂນມສ຺ສ ອຸຬາຣສຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອໂນມສຕ຺ຕປຣິໂຠຄຏ຺ເຐນາປິ ຣຕນໍ. ຍຖາ ຈກ຺ກຣຕນໍ, ເອວໍ ເສສານິປີຕິ. ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ປຣິວາຣຠາເວນ ເຈວ ສພ຺ພໂຠຄູປກຣຓຠາເວນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ.

ອິທານິ ເຕສໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສິມານີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກຣຕນນ຺ຕິອາທີສຸ ອຍໍ ສງ຺ເຂປາຘິປ຺ປາໂຍ – ທ຺ເວສຫສ຺ສທີປປຣິວາຣານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາທີປານໍ ສິຣິວິຠວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ. ຕຖາ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ອນຸສໍຍາຍນສມຕ຺ຖໍ ເວຫາສງ຺ຄມໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ, ຕາທິສເມວ ອສ຺ສຣຕນໍ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ອນ຺ຘກາເຣ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ອາໂລກທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ ມຓິຣຕນໍ, ຉພ຺ພິຘໂທສວິວຊ຺ຊິຕໍ ມນາປຈາຣິ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ, ໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ອນ຺ໂຕປຖວິຄຕໍ ນິຘິໍ ທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ, ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສກລຣຊ຺ຊມນຸສາສນສມຕ຺ຖໍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ.

ປໂຣສຫສ຺ສນ຺ຕິ ອຕິເຣກສຫສ຺ສໍ. ສູຣາຕິ ອຠີຣຸກາ. ວີຣງ຺ຄຣູປາຕິ ວີຣານໍ ອງ຺ຄໍ ວີຣງ຺ຄໍ, ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ວີຣງ຺ຄໍ ຣູປເມເຕສນ຺ຕິ ວີຣງ຺ຄຣູປາ, ວີຣິຍຊາຕິກາ ວີຣິຍສຠາວາ ວີຣິຍມຍາ ອກິລາສຸໂນ ອເຫສຸໍ. ທິວສມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕາ ນ ກິລມນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ. ອທຓ຺ເຑນາຕິ ເຍ ກຕາປຣາເຘ ສຕ຺ເຕ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ຘນທຓ຺ເຑນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ເຍ ເຉຊ຺ຊເຠຊ຺ຊໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ເຕ ສຕ຺ຖທຓ຺ເຑນ. ອຍໍ ປນ ທຸວິຘມ຺ປິ ທຓ຺ຑໍ ປຫາຍ ອທຓ຺ເຑນ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ອສຕ຺ເຖນາຕິ ເຍ ເອກໂຕຘາຣາທິນາ ສຕ຺ເຖນ ປຣໍ ວິເຫສນ຺ຕິ, ເຕ ສຕ຺ເຖນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕິ ນາມ. ອຍໍ ປນ ສຕ຺ເຖນ ຂຸທ຺ທມກ຺ຂິກາຍປິ ປິວນມຕ຺ຕໍ ໂລຫິຕໍ ກສ຺ສຈິ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຘມ຺ເມເນວ – ‘‘ເອຫິ ໂຂ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິຣາຊູຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕາຄມໂນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ປຖວິໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສາມີ ຫຸຕ຺ວາ ວສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ເອກໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ກເຖຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ກເຖຕຸໍ ສເຈ ໂຂ ປນາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣາຄໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິກິເລສຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ຉທນໍ ອາວຣຓໍ ວິວຏໍ ວິທ຺ຘໍສິຕໍ ວິວຏກໍ ເອເຕນາຕິ ວິວຏຈ຺ຉໂທ. ‘‘ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉທາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ.

໓໕. ເອວໍ ທຸຕິຍໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕາສໍ ນິມິຕ຺ຕຠູຕານິ ລກ຺ຂຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາໂທຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສໍ ຠູມິຍໍ ປາທໍ ຐເປນ຺ຕານໍ ອຄ຺ຄປາທຕລໍ ວາ ປຓ຺ຫິ ວາ ປສ຺ສໍ ວາ ປຐມໍ ຜຸສຕິ, ເວມຊ຺ເຌ ວາ ປນ ຉິທ຺ທໍ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕານໍ ອຄ຺ຄຕລາທີສຸ ເອກໂກຏ຺ຐາໂສວ ປຐມໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ເອວມສ຺ສ. ອສ຺ສ ປນ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກຕລມິວ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ສກລໍ ປາທຕລໍ ຠູມິໍ ຜຸສຕິ, ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຠູມິໂຕ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາໂທ.

ຈກ຺ການີຕິ ທ຺ວີສຸ ປາທຕເລສຸ ທ຺ເວ ຈກ຺ການິ, ເຕສໍ ອຣາ ຈ ເນມິ ຈ ນາຠິ ຈ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕາວ. ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣານີຕິ ອິມິນາ ປນ ອຍໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເຕສໍ ກິຣ ຈກ຺ການໍ ປາທຕລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ນາຠິ ທິສ຺ສຕິ, ນາຠິປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ວຏ຺ຏເລຂາ ທິສ຺ສຕິ, ນາຠິມຸຂປຣິກ຺ເຂປປຏ຺ໂຏ ທິສ຺ສຕິ, ປນາຬິມຸຂໍ ທິສ຺ສຕິ, ອຣາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ອເຣສຸ ວຏ຺ຏິເລຂາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເນມິມຓິກາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິທໍ ຕາວ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເມວ. ສມ຺ພຫຸລວາໂຣ ປນ ອນາຄໂຕ, ໂສ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ – ສຕ຺ຕິ, ສິຣິວຈ຺ໂຉ, ນນ຺ທິ, ໂສວຕ຺ຕິໂກ, ວຏໍສໂກ, ວຑ຺ຒມານກໍ, ມຈ຺ຉຍຸຄຬໍ, ຠທ຺ທປີຐໍ, ອງ຺ກຸສໂກ, ປາສາໂທ, ໂຕຣຓໍ, ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ຂຄ຺ໂຄ, ຕາລວຓ຺ຏໍ, ໂມຣຫຕ຺ຖໂກ, ວາຬພີຊນີ, ອຸຓ຺ຫີສໍ, ມຓິ, ປຕ຺ໂຕ, ສຸມນທາມໍ, ນີລຸປ຺ປລໍ, ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລໍ, ເສຕຸປ຺ປລໍ, ປທຸມໍ, ປຸຓ຺ຑຣີກໍ, ປຸຓ຺ຓຆໂຏ, ປຸຓ຺ຓປາຕິ, ສມຸທ຺ໂທ, ຈກ຺ກວາໂຬ, ຫິມວາ, ສິເນຣຸ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ, ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາທີປາ, ທ຺ວິປຣິຕ຺ຕທີປສຫສ຺ສານິ, ອນ຺ຕມໂສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ປຣິສໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ໂພ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓສ຺ເສວ ປຣິວາໂຣ.

ອາຍຕປຓ຺ຫີຕິ ທີຆປຓ຺ຫິ, ປຣິປຸຓ຺ຓປຓ຺ຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ອຄ຺ຄປາໂທ ທີໂຆ ໂຫຕິ, ປຓ຺ຫິມຕ຺ຖເກ ຊງ຺ຆາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ປຓ຺ຫິໍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ຐປິຕາ ວິຍ ໂຫຕິ, ນ ເອວໍ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ອຄ຺ຄປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຕິເຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ຊງ຺ຆາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖໂກຏ຺ຐາເສ ອາຣຄ຺ເຄນ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຐປິຕາ ວິຍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລເຄຓ຺ຑຸກສທິສາ ປຓ຺ຫິ ໂຫຕິ.

ທີຆງ຺ຄຸລີຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສໍ ກາຈິ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ທີຆາ ໂຫນ຺ຕິ, ກາຈິ ຣສ຺ສາ, ນ ເອວໍ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ມກ຺ກຏສ຺ເສວ ທີຆາ ຫຕ຺ຖປາທງ຺ຄຸລິໂຍ ມູເລ ຖູລາ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຕນຸກາ, ນິຍ຺ຍາສເຕເລນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏິຕຫຣິຕາລວຏ຺ຏິສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທີຆງ຺ຄຸລີ’’ຕິ.

ມຸທຸຕລຸນຫຕ຺ຖປາໂທຕິ ສປ຺ປິມຓ຺ເຑ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ສຕວາຣວິຫຕກປ຺ປາສປຏລໍ ວິຍ ມຸທຸ. ຍຖາ ຈ ອິທານິ ຊາຕມຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ວຸຑ຺ຒກາເລປິ ມຸທຸຕລຸນາເຍວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຸທຸຕລຸນາ ຫຕ຺ຖປາທາ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຸທຸຕລຸນຫຕ຺ຖປາໂທ.

ຊາລຫຕ຺ຖປາໂທຕິ ນ ຈມ຺ເມນ ປຏິພທ຺ຘອງ຺ຄຸລນ຺ຕໂຣ. ເອທິໂສ ຫິ ຜຓຫຕ຺ຖໂກ ປຸຣິສໂທເສນ ອຸປຫໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນ ປຏິລຠຕິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ຈຕສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸລິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ປາທງ຺ຄຸລິໂຍ ເອກປ຺ປມາຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາສໍ ເອກປ຺ປມາຓຕາຍ ຍວລກ຺ຂຓໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທາ ກຸສເລນ ວຑ຺ຒກິນາ ໂຍຊິຕຊາລວາຕປານສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຊາລຫຕ຺ຖປາໂທ’’ຕິ.

ອຸທ຺ຘໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໂຄປ຺ຜກຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສງ຺ຂາ ປາທາ ອສ຺ສາຕິ ອຸສ຺ສງ຺ຂປາໂທ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຫິ ປິຏ຺ຐິປາເທ ໂຄປ຺ຜກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ປາທາ ອາຓິພທ຺ຘາ ວິຍ ພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຍຖາສຸຂໍ ປຣິວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ປາທຕລານິປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ໂຄປ຺ຜກາ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ນາຠິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິມກາໂຍ ນາວາຍ ຐປິຕສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ ໂຫຕິ, ອໂຘກາໂຍວ ອິຎ຺ຊຕິ, ສຸເຂນ ປາທາ ປຣິວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ປຸຣໂຕປິ ປຈ຺ຉໂຕປິ ອຸຠຍປສ຺ເສສຸປິ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ປາທຕລານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ຫຕ຺ຖີນໍ ວິຍ ປຈ຺ຉໂຕເຍວ.

ເອຓິຊງ຺ໂຆຕິ ເອຓິມິຄສທິສຊງ຺ໂຆ ມໍສຸສ຺ສເທນ ປຣິປຸຓ຺ຓຊງ຺ໂຆ, ນ ເອກໂຕ ພທ຺ຘປິຓ຺ຑິກມໍໂສ, ສມນ຺ຕໂຕ ສມສຓ຺ຐິເຕນ ມໍເສນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາຫິ ສຸວຏ຺ຏິຕາຫິ ສາລິຄພ຺ຠຍວຄພ຺ຠສທິສາຫິ ຊງ຺ຆາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອໂນນມນ຺ໂຕຕິ ອນມນ຺ໂຕ, ເອເຕນສ຺ສ ອຂຸຊ຺ຊອວາມນຠາໂວ ທີປິໂຕ. ອວເສສຊນາ ຫິ ຂຸຊ຺ຊາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ວາມນາ ວາ. ຂຸຊ຺ຊານໍ ອຸປຣິມກາໂຍ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ວາມນານໍ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ. ເຕ ອປຣິປຸຓ຺ຓກາຍຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອໂນນມນ຺ຕາ ຊຓ຺ຓຸການິ ປຣິມຊ຺ຊິຕຸໍ. ມຫາປຸຣິໂສ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓອຸຠຍກາຍຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກຕິ.

ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ໂຫຕິ ອຸສຠວາຣຓາທີນໍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປທຸມກຓ຺ຓິກສທິເສຫິ ໂກເສຫິ ໂອຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ ອສ຺ສາຕິ ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ໂຫ. ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ວຕ຺ເຖນ ຄຸຫິຕພ຺ພໍ ອງ຺ຄຊາຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓຕິ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທີປິທາຐາຍ ຆໍສິຕ຺ວາ ເຄຣຸກປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕຆນສຸວຓ຺ຓຣູປສທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນສ຺ສ ຆນສິນິທ຺ຘສຓ຺ຫສຣີຣຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຉວິວຓ຺ຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິມສ຺ສ ວາ ເວວຈນເມຕໍ.

ຣໂຊຊລ຺ລນ຺ຕິ ຣໂຊ ວາ ມລໍ ວາ. ນ ອຸປລິມ຺ປຕີຕິ ນ ລຄ຺ຄຕິ ປທຸມປລາສໂຕ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ວິວຏ຺ຏຕິ. ຫຕ຺ຖໂຘວນາທີນິ ປນ ອຸຕຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ເຈວ ທາຍການໍ ປຸຎ຺ຎຜລຕ຺ຖາຍ ຈ ພຸທ຺ຘາ ກໂຣນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕສີເສນາປິ ຈ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ. ເສນາສນໍ ປວິສນ຺ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປວິສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕເມຕໍ.

ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລໂມຕິ ອາວຏ຺ຏປຣິໂຍສາເນ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄານິ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຂໂສຠໍ ອຸລ຺ໂລກຍມານານິ ວິຍ ຐິຕານິ ໂລມານິ ອສ຺ສາຕິ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລໂມ.

ພ຺ຣຫ຺ມຸຊຸຄຕ຺ໂຕຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິຍ ອຸຊຸຄຕ຺ໂຕ, ອຸຊຸເມວ ອຸຄ຺ຄຕທີຆສຣີໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ສຕ຺ຕາ ຂນ຺ເຘ ກຏິຍໍ ຊາຓູສູຕິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ນມນ຺ຕິ, ເຕ ກຏິຍໍ ນມນ຺ຕາ ປຈ຺ຉໂຕ ນມນ຺ຕິ, ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປຸຣໂຕ. ທີຆສຣີຣາ ປນ ເອເກ ປສ຺ສວງ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເກ ມຸຂໍ ອຸນ຺ນເມຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຄຓຍນ຺ຕາ ວິຍ ຈຣນ຺ຕິ, ເອເກ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕາ ສູລສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເກ ປຸຣໂຕ ປພ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ປເວຘມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ອຸຊຸເມວ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ທີຆປ຺ປມາໂຓ ເທວນຄເຣ ອຸສ຺ສິຕສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ ວິຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ທີເປນ຺ຕິ. ຍຖາ ເຈຕໍ, ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ຊາຕມຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ອປຣິປຸຓ຺ຓໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ອາຍຕິໍ ຕຖາຠາວິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຕ຺ຕຸສ຺ສໂທຕິ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິໂຍ ທ຺ເວ ປາທປິຏ຺ຐິໂຍ ທ຺ເວ ອໍສກູຏານິ ຂນ຺ໂຘຕິ ອິເມສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ມໍສຸສ຺ສໂທ ອສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕຸສ຺ສໂທ. ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐາທີສຸ ສິຣາຊາລໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອໍສກູຏກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຏ຺ຐິໂກຏິໂຍ. ເຕ ມນຸສ຺ສາ ເປຕາ ວິຍ ຂາຍນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ມຫາປຸຣິໂສ, ມຫາປຸຣິໂສ ປນ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ປຣິປຸຓ຺ຓມໍສຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ນິຄູຬ຺ຫສິຣາຊາເລຫິ ຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐາທີຫິ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐປິຕສຸວຓ຺ຓາຬິງ຺ຄສທິເສນ ຂນ຺ເຘນ ສິລາຣູປກໍ ວິຍ ຂາຍຕິ, ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຣູປກໍ ວິຍ ຈ ຂາຍຕິ.

ສີຫສ຺ສ ປຸພ຺ພທ຺ຘໍ ວິຍ ກາໂຍ ອສ຺ສາຕິ ສີຫປຸພ຺ພທ຺ຘກາໂຍ. ສີຫສ຺ສ ຫິ ປຸຣຕ຺ຖິມກາໂຍວ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມກາໂຍ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ສີຫສ຺ສ ປຸພ຺ພທ຺ຘກາໂຍ ວິຍ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ໂສປິ ສີຫສ຺ເສວ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິນຕຸນ຺ນຕາທິວເສນ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕວິສຓ຺ຐິໂຕ ນ ໂຫຕິ, ທີຆຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປນ ທີໂຆ, ຣສ຺ສຖູລກິສປຸຖຸລອນຸວຏ຺ຏິຕຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ຕຖາວິໂຘວ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ມນາປິເຍວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມວິປາເກ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ເຍຫິ ອງ຺ເຄຫິ ທີເຆຫິ ໂສຠຕິ, ຕານິ ອງ຺ຄານິ ທີຆານິ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ. ເຍຫິ ອງ຺ເຄຫິ ຣສ຺ເສຫິ ໂສຠຕິ, ຕານິ ອງ຺ຄານິ ຣສ຺ສານິ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ. ເຍຫິ ອງ຺ເຄຫິ ຖູເລຫິ ໂສຠຕິ, ຕານິ ອງ຺ຄານິ ຖູລານິ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ. ເຍຫິ ອງ຺ເຄຫິ ກິເສຫິ ໂສຠຕິ, ຕານິ ອງ຺ຄານິ ກິສານິ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ. ເຍຫິ ອງ຺ເຄຫິ ປຸຖຸເລຫິ ໂສຠຕິ, ຕານິ ອງ຺ຄານິ ປຸຖຸລານິ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ. ເຍຫິ ອງ຺ເຄຫິ ວຏ຺ເຏຫິ ໂສຠຕິ, ຕານິ ອງ຺ຄານິ ວຏ຺ຏານິ ສຓ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອິຕິ ນານາຈິຕ຺ເຕນ ປຸຎ຺ຎຈິຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕິໂຕ ທສຫິ ປາຣມີຫິ ສຊ຺ຊິໂຕ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ໂລເກ ສພ຺ພສິປ຺ປິໂນ ວາ ສພ຺ພອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ວາ ປຕິຣູປກມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

ຈິຕນ຺ຕຣໍໂສຕິ ອນ຺ຕຣໍສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂກຏ຺ຏານໍ ອນ຺ຕຣໍ, ຕໍ ຈິຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອນ຺ຕຣໍສໍ ອສ຺ສາຕິ ຈິຕນ຺ຕຣໍໂສ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຫິ ຕໍ ຐານໍ ນິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ທ຺ເວ ປິຏ຺ຐິໂກຏ຺ຏາ ປາຏິເຍກ຺ກາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມໍສປຏລໍ ຍາວ ຂນ຺ຘາ ອຸຄ຺ຄມ຺ມ ສມຸສ຺ສິຕສຸວຓ຺ຓຜລກໍ ວິຍ ປິຏ຺ຐິໍ ຉາເທຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ.

ນິຄ຺ໂຣຘປຣິມຓ຺ຑໂລຕິ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ວິຍ ປຣິມຓ຺ຑໂລ. ຍຖາ ປຎ຺ຎາສຫຕ຺ຖຕາຍ ວາ ສຕຫຕ຺ຖຕາຍ ວາ ສມກ຺ຂນ຺ຘສາໂຂ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ທີຆໂຕປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ເອກປ຺ປມາໂຓວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາຍໂຕປິ ພ຺ຍາມໂຕປິ ເອກປ຺ປມາໂຓ. ຍຖາ ອຎ຺ເຎສໍ ກາໂຍ ທີໂຆ ວາ ໂຫຕິ ພ຺ຍາໂມ ວາ, ນ ເອວໍ ວິສມປ຺ປມາໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ຍາວຕກ຺ວສ຺ສ ກາໂຍຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາວຕໂກ ອສ຺ສາຕິ ຍາວຕກ຺ວສ຺ສ.

ສມວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ສມວຏ຺ຏິຕກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍຖາ ເອເກ ໂກຎ຺ຈາ ວິຍ ຈ ພກາ ວິຍ ຈ ວຣາຫາ ວິຍ ຈ ທີຆຄລາ ວງ຺ກຄລາ ປຸຖຸລຄລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ກຖນກາເລ ສິຣາຊາລໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ມນ຺ໂທ ສໂຣ ນິກ຺ຂມຕິ, ນ ເອວໍ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ສຸວຏ຺ຏິຕສຸວຓ຺ຓາຬິງ຺ຄສທິໂສ ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ກຖນກາເລ ສິຣາຊາລໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເມຆສ຺ສ ວິຍ ຄຊ຺ຊິໂຕ ສໂຣ ມຫາ ໂຫຕິ.

ຣສຄ຺ຄສຄ຺ຄີຕິ ເອຕ຺ຖ ຣສໍ ຄສນ຺ຕິ ຫຣນ຺ຕີຕິ ຣສຄ຺ຄສາ. ຣສຫຣຓີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕາ ອຄ຺ຄາ ອສ຺ສາຕິ ຣສຄ຺ຄສຄ຺ຄີ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ກິຣ ສຕ຺ຕຣສຫຣຓີສຫສ຺ສານິ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄານິ ຫຸຕ຺ວາ ຄີວາຍເມວ ປຏິມຸກ຺ການິ. ຕິລຜລມຕ຺ໂຕປິ ອາຫາໂຣ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ ສພ຺ພກາຍໍ ອນຸຜຣຕິ. ເຕເນວ ມຫາປຘານໍ ປທຫນ຺ຕສ຺ສ ເອກຕຓ຺ຑຸລາທີຫິປິ ກຬາຍຍູສປສຕມຕ຺ເຕນາປິ ກາຍສ຺ສ ຍາປນໍ ອໂຫສິ. ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ຕຖາ ອຠາວາ ນ ສກລໍ ກາຍໍ ໂອຊາ ຜຣຕິ. ເຕນ ເຕ ພຫ຺ວາພາຘາ ໂຫນ຺ຕິ.

ສີຫສ຺ເສວ ຫນຸ ອສ຺ສາຕິ ສີຫຫນຸ. ຕຕ຺ຖ ສີຫສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຫນຸເມວ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ນ ອຸປຣິມໍ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ສີຫສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມໍ ວິຍ ທ຺ເວປິ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ທ຺ວາທສິຍາ ປກ຺ຂສ຺ສ ຈນ຺ທສທິສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ເນມິຕ຺ຕກາ ຫນຸກປຣິຍນ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາວ ອິເມສຸ ຫນຸເກສຸ ເຫຏ຺ຐິເມ ວີສຕິ ອຸປຣິເມ ວີສຕີຕິ ຈຕ຺ຕາລີສທນ຺ຕາ ສມາ ອວິຣຬາ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຍຎ຺ຫິ ເທວ, ກຸມາໂຣ ຈຕ຺ຕາລີສທນ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິອາທິມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ເຎສຎ຺ຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓທນ຺ຕານມ຺ປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ທນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ຈຕ຺ຕາລີສໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ເກຈິ ທນ຺ຕາ ອຸຈ຺ຈາ, ເກຈິ ນີຈາຕິ ວິສມາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິມສ຺ສ ປນ ອຍປຏ຺ຏເກນ ຉິນ຺ນສງ຺ຂປຏລໍ ວິຍ ສມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ກຸມ຺ຠິລານໍ ວິຍ ທນ຺ຕາ ວິຣຬາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຈ຺ຉມໍສານິ ຂາທນ຺ຕານໍ ທນ຺ຕນ຺ຕຣໍ ປູເຣນ຺ຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ກນກຜລກາຍໍ ສມຸສ຺ສິຕວຊິຣປນ຺ຕິ ວິຍ ອວິຣຬາ ຕູລິກາຍ ທສ຺ສິຕປຣິຈ຺ເຉທາ ວິຍ ທນ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ປູຕິທນ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕນ ກາຈິ ທາຐາ ກາຬາປິ ວິວຓ຺ຓາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸກ຺ກທາໂຐ ໂອສຘິຕາຣກມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ວິໂຣຈມານາຍ ປຠາຍ ສມນ຺ນາຄຕທາໂຐ ຠວິສ຺ສຕິ.

ປຫູຕຊິວ຺ໂຫຕິ ປຸຖຸລຊິວ຺ໂຫ. ອຎ຺ເຎສໍ ຊິວ຺ຫາ ຖູລາປິ ໂຫນ຺ຕິ ກິສາປິ ຣສ຺ສາປິ ຖທ຺ຘາປິ ວິສມາປິ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ຊິວ຺ຫາ ມຸທຸ ທີຆາ ປຸຖຸລາ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ເອຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ອາຄຕານໍ ກງ຺ຂາວິໂນທນຕ຺ຖໍ ມຸທຸກຕ຺ຕາ ຕໍ ຊິວ຺ຫໍ ກຖິນສູຈິໍ ວິຍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸໂຠ ນາສິກໂສຕານິ ປຣາມສຕິ, ທີຆຕ຺ຕາ ອຸໂຠ ກຓ຺ຓໂສຕານິ ປຣາມສຕິ, ປຸຖຸລຕ຺ຕາ ເກສນ຺ຕປຣິໂຍສານໍ ເກວລມ຺ປິ ນລາຏໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ເອວມສ຺ສ ມຸທຸທີຆປຸຖຸລຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ເຕສໍ ກງ຺ຂໍ ວິໂນເທຕິ. ເອວໍ ຕິລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ຊິວ຺ຫໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຫູຕຊິວ຺ໂຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣຕິ ອຎ຺ເຎ ຉິນ຺ນສ຺ສຣາປິ ຠິນ຺ນສ຺ສຣາປິ ກາກສ຺ສຣາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຣສທິເສນ ສເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຫິ ປິຕ຺ຕເສມ຺ເຫຫິ ອປລິພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສໂຣ ວິສໂທ ໂຫຕິ. ມຫາປຸຣິເສນາປິ ກຕກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘຕິ. ວຕ຺ຖຸໂນ ສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນາຠິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ສໂຣ ວິສໂທ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕວ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກຣວີໂກ ວິຍ ຠຓຕີຕິ ກຣວີກຠາຓີ, ມຕ຺ຕກຣວີກຣຸຕມຎ຺ຊຸໂຆໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຠິນີລເນຕ຺ໂຕຕິ ນ ສກລນີລເນຕ຺ໂຕ, ນີລຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປນສ຺ສ ອຸມາປຸປ຺ຜສທິເສນ ອຕິວິສຸທ຺ເຘນ ນີລວຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄຕານິ ເນຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປີຕຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜສທິເສນ ປີຕວຓ຺ເຓນ, ໂລຫິຕຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜສທິເສນ ໂລຫິຕວຓ຺ເຓນ, ເສຕຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ໂອສຘິຕາຣກສທິເສນ ເສຕວຓ຺ເຓນ, ກາຬຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອທ຺ທາຣິຏ຺ຐກສທິເສນ ກາຬວຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄຕານິ. ສຸວຓ຺ຓວິມາເນ ອຸຄ຺ຆາຏິຕມຓິສີຫປຎ຺ຊຣສທິສານິ ຂາຍນ຺ຕິ.

ໂຄປຂຸໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ປຂຸມນ຺ຕິ ສກລຈກ຺ຂຸຠຓ຺ຑໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕໍ ກາຬວຈ຺ຉກສ຺ສ ພຫລຘາຕຸກໍ ໂຫຕິ, ຣຕ຺ຕວຈ຺ຉກສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ, ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕຊາຕຕຣຸຓຣຕ຺ຕວຈ຺ຉກສທິສຈກ຺ຂຸຠຓ຺ໂຑຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸຠຓ຺ຑາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖິມູສິກາທີນໍ ອກ຺ຂິສທິເສຫິ ວິນິຄ຺ຄເຕຫິປິ ຄມ຺ຠີເຣຫິປິ ອກ຺ຂີຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ໂຘວິຕ຺ວາ ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐປິຕມຓິຄຸຬິກາ ວິຍ ມຸທຸສິນິທ຺ຘນີລສຸຂຸມປຂຸມາຈິຕານິ ອກ຺ຂີນິ.

ອຸຓ຺ຓາຕິ ອຸຓ຺ຓໂລມໍ. ຠມຸກນ຺ຕເຣຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠມຸການໍ ເວມຊ຺ເຌ ນາສິກມຕ຺ຖເກເຍວ ຊາຕາ, ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ນລາຏເວມຊ຺ເຌ ຊາຕາ. ໂອທາຕາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ໂອສຘິຕາຣກສມານວຓ຺ຓາ. ມຸທູຕິ ສປ຺ປິມຓ຺ເຑ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ຐປິຕສຕວາຣວິຫຕກປ຺ປາສປຏລສທິສາ. ຕູລສນ຺ນິຠາຕິ ສິມ຺ພລິຕູລລຕາຕູລສມານາ, ອຍມສ຺ສ ໂອທາຕຕາຍ ອຸປມາ. ສາ ປເນສາ ໂກຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຍມານາ ອຸປຑ຺ຒພາຫຸປ຺ປມາຓາ ໂຫຕິ, ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ທກ຺ຂິຓາວຏ຺ຏວເສນ ອາວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ສຸວຓ຺ຓຜລກມຊ຺ເຌ ຐປິຕຣຊຕປຸພ຺ພຸຬກໍ ວິຍ, ສຸວຓ຺ຓຆຏໂຕ ນິກ຺ຂມມານາ ຂີຣຘາຣາ ວິຍ, ອຣຸຓປ຺ປຠາຣຎ຺ຊິເຕ ຄຄນປ຺ປເທເສ ໂອສຘິຕາຣກາ ວິຍ ຈ ອຕິມໂນຫຣາຍ ສິຣິຍາ ວິໂຣຈຕິ.

ອຸຓ຺ຫີສສີໂສຕິ ອິທໍ ປຣິປຸຓ຺ຓນລາຏຕຎ຺ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓສີສຕໍ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຫິ ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓຈູຬິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມໍສປຏລໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສກລນລາຏໍ ຉາທຍມານໍ ປູຣຍມານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາມກຓ຺ຓຈູຬິກາຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ພນ຺ຘອຸຓ຺ຫີສປຏ຺ໂຏ ວິຍ ວິໂຣຈຕິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ກິຣ ອິມໍ ລກ຺ຂຓໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊູນໍ ອຸຓ຺ຫີສປຏ຺ຏໍ ອກໍສຸ. ອຍໍ ຕາວ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ເຎ ປນ ຊນາ ອປຣິປຸຓ຺ຓສີສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ກປິສີສາ, ເກຈິ ຜລສີສາ, ເກຈິ ອຏ຺ຐິສີສາ, ເກຈິ ຫຕ຺ຖິສີສາ, ເກຈິ ຕຸມ຺ພສີສາ, ເກຈິ ປພ຺ຠາຣສີສາ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ອາຣຄ຺ເຄນ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ວິຍ ສຸປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອຸທກປຸພ຺ພຸຬສທິສໍ ສີສໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍ ອຸຓ຺ຫີສເວຐິຕສີໂສ ວິຍາຕິ ອຸຓ຺ຫີສສີໂສ. ທຸຕິຍນເຍ ອຸຓ຺ຫີສໍ ວິຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຣິມຓ຺ຑລສີໂສຕິ ອຸຓ຺ຫີສສີໂສ.

ວິປສ຺ສີສມຎ຺ຎາວຓ຺ຓນາ

໓໗. ສພ຺ພກາເມຫີຕິ ອິທໍ ລກ຺ຂຓານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກຕໍ ວິຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປເນວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຐມຎ຺ຫິ ເຕ ເນມິຕ຺ຕເກ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ລກ຺ຂຓປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ປາເຍນ຺ຕີຕິ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ນິທ຺ໂທເສນ ມຘຸເຣນ ຂີເຣນ ສມນ຺ນາຄຕາ ສຏ຺ຐິ ຘາຕິໂຍ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ, ຕຖາ ເສສາປິ ເຕສຸ ເຕສຸ ກມ຺ເມສຸ ກຸສລາ ສຏ຺ຐິສຏ຺ຐິເຍວ. ຕາສໍ ເປສນກາຣເກ ສຏ຺ຐິ ປຸຣິເສ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກຕາກຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ຂເຓ ສຏ຺ຐິ ອມຈ຺ເຈ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ. ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຏ຺ຐິໂຍ ອິຕ຺ຖີນໍ, ທ຺ເວ ສຏ຺ຐິໂຍ ປຸຣິສານນ຺ຕິ ຉ ສຏ຺ຐິໂຍ ອຸປຏ຺ຐການໍເຍວ ອເຫສຸໍ. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິພ຺ພເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ປນ ສິຣິຄພ຺ເຠເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມາ ນໍ ສີຕໍ ວາຕິອາທີສຸ ມາ ອຠິຠວີຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສ຺ວາສ຺ສຸທນ຺ຕິ ໂສ ອສ຺ສຸທໍ. ອງ຺ເກເນວ ອງ຺ກນ຺ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພາຫຸນາວ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພາຫຸໍ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ອໍສກູເຏເນວ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອໍສກູຏໍ. ປຣິຫຣິຍຕີຕິ ນີຍຕິ, ສມ຺ປາປິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘. ມຎ຺ຊຸສ຺ສໂຣຕິ ອຂຣສ຺ສໂຣ. ວຄ຺ຄຸສ຺ສໂຣຕິ ເຉກນິປຸຓສ຺ສໂຣ. ມຘຸຣສ຺ສໂຣຕິ ສາຕສ຺ສໂຣ. ເປມນິຍສ຺ສໂຣຕິ ເປມຊນກສ຺ສໂຣ. ຕຕ຺ຣິທໍ ກຣວີການໍ ມຘຸຣສ຺ສຣຕາຍ – ກຣວີກສກຸເຓ ກິຣ ມຘຸຣຣສໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣິຕຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ ປກ຺ເຂນ ຕາລໍ ທຕ຺ວາ ວິກູຊມາເນ ຈຕຸປ຺ປທາ ມຕ຺ຕາ ວິຍ ລຬິຕຸໍ ອາຣຠນ຺ຕິ. ໂຄຈຣປສຸຕາປິ ຈຕຸປ຺ປທາ ມຸຂຄຕານິ ຕິຓານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ວາຬມິຄາ ຂຸທ຺ທກມິເຄ ອນຸພນ຺ຘມານາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປາທໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອນຸພທ຺ຘມິຄາ ຈ ມຣຓຠຍໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທາ ປກ຺ຂິໂນປິ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓມານາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອຸທເກ ມຈ຺ຉາປິ ກຓ຺ຓປຏລໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓມານາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເອວໍ ມຘຸຣສ຺ສຣາ ກຣວີກາ.

ອສນ຺ຘິມິຕ຺ຕາປິ ຘມ຺ມາໂສກສ຺ສ ເທວີ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສ຺ສເຣນ ສທິໂສ ກສ຺ສຈິ ສໂຣ’’ຕິ ສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຕ຺ຖິ ກຣວີກສກຸຓສ຺ສາຕິ. ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຕ ສກຸຓາຕິ? ຫິມວນ຺ເຕຕິ. ສາ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ເທວ, ອຫໍ ກຣວີກສກຸຓໍ ປສ຺ສິຕຸກາມາມ຺ຫີ’’ຕິ. ຣາຊາ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຊເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຣວີໂກ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ປຎ຺ຊໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ກຣວີກສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ – ‘‘ຣາຊາຓາຍ ອາຄໂຕ ປຎ຺ຊໂຣ, ນ ສກ຺ກາ ນ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິ. ປຎ຺ຊໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ນ ກຣວີກສທ຺ທໍ ກາຣາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອຖ ຣາຊາ – ‘‘ກຖໍ, ຠເຓ, ອິເມ ສທ຺ທໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຎາຕເກ ອທິສ຺ວາ ເທວາຕິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອາທາເສຫິ ປຣິກ຺ຂິປາເປສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຎາຕກາ ເມ ອາຄຕາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປກ຺ເຂນ ຕາລໍ ທຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ມຓິວໍສໍ ຘມມາໂນ ວິຍ ວິຣວິ. ສກລນຄເຣ ມນຸສ຺ສາ ມຕ຺ຕາ ວິຍ ລຬິໍສຸ. ອສນ຺ຘິມິຕ຺ຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມສ຺ສ ຕາວ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ເອວໍ ມຘຸໂຣ ສທ຺ໂທ, ກີທິໂສ ນຸ ໂຂ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສິຣິປຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສທ຺ໂທ ອໂຫສີ’’ຕິ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ປີຕິໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຫິ ຊງ຺ຆສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເອວໍ ມຘຸໂຣ ກິຣ ກຣວີກສທ຺ໂທຕິ. ຕໂຕ ປນ ສຕຠາເຄນ ສຫສ຺ສຠາເຄນ ຈ ມຘຸຣຕໂຣ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ສທ຺ໂທ ອໂຫສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໙. ກມ຺ມວິປາກຊນ຺ຕິ ນ ຠາວນາມຍໍ, ກມ຺ມວິປາກວເສນ ປນ ເທວຕານໍ ຈກ຺ຂຸສທິສເມວ ມໍສຈກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ເຍນ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕິລວາເຫ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ເອກຕິລມ຺ປິ ອຍໍ ໂສຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ.

໔໐. ວິປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນິມີລຊນິຕນ຺ຘກາຣວິຣເຫນ ວິສຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສຕິ, ວິວເຏຫິ ຈ ອກ຺ຂີຫິ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສີ; ທຸຕິຍວາເຣ ວິເຈຍ຺ຍ ວິເຈຍ຺ຍ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສີ; ວິຈິນິຕ຺ວາ ວິຈິນິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ເຖ ປນາຍຕີຕິ ອຕ຺ເຖ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ນຍຕິ ວາ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຕ຺ເຖ ອນຸສາສນ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມຫາປຸຣິສໍ ອາເນຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຐປຍິໍສຸ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອງ຺ເກກຕ຺ວາ ອຸປລາຬຍມານສ຺ເສວ ອມຈ຺ຈາ ສາມິກໍ ອສ຺ສາມິກໍ ອກໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນຕ຺ຕມນສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ຣາຊາ – ‘‘ກິເມຕໍ, ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປຘາຣິຍມານາ ອຎ຺ຎໍ ອທິສ຺ວາ – ‘‘ອຑ຺ຑສ຺ສ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນ ສາມິກໍເຍວ ສາມິກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຎຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ກຸມາໂຣ ເອວໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ວີມໍສນ຺ຕາ ປຸນ ສາມິກໍ ອສ຺ສາມິກໍ ອກໍສຸ. ປຸນປິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ອຖ ຣາຊາ – ‘‘ຊານາຕິ ມຫາປຸຣິໂສ’’ຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິເຈຍ຺ຍ ວິເຈຍ຺ຍ ກຸມາໂຣ ອຕ຺ເຖ ປນາຍຕີ’’ຕິ.

໔໒. ວສ຺ສິກນ຺ຕິອາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ ໂຫຕິ ວສ຺ສກາເລ ວສິຕຸໍ, ອຍໍ ວສ຺ສິໂກ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ໂຖ ວສ຺ສາວາໂສ ວສ຺ສໍ, ວສ຺ສໍ ອຣຫຕີຕິ ວສ຺ສິໂກ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສິໂກ ປາສາໂທ ນາຕິອຸຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ, ນາຕິນີໂຈ, ທ຺ວາຣວາຕປານານິປິສ຺ສ ນາຕິພຫູນິ ນາຕິຕນູນິ, ຠູມຕ຺ຖຣຓປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊານິເປຕ຺ຖ ມິສ຺ສກາເນວ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເຫມນ຺ຕິເກ ຖມ຺ຠາປິ ຠິຕ຺ຕິໂຍປິ ນີຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ຕນຸການິ ສຸຂຸມຈ຺ຉິທ຺ທານິ, ອຸຓ຺ຫປ຺ປເວສນຕ຺ຖາຍ ຠິຕ຺ຕິນິຍູຫານິ ນີຫຣິຍນ຺ຕິ. ຠູມຕ຺ຖຣຓປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນິວາສນປາຣຸປນານິ ປເນຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຫວິຣິຍານິ ກມ຺ພລາທີນິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊໍ ສິນິທ຺ຘໍ ກຏຸກສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ນິຣຸທກສນ຺ນິສ຺ສິຕຎ຺ຈ. ຄິມ຺ຫິເກ ຖມ຺ຠາປິ ຠິຕ຺ຕິໂຍປິ ອຸຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ປເນຕ຺ຖ ພຫູນິ ວິປຸລຊາຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠູມຕ຺ຖຣຓາທີນິ ທຸກູລມຍານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊານິ ມຘຸຣສສນ຺ນິສ຺ສິຕຠຣິຕານິ. ວາຕປານສມີເປສຸ ເຈຕ຺ຖ ນວ ຈາຏິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລາທີຫິ ສຎ຺ຉາເທນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເຕສຸ ປເທເສສຸ ອຸທກຍນ຺ຕານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍຫິ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ວິຍ ອຸທກຘາຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ.

ນິປ຺ປຸຣິເສຫີຕິ ປຸຣິສວິຣຫິເຕຫິ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕູຣິຍາເນວ ນິປ຺ປຸຣິສານິ, ສພ຺ພຏ຺ຐານານິປິ ນິປ຺ປຸຣິສາເນວ, ໂທວາຣິກາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍວ, ນຫາປນາທິປຣິກມ຺ມກຣາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍວ. ຣາຊາ ກິຣ – ‘‘ຕຖາຣູປໍ ອິສ຺ສຣິຍສຸຂສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານສ຺ສ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ປຸຣິສາສງ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ອິຕ຺ຖິໂຍວ ຐເປສີຕິ.

ປຐມຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຊິຓ຺ຓປຸຣິສວຓ຺ຓນາ

໔໓. ທຸຕິຍຠາຓວາເຣ ໂຄປານສິວງ຺ກນ຺ຕິ ໂຄປານສີ ວິຍ ວງ຺ກໍ. ໂຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ຂນ຺ເຘ, ກຏິຍໍ, ຊາຓູສູຕິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ໂຠຄ຺ຄວງ຺ກໍ. ທຓ຺ຑປຣາຍນນ຺ຕິ ທຓ຺ຑຄຕິກໍ ທຓ຺ຑປຏິສຣຓໍ. ອາຕຸຣນ຺ຕິ ຊຣາຕຸຣໍ. ຄຕໂຍພ຺ພນນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໂຍພ຺ພນໍ ປຈ຺ຉິມວເຍ ຐິຕໍ. ທິສ຺ວາຕິ ອຑ຺ຒໂຍຊນປ຺ປມາເຓນ ພລກາເຍນ ປຣິວຸໂຕ ສຸສໍວິຫິຕາຣກ຺ໂຂປິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍທາ ຣໂຖ ປຸຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ພລກາໂຍ, ຕາທິເສ ໂອກາເສ ສຸທ຺ຘາວາສຂີຓາສວພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຣຖສ຺ສ ປຸຣໂຕວ ທສ຺ສິຕໍ, ຕໍ ປຸຣິສໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ສຸທ຺ຘາວາສາ ກິຣ – ‘‘ມຫາປຸຣິໂສ ປງ຺ເກ ຄໂຊ ວິຍ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ລຄ຺ໂຄ, ສຕິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ເອວໍ ທສ຺ສິຕຎ຺ຈ ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຈວ ປສ຺ສຕິ ສາຣຖິ ຈ. ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປມາທຕ຺ຖໍ ສາຣຖິສ຺ສ ຈ ກຖາສລ຺ລາປຕ຺ຖໍ ຕໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ກິໍ ປເນໂສຕິ ‘‘ເອໂສ ຊິຓ຺ໂຓຕິ ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນາຫໍ, ໂຠ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູປໍ ອທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ເຕນ ຫີຕິ ຍທິ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເອວຣູເປຫິ ເກເສຫິ ເອວຣູເປນ ຈ ກາເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕນ ຫິ ສມ຺ມ ສາຣຖິ. ອລໍ ທານຊ຺ຊ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາຕິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄຈ຺ຉາມ, ອລໍ ຕາຍ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາຕິ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ສໍເວຄານຸຣູປມາຫ. ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄໂຕຕິ ອິຕ຺ຖິຊນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ເຠ ເອກໂກວ ນິສິນ຺ໂນ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ຍາຍ ຊາຕິຍາ ສຕິ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສາ ຊາຕິ ຘິຣຕ຺ຖຸ ຘິກ຺ກຕາ ອຕ຺ຖຸ, ຊິຄຸຈ຺ຉາເມຕໍ ຊາຕິນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ມູລໍ ຂຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ປຐເມນ ສລ຺ເລນ ຫທເຍ ວິທ຺ໂຘ ວິຍ.

໔໕. ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ຕາເປຕ຺ວາຕິ ຣາຊາ ກິຣ ເນມິຕ຺ຕເກຫິ ກຖິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອຫິຕໂສໂຕ ວິຈຣຕິ, ໂສ ‘‘ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ນິວຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ຕາເປສິ. ມາ ເຫວ ໂຂຕິອາທີສຸ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸ, ມາ ປພ຺ພຊຕຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຈນໍ ມາ ສຈ຺ຈໍ ໂຫຕູຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ພ຺ຍາຘິປຸຣິສວຓ຺ຓນາ

໔໗. ອທ຺ທສ ໂຂຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸທ຺ຘາວາເສຫິ ທສ຺ສິຕໍ ອທ຺ທສ. ອາພາຘິກນ຺ຕິ ອິຣິຍາປຖຠຎ຺ຊນເກນ ວິສຠາຄພາເຘນ ອາພາຘິກໍ. ທຸກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ໂຣຄທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ຂິຕໍ. ພາຬ຺ຫຄິລານນ຺ຕິ ອຘິມຕ຺ຕຄິລານໍ. ປລິປນ຺ນນ຺ຕິ ນິມຸຄ຺ຄໍ. ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ ພ຺ຍາຘິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີຕິ ອິຘາປິ ຍາຍ ຊາຕິຍາ ສຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຘິກ຺ກຕາ ສາ ຊາຕິ, ອຊາຕໍ ເຂມນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ມູລໍ ຂຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ທຸຕິເຍນ ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ວິຍ.

ກາລງ຺ກຕປຸຣິສວຓ຺ຓນາ

໕໐. ວິລາຕນ຺ຕິ ສິວິກໍ. ເປຕນ຺ຕິ ອິໂຕ ປຏິຄຕໍ. ກາລງ຺ກຕນ຺ຕິ ກຕກາລໍ, ຍຕ຺ຕກໍ ເຕນ ກາລໍ ຊີວິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມມ຺ປິສ຺ສ ປຸຣິມນເຍເນວ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ທສ຺ເສສຸໍ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ອິຘາປິ ຍາຍ ຊາຕິຍາ ສຕິ ອິທໍ ຕຍໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຘິກ຺ກຕາ ສາ ຊາຕິ, ອຊາຕໍ ເຂມນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ມູລໍ ຂຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ຕຕິເຍນ ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ວິຍ.

ປພ຺ພຊິຕວຓ຺ຓນາ

໕໒. ຠຓ຺ຑຸນ຺ຕິ ມຸຓ຺ຑໍ. ອິມມ຺ປິສ຺ສ ປຸຣິມນເຍເນວ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ທສ຺ເສສຸໍ. ສາຘຸ ຘມ຺ມຈຣິຍາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ເທວ ຘມ຺ມຈຣຓຠາໂວ ສາຘູຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ເອວໍ ເອກເມກສ຺ສ ປທສ຺ສ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສພ຺ພານິ ເຈຕານິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖເວວຈນາເນວ. ອວສາເນ ປນ ອວິຫິໍສາຕິ ກຣຸຓາຍ ປຸພ຺ພຠາໂຄ. ອນຸກມ຺ປາຕິ ເມຕ຺ຕາຍ ປຸພ຺ພຠາໂຄ. ເຕນຫີຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ປພ຺ພຊິຕໍ ຫິສ຺ສ ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ນິນ຺ນໍ ຊາຕໍ. ອຖ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ໂຕ ເຕນ ຫີຕິອາທິມາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ຕປພ຺ພຊ຺ຊາວຓ຺ຓນາ

໕໔. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ – ‘‘ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ສາຘຸ ຘມ຺ມຈຣິຍາ’’ຕິອາທີນິ ຈ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸໍ ມຫາຊນກາເຍນ ຣກ຺ຂິຍມານສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣສມ຺ພາເຘ ຆເຣ ວສໂຕ ອາທີນວປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ມິຄຠູເຕນ ເຈຕສາ ຍຖາສຸຂໍ ວເນ ວສໂຕ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວິເວການິສໍສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ – ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ.

ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕໍ ນາມ ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ວໍໂສວ ຕນ຺ຕິເຍວ ປເວຓີເຍວ. ອຎ຺ເຎປິ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຍຖາ ອຍໍ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ, ເອວໍ ຈິຣສ຺ສໍ ຈິຣສ຺ສໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ອມ຺ຫາກໍ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ເອກທິວສໍເຍວ ທິສ຺ວາ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອໂນມານທີຕີເຣ ປພ຺ພຊິໂຕ. ເຕເນວ ຣາຊຄຫໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ຎາ ພິມ຺ພິສາເຣນ – ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ, ປຓ຺ຑິຕ, ປພ຺ພຊິໂຕສີຕິ’’ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ –

‘‘ຊິຓ຺ຓຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ທຸຂິຕຎ຺ຈ ພ຺ຍາຘິຕໍ,

ມຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ຄຕມາຍຸສງ຺ຂຍໍ;

ກາສາຍວຕ຺ຖໍ ປພ຺ພຊິຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ,

ຕສ຺ມາ ອຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕມ຺ຫິ ຣາຊາ’’ຕິ.

ມຫາຊນກາຍອນຸປພ຺ພຊ຺ຊາວຓ຺ຓນາ

໕໕. ສຸຕ຺ວານ ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ. ໂອຣໂກຕິ ອູນໂກ ລາມໂກ. ອນຸປພ຺ພຊິໍສູຕິ ອນຸປພ຺ພຊິຕານິ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຍຖາ ປຣໂຕ ຂຓ຺ຑຕິສ຺ສານໍ ອນຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ – ‘‘ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸຕຕ຺ຕາ. ເອເຕ ກິຣ ສພ຺ເພປິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກປຣິສາວ, ເຕ ປາໂຕວ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ອທິສ຺ວາ ປາຕຣາສຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ອາຄມ຺ມ ‘‘ກຸຫິໍ ກຸມາໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ທກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕມານໍ ສາຣຖິໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ກຸມາໂຣ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ຈສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸຕຏ຺ຐາເນເຍວ ສພ຺ພາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາປຓໂຕ ກາສາວປີຕານິ ວຕ຺ຖານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ອິຕິ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ສຸຕຕ຺ຕາ ເອຕ຺ຖ – ‘‘ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຈາຣິກໍ ຈຣຕີຕິ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ຕິໂຕ ຊນສ຺ສ ອາຍາຈິຕຠິກ຺ຂເມວ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ຈາຣິກໍ ຈຣິ.

ອາກິຓ຺ໂຓຕິ ອິມິນາ ຄເຓນ ປຣິວຸໂຕ. ອຍໍ ປນ ວິຕກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກທາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ? ສ຺ເວ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຈາຕຸທ຺ທສີທິວເສ. ຕທາ ກິຣ ໂສ – ‘‘ຍເຖວ ມໍ ອິເມ ປຸພ຺ເພ ຄິຫິຠູຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ, ອິທານິປິ ຕເຖວ, ກິໍ ອິມິນາ ຄເຓນາ’’ຕິ ຄຓສງ຺ຄຓິກາຍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອຊ຺ຊ ອເວລາ, ສເຈ ອິທານິ ຄມິສ຺ສາມິ, ສພ຺ເພວ ອິເມ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ສ຺ເວວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕໍ ທິວສຎ຺ຈ ອຸຣຸເວລຄາມສທິເສ ຄາເມ ຄາມວາສິໂນ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ເຕ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສານມ຺ປິ ເຕສໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຈ ປາຍາສເມວ ປຏິຍາທຍິໍສຸ. ອຖ ມຫາປຸຣິໂສ ປຸນທິວເສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຄາເມ ເຕຫິ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ເຕ ປພ຺ພຊິຕາ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານານິ ປວິຏ຺ຐາ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ.

‘‘ຐິເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ, ສນ຺ນິສີເວສຸ ປກ຺ຂິສຸ;

ສຓເຕວ ພ຺ຣຫາຣຎ຺ຎໍ, ຕໍ ຠຍໍ ປຏິຠາຕິ ມ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕);

ເອວຣູເປ ອວິເວກາຣາມານໍ ຠຍກາເລ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສທຣຖກາເລເຍວ – ‘‘ອຍໍ ກາໂລ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ອຎ຺ຎທາປິ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ປສ຺ສຕິ, ນິສີທິຕຸໍ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມິຕປຸພ຺ພໍ. ຕໍ ທິວສໍ ປນສ຺ສ ຎາຓໍ ປຣິປາກຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ອລງ຺ກຕໍ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ອາໂຣຫນຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ໂສ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄນ ອຸປຄມ຺ມ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາເຄ ຈຸທ຺ທສຫຕ຺ຖໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ – ‘‘ຍາວ ພຸທ຺ໂຘ ນ ໂຫມິ, ນ ຕາວ ອິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອິທມສ຺ສ ວູປກາສໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ເອໂກວ ຄຓມ຺ຫາ ວູປກຏ຺ໂຐ ວິຫາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຎ຺ເຎເນວ ຕານີຕິ ເຕ ກິຣ ສາຍໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ອຕິວິກາໂລ ຊາໂຕ, ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາປິ ‘‘ກຸຫິໍ ຄໂຕ’’ຕິ ນານຸພນ຺ຘິໍສຸ, ‘‘ຄຓວາເສ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ເອໂກ ວິຫຣິຕຸກາໂມ ມຎ຺ເຎ ມຫາປຸຣິໂສ, ພຸທ຺ຘຠູຕໍເຍວ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຊມ຺ພຸທີປາຠິມຸຂາ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ຕາ.

ໂພຘິສຕ຺ຕອຠິເວສວຓ຺ຓນາ

໕໗. ວາສູປຄຕສ຺ສາຕິ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ເອກຣຕ຺ຕິວາສໍ ອຸປຄຕສ຺ສ. ຣໂຫຄຕສ຺ສາຕິ ຣຫສິ ຄຕສ຺ສ. ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສາຕິ ເອກີຠາວວເສນ ນິລີນສ຺ສ. ກິຈ຺ຉນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ຈວຕິ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈາຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ປນ ອປຣາປຣໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊຣາມຣຓສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕ຺ເຕເຍວ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຊຣາມຣຓເມວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຊຣາມຣຓສ຺ສາ’’ຕິ. ອິຕິ ຊຣາມຣຓໍ ມູລໍ ກຕ຺ວາ ອຠິນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ຠວຄ຺ຄໂຕ ໂອຕຣນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ – ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ.

ໂຍນິໂສມນສິກາຣາຕິ ອຸປາຍມນສິກາຣາ ປຖມນສິກາຣາ. ອນິຈ຺ຈາທີນິ ຫິ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕວ ມນສິກໂຣໂຕ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈ – ‘‘ກິສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ສຕິຊາຕິອາທີນິ ໂຫນ຺ຕິ, ກິສ຺ມິໍ ອສຕິ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ອິໂຕ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາ ອິມິນາ ອຸປາຍມນສິກາເຣນ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ຍສ຺ມິໍ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ຊຣາມຣຓກາຣເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ? ຊາຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຊາຕິຍາ ໂຂ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຍາ ຈາຍໍ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ກາຣຓປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຄໂມ ອໂຫສີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພປທານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ນາມຣູເປ ໂຂ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຂາເຣສຸ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈ, ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕິ ສງ຺ຂາຣາຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ຄຫິຕໍ. ກສ຺ມາ? ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ຫິ ອຕີໂຕ ຠໂວ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ ນ ຆຏິຍຕິ. ມຫາປຸຣິໂສ ຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐຕິ. ນນຸ ຈ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາເຣຫິ ອທິຏ຺ເຐຫິ ນ ສກ຺ກາ ພຸທ຺ເຘນ ຠວິຕຸນ຺ຕິ. ສຈ຺ຈໍ ນ ສກ຺ກາ, ອິມິນາ ປນ ເຕ ຠວອຸປາທານຕຓ຺ຫາວເສເນວ ທິຏ຺ຐາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ. ສາ ປເນສາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາວ.

໕໘. ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕຕີຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ. ກຕມໍ ປເນຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕຕີຕິ? ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ວິປສ຺ສນາຎາຓມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ, ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ. ອຸຠຍມ຺ປິ ນາມຣູປໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ນາມຣູປໂຕ ປຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຊາເຍຖ ວາຕິອາທີສຸ ວິຎ຺ຎາເຓ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕ, ນາມຣູເປ ຈ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕ, ທ຺ວີສຸປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍສຸ ໂຫນ຺ເຕສຸ ເອຕ຺ຕເກນ ຊາເຍຖ ວາ…ເປ… ອຸປປຊ຺ເຊຖ ວາ, ອິໂຕ ຫິ ປຣໍ ກິໍ ອຎ຺ຎໍ ຊາເຍຍ຺ຍ ວາ…ເປ… ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ. ນນຸ ເອຕເທວ ຊາຍຕິ ຈ…ເປ… ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈາຕິ? ເອວໍ ສທ຺ຘິໍ ອປຣາປຣຈຸຕິປຏິສນ຺ຘີຫິ ປຎ຺ຈ ປທານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ – ‘‘ຍທິທໍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣວເສນ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປມູລໍ ອາຍຕິມ຺ປິ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ສກລສ຺ສ ຊາຕິຊຣາມຣຓໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາທິເຠທສ຺ສ ທຸກ຺ຂຣາສິສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອິຕິ ມຫາປຸຣິໂສ ສກລສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ອທ຺ທສ.

໕໙. ສມຸທໂຍ ສມຸທໂຍຕິ ໂຂຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ໂຂ. ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສູຕິ ນ ອນຸສ຺ສຸເຕສຸ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ເພສຸ. ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີຕິອາທີສຸ ອຸທຍທສ຺ສນປຎ຺ຎາເວສາ. ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸ, ຎາຕກຣຓຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ, ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ, ນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ, ໂອຠາສຏ຺ເຐນ ຈ ອາໂລໂກຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີຕິ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ. ຎາຓໍ ອຸທປາທີຕິ ຎາຕຏ຺ເຐນ. ປຎ຺ຎາ ອຸທປາທີຕິ ປຊານນຏ຺ເຐນ. ວິຊ຺ຊາ ອຸທປາທີຕິ ປຏິເວຘຏ຺ເຐນ. ອາໂລໂກ ອຸທປາທີຕິ ໂອຠາສຏ຺ເຐນ. ຈກ຺ຂຸຘມ຺ໂມ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຓຘມ຺ໂມ ຎາຕຏ຺ໂຐ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎາຘມ຺ໂມ ປຊານນຏ຺ໂຐ ອຕ຺ໂຖ. ວິຊ຺ຊາຘມ຺ໂມ ປຏິເວຘຏ຺ໂຐ ອຕ຺ໂຖ. ອາໂລໂກ ຘມ຺ໂມ ໂອຠາສຏ຺ໂຐ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໓໙). ເອຕ຺ຕເກຫິ ປເທຫິ ກິໍ ກຖິຕນ຺ຕິ? ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີຕິ ປຈ຺ຈຍສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ອຖວາ ວີຖິປຏິປນ຺ນາ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາຕິ.

໖໑. ອຘິຄໂຕ ໂຂ ມ຺ຍາຍນ຺ຕິ ອຘິຄໂຕ ໂຂ ເມ ອຍໍ. ມຄ຺ໂຄຕິ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ໂຄ. ໂພຘາຍາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ, ນິພ຺ພານພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ເອວ ວາ. ອປິ ຈ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂພຘິ, ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ຕທຕ຺ຖາຍາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄມູລໂກ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄຕິ. ອິທານິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ – ‘‘ຍທິທໍ ນາມຣູປນິໂຣຘາຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘຕິອາທີຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປເທຫິ ນິພ຺ພານເມວ ກຖິຕໍ. ອິຕິ ມຫາປຸຣິໂສ ສກລສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິນິໂຣຘໍ ອທ຺ທສ.

໖໒. ນິໂຣໂຘ ນິໂຣໂຘຕິ ໂຂຕິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິຕິ ໂຂ. ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ອິຘ ປນ ສພ຺ເພເຫວ ເອເຕຫິ ປເທຫິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ນິໂຣຘສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕເມວ ກຖິຕໍ, ອຖວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ພລວວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາຕິ.

໖໓. ອປເຣນ ສມເຍນາຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘຎ຺ຈ ວິທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສູຕິ ອຸປາທານສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ. ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີຕິ ຕເມວ ປຐມໍ ທິຏ຺ຐໍ ອຸທຍຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ອນຸປສ຺ສມາໂນ. ວິຫາສີຕິ ສິຂາປຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນໍ ວຫນ຺ໂຕ ວິຫຣິ. ອິທໍ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ສພ຺ເພເຍວ ຫິ ປູຣິຕປາຣມິໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉິມຠເວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕທິວເສ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ກມາຣຸຍ຺ຫ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ທຸຕິຍຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘນ຺ຕິ, ຕຕິຍຍາເມ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍວເສນ ສມປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ທິສ຺ວາ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສກເລ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ມຫາປຸຣິໂສ ປູຣິຕປາຣມີ. ໂສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນຸກ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຸທຍພ຺ພຍວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປໍ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຣູປໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຣຸປ຺ປນສຠາວຎ຺ເຈວ ຠູຕຸປາທາຍເຠທຎ຺ຈ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານວເສນ ອນວເສສຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍຕິ ອິມິນາ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ສມຸທຍທສ຺ສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ເອວໍ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາໂຣ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ກມ຺ມສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ອາຫາຣສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖງ຺ຄເມປິ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ…ເປ… ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣຘໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ອຍມສ຺ສ ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ອິຕິ ເວທນາຕິອາທີສຸປິ ອຍໍ ເວທນາ, ເອຕ຺ຕກາ ເວທນາ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເວທນາ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເວທຍິຕສຎ຺ຊານນອຠິສງ຺ຂຣຓວິຊານນສຠາວຎ຺ເຈວ ສຸຂາທິຣູປສຎ຺ຎາທິ ຜສ຺ສາທິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິ ເຠທຎ຺ຈ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານວເສນ ອນວເສສເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓປຣິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ເວທນາຍ ສມຸທໂຍຕິອາທີຫິ ປນ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕານໍ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓານໍ ສມຸທຍທສ຺ສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ອິຕີຕິ ເອວໍ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສມ຺ປິ ວິຕ຺ຖາໂຣ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ຣູເປ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ‘‘ອາຫາຣສມຸທຍາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຜສ຺ສສມຸທຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ‘‘ນາມຣູປສມຸທຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຖງ຺ຄມປທມ຺ປິ ເຕສໍເຍວ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ອຸທຍພ຺ພຍວິນິຈ຺ຉໂຍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູໂຣ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕຕິ ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອິເມສຸ ຣູປາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສມປຎ຺ຎາສລກ຺ຂຓວເສນ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ຍຖານຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒິເຕ ວິປສ຺ສນາຎາເຓ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ນິຣຸຊ຺ຌມາເນຫິ ອາສວສງ຺ຂາເຕຫິ ກິເລເສຫິ ອນຸປາທາຍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຕເທຕໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິມຸຈ຺ຈຕິ ນາມ, ຜລກ຺ຂເຓ ວິມຸຕ຺ຕໍ ນາມ; ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວາ ວິມຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ວິມຸຈ຺ຈຕິ ຈ, ຜລກ຺ຂເຓ ວິມຸຕ຺ຕເມວ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ມຫາປຸຣິໂສ ສພ຺ພພນ຺ຘນາ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜຸຏ຺ຐມິວ ປທຸມໍ ສຸວິກສິຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂນ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຎາຓານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລຎາຓານິ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ, ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ, ປຎ຺ຈຄຕິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ, ຉ ອສາຘາຣຓຎາຓານິ, ສກເລ ຈ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ຫຕ຺ຖຄເຕ ກຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນວ –

‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ອນິພ຺ພິສໍ;

ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

ຄຫກາຣກ ທິຏ຺ໂຐສິ, ປຸນ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ;

ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາ, ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕໍ;

ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໕໓, ໑໕໔);

‘‘ອໂຍຆນຫຕສ຺ເສວ, ຊລໂຕ ຊາຕເວທໂສ;

ອນຸປຸພ຺ພູປສນ຺ຕສ຺ສ, ຍຖາ ນ ຎາຍເຕ ຄຕິ.

ເອວໍ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕານໍ, ກາມພນ຺ໂຘຆຕາຣິນໍ;

ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ຄຕິ ນຕ຺ຖິ, ປຕ຺ຕານໍ ອຈລໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. (ອຸທາ. ໘໐);

ເອວໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຣເທ ສູຣິໂຍ ວິຍ, ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິຕ຺ຖາຕິ.

ທຸຕິຍຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ພ຺ຣຫ຺ມຍາຈນກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໔. ຕຕິຍຠາຓວາເຣ ຍໍນູນາຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຍທິ ປນາຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ. ອຍໍ ປນ ວິຕກ຺ໂກ ກທາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ? ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ. ໂສ ກິຣ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ຣຕນຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ຣຕນຄພ຺ເຠ ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ນິສີທິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ມຸຈລິນ຺ເທ ນິສີທິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ຣາຊາຍຕເນ ນິສີທິ. ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ໂຓ ອຍຎ຺ເຈວ ອິໂຕ ອນນ຺ຕໂຣ ຈ ວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຘິຄໂຕຕິ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຘມ຺ໂມຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ. ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຸຕ຺ຕານຠາວປຏິກ຺ເຂປວຈນເມຕໍ. ທຸທ຺ທໂສຕິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາວ ທຸທ຺ທໂສ ທຸກ຺ເຂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ທຏ຺ຐຸໍ. ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາວ ທຸຣນຸໂພໂຘ ທຸກ຺ເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕຸໍ. ສນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ພຸໂຕ. ປຓີໂຕຕິ ອຕປ຺ປໂກ. ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕກ຺ກາວຈໂຣຕິ ຕກ຺ເກນ ອວຈຣິຕພ຺ໂພ ໂອຄາຫິຕພ຺ໂພ ນ ໂຫຕິ, ຎາເຓເນວ ອວຈຣິຕພ຺ໂພ. ນິປຸໂຓຕິ ສຓ຺ໂຫ. ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍຕິ ສມ຺ມາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ເນຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາລຍຣາມາຕິ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອາລຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ອາລຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາລຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕຫິ ອາລເຍຫິ ຣມນ຺ຕີຕິ ອາລຍຣາມາ. ອາລເຍສຸ ຣຕາຕິ ອາລຍຣຕາ. ອາລເຍສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸທິຕາຕິ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ປຸປ຺ຜຜລຠຣິຕຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຣາຊາ ຕາຍ ຕາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣມຕິ, ປມຸທິໂຕ ອາໂມທິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ, ສາຍໍ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເອວມິເມຫິປິ ກາມາລຍຕຓ຺ຫາລເຍຫິ ສຕ຺ຕາ ຣມນ຺ຕິ, ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ປມຸທິຕາ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ວສນ຺ຕິ. ເຕນ ເນສໍ ຠຄວາ ທຸວິຘມ຺ປິ ອາລຍໍ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ວິຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ – ‘‘ອາລຍຣາມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ຍໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ອິເມສໍ ປຈ຺ຈຍາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ສາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ສງ຺ຂາຣາທິປຈ຺ຈຍານໍ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພານເມວ. ຍສ຺ມາ ຫິ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ສມ຺ມນ຺ຕິ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ – ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ເພ ອຸປຘໂຍ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພາ ຕຓ຺ຫາ ຂີຍນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກິເລສຣາຄາ ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ປເນສາ ຕຓ຺ຫາ ຠເວນ ຠວໍ, ຜເລນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ກມ຺ມໍ ວິນຕິ ສໍສິພ຺ພຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂຕ ວານໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖຕິ ຍາ ອຊານນ຺ຕານໍ ເທສນາ ນາມ, ໂສ ມມ ກິລມໂຖ ອສ຺ສ, ສາ ມມ ວິເຫສາ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍກິລມໂຖ ເຈວ ກາຍວິເຫສາ ຈ ອສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ.

໖໕. ອປິສ຺ສູຕິ ອນຸພ຺ຣູຫນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂສ – ‘‘ນ ເກວລໍ ເອຕທໂຫສິ, ອິມາປິ ຄາຖາ ປຏິຠໍສູ’’ຕິ ທີເປຕິ. ວິປສ຺ສິນ຺ຕິອາທີສຸ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຈ຺ຉຣິຍາຕິ ອນຸອຈ຺ຉຣິຍາ. ປຏິຠໍສູຕິ ປຏິຠານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣາ ອເຫສຸໍ, ປຣິວິຕກ຺ກຍິຕພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ກິຈ຺ເຉນາຕິ ທຸກ຺ເຂນ, ນ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ສຸຂປຏິປທາວ ໂຫນ຺ຕິ. ປາຣມີປູຣຓກາເລ ປນ ສຣາຄສໂທສສໂມຫສ຺ເສວ ສໂຕ ອາຄຕາຄຕານໍ ຍາຈການໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄລໂລຫິຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຸອຎ຺ຊິຕານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ກຸລວໍສປທີປກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມນາປຈາຣິນິໍ ຠຣິຍນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ເທນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎານິ ຈ ຂນ຺ຕິວາທິສທິເສສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ເຉຊ຺ຊເຠຊ຺ຊາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ອາຄມນີຍປຏິປທໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ, ອລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກາສິຕຸນ຺ຕິ ເທເສຕຸໍ; ເອວໍ ກິຈ຺ເຉນ ອຘິຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອລໍ ເທເສຕຸໍ; ໂກ ອຕ຺ໂຖ ເທສິເຕນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣາຄໂທສປເຣເຕຫີຕິ ຣາຄໂທສຜຸຏ຺ເຐຫິ ຣາຄໂທສານຸຄເຕຫິ ວາ.

ປຏິໂສຕຄາມິນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈາທີນໍ ປຏິໂສຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາສຸຠນ຺ຕິ ເອວໍ ຄຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ. ຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ກາມຣາເຄນ ຠວຣາເຄນ ທິຏ຺ຐິຣາເຄນ ຈ ຣຕ຺ຕາ. ນ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ ອສຸຠນ຺ຕິ ອິມິນາ ສຠາເວນ ນ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອປສ຺ສນ຺ເຕ ໂກ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ເອວໍ ຄາຫາເປຕຸໍ? ຕໂມຂນ຺ເຘນ ອາວຸຏາຕິ ອວິຊ຺ຊາຣາສິນາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏາ.

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍາຕິ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ກຠາເວນ, ອເທເສຕຸກາມຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ? ນນຸ ເອສ – ‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈສ຺ສາມີ, ຕິຓ຺ໂຓ ຕາເຣສ຺ສາມິ’’,

‘‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວກ’’ນ຺ຕິ.

ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ. ສຈ຺ຈເມຕໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຄຫນຕໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ຄມ຺ຠີຣຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຄຫນຕາ ຈ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາ ຈ ສພ຺ພາກາເຣນ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອຖສ຺ສ – ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ກຎ຺ຊິກປຸຓ຺ຓລາພຸ ວິຍ ຕກ຺ກຠຣິຕຈາຏິ ວິຍ ວສາເຕລປີຕປິໂລຕິກາ ວິຍ ອຎ຺ຊນມກ຺ຂິຕຫຕ຺ຖາ ວິຍ ກິເລສຠຣິຕາ ອຕິສໍກິລິຏ຺ຐາ ຣາຄຣຕ຺ຕາ ໂທສທຸຏ຺ຐາ ໂມຫມູຬ຺ຫາ, ເຕ ກິໍ ນາມ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ກິເລສຄຫນປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນາປິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ.

‘‘ອຍຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ປຖວີສນ຺ຘາຣກອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຄມ຺ຠີໂຣ, ປພ຺ພເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ສາສໂປ ວິຍ ທຸທ຺ທໂສ, ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາທນໍ ວິຍ ທຸຣນຸໂພໂຘ, ນນຸ ມຍາ ຫິ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວາຍມນ຺ເຕນ ອທິນ຺ນໍ ທານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຣກ຺ຂິຕໍ ສີລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປຣິປູຣິຕາ ກາຈິ ປາຣມີ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ເມ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ ວິຍ ມາຣພລໍ ວິຘມນ຺ຕສ຺ສາປິ ປຖວີ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕສ຺ເສວ ເມ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ອິຕິ ມາທິເສນາປິ ຕິກ຺ຂຎາເຓນ ກິຈ຺ເຉເນວາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປຏິວິທ຺ໂຘ ຕໍ ໂລກິຍມຫາຊນາ ກຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນາປິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຍາຈິເຕ ເທເສຕຸກາມຕາຍປິສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ຊານາຕິ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ມມ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ເຕ ນມມາເນ ມໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈິສ຺ສຕິ, ອິເມ ຈ ສຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸກາ, ເຕ ‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຘມ຺ມໍ ນ ເທເສຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ອຖ ນໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຍາຈິຕ຺ວາ ເທສາເປສິ, ສນ຺ໂຕ ວຕ ໂຠ ຘມ຺ໂມ, ປຓີໂຕ ວຕ ໂຠ ຘມ຺ໂມ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ສຸສ຺ສູສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິມມ຺ປິສ຺ສ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໖. ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ເຊຏ຺ຐກມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເອໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ໂລໂກຕິ ໂສ ກິຣ ອິມໍ ສທ຺ທໍ ຕຖາ ນິຈ຺ຉາເຣສິ, ຍຖາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນາມ ໂລເກ. ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ເຕຫິ ທສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ປຎ຺ຎາມເຍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ອປ຺ປໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣາຄໂທສໂມຫຣຊໍ ເອເຕສໍ, ເອວໍ ສຠາວາຕິ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ. ອສ຺ສວນຕາຕິ ອສ຺ສວນຕາຍ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ກຕາຘິກາຣາ ປຣິປາກຄຕາ ປທຸມານິ ວິຍ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ສໍ, ຘມ຺ມເທສນໍເຍວ ອາກງ຺ຂມານາ ຈຕຸປ຺ປທິກຄາຖາວສາເນ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມນາຣຫາ ນ ເອໂກ, ນ ທ຺ເວ, ອເນກສຕສຫສ຺ສາ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໖໙. ອຊ຺ເຌສນນ຺ຕິ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈນໍ. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາເຓນ ຈ ອາສຍານຸສຍຎາເຓນ ຈ. ອິເມສຎ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ‘‘ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂູ’’ຕິ ນາມໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ‘‘ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູ’’ຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ‘‘ຘມ຺ມຈກ຺ຂູ’’ຕິ. ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂຕິອາທີສຸ ເຍສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຣາຄາທິຣຊໍ ອປ຺ປໍ, ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ, ເຕ ມຫາຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕິກ຺ຂານິ, ເຕ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ຕານິ ມຸທູນິ, ເຕ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ເຕເຍວ ສທ຺ຘາທໂຍ ອາກາຣາ ສຸນ຺ທຣາ, ເຕ ສ຺ວາກາຣາ. ເຍ ກຖິຕກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ, ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ເຕ ສຸວິຎ຺ຎາປຍາ. ເຍ ປຣໂລກຎ຺ເຈວ ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຠຍໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິໂນ ນາມ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິ – ‘‘ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຣຊກ຺ໂຂ, ອສ຺ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຫາຣຊກ຺ໂຂ.… ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ…ເປ… ກຸສີໂຕ… ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ… ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ… ສມາຫິໂຕ… ອສມາຫິໂຕ… ປຎ຺ຎວາ… ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຫາຣຊກ຺ໂຂ. ຕຖາ ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍ…ເປ… ປຎ຺ຎວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວີ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວີ. ໂລໂກຕິ ຂນ຺ຘໂລໂກ, ຘາຕຸໂລໂກ, ອາຍຕນໂລໂກ, ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ, ວິປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ, ສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກ, ວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກ. ເອໂກ ໂລໂກ – ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ທ຺ເວ ໂລກາ – ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ. ຕໂຍ ໂລກາ – ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກາ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ. ປຎ຺ຈ ໂລກາ – ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ຉ ໂລກາ – ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ. ສຕ຺ຕ ໂລກາ – ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ອຏ຺ຐ ໂລກາ – ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ. ນວ ໂລກາ – ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ. ທສ ໂລກາ – ທສາຍຕນານິ. ທ຺ວາທສ ໂລກາ – ທ຺ວາທສາຍຕນານິ. ອຏ຺ຐາຣສ ໂລກາ – ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ. ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ກິເລສາ ວຊ຺ຊໍ, ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ ວຊ຺ຊໍ, ສພ຺ເພ ອຠິສງ຺ຂາຣາ ວຊ຺ຊໍ, ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ມາ ວຊ຺ຊໍ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລເກ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ວຊ຺ເຊ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິເກ ວຘເກ. ອິເມຫິ ປຎ຺ຎາສາຍ ອາກາເຣຫິ ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ອິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ເຕ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒).

ອຸປ຺ປລິນິຍນ຺ຕິ ອຸປ຺ປລວເນ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນີຕິ ຍານິ ອຎ຺ຎານິປິ ປທຸມານິ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄາເນວ ໂປສຍນ຺ຕິ. ອຸທກໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານີຕິ ອຸທກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຍານິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານິ, ຕານິ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ສໍ ອາຄມຍມານານິ ຐິຕານິ ອຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜນການິ. ຍານິ ສໂມທກໍ ຐິຕານິ, ຕານິ ສ຺ເວ ປຸປ຺ຜນການິ. ຍານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕອຸທກໂປສີນິ, ຕານິ ຕຕິຍທິວເສ ປຸປ຺ຜນການິ. ອຸທກາ ປນ ອນຸຄ຺ຄຕານິ ອຎ຺ຎານິປິ ສໂຣຊອຸປ຺ປລາທີນິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຍານິ ເນວ ປຸປ຺ຜິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ຂາເນວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕານິ ປາຬິໍ ນາຣູຬ຺ຫານິ. ອາຫຣິຕ຺ວາ ປນ ທີເປຕພ຺ພານີຕິ ທີປິຕານິ. ຍເຖວ ຫິ ຕານິ ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ປຸປ຺ຜານິ, ເອວເມວ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ, ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ, ເນຍ຺ໂຍ, ປທປຣໂມຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຫ ອຸທາຫຏເວລາຍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ເຖ ວິຠຊິຍມາເນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸທ຺ເທສໂຕ ປຣິປຸຈ຺ຉໂຕ ໂຍນິໂສມນສິກໂຣໂຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນຍ຺ໂຍ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸມ຺ປິ ສຸຓໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ຠຓໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ຄຓ຺ຫໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ຘາຣຍໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ວາຈຍໂຕ ນ ຕາຍ ຊາຕິຍາ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປທປຣໂມ (ປຸ. ປ. ໑໔໘, ໑໔໙, ໑໕໐, ໑໕໑).

ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸປ຺ປລວນາທິສທິສໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ອຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ, ສ຺ເວ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ, ຕຕິຍທິວເສ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ເນຍ຺ໂຍ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ຂານິ ວິຍ ປທປຣໂມ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈ – ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ, ເອຕ຺ຕກາ ມຫາຣຊກ຺ຂາ. ຕຕ຺ຣາປິ ເອຕ຺ຕກາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ອທ຺ທສ. ຕຕ຺ຖ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕິ, ປທປຣມານໍ ອນາຄເຕ ວາສນຕ຺ຖາຍ ໂຫຕິ.

ອຖ ຠຄວາ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖາວຫໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ເທເສຕຸກມ຺ຍຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນ ເຕ ສພ຺ເພສຸປິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ສພ຺ເພ ສຕ຺ເຕ ຠພ຺ພາຠພ຺ພວເສນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ. ເຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ວິປາກາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ກິເລສາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອສ຺ສທ຺ຘາ ອຈ຺ຉນ຺ທິກາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ອຠພ຺ພາ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ອິເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ? ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ນ ກມ຺ມາວຣເຓນ…ເປ…ອິເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໒໗; ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໔).

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພປິ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລ ປຫາຍ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລເຍວ ຎາເຓນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຣາຄຈຣິຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ໂທສໂມຫວິຕກ຺ກສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ’’ຕິ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ. ເອວໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ພ຺ຣຫ຺ມາ ຕໍ ຎຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໗໐. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ອຘິອຠາສິ, ອຘິກິຈ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ອຠາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເສເລ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕຕິ ເສລມເຍ ເອກຄ຺ຆເນ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຍຖາຐິໂຕວ, ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄີວຸກ຺ຂິປນປສາຣຓາທິກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຖູປມນ຺ຕິ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ເສລປພ຺ພຕູປມໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ, ຍຖາ ເສລປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຍຖາຐິໂຕວ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສມນ຺ຕໂຕ ຊນຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕຖາ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸເມຘ, ສຸນ຺ທຣປຎ຺ຎສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຠຄວາ ຘມ຺ມມຍໍ ປຎ຺ຎາມຍໍ ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສຍໍ ອເປຕໂສໂກ ໂສກາວຕິຓ຺ຓໍ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕໍ ຊນຕໍ ອເປກ຺ຂສ຺ສຸ, ອຸປຘາຣຍ ອຸປປຣິກ຺ຂ.

ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ຫິ ປພ຺ພຕປາເທ ສມນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເກທາຣປາຬີສຸ ກຸຏິກາໂຍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຍ຺ຍຸໍ. ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຎ຺ຈ ອນ຺ຘກາຣໍ ອສ຺ສ. ອຖສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ຠູມິໍ ໂອໂລກຍໂຕ ເນວ ເຂຕ຺ຕໍ, ນ ເກທາຣປາຬິໂຍ, ນ ກຸຏິໂຍ, ນ ຕຕ຺ຖ ສຍິຕມນຸສ຺ສາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍຸໍ, ກຸຏິກາສຸ ປນ ອຄ຺ຄິຊາລມຕ຺ຕເມວ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ເອວໍ ຘມ຺ມປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ ໂອໂລກຍໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຍ ເຕ ອກຕກລ຺ຍາຓາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ເອກວິຫາເຣ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸປສ຺ເສ ນິສິນ຺ນາປິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕສຣາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ກຕກລ຺ຍາຓາ ເວເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລາ, ເຕ ຕສ຺ສ ທູເຣ ຐິຕາປິ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພໂຕ ວິຍ ຈ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທູເຣ ສນ຺ໂຕ ປກາເສນ຺ຕິ, ຫິມວນ຺ໂຕວ ປພ຺ພໂຕ;

ອສນ຺ເຕຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ ຍຖາ ສຣາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໐໔);

ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຈາຣິກຈຣຓໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຠຓຕິ. ວີຣາຕິອາທີສຸ ຠຄວາ ວີຣິຍວນ຺ຕຕາຍ ວີໂຣ, ເທວປຸຕ຺ຕມຈ຺ຈຸກິເລສມາຣານໍ ວິຊິຕຕ຺ຕາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ, ຊາຕິກນ຺ຕຣາທິນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຖວາຫນສມຕ຺ຖຕາຍ ສຕ຺ຖວາໂຫ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທອິຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຓໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໗໑. ອປາຣຸຕາຕິ ວິວຏາ. ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ອມຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ. ໂສ ມຍາ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ສທ຺ຘນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘໍ ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕຸ. ປຈ຺ຉິມປທທ຺ວເຍ ອຍມຕ຺ໂຖ, ອຫຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິຕມ຺ປິ ອິມໍ ປຓີຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຘມ຺ມໍ ກາຍວາຈາກິລມຖສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຠາສິໍ, ອິທານິ ປນ ສພ຺ເພ ຊນາ ສທ຺ຘາຠາຊນໍ ອຸປເນນ຺ຕຸ, ປູເຣສ຺ສາມິ ເຕສໍ ສງ຺ກປ຺ປນ຺ຕິ.

ອຄ຺ຄສາວກຍຸຄວຓ຺ຓນາ

໗໓. ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລຕິ ໂພຘິຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອວິທູເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ອນ຺ຕຣຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຂເມ ມິຄທາເຍຕິ ອິສິປຕນໍ ເຕນ ສມເຍນ ເຂມໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ ໂຫຕິ, ມິຄານໍ ປນ ອຠຍວາສຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ມິຄທາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຂເມ ມິຄທາເຍ’’ຕິ. ຍຖາ ຈ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ພຸທ຺ຘາ ປຐມໍ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ໂອຕຣນ຺ຕິ. ອມ຺ຫາກໍ ປນ ຠຄວາ ອຸປກສ຺ສ ອາຊີວກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຸປໂກ ອິມໍ ອທ຺ຘານໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ໂສ ມໍ ທິສ຺ວາ ສລ຺ລປິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕິ. ອຖ ປຸນ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ອາຄມ຺ມ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ປທສາວ ອຄມາສິ. ທາຍປາລໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ທິສ຺ວາວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອຍ຺ໂຍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸປຄຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ.

໗໕-໖. ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖນ຺ຕິ ທານກຖໍ, ທານານນ຺ຕຣໍ ສີລໍ, ສີລານນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄໍ, ສຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸປຏິປາຏິກຖໍ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ທານກຖນ຺ຕິ ອິທໍ ທານໍ ນາມ ສຸຂານໍ ນິທານໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ, ໂຠຄານໍ ປຕິຏ຺ຐາ, ວິສມຄຕສ຺ສ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ, ອິຘໂລກປຣໂລເກສຸ ທານສທິໂສ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ ນຕ຺ຖິ. ອິທຎ຺ຫິ ອວສ຺ສຍຏ຺ເຐນ ຣຕນມຍສີຫາສນສທິສໍ, ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ມຫາປຖວີສທິສໍ, ອາຣມ຺ມຓຏ຺ເຐນ ອາລມ຺ພນຣຊ຺ຊຸສທິສໍ. ອິທຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂນິຕ຺ຖຣຓຏ຺ເຐນ ນາວາ, ສມສ຺ສາສນຏ຺ເຐນ ສງ຺ຄາມສູໂຣ, ຠຍປຣິຕ຺ຕາຓຏ຺ເຐນ ສຸສງ຺ຂຕນຄຣໍ, ມຈ຺ເຉຣມລາທີຫິ ອນຸປລິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປທຸມໍ, ເຕສໍ ນິທຫນຏ຺ເຐນ ອຄ຺ຄິ, ທຸຣາສທຏ຺ເຐນ ອາສີວິໂສ, ອສນ຺ຕາສນຏ຺ເຐນ ສີໂຫ, ພລວນ຺ຕຏ຺ເຐນ ຫຕ຺ຖີ, ອຠິມງ຺ຄລສມ຺ມຕຏ຺ເຐນ ເສຕອຸສໂຠ, ເຂມນ຺ຕຠູມິສມ຺ປາປນຏ຺ເຐນ ວລາຫກອສ຺ສຣາຊາ. ທານຎ຺ຫິ ໂລເກ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ມາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ພ຺ຣຫ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສາວກປາຣມິຎາຓໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ອຠິສມ຺ໂພຘິຎາຓໍ ເທຕີຕິ ເອວມາທິທານຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ.

ຍສ຺ມາ ປນ ທານໍ ທທນ຺ໂຕ ສີລໍ ສມາທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສີລກຖໍ ກເຖສິ. ສີລກຖນ຺ຕິ ສີລໍ ນາເມຕໍ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ. ອິຘໂລກປຣໂລກສມ຺ປຕ຺ຕີນຎ຺ຫິ ສີລສທິໂສ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ ນຕ຺ຖິ, ສີລສທິໂສ ອລງ຺ກາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ສີລປຸປ຺ຜສທິສໍ ປຸປ຺ຜໍ ນຕ຺ຖິ, ສີລຄນ຺ຘສທິໂສ ຄນ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ, ສີລາລງ຺ກາເຣນ ຫິ ອລງ຺ກຕໍ ສີລກຸສຸມປິຬນ຺ຘນໍ ສີລຄນ຺ຘານຸລິຕ຺ຕໍ ສເທວໂກປິ ໂລໂກ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວມາທິສີລຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ.

ອິທໍ ປນ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຍໍ ສຄ຺ໂຄ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສີລານນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄກຖໍ ກເຖສິ. ສຄ຺ຄກຖນ຺ຕິ ອຍໍ ສຄ຺ໂຄ ນາມ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ, ນິຈ຺ຈເມຕ຺ຖ ກີຬາ, ນິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວາ ນວຸຕິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ທິພ຺ພສຸຂໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ຕາວຕິໍສາ ຕິສ຺ໂສ ຈ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານີຕິ ເອວມາທິສຄ຺ຄຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ. ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຖຍນ຺ຕານຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ມຸຂໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ອເນກປຣິຍາເຍນ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຄ຺ຄກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ເອວໍ ສຄ຺ຄກຖາຍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ປຸນ ຫຕ຺ຖິໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂສຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ສຄ຺ໂຄ ອນິຈ຺ໂຈ ອທ຺ຘຸໂວ, ນ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ – ‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໕; ໒.໔໒) ນເຍນ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ອາທີນໂວຕິ ໂທໂສ. ໂອກາໂຣຕິ ອວກາໂຣ ລາມກຠາໂວ. ສໍກິເລໂສຕິ ເຕຫິ ສຕ຺ຕານໍ ສໍສາເຣ ສໍກິລິສ຺ສນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ ໂຠ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໑). ເອວໍ ກາມາທີນເວນ ເຕຊ຺ຊຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸຓໍ ປກາເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍຎ຺ເຈວ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖຎ຺ຈ.

໗໗. ອລຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ກຖໍ ອລຕ຺ຖຸໍ? ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວນ. ຠຄວາ ກິຣ ເຕສໍ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອເນກາສຸ ຊາຕີສຸ ຈີວຣທານາທີນິ ທິສ຺ວາ ເອຖ ຠິກ຺ຂໂວຕິອາທິມາຫ. ເຕ ຕາວເທວ ຠຓ຺ຑູ ກາສາຍວສນາ ອຏ຺ຐຫິ ຠິກ຺ຂຸປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສຣີຣປຏິມຸກ຺ເກເຫວ ວສ຺ສສຕິກຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສມານາວ ນິສີທິໍສຸ.

ສນ຺ທສ຺ເສສີຕິອາທີສຸ ອິຘໂລກຕ຺ຖໍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ, ປຣໂລກຕ຺ຖໍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ. ອິຘໂລກຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ທສ຺ເສສິ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ທສ຺ເສສິ, ອນຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສສິ, ຂນ຺ເຘ ທສ຺ເສສິ, ຘາຕຸໂຍ ທສ຺ເສສິ, ອາຍຕນານິ ທສ຺ເສສິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ທສ຺ເສສິ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ທສ຺ເສສິ, ຕຖາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ, ຕຖາ ວຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕປິ ອຸທຍພ຺ພຍວເສນ ປຎ຺ຎາສລກ຺ຂຓານິ ທສ຺ເສສິ, ປຣໂລກຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ທສ຺ເສສິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ, ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ, ອສຸຣກາຍໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ກຸສລານໍ ວິປາກໍ, ຉນ຺ນໍ ເທວໂລການໍ, ນວນ຺ນໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລການໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສສິ.

ສມາທເປສີຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລເຕຣສຘຸຕງ຺ຄທສກຖາວຕ຺ຖຸອາທິເກ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ຄຓ຺ຫາເປສິ.

ສມຸຕ຺ເຕເຊສີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຕ຺ເຕເຊສິ, ອພ຺ຠຸສ຺ສາເຫສິ. ອິຘໂລກຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ປຣໂລກຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕາເສຕ຺ວາ ຕາເສຕ຺ວາ ອຘິຄຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣຓປຎ຺ຈວີສຕິມຫາຠຍປ຺ປເຠທຎ຺ຫິ ອິຘໂລກຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ເຘ ຠຄວຕິ ຕາເສຕ຺ວາ ຕາເສຕ຺ວາ ກຖຍນ຺ເຕ ປຈ຺ຉາພາຫໍ, ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາປເຖ ປຫາຣສເຕນ ຕາເຬຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນິຍ຺ຍມາໂນ ວິຍ ອາຆາຕນຠຓ຺ຑິກາຍ ຐປິຕສີໂສ ວິຍ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາສິໂຕ ວິຍ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖິນາ ມທ຺ທິຍມາໂນ ວິຍ ຈ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ. ປຣໂລກຕ຺ຖຎ຺ຈ ກຖຍນ຺ເຕ ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວິຍ ເທວໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາໂນ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ.

ສມ຺ປຫໍເສສີຕິ ປຏິລທ຺ຘຄຸເຓນ ໂຈເທສິ, ມຫານິສໍສໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສງ຺ຂາຣານໍ ອາທີນວນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປຐມມຄ຺ຄາຘິຄມຕ຺ຖໍ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ກເຖສິ, ອິຘ ປນ ອຸປຣິມຄ຺ຄາຘິຄມຕ຺ຖໍ – ‘‘ອນິຈ຺ຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ ອທ຺ຘຸວາ ອນສ຺ສາສິກາ, ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລເມວ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸໍ ອລໍ ວິຣຊ຺ຊິຕຸໍ ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໗.໖໖; ສໍ. ນິ. ໒.໑໓໔) ນເຍນ ສງ຺ຂາຣານໍ ອາທີນວຎ຺ຈ ລາມກຠາວຎ຺ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ກິລມຖໍ ປກາເສສິ. ຍຖາ ຈ ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ເມ, ເອວມິຘ – ‘‘ສນ຺ຕມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິພ຺ພານໍ ນາມ ປຓີຕໍ ຕາຓໍ ເລຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິພ຺ພາເນ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ.

ມຫາຊນກາຍປພ຺ພຊ຺ຊາວຓ຺ຓນາ

໗໘. ມຫາຊນກາໂຍຕິ ເຕສໍເຍວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸມາຣານໍ ອຸປຏ຺ຐາກຊນກາໂຍຕິ.

໘໐. ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມ, ຘມ຺ມຎ຺ຈາຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອປຣິປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ທ຺ເວວາຈິກເມວ ສຣຓມຄມໍສຸ.

໘໑. ອລຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວເນວ ອລຕ຺ຖຸໍ. ອິໂຕ ອນນ຺ຕເຣ ປພ຺ພຊິຕວາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຈາຣິກາອນຸຊານນວຓ຺ຓນາ

໘໕. ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທີຕິ ກທາ ອຸທປາທິ? ສມ຺ໂພຘິໂຕ ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ສຕ຺ຕ ມາເສ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸທປາທິ. ຠຄວາ ກິຣ ປິຕຸສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ຣາຊາປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ທຸຕິຍປຸຕ຺ໂຕ ເມ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄສາວໂກ ຊາໂຕ, ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍອຄ຺ຄສາວໂກ, ອິເມ ຈ ອວເສສາ ຠິກ຺ຂູ ຄິຫິກາເລປິ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕເມວ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຈຣິໍສຸ. ອິເມ ສພ຺ເພ ອິທານິປິ ມຍ຺ຫໍເຍວ ຠາໂຣ, ອຫເມວ ຈ ເນ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ອຎ຺ເຎສໍ ໂອກາສໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຣາຊເຄຫທ຺ວາຣາ ອຸຠຍໂຕ ຂທິຣປາກາຣໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ກິລຎ຺ເຊຫິ ຉາທາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ເຖຫິ ປຏິຈ຺ຉາທາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຈ ຉາທາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກວິຈິຕ຺ຕໍ ສໂມລມ຺ພິຕຕາລກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ຕໍ ວິວິຘປຸປ຺ຜທາມວິຕານໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຠູມິຍໍ ຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣເຓຫິ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ມາລາວຈ຺ຉເກ ປຸຓ຺ຓຆເຏ, ສກລມຄ຺ຄວາສຕ຺ຖາຍ ຈ ຄນ຺ຘນ຺ຕເຣ ປຸປ຺ຜານິ ປຸປ຺ຜນ຺ຕເຣ ຄນ຺ເຘ ຈ ຐປາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ.

ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອນ຺ໂຕສາຓິຍາວ ຣາຊເຄຫໍຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ. ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ທຏ຺ຐຸມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ກຸໂຕ ປນ ຠິກ຺ຂໍ ວາ ທາຕຸໍ, ປູຊໍ ວາ ກາຕຸໍ, ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ. ນາຄຣາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖຸ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕມາສາຘິການິ ສຕ຺ຕສໍວຈ຺ຉຣານິ, ມຍຎ຺ຈ ທຏ຺ຐຸມ຺ປິ ນ ລຠາມ, ປເຄວ ຠິກ຺ຂໍ ວາ ທາຕຸໍ, ປູຊໍ ວາ ກາຕຸໍ, ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ. ຣາຊາ – ‘ມຍ຺ຫເມວ ພຸທ຺ໂຘ, ມຍ຺ຫເມວ ຘມ຺ໂມ, ມຍ຺ຫເມວ ສງ຺ໂຆ’ຕິ ມມາຍິຕ຺ວາ ສຍເມວ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ນ ຫິ ຣຎ຺ໂຎເຍວ ນິຣໂຍ ອຸຓ຺ໂຫ ອສ຺ສ, ອຎ຺ເຎສໍ ນີລຸປ຺ປລວນສທິໂສ. ຕສ຺ມາ ຣາຊານໍ ວທາມ. ສເຈ ໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ເທຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ເທຕິ, ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາປິ ສງ຺ຆໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣມ. ນ ສກ຺ກາ ໂຂ ປນ ສຸທ຺ຘນາຄເຣເຫວ ເອວໍ ກາຕຸໍ, ເອກໍ ເຊຏ຺ຐປຸຣິສມ຺ປິ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ.

ເຕ ເສນາປຕິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ – ‘‘ສາມິ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ປກ຺ໂຂ ໂຫສິ, ອຸທາຫຸ ຣຎ຺ໂຎ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ – ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປກ຺ໂຂ ໂຫມິ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ປຐມທິວໂສ ມຍ຺ຫໍ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ເຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ – ‘‘ນາຄຣາ, ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸປິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ກິມຕ຺ຖໍ ຕາຕາຕິ? ສຕ຺ຖາຣໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ອຸປຏ຺ຐຫຖ, ອມ຺ເຫ ນ ລຠາມາຕິ. ສເຈ ອິທານິປິ ລຠນ຺ຕິ, ນ ກຸປ຺ປນ຺ຕິ, ອລຠນ຺ຕາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕຸກາມາ ເທວາຕິ. ຍຸຊ຺ຌາມິ, ຕາຕ, ນາຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ເທມີຕິ. ເທວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາສາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌາມາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ກໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສຖາຕິ? ນນຸ ຕ຺ວໍ ເສນາປຕີຕິ? ນາຄເຣຫິ ວິນາ ນ ສມຕ຺ໂຖ ອຫໍ ເທວາຕິ. ຕໂຕ ຣາຊາ – ‘‘ພລວນ຺ໂຕ ນາຄຣາ, ເສນາປຕິປິ ເຕສຎ຺ເຎວ ປກ຺ໂຂ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎານິປິ ສຕ຺ຕມາສາຘິການິ ສຕ຺ຕສໍວຈ຺ຉຣານິ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ທທນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຫ. ນາຄຣາ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊາ – ‘‘ຉ ວສ຺ສານິ, ປຎ຺ຈ, ຈຕ຺ຕາຣິ, ຕີຓິ, ທ຺ເວ, ເອກວສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ຫາເປສິ. ເອວໍ ຫາເປນ຺ເຕປິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ຍາຈິ. ນາຄຣາ – ‘‘ອຕິກກ຺ຂຬໍ ທານິ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອນຸຊານິໍສຸ.

ຣາຊາ ສຕ຺ຕມາສາຘິການໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ສຊ຺ຊິຕໍ ທານມຸຂໍ ສຕ຺ຕນ຺ນເມວ ທິວສານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຉ ທິວເສ ເກສຎ຺ຈິ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ນາຄເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ – ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຖ, ຕາຕ, ເອວຣູປໍ ທານໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕປິ – ‘‘ນນຸ ອມ຺ເຫເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ເທວສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ປິຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖນ ອສ຺ສູນິ ປຸຎ຺ຉມາໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາຣໍ ອກຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕສິໍ. ນາຄຣາ ນ ທານິ ເມ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ນາຄຣາ ຫິ ‘ມຍໍ ທານໍ ທາຕຸໍ ນ ລຠາມາ’ຕິ ກຸປ຺ປນ຺ຕິ. ຠຄວາ ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍ ເຕສໍ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ທຸຕິຍທິວເສ ເສນາປຕິ ມຫາທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ – ‘‘ອຊ຺ຊ ຍຖາ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ເອກຠິກ຺ຂມ຺ປິ ນ ເທຕິ, ເອວໍ ຣກ຺ຂຖາ’’ຕິ ສມນ຺ຕາ ປຸຣິເສ ຐເປສິ. ຕໍ ທິວສໍ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ໂຣທມານາ ຘີຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ສເຈ, ອມ຺ມ, ຕວ ປິຕາ ຊີເວຍ຺ຍ, ອຊ຺ຊາຫໍ ປຐມໍ ທສພລໍ ໂຠເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ສາ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸໂຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຐມໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ນິຣຸທກປາຍາສສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ກຣາທີຫິ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຍ ປາຕິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ສຸມນມາລາຄຸເຬຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມາລາຄຸຬສທິສໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຄາມໍ ປວິສນເວລາຍ ສຍເມວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທາສິຄຓປຣິວຸຕາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເສນາປຕິອຸປຏ຺ຐາກາ – ‘‘ອມ຺ມ, ມາ ອິໂຕ ອຄມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມຫາປຸຎ຺ຎາ ນາມ ມນາປກຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕສໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓນ຺ຕານໍ ກຖາ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ. ສາ – ‘‘ຈູຬປິຕາ ມຫາປິຕາ ມາຕຸລາ ກິສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເສນາປຕິນາ – ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ທາຕຸໍ ມາ ເທຖາ’’ຕິ ຐປິຕມ຺ຫ ອມ຺ມາຕິ. ກິໍ ປນ ເມ ຫຕ຺ເຖ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປສ຺ສຖາຕິ? ມາລາຄຸຬໍ ປສ຺ສາມາຕິ. ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເສນາປຕິ ມາລາຄຸຬປູຊມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ? ເທຕິ, ອມ຺ມາຕິ. ເຕນ ຫິ, ອເປຖ, ອເປຖາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມາລາຄຸຬໍ ຄຓ຺ຫາເປຖ ຠຄວາຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ເອກໍ ເສນາປຕິສ຺ສຸປຏ຺ຐາກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມາລາຄຸຬໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ, ຠວາຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍໍ ເມ ສຕິ ປຣິຕສ຺ສນຊີວິຕໍ ນາມ ມາ ໂຫຕຸ, ອຍໍ ສຸມນມາລາ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປິຍາວ ໂຫມິ, ນາເມນ ຈ ສຸມນາ ເຍວາ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ – ‘‘ສຸຂິນີ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຠຄວາ ເສນາປຕິສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ເສນາປຕິ ຍາຄຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຄຎ຺ຉິ, ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕໍ ປິທຫິ. ນິສິນ຺ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆຕິ. ອຕ຺ຖິ ໂນ ເອໂກ ອນ຺ຕຣາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ລທ຺ໂຘຕິ. ໂສ ມາລໍ ອປເນຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອທ຺ທສ. ຈູຬຸປຏ຺ຐາໂກ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ມາລາຕິ ມໍ ວຕ຺ວາ ມາຕຸຄາໂມ ວຎ຺ເຈສີ’’ຕິ. ປາຍາໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປໂຫຕິ. ເສນາປຕິປິ ອຕ຺ຕໂນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເສນາປຕິ – ‘‘ກາ ນາມ ສາ ປິຓ຺ຑປາຕມທາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເສຏ຺ຐິຘີຕາ, ສາມີຕິ. ສປ຺ປຎ຺ຎາ ສາ ອິຕ຺ຖີ, ເອວຣູປາຍ ຆເຣ ວສນ຺ຕິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ນ ທຸລ຺ລຠາຕິ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐິກຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ.

ປຸນທິວເສ ນາຄຣາ ທານມທໍສຸ, ປຸນທິວເສ ຣາຊາຕິ ເອກນ຺ຕຣິກາຍ ທານໍ ທາຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ. ຣາຊາປິ ຈຣປຸຣິເສ ຐເປຕ຺ວາ ນາຄເຣຫິ ທິນ຺ນທານໂຕ ອຕິເຣກຕຣໍ ເທຕິ, ນາຄຣາປິ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນທານໂຕ ອຕິເຣກຕຣໍ. ຣາຊເຄເຫ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ທຫຣສາມເຓເຣ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຕາຕາ, ນ ຄຫປຕິການໍ ຄຕ຺ຕວຕ຺ຖາທີສຸ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ພາຬທາຣການໍ ເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາທິໂຘວນຫຕ຺ເຖຫິ ກຕໍ, ສຸຈິໍ ປຓີຕໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ປຸນທິວເສ ນາຄຣາປິ ທທມານາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຕາຕາ, ນ ນຄຣຄາມນິຄມາທີສຸ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕຕຓ຺ຑຸລຂີຣທຘິສປ຺ປິອາທີຫິ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ຊງ຺ຆສີສປິຏ຺ຐິອາທີນິ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຫຣາປິເຕຫິ ກຕໍ, ຊາຕິສປ຺ປິຂີຣາທີຫິເຍວ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕສຸ ສໍວຈ຺ຉເຣສຸ ສຕ຺ຕສຸ ມາເສສຸ ສຕ຺ຕສຸ ທິວເສສຸ ຈ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕສຸ ອຖ ຠຄວໂຕ ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສມ຺ໂພຘິໂຕ ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ສຕ຺ຕ ມາສານິ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸທປາທີ’’ຕິ.

໘໗. ອຎ຺ຎຕໂຣ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຍາຈິຕພ຺ຣຫ຺ມາວ.

໘໙. ຈຕຸຣາສີຕິ ອາວາສສຫສ຺ສານີຕິ ຈຕຸຣາສີຕິ ວິຫາຣສຫສ຺ສານິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ທ຺ວາທສສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸຄຓ຺ຫນກາ ມຫາວິຫາຣາ ອຠຍຄິຣິເຈຕິຍປພ຺ພຕຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕມຫາວິຫາຣສທິສາວ ອເຫສຸໍ.

໙໐. ຂນ຺ຕີ ປຣມໍ ຕໂປຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິ ນາມ ປຣມໍ ຕໂປ. ຕິຕິກ຺ຂາຕິ ຂນ຺ຕິຍາ ເອວ ເວວຈນໍ. ຕິຕິກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຕາ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ຕໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພານໍ ປຣມນ຺ຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ປນ ນິພ຺ພານໍ ປຣມນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ. ນ ຫິ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຣູປຆາຕີຕິ ໂຍ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ປຣໍ ອຸປຆາເຕຕິ ພາເຘຕິ ຫິໍສຕິ, ໂສ ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖປາໂທ ປນ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ‘‘ນ ຫິ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ຫິ ນ ສມໂຓ ໂຫຕີຕິ ເວວຈນໍ. ປຣູປຆາຕີຕິ ເອຕສ຺ສ ປຣໍ ວິເຫຐຍນ຺ໂຕຕິ ເວວຈນໍ. ອຖ ວາ ປຣູປຆາຕີຕິ ສີລູປຆາຕີ. ສີລຎ຺ຫິ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ປຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຍ ຈ ສມໂຓ ປຣໍ ຍໍ ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ວິເຫຐຍນ຺ໂຕ ປຣູປຆາຕີ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວິນາສໂກ, ໂສ ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖວາ ໂຍ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ປຣູປຆາຕີ ໂຫຕິ, ປຣໍ ອນ຺ຕມໂສ ຑໍສມກສມ຺ປິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ໂສ ນ ຫິ ປພ຺ພຊິໂຕ. ກິໍ ກາຣຓາ? ມລສ຺ສ ອປພ຺ພາຊິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ປພ຺ພາຊຍມຕ຺ຕໂນ ມລໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໘໘) ອິທຎ຺ຫິ ປພ຺ພຊິຕລກ຺ຂຓໍ. ໂຍປິ ນ ເຫວ ໂຂ ອຸປຆາເຕຕິ, ນ ມາເຣຕິ, ອປິ ຈ ທຓ຺ຑາທີຫິ ວິເຫເຐຕິ, ໂສ ປຣໍ ວິເຫຐຍນ຺ໂຕ ສມໂຓ ນ ໂຫຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ວິເຫສາຍ ອສມິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ສມິຕຕ຺ຕາ ຫິ ປາປານໍ, ສມໂຓຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໖໕) ອິທຎ຺ຫິ ສມຓລກ຺ຂຓໍ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ສພ຺ພປາປສ຺ສາຕິ ສພ຺ພາກຸສລສ຺ສ. ອກຣຓນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປາທນໍ. ກຸສລສ຺ສາຕິ ຈຕຸຠູມິກກຸສລສ຺ສ. ອຸປສມ຺ປທາຕິ ປຏິລາໂຠ. ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທປນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໂຊຕນໍ, ຕໍ ປນ ອຣຫຕ຺ເຕນ ໂຫຕິ. ອິຕິ ສີລສໍວເຣນ ສພ຺ພປາປໍ ປຫາຍ ສມຖວິປສ຺ສນາຫິ ກຸສລໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜເລນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂຍທາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ໂອວາໂທ ອນຸສິຏ຺ຐີ ຕິ.

ຕຕິຍຄາຖາຍ ອນູປວາໂທຕິ ວາຈາຍ ກສ຺ສຈິ ອນຸປວທນໍ. ອນູປຆາໂຕຕິ ກາເຍນ ອຸປຆາຕສ຺ສ ອກຣຓໍ. ປາຕິໂມກ຺ເຂຕິ ຍໍ ຕໍ ປອຕິໂມກ຺ຂໍ, ອຕິປໂມກ຺ຂໍ, ອຸຕ຺ຕມສີລໍ, ປາຕິ ວາ ອຄຕິວິເສເສຫິ ໂມກ຺ເຂຕິ ທຸຄ຺ຄຕິຠເຍຫິ, ໂຍ ວາ ນໍ ປາຕິ, ຕໍ ໂມກ຺ເຂຕີຕິ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ. ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຕິ ປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠຄວເສນ ປມາຓຎ຺ຎຸຕາ. ປນ຺ຕຎ຺ຈ ສຍນາສນນ຺ຕິ ສຍນາສນຎ຺ຈ ສງ຺ຆຏ຺ຏນວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫິເຍວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕໂສ ທີປິໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນນ຺ຕິ ເອຕໍ ປຣສ຺ສ ອນຸປວທນໍ ອນຸປຆາຕນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ ປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠເຄສຸ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິວສິຠາວາຍ ວິວິຕ຺ຕເສນາສນເສວນຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ໂອວາໂທ ອນຸສິຏ຺ຐີຕິ. ອິມາ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສຄາຖາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເທວຕາໂຣຈນວຓ຺ຓນາ

໙໑. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ອິມິນາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປທານານຸສາເຣນ ວິຕ຺ຖາຣກຖເນນ – ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ເສເວສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມຘາຕຸ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອິທານິ – ‘‘ເທວຕາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ເທວຕາໂຣຈນໍ ປກາເສຕຸໍ ເອກມິທາຫນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຠຄວເນຕິ ເອວໍນາມເກ ວເນ. ສາລຣາຊມູເລຕິ ວນປ຺ປຕິເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ມູເລ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ມູລສມຸຄ຺ຆາຕວເສນ ວິຣາເຊຕ຺ວາ. ຍຖາ ຈ ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ເອວໍ ເສສພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ສາສເນ ວຸຕ຺ຖພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ເທວຕາ ອາໂຣຈຍິໍສຸ, ປາຬິ ປນ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ເຈວ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຠຄວໂຕ ວເສນ ອາຄຕາ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນ ຫາຍນ຺ຕິ, ນ ວິຫາຍນ຺ຕີຕິ ອວິຫາ. ນ ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ຕປນ຺ຕີຕິ ອຕປ຺ປາ. ສຸນ຺ທຣທສ຺ສນາ ອຠິຣູປາ ປາສາທິກາຕິ ສຸທສ຺ສາ. ສຸຏ຺ຐຸ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸນ຺ທຣເມເຕສໍ ວາ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ສຸທສ຺ສີ. ສພ຺ເພເຫວ ຈ ສຄຸເຓຫິ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ເຊຏ຺ຐາ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ກນິຏ຺ຐາຕິ ອກນິຏ຺ຐາ.

ອິຘ ຐຕ຺ວາ ຠາຓວາຣາ ສໂມຘາເນຕພ຺ພາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ເຕ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປທານວເສນ ຕໂຍ ຠາຓວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ເອວໍ ສິຂີອາທີນມ຺ປິ ອປທານວເສນ ວຸຕ຺ຕາວ. ປາຬິ ປນ ສງ຺ຂິຕ຺ຕາ. ອິຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ວເສນ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕາ ເອກວີສຕິ ຠາຓວາຣາ ກຖິຕາ. ຕຖາ ອວິເຫຫິ. ຕຖາ ອຕປ຺ເປຫິ. ຕຖາ ສຸທສ຺ເສຫິ. ຕຖາ ສຸທສ຺ສີຫິ. ຕຖາ ອກນິຏ຺ເຐຫີຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຉພ຺ພີສຕິຠາຓວາຣສຕໍ ໂຫຕິ. ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອຎ຺ຎໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຉພ຺ພີສຕິຠາຓວາຣສຕປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣາຊາ ນາມ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣໍ ອນຸສນ຺ຘິທ຺ວຍມ຺ປິ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ອິຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ມຫາປທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ມຫານິທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ນິທານວຓ຺ຓນາ

໙໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ…ເປ… ກຸຣູສູຕິ ມຫານິທານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ. ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕີຕິ ກຸຣູ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ‘‘ກຸຣູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກຸຣູສຸ ຊນປເທ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ປນາຫຸ – ມນ຺ຘາຕຸກາເລ ຕີສຸ ທີເປສຸ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຊມ຺ພຸທີໂປ ນາມ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຫາສາວກຈກ຺ກວຕ຺ຕິປ຺ປຠຸຕີນໍ ອຸຕ຺ຕມມນຸສ຺ສານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຠູມິ ອຸຕ຺ຕມທີໂປ ອຕິຣມຓີໂຍ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ມນ຺ຘາຕຸຈກ຺ກວຕ຺ຕິນາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທີເປ ອນຸສໍຍາຍນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄມໍສຸ. ຕໂຕ ຣາຊາ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຣມຓີຍຕຣໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ເທວ ເອວໍ ຠຓສິ? ກິໍ ນ ປສ຺ສສິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອານຸຠາວໍ, ນນຸ ເອເຕສໍ ຐານໍ ອິໂຕ ຣມຓີຍຕຣນ຺ຕິ? ຣາຊາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ – ‘‘ມນ຺ຘາຕຸມຫາຣາຊາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ‘‘ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ຣາຊາ, ນ ສກ຺ກາ ຍຸທ຺ເຘນ ປຏິພາຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເຕສຸໍ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິໂຕ ຣມຓີຍຕຣໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ?

ອຖສ຺ສ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ກຖຍິໍສຸ. ‘‘ຕາວຕິໍສຠວນໍ, ເທວ, ອິໂຕ ຣມຓີຍຕຣໍ. ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ປຣິຈາຣກາ ໂທວາຣິກຠູມິຍໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ, ຕສ຺ສິມານິ ອຸປໂຠຄຏ຺ຐານານິ – ໂຍຊນສຫສ຺ສຸພ຺ເພໂຘ ເວຊຍນ຺ໂຕ ປາສາໂທ, ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕຸພ຺ເພຘາ ສຸຘມ຺ມາ ເທວສຠາ, ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິໂກ ເວຊຍນ຺ຕຣໂຖ ຕຖາ ເອຣາວໂຓ ຫຕ຺ຖີ, ທິພ຺ພຣຸກ຺ຂສຫສ຺ສປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ນນ຺ທນວນໍ, ຈິຕ຺ຕລຕາວນໍ, ຜາຣຸສກວນໍ, ມິສ຺ສກວນໍ, ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພໂຘ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ, ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນາຍາມາ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນວິຕ຺ຖຕາ ປຎ຺ຈທສໂຍຊນຸພ຺ເພຘາ ຊຍກຸສຸມປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາ, ຍສ຺ສາ ມຸທຸຕາຍ ສກ຺ກສ຺ສ ນິສີທໂຕ ອຸປຑ຺ຒກາໂຍ ອນຸປວິສຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິ. ຕໍ ອາກາເສ ປຕິຏ຺ຐາສິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ອຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເທວໂລການໍ ເວມຊ຺ຌໂຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຓາຍກຣຕນປມຸຂາຍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ຣາຊາ ເອກໂກວ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ອຄມາສິ. ສກ຺ໂກ – ‘‘ມນ຺ຘາຕາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ສ຺ວາຄຕໍ, ເຕ ມຫາຣາຊ, ສກໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ອນຸສາສ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ນາຏເກຫິ ຣຊ຺ຊໍ ທ຺ເວ ຠາເຄ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຠາຄມທາສິ. ຣຎ຺ໂຎ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປຕິຏ຺ຐິຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ມນຸສ຺ສຠາໂວ ວິຄຈ຺ຉິ, ເທວຠາໂວ ປາຕຸຣໂຫສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ສກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອກ຺ຂິນິມິສມຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕາ ເທວາ ສກ຺ກສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ເຕ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາໂນ ຍາວ ຉຕ຺ຕິໍສ ສກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຸຕາ, ຕາວ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕິຕ຺ໂຕວ ກາເມຫິ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ວາຕາຕເປນ ຜຸຏ຺ຐຄຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ.

ຈກ຺ກຣຕເນ ປນ ປຸນ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ມນ຺ຘາຕຸ ອຸປາຫນໍ ລິຂາເປຕ຺ວາ ອິທໍ ມນ຺ຘາຕຸ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ຣຊ຺ຊມນຸສາສິ. ເຕປິ ຕີຫິ ທີເປຫິ ອາຄຕມນຸສ຺ສາ ປຸນ ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ – ‘‘ເທວ, ມຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ອານຸຠາເວນ ອາຄຕາ, ອິທານິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ວສນຏ຺ຐານໍ ໂນ ເທຫີ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ເອກເມກໍ ຊນປທມທາສິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພວິເທຫໂຕ ອາຄຕມນຸສ຺ເສຫິ ອາວສິຕປເທໂສ ຕາເຍວ ປຸຣິມສຎ຺ຎາຍ – ‘‘ວິເທຫຣຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠິ, ອປຣໂຄຍານໂຕ ອາຄຕມນຸສ຺ເສຫິ ອາວສິຕປເທໂສ ‘‘ອປຣນ຺ຕຊນປໂທ’’ຕິ ນາມໍ ລຠິ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ອາຄຕມນຸສ຺ເສຫິ ອາວສິຕປເທໂສ ‘‘ກຸຣຸຣຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠິ, ພຫຸເກ ປນ ຄາມນິຄມາທໂຍ ອຸປາທາຍ ພຫຸວຈເນນ ໂວຫຣິຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ນາມ ກຸຣູນໍ ນິຄໂມຕິ ກມ຺ມາສຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກຈິ ຘ-ກາຣສ຺ສ ທ-ກາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ກມ຺ມາໂສ ເອຕ຺ຖ ທມິໂຕຕິ ກມ຺ມາສທມ຺ໂມ. ກມ຺ມາໂສຕິ ກມ຺ມາສປາໂທ ໂປຣິສາໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ປາເທ ຂາຓຸເກນ ວິທ຺ຘຏ຺ຐາເນ ວໂຓ ຣຸຫນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕທາຣຸສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຣຸຫິ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມາສປາໂທຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ຈ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ທມິໂຕ ໂປຣິສາທຠາວໂຕ ປຏິເສຘິໂຕ. ເກນ? ມຫາສຕ຺ເຕນ. ກຕຣສ຺ມິໍ ຊາຕເກຕິ? ມຫາສຸຕໂສມຊາຕເກຕິ ເອເກ. ອິເມ ປນ ເຖຣາ ຊຍທ຺ທິສຊາຕເກຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕທາ ຫິ ມຫາສຕ຺ເຕນ ກມ຺ມາສປາໂທ ທມິໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ຍທາ ໂຫມິ ຊຍທ຺ທິສສ຺ສ;

ປຎ຺ຈາລຣຏ຺ຐຘິປຕິສ຺ສ ອຕ຺ຣໂຊ.

ຈຊິຕ຺ວານ ປາຓໍ ປິຕຣໍ ປໂມຈຍິໍ;

ກມ຺ມາສປາທມ຺ປິ ຈຫໍ ປສາທຍິ’’ນ຺ຕິ.

ເກຈິ ປນ ຘ-ກາເຣເນວ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ກຸຣູຣຏ຺ຐວາສີນໍ ກິຣ ກຸຣຸວຕ຺ຕຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ມາໂສ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານໍ ກມ຺ມາໂສ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມ ຊາໂຕຕິ ກມ຺ມາສຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິວິຏ຺ຐນິຄມສ຺ສາປິ ເອຕເທວ ນາມໍ. ຠຸມ຺ມວຈເນນ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອວສໂນກາສໂຕ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ນິຄເມ ວສໂນກາໂສ ໂກຈິ ວິຫາໂຣ ນາມ ນາໂຫສິ. ນິຄມໂຕ ປນ ອປກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຸທກສມ຺ປນ຺ເນ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ມຫາວນສຓ຺ໂຑ ອໂຫສິ ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ວິຫາສິ, ຕໍ ນິຄມໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ. ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ‘‘ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕິ ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ນາມ ກຸຣູນໍ ນິຄໂມ, ຕໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ, ຄາຣວວຈນເມຕໍ. ອານນ຺ໂທຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ເອກມນ຺ຕນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ – ‘‘ວິສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໗໐) ວິຍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນິສິນ຺ໂນ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນິສີທີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ນິສີທີຕິ ອຸປາວິສິ. ປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາສນກຸສລຕາຍ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ກຖໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ປນ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ? ຉ ນິສຊ຺ຊໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຕິທູຣໍ, ອຈ຺ຈາສນ຺ນໍ, ອຸປຣິວາຕໍ, ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທສໍ, ອຕິສມ຺ມຸຂໍ, ອຕິປຈ຺ຉາຕິ. ອຕິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຫິ ສເຈ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ເທນ ກເຖຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ນິສິນ຺ໂນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ກໂຣຕິ. ອຸປຣິວາເຕ ນິສິນ຺ໂນ ສຣີຣຄນ຺ເຘນ ພາຘຕິ. ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ນິສິນ຺ໂນ ອຄາຣວໍ ປກາເສຕິ. ອຕິສມ຺ມຸຂາ ນິສິນ຺ໂນ ສເຈ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຕິປຈ຺ຉາ ນິສິນ຺ໂນ ສເຈ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອເຕ ຉ ນິສຊ຺ຊໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸມຓ຺ຑລສ຺ສ ອຠິມຸຂຏ຺ຐາເນ ຉພ຺ພຓ຺ຓານໍ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມີນໍ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ປສນ຺ນລາຂາຣສໍ ວິຄາຫນ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປຏໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລມາລາວິຕານມຊ຺ຌໍ ປວິສນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ນິສີທິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີ’’ຕິ.

ກາຍ ປນ ເວລາຍ, ເກນ ກາຣເຓນ ອຍມາຍສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕຕິ? ສາຍນ຺ຫເວລາຍໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນກາຣເຓນ. ຕໍ ທິວສໍ ກິຣາຍມາຍສ຺ມາ ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຆຣທ຺ວາເຣ ຆຣທ຺ວາເຣ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ກມ຺ມາສຘມ຺ມຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕສຸ ທິວາຏ຺ຐານໍ ປຏິສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸທກຕຸມ຺ພໂຕ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທເກນ ຫຕ຺ຖປາເທ ສີຕເລ ກຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອຖ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣສິ. ໂສ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ຕໍ, ອນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາທິໍ, ອຸຠຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຌໍ, ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ປາເປນ຺ໂຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທ຺ວາທສປທໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ສມ຺ມສິ. ຕສ຺ເສວໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ວິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ສພ຺ພພຸທ຺ເຘຫິ – ‘ຄມ຺ຠີໂຣ ເຈວ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈາ’ຕິ ກຖິໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ປນ ປເທສຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ສໂຕ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິຠູໂຕ ປາກໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ມຍ຺ຫໍເຍວ ນຸ ໂຂ ເອສ ອຸຕ຺ຕານໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎສມ຺ປີ’’ຕິ? ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຫນ຺ທາຫໍ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ອທ຺ຘາ ເມ ຠຄວາ ອິມໍ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສາລິນ຺ທໍ ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ເອກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ, ຠຸມ຺ມນ຺ຕຣໍ, ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ, ສມຍນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ປຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊິຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຎາຓໍ ອນຸປວິສຕິ, ພຸທ຺ຘຎາຓສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເທສນາ ຄມ຺ຠີຣາ ໂຫຕິ ຕິລກ຺ຂຓພ຺ຠາຫຕາ ສຸຎ຺ຎຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ປກຕິຍາວ ເອກທິວເສ ສຕວາຣມ຺ປິ ສຫສ຺ສວາຣມ຺ປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ນ ອເຫຕຸອກາຣເຓນ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ຕໍ ທິວສໍ ປນ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ອິມໍ ພຸທ຺ຘຄນ຺ຘຫຕ຺ຖິໍ ອາປຊ຺ຊ ຎາຓໂກຎ຺ຈນາທໍ ໂສສ຺ສາມິ, ພຸທ຺ຘສີຫໍ ອາປຊ຺ຊ ຎາຓສີຫນາທໍ ໂສສ຺ສາມິ, ພຸທ຺ຘສິນ຺ຘວໍ ອາປຊ຺ຊ ຎາຓປທວິກ຺ກມໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐານາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອາທາຍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສາຍນ຺ຫເວລາຍໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນກາຣເຓນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຍາວ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວສທ຺ໂທ ປມາຓາຕິກ຺ກເມ, ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປມາຓໍ ຄມ຺ຠີໂຣ, ອຕິຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສຕິ ຄມ຺ຠີໂຣວ ຫຸຕ຺ວາ ອວຠາສຕິ, ທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຎ຺ຫິ ອຸຕ຺ຕານເມວ ຄມ຺ຠີຣາວຠາສໍ ໂຫຕິ ປູຕິປຓ຺ຓາທິວເສນ ກາຬວຓ຺ຓປຸຣາຓອຸທກໍ ວິຍ. ຕຎ຺ຫິ ຊາຓຸປ຺ປມາຓມ຺ປິ ສຕໂປຣິສໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ເອກໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸຕ຺ຕານາວຠາສໍ ໂຫຕິ ມຓິຄງ຺ຄາຍ ວິປ຺ປສນ຺ນອຸທກໍ ວິຍ. ຕຎ຺ຫິ ສຕໂປຣິສມ຺ປິ ຊາຓຸປ຺ປມາຓໍ ວິຍ ຂາຍຕິ. ເອກໍ ອຸຕ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕານາວຠາສໍ ໂຫຕິ ຈາຏິອາທີສຸ ອຸທກໍ ວິຍ. ເອກໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ຄມ຺ຠີຣາວຠາສໍ ໂຫຕິ ສິເນຣຸປາທກມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ວິຍ. ເອວໍ ອຸທກເມວ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ປເນຕໍ ນຕ຺ຖິ. ອຍຎ຺ຫິ ຄມ຺ຠີໂຣ ເຈວ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈາຕິ ເອກເມວ ນາມໍ ລຠຕິ. ເອວຣູໂປ ສມາໂນປິ ອຖ ຈ ປນ ເມ ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ ຠນ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິມ຺ຫຍໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ນິສີທິ.

ຠຄວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ອານນ຺ໂທ ຠວຄ຺ຄຄ຺ຄຫຓາຍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ, ສິເນຣຸໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມິຎ຺ຊໍ ນີຫຣິຕຸໍ ວາຍມມາໂນ ວິຍ, ວິນາ ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຕຣິຕຸກາໂມ ວິຍ, ປຖວິໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຖໂວຊໍ ຄເຫຕຸໍ ວາຍມມາໂນ ວິຍ ພຸທ຺ຘວິສຍປຎ຺ຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕານໍ ວທຕິ. ຫນ຺ທສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມາ ເຫວນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ມາ ເຫວນ຺ຕິ ຫ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ມາ ຠຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາ ເຫວນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ວຈນໍ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຸສ຺ສາເທນ຺ໂຕປິ ຠຓຕິ ອປສາເທນ຺ໂຕປິ.

ອຸສ຺ສາທນາວຓ຺ຓນາ

ຕຕ຺ຖ ອຸສ຺ສາເທນ຺ໂຕ – ອານນ຺ທ, ຕ຺ວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ ວິສທຎາໂຓ, ເຕນ ເຕ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ປເນສ ອຸຕ຺ຕານໂກຕິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ໂພ, ຄມ຺ຠີໂຣເຍວ ຈ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ອຸປມາ ວທນ຺ຕິ. ຉມາເສ ສຸໂຠຊນຣສປຸຏ຺ຐສ຺ສ ກິຣ ກຕໂຍຄສ຺ສ ມຫາມລ຺ລສ຺ສ ສມຊ຺ຊສມເຍ ກຕມລ຺ລປາສາຓປຣິຈຍສ຺ສ ຍຸທ຺ຘຠູມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ມລ຺ລປາສາຓໍ ທສ຺ເສສຸໍ, ໂສ – ກິໍ ເອຕນ຺ຕິ ອາຫ. ມລ຺ລປາສາໂຓຕິ. ອາຫຣຖ ນນ຺ຕິ. ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຫິໍ ອິມສ຺ສ ຠາຣິຍຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ທ຺ເວ ປາສາເຓ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກີຬາຄຸເຬ ວິຍ ຂິປິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ມລ຺ລສ຺ສ ມລ຺ລປາສາໂຓ ລຫຸໂກປິ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ລຫຸໂກຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຉມາເສ ສຸໂຠຊນຣສປຸຏ຺ໂຐ ມລ຺ໂລ ວິຍ ຫິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ, ຍຖາ ມລ຺ລສ຺ສ ມຫາພລຕາຍ ມລ຺ລປາສາໂຓ ລຫຸໂກ, ເອວໍ ເຖຣສ຺ສ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນ, ໂສ ອຎ຺ເຎສໍ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ມຫາສມຸທ຺ເທ ຈ ຕິມິນາມ ມຈ຺ໂຉ ທ຺ວິໂຍຊນສຕິໂກ ຕິມິງ຺ຄໂລ ຕິໂຍຊນສຕິໂກ, ຕິມິປິງ຺ຄໂລ ຈຕຸໂຍຊນສຕິໂກ ຕິມິຣປິງ຺ຄໂລ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິໂກ, ອານນ຺ໂທ ຕິມິນນ຺ໂທ ອຊ຺ຌາໂຣໂຫ ມຫາຕິມີຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຊນສຫສ຺ສິກາ. ຕຕ຺ຖ ຕິມິຣປິງ຺ຄເລເນວ ທີເປນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໍ ຈາເລນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈໂຍຊນສເຕ ປເທເສ ອຸທກໍ ຈລຕິ. ຕຖາ ວາມກຓ຺ຓໍ. ຕຖາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ຕຖາ ສີສໍ. ທ຺ເວ ປນ ກຓ຺ເຓ ຈາເລຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ອຸທກໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ສີສໍ ອປຣາປຣໍ ກຕ຺ວາ ກີຬິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘສ຺ສ ສຕ຺ຕຏ຺ຐໂຍຊນສເຕ ປເທເສ ຠາຊເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນ ອາໂຣປິຕໍ ວິຍ ອຸທກໍ ປກ຺ກຸຖຕິ, ຕິໂຍຊນສຕມຕ຺ເຕ ປເທເສ ອຸທກໍ ປິຏ຺ຐິໍ ຉາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ອຍໍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ວທນ຺ຕິ ກຸຕສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຕາ, ມຍໍ ປິຏ຺ຐິປຏິຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ລຠາມາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍຸປປນ຺ນສ຺ສ ຕິມິຣປິງ຺ຄລສ຺ສ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ຂຸທ຺ທກມຈ຺ຉານໍ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເອວເມວ ຎາຓຸປປນ຺ນສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ, ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ຈ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິໂກ, ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປກ຺ໂຂ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນິໂກ ໂຫຕິ ຕຖາ ວາມປກ຺ໂຂ, ປິຎ຺ຉວຏ຺ຏິ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກາ, ຄີວາ ຕິໍສໂຍຊນິກາ, ມຸຂໍ ນວໂຍຊນໍ, ປາທາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາ. ຕສ຺ມິໍ ສຸປຓ຺ຓວາຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ສຕ຺ຕຏ຺ຐໂຍຊນສຕໍ ຐານໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ອຍໍ ອາກາໂສ ອນນ຺ໂຕ ອນນ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ, ກຸຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຕາ, ມຍໍ ປກ຺ຂວາຕປ຺ປສາຣໂຓກາສມ຺ປິ ນ ລຠາມາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍຸປປນ຺ນສ຺ສ ສຸປຓ຺ຓຣຎ຺ໂຎ ອາກາໂສ ປຣິຕ຺ໂຕຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ຂຸທ຺ທກປກ຺ຂີນໍ ປຣິຕ຺ໂຕຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເອວເມວ ຎາຓຸປປນ຺ນສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ, ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ຣາຫຸ ອສຸຣິນ຺ໂທ ປນ ປາທນ຺ຕໂຕ ຍາວ ເກສນ຺ຕາ ໂຍຊນານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຫສ຺ສານິ ອຏ຺ຐ ຈ ສຕານິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພາຫານໍ ອນ຺ຕຣໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນສຕິກໍ. ພຫລຕ຺ເຕນ ຉໂຍຊນສຕິກໍ. ຫຕ຺ຖປາທຕລານິ ຕິໂຍຊນສຕິການິ, ຕຖາ ມຸຂໍ. ເອເກກໍ ອງ຺ຄຸລິປພ຺ພໍ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນໍ, ຕຖາ ຠມຸກນ຺ຕຣໍ. ນລາຏໍ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ. ສີສໍ ນວໂຍຊນສຕິກໍ. ຕສ຺ສ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ໂອຕິຓ຺ຓສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກໍ ຊາຓຸປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ອຍໍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ວທນ຺ຕິ, ກຸຕສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຕາ, ມຍໍ ຊາຓຸປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ລຠາມາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍຸປປນ຺ນສ຺ສ ຣາຫຸໂນ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເອວເມວ ຎາຓຸປປນ຺ນສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ, ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ – ‘‘ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ອວຈ; ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ ອວຈາ’’ຕິ ອາຫ.

ເຖຣສ຺ສ ຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຕິຕ຺ຖວາເສນ, ໂສຕາປນ຺ນຕາຍ, ພຫຸສ຺ສຸຕຠາເວນາຕິ.

ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິກຖາ

ອິໂຕ ກິຣ ສຕສຫສ຺ສິເມ ກປ຺ເປ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ຫໍສວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ອານນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສຸເມຘາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣກຸມາໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕທິວເສ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ – ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ຐເປສ຺ສາມີຕິ ປາທໍ ອຠິນີຫຣິ. ອຖ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ປທຸມໍ ອຸຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ຘຸຣປຕ຺ຕານິ ນວຸຕິຫຕ຺ຖານິ, ເກສຣໍ ຕິໍສຫຕ຺ຖໍ, ກຓ຺ຓິກາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖາ, ນວຆຏປ຺ປມາໂຓ ເຣຓຸ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ອຸພ຺ເພຘໂຕ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ອຸຠິນ຺ນໍ ພາຫານມນ຺ຕຣໍ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖໍ, ນລາຏໍ ປຎ຺ຈຫຕ຺ຖໍ, ຫຕ຺ຖປາທາ ເອກາທສຫຕ຺ຖາ. ຕສ຺ສ ເອກາທສຫຕ຺ເຖນ ປາເທນ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖາຍ ກຓ຺ຓິກາຍ ອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ຕາຍ ນວຆຏປ຺ປມາໂຓ ເຣຓຸ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖໍ ປເທສໍ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອກິຓ຺ຓມໂນສິລາຈຸຓ຺ຓໍ ວິຍ ປຈ຺ໂຈກິຓ຺ໂຓ. ຕທຸປາທາຍ ຠຄວາ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕສ຺ສ ເທວິໂລ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອເຫສຸໍ. ອມິຕາ ຈ ອສມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ. ສຸມໂນ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ. ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ຠຄວາ ປິຕຸສງ຺ຄຫໍ ກຸຣຸມາໂນ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຫໍສວຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ວສຕິ.

ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ປນສ຺ສ ສຸມນກຸມາໂຣ ນາມ. ຕສ຺ສ ຣາຊາ ຫໍສວຕິໂຕ ວີສຕິໂຍຊນສເຕ ຐາເນ ໂຠຄຄາມໍ ອທາສິ. ໂສ ກທາຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣຎ຺ຈ ສຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ. ສຸມໂນ ຣຎ຺ໂຎ ເປເສສິ – ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ມຍາ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ກສ຺ມາ ຐປິໂຕ’’ຕິ ປຏິເປເສສິ. ໂສ ນິກ຺ຂມ຺ມ ໂຈເຣ ວູປສເມຕ຺ວາ – ‘‘ອຸປສນ຺ໂຕ, ເທວ, ຊນປໂທ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ເປເສສິ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ – ‘‘ສີຆໍ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ອມຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ຕຸຏ຺ໂຐ, ສເຈ ເມ ວຣໍ ເທຕິ, ກິໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ຫຕ຺ຖິໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຣຖໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຊນປທໍ ຄຓ຺ຫຖ, ສຕ຺ຕຣຕນານິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອປເຣ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປຖວິສ຺ສຣສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘນໍ ນ ທຸລ຺ລຠໍ, ລທ຺ຘມ຺ປິ ເຈຕໍ ສພ຺ພໍ ປຫາຍ ຄມນີຍໍ, ປຸຎ຺ຎເມວ ເອກໍ ອາທາຍ ຄມນີຍໍ; ຕສ຺ມາ ເຕ ເທເວ ວຣໍ ທທມາເນ ເຕມາສໍ ປທຸມຸຕ຺ຕຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ວຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ໂສ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ, ນ ມເມຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປນ ອຸປ຺ປາທິຕໍ, ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປິຕຣາປິ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຈຸມ຺ພິຕ຺ວາ – ‘‘ວຣໍ ເຕ ປຸຕ຺ຕ, ເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ມຫາຣາຊ, ອິຈ຺ຉາມຫໍ ມຫາຣາຊ ຠຄວນ຺ຕໍ ເຕມາສໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ຊີວິຕໍ ອວຎ຺ຌໍ ກາຕຸໍ, ອິມເມວ ວຣໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕາຕ, ອຎ຺ຎໍ ວເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທວ, ຂຕ຺ຕິຍານໍ ນາມ ທ຺ເວ ກຖາ ນຕ຺ຖິ, ເອຕເມວ ເທຫິ, ນ ເມ ອຎ຺ເຎນຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຕາຕ ພຸທ຺ຘານໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕໍ ທຸຊ຺ຊານໍ, ສເຈ ຠຄວາ ນ ອິຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ມຍາ ທິນ຺ເນປິ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ? ໂສ – ‘‘ສາຘຸ, ເທວ, ອຫໍ ຠຄວໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ໂສ ມຓ຺ຑລມາເຬ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເຕ ຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ທສ຺ເສຖ ເມ ຠຄວນ຺ຕນ຺ຕິ. ນ ມຍໍ, ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠາມາຕິ. ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ລຠຕີຕິ? ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຣາຊປຸຕ຺ຕາຕິ. ‘‘ໂສ ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ’’ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕຸໍ, ທສ຺ເສຖ ເມ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ – ‘‘ເອຫິ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ – ‘‘ສຸມນ, ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອາຄໂຕຕິ. ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຫີຕິ. ເຖໂຣ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປສິ, ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກາສິ. ກທາ ອາຄໂຕສິ ຣາຊປຸຕ຺ຕາຕິ? ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐສຸ. ຠິກ຺ຂູ ປນ – ‘‘ນ ມຍໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠາມາ’’ຕິ ມໍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປາເຫສຸໍ. ເຖໂຣ ປນ ເອກວຈເນເນວ ທສ຺ເສສິ. ເຖໂຣ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສເນ ວລ຺ລໂຠ ມຎ຺ເຎຕິ. ອາມ ຣາຊກຸມາຣ, ວລ຺ລໂຠ ເອສ ຠິກ຺ຂຸ ມຍ຺ຫໍ ສາສເນຕິ. ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ກິໍ ກຕ຺ວາ ວລ຺ລໂຠ ໂຫຕີຕິ? ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກຸມາຣາຕິ. ຠຄວາ, ອຫໍ ເຖໂຣ ວິຍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວລ຺ລໂຠ ໂຫຕຸກາໂມ, ເຕມາສໍ ເມ ວສ຺ສາວາສໍ ອຘິວາເສຖາຕິ. ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ຄເຕນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖີຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ, ໂຂ ຣາຊກຸມາຣ ຕຖາຄຕາ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກຸມາໂຣ ‘‘ອຎ຺ຎາຕໍ ຠຄວາ, ອຎ຺ຎາຕໍ ສຸຄຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກາເຣມິ, ມຍາ ເປສິເຕ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຸສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ທິນ຺ນາ ເມ, ເທວ, ຠຄວຕາ ປຏິຎ຺ຎາ, ມຍາ ປຫິເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເປເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຍຊເນ ໂຍຊເນ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວີສໂຍຊນສຕໍ ອທ຺ຘານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄເຣ ວິຫາຣຏ຺ຐານໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ໂສຠນໍ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານໍ ທິສ຺ວາ ສຕສຫສ຺ເສນ ກິຓິຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກາເຣສິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ເສສຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ກຸຏິເລຓມຓ຺ຑເປ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປາກາຣປຣິກ຺ເຂເປ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຎ຺ຈ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປິຕຸສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ – ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ ມຍ຺ຫໍ ກິຈ຺ຈໍ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປຫິຓຖາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ, ສຸມນສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄມນໍ ປຈ຺ຈາສີສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ໂຍຊເນ ໂຍຊເນ ວິຫາເຣສຸ ວສມາໂນ ອຄມາສິ. ກຸມາໂຣ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາລາທີຫິ ປູຊຍມາໂນ ວິຫາຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ –

‘‘ສຕສຫສ຺ເສນ ເມ ກີຕໍ, ສຕສຫສ຺ເສນ ມາປິຕໍ;

ໂສຠນໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫ ມຫາມຸນີ’’ຕິ.

ວິຫາຣໍ ນິຍ຺ຍາເຕສິ. ໂສ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕທາເຣ ຈ ອມຈ຺ເຈ ຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ຖາ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ທູຣໂຕ ອາຄໂຕ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ນ ອາມິສຄຣຸກາ. ຕສ຺ມາ ອຫໍ ເຕມາສໍ ທ຺ເວ ສາຏເກ ນິວາເສຕ຺ວາ ທສ ສີລານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ຂີຓາສວສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ເຕມາສໍ ທານໍ ທເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ.

ໂສ ສຸມນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານສຠາເຄເຍວ ຐາເນ ວສນ຺ໂຕ ຍໍ ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອກນ຺ຕວລ຺ລໂຠ ເອສ ເຖໂຣ, ເອຕສ຺ເສວ ເມ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ປວາຣຓາຍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ປາທມູເລ ຕິຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍເທຕໍ ມຍາ ມຄ຺ເຄ ໂຍຊນນ຺ຕຣິກໍ ໂຍຊນນ຺ຕຣິກໍ ວິຫາຣໍ ກາຣາປນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕໍ, ຕໍ ເນວ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ນ ມາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ອຸປຏ຺ຐາກຠາວໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ ກຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຫມ຺ປິ, ຠຄວາ, ອນາຄເຕ ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ນິປຕິຕ຺ວາ ວນ຺ທິ.

ຠຄວາ – ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ, ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ໂນ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ອນາຄເຕ ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສິເມ ກປ຺ເປ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ເສວ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ –

‘‘ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ສພ຺ພເມວ ສມິຊ຺ຌຕຸ;

ສພ຺ເພ ປູເຣນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣໂສ ຍຖາ’’ຕິ.

ອາຫ. ກຸມາໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອທ຺ເວຊ຺ຌກຖາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ທຸຕິຍທິວເສເຍວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລປິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ທຕ຺ວາ ປູຊມກາສິ. ປຸນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ປຓ຺ຓສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຓິອາຘາຣເກ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອກາສິ. ເອຕານິ ປາກຏຏ຺ຐານານິ.

ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ປນ ທານໍ ທທມາໂນວ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມິໂຕທນສກ຺ກສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກຕາຠິນິກ຺ຂມໂນ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປຐມຄມເນນ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ຠຄວຕິ ຠຄວໂຕ ປຣິວາຣຕ຺ຖໍ ຣາຊກຸມາເຣສຸ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ຠທ຺ທິຍາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໓). ເອວເມສ ອາຍສ຺ມາ ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ຕສ຺ສິມາຍ ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

ຕິຕ຺ຖວາສາທິວຓ຺ຓນາ

ຕິຕ຺ຖວາໂສຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄຣູນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຫຓສວນປຣິປຸຈ຺ຉນຘາຣຓານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ, ເຕນາປິສ຺ສາຍໍ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

ໂສຕາປນ຺ນານຎ຺ຈ ນາມ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ອຸຕ຺ຕານໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຍຎ຺ຈ ອາຍສ຺ມາ ໂສຕາປນ຺ໂນ. ພຫຸສ຺ສຸຕານຎ຺ຈ ຈຕຸຫຕ຺ເຖ ໂອວຣເກ ປທີເປ ຊລມາເນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວິຍ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ອຍຎ຺ຈ ອາຍສ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ພາຫຸສຈ຺ຈານຸຠາເວນປິສ຺ສ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຄມ຺ຠີຣຕາ

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣຕາຍ, ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາຍ, ເທສນາຄມ຺ຠີຣຕາຍ, ປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣຕາຍາຕິ ຈຕູຫິ ອາກາເຣຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຍໍ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣຕາ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ…ເປ… ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຍໍ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາ.

ກຕ຺ຖຈິ ສຸຕ຺ເຕ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອນຸໂລມໂຕ ເທສິຍຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ປຏິໂລມໂຕ, ກຕ຺ຖຈິ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ, ກຕ຺ຖຈິ ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມໂຕ ວາ ປຏິໂລມໂຕ ວາ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ວາ, ກຕ຺ຖຈິ ຕິສນ຺ຘິ ຈຕຸສງ຺ເຂໂປ, ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ວິສນ຺ຘິ ຕິສງ຺ເຂໂປ, ກຕ຺ຖຈິ ເອກສນ຺ຘິ ທ຺ວິສງ຺ເຂໂປຕິ ອຍໍ ເທສນາຄມ຺ຠີຣຕາ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ປນ ອຎ຺ຎາຓອທສ຺ສນສຈ຺ຈາປຏິເວຘຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ, ສງ຺ຂາຣານໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓາຍູຫນສຣາຄວິຣາຄຏ຺ໂຐ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຸຎ຺ຎຕອພ຺ຍາປາຣອສງ຺ກນ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິປາຕຸຠາວຏ຺ໂຐ, ນາມຣູປສ຺ສ ເອກຸປ຺ປາທວິນິພ຺ໂຠຄາວິນິພ຺ໂຠຄນມນຣຸປ຺ປນຏ຺ໂຐ, ສຬາຍຕນສ຺ສ ອຘິປຕິໂລກທ຺ວາຣກ຺ເຂຕ຺ຕວິສຍິຠາວຏ຺ໂຐ, ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນສງ຺ຆຏ຺ຏນສງ຺ຄຕິສນ຺ນິປາຕຏ຺ໂຐ, ເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນສຸຂທຸກ຺ຂມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວນິຊ຺ຊີວເວທຍິຕຏ຺ໂຐ, ຕຓ຺ຫາຍ ອຠິນນ຺ທິຕອຊ຺ໂຌສານສຣິຕາລຕາຕຓ຺ຫານທີຕຓ຺ຫາສມຸທ຺ທທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ໂຐ, ອຸປາທານສ຺ສ ອາທານຄ຺ຄຫຓາຠິນິເວສປຣາມາສທຸຣຕິກ຺ກມຏ຺ໂຐ, ຠວສ຺ສ ອາຍູຫນາຠິສງ຺ຂຣຓໂຍນິຄຕິຐິຕິນິວາເສສຸ ຂິປນຏ຺ໂຐ, ຊາຕິຍາ ຊາຕິສຎ຺ຊາຕິໂອກ຺ກນ຺ຕິນິພ຺ພຕ຺ຕິປາຕຸຠາວຏ຺ໂຐ, ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຂຍວຍເຠທວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ. ເອວໍ ໂຍ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ສຠາໂວ, ເຍນ ປຏິເວເຘນ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ປຏິວິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ; ໂສ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຍໍ ປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ສພ຺ພາປິ ເຖຣສ຺ສ ອຸຕ຺ຕານກາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຸສ຺ສາເທນ຺ໂຕ – ‘‘ມາ ເຫວ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອານນ຺ທ, ຕ຺ວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ ວິສທຎາໂຓ, ເຕນ ເຕ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ, ຕສ຺ມາ – ‘‘ມຍ຺ຫເມວ ນຸ ໂຂ ເອສ ອຸຕ຺ຕານໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎສມ຺ປີ’’ຕິ ມາ ເອວໍ ອວຈາຕິ.

ອປສາທນາວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອປສາເທນ຺ໂຕ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອານນ຺ທ, ‘‘ອຖ ຈ ປນ ເມ ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕີ’’ຕິ ມາ ເຫວໍ ອວຈ. ຍທິ ຫິ ເຕ ເອສ ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ໂສຕາປນ຺ໂນ ນາໂຫສິ, ມຍາ ທິນ຺ນນເຍວ ຐຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິວິຊ຺ຌສິ. ອານນ຺ທ, ອິທໍ ນິພ຺ພານເມວ ຄມ຺ຠີຣໍ, ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ປນ ຕວ ອຸຕ຺ຕານໂກ ຊາໂຕ, ອຖ ກສ຺ມາ ໂອຬາຣິກໍ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຆສໍໂຍຊນໍ, ໂອຬາຣິກໍ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ປຏິຆານຸສຍນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ນ ສຈ຺ຉິກໂຣສິ? ເຕເຍວ ອຓຸສຫຄເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ນ ສຈ຺ຉິກໂຣສິ? ຣູປຣາຄາທີນິ ປຎ຺ຈ ສໍໂຍຊນານິ, ຠວຣາຄານຸສຍໍ, ມານານຸສຍໍ, ອວິຊ຺ຊານຸສຍນ຺ຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກິເລເສ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ສຈ຺ຉິກໂຣສິ?

ກສ຺ມາ ຈ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິກໍ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ປູຣິຕປາຣມິໂນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ວິຍ ສາວກປາຣມິຎາຓໍ ນປ຺ປຏິວິຊ຺ຌສິ? ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປູຣິຕປາຣມິໂນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ວິຍ ຈ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນປ຺ປຏິວິຊ຺ຌສິ? ຍທິ ວາ ເຕ ສພ຺ພຖາວ ເອສ ອຸຕ຺ຕານໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຏ຺ຐ ໂສຬສ ວາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປູຣິຕປາຣມິໂນ ພຸທ຺ຘາ ວິຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ນ ສຈ຺ຉິກໂຣສິ? ກິໍ ອນຕ຺ຖິໂກສິ ເອເຕຫິ ວິເສສາຘິຄເມຫິ, ປສ຺ສ ຍາວຎ຺ຈ ເຕ ອປຣທ຺ຘໍ, ຕ຺ວໍ ນາມ ສາວໂກ ປເທສຎາເຓ ຐິໂຕ ອຕິຄມ຺ຠີຣໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ – ‘‘ອຸຕ຺ຕານໂກ ເມ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ວທສິ, ຕສ຺ສ ເຕ ອິທໍ ວຈນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາຍ ປຈ຺ຈນີກໍ ໂຫຕິ, ນ ຕາທິເສນ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນາ ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາຍ ປຈ຺ຈນີກໍ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕເມຕໍ.

ນນຸ ມຍ຺ຫໍ, ອານນ຺ທ, ອິທໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ເສວ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ? ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ຈ ປນ ເມ ອທິນ຺ນໍ ທານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປູຣິຕປາຣມີ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌສ຺ສາມີຕິ ປນ ເມ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ ວິຍ ມາຣພລໍ ວິຘມນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກມ຺ປິ ຕຖາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ. ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປນ ເມ ພລວປຈ຺ຈູສສມເຍ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ນວຫິ ອາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ອຍທຓ຺ຑເກນ ອາໂກຏິຕກໍສຕາລໍ ວິຍ ວິຣວສຕໍ ວິຣວສຫສ຺ສໍ ມຸຎ຺ຈມານາ ວາຕາຫເຕ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ເອວໍ ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ, ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈ. ເອຕສ຺ສ ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ…ເປ… ນາຕິວຕ຺ຕຕີຕິ.

ເອຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສ. ອນນຸໂພຘາຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາວເສນ ອນນຸພຸຊ຺ຌນາ. ອປ຺ປຏິເວຘາຕິ ຕີຣຓປ຺ປຫານປຣິຎ຺ຎາວເສນ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນາ. ຕນ຺ຕາກຸລກຊາຕາຕິ ຕນ຺ຕໍ ວິຍ ອາກຸລກຊາຕາ. ຍຖາ ນາມ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ມູສິກຈ຺ຉິນ຺ນໍ ເປສກາຣານໍ ຕນ຺ຕໍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອາກຸລໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ອຄ຺ຄໍ ອິທໍ ມູລນ຺ຕິ ອຄ຺ເຄນ ວາ ອຄ຺ຄໍ ມູເລນ ວາ ມູລໍ ສມາເນຕຸໍ ທຸກ຺ກຣໍ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ສຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຂລິຕາ ອາກຸລາ ພ຺ຍາກຸລາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ຕໍປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣ ຐຕ຺ວາ ສກ຺ກາປິ ຠເວຍ຺ຍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ທ຺ເວ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ອາກຸລໍ ຕນ຺ຕໍ ກຎ຺ຊິຍໍ ທຕ຺ວາ ໂກຈ຺ເຉນ ປຫຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄຸຬກຊາຕໍ ໂຫຕິ ຄຓ຺ຐິພທ຺ຘໍ, ເອວມິເມ ສຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈເຍສຸ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເຍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕວເສນ ອາກຸລກຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄຓ຺ຐິພທ຺ຘາ. ເຍ ຫິ ເກຈິ ທິຏ຺ຐິຄຕນິສ຺ສິຕາ, ສພ຺ເພ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາເຍວ.

ກຸລາຄຓ຺ຐິກຊາຕາຕິ ກຸລາຄຓ຺ຐິກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເປສກາຣກຎ຺ຊິຍສຸຕ຺ຕໍ. ກຸລາ ນາມ ສກຸຓິກາ, ຕສ຺ສາ ກຸລາວໂກຕິປິ ເອເກ. ຍຖາ ຫິ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອາກຸລໍ ອຄ຺ເຄນ ວາ ອຄ຺ຄໍ ມູເລນ ວາ ມູລໍ ສມາເນຕຸໍ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຠູຕາຕິ ມຸຎ຺ຊຕິຓໍ ວິຍ ປພ຺ພຊຕິຓໍ ວິຍ ຈ ຠູຕາ. ຍຖາ ຕານິ ຕິຓານິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຕຣຊ຺ຊຸ ຊິຓ຺ຓກາເລ ກຕ຺ຖຈິ ປຕິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ຕິຓານໍ ອິທໍ ອຄ຺ຄໍ, ອິທໍ ມູລນ຺ຕິ ອຄ຺ເຄນ ວາ ອຄ຺ຄໍ ມູເລນ ວາ ມູລໍ ສມາເນຕຸໍ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣ ຐຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ທ຺ເວ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວມຍໍ ປຊາ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທິຏ຺ຐິຄຕວເສນ ຄຓ຺ຐິກຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປາໂຍຕິ ນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເປຕ຺ຕິວິສຍອສຸຣກາຍາ. ສພ຺ເພປິ ຫິ ເຕ ວຑ຺ຒິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ – ‘‘ອປາໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຖາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຕິຠາວໂຕ ທຸຄ຺ຄຕິ. ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ວິນິປາໂຕ. ອິຕໂຣ ປນ –

‘‘ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານ ຈ;

ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ສໍສາໂຣຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ ນາຕິກ຺ກມຕິ. ອຖ ໂຂ ຈຸຕິໂຕ ປຏິສນ຺ຘິໍ, ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ຈຸຕິນ຺ຕິ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ນວສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ມຫາສມຸທ຺ເທ ວາຕຸກ຺ຂິຕ຺ຕນາວາ ວິຍ ຍນ຺ເຕສຸ ຍຸຕ຺ຕໂຄໂຓ ວິຍ ຈ ປຣິພ຺ຠມຕິເຍວ. ອິຕິ ສພ຺ພໍ ເປຕໍ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອປສາເທນ຺ໂຕ ອາຫາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວຓ຺ຓນາ

໙໖. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ຈ ‘‘ຕນ຺ຕາກຸລກຊາຕາ’’ຕິ ຈ ທ຺ວີຫິເຍວ ປເທຫິ ອາພທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ – ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ອິມິນາ ຕາວ ອນຸສນ຺ຘິນາ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເທສນໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ໂຖ – ອິມສ຺ສ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຕ຺ຖິ ຊຣາມຣຓໍ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ຍມ຺ຫາ ປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ປຓ຺ຑິເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ຍຖາ – ‘‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຐປນີຍຕ຺ຕາ ປຎ຺ຫສ຺ສ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ‘‘ອພ຺ຍາກຕເມຕໍ ຕຖາຄເຕນາ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ຍຖາ – ‘‘ຈກ຺ຂຸ ສສ຺ສຕໍ ອສສ຺ສຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອສສ຺ສຕນ຺ຕິ ເອກໍເສເນວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ເອກໍເສເນວ ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ປຸນ ກິໍ ປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ, ໂກ ນາມ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ, ຍໂຕ ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ.

ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອິທໍ ປນ ຍສ຺ມາ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ວິປາກສມ຺ຜສ຺ສານໍເຍວ ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ອິຘ ຈ ‘‘ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ຄຫິຕມ຺ປິ ອຄຫິຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວິເສສໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ຈ ສຬາຍຕນໂຕ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວິເສສປຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມິນາ ປນ ວາເຣນ ຠຄວຕາ ກິໍ ກຖິຕນ຺ຕິ? ປຈ຺ຈຍານໍ ນິທານໍ ກຖິຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເຍ ນິຊ຺ຊເຏ ນິຄ຺ຄຸມ຺ເພ ກຕ຺ວາ ກຖິຕຕ຺ຕາ ມຫານິທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໙໘. ອິທານິ ເຕສໍ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ ອນຎ຺ຎຖໍ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາເຍນາຕິ ກາຣເຓນ. ສພ຺ເພນສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາສພ຺ພນ຺ຕິ ນິປາຕທ຺ວຍເມຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ‘‘ສພ຺ພາກາເຣນ ສພ຺ພາ ສພ຺ເພນ ສຠາເວນ ສພ຺ພາ ຊາຕິ ນາມ ຍທິ ນ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຠວາທີສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ສຈີຕິ ອນິຍມວຈນເມຕໍ, ເທວາທີສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ. ກິມ຺ຫິຈີຕິ ອິທມ຺ປິ ອນິຍມວຈນເມວ, ກາມຠວາທີສຸ ນວສຸ ຠເວສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ອນິຍມິຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕອຕ຺ຖວິຠຊນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ‘‘ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈີ’ຕິ, ຕສ຺ສ ເຕ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ – ‘‘ເທວານໍ ວາ ເທວຕ຺ຕາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເທວານໍ ວາ ເທວຕ຺ຕາຍາຕິ ຍາ ອຍໍ ເທວານໍ ເທວຠາວາຍ ຂນ຺ຘຊາຕິ, ຍາຍ ຂນ຺ຘຊາຕິຍາ ເທວາ ‘‘ເທວາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສເຈ ຫິ ຊາຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນາຠວິສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເທວາຕິ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ. ຄນ຺ຘພ຺ພາຕິ ມູລຂນ຺ຘາທີສຸ ອຘິວຕ຺ຖເທວຕາວ. ຍກ຺ຂາຕິ ອມນຸສ຺ສາ. ຠູຕາຕິ ເຍ ເກຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕາ. ປກ຺ຂິໂນຕິ ເຍ ເກຈິ ອຏ຺ຐິປກ຺ຂາ ວາ ຈມ຺ມປກ຺ຂາ ວາ ໂລມປກ຺ຂາ ວາ. ສຣີສປາຕິ ເຍ ເກຈິ ຠູມິຍໍ ສຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ເທວຄນ຺ຘພ຺ພາທີນໍ. ຕທຕ຺ຖາຍາຕິ ເທວຄນ຺ຘພ຺ພາທິຠາວາຍ. ຊາຕິນິໂຣຘາຕິ ຊາຕິວິຄມາ, ຊາຕິອຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຫຕູຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິປິ ກາຣຓເວວຈນານິ ເອວ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລຕ຺ຖາຍ ຫິໂນຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເຫຕູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຕໍ ຜລໍ ນິເທຕິ – ‘‘ຫນ຺ທ, ນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອປ຺ເປຕິ ວິຍ ຕສ຺ມາ ນິທານໍ. ຍສ຺ມາ ຜລໍ ຕໂຕ ສມຸເທຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ເອຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສມຸທໂຍຕິ ຈ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອປິ ຈ ຍທິທໍ ຊາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ. ຕສ຺ສ ສພ຺ພປເທສຸ ລິງ຺ຄານຸຣູປໂຕ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຘ ປນ – ‘‘ຍາ ເອສາ ຊາຕີ’’ຕິ ອຍມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຫິ ຊາຕິ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໙໙. ຠວປເທ – ‘‘ກິມ຺ຫິຈີ’’ຕິ ອິມິນາ ໂອກາສປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ. ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ກາມຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ນໂຍ ອຸປປຕ຺ຕິຠເວ. ອິຘ ປນ ກມ຺ມຠເວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຫິ ຊາຕິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຸປາທານປທາທີສຸປິ – ‘‘ກິມ຺ຫິຈີ’’ຕິ ອິມິນາ ໂອກາສປຣິຄ຺ຄໂຫວ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໐໐. ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມຸປາທານໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ກມ຺ມຠວານໍ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ອຸປປຕ຺ຕິຠວານໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕຖາ ເສສານິປີຕິ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຈຕຸວີສຕິຠວາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນຕ຺ຖ ທ຺ວາທສ ກມ຺ມຠວາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຸປາທານານິ ສຫຊາຕໂກຏິຍາປິ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາປິ ປຈ຺ຈໂຍ.

໑໐໑. ຣູປຕຓ຺ຫາຕິ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ຕຓ຺ຫາ. ເອສ ນໂຍ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາທີສຸ. ສາ ປເນສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປາທານສ຺ສ ສຫຊາຕໂກຏິຍາປິ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໑໐໒. ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ຕຓ຺ຫາຍ, ຍທິທໍ ເວທນາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິປາກເວທນາ ຕຓ຺ຫາຍ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎາ ອຎ຺ຎຖາປີຕິ.

໑໐໓. ເອຕ຺ຕາວຕາ ປນ ຠຄວາ ວຏ຺ຏມູລຠູຕໍ ປຸຣິມຕຓ຺ຫໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເທສນໍ, ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ເກເສສຸ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕໍ ວິຣວນ຺ຕໍ ມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກເມນ຺ໂຕ ວິຍ ນວຫິ ປເທຫິ ສມຸທາຈາຣຕຓ຺ຫໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ – ‘‘ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ເວທນໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຕິ ທ຺ເວ ຕຓ຺ຫາ ເອສນຕຓ຺ຫາ ຈ, ເອສິຕຕຓ຺ຫາ ຈ. ຍາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອຊປຖສງ຺ກຸປຖາທີນິ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຠເຄ ເອສຕິ ຄເວສຕິ, ອຍໍ ເອສນຕຓ຺ຫາ ນາມ. ຍາ ເຕສຸ ເອສິເຕສຸ ຄເວສິເຕສຸ ປຏິລທ຺ເຘສຸ ຕຓ຺ຫາ, ອຍໍ ເອສິຕຕຓ຺ຫາ ນາມ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ສມຸທາຈາຣຕຓ຺ຫາຍ ເອວ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ທຸວິຘາເປສາ ເວທນໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຓ຺ຫາ ນາມ. ປຣິເຍສນາ ນາມ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓປຣິເຍສນາ, ສາ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ສຕິ ໂຫຕິ. ລາໂຠຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓປຏິລາໂຠ, ໂສ ຫິ ປຣິເຍສນາຍ ສຕິ ໂຫຕິ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ປນ ຎາຓຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວິຕກ຺ກວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ຕຕ຺ຖ – ‘‘ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຎຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໒໓) ອຍໍ ຎາຓວິນິຈ຺ຉໂຍ. ‘‘ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ທ຺ເວ ວິນິຈ຺ຉຍາ – ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑໐໒). ເອວໍ ອາຄຕານິ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ. ‘‘ຉນ຺ໂທ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ວິຕກ຺ກນິທາໂນ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໕໘) ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອິຘ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກເຍວ ອາຄໂຕ. ລາຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ຫິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ສຸນ຺ທຣາສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ວິຕກ຺ເກເນວ ວິນິຈ຺ຉິນາຕິ – ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ ຣູປາຣມ຺ມຓຕ຺ຖາຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນິທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ.

ຉນ຺ທຣາໂຄຕິ ເອວໍ ອກຸສລວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ກິຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທຸພ຺ພລຣາໂຄ ຈ ພລວຣາໂຄ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທຎ຺ຫິ ອິຘ ຕຓ຺ຫາ. ຉນ຺ໂທຕິ ທຸພ຺ພລຣາຄສ຺ສາຘິວຈນໍ. ອຊ຺ໂຌສານນ຺ຕິ ອຫໍ ມມນ຺ຕິ ພລວສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ. ປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫຓກຣຓໍ. ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວສ຺ສ ອສຫນຕາ. ເຕເນວສ຺ສ ໂປຣາຓາ ເອວໍ ວຈນຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ອິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ມຍ຺ຫເມວ ໂຫຕຸ, ມາ ອຎ຺ເຎສໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕູຕິ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອາຣກ຺ໂຂຕິ ທ຺ວາຣປິທຫນມຎ຺ຊູສໂຄປນາທິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຓໍ. ອຘິກໂຣຕີຕິ ອຘິກຣຓໍ, ກາຣຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກໍ, ອາຣກ຺ຂເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຓ຺ຑາທານາທີສຸ ປຣນິເສຘນຕ຺ຖໍ ທຓ຺ຑສ຺ສ ອາທານໍ ທຓ຺ຑາທານໍ. ເອກໂຕ ຘາຣາທິໂນ ສຕ຺ຖສ຺ສ ອາທານໍ ສຕ຺ຖາທານໍ. ກລໂຫຕິ ກາຍກລໂຫປິ ວາຈາກລໂຫປິ. ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂມ ວິໂຣໂຘ ວິຄ຺ຄໂຫ. ປຈ຺ຉິໂມ ປຈ຺ຉິໂມ ວິວາໂທ. ຕຸວໍຕຸວນ຺ຕິ ອຄາຣວວຈນໍ ຕຸວໍຕຸວໍ.

໑໑໒. ອິທານິ ປຏິໂລມນເຍນາປິ ຕໍສມຸທາຈາຣຕຓ຺ຫໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ – ‘‘ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຣຠນ຺ໂຕ ເທສນໍ ນິວຕ຺ເຕສິ. ຕຕ຺ຖ ກາມຕຓ຺ຫາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຣູປາທິຕຓ຺ຫາ. ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ. ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາຕິ ວຏ຺ຏມູລຕຓ຺ຫາ ຈ ສມຸທາຈາຣຕຓ຺ຫາ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ. ທ຺ວເຍນາຕິ ຕຓ຺ຫາລກ຺ຂຓວເສນ ເອກຠາວໍ ຄຕາປິ ວຏ຺ຏມູລສມຸທາຈາຣວເສນ ທ຺ວີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ເວທນາຍ ເອກສໂມສຣຓາ ຠວນ຺ຕິ, ເວທນາປຈ຺ຈເຍນ ເອກປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິວິຘຎ຺ຫິ ສໂມສຣຓໍ ໂອສຣຓສໂມສຣຓໍ, ສຫຊາຕສໂມສຣຓໍ, ປຈ຺ຈຍສໂມສຣຓຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສພ຺ພານິ ຕານິ ກາມສໂມສຣຓານິ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ໂອສຣຓສໂມສຣຓໍ ນາມ. ‘‘ຉນ຺ທມູລກາ, ອາວຸໂສ, ເອເຕ ຘມ຺ມາ ຜສ຺ສສມຸທຍາ ເວທນາສໂມສຣຓາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໘໓) ອິທໍ ສຫຊາຕສໂມສຣຓໍ ນາມ. ‘‘ທ຺ວເຍນ ເວທນາຍ ເອກສໂມສຣຓາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ປຈ຺ຈຍສໂມສຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໑໓. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອາທໂຍ ສພ຺ເພ ວິປາກຜສ຺ສາເຍວ. ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກຜສ຺ເສ ອວເສສາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຜສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທິທໍ ຜສ຺ໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຜສ຺ໂສ ພຫຸຘາ ເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໑໑໔. ເຍຫິ, ອານນ຺ທ, ອາກາເຣຫີຕິອາທີສຸ ອາກາຣາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທນາທີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສສຠາວາ. ເຕເຍວ ສາຘຸກໍ ທສ຺ສິຍມານາ ຕໍ ຕໍ ລີນມຕ຺ຖໍ ຄເມນ຺ຕີຕິ ລິງ຺ຄານິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຎ຺ຊານນເຫຕຸໂຕ ນິມິຕ຺ຕານິ. ຕຖາ ຕຖາ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໂຕ ອຸທ຺ເທສາ. ຕສ຺ມາ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ‘‘ອານນ຺ທ, ເຍຫິ ອາກາເຣຫິ…ເປ… ເຍຫິ ອຸທ຺ເທເສຫິ ນາມກາຍສ຺ສ ນາມສມູຫສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຍາ ເອສາ ຈ ເວທນາຍ ເວທຍິຕາກາເຣ ເວທຍິຕລິງ຺ເຄ ເວທຍິຕນິມິຕ຺ເຕ ເວທນາຕິ ອຸທ຺ເທເສ ສຕິ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນາກາເຣ ສຎ຺ຊານນລິງ຺ເຄ ສຎ຺ຊານນນິມິຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎາຕິ ອຸທ຺ເທເສ ສຕິ, ສງ຺ຂາຣານໍ ເຈຕນາກາເຣ ເຈຕນາລິງ຺ເຄ ເຈຕນານິມິຕ຺ເຕ ເຈຕນາຕິ ອຸທ຺ເທເສ ສຕິ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນາກາເຣ ວິຊານນລິງ຺ເຄ ວິຊານນນິມິຕ຺ເຕ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອຸທ຺ເທເສ ສຕິ – ‘ອຍໍ ນາມກາໂຍ’ຕິ ນາມກາຍສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ນາມກາຍປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຫຕູສຸ ເວທນາທີສຸ ອາກາຣາທີສຸ ອສຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ ຣູປກາເຍ ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາເຍຖ? ຍ຺ວາຍໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ເຘ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ສເວວຈໂນ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ ຣູປກາເຍ ປຎ຺ຎາເຍຖ, ປຎ຺ຈ ປສາເທ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອຖ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອມ຺ພຣຸກ຺ເຂ ອສຕິ ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ຂໂຕ ອມ຺ພປກ຺ກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຍ ຣູປກາຍໂຕ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂນ ເຫຕໍ ຠນ຺ເຕຕິ ອາຫ.

ທຸຕິຍປຎ຺ເຫ ຣຸປ຺ປນາກາຣຣຸປ຺ປນລິງ຺ຄຣຸປ຺ປນນິມິຕ຺ຕວເສນ ຣູປນ຺ຕິ ອຸທ຺ເທສວເສນ ຈ ອາກາຣາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ສປ຺ປຏິຆໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສມ຺ຜສ຺ໂສ. ອິຘາປິ ເຖໂຣ ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ເຂ ອສຕິ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໂຕ ຊມ຺ພຸປກ຺ກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຍ ນາມກາຍໂຕ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ໂນ ເຫຕໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕິຍປຎ຺ໂຫ ອຸຠຍວເສເນວ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣ ເຖໂຣ ອາກາເສ ອມ຺ພຊມ຺ພຸປກ຺ການໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຍ ນາມຣູປາຠາເວ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຜສ຺ສານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ໂນ ເຫຕໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ.

ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜສ຺ສານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ອວິເສສໂຕ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ – ‘‘ເຍຫິ ອານນ຺ທ ອາກາເຣຫີ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຫໍ ອາຣຠິ. ຍທິທໍ ນາມຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ອິທໍ ນາມຣູປໍ, ຍໍ ອິທໍ ຉສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ນາມຣູປໍ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອເສວ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ຫິ ຈກ຺ຂາທີນິ ເຈວ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິ ຈ ຣູປໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຂນ຺ຘາ ນາມນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ໂສ ຜສ຺ໂສ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາວ ຜສ຺ໂສ. ມໂນທ຺ວາເຣປິ ຫທຍວຕ຺ຖຸຎ຺ເຈວ ຍຎ຺ຈ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ຣູປໍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ເຈວ ຍຎ຺ຈ ອຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ອຣູປໍ ນາມ. ເອວໍ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສປິ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນາມຣູປໍ ປນສ຺ສ ພຫຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໑໑໕. ນ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຖາຕິ ປວິສິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານໍ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ນ ວຕ຺ຕິສ຺ສຖ. ສມຸຈ຺ຈິສ຺ສຖາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓ ອສຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ ສຸທ຺ຘໍ ອວເສສໍ ນາມຣູປໍ ອນ຺ໂຕມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ກລລາທິຠາເວນ ສມຸຈ຺ຈິຕໍ ມິສ຺ສກຠູຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຕ຺ຕິສ຺ສຖ. ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂວກ຺ກມິສ຺ສຖາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຸຕິວເສນ ໂວກ຺ກມິສ຺ສຖ, ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປນສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ນ ຕສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣເຘນ, ນ ຕໂຕ ທຸຕິຍຕຕິຍານໍ ນິໂຣເຘນ ໂຫຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐິຕານິ ສມຕິໍສ ກມ຺ມຊຣູປານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕສຸ ປນ ຐິເຕສຸເຍວ ໂສຬສ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ວາ ມາຕຸຍາ ວາ ປນສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ ນຕ຺ຖິ. ອຍຎ຺ຫິ ອໂນກາໂສ ນາມ. ສເຈ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐິຕຣູປານິ ສຕ຺ຕຣສມສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ປວຕ຺ຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ປເວຓີ ຆຏິຍຕິ. ສເຈ ປນ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ປວຕ຺ຕິ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ປເວຓີ ນ ຆຏິຍຕິ, ໂວກ຺ກມຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂວກ຺ກມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິຕ຺ຖຠາວາຍ, ເອວໍ ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຠາວາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຫຣສ຺ເສວ ສໂຕຕິ ມນ຺ທສ຺ສ ພາລສ຺ເສວ ສນ຺ຕສ຺ສ. ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຖາຕິ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຖ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເຓ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ເນ ສຸທ຺ຘໍ ນາມຣູປເມວ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຐມວຍວເສນ ວຸຑ຺ຒິໍ, ມຊ຺ຌິມວຍວເສນ ວິຣູຬ຺ຫິໍ, ປຈ຺ຉິມວຍວເສນ ເວປຸລ຺ລໍ ອປິ ນຸ ໂຂ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຖາຕິ. ທສວສ຺ສວີສຕິວສ຺ສວສ຺ສສຕວສ຺ສສຫສ຺ສສມ຺ປາປເນນ ວາ ອປິ ນຸ ໂຂ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທາຕິ ຍສ຺ມາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓປິ ກຸຈ຺ຉິວາເສປິ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມເນປິ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ທສວສ຺ສາທິກາເລປິ ວິຎ຺ຎາຓເມວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ເອເສວ ເຫຕຸ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ນາມຣູປສ຺ສ, ຍທິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອຸປຣາຊາ, ຕ຺ວໍ ເສນາປຕີຕິ ເກນ ກໂຕ ນນຸ ມຍາ ກໂຕ, ສເຈ ຫິ ມຍິ ອກໂຣນ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອຸປຣາຊາ ວາ ເສນາປຕິ ວາ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຊາເນຍ຺ຍາມ ໂວ ພລ’’ນ຺ຕິ; ເອວເມວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ນາມຣູປໍ ວທຕິ ວິຍ ‘‘ຕ຺ວໍ ນາມໍ, ຕ຺ວໍ ຣູປໍ, ຕ຺ວໍ ນາມຣູປໍ ນາມາຕິ ເກນ ກຕໍ, ນນຸ ມຍາ ກຕໍ, ສເຈ ຫິ ມຍິ ປຸເຣຈາຣິເກ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ນາມໍ ວາ ຣູປໍ ວາ ນາມຣູປໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຊາເນຍ຺ຍາມ ໂວ ພລ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມຣູປສ຺ສ ພຫຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

໑໑໖. ທຸກ຺ຂສມຸທຍສມ຺ຠໂວຕິ ທຸກ຺ຂຣາສິສມ຺ຠໂວ. ຍທິທໍ ນາມຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ອິທໍ ນາມຣູປໍ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊປຸຣິສາ ຣາຊານໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘‘ຕ຺ວໍ ຣາຊາຕິ ເກນ ກໂຕ, ນນຸ ມຍາ ກໂຕ, ສເຈ ຫິ ມຍິ ອຸປຣາຊຏ຺ຐາເນ, ມຍິ ເສນາປຕິຏ຺ຐາເນ ອຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ເອກໂກວ ຣາຊາ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ ເຕ ຣາຊຠາວ’’ນ຺ຕິ; ເອວເມວ ນາມຣູປມ຺ປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວທຕິ ວິຍ ‘‘ຕ຺ວໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເກນ ກຕໍ, ນນຸ ອມ຺ເຫຫິ ກຕໍ, ສເຈ ຫິ ຕ຺ວໍ ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ຫທຍວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ອນິສ຺ສາຍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ ເຕ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓຠາວ’’ນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ພຫຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂຕິ ວິຎ຺ຎາເຓ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕ, ນາມຣູເປ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕ, ທ຺ວີສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍວເສນ ປວຕ຺ເຕສຸ ເອຕ຺ຕເກນ ຊາເຍຖ ວາ…ເປ… ອຸປປຊ຺ເຊຖ ວາ, ຊາຕິອາທໂຍ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍຸໍ ອປຣາປຣໍ ວາ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍຕິ.

ອຘິວຈນປໂຖຕິ ‘‘ສິຣິວຑ຺ຒໂກ ຘນວຑ຺ຒໂກ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອທິສ຺ວາ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ອຘິກິຈ຺ຈ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ໂວຫາຣສ຺ສ ປໂຖ. ນິຣຸຕ຺ຕິປໂຖຕິ ສຣຕີຕິ ສໂຕ, ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນຕິອາທິກສ຺ສ ກາຣຓາປເທສວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ໂວຫາຣສ຺ສ ປໂຖ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປໂຖຕິ – ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ນິປຸໂຓ ກຕປຣປ຺ປວາໂທ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຎາປນວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ໂວຫາຣສ຺ສ ປໂຖ. ອິຕິ ຕີຫິ ປເທຫິ ອຘິວຈນາທີນໍ ວຕ຺ຖຸຠູຕາ ຂນ຺ຘາວ ກຖິຕາ. ປຎ຺ຎາວຈຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍ ອວຈຣິຕພ຺ພໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສໍສາຣວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕຕິ. ອິຕ຺ຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖໍຠາໂວ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ປຎ຺ຎາປນາຍາຕິ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ. ‘‘ເວທນາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິອາທິນາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກມ຺ປິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິທໍ ນາມຣູປໍ ສຫ ວິຎ຺ຎາເຓນາຕິ ຍໍ ອິທໍ ນາມຣູປໍ ສຫ ວິຎ຺ຎາເຓນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ເຫຕ຺ຖ ນິຍ຺ຍາຕິຕວຈນໍ.

ອຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໑໑໗. ອິຕິ ຠຄວາ – ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ, ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ຕນ຺ຕາກຸລກຊາຕາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈາ’’ຕິອາທິກໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປິໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິອາທີສຸ ໂຍ ອວຑ຺ຒິຕໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ໂຍ ປນ ນານາກສິຓລາຠີ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ກທາຈິ ນີໂລ, ກທາຈິ ປີຕໂກຕິ ປຎ຺ຎເປຕິ. ໂຍ ວຑ຺ຒິຕໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ໂຍ ວາ ປນ ອວຑ຺ຒິຕໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕຜຸຏ຺ໂຐກາສໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ເຘ ວາ ເຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ອຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ໂຍ ວຑ຺ຒິຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕຜຸຏ຺ໂຐກາສໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ເຘ ວາ ເຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ອຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕິ.

໑໑໘. ຕຕ຺ຣານນ຺ທາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິຄຕິເກສຸ. ເອຕຣຫິ ວາຕິ ອິທາເນວ, ນ ອິໂຕ ປຣໍ. ອຸຈ຺ເຉທວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖຠາວິໍ ວາຕິ ຕຕ຺ຖ ວາ ປຣໂລເກ ຠາວິໍ. ສສ຺ສຕວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕຖໍ ວາ ປນ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕຖສຠາວໍ ສມານໍ. ຕຖຕ຺ຕາຍາຕິ ຕຖຠາວາຍ. ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມີຕິ ສມ຺ປາເທສ຺ສາມິ. ອິມິນາ ວິວາທໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຸຈ຺ເຉທວາທີ ຫິ ‘‘ສສ຺ສຕວາທິໂນ ອຕ຺ຕານໍ ອຕຖໍ ອນຸຈ຺ເຉທສຠາວມ຺ປິ ສມານໍ ຕຖຕ຺ຖາຍ ອຸຈ຺ເຉທສຠາວາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມິ, ສສ຺ສຕວາທຎ຺ຈ ຊານາເປຕ຺ວາ ອຸຈ຺ເຉທວາທເມວ ນໍ ຄາເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ. ສສ຺ສຕວາທີປິ ‘‘ອຸຈ຺ເຉທວາທິໂນ ອຕ຺ຕານໍ ອຕຖໍ ອສສ຺ສຕສຠາວມ຺ປິ ສມານໍ ຕຖຕ຺ຖາຍ ສສ຺ສຕຠາວາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມິ, ອຸຈ຺ເຉທວາທຎ຺ຈ ຊານາເປຕ຺ວາ ສສ຺ສຕວາທເມວ ນໍ ຄາເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ຕໍ ໂຂຕິ ເອວໍ ສມານໍ ຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປິນ຺ຕິ ຣູປກສິຓລາຠິໍ. ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ອນຸເສຕີຕິ ປຣິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາຕິ ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອນຸເສຕິ, ສາ ປນ ນ ວລ຺ລິ ວິຍ ຈ ລຕາ ວິຍ ຈ ອນຸເສຕິ. ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸເສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຈ຺ຈາລໍ ວຈນາຍາຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐິ ອນຸເສຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ອຣູປິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຣູປກສິຓລາຠິໍ, ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘໂຄຈຣໍ ວາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ລາຠິໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ເຕສໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ຕກ຺ກິກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ເຕສໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຕ຺ຕໂຕ ໂສຬສ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ນອຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໑໑໙. ເອວໍ ເຍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ – ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈ ອານນ຺ທາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເກ ປນ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ? ສພ຺ເພ ຕາວ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຕິປິຏກຘຣາ ທ຺ວິປິຏກຘຣາ ເອກປິຏກຘຣາ, ອນ຺ຕມໂສ ເອກນິກາຍມ຺ປິ ສາຘຸກໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕຘມ຺ມກຖິໂກປິ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກປິ ປຸຄ຺ຄໂລ, ເຕ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິເຍວ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ປຏິຠາຄກສິເຓ ປຏິຠາຄກສິຓມິຈ຺ເຈວ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຈ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ອິຈ຺ເຈວ.

ອຕ຺ຕສມນຸປສ຺ສນາວຓ຺ຓນາ

໑໒໑. ເອວໍ ເຍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ເຕ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ເຕ ຍສ຺ມາ ທິຏ຺ຐິວເສນ ສມນຸປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ສາ ຈ ເນສໍ ສມນຸປສ຺ສນາ ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວີສຕິວຕ຺ຖຸກໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈ ອານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເວທນໍ ວາ ຫີຕິ ອິມິນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘວຕ຺ຖຸກາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ກຖິຕາ. ອປ຺ປຏິສໍເວທໂນ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘວຕ຺ຖຸກາ. ອຕ຺ຕາ ເມ ເວທິຍຕິ, ເວທນາຘມ຺ໂມ ຫິ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘວຕ຺ຖຸກາ. ອິທຎ຺ຫິ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ ເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເວທິຍຕິ. ເອຕສ຺ສ ຈ ເວທນາຘມ຺ໂມ ອວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສຠາໂວ.

໑໒໒. ອິທານິ ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ – ‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຕີສຸ ທິຏ຺ຐິຄຕິເກສຸ. ຍສ຺ມິໍ, ອານນ຺ທ, ສມເຍຕິອາທິ ໂຍ ໂຍ ຍໍ ຍໍ ເວທນໍ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກທາຈິ ຠາວໍ, ກທາຈິ ອຠາວນ຺ຕິ ເອວມາທິໂທສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒໓. ອນິຈ຺ຈາທີສຸ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ອນິຈ຺ຈາ. ເຕຫິ ເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ກຕາຕິ ສງ຺ຂຕາ. ຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ມາ ກາຣເຓເນວ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ. ຂໂຍຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຠງ຺ຄສ຺ສ ເວວຈນໍ. ຍຎ຺ຫິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຂິຍຕິປິ ວຍຕິປິ ວິຣຊ຺ຌຕິປິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິປິ, ຕສ຺ມາ ຂຍຘມ຺ມາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ພ຺ຍຄາ ເມຕິ ວິອຄາຕິ ພ຺ຍຄາ, ວິຄໂຕ ນິຣຸທ຺ໂຘ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປນ ເອກສ຺ເສວ ຕີສຸປິ ກາເລສຸ – ‘‘ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ໂຫຕີຕິ, ກິໍ ປນ ນ ຠວິສ຺ສຕິ? ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ຫິ ຖຸສຣາສິມ຺ຫິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຂາຓຸກສ຺ເສວ ນິຈ຺ຈລຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວນມກ຺ກໂຏ ວິຍ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຎ຺ຎໍ ມຸຎ຺ຈຕິ. ອນິຈ຺ຈສຸຂທຸກ຺ຂໂວກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ວິເສເສນ ຕໍ ຕໍ ເວທນໍ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນິຈ຺ຈຎ຺ເຈວ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ ອວິເສເສນ ເວທນໍ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂວກິຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເວທນາ ຫິ ຕິວິຘາ ເຈວ ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມາ ຈ, ຕຎ຺ເຈສ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອນິຈ຺ໂຈ ເຈວ ອຕ຺ຕາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອກກ຺ຂເຓ ຈ ພຫູນໍ ເວທນານໍ ອຸປ຺ປາໂທ. ຕໍ ໂຂ ປເນສ ອນິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸຊານາຕິ, ນ ເອກກ຺ຂເຓ ພຫູນໍ ເວທນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ. ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເຕນເປຕໍ ນກ຺ຂມຕິ ‘ເວທນາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒໔. ຍຕ຺ຖ ປນາວຸໂສຕິ ຍຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ສພ຺ພໂສ ເວທຍິຕໍ ນຕ຺ຖິ. ອປິ ນຸ ໂຂ ຕຕ຺ຖາຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ເວທນາວິຣຫິເຕ ຕາລວຓ຺ເຏ ວາ ວາຕປາເນ ວາ ອສ຺ມີຕິ ເອວໍ ອຫໍກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທາຕິ ຍສ຺ມາ ສຸທ຺ຘຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຫມສ຺ມີຕິ ນ ວທຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເຕນປິ ເອຕໍ ນກ຺ຂມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິ ນຸ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ສິຍາຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ ເຕສຸ ເວທນາຘມ຺ເມສຸ ຕີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ເອກຘມ຺ໂມປິ ອຍໍ ນາມ ອຫມສ຺ມີຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ອຖ ວາ ເວທນານິໂຣຘາ ສເຫວ ເວທນາຍ ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ເຕສຸ ຕີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອປິ ນຸ ໂຂ ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ວາ ອຫມສ຺ມີຕິ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສສວິສາຓສ຺ສ ຕິຂິຓຠາວໍ ວິຍ ຕໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂນ ເຫຕໍ ຠນ຺ເຕຕິ ອາຫ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ? ວຏ຺ຏກຖາ ກຖິຕາ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ຫິ ວຏ຺ຏກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ອວິຊ຺ຊາສີເສນ ກເຖສິ, ກຕ຺ຖຈິ ຕຓ຺ຫາສີເສນ, ກຕ຺ຖຈິ ທິຏ຺ຐິສີເສນ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນປ຺ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ‘ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ຈ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑) ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາສີເສນ ກຖິຕາ. ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນປ຺ປຎ຺ຎາຍຕິ ຠວຕຓ຺ຫາຍ, ‘ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຠວຕຓ຺ຫາ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ຈ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຠວຕຓ຺ຫາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໒) ເອວໍ ຕຓ຺ຫາສີເສນ ກຖິຕາ. ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນປ຺ປຎ຺ຎາຍຕິ ຠວທິຏ຺ຐິຍາ, ‘ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຠວທິຏ຺ຐິ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’ຕິ, ເອວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ຈ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຠວທິຏ຺ຐີ’’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິສີເສນ ກຖິຕາ. ອິຘາປິ ທິຏ຺ຐິສີເສເນວ ກຖິຕາ.

ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຫິ ສຸຂາທິເວທນໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣປຣາມາສວເສນ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິ – ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຕໂຕ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ມຫາສມຸທ຺ເທ ວາຕຸກ຺ຂິຕ຺ຕນາວາ ວິຍ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ປຣິພ຺ຠມຕິ, ວຏ຺ຏໂຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍເຍວ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

໑໒໖. ອິຕິ ຠຄວາ ປຈ຺ຈຍາກາຣມູຬ຺ຫສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ເອຕ຺ຕເກນ ກຖາມຄ຺ເຄນ ວຏ຺ຏໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ວິວຏ຺ຏໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຍໂຕ ໂຂ ປນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູຕິອາທິມາຫ.

ຕຎ຺ຈ ປນ ວິວຏ຺ຏກຖໍ ຠຄວາ ເທສນາສຸ ກຸສລຕ຺ຕາ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນວກມ຺ມາທິວເສນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ກາຣກສ຺ສ ສຕິປຏ຺ຐານວິຫາຣິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ອາຣຠນ຺ໂຕ ເນວ ເວທນໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິອາທິມາຫ. ເອວຣູໂປ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ – ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ວາ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ທຸກ຺ຂໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ. ອນຕ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມສນຎາຓສ຺ສ ວເສນ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເນວ ເວທນໍ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ, ໂສ ເອວໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕີຕິ ຂນ຺ຘໂລກາທິເຠເທ ໂລເກ ຣູປາທີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກິຎ຺ຈິ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ອຕ຺ຕາຕິ ວາ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ວາ ນ ອຸປາທິຍຕິ.

ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ອນຸປາທິຍນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານປຣິຕສ຺ສນາຍາປິ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ. ອປຣິຕສ຺ສນ຺ຕິ ອປຣິຕສ຺ສມາໂນ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ອຕ຺ຕນາວ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ເອວໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຂີຓາ ຊາຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິຕິ ສາ ທິຏ຺ຐີຕິ ຍາ ຕຖາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ທິຏ຺ຐິ, ສາ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ. ‘‘ອິຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ໂຍ ຕຖາວິມຸຕ຺ໂຕ ອຣຫາ, ເອວມສ຺ສ ທິຏ຺ຐີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທກລ຺ລນ຺ຕິ ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ? ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ – ‘‘ອຣຫາ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ຎຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຣຫນ຺ຕໍ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ນຍານໍ ອວສາເນ – ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາ ອານນ຺ທ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕໂກ ອຘິວຈນສງ຺ຂາໂຕ ໂວຫາໂຣ ອຕ຺ຖິ. ຍາວຕາ ອຘິວຈນປໂຖຕິ ຍຕ຺ຕໂກ ອຘິວຈນສ຺ສ ປໂຖ, ຂນ຺ຘາ ອາຍຕນານິ ຘາຕຸໂຍ ວາ ອຕ຺ຖິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ປຎ຺ຎາວຈຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍ ອວຈຣິຕພ຺ພໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ຕທຠິຎ຺ຎາຕິ ຕໍ ອຠິຊານິຕ຺ວາ. ເອຕ຺ຕເກນ ຠຄວຕາ ກິໍ ທສ຺ສິຕໍ? ຕນ຺ຕາກຸລປທສ຺ເສວ ອນຸສນ຺ຘິ ທສ຺ສິໂຕ.

ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິວຓ຺ຓນາ

໑໒໗. ອິທານິ ໂຍ – ‘‘ນ ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຍສ຺ມາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ຈ – ‘‘ນ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຍສ຺ມາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິຄມນຎ຺ຈ ນາມຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ສຕ຺ຕ ໂຂ ອິມານນ຺ທ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ອາຣມ຺ມຓວເສນ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໑) ວຸຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ວິຎ຺ຎາຓປຕິຏ຺ຐານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ທ຺ເວ ຈ ອາຍຕນານີຕິ ທ຺ເວ ນິວາສຏ຺ຐານານິ. ນິວາສຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ອິຘາຍຕນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ – ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາຍຕນໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນເມວ ທຸຕິຍ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ສພ຺ພໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ? ວຏ຺ຏປຣິຍາທານຕ຺ຖໍ. ວຏ຺ຏຎ຺ຫິ ນ ສຸທ຺ຘວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິວເສນ ສຸທ຺ຘາຍຕນວເສນ ວາ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠວໂຍນິຄຕິສຕ຺ຕາວາສວເສນ ປນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພເມຕໍ ຄຫິຕໍ.

ອິທານິ ອນຸກ຺ກເມນ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ກຕມາ ສຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຍຖາ ມນຸສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຣິມາເຓສຸ ຫິ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິວເສນ ທ຺ເວປິ ເອກສທິສາ ນຕ຺ຖິ. ເຍປິ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ຍມກຠາຕໂຣ ວຓ຺ເຓນ ວາ ສຓ຺ຐາເນນ ວາ ເອກສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕກຖິຕຫສິຕຄມນຐານາທີຫິ ວິເສໂສ ໂຫຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕກາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິສນ຺ຘິສຎ຺ຎາ ປນ ເນສໍ ຕິເຫຕຸກາປິ ທ຺ວິເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາຕິ ຉ ກາມາວຈຣເທວາ. ເຕສຸ ຫິ ເກສຎ຺ຈິ ກາໂຍ ນີໂລ ໂຫຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ປີຕກາທິວຓ຺ໂຓ. ສຎ຺ຎາ ປນ ເນສໍ ທ຺ວິເຫຕຸກາປິ ຕິເຫຕຸກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ອເຫຕຸກາ ນຕ຺ຖິ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາຕິ ຈຕຸອປາຍວິນິມຸຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣມາຕາ ຍກ຺ຂິນີ, ປິຍງ຺ກຣມາຕາ, ຜຸສ຺ສມິຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕາຕິ ເອວມາທິກາ ອຎ຺ເຎ ຈ ເວມານິກາ ເປຕາ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ປີຕໂອທາຕກາຬມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວິສາມວຓ຺ຓາທິວເສນ ເຈວ ກິສຖູລຣສ຺ສທີຆວເສນ ຈ ກາໂຍ ນານາ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ວິຍ ທ຺ວິເຫຕຸກຕິເຫຕຸກອເຫຕຸກວເສນ ສຎ຺ຎາປິ. ເຕ ປນ ເທວາ ວິຍ ນ ມເຫສກ຺ຂາ, ກປຓມນຸສ຺ສາ ວິຍ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ, ທຸລ຺ລຠຆາສຈ຺ຉາທນາ ທຸກ຺ຂປີຬິຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ກາຬປກ຺ເຂ ທຸກ຺ຂິຕາ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ວິນິປາຕິກາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍ ປເນຕ຺ຖ ຕິເຫຕຸກາ ເຕສໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍປິ ໂຫຕິ, ປິຍງ຺ກຣມາຕາ ຫິ ຍກ຺ຂິນີ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍໂຕ ສຸຕ຺ວາ –

‘‘ມາ ສທ຺ທມກຣິ ປິຍງ຺ກຣ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມປທານິ ຠາສຕິ;

ອປິ ຘມ຺ມປທໍ ວິຊານິຍ, ປຏິປຊ຺ເຊມ ຫິຕາຍ ໂນ ສິຍາ;

ປາເຓສຸ ຈ ສໍຍມາມເສ, ສມ຺ປຊານມຸສາ ນ ຠຓາມເສ;

ສິກ຺ເຂມ ສຸສີລ຺ຍມຕ຺ຕໂນ, ອປິ ມຸຈ຺ເຈມ ປິສາຈໂຍນິຍາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໒.໔໐);

ເອວໍ ປຸຕ຺ຕກໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາ. ອຸຕ຺ຕຣມາຕາ ປນ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາວ ໂສຕາປນ຺ນາ ຊາຕາ.

ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ເຕ ສພ຺ເພປິ ປຐເມນ ຌາເນນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ປນ ປຣິຕ຺ເຕນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ກປ຺ປສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຠາໂຄ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ ມຊ຺ຌິເມນ, ເຕສໍ ອຸປຑ຺ຒກປ຺ໂປ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ, ກາໂຍ ຈ ເຕສໍ ວິປ຺ຜາຣິກຕໂຣ ໂຫຕິ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ປຓີເຕນ, ເຕສໍ ກປ຺ໂປ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ, ກາໂຍ ປນ ເຕສໍ ອຕິວິປ຺ຜາຣິໂກ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເຕ ກາຍສ຺ສ ນານຕ຺ຕາ, ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ສຎ຺ຎາຍ ເອກຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ຈ ເຕ, ເອວໍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ສຕ຺ຕາ. ນິຣເຍສຸ ຫິ ເກສຎ຺ຈິ ຄາວຸຕໍ, ເກສຎ຺ຈິ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ, ເກສຎ຺ຈິ ໂຍຊນໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ໂຍຊນສຕິໂກ ຊາໂຕ. ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸປິ ເກຈິ ຂຸທ຺ທກາ, ເກຈິ ມຫນ຺ຕາ. ເປຕ຺ຕິວິສເຍປິ ເກຈິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖາ, ເກຈິ ສຕ຺ຕຕິຫຕ຺ຖາ, ເກຈິ ອສີຕິຫຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ສຸວຓ຺ຓາ, ເກຈິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ກາລກຎ຺ຊິກາ ອສຸຣາ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ທີຆປິຏ຺ຐິກເປຕາ ນາມ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອກຸສລວິປາກອເຫຕຸກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ອາປາຍິກາປິ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອາຠສ຺ສຣາຕິ ທຓ຺ຑອຸກ຺ກາຍ ອຈ຺ຈິ ວິຍ ເອເຕສໍ ສຣີຣໂຕ ອາຠາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕີ ວິຍ ສຣຕິ ວິສ຺ສຣຕີຕິ ອາຠສ຺ສຣາ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈກນເຍນ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານທ຺ວຍໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປປນ຺ນາ ປຣິຕ຺ຕາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທ຺ເວ ກປ຺ປາ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ມຊ຺ຌິມໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປປນ຺ນາ ອປ຺ປມາຓາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກປ຺ປາ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປປນ຺ນາ ອາຠສ຺ສຣາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຏ຺ຐ ກປ຺ປາ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ອິຘ ປນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຄຫິຕາ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ເຕສໍ ກາໂຍ ເອກວິປ຺ຜາໂຣວ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາ ປນ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ ວາ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ວາຕິ ນານາ.

ສຸຠກິຓ຺ຫາຕິ ສຸເຠນ ໂອກິຓ຺ຓາ ວິກິຓ຺ຓາ, ສຸເຠນ ສຣີຣປ຺ປຠາວຓ຺ເຓນ ເອກຄ຺ຆນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ອາຠສ຺ສຣານໍ ວິຍ ນ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຠາ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຎ຺ຈກນເຍ ປນ ປຣິຕ຺ຕມຊ຺ຌິມປຓີຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ວເສນ ໂສຬສທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈຕຸສຏ຺ຐິກປ຺ປາຍຸກາ ປຣິຕ຺ຕສຸຠອປ຺ປມາຓສຸຠສຸຠກິຓ຺ຫາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເຈວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສຎ຺ຎາຍ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເວຫປ຺ຜລາປິ ຈຕຸຕ຺ຖວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິເມວ ຠຊນ຺ຕິ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓາຠາວາ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ສຸທ຺ຘາວາສາ ວິວຏ຺ຏປກ຺ເຂ ຐິຕາ ນ ສພ຺ພກາລິກາ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍມ຺ປິ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສຬສກປ຺ປສຫສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພຸທ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຂນ຺ຘວາຣຏ຺ຐານສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເນວ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ ນ ສຕ຺ຕາວາສໍ ຠຊນ຺ຕິ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ – ‘‘ນ ໂຂ ປນ ໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ສຕ຺ຕາວາໂສ ສຸລຠຣູໂປ ໂຍ ມຍາ ອນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ໂພ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘາວາເສຫິ ເທເວຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໐) ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ສຸທ຺ຘາວາສາປິ ຈຕຸຕ຺ຖວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ ຈຕຸຕ຺ຖສຕ຺ຕາວາສໍເຍວ ຠຊນ຺ຕີຕິ ວທຕິ, ຕໍ ອປ຺ປຏິພາຫິຍຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.

ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານນ຺ຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ປນ ຍເຖວ ສຎ຺ຎາຍ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສປິ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ເນວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ອວຕ຺ວາ ອາຍຕເນສຸ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒໘. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕາສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ. ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ຕຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສາ ຈ ສມຸທຍນ຺ຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໙) ນເຍນ ຕສ຺ສາ ສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສາ ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມນ຺ຕິ – ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ອສ຺ສາທນ຺ຕິ ຍໍ ຣູປໍ ປຏິຈ຺ຈ…ເປ… ຍໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອສ຺ສາໂທຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສາ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ອາທີນວນ຺ຕິ ຍໍ ຣູປໍ…ເປ… ຍໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ອຍໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາທີນໂວຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສາ ອາທີນວຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ໂຍ ຣູປສ຺ມິໍ…ເປ… ໂຍ ວິຎ຺ຎາເຓ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ, ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໖) ເອວໍ ຕສ຺ສາ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ກລ຺ລໍ ນຸ ເຕນາຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີນໍ ວເສນ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ອຠິນນ຺ທິຕຸນ຺ຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຣູປໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ, ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ວເສນ ສມຸທໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອາຫາຣສມຸທຍາ ອາຫາຣນິໂຣຘາຕິ ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປທໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູຕິ ຍທາ ໂຂ ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ. ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ອສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາພເລເນວ ນາມກາຍສ຺ສ ຈ ຣູປກາຍສ຺ສ ຈ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ ຈ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຫວ ໂຂ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໕).

ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ຂວຓ຺ຓນາ

໑໒໙. ເອວໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຄມນຎ຺ຈ ນາມຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ສ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິເມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ວິໂມກ຺ໂຂ? ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ. ໂກ ປນາຍໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ ນາມ? ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ, ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຠິຣຕິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ, ປິຕຸອງ຺ເກ ວິສ຺ສຏ຺ຐງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ສຍນໍ ວິຍ ອນິຄ຺ຄຫິຕຠາເວນ ນິຣາສງ຺ກຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຉິເມ ວິໂມກ຺ເຂ ນຕ຺ຖິ, ປຸຣິເມສຸ ສພ຺ເພສຸ ອຕ຺ຖິ.

ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເກສາທີສຸ ນີລກສິຓາທີສຸ ນີລກສິຓາທິວເສນ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ຣູປຊ຺ຌານໍ ຣູປໍ, ຕທສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຣູປີ. ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາປິ ນີລກສິຓາທີນິ ຣູປານິ ຌານຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕິ. ອິມິນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາວຕ຺ຖຸເກສຸ ກສິເຓສຸ ອຸປ຺ປາທິຕຊ຺ຌານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານິ ທສ຺ສິຕານິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນ ຣູປສຎ຺ຎີ, ອຕ຺ຕໂນ ເກສາທີສຸ ອນຸປ຺ປາທິຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາວ ອຸປ຺ປາທິຕຊ຺ຌານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານິ ທສ຺ສິຕານິ.

ສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ສຸວິສຸທ຺ເຘສຸ ນີລາທີສຸ ວຓ຺ຓກສິເຓສຸ ຌານານິ ທສ຺ສິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ສຸຠນ຺ຕິ ອາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ປນ ວິສຸທ຺ຘໍ ສຸຠໍ ກສິຓມາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂສ ຍສ຺ມາ ສຸຠນ຺ຕິ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ເທສນາ ກຕາ. ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ປນ – ‘‘ກຖໍ ສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ວິໂມກ຺ໂຂ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເມຕ຺ຕາຍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິກູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຣຸຓາ, ມຸທິຕາ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາຍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິກູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຸຠໍ ຕ຺ເວວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໒) ວຸຕ຺ຕໍ.

ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ອຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ສພ຺ພໂສ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐໂມ ອຸຕ຺ຕໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ.

໑໓໐. ອນຸໂລມນ຺ຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ. ປຏິໂລມນ຺ຕິ ປຣິໂຍສານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທິໂຕ. ອນຸໂລມປຏິໂລມນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕິປຄຸຓຕ຺ຕາ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາວ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ໂອກາສປຣິທີປນໍ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ໂອກາເສ ອິຈ຺ຉຕິ. ຍທິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ສມາປຕ຺ຕິທີປນໍ, ຍໍ ຍໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ຍາວຕິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທທີປນໍ, ຍາວຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ຕໍ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປວິສຕິ. ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ອຣູປສມາປຕ຺ຕິຍາ ຣູປກາຍໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ເຄນ ນາມກາຍໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອຈ຺ຈີ ຍຖາ ວາຕເວເຄນ ຂິຕ຺ຕາ, (ອຸປສິວາຕິ ຠຄວາ)

ອຕ຺ຖໍ ປເລຕິ ນ ອຸເປຕິ ສງ຺ຂໍ;

ເອວໍ ມຸນີ ນາມກາຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕ,

ອຕ຺ຖໍ ປເລຕິ ນ ອຸເປຕິ ສງ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໘໐);

ໂສ ປເນສ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຈ ອນາຄາມີ ຫຸຕ຺ວາ ນິໂຣຘາ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ເກຈິ ປນ – ‘‘ຍສ຺ມາ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານມ຺ປິ ທຸວງ຺ຄິກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ, ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ຕາທິສເມວ. ຕສ຺ມາ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕປິ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ອຍໍ ປນ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ໂຫ ເຫຏ຺ຐາ ໂລຫປາສາເທ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕິປິຏກຈູຬສຸມນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຓ຺ຓນໍ ນິສ຺ສາຍ ຈິເຣນ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຕ຺ໂຕ. ຄິຣິວິຫາເຣ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ເອກສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ ມຸຂໂຕ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເຫຏ຺ຐາໂລຫປາສາເທ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ວຓ຺ຓຍໂຕ ນ ເກນຈິ ສຸຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ ອວຈາຕິ? ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ກິຎ຺ຈາປິ ທຸວງ຺ຄິກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ກິເລສານໍ ປນ ອາສນ຺ນປກ຺ເຂ ວິຣູຫນຏ຺ຐາເນ ສມຸທາຈຣຕິ. ອິເມ ຫິ ກິເລສາ ນາມ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ນີລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານຎ຺ຈ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ສມຕິກ຺ກມຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພໂສ ຣູປໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣູປຊ຺ຌານວເສນ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕວ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິ, ອິທໍ ອາວຸໂສ ເຖໂຣ ອວຈ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິ – ‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໒໔).

ອິມາຍ ຈ ອານນ຺ທ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອານນ຺ທ ອິໂຕ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕິໂຕ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ມຫານິທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ຄິຊ຺ຌກູເຏຕິ ຄິຊ຺ຌາ ຕສ຺ສ ກູເຏສຸ ວສິໍສຸ, ຄິຊ຺ຌສທິສໍ ວາ ຕສ຺ສ ກູຏໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຄິຊ຺ຌກູໂຏ, ຕສ຺ມິໍ ຄິຊ຺ຌກູເຏ. ອຠິຍາຕຸກາໂມຕິ ອຠິຠວນຕ຺ຖາຍ ຍາຕຸກາໂມ. ວຊ຺ຊີຕິ ວຊ຺ຊິຣາຊາໂນ. ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກຕິ ເອວໍ ມຫຕິຍາ ຣາຊິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄເຕ, ເອເຕນ ເນສໍ ສມຄ຺ຄຠາວໍ ກເຖສິ. ເອວໍມຫານຸຠາເວຕິ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕນ ອານຸຠາເວນ ສມນ຺ນາຄເຕ, ເອເຕນ ເນສໍ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປາທີສຸ ກຕສິກ຺ຂຕໍ ກເຖສິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສິກ຺ຂິຕາ ວຕິເມ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣກາ, ສຸສິກ຺ຂິຕາ ວຕິເມ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣກາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ສຸຂຸເມນ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເລນ ອສນໍ ອຕິປາຕຍິສ຺ສນ຺ຕິ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອວິຣາຘິຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໑໕). ອຸຈ຺ເຉຈ຺ຉາມີຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ທິສ຺ສາມິ. ວິນາເສສ຺ສາມີຕິ ນາເສສ຺ສາມິ, ອທສ຺ສນໍ ປາເປສ຺ສາມິ. ອນຍພ຺ຍສນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ອໂຍຕິ ອນໂຍ, ອວຑ຺ຒິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ຫິຕຎ຺ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ວິຍສ຺ສຕິ ວິກ຺ຂິປຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ, ຎາຕິປາຣິຊຸຎ຺ຎາທີນໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ອາປາເທສ຺ສາມີຕິ ປາປຍິສ຺ສາມິ.

ອິຕິ ກິຣ ໂສ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ອິມໍ ຍຸທ຺ຘກຖເມວ ກເຖຕິ, ຄມນສຊ຺ຊາ ໂຫຖາຕິ ເອວໍ ພລກາຍໍ ອາຓາເປຕິ. ກສ຺ມາ? ຄງ຺ຄາຍໍ ກິຣ ເອກໍ ປຏ຺ຏນຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໂນ ອາຓາ, ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາປິ ຈ ປພ຺ພຕປາທໂຕ ມຫຄ຺ຆຠຓ຺ຑໍ ໂອຕຣຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ອຊ຺ຊ ຍາມິ, ສ຺ເວ ຍາມີ’’ຕິ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໂນ ສໍວິທຫນ຺ຕສ຺ເສວ ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ປຸເຣຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕ ປຸນສໍວຈ຺ຉເຣປິ ຕເຖວ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຖ ໂສ ພລວາຆາຕຊາໂຕ ຕທາ ເອວມກາສິ.

ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘໍ ນາມ ຠາຣິຍໍ, ເອໂກປິ ໂມຆປ຺ປຫາໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອເກນ ໂຂ ປນ ປຓ຺ຑິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິປ຺ປຣາໂຘ ໂຫຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ສຕ຺ຖາຣາ ສທິໂສ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ອວິທູເຣ ຘຸຣວິຫາເຣ ວສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ເປເສຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາມິ. ສເຈ ເມ ຄເຕນ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນຕ຺ເຖ ປນ ສຕິ ກິໍ ຣຎ຺ໂຎ ຕຕ຺ຖ ຄມເນນາຕິ ວກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ໂສ ວສ຺ສກາຣພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເປເສສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຣາຊາ…ເປ… ອາປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ຣາຊອປຣິຫານິຍຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໑໓໔. ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊຍມາໂນຕິ ເຖໂຣ ວຕ຺ຕສີເສ ຐຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊຕິ, ຠຄວໂຕ ປນ ສີຕໍ ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຠຄວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕຸກາໂມ ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາຕິ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕາປິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕາປິ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາວ. ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາຕິ ຫິຍ຺ໂຍປິ ສນ຺ນິປຕິມ຺ຫາ, ປຸຣິມທິວສມ຺ປິ ສນ຺ນິປຕິມ຺ຫາ, ປຸນ ອຊ຺ຊ ກິມຕ຺ຖໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫມາຕິ ໂວສານໍ ອນາປຊ຺ຊນ຺ຕາ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາວກີວຎ຺ຈາຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ. ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີຕິ – ອຠິຓ຺ຫໍ ອສນ຺ນິປຕນ຺ຕາ ຫິ ທິສາວິທິສາສຸ ອາຄຕໍ ສາສນໍ ນ ສຸຓນ຺ຕິ, ຕໂຕ – ‘‘ອສຸກຄາມສີມາ ວາ ນິຄມສີມາ ວາ ອາກຸລາ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ໂຈຣາ ວາ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ໂຈຣາປິ ‘‘ປມຕ຺ຕາ ຣາຊາໂນ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄາມນິຄມາທີນິ ປຫຣນ຺ຕາ ຊນປທໍ ນາເສນ຺ຕິ. ເອວໍ ຣາຊູນໍ ປຣິຫານິ ໂຫຕິ. ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕາ ປນ ຕໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ຕໂຕ ພລໍ ເປເສຕ຺ວາ ອມິຕ຺ຕມທ຺ທນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂຈຣາປິ – ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຣາຊາໂນ, ນ ສກ຺ກາ ອມ຺ເຫຫິ ວຄ຺ຄພນ຺ເຘຫິ ວິຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ຣາຊູນໍ ວຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຏິກງ຺ຂາຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ອວສ຺ສໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມຄ຺ຄາຕິອາທີສຸ ສນ຺ນິປາຕເຠຣິຍາ ນິຄ຺ຄຕາຍ – ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ມງ຺ຄລໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ຕາ ນ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ ນາມ. ເຠຣິສທ຺ທໍ ປນ ສຸຕ຺ວາວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາປິ ອລງ຺ກຣິຍມານາປິ ວຕ຺ຖານິ ນິວາເສນ຺ຕາປິ ອຑ຺ຒຠຸຕ຺ຕາ ວາ ອຑ຺ຒາລງ຺ກຕາ ວາ ວຕ຺ຖໍ ນິວາສຍມານາ ວາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕາ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ ນາມ. ສນ຺ນິປຕິຕາ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ເອກໂຕວ ອວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ນ ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ວຸຏ຺ຐິເຕສຸ ຫິ ເຍ ປຐມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ພາຫິຣກຖາວ ສຸຕາ, ອິທານິ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອກໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ປນ ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນາມ. ອປິຈ – ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນສຸ ຄາມສີມາ ວາ ນິຄມສີມາ ວາ ອາກຸລາ, ໂຈຣາ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ອມິຕ຺ຕມທ຺ທນໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ອຫໍ ປຐມໍ, ອຫໍ ປຐມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນາມ. ເອກສ຺ສ ປນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ໂອສີທມາເນ ເສສາ ຣາຊາໂນ ປຸຕ຺ຕຠາຕໂຣ ເປເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠຍມານາປິ, ອາຄນ຺ຕຸກຣາຊານໍ – ‘‘ອສຸກສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕຸ, ອສຸກສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ເອກໂຕ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາປິ, ເອກສ຺ສ ມງ຺ຄເລ ວາ ໂຣເຄ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວາ ປນ ຕາທິເສ ສຸຂທຸກ຺ເຂ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ສຫາຍຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ສມຄ຺ຄາ ວຊ຺ຊິກຣຓີຍານິ ກໂຣນ຺ຕິ ນາມ.

ອປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ປຸພ຺ເພ ອກຕໍ ສຸງ຺ກໍ ວາ ພລິໍ ວາ ທຓ຺ຑໍ ວາ ອາຫຣາເປນ຺ຕາ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ນາມ. ໂປຣາຓປເວຓິຍາ ອາຄຕເມວ ປນ ອນາຫຣາເປນ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ນາມ. ໂຈໂຣຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສິເຕ ອວິຈິນິຕ຺ວາວ ເຉຊ຺ຊເຠຊ຺ຊໍ ອນຸສາເສນ຺ຕາ ໂປຣາຓໍ ວຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາມ. ເຕສໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕານໍ ອຠິນວສຸງ຺ກາທີຫິ ປີຬິຕາ ມນຸສ຺ສາ – ‘‘ອຕິອຸປທ຺ທຸຕມ຺ຫ, ໂກ ອິເມສໍ ວິຊິເຕ ວສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຣາ ວາ ໂຈຣສຫາຍາ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຊນປທໍ ປຫຣນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕານໍ ປເວຓີອາຄຕານິ ສຸງ຺ກາທີນິ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ໂກໂສ ປຣິຫາຍຕິ. ຕໂຕ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສພລກາຍໂອໂຣຘາທໂຍ ຍຖານິພທ຺ຘໍ ວຏ຺ຏໍ ອລຠມານາ ຖາເມນ ພເລນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ເຕ ເນວ ຍຸທ຺ຘກ຺ຂມາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ປາຣິຈຣິຍກ຺ຂມາ. ໂປຣາຓໍ ວຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ອວຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ວິຊິເຕ ມນຸສ຺ສາ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປິຕຣໍ ຠາຕຣໍ ອໂຈຣໍເຍວ ໂຈໂຣຕິ ກຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິໍສຸ ຠິນ຺ທິໍສູ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຣາ ວາ ໂຈຣສຫາຍາ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຊນປທໍ ປຫຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ຣາຊູນໍ ປຣິຫານິ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕານໍ ປນ ‘‘ປເວຓີອາຄຕເມວ ຣາຊາໂນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ມນຸສ຺ສາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິເກ ກມ຺ມນ຺ເຕ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕານໍ ປເວຓີອາຄຕານິ ສຸງ຺ກາທີນິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ໂກໂສ ວຑ຺ຒຕິ, ຕໂຕ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສພລກາຍໂອໂຣຘາທໂຍ ຍຖານິພທ຺ຘໍ ວຏ຺ຏໍ ລຠມານາ ຖາມພລສມ຺ປນ຺ນາ ຍຸທ຺ຘກ຺ຂມາ ເຈວ ປາຣິຈຣິຍກ຺ຂມາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ.

ໂປຣາຓໍ ວຊ຺ຊິຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ກິຣ ວຊ຺ຊິຣາຊາໂນ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ສິເຕ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ນໍ ໂຈຣ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍມຫາມຕ຺ຕານໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ສເຈ ອໂຈໂຣ ໂຫຕິ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ສເຈ ໂຈໂຣ, ອຕ຺ຕນາ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ໂວຫາຣິການໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕປິ ອໂຈໂຣ ເຈ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ໂຈໂຣ ເຈ, ສຸຕ຺ຕຘຣານໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕປິ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ອໂຈໂຣ ເຈ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ໂຈໂຣ ເຈ, ອຏ຺ຐກຸລິການໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕປິ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ເສນາປຕິສ຺ສ, ເສນາປຕິ ອຸປຣາຊສ຺ສ, ອຸປຣາຊາ ຣຎ຺ໂຎ, ຣາຊາ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ອໂຈໂຣ ເຈ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ສເຈ ປນ ໂຈໂຣ ໂຫຕິ, ປເວຓີໂປຕ຺ຖກໍ ວາຈາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ – ‘‘ເຍນ ອິທໍ ນາມ ກຕໍ, ຕສ຺ສ ອຍໍ ນາມ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ ລິຂິຕໍ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ເຕນ ສມາເນຕ຺ວາ ຕທນຸຈ຺ຉວິກໍ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ. ອິຕິ ເອຕໍ ໂປຣາຓໍ ວຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ມນຸສ຺ສາ ນ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ, ‘‘ຣາຊາໂນ ໂປຣາຓປເວຓິຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກໍເຍວ ໂທໂສ’’ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ຣາຊູນໍ ວຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ.

ສກ຺ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເຕສໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣເມວ ກໂຣນ຺ຕິ. ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຄຣຸຠາວໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາວ ກໂຣນ຺ຕິ. ມາເນນ຺ຕີຕິ ມເນນ ປິຍາຍນ຺ຕິ. ປູເຊນ຺ຕີຕິ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ທິວສສ຺ສ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ກຖໍ ໂສຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເອວໍ ມຫລ຺ລການໍ ຣາຊູນໍ ສກ຺ກາຣາທີນິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ຈ ເນສໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ເຕຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ອໂນວທິຍມານາ ກີຬາປສຸຕາ ຣຊ຺ຊໂຕ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ມຫລ຺ລກຣາຊາໂນ – ‘‘ອິທໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ນ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂປຣາຓໍ ປເວຓິໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ. ສງ຺ຄາມໍ ປຕ຺ວາປິ – ‘‘ເອວໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ເຕ ເຕຫິ ໂອວທິຍມານາ ຍຖາໂອວາທໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ຣາຊປ຺ປເວຓິໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ.

ກຸລິຕ຺ຖິໂຍຕິ ກຸລຆຣຓິໂຍ. ກຸລກຸມາຣິໂຍຕິ ອນິວິທ຺ຘາ ຕາສໍ ຘີຕໂຣ. ໂອກ຺ກສ຺ສ ປສຍ຺ຫາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂອກ຺ກສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ‘‘ປສຍ຺ຫາ’’ຕິ ວາ ປສຍ຺ຫາກາຣສ຺ເສເວຕໍ ນາມໍ. ‘‘ອຸກ຺ກສ຺ສາ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂອກ຺ກສ຺ສາຕິ ອວກສ຺ສິຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ. ປສຍ຺ຫາຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາຕິ ອຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຫິ ກໂຣນ຺ຕານໍ ວິຊິເຕ ມນຸສ຺ສາ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ປຸຕ຺ຕມາຕໂຣປິ, ເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາທີນິ ມຸເຂນ ອປເນຕ຺ວາ ສໍວຑ຺ຒິຕຘີຕໂຣປິ ອິເມ ຣາຊາໂນ ພລກ຺ກາເຣນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ວາເສນ຺ຕີ’’ຕິ ກຸປິຕາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຣາ ວາ ໂຈຣສຫາຍາ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຊນປທໍ ປຫຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ຕານໍ ປນ ວິຊິເຕ ມນຸສ຺ສາ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ສການິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕາ ຣາຊໂກສໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ວຸທ຺ຘິຫານິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິເຈຕິຍານີຕິ ວຊ຺ຊິຣາຊູນໍ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ເຐ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນ ເຈຕິຍານີຕິ ລທ຺ຘນາມານິ ຍກ຺ຂຏ຺ຐານານິ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣານີຕິ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຐິຕານິ. ພາຫິຣານີຕິ ພຫິນຄເຣ ຐິຕານິ. ທິນ຺ນປຸພ຺ພນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ທິນ຺ນໍ. ກຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕໍ. ໂນ ປຣິຫາເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ຍຖາປວຕ຺ຕເມວ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມິກໍ ພລິໍ ປຣິຫາເປນ຺ຕານຎ຺ຫິ ເທວຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ສຸສໍວິຫິຕໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂໍ ຊເນຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາສສີສໂຣຄາທິໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ, ສງ຺ຄາເມ ປຕ຺ເຕ ສຫາຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອປຣິຫາເປນ຺ຕານໍ ປນ ອາຣກ຺ຂໍ ສຸສໍວິຫິຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາສສີສໂຣຄາທິໍ ຫນນ຺ຕິ, ສງ຺ຄາມສີເສ ສຫາຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ວຸທ຺ຘິຫານິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຣກ຺ຂາ ເອວ ຍຖາ ອນິຈ຺ຉິຕໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ອາວຣຓໂຕ ອາວຣຓໍ. ຍຖາ ອິຈ຺ຉິຕໍ ນ ວິນສ຺ສຕິ, ເອວໍ ໂຄປາຍນໂຕ ຄຸຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ພລກາເຍນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຓໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປວເນ ຣຸກ຺ເຂ ນ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ວາຊິກາ ວຊ຺ຌໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ມຈ຺ເຉ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຣຓໍ ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ ນາມ. ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈາຕິ ອິມິນາ ປນ ເນສໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂນຕິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ອນາຄຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ອາຄມນໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ອສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ອປ຺ປສນ຺ນາ. ປພ຺ພຊິເຕ ຈ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຎ຺ຫໍ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຘມ຺ມໍ ນ ສຸຓນ຺ຕິ, ທານໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ອນຸໂມທນໍ ນ ສຸຓນ຺ຕິ, ນິວາສນຏ຺ຐານໍ ນ ສໍວິທຫນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ອວຓ຺ໂຓ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ – ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ຣາຊາ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ, ປພ຺ພຊິເຕ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ນ ກໂຣຕິ…ເປ… ນິວາສນຏ຺ຐານໍ ນ ສໍວິທຫຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ ຕສ຺ສ ນຄຣທ຺ວາເຣນ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ນຄຣໍ ນ ປວິສນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນາຄຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ອນາຄມນເມວ ໂຫຕິ. ອາຄຕານມ຺ປິ ຜາສຸວິຫາເຣ ອສຕິ ເຍປິ ອຊານິຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ເຕ – ‘‘ວສິສ຺ສາມາຕິ ຕາວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຄຕມ຺ຫາ, ອິເມສໍ ປນ ຣາຊູນໍ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ໂກ ວສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນາຄເຕສຸ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ, ອາຄເຕສຸ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣນ຺ເຕສຸ ໂສ ເທໂສ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອນາວາໂສ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ເທວຕາຣກ຺ຂາ ນ ໂຫຕິ, ເທວຕາຣກ຺ຂາຍ ອສຕິ ອມນຸສ຺ສາ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິ. ອມນຸສ຺ສາ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາຘິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ສີລວນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉນາທິວຕ຺ຖຸກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອນາຄໂມ ໂຫຕິ. ວິປຣິຍາເຍນ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ຕກຓ຺ຫປກ຺ຂວິປຣີຕສ຺ສ ສຸກ຺ກປກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ ໂຫຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ວຸທ຺ຘິຫານິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໓໕. ເອກມິທາຫນ຺ຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ປຸພ຺ເພ ວຊ຺ຊີນໍ ອິມສ຺ສ ວຊ຺ຊິສຕ຺ຕກສ຺ສ ເທສິຕຠາວປ຺ປກາສນຕ຺ຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສາຣນ຺ທເທ ເຈຕິເຍຕິ ເອວໍນາມເກ ວິຫາເຣ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ກິຣ ພຸທ຺ເຘ ຕຕ຺ຖ ສາຣນ຺ທທສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ນິວາສນຏ຺ຐານໍ ເຈຕິຍໍ ອໂຫສິ. ອເຖຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ວິຫາຣໍ ກາຣາເປສຸໍ, ໂສ ສາຣນ຺ທເທ ເຈຕິເຍ ກຕຕ຺ຕາ ສາຣນ຺ທທເຈຕິຍນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ.

ອກຣຓີຍາຕິ ອກາຕພ຺ພາ, ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຍຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ອຠິມຸຂຍຸທ຺ເຘນ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປລາປນາຍາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປລາປນໍ. ອຸປລາປນາ ນາມ – ‘‘ອລໍ ວິວາເທນ, ອິທານິ ສມຄ຺ຄາ ໂຫມາ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນິ ເປເສຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫກຣຓໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ເກວລໍ ວິສ຺ສາເສນ ສກ຺ກາ ຄຓ຺ຫິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມິຖຸເຠທາຍາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ມິຖຸເຠທໍ. ອິມິນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເຠທໍ ກຕ຺ວາປິ ສກ຺ກາ ເອເຕ ຄເຫຕຸນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ກຖາຍ ນຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາຫ.

ກິໍ ປນ ຠຄວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອິມາຍ ກຖາຍ ນຍລາຠໍ ນ ຊານາຕີຕິ? ອາມ, ຊານາຕິ. ຊານນ຺ໂຕ ກສ຺ມາ ກເຖສີຕິ? ອນຸກມ຺ປາຍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ມຍາ ອກຖິເຕປິ ກຕິປາເຫນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ກຖິເຕ ປນ ສມຄ຺ເຄ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕີຫິ ສໍວຈ຺ຉເຣຫິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ຊີວິຕເມວ ວຣໍ, ເອຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ຊີວນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ. ອນຸໂມທິຕ຺ວາຕິ ‘‘ຍາວ ສຸຠາສິຕຎ຺ຈິທໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນາ’’ຕິ ວາຈາຍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ. ປກ຺ກາມີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ຕໂຕ ນໍ ຣາຊາ – ‘‘ກິໍ ອາຈຣິຍ, ຠຄວາ ອວຈາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ – ‘‘ຍຖາ ໂຠ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວຈນໍ ນ ສກ຺ກາ ວຊ຺ຊີ ເກນຈິ ຄເຫຕຸໍ, ອປິ ຈ ອຸປລາປນາຍ ວາ ມິຖຸເຠເທນ ວາ ສກ຺ກາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ນໍ ຣາຊາ – ‘‘ອຸປລາປນາຍ ອມ຺ຫາກໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທໂຍ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຠເທເນວ ເຕ ຄເຫສ຺ສາມິ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫ ວຊ຺ຊິໍ ອາຣພ຺ຠ ປຣິສຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຖ. ຕໂຕ ອຫໍ – ‘‘ກິໍ ເຕ ມຫາຣາຊ ເຕຫິ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກຫິ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທີນິ ກຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕຸ ເອເຕ ຣາຊາໂນ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກມິສ຺ສາມິ. ຕໂຕ ຕຸມ຺ເຫ – ‘‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ໂຠ ເອສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວຊ຺ຊິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ກຖໍ ປຏິພາຫຕີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍາຖ, ທິວສຠາເຄ ຈາຫໍ ເຕສໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສສ຺ສາມິ, ຕມ຺ປິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫປິ ມມ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນຕາລນາທີນິ ອກຕ຺ວາວ ເກວລໍ ຂຸຣມຸຓ຺ຑໍ ມໍ ກຕ຺ວາ ນຄຣາ ນີຫຣາເປຖ. ອຖາຫໍ – ‘‘ມຍາ ເຕ ນຄເຣ ປາກາໂຣ ປຣິຂາ ຈ ກາຣິຕາ, ອຫໍ ກິຣ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານຄມ຺ຠີຣຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຊານາມິ, ນ ຈິຣສ຺ເສວ ທານິ ອຸຊຸໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວກ຺ຂາມິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ – ‘‘ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍາຖາຕິ. ຣາຊາ ສພ຺ພໍ ອກາສິ.

ລິຈ຺ຉວີ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ສໂຐ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ມາ ຕສ຺ສ ຄງ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ເອກຈ຺ເຈຫິ – ‘‘ອມ຺ເຫ ອາຣພ຺ຠ ກຖິຕຕ຺ຕາ ກິຣ ໂສ ເອວໍ ກໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ເອຕູ’’ຕິ ຠຓິໍສຸ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ລິຈ຺ຉວີ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ, ລິຈ຺ຉວິໂນ – ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ນາມ ເອວໍ ຄຣຸໍ ທຓ຺ຑໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ເຕ ຕຕ຺ຣ ຐານນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈຫມສ຺ມີ’’ຕິ. ຕເທວ ເຕ ຐານນ຺ຕຣໍ ໂຫຕູຕິ. ໂສ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກໂຣຕິ, ຣາຊກຸມາຣາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

ໂສ ປຕິຏ຺ຐິຕຄຸໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ເອກໍ ລິຈ຺ຉວິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ທາຣກາ ກສນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອາມ, ກສນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ໂຄເຓ ໂຍເຊຕ຺ວາຕິ? ອາມ, ທ຺ເວ ໂຄເຓ ໂຍເຊຕ຺ວາຕິ. ເອຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ວາ ນິວຕ຺ໂຕ. ຕໂຕ ຕໍ ອຎ຺ໂຎ – ‘‘ກິໍ ອາຈຣິໂຍ ອາຫາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ‘‘ນ ເມ ເອສ ຍຖາຠູຕໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຠິຊ຺ຊິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ເອກໍ ລິຈ຺ຉວິໍ ເອກມນ຺ຕໍ ເນຕ຺ວາ – ‘‘ເກນ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຠຸຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ໂຕ. ຕມ຺ປິ ອຎ຺ໂຎ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ຕເຖວ ຠິຊ຺ຊິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອປຣມ຺ປິ ທິວສໍ ເອກໍ ລິຈ຺ຉວິໍ ເອກມນ຺ຕໍ ເນຕ຺ວາ – ‘‘ອຕິທຸຄ຺ຄໂຕສິ ກິຣາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂກ ເອວມາຫາຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອສຸໂກ ນາມ ລິຈ຺ຉວີຕິ. ອປຣມ຺ປິ ເອກມນ຺ຕໍ ເນຕ຺ວາ – ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ ຠີຣຸກຊາຕິໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂກ ເອວມາຫາຕິ? ອສຸໂກ ນາມ ລິຈ຺ຉວີຕິ. ເອວໍ ອຎ຺ເຎນ ອກຖິຕເມວ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ຕີຫິ ສໍວຈ຺ຉເຣຫິ ເຕ ຣາຊາໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຖາ ທ຺ເວ ເອກມຄ຺ເຄນ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສນ຺ນິປາຕເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ລິຈ຺ຉວິໂນ – ‘‘ອິສ຺ສຣາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕຸ, ສູຣາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ – ‘‘ອຍໍ ທານິ ກາໂລ, ສີຆໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ເປເສສິ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາວ ພລເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ເວສາລິກາ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຄງ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສຸໍ. ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ສູຣຣາຊາໂນ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ນ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ‘‘ນຄຣປ຺ປເວສນໍ ນ ທສ຺ສາມ, ທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ຐສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສຸໍ. ເອໂກປິ ນ ສນ຺ນິປຕິ. ຍຖາວິວເຏເຫວ ທ຺ວາເຣຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ຠິກ຺ຂຸອປຣິຫານິຍຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໑໓໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕຕິອາທິມ຺ຫິ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາຕິ ທູຣວິຫາເຣສຸ ອິທ຺ຘິມນ຺ເຕ ເປເສຕ຺ວາ ສນ຺ຕິກວິຫາເຣສຸ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ສນ຺ນິປຕຖ, ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ; ຠຄວາ ໂວ ສນ຺ນິປາຕໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ. ອປຣິຫານິເຍຕິ ອປຣິຫານິກເຣ, ວຸທ຺ຘິເຫຕຸຠູເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ຈນ຺ທສຫສ຺ສໍ ສູຣິຍສຫສ຺ສໍ ອຸຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຈຕຸກຸຏ຺ຏເກ ເຄເຫ ອນ຺ໂຕ ເຕລທີປສຫສ຺ສໍ ອຸຊ຺ຊາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ປາກເຏ ກຕ຺ວາ ກຖຍິສ຺ສາມີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາຕິ ອິທໍ ວຊ຺ຊິສຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ອິຘາປິ ຈ ອຠິຓ຺ຫໍ ອສນ຺ນິປຕິຕາ ທິສາສຸ ອາຄຕສາສນໍ ນ ສຸຓນ຺ຕິ. ຕໂຕ – ‘‘ອສຸກວິຫາຣສີມາ ອາກຸລາ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາ ຐິຕາ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠິກ຺ຂູ ເວຊ຺ຊກມ຺ມທູຕກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸລາ ປຸປ຺ຜທານາທີຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕີ’’ຕິອາທີນິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ປາປຠິກ຺ຂູປິ ‘‘ປມຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຣາສິຠູຕາ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກາເປນ຺ຕິ. ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ປນ ຕໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ເປເສຕ຺ວາ ສີມໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາທໂຍ ປວຕ຺ຕາເປນ຺ຕິ, ມິຈ຺ຉາຊີວານໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຣິຍວໍສເກ ເປເສຕ຺ວາ ອຣິຍວໍສໍ ກຖາເປນ຺ຕິ, ປາປຠິກ຺ຂູນໍ ວິນຍຘເຣຫິ ນິຄ຺ຄຫໍ ກາຣາເປນ຺ຕິ, ປາປຠິກ຺ຂູປິ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ນ ສກ຺ກາ ອມ຺ເຫຫິ ວຄ຺ຄພນ຺ເຘນ ວິຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ຫານິວຸທ຺ຘິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສມຄ຺ຄາຕິອາທີສຸ ເຈຕິຍປຏິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖໍ ວາ ໂພຘິເຄຫອຸໂປສຖາຄາຣຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ ວາ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ວາ ຐເປຕຸກາມຕາຍ ໂອວາທໍ ວາ ທາຕຸກາມຕາຍ – ‘‘ສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕຕູ’’ຕິ ເຠຣິຍາ ວາ ຆຓ຺ຏິຍາ ວາ ອາໂກຏິຕາຍ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຈີວຣກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ໂຕ ປຈິຕພ຺ໂພ, ມຍ຺ຫໍ ນວກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ຕາ ນ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ ນາມ. ສພ຺ພໍ ປນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຐເປຕ຺ວາ – ‘‘ອຫໍ ປຸຣິມຕຣໍ, ອຫໍ ປຸຣິມຕຣ’’ນ຺ຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕາ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ ນາມ. ສນ຺ນິປຕິຕາ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ເອກໂຕ ອວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ສມຄ຺ຄາ ນ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ວຸຏ຺ຐິເຕສຸ ຫິ ເຍ ປຐມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ພາຫິຣກຖາວ ສຸຕາ, ອິທານິ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ປນ ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນາມ. ອປິຈ ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ວິຫາຣສີມາ ອາກຸລາ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາ ຐິຕາ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທິກາຣກາ ປາປຠິກ຺ຂູ ອຸສ຺ສນ຺ນາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິຄ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ອຫໍ ປຐມໍ, ອຫໍ ປຐມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນາມ.

ອາຄນ຺ຕຸກໍ ປນ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອິມໍ ປຣິເວຓໍ ຍາຫິ, ເອຕໍ ປຣິເວຓໍ ຍາຫິ, ອຍໍ ໂກ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາປິ, ຊິຓ຺ຓປຕ຺ຕຈີວຣກໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຣິເຍສມານາປິ, ຄິລານສ຺ສ ຄິລານເຠສຊ຺ຊໍ ປຣິເຍສມານາປິ, ຄິລານເມວ ອນາຖໍ – ‘‘ອສຸກປຣິເວຓໍ ຍາຫິ, ອສຸກປຣິເວຓໍ ຍາຫີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວເຓ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕາປິ, ເອໂກ ໂອລິຍມານໂກ ຄນ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເຕນ ຕໍ ຄນ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປາເປນ຺ຕາປິ ສມຄ຺ຄາ ສງ຺ຆໍ ກຣຓີຍານິ ກໂຣນ຺ຕິ ນາມ.

ອປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ນວໍ ອຘມ຺ມິກໍ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕາ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ນາມ, ປຸຣາຓສນ຺ຖຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຠິກ຺ຂູ ວິຍ. ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ສາສນໍ ທີເປນ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ນາມ, ວສ຺ສສຕປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ເວສາລິກາ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ ວິຍ. ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກາ ປນ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມາທາຍ ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາມ, ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ວິຍ. ນວໍ ປນ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ວາ ອພນ຺ຘນ຺ຕາ, ຘມ຺ມວິນຍໂຕ ສາສນໍ ທີເປນ຺ຕາ, ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອສມູຫນນ຺ຕາ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາມ, ອາຍສ຺ມາ ອຸປເສໂນ ວິຍ, ອາຍສ຺ມາ ຍໂສ ກາກຓ຺ຑກປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ຈ.

‘‘ສຸຓາຕຸ, ເມ ອາວຸໂສ ສງ຺ໂຆ, ສນ຺ຕມ຺ຫາກໍ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄິຫິຄຕານິ, ຄິຫິໂນປິ ຊານນ຺ຕິ, ‘ອິທໍ ໂວ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ກປ຺ປຕິ, ອິທໍ ໂວ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິ. ສເຈ ຫິ ມຍໍ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນິສ຺ສາມ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ຘູມກາລິກໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຍາວິເມສໍ ສຕ຺ຖາ ອຏ຺ຐາສິ, ຕາວິເມ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສິກ຺ຂິໍສຸ. ຍໂຕ ອິເມສໍ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ນ ທານິເມ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສິກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ (ຈຸຬວ. ໔໔໒) –

ອິມໍ ຕນ຺ຕິໍ ຐປຍນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ວິຍ ຈ. ວຸທ຺ຘິເຍວາຕິ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ວຸຑ຺ຒິເຍວ, ໂນ ປຣິຫານິ.

ເຖຣາຕິ ຖິຣຠາວປ຺ປຕ຺ຕາ ເຖຣກາຣເກຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ພຫູ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຊານນ຺ຕີຕິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ. ຈິຣໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ. ສງ຺ຆສ຺ສ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐິຕາຕິ ສງ຺ຆປິຕໂຣ. ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຆໍ ປຣິເນນ຺ຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຫຸຕ຺ວາ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ.

ເຍ ເຕສໍ ສກ຺ກາຣາທີນິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕປິ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ປເວຓີກຖໍ ນ ກເຖນ຺ຕິ, ສາຣຠູຕໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ນ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ເຕ ເຕຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ສີລາທີຫິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ອຣິຍຘເນຫີຕິ ເອວມາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເຕສໍ ສກ຺ກາຣາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕປິ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ເທນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ເຕ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ອາໂລກິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ວິໂລກິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ສມິຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປສາຣິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຘາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປເວຓີກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ, ສາຣຠູຕໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ເຕຣສຫິ ຘຸຕງ຺ເຄຫິ ທສຫິ ກຖາວຕ຺ຖູຫິ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ເຕ ເຕສໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ວຑ຺ຒມານາ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ອນຸປາປຸຓນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ຫານິວຸທ຺ຘິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຸນພ຺ຠວທານໍ ປຸນພ຺ຠໂວ, ປຸນພ຺ຠໂວ ສີລມສ຺ສາຕິ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ, ປຸນພ຺ຠວທາຍິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາຍ. ນ ວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ກາຣຓາ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ປທານຸປທິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຄາມໂຕ ຄາມໍ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເຕ ຕສ຺ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນາມ, ອິຕເຣ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຫານິວຸທ຺ຘິໂຍ ປາກຏາເຍວ.

ອາຣຎ຺ຎເກສູຕິ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກປຈ຺ຉິເມສຸ. ສາເປກ຺ຂາຕິ ສຕຓ຺ຫາ ສາລຍາ. ຄາມນ຺ຕເສນາສເນສຸ ຫິ ຌານໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາປິ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕມຕ຺ໂຕວ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສທາຣິກາທິສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ເຍນສ຺ສ ອຘິຄຕວິເສໂສປິ ຫາຍຕິເຍວ. ອຣຎ຺ເຎ ປນ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປຏິພຸທ຺ຘມຕ຺ໂຕ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆໂມຣາທີນໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ເຍນ ອາຣຎ຺ຎກໍ ປີຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕເມວ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ຄາມນ຺ຕເສນາສເນ ຌານໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣຎ຺ເຎ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕເມວ ປສໍສຕິ. ຕສ຺ມາ ຕເມວ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ – ‘‘ອາຣຎ຺ຎເກສຸ ເສນາສເນສຸ ສາເປກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ. ເປສລາຕິ ປິຍສີລາ. ອິຘາປິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອາຄມນໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕາ ເນວາສິກາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ອປ຺ປສນ຺ນາ. ສມ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນປຕ຺ຕຈີວຣປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓອາສນປຎ຺ຎາປນຕາລວຓ຺ຏຄ຺ຄຫຓາທີນິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຖ ເນສໍ ອວຓ຺ໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ – ‘‘ອສຸກວິຫາຣວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອປ຺ປສນ຺ນາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ ວິຫາຣທ຺ວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ວິຫາຣໍ ນ ປວິສນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນາຄຕານໍ ອນາຄມນເມວ ໂຫຕິ. ອາຄຕານໍ ປນ ຜາສຸວິຫາເຣ ອສຕິ ເຍປິ ອຊານິຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ເຕ – ‘‘ວສິສ຺ສາມາຕິ ຕາວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຄຕາມ຺ຫ, ອິເມສໍ ປນ ເນວາສິການໍ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ໂກ ວສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂສ ວິຫາໂຣ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນາວາໂສວ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ເນວາສິກາ ສີລວນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນໍ ອລຠນ຺ຕາ ກງ຺ຂາວິໂນທນໍ ວາ ອາຈາຣສິກ຺ຂາປກໍ ວາ ມຘຸຣຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ວາ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເນວ ອຄ຺ຄຫິຕຘມ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ, ນ ຄຫິຕສຊ຺ຌາຍກຣຓໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເນສໍ ຫານິເຍວ ໂຫຕິ, ນ ວຸທ຺ຘິ.

ເຍ ປນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອາຄມນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ປສນ຺ນາ, ອາຄຕານໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາທີນິ ກຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິສນ຺ຕິ, ກງ຺ຂໍ ວິໂນເທນ຺ຕິ, ມຘຸຣຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ລຠນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ – ‘‘ອສຸກວິຫາຣຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ສງ຺ຄາຫກາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ທູຣໂຕປິ ເອນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເນວາສິກາ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສມີປໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ, ນວກຕຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ. ນິສີທິຕ຺ວາ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສິສ຺ສຖ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ສປ຺ປາຍໍ ເສນາສນໍ, ສຸລຠາ ຠິກ຺ຂາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ວິນຍຘໂຣ ເຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວິນຍໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາທິຘໂຣ ເຈ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ອາຄນ຺ຕຸການໍ ເຖຣານໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອາຄນ຺ຕຸກາ ‘‘ເອກໍ ທ຺ເວ ທິວສານິ ວສິສ຺ສາມາຕິ ອາຄຕາມ຺ຫ, ອິເມສໍ ປນ ສຸຂສໍວາສຕາຍ ທສທ຺ວາທສວສ຺ສານິ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ຫານິວຸທ຺ຘິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໓໗. ທຸຕິຍສຕ຺ຕເກ ກມ຺ມໍ ອາຣາໂມ ເອເຕສນ຺ຕິ ກມ຺ມາຣາມາຕິ. ກມ຺ເມ ຣຕາຕິ ກມ຺ມຣຕາ. ກມ຺ມາຣາມຕມນຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ຍຸຕ຺ຕາ ປຍຸຕ຺ຕາ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມນ຺ຕິ ອິຕິກາຕພ຺ພກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈີວຣວິຈາຣຓໍ, ຈີວຣກຣຓໍ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນໍ, ສູຈິຆຣໍ, ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກໍ, ອສໍພທ຺ຘກໍ, ກາຍພນ຺ຘນໍ, ຘມກຣຓໍ, ອາຘາຣກໍ, ປາທກຖລິກໍ, ສມ຺ມຊ຺ຊນີອາທີນໍ ກຣຓນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ເອຕານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ສກລທິວສໍ ເອຕາເນວ ກໂຣຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍສ ປຏິກ຺ເຂໂປ. ໂຍ ປນ ເອເຕສໍ ກຣຓເວລາຍເມວ ເອຕານິ ກໂຣຕິ, ອຸທ຺ເທສເວລາຍໍ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຊ຺ຌາຍເວລາຍໍ ສຊ຺ຌາຍຕິ, ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕເວລາຍໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ມນສິກາຣເວລາຍໍ ມນສິກາຣໍ ກໂຣຕິ, ນ ໂສ ກມ຺ມາຣາໂມ ນາມ.

ນ ຠສ຺ສາຣາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ອິຕ຺ຖິວຓ຺ຓປຸຣິສວຓ຺ຓາທິວເສນ ອາລາປສລ຺ລາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕເຍວ ທິວສຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ວີຕິນາເມຕິ, ເອວຣູເປ ຠສ຺ເສ ປຣິຍນ຺ຕກາຣີ ນ ໂຫຕິ, ອຍໍ ຠສ຺ສາຣາໂມ ນາມ. ໂຍ ປນ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕິ, ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ອຍໍ ອປ຺ປຠສ຺ໂສວ ຠສ຺ເສ ປຣິຍນ຺ຕກາຣີເຍວ. ກສ຺ມາ? ‘‘ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວຍໍ ກຣຓີຍໍ – ຘມ຺ມີ ວາ ກຖາ, ອຣິໂຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໗໓) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ນ ນິທ຺ທາຣາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ນິສິນ຺ໂນປິ ນິປນ຺ໂນປິ ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູໂຕ ນິທ຺ທາຍຕິເຍວ, ອຍໍ ນິທ຺ທາຣາໂມ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ກຣຊກາຍເຄລຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ເຄ ໂອຕຣຕິ, ນາຍໍ ນິທ຺ທາຣາໂມ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອຠິຊານາມຫໍ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗).

ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ເອກສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕຕິໂຍ ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖຕິ ເອວໍ ສໍສຏ຺ໂຐວ ວິຫຣຕິ, ເອກໂກ ອສ຺ສາທໍ ນ ລຠຕິ, ອຍໍ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ. ໂຍ ປນ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ເອກໂກ ອສ຺ສາທໍ ລຠຕິ, ນາຍໍ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນ ປາປິຈ຺ຉາຕິ ເອຕ຺ຖ ອສນ຺ຕສມ຺ຠາວນາຍ ອິຈ຺ຉາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ທຸສ຺ສີລາ ປາປິຈ຺ຉາ ນາມ.

ນ ປາປມິຕ຺ຕາທີສຸ ປາປາ ມິຕ຺ຕາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປາປມິຕ຺ຕາ. ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ສຫ ອຍນໂຕ ປາປາ ສຫາຍາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປາປສຫາຍາ. ຕນ຺ນິນ຺ນຕປ຺ໂປຓຕປ຺ປພ຺ຠາຣຕາຍ ປາເປສຸ ສມ຺ປວງ຺ກາຕິ ປາປສມ຺ປວງ຺ກາ.

ໂອຣມຕ຺ຕເກນາຕິ ອວຣມຕ຺ຕເກນ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ. ອນ຺ຕຣາຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປຕ຺ວາວ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ. ໂວສານນ຺ຕິ ປຣິນິຏ຺ຐິຕຠາວໍ – ‘‘ອລເມຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ໂອສກ຺ກນໍ ຐິຕກິຈ຺ຈຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍາວ ສີລປາຣິສຸທ຺ຘິມຕ຺ເຕນ ວາ ວິປສ຺ສນາມຕ຺ເຕນ ວາ ຌານມຕ຺ເຕນ ວາ ໂສຕາປນ຺ນຠາວມຕ຺ເຕນ ວາ ສກທາຄາມິຠາວມຕ຺ເຕນ ວາ ອນາຄາມິຠາວມຕ຺ເຕນ ວາ ໂວສານໍ ນ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາວ ວຸທ຺ຘິເຍວ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ.

໑໓໘. ຕຕິຍສຕ຺ຕເກ ສທ຺ຘາຕິ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນາ. ຕຕ຺ຖ ອາຄມນີຍສທ຺ຘາ, ອຘິຄມສທ຺ຘາ, ປສາທສທ຺ຘາ, ໂອກປ຺ປນສທ຺ຘາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ສທ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ອາຄມນີຍສທ຺ຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ໂຫຕິ. ອຘິຄມສທ຺ຘາ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ. ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ໂຆຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປສາໂທ ປສາທສທ຺ຘາ. ໂອກປ຺ເປຕ຺ວາ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ ປນ ສທ຺ທຫນໍ ໂອກປ຺ປນສທ຺ຘາ. ສາ ທຸວິຘາປິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ. ຕາຍ ຫິ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ, ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣສທິໂສ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕໍ ວາ, ໂພຘິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕໍ ວາ ກຕເມວ ໂຫຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕອາຈຣິຍວຕ຺ຕາທີນິ ສພ຺ພວຕ຺ຕານິ ປູເຣຕິ. ຫິຣິມນາຕິ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາຍ ຫິຣິຍາ ຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປີຕິ ປາປໂຕ ຠາຍນລກ຺ຂເຓນ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ສມນ຺ນາຄຕາ.

ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ປຏິເວຘພຫຸສ຺ສຸໂຕຕິ ທ຺ເວ ພຫຸສ຺ສຸຕາ. ປຣິຍຕ຺ຕີຕິ ຕີຓິ ປິຏການິ. ປຏິເວໂຘຕິ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວໂຘ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ປຣິຍຕ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ເຍນ ພຫຸ ສຸຕາ, ໂສ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ. ໂສ ປເນສ ນິສ຺ສຍມຸຈ຺ຈນໂກ, ປຣິສຸປຏ຺ຐາໂກ, ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ, ສພ຺ພຕ຺ຖກພຫຸສ຺ສຸໂຕຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ໂອວາທວຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ສພ຺ພຕ຺ຖກພຫຸສ຺ສຸຕາ ປນ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາຕິ ເຍສໍ ກາຍິກຎ຺ຈ ເຈຕສິກຎ຺ຈ ວີຣິຍໍ ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ກາຍສງ຺ຄຓິກໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ອຏ຺ຐອາຣພ຺ຠວຕ຺ຖຸວເສນ ເອກກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ກາຍິກວີຣິຍໍ ອາຣທ຺ຘໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຄາຓິກໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິວເສນ ເອກກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄມເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສສ຺ສ ຐານໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສສ຺ສ ນິສຊ຺ຊໍ, ນິສຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສສ຺ສ ສຍນໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ກິເລເສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຈຕສິກວີຣິຍໍ ອາຣທ຺ຘໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີຕິ ຈິຣກຕາທີນໍ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ ມຫາຄຕິມ຺ພຍອຠຍຕ຺ເຖຣທີຆຠາຓອຠຍຕ຺ເຖຣຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖຣາ ວິຍ. ມຫາຄຕິມ຺ພຍອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ຊາຕປຎ຺ຈມທິວເສ ມງ຺ຄລປາຍາເສ ຕຸຓ຺ຑໍ ປສາເຣນ຺ຕໍ ວາຍສໍ ທິສ຺ວາ ຫຸໍ ຫຸນ຺ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ອຖ ໂສ ເຖຣກາເລ – ‘‘ກທາ ປຏ຺ຐາຍ, ຠນ຺ເຕ, ສຣຖາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ຊາຕປຎ຺ຈມທິວເສ ກຕສທ຺ທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ.

ທີຆຠາຓກອຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຊາຕນວມທິວເສ ມາຕາ ຈຸມ຺ພິສ຺ສາມີຕິ ໂອນຕາ ຕສ຺ສາ ໂມຬິ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ. ຕໂຕ ຕຸມ຺ພມຕ຺ຕານິ ສຸມນປຸປ຺ຜານິ ທາຣກສ຺ສ ອຸເຣ ປຕິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ຊນຍິໍສຸ. ໂສ ເຖຣກາເລ – ‘‘ກທາ ປຏ຺ຐາຍ, ຠນ຺ເຕ, ສຣຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ – ‘‘ຊາຕນວມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ອາຫ.

ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ – ‘‘ອນຸຣາຘປຸເຣ ຕີຓິ ທ຺ວາຣານິ ປິທຫາເປຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ເອເກນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມນໍ ກຕ຺ວາ – ‘ຕ຺ວໍ ກິນ຺ນາໂມ, ຕ຺ວໍ ກິນ຺ນາໂມ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສາຍໍ ປຸນ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ເຕສໍ ນາມານິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕຸໍ – ‘‘ສກ຺ກາ ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ. ເອວຣູເປ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອປິ ຈ ທ຺ວີຫິປິ ເອເຕຫິ ປເທຫິ ວິປສ຺ສການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິປສ຺ສນາສມ຺ຠາຣຠູຕາ ສມ຺ມາສຕິ ເຈວ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ຈ ກຖິຕາ.

໑໓໙. ຈຕຸຕ຺ຖສຕ຺ຕເກ ສຕິເຍວ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຕຕ຺ຖ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປວິຈຍລກ຺ຂໂຓ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຜຣຓລກ຺ຂໂຓ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອຸປສມລກ຺ຂໂຓ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປຏິສງ຺ຂານລກ຺ຂໂຓ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຠາເວສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ, ຉຫິ ກາຣເຓຫິ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ, ນວຫິ ກາຣເຓຫິ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ, ທສຫິ ກາຣເຓຫິ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ, ສຕ຺ຕຫິ ກາຣເຓຫິ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ, ທສຫິ ກາຣເຓຫິ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ, ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ ວຑ຺ເຒສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສເກ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ກເຖສິ.

໑໔໐. ປຎ຺ຈມສຕ຺ຕເກ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມາ ສຕ຺ຕ ໂລກິຍວິປສ຺ສນາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ, ເອຕໍ ປຓີຕໍ, ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໓໖) ອາຄຕວເສເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ໂລກຸຕ຺ຕຣາປິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໔໑. ຉກ຺ເກ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກາຍກມ຺ມໍ. ວຈີກມ຺ມມໂນກມ຺ເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມານິ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ວເສນ ອາຄຕານິ ຄິຫີສຸປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ອາຠິສມາຈາຣິກຘມ຺ມປູຣຓໍ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຄິຫີນໍ ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ໂພຘິວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ສງ຺ຆນິມນ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ຄມນໍ, ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ, ປຕ຺ຕປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ, ອາສນປຎ຺ຎາປນໍ, ອນຸຄມນນ຺ຕິ ເອວມາທິກໍ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ.

ຠິກ຺ຂູນໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ອາຈາຣປຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປນໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານກຖນໍ, ຘມ຺ມເທສນາ, ເຕປິຏກມ຺ປິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ຄິຫີນໍ ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມ, ໂພຘິວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມ, ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ທີປມາລປຸປ຺ຜປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມ, ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ທສ຺ສາມ, ວສ຺ສວາສິກໍ ທສ຺ສາມ, ອຊ຺ຊ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ທສ຺ສາມ, ສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຂາທນີຍາທີນິ ສໍວິທຫຖ, ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຖ, ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຖ, ສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາເນຖ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາເປຖ, ຉນ຺ທຊາຕາ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣຖາຕິອາທິກຖນກາເລ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ.

ຠິກ຺ຂູນໍ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ສຣີຣປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນໍ, ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕາທີນິ ຈ ກຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ສຸຂີ ໂຫນ຺ຕຸ ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຕິ ຈິນ຺ຕນໍ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ຄິຫີນໍ ‘ອຍ຺ຍາ ສຸຂີ ໂຫນ຺ຕຸ, ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ’ຕິ ຈິນ຺ຕນໍ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ.

ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈາຕິ ສມ຺ມຸຂາ ຈ ປຣມ຺ມຸຂາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ນວການໍ ຈີວຣກມ຺ມາທີສຸ ສຫາຍຠາວຄມນໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ເຖຣານໍ ປນ ປາທໂຘວນວນ຺ທນພີຊນທານາທິເຠທໍ ສພ຺ພໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ອຸຠເຍຫິປິ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ທາຣຸຠຓ຺ຑາທີນໍ ເຕສຸ ອວມຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ວິຍ ປຏິສາມນໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ.

ເທວຕ຺ເຖໂຣ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣຕິ ເອວໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ວຈນໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ວິຫາເຣ ອສນ຺ຕໍ ປນ ປຏິປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກຸຫິໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທວຕ຺ເຖໂຣ, ກຸຫິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ, ກທາ ນຸ ໂຂ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ມມາຍນວຈນໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ.

ເມຕ຺ຕາສິເນຫສິນິທ຺ຘານິ ປນ ນຍນານິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ປສນ຺ເນນ ມຸເຂນ ໂອໂລກນໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ເທວຕ຺ເຖໂຣ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອໂຣໂຄ ໂຫຕຸ, ອປ຺ປາພາໂຘຕິ ສມນ຺ນາຫຣຓໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ.

ລາຠາຕິ ຈີວຣາທໂຍ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍາ. ຘມ຺ມິກາຕິ ກຸຫນາທິເຠທໍ ມິຈ຺ຉາຊີວໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຕ຺ເຕ ປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄຕໍ ທ຺ວິຕິກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂາມຕ຺ຕມ຺ປິ. ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປຏິວິຠຕ຺ຕາ ນາມ – ອາມິສປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕຎ຺ຈ, ປຸຄ຺ຄລປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ – ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ທສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ເຕນ ວິຠຊນໍ ອາມິສປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ນາມ. ‘‘ອສຸກສ຺ສ ທສ຺ສາມິ, ອສຸກສ຺ສ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ເຕນ ວິຠຊນໍ ປນ ປຸຄ຺ຄລປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ໂຍ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຍໍ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ນາມ.

ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສາຘາຣຓໂຠຄີຕິ ເອຕ຺ຖ ສາຘາຣຓໂຠຄິໂນ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ, ຍໍ ຍໍ ປຓີຕໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ຕໍ ເນວ ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນຕາມຸເຂນ ຄິຫີນໍ ເທຕິ, ນ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈ – ‘‘ສງ຺ເຆນ ສາຘາຣຓໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ ວິຍ ປສ຺ສຕິ.

ອິມໍ ປນ ສາຣຓີຍຘມ຺ມໍ ໂກ ປູເຣຕິ, ໂກ ນ ປູເຣຕີຕິ? ທຸສ຺ສີໂລ ຕາວ ນ ປູເຣຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ສີລວນ຺ຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ ປນ ວຕ຺ຕໍ ອຂຓ຺ເຑນ຺ໂຕ ປູເຣຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຕໍ – ໂຍ ຫິ ໂອທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ມາຕຸ ວາ ປິຕຸ ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທີນໍ ວາ ເທຕິ, ໂສ ທາຕພ຺ພໍ ເທຕິ, ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ປນສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ປລິໂພຘຊຄ຺ຄນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ຫິ ມຸຕ຺ຕປລິໂພຘສ຺ເສວ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ປນ ໂອທິສ຺ສກໍ ເທນ຺ເຕນ ຄິລານຄິລານຸປຏ຺ຐາກອາຄນ຺ຕຸກຄມິການຎ຺ເຈວ ນວປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ເອເຕສໍ ທຕ຺ວາ ອວເສສໍ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຖກໍ ອທຕ຺ວາ ໂຍ ຍຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຕກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອວສິຏ຺ເຐ ອສຕິ ປຸນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍໍ ຍໍ ປຓີຕໍ, ຕໍ ທຕ຺ວາ ເສສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ສີລວນ຺ເຕຫີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ອທາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຍໍ ປນ ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ສຸສິກ຺ຂິຕາຍ ປຣິສາຍ ສຸປູໂຣ ໂຫຕິ, ໂນ ອສິກ຺ຂິຕາຍ ປຣິສາຍ. ສຸສິກ຺ຂິຕາຍ ຫິ ປຣິສາຍ ໂຍ ອຎ຺ຎໂຕ ລຠຕິ, ໂສ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຎ຺ຎໂຕ ອລຠນ຺ໂຕປິ ປມາຓຍຸຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນາຕິເຣກໍ. ອຍໍ ປນ ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ເທນ຺ຕສ຺ສາປິ ທ຺ວາທສຫິ ວສ຺ເສຫິ ປູຣຕິ, ນ ຕໂຕ ໂອຣໍ. ສເຈ ຫິ ທ຺ວາທສເມ ວສ຺ເສ ສາຣຓີຍຘມ຺ມປູຣໂກ ປິຓ຺ຑປາຕປູຣໍ ປຕ຺ຕໍ ອາສນສາລາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ນຫາຍິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຈ ກສ຺ເສໂສ ປຕ຺ໂຕຕິ, ‘‘ສາຣຓີຍຘມ຺ມປູຣກສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາຫຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈ ຣິຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕິ, ອຖ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຣິຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອນວເສເສຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສູ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປຸນ ທ຺ວາທສວສ຺ສານິ ປູເຣຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາສສທິໂສ ເຫສ, ສກິໍ ຂຓ຺ເຑ ຊາເຕ ປຸນ ປູເຣຕພ຺ໂພວ. ໂຍ ປນ – ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ຍສ຺ສ ເມ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອນາປຸຈ຺ຉາວ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສໍ ຊເນຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ປູຣິຕສາຣຓີຍຘມ຺ມສ຺ສ ປນ ເນວ ອິສ຺ສາ, ນ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ. ໂສ ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ສຸລຠປຈ຺ຈໂຍ ຈ, ປຕ຺ຕຄຕມສ຺ສ ທິຍ຺ຍມານມ຺ປິ ນ ຂີຍຕິ, ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄຠຓ຺ຑໍ ລຠຕິ, ຠເຍ ວາ ຉາຕເກ ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ເທວຕາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ເສນຄິຣິວາສີ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ມຫາຄິຣິຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ປຎ຺ຎາສ ມຫາເຖຣາ ນາຄທີປໍ ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄິຣິຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອລທ຺ຘາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເຖໂຣ ປນ ປວິສນ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ລທ຺ຘໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ວິຈຣິມ຺ຫ ອາວຸໂສຕິ. ໂສ ເຕສໍ ອລທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ຍາວາຫໍ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕາວ ອິເຘວ ໂຫຖາ’’ຕິ. ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຎາສ ຊນາ ປຕ຺ຕເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠິມ຺ຫາຕິ. ຠນ຺ເຕ, ເນວາສິກາ ນາມ ປຏິພລາ ໂຫນ຺ຕິ, ອລຠນ຺ຕາປິ ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄສຠາຄໍ ຊານນ຺ຕີຕິ. ເຖຣາ ອາຄເມສຸໍ. ເຖໂຣ ຄາມໍ ປາວິສິ. ຘຸຣເຄເຫເຍວ ມຫາອຸປາສິກາ ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຖຣໍ ໂອໂລກຍມານາ ຐິຕາ. ອຖ ເຖຣສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ, ໂສ ຕໍ ອາທາຍ ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕຕິ, ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ. ເຖໂຣ – ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ເອຕ຺ຕເກຫິ ກິຎ຺ຈິ ນ ລທ຺ຘໍ, ອຍໍ ສີຆເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ເສສານໍ ມຸຂໍ ໂອໂລເກສິ. ເຖໂຣ ໂອໂລກນາກາເຣເນວ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ລທ຺ຘປິຓ຺ຑປາໂຕ, ນິກ຺ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ເພສໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາປິ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ເຖຣາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກທາ, ອາວຸໂສ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌີ’’ຕິ? ນຕ຺ຖິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມຕິ. ຌານລາຠີສິ, ອາວຸໂສຕິ? ເອຕມ຺ປິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖີຕິ. ນນຸ, ອາວຸໂສ, ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ? ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປູຣິໂຕ, ຕສ຺ສ ເມ ຘມ຺ມສ຺ສ ປູຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສເຈປິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ປຕ຺ຕຄຕໍ ນ ຂີຍຕີຕິ. ເຕ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ສປ຺ປຸຣິສ, ອນຸຈ຺ຉວິກມິທໍ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ອິທໍ ຕາວ – ‘‘ປຕ຺ຕຄຕໍ ນ ຂີຍຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ.

ອຍເມວ ປນ ເຖໂຣ ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ຄິຣິຠຓ຺ຑມຫາປູຊາຍ ທານຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກິໍ ວຣຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ທ຺ເວ ສາຏກາ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເອເຕ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ໂຈ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ເອໂກ ທຫໂຣ ເອວໍ ວທຕີ’’ຕິ. ທຫຣສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ມຫາເຖຣານໍ ປນ ສຸຂຸມສາຏກາ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ວາ ມຫາເຖຣານໍ ທສ຺ສາມີຕິ ຐເປຕິ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຏິປາຏິຍາ ຐິເຕ ເທນ຺ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຐປິຕາປິ ເຕ ສາຏກາ ຫຕ຺ຖໍ ນາໂຣຫນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ອາໂຣຫນ຺ຕິ. ທຫຣສ຺ສ ທານກາເລ ປນ ຫຕ຺ຖໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ. ໂສ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປາເຕຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ມຸຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທຫຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທຫຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ກທາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປຣິຍາເຍນາປິ ອສນ຺ຕໍ ອວທນ຺ໂຕ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ມຫາຣາຊ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ’’ຕິ ອາຫ. ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ ອວຈຸຕ຺ຖາຕິ. ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສາຣຓີຍຘມ຺ມປູຣໂກ ອຫໍ, ຕສ຺ສ ເມ ຘມ຺ມສ຺ສ ປູຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄຠຓ຺ຑໍ ປາປຸຓາຕີຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຈ຺ຉວິກມິທໍ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອິທໍ – ‘‘ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄຠຓ຺ຑໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕິສ຺ສຠເຍ ປນ ຠາຕຣຄາມວາສິໂນ ນາຄຕ຺ເຖຣິຍາ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາວ ປລາຍິໍສຸ. ເຖຣີ ປຈ຺ຈູສສມເຍ – ‘‘ອຕິວິຍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆໂສ ຄາໂມ, ອຸປຘາເຣຖ ຕາວາ’’ຕິ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອາຫ. ຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ເຖຣິຍາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຕຸມ຺ເຫ ເຕສໍ ຄຕຠາວໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອຕ຺ຕໂນ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາໂຍນິໂສມນສິກາເຣສຸເຍວ ໂຍຄໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕທ຺ວາທສມາ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ອຏ຺ຐາສິ. ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາເທວຕາ ທ຺ວາທສນ຺ນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ເຍ, ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຖ, ນິຈ຺ຈໍ ອິເຘວ ເອຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖຣິຍາ ປນ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ນາຄຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ໂສ – ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ຠຍໍ, ນ ສກ຺ກາ ອິຘ ຍາເປຕຸໍ, ປຣຕີຣໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕທ຺ວາທສໂມວ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເຖຣິໍ ທິສ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ຠາຕຣຄາມໍ ອາຄໂຕ. ເຖຣີ – ‘‘ເຖຣາ ອາຄຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ອຍ຺ຍາຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສາ – ‘‘ອຊ຺ຊ ເອກທິວສໍ ວິຫາເຣເຍວ ວສິຕ຺ວາ ສ຺ເວ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖຣາ ວິຫາຣໍ ອຄມໍສຸ.

ເຖຣີ ປຸນທິວເສ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ – ‘‘ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ເຖຣີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອຏ຺ຐາສິ. ຘມ຺ມິໂກ ຕາຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາຕິ. ‘‘ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ເຖຣີ’’ຕິ. ສາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ຂິປິ. ປຕ຺ໂຕ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ – ‘‘ສຕ຺ຕຕາລມຕ຺ເຕ ຐິຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິຠຕ຺ຕເມວ ເຖຣີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ຠຍໍ ນາມ ສພ຺ພກາລໍ ນ ໂຫຕິ, ຠເຍ ວູປສນ຺ເຕ ອຣິຍວໍສໍ ກຖຍມາໂນ, ‘ໂຠ ປິຓ຺ຑປາຕິກ, ຠິກ຺ຂຸນິຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວີຕິນາມຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸວທິຍມາໂນ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖ ເຖຣິໂຍ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຫິ.

ຣຸກ຺ຂເທວຕາປິ – ‘‘ສເຈ ເຖໂຣ ເຖຣິຍາ ຫຕ຺ຖໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ນໍ ນິວຕ຺ເຕສ຺ສາມິ. ສເຈ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນິວຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍມານາ ຐຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຄມນໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຕ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທຖາຕິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍເຍວ ອາເນຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທ຺ວາທສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ທ຺ວາທສ ຠິກ຺ຂູ ຈ ສຕ຺ຕວສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ອິທໍ – ‘‘ເທວຕາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ເຖຣີ ສາຣຓີຍຘມ຺ມປູຣິກາ ອໂຫສິ.

ອຂຓ຺ຑານີຕິອາທີສຸ ຍສ຺ສ ສຕ຺ຕສຸ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ອນ຺ເຕ ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສີລໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ຉິນ຺ນສາຏໂກ ວິຍ ຂຓ຺ຑໍ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ເວມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຉິທ຺ທສາຏໂກ ວິຍ ຉິທ຺ທໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ປຏິປາຏິຍາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓນ ກາຬຣຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣວຓ຺ຓາ ຄາວີ ວິຍ ສພລໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິສຠາຄພິນ຺ທຸຈິຕ຺ຣາ ຄາວີ ວິຍ ກມ຺ມາສໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສພ຺ເພນສພ຺ພໍ ອຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ປເນຕານິ ຕຓ຺ຫາທາສພ຺ຍໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ຠຸຊິສ຺ສຠາວກຣຓໂຕ ຠຸຊິສ຺ສານິ. ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ປສຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຸປສຕ຺ຖານິ, ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ – ‘‘ອິທໍ ນາມ ຕ຺ວໍ ອາປນ຺ນປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ເກນຈິ ປຣາມຏ຺ຐຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຈ ອປຣາມຏ຺ຐານິ, ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ວາ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ ສໍວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ສີລສາມຎ຺ຎຄຕາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ທິສາຠາເຄສຸ ວິຫຣນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມານຠາວູປຄຕສີລາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ໂສຕາປນ຺ນາທີນຎ຺ຫິ ສີລໍ ສມຸທ຺ທນ຺ຕເຣປິ ເທວໂລເກປິ ວສນ຺ຕານໍ ອຎ຺ເຎສໍ ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ສີເລນ ສມານເມວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄສີເລ ນານຕ຺ຕໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐີຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອຣິຍາຕິ ນິທ຺ໂທສາ. ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ນິຍ຺ຍານິກາ. ຕກ຺ກຣສ຺ສາຕິ ໂຍ ຕຖາກາຣີ ໂຫຕິ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຕ຺ຖໍ. ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄຕາຕິ ສມານທິຏ຺ຐິຠາວໍ ອຸປຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ວຸທ຺ຘິເຍວາຕິ ເອວໍ ວິຫຣນ຺ຕານໍ ວຸທ຺ຘິເຍວ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີຕິ.

໑໔໒. ເອຕເທວ ພຫຸລນ຺ຕິ ອາສນ຺ນປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸ ໂອວທນ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເອຕໍເຍວ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣຕິ. ອິຕິ ສີລນ຺ຕິ ເອວໍ ສີລໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສີລໍ. ເອຕ຺ຖ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ສີລໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມາຘິ, ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສີລປຣິຠາວິໂຕຕິ ອາທີສຸ ຍສ຺ມິໍ ສີເລ ຐຕ຺ວາວ ມຄ຺ຄສມາຘິໍ ຜລສມາຘິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ເອໂສ ເຕນ ສີເລນ ປຣິຠາວິໂຕ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ, ມຫານິສໍໂສ. ຍມ຺ຫິ ສມາຘິມ຺ຫິ ຐຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ຜລປຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ສາ ເຕນ ສມາຘິນາ ປຣິຠາວິຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ, ມຫານິສໍສາ. ຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຐຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຜລຈິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ຕໍ ຕາຍ ປຣິຠາວິຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ.

ຍຖາຠິຣນ຺ຕນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘານໍ ອນຠິຣຕິປຣິຕສ຺ສິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາຣຸຈິ ຍຖາອຊ຺ຌາສຍນ຺ຕິ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຍາມາຕິ ເອຫິ ຍາມ. ‘‘ອຍາມາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຄຈ຺ຉາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອານນ຺ທາຕິ ຠຄວາ ສນ຺ຕິກາວຈຣຕ຺ຕາ ເຖຣໍ ອາລປຕິ. ເຖໂຣ ປນ – ‘‘ຄຓ຺ຫຖາວຸໂສ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ, ຠຄວາ ອສຸກຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕິ.

໑໔໔. ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຄມນໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໑) ສມ຺ປສາທນີເຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ.

ທຸສ຺ສີລອາທີນວວຓ຺ຓນາ

໑໔໘. ປາຏລິຄມເນ ອາວສຖາຄາຣນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ອາວສຖເຄຫໍ. ປາຏລິຄາເມ ກິຣ ນິຈ຺ຈກາລໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣາຊູນໍ ສຫາຍກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລານິ ເຄຫໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມາສມ຺ປິ ອຑ຺ຒມາສມ຺ປິ ວສນ຺ຕິ. ເຕ ມນຸສ຺ສາ ນິຈ຺ຈຸປທ຺ທຸຕາ – ‘‘ເອເຕສໍ ອາຄຕກາເລ ວສນຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນຄຣມຊ຺ເຌ ມຫຕິໍ ສາລໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ຠຓ຺ຑປຏິສາມນຏ຺ຐານໍ, ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ອກໍສຸ. ເຕ – ‘‘ຠຄວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ – ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຠຄວາ ອາເນຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ໂສ ສຍເມວ ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຊ຺ຊ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາວສເຖ ມງ຺ຄລໍ ວທາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອຕທຕ຺ຖເມວ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫໍສຸ. ເຍນ ອາວສຖາຄາຣນ຺ຕິ ເຕ ກິຣ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອຣຎ຺ຎຊ຺ຌາສຍາ ອຣຎ຺ຎາຣາມາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວສິຕຸໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ ວາ ໂນ ວາ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ມນໍ ອຊານນ຺ຕາ ອາວສຖາຄາຣໍ ອປ຺ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາວ ອາຄມໍສຸ. ອິທານິ ຠຄວໂຕ ມນໍ ຎຕ຺ວາ ປຸເຣຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາຕິ ເຍນາວສຖາຄາຣໍ, ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ສພ຺ພສນ຺ຖຣິນ຺ຕິ ຍຖາ ສພ຺ພໍ ສນ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຖຣິໍ.

໑໔໙. ທຸສ຺ສີໂລຕິ ອສີໂລ ນິສ຺ສີໂລ. ສີລວິປນ຺ໂນຕິ ວິປນ຺ນສີໂລ ຠິນ຺ນສໍວໂຣ. ປມາທາຘິກຣຓນ຺ຕິ ປມາທກາຣຓາ.

ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ ວເສນ ອາຄຕໍ ປພ຺ພຊິຕານມ຺ປິ ປນ ລພ຺ຠເຕວ. ຄຫຏ຺ໂຐ ຫິ ເຍນ ເຍນ ສິປ຺ປຏ຺ຐາເນນ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປຕິ – ຍທິ ກສິຍາ, ຍທິ ວຓິຊ຺ຊາຍ, ປາຓາຕິປາຕາທິວເສນ ປມຕ຺ໂຕ ຕໍ ຕໍ ຍຖາກາລໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖສ຺ສ ມູລມ຺ປິ ວິນສ຺ສຕິ. ມາຆາຕກາເລ ປາຓາຕິປາຕໍ ປນ ອທິນ຺ນາທານາທີນິ ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຓ຺ຑວເສນ ມຫຕິໍ ໂຠຄຊານິໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ ຈ ປມາທກາຣຓາ ສີລໂຕ ພຸທ຺ຘວຈນໂຕ ຌານໂຕ ສຕ຺ຕອຣິຍຘນໂຕ ຈ ຊານິໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ – ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ອສຸກກຸເລ ຊາໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕອິຘໂລກປຣໂລໂກ ສລາກຠຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ເທຕີ’’ຕິ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ປາປໂກ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ – ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ນາສກ຺ຂິ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ, ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທີຫິ ຊີວຕິ, ຉຫິ ອຄາຣເວຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ.

ອວິສາຣໂທຕິ ຄຫຏ຺ໂຐ ຕາວ – ‘‘ອວສ຺ສໍ ພຫູນໍ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນ ເກຈິ ມມ ກມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ມໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ຣາຊກຸລສ຺ສ ວາ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສຠໂຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ອງ຺ຄຸລິເກນ ຠູມິໍ ກສນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ, ວິສາຣໂທ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ – ‘‘ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ອວສ຺ສໍ ໂກຈິ ມມ ກມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ອຖ ເມ ອຸໂປສຖມ຺ປິ ປວາຣຓມ຺ປິ ຐເປຕ຺ວາ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຈາເວຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສຠໂຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ວິສາຣໂທ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ທຸສ຺ສີໂລປິ ທປ຺ປິໂຕ ວິຍ ວິຈຣຕິ, ໂສປິ ອຊ຺ຌາສເຍນ ມງ຺ກຸ ໂຫຕິເຍວ.

ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລງ຺ກໂຣຕີຕິ ຕສ຺ສ ຫິ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ທຸສ຺ສີລກມ຺ເມ ສມາທາຍ ປວຕ຺ຕິຕຏ຺ຐານໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອິຘໂລກໍ ປສ຺ສຕິ, ນິມີເລຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕິສເຕນ ສີເສ ປຫຣິຍມາໂນ ວິຍ ໂຫຕິ. ໂສ – ‘‘ວາເຣຖ, ວາເຣຖາ’’ຕິ ວິຣວນ຺ໂຕ ມຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມປທໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໑໕໐. ອານິສໍສກຖາ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໕໑. ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ອຎ຺ຎາຍ ປາຬິມຸຕ຺ຕກາຍ ຘມ຺ມິກຖາຍ ເຈວ ອາວສຖານຸໂມທນາຍ ຈ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ມຫາມຘຸໍ ປີເຬຕ຺ວາ ມຘຸປານໍ ປາເຍນ຺ໂຕ ວິຍ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ຂີຓາ ຂຍວຍໍ ອຸເປຕາ. ສຸຎ຺ຎາຄາຣນ຺ຕິ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ເຖວ ປນ ເອກປສ຺ເສ ສາຓິປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ – ‘‘ອິຘ ສຕ຺ຖາ ວິສ຺ສມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປສຸໍ. ຠຄວາ – ‘‘ຈຕູຫິປິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ເອເຕສໍ ມຫປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປາວິສີ’’ຕິ.

ປາຏລິປຸຕ຺ຕນຄຣມາປນວຓ຺ຓນາ

໑໕໒. ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາຕິ ສຸນິໂຘ ຈ ວສ຺ສກາໂຣ ຈ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາຕິ ມຄຘຣຎ຺ໂຎ ມຫາມຕ຺ຕາ ມຫາອມຈ຺ຈາ, ມຄຘຣຏ຺ເຐ ວາ ມຫາມຕ຺ຕາ ມຫຕິຍາ ອິສ຺ສຣິຍມຕ຺ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ. ປາຏລິຄາເມ ນຄຣນ຺ຕິ ປາຏລິຄາມໍ ນຄຣໍ ກຕ຺ວາ ມາເປນ຺ຕິ. ວຊ຺ຊີນໍ ປຏິພາຫາຍາຕິ ວຊ຺ຊິຣາຊກຸລານໍ ອາຍມຸຂປຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ. ສຫສ຺ເສວາຕິ ເອເກກວຄ຺ຄວເສນ ສຫສ຺ສໍ ສຫສ຺ສໍ ຫຸຕ຺ວາ. ວຕ຺ຖູນີຕິ ຆຣວຕ຺ຖູນິ. ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸນ຺ຕິ ຣຎ຺ຎຎ຺ຈ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານຎ຺ຈ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາປາຐການໍ ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ສິປ຺ປານຸຠາເວນ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວິຍໍ ຕິໍສຫຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ຐາເນ – ‘‘ອິຘ ນາຄຄ຺ຄາໂຫ, ອິຘ ຍກ຺ຂຄ຺ຄາໂຫ, ອິຘ ຠູຕຄ຺ຄາໂຫ, ປາສາໂຓ ວາ ຂາຓຸໂກ ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ຕທາ ສິປ຺ປໍ ຊປ຺ປິຕ຺ວາ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍມານາ ວິຍ ມາເປນ຺ຕິ. ອຖວາ ເນສໍ ສຣີເຣ ເທວຕາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາເມນ຺ຕິ. ຕາ ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ຂາຓຸເກ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຄຫິຕມຕ຺ເຕ ປຏິວິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສທ຺ຘານໍ ກຸລານໍ ສທ຺ຘາ ເທວຕາ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕິ, ອສ຺ສທ຺ຘານໍ ກຸລານໍ ອສ຺ສທ຺ຘາ ເທວຕາວ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສທ຺ຘານຎ຺ຫິ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອິຘ ມນຸສ຺ສາ ນິເວສນໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ວຑ຺ຒາເປສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖ ມຍໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນໍ, ຘມ຺ມກຖໍ, ປຎ຺ຫາວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ອນຸໂມທນຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມ, ມນຸສ຺ສາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕາວຕິໍເສຫີຕິ ຍຖາ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ເອກໍ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສໍ, ເອກສ຺ມິໍ ວາ ວິຫາເຣ ເອກໍ ພຫຸສ຺ສຸຕຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປາທາຍ – ‘‘ອສຸກກຸເລ ມນຸສ຺ສາ ປຓ຺ຑິຕາ, ອສຸກວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ’’ຕິ ສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ວິສ຺ສກມ຺ມຎ຺ຈ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ – ‘‘ຕາວຕິໍສາ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕາວຕິໍເສຫີ’’ຕິ. ຕາວຕິໍເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາປິ ວິຍ ມາເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍາວຕາ ອຣິຍໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ອຣິຍກມນຸສ຺ສານໍ ໂອສຣຓຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຍາວຕາ ວຓິປ຺ປໂຖຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ວາຓິຊານໍ ອາຠຕຠຓ຺ຑສ຺ສ ຣາສິວເສເນວ ກຍວິກ຺ກຍຏ຺ຐານໍ ນາມ, ວາຓິຊານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ວາ ອຕ຺ຖິ. ອິທໍ ອຄ຺ຄນຄຣນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຣິຍາຍຕນວຓິປ຺ປຖານໍ ອິທໍ ອຄ຺ຄນຄຣໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ປາໂມກ຺ຂໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ປຸຏເຠທນນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑປຸຏເຠທນຏ຺ຐານໍ, ຠຓ຺ຑຠຓ຺ຑິການໍ ໂມຈນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອລທ຺ຘຠຓ຺ຑມ຺ປິ ຫິ ອິເຘວ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວິກ຺ກເຍນ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ຈ ອິເຘວ ຄມິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ອິເຘວ ປຸຏໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕູສຸ ຫິ ທ຺ວາເຣສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຠາຍໍ ເອກນ຺ຕິ ເອວໍ ທິວເສ ທິວເສ ປຎ຺ຈສຕສຫສ຺ສານິ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອຄ຺ຄິໂຕ ວາຕິອາທີສຸ ຈກາຣຕ຺ໂຖ ວາ-ສທ຺ໂທ. ອຄ຺ຄິນາ ຈ ອຸທເກນ ຈ ມິຖຸເຠເທນ ຈ ນສ຺ສິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກໂກຏ຺ຐາໂສ ອຄ຺ຄິນາ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອກໍ ຄງ຺ຄາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕິ. ເອໂກ – ‘‘ອິມິນາ ອກຖິຕໍ ອມຸສ຺ສ, ອມຸນາ ອກຖິຕໍ ອິມສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ປິສຸຓວາຈານໍ ວເສນ ຠິນ຺ນານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເຠເທເນວ ນສ຺ສິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ວຕ຺ວາ ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕມຸຂໂຘວໂນ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລໍ ອາຄມຍມາໂນ ນິສີທິ.

໑໕໓. ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາປິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ໂສ ອມ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ປາຏລິຄາມໍ ອຄມາສິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ຖ, ນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ຖາ’ຕິ. ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ – ‘ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ນ ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ຈ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ນ ນິມນ຺ຕຍິມ຺ຫາຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ. ອິທໍ ຈາປິ ມຍໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ນຄຣໍ ມາເປມ, ສມຓສ຺ສ ໂຂ ປນ ໂຄຕມສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ກາຬກຓ຺ຓິສຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ຕໍ ມຍໍ ນຄຣມງ຺ຄລໍ ວທາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ຕສ຺ມາ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫກາເລ. ນິວາເສຕ຺ວາຕິ ຄາມປ຺ປເວສນນີຫາເຣນ ນິວາສນໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍາຕິ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຈີວຣຎ຺ຈ ອາທິຍິຕ຺ວາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ.

ສີລວນ຺ເຕຕ຺ຖາຕິ ສີລວນ຺ເຕ ເອຕ຺ຖ. ສຎ຺ຎເຕຕິ ກາຍວາຈາມເນຫິ ສຎ຺ຎເຕ.

ຕາສໍ ທກ຺ຂິຓມາທິເຍຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ຕາສໍ ຆຣເທວຕານໍ ອາທິເສຍ຺ຍ, ປຕ຺ຕິໍ ທເທຍ຺ຍ. ປູຊິຕາ ປູຊຍນ຺ຕີຕິ – ‘‘ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕກາປິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ໂນ ປຕ຺ຕິໍ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຣກ຺ຂໍ ສຸສໍວິຫິຕໍ ກໂຣຖາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຣກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ມານິຕາ ມານຍນ຺ຕີຕິ ກາລານຸກາລໍ ພລິກມ຺ມກຣເຓນ ມານິຕາ ‘‘ເອເຕ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕກາປິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸມາສຉມາສນ຺ຕເຣ ໂນ ພລິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ມາເນນ຺ຕິ, ມາເນນ຺ຕິໂຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣິສ຺ສຍໍ ຫຣນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ນນ຺ຕິ ຕໂຕ ນໍ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິກໍ ມນຸສ຺ສໍ. ໂອຣສນ຺ຕິ ອຸເຣ ຐເປຕ຺ວາ ສໍວຑ຺ຒິຕໍ, ຍຖາ ມາຕາ ໂອຣສໍ ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນປຣິສ຺ສຍຫຣຓຕ຺ຖເມວ ຕສ຺ສ ວາຍມຕິ, ເອວໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສຕີຕິ ສຸນ຺ທຣານິ ປສ຺ສຕິ.

໑໕໔. ອຸຬຸມ຺ປນ຺ຕິ ປາຣຄມນຕ຺ຖາຍ ອາຓິໂຍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຕໍ. ກຸລ຺ລນ຺ຕິ ວລ຺ລິອາທີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕໍ.

‘‘ເຍ ຕຣນ຺ຕິ ອຓ຺ຓວ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາຍ ອຓ຺ຓວນ຺ຕິ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ຈ ປຸຖຸລສ຺ສ ຈ ອຸທກຏ຺ຐານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສຣນ຺ຕິ ອິຘ ນທີ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເຍ ຄມ຺ຠີຣວິຕ຺ຖຕໍ ຕຓ຺ຫາສຣໍ ຕຣນ຺ຕິ, ເຕ ອຣິຍມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ເສຕຸໍ ກຕ຺ວານ. ວິສຊ຺ຊ ປລ຺ລລານິ ອນາມສິຕ຺ວາ ອຸທກຠຣິຕານິ ນິນ຺ນຏ຺ຐານານິ. ອຍໍ ປນ ອິທໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ຕຣິຕຸກາໂມປິ ກຸລ຺ລຎ຺ຫິ ຊໂນ ປພນ຺ຘຕິ. ພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ ວິນາເຍວ ກຸລ຺ເລນ ຕິຓ຺ຓາ ເມຘາວິໂນ ຊນາຕິ.

ປຐມຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣິຍສຈ຺ຈກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໕໕. ໂກຏິຄາໂມຕິ ມຫາປນາທສ຺ສ ປາສາທໂກຏິຍໍ ກຕຄາໂມ. ອຣິຍສຈ຺ຈານນ຺ຕິ ອຣິຍຠາວກຣານໍ ສຈ຺ຈານໍ. ອນນຸໂພຘາຕິ ອພຸຊ຺ຌເນນ ອຊານເນນ. ອປ຺ປຏິເວຘາຕິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌເນນ. ສນ຺ຘາວິຕນ຺ຕິ ຠວໂຕ ຠວໍ ຄມນວເສນ ສນ຺ຘາວິຕໍ. ສໍສຣິຕນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄມນາຄມນວເສນ ສໍສຣິຕໍ. ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈາຕິ ມຍາ ຈ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຈ. ອຖ ວາ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕນ຺ຕິ ສນ຺ຘາວນໍ ສໍສຣຓໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອໂຫສີຕິ ເອມເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາຕິ ຠວໂຕ ຠວໍ ນຍນສມຕ຺ຖາ ຕຓ຺ຫາຣຊ຺ຊຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຫຕາ ຉິນ຺ນາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຕາ.

ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓວຓ຺ຓນາ

໑໕໖. ນາຕິກາຕິ ເອກໍ ຕຬາກໍ ນິສ຺ສາຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈູຬປິຕຸມຫາປິຕຸປຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ເວ ຄາມາ. ນາຕິເກຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຎາຕິຄາມເກ. ຄິຎ຺ຊກາວສເຖຕິ ອິຏ຺ຐກາມເຍ ອາວສເຖ.

໑໕໗. ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາຠາຄິຍານໍ, ກາມຠເວເຍວ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄາຫາປການນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຣນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມຫິ ວາ ຕີຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຫາຕພ຺ພານີຕິປິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ. ຕຕ຺ຖ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ພ຺ຍາປາໂທຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານິ, ມຄ຺ເຄນ ວາ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕວເສນ ອຸທ຺ຘໍ ຠາຄໍ ຣູປຠວຎ຺ຈ ອຣູປຠວຎ຺ຈ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທີນິ ຕີຓິ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕມ຺ປິ ອາເນຕ຺ວາ ປຸນ ອິເຘວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພານິປິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍາເນວ. ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອນາຄມນສຠາວາ.

ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ, ປຣິຍຸຏ຺ຐານມນ຺ທຕາຍ ຈາຕິ ທ຺ເວຘາປິ ຕນຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ວິຍ ອຠິຓ຺ຫໍ ຣາຄາທໂຍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ວິຍ ພຫລພຫລາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ມກ຺ຂິກາປຕ຺ຕໍ ວິຍ ຕນຸກຕນຸກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທີຆຠາຓກຕິປິຏກມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ຍສ຺ມາ ສກທາຄາມິສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ໂຫນ຺ຕິ, ໂອໂຣຘາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ພຫລາ ກິເລສາ. ອິທໍ ປນ ຠວຕນຸກວເສນ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ – ‘‘ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ຠເວ ຠວຕນຸກໍ ນຕ຺ຖິ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ທ຺ເວ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ຠເວສຸ ຠວຕນຸກໍ ນຕ຺ຖິ. ອນາຄາມິສ຺ສ ຣູປາຣູປຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ກາມຠເວ ຠວຕນຸກໍ ນຕ຺ຖິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຠເວ ຠວຕນຸກໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ອິມໍ ກາມາວຈຣໂລກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ສເຈ ຫິ ມນຸສ຺ເສສຸ ສກທາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ ເທເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປນ ອວສ຺ສໍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ເທເວສຸ ສກທາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ໂຕປິ ສເຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປນ ອວສ຺ສໍ ເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ.

ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ວິນິປຕນໍ ວິນິປາໂຕ, ນາສ຺ສ ວິນິປາໂຕ ຘມ຺ໂມຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ. ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອວິນິປາຕສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຍໂຕຕິ ຘມ຺ມນິຍາເມນ ນິຍໂຕ. ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕາ ສມ຺ໂພຘິ ປຣໍ ອຍນໍ ອສ຺ສ ຄຕິ ປຏິສຣຓໍ ອວສ຺ສໍ ປຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ.

ຘມ຺ມາທາສຘມ຺ມປຣິຍາຍວຓ຺ຓນາ

໑໕໘. ວິເຫສາຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຎາຓຄຕິໍ ຎາຓູປປຕ຺ຕິໍ ຎາຓາຠິສມ຺ປຣາຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກິລມໂຖວ ເອສ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ທີເປຕິ, ຈິຕ຺ຕວິເຫສາ ປນ ພຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ. ຘມ຺ມາທາສນ຺ຕິ ຘມ຺ມມຍໍ ອາທາສໍ. ເຍນາຕິ ເຍນ ຘມ຺ມາທາເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຂີຓາປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາໂຕຕິ ອິທໍ ນິຣຍາທີນໍເຍວ ເວວຈນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິຣຍາທໂຍ ຫິ ວຑ຺ຒິສງ຺ຂາຕໂຕ ອຍໂຕ ອເປຕຕ຺ຕາ ອປາຍາ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຕິ ປຏິສຣຓນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ. ເຍ ທຸກ຺ກຏກາຣິໂນ, ເຕ ເອຕ຺ຖ ວິວສາ ນິປຕນ຺ຕີຕິ ວິນິປາຕາ.

ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາຕິ ພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ ຍຖາຠູຕໂຕ ຎາຕຕ຺ຕາ ອຈເລນ ອຈ຺ຈຸເຕນ ປສາເທນ. ອຸປຣິ ປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາຕິອາທີນໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອຣິຍກນ຺ເຕຫີຕິ ອຣິຍານໍ ກນ຺ເຕຫິ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ. ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຫິ ອຣິຍສາວການໍ ກນ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕເຣປິ ອວິຊຫິຕພ຺ພໂຕ. ຕານິ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ໂພປິ ປເນຕ຺ຖ ສໍວໂຣ ລພ຺ຠຕິເຍວ.

ໂສຕາປນ຺ໂນຫມສ຺ມີຕິ ອິທໍ ເທສນາສີສເມວ. ສກທາຄາມິອາທໂຍປິ ປນ ສກທາຄາມີຫມສ຺ມີຕິອາທິນາ ນເຍນ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ ເຍວາຕິ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຫິ ສິກ຺ຂາປທາວິໂຣເຘນ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ພ຺ຍາກຣຓໍ ອນຸຎ຺ຎາຕເມວ ໂຫຕິ.

ອມ຺ພປາລີຄຓິກາວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໑໖໑. ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເວສາລີ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ໂຫຕິ ຜີຕາຈາຕິອາທິນາ ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວສາລິຍາ ສມ຺ປນ຺ນຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອມ຺ພປາລິວເນຕິ ອມ຺ພປາລິຍາ ຄຓິກາຍ ອຸຍ຺ຍານຠູເຕ ອມ຺ພວເນ. ສໂຕ ຠິກ຺ຂເວຕິ ຠຄວາ ອມ຺ພປາລິທສ຺ສເນ ສຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ວິເສສໂຕ ອິຘ ສຕິປຏ຺ຐານເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ສຣຕີຕິ ສໂຕ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ. ສຕິຍາ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ ວກ຺ຂາມ.

ນີລາຕິ ອິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກໍ. ນີລວຓ຺ຓາຕິອາທິ ຕສ຺ເສວ ວິຠາຄທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ນ ເຕສໍ ປກຕິວຓ຺ໂຓ ນີໂລ, ນີລວິເລປນວິລິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນີລວຕ຺ຖາຕິ ປຏທຸກູລໂກເສຍ຺ຍາທີນິປິ ເຕສໍ ນີລາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ນີລາລງ຺ກາຣາຕິ ນີລມຓີຫິ ນີລປຸປ຺ເຜຫິ ອລງ຺ກຕາ, ຣຖາປິ ເຕສໍ ນີລມຓິຂຈິຕາ ນີລວຕ຺ຖປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ນີລທ຺ຘຊາ ນີລວມ຺ມິເກຫິ ນີລາຠຣເຓຫິ ນີລອສ຺ເສຫິ ຍຸຕ຺ຕາ, ປໂຕທລຏ຺ຐິໂຍປິ ນີລາ ເຍວາຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິວຏ຺ເຏສີຕິ ປຫຣິ. ກິໍ ເຊ ອມ຺ພປາລີຕິ ເຊຕິ ອາລປນວຈນໍ, ໂຠຕິ ອມ຺ພປາລິ, ກິໍ ກາຣຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ກິຎ຺ຈາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສາຫາຣນ຺ຕິ ສຊນປທໍ. ອງ຺ຄຸລິໍ ໂຜເຏສຸນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິໍ ຈາເລສຸໍ. ອມ຺ພກາຍາຕິ ອິຕ຺ຖິກາຍ.

ເຍສນ຺ຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ເຍຫິ ອທິຏ຺ຐາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂອໂລເກຖາຕິ ປສ຺ສຖ. ອວໂລເກຖາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປສ຺ສຖ. ອຸປສໍຫຣຖາຕິ ອຸປເນຖ. ອິມໍ ລິຈ຺ຉວິປຣິສໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຕາວຕິໍສສທິສໍ ອຸປສໍຫຣຖ ອຸປເນຖ ອລ຺ລີຍາເປຖ. ຍເຖວ ຕາວຕິໍສາ ອຠິຣູປາ ປາສາທິກາ ນີລາທິນານາວຓ຺ຓາ, ເອວມິເມ ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນປີຕິ ຕາວຕິໍເສຫິ ສມເກ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ອເນກສເຕຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຣູປາທີສຸ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫໍ ປຏິເສເຘຕ຺ວາ ອິຘ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາເຫ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕີຕິ? ຫິຕກາມຕາຍ. ຕຕ຺ຣ ກິຣ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ໂອສນ຺ນວີຣິຍາ, ເຕສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປໂລເຠນ຺ໂຕ – ‘‘ອປ຺ປມາເທນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເອວຣູປາ ອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິ ສຸລຠາ’’ຕິ ສມຓຘມ຺ເມ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ອາຫ. ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓວິຠາວນຕ຺ຖຎ຺ຈາປິ ເອວມາຫ. ນຈິຣສ຺ເສວ ຫິ ສພ຺ເພປິເມ ອຊາຕສຕ຺ຕຸສ຺ສ ວເສນ ວິນາສໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ຣຊ຺ຊສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຐິຕຠິກ຺ຂູ – ‘‘ຕຖາຣູປາຍປິ ນາມ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິນາໂສ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓວິຠາວນຕ຺ຖໍ ອາຫ.

ອຘິວາເສຕູຕິ ອມ຺ພປາລິຍາ ນິມນ຺ຕິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາປິ ກສ຺ມາ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕີຕິ? ອສທ຺ທຫນຕາຍ ເຈວ ວຕ຺ຕສີເສນ ຈ. ສາ ຫິ ຘຸຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖີ ອນິມນ຺ເຕຕ຺ວາປິ ນິມນ຺ເຕມີຕິ ວເທຍ຺ຍາຕິ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ, ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ຈ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄມນໍ ນາມ ມນຸສ຺ສານໍ ວຕ຺ຕເມວ.

ເວຬຸວຄາມວສ຺ສູປຄມນວຓ຺ຓນາ

໑໖໓. ເວຬຸວຄາມໂກຕິ ເວສາລິຍາ ສມີເປ ເວຬຸວຄາໂມ. ຍຖາມິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ມິຕ຺ຕາ ມິຕ຺ຕາວ. ສນ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄມ຺ມ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕາ ນາຕິທຬ຺ຫມິຕ຺ຕາ. ສມ຺ຠຕ຺ຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຠຕ຺ຕາ ສິເນຫວນ຺ໂຕ ທຬ຺ຫມິຕ຺ຕາ. ເຍສໍ ເຍສໍ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເອວຣູປາ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສໍ ອຸເປຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ເອວມາຫ? ເຕສໍ ຜາສຸວິຫາຣຕ຺ຖາຍ. ເຕສຎ຺ຫິ ເວຬຸວຄາມເກ ເສນາສນໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂາປິ ມນ຺ທາ. ສມນ຺ຕາ ເວສາລິຍາ ປນ ພຫູນິ ເສນາສນານິ, ຠິກ຺ຂາປິ ສຸລຠາ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຖ ກສ຺ມາ – ‘‘ຍຖາສຸຂໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ? ເຕສໍ ອນຸກມ຺ປາຍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ທສມາສມຕ຺ຕໍ ຐຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ສເຈ ອິເມ ທູຣໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ມມ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ສຕິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອທາສິ, ສເຈ ຊາເນຍ຺ຍາມ, ເອວໍ ນ ທູເຣ ວເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ຠເວຍ຺ຍ. ເວສາລິຍາ ສມນ຺ຕາ ປນ ວສນ຺ຕາ ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐ ວາເຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸຄໂຕວາທໍ ລຠິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ.

໑໖໔. ຂໂຣຕິ ຜຣຸໂສ. ອາພາໂຘຕິ ວິສຠາຄໂຣໂຄ. ພາຬ຺ຫາຕິ ພລວຕິໂຍ. ມາຣຓນ຺ຕິກາຕິ ມຣຓນ຺ຕໍ ມຣຓສນ຺ຕິກໍ ປາປນສມຕ຺ຖາ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສສີຕິ ສຕິໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຘິວາເສສິ. ອວິຫຎ຺ຎມາໂນຕິ ເວທນານຸວຕ຺ຕນວເສນ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອປີຬິຍມາໂນ ອທຸກ຺ຂິຍມາໂນວ ອຘິວາເສສິ. ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ອຊານາເປຕ຺ວາ. ອນປໂລເກຕ຺ວາຕິ ນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ໂອວາທານຸສາສນິໍ ອທຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວີຣິເຍນາຕິ ປຸພ຺ພຠາຄວີຣິເຍນ ເຈວ ຜລສມາປຕ຺ຕິວີຣິເຍນ ຈ. ປຏິປຓາເມຕ຺ວາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ. ຊີວິຕສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຊີວິຕມ຺ປິ ຊີວິຕສງ຺ຂາໂຣ. ເຍນ ຊີວິຕໍ ສງ຺ຂຣິຍຕິ ຉິຊ຺ຊມານໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຐປິຍຕິ, ໂສ ຜລສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ໂມປິ ຊີວິຕສງ຺ຂາໂຣ. ໂສ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຘິຏ຺ຐາຍາຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ຊີວິຕຏ຺ຐປນສມຕ຺ຖໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ.

ກິໍ ປນ ຠຄວາ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ນ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ? ສມາປຊ຺ຊຕິ. ສາ ປນ ຂຓິກສມາປຕ຺ຕິ. ຂຓິກສມາປຕ຺ຕິ ຈ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕມຕ຺ຕສ຺ສ ກຏ຺ຐປາເຕນ ວາ ກຐລປາເຕນ ວາ ຉິນ຺ນເສວາໂລ ວິຍ ອຸທກໍ ປຸນ ສຣີຣໍ ເວທນາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ຍາ ປນ ຣູປສຕ຺ຕກໍ ອຣູປສຕ຺ຕກຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຸມ຺ພໍ ນິຊ຺ຊຏໍ ກຕ຺ວາ ມຫາວິປສ຺ສນາວເສນ ສມາປນ຺ນາ ສມາປຕ຺ຕິ, ສາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ. ຍຖາ ນາມ ປຸຣິເສນ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ອປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ ເສວາໂລ ຈິເຣນ ອຸທກໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ; ເອວເມວ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຈິເຣນ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ຕໍ ທິວສໍ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອຠິນວວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຣູປສຕ຺ຕກໍ ອຣູປສຕ຺ຕກໍ ນິຄ຺ຄຸມ຺ພໍ ນິຊ຺ຊຏໍ ກຕ຺ວາ ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ ສນ຺ເນຕ຺ວາ ມຫາວິປສ຺ສນາຍ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ – ‘‘ທສມາເສ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ສມາປຕ຺ຕິວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ເວທນາ ທສມາເສ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ເຍວ.

ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຄິລາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ມຘຸຣກຊາໂຕ ວິຍາຕິ ສຎ຺ຊາຕຄຣຸຠາໂວ ສຎ຺ຊາຕຖທ຺ຘຠາໂວ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາສິຕປຸຣິໂສ ວິຍ. ນ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕີຕິ ນປ຺ປກາສນ຺ຕິ, ນານາກາຣໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ມາປິ ມໍ ນ ປຏິຠນ຺ຕີຕິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິຘມ຺ມາ ມຍ຺ຫໍ ປາກຏາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ຕນ຺ຕິຘມ຺ມາ ປນ ເຖຣສ຺ສ ສຸປຄຸຓາ. ນ ອຸທາຫຣຕີຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ໂອວາທໍ ນ ເທຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

໑໖໕. ອນນ຺ຕຣໍ ອພາຫິຣນ຺ຕິ ຘມ຺ມວເສນ ວາ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ວາ ອຸຠຍໍ ອກຕ຺ວາ. ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣສ຺ສ ນ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ພາຫິຣໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ‘‘ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປນ ປຸຄ຺ຄລໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ‘‘ອິມສ຺ສ ນ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ພາຫິຣໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ເທສິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐີຕິ ຍຖາ ພາຫິຣການໍ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ທຫຣກາເລ ກສ຺ສຈິ ອກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມກາເລ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນາ ປິຍມນາປສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ກເຖນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ – ‘‘ອິທໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ປຈ຺ຉິມຏ຺ຐາເນ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຸຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຐປິຕໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆນ຺ຕິ ອຫເມວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີຕິ ວາ ມມຸທ຺ເທສິໂກຕິ ອຫໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ອຸທ຺ເທໂສ ອສ຺ສາຕິ ມມຸທ຺ເທສິໂກ. ມໍເຍວ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ມມ ປຈ຺ຈາສີສມາໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ໂຫຕຸ, ມມ ອຈ຺ຈເຍນ ວາ ມາ ອເຫສຸໍ, ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ໂຫຕູຕິ ອິຕິ ວາ ຍສ຺ສ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກເຍວ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍານໍ ວິຫຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ນ ໂຫຕິ. ສ ກິນ຺ຕິ ໂສ ກິໍ. ອາສີຕິໂກຕິ ອສີຕິສໍວຈ຺ຉຣິໂກ. ອິທໍ ປຈ຺ຉິມວຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເວຐມິສ຺ສເກນາຕິ ພາຫພນ຺ຘຈກ຺ກພນ຺ຘາທິນາ ປຏິສງ຺ຂຣເຓນ ເວຐມິສ຺ສເກນ. ມຎ຺ເຎຕິ ຊິຓ຺ຓສກຏໍ ວິຍ ເວຐມິສ຺ສເກນ ມຎ຺ເຎ ຍາເປຕິ. ອຣຫຕ຺ຕຜລເວຐເນນ ຈຕຸອິຣິຍາປຖກປ຺ປນໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຍສ຺ມິໍ, ອານນ຺ທ, ສມເຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕາທີນໍ. ເອກຈ຺ຈານໍ ເວທນານນ຺ຕິ ໂລກິຍານໍ ເວທນານໍ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທາຕິ ຍສ຺ມາ ອິມິນາ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາເຣນ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫປິ ຕທຕ຺ຖາຍ ເອວໍ ວິຫຣຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຕ຺ຕທີປາຕິ ມຫາສມຸທ຺ທຄຕທີປໍ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທີປໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຖ. ອຕ຺ຕສຣຓາຕິ ອຕ຺ຕຄຕິກາວ ໂຫຖ, ມາ ອຎ຺ຎຄຕິກາ. ຘມ຺ມທີປຘມ຺ມສຣຓປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕມຕຄ຺ເຄຕິ ຕມອຄ຺ເຄ. ມຊ຺ເຌ ຕກາໂຣ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອິເມ ອຄ຺ຄຕມາຕິ ຕມຕຄ຺ຄາ’’ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພໍ ຕມໂຍຄໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕິວິຍ ອຄ຺ເຄ ອຸຕ຺ຕມຠາເວ ເອເຕ, ອານນ຺ທ, ມມ ຠິກ຺ຂູ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຕິອຄ຺ເຄ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຍ ເກຈິ ສິກ຺ຂາກາມາ, ສພ຺ເພປິ ເຕ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານໂຄຈຣາວ ຠິກ຺ຂູ ອຄ຺ເຄ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ທຸຕິຍຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິມິຕ຺ໂຕຠາສກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໖໖. ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສີຕິ ກທາ ປາວິສິ? ອຸກ຺ກເຈລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວສາລິໍ ຄຕກາເລ. ຠຄວາ ກິຣ ວຸຏ຺ຐວສ຺ໂສ ເວຬຸວຄາມກາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ອາຄຕມຄ຺ເຄເນວ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ປາວິສິ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕສຸ ທິວາຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ປາວິສິ. ອຖສ຺ສ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຍໍ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນຸ ໂຂ ປຐມໍ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ, ອຄສາວກາ ນຸ ໂຂ’’ຕິ? ຕໂຕ – ‘‘ອຄ຺ຄສາວກາ ປຐມ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອໂລເກສິ. ໂສ – ‘‘ສຕ຺ຕາຫເມວ ເມ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ກຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕໂຕ – ‘‘ຣາຫຸໂລ ຕາວຕິໍເສສຸ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖໂຣ ຉທ຺ທນ຺ຕທເຫ, ອຫໍ ກຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ມາຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ສຕິໍ ອຸປ຺ປາເທສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ມາຕາ ຫຸຕ຺ວາປິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ເຆສຸ ອປ຺ປສນ຺ນາ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສາ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ນຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ກສ຺ສ ເທສນາຍ ອຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ມເມວ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ສເຈ ໂຂ ປນາຫໍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຠເວຍ຺ຍໍ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ເມ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ອວເສສຊນານມ຺ປິ ອວສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ສມຈິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕເທສນາທິວເສ (ອ. ນິ. ໑.໓໗) ໂກຏິສຕສຫສ຺ສເທວຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ. ຕໂຍ ມຄ຺ເຄ ປຏິວິທ຺ຘເທວຕານໍ ຄຓນາ ນຕ຺ຖິ. ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ຐາເນສຸ ອເນກາ ອຠິສມຍາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຖເຣວ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເນວ ອສີຕິກຸລສຫສ຺ສານິ. ໂສ ທານິ ສກມາຕຸມິຈ຺ຉາທສ຺ສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ຫຣິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ມາຕຣໍ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນາ ໂມເຈຕ຺ວາ ຊາໂຕວຣເກເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ອຊ຺ເຊວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຸນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ຈຸນ຺ທ, ອມ຺ຫາກໍ ປຎ຺ຈສຕາຍ ຠິກ຺ຂຸປຣິສາຍ ສຎ຺ຎໍ ເທຫິ – ‘ຄຓ຺ຫຖາວຸໂສ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ, ຘມ຺ມເສນາປຕິ ນາຬກຄາມໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ’ຕິ’’. ເຖໂຣ ຕຖາ ອກາສິ. ຠິກ຺ຂູ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມໍສຸ. ເຖໂຣ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐານທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ອິທໍ ທານິ ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນໍ, ປຸນ ອາຄມນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວຸໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຉິນ຺ໂນ ທານິ ຠວິສ຺ສາມິ, ໂລກນາຖ ມຫາມຸນິ;

ຄມນາຄມນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຈ຺ຉິມາ ວນ຺ທນາ ອຍໍ.

ຊີວິຕໍ ອປ຺ປກໍ ມຍ຺ຫໍ, ອິໂຕ ສຕ຺ຕາຫມຈ຺ຈເຍ;

ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍາມຫໍ ເທຫໍ, ຠາຣໂວໂຣປນໍ ຍຖາ.

ອນຸຊານາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ອນຸຊານາຕຸ ສຸຄໂຕ;

ປຣິນິພ຺ພານກາໂລ ເມ, ໂອສ຺ສຏ຺ໂຐ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘາ ປນ ຍສ຺ມາ ‘‘ປຣິນິພ຺ພາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຣຓສໍວຓ຺ຓນໍ ສໍວຓ຺ເຓນ຺ຕິ ນາມ, ‘‘ມາ ປຣິນິພ຺ພາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ໂທສໍ ອາໂຣເປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ວທນ຺ຕິ. ເຕນ ນໍ ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ກຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສສິ ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ມຄເຘສຸ ນາຬກຄາເມ ຊາໂຕວຣໂກ, ຕຕ຺ຖາຫໍ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຍສ຺ສ ທານິ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກາລໍ ມຎ຺ຎສິ, ອິທານິ ປນ ເຕ ເຊຏ຺ຐກນິຏ຺ຐຠາຕິການໍ ຕາທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນໍ ທຸລ຺ລຠໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເທເສຫິ ເຕສໍ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເຖໂຣ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ມຍ຺ຫໍ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ປຈ຺ຈາສີສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕາລປ຺ປມາຓໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຕາລປ຺ປມາເຓ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຐິໂຕ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສກລນຄຣໍ ສນ຺ນິປຕິ. ເຖໂຣ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຄມນກາໂລ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ປຏິປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘມ຺ມາສນາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຘກຸຏິອຠິມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓິຜລເກ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິກສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍສ຺ສ ອຸປຣິ ອໂນມທສ຺ສິສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນໍ ປຕ຺ເຖສິໍ. ສາ ເມ ປຕ຺ຖນາ ສມິທ຺ຘາ, ທິຏ຺ຐາ ຕຸມ຺ເຫ, ຕໍ ປຐມທສ຺ສນໍ, ອິທໍ ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນໍ. ປຸນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ – ວຕ຺ວາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຍາວ ທສ຺ສນວິສໂຍ, ຕາວ ອຠິມຸໂຂວ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຐາເນ ຄມນາຄມນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຠູມິຈາໂລ ອໂຫສິ. ຠຄວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຫ – ‘‘ອນຸຄຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກ’’ນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຍາວ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາ ອຄມໍສຸ. ເຖໂຣ – ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ, ຕຸມ຺ເຫ ອາວຸໂສ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາເຍວ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ກາມິ. ມນຸສ຺ສາ – ‘‘ປຸພ຺ເພ ອຍ຺ໂຍ ປຈ຺ຈາຄມນຈາຣິກໍ ຈຣຕິ, ອິທໍ ທານິ ຄມນໍ ນ ປຸນ ປຈ຺ຈາຄມນາຍາ’’ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ເຕປິ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖ ອາວຸໂສ, ເອວໍຠາວິໂນ ນາມ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕາເປສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຕ຺ຕາຫໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສາຍໍ ນາຬກຄາມໍ ປຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ອຸປເຣວໂຕ ນາມ ເຖຣສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ພຫິຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ເຄເຫ ເຕ ອຍ຺ຍິກາ’’ຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຄຈ຺ຉ ອມ຺ຫາກໍ ອິຘາຄຕຠາວໍ ອາໂຣເຈຫິ. ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ກິຣ ເອກທິວສໍ ອນ຺ໂຕຄາເມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຊາໂຕວຣກໍ ປຏິຊຄ຺ຄຖ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ນິວາສນຏ຺ຐານໍ ຊານາຖາ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍິເກ, ມຍ຺ຫໍ ມາຕຸໂລ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ອິທານິ ກຸຫິນ຺ຕິ? ຄາມທ຺ວາເຣຕິ. ເອກໂກວ, ອຎ຺ໂຎປິ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີຕິ? ອຕ຺ຖິ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ ອາຄໂຕຕິ? ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຕການໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕິ, ທຫຣກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກກາເລ ຄິຫີ ໂຫຕຸກາໂມ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕີ ຊາໂຕວຣກໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທຓ຺ຑທີປິກາໂຍ ຊາເລຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປາເຫສິ.

ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຈ ຊາໂຕວຣກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ເຊວ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕສຸ ຄຕມຕ຺ເຕສຸເຍວ ເຖຣສ຺ສ ຂໂຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ມາຣຓນ຺ຕິກາ ເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອກໍ ຠາຊນໍ ປວິສຕິ, ເອກໍ ນິກ຺ຂມຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ – ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐາສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິ ກຸຫິໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ‘‘ນາຬກຄາເມ ຊາໂຕວຣເກ ປຣິນິພ຺ພານມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ, ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄມ຺ມ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຖໂຣ – ເກ ຕຸມ຺ເຫຕິ? ມຫາຣາຊາໂນ, ຠນ຺ເຕຕິ. ກສ຺ມາ ອາຄຕຕ຺ຖາຕິ? ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ. ໂຫຕຸ, ອຕ຺ຖິ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕສໍ ຄຕາວສາເນ ເຕເນວ ນເຍນ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ, ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ສຸຍາມາທໂຍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ອາຄມິໍສຸ. ເຕປິ ຕເຖວ ເຖໂຣ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ເທວຕານໍ ອາຄມນຎ຺ຈ ຄມນຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ – ‘‘ເກ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ຕາຕ, ຈຸນ຺ທ, ກາ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ – ‘‘ມຫາອຸປາສິກາ, ຠນ຺ເຕ ອາຄຕາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ກສ຺ມາ ອເວລາຍ ອາຄຕຕ຺ຖາຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຕຸຍ຺ຫໍ ຕາຕ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍາຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ເກ ປຐມໍ ອາຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ, ອຸປາສິເກຕິ. ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຈຕູຫິ ມຫາຣາເຊຫິ ມຫນ຺ຕຕໂຣຕິ? ອາຣາມິກສທິສາ ເອເຕ ອຸປາສິເກ, ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ອກໍສູຕິ. ເຕສໍ ຕາຕ, ຄຕາວສາເນ ໂກ ອາຄໂຕຕິ? ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທຕິ. ເທວຣາຊໂຕປິ ຕ຺ວໍ ຕາຕ, ມຫນ຺ຕຕໂຣຕິ? ຠຓ຺ຑຄາຫກສາມເຓຣສທິໂສ ເອສ ອຸປາສິເກ, ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸ ຕາວຕິໍສໂຕ ໂອຕຣຓກາເລ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິ. ຕສ຺ສ ຕາຕ ຄຕາວສາເນ ໂຊຕມາໂນ ວິຍ ໂກ ອາຄໂຕຕິ? ອຸປາສິເກ ຕຸຍ຺ຫໍ ຠຄວາ ຈ ສຕ຺ຖາ ຈ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ນາມ ເອໂສຕິ. ມຍ຺ຫໍ ຠຄວໂຕ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມໂຕປິ ຕ຺ວໍ ຕາຕ ມຫນ຺ຕຕໂຣຕິ? ອາມ ອຸປາສິເກ, ເອເຕ ນາມ ກິຣ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸ ຊາຕທິວເສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ມຫາປຸຣິສໍ ສຸວຓ຺ຓຊາເລນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສູຕິ.

ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ – ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕາວ ເມ ອຍໍ ອານຸຠາໂວ, ກີທິໂສ ວຕ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຕ຺ຖຸ ອານຸຠາໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕິຍາ ສຫສາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສກລສຣີເຣ ຜຣິ. ເຖໂຣ – ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເມ ມາຕຸ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ທານິ ກາໂລ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ຈິນ຺ເຕສິ ມຫາອຸປາສິເກ’’ຕິ ອາຫ. ສາ – ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕາວ ເມ ອຍໍ ຄຸໂຓ, ສຕ຺ຖຸ ປນສ຺ສ ກີທິໂສ ຄຸໂຓ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ, ຕາຕ, ຈິນ຺ເຕມີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາອຸປາສິເກ, ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖຸ ຊາຕກ຺ຂເຓ, ມຫາຠິນິກ຺ຂມເນ, ສມ຺ໂພຘິຍໍ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ ຈ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນ ສໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາຕິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຸຓປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ກເຖສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປິຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອຸປຕິສ຺ສ, ກສ຺ມາ ເອວມກາສິ, ເອວຣູປໍ ນາມ ອມຕໍ ມຍ຺ຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ນ ອທາສີ’’ຕິ. ເຖໂຣ – ‘‘ທິນ຺ນໍ ທານິ ເມ ມາຕຸ ຣູປສາຣິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ໂປສາວນິກມູລໍ, ເອຕ຺ຕເກນ ວຏ຺ຏິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ມຫາອຸປາສິເກ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ຈຸນ຺ທ ກາ ເວລາ’’ຕິ ອາຫ. ພລວປຈ຺ຈູສກາໂລ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຫີຕິ. ສນ຺ນິປຕິໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆຕິ. ມໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສີທາເປຫິ ຈຸນ຺ທາຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສີທາເປສິ. ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສໍ ໂວ ວສ຺ສານິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ຍໍ ເມ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ ນ ໂຣເຈຖ, ຂມຖ ຕໍ ອາວຸໂສຕິ. ເອຕ຺ຕກໍ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຉາຍາ ວິຍ ຕຸມ຺ເຫ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ອຣຸຈ຺ຈນກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ຂມຖາຕິ. ອຖ ເຖໂຣ ອຣຸຓສິຂາຍ ປຎ຺ຎາຍມານາຍ ມຫາປຖວິໍ ອຸນ຺ນາທຍນ຺ໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ພຫູ ເທວມນຸສ຺ສາ ເຖຣສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພາເນ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ.

ອາຍສ຺ມາ ຈຸນ຺ໂທ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣຎ຺ຈ ຘາຕຸປຣິສ຺ສາວນຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ຠຄວາ ຘາຕຸປຣິສ຺ສາວນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ຄາຖາສເຕຫິ ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຘາຕຸເຈຕິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊຄຫຄມນຕ຺ຖາຍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຄຕກາເລ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຄງ຺ຄາຠິມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸກ຺ກເຈລໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານານໍ ປຣິນິພ຺ພານປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸກ຺ກເຈລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວສາລິໍ ອຄມາສິ. ເອວໍ ຄເຕ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພີ ກຖາ.

ນິສີທນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອຸເທນເຈຕິຍນ຺ຕິ ອຸເທນຍກ຺ຂສ຺ສ ເຈຕິຍຏ຺ຐາເນ ກຕວິຫາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຄຕມກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຠາວິຕາຕິ ວຑ຺ຒິຕາ. ພຫຸລີກຕາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຕາ. ຍານີກຕາຕິ ຍຸຕ຺ຕຍານໍ ວິຍ ກຕາ. ວຕ຺ຖຸກຕາຕິ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕາ. ອນຸຏ຺ຐິຕາຕິ ອຘິຏ຺ຐິຕາ. ປຣິຈິຕາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕາ ສຸວຑ຺ຒິຕາ. ສຸສມາຣທ຺ຘາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘາ.

ອິຕິ ອນິຍເມນ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກປ຺ປນ຺ຕິ ອາຍຸກປ຺ປໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຍໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ກປ຺ປາວເສສໍ ວາຕິ – ‘‘ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໗; ອ. ນິ. ໖.໗໔) ວຸຕ຺ຕວສ຺ສສຕໂຕ ອຕິເຣກໍ ວາ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐາເນ ຄຊ຺ຊິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍເຖວ ຫິ ເວຬຸວຄາມເກ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ທສ ມາເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທສ ທສ ມາເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອິມໍ ຠທ຺ທກປ຺ປເມວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ກສ຺ມາ ປນ ນ ຐິໂຕຕິ? ອຸປາທິນ຺ນກສຣີຣໍ ນາມ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີຫິ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິຠາວໍ ອປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ອາຍຸໂກຏ຺ຐາເສ ພຫຸຊນສ຺ສ ປິຍມນາປກາເລເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ເຘສຸ ຈ ມຫາສາວເກສຸ ປຣິນິພ຺ພຸເຕສຸ ເອກເກເນວ ຂາຓຸເກນ ວິຍ ຐາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ທຫຣສາມເຓຣປຣິວາຣິເຕນ ວາ. ຕໂຕ – ‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິສາ’ຕິ ຫີເຬຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ນ ຐິໂຕ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂສ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ອາຍຸກປ຺ໂປ’’ຕິ ອິທເມວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນິຍມິຕໍ.

໑໖໗. ຍຖາ ຕໍ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏຈິຕ຺ໂຕ ອຎ຺ໂຎປິ ໂກຈິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ເອວເມວ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ກາຣຓາ? ມາໂຣ ຫິ ຍສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ທ຺ວາທສ ວິປລ຺ລາສາ ອປ຺ປຫີນາ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຕິ. ເຖຣສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິປລ຺ລາສາ ອປ຺ປຫີນາ, ເຕນສ຺ສ ມາໂຣ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ປນ ຈິຕ຺ຕປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິໍ ກໂຣຕີຕິ? ເຠຣວໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສາເວຕິ, ຕໂຕ ສຕ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ສຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິວຏມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ມຸເຂນ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຫທຍໍ ມທ຺ທຕິ. ຕໂຕ ວິສຎ຺ຎາວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ປເນສ ມຸເຂນ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສຕຸໍ ກິໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ? ເຠຣວາຣມ຺ມຓໍ ປນ ທສ຺ເສຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ ນິມິຕ຺ໂຕຠາສໍ ນ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ຠຄວາ ຊານນ຺ໂຕເຍວ – ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຍາວຕຕິຍໍ ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິ? ປຣໂຕ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິ ຍາຈິເຕ ‘‘ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ອປຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ໂທສາໂຣປເນນ ໂສກຕນຸກຣຓຕ຺ຖໍ.

ມາຣຍາຈນກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໖໘. ມາໂຣ ປາປິມາຕິ ເອຕ຺ຖ ມາໂຣຕິ ສຕ຺ເຕ ອນຕ຺ເຖ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ມາເຣຕີຕິ ມາໂຣ. ປາປິມາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ໂສ ຫິ ປາປຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ປາປິມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຓ຺ໂຫ, ອນ຺ຕໂກ, ນມຸຈິ, ປມຕ຺ຕພນ຺ຘູຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມານິ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ຠຄວໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຕ຺ຕິຍາ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ໂພຘິມຓ຺ເຑເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ ຍທຕ຺ຖໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ, ໂສ ໂວ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ປຏິວິທ຺ຘໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ກິໍ ເຕ ໂລກວິຈາຣເຓນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ຍຖາ ອຊ຺ຊ, ເອວເມວ ‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິ ຍາຈິ. ຠຄວາ ຈສ຺ສ – ‘‘ນ ຕາວາຫ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ວິຍຕ຺ຕາຕິ ມຄ຺ຄວເສນ ວິຍຕ຺ຕາ. ຕເຖວ ວິນີຕາ ຕຖາ ວິສາຣທາ. ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ເຕປິຏກວເສນ ພຫຸ ສຸຕເມເຕສນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ. ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມຘຣາ. ອຖວາ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸສ຺ສຸຕາ ເຈວ ປຏິເວຘພຫຸສ຺ສຸຕາ ຈ. ປຣິຍຕ຺ຕິປຏິເວຘຘມ຺ມານໍເຍວ ຘາຣຓໂຕ ຘມ຺ມຘຣາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປນ຺ນາຕິ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມຠູຕໍ ວິປສ຺ສນາຘມ຺ມໍ ປຏິປນ຺ນາ. ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາຕິ ອນຸຈ຺ຉວິກປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ. ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນຕິ ອນຸຘມ຺ມຈຣຓສີລາ. ສກໍ ອາຈຣິຍກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍວາທໍ. ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ເວວຈນານິ. ສຫຘມ຺ເມນາຕິ ສເຫຕຸເກນ ສກາຣເຓນ ວຈເນນ. ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ຍາວ ນ ນິຍ຺ຍານິກໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕໍ ສກລໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ອິທ຺ຘນ຺ຕິ ສມິທ຺ຘໍ ຌານສ຺ສາທວເສນ. ຜີຕນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລໍ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິວເສນ. ວິຕ຺ຖາຣິກນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖຕໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ປຕິຏ຺ຐິຕວເສນ. ພາຫຸຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ພຫຸຊເນຫິ ຎາຕໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ ມຫາຊນາຠິສມຍວເສນ. ປຸຖຸຠູຕນ຺ຕິ ສພ຺ພາກາຣວເສນ ປຸຖຸລຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ. ກຖໍ? ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກາ ວິຎ຺ຎຸຊາຕິກາ ເທວາ ເຈວ ມນຸສ຺ສາ ຈ ອຕ຺ຖິ ສພ຺ເພຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ປກາສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກຕິ ນິຣາລໂຍ. ຕ຺ວຎ຺ຫິ ປາປິມ, ອຏ຺ຐມສຕ຺ຕາຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ – ‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຕຸ, ສຸຄໂຕ’’ຕິ ວິຣວນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ຖ. ອຊ຺ຊ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ວິຄຕຸສ຺ສາໂຫ ໂຫຫິ; ມາ ມຍ຺ຫໍ ປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖໍ ວາຍາມໍ ກໂຣຫີຕິ ວທຕິ.

ອາຍຸສງ຺ຂາຣໂອສ຺ສຊ຺ຊນວຓ຺ຓນາ

໑໖໙. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊີຕິ ສຕິໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິ, ປຊຫິ. ຕຕ຺ຖ ນ ຠຄວາ ຫຕ຺ເຖນ ເລຑ຺ຑຸໍ ວິຍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊິ, ເຕມາສມຕ຺ຕເມວ ປນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ນ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂອສ຺ສຊີ’’ຕິ. ‘‘ອຸສ຺ສຊ຺ຊີ’’ຕິ ປິ ປາໂຐ. ມຫາຠູມິຈາໂລຕິ ມຫນ຺ໂຕ ປຖວີກມ຺ໂປ. ຕທາ ກິຣ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ຠິໍສນໂກຕິ ຠຍຊນໂກ. ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍ ຈ ຜລິໍສູຕິ ເທວເຠຣິໂຍ ຜລິໍສຸ, ເທໂວ ສຸກ຺ຂຄຊ຺ຊິຕໍ ຄຊ຺ຊິ, ອກາລວິຊ຺ຊຸລຕາ ນິຈ຺ຉຣິໍສຸ, ຂຓິກວສ຺ສໍ ວສ຺ສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ກສ຺ມາ ອຸທາເນສິ? ໂກຈິ ນາມ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ຠຄວາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ – ‘ປຣິນິພ຺ພາຍຖ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິນິພ຺ພາຍຖ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ຠເຍນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີ’’ຕິ. ‘‘ຕສ຺ໂສກາໂສ ມາ ໂຫຕຸ, ຠີຕສ຺ສ ອຸທານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖໍ ປີຕິເວຄວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີນມ຺ປິ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠາວໂຕ ຕຸລິຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຕຸລໍ. ກິໍ ຕໍ? ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ. ນ ຕຸລໍ, ນ ວາ ຕຸລໍ ສທິສມສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ໂລກິຍໍ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕຸລໍ. ກິໍ ຕໍ? ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມໍ. ອຖວາ ກາມາວຈຣຣູປາວຈຣໍ ຕຸລໍ, ອຣູປາວຈຣໍ ອຕຸລໍ. ອປ຺ປວິປາກໍ ວາ ຕຸລໍ, ພຫຸວິປາກໍ ອຕຸລໍ. ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ສມ຺ຠວສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕໍ, ປິຓ຺ຑກາຣກໍ ຣາສິກາຣກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວສງ຺ຂາຣຓກໍ. ອວສ຺ສຊີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ມຸນີຕິ ພຸທ຺ຘມຸນິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ. ສມາຫິໂຕຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘິວເສນ ສມາຫິໂຕ. ອຠິນ຺ທິ ກວຈມິວາຕິ ກວຈໍ ວິຍ ອຠິນ຺ທິ. ອຕ຺ຕສມ຺ຠວນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນິ ສຎ຺ຊາຕໍ ກິເລສໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສວິປາກຏ຺ເຐນ ສມ຺ຠວໍ, ຠວາຠິສງ຺ຂາຣຓຏ຺ເຐນ ຠວສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຈ ລທ຺ຘນາມໍ ຕຸລາຕຸລສງ຺ຂາຕໍ ໂລກິຍກມ຺ມຎ຺ຈ ໂອສ຺ສຊິ. ສງ຺ຄາມສີເສ ມຫາໂຍໂຘ ກວຈໍ ວິຍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ ກິເລສຎ຺ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຠິນ຺ທີ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ຕຸລນ຺ຕິ ຕຸເລນ຺ໂຕ ຕີເຣນ຺ໂຕ. ອຕຸລຎ຺ຈ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ເຈວ ສມ຺ຠວຎ຺ຈ. ຠວສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຠວຄາມິກມ຺ມໍ. ອວສ຺ສຊິ ມຸນີຕິ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນິຈ຺ຈາ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໘) ນເຍນ ຕຸລຍນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘມຸນິ ຠເວ ອາທີນວໍ, ນິພ຺ພາເນ ຈ ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຂນ຺ຘານໍ ມູລຠູຕໍ ຠວສງ຺ຂາຣກມ຺ມໍ – ‘‘ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໘໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມກ຺ຂຍກເຣນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອວສ຺ສຊິ. ກຖໍ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ ອຠິນ຺ທິ ກວຈມິວ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠວໍ. ໂສ ຫິ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມຖວເສນ ສມາຫິໂຕຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຖວິປສ຺ສນາພເລນ ກວຈມິວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠວຕ຺ຕາ ‘‘ອຕ຺ຕສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ສພ຺ພກິເລສຊາລໍ ອຠິນ຺ທິ. ກິເລສາຠາເວນ ຈ ກຕກມ຺ມໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກຕ຺ຕາ ອວສ຺ສຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ກິເລສປ຺ປຫາເນນ ກມ຺ມໍ ປຊຫິ, ປຫີນກິເລສສ຺ສ ຈ ຠຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຠີໂຕວ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊິ, ອຠີຕຠາວຎາປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ມຫາຠູມິຈາລວຓ຺ຓນາ

໑໗໑. ຍໍ ມຫາວາຕາຕິ ເຍນ ສມເຍນ ຍສ຺ມິໍ ວາ ສມເຍ ມຫາວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ມຫາວາຕາ ວາຍນ຺ຕາປິ ອຸກ຺ເຂປກວາຕາ ນາມ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕ ວາຍນ຺ຕາ ສຏ຺ຐິສຫສ຺ສາຘິກນວໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລໍ ອຸທກສນ຺ຘາຣກໍ ວາຕໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອາກາເສ ອຸທກໍ ຠສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຠສ຺ສນ຺ເຕ ປຖວີ ຠສ຺ສຕິ. ປຸນ ວາໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ອນ຺ໂຕຘມກຣເຓ ວິຍ ອຸທກໍ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂຕ ອຸທກໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຖວີ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ອຸທກໍ ກມ຺ປິຕໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕິ. ເອຕຎ຺ຈ ກມ຺ປນໍ ຍາວ ອຊ຺ຊກາລາປິ ໂຫຕິເຍວ, ພຫລຠາເວນ ປນ ນ ໂອຄຈ຺ຉນຸຄ຺ຄຈ຺ຉນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວຕິ ອິຊ຺ຌນສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫິທ຺ຘິໂກ, ອນຸຠວິຕພ຺ພສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫານຸຠາໂວ. ປຣິຕ຺ຕາຕິ ທຸພ຺ພລາ. ອປ຺ປມາຓາຕິ ພລວາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕີຕິ ໂສ ອິທ຺ຘິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສໍເວເຊນ຺ໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ວິຍ, ວີມໍສນ຺ໂຕ ວາ ມຫານາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕສາມເຓໂຣ ວິຍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕິ. ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ, ເຍນ ປພ຺ພຊິຕທິວເສເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເວຊຍນ຺ໂຕ ປາສາໂທ ກມ຺ປິຕປຸພ຺ໂພ’’ຕິ? ຕໂຕ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂກຈີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ອຫໍ ກມ຺ເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາພເລນ ເວຊຍນ຺ຕມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ກມ຺ເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ສກ຺ກສ຺ສ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ປຸຕ຺ຕ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕ, ຕ຺ວໍ ປູຕິຄນ຺ເຘເນວ ສີເສນ ເວຊຍນ຺ຕໍ ກມ຺ເປຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ, ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຕາຕ ປາສາໂທ, ກຖໍ ກມ຺ເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ?

ສາມເຓໂຣ – ‘‘ອິມາ ເທວຕາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເກຬິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຫໍ ໂຂ ປນ ອາຈຣິຍໍ ນາລຕ຺ຖໍ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເມ ອາຈຣິໂຍ ສາມຸທ຺ທິກມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກເລຓໍ ມາເປຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນຕິ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ນໍ ເຖໂຣ – ‘‘ກິໍ, ຕາຕ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕ, ອສິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ຍຸທ຺ຘໍ ປວິຏ຺ໂຐສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນາສກ຺ຂິ, ຕາຕ, ເວຊຍນ຺ຕໍ ກມ຺ເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອາຈຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາລຕ຺ຖນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ – ‘‘ຕາຕ ຕຸມ຺ຫາທິເສ ອກມ຺ເປນ຺ເຕ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ກມ຺ເປສ຺ສຕິ. ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ເຕ, ຕາຕ, ອຸທກປິຏ຺ເຐ ໂຄມຍຂຓ຺ຑໍ ປິລວນ຺ຕໍ, ຕາຕ, ກປລ຺ລກປູວໍ ປຈນ຺ຕາ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ອິມິນາ ໂອປມ຺ເມນ ຊານາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ – ‘‘ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຕເກນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປາສາເທນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສໍ ອຸທກໍ ໂຫຕູຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ເວຊຍນ຺ຕາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ.

ເທວຘີຕໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ເອກວາຣໍ ລຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄໂຕ, ປຸນປິ ສາມເຓໂຣ ເອຕິ, ປຸນປິ ເອຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ – ‘‘ມາ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຖຍິຕ຺ຖ, ອິທານິ ເຕນ ອາຈຣິໂຍ ລທ຺ໂຘ, ຂເຓນ ປາສາທໍ ກມ຺ເປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສາມເຓໂຣປິ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ປາສາທຖູປິກໍ ປຫຣິ. ປາສາໂທ ຈຕູຫິ ທິສາຫິ ໂອຓມຕິ. ເທວຕາ – ‘‘ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ເທຫິ, ຕາຕ, ປາສາທສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ເທຫິ, ຕາຕ, ປາສາທສ຺ສາ’’ຕິ ວິຣວິໍສຸ. ສາມເຓໂຣ ປາສາທໍ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປາສາທມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ອຊ຺ເຊວາຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອຊ຺ຊ ປຕ຺ຕາສວກ຺ຂຍໍ;

ອຊ຺ຊ ກມ຺ເປມິ ປາສາທໍ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘສ຺ສຸຬາຣຕາ.

ອຊ຺ເຊວາຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ…ເປ… ອໂຫ ຘມ຺ມສ຺ສຸຬາຣຕາ.

ອຊ຺ເຊວາຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ…ເປ… ອໂຫ ສງ຺ຆສ຺ສຸຬາຣຕາຕິ.

ອິໂຕ ປເຣສຸ ຉສຸ ປຖວີກມ຺ເປສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ມຫາປທາເນ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ອິຕິ ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ປຖວີກມ຺ເປສຸ ປຐໂມ ຘາຕຸໂກເປນ, ທຸຕິໂຍ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ, ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາ ປຸຎ຺ຎເຕເຊນ, ປຎ຺ຈໂມ ຎາຓເຕເຊນ, ຉຏ຺ໂຐ ສາຘຸກາຣທານວເສນ, ສຕ຺ຕໂມ ກາຣຸຎ຺ຎຠາເວນ, ອຏ຺ຐໂມ ອາໂຣທເນນ. ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມນ຺ເຕ ຈ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ຈ ມຫາສຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎເຕເຊນ ປຖວີ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ອຠິສມ຺ໂພຘິຍໍ ຎາຓເຕເຊນ ອຠິຫຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ ສາຘຸກາຣຠາວສຓ຺ຐິຕາ ສາຘຸກາຣໍ ທທມານາ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊເນ ກາຣຸຎ຺ຎສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ໂຂຠໍ ອສຫມານາ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ປຣິນິພ຺ພາເນ ອາໂຣທນເວຄຕຸນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ປຖວີເທວຕາຍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ, ມຫາຠູຕປຖວິຍາ ປເນຕໍ ນຕ຺ຖິ ອເຈຕນຕ຺ຕາຕິ.

ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐ ເຫຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ອິເມຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນິທສ຺ສນໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ – ‘‘ອທ຺ຘາ ອຊ຺ຊ ຠຄວຕາ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ໂອສ຺ສຏ຺ໂຐ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ຠຄວາ ປນ ສລ຺ລກ຺ຂິຕຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ໂອກາສໍ ອທຕ຺ວາວ ອຎ຺ຎານິປິ ອຏ຺ຐການິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑນ຺ໂຕ – ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອຏ຺ຐປຣິສວຓ຺ຓນາ

໑໗໒. ຕຕ຺ຖ ອເນກສຕໍ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສນ຺ຕິ ພິມ຺ພິສາຣສມາຄມຎາຕິສມາຄລິຈ຺ຉວີສມາຄມາທິສທິສໍ, ສາ ປນ ອຎ຺ເຎສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸປິ ລພ຺ຠເຕເຍວ. ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອາລາປສລ຺ລາໂປ ກຕປຸພ຺ໂພ. ສາກຈ຺ຉາຕິ ຘມ຺ມສາກຈ຺ຉາປິ ສມາປຊ຺ຊິຕປຸພ຺ພາ. ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ວຓ຺ໂຓຕິ ເຕ ໂອທາຕາປິ ໂຫນ຺ຕິ ກາຬາປິ ມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວີປິ, ສຕ຺ຖາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓວ. ອິທໍ ປນ ສຓ຺ຐານໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຖິຕໍ. ສຓ຺ຐານມ຺ປິ ຈ ເກວລໍ ເຕສໍ ປຎ຺ຎາຍຕິເຍວ, ນ ປນ ຠຄວາ ມິລກ຺ຂຸສທິໂສ ໂຫຕິ, ນາປິ ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑໂລ, ພຸທ຺ຘເວເສເນວ ນິສີທຕິ. ເຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສມານສຓ຺ຐານເມວ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ສໂຣຕິ ເຕ ຉິນ຺ນສ຺ສຣາປິ ໂຫນ຺ຕິ ຄຄ຺ຄຣສ຺ສຣາປິ ກາກສ຺ສຣາປິ, ສຕ຺ຖາ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣວ. ອິທໍ ປນ ຠາສນ຺ຕຣໍ ສນ຺ຘາຍ ກຖິຕໍ. ສເຈປິ ຫິ ສຕ຺ຖາ ຣາຊາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ກເຖຕິ, ‘‘ອຊ຺ຊ ຣາຊາ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ກເຖຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ໂຫຕິ. ກເຖຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕ ປນ ຠຄວຕິ ປຸນ ຣາຊານໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວີມໍສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອິທາເນວ ມາຄຘຠາສາຍ ສີຫຬຠາສາຍ ມຘຸເຣນາກາເຣນ ກເຖນ຺ໂຕ ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ, ກິໍ ເທໂວ, ອຸທາຫຸ ມນຸສ຺ໂສຕິ ເອວໍ ວີມໍສນ຺ຕາປິ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິມຕ຺ຖໍ ປເນວໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ? ວາສນຕ຺ຖາຍ. ເອວໍ ສຸໂຕປິ ຫິ ຘມ຺ໂມ ອນາຄເຕ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ເຍວາຕິ ອນາຄຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ເທເສຕິ. ອເນກສຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສນ຺ຕິອາທີນມ຺ປິ ໂສຓທຓ຺ຑກູຏທຓ຺ຑສມາຄມາທິວເສນ ເຈວ ອຎ຺ຎຈກ຺ກວາຬວເສນ ຈ ສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິມາ ປນ ອຏ຺ຐ ປຣິສາ ຠຄວາ ກິມຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ? ອຠີຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ. ອິມາ ກິຣ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອານນ຺ທ, ອິມາປິ ອຏ຺ຐ ປຣິສາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠຍໍ ວາ ສາຣຊ຺ຊໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ມາຣໍ ປນ ເອກກໍ ທິສ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ຠາເຍຍ຺ຍາຕິ ໂກ ເອວໍ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸມຣຫຕິ. ອຠີໂຕ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊີ’’ຕິ.

ອຏ຺ຐອຠິຠາຍຕນວຓ຺ຓນາ

໑໗໓. ອຠິຠາຍຕນານີຕິ ອຠິຠວນກາຣຓານິ. ກິໍ ອຠິຠວນ຺ຕິ? ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມປິ ອາຣມ຺ມຓານິປິ. ຕານິ ຫິ ປຏິປກ຺ຂຠາເວນ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ອຠິຠວນ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຎາຓຸຕ຺ຕຣິຍຕາຍ ອາຣມ຺ມຓານິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີຕິອາທີສຸ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ປຣິກມ຺ມວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ນາມ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນີລປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເກເສ ວາ ປິຕ຺ເຕ ວາ ອກ຺ຂິຕາຣກາຍ ວາ ກໂຣຕິ. ປີຕປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເມເທ ວາ ຉວິຍາ ວາ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ເຐສຸ ວາ ອກ຺ຂີນໍ ປີຕກຏ຺ຐາເນ ວາ ກໂຣຕິ. ໂລຫິຕປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມໍເສ ວາ ໂລຫິເຕ ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ວາ ອກ຺ຂີນໍ ຣຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວາ ກໂຣຕິ. ໂອທາຕປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິມ຺ຫິ ວາ ທນ຺ເຕ ວາ ນເຂ ວາ ອກ຺ຂີນໍ ເສຕຏ຺ຐາເນ ວາ ກໂຣຕິ. ຕໍ ປນ ສຸນີລໍ ສຸປີຕໍ ສຸໂລຫິຕກໍ ສຸໂອທາຕກໍ ນ ໂຫຕິ, ອວິສຸທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ.

ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ຍສ຺ເສວໍ ປຣິກມ຺ມໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ພຫິທ຺ຘາ, ໂສ ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ອປ຺ປນາຍ ວເສນ – ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣິຕ຺ຕານີຕິ ອວຑ຺ຒິຕານິ. ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີຕິ ສຸວຓ຺ຓານິ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ ວາ. ປຣິຕ຺ຕວເສເນວ ອິທໍ ອຠິຠາຍຕນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ນາມ ສມ຺ປນ຺ນຄຫຓິໂກ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເອກກພຬເມວ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ຎາຓຸຕ຺ຕຣິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສທຎາໂຓ – ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕເກ ອາຣມ຺ມເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ນາຍໍ ມມ ຠາໂຣ’’ຕິ ຕານິ ຣູປານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ປາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊານາມິ ປສ຺ສາມີຕິ ອິມິນາ ປນສ຺ສ ອາໂຠໂຄ ກຖິໂຕ. ໂສ ຈ ໂຂ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ, ນ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ. ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕີຕິ ອາໂຠຄສຎ຺ຎາຍປິ ຌານສຎ຺ຎາຍປິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຠິຠວນສຎ຺ຎາ ຫິສ຺ສ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອາໂຠຄສຎ຺ຎາ ປນ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ເສວ.

ອປ຺ປມາຓານີຕິ ວຑ຺ຒິຕປ຺ປມາຓານິ, ມຫນ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຠຸຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍຖາ ມຫຄ຺ຆໂສ ປຸຣິໂສ ເອກໍ ຠຕ຺ຕວຑ຺ຒິຕກໍ ລຠິຕ຺ວາ – ‘‘ອຎ຺ຎມ຺ປິ ໂຫຕຸ, ກິໍ ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ນ ມຫນ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ຎາຓຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສທຎາໂຓ ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນຍິທໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາກຣເຓ ຠາໂຣ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ປາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ອລາຠິຕາຍ ວາ ອນຕ຺ຖິກຕາຍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ປຣິກມ຺ມສຎ຺ຎາວິຣຫິໂຕ.

ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ຍສ຺ສ ປຣິກມ຺ມມ຺ປິ ນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ພຫິທ຺ຘາວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ໂສ ເອວໍ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ເຈວ ອປ຺ປນາຍ ຈ ວເສນ – ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖາຠິຠາຍຕເນ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ປຣິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ກຈຣິຕວເສນ ອາຄຕໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ໂມຫຈຣິຕວເສນ, ສຸວຓ຺ຓໍ ໂທສຈຣິຕວເສນ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ຣາຄຈຣິຕວເສນ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ເອຕານິ ສປ຺ປາຍານິ. ສາ ຈ ເນສໍ ສປ຺ປາຍຕາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຈຣິຕນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕາ.

ປຎ຺ຈມອຠິຠາຍຕນາທີສຸ ນີລານີຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນີລວຓ຺ຓານີຕິ ວຓ຺ຓວເສນ. ນີລນິທສ຺ສນານີຕິ ນິທສ຺ສນວເສນ, ອປຎ຺ຎາຍ ມານວິວຣານິ ອສມ຺ຠິນ຺ນວຓ຺ຓານິ ເອກນີລາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນີລນິຠາສານີຕິ ອິທໍ ປນ ໂອຠາສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນີໂລຠາສານິ ນີລປ຺ປຠາຍຸຕ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ເນສໍ ວິສຸທ຺ຘຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ວິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓວເສເນວ ຫິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຠິຠາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຸມາປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ເອຕຎ຺ຫິ ປຸປ຺ຜໍ ສິນິທ຺ຘໍ ມຸທຸ, ທິສ຺ສມານມ຺ປິ ນີລເມວ ໂຫຕິ. ຄິຣິກຓ຺ຓິກປຸປ຺ຜາທີນິ ປນ ທິສ຺ສມານານິ ເສຕຘາຕຸກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ຄຫິຕໍ, ນ ຕານິ. ພາຣາຓເສຍ຺ຍກນ຺ຕິ ພາຣາຓສິສມ຺ຠວໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ກປ຺ປາໂສປິ ມຸທຸ, ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິກາໂຍປິ ຕນ຺ຕວາຍາປິ ເຉກາ, ອຸທກມ຺ປິ ສຸຈິ ສິນິທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ; ທ຺ວີສຸປິ ປສ຺ເສສຸ ມຏ຺ຐໍ ມຸທຸ ສິນິທ຺ຘໍ ຂາຍຕິ.

ປີຕານີຕິອາທີສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ນີລກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນີລສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ວາ ວຕ຺ຖສ຺ມິໍ ວາ ວຓ຺ຓຘາຕຸຍາ ວາ’’ຕິອາທິກໍ ປເນຕ຺ຖ ກສິຓກຣຓຎ຺ຈ ປຣິກມ຺ມຎ຺ຈ ອປ຺ປນາວິຘານຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອິມານິປິ ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານິ ອຠີຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ອານີຕານິ. ອິມານິ ກິຣ ວຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອານນ຺ທ, ເອວຣູປາປິ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠຍໍ ວາ ສາຣຊ຺ຊໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ມາຣໍ ປນ ເອກກໍ ທິສ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ຠາເຍຍ຺ຍາຕິ ໂກ ເອວໍ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸມຣຫຕິ. ອຠີໂຕ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊີ’’ຕິ.

ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ຂວຓ຺ຓນາ

໑໗໔. ວິໂມກ຺ຂກຖາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເຍວ. ອິເມປິ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ ອຠີຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ອານີຕາ. ອິເມປິ ກິຣ ວຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອານນ຺ທ, ເອຕາປິ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠຍໍ ວາ ສາຣຊ຺ຊໍ ວາ ນຕ຺ຖິ…ເປ… ໂອສ຺ສຊີ’’ຕິ.

໑໗໕. ອິທານິປິ ຠຄວາ ອານນ຺ທສ຺ສ ໂອກາສໍ ອທຕ຺ວາວ ເອກມິທາຫນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອປຣມ຺ປິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມເມວ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ.

໑໗໗. ໂອສ຺ສຏ຺ໂຐຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ເອວໍ ກິຣ ວຕ຺ວາ – ‘‘ເຕນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ອານນ຺ທຍາຈນກຖາ

໑໗໘. ອລນ຺ຕິ ປຏິກ຺ເຂປວຈນເມຕໍ. ໂພຘິນ຺ຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓປຏິເວຆໍ. ສທ຺ທຫສິ ຕ຺ວນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຠາວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສທ຺ທຫສີຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທາຕິ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ວຈນໍ ສທ຺ທຫສິ, ຕສ຺ມາ ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໗໙. ເອກມິທາຫນ຺ຕິ ອິທໍ ຠຄວາ – ‘‘ນ ເກວລໍ ອຫໍ ອິເຘວ ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິໍ, ອຎ຺ຎທາປິ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອຬາຣິກໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອກາສິໍ, ຕມ຺ປິ ຕຍາ ນ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ຕເວວາຍໍ ອປຣາໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ໂສກວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ເຖຣສ຺ເສວ ໂທສາໂຣປນຕ຺ຖໍ ອາຣຠິ.

໑໘໓. ປິເຍຫິ ມນາເປຫີຕິ ມາຕາປິຕາຠາຕາຠຄິນິອາທິເກຫິ ຊາຕິຍາ ນານາຠາໂວ, ມຣເຓນ ວິນາຠາໂວ, ຠເວນ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ. ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາຕິ ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ, ຍສ຺ມາ ສພ຺ເພເຫວ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາປິ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາປິ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາປິ, ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາປິ, ເທໂວໂຣຫຓໍ ກຕ຺ວາປິ, ຍໍ ຕໍ ຊາຕໍ ຠູຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ປໂລກຘມ຺ມໍ, ຕໍ ວຕ ຕຖາຄຕສ຺ສາປິ ສຣີຣໍ ມາ ປລຸຊ຺ຊີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ໂຣທນ຺ເຕນາປິ ກນ຺ທນ຺ເຕນາປິ ນ ສກ຺ກາ ຕໍ ກາຣຓໍ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ. ປຸນ ປຈ຺ຈາວມິສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ຈຕ຺ຕໍ ວນ຺ຕໍ, ຕໍ ວຕ ປຸນ ປຏິຂາທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໘໔. ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ຍຖາ ອິທໍ ສິກ຺ຂາຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ອທ຺ຘນິຍນ຺ຕິ ອທ຺ຘານກ຺ຂມໍ. ຈິຣຏ຺ຐິຕິກນ຺ຕິ ຈິຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສເນວ ກຖິຕໍ. ເອເຕສໍ ປນ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕຕິຍຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນາຄາປໂລກິຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໖. ນາຄາປໂລກິຕນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ມຫາຊນສ຺ສ ອຏ຺ຐີນິ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕານິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ, ອງ຺ກຸສກລຄ຺ຄານິ ວິຍ, ນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘານໍ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສງ຺ຂລິການິ ວິຍ ເອກາພທ຺ຘານິ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕານິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຉໂຕ ອປໂລກນກາເລ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ. ຍຖາ ປນ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ປຈ຺ຉາຠາຄໍ ອປໂລເກຕຸກາໂມ ສກລສຣີເຣເນວ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ – ‘‘ເວສາລິໍ ອປໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ – ‘‘ຠຄວາ ອເນການິ ກປ຺ປໂກຏິສຫສ຺ສານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕຫິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ປຖວີ ກຸລາລຈກ຺ກໍ ວິຍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເວສາລິນຄຣາຠິມຸຂໍ ອກາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນນຸ ຈ ນ ເກວລໍ ເວສາລິຍາວ, ສາວຕ຺ຖິຣາຊຄຫນາຬນ຺ທປາຏລິຄາມໂກຏິຄາມນາຕິກຄາມເກສຸປິ ຕໂຕ ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາເລ ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນເມວ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກສ຺ມາ ນາຄາປໂລກິຕໍ ນາປໂລເກສີຕິ? ອນຈ຺ຉຣິຍຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຫິ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປໂລເກນ຺ຕສ຺ເສຕໍ ນ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນາປໂລເກສິ. ອປິ ຈ ເວສາລິຣາຊາໂນ ອາສນ຺ນວິນາສາ, ຕິຓ຺ຓໍ ວສ຺ສານໍ ອຸປຣິ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ຕໍ ນຄຣທ຺ວາເຣ ນາຄາປໂລກິຕໍ ນາມ ເຈຕິຍໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໍ ເນສໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເຕສໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ອປໂລເກສິ.

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກໂຣ. ຈກ຺ຂຸມາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມາ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ.

ຈຕຸມຫາປເທສວຓ຺ຓນາ

໑໘໗. ມຫາປເທເສຕິ ມຫາໂອກາເສ, ມຫາອປເທເສ ວາ, ພຸທ຺ຘາທໂຍ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ອປທິສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ ມຫາກາຣຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໘໘. ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ເຐຫິ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພວ ນ ໂສຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ກເຕ ຫິ ປຈ຺ຉາ ‘‘ອິທໍ ນ ສເມຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ – ‘‘ກິໍ ປຸພ຺ເພວ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອິທານິ ນ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ລທ຺ຘິໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພນ຺ຕິ – ‘‘ກິໍ ເອສ ພາໂລ ວທຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ເພວ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຫິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ວກ຺ຂຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ’’ຕິ. ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານີຕິ ປທສງ຺ຂາຕານິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ. ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປາຬິ ວຸຕ຺ຕາ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອນຸສນ຺ຘິ ກຖິໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຸພ຺ພາປຣໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຄເຫຕ຺ວາ. ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາເຣຕພ຺ພານີຕິ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ. ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານີຕິ ວິນເຍ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພານິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິນໂຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕ຺ຖ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ? ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສຸຕ຺ຕວິຠງ຺ເຄ’’ຕິ (ຈຸຬວ. ໔໕໗). ວິນໂຍຕິ ຂນ຺ຘໂກ. ຍຖາຫ – ‘‘ວິນຍາຕິສາເຣ’’ຕິ. ເອວໍ ວິນຍປິຏກມ຺ປິ ນ ປຣິຍາທິຍຕິ. ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄາ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ, ຂນ຺ຘກປຣິວາຣາ ວິນໂຍຕິ ເອວໍ ວິນຍປິຏກໍ ປຣິຍາທິຍຕິ. ອຖວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ວິນຍປິຏກໍ ວິນໂຍຕິ ເອວໍ ທ຺ເວເຍວ ປິຏການິ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຠິຘມ຺ມປິຏການິ ວາ ສຸຕ຺ຕໍ, ວິນຍປິຏກໍ ວິນໂຍຕິ ເອວມ຺ປິ ຕີຓິ ປິຏການິ ນ ຕາວ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕິ. ອສຸຕ຺ຕນາມກຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຊາຕກໍ, ປຏິສມ຺ຠິທາ, ນິທ຺ເທໂສ, ສຸຕ຺ຕນິປາໂຕ, ຘມ຺ມປທໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ວິມານວຕ຺ຖຸ, ເປຕວຕ຺ຖຸ, ເຖຣຄາຖາ, ເຖຣີຄາຖາ, ອປທານນ຺ຕິ.

ສຸທິນ຺ນຕ຺ເຖໂຣ ປນ – ‘‘ອສຸຕ຺ຕນາມກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ນ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຏິປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ – ‘‘ຕີຓິ ປິຏການິ ສຸຕ຺ຕໍ, ວິນໂຍ ປນ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕມາຫຣິ –

‘‘ເຍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ວິຣາຄາຍ, ສຎ຺ໂຎຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ວິສຎ຺ໂຎຄາຍ, ອາຈຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ອປຈຍາຍ, ມຫິຈ຺ຉຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ, ສງ຺ຄຓິກາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ປວິເວກາຍ, ໂກສຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ, ທຸພ຺ຠຣຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ສຸຠຣຕາຍ. ເອກໍເສນ, ໂຄຕມິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ – ‘ເນໂສ ຘມ຺ໂມ, ເນໂສ ວິນໂຍ, ເນຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ສຣາຄາຍ, ວິສຎ຺ໂຎຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ສຎ຺ໂຎຄາຍ, ອປຈຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ອາຈຍາຍ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ມຫິຈ຺ຉຕາຍ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ, ປວິເວກາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ສງ຺ຄຓິກາຍ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ໂກສຊ຺ຊາຍ, ສຸຠຣຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ທຸພ຺ຠຣຕາຍ. ເອກໍເສນ, ໂຄຕມິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ – ‘ເອໂສ ຘມ຺ໂມ, ເອໂສ ວິນໂຍ, ເອຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ’’ (ອ. ນິ. ໘.໕໓).

ຕສ຺ມາ ສຸຕ຺ເຕຕິ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ. ວິນເຍຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຣາຄາທິວິນຍກາຣເຓ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພານີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເຈວ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສຣນ຺ຕີຕິ ສຸຕ຺ຕປຏິປາຏິຍາ ກຕ຺ຖຈິ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຉລ຺ລິໍ ອຸຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຸຬ຺ຫເວສ຺ສນ຺ຕຣ-ຄຸຬ຺ຫອຸມ຺ມຄ຺ຄ-ຄຸຬ຺ຫວິນຍ-ເວທລ຺ລປິຏການໍ ອຎ຺ຎຕຣໂຕ ອາຄຕານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອາຄຕານິ ຫິ ຣາຄາທິວິນເຍ ຈ ນ ປຎ຺ຎາຍມານານິ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິຕິ ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຫາປເທສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖາຕິ ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາໂນກາສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອິມໍ ປກິຓ຺ຓກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຸຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ, ຂນ຺ຘເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ, ສຸຕ຺ຕໍ, ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ, ອາຈຣິຍວາໂທ, ອຕ຺ຕໂນມຕິ, ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍຕິ.

ຕຕ຺ຖ – ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ’’ຕິ ຘມ຺ມວິນິຈ຺ຉເຍ ປຕ຺ເຕ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ ປມາຓໍ. ຍໍ ເອຕ຺ຖ ສເມຕິ ຕເທວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອິຕຣໍ ວິຣວນ຺ຕສ຺ສປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ອິທໍ ກປ຺ປຕິ, ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍວິນິຈ຺ຉເຍ ປຕ຺ເຕ – ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເຈ ອກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໓໐໕) ນເຍນ ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ ປມາຓໍ. ເຕສໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍໍ ກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ຕເທວ ກປ຺ປິຍໍ, ອິຕຣໍ ອກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ເຐນ – ‘‘ອາມ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອກໍເສເນວ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕາທີສຸ. ອຍໍ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ. ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ນາມ ຈກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ເຐນ – ‘‘ນ ຈກ຺ຂຸເມວ, ໂສຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ຆານມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ. ‘‘ຍຖາ ຈກ຺ຂຸ ຕຖາ ໂສຕໍ, ຍຖາ ໂສຕໍ ຕຖາ ຈກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ‘‘ເກນຏ຺ເຐນ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພໍ, ‘‘ອນິຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາມາຕິ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ. ‘‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ປຸຏ຺ເຐນ ປນ ‘‘ອພ຺ຍາກຕເມຕໍ ຠຄວຕາ’’ຕິ ຐເປຕພ຺ໂພ, ເອສ ປຎ຺ໂຫ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ. ອິຕິ ເຕນາກາເຣນ ປຎ຺ເຫ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ ປມາຓໍ. ອິເມສໍ ວເສນ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ພ຺ຍາກາຕພ຺ໂພ.

ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣູຬ຺ຫານິ ຕີຓິ ປິຏການິ. ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ນາມ ອນຸໂລມກປ຺ປິຍໍ. ອາຈຣິຍວາໂທ ນາມ ອຏ຺ຐກຖາ. ອຕ຺ຕໂນມຕິ ນາມ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ອນຸພຸທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິພາຫິຍໍ, ຕໍ ປຏິພາຫນ຺ເຕນ ພຸທ຺ໂຘວ ປຏິພາຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອນຸໂລມກປ຺ປິຍໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕນ ສເມນ຺ຕເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນ ອິຕຣໍ. ອາຈຣິຍວາໂທປິ ສຸຕ຺ເຕນ ສເມນ຺ໂຕເຍວ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ອິຕໂຣ. ອຕ຺ຕໂນມຕິ ປນ ສພ຺ພທຸພ຺ພລາ, ສາປິ ສຸຕ຺ເຕນ ສເມນ຺ຕາເຍວ ຄເຫຕພ຺ພາ, ນ ອິຕຣາ. ປຎ຺ຈສຕິກາ, ສຕ຺ຕສຕິກາ, ສຫສ຺ສິກາຕິ ອິມາ ປນ ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ. ສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຕາສຸ ອາຄຕເມວ ປມາຓໍ, ອິຕຣໍ ຄາຣຍ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ໂອຕຣນ຺ຕານິປິ ຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ນ ເຈວ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕຈຸນ຺ທວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໑໘໙. ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ສຸວຓ຺ຓກາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ. ໂສ ກິຣ ອຑ຺ໂຒ ມຫາກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຠຄວໂຕ ປຐມທສ຺ສເນເນວ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອມ຺ພວເນ ວິຫາຣໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເຕສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອມ຺ພວເນ’’ຕິ.

ສູກຣມທ຺ທວນ຺ຕິ ນາຕິຕຣຸຓສ຺ສ ນາຕິຊິຓ຺ຓສ຺ສ ເອກເຊຏ຺ຐກສູກຣສ຺ສ ປວຕ຺ຕມໍສໍ. ຕໍ ກິຣ ມຸທຸ ເຈວ ສິນິທ຺ຘຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ປຈາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເກ ຠຓນ຺ຕິ – ‘‘ສູກຣມທ຺ທວນ຺ຕິ ປນ ມຸທຸໂອທນສ຺ສ ປຎ຺ຈໂຄຣສຍູສປາຈນວິຘານສ຺ສ ນາເມຕໍ, ຍຖາ ຄວປານໍ ນາມ ປາກນາມ’’ນ຺ຕິ. ເກຈິ ຠຓນ຺ຕິ – ‘‘ສູກຣມທ຺ທວໍ ນາມ ຣສາຍນວິຘິ, ຕໍ ປນ ຣສາຍນສຕ຺ເຖ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຈຸນ຺ເທນ – ‘ຠຄວໂຕ ປຣິນິພ຺ພານໍ ນ ຠເວຍ຺ຍາ’ຕິ ຣສາຍນໍ ປຏິຍຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ເທວຕາ ໂອຊໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ.

ນາຫໍ ຕນ຺ຕິ ອິມໍ ສີຫນາທໍ ກິມຕ຺ຖໍ ນທຕິ? ປຣູປວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ. ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ເນວ ຠິກ຺ຂູນໍ, ນ ມນຸສ຺ສານໍ ທາຕຸໍ ອທາສິ, ອາວາເຏ ນິຂຓາເປຕ຺ວາ ວິນາເສສີຕິ ຫິ ວຕ຺ຕຸກາມານໍ ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ວຈໂນກາໂສ ນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປເຣສໍ ອຸປວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ ສີຫນາທໍ ນທຕີຕິ.

໑໙໐. ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ສູກຣມທ຺ທເວນາຕິ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທປາທິ, ນ ປນ ຠຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ. ຍທິ ຫິ ອຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຖ, ອຕິຂໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ. ສິນິທ຺ຘໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ຕນຸເວທນາ ອໂຫສິ. ເຕເນວ ປທສາ ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ຂິ. ວິເຣຈມາໂນຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປວຕ຺ຕໂລຫິຕວິເຣຈໂນວ ສມາໂນ. ອໂວຈາຕິ ອຕ຺ຕນາ ປຕ຺ຖິຕຏ຺ຐາເນ ປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ເອວມາຫ. ອິມາ ປນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຐປິຕຄາຖາໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປານີຍາຫຣຓວຓ຺ຓນາ

໑໙໑. ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອຈ຺ໂຉທກາຕິ ປສນ຺ໂນທກາ. ສາໂຕທກາຕິ ມຘຸໂຣທກາ. ສີໂຕທກາຕິ ຕນຸສີຕລສລິລາ. ເສຕກາຕິ ນິກ຺ກທ຺ທມາ. ສຸປ຺ປຕິຕ຺ຖາຕິ ສຸນ຺ທຣຕິຕ຺ຖາ.

ປຸກ຺ກຸສມລ຺ລປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໑໙໒. ປຸກ຺ກຸໂສຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕຕິ ມລ຺ລຣາຊປຸຕ຺ໂຕ. ມລ຺ລາ ກິຣ ວາເຣນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ຍາວ ເນສໍ ວາໂຣ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຕາວ ວຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ວຓິຊ຺ຊເມວ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ຘຸຣວາເຕ ວາຍນ຺ເຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຈ຺ຉາ ວາເຕ ວາຍນ຺ເຕ ສຕ຺ຖວາຫໍ ປຸຣໂຕ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕທາ ປນ ປຈ຺ຉາ ວາໂຕ ວາຍິ, ຕສ຺ມາ ເອສ ປຸຣໂຕ ສຕ຺ຖວາຫໍ ເປເສຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕນຍາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຸສິນາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ປາວໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຸສິນາຣາຍ ປາວໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອາຬາໂຣຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ທີຆປິງ຺ຄໂລ ກິເຣໂສ, ເຕນສ຺ສ ອາຬາໂຣຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ກາລາໂມຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ນາມ. ເນວ ທກ຺ຂຕີຕິ ນ ອທ຺ທສ. ຍຕ຺ຣສທ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປເນຕໍ ອນາຄຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ສທ຺ທລກ຺ຂຓໍ.

໑໙໓. ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕີສູຕິ ວິຈຣນ຺ຕີສຸ. ອສນິຍາ ຜລນ຺ຕິຍາຕິ ນວວິຘາຍ ອສນິຍາ ຠິຊ຺ຊມານາຍ ວິຍ ມຫາຣວໍ ຣວນ຺ຕິຍາ. ນວວິຘາ ຫິ ອສນິໂຍ – ອສຎ຺ຎາ, ວິຈກ຺ກາ, ສເຕຣາ, ຄຄ຺ຄຣາ, ກປິສີສາ, ມຈ຺ຉວິໂລລິກາ, ກຸກ຺ກຸຏກາ, ທຓ຺ຑມຓິກາ, ສຸກ຺ຂາສນີຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສຎ຺ຎາ ອສຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ. ວິຈກ຺ກາ ເອກໍ ຈກ຺ກໍ ກໂຣຕິ. ສເຕຣາ ສເຕຣສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ປຕຕິ. ຄຄ຺ຄຣາ ຄຄ຺ຄຣາຍມານາ ປຕຕິ. ກປິສີສາ ຠມຸກໍ ອຸກ຺ຂິເປນ຺ໂຕ ມກ຺ກໂຏ ວິຍ ໂຫຕິ. ມຈ຺ຉວິໂລລິກາ ວິໂລລິຕມຈ຺ໂຉ ວິຍ ໂຫຕິ. ກຸກ຺ກຸຏກາ ກຸກ຺ກຸຏສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ປຕຕິ. ທຓ຺ຑມຓິກາ ນງ຺ຄລສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ປຕຕິ. ສຸກ຺ຂາສນີ ປຕິຕຏ຺ຐານໍ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕິ.

ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕຕິ ສຸກ຺ຂຄຊ຺ຊິຕໍ ຄຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວສ຺ສນ຺ເຕ. ອາຕຸມາຍນ຺ຕິ ອາຕຸມໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ. ຠຸສາຄາເຣຕິ ຂລສາລາຍໍ. ເອຕ຺ເຖໂສຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ເອໂສ ມຫາຊນກາໂຍ ສນ຺ນິປຕິໂຕ. ກ຺ວ ອໂຫສີຕິ ກຸຫິໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕໍ ຠນ຺ເຕຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ຠນ຺ເຕ.

໑໙໔. ສິງ຺ຄີວຓ຺ຓນ຺ຕິ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ. ຍຸຄມຏ຺ຐນ຺ຕິ ມຏ຺ຐຍຸຄໍ, ສຓ຺ຫສາຏກຍຸຄຬນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘາຣຓີຍນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ມຍາ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ປຣິທຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ກິຣ ໂສ ຕຖາຣູເປ ຉຓທິວເສເຍວ ຘາເຣຕ຺ວາ ເສສກາເລ ນິກ຺ຂິປຕິ. ເອວໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ມງ຺ຄລວຕ຺ຖຍຸຄໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາຕິ ມຍິ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ. ອຈ຺ຉາເທຫີຕິ ອຸປຈາຣວຈນເມຕໍ – ເອກໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຫິ, ເອກໍ ອານນ຺ທສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປນ ເຖໂຣ ຕໍ ຄຓ຺ຫີຕິ? ອາມ ຄຓ຺ຫິ. ກສ຺ມາ? ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຫສ ເອວຣູປໍ ລາຠໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກຏ຺ຐານໍ ປຏິປນ຺ໂນ. ຕໍ ປນສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຍ ຈາປິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘‘ອນາຣາຘໂກ ມຎ຺ເຎ ອານນ຺ໂທ ປຎ຺ຈວີສຕິ ວສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ນ ກິຎ຺ຈິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກາ ເຕນ ລທ຺ຘປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວຈໂນກາສຈ຺ເຉທນຕ຺ຖມ຺ປິ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອປິ ຈ ຊານາຕິ ຠຄວາ – ‘‘ອານນ຺ໂທ ຄເຫຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕນາ ນ ຘາເຣສ຺ສຕິ, ມຍ຺ຫໍເຍວ ປູຊໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ມລ຺ລປຸຕ຺ເຕນ ປນ ອານນ຺ທໍ ປູເຊນ຺ເຕນ ສງ຺ໂຆປິ ປູຊິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອວມສ຺ສ ມຫາປຸຎ຺ຎຣາສິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ເອກໍ ທາເປສິ. ເຖໂຣປິ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ອຄ຺ຄເຫສີຕິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ວຕ຺ຖານຸໂມທນກຖາຍ.

໑໙໕. ຠຄວໂຕ ກາຍໍ ອຸປນາມິຕນ຺ຕິ ນິວາສນປາຣຸປນວເສນ ອລ຺ລີຍາປິຕໍ. ຠຄວາປິ ຕໂຕ ເອກໍ ນິວາເສສິ, ເອກໍ ປາຣຸປິ. ຫຕຈ຺ຈິກໍ ວິຍາຕິ ຍຖາ ຫຕຈ຺ຈິໂກ ອງ຺ຄາໂຣ ອນ຺ຕນ຺ເຕເນວ ໂຊຕຕິ, ພຫິ ປນສ຺ສ ປຠາ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ພຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປ຺ປຠໍ ຫຸຕ຺ວາ ຂາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິເມສຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ທ຺ວີສຸປິ ກາເລສູຕິ ກສ຺ມາ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ກາເລສຸ ເອວໍ ໂຫຕິ? ອາຫາຣວິເສເສນ ເຈວ ພລວໂສມນສ຺ເສນ ຈ. ເອເຕສຸ ຫິ ທ຺ວີສຸ ກາເລສຸ ສກລຈກ຺ກວາເຬ ເທວຕາ ອາຫາເຣ ໂອຊໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ກຸຈ຺ຉິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປສນ຺ນຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ສ ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ສມ຺ໂພຘິທິວເສ ຈສ຺ສ – ‘‘ອເນກກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສສຎ຺ຈິໂຕ ວຕ ເມ ກິເລສຣາສິ ອຊ຺ຊ ປຫີໂນ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ເນ ໂລຫິຕໍ ປສີທຕິ, ໂລຫິເຕ ປສນ຺ເນ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ປຣິນິພ຺ພານທິວເສປິ – ‘‘ອຊ຺ຊ, ທານາຫໍ, ອເນເກຫິ ພຸທ຺ຘສຕສຫສ຺ເສຫິ ປວິຏ຺ຐໍ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ນາມ ນຄຣໍ ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ເນ ໂລຫິຕໍ ປສີທຕິ, ໂລຫິເຕ ປສນ຺ເນ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ອິຕິ ອາຫາຣວິເສເສນ ເຈວ ພລວໂສມນສ຺ເສນ ຈ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ກາເລສຸ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປວຕ຺ຕເນຕິ ປາຈີນໂຕ ນິວຕ຺ຕນສາລວເນ. ອນ຺ຕເຣນ ຍມກສາລານນ຺ຕິ ຍມກສາລຣຸກ຺ຂານໍ ມຊ຺ເຌ.

ສິງ຺ຄີວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຄາຖາ ສງ຺ຄີຕິກາເລ ຐປິຕາ.

໑໙໖. ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕທາ ກິຣ ຠຄວຕິ ນຫາຍນ຺ເຕ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ຈ ອຸຠໂຕຕີເຣສຸ ວນສຓ຺ໂຑ ຈ ສພ຺ພໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓເມວ ໂຫຕິ. ອມ຺ພວນນ຺ຕິ ຕສ຺ສາເຍວ ນທິຍາ ຕີເຣ ອມ຺ພວນໍ. ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຈຸນ຺ທກນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ຂເຓ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ອຸທກສາຏກໍ ປີເຬນ຺ໂຕ ໂອຫີຍິ, ຈຸນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ສມີເປ ອໂຫສິ. ຕໍ ຠຄວາ ອາມນ຺ເຕສິ.

ຄນ຺ຕ຺ວານ ພຸທ຺ໂຘ ນທິກໍ ກກຸຘນ຺ຕິ ອິມາປິ ຄາຖາ ສງ຺ຄີຕິກາເລເຍວ ຐປິຕາ. ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕາ ຠຄວາ ອິຘ ຘມ຺ເມຕິ ຠຄວາ ອິຘ ສາສເນ ຘມ຺ເມ ປວຕ຺ຕາ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປມຸເຂ ນິສີທີຕິ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕວ ນິສີທິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ເຖໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ.

໑໙໗. ອລາຠາຕິ ເຍ ອຎ຺ເຎສໍ ທານານິສໍສສງ຺ຂາຕາ ລາຠາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອລາຠາ. ທຸລ຺ລທ຺ຘນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎວິເສເສນ ລທ຺ຘມ຺ປິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ. ຍສ຺ສ ເຕຕິ ຍສ຺ສ ຕວ. ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລໍ ວາ ອຕິກິລິນ຺ນໍ ວາ ໂກ ຊານາຕິ, ກີທິສມ຺ປິ ປຈ຺ຉິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອທ຺ຘາ ເຕ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ທິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ລາຠາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກທານານິສໍສສງ຺ຂາຕາ ລາຠາ. ສຸລທ຺ຘນ຺ຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ສຸລທ຺ຘໍ. ສມສມຜລາຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ສມານຜລາ.

ນນຸ ຈ ຍໍ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂສ ສຣາຄສໂທສສໂມຫກາເລ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ປນ ຈຸນ຺ເທນ ທິນ຺ໂນ ວີຕຣາຄວີຕໂທສວີຕໂມຫກາເລ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ເອເຕ ສມຜລາຕິ? ປຣິນິພ຺ພານສມຕາຍ ຈ ສມາປຕ຺ຕິສມຕາຍ ຈ ອນຸສ຺ສຣຓສມຕາຍ ຈ. ຠຄວາ ຫິ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສອຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຈຸນ຺ເທນ ທິນ຺ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ເອວໍ ປຣິນິພ຺ພານສມຕາຍປິ ສມຜລາ. ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນທິວເສ ຈ ຈຕຸວີສຕິໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊິ, ປຣິນິພ຺ພານທິວເສປິ ສພ຺ພາ ຕາ ສມາປຊ຺ຊີຕິ ເອວໍ ສມາປຕ຺ຕິສມຕາຍປິ ສມຜລາ. ສຸຊາຕາ ຈ ອປຣຠາເຄ ອສ຺ໂສສິ – ‘‘ນ ກິເຣສາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິເຣສ, ຕໍ ກິຣ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ກິຣສ຺ສ ເຕນ ຍາປນໍ ອໂຫສີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ’’ຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິຍາ ພລວປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ. ຈຸນ຺ທສ຺ສາປິ ອປຣຠາເຄ – ‘‘ອວສານປິຓ຺ຑປາໂຕ ກິຣ ມຍາ ທິນ຺ໂນ, ຘມ຺ມສີສໍ ກິຣ ເມ ຄຫິຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ກິຣ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ’’ຕິ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸທປາທີຕິ ເອວໍ ອນຸສ຺ສຣຓສມຕາຍປິ ສມຜລາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍສສໍວຕ຺ຕນິກນ຺ຕິ ປຣິວາຣສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ອາຘິປເຕຍ຺ຍສໍວຕ຺ຕນິກນ຺ຕິ ເຊຏ຺ຐກຠາວສໍວຕ຺ຕນິກໍ.

ສໍຍມໂຕຕິ ສີລສໍຍເມນ ສໍຍມນ຺ຕສ຺ສ, ສໍວເຣ ຐິຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວຣໍ ນ ຈີຍຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ເວຣໍ ນ ວຑ຺ຒຕິ. ກຸສໂລ ຈ ຊຫາຕິ ປາປກນ຺ຕິ ກຸສໂລ ປນ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອນວເສສໍ ປາປກໍ ລາມກໍ ອກຸສລໍ ຊຫາຕິ. ຣາຄໂທສໂມຫກ຺ຂຍາ ສ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ໂສ ອິມໍ ປາປກໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຣາຄາທີນໍ ຂຍາ ກິເລສນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ. ອິຕິ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຈ ທກ຺ຂິຓໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຍມກສາລາວຓ຺ຓນາ

໑໙໘. ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອິຘ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ເວຬຸວຄາເມ ເວທນາວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ – ‘‘ນ ຈິເຣນ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຄຓນວີຕິວຕ຺ໂຕ ສງ຺ໂຆ ອໂຫສິ. ອຸປວຕ຺ຕນໍ ມລ຺ລານໍ ສາລວນນ຺ຕິ ຍເຖວ ຫິ ກລມ຺ພນທີຕີຣໂຕ ຣາຊມາຕຸວິຫາຣທ຺ວາເຣນ ຖູປາຣາມໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຫິຣຎ຺ຎວຕິຍາ ປາຣິມຕີຣໂຕ ສາລວນຸຍ຺ຍານໍ, ຍຖາ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ຖູປາຣາໂມ, ເອວໍ ຕໍ ກຸສິນາຣາຍໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຖູປາຣາມໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣໍ ປວິສນມຄ຺ໂຄ ປາຈີນມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ນິວຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ອຸຍ຺ຍານໂຕ ສາລວນໍ ປາຈີນມຸຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ນິວຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ – ‘‘ອຸປວຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນ຺ຕເຣນ ຍມກສາລານໍ ອຸຕ຺ຕຣສີສກນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ມຎ຺ຈກສ຺ສ ເອກາ ສາລປນ຺ຕິ ສີສຠາເຄ ໂຫຕິ, ເອກາ ປາທຠາເຄ. ຕຕ຺ຣາປິ ເອໂກ ຕຣຸຓສາໂລ ສີສຠາຄສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເອໂກ ປາທຠາຄສ຺ສ. ອປິ ຈ ຍມກສາລາ ນາມ ມູລຂນ຺ຘວິຏປປຕ຺ເຕຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສິພ຺ພິຕ຺ວາ ຐິຕສາລາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປຫີຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ອຸຍ຺ຍາເນ ຣາຊກຸລສ຺ສ ສຍນມຎ຺ໂຈ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຎ຺ຎເປຫີຕິ ອາຫ. ເຖໂຣປິ ຕໍເຍວ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອທາສິ.

ກິລນ຺ໂຕສ຺ມິ, ອານນ຺ທ, ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ –

‘‘ໂຄຈຣິ ກຬາໂປ ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ, ປິງ຺ຄໂລ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍໂກ;

ເຫມວໂຕ ຈ ຕມ຺ໂພ ຈ, ມນ຺ທາກິນິ ອຸໂປສໂຖ;

ຉທ຺ທນ຺ໂຕເຍວ ທສໂມ, ເອເຕ ນາຄານມຸຕ຺ຕມາ’’ຕິ. –

ເອຕ຺ຖ ຍໍ ທສນ຺ນໍ ໂຄຈຣິສງ຺ຂາຕານໍ ປກຕິຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ກຬາປສ຺ສາຕິ. ເອວໍ ທສຄຸຓວຑ຺ຒິຕາຍ ຄຓນາຍ ປກຕິຫຕ຺ຖີນໍ ໂກຏິສຫສ຺ສພລປ຺ປມາຓໍ ພລໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ຄວາເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ຕອຸທກໍ ວິຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຕໍ. ປາວານຄຣໂຕ ຕີຓິ ຄາວຸຕານິ ກຸສິນາຣານຄຣໍ, ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ສູຣິຍສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມິຕເວລາຍໍ ສຎ຺ຌາສມເຍ ຠຄວາ ສາລວນໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ເອວໍ ໂຣໂຄ ສພ຺ພໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ສໍເວຄກຣໍ ວາຈໍ ຠາສນ຺ໂຕ – ‘‘ກິລນ຺ໂຕສ຺ມິ, ອານນ຺ທ, ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ອິຘາຄໂຕ, ກິໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ສກ຺ກາ ປຣິນິພ຺ພາຍິຕຸນ຺ຕິ? ປຣິນິພ຺ພາຍິຕຸໍ ນາມ ນ ກຕ຺ຖຈິ ນ ສກ຺ກາ, ຕີຫິ ປນ ກາຣເຓຫິ ອິຘາຄໂຕ, ອິທຎ຺ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ປສ຺ສຕິ – ‘‘ມຍິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ເຕ ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຸສິນາຣາຍໍ ປນ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ເຕ ຍມຫໍ ເທວໂລເກ ອນຸຠວິຕພ຺ພໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ມນຸສ຺ສໂລເກເຍວ ອນຸຠວິໍ, ຕໍ ທ຺ວີຫິ ຠາຓວາເຣຫິ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ເມ ສຸຕ຺ວາ ພຫູ ຊນາ ກຸສລໍ ກາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ – ‘‘ມໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕໍ ສຸຠທ຺ໂທ ນ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ, ໂສ ຈ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ໂຍ, ນ ສາວກເວເນຍ຺ໂຍ; ນ ຕໍ ສາວກາ ວິເນຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕໍ ປນ ມໍ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຫາວິສ຺ສຊ຺ຊນປຣິໂຍສາເນ ຈ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ມມ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຍິ ຘຣມາເນເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມສາວໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ – ‘‘ມຍິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ເຕ ຘາຕຸຠາຊນີເຍ ມຫາກລໂຫ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂລຫິຕໍ ນທີ ວິຍ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ. ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ໂທຓພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ວິວາທໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ວິຠຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ອິຘາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສີຫເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມໂຠຄີເສຍ຺ຍາ, ເປຕເສຍ຺ຍາ, ສີຫເສຍ຺ຍາ, ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ເສຍ຺ຍາ.

ຕຕ຺ຖ – ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄີ ສຕ຺ຕາ ວາເມນ ປສ຺ເສນ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ກາມໂຠຄີເສຍ຺ຍາ. ເຕສຸ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສຍນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປຕາ ອຸຕ຺ຕານາ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ເປຕເສຍ຺ຍາ. ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕຕ຺ຕາ ຫິ ເປຕາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏຊຏິຕາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ສຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕານາວ ເສນ຺ຕິ.

‘‘ສີໂຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຄຣາຊາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ສີຫເສຍ຺ຍາ. ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ຫິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ທ຺ເວ ປຸຣິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ, ປຈ຺ຉິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທປຈ຺ຉິມປາທນງ຺ຄຸຏ຺ຐານໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຣິມປາທານໍ ມຕ຺ຖເກ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຍຕິ. ທິວສໍ ສຍິຕ຺ວາປິ ປພຸຊ຺ຌມາໂນ ນ ອຸຕ຺ຣສນ຺ໂຕ ປພຸຊ຺ຌຕິ, ສີສໍ ປນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທາທີນໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ. ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ຐານໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ນ ຍິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ ສູຣຠາວສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປ’’ນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຍຕິ, ນ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ. ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕ ປນ – ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ ຈ ສູຣຠາວສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປມິທ’’ນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຸຏ຺ຐາຍ ສີຫວິຊມ຺ຠິຕໍ ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ເກສຣຠາຣໍ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ.

‘‘ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເສຍ຺ຍາ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເສຍ຺ຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ’’ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖). ຕາສຸ ອິຘ ສີຫເສຍ຺ຍາ ອາຄຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ເຕຊຸສ຺ສທອິຣິຍາປຖຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມເສຍ຺ຍາ ນາມ.

ປາເທ ປາທນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓປາເທ ວາມປາທໍ. ອຈ຺ຈາຘາຍາຕິ ອຕິອາຘາຍ, ອີສກໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐເປຕ຺ວາ. ໂຄປ຺ຜເກນ ຫິ ໂຄປ຺ຜເກ, ຊາຓຸນາ ວາ ຊາຓຸມ຺ຫິ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຍມາເນ ອຠິຓ຺ຫໍ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ອຜາສຸກາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕິ, ເອວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐປິເຕ ເວທນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ຜາສຸ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ນິປຊ຺ຊິ. ອນຸຏ຺ຐານເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄຕຕ຺ຕາ ປເນຕ຺ຖ – ‘‘ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍວເສນ ເຈຕ຺ຖ ອນຸຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ນິທ຺ທາວເສນ ປນ ຕໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ໂອກາໂສເຍວ ນາໂຫສິ. ປຐມຍາມສ຺ມິຎ຺ຫິ ມລ຺ລານໍ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສິ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ສຸຠທ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ໂອວທິ, ພລວປຈ຺ຈູເສ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາຕິ ສພ຺ເພ ສມນ຺ຕໂຕ ປຸປ຺ຜິຕາ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄາ ເອກຈ຺ຉນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ຍມກສາລາເຍວ, ສພ຺ເພປິ ຣຸກ຺ຂາ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລາວ ອເຫສຸໍ. ນ ເກວລຎ຺ຫິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຸຍ຺ຍາເນ, ສກລຎ຺ຫິປິ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ປຸປ຺ຜູປຄາ ປຸປ຺ຜໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຜລູປຄາ ຜລໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ສພ຺ພຣຸກ຺ຂານໍ ຂນ຺ເຘສຸ ຂນ຺ຘປທຸມານິ, ສາຂາສຸ ສາຂາປທຸມານິ, ວລ຺ລີສຸ ວລ຺ລິປທຸມານິ, ອາກາເສສຸ ອາກາສປທຸມານິ ປຖວີຕລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທຓ຺ຑປທຸມານິ ປຸປ຺ຜິໍສຸ. ສພ຺ໂພ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓປທຸມສຎ຺ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖໂຕ ຫິມວາ ຆນພທ຺ຘໂມຣປິຎ຺ຉກລາໂປ ວິຍ, ນິຣນ຺ຕຣໍ ມາລາທາມຄວຈ຺ຉິໂກ ວິຍ, ສຸຏ຺ຐຸ ປີເຬຕ຺ວາ ອາພທ຺ຘປຸປ຺ຜວຏໍສໂກ ວິຍ, ສຸປູຣິຕໍ ປຸປ຺ຜຈງ຺ໂກຏກໍ ວິຍ ຈ ອຕິຣມຓີໂຍ ອໂຫສິ.

ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ໂອກິຣນ຺ຕີຕິ ເຕ ຍມກສາລາ ຠຸມ຺ມເທວຕາຫິ ສຎ຺ຈລິຕຂນ຺ຘສາຂວິຏປາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ອວກິຣນ຺ຕິ, ສຣີຣສ຺ສ ອຸປຣິ ປຸປ຺ຜານິ ວິກິຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ໂຌກິຣນ຺ຕີຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕາ ວິຍ ກິຣນ຺ຕິ. ອຠິປ຺ປກິຣນ຺ຕີຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປກິຣນ຺ຕິເຍວ. ທິພ຺ພານີຕິ ເທວໂລເກ ນນ຺ທໂປກ຺ຂຣຓີສມ຺ຠວານິ, ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓານິ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕປ຺ປມາຓປຕ຺ຕານິ, ມຫາຕຸມ຺ພມຕ຺ຕໍ ເຣຓຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜາເນວ, ອຎ຺ຎານິປິ ປນ ທິພ຺ພານິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກໂກວິຬາຣປຸປ຺ຜາທີນິ ສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏການິ ປູເຣຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍມ຺ປິ ຕິທສປຸເຣປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກປິ ຐິຕາຫິ ເທວຕາຫິ ປວິຏ຺ຐານິ, ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ປຕນ຺ຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣາ ອວິກິຓ຺ຓາເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕກິຎ຺ຊກ຺ຂເຣຓຸຈຸຓ຺ເຓຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣເມວ ໂອກິຣນ຺ຕິ.

ທິພ຺ພານິປິ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານີຕິ ເທວຕານໍ ອຸປກປ຺ປນຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເທວຕານໍເຍວ, ນາຄສຸປຓ຺ຓມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ອຸປກປ຺ປນຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓາເນວ, ກາຬານຸສາຣິກໂລຫິຕຈນ຺ທນາທິສພ຺ພທິພ຺ພຄນ຺ຘຊາລຈຸຓ຺ຓານິ, ຫຣິຕາລອຎ຺ຊນສຸວຓ຺ຓຣຊຕຈຸຓ຺ຓານິ ສພ຺ພທິພ຺ພຄນ຺ຘວາສວິກຕິໂຍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິສມຸຄ຺ເຄ ປູເຣຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິອາທີສຸ ຐິຕາຫິ ເທວຕາຫິ ປວິຏ຺ຐານິ ອນ຺ຕຣາ ອວິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ສຣີຣໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ.

ທິພ຺ພານິປິ ຕູຣິຍານີຕິ ເທວຕານໍ ອຸປກປ຺ປນຕູຣິຍານິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕານິເຍວ, ສພ຺ພານິປິ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ຘຆນສຸສິຣເຠທານິ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ເທວນາຄສຸປຓ຺ຓມນຸສ຺ສານໍ ຕູຣິຍານິ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ວຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ທິພ຺ພານິປິ ສງ຺ຄີຕານີຕິ ວຣຸຓວາຣຓເທວຕາ ກິຣ ນາເມຕາ ທີຆາຍຸກາ ເທວຕາ – ‘‘ມຫາປຸຣິໂສ ມນຸສ຺ສປເຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓທິວເສ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມາລໍ ຄນ຺ເຖຕຸມາຣຠິໍສຸ. ຕາ ຄນ຺ຖມານາວ – ‘‘ມຫາປຸຣິໂສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ສ ຄນ຺ຖຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ນ ຕາວ ນິຏ຺ຐາຕິ, ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນທິວເສ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ປຸນປິ ‘‘ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຠິນິກ຺ຂມນທິວເສ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອກູນຕິໍສວສ຺ສານິ ຆເຣ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິປິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຠິສມ຺ໂພຘິທິວເສ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຉພ຺ພສ຺ສານິ ປຘານໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິປິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນທິວເສ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫານິ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອິສິປຕນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິປິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍມກປາຏິຫາຣິຍທິວເສ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣີ’’ຕິປິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເທໂວໂຣຫຓທິວເສ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ເທໂວໂຣຫຓໍ ກຣີ’’ຕິປິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊເນ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊີ’’ຕິປິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕາວ ນິຏ຺ຐາຕິ, ປຣິນິພ຺ພານທິວເສ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ ພລວປຈ຺ຈູສສມເຍ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ສ ຄນ຺ຖຖາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປນ – ‘‘ກິນ຺ນາເມຕໍ, ‘ອຊ຺ເຊວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ອຊ຺ເຊວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິ, ອຊ຺ເຊວ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິ, ອຊ຺ເຊວ ພຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ອຊ຺ເຊວ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍິ, ອຊ຺ເຊວ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ, ອຊ຺ເຊວ ເທວໂລກາ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ອຊ຺ເຊວ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊິ, ອຊ຺ເຊວ ກິຣ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ນນຸ ນາມ ທຸຕິຍທິວເສ ຍາຄຸປານກາລມຕ຺ຕມ຺ປິ ຐາຕພ຺ພໍ ອສ຺ສ. ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ອນນຸຈ຺ຉວິກເມຕ’’ນ຺ຕິ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕາວ ມາລາໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ອນ຺ໂຕ ຈກ຺ກວາເຬ ໂອກາສໍ ອລຠມານາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ລມ຺ພິຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍາວ ອາຘາວນ຺ຕິໂຍ ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ຖໍ ຄີວາຍ ຄີວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ອາຣພ຺ຠ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ທສ ປາຣມິໂຍ ອຑ຺ຒຉຏ຺ຐານິ ຊາຕກສຕານິ ຈຸທ຺ທສ ພຸທ຺ຘຎາຓານິ ອາຣພ຺ຠ ຄາຍິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອວສາເນ ‘‘ມຫາຍໂສ, ມຫາຍໂສ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທິພ຺ພານິປິ ສງ຺ຄີຕານິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍາ’’ຕິ.

໑໙໙. ຠຄວາ ປນ ຍມກສາລານໍ ອນ຺ຕຣາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ນິປນ຺ໂນເຍວ ປຖວີຕລໂຕ ຍາວ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍາ, ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິໂຕ ຈ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສນ຺ນິປຕິຕາຍ ປຣິສາຍ ມຫນ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ທິສ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ…ເປ… ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍາ’’ຕິ. ເອວໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຕນາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອສກ຺ກຕຠາວເມວ ທສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕ຺ຕາວຕາຕິອາທິມາຫ.

ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອານນ຺ທ, ມຍາ ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ນິປນ຺ເນນ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອຠິນີຫາຣໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ນ ມາລາຄນ຺ຘຕູຣິຍສງ຺ຄີຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຠິນີຫາໂຣ ກໂຕ, ນ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ. ຕສ຺ມາ ນ ໂຂ ອຫໍ ເອຕາຍ ປູຊາຍ ປູຊິໂຕ ນາມ ໂຫມີ’’ຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ເອກໍ ອຸມາປຸປ຺ຜມຕ຺ຕມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກຕາຍ ປູຊາຍ ພຸທ຺ຘຎາເຓນາປິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວິປາກໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ອິຘ ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ປູຊໍ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ? ປຣິສານຸຄ຺ຄເຫນ ເຈວ ສາສນສ຺ສ ຈ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາມຕາຍ. ສເຈ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ນ ປຏິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອນາຄເຕ ສີລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສີລໍ ນ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສມາຘິໍ ນ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາຍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນາຄພ຺ຠໍ ນ ຄາຫາເປສ຺ສນ຺ຕິ. ອຸປຏ຺ຐາເກ ສມາທເປຕ຺ວາ ປູຊໍເຍວ ກາເຣນ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ອາມິສປູຊາ ຈ ນາເມສາ ສາສນໍ ເອກທິວສມ຺ປິ ເອກຍາຄຸປານກາລມຕ຺ຕມ຺ປິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ມຫາວິຫາຣສທິສຎ຺ຫິ ວິຫາຣສຫສ຺ສໍ ມຫາເຈຕິຍສທິສຎ຺ຈ ເຈຕິຍສຫສ຺ສມ຺ປິ ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຍນ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ປູຊາ. ສາ ຫິ ເຕນ ປຕ຺ຖິຕາ ເຈວ, ສກ຺ໂກຕິ ສາສນຎ຺ຈ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂຍ ໂຂ ອານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ນວວິຘສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ. ສາເຍວ ປນ ປຏິປທາ ອນຸຈ຺ຉວິກຕ຺ຕາ ‘‘ສາມີຈີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ສາມີຈິໍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ. ຕເມວ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາສງ຺ຂາຕໍ ອນຸຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ ປູເຣຕີຕິ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ.

ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາຕິ ຈ ສີລໍ ອາຈາຣປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານໍ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂຕ ສມ຺ມາປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຉສຸ ອຄາຣເວສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ອຍໍ ນ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ. ໂຍ ປນ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຊິນເວລໍ ຊິນມຣິຍາທໍ ຊິນກາຬສຸຕ຺ຕໍ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ວີຕິກ຺ກມຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຍ ອຸປາສໂກ ປຎ຺ຈ ເວຣານິ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ ອປ຺ເປຕິ, ອຍໍ ນ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ. ໂຍ ປນ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ, ປຎ຺ຈສຸປິ ສີເລສຸ, ທສສຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ, ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐ ອຸໂປສເຖ ກໂຣຕິ, ທານໍ ເທຕິ, ຄນ຺ຘປູຊໍ ມາລາປູຊໍ ກໂຣຕິ, ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຘມ຺ມິເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ. ອຸປາສິກາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປຣມາຍ ປູຊາຍາຕິ ອຸຕ຺ຕມາຍ ປູຊາຍ. ອຍຎ຺ຫິ ນິຣາມິສປູຊາ ນາມ ສກ຺ໂກຕິ ມມ ສາສນໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ. ຍາວ ຫິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ມໍ ອິມາຍ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາວ ມມ ສາສນໍ ມຊ຺ເຌ ນຠສ຺ສ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ວິໂຣຈິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອຸປວາຓຕ຺ເຖຣວຓ຺ຓນາ

໒໐໐. ອປສາເຣສີຕິ ອປເນສິ. ອເປຫີຕິ ອປຄຈ຺ຉ. ເຖໂຣ ເອກວຈເນເນວ ຕາລວຓ຺ຏໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຸປຏ຺ຐາໂກຕິອາທິ ປຐມໂພຘິຍໍ ອນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກຠາວໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓຕິ ເອວໍ ເຖເຣນ ວຸຕ຺ເຕ ອານນ຺ໂທ ອຸປວາຓສ຺ສ ສໂທສຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ‘ຫນ຺ທສ຺ສ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ຠຄວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ອິທໍ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານຎ຺ເຈວ ອຣູປເທວຕານຎ຺ຈ ໂອຫີນຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປ຺ຜຸໂຏຕິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐ ອຠຣິໂຕ ວາ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ອາສນ຺ນປເທເສ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ສຸຂຸມຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ທສ ທສ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕາສໍ ປຣໂຕ ວີສຕິ ວີສຕິ. ຕາສໍ ປຣໂຕ ຕິໍສຕິ ຕິໍສຕິ. ຕາສໍ ປຣໂຕ ຈຕ຺ຕາລີສໍ ຈຕ຺ຕາລີສໍ. ຕາສໍ ປຣໂຕ ປຎ຺ຎາສໍ ປຎ຺ຎາສໍ. ຕາສໍ ປຣໂຕ ສຏ຺ຐິ ສຏ຺ຐິ ເທວຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ປາເທນ ວາ ວຕ຺ເຖນ ວາ ນ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕິ. ‘‘ອເປຫິ ມໍ, ມາ ຆຏ຺ເຏຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ຕາ ໂຂ ປນ ເທວຕາໂຍ ທສປິ ຫຸຕ຺ວາ ວີສຕິປິ ຫຸຕ຺ວາ ຕິໍສມ຺ປິ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຫຸຕ຺ວາ ອາຣຄ຺ຄໂກຏິນິຕຸທນມຕ຺ເຕປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໓໗) ວຸຕ຺ຕສທິສາວ ອເຫສຸໍ. ໂອວາເຣນ຺ໂຕຕິ ອາວາເຣນ຺ໂຕ. ເຖໂຣ ກິຣ ປກຕິຍາປິ ມຫາສຣີໂຣ ຫຕ຺ຖິໂປຕກສທິໂສ. ໂສ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຕິມຫາ ວິຍ ອໂຫສິ.

ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍາຕິ ຠຄວໂຕ ມຸຂໍ ທຏ຺ຐຸໍ ອລຠມານາ ເອວໍ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ກິໍ ປນ ຕາ ເຖຣໍ ວິນິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ? ອາມ, ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເທວຕາ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊເນ ວິນິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ຂີຓາສເວ. ເຖຣສ຺ສ ຈ ມເຫສກ຺ຂຕາຍ ເຕຊຸສ຺ສທຕາຍ ອຸປຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ເຖໂຣວ ເຕຊຸສ຺ສໂທ, ນ ອຎ຺ເຎ ອຣຫນ຺ໂຕຕິ? ຍສ຺ມາ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕິເຍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ.

ວິປສ຺ສິມ຺ຫິ ກິຣ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ເອກຄ຺ຆນສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘສທິສສ຺ສ ຘາຕຸສຣີຣສ຺ສ ເອກເມວ ເຈຕິຍໍ ອກໍສຸ, ທີຆາຍຸກພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ເອກເມວ ເຈຕິຍໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ມນຸສ຺ສາ ຣຕນາຍາມາຫິ ວິທຕ຺ຖິວິຕ຺ຖຕາຫິ ທ຺ວງ຺ຄຸລພຫລາຫິ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາຫິ ຫຣິຕາເລນ ຈ ມໂນສິລາຍ ຈ ມຕ຺ຕິກາກິຈ຺ຈໍ ຕິລເຕເລເນວ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕ຺ວາ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ອຸຏ຺ຐເປສຸໍ. ຕໂຕ ຠຸມ຺ມາ ເທວຕາ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ, ຕໂຕ ອາກາສຏ຺ຐກເທວຕາ, ຕໂຕ ອຸຓ຺ຫວລາຫກເທວຕາ, ຕໂຕ ອພ຺ຠວລາຫກເທວຕາ, ຕໂຕ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວຕາ, ຕໂຕ ຕາວຕິໍສາ ເທວຕາ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ອຸຏ຺ຐເປສຸນ຺ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕໂຍຊນິກໍ ເຈຕິຍໍ ອໂຫສິ. ມນຸສ຺ເສສຸ ມາລາຄນ຺ຘວຕ຺ຖາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕສຸ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ເຈຕິຍໍ ປູເຊສິ.

ຕທາ ອຍໍ ເຖໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ປີຕກໍ ວຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ຄໂຕ. ເທວຕາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ວຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ປູເຊສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫມ຺ປິ ອນາຄເຕ ເອວຣູປສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕິເຍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ໂຫມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເທວໂລເກ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຈ ສໍສຣນ຺ຕສ຺ເສວ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ຕສ຺ສາປິ ເອກເມວ ຘາຕຸສຣີຣໍ ອໂຫສິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍຊນິກໍ ເຈຕິຍໍ ກາເຣສຸໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສາສເນ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ມຫາກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ເຈຕິເຍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ເຖໂຣ ເຕຊຸສ຺ສໂທຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເທວຕາ, ອານນ຺ທ, ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ອິຕິ ອານນ຺ທ, ເທວຕາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ, ນ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ໂທໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໒໐໑. ກຖໍຠູຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິ ກສ຺ມາ ອາຫ? ຠຄວາ ຕຸມ຺ເຫ – ‘‘ເທວຕາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວທຖ, ກຖໍ ຠູຕາ ປນ ຕາ ຕຸມ຺ເຫ ມນສິ ກໂຣຖ, ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອຘິວາເສນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ນາຫໍ ອຘິວາສນກາຣຓໍ ວທາມີ’’ຕິ ຕາສໍ ອນຘິວາສນຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສນ຺ຕານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອາກາເສ ປຖວີສຎ຺ຎິນິໂຍຕິ ອາກາເສ ປຖວິໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຖວີສຎ຺ຎິນິໂຍ. ກນ຺ທນ຺ຕີຕິ ໂຣທນ຺ຕິ. ຉິນ຺ນປາຕໍ ປປຕນ຺ຕີຕິ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ນາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຍໂຕ ວາ ຕໂຕ ວາ ປປຕນ຺ຕິ. ອາວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິໂຍ ປຕິຕຏ຺ຐານເມວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ປຕິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຣຠາຄໍ ວຏ຺ຏມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອປິຈ ທ຺ເວ ປາເທ ປສາເຣຕ຺ວາ ສກິໍ ປຸຣໂຕ ສກິໍ ປຈ຺ຉໂຕ ສກິໍ ວາມໂຕ ສກິໍ ທກ຺ຂິຓໂຕ ສໍປຣິວຕ຺ຕມານາປິ – ‘‘ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວິວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສນ຺ຕານນ຺ທ, ເທວຕາ ປຖວິຍໍ ປຖວີສຎ຺ຎິນິໂຍຕິ ປກຕິປຖວີ ກິຣ ເທວຕາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິຍ ເທວຕາ ໂອສີທນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ໂອຬາຣິກໍ ຫຕ຺ຖກ, ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິມ຺ມິນາຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໒໘). ຕສ຺ມາ ຍາ ເທວຕາ ປຖວິຍໍ ປຖວິໍ ມາເປສຸໍ, ຕາ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຖວິຍໍ ປຖວີສຎ຺ຎິນິໂຍ’’ຕິ.

ວີຕຣາຄາຕິ ປຫີນໂທມນສ຺ສາ ສິລາຖມ຺ຠສທິສາ ອນາຄາມິຂີຓາສວເທວຕາ.

ຈຕຸສໍເວຊນີຍຐານວຓ຺ຓນາ

໒໐໒. ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາຕິ ພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ທ຺ວີສຸ ກາເລສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ, ວຸຏ຺ຐວສ຺ສາ ຈ ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍເຄນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕວິເສສາໂຣຈນຕ຺ຖໍ. ຍຖາ ຈ ພຸທ຺ຘກາເລ, ເອວໍ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປປິ ອປາຣຄງ຺ຄາຍ ຠິກ຺ຂູ ໂລຫປາສາເທ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ, ປາຣຄງ຺ຄາຍ ຠິກ຺ຂູ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາເຣ. ເຕສຸ ອປາຣຄງ຺ຄາຍ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ກາຣຉຑ຺ຑກສມ຺ມຊ຺ຊນິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ເຈຕິເຍ ສຸຘາກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ວຸຏ຺ຐວສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂລຫປາສາເທ ສນ຺ນິປຕຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນສຸ ວສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐວສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂລຫປາສາເທ ປຎ຺ຈນິກາຍມຓ຺ຑເລ, ເຍສໍ ປາຬິ ປຄຸຓາ, ເຕ ປາຬິໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ເຍສໍ ອຏ຺ຐກຖາ ປຄຸຓາ, ເຕ ອຏ຺ຐກຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ໂຍ ປາຬິໍ ວາ ອຏ຺ຐກຖໍ ວາ ວິຣາເຘຕິ, ຕໍ – ‘‘ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕຍາ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫາເປນ຺ຕິ. ປາຣຄງ຺ຄາວາສິໂນປິ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາເຣ ເອວເມວ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ທ຺ວີສຸ ກາເລສຸ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເຍ ປຸເຣ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕາ ວິເສສາໂຣຈນຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວຣູເປ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຠນ຺ເຕ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ມໂນຠາວນີເຍຕິ ມນສາ ຠາວິເຕ ສມ຺ຠາວິເຕ. ເຍ ວາ ມໂນ ມນໍ ຠາເວນ຺ຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ ຣາຄຣຊາທີນິ ປວາເຫນ຺ຕິ, ເອວຣູເປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຖໂຣ ກິຣ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ມຫລ຺ລກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ນ ນິສີທຕິ, ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຈີວຣຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປີຐໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ເທຕິ. ນວກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ນ ນິສີທຕິ, ສມີເປ ຐຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ຕາຍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອປຣິຫານິໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ເອວມາຫ.

ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ອານນ຺ໂທ ມໂນຠາວນີຍານໍ ທສ຺ສນໍ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຫນ຺ທສ຺ສ, ມໂນຠາວນີຍານໍ ທສ຺ສນຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຍຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອນາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາວ ລຈ຺ຉຕິ ມໂນຠາວນີເຍ ຠິກ຺ຂູ ທສ຺ສນາຍາຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິມານີຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘສ຺ສາຕິ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ, ຍສ຺ສ ປາໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕາທີນິ ສພ຺ພວຕ຺ຕານິ ກຕາເນວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ທສ຺ສນີຍານີຕິ ທສ຺ສນາຣຫານິ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພານິ. ສໍເວຊນີຍານີຕິ ສໍເວຄຊນການິ. ຐານານີຕິ ກາຣຓານິ, ປເທສຐານາເນວ ວາ.

ເຍ ຫິ ເກຈີຕິ ອິທໍ ເຈຕິຍຈາຣິກາຍ ສຕ຺ຖກຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຈຕິຍຈາຣິກໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາຕິ ເຍ ຈ ຕາວ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕາ, ອາສນານິ ໂຘວນ຺ຕາ ໂພຘິມ຺ຫິ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈນ຺ຕາ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕິ, ເຕສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ ອສຸກວິຫາເຣ ‘‘ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາ ກາລງ຺ກໂຣນ຺ຕາປິ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ສຄ຺ເຄ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ ເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອານນ຺ທປຸຈ຺ຉາກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໐໓. ອທສ຺ສນໍ, ອານນ຺ທາຕິ ຍເທຕໍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອທສ຺ສນໍ, ອຍເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕມາ ປຏິປຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ເສນາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐິຕມ຺ປິ ມາຕຸຄາມໍ ຍາວ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕາວສ຺ສ ເອກໍເສເນວ ນ ໂລໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈິຕ຺ຕໍ ຈລຕິ. ທສ຺ສເນ ປນ ສຕິເຍວ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອສ຺ສ. ເຕນາຫ – ‘‘ອທສ຺ສນໍ ອານນ຺ທາ’’ຕິ. ທສ຺ສເນ ຠຄວາ ສຕິ ກຖນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຄຕຏ຺ຐານາທີສຸ ທສ຺ສເນ ສຕິ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ສເຈ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອາລປສິ, ເອຕ຺ເຖວ ເຕ ສີສໍ ປາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ຐິຕປຸຣິເສນ ວາ, ‘‘ສເຈ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອາລປສິ, ເອຕ຺ເຖວ ເຕ ມໍສໍ ມຸຣຸມຸຣາເປຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຐິຕຍກ຺ຂິນິຍາ ວາ ອາລປິຕຸໍ ວຣໍ. ເອກສ຺ເສວ ຫິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວິນາໂສ ໂຫຕິ, ນ ອປາເຍສຸ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນທຸກ຺ຂານຸຠວນໍ. ມາຕຸຄາເມນ ປນ ອາລາປສລ຺ລາເປ ສຕິ ວິສ຺ສາໂສ ໂຫຕິ, ວິສ຺ສາເສ ສຕິ ໂອຕາໂຣ ໂຫຕິ, ໂອຕິຓ຺ຓຈິຕ຺ໂຕ ສີລພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ວາ ອປາຍປູຣໂກ ໂຫຕິ; ຕສ຺ມາ ອນາລາໂປຕິ ອາຫ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສລ຺ລເປ ອສິຫຕ຺ເຖນ, ປິສາເຈນາປິ ສລ຺ລເປ;

ອາສີວິສມ຺ປິ ອາສີເທ, ເຍນ ທຏ຺ໂຐ ນ ຊີວຕິ;

ນ ຕ຺ເວວ ເອໂກ ເອກາຍ, ມາຕຸຄາເມນ ສລ຺ລເປ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໕.໕໕);

ອາລປນ຺ເຕນ ປນາຕິ ສເຈ ມາຕຸຄາໂມ ທິວສໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ສີລໍ ວາ ຍາຈຕິ, ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕຖາຣູປໍ ວາ ປນສ຺ສ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປ ກາເລ ອນາລປນ຺ຕໍ ‘‘ມູໂຄ ອຍໍ, ພຘິໂຣ ອຍໍ, ຠຸຕ຺ວາວ ພທ຺ຘມຸໂຂ ນິສີທຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ມາ ອວສ຺ສໍ ອາລປິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອາລປນ຺ເຕນ ປນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸມຕ຺ຕີສຸ ມາຕຸຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຖ, ຠຄິນິມຕ຺ຕີສຸ ຠຄິນິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຖ, ຘີຕຸມຕ຺ຕີສຸ ຘີຕຸຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຖາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໑໒໗) ອິມໍ ໂອວາທໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕິ, ອານນ຺ທ, ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພາຕິ ອາຫ.

໒໐໔. ອພ຺ຍາວຏາຕິ ອຕນ຺ຕິພທ຺ຘາ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ກາ ໂຫຖ. ສາຣຕ຺ເຖ ຆຏຖາຕິ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ເຖ ອຣຫຕ຺ເຕ ຆເຏຖ. ອນຸຍຸຎ຺ຊຖາຕິ ຕທຘິຄມາຍ ອນຸໂຍຄໍ ກໂຣຖ. ອປ຺ປມຕ຺ຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ອວິປ຺ປມຸຏ຺ຐສຕີ. ວີຣິຍາຕາປໂຍເຄນ ອາຕາປິໂນ. ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ປຫິຕຕ຺ຕາ ເປສິຕຈິຕ຺ຕາ ວິຫຣຖ.

໒໐໕. ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິ ເຕຫິ ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາທີຫິ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອທ຺ຘາ ມໍ ເຕ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ – ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ອານນ຺ທ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ; ‘‘ເຕສາຫໍ ກຖໍ ປຏິວຈນໍ ເທມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນາຕິ ນເວນ ກາສິກວຕ຺ເຖນ. ວິຫເຕນ ກປ຺ປາເສນາຕິ ສຸໂປຖິເຕນ ກປ຺ປາເສນ. ກາສິກວຕ຺ຖຎ຺ຫິ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ເຕລໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ກປ຺ປາໂສ ປນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ວິຫເຕນ ກປ຺ປາເສນາ’’ຕິ ອາຫ. ອາຍສາຍາຕິ ໂສວຓ຺ຓາຍ. ໂສວຓ຺ຓຎ຺ຫິ ອິຘ ‘‘ອຍສ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ຖູປາຣຫປຸຄ຺ຄລວຓ຺ຓນາ

໒໐໖. ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສິຕ຺ວາ ກາລງ຺ກຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຖູປາຣຫຕໍ ອນຸຊານາຕິ, ນ ສີລວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສາຕິ? ອນຈ຺ຉຣິຍຕ຺ຕາ. ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ຖູເປ ອນຸຎ຺ຎາຍມາເນ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ຕາວ ຖູປານໍ ໂອກາໂສ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຖາ ອຎ຺ເຎສຸ ຐາເນສຸ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍາ ເຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ນານຸຊານາຕິ. ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເອໂກວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເຕນສ຺ສ ຖູໂປ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ໂຫຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສີລວໂຕ ປນ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຍ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ສກ຺ກາຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ອານນ຺ທອຈ຺ຉຣິຍຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໒໐໗. ວິຫາຣນ຺ຕິ ອິຘ ມຓ຺ຑລມາໂລ ວິຫາໂຣຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ. ກປິສີສນ຺ຕິ ທ຺ວາຣພາຫໂກຏິຍໍ ຐິຕໍ ອຄ຺ຄຬຣຸກ຺ຂໍ. ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສີຕິ ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ມມ ສໍເວຄຊນກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ, ເຈຕິຍຈາຣິກາຍ ສາຕ຺ຖກຠາໂວ ກຖິໂຕ, ມາຕຸຄາເມ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພປຎ຺ໂຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ, ອຕ຺ຕໂນ ສຣີເຣ ປຏິປຕ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຖູປາຣຫາ ກຖິຕາ, ຘຸວໍ ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ພລວໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ໂຣທນໍ ນາມ ອຜາສຸກໍ, ເອກມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສກໍ ຕນຸກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ.

ອຫຎ຺ຈ ວຕມ຺ຫີຕິ ອຫຎ຺ຈ ວຕ ອມ຺ຫິ, ອຫໍ ວຕມ຺ຫີຕິປິ ປາໂຐ. ໂຍ ມມ ອນຸກມ຺ປໂກຕິ ໂຍ ມໍ ອນຸກມ຺ປຕິ ອນຸສາສຕິ, ສ຺ເວ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ກສ຺ສ ມຸຂໂຘວນໍ ທສ຺ສາມິ, ກສ຺ສ ປາເທ ໂຘວິສ຺ສາມິ, ກສ຺ສ ເສນາສນໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມິ, ກສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິສ຺ສາມີຕິ ພຫຸໍ ວິລປິ. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ເຖຣໍ ອທິສ຺ວາ ອາມນ຺ເຕສິ.

ເມຕ຺ເຕນ ກາຍກມ຺ເມນາຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕິເຕນ ມຸຂໂຘວນທານາທິກາຍກມ຺ເມນ. ຫິເຕນາຕິ ຫິຕວຸທ຺ຘິຍາ ກເຕນ. ສຸເຂນາຕິ ສຸຂໂສມນສ຺ເສເນວ ກເຕນ, ນ ທຸກ຺ຂິນາ ທຸມ຺ມເນນ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທ຺ວເຍນາຕິ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ອກເຕນ. ຍຖາ ຫິ ເອໂກ ສມ຺ມຸຂາວ ກໂຣຕິ ນ ປຣມ຺ມຸຂາ, ເອໂກ ປຣມ຺ມຸຂາວ ກໂຣຕິ ນ ສມ຺ມຸຂາ ເອວໍ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ກເຕນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອປ຺ປມາເຓນາຕິ ປມາຓວິຣຫິເຕນ. ຈກ຺ກວາຬມ຺ປິ ຫິ ອຕິສມ຺ພາຘໍ, ຠວຄ຺ຄມ຺ປິ ອຕິນີຈໍ, ຕຍາ ກຕໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ພຫຸນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເມຕ຺ເຕນ ວຈີກມ຺ເມນາຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕິເຕນ ມຸຂໂຘວນກາລາໂຣຈນາທິນາ ວຈີກມ຺ເມນ. ອປິ ຈ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຈນມ຺ປິ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມເມວ. ເມຕ຺ເຕນ ມໂນກມ຺ເມນາຕິ ກາລສ຺ເສວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອໂຣໂຄ ໂຫຕຸ, ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ສຸຂີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕິເຕນ ມໂນກມ຺ເມນ. ກຕປຸຎ຺ໂຎສີຕິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຕປຸຎ຺ໂຎສີຕິ ຈ ເອຕ຺ຕາວຕາ ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ມາ ປມາທມາປຊ຺ຊິ, ອຖ ໂຂ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊ. ເອວຎ຺ຫິ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍ ໂຫຫິສິ ອນາສໂວ, ຘມ຺ມສງ຺ຄີຕິກາເລ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ. ນ ຫິ ມາທິສສ຺ສ ກຕປາຣິຈຣິຍາ ນິປ຺ຜລາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໒໐໘. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ມຫາປຖວິໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອາກາສໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຈກ຺ກວາຬຄິຣິໍ ໂອສາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິເປນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາຊມ຺ພຸໍ ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫີ’’ຕິ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ? ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ. ເອເຕເນວ ເຈຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ‘‘ຍຖາ ຈກ຺ກວາຬນ຺ຕເຣປິ ອຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ໂຘ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ເມຘາວີຕິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາທີສຸ ກຸສໂລ.

໒໐໙. ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍາຕິ ເຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕຸກາມາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ເຍ ຈ ‘‘ອາຍສ຺ມາ ກິຣານນ຺ໂທ ສມນ຺ຕປາສາທິໂກ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສງ຺ຆໂສຠໂນ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ຄຸເຓ ສຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຕ຺ຕມນາຕິ ສວເນນ ໂນ ທສ຺ສນໍ ສເມຕີຕິ ສກມນາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ‘‘ກຈ຺ຈິ, ອາວຸໂສ, ຂມນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຖ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ວຕ຺ຕໍ ປູເຣຖາ’’ຕິ ເອວຣູປໍ ປຏິສນ຺ຖາຣຘມ຺ມໍ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ – ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠຄິນິໂຍ, ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຖາ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ນານາກຣຓໍ ໂຫຕິ. ອຸປາສເກສຸ ອາຄເຕສຸ ‘‘ອຸປາສກ, ນ ເຕ ກຈ຺ຈິ ສີສໍ ວາ ອງ຺ຄໍ ວາ ຣຸຊ຺ຊຕິ, ອໂຣຄາ ເຕ ປຸຕ຺ຕຠາຕໂຣ’’ຕິ ນ ເອວໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ປນ ກໂຣຕິ – ‘‘ກຖໍ ອຸປາສກາ ຕີຓິ ສຣຓານິ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂຖ, ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐ ອຸໂປສເຖ ກໂຣຖ, ມາຕາປິຕູນໍ ອຸປຏ຺ຐານວຕ຺ຕໍ ປູເຣຖ, ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຏິຊຄ຺ຄຖາ’’ຕິ. ອຸປາສິກາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິທານິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນາ ສທ຺ຘິໍ ອຸປມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຂຕ຺ຕິຍາຕິ ອຠິສິຕ຺ຕາ ຈ ອນຠິສິຕ຺ຕາ ຈ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິກາ. ເຕ ກິຣ – ‘‘ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ນາມ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ອາກາເສນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສຕິ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສວເນນ ທສ຺ສນມ຺ປິ ສມ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠາສຕີຕິ ກເຖນ຺ໂຕ – ‘‘ກຖໍ, ຕາຕາ, ຣາຊຘມ຺ມໍ ປູເຣຖ, ປເວຓິໍ ຣກ຺ຂຖາ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ປນ – ‘‘ກຖໍ ອາຈຣິຍາ ມນ຺ເຕ ວາເຈຖ, ກຖໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ມນ຺ເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ທກ຺ຂິຓໍ ວາ ວຕ຺ຖານິ ວາ ກປິລໍ ວາ ອລຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣຕິ. ຄຫປຕີສຸ – ‘‘ກຖໍ ຕາຕາ, ນ ໂວ ຣາຊກຸລໂຕ ທຓ຺ເຑນ ວາ ພລິນາ ວາ ປີຬາ ອຕ຺ຖິ, ສມ຺ມາ ເທໂວ ຘາຣໍ ອນຸປເວຈ຺ຉຕິ, ສສ຺ສານິ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣຕິ. ສມເຓສຸ – ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສຸລຠາ, ສມຓຘມ຺ເມ ນ ປມຊ຺ຊຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣຕິ.

ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕເທສນາວຓ຺ຓນາ

໒໑໐. ຂຸທ຺ທກນຄຣເກຕິ ນຄຣປຕິຣູປເກ ສມ຺ພາເຘ ຂຸທ຺ທກນຄຣເກ. ອຸຊ຺ຊງ຺ຄລນຄຣເກຕິ ວິສມນຄຣເກ. ສາຂານຄຣເກຕິ ຍຖາ ຣຸກ຺ຂານໍ ສາຂາ ນາມ ຂຸທ຺ທກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອຎ຺ເຎສໍ ມຫານຄຣານໍ ສາຂາສທິເສ ຂຸທ຺ທກນຄຣເກ. ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາຕິ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ມຫາຂຕ຺ຕິຍາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ເຕສຸ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ ນາມ ເຍສໍ ໂກຏິສຕມ຺ປິ ໂກຏິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຘນໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ, ທິວສປຣິພ຺ພໂຍ ເອກໍ ກຫາປຓສກຏໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ສາຍໍ ທ຺ເວ ປວິສນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ນາມ ເຍສໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ນິຫິຕໍ ໂຫຕິ, ທິວສປຣິພ຺ພໂຍ ເອໂກ ກຫາປຓກຸມ຺ໂຠ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ສາຍໍ ເອກສກຏໍ ປວິສຕິ. ຄຫປຕິມຫາສາລາ ນາມ ເຍສໍ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ ນິຫິຕໍ ໂຫຕິ, ທິວສປຣິພ຺ພໂຍ ປຎ຺ຈ ກຫາປຓມ຺ພຓານິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສາຍໍ ກຸມ຺ໂຠ ປວິສຕິ.

ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ອວຈາຕິ ອານນ຺ທ, ມາ ເອວໍ ອວຈ, ນ ອິມໍ ‘‘ຂຸທ຺ທກນຄຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຫຎ຺ຫິ ອິມສ຺ເສວ ນຄຣສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກເຖຕຸໍ – ‘‘ອເນກວາຣໍ ຕິຏ຺ຐໍ ນິສີທໍ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ, ມຫນ຺ເຕນ ປຣກ຺ກເມນ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິອາທິມາຫ. ສຸຠິກ຺ຂາຕິ ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊສມ຺ປນ຺ນາ. ຫຕ຺ຖິສທ຺ເທນາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຫຕ຺ຖິມ຺ຫິ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ເຕ ຈຕຸຣາສີຕິຫຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອິຕິ ຫຕ຺ຖິສທ຺ເທນ ອວິວິຕ຺ຕາ, ໂຫຕິ, ຕຖາ ອສ຺ສສທ຺ເທນ. ປຸຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ຈຕຸສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ເຕຫິ ຣເຖຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຸພນ຺ຘມານາ ອນ຺ຕຣວີຖີສຸ ວິຈຣນ຺ຕິ, ອິຕິ ຣຖສທ຺ເທນ ອວິວິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ນິຈ຺ຈໍ ປໂຍຊິຕາເນວ ປເນຕ຺ຖ ເຠຣິອາທີນິ ຕູຣິຍານິ, ອິຕິ ເຠຣິສທ຺ທາທີຫິປິ ອວິວິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມສທ຺ໂທຕິ ກໍສຕາຬສທ຺ໂທ. ປາຓິຕາຬສທ຺ໂທຕິ ປາຓິນາ ຈຕຸຣສ຺ສອມ຺ພຓຕາຬສທ຺ໂທ. ກຸຏເຠຣິສທ຺ໂທຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ອສ຺ນາຖ ປິວຖ ຂາທຖາຕິ ອສ຺ນາຖ ປິວຖ ຂາທຖ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ຠຸຎ຺ຊຖ ໂຠຕິ ອິມິນາ ທສເມນ ສທ຺ເທນ ອວິວິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນສທ຺ທາ. ຍຖາ ປນ ອຎ຺ເຎສຸ ນຄເຣສຸ ‘‘ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຖ, ກຸທາລໍ ຄຓ຺ຫຖ, ປຈ຺ຉິໍ ຄຓ຺ຫຖ, ປວາສໍ ຄມິສ຺ສາມ, ຕຓ຺ຑຸລປຸຏໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຜລກາວຸຘາທີນິ ສຊ຺ຊານິ ກໂຣຖາ’’ຕິ ເອວຣູປາ ສທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຍິຘ ເອວໍ ອໂຫສີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

‘‘ທສເມນ ສທ຺ເທນາ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຸສາວຕີ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຘານີ ສຕ຺ຕຫິ ປາກາເຣຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອໂຫສີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ອານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກມຖາຕິ ອຠິມຸຂາ ກມຖ, ອາຄຈ຺ຉຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປນ ເຕ ຠຄວໂຕ ອາຄຕຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ? ຊານນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ຄຕຄຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ມຫນ຺ຕໍ ໂກລາຫລໍ ໂຫຕິ, ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ນິສິນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ອາຄຕາ. ‘‘ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຐານນິສຊ຺ໂຊກາສໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ອເວລາຍມ຺ປິ ຠຄວາ ເປເສສິ.

ມລ຺ລານໍ ວນ຺ທນາວຓ຺ຓນາ

໒໑໑. ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ໂນ ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຆາວິໂນຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂາ. ທຸມ຺ມນາຕິ ອນຕ຺ຕມນາ. ເຈໂຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາຕິ ໂທມນສ຺ສສມປ຺ປິຕາ. ກຸລປຣິວຕ຺ຕໂສ ກຸລປຣິວຕ຺ຕໂສ ຐເປຕ຺ວາຕິ ເອເກກໍ ກຸລປຣິວຕ຺ຕໍ ກຸລສງ຺ເຂປໍ ວີຖິສຠາເຄນ ເຈວ ຣຈ຺ຉາສຠາເຄນ ຈ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຐເປຕ຺ວາ.

ສຸຠທ຺ທປຣິພ຺ພາຊກວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໒໑໒. ສຸຠທ຺ໂທ ນາມ ປຣິພ຺ພາຊໂກຕິ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊໂກ. ກງ຺ຂາຘມ຺ໂມຕິ ວິມຕິຘມ຺ໂມ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຊ ເອວໍ ອໂຫສີຕິ? ຕຖາວິຘອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ປຸຎ຺ຎກຣຓກາເລ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ອເຫສຸໍ. ເຕ ເອກໂຕວ ສສ຺ສໍ ອກໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ – ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນວວາເຣ ອຄ຺ຄສສ຺ສທານໍ ມຍາ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອໂຫສິ. ໂສ ວປ຺ປກາເລ ພີຊຄ຺ຄໍ ນາມ ທຕ຺ວາ ຄພ຺ຠກາເລ ກນິຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄພ຺ຠກາເລ ຄພ຺ຠໍ ຜາເລຕ຺ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ກນິຏ຺ໂຐ – ‘‘ຕຣຸຓສສ຺ສໍ ນາເສຕຸກາໂມສີ’’ຕິ ອາຫ. ເຊຏ຺ໂຐ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອນນຸວຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ຄພ຺ຠໍ ຜາເລຕ຺ວາ ຂີຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສປ຺ປິນວນີເຕນ ສໍໂຍເຊຕ຺ວາ ອທາສິ, ປຸຖຸກກາເລ ປຸຖຸກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອທາສິ, ລາຍນກາເລ ລາຍນຄ຺ຄໍ, ເວຓິກຣເຓ ເວຓຄ຺ຄໍ, ກລາປາທີສຸ ກລາປຄ຺ຄໍ, ຂລຄ຺ຄໍ, ຂລຠຓ຺ຑຄ຺ຄໍ, ໂກຏ຺ຐຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍ ເອກສສ຺ເສ ນວວາເຣ ອຄ຺ຄທານໍ ອທາສິ. ກນິຏ຺ໂຐ ປນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐໂກ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖໂຣ ຊາໂຕ. ຠຄວາ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ເອກສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນວ ອຄ຺ຄທານານິ ອທາສິ, ອິມໍ ອຄ຺ຄຘມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ກນິຏ຺ໂຐ ປນ ໂອຫີຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ທານສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ອໂຫສິ.

ມາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເຐສີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ – ‘‘ເອເຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຄຫຓເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊາປນຕ຺ຖາຍ ຠຄວໂຕ ພຫຸໍ ຠາສມານສ຺ສ ກາຍວາຈາວິເຫສາ ຠວິສ຺ສຕິ, ປກຕິຍາປິ ຈ ກິລນ຺ໂຕເຍວ ຠຄວາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວມາຫ. ປຣິພ຺ພາຊໂກ – ‘‘ນ ເມ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ, ອຕ຺ຖິເກນ ປນ ອນຸວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເຖຣໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ອາຫ.

໒໑໓. ອສ຺ໂສສິ ໂຂຕິ ສາຓິທ຺ວາເຣ ຐິຕສ຺ສ ຠາສໂຕ ປກຕິໂສເຕເນວ ອສ຺ໂສສິ, ສຸຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຸຠທ຺ທສ຺ເສວ ອຕ຺ຖາຍ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອລໍ ອານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອລນ຺ຕິ ປຏິກ຺ເຂປຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອຎ຺ຎາເປກ຺ໂຂວາຕິ ອຎ຺ຎາຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ. ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສູຕິ ຍຖາ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎາ, ຕເຖວ ຊານິໍສຸ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ເນສໍ ສາ ປຏິຎ຺ຎາ ນິຍ຺ຍານິກາ, ສພ຺ເພ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ, ໂນ ເຈ, ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ. ຕສ຺ມາ ກິໍ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎາ ນິຍ຺ຍານິກາ, ອນິຍ຺ຍານິກາຕິ ອຍເມວ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ຠຄວາ ເຕສໍ ອນິຍ຺ຍານິກຠາວກຖເນນ ອຕ຺ຖາຠາວໂຕ ເຈວ ໂອກາສາຠາວໂຕ ຈ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເມວ ເທເສສິ. ປຐມຍາມສ຺ມິຎ຺ຫິ ມລ຺ລານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ສຸຠທ຺ທສ຺ສ, ປຈ຺ຉິມຍາເມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ພລວປຈ຺ຈູສສມເຍ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິຈ຺ເຈວ ຠຄວາ ອາຄໂຕ.

໒໑໔. ສມໂຓປິ ຕຕ຺ຖ ນ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ປຐໂມ ໂສຕາປນ຺ນສມໂຓປິ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ທຸຕິໂຍ ສກທາຄາມິສມໂຓປິ, ຕຕິໂຍ ອນາຄາມິສມໂຓປິ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຣຫຕ຺ຕສມໂຓປິ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ’’ຕິ ປຸຣິມເທສນາຍ ອນິຍມໂຕ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ສາສນໍ ນິຍເມນ຺ໂຕ ອາຫ. ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠີຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສເກຫິ ຈຕູຫິ, ມຄ຺ຄຏ຺ເຐຫິ ຈຕູຫິ, ຜລຏ຺ເຐຫິ ຈຕູຫີຕິ ທ຺ວາທສຫິ ສມເຓຫິ ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ຕຸຈ຺ຉາ ຣິຕ຺ຕກາ. ອິເມ ຈ ສຸຠທ຺ທາຕິ ອິເມ ທ຺ວາທສ ຠິກ຺ຂູ. ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຄຕຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ໂສຕາປນ຺ນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ວິຫຣຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ສກທາຄາມິອາທີສຸ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ວິຫຣຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ເສສມຄ຺ຄຏ຺ເຐສຸ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ວິຫຣຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ເສສມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສເກສຸ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາຕິ ນຬວນໍ ສຣວນໍ ວິຍ ນິຣນ຺ຕໂຣ ອສ຺ສ.

ເອກູນຕິໍໂສ ວຍສາຕິ ວເຍນ ເອກູນຕິໍສວສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາ. ຍໍ ປພ຺ພຊິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ກິໍ ກຸສລານຸເອສີຕິ ‘‘ກິໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ອນຸເອສນ຺ໂຕ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ – ‘‘ກິໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕໍ ຄເວສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໂຕ ອຫນ຺ຕິ ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສມຘິການິ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຎາຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ມສ຺ສ. ປເທສວຕ຺ຕີຕິ ປເທເສ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄ ປວຕ຺ຕນ຺ໂຕ. ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາຕິ ມມ ສາສນໂຕ ພຫິທ຺ຘາ. ສມໂຓປິ ນຕ຺ຖີຕິ ປເທສວຕ຺ຕິວິປສ຺ສໂກປິ ນຕ຺ຖິ, ປຐມສມໂຓ ໂສຕາປນ຺ໂນປິ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເຍ ເອຕ຺ຖາຕິ ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ຖ ສາສເນ ສຕ຺ຖາຣາ ສມ຺ມຸຂາ ອນ຺ເຕວາສິກາຠິເສເກນ ອຠິສິຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ໂວ ລາຠາ ເຕສໍ ໂວ ສຸລທ຺ຘນ຺ຕິ. ພາຫິຣສມເຍ ກິຣ ຍໍ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ອາຈຣິໂຍ – ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຫິ, ອິມໍ ໂອວທ, ອິມໍ ອນຸສາສາ’’ຕິ ວທຕິ, ໂສ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ – ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພເຊຫິ, ອິມໍ ໂອວທ, ອິມໍ ອນຸສາສາ’’ຕິ ອິເມ ລາຠາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຖຣມ຺ປິ ສຸຠທ຺ໂທ ຕເມວ ພາຫິຣສມຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ອລຕ຺ຖ ໂຂຕິ ກຖໍ ອລຕ຺ຖ? ເຖໂຣ ກິຣ ນໍ ເອກມນ຺ຕໍ ເນຕ຺ວາ ອຸທກຕຸມ຺ພໂຕ ປານີເຍນ ສີສໍ ເຕເມຕ຺ວາ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາທາເປຕ຺ວາ ສຣຓານິ ທຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນສິ. ຠຄວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ເອກມນ຺ເຕ ຈງ຺ກມໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂສ ຈ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຉິໂມ ສກ຺ຂິສາວໂກ ອໂຫສີຕິ ສງ຺ຄີຕິກາຣການໍ ວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຠຄວຕິ ຘຣມາເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຸປສມ຺ປທມ຺ປິ ວາ ຘຣມາເນເຍວ ລຠິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ວາ ຘຣມາເນເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ປາປຸຓາຕິ, ສພ຺ໂພປິ ໂສ ປຈ຺ຉິໂມ ສກ຺ຂິສາວໂກ. ອຍໍ ປນ ຘຣມາເນເຍວ ຠຄວຕິ ປພ຺ພຊິໂຕ ຈ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ.

ປຎ຺ຈມຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຖາຄຕປຈ຺ຉິມວາຈາວຓ຺ຓນາ

໒໑໖. ອິທານິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ໂອວາທໍ ອາຣຠິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕຕິ ຘມ຺ໂມປິ ເທສິໂຕ ເຈວ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ຈ, ວິນໂຍປິ ເທສິໂຕ ເຈວ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ຈ. ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ຈ ນາມ ຐປິໂຕ ປຏ຺ຐປິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນາຕິ ໂສ ຘມ຺ມວິນໂຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ. ມຍາ ຫິ ໂວ ຐິເຕເນວ – ‘‘ອິທໍ ລຫຸກໍ, ອິທໍ ຄຣຸກໍ, ອິທໍ ສເຕກິຈ຺ຉໍ, ອິທໍ ອເຕກິຈ຺ຉໍ, ອິທໍ ໂລກວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ຄຓສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອຍໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຕາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສຂນ຺ຘກປຣິວາໂຣ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ໂຄ ວິນໂຍ ນາມ ເທສິໂຕ, ຕໍ ສກລມ຺ປິ ວິນຍປິຏກໍ ມຍິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸກິຈ຺ຈໍ ສາເຘສ຺ສຕິ.

ຐິເຕເນວ ຈ ມຍາ – ‘‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ປຎ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ອິເມ ຘມ຺ເມ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ເທສິຕໍ, ຕໍ ສກລມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ມຍິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸກິຈ຺ຈໍ ສາເຘສ຺ສຕິ. ຐິເຕເນວ ຈ ມຍາ – ‘‘ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ, ພາວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ນວ ເຫຕູ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ, ສຕ຺ຕ ຜສ຺ສາ, ສຕ຺ຕ ເວທນາ, ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎາ, ສຕ຺ຕ ສຎ຺ເຈຕນາ, ສຕ຺ຕ ຈິຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຣາປິ ‘ເອຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ, ເອຕ຺ຕກາ ຣູປາວຈຣາ, ເອຕ຺ຕກາ ອຣູປາວຈຣາ, ເອຕ຺ຕກາ ປຣິຍາປນ຺ນາ, ເອຕ຺ຕກາ ອປຣິຍາປນ຺ນາ, ເອຕ຺ຕກາ ໂລກິຍາ, ເອຕ຺ຕກາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ’ຕິ’’ ອິເມ ຘມ຺ເມ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຈຕຸວີສຕິສມນ຺ຕປຏ຺ຐານອນນ຺ຕນຍມຫາປຏ຺ຐານປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທສິຕໍ, ຕໍ ສກລມ຺ປິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ມຍິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸກິຈ຺ຈໍ ສາເຘສ຺ສຕິ.

ອິຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອຠິສມ຺ໂພຘິໂຕ ຍາວ ປຣິນິພ຺ພານາ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ຠາສິຕໍ ລປິຕໍ – ‘‘ຕີຓິ ປິຏການິ, ປຎ຺ຈ ນິກາຍາ, ນວງ຺ຄານິ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານີ’’ຕິ ເອວໍ ມຫາປເຠທໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຫໍ ເອໂກວ ປຣິນິພ຺ພາຍາມິ. ອຫຎ຺ຈ ໂຂ ປນ ທານິ ເອກໂກວ ໂອວທາມິ ອນຸສາສາມິ, ມຍິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ອິມານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ ຕຸມ຺ເຫ ໂອວທິສ຺ສນ຺ຕິ ອນຸສາສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຠຄວາ ພຫູນິ ກາຣຓານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ – ‘‘ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ປຸນ ອນາຄເຕ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍຖາ ໂຂ ປນາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ກເຖນ຺ຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ນາເມນ ວາ ໂຄຕ຺ເຕນ ວາຕິ ນວກາຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຕິສ຺ສ, ນາຄາ’’ຕິ ເອວໍ ນາເມນ ວາ, ‘‘ກສ຺ສປ, ໂຄຕມາ’’ຕິ ເອວໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ ຕິສ຺ສ, ອາວຸໂສ ກສ຺ສປາ’’ຕິ ເອວໍ ອາວຸໂສວາເທນ ວາ ສມຸທາຈຣິຕພ຺ໂພ. ຠນ຺ເຕຕິ ວາ ອາຍສ຺ມາຕິ ວາຕິ ຠນ຺ເຕ ຕິສ຺ສ, ອາຍສ຺ມາ ຕິສ຺ສາຕິ ເອວໍ ສມຸທາຈຣິຕພ຺ໂພ. ສມູຫນຕູຕິ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສມູຫນຕຸ, ຍທິ ອິຈ຺ຉຕິ ສມູຫເນຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປນ ສມູຫນຖາຕິ ເອກໍເສເນວ ອວຕ຺ວາ ວິກປ຺ປວຈເນເນວ ຐເປສີຕິ? ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ພລໍ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ສມູຫນຖາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສງ຺ຄີຕິກາເລ ກສ຺ສໂປ ນ ສມູຫນິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ວິກປ຺ເປເນວ ຐເປສິ.

ຕຕ຺ຖ – ‘‘ເອກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ເອວມາຫໍສຸ – ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ຈສຕິກສງ຺ຄີຕິຍໍ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກກຖາ ອາຄຕາວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເປຕ຺ຖ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເກຈິ ປນາຫຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສນ, ກຕມໍ ຂຸທ຺ທກໍ, ກຕມໍ ອນຸຂຸທ຺ທກ’’ນ຺ຕິ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ. ‘‘ທຸກ຺ກຏໍ, ມຫາຣາຊ, ຂຸທ຺ທກໍ, ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອນຸຂຸທ຺ທກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນາຄເສນຕ຺ເຖໂຣ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກໍ ຊານາຕິ. ມຫາກສ຺ສໂປ ປນ ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ໂຆ ສນ຺ຕມ຺ຫາກໍ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄິຫິຄຕານິ, ຄິຫິໂນປິ ຊານນ຺ຕິ – ‘‘ອິທໍ ໂວ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ກປ຺ປຕິ, ອິທໍ ໂວ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ. ສເຈ ມຍໍ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນິສ຺ສາມ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘‘ຘູມກາລິກໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຍາວ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ອຏ຺ຐາສິ, ຕາວິເມ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສິກ຺ຂິໍສຸ, ຍໂຕ ອິເມສໍ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ນ ທານິເມ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສິກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ເອສາ ຎຕ຺ຕີຕິ –

ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວສີຕິ. ນ ຕໍ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນາຄເສນຕ຺ເຖໂຣ ຫິ – ‘‘ປຣວາທິໂນ ໂອກາໂສ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ ເອວມາຫ. ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກາປຕ຺ຕິໍ ນ ສມູຫນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວສິ.

ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑກຖາປິ ສງ຺ຄີຕິຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ວິນິຈ຺ຉິຕາ.

ກງ຺ຂາຕິ ທ຺ເວຬ຺ຫກໍ. ວິມຕີຕິ ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາ, ພຸທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ, ນ ພຸທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ, ຘມ຺ໂມ ນຸ ໂຂ, ນ ຘມ຺ໂມ ນຸ ໂຂ, ສງ຺ໂຆ ນຸ ໂຂ, ນ ສງ຺ໂຆ ນຸ ໂຂ, ມຄ຺ໂຄ ນຸ ໂຂ, ນ ມຄ຺ໂຄ ນຸ ໂຂ, ປຏິປທາ ນຸ ໂຂ, ນ ປຏິປທາ ນຸ ໂຂຕິ ຍສ຺ສ ສໍສໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕໍ ໂວ ວທາມິ ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຖຸຄາຣເວນາປິ ນ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາຕິ ມຍໍ ສຕ຺ຖຸສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິມ຺ຫ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາປິ ໂນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕກາວ, ເຕ ມຍໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກງ຺ຂໍ ອກຕ຺ວາ ນ ອຣຫາມ ອຊ຺ຊ ປຈ຺ຉິມກາເລ ກງ຺ຂໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ສເຈ ເອວໍ ສຕ຺ຖຣິ ຄາຣເວນ ນ ປຸຈ຺ຉຖ. ສຫາຍໂກປິ ຠິກ຺ຂເວ ສຫາຍກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕູຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຍ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕຸ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມິ, ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ຠວິສ຺ສຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອວໍ ປສນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ສທ຺ທຫາມິ ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຓເມວາຕິ ນິກ຺ກງ຺ຂຠາວປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓຎາຓໍເຍວ, ເອຕ຺ຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ນ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິເມສຎ຺ຫິ, ອານນ຺ທາຕິ ອິເມສໍ ອນ຺ໂຕສາຓິຍໍ ນິສິນ຺ນານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ. ໂຍ ປຈ຺ຉິມໂກຕິ ໂຍ ຄຸຓວເສນ ປຈ຺ຉິມໂກ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍເຍວ ສນ຺ຘາຍາຫ.

໒໑໘. ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຖາຕິ ສຕິອວິປ຺ປວາເສນ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສມ຺ປາເທຍ຺ຍາຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພານມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ສພ຺ພໍ ເອກສ຺ມິໍ ອປ຺ປມາທປເທເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິມາ ວາຈາຕິ ອິທໍ ປນ ສງ຺ຄີຕິກາຣການໍ ວຈນໍ.

ປຣິນິພ຺ພຸຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໑໙. ອິໂຕ ປຣໍ ຍໍ ປຣິນິພ຺ພານປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຐມໍ ຌານນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ຠນ຺ເຕຕິ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອຠາວໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນ ອາວຸໂສຕິ ເຖໂຣ ກຖໍ ຊານາຕິ? ເຖໂຣ ກິຣ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຕໍ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາ ວຸຏ຺ຐານໍ, ຕາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທານິ ຠຄວາ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ, ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ຈ ກາລງ຺ກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຊານາຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ…ເປ… ຕຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊີຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ຈຕຸວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ເຕຣສສຸ ຐາເນສຸ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ, ຕຖາ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ, ປນ຺ນຣສສຸ ຐາເນສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ກຖໍ? ທສສຸ ອສຸເຠສຸ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ, ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາມຸທິຕາສຸ, ອານາປາເນ, ປຣິຈ຺ເຉທາກາເສຕິ ອິເມສຸ ຕາວ ຈຕຸວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣຎ຺ຈ ທສ ອສຸຠານິ ຈ ເສເສສຸ ເຕຣສສຸ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ, ເຕສຸເຍວ ຈ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອຏ຺ຐສຸ ປນ ກສິເຓສຸ, ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ, ອານາປາເນ, ປຣິຈ຺ເຉທາກາເສ, ຈຕູສຸ ອຣູເປສູຕິ ອິເມສຸ ປນ຺ນຣສສຸ ຐາເນສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອຍມ຺ປິ ຈ ສງ຺ເຂປກຖາວ. ນິພ຺ພານປຸຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ປນ ຠຄວາ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ ສພ຺ພາປິ ຈຕຸວີສຕິໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິເທສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຎາຕິຊນໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ວິຍ ສພ຺ພສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ໂຐ.

ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສມນນ຺ຕຣາ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ເອຕ຺ຖ ຌານສມນນ຺ຕຣໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາສມນນ຺ຕຣນ຺ຕິ ທ຺ເວ ສມນນ຺ຕຣານິ. ຕຕ຺ຖ ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕິຓ຺ຓສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຌານສມນນ຺ຕຣໍ ນາມ. ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຸນ ຌານງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕິຓ຺ຓສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາສມນນ຺ຕຣໍ ນາມ. ອິມານິປິ ທ຺ເວ ສມນນ຺ຕຣາເນວ. ຠຄວາ ປນ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ອພ຺ຍາກເຕນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈນ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ເຍ ຫິ ເກຈິ ພຸທ຺ຘາ ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ວາ ອຣິຍສາວກາ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ເພ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕເນວ ອພ຺ຍາກເຕນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈນ ກາລງ຺ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ມຫາຠູມິຈາລາທີນິ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວາຕິ.

໒໒໐. ຠູຕາຕິ ສຕ຺ຕາ. ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ປຏິຠາຄປຸຄ຺ຄລວິຣຫິໂຕ. ພລປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ທສວິຘຎາຓພລໍ ປຕ຺ໂຕ.

໒໒໑. ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນຕິ ອຸປ຺ປາທວຍສຠາວາ. ເຕສໍ ວູປສໂມຕິ ເຕສໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ວູປສໂມ, ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານເມວ ສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໒໒. ນາຫຸ ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສຕິ ນ ຊາໂຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສ. ອເນໂຊຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕາຍ ເອຊາຍ ອຠາເວນ ອເນໂຊ. ສນ຺ຕິມາຣພ຺ຠາຕິ ອນຸປາທິເສສໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປຏິຈ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ. ຍໍ ກາລມກຣີຕິ ໂຍ ກາລໍ ອກຣິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ໂຍ ມມ ສຕ຺ຖາ ພຸທ຺ຘມຸນິ ສນ຺ຕິໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ, ສນ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ກາລມກຣິ, ຕສ຺ສ ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ ອິທານິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສ ນ ຊາໂຕ, ນຕ຺ຖິ, ນປ຺ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ອສລ຺ລີເນນາຕິ ອລີເນນ ອສງ຺ກຸຏິເຕນ ສຸວິກສິເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ. ເວທນໍ ອຊ຺ຌວາສຍີຕິ ເວທນໍ ອຘິວາເສສິ, ນ ເວທນານຸວຕ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕິ. ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ເກນຈິ ຘມ຺ເມນ ອນາວຣຓວິໂມກ຺ໂຂ ສພ຺ພໂສ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວູປຄໂມ ປຊ຺ໂຊຕນິພ຺ພານສທິໂສ ຊາໂຕ.

໒໒໓. ຕທາສີຕິ ‘‘ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ມຫາຠູມິຈາໂລ’’ຕິ ເອວໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ຠູມິຈາລເມວ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕຎ຺ຫິ ໂລມຫໍສນຎ຺ຈ ຠິໍສນກຎ຺ຈ ອາສິ. ສພ຺ພາກາຣວຣູເປເຕຕິ ສພ຺ພວຣກາຣຓູເປເຕ.

໒໒໔. ອວີຕຣາຄາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ເຈວ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ ຈ. ເຕສຎ຺ຫິ ໂທມນສ຺ສໍ ອປ຺ປຫີນໍ. ຕສ຺ມາ ເຕປິ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ. ອຸໂຠປິ ຫຕ຺ເຖ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໒໕. ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ອຍ຺ຍາ ອຕ຺ຕນາປິ ອຘິວາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເສສຊນໍ ກຖໍ ສມສ຺ສາເສສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິໂຍ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ກຖໍຠູຕາ ປນ ຠນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເທວຕາ ມນສິກໂຣຕີຕິ ເທວຕາ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍຠູຕາ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ກິໍ ຕາ ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອຘິວາເສນ຺ຕີຕິ?

ອຖ ຕາສໍ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເຖໂຣ ສນ຺ຕາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ຣຕ຺ຕາວເສສນ຺ຕິ ພລວປຈ຺ຈູເສ ປຣິນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອວເສສໍ ຈຸລ຺ລກທ຺ຘານໍ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ອຎ຺ຎາ ປາຏິເຍກ຺ກາ ຘມ຺ມກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ‘‘ອາວຸໂສ ສເທວເກ ນາມ ໂລເກ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ອຍໍ ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ນ ລຊ຺ຊຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ໂລກິຍມຫາຊນສ຺ສ ລຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວຣູປາຍ ປນ ມຣຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ກຖາຍ ວີຕິນາເມສຸໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ຕໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ອຣຸຓໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ.

໒໒໖. ອຖ ໂຂຕິ ອຣຸຓຸຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາວ ເຖໂຣ ເຖຣໍ ເອຕທໂວຈ. ເຕເນວ ກຣຓີເຍນາຕິ ກີທິເສນ ນຸ ໂຂ ປຣິນິພ຺ພານຏ຺ຐາເນ ມາລາຄນ຺ຘາທິສກ຺ກາເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ກີທິເສນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐາເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ກີທິເສນ ຂາທນີຍໂຠຊນີເຍນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ, ເອວໍ ຍໍ ຠຄວໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ເຕເນວ ກຣຓີເຍນ.

ພຸທ຺ຘສຣີຣປູຊາວຓ຺ຓນາ

໒໒໗. ສພ຺ພຎ຺ຈ ຕາຬາວຈຣນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕູຣິຍຠຓ຺ຑໍ. ສນ຺ນິປາເຕຖາຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສມາຫຣຖ. ເຕ ຕເຖວ ອກໍສຸ. ມຓ຺ຑລມາເຬຕິ ທຸສ຺ສມຓ຺ຑລມາເຬ. ປຏິຍາເທນ຺ຕາຕິ ສຊ຺ເຊນ຺ຕາ.

ທກ຺ຂິເຓນ ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ນຄຣສ຺ສ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄເນວ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາຄໍ. ພາຫິເຣນ ພາຫິຣນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ອປ຺ປເວເສຕ຺ວາ ພາຫິເຣເນວ ນຄຣສ຺ສ ພາຫິຣປສ຺ສໍ ຫຣິຕ຺ວາ. ທກ຺ຂິຓໂຕ ນຄຣສ຺ສາຕິ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣສທິເສ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກຕ຺ວາ ເຊຕວນສທິເສ ຐາເນ ຌາເປສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໒໘. ອຏ຺ຐ ມລ຺ລປາໂມກ຺ຂາຕິ ມຊ຺ຌິມວຍາ ຖາມສມ຺ປນ຺ນາ ອຏ຺ຐມລ຺ລຣາຊາໂນ. ສີສໍ ນ຺ຫາຕາຕິ ສີສໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ນຫາຕາ. ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ເຖໂຣວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກຕິ ປາກໂຏ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສນ຺ເຕສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ມຫາເຖເຣສຸ – ‘‘ອຍໍ ໂນ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຕານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຕາວ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຊານາມ. ເທວຕານໍ ກຖໍ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ປຐມໍ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ມກຸຏພນ຺ຘນໍ ນາມ ມລ຺ລານໍ ເຈຕິຍນ຺ຕິ ມລ຺ລຣາຊູນໍ ປສາຘນມງ຺ຄລສາລາຍ ເອຕໍ ນາມໍ. ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນ ປເນສາ ‘‘ເຈຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໒໙. ຍາວ ສນ຺ຘິສມລສງ຺ກຏີຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຘິ ນາມ ຆຣສນ຺ຘິ. ສມລໍ ນາມ ຄູຖຣາສິນິທ຺ຘມນປນາຬິ. ສງ຺ກຏີຣໍ ນາມ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ. ທິພ຺ເພຫິ ຈ ມານຸສເກຫິ ຈ ນຈ຺ເຈຫີຕິ ອຸປຣິ ເທວຕານໍ ນຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ມນຸສ຺ສານໍ. ເອສ ນໂຍ ຄີຕາທີສຸ. ອປິຈ ເທວຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ມນຸສ຺ສາ, ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ເທວຕາຕິ ເອວມ຺ປິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ ປູເຊນ຺ຕາ ອຄມໍສຸ. ມຊ຺ເຌນ ມຊ຺ຌໍ ນຄຣສ຺ສ ຫຣິຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ຫຣິຍມາເນ ຠຄວໂຕ ສຣີເຣ ພນ຺ຘຸລມລ຺ລເສນາປຕິຠຣິຍາ ມລ຺ລິກາ ນາມ – ‘‘ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ອາຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກສ຺ສ ກາລໍ ກິຣິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ວິສາຂາຍ ປສາຘນສທິສໍ ມຫາລຕາປສາຘນໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ – ‘‘ອິມິນາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ມຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ໂຘທເກນ ໂຘວິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐິຕາ.

ຕໍ ກິຣ ປສາຘນໍ ຕາສຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ, ເທວທານິຍໂຈຣສ຺ສ ເຄເຫຕິ ຕີສຸເຍວ ຐາເນສຸ ອໂຫສິ. ສາ ຈ ສຕ຺ຖຸ ສຣີເຣ ທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ – ‘‘ໂອຕາເຣຖ, ຕາຕາ, ສຕ຺ຖຸສຣີຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ປສາຘນໍ ສຕ຺ຖຸສຣີເຣ ປຏິມຸຎ຺ຈິ. ຕໍ ສີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິມຸກ຺ກໍ ຍາວປາທຕລາຄຕໍ. ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ສຕ຺ຕຣຕນມເຍນ ມຫາປສາຘເນນ ປສາຘິຕໍ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ຕໍ ສາ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ – ‘‘ຠຄວາ ຍາວ ວຏ຺ເຏ ສໍສຣິສ຺ສາມິ, ຕາວ ເມ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປສາຘນກິຈ຺ຈໍ ມາ ໂຫຕຸ, ນິຈ຺ຈໍ ປຏິມຸກ຺ກປສາຘນສທິສເມວ ສຣີຣໍ ໂຫຕູ’’ຕິ.

ອຖ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຕ຺ຕຣຕນມເຍນ ມຫາປສາຘເນນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ທ຺ວາເຣນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ນຄຣສ຺ສ ມກຸຏພນ຺ຘນໍ ມລ຺ລານໍ ເຈຕິຍໍ, ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ນິກ຺ຂິປິໍສຸ.

ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໒໓໑. ປາວາຍ ກຸສິນາຣນ຺ຕິ ປາວານຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ‘‘ກຸສິນາຣໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທີຕິ ເອຕ຺ຖ ກສ຺ມາ ທິວາວິຫາຣນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ? ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ອນິສິນ຺ນຕ຺ຕາ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ປຣິວາຣາ ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ເພ ສຸຂສໍວທ຺ຘິຕາ ມຫາປຸຎ຺ຎາ. ເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ຕຕ຺ຕປາສາຓສທິສາຍ ຠູມິຍາ ປທສາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ກິລມິໍສຸ. ເຖໂຣ ເຕ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຠິກ຺ຂູ ກິລມນ຺ຕິ, ຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ຐານຎ຺ຈ ນ ທູຣໍ, ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ທຣຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ກຸສິນາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸທກຕຸມ຺ພໂຕ ອຸທເກນ ຫຕ຺ຖປາເທ ສີຕເລ ກຕ຺ວາ ນິສີທິ. ປຣິວາຣຠິກ຺ຂູປິສ຺ສ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມານາ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ວຓ຺ຓໍ ຠຓມານາ ນິສີທິໍສຸ. ອິຕິ ທຣຖວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ນິສິນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ທິວາວິຫາຣ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ມຫາປາຕິປ຺ປມາຓໍ ປຸປ຺ຜໍ ອາຄນ຺ຕຸກທຓ຺ຑເກ ຐເປຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອທ຺ທສ ໂຂຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທູຣໂຕ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວາ ຈ ປນ ຈິນ຺ເຕສິ –

‘‘ເອຕໍ ອາຊີວກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອຕຎ຺ຈ ນ ສພ຺ພທາ ມນຸສ຺ສປເຖ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍທາ ປນ ໂກຈິ ອິທ຺ຘິມາ ອິທ຺ຘິໍ ວິກຸພ຺ພຕິ, ຕທາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂອກ຺ກມນາທີສຸ ໂຫຕິ. ນ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຊ ເກນຈິ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ກຕໍ, ນ ເມ ສຕ຺ຖາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ, ນ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ, ນາປິສ຺ສ ອຊ຺ຊ ອຠິສມ຺ໂພຘິ, ນ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ, ນ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ, ນ ເທໂວໂຣຫຓໍ, ນ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ມຫລ຺ລໂກ ປນ ເມ ສຕ຺ຖາ ຘຸວໍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕໂຕ – ‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ – ‘‘ສເຈ ໂຂ ປນ ນິສິນ຺ນໂກວ ປຸຈ຺ຉາມິ, ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ອປກ຺ກມ຺ມ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ມຓິຈມ຺ມໍ ວິຍ ທສພລທຕ຺ຕິຍໍ ເມຆວຓ຺ຓໍ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ກເຕນ ຄາຣເວນ ອາຊີວກສ຺ສ ອຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຊານາສີ’’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ປນ ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຊານນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ ອຊານນ຺ໂຕຕິ? ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ ຂີຓາສວານໍ ຊານນໍ, ອນາວຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ປເນສ ອຊານນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉີຕິ ເອເກ. ເຖໂຣ ສມາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ, ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານເລຓມຓ຺ຑປາທີສຸ ນິຈ຺ຈໍ ສມາປຕ຺ຕິພເລເນວ ຍາເປຕິ, ກຸລສນ຺ຕກມ຺ປິ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕວ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຖໂຣ ກິຣ ອິມິນາ ປຈ຺ຉິເມນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ມຫາຊນານຸຄ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ – ‘‘ເຍ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ວາ ເທນ຺ຕິ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ວາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ມາ ສມາປຕ຺ຕິພຫຸລຕາຍ ນ ຊານາຕິ. ອິຕິ ອຊານນ຺ໂຕວ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ນ ເຫຕ຺ຖ ອຊານນກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ອຠິລກ຺ຂິຕໍ ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອໂຫສິ, ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸກມ຺ປນາທີຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ. ເຖຣສ຺ສ ປນ ປຣິສາຍ ເກຫິຈິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠຄວາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເກຫິຈິ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ຕຕ຺ຖ ເຍຫິປິ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເຕປິ ປສ຺ສິຕຸກາມາວ, ເຍຫິປິ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເຕປິ ປສ຺ສິຕຸກາມາວ. ຕຕ຺ຖ ເຍຫິ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເຕ ອຕິທສ຺ສນກາມຕາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຠຄວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເອກວຕ຺ຖາ ວາ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖາ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕາ ວາ ອຸຣານິ ປຏິປິສນ຺ຕາ ປໂຣທິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ – ‘‘ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕາ ປໍສຸກູລິກາ ສຍມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ວິຍ ປໂຣທນ຺ຕິ, ເຕ ກິໍ ອມ຺ເຫ ສມສ຺ສາເສສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ໂທສໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ. ອິທໍ ປນ ສຸຎ຺ຎໍ ມຫາອຣຎ຺ຎໍ, ອິຘ ຍຖາ ຕຖາ ໂຣທນ຺ເຕສຸ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ປຸຣິມຕຣໍ ສຸຕ຺ວາ ນາມ ໂສໂກປິ ຕນຸໂກ ໂຫຕີຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ຊານນ຺ໂຕວ ປຸຈ຺ຉິ.

ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕາຫປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມຕິ ອຊ຺ຊ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສຕ຺ຕາຫປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຕໂຕ ເມ ອິທນ຺ຕິ ຕໂຕ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕຏ຺ຐານໂຕ.

໒໓໒. ສຸຠທ຺ໂທ ນາມ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕຕິ ‘‘ສຸຠທ຺ໂທ’’ຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ວຸຑ຺ຒກາເລ ປນ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ‘‘ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ໂສ ເອວມາຫ? ຠຄວຕິ ອາຆາເຕນ. ອຍໍ ກິເຣໂສ ຂນ຺ຘເກ ອາຄເຕ ອາຕຸມາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນຫາປິຕປຸພ຺ພໂກ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ ຠຄວຕິ ກຸສິນາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒເຕຬເສຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຕຸມໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຠຄວາ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ອາຄຕກາເລ ຍາຄຸປານໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຐິເຕ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ, ຕາຕາ, ອາຕຸມໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ອຑ຺ຒເຕຬເສຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ; ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຕາຕາ, ຂຸຣຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ນາຬິຍາວາປເກນ ອນຸຆຣກໍ ອນຸຆຣກໍ ອາຫິຓ຺ຑຖ ໂລຓມ຺ປິ ເຕລມ຺ປິ ຕຓ຺ຑຸລມ຺ປິ ຂາທນີຍມ຺ປິ ສໍຫຣຖ ຠຄວໂຕ ອາຄຕສ຺ສ ຍາຄຸປານໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໓). ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ.

ມນຸສ຺ສາ ເຕ ທາຣເກ ມຎ຺ຊຸເກ ປຏິຠາເນຍ຺ຍເກ ທິສ຺ວາ ກາເຣຕຸກາມາປິ ອກາເຣຕຸກາມາປິ ກາເຣນ຺ຕິເຍວ. ກຕກາເລ – ‘‘ກິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຖ ຕາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ນ ອມ຺ຫາກໍ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ອຕ຺ໂຖ, ປິຕາ ປນ ໂນ ຠຄວໂຕ, ອາຄຕກາເລ ຍາຄຸທານໍ ທາຕຸກາໂມ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ອປຣິຄເຓຕ຺ວາວ ຍໍ ເຕ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອາຫຣິຕຸໍ, ສພ຺ພໍ ເທນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ເສຫິ ເປເສນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວຕິ ອາຕຸມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸສາຄາຣໍ ປວິຏ຺ເຐ ສຸຠທ຺ໂທ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ຄາມທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຸປາສກາ, ນາຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈາສີສາມິ, ມຍ຺ຫໍ ທາຣເກຫິ ອາຠຕານິ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິເຍວ ສງ຺ຆສ຺ສ ປໂຫນ຺ຕິ. ຍໍ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ, ຕໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສພ຺ພູປກຣຓານິ ຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ອຸທ຺ຘນານິ ກາເຣຕ຺ວາ ເອກໍ ກາຬກໍ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕາທິສເມວ ປາຣຸປິຕ຺ວາ – ‘‘ອິທໍ ກໂຣຖ, ອິທໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ສຕສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂຠຊ຺ຊຍາຄຸຎ຺ຈ ມຘຸໂຄຬກຎ຺ຈ ປຏິຍາທາເປສິ. ໂຠຊ຺ຊຍາຄຸ ນາມ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຕພ຺ພຍາຄຸ, ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕມຈ຺ຉມໍສປຸປ຺ຜຜລຣສາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໍ ນາມ ສພ຺ພໍ ປກ຺ຂິປຕິ ກີຬິຕຸກາມານໍ ສີສມກ຺ຂນໂຍຄ຺ຄາ ໂຫຕິ ສຸຄນ຺ຘຄນ຺ຘາ.

ອຖ ຠຄວາ ກາລສ຺ເສວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ ອາຕຸມນຄຣາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຠຄວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຄາມໍ ປວິສຕິ, ຕຍາ ກສ຺ສ ຍາຄຸ ປຏິຍາທິຕາ’’ຕິ. ໂສ ຍຖານິວຕ຺ຖປາຣຸເຕເຫວ ເຕຫິ ກາຬກກາສາເວຫິ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ທພ຺ພິຎ຺ຈ ກຏຈ຺ຉຸຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິຍ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຍາຄຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ຕໂຕ ‘‘ຊານນ຺ຕາປິ ຕຖາຄຕາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕນເຍນ ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ຈ ຕໍ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕໍ ວິຄຣຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອກປ຺ປິຍສມາທານສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ຂຸຣຠຓ຺ຑປຣິຫຣຓສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ສິກ຺ຂາປທານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອເນກກປ຺ປໂກຏິໂຍ ໂຠຊນໍ ປຣິເຍສນ຺ເຕເຫວ ວີຕິນາມິຕາ, ອິທໍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອກປ຺ປິຍໍ ອຘມ຺ເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ, ອິມໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕານໍ ອເນການິ ອຕ຺ຕຠາວສຫສ຺ສານິ ອປາເຍສ຺ເວວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ອເປຖ ມາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂາຈາຣາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ເອກຠິກ຺ຂຸນາປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຫິຕໍ.

ສຸຠທ຺ໂທ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຍໍ ‘‘ສພ຺ພໍ ຊານາມີ’’ຕິ ອາຫິຓ຺ຑຕິ. ສເຈ ນ ຄຫິຕຸກາໂມ, ເປເສຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປກ຺ກາຫາໂຣ ນາມ ສພ຺ພຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ອິທຎ຺ຫິ ມມ ຍາວຊີວໍ ປຣິຍຕ຺ຕໍ ອສ຺ສ. ສພ຺ພໍ ເຕນ ນາສິຕໍ, ອຫິຕກາໂມ ອຍໍ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ຠຄວຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທສພເລ ຘຣນ຺ເຕ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ອຸຈ຺ຈາ ກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ມຫາປຸຣິໂສ, ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ວກ຺ຂາມິ, ມໍເຍວ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອຊ຺ຊ ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ຠຄວາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ລທ຺ຘສ຺ສາໂສ ວິຍ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ເອວມາຫ.

ເຖໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຫທເຍ ປຫາຣທານໍ ວິຍ ມຕ຺ຖເກ ປຕິຕສຸກ຺ຂາສນິ ວິຍ ມຎ຺ຎິ, ຘມ຺ມສໍເວໂຄ ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘‘ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ຠຄວາ, ອຊ຺ຊາປິສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສຣີຣໍ ຘຣຕິເຍວ, ທຸກ຺ເຂນ ຠຄວຕາ ອາຣາຘິຕສາສເນ ນາມ ເອວໍ ລຫຸ ມຫນ຺ຕໍ ປາປກສຏໍ ກຓ຺ຏໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອລໍ ໂຂ ປເນສ ປາໂປ ວຑ຺ຒມາໂນ ອຎ຺ເຎປິ ເອວຣູເປ ສຫາເຍ ລຠິຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ –

‘‘ສເຈ ໂຂ ປນາຫໍ ອິມໍ ມຫລ຺ລກໍ ອິເຘວ ປິໂລຕິກໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກາຍ ໂອກິຣາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສ຺ສາມິ, ມນຸສ຺ສາ ‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສຣີເຣ ຘຣມາເນເຍວ ສາວກາ ວິວທນ຺ຕີ’ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ໂທສໍ ທສ຺ເສສ຺ສນ຺ຕິ ອຘິວາເສມິ ຕາວ.

ຠຄວຕາ ຫິ ເທສິໂຕ ຘມ຺ໂມ ອສງ຺ຄຫິຕປຸປ຺ຜຣາສິສທິໂສ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ວາເຕນ ປຫຏປຸປ຺ຜານິ ຍໂຕ ວາ ຕໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວເມວ ເອວຣູປານໍ ປາປປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ວິນເຍ ເອກໍ ທ຺ເວ ສິກ຺ຂາປທານິ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ເອໂກ ທ຺ເວ ປຎ຺ຫາວາຣາ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຠິຘມ຺ເມ ເອກໍ ທ຺ເວ ຠູມນ຺ຕຣານິ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ມູເລ ນຏ຺ເຐ ປິສາຈສທິສາ ຠວິສ຺ສາມ; ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ທຬ຺ຫໍ ສຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ນິຈ຺ຈໂລ ຠວິສ຺ສຕິ.

ເອຕທຕ຺ຖຎ຺ຫິ ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ຕີຓິ ຄາວຸຕານິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ອກາສິ, ຕີຫິ ໂອວາເທຫິ ອຸປສມ຺ປທໍ ອທາສິ, ກາຍໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ກາເຍ ຈີວຣປຣິວຕ຺ຕນໍ ອກາສິ, ອາກາເສ ປາຓິໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຈນ຺ທູປມໍ ປຏິປທໍ ກເຖນ຺ໂຕ ມໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສກລສາສນທາຍຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ມາທິເສ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຕິຏ຺ຐມາເນ ອຍໍ ປາໂປ ສາສເນ ວຸຑ຺ຒິໍ ມາ ອລຕ຺ຖ. ຍາວ ອຘມ຺ໂມ ນ ທິປ຺ປຕິ, ຘມ຺ໂມ ນ ປຏິພາຫິຍຕິ. ອວິນໂຍ ນ ທິປ຺ປຕິ ວິນໂຍ ນ ປຏິພາຫິຍຕິ. ອຘມ຺ມວາທິໂນ ນ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ຘມ຺ມວາທິໂນ ນ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕິ; ອວິນຍວາທິໂນ ນ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ວິນຍວາທິໂນ ນ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາວ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ສງ຺ຄາຍິສ຺ສາມິ. ຕໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ກເຖສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖາຍໍ ປາໂປ ສຍເມວ ນິຄ຺ຄຫໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ປຸນ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ສາສນໍ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ໂສ ເອວໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ກສ຺ສຈິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສມສ຺ສາເສສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ…ເປ… ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

໒໓໓. ຈິຕກນ຺ຕິ ວີສຣຕນສຕິກໍ ຈນ຺ທນຈິຕກໍ. ອາຬິມ຺ເປສ຺ສາມາຕິ ອຄ຺ຄິໍ ຄາຫາເປສ຺ສາມ. ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອາຬິມ຺ເປຕຸນ຺ຕິ ອຏ຺ຐປິ ໂສຬສປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປິ ຊນາ ຊາລນຕ຺ຖາຍ ຍມກຍມກອຸກ຺ກາໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕາລວຓ຺ເຏຫິ ພີຊນ຺ຕາ ຠສ຺ຕາຫິ ຘມນ຺ຕາ ຕານິ ຕານິ ກາຣຓານິ ກໂຣນ຺ຕາປິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິເຍວ ອຄ຺ຄິໍ ຄາຫາເປຕຸໍ. ເທວຕານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາ ກິຣ ເທວຕາ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກເທວຕາວ. ອສີຕິມຫາສາວເກສຸ ຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ປສາເທຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຏ຺ຐາການິ ອສີຕິກຸລສຫສ຺ສານິ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ເຖເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເທວຕາ ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ເຖຣໍ ອທິສ຺ວາ – ‘‘ກຸຫິໍ ນຸ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກຕ຺ເຖໂຣ’’ຕິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຏິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກຕ຺ເຖເຣນ ອວນ຺ທິເຕ ຈິຕໂກ ມາ ປຊ຺ຊລິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ມຫາກສ຺ສໂປ ກິຣ ນາມ ໂຠ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ‘ທສພລສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ອນາຄເຕ ຈິຕໂກ ນ ປຊ຺ຊລິສ຺ສຕິ. ກີທິໂສ ໂຠ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ກາໂຬ ໂອທາໂຕ ທີໂຆ ຣສ຺ໂສ, ເອວຣູເປ ນາມ ໂຠ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຐິເຕ ກິໍ ທສພລສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ນາມາ’’ຕິ ເກຈິ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ປຏິປຖໍ ຄຈ຺ຉິໍສຸ. ເກຈິ ວີຖິໂຍ ວິຈິຕ຺ຕາ ກຕ຺ວາ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລກຍມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

໒໓໔. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ເຍນ ກຸສິນາຣາ…ເປ… ສິຣສາ ວນ຺ທີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ຈິຕກໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສີສໍ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປາທາ’’ຕິ. ຕໂຕ ປາທານໍ ສມີເປ ຐຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ – ‘‘ອຣາສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິຕຈກ຺ກລກ຺ຂຓປຕິຏ຺ຐິຕາ ທສພລສ຺ສ ປາທາ ສທ຺ຘິໍ ກປ຺ປາສປຏເລຫິ ປຎ຺ຈ ທຸສ຺ສຍຸຄສຕານິ ສຸວຓ຺ຓໂທຓິໍ ຈນ຺ທນຈິຕກຎ຺ຈ ທ຺ເວຘາ ກຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ຕານິ ປຎ຺ຈ ທຸສ຺ສຍຸຄສຕານິ ທ຺ເວຘາ ກຕ຺ວາ ວລາຫກນ຺ຕຣາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ປາທາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເຖໂຣ ວິກສິຕຣຕ຺ຕປທຸມສທິເສ ຫຕ຺ເຖ ປສາເຣຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ສຕ຺ຖຸປາເທ ຍາວ ໂຄປ຺ຜກາ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສິຣວເຣ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທີ’’ຕິ.

ມຫາຊໂນ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຫານາທໍ ນທິ, ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ວນ຺ທິ. ເອວໍ ປນ ເຖເຣນ ຈ ມຫາຊເນນ ຈ ເຕຫິ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ວນ຺ທິຕມຕ຺ເຕ ປຸນ ອຘິຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປກຕິອຘິຏ຺ຐານວເສເນວ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອລຕ຺ຕກວຓ຺ຓານິ ຠຄວໂຕ ປາທຕລານິ ຈນ຺ທນທາຣຸອາທີສຸ ກິຎ຺ຈິ ອຈາເລຕ຺ວາວ ຍຖາຐາເນ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ຍຖາຐາເນ ຐິຕາເນວ ອເຫສຸໍ. ຠຄວໂຕ ຫິ ປາເທສຸ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕສຸ ວາ ປວິສນ຺ເຕສຸ ວາ ກປ຺ປາສອໍສຸ ວາ ທສິກຕນ຺ຕໍ ວາ ເຕລພິນ຺ທຸ ວາ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ວາ ຐານາ ຈລິຕໍ ນາມ ນາໂຫສິ. ສພ຺ພໍ ຍຖາຐາເນ ຐິຕເມວ ອໂຫສິ. ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປນ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ຈນ຺ເທ ວິຍ ສູຣິເຍ ວິຍ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາເທສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸ ມຫາຊໂນ ມຫາກນ຺ທິຕໍ ກນ຺ທິ. ປຣິນິພ຺ພານກາລໂຕ ອຘິກຕຣໍ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອໂຫສິ.

ສຍເມວ ຠຄວໂຕ ຈິຕໂກ ປຊ຺ຊລີຕິ ອິທໍ ປນ ກສ຺ສຈິ ປຊ຺ຊລາເປຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ອທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທວຕານຸຠາເວນ ປເນສ ສມນ຺ຕໂຕ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ປຊ຺ຊລິ.

໒໓໕. ສຣີຣາເນວ ອວສິສ຺ສິໍສູຕິ ປຸພ຺ເພ ເອກຄ຺ຆເນນ ຐິຕຕ຺ຕາ ສຣີຣໍ ນາມ ອໂຫສິ. ອິທານິ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ສຣີຣານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສຸມນມກຸຬສທິສາ ຈ ໂຘຕມຸຕ຺ຕສທິສາ ຈ ສຸວຓ຺ຓສທິສາ ຈ ຘາຕຸໂຍ ອວສິສ຺ສິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທີຆາຍຸກພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ສຣີຣໍ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘສທິສໍ ເອກເມວ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ປນ – ‘‘ອຫໍ ນ ຈິຣໍ ຐຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍາມິ, ມຍ຺ຫໍ ສາສນໍ ຕາວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສາປິ ເມ ສາສປມຕ຺ຕມ຺ປິ ຘາຕຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ເຈຕິຍໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຈຣນ຺ໂຕ ມຫາຊໂນ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ໂຫຕູ’’ຕິ ຘາຕູນໍ ວິກິຣຓໍ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ກຕິ, ປນສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓາ, ກຕິ ນ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓາຕິ. ຈຕສ຺ໂສ ທາຐາ, ທ຺ເວ ອກ຺ຂກາ, ອຸຓ຺ຫີສນ຺ຕິ ອິມາ ສຕ຺ຕ ຘາຕຸໂຍ ນ ວິປ຺ປກິຣິໍສຸ, ເສສາ ວິປ຺ປກິຣິໍສູຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຂຸທ຺ທກາ ຘາຕຸ ສາສປພີຊມຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ມຫາຘາຕຸ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນຕຓ຺ຑຸລມຕ຺ຕາ, ອຕິມຫຕີ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນມຸຄ຺ຄມຕ຺ຕາຕິ.

ອຸທກຘາຣາຕິ ອຄ຺ຄພາຫຸມຕ຺ຕາປິ ຊງ຺ຆມຕ຺ຕາປິ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ຕາປິ ອຸທກຘາຣາ ອາກາສໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເປສິ. ອຸທກສາລໂຕຕິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕສາລຣຸກ຺ເຂ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕສມ຺ປິ ຫິ ຂນ຺ຘນ຺ຕຣວິຏປນ຺ຕເຣຫິ ອຸທກຘາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເປສຸໍ. ຠຄວໂຕ ຈິຕໂກ ມຫນ຺ໂຕ. ສມນ຺ຕາ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ນງ຺ຄລສີສມຕ຺ຕາ ອຸທກວຏ຺ຏິ ຜລິກວຏໍສກສທິສາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິຕກເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຄນ຺ໂຘທເກນາຕິ ສຸວຓ຺ຓຆເຏ ຣຊຕຆເຏ ຈ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຠຕນານາຄນ຺ໂຘທເກນ. ນິພ຺ພາເປສຸນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓມຍຣຊຕມເຍຫິ ອຏ຺ຐທຓ຺ຑເກຫິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ຈນ຺ທນຈິຕກໍ ນິພ຺ພາເປສຸໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຈິຕເກ ຌາຍມາເນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕສາລຣຸກ຺ຂານໍ ສາຂນ຺ຕເຣຫິ ວິຏປນ຺ຕເຣຫິ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣຫິ ຊາລາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕໍ ວາ ສາຂາ ວາ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ທຑ຺ຒາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກິປິລ຺ລິກາປິ ມກ຺ກຏກາປິ ຊາລານໍ ອນ຺ຕເຣເນວ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອາກາສໂຕ ປຕິຕອຸທກຘາຣາສຸປິ ສາລຣຸກ຺ເຂຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕອຸທກຘາຣາສຸປິ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕອຸທກຘາຣາສຸປິ ຘມ຺ມກຖາວ ປມາຓໍ. ເອວໍ ຈິຕກໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ປນ ມລ຺ລຣາຊາໂນ ສນ຺ຖາຄາເຣ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ຘປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລາຊປຎ຺ຈມານິ ປຸປ຺ຜານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ເຈລວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກາທີຫິ ຂຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘທາມມາລາທາມຣຕນທາມານິ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ສນ຺ຖາຄາຣໂຕ ຍາວ ມກຸຏພນ຺ຘນສງ຺ຂາຕາ ສີສປສາຘນມງ຺ຄລສາລາ, ຕາວ ອຸໂຠຫິ ປສ຺ເສຫິ ສາຓິກິລຎ຺ຊປຣິກ຺ເຂປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ເຈລວິຕານໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກາທີຫິ ຂຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖປິ ຄນ຺ຘທາມມາລາທາມຣຕນທາມານິ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ມຓິທຓ຺ຑວຓ຺ເຓຫິ ເວຓູຫິ ຈ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓທ຺ຘເຊ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ວາຕປຏາກາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຸສມ຺ມຏ຺ຐາສຸ ວີຖີສຸ ກທລິໂຍ ຈ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກທີປິກາ ຊາເລຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ສຫ ຘາຕູຫິ ສຸວຓ຺ຓໂທຓິໍ ຐເປຕ຺ວາ ມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ປູເຊນ຺ຕາ ສາຘຸກີຬິຕໍ ກີຬນ຺ຕາ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສຣຠມຍປລ຺ລງ຺ເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣສຸໍ. ເອວໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານິ ສຕ຺ຕາຫໍ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສຕ຺ຕິປຎ຺ຊຣໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕິປຎ຺ຊຣໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ສຕ຺ຕິຫຕ຺ເຖຫິ ປຸຣິເສຫິ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ. ຘນຸປາກາຣນ຺ຕິ ປຐມໍ ຕາວ ຫຕ຺ຖິກຸມ຺ເຠນ ກຸມ຺ຠໍ ປຫຣນ຺ເຕ ປຣິກ຺ຂິປາເປສຸໍ, ຕໂຕ ອສ຺ເສ ຄີວາຍ ຄີວໍ ປຫຣນ຺ເຕ, ຕໂຕ ຣເຖ ອາຓິໂກຏິຍາ ອາຓິໂກຏິໍ ປຫຣນ຺ເຕ, ຕໂຕ ໂຍເຘ ພາຫຸນາ ພາຫຸໍ ປຫຣນ຺ເຕ. ເຕສໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຫຣມານານິ ຘນູນິ ປຣິກ຺ຂິປາເປສຸໍ. ອິຕິ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ສນ຺ນາຫຄວຈ຺ຉິກໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ສໍວິທຫິໍສຸ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຘນຸປາກາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ກສ຺ມາ ປເນເຕ ເອວມກໍສູຕິ? ອິໂຕ ປຸຣິເມສຸ ຫິ ທ຺ວີສຸ ສຕ຺ຕາເຫສຸ ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຐານນິສຊ຺ໂຊກາສໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ສໍວິທຫນ຺ຕາ ສາຘຸກີຬິກາຍ ໂອກາສໍ ນ ລຠິໍສຸ. ຕໂຕ ເນສໍ ອໂຫສິ – ‘‘ອິມໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ສາຘຸກີຬິຕໍ ກີຬິສ຺ສາມ, ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ປມຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂກຈິເທວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ເອວມກໍສຸ.

ສຣີຣຘາຕຸວິຠຊນວຓ຺ຓນາ

໒໓໖. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຣາຊາຕິ ກຖໍ ອສ຺ໂສສິ? ປຐມເມວ ກິຣສ຺ສ ອມຈ຺ຈາ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ນາມ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ນ ໂສ ສກ຺ກາ ປຸນ ອາຫຣິຕຸໍ. ໂປຖຸຊ຺ຊນິກສທ຺ຘາຍ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ຎາ ສທິໂສ ນຕ຺ຖິ, ສເຈ ເອສ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ສຸຓິສ຺ສຕິ, ຫທຍມສ຺ສ ຜລິສ຺ສຕິ. ຣາຊາ ໂຂ ປນ ອມ຺ເຫຫິ ອນຸຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເຕ ຕິສ຺ໂສ ສຸວຓ຺ຓໂທຓິໂຍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈຕຸມຘຸຣສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ເທວ, ອມ຺ເຫຫິ ສຸປິນໂກ ທິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ສ ປຏິຆາຕຕ຺ຖໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທຸກູລທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຍຖາ ນາສາປຸຏມຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ຈຕຸມຘຸຣໂທຓິຍາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ອຕ຺ຖຈຣານໍ ອມຈ຺ຈານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕຸ ຕາຕາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ.

ອເຖໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອລງ຺ກາຣໍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເກເສ ປກິຣິຍ ຍາຍ ທິສາຍ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຕທຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ເທວ, ມຣຓໂຕ ມຸຈ຺ຈນກສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຍຸວຑ຺ຒໂນ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອຠິເສກສິຎ຺ຈໂກ ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ ກຸສິນາຣາຍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາວ ວິສຎ຺ຎີຊາໂຕ ຈຕຸມຘຸຣໂທຓິຍໍ ອຸສຸມໍ ມຸຎ຺ຈິ. ອຖ ນໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸຕິຍາຍ ໂທຓິຍາ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ໂສ ປຸນ ສຎ຺ຎໍ ລຠິຕ຺ວາ – ‘‘ຕາຕາ, ກິໍ ວເທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຕ຺ຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ປຸນປິ ວິສຎ຺ຎີຊາໂຕ ຈຕຸມຘຸຣໂທຓິຍາ ອຸສຸມໍ ມຸຎ຺ຈິ. ອຖ ນໍ ຕໂຕປິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຕິຍາຍ ໂທຓິຍາ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ໂສ ປຸນ ສຎ຺ຎໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ກິໍ ວເທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຕ຺ຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ປຸນປິ ວິສຎ຺ຎີຊາໂຕ, ອຖ ນໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຫາເປຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ຆເຏຫິ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິໍສຸ.

ຣາຊາ ສຎ຺ຎໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຘປຣິຠາວິເຕ ມຓິວຓ຺ເຓ ເກເສ ວິກິຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຜລກວຓ຺ຓາຍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປກິຣິຕ຺ວາ ປາຓິນາ ອຸຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປວາຬງ຺ກຸຣວຓ຺ຓາຫິ ສຸວຏ຺ຏິຕງ຺ຄຸລີຫິ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພິສກວຓ຺ຓໍ ອຸຣໍ ສິພ຺ພນ຺ໂຕ ວິຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກເວເສນ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ໂສ ອລງ຺ກຕນາຏກປຣິວຸໂຕ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຊີວກມ຺ພວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສິນ຺ເນນ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ, ນນຸ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທສຍິຕ຺ຖ, ໂສກສລ຺ລໍ ເມ ວິໂນທຍິຕ຺ຖ, ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ໂສກສລ຺ລໍ ນີຫຣິຕ຺ຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ອິທານິ ປນ ເມ ປຏິວຈນມ຺ປິ ນ ເທຖ, ຠຄວາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ຠຄວາ ອຫໍ ອຎ຺ຎທາ ເອວຣູເປ ກາເລ ‘ຕຸມ຺ເຫ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາຣາ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ຈາຣິກໍ ຈຣຖາ’ຕິ ສຸໂຓມິ, ອິທານິ ປນາຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນນຸຣູປໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸໂຓມີ’’ຕິ ເອວມາທີນິ ຈ ວຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາຫິ ຄາຖາຫິ ຠຄວໂຕ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມມ ປຣິເທວິເຕເນວ ນ ສິຊ຺ຌຕິ, ທສພລສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ ອາຫຣາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອສ຺ໂສສິ. ສຸຕ຺ວາ ຈ ອິມິສ຺ສາ ວິສຎ຺ຎິຠາວາທິປວຕ຺ຕິຍາ ອວສາເນ ທູຕໍ ປາເຫສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຖ ໂຂ ຣາຊາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ທູຕໍ ປາເຫສີຕິ ທູຕຎ຺ຈ ປຓ຺ຓຎ຺ຈ ເປເສສິ. ເປເສຕ຺ວາ ຈ ປນ – ‘‘ສເຈ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸນ຺ທຣໍ. ໂນ ເຈ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ອາຫຣຓຸປາເຍນ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວ. ຍຖາ ຈ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ, ເອວໍ ລິຈ຺ຉວີອາທໂຍປິ ທູຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸເຍວ. ຕຕ຺ຖ ປາເວຍ຺ຍກາ ສພ຺ເພຫິ ອາສນ຺ນຕຣາ ກຸສິນາຣໂຕ ຕິຄາວຸຕນ຺ຕເຣ ນຄເຣ ວສນ຺ຕິ, ຠຄວາປິ ປາວໍ ປວິສິຕ຺ວາວ ກຸສິນາຣໍ ຄໂຕ. ອຖ ກສ຺ມາ ປຐມຕຣໍ ນ ອາຄຕາຕິ ເຈ? ມຫາປຣິວາຣາ ປເນເຕ ຣາຊາໂນ ມຫາປຣິວາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາວ ປຈ຺ຉໂຕ ຊາຕາ.

ເຕ ສງ຺ເຆ ຄເຓ ເອຕທໂວຈຸນ຺ຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ສຕ຺ຕນຄຣວາສິໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຘາຕຸໂຍ ວາ ເທນ຺ຕຸ, ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ກຸສິນາຣານຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິເຕ – ‘‘ເອຕໍ ຠຄວາ ອມ຺ຫາກໍ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ’’ຕິ ປຏິວຈນໍ ອໂວຈຸໍ. ເຕ ກິຣ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ນ ມຍໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ປຫິຓິມ຺ຫ, ນາປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອານຍິມ຺ຫ. ສຕ຺ຖາ ປນ ສຍເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາສນໍ ເປເສຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ຕຸມ຺ເຫປິ ໂຂ ປນ ຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ ຣຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖ. ສເທວເກ ຈ ໂລເກ ພຸທ຺ຘຣຕນສມໍ ຣຕນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອວຣູປໍ ອຸຕ຺ຕມຣຕນໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຍໍ ນ ທສ຺ສາມ. ນ ໂຂ ປນ ຕຸມ຺ເຫຫິເຍວ ມາຕຸຖນໂຕ ຂີຣໍ ປີຕໍ, ອມ຺ເຫຫິປິ ມາຕຸຖນໂຕ ຂີຣໍ ປີຕໍ. ນ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ປຸຣິສາ, ອມ຺ເຫປິ ປຸຣິສາ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຫໍກາຣໍ ກຕ຺ວາ ສາສນປຏິສາສນໍ ເປເສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມານຄຊ຺ຊິຕໍ ຄຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍຸທ຺ເຘ ປນ ສຕິ ໂກສິນາຣການໍເຍວ ຊໂຍ ອຠວິສ຺ສ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຘາຕຸປາສນຕ຺ຖໍ ອາຄຕາ ເທວຕາ ເນສໍ ປກ຺ຂາ ອເຫສຸໍ. ປາຬິຍໍ ປນ – ‘‘ຠຄວາ ອມ຺ຫາກໍ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ນ ມຍໍ ທສ຺ສາມ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອາຄຕໍ.

໒໓໗. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂທໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ໂທຓພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິມໍ ເຕສໍ ວິວາທໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ເອເຕ ຣາຊາໂນ ຠຄວໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸຕຏ຺ຐາເນ ວິວາທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ ປຕິຣູປໍ, ອລໍ ອິມິນາ ກລເຫນ, ວູປສເມສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ສງ຺ເຆ ຄເຓ ເອຕທໂວຈ. ກິມໂວຈ? ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ຐຕ຺ວາ ທ຺ວິຠາຓວາຣປຣິມາຓໍ ໂທຓຄຊ຺ຊິຕໍ ນາມ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຠາຓວາເຣ ຕາວ ເອກປທມ຺ປິ ເຕ ນ ຊານິໍສຸ. ທຸຕິຍຠາຓວາຣປຣິໂຍສາເນ – ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ວິຍ ໂຠ ສທ຺ໂທ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ວິຍ ໂຠ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ສພ຺ເພ ນິຣວາ ອເຫສຸໍ. ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ກິຣ ກຸລຆເຣ ຊາຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕສ຺ສ ນ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ໂສ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຣເວ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕ ວິທິຕ຺ວາ ປຸນ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ’’ຕິ ເອຕໍ ຄາຖາທ຺ວຍໍ ອໂວຈ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘຕິ ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ. ອຫຸ ຂນ຺ຕິວາໂທຕິ ພຸທ຺ຘຠູມິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາປິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ໂຕ ຂນ຺ຕິວາທິຕາປສກາເລ ຘມ຺ມປາລກຸມາຣກາເລ ຉທ຺ທນ຺ຕຫຕ຺ຖິກາເລ ຠູຣິທຕ຺ຕນາຄຣາຊກາເລ ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຣາຊກາເລ ສງ຺ຂປາລນາຄຣາຊກາເລ ມຫາກປິກາເລ ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ພຫູສຸ ຊາຕເກສຸ ປເຣສຸ ໂກປໍ ອກຕ຺ວາ ຂນ຺ຕິເມວ ອກາສິ. ຂນ຺ຕິເມວ ວຓ຺ຓຍິ. ກິມງ຺ຄໍ ປນ ເອຕຣຫິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ຕາທິລກ຺ຂຓໍ ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພຖາປິ ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ຂນ຺ຕິວາໂທ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ເອວໍວິຘສ຺ສ. ນ ຫິ ສາຘຸ ຍໍ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ສຣີຣຠາເຄ ສິຍາ ສມ຺ປຫາໂຣຕິ ນ ຫິ ສາຘຸຍນ຺ຕິ ນ ຫິ ສາຘຸ ອຍໍ. ສຣີຣຠາເຄຕິ ສຣີຣວິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ, ຘາຕຸໂກຏ຺ຐາສເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິຍາ ສມ຺ປຫາໂຣຕິ ອາວຸຘສມ຺ປຫາໂຣ ສາຘຸ ນ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສພ຺ເພວ ໂຠນ຺ໂຕ ສຫິຕາຕິ ສພ຺ເພວ ໂຠນ຺ໂຕ ສຫິຕາ ໂຫຖ, ມາ ຠິຊ຺ຊຖ. ສມຄ຺ຄາຕິ ກາເຍນ ຈ ວາຈາຍ ຈ ເອກສນ຺ນິປາຕາ ເອກວຈນາ ສມຄ຺ຄາ ໂຫຖ. ສມ຺ໂມທມານາຕິ ຈິຕ຺ເຕນາປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ໂມທມານາ ໂຫຖ. ກໂຣມຏ຺ຐຠາເຄຕິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານິ ອຏ຺ຐ ຠາເຄ ກໂຣມ. ຈກ຺ຂຸມໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ນ ເກວລໍ ຕຸມ຺ເຫເຍວ, ພຫຸຊໂນປິ ປສນ຺ໂນ, ເຕສຸ ເອໂກປິ ລທ຺ຘຸໍ ອຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ພຫຸໍ ກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປສິ.

໒໓໘. ເຕສໍ ສງ຺ຆານໍ ຄຓານໍ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ສມາຄຕສງ຺ຆານໍ ສມາຄຕຄຓານໍ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ. ຠຄວໂຕ ສຣີຣານິ ອຏ຺ຐຘາ ສມໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍມນຸກ຺ກໂມ – ໂທໂຓ ກິຣ ເຕສໍ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓໂທຓິໍ ວິວຣາເປສິ. ຣາຊາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂທຓິຍໍເຍວ ຐິຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຘາຕຸໂຍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ປຸພ຺ເພ ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣສ຺ມິຂຈິຕໍ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມຸຊ຺ຊລິຕໂສຠໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສຣີຣໍ ອທ຺ທສາມ, ອິທານິ ປນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາວ ຘາຕຸໂຍ ອວສິຏ຺ຐາ ຊາຕາ, ນ ຍຸຕ຺ຕມິທໍ ຠຄວາ ຕຸມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ປຣິເທວິໍສຸ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເຕສໍ ປມຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທາຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເວຐນ຺ຕເຣ ຐເປສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ອຏ຺ຐຘາ ສມໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ວິຠຊິ, ສພ຺ພາປິ ຘາຕຸໂຍ ປາກຕິກນາຬິຍາ ໂສຬສ ນາຬິໂຍ ອເຫສຸໍ, ເອເກກນຄຣວາສິໂນ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ນາຬິໂຍ ລຠິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປນ ຘາຕຸໂຍ ວິຠຊນ຺ຕສ຺ເສວ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ – ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ກງ຺ຂຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ຈຕຸສຈ຺ຈກຖາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຠຄວໂຕ ທກ຺ຂິຓທາຐາ ຄຫິຕາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຄຫິຕາ’’ຕິ ທິສ຺ວາ – ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ທາຐາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ສກ຺ກາຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຄຓ຺ຫາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ເວຐນ຺ຕຣໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏເກ ຐເປຕ຺ວາ ເທວໂລກໍ ເນຕ຺ວາ ຈູຬາມຓິເຈຕິເຍ ປຕິຏ຺ຐເປສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຘາຕຸໂຍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທາຐໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂຈຣິກາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ – ‘‘ເກນ ເມ ທາຐາ ຄຫິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕຸມ຺ປິ ນາສກ຺ຂິ. ‘‘ນນຸ ຕຍາວ ຘາຕຸໂຍ ຠາຊິຕາ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ປຐມໍເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ນ ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ ອຕ຺ຕນິ ໂທສາໂຣປນໍ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ – ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂກຏ຺ຐາສໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນາສກ຺ຂິ. ຕໂຕ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ສຸວຓ຺ຓຕຸມ຺ໂພ ຘາຕຸຄຕິໂກວ, ເຍນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ ມິຕາ, ອິມສ຺ສາຫໍ ຖູປໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມໍ ເມ ໂຠນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ພໍ ທທນ຺ຕູຕິ ອາຫ.

ປິປ຺ປລິວນິຍາ ໂມຣິຍາປິ ອຊາຕສຕ຺ຕຸອາທໂຍ ວິຍ ທູຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາວ ນິກ຺ຂມິໍສຸ.

ຘາຕຸຖູປປູຊາວຓ຺ຓນາ

໒໓໙. ຣາຊຄເຫ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກາສີຕິ ກຖໍ ອກາສິ? ກຸສິນາຣໂຕ ຍາວ ຣາຊຄຫໍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ໂຍຊນານິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐອຸສຠວິຕ຺ຖຕໍ ສມຕລໍ ມຄ຺ຄໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍາທິສໍ ມລ຺ລຣາຊາໂນ ມກຸຏພນ຺ຘນສ຺ສ ຈ ສນ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ປູຊໍ ກາເຣສຸໍ. ຕາທິສໍ ປຎ຺ຈວີສຕິໂຍຊເນປິ ມຄ຺ເຄ ປູຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ໂລກສ຺ສ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐນຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາປເຓ ປສາເຣຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓໂທຓິຍໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຘາຕຸໂຍ ສຕ຺ຕິປຎ຺ຊເຣນ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິເຕ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕປຣິມຓ຺ຑເລ ມນຸສ຺ເສ ສນ຺ນິປາຕາເປສິ. ເຕ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸສິນາຣໂຕ ສາຘຸກີຬິຕໍ ກີຬນ຺ຕາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓານິ ປຸປ຺ຜານິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຘາຕຸໂຍ ສຕ຺ຕິອນ຺ຕເຣ ຐເປຕ຺ວາ ປູຊໍ ອກໍສຸ. ເຕສໍ ປຸປ຺ຜານໍ ຂີຓກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຣຖສ຺ສ ຘຸຣຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຉິມຏ຺ຐາເນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ສາຘຸກີຬິຕໍ ກີຬນ຺ຕິ. ເອວໍ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ສຕ຺ຕ ມາສານິ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ວີຕິວຕ຺ຕານິ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ – ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພລກ຺ກາເຣນ ສາຘຸກີຬິຕາຍ ອຸປທ຺ທຸຕມ຺ຫ ສພ຺ເພ ໂນ ກມ຺ມນ຺ຕາ ນຏ຺ຐາ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕາ ມນໍ ປໂທເສຕ຺ວາ ຉຬາສີຕິສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຂີຓາສວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຊໂນ ມນໍ ປໂທເສຕ຺ວາ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ – ‘‘ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ຘາຕຸອາຫຣຓູປາຍໍ ກາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ – ‘‘ຘາຕຸອາຫຣຓູປາຍໍ ກໂຣຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສກ຺ໂກ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ນາມ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ສໂມ ສທ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ, ນ ໂສ ມມ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອປິຈ ໂຂ ມາຣວິຠິໍສກສທິສໍ ວິຠິໍສກໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ມຫາສທ຺ທໍ ສາເວສ຺ສາມິ, ຍກ຺ຂຄາຫກຂິປິຕກອໂຣຈເກ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ‘ອມນຸສ຺ສາ ມຫາຣາຊ ກຸປິຕາ ຘາຕຸໂຍ ອາຫຣາເປຖາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍາຖ, ເອວໍ ໂສ ອາຫຣາເປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ຕໍ ສພ຺ພໍ ອກາສິ.

ເຖຣາປິ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອມນຸສ຺ສາ ກຸປິຕາ, ຘາຕຸໂຍ ອາຫຣາເປຫີ’’ຕິ ຠຓິໍສຸ. ຣາຊາ – ‘‘ນ ຕາວ, ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕຸສ຺ສຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອາຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຕມທິວເສ ຘາຕຸໂຍ ອາຫຣິໍສຸ. ເອວໍ ອາຫຕາ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກາສິ. ອິຕເຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ພລານຸຣູເປນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສກສກຏ຺ຐາເນສຸ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກໍສຸ.

໒໔໐. ເອວເມຕໍ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ເອຕໍ ຘາຕຸຠາຊນຎ຺ເຈວ ທສຖູປກຣຓຎ຺ຈ ຊມ຺ພຸທີເປ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ສງ຺ຄີຕິກາຣກາ ອາຫໍສຸ. ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕສຸ ປນ ຖູເປສຸ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ຘາຕູນໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ເອກໍ ຘາຕຸນິຘານໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ນິຘານກມ຺ມໍ ຕາວ ມມ ໂຫຕຸ, ເສສຘາຕຸໂຍ ປນ ກຖໍ ອາຫຣາມີຕິ? ນ, ມຫາຣາຊ, ຘາຕຸອາຫຣຓໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ, ອມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ຘາຕຸໂຍ ອາຫຣຖ, ອຫໍ ຘາຕຸນິຘານໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ເຖໂຣ ເຕສໍ ເຕສໍ ຣາຊກຸລານໍ ປຣິຈຣຓມຕ຺ຕເມວ ຐເປຕ຺ວາ ເສສຘາຕຸໂຍ ອາຫຣິ. ຣາມຄາເມ ປນ ຘາຕຸໂຍ ນາຄາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຕາສໍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອນາຄເຕ ລງ຺ກາທີເປ ມຫາວິຫາເຣ ມຫາເຈຕິຍມ຺ຫິ ນິທຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕາ ນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເສເສຫິ ສຕ຺ຕຫິ ນຄເຣຫິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫສ຺ສ ປາຈີນທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄ ຐຕ຺ວາ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂຍ ປາສາໂຓ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕຸ, ປໍສຸ ສຸວິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕຸ, ອຸທກໍ ມາ ອຸຏ຺ຐຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ.

ຣາຊາ ຕໍ ຐານໍ ຂຓາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘຕປໍສຸນາ ອິຏ຺ຐກາ ກາເຣຕ຺ວາ ອສີຕິມຫາສາວການໍ ເຈຕິຍານິ ກາເຣຕິ. ‘‘ອິຘ ຣາຊາ ກິໍ ກາເຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕານມ຺ປິ ‘‘ມຫາສາວການໍ ເຈຕິຍານີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ໂກຈິ ຘາຕຸນິຘານຠາວໍ ຊານາຕິ. ອສີຕິຫຕ຺ຖຄມ຺ຠີເຣ ປນ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ຊາເຕ ເຫຏ຺ຐາ ໂລຫສນ຺ຖາຣໍ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຖູປາຣາເມ ເຈຕິຍຆຣປ຺ປມາຓໍ ຕມ຺ພໂລຫມຍໍ ເຄຫໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ຫຣິຈນ຺ທນາທິມເຍ ກຣຓ຺ເຑ ຈ ຖູເປ ຈ ກາຣາເປສິ. ອຖ ຠຄວໂຕ ຘາຕຸໂຍ ຫຣິຈນ຺ທນກຣຓ຺ເຑ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ຫຣິຈນ຺ທນກຣຓ຺ຑກມ຺ປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຫຣິຈນ຺ທນກຣຓ຺ຑເກ, ຕມ຺ປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐ ຫຣິຈນ຺ທນກຣຓ຺ເຑ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ເຕ ອຏ຺ຐ ກຣຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐສຸ ຫຣິຈນ຺ທນຖູເປສຸ, ອຏ຺ຐ ຫຣິຈນ຺ທນຖູເປ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຫິຕຈນ຺ທນກຣຓ຺ເຑສຸ, ອຏ຺ຐ ໂລຫິຕຈນ຺ທນກຣຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຫິຕຈນ຺ທນຖູເປສຸ, ອຏ຺ຐ ໂລຫິຕຈນ຺ທນຖູເປ ອຏ຺ຐສຸ ທນ຺ຕກຣຓ຺ເຑສຸ, ອຏ຺ຐ ທນ຺ຕກຣຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐສຸ ທນ຺ຕຖູເປສຸ, ອຏ຺ຐ ທນ຺ຕຖູເປ ອຏ຺ຐສຸ ສພ຺ພຣຕນກຣຓ຺ເຑສຸ, ອຏ຺ຐ ສພ຺ພຣຕນກຣຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐສຸ ສພ຺ພຣຕນຖູເປສຸ, ອຏ຺ຐ ສພ຺ພຣຕນຖູເປ ອຏ຺ຐສຸ ສຸວຓ຺ຓກຣຓ຺ເຑສຸ, ອຏ຺ຐ ສຸວຓ຺ຓກຣຓ຺ເຑ, ອຏ຺ຐສຸ ສຸວຓ຺ຓຖູເປສຸ, ອຏ຺ຐ ສຸວຓ຺ຓຖູເປ ອຏ຺ຐສຸ ຣຊຕກຣຓ຺ເຑສຸ, ອຏ຺ຐ ຣຊຕກຣຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐສຸ ຣຊຕຖູເປສຸ, ອຏ຺ຐ ຣຊຕຖູເປ, ອຏ຺ຐສຸ ມຓິກຣຓ຺ເຑສຸ, ອຏ຺ຐ ມຓິກຣຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐສຸ ມຓິຖູເປສຸ, ອຏ຺ຐ ມຓິຖູເປ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຫິຕງ຺ກກຣຓ຺ເຑສຸ, ອຏ຺ຐ ໂລຫິຕງ຺ກກຣຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຫິຕງ຺ກຖູເປສຸ, ອຏ຺ຐ ໂລຫິຕງ຺ກຖູເປ ອຏ຺ຐສຸ ມສາຣຄລ຺ລກຣຓ຺ເຑສຸ, ອຏ຺ຐ ມສາຣຄລ຺ລກຣຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐສຸ ມສາຣຄລ຺ລຖູເປສຸ, ອຏ຺ຐ ມສາຣຄລ຺ລຖູເປ ອຏ຺ຐສຸ ຜລິກກຣຓ຺ເຑສຸ, ອຏ຺ຐ ຜລິກກຣຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐສຸ ຜລິກມຍຖູເປສຸ ປກ຺ຂິປິ.

ສພ຺ເພສໍ ອຸປຣິມໍ ຜລິກເຈຕິຍໍ ຖູປາຣາມເຈຕິຍປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ເຄຫໍ ກາເຣສິ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຣຊຕມຍໍ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຕມ຺ພໂລຫມຍໍ ເຄຫໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ວາລິກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ຊລຊຖລຊປຸປ຺ຜານໍ ສຫສ຺ສານິ ວິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຉຏ຺ຐານິ ຊາຕກສຕານິ ອສີຕິມຫາເຖເຣ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊານໍ ມຫາມາຍາເທວິໍ ສຕ຺ຕ ສຫຊາເຕຕິ ສພ຺ພາເນຕານິ ສຸວຓ຺ຓມຍາເນວ ກາເຣສິ. ປຎ຺ຈປຎ຺ຈສເຕ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມເຍ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຐປາເປສິ, ປຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓທ຺ຘຊສເຕ ອຸສ຺ສາເປສິ. ປຎ຺ຈສເຕ ສຸວຓ຺ຓທີເປ, ປຎ຺ຈສເຕ ຣຊຕທີເປ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສຸຄນ຺ຘເຕລສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ເຕສຸ ທຸກູລວຏ຺ຏິໂຍ ຐເປສິ.

ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ – ‘‘ມາລາ ມາ ມິລາຍນ຺ຕຸ, ຄນ຺ຘາ ມາ ວິນສ຺ສນ຺ຕຸ, ທີປາ ມາ ວິຊ຺ຌາຍນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ອກ຺ຂຣານິ ຉິນ຺ທາເປສິ –

‘‘ອນາຄເຕ ປິຍທາໂສ ນາມ ກຸມາໂຣ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ອໂສໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ອິມາ ຘາຕຸໂຍ ວິຕ຺ຖາຣິກາ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ສພ຺ພປສາຘເນຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິ, ໂສ ຕມ຺ພໂລຫທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ອາວິຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸຍໍ ກຸຎ຺ຈິກມຸທ຺ທິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ມຫນ຺ຕໍ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ຐເປຕ຺ວາ – ‘‘ອນາຄເຕ ທລິທ຺ທຣາຊາ ອິມໍ ມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘາຕູນໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຕູ’’ຕິ ອກ຺ຂຣໍ ຉິນ຺ທາເປສິ.

ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ຕາຕ, ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ຘາຕຸນິຘານໍ ກຕໍ, ເອຕ຺ຖ ອາຣກ຺ຂໍ ປຏ຺ຐເປຫີ’’ຕິ ປຫິຓິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວາຬສງ຺ຆາຏຍນ຺ຕໍ ໂຍເຊສິ, ກຏ຺ຐຣູປການິ ຕສ຺ມິໍ ຘາຕຸຄພ຺ເຠ ຜລິກວຓ຺ຓຂຄ຺ເຄ ຄາເຫຕ຺ວາ ວາຕສທິເສນ ເວເຄນ ອນຸປຣິຍາຍນ຺ຕໍ ຍນ຺ຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກາຍ ເອວ ອາຓິຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ຄິຎ຺ຊກາວສຖາກາເຣນ ສິລາປຣິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ເອກາຍ ປິທຫິຕ຺ວາ ປໍສຸໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠູມິໍ ສມໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ປາສາຓຖູປໍ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ເອວໍ ນິຏ຺ຐິເຕ ຘາຕຸນິຘາເນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ເຖໂຣປິ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຣາຊາປິ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ, ເຕປິ ມນຸສ຺ສາ ກາລງ຺ກຕາ.

ອປຣຠາເຄ ປິຍທາໂສ ນາມ ກຸມາໂຣ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ອໂສໂກ ນາມ ຘມ຺ມຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຕາ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸທີເປ ວິຕ຺ຖາຣິກາ ອກາສິ. ກຖໍ? ໂສ ນິຄ຺ໂຣຘສາມເຓຣໍ ນິສ຺ສາຍ ສາສເນ ລທ຺ຘປ຺ປສາໂທ ຈຕຸຣາສີຕິ ວິຫາຣສຫສ຺ສານິ ກາເຣຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ຈຕຸຣາສີຕິ ວິຫາຣສຫສ຺ສານິ ກາຣິຕານິ, ຘາຕຸໂຍ ກຸໂຕ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ມຫາຣາຊ, – ‘‘ຘາຕຸນິຘານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຸໂຓມ, ນ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ’’ຕິ. ຣາຊາ ຣາຊຄເຫ ເຈຕິຍໍ ຠິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ຘາຕຸໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິປາກຕິກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກອຸປາສິກາໂຍຕິ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ຄເຫຕ຺ວາ ເວສາລິໍ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຣາປິ ອລຠິຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ອລຠິຕ຺ວາ ຣາມຄາມໍ ຄໂຕ. ຣາມຄາເມ ນາຄາ ເຈຕິຍໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ນ ອທໍສຸ, ເຈຕິເຍ ນິປຕິຕກຸທາໂລ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕຕ຺ຣາປິ ອລຠິຕ຺ວາ ອລ຺ລກປ຺ປໍ ເວຐທີປໍ ປາວໍ ກຸສິນາຣນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເຈຕິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຘາຕຸໍ ອລຠິຕ຺ວາວ ປຏິປາກຕິການິ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ເກນຈິ ສຸຕປຸພ຺ພໍ ‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ຘາຕຸນິຘານ’ນ຺ຕິ’’ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕຕ຺ເຣໂກ ວີສວສ຺ສສຕິໂກ ເຖໂຣ – ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ຘາຕຸນິຘານ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາມິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປິຕາ ມຫາເຖໂຣ ມໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສກາເລ ມາລາຈງ຺ໂກຏກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ – ‘‘ເອຫິ ສາມເຓຣ, ອສຸກຄຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ປາສາຓຖູໂປ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ – ‘‘ອິມໍ ຐານໍ ອຸປຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ສາມເຓຣາ’’ຕິ ອາຫ. ອຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຊານາມິ ມຫາຣາຊາຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ເອຕເທວ ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉ ຫາເຣຕ຺ວາ ປາສາຓຖູປຎ຺ຈ ປໍສຸຎ຺ຈ ອປເນຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ສຸຘາຠູມິໍ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ ສຸຘຎ຺ຈ ອິຏ຺ຐກາໂຍ ຈ ຫາເຣຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຣິເວຓໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຕຣຕນວາລຸກໍ ອສິຫຕ຺ຖານິ ຈ ກຏ຺ຐຣູປການິ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕການິ ອທ຺ທສ. ໂສ ຍກ຺ຂທາສເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາປິ ເນວ ອນ຺ຕໍ ນ ໂກຏິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເທວຕານໍ ນມສ຺ສມາໂນ – ‘‘ອຫໍ ອິມາ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ວິຫາຣສຫສ຺ເສສຸ ນິທຫິຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣມິ, ມາ ເມ ເທວຕາ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຫ.

ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕາຕ, ອໂສໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ‘ຘາຕຸໂຍ ນີຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຣິເວຓໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຏ຺ຐຣູປການິ ຫາເຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈຈູຬຄາມທາຣກເວເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ຘນຸຫຕ຺ໂຖ ຐຕ຺ວາ – ‘‘ຫຣາມິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຫຣ, ຕາຕາ’’ຕິ ສຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສນ຺ຘິມ຺ຫິເຍວ ວິຊ຺ຌິ, ສພ຺ພໍ ວິປ຺ປກິຣິຍິຕ຺ຖ. ອຖ ຣາຊາ ອາວິຎ຺ຉເນ ພນ຺ຘໍ ກຸຎ຺ຈິກມຸທ຺ທິກໍ ຄຓ຺ຫິ, ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປສ຺ສິ. ‘‘ອນາຄເຕ ທລິທ຺ທຣາຊາ ອິມໍ ມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘາຕູນໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຕູ’’ຕິ ປຸນ ອກ຺ຂຣານິ ທິສ຺ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ – ‘‘ມາທິສໍ ນາມ ຣາຊານໍ ທລິທ຺ທຣາຊາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຆເຏຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຄຫໍ ປວິຏ຺ໂຐ.

ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ອຸປຣິ ອາໂຣປິຕທີປາ ຕເຖວ ປຊ຺ຊລນ຺ຕິ. ນີລຸປ຺ປລປຸປ຺ຜານິ ຕງ຺ຂຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາໂຣປິຕານິ ວິຍ, ປຸປ຺ຜສນ຺ຖາໂຣ ຕງ຺ຂຓໍ ສນ຺ຖໂຕ ວິຍ, ຄນ຺ຘາ ຕໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ປິສິຕ຺ວາ ຐປິຕາ ວິຍ ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ອນາຄເຕ ປິຍທາໂສ ນາມ ກຸມາໂຣ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ອໂສໂກ ນາມ ຘມ຺ມຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ ໂສ ອິມາ ຘາຕຸໂຍ ວິຕ຺ຖາຣິກາ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາເຈຕ຺ວາ – ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ໂຠ, ອຫໍ ອຍ຺ເຍນ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖເຣນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາມຫຕ຺ຖໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ອປ຺ໂຜເຏສິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິຈຣຓຘາຕຸມຕ຺ຕເມວ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘາຕຸເຄຫໍ ປຸພ຺ເພ ປິຫິຕນເຍເນວ ປິທຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຍຖາປກຕິຍາວ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປາສາຓເຈຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ວິຫາຣສຫສ຺ເສສຸ ຘາຕຸໂຍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ທາຍາໂທມ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສາສເນ’’ຕິ. ກິສ຺ສ ທາຍາໂທ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ພາຫິຣໂກ ຕ຺ວໍ ສາສນສ຺ສາຕິ. ຠນ຺ເຕ, ຉນ຺ນວຸຕິໂກຏິຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິ ວິຫາຣສຫສ຺ສານິ ກາເຣຕ຺ວາ ອຫໍ ນ ທາຍາໂທ, ອຎ຺ໂຎ ໂກ ທາຍາໂທຕິ? ປຈ຺ຈຍທາຍໂກ ນາມ ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຘີຕຣຎ຺ຈ ປພ຺ພາເຊຕິ, ອຍໍ ສາສເນ ທາຍາໂທ ນາມາຕິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຘີຕຣຎ຺ຈ ປພ຺ພາເຊສິ. ອຖ ນໍ ເຖຣາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອິທານິ, ມຫາຣາຊ, ສາສເນ ທາຍາໂທສີ’’ຕິ.

ເອວເມຕໍ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ເອຕໍ ອຕີເຕ ຘາຕຸນິຘານມ຺ປິ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ. ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກາຣາປິ ອິມໍ ປທໍ ຐປຍິໍສຸ.

ອຏ຺ຐໂທຓໍ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ສຣີຣນ຺ຕິອາທິຄາຖາໂຍ ປນ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ເຖເຣຫິ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ກຸສາວຕີຣາຊຘານີວຓ຺ຓນາ

໒໔໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ສພ຺ພຣຕນມໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກາ ອິຏ຺ຐກາ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ, ເອກາ ເວຬຸຣິຍມຍາ, ເອກາ ຜລິກມຍາ, ເອກາ ໂລຫິຕງ຺ກມຍາ, ເອກາ ມສາຣຄລ຺ລມຍາ, ເອກາ ສພ຺ພຣຕນມຍາ, ອຍໍ ປາກາໂຣ ສພ຺ພປາກາຣານໍ ອນ຺ໂຕ ອຸພ຺ເພເຘນ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ໂຖ ອໂຫສິ. ເອເກ ປນ ເຖຣາ – ‘‘ນຄຣໍ ນາມ ອນ຺ໂຕ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນີຍໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພພາຫິໂຣ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ໂຖ, ເສສາ ອນຸປຸພ຺ພນີຈາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອເກ – ‘‘ພຫິ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນີຍໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພອພ຺ຠນ຺ຕຣິໂມ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ໂຖ, ເສສາ ອນຸປຸພ຺ພນີຈາ’’ຕິ. ເອເກ – ‘‘ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນີຍໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ມຊ຺ເຌ ປາກາໂຣ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ໂຖ, ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ຕໂຍ ຕໂຍ ອນຸປຸພ຺ພນີຈາ’’ຕິ.

ເອສິກາຕິ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ. ຕິໂປຣິສງ຺ຄາຕິ ເອກໍ ໂປຣິສໍ ມຊ຺ຌິມປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຈຫຕ຺ຖໍ, ເຕນ ຕິໂປຣິສປຣິກ຺ເຂປາ ປນ຺ນຣສຫຕ຺ຖປຣິມາຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ປນ ກຖໍ ຐິຕາຕິ? ນຄຣສ຺ສ ພາຫິຣປສ຺ເສ ເອເກກໍ ມຫາທ຺ວາຣພາຫໍ ນິສ຺ສາຍ ເອເກໂກ, ເອເກກໍ ຂຸທ຺ທກທ຺ວາຣພາຫໍ ນິສ຺ສາຍ ເອເກໂກ, ມຫາທ຺ວາຣຂຸທ຺ທກທ຺ວາຣານໍ ອນ຺ຕຣາ ຕໂຍ ຕໂຍຕິ. ຕາລປນ຺ຕີສຸ ສພ຺ພຣຕນມຍານໍ ຕາລານໍ ເອກໍ ໂສວຓ຺ຓມຍນ຺ຕິ ປາກາເຣ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ, ປຓ຺ຓຜເລສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕາ ປນ ຕາລປນ຺ຕິໂຍ ອສີຕິຫຕ຺ຖາ ອຸພ຺ເພເຘນ, ວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາລຸເກ ສມຕເລ ຠູມິຠາເຄ ປາກາຣນ຺ຕເຣ ເອເກກາ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕາ.

ວຄ຺ຄູຕິ ເຉໂກ ສຸນ຺ທໂຣ. ຣຊນີໂຍຕິ ຣຎ຺ເຊຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ຂມນີໂຍຕິ ທິວສມ຺ປິ ສຸຍ຺ຍມາໂນ ຂມເຕວ, ນ ພີຠຈ຺ເຉຕິ. ມທນີໂຍຕິ ມານມທປຸຣິສມທຊນໂນ. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສາຕິ ອາຕຕໍ ວິຕຕໍ ອາຕຕວິຕຕໍ ສຸສິຣໍ ຆນນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ອາຕຕໍ ນາມ ຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ເຘສຸ ເຠຣີອາທີສຸ ເອກຕລໍ ຕູຣິຍໍ. ວິຕຕໍ ນາມ ອຸຠຍຕລໍ. ອາຕຕວິຕຕໍ ນາມ ສພ຺ພໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ຘໍ. ສຸສິຣໍ ນາມ ວໍສາທິ. ຆນໍ ນາມ ສມ຺ມາທິ. ສຸວິນີຕສ຺ສາຕິ ອາກຑ຺ຒນສິຖິລກຣຓາທີຫິ ສຸມຸຈ຺ຉິຕສ຺ສ. ສຸປ຺ປຏິຕາຬິຕສ຺ສາຕິ ປມາເຓ ຐິຕຠາວຊານນຕ຺ຖໍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິຕາຬິຕສ຺ສ. ສຸກຸສເລຫິ ສມນ຺ນາຫຕສ຺ສາຕິ ເຍ ວາທິຕຸໍ ເຉກາ ກຸສລາ, ເຕຫິ ວາທິຕສ຺ສ. ຘຸຕ຺ຕາຕິ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ຕາ,. ໂສຓ຺ຑາຕິ ສຸຣາໂສຓ຺ຑາ. ເຕເຍວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປາຕຸກາມຕາວເສນ ປິປາສາ. ປຣິຈາເຣສຸນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໓໒) ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ຈາເລຕ຺ວາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ກີຬິໍສຸ.

ຈກ຺ກຣຕນວຓ຺ຓນາ

໒໔໓. ສີສໍ ນ຺ຫາຕສ຺ສາຕິ ສີເສນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນຫາຕສ຺ສ. ອຸໂປສຖິກສ຺ສາຕິ ສມາທິນ຺ນອຸໂປສຖງ຺ຄສ຺ສ. ອຸປຣິປາສາທວຣຄຕສ຺ສາຕິ ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຄຕສ຺ສ, ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິມຫາຕເລ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສີລານິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ. ຕທາ ກິຣ ຣາຊາ ປາໂຕວ ສຕສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ໂສຬສຫິ ຄນ຺ໂຘທກຆເຏຫິ ສີສໍ ນຫາຍິຕ຺ວາ ກຕປາຕຣາໂສ ສຸທ຺ຘໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ເອກໍສໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິປາສາທສ຺ສ ສິຣິສຍເນ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ທານາທິມຍໍ ປຸຎ຺ຎສມຸທາຍໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຍໍ ສພ຺ພຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ຘມ຺ມຕາ.

ເຕສໍ ຕໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕານໍເຍວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣປຸຎ຺ຎກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ນີລມຓິສງ຺ຆາຕສທິສໍ ປາຈີນສມຸທ຺ທຊລຕລໍ ຠິນ຺ທມານໍ ວິຍ, ອາກາສໍ ອລງ຺ກຸຣຸມານໍ ວິຍ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ. ຕໍ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສາປິ ຕເຖວ ປາຕຸຣໂຫສິ. ຕຍິທໍ ທິພ຺ພານຸຠາວຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫສ຺ສໍ ອສ຺ສ ອຣານນ຺ຕິ ສຫສ຺ສາຣໍ. ສຫ ເນມິຍາ, ສຫ ນາຠິຍາ ຈາຕິ ສເນມິກໍ ສນາຠິກໍ. ສພ຺ເພຫິ ອາກາເຣຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກຎ຺ຈ ຕໍ ຣຕິຊນນຏ຺ເຐນ ຣຕນຎ຺ຈາຕິ ຈກ຺ກຣຕນໍ. ຍາຍ ປນ ຕໍ ນາຠິຍາ ‘‘ສນາຠິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາ ອິນ຺ທນີລມຍາ ໂຫຕິ, ມຊ຺ເຌ ປນສ຺ສາ ສາຣຣຊຕມຍາ ປນາຬິ, ຍາຍ ສຸທ຺ຘສິນິທ຺ຘທນ຺ຕປນ຺ຕິຍາ ຫສມານາ ວິຍ ວິໂຣຈຕິ, ມຊ຺ເຌ ຉິທ຺ເທນ ວິຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑເລນ, ອຸໂຠສຸປິ ພາຫິຣນ຺ເຕສຸ ຣຊຕປຏ຺ເຏນ ກຕປຣິກ຺ເຂປາ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ປນສ຺ສ ນາຠິປນາຬິປຣິກ຺ເຂປປຏ຺ເຏສຸ ຍຸຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ປຣິຈ຺ເຉທເລຂາ ສຸວິຠຕ຺ຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາວ ອສ຺ສ ນາຠິຍາ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣຕາ.

ເຍຫິ ປນ ຕໍ – ‘‘ອເຣຫິ ສຫສ຺ສາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາ ສູຣິຍຣສ຺ມິໂຍ ວິຍ ປຠາສມ຺ປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ຆຏກມຓິກປຣິຈ຺ເຉທເລຂາທີນິ ສຸວິຠຕ຺ຕາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອຍມສ຺ສ ອຣານໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣຕາ.

ຍາຍ ປນ ຕໍ ເນມິຍາ – ‘‘ສເນມິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາ ພາລສູຣິຍຣສ຺ມິກລາປສິຣິໍ ອວຫສມານາ ວິຍ ສຸຣຕ຺ຕສຸທ຺ຘສິນິທ຺ຘປວາຬມຍາ ໂຫຕິ. ສນ຺ຘີສຸ ປນສ຺ສາ ສຎ຺ຌາຣາຄສສ຺ສິຣິກາ ຣຕ຺ຕຊມ຺ພຸນທປຏ຺ຏາ ວຏ຺ຏປຣິຈ຺ເຉທເລຂາ ສຸວິຠຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອຍມສ຺ສ ເນມິຍາ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣຕາ.

ເນມິມຓ຺ຑລປິຏ຺ຐິຍໍ ປນສ຺ສ ທສນ຺ນໍ ທສນ຺ນໍ ອຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ຘມນວໍໂສ ວິຍ ອນ຺ໂຕ ສຸສິໂຣ ຉິທ຺ທມຓ຺ຑລຂຈິໂຕ ວາຕຄາຫີ ປວາຬທຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສ ວາເຕຣິຕສ຺ສ ສຸກຸສລສມນ຺ນາຫຕສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍສ຺ສ ວິຍ ສທ຺ໂທ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ກມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ ປວາຬທຓ຺ຑສ຺ສ ອຸປຣິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ສໂມສຣິຕກຸສຸມທາມານໍ ທ຺ເວ ປນ຺ຕິໂຍຕິ ເອວໍ ສໂມສຣິຕກຸສຸມທາມປນ຺ຕິສຕທ຺ວຍປຣິວາຣເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສຕຘາຣິນາ ປວາຬທຓ຺ຑສເຕນ ສມຸປໂສຠິຕເນມິປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ນາຠິປນາຬີນໍ ອນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ສີຫມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍຫິ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາຓາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທກິຣຓກລາປສສ຺ສິຣີກາ ຕຣຸຓຣວິສມານຣຕ຺ຕກມ຺ພລເຄຓ຺ຑຸກປຣິຍນ຺ຕາ ອາກາສຄງ຺ຄາຄຕິໂສຠໍ ອວຫສມານາ ວິຍ ທ຺ເວ ມຸຕ຺ຕກລາປາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ. ເຍຫິ ຈກ຺ກຣຕເນນ ສທ຺ຘິໍ ອາກາເສ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕມາເນຫິ ຕີຓິ ຈກ຺ການິ ເອກໂຕ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕານິ ວິຍ ຂາຍນ຺ຕິ. ອຍມສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣຕາ.

ຕໍ ປເນຕໍ ເອວໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ ປກຕິຍາ ສາຍມາສຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕກຖາສລ຺ລາເປສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ວີຖິຈຕຸກ຺ກາທີສຸ ກີຬມາເນ ທາຣກຊເນ ນາຕິອຸຈ຺ເຈນ ນາຕິນີເຈນ ວນສຓ຺ຑມຕ຺ຖກາສນ຺ເນນ ອາກາສປ຺ປເທເສນ ອຸປໂສຠຍມານໍ ວິຍ, ຣຸກ຺ຂສາຂຄ຺ຄານິ ທ຺ວາທສໂຍຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຍ຺ຍມາເນນ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ສຕ຺ຕານໍ ໂສຕານິ ໂອຘາປຍມານໍ ໂຍຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນານປ຺ປຠາສມຸທຍສມຸຊ຺ຊເລນ ວຓ຺ເຓນ ນຍນານິ ສມາກຑ຺ຒນ຺ຕໍ ວິຍ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໍ ອຸຄ຺ໂຆສຍນ຺ຕໍ ວິຍ, ຣາຊຘານິຍາ ອຠິມຸຂໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ.

ອຖສ຺ສ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ສທ຺ທສວເນເນວ – ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ໂຂ, ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕຫທຍານໍ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໍ ອາໂລກຍມານານໍ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເອວມາຫ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອຍໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ເອໂກ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອຊ຺ເຊວ ປນ ອຕ຺ຕທຸຕິໂຍ ອຸຄ຺ຄໂຕ, ເອຕຎ຺ຫິ ຣາຊຫໍສມິຖຸນມິວ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທມິຖຸນໍ ປຸພ຺ພາປຣິເຍນ ຄຄນຕລໍ ອຠິລງ຺ຆຕີ’’ຕິ. ຕມຎ຺ໂຎ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ກເຖສິ, ສມ຺ມ, ກຸຫິໍ ນາມ ຕຍາ ທ຺ເວ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທາ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ນນຸ ເອສ ຕປນີຍຣໍສິຘາໂຣ ປິຎ຺ຉຣກິຣໂຓ ທິວາກໂຣ ອຸຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ, ຕມຎ຺ໂຎ ຫສິຕໍ ກຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ກິໍ ອຸມ຺ມຕ຺ໂຕສິ, ນນຸ ອິທາເນວ ທິວາກໂຣ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ, ໂສ ກຖໍ ອິມໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ? ອທ຺ຘາ ປເນຕໍ ອເນກຣຕນປ຺ປຠາສມຸທຍຸຊ຺ຊລໍ ເອກສ຺ສາປິ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ວິມານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ອປສາຣຍນ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ໂຠ, ກິໍ ພຫຸໍ ວິລປຖ, ເນວາຍໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ, ນ ສູຣິໂຍ ນ ເທວວິມານໍ. ນ ເຫເຕສໍ ເອວຣູປາ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ຈກ຺ກຣຕເນນ ປນ ເອເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ປວຕ຺ຕສລ຺ລາປສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ໂອຫາຍ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອຠິມຸຂໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ເຕຫິ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອິທໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘‘ນ ກສ຺ສຈິ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ນນຸ ອມ຺ຫາກໍ ມຫາຣາຊາ ປູຣິຕຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ເສຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂສ ຈ ມຫາຊໂນ, ໂຍ ຈ ອຎ຺ໂຎ ປສ຺ສຕິ, ສພ຺ໂພ ຈກ຺ກຣຕນເມວ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ຈາປິ ຈກ຺ກຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຎາເປຕຸກາມໍ ວິຍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປາກາຣມຕ຺ຖເກເນວ ນຄຣໍ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາ, ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ, ອນ຺ເຕປຸຣສ຺ສ ຈ ອຸຕ຺ຕຣສີຫປຎ຺ຊຣສທິເສ ຐາເນ ຍຖາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ປູເຊຕຸໍ, ເອວໍ ອກ຺ຂາຫຕໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ເອວໍ ຐິຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ວາຕປານຉິທ຺ທາທີຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ນານາວິຣາຄຣຕນປ຺ປຠາສມຸຊ຺ຊລໍ ອນ຺ໂຕປາສາທໍ ອລງ຺ກຸຣຸມານໍ ປຠາສມູຫໍ ທິສ຺ວາ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ສຎ຺ຊາຕາຠິລາໂສ ຣາຊາ ໂຫຕິ. ປຣິຊໂນປິສ຺ສ ປິຍວຈນປາຠເຕນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ນິເວເທຕິ. ອຖ ຣາຊາ ພລວປີຕິປາໂມຊ຺ຊຜຸຏສຣີໂຣ ປລ຺ລງ຺ກໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ສີຫປຎ຺ຊຣສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ຈິນ຺ຕນໍ ຈິນ຺ຕຍຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສາປິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ…ເປ… ອສ຺ສໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ໂຫຕິ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ໂຫຕີຕິ? ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈກ຺ກຣຕເນ ອາກາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ ອິທານິ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາປນຕ຺ຖໍ ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຖ ໂຂ ອານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ.

໒໔໔. ຕຕ຺ຖ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາຕິ ນິສິນ຺ນາສນໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈກ຺ກຣຕນສມີປໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ. ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑສທິສປນາຬິໍ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ອນ຺ວເທວ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍາຕິ ສພ຺ພຈກ຺ກວຕ຺ຕີນຎ຺ຫິ ອຸທເກນ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິຕ຺ວາ – ‘‘ອຠິວິຊິນາຕຸ ຠວໍ ຈກ຺ກຣຕນ’’ນ຺ຕິ ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ສມກາລເມວ ໂສ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ນາມ ໂຫຕິ. ປວຕ຺ເຕ ປນ ຈກ຺ກຣຕເນ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘມາໂນວ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຍານວຣໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຉຕ຺ຕຈາມຣາທິຫຕ຺ໂຖ ປຣິຊໂນ ເຈວ ອນ຺ເຕປຸຣຊໂນ ຈ ຕໂຕ ນານາກາຣກຎ຺ຈຸກກວຈາທິສນ຺ນາຫວິຠູສິເຕນ ວິວິຘາຠຣຓປ຺ປຠາສມຸຊ຺ຊເລນ ສມຸສ຺ສິຕທ຺ຘຊປຏາກປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ພລກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຣາຊເສນາປຕິປຠຸຕໂຍປິ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານເມວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ.

ຣາຊຍຸຕ຺ຕາ ປນ ຊນສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ນຄຣວີຖີສຸ ເຠຣິໂຍ ຈຣາເປນ຺ຕິ – ‘‘ຕາຕາ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກຣຕນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວານຸຣູເປນ ມຓ຺ຑິຕປສາຘິກາ ສນ຺ນິປຕຖາ’’ຕິ. ມຫາຊໂນ ປນ ປກຕິຍາ ຈກ຺ກຣຕນສທ຺ເທເນວ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນິ ອາທາຍ ສນ຺ນິປຕິໂຕວ ໂສປິ ສພ຺ໂພ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານເມວ ປຣິວາເຣຕິ. ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຫິ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸກາມຕາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ໂສ ອາກາສຄໂຕວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖາຣາ ປຣິສາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກປຸຣິໂສປິ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນສຣີໂຣ ວາ ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ໂຖ ວາ ນຕ຺ຖິ. ສຸຈິປຣິວາໂຣ ຫິ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິປຣິສາ ນາມ ວິຊ຺ຊາຘຣປຸຣິສາ ວິຍ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉມານາ ອິນ຺ທນີລມຓິຕເລ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຣຕນສທິສາ ໂຫຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສາປິ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນ຺ວເທວ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍາ’’ຕິ.

ຕໍ ປນ ຈກ຺ກຣຕນໍ ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄານໍ ອຸປຣູປຣິ ນາຕິອຸຈ຺ເຈນ ນາຕິນີເຈນ ຄຄນປ຺ປເທເສນ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາ ຣຸກ຺ຂານໍ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລເວຫິ ອຕ຺ຖິກາ, ຕານິ ສຸເຂນ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຠູມິຍໍ ຐິຕາ ‘‘ເອສ ຣາຊາ, ເອສ ອຸປຣາຊາ, ເອສ ເສນາປຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຐານາທີສຸ ຈ ອິຣິຍາປເຖສຸ ໂຍ ເຍນ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ເຕເນວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທິສິປ຺ປປສຸຕາ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕາເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍເຖວ ຫິ ຠູມິຍໍ, ຕຖາ ເຕສໍ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ອາກາເສວ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ວາມປສ຺ເສນ ສິເນຣຸໍ ປຫາຍ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄນ ສຕ຺ຕສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ປຸພ຺ພວິເທຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ວິນິພ຺ເພເຘນ ທ຺ວາທສໂຍຊນາຍ, ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນາຍ ປຣິສາຍ ສນ຺ນິເວສກ຺ຂໂມ ສຸລຠາຫາຣູປກຣໂຓ ຉາຍຸທກສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຈິສມຕໂລ ຣມຓີໂຍ ຠູມິຠາໂຄ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອກ຺ຂາຫຕໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖ ເຕນ ສຎ຺ຎາເຓນ ໂສ ມຫາຊໂນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ນຫານໂຠຊນາທີນິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາສໍ ກປ຺ເປຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສາປິ ສພ຺ພໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍສ຺ມິໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ປເທເສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂສ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວາສໍ ອຸປຄເຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມ຺ຫິ ເຍ ຕຕ຺ຖ ຣາຊາໂນ, ເຕ ‘‘ປຣຈກ຺ກໍ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາປິ ນ ພລກາຍໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣເມວ ນຕ຺ຖິ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ນາມ, ໂຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກສຎ຺ຎາຍ ຕໍ ຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ອາວຸຘໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ວິສເຫຍ຺ຍ. ອຍມານຸຠາໂວ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ.

ຈກ຺ການຸຠາເວນ ຫິ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ,

ອຣີ ອເສສາ ທມຖໍ ອຸເປນ຺ຕິ;

ອຣິນ຺ທມໍ ນາມ ນຣາຘິປສ຺ສ,

ເຕເນວ ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕສ຺ສ ຈກ຺ກນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຣາຊາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊສິຣິວິຠວານຸຣູປໍ ປາຠຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣາຊານໍ ອຸປຄມ຺ມ ໂອນຕສິຣາ ອຕ຺ຕໂນ ໂມຬິມຓິປ຺ປຠາຠິເສເກນ ຕສ຺ສ ປາທປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕາ – ‘‘ເອຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ຕສ຺ສ ກິໍກາຣປຏິສາວິຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສາປິ ຕເຖວ ອກໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຍ ໂຂ, ປນານນ຺ທ, ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ…ເປ… ອນຸສາສ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສ຺ວາຄຕນ຺ຕິ ສຸ ອາຄຕໍ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອາຄເຕ ໂສຈນ຺ຕິ, ຄເຕ ນນ຺ທນ຺ຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ຄເຕ ໂສຈນ຺ຕິ, ຕາທິໂສ ຕ຺ວໍ ອາຄມນນນ຺ທໂນ, ຄມນໂສຈໂນ. ຕສ຺ມາ ຕວ ອາຄມນໍ ສຸອາຄມນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ນາປິ – ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ເມ ອນຸວສ຺ສໍ ພລິໍ ອຸປກປ຺ເປຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ນາປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂຠຄໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເທຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຘມ຺ມຣາຊຠາວສ຺ສ ອນຸຣູປາຍ ປຎ຺ຎາຍ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເປມນີເຍນ ມຎ຺ຊຸນາ ສເຣນ – ‘‘ປສ຺ສຖ ຕາຕາ, ປາຓາຕິປາໂຕ ນາເມສ ອາເສວິໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິກໍ ໂອວາທໍ ເທຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສໂນປິ ຕເຖວ ອກາສິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ເອວມາຫ – ‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ…ເປ… ຍຖາຠຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ’’. ກິໍ ປນ ສພ຺ເພປິ ຣຎ຺ໂຎ ອິມໍ ໂອວາທໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ? ພຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ຕາວ ສພ຺ເພ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ກິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍ ປຓ຺ຑິຕາ ວິຠາວິໂນ, ເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ປນ ອນຸຍນ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍ ໂຂ ປນານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ.

ອຖ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ເອວໍ ປຸພ຺ພວິເທຫວາສີນໍ ໂອວາເທ ທິນ຺ເນ ກຕປາຕຣາເສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິພເລນ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ຈ ຕໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ອຄທຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ສງ຺ຂິຕ຺ຕຜໂຓ ນາຄຣາຊາ ວິຍ, ສງ຺ຂິຕ຺ຕອູມິວິປ຺ຜາຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂອຄຈ຺ຉມານໍ ມຫາສມຸທ຺ທສລິລໍ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ໂອຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສມຸທ຺ເທ ເວຬຸຣິຍຠິຕ຺ຕິ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຈ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຎ຺ຎສິຣິໍ ທຏ຺ຐຸກາມານິ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ທຕເລ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓານິ ນານາຣຕນານິ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປເທສໍ ປູຣຍນ຺ຕິ. ອຖ ສາ ຣາຊປຣິສາ ຕໍ ນານາຣຕນປຣິປູຣໍ ມຫາສມຸທ຺ທຕລໍ ທິສ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄາທີຫິ ອາທິຍຕິ, ຍຖາຣຸຈິ ອາທິນ຺ນຣຕນາຍ ປນ ປຣິສາຍ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ. ປຏິນິວຕ຺ຕມາເນ ຈ ຕສ຺ມິໍ ປຣິສາ ອຄ຺ຄໂຕ ໂຫຕິ, ມຊ຺ເຌ ຣາຊາ, ອນ຺ເຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ. ຕມ຺ປິ ຊລນິຘິຊລໍ ປໂລຠິຍມານມິວ ຈກ຺ກຣຕນສິຣິຍາ, ອສຫມານມິວ ຈ ເຕນ ວິໂຍຄໍ ເນມິມຓ຺ຑລປຣິຍນ຺ຕໍ ອຠິຫນນ຺ຕໍ ນິຣນ຺ຕຣເມວ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ປຸຣຕ຺ຖິມມຫາສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຸພ຺ພວິເທຫໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ວິເຊຕຸກາໂມ ຈກ຺ກຣຕນເທສິເຕນ ມຄ຺ເຄນ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສໂນປິ ຕເຖວ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕນວິຘານໍ, ເສນາສນ຺ນິເວໂສ, ປຏິຣາຊາຄມນໍ, ເຕສໍ ອນຸສາສນິປ຺ປທານໍ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທອຊ຺ໂຌຄາຫນໍ ສມຸທ຺ທສລິລສ຺ສ ໂອຄຈ຺ຉມານໍ ຣຕນານໍ ອາທານນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິຊິນິຕ຺ວາ ປນ ຕໍ ທສສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທໂຕປິ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ອປຣໂຄຍານໍ ວິເຊຕຸໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ຕເຖວ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມສມຸທ຺ທໂຕປິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ວິເຊຕຸໍ ຕເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ຕເຖວ ອຠິວິຊິຍ ອຸຕ຺ຕຣສມຸທ຺ທໂຕ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຣຎ຺ຎາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນາ ຈາຕຸຣນ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ວິຊິຕວິຊໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສປຣິໂສ ອຸທ຺ຘໍ ຄຄນຕລໍ ອຠິລງ຺ຆິຕ຺ວາ ສຸວິກສິຕປທຸມກຸມຸທປຸຓ຺ຑຣີກວນວິຈິຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊາຕສ຺ສເຣ ວິຍ ປຎ຺ຈສຕປຎ຺ຈສຕປຣິຕ຺ຕທີປປຣິວາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາທີເປ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈກ຺ກຣຕນເທສິເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ຍຖານຸກ຺ກມໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊຘານິໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາຣໍ ໂສຠຍມານໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຈກ຺ກຣຕເນ ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ອຸກ຺ກາຫິ ວາ ທີປິກາຫິ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ນ ໂຫຕິ, ຈກ຺ກຣຕໂນຠາໂສເຍວ ຣຕ຺ຕິໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມຕິເຍວ. ເຍ ປນ ອນ຺ຘກາຣຕ຺ຖິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອນ຺ຘກາຣເມວ ໂຫຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສາປິ ສພ຺ພເມຕໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທກ຺ຂິຓໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ…ເປ… ເອວຣູປໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສີ’’ຕິ.

ຫຕ຺ຖິຣຕນວຓ຺ຓນາ

໒໔໖. ເອວໍ ປາຕຸຠູຕຈກ຺ກຣຕນສ຺ເສວ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອມຈ຺ຈາ ປກຕິມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານໍ ສມໍ ສຸຈິຠູມິຠາຄໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຫຣິຈນ຺ທນາທີຫິ ສຸຣຠິຄນ຺ເຘຫິ ອຸປລິມ຺ປາເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓສຸຣຠິກຸສຸມສໂມກິຓ຺ຓໍ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣການໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ສໂມສຣິຕມນຸຎ຺ຎກຸສຸມທາມປຏິມຓ຺ຑິຕວິຕານໍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ – ‘‘ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ເທວ ຫຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ອາຄມນໍ ຈິນ຺ເຕຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລານິ ຈ ສມາທາຍ ຕໍ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໂຈທິໂຕ ຉທ຺ທນ຺ຕກຸລາ ວາ ອຸໂປສຖກຸລາ ວາ ຕໍ ສກ຺ກາຣວິເສສໍ ອນຸຠວິຕຸກາໂມ ຕຣຸຓຣວິມຓ຺ຑລາຠິຣຕ຺ຕຈຣຓຄີວາມຸຂປຏິມຓ຺ຑິຕວິສຸທ຺ຘເສຕສຣີໂຣ ສຕ຺ຕປຕິຏ຺ໂຐ ສຸສຓ຺ຐິຕອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສນ຺ນິເວໂສ ວິກສິຕຣຕ຺ຕປທຸມຈາຣຸໂປກ຺ຂໂຣ ອິທ຺ຘິມາ ໂຍຄີ ວິຍ ເວຫາສຄມນສມຕ຺ໂຖ ມໂນສິລາຈຸຓ຺ຓຣຎ຺ຊິຕປຣິຍນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຊຕປພ຺ພໂຕ ຫຕ຺ຖິເສຏ຺ໂຐ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂສ ຉທ຺ທນ຺ຕກຸລາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອຸໂປສຖກຸລາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສພ຺ພເຊຏ຺ໂຐ. ປາຬິຍໍ ປນ ອຸໂປສໂຖ ນາຄຣາຊາ ອິຈ຺ເຈວ ອາຄຕໍ. ນາຄຣາຊາ ນາມ ກສ຺ສຈິ ອປຣິໂຠໂຄ, ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ສ຺ວາຍໍ ປູຣິຕຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ປນ ສຍເມວ ປກຕິມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອປເນຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ອານນ຺ທ…ເປ… ນາຄຣາຊາ’’ຕິ.

ເອວໍ ປາຕຸຠູຕໍ ປນ ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໂຄປກາທໂຍ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ – ‘‘ຠທ຺ທກໍ ວຕ ໂຠ ຫຕ຺ຖິຍານໍ, ສເຈ ທມຖໍ ອຸເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕິ. ອຖ ໂສ ຆຣເຘນຸວຈ຺ຉໂກ ວິຍ ກຓ຺ເຓ ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ ສູຣຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ອາໂຣຫິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ປຣິຊນາ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ສຸວຓ຺ຓທ຺ຘຊໍ ສຸວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣໍ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ອຸປເນນ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ອນິສີທາເປຕ຺ວາວ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາຍ ນິສ຺ເສຓິຍາ ອາຣຸຍ຺ຫ ອາກາສຄມນນິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນວ ໂສ ນາຄຣາຊາ ຣາຊຫໍໂສ ວິຍ ອິນ຺ທນີລມຓິປ຺ປຠາຊາລໍ ນີລຄຄນຕລໍ ອຠິລງ຺ຆຕິ. ຕໂຕ ຈກ຺ກຈາຣິກາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສກລຣາຊປຣິສາ. ອິຕິ ສປຣິໂສ ຣາຊາ ອນ຺ໂຕປາຕຣາເສເຍວ ສກລປຖວິໍ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາ ຣາຊຘານິໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິກໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ໂຫຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສາປິ ຕາທິສເມວ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ…ເປ… ປາຕຸຣໂຫສີ’’ຕິ.

ອສ຺ສຣຕນວຓ຺ຓນາ

໒໔໗. ເອວໍ ປາຕຸຠູຕຫຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອມຈ຺ຈາ ປກຕິມງ຺ຄລອສ຺ສຏ຺ຐານໍ ສຸຈິສມຕລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຈ ປຸຣິມນເຍເນວ ຣຎ຺ໂຎ ຕສ຺ສ ອາຄມນຈິນ຺ຕນຕ຺ຖໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ຕິ. ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ກຕທານມານນສກ຺ກາໂຣ ສມາທິນ຺ນສີລພ຺ພໂຕ ປາສາທຕເລ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສມນຸສ຺ສຣຕິ. ອຖສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໂຈທິໂຕ ສິນ຺ຘວກຸລໂຕ ວິຊ຺ຊຸລຕາວິນທ຺ຘສຣທກາລເສຕວລາຫກຣາສິສສ຺ສິຣີໂກ ຣຕ຺ຕປາໂທ ຣຕ຺ຕຕຸຓ຺ໂຑ ຈນ຺ທປ຺ປຠາປຸຎ຺ຊສທິສສຸທ຺ຘສິນິທ຺ຘຆນສໍຫຕສຣີໂຣ ກາກຄີວາ ວິຍ ອິນ຺ທນີລມຓິ ວິຍ ຈ ກາຬວຓ຺ເຓນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ກາຬສີໂສຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຐປິເຕຫິ ວິຍ ມຸຎ຺ຊສທິເສຫິ ສຓ຺ຫວຏ຺ຏອຸຊຸຄເຕຫິ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຸຎ຺ຊເກໂສ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ວລາຫໂກ ນາມ ອສ຺ສຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ປເນສ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ວິຍ ອາຄໂຕ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖິຣຕເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວຣູປໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ – ‘‘ປຸນ ຈ ປຣ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ມຓິຣຕນວຓ຺ຓນາ

໒໔໘. ເອວໍ ປາຕຸຠູຕອສ຺ສຣຕນສ຺ສ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຈຕຸຫຕ຺ຖາຍາມໍ ສກຏນາຠິສມປຣິຓາຫໍ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ກຓ຺ຓິກປຣິຍນ຺ຕໂຕ ວິນິຄ຺ຄເຕຫິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘມຸຕ຺ຕາກລາເປຫິ ທ຺ວີຫິ ກຎ຺ຈນປທຸເມຫິ ອລງ຺ກຕໍ ຈຕຸຣາສີຕິມຓິສຫສ຺ສປຣິວາຣໍ ຕາຣາຄຓປຣິວຸຕສ຺ສ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິໍ ຜຣມານໍ ວິຍ ເວປຸລ຺ລປພ຺ພຕໂຕ ມຓິຣຕນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ອາຄຕສ຺ສ ມຸຕ຺ຕາຊາລເກ ຐເປຕ຺ວາ ເວຬຸປຣມ຺ປຣາຍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ອາກາສໍ ອາໂຣປິຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ໂອກາສໍ ອາຠາ ຜຣຕິ, ຍາຍ ສພ຺ໂພ ໂສ ໂອກາໂສ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາ ວິຍ ສຎ຺ຊາຕາໂລໂກ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ກສ຺ສກາ ກສິກມ຺ມໍ ວາຓິຊາ ອາປຓຸຄ຺ຆາຏນໍ ເຕ ເຕ ສິປ຺ປິໂນ ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ປໂຍເຊນ຺ຕິ ‘‘ທິວາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສາປິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸນ ຈ ປຣໍ ອານນ຺ທ,…ເປ… ມຓິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສີ’’ຕິ.

ອິຕ຺ຖິຣຕນວຓ຺ຓນາ

໒໔໙. ເອວໍ ປາຕຸຠູຕມຓິຣຕນສ຺ສ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ວິສຍສຸຂວິເສສສ຺ສ ວິເສສກາຣຓໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ. ມທ຺ທຣາຊກຸລໂຕ ວາ ຫິສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອາເນນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ວາ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ສຍໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອວເສສາ ປນສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ – ‘‘ປຸນ ຈ ປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ, ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປາຬິຍໍເຍວ ອາຄຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສຓ຺ຐານປາຣິປູຣິຍາ ອຘິກໍ ຣູປໍ ອສ຺ສາຕິ ອຠິຣູປາ. ທິສ຺ສມານາວ ຈກ຺ຂູນິ ປິຓຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎໍ ກິຈ຺ຈວິກ຺ເຂປໍ ຫິຕ຺ວາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ທສ຺ສນີຍາ. ທິສ຺ສມານາວ ໂສມນສ຺ສວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕີຕິ ປາສາທິກາ. ປຣມາຍາຕິ ເອວໍ ປສາທາວຫຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມາຍ. ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍາຕິ ວຓ຺ຓສຸນ຺ທຣຕາຍ. ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຸເປຕາ. ອຠິຣູປາ ວາ ຍສ຺ມາ ນາຕິທີຆາ ນາຕິຣສ຺ສາ. ທສ຺ສນີຍາ ຍສ຺ມາ ນາຕິກິສາ ນາຕິຖູລາ. ປາສາທິກາ ຍສ຺ມາ ນາຕິກາຬິກາ ນາຈ຺ໂຈທາຕາ. ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຍສ຺ມາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສິວຓ຺ຓໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ທິພ຺ພວຓ຺ຓໍ. ມນຸສ຺ສານຎ຺ຫິ ວຓ຺ຓາຠາ ພຫິ ນ ນິຈ຺ຉຣຕິ. ເທວານໍ ປນ ອຕິທູຣມ຺ປິ ນິຈ຺ຉຣຕິ.

ຕສ຺ສາ ປນ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ປເທສໍ ສຣີຣາຠາ ໂອຠາເສຕິ. ນາຕິທີຆາທີສຸ ຈສ຺ສາ ປຐມຍຸຄເຬນ ອາໂຣຫສມ຺ປຕ຺ຕິ, ທຸຕິຍຍຸຄເຬນ ປຣິຓາຫສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຕຕິຍຍຸຄເຬນ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຉຫິ ວາປິ ເອເຕຫິ ກາຍວິປຕ຺ຕິຍາ ອຠາໂວ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສິວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕູລປິຈຸໂນ ວາ ກປ຺ປາສປິຈຸໂນ ວາຕິ ສປ຺ປິມຓ຺ເຑ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐປິຕສ຺ສ ສຕວາຣວິຫຕສ຺ສ ຕູລປິຈຸໂນ ວາ ກປ຺ປາສປິຈຸໂນ ວາ. ສີເຕຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສີຕກາເລ. ອຸຓ຺ເຫຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຓ຺ຫກາເລ. ຈນ຺ທນຄນ຺ໂຘຕິ ນິຈ຺ຈກາລເມວ ສຸປິສິຕສ຺ສ ອຠິນວສ຺ສ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິສມາໂຍຊິຕສ຺ສ ຫຣິຈນ຺ທນສ຺ສ ຄນ຺ໂຘ ກາຍໂຕ ວາຍຕິ. ອຸປ຺ປລຄນ຺ໂຘ ວາຍຕີຕິ ຫສິຕກຖິຕກາເລສຸ ມຸຂໂຕ ຕງ຺ຂຓໍ ວິກສິຕສ຺ເສວ ນີລຸປ຺ປລສ຺ສ ອຕິສຸຣຠິຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ.

ເອວໍ ຣູປສມ຺ຜສ຺ສຄນ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາຍ ປນສ຺ສາ ສຣີຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸຣູປໍ ອາຈາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕໍ ໂຂ ປນາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ນິສິນ຺ນາສນໂຕ ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒາ ວິຍ ປຐມເມວ ອຸຏ຺ຐາຕີຕິ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິນີ. ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ເນ ຕສ຺ສ ຕາລວຓ຺ເຏນ ພີຊນາທິກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນິປຕຕິ ນິສີທຕີຕິ ປຈ຺ຉານິປາຕິນີ. ກິໍ ກໂຣມິ, ເຕ ເທວາຕິ ວາຈາຍ ກິໍ-ກາຣໍ ປຏິສາເວຕີຕິ ກິໍ ກາຣປຏິສ຺ສາວິນີ. ຣຎ຺ໂຎ ມນາປເມວ ຈຣຕິ ກໂຣຕີຕິ ມນາປຈາຣິນີ. ຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍໍ ຕເທວ ວທຕີຕິ ປິຍວາທິນີ.

ອິທານິ – ‘‘ສ຺ວາສ຺ສາ ອາຈາໂຣ ຠາວວິສຸທ຺ຘິຍາວ, ນ ສາເຐຍ຺ຍນາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕໍ ໂຂ ປນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂນ ອຕິຈຣີຕິ ນ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຣິ, ຐເປຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ຈິຕ຺ເຕນປິ ນ ປຕ຺ເຖສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ຕສ຺ສາ ອາທິມ຺ຫິ ‘‘ອຠິຣູປາ’’ຕິອາທໂຍ, ອນ຺ເຕ ‘‘ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິນີ’’ຕິອາທໂຍ ຄຸຓາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ປກຕິຄຸຓາ ເອວ. ‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສິວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິອາທໂຍ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຈກ຺ກຣຕນປາຕຸຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຣິມກມ຺ມານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຠິຣູປຕາທິກາປິ ວາ ຈກ຺ກຣຕນປາຕຸຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣາ ຊາຕາ. ເຕນາຫ – ‘‘ເອວຣູປໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສີ’’ຕິ.

ຄຫປຕິຣຕນວຓ຺ຓນາ

໒໕໐. ເອວໍ ປາຕຸຠູຕອິຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຘນກຣຓີຍານໍ ກິຈ຺ຈານໍ ຍຖາສຸຂໍ ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ. ໂສ ປກຕິຍາວ ມຫາໂຠໂຄ, ມຫາໂຠຄກຸເລ ຊາໂຕ. ຣຎ຺ໂຎ ຘນຣາສິວຑ຺ຒໂກ ເສຏ຺ຐິຄຫປຕິ ໂຫຕິ. ຈກ຺ກຣຕນານຸຠາວສຫິຕໍ ປນສ຺ສ ກມ຺ມວິປາກຊໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ປາຕຸຠວຕິ, ເຍນ ອນ຺ໂຕປຖວິຍມ຺ປິ ໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິຘິໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຘເນນ ປວາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພານິ ຘນກຣຓີຍານິ ສມ຺ປາເທຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສາປິ ຕເຖວ ສມ຺ປາເທສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ອານນ຺ທ…ເປ… ເອວຣູປໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສີ’’ຕິ.

ປຣິຓາຍກຣຕນວຓ຺ຓນາ

໒໕໑. ເອວໍ ປາຕຸຠູຕຄຫປຕິຣຕນສ຺ສ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສພ຺ພກິຈ຺ຈສໍວິຘານສມຕ຺ຖໍ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ປກຕິຍາ ເອວ ໂສ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ວິຠາວີ. ຣຎ຺ໂຎ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມານຸຠາເວນ ປຣຈິຕ຺ຕຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍນ ທ຺ວາທສໂຍຊນາຍ ຣາຊປຣິສາຍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຫິເຕ ຈ ອຫິເຕ ຈ ວວຕ຺ຖເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ໂສປິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຫທໂຍ ຣາຊານໍ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານຸສາສເນນ ປວາເຣຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນມ຺ປິ ຕເຖວ ປວາເຣສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຐເປຕພ຺ພໍ ຐເປຕຸນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປຕພ຺ພໍ ຐເປຕຸໍ.

ຈຕຸອິທ຺ຘິສມນ຺ນາຄຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໒. ສມເວປາກິນິຍາຕິ ສມວິປາຈນິຍາ. ຄຫຓິຍາຕິ ກມ຺ມຊເຕໂຊຘາຕຸຍາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕມຕ຺ໂຕວ ອາຫາໂຣ ຊີຣຕິ, ຍສ຺ສ ວາ ປນ ປຸຏຠຕ຺ຕໍ ວິຍ ຕຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸໂຠເປເຕ ນ ສມເວປາກິນິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຍສ຺ສ ປນ ປຸນ ຠຕ຺ຕກາເລ ຠຕ຺ຕຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວ, ອຍໍ ສມເວປາກິນິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ.

ຘມ຺ມປາສາທໂປກ຺ຂຣຓິວຓ຺ຓນາ

໒໕໓. ມາເປສິ ໂຂຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຊນຣາສິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນ ມາເປສິ, ຣຎ຺ໂຎ ປນ ສຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນວ ຠູມິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິ ໂປກ຺ຂຣຓີສຫສ຺ສານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕານິ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວີຫິ ເວທິກາຫີຕິ ເອກາຍ ອິຏ຺ຐການໍ ປຣິຍນ຺ເຕເຍວ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອກາຍ ປຣິເວຓປຣິຈ຺ເຉທປຣິຍນ຺ເຕ. ເອຕທໂຫສີຕິ ກສ຺ມາ ອໂຫສິ? ເອກທິວສໍ ກິຣ ນຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມຫາຊນໍ ມຫາປຸຣິໂສ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອິເມ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກເວເສເນວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສເຈ ເອເຕສໍ ເອຕ຺ຖ ປິຬນ຺ຘນປຸປ຺ຜານິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຠທ຺ທກໍ ສິຍາຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ໂພຕຸກນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜໍ ນາມ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອຸຕຸມ຺ຫິ ປຸປ຺ຜຕິ. ອຫໍ ປນ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ – ‘‘ຍຖາ ສພ຺ເພສຸ ອຸຕູສຸ ປຸປ຺ຜິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິໍ. ໂຣປາເປສີຕິ ນານາວຓ຺ຓອຸປ຺ປລພີຊາທີນິ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ນ ໂຣປາເປສິ, ສຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນວ ປນສ຺ສ ສພ຺ພໍ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕໍ ໂລໂກ ຣຎ຺ຎາ ໂຣປິຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂຣປາເປສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາຊໂນ ນານປ຺ປກາຣໍ ຊລຊຖລຊມາລໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬມາໂນ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໒໕໔. ອຖ ຣາຊາ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ຊນໍ ສຸຂສມປ຺ປິຕໍ ກາຕຸກາໂມ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ອິມາສໍ ໂປກ຺ຂຣຓີນໍ ຕີເຣ’’ຕິອາທິນາ ຊນສ຺ສ ສຸຂວິຘານໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອກາສິ. ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫາເປສຸນ຺ຕິ ອຎ຺ໂຎ ສຣີຣໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏສິ, ອຎ຺ໂຎ ຈຸຓ຺ຓານິ ໂຍເຊສິ, ອຎ຺ໂຎ ຕີເຣ ນຫາຍນ຺ຕສ຺ສ ອຸທກໍ ອາຫຣິ, ອຎ຺ໂຎ ວຕ຺ຖານິ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ເຈວ ອທາສິ ຈ.

ປຏ຺ຐເປສິ ໂຂຕິ ກຖໍ ປຏ຺ຐເປສິ? ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຈ ປຸຣິສານຎ຺ຈ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ອລງ຺ກາເຣ ກາເຣຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິມຕ຺ຕເມວ ຕຕ຺ຖ ປຣິຈາຣວເສນ ເສສໍ ສພ຺ພໍ ປຣິຈ຺ຈາຄວເສນ ຐເປຕ຺ວາ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ທານໍ ເທຕິ, ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ມຫາຊໂນ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຖານິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນານາຄນ຺ເຘຫິ ວິລິຕ຺ໂຕ ປິຬນ຺ຘນວິຈິຕ຺ຕມາໂລ ທານຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອເນກປ຺ປກາເຣສຸ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຂຊ຺ຊເກສຸ ອຏ຺ຐວິຘປາເນສຸ ຈ ໂຍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ນານາວຓ຺ຓານິ ໂຂມສຸຂຸມານິ ວຕ຺ຖານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ເຍສໍ ຕາທິສານິ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ໂອຫາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍສໍ ປນ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຍານາທີສຸປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖິກາ ໂອຫາຍ, ອຕ຺ຖິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວຣສຍເນສຸ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖິກາ ໂອຫາຍ, ອຕ຺ຖິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຕ຺ຖີຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖິກາ ໂອຫາຍ, ອຕ຺ຖິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕວິຘຣຕນປສາຘນານິ ຈ ປສາເຘຕ຺ວາປິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖິກາ ໂອຫາຍ, ອຕ຺ຖິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ທານໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ສມຸຏ຺ຐາຍ ທີຍເຕວ. ຊມ຺ພຸທີປວາສິການໍ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ຣຎ຺ໂຎ ທານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາວ ວິຈຣນ຺ຕິ.

໒໕໕. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ເອວຣູປໍ ທານໍ ທທນ຺ໂຕປິ ‘ມຍ຺ຫໍ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ວາ ຂີຣາທີນິ ວາ ເທຖາ’ຕິ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫຣາເປຕິ, ນ ໂຂ ປນ ອມ຺ຫາກໍ – ‘ຣາຊາ ອາຫຣາເປຕີ’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີມາສິຕຸໍ ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ ເຕ ພຫຸໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປນາເມສຸໍ. ຕສ຺ມາ – ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຸໍ? ກສ຺ສຈິ ຆຣໂຕ ອປ຺ປໍ ອາຠຕໍ, ກສ຺ສຈິ ພຫຸ. ຕສ຺ມິໍ ປຏິສໍຫຣິຍມາເນ – ‘‘ກິໍ ຕເວວ ຆຣໂຕ ສຸນ຺ທຣໍ ອາຠຕໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຆຣໂຕ, ກິໍ ຕເວວ ຆຣໂຕ ພຫຸ, ນ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ກລຫສທ຺ໂທປິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ.

໒໕໖. ເອຫິ ຕ຺ວໍ ສມ຺ມາຕິ ເອຫິ ຕ຺ວໍ ວຍສ຺ສ. ຘມ຺ມໍ ນາມ ປາສາທນ຺ຕິ ປາສາທສ຺ສ ນາມໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາວ ອາຓາເປສິ. ວິສ຺ສກມ຺ໂມ ປນ ກີວ ມຫນ຺ໂຕ ເທວ ປາສາໂທ ໂຫຕູຕິ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທີຆໂຕ ໂຍຊນໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ສພ຺ພຣຕນມໂຍວ ໂຫຕູຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘ເອວໍ ໂຫຕຸ, ຠທ຺ທໍ ຕວ ວຈນ’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຘມ຺ມຣາຊານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ມາເປສິ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຠທ຺ທໍ ຕວາຕິ ໂຂ ອານນ຺ທາຕິ ເອວໍ ຠທ຺ທໍ ຕວ ອິຕິ ໂຂ ອານນ຺ທ. ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ວຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນາຕິ ສມຓຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິກຣໂຓກາໂສ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ອຘິວາເສສິ. ສາຣມໂຍຕິ ຈນ຺ທນສາຣມໂຍ.

໒໕໗. ທ຺ວີຫິ ເວທິກາຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກາ ເວທິກາ ປນສ຺ສ ອຸຓ຺ຫີສມຕ຺ຖເກ ອໂຫສິ, ເອກາ ເຫຏ຺ຐາ ປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຖເກ.

໒໕໘. ທຸທ຺ທິກ຺ໂຂ ອໂຫສີຕິ ທຸອຸທ຺ທິກ຺ໂຂ, ປຠາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທຸທ຺ທໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸສຕີຕິ ຫຣຕິ ຜນ຺ທາເປຕິ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ເທຕິ. ວິທ຺ເຘຕິ ອຸພ຺ພິທ຺ເຘ, ເມຆວິຄເມນ ທູຣີຠູເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທເວຕິ ອາກາເສ.

໒໕໙. ມາເປສິ ໂຂຕິ ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຆຣານິ ຠິນ຺ທຖາຕິ ນ ເອວໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມາເປສິ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສເນວ ປນສ຺ສ ຠູມິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຖາຣູປາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອໂຫສິ. ເຕ ສພ຺ພກາເມຫີຕິ ສພ຺ເພຫິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕວຕ຺ຖູຫິ, ສມເຓ ສມຓປຣິກ຺ຂາເຣຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປສີຕິ.

ປຐມຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຌານສມ຺ປຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໒໖໐. ມຫິທ຺ຘິໂກຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສເນວ ຈຕຸຣາສີຕິໂປກ຺ຂຣຓີສຫສ຺ສານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາຍ ມຫຕິຍາ ອິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຫານຸຠາໂວຕິ ເຕສໍເຍວ ອນຸຠວິຕພ຺ພານໍ ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫານຸຠາເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ – ‘‘ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທານສ຺ສາຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິປຣິຈ຺ຈາຄສ຺ສ. ທມສ຺ສາຕິ ອາຬວກສຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎາ ທໂມຕິ ອາຄໂຕ. ອິຘ ອຕ຺ຕານໍ ທເມນ຺ເຕນ ກຕໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ. ສໍຍມສ຺ສາຕິ ສີລສ຺ສ.

ໂພຘິສຕ຺ຕປຸພ຺ພໂຍຄວຓ຺ຓນາ

ອິຘ ຐຕ຺ວາ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຣາຊາ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຘຣມານກສ຺ເສວ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ເອໂກ ເຖໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ວາສໍ ວສຕິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ນິສຊ຺ຊນຏ຺ຐານຈງ຺ກມນຏ຺ຐານານິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ໂຍ ວສຕີ’’ຕິ? ອາມ, ອຸປາສກາຕິ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ອິເຘວ ອຍ຺ຍສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ປຫາຍ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ຉາເທຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິໂຍ ມຕ຺ຕິກາຍ ລິມ຺ປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຏ຺ຐຕ຺ຖຣຓໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ກຣິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ປຣິໂຠຄໍ, ນ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເຖໂຣ ອນ຺ໂຕຄາມໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກຏ຺ຐຕ຺ຖຣເຓ ນິສີທິ. ອຸປາສໂກປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສມີເປ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ຜາສຸກາ, ຠນ຺ເຕ, ປຓ຺ຓສາລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຜາສຸກາ, ຠທ຺ທມຸຂ, ປພ຺ພຊິຕສາຣຸປ຺ປາຕິ. ວສິສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ, ອິຘາຕິ? ອາມ, ອຸປາສກາຕິ, ໂສ ອຘິວາສນາກາເຣນ ວສິສ຺ສຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ນິພທ຺ຘໍ ມຍ຺ຫໍ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຏິຊານາເປຕ຺ວາ – ‘‘ເອກໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ວຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕວຣາ, ອຸປາສກ, ປພ຺ພຊິຕາຕິ. ຠນ຺ເຕ, ຍຎ຺ຈ ກປ຺ປຕິ, ຍຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວເທຫິ ອຸປາສກາຕິ. ຠນ຺ເຕ, ນິພທ຺ຘວສນຏ຺ຐາເນ ນາມ ມນຸສ຺ສາ ມງ຺ຄເລ ວາ ອມງ຺ຄເລ ວາ ອາຄມນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎໍ ນິມນ຺ຕິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ມຍ຺ຫໍ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ອຘິວາເສສິ.

ໂສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ກຏສາຏກໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປສິ, ອປສ຺ເສນໍ ນິກ຺ຂິປິ, ປາທກຖລິກໍ ຐເປສິ, ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓິ, ຈງ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂອກິຣິ, ມິເຄ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິໍ ຆໍສິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກໍ ປາເຕນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ກຓ຺ຏກວຕິໍ ປຣິກ຺ຂິປິ. ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອາຬຸລິກໍ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປາສາເຓຫິ ຈິນິຕ຺ວາ ພຫິ ກຓ຺ຏກວຕິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວຕິປຣິຍນ຺ເຕ ຕາລປນ຺ຕິໂຍ ໂຣເປຕິ, ມຫາຈງ຺ກເມ ສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ອາຬຸເລນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຈງ຺ກມມ຺ປິ ວຕິຍາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວຕິປຣິຍນ຺ເຕ ຕາລປນ຺ຕິໍ ໂຣເປສິ. ເອວໍ ອາວາສໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຕິຈີວຣໍ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ, ໂອສຘໍ, ປຣິໂຠຄຠາຊນໍ, ອາຣກຓ຺ຏກໍ, ປິປ຺ຜລິກໍ, ນຂຈ຺ເຉທນໍ, ສູຈິໍ, ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິໍ, ອຸປາຫນໍ, ອຸທກຕຸມ຺ພໍ, ຉຕ຺ຕໍ, ທີປກປລ຺ລກໍ, ມລຫຣຓິໍ. ປຣິສ຺ສາວນໍ, ຘມກຣຓໍ, ປຕ຺ຕໍ, ຖາລກໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕານໍ ປຣິໂຠຄຊາຕໍ, ສພ຺ພໍ ອທາສິ. ເຖຣສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ອທິນ຺ນປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ ນາໂຫສິ. ໂສ ສີລານິ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ເຖຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ເຖໂຣ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຍາວຕາຍຸກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຸສາວຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຣາຊາ ອໂຫສິ.

‘‘ເອວໍ ນາຕິມຫນ຺ຕມ຺ປິ, ປຸຎ຺ຎໍ ອາຍຕເນ ກຕໍ;

ມຫາວິປາກໍ ໂຫຕີຕິ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ວິຠາວິນາ’’.

ມຫາວິຍູຫນ຺ຕິ ຣຊຕມຍໍ ມຫາກູຏາຄາຣໍ. ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອຄມາສິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາມວິຕກ຺ກາຕິ ກາມວິຕກ຺ກ ຕຍາ ເອຕ຺ຕາວຕາ ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ອິໂຕ ປຣໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຠູມິ, ອິທໍ ຌານາຄາຣໍ ນາມ, ນຍິທໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ວສນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອວໍ ຕໂຍ ວິຕກ຺ເກ ກູຏາຄາຣທ຺ວາເຣເຍວ ນິວຕ຺ເຕສິ.

໒໖໑. ປຐມຊ຺ຌານນ຺ຕິອາທີສຸ ວິສຸໍ ກສິຓປຣິກມ຺ມກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນີລກສິເຓນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ນີລມຓິໍ, ປີຕກສິເຓນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ, ໂລຫິຕກສິເຓນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ຣຕ຺ຕມຓິໍ, ໂອທາຕກສິເຓນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ຣຊຕນ຺ຕິ ໂອໂລກິຕໂອໂລກິຕຏ຺ຐາເນ ກສິຓເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

໒໖໒. ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອິຕິ ປາຬິຍໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອປ຺ປມຎ຺ຎາເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ມຫາປຸຣິໂສ ປນ ສພ຺ພາປິ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸໂລມປຏິໂລມາທິວເສນ ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປວິສນ຺ໂຕ ມຘຸປຏລໍ ປວິຏ຺ຐຠມໂຣ ມຘຸຣເສນ ວິຍ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂເນວ ຍາເປຕິ.

ຈຕຸຣາສີຕິນຄຣສຫສ຺ສາທິວຓ຺ຓນາ

໒໖໓. ກຸສາວຕີຣາຊຘານິປ຺ປມຸຂານີຕິ ກຸສາວຕີ ຣາຊຘານີ ເຕສໍ ນຄຣານໍ ປມຸຂາ ສພ຺ພເສຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຕ຺ຕາຠິຫາໂຣຕິ ອຠິຫຣິຕພ຺ພຠຕ຺ຕໍ.

໒໖໔. ວສ຺ສສຕສ຺ສ ວສ຺ສສຕສ຺ສາຕິ ກສ຺ມາ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ? ເຕສໍ ສທ຺ເທນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ, ‘‘ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ໂທ ກຓ຺ຏໂກ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໗໒) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສທ຺ເທນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ມຫາປຸຣິໂສ. ອຖ ກສ຺ມາ ມາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູຕິ ນ ວທຕິ? ອິທານິ ຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ນິພທ຺ຘວຕ຺ຕໍ ນ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ນ ວທຕິ.

ສຸຠທ຺ທາເທວິອຸປສງ຺ກມນວຓ຺ຓນາ

໒໖໕. ເອຕທໂຫສີຕິ ກທາ ເອຕໍ ອໂຫສິ. ຣຎ຺ໂຎ ກາລງ຺ກິຣິຍທິວເສ. ຕທາ ກິຣ ເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ຣາຊາ ອນາຖກາລງ຺ກິຣິຍໍ ມາ ກໂຣຕຸ, ໂອໂຣເຘຫິ ພຫູຫິ ຘີຕູຫິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕວ ກໂຣຕູ’’ຕິ. ອຖ ເທວິໍ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສຸໍ. ປີຕານິ ວຕ຺ຖານີຕິ ຕານິ ກິຣ ປກຕິຍາ ຣຎ຺ໂຎ ມນາປານິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ປາຣຸປຖາຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ເຖວ ເທວິ ຕິຏ຺ຐາຕິ ເທວິ ອິມໍ ຌານາຄາຣໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕິ, ຌານຣຕິວິນ຺ທນຏ຺ຐານໍ ມມ, ມາ ອິຘ ປາວິສີຕິ.

໒໖໖. ເອຕທໂຫສີຕິ ໂລເກ ສຕ຺ຕາ ນາມ ມຣຓາສນ຺ນກາເລ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວິປ຺ປສນ຺ນອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວໍ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ອໂຫສິ, ຕໂຕ ມາ ຣຎ຺ໂຎ ກາລງ຺ກິຣິຍາ ອໂຫສີຕິ ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍໍ ອນິຈ຺ຉມານາ ສມ຺ປຕິ ຄຸຓມສ຺ສ ກຖຍິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐມານາກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມານິ ເຕ ເທວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທໍ ຊເນຫີຕິ ເປມໍ ອຸປ຺ປາເທຫິ, ຣຕິໍ ກໂຣຫິ. ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂນ຺ຕິ ຊີວິເຕ ສາເປກ຺ຂໍ, ອາລຍໍ, ຕຓ຺ຫໍ ກໂຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ໂຂ ມໍ ຕ຺ວໍ ເທວີຕິ ‘‘ມຍໍ ໂຂ, ເທວ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຸປຈາຣກຖໍ ນ ຊານາມ, ກຖໍ ວທາມ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ ອຍ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາຍ ເທວິຍາ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ເອວໍ ໂຂ ມໍ, ຕ຺ວໍ ເທວິ, ສມຸທາຈຣາຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຄຣຫິຕາຕິ ພຸທ຺ເຘຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘຫິ ສາວເກຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ພຫຸສ຺ສຸເຕຫິ ຄຣຫິຕາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສາເປກ຺ຂກາລກິຣິຍາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ເຄເຫ ຍກ຺ຂກຸກ຺ກຸຣອຊໂຄຓມຫິໍສມູສິກກຸກ຺ກຸຏອູກາມງ຺ຄຸລາທິຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກາຣຓໍ ໂຫຕິ.

໒໖໘. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ທາ ເທວີ ອສ຺ສູນິ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ເທວີ ເອກມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ອສ຺ສູນິ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ.

ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປຄມວຓ຺ຓນາ

໒໖໙. ຄຫປຕິສ຺ສ ວາຕິ ກສ຺ມາ ອາຫ? ເຕສໍ ກິຣ ໂສຓເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາທີນໍ ວິຍ ມຫຕີ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ໂສຓສ຺ສ ກິຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອກາ ຠຕ຺ຕປາຕິ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ ອຄ຺ຆຕິ. ອິຕິ ເຕສໍ ຕາທິສໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕານໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທ ຠຕ຺ຕມຸຈ຺ຉາ ຠຕ຺ຕກິລມໂຖ ໂຫຕິ.

໒໗໑. ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຊ຺ຌາວສາມີຕິ ຍຕ຺ຖ ວສາມິ, ຕໍ ເອກໍເຍວ ນຄຣໍ ໂຫຕິ, ອວເສເສສຸ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທໂຍ ເຈວ ທາສມນຸສ຺ສາ ຈ ວສິໍສຸ. ປາສາທກູຏາຄາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປລ຺ລງ຺ກາທີສຸປິ ເອກໍເຍວ ປລ຺ລງ຺ກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເສສາ ປຸຕ຺ຕາທີນໍ ປຣິໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕ຺ຖີສຸປິ ເອກາວ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ, ເສສາ ປຣິວາຣມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິທຫາມີຕິ ເອກເມວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ນິວາເສມິ, ເສສານິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ອສີຕິສຫສ຺ສາຘິການໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ປຸຣິສສຕສຫສ຺ສານໍ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ປຣມປ຺ປມາເຓນ ນາຬິໂກທນມຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ເສສໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ຈຕ຺ຕາລີສສຫສ຺ສາຘິການໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຸຣິສສຕສຫສ຺ສານໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອກຖາລິປາໂກ ຫິ ທສນ຺ນໍ ຊນານໍ ປໂຫຕິ.

ເອຕານິ ປນ ຈຕຸຣາສີຕິ ນຄຣສຫສ຺ສານິ ເຈວ ປາສາທສຫສ຺ສານິ ຈ ກູຏາຄາຣສຫສ຺ສານິ ຈ ເອກິສ຺ສາເຍວ ປຓ຺ຓສາລາຍ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ປລ຺ລງ຺ກສຫສ຺ສານິ ນິປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນມຎ຺ຈກສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ຫຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ອສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຣຖສຫສ຺ສານິ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນປີຐສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ມຓິສຫສ຺ສານິ ເອກທີປສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ໂປກ຺ຂຣຓີສຫສ຺ສານິ ເອກໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ປຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ຄຫປຕິສຫສ຺ສານິ ປຣິໂຠຄຠາຊນປຕ຺ຕຖາລກ ຘມກຣຓ ປຣິສ຺ສາວນ ອາຣກຓ຺ຏກ ປິປ຺ຜລກ ນຂຈ຺ເຉທນ ກຸຎ຺ຈິກກຓ຺ຓມລຫຣຓີ ປາທກຖລິກ ອຸປາຫນ ຉຕ຺ຕ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິທານສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ເຘນຸສຫສ຺ສານິ ໂຄຣສທານສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ວຕ຺ຖໂກຏິສຫສ຺ສານິ ນິວາສນປາຣຸປນທານສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ຖາລິປາກສຫສ຺ສານິ ໂຠຊນທານສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໒໗໒. ເອວໍ ຠຄວາ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ທາຣການໍ ປໍສ຺ວາຄາຣກີຬນໍ ວິຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຣິນິພ຺ພານມຎ຺ຈເກ ນິປນ຺ໂນວ ປສ຺ສານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິປຣິຓຕາຕິ ປກຕິວິຊຫເນນ ນິພ຺ພຸຕປທີໂປ ວິຍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິກຠາວໍ ຄຕາ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ຂາຣາຕິ ເອວໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠຄວາ ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ສຕຫຕ຺ຖຸພ຺ເພເຘ ຈມ຺ປກຣຸກ຺ເຂ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຈມ຺ປກປຸປ຺ຜໍ ອາທາຍ ນິສ຺ເສຓິໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ໂອຕເຣຍ຺ຍ, ເອວເມວ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຍ ອເນກວສ຺ສໂກຏິສຕສຫສ຺ສຸພ຺ເພຘໍ ມຫາສຸທສ຺ສນສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສມ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຖເກ ຐິຕໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ອາທາຍ ນິສ຺ເສຓິໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ. ເຕເນວ ປຸພ຺ເພ ວສຠຣາຊາ ທີຆຠາຓກຕ຺ເຖຣານໍ ໂລຫປາສາທສ຺ສ ປາຈີນປສ຺ເສ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຍໍ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕານໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ, ໂຠ, ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍເກນ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຂາທິຕປີຕຏ຺ຐາເນ ສມ຺ປຕ຺ຕິເມວ ກເຖຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ – ‘‘ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາເລ ‘‘ອິມໍ, ໂຠ, ທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາມຫຕ຺ຖໍ ສມິຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ອປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ – ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຫທໂຍ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ.

ເອວໍ ອທ຺ຘຸວາຕິ ເອວໍ ອຸທກປຸປ຺ຜຸຬາທໂຍ ວິຍ ຘຸວຠາວວິຣຫິຕາ. ເອວໍ ອນສ຺ສາສິກາຕິ ເອວໍ ສຸປິນເກ ປີຕປານີຍໍ ວິຍ ອນຸລິຕ຺ຕຈນ຺ທນໍ ວິຍ ຈ ອສ຺ສາສວິຣຫິຕາ.

ສຣີຣໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍາຕິ ສຣີຣໍ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍ. ອິທານິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ວາ ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ວາ ນຕ຺ຖິ ກິເລສປຫີນຕ຺ຕາ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ວທຕິ. ອິທໍ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອານຸຠາໂວ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ປນ ກາລງ຺ກິຣິຍໂຕ ສຕ຺ຕເມວ ທິວເສ ສຕ຺ຕຣຕນປາກາຣາ ສຕ຺ຕຣຕນຕາລາ ຈຕຸຣາສີຕິ ໂປກ຺ຂຣຓີສຫສ຺ສານິ ຘມ຺ມປາສາໂທ ຘມ຺ມໂປກ຺ຂຣຓີ ຈກ຺ກຣຕນນ຺ຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ອນ຺ຕຣຘາຍີຕິ. ຫຕ຺ຖິອາທີສຸ ປນ ອຍໍ ຘມ຺ມຕາ ຂີຓາຍຸກາ ສເຫວ ກາລງ຺ກໂຣນ຺ຕິ. ອາຍຸເສເສ ສຕິ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອຸໂປສຖກຸລໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອສ຺ສຣຕນໍ ວລາຫກກຸລໍ, ມຓິຣຕນໍ ເວປຸລ຺ລປພ຺ພຕເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ອານຸຠາໂວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຄຫປຕິຣຕນສ຺ສ ຈກ຺ຂຸ ປາກຕິກເມວ ໂຫຕິ. ປຣິຓາຍກຣຕນສ຺ສ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ນສ຺ສຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາຕິ ອິທໍ ປາຬິຍໍ ອາຣຸຬ຺ຫຎ຺ຈ ອນາຣຸຬ຺ຫຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ອໂວຈ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຊນວສຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ນາຕິກິຍາທິພ຺ຍາກຣຓວຓ຺ຓນາ

໒໗໓-໒໗໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຊນວສຠສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ປຣິໂຕ ປຣິໂຕ ຊນປເທສູຕິ ສມນ຺ຕາ ສມນ຺ຕາ ຊນປເທສຸ. ປຣິຈາຣເກຕິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆານໍ ປຣິຈາຣເກ. ອຸປປຕ຺ຕີສູຕິ ຎາຓຄຕິປຸຎ຺ຎານໍ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ. ກາສິໂກສເລສູຕິ ກາສີສຸ ຈ ໂກສເລສຸ ຈ, ກາສິຣຏ຺ເຐ ຈ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອງ຺ຄມຄຘໂຍນກກມ຺ໂພຊອສ຺ສກອວນ຺ຕິຣຏ຺ເຐສຸ ປນ ຉສຸ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ອິເມສໍ ປນ ໂສຬສນ຺ນໍ ມຫາຊນປທານໍ ປຸຣິເມສຸ ທສສຸເຍວ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ນາຕິກິຍາຕິ ນາຕິກຄາມວາສິໂນ.

ເຕນາຕິ ເຕນ ອນາຄາມິອາທິຠາເວນ. ສຸຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຎ຺ຫາພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ອນາຄາມິອາທີສຸ ນິຏ຺ຐງ຺ຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ເຕນ ອນາຄາມິອາທິຠາເວນ ອຕ຺ຕມນາ ອເຫສຸໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເຕນາຕິ ເຕ ນາຕິກິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ນ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອານນ຺ທປຣິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໗໗. ຠຄວນ຺ຕໍ ກິຕ຺ຕຍມານຣູໂປຕິ ອໂຫ ພຸທ຺ໂຘ, ອໂຫ ຘມ຺ໂມ, ອໂຫ ສງ຺ໂຆ; ອໂຫ ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິ ເອວໍ ກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕວ ກາລມກາສິ. ພຫຸຊໂນ ປສີເທຍ຺ຍາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ມາຕາ ຠາຕາ ຠຄິນີ ປຸຕ຺ໂຕ ຘີຕາ ສຫາຍໂກ, ເຕນ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຸຕ຺ຕາ, ເອກໂຕ ສຍິຕາ, ຕສ຺ສ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ມນາປໍ ອກຣິມ຺ຫ, ໂສ ກິຣ ອນາຄາມີ ສກທາຄາມີ ໂສຕາປນ຺ໂນ; ອໂຫ ສາຘຸ, ອໂຫ ສຸຏ຺ຐູຕິ ເອວໍ ພຫຸຊໂນ ປສາທໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

໒໗໘. ຄຕິນ຺ຕິ ຎາຓຄຕິໍ. ອຠິສມ຺ປຣາຍນ຺ຕິ ຎາຓາຠິສມ຺ປຣາຍເມວ. ອທ຺ທສາ ໂຂຕິ ກິຕ຺ຕເກ ຊເນ ອທ຺ທສ? ຈຕຸວີສຕິສຕສຫສ຺ສານິ.

໒໗໙. ອຸປສນ຺ຕປທິສ຺ໂສຕິ ອຸປສນ຺ຕທສ຺ສໂນ. ຠາຕິຣິວາຕິ ອຕິວິຍ ຠາຕິ, ອຕິວິຍ ວິໂຣຈຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ. ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ ອານນ຺ທາຕິ ເນວ ທສ, ນ ວີສຕິ, ນ ສຕໍ, ນ ສຫສ຺ສໍ, ອນູນາຘິການິ ຈຕຸວີສຕິສຕສຫສ຺ສານິ ອທ຺ທສນ຺ຕິ ອາຫ.

ຊນວສຠຍກ຺ຂວຓ຺ຓນາ

໒໘໐. ທິສ຺ວາ ປນ ເມ ເອຕ຺ຕໂກ ຊໂນ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ໂລຫິຕໍ ປສີທິ, ໂລຫິຕສ຺ສ ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປສີທິໍສູຕິ ສພ຺ພມິທໍ ວຕ຺ວາ ອຖ ໂຂ ອານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ໂສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສາຘິກສ຺ສ ຊນສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມາ ຊນວສໂຠຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ.

ອິໂຕ ສຕ຺ຕາຕິ ອິໂຕ ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ. ຕໂຕ ສຕ຺ຕາຕິ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ. ສໍສາຣານິ ຈຕຸທ຺ທສາຕິ ສພ຺ພາປິ ຈຕຸທ຺ທສຂນ຺ຘປຏິປາຏິໂຍ. ນິວາສມຠິຊານາມີຕິ ຊາຕິວເສນ ນິວາສໍ ຊານາມິ. ຍຕ຺ຖ ເມ ວຸສິຕໍ ປຸເຣຕິ ຍຕ຺ຖ ເທເວສຸ ຈ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປຄເຕນ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ຣາຊຠູເຕນ ອິໂຕ ອຕ຺ຕຠາວໂຕ ປຸເຣເຍວ ມຍາ ວຸສິຕໍ. ປຸເຣ ເອວໍ ວຸສິຕຕ຺ຕາ ເອວ ຈ ອິທານິ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ອຸປຣິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖປິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວຸສິຕຏ຺ຐາເນ ນິກນ຺ຕິຍາ ພລວຕາຍ ເອຕ຺ເຖວ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ.

໒໘໑. ອາສາ ຈ ປນ ເມ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອິມິນາຫໍ ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ນ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມຕ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ກາລໍ ວີຕິນາເມສິໍ. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ປນ ເມ ວິປສ຺ສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ອຊ຺ເຊວ ອຊ຺ເຊວ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ສອຸສ຺ສາໂຫ ວິຫຣາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍທຄ຺ເຄຕິ ລຏ຺ຐິວນຸຍ຺ຍາເນ ປຐມທສ຺ສເນ ໂສຕາປນ຺ນທິວສໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕທຄ຺ເຄ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອວິນິປາໂຕ ອວິນິປາຕໍ ສຎ຺ຊານາມີຕິ ຕໍທິວສໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ, ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິມໍ ຈຕຸທ຺ທສອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອວິນິປາໂຕ ລຏ຺ຐິວນຸຍ຺ຍາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວເສນ ອຘິຄຕໍ ອວິນິປາຕຘມ຺ມຕໍ ສຎ຺ຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ອນຸອຈ຺ຉຣິຍໍ. ຈິນ຺ຕຍມານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຈ຺ຉຣິຍເມວິທໍ ຍໍ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອທ຺ທສໍ. ອິທມ຺ປິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ຍຎ຺ຈ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ສຍໍປຣິສາຍ ຠາສໂຕ ຠຄວໂຕ ທິຏ຺ຐສທິສເມວ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ. ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຍາຕິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ທິຏ຺ຐຠາໂວ ຈ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ອາໂຣເຈຕຸກາມຕາ ຈ.

ເທວສຠາວຓ຺ຓນາ

໒໘໒. ສນ຺ນິປຕິຕາຕິ ກສ຺ມາ ສນ຺ນິປຕິຕາ? ເຕ ກິຣ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ວສ຺ສູປນາຍິກສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ, ປວາຣຓາສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ, ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖໍ, ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກກີຬານຸຠວນຕ຺ຖນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສ຺ເວ ວສ຺ສູປນາຍິກາຕິ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມາຍ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວາ ສຸຘມ຺ມາຍ ເທວສຠາຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕນ຺ຕິ ອສຸກວິຫາເຣ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວສ຺ສູປຄໂຕ, ອສຸກວິຫາເຣ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ທສ ວີສຕິ ຕິໍສໍ ຈຕ຺ຕາລີສໍ ປຎ຺ຎາສໍ ສຕໍ ສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂູ ວສ຺ສູປຄຕາ, ເອຕ຺ເຖຕ຺ຖ ຐາເນ ອຍ຺ຍານໍ ອາຣກ຺ຂໍ ສຸສໍວິຫິຕໍ ກໂຣຖາຕິ ເອວໍ ວສ຺ສູປນາຍິກສງ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ.

ຕທາປິ ເອເຕເນວ ກາຣເຓນ ສນ຺ນິປຕິຕາ. ອິທໍ ເຕສໍ ໂຫຕິ ອາສນສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທໍ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ອາສນໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເຕສຸ ນິສິນ຺ເນສຸ ອຖ ປຈ຺ຉາ ອມ຺ຫາກໍ ອາສນໍ ໂຫຕິ.

ເຍນຕ຺ເຖນາຕິ ເຍນ ວສ຺ສູປນາຍິກຕ຺ເຖນ. ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ອຣຎ຺ຎວາສິໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣກ຺ຂຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ. ເອຕ຺ເຖຕ຺ຖ ວຸຏ຺ຐຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ສໍວິທຫຖາຕິ ຈຕູຫິ ມຫາຣາເຊຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ. ວຸຕ຺ຕວຈນາປິ ຕນ຺ຕິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ເທວປຸຕ຺ຕາ ວທນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊາໂນ ວຸຕ຺ຕວຈນາ ນາມ. ຕຖາ ເຕຕ຺ຕິໍສ ເທວປຸຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈານຸສາສນ຺ຕິ, ອິຕເຣ ປຈ຺ຈານຸສິຏ຺ຐວຈນາ ນາມ. ປທທ຺ວເຍປິ ປນ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕເມວ. ອວິປກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຄຕາ.

໒໘໓. ອຸຬາໂຣຕິ ວິປຸໂລ ມຫາ. ເທວານຸຠາວນ຺ຕິ ຍາ ສາ ສພ຺ພເທວຕານໍ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣວິມານສຣີຣານໍ ປຠາ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ ຜຣຕິ. ມຫາປຸຎ຺ຎານໍ ປນ ສຣີຣປ຺ປຠາ ໂຍຊນສຕໍ ຜຣຕິ. ຕໍ ເທວານຸຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ.

ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເຫຕໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸທຍໂຕ ເອຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ເອຕໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ຍທິທໍ ອຣຸຓຸຄ຺ຄໍ, ເອວເມວ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນປິ ເອຕໍ – ‘‘ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

ສນງ຺ກຸມາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໘໔. ອນຠິສມ຺ຠວນີໂຍຕິ ອປຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ຕໍ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸປຖສ຺ມິນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸປສາເທ ອາປາເຖ ວາ. ໂສ ເທວານໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາເຖ ສມ຺ຠວນີໂຍ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ ນ ໂຫຕິ, ນ ອຠິຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ເຫຏ຺ຐາ ຫິ ເທວຕາ ອຸປຣູປຣິ ເທວານໍ ໂອຬາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ມາປິຕເມວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເວທປຏິລາຠນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐິປຏິລາຠໍ. ອຘຸນາຠິສິຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ເຊນາຕິ ສມ຺ປຕິ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ເຊນ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ທຸຏ຺ຐຄາມຓິອຠຍວຕ຺ຖຸນາ ທີເປຕພ຺ໂພ –

ໂສ ກິຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ທມິຬຣາຊາໂນ ວິຊິຕ຺ວາ ອນຸຣາຘປຸເຣ ປຕ຺ຕາຠິເສໂກ ຕຸຏ຺ຐໂສມນສ຺ເສນ ມາສໍ ນິທ຺ທໍ ນ ລຠິ, ຕໂຕ – ‘‘ນິທ຺ທໍ ນ ລຠາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ. ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ຊ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐາຫີຕິ. ໂສ ຈ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ສງ຺ໂຆ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ຈິຕ຺ຕຍມກໍ ສຊ຺ຌາຍຖາ’’ຕິ ອຏ຺ຐ ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ນິປຊ຺ຊ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊາ,’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍໍ ອາຣຠິໍສຸ. ຣາຊາ ສຊ຺ຌາຍໍ ສຸຓນ຺ໂຕວ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ເຖຣາ – ຣາຊານໍ ມາ ປໂພຘຍິຕ຺ຖາຕິ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຣາຊາ ທຸຕິຍທິວເສ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຖເຣ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ – ‘‘ກຸຫິໍ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຄຕາຕິ. ນຕ຺ຖິ, ໂຠ, ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ທາຣການໍ ອຊານນກເຠສຊ຺ຊໍ ນາມ, ຍາວ ນິທ຺ທາເຠສຊ຺ຊມ຺ປິ ຊານນ຺ຕິ ເຍວາຕິ ອາຫ.

ປຎ຺ຈສິໂຂຕິ ປຎ຺ຈສິຂຄນ຺ຘພ຺ພສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ. ປຎ຺ຈສິຂຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກິຣ ສພ຺ພເທວຕາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມມາຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມາປິ ຕາທິສໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ປາຕຸຣໂຫສິ. ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທີຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ວິສ຺ສຏ຺ໂຐຕິ ສຸມຸຕ຺ໂຕ ອປລິພຸທ຺ໂຘ. ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປໂນ. ມຎ຺ຊູຕິ ມຘຸໂຣ ມຸທຸ. ສວນີໂຍຕິ ໂສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກ ກຓ຺ຓສຸໂຂ. ພິນ຺ທູຕິ ເອກຄ຺ຆໂນ. ອວິສາຣີຕິ ສຸວິສໂທ ອວິປ຺ປກິຓ຺ໂຓ. ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ນາຠິມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄມ຺ຠີຣສມຸຏ຺ຐິໂຕ, ນ ຊິວ຺ຫາທນ຺ຕໂອຏ຺ຐຕາລຸມຕ຺ຕປ຺ປຫາຣສມຸຏ຺ຐິໂຕ. ເອວໍ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ ຫິ ອມຘຸໂຣ ຈ ໂຫຕິ, ນ ຈ ທູຣໍ ສາເວຕິ. ນິນ຺ນາທີຕິ ມຫາເມຆມຸທິງ຺ຄສທ຺ໂທ ວິຍ ນິນ຺ນາທຍຸຕ຺ໂຕ. ອປິເຈຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ປທໍ ປຸຣິມສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາປຣິສນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກາ ປຣິສາ, ຕຕ຺ຕກເມວ ວິຎ຺ຎາເປຕິ. ອນ຺ໂຕ ປຣິສາຍໍ ເຍວສ຺ສ ສທ຺ໂທ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ວິຘາວຕິ. ເຍ ຫິ ເກຈີຕິ ອາທິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ສຣຓໍ ຄຕາຕິ ນ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ສຣຓໍ ຄເຕ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນິພ຺ເພມຕິກຄຫິຕສຣເຓ ປນ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວຄຓໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ. ອິຕິ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຉ ເທວໂລກາທີສຸ ປິຏ຺ຐໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປູຣິຕນາຬິ ວິຍ ສຣວນນຬວນໍ ວິຍ ຈ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຊາຕປຣິສາຕິ ອາຫ.

ຠາວິຕອິທ຺ຘິປາທວຓ຺ຓນາ

໒໘໗. ຍາວສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຈິເມ ເຕນ ຠຄວຕາຕິ ເຕນ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖາຣາ ຠຄວຕາ ຍາວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຍາວ ສຸກຖິຕາ. ອິທ຺ຘິປາທາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ, ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປາທາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິທ຺ຘິປຫຸຕາຍາຕິ ອິທ຺ຘິປໂຫນກຕາຍ. ອິທ຺ຘິວິສວິຕາຍາຕິ ອິທ຺ຘິວິປຊ຺ຊນຠາວາຍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວນວເສນ ຈິຓ຺ຓວສິຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນຕາຍາຕິ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນຠາວາຍ, ນານປ຺ປກາຣໂຕ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ. ຉນ຺ທສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິອາທີສຸ ຉນ຺ທເຫຕຸໂກ ຉນ຺ທາຘິໂກ ວາ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘິ, ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຘານຠູຕາ ສງ຺ຂາຣາ ປຘານສງ຺ຂາຣາ. ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກສ຺ສ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ຉນ຺ທສມາຘິນາ ຈ ປຘານສງ຺ຂາເຣນ ຈ ອຸເປຕໍ. ອິທ຺ຘິປາທນ຺ຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິປຣິຍາເຍນ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວາ, ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ວາ ປຣິຍາເຍນ ອິທ຺ຘີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕານໍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣານໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປາທຠູໂຕ ເສສຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອິທ຺ຘິປາໂທຕິ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ (ວິຠ. ໔໓໔). ອິມິນາ ນເຍນ ເສເສສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍເຖວ ຫິ ຉນ຺ທໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ວີຣິຍໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ວີມໍສໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິ ວີມໍສາສມາຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປິຈ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ ປາໂທ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ອິທ຺ຘິ. ສອຸປຈາຣໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປາໂທ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ອິທ຺ຘີຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປາໂທ, ອປຣຠາເຄ ອິທ຺ຘີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິຕ຺ຖາເຣນ ອິທ຺ຘິປາທກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຈ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ວຸຕ຺ຕາ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ນິປ຺ຜນ຺ນາ ອິທ຺ຘິ. ອນິປ຺ຜນ຺ໂນ ອິທ຺ຘິປາໂທ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາທມທ຺ທນຕ຺ຖາຍ ອຠິຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕຣຈູຬິກວາໂຣ ນາມ ອາຠໂຕ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ, ວີຣິຍິທ຺ຘິປາໂທ, ຈິຕ຺ຕິທ຺ຘິປາໂທ, ວີມໍສິທ຺ຘິປາໂທ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານໍ ຠາເວຕິ ນິຍ຺ຍານິກໍ ອປຈຍຄາມິໍ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍ ປຐມາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ທຸກ຺ຂາປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ. ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຉນ຺ໂທ ຉນ຺ທິກຕາ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ ກຸສໂລ ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ, ອວເສສາ ຘມ຺ມາ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໔໕໘). ອິເມ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣວເສເນວ ອາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ຣຏ຺ຐປາລຕ຺ເຖໂຣ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ໂສຓຕ຺ເຖໂຣ ວີຣິຍໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ, ສມ຺ຠູຕຕ຺ເຖໂຣ ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ, ອາຍສ຺ມາ ໂມຆຣາຊາ ວີມໍສໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຈຕູສຸ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ເຕສຸ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ອຸປຏ຺ຐາເນ ຉນ຺ທຊາໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອຊ຺ຌາສຍຎ຺ຈ ຣຸຈິຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ປາປຸຓິ. ຍຖາ ໂສ, ເອວໍ ຉນ຺ທຘຸເຣນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອໂກ ປນ – ‘‘ທິວເສ ທິວເສ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ໂກ ສກ຺ໂກຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກິຈ຺ເຈ ປຣກ຺ກເມນ ອາຣາເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຸປິເຕ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຣຎ຺ຎາ ປຫິໂຕ ປຣກ຺ກເມນ ສຕ຺ຕຸມທ຺ທນໍ ກຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ປາປຸຓິ. ຍຖາ ໂສ, ເອວໍ ວີຣິຍຘຸເຣນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອໂກ – ‘‘ທິວເສ ທິວເສ ອຸປຏ຺ຐານມ຺ປິ ອຸເຣນ ສຕ຺ຕິສຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນມ຺ປິ ຠາໂຣເຍວ, ມນ຺ຕພເລນ ອາຣາເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ຂຕ຺ຕວິຊ຺ຊາຍ ກຕປຣິຈຍຕ຺ຕາ ມນ຺ຕສໍວິຘາເນນ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍຖາ ໂສ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕຘຸເຣນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປໂຣ – ‘‘ກິໍ ອິເມຫິ ອຸປຏ຺ຐານາທີຫິ, ຣາຊາໂນ ນາມ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຐານນ຺ຕຣໍ ເທນ຺ຕິ, ຕາທິສສ຺ສ ເທນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິເມວ ນິສ຺ສາຍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປາປຸຓິ, ຍຖາ ໂສ, ເອວໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ວີມໍສໍ ນິສ຺ສາຍ ວີມໍສຘຸເຣນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອເນກວິຫິຕນ຺ຕິ ອເນກວິຘໍ. ອິທ຺ຘິວິຘນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາສໍ.

ຕິວິຘໂອກາສາຘິຄມວຓ຺ຓນາ

໒໘໘. ສຸຂສ຺ສາຘິຄມາຍາຕິ ຌານສຸຂສ຺ສ ມຄ຺ຄສຸຂສ຺ສ ຜລສຸຂສ຺ສ ຈ ອຘິຄມາຍ. ສໍສຏ຺ໂຐຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ອຣິຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຣິເຍນ ຠຄວຕາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ. ສຸຓາຕີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີອາທີຫິ ວາ ເທສິຍມານໍ ສຸຓາຕິ. ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣຕີຕິ ອຸປາຍໂຕ ປຖໂຕ ກາຣຓໂຕ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິອາທິວເສນ ມນສິ ກໂຣຕິ. ‘‘ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນາມ ອຸປາຍມນສິກາໂຣ ປຖມນສິກາໂຣ, ອນິຈ຺ເຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ເຂ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕນິ ອນຕ຺ຕາຕິ ອສຸເຠ ອສຸຠນ຺ຕິ ສຈ຺ຈານຸໂລມິເກນ ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນາ ອນ຺ວາວຏ຺ຏນາ ອາໂຠໂຄ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ມນສິກາໂຣ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ກມ຺ມໍ ອາຣຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສໍສຏ຺ໂຐຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິປິ ກິເລສກາເມຫິປິ ອສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຐມຊ຺ຌານສຸຂໍ. ສຸຂາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສນ຺ຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຌານສຸຂປຈ຺ຈຍາ ອປຣາປຣໍ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປມຸທາຕິ ຕຸຏ຺ຐາກາຣໂຕ ທຸພ຺ພລປີຕິ. ປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ພລວຕຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ. ປຐໂມ ໂອກາສາຘິຄໂມຕິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຎ຺ຈນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຐໂມ ໂອກາສາຘິຄໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂອຬາຣິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍວຈີສງ຺ຂາຣາ ຕາວ ໂອຬາຣິກາ ໂຫນ຺ຕຸ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ກຖໍ ໂອຬາຣິກາຕິ? ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ກາຍສງ຺ຂາຣາ ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ວຈີສງ຺ຂາຣາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນນ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິຕິ ກາຍວຈີສງ຺ຂາເຣສຸ ປຫີເນສຸປິ ເຕ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິເຍວາຕິ ປຫີເນ ອຸປາທາຍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກາ ນາມ ຊາຕາ. ສຸຂນ຺ຕິ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ. ສຸຂາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອປຣາປຣໍ ໂສມນສ຺ສໍ. ທຸຕິໂຍ ໂອກາສາຘິຄໂມຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸຕິໂຍ ໂອກາສາຘິຄໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານານິ ປເນຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ເຖ ຄຫິເຕ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

ອິທໍ ກຸສລນ຺ຕິອາທີສຸ ກຸສລໍ ນາມ ທສກຸສລກມ຺ມປຖາ. ອກຸສລນ຺ຕິ ທສອກຸສລກມ຺ມປຖາ. ສາວຊ຺ຊທຸກາທໂຍປິ ເອເຕສໍ ວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສພ຺ພຎ຺ເຈວ ປເນຕໍ ກຓ຺ຫຎ຺ຈ ສຸກ຺ກຎ຺ຈ ສປ຺ປຏິຠາຄຎ຺ຈາຕິ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄໍ. ນິພ຺ພານເມວ ເຫຕໍ ອປ຺ປຏິຠາຄໍ. ອວິຊ຺ຊາ ປຫີຍຕີຕິ ວຏ຺ຏປຏິຈ຺ຉາທິກາ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີຍຕິ. ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສຸຂນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສຸຂຎ຺ເຈວ ຜລສຸຂຎ຺ຈ. ສຸຂາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສນ຺ຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອປຣາປຣໍ ໂສມນສ຺ສໍ. ຕຕິໂຍ ໂອກາສາຘິຄໂມຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ສພ຺ພກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຕິໂຍ ໂອກາສາຘິຄໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສມຄ຺ຄາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ອນ຺ໂຕຄຘາ ເອວາຕິ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕາ.

ອິເມ ປນ ຕໂຍ ໂອກາສາຘິຄມາ ອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມຓວເສນ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ສພ຺ພານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປຈາຣວເສນ ຈ ອປ຺ປນາວເສນ ຈ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຈຕຸວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ປຐມຊ຺ຌານໍ ‘‘ປຐໂມ ໂອກາສາຘິຄໂມ’’ຕິ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເຕຣສສຸ ຐາເນສຸ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານານິ, ປນ຺ນຣສສຸ ຐາເນສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຎ຺ຈ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ປາເປຕ຺ວາ ‘‘ທຸຕິໂຍ ໂອກາສາຘິຄໂມ’’ຕິ ກເຖຕພ຺ພໍ. ທສ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານານິ ປນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຠູຕານິ ຕຕິຍໍ ໂອກາສາຘິຄມໍ ຠຊນ຺ຕິ. ອປິຈ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ປຐມໍ ໂອກາສາຘິຄມໍ ຠຊຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ ທຸຕິຍໍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ ຕຕິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສິກ຺ຂາວເສນປິ ກເຖຕພ຺ພໍ. ສາມຎ຺ຎຜເລປິ ຈູຬສີລໂຕ ຍາວ ປຐມຊ຺ຌານາ ປຐໂມ ໂອກາສາຘິຄໂມ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາ ທຸຕິໂຍ, ວິປສ຺ສນາໂຕ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ຕຕິໂຍ ໂອກາສາຘິຄໂມຕິ ເອວໍ ສາມຎ຺ຎຜລສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສນປິ ກເຖຕພ຺ພໍ. ຕີສຸ ປນ ປິຏເກສຸ ວິນຍປິຏກໍ ປຐມໍ ໂອກາສາຘິຄມໍ ຠຊຕິ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ທຸຕິຍໍ, ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ຕຕິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ປິຏກວເສນປິ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ມຫາເຖຣາ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ອິມເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຕີຓິ ປິຏການິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມາຕິ. ເຕປິຏເກນ ຫິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຖິຕນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ເຕປິຏກໍ ຠຊາເປຕ຺ວາ ກຖິຕເມວ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸກຖິຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໘໙. ກຸສລສ຺ສາຘິຄມາຍາຕິ ມຄ຺ຄກຸສລສ຺ສ ເຈວ ຜລກຸສລສ຺ສ ຈ ອຘິຄມຕ຺ຖາຍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຫຕໍ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ເຂມຏ຺ເຐນ ວາ ກຸສລເມວ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາສມາຘິຍຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕກາເຍ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ປຣກາເຍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍໂຕ ປຣສ຺ສ ກາຍາຠິມຸຂໍ ຎາຓໍ ເປເສຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ຈ ສຕິມາຕິ ປເທນ ກາຍາທິປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ, ໂລໂກຕິ ປເທນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕກາຍາທໂຍວ ໂລໂກ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຈເຕ ສຕິປຏ຺ຐານາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຕ຺ຕສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣວຓ຺ຓນາ

໒໙໐. ສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໂຍ ປຣິກ຺ຂາຣາ. ‘‘ຣໂຖ ສີລປຣິກ຺ຂາໂຣ ຌານກ຺ໂຂ ຈກ຺ກວີຣິໂຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໔) ຫິ ເອຕ຺ຖ ອລງ຺ກາໂຣ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໖໗) ເອຕ຺ຖ ປຣິວາໂຣ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ. ‘‘ຄິລານປຈ຺ຈຍຊີວິຕປຣິກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໘໒) ເອຕ຺ຖ ສມ຺ຠາໂຣ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ. ອິຘ ປນ ປຣິວາຣປຣິກ຺ຂາຣວເສນ ‘‘ສຕ຺ຕ ສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິກ຺ຂຕາຕິ ປຣິວາຣິຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂສ ອຣິໂຍ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ອຍໍ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ປຣິວຸໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ວິຍ ສຕ຺ຕຫິ ອງ຺ເຄຫິ ປຣິວຸໂຕ ‘‘ອຣິໂຍ ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສອຸປນິໂສ ອິຕິປີຕິ ສອຸປນິສ຺ສໂຍ ອິຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສປຣິວາໂຣ ເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍໍ ຐິຕສ຺ສ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕີຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ມຄ຺ຄວເສນາປິ ຜລວເສນາປິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕິ…ເປ… ມຄ຺ຄຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ມຄ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິ ປໂຫຕິ. ຕຖາ ຜລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ຜລສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕິ…ເປ… ຜລສມ຺ມາຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ປໂຫຕີຕິ.

ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຓ຺ຓິຕານິ. ອປາຣຸຕາຕິ ວິວຏາ. ອມຕສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ. ທ຺ວາຣາຕິ ປເວສນມຄ຺ຄາ. ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາຕິ ອຈລປ຺ປສາເທນ. ຘມ຺ມວິນີຕາຕິ ສມ຺ມານິຍ຺ຍາເນນ ນິຍ຺ຍາຕາ.

ອຕ຺ຖາຍໍ ອິຕຣາ ປຊາຕິ ອນາຄາມິໂນ ສນ຺ຘາຍາຫ, ອນາຄາມິໂນ ຈ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຸຎ຺ຎຠາຄາຕິ ປຸຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປມາໂນ. ເຕນ ກທາຈິ ນາມ ມຸສາ ອສ຺ສາຕິ ມຸສາວາທຠເຍນ ສງ຺ຂາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ນ ປນ ມມ ສງ຺ຂາຕຸໍ ພລໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ.

໒໙໑. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຕິ ຠວນ຺ຕິ ອິມິນາ ເກວລໍ ເວສ຺ສວຓໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ປນສ຺ສ ເອວຣູໂປ ສຕ຺ຖາ ນາໂຫສີຕິ ວາ ນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ວາ ລທ຺ຘິ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ອຠິສມເຍ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ.

໒໙໒. ສຍໍປຣິສາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍໍ. ຕຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ຕໍ ອິທໍ ສກລໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິມານິ ປນ ປທານິ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຐປິຕານີຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ຊນວສຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ປຎ຺ຈສິໂຂຕິ ປຎ຺ຈຈູໂຬ ປຎ຺ຈກຸຓ຺ຑລິໂກ. ໂສ ກິຣ ມນຸສ຺ສປເຖ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມກຣຓກາເລ ທຫໂຣ ປຎ຺ຈຈູຬກທາຣກກາເລ ວຈ຺ຉປາລກເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎປິ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫິຄາເມ ຈຕຸມຄ຺ຄຏ຺ຐາເນສຸ ສາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓນ຺ໂຕ ເສຕຸໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິສມໍ ມຄ຺ຄໍ ສມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍານານໍ ອກ຺ຂປຏິຆາຕນຣຸກ຺ເຂ ຫຣນ຺ໂຕຕິ ເອວຣູປານິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣິຕ຺ວາ ທຫໂຣວ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ສ ໂສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ອໂຫສິ. ໂສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລເກ ນວຸຕິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ອາຍຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາໂຓ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘສທິໂສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອໂຫສິ. ໂສ ສກຏສຫສ຺ສມຕ຺ຕໍ ອາຠຣຓໍ ປສາເຘຕ຺ວາ ນວກຸມ຺ຠມຕ຺ເຕ ຄນ຺ເຘ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ທິພ຺ພຣຕ຺ຕວຕ຺ຖຘໂຣ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓກຓ຺ຓິກໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກຸຓ຺ຑລເກຫິ ປິຏ຺ຐິຍໍ ວຕ຺ຕມາເນຫິ ປຎ຺ຈຈູຬກທາຣກປຣິຫາເຣເນວ ວິຈຣຕິ. ເຕເນຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈສິໂຂ’’ ຕ຺ເວວ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຂີຓາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ, ເອກໂກຏ຺ຐາສໍ ອຕີຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓຕິ ອຕິອິຏ຺ຐກນ຺ຕມນາປວຓ຺ໂຓ. ປກຕິຍາປິ ເຫສ ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ, ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ປນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ. ເກວລກປ຺ປນ຺ຕິ ອນວເສສໍ ສມນ຺ຕໂຕ. ອນວເສສຕ຺ໂຖ ເອຕ຺ຖ ເກວລສທ຺ໂທ. ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຍ. ສມນ຺ຕໂຕ ອຕ຺ໂຖ ກປ຺ປສທ຺ໂທ, ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ໂອຠາເສຕ຺ວາຕິ ອາຠາຍ ຜຣິຕ຺ວາ, ຈນ຺ທິມາ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ເອໂກຠາສໍ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທວສຠາວຓ຺ຓນາ

໒໙໔. ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍນ຺ຕິ ສຸຘມ຺ມາຍ ນາມ ອິຕ຺ຖິຍາ ຣຕນມຕ຺ຕກຓ຺ຓິກຣຸກ຺ຂນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຠາຍໍ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ຜລິກມຍາ ຠູມິ, ມຓິມຍາ ອາຓິໂຍ, ສຸວຓ຺ຓມຍາ ຖມ຺ຠາ, ຣຊຕມຍາ ຖມ຺ຠຆຏິກາ ຈ ສງ຺ຆາຕາ ຈ, ປວາຬມຍານິ ວາຬຣູປານິ, ສຕ຺ຕຣຕນມຍາ ໂຄປານສິໂຍ ຈ ປກ຺ຂປາສກາ ຈ ມຸຂວຏ຺ຏິ ຈ, ອິນ຺ທນີລອິຏ຺ຐກາຫິ ຉທນໍ, ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ຉທນປີຐໍ, ຣຊຕມຍາ ຖູປິກາ, ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ຕີຓິ ໂຍຊນສຕານິ, ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ນວໂຍຊນສຕານິ, ອຸພ຺ເພຘໂຕ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕານິ, ເອວຣູປາຍໍ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ.

ຘຕຣຏ຺ໂຐຕິອາທີສຸ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ຄນ຺ຘພ຺ພຣາຊາ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວຕານໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສນ ປຣິວຸໂຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສຸວຓ຺ຓມຍານິ ຜລການິ ຈ ສຸວຓ຺ຓສຕ຺ຕິໂຍ ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຈ຺ຉິມາຠິມຸໂຂ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຕາ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ.

ວິຣູຬ຺ຫໂກ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑຣາຊາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑເທວຕານໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສນ ປຣິວຸໂຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຣຊຕມຍານິ ຜລການິ ຈ ສຸວຓ຺ຓສຕ຺ຕິໂຍ ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຕາ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ.

ວິຣູປກ຺ໂຂ ນາຄຣາຊາ ນາຄານໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສນ ປຣິວຸໂຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຓິມຍານິ ມຫາຜລການິ ຈ ສຸວຓ຺ຓສຕ຺ຕິໂຍ ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ປຸຣຕ຺ຖິມາຠິມຸໂຂ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຕາ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ.

ເວສ຺ສວໂຓ ຍກ຺ຂຣາຊາ ຍກ຺ຂານໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສນ ປຣິວຸໂຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສປວາຬມຍານິ ມຫາຜລການິ ຈ ສຸວຓ຺ຓສຕ຺ຕິໂຍ ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ທກ຺ຂິຓາຠິມຸໂຂ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຕາ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຖ ປຈ຺ຉາ ອມ຺ຫາກໍ ອາສນໍ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍ ປຈ຺ຉໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ນິສີທິຕຸໍ ໂອກາໂສ ປາປຸຓາຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ປວິສິຕຸໍ ວາ ປສ຺ສິຕຸໍ ວາ ນ ລຠາມ. ສນ຺ນິປາຕກາຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘເມວ. ເຕສຸ ວສ຺ສູປນາຍິກສງ຺ຄໂຫ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ. ຍຖາ ປນ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ, ເອວໍ ມຫາປວາຣຓາຍປິ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ກຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປວາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປິຍງ຺ຄຸທີປມຫາວິຫາຣສ຺ມິໍເຍວ ປວາເຣຕິ. ເສສາ ເທວຕາ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກາທີນິ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ເຈວ ທິພ຺ພຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມນາປຏ຺ຐານເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ປວາຣຓສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ.

ເທວໂລເກ ປນ ອາສາວຕີ ນາມ ລຕາ ອຕ຺ຖິ. ສາ ປຸປ຺ຜິສ຺ສຕີຕິ ເທວາ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕເກ ປຸປ຺ຜມາເນ ເອກວສ຺ສໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຑຸປລາສາທິຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ປຓ຺ຑຸປລາໂສ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕມນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ປຓ຺ຑຸປລາໂສ ໂຂ ທານິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ, ນ ຈິຣສ຺ເສວ ປນ຺ນປລາໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ປນ຺ນປລາໂສ ໂຫຕິ, ຂາຣກຊາໂຕ ໂຫຕິ, ຊາລກຊາໂຕ ໂຫຕິ, ກຸຏຸມລກຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂກຣກຊາໂຕ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕມນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ໂກຣກຊາໂຕ ທານິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ໂລ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໖໙).

ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສ຺ສ ໂກວິຬາຣສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ປຎ຺ຎາສ ໂຍຊນານິ ອາຠາຍ ຜຸຏໍ ໂຫຕິ, ອນຸວາຕໍ ໂຍຊນສຕໍ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຍມານຸຠາໂວ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສ຺ສ ໂກວິຬາຣສ຺ສາ’’ຕິ.

ປຸປ຺ຜິເຕ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕເກ ອາໂຣຫຓກິຈ຺ຈໍ ວາ ອງ຺ກຸສກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນມນກິຈ຺ຈໍ ວາ ປຸປ຺ຜາຫຣຓຕ຺ຖໍ ຈງ຺ໂກຏກກິຈ຺ຈໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ກນ຺ຕນກວາໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ວຓ຺ຏໂຕ ກນ຺ຕຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກວາໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ປເວສນກວາໂຕ ສຸຘມ຺ມໍ ເທວສຠໍ ປເວເສຕິ, ສມ຺ມຊ຺ຊນກວາໂຕ ປຸຣາຓປຸປ຺ຜານິ ນີຫຣຕິ, ສນ຺ຖຣຓກວາໂຕ ປຕ຺ຕກຓ຺ຓິກເກສຣານິ ນຈ຺ຈນ຺ໂຕ ສນ຺ຖຣຕິ, ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ຘມ຺ມາສນໍ ໂຫຕິ. ໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ ຣຕນປລ຺ລງ຺ໂກ ອຸປຣິ ຕິໂຍຊເນນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ຘາຣຍມາເນນ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອາສນໍ ອຕ຺ຖຣິຍຕິ. ຕໂຕ ເຕຕ຺ຕິໍສາຍ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎາສໍ ມເຫສກ຺ຂເທວຕານໍ. ອຎ຺ຎຕຣເທວຕານໍ ປນ ປຸປ຺ຜກຓ຺ຓິກາວ ອາສນໍ ໂຫຕິ.

ເທວາ ເທວສຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຸປ຺ເຜຫິ ເຣຓຸວຏ຺ຏິ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຣິ ກຓ຺ຓິກໍ ອາຫຈ຺ຈ ນິປຕມານາ ເທວຕານໍ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ລາຂາຣສປຣິກມ຺ມສຊ຺ຊິຕໍ ວິຍ ກໂຣຕິ. ເຕສໍ ສາ ກີຬາ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຣິໂຍສານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກກີຬານຸຠວນຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ.

ມາສສ຺ສ ປນ ອຏ຺ຐທິວເສ ເທວໂລເກ ມຫາຘມ຺ມສວນໍ ຆຸສຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ເທວສຠາຍໍ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ວາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ສກ຺ໂກ ວາ ເທວານມິນ຺ໂທ, ຘມ຺ມກຖິກຠິກ຺ຂຸ ວາ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຘມ຺ມກຖິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕິ. ອຏ຺ຐມິຍໍ ປກ຺ຂສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ອມຈ຺ຈາ, ຈາຕຸທ຺ທສິຍໍ ປຸຕ຺ຕາ, ປນ຺ນຣເສ ສຍໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏຎ຺ຈ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລກຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ອນຸວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕ – ‘‘ອສຸກາ ນາມ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ. ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ. ປຎ຺ຈສີລານິ ຣກ຺ຂຕິ. ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐ ອຸໂປສເຖ ກໂຣຕິ. ມາຕຸອຸປຏ຺ຐານໍ ປູເຣຕິ. ປິຕຸອຸປຏ຺ຐານໍ ປູເຣຕິ. ອສຸກຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປລຫຕ຺ຖກສເຕນ ປຸປ຺ຜກຸມ຺ເຠນ ປູຊາ ກຕາ. ທີປສຫສ຺ສໍ ອາໂຣປິຕໍ. ອກາລຘມ຺ມສວນໍ ກາຣິຕໍ. ຉຕ຺ຕເວທິກາ ປຸຏເວທິກາ ກຸຈ຺ຉິເວທິກາ ສີຫາສນໍ ສີຫໂສປານໍ ກາຣິຕໍ. ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປູເຣຕິ. ທສກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ລິຂິຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສິຂສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ເທນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈສິໂຂ ມາຕລິສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ເທຕິ. ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫໂກ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ເທຕິ.

ຍທາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມກາຣກາ ພຫູ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂປຕ຺ຖໂກ ຂຸທ຺ທໂກ ໂຫຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາວ ເທວາ – ‘‘ປມຕ຺ໂຕ, ວຕ ໂຠ ມຫາຊໂນ ວິຫຣຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍາ ປຣິປູຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຉ ເທວໂລກາ ຕຸຈ຺ຉາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ໂປຕ຺ຖໂກ ມຫາ ໂຫຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາວ ເທວາ – ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ວຕ ໂຠ, ມຫາຊໂນ ວິຫຣຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍາ ສຸຎ຺ຎາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຉ ເທວໂລກາ ປຣິປູຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘສາສເນ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວາ ອາຄເຕ ມຫາປຸຎ຺ເຎ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ວາເຈຕິ. ຕສ຺ສ ປກຕິນິຍາເມນ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຸຈ຺ເຈນ ສເຣນ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຈ ສກລໍ ທສໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ເທວນຄຣໍ ຉາເທຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ປວາຣຓສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິປຕິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕາຕິ ນວຫິ ກາຣເຓຫິ ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສມານາ. ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕນ຺ຕິ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທິເຠທໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຸຘມ຺ມຕໍ ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທິເຠທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຏ຺ຐຍຖາຠຸຈ຺ຈວຓ຺ຓນາ

໒໙໖. ຍຖາຠຸຈ຺ເຈຕິ ຍຖາຠູເຕ ຍຖາສຠາເວ. ວຓ຺ເຓຕິ ຄຸເຓ. ປຍິຣຸທາຫາສີຕິ ກເຖສິ. ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ກຖໍ ປຏິປນ຺ໂນ? ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ ອຠິນີຫຣມາໂນປິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ.

ທານປາຣມີ, ສີລປາຣມີ, ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມີ, ປຎ຺ຎາປາຣມີ, ວີຣິຍປາຣມີ, ຂນ຺ຕິປາຣມີ, ສຈ຺ຈປາຣມີ, ອຘິຏ຺ຐານປາຣມີ, ເມຕ຺ຕາປາຣມີ, ອຸເປກ຺ຂາປາຣມີຕິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ອິມາ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ໂຕປິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ.

ຂນ຺ຕິວາທິຕາປສກາເລ, ຈູຬຘມ຺ມປາລກຸມາຣກາເລ, ຉທ຺ທນ຺ຕນາຄຣາຊກາເລ, ຠູຣິທຕ຺ຕຈມ຺ເປຍ຺ຍສງ຺ຂປາລນາຄຣາຊກາເລ, ມຫາກປິກາເລ ຈ ຕາທິສານິ ທຸກ຺ກຣານິ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕກມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ປາຣມີກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ຕໂຕ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ຕຸສິຕປຸເຣ ຍາວຕາຍຸກໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕປິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ.

ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາຫິ ຍາຈິໂຕ ປຎ຺ຈ ມຫາວິໂລກນານິ ວິໂລເກຕ຺ວາ ເທວານໍ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸຣາ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ.

ທສ ມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ລຸມ຺ພິນີວເນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕປິ, ເອກູນຕິໍສວສ຺ສານິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິຕ຺ວາ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອໂນມນທີຕີເຣ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕປິ, ຉພ຺ພສ຺ສານິ ປຘາເນນ ອຕ຺ຕານໍ ກິລເມຕ຺ວາ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕປິ, ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ຍາເປນ຺ໂຕປິ, ອິສິປຕນໍ ອາຄມ຺ມ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕປິ, ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ, ເທໂວໂຣຫຓໍ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕປິ, ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕປິ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊນ຺ໂຕປິ, ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ໂຕປິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ຍາວສ຺ສ ສາສປມຕ຺ຕາປິ ຘາຕຸໂຍ ຘຣນ຺ຕິ, ຕາວ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສປທານິ ເອຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ປຸຣິມສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫີຕິ ອຕີເຕປິ ພຸທ຺ຘໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນ ສມນຸປສ຺ສາມ, ອນາຄເຕປິ ນ ສມນຸປສ຺ສາມ, ເອຕຣຫິ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ອຠາວໂຕເຍວ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ ນ ສມນຸປສ຺ສາມາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ຫິ – ‘‘ອຕີຕານາຄຕາ ພຸທ຺ຘາ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣາ ສທິສາເຍວ, ກິໍ ສກ຺ໂກ ກເຖຕີ’’ຕິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ – ‘‘ເອຕຣຫິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ສຕ຺ຖາ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ປສ຺ສາມາຕິ ກເຖຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຈ ເອຕ຺ຖ, ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ປເທສຸ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສ຺ວາກ຺ຂາຕາທີນິ ຈ ກຸສລາທີນິ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

ຄງ຺ໂຄທກໍ ຍມຸໂນທເກນາຕິ ຄງ຺ຄາຍມຸນານໍ ສມາຄມຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ, ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ເອກສທິສເມວ ໂຫຕິ, ນ ມຫາສມຸທ຺ທອຸທເກນ ສໍສຏ຺ຐກາເລ ວິຍ ວິສທິສໍ. ປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຏິປທາປິ ປຣິສຸທ຺ຘາວ. ນ ຫິ ທຫຣກາເລ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທີນິ ກຕ຺ວາ ອໂຄຈເຣ ຈຣິຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກກາເລ ນິພ຺ພານໍ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ກາ, ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປນ ປຏິປທາ ປຣິສຸທ຺ຘາວ ວຏ຺ຏຕິ ອາກາສູປມາ. ຍຖາ ຫິ ອາກາສມ຺ປິ ອລຄ຺ຄໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອາກາເສ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິປທາປິ ກຸເລ ວາ ຄເຓ ວາ ອລຄ຺ຄາ ອພທ຺ຘາ ອາກາສູປມາ ວຏ຺ຏຕິ. ສາ ປເນສາ ຕາທິສາວ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ກຖິຕາ ເທສິຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສໍສນ຺ທຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈາ’’ຕິ.

ປຏິປນ຺ນານນ຺ຕິ ປຏິປທາຍ ຐິຕານໍ. ວຸສິຕວຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຖວາສານໍ ເອເຕສໍ. ລທ຺ຘສຫາໂຍຕິ ເອເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຫ ອຍນໂຕ ສຫາໂຍ. ‘‘ອທຸຕິໂຍ ອສຫາໂຍ ອປ຺ປຏິສໂມ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອສທິສຏ຺ເຐນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປນຸຊ຺ຊາຕິ ເຕສໍ ມຊ຺ເຌປິ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ເຕນ ອປນຸຊ຺ຊ, ອປນຸຊ຺ເຊວ ເອກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ໂຂ ປນ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ລາໂຠຕິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ມຫາລາໂຠ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ກທາ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ? ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິສິປຕເນ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ທມນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕໂຍ ຊຏິເລ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ຄຕສ຺ສ ພິມ຺ພິສາຣທມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ ອປຈິໂຕ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໗໐). ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິເກສຸ ຈຕູສຸ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍສຸ ອຸສ຺ສນ຺ນປຸຎ຺ຎນິສ຺ສນ຺ທສມຸປ຺ປນ຺ໂນ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ມໂຫໂຆ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣມາໂນ ອາຄຈ຺ຉຕິ.

ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ຣາຊຄເຫ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສາເກເຕ ໂກສມ຺ພິຍໍ ພາຣາຓສິຍໍ ຠຄວໂຕ ປຏິປາຏິຠຕ຺ຕໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕຕ຺ເຖໂກ – ‘‘ອຫໍ ສຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ພນ຺ຘິ. ອຎ຺ໂຎ – ອຫໍ ທ຺ເວ ສຕານິ. ອຎ຺ໂຎ – ອຫໍ ປຎ຺ຈ ສຕານິ. ອຎ຺ໂຎ – ອຫໍ ສຫສ຺ສໍ. ອຎ຺ໂຎ – ອຫໍ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ. ອຎ຺ໂຎ – ອຫໍ ປຎ຺ຈ. ທສ. ວີສຕິ. ປຎ຺ຎາສໍ; ອຎ຺ໂຎ – ອຫໍ ສຕສຫສ຺ສໍ. ອຎ຺ໂຎ – ອຫໍ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ພນ຺ຘິ. ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ – ‘‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກຏານິ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ອນຸພນ຺ຘິເຍວ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຊານປທາ ມນຸສ຺ສາ ພຫຸໍ ໂລຓມ຺ປິ ເຕລມ຺ປິ ຕຓ຺ຑຸລມ຺ປິ ຂາທນີຍມ຺ປິ ສກເຏສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ຍຕ຺ຖ ປຏິປາຏິໍ ລຠິສ຺ສາມ, ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ’’ (ມຫາວ. ໒໘໒). ເອວໍ ອຎ຺ຎານິປິ ຂນ຺ຘເກ ຈ ວິນເຍ ຈ ພຫູນິ ວຕ຺ຖູນິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອສທິສທາເນ ປເນສ ລາໂຠ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ຠຄວຕິ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຣາຊາ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ອທາສິ. ທຸຕິຍທິວເສ ນາຄຣາ ອທໍສຸ. ປຸນ ເຕສໍ ທານໂຕ ອຕິເຣກໍ ຣາຊາ, ຕສ຺ສ ທານໂຕ ອຕິເຣກໍ ນາຄຣາຕິ ເອວໍ ພຫູສຸ ທິວເສສຸ ຄເຕສຸ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ນາຄຣາ ທິວເສ ທິວເສ ອຕິເຣກຕຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຖວິສ຺ສໂຣ ປນ ຣາຊາ ນາຄເຣຫິ ທາເນ ປຣາຊິໂຕຕິ ຄຣຫາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ມລ຺ລິກາ ອຸປາຍໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສາລກລ຺ຍາຓິປທເຣຫິ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ນີລຸປ຺ປເລຫິ ຉາເທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ອາສນສຕານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິສຕານິ ອາສນານໍ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ຐເປຕ຺ວາ ເອເກເກນ ຫຕ຺ຖິນາ ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣາເປສິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາສນານໍ ອນ຺ຕເຣ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ ເອເກກາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕາ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ຘໍ ປິສຕິ. ນິຏ຺ຐິຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ຄນ຺ຘມ຺ພເຓ ປກ຺ຂິປຕິ, ຕໍ ອປຣາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕາ ນີລຸປ຺ປລຫຕ຺ຖເກນ ສມ຺ປຣິວຕ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕໂຣ ປຣິວາຣາ, ອປຣາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ ອິຕ຺ຖີ ຕາລວຓ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພີຊຕິ, ອຎ຺ຎາ ຘມກຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວຕິ, ອຎ຺ຎາ ປຕ຺ຕໂຕ ອຸທກໍ ຫຣຕິ. ຠຄວໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຄ຺ຆານິ ອເຫສຸໍ. ປາທກຖລິກາ ອາຘາຣໂກ ອປສ຺ເສນຜລກໍ ຉຕ຺ຕປາທມຓີຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຄ຺ຆານິ ອເຫສຸໍ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ສຕສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ທາເນ ອງ຺ຄຸລິມາລຕ຺ເຖໂຣ ສງ຺ຆນວໂກ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ອາສນສມີເປ ອານີໂຕ ຫຕ຺ຖີ ຕໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ – ‘‘ອຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖີ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖີ ປນ ອຕ຺ຖິ, ອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ – ສງ຺ຆນວໂກ ກຕໂຣ ມຫາຣາຊາຕິ? ອງ຺ຄຸລິມາລຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວາຕິ. ເຕນ ຫິ ຕໍ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິໍ ອາເນຕ຺ວາ ຐເປຕຸ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຫຕ຺ຖິໍ ມຓ຺ຑຍິຕ຺ວາ ອານຍິໍສຸ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ເຕເຊນ ນາສາວາຕສຎ຺ຈຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເອວໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ທານໍ ທີຍິຕ຺ຖ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຣາຊາ ທສພລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ຕສ຺ສຎ຺ຈ ປຣິສຕິ ກາໂຬ ຈ ຊຸຓ຺ໂຫ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອມຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ. ກາໂຬ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນສ຺ສຕິ ຣາຊກຸລສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ, ກິໍ ນາເມເຕ ເອຕ຺ຕກາ ຊນາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍິສ຺ສນ຺ເຕວ, ອິທໍ ປນ ເອໂກ ຣາຊປຸຣິໂສ ລຠິຕ຺ວາ ກິໍ ນາມ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ອໂຫ ນສ຺ສຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ. ຊຸຓ຺ໂຫ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ອິທໍ ຣາຊຕ຺ຕນໍ ນາມ, ໂກ ອຎ຺ໂຎ ອິທໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ? ກິໍ ຣາຊາ ນາມ ໂສ, ໂຍ ຣາຊຕ຺ຕເນ ຐິໂຕປິ ເອວຣູປໍ ທານໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ຠຄວາ ປຣິສາຍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ – ‘‘ສເຈ ອຊ຺ຊ ຊຸຓ຺ຫສ຺ສ ອຊ຺ຌາສເຍນ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖມິ, ກາຬສ຺ສ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘາ ຜລິສ຺ສຕິ. ມຍາ ໂຂ ປນ ສຕ຺ຕານຸທ຺ທຍຕາຍ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ. ຊຸຓ຺ໂຫ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ທິວເສ ມຍິ ຘມ຺ມໍ ກຖຍນ຺ເຕ ມຄ຺ຄຜລໍ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ປນ ກາຬໍ ໂອໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຈຕຸປ຺ປທິກເມວ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ນ ເວ ກທຣິຍາ ເທວໂລກໍ ວຊນ຺ຕິ,

ພາລາ ຫເວ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ທານໍ;

ຘີໂຣ ຈ ທານໍ ອນຸໂມທມາໂນ,

ເຕເນວ ໂສ ໂຫຕິ ສຸຂີ ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໗໗);

ຣາຊາ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ – ‘‘ມຍາ ມຫາທານໍ ທິນ຺ນໍ, ສຕ຺ຖາ ຈ ເມ ມນ຺ທເມວ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ, ນາສກ຺ຂິໍ ມຎ຺ເຎ ທສພລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ມຫນ຺ຕໍ ທານໍ ທິນ຺ນໍ, ອນຸໂມທນາ ຈ ເມ ນ ມຫຕີ ກຕາ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂທໂສ’’ຕິ? ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ໂທໂສ, ປຣິສາ ປນ ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ນ ເທເສສິນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ປຣິສາ ນ ສຸທ຺ຘາຕິ? ສຕ຺ຖາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອມຈ຺ຈານໍ ປຣິວິຕກ຺ກໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ກາຬໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ເອວໍ, ຕາຕ, ກາຬາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ມຍິ ມມ ສນ຺ຕກໍ ທທມາເນ ຕວ ກຕຣໍ ຐານໍ ຣຸຊ຺ຊຕິ, ນ ຕໍ ສກ຺ໂກມິ ປສ຺ສິຕຸໍ, ປພ຺ພາເຊຖ ນໍ ມມ ຣຏ຺ຐໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ຊຸຓ຺ຫໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ເອວໍ ກິຣ, ຕາຕ, ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຕວ ຈິຕ຺ຕານຸຣູປເມວ ໂຫຕູ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ມຓ຺ຑເປ ເອວໍ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕສຸເຍວ ອາສເນສຸ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕາເຍວ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕໂຣ ປຣິວາຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊເຄຫໂຕ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຍາ ທິນ຺ນສທິສເມວ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ທານໍ ເທຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອທາສິ. ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ – ‘‘ຘມ຺ມໍ ຠຄວາ ເທເສຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ສຕ຺ຖາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທານານໍ ອນຸໂມທນໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ມຫານທິໂຍ ເອໂກຆປຸຓ຺ຓາ ກຸຣຸມາໂນ ວິຍ ມຫາຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຊຸຓ຺ໂຫ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ປສີທິຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸໍ ນາມ ອທາສິ. ເອວໍ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ໂຂ ປນ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ລາໂຠຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ສິໂລໂກຕິ ວຓ຺ຓຄຸຓກິຕ຺ຕນໍ. ໂສປິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ຠຄວໂຕ ຂຕ຺ຕິຍາປິ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ຄຫປຕໂຍປິ ນາຄາ ສຸປຓ຺ຓາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ເທວຕາ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນປິ ກິຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ວາ – ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາປິ ວຣໂຣຊສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖຫີຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສຸໍ. ໂສ ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສພລໍ ປາທຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເກສນ຺ຕາ ອປໂລກຍມາໂນ ລິກ຺ຂາມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຊ຺ຊໍ ອທິສ຺ວາ – ‘‘ວິປ຺ປກິຓ຺ຓທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນວິຠູສິເຕ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ສຸຜຸລ຺ລິຕປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກຕາຣາຄຓສມຸຊ຺ຊລິຕອນ຺ຕລິກ຺ຂວິຈິຕ຺ຕກຸສຸມສສ຺ສິຣິກນນ຺ທນວນສທິເສ ອນວຊ຺ຊອຕ຺ຕຠາເວ ອວຓ຺ຓໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ມຸຂມ຺ປິ ວິປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ມຸທ຺ຘາປິ ສຕ຺ຕຘາ ຜເລຍ຺ຍ, ອວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອຸປາໂຍ ນຕ຺ຖິ, ວຓ຺ຓເມວ ວທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາທຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເກສນ຺ຕາ ອຕິເຣກປທສຫສ຺ເສນ ວຓ຺ຓເມວ ກເຖສິ. ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ປເນສ ວຓ຺ໂຓ ນາມ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ສິໂລໂກຕິ.

ຍາວ ມຎ຺ເຎ ຂຕ຺ຕິຍາຕິ ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ນາຄາ ສຸປຓ຺ຓາ ຍກ຺ຂາ ອສຸຣາ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນຕິ ສພ຺ເພວ ເຕ ສມ຺ປິຍາຍມານຣູປາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ວິຄຕມໂທ ໂຂ ປນາຕິ ເອຕ຺ຕກາ ມໍ ຊນາ ສມ຺ປິຍາຍມານຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ນ ມທປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທວາທິວເສນ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ວິຄຕມໂທ ໂຂ ປນ ໂສ ຠຄວາ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ.

ຍຖາວາທີຕິ ຍໍ ວາຈາຍ ວທຕິ, ຕທນ຺ວຍເມວສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍຎ຺ຈ ກາເຍນ ກໂຣຕິ, ຕທນ຺ວຍເມວສ຺ສ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ກາໂຍ ວາ ວາຈໍ, ວາຈາ ວາ ກາຍໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ວາຈາ ກາເຍນ, ກາໂຍ ຈ ວາຈາຍ ສເມຕິ. ຍຖາ ຈ –

‘‘ວາເມນ ສູກໂຣ ໂຫຕິ, ທກ຺ຂິເຓນ ອຊາມິໂຄ;

ສເຣນ ເນລໂກ ໂຫຕິ, ວິສາເຓນ ຊຣຄ຺ຄໂວ’’ຕິ. –

ອຍໍ ສູກຣຍກ຺ໂຂ ສູກເຣ ທິສ຺ວາ ສູກຣສທິສໍ ວາມປສ຺ສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທຕິ, ອຊາມິເຄ ທິສ຺ວາ ຕໍສທິສໍ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທຕິ, ເນລກວຈ຺ຉເກ ທິສ຺ວາ ວຈ຺ຉກຣວໍ ຣວນ຺ໂຕ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທຕິ, ໂຄເຓ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ວິສາຓສທິສານິ ວິສາຓານິ ມາເປຕ຺ວາ ເຕ ທູຣໂຕວ – ‘‘ໂຄໂຓ ວິຍ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປຄເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ຍຖາ ຈ ຘມ຺ມິກວາຍສຊາຕເກ ສກຸເຓຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ວາຍໂສ – ‘‘ອຫໍ ວາຕຠກ຺ໂຂ, ວາຕຠກ຺ຂຕາຍ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປາຓການຎ຺ຈ ມຣຓຠເຍນ ເອເກເນວ ປາເທນ ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫປິ –

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣຖ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ຘມ຺ມໍ ຈຣຖ ຎາຕໂຍ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈາ’’ຕິ.

ສກຸເຓສຸ ວິສ຺ສາສໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ຕໂຕ –

‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕາຍໍ ປກ຺ຂີ, ທິໂຊ ປຣມຘມ຺ມິໂກ;

ເອກປາເທນ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ, ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ໂມຕິ ຠາສຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວິສ຺ສາສມາຄເຕ ສກຸເຓ ຂາທິຕ຺ຖ. ເຕນ ເຕສໍ ວາຈາ ກາເຍນ, ກາໂຍ ຈ ວາຈາຍ ນ ສເມຕິ, ນ ເອວໍ ຠຄວໂຕ. ຠຄວໂຕ ປນ ວາຈາ ກາເຍນ, ກາໂຍ ຈ ວາຈາຍ ສເມຕິເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕິຓ຺ຓາ ຕຣິຕາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອສ຺ສາຕິ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ. ‘‘ກຖມິທໍ ກຖມິທ’’ນ຺ຕິ ເອວຣູປາ ວິຄຕາ ກຖໍກຖາ ອສ຺ສາຕິ ວິຄຕກຖໍກໂຖ. ຍຖາ ຫິ ມຫາຊໂນ – ‘‘ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ກິໍ ຣຸກ຺ໂຂ ນາມ, ອຍໍ ຄາໂມ, ອຍໍ ຊນປໂທ, ອິທໍ ຣຏ຺ຐໍ, ກິໍ ຣຏ຺ຐໍ ນາມ, ກສ຺ມາ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ ອຸຊຸກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອຍໍ ວງ຺ກກ຺ຂນ຺ໂຘ, ກສ຺ມາ ກຓ຺ຏໂກ ໂກຈິ ອຸຊຸໂກ ໂຫຕິ, ໂກຈິ ວງ຺ໂກ, ປຸປ຺ຜໍ ກິຎ຺ຈິ ສຸຄນ຺ຘໍ, ກິຎ຺ຈິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ, ຜລໍ ກິຎ຺ຈິ ມຘຸຣໍ, ກິຎ຺ຈິ ອມຘຸຣ’’ນ຺ຕິ ສກງ຺ໂຂວ ໂຫຕິ, ນ ເອວໍ ສຕ຺ຖາ. ສຕ຺ຖາ ຫິ – ‘‘ອິເມສໍ ນາມ ຘາຕູນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ອິທໍ ເອວໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວິຄຕກຖໍກໂຖວ. ຍຖາ ຈ ປຐມຊ຺ຌານາທິລາຠີນໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີສຸ ກງ຺ຂາ ໂຫຕິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ ຍາຖາວສນ຺ນິຏ຺ຐານາຠາວໂຕ ໂວຫາຣວເສນ ກງ຺ຂາ ນາມ ໂຫຕິເຍວ, ນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ໂສ ຫິ ຠຄວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຄຕກຖໍກໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ຍຖາ ເກຈິ ສີລມຕ຺ເຕນ, ເກຈິ ວິປສ຺ສນາມຕ຺ເຕນ, ເກຈິ ປຐມຊ຺ຌາເນນ…ເປ… ເກຈິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ, ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນຠາວມຕ຺ເຕນ…ເປ… ເກຈິ ອຣຫຕ຺ເຕນ, ເກຈິ ສາວກປາຣມີຎາເຓນ, ເກຈິ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາເຓນ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ປາ ປຣິປຸຓ຺ຓມໂນຣຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ມມ ສຕ຺ຖາ. ມມ ປນ ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ອຘິກາສເຍນ ອຸຕ຺ຕມນິສ຺ສຍຠູເຕນ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ໂປຣາຓພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຠູເຕນ ຈ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສາມໍ ສຈ຺ຈານິ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ພເລສຸ ຈ ວສີຠາວ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຈນໂຕ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ປຕາປິ ຠຄວໂຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄເນວ ນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ.

໒໙໗. ຍຖຣິວ ຠຄວາຕິ ຍຖາ ຠຄວາ, ເອວໍ ເອກສ຺ມິໍ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມານາ ອໂຫ ວຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊິນາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຈ຺ຈາສິສມານາ ວທນ຺ຕິ. ອຖາປເຣ ຕີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ເອກໂຕ ວິຈຣຓຠາວໍ ອາກງ຺ຂມານາ ຕໂຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ອາຫໍສຸ. ອປເຣ – ‘‘ທສ ປາຣມິໂຍ ນາມ ປູເຣຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທຸລ຺ລຠາ, ສເຈ ປນ ເອໂກ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ເອໂກ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ, ເອວມ຺ປິ ຊມ຺ພຸທີໂປ ໂສເຠຍ຺ຍ ເຈວ, ພຫຸຎ຺ຈ ຫິຕສຸຂມຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອໂຫ ວຕ, ມາຣິສາຕິ ອາຫໍສຸ.

໒໙໘. ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຐານໍ ອວກາໂສຕິ ອຸຠຍເມຕໍ ກາຣຓາຘິວຈນເມວ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຜລນ຺ຕິ ຐານໍ. ໂອກາໂສ ວິຍ ຈສ຺ສ ຕໍ ເຕນ ວິນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຠາວໂຕຕິ ອວກາໂສ. ຍນ຺ຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເຍນ ກາຣເຓນ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ –

‘‘ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ, ປຣິຫຣນ຺ຕິ ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈນາ;

ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ, ເອຕ຺ຖ ເຕ ວຕ຺ຕເຕ ວໂສ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໕໐໓) –

ຄາຖາຍ ເອກຈກ຺ກວາຬເມວ ເອກາ ໂລກຘາຕຸ. ‘‘ສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ອກມ຺ປິຕ຺ຖາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໒໖) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສໍ ເອກາ ໂລກຘາຕຸ. ‘‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ຕິສຫສ຺ສິມຫາສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ, ໂອຠາເສນ ຈ ຜເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໑) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຕິສຫສ຺ສິມຫາສຫສ຺ສີ ເອກາ ໂລກຘາຕຸ. ‘‘ອຍຎ຺ຈ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕູ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໑) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ທສຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກາ ໂລກຘາຕຸ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ຊາຕິເຂຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕຕ຺ຣາປິ ຐເປຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ ມຊ຺ຌິມເທສໍ ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຊາຕິເຂຕ຺ຕໂຕ ປນ ປຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານເມວ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຍນຕ຺ເຖນາຕິ ເຍນ ປວາຣຓສງ຺ຄຫຕ຺ເຖນ.

ສນງ຺ກຸມາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໐໐. ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈາຕິ ອລງ຺ກາຣປຣິວາເຣນ ຈ ປຸຎ຺ຎສິຣິຍາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໐໑. ສາຘຸ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປສາທເນ ສາຘຸສທ຺ໂທ. ສງ຺ຂາຍ ໂມທາມາຕິ ຊານິຕ຺ວາ ໂມທາມ.

ໂຄວິນ຺ທພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໓໐໔. ຍາວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ມຫາປຎ຺ໂຎວ ໂສ ຠຄວາຕິ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ຍາວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຕິຈິຣຣຕ຺ຕໍ ມຫາປຎ຺ໂຎວ ໂສ ຠຄວາ. ໂນຕິ ກຖໍ ຕຸມ຺ເຫ ມຎ຺ຎຖາຕິ. ອຖ ສຍເມເວຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກາຕຸກາໂມ – ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍເມຕໍ, ມາຣິສາ, ຍໍ ອິທານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ຕິຓ຺ຓໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິວິທ຺ຘອສາຘາຣຓຎາໂຓ ໂສ ຠຄວາ ມຫາປຎ຺ໂຎ ຠເວຍ຺ຍ, ກິເມຕ຺ຖ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອປຣິປກ຺ກາຍ ປນ ໂພຘິຍາ ປເທສຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ສຣາຄາທິກາເລປິ ມຫາປຎ຺ຎຠາວເມວ ໂວ, ມາຣິສາ, ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠວປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠູຕປຸພ຺ພໍ ໂຠຕິອາທິມາຫ.

ປຸໂຣຫິໂຕຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ອນຸສາສນປຸໂຣຫິໂຕ. ໂຄວິນ຺ໂທຕິ ໂຄວິນ຺ທິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຕ຺ໂຕ, ປກຕິຍາ ປນສ຺ສ ອຎ຺ຎເທວ ນາມໍ, ອຠິສິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ໂຄວິນ຺ໂທ’’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ. ໂຊຕິປາໂລຕິ ໂຊຕນໂຕ ຈ ປາລນໂຕ ຈ ໂຊຕິປາໂລ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຊາຕທິວເສ ສພ຺ພາວຸຘານິ ອຸຊ຺ໂຊຕິໍສຸ. ຣາຊາປິ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ອຕ຺ຕໂນ ມງ຺ຄລາວຸຘໍ ປຊ຺ຊລິຕໍ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ໂຄວິນ຺ໂທ ປາໂຕວ ຣາຊູປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຂເສຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉິ ຣາຊາ – ‘‘ກຸໂຕ ເມ ອາຈຣິຍ, ສຸຂເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາໂຣເຈສິ. ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ສກລນຄເຣ ອາວຸຘານິ ປຊ຺ຊລິໍສູຕິ. ຣາຊາ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ກຸມາໂຣ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຠາຍິ. ‘‘ກິໍ ວິຕກ຺ເກສິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ໂຐ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ‘‘ມາ ຠາຍິ ມຫາຣາຊ, ເນໂສ ກຸມາໂຣ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທຸພ຺ຠິສ຺ສຕິ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປນ ເຕນ ສໂມ ປຎ຺ຎາຍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈເນນ ມຫາຊນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ອນຸສາສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕິ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ – ‘‘ກຸມາຣສ຺ສ ຂີຣມູລໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ກຸມາຣໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ມມ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ກຸມາໂຣ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິມນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ປາລນສມຕ຺ຖຕາຍ ຈ ໂຊຕິປາໂລຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂຊຕນໂຕ ຈ ປາລນໂຕ ຈ ໂຊຕິປາໂລ’’ຕິ.

ສມ຺ມາ ໂວສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ມາ ໂວສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອລມຕ຺ຖທສຕໂຣຕິ ສມຕ຺ໂຖ ປຏິພໂລ ອຕ຺ຖທໂສ ອລມຕ຺ຖທໂສ, ຕໍ ອລມຕ຺ຖທສໍ ຕິເຣຕີຕິ ອລມຕ຺ຖທສຕໂຣ. ໂຊຕິປາລສ຺ເສວ ມາຓວສ຺ສ ອນຸສາສນິຍາຕິ ໂສປິ ໂຊຕິປາລໍເຍວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອນຸສາສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໓໐໕. ຠວມຕ຺ຖຸ ຠວນ຺ຕໍ ໂຊຕິປາລນ຺ຕິ ໂຠໂຕ ໂຊຕິປາລສ຺ສ ຠໂວ ວຸທ຺ຘິ ວິເສສາຘິຄໂມ ສພ຺ພກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ມງ຺ຄລຎ຺ຈ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖນ຺ຕິ? ‘‘ອລໍ, ມຫາຣາຊ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ຘຸວຘມ຺ໂມ ເອສ ສພ຺ພສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມຣຓປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ໂສກວິໂນທນປຏິສນ຺ຖາຣກຖໍ ປຣິໂຍສາເປຕ຺ວາ. ມາ ໂນ ຠວໍ ໂຊຕິປາໂລ ອນຸສາສນິຍາ ປຈ຺ຈພ຺ຍາຫາສີຕິ ມາ ປຏິພ຺ຍາກາສິ, ‘‘ອນຸສາສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ນາຫໍ ອນຸສາສາມີ’’ຕິ ໂນ ມາ ອນຸສາສນິຍາ ປຈ຺ຈກ຺ຂາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິສມ຺ໂຠສີຕິ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປຏ຺ຐເປສິ. ມນຸສ຺ສາ ເອວມາຫໍສູຕິ ຕໍ ປິຕຣາ ມຫາປຎ຺ຎຕຣໍ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ອນຸສາສນ຺ຕໍ ສພ຺ພກມ຺ເມ ອຠິສມ຺ຠວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ໂຄວິນ຺ໂທ ວຕ, ໂຠ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ວຕ, ໂຠ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ເອວມາຫໍສຸ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ໂຄວິນ຺ໂທ ວຕ, ໂຠ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ ເອຕສ຺ສ ປິຕາ; ອຍໍ ປນ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ວຕ, ໂຠ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ.

ຣຊ຺ຊສໍວິຠຊນວຓ຺ຓນາ

໓໐໖. ເຍນ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາຕິ ເຍ ເຕ ‘‘ສຫາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ, ເຕ ກິຣ ເຣຓຸສ຺ສ ເອກປິຕິກາ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ‘‘ອຍໍ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ເອເຕສໍ ຣຊ຺ຊສໍວິຠາຄໍ ກເຣຍ຺ຍ ວາ ນ ວາ, ຍໍນູນາຫໍ ເຕ ປຏິກຈ຺ເຈວ ເຣຓຸສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ເຍນ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ຣາຊກຕ຺ຕາໂຣຕິ ຣາຊກາຣກາ ອມຈ຺ຈາ.

໓໐໗. ມທນີຍາ ກາມາຕິ ມທກຣາ ປມາທກຣາ ກາມາ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ເອສ ອນຸສ຺ສຣິຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ອາຍນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໐໘. ສຣາມຫໍ ໂຠຕິ ຕທາ ກິຣ ມນຸສ຺ສານໍ ສຈ຺ຈວາທິກາໂລ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກທາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເກນ ທິຏ຺ຐໍ, ເກນ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອຠູຕໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ສຣາມຫໍ ໂຠ’’ຕິ ອາຫ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖນ຺ຕິ ກິໍ ມຫາຣາຊ ເທວຕ຺ຕໍ ຄເຕ ຣຎ຺ເຎ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ຘຸວຘມ຺ໂມ ເອສ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ເອວໍຠາວິໂນ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເອວຣູປໍ ປຏິສນ຺ຖາຣກຖໍ. ສພ຺ພານິ ສກຏມຸຂານິ ປຏ຺ຐເປສີຕິ ສພ຺ພານິ ຉ ຣຊ຺ຊານິ ສກຏມຸຂານິ ປຏ຺ຐເປສິ. ເອເກກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ຊໍ ຕິໂຍຊນສຕໍ ໂຫຕິ, ເຣຓຸສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ໂຊສຣຓປເທໂສ ທສຄາວຸຕໍ, ມຊ຺ເຌ ປນ ເຣຓຸສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ວິຕານສທິສໍ ອໂຫສິ. ກສ຺ມາ ເອວໍ ປຏ຺ຐເປສີຕິ? ກາເລນ ກາລໍ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ອປີເຬຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊປເທເສເນວ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ຈ. ປຣຣຊ຺ຊໍ ໂອຕິຓ຺ຓສ຺ສ ຫິ – ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ເທຖ, ໂຄຓໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທໂຕ ມນຸສ຺ສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ – ‘‘ອິເມ ຣາຊາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິເຕນ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປີຬໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິເຕນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ອິມິນາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ລທ຺ຘພ຺ພເມວາ’’ຕິ ມນຸສ຺ສາ ປີຬໍ ນ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ອິມມຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ‘‘ສມ຺ໂມທມານາ ຣາຊາໂນ ຈິຣໍ ຣຊ຺ຊມນຸສາສນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ປຏ຺ຐເປສິ.

‘‘ທນ຺ຕປຸຣໍ ກລິງ຺ຄານໍ, ອສ຺ສການຎ຺ຈ ໂປຕນໍ;

ມາຫິສ຺ສຕິ ອວນ຺ຕີນໍ, ໂສວີຣານຎ຺ຈ ໂຣທຸກໍ.

ມິຖິລາ ຈ ວິເທຫານໍ, ຈມ຺ປາ ອງ຺ເຄສຸ ມາປິຕາ;

ພາຣາຓສີ ຈ ກາສີນໍ, ເອເຕ ໂຄວິນ຺ທມາປິຕາ’’ຕິ. –

ເອຕານິ ສຕ຺ຕ ນຄຣານິ ມຫາໂຄວິນ຺ເທເນວ ເຕສໍ ຣາຊູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ມາປິຕານິ.

‘‘ສຕ຺ຕຠູ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ຈ, ເວສ຺ສຠູ ຠຣໂຕ ສຫ;

ເຣຓຸ ທ຺ເວ ຈ ຘຕຣຏ຺ຐາ, ຕທາສຸໍ ສຕ຺ຕ ຠາຣຘາ’’ຕິ. –

ອິມານິ ເຕສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ນາມານິ. ເຕສຸ ຫິ ເອໂກ ສຕ຺ຕຠູ ນາມ ອໂຫສິ, ເອໂກ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ, ເອໂກ ເວສ຺ສຠູ ນາມ, ເອໂກ ເຕເນວ ສຫ ຠຣໂຕ ນາມ, ເອໂກ ເຣຓຸ ນາມ, ທ຺ເວ ປນ ຘຕຣຏ຺ຐາຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ຠາຣຘາ ມຫາຣາຊາໂນ ອເຫສຸນ຺ຕິ.

ປຐມຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກິຕ຺ຕິສທ຺ທອພ຺ຠຸຄ຺ຄມນວຓ຺ຓນາ

໓໑໑. ອຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍໍ ອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສານຸຠາເວນ, ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສານຸຠາເວນ ນິປ຺ຜນ຺ນາ. ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ອມ຺ເຫ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ສມຄ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ປຸພ຺ພູປກາຣິສ຺ສ ປນ ນ ສຸກຣາ ປຏິກິຣິຍາ ກາຕຸໍ. ອມ຺ເຫ ສຕ຺ຕປິ ຊເນ ເອໂສເຍວ ອນຸສາສຕຸ, ເອຕໍເຍວ ເສນາປຕິຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕຎ຺ຈ ກໂຣມ, ເອວໍ ໂນ ວຸທ຺ຘິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ມຫາໂຄວິນ຺ໂທປິ – ‘‘ມຍາ ເອເຕ ສມຄ຺ຄາ ກຕາ, ສເຈ ເອເຕສໍ ອຎ຺ໂຎ ເສນາປຕິ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາປຕິປຸໂຣຫິຕານໍ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຘິວາເສມິ ເນສໍ ເສນາປຕິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານຎ຺ຈາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂຠ’’ຕິ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ສຕ຺ຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາເລຕິ ‘‘ອຫໍ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ ສມ຺ມຸໂຂ ຠເວຍ຺ຍໍ ວາ ນ ວາ, ຍຕ຺ຖາຫໍ ສມ຺ມຸໂຂ ນ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕຕ຺ເຖວ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ອນຸປຸໂຣຫິເຕ ຐເປສິ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຕ຺ຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາເລ’’ຕິ. ທິວສສ຺ສ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ສາຍໍ ປາໂຕ ວາ ນຫາຍນ຺ຕີຕິ ນຫາຕກາ. ວຕຈຣິຍປຣິໂຍສາເນ ວາ ນຫາຕາ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ຂາທນ຺ຕິ ນ ປິວນ຺ຕີຕິ ນຫາຕກາ.

໓໑໒. ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉີຕິ ອຠິອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ. ຕທາ ກິຣ ມນຸສ຺ສານໍ ‘‘ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສທ຺ຘິໍ ອມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ເອວໍ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອນຸສາສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ນິສິນ຺ນນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຍເມວ ກຖາ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ. ນ ໂຂ ປນາຫນ຺ຕິ ມຫາປຸຣິໂສ ກິຣ – ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອຠູໂຕ ວຓ຺ໂຓ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ວຓ຺ຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຂ ປນ ນ ຠາຣິຍາ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວຓ຺ຓສ຺ສ ຣກ຺ຂນເມວ ຠາຣິຍໍ, ອຍຎ຺ຈ ເມ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອມນ຺ເຕຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ວຓ຺ໂຓ ອຸປ຺ປນ຺ໂນວ, ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ວິຕ຺ຖາຣິກຕໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມທສ຺ສເນ ອຸປາຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕນ຺ຕິອາທິອຕ຺ຖໍ ປຣິວິຕກ຺ເກສິ.

໓໑໓. ເຍນ ເຣຓຸ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວໍ ເມ ອນ຺ຕຣາ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ວາ ສລ຺ລປິຕຸກາໂມ ວາ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍໂຕ ຉິນ຺ນປລິໂພໂຘ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ອຸປສງ຺ກມິ, ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໓໑໖. ສາທິສິໂຍຕິ ສມວຓ຺ຓາ ສມຊາຕິກາ.

໓໑໗. ນວໍ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາຕິ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານຈງ຺ກມນສມ຺ປນ຺ນໍ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວສນກ຺ຂມໍ ພຫິ ນຬປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ ອາວສຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ. ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍີຕິ ກຣຸຓາຍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານໍ ຌາຍິ, ກຣຸຓາມຸເຂນ ປເນຕ຺ຖ ອວເສສາປິ ຕໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ຄຫິຕາວ. ອຸກ຺ກຓ຺ຐນາ ປຣິຕສ຺ສນາຕິ ຌານຠູມິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ອນຠິຣຕິອຸກ຺ກຓ຺ຐນາ ວາ ຠຍປຣິຕສ຺ສນາ ວາ ນຕ຺ຖິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປນ ອາຄມນປຕ຺ຖນາ ອາຄມນຕຓ຺ຫາ ອຫູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ພ຺ຣຫ຺ມຸນາສາກຈ຺ຉາວຓ຺ຓນາ

໓໑໘. ຠຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠຍເມວ. ອຊານນ຺ຕາຕິ ອຊານມານາ. ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໙) ມຍໍ ກິນ຺ຕິ ຕໍ ຊານາມ, ອຍໍ ກຕ຺ຖວາສິໂກ, ກິນ຺ນາໂມ, ກິໍ ໂຄຕ຺ໂຕຕິອາທີນໍ ອາກາຣານໍ ເກນ ອາກາເຣນ ຕໍ ຘາຣຍາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມໍ ເວ ກຸມາຣໍ ຊານນ຺ຕີຕິ ມໍ ‘‘ກຸມາໂຣ’’ຕິ ‘‘ທຫໂຣ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກຕິ ເສຏ຺ຐໂລເກ. ສນນ຺ຕນນ຺ຕິ ຈິຣຕນໍ ໂປຣາຓກໍ. ອຫໍ ໂສ ໂປຣາຓກຸມາໂຣ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ນາມ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ໂຄວິນ຺ທ ຊານາຫີຕິ ໂຄວິນ຺ທ ປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ເອວໍ ຊານາຫິ, ເອວໍ ມໍ ຘາເຣຫິ.

‘‘ອາສນໍ ອຸທກໍ ປຊ຺ຊໍ, ມຘຸສາກຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ;

ອຄ຺ເຆ ຠວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ອຄ຺ຆໍ ກຸຣຸຕຸ ໂນ ຠວ’’ນ຺ຕິ. –

ເອຕ຺ຖ ອຄ຺ຆນ຺ຕິ ອຕິຖິໂນ ອຸປນາເມຕພ຺ພໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວ ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຖ ນິສີທຖ, ອິທໍ ອຸທກໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ອິໂຕ ປານີຍໍ ປິວຖ, ປາເທ ໂຘວຖ, ອິທໍ ປຊ຺ຊໍ ປາທານໍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ເຕລໍ, ອິໂຕ ປາເທ ມກ຺ເຂຖ, ອິທໍ ມຘຸສາກນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສທິສໍ ໂຫຕິ, ນ ໂສ ‘‘ອິທໍ ສ຺ເວ, ອິທໍ ຕຕິຍທິວເສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຘິໍ ນາມ ກໂຣຕິ. ມຘຸສາກໍ ປນ ອໂລຓໍ ອຘູປນໍ ອຕກ຺ກໍ ອຸທເກນ ເສທິຕສາກໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍສ – ‘‘ອິທໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ອຄ຺ເຆ ຠວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິເມ ສພ຺ເພປິ ອຄ຺ຆາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ອຄ຺ເຆ ຠວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ. ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ອຄ຺ຆໍ ກຸຣຸຕຸ ໂນ ຠວໍ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ໂນ ຠວໍ ອິທມຄ຺ຆນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິໍ ປເນສ – ‘‘ອິໂຕ ເອກມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ນ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນ ຊານາຕີຕິ. ໂນ ນ ຊານາຕິ, ຊານນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອາຄໂຕ ອຕິຖິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ວຕ຺ຕສີເສນ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ປຓ຺ຑິໂຕ ມມ ປຣິໂຠຄກຣຓາຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຸທາຫຸ ໂກຫຎ຺ເຎ ຐຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສມນ຺ນາຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ວຕ຺ຕສີເສ ຐິໂຕ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ທານິ ເມ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ ເຕ ອຄ຺ຆໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ໂຄວິນ຺ທ ຠາສສີຕິ ອາຫ. ຍໍ ຕ຺ວໍ ໂຄວິນ຺ທ ຠາສສິ – ‘‘ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຖ ນິສີທຖາ’’ຕິອາທິ, ຕຕ຺ຣ ເຕ ມຍໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ນາ ນາມ ໂຫມ, ປານີຍໍ ປີຕາ ນາມ ໂຫມ, ປາທາປິ ເມ ໂຘຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕຸ, ເຕເລນປິ ມກ຺ຂິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຸທກສາກມ຺ປິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕຸ, ຕຍາ ທິນ຺ນໍ ອຘິວາສິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍໍ ຍໍ ຕ຺ວໍ ຠາສສິ, ຕໍ ຕໍ ມຍາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ ເຕ ອຄ຺ຆໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ໂຄວິນ຺ທ ຠາສສີ’’ຕິ. ເອວໍ ປນ ອຄ຺ຆໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕຕ຺ຖາຍາຕິອາທິມາຫ.

ກງ຺ຂີ ອກງ຺ຂິໍ ປຣເວທິເຍສູຕິ ອຫໍ ສວິຈິກິຈ຺ໂຉ ຠວນ຺ຕໍ ປເຣນ ສຍໍ ອຠິສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ປຣສ຺ສ ປາກເຏສຸ ປຣເວທິເຍສຸ ປຎ຺ເຫສຸ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉໍ.

ຫິຕ຺ວາ ມມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ມມ, ອິທໍ ມມາຕິ ອຸປກຣຓຕຓ຺ຫໍ ຈຊິຕ຺ວາ. ມນຸເຊສູຕິ ສຕ຺ເຕສຸ, ມນຸເຊສຸ ໂຍ ໂກຈິ ມນຸໂຊ ມມຕ຺ຕໍ ຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກທິຠູໂຕຕິ ເອກີຠູໂຕ, ເອໂກ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ເອໂກ ນິສີທນ຺ໂຕຕິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ເອໂກ ອຸເທຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເອໂກທິ, ຕາທິໂສ ຠູໂຕຕິ ເອໂກທິຠູໂຕ. ກຣຸເຓຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ກຣຸຓາຌາເນ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ, ຕໍ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຣາມຄນ຺ໂຘຕິ ວິສ຺ສຄນ຺ຘວິຣຫິໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຐິໂຕຕິ ເອເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຐິໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສິກ຺ຂມາໂນຕິ ເອເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສິກ຺ຂມາໂນ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ອຸປຣິ ມຫາໂຄວິນ຺ເທນ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຈ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

໓໒໐. ຕຕ຺ຖ ເອເຕ ອວິທ຺ວາຕິ ເອເຕ ອາມຄນ຺ເຘ ອຫໍ ອວິທ຺ວາ, ນ ຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ພ຺ຣູຫິ ຘີຣາຕິ ເຕ ເມ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຘີຣ ປຓ຺ຑິຕ, ພ຺ຣູຫິ, ວທ. ເກນາວຏາ ວາຕິ ປຊາ ກຸຣຸຕູຕິ ກຕເມນ ກິເລສາວຣເຓນ ອາວຣິຕາ ປຊາ ປູຕິກາ ວາຍຕິ. ອາປາຍິກາຕິ ອປາຍູປຄາ. ນິວຸຕພ຺ຣຫ຺ມໂລກາຕິ ນິວຸໂຕ ປິຫິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ອສ຺ສາຕິ ນິວຸຕພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ. ກຕເມນ ກິເລເສນ ປຊາຍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ມຄ຺ໂຄ ນິວຸໂຕ ປິຫິໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ໂກໂຘ ໂມສວຊ຺ຊໍ ນິກຕິ ຈ ທຸພ຺ໂຠຕິ ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂໂຓ ໂກໂຘ ຈ, ປຣວິສໍວາທນລກ຺ຂໂຓ ມຸສາວາໂທ ຈ, ສທິສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຎ຺ຈນລກ຺ຂຓາ ນິກຕິ ຈ, ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠນລກ຺ຂໂຓ ທຸພ຺ໂຠ ຈ. ກທຣິຍຕາ ອຕິມາໂນ ອຸສູຍາຕິ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິຍລກ຺ຂຓາ ກທຣິຍຕາ ຈ, ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນລກ຺ຂໂຓ ອຕິມາໂນ ຈ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຂີຍນລກ຺ຂຓາ ອຸສູຍາ ຈ. ອິຈ຺ຉາ ວິວິຈ຺ຉາ ປຣເຫຐນາ ຈາຕິ ຕຓ຺ຫາລກ຺ຂຓາ ອິຈ຺ຉາ ຈ, ມຈ຺ຉຣິຍລກ຺ຂຓາ ວິວິຈ຺ຉາ ຈ, ວິຫິໍສາລກ຺ຂຓາ ປຣເຫຐນາ ຈ. ໂລໂຠ ຈ ໂທໂສ ຈ ມໂທ ຈ ໂມໂຫຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ລຸພ຺ຠນລກ຺ຂໂຓ ໂລໂຠ ຈ, ທຸສ຺ສນລກ຺ຂໂຓ ໂທໂສ ຈ, ມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ ມໂທ ຈ, ມຸຍ຺ຫນລກ຺ຂໂຓ ໂມໂຫ ຈ. ເອເຕສຸ ຍຸຕ຺ຕາ ອນິຣາມຄນ຺ຘາຕິ ເອເຕສຸ ຈຸທ຺ທສສຸ ກິເລເສສຸ ຍຸຕ຺ຕາ ປຊາ ນິຣາມຄນ຺ຘາ ນ ໂຫຕິ, ອາມຄນ຺ຘາ ສກຸຓປຄນ຺ຘາ ປູຕິຄນ຺ຘາເຍວາຕິ ວທຕິ. ອາປາຍິກາ ນິວຸຕພ຺ຣຫ຺ມໂລກາຕິ ເອສາ ປນ ອາປາຍິກາ ເຈວ ໂຫຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນພ຺ຣຫ຺ມໂລກມຄ຺ຄາ ຈາຕິ. ອິທໍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ກເຖນ຺ເຕນ ອາມຄນ຺ຘສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ, ອາມຄນ຺ຘສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອິມິນາ ທີເປຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາຕິ ເຕ ອາມຄນ຺ຘາ ສຸນິມ຺ມທຍາ ສຸເຂນ ນິມ຺ມເທຕພ຺ພາ ປຫາຕພ຺ພາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປຊຫາ ທຸຊ຺ຊຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ສ ທານິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ‘‘ຍສ຺ສາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອຍເມວ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ສຕິ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ອາຄມນໍ ສ຺ວາຄມນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຖິຕຘມ຺ມກຖາ ສຸກຖິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ຕາຕ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄປຸຣິໂສ ທຫໂຣ ປຐມວເຍ ຐິໂຕ, ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ນາມ ສມ຺ປຕ຺ຕິສິຣິວິລາສໍ ປຫາຍ ຕວ ປພ຺ພຊນໍ ນາມ ຄນ຺ຘຫຕ຺ຖິໂນ ອຍພນ຺ຘນໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອຕິອຸຬາຣໍ, ພຸທ຺ຘຕນ຺ຕິ ນາເມສາ’’ຕິ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກເມວ ຄໂຕ.

ເຣຓຸຣາຊອາມນ຺ຕນາວຓ຺ຓນາ

໓໒໑. ມຫາປຸຣິໂສປິ ‘‘ມມ ອິໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນໍ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຫໍ ຣາຊກຸລສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸສາສາມິ, ຕສ຺ມາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສ຺ສາມິ. ສເຈ ໂສປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ສຸນ຺ທຣເມວ. ໂນ ເຈ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ໂຠ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ,…ເປ… ນາຫໍ ໂປໂຣຫຈ຺ເຈ ຣເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ປຊານສ຺ສຸ ຣຊ຺ເຊນາຕິ ຕວ ຣຊ຺ເຊນ ຕ຺ວເມວ ຊານາຫິ. ນາຫໍ ໂປໂຣຫິຈ຺ເຈ ຣເມຕິ ອຫໍ ປຸໂຣຫິຕຠາເວ ນ ຣມາມິ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສ຺ມິ, ອຎ຺ຎໍ ອນຸສາສກໍ ຊານາຫິ, ນາຫໍ ໂປໂຣຫິຈ຺ເຈ ຣເມຕິ.

ອຖ ຣາຊາ – ‘‘ຘຸວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ໂຠຄາ ມນ຺ທາ ຊາຕາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຘເນນ ນິມນ຺ເຕນ຺ໂຕ – ‘‘ສເຈ ເຕ ອູນໍ ກາເມຫິ. ອຫໍ ປຣິປູຣຍາມິ ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ – ‘‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ເອສ ເອກໂກ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເກນຈິ ວິຫິໍສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ,

‘‘ໂຍ ຕໍ ຫິໍສຕິ ວາເຣມິ, ຠູມິເສນາປຕິ ອຫໍ;

ຕຸວໍ ປິຕາ ອຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ, ມາ ໂນ ໂຄວິນ຺ທ ປາຊຫີ’’ຕິ. –

ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຕໍ ຫິໍສຕິ, ຕໍ ວາເຣມິ, ເກວລໍ ຕຸມ຺ເຫ ‘‘ອສຸໂກ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂຖ, ອຫເມຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຊານິສ຺ສາມີຕິ. ຠູມິເສນາປຕິ ອຫນ຺ຕິ ອຖ ວາ ອຫໍ ປຖວິຍາ ສາມີ, ສ຺ວາຫໍ ອິມໍ ຣຊ຺ຊໍ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ປຏິຈ຺ຉາເປສ຺ສາມິ. ຕຸວໍ ປິຕາ ອຫໍ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ຕ຺ວໍ ປິຕິຏ຺ຐາເນ ຐສ຺ສສິ, ອຫໍ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ. ໂສ ຕ຺ວໍ ມມ ມນໍ ຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ມນໍ ໂຄວິນ຺ທ, ປາເຊຫິ; ຍຖາ ອິຈ຺ຉສິ ຕຖາ ປວຕ຺ຕສ຺ສຸ. ອຫໍ ປນ ຕວ ມນໍເຍວ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຕຍາ ທິນ຺ນປິຓ຺ຑໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຕໍ ອສິຈມ຺ມຫຕ຺ໂຖ ວາ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ຣຖໍ ວາ ເຕ ປາເຊສ຺ສາມິ. ‘‘ມາ ໂນ ໂຄວິນ຺ທ, ປຊຫີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕ຺ວໍ ປິຕິຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐ, ອຫໍ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐສ຺ສາມິ. ມາ ໂນ ຕ຺ວໍ ໂຠ ໂຄວິນ຺ທ, ປຊຫິ, ມາ ປຣິຈ຺ຈຊີຕິ. ອຖ ມຫາປຸຣິໂສ ຍໍ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ອຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ນ ມຕ຺ຖິ ອູນໍ ກາເມຫິ, ຫິໍສິຕາ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອມນຸສ຺ສວໂຈ ສຸຕ຺ວາ, ຕສ຺ມາຫໍ ນ ຄເຫ ຣເມ’’ຕິ. –

ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ນ ມຕ຺ຖີຕິ ນ ເມ ອຕ຺ຖິ. ຄເຫຕິ ເຄເຫ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ອມນຸສ຺ໂສ ກຖໍ ວຓ຺ໂຓ, ກິໍ ເຕ ອຕ຺ຖໍ ອຠາສຖ;

ຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ຊຫາສິ ໂນ, ເຄເຫ ອມ຺ເຫ ຈ ເກວລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊຫາສິ ໂນ, ເຄເຫ ອມ຺ເຫ ຈ ເກວລີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠຣິເຕ ເຄເຫ ສງ຺ຄຫວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍໍ ສຸຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ຈ ອມ຺ເຫ ຈ ເກວລີ ສພ຺ເພ ອປຣິເສເສ ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ຊຫາສີຕິ ວທຕິ.

ອຖສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ມຫາປຸຣິໂສ ອຸປວຸຕ຺ຖສ຺ສ ເມ ປຸພ຺ເພຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປວຸຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ເອກີຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖສ຺ສ. ຍິຏ຺ຐກາມສ຺ສ ເມ ສໂຕຕິ ຍຊິຕຸກາມສ຺ສ ເມ ສມານສ຺ສ. ອຄ຺ຄິ ປຊ຺ຊລິໂຕ ອາສິ, ກຸສປຕ຺ຕປຣິຕ຺ຖໂຕຕິ ກຸສປຕ຺ເຕຫິ ປຣິຕ຺ຖໂຕ ສປ຺ປິທຘິມຘຸອາທີນິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິ ຊລຍິຕຸມາຣທ຺ໂຘ ອາສິ, ເອວໍ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຊນສ຺ສ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ມມາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ສນນ຺ຕໂນຕິ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມາ. ຕໂຕ ຣາຊາ ສຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສທ຺ທຫາມີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ວຕ຺ເຕຖ ອຎ຺ຎຖາຕິ ກຖໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎຖາ ວຕ຺ຕິສ຺ສຖ. ເຕ ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕິສ຺ສາມາຕິ ເຕ ມຍມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ອນຸວຕ຺ຕິສ຺ສາມ, ອນຸປພ຺ພຊິສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸວຊິສ຺ສາມາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ອນຸຄຈ຺ຉິສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອກາໂຈຕິ ນິກ຺ກາໂຈ ອກກ຺ກໂສ. ໂຄວິນ຺ທສ຺ສານຸສາສເນຕິ ຕວ ໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ສາສເນ. ຠວນ຺ຕໍ ໂຄວິນ຺ທເມວ ສຕ຺ຖາຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຈຣິສ຺ສາມາຕິ ວທຕິ.

ຉ ຂຕ຺ຕິຍອາມນ຺ຕນາວຓ຺ຓນາ

໓໒໒. ເຍນ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເຣຓຸໍ ຣາຊານໍ ‘‘ສາຘຸ ມຫາຣາຊ ຣຊ຺ຊໍ ນາມ ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຠາຕິຠຄິນີອາທໂຍປິ ມາເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕຸກາເມນ ອຸຬາຣໍ ມຫາຣາເຊນ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ທຬ຺ຫຕຣມສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຈິນ຺ຕິຕນເຍເນວ ກທາຈິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂຠຄາ ປຣິຫີນາ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ. ຘເນນ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາມາຕິ ອຸປລາເປຍ຺ຍາມ ສງ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາມ. ຕາວຕກໍ ອາຫຣີຍຕນ຺ຕິ ຕາວຕກໍ ອາຫຣາປິຍຕຸ ຄຓ຺ຫິຍຕຸ, ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉຖ, ຕຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠວນ຺ຕານໍເຍວ ວາຫສາຕິ ຠວນ຺ເຕ ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນຕ຺ຕາເຍວ ປຫູຕໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຊາຕໍ.

໓໒໓. ສເຈ ຊຫຖ ກາມານີຕິ ສເຈ ວຕ຺ຖຸກາເມ ຈ ກິເລສກາເມ ຈ ປຣິຈ຺ຈຊຖ. ຍຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ເຍສຸ ກາເມສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສຕ຺ໂຕ ລຄ຺ໂຄ ລຄ຺ຄິໂຕ. ອາຣມ຺ຠວ຺ໂຫ ທຬ຺ຫາ ໂຫຖາຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຖ, ອສິຖິລປຣກ຺ກມຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ທຬ຺ຫາ ຠວຖ. ຂນ຺ຕີພລສມາຫິຕາຕິ ຂນ຺ຕິພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວຖາຕິ ຣາຊູນໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕິ.

ເອສ ມຄ຺ໂຄ ອຸຊຸມຄ຺ໂຄຕິ ເອສ ກຣຸຓາຌານມຄ຺ໂຄ ອຸຊຸມຄ຺ໂຄ ນາມ. ເອສ ມຄ຺ໂຄ ອນຸຕ຺ຕໂຣຕິ ເອເສວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ ອສທິສມຄ຺ໂຄ ອຸຕ຺ຕມມຄ຺ໂຄ ນາມ. ສທ຺ຘມ຺ໂມ ສພ຺ຠິ ຣກ຺ຂິໂຕຕິ ເອໂສ ເອວ ຈ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວເກຫິ ສພ຺ຠິຣກ຺ຂິຕຘມ຺ໂມ ນາມ. ອິຕິ ກຣຸຓາຌານສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓເນນາປິ ເຕສໍ ອນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ທຬ຺ຫີກມ຺ມເມວ ກໂຣຕິ.

ໂກ ນຸ ໂຂ ປນ ໂຠ ຊານາຕິ ຊີວິຕານນ຺ຕິ ໂຠ ຊີວິຕໍ ນາມ ອຸທກປຸປ຺ຜຸຬູປມໍ ຕິຓຄ຺ເຄ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູປມໍ ຕງ຺ຂຓວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ມໍ, ຕສ຺ສ ໂກ ຄຕິໍ ຊານາຕິ, ກິສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ? ຄມນີໂຍ ສມ຺ປຣາໂຍຕິ ປຣໂລໂກ ປນ ອວສ຺ສໍ ຄນ຺ຕພ຺ໂພວ, ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິເຕນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ. ມນ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ມນ຺ເຕຕພ຺ພໍ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ, ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພຎ຺ຈ ຊານິຕພ຺ພຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຣຓຕ຺ເຖ ວາ ຠຸມ຺ມໍ. ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພນ຺ຕິ ມນ຺ຕາຍ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ, ຎາເຓນ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ? ຊີວິຕສ຺ສ ທຸຊ຺ຊານຕາ, ສມ຺ປຣາຍສ຺ສ ຈ ອວສ຺ສໍ ຄມນີຍຕາ, ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ປນ ສພ຺ພປລິໂພເຘ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາທີນໍ ອາມນ຺ຕນາວຓ຺ຓນາ

໓໒໔. ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ຈ ອປ຺ປລາຠາ ຈາຕິ ໂຠ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ອປ຺ປຍສາ ເຈວ, ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕໍ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ລາມກໍ ອນາຖໍ ກຕ຺ວາວ ກເຖນ຺ຕິ. ອປ຺ປລາຠາ ຈ, ສກລຄາມໍ ຈຣິຕ຺ວາປິ ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ທຸລ຺ລຠເມວ. ອິທໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎໍ ມເຫສກ຺ຂຎ຺ຈ ມຫາຍສຕ຺ຕາ, ມຫາລາຠຎ຺ຈ ລາຠສກ຺ກາຣສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ຠວຎ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄປຸໂຣຫິໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄຠຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄຄນ຺ຘໍ ອຄ຺ຄມາລໍ ລຠຕີຕິ.

ຣາຊາວ ຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຫຎ຺ຫິ ໂຠ ເອຕຣຫິ ປກຕິຣຎ຺ຎໍ ມຊ຺ເຌ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ວິຍ. ພ຺ຣຫ຺ມາວ ພ຺ຣຫ຺ມານນ຺ຕິ ປກຕິພ຺ຣຫ຺ມານໍ ມຊ຺ເຌ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມສທິໂສ. ເທວຕາວ ຄຫປຕິການນ຺ຕິ ອວເສສຄຫປຕິການໍ ປນມ຺ຫິ ສກ຺ກເທວຣາຊສທິໂສ.

ຠຣິຍານໍ ອາມນ຺ຕນາວຓ຺ຓນາ

໓໒໕. ຈຕ຺ຕາຣີສາ ຠຣິຍາ ສາທິສິໂຍຕິ ສາທິສິໂຍວ ຈຕ຺ຕາຣີສາ ຠຣິຍາ, ອຎ຺ຎາ ປນສ຺ສ ຕີສຸ ວເຍສຸ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ພຫຸກາເຍວ.

ມຫາໂຄວິນ຺ທປພ຺ພຊ຺ຊາວຓ຺ຓນາ

໓໒໖. ຈາຣິກໍ ຈຣຕີຕິ ຄາມນິຄມປຏິປາຏິຍາ ຈາຣິກໍ ຈຣຕິ, ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ມຫາໂຄວິນ຺ທປຓ຺ຑິໂຕ ກິຣ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຸເຣຕຣເມວ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອນ຺ຕິ, ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ມໂຫໂຆ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຕປຸໂຣຫິຕສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຣາຊູນໍ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ. ອິຕິ ຍຖາ ເອຕຣຫິ ເອວຣູເປສຸ ວາ ຐາເນສຸ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ທຸກ຺ເຂ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ‘‘ນໂມ ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕທາ ‘‘ນມຕ຺ຖຸ ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ, ນມຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕປຸໂຣຫິຕສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໓໒໗. ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາຕິອາທິນາ ນເຍນ ປາຬິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາວ ອາຄຕາ, ມຫາປຸຣິໂສ ປນ ສພ຺ພາປິ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ສາວການຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ເທເສສີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສຫຠາວາຍ ມຄ຺ຄໍ ກເຖສິ.

໓໒໘. ສພ຺ເພນສພ຺ພນ຺ຕິ ເຍ ອຏ຺ຐ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສຸໍ. ເຍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ອາຊານິໍສູຕິ ເຍ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ເອກສມາປຕ຺ຕິມ຺ປິ ນ ຊານິໍສຸ, ນ ສກ຺ຂິໍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ. ອໂມຆາຕິ ສວິປາກາ. ອວຎ຺ຌາຕິ ນ ວຎ຺ຌາ. ສພ຺ພນິຫີນໍ ປສວນ຺ຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍໍ ປສວິ. ສຜລາຕິ ອວເສສເທວໂລກູປປຕ຺ຕີຫິ ສາຕ຺ຖາ. ສອຸທ຺ຣຍາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ ສວຸຑ຺ຒິ.

໓໒໙. ສຣາມຫນ຺ຕິ ສຣາມິ ອຫໍ ປຎ຺ຈສິຂ, ອິມິນາ ກິຣ ປເທນ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘຠາສິໂຕ ນາມ ຊາໂຕ. ນ ນິພ຺ພິທາຍາຕິ ນ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ. ນ ວິຣາຄາຍາຕິ ນ ວຏ຺ເຏ ວິຣາຄຕ຺ຖາຍ. ນ ນິໂຣຘາຍາຕິ ນ ວຏ຺ຏສ຺ສ ນິໂຣຘຕ຺ຖາຍ. ນ ອຸປສມາຍາຕິ ນ ວຏ຺ຏສ຺ສ ອຸປສມນຕ຺ຖາຍ. ນ ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ນ ວຏ຺ຏໍ ອຠິຊານນຕ຺ຖາຍ. ນ ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ນ ກິເລສນິທ຺ທາວິຄເມນ ວຏ຺ຏໂຕ ປພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ. ນ ນິພ຺ພານາຍາຕິ ນ ອມຕນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ.

ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາຕິ ເອກນ຺ຕເມວ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ນິພ຺ພິທາຍາຕິ ວິປສ຺ສນາ. ວິຣາຄາຍາຕິ ມຄ຺ໂຄ. ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍາຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ມຄ຺ໂຄ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ນິພ຺ພານເມວ. ເອວໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິປສ຺ສນາ, ຕີສຸ ມຄ຺ໂຄ, ຕີສຸ ນິພ຺ພານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວວຕ຺ຖານກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣິຍາເຍນ ປນ ສພ຺ພານິເປຕານິ ມຄ຺ຄເວວຈນານິປິ ນິພ຺ພານເວວຈນານິປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສຈ຺ຈວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໓໓໐. ເຍ ນ ສພ຺ເພນສພ຺ພນ຺ຕິ ເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ປຣິປູເຣຕຸໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຕີຓິ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເອກໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ສພ຺ເພສໍເຍວ ອິເມສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຈິຓ຺ຓກຸລປຸຕ຺ຕານໍ. ອໂມຆາ…ເປ… ສຜລາ ສອຸທ຺ຣຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໘໘) ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ປສໍສມາໂນ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປສນ຺ນລາຂາຣເສ ນິມຸຊ຺ຊມາໂນ ວິຍ ທສພລສ຺ສ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິຊາລນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິຕ຺ຖວນ຺ໂຕ ອຠິຕ຺ຖວນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເທວໂລກເມວ ອຄມາສີຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ນິທານວຓ຺ຓນາ

໓໓໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ສກ຺ເກສູຕິ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນເຍນ ‘‘ສກ຺ຍາ ວຕ, ໂຠ ກຸມາຣາ’’ຕິ ອຸທານໍ ປຏິຈ຺ຈ ສກ຺ກາຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ຣາຊກຸມາຣານໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ‘‘ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສກ຺ເກສຸ ຊນປເທ. ມຫາວເນຕິ ສຍໍຊາເຕ ອໂຣປິເຕ ຫິມວນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ເຘ ມຫຕິ ວເນ. ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫີຕິ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກຖິຕທິວເສເຍວ ປຕ຺ຕອຣຫຕ຺ເຕຫິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ສາກິຍໂກລິຍາ ກິຣ ກປິລວຕ຺ຖຸນຄຣສ຺ສ ຈ ໂກລິຍນຄຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ໂຣຫິຓິໍ ນາມ ນທິໍ ເອເກເນວ ອາວຣເຓນ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສສ຺ສານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຖ ເຊຏ຺ຐມູລມາເສ ສສ຺ເສສຸ ມິລາຍນ຺ເຕສຸ ອຸຠຍນຄຣວາສິການມ຺ປິ ກມ຺ມກຣາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ໂກລິຍນຄຣວາສິໂນ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອິທໍ ອຸທກໍ ອຸຠໂຕ ຫຣິຍມານໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ອມ຺ຫາກໍ ປໂຫສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສສ຺ສໍ ເອເກນ ອຸທເກເນວ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ອຸທກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ກປິລວຕ຺ຖຸນຄຣວາສິໂນ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ໂກຏ຺ເຐ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ມຍໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓນີລມຓິກາຬກຫາປເຓ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິປສິພ຺ພກາທິຫຕ຺ຖາ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຆຣທ຺ວາເຣ ວິຈຣິຕຸໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສສ຺ສໍ ເອເກເນວ ອຸທເກນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ອຸທກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ມຍມ຺ປິ ນ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອວໍ ກລຫໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເອໂກ ອຸຏ຺ຐາຍ ເອກສ຺ສ ປຫາຣໍ ອທາສິ, ໂສປິ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຣາຊກຸລານໍ ຊາຕິໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກລຫໍ ວຑ຺ຒຍິໍສຸ.

ໂກລິຍກມ຺ມກຣາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊຖ, ເຍ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິໍສຸ. ເອເຕສໍ ຫຕ຺ຖິໂນ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຜລກາວຸຘານິ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ສາກິຍກມ຺ມກຣາປິ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ທານິ ກຸຏ຺ຐິໂນ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊຖ, ເຍ ອນາຖາ ນິຄ຺ຄຕິກາ ຕິຣຈ຺ຉານາ ວິຍ ໂກລຣຸກ຺ເຂ ວສິໍສຸ, ເອເຕສໍ ຫຕ຺ຖິໂນ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຜລກາວຸຘານິ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ນິຍຸຕ຺ຕອມຈ຺ຈານໍ ກເຖສຸໍ, ອມຈ຺ຈາ ຣາຊກຸລານໍ ກເຖສຸໍ, ຕໂຕ ສາກິຍາ – ‘‘ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສິການໍ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂກລິຍາປິ – ‘‘ໂກລຣຸກ຺ຂວາສີນໍ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ.

ຠຄວາປິ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມເຍວ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອິເມ ເອວໍ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ເຊ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວາ – ‘‘ມຍິ ຄເຕ ອຍໍ ກລໂຫ ວູປສມິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ – ‘‘ອຫເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກລຫວູປສມນຕ຺ຖໍ ຕີຓິ ຊາຕການິ ກເຖສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ກລໂຫ ວູປສມິສ຺ສຕິ. ອຖ ສາມຄ຺ຄິທີປນຕ຺ຖາຍ ທ຺ເວ ຊາຕການິ ກເຖຕ຺ວາ ອຕ຺ຕທຓ຺ຑສຸຕ຺ຕໍ ເທເສສ຺ສາມິ. ເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຠຍນຄຣວາສິໂນປິ ອຑ຺ຒຕິຍານິ ອຑ຺ຒຕິຍານິ ກຸມາຣສຕານິ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ຕທາ ມຫາສມາຄໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານມກາສິ. ຕສ຺ມາ ອິເມສຸ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ເຊສຸ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕສຸ ກສ຺ສຈິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສນານໍ ອນ຺ຕເຣ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ກປິລວຕ຺ຖຸວາສິໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ, ທິຏ຺ໂຐ ນຸ ໂຂ ເຕນ ອມ຺ຫາກໍ ກລຫກາຣຓຠາໂວ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ຠຄວຕິ ອາຄເຕ ອມ຺ເຫຫິ ປຣສ຺ສ ສຣີເຣ ສຕ຺ຖໍ ປາເຕຕຸໍ, ໂກລິຍນຄຣວາສິໂນ ອມ຺ເຫ ຫນນ຺ຕຸ ວາ ປຈນ຺ຕຸ ວາ’’ຕິ ອາວຸຘານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ໂກລິຍນຄຣວາສິໂນປິ ຕເຖວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາວຸຘານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ.

ຠຄວາ ຊານນ຺ໂຕວ – ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄຕຕ຺ຖ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠຄວາ, ນ ຕິຕ຺ຖກີຬາຍ ນ ປພ຺ພຕກີຬາຍ ນ ນທີກີຬາຍ ນ ຄິຣິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ສງ຺ຄາມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອາຄຕມ຺ຫາຕິ. ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ໂວ ກລໂຫ ມຫາຣາຊາຕິ? ອຸທກໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຸທກໍ ກິໍ ອຄ຺ຆຕິ ມຫາຣາຊາຕິ? ອປ຺ປຄ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ປຖວີ ນາມ ກິໍ ອຄ຺ຆຕິ ມຫາຣາຊາຕິ? ອນຄ຺ຆາ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຂຕ຺ຕິຍາ ກິໍ ອຄ຺ຆນ຺ຕິ ມຫາຣາຊາຕິ? ຂຕ຺ຕິຍາ ນາມ ອນຄ຺ຆາ ຠນ຺ເຕຕິ. ອປ຺ປມູລກໍ ອຸທກໍ ນິສ຺ສາຍ ກິມຕ຺ຖໍ ອນຄ຺ເຆ ຂຕ຺ຕິເຍ ນາເສຖ, ມຫາຣາຊາຕິ? ‘‘ກລເຫ ອສ຺ສາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກລຫວເສນ ມຫາຣາຊາ ອຏ຺ຐາເນ ເວຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກາຍ ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ກາຬສີເຫນ ສທ຺ຘິໍ ພທ຺ຘາຆາໂຕ ສກລມ຺ປິ ອິມໍ ກປ຺ປໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຜນ຺ທນຊາຕກໍ ກເຖສິ. ຕໂຕ ‘‘ປຣປຕ຺ຕິເຍນ ນາມ ມຫາຣາຊາ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ປຣປຕ຺ຕິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິ ເອກສ຺ສ ສສກສ຺ສ ກຖາຍ ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖເຕ ຫິມວນ຺ເຕ ຈຕຸປ຺ປທຄຓາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໂນ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ມາ ປຣປຕ຺ຕິເຍນ ນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຖວີອຸນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕກໍ ກເຖສິ. ຕໂຕ – ‘‘ກທາຈິ, ມຫາຣາຊາ, ທຸພ຺ພໂລປິ ມຫພ຺ພລສ຺ສ ຣນ຺ຘໍ ວິວຣໍ ປສ຺ສຕິ, ກທາຈິ ມຫພ຺ພໂລ ທຸພ຺ພລສ຺ສ. ລຏຸກິກາປິ ຫິ ສກຸຓິກາ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ຆາເຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ລຏຸກິກຊາຕກໍ ກເຖສິ. ເອວໍ ກລຫວູປສມຕ຺ຖາຍ ຕີຓິ ຊາຕການິ ກເຖຕ຺ວາ ສາມຄ຺ຄິປຣິທີປນຕ຺ຖາຍ ທ຺ເວ ຊາຕການິ ກເຖສິ. ກຖໍ? ສມຄ຺ຄານຎ຺ຫິ ມຫາຣາຊາ ໂກຈິ ໂອຕາຣໍ ນາມ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ວຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ມຊາຕກໍ ກເຖສິ. ຕໂຕ ‘‘ສມຄ຺ຄານໍ ມຫາຣາຊາ ໂກຈິ ວິວຣໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຍທາ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາທມກໍສຸ, ອຖ ເຕ ເນສາທປຸຕ຺ໂຕ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄໂຕ. ວິວາເທ ອສ຺ສາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວຏ຺ຏກຊາຕກໍ ກເຖສິ. ເອວໍ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຊາຕການິ ກເຖຕ຺ວາ ອວສາເນ ອຕ຺ຕທຓ຺ຑສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ.

ຣາຊາໂນ ປສນ຺ນາ – ‘‘ສເຈ ສຕ຺ຖາ ນາຄມິສ຺ສ, ມຍໍ ສຫຕ຺ຖາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍເຍວ ວຘິຕ຺ວາ ໂລຫິຕນທິໍ ປວຕ຺ຕຍິສ຺ສາມ, ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕຠາຕໂຣ ເຄຫທ຺ວາເຣ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ສາສນປຏິສາສນມ຺ປິ ໂນ ອາຫຣຓໂກ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ໂນ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘໍ. ສເຈ ປນ ສຕ຺ຖາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສ, ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ຣຊ຺ຊມສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ອຠວິສ຺ສ, ອຕິເຣກສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ຕໂຕ ຂຕ຺ຕິຍປຣິວາໂຣວ ອວິຈຣິສ຺ສ. ຕໍ ໂຂ ປເນສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ໂຕ, ອິທານິປິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິວາໂຣເຍວ ວິຈຣຕູ’’ຕິ ອຸຠຍນຄຣວາສິໂນ ອຑ຺ຒຕິຍານິ ອຑ຺ຒຕິຍານິ ກຸມາຣສຕານິ ອທໍສຸ. ຠຄວາ ເຕ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ມຫາວນໍ ອຄມາສິ. ເຕສໍ ຄຣຸຄາຣວວເສນ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາໂຍປິ ເນສໍ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕຸ, ຆຣາວາໂສ ນ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ສາສນໍ ເປເສນ຺ຕິ. ເຕ ອຕິເຣກຕຣໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໍສຸ.

ຠຄວາ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເຕສໍ ອນຠິຣຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມາທິເສນ ພຸທ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຫນ຺ທ ເນສໍ ກຸຓາລທຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຸຓາລທຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ. ເຕ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ອເຫສຸໍ. ທຏ຺ຐຸກາມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸຓາລທຫນ຺ຕິ? ອາມ ຠຄວາຕິ. ຍທິ ເອວໍ, ເອຖ, ຄຈ຺ຉາມາຕິ. ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຠຄວາ ຄມນຏ຺ຐານໍ ມຍໍ ກຖໍ ຄມິສ຺ສາມາຕິ? ຕຸມ຺ເຫ ຄນ຺ຕຸກາມາ ໂຫຖ, ອຫໍ ມມານຸຠາເວນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຖ ຠຄວາ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ກຸຓາລທເຫ ປຕິຏ຺ຐາຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຫ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ກຸຓາລທເຫ ເຍສໍ ມຈ຺ຉານໍ ນາມໍ ນ ຊານາຖ, ເຕສໍ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ.

ເຕ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ກເຖສິ. ນ ເກວລໍ ມຈ຺ຉານໍເຍວ, ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ຣຸກ຺ຂານມ຺ປິ ປພ຺ພຕປາເທ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທສກຸຓານມ຺ປິ ນາມານິ ປຸຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ກເຖສິ. ອຖ ທ຺ວີຫິ ສກຸເຓຫິ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ຑໍສິຕ຺ວາ ຄຫິຕທຓ຺ຑເກ ນິສິນ຺ໂນ ກຸຓາລສກຸຓຣາຊາ ປຸຣໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ສກຸຓສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມສໍ ສກຸຓານໍ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຣິວາຣາ ເອເຕ ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ ມຎ຺ຎາມາຕິ. ເອວເມວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍມ຺ປິ ມມ ວໍໂສ ມມ ປເວຓີຕິ. ອິທານິ ຕາວ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອເຕ ສກຸເຓ ປສ຺ສາມ. ຍໍ ປນ ຠຄວາ ‘‘ອຍມ຺ປິ ມມ ວໍໂສ ມມ ປເວຓີ’’ຕິ ອາຫ, ຕໍ ໂສຕຸກາມມ຺ຫາຕິ. ໂສຕຸກາມຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂເວຕິ? ອາມ, ຠຄວາຕິ. ເຕນ ຫິ ສຸຓາຖາຕິ ຕີຫິ ຄາຖາສເຕຫິ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ກຸຓາລຊາຕກໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ເພປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຄ຺ເຄເນວ ຈ ເນສໍ ອິທ຺ຘິປິ ອາຄຕາ. ຠຄວາ – ‘‘ໂຫຕຸ ຕາວ ເອຕ຺ຕກໍ ເອເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນ’’ນ຺ຕິ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫາວນເມວ ອຄມາສິ. ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ຄມນກາເລ ທສພລສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄມນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ມຫາວເນ ໂອຕຣິໍສຸ.

ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ເອຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສີທຖ, ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ຌານໍ ໂວ ກິເລສານໍ ປຫານາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ. ຠິກ຺ຂູ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ຠຄວາ ອມ຺ຫາກໍ ອນຠິຣຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸຓາລທຫໍ ເນຕ຺ວາ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທສິ, ຕຕ຺ຖ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລປ຺ປຕ຺ຕານໍ ໂນ ອິທານິ ອິຘ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອທາສິ, ນ ໂຂ ປນມ຺ເຫຫິ ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ມຍ’ນ຺ຕິ ວີຕິນາເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສສທິເສຫິ ໂນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເຕ ທສພລສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສີທນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປພ຺ຠາຣຣຸກ຺ຂມູເລສຸ ນິສີທິໍສຸ.

ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ປກຕິຍາປິ ອວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານາ, ລທ຺ຘຸປາຍສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກິລມນກາຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ – ‘‘ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມາ’ຕິ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອເຕສຸ ອາຄເຕສຸ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ເທວຕາ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫາສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ມຍາ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ສພ຺ພປຐມໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕເຖໂຣ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕໂຕ ອປໂຣ ຕໂຕ ອປໂຣຕິ ປຎ຺ຈສຕາປິ ປທຸມິນິຍໍ ປທຸມານິ ວິຍ ວິກສິໍສຸ. ສພ຺ພປຐມໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸ – ‘‘ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ທສພລາຠິມຸໂຂ ອໂຫສິ. ເອວໍ ອປໂຣປິ ອປໂຣປີຕິ ປຎ຺ຈສຕາປິ ຠຕ຺ຕສາລໍ ປວິສນ຺ຕາ ວິຍ ປຏິປາຏິຍາວ ອາຄມໍສຸ. ປຐມໍ ອາຄໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ອາໂຣເຈຕຸກາໂມ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ, ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອປຣມ຺ປິ ອທ຺ທສ ອປຣມ຺ປິ ອທ຺ທສ. ອິຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຫຣາຍມາໂນ ນ ກເຖສິ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຫຣາຍມາໂນ ນ ກເຖສີຕິ. ຂີຓາສວານໍ ກິຣ ທ຺ເວ ອາກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ຂິປ຺ປເມວ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຏິລທ຺ຘຠາວໍ ປນ ນິຘິລທ຺ຘປຸຣິໂສ ວິຍ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣເຈຕຸກາໂມ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ໂອສີທມຕ຺ເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ອຣິຍມຓ຺ຑເລ ປາຈີນຍຸຄນ຺ຘຣປຣິກ຺ເຂປໂຕ ອພ຺ຠາ, ມຫິກາ, ຘູໂມ, ຣໂຊ, ຣາຫູຕິ ອິເມຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຣາມເຓຍ຺ຍກທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປາຈີນທິສາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຣຊຕມຍມຫາອາທາສມຓ຺ຑລໍ ວິຍ, ເນມິວຏ຺ຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິຍມານຣຊຕຈກ຺ກສສ຺ສິຣິກໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ອນິລປຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ອິຕິ ເອວຣູເປ ຂເຓ ລເຍ ມຸຫຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາວເນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຄວາປິ ມຫາສມ຺ມຕສ຺ສ ວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຕປິ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ມຫາສມ຺ມຕສ຺ສ ກຸເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຠຄວາປິ ຂຕ຺ຕິຍຄພ຺ເຠ ຊາໂຕ, ເຕປິ ຂຕ຺ຕິຍຄພ຺ເຠ ຊາຕາ. ຠຄວາປິ ຣາຊປພ຺ພຊິໂຕ, ເຕປິ ຣາຊປພ຺ພຊິຕາ. ຠຄວາປິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ນິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ເຕປິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ຫຕ຺ຖຄຕານິ ຣຊ຺ຊານິ ນິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ. ອິຕິ ຠຄວາ ປຣິສຸທ຺ເຘ ໂອກາເສ ປຣິສຸທ຺ເຘ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສຍໍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ປຣິສຸທ຺ຘປຣິວາໂຣ ວີຕຣາໂຄ ວີຕຣາຄປຣິວາໂຣ ວີຕໂທໂສ ວີຕໂທສປຣິວາໂຣ ວີຕໂມໂຫ ວີຕໂມຫປຣິວາໂຣ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫປຣິວາໂຣ ນິກ຺ກິເລໂສ ນິກ຺ກິເລສປຣິວາໂຣ ສນ຺ໂຕ ສນ຺ຕປຣິວາໂຣ ທນ຺ໂຕ ທນ຺ຕປຣິວາໂຣ ມຸຕ຺ໂຕ ມຸຕ຺ຕປຣິວາໂຣ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈຕີຕິ. ວຓ຺ຓຠູມິ ນາເມສາ, ຍຕ຺ຕກໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫີ’’ຕິ.

ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ພຫຸຕຣາ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ມນ຺ທາ ນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອສຎ຺ຎາ ອຣູປາວຈຣເທວຕາ ສມາປນ຺ນເທວຕາ ຈ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສນ຺ນິປາຕກ຺ກໂມ ມຫາວນສ຺ສ ກິຣ ສາມນ຺ຕາ ເທວຕາ ຈລິໍສຸ – ‘‘ອາຍາມ, ໂຠ ພຸທ຺ຘທສ຺ສນໍ ນາມ ພຫູປກາຣໍ, ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ພຫູປກາຣໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆທສ຺ສນໍ ພຫູປກາຣໍ, ອາຍາມ ອາຍາມາ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທໍ ກຸຣຸມານາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕຂີຓາສເວ ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຕາສໍ ຕາສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສທ຺ທນ຺ຕຣອຑ຺ຒຄາວຸຕຄາວຸຕອຑ຺ຒໂຍຊນໂຍຊນາທິວເສນ ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖເຕ ຫິມວນ຺ເຕ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ນຄຣສຫສ຺ເສສຸ, ນວນວຸຕິຍາ ໂທຓມຸຂສຕສຫສ຺ເສສຸ, ຉນ຺ນວຸຕິຍາ ປຏ຺ຏນໂກຏິສຕສຫສ຺ເສສຸ, ຉປຓ຺ຓາສາຍ ຣຕນາກເຣສູຕິ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ, ປຸພ຺ພວິເທເຫ, ອປຣໂຄຍາເນ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸມ຺ຫິ, ທ຺ວີສຸ ປຣິຕ຺ຕທີປສຫສ຺ເສສູຕິ ສກລຈກ຺ກວາເຬ, ຕໂຕ ທຸຕິຍຕຕິຍຈກ຺ກວາເຬຕິ ເອວໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬຎ຺ຫິ ອິຘ ທສໂລກຘາຕຸໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທສຫິ ຈ ໂລກຘາຕູຫິ ເທວຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ນິປຕິຕາຫິ ເທວຕາຫິ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສູຈິຆເຣ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສູຈີຫິ ວິຍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສ຺ສ ເອວໍ ອຸຈ຺ຈຕ຺ຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂລຫປາສາເທ ກິຣ ສຕ຺ຕກູຏາຄາຣສໂມ ປາສາໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐຕ຺ວາ ອໂຘ ຂິຕ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຖວິໍ ປາປຸຓາຕິ. ເອວໍ ມຫນ຺ເຕ ໂອກາເສ ຍຖາ ເຫຏ຺ຐາ ຐຕ຺ວາ ຂິຕ຺ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ວາ ຘູໂມ ວາ ອຸປຣິ ຄນ຺ຕຸໍ, ອຸປຣິ ວາ ຐຕ຺ວາ ຂິຕ຺ຕສາສປາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣິຕຸໍ ອນ຺ຕຣໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ເທວຕາ ອເຫສຸໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອສມ຺ພາຘໍ ໂຫຕິ, ອາຄຕາຄຕາ ມເຫສກ຺ຂາ ຂຕ຺ຕິຍາ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິເຍວ, ປຣໂຕ ປຣໂຕ ປນ ອຕິສມ຺ພາຘໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຠຄວໂຕ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອສມ຺ພາຘໍ, ອາຄຕາຄຕາ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ຈ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຈ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິເຍວ. ອປິສຸທໍ ຠຄວໂຕ ອາສນ຺ນາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ມຫາປຣິນິພ຺ພາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕຸທນມຕ຺ເຕ ປເທເສ ທສປິ ວີສມ຺ປິ ສພ຺ພປຣໂຕ ຕິໍສມ຺ປິ ເທວຕາ ສຸຂຸເມ ສຸຂຸເມ ອຕ຺ຕຠາເວ ມາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສຏ຺ຐິ ສຏ຺ຐິ ເທວຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ສຸທ຺ຘາວາສກາຍິການນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘາວາສວາສີນໍ. ສຸທ຺ຘາວາສາ ນາມ ສຸທ຺ຘານໍ ອນາຄາມິຂີຓາສວານໍ ອາວາສາ ປຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ. ເອຕທໂຫສີຕິ ກສ຺ມາ ອໂຫສິ? ເຕ ກິຣ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ວຸຏ຺ຐິຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຠວນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕເຄຫໍ ວິຍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ຕໂຕ ‘‘ກຸຫິໍ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຄຕາ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕາ ມຫາສມາຄມໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ສມາຄໂມ ມຫາ, ມຍໍ ໂອຫີນາ, ໂອຫີນການໍ ໂອກາໂສ ທຸລ຺ລໂຠ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ເອເກກໍ ຄາຖໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມ. ຕາຍ ມຫາສມາຄເມ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປສ຺ສາມ, ທສພລສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອິຕິ ເຕສໍ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາວຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ເອຕທໂຫສິ.

໓໓໒. ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣເຫສຸນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຠິມຸຂຏ຺ຐາເນເຍວ ໂອຕິຓ຺ຓາ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ໂຂ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິຕາເຍວ ຄາຖາ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ເອໂກ ປຸຣຕ຺ຖິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕຣິ, ເອໂກ ທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ, ເອໂກ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ, ເອໂກ ອຸຕ຺ຕຣຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕຣິ. ຕໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓພ຺ຣຫ຺ມາ ນີລກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນີລຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ມຓິຈມ຺ມໍ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘວີຖິ ນາມ ເກນຈິ ໂອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ປຫຏພຸທ຺ຘວີຖິຍາວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕນາ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ.

ທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓພ຺ຣຫ຺ມາປິ ປີຕກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປີຕຣສ຺ມິໂຍ ສຸວຓ຺ຓປຠໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ສຸວຓ຺ຓປຏໍ ປາຣຸເປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຕເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓພ຺ຣຫ຺ມາປິ ໂລຫິຕກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂລຫິຕຣສ຺ມິໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ຣຕ຺ຕວຣກມ຺ພເລນ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຕເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ອຸຕ຺ຕຣຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓພ຺ຣຫ຺ມາປິ ໂອທາຕກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອທາຕຣສ຺ມິໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ສຸມນປຏໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຕເຖວ ອຏ຺ຐາສິ.

ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສູ’’ຕິ ເອວໍ ເອກກ຺ຂຓໍ ວິຍ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຠາໂວ ຈ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕຠາໂວ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອິມິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ອໂຫສິ, ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ປນ ທສ຺ສິໂຕ. ຄາຖາຠາສນໍ ປນ ປາຬິຍໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ມຫາສມໂຍຕິ ມຫາສມູໂຫ. ປວນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວນສຓ຺ໂຑ. ອຸຠເຍນປິ ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຊ຺ຊ ມຫາສມູໂຫ ມຫາສນ຺ນິປາໂຕຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ເຍສໍ ໂສ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ເທວກາຍາ ສມາຄຕາຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ເທວກາຍາຕິ ເທວຆຏາ. ອາຄຕມ຺ຫ ອິມໍ ຘມ຺ມສມຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສມາຄເຕ ເທວກາເຍ ທິສ຺ວາ ມຍມ຺ປິ ອິມໍ ຘມ຺ມສມູຫໍ ອາຄຕາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ທກ຺ຂິຕາເຍ ອປຣາຊິຕສງ຺ຆໍ, ເກນຈິ ອປຣາຊິຕໍ ອຊ຺ເຊວ ຕໂຍ ມາເຣ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາມໍ ອິມໍ ອປຣາຊິຕສງ຺ຆໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄຕມ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອິມໍ ຄາຖໍ ຠາສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ທຸຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂໂວຕິ ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂູ. ສມາທຫໍສູຕິ ສມາຘິນາ ໂຍເຊສຸໍ. ຈິຕ຺ຕມຕ຺ຕໂນ ອຸຊຸກໍ ອກໍສູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ເພ ວງ຺ກກຸຏິລຊິມ຺ຫຠາເວ ຫຣິຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ອກຣິໍສຸ. ສາຣຖີວ ເນຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ສິນ຺ຘເວສຸ ໂອຘສ຺ຕປໂຕໂທ ສາຣຖິ ສພ຺ພໂຍຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອໂຈເທນ຺ໂຕ ອວາເຣນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາສມນ຺ນາຄຕາ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ສພ຺ເພເປເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ, ເອເຕ ທຏ຺ຐຸໍ ອິຘາຄຕມ຺ຫ ຠຄວາຕິ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ຕຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ເຉຕ຺ວາ ຂີລນ຺ຕິ ຣາຄໂທສໂມຫຂີລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ປລິຆນ຺ຕິ ຣາຄໂທສໂມຫປລິຆເມວ. ອິນ຺ທຂີລນ຺ຕິປິ ຣາຄໂທສໂມຫອິນ຺ທຂີລເມວ. ອູຫຈ຺ຈ ມເນຊາຕິ ເອເຕ ຕຓ຺ຫາເອຊາຍ ອຠາເວນ ອເນຊາ ຠິກ຺ຂູ ອິນ຺ທຂີລໍ ອູຫຈ຺ຈ ສມູຫນິຕ຺ວາ. ເຕ ຈຣນ຺ຕີຕິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ. ສຸທ຺ຘາຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສາ. ວິມລາຕິ ນິມ຺ມລາ. ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຈກ຺ຂຸມຕາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມນ຺ເຕນ. ສຸທນ຺ຕາຕິ ຈກ຺ຂຸໂຕປິ ທນ຺ຕາ, ໂສຕໂຕປິ ຆານໂຕປິ ຊິວ຺ຫາໂຕປິ ກາຍໂຕປິ ມນໂຕປິ ທນ຺ຕາ. ສຸສຸນາຄາຕິ ຕຣຸຓນາຄາ. ເຕ ເອວຣູເປນ ອນຸຕ຺ຕເຣນ ໂຍຄາຈຣິເຍນ ທມິເຕ ຕຣຸຓນາເຄ ທສ຺ສນາຍ ອາຄຕມ຺ຫ ຠຄວາຕິ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ຄຕາເສຕິ ນິພ຺ເພມຕິກສຣຓຄມເນນ ຄຕາ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ເທວຕາສນ຺ນິປາຕວຓ຺ຓນາ

໓໓໓. ອຖ ຠຄວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຖວີຕລໂຕ ຍາວ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິປຣິຈ຺ເຉທາ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເທວຕາສນ຺ນິປາຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຫາ ອຍໍ ເທວຕາສມາຄໂມ, ຠິກ຺ຂູ ປນ ເອວໍ ມຫາ ເທວຕາຍ ສມາຄໂມຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຫນ຺ທ, ເນສໍ ອາຈິກ຺ຂາມີ’’ຕິ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ເອຕປຣມາຕິ ເອຕໍ ປຣມໍ ປມາຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອຕປຣມາ. ອິທານິ ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ອຠາວາ ‘‘ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫີ’’ຕິ ຕຕິໂຍ ວາໂຣ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອາຫ? ເທວຕານໍ ຈິຕ຺ຕກລ຺ລຕາຊນນຕ຺ຖໍ. ເທວຕາ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ຠຄວາ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕ ສມາຄເມ ມເຫສກ຺ຂານໍເຍວ ເທວຕານໍ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ ກເຖສ຺ສຕິ, ອປ຺ເປສກ຺ຂານໍ ກິໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ? ອຖ ຠຄວາ ‘‘ອິມາ ເທວຕາ ກິໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ມຸເຂນ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ສຠຓ຺ຑໍ ໂຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ຕໍ ຕາສໍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໂຕ ອາຄຕາຄຕານໍ ອປ຺ເປສກ຺ຂມເຫສກ຺ຂານໍ ສພ຺ພາສມ຺ປິ ເທວຕານໍ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ພຸທ຺ຘາ ນາມ ມຫນ຺ຕາ ເອເຕ ສຕ຺ຕວິເສສາ, ຍໍ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ນ ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ຖຈິ ນີລາທິວເສນ ວິຠຕ຺ຕຣູປາຣມ຺ມເຓສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ເຠຣີສທ຺ທາທິວເສນ ວິຠຕ຺ຕສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ເອເຕສໍ ຎາຓມຸເຂ ອາປາຖໍ ນາຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍໍ ຠິກ຺ຂເວ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມຫໍ ຊານາມິ, ຕມຫໍ ປສ຺ສາມິ, ຕມຫໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔).

ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫຕຎາໂຓ ຠຄວາ ສພ຺ພາປິ ຕາ ເທວຕາ ຠພ຺ພາຠພ຺ພວເສນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ. ‘‘ກມ຺ມາວຣເຓນ ວາ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ ນາມ. ເຕ ເອກວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕປິ ພຸທ຺ຘາ ນ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ວິປຣີຕາ ປນ ຠພ຺ພາ ນາມ, ເຕ ທູເຣ ວສນ຺ເຕປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ເທວຕາສນ຺ນິປາເຕ ເຍ ອຠພ຺ພາ, ເຕ ປຫາຍ ຠພ຺ເພ ປຣິຄ຺ຄເຫສິ. ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ເອຕ຺ຖ ຣາຄຈຣິຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ໂທສຈຣິຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ໂມຫຈຣິຕາ’’ຕິ ຈຣິຕວເສນ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ. ອຖ ເນສໍ ສປ຺ປາຍໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຸປຘາຣຍນ຺ໂຕ – ‘‘ຣາຄຈຣິຕານໍ ເທວຕານໍ ສມ຺ມາປຣິພ຺ພາຊນິຍສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ໂທສຈຣິຕານໍ ກລຫວິວາທສຸຕ຺ຕໍ, ໂມຫຈຣິຕານໍ ມຫາພ຺ຍູຫສຸຕ຺ຕໍ, ວິຕກ຺ກຈຣິຕານໍ ຈູຬພ຺ຍູຫສຸຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘາຈຣິຕານໍ ຕຸວຏ຺ຏກປຏິປທໍ, ພຸທ຺ຘິຈຣິຕານໍ ປຸຣາເຠທສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ເທສນໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ປຣິສໍ ມນສາກາສິ – ‘‘ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສເຍນ ນຸ ໂຂ ຊາເນຍ຺ຍ, ປຣຊ຺ຌາສເຍນ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິເກນ ປຸຈ຺ຉາວເສນາ’’ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ປຸຈ຺ຉາວເສນ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ເທວຕານໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣິຕວເສນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ‘‘ເຕສຸ ປຎ຺ຈສເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອໂກປິ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ ອສີຕິມຫາສາວເກ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ຈ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເຕປິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ, ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ‘‘ໂສປິ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ກສຸຍາມາທີສຸ ໂກຈິ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ ສມນ຺ນາຫຣິ. ສເຈ ຫິ ເຕສຸ ໂກຈິ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນ ປນ ເຕສຸປິ ໂກຈິ ສກ຺ໂກຕິ.

ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມາທິໂສ ພຸທ຺ໂຘເຍວ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ອຕ຺ຖິ ປນ ກຕ຺ຖຈິ ອຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ອນນ຺ຕາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອນນ຺ຕຎາຓໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘໍ ນ ອທ຺ທສ. ອນຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ, ຍໍ ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ສມໍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂສ ຊາຕທິວເສປິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ຕນາ ສມໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ – ‘‘ອຄ຺ໂຄຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສີຫນາທໍ ນທິ. ເອວໍ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕນາ ສມໍ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ອຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຫເມວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ເອວມ຺ເປຕາ ເທວຕາ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ພຸທ຺ເຘເຍວ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕ ມຍິ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ເຕ ອຈ຺ເຉຣກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ຈ ເທວຕາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ – ‘‘ປຕ຺ຕຈີວຣຄຫຓໍ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕປສາຣິຕຎ຺ຈ ມມ ສທິສໍເຍວ ໂຫຕູ’’ຕິ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕຫິ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປາຈີນຍຸຄນ຺ຘຣປຣິກ຺ເຂປໂຕ ອຸລ຺ລງ຺ຆມານໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ວິຍ ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ເຕນ ອຘິຏ຺ຐາສິ.

ເທວສງ຺ໂຆ ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຎ຺ໂຎປິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ຈນ຺ໂທ ອຸຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ຈນ຺ທໍ ໂອຫາຍ ອາສນ຺ນຕເຣ ຊາເຕ ‘‘ນ ຈນ຺ໂທ, ສູຣິໂຍ ອຸຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ, ປຸນ ອາສນ຺ນຕເຣ ຊາເຕ ‘‘ນ ສູຣິໂຍ, ເທວວິມານໍ ເອກ’’ນ຺ຕິ, ປຸນ ອາສນ຺ນຕເຣ ຊາເຕ ‘‘ນ ເທວວິມານໍ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເອໂກ’’ຕິ, ປຸນ ອາສນ຺ນຕເຣ ຊາເຕ ‘‘ນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເອໂກ’’ຕິ, ປຸນ ອາສນ຺ນຕເຣ ຊາເຕ ‘‘ນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ອປໂຣປິ ໂຠ ພຸທ຺ໂຘ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊນເທວຕາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ເອກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕາວ ອຍໍ ເທວຕາສນ຺ນິປາໂຕ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ກີວ ມຫນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຣິຍເທວຕາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອທ຺ຘາ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕນາ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ເອໂກ ພຸທ຺ໂຘ ນິມ຺ມິໂຕ’’ຕິ.

ອຖ ຕສ຺ສ ເທວສງ຺ຆສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ໂຘ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລໍ ອວນ຺ທິຕ຺ວາວ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ສມສມໍ ກຕ຺ວາ ມາປິເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ຠຄວໂຕປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ, ນິມ຺ມິຕສ຺ສາປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາວ, ຠຄວໂຕປິ ສຣີຣາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນິມ຺ມິຕສ຺ສາປິ, ຠຄວໂຕ ສຣີຣຣສ຺ມິໂຍ ນິມ຺ມິຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນິມ຺ມິຕສ຺ສ ສຣີຣຣສ຺ມິໂຍ ຠຄວໂຕ ກາເຍ ປຏິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ພຸທ຺ຘານໍ ສຣີຣໂຕ ອຸຄ຺ຄມ຺ມ ອກນິຏ຺ຐຠວນໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເທວຕານໍ ມຕ຺ຖກປຣິຍນ຺ເຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ສຸວຓ຺ຓມຍວງ຺ກໂຄປານສີວິນທ຺ຘມິວ ເຈຕິຍຆຣໍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ຣາສິຠູຕາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຣສ຺ມິຄພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ໂຘ ນິສີທນ຺ໂຕເຍວ ທສພລສ຺ສ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ອຠິຕ຺ຖວນ຺ໂຕ –

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ມຸນິໍ ປຫູຕປຎ຺ຎໍ,

ຕິຓ຺ຓໍ ປາຣງ຺ຄຕໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕໍ ຐິຕຕ຺ຕໍ;

ນິກ຺ຂມ຺ມ ຆຣາ ປນຸຊ຺ຊ ກາເມ,

ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມາ ໂສ ໂລເກ ປຣິພ຺ພເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໓໖໑) –

ຄາຖໍ ອຠາສິ. ສຕ຺ຖາ ເທວຕານໍ ຕາວ ຈິຕ຺ຕກລ຺ລຕາຊນນຕ຺ຖໍ ອາຄຕາຄຕານໍ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ.

໓໓໔. ຕຕ຺ຖ ສິໂລກມນຸກສ຺ສາມີຕິ ອກ຺ຂຣປທນິຍມິຕໍ ວຈນສງ຺ຆາຕໍ ປວຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ. ຍຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມາ ຕທສ຺ສິຕາຕິ ເຍສຸ ເຍສຸ ຐາເນສຸ ຠຸມ຺ມາ ເທວຕາ ຕໍ ຕໍ ນິສ຺ສິຕາ. ເຍ ສິຕາ ຄິຣິຄພ຺ຠຣນ຺ຕິອາທີຫິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ, ເຍ ຠິກ຺ຂູ ຄິຣິກຸຈ຺ຉິໍ ນິສ຺ສິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຫິຕຕ຺ຕາຕິ ເປສິຕຈິຕ຺ຕາ. ສມາຫິຕາຕິ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕາ.

ປຸຖູຕິ ພຫຸຊນາ. ສີຫາວ ສລ຺ລີນາຕິ ສີຫາ ວິຍ ນິລີນາ ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຕາ. ໂລມຫໍສາຠິສມ຺ຠຸໂນຕິ ໂລມຫໍສໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິຕາ, ນິພ຺ຠຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂອທາຕມນສາ ສຸທ຺ຘາຕິ ໂອທາຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘາ. ວິປ຺ປສນ຺ນາມນາວິລາຕິ ວິປ຺ປສນ຺ນອນາວິລາ.

ຠິຍ຺ໂຍປຎ຺ຈສເຕ ຎຕ຺ວາຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ອຕິເຣກປຎ຺ຈສເຕ ຠິກ຺ຂູ ຊານິຕ຺ວາ. ວເນ ກາປິລວຕ຺ຖເວຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສມີປມ຺ຫິ ຊາເຕ ວນສຓ຺ເຑ. ຕໂຕ ອາມນ຺ຕຍີ ສຕ຺ຖາຕິ ຕທາ ອາມນ຺ຕຍິ. ສາວເກ ສາສເນ ຣເຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສວນນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ສາວເກ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສາສເນ ຣຕຕ຺ຕາ ສາສເນ ຣເຕ. ອິທໍ ສພ຺ພໍ – ‘‘ສິໂລກມນຸກສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວທຕິ.

ເທວກາຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕ ວິຊານາຖ ຠິກ຺ຂໂວຕິ ເຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວິຊານາຖາຕິ ເນສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓາຠິນີຫາຣຕ຺ຖາຍ ກເຖສິ. ເຕ ຈ ອາຕປ຺ປມກຣຸໍ, ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນນ຺ຕິ ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາວເທວ ຕທຕ຺ຖາຍ ວີຣິຍໍ ກຣິໍສຸ.

ເອວໍ ກຕມຕ຺ຕາຕປ຺ປານໍເຍວ ເຕສໍ ປາຕຸຣຫຸ ຎາຓໍ. ກີທິສໍ? ອມນຸສ຺ສານໍ ທສ຺ສນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ນ ຕໍ ເຕຫິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕໍ. ອຣິຍມຄ຺ເຄເນວ ຫິ ຕໍ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ. ອມນຸສ຺ສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນສ຺ສ ອຠິນີຫາຣມຕ຺ຕເມວ ກຕໍ. ສຕ຺ຖາປິ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຎາຓໍ, ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເຕນ ຫິ ເຕ ວິຊານາຖາ’’ຕິ ອິທເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຕ ວິຊານາຖ, ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ອາຫ.

ອປ຺ເປເກ ສຕມທ຺ທກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ອມນຸສ຺ສານໍ ສຕໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ສຫສ຺ສໍ ອຖ ສຕ຺ຕຣິນ຺ຕິ ເອເກ ສຫສ຺ສໍ. ເອເກ ສຕ຺ຕຕິ ສຫສ຺ສານິ.

ສຕໍ ເອເກ ສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ເອເກ ສຕສຫສ຺ສໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ອປ຺ເປເກນນ຺ຕມທ຺ທກ຺ຂຸນ຺ຕິ ວິປຸລໍ ອທ຺ທສໍສຸ, ສຕວເສນ ສຫສ຺ສວເສນ ຈ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນປິ ອທ຺ທສໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ທິສາ ສພ຺ພາ ຜຸຏາ ອຫຸໍ, ຠຣິຕາ ສມ຺ປຸຓ຺ຓາວ ອເຫສຸໍ.

ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ຍໍ ເຕສຸ ເອເກເນເກນ ທິຏ຺ຐໍ, ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ຊານິຕ຺ວາ. ວວຕ຺ຖິຕ຺ວານ ຈກ຺ຂຸມາຕິ ຫຕ຺ຖຕເລ ເລຂໍ ວິຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມາ ສຕ຺ຖາ. ຕໂຕ ອາມນ຺ຕຍີຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕຄາຖເມວ ນາມໂຄຕ຺ຕກິຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ອາຫ. ຕຸມ຺ເຫ ເອເຕ ວິຊານາຖ, ປສ຺ສຖ, ໂອໂລເກຖ, ເຍ ໂວຫໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄິຣາຫີຕິ ວຈເນຫິ. ອນຸປຸພ຺ພໂສຕິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ.

໓໓໕. ສຕ຺ຕສຫສ຺ສາ ເຕ ຍກ຺ຂາ, ຠຸມ຺ມາ ກາປິລວຕ຺ຖວາຕິ ສຕ຺ຕສຫສ຺ສາ ຕາເວຕ຺ຖ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຠຸມ຺ມາ ຍກ຺ຂາເຍວາຕິ ວທຕິ. ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕຕິ ທິພ຺ພອິທ຺ຘິຍຸຕ຺ຕາ. ຊຸຕິມນ຺ໂຕຕິ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ນາ. ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕຕິ ສຣີຣວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ. ຍສສ຺ສິໂນຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນາ. ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ອາຄຕາ. ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນນ຺ຕິ ອິມໍ ມຫາວນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄຕາ. ອຖ ວາ ສມິຕິນ຺ຕິ ສມູຫໍ, ຠິກ຺ຂຸສມູຫໍ ທສ຺ສນາຍ ອາຄຕາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ຉສຫສ຺ສາ ເຫມວຕາ, ຍກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນຕິ ຉສຫສ຺ສາ ເຫມວຕປພ຺ພເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍກ຺ຂາ, ເຕ ຈ ສພ຺ເພປິ ນີລາທິວຓ຺ຓວເສນ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓາ.

ສາຕາຄິຣາ ຕິສຫສ຺ສາຕິ ສາຕາຄິຣິປພ຺ພເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍກ຺ຂາ ຕິສຫສ຺ສາ.

ອິຈ຺ເຈເຕ ໂສຬສສຫສ຺ສາຕິ ເອເຕ ສພ຺ເພປິ ໂສຬສສຫສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕິ.

ເວສ຺ສາມິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຕາຕິ ເວສ຺ສາມິຕ຺ຕປພ຺ພເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ.

ກຸມ຺ຠີໂຣ ຣາຊຄຫິໂກຕິ ຣາຊຄຫນຄເຣ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ກຸມ຺ຠີໂຣ ນາມ ຍກ຺ໂຂ. ເວປຸລ຺ລສ຺ສ ນິເວສນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ເວປຸລ຺ລປພ຺ພໂຕ ນິເວສນໍ ນິວາສນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິຍ຺ໂຍ ນໍ ສຕສຫສ຺ສໍ, ຍກ຺ຂານໍ ປຍິຣຸປາສຕີຕິ ຕໍ ອຕິເຣກໍ ຍກ຺ຂານໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ປຍິຣຸປາສຕິ. ກຸມ຺ຠີໂຣ ຣາຊຄຫິໂກ, ໂສປາຄາ ສມິຕິໍ ວນນ຺ຕິ ໂສປິ ກຸມ຺ຠີໂຣ ສປຣິວາໂຣ ອິມໍ ວນໍ ຠິກ຺ຂຸສມິຕິໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ.

໓໓໖. ປຸຣິມຎ຺ຈ ທິສໍ ຣາຊາ, ຘຕຣຏ຺ໂຐ ປສາສຕີຕິ ປາຈີນທິສໍ ອນຸສາສຕິ. ຄນ຺ຘພ຺ພານໍ ອຘິປຕີຕິ ຈຕູສຸປິ ທິສາສຸ ຄນ຺ຘພ຺ພານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ. ສພ຺ເພ ເຕ ຕສ຺ສ ວເສ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິໂສຕິ ມຫາປຣິວາໂຣ ເອໂສ ມຫາຣາຊາ.

ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາຕິ ຕສ຺ສ ຘຕຣຏ຺ຐສ຺ສ ພຫໂວ ມຫພ຺ພລາ ປຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ນາມຘາຣກາ.

ວິຣູຬ຺ໂຫ ຕໍ ປສາສຕີຕິ ຕໍ ທິສໍ ວິຣູຬ຺ໂຫ ອນຸສາສຕິ.

ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສາປິ ຕາທິສາເຍວ ປຸຕ຺ຕາ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ມຫພ຺ພລາ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ‘‘ມຫາພລາ’’ຕິ ປາໂຐ.

‘‘ປຸຣິມໍ ທິສໍ ຘຕຣຏ຺ໂຐ, ທກ຺ຂິເຓນ ວິຣູຬ຺ຫໂກ;

ປຈ຺ຉິເມນ ວິຣູປກ຺ໂຂ, ກຸເວໂຣ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຕ ມຫາຣາຊາ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸໂຣ ທິສາ;

ທທ຺ທລ຺ລມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ວເນ ກາປິລວຕ຺ຖເວ’’ຕິ.

ອິມາ ປນ ຄາຖາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ຘຕຣຏ຺ຐາ ນາມ ມຫາຣາຊາໂນ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໂກຏິສຕສຫສ຺ສຄນ຺ຘພ຺ພປຣິວາຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກປິລວຕ຺ຖຸມຫາວນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ. ເອວໍ ທກ຺ຂິຓທິສາທີສຸ ວິຣູຬ຺ຫກາທໂຍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ສມນ຺ຕາ ຈຕຸໂຣ ທິສາ, ທທ຺ທລ຺ລມານາ ອຏ຺ຐໍສູ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສມນ຺ຕາ ຈກ຺ກວາເຬຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸໂຣ ທິສາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກສຸ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍ ສຸຏ຺ຐຸ ຊລມານາ ຐິຕາ’’ຕິ. ເຕ ປນ ຍສ຺ມາ ກປິລວຕ຺ຖຸວນເມວ ສນ຺ຘາຍ ອາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ຈກ຺ກວາຬໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາເຬນ ສມສມາ ຐິຕາປິ – ‘‘ວເນ ກາປິລວຕ຺ຖເວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໓໓໗. ເຕສໍ ມາຍາວິໂນ ທາສາ, ອາຄຸໍ ວຎ຺ຈນິກາ ສຐາຕິ ເຕສໍ ມຫາຣາຊານໍ ກຕປາປປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາຍ ມາຍາຍ ຍຸຕ຺ຕາ ກຸຏິລາຈາຣາ ທາສາ ອຕ຺ຖິ, ເຍ ສມ຺ມຸຂປຣມ຺ມຸຂວຎ຺ຈນາຫິ ໂລກໍ ວຎ຺ຈນໂຕ ‘‘ວຎ຺ຈນິກາ’’ຕິ ຈ, ເກຣາຏິຍສາເຐຍ຺ເຍນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ສຐາ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕປິ ອາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຍາ ກຸເຏຓ຺ຑຸ ວິເຏຓ຺ຑຸ, ວິຏຸຈ຺ຈ ວິຏຸໂຏ ສຫາຕິ ເຕ ທາສາ ສພ຺ເພປິ ມາຍາກາຣກາວ. ນາເມນ ປເນຕ຺ຖ ເອໂກ ກຸເຏຓ຺ຑຸ ນາມ, ເອໂກ ວິເຏຓ຺ຑຸ ນາມ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ເວເຏຓ຺ຑູ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ. ເອໂກ ວິຏຸຈ຺ຈ ນາມ, ເອໂກ ວິຏຸໂຏ ນາມ. ສຫາຕິ ໂສປິ ວິຏຸໂຏ ເຕຫິ ສເຫວ ອາຄໂຕ.

ຈນ຺ທໂນ ກາມເສຏ຺ໂຐ ຈ, ກິນ຺ນິຆຓ຺ຑຸ ນິຆຓ຺ຑຸ ຈາຕິ ອປໂຣ ກິນ຺ນິຆຓ຺ຑຸ ນາມ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ກິນ຺ນຸຆຓ຺ຑູ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ. ນິຆຓ຺ຑຸ ຈາຕິ ອຎ຺ໂຎ ນິຆຓ຺ຑຸ ນາມ, ເອຕ຺ຕກາ ທາສາ. ອິໂຕ ປເຣ ປນ –

‘‘ປນາໂທ ໂອປມຎ຺ໂຎ ຈ, ເທວສຸໂຕ ຈ ມາຕລິ;

ຈິຕ຺ຕເສໂນ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ນໂຬ ຣາຊາ ຊເນສໂຠ;

ອາຄຸໍ ປຎ຺ຈສິໂຂ ເຈວ, ຕິມ຺ພຣູ ສູຣິຍວຈ຺ຉສາ’’ຕິ. –

ອິເມ ເທວຣາຊາໂນ. ຕຕ຺ຖ ເທວສຸໂຕຕິ ເທວສາຣຖິ. ຈິຕ຺ຕເສໂນຕິ ຈິຕ຺ໂຕ ຈ ເສໂນ ຈ ຈິຕ຺ຕເສໂນ ຈ. ຄນ຺ຘພ຺ໂພຕິ ອຍໍ ຈິຕ຺ຕເສໂນ ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ນ ເກວລໍ ເຈສ, ສພ຺ເພ ເປເຕ ປນາທາທໂຍ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ເອວ. ນໂຬຣາຊາຕິ ນຬກາຣເທວປຸຕ຺ໂຕ ນາເມໂກ. ຊເນສໂຠຕິ ຊນວສໂຠ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ອາຄຸໍ ປຎ຺ຈສິໂຂ ເຈວາຕິ ປຎ຺ຈສິໂຂ ເຈວ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອາຄໂຕ. ຕິມ຺ພຣູຕິ ຕິມ຺ພຣູ ນາມ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວຣາຊາ. ສູຣິຍວຈ຺ຉສາຕິ ຕສ຺ເສວ ຘີຕາ.

ເອເຕ ຈຎ຺ເຎ ຈ ຣາຊາໂນ, ຄນ຺ຘພ຺ພາ ສຫ ຣາຊຸຠີຕິ ເອເຕ ຈ ນາມວເສນ ວຸຕ຺ຕຄນ຺ຘພ຺ພຣາຊາໂນ ອຎ຺ເຎ ຈ ເອເຕຫິ ຣາຊູຫິ ສທ຺ຘິໍ ພຫູ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສມິຕິໍ ອິມໍ ວນໍ ອາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໓໘. ອຖາຄຸໍ ນາຄສາ ນາຄາ, ເວສາລາ ສຫຕຈ຺ຉກາຕິ ນາຄສທຫວາສິກາ ຈ ເວສາລີວາສິກາ ຈ ນາຄາ ສຫ ຕຈ຺ຉກນາຄປຣິສາຍ ອາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ພລສ຺ສຕຣາຕິ ກມ຺ພໂລ ຈ ອສ຺ສຕໂຣ ຈ. ເອເຕ ກິຣ ສິເນຣຸປາເທ ວສນ຺ຕິ, ສຸປຓ຺ເຓຫິປິ ອນຸທ຺ຘຣຓີຍາ ມເຫສກ຺ຂນາຄາ ປາຍາຄາ ສຫ ຎາຕິຠີຕິ ປຍາຄຕິຕ຺ຖວາສິໂນ ຈ ສຫ ຎາຕິສງ຺ເຆນ ອາຄຕາ.

ຍາມຸນາ ຘຕຣຏ຺ຐາ ຈາຕິ ຍມຸນວາສິໂນ ຈ ຘຕຣຏ຺ຐກຸເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ນາຄາ ຈ. ເອຣາວໂຓ ມຫານາໂຄຕິ ເອຣາວໂຓ ຈ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ຊາຕິຍາ ນາໂຄ ນ ໂຫຕິ. ນາຄໂວຫາເຣນ ປເນສ ໂວຫຣິຍຕິ. ໂສປາຄາຕິ ໂສປິ ອາຄໂຕ.

ເຍ ນາຄຣາເຊ ສຫສາ ຫຣນ຺ຕີຕິ ເຍ ອິເມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ນາເຄ ໂລຠາຠິຠູຕາ ສາຫສໍ ກຕ຺ວາ ຫຣນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ທິພ຺ພາ ທິຊາ ປກ຺ຂີ ວິສຸທ຺ຘຈກ຺ຂູຕິ ທິພ຺ພານຸຠາວໂຕ ທິພ຺ພາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ຈ ອຓ຺ຑໂກສໂຕ ຈາຕິ ທ຺ເວ ວາເຣ ຊາຕາຕິ ທິຊາ ປກ຺ຂຍຸຕ຺ຕຕາຍ ປກ຺ຂີ ໂຍຊນສຕນ຺ຕເຣປິ ໂຍຊນສຫສ຺ສນ຺ຕເຣປິ ນາເຄ ທສ຺ສນສມຕ຺ຖຈກ຺ຂຸຕາຍ ວິສຸທ຺ຘຈກ຺ຂູ. ເວຫາຍສາ ເຕ ວນມຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ເຕ ອາກາເສເນວ ອິມໍ ມຫາວນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ຣາ ສຸປຓ຺ຓາ ອິຕິ ເຕສ ນາມນ຺ຕິ ເຕສໍ ‘‘ຈິຕ຺ຣສຸປຓ຺ຓາ’’ຕິ ນາມໍ.

ອຠຍໍ ຕທາ ນາຄຣາຊານມາສິ, ສຸປຓ຺ຓໂຕ ເຂມມກາສິ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຓ຺ຫາຫິ ວາຈາຫິ ອຸປວ຺ຫຍນ຺ຕາ ມິຕ຺ຕາ ວິຍ ພນ຺ຘວາ ວິຍ ຈ ສມຸລ຺ລປນ຺ຕາ ສມ຺ໂມທມານາ ອາລິງ຺ຄນ຺ຕາ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ອໍສກູເຏ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປນ຺ຕາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ. ນາຄາ ສຸປຓ຺ຓາ ສຣຓມກໍສຸ ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘໍເຍວ ສຣຓໍ ຄຕາ.

໓໓໙. ຊິຕາ ວຊິຣຫຕ຺ເຖນາຕິ ອິນ຺ເທນ ເທວຣຎ຺ຎາ ຊິຕາ. ສມຸທ຺ທໍ ອສຸຣາສິຕາຕິ ມຫາສມຸທ຺ທວາສິໂນ ສຸຊາຕາຍ ອສຸຣກຎ຺ຎາຍ ກາຣຓາ ສພ຺ເພປິ ຠາຕໂຣ ວາສວສ຺ເສເຕ, ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ.

ເຕສຸ ກາລກຎ຺ຈາ ມຫາຠິສ຺ມາຕິ ກາລກຎ຺ຈາ ຈ ມຫນ຺ເຕ ຠິໍສເນ ອຕ຺ຕຠາເວ ມາເປຕ຺ວາ ອາຄມິໍສຸ. ອສຸຣາ ທານເວຆສາຕິ ທານເວຆສາ ນາມ ອຎ຺ເຎ ຘນຸຄ຺ຄຫອສຸຣາ. ເວປຈິຕ຺ຕິ ສຸຈິຕ຺ຕິ ຈ, ປຫາຣາໂທ ນມຸຈີ ສຫາຕິ ເວປຈິຕ຺ຕິອສຸໂຣ, ສຸຈິຕ຺ຕິອສຸໂຣ ຈາຕິ ເອເຕ ຈ ອສຸຣາ ນມຸຈິ ຈ ມາໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເອເຕຫິ ສເຫວ ອາຄໂຕ. ອິເມ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ທວາສິໂນ, ອຍໍ ປຣນິມ຺ມິຕເທວໂລກວາສີ, ກສ຺ມາ ເອເຕຫິ ສຫາຄໂຕຕິ? ອຈ຺ຉນ຺ທິກຕ຺ຕາ. ເຕປິ ຫິ ອຈ຺ຉນ຺ທິກາ ອຠພ຺ພາ, ອຍມ຺ປິ ຕາທິໂສເຍວ. ຕສ຺ມາ ຘາຕຸໂສ ສໍສນ຺ທມາໂນ ອາຄໂຕ.

ສຕຎ຺ຈ ພລິປຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ພລິໂນ ມຫາອສຸຣສ຺ສ ປຸຕ຺ຕານໍ ສຕໍ. ສພ຺ເພ ເວໂຣຈນາມກາຕິ ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸລສ຺ສ ຣາຫຸສ຺ເສວ ນາມຘຣາ. ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ພລິເສນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ພລິເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ກຕສນ຺ນາຫາວ ຫຸຕ຺ວາ. ຣາຫຸຠທ຺ທມຸປາຄມຸນ຺ຕິ ຣາຫຸອສຸຣິນ຺ທໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ສມໂຍ ທານິ ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ຠທ຺ທໍ ຕວ ໂຫຕຸ, ສມໂຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ທສ຺ສນາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໔໐. ອາໂປ ຈ ເທວາ ປຖວີ, ເຕໂຊ ວາໂຍ ຕທາຄມຸນ຺ຕິ ອາໂປກສິຓາທີສຸ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອາໂປຕິອາທິນາມກາ ເທວາ ອາຄມຸໍ. ວຣຸຓາ ວາຣຓາ ເທວາ, ໂສໂມ ຈ ຍສສາ ສຫາຕິ ວຣຸຓເທວຕາ, ວາຣຓເທວຕາ, ໂສມເທວຕາຕິ ເອວໍ ນາມກາ ຈ ເທວາ ຍສສາ ນາມ ເທເວນ ສຫາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາກາຍິກາຕິ ເມຕ຺ຕາຌາເນ ຈ ກຣຸຓາຌາເນ ຈ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວາ. ອາຄຸໍ ເທວາ ຍສສ຺ສິໂນຕິ ເອເຕປິ ມຫາຍສາ ເທວາ ອາຄຕາ.

ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາ, ສພ຺ເພ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນຕິ ເຕ ທສຘາ ຐິຕາ ທສ ເທວກາຍາ ສພ຺ເພ ນີລາທິວເສນ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓາ ອາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເວຓ຺ຑູ ຈ ເທວາຕິ ເວຓ຺ຑຸເທວຕາ ຈ. ສຫລິ ຈາຕິ ສຫລິເທວຕາ ຈ. ອສມາ ຈ ທຸເວ ຍມາຕິ ອສມເທວຕາ ຈ ທ຺ເວ ຈ ຍມກາ ເທວາ. ຈນ຺ທສ຺ສຸປນິສາ ເທວາ, ຈນ຺ທມາຄຸໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ຈນ຺ທນິສ຺ສິຕກາ ເທວາ ຈນ຺ທໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ອາຄຕາ. ຕຖາ ສູຣິຍນິສ຺ສິຕກາ ເທວາ ສູຣິຍໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ. ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕນິສ຺ສິຕາປິ ເທວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ອາຄຕາ. ອາຄຸໍ ມນ຺ທວລາຫກາຕິ ວາຕວລາຫກາ, ອພ຺ຠວລາຫກາ, ອຸຓ຺ຫວລາຫກາ ເອເຕ ສພ຺ເພປິ ວລາຫກາຍິກາ ‘‘ມນ຺ທວລາຫກາ’’ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕປິ ອາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວສູນໍ ວາສໂວ ເສຏ຺ໂຐ, ສກ຺ໂກປາຄາ ປຸຣິນ຺ທໂທຕິ ວສູນໍ ເທວຕານໍ ເສຏ຺ໂຐ ວາສໂວ ໂຍ ສກ຺ໂກຕິ ຈ, ປຸຣິນ຺ທໂທຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສປິ ອາຄໂຕ.

ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາຕິ ເອເຕປິ ທສ ເທວກາຍາ ທສຘາວ ອາຄຕາ. ສພ຺ເພ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນຕິ ນີລາທິວເສນ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓາ.

ອຖາຄຸໍ ສຫຠູ ເທວາຕິ ອຖ ສຫຠູ ນາມ ເທວາ ອາຄຕາ. ຊລມຄ຺ຄິສິຂາຣິວາຕິ ອຄ຺ຄິສິຂາ ວິຍ ຊລນ຺ຕາ. ຊລມຄ຺ຄິ ຈ ສິຂາຣິວາຕິ ອິມານິ ເຕສໍ ນາມານີຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຏ຺ຐກາ ຈ ໂຣຊາ ຈາຕິ ອຣິຏ຺ຐກເທວາ ຈ ໂຣຊເທວາ ຈ. ອຸມາປຸປ຺ຜນິຠາສິໂນຕິ ອຸມາປຸປ຺ຜເທວາ ນາມ ເອເຕ ເທວາ. ອຸມາປຸປ຺ຜສທິສາ ຫິ ເຕສໍ ສຣີຣາຠາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸມາປຸປ຺ຜນິຠາສິໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ວຣຸຓາ ສຫຘມ຺ມາ ຈາຕິ ເອເຕ ຈ ທ຺ເວ ຊນາ. ອຈ຺ຈຸຕາ ຈ ອເນຊກາຕິ ອຈ຺ຈຸຕເທວຕາ ຈ ອເນຊກເທວຕາ ຈ. ສຸເລຍ຺ຍຣຸຈິຣາ ອາຄຸນ຺ຕິ ສຸເລຍ຺ຍາ ຈ ຣຸຈິຣາ ຈ ອາຄຕາ. ອາຄຸໍ ວາສວເນສິໂນຕິ ວາສວເນສີເທວາ ນາມ ອາຄຕາ. ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາຕິ ເອເຕປິ ທສເທວກາຍາ ທສຘາວ ອາຄຕາ.

ສມານາ ມຫາສມານາຕິ ສມານາ ຈ ມຫາສມານາ ຈ. ມານຸສາ ມານຸສຸຕ຺ຕມາຕິ ມານຸສາ ຈ ມານຸສຸຕ຺ຕມາ ຈ. ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ ອາຄຸໍ, ອາຄຸໍ ມໂນປໂທສິກາຕິ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ ມໂນປໂທສິກາ ຈ ເທວາ ອາຄຕາ.

ອຖາຄຸໍ ຫຣໂຍ ເທວາຕິ ຫຣິເທວາ ນາມ ອາຄຕາ. ເຍ ຈ ໂລຫິຕວາສິໂນຕິ ໂລຫິຕວາສິໂນ ຈ ອາຄຕາ. ປາຣຄາ ມຫາປາຣຄາຕິ ເອເຕ ຈ ທຸວິຘາ ອາຄຕາ. ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາຕິ ເອເຕປິ ທສເທວກາຍາ ທສຘາວ ອາຄຕາ.

ສຸກ຺ກາ ກຣມ຺ຠາ ອຣຸຓາ, ອາຄຸໍ ເວຆນສາ ສຫາຕິ ເອເຕ ສຸກ຺ກາທໂຍ ຕໂຍ, ເຕຫິ ສຫ ເວຆນສາ ຈ ອາຄຕາ. ໂອທາຕຄຍ຺ຫາ ປາໂມກ຺ຂາຕິ ໂອທາຕຄຍ຺ຫາ ນາມ ປາໂມກ຺ຂເທວາ ອາຄຕາ. ອາຄຸໍ ເທວາ ວິຈກ຺ຂຓາຕິ ວິຈກ຺ຂຓາ ນາມ ເທວາ ອາຄຕາ.

ສທາມຕ຺ຕາ ຫາຣຄຊາຕິ ສທາມຕ຺ຕາ ຈ ຫາຣຄຊາ ຈ. ມິສ຺ສກາ ຈ ຍສສ຺ສິໂນຕິ ຍສສມ຺ປນ຺ນາ ມິສ຺ສກເທວາ ຈ. ຖນຍໍ ອາຄ ປຊ຺ຊຸນ຺ໂນຕິ ປຊ຺ຊຸນ຺ໂນ ຈ ເທວຣາຊາ ຖນຍນ຺ໂຕ ອາຄໂຕ. ໂຍ ທິສາ ອຠິວສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ຍໍ ຍໍ ທິສໍ ຍາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ. ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາຕິ ເອເຕປິ ທສເທວກາຍາ ທສຘາ ອາຄຕາ.

ເຂມິຍາ ຕຸສິຕາ ຍາມາຕິ ເຂມິຍາ ເທວາ ຕຸສິຕປຸຣວາສິໂນ ຈ ຍາມາເທວໂລກວາສິໂນ ຈ. ກຖກາ ຈ ຍສສ຺ສິໂນຕິ ຍສສມ຺ປນ຺ນາ ກຖກເທວາ ຈ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ກຏ຺ຐກາ ຈາ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ. ລມ຺ພີຕກາ ລາມເສຏ຺ຐາຕິ ລມ຺ພິຕກເທວາ ຈ ລາມເສຏ຺ຐເທວາ ຈ. ໂຊຕິນາມາ ຈ ອາສວາຕິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ກຕນຬຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ໂຊຕມານາ ໂຊຕິເທວາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ຈ ອາສາ ຈ ເທວາ ອາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ຊາຕິນາມາ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ. ອາສາ ເທວຕາ ຉນ຺ທວເສນ ອາສວາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນິມ຺ມານຣຕິໂນ ອາຄຸໍ, ອຖາຄຸໍ ປຣນິມ຺ມິຕາ. ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາຕິ ເອເຕປິ ທສ ເທວກາຍາ ທສຘາວ ອາຄຕາ.

ສຏ຺ເຐເຕ ເທວນິກາຍາຕິ ເອເຕ ຈ ອາໂປ ຈ ເທວາຕິອາທິກາ ຉ ທສກາ ສຏ຺ຐິ ເທວນິກາຍາ ສພ຺ເພ ນີລາທິວເສນ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ. ນາມນ຺ວເຍນ ອາຄຈ຺ຉຸນ຺ຕິ ນາມຠາເຄນ ນາມໂກຏ຺ຐາເສນ ອາຄຕາ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ສທິສາ ສຫາຕິ ເຍ ຈ ອຎ຺ເຎປິ ເຕຫິ ສທິສາ ວຓ຺ຓໂຕປິ ນາມໂຕປິ ເອຕາທິສາເຍວ ເສສຈກ຺ກວາເຬສຸ ເທວາ, ເຕປິ ອາຄຕາເຍວາຕິ ເອກປເທເນວ ກລາປໍ ວິຍ ປຸຏກໍ ວິຍ ຈ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ເທວຕາ ນິທ຺ທິສຕິ.

ເອວໍ ທສສຸ ໂລກຘາຕຸສຫສ຺ເສສຸ ເທວກາເຍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ຍທຕ຺ຖໍ ເຕ ອາຄຕາ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປວຸຏ຺ຐຊາຕິນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປວຸຏ຺ຐາ ວິຄຕາ ຊາຕິ ອສ຺ສາຕິ ອຣິຍສງ຺ໂຆ ປວຸຏ຺ຐຊາຕິ ນາມ, ຕໍ ປວຸຏ຺ຐຊາຕິໍ ຣາຄໂທສໂມຫຂີລານໍ ອຠາວາ ອຂີລໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອເຆ ຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ໂອຆຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສວານໍ ອຠາເວນ ອນາສວໍ ອຣິຍສງ຺ຆໍ ທກ຺ເຂມ ປສ຺ສິສ຺ສາມ. ເຕສຎ຺ເຎວ ໂອຆານໍ ຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ໂອຆຕຣໍ ອາຄຸໍ ອກຣຓໂຕ ນາຄໍ. ອສິຕາຕິຄນ຺ຕິ ກາຬກຠາວາຕີຕໍ ຈນ຺ທໍວ ສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ທສພລຎ຺ຈ ທກ຺ເຂມ ປສ຺ສິສ຺ສາມາຕິ ເອຕທຕ຺ຖໍ ສພ຺ເພປິ ເຕ ນາມນ຺ວເຍນ ອາຄຈ຺ຉຸໍ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ສທິສາ ສຫາຕິ.

໓໔໑. ອິທານິ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ປຣມຕ຺ໂຕ ຈາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ເອໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ. ປຣມຕ຺ໂຕປິ ພ຺ຣຫ຺ມາວ. ປຸຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິມໂຕ ສຫາຕິ ເອເຕ ອິທ຺ຘິມໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ຕາ ອຣິຍພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສເຫວ ອາຄຕາ. ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຕິສ຺ໂສ ຈາຕິ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຈ ຕິສ຺ສມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ. ໂສປາຄາຕິ ໂສປິ ອາຄໂຕ.

‘‘ສຫສ຺ສໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລການໍ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາຠິຕິຏ຺ຐຕິ;

ອຸປປນ຺ໂນ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ຠິສ຺ມາກາໂຍ ຍສສ຺ສິ ໂສ’’ຕິ. –

ເອຕ຺ຖ ສຫສ຺ສໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລການນ຺ຕິ ເອກງ຺ຄຸລິຍາ ເອກສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ທສຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ທສສຫສ຺ສິຈກ຺ກວາເຬ ອາໂລກຜຣຓສມຕ຺ຖານໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສຫສ຺ສໍ ອາຄຕໍ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາຠິຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ເອເກໂກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຎ຺ເຎ ພ຺ຣຫ຺ເມ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຸປປນ຺ໂນຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຊຸຕິມນ຺ໂຕຕິ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ໂນ. ຠິສ຺ມາກາໂຍຕິ ມຫາກາໂຍ, ທ຺ວີຫິ ຕີຫິ ມາຄຘິເກຫິ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕຫິ ສມປ຺ປມາຓອຕ຺ຕຠາໂວ. ຍສສ຺ສິໂສຕິ ອຕ຺ຕຠາວສິຣີສງ຺ຂາເຕນ ຍເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ທເສຕ຺ຖ ອິສ຺ສຣາ ອາຄຸໍ, ປຈ຺ເຈກວສວຕ຺ຕິໂນຕິ ເອຕສ຺ມິຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ເສ ເຍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ທສ ອິສ຺ສຣາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ອາຄຕາ. ເຕສຎ຺ຈ ມຊ຺ຌໂຕ ອາຄ, ຫາຣິໂຕ ປຣິວາຣິໂຕຕິ ເຕສໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ມຊ຺ເຌ ຫາຣິໂຕ ນາມ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ສຕສຫສ຺ສພ຺ຣຫ຺ມປຣິວາໂຣ ອາຄໂຕ.

໓໔໒. ເຕ ຈ ສພ຺ເພ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ, ສອິນ຺ເທ ເທເວ ສພ຺ຣຫ຺ມເກຕິ ເຕ ສພ຺ເພປິ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອາຄເຕ ເທວກາເຍ, ຫາຣິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອາຄເຕ ພ຺ຣຫ຺ມກາເຍ ຈ. ມາຣເສນາ ອຠິກ຺ກາມີຕິ ມາຣເສນາ ອຠິຄຕາ. ປສ຺ສ ກຓ຺ຫສ຺ສ ມນ຺ທິຍນ຺ຕິ ກາຬກສ຺ສ ມາຣສ ພາລຠາວໍ ປສ຺ສຖ.

ເອຖ ຄຓ຺ຫຖ ພນ຺ຘຖາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສໍ ອາຓາເປສິ. ຣາເຄນ ພທ຺ຘມຕ຺ຖຸ ໂວຕິ ສພ຺ພໍ ໂວ ອິທໍ ເທວມຓ຺ຑລໍ ຣາເຄນ ພທ຺ຘໍ ໂຫຕຸ. ສມນ຺ຕາ ປຣິວາເຣຖ, ມາ ໂວ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ຖ ໂກຈິ ນນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອໂກປິ ເອເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ມາ ມຸຎ຺ຈິ. ‘‘ມາ ໂວ ມຸຎ຺ເຈຖາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ເອເສວຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ຕຕ຺ຖ ມຫາເສໂນ, ກຓ຺ໂຫ ເສນໍ ອເປສຍີຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ມຫາສມເຍ ມຫາເສໂນ ມາໂຣ ມາຣເສນໍ ອເປສຍິ. ປາຓິນາ ຕລມາຫຈ຺ຈາຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຖວີຕລໍ ປຫຣິຕ຺ວາ. ສຣໍ ກຕ຺ວານ ເຠຣວນ຺ຕິ ມາຣວິຠິໍສກທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຠຍານກໍ ສຣຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ.

ຍຖາ ປາວຸສ຺ສໂກ ເມໂຆ, ຖນຍນ຺ໂຕ ສວິຊ຺ຊຸໂກຕິ ສວິຊ຺ຊຸໂກ ປາວຸສ຺ສກເມໂຆ ວິຍ ມຫາຄຊ຺ຊິຕໍ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ. ຕທາ ໂສ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂສ ມາໂຣ ຕໍ ວິຠິໍສນກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ໂຕ. ສງ຺ກຸທ຺ໂຘ ອສຍໍ ວເສຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກຸທ຺ໂຘ ກຸປິໂຕ ກຎ຺ຈິ ວເສ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອສຍໍວເສ ອສຍໍວສີ ອຕ຺ຕໂນ ວເສນ ອກາມໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ໂຕ. ຠຄວາ ກິຣ ‘‘ອຍໍ ມາໂຣ ອິມໍ ມຫາສມາຄມໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຠິສມຍນ຺ຕຣາຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ມາຣເສນໍ ເປເສຕ຺ວາ ມາຣໍ ວິຠິໍສກໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ປກຕິ ເຈສາ ຠຄວໂຕ, ຍຕ຺ຖ ອຠິສມໂຍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ມາຣໍ ວິຠິໍສກໍ ທສ຺ເສນ຺ຕໍ ນ ນິວາເຣຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຣິສາ ເນວ ມາຣສ຺ສ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສມາຄເມ ມຫາຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ເທວຕາ ເນວ ຕສ຺ສ ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ສທ຺ທໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –‘‘ຕທາ ໂສ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕິ, ສງ຺ກຸທ຺ໂຘ ອສຍໍວເສ’’ຕິ.

໓໔໓. ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ວວຕ຺ຖິຕ຺ວານ ຈກ຺ຂຸມາຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ຊານິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຈ.

ມາຣເສນາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕ ວິຊານາຖ ຠິກ຺ຂໂວຕິ ຠິກ຺ຂເວ ມາຣເສນາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ວິຊານາຖ, ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຖາຕິ ວທຕິ. ອາຕປ຺ປມກຣຸນ຺ຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ປວິສນຕ຺ຖາຍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠິໍສຸ. ວີຕຣາເຄຫິ ປກ຺ກາມຸນ຺ຕິ ມາໂຣ ຈ ມາຣເສນາ ຈ ວີຕຣາເຄຫິ ອຣິເຍຫິ ທູຣໂຕວ ອປກ຺ກມຸໍ. ເນສໍ ໂລມາປິ ອິຎ຺ຊຍຸນ຺ຕິ ເຕສໍ ວີຕຣາຄານໍ ໂລມານິປິ ນ ຈາລຍິໍສຸ. ອຖ ມາໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ເພ ວິຊິຕສງ຺ຄາມາ, ຠຍາຕີຕາ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທນ຺ຕິ ສຫ ຠູເຕຫິ, ສາວກາ ເຕ ຊເນສຸຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂມທນ຺ຕິ ສຫ ຠູເຕຫີຕິ ທສພລສ຺ສ ສາສເນ ຠູເຕຫິ ສຎ຺ຊາເຕຫິ ອຣິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂມທນ຺ຕິ ປໂມທນ຺ຕິ. ຊເນສຸຕາຕິ ຊເນ ວິສ຺ສຸຕາ ປາກຏາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ.

ອິທໍ ປນ ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ເທວຕານໍ ປິຍໍ ມນາປໍ, ຕສ຺ມາ ມງ຺ຄລໍ ວທນ຺ເຕນ ອຠິນວຏ຺ຐາເນສຸ ອິທເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເທວຕາ ກິຣ –‘‘ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂອຫິຕໂສຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປນສ຺ສ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສເທວຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ຄຓນາ ນຕ຺ຖິ.

ເທວຕານຎ຺ຈສ຺ສ ປິຍມນາປຠາເວ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ໂກຏິປພ຺ພຕວິຫາເຣ ກິຣ ນາຄເລຓທ຺ວາເຣ ນາຄຣຸກ຺ເຂ ເອກາ ເທວຘີຕາ ວສຕິ. ເອໂກ ທຫໂຣ ອນ຺ໂຕເລເຓ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍຕິ. ເທວຘີຕາ ສຸຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ມຫາສທ຺ເທນ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ໂກ ເອໂສຕິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຘີຕາຕິ. ກສ຺ມາ ສາຘຸກາຣມທາສີຕິ? ຠນ຺ເຕ, ທສພເລນ ມຫາວເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຖິຕທິວເສ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ອສ຺ໂສສິໍ, ຠຄວຕາ ກຖິຕໂຕ ເອກກ຺ຂຣມ຺ປິ ອຫາເປຕ຺ວາ ສຸຄ຺ຄຫິໂຕ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຕຸມ຺ເຫຫີຕິ. ທສພລສ຺ສ ກຖຍໂຕ ສຸຕໍ ຕຍາຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ມຫາ ກິຣ ເທວຕາສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ, ຕ຺ວໍ ກຕ຺ຖ ຐິຕາ ສຸຓີຕິ?

ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາວນວາສິຍາ ເທວຕາ, ມເຫສກ຺ຂາສຸ ປນ ເທວຕາສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີສຸ ຊມ຺ພຸທີເປ ໂອກາສໍ ນາລຕ຺ຖໍ, ອຖ ອິມໍ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸໂກລປຏ຺ຏເນ ຐຕ຺ວາ ໂສຕຸໍ ອາຣທ຺ຘມ຺ຫິ, ຕຕ຺ຣາປິ ມເຫສກ຺ຂາສຸ ເທວຕາສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີສຸ ອນຸກ຺ກເມນ ປຏິກ຺ກມມານາ ໂຣຫຓຊນປເທ ມຫາຄາມສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຠາຄໂຕ ສມຸທ຺ເທ ຄລປ຺ປມາຓໍ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ອສ຺ໂສສິນ຺ຕິ. ຕຸຍ຺ຫໍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ທູເຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສສິ ເທວເຕຕິ? ກິໍ ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາ ມຫາວເນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນິຣນ຺ຕຣໍ ມມຎ຺ເຎວ ໂອໂລເກຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ໂອຕປ຺ປມານາ ອູມີສຸ ນິລຍາມີຕິ.

ຕໍ ທິວສໍ ກິຣ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສເທວຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຕທາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາຕິ? ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ. ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ເຎຕິ? ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ. ສກທາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ເຎຕິ? ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ. ຕໂຍ ມຄ຺ເຄ ປຕ຺ຕາ ເທວຕາ ກິຣ ຄຓນປຖໍ ອຕີຕາ, ໂສຕາປນ຺ນາ ຊາຕຕ຺ຖ ມຎ຺ເຎຕິ? ເທວຕາ ຕໍ ທິວສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຫຣາຍມານາ –‘‘ອປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉຕິ ອຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ນໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫ – ‘‘ສກ຺ກາ ປນ ເທວເຕ, ຕວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອມ຺ຫາກໍ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ? ນ ສກ຺ກາ ຠນ຺ເຕ ສກລກາຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ອງ຺ຄຸລິປພ຺ພມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ ອຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ກຸຎ຺ຈິກຉິທ຺ເທນ ອງ຺ຄຸລິໍ ອນ຺ໂຕເລຓາຠິມຸຂໍ ອກາສິ, ຈນ຺ທສຫສ຺ສສູຣິຍສຫສ຺ສອຸຄ຺ຄມນກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ເທວຘີຕາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຖາ’’ຕິ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ເອວໍ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທວຕານໍ ປິຍໍ ມນາປໍ, ມມາຍນ຺ຕິ ນໍ ເທວຕາຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສກ຺ກປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ນິທານວຓ຺ຓນາ

໓໔໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສກ຺ກປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ອມ຺ພສຓ຺ຑາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມຕິ ໂສ ກິຣ ຄາໂມ ອມ຺ພສຓ຺ຑານໍ ອວິທູເຣ ນິວິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອມ຺ພສຓ຺ຑາ’’ ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເວທິຍເກ ປພ຺ພເຕຕິ ໂສ ກິຣ ປພ຺ພໂຕ ປພ຺ພຕປາເທ ຊາເຕນ ມຓິເວທິກາສທິເສນ ນີລວນສຓ຺ເຑນ ສມນ຺ຕາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘ເວທິຍກປພ຺ພໂຕ’ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ. ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພປິ ສາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ຄຸຫາ, ອິນ຺ທສາລຣຸກ຺ໂຂ ຈສ຺ສາ ທ຺ວາເຣ, ຕສ຺ມາ ‘ອິນ຺ທສາລຄຸຫາ’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕາ. ອຖ ນໍ ກຸຏ຺ເຏຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຸປຣິນິຏ຺ຐິຕສຸຘາກມ຺ມມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມວິຈິຕ຺ຕໍ ເລຓໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອທໍສຸ. ປຸຣິມໂວຫາຣວເສນ ປນ ‘‘ອິນ຺ທສາລຄຸຫາ’’ ຕ຺ເວວ ນໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍ’ນ຺ຕິ.

ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອຸທປາທີຕິ ຘມ຺ມິໂກ ອຸສ຺ສາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ນນຸ ຈ ເອສ ອຠິຓ຺ຫທສ຺ສາວີ ຠຄວໂຕ, ນ ໂສ ເທວຕາສນ຺ນິປາໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖາຍໍ ນ ອາຄຕປຸພ຺ໂພ, ສກ຺ເກນ ສທິໂສ ອປ຺ປມາທວິຫາຣີ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ກສ຺ມາ ພຸທ຺ຘທສ຺ສນໍ ອນາຄຕປຸພ຺ພສ຺ສ ວິຍ ອສ຺ສ ອຸສ຺ສາໂຫ ອຸທປາທີຕິ? ມຣຓຠເຍນ ສນ຺ຕຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣສ຺ສ ສມເຍ ອາຍຸ ປຣິກ຺ຂີໂຓ, ໂສ ປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຣິກ຺ຂີໂຓ ທານິ ເມ ອາຍູ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ເຍສຎ຺ຈ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ມຣຓນິມິຕ຺ຕານິ ອາວິ ຠວນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເຍ ປຣິຕ຺ຕເກນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຕ ‘‘ກຸຫິໍ ນຸ ໂຂ ອິທານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຍໍ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍ ກຕຠີຣຸຕ຺ຕານາ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຕ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນທານໍ ຣກ຺ຂິຕສີລໍ ຠາວິຕຠາວນຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ‘‘ອຸປຣິເທວໂລເກ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນ ຠາຍນ຺ຕິ.

ສກ຺ໂກ ປນ ເທວຣາຊາ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ທສໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ເທວນຄຣໍ, ໂຍຊນສຫສ຺ສຸພ຺ເພຘໍ ເວຊຍນ຺ຕໍ, ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ສຸຘມ຺ມເທວສຠໍ, ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພຘໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ, ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລໍ, ອຑ຺ຒຕິຍາ ນາຏກໂກຏິໂຍ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວປຣິສໍ, ນນ຺ທນວນໍ, ຈິຕ຺ຕລຕາວນໍ, ມິສ຺ສກວນໍ, ຜາຣຸສກວນນ຺ຕິ ເອຕໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ເມ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ຠຍາຠິຠູໂຕ ອໂຫສິ.

ຕໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ໂລກປິຕາມໂຫ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ, ໂຍ ເມ ຫທຍນິສ຺ສິຕໍ ໂສກສລ຺ລໍ ສມຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຖາວຣໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ປຸນ ອທ຺ທສ ‘‘ມາທິສານໍ ສຕສຫສ຺ສານມ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສກສລ຺ລໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ປຏິພໂລ’’ຕິ. ອເຖວໍ ປຣິວິຕກ຺ເກນ຺ຕສ຺ສ ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອຸທປາທິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ.

ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕີຕິ ກຕຣສ຺ມິໍ ຊນປເທ ກຕຣໍ ນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ກສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກສ຺ສ ອມຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍມາໂນ ວິຫຣຕີຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂຕິ ອທ຺ທກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ມາຣິສາຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ, ເທວຕານໍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂວຫາໂຣ. ນິທ຺ທຸກ຺ຂາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ ປເນສ ເທເວ ອາມນ຺ເຕສິ? ສຫາຍຕ຺ຖາຍ. ປຸພ຺ເພ ກິເຣສ ຠຄວຕິ ສຬລຆເຣ ວິຫຣນ຺ເຕ ເອກໂກວ ທສ຺ສນາຍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອປຣິປກ຺ກໍ ຕາວສ຺ສ ຎາຓໍ, ກຕິປາຫໍ ປນ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຍິ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຸທ຺ທສ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂາປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ອສີຕິຍາ ເທວຕາສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ນາກາສິ. ໂສ ‘‘ມມ ປຸພ຺ເພປິ ເອກກສ຺ສ ຄຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖາຣາ ໂອກາໂສ ນ ກໂຕ, ອທ຺ຘາ ເມ ນຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ເອກສ຺ສ ປນ ອຸປນິສ຺ສເຍ ສຕິ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕາຍປິ ປຣິສາຍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິເຍວ. ອວສ຺ສໍ ໂຂ ປນ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ກສ຺ສຈິ ເທວສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຫມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ໂທມນສ຺ສໍ ວູປສເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຫາຍຕ຺ຖາຍ ອາມນ຺ເຕສິ.

ເອວໍ ຠທ຺ທໍ ຕວາຕິ ໂຂ ເທວາ ຕາວຕິໍສາຕິ ເອວໍ ໂຫຕຸ ມຫາຣາຊ, ຄຈ຺ຉາມ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ທຸລ຺ລໂຠ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ຠທ຺ທໍ ຕວ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ‘‘ປພ຺ພຕກີຬໍ ນທີກີຬໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ນິໂຍເຊສີຕິ. ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ.

໓໔໕. ປຎ຺ຈສິຂໍ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ເທເວ ຕາວ ອາມນ຺ເຕຕຸ, ອິມໍ ກສ຺ມາ ວິສຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ? ໂອກາສກຣຓຕ຺ຖໍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຕາ ຄເຫຕ຺ວາ ຘຸເຣນ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ປນ ປຎ຺ຈສິໂຂ ທສພລສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ວລ຺ລໂຠ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ອິມໍ ປຸຣໂຕ ເປເສຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອິມິນາ ກໂຕກາເສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອກາສກຣຓຕ຺ຖໍ ອາມນ຺ເຕສິ.

ເອວໍ ຠທ຺ທໍ ຕວາຕິ ໂສ ‘‘ເອວໍ ມຫາຣາຊ, ໂຫຕຸ, ຠທ຺ທໍ ຕວ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ມໍ ‘ເອຫິ, ມາຣິສ, ອຸຍ຺ຍານກີຬາທີນິ ວາ ນຏສມຊ຺ຊາທີນິ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉາມາ’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘ພຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມາ’ຕິ ວທສີ’’ຕິ ທຬ຺ຫຕຣໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ວຈນໍ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອນຸຈຣິຍໍ ສຫຈຣຓໍ ເອກໂຕ ຄມນໍ ອຸປາຄມິ.

ຕຕ຺ຖ ເພລຸວປຓ຺ຑຸນ຺ຕິ ເພລຸວປກ຺ກໍ ວິຍ ປຓ຺ຑຸວຓ຺ຓໍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ໂປກ຺ຂຣໍ, ອິນ຺ທນີລມໂຍ ທຓ຺ໂຑ, ຣຊຕມຍາ ຕນ຺ຕິໂຍ, ປວາຬມຍາ ເວຐກາ, ວີຓາປຕ຺ຕກໍ ຄາວຸຕໍ, ຕນ຺ຕິພນ຺ຘນຏ຺ຐານໍ ຄາວຸຕໍ, ອຸປຣິ ທຓ຺ຑໂກ ຄາວຸຕນ຺ຕິ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓາ ວີຓາ. ອິຕິ ໂສ ຕໍ ວີຓໍ ອາທາຍ ສມປຎ຺ຎາສມຸຈ຺ຉນາ ມຸຈ຺ເຉຕ຺ວາ ອຄ຺ຄນເຂຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຘຸຣໍ ຄີຕສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ເສສເທເວ ສກ຺ກສ຺ສ ຄມນກາລໍ ຊານາເປນ຺ໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ຄີຕວາທິຕສຎ຺ຎາຍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ເທວຄເຓ ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ…ເປ… ເວທິຍເກ ປພ຺ພເຕ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສິ.

໓໔໖. ອຕິຣິວ ໂອຠາສຊາໂຕຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ເອກສ຺ເສວ ເທວສ຺ສ ວາ ມາຣສ຺ສ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ວາ ໂອຠາເສນ ໂອຠາສຊາໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍທິວສໍ ປນ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຕານໍ ໂອຠາເສນ ອຕິຣິວ ໂອຠາສຊາໂຕ ເອກປຊ຺ໂຊໂຕ ສຫສ຺ສຈນ຺ທສູຣິຍອຸຄ຺ຄຕກາລສທິໂສ ອໂຫສິ. ປຣິໂຕ ຄາເມສຸ ມນຸສ຺ສາຕິ ສມນ຺ຕາ ຄາເມສຸ ມນຸສ຺ສາ. ປກຕິສາຍມາສກາເລເຍວ ກິຣ ຄາມມຊ຺ເຌ ທາຣເກສຸ ກີຬນ຺ເຕສຸ ຕຕ຺ຖ ສກ຺ໂກ ອຄມາສິ, ຕສ຺ມາ ມນຸສ຺ສາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ. ນນຸ ຈ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ອຍໍ ກສ຺ມາ ປຐມຍາມສ຺ສາປິ ປຸຣິມຠາເຄເຍວ ອາຄໂຕຕິ? ມຣຓຠເຍເນວ ຕຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ. ກິໍສຸ ນາມາຕິ ກິໍສຸ ນາມ ໂຠ ເອຕໍ, ໂກ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ມເຫສກ຺ໂຂ ເທໂວ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ, ກຖໍສຸ ນາມ ໂຠ ຠຄວາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕິ, ລາຠາ ອມ຺ຫາກໍ, ເຍສໍ ໂນ ເອວໍ ເທວຕານໍ ກງ຺ຂາວິໂນທໂກ ສຕ຺ຖາ ອວິທູເຣ ວິຫາເຣ ວສຕິ, ເຍ ລຠາມ ຖາລກຠິກ຺ຂມ຺ປິ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂມ຺ປິ ທາຕຸນ຺ຕິ ສໍວິຄ຺ຄາ ໂລມຫຏ຺ຐຊາຕາ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລມາ ຫຸຕ຺ວາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນມສ຺ສມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

໓໔໗. ທຸຣຸປສງ຺ກມາຕິ ທຸປຍິຣຸປາສິຍາ. ອຫໍ ສຣາໂຄ ສໂທໂສ ສໂມໂຫ, ສຕ຺ຖາ ວີຕຣາໂຄ ວີຕໂທໂສ ວີຕໂມໂຫ, ຕສ຺ມາ ທຸປຍິຣຸປາສິຍາ ຕຖາຄຕາ ມາທິເສນ. ຌາຍີຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຈ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຈ ຌາຍີ. ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຌາເນ ຣຕາຕິ ຌານຣຕາ. ຕທນ຺ຕຣໍ ປຏິສລ຺ລີນາຕິ ຕທນ຺ຕຣໍ ປຏິສລ຺ລີນາ ສມ຺ປຕິ ປຏິສລ຺ລີນາ ວາ. ຕສ຺ມາ ນ ເກວລໍ ຌາຍີ ຌານຣຕາຕິ ທຸຣຸປສງ຺ກມາ, ອິທານິເມວ ປຏິສລ຺ລີນາຕິປິ ທຸຣຸປສງ຺ກມາ. ປສາເທຍ຺ຍາສີຕິ ອາຣາເຘຍ຺ຍາສິ, ໂອກາສໍ ເມ ກາເຣຕ຺ວາ ທເທຍ຺ຍາສີຕິ ວທຕິ. ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ອາທາຍາຕິ ນນຸ ປຸພ຺ເພວ ອາທິນ຺ນາຕິ? ອາມ, ອາທິນ຺ນາ. ມຄ຺ຄຄມນວເສນ ປນ ອໍສກູເຏ ລຄ຺ຄິຕາ, ອິທານິ ນໍ ວາມຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ວາທນສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ອາທິຍິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາທາຍາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈສິຂຄີຕຄາຖາວຓ຺ຓນາ

໓໔໘. ອສ຺ສາເວສີຕິ ສາເວສິ. ພຸທ຺ຘູປສຎ຺ຫິຕາຕິ ພຸທ຺ຘໍ ອາຣພ຺ຠ ພຸທ຺ຘໍ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວນ຺ເທ ເຕ ປິຕຣໍ ຠທ຺ເທ, ຕິມ຺ພຣຸໍ ສູຣິຍວຈ຺ຉເສຕິ ເອຕ຺ຖ ສູຣິຍວຈ຺ຉສາຕິ ສູຣິຍສມານສຣີຣາ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ເທວຘີຕາຍ ປາທນ຺ຕໂຕ ຣສ຺ມິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເກສນ຺ຕໍ ອາໂຣຫຕິ, ຕສ຺ມາ ພາລສູຣິຍມຓ຺ຑລສທິສາ ຂາຍຕິ, ອິຕິ ນໍ ‘‘ສູຣິຍວຈ຺ຉສາ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ສູຣິຍວຈ຺ຉເສ, ຕວ ປິຕຣໍ ຕິມ຺ພຣຸໍ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວຣາຊານໍ ວນ຺ທາມີ’’ຕິ. ເຍນ ຊາຕາສິ ກລ຺ຍາຓີຕິ ເຍນ ກາຣຓຠູເຕນ ຍໍ ຕິມ຺ພຣຸໍ ເທວຣາຊານໍ ນິສ຺ສາຍ ຕ຺ວໍ ຊາຕາ, ກລ຺ຍາຓີ ສພ຺ພງ຺ຄໂສຠນາ. ອານນ຺ທຊນນີ ມມາຕິ ມຍ຺ຫໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສວຑ຺ຒນີ.

ວາໂຕວ ເສທຕໍ ກນ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ສຎ຺ຊາຕເສທານໍ ເສທຫຣຓຕ຺ຖໍ ວາໂຕ ອິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ, ເອວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປານີຍໍວ ປິປາສໂຕຕິ ປາຕຸມິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປິປາສໂຕ ປິປາສາຠິຠູຕສ຺ສ. ອງ຺ຄີຣສີຕິ ອງ຺ເຄ ຣສ຺ມິໂຍ ອສ຺ສາຕິ ອງ຺ຄີຣສີ, ຕເມວ ອາຣພ຺ຠ ອາລປນ຺ໂຕ ວທຕິ. ຘມ຺ໂມ ອຣຫຕາມິວາຕິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ວິຍ.

ຊິຆຈ຺ຉໂຕຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມສ຺ສ ຂຸທາຠິຠູຕສ຺ສ. ຊລນ຺ຕມິວ ວາຣິນາຕິ ຍຖາ ໂກຈິ ຊລນ຺ຕໍ ຊາຕເວທໍ ອຸທກກຸມ຺ເຠນ ນິພ຺ພາເປຍ຺ຍ, ເອວໍ ຕວ ກາຣຓາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມມ ກາມຣາຄປຣິຬາຫໍ ນິພ຺ພາເປຫີຕິ ວທຕິ.

ຍຸຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ຊກ຺ຂເຣຓຸນາຕິ ປທຸມເກສຣເຣຓຸນາ ຍຸຕ຺ຕໍ. ນາໂຄ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ວາຕິ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕຫຕ຺ຖີ ວິຍ. ໂອຄາເຫ ເຕ ຖນູທຣນ຺ຕິ ຍຖາ ໂສ ນາໂຄ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄໂສຓ຺ຑມຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍມານໍ ກຕ຺ວາ ນິມຸຄ຺ໂຄ ສຸຂໍ ສາຕໍ ວິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ກທາ ນຸ ໂຂ ເຕ ຖນູທຣໍ ຖນເວມຊ຺ຌໍ ອຸທຣຎ຺ຈ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຫໍ ສຸຂໍ ສາຕໍ ປຏິລຠິສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ.

‘‘ອຈ຺ຈງ຺ກຸໂສວ ນາໂຄວ, ຊິຕໍ ເມ ຕຸຕ຺ຕໂຕມຣໍ;

ກາຣຓໍ ນປ຺ປຊານາມິ, ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ລກ຺ຂຓູຣຸຍາ’’ຕິ. –

ເອຕ຺ຖ ຕຸຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຓ຺ຓມູເລ ວິຊ຺ຌນອຍທຓ຺ຑໂກ. ໂຕມຣນ຺ຕິ ປາທາທີສຸ ວິຊ຺ຌນທຓ຺ຑໂຕມຣໍ. ອງ຺ກຸໂສຕິ ມຕ຺ຖເກ ວິຊ຺ຌນກຸຏິລກຓ຺ຏໂກ. ໂຍ ຈ ນາໂຄ ປຠິນ຺ນມຕ຺ໂຕ ອຈ຺ຈງ຺ກຸໂສ ໂຫຕິ, ອງ຺ກຸສໍ ອຕີໂຕ; ອງ຺ກຸເສນ ວິຊ຺ຌິຍມາໂນປິ ວສໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ‘‘ຊິຕໍ ມຍາ ຕຸຕ຺ຕໂຕມຣໍ, ໂຍ ອຫໍ ອງ຺ກຸສສ຺ສປິ ວສໍ ນ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ມທທປ຺ເປນ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ນ ພຸຊ຺ຌຕິ. ຍຖາ ໂສ ອຈ຺ຈງ຺ກຸໂສ ນາໂຄ ‘‘ຊິຕໍ ເມ ຕຸຕ຺ຕໂຕມຣ’’ນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນອູຣຸຕາຍ ລກ຺ຂຓູຣຸຍາ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ມຕ຺ໂຕ ປມຕ຺ໂຕ ອຸມ຺ມຕ຺ໂຕ ວິຍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ນປ຺ປຊານາມີຕິ ວທຕິ. ອຖ ວາ ອຈ຺ຈງ຺ກຸໂສວ ນາໂຄ ອຫມ຺ປິ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ລກ຺ຂຓູຣຸຍາ ກິຎ຺ຈິ ຕໂຕ ວິຣາຄກາຣຓໍ ນປ຺ປຊານາມິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ເຕນ ນາເຄນ ວິຍ ຊິຕໍ ເມ ຕຸຕ຺ຕໂຕມຣໍ, ນ ກສ຺ສຈິ ວທໂຕ ວຈນໍ ອາທິຍາມິ.

ຕຍິ ເຄຘິຕຈິຕ຺ໂຕສ຺ມີຕິ ຠທ຺ເທ ລກ຺ຂຓູຣຸ ຕຍິ ພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕສ຺ມິ. ເຄຘິຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ວາ ເຄຘໍ ອຊ຺ຌຸເປຕຈິຕ຺ໂຕ. ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓາມິຕນ຺ຕິ ປກຕິໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ປຏິຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ. ວງ຺ກຆສ຺ໂຕວ ອມ຺ພຸໂຊຕິ ພຬິສໍ ຄິລິຕ຺ວາ ຐິຕມຈ຺ໂຉ ວິຍ. ‘‘ຆໂສ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ.

ວາມູຣູຕິ ວາມາກາເຣນ ສຓ຺ຐິຕອູຣຸ, ກທລິກ຺ຂນ຺ຘສທິສອູຣູຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ສຊາຕິ ອາລິງ຺ຄ. ມນ຺ທໂລຈເນຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນ ຕິຂິຓໍ ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ມນ຺ທໍ ອາໂລເຈນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມນ຺ທໂລຈນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປລິສ຺ສຊາຕິ ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ອາລິງ຺ຄ. ເອຕໍ ເມ ອຠິປຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ມຍາ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຕ຺ຖິຕໍ.

ອປ຺ປໂກ ວຕ ເມ ສນ຺ໂຕຕິ ປກຕິຍາວ ມນ຺ໂທ ສມາໂນ. ເວລ຺ລິຕເກສິຍາຕິ ເກສາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐກາເລ ສປ຺ໂປ ວິຍ ເວລ຺ລນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອສ຺ສາຕິ ເວລ຺ລິຕເກສີ, ຕສ຺ສາ ເວລ຺ລິຕເກສິຍາ. ອເນກຠາໂວ ສມຸປ຺ປາທີຕິ ອເນກວິໂຘ ຊາໂຕ. ອເນກຠາໂຄຕິ ວາ ປາໂຐ. ອຣຫນ຺ເຕວ ທກ຺ຂິຓາຕິ ອຣຫນ຺ຕມ຺ຫິ ທິນ຺ນທານໍ ວິຍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ປຠິນ຺ໂນ.

ຍໍ ເມ ອຕ຺ຖິ ກຕໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ຍໍ ມຍາ ກຕໍ ປຸຎ຺ຎມຕ຺ຖິ. ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຕາທິສູຕິ ຕາທິລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ເຕສຸ ອຣຫນ຺ເຕສຸ. ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິປຈ຺ຈຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິເມວ ວິປາກໍ ເທຕຸ.

ເອໂກທີຕິ ເອກີຠາວໍ ຄໂຕ. ນິປໂກ ສໂຕຕິ ເນປກ຺ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ນິປໂກ. ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສໂຕ. ອມຕໍ ມຸນິ ຊິຄີສາໂນຕິ ຍຖາ ໂສ ພຸທ຺ຘມຸນິ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຊິຄີສຕິ ປຣິເຍສຕິ, ເອວໍ ຕໍ ອຫໍ ສູຣິຍວຈ຺ຉເສ ຊິຄີສາມິ ປຣິເຍສາມິ. ຍຖາ ວາ ໂສ ອມຕໍ ຊິຄີສາໂນ ເອສນ຺ໂຕ ຄເວສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ເອວາຫໍ ຕໍ ເອສນ຺ໂຕ ຄເວສນ຺ໂຕ ວິຈຣາມີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຖາປິ ມຸນິ ນນ຺ເທຍ຺ຍ, ປຕ຺ວາ ສມ຺ໂພຘິມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ຍຖາ ພຸທ຺ຘມຸນິ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຕ຺ວາ ນນ຺ເທຍ຺ຍ ໂຕເສຍ຺ຍ. ເອວໍ ນນ຺ເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວເມວ ອຫມ຺ປິ ຕຍາ ມິສ຺ສີຠາວໍ ຄໂຕ ນນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທຕິ.

ຕາຫໍ ຠທ຺ເທ ວເຣຍ຺ຍາເຫຕິ ອເຫຕິ ອາມນ຺ຕນໍ, ອເຫ ຠທ຺ເທ ສູຣິຍວຈ຺ຉເສ, ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ‘‘ກິໍ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫສິ, ສຸຣິຍວຈ຺ຉສ’’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ວເຣ ທິນ຺ເນ ເທວຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ‘‘ສູຣິຍວຈ຺ຉສໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຕໍ ອຫໍ ວເຣຍ຺ຍໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາລໍວ ນ ຈິຣໍ ຜຸລ຺ລນ຺ຕິ ຕວ ປິຕຸ ນຄຣທ຺ວາເຣ ນຈິຣໍ ປຸປ຺ຜິໂຕ ສາໂລ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ອຕິວິຍ ມໂນຫໂຣ. ຕໍ ນຈິຣໍ ຜຸລ຺ລສາລໍ ວິຍ. ປິຕຣໍ ເຕ ສຸເມຘເສຕິ ອຕິສສ຺ສິຣີກໍ ຕວ ປິຕຣໍ ວນ຺ທມາໂນ ນມສ຺ສາມິ ນໂມ ກໂຣມິ. ຍສ຺ສາເສຕາທິສີ ປຊາຕິ ຍສ຺ສ ອາສິ ເອຕາທິສີ ຘີຕາ.

໓໔໙. ສໍສນ຺ທຕີຕິ ກສ຺ມາ ຄີຕສທ຺ທສ຺ສ ເຈວ ວີຓາສທ຺ທສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ? ກິໍ ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສາຣາໂຄ ອຕ຺ຖີຕິ? ນຕ຺ຖິ. ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຍ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຠຄວາ ເອຕາທິເສສຸ ຐາເນສຸ, ເກວລໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ຊານາຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ສໍວິຊ຺ຊຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ຈກ຺ຂຸ, ປສ຺ສຕິ ຠຄວາ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ, ຉນ຺ທຣາໂຄ ຠຄວໂຕ ນຕ຺ຖິ, ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຠຄວາ. ສໍວິຊ຺ຊຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ໂສຕ’’ນ຺ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໒). ສເຈ ປນ ວຓ຺ຓໍ ນ ກເຖຍ຺ຍ, ປຎ຺ຈສິໂຂ ‘‘ໂອກາໂສ ເມ ກໂຕ’’ຕິ ນ ຊາເນຍ຺ຍ. ອຖ ສກ຺ໂກ ‘‘ຠຄວຕາ ປຎ຺ຈສິຂສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ກໂຕ’’ຕິ ເທວຕາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕໂຕ ມຫາຊານິໂຍ ຠເວຍ຺ຍ. ວຓ຺ເຓ ປນ ກຖິເຕ ‘‘ກໂຕ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຈສິຂສ຺ສ ໂອກາໂສ’’ຕິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ອສີຕິຍາ ເທວຕາສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຖ ກທາ ສໍຍູຬ຺ຫາຕິ ກທາ ຄນ຺ຖິຕາ ປິຓ຺ຑິຕາ. ເຕນ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມເຍນາຕິ ເຕນ ສມເຍນ ຕສ຺ມິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສມ຺ໂພຘິປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ. ຠທ຺ທາ ນາມ ສູຣິຍວຈ຺ຉສາຕິ ນາມໂຕ ຠທ຺ທາ ສຣີຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສູຣິຍວຈ຺ຉສາ. ຠຄິນີຕິ ໂວຫາຣວຈນເມຕໍ, ເທວຘີຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣກາມິນີຕິ ປຣໍ ກາເມຕິ ອຠິກງ຺ຂຕິ.

ອຸປນຈ຺ຈນ຺ຕິຍາຕິ ນຈ຺ຈມານາຍ. ສາ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ ນຈ຺ຈໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄຕາ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ຄຸເຓ ປຍິຣຸທາຫາສິ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຈ຺ຈນ຺ຕີ ອສ຺ໂສສິ.

ສກ຺ກູປສງ຺ກມວຓ຺ຓນາ

໓໕໐. ປຏິສມ຺ໂມທຕີຕິ ‘‘ສໍສນ຺ທຕິ ໂຂ ເຕ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ຠຄວາ ສມ຺ໂມທຕິ, ປຎ຺ຈສິໂຂ ປຏິສມ຺ໂມທຕິ. ຄາຖາ ຈ ຠາສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສິໂຂ ສມ຺ໂມທຕິ, ຠຄວາ ປຏິສມ຺ໂມທຕິ. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຊານາເປສິ. ຕສ຺ສ ກິເຣວໍ ອໂຫສິ ‘‘ອຍໍ ປຎ຺ຈສິໂຂ ມຍາ ມມ ກມ຺ເມນ ເປສິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ເອວຣູປສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ກາມຄຸຓູປສຎ຺ຫິຕໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກເຖສິ, ນຏາ ນາມ ນິລ຺ລຊ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕິ, ກເຖນ຺ໂຕ ວິປ຺ປກາຣມ຺ປິ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ຫນ຺ທ ນໍ ມມ ກມ຺ມໍ ຊານາເປມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາມນ຺ເຕສິ.

໓໕໑. ເອວຎ຺ຈ ປນ ຕຖາຄຕາຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຐປິຕວຈນໍ. ອຠິວທນ຺ຕີຕິ ອຠິວາທນສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນນ ວຑ຺ຒິຕວຈເນນ ວທນ຺ຕິ. ອຠິວທິໂຕຕິ ວຑ຺ຒິຕວຈເນນ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອຸຣຸນ຺ທາ ສມປາທີຕິ ມຫນ຺ຕາ ວິວຏາ ອໂຫສິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ຄຸຫາຍໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ອາໂລໂກ ອຸທປາທີຕິ ໂຍ ປກຕິຍາ ຄຸຫາຍໍ ອນ຺ຘກາໂຣ, ໂສ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ, ອາໂລໂກ ຊາໂຕ. ສພ຺ພເມຕໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫການໍ ວຈນໍ.

໓໕໒. ຈິຣປຏິກາຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ຈິຣໂຕ ອຫໍ, ຈິຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຫໍ ທສ຺ສນກາໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຫິຈິ ເກຫິຈິ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍຫີຕິ ເທວານໍ ຘີຕາ ຈ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ອງ຺ເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປາທປຣິຈາຣິກາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ສຍເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕາສໍ ມຓ຺ຑນປສາຘນກາຣິກາ ເທວຕາ ສຍນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣາ ອນ຺ໂຕວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຑ຺ຑກຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຍ ປນ ສີມນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ‘‘ຕວ ສນ຺ຕກາ, ມມ ສນ຺ຕກາ’’ຕິ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອຑ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ຍສ຺ສ ວິມານໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກາ’’ຕິ ວທຕິ. ສເຈ ທ຺ເວປິ ສມຏ຺ຐາເນ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ຍສ຺ສ ວິມານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຐິຕາ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກາ’’ຕິ ວທຕິ. ສເຈ ເອກມ຺ປິ ນ ໂອໂລເກຕິ, ຕໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ກລຫຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກໂຣຕິ. ກີຬາທີນິປິ ກິຈ຺ຈານິ ກຣຓີຍາເນວ. ເອວຣູປານິ ຕານິ ກຣຓີຍານິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເກຫິຈິ ເກຫິຈິ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ສລຬາຄາຣເກຕິ ສລຬມຍຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ. ອຎ຺ຎຕເຣນ ສມາຘິນາຕິ ຕທາ ກິຣ ຠຄວາ ສກ຺ກສ຺ເສວ ອປຣິປາກຄຕໍ ຎາຓໍ ວິທິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ອກາເຣຕຸກາໂມ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາເຣນ ນິສີທິ. ຕໍ ເອສ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອຎ຺ຎຕເຣນ ສມາຘິນາ’’ຕິ ອາຫ. ຠູຊຕິ ຈ ນາມາຕິ ຠູຊຕີຕິ ຕສ຺ສາ ນາມໍ. ປຣິຈາຣິກາຕິ ປາທປຣິຈາຣິກາ ເທວຘີຕາ. ສາ ກິຣ ທ຺ເວ ຜລານິ ປຕ຺ຕາ, ເຕນສ຺ສາ ເທວໂລເກ ອຠິຣຕິເຍວ ນຕ຺ຖິ. ນິຈ຺ຈໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສິ ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເນມິສທ຺ເທນ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ‘‘ສມາປນ຺ໂນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕີ’’ຕິ ໂນ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ, ນນຸ ຠຄວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ‘‘ອປິຈາຫໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ຈກ຺ກເນມິສທ຺ເທນ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ຠຓຕີຕິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ເນມິສທ຺ໂທ, ສມາປນ຺ໂນ ນາມ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ກຓ຺ຓມູເລ ຘມມານສ຺ສ ສງ຺ຂຍຸຄຬສ຺ສາປິ ອສນິສນ຺ນິປາຕສ຺ສາປິ ສທ຺ທໍ ນ ສຸຓາຕິ. ຠຄວາ ປນ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ສກ຺ກສ຺ສ ໂອກາສໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກາລວເສນ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ໂນ. ສກ຺ໂກ ‘‘ນ ທານິ ເມ ສຕ຺ຖາ ໂອກາສໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຣຖໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທວໂລກາຠິມຸຂໍ ເປເສສິ. ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວຓໍ ຣຖສທ຺ເທນ ສໂມຫິຕໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ຠຄວໂຕ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຣຖສທ຺ເທເນວ ປຐມາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ໂຄປກວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໓໕໓. ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິນີຕິ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິນີ. ອິຕ຺ຖິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາຕິ ອິຕ຺ຖິຕ຺ຕໍ ນາມ ອລໍ, ນ ຫິ ອິຕ຺ຖິຕ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິໍ, ນ ສກ຺ກມາຣພ຺ຣຫ຺ມສິຣິໂຍ ປຈ຺ຈນຸຠວິຕຸໍ, ນ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ, ນ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ເອວໍ ອິຕ຺ຖິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ ນາມ. ມຫນ຺ຕມິທໍ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ ນາມ ເສຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ເອຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ເອຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປາປຸຓິຕຸນ຺ຕິ ເອວໍ ປນ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ ນາມ. ສາປິ ເອວມກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິຕ຺ຖິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ’’ຕິ. ຫີນໍ ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍນ຺ຕິ ຫີນໍ ລາມກໍ ຄນ຺ຘພ຺ພນິກາຍໍ. ກສ຺ມາ ປນ ເຕ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ? ປຸພ຺ພນິກນ຺ຕິຍາ. ປຸພ຺ເພປິ ກິຣ ເນສໍ ເອຕເທວ ວສິຕຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມາ ນິກນ຺ຕິວເສນ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐານສາລໍ. ປາຣິຈຣິຍນ຺ຕິ ປຣິຈຣຓຠາວໍ. ຄີຕວາທິເຕຫິ ອມ຺ເຫ ປຣິຈຣິສ຺ສາມາຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ປຏິໂຈເທສີຕິ ສາເຣສິ. ໂສ ກິຣ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ເທວປຸຕ຺ຕາ ອຕິວິຍ ວິໂຣເຈນ຺ຕິ ອຕິວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຕາ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕຸ, ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ປຣິປູຣກາຣິໂນ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ‘‘ປຣິປູຣກາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຎ຺ໂຎ ຄຸໂຓ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ຌານລາຠິໂນ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ‘‘ຌານລາຠິໂນ ໂຫນ຺ຕຸ, ກຸຫິໍ ວາສິກາ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍວ ກຸລູປກາ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ນາມ ຉສຸ ເທວໂລເກສຸ ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິເມ ປນ ອຸປຣິເທວໂລເກ ຈ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຌານລາຠິໂນ ນາມ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິເມ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຫໍ ປນ ເອເຕສໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ເທວໂລກສາມິກສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ເກ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິເມ ຫີເນ ຄນ຺ຘພ຺ພກາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຏ຺ຐິເວຘປຸຄ຺ຄລາ ນາເມເຕ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄາຬ຺ຫໍ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພາຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸໂຕມຸຂາ ນາມາຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ປຏິໂຈເທສິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸໂຕມຸຂາຕິ ຠຄວຕິ ອຠິມຸເຂ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫ ກຸໂຕມຸຂາ ກິໍ ອຎ຺ຎາ ວິຫິຕາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລກຍມານາ ອຸທາຫຸ ນິທ຺ທາຍມານາ? ທຸທ຺ທິຏ຺ຐຣູປນ຺ຕິ ທຸທ຺ທິຏ຺ຐສຠາວໍ ທຏ຺ຐຸໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ສຫຘມ຺ມິເກຕິ ເອກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ ສມາຈິຓ຺ຓຘມ຺ເມ ກຕປຸຎ຺ເຎ. ເຕສໍ ຠນ຺ເຕຕິ ເຕສໍ ໂຄປເກນ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອໂຫ ຕຸມ຺ເຫ ນິລ຺ລຊ຺ຊາ ອຫິຣິກາ’’ຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ປຏິໂຈທິຕານໍ ທ຺ເວ ເທວາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຕິໍ ປຏິລຠິໍສຸ.

ກາຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕນ຺ຕິ ເຕ ກິຣ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ນເຏຫິ ນາມ ນຈ຺ຈນ຺ເຕຫິ ຄາຍນ຺ເຕຫິ ວາເທນ຺ເຕຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທາໂຍ ນາມ ລຠິຕພ຺ໂພ ອສ຺ສ, ອຍໍ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຓໍ ອຸທ຺ຘນໍ ວິຍ ຕຏຕຏາຍເຕວ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສມຓຠາວໍ ປຣິສຸທ຺ຘສີລຕໍ ຌານລາຠິຕໍ ຕສ຺ເສວ ກຸລູປກຠາວຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ນາມ ຉສຸ ເທວໂລເກສຸ ຍຖາຣຸຈິເຕ ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຌານລາຠິໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ. ມຍໍ ອຸປຣິເທວໂລເກປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິມ຺ຫ. ອມ຺ຫາກໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ອຍໍ ອິຕ຺ຖິກາ ອຸປຣິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ມຍໍ ຠິກ຺ຂູ ສມານາ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຫີເນ ຄນ຺ຘພ຺ພກາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ເຕນ ໂນ ອຍໍ ເອວໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຓນ຺ຕາເຍວ ເຕສຸ ທ຺ເວ ຊນາ ປຐມຊ຺ຌານສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ຕາ ອນາຄາມິຜເລເຍວ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ໂສ ປຣິຕ຺ໂຕ ກາມາວຈຣຕ຺ຕຠາໂວ ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕສ຺ມາ ຕາວເທວ ຈວິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ໂສ ຈ ເນສໍ ກາໂຍ ຕຕ຺ຖ ຐິຕານໍເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕສໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຄປເກນ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ປຏິໂຈທິຕານໍ ທ຺ເວ ເທວາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຕິໍ ປຏິລຠິໍສຸ ກາຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຌານສຕິໍ ປຏິລຠິໍສຸ. ຕຕ຺ເຖວ ຐຕ຺ວາ ຈຸຕາ ປນ ກາຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕສຣີຣໍ ປຏິລຠິໍສູຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອໂກ ປນ ເທໂວຕິ ເອໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ນິກນ຺ຕິໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກາເມ ອຊ຺ຌວສິ, ຕຕ຺ເຖວ ອາວາສິໂກ ອໂຫສິ.

໓໕໔. ສງ຺ຆຎ຺ຈຸປຏ຺ຐາສິນ຺ຕິ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາສິໍ.

ສຸຘມ຺ມຕາຍາຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຸນ຺ທຣຠາເວນ. ຕິທິວູປປນ຺ໂນຕິ ຕິທິເວ ຕິທສປຸເຣ ອຸປປນ຺ໂນ. ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍູປຄເຕ ວສີເນຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍໍ ອາວາສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຄເຕ. ເຍ ຈ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕາຕິ ເຍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕາ ມຍໍ ອນ຺ເນນ ປາເນນ ອຸປຏ຺ຐຫິມ຺ຫາຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປາທູປສງ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ປາເທ ອຸປສງ຺ຄຍ຺ຫ ປາທໂຘວນປາທມກ຺ຂນານຸປ຺ປທາເນນ ປູເຊຕ຺ວາ ເຈວ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຈ. ສເກ ນິເວສເນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ. ອິມສ຺ສາປິ ປທສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐຫິມ຺ຫາຕິ ອິມິນາວ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ຕນາວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຣິຍານ ສຸຠາສິຕານີຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຈ຺ຈມານານິ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຸຠາສິຕານິ.

ຕຸມ຺ເຫ ປນ ເສຏ຺ຐມຸປາສມານາຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ພຸທ຺ຘໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປາສມານາ ອນຸຕ຺ຕເຣ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວາ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ. ຠວຕູປປຕ຺ຕີຕິ ຠວນ຺ຕານໍ ອຸປປຕ຺ຕິ.

ອຄາເຣ ວສໂຕ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ຆຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ.

ສ຺ວຊ຺ຊາຕິ ໂສ ອຊ຺ຊ. ໂຄຕມສາວເກນາຕິ ອິຘ ໂຄປໂກ ໂຄຕມສາວໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສເມຈ຺ຈາຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ.

ຫນ຺ທ ວິຍາຍາມ ພ຺ຍາຍາມາຕິ ຫນ຺ທ ອຸຍ຺ຍມາມ ພ຺ຍາຍມາມ. ມາ ໂນ ມຍໍ ປຣເປສ຺ສາ ອຫຸມ຺ຫາຕິ ໂນຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ມາ ມຍໍ ປຣສ຺ສ ເປສນກາຣກາວ ອຫຸມ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຄຕມສາສນານີຕິ ອິຘ ປກຕິຍາ ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຐມຊ຺ຌານເມວ ໂຄຕມສາສນານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນຸສ຺ສຣໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈິຕ຺ຕານິ ວິຣາຊຍິຕ຺ວາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຈິຕ຺ຕານິ ວິຣາຊຍິຕ຺ວາ. ກາເມສຸ ອາທີນວນ຺ຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ອທ຺ທສໍສຸ, ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ. ກາມສໍໂຍຊນພນ຺ຘນານີຕິ ກາມສຎ຺ໂຎຊນານິ ຈ ກາມພນ຺ຘນານິ ຈ. ປາປິມໂຍຄານີຕິ ປາປິມໂຕ ມາຣສ຺ສ ໂຍຄຠູຕານິ, ພນ຺ຘນຠູຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຣຈ຺ຈຍານີຕິ ທຸຣຕິກ຺ກມານິ. ສອິນ຺ທາ ເທວາ ສປຊາປຕິກາຕິ ອິນ຺ທໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປວິຏ຺ຐາ ສອິນ຺ທາ ປຊາປຕິໍ ເທວຣາຊານໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປວິຏ຺ຐາ ສປຊາປຕິກາ. ສຠາຍຸປວິຏ຺ຐາຕິ ສຠາຍໍ ອຸປວິຏ຺ຐາ, ນິສິນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວີຣາຕິ ສູຣາ. ວິຣາຄາຕິ ວີຕຣາຄາ. ວິຣຊໍ ກໂຣນ຺ຕາຕິ ວິຣຊໍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕາ. ນາໂຄວ ສນ຺ນານິ ຄຸຓານີຕິ ກາມສຎ຺ໂຎຊນພນ຺ຘນານິ ເຉຕ຺ວາ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອຕິກ຺ກມິໍສຸ. ສໍເວຄຊາຕສ຺ສາຕິ ຊາຕສໍເວຄສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ.

ກາມາຠິຠູຕິ ທຸວິຘານມ຺ປິ ກາມານໍ ອຠິຠູ. ສຕິຍາ ວິຫີນາຕິ ຌານສຕິວິຣຫິຕາ.

ຕິຓ຺ຓໍ ເຕສນ຺ຕິ ເຕສຸ ຕີສຸ ຊເນສຸ. ອາວສິເນຕ຺ຖ ເອໂກຕິ ຕຕ຺ຖ ຫີເນ ກາເຍ ເອໂກເຍວ ອາວາສິໂກ ຊາໂຕ. ສມ຺ໂພຘິປຖານຸສາຣິໂນຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ຄານຸສາຣິໂນ. ເທເວປິ ຫີເຬນ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ເທວໂລເກ ຫີເຬນ຺ຕາ ອໂຘກໂຣນ຺ຕາ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘີຫິ ສມາຫິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປາທປໍສຸໍ ເທວຕານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂອກິຣນ຺ຕາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຕາຕິ.

ເອຕາທິສີ ຘມ຺ມປ຺ປກາສເນຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ສາສເນ ເອວຣູປາ ຘມ຺ມປ຺ປກາສນາ, ຍາຍ ສາວກາ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກງ຺ຂຕິ ໂກຈິ ສາວໂກຕິ ກິໍ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ສາວເກສຸ ໂກຈິ ເອກສາວໂກປິ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ວາ ຈາຕຸທ຺ທິສຠາເວ ວາ ນ ກງ຺ຂຕິ ‘‘ສພ຺ພທິສາສຸ ອສຊ຺ຊມາໂນ ອຄຍ຺ຫມາໂນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ອິທານິ ຠຄວໂຕ ວຓ຺ຓໍ ຠຓນ຺ໂຕ ‘‘ນິຕິຓ຺ຓໂອຆໍ ວິຈິກິຈ຺ຉຉິນ຺ນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ນມສ຺ສາມ ຊິນໍ ຊນິນ຺ທ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຈິກິຈ຺ຉຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຉິນ຺ນວິຈິກິຈ຺ຉໍ. ຊນິນ຺ທນ຺ຕິ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕມໍ.

ຍໍ ເຕ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຍໍ ຕວ ຘມ຺ມໍ. ອຊ຺ຌຄໍສຸ ເຕຕິ ເຕ ເທວປຸຕ຺ຕາ ອຘິຄຕາ. ກາຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕສຣີຣໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ຕວ ຘມ຺ມໍ ຊານິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ເຕ ທ຺ເວ ວິເສສຄູ ອມ຺ຫາກໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ກາຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລວິເສສໍ ອຊ຺ຌຄໍສຸ, ມຍມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອາຄຕມ຺ຫາສິ ມາຣິສາຕິ. ອາຄຕມ຺ຫເສຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕມ຺ຫ. ກຕາວກາສາ ຠຄວຕາ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉມຸ ມາຣິສາຕິ ສເຈ ໂນ ຠຄວາ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ, ອຖ ຠຄວຕາ ກຕາວກາສາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ, ມາຣິສ, ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຆມາຓວວຕ຺ຖຸ

໓໕໕. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວິສຸທ຺ໂຘ ໂຂ ອຍໍ ຍກ຺ໂຂຕິ ຈິຣກາລໂຕ ປຠຸຕິ ວິສຸທ຺ໂຘ. ກີວ ຈິຣກາລໂຕ? ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຈລຄາມເກ ມຆມາຓວກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ຕທາ ກິເຣສ ເອກທິວສໍ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ຄາມມຊ຺ເຌ ມນຸສ຺ສານໍ ຄາມກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ປາທນ຺ເຕເນວ ປໍສຸກຈວຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ຣມຓີຍມກາສິ, ອຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕາວຕເກເນວ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຄາມສ຺ສ ຂລມຓ຺ຑລມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ທາຣູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສີຕກາເລ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣຕິ, ທຫຣາ ຈ ມຫລ຺ລກາ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍ ປສ຺ສາມ, ອິເມສຸປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍສຸ ‘ຈນ຺ໂທ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ສູຣິໂຍ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ກຕ຺ວາ ເອເຕ ເອຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ອຘິຄຕາ’’ຕິ? ຕໂຕ ‘‘ນາຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມເມວ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມຍາປິ ເອວໍວິຘສມ຺ປຕ຺ຕິທາຍກໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ໂສ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸກຸທາລມຸສລຫຕ຺ໂຖ ຈຕຸມຫາປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸສເລນ ປາສາເຓ ອຸຈ຺ຈາເລຕ຺ວາ ປວຏ຺ເຏຕິ, ຍານານໍ ອກ຺ຂປຏິຆາຕຣຸກ຺ເຂ ຫຣຕິ, ວິສມໍ ສມໍ ກໂຣຕິ, ຈຕຸມຫາປເຖ ສາລໍ ກໂຣຕິ, ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓຕິ, ເສຕຸໍ ພນ຺ຘຕິ, ເອວໍ ທິວສໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ຆຣໍ ເອຕິ. ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂຠ, ມຆ, ຕ຺ວໍ ປາໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາຍໍ ອຣຎ຺ຎໂຕ ເອສິ, ກິໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣສີ’’ຕິ? ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກໂຣມິ. ສຄ຺ຄຄາມິມຄ຺ຄໍ ໂສເຘມີຕິ. ກິມິທໍ, ໂຠ, ປຸຎ຺ຎໍ ນາມາຕິ? ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສີຕິ? ອາມ, ນ ຊານາມີຕິ. ນຄຣໍ ຄຕກາເລ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ ເຕ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍຕິ? ອາມ, ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາຕິ. ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເຕຫິ ຕໍ ຐານໍ ລທ຺ຘໍ, ອຫມ຺ປິ ເອວໍວິຘສມ຺ປຕ຺ຕິທາຍກໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ. ‘‘ຈນ຺ໂທ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ສູຣິໂຍ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຕຍາຕິ? ອາມ ສຸຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ. ເອຕສ຺ສ ສຄ຺ຄສ຺ສ ຄມນມຄ຺ຄໍ ອຫໍ ໂສເຘມີຕິ. ອິທໍ ປນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກິໍ ຕເວວ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ນ ກສ຺ສເຈຕໍ ວາຣິຕນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ສ຺ເວ ອຣຎ຺ຎໍ ຄມນກາເລ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສທ຺ທໍ ເທຫີຕິ. ປຸນທິວເສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ, ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ເຕຕ຺ຕິໍສ ມນຸສ຺ສາ ຕຣຸຓວຍາ ສພ຺ເພ ຕສ຺ເສວ ອນຸວຕ຺ຕກາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຍໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄໍ ສມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເອກທິວເສເນວ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓນ຺ຕາ, ສາລໍ ກໂຣນ຺ຕາ, ເສຕຸໍ ພນ຺ຘນ຺ຕາ ເອກທິວເສເນວ ນິຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ.

ອຖ ເນສໍ ຄາມໂຠຊໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ເອເຕສຸ ສຸຣໍ ປິວນ຺ເຕສຸ ປາຓຆາຕາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ຈ ກຫາປຓາທິວເສນ ເຈວ ທຓ຺ຑພລິວເສນ ຈ ຘນໍ ລຠາມິ. ອິທານິ ເອເຕສໍ ປຸຎ຺ຎກຣຓກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອຕ຺ຕໂກ ອາໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຫນ຺ທ ເນ ຣາຊກຸເລ ປຣິຠິນ຺ທາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຈເຣ, ມຫາຣາຊ, ປສ຺ສາມີຕິ. ກຸຫິໍ, ຕາຕາຕິ? ມຍ຺ຫໍ ຄາເມຕິ. ກິໍ ໂຈຣາ ນາມ, ຕາຕາຕິ? ຣາຊາປຣາຘິກາ ເທວາຕິ. ກິໍ ຊາຕິກາຕິ? ຄຫປຕິຊາຕິກາ ເທວາຕິ. ຄຫປຕິກາ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຍາ ຊານມາເນນ ກສ຺ມາ ມຍ຺ຫໍ ນ ກຖິຕນ຺ຕິ? ຠເຍນ, ມຫາຣາຊ, ນ ກເຖມິ, ອິທານິ ມາ ມຍ຺ຫໍ ໂທສໍ ກເຣຍ຺ຍາຖາຕິ. ອຖ ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ມຫາຣວໍ ຣວຕີ’’ຕິ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວເມວ ເນ ອາເນຫີ’’ຕິ ພລໍ ທຕ຺ວາ ເປເສສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມ, ກິໍ ມຄ຺ຄໍ ສມໍ ກໂຣມ, ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາມ, ເສຕຸໍ ພນ຺ຘາມາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍມາເນເຍວ ເຕ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຜນ຺ທິຕ຺ຖ, ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາ’’ຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປາຍາສິ. ອຖ ໂຂ ເນສໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ສາມິກາ ກິຣ ໂວ ‘ຣາຊາປຣາຘິກາ ໂຈຣາ’ຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຕິຈິເຣນ ກູຏາ ເອເຕ ‘ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກໂຣມາ’ຕິ ທິວເສ ທິວເສ ອຣຎ຺ເຎວ ອຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕາ ປຣິຫີນາ, ເຄເຫ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຑ຺ຒຕິ, ສຸຏ຺ຐຸ ພທ຺ຘາ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຫິຕາ’’ຕິ ວທິໍສຸ.

ຄາມໂຠຊໂກປິ ເຕ ເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາເຍວ ‘‘ຫຕ຺ຖິນາ ມທ຺ທາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕສຸ ນີຍມາເນສຸ ມໂຆ ອິຕເຣ ອາຫ – ‘‘ໂຠ, ສກ຺ຂິສ຺ສຖ ມມ ວຈນໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ຕວ ວຈນໍ ກໂຣນ຺ຕາເຍວມ຺ຫ ອິມໍ ຠຍໍ ປຕ຺ຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕວ ວຈນໍ ກໂຣມ, ຠຓ ໂຠ, ກິໍ ກໂຣມາຕິ? ເອຕ຺ຖ ໂຠ ວຏ຺ເຏ ຈຣນ຺ຕານໍ ນາມ ນິພທ຺ຘໍ ເອຕໍ, ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ໂຈຣາຕິ? ນ ໂຈຣມ຺ຫາຕິ. ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສຈ຺ຈກິຣິຍາ ນາມ ອວສ຺ສໂຍ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ‘‘ຍທິ ອມ຺ເຫ ໂຈຣາ, ຫຕ຺ຖີ ມທ຺ທຕຸ, ອຖ ນ ໂຈຣາ, ມາ ມທ຺ທຕູ’’ຕິ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣຖາຕິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຫຕ຺ຖີ ອຸປຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວິຣວນ຺ໂຕ ປລາຍຕິ, ຫຕ຺ຖິໍ ຕຸຕ຺ຕໂຕມຣງ຺ກຸເສຫິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕາປິ ອຸປເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ‘‘ຫຕ຺ຖິໍ ອຸປເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕນ ຫິ ອຸປຣິ ກເຏນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ມທ຺ທາເປຖາຕິ. ອຸປຣິ ກເຏ ທິນ຺ເນ ທິຄຸຓຣວໍ ວິຣວນ຺ໂຕ ປລາຍຕິ.

ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ເປສຸຎ຺ຎກາຣກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຫຕ຺ຖີ ມທ຺ທິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ອາມ, ເທວ, ເຊຏ຺ຐກມາຓໂວ ມນ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ມນ຺ຕສ຺ເສວ ອຍມານຸຠາໂວຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ມນ຺ໂຕ ກິຣ ເຕ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ນຕ຺ຖິ, ເທວ, ມຍ຺ຫໍ ມນ຺ໂຕ, ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ປນ ມຍໍ ກຣິມ຺ຫ – ‘‘ຍທິ ອມ຺ເຫ ຣຎ຺ໂຎ ໂຈຣາ, ມທ຺ທຕຸ, ອຖ ນ ໂຈຣາ, ມາ ມທ຺ທຕູ’’ຕິ, ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ໂນ ເອສ ອານຸຠາໂວຕິ. ກິໍ ປນ, ຕາຕ, ຕຸມ຺ເຫ ກມ຺ມໍ ກໂຣຖາຕິ? ອມ຺ເຫ, ເທວ, ມຄ຺ຄໍ ສມໍ ກໂຣມ, ຈຕຸມຫາປເຖ ສາລໍ ກໂຣມ, ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາມ, ເສຕຸໍ ພນ຺ຘາມ, ເອວຣູປານິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣິມ຺ຫາຕິ.

ອຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ກິມຕ຺ຖໍ ປິສຸເຓສີຕິ? ອມ຺ຫາກໍ ປມຕ຺ຕກາເລ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ລຠຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕກາເລ ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ເອເຕນ ກາຣເຓນາຕິ. ຕາຕ, ອຍໍ ຫຕ຺ຖີ ນາມ ຕິຣຈ຺ຉາໂນ, ໂສປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຸເຓ ຊານາຕິ. ອຫໍ ມນຸສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາປິ ນ ຊານາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສນຄາມໍ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ປຸນ ອຫຣຓີຍໍ ກຕ຺ວາ ເທມິ, ອຍມ຺ປິ ຫຕ຺ຖີ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ໂຫຕຸ, ເປສຸຎ຺ຎກາຣໂກປິ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ທາໂສ ໂຫຕຸ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກໂຣຖາຕິ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເຕ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາເຣນ ວາເຣນ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມນ຺ຕຍນ຺ຕິ ‘‘ໂຠ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ນາມ ອນາຄຕຠວຕ຺ຖາຍ ກຣິຍຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ອນ຺ໂຕອຸທເກ ປຸປ຺ຜິຕໍ ນີລຸປ຺ປລໍ ວິຍ ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ເທຕິ. ອິທານິ ອຕິເຣກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ, ກິໍ ກໂຣມາຕິ? ຈຕຸມຫາປເຖ ຖາວຣໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ວິສ຺ສມນສາລໍ ກໂຣມ, ອິຕ຺ຖີຫິ ປນ ສທ຺ຘິໍ ອປຕ຺ຕິກໍ ກຕ຺ວາ ກຣິສ຺ສາມ, ອມ຺ເຫສຸ ຫິ ‘‘ໂຈຣາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຍມາເນສຸ ອິຕ຺ຖີນໍ ເອກາປິ ຈິນ຺ຕາມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ‘‘ສຸພທ຺ຘາ ສຸຄຫິຕາ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ປຕ຺ຕິໍ ນ ທສ຺ສາມາຕິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໂນ ເຕຕ຺ຕິໍສປິຓ຺ຑໍ ເທນ຺ຕິ, ເຕຕ຺ຕິໍສ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິປູຣໍ ຊາຕໍ. ເຕ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນໍ ຉິນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖີ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສກຏປເຖ ຐເປສິ. ເຕ ຣຸກ຺ເຂ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ສາລາຍ ກມ຺ມໍ ອາຣຠິໍສຸ.

ມຆສ຺ສ ເຄເຫ ສຸຊາຕາ, ສຸຘມ຺ມາ, ຈິຕ຺ຕາ, ນນ຺ທາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ຠຣິຍາໂຍ ອເຫສຸໍ. ສຸຘມ຺ມາ ວຑ຺ຒກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ຕາຕ, ອິເມ ສຫາຍາ ກາລສ຺ເສວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຍໍ ເອນ຺ຕິ, ກິໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສາລາຍ ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ອິຕ຺ຖີຫິ ອປຕ຺ຕິກໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ເອເຕ ວທນ຺ຕີຕິ. ສາ ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ອຏ຺ຐ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕິກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ອມ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸເຣຕຣໍ ວາສິຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂຠ ອຊ຺ຊ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ກາເລ ນ ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຕາວ ຕຸມ຺ເຫ, ມຍ຺ຫໍ ປປຎ຺ໂຈ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເຕ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ກຓ຺ຓິກູປຄໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ມຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຸຘມ຺ມາຍ ເຄເຫ ຐເປສິ – ‘‘ມຍາ ເທຫີຕິ ວຸຕ຺ຕທິວເສ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ.

ອຖ ນິຏ຺ຐິເຕ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣກມ຺ເມ ຠູມິກມ຺ມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຍພນ຺ຘນຖມ຺ຠຸສ຺ສາປນ ສງ຺ຆາຏໂຍຊນ ກຓ຺ຓິກມຎ຺ຈພນ຺ຘເນສຸ ກເຕສຸ ໂສ ວຑ຺ຒກີ ກຓ຺ຓິກມຎ຺ເຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ທິສາຫິ ໂຄປານສິໂຍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ເອກໍ ປມຸຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ໂຠ ປມຸຏ຺ຐໍ, ສພ຺ພເມວ ຕ຺ວໍ ປມຸສ຺ສສີຕິ. ອິມາ ໂຠ ໂຄປານສິໂຍ ກຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ? ກຓ຺ຓິກາ ນາມ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ກຸຫິໍ ໂຠ ອິທານິ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ? ກຸລານໍ ເຄເຫ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ. ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉຖາຕິ. ເຕ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຸຘມ຺ມາຍ ຆຣທ຺ວາເຣ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຆເຣ ກຓ຺ຓິກາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ຫນ຺ທ ມູລໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ. ມູລໍ ນ ຄຓ຺ຫາມິ, ສເຈ ມມ ປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຖ, ທສ຺ສາມີຕິ. ເອຖ ໂຠ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ນ ກໂຣມ, ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມາຕິ ນິກ຺ຂມິໍສຸ.

ຕໂຕ ວຑ຺ຒກີ ‘‘ກິໍ ນ ລທ຺ຘາ, ຕາຕ, ກຓ຺ຓິກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ວຑ຺ຒກີ ກຓ຺ຓິກມຎ຺ເຈ ນິສິນ຺ໂນວ ອາກາສໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ອຊ຺ຊ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ສຸນ຺ທຣໍ, ອິທໍ ອຎ຺ຎໍ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ຈ ທຸກ຺ເຂນ ອາຠຕາ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣາ, ເຕ ສກລສໍວຈ຺ຉເຣນ ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຐາເນ ປູຕິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລ ຕສ຺ສາປິ ເອກສ຺ມິໍ ໂກເຓ ສາລາ ໂຫຕຸ, ອາຫຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາປິ ຍາວ ເຕ ນ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວ ກຓ຺ຓິກາຍ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ‘‘ອຍໍ ສາລາ ສຸຘມ຺ມາ ນາມາ’’ຕິ ອກ຺ຂຣານິ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐຕ຺ວາ ຐເປສິ. ກມ຺ມິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ອາຫຣ, ເຣ ກຓ຺ຓິກໍ, ຍໍ ໂຫຕຸ ຕໍ ໂຫຕຸ. ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ປຕ຺ຕິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ຍາວ ອຏ຺ຐ ວາ ໂສຬສ ວາ ໂຄປານສິໂຍ ນ ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ຕາວ ອິມໍ ວຕ຺ຖໍ ມາ ນິພ຺ເພຐຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຄປານສິໂຍ ອາໂຣເປຕ຺ວາວ ວຕ຺ຖໍ ນິພ຺ເພເຐສຸໍ.

ເອໂກ ມຫາຄາມິກມນຸສ຺ໂສ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ອກ຺ຂຣານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ໂຠ, ອິທ’’ນ຺ຕິ ອກ຺ຂຣຎ຺ຎຸໍ ມນຸສ຺ສໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ‘‘ສຸຘມ຺ມາ ນາມ ອຍໍ ສາລາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຫຣຖ, ໂຠ, ມຍໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາລໍ ກຕ຺ວາ ນາມມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠາມ, ເອສາ ຣຕນມຕ຺ເຕນ ກຓ຺ຓິກຣຸກ຺ເຂນ ສາລໍ ອຕ຺ຕໂນ ນາເມນ ກາເຣຕີ’’ຕິ ວິຣວນ຺ຕິ. ວຑ຺ຒກີ ເຕສໍ ວິຣວນ຺ຕານໍເຍວ ໂຄປານສິໂຍ ປເວເສຕ຺ວາ ອາຓິໍ ທຕ຺ວາ ສາລາກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ສາລໍ ຕິຘາ ວິຠຊິໍສຸ, ເອກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ອິສ຺ສຣານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອກໍສຸ, ເອກສ຺ມິໍ ທຸຄ຺ຄຕານໍ, ເອກສ຺ມິໍ ຄິລານານໍ. ເຕຕ຺ຕິໍສ ຊນາ ເຕຕ຺ຕິໍສ ຜລການິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທໍສຸ – ‘‘ອາຄນ຺ຕຸໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖເຕ ຜລເກ ນິສີທຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜລກສາມິກສ຺ເສວ ເຄເຫ ປຕິຏ຺ຐເປຫິ. ຕສ຺ສ ປາທປຣິກມ຺ມປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມຂາທນີຍໂຠຊນີຍສຍນານິ ສພ຺ພານິ ຜລກສາມິກສ຺ເສວ ຠາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຫຕ຺ຖີ ອາຄຕາຄຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜລກສາມິກສ຺ສ ເຄຫໍ ເນຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ຕໍ ທິວສໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣຕິ.

ມຆມາຓໂວ ສາລໂຕ ອວິທູເຣ ຐາເນ ໂກວິຬາຣຣຸກ຺ຂໍ ໂຣປາເປສິ, ມູເລ ຈສ຺ສ ປາສາຓຜລກໍ ອຕ຺ຖຣິ. ນນ຺ທາ ນາມສ຺ສ ຠຣິຍາ ອວິທູເຣ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາເປສິ, ຈິຕ຺ຕາ ມາລາວຈ຺ເຉ ໂຣປາເປສິ, ສພ຺ພເຊຏ຺ຐິກາ ປນ ອາທາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມຓ຺ຑຍມານາວ ວິຈຣຕິ. ມໂຆ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ສຸຘມ຺ມາ, ສາລາຍ ປຕ຺ຕິກາ ຊາຕາ, ນນ຺ທາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາເປສິ, ຈິຕ຺ຕາ ມາລາວຈ຺ເຉ ໂຣປາເປສິ. ຕວ ປນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣຫິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ສາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກສ຺ສ ກາຣຓາ ກໂຣສິ, ນນຸ ຕຍາ ກຕໍ ມຍ຺ຫເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວມຓ຺ຑນເມວ ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ.

ມໂຆ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເຕປິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ຄາມິກມນຸສ຺ສາ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ເຕຕ຺ຕິໍສ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ສກ຺ກສ຺ສ ເວຊຍນ຺ໂຕ ນາມ ປາສາໂທ ສຕ຺ຕ ໂຍຊນສຕານິ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ, ຘໂຊ ຕີຓິ ໂຍຊນສຕານິ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ, ໂກວິຬາຣຣຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ສມນ຺ຕາ ຕິໂຍຊນສຕປຣິມຓ຺ຑໂລ ປຎ຺ຈທສໂຍຊນປຣິຓາຫກ຺ຂນ຺ໂຘ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ປາສາຓຜລກສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກາ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສຸຘມ຺ມາຍ ກຓ຺ຓິກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຕິໂຍຊນສຕິກາ ສຸຘມ຺ມາ ເທວສຠາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນນ຺ທາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນາ ນນ຺ທາ ນາມ ໂປກ຺ຂຣຓີ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕາຍ ມາລາວຈ຺ຉວຕ຺ຖຸນິສ຺ສນ຺ເທນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກໍ ຈິຕ຺ຕລຕາວນໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ສຸຘມ຺ມາຍ ເທວສຠາຍ ໂຍຊນິເກ ສຸວຓ຺ຓປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຕິໂຍຊນິເກ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຘາຣິຍມາເນ ເຕຫິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ ຕາຫິ ເທວກຎ຺ຎາຫິ ອຑ຺ຒຕິຍາຫິ ນາຏກໂກຏີຫິ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຕາຫິ ຈ ປຣິວາຣິໂຕ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕາ ຕິສ຺ໂສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມາ ຕາວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ສຸຊາຕາ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ມມ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ຄິຣິກນ຺ທຣາຍ ພກສກຸຓິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ເທວໂລກໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ສາ ທິສ຺ວາວ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ອໂຘມຸຂາ ຊາຕາ. ‘‘ພາເລ, ອິທານິ ກິໍ ສີສໍ ນ ອຸກ຺ຂິປສິ? ຕ຺ວໍ ມມ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວເມວ ມຓ຺ຑຍມານາ ວີຕິນາເມສິ. ສຸຘມ຺ມາຍ ຈ ນນ຺ທາຍ ຈ ຈິຕ຺ຕາຍ ຈ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເອຫິ ອມ຺ຫາກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສາ’’ຕິ ເທວໂລກໍ ເນຕ຺ວາ ນນ຺ທາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ.

ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ກຸຫິໍ ຄຕຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ອນາໂຣເຈຕຸກາໂມປິ ຕາຫິ ນິປ຺ປີຬິຍມາໂນ ‘‘ສຸຊາຕາຍ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ມຫາຣາຊາຕິ? ກນ຺ທຣປາເທຕິ. ອິທານິ ກຸຫິນ຺ຕິ? ນນ຺ທາໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ເມ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຕິ. ເອຖ, ໂຠ, ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍໍ ປສ຺ສາມາຕິ ສພ຺ພາ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ສາ ປຸພ຺ເພ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕາ ອວມຎ຺ຎິຕ຺ຖ. ອິທານິ ຕາປິ ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍາຍ ມຸຂໍ ກກ຺ກຏກວິຊ຺ຌນສູລສທິສ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິໂຍ ເກຬິໍ ອກໍສຸ. ສາ ອຕິວິຍ ອຏ຺ຏິຍມານາ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິມານິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິວິມານານິ ວາ ນນ຺ທາໂປກ຺ຂຣຓີ ວາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຊາຕິຠູມິເຍວ ມຫາຣາຊ ສຕ຺ຕານໍ ສຸຂາ, ມໍ ຕຕ຺ເຖວ ກນ຺ທຣປາເທ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ. ສກ຺ໂກ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ມມ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ກຣິສ຺ສາມິ, ມຫາຣາຊາຕິ. ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຂຓ຺ຑານິ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂ, ກຕິປາເຫນ ຕໍ ເອຕາສໍ ເຊຏ຺ຐິກໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ.

ສກ຺ໂກ ກຕິປາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຈ຺ຉຣູເປນ ອຸຕ຺ຕານໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປຸຣໂຕ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ໂອສຣຕິ, ສາ ‘‘ມຕມຈ຺ຉໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີເສ ອຄ຺ຄເຫສິ. ມຈ຺ໂຉ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຈາເລສິ. ສາ ‘‘ຊີວຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ອຸທເກ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສກ຺ໂກ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ສາຘຸ, ຣກ຺ຂສິ ສິກ຺ຂາປທໍ, ເອວໍ ຕໍ ຣກ຺ຂມານໍ ກຕິປາເຫເນວ ນາຏການໍ ເຊຏ຺ຐິກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສາປິ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສສຕານິ ອາຍຸ ອໂຫສິ. ເອກທິວສມ຺ປິ ອຸທຣປູຣໍ ນາລຕ຺ຖໍ, ສຸກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິສຸກ຺ຂິຕ຺ວາ ມິລາຍມານາປິ ສີລໍ ອຂຓ຺ເຑຕ຺ວາ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ກຸມ຺ຠກາຣເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສກ຺ໂກ ‘‘ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕໂຕ ອິຘ ອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິມສ຺ສາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓເອຬາລຸການໍ ຍານກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຄາມສ຺ສ ມຫລ຺ລກເວເສນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ເອຬາລຸການິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິມກາສິ. ສມນ຺ຕາ ຄາມວາສິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທຫິ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຫໍ ສີລຣກ຺ຂການໍ ເທມິ, ຕຸມ຺ເຫ ສີລໍ ຣກ຺ຂຖາຕິ. ຕາຕ ມຍໍ ສີລໍ ນາມ ກີທິສນ຺ຕິປິ ນ ຊານາມ, ມູເລນ ເທຫີຕິ. ‘‘ສີລຣກ຺ຂການໍເຍວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເອຖ, ເຣ ໂກສິ ອຍໍ ເອຬາລຸກມຫລ຺ລໂກ’’ຕິ ສພ຺ເພ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ.

ສາ ທາຣິກາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຬາລຸກຕ຺ຖາຍ ຄຕາ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖາວ ອາຄຕາ’’ຕິ. ໂກສິ, ອມ຺ມ, ເອຬາລຸກມຫລ຺ລໂກ ‘‘ອຫໍ ສີລຣກ຺ຂການໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ນູນິມສ຺ສ ທາຣິກາ ສີລໍ ຂາທິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ມຍໍ ສີລເມວ ນ ຊານາມາຕິ. ສາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອານີຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຬາລຸກໍ, ຕາຕ, ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕ຺ວໍ ສີລານິ ຣກ຺ຂສິ ອມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຕາຕ ຣກ຺ຂາມີ’’ຕິ. ອິທໍ ມຍາ ຕຸຍ຺ຫເມວ ອາຠຕນ຺ຕິ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຍາເນນ ສທ຺ຘິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາປິ ຍາວຊີວໍ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈວິຕ຺ວາ ເວປຈິຕ຺ຕິອສຸຣສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສີລນິສ຺ສນ຺ເທນ ປາສາທິກາ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ຘີຕຸວິວາຫມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສຸເຣ ສນ຺ນິປາເຕສິ.

ສກ຺ໂກ ‘‘ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸຣຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ອຊ຺ຊສ຺ສາ ວິວາຫມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ອາເນຕພ຺ພາ ມຍາ’’ຕິ ອສຸຣວຓ຺ຓໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສຸຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ຕວ ສາມິກໍ ວເທຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ເຖ ປິຕາ ປຸປ຺ຜທາມໍ ອທາສິ ‘‘ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕສ຺ສູປຣິ ຂິປາຫີ’’ຕິ. ສາ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສກ຺ກໍ ທິສ຺ວາ ປຸພ຺ພສນ຺ນິວາເສນ ສຎ຺ຊາຕສິເນຫາ ‘‘ອຍໍ ເມ ສາມິໂກ’’ຕິ ຕສ຺ສູປຣິ ທາມໍ ຂິປິ. ໂສ ຕໍ ພາຫາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອສຸຣາ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ເຕ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຄຓ຺ຫຖ, ຊຣສກ຺ກໍ, ເວຣິໂກ ອມ຺ຫາກໍ, ນ ມຍໍ ເອຕສ຺ສ ທາຣິກໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ເວປຈິຕ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ເກນາຫຏາ’’ຕິ? ‘‘ຊຣສກ຺ເກນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອວເສເສສຸ ອຍເມວ ເສຏ຺ໂຐ, ອເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ນໍ ເນຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຕິຍໂກຏິນາຏການໍ ເຊຏ຺ຐິກຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ສກ຺ກໍ ວຣໍ ຍາຈິ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ເທວໂລເກ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ຠາຕາ ວາ ຠຄິນີ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉສິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທາສິ.

ເອວໍ ມຈລຄາມເກ ມຆມາຓວກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິສຸທ຺ຘຠາວມສ຺ສ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວິສຸທ຺ໂຘ ໂຂ ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ’’ຕິ ອາຫ. ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ ກາຣຓນິສ຺ສິຕໍ.

ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣຓວຓ຺ຓນາ

໓໕໗. ກິໍ ສໍໂຍຊນາຕິ ກິໍ ພນ຺ຘນາ, ເກນ ພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ. ປຸຖຸກາຍາຕິ ພຫຸຊນາ. ອເວຣາຕິ ອປ຺ປຏິຆາ. ອທຓ຺ຑາຕິ ອາວຸຘທຓ຺ຑຘນທຓ຺ຑວິນິມຸຕ຺ຕາ. ອສປຕ຺ຕາຕິ ອປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຕິ ວິຄຕໂທມນສ຺ສາ. ວິຫເຣມຸ ອເວຣິໂນຕິ ອໂຫ ວຕ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ອເວຣິໂນ ວິຫເຣຍ຺ຍາມ, ກຕ຺ຖຈິ ໂກປໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣາຍ ຄຫິຕກໍ ຊງ຺ຆສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາມາຕິ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ຈ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ຈ ເນສໍ ໂຫຕີຕິ ເອວຎ຺ຈ ເນສໍ ອຍໍ ປຕ຺ຖນາ ໂຫຕິ. ອຖ ຈ ປນາຕິ ເອວໍ ປຕ຺ຖນາຍ ສຕິປິ.

ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍສໍໂຍຊນາຕິ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຂີຍນລກ຺ຂຓາ ອິສ຺ສາ, ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວສ຺ສ ອສຫນລກ຺ຂຓໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ອິສ຺ສາ ຈ ມຈ຺ຉຣິຍຎ຺ຈ ສໍໂຍຊນໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍສໍໂຍຊນາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍານິ ອຠິຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ຕາເນວ.

ອາວາສມຈ຺ຉຣິເຍນ ປເນຕ຺ຖ ຍກ຺ໂຂ ວາ ເປໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອາວາສສ຺ສ ສງ຺ກາຣໍ ສີເສນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ກຸລມຈ຺ຉຣິເຍນ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ອຎ຺ເຎສໍ ທານາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠິນ຺ນໍ ວຕິທໍ ກຸລໍ ມມາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ໂລຫິຕມ຺ປິ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ກຸຈ຺ຉິວິເຣຈນມ຺ປິ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕານິປິ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑານິ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ລາຠມຈ຺ຉຣິເຍນ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕເກ ລາເຠ ມຈ຺ຉຣາຍິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ວາ ເປໂຕ ວາ ມຫາອຊຄໂຣ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ສຣີຣວຓ຺ຓຄຸຓວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣິເຍນ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິເຍນ ຈ ອຕ຺ຕໂນວ ວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ເຓຕິ, ນ ປເຣສໍ ວຓ຺ຓໍ, ‘‘ກິໍ ວຓ຺ໂຓ ເອໂສ’’ຕິ ຕໍ ຕໍ ໂທສໍ ວທນ຺ໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິຎ຺ຈ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອເທນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ເຈວ ເອຬມູໂຄ ຈ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ອາວາສມຈ຺ຉຣິເຍນ ໂລຫເຄເຫ ປຈ຺ຈຕິ. ກຸລມຈ຺ຉຣິເຍນ ອປ຺ປລາໂຠ ໂຫຕິ. ລາຠມຈ຺ຉຣິເຍນ ຄູຖນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣິເຍນ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິເຍນ ກຸກ຺ກຸຬນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອິທໍ ປນ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍສໍໂຍຊນໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍຕິ. ຍາວ ຕໍ ນປ຺ປຫີຍຕິ, ຕາວ ເທວມນຸສ຺ສາ ອເວຣຕາທີນິ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕາປິ ເວຣາທີຫິ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິເຍວ.

ຕິຓ຺ຓາ ເມຕ຺ຖ ກງ຺ຂາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ກງ຺ຂາ ຕິຓ຺ຓາຕິ ວທຕິ, ນ ມຄ຺ຄວເສນ ຕິຓ຺ຓກງ຺ຂຕໍ ທີເປຕິ. ວິຄຕາ ກຖໍກຖາຕິ ອິທໍ ກຖໍ, ອິທໍ ກຖນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ກຖໍກຖາ ວິຄຕາ.

໓໕໘. ນິທານາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ປິຍາປ຺ປິຍນິທານນ຺ຕິ ປິຍສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣນິທານໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ອປ຺ປິຍສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣນິທານາ ອິສ຺ສາ. ອຸຠຍໍ ວາ ອຸຠຍນິທານໍ. ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍ, ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາທໂຍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທໂຍ ວາ ສຕ຺ຕາ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ ເກຬາຍິຕາ ມມາຍິຕາ, ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຕ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຘິວາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ອຎ຺ຎໍ ຕາທິສໍ ປິຍສຕ຺ຕໍ ລຠນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິສ຺ສໍ ກໂຣຕິ. ‘‘ອິມິນາ ອມ຺ຫາກໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕາວ ນໍ ເທຖາ’’ຕິ ຕເມວ ອຎ຺ເຎຫິ ຍາຈິໂຕ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸໍ, ກິລມິສ຺ສຕິ ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິສ຺ສຕິ ວາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອຸຠຍມ຺ປິ ປິຍສຕ຺ຕນິທານໍ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປນ ປຕ຺ຕຈີວຣປຣິກ຺ຂາຣຊາຕໍ, ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ອລງ຺ກາຣາທິອຸປກຣຓໍ ປິຍໍ ໂຫຕິ ມນາປໍ, ໂສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຕາທິສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ວຕສ຺ສ ເອວຣູປໍ ນ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິສ຺ສໍ ກໂຣຕິ, ຍາຈິໂຕ ວາປິ ‘‘ມຍມ຺ເປຕໍ ມມາຍນ຺ຕາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມ, ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ປິຍສງ຺ຂາຣນິທານໍ ໂຫຕິ. ອປ຺ປິເຍ ປນ ເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ສຕ຺ເຕ ຈ ສງ຺ຂາເຣ ຈ ລຠິຕ຺ວາ ສເຈປິສ຺ສ ເຕ ອມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ກິເລສານໍ ວິປຣີຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ເອວຣູປສ຺ສ ລາຠີ’’ຕິ ອິສ຺ສໍ ວາ ກໂຣຕິ, ຍາຈິໂຕ ຕາວກາລິກມ຺ປິ ອທທມາໂນ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ວາ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປ຺ປິຍສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣນິທານໍ ໂຫຕິ.

ຉນ຺ທນິທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິເຍສນຉນ຺ໂທ, ປຏິລາຠຉນ຺ໂທ, ປຣິໂຠຄຉນ຺ໂທ, ສນ຺ນິຘິຉນ຺ໂທ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນຉນ຺ໂທຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ ຉນ຺ໂທ.

ກຕໂມ ປຣິເຍສນຉນ຺ໂທ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຕິຕ຺ໂຕ ຉນ຺ທຊາໂຕ ຣູປໍ ປຣິເຍສຕິ, ສທ຺ທໍ. ຄນ຺ຘໍ. ຣສໍ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ປຣິເຍສຕິ, ຘນໍ ປຣິເຍສຕິ. ອຍໍ ປຣິເຍສນຉນ຺ໂທ.

ກຕໂມ ປຏິລາຠຉນ຺ໂທ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຕິຕ຺ໂຕ ຉນ຺ທຊາໂຕ ຣູປໍ ປຏິລຠຕິ, ສທ຺ທໍ. ຄນ຺ຘໍ. ຣສໍ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ປຏິລຠຕິ, ຘນໍ ປຏິລຠຕິ. ອຍໍ ປຏິລາຠຉນ຺ໂທ.

ກຕໂມ ປຣິໂຠຄຉນ຺ໂທ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຕິຕ຺ໂຕ ຉນ຺ທຊາໂຕ ຣູປໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ສທ຺ທໍ. ຄນ຺ຘໍ. ຣສໍ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຘນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ອຍໍ ປຣິໂຠຄຉນ຺ໂທ.

ກຕໂມ ສນ຺ນິຘິຉນ຺ໂທ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຕິຕ຺ໂຕ ຉນ຺ທຊາໂຕ ຘນສນ຺ນິຈຍໍ ກໂຣຕິ ‘‘ອາປທາສຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຍໍ ສນ຺ນິຘິຉນ຺ໂທ.

ກຕໂມ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຉນ຺ໂທ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຕິຕ຺ໂຕ ຉນ຺ທຊາໂຕ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ຫຕ຺ຖາໂຣຫານໍ, ອສ຺ສາໂຣຫານໍ, ຣຖິການໍ, ຘນຸຄ຺ຄຫານໍ – ‘‘ອິເມ ມໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຄປິສ຺ສນ຺ຕິ ມມາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ປຣິວາຣຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຉນ຺ໂທ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຉນ຺ທາ. ອິຘ ຕຓ຺ຫາມຕ຺ຕເມວ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຕກ຺ກນິທາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໑໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍວິຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ນາມ. ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ທ຺ເວ ວິນິຈ຺ຉຍາ ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ, ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ. ອຏ຺ຐສຕໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕໍ ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ ນາມ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ ນາມາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉຍວເສນ ຫິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐປິຍາປ຺ປິຍວວຕ຺ຖານໍ ນ ໂຫຕິ. ຕເທວ ຫິ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອນິຏ຺ຐໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຣາຊມຊ຺ຌິມເທສຣາຊູນໍ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທມິຄມໍສາທີສຸ ວິຍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉຍວິນິຈ຺ຉິເຕ ປຏິລທ຺ຘວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ສທ຺ທສ຺ສ, ເອຕ຺ຕກໍ ຄນ຺ຘສ຺ສ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣສສ຺ສ, ເອຕ຺ຕກໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນິທຫິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວວຕ຺ຖານໍ ວິຕກ຺ກວິນິຈ຺ຉເຍນ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຉນ຺ໂທ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ວິຕກ຺ກນິທາໂນ’’ຕິ.

ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂານິທາໂນຕິ ຕໂຍ ປປຎ຺ຈາ ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ໂຈ, ມານປປຎ຺ໂຈ, ທິຏ຺ຐິປປຎ຺ໂຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕໍ ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ໂຈ ນາມ. ນວວິໂຘ ມາໂນ ມານປປຎ຺ໂຈ ນາມ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐິປປຎ຺ໂຈ ນາມ. ເຕສຸ ອິຘ ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ໂຈ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເກນຏ຺ເຐນ ປປຎ຺ໂຈ? ມຕ຺ຕປມຕ຺ຕາກາຣປາປນຏ຺ເຐນ ປປຎ຺ໂຈ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາ. ສງ຺ຂາ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂກຏ຺ຐາໂສ ‘‘ສຎ຺ຎານິທານາ ຫິ ປປຎ຺ຈສງ຺ຂາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອິຕິ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂານິທາໂນຕິ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາໂກຏ຺ຐາສນິທາໂນ ວິຕກ຺ໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂານິໂຣຘສາຣຸປ຺ປຄາມິນິນ຺ຕິ ເອຕິສ຺ສາ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຍ ຂຍາ ນິໂຣໂຘ ວູປສໂມ, ຕສ຺ສ ສາຣຸປ຺ປຎ຺ເຈວ ຕຕ຺ຖ ຄາມິນິໍ ຈາຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ເວທນາກມ຺ມຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໓໕໙. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ໂສມນສ຺ສໍປາຫນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອາຣຠິ. ກິໍ ປນ ຠຄວຕາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ກຖິຕໍ, ອປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສານຸສນ຺ຘິກໍ, ອນນຸສນ຺ຘິກນ຺ຕິ? ປຸຈ຺ຉິຕເມວ ກຖິຕໍ, ໂນ ອປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສານຸສນ຺ຘິກເມວ, ໂນ ອນນຸສນ຺ຘິກໍ. ເທວຕານຎ຺ຫິ ຣູປໂຕ ອຣູປໍ ປາກຏຕຣໍ, ອຣູເປປິ ເວທນາ ປາກຏຕຣາ. ກສ຺ມາ? ເທວຕານຎ຺ຫິ ກຣຊກາຍໍ ສຸຂຸມໍ, ກມ຺ມຊໍ ພລວໍ, ກຣຊກາຍສ຺ສ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ, ກມ຺ມຊສ຺ສ ພລວຕ຺ຕາ ເອກາຫາຣມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຸຓ຺ຫປາສາເຓ ຐປິຕສປ຺ປິປິຓ຺ຑິ ວິຍ ວິລີຍນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ສກ຺ກສ຺ສ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອາຣຠິ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ – ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ, ອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິປິ ເອຕເທວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຍສ຺ສ ຣູປໍ ປາກຏໍ, ຕສ຺ສ ສງ຺ເຂປມນສິກາຣວເສນ ວາ ວິຕ຺ຖາຣມນສິກາຣວເສນ ວາ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕິ. ຍສ຺ສ ອຣູປໍ ປາກຏໍ, ຕສ຺ສ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕິ. ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາວ ກເຖຕິ, ເທວານໍ ປນ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປາກຏນ຺ຕິ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ເວທນາ ອາຣຠິ.

ຕິວິໂຘ ຫິ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອຠິນິເວໂສ – ຜສ຺ສວເສນ, ເວທນາວເສນ, ຈິຕ຺ຕວເສນາຕິ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຜສ຺ໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ເວທນາ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ວິຊານນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຜສ຺ໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ໂສປິ ນ ເກວລໍ ຜສ຺ໂສວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວມານາ ເວທນາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຊານມານາ ສຎ຺ຎາປິ, ເຈຕຍມານາ ເຈຕນາປິ, ວິຊານມານໍ ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍສ຺ສ ເວທນາ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ໂສປິ ນ ເກວລໍ ເວທນາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ຜສ຺ໂສປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຊານມານາ ສຎ຺ຎາປິ, ເຈຕຍມານາ ເຈຕນາປິ, ວິຊານມານໍ ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ໂສປິ ນ ເກວລໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ຜສ຺ໂສປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນຸຠວມານາ ເວທນາປິ, ສຎ຺ຊານມານາ ສຎ຺ຎາປິ, ເຈຕຍມານາ ເຈຕນາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ໂສ ‘‘ອິເມ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ຘມ຺ມາ ກິໍ ນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ວຕ຺ຖຸ ນາມ ກຣຊກາໂຍ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິທຎ຺ຈ ປນ ເມ ວິຎ຺ຎາຓໍ ເອຕ຺ຖ ສິຕໍ ເອຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ຠູຕານິ ເຈວ ອຸປາທາຣູປານິ ຈ. ເອວເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຣູປໍ, ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ນາມນ຺ຕິ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສຕິ. ຣູປຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ນາມໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນາມຣູປວິນິມຸຕ຺ຕາ ຫິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ນາມຣູປໍ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ກິໍ ເຫຕຸກາ’’ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອວິຊ຺ຊາທິເຫຕຸກາ’’ຕິ ປສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ‘‘ປຈ຺ຈໂຍ ເຈວ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ອິທໍ, ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນຕ຺ຖິ, ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣປຸຎ຺ຊມຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປວເສນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ໂສ ອຊ຺ຊ ອຊ຺ຊາຕິ ປຏິເວຘໍ ອາກງ຺ຂມາໂນ ຕຖາຣູເປ ທິວເສ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ, ປຸຄ຺ຄລສປ຺ປາຍໍ, ໂຠຊນສປ຺ປາຍໍ, ຘມ຺ມສວນສປ຺ປາຍໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນວ ວິປສ຺ສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເອວມິເມສມ຺ປິ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ອິຘ ປນ ຠຄວາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເວທນາສີເສນ ກເຖສິ. ຜສ຺ສວເສນ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ວາ ກຖິຍມານໍ ເອຕສ຺ສ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຍ ຂາຍຕິ. ເວທນາວເສນ ປນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ເວທນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປາກຏຕາຍ. ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນານຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ. ຍທາ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ສກລໍ ສຣີຣໍ ໂຂເຠນ຺ຕໍ ມທ຺ທນ຺ຕໍ ຜຣມານໍ ອຠິສນ຺ທຍມານໍ ສຕໂຘຕສປ຺ປິໍ ຂາທາປຍນ຺ຕໍ ວິຍ, ສຕປາກເຕລໍ ມກ຺ຂຍມານໍ ວິຍ, ຆຏສຫສ຺ເສນ ປຣິຬາຫໍ ນິພ຺ພາປຍມານໍ ວິຍ, ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາຣຍມານເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ສກລສຣີຣໍ ໂຂເຠນ຺ຕໍ ມທ຺ທນ຺ຕໍ ຜຣມານໍ ອຠິສນ຺ທຍມານໍ ຕຕ຺ຕຜາລໍ ປເວເສນ຺ຕໍ ວິຍ, ວິລີນຕມ຺ພໂລເຫນ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕໍ ວິຍ, ສຸກ຺ຂຕິຓວນປ຺ປຕິມ຺ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ທາຣຸອຸກ຺ກາກລາປໍ ຂິປມານໍ ວິຍ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂໍ, ອໂຫ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວິປ຺ປລາປຍມານເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ.

ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ປນ ທຸທ຺ທີປນາ ອນ຺ຘກາເຣນ ວິຍ ອຠິຠູຕາ. ສາ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອປຄເມ ສາຕາສາຕປຏິກ຺ເຂປວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາຕິ ນຍໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ອນ຺ຕຣາ ປິຏ຺ຐິປາສາຓໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ປລາຕສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ອນຸປທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ປິຏ຺ຐິປາສາຓສ຺ສ ໂອຣຠາເຄປິ ປຣຠາເຄປິ ປທໍ ທິສ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ອປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ‘‘ອິໂຕ ອາຣຸຬ຺ໂຫ, ອິໂຕ ໂອຣຸຬ຺ໂຫ, ມຊ຺ເຌ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ອິມິນາ ປເທເສນ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນຍໂຕ ຊານາຕິ. ເອວໍ ອາຣຸຬ຺ຫຏ຺ຐາເນ ປທໍ ວິຍ ຫິ ສຸຂເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ໂອຣຸຬ຺ຫຏ຺ຐາເນ ປທໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ອາຣຸຍ຺ຫ, ອິໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ, ມຊ຺ເຌ ເອວໍ ຄໂຕຕິ ນຍໂຕ ຄຫຓໍ ວິຍ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອປຄເມ ສາຕາສາຕປຏິກ຺ເຂປວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາຕິ ນຍໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຠຄວາ ປຐມໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທນາວເສນ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິເຘວ ເອວໍ ທສ຺ເສສິ, ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ, ມຊ຺ຌິມນິກາຍມ຺ຫິ ສຕິປຏ຺ຐາເນ, ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ, ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ, ຈູຬເວທລ຺ລສຸຕ຺ເຕ, ມຫາເວທລ຺ລສຸຕ຺ເຕ, ຣຏ຺ຐປາລສຸຕ຺ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ເຕ, ຘາຕຸວິຠງ຺ເຄ, ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາເຍ, ສກເລ ເວທນາສໍຍຸຕ຺ເຕຕິ ເອວໍ ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ປຐມໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທນາວເສນ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ຍຖາ ຈ ເຕສຸ ເຕສຸ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສກ຺ກປຎ຺ເຫ ປຐມໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທນາວເສນ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປເນຕ຺ຖ ເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕກໍເຍວ ສງ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ນາຣຸຬ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕິ.

໓໖໐. ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຍໍ ຕສ຺ສ ປາກຏໍ ເວທນາວເສນ ອຠິນິເວສມຸຂໍ, ຕເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂສມນສ຺ສໍປາຫໍ, ເທວານມິນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິເຘນາຕິ ທ຺ວິວິເຘນ, ທ຺ວີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຣູປໍ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ເຄຫສິຕໂສມນສ຺ສໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ. ເຄຫສິຕໂສມນສ຺ສໍ ນາມ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ຉ ເຄຫສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣູປານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ມໂນຣມານໍ ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ປຏິລາຠໍ ວາ ປຏິລາຠໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ, ປຸພ຺ເພ ວາ ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣິຓຕໍ ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສມນສ຺ສໍ, ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫສິຕໍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ວຸຕ຺ຕກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕໍ ໂສມນສ຺ສໍ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໖).

ເອວຣູປໍ ໂສມນສ຺ສໍ ເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ໂສມນສ຺ສໍ ເສວິຕພ຺ພໍ. ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ໂສມນສ຺ສໍ ນາມ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ? ຣູປານໍ ຕ຺ເວວ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ວິປຣິຓາມວິຣາຄນິໂຣຘໍ ປຸພ຺ເພ ເຈວ ຣູປາ ເອຕຣຫິ ຈ ສພ຺ເພ ເຕ ຣູປາ ອນິຈ຺ຈາ, ທຸກ຺ຂາ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສມນສ຺ສໍ, ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໘) ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອຸສ຺ສຸກ຺ກິຕາ ເມ ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສໍ. ເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນ, ວິປສ຺ສນາວເສນ, ອນຸສ຺ສຕິວເສນ, ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໂສມນສ຺ສໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເຈ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ເນກ຺ຂມ຺ມສິເຕ ໂສມນສ຺ເສ ຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນ, ວິປສ຺ສນາວເສນ, ອນຸສ຺ສຕິວເສນ, ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ໂສມນສ຺ສນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ. ຍໍ ເຈ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ຍໍ ປນ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ໂສມນສ຺ສນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ. ເຍ ອວິຕກ຺ເກ ອວິຈາເຣ, ເຕ ປຓີຕຕເຣຕິ ເອເຕສຸປິ ທ຺ວີສຸ ຍໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ, ຕໍ ປຓີຕຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ? ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ກຖໍ? ເອໂກ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣ ໂສມນສ຺ເສ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ໂສມນສ຺ສໍ ກິໍ ນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ ປຊານາຕີຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເອໂກ ອວິຕກ຺ກອວິຈາເຣ ໂສມນສ຺ເສ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິນິວິຏ຺ຐໂສມນສ຺ເສສຸປິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂຕ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໍ ປຓີຕຕຣໍ. ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂສມນສ຺ສວິປສ຺ສນາໂຕປິ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣວິປສ຺ສນາ ປຓີຕຕຣາ. ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂສມນສ຺ສຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕປິ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໂສມນສ຺ສຜລສມາປຕ຺ຕິເຍວ ປຓີຕຕຣາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ເຍ ອວິຕກ຺ເກ ອວິຈາເຣ, ເຕ ປຓີຕຕເຣ’’ຕິ.

໓໖໑. ເອວຣູປໍ ໂທມນສ຺ສໍ ນ ເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ເຄຫສິຕໂທມນສ຺ສໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ. ເຄຫສິຕໂທມນສ຺ສໍ ນາມ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ຉ ເຄຫສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣູປານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ມໂນຣມານໍ ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປຏິລາຠໍ ວາ ອປ຺ປຏິລາຠໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ອປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣິຓຕໍ ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສໍ, ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫສິຕໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໗). ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ນານຸຠວິໍ, ນານຸຠວິສ຺ສາມິ, ນານຸຠວາມີຕິ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ.

ເອວຣູປໍ ໂທມນສ຺ສໍ ເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂທມນສ຺ສໍ ເສວິຕພ຺ພໍ. ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂທມນສ຺ສໍ ນາມ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ? ຣູປານໍ ຕ຺ເວວ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ວິປຣິຓາມວິຣາຄນິໂຣຘໍ ປຸພ຺ເພ ເຈວ ຣູປາ ເອຕຣຫິ ຈ ສພ຺ເພ ເຕ ຣູປາ ອນິຈ຺ຈາ, ທຸກ຺ຂາ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ປປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕເຣສຸ ວິໂມກ຺ເຂສຸ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫໍ ຕທາຍຕນໍ, ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມິ, ຍທຣິຍາ ເອຕຣຫິ ອາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິ ອນຸຕ຺ຕເຣສຸ ວິໂມກ຺ເຂສຸ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປິຫປຈ຺ຈຍາ ໂທມນສ຺ສໍ, ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໗) ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອນຸຕ຺ຕຣວິໂມກ຺ຂສງ຺ຂາຕອຣິຍຜລຘມ຺ເມສຸ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕທຘິຄມາຍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕຸມສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ອິມມ຺ປິ ປກ຺ຂໍ, ອິມມ຺ປິ ມາສໍ, ອິມມ຺ປິ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍຠູມິໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິນ຺ຕິ ອນຸໂສຈໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສໍ. ເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນ, ວິປສ຺ສນາວເສນ, ອນຸສ຺ສຕິວເສນ, ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໂທມນສ຺ສໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເຈ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣນ຺ຕິ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ທຸວິເຘ ໂທມນສ຺ເສ ເຄຫສິຕໂທມນສ຺ສເມວ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂທມນສ຺ສໍ ນາມ. ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນ, ວິປສ຺ສນາວເສນ, ອນຸສ຺ສຕິວເສນ, ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ສໍ ປນ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໂທມນສ຺ສໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຫິ ເອກໍເສນ ອກຸສລຎ຺ເຈວ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣຎ຺ຈ, ເອຕສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຎ຺ຎນວເສນ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣນ຺ຕິ ຈ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ໂທມນສ຺ສປຈ຺ຈຍຠູເຕ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣຘມ຺ເມ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣຘມ຺ເມ ຈ ໂທມນສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ເມ ຈ ອຎ຺ເຎສໍ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນວເສນ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ເມ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂທມນສ຺ເສ ວິປສ຺ສນາ ປຏ຺ຐປິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ກທາ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໂທມນສ຺ເສ’’ຕິ ຈ ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ເມ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂທມນສ຺ສຜລສມາປຕ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ກທາ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໂທມນສ຺ສຜລສມາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕມາສິກໍ, ຉມາສິກໍ, ນວມາສິກໍ ວາ ປຏິປທໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕມາສິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຐມມາເສ ເອກໍ ຍາມໍ ຊຄ຺ຄຕິ, ທ຺ເວ ຍາເມ ນິທ຺ທາຍ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ, ມຊ຺ຌິເມ ມາເສ ທ຺ເວ ຍາເມ ຊຄ຺ຄຕິ, ເອກໍ ຍາມໍ ນິທ຺ທາຍ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ, ປຈ຺ຉິມມາເສ ຈງ຺ກມນິສຊ຺ຊາເຍວ ຍາເປຕິ. ເອວໍ ເຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ປາປຸຓາຕິ, ວິເສເສຕ຺ວາ ຉມາສິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ມາເສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວິເສເສຕ຺ວາ ນວມາສິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຕໂຍ ຕໂຍ ມາເສ ຕເຖວ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ນ ລທ຺ວໍ ວຕ ເມ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓໍ ປວາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊໂຕ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອສ຺ສຸຘາຣາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄາມນ຺ຕປພ຺ຠາຣວາສີມຫາສີວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ.

ມຫາສີວຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ

ເຖໂຣ ກິຣ ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາຄເຓ ວາເຈສິ. ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ຕິໍສສຫສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອເຖໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຕາວ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຄຸຓາ ອປ຺ປມາຓາ, ກີທິສາ ນຸ ໂຂ ເມ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຄຸຓາ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ອຎ຺ເຎສໍ ອວສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂອວາທມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣສມີເປ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນໍ ອາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ເຖໂຣ – ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ອາຄໂຕສິ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ’’ຕິ ອາຫ. ເອກໍ ອນຸໂມທນໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕສ຺ມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ໂອກາໂສ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາວຸໂສຕິ? ວິຕກ຺ກມາຬເກ ຐິຕກາເລ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຎ຺ເຎ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ເຄ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ອຎ຺ເຎ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ທຸປຏ຺ຏນິວາສນຏ຺ຐາເນ, ສງ຺ຆາຏິປາຣຸປນຏ຺ຐາເນ, ປຕ຺ຕນີຫຣຓຏ຺ຐາເນ, ຄາເມ ຈຣິຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍໍ ຍາຄຸປີຕກາເລ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາເຖຣາ ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂໍ ວິໂນເທນ຺ຕິ, ອາວຸໂສຕິ. ອນ຺ໂຕຄາມໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາເລ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ອຎ຺ເຎ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອາວຸໂສຕິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ, ຠນ຺ເຕ, ໂຠຊນສາລາຍໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ, ຠນ຺ເຕ, ທິວາຏ຺ຐາເນ, ປາທໂຘວນກາເລ, ມຸຂໂຘວນກາເລ, ຠນ຺ເຕຕິ? ຕທາ ອຎ຺ເຎ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຸຓາ ອປເຣ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອາວຸໂສຕິ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຂໂຘວນຕ຺ຖໍ ຄມນກາເລ, ຠນ຺ເຕຕິ? ຕທາ ອຎ຺ເຎ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອາຄມນກາເລ, ຠນ຺ເຕຕິ? ຕຕ຺ຣາປິ ອຎ຺ເຎ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາເລ, ຠນ຺ເຕຕິ? ຕຕ຺ຣາປິ ອຎ຺ເຎ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ຠນ຺ເຕ, ນນຸ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປລ຺ລງ຺ເກ ອຸສຸມໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ໂອກາສກາເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ມຣຓຂຓມ຺ປິ ນ ລຠິສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ, ຜລກສທິສຕ຺ຖ ຠນ຺ເຕ ປຣສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ໂຫຖ, ອຕ຺ຕໂນ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖ, ນ ເມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸໂມທນາຍ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ເຖໂຣ – ‘‘ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ອງ຺ກຸສໂກ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ໂອກາໂສ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຈ຺ຈູສກາເລ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ສມີເປ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ທິວສຠາຄໍ ປຐມຍາມມຊ຺ຌິມຍາມຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ວາເຈຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ເອກສ຺ມິໍ ເຖເຣ ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ນິສິນ຺ນອນ຺ເຕວາສິກາ ອາຈຣິໂຍ ເກນຈິ ປປຎ຺ເຈນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ມຎ຺ຎິໍສຸ. ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ໂກຈິ ເທວ ສມານາຈຣິຍຠິກ຺ຂູຕິ ສຎ຺ຎໍ ອກາສິ.

ເຖໂຣ ກິຣ ‘‘ມາທິສສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນາມ ກິໍ, ທ຺ວີຫຕີເຫເນວ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາວ ອາສາຬ຺ຫີມາສສ຺ສ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ຂເຕຣສິຍາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຄາມນ຺ຕປພ຺ຠາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈງ຺ກມໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິວສໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຸໂປສຖທິວເສ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ‘‘ທ຺ວີຫຕີເຫນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕ, ຄເຫຕຸໍ ປນ ນາສກ຺ຂິໍ. ຕໂຍ ມາເສ ປນ ຕີຓິ ທິວສານິ ວິຍ ຍາວ ມຫາປວາຣຓາ ຕາວ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ປວາຣຓາທິວເສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ທ຺ວີຫຕີເຫນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕ, ເຕມາເສນາປິ ນາສກ຺ຂິໍ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ປນ ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓໍ ປວາເຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ອສ຺ສຸຘາຣາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ນ ມຎ຺ເຈ ມຍ຺ຫໍ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ມຄ຺ຄຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເນວ ມຎ຺ເຈ ປິຏ຺ຐິໍ ປສາເຣສ຺ສາມິ, ນ ປາເທ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຎ຺ຈໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຐເປສິ. ປຸນ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ປຕ຺ຕໍ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິເຍວ. ເອກູນຕິໍສປວາຣຓາສຸ ອສ຺ສຸຘາຣາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຄາມທາຣກາ ເຖຣສ຺ສ ປາເທສຸ ຜາລິຕຏ຺ຐານານິ ກຓ຺ຏເກຫິ ສິພ຺ພນ຺ຕິ, ທວໍ ກໂຣນ຺ຕາປິ ‘‘ອຍ຺ຍສ຺ສ ມຫາສີວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ ປາທາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ທວໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ເຖໂຣ ຕິໍສສໍວຈ຺ຉເຣ ມຫາປວາຣຓາທິວເສ ອາລມ຺ພຓຜລກໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ‘‘ອິທານິ ເມ ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ນາສກ຺ຂິໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ, ອທ຺ຘາ ເມ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ນ ເມ ລທ຺ຘໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓໍ ປວາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕສ຺ເສວໍ ຈິນ຺ຕຍໂຕວ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ອສ຺ສຸຘາຣາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ອວິທູຣຏ຺ຐາເນ ເອກາ ເທວຘີຕາ ໂຣທມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ໂກ ເອຕ຺ຖ ໂຣທສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຘີຕາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ໂຣທສີ’’ຕິ? ‘‘ໂຣທມາເນນ ມຄ຺ຄຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ, ເຕນ ອຫມ຺ປິ ເອກໍ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີຕິ ໂຣທາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

ຕໂຕ ເຖໂຣ – ‘‘ໂຠ ມຫາສີວຕ຺ເຖຣ, ເທວຕາປິ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ເກຬິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ນຸ ໂຂ ເຕ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ‘‘ອິທານິ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເສນາສນໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸທກຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສປານຜລເກ ນິສີທິ.

ອນ຺ເຕວາສິກາປິສ຺ສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕິໍສ ວສ຺ສານິ, ສກ຺ຂິ ນຸ ໂຂ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ, ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊຍມານາ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປາທໂຘວນຕ຺ຖໍ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ອມ຺ຫາທິເສສຸ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕສຸ ‘ອຕ຺ຕນາວ ປາເທ ໂຘວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອຫໍ ໂຘວິສ຺ສາມິ ອຫໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕິໍສສຫສ຺ສານິປິ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ໂຘວິສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອາວຸໂສ, ອິທານິ ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ ມມ ປາທານໍ ອໂຘຕານໍ, ຕິຏ຺ຐຖ, ຕຸມ຺ເຫ, ອຫເມວ ໂຘວິສ຺ສາມີຕິ.

ສກ຺ໂກປິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ໂຍ ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຕິໍສສຫສ຺ສານໍ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ‘ປາເທ ໂຘວິສ຺ສາມາ’ຕິ ອາຄຕານໍ ປາເທ ໂຘວິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ມາທິເສ ປນ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ‘ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ໂຍ ສຍໍ ປາເທ ໂຘວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອຫໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ສຸຊາຕາຍ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ສຸຊໍ ອສຸຣກຎ຺ຎໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ອເປຖ, ຠນ຺ເຕ, ມາຕຸຄາໂມ’’ຕິ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອຸກ຺ກຸຏິໂກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ໂຘວິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ໂກສິຍ, ອິທານິ ເມ ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ປາທານໍ ອໂຘຕານໍ, ເທວຕານຎ຺ຈ ປກຕິຍາປິ ມນຸສ຺ສສຣີຣຄນ຺ໂຘ ນາມ ເຊຄຸຈ຺ໂຉ, ໂຍຊນສເຕ ຐິຕານມ຺ປິ ກຓ຺ເຐ ອາສຕ຺ຕກຸຓປໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ອຫເມວ ໂຘວິສ຺ສາມີຕິ. ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຄນ຺ໂຘ ນາມ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ສີລຄນ຺ໂຘ ຉ ເທວໂລເກ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສີລຄນ຺ຘໂຕ ອຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຄນ຺ໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສີລຄນ຺ເຘນມ຺ຫິ ອາຄໂຕຕິ ວາມຫຕ຺ເຖນ ໂຄປ຺ຜກສນ຺ຘິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ປາທຕລໍ ປຣິມຊ຺ຊິ. ທຫຣກຸມາຣສ຺ເສວ ປາທາ ອເຫສຸໍ. ສກ຺ໂກ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ.

ເອວໍ ‘‘ນ ລຠາມິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓໍ ປວາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຎ຺ຎນວເສນ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ວິປສ຺ສນາປິ ມຄ຺ໂຄປິ ຜລມ຺ປິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຈ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂທມນສ຺ເສ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອິທໍ ໂທມນສ຺ສໍ ກິໍ ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ປຊານາຕີຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເອໂກ ອວິຕກ຺ກາວິຈາເຣ ໂທມນສ຺ເສ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິນິວິຏ຺ຐໂທມນສ຺ເສສຸປິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂຕ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໍ ປຓີຕຕຣໍ. ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂທມນສ຺ສວິປສ຺ສນາໂຕປິ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣໂທມນສ຺ສວິປສ຺ສນາ ປຓີຕຕຣາ. ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂທມນສ຺ສຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕປິ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣໂທມນສ຺ສຜລສມາປຕ຺ຕິເຍວ ປຓີຕຕຣາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ເຍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາເຣ ເຕ ປຓີຕຕເຣ’’ຕິ.

໓໖໒. ເອວຣູປາ ອຸເປກ຺ຂາ ນ ເສວິຕພ຺ພາຕິ ເອວຣູປາ ເຄຫສິຕອຸເປກ຺ຂາ ນ ເສວິຕພ຺ພາ. ເຄຫສິຕອຸເປກ຺ຂາ ນາມ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຉ ເຄຫສິຕອຸເປກ຺ຂາ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ພາລສ຺ສ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອໂນຘິຊິນສ຺ສ ອວິປາກຊິນສ຺ສ ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ, ຍາ ເອວຣູປາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຣູປໍ ສາ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ອຸເປກ຺ຂາ ເຄຫສິຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ຄຸຬປິຓ຺ຑິເກ ນິລີນມກ຺ຂິກາ ວິຍ ຣູປາທີນິ ອນຕິວຕ຺ຕມານາ ຕຕ຺ເຖວ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ນ ເສວິຕພ຺ພາ.

ເອວຣູປາ ອຸເປກ຺ຂາ ເສວິຕພ຺ພາຕິ ເອວຣູປາ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ເສວິຕພ຺ພາ. ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ນາມ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ? ຣູປານໍ ຕ຺ເວວ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ວິປຣິຓາມວິຣາຄນິໂຣຘໍ ‘ປຸພ຺ເພ ເຈວ ຣູປາ ເອຕຣຫິ ຈ, ສພ຺ເພ ເຕ ຣູປາ ອນິຈ຺ຈາ, ທຸກ຺ຂາ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ຍາ ເອວຣູປາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຣູປໍ ສາ ອຕິວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ອຸເປກ຺ຂາ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໘). ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອິຏ຺ເຐ ອຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ, ອນິຏ຺ເຐ ອທຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ, ອສມເປກ຺ຂເນນ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວິປສ຺ສນາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຸເປກ຺ຂາ. ອປິຈ ເວທນາສຠາຄາ ຕຕ຺ຣ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາປິ ເອຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາວ. ຕສ຺ມາ ເສວິຕພ຺ພາຕິ ອຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານວເສນ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອຸເປກ຺ຂາ ເສວິຕພ຺ພາ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ຍໍ ເຈ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິ ຕາຍປິ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕອຸເປກ຺ຂາຍ ຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານວເສນ ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໍ ອຸເປກ຺ຂນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ. ຍໍ ເຈ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ຍໍ ປນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣໍ ອຸເປກ຺ຂນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ. ເຍ ອວິຕກ຺ເກ ອວິຈາເຣ ເຕ ປຓີຕຕເຣຕິ ເອຕາສຸ ທ຺ວີສຸ ຍາ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ, ສາ ປຓີຕຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ? ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ເອໂກ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣອຸເປກ຺ຂາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ກິໍ ນິສ຺ສິຕາຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕາຕິ ປຊານາຕີຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເອໂກ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິນິວິຏ຺ຐອຸເປກ຺ຂາສຸປິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໂຕ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣາ ປຓີຕຕຣາ. ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣອຸເປກ຺ຂາວິປສ຺ສນາໂຕປິ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣອຸເປກ຺ຂາວິປສ຺ສນາປຓີຕຕຣາ. ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣອຸເປກ຺ຂາຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕປິ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣຸເປກ຺ຂາຜລສມາປຕ຺ຕິເຍວ ປຓີຕຕຣາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ເຍ ອວິຕກ຺ເກ ອວິຈາເຣ ເຕ ປຓີຕຕເຣ’’ຕິ.

໓໖໓. ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂານິໂຣຘສາຣຸປ຺ປຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ຠຄວາ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສິ. ສກ຺ໂກ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ອຊ຺ຌາສໂຍ ຫີໂນ ນ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ສປິ ພຫູນມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ເຕເນວ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູເປ ອຸປນິສ຺ສເຍ ຐິຕາ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ສກທາຄາມີ, ເກຈິ ອນາຄາມີ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ. ຣາຊາ ວິຍ ຫິ ຠຄວາ, ຣາຊກຸມາຣາ ວິຍ ເວເນຍ຺ຍາ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊາ ໂຠຊນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ປມາເຓນ ປິຓ຺ຑໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຣາຊກຸມາຣານໍ ອຸປເນຕິ, ເຕ ຕໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂປ຺ປມາເຓເນວ ກພຬໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍານຸຣູປາຍ ເທສນາຍ ອຣຫຕ຺ເຕເນວ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເວເນຍ຺ຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປນິສ຺ສຍປ຺ປມາເຓນ ຕໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລມຕ຺ຕໍ ວາ ສກທາຄາມິອນາຄາມິອຣຫຕ຺ຕຜລເມວ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ປນ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຊາໂຕ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕເຍວ ຈວິຕ຺ວາ ຕຣຸຓສກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເທວຕານຎ຺ຫິ ຈວມານານໍ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຄຕາຄຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ທີປສິຂາຄມນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເສສເທວຕາ ນ ຊານິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ປນ ສຍໍ ຈຸຕຕ຺ຕາ ຠຄວາ ຈ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓຕ຺ຕາ ທ຺ເວວ ຊນາ ຊານິໍສຸ. ອຖ ສກ຺ໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຜລເມວ ກຖິຕໍ, ອຍຎ຺ຈ ປນ ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາ ສກຸຓິກາຍ ວິຍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອາຄມນີຍປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາຍ ອສ຺ສ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຫນ຺ທາຫໍ ອຸປຣິ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣວຓ຺ຓນາ

໓໖໔. ຕໂຕ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຖໍ ປຏິປນ຺ໂນ ປນ, ມາຣິສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາຍາຕິ ອຸຕ຺ຕມເຊຏ຺ຐກສີລສໍວຣາຍ. ກາຍສມາຈາຣມ຺ປີຕິອາທິ ເສວິຕພ຺ພກາຍສມາຈາຣາທິວເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສີລກຖາ ຈ ນາເມສາ ກມ຺ມປຖວເສນ ວາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ ວາ ກເຖຕພ຺ພາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມປຖວເສນ ກເຖນ຺ເຕນ ອເສວິຕພ຺ພກາຍສມາຈາໂຣ ຕາວ ປາຓາຕິປາຕອທິນ຺ນາທານມິຈ຺ຉາຈາເຣຫິ ກເຖຕພ຺ໂພ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ ກເຖນ຺ເຕນ ກາຍທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກມວເສນ ກເຖຕພ຺ໂພ. ເສວິຕພ຺ພກາຍສມາຈາໂຣ ປາຓາຕິປາຕາທິເວຣມຓີຫິ ເຈວ ກາຍທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທອວີຕິກ຺ກເມນ ຈ ກເຖຕພ຺ໂພ. ອເສວິຕພ຺ພວຈີສມາຈາໂຣ ມຸສາວາທາທິວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ເຈວ ວຈີທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກເມນ ຈ ກເຖຕພ຺ໂພ. ເສວິຕພ຺ພວຈີສມາຈາໂຣ ມຸສາວາທາທິເວຣມຓີຫິ ເຈວ ວຈີທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທອວີຕິກ຺ກເມນ ຈ ກເຖຕພ຺ໂພ.

ປຣິເຍສນາ ປນ ກາຍວາຈາຫິ ປຣິເຍສນາເຍວ. ສາ ກາຍວຈີສມາຈາຣຄຫເຓນ ຄຫິຕາປິ ສມານາ ຍສ຺ມາ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ ນາມ ເອຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ທ຺ວາຣທ຺ວເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອາກາເສ, ຕສ຺ມາ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ນເສວິຕພ຺ພປຣິເຍສນາ ອນຣິຍປຣິເຍສນາຍ ກເຖຕພ຺ພາ. ເສວິຕພ຺ພປຣິເຍສນາ ອຣິຍປຣິເຍສນາຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິເຍສນາ ອນຣິຍາ ຈ ປຣິເຍສນາ, ອຣິຍາ ຈ ປຣິເຍສນາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍາ ປຣິເຍສນາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ, ມຣຓຘມ຺ໂມ, ໂສກຘມ຺ໂມ, ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິຘມ຺ມໍ, ທາສິທາສໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ ອເຊຬກໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ, ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ. ຊາຕິຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຄຖິໂຕ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາຘມ຺ມໍ…ເປ… ຊຣາຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ, ທາສິທາສໍ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ, ອເຊຬກໍ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣໍ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວໍ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ. ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຄຖິໂຕ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓຘມ຺ມໍ…ເປ… ມຣຓຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສກຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ…ເປ… ໂສກຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍກິເລສຘມ຺ມໍ ວເທຖ…ເປ… ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍ. ສໍກິເລສຘມ຺ມາ, ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຄຖິໂຕ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍາ ປຣິເຍສນາຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໗໔).

ອປິຈ ກຸຫນາທິວເສນ ປຎ຺ຈວິຘາ, ອໂຄຈຣວເສນ ຉພ຺ພິຘາ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທິວເສນ ເອກວີສຕິວິຘາ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ສພ຺ພາປິ ອເນສນາ ອນຣິຍປຣິເຍສນາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍາ ປຣິເຍສນາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊາຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ, ພ຺ຍາຘິ, ມຣຓ, ໂສກ, ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ. ອຍໍ ອຣິຍາ ປຣິເຍສນາຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໗໕).

ອປິຈ ປຎ຺ຈ ກຸຫນາທີນິ ຉ ອໂຄຈເຣ ເອກວີສຕິວິຘຎ຺ຈ ອເນສນໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປຣິເຍສນາປິ ອຣິຍປຣິເຍສນາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂຍ ໂຍ ‘‘ນ ເສວິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ສມ຺ຠາຣປຣິເຍສນາປໂຍຄກຣຓຄມນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ເສວິຕພ຺ໂພວ. ອິຕໂຣ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສວິຕພ຺ໂພ, ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ສງ຺ຆເຠທາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣກ຺ກມນ຺ຕານໍ ເທວທຕ຺ຕາທີນໍ ວິຍ ກາຍສມາຈາໂຣ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ, ທິວສສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອຸປຏ຺ຐານຄມນາທິວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ກາຍສມາຈາໂຣ ເສວິຕພ຺ໂພ. ຘນຸຄ຺ຄຫເປສນາທິວເສນ ວາຈໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕານໍ ເທວທຕ຺ຕາທີນໍ ວິຍ ວຈີສມາຈາໂຣ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ, ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓກິຕ຺ຕນາທິວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ວຈີສມາຈາໂຣ ເສວິຕພ຺ໂພ. ອນຣິຍປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສນ຺ຕານໍ ເທວທຕ຺ຕາທີນໍ ວິຍ ປຣິເຍສນາ ນ ເສວິຕພ຺ພາ, ອຣິຍປຣິເຍສນເມວ ປຣິເຍສນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ປຣິເຍສນາ ເສວິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຂຕິ ເອວໍ ອເສວິຕພ຺ພໍ ກາຍວຈີສມາຈາຣໍ ປຣິເຍສນຎ຺ຈ ປຫາຍ ເສວິຕພ຺ພານໍ ປາຣິປູຣິຍາ ປຏິປນ຺ໂນ, ເທວານມິນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາຍ ອຸຕ຺ຕມເຊຏ຺ຐກສີລສໍວຣຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕີຕິ ຠຄວາ ຂີຓາສວສ຺ສ ອາຄມນີຍປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ກເຖສິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣວຓ຺ຓນາ

໓໖໕. ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາຍາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປິຘານາຍ, ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາຍ ສໍວຸຕທ຺ວາຣຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ປນສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປມ຺ປີຕິອາທິ ເສວິຕພ຺ພຣູປາທິວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຕິ ເຫຏ຺ຐາ ໂສມນສ຺ສາທິປຎ຺ຫາວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ສຸຕຕ຺ຕາ ອິມິນາປິ ເອວຣູເປນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕປຏິຠາໂນ ຠຄວຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ, ເອຕໍ ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ອາທິກໍ ວຈນໍ ອໂວຈ. ຠຄວາປິສ຺ສ ໂອກາສໍ ທຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ກເຖຕຸກາໂມປິ ຫິ ໂຍ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວາ ນ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ຠຄວາ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ກເຖຕຸກາໂມ ເຈວ, ສກ຺ໂກຕິ ຈ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ໂອກາສມກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວຣູປໍ ນ ເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາທີສຸ ອຍໍ ສງ຺ເຂໂປ – ຍໍ ຣູປໍ ປສ຺ສໂຕ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ ນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ນ ໂອໂລເກຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປນ ປສ຺ສໂຕ ອສຸຠສຎ຺ຎາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ, ປສາໂທ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາປຏິລາໂຠ ວາ ໂຫຕິ, ຕໍ ເສວິຕພ຺ພໍ.

ຍໍ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຣໍ ຈິຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນມ຺ປິ ສທ຺ທໍ ສຸຓໂຕ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວຣູໂປ ສທ຺ໂທ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ປນ ອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ ຘມ຺ມນິສ຺ສິຕໍ ກຸມ຺ຠທາສິຄີຕມ຺ປິ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ປສາໂທ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນິພ຺ພິທາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ, ເອວຣູໂປ ສທ຺ໂທ ເສວິຕພ຺ໂພ.

ຍໍ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍໂຕ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວຣູໂປ ຄນ຺ໂຘ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ປນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍໂຕ ອສຸຠສຎ຺ຎາທິປຏິລາໂຠ ໂຫຕິ, ເອວຣູໂປ ຄນ຺ໂຘ ເສວິຕພ຺ໂພ.

ຍໍ ຣສໍ ສາຍໂຕ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວຣູໂປ ຣໂສ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ປນ ຣສໍ ສາຍໂຕ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ ເຈວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາຍິຕປຈ຺ຈຍາ ຈ ກາຍພລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ມຫາສີວຕ຺ເຖຣຠາຄິເນຍ຺ຍສີວສາມເຓຣສ຺ສ ວິຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ເສວ ກິເລສກ຺ຂໂຍ ວາ ໂຫຕິ, ເອວຣູໂປ ຣໂສ ເສວິຕພ຺ໂພ.

ຍໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສໂຕ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຜຸສໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ອາສວກ຺ຂໂຍ ເຈວ, ວີຣິຍຎ຺ຈ ສຸປຄ຺ຄຫິຕໍ, ປຈ຺ຉິມາ ຈ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປາທເນນ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫຕິ, ເອວຣູປໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເສວິຕພ຺ພໍ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ມຎ຺ເຈ ປິຏ຺ຐິໍ ນ ປສາເຣສິ. ຕຖາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ. ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ວີສວສ຺ສສຕໍ ມຎ຺ເຈ ປິຏ຺ຐິໍ ນ ປສາເຣສິ. ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ. ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ຕິໍສ ວສ຺ສານິ. ໂສຓຕ຺ເຖໂຣ ອຏ຺ຐາຣສ ວສ຺ສານິ. ຣຏ຺ຐປາລຕ຺ເຖໂຣ ທ຺ວາທສ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປນ຺ນຣສ. ຣາຫຸລຕ຺ເຖໂຣ ທ຺ວາທສ. ພາກຸລຕ຺ເຖໂຣ ອສີຕິ ວສ຺ສານິ. ນາຬກຕ຺ເຖໂຣ ຍາວປຣິນິພ຺ພານາ ມຎ຺ເຈ ປິຏ຺ຐິໍ ນ ປສາເຣສີຕິ.

ເຍ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ສມນ຺ນາຫຣນ຺ຕສ຺ສ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ‘‘ອໂຫ, ວຕ ຍໍ ປເຣສໍ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຕໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວາ ອຠິຊ຺ຌາທີນິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອວຣູປາ ຘມ຺ມາ ນ ເສວິຕພ຺ພາ. ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ເມຕ຺ຕາທິວເສນ, ເຍ ວາ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ເຖຣານໍ ຘມ຺ມາ, ເອວຣູປາ ເສວິຕພ຺ພາ. ຕໂຍ ກິຣ ເຖຣາ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ອກຸສລວິຕກ຺ກາ ນ ວິຕກ຺ເກຕພ຺ພາຕິ ກຕິກໍ ອກໍສຸ. ອຖ ປວາຣຓທິວເສ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ສງ຺ຆນວກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ມິໍ ເຕມາເສ ກິຕ຺ຕເກ ຐາເນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຘາວິຕຸໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ? ນ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິເວຓປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ພຫິ ຘາວິຕຸໍ ອທາສິນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕວ ອາວຸໂສ’’ຕິ? ນິວາສເຄຫໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ພຫິ ຘາວິຕຸໍ ນ ອທາສິນ຺ຕິ. ອຖ ທ຺ເວປິ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໂຕ, ອາວຸໂສ, ພຫິ ຘາວິຕຸໍ ນ ອທາສິນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫຫິ, ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ກຣໍ ກຕນ຺ຕິ. ເອວຣູໂປ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຘມ຺ໂມ ເສວິຕພ຺ໂພ.

໓໖໖. ເອກນ຺ຕວາທາຕິ ເອໂກເຍວ ອນ຺ໂຕ ວາທສ຺ສ ເອເຕສໍ, ນ ທ຺ເວຘາ ຄຕວາທາຕິ ເອກນ຺ຕວາທາ, ເອກຎ຺ເຎວ ວທນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເອກນ຺ຕສີລາຕິ ເອກາຈາຣາ. ເອກນ຺ຕຉນ຺ທາຕິ ເອກລທ຺ຘິກາ. ເອກນ຺ຕອຊ຺ໂຌສານາຕິ ເອກນ຺ຕປຣິໂຍສານາ.

ອເນກຘາຕຸ ນານາຘາຕຸ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ໂລໂກຕິ ເທວານມິນ຺ທ, ອຍໍ ໂລໂກ ອເນກຊ຺ຌາສໂຍ ນານຊ຺ຌາສໂຍ. ເອກສ຺ມິໍ ຄນ຺ຕຸກາເມ ເອໂກ ຐາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ຐາຕຸກາເມ ເອໂກ ສຍິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ທ຺ເວ ສຕ຺ຕາ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ນາມ ທຸລ຺ລຠາ. ຕສ຺ມິໍ ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸສ຺ມິໍ ໂລເກ ຍໍ ຍເທວ ຘາຕຸໍ ຍໍ ຍເທວ ອຊ຺ຌາສຍໍ ສຕ຺ຕາ ອຠິນິວິສນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຕເທວ. ຖາມສາ ປຣາມາສາຕິ ຖາເມນ ຈ ປຣາມາເສນ ຈ. ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣນ຺ຕີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ກເຖນ຺ຕິ ທີເປນ຺ຕິ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິທໍ ອມ຺ຫາກເມວ ວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ, ອຎ຺ເຎສໍ ວຈນໍ ໂມຆໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ນິຣຕ຺ຖກນ຺ຕິ.

ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ຐາຕິ ອນ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິນາໂສ, ອນ຺ຕໍ ອຕີຕາ ນິຏ຺ຐາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ຐາ. ຍາ ເອເຕສໍ ນິຏ຺ຐາ, ໂຍ ປຣມສ຺ສາໂສ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ສພ຺ເພສໍ ວິນາສາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຍຄກ຺ເຂໂມຕິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ນາມໍ, ອຈ຺ຈນ຺ໂຕ ໂຍຄກ຺ເຂໂມ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ. ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ອຈ຺ຈນ຺ຕຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ປຣິໂຍສານນ຺ຕິປິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ນາມໍ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣິໂຍສານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສານາ.

ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕາຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂໂຍຕິ ມຄ຺ໂຄປິ ນິພ຺ພານມ຺ປິ. ມຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫໍ ສງ຺ຂິຓາຕິ ວິນາເສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂໂຍ. ນິພ຺ພານໍ ຍສ຺ມາ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ສງ຺ຂິຍຕິ ວິນສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂໂຍ. ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍນ ມຄ຺ເຄນ ວິມຸຕ຺ຕາ, ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ວິມຸຕ຺ຕາ ອຘິມຸຕ຺ຕາຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຠຄວຕາ ຈຸທ຺ທສປິ ມຫາປຎ຺ຫາ ພ຺ຍາກຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຸທ຺ທສ ມຫາປຎ຺ຫາ ນາມ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍໍ ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ, ປິຍາປ຺ປິຍໍ ເອໂກ, ຉນ຺ໂທ ເອໂກ, ວິຕກ຺ໂກ ເອໂກ, ປປຎ຺ໂຈ ເອໂກ, ໂສມນສ຺ສໍ ເອໂກ, ໂທມນສ຺ສໍ ເອໂກ, ອຸເປກ຺ຂາ ເອໂກ, ກາຍສມາຈາໂຣ ເອໂກ, ວຈີສມາຈາໂຣ ເອໂກ, ປຣິເຍສນາ ເອໂກ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ເອໂກ, ອເນກຘາຕຸ ເອໂກ, ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ຐາ ເອໂກຕິ.

໓໖໗. ເອຊາຕິ ຈລນຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ປີຬນຏ຺ເຐນ ໂຣໂຄ, ອນ຺ໂຕ ປທຸສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຄຓ຺ໂຑ, ອນຸປ຺ປວິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ສລ຺ລໍ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ປຸຣິໂສຕິ ຍສ຺ມາ ເອຊາ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມານຸຣູເປນ ປຸຣິສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ກຑ຺ຒຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ປຸຣິໂສ ເຕສໍ ເຕສໍ ຠວານໍ ວເສນ ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ, ເທວໂລເກ ອວໂຈ. ເທວໂລເກ ອຸຈ຺ໂຈ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ອວໂຈ. ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸຈ຺ໂຈ, ອປາເຍ ອວໂຈ. ເຍສາຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ເຍສໍ ອຫໍ ຠນ຺ເຕ. ສນ຺ຘິວເສນ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ເຍສາຫ’’ນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ມຍາ ສຸໂຕ ເຈວ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ ຈ, ເອວໍ. ຘມ຺ມໍ ເທເສມີຕິ ສຕ຺ຕວຕປທໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ນ ຈາຫໍ ເຕສນ຺ຕິ ອຫໍ ປນ ເຕສໍ ສາວໂກ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊາມິ. ອຫໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ໂສຕາປນ຺ນຠາວໍ ຊານາເປຕິ.

ໂສມນສ຺ສປຏິລາຠກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໖໘. ເວທປຏິລາຠນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐິປຏິລາຠໍ. ເທວາສຸຣສງ຺ຄາໂມຕິ ເທວານຎ຺ຈ ອສຸຣານຎ຺ຈ ສງ຺ຄາໂມ. ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫຕິ ສມາປນ຺ໂນ ນລາເຏນ ນລາຏໍ ປຫຣຓາກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ. ເອເຕສໍ ກິຣ ກທາຈິ ມຫາສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ສງ຺ຄາໂມ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປນ ເຉທນວິຊ຺ຌນາທີຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຆາໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ທາຣຸເມຓ຺ຑກຍຸທ຺ຘໍ ວິຍ ຊຍປຣາຊຍມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ກທາຈິ ເທວາ ຊິນນ຺ຕິ, ກທາຈິ ອສຸຣາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ ເທວາ ປຸນ ອປຈ຺ຈາຄມນາຍ ອສຸເຣ ຊິນິໍສຸ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ອຸຠຍເມຕນ຺ຕິ ອຸຠຍໍ ເອຕໍ. ທຸວິຘມ຺ປິ ໂອຊໍ ເອຕ຺ຖ ເທວໂລເກ ເທວາເຍວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອວມສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ພລວປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສທຓ຺ຑາວຈໂຣຕິ ສທຓ຺ຑາວຈຣໂກ, ທຓ຺ຑຄ຺ຄຫເຓນ ສຕ຺ຖຄ຺ຄຫເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອໂຫສິ, ນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ຑສຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາຕິ ເອກນ຺ເຕເນວ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍາຕິ ສພ຺ພໍ ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໓໖໙. ປເວເທສີຕິ ກເຖສິ ທີເປສິ. ອິເຘວາຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ໂອກາເສ. ເທວຠູຕສ຺ສ ເມ ສໂຕຕິ ເທວສ຺ສ ເມ ສໂຕ. ປຸນຣາຍຸ ຈ ເມ ລທ຺ໂຘຕິ ປຸນ ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ມວິປາເກນ ເມ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິ, ອິມິນາ ອຕ຺ຕໂນ ຈຸຕຠາວໍ ເຈວ ອຸປປນ຺ນຠາວຎ຺ຈ ອາວິກໂຣຕິ.

ທິວິຍາ ກາຍາຕິ ທິພ຺ພາ ອຕ຺ຕຠາວາ. ອາຍຸໍ ຫິຕ຺ວາ ອມານຸສນ຺ຕິ ທິພ຺ພໍ ອາຍຸໍ ຊຫິຕ຺ວາ. ອມູຬ຺ໂຫ ຄພ຺ຠເມສ຺ສາມີຕິ ນິຍຕຄຕິກຕ຺ຕາ ອມູຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ. ຍຕ຺ຖ ເມ ຣມຕີ ມໂນຕິ ຍຕ຺ຖ ເມ ມໂນ ຣມິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທີສຸ ຄພ຺ຠໍ ອຸປຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທເວ ຈ ມານຸເສ ຈາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ຎາເຍນ ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປນ຺ໂນປິ ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປນາທີນໍ ອຠພ຺ພຕ຺ຕາ ຎາເຍນ ກາຣເຓນ ສເມນ ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມ຺ໂພຘິ ເຈ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ສເຈ ສກທາຄາມີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ທີເປຕິ. ອຎ຺ຎາຕາ ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ ອຎ຺ຎາຕາ ອາຊານິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມິ. ສ຺ເວວ ອນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ໂສ ເອວ ເມ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ປຸນ ເທໂວ ຠວິສ຺ສາມິ, ເທວໂລກສ຺ມິໍ ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ປຸນ ເທວໂລກສ຺ມິໍ ອຸຕ຺ຕໂມ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ.

ອນ຺ຕິເມ ວຕ຺ຕມານມ຺ຫີຕິ ອນ຺ຕິເມ ຠເວ ວຕ຺ຕມາເນ. ໂສ ນິວາໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເຍ ເຕ ອາຍຸນາ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອກນິຏ຺ຐາ ເຊຏ຺ຐກາ ສພ຺ພເທເວຫິ ປຓີຕຕຣາ ເທວາ, ອວສາເນ ເມ ໂສ ນິວາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຍໍ ກິຣ ຕໂຕ ສກ຺ກຕ຺ຕຠາວໂຕ ຈຸໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ ຫຸຕ຺ວາ ອວິຫາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອວສາເນ ອກນິຏ຺ເຐ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ເອສ ກິຣ ອວິເຫສຸ ກປ຺ປສຫສ຺ສໍ ວສິສ຺ສຕິ, ອຕປ຺ເປສຸ ທ຺ເວ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ, ສຸທສ຺ເສສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ, ສຸທສ຺ສີສຸ ອຏ຺ຐ, ອກນິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສາຕິ ເອກຕິໍສ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ພ຺ຣຫ຺ມອາຍຸໍ ອນຸຠວິສ຺ສຕິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ວິສາຂາ ມຫາອຸປາສິກາຕິ ຕໂຍປິ ຫິ ອິເມ ເອກປ຺ປມາຓອາຍຸກາ ເອວ, ວຏ຺ຏາຠິຣຕສຕ຺ຕາ ນາມ ເອເຕຫິ ສທິສາ ສຸຂຠາຄິໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໓໗໐. ອປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ອນິຏ຺ຐິຕມໂນຣໂຖ. ຍສ຺ສຸ ມຎ຺ຎາມິ ສມເຓຕິ ເຍ ຈ ສມເຓ ປວິວິຕ຺ຕວິຫາຣິໂນຕິ ມຎ຺ຎາມິ.

ອາຣາຘນາຕິ ສມ຺ປາທນາ. ວິຣາຘນາຕິ ອສມ຺ປາທນາ. ນ ສມ຺ປາຍນ຺ຕີຕິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນນ຺ຕິ ອາທິຈ຺ໂຈປິ ໂຄຕມໂຄຕ຺ໂຕ, ຠຄວາປິ ໂຄຕມໂຄຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຍໍ ກໂຣມສີຕິ ຍໍ ປຸພ຺ເພ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣມ. ສມໍ ເທເວຫີຕິ ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິທານິ ອມ຺ຫາກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ນມກ຺ກາຣກຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສາມໍ ກໂຣມາຕິ ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣມ.

໓໗໑. ປຣາມສິຕ຺ວາຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ສຫາຍໍ ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ຖມ຺ຫິ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຖວິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ, ສກ຺ຂິຠາວຕ຺ຖາຍ ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ຕ຺ວໍ ນິຈ຺ຈໂລ, ເອວມຫໍ ຠຄວຕີ’’ຕິ. ອຊ຺ຌິຏ຺ຐປຎ຺ຫາຕິ ອຊ຺ເຌສິຕປຎ຺ຫາ ປຕ຺ຖິຕປຎ຺ຫາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ສກ຺ກປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ອຸທ຺ເທສວາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໗໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕມຠາສິ? ກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສີນໍ ຄມ຺ຠີຣເທສນາປຏິຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖຕາຍ. ກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສິໂນ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ອຸຕຸປຈ຺ຈຍາທິສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ສປ຺ປາຍອຸຕຸປຈ຺ຈຍເສວເນນ ນິຈ຺ຈໍ ກລ຺ລສຣີຣາ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຈິຕ຺ຕສຣີຣກລ຺ລຕາຍ ອນຸຄ຺ຄຫິຕປຎ຺ຎາພລາ ຄມ຺ຠີຣກຖໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ເນສໍ ຠຄວາ ອິມໍ ຄມ຺ຠີຣເທສນາປຏິຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖຕໍ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອກວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໍ ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ ອຠາສິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏກໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນານາປຸປ຺ຜານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ສຸວຓ຺ຓມຎ຺ຊູສໍ ວາ ປນ ລຠິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ເອວໍ ຠຄວາ ກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສິປຣິສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຄມ຺ຠີຣເທສນໍ ເທເສສິ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ອຎ຺ຎານິປິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖານິ ອິມສ຺ມິໍ ທີຆນິກາເຍ ມຫານິທານໍ ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ສາໂຣປມໍ, ຣຸກ຺ໂຂປມໍ, ຣຏ຺ຐປາລໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍໍ, ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ອຎ຺ຎານິປິ ສຸຕ຺ຕານິ ເທເສສິ.

ອປິຈ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ປກຕິຍາວ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກຣປຣິຊານາປິ ສຕິປຏ຺ຐານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕເມວ ກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ອຸທກຕິຕ຺ຖສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນຏ຺ຐານາທີສຸປິ ນິຣຕ຺ຖກກຖາ ນາມ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ສເຈ ກາຈິ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ກຕຣໍ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນໍ ມນສິກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ຄຣຫນ຺ຕິ ‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕວ ຊີວິຕໍ, ຊີວມານາປິ ຕ຺ວໍ ມຕສທິສາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ມາ ທານິ ປຸນ ເອວມກາສີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິ. ຍາ ປນ ‘‘ອຫໍ ອສຸກສຕິປຏ຺ຐານໍ ນາມ ມນສິກໂຣມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ສາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕິ ສາຘຸກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕວ ຊີວິຕໍ ສຸຊີວິຕໍ, ຕ຺ວໍ ນາມ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕວຕ຺ຖາຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິອາທີຫິ ປສໍສນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສຊາຕິກາວ ສຕິປຏ຺ຐານມນສິກາຣຍຸຕ຺ຕາ, ເຕ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕາ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ນຏໂກ ສຸວໂປຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສິຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ສຸວໂປຕກໍ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ຕໍ ສາມເຓຣິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ. ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕໍ ເອກທິວສໍ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ມຫາເຖຣີ ອາຫ – ‘‘ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕາ’’ຕິ. ກິໍ, ອຍ຺ເຍຕິ? ອຕ຺ຖິ ເຕ ໂກຈິ ຠາວນາມນສິກາໂຣຕິ? ນຕ຺ຖິ, ອຍ຺ເຍຕິ. ອາວຸໂສ, ປພ຺ພຊິຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ເຕນ ນາມ ວິສ຺ສຏ຺ຐອຕ຺ຕຠາເວນ ຠວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ໂກຈິເທວ ມນສິກາໂຣ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ຕ຺ວໍ ປນ ອຎ຺ຎໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ‘‘ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐີ’’ຕິ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີຕິ. ໂສ ເຖຣິຍາ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐີ’’ຕິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ຈຣຕິ.

ຕໍ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ໂຕຣຓຄ຺ເຄ ນິສີທິຕ຺ວາ ພາລາຕປໍ ຕປມານໍ ເອໂກ ສກຸໂຓ ນຂປຎ຺ຊເຣນ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ‘‘ກິຣິ ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ສາມເຓຣິໂຍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ເຍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ສກຸເຓນ ຄຫິໂຕ, ໂມເຈມ ນ’’ນ຺ຕິ ເລຑ຺ຑຸອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂມເຈສຸໍ. ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐປິຕໍ ເຖຣີ ອາຫ – ‘‘ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕ, ສກຸເຓນ ຄຫິຕກາເລ ກິໍ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ? ນ, ອຍ຺ເຍ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ໂຊວ ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ກຕຣສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິປ຺ປກິຣິສ຺ສຕີຕິ, ເອວໍ ອຍ຺ເຍ ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ຊເມວ ຈິນ຺ເຕສິນ຺ຕິ. ສາຘຸ, ສາຘຸ, ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕ, ອນາຄເຕ ຠວກ຺ຂຍສ຺ສ ເຕ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ສຕິປຏ຺ຐານມນສິກາຣຍຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເນສໍ ຠຄວາ ສຕິປຏ຺ຐານພຸທ຺ຘິເມວ ຊເນນ຺ໂຕ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕມຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກາຍໂນຕິ ເອກມຄ຺ໂຄ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ –

‘‘ມຄ຺ໂຄ ປນ຺ໂຖ ປໂຖ ປຊ຺ໂຊ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ;

ນາວາ ອຸຕ຺ຕຣເສຕູ ຈ, ກຸລ຺ໂລ ຈ ຠິສິສງ຺ກໂມ’’ຕິ.

ພຫູນິ ນາມານິ. ສ຺ວາຍມິຘ ອຍນນາເມນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກມຄ຺ໂຄ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ນ ທ຺ວິຘາ ປຖຠູໂຕຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ເອເກນ ອຍິຕພ຺ໂພຕິ ເອກາຍໂນ. ເອເກນາຕິ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ປຫາຍ ວູປກຏ຺ເຐນ ປວິວິຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ. ອຍິຕພ຺ໂພ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ອຍນ຺ຕິ ວາ ເອເຕນາຕິ ອຍໂນ, ສໍສາຣໂຕ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ສ ອຍໂນ ເອກາຍໂນ. ເອກສ຺ສາຕິ ເສຏ຺ຐສ຺ສ. ສພ຺ພສຕ຺ຕເສຏ຺ໂຐ ຈ ຠຄວາ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ເຕນ ອຎ຺ເຎປິ ອຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຠຄວໂຕວ ໂສ ອຍໂນ ເຕນ ອຸປ຺ປາທິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ໂສ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠຄວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໓.໗໙). ອຍຕີຕິ ວາ ອຍໂນ, ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ມິໍ ອຍໂນຕິ ເອກາຍໂນ, ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຘມ຺ມວິນເຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔). ເທສນາເຠໂທເຍວ ເຫໂສ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອໂກວ. ອປິຈ ເອກໍ ອຍຕີຕິ ເອກາຍໂນ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາມຸຂຠາວນານຍປ຺ປວຕ຺ໂຕປິ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ –

ເອກາຍນໍ ຊາຕິຂຍນ຺ຕທສ຺ສີ,

ມຄ຺ຄໍ ປຊານາຕິ ຫິຕານຸກມ຺ປີ;

ເອເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຕຣິໍສຸ ປຸພ຺ເພ,

ຕຣິສ຺ສນ຺ຕິ ເຍ ຈ ຕຣນ຺ຕິ ໂອຆນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໕.໔໐໙);

ເກຈິ ປນ ‘‘ນ ປາຣໍ ທິຄຸຓໍ ຍນ຺ຕີ’’ຕິ ຄາຖານເຍນ ຍສ຺ມາ ເອກວາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເອກາຍໂນ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອິມສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສກິໍ ອຍໂນຕິ ອິມິນາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ປນ ເອກໍ ອຍນມສ຺ສ ເອກາ ຄຕິ ປວຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ອຸຠຍຖາປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ອິຘ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ກາຍາທິຈຕຸອາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ, ນ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ, ໂສ ຈ ອເນກວາຣມ຺ປິ ອຍຕິ, ອເນກຎ຺ຈສ຺ສ ອຍນໍ ໂຫຕິ.

ປຸພ຺ເພປິ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ປເທ ມຫາເຖຣານໍ ສາກຈ຺ຉາ ອໂຫສິເຍວ. ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ປຸພ຺ພຠາຄສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄຕິ ອາຫ. ອາຈຣິໂຍ ປນສ຺ສ ຕິປິຏກຈູຬສຸມຕ຺ເຖໂຣ ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄຕິ ອາຫ. ປຸພ຺ພຠາໂຄ ຠນ຺ເຕຕິ? ມິສ຺ສໂກ, ອາວຸໂສຕິ. ອາຈຣິເຍ ປນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓນ຺ເຕ ອປ຺ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ປຎ຺ຫໍ ອວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຖາຈຣິຍຕ຺ເຖໂຣ ນຫານໂກຏ຺ຐກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ມຍາ ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ຈູຬນາໂຄ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ໂຄຕິ ອາທາຍ ໂວຫຣຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຈູຬນາເຄນ ທິຏ຺ໂຐ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ໂຄວ ລພ຺ຠຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມິຍໍ ຘມ຺ມສວເນ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ອຄມາສິ.

ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ກິຣ ປິຍຘມ຺ມສວນາ ໂຫນ຺ຕິ, ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາວ ‘‘ອຫໍ ປຐມໍ, ອຫໍ ປຐມ’’ນ຺ຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ໂອສຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ທິວເສ ຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາໂຣ, ເຕນ ຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຄາຖາສຸ ວຸຕ຺ຕາສຸ ເຖຣສ຺ສ ອາສນປິຏ຺ຐິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຣໂຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ນ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ. ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ຫິ ອນຸສູຍກາ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິເມວ ອຸຈ຺ຉຸຠາຣໍ ວິຍ ເອວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ກາຣຓເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອກາຣຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ‘‘ອາວຸໂສ, ຈູຬນາຄາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວິຍ ສທ຺ໂທຕິ ຘມ຺ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ອາວຸໂສ, ຈູຬນາຄ, ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕຍາ ວຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາຄສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄວ ລພ຺ຠຕີຕິ. ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ສພ຺ພປຣິຍຕ຺ຕິໂກ ເຕປິຏໂກ ສຸຕພຸທ຺ໂຘ, ເອວຣູປສ຺ສາປິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ອາລຸເຬຕິ, ອນາຄເຕ ມມ ຠາຕິກາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ອາລຸເຬສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ນິຈ຺ຈລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄໂຕ ‘‘ເອກາຍນມຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸພ຺ພຠາຄສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄ’’.

ມຄ຺ຄານຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ເສຏ຺ໂຐ, ສຈ຺ຈານໍ ຈຕຸໂຣ ປທາ;

ວິຣາໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມານໍ, ທ຺ວິປທານຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸມາ.

ເອເສວ ມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ, ທສ຺ສນສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິຍາ;

ເອຕຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິປຊ຺ຊຖ, ມາຣເສນປ຺ປມທ຺ທນໍ;

ເອຕຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິປນ຺ນາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາຕິ. –

ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຐເປສິ.

ມຄ຺ໂຄຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄ? ນິພ຺ພານຄມນຏ຺ເຐນ ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄນີຍຏ຺ເຐນ ຈ. ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ຣາຄາທີຫິ ມເລຫິ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລຠາທີຫິ ຈ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ. ຕຖາ ຫິ ອິມິນາວ ມຄ຺ເຄນ ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ອຸປຣິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຕຓ຺ຫງ຺ກຣເມຘງ຺ກຣສຣຓງ຺ກຣທີປງ຺ກຣນາມເກ ພຸທ຺ເຘ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ຍມຸນິປຣິໂຍສານາ ອເນເກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອເນກສຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ ອຣິຍສາວກາ ຈາຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ຈິຕ຺ຕມລໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ປຣມວິສຸທ຺ຘິໍ ປຕ຺ຕາ. ຣູປມລວເສນ ປນ ສໍກິເລສໂວທານປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຍວ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫິ –

‘‘ຣູເປນ ສໍກິລິຏ຺ເຐນ, ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ຣູເປ ສຸທ຺ເຘ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອນກ຺ຂາຕໍ ມເຫສິນາ.

ຈິຕ຺ເຕນ ສໍກິລິຏ຺ເຐນ, ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ຈິຕ຺ເຕ ສຸທ຺ເຘ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອິຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ມເຫສິນາ’’.

ຍຖາຫ – ‘‘ຈິຕ຺ຕສໍກິເລສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໂວທານາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໂວທານໍ ອິມິນາ ສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ເຄນ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ.

ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍາຕິ ໂສກສ຺ສ ຈ ປຣິເທວສ຺ສ ຈ ສມຕິກ຺ກມາຍ ປຫານາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຍຎ຺ຫິ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕາທີນໍ ວິຍ ໂສກສມຕິກ຺ກມາຍ, ປຏາຈາຣາທີນໍ ວິຍ ປຣິເທວສມຕິກ຺ກມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍາ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ –

‘‘ຍໍ ປຸພ຺ເພ ຕໍ ວິໂສເຘຫິ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ມາຕຸ ກິຎ຺ຈນໍ;

ມຊ຺ເຌ ເຈ ໂນ ຄເຫສ຺ສສິ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໙໔໕);

ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ປຏາຈາຣາ –

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຕາຓາຍ, ນ ປິຕາ ນາປິ ພນ຺ຘວາ;

ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ຎາຕີສຸ ຕາຓຕາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໘);

ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ຠາວນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເຕປິ ອິມິນາວ ມຄ຺ເຄນ ໂສກປຣິເທເວ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍາຕິ ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ເຈຕສິກໂທມນສ຺ສສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ, ນິໂຣຘາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຫິ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ສກ຺ກາທີນໍ ວິຍ ຈ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖທີປນາ – ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ຕິສ຺ໂສ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິກປຸຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາລີສ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໂຍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕຸ ຠຣິຍາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຖາ’’ຕິ ປຎ຺ຈສເຕ ໂຈເຣ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄຕຕ຺ຖ ອຸປາສກາ’’ຕິ? ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສ຺ສາມາຕິ. ປາຏິໂຠຄໍ ເມ ອຸປາສກາ, ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊກຣຕ຺ຕິໍ ຊີວິຕໍ ເທຖາຕິ. ໂກ ເຕ, ສມຓ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປາຏິໂຠໂຄ ຠວິສ຺ສຕີຕິ? ເຖໂຣ ມຫນ຺ຕໍ ປາສາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ເວ ອູຣຸຏ຺ຐີນິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ວຏ຺ຏຕິ ອຸປາສກາ ປາຏິໂຠໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນສີເສ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຖຣສ຺ສ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ອຸໂຠ ປາທານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ, ສຎ຺ຎເປສ຺ສາມິ ໂວ ອຫໍ;

ອຏ຺ຏິຍາມິ ຫຣາຍາມິ, ສຣາຄມຣຓໍ ອຫໍ.

ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ຍຖາຠູຕໍ ວິປສ຺ສິສໍ;

ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມ຺ຫິ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ.

ອປເຣປິ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ສມຓຘມ຺ໂມວ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ເຕສໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ປຈລາຍນ຺ຕານໍ ເອໂກ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເກກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ໂກຈິ ‘‘ມໍ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ວາຈມ຺ປິ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈສຸ ທສສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ຂາທິເຕສຸ ອຸໂປສຖທິວເສ ‘‘ອິຕເຣ, ອາວຸໂສ, ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຎຕ຺ວາ ຈ ‘‘ອິທານິ ຄຫິເຕນ ຄຫິໂຕມ຺ຫີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ອຖ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ‘‘ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ເຑ ຈ ອຸກ຺ກາໂຍ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ໂມເຈສ຺ສາມາຕິ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຄຕິໍ ຉິນ຺ນຕຏຏ຺ຐານມາຣຸຍ຺ຫ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຂາທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອິຕເຣປິ ‘‘ອິທານິ ສປ຺ປຸຣິສ, ອມ຺ເຫຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ວິເສໂສ ນາມ ເອວຣູເປ ຐາເນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ພ຺ຍຄ຺ຆມຸເຂ ນິປນ຺ໂນວ ຕໍ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ຍາວ ໂຄປ຺ຜກາ ຂາທິຕສມເຍ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ, ຍາວ ຊຓ຺ຓຸກາ ຂາທິຕສມເຍ ສກທາຄາມີ, ຍາວ ນາຠິຍາ ຂາທິຕສມເຍ ອນາຄາມີ ຫຸຕ຺ວາ, ຫທຍຣູເປ ອຂາທິເຕເຍວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ສີລວາ ວຕສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຎ຺ຎວາ ສຸສມາຫິໂຕ;

ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ປມາທມນ຺ວາຍ, ພ຺ຍຄ຺ເຆໂນຣຸທ຺ຘມານໂສ.

ປຎ຺ຊຣສ຺ມິໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສິລາຍ ອຸປຣີ ກໂຕ;

ກາມໍ ຂາທຕຸ ມໍ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ, ອຏ຺ຐິຍາ ຈ ນ຺ຫາຣຸສ຺ສ ຈ;

ກິເລເສ ເຂປຍິສ຺ສາມິ, ຜຸສິສ຺ສາມິ ວິມຸຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ.

ອປໂຣປິ ປີຕມລ຺ລຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຄິຫິກາເລ ຕີສຸ ຣຊ຺ເຊສຸ ປຏາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໍ ອາຄມ຺ມ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ກຕານຸຄ຺ຄໂຫ ເອກທິວສໍ ກິລຎ຺ຊກາປຓສາລທ຺ວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖ, ຕໍ ໂວ ປຫີນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ຕຸມ຺ຫາກວາກ຺ຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເນວ ກິຣ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນ ເວທນາ’’ຕິ. ໂສ ຕໍເຍວ ອງ຺ກຸສໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ທ຺ເວມາຕິກາ ປຄຸຓາ ກຕ຺ວາ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຄພລວາລິຍອງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ອກາສິ. ປາເທສຸ ອວຫນ຺ເຕສຸ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ຈງ຺ກມຕິ. ຕເມນໍ ຣຕ຺ຕິໍ ເອໂກ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ມິໂຄຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຫຣິ. ສຕ຺ຕິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕາ, ໂສ ຕໍ ສຕ຺ຕິໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ປຫຣຓມຸຂານິ ຕິຓວຏ຺ຏິຍາ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ອຕ຺ຕານໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ເທນ ອາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ຠາສິຕໍ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ, ສພ຺ພໂລກຄ຺ຄວາທິໂນ;

ນ ຕຸມ຺ຫາກມິທໍ ຣູປໍ, ຕໍ ຊເຫຍ຺ຍາຖ ຠິກ຺ຂໂວ.

ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ, ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂ’’ຕິ.

ເອວໍ ຕາວ ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

ສກ຺ໂກ ປນ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈວິຘປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍສນ຺ຕຊ຺ຊິໂຕ ໂທມນສ຺ສຊາໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອຸເປກ຺ຂາປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ອສີຕິສຫສ຺ສາຫິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສາ ຈສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິ ປຸນ ປາກຕິກາວ ອໂຫສິ.

ສຸພ຺ຣຫ຺ມາປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຕາ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນນ຺ຕິໂຍ ຈວິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ໂສ ‘‘ກິໍ ອິມາ ຈິຣາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຕາສໍ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ນຸ ໂຂ ມມ ອາຍູ’’ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸປຣິກ຺ຂຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ຈວິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຠາວໍ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ອຕິວິຍ ໂທມນສ຺ສຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ເມ ໂທມນສ຺ສໍ ສຕ຺ຖາ ວິນຍິສ຺ສຕິ, ນ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ ອວເສສາ ປຎ຺ຈສຕາ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ນິຈ຺ຈໍ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ນິຈ຺ຈໍ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄິທໍ ມໂນ;

ອນຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ເຉສຸ, ອໂຖ ອຸປ຺ປຕິເຕສຸ ຈ;

ສເຈ ອຕ຺ຖິ ອນຸຕ຺ຣສ຺ຕໍ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໙໘);

ຕໂຕ ນໍ ຠຄວາ ອາຫ –

‘‘ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂພຊ຺ຌາ ຕປສາ, ນາຎ຺ຎຕ຺ຣິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາ;

ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ສພ຺ພນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ໂສຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສາມິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໙໘);

ໂສ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈຫິ ອຈ຺ຉຣາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຖາວຣໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ອຄມາສີຕິ. ເອວໍ ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ສກ຺ກາທີນໍ ວິຍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍາຕິ ຎາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ປຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍາ’’ຕິ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາຕິ ຕຓ຺ຫາວານວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ອມຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍໍ ສາເຘຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສກສມຕິກ຺ກມາທີນິ ອຕ຺ຖໂຕ ສິທ຺ຘາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ສາສນຍຸຕ຺ຕິໂກວິເທ ອຎ຺ເຎສໍ ນ ປາກຏານິ, ນ ຈ ຠຄວາ ປຐມໍ ສາສນຍຸຕ຺ຕິໂກວິທໍ ຊນໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເຕນ ເຕເນວ ປນ ສຸຕ຺ເຕນ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຎາເປຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ຍໍ ຍໍ ອຕ຺ຖໍ ເອກາຍນມຄ຺ໂຄ ສາເຘຕິ, ຕໍ ຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍສ຺ມາ ວາ ຍາ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິ ເອກາຍນມຄ຺ເຄນ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ສາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກເມນ ໂຫຕິ. ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກໂມ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເມນ, ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ຎາຍສ຺ສາຘິຄເມນ, ຎາຍສ຺ສາຘິຄໂມ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ຕສ຺ມາ ອິມມ຺ປິ ກມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອປິຈ ວຓ຺ຓຠຓນເມຕໍ ເອກາຍນມຄ຺ຄສ຺ສ. ຍເຖວ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສສ຺ສາມິ ຍທິທໍ ຉຉກ຺ການີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໒໐) ຉຉກ຺ກເທສນາຍ ອຏ຺ຐຫິ ປເທຫິ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ. ຍຖາ ຈ ອຣິຍວໍສເທສນາຍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍວໍສາ ອຄ຺ຄຎ຺ຎາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎາ ວໍສຎ຺ຎາ ໂປຣາຓາ ອສໍກິຓ຺ຓາ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພາ ນ ສງ຺ກີຍນ຺ຕິ ນ ສງ຺ກີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐາ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໘) ນວຫິ ປເທຫິ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ; ເອວໍ ອິມສ຺ສາປິ ເອກາຍນມຄ຺ຄສ຺ສ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິອາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ປເທຫິ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ, ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ. ວຓ຺ຓຠາສນຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຍໍ ກິຣ ມຄ຺ໂຄ ຫທຍສນ຺ຕາປຠູຕໍ ໂສກໍ, ວາຈາວິປ຺ປລາປຠູຕໍ ປຣິເທວໍ, ກາຍິກອສາຕຠູຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເຈຕສິກອສາຕຠູຕໍ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປທ຺ທເວ ຫນຕິ, ວິສຸທ຺ຘິໍ ຎາຍໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ຕໂຍ ວິເສເສ ອາວຫຕີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ວາເຈຕພ຺ພໍ, ອິມຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ. ກມ຺ພລວາຓິຊາທໂຍ ກມ຺ພລາທີນໍ ວຓ຺ຓໍ ວິຍ.

ຍຖາ ຫິ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກປຓ຺ຑຸກມ຺ພລວາຓິເຊນ ‘ກມ຺ພລໍ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆສິເຕປິ ອສຸກກມ຺ພໂລຕິ ນ ຕາວ ມນຸສ຺ສາ ຊານນ຺ຕິ. ເກສກມ຺ພລວາຬກມ຺ພລາທໂຍປິ ຫິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສາ ກມ຺ພລາຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທາ ປນ ເຕນ ຄນ຺ຘາຣໂກ ຣຕ຺ຕກມ຺ພໂລ ສຸຂຸໂມ ອຸຊ຺ຊໂລ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອຸຄ຺ໂຆສິຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ເຍ ປໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຍ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ, ເຕປິ ທສ຺ສນກາມາ ໂຫນ຺ຕິ; ເອວເມວ ‘ເອກາຍໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອສຸກມຄ຺ໂຄຕິ ນ ຕາວ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ນານປ຺ປກາຣກາ ຫິ ອນິຍ຺ຍານິກມຄ຺ຄາປິ ມຄ຺ຄາຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ກິຣ ມຄ຺ໂຄ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປທ຺ທເວ ຫນຕິ, ຕໂຍ ວິເສເສ ອາວຫຕີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ ວາເຈຕພ຺ພໍ, ອິມຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ໂຕ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍຖາ ຈ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກປຓ຺ຑຸກມ຺ພລວາຓິຊູປມາ; ເອວໍ ຣຕ຺ຕຊມ຺ພຸນທສຸວຓ຺ຓອຸທກປ຺ປສາທກມຓິຣຕນສຸວິສຸທ຺ຘມຸຕ຺ຕຣຕນປວາຬາທິວາຓິຊູປມາທໂຍເປຕ຺ຖ ອາຫຣິຕພ຺ພາ.

ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ເຍ ອິເມຕິ ອຍມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເຕນ ນ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ, ນ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉທໍ ທີເປຕິ. ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ສຕິໂຄຈໂຣປິ ຕິຘາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສາວເກສຸ ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຆານຸນຍວີຕິວຕ຺ຕຕາປິ, ສຕິປິ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ… ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສ຺ສ ສມຸທໂຍ. ອາຫາຣສມຸທຍາ ກາຍສ຺ສ ສມຸທໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໔໐໘) ຫິ ສຕິໂຄຈໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ‘‘ກາໂຍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ໂນ ສຕິ, ສຕິ ປນ ອຸປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິ ຈາ’’ຕິອາທີສຸປິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕). ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຕິຏ຺ຐາຕິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ປຏ຺ຐານໍ. ກາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ? ສຕິ. ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ປຘານໍ ຐານນ຺ຕິ ວາ ປຏ຺ຐານໍ. ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານອສ຺ສຏ຺ຐານາທີນິ ວິຍ.

‘‘ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຍທຣິໂຍ ເສວຕິ, ຍທຣິໂຍ ເສວມາໂນ ສຕ຺ຖາ ຄຓມນຸສາສິຕຸໍ ອຣຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໑໑) ເອຕ຺ຖ ຕິຘາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສາວເກສຸ ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຆານຸນຍວີຕິວຕ຺ຕຕາ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໂຕ ປຏ຺ຐານໍ, ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກນ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໂຕຕິ? ສຕິຍາ. ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕ຺ຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໔໗) ປນ ສຕິເຍວ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານໍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຏ຺ຐາຕີຕິ ປຏ຺ຐານໍ, ອຸປຏ຺ຐາຕິ ໂອກ຺ກນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕິເຍວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອຖ ວາ ສຣຓຏ຺ເຐນ ສຕິ, ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປຏ຺ຐານໍ. ອິຕິ ສຕິ ຈ ສາ ປຏ຺ຐານໍ ຈາຕິປິ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອິທມິຘາຘິປ຺ເປຕໍ.

ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ພຫຸວຈນໍ? ສຕິພຫຸຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມຓເຠເທນ ຫິ ພຫຸກາ ເອຕາ ສຕິໂຍ. ອຖ ມຄ຺ໂຄຕິ ກສ຺ມາ ເອກວຈນໍ? ມຄ຺ຄຏ຺ເຐນ ເອກຕ຺ຕາ. ຈຕສ຺ໂສປິ ຫິ ເອຕາ ສຕິໂຍ ມຄ຺ຄຏ຺ເຐນ ເອກຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ມຄ຺ໂຄຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄ? ນິພ຺ພານຄມນຏ຺ເຐນ. ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄນີຍຏ຺ເຐນ ຈາ’’ຕິ. ຈຕສ຺ໂສປິ ເຈຕາ ອປຣຠາເຄ ກາຍາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄິຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຕສ຺ໂສປິ ເອໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ວຈນານຸສນ຺ຘິນາ ສານຸສນ຺ຘິກາວ ເທສນາ ໂຫຕິ, ‘‘ມາຣເສນປ຺ປມທ຺ທນໍ, ໂວ ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ຄໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ… ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຣເສນປ຺ປມທ຺ທໂນ ມຄ຺ໂຄ? ຍທິທໍ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໒໔) ວິຍ. ຍຖາ ມາຣເສນປ຺ປມທ຺ທໂນຕິ ຈ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມເວຕ຺ຖ ນານໍ. ເອວໍ ‘‘ເອກາຍນມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ຈ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມເວຕ຺ຖ ນານໍ, ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄຏ຺ເຐນ ເອກຕ຺ຕາ ເອກວຈນໍ. ອາຣມ຺ມຓເຠເທນ ສຕິພຫຸຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ສຕິປຏ຺ຐານາ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ? ເວເນຍ຺ຍຫິຕຕ຺ຕາ. ຕຓ຺ຫາຈຣິຕທິຏ຺ຐິຈຣິຕສມຖຍານິກວິປສ຺ສນາຍານິເກສຸ ຫິ ມນ຺ທຕິກ຺ຂວເສນ ທ຺ເວຘາ ທ຺ເວຘາ ປວຕ຺ເຕສຸ ເວເນຍ຺ເຍສຸ ມນ຺ທສ຺ສ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ສຸຂຸມໍ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສປິ ມນ຺ທສ຺ສ ນາຕິປ຺ປເຠທຄຕໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ອຕິປ຺ປເຠທຄຕໍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ. ສມຖຍານິກສ຺ສ ຈ ມນ຺ທສ຺ສ ອກິຈ຺ເຉນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ໂອຬາຣິກາຣມ຺ມເຓ ອສຓ຺ຐຫນໂຕ ທຸຕິຍໍ. ວິປສ຺ສນາຍານິກສ຺ສປິ ມນ຺ທສ຺ສ ນາຕິປ຺ປເຠທຄຕາຣມ຺ມຓໍ ຕຕິຍໍ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ອຕິປ຺ປເຠທຄຕາຣມ຺ມຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ.

ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕຠາວວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ ວາ. ກາໂຍ ຫິ ອສຸໂຠ, ຕຕ຺ຖ ຈ ສຸຠວິປລ຺ລາສວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ອສຸຠຠາວທສ຺ສເນນ ຕສ຺ສ ວິປລ຺ລາສສ຺ສ ປຫານຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຂໍ ນິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫິເຕສຸປິ ຈ ເວທນາທີສຸ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ, ຈິຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ຈ ສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕວິປລ຺ລາສວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາທິຠາວທສ຺ສເນນ ເຕສໍ ວິປລ຺ລາສານໍ ປຫານຕ຺ຖໍ ເສສານິ ຕີຓິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເອວໍ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕຠາວວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານຕ຺ຖເມວ, ອຖ ໂຂ ຈຕຸໂຣຆໂຍຄາສວຄນ຺ຖອຸປາທານອຄຕິປຫານຕ຺ຖມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘາຫາຣປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ຕາວ ປກຣຓນໂຍ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ສຣຓວເສນ ເຈວ ເອກຕ຺ຕສໂມສຣຓວເສນ ຈ ເອກເມວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ເອຕເທວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ຈຕຸທ຺ວາເຣ ນຄເຣ ປາຈີນໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປາຈີນທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ທກ຺ຂິຓໂຕ. ປຈ຺ຉິມໂຕ. ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ; ເອວໍ – ສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນຄຣໍ ວິຍ ຫິ ນິພ຺ພານມຫານຄຣໍ, ທ຺ວາຣໍ ວິຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ, ປາຈີນທິສາທໂຍ ວິຍ ກາຍາທໂຍ.

ຍຖາ ປາຈີນໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປາຈີນທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ເວທນານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນວວິເຘນ ເວທນານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ເວທນານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ປຈ຺ຉິມໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຣຓວເສນ ເຈວ ເອກຕ຺ຕສໂມສຣຓວເສນ ຈ ເອກເມວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາ ປຸຈ຺ຉາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ຠິກ຺ຂເວຕິ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກປຸຄ຺ຄລາລປນເມຕໍ. ຠິກ຺ຂູຕິ ປຏິປຕ຺ຕິສມ຺ປາທກປຸຄ຺ຄລນິທສ຺ສນເມຕໍ. ອຎ຺ເຎປິ ຈ ເທວມນຸສ຺ສາ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິເຍວ, ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປນ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸຠາວທສ຺ສນໂຕ ຈ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວໂຕ ຫິ ອນຸສາສນິໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸ ເສຏ຺ໂຐ, ສພ຺ພປ຺ປກາຣາຍ ອນຸສາສນິຍາ ຠາຊນຠາວໂຕ. ຕສ຺ມາ ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ປນ ເສສາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຣາຊຄມນາທີສຸ ຣາຊຄ຺ຄຫເຓນ ເສສປຣິສາ ວິຍ. ໂຍ ຈ ອິມໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ໂຫຕີຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸຠາວທສ຺ສນໂຕປິ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ປຏິປນ຺ນໂກ ຫິ ເທໂວ ວາ ໂຫຕຸ ມນຸສ຺ໂສ ວາ, ຠິກ຺ຂູຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິເຍວ ຍຖາຫ –

‘‘ອລງ຺ກໂຕ ເຈປິ ສມໍ ຈເຣຍ຺ຍ,

ສນ຺ໂຕ ທນ຺ໂຕ ນິຍໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ;

ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ,

ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສ ສມໂຓ ສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໔໒);

ກາເຍຕິ ຣູປກາເຍ. ຣູປກາໂຍ ຫິ ອິຘ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ເກສາທີນຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສມູຫຏ຺ເຐນ ຫຕ຺ຖິກາຍຣຖກາຍາທໂຍ ວິຍ ກາໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍຖາ ຈ ສມູຫຏ຺ເຐນ, ເອວໍ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາຍຏ຺ເຐນ. ກຸຈ຺ຉິຕານຎ຺ຫິ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉານໍ ໂສ ອາໂຍຕິປິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ. ອາຍນ຺ຕິ ຕໂຕຕິ ອາໂຍ. ເກ ອາຍນ຺ຕິ? ກຸຈ຺ຉິຕາ ເກສາທໂຍ. ອິຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ.

ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ກາເຍ ອນຸປສ຺ສນສີໂລ ກາຍໍ ວາ ອນຸປສ຺ສມາໂນ. ກາເຍຕິ ຈ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ທຸຕິຍກາຍຄ຺ຄຫຓໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ນ ກາເຍ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວາ, ຈິຕ຺ຕຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາກາຣສ຺ເສວ ທສ຺ສເນນ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ນ ກາເຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ນາປິ ເກສໂລມາທິວິນິມຸຕ຺ຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສານຸປສ຺ສີ, ໂຍປິ ເຈຕ຺ຖ ເກສໂລມາທິໂກ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ກາໂຍ, ຕຕ຺ຖປິ ນ ຠູຕຸປາທາຍວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ອຖ ໂຂ ຣຖສມ຺ຠາຣານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມູຫານຸປສ຺ສີ, ນຄຣາວຍວານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ເກສໂລມາທິສມູຫານຸປສ຺ສີ, ກທລິກ຺ຂນ຺ຘປຕ຺ຕວຏ຺ຏິວິນິພ຺ຠຸຊໂກ ວິຍ ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິວິນິເວຐໂກ ວິຍ ຈ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ສມູຫວເສເນວ ກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ທສ຺ສເນນ ຆນວິນິພ຺ໂຠໂຄ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມູຫວິນິມຸຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ທິສ຺ສຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສມູຫມຕ຺ເຕເຍວ ປນ ຕຖາ ຕຖາ ສຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍໍ ປສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຍໍ ທິຏ຺ຐໍ ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອປສ຺ສໍ ພຊ຺ຌເຕ ມູຬ຺ໂຫ, ພຊ຺ຌມາໂນ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອາທິສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຫິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີເຍວ, ນ ອຎ຺ຎ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ອນຸທກຠູຕາຍປິ ມຣີຈິຍາ ອຸທການຸປສ຺ສິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕອສຸຠຠູເຕເຍວ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ນິຈ຺ຈສຸຂອຕ຺ຕສຸຠຠາວານຸປສ຺ສີ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສີ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕອສຸຠາກາຣສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍ຺ວາຍໍ ປຣໂຕ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ…ເປ… ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາທິຈຸຓ຺ຓິກຊາຕອຏ຺ຐິກປຣິໂຍສາໂນ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຖວີກາຍໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ອາໂປກາຍໍ ເຕໂຊກາຍໍ ວາໂຍກາຍໍ ເກສກາຍໍ ໂລມກາຍໍ ຉວິກາຍໍ ຈມ຺ມກາຍໍ ມໍສກາຍໍ ຣຸຘິຣກາຍໍ ນ຺ຫາຣຸກາຍໍ ອຏ຺ຐິກາຍໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊກາຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ກາເຍ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຖ ວາ ກາເຍ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອນນຸປສ຺ສນໂຕ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປນ ເກສໂລມາທິກສ຺ສ ນານາຘມ຺ມສມູຫສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ເກສາທິຘມ຺ມສມູຫສງ຺ຂາຕກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອປິຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິອາທິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ອາຄຕນຍສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ເສວ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິໂນ ອາກາຣສມູຫສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕປິ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ກາຍໍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ວເສນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ. ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ສຸຂໂຕ. ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕໂຕ. ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ໂນ ນນ຺ທຕິ, ວິຣຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຣຊ຺ຊຕິ, ນິໂຣເຘຕິ. ໂນ ສມຸເທຕິ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາທິຍຕິ. ໂສ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ. ອາຕາປີຕິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ກິເລເສ ອາຕາເປຕີຕິ ອາຕາໂປ, ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອາຕາໂປ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອາຕາປີ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎສງ຺ຂາເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຕິມາຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ສຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸປສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສຕິວິຣຫິຕສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຕເນວາຫ – ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔). ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ອນາຕາປິໂນ ອນ຺ໂຕສງ຺ເຂໂປ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຫຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ອຸປາຍປຣິຄ຺ຄເຫ ອນຸປາຍປຣິວຊ຺ຊເນ ຈ ສມ຺ມຸຍ຺ຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອຸປາຍາປຣິຈ຺ຈາເຄ ອນຸປາຍາປຣິຄ຺ຄເຫ ຈ ອສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄຎ຺ຈສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິເນຍ຺ຍາຕິ ຕທງ຺ຄວິນເຍນ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິນເຍນ ວາ ວິນຍິຕ຺ວາ. ໂລເກຕິ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ກາເຍ. ກາໂຍ ຫິ ອິຘ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ນ ກາຍມຕ຺ເຕເຍວ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ປຫີຍຕິ, ເວທນາທີສຸປິ ປຫີຍຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກຕິ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລກສງ຺ຂາຕຕ຺ຕາ ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣນເຍເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂລໂກ? ສ຺ເວວ ກາໂຍ ໂລໂກ’’ຕິ, ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມິໍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ວິເນຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາຄ຺ຄຫເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ໂທມນສ຺ສຄ຺ຄຫເຓນ ພ຺ຍາປາໂທ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ນີວຣຓປຣິຍາປນ຺ນພລວຘມ຺ມທ຺ວຍທສ຺ສເນນ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິເສເສນ ເຈຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ອນຸໂຣຘສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາຍວິປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ວິໂຣຘສ຺ສ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ຈ ກາເຍ ອຠິຣຕິຍາ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາຍຠາວນາຍ ອນຠິຣຕິຍາ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາເຍ ອຠູຕານໍ ສຸຠສຸຂຠາວາທີນໍ ປກ຺ເຂປສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາເຍ ຠູຕານໍ ອສຸຠາສຸຂຠາວາທີນໍ ອປນຍນສ຺ສ ຈ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ໂຍຄານຸຠາໂວ ໂຍຄສມຕ຺ຖຕາ ຈ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ໂຍຄານຸຠາໂວ ຫິ ເອສ, ຍທິທໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອຠູຕປກ຺ເຂປຠູຕາປນຍນວິຣຫິໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ເຈສ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອຠູຕໍ ອປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຠູຕຎ຺ຈ ອນປນຍນ຺ໂຕ ໂຍຄສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິຫາເຣນ ກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ກາຍປຣິຫຣຓໍ, ‘‘ອາຕາປີ’’ຕິອາທີສຸ ປນ ອາຕາເປນ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິຫຣຓູປາໂຍ ວາ. ສຕິຍາ ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ປຏິລທ຺ຘສມໂຖ, ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ວິປສ຺ສນາ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ຠາວນາພລໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິຠງ຺ເຄ ປນ ອນຸປສ຺ສີຕິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຕມາ ອນຸປສ຺ສນາ? ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ ວິຈໂຍ ປວິຈໂຍ ຘມ຺ມວິຈໂຍ ສລ຺ລກ຺ຂຓາ ອຸປລກ຺ຂຓາ ປຈ຺ຈຸປລກ຺ຂຓາ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ໂກສລ຺ລໍ ເນປຸຎ຺ຎໍ ເວຠພ຺ຍາ ຈິນ຺ຕາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ຠູຣີເມຘາ ປຣິຓາຍິກາ ວິປສ຺ສນາ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປໂຕໂທ ປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎາພລໍ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາສາໂທ ປຎ຺ຎາອາໂລໂກ ປຎ຺ຎາໂອຠາໂສ ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາຣຕນໍ ອໂມໂຫ ຘມ຺ມວິຈໂຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນຸປສ຺ສນາ. ອິມາຍ ອນຸປສ຺ສນາຍ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ ອຸປຄໂຕ ສມຸປຄໂຕ ອຸປປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນຸປສ຺ສີຕິ. ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ປາເລຕິ ຍເປຕິ ຍາເປຕິ ຈຣຕິ ວິຫຣຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຫຣຕີຕິ. ອາຕາປີຕິ ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອາຕາປໍ? ໂຍ ເຈຕສິໂກ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ນິກມ຺ໂມ ປຣກ຺ກໂມ ອຸຍ຺ຍາໂມ ວາຍາໂມ ອຸສ຺ສາໂຫ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຖາໂມ ຘິຕິ ອສິຖິລປຣກ຺ກມຕາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕທ຺ທນ຺ທຕາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣຕາ ຘຸຣສມ຺ປຄ຺ຄາຫີ ວີຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍພລໍ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຕາປໍ. ອິມິນາ ອາຕາເປນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຕາປີຕິ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ? ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ ວິຈໂຍ ປວິຈໂຍ ຘມ຺ມວິຈໂຍ ສລ຺ລກ຺ຂຓາ ອຸປລກ຺ຂຓາ ປຈ຺ຈຸປລກ຺ຂຓາ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ໂກສລ຺ລໍ ເນປຸຎ຺ຎໍ ເວຠພ຺ຍາ ຈິນ຺ຕາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ຠູຣີເມຘາ ປຣິຓາຍິກາ ວິປສ຺ສນາ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປໂຕໂທ ປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎາພລໍ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາສາໂທ ປຎ຺ຎາອາໂລໂກ ປຎ຺ຎາໂອຠາໂສ ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາຣຕນໍ ອໂມໂຫ ຘມ຺ມວິຈໂຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອິມິນາ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ …ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປຊາໂນຕິ. ສຕິມາຕິ ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສຕິ? ຍາ ສຕິ ອນຸສ຺ສຕິ ປຏິສ຺ສຕິ ສຕິ ສຣຓຕາ ຘາຣຓຕາ ອປິລາປນຕາ ອສມ຺ມຸສນຕາ ສຕິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິພລໍ ສມ຺ມາສຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຕິ. ອິມາຍ ສຕິຍາ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຕິມາຕິ.

ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂລໂກ? ສ຺ເວວ ກາໂຍ ໂລໂກ. ປຎ຺ຈປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂລໂກ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອຠິຊ຺ຌາ? ໂຍ ຣາໂຄ ສາຣາໂຄ ອນຸນໂຍ ອນຸໂຣໂຘ ນນ຺ທີ ນນ຺ທິຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຠິຊ຺ຌາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ໂທມນສ຺ສໍ? ຍໍ ເຈຕສິກໍ ອສາຕໍ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ເຈໂຕສມ຺ຜສ຺ສຊາ ອສາຕາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທມນສ຺ສໍ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ອຠິຊ຺ຌາ, ອິທຎ຺ຈ ໂທມນສ຺ສໍ ອິມມ຺ຫິ ໂລເກ ວິນີຕາ ໂຫນ຺ຕິ ປຏິວິນີຕາ ສນ຺ຕາ ສມິຕາ ວູປສມິຕາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອປ຺ປິຕາ ພ຺ຍປ຺ປິຕາ ໂສສິຕາ ວິໂສສິຕາ ພ຺ຍນ຺ຕີກຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໓໕໗-໓໖໒).

ເອວເມເຕສໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕນ ສຫ ອຍໍ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ ຍຖາ ສໍສນ຺ທຕິ, ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຕາວ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ອິທານິ ເວທນາສຸ. ຈິຕ຺ເຕ. ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມາທີສຸ ເວທນາທີນໍ ປຸນ ວຈເນ ປໂຍຊນໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ. ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ. ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເວທນາຕິ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ, ຕາ ຈ ໂລກິຍາ ເອວ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລກິຍໍ, ຕຖາ ຘມ຺ມາ. ເຕສໍ ວິຠາໂຄ ນິທ຺ເທສວາເຣ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕິ. ເກວລໍ ປນິຘ ຍຖາ ເວທນາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ຕາ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸປິ. ກຖຎ຺ຈ ເວທນາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາຕິ? ສຸຂາ ຕາວ ເວທນາ ທຸກ຺ຂໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ສລ຺ລໂຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ອນິຈ຺ຈໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອທ຺ທ, ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ສລ຺ລໂຕ;

ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ສນ຺ຕໍ, ອທ຺ທກ຺ຂິ ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ;

ສ ເວ ສມ຺ມທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໓);

ສພ຺ພາ ເອວ ເຈຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂາ’’ຕິປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໙). ສຸຂທຸກ຺ຂໂຕປິ ຈ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ ‘‘ສຸຂາ ເວທນາ ຐິຕິສຸຂາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໕) ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕອນຸປສ຺ສນາວເສນປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ນິທ຺ເທສວາເຣເຍວ ປາກຏໍ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິສຫຊາຕຠູມິກມ຺ມວິປາກກິຣິຍາທິນານຕ຺ຕເຠທານໍ ອນິຈ຺ຈາທິອນຸປສ຺ສນານໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອາຄຕສຣາຄາທິເຠທານຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມາ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓານໍ ສຸຎ຺ຎຕຘມ຺ມສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອາຄຕສນ຺ຕາທິເຠທານຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ປຫີນໍ, ຕສ຺ສ ເວທນາທີສຸປິ ຕໍ ປຫີນເມວ. ນານາປຸຄ຺ຄລວເສນ ປນ ນານາຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາວເສນ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ວາ ເອກຕ຺ຖ ປຫີນໍ ເສເສສຸປິ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ເຕເນວສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອຸທ຺ເທສວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາ ອານາປານປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໗໔. ອິທານິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເຉໂກ ວິລີວກາຣໂກ ຖູລກິລຎ຺ຊສຓ຺ຫກິລຎ຺ຊຈງ຺ໂກຏກເປຬາປຸຏາທີນິ ອຸປກຣຓານິ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ເອກໍ ມຫາເວຓຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອເກກໍ ເວຓຸຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ອຸປກຣຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຠຄວາ ສຕິປຏ຺ຐານເທສນາຍ ສຕ຺ຕານໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ເອກເມວ ສມ຺ມາສຕິໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕຸຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອເກກໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຍໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິທ຺ເທສວາຣໍ ວຕ຺ຕຸມາຣທ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ກຖຎ຺ຈາຕິອາທິ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ເກນ ຈ ປກາເຣນ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີຕິ? ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉາວາເຣສຸ. ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂູຕິ ຠິກ຺ຂເວ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອິຘສທ຺ໂທ ສພ຺ພປ຺ປກາຣກາຍານຸປສ຺ສນານິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕສາສນປຣິທີປໂນ ອຎ຺ຎສາສນສ຺ສ ຕຖາຠາວປຏິເສຘໂນ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອິເຘວ ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙). ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາຕິ ອິທມສ຺ສ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນານຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫປຣິທີປນໍ. ອິມສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອນຸວິສຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານວີຖິໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ກູຏໂຄຓຍຸຕ຺ຕຣໂຖ ວິຍ ອຸປ຺ປຖເມວ ຘາວຕິ. ຕສ຺ມາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂຄໂປ ກູຏເຘນຸຍາ ສພ຺ພໍ ຂີຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕໍ ກູຏວຈ຺ຉໍ ທເມຕຸກາໂມ ເຘນຸໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ຖມ຺ຠໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ໂສ ວຈ຺ໂຉ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕເມວ ຖມ຺ຠໍ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ, ເອວເມວ ອິມິນາປິ ຠິກ຺ຂຸນາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓາທິຣສປານວຑ຺ຒິຕໍ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ທເມຕຸກາເມນ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຕິປຏ຺ຐານາຣມ຺ມຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ສຕິໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາປິ ປຸພ຺ເພ ອາຈິຓ຺ຓາຣມ຺ມຓໍ ອລຠມານໍ ສຕິໂຍຕ຺ຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ຕເມວາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ອຸປນິສີທຕິ ເຈວ ອຸປນິປຊ຺ຊຕິ ຈ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍຖາ ຖມ຺ເຠ ນິພນ຺ເຘຍ຺ຍ, ວຈ຺ຉໍ ທມໍ ນໂຣ ອິຘ;

ພນ຺ເຘຍ຺ເຍວໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ສຕິຍາຣມ຺ມເຓ ທຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ເອວມສ຺ເສຕໍ ເສນາສນໍ ຠາວນານຸຣູປໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິທມສ຺ສ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນານຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫປຣິທີປນ’’ນ຺ຕິ.

ອປິຈ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ມຸທ຺ຘຠູຕໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວການໍ ວິເສສາຘິຄມທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣປທຏ຺ຐານໍ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິສທ຺ທສມາກຸລໍ ຄາມນ຺ຕໍ ອປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ນ ສຸກຣໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ, ສທ຺ທກຓ຺ຑກຕ຺ຕາ ຌານສ຺ສ. ອຄາມເກ ປນ ອຣຎ຺ເຎ ສຸກຣໍ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເທວ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ອນຸຣູປເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ, ‘‘ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ວິຍ ຫິ ຠຄວາ. ໂສ ຍຖາ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ນຄຣຠູມິໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຖາ’’ຕິ ອຸປທິສຕິ, ໂສຕ຺ຖິນາ ຈ ນຄເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ຣາຊກຸລໂຕ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ລຠຕິ, ເອວເມວ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ອນຸຣູປເສນາສນໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸປທິສຕິ, ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ໂຍຄິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຕ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ລຠຕິ.

ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ທີປິສທິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຫິ ມຫາທີປິຣາຊາ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓຄຫນໍ ວາ ວນຄຫນໍ ວາ ປພ຺ພຕຄຫນໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ວນມຫິໍສໂຄກຓ຺ຓສູກຣາທໂຍ ມິເຄ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ອຍໍ ອຣຎ຺ຎາທີສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາກ຺ກເມນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ເຈວ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍຜລານິ ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍຖາປິ ທີປິໂກ ນາມ, ນິລີຍິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຕີ ມິເຄ;

ຕເຖວາຍໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕ, ຍຸຕ຺ຕໂຍໂຄ ວິປສ຺ສໂກ;

ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວານ, ຄຓ຺ຫາຕິ ຜລມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ເຕນສ຺ສ ປຣກ຺ກມຊວໂຍຄ຺ຄຠູມິໍ ອຣຎ຺ຎເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິໂຕ ປຣໍ ອິມສ຺ມິໍ ອານາປານປພ຺ເພ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ຠມກາໂຣ ວາຕິ ອິທຎ຺ຫິ ອຸປມາມຕ຺ຕເມວ ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍຕິ ອິທໍ ອປ຺ປນາມຕ຺ຕເມວ ຈ ຕຕ຺ຖ ອນາຄຕໍ, ເສສໍ ອາຄຕເມວ.

ຍໍ ປນ ອນາຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂຕິ ເຉໂກ. ທີຆໍ ວາ ອຎ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ມຫນ຺ຕານໍ ເຠຣີໂປກ຺ຂຣາທີນໍ ລິຂນກາເລ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ ປສາເຣຕ຺ວາ ທີຆໍ ກຑ຺ຒນ຺ໂຕ. ຣສ຺ສໍ ວາ ອຎ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ຂຸທ຺ທການໍ ທນ຺ຕສູຈິເວຘກາທີນໍ ລິຂນກາເລ ມນ຺ທມນ຺ທໍ ຣສ຺ສໍ ກຑ຺ຒນ຺ໂຕ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸ ອທ຺ຘານວເສນ ອິຕ຺ຕຣວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕານໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ວເສນ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ສິກ຺ຂໂຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ຌານງ຺ຄານິ ວາ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກມ຺ມິໂກ ‘‘ອິເມ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກິໍ ນິສ຺ສິຕາ? ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕາ. ວຕ຺ຖຸ ນາມ ກຣຊກາໂຍ, ກຣຊກາໂຍ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທາຣູປຎ຺ເຈ’’ຕິ ເອວໍ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕໂຕ ຕທາຣມ຺ມເຓ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກ ນາມນ຺ຕິ. ເອວໍ ນາມຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາທິປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ໂຂ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອິທໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ.

ຌານກມ຺ມິໂກປິ ‘‘ອິມານິ ຌານງ຺ຄານິ ກິໍ ນິສ຺ສິຕານິ, ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕານິ, ວຕ຺ຖຸ ນາມ ກຣຊກາໂຍ ຌານງ຺ຄານິ ນາມໍ, ກຣຊກາໂຍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາທິປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ໂຂ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອິທເມກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ປຣສ຺ສ ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາເຍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ປຣສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາເຍ. ເອເຕນສ຺ສ ປຄຸຓກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຓກາໂລ ກຖິໂຕ. ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ປນິທໍ ອຸຠຍໍ ນ ລພ຺ຠຕິ.

ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິ ຍຖາ ນາມ ກມ຺ມາຣສ຺ສ ຠສ຺ຕຎ຺ຈ ຄຄ຺ຄຣນາຬິຎ຺ຈ ຕຊ຺ຊຎ຺ຈ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ ວາໂຕ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຕິ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຣຊກາຍຎ຺ຈ ນາສປຸຏຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາໂຍ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຕິ. ກາຍາທໂຍ ຘມ຺ມາ ສມຸທຍຘມ຺ມາ, ເຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິ ຍຖາ ຠສ຺ຕາຍ ອປນີຕາຍ ຄຄ຺ຄຣນາຬິຍາ ຠິນ຺ນາຍ ຕຊ຺ເຊ ຈ ວາຍາເມ ອສຕິ ໂສ ວາໂຕ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວ ກາເຍ ຠິນ຺ເນ ນາສປຸເຏ ວິທ຺ຘສ຺ເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຈ ນິຣຸທ຺ເຘ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາໂຍ ນາມ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ກາຍາທິນິໂຣຘາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣໂຘຕິ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິ ກາເລນ ສມຸທຍໍ ກາເລນ ວຍໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ. ອຕ຺ຖິ ກາໂຍຕິ ວາ ປນສ຺ສາຕິ ກາໂຍວ ອຕ຺ຖິ, ນ ສຕ຺ໂຕ, ນ ປຸຄ຺ຄໂລ, ນ ອິຕ຺ຖີ, ນ ປຸຣິໂສ, ນ ອຕ຺ຕາ, ນ ອຕ຺ຕນິຍໍ, ນາຫໍ, ນ ມມ, ນ ໂກຈິ, ນ ກສ຺ສຈີຕິ ເອວມສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ.

ຍາວເທວາຕິ ປໂຍຊນປຣິຈ຺ເຉທວວຕ຺ຖາປນເມຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາ ສາ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ສາ ນ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖາຍ. ອຖ ໂຂ ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ອປຣາປຣໍ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິ ຎາຓປມາຓຕ຺ຖາຍ ເຈວ ສຕິປມາຓຕ຺ຖາຍ ຈ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານໍ ວຸຑ຺ຒຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສຍທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍານໍ ວເສນ ອນິສ຺ສິໂຕວ ວິຫຣຕິ. ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕີຕິ ໂລກສ຺ມິໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ວາ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຕາ ວາ ອຕ຺ຕນິຍໍ ວາ’’ຕິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວມ຺ປີຕິ ອຸປຣິ ອຕ຺ຖໍ ອຸປາທາຍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ ປິ-ກາໂຣ. ອິມິນາ ປນ ປເທນ ຠຄວາ ອານາປານປພ຺ພເທສນໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສາ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂປຣິຊານໂນ ສມຸທຍປຊຫໂນ ນິໂຣຘາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອິທເມກສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂນ຺ຕິ.

ອານາປານປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ອິຣິຍາປຖປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໗໕. ເອວໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ອິຣິຍາປຖວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາມໍ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ, ນ ປເນຕໍ ເອວຣູປໍ ຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ຊານນໍ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ນ ປຊຫຕິ, ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ນ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ວາ ນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຊານນໍ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ປຊຫຕິ, ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ຈ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ‘‘ໂກ ຄຈ຺ຉຕິ, ກສ຺ສ ຄມນໍ, ກິໍ ກາຣຓາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ປຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຐານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ຄຈ຺ຉຕີຕິ? ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ສ ຄມນນ຺ຕິ? ນ ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ຄມນໍ. ກິໍ ກາຣຓາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ? ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ເອສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘‘ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວາຍໍ ຊເນຕິ, ວາໂຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊເນຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ສກລກາຍສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອຠິນີຫາໂຣ ຄມນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຐານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ‘‘ຕິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວາຍໍ ຊເນຕິ, ວາໂຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊເນຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ສກລກາຍສ຺ສ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸສ຺ສິຕຠາໂວ ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ນິສີທາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວາຍໍ ຊເນຕິ, ວາໂຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊເນຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ເຫຏ຺ຐິມກາຍສ຺ສ ສມິຎ຺ຊນໍ ອຸປຣິມກາຍສ຺ສ ອຸສ຺ສິຕຠາໂວ ນິສຊ຺ຊາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສຍາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວາຍໍ ຊເນຕິ, ວາໂຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊເນຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ສກລສຣີຣສ຺ສ ຕິຣິຍໂຕ ປສາຣຓໍ ສຍນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຕສ຺ສ ເອວໍ ປຊານໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຕ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ຐິໂຕ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ‘‘ສກຏໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກຏໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ສກຏໍ ນາມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ຐິຕໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ໂຄເຓ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເຉກມ຺ຫິ ສາຣຖິມ຺ຫິ ປາເຊນ຺ເຕ ‘‘ສກຏໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກຏໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ອຊານນຏ຺ເຐນ ສກຏໍ ວິຍ ກາໂຍ, ໂຄຓາ ວິຍ ຈິຕ຺ຕຊວາຕາ, ສາຣຖິ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຄຈ຺ຉາມິ ຕິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວາໂຍຘາຕຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊນຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ຄມນາທີນິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໂຕ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຕ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ອຫໍ ຕິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ –

‘‘ນາວາ ມາລຸຕເວເຄນ, ຊິຍາເວເຄນ ເຕຊນໍ;

ຍຖາ ຍາຕິ ຕຖາ ກາໂຍ, ຍາຕິ ວາຕາຫໂຕ ອຍໍ.

ຍນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕວເສເນວ, ຈິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວເສນິທໍ;

ປຍຸຕ຺ຕໍ ກາຍຍນ຺ຕມ຺ປິ, ຍາຕິ ຐາຕິ ນິສີທຕິ.

ໂກ ນາມ ເອຕ຺ຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ, ໂຍ ວິນາ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ;

ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ, ຕິຏ຺ເຐ ວາ ຍທິ ວາ ວເຊ’’ຕິ.

ຕສ຺ມາ ເອວໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍວເສເນວ ປວຕ຺ຕານິ ຄມນາທີນິ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ເອສ ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ປຊານາຕິ, ຐິໂຕ ວາ, ນິສິນ຺ໂນ ວາ, ສຍາໂນ ວາ ສຍາໂນມ຺ຫີຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຍຖາ ວາ ປນສ຺ສ ກາໂຍ ປຓິຫິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ນໍ ປຊານາຕີຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວຈນເມຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍນ ເຍນ ວາ ອາກາເຣນສ຺ສ ກາໂຍ ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ນໍ ປຊານາຕິ. ຄມນາກາເຣນ ຐິຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຊານາຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊສຍນາກາເຣນ ຐິຕໍ ສຍາໂນຕິ ປຊານາຕີຕິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ປຣສ຺ສ ວາ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ປຣສ຺ສ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິອາທີສຸ ປນ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ຈ ວໂຍ ຈ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ. ຕຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ອິຘ ‘‘ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖິ ກາໂຍຕິ ວາ ປນສ຺ສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ອິຘາປິ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສາ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂປຣິຊານໂນ ສມຸທຍປຊຫໂນ ນິໂຣຘາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອິທເມກສ຺ສ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂນ຺ຕິ.

ອິຣິຍາປຖປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໗໖. ເອວໍ ອິຣິຍາປຖວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕຕິອາທີນິ ສາມຎ຺ຎຜເລ ວຓ຺ຓິຕານິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ອິຘາປິ ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິອາທີສຸ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ເສວ ສມຸທໂຍ ຈ ວໂຍ ຈ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ອິຘ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສາ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອິທເມກສ຺ສ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວເສນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂນ຺ຕິ.

ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໗໗. ເອວໍ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ປຏິກູລມນສິກາຣວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກາຍຄຕາສຕິກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠໂຕມຸຂາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ມຸເຂຫິ ຍຸຕ຺ຕາ. ນານາວິຫິຕສ຺ສາຕິ ນານາວິຘສ຺ສ.

ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອຸຠໂຕມຸຂາ ປຸໂຕຬິ ວິຍ ຫິ ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກ ກາໂຍ, ຕຕ຺ຖ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕນານາວິຘຘຎ຺ຎໍ ວິຍ ເກສາທໂຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣາ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ຕສ຺ສ ຕໍ ປຸໂຕຬິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ນານາວິຘຘຎ຺ຎສ຺ສ ປາກຏກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣສ຺ສ ວິຠູຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ເກສາທິປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໗໘. ເອວໍ ປຏິກູລມນສິກາຣວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຘາຕຸມນສິກາຣວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ – ຍຖາ ໂກຈິ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ຕສ຺ເສວ ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນຠໂຕ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຄາວິໍ ວຘິຕ຺ວາ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ຄຕານໍ ມຫາປຖານໍ ເວມຊ຺ຌຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕ ຈຕຸມຫາປເຖ ໂກຏ຺ຐາສໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິຣິຍາປຖານໍ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ຐິຕຕ຺ຕາ ຍຖາຐິຕໍ, ຍຖາຐິຕຕ຺ຕາ ຈ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ກາຍໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ…ເປ… ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ.

ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ໂຄຆາຕກສ຺ສ ຄາວິໍ ໂປເສນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາຆາຕນໍ ອາຫຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສປິ ວເຘນ຺ຕສ຺ສາປິ ວຘິຕໍ ມຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາປິ ຕາວເທວ ຄາວີຕິ ສຎ຺ຎາ ນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຍາວ ນໍ ປທາເລຕ຺ວາ ພິລໂສ ນ ວິຠຊຕິ. ວິຠຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ຄາວີຕິ ສຎ຺ຎາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ມໍສສຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕຕິ. ນາສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອຫໍ ຄາວິໍ ວິກ຺ກິຓາມິ, ອິເມ ຄາວິໍ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘‘ອຫໍ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓາມິ, ອິເມ ມໍສໍ ຫຣນ຺ຕິ’’ ຈ຺ເຈວ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ອິມສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ຄິຫິຠູຕສ຺ສາປິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາປິ ຕາວເທວ ສຕ຺ໂຕຕິ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວາ ສຎ຺ຎາ ນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຍາວ ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຘາຕຸໂສ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ປນສ຺ສ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຘາຕຸວເສເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘‘ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ…ເປ… ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ. ໂຄຆາຕໂກ ວິຍ ຫິ ໂຍຄີ, ຄາວີຕິ ສຎ຺ຎາ ວິຍ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ຈຕຸມຫາປໂຖ ວິຍ ຈຕຸອິຣິຍາປໂຖ, ພິລໂສ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠາໂວ ວິຍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປາຬິວຓ຺ຓນາ. ກມ຺ມຏ຺ຐານກຖາ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຘາຕຸປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ຈຕຸຘາຕຸປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ນວສິວຖິກປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໗໙. ເອວໍ ຘາຕຸມນສິກາຣວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ນວຫິ ສິວຖິກປພ຺ເພຫິ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ສຣີຣນ຺ຕິ ມຕສຣີຣໍ. ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕນ຺ຕິ ສຸສາເນ ອປວິທ຺ຘໍ. ເອກາຫໍ ມຕສ຺ສ ອສ຺ສາຕິ ເອກາຫມຕໍ. ທ຺ວີຫໍ ມຕສ຺ສ ອສ຺ສາຕິ ທ຺ວີຫມຕໍ. ຕີຫໍ ມຕສ຺ສ ອສ຺ສາຕິ ຕີຫມຕໍ. ກມ຺ມາຣຠສ຺ຕາ ວິຍ ວາຍຸນາ ອຸທ຺ຘໍ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ຍຖານຸກ຺ກມໍ ສມຸຄ຺ຄເຕນ ສູນຠາເວນ ອຸທ຺ຘຸມາຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຸມາຕໍ, ອຸທ຺ຘຸມາຕເມວ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ວິນີລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິປຣິຠິນ຺ນວຓ຺ຓໍ, ວິນີລເມວ ວິນີລກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິນີລນ຺ຕິ ວິນີລກໍ. ມໍສຸສ຺ສທຏ຺ຐາເນສຸ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓສ຺ສ ປຸພ຺ພສນ຺ນິຈຍຏ຺ຐາເນສຸ ເສຕວຓ຺ຓສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ນີລວຓ຺ຓສ຺ສ ນີລຏ຺ຐາເນສຸ ນີລສາຏກປາຣຸຕສ຺ເສວ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຣິຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນຫິ ນວຫິ ວາ ວຓມຸເຂຫິ ວິສ຺ສນ຺ທມານປຸພ຺ພໍ ວິປຸພ຺ພໍ, ວິປຸພ຺ພເມວ ວິປຸພ຺ພກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິປຸພ຺ພນ຺ຕິ ວິປຸພ຺ພກໍ. ວິປຸພ຺ພກໍ ຊາຕໍ ຕຖາຠາວໍ ຄຕນ຺ຕິ ວິປຸພ຺ພກຊາຕໍ.

ໂສ ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍໍ ເຕນ ກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຎາເຓນ ອຸປສໍຫຣຕິ ອຸປເນຕິ. ກຖໍ? ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອາຍຸ, ອຸສ຺ມາ, ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ອຍໍ ກາໂຍ ຐານຄມນາທິຂໂມ ໂຫຕິ, ອິເມສໍ ປນ ວິຄມາ ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍ ປູຕິກສຠາໂວເຍວ, ເອວໍຠາວີ ເອວໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕາທິເຠໂທ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອວໍອນຕີໂຕ ເອວໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕາທິຠາວໍ ອນຕິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕາທິປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ຂຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ອຸທຣາທີສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸທຣມໍສໂອຏ຺ຐມໍສອກ຺ຂິກູຏາທີນິ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂາທິຍມານໍ. ສມໍສໂລຫິຕນ຺ຕິ ສາວເສສມໍສໂລຫິຕຍຸຕ຺ຕໍ. ນິມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ມໍເສ ຂີເຓປິ ໂລຫິຕໍ ນ ສຸສ຺ສຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎນາຕິ ອຎ຺ເຎນ ທິສາຠາເຄນ. ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ຈຕຸສຏ຺ຐິເຠທມ຺ປິ ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓໍ. ປາທຏ຺ຐິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເຕໂຣວສ຺ສິການີຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສໍວຈ຺ຉຣານິ. ປູຕີນີຕິ ອພ຺ໂຠກາເສ ຐິຕານິ ວາຕາຕປວຸຏ຺ຐິສມ຺ຜສ຺ເສນ ເຕໂຣວສ຺ສິກາເນວ ປູຕີນິ ໂຫນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕຠູມິຄຕານິ ປນ ຈິຣຕຣໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຈຸຓ຺ຓກຊາຕານີຕິ ຈຸຓ຺ຓໍ ຈຸຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓານິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂສ ອິມເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຂຊ຺ຊມານາທີນໍ ວເສນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ຂຊ຺ຊມານາທິປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ຍາວ ຈຸຓ຺ຓກຠາວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ອິຘ ປນ ຐຕ຺ວາ ນວສິວຖິກາ ສໂມຘາເນຕພ຺ພາ. ເອກາຫມຕໍ ວາຕິ ຫິ ອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ສພ຺ພາປິ ເອກາ, ກາເກຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານນ຺ຕິອາທິກາ ເອກາ, ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ສມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ ເອກາ, ນິມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ ເອກາ, ອປຄຕມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ ເອກາ, ອຏ຺ຐິການິ ອປຄຕສມ຺ພນ຺ຘານີຕິອາທິກາ ເອກາ ອຏ຺ຐິການິ ເສຕານິ ສງ຺ຂວຓ຺ຓປຏິຠາຄານີຕິ ເອກາ, ປຸຎ຺ຊກິຕານິ ເຕໂຣວສ຺ສິການີຕິ ເອກາ, ປູຕີນິ ຈຸຓ຺ຓກຊາຕານີຕິ ເອກາຕິ.

ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິທໍ ນວສິວຖິກາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ນິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ນວສິວຖິກປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສາ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂປຣິຊານໂນ ສມຸທຍປຊຫໂນ ນິໂຣຘາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອິທໍ ນວສິວຖິກປຣິຄ຺ຄາຫການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂນ຺ຕິ.

ນວສິວຖິກປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ອານາປານປພ຺ພໍ, ອິຣິຍາປຖປພ຺ພໍ, ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ພໍ, ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພໍ, ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພໍ, ນວສິວຖິກປພ຺ພານີຕິ ຈຸທ຺ທສປພ຺ພາ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອານາປານປພ຺ພໍ, ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພນ຺ຕິ ອິມາເນວ ທ຺ເວ ອປ຺ປນາກມ຺ມຏ຺ຐານານິ, ສິວຖິການໍ ປນ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເສສານິ ທ຺ວາທສາປິ ອຸປຈາຣກມ຺ມຏ຺ຐານາເນວາຕິ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເວທນານຸປສ຺ສນາວຓ຺ຓນາ

໓໘໐. ເອວໍ ຠຄວາ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ນວວິເຘນ ເວທນານຸປສ຺ສນໍ ກເຖຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ເວທນນ຺ຕິ ກາຍິກໍ ວາ ເຈຕສິກໍ ວາ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘‘ອຫໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’’ຕິ ປຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກາມໍ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກາປິ ທາຣກາ ຖຎ຺ຎປິວນາທິກາເລ ສຸຂໍ ເວທຍມານາ ‘‘ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມາ’’ຕິ ປຊານນ຺ຕິ, ນ ປເນຕໍ ເອວຣູປໍ ຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ຊານນໍ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ນ ຊຫຕິ, ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ນ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ວາ ນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຊານນໍ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ຊຫຕິ, ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ຈ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ‘‘ໂກ ເວທຍຕິ, ກສ຺ສ ເວທນາ, ກິໍ ກາຣຓາ ເວທນາ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ປຊານເວທິຍນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ເວທຍຕີຕິ ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ເວທຍຕິ. ກສ຺ສ ເວທນາຕິ ນ ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ເວທນາ. ກິໍ ກາຣຓາ ເວທນາຕິ ວຕ຺ຖຸອາຣມ຺ມຓາວ ປນສ຺ສ ເວທນາ, ຕສ຺ມາ ເອສ ເອວໍ ປຊານາຕິ ‘‘ຕໍ ຕໍ ສຸຂາທີນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕິ ຕໍ ປນ ເວທນາຍ ປວຕ຺ຕິໍ ອຸປາທາຍ’ອຫໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ເອສ ‘‘ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ອຎ຺ຎຕຣຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

ເຖໂຣ ກິຣ ອຜາສຸກກາເລ ພລວເວທນາຍ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຕເມໂກ ທຫໂຣ ອາຫ – ‘‘ກຕຣໍ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ຐານໍ ຣຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ອາວຸໂສ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ຣຸຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕີຕິ. ເອວໍ ຊານນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘິວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ,ຕິ. ອຘິວາເສມິ, ອາວຸໂສຕິ. ອຘິວາສນາ, ຠນ຺ເຕ, ເສຍ຺ໂຍຕິ. ເຖໂຣ ອຘິວາເສສິ. ວາໂຕ ຍາວ ຫທຍາ ຜາເລສິ, ມຎ຺ຈເກ ອນ຺ຕານິ ຣາສິກຕານິ ອເຫສຸໍ. ເຖໂຣ ທຫຣສ຺ສ ທສ຺ເສສິ ‘‘ວຏ຺ຏຕາວຸໂສ, ເອຕ຺ຕກາ ອຘິວາສນາ’’ຕິ. ທຫໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ວີຣິຍສມຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສມສີສີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ຍຖາ ຈ ສຸຂໍ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂໍ…ເປ… ນິຣາມິສໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘‘ນິຣາມິສໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຍສ຺ມາ ຜສ຺ສວເສນ ຈິຕ຺ຕວເສນ ວາ ກຖິຍມານໍ ປາກຏໍ ນ ໂຫຕິ, ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຍ ຂາຍຕິ, ເວທນານໍ ປນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປາກຏຕາຍ ເວທນາວເສນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສກ຺ກປຎ຺ເຫ ວິຍ ອິຘາປິ ເວທນາວເສນ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ທຸວິຘຎ຺ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ກຖາມຄ຺ໂຄ ສກ຺ກປຎ຺ເຫ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ເວທນນ຺ຕິອາທີສຸ ອຍໍ ອປໂຣປິ ປຊານນປຣິຍາໂຍ, ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີຕິ ປຊານາຕີຕິ ສຸຂເວທນາກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອຠາວໂຕ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘‘ສຸຂໍ ເວທນໍເຍວ ເວທຍາມີ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ເຕນ ຍາ ປຸພ຺ເພ ຠູຕປຸພ຺ພາ ທຸກ຺ຂເວທນາ, ຕສ຺ສ ອິທານິ ອຠາວໂຕ ອິມິສ຺ສາ ຈ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອິໂຕ ປຐມໍ ອຠາວໂຕ ເວທນາ ນາມ ອນິຈ຺ຈາ ອຘຸວາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ, ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ສຸຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ…ເປ… ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ສຸຂາປິ, ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ທຸກ຺ຂາປິ, ໂຂ…ເປ… ອທຸກ຺ຂມສຸຂາປິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ…ເປ… ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ເອວໍ ປສ຺ສໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ສຸຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ທຸກ຺ຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ‘ວິມຸຕ຺ຕມີ’ຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ, ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໕).

ສາມິສໍ ວາ ສຸຂນ຺ຕິອາທີສຸ ສາມິສາ ສຸຂາ ນາມ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາມິສສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ຉ ເຄຫສິຕໂສມນສ຺ສເວທນາ. ນິຣາມິສາ ສຸຂາ ນາມ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂສມນສ຺ສເວທນາ. ສາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ຉ ເຄຫສິຕໂທມນສ຺ສເວທນາ. ນິຣາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂທມນສ຺ສເວທນາ. ສາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ນາມ ຉ ເຄຫສິຕອຸເປກ຺ຂາເວທນາ. ນິຣາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ນາມ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕອຸເປກ຺ຂາເວທນາ. ຕາສໍ ວິຠາໂຄ ສກ຺ກປຎ຺ເຫ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ສຸຂເວທນາທິປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ເວທນາສຸ, ປຣສ຺ສ ວາ ເວທນາສຸ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍຕິອາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອາກາເຣຫິ ເວທນານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ ວິຫຣຕິ, ກາເລນ ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ, ກາເລນ ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ເວທນາປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວຓ຺ຓນາ

໓໘໑. ເອວໍ ນວວິເຘນ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ ກເຖຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຣາຄນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘໂລຠສຫຄຕໍ. ວີຕຣາຄນ຺ຕິ ໂລກິຍກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ. ອິທໍ ປນ ຍສ຺ມາ ສມ຺ມສນໍ ນ ຘມ຺ມສໂມຘານໍ ຕສ຺ມາ ອິຘ ເອກປເທປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ເນວ ປຸຣິມປທໍ ນ ປຈ຺ຉິມປທໍ ຠຊນ຺ຕິ. ສໂທສນ຺ຕິ ທຸວິຘໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ. ວີຕໂທສນ຺ຕິ ໂລກິຍກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ. ເສສານິ ທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ເນວ ປຸຣິມປທໍ, ນ ປຈ຺ຉິມປທໍ ຠຊນ຺ຕິ. ສໂມຫນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຎ຺ເຈວ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂມໂຫ ສພ຺ພາກຸສເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເສສານິປິ ອິຘ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ. ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຫິ ທຸເກ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ປຣິຍາທິນ຺ນານີຕິ. ວີຕໂມຫນ຺ຕິ ໂລກິຍກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ. ສງ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຖິນມິທ຺ຘານຸປຕິຕໍ. ເອຕຎ຺ຫິ ສງ຺ກຸຏິຕຈິຕ຺ຕໍ ນາມ. ວິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ, ເອຕຎ຺ຫິ ປສຏຈິຕ຺ຕໍ ນາມ.

ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຣູປາຣູປາວຈຣໍ. ອມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ກາມາວຈຣໍ. ສອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ກາມາວຈຣໍ. ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຣາປິ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຣູປາວຈຣໍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຣູປາວຈຣເມວ. ສມາຫິຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອປ຺ປນາສມາຘິ ອຸປຈາຣສມາຘິ ວາ ອຕ຺ຖິ. ອສມາຫິຕນ຺ຕິ ອຸຠຍສມາຘິວິຣຫິຕໍ. ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕີຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ອວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຠຍວິມຸຕ຺ຕິວິຣຫິຕໍ. ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີນໍ ປນ ອິຘ ໂອກາໂສວ ນຕ຺ຖິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ສຣາຄາທິປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ຍໍ ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຈິຕ຺ເຕ, ປຣສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ເຕ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ວິຎ຺ຎາຓສມຸທໂຍຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອາກາເຣຫິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ ຈ ວໂຍ ຈ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ຈິຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ປທໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນີວຣຓປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໘໒. ເອວໍ ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ກເຖຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ອປິຈ ຠຄວຕາ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ສຸທ຺ຘຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ກຖິໂຕ, ເວທນາຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຫິ ສຸທ຺ຘອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ. ອິທານິ ຣູປາຣູປມິສ຺ສກປຣິຄ຺ຄຫໍ ກເຖຕຸໍ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫວ ກຖິໂຕ, ເວທນານຸປສ຺ສນາຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫວ, ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫວ ອິທານິ ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄຫມ຺ປິ ກເຖຕຸໍ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ອຠິຓ຺ຫສມຸທາຈາຣວເສນ ສໍວິຊ຺ຊມານໍ. ອສນ຺ຕນ຺ຕິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ວາ ປຫີນຕ຺ຕາ ວາ ອສໍວິຊ຺ຊມານໍ. ຍຖາ ຈາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ປຊານາຕິ. ອິຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຠນິມິຕ຺ເຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ສຸຠມ຺ປິ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ສຸຠາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ. ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ ອນຸປາຍມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຖມນສິກາໂຣ ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ, ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິ ວາ, ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາຕິ ວາ, ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ວາ ມນສິກາໂຣ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອສຸຠນິມິຕ຺ເຕ ປນ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ອສຸຠມ຺ປິ ອສຸຠາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ ອຸປາຍມນສິກາໂຣ ປຖມນສິກາໂຣ ອນິຈ຺ເຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ, ທຸກ຺ເຂ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ, ອນຕ຺ຕນິ ອນຕ຺ຕາຕິ ວາ, ອສຸເຠ ອສຸຠນ຺ຕິ ວາ ມນສິກາໂຣ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄໂຫ, ອສຸຠຠາວນານຸໂຍໂຄ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ທສວິຘຎ຺ຫິ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ, ຠາເວນ຺ຕສ຺ສາປິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ປິຫິຕທ຺ວາຣສ຺ສາປິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາໂລປານໍ ໂອກາເສ ສຕິ ອຸທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ຍາປນສີລຕາຍ ໂຠຊນມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນປິ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ, ອຠຸຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປິເວ;

ອລໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໙໘໓);

ອສຸຠກມ຺ມິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສທິເສ ອສຸຠຠາວນາຣເຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສປິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ທສອສຸຠນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍ ປຫີຍຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ປຏິຆນິມິຕ຺ເຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ປນ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິຆມ຺ປິ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ, ປຏິຆາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ. ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກລກ຺ຂໂຓວ. ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ພ຺ຍາປາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ເມຕ຺ຕາຍ ປນ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອປ຺ປນາປິ ອຸປຈາໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອປ຺ປນາວ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓວ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕານິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄໂຫ ເມຕ຺ຕາຠາວນານຸໂຍໂຄ ກມ຺ມສ຺ສກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ປຏິສງ຺ຂານພຫຸລຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ໂອທິສ຺ສກອໂນທິສ຺ສກທິສາຜຣຓານຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ເມຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ, ໂອຘິໂສອໂນຘິໂສຜຣຓວເສນ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສາປິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ກຸທ຺ໂຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ, ກິມສ຺ສ ສີລາທີນິ ວິນາເສຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ນນຸ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມເນວ ຄມິສ຺ສສິ, ປຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌນໍ ນາມ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣ ຕຕ຺ຕອຍ ສລາກຄູຖາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣໍ ປຫຣິຕຸກາມຕາສທິສໍ ໂຫຕິ. ເອໂສປິ ຕວ ກຸທ຺ໂຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ກິໍ ເຕ ສີລາທີນິ ວິນາເສຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມເນວ ຄມິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉິຕປເຫຓກໍ ວິຍ ປຏິວາຕໍ ຂິຕ຺ຕຣໂຊມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ຈ ເອຕສ຺ເສເວສ ໂກໂຘ ມຕ຺ຖເກ ປຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ, ອຸຠຍກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິສງ຺ຂາເນ ຐິຕສ຺ສາປິ, ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສທິເສ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຣເຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ເມຕ຺ຕານິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອຣຕິອາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕນ຺ທີ ນາມ ກາຍາລສິຍຕາ. ວິຊມ຺ຠິຕາ ນາມ ກາຍວິນມນາ. ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທ ນາມ ຠຕ຺ຕມຸຈ຺ຉາ ຠຕ຺ຕປຣິຬາໂຫ. ເຈຕໂສ ລີນຕ຺ຕໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລີນາກາໂຣ. ອິເມສຸ ອຣຕິອາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຕິ ຕນ຺ທີ ວິຊມ຺ຠິຕາ ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທ ເຈຕໂສ ລີນຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອາຣມ຺ຠຘາຕຸອາທີສຸ ປນ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ ນາມ ປຐມາຣມ຺ຠວີຣິຍໍ. ນິກ຺ກມຘາຕຸ ນາມ ໂກສຊ຺ຊໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕາຍ ຕໂຕ ພລວຕຣໍ. ປຣກ຺ກມຘາຕຸ ນາມ ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມນໂຕ ຕໂຕປິ ພລວຕຣໍ. ອິມສ຺ມິໍ ຕິປ຺ປເຠເທ ວີຣິເຍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີຍຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ ນິກ຺ກມຘາຕຸ ປຣກ຺ກມຘາຕຸ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ອຕິໂຠຊເນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ, ອິຣິຍາປຖສມ຺ປຣິວຕ຺ຕນຕາ, ອາໂລກສຎ຺ຎາມນສິກາໂຣ, ອພ຺ໂຠກາສວາໂສ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ອາຫຣຫຕ຺ຖກ ຕຕ຺ຣວຏ຺ຏກ ອລໍສາຏກ ກາກມາສກ ຠຸຕ຺ຕວມິຕກໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ມຫາຫຕ຺ຖີ ວິຍ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຈຕຸປຎ຺ຈອາໂລປໂອກາສໍ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຍາປນສີລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອຕິໂຠຊເນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີຍຕິ. ຍສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ຖິນມິທ຺ຘໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຈນ຺ທາໂລກທີປາໂລກອຸກ຺ກາໂລເກ ທິວາ ສູຣິຍາໂລກໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສາປິ, ອພ຺ໂຠກາເສ ວສນ຺ຕສ຺ສາປິ, ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສທິເສ ປຫີນຖິນມິທ຺ເຘ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີຍຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຘຸຕງ຺ຄນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ເຈຕໂສ ອວູປສເມ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອວູປສໂມ ນາມ ອວູປສນ຺ຕາກາໂຣ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈເມເວຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈຕໂສ ອວູປສໂມ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ.

ສມາຘິສງ຺ຂາເຕ ປນ ເຈຕໂສ ວູປສເມ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈຕໂສ ວູປສໂມ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ.

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕຕາ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎຸຕາ ວຸທ຺ຘເສວິຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ພາຫຸສ຺ສຈ຺ເຈນປິ ຫິ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ນິກາເຍ ປາຬິວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີຍຕິ. ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລສ຺ສາປິ, ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ຈິຓ຺ຓວສິຠາວຕາຍ ປກຕຎ຺ຎຸໂນປິ, ວຸຑ຺ເຒ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖເຣ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາປິ, ອຸປາລິຕ຺ເຖຣສທິເສ ວິນຍຘເຣ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີຍຕິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີເນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ວິຈິກິຈ຺ຉາຐານີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ກາຣຓຕ຺ຕາ ວິຈິກິຈ຺ຉາວ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຐານີຍາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ກຸສລາທິຘມ຺ເມສຸ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ປນສ຺ສາ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊາ ຘມ຺ມາ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ຫີນປຓີຕາ ຘມ຺ມາ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ, ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອນຸປ຺ປາທາຍ; ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍາ’’ຕິ.

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕຕາ, ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ, ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎຸຕາ, ອຘິໂມກ຺ຂພຫຸລຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ພາຫຸສ຺ສຈ຺ເຈນປິ ຫິ ເອກໍ ວາ…ເປ… ປຎ຺ຈ ວາ ນິກາເຍ ປາຬິວເສນ ຈ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕິ, ຕີຓິ ຣຕນານິ ອາຣພ຺ຠ ປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລສ຺ສາປິ, ວິນເຍ ຈິຓ຺ຓວສີຠາວສ຺ສາປິ, ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ໂອກປ຺ປນິຍສທ຺ຘາສງ຺ຂາຕອຘິໂມກ຺ຂພຫຸລສ຺ສາປິ, ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ເຕ ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣສທິເສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈນີວຣຓປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ປຣສ຺ສ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ສຸຠນິມິຕ຺ຕອສຸຠນິມິຕ຺ຕາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໂຍນິໂສມນສິກາຣວເສນ ປຎ຺ຈສຸ ນີວຣເຓສຸ ວຸຕ຺ຕາເຍວ ນີຫຣິຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ນີວຣຓປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ນີວຣຓປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ນີວຣຓປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຂນ຺ຘປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໘໓. ເອວໍ ປຎ຺ຈນີວຣຓວເສນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສູຕິ ອຸປາທານສ຺ສ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ອຸປາທານສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຘມ຺ມປຸຎ຺ຊາ ຘມ຺ມຣາສໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຂນ຺ຘກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ.

ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປໍ, ນ ອິໂຕ ປຣໍ ຣູປໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສຠາວໂຕ ຣູປໍ ປຊານາຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ປນ ຣູປາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘກຖາຍເມວ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍຕິ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາທິວເສນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ. ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາທິວເສນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓກຖາຍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ປຣສ຺ສ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິອາທີນໍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎາສາຍ ລກ຺ຂຓານໍ ວເສນ ນີຫຣິຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ຂນ຺ຘປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ອາຍຕນປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໘໔. ເອວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ອາຍຕນວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣສຸ ອາຍຕເນສູຕິ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕໍ ຆານໍ ຊິວ຺ຫາ ກາໂຍ ມໂນຕິ ອິເມສຸ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ, ຣູປໍ ສທ຺ໂທ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມຕິ ອິເມສຸ ຉສຸ ພາຫິເຣສຸ. ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓວເສນ ປຊານາຕິ. ຣູເປ ຈ ປຊານາຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປຎ຺ຈ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓວເສນ ປຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ຍຎ຺ຈ ຕໍ ຈກ຺ຂຸໍ ເຈວ ຣູເປ ຈາຕິ ອຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ. ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຆ, ມານ, ທິຏ຺ຐິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາສ, ຠວຣາຄ, ອິສ຺ສາ, ມຈ຺ຉຣິຍ, ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທສວິຘໍ ສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓວເສນ ປຊານາຕິ.

ກຖໍ ປເນຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຕາວ ອາປາຖຄຕໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ກາມສ຺ສາທວເສນ ອສ຺ສາທຍໂຕ ອຠິນນ຺ທໂຕ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ກຸຊ຺ຌໂຕ ປຏິຆສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ເອຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຠາເວຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ມຎ຺ຎໂຕ ມານສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ເອຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ສຕ຺ໂຕ ນຸ ໂຂ, ສຕ຺ຕສ຺ສ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ວຕ ໂນ ອິທໍ ສຸລຠໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ຠວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ຠວຣາຄສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອາຍຕິມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ສີລພ຺ພຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ ສີລພ຺ພຕໍ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອໂຫ ວຕ ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອຎ຺ເຎ ນ ລເຠຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອຸສູຍໂຕ ອິສ຺ສາສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ມຈ຺ຉຣາຍໂຕ ມຈ຺ຉຣິຍສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ເພເຫວ ສຫຊາຕອຎ຺ຎາຓວເສນ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຕສ຺ສ ທສວິຘສ຺ສາປິ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ປຊານາຕິ. ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ປນ ສມຸທາຈາຣວເສນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຕສ຺ສ ທສວິຘສ຺ສາປິ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ເຍນ ກາຣເຓນ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ປຊານາຕິ. ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສາຕິ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານວເສນ ປຫີນສ຺ສາປິ ຕສ຺ສ ທສວິຘສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ເຍນ ກາຣເຓນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ເກນ ກາຣເຓນ ປນສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ? ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍເຠທສ຺ສ ຕາວ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ກາມຣາຄປຏິຆສໍໂຍຊນທ຺ວຍສ຺ສ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ອຓຸສຫຄຕສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ມານຠວຣາຄາວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນຕ຺ຕຍສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ໂສຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ ສທ຺ເທ ຈາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອາຍຕນກຖາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ພາຫິຣາຍຕນປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ປຣສ຺ສ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຈກ຺ຂຸສມຸທໂຍ’’ຕິ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ, ອຣູປາຍຕເນສຸ ມນາຍຕນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ, ຘມ຺ມາຍຕນສ຺ສ ເສສກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນີຫຣິຕພ຺ພາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ອາຍຕນປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ອາຍຕນປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ອາຍຕນປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໘໕. ເອວໍ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາຍຕນວເສນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສູຕິ ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ຕສ຺ສ ອງ຺ເຄສຸ. ສນ຺ຕນ຺ຕິ ປຏິລາຠວເສນ ສໍວິຊ຺ຊມານໍ. ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄນ຺ຕິ ສຕິສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຍຄາວຈໂຣຕິ ສມ຺ໂພຘິ. ຍາຍ ວາ ໂສ ສຕິອາທິກາຍ ສຕ຺ຕຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ກິເລສນິທ຺ທາໂຕ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ສຈ຺ຈານິ ວາ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ສມ຺ໂພຘິ. ຕສ຺ສ ສມ຺ໂພຘິສ຺ສ, ຕສ຺ສາ ວາ ສມ຺ໂພຘິຍາ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຕິສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ເສສສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອສນ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິລາຠວເສນ ອວິຊ຺ຊມານໍ. ຍຖາ ຈ ອນຸປນ຺ນສ຺ສາຕິອາທີສຸ ປນ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຕາວ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຕິເຍວ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓເຍວ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອປິຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ຫິ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ, ຠຕ຺ຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາກສທິເສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊເນນ, ຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣອຠຍຕ຺ເຖຣສທິເສ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄເລ ເສວເນນ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສຕິສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປນ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ…ເປ… ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາຕິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄຌານງ຺ຄສມຖວິປສ຺ສນານໍ ອຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລຕາ. ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານໍ ວຕ຺ຖູນໍ ວິສທຠາວກຣຓໍ. ຍທາ ຫິສ຺ສ ເກສນຂໂລມານິ ທີຆານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສຣີຣໍ ວາ ອຸສ຺ສນ຺ນໂທສຎ຺ເຈວ ເສທມລມກ຺ຂິຕຎ຺ຈ, ຕທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ວຕ຺ຖຸ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ. ຍທາ ປນ ຈີວຣໍ ຊິຓ຺ຓໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເສນາສນໍ ວາ ອຸກ຺ລາປໍ, ຕທາ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ເກສາທິເຉທາປເນນ ອຸທ຺ຘໍວິເຣຈນອໂຘວິເຣຈນາທີຫິ ສຣີຣສລ຺ລຫຸກຠາວກຣເຓນ ອຸຈ຺ຉາທນນຫາປເນນ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸ ວິສທໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສູຈິກມ຺ມໂຘວນຣຊນປຣິຠຓ຺ຑກຣຓາທີຫິ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸ ວິສທໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອວິສເທ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຎາຓມ຺ປິ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ອປຣິສຸທ຺ຘານິ ທີປກປລ຺ລວຏ຺ຏິເຕລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທີປສິຂາຍ ໂອຠາໂສ ວິຍ. ວິສເທ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຎາຓມ຺ປິ ວິສທໍ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ທີປກປລ຺ລວຏ຺ຏິເຕລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທີປສິຂາຍ ໂອຠາໂສ ວິຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ ນາມ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສມຠາວກຣຓໍ. ສເຈ ຫິສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ໂຫຕິ, ອິຕຣານິ ມນ຺ທານິ, ຕໂຕ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອວິກ຺ເຂປກິຈ຺ຈໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຘມ຺ມສຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ວາ, ຍຖາ ວາ ມນສິກໂຣໂຕ ພລວໍ ຊາຕໍ, ຕຖາ ອມນສິກາເຣນ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ. ສເຈ ປນ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ໂຫຕິ, ອຖ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິໂມກ຺ຂກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ອິຕຣານິ ອິຕຣກິຈ຺ຈເຠທໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ປສ຺ສທ຺ຘາທິຠາວນາຍ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ເອກສ຺ສ ພລວຠາເວ ສຕິ ອິຕເຣສໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈສຸ ອສມຕ຺ຖຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎານໍ ສມາຘິວີຣິຍານຎ຺ຈ ສມຕໍ ປສໍສນ຺ຕິ. ພລວສທ຺ໂຘ ຫິ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ມຸຘປ຺ປສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປສີທຕິ. ພລວປຎ຺ໂຎ ມນ຺ທສທ຺ໂຘ ເກຣາຏິກປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ, ເຠສຊ຺ຊສມຸຏ຺ຐິໂຕ ວິຍ ໂຣໂຄ ອເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕເນວ ກຸສລໍ ໂຫຕີຕິ ອຕິຘາວິຕ຺ວາ ທານາທີນິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ສມຕາຍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ປສີທຕິ. ພລວສມາຘິໍ ປນ ມນ຺ທວີຣິຍໍ ສມາຘິສ຺ສ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂຕ຺ຕາ ໂກສຊ຺ຊໍ ອຠິຠວຕິ. ພລວວີຣິຍໍ ມນ຺ທສມາຘິໍ ວີຣິຍສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຠິຠວຕິ. ສມາຘິ ປນ ວີຣິເຍນ ສໍໂຍຊິໂຕ ໂກສຊ຺ເຊ ປຕິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ວີຣິຍໍ ສມາຘິນາ ສໍໂຍຊິຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ປຕິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍໍ ສມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຸຠຍສມຕາຍ ຫິ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ພລວຕີປິ ສທ຺ຘາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ໂອກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ. ສມາຘິປຎ຺ຎາສຸ ປນ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ. ວິປສ຺ສນາກມ຺ມິກສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ສມຕາຍປິ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິເຍວ. ສຕິ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ສຕິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິການໍ ສທ຺ຘາວີຣິຍປຎ຺ຎານໍ ວເສນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປາຕໂຕ, ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂິເກນ ຈ ສມາຘິນາ ໂກສຊ຺ຊປາຕໂຕ ຣກ຺ຂຕິ. ຕສ຺ມາ ສາ ໂລຓຘູປນໍ ວິຍ ສພ຺ພພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ, ສພ຺ພກມ຺ມິກອມຈ຺ໂຈ ວິຍ ຈ, ສພ຺ພຣາຊກິຈ຺ເຈສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ – ‘‘ສຕິ ຈ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ, ກິໍ ກາຣຓາ? ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສຕິປຏິສຣຓໍ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຈ ສຕິ, ນ ວິນາ ສຕິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕີ’’ ຕິ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ ນາມ ຂນ຺ຘາທິເຠເທ ອໂນຄາຬ຺ຫປຎ຺ຎານໍ ທຸມ຺ເມຘປຸຄ຺ຄລານໍ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊນໍ. ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ ນາມ ສມປຎ຺ຎາສລກ຺ຂຓປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ອຸທຍພ຺ພຍປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ. ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນາມ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ປວຕ຺ຕາຍ ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຎາຍ ປເຠທປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາ ນາມ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນ຺ນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ ນິກ຺ກມຘາຕຸ ປຣກ຺ກມຘາຕຸ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປາຍຠຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາ ຄມນວີຖິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍນຕາ ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຣເຍສຸ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກາຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາທຸກ຺ຂານຸຠວນກາເລປິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ຊາລຂິປນກຸມີນາທີຫິ ຄຫິຕກາເລປິ, ປາຊນກຓ຺ຏກາທິປ຺ປຫາຣຕຸນ຺ນສ຺ສ ສກຏວຫນາທິກາເລປິ, ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣມ຺ປິ ຂຸປ຺ປິປາສາຫິ ອາຕຸຣີຠູຕກາເລປິ, ກາລກຎ຺ຈິກອສຸເຣສຸ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາເຓນ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມມຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຕຠາເວນ ວາຕາຕປາທິທຸກ຺ຂານຸຠວນກາເລປິ ນ ສກ຺ກາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ, ອຍເມວ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ກາໂລ ວີຣິຍກຣຓາຍາຕິ ເອວໍ ອປາຍຠຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ລທ຺ຘຸໍ, ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍເນວ ສກ຺ກາ ອຍມານິສໍໂສ ວີຣິຍສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອານິສໍສທສ຺ສາວິໂນປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ພພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຫາສາວເກຫິ ເຕ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ໂສ ຈ ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ເອວໍ ຄມນວີຖິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອິເມ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ເນວ ຎາຕກາ, ນ ທາສກມ຺ມກຣາ, ນາປິ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມາຕິ ເຕ ປຓີຕານິ ຈີວຣາທີນິ ເທນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣານໍ ມຫປ຺ຜລຕໍ ປຈ຺ຈາສີສມານາ ເທນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາຣາປິ ‘‘ອຍໍ ອິເມ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸໂລ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ເອວໍ ສມ຺ປສ຺ສຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຈຍາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ອຖ ໂຂ ‘‘ອຍໍ ອິເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຕ ປຈ຺ຈຍາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ໂສ ທານິ ຕ຺ວໍ ກຸສີໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ຕໍ ປິຓ຺ຑໍ ອປຈາຍິສ຺ສຕິ. ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ເສວ ຫິ ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍນໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຍ຺ຍມິຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ.

ເຖໂຣ ກິຣ ກສ຺ສກເລເຓ ນາມ ປຏິວສຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ໂຄຈຣຄາເມ ເອກາ ມຫາອຸປາສິກາ ເຖຣໍ ປຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຘີຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຸຣາຓຕຓ຺ຑຸລາ, ອສຸກສ຺ມິໍ ສປ຺ປິ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຂີຣໍ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຜາຓິຕໍ, ຕວ ຠາຕິກສ຺ສ ອຍ຺ຍມິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂີຣສປ຺ປິຜາຓິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເທຫິ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ. ອຫໍ ປນ ຫິຍ຺ໂຍ ປກ຺ກປາຣິວາສິກຠຕ຺ຕໍ ກຎ຺ຊິເຍນ ຠຸຕ຺ຕາມ຺ຫີ’’ຕິ. ທິວາ ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ ອມ຺ມາ,ຕິ? ສາກປຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຓຕຓ຺ຑຸເລຫິ ອມ຺ພິລຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ຐເປຫິ ອມ຺ມາ,ຕິ.

ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣນ຺ໂຕວ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ ‘‘ມຫາອຸປາສິກາ ກິຣ ກຎ຺ຊິເຍນ ປາຣິວາສິກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ, ທິວາປິ ກຓປຓ຺ຓມ຺ພິລຍາຄຸໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຖາຍ ປນ ປຸຣາຓຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຂ ປເນສາ ເນວ ເຂຕ຺ຕໍ ນ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຠຕ຺ຕໍ ນ ວຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ຕິສ຺ໂສ ປນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ຖຍມານາ ເທຕິ, ຕ຺ວໍ ເອຕິສ຺ສາ ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ທາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສີຕິ, ອຍໍ ໂຂ ປນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຕຍາ ສຣາເຄນ ສໂທເສນ ສໂມເຫນ ນ ສກ຺ກາ ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຐິກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກສ຺ສກເລຓເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ຈີວຣໍ ຈີວຣວໍເສ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິວຸຕ຺ຖຠິກ຺ຂຸ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ວິກສມານມິວ ປທຸມໍ ມຫາຂີຓາສໂວ ສິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ນິສີທິ. ເລຓທ຺ວາເຣ ຣຸກ຺ຂມ຺ຫິ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ –

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ຍສ຺ສ ເຕ ອາສວາ ຂີຓາ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍສິ ມາຣິສາ’’ຕິ. –

ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິໂຍ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ກາລໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ປາໂຕເຍວາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ປາວິສິ.

ທາຣິກາປິ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ເມ ຠາຕາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທ຺ວາຣໍ ໂອໂລກຍມານາ ນິສີທິ. ສາ ເຖເຣ ຆຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປິຜາຓິຕໂຍຊິຕສ຺ສ ຂີຣປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ເຖໂຣ ‘‘ສຸຂໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາປິ ຕໍ ໂອໂລກຍມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ຕທາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ, ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ມຸຂໍ ພນ຺ຘນາ ປວຸຕ຺ຕຕາລປກ຺ກໍ ວິຍ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ.

ມຫາອຸປາສິກາ ອຣຎ຺ຎາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອມ຺ມ, ຠາຕິໂກ ເຕ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຸປາສິກາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຠິຣມຕິ ເຕ, ອມ຺ມ, ຠາຕາ ພຸທ຺ຘສາສເນ, ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ມຫນ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ສຕ຺ຖຸທາຍຊ຺ຊໍ ຍທິທໍ ສຕ຺ຕ ອຣິຍຘນານິ ນາມ, ຕໍ ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ຄເຫຕຸໍ. ຍຖາ ຫິ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຣິພາຫິຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ເຕສໍ ອຈ຺ຈເຍນ ທາຍຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ, ເອວໍ ກຸສີໂຕປິ ອິທໍ ອຣິຍຘນທາຍຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍວ ລຠຕີຕິ ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ມຫາ ໂຂ ປນ ເຕ ສຕ຺ຖາ, ສຕ຺ຖຸໂນ ຫິ ເຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິຄຓ຺ຫນກາເລປິ ອຠິນິກ຺ຂມເນປິ ອຠິສມ຺ໂພຘິຍມ຺ປິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນຍມກປາຏິຫາຣິຍເທໂວໂຣຫນອາຍຸສງ຺ຂາຣໂວສ຺ສຊ຺ຊເນສຸປິ ປຣິນິພ຺ພານກາເລປິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ, ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ ເຕ ເອວຣູປສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຸສີເຕນ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຊາຕິຍາປິ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ນ ລາມກຊາຕິໂກ, ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ມຫາສມ຺ມຕປເວຓິຍາ ອາຄຕອຸກ຺ກາກຣາຊວໍເສ ຊາໂຕສິ, ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ຈ ມຫາມາຍາເທວິຍາ ຈ ນຕ຺ຕາ, ຣາຫຸລຠທ຺ທສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ, ຕຍາ ນາມ ເອວຣູເປນ ຊິນປຸຕ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ກຸສີເຕນ ວິຫຣິຕຸນ຺ຕິ ເອວໍ ຊາຕິມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ເຈວ ອສີຕິ ຈ ມຫາສາວກາ ວີຣິເຍເນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ເອເຕສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊສິ, ນ ປຏິປຊ຺ຊສີຕິ ເອວໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ກຸຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕອຊຄຣສທິເສ ວິສ຺ສຏ຺ຐກາຍິກເຈຕສິກວີຣິເຍ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຫິຕຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ວີຣິຍຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປີຕິເຍວ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ. ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປາທກມນສິກາໂຣ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ.

ອປິຈ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມ, ສງ຺ຆ, ສີລ, ຈາຄ, ເທວຕານຸສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ ລູຂປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ຫິ ຍາວ ອຸປຈາຣາ ສກລສຣີຣໍ ຜຣມາໂນ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິຕໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຄິຫິໂນປິ ທສສີລໍ ປຎ຺ຈສີລໍ ປຎ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠຍາທີສຸ ປຓີຕໂຠຊນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ນາມ ອທມ຺ຫາ’’ຕິ ຈາຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຄິຫິໂນປິ ເອວຣູເປ ກາເລ ສີລວນ຺ຕານໍ ທິນ຺ນທານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ເຍຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ເທວຕາ ເທວຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕຖາຣູປານໍ ຄຸຓານໍ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຖິຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ກິເລສາ ສຏ຺ຐິປິ ສຕ຺ຕຕິປິ ວສ຺ສານິ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ເຈຕິຍທສ຺ສນໂພຘິທສ຺ສນເຖຣທສ຺ສເນສຸ ອສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສໍສູຈິຕລູຂຠາເວ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາທສິເນຫາຠາເວນ ຄທ຺ຣຠປິຏ຺ເຐ ຣຊສທິເສ ລູຂປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາທພຫຸເລ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕ ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄເລ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປເກ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ປີຕິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຓີຕໂຠຊນເສວນຕາ ອຸຕຸສຸຂເສວນຕາ ອິຣິຍາປຖສຸຂເສວນຕາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍຄຕາ ສາຣທ຺ຘກາຍປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ປຓີຕຎ຺ຫິ ສິນິທ຺ຘໍ ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສີຕຸຓ຺ເຫສຸ ຈ ອຸຕູສຸ ຐານາທີສຸ ຈ ອິຣິຍາປເຖສຸ ສປ຺ປາຍອຸຕຸຎ຺ຈ ອິຣິຍາປຖຎ຺ຈ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ປສ຺ສທ຺ຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ມຫາປຸຣິສຊາຕິໂກ ສພ຺ພອຸຕຸອິຣິຍາປຖກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ, ນ ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ສຠາຄວິສຠາຄຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ວິສຠາເຄ ອຸຕຸອິຣິຍາປເຖ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຠາເຄ ເສວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ອິມິນາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍເຄນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຣໍ ວິເຫຐຍມາໂນ ວິຈຣຕິ, ເອວຣູປໍ ສາຣທ຺ຘກາຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສໍຍຕປາທປາຓິໍ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ປສ຺ສທ຺ຘິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ, ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມໂຖວ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ຈ ອພ຺ຍຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອປິຈ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນຕາ ນິມິຕ຺ຕກຸສລຕາ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນຕາ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນຕາ ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນຕາ ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາ ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຌານວິໂມກ຺ຂປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍຕາ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ນິມິຕ຺ຕກຸສລຕາ ນາມ ກສິຓນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫຓກຸສລຕາ. ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕິສິຖິລວີຣິຍຕາທີຫິ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປເນນ ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ. ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາທີຫິ ອຸທ຺ຘຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປເນນ ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ. ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປໂຍຄມນ຺ທຕາຍ ວາ ອຸປສມສຸຂານຘິຄເມນ ວາ ນິຣສ຺ສາທໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຏ຺ຐສໍເວຄວຕ຺ຖຸປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສໍເວເຊຕິ. ອຏ຺ຐ ສໍເວຄວຕ຺ຖູນິ ນາມ ຊາຕິ ຊຣາ ພ຺ຍາຘິ ມຣຓານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອປາຍທຸກ຺ຂໍ ປຎ຺ຈມໍ, ອຕີເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອນາຄເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອາຫາຣປຣິເຍຏ຺ຐິມູລກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ຈ ປສາທໍ ຊເນຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນຕາ’’ຕິ.

ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາ ນາມ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ອລີນໍ ອນຸທ຺ຘຕໍ ອນິຣສ຺ສາທໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສມຖວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາສ຺ສ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄຫສມ຺ປຫໍສເນສຸ ນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສາຣຖິ ວິຍ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ອສ຺ເສສຸ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາ’’ຕິ. ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ນາມ ອຸປຈາຣໍ ວາ ອປ຺ປນໍ ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕານໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊນໍ. ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ ນາມ ອຸປຈາເຣນ ວາ ອປ຺ປນາຍ ວາ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕານໍ ເສວນາ ຠຊນາ ປຍິຣຸປາສນາ. ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາ ນາມ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສມາຘິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍເຍວ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊໂຕ ເອສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາວ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ.

ອປິຈ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ສຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຕໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ‘‘ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນວ ກມ຺ເມນ ຄມິສ຺ສສິ, ເອໂສປິ ອຕ຺ຕໂນວ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນວ ກມ຺ເມນ ຄມິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ກໍ ເກລາຍສີ’’ຕິ ເອວໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ, ‘‘ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ໂຕເຍວ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ກໍ ເກລາຍສີ’’ຕິ ເອວໍ ນິສ຺ສຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈາຕິ. ທ຺ວີເຫວາກາເຣຫິ ສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ – ‘‘ອິທໍ ຈີວຣໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຓ຺ຓວິກາຣຕຎ຺ເຈວ ຊິຓ຺ຓຠາວຎ຺ຈ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປາທປຸຎ຺ຉນໂຈຬກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ຉຑ຺ຑນີຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສເຈ ປນສ຺ສ ສາມິໂກ ຠເວຍ຺ຍ, ນາສ຺ສ ເອວໍ ວິນສ຺ສິຕຸໍ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ອສ຺ສາມິກຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈ, ‘‘ອນທ຺ຘນິຍໍ ອິທໍ ຕາວກາລິກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວກາລິກຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈາຕິ. ຍຖາ ຈ ຈີວເຣ, ເອວໍ ປຕ຺ຕາທີສຸປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄິຫິ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທິເກ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິກສມານຸປຊ຺ຌາຍກາທິເກ ມມາຍຕິ, ສຫຕ຺ເຖເນວ ເນສໍ ເກສຈ຺ເຉທນສູຈິກມ຺ມຈີວຣໂຘວນຣຊນປຕ຺ຕປຈນາທີນິ ກໂຣຕິ, ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸໂກ ສາມເຓໂຣ ກຸຫິໍ ອສຸໂກ ທຫໂຣ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ຠນ຺ຕມິໂຄ ວິຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກຕິ, ອຎ຺ເຎນ ເກສຈ຺ເຉທນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອສຸກໍ ເປເສຖາ’’ຕິ ຍາຈິຍມາໂນປິ ‘‘ອມ຺ເຫປິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ນ ກາເຣມ, ຕຸມ຺ເຫ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິລເມສ຺ສຖາ’’ຕິ ນ ເທຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຕເກລາຍໂນ ນາມ.

ໂຍ ປນ ຈີວຣປຕ຺ຕຖາລກກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິອາທີນິ ມມາຍຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕຸມ຺ປິ ນ ເທຕິ, ຕາວກາລິກໍ ຍາຈິໂຕ ‘‘ມຍມ຺ປິ ອິທໍ ມມາຍນ຺ຕາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທຕິ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣເກລາຍໂນ ນາມ. ໂຍ ປນ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸປິ ວຕ຺ຖູສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ອຸທາສິໂນ, ອຍໍ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ນາມ. ອິຕິ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ເອວຣູປໍ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄລໍ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລໍ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຕທຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສຕ຺ຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ປຣສ຺ສ ວາ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິນິໂຣຘວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຈຕຸສຈ຺ຈປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໘໖. ເອວໍ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄວເສນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວໂຕ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສວ ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຊນິກໍ ສມຸຏ຺ຐາປິກໍ ປຸຣິມຕຓ຺ຫໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິນິພ຺ພານໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ, ທຸກ຺ຂປຣິຊານນໍ ສມຸທຍປຊຫນໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຉິກຣຓໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາ’’ຕິ ຍຖາສຠາວໂຕ ປຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວເສສາ ອຣິຍສຈ຺ຈກຖາ ຐເປຕ຺ວາ ຊາຕິອາທີນໍ ປທຠາຊນກຖໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເຍວ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໘໘. ປທຠາຊເນ ປນ ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕີຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຊາຕິ, ສາ ກຕມາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉາສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ອິເມສໍ ນາມາ’’ຕິ ນິຍມາຠາວໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປຣິຍາທານວຈນໍ. ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫິ ສຕ຺ຕນິກາເຍຕິ ອິທມ຺ປິ ສພ຺ພສຕ຺ຕນິກາຍປຣິຍາທານວຈນໍ ຊນນໍ ຊາຕິ ສວິກາຣານໍ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສຎ຺ຊາຕີຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສາ ເອວ ອຸປສຄ຺ຄມຓ຺ຑິຕເວວຈນໍ. ສາ ເອວ ອນຸປວິຏ຺ຐາກາເຣນ ໂອກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ຈຕຸພ຺ພິຘາປິ ສມ຺ມຸຕິກຖາ ນາມ. ຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວຕິ ອຍໍ ປນ ປຣມຕ຺ຖກຖາ. ເອກໂວກາຣຠວາທີສຸ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈເຠທານໍ ຂນ຺ຘານໍເຍວ ປາຕຸຠາໂວ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ສຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປາຕຸຠູໂຕຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຍຕນານໍ ປຏິລາໂຠຕິ ອາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕາເນວ ປຏິລທ຺ຘານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ເຕສໍ ປາຕຸຠາວສງ຺ຂາໂຕ ປຏິລາໂຠຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘໙. ຊຣາຕິ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຊີຣຓຕາຕິ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິ ວິກາຣນິທ຺ເທໂສ. ທຫຣກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ທນ຺ຕາ ສມເສຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເຍວ ປຣິປຈ຺ຈນ຺ເຕ ອນຸກ຺ກເມນ ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ປຕິຕຎ຺ຈ ຐິຕຎ຺ຈ ອຸປາທາຍ ຂຓ຺ຑິຕທນ຺ຕາ ຂຓ຺ຑິຕາ ນາມ. ຂຓ຺ຑິຕານໍ ຠາໂວ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນຸກ຺ກເມນ ປຓ຺ຑຣຠູຕານິ ເກສໂລມານິ ປລິຕານິ ນາມ. ປລິຕານິ ສຎ຺ຊາຕານິ ອສ຺ສາຕິ ປລິໂຕ, ປລິຕສ຺ສ ຠາໂວ ປາລິຈ຺ຈໍ. ຊຣາວາຕປ຺ປຫາເຣນ ໂສສິຕມໍສໂລຫິຕຕາຍ ວລິໂຍ ຕຈສ຺ມິໍ ອສ຺ສາຕິ ວລິຕ຺ຕໂຈ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ວລິຕ຺ຕຈຕາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ທນ຺ຕເກສໂລມຕເຈສຸ ວິກາຣທສ຺ສນວເສນ ປາກຏີຠູຕາ ປາກຏຊຣາ ທສ຺ສິຕາ.

ຍເຖວ ຫິ ອຸທກສ຺ສ ວາ ວາຕສ຺ສ ວາ ອຄ຺ຄິໂນ ວາ ຕິຓຣຸກ຺ຂາທີນໍ ສໍຠຄ຺ຄປລິຠຄ຺ຄຕາຍ ວາ ຌາມຕາຍ ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຕາເນວ ອຸທກາທີນິ, ເອວເມວ ຊຣາຍ ທນ຺ຕາທີນໍ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ, ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມິເລຕ຺ວາປິ ຄຍ຺ຫຕິ, ນ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີເນວ ຊຣາ. ນ ຫິ ຊຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຊຣາ ‘‘ອາຍຸໂນ ສໍຫານີ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ທຫຣກາເລ ສຸປ຺ປສນ຺ນານິ ສຸຂຸມມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ສຸເຂເນວ ຈ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ການິ ອາລຸລິຕານິ ອວິສທານິ ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ’’ຕິປິ ຜລູປຈາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕາ.

໓໙໐. ມຣຓນິທ຺ເທເສ ຍນ຺ຕິ ມຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ, ຍໍ ມຣຓໍ ຈຸຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຈວນຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ຈຸຕີຕິ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຈວນຕາຕິ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທໂສ. ມຣຓໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕິ ຈ ອທສ຺ສນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຠໂທ ອນ຺ຕຣຘານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຈ຺ຈຸມຣຓນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸມຣຓໍ, ນ ຂຓິກມຣຓໍ. ກາລກິຣິຍາຕິ ມຣຓກາລກິຣິຍາ. ອຍໍ ສພ຺ພາປິ ສມ຺ມຸຕິກຖາວ. ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທຕິ ອຍໍ ປນ ປຣມຕ຺ຖກຖາ. ເອກໂວກາຣຠວາທີສຸ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈເຠທານໍ ຂນ຺ຘານໍເຍວ ເຠໂທ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ສຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ມໂຕຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປຕິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ມຣຓໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ນິຣຕ຺ຖໍວ ກລິງ຺ຄຣໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉໂທ ປນ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ມຣຓໍ. ເອຕເທວ ສມ຺ມຸຕິມຣຓນ຺ຕິ ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທເມວ ຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂລກິຍາ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ມໂຕ, ຜຸສ຺ໂສ ມໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໓໙໑. ພ຺ຍສເນນາຕິ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ພ຺ຍສເນນ. ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນາຕິ ວຘພນ຺ຘາທິນາ ທຸກ຺ຂກາຣເຓນ. ຜຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສ຺ສ ອຠິຠູຕສ຺ສ. ໂສໂກຕິ ໂຍ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີສຸ ວາ ວຘພນ຺ຘນາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສຕິ ເຕນ ອຠິຠູຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສຈນລກ຺ຂໂຓ ໂສໂກ. ໂສຈິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສຈິຕຠາໂວ. ຍສ຺ມາ ປເນສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂສເສນ຺ໂຕ ປຣິໂສເສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ໂຕໂສໂກ ອນ຺ໂຕປຣິໂສໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໙໒. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ອາທິສ຺ສ ອາທິສ຺ສ ເທວນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອາເທໂວ. ຕໍ ຕໍ ວຓ຺ຓໍ ປຣິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຣິເທໂວ. ຕໂຕ ປຣາ ທ຺ເວ ຕສ຺ເສວ ຠາວນິທ຺ເທສາ.

໓໙໓. ກາຍິກນ຺ຕິ ກາຍປສາທວຕ຺ຖຸກໍ. ທຸກ຺ຂມນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂໍ. ອສາຕນ຺ຕິ ອມຘຸຣໍ. ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ກາຍສມ຺ຜສ຺ສໂຕ ຊາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ. ອສາຕໍ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ອມຘຸຣໍ ເວທຍິຕໍ.

໓໙໔. ເຈຕສິກນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ທຸກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໓໙໕. ອາຍາໂສຕິ ສໍສີທນວິສີທນາກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕກິລມໂຖ. ພລວຕຣໍ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ. ຕໂຕ ປຣາ ທ຺ເວ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍາຠາວທີປກາ ຠາວນິທ຺ເທສາ.

໓໙໘. ຊາຕິຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຊາຕິສຠາວານໍ. ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອໂຫ ວຕາຕິ ປຕ຺ຖນາ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ອິຈ຺ຉາຍາຕິ ເອວໍ ຊາຕິຍາ ອນາຄມນໍ ວິນາ ມຄ຺ຄຠາວນໍ ນ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິທມ຺ປີຕິ ເອຕມ຺ປິ ອຸປຣິ ເສສານິ ອຸປາທາຍ ປິກາໂຣ. ຍມ຺ປິຈ຺ຉນ຺ຕິ ເຍນປິ ຘມ຺ເມນ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ, ຕໍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອິຈ຺ຉນໍ ທຸກ຺ຂໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໓໙໙. ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ຣູປຎ຺ຈ ຕໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈາຕິ ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໐໐. ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາຕິ ຍາ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ. ໂປໂນພ຺ຠວິກາຕິ ປຸນພ຺ຠວກຣຓໍ ປຸໂນພ຺ຠໂວ, ປຸໂນພ຺ຠໂວ ສີລໍ ອສ຺ສາຕິ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ. ນນ຺ທີຣາເຄນ ສຫ ຄຕາຕິ ນນ຺ທີຣາຄສຫຄຕາ. ນນ຺ທີຣາເຄນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕເມວ ຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີຕິ ຍຕ຺ຣ ຍຕ຺ຣ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຠິນນ຺ທິນີ. ຣູປາທີສຸ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຠິນນ຺ທິນີ, ຣູປາຠິນນ຺ທິນີ ສທ຺ທ, ຄນ຺ຘ, ຣສ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພ, ຘມ຺ມາຠິນນ຺ທິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ. ຕສ຺ສ ສາ ກຕມາ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເມ ຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຠເວ ຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ຠວປຕ຺ຖນາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄຕສ຺ສ ຣູປາຣູປຠວຣາຄສ຺ສ ຈ ຌານນິກນ຺ຕິຍາ ເຈຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຠເວ ຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອິທານິ ຕສ຺ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາ ໂຂ ປເນສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຊາຍຕິ. ນິວິສຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ. ຍໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ໂລກສ຺ມິໍ ປິຍສຠາວຎ຺ເຈວ ມຘຸຣສຠາວຎ຺ຈ. ຈກ຺ຂຸ ໂລເກຕິອາທີສຸ ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂາທີສຸ ມມຕ຺ເຕນ ອຠິນິວິຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຈກ຺ຂຸໍ ອາທາສຕລາທີສຸ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓານຸສາເຣນ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ປຎ຺ຈປສາທໍ ສຸວຓ຺ຓວິມາເນ ອຸຄ຺ຆາຏິຕມຓິສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂສຕໍ ຣຊຕປນາຬິກໍ ວິຍ, ປາມງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ‘‘ຕຸງ຺ຄນາສາ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຆານໍ ວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ຐປິຕຫຣິຕາລວຏ຺ຏໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຊິວ຺ຫໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຏລໍ ວິຍ ມຸທຸສິນິທ຺ຘມຘຸຣສທໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກາຍໍ ສາລລຏ຺ຐິໍ ວິຍ, ສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ມນໍ ອຎ຺ເຎສໍ ມເນນ ອສທິສໍ ອຸຬາຣໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຣູປໍ ສຸວຓ຺ຓກຓິກາຣປຸປ຺ຜາທິວຓ຺ຓໍ ວິຍ, ສທ຺ທໍ ມຕ຺ຕກຣວີກ ໂກກິລມນ຺ທຘມິຕມຓິວໍສນິຄ຺ໂຆສໍ ວິຍ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘານິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓາທີນິ ‘‘ກສ຺ສຎ຺ຎສ຺ສ ເອວຣູປານິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເອວໍ ມຎ຺ຎມານານໍ ຕານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ປິຍຣູປານິ ເຈວ ສາຕຣູປານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ນິວິສຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຕິ ຍທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ໂຫຕິ, ຕທາ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໐໑. ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ນິພ຺ພານເວວຈນາເນວ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ອເສສາ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ຈຊິຍຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຍຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກເມວ ຫິ ນິພ຺ພານໍ, ນາມານິ ປນສ຺ສ ສພ຺ພສງ຺ຂຕານໍ ນາມປຏິປກ຺ຂວເສນ ອເນການິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອເສສວິຣາໂຄ ອເສສນິໂຣໂຘ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ອນຸປ຺ປາໂທ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ອນາຍູຫນໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິ ອນຸປປຕ຺ຕິ ອຄຕິ ອຊາຕໍ ອຊຣໍ ອພ຺ຍາຘິ ອມຕໍ ອໂສກໍ ອປຣິເທວໍ ອນຸປາຍາສໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

ອິທານິ ມຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ນາຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິປຕ຺ຕາຍປິ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ເຍສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ, ຕຕ຺ເຖວ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາ ໂຂ ປເນສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຸຣິໂສ ເຂຕ຺ເຕ ຊາຕໍ ຕິຕ຺ຕອລາພຸວລ຺ລິໍ ທິສ຺ວາ ອຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມູລໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ສາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມິລາຍິຕ຺ວາ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕອລາພຸ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຫີນາຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ເອວເມວ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕອລາພຸ ວິຍ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຕຓ຺ຫາ. ສາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ມູລຈ຺ຉິນ຺ນາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ຄຕາ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕອລາພຸ ວິຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ຍຖາ ຈ ອຏວິໂຕ ໂຈເຣ ອາເນຕ຺ວາ ນຄຣສ຺ສ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ຆາເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ມຕາຕິ ວາ ມາຣິຕາຕິ ວາ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ວິຍ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຕຓ຺ຫາ. ສາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ໂຈຣາ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນິພ຺ພາເນ ນິຣຸທ຺ຘາ. ເອວໍ ນິຣຸທ຺ຘາ ປເນເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ວິຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເຕນສ຺ສາ ຕຕ຺ເຖວ ນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໐໒. ອຍເມວາຕິ ອຎ຺ຎມຄ຺ຄປຏິກ຺ເຂປນຕ຺ຖໍ ນິຍມນໍ. ອຣິໂຍຕິ ຕໍ ຕໍ ມຄ຺ຄວຊ຺ເຌຫິ ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວກຣຕ຺ຕາ ຈ ອຣິໂຍ. ທຸກ຺ເຂ ຎາຓນ຺ຕິອາທິນາ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ວຏ຺ຏໍ, ປຈ຺ຉິມານິ ວິວຏ຺ຏໍ. ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຏ຺ເຏ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິນິເວໂສ ໂຫຕິ, ວິວຏ຺ເຏ ນຕ຺ຖິ ອຠິນິເວໂສ. ປຸຣິມານິ ຫິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຓ຺ຫາ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ເຂເປນ ຈ ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອິຕເຣສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປນ຺ຕິ ເອວໍ ສວເນນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວເຘເນວ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ເອກາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານປຏິເວເຘນ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຏິເວເຘນ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ…ເປ… ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ເອວມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາສວນຘາຣຓສມ຺ມສນປຏິເວໂຘ ໂຫຕິ, ທ຺ວີສຸ ປນ ສວນປຏິເວໂຘເຍວ. ອປຣຠາເຄ ຕີສຸ ກິຈ຺ຈໂຕ ປຏິເວໂຘ ໂຫຕິ, ນິໂຣເຘ ອາຣມ຺ມຓປຏິເວໂຘ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ປນ ປຕ຺ຕສຈ຺ຈສ຺ສ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈ ອາທິກມ຺ມິໂກ, ຕສ຺ມາ ສາ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ.

ອິມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາມິ, ສມຸທຍໍ ປຊຫາມິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣມິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາເວມີ’’ຕິ ອາໂຠຄສມນ຺ນາຫາຣມນສິກາຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖິ, ປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຫຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຕເມວ…ເປ… ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານິ, ທ຺ເວ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສານິ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປາກຏໍ, ຂາຓຸກຓ຺ຏກປຫາຣາທີສຸ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕມ຺ປິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສມຸທຍມ຺ປິ ຂາທິຕຸກາມຕາຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕາທິວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປາກຏໍ. ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໂຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ຄມ຺ຠີຣໍ. ອິຕິ ຕານິ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານິ. ອິຕເຣສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ປໂຍໂຄ ຠວຄ຺ຄຄຫຓຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ ອວີຈິຜຸສນຕ຺ຖໍ ປາທປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິປາທນໍ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຕານິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສານິ. ເອວໍ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ຈ ທຸທ຺ທເສສຸ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຸຄ຺ຄຫາທິວເສນ ປຸພ຺ພຠາຄຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິເວຘກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ຕໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ກາມພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາວິຣມຓສຎ຺ຎານໍ ນານຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອກຸສລສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ປທປຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມາໂນ ເອໂກວ ກຸສລສງ຺ກປ຺ໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ນາມ.

ມຸສາວາທາເວຣມຓິອາທໂຍປິ ມຸສາວາທາທີຫິ ວິຣມຓສຎ຺ຎານໍ ນານຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອກຸສລທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທປຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ກຸສລເວຣມຓີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາວາຈາ ນາມ.

ປາຓາຕິປາຕາເວຣມຓິອາທໂຍປິ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມຓສຎ຺ຎານໍ ນານຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອກຸສລທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ອກິຣິຍໂຕ ປທປຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ກຸສລເວຣມຓີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ນາມ.

ມິຈ຺ຉາອາຊີວນ຺ຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ກາຍວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ປຫາຍາຕິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ສມ຺ມາອາຊີເວນາຕິ ພຸທ຺ຘປສຕ຺ເຖນ ອາຊີເວນ. ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປຕີຕິ ຊີວິຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ສມ຺ມາອາຊີໂວປິ ກຸຫນາທີຫິ ວິຣມຓສຎ຺ຎານໍ ນານຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອິເມສຸເຍວ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ມິຈ຺ຉາຊີວທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທປຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ກຸສລເວຣມຓີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ນາມ.

ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ວາ ຠເວ ຕຖາຣູເປ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ອຕ຺ຕໂນ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ. ປຣສ຺ສ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ເອວຣູປາ ປາປກາ ອກຸສລຘມ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ. ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີຕິ ເຕສໍ ອນຸປ຺ປາທກປຏິປຕ຺ຕິສາຘກໍ ວີຣິຍຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ. ວາຍມຕີຕິ ວາຍາມໍ ກໂຣຕິ. ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ວີຣິຍໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ວີຣິເຍນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫິຕໍ ກໂຣຕິ. ປທຫຕີຕິ ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕູຕິ ປທຫນໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ສມຸທາຈາຣວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພານໍ. ອິທານິ ຕາທິເສ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ເຕສໍ ປຫານາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘານໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ປຏິລທ຺ຘານໍ. ຐິຕິຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປພນ຺ຘວເສນ ຐິຕຕ຺ຖໍ. ອສມ຺ໂມສາຍາຕິ ອວິນາສນຕ຺ຖໍ. ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍາຕິ ອຸປຣິຠາວາຍ. ເວປຸລ຺ລາຍາຕິ ວິປຸລຠາວາຍ. ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາຕິ ຠາວນາຍ ປຣິປູຣຓຕ຺ຖໍ. ອຍມ຺ປິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລານໍ ອນຸປ຺ປາທນາທິຈິຕ຺ຕານໍ ນານຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອິເມສຸເຍວ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານໍ ເອກເມວ ກຸສລວີຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ນາມ.

ສມ຺ມາສຕິປິ ກາຍາທິປຣິຄ຺ຄາຫກຈິຕ຺ຕານໍ ນານຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາສຕິ ນາມ.

ຌານານິ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ນານາ, ປຸພ຺ພຠາເຄ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນານາມຄ຺ຄວເສນ. ເອກສ຺ສ ຫິ ປຐມມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍມຄ຺ຄາທໂຍປິ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຌານິກາ ວາ. ເອກສ຺ສປິ ປຐມມຄ຺ໂຄ ທຸຕິຍາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຌານິໂກ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາທໂຍປິ ທຸຕິຍາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກາ ວາ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ວາ. ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ຌານວເສນ ສທິສາ ວາ ອສທິສາ ວາ ເອກຈ຺ຈສທິສາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນສ຺ສ ວິເສໂສ ປາທກຊ຺ຌານນິຍເມນ ໂຫຕິ.

ປາທກຊ຺ຌານນິຍເມນ ຕາວ ປຐມຊ຺ຌານລາຠິໂນ ປຐມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ. ມຄ຺ຄງ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ. ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຕຕິຍຊ຺ຌານິໂກ. ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ຉ ໂຫນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ.

ອາຣຸປ຺ເປ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ໂນ ໂລກິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ເອຕ຺ຖາປິ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ຍໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕ຺ວາ ໂສ ອາຣຸປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍ ຌານິກາວສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ນິຍເມຕິ.

ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍເມນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ນິຍເມຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວາທວິນິຈ຺ຉໂຍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຘິກາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ອຍໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິໂຍ ອປຣຠາເຄ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ປຣສ຺ສ ວາ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ຍຖາສມ຺ຠາວໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ສຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ຈຕຸສຈ຺ຈປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໔໐໔. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອານາປານປພ຺ພໍ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປພ຺ພໍ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ພໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ນວສິວຖິກາ ເວທນານຸປສ຺ສນາ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນີວຣຓປຣິຄ຺ຄໂຫ ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫ ອາຍຕນປຣິຄ຺ຄໂຫ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຣິຄ຺ຄໂຫ ສຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ເອກວີສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ. ເຕສຸ ອານາປານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ນວສິວຖິກາຕິ ເອກາທສ ອປ຺ປນາກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ໂຫນ຺ຕິ. ທີຆຠາຓກມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ນວສິວຖິກາ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມເຕນ ທ຺ເວເຍວ ອປ຺ປນາກມ຺ມຏ຺ຐານານິ, ເສສານິ ອຸປຈາຣກມ຺ມຏ຺ຐານານິ. ກິໍ ປເນເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ອຠິນິເວໂສ ຊາຍຕີຕິ? ນ ຊາຍຕິ. ອິຣິຍາປຖສມ຺ປຊຎ຺ຎນີວຣຓໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ ຫິ ອຠິນິເວໂສ ນ ຊາຍຕິ, ເສເສສຸ ຊາຍຕີຕິ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ເອເຕສຸປິ ອຠິນິເວໂສ ຊາຍຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິຣິຍາປຖາ ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ປຎ຺ຈນີວຣຓາ ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຠິນິເວໂສ ຊາຍຕີ’’ຕິ.

ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ ອຸປາສິກາ ວາ. ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍາຕິອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ເຕນ ຠາວນານຸກ຺ກເມນ ຠາເວຍ຺ຍ. ປາຏິກງ຺ຂນ຺ຕິ ປຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອວສ຺ສໍຠາວີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎາຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສຕິ ອຸປາທານເສເສ ວາ ສຕິ ອປຣິກ຺ຂີເຓ. ອນາຄາມິຕາຕິ ອນາຄາມິຠາໂວ.

ເອວໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ວເສນ ສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຕໂຕ ອປ຺ປຕເຣປິ ກາເລ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຈຕໍ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ເວເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎໍ ປນ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປາໂຕວ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ສາຍໍ ວິເສສໍ ອຘິຄມິສ຺ສຕິ, ສາຍໍ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ປາໂຕ ວິເສສໍ ອຘິຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ເອວໍ ນິຍ຺ຍານິກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາສນ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກວີສຕິຍາປິ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສິຕໍ ເທສນໍ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ‘‘ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ…ເປ… ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປນ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປາຍາສິຣາຊຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໐໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ປາຍາສິຣາຊຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ. ກຸມາຣກສ຺ສໂປຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ກຸມາຣກາເລ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ປນ ຠຄວຕາ ‘‘ກສ຺ສປໍ ປກ຺ໂກສຖ, ອິທໍ ຜລໍ ວາ ຂາທນີຍໍ ວາ ກສ຺ສປສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຕຣກສ຺ສປສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສປສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ຄຫິຕນາມຕ຺ຕາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຑ຺ຒກາເລປິ ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປິຈ ຣຎ຺ໂຎ ໂປສາວນິກປຸຕ຺ຕຕ຺ຕາປິ ຕໍ ກຸມາຣກສ຺ສໂປຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ.

ອຍໍ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພໂຍຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາວິຠາວກຖາ – ເຖໂຣ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຣກຖິໍ ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາວກໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຠຄວາ ອນາຄເຕ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຍໍ ເຖໂຣ ວິຍ ຈິຕ຺ຣກຖີ ສາວໂກ ຠວາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕທາ ກິຣ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ໂອສກ຺ກນ຺ເຕ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສມຓຘມ຺ມໍ ອກໍສຸ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຕຕິຍທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ອນຸເຖໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອນາຄາມີ ອໂຫສິ, ອິຕເຣ ຕໂຍ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ.

ເຕສໍ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕານໍ ເອໂກ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປກ຺ກຸສາຕິ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອໂກ ເອກສ຺ມິໍ ສມຸທ຺ທປຏ຺ຏເນ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຠິນ຺ນນາໂວ ທາຣຸຈີຣານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ລາຠສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ອຣຫາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ, ຄຈ຺ຉ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ອຕ຺ຖກາມາຍ ເທວຕາຍ ໂຈທິໂຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປຕ຺ໂຕ.

ເອໂກ ຣາຊຄເຫ ເອກິສ຺ສາ ກຸລທາຣິກາຍ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ສາ ຈ ປຐມໍ ມາຕາປິຕໂຣ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຠມານາ ກຸລຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫິ. ຄພ຺ຠສຓ຺ຐິຕມ຺ປິ ອຊານນ຺ຕິ ສາມິກໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ເຕນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເທວທຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ‘‘ອສ຺ສມຓີ’’ຕິ ອາຫ. ທສພລໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ເຖໂຣ ສາວຕ຺ຖິນຄຣວາສີນິ ກຸລານິ ວິສາຂຎ຺ຈ ອຸປາສິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ໂສເຘນ຺ໂຕ ‘‘ປຸເຣ ລທ຺ໂຘ ຄພ຺ໂຠ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອໂຣຄາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຸວິນິຈ຺ຉິຕໍ ອຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເຖຣສ຺ສ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພສທິສໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ໂປສາເປສິ. ‘‘ກສ຺ສໂປ’’ຕິ ຈສ຺ສ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ອິຕິ ນໍ ຣຎ຺ໂຎ ໂປສາວນິກປຸຕ຺ຕຕ຺ຕາປິ ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິໍສູຕິ. ຕໍ ເອກທິວສໍ ອນ຺ຘວເນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖກາມາ ເທວຕາ ປຎ຺ເຫ ອຸຄ຺ຄຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ເຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຠຄວາປິ ຕໍ ຈິຕ຺ຣກຖິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ.

ເສຕພ຺ຍາຕິ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ນາມໍ. ອຸຕ຺ຕເຣນ ເສຕພ຺ຍນ຺ຕິ ເສຕພ຺ຍໂຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ. ຣາຊຎ຺ໂຎຕິ ອນຠິສິຕ຺ຕກຣາຊາ. ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິເຍວ. ຍຖາ ຄູຖຄຕໍ ມຸຕ຺ຕຄຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ຄູຖາທິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐິເຍວ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ. ອິຕິປິ ນຕ຺ຖີຕິ ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ອປທິສິຕ຺ວາ ເອວມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ປຸຣາ…ເປ… ສຎ຺ຎາເປຕີຕິ ຍາວ ນ ສຎ຺ຎາເປຕິ.

ຈນ຺ທິມສູຣິຍອຸປມາວຓ຺ຓນາ

໔໑໑. ອິເມ ໂຠ, ກສ຺ສປ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາຕິ ໂສ ກິຣ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ປຐມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ອຸປມໍ ອາຫຣິ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍສທິໂສ ຠວິສ຺ສຕິ ປຎ຺ຎາຍ, ອນຠິຠວນີໂຍ ອຎ຺ເຎນ, ສເຈ ປນາຫໍ ‘ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ’ຕິ ຠຓິສ຺ສາມິ, ‘ກິໍ ນິສ຺ສິຕາ ເອເຕ, ກິຕ຺ຕກປມາຓາ, ກິຕ຺ຕກໍ ອຸຈ຺ຈາ’ຕິອາທີຫິ ປລິເວເຐສ຺ສຕິ. ອຫໍ ໂຂ ປເນຕໍ ນິພ຺ເພເຐຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ‘ປຣສ຺ມິໍ ໂລເກ’ ອິຈ຺ເຈວສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ຠຄວາ ປນ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຸຘາໂຠຊນີຍຊາຕກໍ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈນ຺ເທ ຈນ຺ໂທ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ສູຣິເຍ ສູຣິໂຍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ຠຄວຕາ ຈ ກຖິຕໍ ຊາຕກໍ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປຕ຺ຖຏໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຖ ນິວາສິໂນ ເທວປຸຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເທວາ ເຕ ນ ມນຸສ຺ສາຕິ ອາຫ.

໔໑໒. ອຕ຺ຖິ ປນ, ຣາຊຎ຺ຎ, ປຣິຍາໂຍຕິ ອຕ຺ຖິ ປນ ກາຣຓນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອາພາຘິກາຕິ ວິສຠາຄເວທນາສງ຺ຂາເຕນ ອາພາເຘນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ທຸກ຺ຂິຕາຕິ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕາ. ພາຬ຺ຫຄິລານາຕິ ອຘິມຕ຺ຕຄິລານາ. ສທ຺ຘາຍິກາຕິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ສທ຺ທຫາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ຘາຍິກາ ສທ຺ຘາຍິຕພ຺ພວຈນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຍິກາຕິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຕ຺ຕິຍາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຈຍິກາ ປຕ຺ຕິຍາຍິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຈຣາທິອຸປມາວຓ຺ຓນາ

໔໑໓. ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາຕິ ເຕສໍ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຏິສາມິຕຠຓ຺ຑກຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປ຺ປລປນ຺ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ, ຘີຕາ ເມ, ຘນໍ ເມ’’ຕິ ວິວິຘໍ ປລປນ຺ຕສ຺ສ. ນິຣຍປາເລສູຕິ ນິຣເຍ ກມ຺ມກາຣຓິກສຕ຺ເຕສຸ. ເຍ ປນ ‘‘ກມ຺ມເມວ ກມ຺ມກາຣຓໍ ກໂຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ນິຣຍປາລາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ’’ຕິ ເທວທູຕສຸຕ຺ຕໍ ປຏິພາຫນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສໂລເກ ຣາຊກຸເລສຸ ກາຣຓິກມນຸສ຺ສາ ວິຍ ຫິ ນິຣເຍ ນິຣຍປາລາ ໂຫນ຺ຕິ.

໔໑໕. ເວຬຸເປສິກາຫີຕິ ເວຬຸວິລີເວຫິ. ສຸນິມ຺ມຊ຺ຊຖາຕິ ຍຖາ ສຸຏ຺ຐຸ ນິມ຺ມຊ຺ຊິຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນິມ຺ມຊ຺ຊຖ, ອປເນຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສຸຈີຕິ ອມນາໂປ. ອສຸຈິສງ຺ຂາໂຕຕິ ອສຸຈິໂກຏ຺ຐາສຠູໂຕ ອສຸຈີຕິ ຎາໂຕ ວາ. ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘຕິ ກຸຓປຄນ຺ໂຘ. ເຊຄຸຈ຺ໂຉຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຍຸຕ຺ໂຕ. ປຏິກູໂລຕິ ທສ຺ສເນເນວ ປຏິຆາວໂຫ. ອຸພ຺ພາຘຕີຕິ ທິວສສ຺ສ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຖານິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິມຓ຺ຑິຕານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິອາທີນມ຺ປິ ມນຸສ຺ສານໍ ຄນ຺ໂຘ ໂຍຊນສເຕ ຐິຕານໍ ເທວຕານໍ ກຓ຺ເຐ ອາສຕ຺ຕກຸຓປໍ ວິຍ ພາຘຕິ.

໔໑໖. ປຸນ ປາຓາຕິປາຕາທິປຎ຺ຈສີລານິ ສມາທາຍວຕ຺ເຕນ຺ຕານໍ ວເສນ ວທຕິ. ຕາວຕິໍສານນ຺ຕິ ອິທຎ຺ຈ ທູເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຕາວ ມາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ອິເມ ກສ຺ມາ ນ ເອນ຺ຕີຕິ ວທຕິ.

໔໑໘. ຊຈ຺ຈນ຺ຘູປໂມ ມຎ຺ເຎ ປຏິຠາສີຕິ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານີຕິ ອຣຎ຺ຎກງ຺ຄຍຸຕ຺ຕຕາຍ ອຣຎ຺ຎານິ, ມຫາວນສຓ຺ຑຕາຍ ວນປຕ຺ຖານິ. ປນ຺ຕານີຕິ ທູຣານິ.

໔໑໙. ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມຕິ ເຕເນວ ສີເລນ ສຸນ຺ທຣຘມ຺ເມ. ທຸກ຺ຂປຏິກູເລຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອປຕ຺ເຖນ຺ເຕ. ເສຍ຺ໂຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຣໂລເກ ສຸຄຕິສຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໔໒໐. ອຸປວິຊຎ຺ຎາຕິ ອຸປຄຕວິຊາຍນກາລາ, ປຣິປກ຺ກຄພ຺ຠາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ວິຊາຍິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອປໂຠຄ຺ຄາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຠວິສ຺ສຕິ. ອນຍພ຺ຍສນນ຺ຕິ ມຫາທຸກ຺ຂໍ. ອໂຍຕິ ສຸຂໍ, ນ ອໂຍ ອນໂຍ, ທຸກ຺ຂໍ. ຕເທຕໍ ສພ຺ພໂສ ສຸຂໍ ພ຺ຍສຕິ ວິກ຺ຂິປຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ. ອິຕິ ອນໂຍວ ພ຺ຍສນໍ ອນຍພ຺ຍສນໍ, ມຫາທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໂຍນິໂສຕິ ອນຸປາເຍນ. ອປກ຺ກໍ ນ ປຣິປາເຈນ຺ຕີຕິ ອປຣິຓຕໍ ອຂີຓໍ ອາຍຸໍ ອນ຺ຕຣາວ ນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ປຣິປາກໍ ອາຄເມນ຺ຕີຕິ ອາຍຸປຣິປາກກາລໍ ອາຄເມນ຺ຕິ. ຘມ຺ມເສນາປຕິນາເປຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນາຠິນນ຺ທາມິ ມຣຓໍ, ນາຠິນນ຺ທາມິ ຊີວິຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ນິພ຺ພິສໍ ຠຕໂກ ຍຖາຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໐໑)

໔໒໑. ອຸພ຺ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ມຕ຺ຕິກາເລປໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ.

໔໒໒. ຣາມເຓຍ຺ຍກນ຺ຕິ ຣມຓີຍຠາວໍ. ເວລາສິກາຕິ ຂິຑ຺ຑາປຣາຘິກາ. ໂກມາຣິກາຕິ ຕຣຸຓທາຣິກາ. ຕຸຍ຺ຫໍ ຊີວນ຺ຕິ ສຸປິນທສ຺ສນກາເລ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ວາ ປວິສນ຺ຕໍ ວາ ຊີວໍ ອປິ ນຸ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຘ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ‘‘ຊີວ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ. ໂສ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຊີວສຎ຺ຎີຕິ.

໔໒໓. ຊິຍາຍາຕິ ຘນຸຊິຍາຍ, ຄີວໍ ເວເຐຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕ຺ຖິນ຺ນຕໂຣຕິ ຖທ຺ຘຕໂຣ. ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ຕຸມ຺ເຫ ຊີວກາເລ ສຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຈວນກາເລ ປນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ຕເມວ ອວສິສ຺ສຕິ, ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ອປ຺ປວຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ. ອວສິຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ລຫຸຕເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຄຣຸກຕໂຣ ຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ກຸຫິໍ ຄນ຺ຕາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

໔໒໔. ນິພ຺ພຸຕນ຺ຕິ ວູປສນ຺ຕເຕຊໍ.

໔໒໕. ອນຸປຫຈ຺ຈາຕິ ອວິນາເສຕ຺ວາ. ອາມໂຕ ໂຫຕີຕິ ອທ຺ຘມໂຕ ມຣິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ໂອຘຸນາຖາຕິ ໂອຣໂຕ ກໂຣຖ. ສນ຺ຘຸນາຖາຕິ ປຣໂຕ ກໂຣຖ. ນິທ຺ຘຸນາຖາຕິ ອປຣາປຣໍ ກໂຣຖ. ຕຎ຺ຈາຍຕນໍ ນ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ເຕນ ຈກ຺ຂຸນາ ຕໍ ຣູປາຍຕນໍ ນ ວິຠາເວຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໔໒໖. ສງ຺ຂຘໂມຕິ ສງ຺ຂຘມໂກ. ອຸປລາເປຕ຺ວາຕິ ຘມິຕ຺ວາ.

໔໒໘. ອຄ຺ຄິໂກຕິ ອຄ຺ຄິປຣິຈາຣໂກ. ອາປາເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ນິປ຺ຜາເທຍ຺ຍໍ, ອາຍຸໍ ວາ ປາປຸຓາເປຍ຺ຍໍ. ໂປເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ໂຠຊນາທີຫິ ຠເຣຍ຺ຍໍ. ວຑ຺ເຒຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຑ຺ຒິໍ ຄເມຍ຺ຍໍ. ອຣຓີສຫິຕນ຺ຕິ ອຣຓີຍຸຄຬໍ.

໔໒໙. ຕິໂຣຣາຊາໂນປີຕິ ຕິໂຣຣຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ຊນປເທ ຣາຊາໂນ ຊານນ຺ຕິ. ອພ຺ຍຕ຺ໂຕຕິ ອວິສໂທ ອເຉໂກ. ໂກເປນປີຕິ ເຍ ມໍ ເອວໍ ວກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນເກນ ໂກເປນປິ ເອຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ຫຣິສ຺ສາມິ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິສ຺ສາມິ. ມກ຺ເຂນາຕິ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕກາຣຓມກ຺ຂລກ຺ຂເຓນ ມກ຺ເຂນາປິ. ປລາເສນາຕິ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂເຓນ ປລາເສນາປິ.

໔໓໐. ຫຣິຕກປຓ຺ຓນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຫຣິຕກໍ, ອນ຺ຕມໂສ ອລ຺ລຕິຓປຓ຺ຓມ຺ປິ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ນທ຺ຘກລາປນ຺ຕິ ສນ຺ນທ຺ຘຘນຸກລາປໍ. ອາສິຕ຺ໂຕທການິ ວຏຸມານີຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສລິລາ ມຄ຺ຄາ ຈ ກນ຺ທຣາ ຈ. ໂຍຄ຺ຄານີຕິ ພລິພທ຺ເທ.

ພຫຸນິກ຺ຂນ຺ຕໂຣຕິ ພຫຸນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຈິຣນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຠເຕນ ຠຓ຺ເຑນາຕິ ຍໍ ໂວ ຕິຓກຏ຺ໂຐທກຠຓ຺ຑກໍ ອາໂຣປິຕໍ, ເຕນ ຍຖາຠເຕນ ຍຖາໂຣປິເຕນ, ຍຖາຄຫິເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປ຺ປສາຣານີຕິ ອປ຺ປຄ຺ຆານິ. ປຓິຍານີຕິ ຠຓ຺ຑານິ.

ຄູຖຠາຣິກາທິອຸປມາວຓ຺ຓນາ

໔໓໒. ມມ ຈ ສູກຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ມມ ຈ ສູກຣານໍ ອິທໍ ຠຕ຺ຕໍ. ອຸຄ຺ຆຣນ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປຣິ ຆຣນ຺ຕໍ. ປຄ຺ຆຣນ຺ຕນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປຣິສ຺ສວນ຺ຕໍ. ຕຸມ຺ເຫ ຂ຺ເວຕ຺ຖ ຠເຓຕິ ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ຠເຓ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕຖາ ຫິ ປນ ເມ ສູກຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາ ຫິ ປນ ເມ ອຍໍ ຄູໂຖ ສູກຣານໍ ຠຕ຺ຕໍ.

໔໓໔. ອາຄຕາຄຕໍ ກລິໍ ຄິລຕີຕິ ອາຄຕາຄຕໍ ປຣາຊຍຄຸຬໍ ຄິລຕິ. ປຊ຺ໂຊຫິສ຺ສາມີຕິ ປຊ຺ໂຊຫນໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອກ຺ເຂຫິ ທິພ຺ພິສ຺ສາມາຕິ ຄຸເຬຫິ ກີຬິສ຺ສາມ. ລິຕ຺ຕໍ ປຣເມນ ເຕຊສາຕິ ປຣມເຕເຊນ ວິເສນ ລິຕ຺ຕໍ.

໔໓໖. ຄາມປຏ຺ຏນ຺ຕິ ວຸຏ຺ຐິຕຄາມປເທໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຄາມປທ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ສາຓຠາຣນ຺ຕິ ສາຓວາກຠາຣໍ. ສຸສນ຺ນທ຺ໂຘຕິ ສຸພທ຺ໂຘ. ຕ຺ວໍ ປຊານາຫີຕິ ຕ຺ວໍ ຊານ. ສເຈ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມສິ, ຄຓ຺ຫາຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ໂຂມນ຺ຕິ ໂຂມວາກໍ. ອຍນ຺ຕິ ກາຬໂລຫໍ. ໂລຫນ຺ຕິ ຕມ຺ພໂລຫໍ. ສຊ຺ຌນ຺ຕິ ຣຊຕໍ. ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓມາສກໍ. ອຠິນນ຺ທິໍສູຕິ ຕຸສ຺ສິໍສຸ.

໔໓໗. ອຕ຺ຕມໂນຕິ ສກມໂນ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ. ອຠິຣທ຺ໂຘຕິ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ປຎ຺ຫາປຏິຠານານີຕິ ປຎ຺ຫຸປຏ຺ຐານານິ. ປຈ຺ຈນີກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຈ຺ຈນີກໍ ປຏິວິຣຸທ຺ຘໍ ວິຍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອມຎ຺ຎິສ຺ສໍ, ປຏິໂລມຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໓໘. ສງ຺ຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຆາຕໍ ວິນາສໍ ມຣຓໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ມຫປ຺ຜໂລຕິ ວິປາກຜເລນ ນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ. ນ ມຫານິສໍໂສຕິ ຄຸຓານິສໍເສນ ມຫານິສໍໂສ ນ ໂຫຕິ. ນ ມຫາຊຸຕິໂກຕິ ອານຸຠາວຊຸຕິຍາ ມຫາຊຸຕິໂກ ນ ໂຫຕິ. ນ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣຕິ ວິປາກວິປ຺ຜາຣຕາຍ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ ນ ໂຫຕິ. ພີຊນງ຺ຄລນ຺ຕິ ພີຊຎ຺ຈ ນງ຺ຄລຎ຺ຈ. ທຸກ຺ເຂຕ຺ເຕຕິ ທຸຏ຺ຐຸເຂຕ຺ເຕ ນິສ຺ສາຣເຂຕ຺ເຕ. ທຸພ຺ຠູເມຕິ ວິສມຠູມິຠາເຄ. ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຕິ ຐເປຍ຺ຍ. ຂຓ຺ຑານີຕິ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນານິ. ປູຕີນີຕິ ນິສ຺ສາຣານິ. ວາຕາຕປຫຕານີຕິ ວາເຕນ ຈ ອາຕເປນ ຈ ຫຕານິ ປຣິຍາທິນ຺ນເຕຊານິ. ອສາຣາທານີຕິ ຕຓ຺ຑຸລສາຣາທານຣຫິຕານິ ປລາລານິ. ອສຸຂສຍິຕານີຕິ ຍານິ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຐ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຐປິຕານິ, ຕານິ ສຸຂສຍິຕານິ ນາມ. ເອຕານິ ປນ ນ ຕາທິສານິ. ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອນຸປເວເສຍ຺ຍ, ນ ສມ຺ມາ ວສ຺ເສຍ຺ຍ, ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອນຸທສາຫໍ ອນຸປຎ຺ຈາຫໍ ນ ວສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິ ນຸ ຕານີຕິ ອປິ ນຸ ເອວໍ ເຂຕ຺ຕພີຊວຸຏ຺ຐິໂທເສ ສຕິ ຕານິ ພີຊານິ ອງ຺ກຸຣມູລປຕ຺ຕາທີຫິ ອຸທ຺ຘໍ ວຸທ຺ຘິໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ສມນ຺ຕໂຕ ຈ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ເອວຣູໂປ ໂຂ ຣາຊຎ຺ຎ ຍຎ຺ໂຎຕິ ເອວຣູປໍ ຣາຊຎ຺ຎ ທານໍ ປຣູປຆາເຕນ ອຸປ຺ປາທິຕປຈ຺ຈຍໂຕປິ ທາຍກໂຕປິ ປຣິຄ຺ຄາຫກໂຕປິ ອວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ.

ເອວຣູໂປ ໂຂ ຣາຊຎ຺ຎ ຍຎ຺ໂຎຕິ ເອວຣູປໍ ຣາຊຎ຺ຎທານໍ ອປຣູປຆາເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍໂຕປິ ອປຣູປຆາຕິຕາຍ ສີລວນ຺ຕທາຍກໂຕປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕປິ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຄຸຓາຕິເຣກໍ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ປຏິຄ຺ຄາຫກໍ ລຠຕິ, ເຈຕນາ ຈ ວິປຸລາ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິປາກໍ ເທຕີຕິ.

໔໓໙. ອິມໍ ປນ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປາຍາສິຣາຊຎ຺ໂຎ ເຖຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ເຖຣສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ທານໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຖ ໂຂ ປາຍາສິ ຣາຊຎ຺ໂຎຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຓາຊກນ຺ຕິ ສກຸຓ຺ຑກໍ ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລຠຕ຺ຕໍ. ພິລງ຺ຄທຸຕິຍນ຺ຕິ ກຎ຺ຊິກທຸຕິຍໍ. ໂຘຣການິ ຈ ວຕ຺ຖານີຕິ ຖູລານິ ຈ ວຕ຺ຖານິ. ຄຸຬວາລການີຕິ ຄຸຬທສານິ, ປຸຎ຺ຊປຸຎ຺ຊວເສນ ຐິຕມຫນ຺ຕທສານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອນຸທ຺ທິສຕີຕິ ເອວໍ ອຸປທິສຕິ. ປາທາປີຕິ ປາເທນປິ.

໔໔໐. ອສກ຺ກຈ຺ຈນ຺ຕິ ສທ຺ຘາວິຣຫິຕໍ ອສ຺ສທ຺ຘທານໍ. ອສຫຕ຺ຖາຕິ ນ ສຫຕ຺ເຖນ. ອຈິຕ຺ຕີກຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕີກາຣວິຣຫິຕໍ, ນ ຈິຕ຺ຕີກາຣມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນ ປຓີຕຈິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ອປວິທ຺ຘນ຺ຕິ ຉຑ຺ຑິຕໍ ວິປ຺ປຕິຕໍ. ສຸຎ຺ຎໍ ເສຣີສກນ຺ຕິ ເສຣີສກໍ ນາມ ເອກໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຣຊຕວິມານໍ ອຸປຄໂຕ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທ຺ວາເຣ ມຫາສິຣີສຣຸກ຺ໂຂ, ເຕນ ຕໍ ‘‘ເສຣີສກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໔໔໑. ອາຍສ຺ມາ ຄວໍປຕີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສກາເລ ໂຄປາລທາຣການໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ມຫໂຕ ສິຣີສສ຺ສ ມູລໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຖຣໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ອາຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ຕສ຺ມິໍ ຣຊຕວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສິຣີສຣຸກ຺ໂຂ ວິມານທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປຎ຺ຎາສາຍ ວສ຺ເສຫິ ຜລຕິ, ຕໂຕ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ ຄຕານີຕິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓວເສນ ປນ ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ຕເທວ ວິມານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ກິຣສ຺ສ ອຸຕຸສຸຂໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຄວໍປຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ທຕ຺ວາຕິ ໂສ ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕກມ຺ປິ ທານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທຕ຺ວາ. ເອວມາໂຣເຈສີຕິ ‘‘ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ເທຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາໂຣເຈສິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ປາຍາສິສ຺ສ ປນ ຣາຊຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິຈາຣກາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ທຕ຺ວາປິ ນິກນ຺ຕິວເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິຣ ທິສາຈາຣິກວິມານໍ ວຏ຺ຏນິອຏວິຍໍ ອໂຫສິ. ປາຍາສິເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈ ເອກທິວສໍ ວາຓິຊການໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກມ຺ມໍ ກເຖສີຕິ.

ອິຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ

ປາຍາສິຣາຊຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ມຫາວຄ຺ຄສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ມຫາວຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.