📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ທີຆນິກາເຍ

ປາຖິກວຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາ

໑. ປາຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ…ເປ… ມລ຺ເລສຸ ວິຫຣຕີຕິ ປາຖິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ. ມລ຺ເລສຸ ວິຫຣຕີຕິ ມລ຺ລາ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ‘‘ມລ຺ລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ມລ຺ເລສຸ ຊນປເທ. ‘‘ອນຸປິຍໍ ນາມ ມລ຺ລານໍ ນິຄໂມ’’ຕິ ອນຸປິຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມໂກ ມລ຺ລານໍ ຊນປທສ຺ສ ເອໂກ ນິຄໂມ, ຕໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ເນ ວນສຓ຺ເຑ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໂນປິຍນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ປາວິສີຕິ ປວິຏ຺ໂຐ. ຠຄວາ ປນ ນ ຕາວ ປວິຏ຺ໂຐ, ປວິສິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ປາວິສີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ກິໍ, ຍຖາ ‘‘ຄາມໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ຕໍ ຄາມໍ ອປຕ຺ໂຕປິ ‘‘ກຸຫິໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄາມໍ ຄໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ. ເອຕທໂຫສີຕິ ຄາມສມີເປ ຐຕ຺ວາ ສູຣິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ. ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂຕິ ອຕິວິຍ ປໂຄ ໂຂ, ນ ຕາວ ກຸເລສຸ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ. ກິໍ ປນ ຠຄວາ ກາລໍ ອຊານິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ? ນ ອຊານິຕ຺ວາ. ປຈ຺ຈູສກາເລເຍວ ຫິ ຠຄວາ ຎາຓຊາລໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ຠຄ຺ຄວໂຄຕ຺ຕໍ ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊາຫໍ ອິມສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ກຕກາຣຓໍ ສມາຫຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ສາ ຘມ຺ມກຖາ ອສ຺ສ ມຍິ ປສາທປ຺ປຏິລາຠວເສນ ສຜລາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາວ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ອຕິປ຺ປໂຄວ ນິກ຺ຂມິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕຸກາມຕາຍ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ.

໒. ເອຕທໂວຈາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມານຖທ຺ຘຕໍ ອກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕໍ ເອຕຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິກໍ ວຈນໍ ອໂວຈ. ອິມໍ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ວາຣໍ, ອຊ຺ຊ ອິມໍ ອາຄມນວາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປນ ຠຄວາ ປຸພ຺ເພປິ ຕຕ຺ຖ ຄຕປຸພ຺ໂພຕິ? ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ, ໂລກສມຸທາຈາຣວເສນ ປນ ເອວມາຫ. ໂລກິຍາ ຫິ ຈິຣສ຺ສໍ ອາຄຕມ຺ປິ ອນາຄຕປຸພ຺ພມ຺ປິ ມນາປຊາຕິກໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ຠວໍ ອາຄໂຕ, ຈິຣສ຺ສໍ ຠວໍ ອາຄໂຕ, ກຖໍ ເຕ ອິຘາຄມນມຄ຺ໂຄ ຎາໂຕ, ກິໍ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫສີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ໂລກສມຸທາຈາຣວເສນ ເອວມາຫາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທມາສນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນິສິນ຺ນາສນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ທທມາໂນ ເອວມາຫ. ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕຕິ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ນາມ ລິຈ຺ຉວິຣາຊປຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ກິຣ ຕສ຺ສ ຄິຫິສຫາໂຍ ໂຫຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຈ຺ຈກ຺ຂາໂຕຕິ ‘‘ປຈ຺ຈກ຺ຂາມິ ທານາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ນ ທານາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິອກ຺ຂາໂຕ ນິສ຺ສຏ຺ໂຐ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ.

໓. ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສາຕິ ຠຄວາ ເມ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠຄວໂຕ ອຫໍ ໂອວາທໍ ປຏິກໂຣມີ’’ຕິ ເອວໍ ອປທິສິຕ຺ວາ. ໂກ ສນ຺ໂຕ ກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂສີຕິ ຍາຈໂກ ວາ ຍາຈິຕກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຍາຈິຕໂກ ວາ ຍາຈກໍ. ຕ຺ວໍ ປນ ເນວ ຍາຈໂກ ນ ຍາຈິຕໂກ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ໂມຆປຸຣິສ, ໂກ ສນ຺ໂຕ ໂກ ສມາໂນ ກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສາຕິ ປສ຺ສ ຕຸຈ຺ຉປຸຣິສ. ຍາວຎ຺ຈ ເຕ ອິທໍ ອປຣທ຺ຘນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ອິທໍ ຕວ ອປຣທ຺ຘໍ, ຍຕ຺ຕໂກ ເຕ ອປຣາໂຘ ຕຕ຺ຕໂກ ໂທໂສຕິ ເອວາຫໍ ຠຄ຺ຄວ ຕສ຺ສ ໂທສໍ ອາໂຣເປສິນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໔. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຕິ ປຎ຺ຈສີລທສສີລສງ຺ຂາຕາ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາອຸຕ຺ຕຣິ. ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິຠູຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ. ກເຕ ວາຕິ ກຕມ຺ຫິ ວາ. ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍາຕິ ຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ. ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສາຕິ ໂສ ຘມ຺ໂມ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ຍຖາ ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ຕຖາ ກາຣກສ຺ສ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສພ຺ພວຏ຺ຏທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ອມຕນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຣ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ ມຍາ ເທສິເຕ ຘມ຺ເມ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕມາເນ ກິໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ໂກ ເຕນ ກເຕນ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກເຕປິ ອກເຕປິ ມມ ສາສນສ຺ສ ປຣິຫານິ ນຕ຺ຖິ, ເທວມນຸສ຺ສານຎ຺ຫິ ອມຕນິພ຺ພານສມ຺ປາປນຕ຺ຖາຍ ອຫໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣສິໍ, ນ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓຕ຺ຖາຍາຕິ ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ນິຣຕ຺ຖກຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສ, ໂມຆປຸຣິສາ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ໂທສໍ ອາໂຣເປສິ.

໕. ອຄ຺ຄຎ຺ຎນ຺ຕິ ໂລກປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ. ‘‘ອິທໍ ນາມ ໂລກສ຺ສ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານິຕພ຺ພມ຺ປິ ອຄ຺ຄໍ ມຣິຍາທໍ ນ ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ວທຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຣວາທານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖. ອເນກປຣິຍາເຍນ ໂຂຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ. ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ກິຣ ‘‘ຠຄວໂຕ ຄຸຓໍ ມກ຺ເຂສ຺ສາມິ, ‘‘ໂທສໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ວິປ຺ປລປິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກຖໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ອປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ນິຣໂວ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເອວໍ ຕ຺ວໍ ມກ຺ຂິຠາເວ ຐິໂຕ ສຍເມວ ຄຣຫໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ ມກ຺ຂິຠາເວ ອາທີນວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອເນກປຣິຍາເຍນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອເນກປຣິຍາເຍນາຕິ ອເນກກາຣເຓນ. ວຊ຺ຊິຄາເມຕິ ວຊ຺ຊິຣາຊານໍ ຄາເມ, ເວສາລີນຄເຣ ໂນ ວິສຫີຕິ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ອວິສຫນ຺ໂຕຕິ ໂສ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ຍສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ໂສ ທານິ ເຕເນວ ມຸເຂນ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ, ອທ຺ຘາ ອວິສຫນ຺ໂຕ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ພຸທ຺ໂຘ ປນ ສຸພຸທ຺ໂຘວ, ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕວ, ສງ຺ໂຆ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນວ. ເອວໍ ຕີຓິ ຣຕນານິ ໂຖເມນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ຕຸຍ຺ເຫວ ໂທສໍ ທສ຺ເສສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອິຕິ ໂຂ ເຕຕິ ເອວໍ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເອວໍ ໂທເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສຕ຺ຖາ ອຕີຕານາຄເຕ ອປ຺ປຏິຫຕຎາໂຓ, ມຍ຺ຫໍ ເອວໍ ໂທໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ຊານນ຺ໂຕປິ ປຸເຣຕຣໍ ນ ກເຖສີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລຈ຺ຉສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອປກ຺ກເມວາຕິ ອປກ຺ກມິເຍວ, ອປກ຺ກນ຺ໂຕ ວາ ຈຸໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຕໍ ອາປາຍິໂກຕິ ຍຖາ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນາຣໂຫ ສຕ຺ໂຕ ອປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ເອວເມວ ອປກ຺ກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໗. ເອກມິທາຫນ຺ຕິ ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ອາພທ຺ຘໍ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ຈ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ນ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ນ ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປທໍ ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ. ‘‘ປາຏິຫາຣິຍໍ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ປທສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິທສ຺ສນວເສນ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ.

ຕຕ຺ຖ ເອກມິທາຫນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອຫໍ. ສມຍນ຺ຕິ ສມເຍ, ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖູລູສູຕິ ຖູລູ ນາມ ຊນປໂທ, ຕຕ຺ຖ ວິຫຣາມິ. ອຸຕ຺ຕຣກາ ນາມາຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ອຸຕ຺ຕຣກາຕິ ເອວໍນາມໂກ ຖູລູນໍ ຊນປທສ຺ສ ນິຄໂມ, ຕໍ ນິຄມໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເຈໂລຕິ ນຄ຺ໂຄ. ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍຕິ ອນ຺ໂຕວງ຺ກປາໂທ ຂຕ຺ຕິໂຍ. ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກຕິ ສມາທິນ຺ນກຸກ຺ກຸຣວໂຕ ສຸນໂຂ ວິຍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຂາທຕິ, ອຸທ຺ຘນນ຺ຕເຣ ນິປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ສຸນຂກິຣິຍເມວ ກໂຣຕິ. ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກຕິ ຈຕຸສງ຺ຆຏ຺ຏິໂຕ ທ຺ເວ ຊາຓູນິ ທ຺ເວ ຈ ກປ຺ປເຣ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ຉມານິກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຠູມິຍໍ ນິກິຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຐປິຕໍ. ຠກ຺ຂສນ຺ຕິ ຠກ຺ຂໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ. ມຸເຂເນວາຕິ ຫຕ຺ເຖນ ອປຣາມສິຕ຺ວາ ຂາທນີຍໍ ມຸເຂເນວ ຂາທຕິ, ໂຠຊນີຍມ຺ປິ ມຸເຂເນວ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ສາຘຸຣູໂປຕິ ສຸນ຺ທຣຣູໂປ. ອຍໍ ສມໂຓຕິ ອຍໍ ອຣຫຕໍ ສມໂຓ ເອໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕາຕິ ປຕ຺ຖນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ ອໂຫສິ ‘‘ອິມິນາ ສມເຓນ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຫິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ວຕ຺ຖໍ ນ ນິວາເສຕິ, ‘ເອສ ປປຎ຺ໂຈ’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຠິກ຺ຂາຠາຊນມ຺ປິ ນ ປຣິຫຣຕິ, ຉມານິກິຓ຺ຓເມວ ຂາທຕິ, ອຍໍ ສມໂຓ ນາມ. ມຍໍ ປນ ກິໍ ສມຓາ’’ຕິ? ເອວໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ຈຣນ຺ໂຕວ ອິມໍ ປາປກໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ຠຄວາ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ປາປຊ຺ຌາສໂຍ, ກິໍ ນຸ ອິມໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ? ອເຖວໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂມຆປຸຣິໂສ ມາທິສສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອເຈລໍ ອຣຫາຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອິເຘວ ທານາຍໍ ພາໂລ ນິຄ຺ຄຫໍ ອຣຫຕີ’’ຕິ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາວ ເອຕໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມາຕິອາທິວຈນມໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມາຕິ ຄຣຫຕ຺ເຖ ປິກາໂຣ. ຄຣຫນ຺ໂຕ ຫິ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ ເອວໍ ຫີນຊ຺ຌາສໂຍ, ອຫໍ ສມໂຓ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍຕິ ເອວໍ ປຏິຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິໍ ປນ ມໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວາ ‘‘ເອວມາຫາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ນນຸ ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ມຈ຺ຉຣາຍຕີຕິ ‘‘ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ກິໍ ຠຄວາ ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉຣາຍຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນ ໂຂ ອຫນ຺ຕິ ອຫໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຏິລາຠເມວ ປຈ຺ຈາສີສາມິ, ເອຕທຕ຺ຖເມວ ເມ ພຫູນິ ທຸກ຺ກຣານິ ກໂຣນ຺ເຕນ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ, ນ ໂຂ ອຫໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉຣາຍາມິ. ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ນ ອຣຫນ຺ຕໍ ອຣຫາຕິ, ອຣຫນ຺ເຕ ຈ ອນຣຫນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຍໍ ໂຂ ປນາຕິ ຍໍ ເອຕໍ ອເຈລໍ ເອວໍ ມຎ຺ຎສິ. ສຕ຺ຕມໍ ທິວສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ. ອລສເກນາຕິ ອລສກພ຺ຍາຘິນາ. ກາລງ຺ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕອຸທໂຣ ມຣິສ຺ສຕິ.

ກາລກຎ຺ຈິກາຕິ ເຕສໍ ອສຸຣານໍ ນາມໍ. ເຕສໍ ກິຣ ຕິຄາວຸໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອປ຺ປມໍສໂລຫິໂຕ ປຸຣາຓປຓ຺ຓສທິໂສ ກກ຺ກຏການໍ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ມຸຂໍ ສູຈິປາສກສທິສໍ ມຕ຺ຖກສ຺ມິໍເຍວ ໂຫຕິ, ເຕນ ໂອຓມິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພເກຕິ ພີຣຓຕິຓຕ຺ຖມ຺ໂພ ຕສ຺ມິໍ ສຸສາເນ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ຠຄວຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄເຕ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຍນ ຕ຺ວນ຺ຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕ຺ວໍ. ຍສ຺ມາປິ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ມນ຺ຕາ ມນ຺ຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ປຎ຺ຎາຍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສາຕິ ຍຖາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ມິຈ຺ຉາ ວຈນໍ ອສ຺ສ, ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍາສີຕິ ອາຫ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອເຈໂລ ສຸນໂຂ ວິຍ ອຸທ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ນິປນ຺ໂນ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກິໍ ກເຖສິ ‘‘ສມໂຓ ນາມ ໂຄຕໂມ ອມ຺ຫາກໍ ເວຣີ ວິສຠາໂຄ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍໍ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄເຕ ຂຊ຺ໂຊປນກາ ວິຍ ຊາຕາ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອມ຺ເຫ, ເອວໍ ວາຈໍ ວເທຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຖາ ວາ. ເວຣິໂນ ປນ ກຖາ ນາມ ຕຈ຺ຉາ ນ ໂຫຕິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ອຫເມຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນເທວ ນິປຊ຺ຊິ.

໘. ເອກທ຺ວີຫິກາຍາຕິ ເອກໍ ທ຺ເວຕິ ວຕ຺ວາ ຄເຓສິ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ອສທ຺ທຫມາໂນ ໂກຈິ ຄເຓຍ຺ຍ, ເອວໍ ຄເຓສິ. ເອກທິວສຎ຺ຈ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອໂກ ທິວໂສ ອຕີໂຕ, ທ຺ເວ ທິວສາ ອຕີຕາຕິ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຕມໍ ທິວສນ຺ຕິ ໂສ ກິຣ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາໂຣວ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ເອໂກ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກສມຓສ຺ສ ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ເຄຫໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຜາສຸ ນຸ ໂຂ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ສູກຣມໍສໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕມາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຠູມິຍໍ ນິກ຺ຂິປິ. ອເຈໂລ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ກຖາ ຕຈ຺ຉາ ວາ ອຕຈ຺ຉາ ວາ ໂຫຕຸ, ອາຫາຣໍ ປນ ຂາທິຕ຺ວາ ສຸຫິຕສ຺ສ ເມ ມຣຓມ຺ປິ ສຸມຣຓ’’ນ຺ຕິ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ຊຓ຺ຓຸການິ ຈ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິປູຣໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຊີຣາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອລສເກນ ກາລມກາສິ. ສເຈປິ ຫິ ໂສ ‘‘ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕຖາປິ ຕໍ ທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອລສເກນ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍ. ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນາ ຫິ ຕຖາຄຕາຕິ.

ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພເກຕິ ຕິຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ‘‘ກາລງ຺ກໂຕ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທິວສານິ ຄເຓຕ຺ວາ ອິທໍ ຕາວ ສຈ຺ຈໍ ຊາຕໍ, ອິທານິ ນໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ມຸສາວາເທນ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ວລ຺ລິຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຉຑ຺ເຑສ຺ສາມ, ເອຕ຺ຖ ຉຑ຺ເຑສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຄຕຄຕຏ຺ຐານໍ ອງ຺ຄຓເມວ ໂຫຕິ. ເຕ ກຑ຺ຒມານາ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພກສຸສານໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸສານຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຉຑ຺ເຑສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາກຑ຺ຒິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ວລ຺ລິ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ປຈ຺ຉາ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ເຕ ຕໂຕວ ປກ຺ກນ຺ຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພເກ ສຸສາເນ ຉຑ຺ເຑສຸ’’ນ຺ຕິ.

໙. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອວເສສໍ ຕາວ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວຈນໍ ສເມຕິ, ມຕສ຺ສ ປນ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ເຎນ ສທ຺ຘິໍ ກຖນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຫນ຺ທາຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາມິ. ສເຈ ກເຖຕິ, ສຸນ຺ທຣໍ. ໂນ ເຈ ກເຖຕິ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອຸປສງ຺ກມິ. ອາໂກເຏສີຕິ ປຫຣິ. ຊານາມິ ອາວຸໂສຕິ ມຕສຣີຣໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິທໍ ກຖໍ ກເຖສີຕິ? ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ. ຠຄວາ ກິຣ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ ອສຸຣໂຍນິໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ສຣີເຣ ອຘິໂມເຈຕ຺ວາ ກຖາເປສິ. ຕເມວ ວາ ສຣີຣໍ ກຖາເປສິ, ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘວິສໂຍ.

໑໐. ຕເຖວ ຕໍ ວິປາກນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ວຈນສ຺ສ ວິປາກໍ ຕເຖວ, ອຸທາຫຸ ໂນຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ, ຕເຖວ ໂສ ວິປາໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວິປກ຺ກ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍານິ ສມາເນຕພ຺ພານິ. ສພ຺ພາເນວ ເຫຕານິ ປຎ຺ຈ ປາຏິຫາຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສ ຕເຖວ ມໂຕ, ອິທໍ ປຐມໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ. ‘‘ອລສເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອລສເກເນວ ມໂຕ, ອິທໍ ທຸຕິຍໍ. ‘‘ກາລກຎ຺ຈິເກສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ເຖວ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິທໍ ຕຕິຍໍ. ‘‘ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພເກ ສຸສາເນ ຉຑ຺ເຑສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຉຑ຺ຑິໂຕ, ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ກເຖສິເຍວ, ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ.

ອເຈລກຬາຣມຏ຺ຏກວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໑໑. ກຬາຣມຏ຺ຏໂກຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕທນ຺ຕມຕ຺ຕໂກ. ນາມເມວ ວາ ຕສ຺ເສຕໍ. ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ລາຠຄ຺ຄໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຄ຺ຄລາຠໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຍສຄ຺ຄໍ ອຄ຺ຄປຣິວາຣໍ ປຕ຺ໂຕ. ວຕປທານີຕິ ວຕານິເຍວ, ວຕໂກຏ຺ຐາສາ ວາ. ສມຕ຺ຕານີຕິ ຄຫິຕານິ. ສມາທິນ຺ນານີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ເວສາລິນ຺ຕິ ເວສາລິໂຕ ອວິທູເຣ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ. ເຈຕິຍນ຺ຕິ ຍກ຺ຂເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໑໒. ເຍນ ອເຈລໂກຕິ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ອເຈໂລ ກຬາຣມຏ຺ຏໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉີຕິ ຄມ຺ຠີຣໍ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ນ ສມ຺ປາຍາສີຕິ ນ ສມ຺ມາ ຎາຓຄຕິຍາ ປາຍາສິ, ອນ຺ໂຘ ວິຍ ວິສມຏ຺ຐາເນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ປກ຺ຂລິ. ເນວ ອາທິໍ, ນ ປຣິໂຍສານມທ຺ທສ. ອຖ ວາ ‘‘ນ ສມ຺ປາຍາສີ’’ຕິ ນ ສມ຺ປາເທສິ, ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອສມ຺ປາຍນ຺ໂຕຕິ ກພຣກ຺ຂີນິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອສິກ຺ຂິຕກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວຸຏ຺ໂຐສິ, ອໂນກາເສປິ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຈຣສິ, ອເປຫິ ມາ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ. ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ ກຸປ຺ປນາກາຣໍ ໂກປໍ, ທຸສ຺ສນາກາຣໍ ໂທສໍ, ອຕຸຏ຺ຐາກາຣຠູຕໍ ໂທມນສ຺ສສງ຺ຂາຕໍ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາກຏມກາສິ. ອາສາທິມ຺ຫເສຕິ ອາສາທິຍິມ຺ຫ ຆຏ຺ຏຍິມ຺ຫ. ມາ ວຕ ໂນ ອໂຫສີຕິ ອໂຫ ວຕ ເມ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ມໍ ວຕ ໂນ ອໂຫສີຕິປິ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ມນ຺ຕິ ສາມິວຈນຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ອໂຫສິ ວຕ ນຸ ມມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕໍ ຂມາເປສິ. ໂສປິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ປຎ຺ຫໍ ນາມ ນ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສສີຕິ. ອາມ ນ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ. ຍທິ ເອວໍ ຄຈ຺ຉ, ຂມາມິ ເຕຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

໑໔. ປຣິຫິໂຕຕິ ປຣິທຫິໂຕ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ໂຖ. ສານຸຈາຣິໂກຕິ ອນຸຈາຣິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠຣິຍາ, ສຫ ອນຸຈາຣິກາຍ ສານຸຈາຣິໂກ, ຕໍ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ສຠຣິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອທນກຸມ຺ມາສນ຺ຕິ ສຸຣາມໍສໂຕ ອຕິເຣກໍ ໂອທນມ຺ປິ ກຸມ຺ມາສມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ. ຍສາ ນິຫີໂນຕິ ຍໍ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕໂຕ ປຣິຫີໂນ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ກຕໍ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອິຘ ສຕ຺ຕວຕປທາຕິກ຺ກມວເສນ ສຕ຺ຕ ປາຏິຫາຣິຍານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອເຈລປາຖິກປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໑໕. ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕຕິ ປາຖິກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ຎາຓວາເທນາຕິ ຎາຓວາເທນ ສທ຺ຘິໍ. ອຸປຑ຺ຒປຖນ຺ຕິ ໂຍຊນໍ ເຈ, ໂນ ອນ຺ຕເຣ ຠເວຍ຺ຍ, ໂຄຕໂມ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ, ອຫໍ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ. ເອສ ນໂຍ ອຑ຺ຒໂຍຊນາທີສຸ. ເອກປທວາຣມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຄຈ຺ຉໂຕ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນາຄຈ຺ຉໂຕ ປຣາຊໂຍຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕ ມຍໍ ຕຕ຺ຖ ສມາຄຕຏ຺ຐາເນ. ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ຕທ຺ທິຄຸຓາຫນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ທິຄຸຓໍ ທິຄຸຓໍ ອຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ‘‘ອຸຕ຺ຕມປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອສກ຺ກຸຓນ຺ຕສ຺ສາປິ ປາສໍໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ນຄຣວາສິໂນປິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອສມຕ຺ໂຖ ນາມ ເອວໍ ນ ຄຊ຺ຊຕິ, ອທ຺ຘາ ອຍມ຺ປິ ອຣຫາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣມກໍສຸ.

໑໖. ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ກິຣ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວທຕີ’’ຕິ ອສ຺ໂສສິ. ອຖສ຺ສ ຫີນຊ຺ຌາສຍຕ຺ຕາ ຫີນທສ຺ສນາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ.

ໂສ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐ ປາຖິກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ກເຖຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ກເຖມາ’’ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ ວິສ຺ສຕ຺ຖາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເອວໍ ວທຖ, ອຫໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຕສ຺ສ ວິສຍໍ ວິຊານາມິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ຠຍໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ອຎ຺ຎໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ. ຕໍ ວາຈນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ອຫໍ ອພຸທ຺ໂຘວ ສມາໂນ ພຸທ຺ໂຘມ຺ຫີຕິ ວິຈຣິໍ, ອຠູຕໍ ເມ ກຖິຕໍ ນາຫໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ປຊຫຕິ ນາມ. ຣໂຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ ‘‘ອຫໍ ‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອພຸທ຺ໂຘວ ສມາໂນ ພຸທ຺ໂຘມ຺ຫີ’ຕິ ວິຈຣິໍ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ນາຫໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ໂຕ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊຫຕິ ນາມ. ‘‘ອຫໍ ‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອພຸທ຺ໂຘວ ສມາໂນ ພຸທ຺ໂຘມ຺ຫີ’ຕິ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິໍ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫາມີ’’ຕິ ປຊຫນ຺ໂຕ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ ນາມ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິປເຕຍ຺ຍາຕິ ພນ຺ຘນາ ມຸຕ຺ຕຕາລປກ຺ກໍ ວິຍ ຄີວໂຕ ປເຕຍ຺ຍ, ສຕ຺ຕຘາ ວາ ປນ ຜເລຍ຺ຍ.

໑໗. ຣກ຺ຂເຕຕນ຺ຕິ ຣກ຺ຂຕຸ ເອຕໍ. ເອກໍເສນາຕິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ. ໂອຘາຣິຕາຕິ ຠາສິຕາ. ອເຈໂລ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ເອກໍເສນ ຠຄວໂຕ ວາຈາຍ ໂອຘາຣິຕາຍ ສເຈ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ. ວິຣູປຣູເປນາຕິ ວິຄຕຣູເປນ ວິຄຈ຺ຉິຕສຠາເວນ ຣູເປນ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປໍ ປຫາຍ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ. ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິວເສນ ວາ ວິວິຘຣູເປນ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕທສ຺ສ ຠຄວໂຕ ມຸສາຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຠຄວໂຕ ຕໍ ວຈນໍ ມຸສາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ກິຣ ເອຕໍ ນ ອຎ຺ເຎນ ຠຄວາ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຫິຕປຸພ຺ໂພຕິ.

໑໘. ທ຺ວຍຄາມິນີຕິ ສຣູເປນ ອຕ຺ຖິຠາວໍ, ອຕ຺ເຖນ ນຕ຺ຖິຠາວນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ວຍຄາມິນີ. ອລິກຕຸຈ຺ຉນິປ຺ຜລວາຈາຍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

໑໙. ອຊິໂຕປິ ນາມ ລິຈ຺ຉວີນໍ ເສນາປຕີຕິ ໂສ ກິຣ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ, ໂສ ກາລມກາສິ. ອຖສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເສນາປຕີ’’ຕິ? ໂສ ອາຫ – ‘‘ມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນ ອາຫ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເສນາປຕິ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມ຺ມ ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຈນມກຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ປໂຣທິຕ຺ຖາຕິ. ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປາຏິຫາຣິຍກຣຓຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ກສ຺ມາ ນ ວທຕິ? ອຠາວາ. ສມ຺ມຸຂີຠາໂວປິ ຫິສ຺ສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ ອວຕ຺ວາ ‘‘ທິວາວິຫາຣາຍາ’’ຕິ ອາຫ.

ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໐. ຄຫປຕິເນຈຍິກາຕິ ຄຫປຕິ ມຫາສາລາ. ເຕສຎ຺ຫິ ມຫາຘນຘຎ຺ຎນິຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເນຈຍິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອເນກສຫສ຺ສາຕິ ສຫສ຺ເສຫິປິ ອປຣິມາຓຄຓນາ. ເອວໍ ມຫຕິໍ ກິຣ ປຣິສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ສນ຺ນິປາເຕຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວ ຠຄວາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິ.

໒໑. ຠຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠຍໍ. ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສກລສຣີຣຈລນໍ. ໂລມຫໍໂສຕິ ໂລມານໍ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄຠາໂວ. ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ ກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ, ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ປນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓເຫຕຸ ວາ ນຕ຺ຖິ, ສມໂຓ ປນ ໂຄຕໂມ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ມຫາຊໂນ ‘ຕ຺ວໍ ທານິ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓມຊານິຕ຺ວາ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິມລ຺ໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊສີ’ຕິ ກຏ຺ຐເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ວິເຫເຐສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕນສ຺ສ ມຫາຊນສນ຺ນິປາຕຎ຺ເຈວ ເຕນ ຠຄວໂຕ ຈ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ ອຸທປາທິ. ໂສ ຕໂຕ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ຕິນ຺ທຸກຂາຓຸກປຣິພ຺ພາຊກາຣາມໍ ອຄມາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ນ ເກວລໍ ອຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປນ ທູຣໍ ອຑ຺ຒໂຍຊນນ຺ຕຣໍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ຖປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ອລຠມາໂນ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອາຣາມປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເອກໍ ຄຫນຏ຺ຐານໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ປາສາຓຜລເກ ນິສີທິ. ອຖ ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ອຍໍ ພາໂລ ກສ຺ສຈິເທວ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຘາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມາ ນສ຺ສຕຸ ພາໂລ’’ຕິ ‘‘ນິສິນ຺ນປາສາຓຜລກໍ ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ອລ຺ລີນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ຕໍ ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ອລ຺ລີຍິ. ໂສ ມຫາອທ຺ທຸພນ຺ຘນພທ຺ໂຘ ວິຍ ຉິນ຺ນປາໂທ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ.

ອສ຺ໂສສີຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສມານາ ປຣິສາ ຕສ຺ສ ອນຸປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຸຣິເສນ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກໍ ປຣິເຍສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປາຖິກປຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ຕິນ຺ທຸກຂາຓຸກປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈເນນ ອສ຺ໂສສິ.

໒໒. ສໍສປ຺ປຕີຕິ ໂອສີທຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ສຎ຺ຈຣຕິ. ປາວຬາ ວຸຈ຺ຈຕິ ອານິສທຏ຺ຐິກາ.

໒໓. ປຣາຠູຕຣູໂປຕິ ປຣາຊິຕຣູໂປ, ວິນຏ຺ຐຣູໂປ ວາ.

໒໕. ໂຄຍຸເຄຫີຕິ ໂຄຍຸຕ຺ເຕຫິ ສຕມຕ຺ເຕຫິ ວາ ສຫສ຺ສມຕ຺ເຕຫິ ວາ ຍຸເຄຫິ. ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍາມາຕິ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍາມ. ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ. ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ວາ ພນ຺ຘຏ຺ຐາເນ ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

໒໖. ທາຣຸປຕ຺ຕິກນ຺ເຕວາສີຕິ ທາຣຸປຕ຺ຕິກສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສີ. ຕສ຺ສ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ປາຏິຫາຣິຍໍ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ‘ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ອາສນາປິ ນ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຫ. ຫນ຺ທາຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ຕໍ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາເປມິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣາຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

໒໗. ສີຫສ຺ສາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສີຫາ ຕິຓສີໂຫ ຈ ກາຬສີໂຫ ຈ ປຓ຺ຑຸສີໂຫ ຈ ເກສຣສີໂຫ ຈ. ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສີຫານໍ ເກສຣສີໂຫ ອຄ຺ຄຕໍ ຄໂຕ, ໂສ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ມິຄຣຎ຺ໂຎຕິ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທານໍ ຣຎ຺ໂຎ. ອາສຍນ຺ຕິ ນິວາສໍ. ສີຫນາທນ຺ຕິ ອຠີຕນາທໍ. ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍນ຺ຕິ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍໍ. ວຣໍ ວຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕມໍ, ຖູລໍ ຖູລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸທຸມໍສານີຕິ ມຸທູນິ ມໍສານິ. ‘‘ມຘຸມໍສານີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ມຘຸຣມໍສານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ຌຸເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ. ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາຕິ ເຍ ທຸພ຺ພລາ ປາຓາ, ເຕ ປລາຍນ຺ຕູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສູຣຠາວສນ຺ນິສ຺ສິເຕນ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ນທິຕ຺ວາ.

໒໘. ວິຆາສສໍວຑ຺ໂຒຕິ ວິຆາເສນ ສໍວຑ຺ໂຒ, ວິຆາສໍ ຠກ຺ຂິຕາ ຕິຣິຕ຺ຕມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິໂຕ. ທິຕ຺ໂຕຕິ ທປ຺ປິໂຕ ຖູລສຣີໂຣ. ພລວາຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ. ເອຕທໂຫສີຕິ ກສ຺ມາ ອໂຫສິ? ອສ຺ມິມານໂທເສນ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ເອກທິວສໍ ກິຣ ໂສ ສີໂຫ ໂຄຈຣໂຕ ນິວຕ຺ຕມາໂນ ຕໍ ສິງ຺ຄາລໍ ຠເຍນ ປລາຍມານໍ ທິສ຺ວາ ກາຣຸຎ຺ຎຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ວຍສ, ມາ ຠາຍິ, ຕິຏ຺ຐ ໂກ ນາມ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຊມ຺ພຸໂກ ນາມາຫໍ ສາມີຕິ. ວຍສ, ຊມ຺ພຸກ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີຕິ. ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ສີໂຫ ໂຄຈຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ອາຫຣຕິ. ໂສ ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ວສຕິ. ໂສ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍເນວ ຖູລສຣີໂຣ ມຫາຂນ຺ໂຘ ຊາໂຕ. ອຖ ນໍ ສີໂຫ ອໂວຈ – ‘‘ວຍສ, ຊມ຺ພຸກ, ມມ ວິຊມ຺ຠນກາເລ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ‘ວິໂຣຈ ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ. ສກ຺ໂກມິ ສາມີຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວິຊມ຺ຠນກາເລ ຕຖາ ກໂຣຕິ. ເຕນ ສີຫສ຺ສ ອຕິເຣໂກ ອສ຺ມິມາໂນ ໂຫຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຊຣສິງ຺ຄາໂລ ອຸທກໂສຓ຺ຑິຍໍ ປານີຍໍ ປິວນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຉາຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ອຕ຺ຕໂນ ຖູລສຣີຣຕຎ຺ເຈວ ມຫາຂນ຺ຘຕຎ຺ຈ. ທິສ຺ວາ ‘ຊຣສິງ຺ຄາໂລສ຺ມີ’ຕິ ມນໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ສີໂຫ ຊາໂຕ’’ຕິ ມຎ຺ຎິ. ຕໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ວຍສ, ຊມ຺ພຸກ, ຍຸຕ຺ຕໍ ນາມ ຕວ ອິມິນາ ອຕ຺ຕຠາເວນ ປຣສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐມໍສໍ ຂາທິຕຸໍ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ປຸຣິໂສ ນ ໂຫສິ, ສີຫສ຺ສາປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ ທ຺ເວ ທາຐາ ທ຺ເວ ກຓ຺ຓາ ເອກໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ຕວປິ ສພ຺ພໍ ຕເຖວ, ເກວລໍ ຕວ ເກສຣຠາຣມຕ຺ຕເມວ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ອສ຺ມິມາໂນ ວຑ຺ຒິ. ອຖສ຺ສ ເຕນ ອສ຺ມິມານໂທເສນ ເອຕໍ ‘‘ໂກ ຈາຫ’’ນ຺ຕິອາທິ ມຎ຺ຎິຕມໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ຈາຫນ຺ຕິ ອຫໍ ໂກ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ໂກ, ນ ເມ ຎາຕິ, ນ ສາມິໂກ, ກິມຫໍ ຕສ຺ສ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສິງ຺ຄາລກໍເຍວາຕິ ສິງ຺ຄາລຣວເມວ. ເຠຣຓ຺ຑກໍເຍວາຕິ ອປ຺ປິຍອມນາປສທ຺ທເມວ. ເກ ຈ ຉເວ ສິງ຺ຄາເລຕິ ໂກ ຈ ລາມໂກ ສິງ຺ຄາໂລ. ເກ ປນ ສີຫນາເທຕິ ໂກ ປນ ສີຫນາໂທ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ຈ ສີຫນາທສ຺ສ ຈ ໂກ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸຄຕາປທາເນສູຕິ ສຸຄຕລກ຺ຂເຓສຸ. ສຸຄຕສ຺ສ ສາສນສມ຺ຠູຕາສຸ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ. ກຖໍ ປເນສ ຕຕ຺ຖ ຊີວຕິ? ເອຕສ຺ສ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ທທມານາ ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນານໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ເທມາຕິ ເທນ຺ຕິ, ເຕນ ເອສ ອພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ພຸທ຺ຘານໍ ນິຍາມິຕປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ສຸຄຕາປທາເນສຸ ຊີວຕິ ນາມ. ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕານີຕິ ເຕສໍ ກິຣ ໂຠຊນານິ ທທມານາ ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘສາວການຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອວເສສໍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ເທນ຺ຕິ. ເອວເມສ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນາມ. ຕຖາຄເຕຕິ ຕຖາຄຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ຆຏ຺ຏຍິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ‘‘ຕຖາຄເຕ’’ຕິອາທີນິ ອຸປໂຍຄພຫຸວຈນາເນວ. ອາສາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ພຫຸວຈນເມວ ເອກວຈນໍ ວິຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາສາທນາຕິ ອຫໍ ພຸທ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຆຏ຺ຏນາ.

໒໙. ສເມກ຺ຂິຍານາຕິ ສເມກ຺ຂິຕ຺ວາ, ມຎ຺ຎິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອມຎ຺ຎີຕິ ປຸນ ອມຎ຺ຎິຕ຺ຖ ໂກຕ຺ຖູຕິ ສິງ຺ຄາໂລ.

໓໐. ອຕ຺ຕານໍ ວິຆາເສ ສເມກ຺ຂິຍາຕິ ໂສຓ຺ຑິຍໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐທເກ ຖູລໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ. ຍາວ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ຍາວ ອຫໍ ສີຫວິຆາສສໍວຑ຺ຒິຕໂກ ຊຣສິງ຺ຄາໂລຕິ ເອວໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ສີໂຫຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ສີເຫນ ວາ ສມານພໂລ ພ຺ຍຄ຺ໂຆເຍວ ອຫນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຕິ.

໓໑. ຠຸຕ຺ວານ ເຠເກຕິ ອາວາຏມຓ຺ຑູເກ ຂາທິຕ຺ວາ. ຂລມູສິກາໂຍຕິ ຂເລສຸ ມູສິກາໂຍ ຈ ຂາທິຕ຺ວາ. ກຏສີສຸ ຂິຕ຺ຕານິ ຈ ໂກຓປານີຕິ ສຸສາເນສຸ ຉຑ຺ຑິຕກຸຓປານິ ຈ ຂາທິຕ຺ວາ. ມຫາວເນຕິ ມຫນ຺ເຕ ວນສ຺ມິໍ. ສຸຎ຺ຎວເນຕິ ຕຸຈ຺ຉວເນ. ວິວຑ຺ໂຒຕິ ວຑ຺ຒິໂຕ. ຕເຖວ ໂສ ສິງ຺ຄາລກໍ ອນທີຕິ ເອວໍ ສໍວຑ຺ໂຒປິ ມິຄຣາຊາຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎິຕ຺ວາປິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ທຸພ຺ພລສິງ຺ຄາລກາເລ, ຕເຖວ ໂສ ສິງ຺ຄາລຣວໍເຍວ ອຣວີຕິ. ອິມາຍປິ ຄາຖາຍ ເຠກາທີນິ ຠຸຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ ລາຠສກ຺ກາຣຄິທ຺ໂຘ ຕ຺ວນ຺ຕິ ປາຖິກປຸຕ຺ຕເມວ ຆຏ຺ເຏສິ.

ນາເຄຫີຕິ ຫຕ຺ຖີຫິ. ມຫາພນ຺ຘນາຕິ ມຫຕາ ກິເລສພນ຺ຘນາ ໂມເຈຕ຺ວາ. ມຫາວິທຸຄ຺ຄາຕິ ມຫາວິທຸຄ຺ຄໍ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານຖເລ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ.

ອຄ຺ຄຎ຺ຎປຎ຺ຎຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໖. ອິຕິ ‘‘ຠຄວາ ເອຕ຺ຕເກນ ກຖາມຄ຺ເຄນ ປາຏິຫາຣິຍໍ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ນ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຎ຺ຎຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຎ຺ຎຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ອຄ຺ຄຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຊານາມິ ໂລກຸປ຺ປຕ຺ຕິຈຣິຍວໍສຎ຺ຈ. ຕຎ຺ຈ ປຊານາມີຕິ ນ ເກວລໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎເມວ, ຕຎ຺ຈ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຊານາມິ. ຕໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ສີລສມາຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາ ປຊານາມິ. ຕຎ຺ຈ ປຊານໍ ນ ປຣາມສາມີຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານນ຺ໂຕປິ ອຫໍ ອິທໍ ນາມ ປຊານາມີຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານວເສນ ນ ປຣາມສາມິ. ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣາມາໂສຕິ ທີເປຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ນິພ຺ພຸຕິ ວິທິຕາຕິ ອຕ຺ຕນາເຍວ ອຕ຺ຕນິ ກິເລສນິພ຺ພານໍ ວິທິຕໍ. ຍທຠິຊານໍ ຕຖາຄໂຕຕິ ຍໍ ກິເລສນິພ຺ພານໍ ຊານນ຺ໂຕ ຕຖາຄໂຕ. ໂນ ອນຍໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອວິທິຕນິພ຺ພານາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ວິຍ ອນຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ພ຺ຍສນໍ ນາປຊ຺ຊຕິ.

໓໗. ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສນ຺ຕິ ຠຄ຺ຄວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິສ຺ສຣກຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມກຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣກຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມກຕໍ, ອິສ຺ສຣນິມ຺ມິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມນິມ຺ມິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມາ ເອວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອາຘິປຈ຺ຈຠາເວນ ອິສ຺ສໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຈຣິຍກນ຺ຕິ ອາຈຣິຍຠາວໍ ອາຈຣິຍວາທໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຈຣິຍວາໂທ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ. ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປນ ເອຕ຺ຖ ເທສິຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ໂສ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຖໍ ວິຫິຕກນ຺ຕິ ເກນ ວິຫິຕໍ ກິນ຺ຕິ ວິຫິຕໍ. ເສສໍ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໑. ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກນ຺ຕິ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກມູລໍ.

໔໗. ອສຕາຕິ ອວິຊ຺ຊມາເນນ, ອສໍວິຊ຺ຊມານຏ຺ເຐນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຸຈ຺ຉາຕິ ຕຸຈ຺ເຉນ ອນ຺ໂຕສາຣວິຣຫິເຕນ. ມຸສາຕິ ມຸສາວາເທນ. ອຠູເຕນາຕິ ຠູຕຕ຺ຖວິຣຫິເຕນ. ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຠິອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ. ວິປຣີໂຕຕິ ວິປຣີຕສຎ຺ໂຎ ວິປຣີຕຈິຕ຺ໂຕ. ຠິກ຺ຂໂວ ຈາຕິ ນ ເກວລໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມເຍວ, ເຍ ຈ ອສ຺ສ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຈ ວິປຣີຕາ. ອຖ ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວິປຣີໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຠໍ ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ວຓ຺ຓກສິຓໍ. ອສຸຠນ຺ຕ຺ເວວາຕິ ສຸຠຎ຺ຈ ອສຸຠຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ອສຸຠນ຺ຕິ ເອວໍ ປຊານາຕິ. ສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ສຸຠນ຺ຕິ ເອວ ຈ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຊານາຕິ, ນ ອສຸຠໍ. ຠິກ຺ຂໂວ ຈາຕິ ເຍ ເຕ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຠິກ຺ຂໂວ ຈ ອນ຺ເຕວາສິກສມຓາ ວິປຣີຕາ. ປໂຫຕີຕິ ສມຕ຺ໂຖ ປຏິພໂລ.

໔໘. ທຸກ຺ກຣໍ ໂຂຕິ ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຍທິທໍ ‘‘ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ, ຕໍ ສາເຐຍ຺ເຍນ ໂກຫຎ຺ເຎນ ອາຫ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຍ຺ຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ, ຕມຫໍ ສຸຕ຺ວາປິ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ມຍາ ເອຕສ຺ສ ສາສນໍ ປຏິປນ຺ນສທິເສນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ໂສ ສາເຐຍ຺ເຍນ ໂກຫຎ຺ເຎນ ເອວມາຫ. ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ມມ຺ມໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ໂຂ ເອຕໍ, ຠຄ຺ຄວ ຕຍາ ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐິເກນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ໂປຏ຺ຐປາທສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ສາຘຸກມນຸຣກ຺ຂາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອນຸຣກ຺ຂ.

ອິຕິ ຠຄວາ ປສາທມຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂເຓ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ນິໂຍເຊສິ. ໂສປິ ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາປິ ນາສກ຺ຂິ ກິເລສກ຺ຂຍໍ ກາຕຸໍ. ເທສນາ ປນສ຺ສ ອາຍຕິໍ ວາສນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ອໂຫສິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ປາຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຸທຸມ຺ພຣິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ນິຄ຺ໂຣຘປຣິພ຺ພາຊກວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໔໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຸທຸມ຺ພຣິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ປຣິພ຺ພາຊໂກຕິ ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊໂກ. ອຸທຸມ຺ພຣິກາຍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມຕິ ອຸທຸມ຺ພຣິກາຍ ເທວິຍາ ສນ຺ຕເກ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ. ສນ຺ຘາໂນຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ອຍໍ ປນ ມຫານຸຠາໂວ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາສກສຕານໍ ອຄ຺ຄປຸຣິໂສ ອນາຄາມີ ຠຄວຕາ ມຫາປຣິສມຊ຺ເຌ ເອວໍ ສໍວຓ຺ຓິໂຕ –

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ ຕຖາຄເຕ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ສທ຺ຘມ຺ເມ ອິຣິຍຕິ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ອຣິເຍນ ສີເລນ ອຣິເຍນ ຎາເຓນ ອຣິຍາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ ຕຖາຄເຕ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ສທ຺ຘມ຺ເມ ອິຣິຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑໒໐-໑໓໙).

ໂສ ປາໂຕເຍວ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິຫາຣໍ ຄເຕສຸ ຆເຣ ຂຸທ຺ທກມຫລ຺ລການໍ ທາຣການໍ ສທ຺ເທນ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ທິວາ ທິວສ຺ສ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມີຕິ. ຕຕ຺ຖ ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສ ທິວາ ນາມ ມຊ຺ຌນ຺ຫາຕິກ຺ກໂມ, ຕສ຺ມິໍ ທິວສສ຺ສາປິ ທິວາຠູເຕ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ນິກ຺ຂມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິສລ຺ລີໂນຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ຣູປາທິໂຄຈຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ນິລີໂນ ຌານຣຕິເສວນາວເສນ ເອກີຠາວໍ ຄໂຕ. ມໂນຠາວນີຍານນ຺ຕິ ມນວຑ຺ຒການໍ. ເຍ ຈ ອາວຊ຺ຊໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓໍ ໂຫຕິ ອຸນ຺ນມຕິ ວຑ຺ຒຕິ.

໕໐. ອຸນ຺ນາທິນິຍາຕິອາທີນິ ໂປຏ຺ຐປາທສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໕໑. ຍາວຕາຕິ ຍຕ຺ຕກາ. ອຍໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ອຍໍ ເຕສໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ເອໂກ ສາວໂກ, ຠຄວໂຕ ກິຣ ສາວກາ ຄິຫິອນາຄາມິໂນເຍວ ປຎ຺ຈສຕາ ຣາຊຄເຫ ປຏິວສນ຺ຕິ. ເຍສໍ ເອເກກສ຺ສ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ປຣິວາຣາ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຍໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິ ອາຫ. ອປ຺ເປວ ນາມາຕິ ຕສ຺ສ ອຸປສງ຺ກມນໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ອາຫ. ປຕ຺ຖນາກາຣຓໍ ປນ ໂປຏ຺ຐປາທສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໕໒. ເອຕທໂວຈາຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ເຕສໍ ກຖາຍ ສຸຕຕ຺ຕາ ເອຕໍ ອຎ຺ຎຖາ ໂຂ ອິເມຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາຕິ ທສ຺ສເນນປິ ອາກປ຺ເປນປິ ກຸຕ຺ເຕນປິ ອາຈາເຣນປິ ວິຫາເຣນປິ ອິຣິຍາປເຖນປິ ອຎ຺ເຎ ຕິຕ຺ຖິຍາຕິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ. ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມາຕິ ສງ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາສິ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ. ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານີຕິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ຄາມູປຈາຣໂຕ ມຸຕ຺ຕານິ ທູຣເສນາສນານິ. ປນ຺ຕານີຕິ ທູຣຕຣານິ ມນຸສ຺ສູປຈາຣວິຣຫິຕານິ. ອປ຺ປສທ຺ທານີຕິ ວິຫາຣູປຈາເຣນ ຄຈ຺ຉໂຕ ອທ຺ຘິກຊນສ຺ສປິ ສທ຺ເທນ ມນ຺ທສທ຺ທານິ. ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານີຕິ ອວິຠາວິຕຕ຺ເຖນ ນິຄ຺ໂຆເສນ ມນ຺ທນິຄ຺ໂຆສານິ. ວິຊນວາຕານີຕິ ອນ຺ໂຕສຎ຺ຈາຣິໂນ ຊນສ຺ສ ວາເຕນ ວິຄຕວາຕານິ. ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍການີຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຣຫສ຺ສກຣຓສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕານິ ອນຸຈ຺ຉວິການິ. ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປານີຕິ ເອກີຠາວສ຺ສ ອນຸຣູປານິ. ອິຕິ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ ‘‘ອໂຫ ມມ ສຕ຺ຖາ ໂຍ ເອວຣູປານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

໕໓. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຕິ ເອວໍ ສນ຺ຘາເນນ ຄຫປຕິນາ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ເຕ. ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຍໍ ຄຫປຕິ ມມ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ໂນປິ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຖາຣໍເຍວ ໂຖເມຕິ ອຸກ຺ກໍສຕິ, ອມ຺ເຫ ປນ ອຕ຺ຖີຕິປິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ເອຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂກປໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປຣິ ປາເຕສ຺ສາມີຕິ ສນ຺ຘານໍ ຄຫປຕິໍ ເອຕທໂວຈ.

ຍຄ຺ເຆຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຊາເນຍ຺ຍາສີຕິ ພຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາສິ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ. ເກນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປຕີຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ເກນ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສລ຺ລປຕິ ວທຕິ ຠາສຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍທິ ກິຎ຺ຈິ ສລ຺ລາປກາຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຍທິ ວາ ໂກຈິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ສລ຺ລາປຕ຺ຖິໂກ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສລ຺ລເປຍ຺ຍ, ນ ປນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ໂກຈິ ຄຈ຺ຉຕິ, ສ຺ວາຍໍ ເກນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປຕິ, ອສລ຺ລປນ຺ໂຕ ກຖໍ ອຸນ຺ນາທີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ສາກຈ຺ຉນ຺ຕິ ສໍສນ຺ທນໍ. ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣນເຍນ ຎາຓພ຺ຍຕ຺ຕຠາວໍ. ສຸຎ຺ຎາຄາຣຫຕາຕິ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣສຸ ນຏ຺ຐາ, ສມເຓນ ຫິ ໂຄຕເມນ ໂພຘິມູເລ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາ ປຎ຺ຎາ ອຘິຄຕາ, ສາປິສ຺ສ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣສຸ ເອກກສ຺ສ ນິສີທໂຕ ນຏ຺ຐາ. ຍທິ ປນ ມຍໍ ວິຍ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ກຕ຺ວາ ນິສີເທຍ຺ຍ, ນາສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ນສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອປຣິສາວຈໂຣຕິ ອວິສາຣທຕ຺ຕາ ປຣິສໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນາລໍ ສລ຺ລາປາຍາຕິ ນ ສມຕ຺ໂຖ ສລ຺ລາປໍ ກາຕຸໍ. ອນ຺ຕມນ຺ຕາເນວາຕິ ໂກຈິ ມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ປຎ຺ຫາຠີໂຕ ອນ຺ຕມນ຺ຕາເນວ ປນ຺ຕເສນາສນານິ ເສວຕິ. ໂຄກາຓາຕິ ເອກກ຺ຂິຫຕາ ກາຓຄາວີ. ສາ ກິຣ ປຣິຍນ຺ຕຈາຣິນີ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕມນ຺ຕາເນວ ເສວຕິ. ສາ ກິຣ ກາຓກ຺ຂິຠາເວນ ວນນ຺ຕາຠິມຸຂີປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຠວິຕຸໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ປຕ຺ເຕນ ວາ ສາຂາຍ ວາ ກຓ຺ຏເກນ ວາ ປຫາຣສ຺ສ ຠາຍຕິ. ຄຸນ຺ນໍ ອຠິມຸຂີປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຠວິຕຸໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ສິງ຺ເຄນ ວາ ກຓ຺ເຓນ ວາ ວາເລນ ວາ ປຫາຣສ຺ສ ຠາຍຕິ. ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ສໍສາເທຍ຺ຍາມາຕິ ເອກປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉເນເນວ ສໍສາທນໍ ວິສາທມາປນ຺ນໍ ກເຣຍ຺ຍາມ. ຕຸຈ຺ຉກຸມ຺ຠີວ ນນ຺ຕິ ຣິຕ຺ຕຆຏໍ ວິຍ ນໍ. ໂອໂຣເຘຍ຺ຍາມາຕິ ວິນນ຺ເຘຍ຺ຍາມ. ປູຣິຕຆໂຏ ຫິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນ ສຸວິນນ຺ຘນີໂຍ ໂຫຕິ. ຣິຕ຺ຕໂກ ຍຖາຣຸຈິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ວິນນ຺ຘິຕຸໍ, ເອວເມວ ຫຕປຎ຺ຎຕາຍ ຣິຕ຺ຕກຸມ຺ຠິສທິສໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວາທວິນນ຺ຘເນນ ສມນ຺ຕາ ວິນນ຺ຘິສ຺ສາມາຕິ ວທຕິ.

ອິຕິ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສຕ຺ຖຸ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ນລາຏມຓ຺ຑລໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ທສພລສ຺ສ ປຣມ຺ມຸຂາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ທີເປນ຺ໂຕ ອສມ຺ຠິນ຺ນໍ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣໍ ຊາຕິຍາ ຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕ ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ອສມ຺ຠິນ຺ນເກສຣສີຫໍ ມິຄຣາຊານໍ ຖາເມນ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຊຣສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ ຈ ນານປ຺ປກາຣໍ ຕຸຈ຺ຉຄຊ຺ຊິຕໍ ຄຊ຺ຊິ. ອຸປາສໂກປິ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຕິ ວິຍ ຄຊ຺ຊຕິ, ອວີຈິຜຸສນຕ຺ຖາຍ ປາທໍ, ຠວຄ຺ຄຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາຣຍນ຺ໂຕ ວິຍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ວາຍມຕິ. ສເຈ ເມ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຐານມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອິມສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ອຸສ຺ສິຕໍ ມານທ຺ຘຊໍ ຐານໂສວ ໂອປາເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໕໔. ຠຄວາປິ ເຕສໍ ຕໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ອສ຺ໂສສິເຍວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປ’’ນ຺ຕິ.

ສຸມາຄຘາຍາຕິ ສຸມາຄຘາ ນາມ ໂປກ຺ຂຣຓີ, ຍສ຺ສາ ຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ປທຸມນາຬນ຺ຕເຣຫິ ອສຸຣຠວນໍ ປວິສນ຺ຕໍ ອສຸຣເສນໍ ອທ຺ທສ. ໂມຣນິວາໂປຕິ ນິວາໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠຕ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຖ ໂມຣານໍ ອຠເຍນ ສທ຺ຘິໍ ນິວາໂປ ທິນ຺ໂນ, ຕໍ ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ໂຠກາເສຕິ ອງ຺ຄຓຏ຺ຐາເນ. ອສ຺ສາສປຕ຺ຕາຕິ ຕຸຏ຺ຐິປຕ຺ຕາ ໂສມນສ຺ສປຕ຺ຕາ. ອຊ຺ຌາສຍນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມນິສ຺ສຍຠູຕໍ. ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ປຸຣາຓພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສງ຺ຂາຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ໂກ ນາມ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ໂມ ເຍນ ຠຄວຕາ ສາວກາ ວິນີຕາ ອຊ຺ຌາສຍາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຠູຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄມວເສນ ອສ຺ສາສປຕ຺ຕາ ປຏິຊານນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາວາທວຓ຺ຓນາ

໕໕. ວິປ຺ປກຕາຕິ ມມາຄມນປຈ຺ຈຍາ ອນິຏ຺ຐິຕາ, ວ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕາ, ກເຖຫິ, ອຫເມຕໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສມີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣສິ.

໕໖. ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂຕິ ຠຄວາ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ມຍາ ສາວການໍ ເທເສຕພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ເຕຫິ ປູເຣຕພ຺ພໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ສຈສ຺ສາຫໍ ອາທິໂຕວ ຕໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ກຖິຕມ຺ປິ ນໍ ນ ຊານິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປນ ວີຣິເຍນ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉນວາໂທ, ຫນ຺ທາຫໍ ເອຕສ຺ເສວ ວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘິຍາ ນິຣຕ຺ຖກຠາວໍ ທສ຺ເສມິ. ອຖ ປຈ຺ຉາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂ ເອຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສເກ ອາຈຣິຍເກຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍວາເທ. ອຘິເຊຄຸຈ຺ເຉຕິ ວີຣິເຍນ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉນຠາເວ. ກຖໍ ສນ຺ຕາຕິ ກຖໍ ຠູຕາ. ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຕິ ວີຣິເຍນ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປາປວິວຊ຺ຊນາ. ປຣິປຸຓ຺ຓາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ກຖໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຕິ ກຖໍ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉາຕິ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ນາມ.

໕໗. ອປ຺ປສທ຺ເທ ກຕ຺ວາຕິ ນິຣເວ ອປ຺ປສທ຺ເທ ກຕ຺ວາ. ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອກໍ ປຎ຺ຫມ຺ປິ ນ ກເຖຕິ, ສລ຺ລາປກຖາປິສ຺ສ ອຕິພຫຸກາ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ປນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈວ ປສໍສນ຺ຕິ ຈ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິເມ ນິສ຺ສທ຺ເທ ກຕ຺ວາ ສຍໍ ກເຖມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປ຺ປສທ຺ເທ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉວາທາ’’ຕິອາທີສຸ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉໍ ວທາມ, ມນສາປິ ຕເມວ ສາຣໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣາມ, ກາເຍນປິມ຺ຫາ ຕເມວ ອລ຺ລີນາ, ນານປ຺ປກາຣກໍ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປກ຺ກິເລສວຓ຺ຓນາ

໕໘. ຕປສ຺ສີຕິ ຕປນິສ຺ສິຕໂກ. ‘‘ອເຈລໂກ’’ຕິອາທີນິ ສີຫນາເທ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໙໓) ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕປໍ ສມາທິຍຕີຕິ ອເຈລກຠາວາທິກໍ ຕປໍ ສມ຺ມາ ອາທິຍຕິ, ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕີຕິ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ມຍາ ສທິໂສ ອິມສ຺ມິໍ ຕເປ ອຕ຺ຖີຕິ ຕຸຏ຺ຐມໂນ ໂຫຕິ. ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ອລເມຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອວໍ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ໂປ, ອິທຎ຺ຈ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວເສນ ອາຄຕໍ. ສາສນາວຈເຣນາປິ ປນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕເນວ ຘຸຕງ຺ເຄນ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ມຍາ ສທິໂສ ຘຸຕງ຺ຄຘໂຣຕິ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕີຕິ ທຸວິຘສ຺ສາເປຕສ຺ສ ຕປສ຺ສິໂນ ອຍໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາຍໍ ຕໂປ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕີຕິ ວທາມິ.

ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕີຕິ ‘‘ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍສຕິ ອຸກ຺ຂິປຕິ. ປຣໍ ວມ຺ເຠຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ນ ມາທິໂສ’’ຕິ ປຣໍ ສໍຫາເຣຕິ ອວກ຺ຂິປຕິ.

ມຊ຺ຊຕີຕິ ມານມທກຣເຓນ ມຊ຺ຊຕິ. ມຸຈ຺ຉຕີຕິ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ ຄຘິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ. ປມາທມາປຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕເທວ ສາຣນ຺ຕິ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕປິ ຘຸຕງ຺ຄສຸທ຺ຘິໂກ ໂຫຕິ, ນ ກມ຺ມຏ຺ຐານສຸທ຺ຘິໂກ. ຘຸຕງ຺ຄເມວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວິຍ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕິ.

໕໙. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ລາຠາ, ເຕເຍວ ສຸຏ຺ຐຸ ກຕ຺ວາ ປຏິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘາ ສກ຺ກາໂຣ, ວຓ຺ຓຠຓນໍ ສິໂລໂກ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອເຈລກາທິຠາວໍ ເຕຣສຘຸຕງ຺ຄສມາທານໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ມຫາລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສເມຕ຺ຖ ປຸຣິມວາຣນເຍເນວ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ຕປສ຺ສິໂນ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໐. ໂວທາສໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ທ຺ເວຠາຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ທ຺ເວ ຠາເຄ ກໂຣຕິ. ຂມຕີຕິ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ນກ຺ຂມຕີຕິ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ສາເປກ຺ໂຂ ປຊຫຕີຕິ ສຕຓ຺ໂຫ ປຊຫຕິ. ກຖໍ? ປາໂຕວ ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ມໍສໂຠຊນໍ ອຸປເນຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອິທານິ ເອວຣູປໍ ກທາ ລຠິສ຺ສາມ, ສເຈ ຊາເນຍ຺ຍາມ, ປາໂຕວ ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາມ, ກິໍ ມຍາ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ຄຈ຺ຉ ໂຠ, ຕ຺ວເມວ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ ວິຍ ສາເປກ຺ໂຂ ປຊຫຕິ. ຄຘິໂຕຕິ ເຄຘຊາໂຕ. ມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ພລວຕຓ຺ຫາຍ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ສໍມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ຫຸຕ຺ວາ. ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ອາມິເສ ອຕິລຄ຺ໂຄ, ‘‘ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຖ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ຘມ຺ມນິມນ຺ຕນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ກພເຬ ກໂຣຕິ. ອນາທີນວທສ຺ສາວີຕິອາທີນວມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ປສ຺ສຕິ. ອນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎຕິ ອິຘ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕານິສ຺ສຣຓປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຣິໂຠຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກນິກນ຺ຕິເຫຕູຕິ ລາຠາທີສຸ ຕຓ຺ຫາເຫຕຸ.

໖໑. ສໍຠກ຺ເຂຕີຕິ ສໍຂາທຕິ. ອສນິວິຈກ຺ກນ຺ຕິ ວິຈກ຺ກສຓ຺ຐານາ ອສນິເຍວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ອສນິວິຈກ຺ກໍ ອິມສ຺ສ ທນ຺ຕກູຏໍ ມູລພີຊາທີສຸ ນ ກິຎ຺ຈິ ນ ສໍຠຸຎ຺ຊຕິ. ອຖ ຈ ປນ ນໍ ສມຓປ຺ປວາເທນ ສມໂຓຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ອປສາເທຕິ ອວກ຺ຂິປຕິ. ອິທໍ ຕິຕ຺ຖິຍວເສນ ອາຄຕໍ. ຠິກ຺ຂຸວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອຍໍ ໂຍຊນາ, ອຕ຺ຕນາ ຘຸຕງ຺ຄຘໂຣ ໂຫຕິ, ໂສ ອຎ຺ຎໍ ເອວໍ ອປສາເທຕິ ‘‘ກິໍ ສມຓາ ນາມ ອິເມ ສມຓມ຺ຫາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຘຸຕງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີນິ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍພາຫຸລ຺ລິກາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ລູຂາຊີວິນ຺ຕິ ອເຈລກາທິວເສນ ວາ ຘຸຕງ຺ຄວເສນ ວາ ລູຂາຊີວິໍ. ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ສກ຺ກາຣາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຂີຍນລກ຺ຂຓໍ ອິສ຺ສໍ, ສກ຺ກາຣາທິກຣຓອກ຺ຂມນລກ຺ຂຓໍ ມຈ຺ຉຣິຍຎ຺ຈ.

໖໒. ອາປາຖກນິສາທີ ໂຫຕີຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ອາປາເຖ ທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ນິສີທຕິ. ຍຕ຺ຖ ເຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ວຄ຺ຄຸລິວຕໍ ຈຣຕິ, ປຎ຺ຈາຕປໍ ຕປ຺ປຕິ, ເອກປາເທນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສູຣິຍໍ ນມສ຺ສຕິ. ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕປິ ສມາທິນ຺ນຘຸຕງ຺ໂຄ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສຍິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ຈກ຺ຂຸປເຖ ຕປໍ ກໂຣຕິ, ມຫາສາຍນ຺ເຫເຍວ ຈີວຣກຸຏິໍ ກໂຣຕິ, ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄເຕ ປຏິສໍຫຣຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຆຓ຺ຑິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ມຕ຺ຖເກ ຐເປຕ຺ວາ ຈງ຺ກມໍ ໂອຕຣຕິ, ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ.

ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ອທສ຺ສຍມາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ອ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ທສ຺ສຍມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທມ຺ປິ ເມ ຕປສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ມເມວ ຕປສ຺ມິໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ວາ ຠຸມ຺ມໍ, ອິທມ຺ປິ ມມ ຕໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຫິ ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ອເຈລໂກ ອຕ຺ຖິ ມຸຕ຺ຕາຈາໂຣຕິອາທີນິ ສຸຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເອສ ຕໂປ, ອມ຺ຫາກໍ ໂສ ອນ຺ເຕວາສິໂກຕິອາທີນິ ຠຓຕິ. ອສຸກສ຺ມິໍ ວາ ປນ ຐາເນ ປໍສຸກູລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖີຕິອາທີນິ ສຸຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເອສ ຕໂປ, ອມ຺ຫາກໍ ໂສ ອນ຺ເຕວາສິໂກຕິອາທີນິ ຠຓຕິ.

ກິຎ຺ຈິເທວາຕິ ກິຎ຺ຈິ ວຊ຺ຊໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ວາ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເສວຕີຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເອວໍ ເສວຕິ. ອກ຺ຂມມານໍ ອາຫ ຂມຕີຕິ ອຣຸຈ຺ຈມານໍເຍວ ຣຸຈ຺ຈຕິ ເມຕິ ວທຕິ. ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ອຕິມຫນ຺ຕມ຺ປິ ວຊ຺ຊໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕິ, ປເຣນ ກຕໍ ທຸກ຺ກຏມຕ຺ຕໍ ວີຕິກ຺ກມມ຺ປິ ປາຣາຊິກສທິສໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ອນຸຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ອນຸຊານິຕພ຺ພໍ ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ.

໖໓. ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປນາຫີຕິ ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂເຓນ ໂກເຘນ, ເວຣອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂເຓນ ອຸປນາເຫນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ປຬາສີຕິ ປຣຄຸຓມກ຺ຂນລກ຺ຂເຓນ ມກ຺ເຂນ, ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂເຓນ ປຬາເສນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ອິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉຣີຕິ ປຣສກ຺ກາຣາທີສຸ ອຸສູຍນລກ຺ຂຓາຍ ອິສ຺ສາຍ, ອາວາສກຸລລາຠວຓ຺ຓຘມ຺ເມສຸ ມຈ຺ຉຣາຍນລກ຺ຂເຓນ ປຎ຺ຈວິຘມຈ຺ເຉເຣນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ສໂຐ ໂຫຕິ ມາຍາວີຕິ ເກຣາຏິກລກ຺ຂເຓນ ສາເຐຍ຺ເຍນ, ກຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາຍ ມາຍາຍ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອຕິມານີຕິ ນິສ຺ສິເນຫນິກ຺ກຣຸຓຖທ຺ຘລກ຺ຂເຓນ ຖມ຺ເຠນ, ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນລກ຺ຂເຓນ ອຕິມາເນນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕີຕິ ອສນ຺ຕສມ຺ຠາວນປຕ຺ຖນລກ຺ຂຓາຍ ປາປິຈ຺ຉຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ປາປິການນ຺ຕິ ຕາສໍເຍວ ລາມການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກຕິ ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ອຍາຖາວທິຏ຺ຐິຍາ ອຸເປໂຕ. ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍາຕິ ສາເຍວ ທິຏ຺ຐິ ອຸຈ຺ເຉທນ຺ຕສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີຕິອາທີສຸ ສຍໍ ທິຏ຺ຐິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິເມວ ປຣາມສຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ. ອາຘານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທຬ຺ຫໍ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕໍ, ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ. ອຣິຏ຺ໂຐ ວິຍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸນ຺ຕິ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ. ຍທິເມຕິ ຍທິ ອິເມ.

ປຣິສຸທ຺ຘປປຏິກປ຺ປຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໔. ອິຘ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີຕິ ເອວໍ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຄຫິຕລທ຺ຘິໍ ເຕສໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ຕປໍ ສພ຺ພເມວ ສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຸປກ຺ກິເລສປາຬິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຣິສຸທ຺ຘປາຬິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເທສນມາຣຠນ຺ໂຕ ອິຘ, ນິຄ຺ໂຣຘາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນ ອຕ຺ຕມໂນ’’ຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕວິປກ຺ຂວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ສພ຺ພວາເຣສຸ ຈ ລູຂຕປສ຺ສິໂນ ເຈວ ຘຸຕງ຺ຄຘຣສ຺ສ ຈ ວເສນ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ໂສ ເຕນ ນ ອຕ຺ຕມນຕາ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ປຠາວສງ຺ຂາເຕນ ກາຣເຓນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ນິຣຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິ ວາຍມມາໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານສຸທ຺ຘິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໙. ອທ຺ຘາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິ ຠນ຺ເຕ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເອກໍເສເນວ ວີຣິເຍນ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉນວາໂທ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ອນຸຊານາຕິ. ອິໂຕ ປຣຎ຺ຈ ອຄ຺ຄຠາວໍ ວາ ສາຣຠາວໍ ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈາຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕຠາວໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ນ ໂຂ ນິຄ຺ໂຣຘາຕິອາທິມາຫ. ປປຏິກປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ສາຣວໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຣໍ ເຜຄ຺ຄຸໍ ຕຈຎ຺ຈ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ພຫິປປຏິກສທິສາ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຣິສຸທ຺ຘຕຈປ຺ປຕ຺ຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐. ອຄ຺ຄໍ ປາເປຕູຕິ ເທສນາວເສນ ອຄ຺ຄໍ ປາເປຕ຺ວາ ເທເສຕຸ, ສາຣໍ ປາເປຕ຺ວາ ເທເສຕູຕິ ທສພລໍ ຍາຈຕິ. ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ສໍວເຣນ ປິຫິໂຕ. ນ ປາຓໍ ອຕິປາເຕຕີຕິ ປາຓໍ ນ ຫນຕິ. ນ ຠາວິຕມາສີສຕີຕິ ຠາວິຕໍ ນາມ ເຕສໍ ສຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ, ເຕ ນ ອາສີສຕິ ນ ເສວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອທຸໍ ຈສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ເອຕຎ຺ຈສ຺ສ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ‘‘ໂສ ອຠິຫຣຕີ’’ຕິອາທິລກ຺ຂຓໍ. ຕປສ຺ສິຕາຍາຕິ ຕປສ຺ສິຠາເວນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ອຠິຫຣຕີຕິ ໂສ ຕໍ ສີລໍ ອຠິຫຣຕິ, ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ເຒຕິ. ສີລໍ ເມ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ, ຕໂປ ອາຣທ຺ໂຘ, ອລເມຕ຺ຕາວຕາຕິ ນ ວີຣິຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ໂນ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີຕິ ຫີນາຍ ຄິຫິຠາວຕ຺ຖາຍ ນ ອາວຕ຺ຕຕິ. ສີລໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ວິເສສາຘິຄມຕ຺ຖາຍ ວີຣິຍໍ ກໂຣຕິເຍວ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ. ‘‘ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ສາມຎ຺ຎຜເລ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໑໖) ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ. ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາ’’ຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຓ຺ຓິຕານິ. ຕຈປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ປປຏິກໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຕຈໍ ປຕ຺ຕາ. ເຜຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ຕຈໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ເຜຄ຺ຄຸໍ ປຕ຺ຕາ, ເຜຄ຺ຄຸສທິສາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໔. ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ, ໂຂ ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວເສນາຫ. ຕິຕ຺ຖິຍານຎ຺ຫິ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາປລາສສທິໂສ. ປຎ຺ຈສີລມຕ຺ຕກໍ ປປຏິກສທິສໍ. ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ຕຈສທິສໍ. ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓາວສານາ ອຠິຎ຺ຎາ ເຜຄ຺ຄຸສທິສາ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ປເນເຕ ອຣຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕນ ເນສໍ ຕໍ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຣສທິສໍ. ສາສເນ ປນ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ສາຂາປລາສສທິໂສ. ສີລສມ຺ປທາ ປປຏິກສທິສາ. ຌານສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຕຈສທິສາ. ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎາ ເຜຄ຺ຄຸສທິສາ. ມຄ຺ຄຜລໍ ສາໂຣ. ອິຕິ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສາສນໍ ໂອນຕວິນຕຜລຠາຣຠຣິຕຣຸກ຺ຂູປມາຍ ອຸປມິຕໍ. ໂສ ເທສນາກຸສລຕາຍ ຕໂຕ ຕຈສາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ມມ ສາສນໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣຎ຺ເຈວ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ, ຕໍ ຕຸວໍ ກທາ ຊານິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ຕໂນເທສນາຍ ວິເສສຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຕິ ໂຂ ນິຄ຺ໂຣຘາ’’ຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາຕິ ເຕ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣາ ຕິໍສສຕສງ຺ຂ຺ຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ. ເອຕ຺ຖ ມຍໍ ອນສ຺ສາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ອເຈລກປາຬິອາທີສຸ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອເຈລກປາຬິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘປາຬິ. ອມ຺ຫາກໍ ປຣິສຸທ຺ຘປາຬິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ຈາຕຸຍາມສໍວຣາທີນິ. ຈາຕຸຍາມສໍວໂຣປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ອຣຎ຺ຎວາສາທີນິ. ອຣຎ຺ຎວາໂສປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ນີວຣຓປ຺ປຫານາທີນິ. ນີວຣຓປ຺ປຫານມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາທີນິ. ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສາທີນິ. ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ. ເອຕ຺ຖ ມຍໍ ສອາຈຣິຍກາ ນຏ຺ຐາ’’ຕິ. ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣນ຺ຕິ ອິໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓາຘິຄມໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ມຍໍ ສຸຕິວເສນາປິ ນ ຊານາມາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສປຊ຺ຌາຍນວຓ຺ຓນາ

໗໕. ອຖ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິພ຺ພາຊກນ຺ຕິ ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ອິເມ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອິທານິ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ, ອິມິນາ ຈ ນິຄ຺ໂຣເຘນ ຠຄວໂຕ ປຣມ຺ມຸຂາ ກກ຺ຂຬໍ ທຸຣາສທວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທານິ ອຍມ຺ປິ ໂສຕຸກາໂມ ຊາໂຕ, ກາໂລ ທານິ ເມ ອິມສ຺ສ ມານທ຺ຘຊໍ ນິປາເຕຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ. ອປຣມ຺ປິສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ອຍໍ ມຍິ ອກເຖນ຺ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ນ ຂມາເປສ຺ສຕິ, ຕທສ຺ສ ອນາຄເຕ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ມຍາ ປນ ກຖິເຕ ຂມາເປສ຺ສຕິ, ຕທສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ອຖ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ. ອປຣິສາວຈຣໍ ປນ ນໍ ກໂຣຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນາຕິ ນິປາໂຕ, ອຖ ນໍ ອປຣິສາວຈຣໍ ກໂຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອປຣິສາວຈເຣຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອປຣິສາວຈຣໍ ວາ ເອຕໍ ກໂຣຖ, ໂຄກາຓາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຄກາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຄກາຓໍ ປຣິຍນ຺ຕຈາຣິນິໍ ວິຍ ກໂຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ອຸປຄໂຕ. ມງ຺ກຸຠູໂຕຕິ ນິຕ຺ເຕຊຕໍ ອາປນ຺ໂນ. ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ໂອນຕຄີໂວ. ອໂຘມຸໂຂຕິ ເຫຏ຺ຐາມຸໂຂ.

໗໖. ພຸທ຺ໂຘ ໂສ ຠຄວາ ໂພຘາຍາຕິ ສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ສຕ຺ຕານມ຺ປິ ຈຕຸສຈ຺ຈໂພຘຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ທນ຺ໂຕຕິ ຈກ຺ຂຸໂຕປິ ທນ຺ໂຕ…ເປ… ມນໂຕປິ ທນ຺ໂຕ. ທມຖາຍາຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ທມນຕ຺ຖາຍ ເອວ, ນ ວາທຕ຺ຖາຍ. ສນ຺ໂຕຕິ ຣາຄສນ຺ຕຕາຍ ສນ຺ໂຕ, ໂທສໂມຫສນ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພ ອກຸສລສພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣສນ຺ຕຕາຍ ສນ຺ໂຕ. ສມຖາຍາຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ຣາຄາທິສມນຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕິຓ຺ໂຓຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອເຆ ຕິຓ຺ໂຓ. ຕຣຓາຍາຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອຆນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ປຣິນິພ຺ພານາຍາຕິ ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສພ຺ພກິເລສປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານາທິວຓ຺ຓນາ

໗໗. ອຈ຺ຈໂຍຕິອາທີນິ ສາມຎ຺ຎຜເລ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໕໐) ວຸຕ຺ຕານິ. ອຸຊຸຊາຕິໂກຕິ ກາຍວງ຺ກາທິວິຣຫິໂຕ ອຸຊຸສຠາໂວ. ອຫມນຸສາສາມີຕິ ອຫໍ ຕາທິສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນຸສາສາມິ, ຘມ຺ມໍ ອສ຺ສ ເທເສມິ. ສຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ສຕ຺ຕທິວສານິ, ອິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠຄວາ ທນ຺ຘປຎ຺ຎໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ອສໂຐ ປນ ອມາຍາວີ ອຸຊຸຊາຕິໂກ ຕໍມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ອສຐ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນນ ສໂຐ ຫິ ວງ຺ກວງ຺ໂກ, ມຍາປິ ນ ສກ຺ກາ ອນຸສາສິຕຸນ຺ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາເມຣຸປາທຕເລ ວິຍ ຂິປິຕ຺ຖ. ກສ຺ມາ? ອຍຎ຺ຫິ ອຕິສໂຐ, ກຸຏິລຈິຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຣິ ເອວໍ ກເຖນ຺ເຕປິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ເຆສຸ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ, ອຘິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ໂສຕໍ ນ ໂອທຫຕິ, ໂກຫຎ຺ເຎ ຐິໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຕສ຺ສຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕຸ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອສໂຐ’’ຕິອາທິມາຫ. ສຐໍ ປນາຫໍ ອນຸສາສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ.

໗໘. ອນ຺ເຕວາສິກມ຺ຍຕາຕິ ອນ຺ເຕວາສິກມ຺ຍຕາຍ, ອມ຺ເຫ ອນ຺ເຕວາສິເກ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ເອວມາຫາຕິ ‘‘ເອຕຸ ວິຎ຺ຎຸປຸຣິໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ໂຍ ເອວ ໂວ ອາຈຣິໂຍຕິ ໂຍ ເອວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປກຕິຍາ ອາຈຣິໂຍ. ອຸທ຺ເທສາ ໂນ ຈາເວຕຸກາໂມຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸສາສນິໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ອຸທ຺ເທສໂຕ ຈາເວຕຸກາໂມ. ໂສ ເອວ ໂວ ອຸທ຺ເທໂສ ໂຫຕູຕິ ໂຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປກຕິຍາ ອຸທ຺ເທໂສ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ໂຫຕຸ, ນ ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸທ຺ເທເສນ ອຕ຺ຖິກາ. ອາຊີວາຕິ ອາຊີວໂຕ. ອກຸສລສງ຺ຂາຕາຕິ ອກຸສລາຕິ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຕ຺ຕາ. ອກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ທ຺ວາທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ ຕຓ຺ຫາເຍວ ວາ ວິເສເສນ. ສາ ຫິ ປຸນພ຺ຠວກຣຓໂຕ ‘‘ໂປໂນພ຺ຠວິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສທຣຖາຕິ ກິເລສທຣຖສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາຕິ ຊາຕິຊຣາມຣຓານໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ. ສໍກິເລສິກາ ຘມ຺ມາຕິ ທ຺ວາທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ. ໂວທານິຍາຕິ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ຘມ຺ມາ. ເຕ ຫິ ສຕ຺ເຕ ໂວທາເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂວທານິຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎາປາຣິປູຣິນ຺ຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາປາຣິປູຣິໍ. ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ຜລປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລຕໍ, ອຸໂຠປິ ວາ ເອຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ຕໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎຎ຺ເຈວ ຜລປຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ຠຄວາ ປຣິພ຺ພາຊເກ ອາຣພ຺ຠ ອຕ຺ຕໂນ ໂອວາທານຸສາສນິຍາ ຜລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສິ.

໗໙. ຍຖາ ຕໍ ມາເຣນາຕິ ຍຖາ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ນິສີທນ຺ຕິ ເອວເມວ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ…ເປ… ອປ຺ປຏິຠານາ ນິສິນ຺ນາ.

ມາໂຣ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ອຕິວິຍ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘພລໍ ທີເປຕ຺ວາ ອິເມສໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ກທາຈິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ຫນ຺ທາຫໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາມີຕິ ໂສ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕານິ ປຣິຍຸຏ຺ຐາສິ. ອປ຺ປຫີນວິປລ຺ລາສານຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ຍຖາກາມກຣຓີຍໍ ໂຫຕິ. ເຕປິ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ຖທ຺ຘງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄາ ວິຍ ຕຸຓ຺ຫີ ອປ຺ປຏິຠານາ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ອິເມ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຕິວິຍ ນິຣວາ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ, ກິໍ ນຸ ໂຂຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ສເຈ ປນ ເຕສໍ ມຄ຺ຄຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ ຠເວຍ຺ຍ, ມາຣໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາປິ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ໂສ ປນ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ສພ຺ເພປິ ເມ ຕຸຈ຺ຉປຸຣິສາ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ ສພ຺ເພປິ ເມ ໂມຆປຸຣິສາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຜຸຏ຺ຐາ ປາປິມຕາຕິ ປາປິມຕາ ມາເຣນ ຜຸຏ຺ຐາ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ເຍສຸ ນາມ. ອຎ຺ຎາຓຕ຺ຖມ຺ປີຕິ ຊານນຕ຺ຖມ຺ປິ. ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ ສຕ຺ຕາໂຫຕິ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສຕ຺ຕາໂຫ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ‘ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕິ ສຕ຺ຕາຫ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສ ສຕ຺ຕາໂຫ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ອປ຺ຜາສຸກໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ຫນ຺ທ ມຍໍ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ສກ຺ກາ, ນ ສກ຺ກາຕິ ອຎ຺ຎາຓຕ຺ຖມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ຊານາມ ຕາວສ຺ສ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອກທິວເສ ເອກວາຣໍ ອຎ຺ຎາຓຕ຺ຖມ຺ປິ ເອເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສຕ຺ຕາໂຫ ປນ ເອເຕສໍ ກຸສີຕານໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ກິໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ປູເຣຕຸນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສີຫນາທນ຺ຕິ ປຣວາທຠິນ຺ທນໍ ສກວາທສມຸສ຺ສາປນຎ຺ຈ ອຠີຕນາທໍ ນທິຕ຺ວາ. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາສີຕິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ຕາວເທວາຕິ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຂເຓ. ຣາຊຄຫໍ ປາວິສີຕິ ຣາຊຄຫເມວ ປວິຏ຺ໂຐ. ເຕສໍ ປນ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວິເສໂສ ນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອາຍຕິໍ ປນ ເນສໍ ວາສນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຸທຸມ຺ພຣິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ອຕ຺ຕທີປສຣຓຕາວຓ຺ຓນາ

໘໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ມາຕຸລາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕໍ ນຄຣໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ວນສຓ຺ເຑ ວິຫຣຕິ. ‘‘ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍມນຸປຸພ຺ພິກຖາ –

ຠຄວາ ກິຣ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານສມເຍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອິມາຍ ອນາຄຕວໍສທີປິກາຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕກຖາຍ ມາຕຸລນຄຣວາສີນໍ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມຍໍ ທິສ຺ວາ ປາໂຕວ ວີສຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ມາຕຸລນຄຣໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ມາຕຸລນຄຣວາສິໂນ ຂຕ຺ຕິຍາ ‘‘ຠຄວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ທສພລໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສກ຺ກາເຣນ ນຄຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານໍ ສໍວິຘາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ມຫາຣເຫ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ຠຄວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອິເມສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ອຍໍ ປເທໂສ ສມ຺ພາໂຘ, ມນຸສ຺ສານໍ ຐາຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ໂອກາໂສ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຫຕາ ໂຂ ປນ ສມາຄເມນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ຣາຊກຸລານໍ ຠຕ຺ຕານຸໂມທນໍ ອກຕ຺ວາວ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ມນຸສ຺ສາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸໂມທນມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອທ຺ຘາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ອມນາປໍ ອໂຫສິ, ພຸທ຺ຘານໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ, ພຸທ຺ເຘຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສກຣຓໍ ນາມ ສມຸສ຺ສິຕຜຓໍ ອາສີວິສໍ ຄີວາຍ ຄຫຓສທິສໍ ໂຫຕິ; ເອຖ ໂຠ, ຕຖາຄຕໍ ຂມາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສກລນຄຣວາສິໂນ ຠຄວຕາ ສເຫວ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ຠຄວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ມຄຘກ຺ເຂຕ຺ເຕ ຐິຕໍ ສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ນໍ ສນ຺ທຈ຺ຉາຍໍ ກຣີສມຕ຺ຕຠູມິປຕ຺ຖຏໍ ເອກໍ ມາຕຸລຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ‘‘ມຫາຊນສ຺ສ ຐານນິສຊ຺ຊໂນກາໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກສິ. ເຖໂຣ ໂອໂລກິຕສຎ຺ຎາຍ ເອວ ‘‘ສຕ຺ຖາ ນິສີທິຕຸກາໂມ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ສຸຄຕມຫາຈີວຣໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ອຖສ຺ສ ປຸຣໂຕ ມນຸສ຺ສາ ນິສີທິໍສຸ. ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ອາກາເສ ເທວຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ເອວໍ ມຫາປຣິສມຊ຺ຌຄໂຕ ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ.

ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ຕຕ຺ຣ ອຸປວິຏ຺ຐາ ຘມ຺ມປ຺ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຠິກ຺ຂູ. ອຕ຺ຕທີປາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ທີປໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິໍ ປຣາຍຓໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕສຣຓາຕິ ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອນຎ຺ຎສຣຓາຕິ ອິທໍ ອຎ຺ຎສຣຓປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ນ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຣຓໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາຍາເມນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອສຸຊ຺ຌນໂຕ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນາໂຖ, ໂກ ຫິ ນາໂຖ ປໂຣ ສິຍາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໖໐). ເຕນາຫ ‘‘ອນຎ຺ຎສຣຓາ’’ຕິ. ໂກ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຕາ ນາມ, ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ຘມ຺ໂມ. ເຕນາຫ – ‘‘ຘມ຺ມທີປາ ຘມ຺ມສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິອາທີນິ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ.

ໂຄຈເຣຕິ ຈຣິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ. ສເກຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກ. ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍຕິ ປິຕິໂຕ ອາຄຕວິສເຍ. ຈຣຕນ຺ຕິ ຈຣນ຺ຕານໍ. ‘‘ຈຣນ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ນ ລຈ຺ຉຕີຕິ ນ ລຠິສ຺ສຕິ ນ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ. ມາໂຣຕິ ເທວປຸຕ຺ຕມາໂຣປິ, ມຈ຺ຈຸມາໂຣປິ, ກິເລສມາໂຣປິ. ໂອຕາຣນ຺ຕິ ຣນ຺ຘໍ ຉິທ຺ທໍ ວິວຣໍ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ເລຑ຺ຑຸຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ໂຕຣເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ ພາລາຕປໍ ຕປນ຺ຕໍ ລາປໍ ສກຸຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ປກ຺ຂນ຺ທເສນສກຸຓວຕ຺ຖຸນາ ທີເປຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກຸຓຄ຺ຆິ ລາປໍ ສກຸຓໍ ສຫສາ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາໂປ ສກຸໂຓ ສກຸຓຄ຺ຆິຍາ ຫຣິຍມາໂນ ເອວໍ ປຣິເທວສິ ‘ມຍເມວມ຺ຫ ອລກ຺ຂິກາ, ມຍໍ ອປ຺ປປຸຎ຺ຎາ, ເຍ ມຍໍ ອໂຄຈເຣ ຈຣິມ຺ຫ ປຣວິສເຍ, ສເຈຊ຺ຊ ມຍໍ ໂຄຈເຣ ຈເຣຍ຺ຍາມ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ, ນ ມ຺ຍາຍໍ ສກຸຓຄ຺ຆິ ອລໍ ອຠວິສ຺ສ ຍທິທໍ ຍຸທ຺ຘາຍາ’ຕິ. ໂກ ປນ ເຕ ລາປ ໂຄຈໂຣ ສໂກ ເປຕ຺ຕິໂກ ວິສໂຍຕິ? ຍທິທໍ ນງ຺ຄລກຏ຺ຐກຣຓໍ ເລຑ຺ຑຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກຸຓຄ຺ຆິ ສເກ ພເລ ອປຕ຺ຖທ຺ຘາ ສເກ ພເລ ອສໍວທມານາ ລາປໍ ສກຸຓໍ ປມຸຎ຺ຈິ ຄຈ຺ຉ ໂຂ ຕ຺ວໍ ລາປ, ຕຕ຺ຣປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂມກ຺ຂສີຕິ.

ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາໂປ ສກຸໂຓ ນງ຺ຄລກຏ຺ຐກຣຓໍ ເລຑ຺ຑຸຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ເລຑ຺ຑຸໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສກຸຓຄ຺ຆິໍ ວທມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ ‘‘ເອຫິ ໂຂ ທານິ ເມ ສກຸຓຄ຺ຆິ, ເອຫິ ໂຂ ທານິ ເມ ສກຸຓຄ຺ຆີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກຸຓຄ຺ຆິ ສເກ ພເລ ອປຕ຺ຖທ຺ຘາ ສເກ ພເລ ອສໍວທມານາ ອຸໂຠ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນຍ຺ຫ ລາປໍ ສກຸຓໍ ສຫສາ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕາ. ຍທາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາສິ ລາໂປ ສກຸໂຓ ພຫຸອາຄຕາ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ສກຸຓຄ຺ຆີຕິ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ເສວ ເລຑ຺ຑຸສ຺ສ ອນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈຸປາທິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກຸຓຄ຺ຆິ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຣໍ ປຈ຺ຈຕາເຬສິ. ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ໂຍ ອໂຄຈເຣ ຈຣຕິ ປຣວິສເຍ.

ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ອໂຄຈເຣ ຈຣິຕ຺ຖ ປຣວິສເຍ, ອໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຕໍ ປຣວິສເຍ ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອໂຄຈໂຣ ປຣວິສໂຍ, ຍທິທໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອໂຄຈໂຣ ປຣວິສໂຍ.

ໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຖ…ເປ… ນ ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຄຈໂຣ ສໂກ ເປຕ຺ຕິໂກ ວິສໂຍ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຄຈໂຣ ສໂກ ເປຕ຺ຕິໂກ ວິສໂຍຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໑).

ກຸສລານນ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊລກ຺ຂຓານໍ. ສມາທານເຫຕູຕິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນເຫຕຸ. ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ເອວໍ ອິທໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ວຑ຺ຒຕິ, ປຸຎ຺ຎຜລນ຺ຕິ ຈ ອຸປຣູປຣິ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎວິປາໂກປິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຬ຺ຫເນມິຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໑. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ກຸສລໍ ວຏ຺ຏຄາມີ ຈ ວິວຏ຺ຏຄາມີ ຈ. ຕຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຄາມິກຸສລໍ ນາມ ມາຕາປິຕູນໍ ປຸຕ຺ຕຘີຕາສຸ ປຸຕ຺ຕຘີຕານຎ຺ຈ ມາຕາປິຕູສຸ ສິເນຫວເສນ ມຸທຸມທ຺ທວຈິຕ຺ຕໍ. ວິວຏ຺ຏຄາມິກຸສລໍ ນາມ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິອາທິເຠທາ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ. ເຕສຸ ວຏ຺ຏຄາມິປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣີວິຠໂວ. ວິວຏ຺ຏຄາມິກຸສລສ຺ສ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິວຏ຺ຏຄາມິກຸສລສ຺ສ ວິປາກໍ ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ.

ອິຘ ປນ ວຏ຺ຏຄາມິກຸສລສ຺ສ ວິປາກທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ມາຕາປິຕູນໍ ໂອວາເທ ນ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕທາ ອາຍຸນາປິ ວຓ຺ເຓນາປິ ອິສ຺ສຣິເຍນາປິ ປຣິຫາຍິໍສຸ. ຍທາ ປນ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕທາ ວຑ຺ຒິໍສູຕິ ວຕ຺ວາ ວຏ຺ຏຄາມິກຸສລານຸສນ຺ຘິວເສນ ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິອາທີນິ ມຫາປທາເນ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໓) ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ.

໘໒. ໂອສກ຺ກິຕນ຺ຕິ ອີສກມ຺ປິ ອວສກ຺ກິຕໍ. ຐານາ ຈຸຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ຐານາ ອປຄຕໍ. ຕໍ ກິຣ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາເຣ ອກ຺ຂາຫຕໍ ວິຍ ເວຫາສໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ທ຺ເວ ຂທິຣຕ຺ຖມ຺ເຠ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຈກ຺ກຣຕນມຕ຺ຖເກ ເນມິອຠິມຸຂໍ ເອກໍ ສຸຕ຺ຕກໍ ພນ຺ຘິໍສຸ. ອໂຘຠາເຄປິ ເນມິອຠິມຸຂໍ ເອກໍ ພນ຺ຘິໍສຸ. ເຕສຸ ອຸປຣິມສຸຕ຺ຕໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂອຄຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຐານໍ ອຸປຣິມໂກຏິຍາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຄຕໍ ຐານາ ຈຸຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕເທຕໍ ອຕິພລວໂທເສ ສຕິ ເອວໍ ໂຫຕິ. ສຸຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ວາ ຠຏ຺ຐໍ ຐານາ ຈຸຕເມວ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂອສກ຺ກິຕໍ ຐານາ ຈຸຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ເມ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີຕິ ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉ, ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍທາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອີສກມ຺ປິ ໂອສກ຺ກິຕໍ ຐານາ ຈຸຕໍ ປສ຺ສສິ, ອຖ ມຍ຺ຫໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ. ຊີວິຕຎ຺ຫິ ເມ ຕວ ຫຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອທ຺ທສາຕິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອທ຺ທສ.

໘໓. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ອຖ ຣາຊາ ທຬ຺ຫເນມິ ‘‘ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂທມນສ຺ໂສ ‘‘ນ ທານິ ມຍາ ຈິຣໍ ຊີວິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປາວເສສໍ ເມ ອາຍຸ, ນ ເມ ທານິ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນກາໂລ, ປພ຺ພຊ຺ຊາກາໂລ ເມ ອິທານີ’’ຕິ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ກຸມາຣໍ ອາມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ. ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕເອກສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕເມວ. ອິທໍ ຫິສ຺ສ ກຸລສນ຺ຕກໍ. ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ປນ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ສກ຺ກາ ທາຕຸໍ. ກຸລສນ຺ຕກໍ ປນ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ‘‘ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເກສມສ຺ສຸນ຺ຕິ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕາປິ ຫິ ປຐມໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣູຬ຺ຫເກເສ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ’’ຕິ.

ກາສາຍານີຕິ ກສາຍຣສປີຕານິ. ອາທິໂຕ ເອວໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວກ຺ກລານິປິ ຘາເຣນ຺ຕິ. ປພ຺ພຊີຕິ ປພ຺ພຊິໂຕ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ມງ຺ຄລວນຸຍ຺ຍາເນເຍວ ວສິ. ຣາຊິສິມ຺ຫີຕິ ຣາຊອີສິມ຺ຫິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓປພ຺ພຊິຕາ ຫິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓິສໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປນ ປຫາຍ ຣາຊປພ຺ພຊິຕາ ຣາຊິສໂຍຕິ. ອນ຺ຕຣຘາຍີຕິ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ ນິພ຺ພຸຕທີປສິຂາ ວິຍ ອຠາວໍ ອຸປຄຕໍ. ປຏິສໍເວເທສີຕິ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ຊານາເປສິ. ເປຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ປິຕິໂຕ ອາຄຕໍ ທາຍຊ຺ຊໍ ນ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ຫີນວີຣິເຍນ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ປາປຸຓິຕຸໍ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ສຸກຕໍ ກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ທສວິຘໍ ທ຺ວາທສວິຘໍ ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ເຕເນເວຕໍ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ອຖ ນໍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ໂຈເທນ຺ໂຕ ‘‘ອິງ຺ຆ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຣິເຍຕິ ນິທ຺ໂທເສ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ເຕຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ວຕ຺ເຕ.

ຈກ຺ກວຕ຺ຕິອຣິຍວຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໔. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມໍ. ນິສ຺ສາຍາຕິ ຕທຘິຏ຺ຐາເນນ ເຈຕສາ ຕເມວ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ. ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ກໂຕ ໂສ ຘມ຺ໂມ ສຸຏ຺ຐຸ ກໂຕ ໂຫຕິ, ເອວເມຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ຄາຣວຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມໍ ມາເນນ຺ໂຕຕິ ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ປິຍຎ຺ຈ ຠາວນີຍຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມໍ ປູເຊນ຺ໂຕຕິ ຕໍ ອປທິສິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິປູຊເນນສ຺ສ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມໍ ອປຈຍມາໂນຕິ ຕສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຊລິກຣຓາທີຫິ ນີຈວຸຕ຺ຕິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕູຕິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຘຊມິວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ເກຕຸມິວ ຈ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຈ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍຕິ ຘມ຺ມາຘິປຕິຠູໂຕ ອາຄຕຠາເວນ ຘມ຺ມວເສເນວ ສພ຺ພກິຣິຍານໍ ກຣເຓນ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຫຸຕ຺ວາ. ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫສ຺ສູຕິ ຘມ຺ໂມ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ຘມ຺ມິກາ, ຣກ຺ຂາ ຈ ອາວຣຓຎ຺ຈ ຄຸຕ຺ຕິ ຈ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຣໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໘໕) ວຈນໂຕ ຂນ຺ຕິອາທໂຍ ຣກ຺ຂາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂຕິ. ຂນ຺ຕິຍາ ອວິຫິໍສາຍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາ ອນຸທ຺ທຍຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໘໕). ນິວາສນປາຣຸປນເຄຫາທີນໍ ນິວາຣຓາ ອາວຣຓໍ, ໂຈຣາທິອຸປທ຺ທວນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ໂຄປາຍນາ ຄຸຕ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍວິທຫສ຺ສຸ ປວຕ຺ຕຍ ຐເປຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຍຕ຺ຖ ສາ ສໍວິທຫິຕພ຺ພາ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ມິນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອນ຺ໂຕຊນສງ຺ຂາຕໍ ຕວ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ສີລສໍວເຣ ປຕິຏ຺ຐເປຫິ, ວຕ຺ຖຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຈສ຺ສ ເທຫິ, ສພ຺ໂພປທ຺ທເວ ຈສ຺ສ ນິວາເຣຫິ. ພລກາຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ພລກາໂຍ ກາລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນສມ຺ປທາເນນປິ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຠິສິຕ຺ຕຂຕ຺ຕິຍາ ຠທ຺ຣສ຺ສາຊາເນຍ຺ຍາທິຣຕນສມ຺ປທາເນນປິ ອຸປສງ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາ. ອນຸຍນ຺ຕຂຕ຺ຕິຍາ ເຕສໍ ອນຸຣູປຍານວາຫນສມ຺ປທາເນນປິ ປຣິໂຕເສຕພ຺ພາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອນ຺ນປານວຕ຺ຖາທິນາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມນ. ຄຫປຕິກາ ຠຕ຺ຕພີຊນງ຺ຄລຜາລພລິພທ຺ທາທິສມ຺ປທາເນນ. ຕຖາ ນິຄມວາສິໂນ ເນຄມາ, ຊນປທວາສິໂນ ຈ ຊານປທາ. ສມິຕປາປພາຫິຕປາປາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມຓປຣິກ຺ຂາຣສມ຺ປທາເນນ ສກ຺ກາຕພ຺ພາ. ມິຄປກ຺ຂິໂນ ອຠຍທາເນນ ສມສ຺ສາເສຕພ຺ພາ.

ວິຊິເຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ. ອຘມ຺ມກາໂຣຕິ ອຘມ຺ມກິຣິຍາ. ມາ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖາຕິ ຍຖາ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຖາ ນໍ ປຏິປາເທຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ສມິຕປາປພາຫິຕປາປາ. ມທປ຺ປມາທາ ປຏິວິຣຕາຕິ ນວວິຘາ ມານມທາ, ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຈິຕ຺ຕໂວສ຺ສຊ຺ຊນສງ຺ຂາຕາ ປມາທາ ຈ ປຏິວິຣຕາ. ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ເຈ ນິວິຏ຺ຐາຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍຎ຺ຈ ສຸຣຕຠາເວ ຈ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ເອກມຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຄາທີນໍ ທມນາທີຫິ ເອກມຕ຺ຕານໍ ທເມນ຺ຕິ ສເມນ຺ຕິ ປຣິນິພ຺ພາເປນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກາເລນ ກາລນ຺ຕິ ກາເລ ກາເລ. ອຠິນິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາສີຕິ ຄູຖໍ ວິຍ ວິສໍ ວິຍ ອຄ຺ຄິໍ ວິຍ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍາສິ. ສມາທາຍາຕິ ສຸຣຠິກຸສຸມທາມໍ ວິຍ ອມຕໍ ວິຍ ຈ ສມ຺ມາ ອາທາຍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາສິ.

ອິຘ ຐຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ສມາເນຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕຊນສ຺ມິໍ ພລກາເຍປິ ເອກໍ, ຂຕ຺ຕິເຍສຸ ເອກໍ, ອນຸຍນ຺ເຕສຸ ເອກໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເອກໍ, ເນຄມຊານປເທສຸ ເອກໍ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ເອກໍ, ມິຄປກ຺ຂີສຸ ເອກໍ, ອຘມ຺ມກາຣປ຺ປຏິກ຺ເຂໂປ ເອກໍ, ອຘນານໍ ຘນານຸປ຺ປທານໍ ເອກໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນໍ ເອກນ຺ຕິ ເອວເມຕໍ ທສວິຘໍ ໂຫຕິ. ຄຫປຕິເກ ປນ ປກ຺ຂິຊາເຕ ຈ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ຄເຓນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວາທສວິຘໍ ໂຫຕິ. ປຸພ຺ເພ ອວຸຕ຺ຕໍ ວາ ຄເຓນ຺ເຕນ ອຘມ຺ມຣາຄສ຺ສ ຈ ວິສມໂລຠສ຺ສ ຈ ປຫານວເສນ ທ຺ວາທສວິຘໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ໂຂ ຕາຕ ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ທສວິຘໍ ທ຺ວາທສວິຘຎ຺ຈ ອຣິຍຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ ນາມ. ວຕ຺ຕມານສ຺ສາຕິ ປູເຣຕ຺ວາ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ. ຕທຫຸໂປສເຖຕິອາທິ ມຫາສຸທສ຺ສເນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙໐. ສມເຕນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິຍາ. ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປສາສຕີຕິ ອນຸສາສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂປຣາຓກໍ ຣາຊວໍສໍ ຣາຊປເວຓິໍ ຣາຊຘມ຺ມໍ ປຫາຍ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິມຕ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຊນປທໍ ອນຸສາສຕີຕິ. ເອວມຍໍ ມຆເທວວໍສສ຺ສ ກຬາຣຊນໂກ ວິຍ ທຬ຺ຫເນມິວໍສສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉທໂກ ອນ຺ຕິມປຸຣິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ປຸພ຺ເພນາປຣນ຺ຕິ ປຸພ຺ພກາເລນ ສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣກາລໍ. ຊນປທາ ນ ປພ຺ພນ຺ຕີຕິ ນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຍຖາ ຕໍ ປຸພ຺ພການນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ພການໍ ຣາຊູນໍ ປຸພ຺ເພ ຈ ປຈ຺ຉາ ຈ ສທິສາເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພິໍສຸ, ຕຖາ ນ ປພ຺ພນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ສຸຎ຺ຎາ ໂຫນ຺ຕິ ຫຕວິລຸຕ຺ຕາ, ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີສຸ ເຈວ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີສຸ ຈ ໂອຊາປິ ປຣິຫາຍິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາຕິ ອມຈ຺ຈາ ເຈວ ປຣິສາວຈຣາ ຈ. ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທກາທິປາຐຄຓກາ ເຈວ ມຫາອມຈ຺ຈາ ຈ. ອນີກຏ຺ຐາຕິ ຫຕ຺ຖິອາຈຣິຍາທໂຍ. ໂທວາຣິກາຕິ ທ຺ວາຣຣກ຺ຂິໂນ. ມນ຺ຕສ຺ສາຊີວິໂນຕິ ມນ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕໍ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ເຍ ຊີວນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ມຫາມຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ເອຕໍ ນາມໍ.

ອາຍຸວຓ຺ຓາທິປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໑. ໂນ ຈ ໂຂ ອຘນານນ຺ຕິ ພລວໂລຠຕ຺ຕາ ປນ ອຘນານໍ ທລິທ຺ທມນຸສ຺ສານໍ ຘນໍ ນານຸປ຺ປທາສິ. ນານຸປ຺ປທິຍມາເນຕິ ອນນຸປ຺ປທິຍມາເນ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ທາລິທ຺ທິຍນ຺ຕິ ທລິທ຺ທຠາໂວ. ອຕ຺ຕນາ ຈ ຊີວາຫີຕິ ສຍຎ຺ຈ ຊີວໍ ຍາເປຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກນ຺ຕິອາທີສຸ ອຸປຣູປຣິຠູມີສຸ ຜລທານວເສນ ອຸທ຺ຘມຄ຺ຄມສ຺ສາຕິ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກາ. ສຄ຺ຄສ຺ສ ຫິຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຊນນໂຕຕິ ໂສວຄ຺ຄິກາ. ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຸໂຂ ວິປາໂກ ອສ຺ສາຕິ ສຸຂວິປາກາ. ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ຄານໍ ທິພ຺ພວຓ຺ຓາທີນໍ ທສນ຺ນໍ ວິເສສານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ. ເອວຣູປໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທານໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໒. ປວຑ຺ຒິສ຺ສຕີຕິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຕິ ພຫຸໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຸນິເສຘໍ ນິເສເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ນິສິທ຺ຘໍ ນິເສເຘຍ຺ຍໍ. ມູລຆຈ຺ຈນ຺ຕິ ມູລຫຕໍ. ຂຣສ຺ສເຣນາຕິ ຜຣຸສສທ຺ເທນ. ປຓເວນາຕິ ວຊ຺ຌເຠຣິຍາ.

໙໓. ສີສານິ ເນສໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມາຕິ ເຍສໍ ອນ຺ຕມໂສ ມູລກມຸຏ຺ຐິມ຺ປິ ຫຣິສ຺ສາມ, ເຕສໍ ຕເຖວ ສີສານິ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມ, ຍຖາ ໂກຈິ ຫຏຠາວມ຺ປິ ນ ຊານິສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ທານິ ກິເມຕ຺ຖ ຣາຊາປິ ເອວໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຣໍ ມາເຣຕີຕິ ອຍໍ ເນສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸປກ຺ກມິໍສູຕິ ອາຣຠິໍສຸ. ປນ຺ຖທຸຫນນ຺ຕິ ປນ຺ຖຆາຕໍ, ປນ຺ເຖ ຐຕ຺ວາ ໂຈຣກມ຺ມໍ.

໙໔. ນ ຫິ, ເທວາຕິ ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ສຈ຺ຈໍ ເທວາຕິ ມຸຂປຏິຎ຺ຎາຍ ທິນ຺ນາຍ ມາຣາເປຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ມຸສາວາທໍ ກໂຣມີ’’ຕິ, ມຣຓຠຍາ ‘‘ນ ຫິ ເທວາ’’ຕິ ອໂວຈ.

໙໖. ເອກິທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ເອເກ ສຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈາຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ. ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາຕິ ອຠິຊ຺ຌາ ຈ ພ຺ຍາປາໂທ ຈ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທິກາ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາ ປຈ຺ຈນີກທິຏ຺ຐິ.

໑໐໑. ອຘມ຺ມຣາໂຄຕິ ມາຕາ ມາຕຸຈ຺ຉາ ປິຕຸຈ຺ຉາ ມາຕຸລານີຕິອາທິເກ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຣາໂຄ. ວິສມໂລໂຠຕິ ປຣິໂຠຄຍຸຕ຺ເຕສຸປິ ຐາເນສຸ ອຕິພລວໂລໂຠ. ມິຈ຺ຉາຘມ຺ໂມຕິ ປຸຣິສານໍ ປຸຣິເສສຸ ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖີສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ.

ອມຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາຕິອາທີສຸ ມາຕຸ ຫິໂຕ ມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາ, ມາຕຣິ ສມ຺ມາ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ສາ ອຠາໂວ ເຈວ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຕາ ຈ ອມຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາ. ອເປຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິຕາຕິ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐານໍ ອປຈິຕິຍາ ນີຈວຸຕ຺ຕິຍາ ອກຣຓຠາໂວ.

ທສວສ຺ສາຍຸກສມຍວຓ຺ຓນາ

໑໐໓. ຍໍ ອິເມສນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອິເມສໍ. ອລໍປເຕຍ຺ຍາຕິ ປຕິໂນ ທາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາ. ອິມານິ ຣສານີຕິ ອິມານິ ໂລເກ ອຄ຺ຄຣສານິ. ອຕິພ຺ຍາທິປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕິວິຍ ທິປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ກຸສລນ຺ຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກຸສລນ຺ຕິ ນາມມ຺ປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຊ຺ຊາ ຈ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປາສໍສາ ຈາຕິ ປູຊາຣຫາ ຈ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປສໍສາຣຫາ ຈ. ຕທາ ກິຣ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອສຸເກນ ນາມ ມາຕາ ປຫຕາ, ປິຕາ ປຫໂຕ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ອໂຫ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ຕເມວ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ປສໍສິສ຺ສນ຺ຕິ ຈ.

ນ ຠວິສ຺ສຕິ ມາຕາຕິ ວາຕິ ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາຕິ ຄຣຸຈິຕ຺ຕໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຄເຫ ມາຕຸຄາມໍ ວິຍ ນານາວິຘໍ ອສພ຺ຠິກຖໍ ກຖຍມານາ ອຄາຣວຸປຈາເຣນ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ. ມາຕຸຈ຺ຉາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມາຕຸຈ຺ຉາຕິ ມາຕຸຠຄິນີ. ມາຕຸລານີຕິ ມາຕຸລຠຣິຍາ. ອາຈຣິຍຠຣິຍາຕິ ສິປ຺ປາຍຕນານິ ສິກ຺ຂາປກສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຠຣິຍາ. ຄຣູນໍ ທາຣາຕິ ຈູຬປິຕຸມຫາປິຕຸອາທີນໍ ຠຣິຍາ. ສມ຺ເຠທນ຺ຕິ ມິສ຺ສີຠາວໍ, ມຣິຍາທເຠທໍ ວາ.

ຕິພ຺ໂພ ອາຆາໂຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ພລວໂກໂປ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ອປຣານິ ທ຺ເວ ເອຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ໂກໂປ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຆາເຕຕີຕິ ອາຆາໂຕ. ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາເທຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ມໂນປທູສນໂຕ ມໂນປໂທໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕິພ຺ພໍ ວຘກຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປິຍມານສ຺ສາປິ ປຣໍ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ວຘກຈິຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ມາຕຸປິ ປຸຕ຺ຕມ຺ຫີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມາຄວິກສ຺ສາຕິ ມິຄລຸທ຺ທກສ຺ສ.

໑໐໔. ສຕ຺ຖນ຺ຕຣກປ຺ໂປຕິ ສຕ຺ເຖນ ອນ຺ຕຣກປ຺ໂປ. ສໍວຏ຺ຏກປ຺ປໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາວ ໂລກວິນາໂສ. ອນ຺ຕຣກປ຺ໂປ ຈ ນາເມສ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂນ຺ຕຣກປ຺ໂປ ໂຣຄນ຺ຕຣກປ຺ໂປ ສຕ຺ຖນ຺ຕຣກປ຺ໂປຕິ ຕິວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ໂລຠຸສ຺ສທາຍ ປຊາຍ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂນ຺ຕຣກປ຺ໂປ ໂຫຕິ. ໂມຫຸສ຺ສທາຍ ໂຣຄນ຺ຕຣກປ຺ໂປ. ໂທສຸສ຺ສທາຍ ສຕ຺ຖນ຺ຕຣກປ຺ໂປ. ຕຕ຺ຖ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂນ຺ຕຣກປ຺ເປນ ນຏ຺ຐາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອາຫາຣນິກນ຺ຕິຍາ ພລວຕ຺ຕາ. ໂຣຄນ຺ຕຣກປ຺ເປນ ນຏ຺ຐາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ກສ຺ມາ? ເຕສຎ຺ຫິ ‘‘ອໂຫ ວຕຎ຺ເຎສໍ ສຕ຺ຕານໍ ເອວຣູໂປ ໂຣໂຄ ນ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ສຕ຺ຖນ຺ຕຣກປ຺ເປນ ນຏ຺ຐາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນິຣເຍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພລວາຆາຕຕາຍ.

ມິຄສຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ມິໂຄ, ອຍໍ ມິໂຄ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ. ຕິຓ຺ຫານິ ສຕ຺ຖານິ ຫຕ຺ເຖສຸ ປາຕຸຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ກິຣ ຫຕ຺ເຖນ ຜຸຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອນ຺ຕມໂສ ຕິຓປຓ຺ຓໍ ອຸປາທາຍ ອາວຸຘເມວ ຠວິສ຺ສຕິ. ມາ ຈ ມຍໍ ກຎ຺ຈີຕິ ມຍໍ ກຎ຺ຈິ ເອກປຸຣິສມ຺ປິ ຊີວິຕາ ມາ ໂວໂຣປຍິມ຺ຫ. ມາ ຈ ອມ຺ເຫ ໂກຈີຕິ ອມ຺ເຫປິ ໂກຈິ ເອກປຸຣິໂສ ຊີວິຕາ ມາ ໂວໂຣປຍິຕ຺ຖ. ຍໍນູນ ມຍນ຺ຕິ ອຍໍ ໂລກວິນາໂສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ທ຺ວີຫິ ເອກຏ຺ຐາເນ ຐິເຕຫິ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ເອວໍ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ວນຄຫນນ຺ຕິ ວນສງ຺ຂາເຕຫິ ຕິຓຄຸມ຺ພລຕາທີຫິ ຄຫນໍ ທຸປ຺ປເວສຏ຺ຐານໍ. ຣຸກ຺ຂຄຫນນ຺ຕິ ຣຸກ຺ເຂຫິ ຄຫນໍ ທຸປ຺ປເວສຏ຺ຐານໍ. ນທີວິທຸຄ຺ຄນ຺ຕິ ນທີນໍ ອນ຺ຕຣທີປາທີສຸ ທຸຄ຺ຄມນຏ຺ຐານໍ. ປພ຺ພຕວິສມນ຺ຕິ ປພ຺ພເຕຫິ ວິສມໍ, ປພ຺ພເຕສຸປິ ວາ ວິສມຏ຺ຐານໍ. ສຠາຄາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ອຫໍ ຊີວາມິ ທິຏ຺ຐາ ໂຠ ສຕ຺ຕາ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຖາ ຊີວສີຕິ ເອວໍ ສມ຺ໂມທນກຖາຍ ອຕ຺ຕນາ ສຠາເຄ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ.

ອາຍຸວຓ຺ຓາທິວຑ຺ຒນກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໐໕. ອາຍຕນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ. ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣເມຍ຺ຍາມາຕິ ປາຓາຕິປາຕໂຕ ໂອສກ຺ເກຍ຺ຍາມ. ປາຓາຕິປາຕໍ ວິຣເມຍ຺ຍາມາຕິປິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຊເຫຍ຺ຍາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວີສຕິວສ຺ສາຍຸກາຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ, ປຸຕ຺ຕາ ກສ຺ມາ ວີສຕິວສ຺ສາຍຸກາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍາ. ເຕສຎ຺ຫິ ມາຕາປິຕໂຣ ສີລວນ຺ໂຕ ຊາຕາ. ອິຕິ ສີລຄພ຺ເຠ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ອິມາຍ ເຂຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍາ ທີຆາຍຸກາ ອເຫສຸໍ. ເຍ ປເນຕ຺ຖ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນວ ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທີຆາຍຸກາ ອເຫສຸໍ.

ອສ຺ສາມາຕິ ຠເວຍ຺ຍາມ. ຈຕ຺ຕາຣີສວສ຺ສາຍຸກາຕິອາທໂຍ ໂກຏ຺ຐາສາ ອທິນ຺ນາທານາທີຫິ ປຏິວິຣຕານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສງ຺ຂຣາຊອຸປ຺ປຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໑໐໖. ອິຈ຺ຉາຕິ ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທຖາຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຕຓ຺ຫາ. ອນສນນ຺ຕິ ນ ອສນໍ ອວິປ຺ຜາຣິກຠາໂວ ກາຍາລສິຍໍ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕານໍ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທປຈ຺ຈຍາ ນິປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາຊນໂກ ກາຍທຸພ຺ພລຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊຣາຕິ ປາກຏຊຣາ. ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາຕິກາຕິ ເອກຄາມສ຺ສ ຉທນປິຏ຺ຐໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອິຕຣຄາມສ຺ສ ຉທນປິຏ຺ເຐ ປຕນສງ຺ຂາໂຕ ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາໂຕ. ເອຕາສຸ ອຕ຺ຖີຕິ ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາຕິກາ. ‘‘ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາທິກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຄາມນ຺ຕຣໂຕ ຄາມນ຺ຕຣໍ ກຸກ຺ກຸຏານໍ ປທສາ ຄມນສງ຺ຂາໂຕ ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາໂທ ເອຕາສຸ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ຆນນິວາສຕໍເຍວ ທີເປຕິ. ອວີຈິ ມຎ຺ເຎ ຜຸໂຏ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອວີຈິມຫານິຣໂຍ ວິຍ ນິຣນ຺ຕຣປູຣິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໐໗. ‘‘ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ນາມ ຠຄວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ວຑ຺ຒມານກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ວຑ຺ຒມາເນ ອາຍຸມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຫາຍມາເນ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍທາ ຕໍ ອາຍຸ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍຕໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ຫາຍມານໍ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສກາເລ ຐສ຺ສຕິ, ຕທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຫຣິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ປນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍູໂປຕິ ປາສາໂທ. ຣຎ຺ຎາ ມຫາປນາເທນ ກາຣາປິໂຕຕິ ຣຎ຺ຎາ ເຫຕຸຠູເຕນ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ສກ຺ເກນ ເທວຣາເຊນ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ກາຣາປິໂຕ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ທ຺ເວ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ນຬກາຣາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ນເຬຫິ ຈ ອຸທຸມ຺ພເຣຫິ ຈ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ວາສາເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ປິຕາ ເທວໂລເກເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ປຸຕ຺ໂຕ ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ສຸຣຸຈິສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເທວິຍາ ສຸເມຘາຍ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ມຫາປນາໂທ ນາມ ກຸມາໂຣ ອໂຫສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ມຫາປນາໂທ ນາມ ຣາຊາ ຊາໂຕ. ອຖສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ປາສາທໍ ກໂຣຫີຕິ ປຫິຓິ ໂສ ຕສ຺ສ ປາສາທໍ ນິມ຺ມິນິ ປຎ຺ຈວີສຕິໂຍຊນຸພ຺ເພຘໍ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ສຕຠູມກໍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ຊາຕເກ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປນາໂທ ນາມ ໂສ ຣາຊາ, ຍສ຺ສ ຍູໂປ ສຸວຓ຺ຓໂຍ;

ຕິຣິຍໍ ໂສຬສຸພ຺ເພໂຘ, ອຸທ຺ຘມາຫຸ ສຫສ຺ສຘາ.

ສຫສ຺ສກຓ຺ໂຑ ສຕເຄຓ຺ຑຸ, ຘຊາລຸ ຫຣິຕາມໂຍ;

ອນຈ຺ຈຸໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ຉ ສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕຘາ.

ເອວເມຕໍ ຕທາ ອາສິ, ຍຖາ ຠາສສິ ຠທ຺ທຊິ;

ສກ຺ໂກ ອຫໍ ຕທາ ອາສິໍ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ ຕວາ’’ຕິ. (ຊາ. ໕.໓.໔໒);

ໂສ ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ວສິຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ໂສ ປາສາໂທ ມຫາຄງ຺ຄາຍ ອນຸໂສຕໍ ປຕິ. ຕສ຺ສ ຘຸຣໂສປານສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ປຍາຄປຕິຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຄຣໍ ມາປິຕໍ. ຖຸປິກາສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ໂກຏິຄາໂມ ນາມ. ອປຣຠາເຄ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ໂສ ນຬກາຣເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ຠທ຺ທຊິເສຏ຺ຐິ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ນາວາຍ ຄງ຺ຄາຕຣຓທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຕໍ ປາສາທໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ວຕ຺ຖຸ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ ປເນສ ປາສາໂທ ນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕຕິ? ອິຕຣສ຺ສ ອານຸຠາວາ. ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອນາຄເຕ ສງ຺ໂຂ ນາມ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ໂສ ປາສາໂທ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕຕິ.

໑໐໘. ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາຕິ ຕໍ ປາສາທໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ອຊ຺ຌາວສິຕ຺ວາຕິ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ. ຕໍ ທຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ປາສາທໍ ທານວເສນ ທຕ຺ວາ ນິຣເປກ຺ໂຂ ປຣິຈ຺ຈາຄວເສນ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ກສ຺ສ ຈ ເອວໍ ທຕ຺ວາຕິ? ສມຓາທີນໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓກປຓທ຺ຘິກວນິພ຺ພກຍາຈການໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ’’ຕິ. ກຖໍ ປນ ໂສ ເອກໍ ປາສາທໍ ພຫູນໍ ທສ຺ສຕີຕິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ‘‘ອຍໍ ປາສາໂທ ວິປ຺ປກິຣິຍຕູ’’ຕິ. ໂສ ຂຓ຺ຑຂຓ຺ຑໂສ ວິປ຺ປກິຣິສ຺ສຕິ. ໂສ ຕໍ ອລຄ຺ຄມາໂນວ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ ທານວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທານໍ ທຕ຺ວາ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ…ເປ… ວິຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕເກນ ຠຄວາ ວຏ຺ຏຄາມິກຸສລສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕິ.

໑໐໙. ອິທານິ ວິວຏ຺ຏຄາມິກຸສລສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ອຕ຺ຕທີປາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖາຕິອາທິມາຫ.

ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຍຸວຓ຺ຓາທິວຑ຺ຒນກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໑໐. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຍຸສ຺ມິນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂເວ ຍໍ ໂວ ອຫໍ ອາຍຸນາປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖາຕິ ອໂວຈໍ, ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອິທໍ ອາຍຸກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອາຍຸນາ ວຑ຺ຒິຕຸກາເມຫິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ວຓ຺ຓສ຺ມິນ຺ຕິ ຍໍ ໂວ ອຫໍ ວຓ຺ເຓນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖາຕິ ອໂວຈໍ, ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ຓກາຣຓໍ. ສີລວໂຕ ຫິ ອວິປ຺ປຏິສາຣາທີນໍ ວເສນ ສຣີຣວຓ຺ໂຓປິ ກິຕ຺ຕິວເສນ ຄຸຓວຓ຺ໂຓປິ ວຑ຺ຒຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຓ຺ເຓນ ວຑ຺ຒິຕຸກາເມຫິ ສີລສມ຺ປນ຺ເນຫິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສຸຂສ຺ມິນ຺ຕິ ຍໍ ໂວ ອຫໍ ສຸເຂນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖາຕິ ອໂວຈໍ, ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂາທິນານປ຺ປກາຣກໍ ຌານສຸຂໍ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຸເຂນ ວຑ຺ຒິຕຸກາເມຫິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ຠາເວຕພ຺ພານິ.

ໂຠຄສ຺ມິນ຺ຕິ ຍໍ ໂວ ອຫໍ ໂຠເຄນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖາຕິ ອໂວຈໍ, ອຍໍ ໂສ ອປ຺ປມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປຏິກູລຕາວໂຫ ສຸຂສຍນາທິ ເອກາທສານິສໍໂສ ສພ຺ພທິສາວິປ຺ຜາຣິຕພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣໂຠໂຄ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ໂຠເຄນ ວຑ຺ຒິຕຸກາເມຫິ ອິເມ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

ພລສ຺ມິນ຺ຕິ ຍໍ ໂວ ອຫໍ ພເລນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖາຕິ ອໂວຈໍ, ອິທໍ ອາສວກ຺ຂຍປຣິໂຍສາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລສງ຺ຂາຕໍ ພລໍ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ພເລນ ວຑ຺ຒິຕຸກາເມຫິ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ.

ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຣພລນ຺ຕິ ຍຖາ ອິທໍ ເທວປຸຕ຺ຕມາຣມຈ຺ຈຸມາຣກິເລສມາຣານໍ ພລໍ ທຸປ຺ປສຫໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ, ເອວໍ ອຎ຺ຎໍ ໂລເກ ເອກພລມ຺ປິ ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ຕມ຺ປິ ພລໍ ອິທເມວ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປສຫຕິ ອຠິຠວຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ເຖວ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ອິທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ຍາວ ອາສວກ຺ຂຍາ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ວິວຏ຺ຏຄາມິກຸສລານຸສນ຺ຘິໍ ນິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສິ. ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ວີສຕິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຈຕຸຣາສີຕິ ປາຓສຫສ຺ສານິ ອມຕປານໍ ປິວິໍສູຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ວາເສຏ຺ຐຠາຣທ຺ວາຊວຓ຺ຓນາ

໑໑໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ. ອຕີເຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກາ ອຸປາສິກາ ປທຸມຸຕ຺ຕຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ ໂຫມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ສາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທເວສຸ ເຈວ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຠທ຺ທິຍນຄເຣ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘນຎ຺ຈຍເສຏ຺ຐິໂນ ເຄເຫ ສຸມນເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຊາຕກາເລ ຕສ຺ສາ ວິສາຂາຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ສາ ຍທາ ຠຄວາ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ອາຄມາສິ, ຕທາ ປຎ຺ຈທາສິສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ປຐມທສ຺ສນມ຺ຫິເຍວ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ.

ອປຣຠາເຄ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຓ຺ຓວຑ຺ຒນກຸມາຣສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິ ມາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ຕສ຺ມາ ມິຄາຣມາຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຕິກຸລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຈສ຺ສາ ປິຕາ ມຫາລຕາປິຬນ຺ຘນໍ ນາມ ກາຣາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປິຬນ຺ຘເນ ຈຕສ຺ໂສ ວຊິຣນາຬິໂຍ ອຸປໂຍຄໍ ອຄມໍສຸ, ມຸຕ຺ຕານໍ ເອກາທສ ນາຬິໂຍ, ປວາຬສ຺ສ ທ຺ວາວີສຕິ ນາຬິໂຍ, ມຓີນໍ ເຕຕ຺ຕິໍສ ນາຬິໂຍ. ອິຕິ ເອເຕຫິ ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ນິຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ສີເສ ປຏິມຸກ຺ກໍ ຍາວ ປາທປິຏ຺ຐິຍາ ຠສ຺ສຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ ຘາຣຍມານາວ ນໍ ອິຕ຺ຖີ ຘາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ທສພລສ຺ສ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປສາຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນວຫິ ໂກຏີຫິ ຠຄວໂຕ ວິຫາຣໍ ກາຣຍມານາ ກຣີສມຕ຺ເຕ ຠູມິຠາເຄ ປາສາທໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈ ຄພ຺ຠສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐິມຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈາຕິ ຄພ຺ຠສຫສ຺ສປ຺ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ອໂຫສິ. ສາ ‘‘ສຸທ຺ຘປາສາໂທວ ນ ໂສຠຕີ’’ຕິ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ທຸວຑ຺ຒເຄຫສຕານິ, ປຎ຺ຈ ຈູຬປາສາທສຕານິ, ປຎ຺ຈ ທີຆສາລສຕານິ ຈ ກາຣາເປສິ. ວິຫາຣມໂຫ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ.

ມາຕຸຄາມຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕາຍ ວິສາຂາຍ ວິຍ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຘນປຣິຈ຺ຈາໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຸຣິສຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕສ຺ສ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ວິຍ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ. ໂສ ຫິ ຈຕຸປຓ຺ຓາສໂກຏິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍາ ທກ຺ຂິຓຠາເຄ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ມຫາວິຫາຣສທິເສ ຐາເນ ເຊຕວນມຫາວິຫາຣໍ ນາມ ກາເຣສິ. ວິສາຂາ ສາວຕ຺ຖິຍາ ປາຈີນຠາເຄ ອຸຕ຺ຕຣເທວິຍາ ວິຫາຣສທິເສ ຐາເນ ປຸພ຺ພາຣາມໍ ນາມ ກາເຣສິ. ຠຄວາ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸລານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ວິຫາເຣສຸ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສິ. ເອກໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ເຊຕວເນ ວສຕິ, ເອກໍ ປຸພ຺ພາຣາເມ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປນ ຠຄວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ’’ຕິ.

ວາເສຏ຺ຐຠາຣທ຺ວາຊາຕິ ວາເສຏ຺ໂຐ ຈ ສາມເຓໂຣ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ຈ. ຠິກ຺ຂູສຸ ປຣິວສນ຺ຕີຕິ ເຕ ເນວ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາສໍ ວສນ຺ຕິ, ນ ອາປຕ຺ຕິປຣິວາສໍ. ອປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ສຕ຺ຕາ ປນ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ວສນ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ອາກງ຺ຂມານາ’’ຕິ. ອຸໂຠປິ ເຫເຕ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຈຕ຺ຕາລີສ ຈຕ຺ຕາລີສ ໂກຏິວິຠວາ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ ວາເສຏ຺ຐສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣຓໍ ຄຕາ, ເຕວິຊ຺ຊສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ອາກງ຺ຂມານາ ປຣິວສນ຺ຕິ. ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມຕີຕິ ອຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິເຓນ ອາຍຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາເຄ ປາສາທຈ຺ຉາຍາຍໍ ຍນ຺ຕຣຊ຺ຊູຫິ ອາກຑ຺ຒິຍມານໍ ຣຕນສຕຸພ຺ເພຘໍ ສຸວຓ຺ຓອຄ຺ຆິກໍ ວິຍ ອນິລປເຖ ວິຘາວນ຺ຕີຫິ ຉພ຺ພຓ຺ຓາຫິ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມີຫິ ໂສຠມາໂນ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມຕິ.

໑໑໓. ອນຸຈງ຺ກມິໍສູຕິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ໂອນຕສຣີຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸວຕ຺ຕມານາ ຈງ຺ກມິໍສຸ. ວາເສຏ຺ຐໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ໂສ ເຕສໍ ປຓ຺ຑິຕຕໂຣ ຄເຫຕພ຺ພໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ຕຸມ຺ເຫ ຂ຺ວຕ຺ຖາຕິ ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ ອຕ຺ຖ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊຈ຺ຈາຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິກາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລີນາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ກຸລີນາ ກຸລສມ຺ປນ຺ນາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລໂຕ, ໂຠຄາທິສມ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລໍ ປຫາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ ທສວິເຘນ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖຸນາ ນ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ນ ປຣິຠາສນ຺ຕີຕິ ນານາວິຘາຍ ປຣິຠວກຖາຍ ນ ປຣິຠາສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິເມ ສາມເຓເຣ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕີ’’ຕິ ຊານມາໂນວ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ອິເມ ມຍາ ອປຸຈ຺ຉິຕາ ປຐມຕຣໍ ນ ກເຖສ຺ສນ຺ຕິ, ອກຖິເຕ ກຖາ ນ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖາຍ. ຕຄ຺ຆາຕິ ເອກໍສວຈເນ ນິປາໂຕ, ເອກໍເສເນວ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕຣູປາຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປາຍ. ປຣິປຸຓ຺ຓາຍາຕິ ຍຖາຣຸຈິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຣິປູຣິຕາຍ. ໂນ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍາຕິ ອນ຺ຕຣາ ອຏ຺ຐປິຕາຍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕາຍ.

ກສ຺ມາ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິເມ ສາມເຓເຣ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ? ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຕາຍ. ອິເມ ຫິ ສາມເຓຣາ ອຄ຺ຄພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸຕ຺ຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ຊມ຺ພຸທີເປ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອນ຺ຕເຣ ປາກຏາ ສມ຺ຠາວິຕາ ເຕສໍ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ອປຕິຏ຺ຐາ ມຍໍ ຊາຕາ’’ຕິ ອິມາຍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຕາຍ ຄາມທ຺ວາເຣປິ ອນ຺ໂຕຄາເມປິ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສມໂຍ ຠິນ຺ໂນ, ມຸຓ຺ຑສມຓກສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຣສຄິທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣຖາ’’ຕິອາທີນິ ເຈວ ປາຬິຍໍ ອາຄຕານິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ເສຏ຺ໂຐ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິອາທີນິ ຈ ວຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ສາມເຓຣາ ເຕສຸ ອກ຺ໂກສນ຺ເຕສຸປິ ໂກປໍ ວາ ອາຆາຕໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ເກວລໍ ຠຄວຕາ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ຕຄ຺ຆ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອຖ ເນ ຠຄວາ ອກ຺ໂກສນາກາຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍຖາ ກຖໍ ປນ ໂວຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ເສຏ຺ໂຐ ວຓ຺ໂຓຕິ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕາທີນໍ ປຎ຺ຎາປນຏ຺ຐາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ເສຏ຺ໂຐຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຫີນາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາຕິ ອິຕເຣ ຕໂຍ ວຓ຺ຓາ ຫີນາ ລາມກາຕິ ວທນ຺ຕິ. ສຸກ຺ໂກຕິ ປຓ຺ຑໂຣ. ກຓ຺ໂຫຕິ ກາຬໂກ. ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕາທີນໍ ປຎ຺ຎາປນຏ຺ຐາເນ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຕ຺ຕາຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຕ຺ຕາ. ໂອຣສາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາຕິ ອຸເຣ ວສິຕ຺ວາ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ອຸເຣ ກຕ຺ວາ ສໍວຑ຺ຒິຕາຕິ ວາ ໂອຣສາ. ພ຺ຣຫ຺ມຊາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມນິມ຺ມິຕາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ນິມ຺ມິຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມທາຍາທາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ທາຍາທາ. ຫີນມຕ຺ຖ ວຓ຺ຓໍ ອຊ຺ຌຸປຄຕາຕິ ຫີນໍ ວຓ຺ຓໍ ອຊ຺ຌຸປຄຕາ ອຕ຺ຖ. ມຸຓ຺ຑເກ ສມຓເກຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ວທນ຺ຕິ, ນ ມຸຓ຺ຑກມຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ສມຓມຕ຺ຕຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ. ອິພ຺ເຠຕິ ຄຫປຕິເກ. ກຓ຺ເຫຕິ ກາຬເກ. ພນ຺ຘູຕິ ມາຣສ຺ສ ພນ຺ຘຸຠູເຕ ມາຣປກ຺ຂິເກ. ປາທາປຈ຺ເຈຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປາທານໍ ອປຈ຺ຈຠູເຕ ປາທໂຕ ຊາເຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໑໔. ‘‘ຕຄ຺ຆ ໂວ, ວາເສຏ຺ຐ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂປຣາຓໍ ອສ຺ສຣນ຺ຕາ ເອວມາຫໍສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ສາມິວຈນໍ ວາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂປຣາຓນ຺ຕິ ໂປຣາຓກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ໂລກຸປ຺ປຕ຺ຕິຈຣິຍວໍສໍ. ອສ຺ສຣນ຺ຕາຕິ ອສ຺ສຣມານາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອກໍເສນ ໂວ, ວາເສຏ຺ຐ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂປຣາຓໍ ໂລກຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ອຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ວທນ຺ຕີຕິ. ‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນາ’’ຕິ ເອວມາທິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິຠິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໂຍຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸຕ຺ຕປ຺ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ອາວາຫວິວາຫວເສນ ກຸລໍ ອານີຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໂຍ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕາ ໂຂ ປເນຕາ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຸຕຸນິໂຍປິ ໂຫນ຺ຕິ, ສຎ຺ຊາຕປຸປ຺ຜາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄພ຺ຠິນິໂຍຕິ ສຎ຺ຊາຕຄພ຺ຠາ. ວິຊາຍມານາຕິ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ຊນຍມານາ. ປາຍມານາຕິ ທາຣເກ ຖຎ຺ຎໍ ປາຍນ຺ຕິໂຍ. ໂຍນິຊາວ ສມານາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີນໍ ປສ຺ສາວມຄ຺ເຄນ ຊາຕາ ສມານາ. ເອວມາຫໍສູຕິ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ. ກຖໍ? ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ເສຏ຺ໂຐ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມທາຍາທາ’’ຕິ. ຍທິ ປນ ເນສໍ ຕໍ ສຈ຺ຈວຈນໍ ສິຍາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີນໍ ກຸຈ຺ຉິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສ ອຸໂຣ ຠເວຍ຺ຍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີນໍ ປສ຺ສາວມຄ຺ໂຄ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ມຸຂໍ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມູນຎ຺ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ.

ຈຕຸວຓ຺ຓສຸທ຺ຘິວຓ຺ຓນາ

ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ມຍໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຸເຣ ວສິຕ຺ວາ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ມາ ລຠນ຺ຕູ’’ຕິ ອິມໍ ມຸຂຈ຺ເຉທກວາທໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ວຓ຺ຓາ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕາວ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ວາເສຏ຺ຐ, ວຓ຺ຓາຕິອາທິມາຫ. ອກຸສລສງ຺ຂາຕາຕິ ອກຸສລາຕິ ສງ຺ຂາຕາ ອກຸສລໂກຏ຺ຐາສຠູຕາ ວາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ນ ອລມຣິຍາຕິ ອຣິຍຠາເວ ອສມຕ຺ຖາ. ກຓ຺ຫາຕິ ປກຕິກາຬກາ. ກຓ຺ຫວິປາກາຕິ ວິປາໂກປິ ເນສໍ ກຓ຺ໂຫ ທຸກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຕ຺ຕິເຍປິ ເຕຕິ ຂຕ຺ຕິຍມ຺ຫິປິ ເຕ. ເອກຈ຺ເຈຕິ ເອກສ຺ມິໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ສຸກ຺ກາຕິ ນິກ຺ກິເລສຠາເວນ ປຓ຺ຑຣາ. ສຸກ຺ກວິປາກາຕິ ວິປາໂກປິ ເນສໍ ສຸກ຺ໂກ ສຸໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໖. ອຸຠຍໂວກິຓ຺ເຓສຸ ວຕ຺ຕມາເນສູຕິ ອຸຠເຍສຸ ໂວກິຓ຺ເຓສຸ ມິສ຺ສີຠູເຕສຸ ຫຸຕ຺ວາ ວຕ຺ຕມາເນສຸ. ກຕເມສຸ ອຸຠເຍສູຕິ? ກຓ຺ຫສຸກ຺ເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິເຕສຸ ເຈວ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ເຖສຸ ຈ. ຍເທຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວມາຫໍສູຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກຘມ຺ເມສຸ ວຕ຺ຕມານາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຍເທຕໍ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ເສຏ຺ໂຐ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິອາທິ. ຕໍ ເນສໍ ວິຎ຺ຎູ ນານຸຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ໂລເກ ປຓ຺ຑິຕາ, ເຕ ນານຸໂມທນ຺ຕິ, ນ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິເມສຎ຺ຫິ ວາເສຏ຺ຐາຕິອາທິມ຺ຫິ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນານຸຊານນ຺ຕີຕິ, ຕໍ ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ຍສ຺ມາ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ…ເປ… ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ເຕ ຈ ນ ເອວຣູປາ. ຕສ຺ມາ ເນສໍ ວິຎ຺ຎູ ນານຸຊານນ຺ຕິ.

ອຣຫນ຺ຕິອາທິປເທສຸ ເຈຕ຺ຖ ກິເລສານໍ ອາຣກຕ຺ຕາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ອຣຫໍ. ອາສວານໍ ຂີຓຕ຺ຕາ ຂີຓາສໂວ. ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວສນ຺ຕິ ນາມ. ອຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຖວາໂສຕິ ວຸສິຕວາ. ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ປຣິຊານນາທິກຣຓີຍໍ ກຕໍ ອສ຺ສາຕິ ກຕກຣຓີໂຍ. ກິເລສຠາໂຣ ຈ ຂນ຺ຘຠາໂຣ ຈ ໂອຫິໂຕ ອສ຺ສາຕິ ໂອຫິຕຠາໂຣ. ໂອຫິໂຕຕິ ໂອຫາຣິໂຕ. ສຸນ຺ທໂຣ ອຕ຺ໂຖ, ສໂກ ວາ ອຕ຺ໂຖ ສທຕ຺ໂຖ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ສທຕ຺ໂຖ ເອເຕນາຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ. ຠວສໍໂຍຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ, ສາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ອສ຺ສາຕິ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ. ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນ ຊານິຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ຊເນຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຊເນ ເອຕສ຺ມິໍ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈາຕິ ອິຘຕ຺ຕຠາເວ ຈ ປຣຕ຺ຕຠາເວ.

໑໑໗. ອນນ຺ຕຣາຕິ ອນ຺ຕຣວິຣຫິຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ກຸເລນ ສທິສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ວສວຕ຺ຕິໂນ. ນິປຈ຺ຈກາຣນ຺ຕິ ມຫລ຺ລກຕຣາ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ທຫຣຕຣາ ອຠິວາທນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິກມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍຕໍວຕ຺ຕກຣຓາທິ ອນຸຈ຺ຉວິກກມ຺ມໍ.

໑໑໘. ນິວິຏ຺ຐາຕິ ອຠິນິວິຏ຺ຐາ ອຈລຏ຺ຐິຕາ. ກສ຺ສ ປນ ເອວຣູປາ ສທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ? ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ. ໂສ ຫິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ອສິນາ ສີເສ ເຉຊ຺ຊມາເນປິ ພຸທ຺ໂຘ ອພຸທ຺ໂຘຕິ ວາ, ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມຕິ ວາ, ສງ຺ໂຆ ອສງ຺ໂຆຕິ ວາ ນ ວທຕິ. ປຕິຏ຺ຐິຕສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ສູຣມ຺ພຏ຺ໂຐ ວິຍ.

ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ອຖ ມາໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ພຸທ຺ຘຣູປໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສາສນໍ ປຫິຓິ. ສູຣມ຺ພຏ຺ໂຐ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ອິທາເນວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸສຎ຺ຎາຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ມາໂຣ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ພຏ຺ຐ, ຍໍ ເຕ ມຍາ ‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ກຖິຕໍ, ຕໍ ທຸກ຺ກຖິຕໍ. ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາວ ຫິ ມຍາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ‘ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ຍໍ ພຸທ຺ຘາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ອປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຍ຺ຍຸໍ, ອທ຺ຘາ ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທຊນນຕ຺ຖໍ ມາໂຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ຕໂຕ ນໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ມາໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ມຸສາວາທໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ‘‘ອາມ ມາໂຣສ຺ມີ’’ຕິ ປຏິຊານາຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ຕວ ສທ຺ຘາຈາລນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຓ຺ຫ ປາປິມ, ຕ຺ວໍ ຕາວ ເອໂກ ຕິຏ຺ຐ, ຕາທິສານໍ ມາຣານໍ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ມມ ສທ຺ຘໍ ຈາເລຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ, ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕສທ຺ຘາ ນາມ ຖິຣາ ສິລາປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕສິເນຣຸ ວິຍ ອຈລາ ໂຫຕິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ. ໂສ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ເອວຣູປໍ ສທ຺ຘໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

ມູລຊາຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ມຄ຺ຄມູລສ຺ສ ສຎ຺ຊາຕຕ຺ຕາ ເຕນ ມຄ຺ຄມູເລນ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ທຬ຺ຫາຕິ ຖິຣາ. ອສໍຫາຣິຍາຕິ ສຸນິຂາຕອິນ຺ທຂີໂລ ວິຍ ເກນຈິ ຈາເລຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ. ຕສ຺ເສຕໍ ກລ຺ລໍ ວຈນາຍາຕິ ຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕເມຕໍ ວຕ຺ຕຸໍ. ກິນ຺ຕິ? ‘‘ຠຄວໂຕມ຺ຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ໂອຣໂສ’’ຕິ ເອວມາທິ. ໂສ ຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣິຍຠູມິຍໍ ຊາໂຕຕິ ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ. ອຸເຣ ວສິຕ຺ວາ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຘມ຺ມໂຆສວເສນ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ໂອຣໂສ ມຸຂໂຕ ຊາໂຕ. ອຣິຍຘມ຺ມໂຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ອຣິຍຘມ຺ເມນ ຈ ນິມ຺ມິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໂຊ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ. ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມທາຍຊ຺ຊໍ ອຣຫຕີຕິ ຘມ຺ມທາຍາໂທ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູຕິ ຍເທຕໍ ‘‘ຠຄວໂຕມ຺ຫິ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມໂຊ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ອິທານິສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຫຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຘມ຺ມກາໂຍ ອິຕິປີ’’ຕິ ກສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ‘‘ຘມ຺ມກາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ? ຕຖາຄໂຕ ຫິ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຫທເຍນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາຈາຍ ອຠິນີຫຣິ. ເຕນສ຺ສ ກາໂຍ ຘມ຺ມມຍຕ຺ຕາ ຘມ຺ໂມວ. ອິຕິ ຘມ຺ໂມ ກາໂຍ ອສ຺ສາຕິ ຘມ຺ມກາໂຍ. ຘມ຺ມກາຍຕ຺ຕາ ເອວ ພ຺ຣຫ຺ມກາໂຍ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ເສຏ຺ຐຕ຺ເຖນ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຘມ຺ມຠູໂຕຕິ ຘມ຺ມສຠາໂວ. ຘມ຺ມຠູຕຕ຺ຕາ ເອວ ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ.

໑໑໙. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠຄວາ ເສຏ຺ຐຈ຺ເຉທກວາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອປເຣນປິ ນເຍນ ເສຏ຺ຐຈ຺ເຉທກວາທເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ວາເສຏ຺ຐ, ສມໂຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກຖາ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ. ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອິຕ຺ຖຠາວໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕຘ ໂຫນ຺ຕິ ມໂນມຍາຕິ ເຕ ອິຘ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານາປິ ໂອປປາຕິກາ ຫຸຕ຺ວາ ມເນເນວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ມໂນມຍາ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ວິຍ ອິຘາປິ ເນສໍ ປີຕິເຍວ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ປີຕິຠກ຺ຂາ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ສຍໍປຠາທີນິປິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ.

ຣສປຖວິປາຕຸຠາວວຓ຺ຓນາ

໑໒໐. ເອໂກທກີຠູຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ເອໂກທກເມວ ຠູຕໍ. ອນ຺ຘກາໂຣຕິ ຕໂມ. ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣເຓນ ອນ຺ຘຠາວກຣຓໍ ພຫລຕມໍ. ສມຕນີຕິ ປຕິຏ຺ຐຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ປຕ຺ຖຣິ. ປຍໂສ ຕຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຕຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຣສ຺ສ. ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາຕິ ວຓ຺ເຓນ ສມ຺ປນ຺ນາ. ກຓິກາຣປຸປ຺ຜສທິໂສ ຫິສ຺ສາ ວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ. ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນາຕິ ຄນ຺ເຘນ ສມ຺ປນ຺ນາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘໍ ວາຍຕິ. ຣສສມ຺ປນ຺ນາຕິ ຣເສນ ສມ຺ປນ຺ນາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕທິພ຺ໂພຊາ ວິຍ ໂຫຕິ. ຂຸທ຺ທມຘຸນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຫິ ກຕມຘຸໍ. ອເນຬກນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທສໍ ມກ຺ຂິກຓ຺ຑກວິຣຫິຕໍ. ໂລລຊາຕິໂກຕິ ໂລລສຠາໂວ. ອຕີຕານນ຺ຕເຣປິ ກປ຺ເປ ໂລໂລເຍວ. ອມ຺ໂຠຕິ ອຈ຺ຉຣິຍຊາໂຕ ອາຫ. ກິເມວິທໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ວຓ຺ໂຓປິສ຺ສາ ມນາໂປ ຄນ຺ໂຘປິ, ຣໂສ ປນສ຺ສາ ກີທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນໂລໂຠ, ໂສ ຣສປຖວິໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ສາຍິ, ອງ຺ຄຸລິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ຐເປສິ.

ອຈ຺ຉາເທສີຕິ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ຐປິຕມຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ຣສຫຣຓີສຫສ຺ສານິ ຜຣິຕ຺ວາ ມນາປາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຓ຺ຫາ ຈສ຺ສ ໂອກ຺ກມີຕິ ຕຕ຺ຖ ຈສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທິປາຕຸຠາວວຓ຺ຓນາ

໑໒໑. ອາລຸປ຺ປກາຣກໍ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ອາໂລປໍ ກຕ຺ວາ ປິຓ຺ເຑ ປິຓ຺ເຑ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍາຕິ ຈນ຺ທິມາ ຈ ສູຣິໂຍ ຈ. ປາຕຸຣເຫສຸນ຺ຕິ ປາຕຸຠວິໍສຸ.

ໂກ ປນ ເຕສໍ ປຐມໍ ປາຕຸຠວິ, ໂກ ກສ຺ມິໍ ວສຕິ, ກສ຺ສ ກິໍ ປມາຓໍ, ໂກ ອຸປຣິ, ໂກ ສີຆໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກຕິ ເນສໍ ວີຖິໂຍ, ກຖໍ ຈຣນ຺ຕິ, ກິຕ຺ຕເກ ຐາເນ ອາໂລກໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ? ອຸໂຠ ເອກໂຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ສູຣິໂຍ ປຐມຕຣໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ສຍໍປຠາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ອນ຺ຘກາໂຣ ອໂຫສິ. ເຕ ຠີຕຕສິຕາ ‘‘ຠທ຺ທກໍ ວຕສ຺ສ ສເຈ ອາໂລໂກ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ຕໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ສູຣຠາວໍ ຊນຍມານໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ອຸຏ຺ຐຫິ. ເຕເນວສ຺ສ ສູຣິໂຍຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ທິວສໍ ອາໂລກໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ປຸນ ອນ຺ຘກາໂຣ ອໂຫສິ. ເຕ ‘‘ຠທ຺ທກໍ ວຕສ຺ສ ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ຉນ຺ທໍ ຎຕ຺ວາວ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອຸຏ຺ຐຫິ. ເຕເນວສ຺ສ ຈນ຺ໂທຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ.

ເຕສຸ ຈນ຺ໂທ ອນ຺ໂຕມຓິວິມາເນ ວສຕິ. ຕໍ ພຫິ ຣຊເຕນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ສີຕລເມວ ອໂຫສິ. ສູຣິໂຍ ອນ຺ໂຕກນກວິມາເນ ວສຕິ. ຕໍ ພາຫິຣໍ ຜລິກປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຠຍມ຺ປິ ອຸຓ຺ຫເມວ.

ປມາຓໂຕ ຈນ຺ໂທ ອຸຊຸກໍ ເອກູນປຎ຺ຎາສໂຍຊໂນ. ປຣິມຓ຺ຑລໂຕ ຕີຫິ ໂຍຊເນຫິ ອູນທິຍຑ຺ຒສຕໂຍຊໂນ. ສູຣິໂຍ ອຸຊຸກໍ ປຎ຺ຎາສໂຍຊໂນ, ປຣິມຓ຺ຑລໂຕ ທິຍຑ຺ຒສຕໂຍຊໂນ.

ຈນ຺ໂທ ເຫຏ຺ຐາ, ສູຣິໂຍ ອຸປຣິ, ອນ຺ຕຣາ ເນສໍ ໂຍຊນໍ ໂຫຕິ. ຈນ຺ທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ຕໂຕ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸປຣິມນ຺ຕໂຕ ໂຍຊນສຕໍ ໂຫຕິ.

ຈນ຺ໂທ ອຸຊຸກໍ ສຓິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕິຣິຍໍ ສີຆໍ. ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕຕາຣກາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈນ຺ໂທ ເຘນຸ ວິຍ ວຈ຺ຉໍ ຕໍ ຕໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ. ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຐານໍ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ. ສູຣິຍສ຺ສ ອຸຊຸກໍ ຄມນໍ ສີຆໍ, ຕິຣິຍໍ ຄມນໍ ທນ຺ຘໍ. ໂສ ກາຬປກ຺ຂອຸໂປສຖໂຕ ປາຏິປທທິວເສ ໂຍຊນານໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ໂອຫາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຈນ຺ໂທ ເລຂາ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ປກ຺ຂສ຺ສ ທຸຕິຍາຍ ສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາວ ອຸໂປສຖທິວສາ ສຕສຫສ຺ສໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ໂອຫາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຈນ຺ໂທ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖທິວເສ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ປຸນ ປາຏິປທທິວເສ ໂຍຊນານໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ຘາວິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ທຸຕິຍາຍ ສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາວ ອຸໂປສຖທິວສາ ສຕສຫສ຺ສໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ຘາວິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖ ຈນ຺ໂທ ອນຸກ຺ກເມນ ຫາຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖທິວເສ ສພ຺ພໂສ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຈນ຺ທໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ສູຣິໂຍ ອຸປຣິ ໂຫຕິ. ມຫຕິຍາ ປາຕິຍາ ຂຸທ຺ທກຠາຊນໍ ວິຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ປິຘີຍຕິ. ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ເຄຫຈ຺ຉາຍາ ວິຍ ຈນ຺ທສ຺ສ ຉາຍາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ໂສ ຉາຍາຍ ອປຎ຺ຎາຍມານາຍ ທູເຣ ຐິຕານໍ ທິວາ ປທີໂປ ວິຍ ສຍມ຺ປິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ກຕິ ເນສໍ ວີຖິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຊວີຖິ, ນາຄວີຖິ, ໂຄວີຖີຕິ ຕິສ຺ໂສ ວີຖິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຊານໍ ອຸທກໍ ປຏິກູລໍ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖິນາຄານໍ ມນາປໍ. ຄຸນ຺ນໍ ສີຕຸຓ຺ຫສມຕາຍ ຜາສຸ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ກາລໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ອຊວີຖິໍ ອາຣຸຫນ຺ຕິ, ຕທາ ເທໂວ ເອກພິນ຺ທຸມ຺ປິ ນ ວສ຺ສຕິ. ຍທາ ນາຄວີຖິໍ ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ຕທາ ຠິນ຺ນໍ ວິຍ ນຠໍ ປຄ຺ຆຣຕິ. ຍທາ ໂຄວີຖິໍ ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ຕທາ ອຸຕຸສມຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ຉມາເສ ສິເນຣຸໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ຉມາເສ ອນ຺ໂຕ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ອາສາຬ຺ຫມາເສ ສິເນຣຸສມີເປນ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປເຣ ທ຺ເວ ມາເສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ວິຈຣນ຺ຕາ ປຐມກຕ຺ຕິກມາເສ ມຊ຺ເຌນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຈກ຺ກວາຬາຠິມຸຂາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຍ ມາເສ ຈກ຺ກວາຬສມີເປນ ຈຣິຕ຺ວາ ປຸນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຣມາເສ ມຊ຺ເຌນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ທ຺ເວ ມາເສ ສິເນຣຸຠິມຸຂາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ອາສາຬ຺ເຫ ສິເນຣຸສມີເປນ ຈຣນ຺ຕິ.

ກິຕ຺ຕເກ ຐາເນ ອາໂລກໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ? ເອກປ຺ປຫາເຣນ ຕີສຸ ທີເປສຸ ອາໂລກໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ກຖໍ? ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ທີເປ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນກາໂລ ປຸພ຺ພວິເທເຫ ມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກ ໂຫຕິ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ອຕ຺ຖງ຺ຄມນກາໂລ, ອປຣໂຄຍາເນ ມຊ຺ຌິມຍາໂມ. ປຸພ຺ພວິເທຫມ຺ຫິ ອຸຄ຺ຄມນກາໂລ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກ, ອປຣໂຄຍາເນ ອຕ຺ຖງ຺ຄມນກາໂລ, ອິຘ ມຊ຺ຌິມຍາໂມ. ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ອຸຄ຺ຄມນກາໂລ ອປຣໂຄຍາເນ ມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກ, ອິຘ ອຕ຺ຖງ຺ຄມນກາໂລ, ປຸພ຺ພວິເທເຫ ມຊ຺ຌິມຍາໂມ. ອປຣໂຄຍານທີເປ ອຸຄ຺ຄມນກາໂລ ອິຘ ມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກ, ປຸພ຺ພວິເທເຫ ອຕ຺ຖງ຺ຄມນກາໂລ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ມຊ຺ຌິມຍາໂມຕິ.

ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຕາຣກຣູປານີຕິ ກຕ຺ຕິກາທິນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ເຈວ ເສສຕາຣກຣູປານິ ຈ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາຕິ ຕໂຕ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນໂຕ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ຣຕ຺ຕິ, ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໂຕ ຍາວ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນາ ທິວາຕິ ເອວໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ອຖ ປຎ຺ຈທສ ຣຕ຺ຕິໂຍ ອຑ຺ຒມາໂສ, ທ຺ເວ ອຑ຺ຒມາສາ ມາໂສຕິ ເອວໍ ມາສຑ຺ຒມາສາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ອຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາສາ ອຸຕຸ, ຕໂຍ ອຸຕູ ສໍວຈ຺ຉໂຣຕິ ເອວໍ ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ.

໑໒໒. ວຓ຺ຓເວວຓ຺ຓຕາ ຈາຕິ ວຓ຺ຓສ຺ສ ວິວຓ຺ຓຠາໂວ. ເຕສໍ ວຓ຺ຓາຕິມານປຈ຺ຈຍາຕິ ເຕສໍ ວຓ຺ຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນອຕິມານປຈ຺ຈຍາ. ມານາຕິມານຊາຕິການນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຕິມານສຠາວານໍ. ຣສາຍ ປຖວິຍາຕິ ສມ຺ປນ຺ນຣສຕ຺ຕາ ຣສາຕິ ລທ຺ຘນາມາຍ ປຖວິຍາ. ອນຸຕ຺ຖຸນິໍສູຕິ ອນຸຠາສິໍສຸ. ອໂຫ ຣສນ຺ຕິ ອໂຫ ອມ຺ຫາກໍ ມຘຸຣຣສໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ. ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ອກ຺ຂຣນ຺ຕິ ໂລກຸປ຺ປຕ຺ຕິວໍສກຖໍ. ອນຸສຣນ຺ຕີຕິ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ຠູມິປປ຺ປຏກປາຕຸຠາວາທິວຓ຺ຓນາ

໑໒໓. ເອວເມວ ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ເອທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫິ, ອນ຺ໂຕວາປິຍໍ ອຸທເກ ຉິນ຺ເນ ສຸກ຺ຂກລລປຏລໍ ວິຍ ຈ ອຸຏ຺ຐຫິ.

໑໒໔. ປທາລຕາຕິ ເອກາ ມຘຸຣຣສາ ຠທ຺ທາລຕາ. ກລມ຺ພຸກາຕິ ນາຬິກາ. ອຫຸ ວຕ ໂນຕິ ມຘຸຣຣສາ ວຕ ໂນ ປທາລຕາ ອໂຫສິ. ອຫາຍິ ວຕ ໂນຕິ ສາ ໂນ ເອຕຣຫິ ອນ຺ຕຣຫິຕາຕິ.

໑໒໕. ອກຏ຺ຐປາໂກຕິ ອກຏ຺ເຐເຍວ ຠູມິຠາເຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ອກໂຓຕິ ນິກ຺ກຸຓ຺ຑໂກ. ອຖຸໂສຕິ ນິຕ຺ຖຸໂສ. ສຸຄນ຺ໂຘຕິ ທິພ຺ພຄນ຺ຘໍ ວາຍຕິ. ຕຓ຺ຑຸລປ຺ຜໂລຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຓ຺ຑຣໍ ຕຓ຺ຑຸລເມວ ຜລຕິ. ປກ຺ກໍ ປຏິວິຣູຬ຺ຫນ຺ຕິ ສາຍໍ ຄຫິຕຏ຺ຐານໍ ປາໂຕ ປກ຺ກໍ ໂຫຕິ, ປຸນ ວິຣູຬ຺ຫໍ ປຏິປາກຕິກເມວ ຄຫິຕຏ຺ຐານໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ນາປທານໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອລາຍິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອນູນເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ອິຕ຺ຖິປຸຣິສລິງ຺ຄາທິປາຕຸຠາວວຓ຺ຓນາ

໑໒໖. ອິຕ຺ຖິຍາ ຈາຕິ ຍາ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສກາເລ ອິຕ຺ຖີ, ຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠວຕິ, ປຸພ຺ເພ ປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ. ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ຫິ ປຸຣິສຕ຺ຕຠາວໍ ລຠນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຸຣິສຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍ ຘມ຺ເມ ປູເຣຕ຺ວາ ລຠຕິ. ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕຠາວໍ ລຠນ຺ໂຕ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ລຠຕິ. ຕທາ ປນ ປກຕິຍາ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ, ປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕນ຺ຕິ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ. ປຣິຬາໂຫຕິ ຣາຄປຣິຬາໂຫ. ເສຏ຺ຐິນ຺ຕິ ຉາຣິກໍ. ນິພ຺ພຸຍ຺ຫມານາຍາຕິ ນິຍ຺ຍມານາຍ.

໑໒໗. ອຘມ຺ມສມ຺ມຕນ຺ຕິ ຕໍ ປໍສຸຂິປນາທິ ອຘມ຺ໂມຕິ ສມ຺ມຕໍ. ຕເທຕຣຫິ ຘມ຺ມສມ຺ມຕນ຺ຕິ ຕໍ ອິທານິ ຘມ຺ໂມຕິ ສມ຺ມຕໍ, ຘມ຺ໂມຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ເອກຈ຺ເຈສຸ ຊານປເທສຸ ກລຫໍ ກຸຣຸມານາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ກເຖສິ? ຍາ ໂຄມຍປິຓ຺ຑມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາລຕ຺ຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປາຕພ຺ຍຕນ຺ຕິ ເສວິຕພ຺ພຕໍ. ສນ຺ນິຘິກາຣກນ຺ຕິ ສນ຺ນິຘິໍ ກຕ຺ວາ. ອປທານໍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖາຕິ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອູນເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ສຓ຺ຑສຓ຺ຑາຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຐາເນ ກລາປພນ຺ຘາ ວິຍ ຄຸມ຺ພຄຸມ຺ພາ ຫຸຕ຺ວາ.

໑໒໘. ມຣິຍາທໍ ຐເປຍ຺ຍາມາຕິ ສີມໍ ຐເປຍ຺ຍາມ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ຫິ ນາມ. ປາຓິນາ ປຫຣິໍສູຕິ ຕໂຍ ວາເຣ ວຈນໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປາຓິນາ ປຫຣິໍສຸ. ຕທຄ຺ເຄ ໂຂຕິ ຕໍ ອຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ.

ມຫາສມ຺ມຕຣາຊວຓ຺ຓນາ

໑໓໐. ຂີຍິຕພ຺ພໍ ຂີເຍຍ຺ຍາຕິ ປກາເສຕພ຺ພໍ ປກາເສຍ຺ຍ ຂິປິຕພ຺ພໍ ຂິເປຍ຺ຍ, ຫາເຣຕພ຺ພໍ ຫາເຣຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ເນສໍ ສຕ຺ໂຕຕິ ໂຍ ເຕສໍ ສຕ຺ໂຕ. ໂກ ປນ ໂສຕິ? ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ສາລີນໍ ຠາຄໍ ອນຸປທສ຺ສາມາຕິ ມຍໍ ເອເກກສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໂຕ ອມ຺ພຓມ຺ພຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ສາລິຠາຄໍ ທສ຺ສາມ, ຕຍາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐາຕິ.

໑໓໑. ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຂຕ຺ຕິໂຍ ຂຕ຺ຕິໂຍຕ຺ເວວ ທຸຕິຍໍ ອກ຺ຂຣນ຺ຕິ ນ ເກວລໍ ອກ຺ຂຣເມວ, ເຕ ປນສ຺ສ ເຂຕ຺ຕສາມິໂນ ຕີຫິ ສງ຺ເຂຫິ ອຠິເສກມ຺ປິ ອກໍສຸ. ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ສຸເຂຕິ ປິເນຕິ. ອຄ຺ຄຎ຺ເຎນາຕິ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ຎາເຕນ, ອຄ຺ເຄ ວາ ຎາເຕນ ໂລກຸປ຺ປຕ຺ຕິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອໂຫສີຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຓ຺ຑລາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໒. ວີຕງ຺ຄາຣາ ວີຕຘູມາຕິ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພາຠາວໂຕ ວິຄຕຘູມງ຺ຄາຣາ. ປນ຺ນມຸສລາຕິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປຈິຕພ຺ພາຠາວໂຕ ປຕິຕມຸສລາ. ຆາສເມສມານາຕິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍວເສນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ຕາ. ຕເມນໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາຕິ ເຕ ເອເຕ ມນຸສ຺ສາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ອນຠິສມ຺ຠຸຓມານາຕິ ອສຫມານາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ. ຄນ຺ເຖ ກໂຣນ຺ຕາຕິ ຕໂຍ ເວເທ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕາ ເຈວ ວາເຈນ຺ຕາ ຈ. ອຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວສນ຺ຕິ, ‘‘ອຈ຺ເຉນ຺ຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ເອເສວຕ຺ໂຖ. ຫີນສມ຺ມຕນ຺ຕິ ‘‘ມນ຺ເຕ ຘາເຣນ຺ຕິ ມນ຺ເຕ ວາເຈນ຺ຕີ’’ຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອິທໍ ເຕນ ສມເຍນ ຫີນສມ຺ມຕໍ. ຕເທຕຣຫິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມຕນ຺ຕິ ຕໍ ອິທານິ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ມນ຺ເຕ ຘາເຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕເກ ມນ຺ເຕ ວາເຈນ຺ຕີ’’ຕິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມຕໍ ຊາຕໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຓ຺ຑລສ຺ສາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຓສ຺ສ.

໑໓໓. ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍາຕິ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ. ວິສຸກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊສຸນ຺ຕິ ໂຄຣກ຺ຂ ວາຓິຊກມ຺ມາທິເກ ວິສ຺ສຸເຕ ອຸຄ຺ຄເຕ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊສຸໍ.

໑໓໔. ສຸທ຺ທາ ສຸທ຺ທາຕິ ເຕນ ລຸທ຺ທາຈາຣກມ຺ມຂຸທ຺ທາຈາຣກມ຺ມຸນາ ສຸທ຺ທໍ ສຸທ຺ທໍ ລຫຸໍ ລຫຸໍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວິນສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຫຸ ໂຂຕິ ໂຫຕິ ໂຂ.

໑໓໕. ສກໍ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫມາໂນຕິ ນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາປນມຕ຺ເຕນ ສຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຂຕ຺ຕິຍຘມ຺ມໍ ນິນ຺ທມາໂນ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ຈຕູຫິ ມຓ຺ຑເລຫີ’’ຕິ ອິມິນາ ອິມໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສມຓມຓ຺ຑລໍ ນາມ ວິສຸໍ ນຕ຺ຖິ, ຍສ຺ມາ ປນ ນ ສກ຺ກາ ຊາຕິຍາ ສຸຊ຺ຌິຕຸໍ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວິສຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ມຓ຺ຑເລຫິ ສມຓມຓ຺ຑລສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອິມານິ ມຓ຺ຑລານິ ສມຓມຓ຺ຑລໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕານິ ຈ ຘມ຺ເມເນວ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ສມຓມຓ຺ຑລຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘິໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ.

ທຸຈ຺ຈຣິຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໓໖. ອິທານິ ຍຖາຊາຕິຍາ ນ ສກ຺ກາ ສຸຊ຺ຌິຕຸໍ, ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາວ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຂຕ຺ຕິໂຍປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານເຫຕູຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວເສນ ສມາທິນ຺ນກມ຺ມເຫຕຸ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສ຺ສ ວາ ສມາທານເຫຕຸ.

໑໓໗. ທ຺ວຍກາຣີຕິ ກາເລນ ກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ກາເລນ ອກຸສລນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸຠຍກາຣີ. ສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ໂຫຕີຕິ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸຠຍວິປາກທານຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຍນ ປນ ອກຸສລໍ ພຫຸໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ກຸສລໍ ມນ຺ທໍ, ໂສ ຕໍ ກຸສລໍ ນິສ຺ສາຍ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອຖ ນໍ ອກຸສລກມ຺ມໍ ກາຓມ຺ປິ ກໂຣຕິ ຂຸຊ຺ຊມ຺ປິ ປີຐສປ຺ປິມ຺ປິ. ໂສ ຣຊ຺ຊສ຺ສ ວາ ອນຣໂຫ ໂຫຕິ, ອຠິສິຕ຺ຕກາເລ ວາ ເອວໍຠູໂຕ ໂຠເຄ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອປຣສ຺ສ ມຣຓກາເລ ທ຺ເວ ພລວມລ຺ລາ ວິຍ ເຕ ທ຺ເວປິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອກຸສລໍ ພລວຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ກຸສລໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປຕິ. ກຸສລກມ຺ມມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິເວທນີຍໍ ໂຫຕິ. ຕເມນໍ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ ມງ຺ຄລອສ຺ສໍ ວາ ມງ຺ຄລອຸສຠໍ ວາ. ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ໂພຘິປກ຺ຂິຍຠາວນາວຓ຺ຓນາ

໑໓໘. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານນ຺ຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ອາທິໂກຏ຺ຐາສວເສນ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ, ປຏິປາຏິຍາ ປນ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ. ຠາວນມນ຺ວາຍາຕິ ຠາວນໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ, ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຓ຺ເຓ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຏິວິທ຺ຘຈຕຸສຈ຺ຈໍ ຂີຓາສວເມວ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ເສຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

໑໔໐. ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ໂລກສມ຺ມຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນປິ ວຈນທສ຺ສນານຸສາເຣນ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິເມສຎ຺ຫິ ວາເສຏ຺ຐ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານນ຺ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸນາເປສາ’’ຕິອາທິ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ອິຕິ ຠຄວາ ເອຕ຺ຕເກນ ອິມິນາ ກຖາມຄ຺ເຄນ ເສຏ຺ຐຈ຺ເຉທກວາທເມວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ອຕ຺ຕມນາ ວາເສຏ຺ຐຠາຣທ຺ວາຊາຕິ ວາເສຏ຺ຐຠາຣທ຺ວາຊ ສາມເຓຣາປິ ຫິ ສກມນາ ຕຸຏ຺ຐມນາ ‘‘ສາຘຸ, ສາຘູ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິໍສຸ. ອິທເມວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕາ ອນຸມຊ຺ຊນ຺ຕາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສມ຺ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ສາຣິປຸຕ຺ຕສີຫນາທວຓ຺ຓນາ

໑໔໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສມ຺ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ນາຬນ຺ທາຍນ຺ຕິ ນາຬນ຺ທາຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ, ຕໍ ນຄຣໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ. ປາວາຣິກມ຺ພວເນຕິ ທຸສ຺ສປາວາຣິກເສຏ຺ຐິໂນ ອມ຺ພວເນ. ຕໍ ກິຣ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ປສນ຺ໂນ ຕສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ກຸຏິເລຓມຓ຺ຑປາທິປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຠຄວໂຕ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເຕສິ. ໂສ ວິຫາໂຣ ຊີວກມ຺ພວນໍ ວິຍ ‘‘ປາວາຣິກມ຺ພວນ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ປາວາຣິກມ຺ພວເນ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕີ’’ຕິ. ກສ຺ມາ ເອວໍ ອໂວຈ? ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂສມນສ຺ສປເວທນຕ຺ຖໍ.

ຕຕ຺ຣາຍມນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ເຖໂຣ ກິຣ ຕໍທິວສໍ ກາລສ຺ເສວ ສຣີຣປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ສຸນິວຕ຺ຖນິວາສໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປາສາທິເກຫິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີຫິ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປສາທໍ ອາວຫນ຺ໂຕ ນາຬນ຺ທວາສີນໍ ຫິຕສຸຂມນຸພ຺ຣູຫຍນ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກນ຺ເຕວາສິເກສຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕສຸ ທິວາຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸທກຕຸມ຺ພໂຕ ອຸທເກນ ຫຕ຺ຖປາເທ ສີຕເລ ກຕ຺ວາ ຕິສນ຺ຘິປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິ.

ໂສ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕຸມາຣທ຺ໂຘ. ອຖສ຺ສ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ສີລໍ ອາປາຖມາຄຕໍ. ຕໂຕ ປຏິປາຏິຍາວ ສມາຘິ ປຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ປຐມໍ ຌານໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ມໂນມຍິທ຺ຘິຎາຓໍ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ…ເປ… ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິກສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍສ຺ສ ອຸປຣິ ອໂນມທສ຺ສີພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາທມູເລ ກຕໍ ອຠິນີຫາຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຍາວ ນິສິນ຺ນປລ຺ລງ຺ກາ ຄຸຓາ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣມາໂນ ຄຸຓານໍ ປມາຓໍ ວາ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ວາ ທຏ຺ຐຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຕາວ ປເທສຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ຄຸຓານໍ ປມາຓໍ ວາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ວາ ນຕ຺ຖິ. ອຫໍ ປນ ຍໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິໂຕ, ກີທິສາ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ຄຸຓາ’’ຕິ ທສພລສ຺ສ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສ ຠຄວໂຕ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ, ສມາຘິໍ ປຎ຺ຎໍ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ນິສ຺ສາຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ນິສ຺ສາຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາເທ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍວໍເສ ນິສ຺ສາຍ ທສພລສ຺ສ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕຸມາຣທ຺ໂຘ.

ຕຖາ ປຎ຺ຈ ປຘານິຍງ຺ຄານິ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍສມ຺ມາສມາຘິໍ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ປຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓິຍາ ຘາຕຸໂຍ, ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນານິ, ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິຍາ ປຎ຺ຎາ, ຉ ສາຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ, ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ, ຉ ຄາຣເວ, ຉ ນິສ຺ສຣຓິຍາ ຘາຕຸໂຍ, ຉ ສຕຕວິຫາເຣ, ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ, ຉ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ປຎ຺ຎາ, ຉ ອຠິຎ຺ຎາ, ຉ ອສາຘາຣຓຎາຓານິ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ, ສຕ຺ຕ ອຣິຍຘນານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ, ສຕ຺ຕ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ, ສຕ຺ຕ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນິ, ສຕ຺ຕ ປຎ຺ຎາ, ສຕ຺ຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍປຸຄ຺ຄເລ, ສຕ຺ຕ ຂີຓາສວພລານິ, ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຎາປຏິລາຠເຫຕູ, ອຏ຺ຐ ສມ຺ມຕ຺ຕານິ, ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາຕິກ຺ກເມ, ອຏ຺ຐ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນິ, ອຏ຺ຐ ອກ຺ຂຓເທສນາ, ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ, ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ, ນວ ໂຍນິໂສມນສິກາຣມູລເກ ຘມ຺ເມ, ນວ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄານິ, ນວ ສຕ຺ຕາວາສເທສນາ, ນວ ອາຆາຕປ຺ປຏິວິນເຍ, ນວ ປຎ຺ຎາ, ນວ ນານຕ຺ຕານິ, ນວ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາເຣ, ທສ ນາຖກຣເຓ ຘມ຺ເມ, ທສ ກສິຓາຍຕນານິ, ທສ ກຸສລກມ຺ມປເຖ, ທສ ຕຖາຄຕພລານິ, ທສ ສມ຺ມຕ຺ຕານິ, ທສ ອຣິຍວາເສ, ທສ ອເສກ຺ຂຘມ຺ເມ, ເອກາທສ ເມຕ຺ຕານິສໍເສ, ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມຈກ຺ກາກາເຣ, ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ, ຈຸທ຺ທສ ພຸທ຺ຘຎາຓານິ, ປຎ຺ຈທສ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິເຍ ຘມ຺ເມ, ໂສຬສວິຘໍ ອານາປານສ຺ສຕິໍ, ອຏ຺ຐາຣສ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມ, ເອກູນວີສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ, ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ຎາຓວຕ຺ຖູນິ, ປໂຣປຓ຺ຓາສ ກຸສລຘມ຺ເມ, ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓວຕ຺ຖູນິ, ຈຕຸວີສຕິໂກຏິສຕສຫສ຺ສສມາປຕ຺ຕິສຎ຺ຈຣມຫາວຊິຣຎາຓໍ ນິສ຺ສາຍ ທສພລສ຺ສ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ອາຣຠິ.

ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ອຸປຣິ ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ໂສຬສ ອປຣມ຺ປຣິຍຘມ຺ມາ, ເຕປິ ນິສ຺ສາຍ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ອາຣຠິ. ໂສ ‘‘ກຸສລປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖາ, ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິຍໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ອາເທສນາວິຘາສຸ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິຍໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ປຘາເນ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ປຏິປທາສຸ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ຠສ຺ສສມາຈາເຣ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ປຸຣິສສີລສມາຈາເຣ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ອນຸສາສນີວິຘາສຸ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ປຣປຸຄ຺ຄລວິມຸຕ຺ຕິຎາເຓ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ສສ຺ສຕວາເທສຸ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາເຓ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ອິທ຺ຘິວິເຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ ເອວໍ ທສພລສ຺ສ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຄຸຓານໍ ເນວ ອນ຺ຕໍ, ນ ປມາຓໍ ປສ຺ສິ. ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນປິ ຕາວ ຄຸຓານໍ ອນ຺ຕໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ນາທ຺ທສ, ຠຄວໂຕ ຄຸຓານໍ ກິໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ? ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຫິ ປຎ຺ຎາ ມຫຕີ ຎາຓໍ ວິສທໍ, ໂສ ໂສ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ມຫນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທຫຕິ. ໂລກິຍມຫາຊໂນ ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາປິ ຂິປິຕ຺ວາປິ ‘‘ນໂມ ພຸທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປນິສ຺ສເຍ ຐຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ສພ຺ພໂລກິຍມຫາຊນໂຕ ເອໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ມຫນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທຫຕິ. ໂສຕາປນ຺ນານໍ ສຕໂຕປິ ສຫສ຺ສໂຕປິ ເອໂກ ສກທາຄາມີ. ສກທາຄາມີນໍ ສຕໂຕປິ ສຫສ຺ສໂຕປິ ເອໂກ ອນາຄາມີ. ອນາຄາມີນໍ ສຕໂຕປິ ສຫສ຺ສໂຕປິ ເອໂກ ອຣຫາ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ມຫນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທຫຕິ. ອວເສສອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສີຕິ ມຫາເຖຣາ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ມຫນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ. ອສີຕິມຫາເຖເຣຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາເຖຣາ. ຈຕູຫິ ມຫາເຖເຣຫິ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ. ເຕສຸປິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໂຕປິ ເອໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ມຫນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທຫຕິ. ສເຈ ປນ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ເຓນ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ຓໍ ປຫຣິຍມານາ ນິສິນ຺ນາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍຸໍ, ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິປິ ເອໂກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘວ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ມຫນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທຫຕິ.

ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ມຫາຊໂນ ‘‘ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕາໂນ’’ຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ ໂຍຕ຺ຕານິ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ພ຺ຍາມປ຺ປມາຓໍ ໂຍຕ຺ຕໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ໂກຈິ ທ຺ເວ ພ຺ຍາມໍ, ໂກຈິ ທສພ຺ຍາມໍ, ໂກຈິ ວີສຕິພ຺ຍາມໍ, ໂກຈິ ຕິໍສພ຺ຍາມໍ, ໂກຈິ ຈຕ຺ຕາລີສພ຺ຍາມໍ, ໂກຈິ ປຎ຺ຎາສພ຺ຍາມໍ, ໂກຈິ ສຕພ຺ຍາມໍ, ໂກຈິ ສຫສ຺ສພ຺ຍາມໍ, ໂກຈິ ຈຕຸຣາສີຕິພ຺ຍາມສຫສ຺ສໍ. ເຕ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ, ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ອຸຄ຺ຄຕປພ຺ພຕາທິມ຺ຫິ ວາ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຍຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຍສ຺ສ ໂຍຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາມມຕ຺ຕໍ, ໂສ ພ຺ຍາມມຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ອຸທກໍ ຊານາຕິ…ເປ… ຍສ຺ສ ຈຕຸຣາສີຕິພ຺ຍາມສຫສ຺ສໍ, ໂສ ຈຕຸຣາສີຕິພ຺ຍາມສຫສ຺ສຏ຺ຐາເນເຍວ ອຸທກໍ ຊານາຕິ. ປຣໂຕ ອຸທກໍ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ມຫາສມຸທ຺ເທ ປນ ນ ຕຕ຺ຕກໍເຍວ ອຸທກໍ, ອຖ ໂຂ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ. ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ຄມ຺ຠີໂຣ ຫິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ເອວເມວ ເອກພ຺ຍາມໂຍຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນວພ຺ຍາມໂຍຕ຺ເຕນ ຎາຕອຸທກໍ ວິຍ ໂລກິຍມຫາຊເນນ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸຓາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທສພ຺ຍາມໂຍຕ຺ເຕນ ທສພ຺ຍາມຏ຺ຐາເນ ຎາຕອຸທກໍ ວິຍ ໂສຕາປນ຺ເນນ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸຓາ. ວີສຕິພ຺ຍາມໂຍຕ຺ເຕນ ວີສຕິພ຺ຍາມຏ຺ຐາເນ ຎາຕອຸທກໍ ວິຍ ສກທາຄາມິນາ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸຓາ. ຕິໍສພ຺ຍາມໂຍຕ຺ເຕນ ຕິໍສພ຺ຍາມຏ຺ຐາເນ ຎາຕອຸທກໍ ວິຍ ອນາຄາມິນາ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸຓາ. ຈຕ຺ຕາລີສພ຺ຍາມໂຍຕ຺ເຕນ ຈຕ຺ຕາລີສພ຺ຍາມຏ຺ຐາເນ ຎາຕອຸທກໍ ວິຍ ອຣຫຕາ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸຓາ. ປຎ຺ຎາສພ຺ຍາມໂຍຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຎາສພ຺ຍາມຏ຺ຐາເນ ຎາຕອຸທກໍ ວິຍ ອສີຕິມຫາເຖເຣຫິ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸຓາ. ສຕພ຺ຍາມໂຍຕ຺ເຕນ ສຕພ຺ຍາມຏ຺ຐາເນ ຎາຕອຸທກໍ ວິຍ ຈຕູຫິ ມຫາເຖເຣຫິ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸຓາ. ສຫສ຺ສພ຺ຍາມໂຍຕ຺ເຕນ ສຫສ຺ສພ຺ຍາມຏ຺ຐາເນ ຎາຕອຸທກໍ ວິຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣນ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸຓາ. ຈຕຸຣາສີຕິພ຺ຍາມສຫສ຺ສໂຍຕ຺ເຕນ ຈຕຸຣາສີຕິພ຺ຍາມສຫສ຺ສຏ຺ຐາເນ ຎາຕອຸທກໍ ວິຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸຓາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ນາມ ນ ເອຕ຺ຕກໍເຍວ, ອນນ຺ຕມປຣິມາຓນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມນ຺ວເຍນ ອນ຺ວຍພຸທ຺ຘິຍາ ອນຸມາເນນ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ສາວກປາຣມີຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ‘‘ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ອນນ຺ຕາ ອປຣິມາຓາ’’ຕິ ສທ຺ທຫິ.

ເຖເຣນ ຫິ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸເຓຫິ ຘມ຺ມນ຺ວເຍນ ຄເຫຕພ຺ພພຸທ຺ຘຄຸຓາເຍວ ພຫຸຕຣາ. ຍຖາ ກຖໍ ວິຍ? ຍຖາ ອິໂຕ ນວ ອິໂຕ ນວາຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ໂຍຊນານິ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຈນ຺ທຠາຄາຍ ມຫານທິຍາ ປຸຣິໂສ ສູຈິປາເສນ ອຸທກໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ສູຈິປາເສນ ຄຫິຕອຸທກໂຕ ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ພຫຸ ໂຫຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ປຸຣິໂສ ມຫາປຖວິໂຕ ອງ຺ຄຸລິຍາ ປໍສຸໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ອງ຺ຄຸລິຍາ ຄຫິຕປໍສຸໂຕ ອວເສສປໍສຸເຍວ ພຫຸ ໂຫຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ປຸຣິໂສ ມຫາສມຸທ຺ທາຠິມຸຂິໍ ອງ຺ຄຸລິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອງ຺ຄຸລິອຠິມຸຂອຸທກໂຕ ອວເສສໍ ອຸທກໍເຍວ ພຫຸ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ປຸຣິໂສ ອາກາສາຠິມຸຂິໍ ອງ຺ຄຸລິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອງ຺ຄຸລິອຠິມຸຂອາກາສໂຕ ເສສອາກາສປ຺ປເທໂສວ ພຫຸ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເຖເຣນ ທິຏ຺ຐພຸທ຺ຘຄຸເຓຫິ ອທິຏ຺ຐາ ຄຸຓາວ ພຫູຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ພຸທ຺ໂຘປິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠເຓຍ຺ຍ ວຓ຺ຓໍ,

ກປ຺ປມ຺ປິ ເຈ ອຎ຺ຎມຠາສມາໂນ;

ຂີເຍຖ ກປ຺ໂປ ຈິຣທີຆມນ຺ຕເຣ,

ວຓ຺ໂຓ ນ ຂີເຍຖ ຕຖາຄຕສ຺ສາ’’ຕິ.

ເອວໍ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສຕ຺ຖຸ ຈ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຍມກມຫານທີມໂຫໂຆ ວິຍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອວຕ຺ຖຣມານໍ ວາໂຕ ວິຍ ຠສ຺ຕໍ, ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຕອຸທກໍ ວິຍ ມຫາຣຫທໍ ສກລສຣີຣໍ ປູເຣຕິ. ຕໂຕ ເຖຣສ຺ສ ‘‘ສຸປຕ຺ຖິຕາ ວຕ ເມ ປຕ຺ຖນາ, ສຸລທ຺ຘາ ເມ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຍ຺ວາຫໍ ເອວໍວິຘສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ພລວຕຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ອຖ ເຖໂຣ ‘‘ກສ຺ສາຫໍ ອິມໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ມມ ອິມໍ ປສາທໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ອິມໍ ໂສມນສ຺ສໍ ສຕ຺ຖຸໂນເຍວ ປເວເທຍ຺ຍາມິ, ສຕ຺ຖາວ ເມ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ໂສ ຫິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ມມ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ, ມາທິສສ຺ສ ສມຓສຕສ຺ສ ວາ ສມຓສຫສ຺ສສ຺ສ ວາ ສມຓສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ປເວເທນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ເພສໍ ມນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຏ຺ຐາຣສ ໂຍຊນານິ ອວຕ຺ຖຣມານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ຈນ຺ທຠາຄມຫານທິໍ ກຸສຸມ຺ຠາ ວາ ກນ຺ທຣາ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ມຫາສມຸທ຺ໂທວ ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ. ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຫິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ຈນ຺ທຠາຄາ, ເອວຣູປານໍ ນທີນໍ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ນ ຈສ຺ສ ເຕນ ອູນຕ຺ຕໍ ວາ ປູຣຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວເມວ ສຕ຺ຖາ ມາທິສສ຺ສ ສມຓສຕສ຺ສ ສມຓສຫສ຺ສສ຺ສ ສມຓສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປເວເທນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ເພສໍ ມນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເສສາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ຈນ຺ທຠາຄໍ ກຸສຸມ຺ຠກນ຺ທຣາ ວິຍ ມມ ໂສມນສ຺ສໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຫນ຺ທາຫໍ ມມ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ສຕ຺ຖຸໂນວ ອາໂຣເຈມີຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອາທາຍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ປຸປ຺ຜານໍ ວຓ຺ຏໂຕ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣຓກາເລ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂສມນສ຺ສໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍປສນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ໂຘ, ເອວໍ ສທ຺ທຫາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣຕິ ຠິຍ຺ຍຕໂຣ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ, ຠິຍ຺ຍຕຣາຠິຎ຺ໂຎ ວາ, ອຸຕ຺ຕຣິຕຣຎາໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ໂພຘິຍນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓ ວາ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວ ຫິ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ນິປ຺ປເທສາ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ຫິ ອຄ຺ຄສາວກາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ. ພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ເຈວ ສກເລ ຈ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ. ສພ຺ພຎ຺ຫິ ເນສໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ສມ຺ໂພຘິ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຠຄວຕາ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ຍທິທໍ ສມ຺ໂພຘິຍ’’ນ຺ຕິ.

໑໔໒. ອຸຬາຣາຕິ ເສຏ຺ຐາ. ອຍຎ຺ຫິ ອຸຬາຣສທ຺ໂທ ‘‘ອຸຬາຣານິ ຂາທນີຍານິ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໖໖) ມຘຸເຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອຸຬາຣາຍ ຂລຸ ຠວໍ, ວຈ຺ຉາຍໂນ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສາຍ ປສໍສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໘໐) ເສຏ຺ເຐ. ‘‘ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໒) ວິປຸເລ. ສ຺ວາຍມິຘ ເສຏ຺ເຐ ອາຄໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸຬາຣາຕິ ເສຏ຺ຐາ’’ຕິ. ອາສຠີຕິ ອຸສຠສ຺ສ ວາຈາສທິສີ ອຈລາ ອສມ຺ປເວຘີ. ເອກໍໂສ ຄຫິໂຕຕິ ອນຸສ຺ສເວນ ວາ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ວາ ອິຕິກິຣາຍ ວາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ ວາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ ວາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ວາ ຕກ຺ກເຫຕຸ ວາ ນຍເຫຕຸ ວາ ອກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຎາເຓນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິຍ ເອກໍໂສ ຄຫິໂຕ, ສນ຺ນິຏ຺ຐານກຖາວ ກຖິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສີຫນາໂທຕິ ເສຏ຺ຐນາໂທ, ເນວ ທນ຺ຘາຍນ຺ເຕນ ນ ຄຄ຺ຄຣາຍນ຺ເຕນ ສີເຫນ ວິຍ ອຸຕ຺ຕມນາໂທ ນທິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ ອິມໍ ເທສນໍ ກສ຺ມາ ອາຣຠີຕິ? ອນຸໂຍຄທາປນຕ຺ຖໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສີຫນາເທ ອນຸໂຍຄໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນິຆໍສນໍ ນກ຺ຂມຕິ, ເລເປ ປຕິຕມກ຺ກໂຏ ວິຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຘມມານໍ ອປຣິສຸທ຺ຘໂລຫໍ ຌາຍິຕ຺ວາ ຌາມອງ຺ຄາໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຌາມງ຺ຄາໂຣ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອໂກ ສີຫນາເທ ອນຸໂຍຄໍ ທາປິຍມາໂນ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນິຆໍສນໍ ຂມຕິ, ຘມມານໍ ນິທ຺ໂທສຊາຕຣູປໍ ວິຍ ອຘິກຕຣໍ ໂສຠຕິ, ຕາທິໂສ ເຖໂຣ. ເຕນ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ອນຸໂຍຄກ຺ຂໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ສີຫນາເທ ອນຸໂຍຄທາປນຕ຺ຖໍ ອິມມ຺ປິ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ເຕຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ຕຍາ. ເອວໍສີລາຕິອາທີສຸ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ສີລາທີນິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ມຫາປທາເນ ກຖິຕາວ.

ກິໍ ປນ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຍ ເຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕີຕາ ຈ ຕາວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວໍ ຄຕາ ທີປສິຂາ ວິຍ ນິພ຺ພຸຕາ, ເອວໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວໍ ຄເຕ ຕ຺ວໍ ກຖໍ ຊານິສ຺ສສິ, ອນາຄຕພຸທ຺ຘານໍ ປນ ຄຸຓາ ກິນ຺ຕິ ຕຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິທິຕາຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ກິໍ ປນ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຫໍ ເອຕຣຫີຕິ ອນາຄຕາປິ ພຸທ຺ຘາ ອຊາຕາ ອນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ, ເຕປິ ກຖໍ ຕ຺ວໍ ຊານິສ຺ສສິ? ເຕສຎ຺ຫິ ຊານນໍ ອປເທ ອາກາເສ ປທທສ຺ສນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ອິທານິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກວິຫາເຣ ວສສິ, ເອກໂຕ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣສິ, ຘມ຺ມເທສນາກາເລ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ນິສີທສິ, ກິໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຄຸຓາ ອຕ຺ຕໂນ ເຈຕສາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິທິຕາ ຕຍາຕິ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ເຖໂຣ ປນ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປຸຈ຺ຉິເຕ ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ເຖຣສ຺ສ ຈ ວິທິຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ ອວິທິຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ກິໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວິທິຕຏ຺ຐາເນ ປຏິກ຺ເຂປໍ ກໂຣຕິ, ອວິທິຕຏ຺ຐາເນຕິ? ວິທິຕຏ຺ຐາເນ ນ ກໂຣຕິ, ອວິທິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ກໂຣຕີຕິ. ເຖໂຣ ກິຣ ອນຸໂຍເຄ ອາຣທ຺ເຘເຍວ ອຎ຺ຎາສິ. ນ ອຍໍ ອນຸໂຍໂຄ ສາວກປາຣມີຎາເຓ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ ອຍໍ ອນຸໂຍໂຄຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສາວກປາຣມີຎາເຓ ປຏິກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາ ອວິທິຕຏ຺ຐາເນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ ປຏິກ຺ເຂປໍ ກໂຣຕິ. ເຕນ ອິທມ຺ປິ ທີເປຕິ ‘‘ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິກາຣຓຊານນສມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ອຕີຕາທິເຠເທສຸ ພຸທ຺ເຘສຸ. ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫີຕິ ອຖ ກສ຺ມາ ເອວໍ ຎາເຓ ອສຕິ ຕຍາ ເອວໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ວທຕິ.

໑໔໓. ຘມ຺ມນ຺ວໂຍຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຎາຓສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນຸມານຎາຓໍ ນຍຄ຺ຄາໂຫ ວິທິໂຕ. ສາວກປາຣມີຎາເຓ ຐຕ຺ວາວ ອິມິນາວ ອາກາເຣນ ຊານາມິ ຠຄວາຕິ ວທຕິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ນຍຄ຺ຄາໂຫ ອປ຺ປມາໂຓ ອປຣິຍນ຺ໂຕ. ຍຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປມາຓໍ ວາ ປຣິຍນ຺ໂຕ ວາ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ນຍຄ຺ຄາຫສ຺ສ. ເຕນ ໂສ ‘‘ອິມິນາ ເອວໍວິໂຘ, ອິມິນາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຊານາຕິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ນຍຄ຺ຄາໂຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຄຕິໂກ ເອວ. ອິທານິ ຕໍ ນຍຄ຺ຄາຫໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ອຸປມາຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ມຊ຺ຌິມປເທເສ ນຄຣສ຺ສ ອຸທ຺ຘາປປາກາຣາທີນິ ຖິຣານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ, ທຸພ຺ພລານິ ວາ, ສພ຺ພໂສ ວາ ປນ ມາ ໂຫນ຺ຕຸ, ໂຈຣາສງ຺ກາ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມນຄຣນ຺ຕິ ອາຫ. ທຬ຺ຫຸທ຺ຘາປນ຺ຕິ ຖິຣປາກາຣປາທໍ. ທຬ຺ຫປາກາຣໂຕຣຓນ຺ຕິ ຖິຣປາກາຣຎ຺ເຈວ ຖິຣປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏຎ຺ຈ. ເອກທ຺ວາຣນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ອາຫ? ພຫຸທ຺ວາເຣ ຫິ ນຄເຣ ພຫູຫິ ປຓ຺ຑິຕໂທວາຣິເກຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອກທ຺ວາເຣ ເອໂກວ ວຏ຺ຏຕິ. ເຖຣສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຑິຕຠາວສ຺ສ ໂອປມ຺ມຕ຺ຖໍ ເອກໍເຍວ ໂທວາຣິກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອກທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ພ຺ຍຕ຺ໂຕຕິ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສທຎາໂຓ. ເມຘາວີຕິ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕາຍ ເມຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອນຸປຣິຍາຍປຖນ຺ຕິ ອນຸປຣິຍາຍນາມກໍ ປາກາຣມຄ຺ຄໍ. ປາກາຣສນ຺ຘິນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອິຏ຺ຐການໍ ອປຄຕຏ຺ຐານໍ. ປາກາຣວິວຣນ຺ຕິ ປາກາຣສ຺ສ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ.

ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສຕິ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປກ຺ກິເລເສນ຺ຕິ ກິລິຏ຺ຐໍ ກໂຣນ຺ຕິ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ ວິພາເຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓຕິ ນີວຣຓາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາຕິ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາສຠາເວນ ຠາເວຕ຺ວາ. ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ວາ ປຏິວິຊ຺ຌິໍສູຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ວິປສ຺ສນາ. ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ມຄ຺ໂຄ. ອນຸຕ຺ຕຣາສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ວາ ມຄ຺ຄາຕິ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມິສ຺ສກາ. ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິ ອຣຫຕ຺ຕເມວ. ທີຆຠາຓກມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ມຄ຺ໂຄ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ຄຫິເຕ ສຸນ຺ທໂຣ ປຎ຺ໂຫ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ປເນວໍ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຖໂຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ນີວຣຓປ຺ປຫາເນ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາຍ ສມ຺ໂພຘິຍຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນສຸວຓ຺ຓຣຊຕານໍ ວິຍ ນານຕ຺ຕາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອິຘ ຐຕ຺ວາ ອຸປມາ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພາ – ອາຍສ຺ມາ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕນຄຣໍ ທສ຺ເສສິ, ປາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ, ປຣິຍາຍປຖໍ ທສ຺ເສສິ, ທ຺ວາຣໍ ທສ຺ເສສິ, ປຓ຺ຑິຕໂທວາຣິກໍ ທສ຺ເສສິ, ນຄຣໍ ປເວສນກນິກ຺ຂມນເກ ໂອຬາຣິເກ ປາເຓ ທສ຺ເສສິ, ປຓ຺ຑິຕໂທວາຣິກສ຺ສ ເຕສໍ ປາຓານໍ ປາກຏຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສສິ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ເກນ ສທິສນ຺ຕິ ເຈ. ນຄຣໍ ວິຍ ຫິ ນິພ຺ພານໍ, ປາກາໂຣ ວິຍ ສີລໍ, ປຣິຍາຍປໂຖ ວິຍ ຫິຣີ, ທ຺ວາຣໍ ວິຍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ປຓ຺ຑິຕໂທວາຣິໂກ ວິຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ, ນຄຣປ຺ປວິສນກນິກ຺ຂມນກໂອຬາຣິກປາຓາ ວິຍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ພຸທ຺ຘາ, ໂທວາຣິກສ຺ສ ເຕສໍ ປາຓານໍ ປາກຏຠາໂວ ວິຍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນພຸທ຺ຘານໍ ສີລສມຖາທີຫິ ປາກຏຠາໂວ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຖເຣນ ຠຄວາ ເອວມຫໍ ສາວກປາຣມີຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມນ຺ວເຍນ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ຊານາມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີຫນາທສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

໑໔໔. ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ຠຄວາຕິ ອິມໍ ເທສນໍ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ສາວກປາຣມີຎາຓສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຠຄວາ ອຫໍ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ປຏິລຠນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈນວຸຕິປາສຓ຺ເຑ ນ ອຎ຺ຎໍ ເອກມ຺ປິ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສາວກປາຣມີຎາຓມ຺ປິ ປຏິລຠິໍ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ປຍິຣຸປາສນ຺ໂຕ ປຏິລຠິນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຸປສງ຺ກມິໍ ຘມ຺ມສວນາຍາຕິ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ປນາຫໍ ນ ຈີວຣາທິເຫຕຸ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ. ເອວໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ປຏິລຠິໍ. ກທາ ປນ ເຖໂຣ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕຕິ. ສູກຣຂຕເລເຓ ຠາຄິເນຍ຺ຍທີຆນຂປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເວທນາປຣິຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕນ຺ຕກຖນທິວເສ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໕) ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ, ຕທາເຍວ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ປຏິລຠີຕິ. ຕໍທິວສຎ຺ຫິ ເຖໂຣ ຕາລວຓ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊມາໂນ ຐິໂຕ ຕໍ ເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ອກາສິ. ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣໍ ປຓີຕປຓີຕນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣຎ຺ເຈວ ປຓີຕປຓີຕຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ເທເສສິ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄນ຺ຕິ ກຓ຺ຫຎ຺ເຈວ ສຸກ຺ກຎ຺ຈ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສປ຺ປຏິຠາຄໍ ສວິປກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ. ກຓ຺ຫໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສຸກ຺ກໍ, ສຸກ຺ກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ກຓ຺ຫນ຺ຕິ ເອວໍ ສປ຺ປຏິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ເທເສສິ, ກຓ຺ຫໍ ເທເສນ຺ໂຕປິ ຈ ສອຸສ຺ສາຫໍ ສວິປາກໍ ເທເສສິ, ສຸກ຺ກໍ ເທເສນ຺ໂຕປິ ສອຸສ຺ສາຫໍ ສວິປາກໍ ເທເສສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຠິຎ຺ຎາ ອິເຘກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ຘມ຺ເມສຸ ນິຏ຺ຐມຄມນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ເທສິເຕ ຘມ຺ເມ ເອກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ນາມ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມສຸ ນິຏ຺ຐມຄມໍ. ກຕເມສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ? ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມສຸ. ເອຕ຺ຖາຍໍ ເຖຣສລ຺ລາໂປ, ກາຬວລ຺ລວາສີ ສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ວທຕິ ‘‘ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມສຸ ອິທານິ ນິຏ຺ຐຄມນກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ອສ຺ສຊິມຫາສາວກສ຺ສ ຫິ ທິຏ຺ຐທິວເສເຍວ ໂສ ປຐມມຄ຺ເຄນ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ, ອປຣຠາເຄ ສູກຣຂຕເລຓທ຺ວາເຣ ອຸປຣິ ຕີຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ‘ຘມ຺ເມສູ’ຕິ ພຸທ຺ຘຄຸເຓສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ’’ຕິ. ໂລກນ຺ຕຣວາສີ ຈູຬສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ສພ຺ພໍ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ‘ຘມ຺ເມສູ’ຕິ ອຣຫຕ຺ເຕ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ທີຆຠາຓກຕິປິຏກມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຕເຖວ ປຸຣິມວາທໍ ວຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ‘ຘມ຺ເມສູ’ຕິ ສາວກປາຣມີຎາເຓ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ປນ ນຍໂຕ ອາຄຕາ’’ຕິ ອາຫ.

ສຕ຺ຖຣິ ປສີທິນ຺ຕິ ເອວໍ ສາວກປາຣມີຎາຓຘມ຺ເມສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຣິ ປສີທິໍ. ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອກ຺ຂາໂຕ ສຸກຖິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຜລຕ຺ຖາຍ ນິຍ຺ຍາຕິ ຣາຄໂທສໂມຫນິມ຺ມທນສມຕ຺ໂຖ.

ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆປິ ວງ຺ກາທິໂທສວິຣຫິຕໍ ສມ຺ມາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ປສນ຺ໂນມ຺ຫິ ຠຄວຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ກຸສລຘມ຺ມເທສນາວຓ຺ຓນາ

໑໔໕. ອິທານິ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊິເຕ ໂສຬສ ອປຣາປຣິຍຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ອປຣໍ ປນ ຠນ຺ເຕ ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ອນຸຕ຺ຕຣຠາໂວ. ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ຍຖາ ເຍນາກາເຣນ ຍາຍ ເທສນາຍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທສນາ ອນຸຕ຺ຕຣາຕິ ວທຕິ. ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ຕາຍ ເທສນາຍ ເທສິເຕສຸ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸປິ ຠຄວາວ ອນຸຕ຺ຕໂຣຕິ ທີເປຕິ. ຍາ ວາ ສາ ເທສນາ, ຕສ຺ສາ ຠູມິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕປິ ‘‘ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຣິເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ຕຕ຺ຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ວຸຕ຺ຕປເທ ອິເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ, ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ, ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ, ນິທ຺ທຣຖຏ຺ເຐນ, ສຸຂວິປາກຏ຺ເຐນາຕິ ປຎ຺ຈຘາ ກຸສລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ຊາຕກປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ. ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕນິທ຺ທຣຖສຸຂວິປາກຏ຺ເຐນ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ພາຫິຕິກສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໘) ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ນວວິເຘນ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອວໍ ນານານເຍຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ເທສິຕາ. ຜລສຕິປຏ຺ຐານໍ ປນ ອິຘ ອນຘິປ຺ເປຕໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາຕິ ປຄ຺ຄຫຏ຺ເຐນ ເອກລກ຺ຂຓາ, ກິຈ຺ຈວເສນ ນານາກິຈ຺ຈາ. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ເທສິຕາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາຕິ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ເອກສງ຺ຄຫາ, ຉນ຺ທາທິວເສນ ນານາສຠາວາ. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ເທສິຕາ.

ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ເອກລກ຺ຂຓານິ, ອຘິໂມກ຺ຂາທິສຠາວວເສນ ນານາສຠາວານິ. ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສເນວ ຈ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສການິ ສທ຺ຘາທີນິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ເທສິຕານິ. ປຎ຺ຈ ພລານີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຏ຺ເຐນ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ວາ ເອກສງ຺ຄຫານິ, ສລກ຺ຂເຓນ ນານາສຠາວານິ. ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສເນວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສການິ ສທ຺ຘາທີນິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ເທສິຕານິ. ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ ເອກສງ຺ຄຫາ, ອຸປຏ຺ຐານາທິນາ ສລກ຺ຂເຓນ ນານາສຠາວາ. ສມຖວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄວເສເນວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ເທສິຕາ.

ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ເຫຕຸຏ຺ເຐນ ເອກສງ຺ຄໂຫ, ທສ຺ສນາທິນາ ສລກ຺ຂເຓນ ນານາສຠາໂວ. ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສເນວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສໂກ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເທສິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາຕິ ອິທໍ ກິມຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ? ສາສນສ຺ສ ປຣິໂຍສານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ສາສນສ຺ສ ຫິ ນ ເກວລໍ ມຄ຺ເຄເນວ ປຣິໂຍສານໍ ໂຫຕິ, ອຣຫຕ຺ຕຜເລນ ປນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມາຣທ຺ຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ຠນ຺ເຕ ຍາ ອຍໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເອວໍເທສນາ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ຕໍ ຠຄວາຕິ ຕໍ ເທສນໍ ຠຄວາ ອເສສໍ ສກລໍ ອຠິຊານາຕິ. ຕໍ ຠຄວໂຕຕິ ຕໍ ເທສນໍ ຠຄວໂຕ ອເສສໍ ອຠິຊານໂຕ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຕທຸຕ຺ຕຣິ ອຠິຊານິຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ນາມ ອິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ຍໍ ຠຄວາ ນ ຊານາຕີຕິ ອິທໍ ນຕ຺ຖິ. ຍທຠິຊານໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາຕິ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອນຠິຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ອສ຺ສ, ອຘິກຕຣປຎ຺ໂຎ ຠເວຍ຺ຍ. ຍທິທໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠຄວຕາ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ນຕ຺ຖີຕິ ອຍເມຕ຺ຖຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາວ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸຕ຺ຕໂຣຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕີ’’ຕິ ທີເປຕິ. ອິໂຕ ປເຣສຸ ອປຣໍ ປນາຕິອາທີສຸ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ປຸຣິມວາຣສທິສໍ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອາຍຕນປຓ຺ຓຕ຺ຕິເທສນາວຓ຺ຓນາ

໑໔໖. ອາຍຕນປຓ຺ຓຕ຺ຕີສູຕິ ອາຍຕນປຎ຺ຎາປນາສຸ. ອິທານິ ຕາ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຉຍິມານິ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ອາຍຕນກຖາ ປເນສາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກຖິຕາ, ເຕນ ນ ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣຍິສ຺ສາມ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍຕນປຓ຺ຓຕ຺ຕີສູຕິ ຍາຍໍ ອາຍຕນປຓ຺ຓຕ຺ຕີສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວວຕ຺ຖານາທິວເສນ ເອວໍ ເທສນາ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິເທສນາວຓ຺ຓນາ

໑໔໗. ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕີສູຕິ ຄພ຺ໂຠກ຺ກມເນສຸ. ຕາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິໂຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສມ຺ປຊາໂນຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ. ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປວິສຕິ. ຐາຕີຕິ ວສຕິ. ນິກ຺ຂມຕີຕິ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕປິ ອສມ຺ປຊາໂນ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫວ ນິກ຺ຂມຕິ. ອຍໍ ປຐມາຕິ ອຍໍ ປກຕິໂລກິຍມນຸສ຺ສານໍ ປຐມາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ.

ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມຕິ.

ອຍໍ ທຸຕິຍາຕິ ອຍໍ ອສີຕິມຫາເຖຣານໍ ສາວການໍ ທຸຕິຍາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ປວິສນ຺ຕາວ ຊານນ຺ຕິ, ວສນ຺ຕາ ຈ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຈ ນ ຊານນ຺ຕິ.

ອຍໍ ຕຕິຍາຕິ ອຍໍ ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ ອຄ຺ຄສາວການໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຕຕິຍາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ກມ຺ມເຊຫິ ວາເຕຫິ ອໂຘສິຣາ ອຸທ຺ຘໍປາທາ ອເນກສຕໂປຣິເສ ປປາເຕ ວິຍ ໂຍນິມຸເຂ ຂິຕ຺ຕາ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ ສມ຺ພາເຘນ ໂຍນິມຸເຂນ ນິກ຺ຂມມານາ ອນນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຕນ ເນສໍ ‘‘ມຍໍ ນິກ຺ຂມມ຺ຫາ’’ຕິ ສມ຺ປຊານຕາ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປູຣິຕປາຣມີນມ຺ປິ ຈ ສຕ຺ຕານໍ ເອວຣູເປ ຐາເນ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອລເມວ ຄພ຺ຠາວາເສ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸໍ ອລໍ ວິຣຊ຺ຊິຕຸໍ.

ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາຕິ ອຍໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ວເສນ ຈຕຸຕ຺ຖາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕາ ຫິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາປິ ຊານນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕາປິ ຊານນ຺ຕິ, ນິກ຺ຂມນ຺ຕາປິ ຊານນ຺ຕິ, ນິກ຺ຂມນກາເລປິ ຈ ເຕ ກມ຺ມຊວາຕາ ອຸທ຺ຘໍປາເທ ອໂຘສິເຣ ກຕ຺ວາ ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ປສາເຣຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ຐິຕກາວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ຠວຄ຺ຄໍ ອຸປາທາຍ ອວີຈິອນ຺ຕເຣ ອຎ຺ໂຎ ຕີສຸ ກາເລສຸ ສມ຺ປຊາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ເຕ. ເຕເນວ ເນສໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມນກາເລ ຈ ນິກ຺ຂມນກາເລ ຈ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປຕີຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອາເທສນວິຘາເທສນາວຓ຺ຓນາ

໑໔໘. ອາເທສນວິຘາສູຕິ ອາເທສນໂກຏ຺ຐາເສສຸ. ອິທານິ ຕາ ອາເທສນວິຘາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ອິມາຕິອາທິມາຫ. ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕີຕິ ອາຄຕນິມິຕ຺ເຕນ ຄຕນິມິຕ຺ເຕນ ຐິຕນິມິຕ຺ເຕນ ວາ ອິທໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກເຖຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ຣາຊາ ຕິສ຺ໂສ ມຸຕ຺ຕາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ເມ, ອາຈຣິຍ, ຫຕ຺ເຖ’’ຕິ? ໂສ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ເອກາ ສຣພູ ‘‘ມກ຺ຂິກໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ຄຫຓກາເລ ມກ຺ຂິກາ ປລາຕາ, ໂສ ມກ຺ຂິກາຍ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ມຸຕ຺ຕາ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ມຸຕ຺ຕາ ຕາວ ໂຫຕຸ, ກຕິ ມຸຕ຺ຕາຕິ? ໂສ ປຸນ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກສິ. ອຖ ອວິທູເຣ ກຸກ຺ກຸໂຏ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ເອກຈ຺ໂຈ ອາຄຕນິມິຕ຺ເຕນ ກເຖຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ຄຕຐິຕນິ ມິຕ຺ເຕຫິປິ ກຖນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ຍກ຺ຂປິສາຈາທີນໍ. ເທວຕານນ຺ຕິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທີນໍ. ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ. ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິປ຺ປລປນ຺ຕານໍ ສຸຕ຺ຕປມຕ຺ຕາທີນໍ ສທ຺ທໍ. ສຸຕ຺ວາຕິ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ. ຍໍ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂສ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ວເສນ ‘‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ’’ຕິ ອາທິສຕິ. ມໂນສງ຺ຂາຣາ ປຓິຫິຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ສຸຏ຺ຐປິຕາ. ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕີຕິ ວິຕກ຺ກຍິສ຺ສຕິ ປວຕ຺ເຕສ຺ສຕີຕິ ປຊານາຕິ. ຊານນ຺ໂຕ ຈ ອາຄມເນນ ຊານາຕິ, ປຸພ຺ພຠາເຄນ ຊານາຕິ, ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຊານາຕິ. ອາຄມເນນ ຊານາຕິ ນາມ ກສິຓປຣິກມ຺ມກາເລເຍວ ເຍນາກາເຣນ ເອສ ກສິຓຠາວນໍ ອາຣທ຺ໂຘ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິໂຍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕີຕິ ຊານາຕິ. ປຸພ຺ພຠາເຄນ ຊານາຕິ ນາມ ສມຖວິປສ຺ສນາຍ ອາຣທ຺ຘາເຍວ ຊານາຕິ, ເຍນາກາເຣນ ເອສ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣທ຺ໂຘ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕິ, ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕິ, ອນາຄາມິມຄ຺ຄໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕິ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕີຕິ ຊານາຕິ. ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຊານາຕິ ນາມ ເຍນາກາເຣນ ອິມສ຺ສ ມໂນສງ຺ຂາຣາ ສຸຏ຺ຐປິຕາ, ອິມສ຺ສ ນາມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອິມໍ ນາມ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕິ. ອິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເອຕສ຺ສ ຫານຠາຄິໂຍ ວາ ສມາຘິ ຠວິສ຺ສຕິ, ຐິຕິຠາຄິໂຍ ວາ ວິເສສຠາຄິໂຍ ວາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ ວາ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕີຕິ ຊານາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓລາຠີ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ນ ອຣິຍານໍ. ອຣິເຍສຸປິ ເຫຏ຺ຐິໂມ ເຫຏ຺ຐິໂມ ອຸປຣິມສ຺ສ ອຸປຣິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອຸປຣິໂມ ປນ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ຊານາຕິ. ເອເຕສຸ ຈ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ສກທາຄາມີ, ອນາຄາມີ, ອຣຫາ, ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ອຸປຣິໂມ ເຫຏ຺ຐິມໍ ນ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐິມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ສມາປຕ຺ຕິ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິເຍວ ໂຫຕິ. ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ເອກໍເສນ ຕເຖວ ໂຫຕິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓວເສນ ຎາຕຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎຖາຠາວີ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິເທສນາວຓ຺ຓນາ

໑໔໙. ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍາຕິອາທິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ອາຕປ຺ປນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ. ຕເທວ ປທຫິຕພ຺ພໂຕ ປຘານໍ. ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ອນຸໂຍໂຄ. ອປ຺ປມາທນ຺ຕິ ສຕິອວິປ຺ປວາສໍ. ສມ຺ມາມນສິກາຣນ຺ຕິ ອນິຈ຺ເຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ອຸປາຍມນສິກາຣໍ. ເຈໂຕສມາຘິນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິໍ. ອຍໍ ປຐມາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕີຕິ ອຍໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍ ສາກາຣໍ ປຏິກູລໂຕ ມນສິກຕ຺ວາ ປຏິກູລທສ຺ສນວເສນ ອຸປ຺ປາທິຕາ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິ ປຐມາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ ນາມ, ສເຈ ປນ ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຍໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວ ປຐມາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ.

ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈາຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈ. ຉວິມໍສໂລຫິຕນ຺ຕິ ຉວິຎ຺ຈ ມໍສຎ຺ຈ ໂລຫິຕຎ຺ຈ. ອຏ຺ຐິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີຕິ ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕາ ອຏ຺ຐິອາຣມ຺ມຓາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປາທກຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິ ທຸຕິຍາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ ນາມ. ສເຈ ປນ ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ອຍໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ທຸຕິຍາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ. ກາຬວລ຺ລວາສີ ສຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຍາວ ຕຕິຍມຄ຺ຄາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ວິຎ຺ຎາຓໂສຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓເມວ. ອຸຠຍໂຕ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິປິ ຠາເຄຫິ ອຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອິຘ ໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈາຕິ ຉນ຺ທຣາຄວເສນ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອິຘ ໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ນາມ. ກມ຺ມຠວໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕໍ ປຣໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ນາມ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ກຖິຕໍ. ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານຎ຺ຫິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຕຕິຍາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ ນາມ.

ອິຘ ໂລເກ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈາຕິ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄຕ຺ຕາ ອິຘໂລເກ ຈ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມໂຕ ນ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອິຘ ໂລເກ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ນາມ. ກມ຺ມຠວໍ ອນາກຑ຺ຒນ຺ຕໍ ປຣໂລເກ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ນາມ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ຂີຓາສວສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ກຖິຕໍ. ຂີຓາສວສ຺ສ ຫິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ ນາມ.

ອປິຈ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສນາປິ ປຐມາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐິອາຣມ຺ມເຓ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສນາ ທຸຕິຍາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ. ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ປທທ຺ວຍໍ ນິຈ຺ຈລເມວ. ອປໂຣ ນໂຍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຐມາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ທຸຕິຍາ. ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ຕຕິຍາ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ. ຕຖາ ປຐມມຄ຺ໂຄ ປຐມາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ. ທຸຕິຍມຄ຺ໂຄ ທຸຕິຍາ. ຕຕິຍມຄ຺ໂຄ ຕຕິຍາ. ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ຖາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕີຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕິເທສນາວຓ຺ຓນາ

໑໕໐. ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕີສູຕິ ໂລກໂວຫາຣວເສນ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ນໂຣ ໂປໂສ’’ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພາສຸ ໂລກປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ທ຺ເວ ກຖາ ສມ຺ມຸຕິກຖາ, ປຣມຕ຺ຖກຖາຕິ ໂປຏ຺ຐປາທສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໓໙-໔໔໓) ວິຕ຺ຖາຣິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕີສູຕິ ອຍໍ ສມ຺ມຸຕິກຖາ. ອິທານິ ເຍ ປຸຄ຺ຄເລ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕີສຸ ຠຄວາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ໂຫຕິ, ເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕິເມ ຠນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລາ. ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ອຣູປສມາປຕ຺ຕິຍາ ຣູປກາຍໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ເຄນ ນາມກາຍໂຕ. ໂສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີນໍ ເອເກກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ, ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕອນາຄາມິໂນ ຈ ວເສນ ປຎ຺ຈວິໂຘ ໂຫຕິ.

ປາຬິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໒໔) ເອວໍ ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ຂລາຠິໂນ ວເສນ ອາຄຕາ. ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ ຈ, ຈຕູຫິ ຌາເນຫິ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈາຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ປຎ຺ຈວິໂຘວ ໂຫຕິ.

ປາຬິ ປເນຕ຺ຖ ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ຂປຏິກ຺ເຂປວເສເນວ ອາຄຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ນ ເຫວ ໂຂ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໒໕).

ຜຸຏ຺ຐນ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິ ກໂຣຕີຕິ ກາຍສກ຺ຂິ. ໂສ ຌານຜສ຺ສໍ ປຐມໍ ຜຸສຕິ, ປຈ຺ຉາ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ໂສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຏ຺ຐໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ຉພ຺ພິໂຘ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສກ຺ຂີ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໒໖).

ທິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣິທໍ ສງ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ທຸກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣາ ສຸໂຂ ນິໂຣໂຘຕິ ຎາຕໍ ໂຫຕິ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ປສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນໂສປິ ກາຍສກ຺ຂິ ວິຍ ຉພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕາ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ໂວທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ໂວຈຣິຕາ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໒໗).

ສທ຺ຘາຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ໂສປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຉພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕາ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ໂວທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ໂວຈຣິຕາ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ ໂນ ຈ ໂຂ ຍຖາ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໒໘). ເອເຕສຸ ຫິ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສທ຺ທຫນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ, ໂອກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ, ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຈ ກິເລສກ຺ຂໂຍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກິເລສຈ຺ເຉທກໍ ຎາຓໍ ອທນ຺ຘໍ ຕິຂິຓໍ ສູຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ນາຕິຕິຂິເຓນ ອສິນາ ກທລິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ນ ມຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ອສິ ນ ສີຆໍ ວຫຕິ, ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ, ພລວຕໂຣ ວາຍາໂມ ກາຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄຠາວນາ. ຍຖາ ປນ ອຕິນິສິເຕນ ອສິນາ ກທລິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ມຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ອສິ ສີຆໍ ວຫຕິ, ສທ຺ໂທ ນ ສຸຍ຺ຍຕິ, ພລວຕຣໍ ວາຍາມກິຈ຺ຈໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄຠາວນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ຘມ຺ມານຸສາຣີ. ຘມ຺ໂມຕິ ປຎ຺ຎາ, ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ຘານຸສາຣິມ຺ຫິປິ ເອເສວ ນໂຍ, ອຸໂຠເປເຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐາເຍວ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາວາຫິໍ ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ’’ຕິ.

ຕຖາ ‘‘ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘາວາຫິໍ ສທ຺ຘາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ’’ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນສາ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕາທິກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຘານເທສນາວຓ຺ຓນາ

໑໕໑. ປຘາເນສູຕິ ອິຘ ປທຫນວເສນ ‘‘ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ປຘານາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຏິປທາເທສນາວຓ຺ຓນາ

໑໕໒. ທຸກ຺ຂປຏິປທາທີສຸ ອຍໍ ວິຕ຺ຖາຣນໂຍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ທຸກ຺ຂປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ? ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ສມາຘິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ທນ຺ຘໍ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຊານນ຺ຕສ຺ສ ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ…ເປ… ອໂມໂຫ ຘມ຺ມວິຈໂຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ທຸກ຺ຂປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ? ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ສມາຘິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປໍ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຊານນ຺ຕສ຺ສ ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສຸຂປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ? ອກິຈ຺ເຉນ ອກສິເຣນ ສມາຘິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ທນ຺ຘໍ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຊານນ຺ຕສ຺ສ ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຂປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສຸຂປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ? ອກິຈ຺ເຉນ ອກສິເຣນ ສມາຘິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປໍ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຊານນ຺ຕສ຺ສ ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຂປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໐໑). ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຠສ຺ສສມາຈາຣາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໓. ນ ເຈວ ມຸສາວາທູປສຎ຺ຫິຕນ຺ຕິ ຠສ຺ສສມາຈາເຣ ຐິໂຕປິ ກຖາມຄ຺ຄໍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕປິ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຈວ ມຸສາວາທູປສຎ຺ຫິຕໍ ຠາສຕິ. ອຏ຺ຐ ອນຣິຍໂວຫາເຣ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ອຣິຍໂວຫາຣຍຸຕ຺ຕເມວ ຠາສຕິ. ນ ຈ ເວຠູຕິຍນ຺ຕິ ຠສ຺ສສມາຈາເຣ ຐິໂຕປິ ເຠທກຣວາຈໍ ນ ຠາສຕິ. ນ ຈ ເປສຸຓິຍນ຺ຕິ ຕສ຺ສາເຍເວຕໍ ເວວຈນໍ. ເວຠູຕິຍວາຈາ ຫິ ປິຍຠາວສ຺ສ ສຸຎ຺ຎກຣຓໂຕ ‘‘ເປສຸຓິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນາມເມວສ຺ສາ ເອຕນ຺ຕິ ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ອໂວຈ. ນ ຈ ສາຣມ຺ຠຊນ຺ຕິ ສາຣມ຺ຠຊາ ຈ ຍາ ວາຈາ, ຕຎ຺ຈ ນ ຠາສຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ທຸສ຺ສີໂລ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຕ຺ວໍ ທຸສ຺ສີໂລ ຕວາຈຣິໂຍ ທຸສ຺ສີໂລ’’ຕິ ວາ, ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ຄໂຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປກຖາປວຕ຺ຕໍ ວາ ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍວາຈໍ ນ ຠາສຕິ. ຊຍາເປກ຺ໂຂຕິ ຊຍປຸເຣກ຺ຂາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ, ຍຖາ ຫຕ຺ຖໂກ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ຘມ຺ເມນປິ ອຘມ຺ເມນປິ ເຊຕພ຺ພາຕິ ສຈ຺ຈາລິກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠາສຕິ, ເອວໍ ຊຍາເປກ຺ໂຂ ຊຍປຸເຣກ຺ຂາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຠາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນ຺ຕາ ມນ຺ຕາ ຈ ວາຈໍ ຠາສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ມນ຺ຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ມນ຺ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ. ປຸນ ມນ຺ຕາຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠສ຺ສສມາຈາເຣ ຐິໂຕ ທິວສຠາຄມ຺ປິ ກເຖນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕກຖເມວ ກເຖຕີຕິ. ນິຘານວຕິນ຺ຕິ ຫທເຍປິ ນິທຫິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ. ກາເລນາຕິ ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລນ.

ເອວໍ ຠາສິຕາ ຫິ ວາຈາ ອມຸສາ ເຈວ ໂຫຕິ ອປິສຸຓາ ຈ ອຜຣຸສາ ຈ ອສຐາ ຈ ອສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ຈ. ເອວຣູປາ ຈ ອຍໍ ວາຈາ ຈຕຸສຈ຺ຈນິສ຺ສິຕາຕິປິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍນິສ຺ສິຕາຕິປິ ທສກຖາວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕາຕິປິ ເຕຣສຘຸຕງ຺ຄນິສ຺ສິຕາຕິປິ ສຕ຺ຕຕ຺ຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມນິສ຺ສິຕາຕິປິ ມຄ຺ຄນິສ຺ສິຕາຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠສ຺ສສມາຈາເຣຕິ ຕໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ສຈ຺ໂຈ ຈສ຺ສ ສທ຺ໂຘ ຈາຕິ ສີລາຈາເຣ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຈ຺ໂຈ ຈ ຠເວຍ຺ຍ ສຈ຺ຈກໂຖ ສທ຺ໂຘ ຈ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ. ນນຸ ເຫຏ຺ຐາ ສຈ຺ຈໍ ກຖິຕເມວ, ອິຘ ກສ຺ມາ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ເຫຏ຺ຐາ ວາຈາສຈ຺ຈໍ ກຖິຕໍ. ສີລາຈາເຣ ຐິໂຕ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕມໂສ ຫສນກຖາຍປິ ມຸສາວາທໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ໂສ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ນ ຈ ກຸຫໂກຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຸຫໂກ’’ຕິອາທີນິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູຕິ ຉສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຠຊເນປິ ປມາຓຎ຺ຎູ. ສມກາຣີຕິ ສມຈາຣີ, ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຈ ກາຍວງ຺ກາທີນິ ປຫາຍ ສມໍ ຈຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ‘‘ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄໍ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອຕນ຺ທິໂຕຕິ ນິຕ຺ຕນ຺ທີ ກາຍາລສິຍວິຣຫິໂຕ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ກາຍິກວີຣິເຍນາປິ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ອຏ຺ຐອາຣພ຺ຠວຕ຺ຖຸວເສນ ເອກວິຫາຣີ. ເຈຕສິກວີຣິເຍນາປິ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ກິເລສສງ຺ຄຓິກໍ ປຫາຍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິວເສນ ເອກວິຫາຣີ. ອປິ ຈ ຍຖາ ຕຖາ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ເຈຕສິກວີຣິເຍນ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ. ຌາຍີຕິ ອາຣມ຺ມຓລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານວເສນ ຌາຍີ. ສຕິມາຕິ ຈິຣກຕາທິອນຸສ຺ສຣຓສມຕ຺ຖາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ກລ຺ຍາຓປຏິຠາໂນຕິ ວາກ຺ກຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ໂຫຕິ ປຏິຠານສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ຍຸຕ຺ຕປຏິຠາໂນ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ໂນ ມຸຕ຺ຕປຏິຠາໂນ. ສີລສມາຈາຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ມຸຕ຺ຕປຏິຠາໂນ ນ ໂຫຕິ, ຍຸຕ຺ຕປຏິຠາໂນ ປນ ໂຫຕິ ວງ຺ຄີສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ຄຕິມາຕິ ຄມນສມຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຘິຕິມາຕິ ຘາຣຓສມຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຕິມາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ມຕີຕິ ປຎ຺ຎາຍ ນາມເມວ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຕີຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ສມຓຘມ຺ມກຣຓວີຣິຍໍ ກຖິຕໍ, ອິຘ ພຸທ຺ຘວຈນຄຓ຺ຫນວີຣິຍໍ. ຕຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ກຖິຕາ, ອິຘ ພຸທ຺ຘວຈນຄຓ຺ຫນປຎ຺ຎາ. ນ ຈ ກາເມສຸ ຄິທ຺ໂຘຕິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມສຸ ອຄິທ຺ໂຘ. ສໂຕ ຈ ນິປໂກ ຈາຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສຕິຍາ ເຈວ ຎາເຓນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນປກ຺ກນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ນິປໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ອນຸສາສນວິຘາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໔. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປາຍມນສິກາເຣນ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນຕິ ຍຖາ ມຍາ ອນຸສິຏ຺ຐໍ ອນຸສາສນີ ທິນ຺ນາ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ. ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໑໕໕. ປຣປຸຄ຺ຄລວິມຸຕ຺ຕິຎາເຓຕິ ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ກິເລສວິມຸຕ຺ຕິຎາເຓ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໑໕໖. ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມຕິ ເອໂກ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອໂກ ສຸທ຺ຘຂນ຺ເຘເຍວ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເອໂກ ຫິ ສກ຺ໂກຕິ, ເອໂກ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ຄຫິຕໍ. ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປນ ກິໍ ກໂຣຕິ? ສຸທ຺ຘຂນ຺ເຘເຍວ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອເນກຊາຕິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍມາໂນ ໂອຕຣຕິ. ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍນາໂມຕິອາທິມາຫ. ໂສ ເອວມາຫາຕິ ໂສ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສສ຺ສໂຕຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ຈ ສຕ຺ຕາ ສໍສຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐິຄຕິກຕ຺ຕາ ປເນສ ເອຕໍ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ຫິ ຐານໍ ວາ ນິຍໂມ ວາ ນຕ຺ຖິ. ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ອິມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິມໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມເວຕໍ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສສ຺ສຕວາໂທຕິ ເຖໂຣ ລາຠິສ຺ເສວ ວເສນ ຕໂຍ ສສ຺ສຕວາເທ ອາຫ. ຠຄວຕາ ປນ ຕກ຺ກີວາທມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຸຕ຺ຕາ. ເອເຕສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ວາທານໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໐) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

໑໕໗. ຄຓນາຍ ວາຕິ ປິຓ຺ຑຄຓນາຍ. ສງ຺ຂາເນນາຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທກວເສນ ມໂນຄຓນາຍ. ອຸຠຍຖາປິ ປິຓ຺ຑຄຓນເມວ ທສ຺ເສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວສ຺ສານໍ ສຕວເສນ ສຫສ຺ສວເສນ ສຕສຫສ຺ສວເສນ ໂກຏິວເສນ ປິຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາປິ ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕກາ ວສ຺ສໂກຏິໂຍຕິ ວາ ເອວໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ທສນ຺ນໍ ປາຣມີນໍ ປູຣິຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຍສ຺ມາ ໂວ ອນາວຣຓຎາຓໍ ສູຣໍ ວຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເທສນາຎາຓກຸສລຕໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວສ຺ສຄຓນາຍປິ ປຣິຍນ຺ຕິກໍ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປຄຓນາຍປິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຖາຕິ ທີເປຕິ. ປາຬິຍຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນໂຍເຍວ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໑໕໘. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາເຓຕິ ຠນ຺ເຕ ຍາປິ ອຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ຎາຓເທສນາ, ສາປິ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ອນຸຕ຺ຕຣາ. ອຕີຕພຸທ຺ຘາປິ ເອວເມວ ເທເສສຸໍ. ອນາຄຕາປິ ເອວເມວ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ເຕສໍ ອຕີຕານາຄຕພຸທ຺ຘານໍ ຎາເຓນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາວ ເທສຍິຕ຺ຖ. ‘‘ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວຕີ’’ຕິ ທີເປຕິ. ປາຬິຍຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕເຍວ.

໑໕໙. ສາສວາ ສອຸປຘິກາຕິ ສໂທສາ ສອຸປາຣມ຺ຠາ. ໂນ ອຣິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຣິຍິທ຺ຘີຕິ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນາສວາ ອນຸປຘິກາຕິ ນິທ຺ໂທສາ ອນຸປາຣມ຺ຠາ. ອຣິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຣິຍິທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕີຕິ ກຖໍ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕີຕິ? ປຏິກູເລ ສຕ຺ເຕ ເມຕ຺ຕໍ ຜຣຕິ, ສງ຺ຂາເຣ ຘາຕຸສຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ກຖໍ ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໙໗)? ອນິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເມຕ຺ຕາຍ ວາ ຜຣຕິ, ຘາຕຸໂຕ ວາ ອຸປສໍຫຣຕີ’’ຕິ. ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕີຕິ ອປ຺ປຏິກູເລ ສຕ຺ເຕ ອສຸຠສຎ຺ຎໍ ຜຣຕິ, ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ກຖໍ ອປ຺ປຏິກູເລ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ? ອິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອສຸຠາຍ ວາ ຜຣຕິ, ອນິຈ຺ຈໂຕ ວາ ອຸປສໍຫຣຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ເສສປເທສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸເປກ຺ຂໂກ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕີຕິ ອິຏ຺ເຐ ອຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອນິຏ຺ເຐ ອທຸສ຺ສນ຺ໂຕ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ອສມເປກ຺ຂເນນ ໂມຫໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຍ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິວິຘາສູຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຍາ ອຍໍ ທ຺ວີສຸ ອິທ຺ຘີສຸ ເອວໍເທສນາ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ຕໍ ຠຄວາຕິ ຕໍ ເທສນໍ ຠຄວາ ອເສສໍ ສກລໍ ອຠິຊານາຕິ. ຕໍ ຠຄວໂຕຕິ ຕໍ ເທສນໍ ຠຄວໂຕ ອເສສໍ ອຠິຊານໂຕ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠິຊານິຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ນາມ ອິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ຍໍ ຠຄວາ ນ ຊານາຕິ ອິທໍ ນຕ຺ຖິ. ຍທຠິຊານໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາຕິ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອນຠິຎ຺ຎາຕໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ອສ຺ສ, ອຘິກຕຣປຎ຺ໂຎ ຠເວຍ຺ຍ. ຍທິທໍ ອິທ຺ຘິວິຘາສູຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອິທ຺ຘິວິຘາສຸ ຠຄວຕາ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ນຕ຺ຖິ. ອຕີຕພຸທ຺ຘາປິ ຫິ ອິມາ ທ຺ເວ ອິທ຺ຘິໂຍ ເທເສສຸໍ, ອນາຄຕາປິ ອິມາວ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕສໍ ຎາເຓນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ອິມາວ ເທສຍິຕ຺ຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິທ຺ຘິວິຘາສຸ ອນຸຕ຺ຕໂຣຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕີ’’ຕິ ທີເປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂສຬສ ອປຣມ຺ປຣິຍຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິ, ເຕວ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຖາສຕ຺ຖຸຄຸຓທສ຺ສນາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໐. ອິທານິ ອປເຣນປິ ອາກາເຣນ ຠຄວໂຕ ຄຸເຓ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍໍ ຕໍ ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ເຘນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນາຕິ ສທ຺ຘາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ນາມ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ໂພຘິສຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ເຕນ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິໍ ປນ ເຕນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ? ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍນາຕິອາທີສຸ ‘‘ວີຣິຍໍ ຖາໂມ’’ຕິອາທີນິ ສພ຺ພາເນວ ວີຣິຍເວວຈນານິ. ຕຕ຺ຖ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍນາຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິເຍນ. ຖາມວຕາຕິ ຖາມສມ຺ປນ຺ເນນ ຖິຣວີຣິເຍນ. ປຸຣິສຖາເມນາຕິ ເຕນ ຖາມວຕາ ຍໍ ປຸຣິສຖາເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນນ຺ຕຣປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຣິສໂຘຣຍ຺ເຫນາຕິ ຍາ ອສມຘຸເຣຫິ ພຸທ຺ເຘຫິ ວຫິຕພ຺ພາ ຘຸຣາ, ຕໍ ຘຸຣໍ ວຫນສມຕ຺ເຖນ ມຫາປຸຣິເສນ. ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ຕໍ ຠຄວຕາຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕີຕານາຄຕພຸທ຺ເຘຫິ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພເມວ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຠຄວໂຕ ເອກຄຸໂຓປິ ອູໂນ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກາເມສຸ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄໍ. ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ເກຓິຍຊຏິລາທໂຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ໂກ ຊານາຕິ ປຣໂລກໍ. ສຸໂຂ ອິມິສ຺ສາ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ມຸທຸກາຍ ໂລມສາຍ ພາຫາຍ ສມ຺ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ໂມຬິພນ຺ຘາຫິ ປຣິພ຺ພາຊິກາຫິ ປຣິຈາເຣນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວມານາ ກາມສຸຂມນຸຍຸຕ຺ຕາ, ນ ເອວມນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຫີນນ຺ຕິ ລາມກໍ. ຄມ຺ມນ຺ຕິ ຄາມວາສີນໍ ຘມ຺ມໍ. ໂປຖຸຊ຺ຊນິກນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ ເສວິຕພ຺ພໍ. ອນຣິຍນ຺ຕິ ນ ນິທ຺ໂທສໍ. ນ ວາ ອຣິເຍຫິ ເສວິຕພ຺ພໍ. ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕນ຺ຕິ ອນຕ຺ຖສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄໍ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂຍຸຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂມໍ ວາ. ຍຖາ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄໍ ປຣິວຊ຺ເຊສ຺ສາມາຕິ ກາຍກິລມຖໍ ອນຸຘາວນ຺ຕິ, ຕໂຕ ມຸຎ຺ຈິສ຺ສາມາຕິ ກາມສຸຂໍ ອນຸຘາວນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ຠຄວາ. ຠຄວາ ປນ ອຸໂຠ ເອເຕ ອນ຺ເຕ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍາ ສາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິ, ຕເມວ ປຏິປນ຺ໂນ. ຕສ຺ມາ ‘‘ນ ຈ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ອາຠິເຈຕສິການນ຺ຕິ ອຠິເຈຕສິການໍ, ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ສຸຂວິຫາຣານໍ. ໂປຏ຺ຐປາທສຸຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສປ຺ປີຕິກທຸຕິຍຊ຺ຌານຜລສມາປຕ຺ຕິ ກຖິຕາ (ທີ. ນິ. ໑.໔໓໒). ປາສາທິກສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ສຫ ມຄ຺ເຄນ ວິປສ຺ສນາປາທກຊ຺ຌານໍ. ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຜລສມາປຕ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສມ຺ປສາທນີເຍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຊ຺ຌານານິ ກຖິຕານິ. ນິກາມລາຠີຕິ ຍຖາກາມລາຠີ. ອກິຈ຺ຉລາຠີຕິ ອທຸກ຺ຂລາຠີ. ອກສິຣລາຠີຕິ ວິປຸລລາຠີ.

ອນຸໂຍຄທານປ຺ປກາຣວຓ຺ຓນາ

໑໖໑. ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາຕິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ. ຕີຓິ ຫິ ເຂຕ຺ຕານິ – ຊາຕິເຂຕ຺ຕໍ ອາຓາເຂຕ຺ຕໍ ວິສຍເຂຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ. ສາ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມນກາເລ ນິກ຺ຂມນກາເລ ສມ຺ໂພຘິກາເລ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊເນ ປຣິນິພ຺ພາເນ ຈ ກມ຺ປຕິ. ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໍ ປນ ອາຓາເຂຕ຺ຕໍ ນາມ. ອາຏານາຏິຍໂມຣປຣິຕ຺ຕຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕຣຕນປຣິຕ຺ຕາທີນຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອາຓາ ວຕ຺ຕຕິ. ວິສຍເຂຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຣິມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ‘‘ຍາວຕກໍ ຎາຓໍ, ຕາວຕກໍ ເຎຍ຺ຍໍ, ຍາວຕກໍ ເຎຍ຺ຍໍ ຕາວຕກໍ ຎາຓໍ, ຎາຓປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເຎຍ຺ຍໍ, ເຎຍ຺ຍປຣິຍນ຺ຕິກໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ມຫານິ. ໕໕) ວຈນໂຕ ອວິສໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ເຂຕ຺ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອິມໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ນຸປ຺ປຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປນ ອຕ຺ຖິ. ຕີຓິ ປິຏການິ ວິນຍປິຏກໍ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ. ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິ, ຍສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິ, ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄີຕີຕິ. ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ‘‘ອິມໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປນ ອຕ຺ຖິ.

ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມນ຺ຕິ ອປຸເຣ ອປຈ຺ຉາ ເອກໂຕ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຸເຣ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ‘‘ໂພຘິໍ ອປຕ຺ວາ ນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ, ຕາວ ປຸພ຺ເພຕິ ນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬກມ຺ປເນເນວ ເຂຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປິ ນິວາຣິຕາ ໂຫຕິ. ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ຍາວ ສາສປມຕ຺ຕາປິ ຘາຕຸໂຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕາວ ປຈ຺ຉາຕິ ນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘາຕູສຸ ຫິ ຐິຕາສຸ ພຸທ຺ຘາປິ ຐິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິວາຣິຕາວ ໂຫຕິ. ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພາເນ ປນ ຊາເຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ນິວາຣິຕາ.

ຕິປິຏກອນ຺ຕຣຘານກຖາ

ຕີຓິ ອນ຺ຕຣຘານານິ ນາມ ປຣິຍຕ຺ຕິອນ຺ຕຣຘານໍ, ປຏິເວຘອນ຺ຕຣຘານໍ, ປຏິປຕ຺ຕິອນ຺ຕຣຘານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຕ຺ຕີຕິ ຕີຓິ ປິຏການິ. ປຏິເວໂຘຕິ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວໂຘ. ປຏິປຕ຺ຕີຕິ ປຏິປທາ. ຕຕ຺ຖ ປຏິເວໂຘ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິປິ ນ ໂຫຕິປິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ປຏິເວຘກຣາ ຠິກ຺ຂູ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ເອສ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ອງ຺ຄຸລິໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍເຍວ ທີເປ ເອກວາຣໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂຸ ນາມ ນາໂຫສິ. ປຏິປຕ຺ຕິປູຣກາປິ ກທາຈິ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ກທາຈິ ອປ຺ປາ. ອິຕິ ປຏິເວໂຘ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິປິ ນ ໂຫຕິປິ. ສາສນຏ຺ຐິຕິຍາ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິ ປມາຓໍ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ເຕປິຏກໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ປູເຣຕິ.

ຍຖາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຬາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາ ສຕ຺ຕ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສ ນ ຊານາມີຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ອຸທກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຘິຄຕວິເສສໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສ ອາຈິກ຺ຂິ, ຕສ຺ສ ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຌານໍ ສມ຺ປາເທສິ, ເອວເມວ ປຎ຺ຎວາ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ປູເຣຕິ. ຕສ຺ມາ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ຐິຕາຍ ສາສນໍ ຐິຕໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ສາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕທາ ປຐມໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ນສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພປຐມໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ອນຸກ຺ກເມນ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມສງ຺ຄໂຫ, ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ປິຏເກສຸ ຐິເຕສຸປິ ສາສນໍ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏເກ ອນ຺ຕຣຘາຍມາເນ ປຐມໍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ເອກາທສກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເອກກາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ຈກ຺ກເປຍ຺ຍາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ໂອຆຕຣຓາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມູລປຣິຍາຍາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ທີຆນິກາໂຍ ທສຸຕ຺ຕຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ເອກິສ຺ສາປິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຄາຖານໍ ປຸຈ຺ຉາ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສຠິຍປຸຈ຺ຉາ ອາຬວກປຸຈ຺ຉາ ວິຍ ຈ. ເອຕາ ກິຣ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາລິກາ ອນ຺ຕຣາ ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ.

ທ຺ວີສຸ ປນ ປິຏເກສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸປິ ວິນຍປິຏເກ ຐິເຕ ສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິວາຣກ຺ຂນ຺ຘເກສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄ ຐິເຕ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ມາຕິກາຍປິ ຐິຕາຍ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ມາຕິກາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂປພ຺ພຊ຺ຊາອຸປສມ຺ປທາສຸ ຐິຕາສຸ ສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ລິງ຺ຄໍ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເສຕວຕ຺ຖສມຓວໍໂສ ປນ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ເຕຫິ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ອຏ຺ຐາສິ. ຉຬຠິຎ຺ເຎຫິ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ. ເຕວິຊ຺ເຊຫິ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ. ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສເກຫິ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ. ປາຕິໂມກ຺ເຂຫິ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ອຏ຺ຐາສິ. ປຈ຺ຉິມກສ຺ສ ປນ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘໂຕ ປຈ຺ຉິມກສ຺ສ ສີລເຠທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ນິວາຣິຕາ.

ສາສນອນ຺ຕຣຫິຕວຓ຺ຓນາ

ຕີຓິ ປຣິນິພ຺ພານານິ ນາມ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານໍ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານໍ ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານໍ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອໂຫສິ. ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານໍ ກຸສິນາຣາຍໍ. ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພານໍ ອນາຄເຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ສາສນສ຺ສ ກິຣ ໂອສກ຺ກນກາເລ ອິມສ຺ມິໍ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ຘາຕຸໂຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ມຫາເຈຕິຍໂຕ ນາຄທີເປ ຣາຊາຍຕນເຈຕິຍໍ. ຕໂຕ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ນາຄຠວນໂຕປິ ເທວໂລກໂຕປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕປິ ຘາຕຸໂຍ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກເມວ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ສາສປມຕ຺ຕາປິ ຘາຕຸໂຍ ນ ອນ຺ຕຣາ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ. ສພ຺ພຘາຕຸໂຍ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ຣາສິຠູຕາ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ເອກຄ຺ຆນາ ຫຸຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ອຊ຺ຊ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກຕິ, ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນໍ ທານິ ອິທໍ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ທສພລສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕທິວສໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ອນາຄາມິຂີຓາສເວ ອວເສສາ ສກຠາເວນ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຘາຕູສຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ສາສປມຕ຺ຕາຍປິ ຘາຕຸຍາ ສຕິ ເອກຊາລາ ຠວິສ຺ສຕິ. ຘາຕູສຸ ປຣິຍາທານໍ ຄຕາສຸ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຘາຕູສຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາສຸ ສາສນໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ຍາວ ນ ເອວໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕາວ ອຈຣິມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ອນຈ຺ຉຣິຍຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ສາ. ຍຖາຫ – ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ໂສ. ກຕໂມ ເອກປຸຄ຺ຄໂລ? ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໒). ຍທິ ຈ ທ຺ເວ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ໂສຬສ ວາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ອນຈ຺ຉຣິຍາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ວິຫາເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຈຕິຍານມ຺ປິ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸຬາໂຣ ນ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂູປິ ພຫຸຕາຍ ນ ອຈ຺ຉຣິຍາ ຊາຕາ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘາປິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເທສນາຍ ຈ ວິເສສາຠາວໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠທໍ ຘມ຺ມໍ ເອໂກ ເທເສຕິ. ອຎ຺ເຎນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ໂສວ ເທເສຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ຕໂຕ ອນຈ຺ຉຣິໂຍ ສິຍາ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ເທສນາປິ ອຈ຺ຉຣິຍາ ໂຫຕິ, ວິວາທຠາວໂຕ ຈ. ພຫູສຸ ຫິ ພຸທ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ພຫູນໍ ອາຈຣິຍານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ວິຍ ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ປາສາທິໂກ, ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ລາຠີ ປຸຎ຺ຎວາຕິ ວິວເທຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ມາປິ ເອວໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອປິ ເຈຕໍ ກາຣຓໍ ມິລິນ຺ທຣຎ຺ຎາປິ ປຸຏ຺ເຐນ ນາຄເສນຕ຺ເຖເຣນ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ເທສຍນ຺ຕາ ຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສນ຺ຕິ, ກຖຍມານາ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ກເຖນ຺ຕິ, ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕາ ຈ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ອນຸສາສມານາ ຈ ອປ຺ປມາທປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕຖາຄຕານໍ ເອກາ ເທສນາ ເອກາ ກຖາ ເອກສິກ຺ຂາ ເອການຸສາສນີ, ເກນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອເກນປິ ຕາວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທນ ອຍໍ ໂລໂກ ໂອຠາສຊາໂຕ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຠາຍ ອຍໍ ໂລໂກ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ໂອຠາສຊາໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ໂອວທມານາ ຈ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ສຸຂໍ ໂອວເທຍ຺ຍຸໍ, ອນຸສາສມານາ ຈ ສຸຂໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຖ ເມ ກາຣຓໍ ເທເສຫິ, ຍຖາຫໍ ນິສ຺ສໍສໂຍ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ, ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈເລຍ຺ຍ, ກມ຺ເປຍ຺ຍ, ນເມຍ຺ຍ, ໂອຓເມຍ຺ຍ, ວິນເມຍ຺ຍ, ວິກິເຣຍ຺ຍ, ວິຘເມຍ຺ຍ, ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ເອກປຸຣິສສນ຺ຘາຣຓີ ຠເວຍ຺ຍ, ເອກປຸຣິເສ ອຠິຣູຬ຺ເຫ ສາ ນາວາ ສມຸປາທິກາ ຠເວຍ຺ຍ, ອຖ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຕາທິໂສ ອາຍຸນາ ວຓ຺ເຓນ ວເຍນ ປມາເຓນ ກິສຖູເລນ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄນ, ໂສ ຕໍ ນາວໍ ອຠິຣູເຫຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ສາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຘາເຣຍ຺ຍາຕິ? ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈເລຍ຺ຍ, ກມ຺ເປຍ຺ຍ, ນເມຍ຺ຍ, ໂອຓເມຍ຺ຍ, ວິນເມຍ຺ຍ, ວິກິເຣຍ຺ຍ, ວິຘເມຍ຺ຍ, ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂອສີເທຍ຺ຍ ອຸທເກຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ, ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ…ເປ… ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ຉາເທນ຺ຕໍ ຍາວ ກຓ຺ຐມຠິປູຣຍິຕ຺ວາ, ໂສ ຘາໂຕ ປີຓິໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ນິຣນ຺ຕໂຣ ຕນ຺ທີກໂຕ ອໂນຓມິຕທຓ຺ຑຊາໂຕ ປຸນເທວ ຕາວຕກໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສຸຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ? ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສກິໍ ຠຸຕ຺ໂຕວ ມເຣຍ຺ຍາຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ …ເປ… ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ.

ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິຘມ຺ມຠາເຣນ ປຖວີ ຈລຕີຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສກຏາ ຣຕນປູຣິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ ຍາວ ມຸຂສມາ, ເອກສ຺ມາ ສກຏໂຕ ຣຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ສກເຏ ອາກິເຣຍ຺ຍຸໍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສກຏໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສກຏານໍ ຣຕນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຕິ? ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນາຠິປິ ຕສ຺ສ ຜເລຍ຺ຍ, ອຣາປິ ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນມິປິ ຕສ຺ສ ໂອປເຕຍ຺ຍ, ອກ຺ໂຂປິ ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິຣຕນຠາເຣນ ສກຏໍ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕ,ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິຘມ຺ມຠາເຣນ ປຖວີ ຈລຕິ.

ອປິຈ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ກາຣຓໍ ພຸທ຺ຘພລປຣິທີປນາຍ ໂອສາຣິຕໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຕິຣູປໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ, ອຸຠໂຕ ປກ຺ຂຊາຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ພລວາມຈ຺ຈານໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອມຈ຺ໂຈ ອມ຺ຫາກໍ ອມຈ຺ໂຈ’’ຕິ, ອຸຠໂຕ ປກ຺ຂຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ, ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ, ອຸຠໂຕ ປກ຺ຂຊາຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ອິທໍ ຕາວ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍ ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ‘‘ອຄ຺ໂຄ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘‘ເຊຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ, ເສຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ວິສິຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອຸຕ຺ຕໂມ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ປວໂຣ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອສໂມ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອສມສໂມ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອປ຺ປຏິໂມ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອປ຺ປຏິຠາໂຄ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ. ອິມມ຺ປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອປິຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຠາວປກຕິ ເອສາ, ຍໍ ເອໂກເຍວ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ມຫນ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ, ຍໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເອກໍເຍວ ໂຫຕິ. ປຖວີ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ຕີ, ສາ ເອກາເຍວ. ສາຄໂຣ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ສິເນຣຸ ຄິຣິຣາຊາ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ອາກາໂສ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ສກ຺ໂກ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ມາໂຣ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ ໂລກສ຺ມິໍ. ຍຕ຺ຖ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎສໍ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອໂກເຍວ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ສຸກຖິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ໂອປມ຺ເມຫິ ກາຣເຓຫີຕິ (ມິ. ປ. ໕.໑.໑).

ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ນວວິຘສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມໍ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິປທໍ. ສຫຘມ຺ມິໂກຕິ ສກາຣໂຓ. ວາທານຸວາໂທຕິ ວາໂທເຍວ.

ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໒. ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີຕິ ຕໂຍ ເຖຣາ ອຸທາຍີ ນາມ – ລາຬຸທາຍີ, ກາຬຸທາຍີ, ມຫາອຸທາຍີຕິ. ອິຘ ມຫາອຸທາຍີ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ສ ກິຣ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາທປິຏ຺ຐິໂຕ ສີສມຕ຺ຖກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສີສມຕ຺ຖກໂຕ ປາທປິຏ຺ຐິໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຠໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຌໍ ໂອຕຣຕິ, ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຠໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປີຕິຍາ ຜຸຏສຣີໂຣ ພລວໂສມນສ຺ເສນ ທສພລສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫຕາ. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາຕິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຕີຫາກາເຣຫິ ສນ຺ໂຕໂສ. ສລ຺ເລຂຕາຕິ ສພ຺ພກິເລສານໍ ສລ຺ລິຂິຕຠາໂວ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ນາມ. ນ ອຕ຺ຕານໍ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ນ ອາວິ ກຣິສ຺ສຕິ. ປຏາກໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ‘‘ໂກ ອມ຺ເຫຫິ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ປຏາກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນາຬນ຺ທໍ ວິຈເຣຍ຺ຍຸໍ.

ປສ຺ສ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຍິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຕິ ປສ຺ສ ອຸທາຍິ ຍາທິສີ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຕິ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ. ກິໍ ປນ ຠຄວາ ເນວ ອຕ຺ຕານໍ ປາຕຸກໂຣຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ກເຖຕີຕິ ເຈ? ນ, ນ ກເຖຕິ. ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີຫິ ກເຖຕພ຺ພໍ, ຈີວຣາທິເຫຕຸໍ ນ ກເຖຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ປສ຺ສ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຍິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ’’ຕິອາທິ. ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ຕໍ ປນ ອາຄມ຺ມ ເວເນຍ຺ຍວເສນ ກເຖຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. (ມຫາວ. ໑໑);

ເອວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓທີປິກາ ພຫູ ຄາຖາປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາປິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ.

໑໖໓. ອຠິກ຺ຂຓໍ ຠາເສຍ຺ຍາສີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠາເສຍ຺ຍາສິ. ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ເມ ກຖິຕນ຺ຕິ ມາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາທີສຸ ນ ກຖຍິຕ຺ຖ. ອຊ຺ຊ ວາ ເມ ກຖິຕນ຺ຕິ ມາ ປຣທິວສາທີສຸ ນ ກຖຍິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປເວເທສີຕິ ກເຖສິ. ອິມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ສາຕິ ນິຄ຺ຄາຖກຕ຺ຕາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເວຍ຺ຍາກຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຘິວຈນນ຺ຕິ ນາມໍ. ອິທໍ ປນ ‘‘ອິຕິ ຫິທ’’ນ຺ຕິ ປຏ຺ຐາຍ ປທໍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຐປິຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສມ຺ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປາສາທິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ນິຄຓ຺ຐນາຏປຸຕ຺ຕກາລງ຺ກິຣິຍວຓ຺ຓນາ

໑໖໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ປາສາທິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ເວຘຎ຺ຎາ ນາມ ສກ຺ຍາຕິ ຘນຸມ຺ຫິ ກຕສິກ຺ຂາ ເວຘຎ຺ຎນາມກາ ເອເກ ສກ຺ຍາ. ເຕສໍ ອມ຺ພວເນ ປາສາເທຕິ ເຕສໍ ອມ຺ພວເນ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຕ຺ຖາຍ ກໂຕ ທີຆປາສາໂທ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ອຘຸນາ ກາລງ຺ກໂຕຕິ ສມ຺ປຕິ ກາລງ຺ກໂຕ. ທ຺ເວຘິກຊາຕາຕິ ທ຺ເວຊ຺ຌຊາຕາ, ທ຺ເວຠາຄາ ຊາຕາ. ຠຓ຺ຑນາທີສຸ ຠຓ຺ຑນໍ ປຸພ຺ພຠາຄກລໂຫ, ຕໍ ທຓ຺ຑາທານາທິວເສນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມວເສນ ຈ ວຑ຺ຒິຕໍ ກລໂຫ. ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຣຸທ຺ຘວຈນໍ ວິວາໂທ. ວິຕຸທນ຺ຕາຕິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ. ສຫິຕໍ ເມຕິ ມມ ວຈນໍ ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ. ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ເຕ ວິປຣາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕວ ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ຈິຣກາລາເສວນວເສນ ປຄຸຓໍ, ຕໍ ມມ ວາທໍ ອາຄມ຺ມ ນິວຕ຺ຕໍ. ອາໂຣປິໂຕ ເຕ ວາໂທຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປຣິ ມຍາ ໂທໂສ ອາໂຣປິໂຕ. ຈຣ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂາຍາຕິ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ອາທາຍ ຕໍ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຣິເຍສມາໂນ ວິຈຣ. ນິພ຺ເພເຐຫິ ວາຕິ ອຖ ວາ ມຍາ ອາໂຣປິຕໂທສໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈຫິ. ສເຈ ປໂຫສີຕິ ສເຈ ສກ຺ໂກສິ. ວໂຘເຍວາຕິ ມຣຓເມວ. ນາຏປຸຕ຺ຕິເຍສູຕິ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ. ນິພ຺ພິນ຺ນຣູປາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕສຠາວາ ອຠິວາທນາທີນິປິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ວິຣຕ຺ຕຣູປາຕິ ວິຄຕເປມາ. ປຏິວານຣູປາຕິ ເຕສໍ ສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍໂຕ ນິວຕ຺ຕນສຠາວາ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ທຸຣກ຺ຂາຕາທິສຠາເວ ຘມ຺ມວິນເຍ ນິພ຺ພິນ຺ນວິຣຕ຺ຕປ຺ປຏິວານຣູເປຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕເຖວ ຊາຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຣກ຺ຂາເຕຕິ ທຸກ຺ກຖິເຕ. ທຸປ຺ປເວທິເຕຕິ ທຸວິຎ຺ຎາປິເຕ. ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກຕິ ຣາຄາທີນໍ ອຸປສມໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ເຖ. ຠິນ຺ນຖູເປຕິ ຠິນ຺ທປ຺ປຕິຏ຺ເຐ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ນາຏປຸຕ຺ໂຕວ ເນສໍ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຖູໂປ. ໂສ ປນ ຠິນ຺ໂນ ມໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິນ຺ນຖູເປ’’ຕິ. ອປ຺ປຏິສຣເຓຕິ ຕສ຺ເສວ ອຠາເວນ ປຏິສຣຓວິຣຫິເຕ.

ນນຸ ຈາຍໍ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ນາຬນ຺ທວາສິໂກ, ໂສ ກສ຺ມາ ປາວາຍໍ ກາລງ຺ກໂຕຕິ? ໂສ ກິຣ ອຸປາລິນາ ຄຫປຕິນາ ປຏິວິທ຺ຘສຈ຺ເຈນ ທສຫິ ຄາຖາຫິ ຠາສິເຕ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ສຸຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ຉຑ຺ເຑສິ. ອຖ ນໍ ອຜາສຸກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາວໍ ອຄມໍສຸ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ກາລມກາສິ. ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ຈ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມມ ລທ຺ຘິ ອນິຍ຺ຍານິກາ ສາຣວິຣຫິຕາ, ມຍໍ ຕາວ ນຏ຺ຐາ, ອວເສສຊໂນປິ ມາ ອປາຍປູຣໂກ ອໂຫສິ, ສເຈ ປນາຫໍ ‘ມມ ສາສນໍ ອນິຍ຺ຍານິກ’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂາມິ, ນ ສທ຺ທຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ທ຺ເວປິ ຊເນ ນ ເອກນີຫາເຣນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍໍ, ເຕ ມມຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວທິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖາ ຕໍ ວິວາທໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ເຕ ສາສນສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ເອໂກ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫ ທຸພ຺ພລາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ສາຣໍ ອາຈິກ຺ຂຖ, ອາຈຣິຍປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ມມຈ຺ຈເຍນ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ອປໂຣປິ ອຸປສງ຺ກມິ, ຕໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ເອວໍ ທ຺ເວປິ ຊເນ ເອກລທ຺ຘິເກ ອກຕ຺ວາ ພຫູ ນານານີຫາເຣນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກສ຺ສາວຸໂສ, ອາຈຣິໂຍ ສາຣໍ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ? ເອໂກ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອາຫ. ກິໍ ອາຈິກ຺ຂີຕິ? ສສ຺ສຕນ຺ຕິ. ອປໂຣ ຕໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາຣໍ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ສພ຺ເພ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາຣໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ອຫໍ ເຊຏ຺ຐໂກ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອກ຺ໂກເສ ເຈວ ປຣິຠາເສ ຈ ຫຕ຺ຖປາທປ຺ປຫາຣາທີນິ ຈ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກມຄ຺ເຄນ ທ຺ເວ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນານາທິສາສຸ ປກ຺ກມິໍສຸ.

໑໖໕. ອຖ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສຕິ ອຍໍ ເຖໂຣ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ. ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ‘‘ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ’’ຕິ ສມຸທາຈຣິຕ຺ວາ ເຖຣກາເລປິ ຕເຖວ ສມຸທາຈຣິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ’’ຕິ.

‘‘ປາວາຍໍ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ໂຐ ເຍນ ສາມຄາໂມ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ນາຏປຸຕ຺ເຕ ກິຣ ກາລງ຺ກເຕ ຊມ຺ພຸທີເປ ມນຸສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເອໂກ ສຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍ ສາວການໍ ເອວຣູໂປ ວິວາໂທ ຊາໂຕ. ສມໂຓ ປນ ໂຄຕໂມ ຊມ຺ພຸທີເປ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ປາກໂຏ, ສາວກາປິສ຺ສ ປາກຏາເຍວ. ກີທິໂສ ນຸ ໂຂ ສມເຓ ໂຄຕເມ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສາວການໍ ວິວາໂທ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ອາໂຣເຈສ຺ສາມິ, ສຕ຺ຖາ ເອຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ເທສນໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຍນ ສາມຄາໂມ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ສາມຄາໂມຕິ ສາມາການໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ນາມໍ. ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທຕິ ອຸຊຸເມວ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍນສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຈ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມມາຍິໍສຸ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ມຍາ ກາຕພ຺ພໍ ສຕ຺ຖຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ມມາຍິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ຠຄວໂຕ ສາວການໍ ອຄ຺ໂຄ’’ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ມມາຍິ. ກຸລທາຣເກ ຈ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ອກາສິ. ເອວໍ ເອກເມເກນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາປິຕານິ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອເຫສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຓີຕານິ ຈີວຣາທີນິປິ ລຠິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ.

ຘມ຺ມຣຕນປູຊາ

ເອໂກ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ພຸທ຺ຘຣຕນສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆຣຕນສ຺ສ ຈ ປູຊາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຘມ຺ມຣຕນໍ ປູຊິຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ສເຈປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມຣຕນໍ ປູເຊຕຸກາໂມ, ເອກໍ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ປູເຊຫີ’’ຕິ. ພຫຸສ຺ສຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຈິກ຺ຂຖາຕິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຖຣໍ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິເກນ ຕິຈີວເຣນ ປູເຊສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຠຄວາ ‘‘ກຸໂຕ, ອານນ຺ທ, ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອາຫ? ເອເກນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ທິນ຺ນໍ, ອິທໍ ປນາຫໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທາຕຸກາໂມຕິ. ເທຫິ, ອານນ຺ທາຕິ. ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ຠນ຺ເຕຕິ. ອາຄຕກາເລ ເທຫີຕິ, ສິກ຺ຂາປທໍ ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກທາ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ? ທສາຫມຕ຺ເຕນ ຠນ຺ເຕຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ອານນ຺ທ, ທສາຫປຣມໍ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມນາປໍ ລຠຕິ, ຕໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເທຕິ. ໂສ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກໍ ເຖຣສ຺ເສວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອທາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຍນສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ໂສ ອິມໍ ກຖໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສຕິ, ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕທນຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກຖາປາຠຕນ຺ຕິ ກຖາຍ ມູລໍ. ມູລຎ຺ຫິ ‘‘ປາຠຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອປ຺ປເກນາປິ ເມຘາວີ, ປາຠເຕນ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ອຓຸໍ ອຄ຺ຄິໍວ ສນ຺ຘມ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໔);

ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ. ກິໍ ປນາເນນ ຠຄວາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພຕິ? ໂນ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຫິ ອາຍສ຺ມາ ທິວາ ນວ ວາເຣ, ຣຕ຺ຕິໍ ນວ ວາເຣຕິ ເອກາຫໍ ອຏ຺ຐາຣສ ວາເຣ ອຸປຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ທິວສສ຺ສ ປນ ສຕວາຣໍ ວາ ສຫສ຺ສວາຣໍ ວາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ສມາໂນປິ ນ ອກາຣຓາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອກໍ ປຎ຺ຫຸທ຺ຘາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຕໍ ທິວສໍ ເຕນ ກຖາປາຠເຕນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ເອວມາຫ.

ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິຕຘມ຺ມວິນຍວຓ຺ຓນາ

໑໖໖. ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕີຕິ ຠຄວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ອາໂຣຈິເຕປິ ຍສ຺ມາ ນ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ອິມິສ຺ສາ ກຖາຍ ສາມິໂກ, ຈຸນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປນ ສາມິໂກ. ໂສວ ຕສ຺ສາ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ຊານາຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຈຸນ຺ທ ເອວຎ຺ເຫຕໍ ໂຫຕິ ທຸຣກ຺ຂາຕາທິສຠາເວ ຘມ຺ມວິນເຍ ສາວກາ ທ຺ເວຘິກຊາຕາ ຠຓ຺ຑນາທີນິ ກຕ຺ວາ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອນິຍ຺ຍານິກສາສເນເນວ ນິຍ຺ຍານິກສາສນໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາທິໂຕ ອນິຍ຺ຍານິກສາສນເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິຘ ຈຸນ຺ທ ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ຕມ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕີຕິ ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປູເຣຕິ, ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ເຕ, ອາວຸໂສ, ລາຠາຕິ ຕສ຺ສ ຕຸຍ຺ຫໍ ເອເຕ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິອາທໂຍ ລາຠາ. ສຸລທ຺ຘນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕມ຺ປິ ເຕ ສຸລທ຺ຘໍ. ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊຕູຕິ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊຕຸ. ຍຖາ ເຕ ສຕ຺ຖາຣາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕຕິ ເຍນ ເຕ ອາກາເຣນ ສຕ຺ຖາຣາ ຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ. ໂຍ ຈ ສມາທເປຕີຕິ ໂຍ ຈ ອາຈຣິໂຍ ສມາທເປຕິ. ຍຎ຺ຈ ສມາທເປຕີຕິ ຍໍ ອນ຺ເຕວາສິໍ ສມາທເປຕິ. ໂຍ ຈ ສມາທປິໂຕຕິ ໂຍ ຈ ເອວໍ ສມາທປິໂຕ ອນ຺ເຕວາສິໂກ. ຍຖາ ອາຈຣິເຍນ ສມາທປິຕໍ, ຕຖຕ຺ຖາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ເພ ເຕຕິ ຕໂຍປິ ເຕ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອາຈຣິໂຍ ສມາທປິຕຕ຺ຕາ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ, ສມາທິນ຺ນນ຺ເຕວາສິໂກ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ, ປຏິປນ຺ນໂກ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໖໗. ອປິເຈຕ຺ຖ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ກາຣຓປ຺ປຏິປນ຺ໂນ. ຎາຍມາຣາເຘສ຺ສຕີຕິ ກາຣຓໍ ນິປ຺ຜາເທສ຺ສຕິ. ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ທຸຣກ຺ຂາເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນເຍ ໂຍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ໂສ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ. ໂຍ ກຸສີໂຕ, ໂສ ສຸຂໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໓໑໘).

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິຕຘມ຺ມວິນຍາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໘. ເອວໍ ອນິຍ຺ຍານິກສາສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ນິຍ຺ຍານິກສາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິຘ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນິຍ຺ຍານິໂກຕິ ມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ຜລຕ຺ຖາຍ ຈ ນິຍ຺ຍາຕິ.

໑໖໙. ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂນິປ຺ຜາທກໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນເຍ ໂຍ ກຸສີໂຕ, ໂສ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ. ໂຍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ໂສ ສຸຂໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໓໑໙).

໑໗໐. ອິຕິ ຠຄວາ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອິຘ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂລເກ ອຸທປາທີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຖາຕິ ອໂພຘິຕຕ຺ຖາ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫປທກຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄຫປເທຫິ ກຕໍ, ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກໍ ກຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຄາຫປທຄຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ນ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫປເທສຸ ຄຕໍ, ນ ເອກສງ຺ຄຫຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສປ຺ປາຏິຫີຣກຕນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານິກໍ. ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫີຕິ ເທວໂລກໂຕ ຍາວ ມນຸສ຺ສໂລກາ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ. ອນຸຕປ຺ໂປ ໂຫຕີຕິ ອນຸຕາປກໂຣ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຖາ ຈ ໂນ ໂລເກຕິ ອິທໍ ເຕສໍ ອນຸຕາປກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນານຸຕປ຺ໂປ ໂຫຕີຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຄມ຺ມ ສາວເກຫິ ຍໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນຸຕາປກໂຣ ນ ໂຫຕິ.

໑໗໒. ເຖໂຣຕິ ຖິໂຣ ເຖຣກາຣເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ‘‘ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ’’ຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ເອເຕຫິ ເຈ ປີຕິ ເອເຕຫິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕຫິ.

໑໗໓. ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອິຘ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນາມ, ຕໍ ປຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອລໍ ສມກ຺ຂາຕຸໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ສມ຺ມຸຂາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ສມ຺ມາ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ.

໑໗໔. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວສມານາ ອຣິຍສາວກາ. ກາມໂຠຄິໂນຕິ ຄິຫິໂສຕາປນ຺ນາ. ‘‘ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວາ’’ຕິອາທີນິ ມຫາປຣິນິພ຺ພາເນ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ. ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປຕ຺ຕນ຺ຕິ ລາຠຄ຺ຄຎ຺ເຈວ ຍສຄ຺ຄຎ຺ຈ ປຕ຺ຕໍ.

໑໗໕. ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທໂຍ ເຖຣາ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍຕິ ເຂມາເຖຣີອຸປ຺ປລວຓ຺ຓເຖຣີອາທໂຍ. ອຸປາສກາ ສາວກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວຕ຺ຖວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນຕິ ຈິຕ຺ຕຄຫປຕິຫຕ຺ຖກອາຬວກາທໂຍ. ກາມໂຠຄິໂນຕິ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິກມຫາອນາຖປິຓ຺ຑິກາທໂຍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍຕິ ນນ຺ທມາຕາທໂຍ. ກາມໂຠຄິນິໂຍຕິ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາທໂຍ.

໑໗໖. ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສພ຺ພກາຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ. ອິທເມວ ຕນ຺ຕິ ອິທເມວ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ອິມເມວ ຘມ຺ມໍ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ອຸທກາສ຺ສຸທນ຺ຕິ ອຸທໂກ ສຸທໍ. ປສ຺ສໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ກິຣ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ມຫາຊນໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕຫິ ‘‘ນ ຊານາມ, ອາຈຣິຍ, ກເຖຫິ ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອາຫ – ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ອາຫາຣສປ຺ປາເຍ ສຕິ ໂຖກໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ກເຖຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ມຫາສກ຺ກາເຣ ກເຕ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈ ປສ຺ສໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສາຘຸນິສິຕສ຺ສາຕິ ສຸຏ຺ຐຸນິສິຕສ຺ສ ຕິຂິຓສ຺ສ, ສຸນິສິຕຂຸຣສ຺ສ ກິຣ ຕລໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຘາຣາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພຘມ຺ມາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗໗. ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມາຕິ ສງ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ອຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ ສຫ ອຕ຺ຖໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊເນນປິ ສຫ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສມາເນນ຺ເຕຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາເຈຕພ຺ພໍ ສຊ຺ຌາຍິຕພ຺ພໍ. ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ຍຖາ ອິທໍ ສກລໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ.

໑໗໘. ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ຕຕ຺ຣ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ, ຕສ຺ສ ວາ ຠາສິເຕ. ອຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ມິຈ຺ຉາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ຈ ມິຈ຺ຉາ ໂຣເປຕີຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓໍ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານານີ’’ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ໂຣເປຕິ. ອິມສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ‘‘ສຕິເຍວ ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖສ຺ສ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມານິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ, ອຸທາຫຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕິປຏ຺ຐານານີ’’ຕິ ເອຕານິ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ. ກຕມານິ ໂອປາຍິກຕຣານີຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ກຕມານິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ອຸປປນ຺ນຕຣານິ ອລ຺ລີນຕຣານິ. ອິເມສຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນານນ຺ຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ‘‘ສຕິເຍວ ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ, ອຸທາຫຸ ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ເອໂສ ອຕ຺ໂຖຕິ? ອິມສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ. ຍາ ເຈວ ເອຕານີຕິ ຍານິ ເຈວ ເອຕານິ ມຍາ ວຸຕ຺ຕານິ. ຍາ ເຈວ ເອໂສຕິ ໂຍ ເຈວ ເອສ ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ເນວ ອຸສ຺ສາເທຕພ຺ໂພຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຕາວ ສມ຺ມາ ອຕ຺ເຖ ຈ ສມ຺ມາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ຈ ຐາຕພ຺ພໍ. ໂສ ປນ ເນວ ອຸສ຺ສາເທຕພ຺ໂພ, ນ ອປສາເທຕພ຺ໂພ. ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພຕິ ຊານາເປຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ‘‘ສຕິເຍວ ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຈ. ເຕສຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນານນ຺ຕິ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ. ນິສນ຺ຕິຍາຕິ ນິສາມນຕ຺ຖໍ ຘາຣຓຕ຺ຖໍ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໘໑. ຕາທິສນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາທິສໍ. ອຕ຺ຖຸເປຕນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ ອຸເປຕໍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຕາຣໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຸເປຕນ຺ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອຸເປຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ວິຎ຺ຎາຕາຣໍ. ເອວໍ ເອຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສໍສຖ. ເອໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາວໂກ ນາມ, ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ເອສ ຈຸນ຺ທາຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນ ຐເປສິ.

ປຈ຺ຈຍານຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໒. ອິທານິ ຕໂຕປິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ນ ໂວ ອຫໍ, ຈຸນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ອາສວາ ນາມ ອິຘໂລເກ ປຈ຺ຈຍເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາ ອາສວາ. ສມ຺ປຣາຍິກາ ອາສວາ ນາມ ປຣໂລເກ ຠຓ຺ຑນເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາ ອາສວາ. ສໍວຣາຍາຕິ ຍຖາ ເຕ ນ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ປິທຫນາຍ. ປຏິຆາຕາຍາຕິ ມູລຆາເຕນ ປຏິຫນນາຍ. ອລໍ ໂວ ຕໍ ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍາຕິ ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ ສມຕ຺ຖໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ໂວ ມຍາ ຈີວຣໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ທປ຺ປໍ ວາ ມານໍ ວາ ກຸຣຸມານາ ວິຫຣິສ຺ສຖາຕິ ນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ປນ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສີຕປ຺ປຏິຆາຕາທີນິ ກຕ຺ວາ ສຸຂໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣໍ ກຣິສ຺ສຖາຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ຍຖາ ຈ ຈີວຣໍ, ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາຕາທໂຍປິ. ອນຸປທສໍວຓ຺ຓນາ ປເນຕ຺ຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໓. ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄນ຺ຕິ ສຸຂລ຺ລິຍນານຸໂຍຄໍ, ສຸຂເສວນາຘິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸເຂຕີຕິ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕິ. ປີເຓຕີຕິ ປີຓິຕໍ ຖູລໍ ກໂຣຕິ.

໑໘໖. ອຏ຺ຐິຕຘມ຺ມາຕິ ນຏ຺ຐິຕສຠາວາ. ຊິວ຺ຫາ ໂນ ອຕ຺ຖີຕິ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ກເຖນ຺ຕິ, ກທາຈິ ມຄ຺ຄໍ ກເຖນ຺ຕິ, ກທາຈິ ຜລໍ ກທາຈິ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຊານຕາຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ຊານນ຺ເຕນ. ປສ຺ສຕາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ປສ຺ສນ຺ເຕນ. ຄມ຺ຠີຣເນໂມຕິ ຄມ຺ຠີຣຠູມິໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ສຸນິຂາໂຕຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຂາໂຕ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ ເອວໍ ຂີຓາສໂວ ອຠພ຺ໂພ ນວ ຐານານິ ອຊ຺ຌາຈຣິຕຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ອນຊ຺ຌາຈາໂຣ ອຈໂລ ອສມ຺ປເວຘີ. ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປນາທີສຸ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍປິ ອຠພ຺ພາ. ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມ ຈ ກິເລສກາເມ ຈ ສນ຺ນິຘິໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິກຠູໂຕຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ຄິຫິຠູໂຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອຠພ຺ໂພ.

ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓວຓ຺ຓນາ

໑໘໗. ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ຕາ ຫິ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ຍາວຊີວໍ ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຂີຓາສໂວ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາວ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຕິ ວາ ປພ຺ພຊຕິ ວາ. ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທີສຸ ກາມາວຈຣເທເວສຸ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກສ຺ມາ? ວິເວກຏ຺ຐານສ຺ສ ອຠາວາ. ຠຸມ຺ມເທວຕ຺ຕຠາເວ ປນ ຐິໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ວເສນ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ອາຄໂຕ. ຠິນ຺ນໂທສຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕີຣກນ຺ຕິ ອຕີຣໍ ອປຣິຈ຺ເຉທໍ ມຫນ຺ຕໍ. ໂນ ຈ ໂຂ ອນາຄຕນ຺ຕິ ອນາຄຕໍ ປນ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ເອວໍ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ອຕີຕເມວ ມຎ຺ເຎ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານາຕິ, ນ ອນາຄຕໍ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ອຕີເຕ ອຑ຺ຒຉຏ຺ຐສຕຊາຕການຸສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອນາຄເຕ ເອວໍ ພຫຸໍ ອນຸສ຺ສຣຓໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ມຎ຺ຎມານາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ຕຍິທໍ ກິໍ ສູຕິ ອນາຄເຕ ອປຎ຺ຎາປນໍ ກິໍ ນຸ ໂຂ? ກຖໍສູຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອຊານນ຺ໂຕເຍວ ນຸ ໂຂ ອນາຄຕໍ ນານຸສ຺ສຣຕິ, ອນນຸສ຺ສຣິຕຸກາມຕາຍ ນານຸສ຺ສຣຕີຕິ. ອຎ຺ຎວິຫິຕເກນ ຎາຓທສ຺ສເນນາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສນສມຕ຺ຖຕາຍ ທສ຺ສນຠູເຕນ ຎາເຓນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖວິຫິຕເກນ ຎາເຓນ ອຎ຺ຎໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ເຕນ, ອຎ຺ຎວິຫິຕກໍ ອຎ຺ຎໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕມານໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ສງ຺ຄາເຫຕພ຺ພໍ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ຈຣໂຕ ຈ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕາທິສຎ຺ຈ ຎາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຍຖຣິວ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ, ເອວໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຕານຸສາຣີຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກໍ. ຍາວຕກໍ ອາກງ຺ຂຕີຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ຎາຓໍ ເປເສສິ. ອຖສ຺ສ ທຸພ຺ພລປຕ຺ຕປຸເຏ ປກ຺ຂນ຺ທນາຣາໂຈ ວິຍ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ອນິວາຣິຕໍ ຎາຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ຍາວຕກໍ ອາກງ຺ຂຕິ ຕາວຕກໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ໂພຘິຊນ຺ຕິ ໂພຘິມູເລ ຊາຕໍ. ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕີຕິ ເຕນ ຎາເຓນ ຊາຕິມູລສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ປຸນ ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ. ນຕ຺ຖິທານິ ປຸນພ຺ຠໂວຕິ ອປຣມ຺ປິ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ນ ອິຘໂລກຕ຺ຖໍ ວາ ປຣໂລກຕ຺ຖໍ ວາ ນິສ຺ສິຕໍ. ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ຕໍ ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓສທິສໍ ອນິຍ຺ຍານິກກຖໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ກເຖຕິ. ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ຣາຊກຖາທິຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ. ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ກາລໍ ຊານາຕິ. ສເຫຕຸກໍ ສກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລເຍວ ກເຖຕິ.

໑໘໘. ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍຖາ ຍຖາ ຄທິຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ຕເຖວ ຄທນໂຕ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຣູປາຍຕນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ສທ຺ທາຍຕນໍ. ມຸຕນ຺ຕິ ມຸຕ຺ວາ ປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ. ວິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂາທິຘມ຺ມາຍຕນໍ. ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ປຕ຺ຕໍ. ປຣິເຍສິຕນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອປຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິເຍສິຕໍ. ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕໍ. ‘‘ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ເອຕໍ ທສ຺ເສຕິ, ຍຎ຺ຫິ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອິມສ຺ສ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ນີລໍ ປີຕກນ຺ຕິອາທິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຂເຓ ອິມໍ ນາມ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ສຸມໂນ ວາ ທຸມ຺ມໂນ ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ວາ ຊາໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕຖາ ຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອິມສ຺ສ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ເຠຣິສທ຺ໂທ ມຸທິງ຺ຄສທ຺ໂທຕິອາທິ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ໂສຕທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ມູລຄນ຺ໂຘ ຕຈຄນ຺ໂຘຕິອາທິ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ຆານທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ມູລຣໂສ ຂນ຺ຘຣໂສຕິອາທິ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ກກ຺ຂຬໍ ມຸທຸກນ຺ຕິອາທິ ປຖວີຘາຕຸເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕຸເຠທໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຂເຓ ອິມໍ ນາມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ສຸມໂນ ວາ ທຸມ຺ມໂນ ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ວາ ຊາໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕຖາ ຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອິມສ຺ສ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສຸຂທຸກ຺ຂາທິເຠທໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຂເຓ ອິທໍ ນາມ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວິຊານິຕ຺ວາ ສຸມໂນ ວາ ທຸມ຺ມໂນ ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ວາ ຊາໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ.

ຍຎ຺ຫິ, ຈຸນ຺ທ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄເຕນ ອທິຏ຺ຐໍ ວາ ອສຸຕໍ ວາ ອມຸຕໍ ວາ ອວິຎ຺ຎາຕໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ອິມສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ. ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຎາເຓນ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ນາມ. ‘‘ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຍໍ ຍຖາ ໂລເກນ ຄຕໍ ຕສ຺ສ ຕເຖວ ຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປາຬິຍໍ ປນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຄຕສທ຺ເທນ ເອກຕ຺ຖໍ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ‘‘ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ນິຄມນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ຕຖາຄຕສທ຺ທວິຕ຺ຖາເຣ ວຸຕ຺ຕາເຍວ.

ອພ຺ຍາກຕຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໑໘໙. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອສມຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ຘມ຺ມຣາຊຠາວໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘີສຸ ມຍາ ອຎ຺ຎາຕໍ ອທິຏ຺ຐໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ມມ ຎາຓສ຺ສ ອນ຺ໂຕເຍວ ປຣິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕຕິ ສຕ຺ໂຕ. ນ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ອິຘໂລກປຣໂລກອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ນ ໂຫຕິ. ນ ຈ ຘມ຺ມສໍຫິຕນ຺ຕິ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິສ຺ສິຕໍ ນ ໂຫຕິ. ນ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກນ຺ຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ສກລສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິຠູຕໍ ນ ໂຫຕິ.

໑໙໐. ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂຂຕິອາທີສຸ ຕຓ຺ຫໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ເຕຠຸມ຺ມກາ ຘມ຺ມາ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ພ຺ຍາກຕໍ. ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຠາວິກາ ຊນິກາ ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ພ຺ຍາກຕໍ. ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ພ຺ຍາກຕໍ. ທຸກ຺ຂປຣິຊານໂນ ສມຸທຍປຊຫໂນ ນິໂຣຘສຈ຺ຉິກຣໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ພ຺ຍາກຕໍ. ‘‘ເອຕຎ຺ຫິ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ເອຕໍ ອິຘໂລກປຣໂລກອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິສ຺ສິຕໍ ສກລສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິ ປຘານໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ.

ປຸພ຺ພນ຺ຕສຫຄຕທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍວຓ຺ຓນາ

໑໙໑. ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ມຍາ ນ ພ຺ຍາກຕໍ, ຕໍ ອຊານນ຺ເຕນ ນ ພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ມາ ເອວໍ ສຎ຺ຎມກໍສຸ. ຊານນ຺ໂຕວ ອຫໍ ເອວໍ ‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍາກເຕປິ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ພ຺ຍາກຣິໍ. ຍໍ ປນ ຍຖາ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ມຍາ ພ຺ຍາກຕເມວາຕິ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ປຸນ ເຍປິ ເຕ, ຈຸນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິໂຍວ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍາ, ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕກາ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທເມວ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທເມວ ທສ຺ສນໍ ສຈ຺ຈໍ. ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ວຈນໍ ໂມຆໍ. ອສຍໍກາໂຣຕິ ອສຍໍ ກໂຕ.

໑໙໒. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ. ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິທໍ ອາວຸໂສ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ, ອາວຸໂສ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິທມຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວມຫໍ ເຕ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ເຕ ເອວມາຫໍສູຕິ ຍໍ ປນ ເຕ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ນານຸຊານາມິ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ທິຏ຺ຐິປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ. ສມສມນ຺ຕິ ສເມນ ຎາເຓນ ສມໍ. ຍທິທໍ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ຍາ ອຍໍ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ອຫເມວ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ນ ມຍາ ສໂມ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ຍຎ຺ຈ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຸຠຍເມຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ເຠທໂຕ ຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ທ຺ວຍໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ທິຏ຺ຐິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘາຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຉ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ. ອິຘ ປນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເຈວ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ອຘິປ຺ເປຕາ, ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຠຄວາ ຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ອນຸຕ຺ຕໂຣ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຫເມວ ຕຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ ຍທິທໍ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ.

໑໙໖. ປຫານາຍາຕິ ປຊຫນຕ຺ຖໍ. ສມຕິກ຺ກມາຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເທສິຕາຕິ ກຖິຕາ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ຐປິຕາ. ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາຍ ຫິ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຍາຖາວໂຕ ທິຏ຺ເຐສຸ ‘‘ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣປຸຎ຺ໂຊຍໍ ນຍິຘ ສຕ຺ຕູປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໂຕ ສພ຺ພທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍານໍ ປຫານໍ ໂຫຕີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍານໍ ປຫານາຍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອວໍ ມຍາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ເທສິຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ປາສາທິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໑໙໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສິມານີຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ອິມານິ. ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານີຕິ ມຫາປຸຣິສພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ມຫາປຸຣິສນິມິຕ຺ຕານິ ‘‘ອຍໍ ມຫາປຸຣິໂສ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນກາຣຓານິ. ‘‘ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ມຫາປທາເນ ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ພາຫິຣກາປິ ອິສໂຍ ຘາເຣນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຊານນ຺ຕິ ‘ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອິມໍ ລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕີ’ຕິ’’ ກສ຺ມາ ອາຫ? ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸຣູປຕ຺ຕາ. ອິທຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ສອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ. ສາ ປນສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິ ກຕ຺ຖ ສມຸຏ຺ຐິຕາ? ອນ຺ໂຕຄາເມ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ. ຕທາ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫສຸ ຈ ເຄຫທ຺ວາເຣສຸ ຈ ສນ຺ຖາຄາຣາທີສຸ ຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ຠຄວໂຕ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ, ເຍຫິ ຈ ຠຄວໂຕ ກາໂຍ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ໂລ ວິຍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ, ວິກສິຕມິວ ກມລວນໍ, ນານາຣຕນວິຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ, ຕາຣາມຣິຈິວິໂຣຈມິວ ຄຄນຕລໍ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຘາວມານາ ວິປ຺ຜນ຺ທມານາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ. ຠຄວໂຕ ຈ ອິມິນາ ນາມ ກມ຺ເມນ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຖິຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຍາຄຸອຸຬຸງ຺ກມຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ກຏຈ຺ຉຸຠຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ວາ ປຸພ຺ເພ ທິນ຺ນປຈ຺ຈຍາ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ກມ຺ມໍ ອກາສິ, ເຍນສ຺ສ ອິມານິ ລກ຺ຂຓານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອນ຺ໂຕຄາເມ ຈຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ສຸຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ‘‘ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ເອກາ ກຖາ ສຸຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ຠຄວຕາ ‘‘ກິໍ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານີ’’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ລກ຺ຂຓານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຍນ ກມ຺ເມນ ຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເອວມາຫ.

ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາທຕາລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໐໑. ປຸຣິມໍ ຊາຕິນ຺ຕິອາທີສຸ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘາ ຊາຕວເສນ ‘‘ຊາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຠວນວເສນ ‘‘ຠໂວ’’ຕິ, ນິວຸຕ຺ຖວເສນ ອາລຍຏ຺ເຐນ ວາ ‘‘ນິເກໂຕ’’ຕິ. ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ປທານໍ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕາເນ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ເທວໂລກາທີສຸປິ ວຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓນິພ຺ພຕ຺ຕນສມຕ຺ຖໍ ປນ ກຸສລກມ຺ມໍ ຕຕ຺ຖ ນ ສຸກຣໍ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ເສວ ສຸກຣໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາຠູເຕນ ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນຕິ ອາຫ. ອກາຣຓໍ ວາ ເອຕໍ. ຫຕ຺ຖິອສ຺ສມິຄມຫິໍສວານຣາທິຠູໂຕປິ ມຫາປຸຣິໂສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕິເຍວ. ຍສ຺ມາ ປນ ເອວຣູເປ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐິເຕນ ກຕກມ຺ມໍ ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ທີເປຕຸໍ, ມນຸສ຺ສຠາເວ ຐິເຕນ ກຕກມ຺ມໍ ປນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ທີເປຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ’’ຕິ ອາຫ.

ທຬ຺ຫສມາທາໂນຕິ ຖິຣຄຫໂຓ. ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ. ອວຕ຺ຖິຕສມາທາໂນຕິ ນິຈ຺ຈລຄຫໂຓ ອນິວຕ຺ຕິຕຄຫໂຓ. ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ອກຸສລກມ຺ມໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ປຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິກຸຏຕິ, ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ວິຕານໍ ວິຍ ປສາຣິຍຕິ. ຕສ຺ມາ ທຬ຺ຫສມາທາໂນ ໂຫຕິ ອວຕ຺ຖິຕສມາທາໂນ. ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ກຸສລສມາທານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸໍ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ປຸພ຺ເພ ກິຣ ມຫາປຸຣິໂສ ກລນ຺ທກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ໂອໂຆ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລາວກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທເມວ ປເວເສສິ. ມຫາປຸຣິໂສ ‘‘ປຸຕ຺ຕເກ ນີຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ເຕເມຕ຺ວາ ເຕເມຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທໂຕ ອຸທກໍ ພຫິ ຂິປິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອາຄມ຺ມ ‘‘ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ໂສ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ສກ຺ໂກ ມຫາສມຸທ຺ທໂຕ ອຸທກສ຺ສ ທຸນ຺ນີຫຣຓີຍຠາວໍ ກເຖສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາທິເສນ ກຸສີເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ມາ ອິຘ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອປສາເຣສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ອໂນມປຸຣິເສນ ຄຫິຕຄຫຓໍ ນ ສກ຺ກາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕເກ ອາເນຕ຺ວາ ອທາສິ. ມຫາຊນກກາເລປິ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຕຣມາໂນ ‘‘ກສ຺ມາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຕຣສີ’’ຕິ ເທວຕາຍ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕເກ ຣຏ຺ເຐ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທານໍ ທາຕຸໍ ຕຣາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ເທວຕາຍ – ‘‘ອຍໍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ເຈວ ປຸຖຸໂລ ຈ, ກທາ ນໍ ຕຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ອາຫ ‘‘ຕເວໂສ ມຫາສມຸທ຺ທສທິໂສ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາຄມ຺ມ ຂຸທ຺ທກມາຕິກາ ວິຍ ຂາຍຕິ. ຕ຺ວໍເຍວ ມໍ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ ສມຸທ຺ທໍ ຕຣິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທປາຣໂຕ ຘນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທານໍ ທທມານ’’ນ຺ຕິ. ເທວຕາ ‘‘ອໂນມປຸຣິເສນ ຄຫິຕຄຫຓໍ ນ ສກ຺ກາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ຫຣິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ນິປຊ຺ຊາເປສິ. ໂສ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ປຎ຺ຈສຕສຫສ຺ສປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິໂຕ. ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ສມເຓນ ວາ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ກຸສລສມາທານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທຬ຺ຫສມາທາໂນ ອໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອວຕ຺ຖິຕສມາທາໂນ’’ຕິ.

ອິທານິ ເຍສຸ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອວຕ຺ຖິຕສມາທາໂນ ອໂຫສິ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກາຍສຸຈຣິເຕຕິອາທິມາຫ. ທານສໍວິຠາເຄຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ທານເມວ ທິຍ຺ຍນວເສນ ທານໍ, ສໍວິຠາຄກຣຓວເສນ ສໍວິຠາໂຄ. ສີລສມາທາເນຕິ ປຎ຺ຈສີລທສສີລຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລປູຣຓກາເລ. ອຸໂປສຖູປວາເສຕິ ຈາຕຸທ຺ທສິກາທິເຠທສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ ອຸປວສນກາເລ. ມຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາຍາຕິ ມາຕຸກາຕພ຺ພວຕ຺ເຕ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣສຸ ຈາຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ເອວຣູເປສຸ. ອຘິກຸສເລສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ກຸສລາ, ອຕ຺ຖິ ອຘິກຸສລາ. ສພ຺ເພປິ ກາມາວຈຣາ ກຸສລາ ກຸສລາ ນາມ, ຣູປາວຈຣາ ອຘິກຸສລາ. ອຸໂຠປິ ເຕ ກຸສລາ ນາມ, ອຣູປາວຈຣາ ອຘິກຸສລາ. ສພ຺ເພປິ ເຕ ກຸສລາ ນາມ, ສາວກປາຣມີປຏິລາຠປຈ຺ຈຍາ ກຸສລາ ອຘິກຸສລາ ນາມ. ເຕປິ ກຸສລາ ນາມ, ປຈ຺ເຈກໂພຘິປຏິລາຠປຈ຺ຈຍາ ກຸສລາ ອຘິກຸສລາ. ເຕປິ ກຸສລາ ນາມ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຏິລາຠປຈ຺ຈຍາ ປນ ກຸສລາ ອິຘ ‘‘ອຘິກຸສລາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕສຸ ອຘິກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ທຬ຺ຫສມາທາໂນ ອໂຫສິ ອວຕ຺ຖິຕສມາທາໂນ.

ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ສກິມ຺ປິ ກຕໍ ກຕເມວ, ອຠິຓ຺ຫກຣເຓນ ປນ ອຸປຈິຕໍ ໂຫຕິ. ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ປິຓ຺ຑີກຕໍ ຣາສີກຕໍ ກມ຺ມໍ ອຸສ຺ສນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ມຍາ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ຈກ຺ກວາຬໍ ອຕິສມ຺ພາຘໍ, ຠວຄ຺ຄໍ ອຕິນີຈໍ, ເອວໍ ເມ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວິປຸລຕ຺ຕາຕິ ອປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ. ອິມິນາ ‘‘ອນນ຺ຕໍ ອປຣິມາຓໍ ມຍາ ກຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຘິຠວຕິ, ອຎ຺ເຎຫິ ເທເວຫິ ອຕິເຣກໍ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິລຠຕີຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ.

ສພ຺ພາວນ຺ເຕຫິ ປາທຕເລຫີຕິ ອິທໍ ‘‘ສມໍ ປາທໍ ຠູມິຍໍ ນິກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາວນ຺ເຕຫີຕິ ສພ຺ພປເທສວນ຺ເຕຫິ, ນ ເອເກນ ປເທເສນ ປຐມໍ ຜຸສຕິ, ນ ເອເກນ ປຈ຺ຉາ, ສພ຺ເພເຫວ ປາທຕເລຫິ ສມໍ ຜຸສຕິ, ສມໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ. ສເຈປິ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ‘‘ອເນກສຕໂປຣິສໍ ນຣກໍ ອກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາທໍ ອຠິນີຫຣຕິ. ຕາວເທວ ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ວາຕປູຣິຕາ ວິຍ ກມ຺ມາຣຠສ຺ຕາ ອຸນ຺ນມິຕ຺ວາ ປຖວິສມໍ ໂຫຕິ. ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕ ປວິສຕິ. ‘‘ທູເຣ ອກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຠິນີຫຣນ຺ຕສ຺ສ ສິເນຣຸປ຺ປມາໂຓປິ ປພ຺ພໂຕ ສຸເສທິຕເວຕ຺ຕງ຺ກຸໂຣ ວິຍ ໂອນມິຕ຺ວາ ປາທສມີປໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພຕໍ ອກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາເທ ອຠິນີຫເຏ ປພ຺ພໂຕ ໂອນມິຕ຺ວາ ປາທສມີປໍ ອາຄໂຕ. ໂສປິ ຕໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ທຸຕິຍປາເທນ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ອກ຺ກມິ. ນ ຫິ ຈກ຺ກລກ຺ຂເຓນ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ວິສມໍ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຂາຓຸ ວາ ກຓ຺ຏໂກ ວາ ສກ຺ຂຣາ ວາ ກຖລາ ວາ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາທີນິ ວາ ປຸຣິມຕຣໍ ວາ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ວາ ປຖວິໍ ປວິສນ຺ຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ ສີລເຕເຊນ ປຸຎ຺ຎເຕເຊນ ຘມ຺ມເຕເຊນ ທສນ຺ນໍ ປາຣມີນໍ ອານຸຠາເວນ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ສມ຺ມາ ມຸທຸປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ.

໒໐໒. ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ສາຄຣສີມໍ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ປພ຺ພໂຕ ວາ ນທີ ວາ ສີມາ ໂຫຕິ ມຫາສມຸທ຺ໂທວ ສີມາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຂິລມນິມິຕ຺ຕມກຓ຺ຏກນ຺ຕິ ນິຈ຺ໂຈຣໍ. ໂຈຣາ ຫິ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສຏ຺ເຐນ ຂິລາ, ອຸປທ຺ທວປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ນິມິຕ຺ຕາ, ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ກຓ຺ຏກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິທ຺ຘນ຺ຕິ ສມິທ຺ຘໍ. ຜີຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຜາລິຜຸລ຺ລໍ. ເຂມນ຺ຕິ ນິພ຺ຠຍໍ. ສິວນ຺ຕິ ນິຣຸປທ຺ທວໍ. ນິຣພ຺ພຸທນ຺ຕິ ອພ຺ພຸທວິຣຫິຕໍ, ຄຸມ຺ພໍ ຄຸມ຺ພໍ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣນ຺ເຕຫິ ໂຈເຣຫິ ວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອກ຺ຂມ຺ຠິໂຍຕິ ອວິກ຺ຂມ຺ຠນີໂຍ. ນ ນໍ ໂກຈິ ຐານໂຕ ຈາເລຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນາຕິ ປຏິປກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ. ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນາຕິ ປຏິວິຣຸທ຺ເຘນ ອມິຕ຺ເຕນ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ສປຕ຺ຕເວວຈນໍ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣຫີຕິ ອນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐິເຕຫິ ຣາຄາທີຫິ.

ພາຫິເຣຫີຕິ ສມຓາທີຫິ. ຕຖາ ຫິ ນໍ ພາຫິຣາ ເທວທຕ຺ຕໂກກາລິກາທໂຍ ສມຓາປິ ໂສຓທຓ຺ຑກູຏທຓ຺ຑາທໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ສກ຺ກສທິສາ ເທວຕາປິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ມາໂຣປິ ພກາທໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນປິ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠຄວຕາ ກມ຺ມຎ຺ຈ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິສໍໂສ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ກມ຺ມໍ ນາມ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ທຬ຺ຫວີຣິເຍນ ຫຸຕ຺ວາ ກຕໍ ກມ຺ມໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ທຬ຺ເຫນ ຫຸຕ຺ວາ ກຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ຊານາຕູຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາທມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາທຕາ. ລກ຺ຂຓານິສໍໂສ ນາມ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ ອວິກ຺ຂມ຺ຠນີຍຕາ.

໒໐໓. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມາທິເຠເທ ອປຣມ຺ປິ ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄາຖາພນ຺ຘໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕາ ປນ ຄາຖາ ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ‘‘ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ຐປິຕາ ວຓ຺ຓນາຄາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຕາ. ອປຣຠາເຄ ເຖຣາ ‘‘ເອກປທິໂກ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາໂຣ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ເຈຕິ ວຈີສຈ຺ເຈ. ຘມ຺ເມຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ເມ. ທເມຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມເນ. ສໍຍເມຕິ ສີລສໍຍເມ. ‘‘ໂສເຈຍ຺ຍສີລາລຍຸໂປສເຖສຸ ຈາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍໂສເຈຍ຺ຍາທິ ຕິວິຘໍ ໂສເຈຍ຺ຍໍ. ອາລຍຠູຕໍ ສີລເມວ ສີລາລໂຍ. ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ອຸໂປສໂຖ. ອຫິໍສາຍາຕິ ອວິຫິໍສາຍ. ສມຕ຺ຕມາຈຣີຕິ ສກລໍ ອຈຣິ.

ອນ຺ວຠີຕິ ອນຸຠວິ. ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກາຕິ ລກ຺ຂຓປາຐກາ. ປຣາຠິຠູຕິ ປເຣ ອຠິຠວນສມຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕຸຠີຕິ ສປຕ຺ເຕຫິ ອກ຺ຂມ຺ຠິໂຍ ໂຫຕິ.

ນ ໂສ ຄຈ຺ຉຕິ ຊາຕຸ ຂມ຺ຠນນ຺ຕິ ໂສ ເອກໍເສເນວ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕພ຺ພຕໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອສາ ຫິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມຕາຕິ ຕສ຺ສ ຫິ ເອສາ ຘມ຺ມຕາ ອຍໍ ສຠາໂວ.

ປາທຕລຈກ຺ກລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໐໔. ອຸພ຺ເພຄອຸຕ຺ຕາສຠຍນ຺ຕິ ອຸພ຺ເພຄຠຍຎ຺ເຈວ ອຸຕ຺ຕາສຠຍຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂຈຣໂຕ ວາ ຣາຊໂຕ ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໂຕ ວາ ວິໂລປນພນ຺ຘນາທິນິສ຺ສຍໍ ຠຍໍ ອຸພ຺ເພໂຄ ນາມ, ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕິກໍ ຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນິ ວາ ອຫິຍກ຺ຂາທໂຍ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ໂລມຫໍສນກຣໍ ຠຍໍ ອຸຕ຺ຕາສຠຍໍ ນາມ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອປນຸທິຕາ ວູປສເມຕາ. ສໍວິຘາຕາຕິ ສໍວິທຫິຕາ. ກຖໍ ສໍວິທຫຕິ? ອຏວິຍໍ ສາສງ຺ກຏ຺ຐາເນສຸ ທານສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອາຄເຕ ໂຠເຊຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ທຕ຺ວາ ອຕິວາເຫຕິ, ຕໍ ຐານໍ ປວິສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ມນຸສ຺ເສ ເປເສຕ຺ວາ ປເວເສຕິ. ນຄຣາທີສຸປິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕິ, ເອວໍ ສໍວິທຫຕິ. ສປຣິວາຣຎ຺ຈ ທານໍ ອທາສີຕິ ອນ຺ນໍ ປານນ຺ຕິ ທສວິຘໍ ທານວຕ຺ຖຸໍ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ນນ຺ຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ. ຕໍ ທທນ຺ໂຕ ນ ທ຺ວາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ອທາສິ, ອຖ ໂຂ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ລາຊາ ເຈວ ປຸປ຺ຜານິ ຈ ວິກິຣິຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຘູມາທີຫິ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ອທາສິ. ຍາຄຸໍ ເທນ຺ໂຕ ຈ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອທາສິ. ຍາຄຸປານາວສາເນ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣກໍ ອນນ຺ຕໍ ຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເນ ອເນກສູປໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ອທາສິ. ປານໍ ເທນ຺ໂຕ ອມ຺ພປານາທິອຏ຺ຐວິຘໍ ປານໍ ອທາສິ, ຕມ຺ປິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ. ວຕ຺ຖໍ ເທນ຺ໂຕ ນ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖເມວ ອທາສິ, ເອກປຏ຺ຏທຸປຏ຺ຏາທິປໂຫນກໍ ປນ ທຕ຺ວາ ສຸຈິມ຺ປິ ອທາສິ, ສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອທາສິ, ສຸຕ຺ຕໍ ວຏ຺ເຏສິ, ສູຈິກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາສນານິ, ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ, ປາທມກ຺ຂນໍ, ປິຏ຺ຐິມກ຺ຂນໍ, ຣຊນໍ, ປຓ຺ຑຸປລາສໍ, ຣຊນໂທຓິກໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຈີວຣຣຊນກໍ ກປ຺ປິຍກາຣກມ຺ປິ ອທາສິ.

ຍານນ຺ຕິ ອຸປາຫນໍ. ຕໍ ທທນ຺ໂຕປິ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກໍ ອຸປາຫນທຓ຺ຑກໍ ມກ຺ຂນເຕລໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານິ ຈ ອນ຺ນາທີນິ ຕສ຺ເສວ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ມາລໍ ເທນ຺ໂຕປິ ນ ສຸທ຺ຘມາລເມວ ອທາສິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ຄນ຺ເຘຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຕສ຺ເສວ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂພຘິເຈຕິຍອາສນໂປຕ຺ຖກາທິປູຊນຕ຺ຖາຍ ເຈວ ເຈຕິຍຆຣຘູປນຕ຺ຖາຍ ຈ ຄນ຺ຘໍ ເທນ຺ໂຕປິ ນ ສຸທ຺ຘຄນ຺ຘເມວ ອທາສິ, ຄນ຺ຘປິສນກນິສທາຍ ເຈວ ປກ຺ຂິປນກຠາຊເນນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ເຫຏ຺ຐິມານິ ປຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຈຕິຍປູຊາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫຣິຕາລມໂນສິລາຈີນປິຏ຺ຐາທິວິເລປນໍ ເທນ຺ໂຕປິ ນ ສຸທ຺ຘວິເລປນເມວ ອທາສິ, ວິເລປນຠາຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ເຫຏ຺ຐິມານິ ຉ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ເສຍ຺ຍາຕິ ມຎ຺ຈປີຐໍ. ຕໍ ເທນ຺ໂຕປິ ນ ສຸທ຺ຘກເມວ ອທາສິ, ໂກຊວກມ຺ພລປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓມຎ຺ຈປ຺ປຏິປາທເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕມໂສ ມງ຺ຄຸລໂສຘນທຓ຺ຑກໍ ເຫຏ຺ຐິມານິ ຈ ສຕ຺ຕ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ອາວສຖໍ ເທນ຺ໂຕປິ ນ ເຄຫມຕ຺ຕເມວ ອທາສິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐິມານິ ອຏ຺ຐ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ປທີເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ປທີປເຕລໍ. ຕໍ ເທນ຺ໂຕ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ໂພຘິຍງ຺ຄເຓ ຘມ຺ມສ຺ສວນຄ຺ເຄ ວສນເຄເຫ ໂປຕ຺ຖກວາຈນຏ຺ຐາເນ ອິມິນາ ທີປໍ ຊາລາເປຖາຕິ ນ ສຸທ຺ຘເຕລເມວ ອທາສິ, ວຏ຺ຏິ ກປລ຺ລກເຕລຠາຊນາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຫຏ຺ຐິມານິ ນວ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ສຸວິຠຕ຺ຕນ຺ຕຣານີຕິ ສຸວິຠຕ຺ຕອນ຺ຕຣານິ.

ຣາຊາໂນຕິ ອຠິສິຕ຺ຕາ. ໂຠຄິຍາຕິ ໂຠຊກາ ກຸມາຣາຕິ ຣາຊກຸມາຣາ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ສປຣິວາຣໍ ທານໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ສປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ອທາສີຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ສເທວໂກ ໂລໂກ ຊານາຕູຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓໍ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ຕເທວ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓໍ. ອານິສໍໂສ ມຫາປຣິວາຣຕາ.

໒໐໕. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິມາ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນາ ຄາຖາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທຸວິຘາ ຫິ ຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ – ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນາ ຈ ວິເສສຕ຺ຖປຣິທີປນາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ປາຬິອາຄຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ປຣິທີປນາ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນາ ນາມ. ປາຬິຍໍ ອນາຄຕໍ ປຣິທີປນາ ວິເສສຕ຺ຖປຣິທີປນາ ນາມ. ອິມາ ປນ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນາ. ຕຕ຺ຖ ປຸເຣຕິ ປຸພ຺ເພ. ປຸຣຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຸຣິມາສຸ ຊາຕີສູຕິ ອິມິສ຺ສາ ຊາຕິຍາ ປຸພ຺ເພກຕກມ຺ມປຏິກ຺ເຂປທີປນໍ. ອຸພ຺ເພຄອຸຕ຺ຕາສຠຍາປນູທໂນຕິ ອຸພ຺ເພຄຠຍສ຺ສ ຈ ອຸຕ຺ຕາສຠຍສ຺ສ ຈ ອປນູທໂນ. ອຸສ຺ສຸໂກຕິ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ.

ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ສເຕນ ສເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ເອເກກໍ ລກ຺ຂຓໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂຍ ໂກຈິ ພຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ນ ໂຣຈຍິໍສຸ, ອນນ຺ເຕສຸ ປນ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ເອເກກໍ ກມ຺ມໍ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອຕ຺ຕເກຫິ ຊເນຫິ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອໂກວ ເອເກກໍ ສຕຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ໂຣຈຍິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາສຸຣສກ຺ກຣກ຺ຂສາຕິ ມນຸສ຺ສາ ຈ ອສຸຣາ ຈ ສກ຺ກາ ຈ ຣກ຺ຂສາ ຈ.

ອາຍຕປຓ຺ຫິຕາທິຕິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໐໖. ອນ຺ຕຣາຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ສຣສຈຸຕິຍາ ອນ຺ຕເຣ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕິ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປທສທ຺ທສວນຠຍາ ອຄ຺ຄຄ຺ຄປາເທຫິ ອກ຺ກມນ຺ຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣໍ ປາເຕນ຺ຕິ. ອຖ ເຕ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເຕສໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ອນ຺ໂຕວງ຺ກປາທາ ວາ ພຫິວງ຺ກປາທາ ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກປາທາ ວາ ອຄ຺ຄໂກຓ຺ຑາ ວາ ປຓ຺ຫິໂກຓ຺ຑາ ວາ ຠວນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄປາເທຫິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ອມາຣິຕຠາວໍ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ອາຍຕປຓ຺ຫິ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕຖາ ປຣໍ ຆາເຕນ຺ຕາ ອຸນ຺ນຕກາເຍນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ໂອນຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣໍ ຆາເຕນ຺ຕິ. ອຖ ເຕ ເອວມິເມ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣໍ ຆາຕຍິໍສູຕິ ເນສໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ປໂຣ ຊານາຕູຕິ ຂຸຊ຺ຊາ ວາ ວາມນາ ວາ ປີຐສປ຺ປິ ວາ ຠວນ຺ຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ເອວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປເຣສໍ ອຆາຕິຕຠາວໍ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ສເທວໂກ ໂລໂກ ຊານາຕູຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸຊຸຄຕ຺ຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕຖາ ປຣໍ ຆາເຕນ຺ຕາ ອາວຸຘໍ ວາ ມຸຄ຺ຄຣໍ ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິກຕຫຕ຺ຖາ ປຣໍ ຆາເຕນ຺ຕິ. ເຕ ເອວໍ ເຕສໍ ປຣສ຺ສ ຆາຕິຕຠາວໍ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ຣສ຺ສງ຺ຄຸລີ ວາ ຣສ຺ສຫຕ຺ຖາ ວາ ວງ຺ກງ຺ຄຸລີ ວາ ຜຓຫຕ຺ຖກາ ວາ ຠວນ຺ຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ເອວໍ ປເຣສໍ ອຆາຕິຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ທີຆງ຺ຄຸລິມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ. ອິທເມວ ປນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ລກ຺ຂຓໍ ນາມ. ທີຆາຍຸກຠາໂວ ລກ຺ຂຓານິສໍໂສ.

໒໐໗. ມຣຓວຘຠຍຕ຺ຕໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ມຣຓສງ຺ຂາໂຕ ວໂຘ ມຣຓວໂຘ, ມຣຓວຘໂຕ ຠຍໍ ມຣຓວຘຠຍໍ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊານິຕ຺ວາ. ປຏິວິຣໂຕ ປຣໍມາຣຓາຍາຕິ ຍຖາ ມຍ຺ຫໍ ມຣຓໂຕ ຠຍໍ ມມ ຊີວິຕໍ ປິຍໍ, ເອວໍ ປເຣສມ຺ປີຕິ ຎຕ຺ວາ ປຣໍ ມາຣຓໂຕ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິ. ສຸຈຣິເຕນາຕິ ສຸຈິຓ຺ເຓນ. ສຄ຺ຄມຄມາຕິ ສຄ຺ຄໍ ຄໂຕ.

ຈວິຍ ປຸນຣິຘາຄໂຕຕິ ຈວິຕ຺ວາ ປຸນ ອິຘາຄໂຕ. ທີຆປາສຓ຺ຫິໂກຕິ ທີຆປຓ຺ຫິໂກ. ພ຺ຣຫ຺ມາວ ສຸຊູຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິຍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຊຸ.

ສຸຠຸໂຊຕິ ສຸນ຺ທຣຠຸໂຊ. ສຸສູຕິ ມຫລ຺ລກກາເລປິ ຕຣຸຓຣູໂປ. ສຸສຓ຺ຐິໂຕຕິ ສຸສຓ຺ຐານສມ຺ປນ຺ໂນ. ມຸທຸຕລຸນງ຺ຄຸລິຍສ຺ສາຕິ ມຸທູ ຈ ຕລຸນາ ຈ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ອສ຺ສ. ຕີຠີຕິ ຕີຫິ. ປຸຣິສວຣຄ຺ຄລກ຺ຂເຓຫີຕິ ປຸຣິສວຣສ຺ສ ອຄ຺ຄລກ຺ຂເຓຫິ. ຈິຣຍປນາຍາຕິ ຈິຣໍ ຍາປນາຍ, ທີຆາຍຸກຠາວາຍ.

ຈິຣໍ ຍເປຕີຕິ ຈິຣໍ ຍາເປຕິ. ຈິຣຕຣໍ ປພ຺ພຊຕິ ຍທິ ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ຈິຣຕຣໍ ຍາເປຕິ, ຍທິ ປພ຺ພຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາປຍຕິ ຈ ວສິທ຺ຘິຠາວນາຍາຕິ ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຠາວນາຍ ຍາເປຕິ.

ສຕ຺ຕຸສ຺ສທຕາລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໐໘. ຣສິຕານນ຺ຕິ ຣສສມ຺ປນ຺ນານໍ. ‘‘ຂາທນີຍານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຂາທນີຍານິ ນາມ ປິຏ຺ຐຂຊ຺ຊກາທີນິ. ໂຠຊນີຍານີຕິ ປຎ຺ຈ ໂຠຊນານິ. ສາຍນີຍານີຕິ ສາຍິຕພ຺ພານິ ສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ. ເລຫນີຍານີຕິ ນິລ຺ເລຫິຕພ຺ພານິ ປິຏ຺ຐປາຍາສາທີນິ. ປານານີຕິ ອຏ຺ຐ ປານການິ.

ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ທິນ຺ນໍ ອິທໍ ປຓີຕໂຠຊນທານໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ລູຂໂຠຊເນ ກຸຈ຺ຉິຄເຕ ໂລຫິຕໍ ສຸສ຺ສຕິ, ມໍສໍ ມິລາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ລູຂທາຍກາ ສຕ຺ຕາ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເນສໍ ລູຂໂຠຊນສ຺ສ ທິນ຺ນຠາວໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ອປ຺ປມໍສາ ອປ຺ປໂລຫິຕາ ມນຸສ຺ສເປຕາ ວິຍ ທຸລ຺ລຠນ຺ນປານາ ຠວນ຺ຕິ. ປຓີຕໂຠຊເນ ປນ ກຸຈ຺ຉິຄເຕ ມໍສໂລຫິຕໍ ວຑ຺ຒຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓກາຍາ ປາສາທິກາ ອຠິຣູປທສ຺ສນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປຓີຕໂຠຊນທາຍກຕ຺ຕໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ສຕ຺ຕຸສ຺ສທມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ສຕ຺ຕຸສ຺ສທລກ຺ຂຓເມວ. ປຓີຕລາຠິຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໐໙. ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊມຖເລຍ຺ຍສາຍິຕນ຺ຕິ ຂຊ຺ຊກຎ຺ຈ ໂຠຊນຎ຺ຈ ເລຫນີຍຎ຺ຈ ສາຍນີຍຎ຺ຈ. ອຸຕ຺ຕມຄ຺ຄຣສທາຍໂກຕິ ອຸຕ຺ຕໂມ ອຄ຺ຄຣສທາຍໂກ, ອຸຕ຺ຕມານໍ ວາ ອຄ຺ຄຣສານໍ ທາຍໂກ.

ສຕ຺ຕ ຈຸສ຺ສເທຕິ ສຕ຺ຕ ຈ ອຸສ຺ສເທ. ຕທຕ຺ຖໂຊຕກນ຺ຕິ ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊາທິໂຊຕກໍ, ເຕສໍ ລາຠສໍວຕ຺ຕນິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປພ຺ພຊມ຺ປິ ຈາຕິ ປພ຺ພຊມາໂນປິ ຈ. ຕທາຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ. ລາຠິຣຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ລາຠິ ອຸຕ຺ຕມໍ.

ກຣຈຣຓາທິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໑໐. ທາເນນາຕິອາທີສຸ ເອກຈ຺ໂຈ ທາເນເນວ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕໍ ທາເນນ ສງ຺ຄເຫສິ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາຣໍ, ຄິຫີນໍ ຄິຫິປຣິກ຺ຂາຣໍ ອທາສິ.

ເປຍ຺ຍວຊ຺ເຊນາຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ‘‘ອຍໍ ທາຕພ຺ພໍ ນາມ ເທຕິ, ເອເກນ ປນ ວຈເນນ ສພ຺ພໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ນາເສຕິ, ກິໍ ເອຕສ຺ສ ທານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ‘‘ອຍໍ ກິຎ຺ຈາປິ ທານໍ ນ ເທຕິ, ກເຖນ຺ໂຕ ປນ ເຕເລນ ວິຍ ມກ຺ເຂຕິ. ເອໂສ ເທຕຸ ວາ ມາ ວາ, ວຈນເມວ ຕສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ທານໍ ນ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ປິຍວຈນເມວ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ຕໍ ປິຍວຈເນນ ສງ຺ຄເຫສິ.

ອຕ຺ຖຈຣິຍາຍາຕິ ອຕ຺ຖສໍວຑ຺ຒນກຖາຍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ເນວ ທານໍ, ນ ປິຍວຈນໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕກຖໍ ວຑ຺ຒິຕກຖເມວ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ອິທໍ ເຕ ກາຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ, ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ສງ຺ຄເຫສິ.

ສມານຕ຺ຕຕາຍາຕິ ສມານສຸຂທຸກ຺ຂຠາເວນ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ທານາທີສຸ ເອກມ຺ປິ ນ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ເອກາສເນ ນິສຊ຺ຊໍ, ເອກປລ຺ລງ຺ເກ ສຍນໍ, ເອກໂຕ ໂຠຊນນ຺ຕິ ເອວໍ ສມານສຸຂທຸກ຺ຂຕໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິຍາ ຫີໂນ ໂຠເຄນ ອຘິໂກ ທຸສ຺ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກປຣິໂຠໂຄ ກາຕຸໍ, ຕຖາ ອກຣິຍມາເນ ຈ ໂສ ກຸຊ຺ຌຕິ. ໂຠເຄນ ຫີໂນ ຊາຕິຍາ ອຘິໂກປິ ທຸສ຺ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ‘‘ອຫໍ ຊາຕິມາ’’ຕິ ໂຠຄສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ເອກປຣິໂຠຄໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອກຣິຍມາເນ ກຸຊ຺ຌຕິ. ອຸໂຠຫິປິ ຫີໂນ ປນ ສຸສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ໂສ ອິຕເຣນ ສທ຺ຘິໍ ເອກປຣິໂຠຄໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ນ ອກຣິຍມາເນ ຈ ກຸຊ຺ຌຕິ. ອຸໂຠຫິ ສທິໂສປິ ສຸສງ຺ຄໂຫເຍວ. ຠິກ຺ຂູສຸ ທຸສ຺ສີໂລ ທຸສ຺ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກປຣິໂຠໂຄ ກາຕຸໍ, ຕຖາ ອກຣິຍມາເນ ຈ ກຸຊ຺ຌຕິ. ສີລວາ ສຸສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ. ສີລວາ ຫິ ອທີຍມາເນປິ ອກຣິຍມາເນປິ ນ ກຸຊ຺ຌຕິ. ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິໂຠຄໍ ອກໂຣນ຺ຕມ຺ປິ ນ ປາປເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ປສ຺ສຕິ. ປຣິໂຠໂຄປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸກໂຣ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ສມານຕ຺ຕຕາຍ ສງ຺ຄເຫສິ.

ສຸສງ຺ຄຫິຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສຸສງ຺ຄຫິຕາ ອສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ. ເທຕຸ ວາ ມາ ວາ ເທຕຸ, ກໂຣຕຸ ວາ ມາ ວາ ກໂຣຕຸ, ສຸສງ຺ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ‘‘ຍທາສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ເທຕິ. ອິທານິ ມຎ຺ເຎ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ນ ເທຕິ. ກິໍ ມຍໍ ທທມານເມວ ອຸປຏ຺ຐຫາມ? ອເທນ຺ຕໍ ອກໂຣນ຺ຕໍ ນ ອຸປຏ຺ຐຫາມາ’’ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ.

ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກຕໍ ທານາທິສງ຺ຄຫກມ຺ມໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ໂຍ ເອວໍ ອສງ຺ຄາຫໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ອິມິນາ ກາຣເຓນສ຺ສ ອສງ຺ຄາຫກຠາວໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ຖທ຺ຘຫຕ຺ຖປາໂທ ເຈວ ໂຫຕິ, ວິສມຏ຺ຐິຕາວຍວລກ຺ຂໂຓ ຈ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄາຫກຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ລກ຺ຂຓານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ. ສຸສງ຺ຄຫິຕປຣິຊນຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໑໑. ກຣິຍາຕິ ກຣິຕ຺ວາ. ຈຣິຍາຕິ ຈຣິຕ຺ວາ. ອນວມເຕນາຕິ ອນວຎ຺ຎາເຕນ. ‘‘ອນປໂມເທນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ນ ອປ຺ປໂມເທນ, ນ ທີເນນ ນ ຄພ຺ຠິເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈວິຍາຕິ ຈວິຕ຺ວາ. ອຕິຣຸຈິຣ ສຸວຄ຺ຄຸ ທສ຺ສເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕິຣຸຈິຣຎ຺ຈ ສຸປາສາທິກໍ ສຸວຄ຺ຄຸ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ເຉກໍ ທສ຺ສເນຍ຺ຍຎ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ. ສຸສຸ ກຸມາໂຣຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸກຸມາໂຣ.

ປຣິຊນສ຺ສໂວຕິ ປຣິຊໂນ ອສ຺ສໂວ ວຈນກໂຣ. ວິເຘຍ຺ໂຍຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ເພສຸ ຍຖາຣຸຈິ ວິຘາຕພ຺ໂພ. ມຫິມນ຺ຕິ ມຫິໍ ອິມໍ. ປິຍວທູ ຫິຕສຸຂຕໍ ຊິຄີສມາໂນຕິ ປິຍວໂທ ຫຸຕ຺ວາ ຫິຕຎ຺ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ປຣິເຍສມາໂນ. ວຈນປຏິກຣສ຺ສາ ຠິປ຺ປສນ຺ນາຕິ ວຈນປຏິກຣາ ອສ຺ສ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸຘມ຺ມຎ຺ຈ.

ອຸສ຺ສງ຺ຂປາທາທິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໑໒. ອຕ຺ຖູປສໍຫິຕນ຺ຕິ ອິຘໂລກປຣໂລກຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ. ຘມ຺ມູປສໍຫິຕນ຺ຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖນິສ຺ສິຕໍ. ພຫຸຊນໍ ນິທໍເສສີຕິ ພຫຸຊນສ຺ສ ນິທໍສນກຖໍ ກເຖສິ. ປາຓີນນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ. ‘‘ອຄ຺ໂຄ’’ຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຠາສິຕາ ອຸທ຺ຘງ຺ຄມນີຍາ ອຕ຺ຖູປສໍຫິຕາ ວາຈາ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ໂຍ ເອວຣູປໍ ອຸຄ຺ຄຕວາຈໍ ນ ຠາສຕິ, ໂສ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອຸຄ຺ຄຕວາຈາຍ ອຠາສນໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ອໂຘສງ຺ຂປາໂທ ຈ ໂຫຕິ ອໂຘນຕໂລໂມ ຈ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ເອວຣູປາຍ ອຸຄ຺ຄຕວາຈາຍ ຠາສິຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ອຸສ຺ສງ຺ຂປາທລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລມລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ. ອຸຕ຺ຕມຠາໂວ ອານິສໍໂສ.

໒໑໓. ເອຣຍນ຺ຕິ ຠຓນ຺ໂຕ. ພຫຸຊນໍ ນິທໍສຍີຕິ ພຫຸຊນສ຺ສ ຫິຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຘມ຺ມຍາຄນ຺ຕິ ຘມ຺ມທານຍຎ຺ຎໍ.

ອຸພ຺ຠມຸປ຺ປຕິຕໂລມວາ ສໂສຕິ ໂສ ເອສ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄຕໂລມວາ ໂຫຕິ. ປາທຄຓ຺ຐິຣຫູຕິ ປາທໂຄປ຺ຜກາ ອເຫສຸໍ. ສາຘຸສຓ຺ຐິຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສຓ຺ຐິຕາ. ມໍສໂລຫິຕາຈິຕາຕິ ມໍເສນ ຈ ໂລຫິເຕນ ຈ ອາຈິຕາ. ຕໂຈຕ຺ຖຕາຕິ ຕເຈນ ປຣິໂຍນທ຺ຘາ ນິຄຸຬ຺ຫາ. ວຊຕີຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ອໂນມນິກ຺ກໂມຕິ ອໂນມວິຫາຣີ ເສຏ຺ຐວິຫາຣີ.

ເອຓິຊງ຺ຆລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໑໔. ສິປ຺ປໍ ວາຕິອາທີສຸ ສິປ຺ປໍ ນາມ ທ຺ເວ ສິປ຺ປານິ – ຫີນຎ຺ຈ ສິປ຺ປໍ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ສິປ຺ປໍ. ຫີນໍ ນາມ ສິປ຺ປໍ ນຬກາຣສິປ຺ປໍ, ກຸມ຺ຠກາຣສິປ຺ປໍ ເປສກາຣສິປ຺ປໍ ນຫາປິຕສິປ຺ປໍ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ນາມ ສິປ຺ປໍ ເລຂາ ມຸທ຺ທາ ຄຓນາ. ວິຊ຺ຊາຕິ ອຫິວິຊ຺ຊາທິອເນກວິຘາ. ຈຣຓນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສີລໍ ທສສີລໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕາຊານນປຎ຺ຎາ. ກິລິສ຺ເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ກິລເມຍ຺ຍຸໍ. ອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕໍ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ເນສໍ ມາ ຈິຣມໂຫສີຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ຣາຊາຣຫານີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸຣູປານິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນິ, ຕານິເຍວ ຣຎ຺ໂຎ ເສນາຍ ອງ຺ຄຠູຕຕ຺ຕາ ຣາຊງ຺ຄານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຣາຊູປໂຠຄານີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄຠຓ຺ຑານິ, ຕານິ ເຈວ ສຕ຺ຕຣຕນານິ ຈ. ຣາຊານຸຈ຺ຉວິການີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸຈ຺ຉວິການິ. ເຕສໍເຍວ ສພ຺ເພສໍ ອິທໍ ຄຫຓໍ. ສມຓາຣຫານີຕິ ສມຓານໍ ອນຸຣູປານິ ຈີວຣາທີນິ. ສມຓງ຺ຄານີຕິ ສມຓານໍ ໂກຏ຺ຐາສຠູຕາ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ. ສມຓູປໂຠຄານີຕິ ສມຓານໍ ອຸປໂຠຄປຣິກ຺ຂາຣາ. ສມຓານຸຈ຺ຉວິການີຕິ ເຕສໍເຍວ ອຘິວຈນໍ.

ອິຘ ປນ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສິປ຺ປາທິວາຈນໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ໂຍ ເອວໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສິປ຺ປໍ ອວາເຈນ຺ໂຕ ອນ຺ເຕວາສິເກ ອຸກ຺ກຸຏິກາສນຊງ຺ຆເປສນິກາທີຫິ ກິລເມຕິ, ຕສ຺ສ ຊງ຺ຆມໍສໍ ລິຂິຕ຺ວາ ປາຕິຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວາຈິຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ອນຸປຸພ຺ພອຸຄ຺ຄຕວຏ຺ຏິຕໍ ເອຓິຊງ຺ຆລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓໍ. ອນຸຈ຺ຉວິກລາຠິຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໑໕. ຍທູປຆາຕາຍາຕິ ຍໍ ສິປ຺ປໍ ກສ຺ສຈິ ອຸປຆາຕາຍ ນ ໂຫຕິ. ກິລິສ຺ສຕີຕິ ກິລມິສ຺ສຕິ. ສຸຂຸມຕ຺ຕໂຈຕ຺ຖຕາຕິ ສຸຂຸມຕ຺ຕເຈນ ປຣິໂຍນທ຺ຘາ. ກິໍ ປນ ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ? ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຍໍ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຸຂຸມຈ຺ຉວິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໑໖. ສມຓໍ ວາຕິ ສມິຕປາປຏ຺ເຐນ ສມຓໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາຕິ ພາຫິຕປາປຏ຺ເຐນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ.

ມຫາປຎ຺ໂຎຕິອາທີສຸ ມຫາປຎ຺ຎາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣິທໍ ມຫາປຎ຺ຎາທີນໍ ນານຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ມຫາປຎ຺ຎາ? ມຫນ຺ເຕ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ, ມຫນ຺ເຕ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ. ມຫນ຺ຕານິ ຐານາຐານານິ ມຫນ຺ຕາ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ ມຫນ຺ຕານິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ມຫນ຺ເຕ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ອິທ຺ຘິປາເທ ມຫນ຺ຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ພລານິ ມຫນ຺ເຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ມຫນ຺ເຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ມຫນ຺ຕານິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ມຫນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ມຫນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ? ປຸຖຸນານາຂນ຺ເຘສຸ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ. ປຸຖຸນານາຘາຕູສຸ ປຸຖຸນານາອາຍຕເນສຸ ປຸຖຸນານາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທສຸ ປຸຖຸນານາສຸຎ຺ຎຕມນຸປລພ຺ເຠສຸ ປຸຖຸນານາອຕ຺ເຖສຸ ຘມ຺ເມສຸ ນິຣຸຕ຺ຕີສຸ ປຏິຠາເນສຸ. ປຸຖຸນານາສີລກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ປຸຖຸນານາສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ປຸຖຸນານາຐານາຐາເນສຸ ປຸຖຸນານາວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີສຸ ປຸຖຸນານາອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ປຸຖຸນານາສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ພເລສຸ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ ປຸຖຸນານາອຣິຍມຄ຺ເຄສຸ ສາມຎ຺ຎຜເລສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊນສາຘາຣເຓ ຘມ຺ເມ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ປຣມຕ຺ເຖ ນິພ຺ພາເນ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຫາສປຎ຺ຎາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຫາສພຫຸໂລ ເວທພຫຸໂລ ຕຸຏ຺ຐິພຫຸໂລ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ສີລໍ ປຣິປູເຣຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ປຣິປູເຣຕິ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ…ເປ… ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ຐານາຐານໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຣິປູເຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ສຕິປຏ຺ຐາເນ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ອິທ຺ຘິປາເທ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ພລານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ເວທຕຸຏ຺ຐິປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຊວນປຎ຺ຎາ? ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ທຸກ຺ຂໂຕ ຂິປ຺ປໍ ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ວິຠາວຍິຕ຺ວາ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຣູປນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ…ເປ… ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຍຘມ຺ມໍ ວຍຘມ຺ມໍ ວິຣາຄຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ວິຠາວຍິຕ຺ວາ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ? ຂິປ຺ປໍ ກິເລເສ ຉິນ຺ທຕີຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣາຄໍ ໂທສໍ ໂມຫໍ ໂກຘໍ ອຸປນາຫໍ ມກ຺ຂໍ ປຬາສໍ ອິສ຺ສໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ມາຍໍ ສາເຐຍ຺ຍໍ ຖມ຺ຠໍ ສາຣມ຺ຠໍ ມານໍ ອຕິມານໍ ມທໍ ປມາທໍ ສພ຺ເພ ກິເລເສ ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິເຕ ສພ຺ເພ ອຠິສງ຺ຂາເຣ ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີ ກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕີຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ. ເອກສ຺ມິໍ ອາສເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາໂຍ ຉ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຈ຺ຉິກຕາ ຜສ຺ສິຕາ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸພ຺ເພຄພຫຸໂລ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕາສພຫຸໂລ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນພຫຸໂລ ອຣຕິພຫຸໂລ ອນຠິຣຕິພຫຸໂລ ພຫິມຸໂຂ ນ ຣມຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ, ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ. ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂກຘໍ ອຸປນາຫໍ…ເປ… ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ເມ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓).

໒໑໗. ປພ຺ພຊິຕໍ ອຸປາສິຕາຕິ ປຓ຺ຑິຕໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສິຕາ. ອຕ຺ຖນ຺ຕໂຣຕິ ຍຖາ ເອເກ ຣນ຺ຘຄເວສິໂນ ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ຕຕາຍ ໂທສໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ນິສາມຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນິສາເມຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ນິສາມຍິ ອຸປຘາຣຍິ.

ປຏິລາຠຄເຕນາຕິ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ຄເຕນ. ອຸປ຺ປາທນິມິຕ຺ຕໂກວິທາຕິ ອຸປ຺ປາເທ ຈ ນິມິຕ຺ເຕ ຈ ເຉກາ. ອເວຈ຺ຈ ທກ຺ຂິຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ.

ອຕ຺ຖານຸສິຏ຺ຐີສຸ ປຣິຄ຺ຄເຫສຸ ຈາຕິ ເຍ ອຕ຺ຖານຸສາສເນສຸ ປຣິຄ຺ຄຫາ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ປຣິຄ຺ຄາຫການິ ຎາຓານິ, ເຕສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໑໘. ອກ຺ໂກຘໂນຕິ ນ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ໂກຘສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ, ອຖ ໂຂ ສເຈປິ ເມ ໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ປຏິວິໂນເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວໍ ອກ຺ໂກຘວສິກຕ຺ຕາ. ນາຠິສຊ຺ຊີຕິ ກຸຏິລກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມມ຺ມໍ ຕຸທນ຺ໂຕ ວິຍ ນ ລຄ຺ຄິ. ນ ກຸປ຺ປິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊີຕິອາທີສຸ ປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ໂກໂປ. ຕໂຕ ພລວຕໂຣ ພ຺ຍາປາໂທ. ຕໂຕ ພລວຕຣາ ປຕິຕ຺ຖິຍນາ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ນ ກຸປ຺ປິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊິ ນ ປຕິຕ຺ຖິຍິ. ອປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສໍ. ນ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ ນ ກາຍວິກາເຣນ ວາ ວຈີວິກາເຣນ ວາ ປາກຏມກາສິ.

ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອກ຺ໂກຘນຕາ ເຈວ ສຸຂຸມຕ຺ຖຣຓາທິທານຎ຺ຈ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ໂກຘນສ຺ສ ຉວິວຓ຺ໂຓ ອາວິໂລ ໂຫຕິ ມຸຂໍ ທຸທ຺ທສິຍໍ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນສທິສຎ຺ຈ ມຓ຺ຑນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ໂກຘໂນ ເຈວ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນານຎ຺ຈ ອທາຕາ, ໂສ ອິມິນາ ກາຣເຓນສ຺ສ ຊໂນ ໂກຘນາທິຠາວໍ ຊານາຕູຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສຓ຺ຐາໂນ. ອກ຺ໂກຘນສ຺ສ ປນ ມຸຂໍ ວິໂຣຈຕິ, ຉວິວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສີທຕິ. ສຕ຺ຕາ ຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ປາສາທິກາ ໂຫນ຺ຕິ ອາມິສທາເນນ ວາ ວຕ຺ຖທາເນນ ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊເນນ ວາ ອກ຺ໂກຘນຕາຍ ວາ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ກາຣຓານິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕຖາຄເຕນ ກຕາເນວ. ເຕນສ຺ສ ອິເມສໍ ກຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓໍ. ສຸຂຸມຕ຺ຖຣຓາທິລາຠິຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໑໙. ອຠິວິສ຺ສຊີຕິ ອຠິວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ມຫິມິວ ສຸໂຣ ອຠິວສ຺ສນ຺ຕິ ສຸໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ ເທໂວ, ມຫາປຖວິໍ ອຠິວສ຺ສນ຺ໂຕ ເທໂວ ວິຍ.

ສຸຣວຣຕໂຣຣິວ ອິນ຺ໂທຕິ ສຸຣານໍ ວຣຕໂຣ ອິນ຺ໂທ ວິຍ.

ອປພ຺ພຊ຺ຊມິຈ຺ຉນ຺ຕິ ອປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຄິຫິຠາວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ມຫຕິມຫິນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕິໍ ປຖວິໍ.

ອຈ຺ຉາທນວຕ຺ຖໂມກ຺ຂປາວຸຣຓານນ຺ຕິ ອຈ຺ຉາທນານຎ຺ເຈວ ວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕມປາວຸຣຓານຎ຺ຈ. ປນາໂສຕິ ວິນາໂສ.

ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໒໐. ມາຕຣມ຺ປິ ປຸຕ຺ເຕນ ສມາເນຕາ ອໂຫສີຕິ ອິມໍ ກມ຺ມໍ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣຊ຺ຊໍ ກາຣຍມາໂນ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຈຕຸກ຺ກາທີສຸ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ພຫິນຄເຣ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອິມໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຖາຕິ ມນຸສ຺ເສ ຐເປສິ. ເຕ ມາຕຣໍ ກຸຫິໍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສາມີຕິ ວິລປນ຺ຕິໍ ປຣິເຍສມານໍ ທິສ຺ວາ ເອຫິ, ອມ຺ມ, ປຸຕ຺ຕໍ ທກ຺ຂສີຕິ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຫາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕມສ຺ສາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຎາຕີນໍ ສມງ຺ຄິຠາວກຣຓໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ຎາຕໂຍ ຫິ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ເຕ ກລຫກາເລ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອກສ຺ສ ປນ ໂທເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຎ຺ຎໍ ຊານາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ ນາມ ເອຕສ຺ສ ໂທໂສຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ເພ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເກນ ທິຏ຺ຐໍ ເກນ ສຸຕໍ, ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕີສຸ ເອວຣູປໍ ກຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ຕຖາຄເຕນ ຈ ຕໍ ຎາຕິສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອິທໍ ວຊ຺ຊປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນກມ຺ມໍ ນາມ ກຕໍ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເອວຣູປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຠາວໍ ຊານາຕູຕິ ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓໍ. ປຫູຕປຸຕ຺ຕຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໒໑. ວຕ຺ຖຉາທິຍນ຺ຕິ ວຕ຺ເຖນ ຉາເທຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ.

ອມິຕ຺ຕຕາປນາຕິ ອມິຕ຺ຕານໍ ປຕາປນາ. ຄິຫິສ຺ສ ປີຕິໍ ຊນນາຕິ ຄິຫິຠູຕສ຺ສ ສໂຕ ປີຕິຊນນາ.

ປຣິມຓ຺ຑລາທິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໒໒. ສມໍ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ຕາຣຸກ຺ຂສໂມ ອຍໍ ໂປກ຺ຂຣສາຕິສໂມ’’ຕິ ເອວໍ ເຕນ ເຕນ ສມໍ ຊານາຕິ. ສາມໍ ຊານາຕີຕິ ສຍໍ ຊານາຕິ. ປຸຣິສໍ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ’’ຕິ ປຸຣິສໍ ຊານາຕິ. ປຸຣິສວິເສສໍ ຊານາຕີຕິ ມຸຄ຺ຄໍ ມາເສນ ສມໍ ອກຕ຺ວາ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐສ຺ສ ວິເສສໍ ຊານາຕິ. ອຍມິທມຣຫຕີຕິ ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອິທໍ ນາມ ທານສກ຺ກາຣໍ ອຣຫຕິ. ປຸຣິສວິເສສກໂຣ ອໂຫສີຕິ ປຸຣິສວິເສສໍ ຎຕ຺ວາ ກາຣໂກ ອໂຫສິ. ໂຍ ຍໍ ອຣຫຕິ, ຕສ຺ເສວ ຕໍ ອທາສິ. ໂຍ ຫິ ກຫາປຓາຣຫສ຺ສ ອຑ຺ຒໍ ເທຕິ, ໂສ ປຣສ຺ສ ອຑ຺ຒໍ ນາເສຕິ. ໂຍ ທ຺ເວ ກຫາປເຓ ເທຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ກຫາປຓໍ ນາເສຕິ. ຕສ຺ມາ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ໂຍ ຍໍ ອຣຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕເທວ ອທາສິ. ສທ຺ຘາຘນນ຺ຕິອາທີສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘາທີນໍ ຘນຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປຸຣິສວິເສສໍ ຎຕ຺ວາ ກຕໍ ສມສງ຺ຄຫກມ຺ມໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ຕທສ຺ສ ກມ຺ມໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ລກ຺ຂຓານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ. ຘນສມ຺ປຕ຺ຕິ ອານິສໍໂສ.

໒໒໓. ຕຸລິຍາຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ. ປຏິວິຈຍາຕິ ປຏິວິຈິນິຕ຺ວາ. ມຫາຊນສງ຺ຄາຫກນ຺ຕິ ມຫາຊນສງ຺ຄຫຓໍ. ສເມກ຺ຂມາໂນຕິ ສມໍ ເປກ຺ຂມາໂນ. ອຕິນິປຸຓາ ມນຸຊາຕິ ອຕິນິປຸຓາ ສຸຂຸມປຎ຺ຎາ ລກ຺ຂຓປາຐກມນຸສ຺ສາ. ພຫຸວິວິຘາ ຄິຫີນໍ ອຣຫານີຕິ ພຫູ ວິວິຘານິ ຄິຫີນໍ ອນຸຈ຺ຉວິການິ ປຏິລຠຕິ. ທຫໂຣ ສຸສຸ ກຸມາໂຣ ‘‘ອຍໍ ທຫໂຣ ກຸມາໂຣ ປຏິລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກໍສຸ ມຫີປຕິສ຺ສາຕິ ຣຎ຺ໂຎ.

ສີຫປຸພ຺ພທ຺ຘກາຍາທິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໒໔. ໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມຕິ ໂຍຄໂຕ ເຂມກາໂມ. ປຎ຺ຎາຍາຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕປຎ຺ຎາຍ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ມຫາຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖກາມຕາ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ຕໍ ມຫາຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ວຑ຺ຒິເມວ ປຈ຺ຈາສີສິຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ອິມານິ ສມນ຺ຕປຣິປູຣານິ ອປຣິຫີນານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ. ຘນາທີຫິ ເຈວ ສທ຺ຘາທີຫິ ຈ ອປຣິຫານິ ອານິສໍໂສ.

໒໒໕. ສທ຺ຘາຍາຕິ ໂອກປ຺ປນສທ຺ຘາຍ ປສາທສທ຺ຘາຍ. ສີເລນາຕິ ປຎ຺ຈສີເລນ ທສສີເລນ. ສຸເຕນາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິສວເນນ. ພຸທ຺ຘິຍາຕິ ເອເຕສໍ ພຸທ຺ຘິຍາ, ‘‘ກິນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ເມນາຕິ ໂລກິຍຘມ຺ເມນ. ພຫູຫິ ສາຘູຫີຕິ ອຎ຺ເຎຫິປິ ພຫູຫິ ອຸຕ຺ຕມຄຸເຓຫິ. ອສຫານຘມ຺ມຕນ຺ຕິ ອປຣິຫີນຘມ຺ມໍ.

ຣສຄ຺ຄສຄ຺ຄິຕາລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໒໖. ສມາຠິວາຫິນິໂຍຕິ ຍຖາ ຕິລຜລມຕ຺ຕມ຺ປິ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ຐປິຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຜຣຕິ, ເອວໍ ສມາ ຫຸຕ຺ວາ ວຫນ຺ຕິ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ອວິເຫຐນກມ຺ມໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ປາຓິອາທີຫິ ປຫາຣໍ ລທ຺ຘສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂລຫິຕໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຄຓ຺ຐິ ຄຓ຺ຐິ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວ ປຸພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອນ຺ໂຕວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ໂສ ພຫຸໂຣໂຄ ໂຫຕິ. ຕຖາຄເຕນ ປນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອິມໍ ອາໂຣຄ຺ຍກຣຓກມ຺ມໍ ກຕໍ. ຕທສ຺ສ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ອາໂຣຄ຺ຍກຣໍ ຣສຄ຺ຄສຄ຺ຄິລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓໍ. ອປ຺ປາພາຘຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໒໗. ມຣຓວເຘນາຕິ ‘‘ເອຕໍ ມາເຣຖ ເອຕໍ ຆາເຕຖາ’’ຕິ ເອວໍ ອາຓຕ຺ເຕນ ມຣຓວເຘນ. ອຸພ຺ພາຘນາຍາຕິ ພນ຺ຘນາຄາຣປ຺ປເວສເນນ.

ອຠິນີລເນຕ຺ຕາທິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໒໘. ນ ຈ ວິສຏນ຺ຕິ ກກ຺ກຏໂກ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນ ໂກຘວເສນ ເປກ຺ຂິຕາ ອໂຫສິ. ນ ຈ ວິສາຈີຕິ ວງ຺ກກ຺ຂິໂກຏິຍາ ເປກ຺ຂິຕາປິ ນາໂຫສິ. ນ ຈ ປນ ວິເຈຍ຺ຍ ເປກ຺ຂິຕາຕິ ວິເຈຍ຺ຍ ເປກ຺ຂິຕາ ນາມ ໂຍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຍທາ ນໍ ປໂຣ ໂອໂລເກຕິ, ຕທາ ນິມ຺ມີເລຕິ ນ ໂອໂລເກຕິ, ປຸນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕິ, ເອວຣູໂປ ນາໂຫສິ. ‘‘ວິເນຍ຺ຍເປກ຺ຂິຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ອຸຊຸໍ ຕຖາ ປສຏມຸຊຸມໂນຕິ ອຸຊຸມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຊຸ ເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸຊຸໍ, ຕຖາ ປສຏໍ ວິປຸລໍ ວິຕ຺ຖຕໍ ເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ປິຍທສ຺ສໂນຕິ ປິຍາຍມາເນຫິ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພ.

ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ມຫາຊນສ຺ສ ປິຍຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລກນກມ຺ມໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກາໂຓ ວິຍ ກາກກ຺ຂິ ວິຍ ໂຫຕິ, ວງ຺ກກ຺ຂິ ປນ ອາວິລກ຺ຂິ ຈ ໂຫຕິເຍວ. ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ໂອໂລກຍໂຕ ອກ຺ຂີນໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ໂຓ ປສາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຖາຄໂຕ ຈ ຕຖາ ໂອໂລເກສິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປິຍຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລກິຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ອິມານິ ເນຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິກຣານິ ທ຺ເວ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ. ປິຍທສ຺ສນຕາ ອານິສໍໂສ. ອຠິໂຍຄິໂນຕິ ລກ຺ຂຓສຕ຺ເຖ ຍຸຕ຺ຕາ.

ອຸຓ຺ຫີສສີສລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໓໐. ພຫຸຊນປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ອໂຫສີຕິ ພຫຸຊນສ຺ສ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ອໂຫສິ ຄຓເຊຏ຺ຐໂກ. ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອຎ຺ເຎ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຕາ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ໂຍ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ຫຸຕ຺ວາ ທານາທີນິ ກຸສລກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ, ໂສ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ປຣິປຸຓ຺ຓສີໂສ ວິຈຣຕິ, ມຫາປຸຣິໂສ ຈ ໂຫຕິ. ຕຖາຄໂຕ ຈ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອິທໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມກມ຺ມໍ ຊານາຕູຕິ ອຸຓ຺ຫີສສີສລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓໍ. ມຫາຊນານຸວຕ຺ຕນຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໓໑. ພຫຸຊນໍ ເຫສ຺ສຕີຕິ ພຫຸຊນສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ. ປຏິໂຠຄິຍາຕິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣາ, ເອຕສ຺ສ ພຫູ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຫຣນ຺ຕິ ຕທາຕິ ທຫຣກາເລເຍວ ຕທາ ເອວໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ. ປຏິຫາຣກນ຺ຕິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣຠາວໍ. ວິສວີຕິ ຈິຓ຺ຓວສີ.

ເອເກກໂລມຕາທິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໓໒. ອຸປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອນຸວຕ຺ຕຕິ, ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຈກຖນໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອທ຺ເວຊ຺ຌກຖາຍ ປຣິສຸທ຺ຘກຖາຍ ກຖິຕຠາວມສ຺ສ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ເອເກກໂລມລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອຸຓ຺ຓາລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ. ມຫາຊນສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍານຸກູເລນ ອນຸວຕ຺ຕນຕາ ອານິສໍໂສ. ເອເກກໂລມູປຈິຕງ຺ຄວາຕິ ເອເກເກຫິ ໂລເມຫິ ອຸປຈິຕສຣີໂຣ.

ຈຕ຺ຕາລີສາທິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໓໔. ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສຕິ ອຠິນ຺ທິຕພ຺ພປຣິໂສ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປິສຸຓວາຈາຍ ກຖນໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ປິສຸຓວາຈສ຺ສ ກິຣ ສມຄ຺ຄຠາວໍ ຠິນ຺ທນໂຕ ທນ຺ຕາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ວິຣຬາ ຈ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປິສຸຓວາຈຕໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ອິທໍ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ. ອເຠຊ຺ຊປຣິສຕາ ອານິສໍໂສ. ຈຕຸໂຣ ທສາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທສ ຈຕ຺ຕາລີສໍ.

ປຫູຕຊິວ຺ຫາທິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໓໖. ອາເທຍ຺ຍວາໂຈ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພວຈໂນ ໂຫຕິ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຜຣຸສວາທິຕາ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ເຍ ຜຣຸສວາຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເນສໍ ຊິວ຺ຫໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຜຣຸສວາຈາຍ ກຖິຕຠາວໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ພທ຺ຘຊິວ຺ຫາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄູຬ຺ຫຊິວ຺ຫາ ວາ ທ຺ວິຊິວ຺ຫາ ວາ ມມ຺ມນາ ວາ. ເຍ ປນ ຊິວ຺ຫໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຜຣຸສວາຈໍ ນ ວທນ຺ຕິ, ເຕ ພທ຺ຘຊິວ຺ຫາ ຄູຬ຺ຫຊິວ຺ຫາ ທ຺ວິຊິວ຺ຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ມຸທຸ ເນສໍ ຊິວ຺ຫາ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລວຓ຺ຓາ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຊິວ຺ຫໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ອກຖິຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ປຫູຕຊິວ຺ຫາລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຜຣຸສວາຈໍ ກເຖນ຺ຕານຎ຺ຈ ສທ຺ໂທ ຠິຊ຺ຊຕິ. ເຕ ສທ຺ທເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຜຣຸສວາຈາຍ ກຖິຕຠາວໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ຉິນ຺ນສ຺ສຣາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ຠິນ຺ນສ຺ສຣາ ວາ ກາກສ຺ສຣາ ວາ. ເຍ ປນ ສຣເຠທກຣໍ ຜຣຸສວາຈໍ ນ ກເຖນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສທ຺ໂທ ມຘຸໂຣ ຈ ໂຫຕິ ເປມນີໂຍ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຣເຠທກຣາຍ ຜຣຸສວາຈາຍ ອກຖິຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຣລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ. ອາເທຍ຺ຍວຈນຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໓໗. ອຸພ຺ພາຘິກນ຺ຕິ ອກ຺ໂກສຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາພາຘກຣິໍ ພຫຸຊນປ຺ປມທ຺ທນນ຺ຕິ ພຫຸຊນານໍ ປມທ຺ທນິໍ ອພາຬ຺ຫໍ ຄິຣໍ ໂສ ນ ຠຓິ ຜຣຸສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອກາໂຣ ປຣໂຕ ຠຓິສທ຺ເທນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ພາຬ຺ຫນ຺ຕິ ພລວໍ ອຕິຜຣຸສໍ. ພາຬ຺ຫໍ ຄິຣໍ ໂສ ນ ອຠຓີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສໍຫິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ເປມສຎ຺ຫິຕໍ. ສຂິລນ຺ຕິ ມຸທຸກໍ. ວາຈາຕິ ວາຈາໂຍ. ກຓ຺ຓສຸຂາຕິ ກຓ຺ຓສຸຂາໂຍ. ‘‘ກຓ຺ຓສຸຂ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຍຖາ ກຓ຺ຓານໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ເອຣຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວທຍຖາຕິ ເວທຍິຕ຺ຖ. ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຣຕໍ. ພຫຸໂນ ພຫຸນ຺ຕິ ພຫຸຊນສ຺ສ ພຫຸໍ. ‘‘ພຫູນໍ ພຫຸນ຺ຕິ’’ປິ ປາໂຐ, ພຫຸຊນານໍ ພຫຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສີຫຫນຸລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໓໘. ອປ຺ປຘໍສິໂກ ໂຫຕີຕິ ຄຸຓໂຕ ວາ ຐານໂຕ ວາ ປຘໍເສຕຸໍ ຈາເວຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ປລາປກຖາຍ ອກຖນໍ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ເຍ ຕໍ ກເຖນ຺ຕິ, ເຕ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເນສໍ ຫນຸກໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຈາເລຕ຺ວາ ປລາປກຖາຍ ກຖິຕຠາວໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐຫນຸກາ ວາ ວງ຺ກຫນຸກາ ວາ ປພ຺ຠາຣຫນຸກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາຄໂຕ ປນ ຕຖາ ນ ກເຖສິ. ເຕນສ຺ສ ຫນຸກໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຈາເລຕ຺ວາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປລາປກຖາຍ ອກຖິຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ສີຫຫນຸລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓໍ. ອປ຺ປຘໍສິກຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໓໙. ອວິກິຓ຺ຓວຈນພ຺ຍປ຺ປໂຖ ຈາຕິ ອວິກິຓ຺ຓວຈນານໍ ວິຍ ປຸຣິມໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ວຈນປໂຖ ອສ຺ສາຕິ ອວິກິຓ຺ຓວຈນພ຺ຍປ຺ປໂຖ. ທ຺ວິທຸຄມວຣຕຣຫນຸຕ຺ຕມລຕ຺ຖາຕິ ທ຺ວີຫິ ທ຺ວີຫິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທ຺ວິທຸຄໂມ, ທ຺ວີຫິ ທ຺ວີຫີຕິ ຈຕູຫິ, ຈຕຸປ຺ປທານໍ ວຣຕຣສ຺ສ ສີຫສ຺ເສວ ຫນຸຠາວໍ ອລຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນຸຊາຘິປຕີຕິ ມນຸຊານໍ ອຘິປຕິ. ຕຖຕ຺ໂຕຕິ ຕຖສຠາໂວ.

ສມທນ຺ຕາທິລກ຺ຂຓວຓ຺ຓນາ

໒໔໐. ສຸຈິປຣິວາໂຣຕິ ປຣິສຸທ຺ຘປຣິວາໂຣ. ອິຘ ກມ຺ມໍ ນາມ ສມ຺ມາຊີວຕາ. ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ນາມ ໂຍ ວິສເມນ ສໍກິລິຏ຺ຐາຊີເວນ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ທນ຺ຕາປິ ວິສມາ ໂຫນ຺ຕິ ທາຐາປິ ກິລິຏ຺ຐາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ສເມນ ສຸທ຺ຘາຊີເວນ ຊີວິຕໍ ກປ຺ປິຕຠາວໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊານາຕູຕິ ສມທນ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ສຸສຸກ຺ກທາຐາລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ. ສຸຈິປຣິວາຣຕາ ອານິສໍໂສ.

໒໔໑. ອວສ຺ສຊີຕິ ປຫາສິ ຕິທິວປຸຣວຣສໂມຕິ ຕິທິວປຸຣວເຣນ ສກ຺ເກນ ສໂມ. ລປນຊນ຺ຕິ ມຸຂຊໍ, ທນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຊສມສຸກ຺ກສຸຈິໂສຠນທນ຺ໂຕຕິ ທ຺ເວ ວາເຣ ຊາຕຕ຺ຕາ ທິຊນາມກາ ສຸກ຺ກາ ສຸຈິ ໂສຠນາ ຈ ທນ຺ຕາ ອສ຺ສາຕິ ທິຊສມສຸກ຺ກສຸຈິໂສຠນທນ຺ໂຕ. ນ ຈ ຊນປທຕຸທນນ຺ຕິ ໂຍ ຕສ຺ສ ຈກ຺ກວາຬປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ຊນປໂທ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ຕຸທນໍ ປີຬາ ວາ ອາພາໂຘ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຫິຕມປິ ຈ ພຫຸຊນ ສຸຂຎ຺ຈ ຈຣນ຺ຕີຕິ ພຫຸຊນາ ສມານສຸຂທຸກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຫິຕຎ຺ເຈວ ສຸຂຎ຺ຈ ຈຣນ຺ຕິ. ວິປາໂປຕິ ວິຄຕປາໂປ. ວິຄຕທຣຖກິລມໂຖຕິ ວິຄຕກາຍິກທຣຖກິລມໂຖ. ມລຂິລກລິກິເລເສ ປນຸເທຫີຕິ ຣາຄາທິມລານຎ຺ເຈວ ຣາຄາທິຂິລານຎ຺ຈ ໂທສກລີນຎ຺ຈ ສພ຺ພກິເລສານຎ຺ຈ ອປນຸເທຫິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ນິທານວຓ຺ຓນາ

໒໔໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປຕິ ເວຬຸວນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ນາມໍ. ຕໍ ກິຣ ເວຬູຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ເຖນ ຈ ປາກາເຣນ ໂຄປຸຣຏ຺ຏາລກຍຸຕ຺ຕໍ ນີໂລຠາສໍ ມໂນຣມໍ, ເຕນ ເວຬຸວນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກລນ຺ທການຎ຺ເຈຕ຺ຖ ນິວາປໍ ອທໍສຸ, ເຕນ ກລນ຺ທກນິວາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ອຸຍ຺ຍານກີຬນຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕ ສຸຣາມເທນ ມຕ຺ໂຕ ທິວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ປຣິຊໂນປິສ຺ສ ‘‘ສຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ’’ຕິ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ປໂລຠິຍມາໂນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ສຸຣາຄນ຺ເຘນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມາ ສຸສິຣຣຸກ຺ຂາ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ກາຬກເວເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຓ຺ຓມູເລ ສທ຺ທມກາສິ. ຣາຊາ ປຏິພຸຊ຺ຌິ. ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິວຕ຺ໂຕ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ກາຬກາຍ ມມ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ກາຬການໍ ຕຕ຺ຖ ນິວາປໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ອຠຍໂຆສຎ຺ຈ ໂຆສາເປສິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ‘‘ກລນ຺ທກນິວາໂປ’’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕໍ. ກລນ຺ທກາຕິ ຫິ ກາຬການໍ ເອຕໍ ນາມໍ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠຄວາ ຣາຊຄຫໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ ວິຫຣຕິ, ເຕນ ສມເຍນ. ສິງ຺ຄາລໂກ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕຕິ ສິງ຺ຄາລໂກຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ກິຣ ປິຕາ ຄຫປຕິມຫາສາໂລ, ນິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕາ ຈສ຺ສ ເຄເຫ ຈຕ຺ຕາລີສ ຘນໂກຏິໂຍ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຠຄວຕິ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ຠຣິຍາປິສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນາເຍວ. ປຸຕ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ. ອຖ ນໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອຠິກ຺ຂຓໍ ເອວໍ ໂອວທນ຺ຕິ – ‘‘ຕາຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມ, ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ມຫາກສ຺ສປໍ ອສີຕິມຫາສາວເກ ອຸປສງ຺ກມາ’’ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ມມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສມຓານໍ ອຸປສງ຺ກມນກິຈ຺ຈໍ, ສມຓານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ໂອນມິຕ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິ ຣຸຊ຺ຊຕິ, ຊາຓຸການິ ຂຣານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠູມິຍໍ ນິສີທິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວຕ຺ຖານິ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ຊີຣນ຺ຕິ, ສມີເປ ນິສິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ວິສ຺ສາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕາທີນິ ທາຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍຕິ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສມຓານໍ ອຸປສງ຺ກມນກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ນໍ ຍາວຊີວໍ ໂອວທນ຺ຕາປິ ມາຕາປິຕໂຣ ສາສເນ ອຸປເນຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ທິສາ ຕາຕ ນມສ຺ສາຫີ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ໂອວາທໍ ທສ຺ສາມິ, ໂສ ອຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ໂຕ ທິສາ ນມສ຺ສິສ຺ສຕິ, ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ວາ ສາວກາ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ທິສາ ນມສ຺ສນໍ ກໂຣຫີຕິ ມໍ ໂອວທີ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ອຖສ຺ສ ເຕ ‘‘ນ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ເອຕາ ທິສາ ນມສ຺ສາເປຕິ, ອິມາ ປນ ທິສາ ນມສ຺ສາເປຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ. ໂສ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຄຸຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຉ ທິສາ ນມສ຺ເສຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ກຖາ ນາມ ຍາວຊີວໍ ອນຸສ຺ສຣຓີຍາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ປິຕຸວຈນໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕຖາ ອກາສິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໔໓. ປຸຖຸທິສາຕິ ພຫຸທິສາ. ອິທານິ ຕາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສນ຺ຕິອາທິມາຫ. ປາວິສີຕິ ນ ຕາວ ປວິຏ຺ໂຐ, ປວິສິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວຕ຺ຕມາໂນປິ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາຕິ ນ ອິທາເນວ ອທ຺ທສ, ປຈ຺ຈູສສມເຍປິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ເອຕໍ ທິສາ ນມສ຺ສມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ອຫໍ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄິຫິວິນຍໍ ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ມຫາຊນສ຺ສ ສາ ກຖາ ສຜລາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ມຍາ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ປາໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ, ປວິສນ຺ໂຕ ຈ ນໍ ຕເຖວ ອທ຺ທສ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ’’ຕິ. ເອຕທໂວຈາຕິ ໂສ ກິຣ ອວິທູເຣ ຐິຕມ຺ປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ທິສາເຍວ ນມສ຺ສຕິ. ອຖໍ ນໍ ຠຄວາ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວິກສມານໍ ມຫາປທຸມໍ ວິຍ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິກໍ ເອຕທໂວຈ.

ຉທິສາທິວຓ຺ຓນາ

໒໔໔. ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂສ ກິຣ ຕໍ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາວ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຍາ ກິຣ ມມ ປິຕຣາ ຉ ທິສາ ນມສ຺ສິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ກິຣ ຕາ ເອຕາ, ອຎ຺ຎາ ກິຣ ອຣິຍສາວເກນ ຉ ທິສາ ນມສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຫນ຺ທາຫໍ ອຣິຍສາວເກນ ນມສ຺ສິຕພ຺ພາ ທິສາເຍວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນມສ຺ສາມີຕິ. ໂສ ຕາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ກຖໍ ປນາຕິ ອິທເມວ ປຸຈ຺ຉາປທໍ. ກມ຺ມກິເລສາຕິ ເຕຫິ ກມ຺ເມຫິ ສຕ຺ຕາ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມກິເລສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຐາເນຫີຕິ ກາຣເຓຫິ. ອປາຍມຸຂານີຕິ ວິນາສມຸຂານິ. ໂສຕິ ໂສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ. ຈຸທ຺ທສ ປາປກາປຄໂຕຕິ ເອເຕຫິ ຈຸທ຺ທສຫິ ປາປເກຫິ ລາມເກຫິ ອປຄໂຕ. ຉທ຺ທິສາປຏິຈ຺ຉາທີຕິ ຉ ທິສາ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ. ອຸໂຠໂລກວິຊຍາຍາຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ອິຘໂລກປຣໂລການໍ ວິຊິນນຕ຺ຖາຍ. ອຍຎ຺ເຈວ ໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ຫິ ອິຘ ໂລເກ ປຎ຺ຈ ເວຣານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ອຍຎ຺ເຈວ ໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ປຣິໂຕສິໂຕ ເຈວ ນິປ຺ຜາທິໂຕ ຈ. ປຣໂລເກປິ ປຎ຺ຈ ເວຣານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ປໂຣ ຈ ໂລໂກ ອາຣາຘິໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣມ຺ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

໒໔໕. ອິຕິ ຠຄວາ ສງ຺ເຂເປນ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິທານິ ຕເມວ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ກຕມສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກມ຺ມກິເລສາຕິອາທິມາຫ. ກມ຺ມກິເລໂສຕິ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຕໍ ກິເລສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກິເລໂສ ຈາຕິ ກມ຺ມກິເລໂສ. ສກິເລໂສເຍວ ຫິ ປາຓໍ ຫນຕິ, ນິກ຺ກິເລໂສ ນ ຫນຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຓາຕິປາໂຕ ‘‘ກມ຺ມກິເລໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອທິນ຺ນາທານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຖາປຣນ຺ຕິ ອປຣມ຺ປິ ເອຕທຕ຺ຖປຣິທີປກເມວ ຄາຖາພນ຺ຘໍ ອໂວຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕຸຐານາທິວຓ຺ຓນາ

໒໔໖. ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕີຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ກາຣເກ ທສ຺ສິເຕ ອກາຣໂກ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາປິ ເທສນາກຸສລຕາຍ ປຐມຕຣໍ ກາຣກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ຉນ຺ເທນ ເປເມນ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ປຣປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ‘‘ອຍໍ ເມ ມິຕ຺ໂຕ ວາ ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ ວາ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ວາ ຎາຕໂກ ວາ ລຎ຺ຊໍ ວາ ປນ ເມ ເທຕີ’’ຕິ ຉນ຺ທວເສນ ອສ຺ສາມິກໍ ສາມິກໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ໂຍ ‘‘ອຍໍ ເມ ເວຣີ’’ຕິ ປກຕິເວຣວເສນ ຕງ຺ຂຓຸປ຺ປນ຺ນໂກຘວເສນ ວາ ສາມິກໍ ອສ຺ສາມິກໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ວຕ຺ວາ ອສ຺ສາມິກໍ ສາມິກໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ‘‘ອຍໍ ຣາຊວລ຺ລໂຠ ວາ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ວາ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ເມ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠີໂຕ ອສ຺ສາມິກໍ ສາມິກໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠາເຊນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເມ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ວາ ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ ວາ’’ຕິ ເປມວເສນ ອຕິເຣກໍ ເທຕິ, ‘‘ອຍໍ ເມ ເວຣີ’’ຕິ ໂທສວເສນ ອູນກໍ ເທຕິ, ໂມມູຫຕ຺ຕາ ທິນ຺ນາທິນ຺ນໍ ອຊານມາໂນ ກສ຺ສຈິ ອູນໍ ກສ຺ສຈິ ອຘິກໍ ເທຕິ, ‘‘ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອທິຍ຺ຍມາເນ ມຍ຺ຫໍ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠີໂຕ ກສ຺ສຈິ ອຕິເຣກໍ ເທຕິ, ໂສ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຍຖານຸກ຺ກເມນ ຉນ຺ທາຄຕິອາທີນິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ນາມ.

ອຣິຍສາວໂກ ປນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ໂຕປິ ຉນ຺ທາຄຕິອາທີນິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ.

ນິຫີຍຕິ ຍໂສ ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ອຄຕິຄາມິໂນ ກິຕ຺ຕິຍໂສປິ ປຣິວາຣຍໂສປິ ນິຫີຍຕິ ປຣິຫາຍຕິ.

ຉອປາຍມຸຂາທິວຓ຺ຓນາ

໒໔໗. ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍໂຄຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຣາຕິ ປິຏ຺ຐສຸຣາ ປູວສຸຣາ ໂອທນສຸຣາ ກິຓ຺ຓປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຈ ສຸຣາ. ເມຣຍນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜາສໂວ ຜລາສໂວ ມຘ຺ວາສໂວ ຄຸຬາສໂວ ສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຈ ອາສວາ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ມທກຣຓວເສນ ມຊ຺ຊໍ. ປມາທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປມາທກາຣຓໍ. ຍາຍ ເຈຕນາຍ ຕໍ ມຊ຺ຊໍ ປິວຕິ, ຕສ຺ສ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອນຸໂຍໂຄຕິ ຕສ຺ສ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານສ຺ສ ອນຸອນຸໂຍໂຄ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຣຓໍ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ໂຠຄາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິກາລວິສິຂາຈຣິຍານຸໂຍໂຄຕິ ອເວລາຍ ວິສິຂາສຸ ຈຣິຍານຸຍຸຕ຺ຕຕາ.

ສມຊ຺ຊາຠິຈຣຓນ຺ຕິ ນຈ຺ຈາທິທສ຺ສນວເສນ ສມຊ຺ຊາຄມນໍ. ອາລສ຺ຍານຸໂຍໂຄຕິ ກາຍາລສິຍຕາຍ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ.

ສຸຣາເມຣຍສ຺ສ ຉອາທີນວາທິວຓ຺ຓນາ

໒໔໘. ເອວໍ ຉນ຺ນໍ ອປາຍມຸຂານໍ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິທານິ ຕານິ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຉ ໂຂ ເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ ອາທີນວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາຕິ ສາມໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ອິຘໂລກຠາວິນີ. ຘນຊານີຕິ ຘນຫານິ. ກລຫປ຺ປວຑ຺ຒນີຕິ ວາຈາກລຫສ຺ສ ເຈວ ຫຕ຺ຖປຣາມາສາທິກາຍກລຫສ຺ສ ຈ ວຑ຺ຒນີ. ໂຣຄານໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ອກ຺ຂິໂຣຄາທີນໍ ເຂຕ຺ຕໍ. ອກິຕ຺ຕິສຎ຺ຊນນີຕິ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ຫິ ມາຕຣມ຺ປິ ປຫຣນ຺ຕິ ປິຕຣມ຺ປິ, ອຎ຺ຎໍ ພຫຸມ຺ປິ ອວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວທນ຺ຕິ, ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນ ຄຣຫມ຺ປິ ທຓ຺ຑມ຺ປິ ຫຕ຺ຖປາທາທິເຉທມ຺ປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອິຘໂລເກປິ ປຣໂລເກປິ ອກິຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອິຕິ ເຕສໍ ສາ ສຸຣາ ອກິຕ຺ຕິສຎ຺ຊນນີ ນາມ ໂຫຕິ. ໂກປີນນິທໍສນີຕິ ຄຸຍ຺ຫຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ວິວຣິຍມານໍ ຫິຣິໍ ໂກເປຕິ ວິນາເສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂກປີນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສຸຣາມທມຕ຺ຕາ ຈ ຕໍ ຕໍ ອງ຺ຄໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເຕນ ເນສໍ ສາ ສຸຣາ ໂກປີນສ຺ສ ນິທໍສນໂຕ ‘‘ໂກປີນນິທໍສນີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລິກຣຓີຕິ ສາຄຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ ກມ຺ມສ຺ສກຕປຎ຺ຎໍ ທຸພ຺ພລໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລິກຣຓີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ປນ ທຸພ຺ພລໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຘິຄຕມຄ຺ຄານຎ຺ຫິ ສາ ອນ຺ໂຕມຸຂເມວ ນ ປວິສຕິ. ຉຏ຺ຐໍ ປທນ຺ຕິ ຉຏ຺ຐໍ ກາຣຓໍ.

໒໔໙. ອຕ຺ຕາປິສ຺ສ ອຄຸຕ຺ໂຕ ອຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອເວລາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຫິ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທີນິປິ ອກ຺ກມຕິ, ອຫິນາປິ ຍກ຺ຂາທີຫິປິ ສມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ເວຣິໂນປິ ນໍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ວາ ຫນນ຺ຕິ ວາ. ເອວໍ ອຕ຺ຕາປິສ຺ສ ອຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຣກ຺ຂິໂຕ. ປຸຕ຺ຕທາຣາປິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ອມ຺ຫາກໍ ສາມິ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຈຣຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍ’’ນ຺ຕິ ອິຕິສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣປິ ຠຣິຍາປິ ພຫິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຈຣນ຺ຕາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຸຕ຺ຕທາໂຣປິສ຺ສ ອຄຸຕ຺ໂຕ ອຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ. ສາປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຊນສ຺ສ ຣຕ຺ຕິໍ ຈຣຓກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂຈຣາ ສຸຎ຺ຎໍ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ຫຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ສາປເຕຍ຺ຍມ຺ປິສ຺ສ ອຄຸຕ຺ຕໍ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ກິໂຍ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ກຕປາປກມ຺ເມສຸປິ ‘‘ອິມິນາ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສງ຺ກິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣນ ຍາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອຎ຺ເຎນ ໂຈຣກມ຺ມໍ ປຣທາຣິກກມ຺ມໍ ວາ ກຕໍ, ຕໍ ‘‘ອິມິນາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຠູຕໍ ອສນ຺ຕມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ຣູຫຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ພຫູນຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອສຕິ ສພ຺ພໍ ວິກາລຈາຣິມ຺ຫິ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ອິຕິ ໂສ ພຫູນໍ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ປຸເຣຄາມີ ໂຫຕິ.

໒໕໐. ກ຺ວ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘‘ກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນຏນາຏກາທິນຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຍສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ‘‘ສ຺ເວ ນຈ຺ຈທສ຺ສນໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຊ຺ຊ ວຕ຺ຖຄນ຺ຘມາລາທີນິ ປຏິຍາເທນ຺ຕສ຺ເສວ ສກລທິວສມ຺ປິ ກມ຺ມຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ນຈ຺ຈທສ຺ສເນນ ເອກາຫມ຺ປິ ທ຺ວີຫມ຺ປິ ຕີຫມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ໂຫຕິ, ອຖ ວຸຏ຺ຐິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາທີນິ ລຠິຕ຺ວາປິ ວປ຺ປາທິກາເລ ວປ຺ປາທີນິ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຠຄາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ພຫິ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນາຣກ຺ເຂ ເຄເຫ ໂຈຣາ ຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ໂຠຄາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ. ກ຺ວ ຄີຕນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສໍ ນານາກຣຓໍ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໒໕໑. ຊຍໍ ເວຣນ຺ຕິ ‘‘ຊິຕໍ ມຍາ’’ຕິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປຣສ຺ສ ສາຏກໍ ວາ ເວຐນໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ‘‘ປຣິສມຊ຺ເຌ ເມ ອວມານໍ ກໂຣສິ, ໂຫຕຸ, ສິກ຺ຂາເປສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ເວຣໍ ພນ຺ຘຕິ, ເອວໍ ຊິນນ຺ໂຕ ສຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ. ຊິໂນຕິ ອຎ຺ເຎນ ຊິໂຕ ສມາໂນ ຍໍ ເຕນ ຕສ຺ສ ເວຐນໍ ວາ ສາຏໂກ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິວິຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍ, ຕໍ ອນຸໂສຈຕິ ‘‘ອໂຫສິ ວຕ ເມ, ຕໍ ຕໍ ວຕ ເມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ໂສຈຕິ. ເອວໍ ໂສ ຊິໂນ ວິຕ຺ຕໍ ອນຸໂສຈຕິ. ສຠາຄຕສ຺ສ ວຈນໍ ນ ຣູຫຕີຕິ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ສກ຺ຂິປຸຏ຺ຐສ຺ສ ສໂຕ ວຈນໍ ນ ຣູຫຕິ, ນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ‘‘ອຍໍ ອກ຺ຂໂສຓ຺ໂຑ ຊູຕກໂຣ, ມາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ. ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈານໍ ປຣິຠູໂຕ ໂຫຕີຕິ ຕຎ຺ຫິ ມິຕາມຈ຺ຈາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຊູຕກໂຣ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣສິ, ນ ເຕ ອິທໍ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕານໍ ອນຸຣູປໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ເອວໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕປິ ເຕສໍ ວຈນໍ ນ ກໂຣຕິ. ຕໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ນ ນິສີທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ສກ຺ຂິປຸຏ຺ຐາປິ ນ ກເຖນ຺ຕິ. ເອວໍ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈານໍ ປຣິຠູໂຕ ໂຫຕິ.

ອາວາຫວິວາຫການນ຺ຕິ ອາວາຫກາ ນາມ ເຍ ຕສ຺ສ ຆຣໂຕ ທາຣິກໍ ຄເຫຕຸກາມາ. ວິວາຫກາ ນາມ ເຍ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ທາຣິກໍ ທາຕຸກາມາ. ອປຕ຺ຖິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອນິຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ. ນາລໍ ທາຣຠຣຓາຍາຕິ ທາຣຠຣຓາຍ ນ ສມຕ຺ໂຖ. ເອຕສ຺ສ ເຄເຫ ທາຣິກາ ທິນ຺ນາປິ ເອຕສ຺ສ ເຄຫໂຕ ອາຄຕາປິ ອມ຺ເຫຫິ ເອວ ໂປສິຕພ຺ພາ ຠວິສ຺ສຕິເຍວ.

ປາປມິຕ຺ຕຕາຍ ຉອາທີນວາທິວຓ຺ຓນາ

໒໕໒. ຘຸຕ຺ຕາຕິ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ຕາ. ໂສຓ຺ຑາຕິ ອິຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາ ຠຕ຺ຕໂສຓ຺ຑາ ປູວໂສຓ຺ຑາ ມູລກໂສຓ຺ຑາ. ປິປາສາຕິ ປານໂສຓ຺ຑາ. ເນກຕິກາຕິ ປຕິຣູປເກນ ວຎ຺ຈນກາ. ວຎ຺ຈນິກາຕິ ສມ຺ມຸຂາວຎ຺ຈນາຫິ ວຎ຺ຈນິກາ. ສາຫສິກາຕິ ເອກາຄາຣິກາທິສາຫສິກກມ຺ມກາຣິໂນ. ຕ຺ຍາສ຺ສ ມິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕ ອສ຺ສ ມິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎຫິ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ຣມຕິ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ວຣສຍນໍ ອາໂຣປິຕສູກໂຣ ຄູຖກູປມິວ, ເຕ ປາປມິຕ຺ເຕເຍວ ອຸປສງ຺ກມຕິ. ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ ພຫຸໍ ອນຕ຺ຖໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

໒໕໓. ອຕິສີຕນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອຖ ໂຠ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຕິສີຕໍ ຕາວ, ອຏ຺ຐີນິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິຍ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄ຺ຄິໍ ຕປນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິຕຣສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປຣິຫາຍຕິ. ອຕິອຸຓ຺ຫນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂຫຕິ ປານສຂາ ນາມາຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ປານຏ຺ຐາເນ ສຸຣາເຄເຫເຍວ ສຫາໂຍ ໂຫຕິ. ‘‘ປນ຺ນສຂາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມິຍສມ຺ມິໂຍຕິ ສມ຺ມ ສມ຺ມາຕິ ວທນ຺ໂຕ ສມ຺ມຸເຂເຍວ ສຫາໂຍ ໂຫຕິ, ປຣມ຺ມຸເຂ ເວຣີສທິໂສ ໂອຕາຣເມວ ຄເວສຕິ. ອຕ຺ເຖສຸ ຊາເຕສູຕິ ຕຖາຣູເປສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ. ເວຣປ຺ປສໂວຕິ ເວຣພຫຸລຕາ. ອນຕ຺ຖຕາຕິ ອນຕ຺ຖກາຣິຕາ. ສຸກທຣິຍຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກທຣິຍຕາ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິຍຠາໂວ. ອຸທກມິວ ອິຓໍ ວິຄາຫຕີຕິ ປາສາໂຓ ອຸທກໍ ວິຍ ສໍສີທນ຺ໂຕ ອິຓໍ ວິຄາຫຕິ.

ຣຕ຺ຕິນຸຏ຺ຐານເທສ຺ສິນາຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸຏ຺ຐານສີເລນ. ອຕິສາຍມິທໍ ອຫູຕິ ອິທໍ ອຕິສາຍໍ ຊາຕນ຺ຕິ ເຍ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມນ຺ເຕຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ເຕ. ອຕ຺ຖາ ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ມາຓເວຕິ ເອວຣູເປ ປຸຄ຺ຄເລ ອຕ຺ຖາ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ເຕສຸ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

ຕິຓາ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ຕິຓໂຕປິ ອຸຕ຺ຕຣິ. ໂສ ສຸຂໍ ນ ວິຫາຍຕີຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ ສຸຂໍ ນ ຊຫາຕິ, ສຸຂສມງ຺ຄີເຍວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ກຖາມຄ຺ເຄນ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຄິຫິຠູເຕນ ສຕາ ເອຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຘໂລເກ ປຣໂລເກ ຄຣຫເມວ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ.

ມິຕ຺ຕປຕິຣູປກາທິວຓ຺ຓນາ

໒໕໔. ອິທານິ ໂຍ ເອວໍ ກໂຣໂຕ ອນຕ຺ໂຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎານິ ວາ ປນ ຍານິ ການິຈິ ຠຍານິ ເຍເກຈິ ອຸປທ຺ທວາ ເຍເກຈິ ອຸປສຄ຺ຄາ, ສພ຺ເພ ເຕ ພາລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອວຣູປາ ພາລາ ນ ເສວິຕພ຺ພາ’’ຕິ ພາເລ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປເກ ອມິຕ຺ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ ອມິຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸຫໂຣຕິ ສຍໍ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍເສນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຫຣຕິເຍວ. ວຈີປຣໂມຕິ ວຈນປຣໂມ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ທາຍໂກ ກາຣໂກ ວິຍ ໂຫຕິ. ອນຸປ຺ປິຍຠາຓີຕິ ອນຸປ຺ປິຍໍ ຠຓຕິ. ອປາຍສຫາໂຍຕິ ໂຠຄານໍ ອປາເຍສຸ ສຫາໂຍ ໂຫຕິ.

໒໕໕. ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອມິຕ຺ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ເອເກກໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸຫໂຣ ໂຫຕີຕິ ເອກໍເສນ ຫາຣໂກເຍວ ໂຫຕິ. ສຫາຍສ຺ສ ເຄຫໍ ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ໂຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖສາຏກາທີນໍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ໂສ ‘‘ອຕິວິຍ ຕ຺ວໍ ສມ຺ມ ອິມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສສີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕໍ ເທຕິ. ອປ຺ເປນ ພຫຸມິຈ຺ຉຕີຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອປ຺ປກໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ພຫຸໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ຠຍສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕສ຺ສ ທາໂສ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ສພ຺ພທາ ນ ກໂຣຕິ, ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກໂຣຕິ, ນ ເປເມນາຕິ ອມິຕ຺ໂຕ ນາມ ຊາໂຕ. ເສວຕິ ອຕ຺ຖກາຣຓາຕິ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວວເສນ ນ ເສວຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖເມວ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ໂຕ ເສວຕິ.

໒໕໖. ອຕີເຕນ ປຏິສນ຺ຖຣຕີຕິ ສຫາເຍ ອາຄເຕ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ວາ ປເຣ ວາ ນ ອາຄໂຕສິ, ອມ຺ຫາກໍ ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ສສ຺ສໍ ອຕິວິຍ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ພຫູນິ ສາລິຍວພີຊາທີນິ ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ນິສີທິມ຺ຫ, ອຊ຺ຊ ປນ ສພ຺ພໍ ຂີຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕີເຕນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນາຄເຕນາຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ອມ຺ຫາກໍ ສສ຺ສໍ ມນາປໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຜລຠາຣຠຣິຕາ ສາລິອາທໂຍ, ສສ຺ສສງ຺ຄເຫ ກເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວໍ ອນາຄເຕນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ນິຣຕ຺ຖເກນາຕິ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ວາ ອສ຺ສປິຏ຺ເຐ ວາ ນິສິນ຺ໂນ ສຫາຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ໂຠ, ອິຘ ນິສີທາ’’ຕິ ວທຕິ. ມນາປໍ ສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍກສ຺ສ ວຕ ເມ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ ອຎ຺ໂຎ ປນ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອວໍ ນິຣຕ຺ຖເກນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນາມ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ພ຺ຍສນໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ‘‘ສກເຏນ ເມ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຈກ຺ກມສ຺ສ ຠິນ຺ນໍ, ອກ຺ໂຂ ຉິນ຺ໂນ’’ຕິອາທີນິ ວທຕິ.

໒໕໗. ປາປກມ຺ປິສ຺ສ ອນຸຊານາຕີຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກໂຣມາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ສມ຺ມ ກໂຣມາ’’ຕິ ອນຸຊານາຕິ. ກລ຺ຍາເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຫາໂຍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕິ, ເອຫິ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສາຘູຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍາຕິ ‘‘ມິຕ຺ຕປຕິຣູປກາ ເອເຕ’’ຕິ ເອວໍ ຊານິຕ຺ວາ.

ສຸຫທມິຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໖໐. ເອວໍ ນ ເສວິຕພ຺ເພ ປາປມິຕ຺ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເສວິຕພ຺ເພ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຫທາຕິ ສຸນ຺ທຣຫທຍາ.

໒໖໑. ປມຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕີຕິ ມຊ຺ຊໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວໍນິປນ຺ນສ຺ສ ໂກຈິເທວ ນິວາສນປາຣຸປນມ຺ປິ ຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ສມີເປ ນິສີທິຕ຺ວາ ປພຸທ຺ຘກາເລ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ປມຕ຺ຕສ຺ສ ສາປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ສຫາໂຍ ພຫິຄໂຕ ວາ ໂຫຕິ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວາ ປມຕ຺ໂຕ, ເຄຫໍ ອນາຣກ຺ຂໍ ‘‘ໂກຈິເທວ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຘນໍ ຣກ຺ຂຕິ. ຠີຕສ຺ສາຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມາທິເສ ສຫາເຍ ຐິເຕ ກິໍ ຠາຍສີ’’ຕິ ຕໍ ຠຍໍ ຫຣນ຺ໂຕ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ. ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ໂຠຄນ຺ຕິ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສຫາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ວທຕິ ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ຣາຊກຸເລ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ກິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ເອໂກ ກຫາປໂຓຕິ. ‘‘ນຄເຣ ກມ຺ມໍ ນາມ ນ ເອກກຫາປເຓນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ທ຺ເວ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ເອວໍ ຍຕ຺ຕກໍ ວທຕິ, ຕໂຕ ທິຄຸຓໍ ເທຕິ.

໒໖໒. ຄຸຍ຺ຫມສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຍ຺ຫໍ ນິຄູຫິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກຖໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອກເຖຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ຄຸຍ຺ຫມສ຺ສ ປຣິຄູຫຕີຕິ ເຕນ ກຖິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ຍຖາ ອຎ຺ໂຎ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ຣກ຺ຂຕິ. ອາປທາສຸ ນ ວິຊຫຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຠເຍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ. ຊີວິຕມ຺ປິສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສຫາຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ອຄເຓຕ຺ວາປິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິເຍວ.

໒໖໓. ປາປາ ນິວາເຣຕີຕິ ອມ຺ເຫສຸ ປສ຺ສນ຺ເຕສຸ ປສ຺ສນ຺ເຕສຸ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠສິ, ປຎ຺ຈ ເວຣານິ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ມາ ກໂຣຫີຕິ ນິວາເຣຕິ. ກລ຺ຍາເຓ ນິເວເສຕີຕິ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ ປຎ຺ຈສີເລສຸ ທສກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ ວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ທານໍ ເທຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣຫິ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຫີຕິ ເອວໍ ກລ຺ຍາເຓ ນິໂຍເຊຕິ. ອສ຺ສຸຕໍ ສາເວຕີຕິ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພໍ ສຸຂຸມໍ ນິປຸຓໍ ກາຣຓໍ ສາເວຕິ. ສຄ຺ຄສ຺ສ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ສຄ຺ຄສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ.

໒໖໔. ອຠເວນສ຺ສ ນ ນນ຺ທຕີຕິ ຕສ຺ສ ອຠເວນ ອວຸຑ຺ຒິຍາ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ວາ ປຣິຊນສ຺ສ ວາ ຕຖາຣູປໍ ປາຣິຊຸຎ຺ຎໍ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ນ ນນ຺ທຕິ, ອນຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ຠເວນາຕິ ວຸຑ຺ຒິຍາ ຕຖາຣູປສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ອິສ຺ສຣິຍປ຺ປຏິລາຠໍ ວາ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ນນ຺ທຕິ, ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ອວຓ຺ຓໍ ຠຓມານໍ ນິວາເຣຕີຕິ ‘‘ອສຸໂກ ວິຣູໂປ ນ ປາສາທິໂກ ທຸຊ຺ຊາຕິໂກ ທຸສ຺ສີໂລ’’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອວໍ ມາ ຠຓິ, ຣູປວາ ຈ ໂສ ປາສາທິໂກ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈາ’’ຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ປຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠຓມານໍ ນິວາເຣຕິ. ວຓ຺ຓໍ ຠຓມານໍ ປສໍສຕີຕິ ‘‘ອສຸໂກ ຣູປວາ ປາສາທິໂກ ສຸຊາໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອໂຫ ສຸຏ຺ຐຸ ວທສິ, ສຸຠາສິຕໍ ຕຍາ, ເອວເມຕໍ, ເອສ ປຸຣິໂສ ຣູປວາ ປາສາທິໂກ ສຸຊາໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍກສ຺ສ ປຣໍ ວຓ຺ຓໍ ຠຓມານໍ ປສໍສຕິ.

໒໖໕. ຊລໍ ອຄ຺ຄີວ ຠາສຕີຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຊລມາໂນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ວິໂຣຈຕິ.

ໂຠເຄ ສໍຫຣມານສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣມ຺ປິ ອປີເຬຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ໂຠເຄ ສມ຺ປິຓ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ຣາສິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ຠມຣສ຺ເສວ ອິຣີຍໂຕຕິ ຍຖາ ຠມໂຣ ປຸປ຺ຜານໍ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘໍ ອໂປຖຍໍ ຕຸຓ຺ເຑນປິ ປກ຺ເຂຫິປິ ຣສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈກ຺ກປ຺ປມາຓໍ ມຘຸປຏລໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄຣາສິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ໂຠຄາ ສນ຺ນິຈຍໍ ຍນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ໂຠຄາ ນິຈຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຖໍ? ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຸປຈິກາຫິ ສໍວຑ຺ຒິຍມາໂນ ວມ຺ມິໂກ ວິຍ. ເຕນາຫ ‘‘ວມ຺ມິໂກວຸປຈີຍຕີ’’ຕິ. ຍຖາ ວມ຺ມິໂກ ອຸປຈິຍຕິ, ເອວໍ ນິຈຍໍ ຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມາຫຕ຺ວາຕິ ສມາຫຣິຕ຺ວາ. ອລມຕ຺ໂຖຕິ ຍຸຕ຺ຕສຠາໂວ ສມຕ຺ໂຖ ວາ ປຣິຍຕ຺ຕຣູໂປ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐາເປຕຸໍ.

ອິທານິ ຍຖາ ວາ ຆຣາວາໂສ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ໂພ, ຕຖາ ໂອວທນ຺ໂຕ ຈຕຸຘາ ວິຠເຊ ໂຠເຄຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສ ເວ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕີຕິ ໂສ ເອວໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕິ ນາມ ອເຠຊ຺ຊມານານິ ຐເປຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ໂຠຄາ ສນ຺ຕິ, ໂສ ເອວ ມິຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ອິຕໂຣ.

ເອເກນ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ເອເກນ ໂກຏ຺ຐາເສນ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມໍ ປໂຍຊເຍຕິ ທ຺ວີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ມໍ ປໂຍເຊຍ຺ຍ. ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ນິຘາເປຍ຺ຍາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ນິຘາເປຕ຺ວາ ຐເປຍ຺ຍ. ອາປທາສຸ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກຸລານຎ຺ຫິ ນ ສພ຺ພກາລໍ ເອກສທິສໍ ວຕ຺ຕຕິ, ກທາຈິ ຣາຊາທິວເສນ ອາປທາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອາປທາສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາສຸ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ‘‘ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ນິຘາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຫ. ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ກຕຣໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸສລໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ‘‘ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາສໍ. ຕໂຕ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ກປຓທ຺ຘິກາທີນມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ, ເປສກາຣນ຺ຫາປິຕາທີນມ຺ປິ ເວຕນໍ ທາຕພ຺ພໍ.

ຉທ຺ທິສາປຏິຈ຺ຉາທນກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ

໒໖໖. ອິຕິ ຠຄວາ ເອຕ຺ຕເກນ ກຖາມຄ຺ເຄນ ເອວໍ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍສາວໂກ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອກຸສລໍ ປຫາຍ ຉຫິ ກາຣເຓຫິ ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂສຬສ ມິຕ຺ຕານິ ເສວນ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ທາຣຠຣຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມິເກນ ອາຊີເວນ ຊີວຕິ, ເທວມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ອນ຺ຕເຣ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ວິໂຣຈຕີຕິ ວຊ຺ຊນີຍຘມ຺ມວຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ເສວິຕພ຺ພຘມ຺ມເສວນຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອິທານິ ນມສ຺ສິຕພ຺ພາ ຉ ທິສາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກຖຎ຺ຈ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຉທ຺ທິສາປຏິຈ຺ຉາທີຕິ ຍຖາ ຉຫິ ທິສາຫິ ອາຄມນຠຍໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເຂມໍ ໂຫຕິ ນິພ຺ຠຍໍ ເອວໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ຉທ຺ທິສາປຏິຈ຺ຉາທີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ມາຕາປິຕໂຣ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທີສຸ ມາຕາປິຕໂຣ ປຸພ຺ພຸປກາຣິຕາຍ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຈຣິຍາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕາຍ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາຕິ. ປຸຕ຺ຕທາຣາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘນວເສນ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາຕິ. ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຍສ຺ມາ ໂສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ນິສ຺ສາຍ ເຕ ເຕ ທຸກ຺ຂວິເສເສ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາຕິ. ທາສກມ຺ມກຣາ ປາທມູເລ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ເຫຏ຺ຐິມາ ທິສາຕິ. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຄຸເຓຫິ ອຸປຣິ ຐິຕຠາເວນ ອຸປຣິມາ ທິສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໖໗. ຠໂຕ ເນ ຠຣິສ຺ສາມີຕິ ອຫໍ ມາຕາປິຕູຫິ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມຸເຂນ ສິງ຺ຆາຓິກໍ ອປເນຕ຺ວາ ນຫາເປຕ຺ວາ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຠໂຕ ຠຣິໂຕ ຊຄ຺ຄິໂຕ, ສ຺ວາຫໍ ອຊ຺ຊ ເຕ ມຫລ຺ລເກ ປາທໂຘວນນ຺ຫາປນຍາຄຸຠຕ຺ຕທານາທີຫິ ຠຣິສ຺ສາມິ.

ກິຈ຺ຈໍ ເນສໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຣາຊກຸລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຣິສ຺ສາມິ. ກຸລວໍສໍ ສຓ຺ຐເປສ຺ສາມີຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕກໍ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິໍ ອວິນາເສຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ກຸລວໍສໍ ສຓ຺ຐເປຕິ ນາມ. ມາຕາປິຕໂຣ ອຘມ຺ມິກວໍສໂຕ ຫາເຣຕ຺ວາ ຘມ຺ມິກວໍເສ ຐເປນ຺ໂຕປິ, ກຸລວໍເສນ ອາຄຕານິ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ກຸລວໍສໍ ສຓ຺ຐເປຕິ ນາມ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຸລວໍສໍ ສຓ຺ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ທາຍຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊາມີຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ໂອວາເທ ອວຕ຺ຕມາເນ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ເນ ທາຣເກ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຕ຺ວາ ອປຸຕ຺ເຕ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕ ທາຍຊ຺ຊາຣຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ໂອວາເທ ວຕ຺ຕມາເນ ປນ ກຸລສນ຺ຕກສ຺ສ ສາມິເກ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຫໍ ເອວໍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ທາຍຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທກ຺ຂິຓໍ ອນຸປ຺ປທສ຺ສາມີຕິ ເຕສໍ ປຕ຺ຕິທານໍ ກຕ຺ວາ ຕຕິຍທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານໍ ອນຸປ຺ປທສ຺ສາມິ. ປາປາ ນິວາເຣນ຺ຕີຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ອາທີນວໍ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ມາ ເອວຣູປໍ ກຣີ’’ຕິ ນິວາເຣນ຺ຕິ, ກຕມ຺ປິ ຄຣຫນ຺ຕິ. ກລ຺ຍາເຓ ນິເວເສນ຺ຕີຕິ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ວິຍ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາປິ ສີລສມາທານາທີສຸ ນິເວເສນ຺ຕິ. ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ໂອວາເທ ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວໍສານຸຄຕໍ ມຸທ຺ທາຄຓນາທິສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ປຕິຣູເປນາຕິ ກຸລສີລຣູປາທີຫິ ອນຸຣູເປນ.

ສມເຍ ທາຍຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເທນ຺ຕີຕິ ສມເຍ ຘນໍ ເທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈສມໂຍ ກາລສມໂຍຕິ ທ຺ເວ ສມຍາ. ນິຈ຺ຈສມເຍ ເທນ຺ຕິ ນາມ ‘‘ອຸຏ຺ຐາຍ ສມຸຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫ, ອຍໍ ເຕ ປຣິພ຺ພໂຍ ໂຫຕຸ, ອິມິນາ ກຸສລໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ. ກາລສມເຍ ເທນ຺ຕິ ນາມ ສິຂາຐປນອາວາຫວິວາຫາທິສມເຍ ເທນ຺ຕິ. ອປິຈ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ‘‘ອິມິນາ ກຸສລໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເທນ຺ຕາປິ ສມເຍ ເທນ຺ຕິ ນາມ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໂຕ ຠຍໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຍຖາ ຕໍ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ປິຫິຕາ ໂຫຕິ. ສເຈ ຫິ ປຸຕ຺ຕາ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນາ, ອສ຺ສຸ, ມາຕາປິຕໂຣ ທຫຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊຄ຺ຄນາທີຫິ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນາ, ເອເຕ ທາຣກາ, ມາຕາປິຕູນໍ ອປ຺ປຕິຣູປາຕິ ເອຕໍ ຠຍໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນາ, ມາຕາປິຕໂຣ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນາ, ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕານໍ ນານຸຣູປາຕິ ເອຕໍ ຠຍໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຸໂຠສຸ ວິປ຺ປຏິປນ຺ເນສຸ ທຸວິຘມ຺ປິ ຕໍ ຠຍໍ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສພ຺ພໍ ນ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ ເຂມາ ອປ຺ປຏິຠຍາ’’ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຠຄວາ ສິງ຺ຄາລກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ ເຕ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປິຕາ ໂລກສມ຺ມຕໍ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ນມສ຺ສາເປຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ປນ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາສທິເສ ກຕ຺ວາ ນມສ຺ສາເປຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເຕ ປິຕຣາ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ອກ຺ຂາຕາ, ໂນ ອຎ຺ຎາ’’ຕິ.

໒໖໘. ອຸຏ຺ຐາເນນາຕິ ອາສນາ ອຸຏ຺ຐາເນນ. ອນ຺ເຕວາສິເກນ ຫິ ອາຈຣິຍໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ຠຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ພີຊນປາທໂຘວນປາທມກ຺ຂນານິ ກາຕພ຺ພານິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ. ອຸປຏ຺ຐາເນນາຕິ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປຏ຺ຐານຄມເນນ. ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓກາເລ ປນ ອວສ຺ສກເມວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ສຸສ຺ສູສາຍາຕິ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ສວເນນ. ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ໂຕ ຫິ ວິເສສໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ. ປາຣິຈຣິຍາຍາຕິ ອວເສສຂຸທ຺ທກປາຣິຈຣິຍາຍ. ອນ຺ເຕວາສິເກນ ຫິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ປາໂຕວ ວຸຏ຺ຐາຍ ມຸໂຂທກທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈກາເລປິ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາທີນິ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖາທີນິ ໂຘວິຕພ຺ພານິ, ສາຍໍ ນຫາໂນທກໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ. ອຜາສຸກາເລ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຊິເຕນປິ ສພ຺ພໍ ອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປາຣິຈຣິຍາຍາ’’ຕິ. ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສິປ຺ປປຏິຄ຺ຄຫເຓນາຕິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ໂຖກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫຸວາເຣ ສຊ຺ຌາຍກຣຓໍ, ເອກປທມ຺ປິ ວິສຸທ຺ຘເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສຸວິນີຕໍ ວິເນນ຺ຕີຕິ ‘‘ເອວໍ ເຕ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຐາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ປາປມິຕ຺ຕາ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເສວິຕພ຺ພາ’’ຕິ ເອວໍ ອາຈາຣໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ ວິເນນ຺ຕິ. ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄາຫາເປນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ໂສເຘຕ຺ວາ ປໂຍຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິ. ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈສຸ ປຏິຍາເທນ຺ຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ມຍາ ສມສໂມ, ເອຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເອວໍ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈສຸ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ຕິ.

ທິສາສຸ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ສິປ຺ປສິກ຺ຂາປເນເນວສ຺ສ ສພ຺ພທິສາສຸ ຣກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ຫິ ຍໍ ຍໍ ທິສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ອາຈຣິເຍນ ກໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ໂຕປິສ຺ສ ມຫາຊໂນ ອາຈຣິຍປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ວສິຕອນ຺ເຕວາສິໂກ ວຕ ອຍນ຺ຕິ ປຐມໍ ອາຈຣິຍສ຺ເສວ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປ຺ປມາໂຓປິສ຺ສ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອາຈຣິຍສນ຺ຕໂກວ ໂຫຕິ. ອປິຈ ຍໍ ວິຊ຺ຊໍ ປຣິຊປ຺ປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອມນຸສ຺ສາ ວາ ທີຆຊາຕິອາທໂຍ ວາ ນ ວິເຫເຐນ຺ຕິ, ຕໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕາປິ ທິສາສຸ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຍໍ ວາ ໂສ ທິສໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ກງ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕມນຸສ຺ເສ ‘‘ເອຕິສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ວສຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ອິມສ຺ມິໍ ສິປ຺ເປ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉຖ ຕເມວ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ເອວໍ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ລາຠສກ຺ກາຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນາມ, ປຕິຏ຺ຐໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໖໙. ຕຕິຍທິສາວາເຣ ສມ຺ມານນາຍາຕິ ເທວມາເຕ ຕິສ຺ສມາເຕຕິ ເອວໍ ສມ຺ຠາວິຕກຖາກຖເນນ. ອນວມານນາຍາຕິ ຍຖາ ທາສກມ຺ມກຣາທໂຍ ໂປເຖຕ຺ວາ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິ, ເອວໍ ຫີເຬຕ຺ວາ ວິມາເນຕ຺ວາ ອກຖເນນ. ອນຕິຈຣິຍາຍາຕິ ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ພຫິ ອຎ຺ຎາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ອຕິຈຣຕິ ນາມ, ຕຖາ ອກຣເຓນ. ອິສ຺ສຣິຍໂວສ຺ສຄ຺ເຄນາຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຫິ ມຫາລຕາສທິສມ຺ປິ ອາຠຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ອລຠມານາ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ກຏຈ຺ຉຸໍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ຕວ ຣຸຈິຍາ ກໂຣຫີຕິ ຠຕ຺ຕເຄເຫ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ສພ຺ພໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຣເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອລງ຺ກາຣານຸປ຺ປທາເນນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວານຸຣູເປນ ອລງ຺ກາຣທາເນນ. ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕປຈນກາລາທີນິ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສາຘຸກໍ ກຣເຓນ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາ. ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊນາຕິ ສມ຺ມານນາທີຫິ ເຈວ ປເຫຓກເປສນາທີຫິ ຈ ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊນາ. ອິຘ ປຣິຊໂນ ນາມ ສາມິກສ຺ສ ເຈວ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຎາຕິຊໂນ. ອນຕິຈາຣິນີຕິ ສາມິກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ມນສາປິ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ສມ຺ຠຕນ຺ຕິ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທີນິ ກຕ຺ວາ ອາຠຕຘນໍ. ທກ຺ຂາ ຈ ໂຫຕີຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕສມ຺ປາທນາທີສຸ ເຉກາ ນິປຸຓາ ໂຫຕິ. ອນລສາຕິ ນິກ຺ໂກສຊ຺ຊາ. ຍຖາ ອຎ຺ຎາ ກຸສີຕາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນາວ ໂຫນ຺ຕິ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ຐິຕາວ, ເອວໍ ອຫຸຕ຺ວາ ວິປ຺ຜາຣິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ນິປ຺ຜາເທຕິ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໗໐. ຈຕຸຕ຺ຖທິສາວາເຣ ອວິສໍວາທນຕາຍາຕິ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ຕໍ ອວິສໍວາເທຕ຺ວາ ອິທມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ອຕ຺ຖິ, ອິທມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາຫີຕິ ເອວໍ ອວິສໍວາເທຕ຺ວາ ທາເນນ. ອປຣປຊາ ຈສ຺ສ ປຏິປູເຊນ຺ຕີຕິ ສຫາຍສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ປຊາ ນາມ, ເຕສໍ ປນ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ຈ ນຕ຺ຕຸປນຕ຺ຕກາ ຈ ອປຣປຊາ ນາມ. ເຕ ປຏິປູເຊນ຺ຕິ ເກຬາຍນ຺ຕິ ມມາຍນ຺ຕິ ມງ຺ຄລກາລາທີສຸ ເຕສໍ ມງ຺ຄລາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໗໑. ຍຖາພລໍ ກມ຺ມນ຺ຕສໍວິຘາເນນາຕິ ທຫເຣຫິ ກາຕພ຺ພໍ ມຫລ຺ລເກຫິ, ມຫລ຺ລເກຫິ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ທຫເຣຫິ, ອິຕ຺ຖີຫິ ກາຕພ຺ພໍ ປຸຣິເສຫິ, ປຸຣິເສຫິ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖີຫິ ອກາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ພລານຸຣູເປເນວ ກມ຺ມນ຺ຕສໍວິຘາເນນ. ຠຕ຺ຕເວຕນານຸປ຺ປທາເນນາຕິ ອຍໍ ຂຸທ຺ທກປຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ເອກວິຫາຣີຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕທາເນນ ເຈວ ປຣິພ຺ພຍທາເນນ ຈ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາເນນາຕິ ອຜາສຸກກາເລ ກມ຺ມໍ ອກາເຣຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍເຠສຊ຺ຊາທີນິ ທຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄເນນ. ອຈ຺ຉຣິຍານໍ ຣສານໍ ສໍວິຠາເຄນາຕິ ອຈ຺ຉຣິເຍ ມຘຸຣຣເສ ລຠິຕ຺ວາ ສຍເມວ ອຂາທິຕ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ຕໂຕ ສໍວິຠາຄກຣເຓນ. ສມເຍ ໂວສ຺ສຄ຺ເຄນາຕິ ນິຈ຺ຈສມເຍ ຈ ກາລສມເຍ ຈ ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນນ. ນິຈ຺ຈສມເຍ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນາມ ສກລທິວສໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນ ກິລມນ຺ຕິ, ເອວໍ ເວລໍ ຎຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ກາລສມເຍ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ນາມ ຉຓນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬາທີສຸ ອລງ຺ກາຣຠຓ຺ຑຂາທນີຍໂຠຊນີຍາທີນິ ທຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ທິນ຺ນາທາຍິໂນຕິ ໂຈຣິກາຍ ກິຎ຺ຈິ ອຄເຫຕ຺ວາ ສາມິເກຫິ ທິນ຺ນສ຺ເສວ ອາທາຍິໂນ. ສຸກຕກມ຺ມກຣາຕິ ‘‘ກິໍ ເອຕສ຺ສ ກມ຺ເມນ ກເຕນ, ນ ມຍໍ ກິຎ຺ຈິ ລຠາມາ’’ຕິ ອນຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຫທຍາ ຍຖາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ສຸກຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາຣກາ. ກິຕ຺ຕິວຓ຺ຓຫຣາຕິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ກຖາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍ ‘‘ໂກ ອມ຺ຫາກໍ ສາມິເກຫິ ສທິໂສ ອຕ຺ຖິ, ມຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ທາສຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາມ, ເຕສໍ ສາມິກຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາມ, ເອວໍ ໂນ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຸຓກຖາຫາຣກາ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໗໒. ເມຕ຺ເຕນ ກາຍກມ຺ເມນາຕິອາທີສຸ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ກຕານິ ກາຍກມ຺ມາທີນິ ເມຕ຺ຕານິ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕສ຺ສາມີຕິ ວິຫາຣຄມນໍ, ຘມກຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກປຣິສ຺ສາວນໍ, ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມປາທປຣິກມ຺ມາທິກຣຓຎ຺ຈ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ເຐ ທິສ຺ວາ ‘‘ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຍາຄຸໍ ເທຖ, ຠຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິອາທິວຈນຎ຺ເຈວ, ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມສວນຎ຺ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຏິສນ຺ຖາຣກຣຓາທີນິ ຈ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກຕ຺ເຖຣາ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕຸ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ’’ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ຕນໍ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ອນາວຏທ຺ວາຣຕາຍາຕິ ອປິຫິຕທ຺ວາຣຕາຍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພທ຺ວາຣານິ ວິວຣິຕ຺ວາປິ ສີລວນ຺ຕານໍ ອທາຍໂກ ອກາຣໂກ ປິຫິຕທ຺ວາໂຣເຍວ. ສພ຺ພທ຺ວາຣານິ ປນ ປິທຫິຕ຺ວາປິ ເຕສໍ ທາຍໂກ ກາຣໂກ ວິວຏທ຺ວາໂຣເຍວ. ອິຕິ ສີລວນ຺ເຕສຸ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອາຄເຕສຸ ສນ຺ຕໍເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ອວຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອນາວຏທ຺ວາຣຕາ ນາມ ໂຫຕິ.

ອາມິສານຸປ຺ປທາເນນາຕິ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພກໍ ອາມິສໍ ນາມ, ຕສ຺ມາ ສີລວນ຺ຕານໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕສມ຺ປທາເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກລ຺ຍາເຓນ ມນສາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕີຕິ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ອເວຣາ ອໂຣຄາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ’’ຕິ ເອວໍ ຫິຕຜຣເຓນ. ອປິຈ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ເຄຫໍ ອຎ຺ເຎ ສີລວນ຺ເຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຄເຫຕ຺ວາ ປວິສນ຺ຕາປິ ກລ຺ຍາເຓນ ເຈຕສາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ ນາມ. ສຸຕໍ ປຣິໂຍທາເປນ຺ຕີຕິ ຍໍ ເຕສໍ ປກຕິຍາ ສຸຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ກງ຺ຂໍ ວິໂນເທນ຺ຕິ, ຕຖຕ຺ຕາຍ ວາ ປຏິປຊ຺ຊາເປນ຺ຕິ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໗໓. ອລມຕ຺ໂຕຕິ ປຸຕ຺ຕທາຣຠຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສນສມຕ຺ໂຖ. ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ທິສານມສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ປຓ຺ຑິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ສຓ຺ໂຫຕິ ສຸຂຸມຕ຺ຖທສ຺ສເນນ ສຓ຺ຫວາຈາຠຓເນນ ວາ ສຓ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ. ປຏິຠານວາຕິ ທິສານມສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ປຏິຠານວາ ຫຸຕ຺ວາ ນິວາຕວຸຕ຺ຕີຕິ ນີຈວຸຕ຺ຕິ. ອຕ຺ຖທ຺ໂຘຕິ ຖມ຺ຠຣຫິໂຕ. ອຸຏ຺ຐານໂກຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ. ອນລໂສຕິ ນິກ຺ໂກສຊ຺ໂຊ. ອຈ຺ຉິນ຺ນວຸຕ຺ຕີຕິ ນິຣນ຺ຕຣກຣຓວເສນ ອຂຓ຺ຑວຸຕ຺ຕິ. ເມຘາວີຕິ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ສງ຺ຄາຫໂກຕິ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ສງ຺ຄຫກໂຣ. ມິຕ຺ຕກໂຣຕິ ມິຕ຺ຕຄເວສໂນ. ວທຎ຺ຎູຕິ ປຸພ຺ພກາຣິນາ, ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ຊານາຕິ. ສຫາຍກສ຺ສ ຆຣໍ ຄຕກາເລ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍກສ຺ສ ເວຐນໍ ເທຖ, ສາຏກໍ ເທຖ, ມນຸສ຺ສານໍ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອາຄຕສ຺ສ ຕຕ຺ຕກໍ ວາ ຕໂຕ ອຕິເຣກໍ ວາ ປຏິກຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ສຫາຍກສ຺ສ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ນາມ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອາຄຕໍ ສຫາຍກໍ ລຊ຺ຊາຍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຉາຣິຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ວາຈໍ ຎຕ຺ວາ ເຍນ ອຕ຺ເຖນ ໂສ ອາຄໂຕ, ຕໍ ນິປ຺ຜາເທນ຺ໂຕ ວທຎ຺ຎູ ນາມ. ເຍນ ເຍນ ວາ ປນ ສຫາຍກສ຺ສ ອູນໍ ໂຫຕິ, ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ເທນ຺ໂຕປິ ວທຎ຺ຎູເຍວ. ເນຕາຕິ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ເນຕາ. ວິວິຘານິ ກາຣຓານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເນຕີຕິ ວິເນຕາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ເນຕີຕິ ອນຸເນຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ. ຣຖສ຺ສາຓີວ ຍາຍໂຕຕິ ຍຖາ ອາຓິຍາ ສຕິເຍວ ຣໂຖ ຍາຕິ, ອສຕິ ນ ຍາຕິ, ເອວໍ ອິເມສຸ ສງ຺ຄເຫສຸ ສຕິເຍວ ໂລໂກ ວຕ຺ຕຕິ, ອສຕິ ນ ວຕ຺ຕຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອເຕ ໂຂ ສງ຺ຄຫາ ໂລເກ, ຣຖສ຺ສາຓີວ ຍາຍໂຕ’’ຕິ.

ນ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕກາຣຓາຕິ ຍທິ ມາຕາ ເອເຕ ສງ຺ຄເຫ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ປຸຕ຺ຕກາຣຓາ ມານໍ ວາ ປູຊໍ ວາ ນ ລເຠຍ຺ຍ.

ສງ຺ຄຫາ ເອເຕຕິ ອຸປໂຍຄວຈເນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ‘‘ສງ຺ຄເຫ ເອເຕ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ສມ຺ມເປກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາ ເປກ຺ຂນ຺ຕິ. ປາສໍສາ ຈ ຠວນ຺ຕີຕິ ປສໍສນີຍາ ຈ ຠວນ຺ຕິ.

໒໗໔. ອິຕິ ຠຄວາ ຍາ ທິສາ ສນ຺ຘາຍ ເຕ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ ປິຕາ ອາຫ ‘‘ທິສາ ນມສ຺ເສຍ຺ຍາສີ’’ຕິ, ອິມາ ຕາ ຉ ທິສາ. ຍທິ ຕ຺ວໍ ປິຕຸ ວຈນໍ ກໂຣສິ, ອິມາ ທິສາ ນມສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາຍ ຐຕ຺ວາ ເທສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສິງ຺ຄາລໂກປິ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວິກິຣິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ຍໍ ຄິຫີຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ອກຖິຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຄິຫິວິນໂຍ ນາມາຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ອິມໍ ສຸຕ຺ວາ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມານສ຺ສ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ປຐມຠາຓວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໗໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ຈຕຸທ຺ທິສໍ ຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອສຸຣເສນາຍ ນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ. ຄຸມ຺ພໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ພລຄຸມ຺ພໍ ຐເປຕ຺ວາ. ໂອວຣຓໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອາຣກ຺ຂເກ ຐເປຕ຺ວາ. ເອວໍ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ສຸສໍວິຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ອາຏານາຏນຄເຣ ນິສິນ຺ນາ ສຕ຺ຕ ພຸທ຺ເຘ ອາຣພ຺ຠ ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ເຍ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມອາຓໍ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຣາຊອາຓໍ ນ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສາວນໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນປິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ມຫຕິຍາ ຈ ຍກ຺ຂເສນາຍາຕິອາທີຫິ ຈຕູຫິ ເສນາຫິ ອາຣກ຺ຂໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ໂທ ຂຍສຸນ຺ທຣາຠິຣູປອພ຺ຠນຸໂມທນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຐໂມ ຍາໂມ, ຈິຣນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອຸທ຺ທິສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໒໐) ເອວມາທີສຸ ຂເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໐) ເອວມາທີສຸ ສຸນ຺ທເຣ.

‘‘ໂກ ເມ ວນ຺ທຕິ ປາທານິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ;

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສຍໍ ທິສາ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໕໗);

ເອວມາທີສຸ ອຠິຣູເປ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ (ປາຣາ. ໑໕) ເອວມາທີສຸ ອພ຺ຠນຸໂມທເນ. ອິຘ ປນ ຂເຍ. ເຕນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ, ປຣິກ຺ຂີຓາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາຕິ ອິຘ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ໂທ ອຠິຣູເປ. ວຓ຺ຓສທ຺ໂທ ປນ ຉວິຖຸຕິກຸລວຄ຺ຄກາຣຓສຓ຺ຐານປມາຓຣູປາຍຕນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓສິ ຠຄວາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໙) ເອວມາທີສຸ ຉວິຍໍ. ‘‘ກທາ ສຎ຺ຎູຬ຺ຫາ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ອິເມ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໗໗) ເອວມາທີສຸ ຖຸຕິຍໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຓ຺ຓາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໖໖) ເອວມາທີສຸ ກຸລວຄ຺ເຄ. ‘‘ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ ຄນ຺ຘເຖໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໔) ກາຣເຓ. ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣາຊວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໘) ເອວມາທີສຸ ສຓ຺ຐາເນ. ‘‘ຕໂຍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໖໐໒) ເອວມາທີສຸ ປມາເຓ. ‘‘ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ຣູປາຍຕເນ. ໂສ ອິຘ ຉວິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ອຠິຣູປຈ຺ຉວີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເກວລກປ຺ປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວລສທ຺ໂທ ອນວເສສເຍຠຸຍ຺ຍອພ຺ຍາມິສ຺ສານຕິເຣກທຬ຺ຫຕ຺ຖວິສໍໂຍຄາທິອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໑) ເອວມາທີສຸ ອນວເສສຕາ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເກວລກປ຺ປາ ຈ ອງ຺ຄມາຄຘາ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ອຠິກ຺ກມິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໔໓) ເອວມາທີສຸ ເຍຠຸຍ຺ຍຕາ. ‘‘ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑) ເອວມາທີສຸ ອພ຺ຍາມິສ຺ສຕາ. ‘‘ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກໍ ນູນ ອຍມາຍສ຺ມາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໕໕) ເອວມາທີສຸ ອນຕິເຣກຕາ. ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ພາຫິໂກ ນາມ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ເກວລກປ຺ປໍ ສງ຺ຆເຠທາຍ ຐິໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໓) ເອວມາທີສຸ ທຬ຺ຫຕ຺ຖຕາ. ‘‘ເກວລີ ວຸສິຕວາ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໒) ເອວມາທີສຸ ວິສໍໂຍໂຄ. ອິຘ ປນສ຺ສ ອນວເສສຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ກປ຺ປສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ອຠິສທ຺ທຫນໂວຫາຣກາລປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຉທນວິກປ຺ປເລສສມນ຺ຕຠາວາທິອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ໂອກປ຺ປນິຍເມຕໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ. ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ເອວມາທີສຸ ອຠິສທ຺ທຫນມຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໐) ເອວມາທີສຸ ໂວຫາໂຣ. ‘‘ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປໍ ວິຫຣາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ເອວມາທີສຸ ກາໂລ. ‘‘ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ກປ຺ໂປ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໐໙໘) ເອວມາທີສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ອລງ຺ກໂຕ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສູ’’ຕິ (ວິ. ວ. ໑໐໙໔) ເອວມາທີສຸ ເຉທນໍ. ‘‘ກປ຺ປຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸລກປ຺ໂປ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໔໔໖) ເອວມາທີສຸ ວິກປ຺ໂປ, ອຕ຺ຖິ ກປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໘໐) ເອວມາທີສຸ ເລໂສ. ‘‘ເກວລກປ຺ປໍ ເວຬຸວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໔) ເອວມາທີສຸ ສມນ຺ຕຠາໂວ. ອິຘ ປນ ສມນ຺ຕຠາໂວ ອຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເກວລກປ຺ປໍ ຄິຊ຺ຌກູຏ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນວເສສໍ ສມນ຺ຕໂຕ ຄິຊ຺ຌກູຏນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ໂອຠາເສຕ຺ວາຕິ ວຕ຺ຖມາລາລງ຺ກາຣສຣີຣສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ອາຠາຍ ຜຣິຕ຺ວາ, ຈນ຺ທິມາ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ເອໂກຠາສໍ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສູຕິ ເທວຕານໍ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ນາມ ນ ພຫຸ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ປຣິຕ຺ຕຄາຣວວເສນ ນິສີທິໍສຸ.

໒໗໖. ເວສ຺ສວໂຓຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ອາຄຕາ, ເວສ຺ສວໂຓ ປນ ທສພລສ຺ສ ວິສ຺ສາສິໂກ ກຖາປວຕ຺ຕເນ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ, ຕສ຺ມາ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ. ອຸຬາຣາຕິ ມເຫສກ຺ຂານຸຠາວສມ຺ປນ຺ນາ. ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາຕິ ປາຓາຕິປາເຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ເວຣມຓິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ ອຸຬາຣາ ຍກ຺ຂາ ນິວາສິໂນຕິ ເຕສຸ ເສນາສເນສຸ ສນ຺ຕິ ອຸຬາຣາ ຍກ຺ຂາ ນິພທ຺ຘວາສິໂນ. ອາຏານາຏິຍນ຺ຕິ ອາຏານາຏນຄເຣ ພທ຺ຘຕ຺ຕາ ເອວໍນາມໍ. ກິໍ ປນ ຠຄວໂຕ ອປຈ຺ຈກ຺ຂຘມ຺ໂມ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ, ນຕ຺ຖິ. ອຖ ກສ຺ມາ ເວສ຺ສວໂຓ ‘‘ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິອາທິມາຫ? ໂອກາສກຣຓຕ຺ຖໍ. ໂສ ຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ສາເວຕຸໍ ໂອກາສໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ສຕ຺ຖຸ ກຖິເຕ ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຄຣຸ ຠວິສ຺ສຕີຕິປິ ອາຫ. ຜາສຸວິຫາຣາຍາຕິ ຄມນຏ຺ຐານາທີສຸ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂວິຫາຣາຍ.

໒໗໗. ຈກ຺ຂຸມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ນ ວິປສ຺ສີເຍວ ຈກ຺ຂຸມາ, ສຕ຺ຕປິ ພຸທ຺ຘາ ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອເກກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອຕານິ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ນາມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ເພປິ ພຸທ຺ຘາ ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ, ສພ຺ເພ ສພ຺ພຠູຕານຸກມ຺ປິໂນ, ສພ຺ເພ ນ຺ຫາຕກິເລສຕ຺ຕາ ນ຺ຫາຕກາ. ສພ຺ເພ ມາຣເສນາປມທ຺ທິໂນ, ສພ຺ເພ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ, ສພ຺ເພ ວິມຸຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ອງ຺ຄໂຕ ຣສ຺ມີນໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ອງ຺ຄີຣສາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ເອຕາເນວ ສຕ຺ຕ ນາມານິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ນາມານິ ສຄຸເຓນ ມເຫສິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເວສ຺ສວໂຓ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປາກຏນາມວເສນ ເອວມາຫ. ເຕ ຊນາຕິ ອິຘ ຂີຓາສວາ ຊນາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອປິສຸຓາຖາຕິ ເທສນາສີສມຕ຺ຕເມຕໍ, ອມຸສາ ອປິສຸຓາ ອຜຣຸສາ ມນ຺ຕຠາຓິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫຕ຺ຕາຕິ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ປຕ຺ຕາ. ‘‘ມຫນ຺ຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ມຫນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວີຕສາຣທາຕິ ນິສ຺ສາຣທາ ວິຄຕໂລມຫໍສາ.

ຫິຕນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາຜຣເຓນ ຫິຕໍ. ຍໍ ນມສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ມຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ເຍ ຈາປິ ໂລເກ ກິເລສນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸຕາ ຍຖາຠູຕໍ ວິປສ຺ສິສຸໍ, ວິຊ຺ຊາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ຫິຕໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ໂຄຕມໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ຊນາ ອປິສຸຓາ, ເຕສມ຺ປິ ນມຕ຺ຖູ’’ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເຕ ຊນາ ອປິສຸຓາຕິ ເຕ ພຸທ຺ຘາ ອປິສຸຓາຕິ ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ວຓ຺ໂຓ ກຖິໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຐມຄາຖາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ທຸຕິຍຄາຖາຍ ‘‘ໂຄຕມ’’ນ຺ຕິ ເທສນາມຸຂມຕ຺ຕເມຕໍ. ອຍມ຺ປິ ຫິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍເຍວ ວເສນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ໂລເກ ປຓ຺ຑິຕາ ເທວມນຸສ຺ສາ ຍໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ໂຄຕມໍ, ຕສ຺ສ ຈ ຕໂຕ ປຸຣິມານຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ນມຕ຺ຖູຕິ.

໒໗໘. ຍໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍໂຕ ຐານໂຕ ອຸເທຕິ. ອາທິຈ຺ໂຈຕິ ອທິຕິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ, ເວວຈນມຕ຺ຕໍ ວາ ເອຕໍ ສູຣິຍສທ຺ທສ຺ສ. ມຫນ຺ຕໍ ມຓ຺ຑລໍ ອສ຺ສາຕິ ມຓ຺ຑລີມຫາ. ຍສ຺ສ ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉມານສ຺ສາຕິ ຍມ຺ຫິ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉມາເນ. ສໍວຣີປິ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ຣຕ຺ຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຍສ຺ສ ຈຸຄ຺ຄເຕຕິ ຍສ຺ມິໍ ອຸຄ຺ຄເຕ.

ຣຫໂທຕິ ອຸທກຣຫໂທ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຍໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ ສູຣິໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ. ສມຸທ຺ໂທຕິ ໂຍ ໂສ ຣຫໂທຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ນ ອຎ຺ໂຎ, ອຖ ໂຂ ສມຸທ຺ໂທ. ສຣິໂຕທໂກຕິ ວິສໂຏທໂກ, ສຣິຕາ ນານປ຺ປກາຣາ ນທິໂຍ ອສ຺ສ ອຸທເກ ປວິຏ຺ຐາຕິ ວາ ສຣິໂຕທໂກ. ເອວໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຊານນ຺ຕີຕິ ຕໍ ຣຫທໍ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ. ກິນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕິ? ສມຸທ຺ໂທ ສຣິໂຕທໂກຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ.

ອິໂຕຕິ ສິເນຣຸໂຕ ວາ ເຕສໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ວາ. ຊໂນຕິ ອຍໍ ມຫາຊໂນ. ເອກນາມາຕິ ອິນ຺ທນາເມນ ເອກນາມາ. ສພ຺ເພສໍ ກິຣ ເຕສໍ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ນາມເມວ ນາມມກໍສຸ. ອສີຕິ ທສ ເອໂກ ຈາຕິ ເອກນວຸຕິຊນາ. ອິນ຺ທນາມາຕິ ອິນ຺ໂທຕິ ເອວໍນາມາ. ພຸທ຺ຘໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນນ຺ຕິ ກິເລສນິທ຺ທາປຄມເນນາປິ ພຸທ຺ຘໍ. ອາທິຈ຺ເຈນ ສມານໂຄຕ຺ຕຕາຍປິ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນໍ. ກຸສເລນ ສເມກ຺ຂສີຕິ ອນວຊ຺ເຊນ ນິປຸເຓນ ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ມຫາຊນໍ ໂອໂລເກສິ. ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕີຕິ ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ມຫາຊນໍ ໂອໂລເກສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ຕິ. ສຸຕໍ ເນຕໍ ອຠິຓ຺ຫໂສຕິ ເອຕໍ ອມ຺ເຫຫິ ອຠິກ຺ຂຓໍ ສຸຕໍ. ຊິນໍ ວນ຺ທຖ ໂຄຕມໍ, ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມນ຺ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ປຸຏ຺ຐາ ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໒໗໙. ເຍນ ເປຕາ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເປຕາ ນາມ ກາລງ຺ກຕາ, ເຕ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ນີຫຣິຍນ຺ຕູຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປິສຸຓາ ປິຏ຺ຐິມໍສິກາຕິ ປິສຸຓາວາຈາ ເຈວ ປິຏ຺ຐິມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ວິຍ ປຣມ຺ມຸຂາ ຄຣຫກາ ຈ. ເອເຕ ຈ ເຍນ ນີຫຣິຍນ຺ຕູຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສພ຺ເພປິ ເຫເຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ນຄຣສ຺ສ ຑຍ຺ຫນ຺ຕຸ ວາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕຸ ວາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວາຕິ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິໂຕ ສາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາຕິ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ເຕ ເປຕາ ຈ ປິສຸຓາທິກາ ຈ ນີຫຣິຍນ຺ຕູຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອິໂຕ ສາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ. ອິໂຕຕິ ສິເນຣຸໂຕ ວາ ເຕສໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ວາ. ກຸມ຺ຠຓ຺ຑານນ຺ຕິ ເຕ ກິຣ ເທວາ ມໂຫທຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຣຫສ຺ສງ຺ຄມ຺ປິ ຈ ເນສໍ ກຸມ຺ໂຠ ວິຍ ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໒໘໐. ຍຕ຺ຖ ໂຈຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ ສູຣິໂຍຕິ ຍສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໒໘໑. ເຍນາຕິ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ. ມຫາເນຣູຕິ ມຫາສິເນຣຸ ປພ຺ພຕຣາຊາ. ສຸທສ຺ສໂນຕິ ໂສວຓ຺ຓມຍຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣທສ຺ສໂນ. ສິເນຣຸສ຺ສ ຫິ ປາຈີນປສ຺ສໍ ຣຊຕມຍໍ, ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ມຓິມຍໍ, ປຈ຺ຉິມປສ຺ສໍ ຜລິກມຍໍ, ອຸຕ຺ຕຣປສ຺ສໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ, ຕໍ ມນຸຎ຺ຎທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ສິເນຣຸ ສຸທສ຺ສໂນຕິ ອຍເມຕ຺ຖຕ຺ໂຖ. ມນຸສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸມ຺ຫິ ມນຸສ຺ສາ ຊາຍນ຺ຕິ. ອມມາຕິ ວຕ຺ຖາຠຣຓປານໂຠຊນາທີສຸປິ ມມຕ຺ຕວິຣຫິຕາ. ອປຣິຄ຺ຄຫາຕິ ອິຕ຺ຖິປຣິຄ຺ຄເຫນ ອປຣິຄ຺ຄຫາ. ເຕສໍ ກິຣ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຠຣິຍາ’’ຕິ ມມຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ, ມາຕຣໍ ວາ ຠຄິນິໍ ວາ ທິສ຺ວາ ຉນ຺ທຣາໂຄ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ນປິ ນີຍນ຺ຕິ ນງ຺ຄລາຕິ ນງ຺ຄລານິປິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ກສິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນ ເຂຕ຺ຕໍ ນີຍນ຺ຕິ. ອກຏ຺ຐປາກິມນ຺ຕິ ອກຏ຺ເຐ ຠູມິຠາເຄ ອຣຎ຺ເຎ ສຍເມວ ຊາຕໍ. ຕຓ຺ຑຸລປ຺ຜລນ຺ຕິ ຕຓ຺ຑຸລາວ ຕສ຺ສ ຜລໍ ໂຫຕິ.

ຕຸຓ຺ຑິກີເຣ ປຈິຕ຺ວານາຕິ ອຸກ຺ຂລິຍໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ນິທ຺ຘຸມງ຺ຄາເຣນ ອຄ຺ຄິນາ ປຈິຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ໂຊຕິກປາສາຓາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ຕໂຍ ປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຸກ຺ຂລິໍ ອາໂຣເປນ຺ຕິ. ປາສາເຓຫິ ເຕໂຊ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ປຈຕິ. ຕໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ໂຠຊນນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຸກ຺ຂລິໂຕ ໂຠຊນເມວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ໂຎ ສູໂປ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາ ນ ໂຫຕິ, ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕານຸກູໂລເຍວສ຺ສ ຣໂສ ໂຫຕິ. ເຕ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ເທນ຺ຕິເຍວ, ມຈ຺ຉຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທໂຍປິ ມຫິທ຺ຘິກາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

ຄາວິໍ ເອກຂຸຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ຄາວິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຂຸຣໍ ວາຫນເມວ ກຕ຺ວາ. ຕໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ປຣິຈາຣກາ ຍກ຺ຂາ. ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສນ຺ຕິ ຕາຍ ຕາຍ ທິສາຍ ຈຣນ຺ຕິ. ປສຸໍ ເອກຂຸຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຄາວິໍ ອວເສສຈຕຸປ຺ປທຊາຕິກໍ ປສຸໍ ເອກຂຸຣໍ ວາຫນເມວ ກຕ຺ວາ ທິໂສທິສໍ ອນຸຍນ຺ຕິ.

ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຄພ຺ຠິນິໍ ມາຕຸຄາມໍ ວາຫນໍ ກຣິຕ຺ວາ. ຕສ຺ສາ ປິຏ຺ຐິຍາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ປິຏ຺ຐິ ໂອນມິຕຸໍ ສຫຕິ. ອິຕຣາ ປນ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຍາເນ ໂຍເຊນ຺ຕິ. ປຸຣິສໍ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາຕິ ປຸຣິເສ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາເນ ໂຍເຊນ຺ຕິ. ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເກ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມມິລກ຺ຂຸວາສິເກ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ກິເຣຕ຺ຖ ຊານປໂທ ເອກສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ສມີເປ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍຕິ, ເຖໂຣ ‘‘ອຸປາສກ ອຕິວິຍ ນິທ຺ທາຍສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຊ຺ຊ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ເວສ຺ສວຓທາເສຫິ ກິລມິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ກຸມາຣິໍ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາຕິ ກຸມາຣິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຂຸຣໍ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາ ຣເຖ ໂຍເຊນ຺ຕິ. ກຸມາຣວາຫເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຈາຣາ ຕສ຺ສ ຣາຊິໂນຕິ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຣິຈາຣິກາ. ຫຕ຺ຖິຍານໍ ອສ຺ສຍານນ຺ຕິ ນ ເກວລໍ ໂຄຍານາທີນິເຍວ, ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຍານາທີນິປິ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ທິພ຺ພໍ ຍານນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເນສໍ ພຫຸວິຘໍ ທິພ຺ພຍານໍ ອຸປຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ, ເອຕານິ ຕາວ ເນສໍ ອຸປກປ຺ປນຍານານິ. ເຕ ປນ ປາສາເທ ວຣສຍນມ຺ຫິ ນິປນ຺ນາປິ ປີຐສິວິກາທີສຸ ຈ ນິສິນ຺ນາປິ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາສາທາ ສິວິກາ ເຈວາ’’ຕິ. ມຫາຣາຊສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນຕິ ເອວໍ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ ມຫາຣາຊສ຺ສ ເອຕານິ ຍານານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ຈ ນຄຣາ ອຫຸ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ສຸມາປິຕາຕິ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອາກາເສ ສຸຏ຺ຐຸ ມາປິຕາ ເອເຕ ອາຏານາຏາທິກາ ນຄຣາ ອເຫສຸໍ, ນຄຣານິ ຠວິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຎ຺ຫິສ຺ສ ນຄຣໍ ອາຏານາຏາ ນາມ ອາສິ, ເອກໍ ກຸສິນາຏາ ນາມ, ເອກໍ ປຣກຸສິນາຏາ ນາມ, ເອກໍ ນາຏສູຣິຍາ ນາມ, ເອກໍ ປຣກຸສິຏນາຏາ ນາມ.

ອຸຕ຺ຕເຣນ ກສິວນ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ກສິວນ຺ໂຕ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ນຄຣໍ. ຊໂນຆມປເຣນ ຈາຕິ ເອຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ຊໂນຆໍ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ນຄຣໍ. ນວນວຕິໂຍຕິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ນວນວຕິໂຍ ນາມ ເອກໍ ນຄຣໍ. ອປຣໍ ອມ຺ພຣອມ຺ພຣວຕິໂຍ ນາມ. ອາຬກມນ຺ທາຕິ ອປຣມ຺ປິ ອາຬກມນ຺ທາ ນາມ ຣາຊຘານີ.

ຕສ຺ມາ ກຸເວໂຣ ມຫາຣາຊາຕິ ອຍໍ ກິຣ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ກຸເວໂຣ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉຸວປ຺ປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຍນ຺ຕານິ ໂຍເຊສິ. ເອກິສ຺ສາຍ ຍນ຺ຕສາລາຍ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ອາຍໍ ອາຄຕາຄຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎໍ ອກາສິ. ອວເສສສາລາຫິ ຕຕ຺ເຖວ ພຫຸຕໂຣ ອາໂຍ ອຸຏ຺ຐາສິ, ໂສ ເຕນ ປສີທິຕ຺ວາ ອວເສສສາລາສຸປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ທານໍ ອທາສິ. ໂສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກສຸ ກຸເວໂຣ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ. ອປຣຠາເຄ ວິສາຓາຍ ຣາຊຘານິຍາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເວສ຺ສວໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຈ຺ເຈສນ຺ໂຕ ປກາເສນ຺ຕີຕິ ປຏິເອສນ຺ໂຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຕ຺ເຖ ອຸປປຣິກ຺ຂມານາ ອນຸສາສມານາ ອຎ຺ເຎ ທ຺ວາທສ ຍກ຺ຂຣຏ຺ຐິກາ ປກາເສນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ຍກ຺ຂຣຏ຺ຐິກາ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ຍກ຺ຂໂທວາຣິການໍ ນິເວເທນ຺ຕິ. ຍກ຺ຂໂທວາຣິກາ ຕໍ ສາສນໍ ມຫາຣາຊສ຺ສ ນິເວເທນ຺ຕິ. ອິທານິ ເຕສໍ ຍກ຺ຂຣຏ຺ຐິການໍ ນາມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕໂຕລາຕິອາທິມາຫ. ເຕສຸ ກິຣ ເອໂກ ຕໂຕລາ ນາມ, ເອໂກ ຕຕ຺ຕລາ ນາມ, ເອໂກ ຕໂຕຕລາ ນາມ, ເອໂກ ໂອຊສິ ນາມ, ເອໂກ ເຕຊສິ ນາມ, ເອໂກ ຕໂຕຊສີ ນາມ. ສູໂຣ ຣາຊາຕິ ເອໂກ ສູໂຣ ນາມ, ເອໂກ ຣາຊາ ນາມ, ເອໂກ ສູໂຣຣາຊາ ນາມ, ອຣິຏ຺ໂຐ ເນມີຕິ ເອໂກ ອຣິຏ຺ໂຐ ນາມ, ເອໂກ ເນມິ ນາມ, ເອໂກ ອຣິຏ຺ຐເນມິ ນາມ.

ຣຫໂທປິ ຕຕ຺ຖ ຘຣຓີ ນາມາຕິ ຕຕ຺ຖ ປເນໂກ ນາເມນ ຘຣຓີ ນາມ ອຸທກຣຫໂທ ອຕ຺ຖິ, ປຓ຺ຓາສໂຍຊນາ ມຫາໂປກ຺ຂຣຓີ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ເມຆາ ປວສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຍໂຕ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເມຆາ ປວສ຺ສນ຺ຕິ. ວສ຺ສາ ຍໂຕ ປຕາຍນ຺ຕີຕິ ຍໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຍ ອວຕ຺ຖຣມານາ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເມເຆສຸ ກິຣ ອຸຏ຺ຐິເຕສຸ ຕໂຕ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ປຸຣາຓອຸທກໍ ຠສ຺ສຕິ. ອຸປຣິ ເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ນໂວທເກນ ປູເຣຕິ. ປຸຣາໂຓທກໍ ເຫຏ຺ຐິມໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຕິ. ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ວລາຫກາ ວິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສຠາປີຕິ ສຠາ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ ສາລວຕິຍາ ນາມ ລຕາຍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ທ຺ວາທສໂຍຊນິໂກ ຣຕນມຓ຺ຑໂປ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຍິຣຸປາສນ຺ຕີຕິ ນິສີທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈຜລາ ຣຸກ຺ຂາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕໍ ມຓ຺ຑປໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ສທາ ຜລິຕາ ອມ຺ພຊມ຺ພຸອາທໂຍ ຣຸກ຺ຂາ ນິຈ຺ຈປຸປ຺ຜິຕາ ຈ ຈມ຺ປກມາລາທໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນານາທິຊຄຓາຍຸຕາຕິ ວິວິຘປກ຺ຂິສງ຺ຆສມາກຸລາ. ມຍູຣໂກຎ຺ຈາຠິຣຸທາຕິ ມຍູເຣຫິ ໂກຎ຺ຈສກຸເຓຫິ ຈ ອຠິຣຸທາ ອຸປຄີຕາ.

ຊີວຎ຺ຊີວກສທ຺ເທຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຊີວ ຊີວາ’’ຕິ ເອວໍ ວິຣວນ຺ຕານໍ ຊີວຎ຺ຊີວກສກຸຓານມ຺ປິ ເອຕ຺ຖ ສທ຺ໂທ ອຕ຺ຖິ. ໂອຏ຺ຐວຈິຕ຺ຕກາຕິ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ຈິຕ຺ຕ, ອຸຏ຺ເຐຫິ ຈິຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ວສ຺ສມານາ ອຸຏ຺ຐວຈິຕ຺ຕກສກຸຓາປິ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ຕິ. ກຸກ຺ກຸຏກາຕິ ວນກຸກ຺ກຸຏກາ. ກຸຬີຣກາຕິ ສຸວຓ຺ຓກກ຺ກຏກາ. ວເນຕິ ປທຸມວເນ. ໂປກ຺ຂຣສາຕກາຕິ ໂປກ຺ຂຣສາຕກາ ນາມ ສກຸຓາ.

ສຸກສາຬິກສທ຺ເທຕ຺ຖາຕິ ສຸການຎ຺ຈ ສາຬິການຎ຺ຈ ສທ຺ໂທ ເອຕ຺ຖ. ທຓ຺ຑມາຓວການິ ຈາຕິ ມນຸສ຺ສມຸຂສກຸຓາ. ເຕ ກິຣ ທ຺ວີຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ຕໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕເຣ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕ ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ໂສຠຕິ ສພ຺ພກາລໍ ສາຕິ ສາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ສພ຺ພກາລໍ ໂສຠຕິ. ກຸເວຣນຬິນີຕິ ກຸເວຣສ຺ສ ນຬິນີ ປທຸມສຣຠູຕາ, ສາ ຘຣຓີ ນາມ ໂປກ຺ຂຣຓີ ສທາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ໂສຠຕິ.

໒໘໒. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈີຕິ ອິທໍ ເວສ຺ສວໂຓ ອາຏານາຏິຍໍ ຣກ຺ຂໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປຣິກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຄ຺ຄຫິຕາຕິ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຄ຺ຄຫິຕາ. ສມຕ຺ຕາ ປຣິຍາປຸຕາຕິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ອຫາເປຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕາ. ອຕ຺ຖມ຺ປິ ປາຬິມ຺ປິ ວິສໍວາເທຕ຺ວາ ສພ຺ພໂສ ວາ ປນ ອປ຺ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຣິຕ຺ຕໍ ເຕຊວນ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໂສ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຠຓນ຺ຕສ຺ເສວ ເຕຊວນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ລາຠເຫຕຸ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຕ຺ຖໍ ນ ສາເຘຕິ, ນິສ຺ສຣຓປກ຺ເຂ ຐຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ຠຓນ຺ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖາຍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍກ຺ຂປຈາໂຣຕິ ຍກ຺ຂປຣິຈາຣໂກ.

ວຕ຺ຖຸໍ ວາຕິ ຆຣວຕ຺ຖຸໍ ວາ. ວາສໍ ວາຕິ ຕຕ຺ຖ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວາ. ສມິຕິນ຺ຕິ ສມາຄມໍ. ອນາວຍ຺ຫນ຺ຕິ ນ ອາວາຫຍຸຕ຺ຕໍ. ອວິວຍ຺ຫນ຺ຕິ ນ ວິວາຫຍຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ສຫ ອາວາຫວິວາຫໍ ນ ກເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕາຫິປິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຫີຕິ ‘‘ກຬາຣກ຺ຂິ ກຬາຣທນ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓພ຺ຍຎ຺ຊນາຫິ ປຣິຠາສາຫິ ປຣິຠາເສຍ຺ຍຸໍ ຍກ຺ຂອກ຺ໂກເສຫິ ນາມ ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣິຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ຕສທິສເມວ ໂລຫປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ສີເສ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ຍາວ ຄລວາຏກາ ຠສ຺ສຕິ. ອຖ ນໍ ມຊ຺ເຌ ອໂຍຂີເລນ ອາໂກເຏນ຺ຕິ.

ຈຓ຺ຑາຕິ ໂກຘນາ. ຣຸທ຺ຘາຕິ ວິຣຸທ຺ຘາ. ຣຠສາຕິ ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍາ. ເນວ ມຫາຣາຊານໍ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ວຈນໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອາຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ມຫາຣາຊານໍ ປຸຣິສການນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວີສຕິຍກ຺ຂເສນາປຕີນໍ. ປຸຣິສການນ຺ຕິ ຍກ຺ຂເສນາປຕີນໍ ເຍ ມນສ຺ສາ ເຕສໍ. ອວຣຸທ຺ຘາ ນາມາຕິ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ເວຣິໂນ. ອຸຊ຺ຌາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ອມນຸສ຺ເສ ປຏິກ຺ກມາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ເອເຕສໍ ຍກ຺ຂານໍ ອຸຊ຺ຌາເປຕພ຺ພໍ, ເອເຕ ຊານາເປຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິຕ຺ຕປຣິກມ຺ມກຖາ

ອິຘ ປນ ຐຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ປຐມເມວ ຫິ ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕໍ ນ ຠຓິຕພ຺ພໍ, ເມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ຘຊຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ຣຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕາຫໍ ຠຓິຕພ຺ພານິ. ສເຈ ມຸຎ຺ຈຕິ, ສຸນ຺ທຣໍ. ໂນ ເຈ ມຸຎ຺ຈຕິ, ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕໍ ຠຓິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຠຓນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປິຏ຺ຐໍ ວາ ມໍສໍ ວາ ນ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ສຸສາເນ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອມນຸສ຺ສາ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິ. ປຣິຕ຺ຕກຣຓຏ຺ຐານໍ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

ປຣິຕ຺ຕກາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣໂຕ ຆຣໍ ເນນ຺ເຕຫິ ຜລກາວຸເຘຫິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ເນຕພ຺ໂພ. ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນນ ອາວຸຘຫຕ຺ເຖຫິ ສໍປຣິວາຣິເຕນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຐມໍ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ໂມເຈຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ວິຫາຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອາສນປູຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທີເປ ຊາລາເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລກຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ສພ຺ພສນ຺ນິປາໂຕ ໂຆເສຕພ຺ໂພ. ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປວເນ ເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຄມນໍ ປຏິມາເນຕີຕິ ປຫິຓິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນ ອນາຄນ຺ຕຸໍ ນາມ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຕໂຕ ອມນຸສ຺ສຄຫິຕໂກ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂກ ນາມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ນາເມ ກຖິເຕ ນາເມເນວ ອາລປິຕພ຺ໂພ. ອິຕ຺ຖນ຺ນາມ ຕຸຍ຺ຫໍ ມາລາຄນ຺ຘາທີສຸ ປຕ຺ຕິ ອາສນປູຊາຍ ປຕ຺ຕິ ປິຓ຺ຑປາເຕ ປຕ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍ ມຫາມງ຺ຄລກຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຄາຣເວນ ເອຕໍ ມຸຎ຺ຈາຫີຕິ ໂມເຈຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ, ເທວຕານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ, ອຍໍ ອມນຸສ຺ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ນ ກໂຣຕິ, ມຍໍ ພຸທ຺ຘອາຓໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕໍ ຕາວ ຄິຫີນໍ ປຣິກມ຺ມໍ. ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອມນຸສ຺ເສນ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ, ອາສນານິ ໂຘວິຕ຺ວາ ສພ຺ພສນ຺ນິປາຕໍ ໂຆສາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີສຸ ປຕ຺ຕິໍ ທຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠຓິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິກມ຺ມໍ.

ວິກ຺ກນ຺ທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພສນ຺ນິປາຕໍ ໂຆສາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐວີສຕິ ຍກ຺ຂເສນາປຕໂຍ ກນ຺ທິຕພ຺ພາ. ວິຣວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິອາທີນິ ຠຓນ຺ເຕນ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ອາວິສຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຖ ວາ ລຄ຺ຄຕິ ນ ອເປຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຫເຐຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຣຄໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ພາຘຕິ. ວິເຫເຐຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຫິໍສຕີຕິ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂາເປຕິ. ວິຫິໍສຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ນ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ອປ຺ປມາທຄາໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ເອເຕສໍ ວິຣວິຕພ຺ພໍ.

໒໘໓. ອິທານິ ເຍສໍ ເອວໍ ວິຣວິຕພ຺ພໍ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມສໍ ຍກ຺ຂານນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິນ຺ໂທ ໂສໂມຕິອາທີນິ ເຕສໍ ນາມານິ. ເຕສຸ ເວສ຺ສາມິຕ຺ໂຕຕິ ເວສ຺ສາມິຕ຺ຕປພ຺ພຕວາສີ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ. ຍຸຄນ຺ຘໂຣປິ ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພຕວາສີເຍວ. ຫິຣິ ເນຕ຺ຕິ ຈ ມນ຺ທິໂຍຕິ ຫິຣິ ຈ ເນຕ຺ຕິ ຈ ມນ຺ທິໂຍ ຈ. ມຓິ ມາຓິ ວໂຣ ທີໂຆຕິ ມຓິ ຈ ມາຓິ ຈ ວໂຣ ຈ ທີໂຆ ຈ. ອໂຖ ເສຣີສໂກ ສຫາຕິ ເຕຫິ ສຫ ອຎ຺ໂຎ ເສຣີສໂກ ນາມ. ‘‘ອິເມສໍ ຍກ຺ຂານໍ…ເປ… ອຸຊ຺ຌາເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ອິມໍ ເຫເຐຕິ ວິເຫເຐຕິ ນ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ເອວໍ ເອເຕສໍ ຍກ຺ຂເສນາປຕີນໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມອາຓໍ ກໂຣຕິ, ມຍມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ຍກ຺ຂຣາຊອາຓໍ ກໂຣມາຕິ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ອມນຸສ຺ສານໍ ໂອກາໂສ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ຘສາວການໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ໂຂ ສາ, ມາຣິສ, ອາຏານາຏິຍາ ຣກ຺ຂາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສພ຺ພໍ, ຕໂຕ ປຣຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນຕິ ນິພທ຺ຘຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ. ຕທາ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ຎາຓຊາລໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂລກໍ ໂວໂລກຍມາໂນ ປາວານຄຣວາສິໂນ ມລ຺ລຣາຊາໂນ ທິສ຺ວາ ອິເມ ຣາຊາໂນ ມຍ຺ຫໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ຣາຊາໂນ ເອກໍ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ກາເຣສຸໍ, ມຍິ ຄເຕ ມງ຺ຄລໍ ຠຓາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕສໍ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຫີ’ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ວກ຺ຂາມິ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຕີຫິ ປິຏເກຫິ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຈຸທ຺ທສປຎ຺ຫາຘິເກນ ປຎ຺ຫສຫສ຺ເສນ ປຏິມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ກເຖສ຺ສຕິ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມລ຺ເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ’’ຕິ.

ອຸພ຺ຠຕກນວສນ຺ຘາຄາຣວຓ຺ຓນາ

໒໙໗. ອຸພ຺ຠຕກນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ອຸຈ຺ຈຕ຺ຕາ ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຘາຄາຣນ຺ຕິ ນຄຣມຊ຺ເຌ ສນ຺ຘາຄາຣສາລາ. ສມເຓນ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຆຣວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄຫກາເລເຍວ ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເທເວນ ວາຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເກນຈິ ວາ ມນຸສ຺ສຠູເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ຠຄວໂຕ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ນ ຠຄວາ ອານີໂຕ, ທູຕໍ ເປເສຕ຺ວາປິ ນ ປກ຺ໂກສາປິໂຕ, ສຍເມວ ປນ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ສນ຺ຘາຄາຣສາລາ ກາຣິຕາ, ເອຕ຺ຖ ມຍໍ ທສພລໍ ອາເນຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ຠຓາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

໒໙໘. ເຍນ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ຕໍ ທິວສໍ ກິຣ ສນ຺ຘາຄາເຣ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຏກາ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ອຣຎ຺ຎຊ຺ຌາສຍາ ອຣຎ຺ຎາຣາມາ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ວເສຍ຺ຍຸໍ ວາ ໂນ ວາ. ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ມນໍ ຊານິຕ຺ວາວ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອິທານິ ປນ ມນໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸກາມາ ເຍນ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ສພ຺ພສນ຺ຖຣິນ຺ຕິ ຍຖາ ສພ຺ພໍ ສນ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເຕ ມລ຺ລຣາຊາໂນ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ນຄຣວີຖິໂຍປິ ສມ຺ມຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຘເຊ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາເຣສຸ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຈ ກທລິໂຍ ຈ ຐປາເປຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ທີປມາລາທີຫິ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາຣກໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຂີຣປາຍເກ ທາຣເກ ຂີຣໍ ປາຍ຺ເຍຖ, ທຫເຣ ກຸມາເຣ ລຫຸໍ ລຫຸໍ ໂຠຊາເປຕ຺ວາ ສຍາເປຖ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ອຊ຺ຊ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວສິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອປ຺ປສທ຺ທກາມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ທຓ຺ຑທີປິກໍ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

໒໙໙. ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຈວ ອຸປາສການຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈຕິ, ສມນ຺ຕປາສາທິໂກ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ. ປຸຣິມກາຍໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖໍ ຐານໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ. ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ. ວາມຫຕ຺ຖໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖໍ ຐານໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຸປຣິ ເກສນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພເກສາວຏ຺ເຏຫິ ໂມຣຄີວວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຄນຕເລ ອສີຕິຫຕ຺ຖໍ ຐານໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ປາທຕເລຫິ ປວາຬວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຆນປຖວິຍໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖໍ ຐານໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິ ຫຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິຊ຺ໂຊຕມານາ ວິປ຺ຜນ຺ທມານາ ວິຘາວນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ທິສາຠາຄາ ສຸວຓ຺ຓຈມ຺ປກປຸປ຺ເຜຫິ ວິກິຣິຍມານາ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓຆຏໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາຫິ ສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ ປສາຣິຕສຸວຓ຺ຓປຏປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິຍ ເວຣມ຺ຠວາຕສມຸຏ຺ຐິຕກິໍສຸກກຓິກາຣປຸປ຺ຜຈຸຓ຺ຓສມາກິຓ຺ຓາ ວິຍ ຈ ວິປ຺ປກາສນ຺ຕິ.

ຠຄວໂຕປິ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນພ຺ຍາມປ຺ປຠາທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓສມຸຊ຺ຊລໍ ສຣີຣໍ ສມຸຄ຺ຄຕຕາຣກໍ ວິຍ ຄຄນຕລໍ, ວິກສິຕມິວ ປທຸມວນໍ, ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ໂລ ວິຍ ໂຍຊນສຕິໂກ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈນ຺ທານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສສູຣິຍານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສິຣິຍາ ສິຣິໍ ອຠິຠວມານໍ ວິຍ ວິໂຣຈຕິ. ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຠິກ຺ຂູປິ ສພ຺ເພວ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ປວິວິຕ຺ຕາ ອສໍສຏ຺ຐາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ວຕ຺ຕາໂຣ ວຈນກ຺ຂມາ ໂຈທກາ ປາປຄຣຫິໂນ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາ. ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຣຕ຺ຕປທຸມວນສຓ຺ຑມຊ຺ຌຄຕາ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓນາວາ, ປວາຬເວທິກາປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປາສາໂທ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ.

ອສີຕິມຫາເຖຣາປິ ນໍ ເມຆວຓ຺ຓໍ ປໍສຸກູລໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມຓິວມ຺ມວມ຺ມິຕາ ວິຍ ມຫານາຄາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ ວນ຺ຕຣາຄາ ຠິນ຺ນກິເລສາ ວິຊຏິຕຊຏາ ຉິນ຺ນພນ຺ຘນາ ກຸເລ ວາ ຄເຓ ວາ ອລຄ຺ຄາ. ອິຕິ ຠຄວາ ສຍໍ ວີຕຣາໂຄ ວີຕຣາເຄຫິ, ວີຕໂທໂສ ວີຕໂທເສຫິ, ວີຕໂມໂຫ ວີຕໂມເຫຫິ, ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ນິຕ຺ຕຓ຺ເຫຫິ, ນິກ຺ກິເລໂສ ນິກ຺ກິເລເສຫິ, ສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ພຫຸສ຺ສຸຕພຸທ຺ເຘຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ປຕ຺ຕປຣິວາຣິຕໍ ວິຍ ເກສຣໍ, ເກສຣປຣິວາຣິຕາ ວິຍ ກຓ຺ຓິກາ, ອຏ຺ຐນາຄສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ, ນວຸຕິຫໍສສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ຫໍສຣາຊາ, ເສນງ຺ຄປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ, ມຣຸຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ພ຺ຣຫ຺ມຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຫາຣິໂຕ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ອສເມນ ພຸທ຺ຘເວເສນ ອປຣິມາເຓນ ພຸທ຺ຘວິລາເສນ ຕສ຺ສໍ ປຣິສຕິ ນິສິນ຺ໂນ ປາເວຍ຺ຍເກ ມລ຺ເລ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຘມ຺ມິກຖາ ນາມ ສນ຺ຘາຄາຣອນຸໂມທນປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ປກິຓ຺ຓກກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຖໂວຊໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາຊມ຺ພຸໍ ມຕ຺ຖເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຍຊນິຍມຘຸຄຓ຺ຑໍ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕນ ປີເຬຕ຺ວາ ມຘຸປານໍ ປາຍມາໂນ ວິຍ ຈ ປາເວຍ຺ຍການໍ ມລ຺ລານໍ ຫິຕສຸຂາວຫໍ ປກິຓ຺ຓກກຖໍ ກເຖສິ.

໓໐໐. ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ທິສໍ ອນຸວິໂລເກຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕເມວ. ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາຕິ ທ຺ວີຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຕໂຕ ຕໂຕ ວິໂລເກຕ຺ວາ. ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ເນສໍ ພຫິທ຺ຘາ ອິຣິຍາປຖໍ ປຣິຄ຺ຄເຫສິ. ຕຕ຺ຖ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສາປິ ເນວ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນ ປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ, ນ ໂກຈິ ສີສມຸກ຺ຂິປິ, ນ ກຖໍ ກເຖສິ, ນ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ສພ຺ເພປິ ຕີຫິ ສິກ຺ຂາຫິ ສິກ຺ຂິຕາ ນິວາເຕ ປທີປສິຂາ ວິຍ ນິຈ຺ຈລາ ນິສີທິໍສຸ. ອິຕິ ເນສໍ ອິມໍ ອິຣິຍາປຖໍ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ປຣິຄ຺ຄເຫສິ. ອາໂລກໍ ປນ ວຑ຺ຒຍິຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ຫທຍຣູປໍ ທິສ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ສີລໍ ໂອໂລເກສິ. ໂສ ອເນກສຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ໂຕກຸມ຺ຠິຍໍ ຊລມານໍ ປທີປໍ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕຸປຄໍ ສີລໍ ອທ຺ທສ. ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກາ ຫິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ. ອິຕິ ເນສໍ ສີລໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມປິ ຠິກ຺ຂູ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ, ອຫມ຺ປິ ອິເມສໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸຕເລສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ປິຏ຺ຐິ ເມ ອາຄິລາຍຕີ’’ຕິ. ກສ຺ມາ ອາຄິລາຍຕິ? ຠຄວໂຕ ຫິ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ມຫາປຘານໍ ປທຫນ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ກາຍທຸກ຺ຂໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ມຫລ຺ລກກາເລ ປິຏ຺ຐິວາໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາຕິ ສນ຺ຘາຄາຣສ຺ສ ກິຣ ເອກປສ຺ເສ ເຕ ຣາຊາໂນ ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປສຸໍ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສຕ຺ຖາ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ອິເມສໍ ມຫປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ຠິນ຺ນນິຄຓ຺ຐວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໓໐໑. ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍາຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໓໐໒. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຠຓ຺ຑນາທິວູປສມກຣໍ ສ຺ວາຂ຺ຍາຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸກາໂມ ອາມນ຺ເຕສິ.

ເອກກວຓ຺ຓນາ

໓໐໓. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ. ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມຄ຺ເຄຫິ ຄາຍິຕພ຺ພໍ, ເອກວຈເນຫິ ອວິຣຸທ຺ຘວຈເນຫິ ຠຓິຕພ຺ພໍ. ນ ວິວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ວາ ວິວາໂທ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ເອໂກ ຘມ຺ໂມຕິ ເອກກທຸກຕິກາທິວເສນ ພຫຸຘາ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ປຐມໍ ຕາວ ‘‘ເອໂກ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາຕິ ກາມຠວາທີສຸ ສຎ຺ຎາຠວາທີສຸ ເອກໂວກາຣຠວາທີສຸ ຈ ສພ຺ພຠເວສຸ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ. ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາຕິ ອາຫາຣໂຕ ຐິຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ອິຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິ ເຫຕຸ ອາຫາໂຣ ນາມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣາ ຍາຖາວໂຕ ຎຕ຺ວາ ສມ຺ມທກ຺ຂາໂຕ ອາວຸໂສຕິ ທີເປຕິ.

ນນຸ ຈ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ເທວາ ອເຫຕຸກາ ອນາຫາຣາ ອຜສ຺ສກາ’’ຕິອາທິ, (ວິຠ. ໑໐໑໗) ຕໍ ວຈນໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ, ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ຌານໍ ອາຫາໂຣ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາຣາ ຠູຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ສມ຺ຠເວສີນໍ ວາ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາ, ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຕຕິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໑) ອິທມ຺ປິ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ, ອິທມ຺ປິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ເຕ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອາຫາຣລກ຺ຂຓາວ ຘມ຺ມາ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນ ປຣິຍາເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ອາຫາໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສ ຈ ຍໍ ຍໍ ຜລໍ ຊເນຕິ, ຕໍ ຕໍ ອາຫຣຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ອາຫາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊມ຺ປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຫາຣໍ ວທາມິ, ໂນ ອນາຫາຣໍ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຍ ອາຫາໂຣ? ປຎ຺ຈນີວຣຓາຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ປຎ຺ຈນີວຣເຓປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຫາເຣ ວທາມິ, ໂນ ອນາຫາເຣ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ນີວຣຓານໍ ອາຫາໂຣ? ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣຕິສ຺ສ ວຈນີຍ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑). ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈຍາຫາເຣ ຄຫິເຕ ປຣິຍາຍາຫາໂຣປິ ນິປ຺ປຣິຍາຍາຫາໂຣປິ ສພ຺ໂພ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສຎ຺ຎຠເວ ປຈ຺ຈຍາຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ຫິ ພຸທ຺ເຘ ຕິຕ຺ຖາຍຕເນ ປພ຺ພຊິຕາ ວາໂຍກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຘີ ຈິຕ຺ຕໍ, ຘິພ຺ພເຕຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ອຠາໂວເຍວ ສາຘຸ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາເຍວ ວຘພນ຺ຘາທິປຈ຺ຈຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຈິຕ຺ເຕ ອສຕິ ນຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ຂນ຺ຕິໍ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂຍ ຍສ຺ສ ອິຣິຍາປໂຖ ມນຸສ຺ສໂລເກ ປຓິຫິໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປສຕານິ ຐິໂຕ ວາ ນິສິນ຺ໂນ ວາ ນິປນ຺ໂນ ວາ ໂຫຕິ. ເອວຣູປານມ຺ປິ ສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍາຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ເຕ ຫິ ຍໍ ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕເທວ ເນສໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຊິຍາເວເຄນ ຂິຕ຺ຕສໂຣ ຍາວ ຊິຍາເວໂຄ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ຍາວ ຌານປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຏ຺ຐິເຕ ຂີຓເວໂຄ ສໂຣ ວິຍ ປຕນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ເນຣຍິກາ ເນວ ອຸຏ຺ຐານຜລູປຊີວີ ນ ປຸຎ຺ຎຜລູປຊີວີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ໂກ ອາຫາໂຣຕິ? ເຕສໍ ກມ຺ມເມວ ອາຫາໂຣ. ກິໍ ປຎ຺ຈ ອາຫາຣາ ອຕ຺ຖີຕິ ເຈ. ປຎ຺ຈ, ນ ປຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນນຸ ປຈ຺ຈໂຍ ອາຫາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕເມຕໍ. ຕສ຺ມາ ເຍນ ກມ຺ເມນ ເຕ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕເທວ ເຕສໍ ຐິຕິປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອາຫາໂຣ ໂຫຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ຈ ຕາວ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໐).

ກພຬີກາຣໍ ອາຫາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ເຈຕ຺ຖ ວິວາໂທ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ມຸເຂ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຂໂຬປິ ຫິ ເຕສໍ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ເຂໂຬປິ ຫິ ນິຣເຍ ທຸກ຺ຂເວທນິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສຄ຺ເຄ ສຸຂເວທນິໂຍ. ອິຕິ ກາມຠເວ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎໍ ເສສານໍ ຕໂຍ. ອສຎ຺ຎານຎ຺ເຈວ ອວເສສານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາຫາໂຣຕິ ອິມິນາ ອາຫາເຣນ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ’’ຕິ ເອຕໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາວຸໂສ’’ຕິ ເອວໍ ນິຍ຺ຍາຕນມ຺ປິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ອາວຸໂສ’’ຕິ ປຸນ ອຸທ຺ຘຣຓມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣຏ຺ຐິຕິກາ’’ຕິ ທຸຕິຍປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ.

ກສ຺ມາ ປນ ນ ນິຍ຺ຍາເຕສິ ນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ຖ? ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິຍ຺ຍາຕິຍມາເນປິ ອຸທ຺ຘຣິຍມາເນປິ ປຣິຍາປຸຓິຕຸໍ ວາເຈຕຸໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທ຺ເວ ເອກາພທ຺ເຘ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍວ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ສງ຺ຂຣຓໂຕ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ ກຖິໂຕ, ອິຘ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐິມໂຕ ວິເສໂສ. ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ນິປ຺ປຣິຍາຍາຫາໂຣ ຄຫິໂຕ, ອິຘ ປຣິຍາຍາຫາໂຣຕິ ເອວໍ ຄຫິເຕ ວິເສໂສ ປາກໂຏ ຠເວຍ຺ຍ, ໂນ ຈ ຄຓ຺ຫິໍສູ’ຕິ ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ສປິ ຫິ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ສປິ ປຈ຺ຈໂຍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິນາ ປຈ຺ຈເຍນ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ສ ຕິຓຣຸກ຺ຂລຕາທິໂນ ປຖວີຣໂສ ອາໂປຣໂສ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເທເວ ອວສ຺ສນ຺ເຕ ຫິ ຕິຓາທີນິ ມິລາຍນ຺ຕິ, ວສ຺ສນ຺ເຕ ຈ ປນ ຫຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຕສໍ ປຖວີຣໂສ ອາໂປຣໂສ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ກມ຺ມໍ ອາຫາໂຣຕິ ເອວມາທໂຍ ປຈ຺ຈຍາ, ອິຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປຈ຺ຈໂຍເຍວ ອາຫາໂຣຕິ ກຖິໂຕ, ອິຘ ສງ຺ຂາໂຣຕິ. ອຍເມເວຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ ອາວຸໂສ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣາ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຍໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຍໍ ເອກຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ເອກຘມ຺ເມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ຍຖາ ສງ຺ຄາຍມານານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິທໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ. ເອເກນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ໂຂ ອາວຸໂສ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ສມ຺ມທກ຺ຂາໂຕ. ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ? ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣຏ຺ຐິຕິກາ’’ຕິ ກຖິເຕ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ກເຖສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສປິ ອຎ຺ໂຎຕິ ເອວໍ ປຣມ຺ປຣກຖານິຍເມນ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐມານໍ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອກກວເສນ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ເອກກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸກວຓ຺ຓນາ

໓໐໔. ອິຕິ ເອກກວເສນ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ທຸກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ນາມຣູປທຸເກ ນາມນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ນາມນຏ຺ເຐນ ນາມໍ. ນາມນຏ຺ເຐນາຕິ ນາມກຣຓຏ຺ເຐນ. ຍຖາ ຫິ ມຫາຊນສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ມຫາສມ຺ມຕສ຺ສ ‘‘ມຫາສມ຺ມໂຕ’’ຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ, ຍຖາ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ອຍໍ ຕິສ຺ໂສ ນາມ ໂຫຕຸ, ຜຸສ຺ໂສ ນາມ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກິຕ຺ຕິມນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຍຖາ ວາ ‘‘ຘມ຺ມກຖິໂກ ວິນຍຘໂຣ’’ຕິ ຄຸຓໂຕ ນາມໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ເອວໍ ເວທນາທີນໍ. ເວທນາທໂຍ ຫິ ມຫາປຖວີອາທໂຍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ເຕສໍ ນາມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ເວທນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ເວທນາ ນາມ ໂຫຫີ’’ຕິ, ໂກຈິ ຠຓຕິ, ນ ຈສ຺ສາ ເຍນ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ນາມຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ຍຖາ ປຖວິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ‘‘ຕ຺ວໍ ປຖວີ ນາມ ໂຫຫີ’’ຕິ ນາມຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຈກ຺ກວາຬສິເນຣຸມ຺ຫິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍນກ຺ຂຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ‘‘ຕ຺ວໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ນາມ, ຕ຺ວໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຫີ’’ຕິ ນາມຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ນາມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕິ, ໂອປປາຕິກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິປຕຕິ, ເອວໍ ເວທນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ‘‘ຕ຺ວໍ ເວທນາ ນາມ ໂຫຫີ’’ຕິ ນາມຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ເວທນາຕິ ນາມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ສຎ຺ຎາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ ອຕີເຕປິ ຫິ ເວທນາ ເວທນາເຍວ. ສຎ຺ຎາ. ສງ຺ຂາຣາ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ. ອນາຄເຕປິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນປິ. ນິພ຺ພານໍ ປນ ສທາປິ ນິພ຺ພານເມວາຕິ. ນາມນຏ຺ເຐນ ນາມໍ. ນມນຏ຺ເຐນາປິ ເຈຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ນາມໍ. ເຕ ຫິ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ນມນ຺ຕິ. ນາມນຏ຺ເຐນ ສພ຺ພມ຺ປິ ນາມໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ຂນ຺ຘາ ອາຣມ຺ມເຓ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາເມນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິປຈ຺ຈຍຕາຍ ອຕ຺ຕນິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ນາເມຕິ.

ຣູປນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຠູຕາ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ຣູປໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ ຣູປໍ. ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອວິຊ຺ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ອຍມ຺ປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາເຍວ. ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ຠວປຕ຺ຖນາ. ຍຖາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠວຕຓ຺ຫາ? ໂຍ ຠເວສຸ ຠວຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິອາທິ (ຘ. ສ. ໑໓໑໙).

ຠວທິຏ຺ຐີຕິ ຠໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ສສ຺ສຕໍ, ສສ຺ສຕວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກທິຏ຺ຐິ. ສາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠວທິຏ຺ຐິ? ‘ຠວິສ຺ສຕິ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’ຕິ ຍາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໓໒໐) ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ວິຠວທິຏ຺ຐີຕິ ວິຠໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸຈ຺ເຉທໍ, ອຸຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກທິຏ຺ຐິ. ສາປິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຠວທິຏ຺ຐິ? ‘ນ ຠວິສ຺ສຕິ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’ຕິ (ຘ. ສ. ໒໘໕). ຍາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໓໒໑) ນເຍນ ຕຕ຺ເຖວ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ.

ອຫິຣິກນ຺ຕິ ‘‘ຍໍ ນ ຫິຣີຍຕິ ຫິຣີຍິຕພ຺ເພນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໒໘) ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ນິລ຺ລຊ຺ຊຕາ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ‘‘ຍໍ ນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຕພ຺ເພນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໒໙) ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ ອຠາຍນກອາກາໂຣ.

ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈາຕິ ‘‘ຍໍ ຫິຣີຍຕິ ຫິຣີຍິຕພ຺ເພນ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຕພ຺ເພນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໐-໓໑) ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປານິ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ, ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຫິຣີ, ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ, ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ.

ໂທວຈສ຺ສຕາຕິ ທຸກ຺ຂໍ ວໂຈ ເອຕສ຺ມິໍ ວິປ຺ປຏິກູລຄາຫິມ຺ຫິ ວິປຈ຺ຈນີກສາເຕ ອນາທເຣ ປຸຄ຺ຄເລຕິ ທຸພ຺ພໂຈ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ໂທວຈສ຺ສໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂທວຈສ຺ສຕາ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນສາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ໂທວຈສ຺ສຕາ? ສຫຘມ຺ມິເກ ວຸຈ຺ຈມາເນ ໂທວຈສ຺ສາຍ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໒) ອຠິຘມ຺ເມ ອາຄຕາ. ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ຂນ຺ຘານໍ ເອເຕນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປາປມິຕ຺ຕຕາຕິ ປາປາ ອສ຺ສທ຺ຘາທໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ເອຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາຕິ ປາປມິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ປາປມິຕ຺ຕຕາ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນສາ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ປາປມິຕ຺ຕຕາ? ເຍ ເຕ ປຸຄ຺ຄລາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ທຸສ຺ສີລາ ອປ຺ປສ຺ສຸຕາ ມຈ຺ຉຣິໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ. ຍາ ເຕສໍ ເສວນາ ນິເສວນາ ສໍເສວນາ ຠຊນາ ສໍຠຊນາ ຠຕ຺ຕິ ສໍຠຕ຺ຕິ ຕໍສມ຺ປວງ຺ກຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໓) ເອວໍ ອາຄຕາ. ສາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ໂທວຈສ຺ສຕາ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ໂສວຈສ຺ສຕາ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸໂຠປິ ປເນຕາ ອິຘ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ.

ອາປຕ຺ຕິກຸສລຕາຕິ ‘‘ປຎ຺ຈປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ສຕ຺ຕປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຍາ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອາປຕ຺ຕິກຸສລຕາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິກຸສລຠາໂວ.

ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາຕິ ‘‘ຍາ ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໗) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ສຫ ກມ຺ມວາຈາຍ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉທຊານນາ ປຎ຺ຎາ.

ສມາປຕ຺ຕິກຸສລຕາຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາ ສມາປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ ສມາປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ສມາປຕ຺ຕິ. ຍາ ຕາສໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ກຸສລຕາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໘) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ສຫ ປຣິກມ຺ເມນ ອປ຺ປນາປຣິຈ຺ເຉທຊານນາ ປຎ຺ຎາ. ສມາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາຕິ ‘‘ຍາ ຕາຫິ ສມາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສມຍວເສເນວ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານສມຕ຺ຖາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຄເຕ ສູຣິເຍ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຏ຺ຐານກາລປຣິຈ຺ເຉທກາ ປຎ຺ຎາ.

ຘາຕຸກຸສລຕາຕິ ‘‘ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຍາ ຕາສໍ ຘາຕູນໍ ກຸສລຕາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໔໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ສຠາວປຣິຈ຺ເຉທກາ ສວນຘາຣຓສມ຺ມສນປຏິເວຘປຎ຺ຎາ. ມນສິກາຣກຸສລຕາຕິ ‘‘ຍາ ຕາສໍ ຘາຕູນໍ ມນສິກາຣກຸສລຕາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໔໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຕາສໍເຍວ ຘາຕູນໍ ສມ຺ມສນປຏິເວຘປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຎ຺ຎາ.

ອາຍຕນກຸສລຕາຕິ ‘‘ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ…ເປ… ຘມ຺ມາຍຕນໍ. ຍາ ເຕສໍ ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນກຸສລຕາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໔໒) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ອຸຄ຺ຄຫມນສິກາຣປຊານນາ ປຎ຺ຎາ. ອປິຈ ຘາຕຸກຸສລຕາປິ ອຸຄ຺ຄຫມນສິກາຣສວນສມ຺ມສນປຏິເວຘປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓສຸ ວຕ຺ຕຕິ ມນສິກາຣກຸສລຕາປິ ອາຍຕນກຸສລຕາປິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິເສໂສ, ສວນອຸຄ຺ຄຫປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ໂລກິຍາ, ປຏິເວໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ, ສມ຺ມສນມນສິກາຣາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສລຕາຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ຍາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໔໓) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣານໍ ອຸຄ຺ຄຫາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ.

ຐານກຸສລຕາຕິ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ ຕໍ ຕໍ ຐານນ຺ຕິ ຍາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໔໔) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈກ຺ຂຸຣູປໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໔໔) ຐານຎ຺ເຈວ ກາຣຓຎ຺ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ຐານປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນສມຕ຺ຖາ ປຎ຺ຎາ. ອຏ຺ຐານກຸສລຕາຕິ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ນ ເຫຕູ ນ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ ຕໍ ຕໍ ອຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໔໕) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຈກ຺ຂຸຣູປໍ ນ ຐານໍ ນ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐານປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນສມຕ຺ຖາ ປຎ຺ຎາ ອປິຈ ເອຕສ຺ມິໍ ທຸເກ ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຐານາຐານກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູຕິ ອລໍ ວຈນາຍາຕິ. ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ, ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ປຊານາຕິ. ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໗) ອິມິນາປິ ສຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຊ຺ຊວນ຺ຕິ ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ກຕາ ຈນ຺ທວງ຺ກຕາ ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ກຕາຕິ ຕໂຍ ອນຊ຺ຊວາ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ປຐມວເຍ ເອກວີສຕິຍາ ອເນສນາສຸ ຉສຸ ຈ ອໂຄຈເຣສຸ ຈຣຕິ, ມຊ຺ຌິມປຈ຺ຉິມວເຍສຸ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ ໂຫຕິ, ອຍໍ ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ກຕາ ນາມ. ເອໂກ ປຐມວເຍປິ ປຈ຺ຉິມວເຍປິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປູເຣຕິ, ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌິມວເຍ ປຸຣິມສທິໂສ, ອຍໍ ຈນ຺ທວງ຺ກຕາ ນາມ. ເອໂກ ປຐມວເຍປິ ມຊ຺ຌິມວເຍປິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປູເຣຕິ, ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ປຸຣິມສທິໂສ ອຍໍ ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ກຕາ ນາມ. ເອໂກ ສພ຺ພເມຕໍ ວງ຺ກຕໍ ປຫາຍ ຕີສຸປິ ວເຍສຸ ເປສໂລ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ໂຍ ໂສ ອຸຊຸຠາໂວ, ອິທໍ ອຊ຺ຊວໍ ນາມ. ອຠິຘມ຺ເມປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຊ຺ຊໂວ. ຍາ ອຊ຺ຊວຕາ ອຊິມ຺ຫຕາ ອວງ຺ກຕາ ອກຸຏິລຕາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຊ຺ຊໂວ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໔໖). ລຊ຺ຊວນ຺ຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ລຊ຺ຊໂວ? ໂຍ ຫິຣີຍຕິ ຫິຣີຍິຕພ຺ເພນ ຫິຣີຍຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ລຊ຺ຊໂວ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ລຊ຺ຊີຠາໂວ.

ຂນ຺ຕີຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຂນ຺ຕິ? ຍາ ຂນ຺ຕິ ຂມນຕາ ອຘິວາສນຕາ ອຈຓ຺ຑິກ຺ກໍ ອນສ຺ສຸໂຣໂປ ອຕ຺ຕມນຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໔໘) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິ. ໂສຣຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ໂສຣຈ຺ຈໍ? ໂຍ ກາຍິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ, ວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ, ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂສຣຈ຺ຈໍ. ສພ຺ໂພປິ ສີລສໍວໂຣ ໂສຣຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໔໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ສຸຣຕຠາໂວ.

ສາຂລ຺ຍນ຺ຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສາຂລ຺ຍໍ? ຍາ ສາ ວາຈາ ອຓ຺ຑກາ ກກ຺ກສາ ປຣກຏຸກາ ປຣາຠິສຊ຺ຊນີ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ອສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິກາ, ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຍາ ສາ ວາຈາ ເນຬາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ, ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ຍາ ຕຕ຺ຖ ສຓ຺ຫວາຈຕາ ສຂິລວາຈຕາ ອຜຣຸສວາຈຕາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສາຂລ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໕໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ສມ຺ໂມທກມຸທຸກຠາໂວ. ປຏິສນ຺ຖາໂຣຕິ ອຍໍ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ອາມິເສນ ຘມ຺ເມນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ຉິທ຺ໂທ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຉິທ຺ທໍ ຍຖາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ປີຐສ຺ສ ວິຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ອາມິເສນ ຘມ຺ເມນ ຈ ປຏິສນ຺ຖຣຓໍ. ອຠິຘມ຺ເມປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ? ອາມິສປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຈ ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຈ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຏິສນ຺ຖາຣໂກ ໂຫຕິ ອາມິສປຏິສນ຺ຖາເຣນ ວາ ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາເຣນ ວາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໕໑). ເອຕ຺ຖ ຈ ອາມິເສນ ສງ຺ຄໂຫ ອາມິສປຏິສນ຺ຖາໂຣ ນາມ. ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ມາຕາປິຕູນໍ ຠິກ຺ຂຸຄຕິກສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ໂຈຣານຎ຺ຈ ອຄ຺ຄໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາມສິຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ຫິ ຣາຊາໂນ ຈ ໂຈຣາ ຈ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ ຊີວິຕກ຺ຂຍມ຺ປິ ປາເປນ຺ຕິ, ອນາມສິຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຈຣນາຄວຕ຺ຖຸອາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕພ຺ພານິ. ຕານິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໘໕-໗) ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ. ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸທ຺ເທສທານໍ ປາຬິວຓ຺ຓນາ ຘມ຺ມກຖາກຖນນ຺ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ເມນ ສງ຺ຄໂຫ ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາໂຣ ນາມ.

ອວິຫິໍສາຕິ ກຣຸຓາປິ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄປິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຫິໍສາ? ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ກຣຸຓາ ກຣຸຓາຍນາ ກຣຸຓາຍິຕຕ຺ຕໍ ກຣຸຓາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຫິໍສາ’’ຕິ. ໂສເຈຍ຺ຍນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາຍ ຈ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄສ຺ສ ຈ ວເສນ ສຸຈິຠາໂວ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ໂສເຈຍ຺ຍໍ? ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາຍນາ ເມຕ຺ຕາຍິຕຕ຺ຕໍ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂສເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຕິວິປ຺ປວາໂສ, ຍຖາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ? ຍາ ອສຕິ ອນນຸສ຺ສຕິ ອປ຺ປຏິສ຺ສຕິ ອສ຺ສຣຓຕາ ອຘາຣຓຕາ ປິລາປນຕາ ສມ຺ມຸສ຺ສນຕາ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ’’ (ຘ. ສ. ໑໓໕໖). ອສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ? ຍໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອທສ຺ສນໍ ອວິຊ຺ຊາລງ຺ຄີ ໂມໂຫ ອກຸສລມູລ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາເຍວ. ສຕິ ສຕິເຍວ. ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ຎາຓໍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໓໕໒) ນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣເຠໂທ. ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາ ອໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ ທວາຍ ມທາຍ ມຓ຺ຑນາຍ ວິຠູສນາຍ. ຍາ ຕຕ຺ຖ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາ ໂຠຊເນ’’ຕິ ເອວໍ ອາຄໂຕ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຠາໂວ. ອນນ຺ຕຣທຸໂກ ວຸຕ຺ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຏິສງ຺ຂານພລນ຺ຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ປຏິສງ຺ຂານພລໍ? ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຍ ອກມ຺ປນຎາຓໍ. ຠາວນາພລນ຺ຕິ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພລໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສີເສນ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຠາວນາພລໍ? ຍາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາເສວນາ ຠາວນາ ພຫຸລີກມ຺ມໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠາວນາພລໍ. ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາວນາພລ’’ນ຺ຕິ.

ສຕິພລນ຺ຕິ ອສ຺ສຕິຍາ ອກມ຺ປນວເສນ ສຕິເຍວ. ສມາຘິພລນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ອກມ຺ປນວເສນ ສມາຘິເຍວ. ສມໂຖ ສມາຘິ. ວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາ. ສມໂຖວ ຕໍ ອາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພສ຺ສ ສມຖສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕວເສນ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄາຫນິມິຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຄ຺ຄາໂຫ ວີຣິຍໍ. ອວິກ຺ເຂໂປ ເອກຄ຺ຄຕາ. ອິເມຫິ ປນ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຏິສງ຺ຂານພລຎ຺ຈ ຠາວນາພລຎ຺ຈ ສຕິພລຎ຺ຈ ສມາຘິພລຎ຺ຈ ສມໂຖ ຈ ວິປ຺ປສ຺ສນາ ຈ ສມຖນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຄ຺ຄາຫນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຄ຺ຄາໂຫ ຈ ອວິກ຺ເຂໂປ ຈາຕິ ຉຫິ ທຸເກຫິ ປຣໂຕ ສີລທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາທຸເກນ ຈ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ຘມ຺ມາ ກຖິຕາ.

ສີລວິປຕ຺ຕີຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສີລວິປຕ຺ຕິ? ກາຍິໂກ ວີຕິກ຺ກໂມ…ເປ… ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ສີລວິປຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ສີລວິນາສໂກ ອສໍວໂຣ. ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕີຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ? ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຄຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິວິນາສິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ.

ສີລສມ຺ປທາຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສີລສມ຺ປທາ? ກາຍິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໂສຣຈ຺ຈເມວ ສີລສ຺ສ ສມ຺ປາທນໂຕ ປຣິປູຣຓໂຕ ‘‘ສີລສມ຺ປທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສພ຺ໂພປິ ສີລສໍວໂຣ ສີລສມ຺ປທາ’’ຕິ ອິທໍ ມານສິກປຣິຍາທານຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ? ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີຕິ ຍາ ເອວຣູປາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິ ເອວໍ ອາຄຕໍ ທິຏ຺ຐິປາຣິປູຣິຠູຕໍ ຎາຓໍ.

ສີລວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິສຸທ຺ຘິໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ສີລໍ. ອຠິຘມ຺ເມ ປນາຍໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສີລວິສຸທ຺ຘິ? ກາຍິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ ວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສີລວິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ເອວໍ ວິຠຕ຺ຕາ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິສຸທ຺ຘິໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ທສ຺ສນໍ. ອຠິຘມ຺ເມ ປນາຍໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ? ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາຓໍ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກຎາຓໍ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສຎາຓໍ ຜລສມງ຺ຄິສ຺ສຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕິວິຘໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕມ຺ປິ ປເຣນ ກຕມ຺ປິ ສກໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນໂຕ. ສຸຈຣິຕໍ ສກໍ ນາມ ອຕ຺ຖຊນນໂຕຕິ ເອວໍ ຊານນໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາຓໍ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ຐຕ຺ວາ ພຫຸໍ ວຏ຺ຏຄາມິກມ຺ມໍ ອາຍູຫິຕ຺ວາ ສຸຂໂຕ ສຸເຂເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ. ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ປນ ວຈີສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອນຸໂລເມຕິ, ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຎ຺ຈ ນ ວິໂລເມຕີຕິ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ໂຂ ປນ ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ປຘານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ຎາຓທສ຺ສນໍ ກຖິຕໍ. ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ປຘານນ຺ຕິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ວີຣິຍໍ. ອປິ ຈ ປຸຣິມປເທນ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓໍ. ປຈ຺ຉິມປເທນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ. ອຠິຘມ຺ເມ ປນ ‘‘ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ໂຂ ປນາຕິ ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ ອໂມໂຫ ຘມ຺ມວິຈໂຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ປຘານນ຺ຕິ ໂຍ ເຈຕສິໂກ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ສມ຺ມາວາຍາໂມ’’ຕິ ເອວໍ ອຍໍ ທຸໂກ ວິຠຕ຺ໂຕ.

‘‘ສໍເວໂຄ ຈ ສໍເວຊນີເຍສຸ ຐາເນສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສໍເວໂຄຕິ ຊາຕິຠຍໍ ຊຣາຠຍໍ ພ຺ຍາຘິຠຍໍ ມຣຓຠຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊາຕິອາທີນິ ຠຍໂຕ ທສ຺ສນຎາຓໍ. ສໍເວຊນີຍໍ ຐານນ຺ຕິ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓໍ. ເອຕານິ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາ ທຸກ຺ຂາ, ພ຺ຍາຘິ ທຸກ຺ໂຂ, ມຣຓໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ສໍເວຄຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ສໍເວຊນີຍໍ ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ສໍວິຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ໂຍນິໂສ ປຘານນ຺ຕິ ເອວໍ ສໍເວຄຊາຕສ຺ສ ອຸປາຍປຘານໍ. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອາຄຕວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຈ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ຍາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາຍ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍກມ຺ຍຕາ, ຕາຍ ຫິ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຌານໍ ລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠຕິ. ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ໂວສານໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປຏິວານິຕາ ຈ ປຘານສ຺ມິນ຺ຕິ ‘‘ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາຍ ສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍຕາ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍຕາ ອຏ຺ຐິຕກິຣິຍຕາ ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິຕາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຉນ຺ທຕາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣຕາ ອາເສວນາ ຠາວນາ ພຫຸລີກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄວເສນ ອາຣທ຺ເຘ ປຘານສ຺ມິໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປຕ຺ວາ ອນິວຕ຺ຕນຕາ.

ວິຊ຺ຊາຕິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ວິມຸຕ຺ຕິໂຍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນີວຣຓາທີຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຘິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໂຕ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ກິເລສກ຺ຂຍກເຣ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ. ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອນຸປ຺ປາທຠູເຕ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສານໍ ວາ ອນຸປ຺ປາທປຣິໂຍສາເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຣິຍຜເລ ຎາຓໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓໍ. ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓນ຺ຕິ ຜລສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິອາທິ ເອກເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ປຎ຺ຈຕິໍສາຍ ທຸການໍ ວເສນ ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ທຸກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕິກວຓ຺ຓນາ

໓໐໕. ອິຕິ ທຸກວເສນ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕິກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ລຸພ຺ຠຕີຕິ ໂລໂຠ. ອກຸສລຎ຺ຈ ຕໍ ມູລຎ຺ຈ, ອກຸສລານໍ ວາ ມູລນ຺ຕິ ອກຸສລມູລໍ. ທຸສ຺ສຕີຕິ ໂທໂສ. ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ໂມໂຫ. ເຕສໍ ປຏິປກ຺ຂນເຍນ ອໂລຠາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕານິ, ວິຣູປານິ ວາ ຈຣິຕານີຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ກາຍໂຕ ວາ ປວຕ຺ຕໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕານິ, ສຸນ຺ທຣານິ ວາ ຈຣິຕານີຕິ ສຸຈຣິຕານິ. ທ຺ເວປິ ເຈເຕ ຕິກາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍາ ວາ ກມ຺ມປເຖຫິ ວາ ກເຖຕພ຺ພາ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຕາວ ກາຍທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວີຕິກ຺ກໂມ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ອວີຕິກ຺ກໂມ ກາຍສຸຈຣິຕໍ. ວຈີທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວີຕິກ຺ກໂມ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ອວີຕິກ຺ກໂມ ວຈີສຸຈຣິຕໍ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວີຕິກ຺ກໂມວ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ອວີຕິກ຺ກໂມ ມໂນສຸຈຣິຕໍ. ອຍໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຖາ. ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ປນ ຕິສ຺ໂສ ເຈຕນາ ກາຍທ຺ວາເຣປິ ວຈີທ຺ວາເຣປິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ຈຕສ຺ໂສ ມຸສາວາທາທິເຈຕນາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ອຠິຊ຺ຌາ ພ຺ຍາປາໂທ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕິສ຺ໂສ ເຈຕນາປິ ວິຣຕິໂຍປິ ກາຍສຸຈຣິຕໍ. ມຸສາວາທາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ຈຕສ຺ໂສ ເຈຕນາປິ ວິຣຕິໂຍປິ ວຈີສຸຈຣິຕໍ. ອນຠິຊ຺ຌາ ອພ຺ຍາປາໂທ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ມໂນສຸຈຣິຕນ຺ຕິ ອຍໍ ກມ຺ມປຖກຖາ.

ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ກາມວິຕກ຺ໂກ. ພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ. ວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ. ເຕສຸ ທ຺ເວ ສຕ຺ເຕສຸປິ ສງ຺ຂາເຣສຸປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກາມວິຕກ຺ໂກ ຫິ ປິເຍ ມນາເປ ສຕ຺ເຕ ວາ ສງ຺ຂາເຣ ວາ ວິຕກ຺ເກນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ອປ຺ປິເຍ ອມນາເປ ສຕ຺ເຕ ວາ ສງ຺ຂາເຣ ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂອໂລກນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ວິນາສນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ສງ຺ຂາເຣສຸ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສງ຺ຂາໂຣ ຫິ ທຸກ຺ຂາເປຕພ຺ໂພ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕຸ ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕນກາເລ ປນ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ອສຸຠປຸພ຺ພຠາເຄ ກາມາວຈໂຣ ໂຫຕິ. ອສຸຠຊ຺ຌາເນ ຣູປາວຈໂຣ. ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ຄຜລກາເລ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ອພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາເຄ ກາມາວຈໂຣ ໂຫຕິ. ເມຕ຺ຕາຌາເນ ຣູປາວຈໂຣ. ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ຄຜລກາເລ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ອວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາເຄ ກາມາວຈໂຣ. ກຣຸຓາຌາເນ ຣູປາວຈໂຣ. ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ຄຜລກາເລ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ຍທາ ອໂລໂຠ ສີສໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຕທນ຺ວາຍິກາ ຠວນ຺ຕິ. ຍທາ ເມຕ຺ຕາ ສີສໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຕທນ຺ວາຍິກາ ຠວນ຺ຕິ. ຍທາ ກຣຸຓາ ສີສໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຕທນ຺ວາຍິກາ ຠວນ຺ຕີຕິ. ກາມສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເທສນາມຕ຺ຕເມວ ເຫຕໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ກາມວິຕກ຺ກາທີນຎ຺ຈ ກາມສງ຺ກປ຺ປາທີນຎ຺ຈ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ.

ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ກາມສຎ຺ຎາ. ພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ. ວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ. ຕາສມ຺ປິ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາກາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາເຍວ ຫິ ເອຕາ. ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາທໂຍປິ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາເຍວ. ຕສ຺ມາ ຕາສມ຺ປິ ຕເຖວ ກາມາວຈຣາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກາມຘາຕຸອາທີສຸ ‘‘ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ. ສພ຺ເພປິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ກາມຘາຕູ’’ຕິ ອຍໍ ກາມຘາຕຸ. ‘‘ພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ທສສຸ ອາຆາຕວຕ຺ຖູສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຆາໂຕ ປຏິຆາໂຕ ອນຕ຺ຕມນຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຍໍ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ‘‘ວິຫິໍສາ ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຫິໍສາຘາຕຸ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາຓິນາ ວາ ເລຑ຺ຑຸນາ ວາ ທຓ຺ເຑນ ວາ ສຕ຺ເຖນ ວາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ສຕ຺ເຕ ວິເຫເຐຕີ’’ຕິ ອຍໍ ວິຫິໍສາຘາຕຸ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ກຖາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາ ຈ ອສມ຺ຠິນ຺ນາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກາມຘາຕຸຍາ ຄຫິຕາຍ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຍໍ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ ອຍໍ ວິຫິໍສາຘາຕູຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ອຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກກຖາ ນາມ. ກາມຘາຕຸໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປນ ຠຄວາ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸໍ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸຏ຺ຐາເນ, ວິຫິໍສາຘາຕຸໍ ວິຫິໍສາຘາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ກາມຘາຕຸ ນາມາຕິ ກເຖສີຕິ ອຍໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນກຖາ ນາມ.

ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸອາທີສຸ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ. ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕູ’’ຕິ ອຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ. ‘‘ອພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕິ…ເປ… ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ‘‘ອວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ. ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ກຣຸຓາ…ເປ… ກຣຸຓາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ. ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທ຺ເວ ກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍຕິ ອຎ຺ຎາປິ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ. ຕາສຸ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ ກາມຠໂວ ກາມຘາຕຸ ນາມ. ‘‘ເຫຏ຺ຐໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຸປເຄ ເທເວ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ປນ ຣູປາຣູປຠວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ. ຘາຕຸຍາ ອາຄຕຏ຺ຐານມ຺ຫິ ຫິ ຠເວນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ຠວສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຘາຕຸຍາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ອິຘ ຠເວນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ກຖິໂຕ. ຣູປຘາຕຸອາທີສຸ ຣູປາຣູປຘາຕຸໂຍ ຣູປາຣູປຠວາເຍວ. ນິໂຣຘຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພານໍ ກຖິຕໍ.

ຫີນາທີສຸ ຫີນາ ຘາຕູຕິ ທ຺ວາທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ. ອວເສສາ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ ມຊ຺ຌິມຘາຕຸ. ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ປຓີຕຘາຕຸ.

ກາມຕຓ຺ຫາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ປນ ຣາໂຄ ຌານນິກນ຺ຕິສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ຠວວເສນ ປຕ຺ຖນາ ຠວຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ອປິຈ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ຕຓ຺ຫາທ຺ວຍໍ ເສສຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ ນາມ. ຍຖາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠວຕຓ຺ຫາ? ຠວທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ສາຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠວຕຓ຺ຫາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ? ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ສາຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ອວເສສາ ຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ’’ຕິ. ປຸນ ກາມຕຓ຺ຫາທີສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ກາມຕຓ຺ຫາ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຕຓ຺ຫາ. ອຠິຘມ຺ເມ ປເນຕາ ‘‘ກາມຘາຕຸປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ…ເປ… ອຣູປຘາຕຸປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ອິມິນາ ວາເຣນ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ສພ຺ເພປິ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ຣຊນີຍຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸກາຕິ ສພ຺ພຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຕຓ຺ຫາ ທສ຺ເສຕິ. ຣູປຕຓ຺ຫາທີສຸ ຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ອຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຣູປຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ນິໂຣຘຕຓ຺ຫາ.

ສໍໂຍຊນຕ຺ຕິເກ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສໍໂຍຊຍນ຺ຕິ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ສໍໂຍຊນານິ. ສຕິ ຣູປາທິເຠເທ ກາເຍ ທິຏ຺ຐິ, ວິຊ຺ຊມານາ ວາ ກາເຍ ທິຏ຺ຐີຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ. ວິຈິນນ຺ໂຕ ເອຕາຍ ກິຈ຺ຉຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ສີລຎ຺ຈ ວຕຎ຺ຈ ປຣາມສຕີຕິ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຄຕາ ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາ ທິຏ຺ຐິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ນາມ. ‘‘ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຄຕາ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ ວິມຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ນາມ. ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ ວເຕນ ສຸທ຺ຘິ ສີລພ຺ພເຕນ ສຸທ຺ຘີຕິ ສີລໍ ປຣາມສຕິ, ວຕໍ ປຣາມສຕິ, ສີລພ຺ພຕໍ ປຣາມສຕິ. ຍາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຄໂຕ ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ນາມ.

ຕໂຍ ອາສວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ວາ ອາສວນຏ຺ເຐນ ວາ ອາສວາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’’ຕິ, ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ຠວທິຏ຺ຐິຍາ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຠວທິຏ຺ຐິ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’’ຕິ ເອວໍ ຕາວ ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ອາສວາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ຣູເປ ສວຕິ ອາສວຕິ ສນ຺ທຕິ ປວຕ຺ຕຕິ. ໂສຕໂຕ ສທ຺ເທ. ຆານໂຕ ຄນ຺ເຘ. ຊິວ຺ຫາໂຕ ຣເສ. ກາຍໂຕ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ. ມນໂຕ ຘມ຺ເມ ສວຕິ ອາສວຕິ ສນ຺ທຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ອາສວນຏ຺ເຐນ ອາສວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປາຬິຍໍ ປນ ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ເວ ອາສວາ ອາຄຕາ ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ຈ ອາສວາ ສມ຺ປຣາຍິກາ ຈ ອາສວາ’’ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ. ກາມາສໂວ ຠວາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ’’ຕິ ຕໂຍ. ອຠິຘມ຺ເມ ເຕເຍວ ທິຏ຺ຐາສເວນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ນິພ຺ເພຘິກປຣິຍາເຍ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ນິຣຍຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເປຕ຺ຕິວິສຍຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ມນຸສ຺ສໂລກຄາມິນິຍາ ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເທວໂລກຄາມິນິຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈ. ຉກ຺ກນິປາເຕ ອາຫຸເນຍ຺ຍສຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ເອວໍ ຉ. ສພ຺ພາສວປຣິຍາເຍ ເຕເຍວ ທສ຺ສນາປຫາຕພ຺ເພຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ເຕ ຕໂຍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ກາມາສໂວ ນາມ. ‘‘ໂຍ ຠເວສຸ ຠວຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ, ຠວວເສນ ວາ ປຕ຺ຖນາ ຠວາສໂວ ນາມ. ‘‘ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຄຕາ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ນາມາຕິ. ກາມຠວາທໂຍ ກາມຘາຕຸອາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕາເຍວ.

ກາເມສນາທີສຸ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາເມສນາ? ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ກາມຊ຺ໂຌສານໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາເມສນາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ກາມຄເວສນຣາໂຄ ກາເມສນາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠເວສນາ? ໂຍ ຠເວສຸ ຠວຈ຺ຉນ຺ໂທ ຠວຊ຺ໂຌສານໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠເວສນາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ຠວຄເວສນຣາໂຄ ຠເວສນາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ? ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ວາ…ເປ… ເນວ ໂຫຕິ ນ ນໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣມ຺ມຣຓາຕິ ວາ, ຍາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສມ຺ມຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຄເວສນທິຏ຺ຐິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ ນາມ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຠວຣາຄທິຏ຺ຐິໂຍວ, ຕເທກຏ຺ຐໍ ກມ຺ມມ຺ປິ ເອສນາເຍວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາເມສນາ? ກາມຣາໂຄ ຕເທກຏ຺ຐໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາເມສນາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠເວສນາ? ຠວຣາໂຄ ຕເທກຏ຺ຐໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠເວສນາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ? ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາ ທິຏ຺ຐິ ຕເທກຏ຺ຐໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ’’ຕິ.

ວິຘາສຸ ‘‘ກຖໍວິຘໍ ສີລວນ຺ຕໍ ວທນ຺ຕິ, ກຖໍວິຘໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໕) ອາກາຣສຓ຺ຐານໍ ວິຘາ ນາມ. ‘‘ເອກວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸ ທຸວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖູ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໕໑) ໂກຏ຺ຐາໂສ. ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໙໒໐) ມາໂນ ວິຘາ ນາມ. ອິຘ ໂສ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ມາໂນ ຫິ ເສຍ຺ຍາທິວເສນ ວິທຫນໂຕ ວິຘາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ອິມິນາ ເສຍ຺ຍສທິສຫີນານໍ ວເສນ ຕໂຍ ມານາ ວຸຕ຺ຕາ. ສທິສຫີເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຍຎ຺ຫິ ມາໂນ ນາມ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ຕິວິໂຘ, ສທິສສ຺ສ ຕິວິໂຘ, ຫີນສ຺ສ ຕິວິໂຘຕິ ນວວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເສຍ຺ຍສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນ ຣາຊູນຎ຺ເຈວ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຣາຊາ ຫິ ຣຏ຺ເຐນ ວາ ຘນວາຫເນຫິ ວາ ‘‘ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ສີລຘຸຕງ຺ຄາທີຫິ ‘‘ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍສ຺ສ ສທິໂສຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນປິ ເອເຕສໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຣາຊາ ຫິ ຣຏ຺ເຐນ ວາ ຘນວາຫເນຫິ ວາ ອຎ຺ຎຣາຊູຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນານາກຣຓນ຺ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ສີລຘຸຕງ຺ຄາທີຫິປິ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນານາກຣຓນ຺ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍສ຺ສ ຫີໂນຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນປິ ເອເຕສໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຣຏ຺ຐໍ ວາ ຘນວາຫນາທີນິ ວາ ນາຕິສມ຺ປນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ຣາຊາຕິ ໂວຫາຣມຸຂມຕ຺ຕເມວ, ກິໍ ຣາຊາ ນາມ ອຫນ຺ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ອປ຺ປລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຫໍ ຘມ຺ມກຖິໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ມຫາເຖໂຣຕິ ກຖາມຕ຺ຕກເມວ, ກິໍ ຘມ຺ມກຖິໂກ ນາມາຫໍ ກິໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ກິໍ ມຫາເຖໂຣ ຍສ຺ສ ເມ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ນຕ຺ຖີຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ.

‘‘ສທິສສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມານາທໂຍ ອມຈ຺ຈາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອມຈ຺ໂຈ ວາ ຫິ ຣຏ຺ຐິໂຍ ວາ ໂຠຄຍານວາຫນາທີຫິ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ກິໍ ນານາກຣຓນ຺ຕິ ວາ ອມຈ຺ໂຈຕິ ນາມເມວ ມຍ຺ຫໍ, ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ອມຈ຺ໂຈ ນາມາຫນ຺ຕິ ວາ ເອເຕ ມາເນ ກໂຣຕິ.

‘‘ຫີນສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມານາທໂຍ ທາສາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທາໂສ ຫິ ມາຕິໂຕ ວາ ປິຕິໂຕ ວາ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ທາໂສ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິເຫຕຸ ທາສາ ຊາຕາ, ອຫໍ ປນ ປເວຓີອາຄຕຕ຺ຕາ ເສຍ຺ໂຍຕິ ວາ ປເວຓີອາຄຕຠາເວນ ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິກທາສຕ຺ເຕນ ອສຸກທາເສນ ນາມ ສທ຺ຘິໍ ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ນານາກຣຓນ຺ຕິ ວາ ກຸຈ຺ຉິວເສນາຫໍ ທາສພ຺ຍ ອຸປຄໂຕ, ມາຕາປິຕຸໂກຏິຍາ ປນ ເມ ທາສຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ທາໂສ ນາມ ອຫນ຺ຕິ ວາ ເອເຕ ມາເນ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ຈ ທາໂສ, ເອວໍ ປຸກ຺ກຸສຈຓ຺ຑາລາທໂຍປິ ເອເຕ ມາເນ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ, ຈ ສທິສສ຺ສ ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ຈ ຫີນສ຺ສ ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິ ຈ ອິເມ ຕໂຍ ມານາ ຍາຖາວມານາ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ. ເສສາ ຉ ມານາ ອຍາຖາວມານາ ນາມ ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ.

ຕໂຍ ອທ຺ຘາຕິ ຕໂຍ ກາລາ. ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາຕິອາທີສຸ ທ຺ເວປຣິຍາຍາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາໂຍ ຈ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ ຈ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ ນາມ. ຈຸຕິໂຕ ປຈ຺ຉາ ອນາຄໂຕ ອທ຺ຘາ ນາມ. ສຫ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘີຫິ ຕທນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາ ນາມ. ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ຕີສຸ ຂເຓສຸ ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ ນາມ. ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນາຄໂຕ ອທ຺ຘາ ນາມ. ຂຓຕ຺ຕເຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາ ນາມ. ອຕີຕາທິເຠໂທ ຈ ນາມ ອຍໍ ຘມ຺ມານໍ ໂຫຕິ, ນ ກາລສ຺ສ. ອຕີຕາທິເຠເທ ປນ ຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ອິຘ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາໂນປິ ກາໂລ ເຕເນວ ໂວຫາເຣນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕໂຍ ອນ຺ຕາຕິ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາສາ. ‘‘ກາຍພນ຺ຘນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຊີຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໒໗໘) ຫິ ອນ຺ໂຕເຍວ ອນ຺ໂຕ. ‘‘ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໑) ປຣຠາໂຄ ອນ຺ໂຕ. ‘‘ອນ຺ຕມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊີວິການ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໐) ເອຕ຺ຖ ລາມກຠາໂວ ອນ຺ໂຕ. ‘‘ສກ຺ກາໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຐໂມ ອນ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໖.໖໑) ໂກຏ຺ຐາໂສ ອນ຺ໂຕ. ອິຘ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສກ຺ກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍຕິ ເຕສໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ. ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ມຄ຺ໂຄ ປນ ນິໂຣຘາຘິຄມສ຺ສ ອຸປາຍຕ຺ຕາ ນິໂຣເຘ ຄຫິເຕ ຄຫິໂຕວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາຕິ ທຸກ຺ຂຠູຕາ ທຸກ຺ຂຕາ. ທຸກ຺ຂເວທນາເຍຕໍ ນາມໍ. ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຕິ ສງ຺ຂາຣຠາເວນ ທຸກ຺ຂຕາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາເວທນາເຍຕໍ ນາມໍ. ສາ ຫິ ສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ຄປີຬິຕາ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎທຸກ຺ຂສຠາວວິຣຫໂຕ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຕິ ວິປຣິຓາເມ ທຸກ຺ຂຕາ. ສຸຂເວທນາເຍຕໍ ນາມໍ. ສຸຂສ຺ສ ຫິ ວິປຣິຓາເມ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຂໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປິຈ ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ສຸຂເວທນຎ຺ຈ ສພ຺ເພປິ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍໂຕຕິ ມິຈ຺ຉາສຠາໂວ ຫຸຕ຺ວາ ນິຍໂຕ. ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສມ຺ມາສຠາເວ ນິຍໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍໂຕ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານເມຕໍ ນາມໍ. ນ ນິຍໂຕຕິ ອນິຍໂຕ. ອວເສສານໍ ຘມ຺ມານເມຕໍ ນາມໍ.

ຕໂຍ ຕມາຕິ ‘‘ຕມນ຺ຘກາໂຣ ສມ຺ໂມໂຫ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ ມຫາຠໂຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອວິຊ຺ຊາ ຕໂມ ນາມ. ອິຘ ປນ ອວິຊ຺ຊາສີເສນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕາ. ອາຣພ຺ຠາຕິ ອາຄມ຺ມ. ກງ຺ຂຕີຕິ ກງ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉຕີຕິ ວິຈິນນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຉໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນາຘິມຸຈ຺ຉຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ອຘິມຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ສມ຺ປສີທຕີຕິ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປສາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ອຣກ຺ເຂຍ຺ຍານີຕິ ນ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພານິ. ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຈ຺ເຈກໍ ຣກ຺ຂຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພານິ ສຕິຍາ ເອວ ຣກ຺ຂິຕານີຕິ ທີເປຕິ. ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ. ‘‘ອິທໍ ນາມ ເມ ສຫສາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ອິມາຫໍ ຍຖາ ເມ ປໂຣ ນ ຊານາຕິ, ຕຖາ ຣກ຺ຂາມິ, ປຏິຈ຺ຉາເທມີ’’ຕິ ເອວໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກິໍ ປນ ເສສຂີຓາສວານໍ ກາຍສມາຈາຣາທໂຍ ອປຣິສຸທ຺ຘາຕິ? ໂນ ອປຣິສຸທ຺ຘາ. ນ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ອປ຺ປສ຺ສຸຕຂີຓາສໂວ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ໂລກວຊ຺ຊໍ ນາປຊ຺ຊຕິ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍໍ ປນ ອໂກວິທຕ຺ຕາ ວິຫາຣກາຣໍ ກຸຏິກາຣໍ ສຫຄາຣໍ ສຫເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວຣູປາ ກາຍທ຺ວາເຣ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ປທໂສຘມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈໍ ຠູຕາໂຣຈນນ຺ຕິ ເອວຣູປາ ວຈີທ຺ວາເຣ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕສາທິຍນວເສນ ມໂນທ຺ວາເຣ ຣູປິຍປ຺ປຏິຄ຺ຄາຫຓາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຘມ຺ມເສນາປຕິສທິສສ຺ສາປິ ຫິ ຂີຓາສວສ຺ສ ມໂນທ຺ວາເຣ ສອຸປາຣມ຺ຠວເສນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອວ.

ຈາຕຸມວຕ຺ຖຸສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານານໍ ປຓາມິຕກາເລ ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ຈາຕຸເມຍ຺ຍເກຫິ ສກ຺ເຍຫິ ຠຄວຕິ ຂມາປິເຕ ເຖໂຣ ຠຄວຕາ ‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ອໂຫສິ ມຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຓາມິເຕ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອຫໍ ປຣິສາຍ ອພ຺ຍຕ຺ຕຠາເວນ ສຕ຺ຖາຣາ ປຓາມິໂຕ. ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ປຣໍ ນ ໂອວທິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ເອວໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຫສິ ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຓາມິໂຕ, ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ທານິ ຠຄວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣິສ຺ສຕິ, ມຍມ຺ປິ ທານິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ອາຄເມຫິ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ ນ ໂຂ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຸນປິ ເອວຣູປໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຣໍ ນ ໂອວທິສ຺ສາມິ ນານຸສາສິສ຺ສາມີຕິ ວິຕກ຺ກິຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ເຖຣສ຺ສ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຠຄວໂຕ ປນ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອນຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ໂພຘິສຕ຺ຕຠູມິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ປຘານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ປນສ຺ສ ນາໂຫສິ. ອຸທຣຈ຺ຉວິຍາ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອລ຺ລີນາຍ ‘‘ກາລງ຺ກໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ເທວຕານໍ ວິມຕິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍປິ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖ ກສ຺ມາ ກິລມສິ? ສກ຺ກາ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ມາເຣນ ປາປິມຕາ ວຸຈ຺ຈມານສ຺ສ ‘‘ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຕກ຺ກມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ນໍ ມາໂຣ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ພຸທ຺ຘກາເລ ເອກໍ ວສ຺ສໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຊ຺ຊໍ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ອິທໍ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ –

‘‘ສຕ຺ຕວສ຺ສານິ ຠຄວນ຺ຕໍ, ອນຸພນ຺ຘິໍ ປທາປທໍ;

ໂອຕາຣໍ ນາຘິຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຕີມໂຕ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໔໔໘);

ອປິຈ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມານໍ ວເສນາປິ ຠຄວໂຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕາຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຏ຺ຐາຣສ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ນາມ ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ອຕີເຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓໍ, ອນາຄເຕ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓໍ, ສພ຺ພໍ ກາຍກມ຺ມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ວຈີກມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ມໂນກມ຺ມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຉນ຺ທສ຺ສ ຫານິ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍສ຺ສ ຫານິ, ນຕ຺ຖິ ສຕິຍາ ຫານິ, ນຕ຺ຖິ ທວາ, ນຕ຺ຖິ ຣວາ, ນຕ຺ຖິ ຈລິຕໍ ນຕ຺ຖິ ສຫສາ, ນຕ຺ຖິ ອພ຺ຍາວໂຏ ມໂນ, ນຕ຺ຖິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ກິຎ຺ຈນາຕິ ປລິໂພຘາ. ຣາໂຄ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສຕ຺ເຕ ພນ຺ຘຕິ ປລິພຸນ຺ຘຕິ ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕເຣສຸປິ ທ຺ວີສຸ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຄ຺ຄີຕິ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ອຄ຺ຄິ. ຣາຄຄ຺ຄີຕິ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສຕ຺ເຕ ອນຸທຫຕິ ຌາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ອຄ຺ຄີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖູນິ ເອກາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນີ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວິຫາເຣ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣປາລຣູປກໍ ໂອໂລກຍມານາ ຐິຕາ. ອຖສ຺ສາ ອນ຺ໂຕ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ສາ ເຕເນວ ຌາຍິຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຄຈ຺ຉມານາ ‘‘ອຍໍ ທຫຣາ ຐິຕາ, ປກ຺ໂກສຖ, ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອກາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ຐິຕາສີຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫິ. ຄຫິຕມຕ຺ຕາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປປຕາ. ອິທໍ ຕາວ ຣາຄສ຺ສ ອນຸທຫນຕາຍ ວຕ຺ຖຸ. ໂທສສ຺ສ ປນ ອນຸທຫນຕາຍ ມໂນປໂທສິກາ ເທວາ. ໂມຫສ຺ສ ອນຸທຫນຕາຍ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ ເທວາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ໂມຫວເສນ ຫິ ຕາສໍ ສຕິສມ຺ໂມໂສ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຂິຑ຺ຑາວເສນ ອາຫາຣກາລໍ ອຕິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຣນ຺ຕິ.

ອາຫຸເນຍ຺ຍຄ຺ຄີຕິອາທີສຸ ອາຫຸນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສກ຺ກາໂຣ, ອາຫຸນໍ ອຣຫນ຺ຕີຕິ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ປຸຕ຺ຕານໍ ພຫູປກາຣຕາຍ ອາຫຸນໍ ອຣຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊມານາ ປຸຕ຺ຕາ ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈາປິ ມາຕາປິຕໂຣ ນານຸທຫນ຺ຕິ, ອນຸທຫນສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ອາຫຸເນຍ຺ຍຄ຺ຄີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກວຕ຺ຖຸນາ ທີເປຕພ຺ໂພ –

ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ຫິ ມາຕຣາ ‘‘ຕາຕ, ອຊ຺ຊ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສຸຓ, ສຫສ຺ສໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຘນໂລເຠນ ອຸໂປສຖໍ ສມາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທໍ ຐານໍ ອກຸໂຕຠຍນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຘມ຺ມາສນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ນິປນ຺ໂນ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ຆຣໍ ອຄມາສິ. ມາຕາ ປາໂຕວ ຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ອຸປນາເມສິ. ໂສ ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປິວິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຘນໍ ສໍຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ‘‘ຕາຕ, ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ອລໍ ຄມເນນາ’’ຕິ ນິວາເຣສິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ເອວ. ມາຕາ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣໂຕ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຕິຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ມາຕາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ມາທິສາຍ ມາຕຣິ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄຕສ຺ສ ເຕ ຄຕຏ຺ຐາເນ ສຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ນາມ ຕ຺ວໍ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຄຈ຺ຉໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ນາວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ປາປປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖິ ສລາກໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສລາກາ ທິຍ຺ຍມານາ ຕສ຺ເສວ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ອຸຬຸມ຺ປໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ສມຸທ຺ເທ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ໂສ ເອກໍ ທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິມານເປຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຕາຫິ ‘‘ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ມາ ອຄມາສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຂຸຣຈກ຺ກຘຣໍ ເອກໍ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈກ຺ກໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ອິທໍ ຕຍາ ປິຬນ຺ຘິຕໍ ປທຸມໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ນ ອິທໍ ສາມິ ປທຸມໍ, ຂຸຣຈກ຺ກໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ວຎ຺ເຈສິ ມໍ, ຕ຺ວໍ ກິໍ ມຍາ ປທຸມໍ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ທາຕຸກາໂມຕິ ອາຫ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍມ຺ປິ ມຍາ ກຕສທິສໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜລໍ ອນຸຠວິຕຸກາໂມ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ຫນ຺ທ ເຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຈກ຺ກໍ ປກ຺ຂິປິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຈຕຸພ຺ຠິ ອຏ຺ຐຊ຺ຌຄມາ, ອຏ຺ຐາຫິປິ ຈ ໂສຬສ;

ໂສຬສາຫິ ຈ ພາຕ຺ຕິໍສ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ຈກ຺ກມາສໂທ;

ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໐໔).

ຄຫປຕີຕິ ປນ ເຄຫສາມິໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສຍນວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທິອນຸປ຺ປທາເນນ ພຫູປກາໂຣ. ຕໍ ອຕິຈຣນ຺ໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ຄຫປຕຄ຺ຄີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ – ກສ຺ສປພຸທ຺ຘສ຺ສ ກາເລ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ຠຣິຍາ ອຕິຈາຣິນີ ອໂຫສິ. ໂສ ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສຈາຫໍ ເອວຣູປໍ ກໂຣມິ, ອຍໍ ເມ ສຸນໂຂ ວິລຸປ຺ປມາໂນ ຂາທຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑກທເຫ ເວມານິກເປຕີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ທິວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຕທາ ພາຣາຓສີຣາຊາ ມິຄວໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑກທຫໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕິ. ສາ ຕໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວຕິ. ໂສ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຐິໂຕ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑກທຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ‘‘ປຏປຏ’’ນ຺ຕິ ຂາທມານໍ ເອກໍ ສຸນຂໍ ທິສ຺ວາ ອສິນາ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທິ. ທ຺ເວ ອເຫສຸໍ. ປຸນ ຉິນ຺ເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ປຸນ ຉິນ຺ເນ ອຏ຺ຐ. ປຸນ ຉິນ຺ເນ ໂສຬສ ອເຫສຸໍ. ສາ ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ຠູມິຍໍ ນິຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາ ປາເທນ ຆໍສາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ສຸນຂາ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ຕໍ ທິວສໍ ຕສ຺ສາ ກມ຺ມໍ ຂີຓໍ. ຣາຊາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ສາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ສາມິ, ກມ຺ມໍ ຂີຓໍ ມາ ອຄມາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ອສຸຕ຺ວາວ ຄໂຕ.

ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທກ຺ຂິຓາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ. ໂສ ຄິຫີນໍ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ທສສຸ ສີເລສຸ ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐາເນ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓອຸປຏ຺ຐາເນຕິ ເອວມາທີສຸ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມສຸ ນິໂຍຊເນນ ພຫູປກາໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ ຄິຫີ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠາວນຕ຺ຖໍ ວິມານວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເຣວຕີວຕ຺ຖຸ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕິວິເຘນ ຣູປສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິວິເຘນາຕິ ຕີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ. ສງ຺ຄໂຫຕິ ຊາຕິສຎ຺ຊາຕິກິຣິຍຄຓນວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ສງ຺ຄໂຫ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ຂຕ຺ຕິຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູຕິອາທິໂກ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒) ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ. ສພ຺ເພ ໂກສລກາຕິອາທິໂກ ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ. ສພ຺ເພ ຫຕ຺ຖາໂຣຫາຕິອາທິໂກ ກິຣິຍສງ຺ຄໂຫ. ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ກຕມໍ ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ? ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ຫຎ຺ຈິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ອຍໍ ຄຓນສງ຺ຄໂຫ, ໂສ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມາ ຕິວິເຘນ ຣູປສງ຺ຄໂຫຕິ ຕີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ຣູປຄຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສນິທສ຺ສນາທີສຸ ອຕ຺ຕານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ເຕນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາເຕນ ສຫ ນິທສ຺ສເນນາຕິ ສນິທສ຺ສນໍ. ຈກ຺ຂຸປຏິຫນນສມຕ຺ຖໂຕ ສຫ ປຏິເຆນາຕິ ສປ຺ປຏິຆໍ. ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຣູປາຍຕນເມວ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ນາສ຺ສ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ອນິທສ຺ສນໍ. ໂສຕາທິປຏິຫນນສມຕ຺ຖໂຕ ສຫ ປຏິເຆນາຕິ ສປ຺ປຏິຆໍ. ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ນວ ອາຍຕນານິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ນາສ຺ສ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ອນິທສ຺ສນໍ. ນາສ຺ສ ປຏິໂຆຕິ ອປ຺ປຏິຆໍ. ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ທສາຍຕນານິ ອວເສສໍ ສຸຂຸມຣູປໍ.

ຕໂຍ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ເຈວ ສມ຺ປຣາເຍ ຜລຘມ຺ເມ ຈ ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ ຣາສີ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ. ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ. ປຸຎ຺ໂຎ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ? ກຸສລາ ເຈຕນາ ກາມາວຈຣາ ຣູປາວຈຣາ ທານມຍາ ສີລມຍາ ຠາວນາມຍາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ກາມາວຈຣກຸສລມຫາຈິຕ຺ຕເຈຕນານໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນານຎ຺ເຈຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທານສີລມຍາ ອຏ຺ເຐວ ເຈຕນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠາວນາມຍາ ເຕຣສາປິ. ຍຖາ ຫິ ປຄຸຓໍ ຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍມາໂນ ເອກໍ ທ຺ເວ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຄໂຕປິ ນ ຊານາຕິ, ປຈ຺ຉາ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຊານາຕິ, ເອວເມວ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຄຸຓຊ຺ຌານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ຠາວນາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠາວນາມຍາ ເຕຣສາປີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທານມຍາທີສຸ ‘‘ທານໍ ອາຣພ຺ຠ ທານມຘິກິຈ຺ຈ ຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈຕນາ ສຎ຺ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທານມໂຍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ, ຠາວນໍ ອາຣພ຺ຠ, ຠາວນມຘິກິຈ຺ຈ ຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈຕນາ ສຎ຺ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠາວນາມໂຍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ອຍໍ ສງ຺ເຂປເທສນາ.

ຈີວຣາທີສຸ ປນ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຣູປາທີສຸ ວາ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອນ຺ນາທີສຸ ວາ ທສສຸ ທານວຕ຺ຖູສຸ ຕໍ ຕໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ເຕສໍ ອຸປ຺ປາທນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ, ປຣິຈ຺ຈາຄກາເລ, ປຈ຺ຉາ ໂສມນສ຺ສຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສ຺ສຣເຓ ຈາຕິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ທານມຍາ ນາມ. ສີລປູຣຓຕ຺ຖາຍ ປນ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ, ປພ຺ພຊນ຺ຕສ຺ສ ມໂນຣຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວຕມ຺ຫິ ສາຘຸ ສາຘູຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ, ຈີວຣາທໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ອາປາຖຄເຕສຸ ຣູປາທີສຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີນິ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ, ອາຊີວໍ ໂສເຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ສີລມຍາ ນາມ.

ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄນ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ມນໍ. ຣູເປ. ຘມ຺ເມ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສໍ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສໍ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເວທນໍ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເວທນໍ. ຣູປສຎ຺ຎໍ, ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ຠາວນາມຍາ ນາມາ’’ຕິ ອຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ອປຸຎ຺ໂຎ ຈ ໂສ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ຈາຕິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ທ຺ວາທສອກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເຈຕນານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ? ອກຸສລເຈຕນາ ກາມາວຈຣາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ. ອາເນຎ຺ຊໍ ນິຈ຺ຈລໍ ສນ຺ຕໍ ວິປາກຠູຕໍ ອຣູປເມວ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ? ກຸສລເຈຕນາ ອຣູປາວຈຣາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ.

ປຸຄ຺ຄລຕ຺ຕິເກ ສຕ຺ຕວິໂຘ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ, ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂຕີຕິ ເສກ຺ໂຂ. ຂີຓາສໂວ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂຕ຺ຕາ ປຸນ ນ ສິກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ອເສກ຺ໂຂ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສິກ຺ຂາຫິ ປຣິພາຫິຍຕ຺ຕາ ເນວເສກ຺ໂຂ ນາເສກ຺ໂຂ.

ເຖຣຕ຺ຕິເກ ຊາຕິມຫລ຺ລໂກ ຄິຫີ ຊາຕິຕ຺ເຖໂຣ ນາມ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖຣກຣຓາ ຘມ຺ມາ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖໂຣ ສີລວາ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ລາຠີ ໂຫຕິ, ອາສວານໍ ຂຍາ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ລາຠີ ໂຫຕິ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຖຣກຣຓາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໒). ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເອເກນ ວາ ອເນເກຫິ ວາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຘມ຺ມເຖໂຣ ນາມ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ເຖຣນາມໂກ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອວໍ ເຖຣນາມໂກ ວາ, ຍໍ ວາ ປນ ມຫລ຺ລກກາເລ ປພ຺ພຊິຕໍ ສາມເຓຣາທໂຍ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ ເຖໂຣຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຍໍ ສມ຺ມຸຕິເຖໂຣ ນາມ.

ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູສຸ ທານເມວ ທານມຍໍ. ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ຈ ສາ ເຕສໍ ເຕສໍ ອານິສໍສານໍ ວຕ຺ຖຸ ຈາຕິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ. ອິຕເຣສຸປິ ທ຺ວີສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕທານມຍເຈຕນາທິວເສເນວ ສທ຺ຘິໍ ປຸພ຺ພຠາຄອປຣຠາຄເຈຕນາຫິ ອິມານິ ຕີຓິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອກເມກຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກາເຍນ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຕທຕ຺ຖໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ຕສ຺ສ ວຈີກມ຺ມໍ. ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄໍ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ມໂນກມ຺ມໍ. ອນ຺ນາທີນິ ເທນ຺ຕສ຺ສ ຈາປິ ອນ຺ນທານາທີນິ ເທມີຕິ ວາ ທານປາຣມິໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວາ ທານກາເລ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ. ວຕ຺ຕສີເສ ຐຕ຺ວາ ທທໂຕ ສີລມຍໍ. ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ທທໂຕ ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ.

ອປຣານິປິ ສຕ຺ຕ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ອປຈິຕິສຫຄຕໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈສຫຄຕໍ, ປຕ຺ຕານຸປ຺ປທານໍ, ປຕ຺ຕພ຺ຠນຸໂມທນໍ, ເທສນາມຍໍ, ສວນມຍໍ, ທິຏ຺ຐິຊຸຄຕໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຫລ຺ລກໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນປຕ຺ຕຈີວຣປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓອຠິວາທນມຄ຺ຄສມ຺ປທານາທິວເສນ ອປຈິຕິສຫຄຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຑ຺ຒຕຣານໍ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິກຣຓວເສນ, ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ອຸປສໍຫຣຓວເສນ, ‘‘ຄຈ຺ຉ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕາຫຣຓາທິວເສນ ຈ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈສຫຄຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ທຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕິ ໂຫຕູຕິ ປວຕ຺ຕນວເສນ ປຕ຺ຕານຸປ຺ປທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປເຣຫິ ທິນ຺ນາຍ ປຕ຺ຕິຍາ ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐູຕິ ອນຸໂມທນາວເສນ ປຕ຺ຕພ຺ຠນຸໂມທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ‘‘ເອວໍ ມໍ ‘ຘມ຺ມກຖິໂກ’ຕິ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ຐຕ຺ວາ ລາຠຄຣຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເທເສຕິ, ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ. ເອໂກ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓຘມ຺ມໍ ອປຈ຺ຈາສີສມາໂນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ອິທໍ ເທສນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ນາມ. ເອໂກ ສຸຓນ຺ໂຕ ‘‘ອິຕິ ມໍ ‘ສທ຺ໂຘ’ຕິ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຓາຕິ, ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ. ເອໂກ ‘‘ເອວໍ ເມ ມຫປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຫິຕປ຺ຜຣເຓນ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ອິທໍ ສວນມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ. ທິຏ຺ຐິຊຸຄຕໍ ປນ ສພ຺ເພສໍ ນິຍມລກ຺ຂຓໍ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຊຸຠາເວເນວ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນໍ ປຸຣິເມເຫວ ຕີຫິ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອປຈິຕິເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈານິ ສີລມເຍ. ປຕ຺ຕິທານປຕ຺ຕພ຺ຠນຸໂມທນານິ ທານມເຍ. ເທສນາສວນານິ ຠາວນາມເຍ. ທິຏ຺ຐິຊຸຄຕໍ ຕີສຸປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ໂຈທນາວຕ຺ຖູນີຕິ ໂຈທນາກາຣຓານິ. ທິຏ຺ເຐນາຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວາ ວີຕິກ຺ກມໍ ທິສ຺ວາ ໂຈເທຕິ. ສຸເຕນາຕິ ປກຕິໂສເຕນ ວາ ທິພ຺ພໂສເຕນ ວາ ປຣສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕິ. ປຣິສງ຺ກາຍ ວາຕິ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິເຕນ ວາ ສຸຕປຣິສງ຺ກິເຕນ ວາ ມຸຕປຣິສງ຺ກິເຕນ ວາ ໂຈເທຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກາມູປປຕ຺ຕິໂຍຕິ ກາມູປເສວນາ ກາມປ຺ປຏິລາຠາ ວາ. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕກາມາຕິ ນິພທ຺ຘກາມາ ນິພທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາຕິ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ນິພທ຺ເຘເຍວ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ມາຕຸຄາມໍ ອາເນຕ຺ວາ ນິພທ຺ຘໂຠຄໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເທວາ ນາມ ຈຕຸເທວໂລກວາສິໂນ. ເຕປິ ນິພທ຺ຘວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ວິນິປາຕິກາ ນາມ ເນຣຍິເກ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາທໂຍປິ ຫິ ນິພທ຺ຘວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ມຈ຺ໂຉ ອຕ຺ຕໂນ ມຈ຺ຉິຍາ ກຈ຺ຉໂປ ກຈ຺ຉປິຍາຕິ. ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາຕິ ນີລປີຕາທິວເສນ ຍາທິສໍ ຍາທິສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາທິສໍ ຕາທິສໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣໂຕ ມນາປກາຍິກາ ເທວຕາ ວິຍ. ນິມ຺ມານຣຕີຕິ ເອວໍ ສຍໍ ນິມ຺ມິເຕ ນິມ຺ມິເຕ ນິມ຺ມາເນ ຣຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ນິມ຺ມານຣຕີ. ປຣນິມ຺ມິຕກາມາຕິ ປເຣຫິ ນິມ຺ມິຕກາມາ. ເຕສຎ຺ຫິ ມນໍ ຎຕ຺ວາ ປເຣ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ກາມໂຠຄໍ ນິມ຺ມິນນ຺ຕິ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ກຖໍ ປຣສ຺ສ ມນໍ ຊານນ຺ຕີຕິ? ປກຕິເສວນວເສນ. ຍຖາ ຫິ ກຸສໂລ ສູໂທ ຣຎ຺ໂຎ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ຍໍ ໂສ ພຫຸໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ຕໍ ຕສ຺ສ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ຊານາຕິ, ເອວໍ ປກຕິຍາ ອຠິຣຸຈິຕາຣມ຺ມຓໍ ຎຕ຺ວາ ຕາທິສກໍເຍວ ນິມ຺ມິນນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເມຖຸນໍ ເສວນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ‘‘ຫສິຕມຕ຺ເຕນ ໂອໂລກິຕມຕ຺ເຕນ ອາລິງ຺ຄິຕມຕ຺ເຕນ ຈ ເຕສໍ ກາມກິຈ຺ຈໍ ອິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເອຕໍ ປນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ກາເຍນ ອຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ກາມກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ຉນ຺ນມ຺ປິ ຫິ ກາມາວຈຣານໍ ກາມາ ປາກຕິກາ ເອວ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຉ ເອເຕ ກາມາວຈຣາ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິໂນ;

ສພ຺ເພສໍ ເອກສງ຺ຂາຕໍ, ອາຍຸ ຠວຕິ ກິຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ. (ວິຠ. ໑໐໒໓);

ສຸຂູປປຕ຺ຕິໂຍຕິ ສຸຂປ຺ປຏິລາຠາ. ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸຂໍ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ເຕ ເຫຏ຺ຐາ ປຐມຊ຺ຌານສຸຂໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິປາກຊ຺ຌານສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ນາຕິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສຸເຂນ ຕິນ຺ຕາ. ປຣິສນ຺ນາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຕິນ຺ຕາ. ປຣິປູຣາຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓາ. ປຣິປ຺ຜຸຏາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອິທມ຺ປິ ວິປາກຊ຺ຌານສຸຂເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອໂຫສຸຂໍ ອໂຫສຸຂນ຺ຕິ ເຕສໍ ກິຣ ຠວໂລໂຠ ມຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ເອວໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ຕິ. ສນ຺ຕເມວາຕິ ປຓີຕເມວ. ຕຸສິຕາຕິ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສຸຂສ຺ສ ອປຕ຺ຖນໂຕ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ. ສຸຂໍ ປຏິເວເທນ຺ຕີຕິ ຕຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ.

ເສກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາຕິ ສຕ຺ຕ ອຣິຍປຎ຺ຎາ. ອຣຫໂຕ ປຎ຺ຎາ ອເສກ຺ຂາ. ອວເສສາ ປຎ຺ຎາ ເນວເສກ຺ຂານາເສກ຺ຂາ.

ຈິນ຺ຕາມຍາທີສຸ ອຍໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ? ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ກມ຺ມາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ສິປ຺ປາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນສຸ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ວາ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ວາ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ຍໍ ເອວຣູປໍ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຣຸຈິໍ ມຸຕ຺ຕິໍ ເປກ຺ຂໍ ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິໍ ປຣໂຕ ອສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສຸຕມຍາ ປຎ຺ຎາ? ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ກມ຺ມາຍຕເນສຸ…ເປ… ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິໍ ປຣໂຕ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຕມຍາ ປຎ຺ຎາ. (ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠາວນາມຍາ ປຎ຺ຎາ?) ສພ຺ພາປິ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ຠາວນາມຍາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໖໘-໖໙).

ສຸຕາວຸຘນ຺ຕິ ສຸຕເມວ ອາວຸຘໍ. ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາວຸຘໍ ນິສ຺ສາຍ ສູໂຣ ໂຍໂຘ ອວິກມ຺ປມາໂນ ມຫາກນ຺ຕາຣໍ ວິຍ ສໍສາຣກນ຺ຕາຣໍ ອຕິກ຺ກມຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຸຕາວຸໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໖໗).

ປວິເວກາວຸຘນ຺ຕິ ‘‘ກາຍວິເວໂກ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ອຸປຘິວິເວໂກ’’ຕິ ອຍໍ ຕິວິໂຘປິ ວິເວໂກວ ອາວຸຘໍ. ຕສ຺ສ ນານາກຣຓໍ ກາຍວິເວໂກ ວິເວກຏ຺ຐກາຍານໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕານໍ. ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕານໍ ປຣມໂວທານປ຺ປຕ຺ຕານໍ. ອຸປຘິວິເວໂກ ຈ ນິຣຸປຘີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕິວິເຘ ວິເວເກ ອຠິຣໂຕ, ນ ກຸໂຕຈິ ຠາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ອວສ຺ສຍຏ຺ເຐນ ອາວຸຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາວ ອາວຸຘໍ ປຎ຺ຎາວຸຘໍ. ຍສ຺ສ ສາ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ນ ກຸໂຕຈິ ຠາຍຕິ, ນ ຈສ຺ສ ໂກຈິ ຠາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ສາປິ ອວສ຺ສຍຏ຺ເຐເນວ ອາວຸຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນຎ຺ຎາຕໍ ອວິທິຕໍ ຘມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຠູຕໍ ອາຊານນຠູຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຉສຸ ຐາເນສຸ ຎາຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຕາວີສຸ ຊານນກິຈ຺ຈປຣິໂຍສານປ຺ປຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜລຎາຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ມໍສຈກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອາໂລກນິສ຺ສິຕໍ ຎາຓໍ. ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາ.

ອຘິສີລສິກ຺ຂາທີສຸ ອຘິສີລຎ຺ຈ ຕໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໂຕ ສິກ຺ຂາ ຈາຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ. ອິຕຣສ຺ມິໍ ທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ສີລໍ ອຘິສີລໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຎາ ອຘິປຎ຺ຎາຕິ ອຍໍ ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ສີລໍ ນາມ ປຎ຺ຈສີລທສສີລານິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ ອຘິສີລໍ ນາມ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ, ວິປສ຺ສນາປາທກຊ຺ຌານໍ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາຓໍ ປຎ຺ຎາ, ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ອຘິປຎ຺ຎາ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ ຫິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຎ຺ຈສີລທສສີລານິ ສີລເມວ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທເຍວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຘິສີລໍ. ຈິຕ຺ຕປຎ຺ຎາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິຈ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ ສມາທິນ຺ນໍ ປຎ຺ຈສີລມ຺ປິ ທສສີລມ຺ປິ ອຘິສີລເມວ. ສມາປນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍປິ ອຘິຈິຕ຺ຕເມວ. ສພ຺ພໍ ວາ ໂລກິຍໍ ສີລເມວ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອຘິສີລໍ. ຈິຕ຺ຕປຎ຺ຎາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຠາວນາສຸ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກກາໂຍ ກາຍຠາວນາ ນາມ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ນາມ. ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາຠາວນາ ນາມ. ຂີຓາສວສ຺ສ ຫິ ເອກນ຺ເຕເນວ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກກາໂຍ ສຸຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈສ຺ສ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ວິຍ ທຸພ຺ພລາ, ຕສ຺ເສວ ຈ ປຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ນາມ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລປຕ຺ຕິຍາ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນຸຕ຺ຕຣິເຍສຸ ວິປສ຺ສນາ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ມຄ຺ໂຄ ປຏິປທານຸສ຺ສຣິຍໍ. ຜລໍ ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ຜລໍ ວາ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ມຄ຺ໂຄ ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ນິພ຺ພານໍ ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ນິພ຺ພານໍ ວາ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຎ຺ຫິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ມຄ຺ໂຄ ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ຜລໍ ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອນຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ເຊຏ຺ຐກໍ.

ສມາຘີສຸ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ. ປຎ຺ຈກນເຍນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສມາຘິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ. ເສໂສ ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ.

ສຸຎ຺ຎຕາທີສຸ ຕິວິຘາ ກຖາ ອາຄມນໂຕ, ສຄຸຓໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ. ອາຄມນໂຕ ນາມ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອນຕ຺ຕໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕໂຕ ທິສ຺ວາ ອນຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອສຸຎ຺ຎຕຕ຺ຕກາຣການໍ ກິເລສານໍ ອຠາວາ. ວິປສ຺ສນາຄມເນນ ມຄ຺ຄສມາຘິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ມຄ຺ຄາຄມເນນ ຜລສມາຘິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ນາມ. ອປໂຣ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິສ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ນິມິຕ຺ຕກາຣກກິເລສາຠາວາ. ວິປສ຺ສນາຄມເນນ ມຄ຺ຄສມາຘິ ອນິມິຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ມຄ຺ຄາຄມເນນ ຜລໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ອປໂຣ ທຸກ຺ຂໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ອປ຺ປຓິຫິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ປຓິຘິກາຣກກິເລສາຠາວາ. ວິປສ຺ສນາຄມເນນ ມຄ຺ຄສມາຘິ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ນາມ. ມຄ຺ຄາຄມເນນ ຜລໍ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ນາມາຕິ ອຍໍ ອາຄມນໂຕ ກຖາ. ມຄ຺ຄສມາຘິ ປນ ຣາຄາທີຫິ ສຸຎ຺ຎຕຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎໂຕ, ຣາຄນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ອຠາວາ ອນິມິຕ຺ໂຕ, ຣາຄປຓິຘິອາທີນໍ ອຠາວາ ອປ຺ປຓິຫິໂຕຕິ ອຍໍ ສຄຸຓໂຕ ກຖາ. ນິພ຺ພານໍ ຣາຄາທີຫິ ສຸຎ຺ຎຕຕ຺ຕາ ຣາຄາທິນິມິຕ຺ຕປຓິຘີນຎ຺ຈ ອຠາວາ ສຸຎ຺ຎຕຎ຺ເຈວ ອນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕຎ຺ຈ. ຕທາຣມ຺ມໂຓ ມຄ຺ຄສມາຘິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ. ອຍໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ກຖາ.

ໂສເຈຍ຺ຍານີຕິ ສຸຈິຠາວກຣາ ໂສເຈຍ຺ຍປ຺ປຏິປທາ ຘມ຺ມາ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ? ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສຸຈຣິຕານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂມເນຍ຺ຍານີຕິ ມຸນິຠາວກຣາ ໂມເນຍ຺ຍປ຺ປຏິປທາ ຘມ຺ມາ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ? ຕິວິຘກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປຫານໍ ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ, ຕິວິຘໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ, ກາຍາຣມ຺ມເຓ ຎາຓໍ ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ, ກາຍປຣິຎ຺ຎາ ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ, ກາຍປຣິຎ຺ຎາສຫຄໂຕ ມຄ຺ໂຄ ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ, ກາຍສ຺ມິໍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ, ກາຍສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິ ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ? ຈຕຸພ຺ພິຘວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປຫານໍ ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ, ວາຈາຣມ຺ມເຓ ຎາຓໍ ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ ວາຈາປຣິຎ຺ຎາ ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ ປຣິຎ຺ຎາສຫຄໂຕ ມຄ຺ໂຄ, ວາຈາຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ, ວຈີສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິ ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ? ຕິວິຘມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປຫານໍ ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ, ຕິວິຘໍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ, ມນາຣມ຺ມເຓ ຎາຓໍ ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ, ມໂນປຣິຎ຺ຎາ ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ. ປຣິຎ຺ຎາສຫຄໂຕ ມຄ຺ໂຄ, ມນສ຺ມິໍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ມໂນໂມເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫານິ. ໑໔).

ໂກສລ຺ເລສຸ ອາໂຍຕິ ວຸຑ຺ຒິ. ອປາໂຍຕິ ອວຸຑ຺ຒິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ອຸປາໂຍ. ເຕສໍ ປຊານນາ ໂກສລ຺ລໍ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອາຍໂກສລ຺ລໍ? ອິເມ ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອິເມ ວາ ປນ ເມ ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ, ຍາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຍໂກສລ຺ລໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອປາຍໂກສລ຺ລໍ? ອິເມ ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອິເມ ວາ ປນ ເມ ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ, ຍາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອປາຍໂກສລ຺ລໍ. ສພ຺ພາປິ ຕຕ຺ຣຸປາຍາ ປຎ຺ຎາ ອຸປາຍໂກສລ຺ລ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໗໗໑). ອິທໍ ປນ ອຈ຺ຈາຍິກກິຈ຺ເຈ ວາ ຠເຍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕສ຺ສ ຕິກິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຊານນວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ມທາຕິ ມຊ຺ຊນາກາຣວເສນ ປວຕ຺ຕມານາ. ເຕສຸ ‘‘ອຫໍ ນິໂຣໂຄ ສຏ຺ຐິ ວາ ສຕ຺ຕຕິ ວາ ວສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ, ນ ເມ ຫຣີຕກີຂຓ຺ຑມ຺ປິ ຂາທິຕປຸພ຺ພໍ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ອສຸກໍ ນາມ ຐານໍ ຣຸຊ຺ຊຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ຂາທາມາຕິ ວິຈຣນ຺ຕິ, ໂກ ອຎ຺ໂຎ ມາທິໂສ ນິໂຣໂຄ ນາມາ’’ຕິ ເອວໍ ມານກຣຓໍ ອາໂຣຄ຺ຍມໂທ. ‘‘ມຫລ຺ລກກາເລ ປຸຎ຺ຎໍ ກຣິສ຺ສາມ, ທຫຣມ຺ຫ ຕາວາ’’ຕິ ໂຍພ຺ພເນ ຐຕ຺ວາ ມານກຣຓໍ ໂຍພ຺ພນມໂທ. ‘‘ຈິຣໍ ຊີວິໍ, ຈິຣໍ ຊີວາມິ, ຈິຣໍ ຊີວິສ຺ສາມິ; ສຸຂໍ ຊີວິໍ, ສຸຂໍ ຊີວາມິ, ສຸຂໍ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ມານກຣຓໍ ຊີວິຕມໂທ.

ອາຘິປເຕຍ຺ເຍສຸ ອຘິປຕິໂຕ ອາຄຕໍ ອາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ‘‘ເອຕ຺ຕໂກມ຺ຫິ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ, ນ ເມ ເອຕໍ ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕ຺ຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ນາມ. ໂລກໍ ອຘິປຕິໍ ກຕ຺ວາ ອກຣຓໍ ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ນາມ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ອຘິປຕິໍ ກຕ຺ວາ ອກຣຓໍ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ນາມ.

ກຖາວຕ຺ຖູນີຕິ ກຖາກາຣຓານິ. ອຕີຕໍ ວາ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຕີຕໍ ຘມ຺ມໍ, ອຕີຕກ຺ຂນ຺ເຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣິຓຕໍ, ‘ອໂຫສີ’ຕິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາ, ‘ອໂຫສີ’ຕິ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ‘ອໂຫສີ’ຕິ ຕສ຺ສ ສມຎ຺ຎາ, ນ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາ ‘ອຕ຺ຖີ’ຕິ, ນ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາ ‘ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໖໒) ເອວໍ ອາຄເຕນ ນິຣຸຕ຺ຕິປຖສຸຕ຺ເຕນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ວິຊ຺ຊາຕິ ຕມວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ. ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນາປິ ວິຊ຺ຊາ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ປຸພ຺ເພນິວາສຎ຺ຈ ວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ຈຸຕູປປາຕຎາຓໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ຕຎ຺ຈ ວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ.

ວິຫາເຣສຸ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ທິພ຺ໂພ ວິຫາໂຣ. ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິຫາໂຣ. ຜລສມາປຕ຺ຕິ ອຣິໂຍ ວິຫາໂຣ.

ປາຏິຫາຣິຍານິ ເກວຏ຺ຏສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ສມສຏ຺ຐິຍາ ຕິການໍ ວເສນ ອສີຕິສຕປຎ຺ເຫ ກເຖນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ຕິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໐໖. ອິຕິ ຕິກວເສນ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຈຕຸກ຺ກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານຈຕຸກ຺ກໍ’’ ປຸພ຺ເພ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ສມ຺ມປ຺ປຘານຈຕຸກ຺ເກ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີຕິ ‘‘ໂຍ ຉນ຺ໂທ ຉນ຺ທິກຕາ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ ກຸສໂລ ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕໍ ຊເນຕິ. ວາຍມຕີຕິ ວາຍາມໍ ກໂຣຕິ. ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ວີຣິຍໍ ຊເນຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ເຄ ອາຄໂຕເຍວ.

ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ຉນ຺ທໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘິ. ປຘານຠູຕາ ສງ຺ຂາຣາ ປຘານສງ຺ຂາຣາ. ສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຸເປຕໍ. ອິທ຺ຘິຍາ ປາທໍ, ອິທ຺ຘິຠູຕໍ ວາ ປາທນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິປາທໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ເຄ ອາຄໂຕ ເອວ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ. ຌານກຖາປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ.

໓໐໗. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍາຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖາຍ. ອິຘ ຜລສມາປຕ຺ຕິຌານານິ, ຂີຓາສວສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຌານານິ ຈ ກຖິຕານິ.

ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ມນສິກໂຣຕີຕິ ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ສູຣິຍຈນ຺ທປຊ຺ໂຊຕມຓິອາທີນໍ ອາໂລກໍ ອາໂລໂກຕິ ມນສິກໂຣຕິ. ທິວາສຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ເອວໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ທິວາຕິສຎ຺ຎໍ ຐເປຕິ. ຍຖາ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຍຖາ ທິວາ ທິຏ຺ໂຐ ອາໂລໂກ, ຕເຖວ ຕໍ ຣຕ຺ຕິໍ ມນສິກໂຣຕິ. ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາຕິ ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ອາໂລໂກ ທິຏ຺ໂຐ, ເອວເມວ ທິວາ ມນສິກໂຣຕິ. ອິຕິ ວິວເຏນ ເຈຕສາຕິ ເອວໍ ອປິຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ. ອປຣິໂຍນທ຺ເຘນາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອນທ຺ເຘນ. ສປ຺ປຠາສນ຺ຕິ ສໂອຠາສໍ. ຎາຓທສ຺ສນປຏິລາຠາຍາຕິ ຎາຓທສ຺ສນປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ມິທ຺ຘວິໂນທນອາໂລໂກ ກຖິໂຕ ປຣິກມ຺ມອາໂລໂກ ວາ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ? ຂີຓາສວສ຺ສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ. ຕສ຺ມິໍ ວາ ອາຄເຕປິ ອນາຄເຕປິ ປາທກຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສປ຺ປຠາສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍາຕິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐານິກສ຺ສ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ. ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ຂີຓາສວສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິທິຕໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓໍ ວິທິຕໍ. ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓວິທິຕຕາຍ ເອວໍ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອວໍ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເວທນາ ເອວ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາທໂຍປິ, ອວຸຕ຺ຕາ ເຈຕນາທໂຍປິ, ວິທິຕາ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ຈ. ອປິ ຈ ເວທນາຍ ອຸປ຺ປາໂທ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປຏ຺ຐານໍ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ກມ຺ມສມຸທໂຍ, ຜສ຺ສສມຸທຍາ ເວທນາຍສມຸທໂຍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ເວທນາຍ ອຸປ຺ປາໂທ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ. ກຖໍ ເວທນາຍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ? ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຂຍຕູປຏ຺ຐານໍ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຠຍຕູປຏ຺ຐານໍ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ສຸຎ຺ຎຕູປຏ຺ຐານໍ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເວທນາຍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ, ຂຍໂຕ ຠຍໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ຊານາຕິ. ກຖໍ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ? ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ.…ເປ… ເອວໍ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ. ອິມິນາປິ ນເຍເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຍໍ ອາວຸໂສ ສມາຘິຠາວນາຕິ ອຍໍ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓສ຺ສ ປາທກຊ຺ຌານສມາຘິຠາວນາ.

໓໐໘. ອປ຺ປມຎ຺ຎາຕິ ປມາຓໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ອນວເສສຜຣຓວເສນ ອປ຺ປມຎ຺ຎາວ. ອນຸປທວຓ຺ຓນາ ປນ ຠາວນາສມາຘິວິຘານຎ຺ຈ ເອຕາສໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອຣູປກຖາປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ.

ອປສ຺ເສນານີຕິ ອປສ຺ສຍານິ. ສງ຺ຂາຍາຕິ ຎາເຓນ ຎຕ຺ວາ. ປຏິເສວຕີຕິ ຎາເຓນ ຎຕ຺ວາ ເສວິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກເມວ ເສວຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ວິຕ຺ຖາໂຣ ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສງ຺ຂາເຍກໍ ອຘິວາເສຕີຕິ ຎາເຓນ ຎຕ຺ວາ ອຘິວາເສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກເມວ ອຘິວາເສຕິ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິວຊ຺ເຊຕີຕິ ຎາເຓນ ຎຕ຺ວາ ປຣິວຊ຺ເຊຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕເມວ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາໂຣ ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ຖິໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິໂນເທຕີຕິ ຎາເຓນ ຎຕ຺ວາ ວິໂນເທຕພ຺ພເມວ ວິໂນເທຕິ, ນຸທຕິ ນີຫຣຕິ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາໂຣ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຣິຍວໍສຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໐໙. ອຣິຍວໍສາຕິ ອຣິຍານໍ ວໍສາ. ຍຖາ ຫິ ຂຕ຺ຕິຍວໍໂສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓວໍໂສ, ເວສ຺ສວໍໂສ, ສຸທ຺ທວໍໂສ, ສມຓວໍໂສ, ກຸລວໍໂສ, ຣາຊວໍໂສ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ອຏ຺ຐໂມ ອຣິຍວໍໂສ ອຣິຍຕນ຺ຕິ ອຣິຍປເວຓີ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ອຣິຍວໍໂສ ອິເມສໍ ວໍສານໍ ມູລຄນ຺ຘາທີນໍ ກາຬານຸສາຣິຕຄນ຺ຘາທໂຍ ວິຍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເກ ປນ ເຕ ອຣິຍາ ເຍສໍ ເອເຕ ວໍສາຕິ? ອຣິຍາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ຕຖາຄຕສາວກາ ຈ, ເອເຕສໍ ອຣິຍານໍ ວໍສາຕິ ອຣິຍວໍສາ. ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຫິ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ຕຓ຺ຫງ຺ກໂຣ ເມຘງ຺ກໂຣ ສຣຓງ຺ກໂຣ ທີປງ຺ກໂຣຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ເຕ ອຣິຍາ, ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ວໍສາຕິ ອຣິຍວໍສາ. ເຕສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອປຣຠາເຄ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ…ເປ… ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ກກຸສນ຺ໂຘ, ໂກຓາຄມໂນ, ກສ຺ສໂປ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ໂຄຕໂມຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ວໍສາຕິ ອຣິຍວໍສາ. ອປິຈ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ອຣິຍານໍ ວໍສາຕິ ອຣິຍວໍສາ. ເຕ ໂຂ ປເນເຕ ອຄ຺ຄຎ຺ຎາ ອຄ຺ຄາຕິ ຊານິຕພ຺ພາ. ຣຕ຺ຕຎ຺ຎາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕາຕິ ຊານິຕພ຺ພາ. ວໍສຎ຺ຎາ ວໍສາຕິ ຊານິຕພ຺ພາ.

ໂປຣາຓາຕິ ນ ອຘຸນຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ. ອສໍກິຓ຺ຓາ ອວິກິຓ຺ຓາ ອນປນີຕາ. ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພາ ອຕີຕພຸທ຺ເຘຫິ ນ ສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພາ. ‘‘ກິໍ ອິເມຫີ’’ຕິ ນ ອປນີຕປຸພ຺ພາ? ນ ສງ຺ກີຍນ຺ຕີຕິ ອິທານິປິ ນ ອປນີຍນ຺ຕິ. ນ ສງ຺ກີຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອນາຄຕພຸທ຺ເຘຫິປິ ນ ອປນີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຍ ໂລເກ ວິຎ຺ຎູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ເຕຫິ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐາ, ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ອນິນ຺ທິຕາ ອຄຣຫິຕາ.

ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕີຕິ ປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສວເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນາຕິ ຖູລສຸຂຸມລູຂປຓີຕຖິຣຊິຓ຺ຓານໍ ເຍນ ເກນຈິ. ອຖ ໂຂ ຍຖາລທ຺ຘາທີນໍ ອິຕຣີຕເຣນ ເຍນ ເກນຈິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈີວຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕໂຍ ສນ຺ໂຕສາ – ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສຕິ. ປິຓ຺ຑປາຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ສາມຎ຺ຎຜເລ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມ ຕໂຍ ສນ຺ໂຕເສ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ອິຕຣີຕເຣນ ຍຖາລທ຺ຘາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ຈີວເຣນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຈີວຣໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ຈີວຣກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ປໍສຸກູລໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ຈີວຣສນ຺ໂຕໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ຈີວຣປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ຊານິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຂມາທີນິ ຉ ຈີວຣານິ ທຸກູລາທີນິ ຉ ອນຸໂລມຈີວຣານິ ຊານິຕພ຺ພານິ. ອິມານິ ທ຺ວາທສ ກປ຺ປິຍຈີວຣານິ. ກຸສຈີຣໍ ວາກຈີຣໍ ຜລກຈີຣໍ ເກສກມ຺ພລໍ ວາຬກມ຺ພລໍ ໂປຕ຺ຖໂກ ຈມ຺ມໍ ອຸລູກປກ຺ຂໍ ຣຸກ຺ຂທຸສ຺ສໍ ລຕາທຸສ຺ສໍ ເອຣກທຸສ຺ສໍ ກທລິທຸສ຺ສໍ ເວຬຸທຸສ຺ສນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ປນ ອກປ຺ປິຍຈີວຣານິ. ຈີວຣກ຺ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ວາ ຄຓໂຕ ວາ ຎາຕິໂຕ ວາ ມິຕ຺ຕໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘເນນ ປໍສຸກູລໍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຉ ເຂຕ຺ຕານິ, ອຏ຺ຐນ຺ນຎ຺ຈ ມາຕິການໍ ວເສນ ອຏ຺ຐ ເຂຕ຺ຕານິ ຊານິຕພ຺ພານິ. ປໍສຸກູລນ຺ຕິ ໂສສານິກໍ, ປາປຓິກໍ, ຣຖິຍໍ ສງ຺ກາຣກູຏກໍ, ໂສຕ຺ຖິຍໍ, ສິນານໍ, ຕິຕ຺ຖໍ, ຄຕປຈ຺ຈາຄຕໍ, ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒໍ, ໂຄຂາຍິຕໍ ອຸປຈິກຂາຍິຕໍ, ອຸນ຺ທູຣຂາຍິຕໍ, ອນ຺ຕຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ທສາຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຘຊາຫຏໍ, ຖູປໍ, ສມຓຈີວຣໍ, ສາມຸທ຺ທິຍໍ, ອາຠິເສກິຍໍ, ປນ຺ຖິກໍ, ວາຕາຫຏໍ, ອິທ຺ຘິມຍໍ, ເທວທຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເຕວີສຕິ ປໍສຸກູລານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂສຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ຄພ຺ຠມລຫຣຓໍ. ຄຕປຈ຺ຈາຄຕນ຺ຕິ ມຕກສຣີຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ອານີຕຈີວຣໍ. ຘຊາຫຏນ຺ຕິ ຘຊໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອານີຕໍ. ຖູປນ຺ຕິ ວມ຺ມິເກ ປູຊິຕຈີວຣໍ. ສາມຸທ຺ທິຍນ຺ຕິ ສມຸທ຺ທວີຈີຫິ ຖລໍ ປາປິຕໍ. ປນ຺ຖິກນ຺ຕິ ປນ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ໂຈຣຠເຍນ ປາສາເຓຫິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປາຣຸຕຈີວຣໍ. ອິທ຺ຘິມຍນ຺ຕິ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຈີວຣໍ. ເສສໍ ປາກຏເມວ.

ຈີວຣສນ຺ໂຕໂສຕິ ວີສຕິ ຈີວຣສນ຺ໂຕສາ, ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕໂສ, ຄມນສນ຺ໂຕໂສ, ປຣິເຍສນສນ຺ໂຕໂສ, ປຏິລາຠສນ຺ໂຕໂສ, ມຕ຺ຕປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ, ໂລລຸປ຺ປວິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ, ອຸທກສນ຺ໂຕໂສ, ໂຘວນສນ຺ໂຕໂສ, ກຣຓສນ຺ໂຕໂສ, ປຣິມາຓສນ຺ໂຕໂສ, ສຸຕ຺ຕສນ຺ໂຕໂສ, ສິພ຺ພນສນ຺ໂຕໂສ, ຣຊນສນ຺ໂຕໂສ, ກປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ, ປຣິໂຠຄສນ຺ໂຕໂສ, ສນ຺ນິຘິປຣິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາທກຠິກ຺ຂຸນາ ເຕມາສໍ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສິຕ຺ວາ ເອກມາສມຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ເກຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສ ຫິ ປວາເຣຕ຺ວາ ຈີວຣມາເສ ຈີວຣໍ ກໂຣຕິ. ປໍສຸກູລິໂກ ອຑ຺ຒມາເສເນວ ກໂຣຕິ. ອິຕິ ມາສຑ຺ຒມາສມຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ກນໍ ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕໂສ. ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕເສນ ປນ ສນ຺ຕຸຏ຺ເຐນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປາຈີນກ຺ຂຓ຺ຑຣາຊິວາສິກປໍສຸກູລິກຕ຺ເຖຣສທິເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

ເຖໂຣ ກິຣ ເຈຕິຍປພ຺ພຕວິຫາເຣ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຈີວຣໍ ຊິຓ຺ຓໍ ພຫູນໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ມຫາວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຖ ປຸນທິວເສ ຈີວຣໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິ. ເຖໂຣ ກິໍ ອາວຸໂສຕິ ອາຫ. ຄາມທ຺ວາຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄມິສ຺ສາມີຕິ. ອຫມ຺ປາວຸໂສ, ຄມິສ຺ສາມີຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາໂພຘິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ມນາປໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ເມ ວິຕກ຺ໂກຕິ ຕໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ປຸນທິວເສ ອມ຺ພງ຺ຄຓສມີປໂຕ, ປຸນທິວເສ ມຫາເຈຕິຍສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາຣໂຕ, ຕເຖວ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເຖໂຣ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຕກ຺ໂກ ນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉມາໂນ ຄາມໍ ປາວິສິ. ຕຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ເອໂກ ມນຸສ຺ໂສ ອຸຈ຺ຈາຣປລິພຸທ຺ໂຘ ສາຏເກເຍວ ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ເຑສິ. ປໍສຸກູລິກຕ຺ເຖໂຣ ຕໍ ນີລມກ຺ຂິກາຫິ ສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫສິ. ມຫາເຖໂຣ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາສີ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸ ທສພລສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ປຸຓ຺ຓທາສິຍາ ສຣີຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕໍ ປໍສຸກູລໍ ຕຸມ຺ພມຕ຺ເຕ ປາຓເກ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ສຸສານໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ມຫາເຖໂຣ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວິຕກ຺ໂກ ປໍສຸກູລິກສ຺ສາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ປໍສຸກູລິກຕ຺ເຖໂຣປິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຐິໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຕີຓິ ຜລານິ ປຕ຺ໂຕ ຕໍ ສາຏກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປາຈີນກ຺ຂຓ຺ຑຣາຊິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປນ ‘‘ກຕ຺ຖ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ຄມນໍ ຄມນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິໍ ເປສລໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ເອວໍ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ອາຫຣິຍມານໍ ຈີວຣໍ ທູຣໂຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ມນາປໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕໍ ອມນາປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ຖູລສຸຂຸມາທີສຸ ຍຖາລທ຺ເຘເນວ ສນ຺ຕຸສ຺ສນໍ ປຏິລາຠສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ເອວໍ ລທ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ທຸປຏ຺ຏສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ເອກປຏ຺ຏສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນກມຕ຺ເຕເນວ ສນ຺ຕຸສ຺ສນໍ ມຕ຺ຕປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ຈີວຣໍ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ມນາປໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທ຺ວາຣປຏິປາຏິຍາ ຈຣຓໍ ໂລລຸປ຺ປວິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ລູຂປຓີເຕສຸ ເຍນ ເກນຈິ ຍາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາລທ຺ເຘເນວ ຍາປນໍ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ອຕ຺ຕໂນ ຖາມໍ ຊານິຕ຺ວາ ເຍນ ຍາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເຕນ ຍາປນໍ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ມນາປໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຍນ ເກນຈິ ຍາປນໍ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

‘‘ກຕ຺ຖ ອຸທກໍ ມນາປໍ, ກຕ຺ຖ ອມນາປ’’ນ຺ຕິ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ເຍນ ເກນຈິ ໂຘວນຸປເຄນ ອຸທເກນ ໂຘວນໍ ອຸທກສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກເຄຣຸກປູຕິປຓ຺ຓຣສກິລິຏ຺ຐານິ ປນ ອຸທການິ ວຊ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂຘວນ຺ຕສ຺ສ ປນ ມຸຄ຺ຄຣາທີຫິ ອປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ໂຘວນໍ ໂຘວນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຕຖາ ອສຸຊ຺ຌນ຺ຕໍ ປຓ຺ຓານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕາປິຕອຸທເກນາປິ ໂຘວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ເອວໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອິທໍ ຖູລໍ, ອິທໍ ສຸຂຸມນ຺ຕິ ອໂກເປຕ຺ວາ ປໂຫນກນີຫາເຣເນວ ກຣຓໍ ກຣຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ຕິມຓ຺ຑລປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ກຣຓໍ ປຣິມາຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ຈີວຣກຣຓຕ຺ຖາຍ ປນ ມນາປສຸຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິສ຺ສາມີຕິ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ຣຖິກາທີສຸ ວາ ເທວຏ຺ຐາເນ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປາທມູເລ ວາ ຐປິຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິເທວ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຣຓໍ ສຸຕ຺ຕສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ກຸສິພນ຺ຘນກາເລ ປນ ອງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕວາເຣ ນ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສຫາໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠໂທປິ ນຕ຺ຖິ. ຕິວງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕ ປນ ສຕ຺ຕວາເຣ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ເນນາປິ ສຫາເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠໂທ. ອຍໍ ສິພ຺ພນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ຣຊນ຺ເຕນ ປນ ກາຬກຈ຺ຉກາທີນິ ປຣິເຍສນ຺ເຕນ ນ ຣຊິຕພ຺ພໍ. ໂສມວກ຺ກລາທີສຸ ຍໍ ລຠຕິ, ເຕນ ຣຊິຕພ຺ພໍ. ອລຠນ຺ເຕນ ປນ ມນຸສ຺ເສຫິ ອຣຎ຺ເຎ ວາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕຣຊນໍ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຈິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕກສຏໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊິຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ຣຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ນີລກທ຺ທມກາຬສາເມສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍມານກປກຣຓໍ ກປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ຫິຣິໂກປີນປຏິຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕວເສນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ປຣິໂຠຄສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ທຸສ຺ສໍ ປນ ລຠິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ສູຈິໍ ວາ ກາຣກໍ ວາ ອລຠນ຺ເຕນ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ລຠນ຺ເຕນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກຕມ຺ປິ ສເຈ ອນ຺ເຕວາສິກາທີນໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຕ ຈ ອສນ຺ນິຫິຕາ ຍາວ ອາຄມນາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຄຕມຕ຺ເຕສຸ ທາຕພ຺ພໍ. ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ສຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓມ຺ປິ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນຘິຏ຺ຐິຕເມວ ຫິ ສນ຺ນິຘິ ໂຫຕິ. ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ອຍໍ ສນ຺ນິຘິປຣິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ເຕນ ປນ ນ ມຸຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສາຣຓີຍຘມ຺ເມ ຐຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ຈີວຣປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ນາມ ປໍສຸກູລິກງ຺ຄຎ຺ເຈວ ເຕຈີວຣິກງ຺ຄຎ຺ຈ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ຈີວຣສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍສໍ ປູຣຍມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອິມານິ ທ຺ເວ ຘຸຕງ຺ຄານິ ໂຄເປຕິ. ອິມານິ ໂຄເປນ຺ໂຕ ຈີວຣສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ.

ວຓ຺ຓວາທີຕິ ເອໂກ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ນ ກເຖຕິ, ເອໂກ ນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ, ເອໂກ ເນວ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ນ ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ, ເອໂກ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ເຈວ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອເນສນນ຺ຕິ ທູເຕຍ຺ຍປຫິນຄມນານຸໂຍຄປ຺ປເຠທໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ອເນສນໍ. ອປ຺ປຕິຣູປນ຺ຕິ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ອລທ຺ຘາ ຈາຕິ ອລຠິຕ຺ວາ. ຍຖາ ເອກຈ຺ໂຈ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຈີວຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ປຸຎ຺ຎວນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຫຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕສຕິ ປຣິຕສຕິ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ອລທ຺ຘາ ຈີວຣໍ ນ ປຣິຕສຕິ. ລທ຺ຘາ ຈາຕິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ລຠິຕ຺ວາ. ອຄຘິໂຕຕິ ວິຄຕໂລຠຄິທ຺ໂຘ. ອມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຘິມຕ຺ຕຕຓ຺ຫາຍ ມຸຈ຺ຉໍ ອນາປນ຺ໂນ. ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອໂນຕ຺ຖໂຕ ອປຣິໂຍນທ຺ໂຘ. ອາທີນວທສ຺ສາວີຕິ ອເນສນາປຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ເຄຘິຕປຣິໂຠເຄ ຈ ອາທີນວໍ ປສ຺ສມາໂນ. ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎຕິ ‘‘ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສຣຓເມວ ປຊານນ຺ໂຕ.

ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ຈີວເຣນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ. ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕີຕິ ‘‘ອຫໍ ປໍສຸກູລິໂກ ມຍາ ອຸປສມ຺ປທມາເຬເຍວ ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ຄຫິຕໍ, ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕີຕິ ‘‘ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ປໍສຸກູລິກາ’’ຕິ ວາ ‘‘ປໍສຸກູລິກງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ເອເຕສໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ປຣໍ ນ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂຕິ ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ຈີວຣສນ຺ໂຕເສ, ວຓ຺ຓວາທາທີສຸ ວາ ທກ຺ໂຂ ເຉໂກ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ອນລໂສຕິ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ອາລສິຍວິຣຫິໂຕ. ສມ຺ປຊາໂນ ປຏິສ຺ສໂຕຕິ ສມ຺ປຊານປຎ຺ຎາຍ ເຈວ ສຕິຍາ ຈ ຍຸຕ຺ໂຕ. ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕຕິ ອຣິຍວໍເສ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ເອຕ຺ຖາປິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຊານິຕພ຺ໂພ. ປິຓ຺ຑປາຕກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ປິຓ຺ຑປາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑປາໂຕຕິ ‘‘ໂອທໂນ, ກຸມ຺ມາໂສ, ສຕ຺ຕຸ, ມຈ຺ໂຉ, ມໍສໍ, ຂີຣໍ, ທຘິ, ສປ຺ປິ, ນວນີຕໍ, ເຕລໍ, ມຘຸ, ຜາຓິຕໍ, ຍາຄຸ, ຂາທນີຍໍ, ສາຍນີຍໍ, ເລຫນີຍ’’ນ຺ຕິ ໂສຬສ ປິຓ຺ຑປາຕາ.

ປິຓ຺ຑປາຕກ຺ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ, ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ, ນິມນ຺ຕນໍ, ສລາກຠຕ຺ຕໍ, ປກ຺ຂິກໍ, ອຸໂປສຖິກໍ, ປາຏິປທິກໍ, ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ, ຄມິກຠຕ຺ຕໍ, ຄິລານຠຕ຺ຕໍ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕໍ, ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ, ກຸຏິຠຕ຺ຕໍ, ວາຣຠຕ຺ຕໍ, ວິຫາຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ປນ຺ນຣສ ປິຓ຺ຑປາຕກ຺ເຂຕ຺ຕານິ.

ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕໂສຕິ ປິຓ຺ຑປາເຕ ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕໂສ, ຄມນສນ຺ໂຕໂສ, ປຣິເຍສນສນ຺ໂຕໂສ ປຏິລາຠສນ຺ໂຕໂສ, ປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ, ມຕ຺ຕປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ, ໂລລຸປ຺ປວິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ, ອຸປກາຣສນ຺ໂຕໂສ, ປຣິມາຓສນ຺ໂຕໂສ, ປຣິໂຠຄສນ຺ໂຕໂສ, ສນ຺ນິຘິປຣິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສຕິ ປນ຺ນຣສ ສນ຺ໂຕສາ.

ຕຕ຺ຖ ສາທໂກ ຠິກ຺ຂຸ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກຕິ. ປິຓ຺ຑປາຕິເກນ ປນ ຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຈຣຕາ ສາຍໍ ເຖຣູປຏ຺ຐານກາເລ ‘‘ສ຺ເວ ກຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາຕິ ອສຸກຄາເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວິຕກ຺ເກຕພ຺ພໍ. ເອກຈາຣິເກນ ວິຕກ຺ກມາຬເກ ຐຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ອຣິຍວໍສາ ຈຸໂຕ ໂຫຕິ ປຣິພາຫິໂຣ. ອຍໍ ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ເຕນ ‘‘ກຸຫິໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຄມນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ປຣິເຍສນ຺ເຕນ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອຄເຫຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິໍ ເປສລເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຣິເຍສນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ທູຣໂຕວ ອາຫຣິຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ມນາປໍ, ເອຕໍ ອມນາປ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຏິລາຠສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

‘‘ອິມໍ ມນາປໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ອິມໍ ອມນາປໍ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພເມວ, ອຍໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ພຫຸ, ທາຍໂກ ອປ຺ປໍ ທາຕຸກາໂມ, ອປ຺ປໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ພຫຸ, ທາຍໂກປິ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ປມາເຓເນວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ພຫຸ, ທາຍໂກປິ ອປ຺ປໍ ທາຕຸກາໂມ, ອປ຺ປໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ພຫຸ, ທາຍໂກ ປນ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ປມາເຓນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຏິຄ຺ຄຫຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ມຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ປສາທໍ ມກ຺ເຂຕິ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕິ, ສາສນໍ ນ ກໂຣຕິ, ວິຊາຕມາຕຸຍາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອິຕິ ມຕ຺ຕໍ ຊານິຕ຺ວາວ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ມຕ຺ຕປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ສທ຺ຘກຸລານິເຍວ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣປ຺ປຏິປາຏິຍາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ໂລລຸປ຺ປວິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕສາທໂຍ ຈີວເຣ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ.

ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ອນຸປາເລສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ອຸປກາຣໍ ຎຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ອຸປກາຣສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອານີຕໍ ນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ສຕິ ເຕນ ຄາຫາເປຕພ຺ພໍ, ອສຕິ ຫຣາເປຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຫຓມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຣິມາຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

‘‘ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປຏິວິໂນທນໍ ອິທເມຕ຺ຖ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ປຣິໂຠຄສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ນິທຫິຕ຺ວາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ສນ຺ນິຘິປຣິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ມຸຂໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສາຣຓີຍຘມ຺ເມ ຐິເຕນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ປິຓ຺ຑປາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ປນ ປຎ຺ຈ ຘຸຕງ຺ຄານິ – ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄໍ, ສປທານຈາຣິກງ຺ຄໍ, ເອກາສນິກງ຺ຄໍ, ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄໍ, ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຕິ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍສໍ ປູຣຍມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຘຸຕງ຺ຄານິ ໂຄເປຕິ. ອິມານິ ໂຄເປນ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ‘‘ວຓ຺ຓວາທີ’’ຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ເສນາສເນນາຕິ ອິຘ ເສນາສນໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ເສນາສນກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ເສນາສນສນ຺ໂຕໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ເສນາສນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ເສນາສນນ຺ຕິ ມຎ຺ໂຈ, ປີຐໍ, ຠິສິ, ພິມ຺ໂພຫນໍ, ວິຫາໂຣ, ອຑ຺ຒໂຍໂຄ, ປາສາໂທ, ຫມ຺ມິຍໍ, ຄຸຫາ, ເລຓໍ, ອຏ຺ໂຏ, ມາໂຬ, ເວຬຸຄຸມ຺ໂພ, ຣຸກ຺ຂມູລໍ, ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອິມານິ ປນ຺ນຣສ ເສນາສນານິ.

ເສນາສນກ຺ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ວາ ຄຓໂຕ ວາ ຎາຕິໂຕ ວາ ມິຕ຺ຕໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘເນນ ປໍສຸກູລໍ ວາ’’ຕິ ຉ ເຂຕ຺ຕານິ.

ເສນາສນສນ຺ໂຕໂສຕິ ເສນາສເນ ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕສາທໂຍ ປນ຺ນຣສ ສນ຺ໂຕສາ. ເຕ ປິຓ຺ຑປາເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສນາສນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ປນ ປຎ຺ຈ ຘຸຕງ຺ຄານິ – ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ, ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄໍ, ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄໍ, ໂສສານິກງ຺ຄໍ, ຍຖາສນ຺ຕຕິກງ຺ຄນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຕິ ເສນາສນສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍສໍ ປູຣຍມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຘຸຕງ຺ຄານິ ໂຄເປຕິ. ອິມານິ ໂຄເປນ຺ໂຕ ເສນາສນສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ.

ຄິລານປຈ຺ຈໂຍ ປນ ປິຓ຺ຑປາເຕເຍວ ປວິຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາລາຠຍຖາພລຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕເສເນວ ສນ຺ຕຸສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄໍ ຠາວນາຣາມອຣິຍວໍສໍ ຠຊຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈ ເສນາສເນ ວຸຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຈ ອາຫາຣນິສ຺ສິຕາ;

ເອໂກ ວີຣິຍສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ທ຺ເວ ຈ ຈີວຣນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ.

ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປຖວິໍ ປຕ຺ຖຣມາໂນ ວິຍ ສາຄຣກຸຈ຺ຉິໍ ປູຣຍມາໂນ ວິຍ ອາກາສໍ ວິຕ຺ຖາຣຍມາໂນ ວິຍ ຈ ປຐມໍ ຈີວຣສນ຺ໂຕສໍ ອຣິຍວໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ສູຣິຍໍ ອຸລ຺ລງ຺ເຆນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ທຸຕິຍໍ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕສໍ ກເຖຕ຺ວາ ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຕຕິຍໍ ເສນາສນສນ຺ໂຕສໍ ອຣິຍວໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ສຫສ຺ສນຍປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຠາວນາຣາມໍ ອຣິຍວໍສໍ ກເຖຕຸໍ ປຸນ ຈປຣໍ ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຫານາຣາໂມ ໂຫຕີຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣມນໍ ອາຣາໂມ, ອຠິຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈວິເຘ ປຫາເນ ອາຣາໂມ ອສ຺ສາຕິ ປຫານາຣາໂມ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ພ຺ຍາປາທໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ…ເປ… ສພ຺ພກິເລເສ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕີຕິ ເອວໍ ປຫາເນ ຣໂຕຕິ ປຫານຣໂຕ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຠາວນາຍ ອາຣາໂມ ອສ຺ສາຕິ ຠາວນາຣາໂມ. ຠາວນາຍ ຣໂຕຕິ ຠາວນາຣໂຕ.

ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ອຣິຍວໍເສສຸ ປຸຣິເມຫິ ຕີຫິ ເຕຣສນ຺ນໍ ຘຸຕງ຺ຄານໍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສສ຺ສ ຈ ວເສນ ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ. ຠາວນາຣາເມນ ອວເສສໍ ປິຏກທ຺ວຍໍ. ອິມໍ ປນ ຠາວນາຣາມຕໍ ອຣິຍວໍສໍ ກເຖນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຬິຍາ ກເຖຕພ຺ໂພ. ທີຆນິກາເຍ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ກເຖຕພ຺ໂພ. ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ກເຖຕພ຺ໂພ. ອຠິຘມ຺ເມ ນິທ຺ເທສປຣິຍາເຍນ ກເຖຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຬິຍາຕິ ໂສ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ. ອພ຺ຍາປາທໍ ພ຺ຍາປາທໍ. ອາໂລກສຎ຺ຎໍ, ຖິນມິທ຺ຘໍ. ອວິກ຺ເຂປໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉໍ. ຎາຓໍ, ອວິຊ຺ຊໍ. ປາໂມຊ຺ຊໍ, ອຣຕິໍ. ປຐມໍ ຌານໍ, ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ. ທຸຕິຍໍ ຌານໍ, ວິຕກ຺ກວິຈາເຣ. ຕຕິຍໍ ຌານໍ, ປີຕິໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ, ສຸຂທຸກ຺ເຂ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ຣູປສຎ຺ຎໍ ປຏິຆສຎ຺ຎໍ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ.

ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນໍ, ສຸຂສຎ຺ຎໍ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ, ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ. ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນໍ, ນນ຺ທິໍ. ວິຣາຄານຸປສ຺ສນໍ, ຣາຄໍ. ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນໍ, ສມຸທຍໍ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ, ອາທານໍ. ຂຍານຸປສ຺ສນໍ, ຆນສຎ຺ຎໍ. ວຍານຸປສ຺ສນໍ, ອາຍູຫນໍ. ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນໍ, ຘຸວສຎ຺ຎໍ. ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ, ນິມິຕ຺ຕໍ. ອປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນໍ, ປຓິຘິໍ. ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນໍ ອຠິນິເວສໍ. ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນໍ, ສາຣາທານາຠິນິເວສໍ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ, ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສໍ. ອາທີນວານຸປສ຺ສນໍ, ອາລຍາຠິນິເວສໍ. ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນໍ, ອປ຺ປຏິສງ຺ຂໍ. ວິວຏ຺ຏານຸປສ຺ສນໍ, ສໍໂຍຄາຠິນິເວສໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ, ທິຏ຺ເຐກຏ຺ເຐ ກິເລເສ. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ, ໂອຬາຣິເກ ກິເລເສ. ອນາຄາມິມຄ຺ຄໍ, ອຓຸສຫຄເຕ ກິເລເສ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ສພ຺ພກິເລເສ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕີຕິ ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຬິຍາ ກເຖຕພ຺ໂພ.

ທີຆນິກາເຍ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນາຕິ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ…ເປ… ທສ ຘມ຺ເມ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ, ທສ ຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ. ກຕມໍ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ? ກາຍຄຕາສຕິໍ ສາຕສຫຄຕໍ. ອິມໍ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ. ກຕມໍ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ? ອສ຺ມິມານໍ. ອິມໍ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ. ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ເມ…ເປ… ກຕເມ ທສ ຘມ຺ເມ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ? ທສ ກສິຓາຍຕນານິ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ເມ ຠາເວນ຺ໂຕ ຣມຕິ. ກຕເມ ທສ ຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ? ທສ ມິຈ຺ຉຕ຺ເຕ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ໂຕ ຣມຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຠາວນາຣາໂມ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ທີຆນິກາເຍ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ກເຖຕພ຺ໂພ.

ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນາຕິ ເອກາຍໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ, ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ, ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ, ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ… ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ… ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ… ‘ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຠາວນາຣາໂມ ໂຫຕິ ຠາວນາຣໂຕ, ປຫານາຣາໂມ ໂຫຕິ ປຫານຣໂຕ. ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ປຊານາຕິ…ເປ… ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ…ເປ… ປູຕີນິ ຈຸຓ຺ຓກຊາຕານິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣຕິ, ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຠາວນາຣາໂມ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ກເຖຕພ຺ໂພ.

ອຠິຘມ຺ເມ ນິທ຺ເທສປຣິຍາເຍນາຕິ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂເຕ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕ ຄຓ຺ຑໂຕ…ເປ… ສໍກິເລສິກຘມ຺ມໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຣມຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຠາວນາຣາໂມ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ນິທ຺ເທສປຣິຍາເຍນ ກເຖຕພ຺ໂພ.

ເນວ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕີຕິ ອຊ຺ຊ ເມ ສຏ຺ຐິ ວາ ສຕ຺ຕຕິ ວາ ວສ຺ສານິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາມຕ຺ຕກມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ອິເມ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານາ ຈຣນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ປຣໍ ວມ຺ຠນໍ ນ ກໂຣຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໓໑໐. ປຘານານີຕິ ອຸຕ຺ຕມວີຣິຍານິ. ສໍວຣປຘານນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທີນິ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວີຣິຍໍ. ປຫານປຘານນ຺ຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ປຊຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວີຣິຍໍ. ຠາວນາປຘານນ຺ຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວີຣິຍໍ. ອນຸຣກ຺ຂຓາປຘານນ຺ຕິ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວີຣິຍໍ.

ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິອາທີສຸ ວິເວໂກ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘຕິ ຕີຓິປິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ນາມານິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອຸປຘິວິເວກຕ຺ຕາ ວິເວໂກ. ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວິຣາໂຄ. ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ນິໂຣໂຘ. ຕສ຺ມາ ‘‘ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພວເສນ ວາ ນິພ຺ພານນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ໂວສ຺ສຄ຺ຄາ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາ ຕທງ຺ຄວເສນ ກິເລເສ ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ປຣິຈ຺ຈຊຕີຕິ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ. ມຄ຺ໂຄ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ນິພ຺ພານໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ. ຕສ຺ມາ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິນ຺ຕິ ຍຖາ ຠາວິຍມາໂນ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ປຣິຓມຕິ, ວິປສ຺ສນາຠາວຎ຺ຈ ມຄ຺ຄຠາວຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ, ເອວໍ ຠາເວຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຠທ຺ຣກນ຺ຕິ ຠທ຺ທກໍ. ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາທິວເສນ ອຘິຄໂຕ ສມາຘິເຍວ. ອນຸຣກ຺ຂຕີຕິ ສມາຘິປຣິພນ຺ຘກຘມ຺ເມ ຣາຄໂທສໂມເຫ ໂສເຘນ຺ໂຕ ຣກ຺ຂຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາທິກາ ປຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ທສປິ ອສຸຠານິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພານິ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ຘມ຺ເມ ຎາຓນ຺ຕິ ເອກປຏິເວຘວເສນ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ຈຕຸສຈ຺ຈພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິໂຣຘສຈ຺ເຈ ຘມ຺ເມ ຎາຓຎ຺ຈ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ? ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຈຕູສຸ ຜເລສຸ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໗໙໖). ອນ຺ວເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາ ອິທານິ, ເອວໍ ອຕີເຕປິ ອນາຄເຕປິ ອິເມວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ອຍເມວ ຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຍເມວ ນິໂຣໂຘ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ອຍເມວ ມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອນຸຄຕິຍໍ ຎາຓໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ໂສ ອິມິນາ ຘມ຺ເມນ ຎາເຕນ ທິຏ຺ເຐນ ປຕ຺ເຕນ ວິທິເຕນ ປຣິໂຍຄາຬ຺ເຫນ ອຕີຕານາຄເຕນ ນຍໍ ເນຕີ’’ຕິ. ປຣິເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉເທ ຎາຓໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ປຣິເຍ ຎາຓໍ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ຊານາຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໙໖) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ອິມານິ ຕີຓິ ຎາຓານິ ອວເສສໍ ສມ຺ມຸຕິຎາຓໍ ນາມ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສມ຺ມຸຕິຎາຓໍ? ຐເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ອນ຺ວເຍ ຎາຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ເຉເທ ຎາຓໍ ອວເສສໍ ສມ຺ມຸຕິຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໗໙໖).

ທຸກ຺ເຂ ຎາຓາທີຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຄ຺ຄມນໍ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ວຏ຺ຏໍ, ທ຺ເວ ວິວຏ຺ຏໍ, ວຏ຺ເຏ ອຠິນິເວໂສ ໂຫຕິ, ໂນ ວິວຏ຺ເຏ. ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ‘‘ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ນາມ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ນາມ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປ’’ນ຺ຕິ ສວນວເສນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາສວນຘາຣຓສມ຺ມສນປຏິເວໂຘ ວຏ຺ຏຕິ, ທ຺ວີສຸ ສວນປຏິເວໂຘ ວຏ຺ຏຕິ. ຕີຓິ ກິຈ຺ຈວເສນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອກໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ. ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານິ, ທ຺ເວ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສານິ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄາທິຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໑໑. ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄານິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ປຏິລາຠກາຣຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວຕິ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເສວນໍ. ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນນ຺ຕິ ສປ຺ປາຍສ຺ສ ເຕປິຏກຘມ຺ມສ຺ສ ສວນໍ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣຕິ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ມນສິກາໂຣ. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມຠູຕາຍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຏິປຊ຺ຊນໍ.

ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາຕິ ອຈລປ຺ປສາເທນ. ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ. ຜລຘາຕຸອາຫາຣຈຕຸກ຺ການິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ. ອປິເຈຕ຺ຖ ລູຂປຓີຕວຕ຺ຖຸວເສນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ເອຕາສຸ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ອາຣມ຺ມຓຏ຺ຐິຕິວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປູປາຍນ຺ຕິ ຣູປໍ ອຸປຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ. ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໂຄຈຣໍ ຣູປປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ. ນນ຺ທູປເສຈນນ຺ຕິ ໂລຠສຫຄຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນນ຺ທິຍາວ ອຸປສິຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ. ອິຕຣໍ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ. ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ສຏ຺ຐິປິ ສຕ຺ຕຕິປິ ວສ຺ສານິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເວທນູປາຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິເມຫິ ປນ ຕີຫິ ປເທຫິ ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ຍາວຕາຍຸກໍ ປວຕ຺ຕນວເສນ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈຕຸກ຺ກວເສນ ປນ ເທສນາຍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓູປາຍນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຈ ‘‘ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ, ກຕມໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ໂມໂຫ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຄຕິຄມນານິ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ.

ຈີວຣເຫຕູຕິ ຕຕ຺ຖ ມນາປໍ ຈີວຣໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ຈີວຣກາຣຓາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ຠວາຠວເຫຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຍຖາ ຈີວຣາທິເຫຕຸ, ເອວໍ ຠວາຠວເຫຕູປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວາຠໂວຕິ ເຈຕ຺ຖ ປຓີຕປຓີຕຕຣານິ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ອິເມສໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທານໍ ປຫານຕ຺ຖາຍ ປຏິປາຏິຍາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍວໍສາ ເທສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຏິປທາຈຕຸກ຺ກໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອກ຺ຂມາທີສຸ ປຘານກຣຓກາເລ ສີຕາທີນິ ນ ຂມຕີຕິ ອກ຺ຂມາ. ຂມຕີຕິ ຂມາ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມນໍ ທມາ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຕກ຺ກສມນໍ ສມາ.

ຘມ຺ມປທານີຕິ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສານິ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຘມ຺ມປທໍ ນາມ ອໂລໂຠ ວາ ອໂລຠສີເສນ ອຘິຄຕຊ຺ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ວາ. ອພ຺ຍາປາໂທ ຘມ຺ມປທໍ ນາມ ອໂກໂປ ວາ ເມຕ຺ຕາສີເສນ ອຘິຄຕຊ຺ຌານາທີນິ ວາ. ສມ຺ມາສຕິ ຘມ຺ມປທໍ ນາມ ສຸປ຺ປຏ຺ຐິຕສຕິ ວາ ສຕິສີເສນ ອຘິຄຕຊ຺ຌານາທີນິ ວາ. ສມ຺ມາສມາຘິ ຘມ຺ມປທໍ ນາມ ສມາປຕ຺ຕິ ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິວເສນ ອຘິຄຕຊ຺ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ວາ. ທສາສຸຠວເສນ ວາ ອຘິຄຕຊ຺ຌານາທີນິ ອນຠິຊ຺ຌາ ຘມ຺ມປທໍ. ຈຕຸພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣວເສນ ອຘິຄຕານິ ອພ຺ຍາປາໂທ ຘມ຺ມປທໍ. ທສານຸສ຺ສຕິອາຫາເຣປຏິກູລສຎ຺ຎາວເສນ ອຘິຄຕານິ ສມ຺ມາສຕິ ຘມ຺ມປທໍ. ທສກສິຓອານາປານວເສນ ອຘິຄຕານິ ສມ຺ມາສມາຘິ ຘມ຺ມປທນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມສມາທາເນສຸ ປຐມໍ ອເຈລກປຏິປທາ. ທຸຕິຍໍ ຕິພ຺ພກິເລສສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສຸມຸຂສ຺ສາປິ ຣຸທໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຈຣຓໍ. ຕຕິຍໍ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕາ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອລຠມານສ຺ສາປິ ຌານວິປສ຺ສນາວເສນ ສຸຂສມງ຺ຄິໂນ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ.

ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຸຓຏ຺ໂຐ ຂນ຺ຘຏ຺ໂຐ. ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ສີລຄຸໂຓ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຜລສີລໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຈຕູສຸປິ ຐາເນສຸ ຜລເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ພລານີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຏ຺ເຐນ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ຈ ພລານິ. ເຕສໍ ປຏິປກ຺ເຂຫິ ໂກສຊ຺ຊາທີຫິ ອກມ຺ປນິຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສພ຺ພານິປິ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວ ກຖິຕານິ.

ອຘິຏ຺ຐານານີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘີຕິ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເຕນ ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຐານເມວ ວາ ຕໍຕໍຄຸຓາຘິການໍ ປຸຣິສານໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຎາວ ອຘິຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐເມນ ອຄ຺ຄຜລປຎ຺ຎາ. ທຸຕິເຍນ ວຈີສຈ຺ຈໍ. ຕຕິເຍນ ອາມິສປຣິຈ຺ຈາໂຄ. ຈຕຸຕ຺ເຖນ ກິເລສູປສໂມ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຐເມນ ຈ ກມ຺ມສ຺ສກຕປຎ຺ຎໍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎໍ ວາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຜລປຎ຺ຎາ ກຖິຕາ. ທຸຕິເຍນ ວຈີສຈ຺ຈໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ນິພ຺ພານໍ. ຕຕິເຍນ ອາມິສປຣິຈ຺ຈາຄໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາໂຄ. ຈຕຸຕ຺ເຖນ ສມາປຕ຺ຕິວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ ກິເລເສ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ກິເລສວູປສໂມ. ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐາເນນ ວາ ເອເກນ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາ ກຖິຕາ. ເສເສຫິ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ. ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐາເນນ ວາ ເອເກນ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ກຖິຕໍ. ເສເສຫິ ອຣຫຕ຺ຕປຎ຺ຎາຕິ ມູສິກາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ.

ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓາທິຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໑໒. ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ ມຫາປເທສກຖາຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ.

ກຓ຺ຫນ຺ຕິ ກາຬກໍ ທສອກຸສລກມ຺ມປຖກມ຺ມໍ. ກຓ຺ຫວິປາກນ຺ຕິ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ກາຬກວິປາກໍ. ສຸກ຺ກນ຺ຕິ ປຓ຺ຑຣໍ ກຸສລກມ຺ມປຖກມ຺ມໍ. ສຸກ຺ກວິປາກນ຺ຕິ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ປຓ຺ຑຣວິປາກໍ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກນ຺ຕິ ມິສ຺ສກກມ຺ມໍ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກນ຺ຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂວິປາກໍ. ມິສ຺ສກກມ຺ມຎ຺ຫິ ກຕ຺ວາ ອກຸສເລນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກຸສເລນ ປວຕ຺ເຕ ສຸຂໍ ເວທຍຕິ. ກຸສເລນ ຣາຊກຸເລປິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອກຸສເລນ ປວຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍຕິ. ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກນ຺ຕິ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣໍ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍທິ ກຓ຺ຫໍ ຠເວຍ຺ຍ, ກຓ຺ຫວິປາກໍ ທເທຍ຺ຍ. ຍທິ ສຸກ຺ກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສຸກ຺ກວິປາກໍ ທເທຍ຺ຍ. ອຸຠຍວິປາກສ຺ສ ປນ ອທານໂຕ ອກຓ຺ຫາສຸກ຺ກວິປາກຕ຺ຕາ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣເຓນ ເຈວ ປຏິລາເຠນ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ. ຈກ຺ຂຸນາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ. ກາເຍນາຕິ ສຫຊາຕນາມກາເຍນ. ປຎ຺ຎາຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລຎາເຓນ.

ໂອຆາຕິ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຕ ໂອຫນນ຺ຕິ ໂອສີທາເປນ຺ຕີຕິ ໂອຆາ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ກາໂມໂຆ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຠໂວໂຆ. ຕຖາ ຌານນິກນ຺ຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຈ ຣາໂຄ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ໂຐໂຆ.

ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ໂຍເຊນ຺ຕີຕິ ໂຍຄາ. ເຕ ໂອຆາ ວິຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວິສໍໂຍເຊນ຺ຕີຕິ ວິສຎ຺ໂຎຄາ. ຕຕ຺ຖ ອສຸຠຊ຺ຌານໍ ກາມໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ. ຕໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຄໂຕ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ເອກນ຺ເຕເນວ ກາມໂຍຄວິສຎ຺ໂຎໂຄ ນາມ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຠວໂຍຄວິສຎ຺ໂຎໂຄ ນາມ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ທິຏ຺ຐິໂຍຄວິສຎ຺ໂຎໂຄ ນາມ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອວິຊ຺ຊາໂຍຄວິສຎ຺ໂຎໂຄ ນາມ.

ຄນ຺ຖນວເສນ ຄນ຺ຖາ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ນາມກາຍຎ຺ເຈວ ຣູປກາຍຎ຺ຈ ຄນ຺ຖຕິ ພນ຺ຘຕິ ປລິພຸນ຺ຘຕີຕິ ກາຍຄນ຺ໂຖ. ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສຕິ ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐາຠິນິເວໂສ.

ອຸປາທານານີຕິ ອາທານຄ຺ຄຫຓານິ. ກາໂມຕິ ຣາໂຄ, ໂສເຍວ ຄຫຓຏ຺ເຐນ ອຸປາທານນ຺ຕິ ກາມຸປາທານໍ. ທິຏ຺ຐີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ສາປິ ຄຫຓຏ຺ເຐນ ອຸປາທານນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ອິມິນາ ສຸທ຺ຘີຕິ ເອວໍ ສີລວຕານໍ ຄຫຓໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ອຕ຺ຕາຕິ ເອເຕນ ວທຕິ ເຈວ ອຸປາທິຍຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ.

ໂຍນິໂຍຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ. ອຓ຺ເຑ ຊາຕາຕິ ອຓ຺ຑຊາ. ຊລາພຸມ຺ຫິ ຊາຕາຕິ ຊລາພຸຊາ. ສໍເສເທ ຊາຕາຕິ ສໍເສທຊາ. ສຍນສ຺ມິໍ ປູຕິມຈ຺ຉາທີສຸ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເວເຄນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປປຕິຕາ ວິຍາຕິ ໂອປປາຕິກາ. ຕຕ຺ຖ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍເສທຊໂອປປາຕິການໍ ອຍໍ ວິເສໂສ. ສໍເສທຊາ ມນ຺ທາ ທຫຣາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂອປປາຕິກາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ຫຸຕ຺ວາ. ມນຸສ຺ເສສຸ ຫິ ຠຸມ຺ມເທເວສຸ ຈ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສປິ ໂຍນິໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຖາ ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸ ສຸປຓ຺ຓນາຄາທີສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຓ຺ຑຊາ ສຸປຓ຺ຓາ ອຓ຺ຑເຊວ ນາເຄ ຫຣນ຺ຕິ, ນ ຊລາພຸເຊ ນ ສໍເສທເຊ ນ ໂອປປາຕິເກ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໓໙໓). ຈາຕຸມຫາຣາຊິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິເທວາ ໂອປປາຕິກາເຍວ. ຕຖາ ເນຣຍິກາ. ເປເຕສຸ ຈຕສ຺ໂສປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິໂຍ ສມ຺ປສາທນີເຍ ກຖິຕາ ເອວ.

ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠສຸ ປຐໂມ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸຕິໂຍ ໂອຣພ຺ຠິກາທີຫິ ຆາຕິຍມານອຸຣພ຺ຠາທິວເສນ. ຕຕິໂຍ ມໂນປໂທສິກາວເສນ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ອຸປາທາຍ ອຸປຣິເສສເທວຕາວເສນ. ເຕ ຫິ ເທວາ ເນວ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາຍ ມຣນ຺ຕິ, ນ ປຣສຎ຺ເຈຕນາຍ.

ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘາທິຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໑໓. ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິໂຍຕິ ທານສງ຺ຂາຕາ ທກ຺ຂິຓາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ເອຕາຫີຕິ ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິໂຍ.

ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕຕິ ຍຕ຺ຖ ທາຍໂກ ສີລວາ ໂຫຕິ, ຘມ຺ເມນຸປ຺ປນ຺ນໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ເທຕິ, ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ທຸສ຺ສີໂລ. ອຍໍ ທກ຺ຂິຓາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣມຫາຣາຊສ຺ສ ທກ຺ຂິຓາສທິສາ. ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ທາຍກໂຕຕິ ຍຕ຺ຖ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ສີລວາ ໂຫຕິ, ທາຍໂກ ທຸສ຺ສີໂລ, ອຘມ຺ເມນຸປ຺ປນ຺ນໍ ເທຕິ, ອຍໍ ທກ຺ຂິຓາ ໂຈຣຆາຕກສ຺ສ ທກ຺ຂິຓາສທິສາ. ເນວ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕຕິ ຍຕ຺ຖ ອຸໂຠປິ ທຸສ຺ສີລາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມປິ ອຘມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ວິປຣິຍາເຍນ ຈຕຸຕ຺ຖາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນີຕິ ສງ຺ຄຫກາຣຓານິ. ຕານິ ເຫຏ຺ຐາ ວິຠຕ຺ຕາເນວ.

ອນຣິຍໂວຫາຣາຕິ ອນຣິຍານໍ ລາມການໍ ໂວຫາຣາ.

ອຣິຍໂວຫາຣາຕິ ອຣິຍານໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ໂວຫາຣາ.

ທິຏ຺ຐວາທິຕາຕິ ທິຏ຺ຐໍ ມຍາຕິ ເອວໍ ວາທິຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕໍຕໍສມຸຏ຺ຐາປກເຈຕນາວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຕ຺ຕນ຺ຕປາທິຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໑໔. ອຕ຺ຕນ຺ຕປາທີສຸ ປຐໂມ ອເຈລໂກ. ທຸຕິໂຍ ໂອຣພ຺ຠິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ຕຕິໂຍ ຍຎ຺ຎຍາຊໂກ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສາສເນ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ.

ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນາທີສຸ ປຐໂມ ໂຍ ສຍໍ ສີລາທິສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຣໍ ສີລາທີສຸ ນ ສມາທເປຕິ ອາຍສ຺ມາ ວກ຺ກລິຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ທຸຕິໂຍ ໂຍ ອຕ຺ຕນາ ນ ສີລາທິສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຣໍ ສີລາທີສຸ ສມາທເປຕິ ອາຍສ຺ມາ ອຸປນນ຺ໂທ ວິຍ. ຕຕິໂຍ ໂຍ ເນວຕ຺ຕນາ ສີລາທິສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຣໍ ສີລາທີສຸ ນ ສມາທເປຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂຍ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລາທິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຣຎ຺ຈ ສີລາທີສຸ ສມາທເປຕິ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ວິຍ.

ຕມາທີສຸ ຕໂມຕິ ອນ຺ຘກາຣຠູໂຕ. ຕມປຣາຍໂຓຕິ ຕມເມວ ປຣໍ ອຍນໍ ຄຕິ ອສ຺ສາຕິ ຕມປຣາຍໂຓ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐໂມ ນີເຈ ຈຓ຺ຑາລາທິກຸເລ ທຸຊ຺ຊີວິເຕ ຫີນຕ຺ຕຠາເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປຣິປູເຣຕິ. ທຸຕິໂຍ ຕຖາວິໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປຣິປູເຣຕິ. ຕຕິໂຍ ອຸຬາເຣ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ພຫຸອນ຺ນປາເນ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕຠາເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປຣິປູເຣຕິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຕາທິໂສວ ຫຸຕ຺ວາ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປຣິປູເຣຕິ.

ສມຓມຈໂລຕິ ສມຓອຈໂລ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິມຕ຺ຕໍ. ໂສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫິ ຈຕູຫິ ວາເຕຫິ ອິນ຺ທຂີໂລ ວິຍ ປຣປ຺ປວາເທຫິ ອກມ຺ປິໂຍ. ອຈລສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ສມຓມຈໂລ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓມຈໂລ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຣາຄໂທສານໍ ປນ ຕນຸຠູຕຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ສມຓປທຸໂມ ນາມ. ເຕນາຫ – ‘‘ກຕໂມ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໙໐). ຣາຄໂທສານໍ ອຠາວາ ຂິປ຺ປເມວ ປຸປ຺ຜິສ຺ສຕີຕິ ອນາຄາມີ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ ນາມ. ເຕນາຫ – ‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໙໐). ອຣຫາ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຄນ຺ຖກາຣກິເລສານໍ ອຠາວາ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ ນາມ. ເຕນາຫ – ‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ’’ຕິ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ສມປຎ຺ຎາສາຍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ທ຺ເວປຎ຺ຫສຕານິ ກເຖນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ

໓໑໕. ອິຕິ ຈຕຸກ຺ກວເສນ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຎ຺ຈກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ໂລກິໂຍ. ເສສາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລກິຍາວ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຂນ຺ຘກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ. ກາມຄຸຓາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ.

ສຸກຕທຸກ຺ກຏາທີຫິ ຄນ຺ຕພ຺ພາຕິ ຄຕິໂຍ. ນິຣໂຍຕິ ນິຣສ຺ສາໂທ. ສໂຫກາເສນ ຂນ຺ຘາ ກຖິຕາ. ຕໂຕ ປເຣສຸ ຕີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາວ ວຸຕ຺ຕາ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂອກາໂສປິ.

ອາວາເສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ. ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຐປິໂຕ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ອາວາສໍ ນິວາເຣຕິ. ໂສ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ເປໂຕ ວາ ອຊຄໂຣ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ກຸເລ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ກຸລມຈ຺ຉຣິຍໍ. ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລ ອຎ຺ເຎສໍ ປເວສນມ຺ປິ ນິວາເຣຕິ. ລາເຠ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ລາຠມຈ຺ຉຣິຍໍ. ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ລາຠໍ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ໂຕ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ກໂຣຕິ. ວຓ຺ເຓ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣິຍໍ. ວຓ຺ໂຓຕິ ເຈຕ຺ຖ ສຣີຣວຓ຺ໂຓປິ ຄຸຓວຓ຺ໂຓປິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິຍໍ. ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ເອໂສ ມໍ ອຠິຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນ ເທຕິ. ໂຍ ປນ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ວາ ປຸຄ຺ຄລານຸຄ຺ຄເຫນ ວາ ນ ເທຕິ, ນ ຕໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ.

ຈິຕ຺ຕໍ ນິວາເຣນ຺ຕິ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ນີວຣຓານິ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ນີວຣຓປຕ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ. ກາມຣາຄານຸສໂຍ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນປຕ຺ໂຕ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ. ຖິນໍ ຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎໍ. ມິທ຺ຘໍ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍເຄລຎ຺ຎໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ. ຕຖາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ.

ສໍໂຍຊນານີຕິ ພນ຺ຘນານິ. ເຕຫິ ປນ ພທ຺ເຘສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຣູປາຣູປຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ ອນ຺ໂຕພທ຺ຘາ ພຫິສຍິຕາ ນາມ. ເຕສຎ຺ຫິ ກາມຠເວ ພນ຺ຘນໍ. ກາມຠເວ ອນາຄາມິໂນ ພຫິພທ຺ຘາ ອນ຺ໂຕສຍິຕາ ນາມ. ເຕສຎ຺ຫິ ຣູປາຣູປຠເວ ພນ຺ຘນໍ. ກາມຠເວ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ ອນ຺ໂຕພທ຺ຘາ ອນ຺ໂຕສຍິຕາ ນາມ. ຣູປາຣູປຠເວ ອນາຄາມິໂນ ພຫິພທ຺ຘາ ພຫິສຍິຕາ ນາມ. ຂີຓາສໂວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອພນ຺ຘໂນ.

ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ປທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ, ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິກ຺ຂາຍ ວາ ປທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ ອຘິຄມຸປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ສິກ຺ຂາປທກຖາ ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣເຓ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕາ ເອວ.

ອຠພ຺ພຏ຺ຐານາທິປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ

໓໑໖. ‘‘ອຠພ຺ໂພ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ເທສນາສີສເມວ, ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍປິ ປນ ອຠພ຺ພາ. ປຸຖຸຊ຺ຊນຂີຓາສວານໍ ນິນ຺ທາປສໍສຕ຺ຖມ຺ປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ນາມ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ມາຕຸຆາຕາທີນິປິ ກໂຣຕິ. ຂີຓາສໂວ ປນ ປາສໍໂສ, ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກຆາຕາທີນິປິ ນ ກໂຣຕີຕິ.

ພ຺ຍສເນສຸ ວິຍສ຺ສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ, ຫິຕສຸຂໍ ຂິປຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຕີນໍ ພ຺ຍສນໍ ຎາຕິພ຺ຍສນໍ, ໂຈຣໂຣຄຠຍາທີຫິ ຎາຕິວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຠຄານໍ ພ຺ຍສນໍ ໂຠຄພ຺ຍສນໍ, ຣາຊໂຈຣາທິວເສນ ໂຠຄວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຣໂຄ ເອວ ພ຺ຍສນໍ ໂຣຄພ຺ຍສນໍ. ໂຣໂຄ ຫິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ພ຺ຍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ, ສີລສ຺ສ ພ຺ຍສນໍ ສີລພ຺ຍສນໍ. ທຸສ຺ສີລ຺ຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ວິນາສຍມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິ ເອວ ພ຺ຍສນໍ ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີນິ ຕີຓິ ເນວ ອກຸສລານິ ນ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕານິ. ສີລທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນທ຺ວຍໍ ອກຸສລໍ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕໍ. ເຕເນວ ‘‘ນາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ຎາຕິພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຎາຕິສມ຺ປທາຕິ ຎາຕີນໍ ສມ຺ປທາ ປາຣິປູຣີ ພຫຸຠາໂວ. ໂຠຄສມ຺ປທາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາໂຣຄ຺ຍສ຺ສ ສມ຺ປທາ ອາໂຣຄ຺ຍສມ຺ປທາ. ປາຣິປູຣີ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອໂຣຄຕາ. ສີລທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘາປິ ຎາຕິສມ຺ປທາທໂຍ ໂນ ກຸສລາ, ນ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕາ. ສີລທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ ກຸສລາ, ຕິລກ຺ຂຓາຫຕາ. ເຕເນວ ‘‘ນາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ຎາຕິສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ສີລວິປຕ຺ຕິສີລສມ຺ປຕ຺ຕິກຖາ ມຫາປຣິນິພ຺ພາເນ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ.

ໂຈທເກນາຕິ ວຕ຺ຖຸສໍສນ຺ທສ຺ສນາ, ອາປຕ຺ຕິສໍສນ຺ທສ຺ສນາ, ສໍວາສປ຺ປຏິກ຺ເຂໂປ, ສາມີຈິປ຺ປຏິກ຺ເຂໂປຕິ ຈຕູຫິ ໂຈທນາວຕ຺ຖູຫິ ໂຈທຍມາເນນ. ກາເລນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອກາເລນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຸທິຕກສ຺ສ ກາໂລ ກຖິໂຕ, ນ ໂຈທກສ຺ສ. ປຣໍ ໂຈເທນ຺ເຕນ ຫິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ວາ ອຸໂປສຖປວາຣຓຄ຺ເຄ ວາ ອາສນສາລາໂຠຊນສາລາທີສຸ ວາ ນ ໂຈເທຕພ຺ພໍ. ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນກາເລ ‘‘ກໂຣຕາຍສ຺ມາ ໂອກາສໍ, ອຫໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ’’ຕິ ເອວໍ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ໂຈເທຕພ຺ພໍ. ປຸຄ຺ຄລໍ ປນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂຍ ໂລລປຸຄ຺ຄໂລ ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຍສໍ ອາໂຣເປຕິ, ໂສ ໂອກາສກມ຺ມໍ ວິນາປິ ໂຈເທຕພ຺ໂພ. ຠູເຕນາຕິ ຕຈ຺ເຉນ ສຠາເວນ. ສຓ຺ເຫນາຕິ ມຏ຺ເຐນ ມຸທຸເກນ. ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕນາຕິ ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ຫິຕກາມຕາຍ ອຸເປເຕນ.

ປຘານິຍງ຺ຄປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ

໓໑໗. ປຘານິຍງ຺ຄານີຕິ ປຘານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປທຫນໍ, ປຘານມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປຘານິໂຍ, ປຘານິຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອງ຺ຄານິ ປຘານິຍງ຺ຄານິ. ສທ຺ໂຘຕິ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສທ຺ຘາ ປເນສາ ອາຄມນສທ຺ຘາ, ອຘິຄມນສທ຺ຘາ, ໂອກປ຺ປນສທ຺ຘາ, ປສາທສທ຺ຘາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາ ອຠິນີຫາຣໂຕ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອາຄມນສທ຺ຘາ ນາມ. ອຣິຍສາວການໍ ປຏິເວເຘນ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ອຘິຄມນສທ຺ຘາ ນາມ. ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ໂຆຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຈລຠາເວນ ໂອກປ຺ປນໍ ໂອກປ຺ປນສທ຺ຘາ ນາມ. ປສາທຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປສາທສທ຺ຘາ ນາມ. ອິຘ ໂອກປ຺ປນສທ຺ຘາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ໂພຘິນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາຓໍ. ຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ຕຖາຄເຕນາຕິ ສທ຺ທຫຕິ. ເທສນາສີສເມວ ເຈຕໍ, ອິມິນາ ປນ ອງ຺ເຄນ ຕີສຸປິ ຣຕເນສຸ ສທ຺ຘາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຍສ຺ສ ຫິ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາໂທ ພລວາ, ຕສ຺ສ ປຘານວີຣິຍໍ ອິຊ຺ຌຕິ. ອປ຺ປາພາໂຘຕິ ອໂຣໂຄ. ອປ຺ປາຕງ຺ໂກຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ. ສມເວປາກິນິຍາຕິ ສມວິປາຈນີຍາ. ຄຫຓິຍາຕິ ກມ຺ມຊເຕໂຊຘາຕຸຍາ. ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍາຕິ ອຕິສີຕຄຫຓິໂກ ສີຕຠີຣູ ໂຫຕິ, ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫຄຫຓິໂກ ອຸຓ຺ຫຠີຣູ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ປຘານໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ. ມຊ຺ຌິມຄຫຓິກສ຺ສ ອິຊ຺ຌຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ມຊ຺ຌິມາຍ ປຘານກ຺ຂມາຍາ’’ຕິ. ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິກຕ຺ຕາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຄຸຓໍ ປກາເສຕາ. ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາຕິ ອຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ຄນ຺ຕຸໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຍ, ເອເຕນ ປຎ຺ຎາສລກ຺ຂຓປຣິຄ຺ຄາຫກໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍາຍາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ. ນິພ຺ເພຘິກາຍາຕິ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ເພ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາຕິ ຕທງ຺ຄວເສນ ກິເລສານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ຍໍ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຂີຍຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຂຍຄາມິນິຍາ. ອິຕິ ສພ຺ເພຫິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ຫິ ປຘານໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ.

ສຸທ຺ຘາວາສາທິປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ

໓໑໘. ສຸທ຺ຘາວາສາຕິ ສຸທ຺ຘາ ອິຘ ອາວສິໍສຸ ອາວສນ຺ຕິ ອາວສິສ຺ສນ຺ຕິ ວາຕິ ສຸທ຺ຘາວາສາ. ສຸທ຺ຘາຕິ ກິເລສມລຣຫິຕາ ອນາຄາມິຂີຓາສວາ. ອວິຫາຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ມຫາປທາເນ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ອນາຄາມີສຸ ອາຍຸໂນ ມຊ຺ຌໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາວ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ນາມ. ມຊ຺ຌໍ ອຸປຫຈ຺ຈ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ນາມ. ອສງ຺ຂາເຣນ ອປ຺ປໂຍເຄນ ອກິລມນ຺ໂຕ ສຸເຂນ ປຕ຺ໂຕ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ນາມ. ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ກິລມນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ປຕ຺ໂຕ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ນາມ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈສຸປິ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕອກນິຏ຺ຐຄາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຫິ ອວິຫາໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວໂລເກ ໂສເຘຕ຺ວາ ອກນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ອຍໍ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ ນາມ. ໂຍ ອວິຫາໂຕ ທຸຕິຍໍ ວາ ຕຕິຍໍ ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວາ ເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ອຍໍ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ນ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ ນາມ. ໂຍ ກາມຠວໂຕ ອກນິຏ຺ເຐສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ອຍໍ ນ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ ນາມ. ໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ຈຕູສຸ ເທວໂລເກສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ອຍໍ ນ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ນ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ ນາມາຕິ.

ເຈໂຕຂິລປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ

໓໑໙. ເຈໂຕຂິລາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາວາ. ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສຣີເຣ ວາ ຄຸເຓ ວາ ກງ຺ຂຕິ. ສຣີເຣ ກງ຺ຂມາໂນ ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສວຣລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ນາມ ສຣີຣໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ຄຸເຓ ກງ຺ຂມາໂນ ‘‘ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຊານນສມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ອາຕປ຺ປາຍາຕິ ວີຣິຍກຣຓຕ຺ຖາຍ. ອນຸໂຍຄາຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຍຄາຍ. ສາຕຈ຺ຈາຍາຕິ ສຕຕກິຣິຍາຍ. ປຘານາຍາຕິ ປທຫນຕ຺ຖາຍ. ອຍໍ ປຐໂມ ເຈໂຕຂິໂລຕິ ອຍໍ ສຕ຺ຖຣິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສງ຺ຂາໂຕ ປຐໂມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາໂວ. ຘມ຺ເມຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ຈ ປຏິເວຘຘມ຺ເມ ຈ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ກງ຺ຂມາໂນ ‘‘ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຈຕຸຣາສີຕິຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານີຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ປຏິເວຘຘມ຺ເມ ກງ຺ຂມາໂນ ‘‘ວິປສ຺ສນານິສ຺ສນ຺ໂທ ມຄ຺ໂຄ ນາມ, ມຄ຺ຄນິສ຺ສນ຺ໂທ ຜລໍ ນາມ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພານໍ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂຕີຕິ ‘‘ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິອາທີນໍ ປທານໍ ວເສນ ເອວຣູປໍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜລຏ຺ຐາຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສມູຫຠູໂຕ ສງ຺ໂຆ ນາມ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂມາໂນ ‘‘ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ນາມ, ອຘິຈິຕ຺ຕອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ, ສາ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມຕິ ອຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ໂກປສງ຺ຂາໂຕ ປຎ຺ຈໂມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາໂວ ກຈວຣຠາໂວ ຂາຓຸກຠາໂວ.

ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາທິປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ

໓໒໐. ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິຍໍ ກຕ຺ວາ ວິຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ. ກາເມຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມປິ ກິເລສກາເມປິ. ກາເຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍ. ຣູເປຕິ ພຫິທ຺ຘາຣູເປ. ຍາວທຕ຺ຖນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ. ອຸທຣາວເທຫກນ຺ຕິ ອຸທຣປູຣໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸທຣໍ ອວເທຫນໂຕ ‘‘ອຸທຣາວເທຫກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສຍ຺ຍສຸຂນ຺ຕິ ມຎ຺ຈປີຐສຸຂໍ. ປສ຺ສສຸຂນ຺ຕິ ຍຖາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສວາມປສ຺ສານໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂໍ. ມິທ຺ຘສຸຂນ຺ຕິ ນິທ຺ທາສຸຂໍ. ອນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ປຓິຘາຍາຕິ ປຕ຺ຖຍິຕ຺ວາ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນາຕິ ເມຖຸນວິຣຕິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ. ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ມເຫສກ຺ຂເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ. ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາຕິ ອປ຺ເປສກ຺ຂເທເວສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ.

ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ປຐມປຎ຺ຈເກ ໂລກິຍາເນວ ກຖິຕານິ. ທຸຕິຍປຎ຺ຈເກ ປຐມທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ໂລກິຍານິ, ຕຕິຍປຎ຺ຈມານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣານິ. ຕຕິຍປຎ຺ຈເກ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣານິ.

ນິສ຺ສຣຓິຍປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ

໓໒໑. ນິສ຺ສຣຓິຍາຕິ ນິສ຺ສຏາ ວິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ. ຘາຕຸໂຍຕິ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎສຠາວາ. ກາເມ ມນສິກໂຣໂຕຕິ ກາເມ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ອສຸຠຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຄທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິສໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ວິຍ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ ກາມາຠິມຸຂໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເປເສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ນ ປວິສຕິ. ນ ປສີທຕີຕິ ປສາທໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ນ ປຕິຏ຺ຐຕິ. ນ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ປນ ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸລໍ ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ; ເອວໍ ປຕິລີຍຕິ ນ ປສາຣິຍຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ໂຂ ປນາຕິ ອິຘ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ນາມ ທສສຸ ອສຸເຠສຸ ປຐມຊ຺ຌານໍ, ຕທສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕໍ ອສຸຠຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ. ສຸຄຕນ຺ຕິ ໂຄຈເຣ ຄຕຕ຺ຕາ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຕໍ. ສຸຠາວິຕນ຺ຕິ ອຫານຠາຄິຍຕ຺ຕາ ສຸຏ຺ຐຸ ຠາວິຕໍ. ສຸວຸຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ກາມໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ວຸຏ຺ຐິຕໍ. ສຸວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາເມຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ກາມປຈ຺ຈຍາ ອາສວາ ນາມ ກາມເຫຕຸກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ. ວິຆາຕາຕິ ທຸກ຺ຂາ. ປຣິຬາຫາຕິ ກາມຣາຄປຣິຬາຫາ. ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕີຕິ ໂສ ຕໍ ກາມເວທນໍ ວິຆາຕປຣິຬາຫເວທນຎ຺ຈ ນ ເວທຍຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິທໍ ອສຸຠຊ຺ຌານໍ ກາເມຫິ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕໍ. ໂຍ ປນ ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜເລນ ນິພ຺ພານໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ກາມາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິສ຺ສຣຓເມວ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ທຸຕິຍວາເຣ ເມຕ຺ຕາຌານານິ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ຕຕິຍວາເຣ ກຣຸຓາຌານານິ ວິຫິໍສາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ອຣູປຊ຺ຌານານິ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ອຈ຺ຈນ຺ຕນິສ຺ສຣເຓ ເຈຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຎ຺ຈມວາເຣ ສກ຺ກາຍໍ ມນສິກໂຣໂຕຕິ ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຠິມຸຂໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເປເສນ຺ຕສ຺ສ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ສກ຺ກາຍນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິທໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຈ ຜເລນ ຈ ນິພ຺ພານໍ ທິສ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸນ ສກ຺ກາໂຍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ສກ຺ກາຍສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕໍ.

ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ

໓໒໒. ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນານີຕິ ວິມຸຈ຺ຈນກາຣຓານິ. ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນຕິ ປາຬິອຕ຺ຖໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ. ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນຕິ ປາຬິໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ. ປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຣຸຓປີຕິ. ປີຕີຕິ ຕຸຏ຺ຐາກາຣຠູຕາ ພລວປີຕິ. ກາໂຍຕິ ນາມກາໂຍ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສຸຂໍ ເວທຍຕີຕິ ສຸຂໍ ປຏິລຠຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິນາ ສມາຘິຍຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ອາຄຕາຄຕຏ຺ຐາເນ ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ປີຕິຍາ ອນ຺ຕຣາ ໂອສກ຺ກິຕຸໍ ນ ເທນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີ’’ຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ສມາຘິນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສມາຘິເຍວ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ. ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ມນສິກຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຘາຣິຕໍ. ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ປຎ຺ຎາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມຕິ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານປາຬິຘມ຺ເມ.

ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາຕິ ວິມຸຕ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຣິປາເຈນ຺ຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຎາເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາຕິ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາຕິ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຎາເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ປຫານສຎ຺ຎາຕິ ປຫານານຸປສ຺ສນາຎາເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ວິຣາຄສຎ຺ຎາຕິ ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຎາເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ.

‘‘ອິເມ ໂຂ ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຉພ຺ພີສຕິຍາ ປຎ຺ຈການໍ ວເສນ ຕິໍສສຕປຎ຺ເຫ ກເຖນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໒໓. ອິຕິ ປຎ຺ຈກວເສນ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຉກ຺ກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ. ພາຫິຣານີຕິ ຕໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ພຫິຠູຕານິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອາຍຕນກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາວ. ວິຎ຺ຎາຓກາຍາຕິ ວິຎ຺ຎາຓສມູຫາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸປສາທນິສ຺ສິຕໍ ກຸສລາກຸສລວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຈກ຺ຂຸນິສ຺ສິໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ. ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອິເມ ທສ ສມ຺ຜສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ເສໂສ ສພ຺ໂພ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ. ເວທນາຉກ຺ກມ຺ປິ ເອເຕເນວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ. ເອເຕນຸປາເຍນ ເສສາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຈຕນາຉກ຺ເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຖາ ຕຓ຺ຫາຉກ຺ເກ.

ອຄາຣໂວຕິ ຄາຣວວິຣຫິໂຕ. ອປ຺ປຕິສ຺ໂສຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສໂຍ ອນີຈວຸຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ຘຣມາເນ ຕີສຸ ກາເລສຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນ ຍາຕິ. ສຕ຺ຖຣິ ອນຸປາຫເນ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ສອຸປາຫໂນ ຈງ຺ກມຕິ, ນີເຈ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ອຸຈ຺ເຈ ຈງ຺ກມຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ວສນ຺ເຕ ອຸປຣິ ວສຕິ, ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ອຸໂຠ ອໍເສ ປາຣຸປຕິ, ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕິ, ອຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ, ນຫາຍຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ກໂຣຕິ. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປນ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍນຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ນາມ. ໂຍ ປນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ສໍຆຸຏ຺ເຐ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ນ ສຸຓາຕິ, ສມຸລ຺ລປນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ວາເຈຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ນາມ. ໂຍ ປນ ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ນິສີທຕິ, ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕິ, ວຸຑ຺ເຒ ຠິກ຺ຂູ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິສີທຕິ, ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກໍ ວາ ຫຕ຺ຖປລ຺ລຕ຺ຖິກໍ ວາ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອຸໂຠ ອໍເສ ປາຣຸປຕິ, ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ, ອຍໍ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ນາມ. ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ມິມ຺ປິ ຫິ ອຄາຣເວ ກເຕ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ກໂຕວ ໂຫຕິ. ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປນ ອປູຣຍມາໂນວ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ນາມ. ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ອນນຸພ຺ຣູຫຍມາໂນ ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣໂວ ນາມ. ທຸວິຘມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ອຄາຣໂວ ນາມ. ຉ ຄາຣວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂສມນສ຺ສູປວິຈາຣາຕິ ໂສມນສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິຈາຣາ. ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສກາຣຓຠູຕໍ. ອຸປວິຈຣຕີຕິ ວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຈາເຣນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ໂທມນສ຺ສູປວິຈາຣາປິ ເອວເມວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ອຸເປກ຺ຂູປວິຈາຣາ. ສາຣຓີຍຘມ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄໂຕຕິ ອິມິນາ ປນ ປເທນ ໂກສມ຺ພກສຸຕ຺ເຕ ປຐມມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ອິຘ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ.

ວິວາທມູລຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໒໕. ວິວາທມູລານີຕິ ວິວາທສ຺ສ ມູລານິ. ໂກຘໂນຕິ ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂເຓນ ໂກເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຸປນາຫີຕິ ເວຣອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂເຓນ ອຸປນາເຫນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິວາໂທ ກຖໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວິຍ ທ຺ວີສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິວາທໍ ອາປນ຺ເນສຸ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເຕສໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ວິວທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ໂອວາທໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ວິວທຕິ. ຕໂຕ ເຕສໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ວິວທນ຺ຕິ. ອຖ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມວາທີນໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຘມ຺ມວາທິນິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ ອຘມ຺ມວາທີນໍ ອຘມ຺ມວາທິນິໂຍ. ຕໂຕ ອາຣກ຺ຂເທວຕານໍ ມິຕ຺ຕາ ຠຸມ຺ມາ ເທວຕາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຣມ຺ປຣາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສາວເກ ສພ຺ເພ ເທວມນຸສ຺ສາ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ມວາທີຫິ ປນ ອຘມ຺ມວາທິໂນວ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ຍໍ ພຫຸເກຫິ ຄຫິຕໍ, ຕໍ ຕຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຫຸຕຣາວ ອຘມ຺ມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕ ອຘມ຺ມໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວທນ຺ຕາ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິວາໂທ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ໂຫຕິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິສາຍ. ພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ປເຣສໍ ປຣິສາຍ.

ມກ຺ຂີຕິ ປເຣສໍ ຄຸຓມກ຺ຂນລກ຺ຂເຓນ ມກ຺ເຂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປຬາສີຕິ ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂເຓນ ປຬາເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອິສ຺ສຸກີຕິ ປຣສກ຺ກາຣາທີນິ ອິສ຺ສາຍນລກ຺ຂຓາຍ ອິສ຺ສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຈ຺ຉຣີຕິ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສໂຐຕິ ເກຣາຏິໂກ. ມາຍາວີຕິ ກຕປາປປຏິຈ຺ຉາທໂກ. ປາປິຈ຺ໂຉຕິ ອສນ຺ຕສມ຺ຠາວນິຈ຺ຉໂກ ທຸສ຺ສີໂລ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ນຕ຺ຖິກວາທີ ອເຫຕຸກວາທີ ອກິຣິຍວາທີ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີຕິ ສຍໍ ທິຏ຺ຐິເມວ ປຣາມສຕິ. ອາຘານຄ຺ຄາຫີຕິ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫີ. ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີຕິ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຄຫິຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸໍ.

ປຖວີຘາຕູຕິ ປຕິຏ຺ຐາຘາຕຸ. ອາໂປຘາຕູຕິ ອາພນ຺ຘນຘາຕຸ. ເຕໂຊຘາຕູຕິ ປຣິປາຈນຘາຕຸ. ວາໂຍຘາຕູຕິ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຘາຕຸ. ອາກາສຘາຕູຕິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຘາຕຸ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ວິຊານນຘາຕຸ.

ນິສ຺ສຣຓິຍຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໒໖. ນິສ຺ສຣຓິຍາ ຘາຕຸໂຍຕິ ນິສ຺ສຏຘາຕຸໂຍວ. ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຫາເປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ‘ມາ ເຫວນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ’ຕິ ຍສ຺ມາ ອຠູຕໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ມາ ເອວໍ ຠຓີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍທິທໍ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຍາ ອຍໍ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອິທໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ພ຺ຍາປາທໂຕ ນິສ຺ສຏາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປນ ເມຕ຺ຕາຍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕຕິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ປຸນ ພ຺ຍາປາໂທ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕຕິຍຜເລນ ນິພ຺ພານໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ. ສາ ຫິ ຣາຄນິມິຕ຺ຕາທີນຎ຺ເຈວ ຣູປນິມິຕ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ອຠາວາ ‘‘ອນິມິຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອນຸສຣຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣີ.

ອສ຺ມີຕິ ອສ຺ມິມາໂນ. ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຍໍ ນາມ ອຫໍ ອສ຺ມີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກຕໍ ໂຫຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖໍກຖາສລ຺ລນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາຠູຕໍ ກຖໍກຖາສລ຺ລໍ. ‘ມາ ເຫວນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ’ຕິ ສເຈ ເຕ ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຣຫຕ຺ຕພ຺ຍາກຣຓໍ ມິຈ຺ຉາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ມາ ອຠູຕໍ ຠຓີຕິ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ອສ຺ມິມານສມຸຄ຺ຆາໂຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຜລວເສນ ຫິ ນິພ຺ພາເນ ທິຏ຺ເຐ ປຸນ ອສ຺ມິມາໂນ ນຕ຺ຖີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອສ຺ມິມານສມຸຄ຺ຆາໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອນຸຕ຺ຕຣິຍາທິຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໒໗. ອນຸຕ຺ຕຣິຍານີຕິ ອນຸຕ຺ຕຣານິ ເຊຏ຺ຐການິ. ທສ຺ສເນສຸ ອນຸຕ຺ຕຣິຍໍ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິຣຕນາທີນໍ ທສ຺ສນໍ ນ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ນິວິຏ຺ຐສທ຺ຘສ຺ສ ປນ ນິວິຏ຺ຐເປມວເສນ ທສພລສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ກສິຓາສຸຠນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ. ຂຕ຺ຕິຍາທີນໍ ຄຸຓກຖາສວນໍ ນ ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ນິວິຏ຺ຐສທ຺ຘສ຺ສ ປນ ນິວິຏ຺ຐເປມວເສນ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ຣຕນານໍ ຄຸຓກຖາສວນໍ ເຕປິຏກພຸທ຺ຘວຈນສວນໍ ວາ ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ. ມຓິຣຕນາທິລາໂຠ ນ ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສຕ຺ຕວິຘອຣິຍຘນລາໂຠ ປນ ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ. ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປາທິສິກ຺ຂນໍ ນ ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍປູຣຓໍ ປນ ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ. ຂຕ຺ຕິຍາທີນໍ ປາຣິຈຣິຍາ ນ ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ປນ ຣຕນານໍ ປາຣິຈຣິຍາ ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ. ຂຕ຺ຕິຍາທີນໍ ຄຸຓານຸສ຺ສຣຓໍ ນານຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ປນ ຣຕນານໍ ຄຸຓານຸສ຺ສຣຓໍ ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ.

ອນຸສ຺ສຕິໂຍວ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ ນາມ. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕີຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຄຸຓານຸສ຺ສຣຓໍ. ເອວໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຫິ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕໍ ປີຕິໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຸປຈາຣກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາເມຕໍ ຄິຫີນມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ, ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ປເນຕ຺ຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຕຕວິຫາຣຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໒໘. ສຕຕວິຫາຣາຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ ນິຈ຺ຈວິຫາຣາ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ຕໍ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິສ຺ວາ ຊວນກ຺ຂເຓ ອິຏ຺ເຐ ອຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ, ອນິຏ຺ເຐ ອທຸສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ທຸມ຺ມໂນ. ອສມເປກ຺ຂເນ ໂມຫໍ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ, ສຕິຍາ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສໂຕ, ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມ຺ປຊາໂນ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຉສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕີຕິ ອິມິນາ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ກຖິຕາ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ວຈນໂຕ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ສຕຕວິຫາຣາຕິ ວຈນໂຕ ອຏ຺ຐປິ ມຫາຈິຕ຺ຕານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ອຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຸສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ວຈນໂຕ ທສປິ ຈິຕ຺ຕານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ໂສມນສ຺ສໍ ກຖໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ເຈ ອາເສວນໂຕ ລພ຺ຠຕິ.

ອຠິຊາຕິຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ

໓໒໙. ອຠິຊາຕິໂຍຕິ ຊາຕິໂຍ. ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ສມາໂນຕິ ກຓ຺ເຫ ນີຈກຸເລ ຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕີຕິ ກາຬກໍ ທສທຸສ຺ສີລ຺ຍຘມ຺ມໍ ປສວຕິ ກໂຣຕິ. ໂສ ຕໍ ອຠິຊາຍິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຫໍ ປຸພ຺ເພປິ ປຸຎ຺ຎານໍ ອກຕຕ຺ຕາ ນີຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ອິທານິ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣມີຕິ ປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາຕໍ ປຓ຺ຑຣໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ. ໂສ ເຕນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ສເຈ ກຓ຺ຫໍ ຠເວຍ຺ຍ, ກຓ຺ຫວິປາກໍ ທເທຍ຺ຍ. ສເຈ ສຸກ຺ກໍ, ສຸກ຺ກວິປາກໍ ທເທຍ຺ຍ. ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອປ຺ປທານໂຕ ປນ ‘‘ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ກິເລສນິພ຺ພານນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ ນາມ. ຕໍ ເອສ ອຠິຊາຍຕິ ປສວຕິ ກໂຣຕິ. ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ສມາໂນຕິ ສຸກ຺ເກ ອຸຈ຺ຈກຸເລ ຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ

ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາຕິ ນິພ຺ເພໂຘ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ຠຊນ຺ຕິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທໂຍ ປຎ຺ຈເກ ວຸຕ຺ຕາ. ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາຎາເຓ ສຎ຺ຎາ ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ ນາມ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຉກ຺ການໍ ວເສນ ພາຕ຺ຕິໍສສຕປຎ຺ເຫ ກເຖນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ຉກ຺ກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕກວຓ຺ຓນາ

໓໓໐. ອິຕິ ຉກ຺ກວເສນ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຕ຺ຕກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘາວ ຘນໍ ສທ຺ຘາຘນໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ປຎ຺ຎາຘນໍ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພເສຏ຺ຐໍ. ປຎ຺ຎາຍ ຫິ ຐຕ຺ວາ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປຎ຺ຈສີລານິ ທສສີລານິ ປູເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄູປຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ສາວກປາຣມີຎາຓໍ, ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອິມາສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ປຏິລາຠກາຣຓໂຕ ປຎ຺ຎາ ‘‘ຘນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສຕ຺ຕປິ ເຈຕານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາເນວ ກຖິຕານິ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄກຖາ ກຖິຕາວ.

ສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣາຕິ ສມາຘິປຣິວາຣາ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ອິເມປິ ສຕ຺ຕ ປຣິກ຺ຂາຣາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາວ ກຖິຕາ.

ອສຕໍ ຘມ຺ມາ ອສນ຺ຕາ ວາ ຘມ຺ມາ ລາມກາ ຘມ຺ມາຕິ ອສທ຺ຘມ຺ມາ. ວິປຣິຍາເຍນ ສທ຺ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ສທ຺ຘມ຺ເມສຸ ປນ ສທ຺ຘາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ວິປສ຺ສກສ຺ເສວ ກຖິຕາ. ເຕສຸປິ ປຎ຺ຎາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ອຍໍ ວິເສໂສ.

ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ມາຕິ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕເຄຍ຺ຍາທິກໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕີຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ. ‘‘ເອຕ຺ຕໂກມ຺ຫິ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ. ປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠເຄສຸ ມຕ຺ຕໍ ຊານາຕີຕິ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ. ອຍໍ ກາໂລ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ, ອຍໍ ກາໂລ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ, ອຍໍ ກາໂລ ໂຍຄສ຺ສ ອຘິຄມາຍາຕິ ເອວໍ ກາລໍ ຊານາຕີຕິ ກາລຎ຺ຎູ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ກາໂລ. ທສ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ. ອິທໍ ອຕິສມ຺ພາຘໍ. ທສ ວສ຺ສານິ ປນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ກາໂລ. ວີສຕິ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ. ຕໂຕ ປຣໍ ໂຍເຄ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐວິຘໍ ປຣິສໍ ຊານາຕີຕິ ປຣິສຎ຺ຎູ. ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຊານາຕີຕິ ປຸຄ຺ຄລຎ຺ຎູ.

໓໓໑. ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີຕິ ນິທ຺ທສາທິວຕ຺ຖູນິ. ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ນິພ຺ພີໂສ, ນິຕ຺ຕິໍໂສ, ນິຈ຺ຈຕ຺ຕາລີໂສ, ນິປ຺ປຎ຺ຎາໂສ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອວໍ ວຈນກາຣຓານິ. ອຍໍ ກິຣ ປຎ຺ໂຫ ຕິຕ຺ຖິຍສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຫິ ທສວສ຺ສກາເລ ມຕໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ນິທ຺ທໂສຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ກິຣ ປຸນ ທສວສ຺ໂສ ນ ໂຫຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ທສວສ຺ໂສວ. ນວວສ຺ໂສປິ…ເປ… ເອກວສ຺ໂສປິ ນ ໂຫຕິ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ວີສຕິວສ຺ສາທິກາເລປິ ມຕໍ ນິພ຺ພີໂສ, ນິຕ຺ຕິໍໂສ, ນິຈ຺ຈຕ຺ຕາລີໂສ, ນິປ຺ປຎ຺ຎາໂສຕິ ວທນ຺ຕິ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຄາເມ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ອາຫ –

‘‘ນ ອິທໍ, ອານນ຺ທ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຘິວຈນໍ ມມ ສາສເນ ຂີຓາສວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຂີຓາສໂວ ຫິ ທສວສ຺ສກາເລ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຸນ ທສວສ຺ໂສ ນ ໂຫຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ທສວສ຺ໂສວ, ນວວສ຺ໂສປິ…ເປ… ເອກວສ຺ໂສປິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອກວສ຺ໂສວ, ທສມາສິໂກປິ…ເປ… ເອກມາສິໂກປິ. ເອກທິວສິໂກປິ. ເອກມຸຫຸຕ຺ໂຕປິ ນ ໂຫຕິ ເອວ. ກສ຺ມາ? ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຠາວາ. ນິພ຺ພີສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຠຄວາ ມມ ສາສເນ ຂີຓາສວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ –

ວຕ຺ວາ ເຍຫິ ກາຣເຓຫິ ໂສ ນິທ຺ທໂສ ໂຫຕິ, ຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ ເທເສຕິ. ເຖໂຣປິ ຕເມວ ເທສນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ, ສິກ຺ຂາສມາທາເນຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕີຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍປູຣເຓ ພຫລຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ. ອາຍຕິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ອວິຄຕເປໂມຕິ ອນາຄເຕ ປຸນທິວສາທີສຸປິ ສິກ຺ຂາປູຣເຓ ອວິຄຕເປເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາຕິ ຘມ຺ມນິສາມນາຍ. ວິປສ຺ສນາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຈ຺ຉາວິນເຍຕິ ຕຓ຺ຫາວິນຍເນ. ປຏິສລ຺ລາເນຕິ ເອກີຠາເວ. ວີຣິຍາຣມ຺ເຠຕິ ກາຍິກເຈຕສິກສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ປູຣເຓ. ສຕິເນປກ຺ເກຕິ ສຕິຍຎ຺ເຈວ ເນປກ຺ກຠາເວ ຈ. ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘຕິ ມຄ຺ຄທສ຺ສເນ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຎ຺ຎາສຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສນາຎາເຓ ສຎ຺ຎາ ອສຸຠສຎ຺ຎາ. ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາເຓ ສຎ຺ຎາ ອາທີນວສຎ຺ຎາ ນາມ. ເສສາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ. ພລສຕ຺ຕກວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕກປຸຄ຺ຄລສຕ຺ຕການິ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ. ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສຍນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ. ຖາມຄໂຕ ກາມຣາໂຄ ກາມຣາຄານຸສໂຍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສໍໂຍຊນສຕ຺ຕກໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ອຘິກຣຓສມຖສຕ຺ຕກວຓ຺ຓນາ

ອຘິກຣຓສມເຖສຸ ອຘິກຣຓານິ ສເມນ຺ຕິ ວູປສເມນ຺ຕີຕິ ອຘິກຣຓສມຖາ. ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ. ອຘິກຣຓານນ຺ຕິ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ. ສມຖາຍ ວູປສມາຍາຕິ ສມຖຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ວູປສມນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ…ເປ… ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ສມຖາ ທາຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ. ອຘິກຣເຓສຸ ຕາວ ຘມ຺ໂມຕິ ວາ ອຘມ຺ໂມຕິ ວາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ວິວທນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂຍ ວິວາໂທ, ອິທໍ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ນາມ. ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາຈາຣທິຏ຺ຐິອາຊີວວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອນຸວທນ຺ຕານໍ ອນຸວາໂທ ອຸປວທນາ ເຈວ ໂຈທນາ ຈ, ອິທໍ ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ນາມ. ມາຕິກາຍ ອາຄຕາ ປຎ຺ຈ, ວິຠງ຺ເຄ ທ຺ເວຕິ ສຕ຺ຕປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ, ອິທໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ນາມ. ສງ຺ຆສ຺ສ ອປໂລກນາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ກຣຓໍ, ອິທໍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ ຈ. ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ສມ຺ມມານໍ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວູປສເມຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວາ ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາຕິຕໍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຆນ ວາ ສງ຺ເຆ ວູປສເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ສມ຺ມຕປຸຄ຺ຄເລຫິ ວາ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ສມ຺ມຕິ. ເອວໍ ສມ຺ມມາເນ ຈ ປເນຕສ຺ມິໍ ຍາ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາ, ອຍໍ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ກາຣກສງ຺ຆສ຺ສ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄິວເສນ ສມ຺ມຸຂີຠາໂວ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ. ສເມຕພ຺ພສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ຠູຕຕາ ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ. ຍຖາ ຕໍ ສເມຕພ຺ພໍ, ຕເຖວ ສມ຺ມນໍ ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ. ໂຍ ຈ ວິວທຕິ, ເຍນ ຈ ວິວທຕິ, ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ສມ຺ມຸຂີຠາໂວ ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາ. ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ວູປສເມ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ ປຣິຫາຍຕິ. ເອວໍ ຕາວ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ສມ຺ມຕິ.

ສເຈ ປເນວມ຺ປິ ນ ສມ຺ມຕິ, ອຖ ນໍ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ສມ຺ມຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ນ ມຍໍ ສກ຺ໂກມ ວູປສເມຕຸ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສງ຺ໂຆ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສລາກຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ. ເຕນ ຄຸຬ຺ຫກວິວຏກສກຓ຺ຓຊປ຺ປເກສຸ ຕີສຸ ສລາກຄ຺ຄາເຫສຸ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ສລາກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມວາທີນໍ ເຍຠຸຍ຺ຍຕາຍ ຍຖາ ເຕ ຘມ຺ມວາທິໂນ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ວູປສນ຺ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ ຈ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ. ຍໍ ປນ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓໍ, ອຍໍ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ ນາມ. ເອວໍ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ. ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ຈຕູຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ – ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ສຕິວິນເຍນ ຈ ອມູຬ຺ຫວິນເຍນ ຈ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາຍ ຈ. ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ສມ຺ມມານໍ ໂຍ ຈ ອນຸວທຕິ, ຍຎ຺ຈ ອນຸວທຕິ, ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສເຈ ກາຈິ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ອຸໂຠ ຂມາເປຕ຺ວາ, ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ນາເມຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ວູປສມ຺ມຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາວິນຍລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຍທາ ປນ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອມູລິກາຍ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍສິຕສ຺ສ ສຕິວິນຍໍ ຍາຈມານສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ສຕິວິນຍໍ ເທຕິ, ຕທາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ສຕິວິນເຍນ ຈ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທິນ຺ເນ ປນ ສຕິວິນເຍ ປຸນ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ກສ຺ສຈິ ອນຸວາໂທ ນ ຣຸຫຕິ.

ຍທາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸມ຺ມາທວເສນ ອສ຺ສາມຓເກ ອຊ຺ຌາຈາເຣ ‘‘ສຣຕາຍສ຺ມາ ເອວຣູປິໍ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ໂຈທິຍມາໂນ ‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕເກນ ເມ, ອາວຸໂສ, ເອຕໍ ກຕໍ, ນາຫໍ ຕໍ ສຣາມີ’’ຕິ ຠຓນ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ໂຈທິຍມາໂນວ ປຸນ ອໂຈທນຕ຺ຖາຍ ອມູຬ຺ຫວິນຍໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ຈສ຺ສ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ອມູຬ຺ຫວິນຍໍ ເທຕິ, ຕທາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ອມູຬ຺ຫວິນເຍນ ຈ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທິນ຺ເນ ປນ ອມູຬ຺ຫວິນເຍ ປຸນ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ກສ຺ສຈິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອນຸວາໂທ ນ ຣຸຫຕິ.

ຍທາ ປນ ປາຣາຊິເກນ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ເຕນ ວາ ໂຈທິຍມານສ຺ສ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣໂຕ ປາປຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ປາປິຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ‘‘ສຈາຍໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຠວິສ຺ສຕິ, ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອສາຣຓໍ ລຠິສ຺ສຕິ. ສເຈ ຉິນ຺ນມູໂລ ອຍເມວສ຺ສ ນາສນາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ສງ຺ໂຆ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ຕສ຺ສປາປິຍສິກໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາຍ ຈ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ຈຕູຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ. ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ຕີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓນ ຈ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ຈ. ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ວູປສໂມ ນຕ຺ຖິ. ຍທາ ປນ ເອກສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ສງ຺ຆຄຓມຊ຺ເຌສຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕິ, ຕທາ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓນ ຈ ວູປສມ຺ມຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍ ຕາວ ໂຍ ຈ ເທເສຕິ, ຍສ຺ສ ຈ ເທເສຕິ, ເຕສໍ ສມ຺ມຸຂີຠາໂວ ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຄຓສ຺ສ ຈ ເທສນາກາເລ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ ປຣິຫາຍຕິ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ຈ ອາມ, ປສ຺ສາມີຕິ ຈ ປຏິຎ຺ຎາ, ຕາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ‘‘ອາຍຕິໍ ສໍວເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ກຣຓໍ, ຕໍ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ນາມ. ສງ຺ຆາທິເສເສ ຫິ ປຣິວາສາທິຍາຈນາ ປຏິຎ຺ຎາ. ປຣິວາສາທີນໍ ທານໍ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ນາມ. ທ຺ເວ ປກ຺ຂຊາຕາ ປນ ຠຓ຺ຑນກາຣກາ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸໍ ອສ຺ສາມຓກໍ ອຊ຺ຌາຈຣິຕ຺ວາ ປຸນ ລຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ມຍໍ ອິມາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາເຣສ຺ສາມ, ສິຍາປິ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາຣາປເນ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ຍທາ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທາ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ຈ ສມ຺ມຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິ ຍຕ຺ຕກາ ຫຕ຺ຖປາສູປຄຕາ ‘‘ນ ເມຕໍ ຂມຕີ’’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ນິທ຺ທມ຺ປິ ໂອກ຺ກນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຐເປຕ຺ວາ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພາປຕ຺ຕິໂຍ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ຕີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ. ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ເອເກນ ສມເຖນ ສມ຺ມຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານິ ຍຖານຸຣູປໍ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຘິກຣຓານໍ ສມຖາຍ ວູປສມາຍ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ…ເປ… ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ອາຄໂຕເຍວ. ວິນິຈ຺ຉໂຍປິສ຺ສ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ສຕ຺ຕການໍ ວເສນ ອຏ຺ຐນວຸຕິ ປຎ຺ເຫ ກເຖນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ສຕ຺ຕກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐກວຓ຺ຓນາ

໓໓໓. ອິຕິ ສຕ຺ຕກວເສນ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຏ຺ຐກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາຕິ ອຍາຖາວາ ມິຈ຺ຉາສຠາວາ. ສມ຺ມຕ຺ຕາຕິ ຍາຖາວາ ສມ຺ມາສຠາວາ.

໓໓໔. ກຸສີຕວຕ຺ຖູນີຕິ ກຸສີຕສ຺ສ ອລສສ຺ສ ວຕ຺ຖູນິ ປຕິຏ຺ຐາ ໂກສຊ຺ຊກາຣຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ ຈີວຣວິຈາຣຓາທິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ທຸວິຘມ຺ປິ ວີຣິຍໍ ນາຣຠຕິ. ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມສ຺ສ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ. ອນຘິຄຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມຕ຺ຖາຍ. ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ອປຈ຺ຈກ຺ຂກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຣຓຕ຺ຖາຍ. ອິທໍ ປຐມນ຺ຕິ ອິທໍ ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີຕິ ເອວໍ ໂອສີທນໍ ປຐມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ມາສາຈິຕໍ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ມາສາຈິຕໍ ນາມ ຕິນ຺ຕມາໂສ. ຍຖາ ຕິນ຺ຕມາໂສ ຄຣຸໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຄຣຸໂກຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕີຕິ ຄິລາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ.

໓໓໕. ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນີຕິ ວີຣິຍກາຣຓານິ. ເຕສມ຺ປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໓໖. ທານວຕ຺ຖູນີຕິ ທານກາຣຓານິ. ອາສຊ຺ຊ ທານໍ ເທຕີຕິ ປຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ. ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາວ ມຸຫຸຕ຺ຕໍເຍວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ, ທສ຺ສາມິ ທສ຺ສາມີຕິ ນ ກິລເມຕິ. ອິຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສາທນໍ ທານກາຣຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຠຍາ ທານໍ ເທຕີຕິອາທີສຸປິ ຠຍາທີນິ ທານກາຣຓານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ຠຍໍ ນາມ ອຍໍ ອທາຍໂກ ອກາຣໂກຕິ ຄຣຫາຠຍໍ ວາ ອປາຍຠຍໍ ວາ. ອທາສິ ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ ປຸພ຺ເພ ເອສ ອິທໍ ນາມ ອທາສີຕິ ເທຕິ. ທສ຺ສຕິ ເມຕິ ອນາຄເຕ ອິທໍ ນາມ ທສ຺ສຕີຕິ ເທຕິ. ສາຫຸ ທານນ຺ຕິ ທານໍ ນາມ ສາຘຸ ສຸນ຺ທຣໍ, ພຸທ຺ຘາທີຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປສຕ຺ຖນ຺ຕິ ເທຕິ. ຈິຕ຺ຕາລງ຺ກາຣຈິຕ຺ຕປຣິກ຺ຂາຣຕ຺ຖໍ ທານໍ ເທຕີຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອລງ຺ກາຣຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ປຣິວາຣຕ຺ຖຎ຺ຈ ເທຕິ. ທານຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸກໍ ກໂຣຕິ. ເຍນ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ໂສປິ ລທ຺ຘໍ ເມຕິ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເຍນ ທິນ຺ນໍ, ໂສປິ ທິນ຺ນໍ ມຍາຕິ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸກໍ ກໂຣຕິ, ເຕເນວ ‘‘ອທນ຺ຕທມນໍ ທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອທນ຺ຕທມນໍ ທານໍ, ອທານໍ ທນ຺ຕທູສກໍ;

ທາເນນ ປິຍວາຈາຍ, ອຸນ຺ນມນ຺ຕິ ນມນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ.

ອິເມສຸ ປນ ອຏ຺ຐສຸ ທາເນສຸ ຈິຕ຺ຕາລງ຺ກາຣທານເມວ ອຸຕ຺ຕມໍ.

໓໓໗. ທານູປປຕ຺ຕິໂຍຕິ ທານປຈ຺ຈຍາ ອຸປປຕ຺ຕິໂຍ. ທຫຕີຕິ ຐເປຕິ. ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຠາເວຕີຕິ ວຑ຺ເຒຕິ. ຫີເນ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫີເນສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓສຸ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠາວິຕນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມຄ຺ຄຜລຕ຺ຖາຍ ອຠາວິຕໍ. ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ຍໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ກຸສລໍ ກຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

ວີຕຣາຄສ຺ສາຕິ ມຄ຺ເຄນ ວາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຣາຄສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຣາຄສ຺ສ. ທານມຕ຺ເຕເນວ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ທານໍ ປນ ສມາຘິວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອລງ຺ກາໂຣ ປຣິວາໂຣ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ທາເນນ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວີຕຣາຄສ຺ສ ໂນ ສຣາຄສ຺ສາ’’ຕິ.

ຂຕ຺ຕິຍານໍ ປຣິສາ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ, ສມູໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມາ ໂລກຘມ຺ມາ. ເອເຕຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໕). ລາໂຠ ອລາໂຠຕິ ລາເຠ ອາຄເຕ ອລາໂຠ ອາຄໂຕ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໓໘. ອຠິຠາຍຕນວິໂມກ຺ຂກຖາ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕາ ເອວ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ເອກາທສນ຺ນໍ ອຏ຺ຐການໍ ວເສນ ອຏ຺ຐາສີຕິ ປຎ຺ເຫ ກເຖນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ອຏ຺ຐກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນວກວຓ຺ຓນາ

໓໔໐. ອິຕິ ອຏ຺ຐກວເສນ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ນວກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນີຕິ ອາຆາຕກາຣຓານິ. ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ໂກປໍ ພນ຺ຘຕິ ກໂຣຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ.

ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາຕິ ຕໍ ອນຕ຺ຖຈຣຓໍ ມາ ອໂຫສີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ກຸໂຕ ລພ຺ຠາ, ເກນ ກາຣເຓນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ? ປໂຣ ນາມ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍາ ອນຕ຺ຖໍ ກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຆາຕໍ ປຏິວິໂນເທຕິ. ອຖ ວາ ສຈາຫໍ ປຏິໂກປໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ຕໍ ໂກປກຣຓໍ ເອຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄເລ ກຸໂຕ ລພ຺ຠາ, ເກນ ກາຣເຓນ ລທ຺ຘພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸໂຕ ລາຠາຕິປິ ປາໂຐ, ສຈາຫໍ ເອຕ຺ຖ ໂກປໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ມິໍ ເມ ໂກປກຣເຓ ກຸໂຕ ລາຠາ, ລາຠາ ນາມ ເກ ສິຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ເຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ.

໓໔໑. ສຕ຺ຕາວາສາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອາວາສາ, ວສນຏ຺ຐານານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘາວາສາປິ ສຕ຺ຕາວາໂສວ, ອສພ຺ພກາລິກຕ຺ຕາ ປນ ນ ຄຫິຕາ. ສຸທ຺ຘາວາສາ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘາວາຣສທິສາ. ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ເປ ພຸທ຺ເຘສຸ ອນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ຕໍ ຐານໍ ສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕີຕິ ອສພ຺ພກາລິກຕ຺ຕາ ນ ຄຫິຕາ. ເສສເມຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໓໔໒. ອກ຺ຂເຓສຸ ຘມ຺ໂມ ຈ ເທສິຍຕີຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ເທສິຍຕິ. ໂອປສມິໂກຕິ ກິເລສູປສມກໂຣ. ປຣິນິພ຺ພານິໂກຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພານາວໂຫ. ສມ຺ໂພຘຄາມີຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓປຏິເວຘຄາມີ. ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ອສຎ຺ຎຠວໍ ວາ ອຣູປຠວໍ ວາ.

໓໔໓. ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາຕິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຫາຣາ.

໓໔໔. ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘາຕິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ນິໂຣຘາ.

‘‘ອິເມ, ໂຂ ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຉນ຺ນໍ ນວການໍ ວເສນ ຈຕຸປຓ຺ຓາສ ປຎ຺ເຫ ກເຖນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ນວກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທສກວຓ຺ຓນາ

໓໔໕. ອິຕິ ນວກວເສນ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ທສກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ນາຖກຣຓາຕິ ‘‘ສນາຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ ມາ ອນາຖາ, ທສ ອິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ນາຖກຣຓາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໘) ເອວໍ ອກ຺ຂາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐາກຣາ ຘມ຺ມາ.

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນາ ກລ຺ຍາຓາ ອສ຺ສ ມິຕ຺ຕາຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ. ເຕ ຈສ຺ສ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສຫ ອຍນໂຕ ສຫາຍາຕິ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ. ຈິຕ຺ເຕນ ເຈວ ກາເຍນ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕສຸ ເອວ ສມ຺ປວງ຺ໂກ ໂອນໂຕຕິ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ສຸວໂຈ ໂຫຕີຕິ ສຸເຂນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ ສຸເຂນ ອນຸສາສິຕພ຺ໂພ. ຂໂມຕິ ຄາຬ຺ເຫນ ຜຣຸເສນ ກກ຺ຂເຬນ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຂມຕິ, ນ ກຸປ຺ປຕິ. ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ ອນຸສາສນິນ຺ຕິ ຍຖາ ເອກຈ຺ໂຈ ໂອວທິຍມາໂນ ວາມໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຏິປ຺ຜຣຕິ ວາ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ໂອວທຖ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສາສຖ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ອໂນວທນ຺ເຕສຸ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ໂອວທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ອຸຈ຺ຈາວຈານີຕິ ອຸຈ຺ຈານິ ຈ ອວຈານິ ຈ. ກິໍ ກຣຓີຍານີຕິ ກິໍ ກໂຣມີຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມານິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈກມ຺ມານິ ນາມ ຈີວຣສ຺ສ ກຣຓໍ ຣຊນໍ ເຈຕິເຍ ສຸຘາກມ຺ມໍ ອຸໂປສຖາຄາຣເຈຕິຍຆຣໂພຘິຍຆເຣສຸ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວມາທິ. ອວຈກມ຺ມໍ ນາມ ປາທໂຘວນມກ຺ຂນາທິຂຸທ຺ທກກມ຺ມໍ. ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍາຕິ ຕຕ຺ຣຸປຄມນີຍາ. ອລໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ອລໍ ສໍວິຘາຕຸນ຺ຕິ ວິຈາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ.

ຘມ຺ເມ ອສ຺ສ ກາໂມ ສິເນໂຫຕິ ຘມ຺ມກາໂມ, ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປິຍາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຍສມຸທາຫາໂຣຕິ ປຣສ຺ມິໍ ກເຖນ຺ເຕ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຕິ, ສຍຎ຺ຈ ປເຣສໍ ເທເສຕຸກາໂມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມ ອຠິຘມ຺ໂມ, ວິນໂຍ ອຠິວິນໂຍຕິ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ. ອຠິຘມ຺ໂມຕິ ສຕ຺ຕ ປກຣຓານິ. ວິນໂຍຕິ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄາ. ອຠິວິນໂຍຕິ ຂນ຺ຘກປຣິວາຣາ. ອຖ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກມ຺ປິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ເອວ. ມຄ຺ຄຜລານິ ອຠິຘມ຺ໂມ. ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ ວິນໂຍ. ກິເລສວູປສມກາຣຓໍ ອຠິວິນໂຍ. ອິຕິ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ເມ ອຠິຘມ຺ເມ ວິນເຍ ອຠິວິນເຍ ຈ. ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ໂຊຕິ ພຫຸລປາໂມຊ຺ໂຊ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ກາຣຓຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ, ຈຕຸຠູມກກຸສລຘມ຺ມກາຣຓາ, ເຕສໍ ອຘິຄມຕ຺ຖາຍ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໔໖. ກສິຓທສເກ ສກລຏ຺ເຐນ ກສິຓານິ. ຕທາຣມ຺ມຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ເຂຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ວາ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວາ ອາຍຕນານິ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸປຣິ ຄຄນຕລາຠິມຸຂໍ. ອໂຘຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຠູມິຕລາຠິມຸຂໍ. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕມຓ຺ຑລມິວ ສມນ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອຸທ຺ຘເມວ ກສິຓໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ອໂຘ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມນ຺ຕໂຕ. ເຕນ ເຕນ ວາ ກາຣເຓນ ເອວໍ ປສາເຣຕິ ອາໂລກມິວ ຣູປທສ຺ສນກາໂມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ອທ຺ວຍນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ເອກສ຺ສ ອຎ຺ຎຠາວານຸປຄມນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ສພ຺ພທິສາສຸ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ, ເອວເມວ ປຖວີກສິຓໍ ປຖວີກສິຓເມວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ກສິຓສມ຺ເຠໂທຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຜຣຓອປ຺ປມາຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ເຈຕສາ ຜຣນ຺ໂຕ ສກລເມວ ຜຣຕິ, ນ ‘‘ອຍມສ຺ສ ອາທິ, ອິທໍ ມຊ຺ຌ’’ນ຺ຕິ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ວິຎ຺ຎາຓກສິຓນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ກສິຓວເສນ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສວເສນ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາເຓ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນານເຍນ ປເນຕານິ ປຖວີກສິຓາທີນິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາເນວ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖທສກວຓ຺ຓນາ

໓໔໗. ກມ຺ມປເຖສຸ ກມ຺ມາເນວ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕີນໍ ປຖຠູຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປຖາ ນາມ. ເຕສຸ ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ມຸສາວາທາທໂຍ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ເອວ. ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກາເມສູຕິ ເມຖຸນສມາຈາເຣສຸ ເມຖຸນວຕ຺ຖູສຸ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ລາມກາຈາໂຣ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມາຘິປ຺ປາເຍນ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ປຸຣິສານໍ ຕາວ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ, ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ, ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ, ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ, ສາຣກ຺ຂາ, ສປຣິທຓ຺ຑາຕິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍ ທສ. ຘນກ຺ກີຕາ, ຉນ຺ທວາສິນີ, ໂຠຄວາສິນີ, ປຏວາສິນີ, ໂອທປຕ຺ຕກິນີ, ໂອຠຕຈຸມ຺ພຏາ, ທາສີ ຈ ຠຣິຍາ ຈ, ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ ຈ, ຘຊາຫຏາ, ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ເອຕາ ຘນກ຺ກີຕາທໂຍ ທສາຕິ ວີສຕິ. ອິຕ຺ຖີສຸ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຣກ຺ຂສປຣິທຓ຺ຑານໍ ທສນ຺ນຎ຺ຈ ຘນກ຺ກີຕາທີນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິສາ. ອິທໍ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ. ໂສ ປເນສ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສີລາທິຄຸຓຣຫິເຕ ອຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ ອຄມນີຍວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ມິໍ ເສວນຈິຕ຺ຕໍ, ເສວນປ຺ປໂຍໂຄ, ມຄ຺ເຄນມຄ຺ຄປ຺ປຏິປຕ຺ຕິອຘິວາສນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ ສາຫຕ຺ຖິໂກ ເອວ.

ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາ, ປຣຠຓ຺ຑາຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂຓາ ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ປຣຠຓ຺ຑໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນຎ຺ຈ. ປຣຠຓ຺ຑວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕີທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນ ປຣິຓາເມຕິ.

ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ໂສ ປຣໍ ວິນາສາຍ ມໂນປໂທສລກ຺ຂໂຓ ຜຣຸສາວາຈາ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ປຣສຕ຺ໂຕ ຈ, ຕສ຺ສ ວິນາສຈິນ຺ຕາ ຈ. ປຣສຕ຺ຕວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂກເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຌຍ຺ຍ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວິນາສໍ ນ ຈິນ຺ເຕຕິ.

ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຫຓາຠາເວນ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ອປິຈ ອນິຍຕາ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ນິຍຕາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ຄຫິຕາກາຣວິປຣີຕຕາ, ຍຖາ ຈ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຖາຠາເວນ ຕສ຺ສູປຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ທສນ຺ນໍ ອກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາໂຕ ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາຘມ຺ມາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ.

ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກມ຺ມປຖາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ມູລານິ. ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ. ພ຺ຍາປາໂທ ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ. ‘‘ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ’’ຕິປິ ເອເກ. ມຸສາວາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ, ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ. ຜຣຸສວາຈາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາວ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ອຠິຊ຺ຌາ. ພ຺ຍາປາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓວ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາ.

ເວທນາໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ ຫສມານາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ຆາເຕຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ຕິເວທນໍ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທໂນ. ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທໂນ ນ ໂຫຕິ. ມຸສາວາໂທ ຕິເວທໂນ. ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ. ຜຣຸສວາຈາ ທຸກ຺ຂເວທນາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຕິເວທໂນ. ອຠິຊ຺ຌາ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທນາ ຕຖາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ພ຺ຍາປາໂທ ທຸກ຺ຂເວທໂນ.

ມູລໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ໂທສໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລໂກ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂລຠໂມຫວເສນ. ມຸສາວາໂທ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ. ຜຣຸສວາຈາ ໂທສໂມຫວເສນ. ອຠິຊ຺ຌາ ໂມຫວເສນ ເອກມູລາ. ຕຖາ ພ຺ຍາປາໂທ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂລຠໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລາຕິ.

ກຸສລກມ຺ມປຖທສກວຓ຺ຓນາ

ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິອາທີນິ ສມາທານສມ຺ປຕ຺ຕສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕິວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຘມ຺ມໂຕ ປນ ເອເຕສຸປິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຣຕິໂຍປິ. ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ.

ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ເອວ, ໂນ ມູລານິ. ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາໂທ ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓາເນວ ເອເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ. ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໂຕເຍວ ຫິ ເວຣມຓີ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເອວໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອາຣມ຺ມຓາເປເຕ ກມ຺ມປຖາ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍານິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເວທນາໂຕຕິ ສພ຺ເພ ສຸຂເວທນາ ໂຫນ຺ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາ ວາ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ທຸກ຺ຂເວທນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ມູລໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠອໂທສອໂມຫວເສນ ຕິມູລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລານິ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລາ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ເອກມູລາ. ອໂລໂຠ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ມູລໍ ນ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂລຠາໂທສວເສນ ທ຺ວິມູລາ ເອວາຕິ.

ອຣິຍວາສທສກວຓ຺ຓນາ

໓໔໘. ອຣິຍວາສາຕິ ອຣິຍາ ເອວ ວສິໍສຸ ວສນ຺ຕິ ວສິສ຺ສນ຺ຕິ ເອເຕສູຕິ ອຣິຍວາສາ. ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນຕິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ຂີຓາສໂວ ອວສິ ວສຕິ ວສິສ຺ສຕີຕິ ຕສ຺ມາ ອຍໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນຕາ, ອຣິຍສ຺ສ ວາສຕ຺ຕາ ອຣິຍວາໂສຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ ເກຕິ? ຎາຓາທໂຍ. ‘‘ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກິຣິຍໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ‘‘ສຕຕວິຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐ ມຫາຈິຕ຺ຕານິ. ‘‘ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທສ ຈິຕ຺ຕານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ໂສມນສ຺ສໍ ອາເສວນວເສນ ລພ຺ຠຕິ.

ສຕາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຫິ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສພ຺ພກາລໍ ສຕິ ອາຣກ຺ຂກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ເຕເນວສ຺ສ ‘‘ຈຣໂຕ ຈ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານນ຺ຕິ ພຫູນໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສມຓາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊຸປຄຕາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ໂຠວາທິໂນ. ປຸຖຸປຈ຺ເຈກສຈ຺ຈານີຕິ ພຫູນິ ປາເຏກ຺ກສຈ຺ຈານິ, ອິທເມວ ທສ຺ສນໍ ສຈ຺ຈໍ, ອິທເມວ ທສ຺ສນໍ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ຄຫິຕານິ ພຫູນິ ສຈ຺ຈານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຸນ຺ນານີຕິ ນິຫຕານິ. ປຓຸນ຺ນານີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຫຕານິ. ຈຕ຺ຕານີຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐານິ. ວນ຺ຕານີຕິ ວມິຕານິ. ມຸຕ຺ຕານີຕິ ຉິນ຺ນພນ຺ຘນານິ ກຕານິ. ປຫີນານີຕິ ປຊຫິຕານິ. ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐານີຕິ ຍຖາ ນ ປຸນ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣຸຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕານິ. ສພ຺ພາເນວ ຕານິ ຄຫິຕຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ວິສ຺ສຏ຺ຐຠາວເວວຈນານິ.

ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ອວຍາຕິ ອນູນາ. ສຏ຺ຐາຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ. ສມ຺ມາ ອວຍາ ສຏ຺ຐາ ເອສນາ ອສ຺ສາຕິ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ. ສມ຺ມາ ວິສ຺ສຏ຺ຐສພ຺ພເອສໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຄາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີຫິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ກຖິຕາ.

ຣາໂຄ ເມ ປຫີໂນຕິອາທີຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ຜລໍ ກຖິຕໍ.

ອເສກ຺ຂຘມ຺ມທສກວຓ຺ຓນາ

ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິອາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ເອວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາຎາຓນ຺ຕິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ປເທນ ວຸຕ຺ຕາວເສສາ. ຜລສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຉນ຺ນໍ ທສການໍ ວເສນ ສມສຏ຺ຐິ ປຎ຺ເຫ ກເຖນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ທສກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຫສໂມຘານວຓ຺ຓນາ

໓໔໙. ອິຘ ປນ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຫາ ສໂມຘາເນຕພ຺ພາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ເຕ ເອກກວເສນ ທ຺ເວ ປຎ຺ຫາ ກຖິຕາ. ທຸກວເສນ ສຕ຺ຕຕິ. ຕິກວເສນ ອສີຕິສຕໍ. ຈຕຸກ຺ກວເສນ ທ຺ເວສຕານິ. ປຎ຺ຈກວເສນ ຕິໍສສຕໍ. ຉກ຺ກວເສນ ພາຕ຺ຕິໍສສຕໍ. ສຕ຺ຕກວເສນ ອຏ຺ຐນວຸຕິ. ອຏ຺ຐກວເສນ ອຏ຺ຐາສີຕິ. ນວກວເສນ ຈຕຸປຓ຺ຓາສ. ທສກວເສນ ສມສຏ຺ຐີຕິ ເອວໍ ສຫສ຺ສໍ ຈຸທ຺ທສ ປຎ຺ຫາ ກຖິຕາ.

ອິມຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອຎ຺ໂຎ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ເອວໍ ພຫຸປຎ຺ຫປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຠຄວາ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກລໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘພລໍ ທີເປຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສີຫນາທໍ ນທຕິ. ສາວກຠາສິໂຕຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂອກປ຺ປນາ ນ ໂຫຕິ, ຊິນຠາສິໂຕຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຊິນຠາສິຕໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ໂອກປ຺ປນໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ, ສາຘຸ, ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາຍໍ ອຠາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາຍນ຺ຕິ ສາມຄ຺ຄິຍາ ກາຣຓໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສາຘຸ, ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ອຠາສີ’’ຕິ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສີຕິ ອນຸໂມທເນນ ສມນຸຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຕເກນ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຊິນຠາສິໂຕ ນາມ ຊາໂຕ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວຕິ ສາວການໍ ອາລປນເມຕໍ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ປຣິສໍ ອາມນ຺ຕຍມານາ ‘ຠິກ຺ຂເວ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສາວກາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ຐເປສ຺ສາມາຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາລປເນນ ອນາລປິຕ຺ວາ ອາວຸໂສຕິ ອາລປນ຺ຕິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຠິກ຺ຂູ. ເກ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ? ອນິພທ຺ຘວາສາ ທິສາຄມນີຍາ ຠິກ຺ຂູ. ພຸທ຺ຘກາເລ ທ຺ເວ ວາເຣ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ – ອຸປກຏ຺ຐວສ຺ສູປນາຍິກກາເລ ຈ ປວາຣຓກາເລ ຈ. ອຸປກຏ຺ຐວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ທສປິ ວີສຕິປິ ຕິໍສມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ວຄ຺ຄາ ວຄ຺ຄາ ກມ຺ມຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠຄວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ວິຈຣຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖ ເຕ ‘‘ຠຄວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ອາຄຕມ຺ຫ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຈຣິຍວເສນ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເທຕິ. ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທໂສ ປຣິປຸຈ຺ຉາ – ‘ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ກາເລນ ຘມ຺ມສາກຈ຺ຉາ, ອິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສປ຺ປາຍ’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເທຕິ. ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ພຸທ຺ຘສຸໂພຘິໍ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປກາເສຕິ. ຎາຓຈຣິຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕ ຄມ຺ຠີເຣ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ກເຖຕິ. ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສເຈ ສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ຕິ. ໂນ ເຈ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາຍໍ ເສນາສນໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕາ ເຕມາສິກໍ ປຏິປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆເຏຕ຺ວາ ວາຍມນ຺ຕາ ໂສຕາປນ຺ນາປິ ໂຫນ຺ຕິ ສກທາຄາມິໂນປິ ອນາຄາມິໂນປິ ອຣຫນ຺ໂຕປິ.

ຕໂຕ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ປວາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ…ເປ… ອຫໍ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ອາຄຕາ. ເອວໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວາ ອຄ຺ຄສາວການໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕິ, ຍຖາຫ ‘‘ອປໂລເກຖ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປໂລເກມ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໒). ອຖ ເນ ຠຄວາ ເຕສໍ ທສ຺ສເນ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ‘‘ເສວຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ; ຠຊຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ. ປຓ຺ຑິຕາ ຠິກ຺ຂູ ອນຸຄ຺ຄາຫກາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊເນຕາ ເອວໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຊາຕສ຺ສ ອາປາເທຕາ ເອວໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ. ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ວິເນຕິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ເຖ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໑).

ຕທາປິ ຠຄວາ ອິເມຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາສຍໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ສາວກວິເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ສາວກວິເນຍ຺ຍາ ນາມ ເຍ ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ຘມ຺ມເທສນາຍ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ສາວການມ຺ປິ. ພຸທ຺ຘວິເນຍ຺ຍາ ປນ ສາວກາ ໂພເຘຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ສາວກວິເນຍ຺ຍຠາວໍ ປນ ເອເຕສໍ ຎຕ຺ວາ ກຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທສນາຍ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ທິສ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ເຖໂຣ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕຕ຺ຖ ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຄຕມ຺ຫ ສຕ຺ຖາຣາ ປນ ອມ຺ເຫ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປສິຕາ’’ຕິ. ຕໂຕ ເຖໂຣ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມຍ຺ຫໍ ເທສນາຍ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ, ກີທິສີ ນຸ ໂຂ ເຕສໍ ເທສນາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາຣາມາ, ສາມຄ຺ຄິຣສສ຺ສ ທີປິກາ ເນສໍ ເທສນາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ເທສນໍ ເທເສຕຸກາໂມ ທສຸຕ຺ຕຣໍ ປວກ຺ຂາມີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທສຘາ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ ທສຸຕ຺ຕໂຣ, ເອກກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ທສກາ ຄໂຕຕິປິ ທສຸຕ຺ຕໂຣ, ເອເກກສ຺ມິໍ ປພ຺ເພ ທສ ທສ ປຎ຺ຫາ ວິເສສິຕາຕິປິ ທສຸຕ຺ຕໂຣ, ຕໍ ທສຸຕ຺ຕຣໍ. ປວກ຺ຂາມີຕິ ກເຖສ຺ສາມິ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາຕິ ນິພ຺ພານປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກິຣິຍາຍາຕິ ສກລສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕກຣຓຕ຺ຖໍ. ສພ຺ພຄນ຺ຖປ຺ປໂມຈນນ຺ຕິ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖາທີນໍ ສພ຺ພຄນ຺ຖານໍ ປໂມຈນໍ.

ອິຕິ ເຖໂຣ ເທສນໍ ອຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕຕ຺ຖ ເປມໍ ຊເນນ຺ໂຕ ເອວເມຕໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ ວາເຈຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຈຕູຫິ ປເທຫິ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ, ‘‘ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ຠຄວາ ວິຍ.

ເອກຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໕໑. (ກ) ຕຕ຺ຖ ພຫຸກາໂຣຕິ ພຫູປກາໂຣ.

(ຂ) ຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ວຑ຺ເຒຕພ຺ໂພ.

(ຄ) ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານິຕພ຺ໂພ.

(ຆ) ປຫາຕພ຺ໂພຕິ ປຫານານຸປສ຺ສນາຍ ປຊຫິຕພ຺ໂພ.

(ງ) ຫານຠາຄິໂຍຕິ ອປາຍຄາມິປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂກ.

(ຈ) ວິເສສຠາຄິໂຍຕິ ວິເສສຄາມິວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂກ.

(ຉ) ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ໂຌຕິ ທຸປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂກໂຣ.

(ຊ) ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ໂພຕິ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ໂພ.

(ຌ) ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ອຠິຊານິຕພ຺ໂພ.

(ຎ) ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມາຕິກາສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ທກ຺ໂຂ ເວຬຸກາໂຣ ສມ຺ມຸຂີຠູຕໍ ເວຬຸໍ ເຉຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ທສຘາ ຂຓ຺ເຑ ກຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ຂຓ຺ຑໍ ຫີຣໍ ຫີຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຜາເລຕິ, ເອວເມວ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສປ຺ປາຍໍ ເທສນໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ທສຘາ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອເກກໂກຏ຺ຐາເສ ເອເກກປທໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ພຫຸກາໂຣ, ອປ຺ປມາໂທ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເທສນໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປມາໂທ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖກໍ ອຸປກາຣກໍ ອປ຺ປມາທໍ ກເຖສິ. ອຍຎ຺ຫິ ອປ຺ປມາໂທ ນາມ ສີລປູຣເຓ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ, ຊາຄຣິຍານຸໂຍເຄ, ສຕ຺ຕສຸ ສທ຺ຘມ຺ເມສຸ, ວິປສ຺ສນາຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາປເນ, ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາທີສຸ, ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິປຎ຺ຈຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘສຸ, ຐານາຏ຺ຐາເນສຸ, ມຫາວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍໍ, ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ, ສຕິປຏ຺ຐານາທີສຸ, ໂພຘິປກ຺ຂິເຍສຸ, ວິປສ຺ສນາຎາຓາທີສຸ ອຏ຺ຐສຸ ວິຊ຺ຊາສູຕິ ສພ຺ເພສຸ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ພຫູປກາໂຣ.

ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພເຕ ອປ຺ປມາທມູລກາ ອປ຺ປມາທສໂມສຣຓາ, ອປ຺ປມາໂທ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໓໙) ນເຍນ ຫຕ຺ຖິປທາທີຫິ ໂອປມ຺ເມຫິ ໂອປເມນ຺ໂຕ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ ອປ຺ປມາທວຄ຺ເຄ ນານປ຺ປກາຣໍ ໂຖເມຕິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ເອກປເທເນວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຖໂຣ ອປ຺ປມາໂທ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອາຫ. ຘມ຺ມປເທ ອປ຺ປມາທວຄ຺ເຄນາປິສ຺ສ ພຫູປກາຣຕາ ທີເປຕພ຺ພາ. ອໂສກວຕ຺ຖຸນາປິ ທີເປຕພ຺ພາ –

(ກ) ອໂສກຣາຊາ ຫິ ນິຄ຺ໂຣຘສາມເຓຣສ຺ສ ‘‘ອປ຺ປມາໂທ ອມຕປທ’’ນ຺ຕິ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເອວ ‘‘ຕິຏ຺ຐ, ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ຕຍາ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ສາມເຓເຣ ປສີທິຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິວິຫາຣສຫສ຺ສານິ ກາເຣສິ. ອິຕິ ຖາມສມ຺ປນ຺ເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມາທສ຺ສ ພຫູປກາຣຕາ ຕີຫິ ປິຏເກຫິ ທີເປຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພາ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຄາຖໍ ວາ ອປ຺ປມາທທີປນຕ຺ຖໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອາຫຣສິ, ອຕິຕ຺ເຖນ ປກ຺ຂນ຺ໂທ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມກຖິກສ຺ເສເວຕ຺ຖ ຖາໂມ ຈ ພລຎ຺ຈ ປມາຓໍ.

(ຂ) ກາຍຄຕາສຕີຕິ ອານາປານໍ ຈຕຸອິຣິຍາປໂຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາໂຣ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ທສ ອສຸຠາ ນວ ສິວຖິກາ ຈຸຓ຺ຓິກມນສິກາໂຣ ເກສາທີສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ຣູປຊ຺ຌານານີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສາຕສຫຄຕາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສາຕສຫຄຕາ ໂຫຕິ ສຸຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

(ຄ) ສາສໂວ ອຸປາທານິໂຍຕິ ອາສວານຎ຺ເຈວ ອຸປາທານານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຠູໂຕ. ອິຕິ ເຕຠູມກຘມ຺ມເມວ ນິຍເມຕິ.

(ຆ) ອສ຺ມິມາໂນຕິ ຣູປາທີສຸ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນ.

(ງ) ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣຕິ ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຖມນສິກາໂຣ.

(ຈ) ວິປຣິຍາເຍນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

(ຉ) ອານນ຺ຕຣິໂກ ເຈໂຕສມາຘີຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ຜລໍ ອານນ຺ຕຣິໂກ ເຈໂຕສມາຘິ ນາມ. ອິຘ ປນ ວິປສ຺ສນານນ຺ຕໂຣ ມຄ຺ໂຄ ວິປສ຺ສນາຍ ວາ ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ຜລທາຍກຕ຺ຕາ ອານນ຺ຕຣິໂກ ເຈໂຕສມາຘີຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

(ຊ) ອກຸປ຺ປໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຜລປຎ຺ຎາ ອກຸປ຺ປຎາຓໍ ນາມ. ອິຘ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຎ຺ຎາ ອຘິປ຺ເປຕາ.

(ຌ) ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາຕິ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິກາ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມຕິ ເຍນ ປຈ຺ຈເຍນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ.

(ຎ) ອກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ກຖິຕາ. ປຣິຎ຺ຎາຍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ. ປຫາຕພ຺ພສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພຫິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ. ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ໂຌຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພຕິ ຜລໍ ກຖິຕໍ, ມຄ຺ໂຄ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ປເທ ລພ຺ຠຕິ. ຜລໍ ປນ ອເນເກສຸປິ ລພ຺ຠຕິເຍວ.

ຠູຕາຕິ ສຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານາ. ຕຈ຺ຉາຕິ ຍາຖາວາ. ຕຖາຕິ ຍຖາ ວຸຕ຺ຕາ ຕຖາສຠາວາ. ອວິຕຖາຕິ ຍຖາ ວຸຕ຺ຕາ ນ ຕຖາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອນຎ຺ຎຖາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂຕ ນ ອຎ຺ຎຖາ. ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ຕຖາຄເຕນ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນ ສຍເມວ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ ຎາຕາ ວິທິຕາ ສຈ຺ຉິກຕາ. ອິມິນາ ເຖໂຣ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ອຫໍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ເລຂວາຈກສທິໂສ’’ຕິ ຊິນສຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂອກປ຺ປນໍ ຊເນສິ.

ເອກຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ເວຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໕໒. (ກ) ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາ ຘມ຺ມາ ສີລປູຣຓາທີສຸ ອປ຺ປມາໂທ ວິຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປກາຣກາ ຫິຕາວຫາ.

(ຂ) ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ເຕ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ກຖິຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພຠາຄາ ກຖິຕາ.

(ຉ) ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ວິສຸທ຺ຘິຍາ. ຕຖາ ໂທວຈສ຺ສຕາ ປາປມິຕ຺ຕຕາ ສໍກິເລສາຍ; ໂສວຈສ຺ສຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ວິສຸທ຺ຘິຍາ. ຕຖາ ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ; ຕີຓິ ກຸສລມູລານິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິສໍໂຍຄາ. ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຉ ອຄາຣວາ ຉ ຄາຣວາ. ສຕ຺ຕ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ. ອຏ຺ຐ ກຸສີຕວຕ຺ຖູນິ ອຏ຺ຐ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນິ. ນວ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນິ ນວ ອາຆາຕປ຺ປຏິວິນຍາ. ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາຕິ ເອວໍ ປເຠທາ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

(ຌ) ສງ຺ຂຕາ ຘາຕູຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕູຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອກຕໍ ນິພ຺ພານໍ.

(ຎ) ວິຊ຺ຊາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊາຕິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ອຠິຎ຺ຎາທີນິ ເອກກສທິສາເນວ, ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພປເທ ປນ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພປເທ ຜລໍ.

ທ຺ເວຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕໂຍຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໕໓. (ຉ) ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຫິ ສພ຺ພໂສ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ. ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ອາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣຸປ຺ເປປິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ປຸນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣຓໂຕ ສພ຺ພໂສ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ນິໂຣໂຘ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ນິໂຣໂຘຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລນ ຫິ ນິພ຺ພາເນ ທິຏ຺ເຐ ປຸນ ອາຍຕິໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂຕນິໂຣຘສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

(ຊ) ອຕີຕໍເສ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕີຕໍສາຣມ຺ມຓໍ ຎາຓໍ ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ວາເຣ ອຠິຎ຺ຎາທໂຍ ເອກກສທິສາວ. ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌປເທ ປນ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພ ຜລໍ.

ຕໂຍຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕ຺ຕາໂຣຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໕໔. (ກ) ຈຕ຺ຕາຣິ ຈກ຺ການີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ກໍ ນາມ ທາຣຸຈກ຺ກໍ, ຣຕນຈກ຺ກໍ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ, ອິຣິຍາປຖຈກ຺ກໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິຈກ຺ກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍໍ ປນິທໍ ສມ຺ມ, ຣຖກາຣ, ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ຉາຣຕ຺ຕູເນຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໕) ອິທໍ ທາຣຸຈກ຺ກໍ. ‘‘ປິຕຣາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຈກ຺ກໍ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໓໒) ອິທໍ ຣຕນຈກ຺ກໍ. ‘‘ປວຕ຺ຕິຕໍ ຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໙) ອິທໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ. ‘‘ຈຕຸຈກ຺ກໍ ນວທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໙) ອິທໍ ອິຣິຍາປຖຈກ຺ກໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ການິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຈຕຸຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໑) ອິທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຈກ຺ກໍ. ອິຘາປິ ເອຕເທວ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ປຕິຣູປເທສວາໂສຕິ ຍຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວຣູເປ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ເທເສ ວາໂສ. ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍຕິ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອວສ຺ສຍນໍ ເສວນໍ ຠຊນໍ. ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ມາ ຐປນໍ, ສເຈ ປນ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສທ຺ຘາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕານິ ປຫາຍ ສທ຺ຘາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐາປນໍ. ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕາຕິ ປຸພ຺ເພ ອຸປຈິຕກຸສລຕາ. ອິທເມເວຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ເຍນ ຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ກຸສລໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕເທວ ກຸສລໍ ຕໍ ປຸຣິສໍ ປຕິຣູປເທເສ ອຸປເນຕິ, ສປ຺ປຸຣິເສ ຠຊາເປສິ. ໂສ ເອວ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕານໍ ສມ຺ມາ ຐເປຕິ. ຈຕູສຸ ອາຫາເຣສຸ ປຐໂມ ໂລກິໂຍວ. ເສສາ ປນ ຕໂຍ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ເຕ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ. ອິຘ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິຍາ.

(ຈ) ກາມໂຍຄວິສໍໂຍຄາທໂຍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄາທິວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

(ຉ) ຫານຠາຄິຍາທີສຸ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠີ ກາມສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ຫານຠາຄິໂຍ ສມາຘິ. ຕທນຸຘມ຺ມຕາ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ຐິຕິຠາຄິໂຍ ສມາຘິ. ວິຕກ຺ກສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ວິເສສຠາຄິໂຍ ສມາຘິ. ນິພ຺ພິທາສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ວິຣາຄູປສຎ຺ຫິໂຕ ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ ສມາຘີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພສມາປຕ຺ຕິໂຍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ກຖິຕາວ.

ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ວາເຣ ອຠິຎ຺ຎາທີນິ ເອກກສທິສາເນວ. ອຠິຎ຺ຎາປເທ ປເນຕ຺ຖ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພປເທ ຜລໍ.

ຈຕ຺ຕາໂຣຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໕໕. (ຂ) ປີຕິຜຣຓຕາທີສຸ ປີຕິໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປີຕິຜຣຓຕາ ນາມ. ສຸຂໍ ຜຣມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ສຸຂຜຣຓຕາ ນາມ. ປເຣສໍ ເຈໂຕ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈໂຕປຣິຍປຎ຺ຎາ ເຈໂຕຜຣຓຕາ ນາມ. ອາໂລກຜຣເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຎ຺ຎາ ອາໂລກຜຣຓຕາ ນາມ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປີຕິຜຣຓຕາ, ຕີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ສຸຂຜຣຓຕາ. ປຣຈິຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎາ ເຈໂຕຜຣຓຕາ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອາໂລກຜຣຓຕາ. ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໘໐໔).

ຕຕ຺ຖ ປີຕິຜຣຓຕາ ສຸຂຜຣຓຕາ ທ຺ເວ ປາທາ ວິຍ. ເຈໂຕຜຣຓຕາ ອາໂລກຜຣຓຕາ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖາ ວິຍ. ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ມຊ຺ຌິມກາໂຍ ວິຍ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕໍ ສີສໍ ວິຍ. ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸຣິສໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

(ຊ) ອຍໍ ສມາຘິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ ເຈ ວາຕິອາທີສຸ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຫິ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓ ສຸຂຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ. ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂມ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ສມາຘິສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາໂກ.

ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິໂຍ. ກາມາມິສວຏ຺ຏາມິສໂລກາມິສານໍ ອຠາວາ ນິຣາມິໂສ. ພຸທ຺ຘາທີຫິ ມຫາປຸຣິເສຫິ ເສວິຕຕ຺ຕາ ອກາປຸຣິສເສວິໂຕ. ອງ຺ຄສນ຺ຕຕາຍ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພກິເລສທຣຖສນ຺ຕຕາຍ ຈ ສນ຺ໂຕ. ອຕປ຺ປນີຍຏ຺ເຐນ ປຓີໂຕ. ກິເລສປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ກິເລສປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຠາວໍ ວາ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘລທ຺ໂຘ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ຫິ ອິທໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘກິເລເສນ ວາ ອຣຫຕາ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘລທ຺ໂຘ. ເອໂກທິຠາເວນ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ເອໂກທິຠາວເມວ ວາ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ເອໂກທິຠາວາຘິຄໂຕ. ອປ຺ປຄຸຓສາສວສມາຘິ ວິຍ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫ ກິເລເສ ວາເຣຕ຺ວາ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ນສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄໂຕ. ຕຎ຺ຈ ສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕໂຕ ວາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ສຕິເວປຸລ຺ລປຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສໂຕວ ສມາປຊ຺ຊຕິ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫຕິ. ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ວາ ສໂຕ ສມາປຊ຺ຊຕິ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍເທຕ຺ຖ ‘‘ອຍໍ ສມາຘິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາໂກ’’ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມານສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ເອກມງ຺ຄໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ເອວມິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓຫິ ອຍໍ ສມາຘິ ‘‘ປຎ຺ຈຎາຓິໂກ ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ວິເສສຠາຄິຍປເທ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພປເທ ຜລໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ຉຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໕໖. ຉກ຺ເກສຸ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌປເທ ປເນຕ຺ຖ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສໍ.

ສຕ຺ຕຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໕໗. (ຎ) ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ກາມາຕິ ວຕ຺ຖຸກາມາ ຈ ກິເລສກາມາ ຈ, ທ຺ເວປິ ສປຣິຬາຫຏ຺ເຐນ ອງ຺ຄາຣກາສຸ ວິຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິເວກນິນ຺ນນ຺ຕິ ນິພ຺ພານນິນ຺ນໍ. ໂປຓໍ ປພ຺ຠາຣນ຺ຕິ ນິນ຺ນສ຺ເສຕໍ ເວວຈນໍ. ພ຺ຍນ຺ຕີຠູຕນ຺ຕິ ນິຍຕິຠູຕໍ. ນິຕ຺ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸໂຕ? ສພ຺ພໂສ ອາສວຏ຺ຐານີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ຠາເວຕພ຺ພປເທ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອຏ຺ຐຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໕໘. (ກ) ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫສ຺ສ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິຠູຕາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຕຣຸຓສມຖວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິຠູຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຎ຺ຎາຍ. ຕິພ຺ພນ຺ຕິ ພລວໍ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ. ເປມນ຺ຕິ ເຄຫສ຺ສິຕເປມໍ. ຄາຣໂວຕິ ຄຣຸຈິຕ຺ຕຠາໂວ. ຄຣຸຠາວນີຍຎ຺ຫິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ກິເລສາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂອວາທານຸສາສນິໍ ລຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫາໂຣ ປຎ຺ຎາປຏິລາຠສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

(ຉ) ອກ຺ຂເຓສຸ ຍສ຺ມາ ເປຕາ ອສຸຣານໍ ອາວາຫນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວິວາຫນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເປຕ຺ຕິວິສເຍເນວ ອສຸຣກາໂຍ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

(ຊ) ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ອຘິຄມອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ປຣິຍຕ຺ຕິອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ຘຸຕງ຺ຄອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ພຫຸໍ ເທນ຺ເຕ ອປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອປ຺ປໍ ເທນ຺ເຕ ອປ຺ປຕຣໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ອນວເສສຄາຫີ ໂຫຕິ. ອຘິຄມອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ມຊ຺ຌນ຺ຕິກຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຄມໍ ອຎ຺ເຎສໍ ຊານິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ເຕປິຏໂກປິ ສມາໂນ ນ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາວໍ ຊານາເປຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ສາເກຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ຘຸຕງ຺ຄອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຘຸຕງ຺ຄປຣິຫຣຓຠາວໍ ອຎ຺ເຎສໍ ຊານິຕຸໍ ນ ເທຕິ ທ຺ເວຠາຕິກຕ຺ເຖເຣສຸ ເຊຏ຺ຐກຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ວຕ຺ຖຸ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕໍ. ອຍໍ ຘມ຺ໂມຕິ ເອວໍ ສນ຺ຕຄຸຓນິຄູຫເນນ ຈ ປຈ຺ຈຍປຏິຄ຺ຄຫເຓ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຍໍ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ມຫິຈ຺ຉສ຺ສ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຕີຫິ ສນ຺ໂຕເສຫິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ. ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕອຸປຘິວິເວເກຫິ ວິວິຕ຺ຕສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ກາຍວິເວໂກ ນາມ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸວເສນ ເອກີຠາໂວ. ເອກີຠາວມຕ຺ເຕນ ປນ ກມ຺ມໍ ນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ອຍໍ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ນາມ. ສມາປຕ຺ຕິມຕ຺ເຕເນວ ກມ຺ມໍ ນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຍໍ ອຸປຘິວິເວໂກ ນາມ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ກາຍວິເວໂກ ຈ ວິເວກຏ຺ຐກາຍານໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕານໍ. ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕານໍ ປຣມໂວທານປ຺ປຕ຺ຕານໍ. ອຸປຘິວິເວໂກ ຈ ນິຣຸປຘີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວິສງ຺ຂາຣຄຕານ’’ນ຺ຕິ (ມຫານິ. ໔໙).

ສງ຺ຄຓິກາຣາມສ຺ສາຕິ ຄຓສງ຺ຄຓິກາຍ ເຈວ ກິເລສສງ຺ຄຓິກາຍ ຈ ຣຕສ຺ສ. ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສາຕິ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍວເສນ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ. ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິສ຺ສາຕິ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິສ຺ສ. ສມາຫິຕສ຺ສາຕິ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ປຎ຺ຎວໂຕຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕປຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຎວໂຕ. ນິປ຺ປປຎ຺ຈສ຺ສາຕິ ວິຄຕມານຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈສ຺ສ.

ອິຘ ຠາເວຕພ຺ພປເທ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ນວຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໕໙. (ຂ) ສີລວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິສຸທ຺ຘິໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວສ຺ສ ປຘານງ຺ຄໍ. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານຠູຕາ ອຏ຺ຐ ປຄຸຓສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ສປຈ຺ຈຍນາມຣູປທສ຺ສນໍ. ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘີຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣຎາຓໍ. ອທ຺ຘຕ຺ຕເຍປິ ຫິ ປຈ຺ຈຍວເສເນວ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ປສ຺ສໂຕ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣຕິ. ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ໂອຠາສາທໂຍ ນ ມຄ຺ໂຄ, ວີຖິປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອວໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ. ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ຣຖວິນີເຕ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ, ອິຘ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາ. ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ຣຖວິນີເຕ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ອິຘ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ. ເອຕາ ປນ ສຕ຺ຕປິ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາ. ປຎ຺ຎາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາ. ວິມຸຕ຺ຕິປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິເຍວ.

(ຉ) ຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຜສ຺ສນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທິຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜສ຺ສນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ. ເວທນານານຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິເວທນານານຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ກາມສຎ຺ຎາທິນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ. ສງ຺ກປ຺ປນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມສງ຺ກປ຺ປາທິນານຕ຺ຕໍ. ສງ຺ກປ຺ປນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຉນ຺ທນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ກປ຺ປນານຕ຺ຕຕາຍ ຣູເປ ຉນ຺ໂທ ສທ຺ເທ ຉນ຺ໂທຕິ ເອວໍ ຉນ຺ທນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຣິຬາຫນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ຉນ຺ທນານຕ຺ຕຕາຍ ຣູປປຣິຬາໂຫ ສທ຺ທປຣິຬາໂຫຕິ ເອວໍ ປຣິຬາຫນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຣິເຍສນານານຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິຬາຫນານຕ຺ຕຕາຍ ຣູປປຣິເຍສນາທິນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ລາຠນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິເຍສນານານຕ຺ຕຕາຍ ຣູປປຏິລາຠາທິນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

(ຊ) ສຎ຺ຎາສຸ ມຣຓສຎ຺ຎາຕິ ມຣຓານຸປສ຺ສນາຎາເຓ ສຎ຺ຎາ. ອາຫາເຣປຏິກູລສຎ຺ຎາຕິ ອາຫາຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ສພ຺ພໂລເກອນຠິຣຕິສຎ຺ຎາຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ວຏ຺ເຏ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ເສສາ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕາ ເອວ. ອິຘ ພຫຸກາຣປເທ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ທສຘມ຺ມວຓ຺ຓນາ

໓໖໐. (ຌ) ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນີຕິ ນິຊ຺ຊຣກາຣຓານິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິປສ຺ສນາຍປິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ເອວ ປຫີນາ. ກສ຺ມາ ປຸນ ຄຫິຕາຕິ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ວິປສ຺ສນາຍ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ຊິຓ຺ຓາ, ນ ປນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ມຄ຺ໂຄ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ນ ປຸນ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ປຸນ ຄຫິຕາ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕຸສຏ຺ຐິ? ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິປູເຣຕິ, ປຄ຺ຄຫຏ຺ເຐນ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິປູເຣຕິ, ອນຸສ຺ສຣຓຏ຺ເຐນ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິປູເຣຕິ, ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິປູເຣຕິ, ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິປູເຣຕິ, ວິຊານນຏ຺ເຐນ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຠິນນ຺ທນຏ຺ເຐນ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕິອຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິປູເຣຕິ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓ ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕິອຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິປູເຣຕີຕິ ເອວໍ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຈຕູສຸ ຜເລສຸ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ຘມ຺ມາ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຘ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍປເທ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອິຘ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຫາ ສໂມຘາເນຕພ຺ພາ. ທສເກ ສຕໍ ປຎ຺ຫາ ກຖິຕາ. ເອກເກ ຈ ນວເກ ຈ ສຕໍ, ທຸເກ ຈ ອຏ຺ຐເກ ຈ ສຕໍ, ຕິເກ ຈ ສຕ຺ຕເກ ຈ ສຕໍ, ຈຕຸກ຺ເກ ຈ ຉກ຺ເກ ຈ ສຕໍ, ປຎ຺ຈເກ ປຎ຺ຎາສາຕິ ອຑ຺ຒຉຏ຺ຐານິ ປຎ຺ຫສຕານິ ກຖິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອິທມໂວຈ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸ’’ນ຺ຕິ ສາຘຸ, ສາຘູຕິ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕາ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ຕາຍ ຈ ປນ ອຕ຺ຕມນຕາຍ ອິມເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊມານາ ປຎ຺ຈສຕາປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຄ຺ຄຜເລ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ປາຖິກວຄ຺ຄສ຺ສ ວຓ຺ຓນາຕິ.

ປາຖິກວຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນກຖາ

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ອາຍາຈິໂຕ ສຸມງ຺ຄລ, ປຣິເວຓນິວາສິນາ ຖິຣຄຸເຓນ;

ທາຐານາຄສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ, ເຖຣວໍສນ຺ວເຍນ.

ທີຆາຄມວຣສ຺ສ ທສພລ, ຄຸຓຄຓປຣິທີປນສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖໍ;

ຍໍ ອາຣຠິໍ ສຸມງ຺ຄລ, ວິລາສິນິໍ ນາມ ນາເມນ.

ສາ ຫິ ມຫາຏ຺ຐກຖາຍ, ສາຣມາທາຍ ນິຏ຺ຐິຕາ;

ເອສາ ເອກາສີຕິປມາຓາຍ, ປາຬິຍາ ຠາຓວາເຣຫິ.

ເອກູນສຏ຺ຐິມຕ຺ໂຕ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄປິ ຠາຓວາເຣຫິ;

ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນຕ຺ຖາຍ, ອາຄມານໍ ກໂຕ ຍສ຺ມາ.

ຕສ຺ມາ ເຕນ ສຫາ’ຍໍ, ອຏ຺ຐກຖາ ຠາຓວາຣຄຓນາຍ;

ສຸປຣິມິຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຈຕ຺ຕາລີສສຕໍ ໂຫຕິ.

ສພ຺ພໍ ຈຕ຺ຕາລີສາຘິກສຕ, ປຣິມາຓໍ ຠາຓວາຣໂຕ ເອວໍ;

ສມຍໍ ປກາສຍນ຺ຕິໍ, ມຫາວິຫາເຣ ນິວາສິນໍ.

ມູລກຏ຺ຐກຖາສາຣ, ມາທາຍ ມຍາ ອິມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ;

ຍໍ ປຸຎ຺ຎມຸປຈິຕໍ ເຕນ, ໂຫຕຸ ສພ຺ໂພ ສຸຂີ ໂລໂກຕິ.

ປຣມວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວີຣິຍປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສີລາຈາຣຊ຺ຊວມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍສມຸທິເຕນ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄເຕນ ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິປ຺ປເຠເທ ສາຏ຺ຐກເຖ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓປ຺ປຠາເວນ ມຫາເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຊນິຕສຸຂວິນິຄ຺ຄຕມຘຸໂຣທາຣວຈນລາວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕວາທິນາ ວາທີວເຣນ ມຫາກວິນາ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິທາປຣິວາເຣ ຉຬຠິຎ຺ຎາທິປ຺ປເຠທຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕພຸທ຺ຘີນໍ ເຖຣວໍສປ຺ປທີປານໍ ເຖຣານໍ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວໍສາລງ຺ກາຣຠູເຕນ ວິປຸລວິສຸທ຺ຘພຸທ຺ຘິນາ ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາ ອຍໍ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນີ ນາມ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາ –

ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂລກສ຺ມິໍ, ໂລກນິຕ຺ຖຣເຓສິນໍ;

ທສ຺ເສນ຺ຕີ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ, ນຍໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາ.

ຍາວ ພຸທ຺ໂຘຕິ ນາມມ຺ປິ, ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ໂລກມ຺ຫິ ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ, ປວຕ຺ຕຕິ ມເຫສິໂນຕິ.

ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນີ ນາມ

ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.