📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ທີຆນິກາໂຍ

ມຫາວຄ຺ຄປາຬິ

໑. ມຫາປທານສຸຕ຺ຕໍ

ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖາ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ ກເຣຣິກຸຏິກາຍໍ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ ກເຣຣິມຓ຺ຑລມາເຬ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມີ ກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ອິຕິປິ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ, ອິຕິປິ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ’’ຕິ.

໒. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຠຄວາ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຍນ ກເຣຣິມຓ຺ຑລມາໂຬ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ, ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກາຍນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ; ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ?

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ ກເຣຣິມຓ຺ຑລມາເຬ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມີ ກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ອິຕິປິ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ ອິຕິປິ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ. ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

໓. ‘‘ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ໂສຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອຕສ຺ສ, ຠຄວາ, ກາໂລ; ເອຕສ຺ສ, ສຸຄຕ, ກາໂລ; ຍໍ ຠຄວາ ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ [ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ.)] ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖ,ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໔. ‘‘ອິໂຕ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ຍໍ [ເອກນວຸໂຕ ກປ຺ໂປ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ອິໂຕ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ [ເອກຕິໍ ສກປ຺ໂປ (ສີ.) ເອກຕິໍ ໂສ ກປ຺ໂປ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຍໍ ສິຂີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ ເວສ຺ສຠູ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ [ອິມສ຺ມິໍ (ກຕ຺ຖຈີ)] ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ທກປ຺ເປ ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ທກປ຺ເປ ໂກຓາຄມໂນ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ທກປ຺ເປ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ທກປ຺ເປ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ.

໕. ‘‘ວິປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິ, ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸທປາທິ. ສິຂີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິ, ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸທປາທິ. ເວສ຺ສຠູ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິ, ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸທປາທິ. ກກຸສນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອຸທປາທິ. ໂກຓາຄມໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອຸທປາທິ. ກສ຺ສໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອຸທປາທິ. ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິໍ, ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ.

໖. ‘‘ວິປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິ. ສິຂີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິ. ເວສ຺ສຠູ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິ. ກກຸສນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກສ຺ສໂປ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິ. ໂກຓາຄມໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກສ຺ສໂປ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິ. ກສ຺ສໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກສ຺ສໂປ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິ. ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂຄຕໂມ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິໍ.

໗. ‘‘ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ສິຂິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຕ຺ຕຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ໂກຓາຄມນສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ກສ຺ສປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ອປ຺ປກໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ; ໂຍ ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕໍ ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ.

໘. ‘‘ວິປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປາຏລິຍາ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ສິຂີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຸຓ຺ຑຣີກສ຺ສ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ເວສ຺ສຠູ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສາລສ຺ສ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ກກຸສນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສິຣີສສ຺ສ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂກຓາຄມໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸທຸມ຺ພຣສ຺ສ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ກສ຺ສໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ.

໙. ‘‘ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຂຓ຺ຑຕິສ຺ສໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ສິຂິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຠິຠູສມ຺ຠວໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂສຓຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວິຘຸຣສຎ຺ຊີວໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ໂກຓາຄມນສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍສຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ກສ຺ສປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕິສ຺ສຠາຣທ຺ວາຊໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ.

໑໐. ‘‘ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອສີຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອິເມ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ.

‘‘ສິຂິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອສີຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ສຕ຺ຕຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ. ສິຂິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອິເມ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ.

‘‘ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອສີຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ສຕ຺ຕຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ. ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອິເມ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ.

‘‘ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ຈຕ຺ຕາລີສຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຍໍ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ.

‘‘ໂກຓາຄມນສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ຕິໍສຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ. ໂກຓາຄມນສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຍໍ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ.

‘‘ກສ຺ສປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ວີສຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ. ກສ຺ສປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຍໍ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ.

‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອຑ຺ຒເຕຬສານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ. ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ.

໑໑. ‘‘ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອໂສໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ສິຂິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຂມງ຺ກໂຣ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປສນ຺ໂຕ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ພຸທ຺ຘິໂຊ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ໂກຓາຄມນສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໂຊ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ກສ຺ສປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສພ຺ພມິຕ຺ໂຕ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ອານນ຺ໂທ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ.

໑໒. ‘‘ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ. ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ເທວີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ [ຊເນຕ຺ຕີ (ສ຺ຍາ.)]. ພນ຺ຘຸມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ.

‘‘ສິຂິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຣຸໂຓ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ. ປຠາວຕີ ນາມ ເທວີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ອຣຸຓສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຣຸຓວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ.

‘‘ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຸປ຺ປຕິໂຕ ນາມ [ສຸປ຺ປຕີໂຕ ນາມ (ສ຺ຍາ.)] ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ. ວສ຺ສວຕີ ນາມ [ຍສວຕີ ນາມ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເທວີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ສຸປ຺ປຕິຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອໂນມໍ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ.

‘‘ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຄ຺ຄິທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ ອໂຫສິ. ວິສາຂາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍນ ເຂໂມ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ເຂມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເຂມວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ.

‘‘ໂກຓາຄມນສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ ອໂຫສິ. ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍນ ໂສໂຠ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສຠສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ໂສຠວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ.

‘‘ກສ຺ສປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ ອໂຫສິ. ຘນວຕີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍນ ກິກີ ນາມ [ກິໍ ກີ ນາມ (ສ຺ຍາ.)] ຣາຊາ ອໂຫສິ. ກິກິສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ພາຣາຓສີ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ.

‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ. ມາຍາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ກປິລວຕ຺ຖຸ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

໑໓. ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ – ‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ນຸ ໂຂ ເອສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ, ຍສ຺ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’ຕິ, ອຸທາຫຸ ເທວຕາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ເຍນ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’’’ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ຫິທໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ ໂຫຕິ.

໑໔. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ກເຣຣິມຓ຺ຑລມາໂຬ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກາຍນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ; ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ?

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຍໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ – ‘‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ນຸ ໂຂ ເອສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ, ຍສ຺ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’’ຕິ. ອຸທາຫຸ ເທວຕາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ເຍນ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’ຕິ? ອຍໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ, ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

໑໕. ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ເສເວສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມຘາຕຸ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ, ຍສ຺ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’ຕິ. ເທວຕາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ເຍນ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’ຕິ.

‘‘ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ໂສຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອຕສ຺ສ, ຠຄວາ, ກາໂລ; ເອຕສ຺ສ, ສຸຄຕ, ກາໂລ; ຍໍ ຠຄວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໖. ‘‘ອິໂຕ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ຍໍ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ວິປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິ, ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸທປາທິ. ວິປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ວິປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປາຏລິຍາ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຂຓ຺ຑຕິສ຺ສໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອສີຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອິເມ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອໂສໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ. ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ເທວີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ພນ຺ຘຸມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕຘມ຺ມຕາ

໑໗. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມິ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໑໘. ‘‘ຘມ຺ມຕາ, ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ. ອຖ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ຍາປິ ຕາ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ອຆາ ອສໍວຸຕາ ອນ຺ຘກາຣາ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ, ຍຕ຺ຖ ປິເມ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ເອວໍມຫິທ຺ຘິກາ ເອວໍມຫານຸຠາວາ ອາຠາຍ ນານຸໂຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ, ເຕປິ ເຕໂນຠາເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ, ໂຠ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອປ຺ປມາໂຓ ຈ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ໂລເກ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໑໙. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ນໍ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສໍ [ຈາຕຸທ຺ທິສໍ (ສ຺ຍາ.)] ຣກ຺ຂາຍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘ມາ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຣໍ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ໂກຈິ ວາ ວິເຫເຐສີ’ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໐. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປກຕິຍາ ສີລວຕີ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ, ວິຣຕາ ປາຓາຕິປາຕາ, ວິຣຕາ ອທິນ຺ນາທານາ, ວິຣຕາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ, ວິຣຕາ ມຸສາວາທາ, ວິຣຕາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານາ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໑. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ປຸຣິເສສຸ ມານສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມຄຸຓູປສໍຫິຕໍ, ອນຕິກ຺ກມນີຍາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ ເກນຈິ ປຸຣິເສນ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໒. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ລາຠິນີ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານໍ. ສາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ປຣິຈາເຣຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໓. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ໂກຈິເທວ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສຸຂິນີ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ ອກິລນ຺ຕກາຍາ, ໂພຘິສຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ຕິໂຣກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ປສ຺ສຕິ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄິໍ ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສຸໂຠ ຊາຕິມາ ອຏ຺ຐໍໂສ ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕ ອຈ຺ໂຉ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ອນາວິໂລ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ [ຕຕ຺ຣສ຺ສ (ສ຺ຍາ.)] ສຸຕ຺ຕໍ ອາວຸຕໍ ນີລໍ ວາ ປີຕໍ ວາ ໂລຫິຕໍ ວາ ໂອທາຕໍ ວາ ປຓ຺ຑຸສຸຕ຺ຕໍ ວາ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ຫຕ຺ເຖ ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ອຍໍ ໂຂ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສຸໂຠ ຊາຕິມາ ອຏ຺ຐໍໂສ ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕ ອຈ຺ໂຉ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ອນາວິໂລ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຣິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາວຸຕໍ ນີລໍ ວາ ປີຕໍ ວາ ໂລຫິຕໍ ວາ ໂອທາຕໍ ວາ ປຓ຺ຑຸສຸຕ຺ຕໍ ວາ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ໂກຈິເທວ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຸຂິນີ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ ອກິລນ຺ຕກາຍາ, ໂພຘິສຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ຕິໂຣກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ປສ຺ສຕິ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄິໍ ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໔. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາຫຊາເຕ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ກາລງ຺ກໂຣຕິ ຕຸສິຕໍ ກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໕. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິກາ ນວ ວາ ທສ ວາ ມາເສ ຄພ຺ຠໍ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ວິຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຫວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ວິຊາຍຕິ. ທເສວ ມາສານິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ວິຊາຍຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໖. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິກາ ນິສິນ຺ນາ ວາ ນິປນ຺ນາ ວາ ວິຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຫວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ວິຊາຍຕິ. ຐິຕາວ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ວິຊາຍຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໗. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ເທວາ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສາ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໘. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອປ຺ປຕ຺ໂຕວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຖວິໍ ໂຫຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ນໍ ເທວປຸຕ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕຸ ປຸຣໂຕ ຐເປນ຺ຕິ – ‘ອຕ຺ຕມນາ, ເທວິ, ໂຫຫິ; ມເຫສກ຺ໂຂ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໒໙. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ວິສໂທວ ນິກ຺ຂມຕິ ອມກ຺ຂິໂຕ ອຸເທນ [ອຸທ຺ເທນ (ສ຺ຍາ.), ອຸທເຣນ (ກຕ຺ຖຈິ)] ອມກ຺ຂິໂຕ ເສມ຺ເຫນ ອມກ຺ຂິໂຕ ຣຸຫິເຣນ ອມກ຺ຂິໂຕ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ສຸທ຺ໂຘ [ວິສຸທ຺ໂຘ (ສ຺ຍາ.)] ວິສໂທ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຓິຣຕນໍ ກາສິເກ ວຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ເນວ ມຓິຣຕນໍ ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ມກ຺ເຂຕິ, ນາປິ ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ມຓິຣຕນໍ ມກ຺ເຂຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຸຠິນ຺ນໍ ສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ວິສໂທວ ນິກ຺ຂມຕິ ອມກ຺ຂິໂຕ, ອຸເທນ ອມກ຺ຂິໂຕ ເສມ຺ເຫນ ອມກ຺ຂິໂຕ ຣຸຫິເຣນ ອມກ຺ຂິໂຕ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ສຸທ຺ໂຘ ວິສໂທ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໓໐. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ທ຺ເວ ອຸທກສ຺ສ ຘາຣາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ເອກາ ສີຕສ຺ສ ເອກາ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ເຍນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາຕຸ ຈ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໓໑. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປຕິຊາໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ [ອຸຕ຺ຕເຣນາຠິມຸໂຂ (ສ຺ຍາ.) ອຸຕ຺ຕເຣນມຸໂຂ (ກ.)] ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ ເສຕມ຺ຫິ ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣິຍມາເນ, ສພ຺ພາ ຈ ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕິ, ອາສຠິໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ ‘ອຄ຺ໂຄຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເຊຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເສຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

໓໒. ‘‘ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຖ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ, ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ຍາປິ ຕາ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ອຆາ ອສໍວຸຕາ ອນ຺ຘກາຣາ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ, ຍຕ຺ຖ ປິເມ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ເອວໍມຫິທ຺ຘິກາ ເອວໍມຫານຸຠາວາ ອາຠາຍ ນານຸໂຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ, ເຕປິ ເຕໂນຠາເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ, ໂຠ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ ອປ຺ປມາໂຓ ຈ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ໂລເກ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ.

ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓາ

໓໓. ‘‘ຊາເຕ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິມ຺ຫິ ກຸມາເຣ ພນ຺ຘຸມໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິເວເທສຸໍ – ‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ, ເທວ [ເທວ ເຕ (ກ.)], ຊາໂຕ, ຕໍ ເທໂວ ປສ຺ສຕູ’ຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ວິປສ຺ສິໍ ກຸມາຣໍ, ທິສ຺ວາ ເນມິຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອາມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘ປສ຺ສນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ເນມິຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກຸມາຣ’ນ຺ຕິ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນມິຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວິປສ຺ສິໍ ກຸມາຣໍ, ທິສ຺ວາ ພນ຺ຘຸມນ຺ຕໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອຕ຺ຕມໂນ, ເທວ, ໂຫຫິ, ມເຫສກ຺ໂຂ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ລາຠາ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຸລທ຺ຘໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ສ ເຕ ກຸເລ ເອວຣູໂປ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ເວວ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ. ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສິມານິ ສຕ຺ຕຣຕນານິ ຠວນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ກຣຕນໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ມຓິຣຕນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປຣິຓາຍກຣຕນເມວ ສຕ຺ຕມໍ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ສເຈ ໂຂ ປນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິວຏຈ຺ຉໂທ.

໓໔. ‘ກຕເມຫິ ຈາຍໍ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ເວວ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ. ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາປີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສິມານິ ສຕ຺ຕຣຕນານິ ຠວນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ກຣຕນໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ມຓິຣຕນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປຣິຓາຍກຣຕນເມວ ສຕ຺ຕມໍ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ສເຈ ໂຂ ປນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິວຏຈ຺ຉໂທ.

໓໕. ‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາໂທ. ຍໍ ປາຍໍ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາໂທ. ອິທມ຺ປິສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ.

‘ອິມສ຺ສ, ເທວ [ອິມສ຺ສ ຫິ ເທວ (?)], ກຸມາຣສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ປາທຕເລສຸ ຈກ຺ການິ ຊາຕານິ ສຫສ຺ສາຣານິ ສເນມິການິ ສນາຠິການິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣານິ. ຍມ຺ປິ, ອິມສ຺ສ ເທວ, ກຸມາຣສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ປາທຕເລສຸ ຈກ຺ການິ ຊາຕານິ ສຫສ຺ສາຣານິ ສເນມິການິ ສນາຠິການິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣານິ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ.

‘ອຍຎ຺ຫິ ເທວ, ກຸມາໂຣ ອາຍຕປຓ຺ຫີ…ເປ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ທີຆງ຺ຄຸລີ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ມຸທຸຕລຸນຫຕ຺ຖປາໂທ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ ກຸມາໂຣ ຊາລຫຕ຺ຖປາໂທ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸສ຺ສງ຺ຂປາໂທ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ເອຓິຊງ຺ໂຆ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ຐິຕໂກວ ອໂນນມນ຺ໂຕ ອຸໂຠຫິ ປາຓິຕເລຫິ ຊຓ຺ຓຸການິ ປຣິມສຕິ [ປຣາມສຕິ (ກ.)] ປຣິມຊ຺ຊຕິ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ໂຫ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສຸຂຸມຈ຺ຉວີ; ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ຉວິຍາ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ກາເຍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ [ອຸປລິປ຺ປຕິ (ສ຺ຍາ.)] …

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ເອເກກໂລໂມ; ເອເກການິ ໂລມານິ ໂລມກູເປສຸ ຊາຕານິ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລໂມ; ອຸທ຺ຘຄ຺ຄານິ ໂລມານິ ຊາຕານິ ນີລານິ ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓານິ ກຸຓ຺ຑລາວຏ຺ຏານິ ທກ຺ຂິຓາວຏ຺ຏກຊາຕານິ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມຸຊຸຄຕ຺ໂຕ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສຕ຺ຕຸສ຺ສໂທ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສີຫປຸພ຺ພທ຺ຘກາໂຍ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ຈິຕນ຺ຕຣໍໂສ [ປິຕນ຺ຕຣໍໂສ (ສ຺ຍາ.)] …

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ນິຄ຺ໂຣຘປຣິມຓ຺ຑໂລ ຍາວຕກ຺ວສ຺ສ ກາໂຍ ຕາວຕກ຺ວສ຺ສ ພ຺ຍາໂມ, ຍາວຕກ຺ວສ຺ສ ພ຺ຍາໂມ, ຕາວຕກ຺ວສ຺ສ ກາໂຍ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສມວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ໂຘ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ຣສຄ຺ຄສຄ຺ຄີ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສີຫຫນຸ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ຈຕ຺ຕາລີສທນ຺ໂຕ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສມທນ຺ໂຕ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອວິຣຬທນ຺ໂຕ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ສຸສຸກ຺ກທາໂຐ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ປຫູຕຊິວ຺ໂຫ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ ກຣວີກຠາຓີ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຠິນີລເນຕ຺ໂຕ…

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ໂຄປຂຸໂມ…

ອິມສ຺ສ, ເທວ, ກຸມາຣສ຺ສ ອຸຓ຺ຓາ ຠມຸກນ຺ຕເຣ ຊາຕາ ໂອທາຕາ ມຸທຸຕູລສນ຺ນິຠາ. ຍມ຺ປິ ອິມສ຺ສ ເທວ ກຸມາຣສ຺ສ ອຸຓ຺ຓາ ຠມຸກນ຺ຕເຣ ຊາຕາ ໂອທາຕາ ມຸທຸຕູລສນ຺ນິຠາ, ອິທມ຺ປິມສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ.

‘ອຍຎ຺ຫິ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຓ຺ຫີສສີໂສ. ຍໍ ປາຍໍ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຓ຺ຫີສສີໂສ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ.

໓໖. ‘ອິເມຫິ ໂຂ ອຍໍ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ເວວ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ. ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສິມານິ ສຕ຺ຕຣຕນານິ ຠວນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ກຣຕນໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ມຓິຣຕນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປຣິຓາຍກຣຕນເມວ ສຕ຺ຕມໍ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ [ຘມ຺ເມນ ສເມນ (ສ຺ຍາ.)] ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ສເຈ ໂຂ ປນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິວຏຈ຺ຉໂທ’ຕິ.

ວິປສ຺ສີສມຎ຺ຎາ

໓໗. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ເນມິຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຫເຕຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ອຈ຺ຉາທາເປຕ຺ວາ [ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ.)] ສພ຺ພກາເມຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ຘາຕິໂຍ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ. ອຎ຺ຎາ ຂີຣໍ ປາເຍນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ນ຺ຫາເປນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ຘາເຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ອງ຺ເກນ ປຣິຫຣນ຺ຕິ. ຊາຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣຍິຕ຺ຖ ທິວາ ເຈວ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ – ‘ມາ ນໍ ສີຕໍ ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ວາ ຕິຓໍ ວາ ຣໂຊ ວາ ອຸສ຺ສາໂວ ວາ ພາຘຍິຕ຺ຖາ’ຕິ. ຊາໂຕ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປລໍ ວາ ປທຸມໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີກໍ ວາ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ປິຍໍ ມນາປໍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ. ສ຺ວາສ຺ສຸທໍ ອງ຺ເກເນວ ອງ຺ກໍ ປຣິຫຣິຍຕິ.

໓໘. ‘‘ຊາໂຕ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ມຎ຺ຊຸສ຺ສໂຣ ຈ [ກຸມາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ ມຎ຺ຊຸສ຺ສໂຣ ຈ (ສີ. ກ.)] ອໂຫສິ ວຄ຺ຄຸສ຺ສໂຣ ຈ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ຈ ເປມນິຍສ຺ສໂຣ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ກຣວີກາ ນາມ ສກຸຓຊາຕິ ມຎ຺ຊຸສ຺ສຣາ ຈ ວຄ຺ຄຸສ຺ສຣາ ຈ ມຘຸຣສ຺ສຣາ ຈ ເປມນິຍສ຺ສຣາ ຈ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ມຎ຺ຊຸສ຺ສໂຣ ຈ ອໂຫສິ ວຄ຺ຄຸສ຺ສໂຣ ຈ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ຈ ເປມນິຍສ຺ສໂຣ ຈ.

໓໙. ‘‘ຊາຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ກມ຺ມວິປາກຊໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ປາຕຸຣໂຫສິ ເຍນ ສຸທໍ [ເຍນ ທູຣໍ (ສ຺ຍາ.)] ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນໍ ປສ຺ສຕິ ທິວາ ເຈວ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ.

໔໐. ‘‘ຊາໂຕ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອນິມິສນ຺ໂຕ ເປກ຺ຂຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ. ‘ອນິມິສນ຺ໂຕ ກຸມາໂຣ ເປກ຺ຂຕີ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ [ອນິມິສນ຺ໂຕ ເປກ຺ຂຕິ, ຊາຕສ຺ສ ໂຂ ປນ ຠິກ຺ຂເວ (ກ.)], ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ‘ວິປສ຺ສີ ວິປສ຺ສີ’ ຕ຺ເວວ ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ.

໔໑. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ອຕ຺ຖກຣເຓ [ອຏ຺ຏ ກຣເຓ (ສ຺ຍາ.)] ນິສິນ຺ໂນ ວິປສ຺ສິໍ ກຸມາຣໍ ອງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ເຖ ອນຸສາສຕິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ປິຕຸອງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ວິເຈຍ຺ຍ ວິເຈຍ຺ຍ ອຕ຺ເຖ ປນາຍຕິ ຎາເຍນ [ອຏ຺ເຏ ປນາຍຕິ ຎາເຓນ (ສ຺ຍາ.)]. ວິເຈຍ຺ຍ ວິເຈຍ຺ຍ ກຸມາໂຣ ອຕ຺ເຖ ປນາຍຕິ ຎາເຍນາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ‘ວິປສ຺ສີ ວິປສ຺ສີ’ ຕ຺ເວວ ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ.

໔໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ຕໂຍ ປາສາເທ ກາຣາເປສິ, ເອກໍ ວສ຺ສິກໍ ເອກໍ ເຫມນ຺ຕິກໍ ເອກໍ ຄິມ຺ຫິກໍ; ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓານິ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ວສ຺ສິເກ ປາສາເທ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ [ວສ຺ສິເກ ປາສາເທ ວສ຺ສິເກ] ນິປ຺ປຸຣິເສຫິ ຕູຣິເຍຫິ ປຣິຈາຣຍມາໂນ ນ ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ໂອໂຣຫຕີ’’ຕິ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ.

ຊິຓ຺ຓປຸຣິໂສ

໔໓. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ພຫູນໍ ວສ຺ສານໍ ພຫູນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ພຫູນໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ໂຍເຊຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ຄຈ຺ຉາມ ສຸຠູມິທສ຺ສນາຍາ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣຖິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິເວເທສິ – ‘ຍຸຕ຺ຕານິ ໂຂ ເຕ, ເທວ, ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ, ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ຠທ຺ທໍ ຠທ຺ທໍ ຍານໍ [ຠທ຺ຣໍ ຍານໍ (ສ຺ຍາ.), ຠທ຺ທໍ ຍານໍ (ປີ.) ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ (ສີ. ປີ.)] ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຠທ຺ເທຫິ ຠທ຺ເທຫິ ຍາເນຫິ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍາສິ.

໔໔. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ ປຸຣິສໍ ຊິຓ຺ຓໍ ໂຄປານສິວງ຺ກໍ ໂຠຄ຺ຄໍ [ຠຄ຺ຄໍ (ສ຺ຍາ.)] ທຓ຺ຑປຣາຍນໍ ປເວຘມານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອາຕຸຣໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ. ທິສ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອຍໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ປຸຣິໂສ ກິໍກໂຕ? ເກສາປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສໍ, ກາໂຍປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’ນ຺ຕິ. ‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ຊິຓ຺ໂຓ ນາມາ’ຕິ. ‘ກິໍ ປເນໂສ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ຊິຓ຺ໂຓ ນາມາ’ຕິ? ‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ຊິຓ຺ໂຓ ນາມ. ນ ທານິ ເຕນ ຈິຣໍ ຊີວິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອຫມ຺ປິ ຊຣາຘມ຺ໂມ, ຊຣໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ? ‘ຕ຺ວຎ຺ຈ, ເທວ, ມຍຎ຺ຈມ຺ຫ ສພ຺ເພ ຊຣາຘມ຺ມາ, ຊຣໍ ອນຕີຕາ’ຕິ. ‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອລໍ ທານຊ຺ຊ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ. ອິໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣຖິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາສິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄໂຕ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ປຊ຺ຌາຍຕິ – ‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ກິຣ, ໂຠ, ຊາຕິ ນາມ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຊາຕສ຺ສ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ!

໔໕. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘ກຈ຺ຈິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຠິຣມິຕ຺ຖ? ກຈ຺ຈິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຠິຣມິຕ຺ຖ, ນ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີ’ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອທ຺ທສ ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ’ຕິ? ‘ອທ຺ທສາ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ ປຸຣິສໍ ຊິຓ຺ຓໍ ໂຄປານສິວງ຺ກໍ ໂຠຄ຺ຄໍ ທຓ຺ຑປຣາຍນໍ ປເວຘມານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອາຕຸຣໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ. ທິສ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ປຸຣິໂສ ກິໍກໂຕ, ເກສາປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສໍ, ກາໂຍປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ຊິຓ຺ໂຓ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປເນໂສ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ຊິຓ຺ໂຓ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ຊິຓ຺ໂຓ ນາມ ນ ທານິ ເຕນ ຈິຣໍ ຊີວິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອຫມ຺ປິ ຊຣາຘມ຺ໂມ, ຊຣໍ ອນຕີໂຕ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ, ເທວ, ມຍຎ຺ຈມ຺ຫ ສພ຺ເພ ຊຣາຘມ຺ມາ, ຊຣໍ ອນຕີຕາ’’ຕິ.

‘‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອລໍ ທານຊ຺ຊ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ, ອິໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາຫີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ອຫໍ, ເທວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາສິໍ. ໂສ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄໂຕ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ປຊ຺ຌາຍຕິ – ‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ກິຣ ໂຠ ຊາຕິ ນາມ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຊາຕສ຺ສ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

ພ຺ຍາຘິຕປຸຣິໂສ

໔໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ –

‘ມາ ເຫວ ໂຂ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ມາ ເຫວ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິ, ມາ ເຫວ ເນມິຕ຺ຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ອສ຺ສ ວຈນ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓານິ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ – ‘ຍຖາ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ຣຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍຖາ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ, ຍຖາ ເນມິຕ຺ຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມິຈ຺ຉາ ອສ຺ສ ວຈນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ພຫູນໍ ວສ຺ສານໍ…ເປ…

໔໗. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ ປຸຣິສໍ ອາພາຘິກໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ພາຬ຺ຫຄິລານໍ ສເກ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ປລິປນ຺ນໍ ເສມານໍ [ສຍມານໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອຎ຺ເຎຫິ ວຸຏ຺ຐາປິຍມານໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສໍເວສິຍມານໍ. ທິສ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອຍໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ປຸຣິໂສ ກິໍກໂຕ? ອກ຺ຂີນິປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສໍ, ສໂຣປິສ຺ສ [ສິໂຣປິສ຺ສ (ສ຺ຍາ.)] ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’ນ຺ຕິ? ‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ພ຺ຍາຘິໂຕ ນາມາ’ຕິ. ‘ກິໍ ປເນໂສ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ພ຺ຍາຘິໂຕ ນາມາ’ຕິ? ‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ພ຺ຍາຘິໂຕ ນາມ ອປ຺ເປວ ນາມ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາ’ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອຫມ຺ປິ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ, ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ? ‘ຕ຺ວຎ຺ຈ, ເທວ, ມຍຎ຺ຈມ຺ຫ ສພ຺ເພ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ, ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີຕາ’ຕິ. ‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອລໍ ທານຊ຺ຊ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ, ອິໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣຖິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາສິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄໂຕ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ປຊ຺ຌາຍຕິ – ‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ກິຣ ໂຠ ຊາຕິ ນາມ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຊາຕສ຺ສ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ພ຺ຍາຘິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ.

໔໘. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘ກຈ຺ຈິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຠິຣມິຕ຺ຖ, ກຈ຺ຈິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຠິຣມິຕ຺ຖ, ນ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີ’ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອທ຺ທສ ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ’ຕິ? ‘ອທ຺ທສາ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ ປຸຣິສໍ ອາພາຘິກໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ພາຬ຺ຫຄິລານໍ ສເກ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ປລິປນ຺ນໍ ເສມານໍ ອຎ຺ເຎຫິ ວຸຏ຺ຐາປິຍມານໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສໍເວສິຍມານໍ. ທິສ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ປຸຣິໂສ ກິໍກໂຕ, ອກ຺ຂີນິປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສໍ, ສໂຣປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ພ຺ຍາຘິໂຕ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປເນໂສ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ພ຺ຍາຘິໂຕ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ພ຺ຍາຘິໂຕ ນາມ ອປ຺ເປວ ນາມ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອຫມ຺ປິ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ, ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ, ເທວ, ມຍຎ຺ຈມ຺ຫ ສພ຺ເພ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ, ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອລໍ ທານຊ຺ຊ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ, ອິໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ອຫໍ, ເທວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາສິໍ. ໂສ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄໂຕ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ປຊ຺ຌາຍຕິ – ‘‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ກິຣ ໂຠ ຊາຕິ ນາມ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຊາຕສ຺ສ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ພ຺ຍາຘິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

ກາລງ຺ກຕປຸຣິໂສ

໔໙. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ – ‘ມາ ເຫວ ໂຂ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ມາ ເຫວ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິ, ມາ ເຫວ ເນມິຕ຺ຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ອສ຺ສ ວຈນ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓານິ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ – ‘ຍຖາ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ຣຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍຖາ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ, ຍຖາ ເນມິຕ຺ຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມິຈ຺ຉາ ອສ຺ສ ວຈນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ພຫູນໍ ວສ຺ສານໍ…ເປ…

໕໐. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ ມຫາຊນກາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ນານາຣຕ຺ຕານຎ຺ຈ ທຸສ຺ສານໍ ວິລາຕໍ ກຍິຣມານໍ. ທິສ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂສ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ມຫາຊນກາໂຍ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ນານາຣຕ຺ຕານຎ຺ຈ ທຸສ຺ສານໍ ວິລາຕໍ ກຍິຣຕີ’ຕິ? ‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ກາລງ຺ກໂຕ ນາມາ’ຕິ. ‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ເຍນ ໂສ ກາລງ຺ກໂຕ ເຕນ ຣຖໍ ເປເສຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣຖິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ໂສ ກາລງ຺ກໂຕ ເຕນ ຣຖໍ ເປເສສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ເປຕໍ ກາລງ຺ກຕໍ, ທິສ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ກິໍ ປນາຍໍ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກາລງ຺ກໂຕ ນາມາ’ຕິ? ‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ກາລງ຺ກໂຕ ນາມ. ນ ທານິ ຕໍ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ, ໂສປິ ນ ທກ຺ຂິສ຺ສຕິ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິເຕ’ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອຫມ຺ປິ ມຣຓຘມ຺ໂມ ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ; ມມ຺ປິ ນ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ເທໂວ ວາ ເທວີ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ; ອຫມ຺ປິ ນ ທກ຺ຂິສ຺ສາມິ ເທວໍ ວາ ເທວິໍ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິເຕ’ຕິ? ‘ຕ຺ວຎ຺ຈ, ເທວ, ມຍຎ຺ຈມ຺ຫ ສພ຺ເພ ມຣຓຘມ຺ມາ ມຣຓໍ ອນຕີຕາ; ຕມ຺ປິ ນ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ເທໂວ ວາ ເທວີ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ; ຕ຺ວມ຺ປິ ນ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ ເທວໍ ວາ ເທວິໍ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິເຕ’ຕິ. ‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອລໍ ທານຊ຺ຊ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ, ອິໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣຖິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາສິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄໂຕ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ປຊ຺ຌາຍຕິ – ‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ກິຣ, ໂຠ, ຊາຕິ ນາມ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຊາຕສ຺ສ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ພ຺ຍາຘິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ມຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ.

໕໑. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘ກຈ຺ຈິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຠິຣມິຕ຺ຖ, ກຈ຺ຈິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຠິຣມິຕ຺ຖ, ນ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີ’ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອທ຺ທສ ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ’ຕິ? ‘ອທ຺ທສາ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ ມຫາຊນກາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ນານາຣຕ຺ຕານຎ຺ຈ ທຸສ຺ສານໍ ວິລາຕໍ ກຍິຣມານໍ. ທິສ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂສ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ມຫາຊນກາໂຍ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ນານາຣຕ຺ຕານຎ຺ຈ ທຸສ຺ສານໍ ວິລາຕໍ ກຍິຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ກາລງ຺ກໂຕ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ເຍນ ໂສ ກາລງ຺ກໂຕ ເຕນ ຣຖໍ ເປເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ອຫໍ, ເທວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ໂສ ກາລງ຺ກໂຕ ເຕນ ຣຖໍ ເປເສສິໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ເປຕໍ ກາລງ຺ກຕໍ, ທິສ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ປນາຍໍ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກາລງ຺ກໂຕ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ກາລງ຺ກໂຕ ນາມ. ນ ທານິ ຕໍ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ, ໂສປິ ນ ທກ຺ຂິສ຺ສຕິ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອຫມ຺ປິ ມຣຓຘມ຺ໂມ ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ; ມມ຺ປິ ນ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ເທໂວ ວາ ເທວີ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ; ອຫມ຺ປິ ນ ທກ຺ຂິສ຺ສາມິ ເທວໍ ວາ ເທວິໍ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິເຕ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ, ເທວ, ມຍຎ຺ຈມ຺ຫ ສພ຺ເພ ມຣຓຘມ຺ມາ ມຣຓໍ ອນຕີຕາ; ຕມ຺ປິ ນ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ເທໂວ ວາ ເທວີ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ, ຕ຺ວມ຺ປິ ນ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ ເທວໍ ວາ ເທວິໍ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອລໍ ທານຊ຺ຊ ອຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ, ອິໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາຫີ’ຕິ. ‘‘‘ເອວໍ, ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ອຫໍ, ເທວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາສິໍ. ໂສ ໂຂ, ເທວ, ກຸມາໂຣ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄໂຕ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ປຊ຺ຌາຍຕິ – ‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ກິຣ ໂຠ ຊາຕິ ນາມ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຊາຕສ຺ສ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ພ຺ຍາຘິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ມຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

ປພ຺ພຊິໂຕ

໕໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ – ‘ມາ ເຫວ ໂຂ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ມາ ເຫວ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິ, ມາ ເຫວ ເນມິຕ຺ຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ອສ຺ສ ວຈນ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມາ ຣາຊາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓານິ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ – ‘ຍຖາ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ຣຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍຖາ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ, ຍຖາ ເນມິຕ຺ຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມິຈ຺ຉາ ອສ຺ສ ວຈນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ພຫູນໍ ວສ຺ສານໍ ພຫູນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ພຫູນໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ໂຍເຊຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ, ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ຄຈ຺ຉາມ ສຸຠູມິທສ຺ສນາຍາ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣຖິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິເວເທສິ – ‘ຍຸຕ຺ຕານິ ໂຂ ເຕ, ເທວ, ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ, ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ຠທ຺ທໍ ຠທ຺ທໍ ຍານໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຠທ຺ເທຫິ ຠທ຺ເທຫິ ຍາເນຫິ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍາສິ.

໕໓. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍນ຺ໂຕ ປຸຣິສໍ ຠຓ຺ຑຸໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ກາສາຍວສນໍ. ທິສ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອຍໍ ປນ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ປຸຣິໂສ ກິໍກໂຕ? ສີສໍປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສໍ, ວຕ຺ຖານິປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’ນ຺ຕິ? ‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມາ’ຕິ. ‘ກິໍ ປເນໂສ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມາ’ຕິ? ‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ສາຘຸ ຘມ຺ມຈຣິຍາ ສາຘຸ ສມຈຣິຍາ [ສມ຺ມຈຣິຍາ (ກ.)] ສາຘຸ ກຸສລກິຣິຍາ [ກຸສລຈຣິຍາ (ສ຺ຍາ.)] ສາຘຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ສາຘຸ ອວິຫິໍສາ ສາຘຸ ຠູຕານຸກມ຺ປາ’ຕິ. ‘ສາຘຸ ໂຂ ໂສ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ, ສາຘຸ ຘມ຺ມຈຣິຍາ ສາຘຸ ສມຈຣິຍາ ສາຘຸ ກຸສລກິຣິຍາ ສາຘຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ສາຘຸ ອວິຫິໍສາ ສາຘຸ ຠູຕານຸກມ຺ປາ. ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ເຍນ ໂສ ປພ຺ພຊິໂຕ ເຕນ ຣຖໍ ເປເສຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣຖິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ໂສ ປພ຺ພຊິໂຕ ເຕນ ຣຖໍ ເປເສສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ຕໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຕ຺ວໍ ປນ, ສມ຺ມ, ກິໍກໂຕ, ສີສມ຺ປິ ເຕ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສໍ, ວຕ຺ຖານິປິ ເຕ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’ນ຺ຕິ? ‘ອຫໍ ໂຂ, ເທວ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມາ’ຕິ. ‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ສມ຺ມ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມາ’ຕິ? ‘ອຫໍ ໂຂ, ເທວ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ, ສາຘຸ ຘມ຺ມຈຣິຍາ ສາຘຸ ສມຈຣິຍາ ສາຘຸ ກຸສລກິຣິຍາ ສາຘຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ສາຘຸ ອວິຫິໍສາ ສາຘຸ ຠູຕານຸກມ຺ປາ’ຕິ. ‘ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສມ຺ມ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ສາຘຸ ຘມ຺ມຈຣິຍາ ສາຘຸ ສມຈຣິຍາ ສາຘຸ ກຸສລກິຣິຍາ ສາຘຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ສາຘຸ ອວິຫິໍສາ ສາຘຸ ຠູຕານຸກມ຺ປາ’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕປພ຺ພຊ຺ຊາ

໕໔. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ຣຖໍ ອາທາຍ ອິໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາຫິ. ອຫໍ ປນ ອິເຘວ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣຖິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຣຖໍ ອາທາຍ ຕໂຕວ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຈ຺ຈນິຍ຺ຍາສິ. ວິປສ຺ສີ ປນ ກຸມາໂຣ ຕຕ຺ເຖວ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິ.

ມຫາຊນກາຍອນຸປພ຺ພຊ຺ຊາ

໕໕. ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ມຫາຊນກາໂຍ ຈຕຸຣາສີຕິ ປາຓສຫສ຺ສານິ – ‘ວິປສ຺ສີ ກິຣ ກຸມາໂຣ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ’ຕິ. ສຸຕ຺ວານ ເຕສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ຫິ ນູນ ໂສ ໂອຣໂກ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ນ ສາ ໂອຣກາ [ໂອຣິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຍຕ຺ຖ ວິປສ຺ສີ ກຸມາໂຣ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ວິປສ຺ສີປິ ນາມ ກຸມາໂຣ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ກິມງ຺ຄໍ [ກິມງ຺ຄ (ສີ.)] ປນ ມຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ໂສ ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຊນກາໂຍ [ມຫາຊນກາໂຍ (ສ຺ຍາ.)] ຈຕຸຣາສີຕິ ປາຓສຫສ຺ສານິ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ. ຕາຍ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄາມນິຄມຊນປທຣາຊຘານີສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣຕິ.

໕໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ນ ໂຂ ເມຕໍ [ນ ໂຂ ປເນຕໍ (ສ຺ຍາ.)] ປຕິຣູປໍ ໂຍຫໍ ອາກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣາມິ, ຍໍນູນາຫໍ ເອໂກ ຄຓມ຺ຫາ ວູປກຏ຺ໂຐ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອໂກ ຄຓມ຺ຫາ ວູປກຏ຺ໂຐ ວິຫາສິ, ອຎ຺ເຎເນວ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ປພ຺ພຊິຕສຫສ຺ສານິ ອຄມໍສຸ, ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນ ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ.

ໂພຘິສຕ຺ຕອຠິນິເວໂສ

໕໗. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວາສູປຄຕສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ກິຈ຺ຉໍ ວຕາຍໍ ໂລໂກ ອາປນ຺ໂນ, ຊາຍຕິ ຈ ຊີຍຕິ ຈ ມີຍຕິ ຈ [ຊິຍ຺ຍຕິ ຈ ມິຍ຺ຍຕິ ຈ (ກ.)] ຈວຕິ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ, ອຖ ຈ ປນິມສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ, ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ອິມສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສາ’ຕິ?

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ຊາຕິຍາ ໂຂ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ຊາຕິ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ຠເວ ໂຂ ສຕິ ຊາຕິ ໂຫຕິ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ຠໂວ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ອຸປາທາເນ ໂຂ ສຕິ ຠໂວ ໂຫຕິ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ອຸປາທານໍ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ຕຓ຺ຫາຍ ໂຂ ສຕິ ອຸປາທານໍ ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ຕຓ຺ຫາ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ເວທນາຍ ໂຂ ສຕິ ຕຓ຺ຫາ ໂຫຕິ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ເວທນາ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ຜສ຺ເສ ໂຂ ສຕິ ເວທນາ ໂຫຕິ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ສຬາຍຕເນ ໂຂ ສຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ສຬາຍຕນໍ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ນາມຣູເປ ໂຂ ສຕິ ສຬາຍຕນໍ ໂຫຕິ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ນາມຣູປໍ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ວິຎ຺ຎາເຓ ໂຂ ສຕິ ນາມຣູປໍ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ, ກິໍປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ນາມຣູເປ ໂຂ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ.

໕໘. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕຕິ ໂຂ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມຣູປມ຺ຫາ, ນາປຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຊາເຍຖ ວາ ຊິຍ຺ເຍຖ ວາ ມິຍ຺ເຍຖ ວາ ຈເວຖ ວາ ອຸປປຊ຺ເຊຖ ວາ, ຍທິທໍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ’.

໕໙. ‘‘‘ສມຸທໂຍ ສມຸທໂຍ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທິ, ປຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ, ວິຊ຺ຊາ ອຸທປາທິ, ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ.

໖໐. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓນິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ຊາຕິຍາ ໂຂ ອສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓນິໂຣໂຘ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ຊາຕິ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ຠເວ ໂຂ ອສຕິ ຊາຕິ ນ ໂຫຕິ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ຠໂວ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ອຸປາທາເນ ໂຂ ອສຕິ ຠໂວ ນ ໂຫຕິ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ອຸປາທານໍ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ຕຓ຺ຫາຍ ໂຂ ອສຕິ ອຸປາທານໍ ນ ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ຕຓ຺ຫາ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ເວທນາຍ ໂຂ ອສຕິ ຕຓ຺ຫາ ນ ໂຫຕິ, ເວທນານິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ເວທນາ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ຜສ຺ເສ ໂຂ ອສຕິ ເວທນາ ນ ໂຫຕິ, ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ຜສ຺ໂສ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ສຬາຍຕເນ ໂຂ ອສຕິ ຜສ຺ໂສ ນ ໂຫຕິ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ສຬາຍຕນໍ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ນາມຣູເປ ໂຂ ອສຕິ ສຬາຍຕນໍ ນ ໂຫຕິ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ນາມຣູປໍ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ວິຎ຺ຎາເຓ ໂຂ ອສຕິ ນາມຣູປໍ ນ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອສຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍ – ‘ນາມຣູເປ ໂຂ ອສຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ໂຫຕິ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ’ຕິ.

໖໑. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຘິຄໂຕ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ມຄ຺ໂຄ ສມ຺ໂພຘາຍ ຍທິທໍ – ນາມຣູປນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ, ເວທນານິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ’.

໖໒. ‘‘‘ນິໂຣໂຘ ນິໂຣໂຘ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທິ, ປຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ, ວິຊ຺ຊາ ອຸທປາທິ, ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ.

໖໓. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອປເຣນ ສມເຍນ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີ ວິຫາສິ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ເວທນາ, ອິຕິ ເວທນາຍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສຎ຺ຎາ, ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ, ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍຠາຓວາໂຣ.

ພ຺ຣຫ຺ມຍາຈນກຖາ

໖໔. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຘິຄໂຕ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ຘມ຺ໂມ ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸທ຺ທໂສ ທຸຣນຸໂພໂຘ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ ອຕກ຺ກາວຈໂຣ ນິປຸໂຓ ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍ. ອາລຍຣາມາ ໂຂ ປນາຍໍ ປຊາ ອາລຍຣຕາ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ. ອາລຍຣາມາຍ ໂຂ ປນ ປຊາຍ ອາລຍຣຕາຍ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາຍ ທຸທ຺ທສໍ ອິທໍ ຐານໍ ຍທິທໍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຐານໍ ທຸທ຺ທສໍ ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ປເຣ ຈ ເມ ນ ອາຊາເນຍ຺ຍຸໍ; ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖ, ສາ ມມສ຺ສ ວິເຫສາ’ຕິ.

໖໕. ‘‘ອປິສ຺ສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອິມາ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ຄາຖາໂຍ ປຏິຠໍສຸ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ –

‘ກິຈ຺ເຉນ ເມ ອຘິຄຕໍ, ຫລໍ ທານິ ປກາສິຕຸໍ;

ຣາຄໂທສປເຣເຕຫິ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸສມ຺ພຸໂຘ.

‘ປຏິໂສຕຄາມິໍ ນິປຸຓໍ, ຄມ຺ຠີຣໍ ທຸທ຺ທສໍ ອຓຸໍ;

ຣາຄຣຕ຺ຕາ ນ ທກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕໂມຂນ຺ເຘນ ອາວຸຏາ’ຕິ.

‘‘ອິຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ.

໖໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ໂລໂກ, ວິນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ໂລໂກ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ [ນມິ (ສ຺ຍາ. ກ.), ນມິສ຺ສຕິ (?)], ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ; ເອວເມວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຖວິຍໍ ນິຫນ຺ຕ຺ວາ [ນິທຫນ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ.)] ເຍນ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເທເສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມໍ, ສນ຺ຕິ [ສນ຺ຕີ (ສ຺ຍາ.)] ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ; ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ’ຕິ.

໖໗. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ [ອຖ ໂຂ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຘິຄໂຕ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ຘມ຺ໂມ ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸທ຺ທໂສ ທຸຣນຸໂພໂຘ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ ອຕກ຺ກາວຈໂຣ ນິປຸໂຓ ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍ. ອາລຍຣາມາ ໂຂ ປນາຍໍ ປຊາ ອາລຍຣຕາ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ. ອາລຍຣາມາຍ ໂຂ ປນ ປຊາຍ ອາລຍຣຕາຍ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາຍ ທຸທ຺ທສໍ ອິທໍ ຐານໍ ຍທິທໍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຐານໍ ທຸທ຺ທສໍ ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ປເຣ ຈ ເມ ນ ອາຊາເນຍ຺ຍຸໍ; ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖ, ສາ ມມສ຺ສ ວິເຫສາ’’ຕິ. ອປິສ຺ສຸ ມໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ອິມາ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ຄາຖາໂຍ ປຏິຠໍສຸ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ –

‘‘ກິຈ຺ເຉນ ເມ ອຘິຄຕໍ, ຫລໍ ທານິ ປກາສິຕຸໍ;

ຣາຄໂທສປເຣເຕຫິ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸສມ຺ພຸໂຘ.

‘‘ປຏິໂສຕຄາມິໍ ນິປຸຓໍ, ຄມ຺ຠີຣໍ ທຸທ຺ທສໍ ອຓຸໍ;

ຣາຄຣຕ຺ຕາ ນ ທກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕໂມຂນ຺ເຘນ ອາວຸຏາ’’ຕິ.

‘ອິຕິຫ ເມ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’ຕິ.

໖໘. ‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເທເສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມໍ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ’ຕິ.

໖໙. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈ ອຊ຺ເຌສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສ຺ວາກາເຣ ທ຺ວາກາເຣ ສຸວິຎ຺ຎາປເຍ ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ [ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ ຠພ຺ເພ ອຠພ຺ເພ (ສ຺ຍາ.)] ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ [ທສ຺ສາວິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ວິຫຣນ຺ເຕ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ [ທສ຺ສາວິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ວິຫຣນ຺ເຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸປ຺ປລິນິຍໍ ວາ ປທຸມິນິຍໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີກິນິຍໍ ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ. ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ສໂມທກໍ ຐິຕານິ. ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທກາ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານິ ອນຸປລິຕ຺ຕານິ ອຸທເກນ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສ຺ວາກາເຣ ທ຺ວາກາເຣ ສຸວິຎ຺ຎາປເຍ ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ ວິຫຣນ຺ເຕ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ ວິຫຣນ຺ເຕ.

໗໐. ‘‘ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘ເສເລ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕ, ຍຖາປິ ປສ຺ເສ ຊນຕໍ ສມນ຺ຕໂຕ;

ຕຖູປມໍ ຘມ຺ມມຍໍ ສຸເມຘ, ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ.

‘ໂສກາວຕິຓ຺ຓໍ [ໂສກາວກິຓ຺ຓໍ (ສ຺ຍາ.)] ຊນຕມເປຕໂສໂກ,

ອເວກ຺ຂສ຺ສຸ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕໍ;

ອຸຏ຺ເຐຫິ ວີຣ ວິຊິຕສງ຺ຄາມ,

ສຕ຺ຖວາຫ ອຓຓ ວິຈຣ ໂລເກ.

ເທສສ຺ສຸ [ເທເສຕຸ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ,

ອຎ຺ຎາຕາໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ.

໗໑. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘ອປາຣຸຕາ ເຕສໍ ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາ,

ເຍ ໂສຕວນ຺ໂຕ ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ສທ຺ຘໍ;

ວິຫິໍສສຎ຺ຎີ ປຄຸຓໍ ນ ຠາສິໍ,

ຘມ຺ມໍ ປຓີຕໍ ມນຸເຊສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ‘ກຕາວກາໂສ ໂຂມ຺ຫິ ວິປສ຺ສິນາ ຠຄວຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’ຕິ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

ອຄ຺ຄສາວກຍຸຄໍ

໗໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ໂກ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປເມວ ອາຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຂຓ຺ໂຑ ຈ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ປຏິວສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ວິຍຕ຺ຕາ ເມຘາວິໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ. ຍໍນູນາຫໍ ຂຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຕິສ຺ສສ຺ສ ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ເຕ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປເມວ ອາຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ.

໗໓. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ເຂເມ ມິຄທາເຍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທາຍປາລໍ [ມິຄທາຍປາລໍ (ສ຺ຍາ.)] ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສມ຺ມ ທາຍປາລ, ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑຎ຺ຈ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ຕິສ຺ສຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ວິປສ຺ສີ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຂເມ ມິຄທາເຍ ວິຫຣຕິ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນກາໂມ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍປາໂລ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑຎ຺ຈ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ຕິສ຺ສຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ວິປສ຺ສີ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຂເມ ມິຄທາເຍ ວິຫຣຕິ; ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນກາໂມ’ຕິ.

໗໔. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂຓ຺ໂຑ ຈ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ຠທ຺ທໍ ຠທ຺ທໍ ຍານໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຠທ຺ເທຫິ ຠທ຺ເທຫິ ຍາເນຫິ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ນິຍ຺ຍິໍສຸ. ເຍນ ເຂໂມ ມິຄທາໂຍ ເຕນ ປາຍິໍສຸ. ຍາວຕິກາ ຍານສ຺ສ ຠູມິ, ຍາເນນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍານາ ປຈ຺ໂຈໂຣຫິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິກາວ [ປທິກາວ (ສ຺ຍາ.)] ເຍນ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

໗໕. ‘‘ເຕສໍ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ [ອານຸປຸພ຺ພິກຖໍ (ສີ. ປີ.)] ກເຖສິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທານກຖໍ ສີລກຖໍ ສຄ຺ຄກຖໍ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ຍທາ ເຕ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາສິ ກລ຺ລຈິຕ຺ເຕ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕ ວິນີວຣຓຈິຕ຺ເຕ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕ, ອຖ ຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສາມຸກ຺ກໍສິກາ ຘມ຺ມເທສນາ, ຕໍ ປກາເສສິ – ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທຍໍ ນິໂຣຘໍ ມຄ຺ຄໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ ອປຄຕກາຬກໍ ສມ຺ມເທວ ຣຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຂຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕິສ຺ສສ຺ສ ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ.

໗໖. ‘‘ເຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາ ປຕ຺ຕຘມ຺ມາ ວິທິຕຘມ຺ມາ ປຣິໂຍຄາຬ຺ຫຘມ຺ມາ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຄຕກຖໍກຖາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ ‘‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວເມວໍ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອເຕ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາມ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍາມ ອຸປສມ຺ປທ’ນ຺ຕິ.

໗໗. ‘‘ອລຕ຺ຖຸໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂຓ຺ໂຑ ຈ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຕ຺ຖຸໍ ອຸປສມ຺ປທໍ. ເຕ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ; ສງ຺ຂາຣານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ນິພ຺ພາເນ [ເນກ຺ຂມ຺ເມ (ສ຺ຍາ.)] ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ເຕສໍ ວິປສ຺ສິນາ ຠຄວຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານໍ ສມາທປິຍມານານໍ ສມຸຕ຺ເຕຊິຍມານານໍ ສມ຺ປຫໍສິຍມານານໍ ນຈິຣສ຺ເສວ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິມຸຈ຺ຈິໍສຸ.

ມຫາຊນກາຍປພ຺ພຊ຺ຊາ

໗໘. ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ມຫາຊນກາໂຍ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານິ – ‘ວິປສ຺ສີ ກິຣ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຂເມ ມິຄທາເຍ ວິຫຣຕິ. ຂຓ຺ໂຑ ຈ ກິຣ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ’ຕິ. ສຸຕ຺ວານ ເນສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ຫິ ນູນ ໂສ ໂອຣໂກ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ນ ສາ ໂອຣກາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຍຕ຺ຖ ຂຓ຺ໂຑ ຈ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ. ຂຓ຺ໂຑ ຈ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຊນກາໂຍ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານິ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຍນ ເຂໂມ ມິຄທາໂຍ ເຍນ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

໗໙. ‘‘ເຕສໍ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທານກຖໍ ສີລກຖໍ ສຄ຺ຄກຖໍ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ຍທາ ເຕ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາສິ ກລ຺ລຈິຕ຺ເຕ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕ ວິນີວຣຓຈິຕ຺ເຕ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕ, ອຖ ຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສາມຸກ຺ກໍສິກາ ຘມ຺ມເທສນາ, ຕໍ ປກາເສສິ – ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທຍໍ ນິໂຣຘໍ ມຄ຺ຄໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ ອປຄຕກາຬກໍ ສມ຺ມເທວ ຣຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ເອວເມວ ເຕສໍ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ.

໘໐. ‘‘ເຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາ ປຕ຺ຕຘມ຺ມາ ວິທິຕຘມ຺ມາ ປຣິໂຍຄາຬ຺ຫຘມ຺ມາ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຄຕກຖໍກຖາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ ‘‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວເມວໍ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອເຕ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ [( ) ນຕ຺ຖິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ, ປາຬິຍໍ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ທິສ຺ສຕິ]. ລເຠຍ຺ຍາມ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລເຠຍ຺ຍາມ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ.

໘໑. ‘‘ອລຕ຺ຖຸໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖຸໍ ອຸປສມ຺ປທໍ. ເຕ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ; ສງ຺ຂາຣານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ນິພ຺ພາເນ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ເຕສໍ ວິປສ຺ສິນາ ຠຄວຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານໍ ສມາທປິຍມານານໍ ສມຸຕ຺ເຕຊິຍມານານໍ ສມ຺ປຫໍສິຍມານານໍ ນຈິຣສ຺ເສວ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິມຸຈ຺ຈິໍສຸ.

ປຸຣິມປພ຺ພຊິຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ

໘໒. ‘‘ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ປຸຣິມານິ ຈຕຸຣາສີຕິປພ຺ພຊິຕສຫສ຺ສານິ – ‘ວິປສ຺ສີ ກິຣ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຂເມ ມິຄທາເຍ ວິຫຣຕິ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ກິຣ ເທເສຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິປພ຺ພຊິຕສຫສ຺ສານິ ເຍນ ພນ຺ຘຸມຕີ ຣາຊຘານີ ເຍນ ເຂໂມ ມິຄທາໂຍ ເຍນ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

໘໓. ‘‘ເຕສໍ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທານກຖໍ ສີລກຖໍ ສຄ຺ຄກຖໍ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ຍທາ ເຕ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາສິ ກລ຺ລຈິຕ຺ເຕ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕ ວິນີວຣຓຈິຕ຺ເຕ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕ, ອຖ ຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສາມຸກ຺ກໍສິກາ ຘມ຺ມເທສນາ, ຕໍ ປກາເສສິ – ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທຍໍ ນິໂຣຘໍ ມຄ຺ຄໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ ອປຄຕກາຬກໍ ສມ຺ມເທວ ຣຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ເອວເມວ ເຕສໍ ຈຕຸຣາສີຕິປພ຺ພຊິຕສຫສ຺ສານໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ.

໘໔. ‘‘ເຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາ ປຕ຺ຕຘມ຺ມາ ວິທິຕຘມ຺ມາ ປຣິໂຍຄາຬ຺ຫຘມ຺ມາ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຄຕກຖໍກຖາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ ‘‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວເມວໍ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອເຕ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາມ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລເຠຍ຺ຍາມ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ.

໘໕. ‘‘ອລຕ຺ຖຸໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິປພ຺ພຊິຕສຫສ຺ສານິ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຕ຺ຖຸໍ ອຸປສມ຺ປທໍ. ເຕ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ; ສງ຺ຂາຣານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ນິພ຺ພາເນ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ເຕສໍ ວິປສ຺ສິນາ ຠຄວຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານໍ ສມາທປິຍມານານໍ ສມຸຕ຺ເຕຊິຍມານານໍ ສມ຺ປຫໍສິຍມານານໍ ນຈິຣສ຺ເສວ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິມຸຈ຺ຈິໍສຸ.

ຈາຣິກາອນຸຊານນໍ

໘໖. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍນ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຏິວສຕິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ມຫາ ໂຂ ເອຕຣຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ປຏິວສຕິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ, ຍໍນູນາຫໍ ຠິກ຺ຂູ ອນຸຊາເນຍ຺ຍໍ – ‘ຈຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຣິກໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ; ມາ ເອເກນ ທ຺ເວ ອຄມິຕ຺ຖ; ເທເສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຖ. ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ. ອປິ ຈ ຉນ຺ນໍ ຉນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ພນ຺ຘຸມຕີ ຣາຊຘານີ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍາ’’’ຕິ.

໘໗. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວເມວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອວເມຕໍ, ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ, ສຸຄຕ. ມຫາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ປຏິວສຕິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ, ອນຸຊານາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ – ‘‘ຈຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຣິກໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ; ມາ ເອເກນ ທ຺ເວ ອຄມິຕ຺ຖ; ເທເສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຖ. ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ’’ຕິ [ອຎ຺ຎາຕາໂຣ (ສ຺ສພ຺ພຕ຺ຖ)]. ອປິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມ ຍຖາ ຠິກ຺ຂູ ຉນ຺ນໍ ຉນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍາ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ອິທໍ ວຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

໘໘. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ມຫາ ໂຂ ເອຕຣຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ປຏິວສຕິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ. ຍໍນູນາຫໍ ຠິກ຺ຂູ ອນຸຊາເນຍ຺ຍໍ – ‘ຈຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຣິກໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ; ມາ ເອເກນ ທ຺ເວ ອຄມິຕ຺ຖ; ເທເສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຖ. ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ. ອປິ ຈ, ຉນ຺ນໍ ຉນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ພນ຺ຘຸມຕີ ຣາຊຘານີ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍາຕິ.

‘‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ມມ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ມມ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອວເມຕໍ, ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ, ສຸຄຕ. ມຫາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ປຏິວສຕິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ. ອນຸຊານາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ – ‘ຈຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຣິກໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ; ມາ ເອເກນ ທ຺ເວ ອຄມິຕ຺ຖ; ເທເສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ…ເປ… ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ’ຕິ. ອປິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມ, ຍຖາ ຠິກ຺ຂູ ຉນ຺ນໍ ຉນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ’.

‘‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຖ ຈາຣິກໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ; ມາ ເອເກນ ທ຺ເວ ອຄມິຕ຺ຖ; ເທເສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຖ. ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ. ອປິ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ນໍ ຉນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ພນ຺ຘຸມຕີ ຣາຊຘານີ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເອກາເຫເນວ ຊນປທຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິໍສຸ.

໘໙. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຊມ຺ພຸທີເປ ຈຕຸຣາສີຕິ ອາວາສສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກມ຺ຫິ ຫິ ວສ຺ເສ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ເທວຕາ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສຸໍ – ‘ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ໂຂ, ມາຣິສາ, ເອກໍ ວສ຺ສໍ; ປຎ຺ຈ ທານິ ວສ຺ສານິ ເສສານິ; ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ພນ຺ຘຸມຕີ ຣາຊຘານີ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍາ’ຕິ. ທ຺ວີສຸ ວສ຺ເສສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ… ຕີສຸ ວສ຺ເສສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ… ຈຕູສຸ ວສ຺ເສສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ… ປຎ຺ຈສຸ ວສ຺ເສສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ເທວຕາ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສຸໍ – ‘ນິກ຺ຂນ຺ຕານິ ໂຂ, ມາຣິສາ, ປຎ຺ຈວສ຺ສານິ; ເອກໍ ທານິ ວສ຺ສໍ ເສສໍ; ເອກສ຺ສ ວສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ພນ຺ຘຸມຕີ ຣາຊຘານີ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍາ’ຕິ. ຉສຸ ວສ຺ເສສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ເທວຕາ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສຸໍ – ‘ນິກ຺ຂນ຺ຕານິ ໂຂ, ມາຣິສາ, ຉພ຺ພສ຺ສານິ, ສມໂຍ ທານິ ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ສເກນ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເທວຕານໍ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ເອກາເຫເນວ ພນ຺ຘຸມຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍາຕິ [ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍ (?)].

໙໐. ‘‘ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເອວໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສຕິ –

‘ຂນ຺ຕີ ປຣມໍ ຕໂປ ຕິຕິກ຺ຂາ,

ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ວທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ;

ນ ຫິ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຣູປຆາຕີ,

ນ ສມໂຓ [ສມໂຓ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂຫຕິ ປຣໍ ວິເຫຐຍນ຺ໂຕ.

‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ;

ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທປນໍ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານສາສນໍ.

‘ອນູປວາໂທ ອນູປຆາໂຕ [ອນຸປວາໂທ ອນຸປຆາໂຕ (ປີ. ກ.)], ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ;

ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຈ ຠຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ປນ຺ຕຎ຺ຈ ສຍນາສນໍ;

ອຘິຈິຕ຺ເຕ ຈ ອາໂຍໂຄ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານສາສນ’ນ຺ຕິ.

ເທວຕາໂຣຈນໍ

໙໑. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ວິຫຣາມິ ສຸຠຄວເນ ສາລຣາຊມູເລ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ນ ໂຂ ໂສ ສຕ຺ຕາວາໂສ ສຸລຠຣູໂປ, ໂຍ ມຍາ ອນາວຸຕ຺ຖປຸພ຺ໂພ [ອນຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ (ກ. ສີ. ກ.)] ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘາວາເສຫິ ເທເວຫິ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ສຸທ຺ຘາວາສາ ເທວາ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ສຸຠຄວເນ ສາລຣາຊມູເລ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ອວິເຫສຸ ເທເວສຸ ປາຕຸຣໂຫສິໍ. ຕສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວນິກາເຍ ອເນການິ ເທວຕາສຫສ຺ສານິ ອເນການິ ເທວຕາສຕສຫສ຺ສານິ [ອເນການິ ເທວຕາສຕານິ ອເນການິ ເທວຕາສຫສ຺ສານິ (ສ຺ຍາ.)] ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອິໂຕ ໂສ, ມາຣິສາ, ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ຍໍ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ວິປສ຺ສີ, ມາຣິສາ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິ, ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸທປາທິ. ວິປສ຺ສີ, ມາຣິສາ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ວິປສ຺ສີ, ມາຣິສາ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປາຏລິຍາ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຂຓ຺ຑຕິສ຺ສໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອສີຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອິເມ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອໂສໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ. ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ເທວີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ພນ຺ຘຸມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອວໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ອໂຫສິ ເອວໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເອວໍ ປຘານໍ ເອວໍ ອຠິສມ຺ໂພຘິ ເອວໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ. ເຕ ມຍໍ, ມາຣິສາ, ວິປສ຺ສິມ຺ຫິ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ …ເປ…

‘‘ຕສ຺ມິໍເຍວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວນິກາເຍ ອເນການິ ເທວຕາສຫສ຺ສານິ ອເນການິ ເທວຕາສຕສຫສ຺ສານິ [ອເນການິ ເທວຕາສຕານິ ອເນການິ ເທວຕາສຫສ຺ສານິ (ສ຺ຍາ. ເອວມຸປຣິປິ)] ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ໂຂ, ມາຣິສາ, ຠທ຺ທກປ຺ເປ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຠຄວາ, ມາຣິສາ, ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຠຄວາ, ມາຣິສາ, ໂຄຕໂມ ໂຄຕ຺ເຕນ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ອປ຺ປກໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ ໂຍ ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕໍ ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ. ຠຄວາ, ມາຣິສາ, ອສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອຑ຺ຒເຕຬສານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ອຍໍ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ອານນ຺ໂທ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ. ມາຍາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ກປິລວຕ຺ຖຸ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ເອວໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ອໂຫສິ ເອວໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເອວໍ ປຘານໍ ເອວໍ ອຠິສມ຺ໂພຘິ ເອວໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ. ເຕ ມຍໍ, ມາຣິສາ, ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ.

໙໒. ‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິເຫຫິ ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອຕປ຺ປາ ເທວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ…ເປ… ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິເຫຫິ ຈ ເທເວຫິ ອຕປ຺ເປຫິ ຈ ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ສຸທສ຺ສາ ເທວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິເຫຫິ ຈ ເທເວຫິ ອຕປ຺ເປຫິ ຈ ເທເວຫິ ສຸທສ຺ເສຫິ ຈ ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ສຸທສ຺ສີ ເທວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິເຫຫິ ຈ ເທເວຫິ ອຕປ຺ເປຫິ ຈ ເທເວຫິ ສຸທສ຺ເສຫິ ຈ ເທເວຫິ ສຸທສ຺ສີຫິ ຈ ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອກນິຏ຺ຐາ ເທວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ. ຕສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວນິກາເຍ ອເນການິ ເທວຕາສຫສ຺ສານິ ອເນການິ ເທວຕາສຕສຫສ຺ສານິ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ.

‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອິໂຕ ໂສ, ມາຣິສາ, ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ຍໍ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ວິປສ຺ສີ, ມາຣິສາ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາ ອໂຫສິ. ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸທປາທິ. ວິປສ຺ສີ, ມາຣິສາ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ໂຄຕ຺ເຕນ ອໂຫສິ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ວິປສ຺ສີ, ມາຣິສາ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປາຏລິຍາ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຂຓ຺ຑຕິສ຺ສໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ. ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອສີຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອິເມ ຕໂຍ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອໂສໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ເທວີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ພນ຺ຘຸມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ມາຣິສາ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອວໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ອໂຫສິ ເອວໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເອວໍ ປຘານໍ ເອວໍ ອຠິສມ຺ໂພຘິ, ເອວໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ. ເຕ ມຍໍ, ມາຣິສາ, ວິປສ຺ສິມ຺ຫິ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວນິກາເຍ ອເນການິ ເທວຕາສຫສ຺ສານິ ອເນການິ ເທວຕາສຕສຫສ຺ສານິ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອິໂຕ ໂສ, ມາຣິສາ, ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ ຍໍ ສິຂີ ຠຄວາ…ເປ… ເຕ ມຍໍ, ມາຣິສາ, ສິຂິມ຺ຫິ ຠຄວຕິ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ໂຂ ມາຣິສາ, ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ ຍໍ ເວສ຺ສຠູ ຠຄວາ…ເປ… ເຕ ມຍໍ, ມາຣິສາ, ເວສ຺ສຠຸມ຺ຫິ ຠຄວຕິ…ເປ… ອິມສ຺ມິໍເຍວ ໂຂ, ມາຣິສາ, ຠທ຺ທກປ຺ເປ ກກຸສນ຺ໂຘ ໂກຓາຄມໂນ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ…ເປ… ເຕ ມຍໍ, ມາຣິສາ, ກກຸສນ຺ຘມ຺ຫິ ໂກຓາຄມນມ຺ຫິ ກສ຺ສປມ຺ຫິ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ.

໙໓. ‘‘ຕສ຺ມິໍເຍວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວນິກາເຍ ອເນການິ ເທວຕາສຫສ຺ສານິ ອເນການິ ເທວຕາສຕສຫສ຺ສານິ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ໂຂ, ມາຣິສາ, ຠທ຺ທກປ຺ເປ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຠຄວາ, ມາຣິສາ, ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິຍາ, ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຠຄວາ, ມາຣິສາ, ໂຄຕໂມ ໂຄຕ຺ເຕນ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ອປ຺ປກໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ ໂຍ ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕໍ ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ. ຠຄວາ, ມາຣິສາ, ອສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ມູເລ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ອຑ຺ຒເຕຬສານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ອຍໍ ເອໂກ ສາວການໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຂີຓາສວານໍ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ອານນ຺ໂທ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ. ມາຍາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ ອໂຫສິ ຊເນຕ຺ຕິ. ກປິລວຕ຺ຖຸ ນາມ ນຄຣໍ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ. ຠຄວໂຕ, ມາຣິສາ, ເອວໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ອໂຫສິ, ເອວໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ເອວໍ ປຘານໍ, ເອວໍ ອຠິສມ຺ໂພຘິ, ເອວໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ. ເຕ ມຍໍ, ມາຣິສາ, ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ.

໙໔. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສເວສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ, ຍສ຺ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ ‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປິ. ‘ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປີຕິ.

‘‘ເທວຕາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ເຍນ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊາຕິໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ນາມໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ໂຄຕ຺ຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກຍຸຄໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາວກສນ຺ນິປາຕໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ ‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປິ. ‘ເອວໍນາມາ ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເອວໍສີລາ ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາປທານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ມຫານິທານສຸຕ຺ຕໍ

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ

໙໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕິ ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ນາມ [ກມ຺ມາສທມ຺ມໍ ນາມ (ສ຺ຍາ.)] ກຸຣູນໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈ, ອຖ ຈ ປນ ເມ ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ອວຈ, ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ອວຈ. ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈ. ເອຕສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມຍໍ ປຊາ ຕນ຺ຕາກຸລກຊາຕາ ກຸລຄຓ຺ຐິກຊາຕາ [ຄຸລາຄຸຓ຺ຐິກຊາຕາ (ສີ. ປີ.), ຄຸຓຄຓ຺ຐິກຊາຕາ (ສ຺ຍາ.)] ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຠູຕາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ.

໙໖. ‘‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ‘ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’ນ຺ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ‘ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ‘ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ‘ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ‘ກິໍປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ‘ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’ນ຺ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ‘ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ’ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ‘ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ’ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ‘ກິໍປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ‘ກິໍປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ‘ກິໍປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’ນ຺ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ‘ກິໍປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍໍ.

໙໗. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ.

໙໘. ‘‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ. ຊາຕິ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເທວານໍ ວາ ເທວຕ຺ຕາຍ, ຄນ຺ຘພ຺ພານໍ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພຕ຺ຕາຍ, ຍກ຺ຂານໍ ວາ ຍກ຺ຂຕ຺ຕາຍ, ຠູຕານໍ ວາ ຠູຕຕ຺ຕາຍ, ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕາຍ, ຈຕຸປ຺ປທານໍ ວາ ຈຕຸປ຺ປທຕ຺ຕາຍ, ປກ຺ຂີນໍ ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ, ສຣີສປານໍ ວາ ສຣີສປຕ຺ຕາຍ [ສິຣິໍສປານໍ ສິຣິໍສປຕ຺ຕາຍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ເຕສໍ ເຕສຎ຺ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຕານໍ ຕທຕ຺ຕາຍ ຊາຕິ ນາຠວິສ຺ສ. ສພ຺ພໂສ ຊາຕິຍາ ອສຕິ ຊາຕິນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ຊຣາມຣຓໍ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ຊຣາມຣຓສ຺ສ, ຍທິທໍ ຊາຕິ’’.

໙໙. ‘‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ. ຠໂວ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມຠໂວ ວາ ຣູປຠໂວ ວາ ອຣູປຠໂວ ວາ, ສພ຺ພໂສ ຠເວ ອສຕິ ຠວນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ຊາຕິ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ຊາຕິຍາ, ຍທິທໍ ຠໂວ’’.

໑໐໐. ‘‘‘ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ. ອຸປາທານຎ຺ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມຸປາທານໍ ວາ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ວາ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ວາ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ວາ, ສພ຺ພໂສ ອຸປາທາເນ ອສຕິ ອຸປາທານນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ຠໂວ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວສ຺ສ, ຍທິທໍ ອຸປາທານໍ’’.

໑໐໑. ‘‘‘ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ. ຕຓ຺ຫາ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປຕຓ຺ຫາ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ ຣສຕຓ຺ຫາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ, ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫາຍ ອສຕິ ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ອຸປາທານໍ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ອຸປາທານສ຺ສ, ຍທິທໍ ຕຓ຺ຫາ’’.

໑໐໒. ‘‘‘ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ. ເວທນາ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ຆານສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ສພ຺ພໂສ ເວທນາຍ ອສຕິ ເວທນານິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ຕຓ຺ຫາຍ, ຍທິທໍ ເວທນາ’’.

໑໐໓. ‘‘ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ເວທນໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິເຍສນາ, ປຣິເຍສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ລາໂຠ, ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຊ຺ໂຌສານໍ, ອຊ຺ໂຌສານໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄໂຫ, ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຣກ຺ໂຂ. ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາທາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ.

໑໐໔. ‘‘‘ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ [ອາຣກ຺ຂໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ (ສ຺ຍາ.)] ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາທາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາທາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ອາຣກ຺ໂຂ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ສພ຺ພໂສ ອາຣກ຺ເຂ ອສຕິ ອາຣກ຺ຂນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາທາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາທານໍ ອເນເກສໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມ຺ຠວາຍ ຍທິທໍ ອາຣກ຺ໂຂ.

໑໐໕. ‘‘‘ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຣກ຺ໂຂ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຣກ຺ໂຂ. ມຈ຺ຉຣິຍຎ຺ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ສພ຺ພໂສ ມຈ຺ຉຣິເຍ ອສຕິ ມຈ຺ຉຣິຍນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ອາຣກ຺ໂຂ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ອາຣກ຺ຂສ຺ສ, ຍທິທໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ’’.

໑໐໖. ‘‘‘ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍໍ. ປຣິຄ຺ຄໂຫ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ສພ຺ພໂສ ປຣິຄ຺ຄເຫ ອສຕິ ປຣິຄ຺ຄຫນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ມຈ຺ຉຣິຍສ຺ສ, ຍທິທໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ’’.

໑໐໗. ‘‘‘ອຊ຺ໂຌສານໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄໂຫ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ອຊ຺ໂຌສານໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄໂຫ. ອຊ຺ໂຌສານຎ຺ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ສພ຺ພໂສ ອຊ຺ໂຌສາເນ ອສຕິ ອຊ຺ໂຌສານນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ – ຍທິທໍ ອຊ຺ໂຌສານໍ’’.

໑໐໘. ‘‘‘ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຊ຺ໂຌສານ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຊ຺ໂຌສານໍ. ຉນ຺ທຣາໂຄ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ສພ຺ພໂສ ຉນ຺ທຣາເຄ ອສຕິ ຉນ຺ທຣາຄນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ໂຌສານໍ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ອຊ຺ໂຌສານສ຺ສ, ຍທິທໍ ຉນ຺ທຣາໂຄ’’.

໑໐໙. ‘‘‘ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຉນ຺ທຣາໂຄ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຉນ຺ທຣາໂຄ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ສພ຺ພໂສ ວິນິຈ຺ຉເຍ ອສຕິ ວິນິຈ຺ຉຍນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ຉນ຺ທຣາໂຄ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ, ຍທິທໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’.

໑໑໐. ‘‘‘ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ລາໂຠ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ສພ຺ພໂສ ລາເຠ ອສຕິ ລາຠນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ, ຍທິທໍ ລາໂຠ’’.

໑໑໑. ‘‘‘ປຣິເຍສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ລາໂຠ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ປຣິເຍສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ລາໂຠ. ປຣິເຍສນາ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ສພ຺ພໂສ ປຣິເຍສນາຍ ອສຕິ ປຣິເຍສນານິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ລາໂຠ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ລາຠສ຺ສ, ຍທິທໍ ປຣິເຍສນາ’’.

໑໑໒. ‘‘‘ຕຓ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິເຍສນາ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຕຓ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິເຍສນາ. ຕຓ຺ຫາ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ, ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫາຍ ອສຕິ ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ປຣິເຍສນາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ປຣິເຍສນາຍ, ຍທິທໍ ຕຓ຺ຫາ. ອິຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ [ອິເມ ຘມ຺ມາ (ກ.)] ທ຺ວເຍນ ເວທນາຍ ເອກສໂມສຣຓາ ຠວນ຺ຕິ’’.

໑໑໓. ‘‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ. ຜສ຺ໂສ ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາຠວິສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ກິມ຺ຫິຈິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ ຆານສມ຺ຜສ຺ໂສ ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ໂສ ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ, ສພ຺ພໂສ ຜສ຺ເສ ອສຕິ ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ເວທນາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ເວທນາຍ, ຍທິທໍ ຜສ຺ໂສ’’.

໑໑໔. ‘‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ. ເຍຫິ, ອານນ຺ທ, ອາກາເຣຫິ ເຍຫິ ລິງ຺ເຄຫິ ເຍຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ເຍຫິ ອຸທ຺ເທເສຫິ ນາມກາຍສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເຕສຸ ອາກາເຣສຸ ເຕສຸ ລິງ຺ເຄສຸ ເຕສຸ ນິມິຕ຺ເຕສຸ ເຕສຸ ອຸທ຺ເທເສສຸ ອສຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ ຣູປກາເຍ ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເຍຫິ, ອານນ຺ທ, ອາກາເຣຫິ ເຍຫິ ລິງ຺ເຄຫິ ເຍຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ເຍຫິ ອຸທ຺ເທເສຫິ ຣູປກາຍສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເຕສຸ ອາກາເຣສຸ…ເປ… ເຕສຸ ອຸທ຺ເທເສສຸ ອສຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ ນາມກາເຍ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເຍຫິ, ອານນ຺ທ, ອາກາເຣຫິ…ເປ… ເຍຫິ ອຸທ຺ເທເສຫິ ນາມກາຍສ຺ສ ຈ ຣູປກາຍສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເຕສຸ ອາກາເຣສຸ…ເປ… ເຕສຸ ອຸທ຺ເທເສສຸ ອສຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ໂສ ວາ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ໂສ ວາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເຍຫິ, ອານນ຺ທ, ອາກາເຣຫິ…ເປ… ເຍຫິ ອຸທ຺ເທເສຫິ ນາມຣູປສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເຕສຸ ອາກາເຣສຸ …ເປ… ເຕສຸ ອຸທ຺ເທເສສຸ ອສຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ ຜສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ຜສ຺ສສ຺ສ, ຍທິທໍ ນາມຣູປໍ’’.

໑໑໕. ‘‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຖ, ອປິ ນຸ ໂຂ ນາມຣູປໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ສມຸຈ຺ຈິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂວກ຺ກມິສ຺ສຖ, ອປິ ນຸ ໂຂ ນາມຣູປໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ທຫຣສ຺ເສວ ສໂຕ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຖ ກຸມາຣກສ຺ສ ວາ ກຸມາຣິກາຍ ວາ, ອປິ ນຸ ໂຂ ນາມຣູປໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ນາມຣູປສ຺ສ – ຍທິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ’’.

໑໑໖. ‘‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທານນ຺ທ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ນາມຣູເປ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠິສ຺ສຖ, ອປິ ນຸ ໂຂ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍສມ຺ຠໂວ [ຊາຕິຊຣາມຣຓທຸກ຺ຂສມຸທຍສມ຺ຠໂວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ ເອຕໍ ນິທານໍ ເອສ ສມຸທໂຍ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຍທິທໍ ນາມຣູປໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຊາເຍຖ ວາ ຊີເຍຖ [ຊິຍ຺ເຍຖ (ກ.)] ວາ ມີເຍຖ [ມິຍ຺ເຍຖ (ກ.)] ວາ ຈເວຖ ວາ ອຸປປຊ຺ເຊຖ ວາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຘິວຈນປໂຖ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິປໂຖ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປໂຖ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຎ຺ຎາວຈຣໍ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕຕິ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປນາຍ ຍທິທໍ ນາມຣູປໍ ສຫ ວິຎ຺ຎາເຓນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາ ປວຕ຺ຕຕິ.

ອຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ

໑໑໗. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ? ຣູປິໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ – ‘‘ຣູປີ ເມ ປຣິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຣູປິໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ – ‘ຣູປີ ເມ ອນນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ’ຕິ. ອຣູປິໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ – ‘ອຣູປີ ເມ ປຣິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ’ຕິ. ອຣູປິໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ – ‘ອຣູປີ ເມ ອນນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ’ຕິ.

໑໑໘. ‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອຕຣຫິ ວາ ໂສ ຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠາວິໍ ວາ ໂສ ຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ, ‘ອຕຖໍ ວາ ປນ ສນ຺ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອິຕິ ວາ ປນສ຺ສ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣູປິໍ [ຣູປີ (ກ.)] ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ອນຸເສຕີຕິ ອິຈ຺ຈາລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອຕຣຫິ ວາ ໂສ ຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠາວິໍ ວາ ໂສ ຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ, ‘ອຕຖໍ ວາ ປນ ສນ຺ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອິຕິ ວາ ປນສ຺ສ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣູປິໍ [ຣູປີ (ກ.)] ອນນ຺ຕຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ອນຸເສຕີຕິ ອິຈ຺ຈາລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ອຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອຕຣຫິ ວາ ໂສ ອຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠາວິໍ ວາ ໂສ ອຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ, ‘ອຕຖໍ ວາ ປນ ສນ຺ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອິຕິ ວາ ປນສ຺ສ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຣູປິໍ [ອຣູປີ (ກ.)] ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ອນຸເສຕີຕິ ອິຈ຺ຈາລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ອຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອຕຣຫິ ວາ ໂສ ອຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠາວິໍ ວາ ໂສ ອຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ, ‘ອຕຖໍ ວາ ປນ ສນ຺ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອິຕິ ວາ ປນສ຺ສ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຣູປິໍ [ອຣູປີ (ກ.)] ອນນ຺ຕຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ອນຸເສຕີຕິ ອິຈ຺ຈາລໍ ວຈນາຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ.

ນອຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ

໑໑໙. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ? ຣູປິໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ – ‘ຣູປີ ເມ ປຣິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ’ຕິ. ຣູປິໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ – ‘ຣູປີ ເມ ອນນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ’ຕິ. ອຣູປິໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ – ‘ອຣູປີ ເມ ປຣິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ’ຕິ. ອຣູປິໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ – ‘ອຣູປີ ເມ ອນນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ’ຕິ.

໑໒໐. ‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອຕຣຫິ ວາ ໂສ ຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠາວິໍ ວາ ໂສ ຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ‘ອຕຖໍ ວາ ປນ ສນ຺ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອິຕິ ວາ ປນສ຺ສ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ນານຸເສຕີຕິ ອິຈ຺ຈາລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອຕຣຫິ ວາ ໂສ ຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠາວິໍ ວາ ໂສ ຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ‘ອຕຖໍ ວາ ປນ ສນ຺ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອິຕິ ວາ ປນສ຺ສ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣູປິໍ ອນນ຺ຕຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ນານຸເສຕີຕິ ອິຈ຺ຈາລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ອຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອຕຣຫິ ວາ ໂສ ອຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠາວິໍ ວາ ໂສ ອຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ‘ອຕຖໍ ວາ ປນ ສນ຺ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອິຕິ ວາ ປນສ຺ສ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຣູປິໍ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ນານຸເສຕີຕິ ອິຈ຺ຈາລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ອຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອຕຣຫິ ວາ ໂສ ອຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠາວິໍ ວາ ໂສ ອຣູປິໍ ອນນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ‘ອຕຖໍ ວາ ປນ ສນ຺ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປກປ຺ເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອິຕິ ວາ ປນສ຺ສ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຣູປິໍ ອນນ຺ຕຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ນານຸເສຕີຕິ ອິຈ຺ຈາລໍ ວຈນາຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ.

ອຕ຺ຕສມນຸປສ຺ສນາ

໑໒໑. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສມາໂນ ສມນຸປສ຺ສຕິ? ເວທນໍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສມາໂນ ສມນຸປສ຺ສຕິ – ‘ເວທນາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ. ‘ນ ເຫວ ໂຂ ເມ ເວທນາ ອຕ຺ຕາ, ອປ຺ປຏິສໍເວທໂນ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ອິຕິ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສມາໂນ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ‘ນ ເຫວ ໂຂ ເມ ເວທນາ ອຕ຺ຕາ, ໂນປິ ອປ຺ປຏິສໍເວທໂນ ເມ ອຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕາ ເມ ເວທິຍຕິ, ເວທນາຘມ຺ໂມ ຫິ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ອິຕິ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສມາໂນ ສມນຸປສ຺ສຕິ.

໑໒໒. ‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ເອວມາຫ – ‘ເວທນາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ຕິສ຺ໂສ ໂຂ ອິມາ, ອາວຸໂສ, ເວທນາ – ສຸຂາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ອິມາສໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ເວທນານໍ ກຕມໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສສີ’ຕິ? ຍສ຺ມິໍ, ອານນ຺ທ, ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ; ສຸຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອານນ຺ທ, ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ; ທຸກ຺ຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອານນ຺ທ, ສມເຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ; ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ.

໑໒໓. ‘‘ສຸຂາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ທຸກ຺ຂາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ຕສ຺ສ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທິຍມານສ຺ສ ‘ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາເຍວ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ‘ພ຺ຍຄາ [ພ຺ຍຄ຺ຄາ (ສີ. ກ.)] ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທິຍມານສ຺ສ ‘ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາເຍວ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ‘ພ຺ຍຄາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ໂຫຕິ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທິຍມານສ຺ສ ‘ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາເຍວ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ‘ພ຺ຍຄາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ໂຫຕິ. ອິຕິ ໂສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອນິຈ຺ຈສຸຂທຸກ຺ຂໂວກິຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສມາໂນ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ໂຍ ໂສ ເອວມາຫ – ‘ເວທນາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເຕນ ເປຕໍ ນກ຺ຂມຕິ – ‘ເວທນາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ.

໑໒໔. ‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນ ເຫວ ໂຂ ເມ ເວທນາ ອຕ຺ຕາ, ອປ຺ປຏິສໍເວທໂນ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ຍຕ຺ຖ ປນາວຸໂສ, ສພ຺ພໂສ ເວທຍິຕໍ ນຕ຺ຖິ ອປິ ນຸ ໂຂ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຍມຫມສ຺ມີ’’ຕິ ສິຍາ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເຕນ ເປຕໍ ນກ຺ຂມຕິ – ‘ນ ເຫວ ໂຂ ເມ ເວທນາ ອຕ຺ຕາ, ອປ຺ປຏິສໍເວທໂນ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ.

໑໒໕. ‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນ ເຫວ ໂຂ ເມ ເວທນາ ອຕ຺ຕາ, ໂນປິ ອປ຺ປຏິສໍເວທໂນ ເມ ອຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕາ ເມ ເວທິຍຕິ, ເວທນາຘມ຺ໂມ ຫິ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ເວທນາ ຈ ຫິ, ອາວຸໂສ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ. ສພ຺ພໂສ ເວທນາຍ ອສຕິ ເວທນານິໂຣຘາ ອປິ ນຸ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ‘ອຍມຫມສ຺ມີ’ຕິ ສິຍາ’’ຕິ? ‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເຕນ ເປຕໍ ນກ຺ຂມຕິ – ‘‘ນ ເຫວ ໂຂ ເມ ເວທນາ ອຕ຺ຕາ, ໂນປິ ອປ຺ປຏິສໍເວທໂນ ເມ ອຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕາ ເມ ເວທິຍຕິ, ເວທນາຘມ຺ໂມ ຫິ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ.

໑໒໖. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເນວ ເວທນໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ໂນປິ ອປ຺ປຏິສໍເວທນໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ໂນປິ ‘ອຕ຺ຕາ ເມ ເວທິຍຕິ, ເວທນາຘມ຺ໂມ ຫິ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ໂສ ເອວໍ ນ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ, ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ອປຣິຕສ຺ສໍ [ອປຣິຕສ຺ສນໍ (ກ.)] ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໍ ໂຍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ ອິຕິສ຺ສ [ອິຕິ ສາ (ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປາຐນ຺ຕຣໍ)] ທິຏ຺ຐີ’ຕິ, ຕທກລ຺ລໍ. ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ ອິຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐີ’ຕິ, ຕທກລ຺ລໍ. ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ ອິຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐີ’ຕິ, ຕທກລ຺ລໍ. ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ ອິຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐີ’ຕິ, ຕທກລ຺ລໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍາວຕາ, ອານນ຺ທ, ອຘິວຈນໍ ຍາວຕາ ອຘິວຈນປໂຖ, ຍາວຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິ ຍາວຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິປໂຖ, ຍາວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຍາວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປໂຖ, ຍາວຕາ ປຎ຺ຎາ ຍາວຕາ ປຎ຺ຎາວຈຣໍ, ຍາວຕາ ວຏ຺ຏໍ [ຍາວຕາ ວຏ຺ຏໍ ວຏ຺ຏຕິ (ກ. ສີ.)], ຍາວຕາ ວຏ຺ຏຕິ [ຍາວຕາ ວຏ຺ຏໍ ວຏ຺ຏຕິ (ກ. ສີ.)], ຕທຠິຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ຕທຠິຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘ນ ຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ ອິຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐີ’ຕິ, ຕທກລ຺ລໍ.

ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ

໑໒໗. ‘‘ສຕ຺ຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ [ສຕ຺ຕ ໂຂ ອິມາ ອານນ຺ທ (ກ. ສີ. ສ຺ຍາ.)], ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ທ຺ເວ ອາຍຕນານິ. ກຕມາ ສຕ຺ຕ? ສນ຺ຕານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ຉຏ຺ຐີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ສນ຺ຕານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາຍຕນໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນເມວ ທຸຕິຍໍ.

໑໒໘. ‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ຍາຍໍ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ອສ຺ສາທໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ອາທີນວໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຊານາຕິ, ກລ຺ລໍ ນຸ ເຕນ ຕທຠິນນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’…ເປ… ‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ຍມິທໍ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາຍຕນໍ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ອສ຺ສາທໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ອາທີນວໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຊານາຕິ, ກລ຺ລໍ ນຸ ເຕນ ຕທຠິນນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ຍມິທໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ອສ຺ສາທໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ອາທີນວໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຊານາຕິ, ກລ຺ລໍ ນຸ ເຕນ ຕທຠິນນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມາສຎ຺ຈ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີນໍ ອິເມສຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ.

ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ

໑໒໙. ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ວິໂມກ຺ຂາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອຍໍ ປຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ’ຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ.

໑໓໐. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ອນຸໂລມມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ປຏິໂລມມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ອນຸໂລມປຏິໂລມມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉກໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຍາວຕິຈ຺ຉກໍ ສມາປຊ຺ຊຕິປິ ວຸຏ຺ຐາຕິປິ. ອາສວານຎ຺ຈ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິມາຍ ຈ ອານນ຺ທ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎາ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ວາ ປຓີຕຕຣາ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ມຫານິທານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ວຊ຺ຊີ ອຠິຍາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫໍ ຫິເມ ວຊ຺ຊີ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ອຸຈ຺ເຉຈ຺ຉາມິ [ອຸຈ຺ເຉຊ຺ຊາມິ (ສ຺ຍາ. ປີ.), ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊາມິ (ກ.)] ວຊ຺ຊີ, ວິນາເສສ຺ສາມິ ວຊ຺ຊີ, ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທສ຺ສາມິ ວຊ຺ຊີ’’ຕິ [ອາປາເທສ຺ສາມິ ວຊ຺ຊີຕິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ອ. ນິ. ໗.໒໒ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ].

໑໓໒. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ວສ຺ສກາຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທາຫິ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉ – ‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວເທຫິ – ‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ວຊ຺ຊີ ອຠິຍາຕຸກາໂມ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫໍ ຫິເມ ວຊ຺ຊີ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ອຸຈ຺ເຉຈ຺ຉາມິ ວຊ຺ຊີ, ວິນາເສສ຺ສາມິ ວຊ຺ຊີ, ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທສ຺ສາມີ’’’ຕິ. ຍຖາ ເຕ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ຕໍ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສິ. ນ ຫິ ຕຖາຄຕາ ວິຕຖໍ ຠຓນ຺ຕີ’’ຕິ.

ວສ຺ສກາຣພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ

໑໓໓. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸສ຺ສ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຠທ຺ທໍ ຠທ຺ທໍ ຍານໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຠທ຺ເທຫິ ຠທ຺ເທຫິ ຍາເນຫິ ຣາຊຄຫມ຺ຫາ ນິຍ຺ຍາສິ, ເຍນ ຄິຊ຺ຌກູໂຏ ປພ຺ພໂຕ ເຕນ ປາຍາສິ. ຍາວຕິກາ ຍານສ຺ສ ຠູມິ, ຍາເນນ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍານາ ປຈ຺ໂຈໂຣຫິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໂກວ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຣາຊາ, ໂຠ ໂຄຕມ, ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຣາຊາ [ເອວຎ຺ຈ ວເທຕິ ຣາຊາ (ກ.)], ໂຠ ໂຄຕມ, ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ວຊ຺ຊີ ອຠິຍາຕຸກາໂມ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອຫໍ ຫິເມ ວຊ຺ຊີ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ອຸຈ຺ເຉຈ຺ຉາມິ ວຊ຺ຊີ, ວິນາເສສ຺ສາມິ ວຊ຺ຊີ, ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

ຣາຊອປຣິຫານິຍຘມ຺ມາ

໑໓໔. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊຍມາໂນ [ວີຊຍມາໂນ (ສີ.), ວີຊິຍມາໂນ (ສ຺ຍາ.)]. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ, ‘ວຊ຺ຊີ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ, ‘ວຊ຺ຊີ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຊ຺ຊິກຣຓີຍານິ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຊ຺ຊິກຣຓີຍານິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຊ຺ຊິກຣຓີຍານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ, ‘ວຊ຺ຊີ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ໂປຣາເຓ ວຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ໂປຣາເຓ ວຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ‘‘ວຊ຺ຊີ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ໂປຣາເຓ ວຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ, ‘ວຊ຺ຊີ ເຍ ເຕ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິມຫລ຺ລກາ, ເຕ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ [ຄຣຸກໂຣນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ເຍ ເຕ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິມຫລ຺ລກາ, ເຕ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ເຍ ເຕ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິມຫລ຺ລກາ, ເຕ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ, ‘ວຊ຺ຊີ ຍາ ຕາ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ກຸລກຸມາຣິໂຍ, ຕາ ນ ໂອກ຺ກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ວາເສນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ຍາ ຕາ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ກຸລກຸມາຣິໂຍ ຕາ ນ ໂອກ຺ກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ວາເສນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ຍາ ຕາ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ກຸລກຸມາຣິໂຍ, ຕາ ນ ໂອກ຺ກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ວາເສສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ, ‘ວຊ຺ຊີ ຍານິ ຕານິ

ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິເຈຕິຍານິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານິ ເຈວ ພາຫິຣານິ ຈ, ຕານິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມິກໍ ພລິໍ ໂນ ປຣິຫາເປນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ຍານິ ຕານິ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິເຈຕິຍານິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານິ ເຈວ ພາຫິຣານິ ຈ, ຕານິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ ເຕສຎ຺ຈ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມິກໍ ພລິໍ ໂນ ປຣິຫາເປນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ຍານິ ຕານິ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິເຈຕິຍານິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານິ ເຈວ ພາຫິຣານິ ຈ, ຕານິ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມິກໍ ພລິໍ ໂນ ປຣິຫາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ, ‘ວຊ຺ຊີນໍ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ ສຸສໍວິຫິຕາ, ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິຕໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິເຕ ຜາສຸ ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ ‘ວຊ຺ຊີນໍ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ ສຸສໍວິຫິຕາ ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິຕໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິເຕ ຜາສຸ ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ ສຸສໍວິຫິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິຕໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິເຕ ຜາສຸ ວິຫເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ.

໑໓໕. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ວສ຺ສກາຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມຍໍ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣາມິ ສາຣນ຺ທເທ [ສານນ຺ທເຣ (ກ.)] ເຈຕິເຍ. ຕຕ຺ຣາຫໍ ວຊ຺ຊີນໍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສິໍ. ຍາວກີວຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ວຊ຺ຊີສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ວຊ຺ຊີ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອກເມເກນປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອປຣິຫານິເຍນ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ວຊ຺ຊີນໍ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ. ໂກ ປນ ວາໂທ ສຕ຺ຕຫິ ອປຣິຫານິເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ອກຣຓີຍາວ [ອກຣຓີຍາ ຈ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ໂຠ ໂຄຕມ, ວຊ຺ຊີ [ວຊ຺ຊີນໍ (ກ.)] ຣຎ຺ຎາ ມາຄເຘນ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ເວເທຫິປຸຕ຺ເຕນ ຍທິທໍ ຍຸທ຺ຘສ຺ສ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປລາປນາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມິຖຸເຠທາ. ຫນ຺ທ ຈ ທານິ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຄຈ຺ຉາມ, ພຫຸກິຈ຺ຈາ ມຍໍ ພຫຸກຣຓີຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

ຠິກ຺ຂຸອປຣິຫານິຍຘມ຺ມາ

໑໓໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ວສ຺ສກາເຣ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສນ຺ນິປາເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສນ຺ນິປຕິໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຍສ຺ສທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຍນ ອຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຕ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ສງ຺ຆກຣຓີຍານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ, ເຕ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ໂປໂນພ຺ຠວິກາຍ ນ ວສໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອາຣຎ຺ຎເກສຸ ເສນາສເນສຸ ສາເປກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ – ‘ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈ ເປສລາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ເປສລາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຜາສຸ [ຜາສຸໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

໑໓໗. ‘‘ອປເຣປິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ກມ຺ມາຣາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ກມ຺ມຣຕາ ນ ກມ຺ມາຣາມຕມນຸຍຸຕ຺ຕາ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ຠສ຺ສາຣາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ຠສ຺ສຣຕາ ນ ຠສ຺ສາຣາມຕມນຸຍຸຕ຺ຕາ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ນິທ຺ທາຣາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ນິທ຺ທາຣຕາ ນ ນິທ຺ທາຣາມຕມນຸຍຸຕ຺ຕາ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ສງ຺ຄຓິກຣຕາ ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕມນຸຍຸຕ຺ຕາ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ປາປິຈ຺ຉາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄຕາ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ປາປມິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປາປສຫາຍາ ນ ປາປສມ຺ປວງ຺ກາ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ໂອຣມຕ຺ຕເກນ ວິເສສາຘິຄເມນ ອນ຺ຕຣາໂວສານໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

໑໓໘. ‘‘ອປເຣປິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ…ເປ… ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ຫິຣິມນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ. ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

໑໓໙. ‘‘ອປເຣປິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ ໂນ ປຣິຫານິ.

໑໔໐. ‘‘ອປເຣປິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ອສຸຠສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ອາທີນວສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ປຫານສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ວິຣາຄສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ນິໂຣຘສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

໑໔໑. ‘‘ຉ, ໂວ ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປສ຺ສນ຺ຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປສ຺ສນ຺ຕິ …ເປ… ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປສ຺ສນ຺ຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ, ເຍ ເຕ ລາຠາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕຖາຣູເປຫິ ລາເຠຫິ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສາຘາຣຓໂຠຄີ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍານິ ການິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎູປສຕ຺ຖານິ [ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ (ສີ.)] ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ ຕຖາຣູເປສຸ ສີເລສຸ ສີລສາມຎ຺ຎຄຕາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ, ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ, ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄຕາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຉ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ຉສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ.

໑໔໒. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ເອຕເທວ ພຫຸລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣຕິ – ‘‘ອິຕິ ສີລໍ, ອິຕິ ສມາຘິ, ອິຕິ ປຎ຺ຎາ. ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ. ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາສວາ, ຠວາສວາ, ອວິຊ຺ຊາສວາ’’ຕິ.

໑໔໓. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຍໍ ວິຫຣຕິ ຣາຊາຄາຣເກ. ຕຕ຺ຣາປິ ສຸທໍ ຠຄວາ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາຊາຄາຣເກ ເອຕເທວ ພຫຸລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣຕິ – ‘‘ອິຕິ ສີລໍ ອິຕິ ສມາຘິ ອິຕິ ປຎ຺ຎາ. ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ. ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາສວາ, ຠວາສວາ, ອວິຊ຺ຊາສວາ’’ຕິ.

໑໔໔. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຍໍ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ນາຬນ຺ທາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ນາຬນ຺ທາ ຕທວສຣິ, ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ນາຬນ຺ທາຍໍ ວິຫຣຕິ ປາວາຣິກມ຺ພວເນ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕສີຫນາໂທ

໑໔໕. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ; ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເຈຕຣຫິ ວິຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ຍທິທໍ ສມ຺ໂພຘິຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຸຬາຣາ ໂຂ ເຕ ອຍໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອາສຠີ ວາຈາ [ອາສຠິວາຈາ (ສ຺ຍາ.)] ຠາສິຕາ, ເອກໍໂສ ຄຫິໂຕ, ສີຫນາໂທ ນທິໂຕ – ‘ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ; ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເຈຕຣຫິ ວິຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ຍທິທໍ ສມ຺ໂພຘິຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ເຕ [ກິໍ ນຸ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຍ ເຕ ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕາ – ‘ເອວໍສີລາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ກິໍ ປນ ເຕ [ກິໍ ປນ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຍ ເຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕາ – ‘ເອວໍສີລາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ ເອວໍປຎ຺ຎາ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິຕິປີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຫໍ ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ – ‘‘ເອວໍສີໂລ ຠຄວາ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍປຎ຺ໂຎ ເອວໍວິຫາຣີ ເອວໍວິມຸຕ຺ໂຕ ຠຄວາ ອິຕິປີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເອຕ຺ຖ ຈ ຫິ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘສຸ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ [ເຈໂຕປຣິຎ຺ຎາຍຎາຓໍ (ສ຺ຍາ.), ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິຍາຍຎາຓໍ (ກ.)] ນຕ຺ຖິ. ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ເຕ ອຍໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຸຬາຣາ ອາສຠີ ວາຈາ ຠາສິຕາ, ເອກໍໂສ ຄຫິໂຕ, ສີຫນາໂທ ນທິໂຕ – ‘ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ; ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເຈຕຣຫິ ວິຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ຍທິທໍ ສມ຺ໂພຘິຍ’’’ນ຺ຕິ?

໑໔໖. ‘‘ນ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘສຸ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ອຕ຺ຖິ, ອປິ ຈ ເມ ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ ວິທິໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ທຬ຺ຫຸທ຺ຘາປໍ ທຬ຺ຫປາກາຣໂຕຣຓໍ ເອກທ຺ວາຣໍ, ຕຕ຺ຣສ຺ສ ໂທວາຣິໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ອຎ຺ຎາຕານໍ ນິວາເຣຕາ ຎາຕານໍ ປເວເສຕາ. ໂສ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ອນຸປຣິຍາຍປຖໍ [ອນຸຈຣິຍາຍປຖໍ (ສ຺ຍາ.)] ອນຸກ຺ກມມາໂນ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປາກາຣສນ຺ຘິໍ ວາ ປາກາຣວິວຣໍ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ພິຬາຣນິກ຺ຂມນມຕ຺ຕມ຺ປິ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ [ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ (ສ຺ຍາ.)] – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ໂອຬາຣິກາ ປາຓາ ອິມໍ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕິ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ວາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິມິນາວ ທ຺ວາເຣນ ປວິສນ຺ຕິ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ວາ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ ວິທິໂຕ – ‘ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິໍສຸ. ເຍປິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ. ຠຄວາປິ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’’ຕິ.

໑໔໗. ຕຕ຺ຣປິ ສຸທໍ ຠຄວາ ນາຬນ຺ທາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປາວາຣິກມ຺ພວເນ ເອຕເທວ ພຫຸລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣຕິ – ‘‘ອິຕິ ສີລໍ, ອິຕິ ສມາຘິ, ອິຕິ ປຎ຺ຎາ. ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ. ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາສວາ, ຠວາສວາ, ອວິຊ຺ຊາສວາ’’ຕິ.

ທຸສ຺ສີລອາທີນວາ

໑໔໘. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນາຬນ຺ທາຍໍ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ປາຏລິຄາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ປາຏລິຄາໂມ ຕທວສຣິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ປາຏລິຄາມິກາ ອຸປາສກາ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ປາຏລິຄາມໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ປາຏລິຄາມິກາ ອຸປາສກາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ປາຏລິຄາມິກາ ອຸປາສກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອາວສຖາຄາຣ’’ນ຺ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ປາຏລິຄາມິກາ ອຸປາສກາ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ອາວສຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ [ສພ຺ພສນ຺ຖຣິຕໍ ສຕ຺ຖຕໍ (ສ຺ຍາ.), ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖຕໍ (ກ.)] ອາວສຖາຄາຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸທກມຓິກໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເຕລປທີປໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ປາຏລິຄາມິກາ ອຸປາສກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ສພ຺ພສນ຺ຖຣິສນ຺ຖຕໍ [ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)], ຠນ຺ເຕ, ອາວສຖາຄາຣໍ, ອາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ອຸທກມຓິໂກ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ, ເຕລປທີໂປ ອາໂຣປິໂຕ; ຍສ຺ສທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ [ອິທໍ ປທໍ ວິນຍມຫາວຄ຺ຄ ນ ທິສ຺ສຕິ]. ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ອາວສຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອາວສຖາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ [ປຸຣຕ຺ຖິມາຠິມຸໂຂ (ກ.)] ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ໂຂ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອາວສຖາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທິ ຠຄວນ຺ຕເມວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ. ປາຏລິຄາມິກາປິ ໂຂ ອຸປາສກາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອາວສຖາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຈ຺ຉິມາຠິມຸຂາ ນິສີທິໍສຸ ຠຄວນ຺ຕເມວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ.

໑໔໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປາຏລິຄາມິເກ ອຸປາສເກ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຄຫປຕໂຍ, ອາທີນວາ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ທຸສ຺ສີໂລ ສີລວິປນ຺ໂນ ປມາທາຘິກຣຓໍ ມຫຕິໍ ໂຠຄຊານິໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕໂຍ, ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ປາປໂກ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕໂຍ, ທຸສ຺ສີໂລ ສີລວິປນ຺ໂນ ຍຎ຺ຎເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ – ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ – ອວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມຕິ ມງ຺ກຸຠູໂຕ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕໂຍ, ທຸສ຺ສີໂລ ສີລວິປນ຺ໂນ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລງ຺ກໂຣຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕໂຍ, ທຸສ຺ສີໂລ ສີລວິປນ຺ໂນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ປຎ຺ຈ ອາທີນວາ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ.

ສີລວນ຺ຕອານິສໍສ

໑໕໐. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຄຫປຕໂຍ, ອານິສໍສາ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອປ຺ປມາທາຘິກຣຓໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕໂຍ, ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕໂຍ, ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຍຎ຺ຎເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ – ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ ວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມຕິ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕໂຍ, ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລງ຺ກໂຣຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕໂຍ, ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ປຎ຺ຈ ອານິສໍສາ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍາ’’ຕິ.

໑໕໑. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປາຏລິຄາມິເກ ອຸປາສເກ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຣຕ຺ຕິ, ຍສ຺ສທານິ ຕຸມ຺ເຫ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ປາຏລິຄາມິກາ ອຸປາສກາ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ປາຏລິຄາມິເກສຸ ອຸປາສເກສຸ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປາວິສິ.

ປາຏລິປຸຕ຺ຕນຄຣມາປນໍ

໑໕໒. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ [ສຸນີຘວສ຺ສກາຣາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ ປາຏລິຄາເມ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕິ ວຊ຺ຊີນໍ ປຏິພາຫາຍ. ເຕນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ເທວຕາໂຍ ສຫສ຺ເສວ [ສຫສ຺ສສ຺ເສວ (ສີ. ປີ. ກ.), ສຫສ຺ສເສວ (ຏີກາຍໍ ປາຐນ຺ຕຣໍ), ສຫສ຺ສສຫສ຺ເສວ (ອຸທານຏ຺ຐກຖາ)] ປາຏລິຄາເມ ວຕ຺ຖູນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ວຕ຺ຖູນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ມເຫສກ຺ຂານໍ ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ຎໍ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ມຊ຺ຌິມາ ເທວຕາ ວຕ຺ຖູນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ມຊ຺ຌິມານໍ ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ຎໍ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ນີຈາ ເທວຕາ ວຕ຺ຖູນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນີຈານໍ ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ຎໍ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ຕາ ເທວຕາໂຍ ສຫສ຺ເສວ ປາຏລິຄາເມ ວຕ຺ຖູນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິໂຍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເກ ນຸ ໂຂ [ໂກ ນຸ ໂຂ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)], ອານນ຺ທ, ປາຏລິຄາເມ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕີ’’ຕິ [ມາເປຕີຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)]? ‘‘ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ, ຠນ຺ເຕ, ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ ປາຏລິຄາເມ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕິ ວຊ຺ຊີນໍ ປຏິພາຫາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ເທເວຫິ ຕາວຕິໍເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ ປາຏລິຄາເມ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕິ ວຊ຺ຊີນໍ ປຏິພາຫາຍ. ອິຘາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອທ຺ທສໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສມ຺ພຫຸລາ ເທວຕາໂຍ ສຫສ຺ເສວ ປາຏລິຄາເມ ວຕ຺ຖູນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິໂຍ. ຍສ຺ມິໍ, ອານນ຺ທ, ປເທເສ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ວຕ຺ຖູນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ມເຫສກ຺ຂານໍ ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ຎໍ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ມຊ຺ຌິມາ ເທວຕາ ວຕ຺ຖູນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ມຊ຺ຌິມານໍ ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ຎໍ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ນີຈາ ເທວຕາ ວຕ຺ຖູນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນີຈານໍ ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ຎໍ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ. ຍາວຕາ, ອານນ຺ທ, ອຣິຍໍ ອາຍຕນໍ ຍາວຕາ ວຓິປ຺ປໂຖ ອິທໍ ອຄ຺ຄນຄຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ປຸຏເຠທນໍ. ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕໂຍ ອນ຺ຕຣາຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ – ອຄ຺ຄິໂຕ ວາ ອຸທກໂຕ ວາ ມິຖຸເຠທາ ວາ’’ຕິ.

໑໕໓. ອຖ ໂຂ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ, ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອຊ຺ຊຕນາຍ ຠຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ເຍນ ສໂກ ອາວສໂຖ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສເກ ອາວສເຖ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສຸໍ – ‘‘ກາໂລ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣານໍ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕານໍ ອາວສໂຖ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສຸໍ ສມ຺ປວາເຣສຸໍ. ອຖ ໂຂ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ສຸນິຘວສ຺ສກາເຣ ມຄຘມຫາມຕ຺ເຕ ຠຄວາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອນຸໂມທິ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ກປ຺ເປຕິ, ວາສໍ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິໂຍ;

ສີລວນ຺ເຕຕ຺ຖ ໂຠເຊຕ຺ວາ, ສຎ຺ຎເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ [ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ (ສ຺ຍາ.)].

‘‘ຍາ ຕຕ຺ຖ ເທວຕາ ອາສຸໍ, ຕາສໍ ທກ຺ຂິຓມາທິເສ;

ຕາ ປູຊິຕາ ປູຊຍນ຺ຕິ [ປູຊິຕາ ປູຊຍນ຺ຕິ ນໍ (ກ.)], ມານິຕາ ມານຍນ຺ຕິ ນໍ.

‘‘ຕໂຕ ນໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍວ ໂອຣສໍ;

ເທວຕານຸກມ຺ປິໂຕ ໂປໂສ, ສທາ ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຸນິຘວສ຺ສກາເຣ ມຄຘມຫາມຕ຺ເຕ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

໑໕໔. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ – ‘‘ເຍນຊ຺ຊ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕິ, ຕໍ ໂຄຕມທ຺ວາຣໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຍນ ຕິຕ຺ເຖນ ຄງ຺ຄໍ ນທິໍ ຕຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ໂຄຕມຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິ, ຕໍ ໂຄຕມທ຺ວາຣໍ ນາມ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ຄງ຺ຄາ ນທີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຄງ຺ຄາ ນທີ ປູຣາ ໂຫຕິ ສມຕິຕ຺ຕິກາ ກາກເປຍ຺ຍາ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ມນຸສ຺ສາ ນາວໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຸຬຸມ຺ປໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ອປາຣາ [ປາຣາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.), ໂອຣາ (ວິ. ມຫາວຄ຺ຄ)], ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ – ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂອຣິມຕີເຣ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ປາຣິມຕີເຣ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສິ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນາວໍ ປຣິເຍສນ຺ເຕ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຸຬຸມ຺ປໍ ປຣິເຍສນ຺ເຕ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕ ອປາຣາ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸກາເມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ເຍ ຕຣນ຺ຕິ ອຓ຺ຓວໍ ສຣໍ, ເສຕຸໍ ກຕ຺ວານ ວິສຊ຺ຊ ປລ຺ລລານິ;

ກຸລ຺ລຎ຺ຫິ ຊໂນ ພນ຺ຘຕິ [ກຸລ຺ລໍ ຊໂນ ຈ ພນ຺ຘຕິ (ສ຺ຍາ.), ກຸລ຺ລໍ ຫິ ຊໂນ ປພນ຺ຘຕິ (ສີ. ປີ. ກ.)], ຕິຓ຺ຓາ [ນິຕິຓ຺ຓາ, ນ ຕິຓ຺ຓາ (ກ.)] ເມຘາວິໂນ ຊນາ’’ຕິ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ.

ອຣິຍສຈ຺ຈກຖາ

໑໕໕. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ໂກຏິຄາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ໂກຏິຄາໂມ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ໂກຏິຄາເມ ວິຫຣຕິ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ກຕເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ? ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ທຸກ຺ຂສມຸທຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ [ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ (ສ຺ຍາ.)] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ [ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ (ສ຺ຍາ.)] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ຂີຓາ ຠວເນຕ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ, ຍຖາຠູຕໍ ອທສ຺ສນາ;

ສໍສິຕໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ຕາສຸ ຕາສ຺ເວວ ຊາຕິສຸ.

ຕານິ ເອຕານິ ທິຏ຺ຐານິ, ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ;

ອຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ມູລໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣປິ ສຸທໍ ຠຄວາ ໂກຏິຄາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອຕເທວ ພຫຸລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣຕິ – ‘‘ອິຕິ ສີລໍ, ອິຕິ ສມາຘິ, ອິຕິ ປຎ຺ຎາ. ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ. ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາສວາ, ຠວາສວາ, ອວິຊ຺ຊາສວາ’’ຕິ.

ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ

໑໕໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ໂກຏິຄາເມ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ນາຕິກາ [ນາທິກາ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເຕນຸປງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ນາຕິກາ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣປິ ສຸທໍ ຠຄວາ ນາຕິເກ ວິຫຣຕິ ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຬ຺ໂຫ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ນາຕິເກ ກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ? ນນ຺ທາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນີ ນາຕິເກ ກາລງ຺ກຕາ, ຕສ຺ສາ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ? ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ນາຕິເກ ກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ? ສຸຊາຕາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສິກາ ນາຕິເກ ກາລງ຺ກຕາ, ຕສ຺ສາ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ? ກຸກ຺ກຸໂຏ [ກກຸໂຘ (ສ຺ຍາ.)] ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ນາຕິເກ ກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ? ກາຬິມ຺ໂພ [ກາລິງ຺ໂຄ (ປີ.), ກາຣຬິມ຺ໂພ (ສ຺ຍາ.)] ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ…ເປ… ນິກໂຏ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ… ກຏິສ຺ສໂຫ [ກຏິສ຺ສໂຠ (ສີ. ປີ.)] ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ… ຕຸຏ຺ໂຐ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ… ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ… ຠທ຺ໂທ [ຠໂຏ (ສ຺ຍາ.)] ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ… ສຸຠທ຺ໂທ [ສຸຠໂຏ (ສ຺ຍາ.)] ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ນາຕິເກ ກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ?

໑໕໗. ‘‘ສາຬ຺ໂຫ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ນນ຺ທາ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນີ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິນີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ສຸທຕ຺ໂຕ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສໂກ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ສຸຊາຕາ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສິກາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ [ປຣາຍນາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)]. ກຸກ຺ກຸໂຏ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສໂກ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ກາຬິມ຺ໂພ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສໂກ…ເປ… ນິກໂຏ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສໂກ… ກຏິສ຺ສໂຫ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສໂກ… ຕຸຏ຺ໂຐ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສໂກ … ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສໂກ… ຠທ຺ໂທ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສໂກ… ສຸຠທ຺ໂທ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສໂກ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ປໂຣປຎ຺ຎາສໍ, ອານນ຺ທ, ນາຕິເກ ອຸປາສກາ ກາລງ຺ກຕາ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ສາຘິກາ ນວຸຕິ [ຉາຘິກາ ນວຸຕິ (ສ຺ຍາ.)], ອານນ຺ທ, ນາຕິເກ ອຸປາສກາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິໂນ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສາຕິເຣການິ [ທສາຕິເຣການິ (ສ຺ຍາ.)], ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈສຕານິ ນາຕິເກ ອຸປາສກາ ກາລງ຺ກຕາ, ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ.

ຘມ຺ມາທາສຘມ຺ມປຣິຍາຍາ

໑໕໘. ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ກາລງ຺ກເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ມິໍເຍວ [ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ເຈ (ສີ. ປີ.), ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ໂຂ (ສ຺ຍາ.)] ກາລງ຺ກເຕ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຖ, ວິເຫສາ ເຫສາ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ຘມ຺ມາທາສໍ ນາມ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ອາກງ຺ຂມາໂນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ຂີຓນິຣໂຍມ຺ຫິ ຂີຓຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ຂີຓເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ຂີຓາປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນຫມສ຺ມິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’ຕິ.

໑໕໙. ‘‘ກຕໂມ ຈ ໂສ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມາທາໂສ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ອາກງ຺ຂມາໂນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ຂີຓນິຣໂຍມ຺ຫິ ຂີຓຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ຂີຓເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ຂີຓາປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນຫມສ຺ມິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’ຕິ?

‘‘ອິຘານນ຺ທ, ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ.

‘‘ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ.

‘‘ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ, ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ອຂຓ຺ເຑຫິ ອຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ອສພເລຫິ ອກມ຺ມາເສຫິ ຠຸຊິສ຺ເສຫິ ວິຎ຺ຎູປສຕ຺ເຖຫິ ອປຣາມຏ຺ເຐຫິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິເກຫິ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ ໂສ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມາທາໂສ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ອາກງ຺ຂມາໂນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ຂີຓນິຣໂຍມ຺ຫິ ຂີຓຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ຂີຓເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ຂີຓາປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນຫມສ຺ມິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣປິ ສຸທໍ ຠຄວາ ນາຕິເກ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ ເອຕເທວ ພຫຸລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣຕິ –

‘‘ອິຕິ ສີລໍ ອິຕິ ສມາຘິ ອິຕິ ປຎ຺ຎາ. ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ. ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາສວາ, ຠວາສວາ, ອວິຊ຺ຊາສວາ’’ຕິ.

໑໖໐. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນາຕິເກ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ເວສາລີ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ເວສາລີ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ອມ຺ພປາລິວເນ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ສໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫເຣຍ຺ຍ ສມ຺ປຊາໂນ, ອຍໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ…ເປ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ສໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫເຣຍ຺ຍ ສມ຺ປຊາໂນ, ອຍໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ’’ຕິ.

ອມ຺ພປາລີຄຓິກາ

໑໖໑. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອມ຺ພປາລີ ຄຓິກາ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ເວສາລິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຍ຺ຫໍ ອມ຺ພວເນ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອມ຺ພປາລີ ຄຓິກາ ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ຠທ຺ທໍ ຠທ຺ທໍ ຍານໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຠທ຺ເທຫິ ຠທ຺ເທຫິ ຍາເນຫິ ເວສາລິຍາ ນິຍ຺ຍາສິ. ເຍນ ສໂກ ອາຣາໂມ ເຕນ ປາຍາສິ. ຍາວຕິກາ ຍານສ຺ສ ຠູມິ, ຍາເນນ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍານາ ປຈ຺ໂຈໂຣຫິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິກາວ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອມ຺ພປາລິໍ ຄຓິກໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ອຖ ໂຂ ອມ຺ພປາລີ ຄຓິກາ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິຕາ ສມາທປິຕາ ສມຸຕ຺ເຕຊິຕາ ສມ຺ປຫໍສິຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ອມ຺ພປາລີ ຄຓິກາ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ເວສາລິກາ ລິຈ຺ຉວີ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ເວສາລິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ອມ຺ພປາລິວເນ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ຠທ຺ທານິ ຠທ຺ທານິ ຍານານິ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ຠທ຺ທໍ ຠທ຺ທໍ ຍານໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຠທ຺ເທຫິ ຠທ຺ເທຫິ ຍາເນຫິ ເວສາລິຍາ ນິຍ຺ຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ເອກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ນີລາ ໂຫນ຺ຕິ ນີລວຓ຺ຓາ ນີລວຕ຺ຖາ ນີລາລງ຺ກາຣາ, ເອກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ປີຕາ ໂຫນ຺ຕິ ປີຕວຓ຺ຓາ ປີຕວຕ຺ຖາ ປີຕາລງ຺ກາຣາ, ເອກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ໂລຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ໂລຫິຕວຓ຺ຓາ ໂລຫິຕວຕ຺ຖາ ໂລຫິຕາລງ຺ກາຣາ, ເອກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ໂອທາຕາ ໂຫນ຺ຕິ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ໂອທາຕາລງ຺ກາຣາ. ອຖ ໂຂ ອມ຺ພປາລີ ຄຓິກາ ທຫຣານໍ ທຫຣານໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ອກ຺ເຂນ ອກ຺ຂໍ ຈກ຺ເກນ ຈກ຺ກໍ ຍຸເຄນ ຍຸຄໍ ປຏິວຏ຺ເຏສິ [ປຣິວຕ຺ເຕສິ (ວິ. ມຫາວຄ຺ຄ)]. ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ອມ຺ພປາລິໍ ຄຓິກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ກິໍ, ເຊ ອມ຺ພປາລິ, ທຫຣານໍ ທຫຣານໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ອກ຺ເຂນ ອກ຺ຂໍ ຈກ຺ເກນ ຈກ຺ກໍ ຍຸເຄນ ຍຸຄໍ ປຏິວຏ຺ເຏສີ’’ຕິ? ‘‘ຕຖາ ຫິ ປນ ເມ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕາ, ຠຄວາ ນິມນ຺ຕິໂຕ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາ’’ຕິ. ‘‘ເທຫິ, ເຊ ອມ຺ພປາລິ, ເອຕໍ [ເອກໍ (ກ.)] ຠຕ຺ຕໍ ສຕສຫສ຺ເສນາ’’ຕິ. ‘‘ສເຈປິ ເມ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕາ, ເວສາລິໍ ສາຫາຣໍ ທສ຺ສຖ [ທຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ (ວິ. ມຫາວຄ຺ຄ)], ເອວມຫໍ ຕໍ [ເອວມ຺ປິ ມຫນ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ.), ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ (ສີ. ປີ.)] ຠຕ຺ຕໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ [ເນວ ທຊ຺ຊາຫໍ ຕໍ ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ (ວິ. ມຫາວຄ຺ຄ)]. ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ອງ຺ຄຸລິໍ ໂຜເຏສຸໍ – ‘‘ຊິຕມ຺ຫ [ຊິຕມ຺ຫາ (ພຫູສຸ)] ວຕ ໂຠ ອມ຺ພກາຍ, ຊິຕມ຺ຫ ວຕ ໂຠ ອມ຺ພກາຍາ’’ຕິ [‘‘ຊິຕມ຺ຫາ ວຕ ໂຠ ອມ຺ພປາລິກາຍ ວຎ຺ຈິຕມ຺ຫາ ວຕ ໂຠ ອມ຺ພປາລິກາຍາ’’ຕິ (ສ຺ຍາ.)].

ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເຍນ ອມ຺ພປາລິວນໍ ເຕນ ປາຍິໍສຸ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ. ທິສ຺ວານ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຍສໍ [ເຍຫິ (ວິ. ມຫາວຄ຺ຄ)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ໂອໂລເກຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ລິຈ຺ຉວິປຣິສໍ; ອປໂລເກຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ລິຈ຺ຉວິປຣິສໍ; ອຸປສໍຫຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ລິຈ຺ຉວິປຣິສໍ – ຕາວຕິໍສສທິສ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ຍາວຕິກາ ຍານສ຺ສ ຠູມິ, ຍາເນນ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍານາ ປຈ຺ໂຈໂຣຫິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິກາວ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ຠຄວາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິຕາ ສມາທປິຕາ ສມຸຕ຺ເຕຊິຕາ ສມ຺ປຫໍສິຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຘິວຸຕ຺ຖໍ [ອຘິວາສິຕໍ (ສ຺ຍາ.)] ໂຂ ເມ, ລິຈ຺ຉວີ, ສ຺ວາຕນາຍ ອມ຺ພປາລິຍາ ຄຓິກາຍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ອງ຺ຄຸລິໍ ໂຜເຏສຸໍ – ‘‘ຊິຕມ຺ຫ ວຕ ໂຠ ອມ຺ພກາຍ, ຊິຕມ຺ຫ ວຕ ໂຠ ອມ຺ພກາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

໑໖໒. ອຖ ໂຂ ອມ຺ພປາລີ ຄຓິກາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ສເກ ອາຣາເມ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ – ‘‘ກາໂລ, ຠນ຺ເຕ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ອມ຺ພປາລິຍາ ຄຓິກາຍ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ອມ຺ພປາລີ ຄຓິກາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ. ອຖ ໂຂ ອມ຺ພປາລີ ຄຓິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ອມ຺ພປາລີ ຄຓິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຣາມໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ອາຣາມໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອມ຺ພປາລິໍ ຄຓິກໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ຕຕ຺ຣປິ ສຸທໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອມ຺ພປາລິວເນ ເອຕເທວ ພຫຸລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣຕິ – ‘‘ອິຕິ ສີລໍ, ອິຕິ ສມາຘິ, ອິຕິ ປຎ຺ຎາ. ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ. ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາສວາ, ຠວາສວາ, ອວິຊ຺ຊາສວາ’’ຕິ.

ເວຬຸວຄາມວສ຺ສູປຄມນໍ

໑໖໓. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອມ຺ພປາລິວເນ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ເວຬຸວຄາມໂກ [ເພຬຸວຄາມໂກ (ສີ. ປີ.)] ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ເວຬຸວຄາມໂກ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ເວຬຸວຄາມເກ ວິຫຣຕິ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມນ຺ຕາ ເວສາລິໍ ຍຖາມິຕ຺ຕໍ ຍຖາສນ຺ທິຏ຺ຐໍ ຍຖາສມ຺ຠຕ຺ຕໍ ວສ຺ສໍ ອຸເປຖ [ອຸປຄຈ຺ຉຖ (ສ຺ຍາ.)]. ອຫໍ ປນ ອິເຘວ ເວຬຸວຄາມເກ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ເວສາລິໍ ຍຖາມິຕ຺ຕໍ ຍຖາສນ຺ທິຏ຺ຐໍ ຍຖາສມ຺ຠຕ຺ຕໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຠຄວາ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ເວຬຸວຄາມເກ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ.

໑໖໔. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ວສ຺ສູປຄຕສ຺ສ ຂໂຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ພາຬ຺ຫາ ເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ມາຣຓນ຺ຕິກາ. ຕາ ສຸທໍ ຠຄວາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສສິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນ ໂຂ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍ຺ວາຫໍ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ອນປໂລເກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍໍ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ອາພາຘໍ ວີຣິເຍນ ປຏິປຓາເມຕ຺ວາ ຊີວິຕສງ຺ຂາຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕໍ ອາພາຘໍ ວີຣິເຍນ ປຏິປຓາເມຕ຺ວາ ຊີວິຕສງ຺ຂາຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ວິຫາສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ໂສ ອາພາໂຘ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ [ຄິລານວຸຏ຺ຐິໂຕ (ສທ຺ທນີຕິ)] ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ວິຫາຣປຈ຺ຉາຍາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຜາສຸ; ທິຏ຺ຐໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຂມນີຍໍ, ອປິ ຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມຘຸຣກຊາໂຕ ວິຍ ກາໂຍ. ທິສາປິ ເມ ນ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕິ; ຘມ຺ມາປິ ມໍ ນ ປຏິຠນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ເຄລຎ຺ເຎນ, ອປິ ຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຫສິ ກາຈິເທວ ອສ຺ສາສມຕ຺ຕາ – ‘ນ ຕາວ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ນ ຍາວ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ກິຎ຺ຈິເທວ ອຸທາຫຣຕີ’’’ຕິ.

໑໖໕. ‘‘ກິໍ ປນານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ມຍິ ປຈ຺ຈາສີສຕິ [ປຈ຺ຈາສິໍສຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)]? ເທສິໂຕ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ອນນ຺ຕຣໍ ອພາຫິຣໍ ກຣິຕ຺ວາ. ນຕ຺ຖານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິ. ຍສ຺ສ ນູນ, ອານນ຺ທ, ເອວມສ຺ສ – ‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ວາ ‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’ຕິ ວາ, ໂສ ນູນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ກິຎ຺ຈິເທວ ອຸທາຫເຣຍ຺ຍ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ວາ ‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’ຕິ ວາ. ສກິໍ [ກິໍ (ສີ. ປີ.)], ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ກິຎ຺ຈິເທວ ອຸທາຫຣິສ຺ສຕິ. ອຫໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ຊິຓ຺ໂຓ ວຸທ຺ໂຘ ມຫລ຺ລໂກ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອາສີຕິໂກ ເມ ວໂຍ ວຕ຺ຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ຊຊ຺ຊຣສກຏໍ ເວຐມິສ຺ສເກນ [ເວຬຸມິສ຺ສເກນ (ສ຺ຍາ.), ເວຆມິສ຺ສເກນ (ປີ.), ເວຘມິສ຺ສເກນ, ເວຂມິສ຺ສເກນ (ກ.)] ຍາເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເວຐມິສ຺ສເກນ ມຎ຺ເຎ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາໂຍ ຍາເປຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອານນ຺ທ, ສມເຍ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ເອກຈ຺ຈານໍ ເວທນານໍ ນິໂຣຘາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຜາສຸຕໂຣ, ອານນ຺ທ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາໂຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ອຕ຺ຕທີປາ ວິຫຣຖ ອຕ຺ຕສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ, ຘມ຺ມທີປາ ຘມ຺ມສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ. ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕທີໂປ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ, ຘມ຺ມທີໂປ ຘມ຺ມສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເວທນາສຸ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ…ເປ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕທີໂປ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ, ຘມ຺ມທີໂປ ຘມ຺ມສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ອານນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ວາ ມມ ວາ ອຈ຺ຈເຍນ ອຕ຺ຕທີປາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ, ຘມ຺ມທີປາ ຘມ຺ມສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ, ຕມຕຄ຺ເຄ ເມ ເຕ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ເຍ ເກຈິ ສິກ຺ຂາກາມາ’’ຕິ.

ທຸຕິຍຠາຓວາໂຣ.

ນິມິຕ຺ໂຕຠາສກຖາ

໑໖໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຓ຺ຫາຫິ, ອານນ຺ທ, ນິສີທນໍ, ເຍນ ຈາປາລໍ ເຈຕິຍໍ [ປາວາລໍ (ເຈຕິຍໍ (ສ຺ຍາ.)] ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ທິວາ ວິຫາຣາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ນິສີທນໍ ອາທາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ຈາປາລໍ ເຈຕິຍໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

໑໖໗. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຣມຓີຍາ, ອານນ຺ທ, ເວສາລີ, ຣມຓີຍໍ ອຸເທນໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ໂຄຕມກໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ສຕ຺ຕມ຺ພໍ [ສຕ຺ຕມ຺ພກໍ (ປີ.)] ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ພຫຸປຸຕ຺ຕໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ສາຣນ຺ທທໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ຈາປາລໍ ເຈຕິຍໍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ [ອາກງ຺ຂມາໂນ (?)], ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວຕາ ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕ ກຍິຣມາເນ ໂອຬາຣິເກ ໂອຠາເສ ກຍິຣມາເນ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ; ນ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິ – ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ, ຍຖາ ຕໍ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຣມຓີຍາ, ອານນ຺ທ, ເວສາລີ, ຣມຓີຍໍ ອຸເທນໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ໂຄຕມກໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ສຕ຺ຕມ຺ພໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ພຫຸປຸຕ຺ຕໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ສາຣນ຺ທທໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ຈາປາລໍ ເຈຕິຍໍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວຕາ ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕ ກຍິຣມາເນ ໂອຬາຣິເກ ໂອຠາເສ ກຍິຣມາເນ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ; ນ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິ – ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ, ຍຖາ ຕໍ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຍສ຺ສທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ.

ມາຣຍາຈນກຖາ

໑໖໘. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອານນ຺ເທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານກາໂລ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ວາຈາ – ‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ຠິກ຺ຂູ ນ ສາວກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີ [ອຸຕ຺ຕານິໍ (ກ.), ອຸຕ຺ຕານິ (ສີ. ປີ.)] ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເອຕຣຫິ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສາວກາ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ປຣິນິພ຺ພາຕຸທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານກາໂລທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ.

‘‘ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ວາຈາ – ‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ສາວິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນິໂຍ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເອຕຣຫິ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຠຄວໂຕ ສາວິກາ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນິໂຍ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ປຣິນິພ຺ພາຕຸທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານກາໂລທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ.

‘‘ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ວາຈາ – ‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ອຸປາສກາ ນ ສາວກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເອຕຣຫິ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສກາ ຠຄວໂຕ ສາວກາ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ປຣິນິພ຺ພາຕຸທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານກາໂລທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ.

‘‘ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ວາຈາ – ‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ອຸປາສິກາ ນ ສາວິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນິໂຍ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເອຕຣຫິ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສິກາ ຠຄວໂຕ ສາວິກາ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນິໂຍ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ປຣິນິພ຺ພາຕຸທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານກາໂລທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ.

‘‘ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ວາຈາ – ‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ອິທ຺ຘໍ ເຈວ ຠວິສ຺ສຕິ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕ’ນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອິທ຺ຘໍ ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ, ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ. ປຣິນິພ຺ພາຕຸທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານກາໂລທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ໂຫຫິ, ນ ຈິຣໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອາຍຸສງ຺ຂາຣໂອສ຺ສຊ຺ຊນໍ

໑໖໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຈາປາເລ ເຈຕິເຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊິ. ໂອສ຺ສຏ຺ເຐ ຈ ຠຄວຕາ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ມຫາຠູມິຈາໂລ ອໂຫສິ ຠິໍສນໂກ ສໂລມຫໍໂສ [ໂລມຫໍໂສ (ສ຺ຍາ.)], ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍ [ເທວທຸທ຺ຣຠິໂຍ (ກ.)] ຈ ຜລິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈ ສມ຺ຠວໍ, ຠວສງ຺ຂາຣມວສ຺ສຊິ ມຸນິ;

ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ, ອຠິນ຺ທິ ກວຈມິວຕ຺ຕສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາຠູມິຈາລເຫຕຸ

໑໗໐. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ມຫາ ວຕາຍໍ ຠູມິຈາໂລ; ສຸມຫາ ວຕາຍໍ ຠູມິຈາໂລ ຠິໍສນໂກ ສໂລມຫໍໂສ; ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍ ຈ ຜລິໍສຸ. ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’’ຕິ?

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາ ວຕາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠູມິຈາໂລ; ສຸມຫາ ວຕາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠູມິຈາໂລ ຠິໍສນໂກ ສໂລມຫໍໂສ; ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍ ຈ ຜລິໍສຸ. ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’’ຕິ?

໑໗໑. ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ເຫຕູ, ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ມຫາປຖວີ ອຸທເກ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອຸທກໍ ວາເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ວາໂຕ ອາກາສຏ຺ໂຐ. ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອານນ຺ທ, ສມໂຍ, ຍໍ ມຫາວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ. ມຫາວາຕາ ວາຍນ຺ຕາ ອຸທກໍ ກມ຺ເປນ຺ຕິ. ອຸທກໍ ກມ຺ປິຕໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ເຫຕຸ ປຐໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ສມໂຓ ວາ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ເທໂວ ວາ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ, ຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາ ປຖວີສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ໂຫຕິ, ອປ຺ປມາຓາ ອາໂປສຎ຺ຎາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕິ ສງ຺ກມ຺ເປຕິ ສມ຺ປກມ຺ເປຕິ ສມ຺ປເວເຘຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ເຫຕຸ ທຸຕິໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ເຫຕຸ ຕຕິໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມາ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຫຕຸ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ເຫຕຸ ປຎ຺ຈໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ເຫຕຸ ຉຏ຺ໂຐ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ເຫຕຸ ສຕ຺ຕໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ເຫຕຸ ອຏ຺ຐໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ. ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐ ເຫຕູ, ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’’ຕິ.

ອຏ຺ຐ ປຣິສາ

໑໗໒. ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິມາ, ອານນ຺ທ, ປຣິສາ. ກຕມາ ອຏ຺ຐ? ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ, ຄຫປຕິປຣິສາ, ສມຓປຣິສາ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກປຣິສາ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຣາຊິກປຣິສາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ຕາວຕິໍສປຣິສາ, ມາຣປຣິສາ, ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ. ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອເນກສຕໍ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕາ. ຕຕ຺ຣປິ ມຍາ ສນ຺ນິສິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ເຈວ ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພຎ຺ຈ ສາກຈ຺ຉາ ຈ ສມາປຊ຺ຊິຕປຸພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ສໂຣ ໂຫຕິ, ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ສໂຣ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສມິ ສມາທເປມິ ສມຸຕ຺ເຕເຊມິ ສມ຺ປຫໍເສມິ. ຠາສມານຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຠາສຕິ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’ຕິ? ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍາມິ. ອນ຺ຕຣຫິຕຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’ຕິ? ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອເນກສຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ…ເປ… ຄຫປຕິປຣິສໍ… ສມຓປຣິສໍ… ຈາຕຸມຫາຣາຊິກປຣິສໍ… ຕາວຕິໍສປຣິສໍ… ມາຣປຣິສໍ… ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕາ. ຕຕ຺ຣປິ ມຍາ ສນ຺ນິສິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ເຈວ ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພຎ຺ຈ ສາກຈ຺ຉາ ຈ ສມາປຊ຺ຊິຕປຸພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ສໂຣ ໂຫຕິ, ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ສໂຣ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສມິ ສມາທເປມິ ສມຸຕ຺ເຕເຊມິ ສມ຺ປຫໍເສມິ. ຠາສມານຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຠາສຕິ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’ຕິ? ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍາມິ. ອນ຺ຕຣຫິຕຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’ຕິ? ອິມາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐ ປຣິສາ.

ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານິ

໑໗໓. ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິມານິ, ອານນ຺ທ, ອຠິຠາຍຕນານິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸມາປຸປ຺ຜໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ. ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ. ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜໍ ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ. ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ. ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ. ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ. ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂອສຘິຕາຣກາ ໂອທາຕາ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕນິທສ຺ສນາ ໂອທາຕນິຠາສາ. ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂອທາຕໍ ໂອທາຕວຓ຺ຓໍ ໂອທາຕນິທສ຺ສນໍ ໂອທາຕນິຠາສໍ. ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ. ອິມານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານິ.

ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ

໑໗໔. ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ວິໂມກ຺ຂາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ.

໑໗໕. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ອານນ຺ທ, ສມຍໍ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣາມິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມາໂຣ ປາປິມາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ; ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານກາໂລທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ –

‘‘‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ຠິກ຺ຂູ ນ ສາວກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ສາວິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນິໂຍ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ອຸປາສກາ ນ ສາວກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ອຸປາສິກາ ນ ສາວິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນິໂຍ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຠວິສ຺ສຕິ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕ’ນ຺ຕິ.

໑໗໖. ‘‘ອິທາເນວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຊ຺ຊ ຈາປາເລ ເຈຕິເຍ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມາໂຣ ປາປິມາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານກາໂລທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ວາຈາ – ‘‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ຠິກ຺ຂູ ນ ສາວກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ຍາວ ເມ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ສາວິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ຍາວ ເມ ອຸປາສກາ ນ ສາວກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ຍາວ ເມ ອຸປາສິກາ ນ ສາວິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ຍາວ ເມ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຠວິສ຺ສຕິ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ, ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕ’’ນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ, ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ. ປຣິນິພ຺ພາຕຸທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານກາໂລທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ’ຕິ.

໑໗໗. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ໂຫຫິ, ນຈິຣໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິທາເນວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຊ຺ຊ ຈາປາເລ ເຈຕິເຍ ຕຖາຄເຕນ ສເຕນ ສມ຺ປຊາເນນ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ໂອສ຺ສຏ຺ໂຐ’’ຕິ.

ອານນ຺ທຍາຈນກຖາ

໑໗໘. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອລໍທານິ, ອານນ຺ທ. ມາ ຕຖາຄຕໍ ຍາຈິ, ອກາໂລທານິ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕໍ ຍາຈນາຍາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສທ຺ທຫສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕໍ ຍາວຕຕິຍກໍ ອຠິນິປ຺ປີເຬສີ’’ຕິ? ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ. ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’’’ຕິ. ‘‘ສທ຺ທຫສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ອປຣທ຺ຘໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ຕຖາຄເຕນ ເອວໍ ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕ ກຍິຣມາເນ ໂອຬາຣິເກ ໂອຠາເສ ກຍິຣມາເນ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ນ ຕຖາຄຕໍ ຍາຈິ – ‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ, ທ຺ເວວ ເຕ ວາຈາ ຕຖາຄໂຕ ປຏິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອຖ ຕຕິຍກໍ ອຘິວາເສຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ອປຣທ຺ຘໍ.

໑໗໙. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ອານນ຺ທ, ສມຍໍ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂຂ ຕາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອາມນ຺ເຕສິໍ – ‘ຣມຓີຍໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຄຫໍ, ຣມຓີໂຍ, ອານນ຺ທ, ຄິຊ຺ຌກູໂຏ ປພ຺ພໂຕ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄເຕນ ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕ ກຍິຣມາເນ ໂອຬາຣິເກ ໂອຠາເສ ກຍິຣມາເນ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ນ ຕຖາຄຕໍ ຍາຈິ – ‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ, ທ຺ເວ ເຕ ວາຈາ ຕຖາຄໂຕ ປຏິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອຖ ຕຕິຍກໍ ອຘິວາເສຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ອປຣທ຺ຘໍ.

໑໘໐. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ອານນ຺ທ, ສມຍໍ ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ໂຄຕມນິຄ຺ໂຣເຘ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ໂຈຣປປາເຕ… ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ເວຠາຣປສ຺ເສ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓິຄຸຫາຍໍ… ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ອິສິຄິລິປສ຺ເສ ກາຬສິລາຍໍ… ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ສີຕວເນ ສປ຺ປໂສຓ຺ຑິກປພ຺ຠາເຣ… ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ຕໂປທາຣາເມ… ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ… ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ຊີວກມ຺ພວເນ… ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ມທ຺ທກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ມິຄທາເຍ ຕຕ຺ຣາປິ ໂຂ ຕາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອາມນ຺ເຕສິໍ – ‘ຣມຓີຍໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຄຫໍ, ຣມຓີໂຍ ຄິຊ຺ຌກູໂຏ ປພ຺ພໂຕ, ຣມຓີໂຍ ໂຄຕມນິຄ຺ໂຣໂຘ, ຣມຓີໂຍ ໂຈຣປປາໂຕ, ຣມຓີຍາ ເວຠາຣປສ຺ເສ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓິຄຸຫາ, ຣມຓີຍາ ອິສິຄິລິປສ຺ເສ ກາຬສິລາ, ຣມຓີໂຍ ສີຕວເນ ສປ຺ປໂສຓ຺ຑິກປພ຺ຠາໂຣ, ຣມຓີໂຍ ຕໂປທາຣາໂມ, ຣມຓີໂຍ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາໂປ, ຣມຓີຍໍ ຊີວກມ຺ພວນໍ, ຣມຓີໂຍ ມທ຺ທກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ມິຄທາໂຍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ…ເປ… ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄເຕນ ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕ ກຍິຣມາເນ ໂອຬາຣິເກ ໂອຠາເສ ກຍິຣມາເນ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ນ ຕຖາຄຕໍ ຍາຈິ – ‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ, ທ຺ເວວ ເຕ ວາຈາ ຕຖາຄໂຕ ປຏິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອຖ ຕຕິຍກໍ ອຘິວາເສຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ອປຣທ຺ຘໍ.

໑໘໑. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ອານນ຺ທ, ສມຍໍ ອິເຘວ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣາມິ ອຸເທເນ ເຈຕິເຍ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂຂ ຕາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອາມນ຺ເຕສິໍ – ‘ຣມຓີຍາ, ອານນ຺ທ, ເວສາລີ, ຣມຓີຍໍ ອຸເທນໍ ເຈຕິຍໍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄເຕນ ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕ ກຍິຣມາເນ ໂອຬາຣິເກ ໂອຠາເສ ກຍິຣມາເນ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ນ ຕຖາຄຕໍ ຍາຈິ – ‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ, ທ຺ເວວ ເຕ ວາຈາ ຕຖາຄໂຕ ປຏິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອຖ ຕຕິຍກໍ ອຘິວາເສຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ອປຣທ຺ຘໍ.

໑໘໒. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ອານນ຺ທ, ສມຍໍ ອິເຘວ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣາມິ ໂຄຕມເກ ເຈຕິເຍ …ເປ… ອິເຘວ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣາມິ ສຕ຺ຕມ຺ເພ ເຈຕິເຍ… ອິເຘວ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣາມິ ພຫຸປຸຕ຺ເຕ ເຈຕິເຍ… ອິເຘວ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣາມິ ສາຣນ຺ທເທ ເຈຕິເຍ… ອິທາເນວ ໂຂ ຕາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອຊ຺ຊ ຈາປາເລ ເຈຕິເຍ ອາມນ຺ເຕສິໍ – ‘ຣມຓີຍາ, ອານນ຺ທ, ເວສາລີ, ຣມຓີຍໍ ອຸເທນໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ໂຄຕມກໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ສຕ຺ຕມ຺ພໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ພຫຸປຸຕ຺ຕໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ສາຣນ຺ທທໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ຈາປາລໍ ເຈຕິຍໍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄເຕນ ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕ ກຍິຣມາເນ ໂອຬາຣິເກ ໂອຠາເສ ກຍິຣມາເນ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ນ ຕຖາຄຕໍ ຍາຈິ – ‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ, ທ຺ເວວ ເຕ ວາຈາ ຕຖາຄໂຕ ປຏິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອຖ ຕຕິຍກໍ ອຘິວາເສຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ອປຣທ຺ຘໍ.

໑໘໓. ‘‘ນນຸ ເອຕໍ [ເອວໍ (ສ຺ຍາ. ປີ.)], ອານນ຺ທ, ມຍາ ປຏິກຈ຺ເຈວ [ປຏິຄຈ຺ເຈວ (ສີ. ປີ.)] ອກ຺ຂາຕໍ – ‘ສພ຺ເພເຫວ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ. ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ, ອານນ຺ທ, ລພ຺ຠາ, ຍໍ ຕໍ ຊາຕໍ ຠູຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ປໂລກຘມ຺ມໍ, ຕໍ ວຕ ມາ ປລຸຊ຺ຊີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ’. ຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄເຕນ ຈຕ຺ຕໍ ວນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ປຫີນໍ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ໂອສ຺ສຏ຺ໂຐ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ, ເອກໍເສນ ວາຈາ ຠາສິຕາ – ‘ນ ຈິຣໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕຎ຺ຈ [ຕໍ ວຈນໍ (ສີ.)] ຕຖາຄໂຕ ຊີວິຕເຫຕຸ ປຸນ ປຈ຺ຈາວມິສ຺ສຕີຕິ [ປຈ຺ຈາຄມິສ຺ສຕີຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ມຫາວນໍ ກູຏາຄາຣສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ມຫາວນໍ ກູຏາຄາຣສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສນ຺ນິປາເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສນ຺ນິປຕິໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຍສ຺ສທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

໑໘໔. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ມຍາ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາ, ເຕ ໂວ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາເສວິຕພ຺ພາ ຠາເວຕພ຺ພາ ພຫຸລີກາຕພ຺ພາ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ຈ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ມຍາ ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາ, ເຍ ໂວ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາເສວິຕພ຺ພາ ຠາເວຕພ຺ພາ ພຫຸລີກາຕພ຺ພາ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ອິເມ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ມຍາ ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາ, ເຍ ໂວ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາເສວິຕພ຺ພາ ຠາເວຕພ຺ພາ ພຫຸລີກາຕພ຺ພາ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ.

໑໘໕. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຫນ຺ທທານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາມນ຺ຕຍາມິ ໂວ, ວຍຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາ, ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຖ. ນຈິຣໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ [ອິໂຕ ປຣໍ ສ຺ຍາມໂປຕ຺ຖເກ ເອວໍປິ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ –§ທຫຣາປິ ຈ ເຍ ວຸທ຺ຘາ, ເຍ ພາລາ ເຍ ຈ ປຓ຺ຑິຕາ.§ອຑ຺ຒາເຈວ ທລິທ຺ທາ ຈ, ສພ຺ເພ ມຈ຺ຈຸປຣາຍນາ.§ຍຖາປິ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ, ກຕໍ ມຕ຺ຕິກຠາຊນໍ.§ຂຸທ຺ທກຎ຺ຈ ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ, ຍຎ຺ຈ ປກ຺ກໍ ຍຎ຺ຈ ອາມກໍ.§ສພ຺ພໍ ເຠທປຣິຍນ຺ຕໍ, ເອວໍ ມຈ຺ຈານ ຊີວິຕໍ.§ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ]. –

‘‘ປຣິປກ຺ໂກ ວໂຍ ມຍ຺ຫໍ, ປຣິຕ຺ຕໍ ມມ ຊີວິຕໍ;

ປຫາຍ ໂວ ຄມິສ຺ສາມິ, ກຕໍ ເມ ສຣຓມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສຕີມນ຺ໂຕ, ສຸສີລາ ໂຫຖ ຠິກ຺ຂໂວ;

ສຸສມາຫິຕສງ຺ກປ຺ປາ, ສຈິຕ຺ຕມນຸຣກ຺ຂຖ.

‘‘ໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫສ຺ສຕິ;

ປຫາຍ ຊາຕິສໍສາຣໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ [ວິຫຣິສ຺ສຕິ (ສ຺ຍາ.), ວິເຫສ຺ສຕິ (ສີ.)].

ຕຕິໂຍ ຠາຓວາໂຣ.

ນາຄາປໂລກິຕໍ

໑໘໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນາຄາປໂລກິຕໍ ເວສາລິໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິທໍ ປຈ຺ຉິມກໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເວສາລິຍາ ທສ຺ສນໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ຠຓ຺ຑຄາໂມ [ຠຓ຺ຑຸຄາໂມ (ກ.)] ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ຠຓ຺ຑຄາໂມ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ຠຓ຺ຑຄາເມ ວິຫຣຕິ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ກຕເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ? ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມໍ ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມໍ ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ອຣິຍາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາຍ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມໍ ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ອຣິຍາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມໍ ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍໍ ສີລໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ອຣິໂຍ ສມາຘິ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ປຏິວິທ຺ໂຘ, ອຣິຍາ ປຎ຺ຎາ ອນຸພຸທ຺ຘາ ປຏິວິທ຺ຘາ, ອຣິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິ ອນຸພຸທ຺ຘາ ປຏິວິທ຺ຘາ, ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ຂີຓາ ຠວເນຕ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ສີລໍ ສມາຘິ ປຎ຺ຎາ ຈ, ວິມຸຕ຺ຕິ ຈ ອນຸຕ຺ຕຣາ;

ອນຸພຸທ຺ຘາ ອິເມ ຘມ຺ມາ, ໂຄຕເມນ ຍສສ຺ສິນາ.

‘‘ອິຕິ ພຸທ຺ໂຘ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ຘມ຺ມມກ຺ຂາສິ ຠິກ຺ຂຸນໍ;

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ສຕ຺ຖາ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາປິ ສຸທໍ ຠຄວາ ຠຓ຺ຑຄາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອຕເທວ ພຫຸລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣຕິ – ‘‘ອິຕິ ສີລໍ, ອິຕິ ສມາຘິ, ອິຕິ ປຎ຺ຎາ. ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ. ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາສວາ, ຠວາສວາ, ອວິຊ຺ຊາສວາ’’ຕິ.

ຈຕຸມຫາປເທສກຖາ

໑໘໗. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠຓ຺ຑຄາເມ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ຫຕ຺ຖິຄາໂມ, ເຍນ ອມ຺ພຄາໂມ, ເຍນ ຊມ຺ພຸຄາໂມ, ເຍນ ໂຠຄນຄຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ໂຠຄນຄຣໍ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ໂຠຄນຄເຣ ວິຫຣຕິ ອານນ຺ເທ [ສານນ຺ທເຣ (ກ.)] ເຈຕິເຍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປເທເສ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໘໘. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຍໍ ວິນໂຍ ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາເຣຕພ຺ພານິ [ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ], ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາຣິຍມານານິ [ໂອຕາຣິຍມານານິ] ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ນ ເຈວ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສຣນ຺ຕິ [ໂອຕຣນ຺ຕິ (ສີ. ປີ. ອ. ນິ. ໔.໑໘໐], ນ ຈ ວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ນ ເຈວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ; ອິມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຖ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ສຸຕ຺ເຕ ເຈວ ໂອສຣນ຺ຕິ, ວິນເຍ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ; ອິມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ມຫາປເທສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ສງ຺ໂຆ ວິຫຣຕິ ສເຖໂຣ ສປາໂມກ຺ໂຂ. ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ຆສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຍໍ ວິນໂຍ ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາເຣຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ນ ເຈວ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ນ ເຈວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ; ຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຖ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ສຸຕ຺ເຕ ເຈວ ໂອສຣນ຺ຕິ ວິນເຍ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ; ຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ສຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ມຫາປເທສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ສມ຺ພຫຸລາ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ. ເຕສໍ ເມ ເຖຣານໍ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຍໍ ວິນໂຍ ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ…ເປ… ນ ຈ ວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ນ ເຈວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ; ເຕສຎ຺ຈ ເຖຣານໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຖ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາຣິຍມານານິ…ເປ… ວິນເຍ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ; ເຕສຎ຺ຈ ເຖຣານໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ມຫາປເທສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ເອໂກ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອາຄຕາຄໂມ ຘມ຺ມຘໂຣ ວິນຍຘໂຣ ມາຕິກາຘໂຣ. ຕສ຺ສ ເມ ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຍໍ ວິນໂຍ ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາຣິຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ນ ເຈວ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ນ ເຈວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ; ຕສ຺ສ ຈ ເຖຣສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຖ. ຕານິ ຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອສາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ສຸຕ຺ເຕ ເຈວ ໂອສຣນ຺ຕິ, ວິນເຍ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ; ຕສ຺ສ ຈ ເຖຣສ຺ສ ສຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຫາປເທສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທເສ ຘາເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣປິ ສຸທໍ ຠຄວາ ໂຠຄນຄເຣ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ເທ ເຈຕິເຍ ເອຕເທວ ພຫຸລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣຕິ – ‘‘ອິຕິ ສີລໍ, ອິຕິ ສມາຘິ, ອິຕິ ປຎ຺ຎາ. ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ. ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາສວາ, ຠວາສວາ, ອວິຊ຺ຊາສວາ’’ຕິ.

ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕຈຸນ຺ທວຕ຺ຖຸ

໑໘໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ໂຠຄນຄເຣ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ປາວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ປາວາ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ປາວາຍໍ ວິຫຣຕິ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອມ຺ພວເນ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ປາວໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ປາວາຍໍ ວິຫຣຕິ ມຍ຺ຫໍ ອມ຺ພວເນ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຈຸນ຺ທໍ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ອຖ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິໂຕ ສມາທປິໂຕ ສມຸຕ຺ເຕຊິໂຕ ສມ຺ປຫໍສິໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ສເກ ນິເວສເນ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ປຫູຕຎ຺ຈ ສູກຣມທ຺ທວໍ ຠຄວໂຕ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ – ‘‘ກາໂລ, ຠນ຺ເຕ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຈຸນ຺ທໍ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍໍ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ສູກຣມທ຺ທວໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ, ເຕນ ມໍ ປຣິວິສ. ຍໍ ປນຎ຺ຎໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຍໍ ອໂຫສິ ສູກຣມທ຺ທວໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ, ເຕນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວິສິ. ຍໍ ປນຎ຺ຎໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຈຸນ຺ທໍ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍໍ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ສູກຣມທ຺ທວໍ ອວສິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ໂສພ຺ເຠ ນິຂຓາຫິ. ນາຫໍ ຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ, ຍສ຺ສ ຕໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄຕສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຍໍ ອໂຫສິ ສູກຣມທ຺ທວໍ ອວສິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ໂສພ຺ເຠ ນິຂຓິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຈຸນ຺ທໍ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

໑໙໐. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ ຂໂຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ປພາຬ຺ຫາ ເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ມາຣຓນ຺ຕິກາ. ຕາ ສຸທໍ ຠຄວາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສສິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ກຸສິນາຣາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ກມ຺ມາຣສ຺ສາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອາພາຘໍ ສມ຺ຜຸສີ ຘີໂຣ, ປພາຬ຺ຫໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ.

ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ສູກຣມທ຺ທເວນ,

ພ຺ຍາຘິປ຺ປພາຬ຺ໂຫ ອຸທປາທິ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ວິເຣຈມາໂນ [ວິຣິຈ຺ຈມາໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.), ວິຣິຎ຺ຈມາໂນ (?)] ຠຄວາ ອໂວຈ,

ຄຈ຺ຉາມຫໍ ກຸສິນາຣໍ ນຄຣນ຺ຕິ.

ປານີຍາຫຣຓໍ

໑໙໑. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ເຍນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຫິ, ກິລນ຺ໂຕສ຺ມິ, ອານນ຺ທ, ນິສີທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ປານີຍໍ ອາຫຣ, ປິປາສິໂຕສ຺ມິ, ອານນ຺ທ, ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິທານິ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ, ຕໍ ຈກ຺ກຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອຸທກໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຸຬິຕໍ ອາວິລໍ ສນ຺ທຕິ. ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ກກຸຘາ [ກກຸຖາ (ສີ. ປີ.)] ນທີ ອວິທູເຣ ອຈ຺ໂຉທກາ ສາໂຕທກາ ສີໂຕທກາ ເສໂຕທກາ [ເສຕກາ (ສີ.)] ສຸປ຺ປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ. ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ປານີຍຎ຺ຈ ປິວິສ຺ສຕິ, ຄຕ຺ຕານິ ຈ ສີຕີ [ສີຕໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ປານີຍໍ ອາຫຣ, ປິປາສິໂຕສ຺ມິ, ອານນ຺ທ, ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິທານິ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ, ຕໍ ຈກ຺ກຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອຸທກໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຸຬິຕໍ ອາວິລໍ ສນ຺ທຕິ. ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ກກຸຘາ ນທີ ອວິທູເຣ ອຈ຺ໂຉທກາ ສາໂຕທກາ ສີໂຕທກາ ເສໂຕທກາ ສຸປ຺ປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ. ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ປານີຍຎ຺ຈ ປິວິສ຺ສຕິ, ຄຕ຺ຕານິ ຈ ສີຕີກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ປານີຍໍ ອາຫຣ, ປິປາສິໂຕສ຺ມິ, ອານນ຺ທ, ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຍນ ສາ ນທິກາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ສາ ນທິກາ ຈກ຺ກຈ຺ຉິນ຺ນາ ປຣິຕ຺ຕາ ລຸຬິຕາ ອາວິລາ ສນ຺ທມານາ, ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອານນ຺ເທ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ອຈ຺ຉາ ວິປ຺ປສນ຺ນາ ອນາວິລາ ສນ຺ທິຕ຺ຖ [ສນ຺ທຕິ (ສ຺ຍາ.)]. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ສາ ນທິກາ ຈກ຺ກຈ຺ຉິນ຺ນາ ປຣິຕ຺ຕາ ລຸຬິຕາ ອາວິລາ ສນ຺ທມານາ ມຍິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ອຈ຺ຉາ ວິປ຺ປສນ຺ນາ ອນາວິລາ ສນ຺ທຕີ’’ຕິ. ປຕ຺ເຕນ ປານີຍໍ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ. ອິທານິ ສາ ຠນ຺ເຕ ນທິກາ ຈກ຺ກຈ຺ຉິນ຺ນາ ປຣິຕ຺ຕາ ລຸຬິຕາ ອາວິລາ ສນ຺ທມານາ ມຍິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ອຈ຺ຉາ ວິປ຺ປສນ຺ນາ ອນາວິລາ ສນ຺ທິຕ຺ຖ. ປິວຕຸ ຠຄວາ ປານີຍໍ ປິວຕຸ ສຸຄໂຕ ປານີຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປານີຍໍ ອປາຍິ.

ປຸກ຺ກຸສມລ຺ລປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ

໑໙໒. ເຕນ ໂຣໂຂ ປນ ສມເຍນ ປຸກ຺ກຸໂສ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ອາຬາຣສ຺ສ ກາລາມສ຺ສ ສາວໂກ ກຸສິນາຣາຍ ປາວໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ປຸກ຺ກຸໂສ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ. ທິສ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ປຸກ຺ກຸໂສ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ເຕນ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພຊິຕາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປ຺ປນ຺ໂນ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ອາຬາຣໍ ກາລາມໍ ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິກ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ສກຏສຕ຺ຖສ຺ສ [ສກຏສຕສ຺ສ (ກ.)] ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຍນ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຬາຣໍ ກາລາມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອປິ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ ອທ຺ທສາ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອທ຺ທສ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎີ ອໂຫສີ’ຕິ? ‘ເອວມາວຸໂສ’ຕິ. ‘ໂສ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎີ ສມາໂນ ຊາຄໂຣ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ ເນວ ອທ຺ທສ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ; ອປິສຸ [ອປິ ຫິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆາຏິ ຣເຊນ ໂອກິຓ຺ຓາ’ຕິ? ‘ເອວມາວຸໂສ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ສນ຺ເຕນ ວຕ ໂຠ ປພ຺ພຊິຕາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ສຎ຺ຎີ ສມາໂນ ຊາຄໂຣ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ ເນວ ທກ຺ຂຕິ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ໂສສ຺ສຕີ’ຕິ! ອາຬາເຣ ກາລາເມ ອຸຬາຣໍ ປສາທໍ ປເວເທຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີ’’ຕິ.

໑໙໓. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ປຸກ຺ກຸສ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ວາ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣໍ ວາ – ໂຍ ວາ ສຎ຺ຎີ ສມາໂນ ຊາຄໂຣ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ ເນວ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍ; ໂຍ ວາ ສຎ຺ຎີ ສມາໂນ ຊາຄໂຣ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເທເວ ຄຬຄຬາຍນ຺ເຕ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາສຸ [ວິຊ຺ຊຸຕາສຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕີສຸ ອສນິຍາ ຜລນ຺ຕິຍາ ເນວ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ວາ ສກຏສຕານິ ຉ ວາ ສກຏສຕານິ ສຕ຺ຕ ວາ ສກຏສຕານິ ອຏ຺ຐ ວາ ສກຏສຕານິ ນວ ວາ ສກຏສຕານິ [ນວ ວາ ສກຏສຕານິ ທສ ວາ ສກຏສຕານິ (ສີ.)], ສກຏສຫສ຺ສໍ ວາ ສກຏສຕສຫສ຺ສໍ ວາ. ອຖ ໂຂ ເອຕເທວ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ເຈວ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣຎ຺ຈ ໂຍ ສຎ຺ຎີ ສມາໂນ ຊາຄໂຣ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເທເວ ຄຬຄຬາຍນ຺ເຕ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາສຸ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕີສຸ ອສນິຍາ ຜລນ຺ຕິຍາ ເນວ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ເອກມິທາຫໍ, ປຸກ຺ກຸສ, ສມຍໍ ອາຕຸມາຍໍ ວິຫຣາມິ ຠຸສາຄາເຣ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເທເວ ຄຬຄຬາຍນ຺ເຕ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາສຸ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕີສຸ ອສນິຍາ ຜລນ຺ຕິຍາ ອວິທູເຣ ຠຸສາຄາຣສ຺ສ ທ຺ເວ ກສ຺ສກາ ຠາຕໂຣ ຫຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ພລິພທ຺ທາ [ພລິພທ຺ທາ (ສີ. ປີ.)]. ອຖ ໂຂ, ປຸກ຺ກຸສ, ອາຕຸມາຍ ມຫາຊນກາໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຍນ ເຕ ທ຺ເວ ກສ຺ສກາ ຠາຕໂຣ ຫຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ພລິພທ຺ທາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ໂຂ ປນາຫໍ, ປຸກ຺ກຸສ, ສມເຍນ ຠຸສາຄາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠຸສາຄາຣທ຺ວາເຣ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມາມິ. ອຖ ໂຂ, ປຸກ຺ກຸສ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ຕມ຺ຫາ ມຫາຊນກາຍາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ອຫໍ, ປຸກ຺ກຸສ, ຕໍ ປຸຣິສໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອໂສ, ອາວຸໂສ, ມຫາຊນກາໂຍ ສນ຺ນິປຕິໂຕ’ຕິ? ‘ອິທານິ, ຠນ຺ເຕ, ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເທເວ ຄຬຄຬາຍນ຺ເຕ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາສຸ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕີສຸ ອສນິຍາ ຜລນ຺ຕິຍາ ທ຺ເວ ກສ຺ສກາ ຠາຕໂຣ ຫຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ພລິພທ຺ທາ. ເອຕ຺ເຖໂສ ມຫາຊນກາໂຍ ສນ຺ນິປຕິໂຕ. ຕ຺ວໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກ຺ວ ອໂຫສີ’ຕິ? ‘ອິເຘວ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອທ຺ທສາ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອທ຺ທສ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎີ ອໂຫສີ’ຕິ? ‘ເອວມາວຸໂສ’ຕິ. ‘ໂສ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎີ ສມາໂນ ຊາຄໂຣ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເທເວ ຄຬຄຬາຍນ຺ເຕ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາສຸ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕີສຸ ອສນິຍາ ຜລນ຺ຕິຍາ ເນວ ອທ຺ທສ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສີ’ຕິ? ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ?

‘‘ອຖ ໂຂ, ປຸກ຺ກຸສ, ປຸຣິສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ສນ຺ເຕນ ວຕ ໂຠ ປພ຺ພຊິຕາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ສຎ຺ຎີ ສມາໂນ ຊາຄໂຣ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເທເວ ຄຬຄຬາຍນ຺ເຕ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາສຸ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕີສຸ ອສນິຍາ ຜລນ຺ຕິຍາ ເນວ ທກ຺ຂຕິ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ໂສສ຺ສຕີ’ຕິ [ສຸຓິສ຺ສຕິ (ສ຺ຍາ.)]. ມຍິ ອຸຬາຣໍ ປສາທໍ ປເວເທຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຸກ຺ກຸໂສ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍ ເມ ອາຬາເຣ ກາລາເມ ປສາໂທ ຕໍ ມຫາວາເຕ ວາ ໂອຜຸຓາມິ ສີຆໂສຕາຍ [ສິງ຺ຆໂສຕາຍ (ກ.)] ວາ ນທິຍາ ປວາເຫມິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ; ເອວເມວໍ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໑໙໔. ອຖ ໂຂ ປຸກ຺ກຸໂສ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ, ຠເຓ, ສິງ຺ຄີວຓ຺ຓໍ ຍຸຄມຏ຺ຐໍ ຘາຣຓີຍໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ປຸກ຺ກຸສສ຺ສ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ສິງ຺ຄີວຓ຺ຓໍ ຍຸຄມຏ຺ຐໍ ຘາຣຓີຍໍ ອາຫຣິ [ອາຫຣສິ (ກ.)]. ອຖ ໂຂ ປຸກ຺ກຸໂສ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ສິງ຺ຄີວຓ຺ຓໍ ຍຸຄມຏ຺ຐໍ ຘາຣຓີຍໍ ຠຄວໂຕ ອຸປນາເມສິ – ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ສິງ຺ຄີວຓ຺ຓໍ ຍຸຄມຏ຺ຐໍ ຘາຣຓີຍໍ, ຕໍ ເມ ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ປຸກ຺ກຸສ, ເອເກນ ມໍ ອຈ຺ຉາເທຫິ, ເອເກນ ອານນ຺ທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ປຸກ຺ກຸໂສ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເອເກນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຈ຺ຉາເທຕິ, ເອເກນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸກ຺ກຸສໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ອຖ ໂຂ ປຸກ຺ກຸໂສ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິໂຕ ສມາທປິໂຕ ສມຸຕ຺ເຕຊິໂຕ ສມ຺ປຫໍສິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

໑໙໕. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ປຸກ຺ກຸເສ ມລ຺ລປຸຕ຺ເຕ ຕໍ ສິງ຺ຄີວຓ຺ຓໍ ຍຸຄມຏ຺ຐໍ ຘາຣຓີຍໍ ຠຄວໂຕ ກາຍໍ ອຸປນາເມສິ. ຕໍ ຠຄວໂຕ ກາຍໍ ອຸປນາມິຕໍ ຫຕຈ຺ຈິກໍ ວິຍ [ວີຕຈ຺ຈິກໍວິຍ (ສີ. ປີ.)] ຂາຍຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວ ປຣິສຸທ຺ໂຘ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ສິງ຺ຄີວຓ຺ຓໍ ຍຸຄມຏ຺ຐໍ ຘາຣຓີຍໍ ຠຄວໂຕ ກາຍໍ ອຸປນາມິຕໍ ຫຕຈ຺ຈິກໍ ວິຍ ຂາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ເອວເມຕໍ, ອານນ຺ທ ທ຺ວີສຸ ກາເລສຸ ອຕິວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາໂຍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ. ກຕເມສຸ ທ຺ວີສຸ? ຍຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອິເມສຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ທ຺ວີສຸ ກາເລສຸ ອຕິວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາໂຍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ. ‘‘ອຊ຺ຊ ໂຂ, ປນານນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ກຸສິນາຣາຍໍ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລານໍ ສາລວເນ ອນ຺ຕເຣນ [ອນ຺ຕເຣ (ສ຺ຍາ.)] ຍມກສາລານໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ [ຠວິສ຺ສຕີຕິ (ກ.)]. ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ກກຸຘາ ນທີ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ສິງ຺ຄີວຓ຺ຓໍ ຍຸຄມຏ຺ຐໍ, ປຸກ຺ກຸໂສ ອຠິຫາຣຍິ;

ເຕນ ອຈ຺ຉາທິໂຕ ສຕ຺ຖາ, ເຫມວຓ຺ໂຓ ອໂສຠຖາຕິ.

໑໙໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ກກຸຘາ ນທີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກກຸຘໍ ນທິໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເຍນ ອມ຺ພວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຈຸນ຺ທກໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ, ຈຸນ຺ທກ, ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຫິ, ກິລນ຺ໂຕສ຺ມິ, ຈຸນ຺ທກ, ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈຸນ຺ທໂກ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ. ອາຍສ຺ມາ ປນ ຈຸນ຺ທໂກ ຕຕ຺ເຖວ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ນິສີທິ.

ຄນ຺ຕ຺ວານ ພຸທ຺ໂຘ ນທິກໍ ກກຸຘໍ,

ອຈ຺ໂຉທກໍ ສາຕຸທກໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ;

ໂອຄາຫິ ສຕ຺ຖາ ອກິລນ຺ຕຣູໂປ [ສຸກິລນ຺ຕຣູໂປ (ສີ. ປີ.)],

ຕຖາຄໂຕ ອປ຺ປຏິໂມ ຈ [ອປ຺ປຏິໂມຘ (ປີ.)] ໂລເກ.

ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈຸທຕາຣິ ສຕ຺ຖາ [ປິວິຕ຺ວາ ຈຸນ຺ທເກນ, ປິວິຕ຺ວາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິ (ກ.)],

ປຸຣກ຺ຂໂຕ ຠິກ຺ຂຸຄຓສ຺ສ ມຊ຺ເຌ;

ວຕ຺ຕາ [ສຕ຺ຖາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປວຕ຺ຕາ ຠຄວາ ອິຘ ຘມ຺ເມ,

ອຸປາຄມິ ອມ຺ພວນໍ ມເຫສິ.

ອາມນ຺ຕຍິ ຈຸນ຺ທກໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໍ,

ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສນ຺ຖຣ ເມ ນິປຊ຺ຊໍ;

ໂສ ໂຈທິໂຕ ຠາວິຕຕ຺ເຕນ ຈຸນ຺ໂທ,

ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສນ຺ຖຣິ ຂິປ຺ປເມວ.

ນິປຊ຺ຊິ ສຕ຺ຖາ ອກິລນ຺ຕຣູໂປ,

ຈຸນ຺ໂທປິ ຕຕ຺ຖ ປມຸເຂ [ສມຸເຂ (ກ.)] ນິສີທີຕິ.

໑໙໗. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິຍາ ໂຂ [ໂຍ ໂຂ (ກ.)], ປນານນ຺ທ, ຈຸນ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂກຈິ ວິປ຺ປຏິສາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ – ‘ຕສ຺ສ ເຕ, ອາວຸໂສ ຈຸນ຺ທ, ອລາຠາ ຕສ຺ສ ເຕ ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ, ຍສ຺ສ ເຕ ຕຖາຄໂຕ ປຈ຺ຉິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’ຕິ. ຈຸນ຺ທສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ – ‘ຕສ຺ສ ເຕ, ອາວຸໂສ ຈຸນ຺ທ, ລາຠາ ຕສ຺ສ ເຕ ສຸລທ຺ຘໍ, ຍສ຺ສ ເຕ ຕຖາຄໂຕ ປຈ຺ຉິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ອາວຸໂສ ຈຸນ຺ທ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ທ຺ເວ ເມ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ [ສມາ ສມຜລາ (ກ.)] ສມວິປາກາ [ສມສມວິປາກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອິເມ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ, ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈ. ອາຍຸສໍວຕ຺ຕນິກໍ ອາຍສ຺ມຕາ ຈຸນ຺ເທນ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມໍ ອຸປຈິຕໍ, ວຓ຺ຓສໍວຕ຺ຕນິກໍ ອາຍສ຺ມຕາ ຈຸນ຺ເທນ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມໍ ອຸປຈິຕໍ, ສຸຂສໍວຕ຺ຕນິກໍ ອາຍສ຺ມຕາ ຈຸນ຺ເທນ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມໍ ອຸປຈິຕໍ, ຍສສໍວຕ຺ຕນິກໍ ອາຍສ຺ມຕາ ຈຸນ຺ເທນ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມໍ ອຸປຈິຕໍ, ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ ອາຍສ຺ມຕາ ຈຸນ຺ເທນ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມໍ ອຸປຈິຕໍ, ອາຘິປເຕຍ຺ຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ອາຍສ຺ມຕາ ຈຸນ຺ເທນ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມໍ ອຸປຈິຕ’ນ຺ຕິ. ຈຸນ຺ທສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ທທໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ,

ສໍຍມໂຕ ເວຣໍ ນ ຈີຍຕິ;

ກຸສໂລ ຈ ຊຫາຕິ ປາປກໍ,

ຣາຄໂທສໂມຫກ຺ຂຍາ ສນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠາຓວາໂຣ.

ຍມກສາລາ

໑໙໘. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ຫິຣຎ຺ຎວຕິຍາ ນທິຍາ ປາຣິມໍ ຕີຣໍ, ເຍນ ກຸສິນາຣາ ອຸປວຕ຺ຕນໍ ມລ຺ລານໍ ສາລວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ຫິຣຎ຺ຎວຕິຍາ ນທິຍາ ປາຣິມໍ ຕີຣໍ, ເຍນ ກຸສິນາຣາ ອຸປວຕ຺ຕນໍ ມລ຺ລານໍ ສາລວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອນ຺ຕເຣນ ຍມກສາລານໍ ອຸຕ຺ຕຣສີສກໍ ມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປຫິ, ກິລນ຺ໂຕສ຺ມິ, ອານນ຺ທ, ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອນ຺ຕເຣນ ຍມກສາລານໍ ອຸຕ຺ຕຣສີສກໍ ມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຍມກສາລາ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ໂຫນ຺ຕິ ອກາລປຸປ຺ເຜຫິ. ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌກິຣນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປກິຣນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ. ທິພ຺ພານິປິ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜານິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ປປຕນ຺ຕິ, ຕານິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌກິຣນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປກິຣນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ. ທິພ຺ພານິປິ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ປປຕນ຺ຕິ, ຕານິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌກິຣນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປກິຣນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ. ທິພ຺ພານິປິ ຕູຣິຍານິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ. ທິພ຺ພານິປິ ສງ຺ຄີຕານິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ.

໑໙໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຍມກສາລາ ອກາລປຸປ຺ເຜຫິ. ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌກິຣນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປກິຣນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ. ທິພ຺ພານິປິ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜານິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ປປຕນ຺ຕິ, ຕານິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌກິຣນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປກິຣນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ. ທິພ຺ພານິປິ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ປປຕນ຺ຕິ, ຕານິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌກິຣນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປກິຣນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ. ທິພ຺ພານິປິ ຕູຣິຍານິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ. ທິພ຺ພານິປິ ສງ຺ຄີຕານິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊາຍ. ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕຖາຄໂຕ ສກ຺ກໂຕ ວາ ໂຫຕິ ຄຣຸກໂຕ ວາ ມານິໂຕ ວາ ປູຊິໂຕ ວາ ອປຈິໂຕ ວາ. ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ ອຸປາສິກາ ວາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຫຣຕິ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຖາຄຕໍ ສກ຺ກໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ມາເນຕິ ປູເຊຕິ ອປຈິຍຕິ [ອິທໍ ປທໍ ສີສ຺ຍາອິໂປຕ຺ຖເກສຸ ນ ທິສ຺ສຕິ], ປຣມາຍ ປູຊາຍ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ວິຫຣິສ຺ສາມ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ອານນ຺ທ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອຸປວາຓຕ຺ເຖໂຣ

໒໐໐. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປວາຓໍ ອປສາເຣສິ – ‘‘ອເປຫິ, ຠິກ຺ຂຸ, ມາ ເມ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ສນ຺ຕິກາວຈໂຣ ສມີປຈາຣີ. ອຖ ຈ ປນ ຠຄວາ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປວາຓໍ ອປສາເຣຕິ – ‘ອເປຫິ ຠິກ຺ຂຸ, ມາ ເມ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສີ’ຕິ. ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ຍໍ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປວາຓໍ ອປສາເຣຕິ – ‘ອເປຫິ, ຠິກ຺ຂຸ, ມາ ເມ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສີ’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ສນ຺ຕິກາວຈໂຣ ສມີປຈາຣີ. ອຖ ຈ ປນ ຠຄວາ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປວາຓໍ ອປສາເຣຕິ – ‘‘ອເປຫິ, ຠິກ຺ຂຸ, ມາ ເມ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ. ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ຍໍ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປວາຓໍ ອປສາເຣຕິ – ‘‘ອເປຫິ, ຠິກ຺ຂຸ, ມາ ເມ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ? ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ອານນ຺ທ, ທສສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ຍາວຕາ, ອານນ຺ທ, ກຸສິນາຣາ ອຸປວຕ຺ຕນໍ ມລ຺ລານໍ ສາລວນໍ ສມນ຺ຕໂຕ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ, ນຕ຺ຖິ ໂສ ປເທໂສ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕຸທນມຕ຺ໂຕປິ ມເຫສກ຺ຂາຫິ ເທວຕາຫິ ອປ຺ຜຸໂຏ. ເທວຕາ, ອານນ຺ທ, ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ – ‘ທູຣາ ຈ ວຕມ຺ຫ ອາຄຕາ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ກທາຈິ ກຣຫຈິ ຕຖາຄຕາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ. ອຊ຺ເຊວ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຈ ມເຫສກ຺ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ຐິໂຕ ໂອວາເຣນ຺ໂຕ, ນ ມຍໍ ລຠາມ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍາ’’’ຕິ.

໒໐໑. ‘‘ກຖໍຠູຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເທວຕາ ມນສິກໂຣຕີ’’ຕິ [ມນສິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)]? ‘‘ສນ຺ຕານນ຺ທ, ເທວຕາ ອາກາເສ ປຖວີສຎ຺ຎິນິໂຍ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ [ຉິນ຺ນໍປາທໍວິຍ ປປຕນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)], ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ – ‘ອຕິຂິປ຺ປໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ສຸຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ຈກ຺ຂຸໍ [ຈກ຺ຂຸມາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ໂລເກ ອນ຺ຕຣຘໍອາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ.

‘‘ສນ຺ຕານນ຺ທ, ເທວຕາ ປຖວິຍໍ ປຖວີສຎ຺ຎິນິໂຍ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ – ‘ອຕິຂິປ຺ປໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ສຸຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຍາ ປນ ຕາ ເທວຕາ ວີຕຣາຄາ, ຕາ ສຕາ ສມ຺ປຊານາ ອຘິວາເສນ຺ຕິ – ‘ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ.

ຈຕຸສໍເວຊນີຍຏ຺ຐານານິ

໒໐໒. ‘‘ປຸພ຺ເພ, ຠນ຺ເຕ, ທິສາສຸ ວສ຺ສໍ ວຸຏ຺ຐາ [ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ເຕ ມຍໍ ລຠາມ ມໂນຠາວນີເຍ ຠິກ຺ຂູ ທສ຺ສນາຍ, ລຠາມ ປຍິຣຸປາສນາຍ. ຠຄວໂຕ ປນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈເຍນ ນ ລຠິສ຺ສາມ ມໂນຠາວນີເຍ ຠິກ຺ຂູ ທສ຺ສນາຍ, ນ ລຠິສ຺ສາມ ປຍິຣຸປາສນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍານິ ສໍເວຊນີຍານິ ຐານານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຊາໂຕ’ຕິ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍໍ ສໍເວຊນີຍໍ ຐານໍ. ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍໍ ສໍເວຊນີຍໍ ຐານໍ. ‘ອິຘ ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕ’ນ຺ຕິ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍໍ ສໍເວຊນີຍໍ ຐານໍ. ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’ຕິ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍໍ ສໍເວຊນີຍໍ ຐານໍ. ອິມານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍານິ ສໍເວຊນີຍານິ ຐານານິ.

‘‘ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ – ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຊາໂຕ’ຕິປິ, ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິປິ, ‘ອິຘ ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕ’ນ຺ຕິປິ, ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’ຕິປິ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ອານນ຺ທ, ເຈຕິຍຈາຣິກໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອານນ຺ທປຸຈ຺ຉາກຖາ

໒໐໓. ‘‘ກຖໍ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມາຕຸຄາເມ ປຏິປຊ຺ຊາມາ’’ຕິ? ‘‘ອທສ຺ສນໍ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ທສ຺ສເນ, ຠຄວາ, ສຕິ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອນາລາໂປ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ອາລປນ຺ເຕນ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຕິ, ອານນ຺ທ, ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໒໐໔. ‘‘ກຖໍ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊາມາ’’ຕິ? ‘‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍ. ອິງ຺ຆ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ສາຣຕ຺ເຖ ຆຏຖ ອນຸຍຸຎ຺ຊຖ [ສທຕ຺ເຖ ອນຸຍຸຎ຺ຊຖ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ສທຕ຺ຖໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊຖ (ປີ.), ສາຣຕ຺ເຖ ອນຸຍຸຎ຺ຊຖ (ກ.)], ສາຣຕ຺ເຖ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣຖ. ສນ຺ຕານນ຺ທ, ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຓ຺ຑິຕາປິ ຄຫປຕິປຓ຺ຑິຕາປິ ຕຖາຄເຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ, ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

໒໐໕. ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີຣໍ ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐນ຺ຕິ, ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐຕ຺ວາ ວິຫເຕນ ກປ຺ປາເສນ ເວເຐນ຺ຕິ, ວິຫເຕນ ກປ຺ປາເສນ ເວເຐຕ຺ວາ ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐນ຺ຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ປຎ຺ຈຫິ ຍຸຄສເຕຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີຣໍ [ສຣີເຣ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ເວເຐຕ຺ວາ ອາຍສາຍ ເຕລໂທຓິຍາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອາຍສາຍ ໂທຓິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພຄນ຺ຘານໍ ຈິຕກໍ ກຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີຣໍ ຌາເປນ຺ຕິ. ຈາຕຸມຫາປເຖ [ຈາຕຸມ຺ມຫາປເຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຖູປໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍຖາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຈາຕຸມຫາປເຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຖູໂປ ກາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ມາລໍ ວາ ຄນ຺ຘໍ ວາ ຈຸຓ຺ຓກໍ [ວຓ຺ຓກໍ (ສີ. ປີ.)] ວາ ອາໂຣເປສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ອຠິວາເທສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ປສາເທສ຺ສນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ.

ຖູປາຣຫປຸຄ຺ຄໂລ

໒໐໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອານນ຺ທ, ຖູປາຣຫາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຖູປາຣໂຫ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຖູປາຣໂຫ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາວໂກ ຖູປາຣໂຫ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ [ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຖູປາຣໂຫຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈານນ຺ທ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຖູປາຣໂຫ? ‘ອຍໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຖູໂປ’ຕິ, ອານນ຺ທ, ພຫຸຊນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຖູປາຣໂຫ.

‘‘ກິຎ຺ຈານນ຺ທ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຖູປາຣໂຫ? ‘ອຍໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຖູໂປ’ຕິ, ອານນ຺ທ, ພຫຸຊນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຖູປາຣໂຫ.

‘‘ກິຎ຺ຈານນ຺ທ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາວໂກ ຖູປາຣໂຫ? ‘ອຍໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ຖູໂປ’ຕິ ອານນ຺ທ, ພຫຸຊນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາວໂກ ຖູປາຣໂຫ.

‘‘ກິຎ຺ຈານນ຺ທ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຖູປາຣໂຫ? ‘ອຍໍ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ຖູໂປ’ຕິ, ອານນ຺ທ, ພຫຸຊນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຖູປາຣໂຫ. ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຖູປາຣຫາ’’ຕິ.

ອານນ຺ທອຈ຺ຉຣິຍຘມ຺ໂມ

໒໐໗. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກປິສີສໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ – ‘‘ອຫຎ຺ຈ ວຕມ຺ຫິ ເສໂຂ ສກຣຓີໂຍ, ສຕ຺ຖຸ ຈ ເມ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂຍ ມມ ອນຸກມ຺ປໂກ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ’’ຕິ? ‘‘ເອໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກປິສີສໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ໂຣທມາໂນ ຐິໂຕ – ‘ອຫຎ຺ຈ ວຕມ຺ຫິ ເສໂຂ ສກຣຓີໂຍ, ສຕ຺ຖຸ ຈ ເມ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂຍ ມມ ອນຸກມ຺ປໂກ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ມມ ວຈເນນ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕຫິ – ‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ອາມນ຺ເຕຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອລໍ, ອານນ຺ທ, ມາ ໂສຈິ ມາ ປຣິເທວິ, ນນຸ ເອຕໍ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອກ຺ຂາຕໍ – ‘ສພ຺ເພເຫວ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ’; ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ, ອານນ຺ທ, ລພ຺ຠາ. ຍໍ ຕໍ ຊາຕໍ ຠູຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ປໂລກຘມ຺ມໍ, ຕໍ ວຕ ຕຖາຄຕສ຺ສາປິ ສຣີຣໍ ມາ ປລຸຊ຺ຊີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ເຕ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ເມຕ຺ເຕນ ກາຍກມ຺ເມນ ຫິເຕນ ສຸເຂນ ອທ຺ວເຍນ ອປ຺ປມາເຓນ, ເມຕ຺ເຕນ ວຈີກມ຺ເມນ ຫິເຕນ ສຸເຂນ ອທ຺ວເຍນ ອປ຺ປມາເຓນ, ເມຕ຺ເຕນ ມໂນກມ຺ເມນ ຫິເຕນ ສຸເຂນ ອທ຺ວເຍນ ອປ຺ປມາເຓນ. ກຕປຸຎ຺ໂຎສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊ, ຂິປ຺ປໍ ໂຫຫິສິ ອນາສໂວ’’ຕິ.

໒໐໘. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຕສມ຺ປິ ຠຄວນ຺ຕານໍ ເອຕປ຺ປຣມາເຍວ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອເຫສຸໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຍ຺ຫໍ ອານນ຺ໂທ. ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຕສມ຺ປິ ຠຄວນ຺ຕານໍ ເອຕປ຺ປຣມາເຍວ ອຸປຏ຺ຐາກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຍ຺ຫໍ ອານນ຺ໂທ. ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ; ເມຘາວີ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ. ຊານາຕິ ‘ອຍໍ ກາໂລ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ອຍໍ ກາໂລ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ອຍໍ ກາໂລ ອຸປາສການໍ, ອຍໍ ກາໂລ ອຸປາສິການໍ, ອຍໍ ກາໂລ ຣຎ຺ໂຎ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ຕິຕ຺ຖິຍສາວການ’ນ຺ຕິ.

໒໐໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ [ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອານນ຺ເທ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນີປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນີປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສກປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສກປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສິກາປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ, ອານນ຺ໂທ, ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສິກາປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ຣຎ຺ເຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມ຺ຫິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ສເຈ ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ…ເປ… ຄຫປຕິປຣິສາ…ເປ… ສມຓປຣິສາ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸນີປຣິສາ…ເປ… ອຸປາສກປຣິສາ…ເປ… ອຸປາສິກາປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສິກາປຣິສາ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ’’ຕິ.

ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕເທສນາ

໒໑໐. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍ ຂຸທ຺ທກນຄຣເກ ອຸຊ຺ຊງ຺ຄລນຄຣເກ ສາຂານຄຣເກ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎານິ ມຫານຄຣານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈມ຺ປາ ຣາຊຄຫໍ ສາວຕ຺ຖີ ສາເກຕໍ ໂກສມ຺ພີ ພາຣາຓສີ; ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕຸ. ເອຕ຺ຖ ພຫູ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິມຫາສາລາ ຕຖາຄເຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ. ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ‘‘ມາເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ອວຈ; ມາເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ອວຈ – ‘ຂຸທ຺ທກນຄຣກໍ ອຸຊ຺ຊງ຺ຄລນຄຣກໍ ສາຂານຄຣກ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ນາມ ອໂຫສິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປ຺ປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອຍໍ ກຸສິນາຣາ ກຸສາວຕີ ນາມ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ, ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ຈ ປຈ຺ຉິເມນ ຈ ທ຺ວາທສໂຍຊນານິ ອາຍາເມນ; ອຸຕ຺ຕເຣນ ຈ ທກ຺ຂິເຓນ ຈ ສຕ຺ຕໂຍຊນານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ. ກຸສາວຕີ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຘານີ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ອໂຫສິ ຜີຕາ ຈ ພຫຸຊນາ ຈ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາ ຈ ສຸຠິກ຺ຂາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ເທວານໍ ອາຬກມນ຺ທາ ນາມ ຣາຊຘານີ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ໂຫຕິ ຜີຕາ ຈ ພຫຸຊນາ ຈ ອາກິຓ຺ຓຍກ຺ຂາ ຈ ສຸຠິກ຺ຂາ ຈ; ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກຸສາວຕີ ຣາຊຘານີ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ອໂຫສິ ຜີຕາ ຈ ພຫຸຊນາ ຈ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາ ຈ ສຸຠິກ຺ຂາ ຈ. ກຸສາວຕີ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຘານີ ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ ທິວາ ເຈວ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຫຕ຺ຖິສທ຺ເທນ ອສ຺ສສທ຺ເທນ ຣຖສທ຺ເທນ ເຠຣິສທ຺ເທນ ມຸທິງ຺ຄສທ຺ເທນ ວີຓາສທ຺ເທນ ຄີຕສທ຺ເທນ ສງ຺ຂສທ຺ເທນ ສມ຺ມສທ຺ເທນ ປາຓິຕາຬສທ຺ເທນ ‘ອສ຺ນາຖ ປິວຖ ຂາທຖາ’ຕິ ທສເມນ ສທ຺ເທນ.

‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ກຸສິນາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ອາໂຣເຈຫິ – ‘ອຊ຺ຊ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຠິກ຺ກມຖ ວາເສຏ຺ຐາ, ອຠິກ຺ກມຖ ວາເສຏ຺ຐາ. ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ – ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ໂນ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອໂຫສິ, ນ ມຍໍ ລຠິມ຺ຫາ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍາ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຕ຺ຕທຸຕິໂຍ ກຸສິນາຣໍ ປາວິສິ.

ມລ຺ລານໍ ວນ຺ທນາ

໒໑໑. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ສນ຺ຘາຄາເຣ [ສນ຺ຖາຄາເຣ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຠິກ຺ກມຖ ວາເສຏ຺ຐາ ອຠິກ຺ກມຖ ວາເສຏ຺ຐາ. ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ – ‘ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ໂນ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອໂຫສິ, ນ ມຍໍ ລຠິມ຺ຫາ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍາ’’’ຕິ. ອິທມາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ມລ຺ລາ ຈ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕາ ຈ ມລ຺ລສຸຓິສາ ຈ ມລ຺ລປຊາປຕິໂຍ ຈ ອຆາວິໂນ ທຸມ຺ມນາ ເຈໂຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ – ‘ອຕິຂິປ຺ປໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ສຸຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມລ຺ລາ ຈ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕາ ຈ ມລ຺ລສຸຓິສາ ຈ ມລ຺ລປຊາປຕິໂຍ ຈ ອຆາວິໂນ ທຸມ຺ມນາ ເຈໂຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາ ເຍນ ອຸປວຕ຺ຕນໍ ມລ຺ລານໍ ສາລວນໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສເຈ ໂຂ ອຫໍ ໂກສິນາຣເກ ມລ຺ເລ ເອກເມກໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທາເປສ຺ສາມິ, ອວນ຺ທິໂຕ ຠຄວາ ໂກສິນາຣເກຫິ ມລ຺ເລຫິ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຖາຍໍ ຣຕ຺ຕິ ວິຠາຍິສ຺ສຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ໂກສິນາຣເກ ມລ຺ເລ ກຸລປຣິວຕ຺ຕໂສ ກຸລປຣິວຕ຺ຕໂສ ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທາເປຍ຺ຍໍ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ, ຠນ຺ເຕ, ມລ຺ໂລ ສປຸຕ຺ໂຕ ສຠຣິໂຍ ສປຣິໂສ ສາມຈ຺ໂຈ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ໂກສິນາຣເກ ມລ຺ເລ ກຸລປຣິວຕ຺ຕໂສ ກຸລປຣິວຕ຺ຕໂສ ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທາເປສິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ, ຠນ຺ເຕ, ມລ຺ໂລ ສປຸຕ຺ໂຕ ສຠຣິໂຍ ສປຣິໂສ ສາມຈ຺ໂຈ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ປຐເມເນວ ຍາເມນ ໂກສິນາຣເກ ມລ຺ເລ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທາເປສິ.

ສຸຠທ຺ທປຣິພ຺ພາຊກວຕ຺ຖຸ

໒໑໒. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຸຠທ຺ໂທ ນາມ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ກຸສິນາຣາຍໍ ປຏິວສຕິ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ – ‘‘ອຊ຺ຊ ກິຣ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສຸຠທ຺ທສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ວຸຑ຺ຒານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ກທາຈິ ກຣຫຈິ ຕຖາຄຕາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ’ຕິ. ອຊ຺ເຊວ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ອຍໍ ກງ຺ຂາຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ ສມເຓ ໂຄຕເມ, ‘ປໂຫຕິ ເມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ, ຍຖາຫໍ ອິມໍ ກງ຺ຂາຘມ຺ມໍ ປຊເຫຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ອຸປວຕ຺ຕນໍ ມລ຺ລານໍ ສາລວນໍ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ປຣິພ຺ພາຊການໍ ວຸຑ຺ຒານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ກທາຈິ ກຣຫຈິ ຕຖາຄຕາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ’ຕິ. ອຊ຺ເຊວ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ອຍໍ ກງ຺ຂາຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ – ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ ສມເຓ ໂຄຕເມ ‘ປໂຫຕິ ເມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ, ຍຖາຫໍ ອິມໍ ກງ຺ຂາຘມ຺ມໍ ປຊເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ສາຘາຫໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ລເຠຍ຺ຍໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ທສ຺ສນາຍາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສຸຠທ຺ທໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ ສຸຠທ຺ທ, ມາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເຐສິ, ກິລນ຺ໂຕ ຠຄວາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ປຣິພ຺ພາຊການໍ ວຸຑ຺ຒານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ກທາຈິ ກຣຫຈິ ຕຖາຄຕາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ’ຕິ. ອຊ຺ເຊວ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ອຍໍ ກງ຺ຂາຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ – ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ ສມເຓ ໂຄຕເມ, ‘ປໂຫຕິ ເມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ, ຍຖາຫໍ ອິມໍ ກງ຺ຂາຘມ຺ມໍ ປຊເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ສາຘາຫໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ລເຠຍ຺ຍໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ທສ຺ສນາຍາ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສຸຠທ຺ທໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ ສຸຠທ຺ທ, ມາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເຐສິ, ກິລນ຺ໂຕ ຠຄວາ’’ຕິ.

໒໑໓. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ສຸຠທ຺ເທນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອລໍ, ອານນ຺ທ, ມາ ສຸຠທ຺ທໍ ວາເຣສິ, ລຠຕໍ, ອານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ໂທ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມໍ ສຸຠທ຺ໂທ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອຎ຺ຎາເປກ຺ໂຂວ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ໂນ ວິເຫສາເປກ຺ໂຂ. ຍໍ ຈສ຺ສາຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ, ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ອາຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສຸຠທ຺ທໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ ສຸຠທ຺ທ, ກໂຣຕິ ເຕ ຠຄວາ ໂອກາສ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເຍເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສງ຺ຆິໂນ ຄຓິໂນ ຄຓາຈຣິຍາ ຎາຕາ ຍສສ຺ສິໂນ ຕິຕ຺ຖກຣາ ສາຘຸສມ຺ມຕາ ພຫຸຊນສ຺ສ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ, ມກ຺ຂລິ ໂຄສາໂລ, ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ, ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ, ສຎ຺ຈໂຍ ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ, ສພ຺ເພເຕ ສກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ສພ຺ເພວ ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ເຈ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສູ’’ຕິ? ‘‘ອລໍ, ສຸຠທ຺ທ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ – ‘ສພ຺ເພເຕ ສກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ສພ຺ເພວ ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ເຈ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສູ’ຕິ. ຘມ຺ມໍ ເຕ, ສຸຠທ຺ທ, ເທເສສ຺ສາມິ; ຕໍ ສຸຓາຫິ ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໒໑໔. ‘‘ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ສມໂຓປິ ຕຕ຺ຖ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ທຸຕິໂຍປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຕຕິໂຍປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ສມໂຓປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ທຸຕິໂຍປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕຕິໂຍປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຈຕຸຕ຺ໂຖປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ອິເຘວ, ສຸຠທ຺ທ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຕຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ, ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫິ [ອຎ຺ເຎ (ປີ.)]. ອິເມ ຈ [ອິເຘວ (ກ.)], ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາຕິ.

‘‘ເອກູນຕິໍໂສ ວຍສາ ສຸຠທ຺ທ,

ຍໍ ປພ຺ພຊິໍ ກິໍກຸສລານຸເອສີ;

ວສ຺ສານິ ປຎ຺ຎາສ ສມາຘິການິ,

ຍໂຕ ອຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສຸຠທ຺ທ.

ຎາຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປເທສວຕ຺ຕີ,

ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມໂຓປິ ນຕ຺ຖິ.

‘‘ທຸຕິໂຍປິ ສມໂຓ ນຕ຺ຖິ. ຕຕິໂຍປິ ສມໂຓ ນຕ຺ຖິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖປິ ສມໂຓ ນຕ຺ຖິ. ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫິ. ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’’ຕິ.

໒໑໕. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວເມວໍ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອາກງ຺ຂຕິ ອຸປສມ຺ປທໍ, ໂສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍ. ອປິ ຈ ເມຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລເວມຕ຺ຕຕາ ວິທິຕາ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂນ຺ຕາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອາກງ຺ຂນ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສນ຺ຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍ. ອຫໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສານິ ປຣິວສິສ຺ສາມິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕຸ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຕນຫານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ທໍ ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ລາຠາ ໂວ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ; ສຸລທ຺ຘໍ ໂວ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ເຍ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຖຸ [ສຕ຺ຖາຣາ (ສ຺ຍາ.)] ສມ຺ມຸຂາ ອນ຺ເຕວາສິກາຠິເສເກນ ອຠິສິຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອລຕ຺ຖ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ສຸຠທ຺ໂທ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ’ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ສຸຠທ຺ໂທ ອຣຫຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຉິໂມ ສກ຺ຂິສາວໂກ ອໂຫສີຕິ.

ປຎ຺ຈໂມ ຠາຓວາໂຣ.

ຕຖາຄຕປຈ຺ຉິມວາຈາ

໒໑໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຕີຕສຕ຺ຖຸກໍ ປາວຈນໍ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ສຕ຺ຖາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂຍ ໂວ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ. ຍຖາ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາວຸໂສວາເທນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ນ ໂຂ ມມຈ຺ຈເຍນ ເອວໍ ສມຸທາຈຣິຕພ຺ພໍ. ເຖຣຕເຣນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນວກຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ນາເມນ ວາ ໂຄຕ຺ເຕນ ວາ ອາວຸໂສວາເທນ ວາ ສມຸທາຈຣິຕພ຺ໂພ. ນວກຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຖຣຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ‘ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວາ ‘ອາຍສ຺ມາ’ຕິ ວາ ສມຸທາຈຣິຕພ຺ໂພ. ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕຸ. ຉນ຺ນສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ມມຈ຺ຈເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ’’ຕິ? ‘‘ຉນ຺ໂນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໍ ວເທຍ຺ຍ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ເນວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ໂອວທິຕພ຺ໂພ, ນ ອນຸສາສິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

໒໑໗. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສາປິ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຏິປທາຍ ວາ, ປຸຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ – ‘ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ໂນ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ, ນ ມຍໍ ສກ຺ຂິມ຺ຫາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕຸ’’’ ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສາປິ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຏິປທາຍ ວາ, ປຸຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ – ‘ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ໂນ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ, ນ ມຍໍ ສກ຺ຂິມ຺ຫາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕຸ’’’ ນ຺ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖຸຄາຣເວນປິ ນ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ. ສຫາຍໂກປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຫາຍກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕູ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ, ‘ນຕ຺ຖິ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສາປິ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຏິປທາຍ ວາ’’’ຕິ. ‘‘ປສາທາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ວເທສິ, ຎາຓເມວ ເຫຕ຺ຖ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ. ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສາປິ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຏິປທາຍ ວາ. ອິເມສຎ຺ຫິ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ໂຍ ປຈ຺ຉິມໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’’ຕິ.

໒໑໘. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຫນ຺ທ ທານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາມນ຺ຕຍາມິ ໂວ, ວຍຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາ ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຖາ’’ຕິ. ອຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິມາ ວາຈາ.

ປຣິນິພ຺ພຸຕກຖາ

໒໑໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ປຐມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ຕຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ນາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ຕຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ປຐມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ຕຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສມນນ຺ຕຣາ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

໒໒໐. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ມຫາຠູມິຈາໂລ ອໂຫສິ ຠິໍສນໂກ ສໂລມຫໍໂສ. ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍ ຈ ຜລິໍສຸ. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ພ຺ຣຫ຺ມາສຫມ຺ປຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ເພວ ນິກ຺ຂິປິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠູຕາ ໂລເກ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ຍຕ຺ຖ ເອຕາທິໂສ ສຕ຺ຖາ, ໂລເກ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ;

ຕຖາຄໂຕ ພລປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ.

໒໒໑. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ, ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂ’’ຕິ.

໒໒໒. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ນາຫຸ ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສ, ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ອເນໂຊ ສນ຺ຕິມາຣພ຺ຠ, ຍໍ ກາລມກຣີ ມຸນິ.

‘‘ອສລ຺ລີເນນ ຈິຕ຺ເຕນ, ເວທນໍ ອຊ຺ຌວາສຍິ;

ປຊ຺ໂຊຕສ຺ເສວ ນິພ຺ພານໍ, ວິໂມກ຺ໂຂ ເຈຕໂສ ອຫູ’’ຕິ.

໒໒໓. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຕທາສິ ຍໍ ຠິໍສນກໍ, ຕທາສິ ໂລມຫໍສນໍ;

ສພ຺ພາກາຣວຣູເປເຕ, ສມ຺ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ’’ຕິ.

໒໒໔. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ເຍ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ອວີຕຣາຄາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ‘‘ອຕິຂິປ຺ປໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ສຸຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ’’ຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ວີຕຣາຄາ, ເຕ ສຕາ ສມ຺ປຊານາ ອຘິວາເສນ຺ຕິ – ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’’ຕິ.

໒໒໕. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ, ມາ ໂສຈິຕ຺ຖ ມາ ປຣິເທວິຕ຺ຖ. ນນຸ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອກ຺ຂາຕໍ – ‘ສພ຺ເພເຫວ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ’. ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ, ອາວຸໂສ, ລພ຺ຠາ. ‘ຍໍ ຕໍ ຊາຕໍ ຠູຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ປໂລກຘມ຺ມໍ, ຕໍ ວຕ ມາ ປລຸຊ຺ຊີ’ຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເທວຕາ, ອາວຸໂສ, ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍຠູຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເທວຕາ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ [ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ ເທວຕາ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)]?

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ເທວຕາ ອາກາເສ ປຖວີສຎ຺ຎິນິໂຍ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ – ‘ອຕິຂິປ຺ປໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ສຸຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ’ຕິ. ສນ຺ຕາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ເທວຕາ ປຖວິຍາ ປຖວີສຎ຺ຎິນິໂຍ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ – ‘ອຕິຂິປ຺ປໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ສຸຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ’ຕິ. ຍາ ປນ ຕາ ເທວຕາ ວີຕຣາຄາ, ຕາ ສຕາ ສມ຺ປຊານາ ອຘິວາເສນ຺ຕິ – ‘ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອານນ຺ໂທ ຕໍ ຣຕ຺ຕາວເສສໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ວີຕິນາເມສຸໍ.

໒໒໖. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ກຸສິນາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ອາໂຣເຈຫິ – ‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຠຄວາ, ຍສ຺ສທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຕ຺ຕທຸຕິໂຍ ກຸສິນາຣໍ ປາວິສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ສນ຺ຘາຄາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເຕເນວ ກຣຓີເຍນ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ອາໂຣເຈສິ – ‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຠຄວາ, ຍສ຺ສທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາ’ຕິ. ອິທມາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ມລ຺ລາ ຈ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕາ ຈ ມລ຺ລສຸຓິສາ ຈ ມລ຺ລປຊາປຕິໂຍ ຈ ອຆາວິໂນ ທຸມ຺ມນາ ເຈໂຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ – ‘‘ອຕິຂິປ຺ປໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ສຸຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘສຣີຣປູຊາ

໒໒໗. ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສຸໍ – ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ກຸສິນາຣາຍໍ ຄນ຺ຘມາລຎ຺ຈ ສພ຺ພຎ຺ຈ ຕາຬາວຈຣໍ ສນ຺ນິປາເຕຖາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ຄນ຺ຘມາລຎ຺ຈ ສພ຺ພຎ຺ຈ ຕາຬາວຈຣໍ ປຎ຺ຈ ຈ ທຸສ຺ສຍຸຄສຕານິ ອາທາຍ ເຍນ ອຸປວຕ຺ຕນໍ ມລ຺ລານໍ ສາລວນໍ, ເຍນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ນຈ຺ເຈຫິ ຄີເຕຫິ ວາທິເຕຫິ ມາເລຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕາ ມາເນນ຺ຕາ ປູເຊນ຺ຕາ ເຈລວິຕານານິ ກໂຣນ຺ຕາ ມຓ຺ຑລມາເຬ ປຏິຍາເທນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ວີຕິນາເມສຸໍ.

ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຕິວິກາໂລ ໂຂ ອຊ຺ຊ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ຌາເປຕຸໍ, ສ຺ເວ ທານິ ມຍໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ຌາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ນຈ຺ເຈຫິ ຄີເຕຫິ ວາທິເຕຫິ ມາເລຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕາ ມາເນນ຺ຕາ ປູເຊນ຺ຕາ ເຈລວິຕານານິ ກໂຣນ຺ຕາ ມຓ຺ຑລມາເຬ ປຏິຍາເທນ຺ຕາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ທິວສໍ ວີຕິນາເມສຸໍ, ຕຕິຍມ຺ປິ ທິວສໍ ວີຕິນາເມສຸໍ, ຈຕຸຕ຺ຖມ຺ປິ ທິວສໍ ວີຕິນາເມສຸໍ, ປຎ຺ຈມມ຺ປິ ທິວສໍ ວີຕິນາເມສຸໍ, ຉຏ຺ຐມ຺ປິ ທິວສໍ ວີຕິນາເມສຸໍ.

ອຖ ໂຂ ສຕ຺ຕມໍ ທິວສໍ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ນຈ຺ເຈຫິ ຄີເຕຫິ ວາທິເຕຫິ ມາເລຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕາ ມາເນນ຺ຕາ ປູເຊນ຺ຕາ ທກ຺ຂິເຓນ ທກ຺ຂິຓໍ ນຄຣສ຺ສ ຫຣິຕ຺ວາ ພາຫິເຣນ ພາຫິຣໍ ທກ຺ຂິຓໂຕ ນຄຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ຌາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ.

໒໒໘. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຏ຺ຐ ມລ຺ລປາໂມກ຺ຂາ ສີສໍນ຺ຫາຕາ ອຫຕານິ ວຕ຺ຖານິ ນິວຕ຺ຖາ ‘‘ມຍໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ອຸຈ຺ຈາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຈາເຣຕຸໍ. ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນິເມ ອຏ຺ຐ ມລ຺ລປາໂມກ຺ຂາ ສີສໍນ຺ຫາຕາ ອຫຕານິ ວຕ຺ຖານິ ນິວຕ຺ຖາ ‘ມຍໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ອຸຈ຺ຈາເຣສ຺ສາມາ’ຕິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຈາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎຖາ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ອຎ຺ຎຖາ ເທວຕານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຕານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘ມຍໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ນຈ຺ເຈຫິ ຄີເຕຫິ ວາທິເຕຫິ ມາເລຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕາ ມາເນນ຺ຕາ ປູເຊນ຺ຕາ ທກ຺ຂິເຓນ ທກ຺ຂິຓໍ ນຄຣສ຺ສ ຫຣິຕ຺ວາ ພາຫິເຣນ ພາຫິຣໍ ທກ຺ຂິຓໂຕ ນຄຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ຌາເປສ຺ສາມາ’ຕິ; ເທວຕານໍ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘ມຍໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ທິພ຺ເພຫິ ນຈ຺ເຈຫິ ຄີເຕຫິ ວາທິເຕຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕາ ມາເນນ຺ຕາ ປູເຊນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ອຸຕ຺ຕຣໍ ນຄຣສ຺ສ ຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ທ຺ວາເຣນ ນຄຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌນ ມຊ຺ຌໍ ນຄຣສ຺ສ ຫຣິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມໂຕ ນຄຣສ຺ສ ມກຸຏພນ຺ຘນໍ ນາມ ມລ຺ລານໍ ເຈຕິຍໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ຌາເປສ຺ສາມາ’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຕານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຕຖາ ໂຫຕູ’’ຕິ.

໒໒໙. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ກຸສິນາຣາ ຍາວ ສນ຺ຘິສມລສໍກຏີຣາ ຊຓ຺ຓຸມຕ຺ເຕນ ໂອຘິນາ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ເຜຫິ ສນ຺ຖຕາ [ສຓ຺ຐິຕາ (ສ຺ຍາ.)] ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ເທວຕາ ຈ ໂກສິນາຣກາ ຈ ມລ຺ລາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ທິພ຺ເພຫິ ຈ ມານຸສເກຫິ ຈ ນຈ຺ເຈຫິ ຄີເຕຫິ ວາທິເຕຫິ ມາເລຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕາ ມາເນນ຺ຕາ ປູເຊນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ອຸຕ຺ຕຣໍ ນຄຣສ຺ສ ຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ທ຺ວາເຣນ ນຄຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌນ ມຊ຺ຌໍ ນຄຣສ຺ສ ຫຣິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມໂຕ ນຄຣສ຺ສ ມກຸຏພນ຺ຘນໍ ນາມ ມລ຺ລານໍ ເຈຕິຍໍ ເອຕ຺ຖ ຈ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ນິກ຺ຂິປິໍສຸ.

໒໓໐. ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ກຖໍ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊາມາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຣຎ຺ໂຎ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີຣໍ ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐນ຺ຕິ, ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐຕ຺ວາ ວິຫເຕນ ກປ຺ປາເສນ ເວເຐນ຺ຕິ, ວິຫເຕນ ກປ຺ປາເສນ ເວເຐຕ຺ວາ ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐນ຺ຕິ. ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ປຎ຺ຈຫິ ຍຸຄສເຕຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ອາຍສາຍ ເຕລໂທຓິຍາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອາຍສາຍ ໂທຓິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພຄນ຺ຘານໍ ຈິຕກໍ ກຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີຣໍ ຌາເປນ຺ຕິ. ຈາຕຸມຫາປເຖ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຖູປໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍຖາ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຈາຕຸມຫາປເຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຖູໂປ ກາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ມາລໍ ວາ ຄນ຺ຘໍ ວາ ຈຸຓ຺ຓກໍ ວາ ອາໂຣເປສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ອຠິວາເທສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ປສາເທສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສຸໍ – ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ມລ຺ລານໍ ວິຫຕໍ ກປ຺ປາສໍ ສນ຺ນິປາເຕຖາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐຕ຺ວາ ວິຫເຕນ ກປ຺ປາເສນ ເວເຐສຸໍ, ວິຫເຕນ ກປ຺ປາເສນ ເວເຐຕ຺ວາ ອຫເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐສຸໍ. ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ປຎ຺ຈຫິ ຍຸຄສເຕຫິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ອາຍສາຍ ເຕລໂທຓິຍາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອາຍສາຍ ໂທຓິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພຄນ຺ຘານໍ ຈິຕກໍ ກຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ຈິຕກໍ ອາໂຣເປສຸໍ.

ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ

໒໓໑. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ປາວາຍ ກຸສິນາຣໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອາຊີວໂກ ກຸສິນາຣາຍ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາວໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ຕໍ ອາຊີວກໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວາ ຕໍ ອາຊີວກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອປາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມາວຸໂສ, ຊານາມິ, ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕາຫປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ. ຕໂຕ ເມ ອິທໍ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜໍ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອວີຕຣາຄາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ – ‘‘ອຕິຂິປ຺ປໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ສຸຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ’’ຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ວີຕຣາຄາ, ເຕ ສຕາ ສມ຺ປຊານາ ອຘິວາເສນ຺ຕິ – ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’’ຕິ.

໒໓໒. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຸຠທ຺ໂທ ນາມ ວຸທ຺ຘປພ຺ພຊິໂຕ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ສຸຠທ຺ໂທ ວຸທ຺ຘປພ຺ພຊິໂຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ, ມາ ໂສຈິຕ຺ຖ, ມາ ປຣິເທວິຕ຺ຖ, ສຸມຸຕ຺ຕາ ມຍໍ ເຕນ ມຫາສມເຓນ. ອຸປທ຺ທຸຕາ ຈ ໂຫມ – ‘ອິທໍ ໂວ ກປ຺ປຕິ, ອິທໍ ໂວ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິ. ອິທານິ ປນ ມຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ຕໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຍໍ ນ ອິຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ນ ຕໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ, ມາ ໂສຈິຕ຺ຖ, ມາ ປຣິເທວິຕ຺ຖ. ນນຸ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອກ຺ຂາຕໍ – ‘ສພ຺ເພເຫວ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ’. ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ, ອາວຸໂສ, ລພ຺ຠາ. ‘ຍໍ ຕໍ ຊາຕໍ ຠູຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ປໂລກຘມ຺ມໍ, ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສາປິ ສຣີຣໍ ມາ ປລຸຊ຺ຊີ’ຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

໒໓໓. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມລ຺ລປາໂມກ຺ຂາ ສີສໍນ຺ຫາຕາ ອຫຕານິ ວຕ຺ຖານິ ນິວຕ຺ຖາ – ‘‘ມຍໍ ຠຄວໂຕ ຈິຕກໍ ອາຬິມ຺ເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອາຬິມ຺ເປຕຸໍ. ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມລ຺ລປາໂມກ຺ຂາ ສີສໍນ຺ຫາຕາ ອຫຕານິ ວຕ຺ຖານິ ນິວຕ຺ຖາ – ‘ມຍໍ ຠຄວໂຕ ຈິຕກໍ ອາຬິມ຺ເປສ຺ສາມາ’ຕິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອາຬິມ຺ເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎຖາ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ເທວຕານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຕານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ເທວຕານໍ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘ອຍໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ປາວາຍ ກຸສິນາຣໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປ຺ປນ຺ໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ. ນ ຕາວ ຠຄວໂຕ ຈິຕໂກ ປຊ຺ຊລິສ຺ສຕິ, ຍາວາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ນ ວນ຺ທິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຕານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຕຖາ ໂຫຕູ’’ຕິ.

໒໓໔. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ເຍນ ກຸສິນາຣາ ມກຸຏພນ຺ຘນໍ ນາມ ມລ຺ລານໍ ເຈຕິຍໍ, ເຍນ ຠຄວໂຕ ຈິຕໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈິຕກໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິ. ຕານິປິ ໂຂ ປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕານິ ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈິຕກໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິໍສຸ. ວນ຺ທິເຕ ຈ ປນາຍສ຺ມຕາ ມຫາກສ຺ສເປນ ເຕຫິ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສຍເມວ ຠຄວໂຕ ຈິຕໂກ ປຊ຺ຊລິ.

໒໓໕. ຌາຍມານສ຺ສ ໂຂ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣສ຺ສ ຍໍ ອໂຫສິ ຉວີຕິ ວາ ຈມ຺ມນ຺ຕິ ວາ ມໍສນ຺ຕິ ວາ ນ຺ຫາຣູຕິ ວາ ລສິກາຕິ ວາ, ຕສ຺ສ ເນວ ຉາຣິກາ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ນ ມສິ; ສຣີຣາເນວ ອວສິສ຺ສິໍສຸ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສປ຺ປິສ຺ສ ວາ ເຕລສ຺ສ ວາ ຌາຍມານສ຺ສ ເນວ ຉາຣິກາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ມສິ; ເອວເມວ ຠຄວໂຕ ສຣີຣສ຺ສ ຌາຍມານສ຺ສ ຍໍ ອໂຫສິ ຉວີຕິ ວາ ຈມ຺ມນ຺ຕິ ວາ ມໍສນ຺ຕິ ວາ ນ຺ຫາຣູຕິ ວາ ລສິກາຕິ ວາ, ຕສ຺ສ ເນວ ຉາຣິກາ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ນ ມສິ; ສຣີຣາເນວ ອວສິສ຺ສິໍສຸ. ເຕສຎ຺ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທຸສ຺ສຍຸຄສຕານໍ ທ຺ເວວ ທຸສ຺ສານິ ນ ຑຍ຺ຫິໍສຸ ຍຎ຺ຈ ສພ຺ພອພ຺ຠນ຺ຕຣິມໍ ຍຎ຺ຈ ພາຫິຣໍ. ທຑ຺ເຒ ຈ ໂຂ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີເຣ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ອຸທກຘາຣາ ປາຕຸຠວິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຈິຕກໍ ນິພ຺ພາເປສິ. ອຸທກສາລໂຕປິ [ອຸທກໍ ສາລໂຕປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອພ຺ຠຸນ຺ນມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຈິຕກໍ ນິພ຺ພາເປສິ. ໂກສິນາຣກາປິ ມລ຺ລາ ສພ຺ພຄນ຺ໂຘທເກນ ຠຄວໂຕ ຈິຕກໍ ນິພ຺ພາເປສຸໍ. ອຖ ໂຂ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານິ ສຕ຺ຕາຫໍ ສນ຺ຘາຄາເຣ ສຕ຺ຕິປຎ຺ຊຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຘນຸປາກາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ [ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ.)] ນຈ຺ເຈຫິ ຄີເຕຫິ ວາທິເຕຫິ ມາເລຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ສກ຺ກຣິໍສຸ ຄຣຸໍ ກຣິໍສຸ ມາເນສຸໍ ປູເຊສຸໍ.

ສຣີຣຘາຕຸວິຠາຊນໍ

໒໓໖. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ທູຕໍ ປາເຫສິ – ‘‘ຠຄວາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ອຫມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ອຫມ຺ປິ ອຣຫາມິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄໍ, ອຫມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ເວສາລິກາ ລິຈ຺ຉວີ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເວສາລິກາ ລິຈ຺ຉວີ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ – ‘‘ຠຄວາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຍມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍາ, ມຍມ຺ປິ ອຣຫາມ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄໍ, ມຍມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສີ ສກ຺ຍາ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສີ ສກ຺ຍາ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ – ‘‘ຠຄວາ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ໂຐ, ມຍມ຺ປິ ອຣຫາມ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄໍ, ມຍມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ອລ຺ລກປ຺ປກາ ພຸລໂຍ [ຖູລໂຍ (ສ຺ຍາ.)] – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອລ຺ລກປ຺ປກາ ພຸລໂຍ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ – ‘‘ຠຄວາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຍມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍາ, ມຍມ຺ປິ ອຣຫາມ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄໍ, ມຍມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ຣາມຄາມກາ ໂກຬິຍາ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາມຄາມກາ ໂກຬິຍາ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ – ‘‘ຠຄວາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຍມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍາ, ມຍມ຺ປິ ອຣຫາມ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄໍ, ມຍມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ເວຏ຺ຐທີປໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເວຏ຺ຐທີປໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ທູຕໍ ປາເຫສິ – ‘‘ຠຄວາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ອຫໍ ປິສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ອຫມ຺ປິ ອຣຫາມິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄໍ, ອຫມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ – ‘‘ຠຄວາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຍມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍາ, ມຍມ຺ປິ ອຣຫາມ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄໍ, ມຍມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ ເຕ ສງ຺ເຆ ຄເຓ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຠຄວາ ອມ຺ຫາກໍ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ນ ມຍໍ ທສ຺ສາມ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄ’’ນ຺ຕິ.

໒໓໗. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂທໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕ ສງ຺ເຆ ຄເຓ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ມມ ເອກວາຈໍ,

ອມ຺ຫາກ [ຉນ຺ທານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ນິຄ຺ຄຫີຕໂລໂປ]; ພຸທ຺ໂຘ ອຫຸ ຂນ຺ຕິວາໂທ;

ນ ຫິ ສາຘຸ ຍໍ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສ,

ສຣີຣຠາເຄ ສິຍາ ສມ຺ປຫາໂຣ.

ສພ຺ເພວ ໂຠນ຺ໂຕ ສຫິຕາ ສມຄ຺ຄາ,

ສມ຺ໂມທມານາ ກໂຣມຏ຺ຐຠາເຄ;

ວິຕ຺ຖາຣິກາ ໂຫນ຺ຕຸ ທິສາສຸ ຖູປາ,

ພຫູ ຊນາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປສນ຺ນາ’’ຕິ.

໒໓໘. ‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານິ ອຏ຺ຐຘາ ສມໍ ສວິຠຕ຺ຕໍ ວິຠຊາຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ໂທໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕສໍ ສງ຺ຆານໍ ຄຓານໍ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານິ ອຏ຺ຐຘາ ສມໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ເຕ ສງ຺ເຆ ຄເຓ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມໍ ເມ ໂຠນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ພໍ ທທນ຺ຕຸ ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ພສ຺ສ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອທໍສຸ ໂຂ ເຕ ໂທຓສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຕຸມ຺ພໍ.

ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ປິປ຺ປລິວນິຍາ [ປິປ຺ຜລິວນິຍາ (ສ຺ຍາ.)] ໂມຣິຍາ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ກຸສິນາຣາຍໍ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ປິປ຺ປລິວນິຍາ ໂມຣິຍາ ໂກສິນາຣການໍ ມລ຺ລານໍ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ – ‘‘ຠຄວາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຍມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍາ, ມຍມ຺ປິ ອຣຫາມ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາຄໍ, ມຍມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຠາໂຄ, ວິຠຕ຺ຕານິ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານິ. ອິໂຕ ອງ຺ຄາຣໍ ຫຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕໂຕ ອງ຺ຄາຣໍ ຫຣິໍສຸ [ອາຫຣິໍສຸ (ສ຺ຍາ. ກ.)].

ຘາຕຸຖູປປູຊາ

໒໓໙. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊຄເຫ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກາສິ. ເວສາລິກາປິ ລິຈ຺ຉວີ ເວສາລິຍໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກໍສຸ. ກປິລວຕ຺ຖຸວາສີປິ ສກ຺ຍາ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກໍສຸ. ອລ຺ລກປ຺ປກາປິ ພຸລໂຍ ອລ຺ລກປ຺ເປ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກໍສຸ. ຣາມຄາມກາປິ ໂກຬິຍາ ຣາມຄາເມ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກໍສຸ. ເວຏ຺ຐທີປໂກປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເວຏ຺ຐທີເປ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກາສິ. ປາເວຍ຺ຍກາປິ ມລ຺ລາ ປາວາຍໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກໍສຸ. ໂກສິນາຣກາປິ ມລ຺ລາ ກຸສິນາຣາຍໍ ຠຄວໂຕ ສຣີຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກໍສຸ. ໂທໂຓປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຸມ຺ພສ຺ສ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກາສິ. ປິປ຺ປລິວນິຍາປິ ໂມຣິຍາ ປິປ຺ປລິວເນ ອງ຺ຄາຣານໍ ຖູປຎ຺ຈ ມຫຎ຺ຈ ອກໍສຸ. ອິຕິ ອຏ຺ຐ ສຣີຣຖູປາ ນວໂມ ຕຸມ຺ພຖູໂປ ທສໂມ ອງ຺ຄາຣຖູໂປ. ເອວເມຕໍ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ.

໒໔໐. ອຏ຺ຐໂທຓໍ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ສຣີຣໍ, ສຕ຺ຕໂທຓໍ ຊມ຺ພຸທີເປ ມເຫນ຺ຕິ.

ເອກຎ຺ຈ ໂທຓໍ ປຸຣິສວຣຸຕ຺ຕມສ຺ສ, ຣາມຄາເມ ນາຄຣາຊາ ມເຫຕິ.

ເອກາຫິ ທາຐາ ຕິທິເວຫິ ປູຊິຕາ, ເອກາ ປນ ຄນ຺ຘາຣປຸເຣ ມຫີຍຕິ;

ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ປຸເນກໍ, ເອກໍ ປນ ນາຄຣາຊາ ມເຫຕິ.

ຕສ຺ເສວ ເຕເຊນ ອຍໍ ວສຸນ຺ຘຣາ,

ອາຍາຄເສຏ຺ເຐຫິ ມຫີ ອລງ຺ກຕາ;

ເອວໍ ອິມໍ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ສຣີຣໍ,

ສຸສກ຺ກຕໍ ສກ຺ກຕສກ຺ກເຕຫິ.

ເທວິນ຺ທນາຄິນ຺ທນຣິນ຺ທປູຊິໂຕ,

ມນຸສ຺ສິນ຺ທເສຏ຺ເຐຫິ ຕເຖວ ປູຊິໂຕ;

ຕໍ ວນ຺ທຖ [ຕໍ ຕໍ ວນ຺ທຖ (ສ຺ຍາ.)] ປຎ຺ຊລິກາ ລຠິຕ຺ວາ,

ພຸທ຺ໂຘ ຫເວ ກປ຺ປສເຕຫິ ທຸລ຺ລໂຠຕິ.

ຈຕ຺ຕາລີສ ສມາ ທນ຺ຕາ, ເກສາ ໂລມາ ຈ ສພ຺ພໂສ;

ເທວາ ຫຣິໍສຸ ເອເກກໍ, ຈກ຺ກວາຬປຣມ຺ປຣາຕິ.

ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກຸສິນາຣາຍໍ ວິຫຣຕິ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລານໍ ສາລວເນ ອນ຺ຕເຣນ ຍມກສາລານໍ ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍ ຂຸທ຺ທກນຄຣເກ ອຸຊ຺ຊງ຺ຄລນຄຣເກ ສາຂານຄຣເກ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎານິ ມຫານຄຣານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈມ຺ປາ, ຣາຊຄຫໍ, ສາວຕ຺ຖິ, ສາເກຕໍ, ໂກສມ຺ພີ, ພາຣາຓສີ; ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕຸ. ເອຕ຺ຖ ພຫູ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິມຫາສາລາ ຕຖາຄເຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ, ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

໒໔໒. ‘‘ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ອວຈ; ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ອວຈ – ຂຸທ຺ທກນຄຣກໍ ອຸຊ຺ຊງ຺ຄລນຄຣກໍ ສາຂານຄຣກ’’ນ຺ຕິ.

ກຸສາວຕີຣາຊຘານີ

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ນາມ ອໂຫສິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ [ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ (ກ.), ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ (ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕ)] ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອຍໍ ກຸສິນາຣາ ກຸສາວຕີ ນາມ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ. ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ຈ ປຈ຺ຉິເມນ ຈ ທ຺ວາທສໂຍຊນານິ ອາຍາເມນ, ອຸຕ຺ຕເຣນ ຈ ທກ຺ຂິເຓນ ຈ ສຕ຺ຕໂຍຊນານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ. ກຸສາວຕີ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຘານີ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ອໂຫສິ ຜີຕາ ຈ ພຫຸຊນາ ຈ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາ ຈ ສຸຠິກ຺ຂາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ເທວານໍ ອາຬກມນ຺ທາ ນາມ ຣາຊຘານີ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ໂຫຕິ ຜີຕາ ຈ [ອິທ຺ຘາ ເຈວ ອໂຫສິ ຜີຕາ ຈ (ສ຺ຍາ.)] ພຫຸຊນາ ຈ ອາກິຓ຺ຓຍກ຺ຂາ ຈ ສຸຠິກ຺ຂາ ຈ; ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກຸສາວຕີ ຣາຊຘານີ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ອໂຫສິ ຜີຕາ ຈ ພຫຸຊນາ ຈ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາ ຈ ສຸຠິກ຺ຂາ ຈ. ກຸສາວຕີ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຘານີ ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ ທິວາ ເຈວ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຫຕ຺ຖິສທ຺ເທນ ອສ຺ສສທ຺ເທນ ຣຖສທ຺ເທນ ເຠຣິສທ຺ເທນ ມຸທິງ຺ຄສທ຺ເທນ ວີຓາສທ຺ເທນ ຄີຕສທ຺ເທນ ສງ຺ຂສທ຺ເທນ ສມ຺ມສທ຺ເທນ ປາຓິຕາຬສທ຺ເທນ ‘ອສ຺ນາຖ ປິວຖ ຂາທຖາ’ຕິ ທສເມນ ສທ຺ເທນ.

‘‘ກຸສາວຕີ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຘານີ ສຕ຺ຕຫິ ປາກາເຣຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ເອໂກ ປາກາໂຣ ໂສວຓ຺ຓມໂຍ, ເອໂກ ຣູປິຍມໂຍ, ເອໂກ ເວຬຸຣິຍມໂຍ, ເອໂກ ຜລິກມໂຍ, ເອໂກ ໂລຫິຕງ຺ກມໂຍ [ໂລຫິຕງ຺ຄມໂຍ (ກ.), ໂລຫິຕກມໂຍ (ພ຺ຍາກຣເຓສຸ)], ເອໂກ ມສາຣຄລ຺ລມໂຍ, ເອໂກ ສພ຺ພຣຕນມໂຍ. ກຸສາວຕິຍາ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຘານິຍາ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ທ຺ວາຣານິ ອເຫສຸໍ. ເອກໍ ທ຺ວາຣໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ, ເອກໍ ຣູປິຍມຍໍ, ເອກໍ ເວຬຸຣິຍມຍໍ, ເອກໍ ຜລິກມຍໍ. ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ເອສິກາ ນິຂາຕາ ອເຫສຸໍ ຕິໂປຣິສງ຺ຄາ ຕິໂປຣິສນິຂາຕາ ທ຺ວາທສໂປຣິສາ ອຸພ຺ເພເຘນ. ເອກາ ເອສິກາ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ, ເອກາ ເວຬຸຣິຍມຍາ, ເອກາ ຜລິກມຍາ, ເອກາ ໂລຫິຕງ຺ກມຍາ, ເອກາ ມສາຣຄລ຺ລມຍາ, ເອກາ ສພ຺ພຣຕນມຍາ. ກຸສາວຕີ, ອານນ຺ທ, ຣາຊຘານີ ສຕ຺ຕຫິ ຕາລປນ຺ຕີຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ເອກາ ຕາລປນ຺ຕິ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ, ເອກາ ເວຬຸຣິຍມຍາ, ເອກາ ຜລິກມຍາ, ເອກາ ໂລຫິຕງ຺ກມຍາ, ເອກາ ມສາຣຄລ຺ລມຍາ, ເອກາ ສພ຺ພຣຕນມຍາ. ໂສວຓ຺ຓມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ຣູປິຍມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ຣູປິຍມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ຣູປິຍມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ເວຬຸຣິຍມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ເວຬຸຣິຍມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ຜລິກມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ຜລິກມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ຜລິກມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ເວຬຸຣິຍມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ໂລຫິຕງ຺ກມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ໂລຫິຕງ຺ກມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ມສາຣຄລ຺ລມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ມສາຣຄລ຺ລມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ມສາຣຄລ຺ລມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ໂລຫິຕງ຺ກມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ສພ຺ພຣຕນມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ສພ຺ພຣຕນມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ສພ຺ພຣຕນມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ຕາສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຕາລປນ຺ຕີນໍ ວາເຕຣິຕານໍ ສທ຺ໂທ ອໂຫສິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ຂມນີໂຍ [ກມນີໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຈ ມທນີໂຍ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ຕູຣິຍສ຺ສ ສຸວິນີຕສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິຕາຬິຕສ຺ສ ສຸກຸສເລຫິ ສມນ຺ນາຫຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ຂມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ, ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕາສໍ ຕາລປນ຺ຕີນໍ ວາເຕຣິຕານໍ ສທ຺ໂທ ອໂຫສິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ຂມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ. ເຍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ເຕນ ສມເຍນ ກຸສາວຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ຘຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ ໂສຓ຺ຑາ ປິປາສາ, ເຕ ຕາສໍ ຕາລປນ຺ຕີນໍ ວາເຕຣິຕານໍ ສທ຺ເທນ ປຣິຈາເຣສຸໍ.

ຈກ຺ກຣຕນໍ

໒໔໓. ‘‘ຣາຊາ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ ຈຕູຫິ ຈ ອິທ຺ຘີຫິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ສີສໍນ຺ຫາຕສ຺ສ ອຸໂປສຖິກສ຺ສ ອຸປຣິປາສາທວຣຄຕສ຺ສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ ສຫສ຺ສາຣໍ ສເນມິກໍ ສນາຠິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ. ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສຸຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ – ‘‘ຍສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ສີສໍນ຺ຫາຕສ຺ສ ອຸໂປສຖິກສ຺ສ ອຸປຣິປາສາທວຣຄຕສ຺ສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ ສຫສ຺ສາຣໍ ສເນມິກໍ ສນາຠິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ, ໂສ ໂຫຕິ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອສ຺ສໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’ຕິ.

໒໔໔. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິ – ‘ປວຕ຺ຕຕຸ ຠວໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ, ອຠິວິຊິນາຕຸ ຠວໍ ຈກ຺ກຣຕນ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕິ [ປວຕ຺ຕຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ອນ຺ວເທວ [ອນຸເທວ (ສ຺ຍາ.)] ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ, ຍສ຺ມິໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ປເທເສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ເຍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ເອຫິ ໂຂ ມຫາຣາຊ, ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ສກໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ອນຸສາສ ມຫາຣາຊາ’ຕິ. ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ເອວມາຫ – ‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ອທິນ຺ນໍ ນ ອາທາຕພ຺ພໍ, ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາ ນ ຈຣິຕພ຺ພາ, ມຸສາ ນ ຠຓິຕພ຺ພາ, ມຊ຺ຊໍ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ຍຖາຠຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ. ເຍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອນຸຍນ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕິ…ເປ… ທກ຺ຂິຓໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕິ…ເປ… ປຈ຺ຉິມໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕິ, ອນ຺ວເທວ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ປເທເສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ເຍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ເອຫິ ໂຂ ມຫາຣາຊ, ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ສກໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ອນຸສາສ ມຫາຣາຊາ’ຕິ. ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ເອວມາຫ – ‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ອທິນ຺ນໍ ນ ອາທາຕພ຺ພໍ, ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາ ນ ຈຣິຕພ຺ພາ, ມຸສາ ນ ຠຓິຕພ຺ພາ, ມຊ຺ຊໍ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ຍຖາຠຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ. ເຍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອນຸຍນ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

໒໔໕. ‘‘ອຖ ໂຂ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ກຸສາວຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາເຣ ອຕ຺ຖກຣຓປມຸເຂ ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສິ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ອຸປໂສຠຍມານໍ. ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອວຣູປໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ

໒໔໖. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ ສພ຺ພເສໂຕ ສຕ຺ຕປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ອຸໂປສໂຖ ນາມ ນາຄຣາຊາ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທິ – ‘ຠທ຺ທກໍ ວຕ ໂຠ ຫຕ຺ຖິຍານໍ, ສເຈ ທມຖໍ ອຸເປຍ຺ຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄນ຺ຘຫຕ຺ຖາຊານິໂຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຸປຣິທນ຺ໂຕ, ເອວເມວ ທມຖໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕເມວ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ວີມໍສມາໂນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ອນຸຍາຍິຕ຺ວາ ກຸສາວຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຕຣາສມກາສິ. ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອວຣູປໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ອສ຺ສຣຕນໍ

໒໔໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອສ຺ສຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ ສພ຺ພເສໂຕ ກາຬສີໂສ ມຸຎ຺ຊເກໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ວລາຫໂກ ນາມ ອສ຺ສຣາຊາ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທິ – ‘ຠທ຺ທກໍ ວຕ ໂຠ ອສ຺ສຍານໍ ສເຈ ທມຖໍ ອຸເປຍ຺ຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ອສ຺ສຣຕນໍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຠທ຺ໂທ ອສ຺ສາຊານິໂຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຸປຣິທນ຺ໂຕ, ເອວເມວ ທມຖໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕເມວ ອສ຺ສຣຕນໍ ວີມໍສມາໂນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ອນຸຍາຍິຕ຺ວາ ກຸສາວຕິໍ ຣາຊຘານິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຕຣາສມກາສິ. ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອວຣູປໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ມຓິຣຕນໍ

໒໔໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ມຓິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ອໂຫສິ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສຸໂຠ ຊາຕິມາ ອຏ຺ຐໍໂສ ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕ ອຈ຺ໂຉ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ອນາວິໂລ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ອາຠາ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນໍ ຜຸຏາ ອໂຫສິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕເມວ ມຓິຣຕນໍ ວີມໍສມາໂນ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ມຓິໍ ຘຊຄ຺ຄໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍ ປາຍາສິ. ເຍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ສມນ຺ຕາ ຄາມາ ອເຫສຸໍ, ເຕ ເຕໂນຠາເສນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊສຸໍ ທິວາຕິ ມຎ຺ຎມານາ. ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອວຣູປໍ ມຓິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ

໒໔໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ນາຕິທີຆາ ນາຕິຣສ຺ສາ ນາຕິກິສາ ນາຕິຖູລາ ນາຕິກາຬິກາ ນາຈ຺ໂຈທາຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສິວຓ຺ຓໍ [ມານຸສ຺ສິວຓ຺ຓໍ (ສ຺ຍາ.)] ອປ຺ປຕ຺ຕາ ທິພ຺ພວຓ຺ຓໍ. ຕສ຺ສ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ອິຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ເອວຣູໂປ ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຕູລປິຈຸໂນ ວາ ກປ຺ປາສປິຈຸໂນ ວາ. ຕສ຺ສ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ອິຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ສີເຕ ອຸຓ຺ຫານິ ຄຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸຓ຺ເຫ ສີຕານິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ອິຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ກາຍໂຕ ຈນ຺ທນຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ, ມຸຂໂຕ ອຸປ຺ປລຄນ຺ໂຘ. ຕໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິນີ ອໂຫສິ ປຈ຺ຉານິປາຕິນີ ກິງ຺ກາຣປຏິສ຺ສາວິນີ ມນາປຈາຣິນີ ປິຍວາທິນີ. ຕໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ມນສາປິ ໂນ ອຕິຈຣິ [ອຕິຈຣີ (ກ.), ອຕິຈາຣີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ກຸໂຕ ປນ ກາເຍນ. ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອວຣູປໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ຄຫປຕິຣຕນໍ

໒໕໐. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມວິປາກຊໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ປາຕຸຣໂຫສິ ເຍນ ນິຘິໍ ປສ຺ສຕິ ສສ຺ສາມິກມ຺ປິ ອສ຺ສາມິກມ຺ປິ. ໂສ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕ຺ວໍ, ເທວ, ໂຫຫິ, ອຫໍ ເຕ ຘເນນ ຘນກຣຓີຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕເມວ ຄຫປຕິຣຕນໍ ວີມໍສມາໂນ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂສຕໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ຄຫປຕິຣຕນໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຕ຺ໂຖ ເມ, ຄຫປຕິ, ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ເຓນາ’ຕິ. ‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍ ຕີຣໍ ນາວາ ອຸເປຕູ’ຕິ. ‘ອິເຘວ ເມ, ຄຫປຕິ, ອຕ຺ໂຖ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ເຓນາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ຄຫປຕິຣຕນໍ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ອຸທກໍ ໂອມສິຕ຺ວາ ປູຣໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ກຸມ຺ຠິໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ມຫາຣາຊ, ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ ມຫາຣາຊ, ປູຊິຕເມຕ຺ຕາວຕາ ມຫາຣາຊາ’ຕິ? ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ເອວມາຫ – ‘ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ຄຫປຕິ, ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ ຄຫປຕິ, ປູຊິຕເມຕ຺ຕາວຕາ ຄຫປຕີ’ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອວຣູປໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ປຣິຓາຍກຣຕນໍ

໒໕໑. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ປຏິພໂລ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ອຸປຍາເປຕພ຺ພໍ ອຸປຍາເປຕຸໍ, ອປຍາເປຕພ຺ພໍ ອປຍາເປຕຸໍ, ຐເປຕພ຺ພໍ ຐເປຕຸໍ. ໂສ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕ຺ວໍ, ເທວ, ໂຫຫິ, ອຫມນຸສາສິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອວຣູປໍ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ຣາຊາ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ.

ຈຕຸອິທ຺ຘິສມນ຺ນາຄໂຕ

໒໕໒. ‘‘ຣາຊາ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຈຕູຫິ ອິທ຺ຘີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ. ກຕມາຫິ ຈຕູຫິ ອິທ຺ຘີຫິ? ອິຘານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອຠິຣູໂປ ອໂຫສິ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ. ຣາຊາ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອິມາຍ ປຐມາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ທີຆາຍຸໂກ ອໂຫສິ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ. ຣາຊາ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອິມາຍ ທຸຕິຍາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອປ຺ປາພາໂຘ ອໂຫສິ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ. ຣາຊາ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອິມາຍ ຕຕິຍາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ປິຕາ ປຸຕ຺ຕານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ, ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ. ຣຎ຺ໂຎປິ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ປິຍາ ອເຫສຸໍ ມນາປາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ປິຕຸ ປຸຕ຺ຕາ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ ມນາປາ, ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎປິ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ປິຍາ ອເຫສຸໍ ມນາປາ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍາສິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຕຣມາໂນ, ເທວ, ຍາຫິ, ຍຖາ ຕໍ ມຍໍ ຈິຣຕຣໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ຣາຊາປິ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອຕຣມາໂນ, ສາຣຖິ, ຣຖໍ ເປເສຫິ, ຍຖາ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ຈິຣຕຣໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອິມາຍ ຈຕຸຕ຺ຖິຍາ [ຈຕຸຕ຺ຖາຍ (ສ຺ຍາ.)] ອິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ. ຣາຊາ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອິມາຫິ ຈຕູຫິ ອິທ຺ຘີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ.

ຘມ຺ມປາສາທໂປກ຺ຂຣຓີ

໒໕໓. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອິມາສຸ ຕາລນ຺ຕຣິກາສຸ ຘນຸສເຕ ຘນຸສເຕ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ມາເປຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ມາເປສິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕາສຸ ຕາລນ຺ຕຣິກາສຸ ຘນຸສເຕ ຘນຸສເຕ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ. ຕາ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ອິຏ຺ຐກາຫິ ຈິຕາ ອເຫສຸໍ – ເອກາ ອິຏ຺ຐກາ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ, ເອກາ ເວຬຸຣິຍມຍາ, ເອກາ ຜລິກມຍາ.

‘‘ຕາສຸ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂສປານານິ ອເຫສຸໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ, ເອກໍ ໂສປານໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ເອກໍ ຣູປິຍມຍໍ ເອກໍ ເວຬຸຣິຍມຍໍ ເອກໍ ຜລິກມຍໍ. ໂສວຓ຺ຓມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ, ຣູປິຍມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຣູປິຍມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ຣູປິຍມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ, ໂສວຓ຺ຓມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ເວຬຸຣິຍມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ເວຬຸຣິຍມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ, ຜລິກມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຜລິກມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ຜລິກມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ, ເວຬຸຣິຍມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຕາ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ທ຺ວີຫິ ເວທິກາຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ ເອກາ ເວທິກາ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ. ໂສວຓ຺ຓມຍາຍ ເວທິກາຍ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ, ຣູປິຍມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຣູປິຍມຍາຍ ເວທິກາຍ ຣູປິຍມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ, ໂສວຓ຺ຓມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອິມາສຸ ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ເອວຣູປໍ ມາລໍ ໂຣປາເປຍ຺ຍໍ ອຸປ຺ປລໍ ປທຸມໍ ກຸມຸທໍ ປຸຓ຺ຑຣີກໍ ສພ຺ໂພຕຸກໍ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ອນາວຏ’ນ຺ຕິ. ໂຣປາເປສິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕາສຸ ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ເອວຣູປໍ ມາລໍ ອຸປ຺ປລໍ ປທຸມໍ ກຸມຸທໍ ປຸຓ຺ຑຣີກໍ ສພ຺ໂພຕຸກໍ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ອນາວຏໍ.

໒໕໔. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອິມາສໍ ໂປກ຺ຂຣຓີນໍ ຕີເຣ ນ຺ຫາປເກ ປຸຣິເສ ຐເປຍ຺ຍໍ, ເຍ ອາຄຕາຄຕໍ ຊນໍ ນ຺ຫາເປສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ຐເປສິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕາສໍ ໂປກ຺ຂຣຓີນໍ ຕີເຣ ນ຺ຫາປເກ ປຸຣິເສ, ເຍ ອາຄຕາຄຕໍ ຊນໍ ນ຺ຫາເປສຸໍ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອິມາສໍ ໂປກ຺ຂຣຓີນໍ ຕີເຣ ເອວຣູປໍ ທານໍ ປຏ຺ຐເປຍ຺ຍໍ – ອນ຺ນໍ ອນ຺ນຏ຺ຐິກສ຺ສ [ອນ຺ນຕ຺ຖິຕສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປກຠິຣູເປເນວ ທິສ຺ສຕິ], ປານໍ ປານຏ຺ຐິກສ຺ສ, ວຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຖຏ຺ຐິກສ຺ສ, ຍານໍ ຍານຏ຺ຐິກສ຺ສ, ສຍນໍ ສຍນຏ຺ຐິກສ຺ສ, ອິຕ຺ຖິໍ ອິຕ຺ຖິຏ຺ຐິກສ຺ສ, ຫິຣຎ຺ຎໍ ຫິຣຎ຺ຎຏ຺ຐິກສ຺ສ, ສຸວຓ຺ຓໍ ສຸວຓ຺ຓຏ຺ຐິກສ຺ສາ’ຕິ. ປຏ຺ຐເປສິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕາສໍ ໂປກ຺ຂຣຓີນໍ ຕີເຣ ເອວຣູປໍ ທານໍ – ອນ຺ນໍ ອນ຺ນຏ຺ຐິກສ຺ສ, ປານໍ ປານຏ຺ຐິກສ຺ສ, ວຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຖຏ຺ຐິກສ຺ສ, ຍານໍ ຍານຏ຺ຐິກສ຺ສ, ສຍນໍ ສຍນຏ຺ຐິກສ຺ສ, ອິຕ຺ຖິໍ ອິຕ຺ຖິຏ຺ຐິກສ຺ສ, ຫິຣຎ຺ຎໍ ຫິຣຎ຺ຎຏ຺ຐິກສ຺ສ, ສຸວຓ຺ຓໍ ສຸວຓ຺ຓຏ຺ຐິກສ຺ສ.

໒໕໕. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ປຫູຕໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ອາທາຍ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອິທໍ, ເທວ, ປຫູຕໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ເທວຎ຺ເຎວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອາຠຕໍ, ຕໍ ເທໂວ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຕູ’ຕິ. ‘ອລໍ ໂຠ, ມມປິທໍ ປຫູຕໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມິເກນ ພລິນາ ອຠິສງ຺ຂຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂວ ໂຫຕຸ, ອິໂຕ ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ຫຣຖາ’ຕິ. ເຕ ຣຎ຺ຎາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ນ ໂຂ ເອຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຕິຣູປໍ, ຍໍ ມຍໍ ອິມານິ ສາປເຕຍ຺ຍານິ ປຸນເທວ ສການິ ຆຣານິ ປຏິຫເຣຍ຺ຍາມ. ຍໍນູນ ມຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ນິເວສນໍ ມາເປຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ນິເວສນໍ ເຕ ເທວ, ມາເປສ຺ສາມາ’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

໒໕໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ [ວິສຸກມ຺ມໍ (ກ.)] ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສມ຺ມ ວິສ຺ສກມ຺ມ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ນິເວສນໍ ມາເປຫິ ຘມ຺ມໍ ນາມ ປາສາທ’ນ຺ຕິ. ‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’ຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ວິສ຺ສກມ຺ໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ວິສ຺ສກມ຺ໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ນິເວສນໍ ເຕ ເທວ, ມາເປສ຺ສາມິ ຘມ຺ມໍ ນາມ ປາສາທ’ນ຺ຕິ. ອຘິວາເສສິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

‘‘ມາເປສິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ວິສ຺ສກມ຺ໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ນິເວສນໍ ຘມ຺ມໍ ນາມ ປາສາທໍ. ຘມ຺ໂມ, ອານນ຺ທ, ປາສາໂທ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ປຈ຺ຉິເມນ ຈ ໂຍຊນໍ ອາຍາເມນ ອໂຫສິ. ອຸຕ຺ຕເຣນ ທກ຺ຂິເຓນ ຈ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ. ຘມ຺ມສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ປາສາທສ຺ສ ຕິໂປຣິສໍ ອຸຈ຺ຈຕເຣນ ວຕ຺ຖຸ ຈິຕໍ ອໂຫສິ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ອິຏ຺ຐກາຫິ – ເອກາ ອິຏ຺ຐກາ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ, ເອກາ ເວຬຸຣິຍມຍາ, ເອກາ ຜລິກມຍາ.

‘‘ຘມ຺ມສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ປາສາທສ຺ສ ຈຕຸຣາສີຕິ ຖມ຺ຠສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ – ເອໂກ ຖມ຺ໂຠ ໂສວຓ຺ຓມໂຍ, ເອໂກ ຣູປິຍມໂຍ, ເອໂກ ເວຬຸຣິຍມໂຍ, ເອໂກ ຜລິກມໂຍ. ຘມ຺ໂມ, ອານນ຺ທ, ປາສາໂທ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ຜລເກຫິ ສນ຺ຖໂຕ ອໂຫສິ – ເອກໍ ຜລກໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ, ເອກໍ ຣູປິຍມຍໍ, ເອກໍ ເວຬຸຣິຍມຍໍ, ເອກໍ ຜລິກມຍໍ.

‘‘ຘມ຺ມສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ປາສາທສ຺ສ ຈຕຸວີສຕິ ໂສປານານິ ອເຫສຸໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ – ເອກໍ ໂສປານໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ, ເອກໍ ຣູປິຍມຍໍ, ເອກໍ ເວຬຸຣິຍມຍໍ, ເອກໍ ຜລິກມຍໍ. ໂສວຓ຺ຓມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ຣູປິຍມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຣູປິຍມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ຣູປິຍມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ເວຬຸຣິຍມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ເວຬຸຣິຍມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ຜລິກມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຜລິກມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ຜລິກມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ເວຬຸຣິຍມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ.

‘‘ຘມ຺ເມ, ອານນ຺ທ, ປາສາເທ ຈຕຸຣາສີຕິ ກູຏາຄາຣສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ – ເອກໍ ກູຏາຄາຣໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ, ເອກໍ ຣູປິຍມຍໍ, ເອກໍ ເວຬຸຣິຍມຍໍ, ເອກໍ ຜລິກມຍໍ. ໂສວຓ຺ຓມເຍ ກູຏາຄາເຣ ຣູປິຍມໂຍ ປລ຺ລງ຺ໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຣູປິຍມເຍ ກູຏາຄາເຣ ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ປລ຺ລງ຺ໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ເວຬຸຣິຍມເຍ ກູຏາຄາເຣ ທນ຺ຕມໂຍ ປລ຺ລງ຺ໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຜລິກມເຍ ກູຏາຄາເຣ ສາຣມໂຍ ປລ຺ລງ຺ໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂສວຓ຺ຓມຍສ຺ສ ກູຏາຄາຣສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ຣູປິຍມໂຍ ຕາໂລ ຐິໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ຣູປິຍມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ຣູປິຍມຍສ຺ສ ກູຏາຄາຣສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ຕາໂລ ຐິໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ຂນ຺ໂຘ, ຣູປິຍມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ເວຬຸຣິຍມຍສ຺ສ ກູຏາຄາຣສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ຜລິກມໂຍ ຕາໂລ ຐິໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ຜລິກມໂຍ ຂນ຺ໂຘ, ເວຬຸຣິຍມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ຜລິກມຍສ຺ສ ກູຏາຄາຣສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ເວຬຸຣິຍມໂຍ ຕາໂລ ຐິໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ເວຬຸຣິຍມໂຍ ຂນ຺ໂຘ, ຜລິກມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ.

໒໕໗. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ມຫາວິຍູຫສ຺ສ ກູຏາຄາຣສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ສພ຺ພໂສວຓ຺ຓມຍໍ ຕາລວນໍ ມາເປຍ຺ຍໍ, ຍຕ຺ຖ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິສ຺ສາມີ’ຕິ. ມາເປສິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ມຫາວິຍູຫສ຺ສ ກູຏາຄາຣສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ສພ຺ພໂສວຓ຺ຓມຍໍ ຕາລວນໍ, ຍຕ຺ຖ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ຘມ຺ໂມ, ອານນ຺ທ, ປາສາໂທ ທ຺ວີຫິ ເວທິກາຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ເອກາ ເວທິກາ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ. ໂສວຓ຺ຓມຍາຍ ເວທິກາຍ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ, ຣູປິຍມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຣູປິຍມຍາຍ ເວທິກາຍ ຣູປິຍມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ, ໂສວຓ຺ຓມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ.

໒໕໘. ‘‘ຘມ຺ໂມ, ອານນ຺ທ, ປາສາໂທ ທ຺ວີຫິ ກິງ຺ກິຓິກຊາເລຫິ [ກິງ຺ກຓິກຊາເລຫິ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ – ເອກໍ ຊາລໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ເອກໍ ຣູປິຍມຍໍ. ໂສວຓ຺ຓມຍສ຺ສ ຊາລສ຺ສ ຣູປິຍມຍາ ກິງ຺ກິຓິກາ ອເຫສຸໍ, ຣູປິຍມຍສ຺ສ ຊາລສ຺ສ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ກິງ຺ກິຓິກາ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ກິງ຺ກິຓິກຊາລານໍ ວາເຕຣິຕານໍ ສທ຺ໂທ ອໂຫສິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ຂມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ຕູຣິຍສ຺ສ ສຸວິນີຕສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິຕາຬິຕສ຺ສ ສຸກຸສເລຫິ [ກຸສເລຫິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສມນ຺ນາຫຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ, ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ຂມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ, ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເຕສໍ ກິງ຺ກິຓິກຊາລານໍ ວາເຕຣິຕານໍ ສທ຺ໂທ ອໂຫສິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ຂມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ. ເຍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ເຕນ ສມເຍນ ກຸສາວຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ຘຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ ໂສຓ຺ຑາ ປິປາສາ, ເຕ ເຕສໍ ກິງ຺ກິຓິກຊາລານໍ ວາເຕຣິຕານໍ ສທ຺ເທນ ປຣິຈາເຣສຸໍ. ນິຏ຺ຐິໂຕ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຘມ຺ໂມ ປາສາໂທ ທຸທ຺ທິກ຺ໂຂ ອໂຫສິ ມຸສຕິ ຈກ຺ຂູນິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ສຣທສມເຍ ວິທ຺ເຘ ວິຄຕວລາຫເກ ເທເວ ອາທິຈ຺ໂຈ ນຠໍ ອພ຺ຠຸສ຺ສກ຺ກມາໂນ [ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມມາໂນ (ສີ. ປີ. ກ.)] ທຸທ຺ທິກ຺ໂຂ [ທຸທິກ຺ໂຂ (ປີ.)] ໂຫຕິ ມຸສຕິ ຈກ຺ຂູນິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ໂມ ປາສາໂທ ທຸທ຺ທິກ຺ໂຂ ອໂຫສິ ມຸສຕິ ຈກ຺ຂູນິ.

໒໕໙. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຘມ຺ມໍ ນາມ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ມາເປສິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຘມ຺ມສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຘມ຺ມໍ ນາມ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ. ຘມ຺ມາ, ອານນ຺ທ, ໂປກ຺ຂຣຓີ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ປຈ຺ຉິເມນ ຈ ໂຍຊນໍ ອາຍາເມນ ອໂຫສິ, ອຸຕ຺ຕເຣນ ທກ຺ຂິເຓນ ຈ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ. ຘມ຺ມາ, ອານນ຺ທ, ໂປກ຺ຂຣຓີ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ອິຏ຺ຐກາຫິ ຈິຕາ ອໂຫສິ – ເອກາ ອິຏ຺ຐກາ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ, ເອກາ ເວຬຸຣິຍມຍາ, ເອກາ ຜລິກມຍາ.

‘‘ຘມ຺ມາຍ, ອານນ຺ທ, ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຈຕຸວີສຕິ ໂສປານານິ ອເຫສຸໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ – ເອກໍ ໂສປານໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ, ເອກໍ ຣູປິຍມຍໍ, ເອກໍ ເວຬຸຣິຍມຍໍ, ເອກໍ ຜລິກມຍໍ. ໂສວຓ຺ຓມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ຣູປິຍມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຣູປິຍມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ຣູປິຍມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ເວຬຸຣິຍມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ເວຬຸຣິຍມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ຜລິກມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຜລິກມຍສ຺ສ ໂສປານສ຺ສ ຜລິກມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ເວຬຸຣິຍມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ.

‘‘ຘມ຺ມາ, ອານນ຺ທ, ໂປກ຺ຂຣຓີ ທ຺ວີຫິ ເວທິກາຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ – ເອກາ ເວທິກາ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ. ໂສວຓ຺ຓມຍາຍ ເວທິກາຍ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ຣູປິຍມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ. ຣູປິຍມຍາຍ ເວທິກາຍ ຣູປິຍມຍາ ຖມ຺ຠາ ອເຫສຸໍ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ສູຈິໂຍ ຈ ອຸຓ຺ຫີສຎ຺ຈ.

‘‘ຘມ຺ມາ, ອານນ຺ທ, ໂປກ຺ຂຣຓີ ສຕ຺ຕຫິ ຕາລປນ຺ຕີຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ – ເອກາ ຕາລປນ຺ຕິ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ເອກາ ຣູປິຍມຍາ, ເອກາ ເວຬຸຣິຍມຍາ, ເອກາ ຜລິກມຍາ, ເອກາ ໂລຫິຕງ຺ກມຍາ, ເອກາ ມສາຣຄລ຺ລມຍາ, ເອກາ ສພ຺ພຣຕນມຍາ. ໂສວຓ຺ຓມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ ຣູປິຍມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ຣູປິຍມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ຣູປິຍມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ເວຬຸຣິຍມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ເວຬຸຣິຍມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ ຜລິກມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ຜລິກມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ຜລິກມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ ເວຬຸຣິຍມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ໂລຫິຕງ຺ກມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ໂລຫິຕງ຺ກມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ ມສາຣຄລ຺ລມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ມສາຣຄລ຺ລມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ມສາຣຄລ຺ລມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ ໂລຫິຕງ຺ກມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ສພ຺ພຣຕນມຍສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ສພ຺ພຣຕນມໂຍ ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ສພ຺ພຣຕນມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ຜລານິ ຈ. ຕາສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຕາລປນ຺ຕີນໍ ວາເຕຣິຕານໍ ສທ຺ໂທ ອໂຫສິ, ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ຂມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ຕູຣິຍສ຺ສ ສຸວິນີຕສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິຕາຬິຕສ຺ສ ສຸກຸສເລຫິ ສມນ຺ນາຫຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ຂມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ, ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕາສໍ ຕາລປນ຺ຕີນໍ ວາເຕຣິຕານໍ ສທ຺ໂທ ອໂຫສິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ຂມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ. ເຍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ເຕນ ສມເຍນ ກຸສາວຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ຘຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ ໂສຓ຺ຑາ ປິປາສາ, ເຕ ຕາສໍ ຕາລປນ຺ຕີນໍ ວາເຕຣິຕານໍ ສທ຺ເທນ ປຣິຈາເຣສຸໍ.

‘‘ນິຏ຺ຐິເຕ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຘມ຺ເມ ປາສາເທ ນິຏ຺ຐິຕາຍ ຘມ຺ມາຍ ຈ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ‘ເຍ [ເຍ ໂກ ປນານນ຺ທ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ເຕນ ສມເຍນ ສມເຓສຸ ວາ ສມຓສມ຺ມຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສມ຺ມຕາ’, ເຕ ສພ຺ພກາເມຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ.

ຌານສມ຺ປຕ຺ຕິ

໒໖໐. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ ເມ ອິທໍ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາໂກ, ເຍນາຫໍ ເອຕຣຫິ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ເມ ອິທໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ຕິຓ຺ຓໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາໂກ, ເຍນາຫໍ ເອຕຣຫິ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ ທານສ຺ສ ທມສ຺ສ ສໍຍມສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ເຍນ ມຫາວິຍູຫໍ ກູຏາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາວິຍູຫສ຺ສ ກູຏາຄາຣສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘ຕິຏ຺ຐ, ກາມວິຕກ຺ກ, ຕິຏ຺ຐ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກ, ຕິຏ຺ຐ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາມວິຕກ຺ກ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກາ’ຕິ.

໒໖໑. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ມຫາວິຍູຫໍ ກູຏາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂສວຓ຺ຓມເຍ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫາສິ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທສິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ.

໒໖໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ມຫາວິຍູຫາ ກູຏາຄາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ກູຏາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣູປິຍມເຍ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫາສິ ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫາສິ.

ຈຕຸຣາສີຕິ ນຄຣສຫສ຺ສາທິ

໒໖໓. ‘‘ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ຈຕຸຣາສີຕິ ນຄຣສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ກຸສາວຕີຣາຊຘານິປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ປາສາທສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ຘມ຺ມປາສາທປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ກູຏາຄາຣສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ມຫາວິຍູຫກູຏາຄາຣປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ປລ຺ລງ຺ກສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ຣູປິຍມຍານິ ທນ຺ຕມຍານິ ສາຣມຍານິ ໂຄນກຕ຺ຖຕານິ ປຏິກຕ຺ຖຕານິ ປຏລິກຕ຺ຖຕານິ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທານິ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ນາຄສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ອຸໂປສຖນາຄຣາຊປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ອສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ວລາຫກອສ຺ສຣາຊປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ຣຖສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ສີຫຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ທີປິຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລປຣິວາຣານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ເວຊຍນ຺ຕຣຖປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ມຓິສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ມຓິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ສຸຠທ຺ທາເທວິປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ຄຫປຕິສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ຄຫປຕິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ອນຸຍນ຺ຕານິ ປຣິຓາຍກຣຕນປ຺ປມຸຂານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ເຘນຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ທຸຫສນ຺ທນານິ [ທຸກູລສນ຺ທນານິ(ປີ.)] ທຸກູລສນ຺ທານານິ [ທຸກູລສນ຺ທນານິ (ປີ.) ທຸກູລສນ຺ທານານິ (ສໍ. ນິ. ໓.໙໖)] ກໍສູປຘາຣຓານິ; ຈຕຸຣາສີຕິ ວຕ຺ຖໂກຏິສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ໂຂມສຸຂຸມານໍ ກປ຺ປາສິກສຸຂຸມານໍ ໂກເສຍ຺ຍສຸຂຸມານໍ ກມ຺ພລສຸຂຸມານໍ; (ຣຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ) [( ) ສີ. ອິໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ຈຕຸຣາສີຕິ ຖາລິປາກສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ສາຍໍ ປາຕໍ ຠຕ຺ຕາຠິຫາໂຣ ອຠິຫຣິຍິຕ຺ຖ.

໒໖໔. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ສມເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ຈຕຸຣາສີຕິ ນາຄສຫສ຺ສານິ ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອິມານິ ໂຂ ເມ ຈຕຸຣາສີຕິ ນາຄສຫສ຺ສານິ ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍນູນ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສໍ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສໍ ນາຄສຫສ຺ສານິ ສກິໍ ສກິໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອິມານິ ໂຂ ເມ, ສມ຺ມ ປຣິຓາຍກຣຕນ, ຈຕຸຣາສີຕິ ນາຄສຫສ຺ສານິ ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ປຣິຓາຍກຣຕນ, ວສ຺ສສຕສ຺ສ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສໍ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສໍ ນາຄສຫສ຺ສານິ ສກິໍ ສກິໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອປເຣນ ສມເຍນ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສໍ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສໍ ນາຄສຫສ຺ສານິ ສກິໍ ສກິໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄມໍສຸ.

ສຸຠທ຺ທາເທວິອຸປສງ຺ກມນໍ

໒໖໕. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຈິຣໍ ທິຏ຺ໂຐ ໂຂ ເມ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ. ຍໍນູນາຫໍ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ທາ ເທວີ ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ ສີສານິ ນ຺ຫາຍຖ ປີຕານິ ວຕ຺ຖານິ ປາຣຸປຖ. ຈິຣໍ ທິຏ຺ໂຐ ໂນ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ, ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ອຍ຺ເຍ’ຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ ສຸຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ສີສານິ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປີຕານິ ວຕ຺ຖານິ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ເຍນ ສຸຠທ຺ທາ ເທວີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ທາ ເທວີ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ກປ຺ເປຫິ, ສມ຺ມ ປຣິຓາຍກຣຕນ, ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ, ຈິຣໍ ທິຏ຺ໂຐ ໂນ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ, ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມາ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວີ’ຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ສຸຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ກປ຺ປາເປຕ຺ວາ ສຸຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ປຏິເວເທສິ – ‘ກປ຺ປິຕາ ໂຂ, ເທວິ, ຈຕຸຣງ຺ຄິນີ ເສນາ, ຍສ຺ສທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ທາ ເທວີ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອິຕ຺ຖາຄາເຣນ ເຍນ ຘມ຺ໂມ ປາສາໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ເຍນ ມຫາວິຍູຫໍ ກູຏາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາວິຍູຫສ຺ສ ກູຏາຄາຣສ຺ສ ທ຺ວາຣພາຫໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຫໂຕ ວິຍ ຊນກາຍສ຺ສ ສທ຺ໂທ’ຕິ ມຫາວິຍູຫາ ກູຏາຄາຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ສຸຠທ຺ທໍ ເທວິໍ ທ຺ວາຣພາຫໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ທິສ຺ວານ ສຸຠທ຺ທໍ ເທວິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອຕ຺ເຖວ, ເທວິ, ຕິຏ຺ຐ ມາ ປາວິສີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ມຫາວິຍູຫາ ກູຏາຄາຣາ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພໂສວຓ຺ຓມເຍ ຕາລວເນ ປຎ຺ຎເປຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ໂສ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ມຫາວິຍູຫາ ກູຏາຄາຣາ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພໂສວຓ຺ຓມເຍ ຕາລວເນ ປຎ຺ຎເປສິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ.

໒໖໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ໂຂ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ, ມາ ເຫວ ໂຂ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ກາລມກາສີ’ຕິ ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ເອຕທໂວຈ –

‘ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ນຄຣສຫສ຺ສານິ ກຸສາວຕີຣາຊຘານິປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ປາສາທສຫສ຺ສານິ ຘມ຺ມປາສາທປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ກູຏາຄາຣສຫສ຺ສານິ ມຫາວິຍູຫກູຏາຄາຣປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ປລ຺ລງ຺ກສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ຣູປິຍມຍານິ ທນ຺ຕມຍານິ ສາຣມຍານິ ໂຄນກຕ຺ຖຕານິ ປຏິກຕ຺ຖຕານິ ປຏລິກຕ຺ຖຕານິ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທານິ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ, ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ນາຄສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ອຸໂປສຖນາຄຣາຊປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ອສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ວລາຫກອສ຺ສຣາຊປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ ຈຕຸຣາສີຕິ ຣຖສຫສ຺ສານິ ສີຫຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ທີປິຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລປຣິວາຣານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ເວຊຍນ຺ຕຣຖປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ມຓິສຫສ຺ສານິ ມຓິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ອິຕ຺ຖິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຄຫປຕິສຫສ຺ສານິ ຄຫປຕິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສານິ ອນຸຍນ຺ຕານິ ປຣິຓາຍກຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ເຘນຸສຫສ຺ສານິ ທຸຫສນ຺ທນານິ ກໍສູປຘາຣຓານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ວຕ຺ຖໂກຏິສຫສ຺ສານິ ໂຂມສຸຂຸມານໍ ກປ຺ປາສິກສຸຂຸມານໍ ໂກເສຍ຺ຍສຸຂຸມານໍ ກມ຺ພລສຸຂຸມານໍ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ, ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຖາລິປາກສຫສ຺ສານິ ສາຍໍ ປາຕໍ ຠຕ຺ຕາຠິຫາໂຣ ອຠິຫຣິຍຕິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫີ’ຕິ.

໒໖໗. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ສຸຠທ຺ທໍ ເທວິໍ ເອຕທໂວຈ –

‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ມໍ ຕ຺ວໍ, ເທວິ, ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ສມຸທາຈຣິຕ຺ຖ; ອຖ ຈ ປນ ມໍ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ອນິຏ຺ເຐຫິ ອກນ຺ເຕຫິ ອປ຺ປິເຍຫິ ອມນາເປຫິ ສມຸທາຈຣສີ’ຕິ. ‘ກຖໍ ຈຣຫິ ຕໍ, ເທວ, ສມຸທາຈຣາມີ’ຕິ? ‘ເອວໍ ໂຂ ມໍ ຕ຺ວໍ, ເທວິ, ສມຸທາຈຣ – ‘‘ສພ຺ເພເຫວ, ເທວ, ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ, ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ເທວ, ສາເປກ຺ໂຂ ກາລມກາສິ, ທຸກ຺ຂາ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ຄຣຫິຕາ ຈ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ນຄຣສຫສ຺ສານິ ກຸສາວຕີຣາຊຘານິປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ປາສາທສຫສ຺ສານິ ຘມ຺ມປາສາທປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ກູຏາຄາຣສຫສ຺ສານິ ມຫາວິຍູຫກູຏາຄາຣປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ປລ຺ລງ຺ກສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ຣູປິຍມຍານິ ທນ຺ຕມຍານິ ສາຣມຍານິ ໂຄນກຕ຺ຖຕານິ ປຏິກຕ຺ຖຕານິ ປຏລິກຕ຺ຖຕານິ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທານິ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ນາຄສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ອຸໂປສຖນາຄຣາຊປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ອສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ວລາຫກອສ຺ສຣາຊປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຣຖສຫສ຺ສານິ ສີຫຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ທີປິຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລປຣິວາຣານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ເວຊຍນ຺ຕຣຖປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ມຓິສຫສ຺ສານິ ມຓິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ສຸຠທ຺ທາເທວິປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຄຫປຕິສຫສ຺ສານິ ຄຫປຕິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສານິ ອນຸຍນ຺ຕານິ ປຣິຓາຍກຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ເຘນຸສຫສ຺ສານິ ທຸຫສນ຺ທນານິ ກໍສູປຘາຣຓານິ. ເອຕ຺ຖ ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ວຕ຺ຖໂກຏິສຫສ຺ສານິ ໂຂມສຸຂຸມານໍ ກປ຺ປາສິກສຸຂຸມານໍ ໂກເສຍ຺ຍສຸຂຸມານໍ ກມ຺ພລສຸຂຸມານໍ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ ເທວ ຈຕຸຣາສີຕິ ຖາລິປາກສຫສ຺ສານິ ສາຍໍ ປາຕໍ ຠຕ຺ຕາຠິຫາໂຣ ອຠິຫຣິຍຕິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສີ’’’ຕິ.

໒໖໘. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ທາ ເທວີ ປໂຣທິ ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ເຕສິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸຠທ຺ທາ ເທວີ ອສ຺ສູນິ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ [ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ປຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ (ກ.)] ຣາຊານໍ ມຫາສຸທສ຺ສນໍ ເອຕທໂວຈ –

‘ສພ຺ເພເຫວ, ເທວ, ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ, ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ເທວ, ສາເປກ຺ໂຂ ກາລມກາສິ, ທຸກ຺ຂາ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ຄຣຫິຕາ ຈ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ນຄຣສຫສ຺ສານິ ກຸສາວຕີຣາຊຘານິປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ປາສາທສຫສ຺ສານິ ຘມ຺ມປາສາທປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ກູຏາຄາຣສຫສ຺ສານິ ມຫາວິຍູຫກູຏາຄາຣປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ປລ຺ລງ຺ກສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ຣູປິຍມຍານິ ທນ຺ຕມຍານິ ສາຣມຍານິ ໂຄນກຕ຺ຖຕານິ ປຏິກຕ຺ຖຕານິ ປຏລິກຕ຺ຖຕານິ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທານິ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ນາຄສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ອຸໂປສຖນາຄຣາຊປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ອສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ວລາຫກອສ຺ສຣາຊປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ, ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຣຖສຫສ຺ສານິ ສີຫຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ທີປິຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລປຣິວາຣານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ເວຊຍນ຺ຕຣຖປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ມຓິສຫສ຺ສານິ ມຓິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ອິຕ຺ຖິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ, ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຄຫປຕິສຫສ຺ສານິ ຄຫປຕິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສານິ ອນຸຍນ຺ຕານິ ປຣິຓາຍກຣຕນປ຺ປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ເຘນຸສຫສ຺ສານິ ທຸຫສນ຺ທນານິ ກໍສູປຘາຣຓານິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ວຕ຺ຖໂກຏິສຫສ຺ສານິ ໂຂມສຸຂຸມານໍ ກປ຺ປາສິກສຸຂຸມານໍ ໂກເສຍ຺ຍສຸຂຸມານໍ ກມ຺ພລສຸຂຸມານໍ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສິ. ອິມານິ ເຕ, ເທວ, ຈຕຸຣາສີຕິ ຖາລິປາກສຫສ຺ສານິ ສາຍໍ ປາຕໍ ຠຕ຺ຕາຠິຫາໂຣ ອຠິຫຣິຍຕິ. ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ປຊຫ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ມາກາສີ’ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປຄມໍ

໒໖໙. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ນຈິຣສ຺ເສວ ກາລມກາສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ມນຸຎ຺ຎໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ມາຣຓນ຺ຕິກາ ເວທນາ ອໂຫສິ. ກາລງ຺ກໂຕ ຈ, ອານນ຺ທ, ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ສຸຄຕິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ, ອານນ຺ທ, ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ກຸມາຣກີຬໍ [ກີຬິຕໍ (ກ.), ກີຬິກໍ (ສີ. ປີ.)] ກີຬິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຄິຫິຠູໂຕ [ຄິຫີຠູໂຕ (ສີ. ປີ.)] ຘມ຺ເມ ປາສາເທ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິ [ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມຈຣິ (ກ.)]. ໂສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

໒໗໐. ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ເອວມສ຺ສ – ‘ອຎ຺ໂຎ ນູນ ເຕນ ສມເຍນ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອໂຫສີ’ຕິ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ ຣາຊາ ມຫາສຸທສ຺ສໂນ ອໂຫສິໍ. ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ນຄຣສຫສ຺ສານິ ກຸສາວຕີຣາຊຘານິປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ປາສາທສຫສ຺ສານິ ຘມ຺ມປາສາທປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ກູຏາຄາຣສຫສ຺ສານິ ມຫາວິຍູຫກູຏາຄາຣປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ປລ຺ລງ຺ກສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ຣູປິຍມຍານິ ທນ຺ຕມຍານິ ສາຣມຍານິ ໂຄນກຕ຺ຖຕານິ ປຏິກຕ຺ຖຕານິ ປຏລິກຕ຺ຖຕານິ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທານິ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ນາຄສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ອຸໂປສຖນາຄຣາຊປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ອສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ວລາຫກອສ຺ສຣາຊປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຣຖສຫສ຺ສານິ ສີຫຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ທີປິຈມ຺ມປຣິວາຣານິ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລປຣິວາຣານິ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣານິ ໂສວຓ຺ຓຘຊານິ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ເວຊຍນ຺ຕຣຖປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ມຓິສຫສ຺ສານິ ມຓິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ສຸຠທ຺ທາເທວິປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຄຫປຕິສຫສ຺ສານິ ຄຫປຕິຣຕນປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສານິ ອນຸຍນ຺ຕານິ ປຣິຓາຍກຣຕນປ຺ປມຸຂານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ເຘນຸສຫສ຺ສານິ ທຸຫສນ຺ທນານິ ກໍສູປຘາຣຓານິ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ວຕ຺ຖໂກຏິສຫສ຺ສານິ ໂຂມສຸຂຸມານໍ ກປ຺ປາສິກສຸຂຸມານໍ ໂກເສຍ຺ຍສຸຂຸມານໍ ກມ຺ພລສຸຂຸມານໍ, ມມ ຕານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຖາລິປາກສຫສ຺ສານິ ສາຍໍ ປາຕໍ ຠຕ຺ຕາຠິຫາໂຣ ອຠິຫຣິຍິຕ຺ຖ.

໒໗໑. ‘‘ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິນຄຣສຫສ຺ສານໍ ເອກຎ຺ເຎວ ຕໍ ນຄຣໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຊ຺ຌາວສາມິ ຍທິທໍ ກຸສາວຕີ ຣາຊຘານີ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິປາສາທສຫສ຺ສານໍ ເອໂກເຍວ ໂສ ປາສາໂທ ໂຫຕິ, ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຊ຺ຌາວສາມິ ຍທິທໍ ຘມ຺ໂມ ປາສາໂທ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິກູຏາຄາຣສຫສ຺ສານໍ ເອກຎ຺ເຎວ ຕໍ ກູຏາຄາຣໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຊ຺ຌາວສາມິ ຍທິທໍ ມຫາວິຍູຫໍ ກູຏາຄາຣໍ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິປລ຺ລງ຺ກສຫສ຺ສານໍ ເອໂກເຍວ ໂສ ປລ຺ລງ຺ໂກ ໂຫຕິ, ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ ຍທິທໍ ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ວາ ຣູປິຍມໂຍ ວາ ທນ຺ຕມໂຍ ວາ ສາຣມໂຍ ວາ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິນາຄສຫສ຺ສານໍ ເອໂກເຍວ ໂສ ນາໂຄ ໂຫຕິ, ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຠິຣຸຫາມິ ຍທິທໍ ອຸໂປສໂຖ ນາຄຣາຊາ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິອສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ເອໂກເຍວ ໂສ ອສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຠິຣຸຫາມິ ຍທິທໍ ວລາຫໂກ ອສ຺ສຣາຊາ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິຣຖສຫສ຺ສານໍ ເອໂກເຍວ ໂສ ຣໂຖ ໂຫຕິ, ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຠິຣຸຫາມິ ຍທິທໍ ເວຊຍນ຺ຕຣໂຖ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ ເອກາເຍວ ສາ ອິຕ຺ຖີ ໂຫຕິ, ຍາ ເຕນ ສມເຍນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ ຂຕ຺ຕິຍານີ ວາ ເວສ຺ສິນີ [ເວສ຺ສາຍິນີ (ສ຺ຍາ.), ເວລາມິການີ (ກ. ສີ. ປີ.) ເວລາມິກາ (ສໍ. ນິ. ໓.໙໖)] ວາ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ວາ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິວຕ຺ຖໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ເອກໍເຍວ ຕໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ປຣິທຫາມິ ໂຂມສຸຂຸມໍ ວາ ກປ຺ປາສິກສຸຂຸມໍ ວາ ໂກເສຍ຺ຍສຸຂຸມໍ ວາ ກມ຺ພລສຸຂຸມໍ ວາ. ເຕສໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕຸຣາສີຕິຖາລິປາກສຫສ຺ສານໍ ເອໂກເຍວ ໂສ ຖາລິປາໂກ ໂຫຕິ, ຍໂຕ ນາຬິໂກທນປຣມໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ ຕທຸປິຍຎ຺ຈ ສູເປຍ຺ຍໍ.

໒໗໒. ‘‘ປສ຺ສານນ຺ທ, ສພ຺ເພເຕ ສງ຺ຂາຣາ ອຕີຕາ ນິຣຸທ຺ຘາ ວິປຣິຓຕາ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ຂາຣາ; ເອວໍ ອທ຺ຘຸວາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ຂາຣາ; ເອວໍ ອນສ຺ສາສິກາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ຂາຣາ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ອານນ຺ທ, ອລເມວ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸໍ, ອລໍ ວິຣຊ຺ຊິຕຸໍ, ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ.

‘‘ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອຠິຊານາມິ ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ສຣີຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຣາຊາວ ສມາໂນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ສຣີຣນິກ຺ເຂໂປ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ຕໍ ປເທສໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຍຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ສຣີຣໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ, ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂ’’ຕິ.

ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຊນວສຠສຸຕ຺ຕໍ

ນາຕິກິຍາທິພ຺ຍາກຣຓໍ

໒໗໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ນາຕິເກ [ນາທິເກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ວິຫຣຕິ ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ປຣິໂຕ ປຣິໂຕ ຊນປເທສຸ ປຣິຈາຣເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ກາສິໂກສເລສຸ ວຊ຺ຊິມລ຺ເລສຸ ເຈຕິວໍເສສຸ [ເຈຕິຍວໍເສສຸ (ກ.)] ກຸຣຸປຎ຺ຈາເລສຸ ມຊ຺ຌສູຣເສເນສຸ [ມຈ຺ຉສຸຣເສເນສຸ (ສ຺ຍາ.), ມຈ຺ຉສູຣເສເນສຸ (ສີ. ປີ.)] – ‘‘ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ, ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ [ອຸປປນ຺ໂນຕິ (ກ.)]. ປໂຣປຎ຺ຎາສ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ສາຘິກາ ນວຸຕິ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິໂນ, ສກິເທວ [ສກິໍເທວ (ກ.)] ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສາຕິເຣການິ ປຎ຺ຈສຕານິ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’ຕິ.

໒໗໔. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ປຣິໂຕ ປຣິໂຕ ຊນປເທສຸ ປຣິຈາຣເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ກາສິໂກສເລສຸ ວຊ຺ຊິມລ຺ເລສຸ ເຈຕິວໍເສສຸ ກຸຣຸປຎ຺ຈາເລສຸ ມຊ຺ຌສູຣເສເນສຸ – ‘ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ, ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ. ປໂຣປຎ຺ຎາສ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ສາຘິກາ ນວຸຕິ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິໂນ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສາຕິເຣການິ ປຎ຺ຈສຕານິ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’ຕິ. ເຕນ ຈ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອຕ຺ຕມນາ ອເຫສຸໍ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ຠຄວໂຕ ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣຓໍ [ປຎ຺ຫາເວຍ຺ຍາກຣຓໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ສຸຕ຺ວາ.

໒໗໕. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ປຣິໂຕ ປຣິໂຕ ຊນປເທສຸ ປຣິຈາຣເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ກາສິໂກສເລສຸ ວຊ຺ຊິມລ຺ເລສຸ ເຈຕິວໍເສສຸ ກຸຣຸປຎ຺ຈາເລສຸ ມຊ຺ຌສູຣເສເນສຸ – ‘ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ, ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ. ປໂຣປຎ຺ຎາສ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ສາຘິກາ ນວຸຕິ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິໂນ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສາຕິເຣການິ ປຎ຺ຈສຕານິ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’ຕິ. ເຕນ ຈ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອຕ຺ຕມນາ ອເຫສຸໍ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ຠຄວໂຕ ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອານນ຺ທປຣິກຖາ

໒໗໖. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິເມ ໂຂ ປນາປິ ອເຫສຸໍ ມາຄຘກາ ປຣິຈາຣກາ ພຫູ ເຈວ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ. ສຸຎ຺ຎາ ມຎ຺ເຎ ອງ຺ຄມຄຘາ ອງ຺ຄມາຄຘເກຫິ [ອງ຺ຄມາຄຘິເກຫິ (ສ຺ຍາ.)] ປຣິຈາຣເກຫິ ອພ຺ຠຕີເຕຫິ ກາລງ຺ກເຕຫິ. ເຕ ໂຂ ປນາປິ [ເຕນ ໂຂ ປນາປິ (ສ຺ຍາ.)] ອເຫສຸໍ ພຸທ຺ເຘ ປສນ຺ນາ ຘມ຺ເມ ປສນ຺ນາ ສງ຺ເຆ ປສນ຺ນາ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ. ເຕ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຠຄວຕາ ອພ຺ຍາກຕາ; ເຕສມ຺ປິສ຺ສ ສາຘຸ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ພຫຸຊໂນ ປສີເທຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສຸຄຕິໍ. ອຍໍ ໂຂ ປນາປິ ອໂຫສິ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ເນຄມານຎ຺ເຈວ ຊານປທານຎ຺ຈ. ອປິສ຺ສຸທໍ ມນຸສ຺ສາ ກິຕ຺ຕຍມານຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕິ – ‘ເອວໍ ໂນ ໂສ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ສຸຂາເປຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຕ, ເອວໍ ມຍໍ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ຜາສຸ [ຜາສຸກໍ (ສ຺ຍາ.)] ວິຫຣິມ຺ຫາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນາປິ ອໂຫສິ ພຸທ຺ເຘ ປສນ຺ໂນ ຘມ຺ເມ ປສນ຺ໂນ ສງ຺ເຆ ປສນ຺ໂນ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ. ອປິສ຺ສຸທໍ ມນຸສ຺ສາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ຍາວ ມຣຓກາລາປິ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ກິຕ຺ຕຍມານຣູໂປ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕິ. ໂສ ອພ຺ຠຕີໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ ຠຄວຕາ ອພ຺ຍາກໂຕ. ຕສ຺ສປິສ຺ສ ສາຘຸ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ພຫຸຊໂນ ປສີເທຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສຸຄຕິໍ. ຠຄວໂຕ ໂຂ ປນ ສມ຺ໂພຘິ ມຄເຘສຸ. ຍຕ຺ຖ ໂຂ ປນ ຠຄວໂຕ ສມ຺ໂພຘິ ມຄເຘສຸ, ກຖໍ ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ຠຄວາ ເຈ ໂຂ ປນ ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ທີນມນາ [ນິນ຺ນມນາ (ສ຺ຍາ.), ທີນມານາ (ສີ. ປີ.)] ເຕນສ຺ສຸ ມາຄຘກາ ປຣິຈາຣກາ; ເຍນ ໂຂ ປນສ຺ສຸ ທີນມນາ ມາຄຘກາ ປຣິຈາຣກາ ກຖໍ ເຕ ຠຄວາ ນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ?

໒໗໗. ອິທມາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ເອໂກ ຣໂຫ ອນຸວິຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ຠຄວາ ກິຣ ປຣິໂຕ ປຣິໂຕ ຊນປເທສຸ ປຣິຈາຣເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ກາສິໂກສເລສຸ ວຊ຺ຊິມລ຺ເລສຸ ເຈຕິວໍເສສຸ ກຸຣຸປຎ຺ຈາເລສຸ ມຊ຺ຌສູຣເສເນສຸ – ‘‘ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ, ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ. ປໂຣປຎ຺ຎາສ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ສາຘິກາ ນວຸຕິ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິໂນ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສາຕິເຣການິ ປຎ຺ຈສຕານິ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາຕິ. ເຕນ ຈ ນາຕິກິຍາ ປຣິຈາຣກາ ອຕ຺ຕມນາ ອເຫສຸໍ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ຠຄວໂຕ ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ’’ຕິ. ອິເມ ໂຂ ປນາປິ, ຠນ຺ເຕ, ອເຫສຸໍ ມາຄຘກາ ປຣິຈາຣກາ ພຫູ ເຈວ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ. ສຸຎ຺ຎາ ມຎ຺ເຎ ອງ຺ຄມຄຘາ ອງ຺ຄມາຄຘເກຫິ ປຣິຈາຣເກຫິ ອພ຺ຠຕີເຕຫິ ກາລງ຺ກເຕຫິ. ເຕ ໂຂ ປນາປິ, ຠນ຺ເຕ, ອເຫສຸໍ ພຸທ຺ເຘ ປສນ຺ນາ ຘມ຺ເມ ປສນ຺ນາ ສງ຺ເຆ ປສນ຺ນາ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ, ເຕ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຠຄວຕາ ອພ຺ຍາກຕາ. ເຕສມ຺ປິສ຺ສ ສາຘຸ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ພຫຸຊໂນ ປສີເທຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສຸຄຕິໍ. ອຍໍ ໂຂ ປນາປິ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຫສິ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ເນຄມານຎ຺ເຈວ ຊານປທານຎ຺ຈ. ອປິສ຺ສຸທໍ ມນຸສ຺ສາ ກິຕ຺ຕຍມານຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕິ – ‘ເອວໍ ໂນ ໂສ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ສຸຂາເປຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຕ. ເອວໍ ມຍໍ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ຜາສຸ ວິຫຣິມ຺ຫາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນາປິ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຫສິ ພຸທ຺ເຘ ປສນ຺ໂນ ຘມ຺ເມ ປສນ຺ໂນ ສງ຺ເຆ ປສນ຺ໂນ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ. ອປິສ຺ສຸທໍ ມນຸສ຺ສາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ຍາວ ມຣຓກາລາປິ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ກິຕ຺ຕຍມານຣູໂປ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕິ. ໂສ ອພ຺ຠຕີໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ ຠຄວຕາ ອພ຺ຍາກໂຕ; ຕສ຺ສປິສ຺ສ ສາຘຸ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ພຫຸຊໂນ ປສີເທຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສຸຄຕິໍ. ຠຄວໂຕ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ໂພຘິ ມຄເຘສຸ. ຍຕ຺ຖ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສມ຺ໂພຘິ ມຄເຘສຸ, ກຖໍ ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ? ຠຄວາ ເຈ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ ທີນມນາ ເຕນສ຺ສຸ ມາຄຘກາ ປຣິຈາຣກາ; ເຍນ ໂຂ ປນສ຺ສຸ ທີນມນາ ມາຄຘກາ ປຣິຈາຣກາ ກຖໍ ເຕ ຠຄວາ ນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອິທມາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ປຣິກຖໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

໒໗໘. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອານນ຺ເທ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ນາຕິກໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ນາຕິເກ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຄິຎ຺ຊກາວສຖໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ [ອຏ຺ຐິກຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ມນສິກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ [ສພ຺ພເຈຕສາ (ປີ.)] ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ – ‘‘ຄຕິໍ ເນສໍ ຊານິສ຺ສາມິ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ຍໍຄຕິກາ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຍໍອຠິສມ຺ປຣາຍາ’’ຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ‘‘ຍໍຄຕິກາ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຍໍອຠິສມ຺ປຣາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຄິຎ຺ຊກາວສຖາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຫາຣປຈ຺ຉາຍາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ.

໒໗໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸປສນ຺ຕປທິສ຺ໂສ [ອຸປສນ຺ຕປຕິໂສ (ກ.)] ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ ຠາຕິຣິວ ຠຄວໂຕ ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ. ສນ຺ເຕນ ນູນຊ຺ຊ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ ວິຫາເຣນ ວິຫາສີ’’ຕິ? ‘‘ຍເທວ ໂຂ ເມ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ສມ຺ມຸຂາ ປຣິກຖໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກນ຺ໂຕ, ຕເທວາຫໍ ນາຕິເກ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຄິຎ຺ຊກາວສຖໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິໍ – ‘ຄຕິໍ ເນສໍ ຊານິສ຺ສາມິ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ຍໍຄຕິກາ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຍໍອຠິສມ຺ປຣາຍາ’ຕິ. ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ‘ຍໍຄຕິກາ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຍໍອຠິສມ຺ປຣາຍາ’’’ຕິ.

ຊນວສຠຍກ຺ໂຂ

໒໘໐. ‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຍກ຺ໂຂ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສິ – ‘ຊນວສໂຠ ອຫໍ ຠຄວາ; ຊນວສໂຠ ອຫໍ ສຸຄຕາ’ຕິ. ອຠິຊານາສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູປໍ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ສຸຕໍ [ສຸຕ຺ວາ (ປີ.)] ຍທິທໍ ຊນວສໂຠ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຊານາມິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູປໍ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ສຸຕໍ ຍທິທໍ ຊນວສໂຠຕິ, ອປິ ຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂລມານິ ຫຏ຺ຐານິ ‘ຊນວສໂຠ’ຕິ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ສຸຕ຺ວາ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ຫິ ນູນ ໂສ ໂອຣໂກ ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕິ ຍທິທໍ ເອວຣູປໍ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຍທິທໍ ຊນວສໂຠ’’ຕິ. ‘‘ອນນ຺ຕຣາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ທປາຕຸຠາວາ ອຸຬາຣວຓ຺ໂຓ ເມ ຍກ຺ໂຂ ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣໂຫສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສິ – ‘ພິມ຺ພິສາໂຣ ອຫໍ ຠຄວາ; ພິມ຺ພິສາໂຣ ອຫໍ ສຸຄຕາຕິ. ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊາມິ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ມນຸສ຺ສຣາຊາ ຠວິຕຸໍ ປໂຫມິ [ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ມນຸສ຺ສຣາຊາ, ອມນຸສ຺ສຣາຊາ ທິວິ ໂຫມິ (ສີ. ປີ.)].

ອິໂຕ ສຕ຺ຕ ຕໂຕ ສຕ຺ຕ, ສໍສາຣານິ ຈຕຸທ຺ທສ;

ນິວາສມຠິຊານາມິ, ຍຕ຺ຖ ເມ ວຸສິຕໍ ປຸເຣ.

໒໘໑. ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອວິນິປາໂຕ ອວິນິປາຕໍ ສຎ຺ຊານາມິ, ອາສາ ຈ ປນ ເມ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສກທາຄາມິຕາຍາ’ຕິ. ‘ອຈ຺ຉຣິຍມິທໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ຊນວສຠສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ, ອພ຺ຠຸຕມິທໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ຊນວສຠສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ. ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອວິນິປາໂຕ ອວິນິປາຕໍ ສຎ຺ຊານາມີ’’ຕິ ຈ ວເທສິ, ‘‘ອາສາ ຈ ປນ ເມ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສກທາຄາມິຕາຍາ’’ຕິ ຈ ວເທສິ, ກຸໂຕນິທານໍ ປນາຍສ຺ມາ ຊນວສໂຠ ຍກ຺ໂຂ ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ? ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ຠຄວາ, ຕວ ສາສນາ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ [ອຎ຺ຎຕ຺ຖ (ສີ. ປີ.)], ສຸຄຕ, ຕວ ສາສນາ; ຍທຄ຺ເຄ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ເອກນ຺ຕິກໂຕ [ເອກນ຺ຕໂຕ (ສ຺ຍາ.), ເອກນ຺ຕຄໂຕ (ປີ.)] ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ຕທຄ຺ເຄ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອວິນິປາໂຕ ອວິນິປາຕໍ ສຎ຺ຊານາມິ, ອາສາ ຈ ປນ ເມ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສກທາຄາມິຕາຍ. ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວສ຺ສວເຓນ ມຫາຣາເຊນ ເປສິໂຕ ວິຣູຬ຺ຫກສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອທ຺ທສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄິຎ຺ຊກາວສຖໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມາຄຘເກ ປຣິຈາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ – ‘‘ຄຕິໍ ເນສໍ ຊານິສ຺ສາມິ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ຍໍຄຕິກາ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຍໍອຠິສມ຺ປຣາຍາ’’ຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ຠາສໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘‘ຍໍຄຕິກາ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຍໍອຠິສມ຺ປຣາຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຈ ທກ຺ຂາມິ, ອິທຎ຺ຈ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີຕິ. ອິເມ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ທ຺ເວປຈ຺ຈຍາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ’.

ເທວສຠາ

໒໘໒. ‘ປຸຣິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ທິວສານິ ປຸຣິມຕຣານິ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ປຸຓ຺ຓາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ເກວລກປ຺ປາ ຈ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາ. ມຫຕີ ຈ ທິພ຺ພປຣິສາ [ທິພ຺ພາ ປຣິສາ (ສີ. ປີ.)] ສມນ຺ຕໂຕ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ [ນິສິນ຺ນາ ໂຫຕິ (ສີ.), ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາ (ກ.)], ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຣາຊາໂນ ຈຕຸທ຺ທິສາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ມຫາຣາຊາ ປຈ຺ຉິມາຠິມຸໂຂ [ປຈ຺ຉາຠິມຸໂຂ (ກ.)] ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ເທເວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ; ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ວິຣູຬ຺ຫໂກ ມຫາຣາຊາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ເທເວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ; ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ວິຣູປກ຺ໂຂ ມຫາຣາຊາ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ເທເວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ; ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ທກ຺ຂິຓາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ເທເວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ. ຍທາ, ຠນ຺ເຕ, ເກວລກປ຺ປາ ຈ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ມຫຕີ ຈ ທິພ຺ພປຣິສາ ສມນ຺ຕໂຕ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຣາຊາໂນ ຈຕຸທ຺ທິສາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ເນສໍ ໂຫຕິ ອາສນສ຺ມິໍ; ອຖ ປຈ຺ຉາ ອມ຺ຫາກໍ ອາສນໍ ໂຫຕິ. ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຘຸນູປປນ຺ນາ ຕາວຕິໍສກາຍໍ, ເຕ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິໂຣຈນ຺ຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ. ເຕນ ສຸທໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ‘‘ທິພ຺ພາ ວຕ ໂຠ ກາຍາ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ຫາຍນ຺ຕິ ອສຸຣກາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສມ຺ປສາທໍ ວິທິຕ຺ວາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອນຸໂມທິ –

‘‘ໂມທນ຺ຕິ ວຕ ໂຠ ເທວາ, ຕາວຕິໍສາ ສຫິນ຺ທກາ [ສອິນ຺ທກາ (ສີ.)];

ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕໍ.

ນເວ ເທເວ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕາ, ວຓ຺ຓວນ຺ເຕ ຍສສ຺ສິເນ [ຍສສ຺ສິໂນ (ສ຺ຍາ.)];

ສຸຄຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຈຣິຕ຺ວານ ອິຘາຄເຕ.

ເຕ ອຎ຺ເຎ ອຕິໂຣຈນ຺ຕິ, ວຓ຺ເຓນ ຍສສາຍຸນາ;

ສາວກາ ຠູຣິປຎ຺ຎສ຺ສ, ວິເສສູປຄຕາ ອິຘ.

ອິທໍ ທິສ຺ວານ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ຕາວຕິໍສາ ສຫິນ຺ທກາ;

ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ.

‘ເຕນ ສຸທໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ‘‘ທິພ຺ພາ ວຕ, ໂຠ, ກາຍາ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ຫາຍນ຺ຕິ ອສຸຣກາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນຕ຺ເຖນ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕວຈນາປິ ຕໍ [ວຸຕ຺ຕວຈນາ ນາມິທໍ (ກ.)] ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ໂຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈານຸສິຏ຺ຐວຈນາປິ ຕໍ [ປຈ຺ຈານຸສິຏ຺ຐວຈນາ ນາມິທໍ (ກ.)] ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ໂຫນ຺ຕິ, ສເກສຸ ສເກສຸ ອາສເນສຸ ຐິຕາ ອວິປກ຺ກນ຺ຕາ [ອຘິປກ຺ກນ຺ຕາ (ກ.)].

ເຕ ວຸຕ຺ຕວາກ຺ຍາ ຣາຊາໂນ, ປຏິຄ຺ຄຍ຺ຫານຸສາສນິໍ;

ວິປ຺ປສນ຺ນມນາ ສນ຺ຕາ, ອຏ຺ຐໍສຸ ສມ຺ຫິ ອາສເນຕິ.

໒໘໓. ‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອຸຬາໂຣ ອາໂລໂກ ສຎ຺ຊາຍິ, ໂອຠາໂສ ປາຕຸຣໂຫສິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍຖາ ໂຂ, ມາຣິສາ, ນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸຬາໂຣ ອາໂລໂກ ສຎ຺ຊາຍຕິ, ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເຫຕໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ປາຕຸຠາວາຍ ຍທິທໍ ອາໂລໂກ ສຎ຺ຊາຍຕິ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕີຕິ.

‘‘ຍຖາ ນິມິຕ຺ຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ;

ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເຫຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ, ໂອຠາໂສ ວິປຸໂລ ມຫາ’’ຕິ.

ສນງ຺ກຸມາຣກຖາ

໒໘໔. ‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຍຖາສເກສຸ ອາສເນສຸ ນິສີທິໍສຸ – ‘‘ໂອຠາສເມຕໍ ຎສ຺ສາມ, ຍໍວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາວ ນໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຫາຣາຊາໂນ ຍຖາສເກສຸ ອາສເນສຸ ນິສີທິໍສຸ – ‘‘ໂອຠາສເມຕໍ ຎສ຺ສາມ ຍໍວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາວ ນໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ເອກຄ຺ຄາ ສມາປຊ຺ຊິໍສຸ – ‘‘ໂອຠາສເມຕໍ ຎສ຺ສາມ, ຍໍວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາວ ນໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

‘ຍທາ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຠວຕິ, ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ປາຕຸຠວຕິ. ໂຍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປກຕິວຓ຺ໂຓ ອນຠິສມ຺ຠວນີໂຍ ໂສ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ຈກ຺ຂຸປຖສ຺ມິໍ. ຍທາ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຠວຕິ, ໂສ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ໂສວຓ຺ໂຓ ວິຄ຺ຄໂຫ ມານຸສໍ ວິຄ຺ຄຫໍ ອຕິໂຣຈຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຍທາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຠວຕິ, ໂສ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ. ຍທາ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຠວຕິ, ນ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ໂກຈິ ເທໂວ ອຠິວາເທຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ. ສພ຺ເພວ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ປຎ຺ຊລິກາ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທນ຺ຕິ – ‘‘ຍສ຺ສທານິ ເທວສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອິຈ຺ຉິສ຺ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ, ຕສ຺ສ ເທວສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເທວສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທຕິ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເທໂວ ເວທປຏິລາຠໍ; ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເທໂວ ໂສມນສ຺ສປຏິລາຠໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ອຘຸນາຠິສິຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ເຊນ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເວທປຏິລາຠໍ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ໂສມນສ຺ສປຏິລາຠໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຍສ຺ສ ເທວສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທຕິ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເທໂວ ເວທປຏິລາຠໍ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເທໂວ ໂສມນສ຺ສປຏິລາຠໍ. ອຖ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ກຸມາຣວຓ຺ຓີ [ກຸມາຣວຓ຺ໂຓ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສິໂຂ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ພລວາ ປຸຣິໂສ ສຸປຈ຺ຈຕ຺ຖເຕ ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ສເມ ວາ ຠູມິຠາເຄ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີເທຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສມ຺ປສາທໍ ວິທິຕ຺ວາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອນຸໂມທິ –

‘‘ໂມທນ຺ຕິ ວຕ ໂຠ ເທວາ, ຕາວຕິໍສາ ສຫິນ຺ທກາ;

ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕໍ.

‘‘ນເວ ເທເວ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕາ, ວຓ຺ຓວນ຺ເຕ ຍສສ຺ສິເນ;

ສຸຄຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຈຣິຕ຺ວານ ອິຘາຄເຕ.

‘‘ເຕ ອຎ຺ເຎ ອຕິໂຣຈນ຺ຕິ, ວຓ຺ເຓນ ຍສສາຍຸນາ;

ສາວກາ ຠູຣິປຎ຺ຎສ຺ສ, ວິເສສູປຄຕາ ອິຘ.

‘‘ອິທໍ ທິສ຺ວານ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ຕາວຕິໍສາ ສຫິນ຺ທກາ;

ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໘໕. ‘ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠາສິຕ຺ຖ; ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສນງ຺ກຸມາຣສ຺ສ ຠາສໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ສໂຣ ໂຫຕິ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ຈ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຈ ມຎ຺ຊຸ ຈ ສວນີໂຍ ຈ ພິນ຺ທຸ ຈ ອວິສາຣີ ຈ ຄມ຺ຠີໂຣ ຈ ນິນ຺ນາທີ ຈ. ຍຖາປຣິສໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຕິ; ນ ຈສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິສາຍ ໂຆໂສ ນິຈ຺ຉຣຕິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ສໂຣ ໂຫຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ’’ຕິ.

‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເຕຕ຺ຕິໍເສ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປຈ຺ເຈກປລ຺ລງ຺ເກສຸ ປລ຺ລງ຺ເກນ [ປຈ຺ເຈກປລ຺ລງ຺ເກນ (ກ.)] ນິສີທິຕ຺ວາ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ຍາວຎ຺ຈ ໂສ ຠຄວາ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ໂຠ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາ ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄຕາ ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຕາ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຍາມານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍ ສພ຺ພນິຫີນໍ ກາຍໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ເຕ ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’’ຕິ.

໒໘໖. ‘ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠາສິຕ຺ຖ; ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສນງ຺ກຸມາຣສ຺ສ ຠາສໂຕ ໂຆໂສເຍວ ເທວາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ‘‘ຍ຺ວາຍໍ ມມ ປລ຺ລງ຺ເກ ສ຺ວາຍໍ ເອໂກວ ຠາສຕີ’’ຕິ.

ເອກສ຺ມິໍ ຠາສມານສ຺ມິໍ, ສພ຺ເພ ຠາສນ຺ຕິ ນິມ຺ມິຕາ;

ເອກສ຺ມິໍ ຕຸຓ຺ຫິມາສີເນ, ສພ຺ເພ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

ຕທາສຸ ເທວາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕາວຕິໍສາ ສຫິນ຺ທກາ;

ຍ຺ວາຍໍ ມມ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ມິໍ, ສ຺ວາຍໍ ເອໂກວ ຠາສຕີຕິ.

‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເອກຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປສໍຫຣຕິ, ເອກຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ເກ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ –

ຠາວິຕອິທ຺ຘິປາໂທ

໒໘໗. ‘‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ຍາວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຈິເມ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິປຫຸຕາຍ [ອິທ຺ຘິພຫຸລີກຕາຍ (ສ຺ຍາ.)] ອິທ຺ຘິວິສວິຕາຍ [ອິທ຺ຘິວິເສວິຕາຍ (ສ຺ຍາ.)] ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນຕາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ ໂຠ ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ວີຣິຍສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ຈິຕ຺ຕສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ວີມໍສາສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ອິເມ ໂຂ, ໂຠ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິປຫຸຕາຍ ອິທ຺ຘິວິສວິຕາຍ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນຕາຍ.

‘‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ ໂຠ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠສຸໍ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິເມສໍເຍວ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ພຫຸລີກຕຕ຺ຕາ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ ໂຠ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິເມສໍເຍວ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ພຫຸລີກຕຕ຺ຕາ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ ໂຠ ເອຕຣຫິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິເມສໍເຍວ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ພຫຸລີກຕຕ຺ຕາ. ປສ຺ສນ຺ຕິ ໂນ ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ມມປິມໍ ເອວຣູປໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ. ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ ໂຠ ອິເມສໍເຍວ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ອິທ຺ຘິປາທານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ພຫຸລີກຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ. ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠາສິຕ຺ຖ. ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠາສິຕ຺ວາ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ –

ຕິວິໂຘ ໂອກາສາຘິຄໂມ

໒໘໘. ‘‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ຍາວຎ຺ຈິທໍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕໂຍ ໂອກາສາຘິຄມາ ອນຸພຸທ຺ຘາ ສຸຂສ຺ສາຘິຄມາຍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອິຘ ໂຠ ເອກຈ຺ໂຈ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ກາເມຫິ ສໍສຏ຺ໂຐ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຣິຍຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ອາຄມ຺ມ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ອສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ກາເມຫິ ອສໍສຏ຺ໂຐ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ຕສ຺ສ ອສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ກາເມຫິ ອສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ, ສຸຂາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ປມຸທາ ປາໂມຊ຺ຊໍ [ປາມຸຊ຺ຊໍ (ປີ. ກ.)] ຊາເຍຖ, ເອວເມວ ໂຂ, ໂຠ, ອສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ກາເມຫິ ອສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ, ສຸຂາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສໍ. ອຍໍ ໂຂ, ໂຠ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປຐໂມ ໂອກາສາຘິຄໂມ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ສຸຂສ຺ສາຘິຄມາຍ.

‘‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ໂຠ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ໂອຬາຣິກາ ກາຍສງ຺ຂາຣາ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂອຬາຣິກາ ວຈີສງ຺ຂາຣາ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂອຬາຣິກາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຣິຍຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ອາຄມ຺ມ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ໂອຬາຣິກາ ກາຍສງ຺ຂາຣາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ, ໂອຬາຣິກາ ວຈີສງ຺ຂາຣາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ, ໂອຬາຣິກາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ໂອຬາຣິການໍ ກາຍສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ໂອຬາຣິການໍ ວຈີສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ໂອຬາຣິການໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ, ສຸຂາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ປມຸທາ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາເຍຖ, ເອວເມວ ໂຂ ໂຠ ໂອຬາຣິການໍ ກາຍສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ໂອຬາຣິການໍ ວຈີສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ໂອຬາຣິການໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ, ສຸຂາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສໍ. ອຍໍ ໂຂ, ໂຠ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທຸຕິໂຍ ໂອກາສາຘິຄໂມ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ສຸຂສ຺ສາຘິຄມາຍ.

‘‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ໂຠ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ‘ອິທໍ ກຸສລ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອິທໍ ອກຸສລ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ‘ອິທໍ ສາວຊ຺ຊໍ ອິທໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ອິທໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ຫີນໍ ອິທໍ ປຓີຕໍ, ອິທໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຣິຍຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ອາຄມ຺ມ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ, ‘ອິທໍ ກຸສລ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອິທໍ ອກຸສລ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິທໍ ສາວຊ຺ຊໍ ອິທໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ອິທໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ຫີນໍ ອິທໍ ປຓີຕໍ, ອິທໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີຍຕິ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ, ສຸຂາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ປມຸທາ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາເຍຖ, ເອວເມວ ໂຂ, ໂຠ, ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ, ສຸຂາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສໍ. ອຍໍ ໂຂ, ໂຠ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕຕິໂຍ ໂອກາສາຘິຄໂມ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ສຸຂສ຺ສາຘິຄມາຍ. ອິເມ ໂຂ, ໂຠ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕໂຍ ໂອກາສາຘິຄມາ ອນຸພຸທ຺ຘາ ສຸຂສ຺ສາຘິຄມາຍາ’’ຕິ. ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠາສິຕ຺ຖ, ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠາສິຕ຺ວາ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ –

ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານໍ

໒໘໙. ‘‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ຍາວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຈິເມ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ກຸສລສ຺ສາຘິຄມາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ໂຠ, ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ, ສມ຺ມາ ວິປ຺ປສີທຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ສມາຫິໂຕ ສມ຺ມາ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ພຫິທ຺ຘາ ປຣກາເຍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ພຫິທ຺ຘາ ປຣເວທນາສຸ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ພຫິທ຺ຘາ ປຣຈິຕ຺ເຕ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ, ສມ຺ມາ ວິປ຺ປສີທຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ສມາຫິໂຕ ສມ຺ມາ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ພຫິທ຺ຘາ ປຣຘມ຺ເມສຸ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ໂຠ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ກຸສລສ຺ສາຘິຄມາຍາ’’ຕິ. ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠາສິຕ຺ຖ. ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠາສິຕ຺ວາ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ –

ສຕ຺ຕ ສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣາ

໒໙໐. ‘‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ຍາວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຈິເມ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສຕ຺ຕ ສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣາ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ປຣິຠາວນາຍ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ. ຍາ ໂຂ, ໂຠ, ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫງ຺ເຄຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ປຣິກ຺ຂຕາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂຠ, ອຣິໂຍ ສມ຺ມາສມາຘິ ສອຸປນິໂສ ອິຕິປິ ສປຣິກ຺ຂາໂຣ ອິຕິປິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ໂຠ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ສມ຺ມາວາຈາ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຈສ຺ສ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ປໂຫຕິ. ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ສມ຺ມາສຕິ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາສຕິສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ສມ຺ມາຎາຓໍ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາຎາຓສ຺ສ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ປໂຫຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ໂຠ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫິ ອປາຣຸຕາ ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາ’ຕິ ອິທເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຫິ, ໂຠ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ, ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫິ ອປາຣຸຕາ ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາ [ທ຺ວາຣາຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)].

‘‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ, ໂຠ, ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ, ເຍ ຈິເມ ໂອປປາຕິກາ ຘມ຺ມວິນີຕາ ສາຕິເຣການິ ຈຕຸວີສຕິສຕສຫສ຺ສານິ ມາຄຘກາ ປຣິຈາຣກາ ອພ຺ຠຕີຕາ ກາລງ຺ກຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ. ອຕ຺ຖິ ເຈເວຕ຺ຖ ສກທາຄາມິໂນ.

‘‘ອຕ຺ຖາຍໍ [ອຖາຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອິຕຣາ ປຊາ, ປຸຎ຺ຎາຠາຄາຕິ ເມ ມໂນ;

ສງ຺ຂາຕຸໍ ໂນປິ ສກ຺ໂກມິ, ມຸສາວາທສ຺ສ ໂອຕ຺ຕປ຺ປ’’ນ຺ຕິ.

໒໙໑. ‘ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠາສິຕ຺ຖ, ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສນງ຺ກຸມາຣສ຺ສ ຠາສໂຕ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ເອວຣູໂປປິ ນາມ ອຸຬາໂຣ ສຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣໍ ຘມ຺ມກ຺ຂານໍ, ເອວຣູປາ ອຸຬາຣາ ວິເສສາຘິຄມາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເວສ຺ສວຓໍ ມຫາຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຕິ ຠວໍ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ອຕີຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ເອວຣູໂປ ອຸຬາໂຣ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ, ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣໍ ຘມ຺ມກ຺ຂານໍ, ເອວຣູປາ ອຸຬາຣາ ວິເສສາຘິຄມາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ອນາຄຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ເອວຣູໂປ ອຸຬາໂຣ ສຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣໍ ຘມ຺ມກ຺ຂານໍ, ເອວຣູປາ ອຸຬາຣາ ວິເສສາຘິຄມາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’’ຕິ.

໒໙໒. ‘‘‘ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອຠາສິ, ອິມມຕ຺ຖໍ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສນງ຺ກຸມາຣສ຺ສ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ຠາສໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ [ສຸຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ສຍໍ ປຣິສາຍໍ ອາໂຣເຈສິ’’.

ອິມມຕ຺ຖໍ ຊນວສໂຠ ຍກ຺ໂຂ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ສຍໍ ປຣິສາຍໍ ຠາສໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ [ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ອິມມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ຊນວສຠສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສາມຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາຍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ, ອິມມຕ຺ຖມາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ. ຕຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕນ຺ຕິ.

ຊນວສຠສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໒໙໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ປພ຺ພຕໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ອາໂຣເຈມິ ຕໍ ຠຄວໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອາໂຣເຈຫິ ເມ ຕ຺ວໍ, ປຎ຺ຈສິຂາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ.

ເທວສຠາ

໒໙໔. ‘‘ປຸຣິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ທິວສານິ ປຸຣິມຕຣານິ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ປວາຣຓາຍ ປຸຓ຺ຓາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ເກວລກປ຺ປາ ຈ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາ; ມຫຕີ ຈ ທິພ຺ພປຣິສາ ສມນ຺ຕໂຕ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຣາຊາໂນ ຈຕຸທ຺ທິສາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ; ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ມຫາຣາຊາ ປຈ຺ຉິມາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ເທເວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ; ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ວິຣູຬ຺ຫໂກ ມຫາຣາຊາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ເທເວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ; ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ວິຣູປກ຺ໂຂ ມຫາຣາຊາ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ເທເວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ; ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ທກ຺ຂິຓາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ເທເວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ. ຍທາ ຠນ຺ເຕ, ເກວລກປ຺ປາ ຈ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ມຫຕີ ຈ ທິພ຺ພປຣິສາ ສມນ຺ຕໂຕ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຣາຊາໂນ ຈຕຸທ຺ທິສາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທໍ ເນສໍ ໂຫຕິ ອາສນສ຺ມິໍ; ອຖ ປຈ຺ຉາ ອມ຺ຫາກໍ ອາສນໍ ໂຫຕິ.

‘‘ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຘຸນູປປນ຺ນາ ຕາວຕິໍສກາຍໍ, ເຕ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິໂຣຈນ຺ຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ. ເຕນ ສຸທໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ; ‘ທິພ຺ພາ ວຕ, ໂຠ, ກາຍາ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ຫາຍນ຺ຕິ ອສຸຣກາຍາ’ຕິ.

໒໙໕. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສມ຺ປສາທໍ ວິທິຕ຺ວາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອນຸໂມທິ –

‘ໂມທນ຺ຕິ ວຕ ໂຠ ເທວາ, ຕາວຕິໍສາ ສຫິນ຺ທກາ;

ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕໍ.

ນເວ ເທເວ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕາ, ວຓ຺ຓວນ຺ເຕ ຍສສ຺ສິເນ;

ສຸຄຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຈຣິຕ຺ວານ ອິຘາຄເຕ.

ເຕ ອຎ຺ເຎ ອຕິໂຣຈນ຺ຕິ, ວຓ຺ເຓນ ຍສສາຍຸນາ;

ສາວກາ ຠູຣິປຎ຺ຎສ຺ສ, ວິເສສູປຄຕາ ອິຘ.

ອິທໍ ທິສ຺ວານ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ຕາວຕິໍສາ ສຫິນ຺ທກາ;

ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕ’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຕນ ສຸທໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ; ‘ທິພ຺ພາ ວຕ, ໂຠ, ກາຍາ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ຫາຍນ຺ຕິ ອສຸຣກາຍາ’’’ຕິ.

ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ຈວຓ຺ຓາ

໒໙໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສມ຺ປສາທໍ ວິທິຕ຺ວາ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ມາຣິສາ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ໂສຕຸ’ນ຺ຕິ? ‘ອິຈ຺ຉາມ ມຍໍ, ມາຣິສ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ໂສຕຸ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ປຍິຣຸທາຫາສິ – ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ? ຍາວຎ຺ຈ ໂສ ຠຄວາ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເອວໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນໍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ໂຂ ປນ ເຕນ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫິ. ເອວໍ ໂອປເນຍ຺ຍິກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ເທເສຕາຣໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ອິທໍ ກຸສລນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເຕນ ຠຄວຕາ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອກຸສລນ຺ຕິ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ສາວຊ຺ຊໍ ອິທໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ອິທໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ຫີນໍ ອິທໍ ປຓີຕໍ, ອິທໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄນ຺ຕິ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ກຸສລາກຸສລສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພຫີນ-ປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎເປຕາຣໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ໂຂ ປນ ເຕນ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ, ສໍສນ຺ທຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄງ຺ໂຄທກໍ ຍມຸໂນທເກນ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ, ເອວເມວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ເຕນ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ, ສໍສນ຺ທຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈ. ເອວໍ ນິພ຺ພານຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ປຎ຺ຎເປຕາຣໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ [ອຠິນິປ຺ປນ຺ໂນ (ປີ. ກ.)] ໂຂ ປນ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ລາໂຠ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ສິໂລໂກ, ຍາວ ມຎ຺ເຎ ຂຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປິຍາຍມານຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ວິຄຕມໂທ ໂຂ ປນ ໂສ ຠຄວາ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ. ເອວໍ ວິຄຕມທໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣຍມານໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ລທ຺ຘສຫາໂຍ ໂຂ ປນ ໂສ ຠຄວາ ເສຂານຎ຺ເຈວ ປຏິປນ຺ນານໍ ຂີຓາສວານຎ຺ຈ ວຸສິຕວຕໍ. ເຕ ຠຄວາ ອປນຸຊ຺ຊ ເອກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ເອກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ຍຖາວາທີ ໂຂ ປນ ໂສ ຠຄວາ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ, ອິຕິ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ເອວໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ໂຂ ປນ ໂສ ຠຄວາ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ໂປ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເອວໍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉໍ ວິຄຕກຖໍກຖໍ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ປໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ’ຕິ.

໒໙໗. ‘‘ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ປຍິຣຸທາຫາສິ. ເຕນ ສຸທໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ສຸຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ເຈ ເທວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອໂຫ ວຕ, ມາຣິສາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ເທເສຍ຺ຍຸໍ ຍຖຣິວ ຠຄວາ. ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເທວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ມາຣິສາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ອໂຫ ວຕ, ມາຣິສາ, ຕໂຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ເທເສຍ຺ຍຸໍ ຍຖຣິວ ຠຄວາ. ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເທວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ມາຣິສາ, ຕໂຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ອໂຫ ວຕ, ມາຣິສາ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ເທເສຍ຺ຍຸໍ ຍຖຣິວ ຠຄວາ. ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ.

໒໙໘. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ມາຣິສາ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ອໂຫ ວຕ, ມາຣິສາ, ໂສ ຠຄວາ ອປ຺ປາພາໂຘ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນຕ຺ເຖນ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕວຈນາປິ ຕໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ໂຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈານຸສິຏ຺ຐວຈນາປິ ຕໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ໂຫນ຺ຕິ, ສເກສຸ ສເກສຸ ອາສເນສຸ ຐິຕາ ອວິປກ຺ກນ຺ຕາ.

ເຕ ວຸຕ຺ຕວາກ຺ຍາ ຣາຊາໂນ, ປຏິຄ຺ຄຍ຺ຫານຸສາສນິໍ;

ວິປ຺ປສນ຺ນມນາ ສນ຺ຕາ, ອຏ຺ຐໍສຸ ສມ຺ຫິ ອາສເນຕິ.

໒໙໙. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອຸຬາໂຣ ອາໂລໂກ ສຎ຺ຊາຍິ, ໂອຠາໂສ ປາຕຸຣໂຫສິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ຍຖາ ໂຂ, ມາຣິສາ, ນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸຬາໂຣ ອາໂລໂກ ສຎ຺ຊາຍຕິ, ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ; ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເຫຕໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ປາຕຸຠາວາຍ, ຍທິທໍ ອາໂລໂກ ສຎ຺ຊາຍຕິ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕີຕິ.

‘ຍຖາ ນິມິຕ຺ຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ;

ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເຫຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ, ໂອຠາໂສ ວິປຸໂລ ມຫາ’ຕິ.

ສນງ຺ກຸມາຣກຖາ

໓໐໐. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຍຖາສເກສຸ ອາສເນສຸ ນິສີທິໍສຸ – ‘ໂອຠາສເມຕໍ ຎສ຺ສາມ, ຍໍວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາວ ນໍ ຄມິສ຺ສາມາ’ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຫາຣາຊາໂນ ຍຖາສເກສຸ ອາສເນສຸ ນິສີທິໍສຸ – ‘ໂອຠາສເມຕໍ ຎສ຺ສາມ, ຍໍວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາວ ນໍ ຄມິສ຺ສາມາ’ຕິ. ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ເອກຄ຺ຄາ ສມາປຊ຺ຊິໍສຸ – ‘ໂອຠາສເມຕໍ ຎສ຺ສາມ, ຍໍວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາວ ນໍ ຄມິສ຺ສາມາ’ຕິ.

‘‘ຍທາ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຠວຕິ, ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ປາຕຸຠວຕິ. ໂຍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປກຕິວຓ຺ໂຓ, ອນຠິສມ຺ຠວນີໂຍ ໂສ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ຈກ຺ຂຸປຖສ຺ມິໍ. ຍທາ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຠວຕິ, ໂສ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ໂສວຓ຺ໂຓ ວິຄ຺ຄໂຫ ມານຸສໍ ວິຄ຺ຄຫໍ ອຕິໂຣຈຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຍທາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຠວຕິ, ໂສ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ. ຍທາ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຠວຕິ, ນ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ໂກຈິ ເທໂວ ອຠິວາເທຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ. ສພ຺ເພວ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ປຎ຺ຊລິກາ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທນ຺ຕິ – ‘ຍສ຺ສທານິ ເທວສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອິຈ຺ຉິສ຺ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ, ຕສ຺ສ ເທວສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເທວສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທຕິ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເທໂວ ເວທປຏິລາຠໍ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເທໂວ ໂສມນສ຺ສປຏິລາຠໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ອຘຸນາຠິສິຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ເຊນ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເວທປຏິລາຠໍ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ໂສມນສ຺ສປຏິລາຠໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຍສ຺ສ ເທວສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທຕິ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເທໂວ ເວທປຏິລາຠໍ, ອຸຬາຣໍ ໂສ ລຠຕິ ເທໂວ ໂສມນສ຺ສປຏິລາຠໍ. ອຖ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສມ຺ປສາທໍ ວິທິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອນຸໂມທິ –

‘ໂມທນ຺ຕິ ວຕ ໂຠ ເທວາ, ຕາວຕິໍສາ ສຫິນ຺ທກາ;

ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕໍ.

‘ນເວ ເທເວ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕາ, ວຓ຺ຓວນ຺ເຕ ຍສສ຺ສິເນ;

ສຸຄຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຈຣິຕ຺ວານ ອິຘາຄເຕ.

‘ເຕ ອຎ຺ເຎ ອຕິໂຣຈນ຺ຕິ, ວຓ຺ເຓນ ຍສສາຍຸນາ;

ສາວກາ ຠູຣິປຎ຺ຎສ຺ສ, ວິເສສູປຄຕາ ອິຘ.

‘ອິທໍ ທິສ຺ວານ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ຕາວຕິໍສາ ສຫິນ຺ທກາ;

ຕຖາຄຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕ’ນ຺ຕິ.

໓໐໑. ‘‘ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ອຠາສິຕ຺ຖ. ອິມມຕ຺ຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສນງ຺ກຸມາຣສ຺ສ ຠາສໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ສໂຣ ໂຫຕິ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ຈ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຈ ມຎ຺ຊຸ ຈ ສວນີໂຍ ຈ ພິນ຺ທຸ ຈ ອວິສາຣີ ຈ ຄມ຺ຠີໂຣ ຈ ນິນ຺ນາທີ ຈ. ຍຖາປຣິສໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ນ ຈສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິສາຍ ໂຆໂສ ນິຈ຺ຉຣຕິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ສໂຣ ໂຫຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສນງ຺ກຸມາຣໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ສາຘຸ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ເອຕເທວ ມຍໍ ສງ຺ຂາຍ ໂມທາມ; ອຕ຺ຖິ ຈ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ຈາ ວຓ຺ຓາ ຠາສິຕາ; ເຕ ຈ ມຍໍ ສງ຺ຂາຍ ໂມທາມາ’ຕິ.

ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ຈວຓ຺ຓາ

໓໐໒. ‘‘ອຖ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສາຘຸ, ເທວານມິນ຺ທ, ມຍມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ສຸເຓຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ‘ເອວໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ’ຕິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສນງ຺ກຸມາຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ປຍິຣຸທາຫາສິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ຠວໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ? ຍາວຎ຺ຈ ໂສ ຠຄວາ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເອວໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນໍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ໂຂ ປນ ເຕນ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫິ. ເອວໍ ໂອປເນຍ຺ຍິກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ເທເສຕາຣໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ອິທໍ ກຸສລ’ນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເຕນ ຠຄວຕາ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ‘ອິທໍ ອກຸສລ’ນ຺ຕິ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ‘ອິທໍ ສາວຊ຺ຊໍ ອິທໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ອິທໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ຫີນໍ ອິທໍ ປຓີຕໍ, ອິທໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄ’ນ຺ຕິ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ກຸສລາກຸສລສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພຫີນປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາເປຕາຣໍ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ໂຂ ປນ ເຕນ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ ສໍສນ຺ທຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄງ຺ໂຄທກໍ ຍມຸໂນທເກນ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ, ເອວເມວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ເຕນ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ ສໍສນ຺ທຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈ. ເອວໍ ນິພ຺ພານຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ປຎ຺ຎາເປຕາຣໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ໂຂ ປນ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ລາໂຠ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ສິໂລໂກ, ຍາວ ມຎ຺ເຎ ຂຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປິຍາຍມານຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ວິຄຕມໂທ ໂຂ ປນ ໂສ ຠຄວາ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ. ເອວໍ ວິຄຕມທໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣຍມານໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ລທ຺ຘສຫາໂຍ ໂຂ ປນ ໂສ ຠຄວາ ເສຂານຎ຺ເຈວ ປຏິປນ຺ນານໍ ຂີຓາສວານຎ຺ຈ ວຸສິຕວຕໍ, ເຕ ຠຄວາ ອປນຸຊ຺ຊ ເອກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ເອກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ຍຖາວາທີ ໂຂ ປນ ໂສ ຠຄວາ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ; ອິຕິ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ເອວໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປ຺ປນ຺ນໍ ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ.

‘‘ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ໂຂ ປນ ໂສ ຠຄວາ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ໂປ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເອວໍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉໍ ວິຄຕກຖໍກຖໍ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ປໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເນວ ອຕີຕໍເສ ສມນຸປສ຺ສາມ, ນ ປເນຕຣຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕນ ຠຄວຕາ’ຕິ.

໓໐໓. ‘‘ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສນງ຺ກຸມາຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ປຍິຣຸທາຫາສິ. ເຕນ ສຸທໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປມຸທິໂຕ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ສຸຕ຺ວາ. ອຖ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ກຸມາຣວຓ຺ຓີ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສິໂຂ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ພລວາ ປຸຣິໂສ ສຸປຈ຺ຈຕ຺ຖເຕ ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ສເມ ວາ ຠູມິຠາເຄ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີເທຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ –

ໂຄວິນ຺ທພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ

໓໐໔. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ຍາວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ມຫາປຎ຺ໂຎວ ໂສ ຠຄວາ ອໂຫສິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ໂຠ, ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ນາມ ອໂຫສິ. ທິສມ຺ປຕິສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ໂຄວິນ຺ໂທ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ. ທິສມ຺ປຕິສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເຣຓຸ ນາມ ກຸມາໂຣ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂຊຕິປາໂລ ນາມ ມາຓໂວ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອິຕິ ເຣຓຸ ຈ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ໂຊຕິປາໂລ ຈ ມາຓໂວ ອຎ຺ເຎ ຈ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ອິຈ຺ເຈເຕ ອຏ຺ຐ ສຫາຍາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ອໂຫຣຕ຺ຕານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກາລມກາສິ. ໂຄວິນ຺ເທ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ກາລງ຺ກເຕ ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ປຣິເທເວສິ – ‘‘ຍສ຺ມິໍ ວຕ, ໂຠ, ມຍໍ ສມເຍ ໂຄວິນ຺ເທ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສມ຺ມາ ໂວສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ປຣິຈາເຣມ, ຕສ຺ມິໍ ໂນ ສມເຍ ໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກາລງ຺ກໂຕ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂຠ ເຣຓຸ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ທິສມ຺ປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ເທວ, ໂຄວິນ຺ເທ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ກາລງ຺ກເຕ ອຕິພາຬ຺ຫໍ ປຣິເທເວສິ. ອຕ຺ຖິ, ເທວ, ໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂຊຕິປາໂລ ນາມ ມາຓໂວ ປຸຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິຕຕໂຣ ເຈວ ປິຕຣາ, ອລມຕ຺ຖທສຕໂຣ ເຈວ ປິຕຣາ; ເຍປິສ຺ສ ປິຕາ ອຕ຺ເຖ ອນຸສາສິ, ເຕປິ ໂຊຕິປາລສ຺ເສວ ມາຓວສ຺ສ ອນຸສາສນິຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ກຸມາຣາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ເທວາ’’ຕິ.

ມຫາໂຄວິນ຺ທວຕ຺ຖຸ

໓໐໕. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ເຍນ ໂຊຕິປາໂລ ນາມ ມາຓໂວ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຊຕິປາລໍ ມາຓວໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ‘ຠວມຕ຺ຖຸ ຠວນ຺ຕໍ ໂຊຕິປາລໍ, ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ຠວນ຺ຕໍ ໂຊຕິປາລໍ ມາຓວໍ ອາມນ຺ຕຍຕິ, ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ໂຠໂຕ ໂຊຕິປາລສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ທສ຺ສນກາໂມ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ເທວາ’’ຕິ ໂຂ, ໂຠ, ໂສ ປຸຣິໂສ ທິສມ຺ປຕິສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຊຕິປາລໍ ມາຓວໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠວມຕ຺ຖຸ ຠວນ຺ຕໍ ໂຊຕິປາລໍ, ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ຠວນ຺ຕໍ ໂຊຕິປາລໍ ມາຓວໍ ອາມນ຺ຕຍຕິ, ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ໂຠໂຕ ໂຊຕິປາລສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ທສ຺ສນກາໂມ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ໂຠ ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທິສມ຺ປຕິນາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ; ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ, ໂຠ, ໂຊຕິປາລໍ ມາຓວໍ ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອນຸສາສຕຸ ໂນ ຠວໍ ໂຊຕິປາໂລ, ມາ ໂນ ຠວໍ ໂຊຕິປາໂລ ອນຸສາສນິຍາ ປຈ຺ຈພ຺ຍາຫາສິ. ເປຕ຺ຕິເກ ຕໍ ຐາເນ ຐເປສ຺ສາມິ, ໂຄວິນ຺ທິເຍ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ, ໂຠ, ໂສ ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ທິສມ຺ປຕິສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ໂຊຕິປາລໍ ມາຓວໍ ໂຄວິນ຺ທິເຍ ອຠິສິຎ຺ຈິ, ຕໍ ເປຕ຺ຕິເກ ຐາເນ ຐເປສິ. ອຠິສິຕ຺ໂຕ ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ໂຄວິນ຺ທິເຍ ເປຕ຺ຕິເກ ຐາເນ ຐປິໂຕ ເຍປິສ຺ສ ປິຕາ ອຕ຺ເຖ ອນຸສາສິ ເຕປິ ອຕ຺ເຖ ອນຸສາສຕິ, ເຍປິສ຺ສ ປິຕາ ອຕ຺ເຖ ນານຸສາສິ, ເຕປິ ອຕ຺ເຖ ອນຸສາສຕິ; ເຍປິສ຺ສ ປິຕາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ອຠິສມ຺ໂຠສິ, ເຕປິ ກມ຺ມນ຺ເຕ ອຠິສມ຺ໂຠຕິ, ເຍປິສ຺ສ ປິຕາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ນາຠິສມ຺ໂຠສິ, ເຕປິ ກມ຺ມນ຺ເຕ ອຠິສມ຺ໂຠຕິ. ຕເມນໍ ມນຸສ຺ສາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ໂຄວິນ຺ໂທ ວຕ, ໂຠ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ວຕ, ໂຠ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. ອິມິນາ ໂຂ ເອວໍ, ໂຠ, ປຣິຍາເຍນ ໂຊຕິປາລສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ໂຄວິນ຺ໂທ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທຕ຺ເວວ ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ.

ຣຊ຺ຊສໍວິຠຊນໍ

໓໐໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິເຍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ທິສມ຺ປຕິ ໂຂ, ໂຠ, ຣາຊາ ຊິຓ຺ໂຓ ວຸທ຺ໂຘ ມຫລ຺ລໂກ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂກ ນຸ ໂຂ ປນ, ໂຠ, ຊານາຕິ ຊີວິຕໍ? ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ທິສມ຺ປຕິມ຺ຫິ ຣຎ຺ເຎ ກາລງ຺ກເຕ ຣາຊກຕ຺ຕາໂຣ ເຣຓຸໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ອາຍນ຺ຕຸ, ໂຠນ຺ໂຕ, ເຍນ ເຣຓຸ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມຖ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຣຓຸໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຖ – ‘‘ມຍໍ ໂຂ ໂຠໂຕ ເຣຓຸສ຺ສ ສຫາຍາ ປິຍາ ມນາປາ ອປ຺ປຏິກູລາ, ຍໍສຸໂຂ ຠວໍ ຕໍສຸຂາ ມຍໍ, ຍໍທຸກ຺ໂຂ ຠວໍ ຕໍທຸກ຺ຂາ ມຍໍ. ທິສມ຺ປຕິ ໂຂ, ໂຠ, ຣາຊາ ຊິຓ຺ໂຓ ວຸທ຺ໂຘ ມຫລ຺ລໂກ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂກ ນຸ ໂຂ ປນ, ໂຠ, ຊານາຕິ ຊີວິຕໍ? ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ທິສມ຺ປຕິມ຺ຫິ ຣຎ຺ເຎ ກາລງ຺ກເຕ ຣາຊກຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕໍ ເຣຓຸໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ສເຈ ຠວໍ ເຣຓຸ ຣຊ຺ຊໍ ລເຠຖ, ສໍວິຠເຊຖ ໂນ ຣຊ຺ເຊນາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ໂຠ’’ຕິ ໂຂ, ໂຠ, ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ເຣຓຸ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຣຓຸໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ມຍໍ ໂຂ ໂຠໂຕ ເຣຓຸສ຺ສ ສຫາຍາ ປິຍາ ມນາປາ ອປ຺ປຏິກູລາ; ຍໍສຸໂຂ ຠວໍ ຕໍສຸຂາ ມຍໍ, ຍໍທຸກ຺ໂຂ ຠວໍ ຕໍທຸກ຺ຂາ ມຍໍ. ທິສມ຺ປຕິ ໂຂ, ໂຠ, ຣາຊາ ຊິຓ຺ໂຓ ວຸທ຺ໂຘ ມຫລ຺ລໂກ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂກ ນຸ ໂຂ ປນ ໂຠ ຊານາຕິ ຊີວິຕໍ? ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ທິສມ຺ປຕິມ຺ຫິ ຣຎ຺ເຎ ກາລງ຺ກເຕ ຣາຊກຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕໍ ເຣຓຸໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ສເຈ ຠວໍ ເຣຓຸ ຣຊ຺ຊໍ ລເຠຖ, ສໍວິຠເຊຖ ໂນ ຣຊ຺ເຊນາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ອຎ຺ໂຎ ມມ ວິຊິເຕ ສຸໂຂ ຠເວຖ [ສຸຂາ ຠເວຍ຺ຍາຖ (ກ.), ສຸຂໍ ຠເວຍ຺ຍາຖ, ສຸຂເມເຘຍ຺ຍາຖ (ສີ. ປີ.),ສຸຂ ເມເຘຖ (?)], ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠວນ຺ເຕຠິ? ສຈາຫໍ, ໂຠ, ຣຊ຺ຊໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ສໍວິຠຊິສ຺ສາມິ ໂວ ຣຊ຺ເຊນາ’’’ຕິ.

໓໐໗. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ອໂຫຣຕ຺ຕານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຣາຊາ ທິສມ຺ປຕິ ກາລມກາສິ. ທິສມ຺ປຕິມ຺ຫິ ຣຎ຺ເຎ ກາລງ຺ກເຕ ຣາຊກຕ຺ຕາໂຣ ເຣຓຸໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ. ອຠິສິຕ຺ໂຕ ເຣຓຸ ຣຊ຺ເຊນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິເຍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ທິສມ຺ປຕິ ໂຂ, ໂຠ, ຣາຊາ ກາລງ຺ກໂຕ. ອຠິສິຕ຺ໂຕ ເຣຓຸ ຣຊ຺ເຊນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ. ໂກ ນຸ ໂຂ ປນ, ໂຠ, ຊານາຕິ, ມທນີຍາ ກາມາ? ອາຍນ຺ຕຸ, ໂຠນ຺ໂຕ, ເຍນ ເຣຓຸ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມຖ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຣຓຸໍ ຣາຊານໍ ເອວໍ ວເທຖ – ທິສມ຺ປຕິ ໂຂ, ໂຠ, ຣາຊາ ກາລງ຺ກໂຕ, ອຠິສິຕ຺ໂຕ ຠວໍ ເຣຓຸ ຣຊ຺ເຊນ, ສຣຕິ ຠວໍ ຕໍ ວຈນ’’’ນ຺ຕິ?

໓໐໘. ‘‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ, ໂຠ, ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ເຣຓຸ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຣຓຸໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ທິສມ຺ປຕິ ໂຂ, ໂຠ, ຣາຊາ ກາລງ຺ກໂຕ, ອຠິສິຕ຺ໂຕ ຠວໍ ເຣຓຸ ຣຊ຺ເຊນ, ສຣຕິ ຠວໍ ຕໍ ວຈນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຣາມຫໍ, ໂຠ, ຕໍ ວຈນໍ [ວຈນນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)]. ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ປໂຫຕິ ອິມໍ ມຫາປຖວິໍ ອຸຕ຺ຕເຣນ ອາຍຕໍ ທກ຺ຂິເຓນ ສກຏມຸຂໍ ສຕ຺ຕຘາ ສມໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ວິຠຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ອຎ຺ໂຎ ປໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມຫາໂຄວິນ຺ເທນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນາ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ເຣຓຸ ຣາຊາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ເຍນ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ‘ຣາຊາ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຣຓຸ ອາມນ຺ເຕຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ເທວາ’’ຕິ ໂຂ, ໂຠ, ໂສ ປຸຣິໂສ ເຣຓຸສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຣາຊາ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຣຓຸ ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ເຣຓຸ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຣຓຸນາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຣຓຸ ຣາຊາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຸ, ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ, ອິມໍ ມຫາປຖວິໍ ອຸຕ຺ຕເຣນ ອາຍຕໍ ທກ຺ຂິເຓນ ສກຏມຸຂໍ ສຕ຺ຕຘາ ສມໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ວິຠຊຕູ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຣຓຸສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອິມໍ ມຫາປຖວິໍ ອຸຕ຺ຕເຣນ ອາຍຕໍ ທກ຺ຂິເຓນ ສກຏມຸຂໍ ສຕ຺ຕຘາ ສມໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ວິຠຊິ. ສພ຺ພານິ ສກຏມຸຂານິ ປຏ຺ຐເປສິ [ອຏ຺ຐເປສິ (ສີ. ປີ.)]. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ມຊ຺ເຌ ເຣຓຸສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຊນປໂທ ໂຫຕິ.

໓໐໙. ທນ຺ຕປຸຣໍ ກລິງ຺ຄານໍ [ກາລິງ຺ຄານໍ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)], ອສ຺ສການຎ຺ຈ ໂປຕນໍ.

ມເຫສຍໍ [ມາຫິສ຺ສຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອວນ຺ຕີນໍ, ໂສວີຣານຎ຺ຈ ໂຣຣຸກໍ.

ມິຖິລາ ຈ ວິເທຫານໍ, ຈມ຺ປາ ອງ຺ເຄສຸ ມາປິຕາ;

ພາຣາຓສີ ຈ ກາສີນໍ, ເອເຕ ໂຄວິນ຺ທມາປິຕາຕິ.

໓໑໐. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ຍຖາສເກນ ລາເຠນ ອຕ຺ຕມນາ ອເຫສຸໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ປາ – ‘‘ຍໍ ວຕ ໂນ ອໂຫສິ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຍໍ ອາກງ຺ຂິຕໍ, ຍໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຍໍ ອຠິປຕ຺ຖິຕໍ, ຕໍ ໂນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕຠູ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ຈ, ເວສ຺ສຠູ ຠຣໂຕ ສຫ;

ເຣຓຸ ທ຺ເວ ຘຕຣຏ຺ຐາ ຈ, ຕທາສຸໍ ສຕ຺ຕ ຠາຣຘາ’ຕິ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ກິຕ຺ຕິສທ຺ທອພ຺ຠຸຄ຺ຄມນໍ

໓໑໑. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຍນ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຍຖາ ໂຂ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ເຣຓຸສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສຫາໂຍ ປິໂຍ ມນາໂປ ອປ຺ປຏິກູໂລ. ເອວເມວ ໂຂ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສຫາໂຍ ປິໂຍ ມນາໂປ ອປ຺ປຏິກູໂລ, ອນຸສາສຕຸ ໂນ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ; ມາ ໂນ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ອນຸສາສນິຍາ ປຈ຺ຈພ຺ຍາຫາສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕສໍ ຉນ຺ນໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຕ຺ຕ ຈ ຣາຊາໂນ ຂຕ຺ຕິເຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ເຕ ຣຊ຺ເຊ [ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ເຕ ຣຊ຺ເຊນ (ສ຺ຍາ.)] ອນຸສາສິ, ສຕ຺ຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາເລ ສຕ຺ຕ ຈ ນ຺ຫາຕກສຕານິ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ.

໓໑໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ [ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ (ສີ. ປີ.)] – ‘‘ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ສລ຺ລປຕິ ມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ສລ຺ລປຕິ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕມິ. ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຸທ຺ຘານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ໂຍ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍຕິ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍຕິ, ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີເຍຍ຺ຍໍ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາເຍຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

໓໑໓. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ເຣຓຸ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຣຓຸໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ, ໂຠ, ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ສລ຺ລປຕິ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ໂຠ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕມິ. ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຸທ຺ຘານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ໂຍ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍຕິ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍຕິ, ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ໂຠ, ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸໍ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍິຕຸໍ; ນມ຺ຫິ ເກນຈິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອເກນ ຠຕ຺ຕາຠິຫາເຣນາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

໓໑໔. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິເຍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ, ໂຠ, ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ສລ຺ລປຕິ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ໂຠ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕມິ. ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຸທ຺ຘານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ, ‘ໂຍ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍຕິ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍຕິ, ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ໂຠ, ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸໍ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍິຕຸໍ; ນມ຺ຫິ ເກນຈິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອເກນ ຠຕ຺ຕາຠິຫາເຣນາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’’ຕິ.

໓໑໕. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ເຕ ສຕ຺ຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ສຕ຺ຕ ຈ ນ຺ຫາຕກສຕານິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ສຕ຺ຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາເລ ສຕ຺ຕ ຈ ນ຺ຫາຕກສຕານິ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ, ໂຠ, ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ສລ຺ລປຕິ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ໂຠ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕມິ. ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຸທ຺ຘານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ໂຍ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍຕິ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍຕິ, ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ເຕນ ຫິ, ໂຠ, ຍຖາສຸເຕ ຍຖາປຣິຍຕ຺ເຕ ມນ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຖ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ມນ຺ເຕ ວາເຈຖ; ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ໂຠ, ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸໍ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍິຕຸໍ; ນມ຺ຫິ ເກນຈິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອເກນ ຠຕ຺ຕາຠິຫາເຣນາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ທານິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

໓໑໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຈຕ຺ຕາຣີສາ ຠຣິຍາ ສາທິສິໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣີສາ ຠຣິຍາ ສາທິສິໂຍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ, ໂຠຕີ, ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ສກ຺ຂິ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ສລ຺ລປຕິ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ໂຠຕີ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕມິ. ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຸທ຺ຘານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ ‘ໂຍ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍຕິ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍຕິ, ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕຕີຕິ, ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ໂຠຕີ, ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸໍ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍິຕຸໍ; ນມ຺ຫິ ເກນຈິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອເກນ ຠຕ຺ຕາຠິຫາເຣນາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ທານິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’’ຕິ.

໓໑໗. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ນຄຣສ຺ສ ນວໍ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍິ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍິ; ນາສ຺ສຸຘ ໂກຈິ ອຸປສງ຺ກມຕິ [ອຸປສງ຺ກມິ (ປີ.)] ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອເກນ ຠຕ຺ຕາຠິຫາເຣນ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອຫຸເທວ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນາ ອຫຸ ປຣິຕສ຺ສນາ – ‘‘ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຸທ຺ຘານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ໂຍ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຏິສລ຺ລີຍຕິ, ກຣຸຓໍ ຌານໍ ຌາຍຕິ, ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສາມິ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ເຉມິ ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສລ຺ລປາມິ ນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນ຺ເຕມີ’’’ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສາກຈ຺ຉາ

໓໑໘. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຫຸເທວ ຠຍໍ ອຫຸ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ອຫຸ ໂລມຫໍໂສ ຍຖາ ຕໍ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠີໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສນງ຺ກຸມາຣໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘‘ວຓ຺ຓວາ ຍສວາ ສິຣິມາ, ໂກ ນຸ ຕ຺ວມສິ ມາຣິສ;

ອຊານນ຺ຕາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມໍ ເວ ກຸມາຣໍ ຊານນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ສນນ຺ຕນໍ [ສນນ຺ຕິຈ (ກ.)];

ສພ຺ເພ ຊານນ຺ຕິ ມໍ ເທວາ, ເອວໍ ໂຄວິນ຺ທ ຊານຫິ’’.

‘‘‘ອາສນໍ ອຸທກໍ ປຊ຺ຊໍ, ມຘຸສາກຎ຺ຈ [ມຘຸປາກຎ຺ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ;

ອຄ຺ເຆ ຠວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ອຄ຺ຆໍ ກຸຣຸຕຸ ໂນ ຠວໍ’’.

‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ ເຕ ອຄ຺ຆໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ໂຄວິນ຺ທ ຠາສສິ;

ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ປຣາຍ ສຸຂາຍ ຈ;

ກຕາວກາໂສ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຠິປຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ.

໓໑໙. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກຕາວກາໂສ ໂຂມ຺ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສນງ຺ກຸມາເຣນ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສນງ຺ກຸມາຣໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ວາ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ວາ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກຸສໂລ ໂຂ ອຫໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອຕ຺ຖານໍ, ອຎ຺ເຎປິ ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ອຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສນງ຺ກຸມາຣໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ເຎວ ອຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສນງ຺ກຸມາຣໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສນງ຺ກຸມາຣໍ,

ກງ຺ຂີ ອກງ຺ຂິໍ ປຣເວທິເຍສຸ;

ກຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ກິມ຺ຫິ ຈ ສິກ຺ຂມາໂນ,

ປປ຺ໂປຕິ ມຈ຺ໂຈ ອມຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຫິຕ຺ວາ ມມຕ຺ຕໍ ມນຸເຊສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ,

ເອໂກທິຠູໂຕ ກຣຸເຓຘິມຸຕ຺ໂຕ [ກຣຸຓາຘິມຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)];

ນິຣາມຄນ຺ໂຘ ວິຣໂຕ ເມຖຸນສ຺ມາ,

ເອຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ເອຕ຺ຖ ຈ ສິກ຺ຂມາໂນ;

ປປ຺ໂປຕິ ມຈ຺ໂຈ ອມຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກ’’ນ຺ຕິ.

໓໒໐. ‘‘ຫິຕ຺ວາ ມມຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອຫໍ ໂຠໂຕ ອາຊານາມິ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອປ຺ປໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ອປ຺ປໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ‘ອິຕິ ຫິຕ຺ວາ ມມຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອຫໍ ໂຠໂຕ ອາຊານາມິ. ‘ເອໂກທິຠູໂຕ’ຕິ ອຫໍ ໂຠໂຕ ອາຊານາມິ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ, ອິຕິ ເອໂກທິຠູໂຕ’ຕິ ອຫໍ ໂຠໂຕ ອາຊານາມິ. ‘ກຣຸເຓຘິມຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ອຫໍ ໂຠໂຕ ອາຊານາມິ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອິຕິ ‘ກຣຸເຓຘິມຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ອຫໍ ໂຠໂຕ ອາຊານາມິ. ອາມຄນ຺ເຘ ຈ ໂຂ ອຫໍ ໂຠໂຕ ຠາສມານສ຺ສ ນ ອາຊານາມິ.

‘‘ເກ ອາມຄນ຺ຘາ ມນຸເຊສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ,

ເອເຕ ອວິທ຺ວາ ອິຘ ພ຺ຣູຫິ ຘີຣ;

ເກນາວຏາ [ເກນາວຸຏາ (ສ຺ຍາ.)] ວາຕິ ປຊາ ກຸຣຸຕຸ [ກຸຣຸຣູ (ສ຺ຍາ.), ກຸຣຸຏ຺ຐຣູ (ປີ.), ກຸຣູຣຸ (?)],

ອາປາຍິກາ ນິວຸຕພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ’’ຕິ.

‘‘ໂກໂຘ ໂມສວຊ຺ຊໍ ນິກຕິ ຈ ທຸພ຺ໂຠ,

ກທຣິຍຕາ ອຕິມາໂນ ອຸສູຍາ;

ອິຈ຺ຉາ ວິວິຈ຺ຉາ ປຣເຫຐນາ ຈ,

ໂລໂຠ ຈ ໂທໂສ ຈ ມໂທ ຈ ໂມໂຫ;

ເອເຕສຸ ຍຸຕ຺ຕາ ອນິຣາມຄນ຺ຘາ,

ອາປາຍິກາ ນິວຸຕພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ໂຂ ອຫໍ ໂຠໂຕ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ ອາຊານາມິ. ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ. ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

ເຣຓຸຣາຊອາມນ຺ຕນາ

໓໒໑. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ເຣຓຸ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຣຓຸໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຎ຺ຎໍ ທານິ ຠວໍ ປຸໂຣຫິຕໍ ປຣິເຍສຕຸ, ໂຍ ໂຠໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສິສ຺ສຕິ. ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ. ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອາມນ຺ຕຍາມິ ຣາຊານໍ, ເຣຓຸໍ ຠູມິປຕິໍ ອຫໍ;

ຕ຺ວໍ ປຊານສ຺ສຸ ຣຊ຺ເຊນ, ນາຫໍ ໂປໂຣຫິຈ຺ເຈ ຣເມ’’.

‘‘ສເຈ ເຕ ອູນໍ ກາເມຫິ, ອຫໍ ປຣິປູຣຍາມິ ເຕ;

ໂຍ ຕໍ ຫິໍສຕິ ວາເຣມິ, ຠູມິເສນາປຕິ ອຫໍ;

ຕຸວໍ ປິຕາ ອຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ, ມາ ໂນ ໂຄວິນ຺ທ ປາຊຫິ’’ [ປາເຊຫິ (ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສໍວຓ຺ຓິຕປາຐນ຺ຕຣໍ)].

‘‘ນມຕ຺ຖິ ອູນໍ ກາເມຫິ, ຫິໍສິຕາ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອມນຸສ຺ສວໂຈ ສຸຕ຺ວາ, ຕສ຺ມາຫໍ ນ ຄເຫ ຣເມ’’.

‘‘ອມນຸສ຺ໂສ ກຖໍວຓ຺ໂຓ, ກິໍ ເຕ ອຕ຺ຖໍ ອຠາສຖ;

ຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ຊຫາສິ ໂນ, ເຄເຫ ອມ຺ເຫ ຈ ເກວລີ’’.

‘‘ອຸປວຸຕ຺ຖສ຺ສ ເມ ປຸພ຺ເພ, ຍິຏ຺ຐຸກາມສ຺ສ ເມ ສໂຕ;

ອຄ຺ຄິ ປຊ຺ຊລິໂຕ ອາສິ, ກຸສປຕ຺ຕປຣິຕ຺ຖໂຕ’’.

‘‘ຕໂຕ ເມ ພ຺ຣຫ຺ມາ ປາຕຸຣຫຸ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສນນ຺ຕໂນ;

ໂສ ເມ ປຎ຺ຫໍ ວິຍາກາສິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນ ຄເຫ ຣເມ’’.

‘‘ສທ຺ທຫາມິ ອຫໍ ໂຠໂຕ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ໂຄວິນ຺ທ ຠາສສິ;

ອມນຸສ຺ສວໂຈ ສຸຕ຺ວາ, ກຖໍ ວຕ຺ເຕຖ ອຎ຺ຎຖາ.

‘‘ເຕ ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕິສ຺ສາມ, ສຕ຺ຖາ ໂຄວິນ຺ທ ໂນ ຠວໍ;

ມຓິ ຍຖາ ເວຬຸຣິໂຍ, ອກາໂຈ ວິມໂລ ສຸໂຠ;

ເອວໍ ສຸທ຺ຘາ ຈຣິສ຺ສາມ, ໂຄວິນ຺ທສ຺ສານຸສາສເນ’’ຕິ.

‘‘‘ສເຈ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ມຍມ຺ປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ. ອຖ ຍາ ເຕ ຄຕິ, ສາ ໂນ ຄຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຉ ຂຕ຺ຕິຍອາມນ຺ຕນາ

໓໒໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິເຍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຎ຺ຎໍ ທານິ ຠວນ຺ໂຕ ປຸໂຣຫິຕໍ ປຣິເຍສນ຺ຕຸ, ໂຍ ຠວນ຺ຕານໍ ຣຊ຺ເຊ ອນຸສາສິສ຺ສຕິ. ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ. ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອິເມ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ຘນລຸທ຺ຘາ; ຍໍນູນ ມຍໍ ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຘເນນ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ເຕ ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ສໍວິຊ຺ຊຕິ ໂຂ, ໂຠ, ອິເມສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຣຊ຺ເຊສຸ ປຫູຕໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ, ຕໂຕ ໂຠໂຕ ຍາວຕເກນ ອຕ຺ໂຖ, ຕາວຕກໍ ອາຫຣີຍຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອລໍ, ໂຠ, ມມປິທໍ ປຫູຕໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຠວນ຺ຕານໍເຍວ ວາຫສາ. ຕມຫໍ ສພ຺ພໍ ປຫາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ເຕ ຉ ຂຕ຺ຕິຍາ ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອິເມ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ອິຕ຺ຖິລຸທ຺ຘາ; ຍໍນູນ ມຍໍ ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອິຕ຺ຖີຫິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ເຕ ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ, ໂຠ, ອິເມສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຣຊ຺ເຊສຸ ປຫູຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ, ຕໂຕ ໂຠໂຕ ຍາວຕິກາຫິ ອຕ຺ໂຖ, ຕາວຕິກາ ອານີຍຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອລໍ, ໂຠ, ມມປິມາ [ມມປິຕາ (ກ.), ມມປິ (ສີ.)] ຈຕ຺ຕາຣີສາ ຠຣິຍາ ສາທິສິໂຍ. ຕາປາຫໍ ສພ຺ພາ ປຫາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍນ຺ຕິ’’.

໓໒໓. ‘‘ສເຈ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ມຍມ຺ປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ອຖ ຍາ ເຕ ຄຕິ, ສາ ໂນ ຄຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

‘‘ສເຈ ຊຫຖ ກາມານິ, ຍຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ;

ອາຣມ຺ຠວ຺ໂຫ ທຬ຺ຫາ ໂຫຖ, ຂນ຺ຕິພລສມາຫິຕາ.

‘‘ເອສ ມຄ຺ໂຄ ອຸຊຸມຄ຺ໂຄ, ເອສ ມຄ຺ໂຄ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ສທ຺ຘມ຺ໂມ ສພ຺ຠິ ຣກ຺ຂິໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ອາຄເມຕຸ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ມຍມ຺ປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ອຖ ຍາ ເຕ ຄຕິ, ສາ ໂນ ຄຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘‘ອຕິຈິຣໍ ໂຂ, ໂຠ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ, ນາຫໍ ສກ຺ໂກມິ, ຠວນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ອາຄເມຕຸໍ. ໂກ ນຸ ໂຂ ປນ, ໂຠ, ຊານາຕິ ຊີວິຕານໍ! ຄມນີໂຍ ສມ຺ປຣາໂຍ, ມນ຺ຕາຍໍ [ມນ຺ຕາຍ (ພຫູສຸ)] ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ອາຄເມຕຸ…ເປ… ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ ອາຄເມຕຸ… ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສານິ ອາຄເມຕຸ… ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ອາຄເມຕຸ… ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ອາຄເມຕຸ… ເອກໍ ວສ຺ສໍ ອາຄເມຕຸ, ເອກສ຺ສ ວສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ມຍມ຺ປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ອຖ ຍາ ເຕ ຄຕິ, ສາ ໂນ ຄຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘‘ອຕິຈິຣໍ ໂຂ, ໂຠ, ເອກໍ ວສ຺ສໍ, ນາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ຠວນ຺ເຕ ເອກໍ ວສ຺ສໍ ອາຄເມຕຸໍ. ໂກ ນຸ ໂຂ ປນ, ໂຠ, ຊານາຕິ ຊີວິຕານໍ! ຄມນີໂຍ ສມ຺ປຣາໂຍ, ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ສຕ຺ຕ ມາສານິ ອາຄເມຕຸ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ມຍມ຺ປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ອຖ ຍາ ເຕ ຄຕິ, ສາ ໂນ ຄຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘‘ອຕິຈິຣໍ ໂຂ, ໂຠ, ສຕ຺ຕ ມາສານິ, ນາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ຠວນ຺ເຕ ສຕ຺ຕ ມາສານິ ອາຄເມຕຸໍ. ໂກ ນຸ ໂຂ ປນ, ໂຠ, ຊານາຕິ ຊີວິຕານໍ. ຄມນີໂຍ ສມ຺ປຣາໂຍ, ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ເຕນ ຫິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ຉ ມາສານິ ອາຄເມຕຸ…ເປ… ປຎ຺ຈ ມາສານິ ອາຄເມຕຸ… ຈຕ຺ຕາຣິ ມາສານິ ອາຄເມຕຸ… ຕີຓິ ມາສານິ ອາຄເມຕຸ… ທ຺ເວ ມາສານິ ອາຄເມຕຸ… ເອກໍ ມາສໍ ອາຄເມຕຸ… ອທ຺ຘມາສໍ ອາຄເມຕຸ, ອທ຺ຘມາສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ມຍມ຺ປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ອຖ ຍາ ເຕ ຄຕິ, ສາ ໂນ ຄຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘‘ອຕິຈິຣໍ ໂຂ, ໂຠ, ອທ຺ຘມາໂສ, ນາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ຠວນ຺ເຕ ອທ຺ຘມາສໍ ອາຄເມຕຸໍ. ໂກ ນຸ ໂຂ ປນ, ໂຠ, ຊານາຕິ ຊີວິຕານໍ! ຄມນີໂຍ ສມ຺ປຣາໂຍ, ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ສຕ຺ຕາຫໍ ອາຄເມຕຸ, ຍາວ ມຍໍ ສເກ ປຸຕ຺ຕຠາຕໂຣ ຣຊ຺ເຊນ [ຣຊ຺ເຊ (ສ຺ຍາ.)] ອນຸສາສິສ຺ສາມ, ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ມຍມ຺ປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ອຖ ຍາ ເຕ ຄຕິ, ສາ ໂນ ຄຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຈິຣໍ ໂຂ, ໂຠ, ສຕ຺ຕາຫໍ, ອາຄເມສ຺ສາມຫໍ ຠວນ຺ເຕ ສຕ຺ຕາຫ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາທີນໍ ອາມນ຺ຕນາ

໓໒໔. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ເຕ ສຕ຺ຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ສຕ຺ຕ ຈ ນ຺ຫາຕກສຕານິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ສຕ຺ຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາເລ ສຕ຺ຕ ຈ ນ຺ຫາຕກສຕານິ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຎ຺ຎໍ ທານິ ຠວນ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຣິເຍສນ຺ຕຸ, ໂຍ ຠວນ຺ຕານໍ ມນ຺ເຕ ວາເຈສ຺ສຕິ. ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ. ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມາ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ໂຠ, ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ຈ ອປ຺ປລາຠາ ຈ; ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎໍ ມເຫສກ຺ຂຎ຺ຈ ມຫາລາຠຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ມາ ຠວນ຺ໂຕ ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖ – ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ຈ ອປ຺ປລາຠາ ຈ, ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎໍ ມເຫສກ຺ຂຎ຺ຈ ມຫາລາຠຎ຺ຈາ’’ຕິ. ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມຍາ ມເຫສກ຺ຂຕໂຣ ວາ ມຫາລາຠຕໂຣ ວາ! ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ, ເອຕຣຫິ ຣາຊາວ ຣຎ຺ຎໍ ພ຺ຣຫ຺ມາວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ [ພ຺ຣຫ຺ມານໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ເທວຕາວ ຄຫປຕິການໍ. ຕມຫໍ ສພ຺ພໍ ປຫາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ. ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສເຈ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ມຍມ຺ປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ອຖ ຍາ ເຕ ຄຕິ, ສາ ໂນ ຄຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຠຣິຍານໍ ອາມນ຺ຕນາ

໓໒໕. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຈຕ຺ຕາຣີສາ ຠຣິຍາ ສາທິສິໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣີສາ ຠຣິຍາ ສາທິສິໂຍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍາ ໂຠຕີນໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ສການິ ວາ ຎາຕິກຸລານິ ຄຈ຺ຉຕຸ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຠຕ຺ຕາຣໍ ປຣິເຍສຕຸ. ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ໂຠຕີ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ເມ ສຸຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາມຄນ຺ເຘ ຠາສມານສ຺ສ, ເຕ ນ ສຸນິມ຺ມທຍາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ. ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ໂຠຕີ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ໂນ ຎາຕິ ຎາຕິກາມານໍ, ຕ຺ວໍ ປນ ຠຕ຺ຕາ ຠຕ຺ຕຸກາມານໍ. ສເຈ ຠວໍ ໂຄວິນ຺ໂທ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ມຍມ຺ປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ອຖ ຍາ ເຕ ຄຕິ, ສາ ໂນ ຄຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ມຫາໂຄວິນ຺ທປພ຺ພຊ຺ຊາ

໓໒໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ໂຠ, ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕໍ ປນ ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ສຕ຺ຕ ຈ ຣາຊາໂນ ຂຕ຺ຕິຍາ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ສຕ຺ຕ ຈ ນ຺ຫາຕກສຕານິ ຈຕ຺ຕາຣີສາ ຈ ຠຣິຍາ ສາທິສິໂຍ ອເນການິ ຈ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສານິ ອເນການິ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານິ ອເນການິ ຈ ຄຫປຕິສຫສ຺ສານິ ອເນເກຫິ ຈ ອິຕ຺ຖາຄາເຣຫິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ມຫາໂຄວິນ຺ທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ. ຕາຍ ສຸທໍ, ໂຠ, ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣຕິ. ຍໍ ໂຂ ປນ, ໂຠ, ເຕນ ສມເຍນ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ຕຕ຺ຖ ຣາຊາວ ໂຫຕິ ຣຎ຺ຎໍ, ພ຺ຣຫ຺ມາວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ, ເທວຕາວ ຄຫປຕິການໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມນຸສ຺ສາ ຂິປນ຺ຕິ ວາ ອຸປກ຺ຂລນ຺ຕິ ວາ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ນມຕ຺ຖຸ ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ, ນມຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສາ’’’ຕິ.

໓໒໗. ‘‘ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ, ໂຠ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫາສິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫາສິ ສາວການຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ເທເສສິ.

໓໒໘. ‘‘ເຍ ໂຂ ປນ, ໂຠ, ເຕນ ສມເຍນ ມຫາໂຄວິນ຺ທສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສາວກາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ອາຊານິໍສຸ. ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ອາຊານິໍສຸ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຍາມານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ; ເຍ ສພ຺ພນິຫີນໍ ກາຍໍ ປຣິປູເຣສຸໍ ເຕ ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍໍ ປຣິປູເຣສຸໍ. ອິຕິ ໂຂ, ໂຠ [ປນ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ສພ຺ເພສໍເຍວ ເຕສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອໂມຆາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອໂຫສິ ອວຎ຺ຌາ ສຜລາ ສອຸທ຺ຣຍາ’’’ຕິ.

໓໒໙. ‘‘ສຣຕິ ຕໍ ຠຄວາ’’ຕິ? ‘‘ສຣາມຫໍ, ປຎ຺ຈສິຂ. ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ ມຫາໂຄວິນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິໍ. ອຫໍ ເຕສໍ ສາວການໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ເທເສສິໍ. ຕໍ ໂຂ ປນ ເມ, ປຎ຺ຈສິຂ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຍາວເທວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ.

ອິທໍ ໂຂ ປນ ເມ, ປຎ຺ຈສິຂ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກຕມຎ຺ຈ ຕໍ, ປຎ຺ຈສິຂ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ອິທໍ ໂຂ ຕໍ, ປຎ຺ຈສິຂ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໓໓໐. ‘‘ເຍ ໂຂ ປນ ເມ, ປຎ຺ຈສິຂ, ສາວກາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ອາຊານນ຺ຕິ, ເຕ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕິ; ເຍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ອາຊານນ຺ຕິ, ເຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ເຍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ອາຊານນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ [ກໂຣນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)]. ເຍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ອາຊານນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ. ອິຕິ ໂຂ, ປຎ຺ຈສິຂ, ສພ຺ເພສໍເຍວ ອິເມສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອໂມຆາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ [ປພ຺ພຊາ ອໂຫສິ (ກ.)] ອວຎ຺ຌາ ສຜລາ ສອຸທ຺ຣຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕໍ

໓໓໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາວເນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫິ; ທສຫິ ຈ ໂລກຘາຕູຫິ ເທວຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຖ ໂຂ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຸທ຺ຘາວາສກາຍິການໍ ເທວຕານໍ [ເທວານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາວເນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫິ; ທສຫິ ຈ ໂລກຘາຕູຫິ ເທວຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ຍໍນູນ ມຍມ຺ປິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປຈ຺ເຈກໍ ຄາຖໍ [ປຈ຺ເຈກຄາຖໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ປຈ຺ເຈກຄາຖາ (ກ. ສີ.)] ຠາເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

໓໓໒. ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ເທເວສຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ມຫາສມໂຍ ປວນສ຺ມິໍ, ເທວກາຍາ ສມາຄຕາ;

ອາຄຕມ຺ຫ ອິມໍ ຘມ຺ມສມຍໍ, ທກ຺ຂິຕາເຍ ອປຣາຊິຕສງ຺ຆ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂໂວ ສມາທຫໍສຸ, ຈິຕ຺ຕມຕ຺ຕໂນ ອຸຊຸກໍ ອກໍສຸ [ອຸຊຸກມກໍສຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)];

ສາຣຖີວ ເນຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເຉຕ຺ວາ ຂີລໍ ເຉຕ຺ວາ ປລິຆໍ, ອິນ຺ທຂີລໍ ອູຫຈ຺ຈ [ອຸຫຈ຺ຈ (ກ.)] ມເນຊາ;

ເຕ ຈຣນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘາ ວິມລາ, ຈກ຺ຂຸມຕາ ສຸທນ຺ຕາ ສຸສຸນາຄາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເຍເກຈິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ, ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເທວຕາສນ຺ນິປາຕາ

໓໓໓. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ [( ) ສີ. ອິໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ], ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຕສມ຺ປິ ຠຄວນ຺ຕານໍ ເອຕໍປຣມາເຍວ [ເອຕປຣມາເຍວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອເຫສຸໍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຍ຺ຫໍ ເອຕຣຫິ. ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຕສມ຺ປິ ຠຄວນ຺ຕານໍ ເອຕໍປຣມາເຍວ ເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຍ຺ຫໍ ເອຕຣຫິ. ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວກາຍານໍ ນາມານິ; ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວກາຍານໍ ນາມານິ; ເທເສສ຺ສາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວກາຍານໍ ນາມານິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ.

໓໓໔. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສິໂລກມນຸກສ຺ສາມິ, ຍຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມາ ຕທສ຺ສິຕາ;

ເຍ ສິຕາ ຄິຣິຄພ຺ຠຣໍ, ປຫິຕຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ.

‘‘ປຸຖູສີຫາວ ສລ຺ລີນາ, ໂລມຫໍສາຠິສມ຺ຠຸໂນ;

ໂອທາຕມນສາ ສຸທ຺ຘາ, ວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລາ’’ [ວິປ຺ປສນ຺ນາມນາວິລາ (ປີ. ກ.)].

ຠິຍ຺ໂຍ ປຎ຺ຈສເຕ ຎຕ຺ວາ, ວເນ ກາປິລວຕ຺ຖເວ;

ຕໂຕ ອາມນ຺ຕຍີ ສຕ຺ຖາ, ສາວເກ ສາສເນ ຣເຕ.

‘‘ເທວກາຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕ ວິຊານາຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’;

ເຕ ຈ ອາຕປ຺ປມກຣຸໍ, ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

ເຕສໍ ປາຕຸຣຫຸ ຎາຓໍ, ອມນຸສ຺ສານທສ຺ສນໍ;

ອປ຺ເປເກ ສຕມທ຺ທກ຺ຂຸໍ, ສຫສ຺ສໍ ອຖ ສຕ຺ຕຣິໍ.

ສຕໍ ເອເກ ສຫສ຺ສານໍ, ອມນຸສ຺ສານມທ຺ທສຸໍ;

ອປ຺ເປເກນນ຺ຕມທ຺ທກ຺ຂຸໍ, ທິສາ ສພ຺ພາ ຜຸຏາ ອຫຸໍ.

ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ວວຕ຺ຖິຕ຺ວານ [ວວກ຺ຂິຕ຺ວານ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ອເວກ຺ຂິຕ຺ວານ (ຏີກາ)] ຈກ຺ຂຸມາ;

ຕໂຕ ອາມນ຺ຕຍີ ສຕ຺ຖາ, ສາວເກ ສາສເນ ຣເຕ.

‘‘ເທວກາຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕ ວິຊານາຖ ຠິກ຺ຂໂວ;

ເຍ ໂວຫໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ຄິຣາຫິ ອນຸປຸພ຺ພໂສ.

໓໓໕. ‘‘ສຕ຺ຕສຫສ຺ສາ ເຕ ຍກ຺ຂາ, ຠຸມ຺ມາ ກາປິລວຕ຺ຖວາ.

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ຉສຫສ຺ສາ ເຫມວຕາ, ຍກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕີມນ຺ໂຕ [ຊຸຕີມນ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)], ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ສາຕາຄິຣາ ຕິສຫສ຺ສາ, ຍກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ໂສຬສສຫສ຺ສາ, ຍກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ເວສ຺ສາມິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ, ຍກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ກຸມ຺ຠີໂຣ ຣາຊຄຫິໂກ, ເວປຸລ຺ລສ຺ສ ນິເວສນໍ;

ຠິຍ຺ໂຍ ນໍ ສຕສຫສ຺ສໍ, ຍກ຺ຂານໍ ປຍິຣຸປາສຕິ;

ກຸມ຺ຠີໂຣ ຣາຊຄຫິໂກ, ໂສປາຄາ ສມິຕິໍ ວນໍ.

໓໓໖. ‘‘ປຸຣິມຎ຺ຈ ທິສໍ ຣາຊາ, ຘຕຣຏ຺ໂຐ ປສາສຕິ.

ຄນ຺ຘພ຺ພານໍ ອຘິປຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິໂສ.

‘‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ທກ຺ຂິຓຎ຺ຈ ທິສໍ ຣາຊາ, ວິຣູຬ຺ໂຫ ຕໍ ປສາສຕິ [ຕປ຺ປສາສຕິ (ສ຺ຍາ.)];

ກຸມ຺ຠຓ຺ຑານໍ ອຘິປຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິໂສ.

‘‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິມຎ຺ຈ ທິສໍ ຣາຊາ, ວິຣູປກ຺ໂຂ ປສາສຕິ;

ນາຄານຎ຺ຈ ອຘິປຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິໂສ.

‘‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ອຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ທິສໍ ຣາຊາ, ກຸເວໂຣ ຕໍ ປສາສຕິ;

ຍກ຺ຂານຎ຺ຈ ອຘິປຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິໂສ.

‘‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ປຸຣິມໍ ທິສໍ ຘຕຣຏ຺ໂຐ, ທກ຺ຂິເຓນ ວິຣູຬ຺ຫໂກ;

ປຈ຺ຉິເມນ ວິຣູປກ຺ໂຂ, ກຸເວໂຣ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຕ ມຫາຣາຊາ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸໂຣ ທິສາ;

ທທ຺ທລ຺ລມານາ [ທທ຺ທຬ຺ຫມານາ (ກ.)] ອຏ຺ຐໍສຸ, ວເນ ກາປິລວຕ຺ຖເວ.

໓໓໗. ‘‘ເຕສໍ ມາຍາວິໂນ ທາສາ, ອາຄຸໍ [ອາຄູ (ສ຺ຍາ.), ອາຄຸ (ສີ. ປີ.) ເອວມຸປຣິປິ] ວຎ຺ຈນິກາ ສຐາ.

ມາຍາ ກຸເຏຓ຺ຑຸ ວິເຏຓ຺ຑຸ [ເວເຏຓ຺ຑຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ວິຏຸຈ຺ຈ [ວິຏູ ຈ (ສ຺ຍາ.)] ວິຏຸໂຏ ສຫ.

‘‘ຈນ຺ທໂນ ກາມເສຏ຺ໂຐ ຈ, ກິນ຺ນິຆຓ຺ຑຸ [ກິນ຺ນຸຆຓ຺ຑຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ນິຆຓ຺ຑຸ ຈ;

ປນາໂທ ໂອປມຎ຺ໂຎ ຈ, ເທວສູໂຕ ຈ ມາຕລິ.

‘‘ຈິຕ຺ຕເສໂນ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ນໂຬຣາຊາ ຊເນສໂຠ [ຊໂນສໂຠ (ສ຺ຍາ.)];

ອາຄາ ປຎ຺ຈສິໂຂ ເຈວ, ຕິມ຺ພຣູ ສູຣິຍວຈ຺ຈສາ [ສຸຣິຍວຈ຺ຈສາ (ສີ. ປີ.)].

‘‘ເອເຕ ຈຎ຺ເຎ ຈ ຣາຊາໂນ, ຄນ຺ຘພ຺ພາ ສຫ ຣາຊຸຠິ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

໓໓໘. ‘‘ອຖາຄຸໍ ນາຄສາ ນາຄາ, ເວສາລາ ສຫຕຈ຺ຉກາ.

ກມ຺ພລສ຺ສຕຣາ ອາຄຸໍ, ປາຍາຄາ ສຫ ຎາຕິຠິ.

‘‘ຍາມຸນາ ຘຕຣຏ຺ຐາ ຈ, ອາຄູ ນາຄາ ຍສສ຺ສິໂນ;

ເອຣາວໂຓ ມຫານາໂຄ, ໂສປາຄາ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ເຍ ນາຄຣາເຊ ສຫສາ ຫຣນ຺ຕິ, ທິພ຺ພາ ທິຊາ ປກ຺ຂິ ວິສຸທ຺ຘຈກ຺ຂູ;

ເວຫາຍສາ [ເວຫາສຍາ (ສີ. ປີ.)] ເຕ ວນມຊ຺ຌປຕ຺ຕາ, ຈິຕ຺ຣາ ສຸປຓ຺ຓາ ອິຕິ ເຕສ ນາມໍ.

‘‘ອຠຍໍ ຕທາ ນາຄຣາຊານມາສິ, ສຸປຓ຺ຓໂຕ ເຂມມກາສິ ພຸທ຺ໂຘ;

ສຓ຺ຫາຫິ ວາຈາຫິ ອຸປວ຺ຫຍນ຺ຕາ, ນາຄາ ສຸປຓ຺ຓາ ສຣຓມກໍສຸ ພຸທ຺ຘໍ.

໓໓໙. ‘‘ຊິຕາ ວຊິຣຫຕ຺ເຖນ, ສມຸທ຺ທໍ ອສຸຣາສິຕາ.

ຠາຕໂຣ ວາສວສ຺ເສເຕ, ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ກາລກຎ຺ຈາ ມຫາຠິສ຺ມາ [ກາລກຎ຺ຊາ ມຫາຠິໍສາ (ສີ. ປີ.)], ອສຸຣາ ທານເວຆສາ;

ເວປຈິຕ຺ຕິ ສຸຈິຕ຺ຕິ ຈ, ປຫາຣາໂທ ນມຸຈີ ສຫ.

‘‘ສຕຎ຺ຈ ພລິປຸຕ຺ຕານໍ, ສພ຺ເພ ເວໂຣຈນາມກາ;

ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ພລິເສນໍ [ພລີເສນໍ (ສ຺ຍາ.)], ຣາຫຸຠທ຺ທມຸປາຄມຸໍ;

ສມໂຍທານິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

໓໔໐. ‘‘ອາໂປ ຈ ເທວາ ປຖວີ, ເຕໂຊ ວາໂຍ ຕທາຄມຸໍ.

ວຣຸຓາ ວາຣຓາ [ວາຣຸຓາ (ສ຺ຍາ.)] ເທວາ, ໂສໂມ ຈ ຍສສາ ສຫ.

‘‘ເມຕ຺ຕາ ກຣຸຓາ ກາຍິກາ, ອາຄຸໍ ເທວາ ຍສສ຺ສິໂນ;

ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາ, ສພ຺ເພ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ.

‘‘ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ເວຓ຺ຑຸເທວາ ສຫລິ ຈ [ເວຓ຺ຫູຈ ເທວາ ສຫລີຈ (ສີ. ປີ.)], ອສມາ ຈ ທຸເວ ຍມາ;

ຈນ຺ທສ຺ສູປນິສາ ເທວາ, ຈນ຺ທມາຄຸໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ.

‘‘ສູຣິຍສ຺ສູປນິສາ [ສຸຣິຍສ຺ສູປນິສາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເທວາ, ສູຣິຍມາຄຸໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ;

ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ, ອາຄຸໍ ມນ຺ທວລາຫກາ.

‘‘ວສູນໍ ວາສໂວ ເສຏ຺ໂຐ, ສກ຺ໂກປາຄາ ປຸຣິນ຺ທໂທ;

ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາ, ສພ຺ເພ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ.

‘‘ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ອຖາຄຸໍ ສຫຠູ ເທວາ, ຊລມຄ຺ຄິສິຂາຣິວ;

ອຣິຏ຺ຐກາ ຈ ໂຣຊາ ຈ, ອຸມາປຸປ຺ຜນິຠາສິໂນ.

‘‘ວຣຸຓາ ສຫຘມ຺ມາ ຈ, ອຈ຺ຈຸຕາ ຈ ອເນຊກາ;

ສູເລຍ຺ຍຣຸຈິຣາ ອາຄຸໍ, ອາຄຸໍ ວາສວເນສິໂນ;

ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາ, ສພ຺ເພ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ.

‘‘ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ສມານາ ມຫາສມນາ, ມານຸສາ ມານຸສຸຕ຺ຕມາ;

ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ ອາຄຸໍ, ອາຄຸໍ ມໂນປໂທສິກາ.

‘‘ອຖາຄຸໍ ຫຣໂຍ ເທວາ, ເຍ ຈ ໂລຫິຕວາສິໂນ;

ປາຣຄາ ມຫາປາຣຄາ, ອາຄຸໍ ເທວາ ຍສສ຺ສິໂນ;

ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາ, ສພ຺ເພ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ.

‘‘ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ສຸກ຺ກາ ກຣມ຺ຠາ [ກຣຸມ຺ຫາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອຣຸຓາ, ອາຄຸໍ ເວຆນສາ ສຫ;

ໂອທາຕຄຍ຺ຫາ ປາໂມກ຺ຂາ, ອາຄຸໍ ເທວາ ວິຈກ຺ຂຓາ.

‘‘ສທາມຕ຺ຕາ ຫາຣຄຊາ, ມິສ຺ສກາ ຈ ຍສສ຺ສິໂນ;

ຖນຍໍ ອາຄ ປຊ຺ຊຸນ຺ໂນ, ໂຍ ທິສາ ອຠິວສ຺ສຕິ.

‘‘ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາ, ສພ຺ເພ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ເຂມິຍາ ຕຸສິຕາ ຍາມາ, ກຏ຺ຐກາ ຈ ຍສສ຺ສິໂນ;

ລມ຺ພີຕກາ ລາມເສຏ຺ຐາ, ໂຊຕິນາມາ ຈ ອາສວາ;

ນິມ຺ມານຣຕິໂນ ອາຄຸໍ, ອຖາຄຸໍ ປຣນິມ຺ມິຕາ.

‘‘ທເສເຕ ທສຘາ ກາຍາ, ສພ຺ເພ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ;

ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທມານາ ອຠິກ຺ກາມຸໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ສຏ຺ເຐເຕ ເທວນິກາຍາ, ສພ຺ເພ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂນ;

ນາມນ຺ວເຍນ ອາຄຈ຺ຉຸໍ [ອາຄຎ຺ຉຸໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ເຍ ຈຎ຺ເຎ ສທິສາ ສຫ.

‘‘‘ປວຸຏ຺ຐຊາຕິມຂິລໍ [ປວຸຕ຺ຖຊາຕິໍ ອຂິລໍ (ສີ. ປີ.)], ໂອຆຕິຓ຺ຓມນາສວໍ;

ທກ຺ເຂໂມຆຕຣໍ ນາຄໍ, ຈນ຺ທໍວ ອສິຕາຕິຄໍ’.

໓໔໑. ‘‘ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ປຣມຕ຺ໂຕ ຈ [ປຣມຕ຺ໂຖ ຈ (ກ.)], ປຸຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິມໂຕ ສຫ.

ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຕິສ຺ໂສ ຈ, ໂສປາຄ ສມິຕິໍ ວນໍ.

‘‘ສຫສ຺ສໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລການໍ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາຠິຕິຏ຺ຐຕິ;

ອຸປປນ຺ໂນ ຊຸຕິມນ຺ໂຕ, ຠິສ຺ມາກາໂຍ ຍສສ຺ສິໂສ.

‘‘ທເສຕ຺ຖ ອິສ຺ສຣາ ອາຄຸໍ, ປຈ຺ເຈກວສວຕ຺ຕິໂນ;

ເຕສຎ຺ຈ ມຊ຺ຌໂຕ ອາຄ, ຫາຣິໂຕ ປຣິວາຣິໂຕ.

໓໔໒. ‘‘ເຕ ຈ ສພ຺ເພ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ, ສອິນ຺ເທ [ສິນ຺ເທ (ສ຺ຍາ.)] ເທເວ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ.

ມາຣເສນາ ອຠິກ຺ກາມິ, ປສ຺ສ ກຓ຺ຫສ຺ສ ມນ຺ທິຍໍ.

‘‘‘ເອຖ ຄຓ຺ຫຖ ພນ຺ຘຖ, ຣາເຄນ ພທ຺ຘມຕ຺ຖຸ ໂວ;

ສມນ຺ຕາ ປຣິວາເຣຖ, ມາ ໂວ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ຖ ໂກຈິ ນໍ’.

‘‘ອິຕິ ຕຕ຺ຖ ມຫາເສໂນ, ກຓ຺ໂຫ ເສນໍ ອເປສຍິ;

ປາຓິນາ ຕລມາຫຈ຺ຈ, ສຣໍ ກຕ຺ວານ ເຠຣວໍ.

‘‘ຍຖາ ປາວຸສ຺ສໂກ ເມໂຆ, ຖນຍນ຺ໂຕ ສວິຊ຺ຊຸໂກ; +

ຕທາ ໂສ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕິ, ສງ຺ກຸທ຺ໂຘ ອສຍໍວເສ [ອສຍໍວສີ (ສີ. ປີ.)].

໓໔໓. ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ວວຕ຺ຖິຕ຺ວານ ຈກ຺ຂຸມາ.

ຕໂຕ ອາມນ຺ຕຍີ ສຕ຺ຖາ, ສາວເກ ສາສເນ ຣເຕ.

‘‘ມາຣເສນາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕ ວິຊານາຖ ຠິກ຺ຂໂວ;

ເຕ ຈ ອາຕປ຺ປມກຣຸໍ, ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ວີຕຣາເຄຫິ ປກ຺ກາມຸໍ, ເນສໍ ໂລມາປິ ອິຎ຺ຊຍຸໍ.

‘‘‘ສພ຺ເພ ວິຊິຕສງ຺ຄາມາ, ຠຍາຕີຕາ ຍສສ຺ສິໂນ;

ໂມທນ຺ຕິ ສຫ ຠູເຕຫິ, ສາວກາ ເຕ ຊເນສຸຕາ’’ຕິ.

ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສກ຺ກປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ

໓໔໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ມຄເຘສຸ ວິຫຣຕິ, ປາຈີນໂຕ ຣາຊຄຫສ຺ສ ອມ຺ພສຓ຺ຑາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕສ຺ສຸຕ຺ຕຣໂຕ ເວທິຍເກ ປພ຺ພເຕ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອຸທປາທິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ? ອທ຺ທສາ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ມຄເຘສຸ ວິຫຣນ຺ຕໍ ປາຈີນໂຕ ຣາຊຄຫສ຺ສ ອມ຺ພສຓ຺ຑາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕສ຺ສຸຕ຺ຕຣໂຕ ເວທິຍເກ ປພ຺ພເຕ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍໍ. ທິສ຺ວານ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ, ມາຣິສາ, ຠຄວາ ມຄເຘສຸ ວິຫຣຕິ, ປາຈີນໂຕ ຣາຊຄຫສ຺ສ ອມ຺ພສຓ຺ຑາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕສ຺ສຸຕ຺ຕຣໂຕ ເວທິຍເກ ປພ຺ພເຕ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍໍ. ຍທິ ປນ, ມາຣິສາ, ມຍໍ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’’ຕິ ໂຂ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ.

໓໔໕. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ປຎ຺ຈສິຂໍ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ຕໍ [ຄນ຺ຘພ຺ພປຸຕ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ.)] ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ, ຕາຕ ປຎ຺ຈສິຂ, ຠຄວາ ມຄເຘສຸ ວິຫຣຕິ ປາຈີນໂຕ ຣາຊຄຫສ຺ສ ອມ຺ພສຓ຺ຑາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕສ຺ສຸຕ຺ຕຣໂຕ ເວທິຍເກ ປພ຺ພເຕ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍໍ. ຍທິ ປນ, ຕາຕ ປຎ຺ຈສິຂ, ມຍໍ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’’ຕິ ໂຂ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ອາທາຍ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ອນຸຈຣິຍໍ ອຸປາຄມິ.

໓໔໖. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວຫິ ຕາວຕິໍເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ປຎ຺ຈສິເຂນ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ເຕນ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ; ເອວເມວ ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ມຄເຘສຸ ປາຈີນໂຕ ຣາຊຄຫສ຺ສ ອມ຺ພສຓ຺ຑາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕສ຺ສຸຕ຺ຕຣໂຕ ເວທິຍເກ ປພ຺ພເຕ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເວທິຍໂກ ປພ຺ພໂຕ ອຕິຣິວ ໂອຠາສຊາໂຕ ໂຫຕິ ອມ຺ພສຓ຺ຑາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ຍຖາ ຕໍ ເທວານໍ ເທວານຸຠາເວນ. ອປິສ຺ສຸທໍ ປຣິໂຕ ຄາເມສຸ ມນຸສ຺ສາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ອາທິຕ຺ຕສ຺ສຸ ນາມຊ຺ຊ ເວທິຍໂກ ປພ຺ພໂຕ ຌາຍຕິສຸ [ຌາຍຕສ຺ສຸ (ສ຺ຍາ.), ປຊ຺ຌາຍິຕສ຺ສຸ (ສີ. ປີ.)] ນາມຊ຺ຊ ເວທິຍໂກ ປພ຺ພໂຕ ຊລຕິສຸ [ຊລຕສ຺ສຸ (ສ຺ຍາ.), ຊລິຕສ຺ສຸ (ສີ. ປີ.)] ນາມຊ຺ຊ ເວທິຍໂກ ປພ຺ພໂຕ ກິໍສຸ ນາມຊ຺ຊ ເວທິຍໂກ ປພ຺ພໂຕ ອຕິຣິວ ໂອຠາສຊາໂຕ ອມ຺ພສຓ຺ຑາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ’’ຕິ ສໍວິຄ຺ຄາ ໂລມຫຏ຺ຐຊາຕາ ອເຫສຸໍ.

໓໔໗. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ປຎ຺ຈສິຂໍ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ທຸຣຸປສງ຺ກມາ ໂຂ, ຕາຕ ປຎ຺ຈສິຂ, ຕຖາຄຕາ ມາທິເສນ, ຌາຍີ ຌານຣຕາ, ຕທນ຺ຕຣໍ [ຕທນນ຺ຕຣໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ປຏິສລ຺ລີນາ. ຍທິ ປນ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ປຎ຺ຈສິຂ, ຠຄວນ຺ຕໍ ປຐມໍ ປສາເທຍ຺ຍາສິ, ຕຍາ, ຕາຕ, ປຐມໍ ປສາທິຕໍ ປຈ຺ຉາ ມຍໍ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’’ຕິ ໂຂ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ອາທາຍ ເຍນ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ເມ ຠຄວາ ເນວ ອຕິທູເຣ ຠວິສ຺ສຕິ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ, ສທ຺ທຎ຺ຈ ເມ ໂສສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ.

ປຎ຺ຈສິຂຄີຕຄາຖາ

໓໔໘. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ [ເວຬຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ອາທາຍ (ສ຺ຍາ.)] ອສ຺ສາເວສິ, ອິມາ ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ ພຸທ຺ຘູປສຎ຺ຫິຕາ ຘມ຺ມູປສຎ຺ຫິຕາ ສງ຺ຆູປສຎ຺ຫິຕາ ອຣຫນ຺ຕູປສຎ຺ຫິຕາ ກາມູປສຎ຺ຫິຕາ –

‘‘ວນ຺ເທ ເຕ ປິຕຣໍ ຠທ຺ເທ, ຕິມ຺ພຣຸໍ ສູຣິຍວຈ຺ຉເສ;

ເຍນ ຊາຕາສິ ກລ຺ຍາຓີ, ອານນ຺ທຊນນີ ມມ.

‘‘ວາໂຕວ ເສທຕໍ ກນ຺ໂຕ, ປານີຍໍວ ປິປາສໂຕ;

ອງ຺ຄີຣສິ ປິຍາເມສິ, ຘມ຺ໂມ ອຣຫຕາມິວ.

‘‘ອາຕຸຣສ຺ເສວ ເຠສຊ຺ຊໍ, ໂຠຊນໍວ ຊິຆຈ຺ຉໂຕ;

ປຣິນິພ຺ພາປຍ ມໍ ຠທ຺ເທ, ຊລນ຺ຕມິວ ວາຣິນາ.

‘‘ສີໂຕທກໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ, ຍຸຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ຊກ຺ຂເຣຓຸນາ;

ນາໂຄ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕວ, ໂອຄາເຫ ເຕ ຖນູທຣໍ.

‘‘ອຈ຺ຈງ຺ກຸໂສວ ນາໂຄວ, ຊິຕໍ ເມ ຕຸຕ຺ຕໂຕມຣໍ;

ກາຣຓໍ ນປ຺ປຊານາມິ, ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ລກ຺ຂຓູຣຸຍາ.

‘‘ຕຍິ ເຄຘິຕຈິຕ຺ໂຕສ຺ມິ, ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓາມິຕໍ;

ປຏິຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ວງ຺ກຆສ຺ໂຕວ ອມ຺ພຸໂຊ.

‘‘ວາມູຣຸ ສຊ ມໍ ຠທ຺ເທ, ສຊ ມໍ ມນ຺ທໂລຈເນ;

ປລິສ຺ສຊ ມໍ ກລ຺ຍາຓິ, ເອຕໍ ເມ ອຠິປຕ຺ຖິຕໍ.

‘‘ອປ຺ປໂກ ວຕ ເມ ສນ຺ໂຕ, ກາໂມ ເວລ຺ລິຕເກສິຍາ;

ອເນກຠາໂວ ສມຸປ຺ປາທິ, ອຣຫນ຺ເຕວ ທກ຺ຂິຓາ.

‘‘ຍໍ ເມ ອຕ຺ຖິ ກຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຕາທິສຸ;

ຕໍ ເມ ສພ຺ພງ຺ຄກລ຺ຍາຓິ, ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິປຈ຺ຈຕໍ.

‘‘ຍໍ ເມ ອຕ຺ຖິ ກຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ອສ຺ມິໍ ປຖວິມຓ຺ຑເລ;

ຕໍ ເມ ສພ຺ພງ຺ຄກລ຺ຍາຓິ, ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິປຈ຺ຈຕໍ.

‘‘ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕວ ຌາເນນ, ເອໂກທິ ນິປໂກ ສໂຕ;

ອມຕໍ ມຸນິ ຊິຄີສາໂນ [ຊິຄິໍສາໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ຕມຫໍ ສູຣິຍວຈ຺ຉເສ.

‘‘ຍຖາປິ ມຸນິ ນນ຺ເທຍ຺ຍ, ປຕ຺ວາ ສມ຺ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອວໍ ນນ຺ເທຍ຺ຍໍ ກລ຺ຍາຓິ, ມິສ຺ສີຠາວໍ ຄໂຕ ຕຍາ.

‘‘ສກ຺ໂກ ເຈ ເມ ວຣໍ ທຊ຺ຊາ, ຕາວຕິໍສານມິສ຺ສໂຣ;

ຕາຫໍ ຠທ຺ເທ ວເຣຍ຺ຍາເຫ, ເອວໍ ກາໂມ ທຬ຺ໂຫ ມມ.

‘‘ສາລໍວ ນ ຈິຣໍ ຜຸລ຺ລໍ, ປິຕຣໍ ເຕ ສຸເມຘເສ;

ວນ຺ທມາໂນ ນມສ຺ສາມິ, ຍສ຺ສາ ເສຕາທິສີ ປຊາ’’ຕິ.

໓໔໙. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ປຎ຺ຈສິຂໍ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສໍສນ຺ທຕິ ໂຂ ເຕ, ປຎ຺ຈສິຂ, ຕນ຺ຕິສ຺ສໂຣ ຄີຕສ຺ສເຣນ, ຄີຕສ຺ສໂຣ ຈ ຕນ຺ຕິສ຺ສເຣນ; ນ ຈ ປນ [ເນວ ປນ (ສ຺ຍາ.)] ເຕ ປຎ຺ຈສິຂ, ຕນ຺ຕິສ຺ສໂຣ ຄີຕສ຺ສຣໍ ອຕິວຕ຺ຕຕິ, ຄີຕສ຺ສໂຣ ຈ ຕນ຺ຕິສ຺ສຣໍ. ກທາ ສໍຍູຬ຺ຫາ ປນ ເຕ, ປຎ຺ຈສິຂ, ອິມາ ຄາຖາ ພຸທ຺ຘູປສຎ຺ຫິຕາ ຘມ຺ມູປສຎ຺ຫິຕາ ສງ຺ຆູປສຎ຺ຫິຕາ ອຣຫນ຺ຕູປສຎ຺ຫິຕາ ກາມູປສຎ຺ຫິຕາ’’ຕິ? ‘‘ເອກມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຍໍ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ເຕນ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມເຍນ ຠທ຺ທາ ນາມ ສູຣິຍວຈ຺ຉສາ ຕິມ຺ພຣຸໂນ ຄນ຺ຘພ຺ພຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາ, ຕມຠິກງ຺ຂາມິ. ສາ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄິນີ ປຣກາມິນີ ໂຫຕິ; ສິຂຓ຺ຑີ ນາມ ມາຕລິສ຺ສ ສງ຺ຄາຫກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ຕມຠິກງ຺ຂຕິ. ຍໂຕ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ຠຄິນິໍ ນາລຕ຺ຖໍ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ. ອຖາຫໍ ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ອາທາຍ ເຍນ ຕິມ຺ພຣຸໂນ ຄນ຺ຘພ຺ພຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ອສ຺ສາເວສິໍ, ອິມາ ຈ ຄາຖາ ອຠາສິໍ ພຸທ຺ຘູປສຎ຺ຫິຕາ ຘມ຺ມູປສຎ຺ຫິຕາ ສງ຺ຆູປສຎ຺ຫິຕາ ອຣຫນ຺ຕູປສຎ຺ຫິຕາ ກາມູປສຎ຺ຫິຕາ –

‘‘ວນ຺ເທ ເຕ ປິຕຣໍ ຠທ຺ເທ, ຕິມ຺ພຣຸໍ ສູຣິຍວຈ຺ຉເສ;

ເຍນ ຊາຕາສິ ກລ຺ຍາຓີ, ອານນ຺ທຊນນີ ມມ. …ເປ…

ສາລໍວ ນ ຈິຣໍ ຜຸລ຺ລໍ, ປິຕຣໍ ເຕ ສຸເມຘເສ;

ວນ຺ທມາໂນ ນມສ຺ສາມິ, ຍສ຺ສາ ເສຕາທິສີ ປຊາ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠທ຺ທາ ສູຣິຍວຈ຺ຉສາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ນ ໂຂ ເມ, ມາຣິສ, ໂສ ຠຄວາ ສມ຺ມຸຂາ ທິຏ຺ໂຐ ອປິ ຈ ສຸໂຕເຍວ ເມ ໂສ ຠຄວາ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ ອຸປນຈ຺ຈນ຺ຕິຍາ. ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕສິ, ໂຫຕຸ ໂນ ອຊ຺ຊ ສມາຄໂມ’ຕິ. ໂສເຍວ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສາ ຠຄິນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ. ນ ຈ ທານິ ຕໂຕ ປຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ສກ຺ກູປສງ຺ກມ

໓໕໐. ອຖ ໂຂ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ປຏິສມ຺ໂມທຕິ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ, ຠຄວາ ຈ ປຎ຺ຈສິເຂນາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ປຎ຺ຈສິຂໍ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຠິວາເທຫິ ເມ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ປຎ຺ຈສິຂ, ຠຄວນ຺ຕໍ – ‘ສກ຺ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ເທວານມິນ຺ໂທ ສາມຈ຺ໂຈ ສປຣິຊໂນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີ’ຕິ’’. ‘‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’’ຕິ ໂຂ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕິ – ‘‘ສກ຺ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ເທວານມິນ຺ໂທ ສາມຈ຺ໂຈ ສປຣິຊໂນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສຸຂີ ໂຫຕຸ, ປຎ຺ຈສິຂ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສາມຈ຺ໂຈ ສປຣິຊໂນ; ສຸຂກາມາ ຫິ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ເຍ ຈຎ຺ເຎ ສນ຺ຕິ ປຸຖຸກາຍາ’’ຕິ.

໓໕໑. ເອວຎ຺ຈ ປນ ຕຖາຄຕາ ເອວຣູເປ ມເຫສກ຺ເຂ ຍກ຺ເຂ ອຠິວທນ຺ຕິ. ອຠິວທິໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ອິນ຺ທສາລຄຸຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເທວາປິ ຕາວຕິໍສາ ອິນ຺ທສາລຄຸຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ປຎ຺ຈສິໂຂປິ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ອິນ຺ທສາລຄຸຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາ ວິສມາ ສນ຺ຕີ ສມາ ສມປາທິ, ສມ຺ພາຘາ ສນ຺ຕີ ອຸຣຸນ຺ທາ [ອຸຣຸທ຺ທາ (ກ.)] ສມປາທິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ຄຸຫາຍໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ ຍຖາ ຕໍ ເທວານໍ ເທວານຸຠາເວນ.