📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ທີຆນິກາໂຍ

ປາຖິກວຄ຺ຄປາຬິ

໑. ປາຖິກສຸຕ຺ຕໍ

ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ມລ຺ເລສຸ ວິຫຣຕິ ອນຸປິຍໍ ນາມ [ອນຸປ຺ປິຍໍ ນາມ (ສ຺ຍາ.)] ມລ຺ລານໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອນຸປິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ອນຸປິຍາຍໍ [ອນຸປິຍໍ (ກ.)] ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ຠຄ຺ຄວໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ອາຣາໂມ, ເຍນ ຠຄ຺ຄວໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

໒. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ຠຄ຺ຄວໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ອາຣາໂມ, ເຍນ ຠຄ຺ຄວໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ຠຄ຺ຄວໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ. ສ຺ວາຄຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ນິສີທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ຠຄ຺ຄວໂຄຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຠຄ຺ຄວໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຸຣິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ທິວສານິ ປຸຣິມຕຣານິ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ປຈ຺ຈກ຺ຂາໂຕ ທານິ ມຍາ, ຠຄ຺ຄວ, ຠຄວາ. ນ ທານາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ກຈ຺ເຈຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕເຖວ, ຍຖາ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ອວຈາ’’ຕິ? ‘‘ຕເຖວ ໂຂ ເອຕໍ, ຠຄ຺ຄວ, ຍຖາ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ອວຈ’’.

໓. ປຸຣິມານິ, ຠຄ຺ຄວ, ທິວສານິ ປຸຣິມຕຣານິ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ປຈ຺ຈກ຺ຂາມິ ທານາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ. ນ ທານາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອປິ ນຸ ຕາຫໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເອວໍ ອວຈໍ, ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣາຫີ’ຕິ? ‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ຕ຺ວໍ ວາ ປນ ມໍ ເອວໍ ອວຈ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ອິຕິ ກິຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເນວາຫໍ ຕໍ ວທາມິ – ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣາຫີຕິ. ນປິ ກິຣ ມໍ ຕ຺ວໍ ວເທສິ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ໂມຆປຸຣິສ, ໂກ ສນ຺ໂຕ ກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂສິ? ປສ຺ສ, ໂມຆປຸຣິສ, ຍາວຎ຺ຈ [ຍາວ ຈ (ກ.)] ເຕ ອິທໍ ອປຣທ຺ຘ’ນ຺ຕິ.

໔. ‘ນ ຫິ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣຕີ’ຕິ. ‘ອປິ ນຸ ຕາຫໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເອວໍ ອວຈໍ – ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣາຫິ, ອຫໍ ເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ຕ຺ວໍ ວາ ປນ ມໍ ເອວໍ ອວຈ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣິສ຺ສາມິ, ຠຄວາ ເມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ? ‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ອິຕິ ກິຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເນວາຫໍ ຕໍ ວທາມິ – ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣາຫິ, ອຫໍ ເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ; ນປິ ກິຣ ມໍ ຕ຺ວໍ ວເທສິ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣິສ຺ສາມິ, ຠຄວາ ເມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ໂມຆປຸຣິສ, ໂກ ສນ຺ໂຕ ກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂສິ? ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ກເຕ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິເຍ ອກເຕ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິເຍ ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’ຕິ? ‘ກເຕ ວາ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິເຍ ອກເຕ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິເຍ ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’ຕິ. ‘ອິຕິ ກິຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ກເຕ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິເຍ, ອກເຕ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິເຍ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ. ຕຕ຺ຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ກິໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ? ປສ຺ສ, ໂມຆປຸຣິສ, ຍາວຎ຺ຈ ເຕ ອິທໍ ອປຣທ຺ຘ’ນ຺ຕິ.

໕. ‘ນ ຫິ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕີ’ຕິ [ປຎ຺ຎາເປຕີຕິ (ປີ.)]? ‘ອປິ ນຸ ຕາຫໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເອວໍ ອວຈໍ – ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣາຫິ, ອຫໍ ເຕ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ຕ຺ວໍ ວາ ປນ ມໍ ເອວໍ ອວຈ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣິສ຺ສາມິ, ຠຄວາ ເມ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສຕີ’ຕິ? ‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ອິຕິ ກິຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເນວາຫໍ ຕໍ ວທາມິ – ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣາຫິ, ອຫໍ ເຕ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີຕິ. ນປິ ກິຣ ມໍ ຕ຺ວໍ ວເທສິ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫຣິສ຺ສາມິ, ຠຄວາ ເມ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ໂມຆປຸຣິສ, ໂກ ສນ຺ໂຕ ກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂສິ? ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວາ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ, ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວາ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’ຕິ? ‘ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວາ, ຠນ຺ເຕ, ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ, ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວາ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’ຕິ. ‘ອິຕິ ກິຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວາ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ, ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວາ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ. ຕຕ຺ຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ກິໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ? ປສ຺ສ, ໂມຆປຸຣິສ, ຍາວຎ຺ຈ ເຕ ອິທໍ ອປຣທ຺ຘໍ’.

໖. ‘ອເນກປຣິຍາເຍນ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ມມ ວຓ຺ໂຓ ຠາສິໂຕ ວຊ຺ຊິຄາເມ – ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ. ອິຕິ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອເນກປຣິຍາເຍນ ມມ ວຓ຺ໂຓ ຠາສິໂຕ ວຊ຺ຊິຄາເມ.

‘ອເນກປຣິຍາເຍນ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຠາສິໂຕ ວຊ຺ຊິຄາເມ – ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິຕິ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຠາສິໂຕ ວຊ຺ຊິຄາເມ.

‘ອເນກປຣິຍາເຍນ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຠາສິໂຕ ວຊ຺ຊິຄາເມ – ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ, ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາຕິ. ອິຕິ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອເນກປຣິຍາເຍນ ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຠາສິໂຕ ວຊ຺ຊິຄາເມ.

‘ອາໂຣຈຍາມິ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຏິເວທຍາມິ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວຕ຺ຕາໂຣ, ໂນ ວິສຫິ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ສມເຓ ໂຄຕເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ, ໂສ ອວິສຫນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕຕິ. ອິຕິ ໂຂ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ’ຕິ.

ເອວໍ ປິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອປກ຺ກເມວ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ, ຍຖາ ຕໍ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ.

ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸ

໗. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສມຍໍ ຖູລູສຸ [ພຸມູສຸ (ສີ. ປີ.)] ວິຫຣາມິ ອຸຕ຺ຕຣກາ ນາມ ຖູລູນໍ ນິຄໂມ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສຸນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ອຸຕ຺ຕຣກໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອເຈໂລ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກ [ຈຕຸກຸຓ຺ຑິໂກ (ສີ. ປີ.) ຈຕຸໂກຓ຺ຑິໂກ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຉມານິກິຓ຺ຓໍ ຠກ຺ຂສໍ ມຸເຂເນວ ຂາທຕິ, ມຸເຂເນວ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ອເຈລໍ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິກໍ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິກໍ ຉມານິກິຓ຺ຓໍ ຠກ຺ຂສໍ ມຸເຂເນວ ຂາທນ຺ຕໍ ມຸເຂເນວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສາຘຸຣູໂປ ວຕ, ໂຠ, ອຍໍ [ອຣຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສມໂຓ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກ ຉມານິກິຓ຺ຓໍ ຠກ຺ຂສໍ ມຸເຂເນວ ຂາທຕິ, ມຸເຂເນວ ຠຸຎ຺ຊຕີ’ຕິ.

‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ, ໂມຆປຸຣິສ, ສມໂຓ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍ [ໂມຆປຸຣິສ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຏິຊານິສ຺ສສີ’ຕິ! ‘ກິໍ ປນ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ, ໂມຆປຸຣິສ, ສມໂຓ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍ [ໂມຆປຸຣິສ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຏິຊານິສ຺ສສີ’ຕິ? ‘ນນຸ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອິມໍ ອເຈລໍ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິກໍ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິກໍ ຉມານິກິຓ຺ຓໍ ຠກ຺ຂສໍ ມຸເຂເນວ ຂາທນ຺ຕໍ ມຸເຂເນວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ ທິສ຺ວານ ເອຕທໂຫສິ – ສາຘຸຣູໂປ ວຕ, ໂຠ, ອຍໍ ສມໂຓ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກ ຉມານິກິຓ຺ຓໍ ຠກ຺ຂສໍ ມຸເຂເນວ ຂາທຕິ, ມຸເຂເນວ ຠຸຎ຺ຊຕີ’ຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ. ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉຣາຍຕີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉຣາຍາມິ. ອປິ ຈ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ປຊຫ. ມາ ເຕ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ. ຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ມຎ຺ຎສິ ອເຈລໍ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ – ສາຘຸຣູໂປ ອຍໍ ສມໂຓຕິ [ມຎ຺ຎສິ ‘‘ອເຈໂລ ໂກຣຂຕ຺ຕິໂຍ ສາຘຸຣູໂປ ອຣຫໍ ສມໂຓຕິ’’ (ສ຺ຍາ.)]. ໂສ ສຕ຺ຕມໍ ທິວສໍ ອລສເກນ ກາລງ຺ກຣິສ຺ສຕິ. ກາລງ຺ກໂຕ [ກາລກໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຈ ກາລກຎ຺ຈິກາ [ກາລກຎ຺ຊາ (ສີ. ປີ.), ກາລກຎ຺ຊິກາ (ສ຺ຍາ.)] ນາມ ອສຸຣາ ສພ຺ພນິຫີໂນ ອສຸຣກາໂຍ, ຕຕ຺ຣ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ກາລງ຺ກຕຎ຺ຈ ນໍ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພເກ ສຸສາເນ ຉຑ຺ເຑສ຺ສນ຺ຕິ. ອາກງ຺ຂມາໂນ ຈ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອເຈລໍ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ – ຊານາສິ, ອາວຸໂສ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍ [ອເຈລ ໂກຣຂຕ຺ຕິຍ (ກ.)], ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິນ຺ຕິ? ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເຕ ອເຈໂລ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ – ຊານາມິ, ອາວຸໂສ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິໍ; ກາລກຎ຺ຈິກາ ນາມ ອສຸຣາ ສພ຺ພນິຫີໂນ ອສຸຣກາໂຍ, ຕຕ຺ຣາມ຺ຫິ ອຸປປນ຺ໂນຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ອເຈໂລ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອເຈລໍ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ພ຺ຍາກໂຕ ໂຂສິ, ອາວຸໂສ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍ, ສມເຓນ ໂຄຕເມນ – ອເຈໂລ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍ ສຕ຺ຕມໍ ທິວສໍ ອລສເກນ ກາລງ຺ກຣິສ຺ສຕິ. ກາລງ຺ກໂຕ ຈ ກາລກຎ຺ຈິກາ ນາມ ອສຸຣາ ສພ຺ພນິຫີໂນ ອສຸຣກາໂຍ, ຕຕ຺ຣ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ກາລງ຺ກຕຎ຺ຈ ນໍ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພເກ ສຸສາເນ ຉຑ຺ເຑສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເຍນ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍ, ມຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ, ມຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຕຎ຺ຈ ປານີຍໍ ປິເວຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ມິຈ຺ຉາ ອສ຺ສ ວຈນ’ນ຺ຕິ.

໘. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເອກທ຺ວີຫິກາຍ ສຕ຺ຕຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ ຄເຓສິ, ຍຖາ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອສທ຺ທຫມາໂນ. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ອເຈໂລ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍ ສຕ຺ຕມໍ ທິວສໍ ອລສເກນ ກາລມກາສິ. ກາລງ຺ກໂຕ ຈ ກາລກຎ຺ຈິກາ ນາມ ອສຸຣາ ສພ຺ພນິຫີໂນ ອສຸຣກາໂຍ, ຕຕ຺ຣ ອຸປປຊ຺ຊິ. ກາລງ຺ກຕຎ຺ຈ ນໍ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພເກ ສຸສາເນ ຉຑ຺ເຑສຸໍ.

໙. ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ – ‘ອເຈໂລ ກິຣ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍ ອລສເກນ ກາລງ຺ກໂຕ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພເກ ສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິໂຕ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ພກໍ ສຸສານໍ, ເຍນ ອເຈໂລ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອເຈລໍ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປາຓິນາ ອາໂກເຏສິ – ‘ຊານາສິ, ອາວຸໂສ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍ, ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິ’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ອເຈໂລ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິໂຍ ປາຓິນາ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິປຸຎ຺ຉນ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາສິ. ‘ຊານາມິ, ອາວຸໂສ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິໍ. ກາລກຎ຺ຈິກາ ນາມ ອສຸຣາ ສພ຺ພນິຫີໂນ ອສຸຣກາໂຍ, ຕຕ຺ຣາມ຺ຫິ ອຸປປນ຺ໂນ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຕ຺ຕາໂນ ປປຕິ [ປຣິປຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)].

໑໐. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຍເຖວ ເຕ ອຫໍ ອເຈລໍ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ພ຺ຍາກາສິໍ, ຕເຖວ ຕໍ ວິປາກໍ, ອຎ຺ຎຖາ ວາ’ຕິ? ‘ຍເຖວ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອເຈລໍ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ພ຺ຍາກາສິ, ຕເຖວ ຕໍ ວິປາກໍ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’ຕິ. ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຍທິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຕໍ ວາ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ, ອກຕໍ ວາຕິ? ‘ອທ຺ຘາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຕໍ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ, ໂນ ອກຕ’ນ຺ຕິ. ‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ ມໍ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທສິ – ນ ຫິ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣຕີຕິ. ປສ຺ສ, ໂມຆປຸຣິສ, ຍາວຎ຺ຈ ເຕ ອິທໍ ອປຣທ຺ຘ’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອປກ຺ກເມວ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ, ຍຖາ ຕໍ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ.

ອເຈລກຬາຣມຏ຺ຏກວຕ຺ຖຸ

໑໑. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສມຍໍ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣາມິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອເຈໂລ ກຬາຣມຏ຺ຏໂກ ເວສາລິຍໍ ປຏິວສຕິ ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຈວ ຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ ວຊ຺ຊິຄາເມ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕວຕປທານິ [ສຕ຺ຕວຕ຺ຕປທານິ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສມຕ຺ຕານິ ສມາທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ຍາວຊີວໍ ອເຈລໂກ ອສ຺ສໍ, ນ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທເຫຍ຺ຍໍ, ຍາວຊີວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອສ຺ສໍ, ນ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສເວຍ຺ຍໍ, ຍາວຊີວໍ ສຸຣາມໍເສເນວ ຍາເປຍ຺ຍໍ, ນ ໂອທນກຸມ຺ມາສໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍໍ. ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ເວສາລິໍ ອຸເທນໍ ນາມ ເຈຕິຍໍ, ຕໍ ນາຕິກ຺ກເມຍ຺ຍໍ, ທກ຺ຂິເຓນ ເວສາລິໍ ໂຄຕມກໍ ນາມ ເຈຕິຍໍ, ຕໍ ນາຕິກ຺ກເມຍ຺ຍໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ເວສາລິໍ ສຕ຺ຕມ຺ພໍ ນາມ ເຈຕິຍໍ, ຕໍ ນາຕິກ຺ກເມຍ຺ຍໍ, ອຸຕ຺ຕເຣນ ເວສາລິໍ ພຫຸປຸຕ຺ຕໍ ນາມ [ພຫຸປຸຕ຺ຕກໍ ນາມ (ສ຺ຍາ.)] ເຈຕິຍໍ ຕໍ ນາຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວຕປທານໍ ສມາທານເຫຕຸ ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຈວ ຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ ວຊ຺ຊິຄາເມ.

໑໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ອເຈໂລ ກຬາຣມຏ຺ຏໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອເຈລໍ ກຬາຣມຏ຺ຏກໍ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ອເຈໂລ ກຬາຣມຏ຺ຏໂກ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ສມ຺ປາຍາສິ. ອສມ຺ປາຍນ຺ໂຕ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສາຘຸຣູປໍ ວຕ ໂຠ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມຓໍ ອາສາທິມ຺ຫເສ [ອສາທິຍິມ຺ຫເສ (ສ຺ຍາ.)]. ມາ ວຕ ໂນ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’ຕິ.

໑໓. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ, ໂມຆປຸຣິສ, ສມໂຓ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍ ປຏິຊານິສ຺ສສີ’ຕິ! ‘ກິໍ ປນ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວມາຫ – ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ, ໂມຆປຸຣິສ, ສມໂຓ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍ ປຏິຊານິສ຺ສສີ’ຕິ? ‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອເຈລໍ ກຬາຣມຏ຺ຏກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ເຕ ອເຈໂລ ກຬາຣມຏ຺ຏໂກ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ສມ຺ປາຍາສິ. ອສມ຺ປາຍນ຺ໂຕ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕ຺ວາກາສິ. ຕສ຺ສ ເຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສາຘຸຣູປໍ ວຕ, ໂຠ, ອຣຫນ຺ຕໍ ສມຓໍ ອາສາທິມ຺ຫເສ. ມາ ວຕ ໂນ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ. ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉຣາຍຕີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉຣາຍາມິ, ອປິ ຈ ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ປຊຫ. ມາ ເຕ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ. ຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ມຎ຺ຎສິ ອເຈລໍ ກຬາຣມຏ຺ຏກໍ – ສາຘຸຣູໂປ ອຍໍ [ອຣຫໍ (ສ຺ຍາ.)] ສມໂຓຕິ, ໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ປຣິຫິໂຕ ສານຸຈາຣິໂກ ວິຈຣນ຺ໂຕ ໂອທນກຸມ຺ມາສໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ສພ຺ພາເນວ ເວສາລິຍານິ ເຈຕິຍານິ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍສາ ນິຫີໂນ [ຍສານິກິຓ຺ໂຓ (ກ.)] ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ.

‘‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ອເຈໂລ ກຬາຣມຏ຺ຏໂກ ນຈິຣສ຺ເສວ ປຣິຫິໂຕ ສານຸຈາຣິໂກ ວິຈຣນ຺ໂຕ ໂອທນກຸມ຺ມາສໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ສພ຺ພາເນວ ເວສາລິຍານິ ເຈຕິຍານິ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍສາ ນິຫີໂນ ກາລມກາສິ.

໑໔. ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ – ‘ອເຈໂລ ກິຣ ກຬາຣມຏ຺ຏໂກ ປຣິຫິໂຕ ສານຸຈາຣິໂກ ວິຈຣນ຺ໂຕ ໂອທນກຸມ຺ມາສໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ສພ຺ພາເນວ ເວສາລິຍານິ ເຈຕິຍານິ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍສາ ນິຫີໂນ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຍເຖວ ເຕ ອຫໍ ອເຈລໍ ກຬາຣມຏ຺ຏກໍ ອາຣພ຺ຠ ພ຺ຍາກາສິໍ, ຕເຖວ ຕໍ ວິປາກໍ, ອຎ຺ຎຖາ ວາ’ຕິ? ‘ຍເຖວ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອເຈລໍ ກຬາຣມຏ຺ຏກໍ ອາຣພ຺ຠ ພ຺ຍາກາສິ, ຕເຖວ ຕໍ ວິປາກໍ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’ຕິ. ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຍທິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຕໍ ວາ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ອກຕໍ ວາ’ຕິ? ‘ອທ຺ຘາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຕໍ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ, ໂນ ອກຕ’ນ຺ຕິ. ‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ ມໍ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທສິ – ນ ຫິ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ປສ຺ສ, ໂມຆປຸຣິສ, ຍາວຎ຺ຈ ເຕ ອິທໍ ອປຣທ຺ຘ’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວ’ມ຺ປິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອປກ຺ກເມວ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ, ຍຖາ ຕໍ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ.

ອເຈລປາຖິກປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ

໑໕. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສມຍໍ ຕຕ຺ເຖວ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣາມິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ [ປາຏິກປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເວສາລິຍໍ ປຏິວສຕິ ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຈວ ຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ ວຊ຺ຊິຄາເມ. ໂສ ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ຎາຓວາໂທ, ອຫມ຺ປິ ຎາຓວາໂທ. ຎາຓວາໂທ ໂຂ ປນ ຎາຓວາເທນ ອຣຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸປຑ຺ຒປຖໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຫມ຺ປິ ອຸປຑ຺ຒປຖໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠປິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກເຣຍ຺ຍາມ. ເອກໍ ເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ທ຺ວາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ທ຺ເວ ເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍານິ ກຣິສ຺ສຕິ, ຈຕ຺ຕາຣາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍານິ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຏ຺ຐາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ອິຕິ ຍາວຕກໍ ຍາວຕກໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ຕທ຺ທິຄຸຓາຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ.

໑໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອເຈໂລ, ຠນ຺ເຕ, ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ເວສາລິຍໍ ປຏິວສຕິ ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຈວ ຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ ວຊ຺ຊິຄາເມ. ໂສ ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ຎາຓວາໂທ, ອຫມ຺ປິ ຎາຓວາໂທ. ຎາຓວາໂທ ໂຂ ປນ ຎາຓວາເທນ ອຣຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸປຑ຺ຒປຖໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຫມ຺ປິ ອຸປຑ຺ຒປຖໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠປິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກເຣຍ຺ຍາມ. ເອກໍ ເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ທ຺ວາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ທ຺ເວ ເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍານິ ກຣິສ຺ສຕິ, ຈຕ຺ຕາຣາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍານິ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຏ຺ຐາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ອິຕິ ຍາວຕກໍ ຍາວຕກໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ຕທ຺ທິຄຸຓາຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອຠພ຺ໂພ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’ຕິ.

໑໗. ‘ຣກ຺ຂເຕຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ວາຈໍ, ຣກ຺ຂເຕຕໍ ສຸຄໂຕ ວາຈ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ ມໍ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເອວໍ ວເທສິ – ຣກ຺ຂເຕຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ວາຈໍ, ຣກ຺ຂເຕຕໍ ສຸຄໂຕ ວາຈ’ນ຺ຕິ? ‘ຠຄວຕາ ຈສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ເອສາ ວາຈາ ເອກໍເສນ ໂອຘາຣິຕາ [ໂອວາທິຕາ (ກ.)] – ອຠພ຺ໂພ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາຕິ. ອເຈໂລ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ວິຣູປຣູເປນ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕທສ຺ສ ຠຄວໂຕ ມຸສາ’ຕິ.

໑໘. ‘ອປິ ນຸ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ຠາເສຍ຺ຍ ຍາ ສາ ວາຈາ ທ຺ວຍຄາມິນີ’ຕິ? ‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ – ອຠພ຺ໂພ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’ຕິ?

‘ອຸທາຫຸ, ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອຠພ຺ໂພ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’ຕິ?

໑໙. ‘ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ເຈວ ເມ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ອຠພ຺ໂພ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’ຕິ.

‘ເທວຕາປິ ເມ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອຠພ຺ໂພ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’ຕິ.

‘ອຊິໂຕປິ ນາມ ລິຈ຺ຉວີນໍ ເສນາປຕິ ອຘຸນາ ກາລງ຺ກໂຕ ຕາວຕິໍສກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ. ໂສປິ ມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາໂຣເຈສິ – ອລຊ຺ຊີ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ; ມຸສາວາທີ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ. ມມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຍາກາສິ ວຊ຺ຊິຄາເມ – ອຊິໂຕ ລິຈ຺ຉວີນໍ ເສນາປຕິ ມຫານິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫານິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ; ຕາວຕິໍສກາຍມ຺ຫິ ອຸປປນ຺ໂນ. ອລຊ຺ຊີ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ; ມຸສາວາທີ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ; ອຠພ຺ໂພ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’ຕິ.

‘ອິຕິ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ເຈວ ເມ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ອຠພ຺ໂພ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາຕິ. ເທວຕາປິ ເມ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອຠພ຺ໂພ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’ຕິ.

‘ໂສ ໂຂ ປນາຫໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ອເຈລສ຺ສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ຍສ຺ສທານິ ຕ຺ວໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອິຈ຺ຉສິ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຫີ’ຕິ.

ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍກຖາ

໒໐. ‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ [ອຖ ໂຂ ສ຺ວາຫໍ (ສ຺ຍາ.)], ຠຄ຺ຄວ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ. ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ອເຈລສ຺ສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ ທິວາວິຫາຣາຍ. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ຕຣມານຣູໂປ ເວສາລິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຍນ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອສາວຸໂສ, ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ອເຈລສ຺ສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ສາຘຸຣູປານໍ ສມຓານໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ອຠິຎ຺ຎາຕານໍ ອຠິຎ຺ຎາຕານໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສາຘຸຣູປານໍ ກິຣ, ໂຠ, ສມຓານໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ; ຫນ຺ທ ວຕ, ໂຠ, ຄຈ຺ຉາມາ’ຕິ. ເຍນ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິເນຈຍິກາ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ [ນານາຕິຕ຺ຖິຍ (ສ຺ຍາ.)] ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ນານາຕິຕ຺ຖິເຍ [ນານາຕິຕ຺ຖິຍ (ສ຺ຍາ.)] ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອສາວຸໂສ, ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ອເຈລສ຺ສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ສາຘຸຣູປານໍ ສມຓານໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ອຠິຎ຺ຎາຕານໍ ອຠິຎ຺ຎາຕານໍ ນານາຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສາຘຸຣູປານໍ ກິຣ, ໂຠ, ສມຓານໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ; ຫນ຺ທ ວຕ, ໂຠ, ຄຈ຺ຉາມາ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ, ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິເນຈຍິກາ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຍນ ອເຈລສ຺ສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ສາ ເອສາ, ຠຄ຺ຄວ, ປຣິສາ ມຫາ ໂຫຕິ [ປຣິສາ ໂຫຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອເນກສຕາ ອເນກສຫສ຺ສາ.

໒໑. ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ – ‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ກິຣ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິເນຈຍິກາ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ມຍ຺ຫໍ ອາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ’ຕິ. ສຸຕ຺ວານສ຺ສ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ ອຸທປາທິ. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຠີໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ເຍນ ຕິນ຺ທຸກຂາຓຸປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສາ ປຣິສາ – ‘ອເຈໂລ ກິຣ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຠີໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ເຍນ ຕິນ຺ທຸກຂາຓຸປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ [ເຕນຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ (ສີ. ປີ. ກ.)]. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສາ ປຣິສາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ໂຠ ປຸຣິສ, ເຍນ ຕິນ຺ທຸກຂາຓຸປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ, ເຍນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ອຠິກ຺ກມາວຸໂສ, ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິເນຈຍິກາ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ; ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕ ເອສາ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ວາຈາ ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ຎາຓວາໂທ, ອຫມ຺ປິ ຎາຓວາໂທ. ຎາຓວາໂທ ໂຂ ປນ ຎາຓວາເທນ ອຣຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸປຑ຺ຒປຖໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຫມ຺ປິ ອຸປຑ຺ຒປຖໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠປິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກເຣຍ຺ຍາມ. ເອກໍ ເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ທ຺ວາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ທ຺ເວ ເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍານິ ກຣິສ຺ສຕິ, ຈຕ຺ຕາຣາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍານິ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຏ຺ຐາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ອິຕິ ຍາວຕກໍ ຍາວຕກໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ຕທ຺ທິຄຸຓາຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຠິກ຺ກມສ຺ເສວ [ອຠິກ຺ກມເຍວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂຂ; ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຸປຑ຺ຒປຖໍ. ສພ຺ພປຐມໍເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ’ຕິ.

໒໒. ‘‘ເອວໍ, ໂຠຕິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ໂສ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສາ ປຣິສາຍ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຕິນ຺ທຸກຂາຓຸປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ, ເຍນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຠິກ຺ກມາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິເນຈຍິກາ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕ ເອສາ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ວາຈາ – ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ຎາຓວາໂທ; ອຫມ຺ປິ ຎາຓວາໂທ. ຎາຓວາໂທ ໂຂ ປນ ຎາຓວາເທນ ອຣຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ…ເປ… ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ຕທ຺ທິຄຸຓາຫໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ອຠິກ຺ກມສ຺ເສວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຸປຑ຺ຒປຖໍ. ສພ຺ພປຐມໍເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄ຺ຄວ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ‘ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ [ສໍສພ຺ພຕິ (ກ.)], ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠຄ຺ຄວ, ປຸຣິໂສ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກິໍ ສຸ ນາມ ເຕ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ປາວຬາ ສຸ ນາມ ເຕ ປີຐກສ຺ມິໍ ອລ຺ລີນາ, ປີຐກໍ ສຸ ນາມ ເຕ ປາວຬາສຸ ອລ຺ລີນໍ? ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປສິ, ນ ສກ຺ໂກສິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ‘ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

໒໓. ‘‘ຍທາ ໂຂ ໂສ, ຠຄ຺ຄວ, ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎາສິ – ‘ປຣາຠູຕຣູໂປ ອຍໍ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ. ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸ’ນ຺ຕິ. ອຖ ຕໍ ປຣິສໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວມາໂຣເຈສິ – ‘ປຣາຠູຕຣູໂປ, ໂຠ [ປຣາຠູຕຣູໂປ ໂຠ ອຍໍ (ສ຺ຍາ. ກ.), ປຣາຠູຕຣູໂປ (ສີ. ປີ.)], ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ. ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ຕໍ ປຣິສໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອຠພ຺ໂພ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາຕິ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໒໔. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ລິຈ຺ຉວິມຫາມຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຕໍ ປຣິສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເຕນ ຫິ, ໂຠ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕາວ ອາຄເມຖ, ຍາວາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ [ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉາມິ (?)]. ອປ຺ເປວ ນາມ ອຫມ຺ປິ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ອິມໍ ປຣິສໍ ອາເນຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠຄ຺ຄວ, ລິຈ຺ຉວິມຫາມຕ຺ໂຕ ເຍນ ຕິນ຺ທຸກຂາຓຸປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ, ເຍນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຠິກ຺ກມາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ເຕ ເສຍ຺ໂຍ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິເນຈຍິກາ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕ ເອສາ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ວາຈາ – ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ຎາຓວາໂທ…ເປ… ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ຕທ຺ທິຄຸຓາຫໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ອຠິກ຺ກມສ຺ເສວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຸປຑ຺ຒປຖໍ. ສພ຺ພປຐມໍເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ປຣິສຕິ ວາຈາ – ອຠພ຺ໂພ ໂຂ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາຕິ. ອຠິກ຺ກມາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຠິກ຺ກມເນເນວ ເຕ ຊຍໍ ກຣິສ຺ສາມ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣາຊຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄ຺ຄວ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ‘ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠຄ຺ຄວ, ລິຈ຺ຉວິມຫາມຕ຺ໂຕ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກິໍ ສຸ ນາມ ເຕ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ປາວຬາ ສຸ ນາມ ເຕ ປີຐກສ຺ມິໍ ອລ຺ລີນາ, ປີຐກໍ ສຸ ນາມ ເຕ ປາວຬາສຸ ອລ຺ລີນໍ? ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປສິ, ນ ສກ຺ໂກສິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ‘ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

໒໕. ‘‘ຍທາ ໂຂ ໂສ, ຠຄ຺ຄວ, ລິຈ຺ຉວິມຫາມຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎາສິ – ‘ປຣາຠູຕຣູໂປ ອຍໍ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸ’ນ຺ຕິ. ອຖ ຕໍ ປຣິສໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວມາໂຣເຈສິ – ‘ປຣາຠູຕຣູໂປ, ໂຠ [ປຣາຠູຕຣູໂປ (ສີ. ປີ.), ປຣາຠູຕຣູໂປ ອຍໍ (ສ຺ຍາ.)], ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ຕໍ ປຣິສໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອຠພ຺ໂພ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍ. ສເຈ ປາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ເອວມສ຺ສ – ມຍໍ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ວຣຕ຺ຕາຫິ [ຍາຫິ ວຣຕ຺ຕາຫິ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂຄຍຸເຄຫິ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍາມາຕິ [ອາວິຎ຺ເຊຍ຺ຍາມາຕິ (ສ຺ຍາ.), ອາວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາມາຕິ (ສີ. ປີ.)], ຕາ ວຣຕ຺ຕາ ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ວາ. ອຠພ຺ໂພ ປນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’ຕິ.

໒໖. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ຊາລິໂຍ ທາຣຸປຕ຺ຕິກນ຺ເຕວາສີ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຕໍ ປຣິສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເຕນ ຫິ, ໂຠ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕາວ ອາຄເມຖ, ຍາວາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອຫມ຺ປິ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ອິມໍ ປຣິສໍ ອາເນຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ຊາລິໂຍ ທາຣຸປຕ຺ຕິກນ຺ເຕວາສີ ເຍນ ຕິນ຺ທຸກຂາຓຸປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ, ເຍນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຠິກ຺ກມາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ເຕ ເສຍ຺ໂຍ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິເນຈຍິກາ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕ ເອສາ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ວາຈາ – ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ຎາຓວາໂທ…ເປ… ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ຕທ຺ທິຄຸຓາຫໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ອຠິກ຺ກມສ຺ເສວ, ໂຂ ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຸປຑ຺ຒປຖໍ. ສພ຺ພປຐມໍເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ປຣິສຕິ ວາຈາ – ອຠພ຺ໂພ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍ. ສເຈ ປາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ເອວມສ຺ສ – ມຍໍ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ວຣຕ຺ຕາຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂຄຍຸເຄຫິ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍາມາຕິ. ຕາ ວຣຕ຺ຕາ ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ວາ. ອຠພ຺ໂພ ປນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາຕິ. ອຠິກ຺ກມາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ອຠິກ຺ກມເນເນວ ເຕ ຊຍໍ ກຣິສ຺ສາມ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣາຊຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄ຺ຄວ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ‘ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ. ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ຊາລິໂຍ ທາຣຸປຕ຺ຕິກນ຺ເຕວາສີ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກິໍ ສຸ ນາມ ເຕ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ປາວຬາ ສຸ ນາມ ເຕ ປີຐກສ຺ມິໍ ອລ຺ລີນາ, ປີຐກໍ ສຸ ນາມ ເຕ ປາວຬາສຸ ອລ຺ລີນໍ? ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປສິ, ນ ສກ຺ໂກສິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸນ຺ຕິ.

໒໗. ‘‘ຍທາ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ຊາລິໂຍ ທາຣຸປຕ຺ຕິກນ຺ເຕວາສີ ອຎ຺ຎາສິ – ‘ປຣາຠູຕຣູໂປ ອຍໍ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ‘ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸ’ນ຺ຕິ, ອຖ ນໍ ເອຕທໂວຈ –

‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ສີຫສ຺ສ ມິຄຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ – ຍໍນູນາຫໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວນສຓ຺ຑໍ ນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍໍ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ອາສຍາ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍໍ, ອາສຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຊມ຺ເຠຍ຺ຍໍ, ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກຍ຺ຍໍ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນເທຍ຺ຍໍ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍໍ. ໂສ ວຣໍ ວຣໍ ມິຄສໍເຆ [ມິຄສໍຆໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ວຘິຕ຺ວາ ມຸທຸມໍສານິ ມຸທຸມໍສານິ ຠກ຺ຂຍິຕ຺ວາ ຕເມວ ອາສຍໍ ອຊ຺ຌຸເປຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ.

‘ອຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂສ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວນສຓ຺ຑໍ ນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປສິ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ອາສຍາ ນິກ຺ຂມິ, ອາສຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຊມ຺ຠິ, ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກສິ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ວຣໍ ວຣໍ ມິຄສງ຺ເຆ ວຘິຕ຺ວາ ມຸທຸມໍສານິ ມຸທຸມໍສານິ ຠກ຺ຂຍິຕ຺ວາ ຕເມວ ອາສຍໍ ອຊ຺ຌຸເປສິ.

໒໘. ‘ຕສ຺ເສວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ສີຫສ຺ສ ມິຄຣຎ຺ໂຎ ວິຆາສສໍວຑ຺ໂຒ ຊຣສິງ຺ຄາໂລ [ຊຣສິຄາໂລ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ທິຕ຺ໂຕ ເຈວ ພລວາ ຈ. ອຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ສ ຊຣສິງ຺ຄາລສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ໂກ ຈາຫໍ, ໂກ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ. ຍໍນູນາຫມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວນສຓ຺ຑໍ ນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍໍ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ອາສຍາ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍໍ, ອາສຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຊມ຺ເຠຍ຺ຍໍ, ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກຍ຺ຍໍ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນເທຍ຺ຍໍ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍໍ. ໂສ ວຣໍ ວຣໍ ມິຄສງ຺ເຆ ວຘິຕ຺ວາ ມຸທຸມໍສານິ ມຸທຸມໍສານິ ຠກ຺ຂຍິຕ຺ວາ ຕເມວ ອາສຍໍ ອຊ຺ຌຸເປຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ.

‘ອຖ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຊຣສິງ຺ຄາໂລ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວນສຓ຺ຑໍ ນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປສິ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ອາສຍາ ນິກ຺ຂມິ, ອາສຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຊມ຺ຠິ, ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກສິ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສາມີຕິ ສິງ຺ຄາລກໍເຍວ ອນທິ ເຠຣຓ຺ຑກໍເຍວ [ເຠທຓ຺ຑກໍເຍວ (ກ.)] ອນທິ, ເກ ຈ ຉເວ ສິງ຺ຄາເລ, ເກ ປນ ສີຫນາເທຕິ [ສີຫນາເທ (?)].

‘ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ສຸຄຕາປທາເນສຸ ຊີວມາໂນ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຕຖາຄເຕ ອຣຫນ຺ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎສິ. ເກ ຈ ຉເວ ປາຖິກປຸຕ຺ເຕ, ກາ ຈ ຕຖາຄຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ອາສາທນາ’ຕິ.

໒໙. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ຊາລິໂຍ ທາຣຸປຕ຺ຕິກນ຺ເຕວາສີ ອິມິນາ ໂອປມ຺ເມນ ເນວ ອສກ຺ຂິ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຈາເວຕຸໍ. ອຖ ນໍ ເອຕທໂວຈ –

‘ສີໂຫຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສເມກ຺ຂິຍານ,

ອມຎ຺ຎິ ໂກຕ຺ຖຸ ມິຄຣາຊາຫມສ຺ມິ;

ຕເຖວ [ຕເມວ (ສ຺ຍາ.)] ໂສ ສິງ຺ຄາລກໍ ອນທິ,

ເກ ຈ ຉເວ ສິງ຺ຄາເລ ເກ ປນ ສີຫນາເທ’ຕິ.

‘ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ສຸຄຕາປທາເນສຸ ຊີວມາໂນ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຕຖາຄເຕ ອຣຫນ຺ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎສິ. ເກ ຈ ຉເວ ປາຖິກປຸຕ຺ເຕ, ກາ ຈ ຕຖາຄຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ອາສາທນາ’ຕິ.

໓໐. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ຊາລິໂຍ ທາຣຸປຕ຺ຕິກນ຺ເຕວາສີ ອິມິນາປິ ໂອປມ຺ເມນ ເນວ ອສກ຺ຂິ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຈາເວຕຸໍ. ອຖ ນໍ ເອຕທໂວຈ –

‘ອຎ຺ຎໍ ອນຸຈງ຺ກມນໍ, ອຕ຺ຕານໍ ວິຆາເສ ສເມກ຺ຂິຍ;

ຍາວ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ໂກຕ຺ຖຸ ຕາວ ພ຺ຍຄ຺ໂຆຕິ ມຎ຺ຎຕິ.

ຕເຖວ ໂສ ສິງ຺ຄາລກໍ ອນທິ;

ເກ ຈ ຉເວ ສິງ຺ຄາເລ ເກ ປນ ສີຫນາເທ’ຕິ.

‘ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ສຸຄຕາປທາເນສຸ ຊີວມາໂນ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຕຖາຄເຕ ອຣຫນ຺ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎສິ. ເກ ຈ ຉເວ ປາຖິກປຸຕ຺ເຕ, ກາ ຈ ຕຖາຄຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ອາສາທນາ’ຕິ.

໓໑. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ຊາລິໂຍ ທາຣຸປຕ຺ຕິກນ຺ເຕວາສີ ອິມິນາປິ ໂອປມ຺ເມນ ເນວ ອສກ຺ຂິ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຈາເວຕຸໍ. ອຖ ນໍ ເອຕທໂວຈ –

‘ຠຸຕ຺ວານ ເຠເກ [ຠິງ຺ເຄ (ກ.)] ຂລມູສິກາໂຍ,

ກຏສີສຸ ຂິຕ຺ຕານິ ຈ ໂກຓປານິ [ກູຓປານິ (ສ຺ຍາ.)];

ມຫາວເນ ສຸຎ຺ຎວເນ ວິວຑ຺ໂຒ,

ອມຎ຺ຎິ ໂກຕ຺ຖຸ ມິຄຣາຊາຫມສ຺ມິ.

ຕເຖວ ໂສ ສິງ຺ຄາລກໍ ອນທິ;

ເກ ຈ ຉເວ ສິງ຺ຄາເລ ເກ ປນ ສີຫນາເທ’ຕິ.

‘ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ປາຖິກປຸຕ຺ຕ, ສຸຄຕາປທາເນສຸ ຊີວມາໂນ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຕຖາຄເຕ ອຣຫນ຺ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎສິ. ເກ ຈ ຉເວ ປາຖິກປຸຕ຺ເຕ, ກາ ຈ ຕຖາຄຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ອາສາທນາ’ຕິ.

໓໒. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ຊາລິໂຍ ທາຣຸປຕ຺ຕິກນ຺ເຕວາສີ ອິມິນາປິ ໂອປມ຺ເມນ ເນວ ອສກ຺ຂິ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຈາເວຕຸໍ. ອຖ ຕໍ ປຣິສໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວມາໂຣເຈສິ – ‘ປຣາຠູຕຣູໂປ, ໂຠ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ອາຍາມິ ອາວຸໂສ, ອາຍາມິ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສປ຺ປຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອາສນາປິ ວຸຏ຺ຐາຕຸ’ນ຺ຕິ.

໓໓. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ຕໍ ປຣິສໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອຠພ຺ໂພ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍ. ສເຈປາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ເອວມສ຺ສ – ມຍໍ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ວຣຕ຺ຕາຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນາເຄຫິ [ໂຄຍຸເຄຫິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ອຏ຺ຐກຖາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ] ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍາມາຕິ. ຕາ ວຣຕ຺ຕາ ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ວາ. ອຠພ຺ໂພ ປນ ອເຈໂລ ປາຖິກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’ຕິ.

໓໔. ‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ຕໍ ປຣິສໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິໍ ສມາທເປສິໍ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິໍ ສມ຺ປຫໍເສສິໍ, ຕໍ ປຣິສໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ມຫາພນ຺ຘນາ ໂມກ຺ຂໍ ກຣິຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານິ ມຫາວິທຸຄ຺ຄາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຕາລໍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຕຕາລມ຺ປິ ອຈ຺ຈິໍ [ອຄ຺ຄິໍ (ສ຺ຍາ.)] ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ຘູມາຍິຕ຺ວາ [ຘູປາຍິຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສິໍ.

໓໕. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຍເຖວ ເຕ ອຫໍ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ພ຺ຍາກາສິໍ, ຕເຖວ ຕໍ ວິປາກໍ ອຎ຺ຎຖາ ວາ’ຕິ? ‘ຍເຖວ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອເຈລໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ພ຺ຍາກາສິ, ຕເຖວ ຕໍ ວິປາກໍ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’ຕິ.

‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຍທິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຕໍ ວາ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ, ອກຕໍ ວາ’ຕິ? ‘ອທ຺ຘາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຕໍ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ, ໂນ ອກຕ’ນ຺ຕິ. ‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ ມໍ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທສິ – ນ ຫິ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣຕີຕິ. ປສ຺ສ, ໂມຆປຸຣິສ, ຍາວຎ຺ຈ ເຕ ອິທໍ ອປຣທ຺ຘໍ’ຕິ.

‘‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອປກ຺ກເມວ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ, ຍຖາ ຕໍ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ.

ອຄ຺ຄຎ຺ຎປຎ຺ຎຕ຺ຕິກຖາ

໓໖. ‘‘ອຄ຺ຄຎ຺ຎຎ຺ຈາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ປຊານາມິ. ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ [‘‘ຕຎ຺ຈປຊານາມີ’’ຕິ ອິທໍ ສ຺ຍາໂປຕ຺ຖເກນຕ຺ຖິ], ຕໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປຊານາມິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານໍ [ປຊານນໍ (ສ຺ຍາ. ກ.) ອຏ຺ຐກຖາສໍວຓ຺ຓນາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ] ນ ປຣາມສາມິ, ອປຣາມສໂຕ ຈ ເມ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ນິພ຺ພຸຕິ ວິທິຕາ, ຍທຠິຊານໍ ຕຖາຄໂຕ ໂນ ອນຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໓໗. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠຄ຺ຄວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິສ຺ສຣກຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມກຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອິສ຺ສຣກຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມກຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ? ເຕ ຈ ເມ ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ, ‘ອາໂມ’ຕິ [ອາມາຕິ (ສ຺ຍາ.)] ປຏິຊານນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ກຖໍວິຫິຕກໍ ປນ [ກຖໍ ວິຫິຕກໍໂນ ປນ (ກ.)] ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອິສ຺ສຣກຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມກຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ? ເຕ ມຍາ ປຸຏ຺ຐາ ນ ສມ຺ປາຍນ຺ຕິ, ອສມ຺ປາຍນ຺ຕາ ມມຎ຺ເຎວ ປຏິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສາຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣມິ –

໓໘. ‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ອຍໍ ໂລໂກ ສໍວຏ຺ຏຕິ. ສໍວຏ຺ຏມາເນ ໂລເກ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຕ຺ຕາ ອາຠສ຺ສຣສໍວຕ຺ຕນິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕິ ມໂນມຍາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈຣາ ສຸຠຏ຺ຐາຍິໂນ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ອຍໍ ໂລໂກ ວິວຏ຺ຏຕິ. ວິວຏ຺ຏມາເນ ໂລເກ ສຸຎ຺ຎໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິມານໍ ປາຕຸຠວຕິ. ອຖ ໂຂ [ອຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ວາ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂຍາ ວາ ອາຠສ຺ສຣກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ສຸຎ຺ຎໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິມານໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ມໂນມໂຍ ປີຕິຠກ຺ໂຂ ສຍໍປໂຠ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ສຸຠຏ຺ຐາຍີ, ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

‘ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ເອກກສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິວຸສິຕຕ຺ຕາ ອນຠິຣຕິ ປຣິຕສ຺ສນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ອໂຫ ວຕ ອຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ອຖ ອຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕາ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ວາ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂຍາ ວາ ອາຠສ຺ສຣກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິມານໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ສຫພ຺ຍຕໍ. ເຕປິ ຕຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕິ ມໂນມຍາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈຣາ ສຸຠຏ຺ຐາຍິໂນ, ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

໓໙. ‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ໂຍ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ປຐມໍ ອຸປປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຫມສ຺ມິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ ອິສ຺ສໂຣ ກຕ຺ຕາ ນິມ຺ມາຕາ ເສຏ຺ໂຐ ສຊິຕາ [ສຎ຺ຊິຕາ (ສີ. ປີ.), ສຊ຺ຊິຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວສີ ປິຕາ ຠູຕຠພ຺ຍານໍ, ມຍາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ນິມ຺ມິຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມມຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ເອຕທໂຫສິ – ອໂຫ ວຕ ອຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸນ຺ຕິ; ອິຕິ ມມ ຈ ມໂນປຓິຘິ. ອິເມ ຈ ສຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຕາຕິ.

‘ເຍປິ ເຕ ສຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉາ ອຸປປນ຺ນາ, ເຕສມ຺ປິ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ ອິສ຺ສໂຣ ກຕ຺ຕາ ນິມ຺ມາຕາ ເສຏ຺ໂຐ ສຊິຕາ ວສີ ປິຕາ ຠູຕຠພ຺ຍານໍ; ອິມິນາ ມຍໍ ໂຠຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ນິມ຺ມິຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມຎ຺ຫິ ມຍໍ ອທ຺ທສາມ ອິຘ ປຐມໍ ອຸປປນ຺ນໍ; ມຍໍ ປນາມ຺ຫ ປຈ຺ຉາ ອຸປປນ຺ນາຕິ.

໔໐. ‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ໂຍ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ປຐມໍ ອຸປປນ຺ໂນ, ໂສ ທີຆາຍຸກຕໂຣ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕໂຣ ຈ ມເຫສກ຺ຂຕໂຣ ຈ. ເຍ ປນ ເຕ ສຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉາ ອຸປປນ຺ນາ, ເຕ ອປ຺ປາຍຸກຕຣາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕຣາ ຈ ອປ຺ເປສກ຺ຂຕຣາ ຈ.

‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ. ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ ປຘານມນ຺ວາຍ ອນຸໂຍຄມນ຺ວາຍ ອປ຺ປມາທມນ຺ວາຍ ສມ຺ມາມນສິກາຣມນ຺ວາຍ ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ; ຕໂຕ ປຣໍ ນານຸສ຺ສຣຕິ.

‘ໂສ ເອວມາຫ – ໂຍ ໂຂ ໂສ ຠວໍ ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ ອິສ຺ສໂຣ ກຕ຺ຕາ ນິມ຺ມາຕາ ເສຏ຺ໂຐ ສຊິຕາ ວສີ ປິຕາ ຠູຕຠພ຺ຍານໍ, ເຍນ ມຍໍ ໂຠຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ນິມ຺ມິຕາ. ໂສ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ [ສສ຺ສໂຕ ທີຆາຍຸໂກ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສຕິ. ເຍ ປນ ມຍໍ ອຫຸມ຺ຫາ ເຕນ ໂຠຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ນິມ຺ມິຕາ, ເຕ ມຍໍ ອນິຈ຺ຈາ ອທ຺ຘຸວາ [ອທ຺ຘຸວາ ອສສ຺ສຕາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອປ຺ປາຍຸກາ ຈວນຘມ຺ມາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຕາ’ຕິ. ເອວໍວິຫິຕກໍ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອິສ຺ສຣກຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມກຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາຕິ. ‘ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ເອວໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸຕໍ, ຍເຖວາຍສ຺ມາ ໂຄຕໂມ ອາຫາ’ຕິ. ‘‘ອຄ຺ຄຎ຺ຎຎ຺ຈາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ປຊານາມິ. ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ, ຕໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປຊານາມິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານໍ ນ ປຣາມສາມິ, ອປຣາມສໂຕ ຈ ເມ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ນິພ຺ພຸຕິ ວິທິຕາ. ຍທຠິຊານໍ ຕຖາຄໂຕ ໂນ ອນຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໔໑. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠຄ຺ຄວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ? ເຕ ຈ ເມ ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ‘ອາໂມ’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ກຖໍວິຫິຕກໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ? ເຕ ມຍາ ປຸຏ຺ຐາ ນ ສມ຺ປາຍນ຺ຕິ, ອສມ຺ປາຍນ຺ຕາ ມມຎ຺ເຎວ ປຏິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສາຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣມິ –

໔໒. ‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ ນາມ ເທວາ. ເຕ ອຕິເວລໍ ຫສ຺ສຂິຑ຺ຑາຣຕິຘມ຺ມສມາປນ຺ນາ [ຫສຂິຑ຺ຑາຣຕິຘມ຺ມສມາປນ຺ນາ (ກ.)] ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຕິເວລໍ ຫສ຺ສຂິຑ຺ຑາຣຕິຘມ຺ມສມາປນ຺ນານໍ ວິຫຣຕໍ ສຕິ ສມ຺ມຸສ຺ສຕິ, ສຕິຍາ ສມ຺ໂມສາ [ສຕິຍາ ສມ຺ໂມສາຍ (ສ຺ຍາ.)] ເຕ ເທວາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈວນ຺ຕິ.

‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ ປຘານມນ຺ວາຍ ອນຸໂຍຄມນ຺ວາຍ ອປ຺ປມາທມນ຺ວາຍ ສມ຺ມາມນສິກາຣມນ຺ວາຍ ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ; ຕໂຕ ປຣໍ ນານຸສ຺ສຣຕິ.

‘ໂສ ເອວມາຫ – ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ນ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ ເຕ ນ ອຕິເວລໍ ຫສ຺ສຂິຑ຺ຑາຣຕິຘມ຺ມສມາປນ຺ນາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ນາຕິເວລໍ ຫສ຺ສຂິຑ຺ຑາຣຕິຘມ຺ມສມາປນ຺ນານໍ ວິຫຣຕໍ ສຕິ ນ ສມ຺ມຸສ຺ສຕິ, ສຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາ ເຕ ເທວາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ນ ຈວນ຺ຕິ, ນິຈ຺ຈາ ຘຸວາ ສສ຺ສຕາ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມຍໍ ອຫຸມ຺ຫາ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ ເຕ ມຍໍ ອຕິເວລໍ ຫສ຺ສຂິຑ຺ຑາຣຕິຘມ຺ມສມາປນ຺ນາ ວິຫຣິມ຺ຫາ, ເຕສໍ ໂນ ອຕິເວລໍ ຫສ຺ສຂິຑ຺ຑາຣຕິຘມ຺ມສມາປນ຺ນານໍ ວິຫຣຕໍ ສຕິ ສມ຺ມຸສ຺ສຕິ, ສຕິຍາ ສມ຺ໂມສາ ເອວໍ [ສມ຺ໂມສາ ເອວ (ສີ. ປີ.) ສມ຺ໂມສາ ເຕ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ມຍໍ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕາ, ອນິຈ຺ຈາ ອທ຺ຘຸວາ ອປ຺ປາຍຸກາ ຈວນຘມ຺ມາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຕາຕິ. ເອວໍວິຫິຕກໍ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ. ‘ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ເອວໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸຕໍ, ຍເຖວາຍສ຺ມາ ໂຄຕໂມ ອາຫາ’ຕິ. ‘‘ອຄ຺ຄຎ຺ຎຎ຺ຈາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ປຊານາມິ…ເປ… ຍທຠິຊານໍ ຕຖາຄໂຕ ໂນ ອນຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໔໓. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠຄ຺ຄວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມໂນປໂທສິກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ມໂນປໂທສິກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ? ເຕ ຈ ເມ ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ‘ອາໂມ’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ກຖໍວິຫິຕກໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ມໂນປໂທສິກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ? ເຕ ມຍາ ປຸຏ຺ຐາ ນ ສມ຺ປາຍນ຺ຕິ, ອສມ຺ປາຍນ຺ຕາ ມມຎ຺ເຎວ ປຏິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສາຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣມິ –

໔໔. ‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ມໂນປໂທສິກາ ນາມ ເທວາ. ເຕ ອຕິເວລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ເຕ ອຕິເວລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ປທູເສນ຺ຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ກິລນ຺ຕກາຍາ ກິລນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ເຕ ເທວາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈວນ຺ຕິ.

‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ. ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ ປຘານມນ຺ວາຍ ອນຸໂຍຄມນ຺ວາຍ ອປ຺ປມາທມນ຺ວາຍ ສມ຺ມາມນສິກາຣມນ຺ວາຍ ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ນານຸສ຺ສຣຕິ.

‘ໂສ ເອວມາຫ – ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ເທວາ ນ ມໂນປໂທສິກາ ເຕ ນາຕິເວລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ເຕ ນາຕິເວລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ນປ຺ປທູເສນ຺ຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ອກິລນ຺ຕກາຍາ ອກິລນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ເຕ ເທວາ ຕມ຺ຫາ [ອກິລນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຕມ຺ຫາ (ກ.)] ກາຍາ ນ ຈວນ຺ຕິ, ນິຈ຺ຈາ ຘຸວາ ສສ຺ສຕາ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມຍໍ ອຫຸມ຺ຫາ ມໂນປໂທສິກາ, ເຕ ມຍໍ ອຕິເວລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍິມ຺ຫາ. ເຕ ມຍໍ ອຕິເວລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ປທູສິມ຺ຫາ [ປໂທສິຍິມ຺ຫາ (ສ຺ຍາ.), ປທູສຍິມ຺ຫາ (?)]. ເຕ ມຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ກິລນ຺ຕກາຍາ ກິລນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ເອວໍ ມຍໍ [ກິລນ຺ຕຈິຕ຺ຕາເອວ ມຍໍ (ສີ. ປີ.), ກິລນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ (ກ.)] ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕາ, ອນິຈ຺ຈາ ອທ຺ຘຸວາ ອປ຺ປາຍຸກາ ຈວນຘມ຺ມາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຕາຕິ. ເອວໍວິຫິຕກໍ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ມໂນປໂທສິກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ. ‘ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ເອວໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸຕໍ, ຍເຖວາຍສ຺ມາ ໂຄຕໂມ ອາຫາ’ຕິ. ‘‘ອຄ຺ຄຎ຺ຎຎ຺ຈາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ປຊານາມິ…ເປ… ຍທຠິຊານໍ ຕຖາຄໂຕ ໂນ ອນຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໔໕. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠຄ຺ຄວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ? ເຕ ຈ ເມ ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ‘ອາໂມ’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ກຖໍວິຫິຕກໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ? ເຕ ມຍາ ປຸຏ຺ຐາ ນ ສມ຺ປາຍນ຺ຕິ, ອສມ຺ປາຍນ຺ຕາ ມມຎ຺ເຎວ ປຏິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສາຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣມິ –

໔໖. ‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ນາມ ເທວາ. ສຎ຺ຎຸປ຺ປາທາ ຈ ປນ ເຕ ເທວາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈວນ຺ຕິ.

‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ. ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ ປຘານມນ຺ວາຍ ອນຸໂຍຄມນ຺ວາຍ ອປ຺ປມາທມນ຺ວາຍ ສມ຺ມາມນສິກາຣມນ຺ວາຍ ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຕໍ [ອິທໍ ປທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລສຸຕ຺ເຕ ນ ທິສ຺ສຕິ. ເອວໍ (ປີ. ກ.)] ສຎ຺ຎຸປ຺ປາທໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ນານຸສ຺ສຣຕິ.

‘ໂສ ເອວມາຫ – ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຫຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ນາໂຫສິໍ, ໂສມ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ອຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕຕາຍ [ສຕ຺ຕກາຍ (ສີ. ປີ.), ສຕ຺ຕາຍ (ກ. ສີ.)] ປຣິຓໂຕຕິ. ເອວໍວິຫິຕກໍ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຖາ’ຕິ? ‘ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ເອວໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸຕໍ ຍເຖວາຍສ຺ມາ ໂຄຕໂມ ອາຫາ’ຕິ. ‘‘ອຄ຺ຄຎ຺ຎຎ຺ຈາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ປຊານາມິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ, ຕໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປຊານາມິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານໍ ນ ປຣາມສາມິ, ອປຣາມສໂຕ ຈ ເມ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ນິພ຺ພຸຕິ ວິທິຕາ. ຍທຠິຊານໍ ຕຖາຄໂຕ ໂນ ອນຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໔໗. ‘‘ເອວໍວາທິໍ ໂຂ ມໍ, ຠຄ຺ຄວ, ເອວມກ຺ຂາຍິໍ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຕາ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ວິປຣີໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຠິກ຺ຂໂວ ຈ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫ – ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຠໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ [ອສຸຠນ຺ເຕວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຊານາຕີ’ຕິ [ສຎ຺ຊານາຕີຕິ (ສີ. ປີ.)]. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ເອວໍ ວທາມິ – ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຠໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ປຊານາຕີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠຄ຺ຄວ, ວທາມິ – ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຠໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຊານາຕີ’ຕິ.

‘‘ເຕ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ວິປຣີຕາ, ເຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ວິປຣີຕໂຕ ທຫນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂໂວ ຈ. ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ. ປໂຫຕິ ເມ ຠຄວາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ, ຍຖາ ອຫໍ ສຸຠໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

໔໘. ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ໂຂ ເອຕໍ, ຠຄ຺ຄວ, ຕຍາ ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐິເກນ ອຎ຺ຎຂນ຺ຕິເກນ ອຎ຺ຎຣຸຈິເກນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາໂຍເຄນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຈຣິຍເກນ ສຸຠໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ຠຄ຺ຄວ, ໂຍ ຈ ເຕ ອຍໍ ມຍິ ປສາໂທ, ຕເມວ ຕ຺ວໍ ສາຘຸກມນຸຣກ຺ຂາ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ທຸກ຺ກຣໍ ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐິເກນ ອຎ຺ຎຂນ຺ຕິເກນ ອຎ຺ຎຣຸຈິເກນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາໂຍເຄນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຈຣິຍເກນ ສຸຠໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ໂຍ ຈ ເມ ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ປສາໂທ, ຕເມວາຫໍ ສາຘຸກມນຸຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ຠຄ຺ຄວໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ປາຖິກສຸຕ຺ຕໍ [ປາຏິກສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ອຸທຸມ຺ພຣິກສຸຕ຺ຕໍ

ນິຄ຺ໂຣຘປຣິພ຺ພາຊກວຕ຺ຖຸ

໔໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຸທຸມ຺ພຣິກາຍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ປຏິວສຕິ ມຫຕິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕິໍສມຕ຺ເຕຫິ ປຣິພ຺ພາຊກສເຕຫິ. ອຖ ໂຂ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ ທິວາ ທິວສ຺ສ [ທິວາທິວສ຺ເສວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ອຖ ໂຂ ສນ຺ຘານສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ປຏິສລ຺ລີໂນ ຠຄວາ. ມໂນຠາວນີຍານມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອສມໂຍ ທສ຺ສນາຍ. ປຏິສລ຺ລີນາ ມໂນຠາວນີຍາ ຠິກ຺ຂູ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ອຸທຸມ຺ພຣິກາຍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ, ເຍນ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ ເຍນ ອຸທຸມ຺ພຣິກາຍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ, ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

໕໐. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ມຫຕິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຸນ຺ນາທິນິຍາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາຍ ອເນກວິຫິຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ກເຖນ຺ຕິຍາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຊກຖໍ ໂຈຣກຖໍ ມຫາມຕ຺ຕກຖໍ ເສນາກຖໍ ຠຍກຖໍ ຍຸທ຺ຘກຖໍ ອນ຺ນກຖໍ ປານກຖໍ ວຕ຺ຖກຖໍ ສຍນກຖໍ ມາລາກຖໍ ຄນ຺ຘກຖໍ ຎາຕິກຖໍ ຍານກຖໍ ຄາມກຖໍ ນິຄມກຖໍ ນຄຣກຖໍ ຊນປທກຖໍ ອິຕ຺ຖິກຖໍ ສູຣກຖໍ ວິສິຂາກຖໍ ກຸມ຺ຠຏ຺ຐານກຖໍ ປຸພ຺ພເປຕກຖໍ ນານຕ຺ຕກຖໍ ໂລກກ຺ຂາຍິກໍ ສມຸທ຺ທກ຺ຂາຍິກໍ ອິຕິຠວາຠວກຖໍ ອິຕິ ວາ.

໕໑. ອທ຺ທສາ ໂຂ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສນ຺ຘານໍ ຄຫປຕິໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວາ ສກໍ ປຣິສໍ ສຓ຺ຐາເປສິ – ‘‘ອປ຺ປສທ຺ທາ ໂຠນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕຸ, ມາ ໂຠນ຺ໂຕ ສທ຺ທມກຕ຺ຖ. ອຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວໂກ ອາຄຈ຺ຉຕິ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ. ຍາວຕາ ໂຂ ປນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ຣາຊຄເຫ ປຏິວສນ຺ຕິ, ອຍໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ. ອປ຺ປສທ຺ທກາມາ ໂຂ ປເນເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອປ຺ປສທ຺ທວິນີຕາ, ອປ຺ປສທ຺ທສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທິໂນ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ປຣິສໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ.

໕໒. ອຖ ໂຂ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ ເຍນ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣເຘນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຎ຺ຎຖາ ໂຂ ອິເມ ໂຠນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອຸນ຺ນາທິໂນ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ ອເນກວິຫິຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຊກຖໍ…ເປ… ອິຕິຠວາຠວກຖໍ ອິຕິ ວາ. ອຎ຺ຎຖາ ໂຂ [ຈ (ສີ. ປີ.)] ປນ ໂສ ຠຄວາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວຕິ ອປ຺ປສທ຺ທານິ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານິ ວິຊນວາຕານິ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍການິ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປານີ’’ຕິ.

໕໓. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສນ຺ຘານໍ ຄຫປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍຄ຺ເຆ ຄຫປຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ເກນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປຕິ, ເກນ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ເກນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ? ສຸຎ຺ຎາຄາຣຫຕາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ອປຣິສາວຈໂຣ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ນາລໍ ສລ຺ລາປາຍ. ໂສ ອນ຺ຕມນ຺ຕາເນວ ເສວຕິ [ອນ຺ຕປນ຺ຕາເນວ (ສ຺ຍາ.)]. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂຄກາຓາ ປຣິຍນ຺ຕຈາຣິນີ ອນ຺ຕມນ຺ຕາເນວ ເສວຕິ. ເອວເມວ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຫຕາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາ; ອປຣິສາວຈໂຣ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ; ນາລໍ ສລ຺ລາປາຍ. ໂສ ອນ຺ຕມນ຺ຕາເນວ ເສວຕິ. ອິງ຺ຆ, ຄຫປຕິ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ປຣິສໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອກປຎ຺ເຫເນວ ນໍ ສໍສາເທຍ຺ຍາມ [ສໍຫເຣຍ຺ຍາມ (ກ.)], ຕຸຈ຺ຉກຸມ຺ຠີວ ນໍ ມຎ຺ເຎ ໂອໂຣເຘຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

໕໔. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຠຄວາ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ສນ຺ຘານສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ນິຄ຺ໂຣເຘນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຄິຊ຺ຌກູຏາ ປພ຺ພຕາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ເຍນ ສຸມາຄຘາຍ ຕີເຣ ໂມຣນິວາໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຸມາຄຘາຍ ຕີເຣ ໂມຣນິວາເປ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸມາຄຘາຍ ຕີເຣ ໂມຣນິວາເປ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ສກໍ ປຣິສໍ ສຓ຺ຐາເປສິ – ‘‘ອປ຺ປສທ຺ທາ ໂຠນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕຸ, ມາ ໂຠນ຺ໂຕ ສທ຺ທມກຕ຺ຖ, ອຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສຸມາຄຘາຍ ຕີເຣ ໂມຣນິວາເປ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມຕິ. ອປ຺ປສທ຺ທກາໂມ ໂຂ ປນ ໂສ ອາຍສ຺ມາ, ອປ຺ປສທ຺ທສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ປຣິສໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ. ສເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ປຣິສໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອິມໍ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ – ‘ໂກ ນາມ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຘມ຺ໂມ, ເຍນ ຠຄວາ ສາວເກ ວິເນຕິ, ເຍນ ຠຄວຕາ ສາວກາ ວິນີຕາ ອສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາ ປຏິຊານນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ.

ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາວາໂທ

໕໕. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ສ຺ວາຄຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ນິສີທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ນິຄ຺ໂຣໂຘປິ ໂຂ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ, ‘‘ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອທ຺ທສາມ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸມາຄຘາຍ ຕີເຣ ໂມຣນິວາເປ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວານ ເອວໍ ອໂວຈຸມ຺ຫາ – ‘ສເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ປຣິສໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອິມໍ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ – ໂກ ນາມ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຘມ຺ໂມ, ເຍນ ຠຄວາ ສາວເກ ວິເນຕິ, ເຍນ ຠຄວຕາ ສາວກາ ວິນີຕາ ອສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາ ປຏິຊານນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’ນ຺ຕິ? ອຍໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ; ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

໕໖. ‘‘ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕຍາ ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐິເກນ ອຎ຺ຎຂນ຺ຕິເກນ ອຎ຺ຎຣຸຈິເກນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາໂຍເຄນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຈຣິຍເກນ, ເຍນາຫໍ ສາວເກ ວິເນມິ, ເຍນ ມຍາ ສາວກາ ວິນີຕາ ອສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາ ປຏິຊານນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ ມໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ສເກ ອາຈຣິຍເກ ອຘິເຊຄຸຈ຺ເຉ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉ – ‘ກຖໍ ສນ຺ຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫຕິ, ກຖໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຸນ຺ນາທິໂນ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ ອເຫສຸໍ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ສກວາທໍ ຐເປສ຺ສຕິ, ປຣວາເທນ ປວາເຣສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໕໗. ອຖ ໂຂ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊເກ ອປ຺ປສທ຺ເທ ກຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາວາທາ [ຕໂຣຊິຄຸຈ຺ຉໍສາໂຣທາ (ກ.)] ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາສາຣາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາອລ຺ລີນາ ວິຫຣາມ. ກຖໍ ສນ຺ຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫຕິ, ກຖໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ອເຈລໂກ ໂຫຕິ ມຸຕ຺ຕາຈາໂຣ, ຫຕ຺ຖາປເລຂໂນ [ຫຕ຺ຖາວເລຂໂນ (ສ຺ຍາ.)], ນ ເອຫິຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ, ນ ຕິຏ຺ຐຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ, ນາຠິຫຏໍ, ນ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ, ນ ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍຕິ, ໂສ ນ ກຸມ຺ຠິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ກໂຬປິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ເອຬກມນ຺ຕຣໍ, ນ ທຓ຺ຑມນ຺ຕຣໍ, ນ ມຸສລມນ຺ຕຣໍ, ນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊມານານໍ, ນ ຄພ຺ຠິນິຍາ, ນ ປາຍມານາຍ, ນ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາຍ, ນ ສງ຺ກິຕ຺ຕີສຸ, ນ ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ຍຕ຺ຖ ມກ຺ຂິກາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິນີ, ນ ມຈ຺ຉໍ, ນ ມໍສໍ, ນ ສຸຣໍ, ນ ເມຣຍໍ, ນ ຖຸໂສທກໍ ປິວຕິ, ໂສ ເອກາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ເອກາໂລປິໂກ, ທ຺ວາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ທ຺ວາໂລປິໂກ, ສຕ຺ຕາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕາໂລປິໂກ, ເອກິສ຺ສາປິ ທຕ຺ຕິຍາ ຍາເປຕິ, ທ຺ວີຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ, ສຕ຺ຕຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ; ເອກາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ, ທ຺ວີຫິກມ຺ປິ [ທ຺ວາຫິກໍປິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ, ສຕ຺ຕາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ, ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອທ຺ຘມາສິກມ຺ປິ ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕໂຠຊນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ໂສ ສາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ສາມາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ນີວາຣຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ທທ຺ທຸລຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ຫຏຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ກຓຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ອາຈາມຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ປິຎ຺ຎາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ຕິຓຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ໂຄມຍຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ; ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຍາເປຕິ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີ. ໂສ ສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ, ມສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ, ຉວທຸສ຺ສານິປິ ຘາເຣຕິ, ປໍສຸກູລານິປິ ຘາເຣຕິ, ຕິຣີຏານິປິ ຘາເຣຕິ, ອຊິນມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ອຊິນກ຺ຂິປມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ກຸສຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ວາກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ຜລກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ເກສກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ວາຬກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ອຸລູກປກ຺ຂມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ເກສມສ຺ສຸໂລຈໂກປິ ໂຫຕິ ເກສມສ຺ສຸໂລຈນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອຸພ຺ຠຏ຺ຐໂກປິ [ອຸຠຏ຺ຐໂກປິ (ສ຺ຍາ.), ອຸພ຺ຠຏ຺ຐິໂກປິ (ກ.)] ໂຫຕິ ອາສນປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ອຸກ຺ກຸຏິໂກປິ ໂຫຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍິໂກປິ ໂຫຕິ ກຓ຺ຏກາປສ຺ສເຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຜລກເສຍ຺ຍມ຺ປິ ກປ຺ເປຕິ, ຖຓ຺ຑິລເສຍ຺ຍມ຺ປິ ກປ຺ເປຕິ, ເອກປສ຺ສຍິໂກປິ ໂຫຕິ ຣໂຊຊລ຺ລຘໂຣ, ອພ຺ໂຠກາສິໂກປິ ໂຫຕິ ຍຖາສນ຺ຖຕິໂກ, ເວກຏິໂກປິ ໂຫຕິ ວິກຏໂຠຊນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອປານໂກປິ ໂຫຕິ ອປານກຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ສາຍຕຕິຍກມ຺ປິ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຍທິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ວາ ໂຫຕິ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫຕິ, ໂນ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍປິ ໂຂ ອຫໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອເນກວິຫິເຕ ອຸປກ຺ກິເລເສ ວທາມີ’’ຕິ.

ອຸປກ຺ກິເລໂສ

໕໘. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວໍ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອເນກວິຫິເຕ ອຸປກ຺ກິເລເສ ວທຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ມຊ຺ຊຕິ ມຸຈ຺ຉຕິ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ [ມທມາປຊ຺ຊຕິ (ສ຺ຍາ.)]. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ມຊ຺ຊຕິ ມຸຈ຺ຉຕິ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

໕໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ມຊ຺ຊຕິ ມຸຈ຺ຉຕິ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ມຊ຺ຊຕິ ມຸຈ຺ຉຕິ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

໖໐. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ໂຠຊເນສຸ ໂວທາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ອິທໍ ເມ ຂມຕິ, ອິທໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ. ໂສ ຍຎ຺ຈ [ຍໍ ຫິ (ສີ. ປີ.)] ຂ຺ວສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ຕໍ ສາເປກ຺ໂຂ ປຊຫຕິ. ຍໍ ປນສ຺ສ ຂມຕິ, ຕໍ ຄຘິໂຕ [ຄຖິໂຕ (ສີ. ປີ.)] ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອນາທີນວທສ຺ສາວີ ອນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກນິກນ຺ຕິເຫຕຸ – ‘ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມໍ ຣາຊາໂນ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຄຫປຕິກາ ຕິຕ຺ຖິຍາ’ຕິ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

໖໑. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອປສາເທຕາ [ອປສາເຣຕາ (ກ.)] ໂຫຕິ – ‘ກິໍ ປນາຍໍ ສມ຺ພຫຸລາຊີໂວ [ພຫຸລາຊີໂວ (ສີ. ປີ.)] ສພ຺ພໍ ສໍຠກ຺ເຂຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ມູລພີຊໍ ຂນ຺ຘພີຊໍ ຜຬຸພີຊໍ ອຄ຺ຄພີຊໍ ພີຊພີຊເມວ ປຎ຺ຈມໍ, ອສນິວິຈກ຺ກໍ ທນ຺ຕກູຏໍ, ສມຓປ຺ປວາເທນາ’ຕິ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ປສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ກຸເລສຸ ສກ຺ກຣິຍມານໍ ຄຣຸກຣິຍມານໍ ມານິຍມານໍ ປູຊິຍມານໍ. ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິມຎ຺ຫິ ນາມ ສມ຺ພຫຸລາຊີວໍ ກຸເລສຸ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ. ມໍ ປນ ຕປສ຺ສິໍ ລູຂາຊີວິໍ ກຸເລສຸ ນ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ນ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນ ມາເນນ຺ຕິ ນ ປູເຊນ຺ຕີ’ຕິ, ອິຕິ ໂສ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍໍ ກຸເລສຸ ອຸປ຺ປາເທຕາ ໂຫຕິ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

໖໒. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ອາປາຖກນິສາທີ ໂຫຕິ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ອຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ສຍມາໂນ ກຸເລສຸ ຈຣຕິ – ‘ອິທມ຺ປິ ເມ ຕປສ຺ມິໍ ອິທມ຺ປິ ເມ ຕປສ຺ມິ’ນ຺ຕິ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ກິຎ຺ຈິເທວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເສວຕິ. ໂສ ‘ຂມຕິ ເຕ ອິທ’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອກ຺ຂມມານໍ ອາຫ – ‘ຂມຕີ’ຕິ. ຂມມານໍ ອາຫ – ‘ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ. ອິຕິ ໂສ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໍເຍວ ປຣິຍາຍໍ ອນຸຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນານຸຊານາຕິ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

໖໓. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປນາຫີ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປນາຫີ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ປຬາສີ [ປລາສີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] …ເປ… ອິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉຣີ… ສໂຐ ໂຫຕິ ມາຍາວີ… ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອຕິມານີ… ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ… ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສິໂນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຍທິເມ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ [ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຍ (?)] ອຸປກ຺ກິເລສາ ວາ ອນຸປກ຺ກິເລສາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ ອິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ [ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຍ (?)] ອຸປກ຺ກິເລສາ [ອຸປກ຺ກິເລສາ ໂຫຕິ (ກ.)], ໂນ ອນຸປກ຺ກິເລສາ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຕປສ຺ສີ ສພ຺ເພເຫວ ອິເມຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສ຺ສ; ໂກ ປນ ວາໂທ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນາ’’ຕິ.

ປຣິສຸທ຺ຘປປຏິກປ຺ປຕ຺ຕກຖາ

໖໔. ‘‘ອິຘ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນ ມຸຈ຺ຉຕິ ນ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

໖໕. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ເຕນ ຕປສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນ ມຸຈ຺ຉຕິ ນ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

໖໖. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ໂຠຊເນສຸ ນ ໂວທາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ອິທໍ ເມ ຂມຕິ, ອິທໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ. ໂສ ຍຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ຕໍ ອນເປກ຺ໂຂ ປຊຫຕິ. ຍໍ ປນສ຺ສ ຂມຕິ, ຕໍ ອຄຘິໂຕ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ນ ຕປໍ ສມາທິຍຕິ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກນິກນ຺ຕິເຫຕຸ – ‘ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມໍ ຣາຊາໂນ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຄຫປຕິກາ ຕິຕ຺ຖິຍາ’ຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

໖໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ນາປສາເທຕາ ໂຫຕິ – ‘ກິໍ ປນາຍໍ ສມ຺ພຫຸລາຊີໂວ ສພ຺ພໍ ສໍຠກ຺ເຂຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ມູລພີຊໍ ຂນ຺ຘພີຊໍ ຜຬຸພີຊໍ ອຄ຺ຄພີຊໍ ພີຊພີຊເມວ ປຎ຺ຈມໍ, ອສນິວິຈກ຺ກໍ ທນ຺ຕກູຏໍ, ສມຓປ຺ປວາເທນາ’ຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ປສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ກຸເລສຸ ສກ຺ກຣິຍມານໍ ຄຣຸ ກຣິຍມານໍ ມານິຍມານໍ ປູຊິຍມານໍ. ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິມຎ຺ຫິ ນາມ ສມ຺ພຫຸລາຊີວໍ ກຸເລສຸ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ. ມໍ ປນ ຕປສ຺ສິໍ ລູຂາຊີວິໍ ກຸເລສຸ ນ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ນ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນ ມາເນນ຺ຕິ ນ ປູເຊນ຺ຕີ’ຕິ, ອິຕິ ໂສ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍໍ ກຸເລສຸ ນຸປ຺ປາເທຕາ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

໖໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ນ ອາປາຖກນິສາທີ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ນ ອຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ສຍມາໂນ ກຸເລສຸ ຈຣຕິ – ‘ອິທມ຺ປິ ເມ ຕປສ຺ມິໍ, ອິທມ຺ປິ ເມ ຕປສ຺ມິ’ນ຺ຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ນ ກຎ຺ຈິເທວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເສວຕິ, ໂສ – ‘ຂມຕິ ເຕ ອິທ’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອກ຺ຂມມານໍ ອາຫ – ‘ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ. ຂມມານໍ ອາຫ – ‘ຂມຕີ’ຕິ. ອິຕິ ໂສ ສມ຺ປຊານມຸສາ ນ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໍເຍວ ປຣິຍາຍໍ ອນຸຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອນຸຊານາຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

໖໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ອກ຺ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອນຸປນາຫີ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ອກ຺ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອນຸປນາຫີ ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ອມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ອປຬາສີ…ເປ… ອນິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ອມຈ຺ຉຣີ… ອສໂຐ ໂຫຕິ ອມາຍາວີ… ອຕ຺ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອນຕິມານີ… ນ ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ນ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ… ນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ນ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ… ນ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ນ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ. ຍມ຺ປິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ນ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ນ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ. ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຍທິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ວາ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ ໂນ ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ; ອປິ ຈ ໂຂ ປປຏິກປ຺ປຕ຺ຕາ [ປປ຺ປຏິກປຕ຺ຕາ (ກ.)] ໂຫຕີ’’ຕິ.

ປຣິສຸທ຺ຘຕຈປ຺ປຕ຺ຕກຖາ

໗໐. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ? ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎວ ປາເປຕຸ, ສາຣຎ຺ເຎວ ປາເປຕູ’’ຕິ. ‘‘ອິຘ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ນ ປາຓໍ ອຕິປາເຕຕິ [ອຕິປາເປຕິ (ກ. ສີ. ປີ. ກ.)], ນ ປາຓໍ ອຕິປາຕຍຕິ, ນ ປາຓມຕິປາຕຍໂຕ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍາເປຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍໂຕ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ນ ມຸສາ ຠຓຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓາເປຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓໂຕ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ນ ຠາວິຕມາສີສຕິ [ນ ຠາວິຕມາສິໍ ສຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ນ ຠາວິຕມາສີສາເປຕິ, ນ ຠາວິຕມາສີສໂຕ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ, ອທຸໍ ຈສ຺ສ ໂຫຕິ ຕປສ຺ສິຕາຍ. ໂສ ອຠິຫຣຕິ ໂນ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ພ຺ຍາປາທປ຺ປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ, ພ຺ຍາປາທປ຺ປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ຖິນມິທ຺ຘໍ [ຖີນມິທ຺ຘໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຫາຍ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ ວິຫຣຕິ ອາໂລກສຎ຺ຎີ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖິນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫຣຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ.

໗໑. ‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕຖາ ທຸຕິຍໍ. ຕຖາ ຕຕິຍໍ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕຖາ ທຸຕິຍໍ. ຕຖາ ຕຕິຍໍ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ນິຄ຺ໂຣຘ. ຍທິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ວາ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ ໂນ ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ; ອປິ ຈ ໂຂ ຕຈປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ປຣິສຸທ຺ຘເຜຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕກຖາ

໗໒. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ? ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎວ ປາເປຕຸ, ສາຣຎ຺ເຎວ ປາເປຕູ’’ຕິ. ‘‘ອິຘ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ຍໂຕ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ, ອທຸໍ ຈສ຺ສ ໂຫຕິ ຕປສ຺ສິຕາຍ. ໂສ ອຠິຫຣຕິ ໂນ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ…ເປ… ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ, ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຍທິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ວາ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ໂນ ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ; ອປິ ຈ ໂຂ ເຜຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ປຣິສຸທ຺ຘອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕສາຣປ຺ປຕ຺ຕກຖາ

໗໓. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ? ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎວ ປາເປຕຸ, ສາຣຎ຺ເຎວ ປາເປຕູ’’ຕິ. ‘‘ອິຘ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ຍໂຕ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕປສ຺ສີ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ໂຫຕິ, ອທຸໍ ຈສ຺ສ ໂຫຕິ ຕປສ຺ສິຕາຍ. ໂສ ອຠິຫຣຕິ ໂນ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ…ເປ… ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ, ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ. ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ. ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ. ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ, ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຍທິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ວາ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ ໂນ ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ.

໗໔. ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ. ອິຕິ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ [ອິຕິ ນິຄ຺ໂຣຘ (ສ຺ຍາ.)], ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ອວຈາສິ – ‘ໂກ ນາມ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຘມ຺ໂມ, ເຍນ ຠຄວາ ສາວເກ ວິເນຕິ, ເຍນ ຠຄວຕາ ສາວກາ ວິນີຕາ ອສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາ ປຏິຊານນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂຂ ຕໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຐານໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ, ເຍນາຫໍ ສາວເກ ວິເນມິ, ເຍນ ມຍາ ສາວກາ ວິນີຕາ ອສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາ ປຏິຊານນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຸນ຺ນາທິໂນ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ ອເຫສຸໍ – ‘‘ເອຕ຺ຖ ມຍໍ ອນສ຺ສາມ ສາຈຣິຍກາ, ນ ມຍໍ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປຊານາມາ’’ຕິ.

ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ປຊ຺ຌາຍນໍ

໗໕. ຍທາ ອຎ຺ຎາສິ ສນ຺ຘາໂນ ຄຫປຕິ – ‘‘ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ໂຂ ທານິເມ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ, ໂສຕໍ ໂອທຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ [ອຖ ນໍ (ກ.)] ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນິຄ຺ໂຣຘ, ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ອວຈາສິ – ‘ຍຄ຺ເຆ, ຄຫປຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ເກນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປຕິ, ເກນ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ເກນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສຸຎ຺ຎາຄາຣຫຕາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາ, ອປຣິສາວຈໂຣ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ນາລໍ ສລ຺ລາປາຍ, ໂສ ອນ຺ຕມນ຺ຕາເນວ ເສວຕິ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂຄກາຓາ ປຣິຍນ຺ຕຈາຣິນີ ອນ຺ຕມນ຺ຕາເນວ ເສວຕິ. ເອວເມວ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຫຕາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາ, ອປຣິສາວຈໂຣ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ນາລໍ ສລ຺ລາປາຍ; ໂສ ອນ຺ຕມນ຺ຕາເນວ ເສວຕິ; ອິງ຺ຆ, ຄຫປຕິ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ປຣິສໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອກປຎ຺ເຫເນວ ນໍ ສໍສາເທຍ຺ຍາມ, ຕຸຈ຺ຉກຸມ຺ຠີວ ນໍ ມຎ຺ເຎ ໂອໂຣເຘຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິຘານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອປຣິສາວຈຣໍ ປນ ນໍ ກໂຣຖ, ໂຄກາຓໍ ປຣິຍນ຺ຕຈາຣິນິໍ ກໂຣຖ, ເອກປຎ຺ເຫເນວ ນໍ ສໍສາເທຖ, ຕຸຈ຺ຉກຸມ຺ຠີວ ນໍ ໂອໂຣເຘຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສີທິ.

໗໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ມງ຺ກຸຠູຕໍ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘໍ ອໂຘມຸຂໍ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິຠານໍ ວິທິຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ຠາສິຕາ ເຕ ເອສາ ວາຈາ’’ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາສິຕາ ເມ ເອສາ ວາຈາ, ຍຖາພາເລນ ຍຖາມູຬ຺ເຫນ ຍຖາອກຸສເລນາ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ນິຄ຺ໂຣຘ. ກິນ຺ຕິ ເຕ ສຸຕໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ວຸຑ຺ຒານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ເຍ ເຕ ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເອວໍ ສຸ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ສໍຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອຸນ຺ນາທິໂນ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ ອເນກວິຫິຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຊກຖໍ ໂຈຣກຖໍ…ເປ… ອິຕິຠວາຠວກຖໍ ອິຕິ ວາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕ຺ວໍ ເອຕຣຫິ ສາຈຣິຍໂກ. ອຸທາຫຸ, ເອວໍ ສຸ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ອປ຺ປສທ຺ທານິ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານິ ວິຊນວາຕານິ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍການິ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປານິ, ເສຍ຺ຍຖາປາຫໍ ເອຕຣຫີ’ຕິ.

‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ປຣິພ຺ພາຊການໍ ວຸຑ຺ຒານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ເຍ ເຕ ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ນ ເອວໍ ສຸ [ນາສ຺ສຸ (ສີ. ປີ.)] ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ສໍຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອຸນ຺ນາທິໂນ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ ອເນກວິຫິຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຊກຖໍ ໂຈຣກຖໍ…ເປ… ອິຕິຠວາຠວກຖໍ ອິຕິ ວາ, ເສຍ຺ຍຖາປາຫໍ ເອຕຣຫິ ສາຈຣິຍໂກ. ເອວໍ ສຸ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ອປ຺ປສທ຺ທານິ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານິ ວິຊນວາຕານິ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍການິ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປານິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠຄວາ ເອຕຣຫີ’’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຕ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ວິຎ຺ຎຸສ຺ສ ສໂຕ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ນ ເອຕທໂຫສິ – ‘ພຸທ຺ໂຘ ໂສ ຠຄວາ ໂພຘາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ທນ຺ໂຕ ໂສ ຠຄວາ ທມຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສນ຺ໂຕ ໂສ ຠຄວາ ສມຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຕິຓ຺ໂຓ ໂສ ຠຄວາ ຕຣຓາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’’ຕິ?

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານສຈ຺ຉິກິຣິຍາ

໗໗. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ຍ຺ວາຫໍ ເອວໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອວຈາສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ [ຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ນິຄ຺ໂຣຘ, ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ໂຍ ມໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອວຈາສິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣສິ, ຕໍ ເຕ ມຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ. ວຸທ຺ຘິ ເຫສາ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ, ໂຍ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣຕິ ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຫໍ ໂຂ ປນ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວໍ ວທາມິ –

‘ເອຕຸ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອສໂຐ ອມາຍາວີ ອຸຊຸຊາຕິໂກ, ອຫມນຸສາສາມິ ອຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ [ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ (?)] ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕິ ສຕ຺ຕວສ຺ສານິ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ. ເອຕຸ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອສໂຐ ອມາຍາວີ ອຸຊຸຊາຕິໂກ, ອຫມນຸສາສາມິ ອຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕິ ຉ ວສ຺ສານິ. ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ… ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສານິ… ຕີຓິ ວສ຺ສານິ… ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ… ເອກໍ ວສ຺ສໍ. ຕິຏ຺ຐຕຸ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອກໍ ວສ຺ສໍ. ເອຕຸ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອສໂຐ ອມາຍາວີ ອຸຊຸຊາຕິໂກ ອຫມນຸສາສາມິ ອຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕິ ສຕ຺ຕ ມາສານິ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ສຕ຺ຕ ມາສານິ… ຉ ມາສານິ… ປຎ຺ຈ ມາສານິ … ຈຕ຺ຕາຣິ ມາສານິ… ຕີຓິ ມາສານິ… ທ຺ເວ ມາສານິ… ເອກໍ ມາສໍ… ອຑ຺ຒມາສໍ. ຕິຏ຺ຐຕຸ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ອຑ຺ຒມາໂສ. ເອຕຸ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອສໂຐ ອມາຍາວີ ອຸຊຸຊາຕິໂກ, ອຫມນຸສາສາມິ ອຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ’.

ປຣິພ຺ພາຊການໍ ປຊ຺ຌາຍນໍ

໗໘. ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວມສ຺ສ – ‘ອນ຺ເຕວາສິກມ຺ຍຕາ ໂນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂຍ ເອວ ໂວ [ເຕ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອາຈຣິໂຍ, ໂສ ເອວ ໂວ ອາຈຣິໂຍ ໂຫຕຸ. ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວມສ຺ສ – ‘ອຸທ຺ເທສາ ໂນ ຈາເວຕຸກາໂມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂຍ ເອວ ໂວ ອຸທ຺ເທໂສ ໂສ ເອວ ໂວ ອຸທ຺ເທໂສ ໂຫຕຸ. ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວມສ຺ສ – ‘ອາຊີວາ ໂນ ຈາເວຕຸກາໂມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂຍ ເອວ ໂວ ອາຊີໂວ, ໂສ ເອວ ໂວ ອາຊີໂວ ໂຫຕຸ. ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວມສ຺ສ – ‘ເຍ ໂນ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ອກຸສລສງ຺ຂາຕາ ສາຈຣິຍການໍ, ເຕສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸກາໂມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອກຸສລາ ເຈວ ໂວ ເຕ ຘມ຺ມາ [ໂວຘມ຺ມາ (ກ.), ເຕ ຘມ຺ມາ (ສ຺ຍາ.)] ໂຫນ຺ຕຸ ອກຸສລສງ຺ຂາຕາ ຈ ສາຈຣິຍການໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວມສ຺ສ – ‘ເຍ ໂນ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ກຸສລສງ຺ຂາຕາ ສາຈຣິຍການໍ, ເຕຫິ ວິເວເຈຕຸກາໂມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຸສລາ ເຈວ ໂວ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕຸ ກຸສລສງ຺ຂາຕາ ຈ ສາຈຣິຍການໍ. ອິຕິ ຂ຺ວາຫໍ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ເນວ ອນ຺ເຕວາສິກມ຺ຍຕາ ເອວໍ ວທາມິ, ນປິ ອຸທ຺ເທສາ ຈາເວຕຸກາໂມ ເອວໍ ວທາມິ, ນປິ ອາຊີວາ ຈາເວຕຸກາໂມ ເອວໍ ວທາມິ, ນປິ ເຍ ໂວ ຘມ຺ມາ [ນປິ ເຍ ໂຂ ຘມ຺ມາ (ສີ.), ນປິ ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ (ສ຺ຍາ.), ນປິ ເຍ ຈ ໂວ ຘມ຺ມາ (ກ.)] ອກຸສລາ ອກຸສລສງ຺ຂາຕາ ສາຈຣິຍການໍ, ເຕສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸກາໂມ ເອວໍ ວທາມິ, ນປິ ເຍ ໂວ ຘມ຺ມາ [ນປິ ເຍ ໂຂ ຘມ຺ມາ (ສີ.), ນປິ ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ (ສ຺ຍາ.), ນປິ ເຍ ຈ ໂວ ຘມ຺ມາ (ກ.)] ກຸສລາ ກຸສລສງ຺ຂາຕາ ສາຈຣິຍການໍ, ເຕຫິ ວິເວເຈຕຸກາໂມ ເອວໍ ວທາມິ. ສນ຺ຕິ ຈ ໂຂ, ນິຄ຺ໂຣຘ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ [ໂປໂນຠວິກາ (ກ.)] ສທຣາ [ສທ຺ທຣາ (ປີ. ກ.), ສທຣຖາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ, ເຍສາຫໍ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ຍຖາປຏິປນ຺ນານໍ ໂວ ສໍກິເລສິກາ ຘມ຺ມາ ປຫີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂວທານີຍາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາປາຣິປູຣິໍ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕຎ຺ຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ.

໗໙. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ມງ຺ກຸຠູຕາ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາ ອໂຘມຸຂາ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕາ ອປ຺ປຏິຠານາ ນິສີທິໍສຸ ຍຖາ ຕໍ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສພ຺ເພ ປິເມ ໂມຆປຸຣິສາ ຜຸຏ຺ຐາ ປາປິມຕາ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ເອກສ຺ສປິ ນ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ຫນ຺ທ ມຍໍ ອຎ຺ຎາຓຕ຺ຖມ຺ປິ ສມເຓ ໂຄຕເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມ, ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ ສຕ຺ຕາໂຫ’’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຸທຸມ຺ພຣິກາຍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາສິ [ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]. ສນ຺ຘາໂນ ປນ ຄຫປຕິ ຕາວເທວ ຣາຊຄຫໍ ປາວິສີຕິ.

ອຸທຸມ຺ພຣິກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

ອຕ຺ຕທີປສຣຓຕາ

໘໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ມຄເຘສຸ ວິຫຣຕິ ມາຕຸລາຍໍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຕທີປາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ ອຕ຺ຕສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ, ຘມ຺ມທີປາ ຘມ຺ມສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ. ກຖຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕທີໂປ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ, ຘມ຺ມທີໂປ ຘມ຺ມສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ…ເປ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕທີໂປ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ, ຘມ຺ມທີໂປ ຘມ຺ມສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ.

‘‘ໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຖ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ. ໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຕໍ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ ນ ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ນ ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ [ອາຣມຓໍ (?)]. ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ.

ທຬ຺ຫເນມິຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ

໘໑. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ທຬ຺ຫເນມິ ນາມ ອໂຫສິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ [ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສິມານິ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ອເຫສຸໍ ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ກຣຕນໍອຸ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ມຓິຣຕນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປຣິຓາຍກຣຕນເມວ ສຕ຺ຕມໍ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ [ຘມ຺ເມນ ສເມນ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສິ.

໘໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ທຬ຺ຫເນມິ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ຍທາ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ຐານາ ຈຸຕໍ, ອຖ ເມ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ທຬ຺ຫເນມິສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ປຸຣິໂສ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ຐານາ ຈຸຕໍ, ທິສ຺ວານ ເຍນ ຣາຊາ ທຬ຺ຫເນມິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ທຬ຺ຫເນມິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຍຄ຺ເຆ, ເທວ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ທິພ຺ພໍ ເຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ຐານາ ຈຸຕ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ທຬ຺ຫເນມິ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ກຸມາຣໍ ອາມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ [ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ເອຕທໂວຈ – ‘ທິພ຺ພໍ ກິຣ ເມ, ຕາຕ ກຸມາຣ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ຐານາ ຈຸຕໍ. ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ – ຍສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກຕິ ຐານາ ຈວຕິ, ນ ທານິ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ຈິຣໍ ຊີວິຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ. ຠຸຕ຺ຕາ ໂຂ ປນ ເມ ມານຸສກາ ກາມາ, ສມໂຍ ທານິ ເມ ທິພ຺ເພ ກາເມ ປຣິເຍສິຕຸໍ. ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ກຸມາຣ, ອິມໍ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ປຏິປຊ຺ຊ. ອຫໍ ປນ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ.

໘໓. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ທຬ຺ຫເນມິ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ກຸມາຣໍ ສາຘຸກໍ ຣຊ຺ເຊ ສມນຸສາສິຕ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິ. ສຕ຺ຕາຫປພ຺ພຊິເຕ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊິສິມ຺ຫິ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ເຍນ ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ [ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) ເອວມຸປຣິປິ] ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຂຕ຺ຕິຍໍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຍຄ຺ເຆ, ເທວ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອນ຺ຕຣຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ທິພ຺ເພ ຈກ຺ກຣຕເນ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ, ອນຕ຺ຕມນຕຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທສິ. ໂສ ເຍນ ຣາຊິສິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊິສິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຍຄ຺ເຆ, ເທວ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອນ຺ຕຣຫິຕ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊິສິ ຣາຊານໍ ຂຕ຺ຕິຍໍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ທິພ຺ເພ ຈກ຺ກຣຕເນ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ, ມາ ອນຕ຺ຕມນຕຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທສິ, ນ ຫິ ເຕ, ຕາຕ, ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ເປຕ຺ຕິກໍ ທາຍຊ຺ຊໍ. ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ອຣິເຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕາຫິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ເຕ ອຣິເຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ສີສໍນ຺ຫາຕສ຺ສ [ສີສໍ ນຫາຕສ຺ສ (ສີ. ປີ.), ສີສນ຺ຫາຕສ຺ສ (ສ຺ຍາ.)] ອຸໂປສຖິກສ຺ສ ອຸປຣິປາສາທວຣຄຕສ຺ສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ ສຫສ຺ສາຣໍ ສເນມິກໍ ສນາຠິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣ’ນ຺ຕິ.

ຈກ຺ກວຕ຺ຕິອຣິຍວຕ຺ຕໍ

໘໔. ‘‘‘ກຕມໍ ປນ ຕໍ, ເທວ, ອຣິຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ? ‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ຘມ຺ມໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ [ຄຣຸກໂຣນ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຘມ຺ມໍ ມາເນນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ປູເຊນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫສ຺ສຸ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ມິໍ ພລກາຍສ຺ມິໍ ຂຕ຺ຕິເຍສຸ ອນຸຍນ຺ເຕສຸ [ອນຸຍຸຕ຺ເຕສຸ (ສີ. ປີ.)] ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເນຄມຊານປເທສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ມິຄປກ຺ຂີສຸ. ມາ ຈ ເຕ, ຕາຕ, ວິຊິເຕ ອຘມ຺ມກາໂຣ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ. ເຍ ຈ ເຕ, ຕາຕ, ວິຊິເຕ ອຘນາ ອສ຺ສຸ, ເຕສຎ຺ຈ ຘນມນຸປ຺ປເທຍ຺ຍາສິ [ຘນມນຸປ຺ປທຊ຺ເຊຍ຺ຍາສິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]. ເຍ ຈ ເຕ, ຕາຕ, ວິຊິເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມທປ຺ປມາທາ ປຏິວິຣຕາ ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ເຈ ນິວິຏ຺ຐາ ເອກມຕ຺ຕານໍ ທເມນ຺ຕິ, ເອກມຕ຺ຕານໍ ສເມນ຺ຕິ, ເອກມຕ຺ຕານໍ ປຣິນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ, ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສິ – ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສລໍ, ກິໍ ອກຸສລໍ, ກິໍ ສາວຊ຺ຊໍ, ກິໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ກິໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ກິໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ກິໍ ເມ ກຣີຍມານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອສ຺ສ, ກິໍ ວາ ປນ ເມ ກຣີຍມານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ເຕສໍ ສຸຕ຺ວາ ຍໍ ອກຸສລໍ ຕໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາສິ, ຍໍ ກຸສລໍ ຕໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍາສິ. ອິທໍ ໂຂ, ຕາຕ, ຕໍ ອຣິຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ.

ຈກ຺ກຣຕນປາຕຸຠາໂວ

໘໕. ‘‘‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ຣາຊິສິສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຣິເຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ເຕ [ອຣິຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ (ກ.)] ວຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ອຣິເຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ສີສໍນ຺ຫາຕສ຺ສ ອຸໂປສຖິກສ຺ສ ອຸປຣິປາສາທວຣຄຕສ຺ສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ ສຫສ຺ສາຣໍ ສເນມິກໍ ສນາຠິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ. ທິສ຺ວານ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ – ຍສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ສີສໍນ຺ຫາຕສ຺ສ ອຸໂປສຖິກສ຺ສ ອຸປຣິປາສາທວຣຄຕສ຺ສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ ສຫສ຺ສາຣໍ ສເນມິກໍ ສນາຠິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ, ໂສ ໂຫຕິ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’ຕິ. ອສ຺ສໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ຠິງ຺ກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິ – ‘ປວຕ຺ຕຕຸ ຠວໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ, ອຠິວິຊິນາຕຸ ຠວໍ ຈກ຺ກຣຕນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕິ, ອນ຺ວເທວ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເທເສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ເອຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ [ສາຄຕໍ (ສີ. ປີ.)] ມຫາຣາຊ, ສກໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອນຸສາສ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ. ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເອວມາຫ – ‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ອທິນ຺ນໍ ນາທາຕພ຺ພໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາ ນ ຈຣິຕພ຺ພາ, ມຸສາ ນ ຠາສິຕພ຺ພາ, ມຊ຺ຊໍ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ຍຖາຠຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອນຸຍນ຺ຕາ [ອນຸຍຸຕ຺ຕາ (ສີ. ປີ.)] ອເຫສຸໍ.

໘໖. ‘‘ອຖ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ [ອຊ຺ໂຌຄເຫຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕິ…ເປ… ທກ຺ຂິຓໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕິ, ອນ຺ວເທວ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເທເສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ເອຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສກໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອນຸສາສ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ. ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເອວມາຫ – ‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ອທິນ຺ນໍ ນາທາຕພ຺ພໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາ ນ ຈຣິຕພ຺ພາ, ມຸສາ ນ ຠາສິຕພ຺ພາ, ມຊ຺ຊໍ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ຍຖາຠຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອນຸຍນ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

໘໗. ‘‘ອຖ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຈ຺ຉິມໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕິ, ອນ຺ວເທວ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເທເສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ເອຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສກໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອນຸສາສ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ. ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເອວມາຫ – ‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ອທິນ຺ນໍ ນາທາຕພ຺ພໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາ ນ ຈຣິຕພ຺ພາ, ມຸສາ ນ ຠາສິຕພ຺ພາ, ມຊ຺ຊໍ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ຍຖາຠຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ປຏິຣາຊາໂນ, ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອນຸຍນ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ອຖ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ຕເມວ ຣາຊຘານິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາເຣ ອຕ຺ຖກຣຓປມຸເຂ [ອຑ຺ຑກຣຓປມຸເຂ (ກ.)] ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສິ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ອຸປໂສຠຍມານໍ.

ທຸຕິຍາທິຈກ຺ກວຕ຺ຕິກຖາ

໘໘. ‘‘ທຸຕິໂຍປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຕຕິໂຍປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ… ຈຕຸຕ຺ໂຖປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ… ປຎ຺ຈໂມປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ… ຉຏ຺ໂຐປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ… ສຕ຺ຕໂມປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ຍທາ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ຐານາ ຈຸຕໍ, ອຖ ເມ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ປຸຣິໂສ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ພຫຸນ຺ນໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ຐານາ ຈຸຕໍ. ທິສ຺ວານ ເຍນ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຍຄ຺ເຆ, ເທວ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ທິພ຺ພໍ ເຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ຐານາ ຈຸຕ’ນ຺ຕິ?

໘໙. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ກຸມາຣໍ ອາມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘ທິພ຺ພໍ ກິຣ ເມ, ຕາຕ ກຸມາຣ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ຐານາ ຈຸຕໍ, ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕໍ – ຍສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກຕິ, ຐານາ ຈວຕິ, ນ ທານິ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ຈິຣໍ ຊີວິຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ. ຠຸຕ຺ຕາ ໂຂ ປນ ເມ ມານຸສກາ ກາມາ, ສມໂຍ ທານິ ເມ ທິພ຺ເພ ກາເມ ປຣິເຍສິຕຸໍ, ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ກຸມາຣ, ອິມໍ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ປຏິປຊ຺ຊ. ອຫໍ ປນ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ກຸມາຣໍ ສາຘຸກໍ ຣຊ຺ເຊ ສມນຸສາສິຕ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິ. ສຕ຺ຕາຫປພ຺ພຊິເຕ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊິສິມ຺ຫິ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

໙໐. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ເຍນ ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຂຕ຺ຕິຍໍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຍຄ຺ເຆ, ເທວ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອນ຺ຕຣຫິຕ’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ທິພ຺ເພ ຈກ຺ກຣຕເນ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ອນຕ຺ຕມນຕຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທສິ; ໂນ ຈ ໂຂ ຣາຊິສິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣິຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ສມເຕເນວ ສຸທໍ ຊນປທໍ ປສາສຕິ. ຕສ຺ສ ສມເຕນ ຊນປທໍ ປສາສໂຕ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ຊນປທາ ນ ປພ຺ພນ຺ຕິ, ຍຖາ ຕໍ ປຸພ຺ພການໍ ຣາຊູນໍ ອຣິເຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມານານໍ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາ ອນີກຏ຺ຐາ ໂທວາຣິກາ ມນ຺ຕສ຺ສາຊີວິໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຂຕ຺ຕິຍໍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ນ ໂຂ ເຕ, ເທວ, ສມເຕນ (ສຸທໍ) ຊນປທໍ ປສາສໂຕ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ຊນປທາ ປພ຺ພນ຺ຕິ, ຍຖາ ຕໍ ປຸພ຺ພການໍ ຣາຊູນໍ ອຣິເຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມານານໍ. ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ເຕ, ເທວ, ວິຊິເຕ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາ ອນີກຏ຺ຐາ ໂທວາຣິກາ ມນ຺ຕສ຺ສາຊີວິໂນ ມຍຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎ ຈ [ອຎ຺ເຎ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ (ກ.)] ເຍ ມຍໍ ອຣິຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ ຘາເຣມ. ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ເທວ, ອມ຺ເຫ ອຣິຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉ. ຕສ຺ສ ເຕ ມຍໍ ອຣິຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ ປຸຏ຺ຐາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ.

ອາຍຸວຓ຺ຓາທິປຣິຍານິກຖາ

໙໑. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ເຈ ປາຣິສຊ຺ເຊ ຄຓກມຫາມຕ຺ເຕ ອນີກຏ຺ເຐ ໂທວາຣິເກ ມນ຺ຕສ຺ສາຊີວິໂນ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອຣິຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ເຕ ອຣິຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ ປຸຏ຺ຐາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ເຕສໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມິກຎ຺ຫິ ໂຂ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຘນານໍ ຘນມນຸປ຺ປທາສິ. ອຘນານໍ ຘເນ ອນນຸປ຺ປທິຍມາເນ ທາລິທ຺ທິຍໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ທາລິທ຺ທິເຍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິ. ຕເມນໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ – ‘ອຍໍ, ເທວ, ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຣິສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີ’ຕິ [ອາທິຍສີຕິ (ສ຺ຍາ.)]? ‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວາ’ຕິ. ‘ກິໍ ກາຣຓາ’ຕິ? ‘ນ ຫິ, ເທວ, ຊີວາມີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຘນມນຸປ຺ປທາສິ – ‘ອິມິນາ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຘເນນ ອຕ຺ຕນາ ຈ ຊີວາຫິ, ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ໂປເສຫິ, ປຸຕ຺ຕທາຣຎ຺ຈ ໂປເສຫິ, ກມ຺ມນ຺ເຕ ຈ ປໂຍເຊຫິ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ [ສມເຓສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ (ພຫູສຸ)] ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຫິ ໂສວຄ຺ຄິກໍ ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກ’ນ຺ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

‘‘ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິ. ຕເມນໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ – ‘ອຍໍ, ເທວ, ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຣິສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີ’ຕິ? ‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວາ’ຕິ. ‘ກິໍ ກາຣຓາ’ຕິ? ‘ນ ຫິ, ເທວ, ຊີວາມີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຘນມນຸປ຺ປທາສິ – ‘ອິມິນາ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຘເນນ ອຕ຺ຕນາ ຈ ຊີວາຫິ, ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ໂປເສຫິ, ປຸຕ຺ຕທາຣຎ຺ຈ ໂປເສຫິ, ກມ຺ມນ຺ເຕ ຈ ປໂຍເຊຫິ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຫິ ໂສວຄ຺ຄິກໍ ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກ’ນ຺ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

໙໒. ‘‘ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ສາ – ‘ເຍ ກິຣ, ໂຠ, ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຣາຊາ ຘນມນຸປ຺ປເທຕີ’ຕິ. ສຸຕ຺ວານ ເຕສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນ ມຍມ຺ປິ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິເຍຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິ. ຕເມນໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ – ‘ອຍໍ, ເທວ, ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຣິສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີ’ຕິ? ‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວາ’ຕິ. ‘ກິໍ ກາຣຓາ’ຕິ? ‘ນ ຫິ, ເທວ, ຊີວາມີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສເຈ ໂຂ ອຫໍ ໂຍ ໂຍ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘນມນຸປ຺ປທສ຺ສາມິ, ເອວມິທໍ ອທິນ຺ນາທານໍ ປວຑ຺ຒິສ຺ສຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ປຸຣິສໍ ສຸນິເສຘໍ ນິເສເຘຍ຺ຍໍ, ມູລຆຈ຺ຈໍ [ມູລຆຈ຺ຉໍ (ສ຺ຍາ.), ມູລເຉຊ຺ຊ (ກ.)] ກເຣຍ຺ຍໍ, ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ – ‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ອິມໍ ປຸຣິສໍ ທຬ຺ຫາຍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ [ປຈ຺ຉາພາຫຸໍ (ສ຺ຍາ.)] ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຂຸຣມຸຓ຺ຑໍ ກຣິຕ຺ວາ ຂຣສ຺ສເຣນ ປຓເວນ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ປຣິເນຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ນຄຣສ຺ສ ສຸນິເສຘໍ ນິເສເຘຖ, ມູລຆຈ຺ຈໍ ກໂຣຖ, ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທຖາ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ປຸຣິສາ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ທຬ຺ຫາຍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຂຸຣມຸຓ຺ຑໍ ກຣິຕ຺ວາ ຂຣສ຺ສເຣນ ປຓເວນ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ປຣິເນຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ນຄຣສ຺ສ ສຸນິເສຘໍ ນິເສເຘສຸໍ, ມູລຆຈ຺ຈໍ ອກໍສຸ, ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທິໍສຸ.

໙໓. ‘‘ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ສາ – ‘ເຍ ກິຣ, ໂຠ, ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ເຕ ຣາຊາ ສຸນິເສຘໍ ນິເສເຘຕິ, ມູລຆຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ສີສານິ ເຕສໍ ຉິນ຺ທຕີ’ຕິ. ສຸຕ຺ວານ ເຕສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນ ມຍມ຺ປິ ຕິຓ຺ຫານິ ສຕ຺ຖານິ ກາຣາເປສ຺ສາມ [ກາຣາເປຍ຺ຍາມ (ສ຺ຍາ. ປີ.) ກາຣາເປຍ຺ຍາມາຕິ (ກ. ສີ.)], ຕິຓ຺ຫານິ ສຕ຺ຖານິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ເຍສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິສ຺ສາມ, ເຕ ສຸນິເສຘໍ ນິເສເຘສ຺ສາມ, ມູລຆຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມ, ສີສານິ ເຕສໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເຕ ຕິຓ຺ຫານິ ສຕ຺ຖານິ ກາຣາເປສຸໍ, ຕິຓ຺ຫານິ ສຕ຺ຖານິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຄາມຆາຕມ຺ປິ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ກາຕຸໍ, ນິຄມຆາຕມ຺ປິ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ກາຕຸໍ, ນຄຣຆາຕມ຺ປິ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ກາຕຸໍ, ປນ຺ຖທຸຫນມ຺ປິ [ປນ຺ຖທູຫນໍປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ກາຕຸໍ. ເຍສໍ ເຕ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ເຕ ສຸນິເສຘໍ ນິເສເຘນ຺ຕິ, ມູລຆຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສີສານິ ເຕສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ.

໙໔. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘນານໍ ຘເນ ອນນຸປ຺ປທິຍມາເນ ທາລິທ຺ທິຍໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ທາລິທ຺ທິເຍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ອທິນ຺ນາທາເນ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ສຕ຺ຖໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ສຕ຺ເຖ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ປາຓາຕິປາໂຕ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ປາຓາຕິປາເຕ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປິ ປຣິຫາຍິ, ວຓ຺ໂຓປິ ປຣິຫາຍິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຈຕ຺ຕາຣີສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣີສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິ. ຕເມນໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ – ‘ອຍໍ, ເທວ, ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຣິສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີ’ຕິ? ‘ນ ຫິ, ເທວາ’ຕິ ສມ຺ປຊານມຸສາ ອຠາສິ.

໙໕. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘນານໍ ຘເນ ອນນຸປ຺ປທິຍມາເນ ທາລິທ຺ທິຍໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ທາລິທ຺ທິເຍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ອທິນ຺ນາທາເນ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ສຕ຺ຖໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ສຕ຺ເຖ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ປາຓາຕິປາໂຕ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ປາຓາຕິປາເຕ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ມຸສາວາໂທ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ມຸສາວາເທ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປິ ປຣິຫາຍິ, ວຓ຺ໂຓປິ ປຣິຫາຍິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ຈຕ຺ຕາຣີສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ, ເທວ, ປຸຣິໂສ ປເຣສໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີ’ຕິ ເປສຸຎ຺ຎມກາສິ.

໙໖. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘນານໍ ຘເນ ອນນຸປ຺ປທິຍມາເນ ທາລິທ຺ທິຍໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ທາລິທ຺ທິເຍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ອທິນ຺ນາທາເນ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ສຕ຺ຖໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ສຕ຺ເຖ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ປາຓາຕິປາໂຕ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ປາຓາຕິປາເຕ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ມຸສາວາໂທ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ມຸສາວາເທ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ປິສຸຓາ ວາຈາ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄຕາຍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປິ ປຣິຫາຍິ, ວຓ຺ໂຓປິ ປຣິຫາຍິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ທສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ເອກິທໍ ສຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກິທໍ ສຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ, ເຕ ວຓ຺ຓວນ຺ເຕ ສຕ຺ເຕ ອຠິຊ຺ຌາຍນ຺ຕາ ປເຣສໍ ທາເຣສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ.

໙໗. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘນານໍ ຘເນ ອນນຸປ຺ປທິຍມາເນ ທາລິທ຺ທິຍໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ທາລິທ຺ທິເຍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ…ເປ… ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາເຣ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປິ ປຣິຫາຍິ, ວຓ຺ໂຓປິ ປຣິຫາຍິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

໙໘. ‘‘ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ເວປຸລ຺ລມຄມໍສຸ – ຜຣຸສາວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ. ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕສຸ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປິ ປຣິຫາຍິ, ວຓ຺ໂຓປິ ປຣິຫາຍິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ທ຺ເວວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

໙໙. ‘‘ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ເວປຸລ຺ລມຄມໍສຸ. ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາເທສຸ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕສຸ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປິ ປຣິຫາຍິ, ວຓ຺ໂຓປິ ປຣິຫາຍິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

໑໐໐. ‘‘ວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ເວປຸລ຺ລໍ ຄຕາຍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປິ ປຣິຫາຍິ, ວຓ຺ໂຓປິ ປຣິຫາຍິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

໑໐໑. ‘‘ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ເວປຸລ຺ລມຄມໍສຸ. ອຘມ຺ມຣາໂຄ ວິສມໂລໂຠ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ໂມ. ຕີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕສຸ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປິ ປຣິຫາຍິ, ວຓ຺ໂຓປິ ປຣິຫາຍິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍວສ຺ສສຕາຍຸກາ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ທ຺ເວວສ຺ສສຕາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍວສ຺ສສຕາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ອິເມ ຘມ຺ມາ ເວປຸລ຺ລມຄມໍສຸ. ອມຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາ ອເປຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາ ອສາມຎ຺ຎຕາ ອພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຕາ ນ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິຕາ.

໑໐໒. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘນານໍ ຘເນ ອນນຸປ຺ປທິຍມາເນ ທາລິທ຺ທິຍໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ທາລິທ຺ທິເຍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ອທິນ຺ນາທາເນ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ສຕ຺ຖໍ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ສຕ຺ເຖ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ປາຓາຕິປາໂຕ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ປາຓາຕິປາເຕ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ມຸສາວາໂທ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ມຸສາວາເທ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ປິສຸຓາ ວາຈາ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄຕາຍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາເຣ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ເວປຸລ຺ລມຄມໍສຸ, ຜຣຸສາ ວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ. ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕສຸ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ເວປຸລ຺ລມຄມໍສຸ. ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາເທສຸ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕສຸ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເວປຸລ຺ລມຄມາສິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ເວປຸລ຺ລໍ ຄຕາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ເວປຸລ຺ລມຄມໍສຸ, ອຘມ຺ມຣາໂຄ ວິສມໂລໂຠ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ໂມ. ຕີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕສຸ ອິເມ ຘມ຺ມາ ເວປຸລ຺ລມຄມໍສຸ, ອມຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາ ອເປຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາ ອສາມຎ຺ຎຕາ ອພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຕາ ນ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິຕາ. ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເວປຸລ຺ລໍ ຄເຕສຸ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປິ ປຣິຫາຍິ, ວຓ຺ໂຓປິ ປຣິຫາຍິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ປຣິຫາຍມານານໍ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍວສ຺ສສຕາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວສ຺ສສຕາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

ທສວສ຺ສາຍຸກສມໂຍ

໑໐໓. ‘‘ຠວິສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ສມໂຍ, ຍໍ ອິເມສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ທສວສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ປຎ຺ຈວສ຺ສິກາ [ປຎ຺ຈມາສິກາ (ກ. ສີ.)] ກຸມາຣິກາ ອລໍປເຕຍ຺ຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ອິມານິ ຣສານິ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສປ຺ປິ ນວນີຕໍ ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕໍ ໂລຓໍ. ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ກຸທ຺ຣູສໂກ ອຄ຺ຄໍ ໂຠຊນານໍ [ອຄ຺ຄໂຠຊນໍ (ສ຺ຍາ.)] ຠວິສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ສາລິມໍໂສທໂນ ອຄ຺ຄໍ ໂຠຊນານໍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ກຸທ຺ຣູສໂກ ອຄ຺ຄໍ ໂຠຊນານໍ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ອຕິພ຺ຍາທິປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕິ [ອຕິວິຍ ທິປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ປີ.), ອຕິວ຺ຍາທິປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕິ (ສີ.)]. ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ກຸສລນ຺ຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຸໂຕ ປນ ກຸສລສ຺ສ ກາຣໂກ. ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ເຍ ເຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ອເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ອສາມຎ຺ຎາ ອພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ນ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ, ເຕ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປາສໍສາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ປາສໍສາ ຈ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ເຍ ເຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ອເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ອສາມຎ຺ຎາ ອພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ນ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ, ເຕ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປາສໍສາ ຈ.

‘‘ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ມາຕາຕິ ວາ ມາຕຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ມາຕຸລານີຕິ ວາ ອາຈຣິຍຠຣິຍາຕິ ວາ ຄຣູນໍ ທາຣາຕິ ວາ. ສມ຺ເຠທໍ ໂລໂກ ຄມິສ຺ສຕິ ຍຖາ ອເຊຬກາ ກຸກ຺ກຸຏສູກຣາ ໂສຓສິງ຺ຄາລາ [ໂສຓສິຄາລາ (ສີ. ປີ.)].

‘‘ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ຫິ ຕິພ຺ໂພ ອາຆາໂຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ຕິພ຺ໂພ ພ຺ຍາປາໂທ ຕິພ຺ໂພ ມໂນປໂທໂສ ຕິພ຺ພໍ ວຘກຈິຕ຺ຕໍ. ມາຕຸປິ ປຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ມາຕຣິ; ປິຕຸປິ ປຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ປິຕຣິ; ຠາຕຸປິ ຠຄິນິຍາ ຠຄິນິຍາປິ ຠາຕຣິ ຕິພ຺ໂພ ອາຆາໂຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ຕິພ຺ໂພ ພ຺ຍາປາໂທ ຕິພ຺ໂພ ມໂນປໂທໂສ ຕິພ຺ພໍ ວຘກຈິຕ຺ຕໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຄວິກສ຺ສ ມິຄໍ ທິສ຺ວາ ຕິພ຺ໂພ ອາຆາໂຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ຕິພ຺ໂພ ພ຺ຍາປາໂທ ຕິພ຺ໂພ ມໂນປໂທໂສ ຕິພ຺ພໍ ວຘກຈິຕ຺ຕໍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ຫິ ຕິພ຺ໂພ ອາຆາໂຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ຕິພ຺ໂພ ພ຺ຍາປາໂທ ຕິພ຺ໂພ ມໂນປໂທໂສ ຕິພ຺ພໍ ວຘກຈິຕ຺ຕໍ. ມາຕຸປິ ປຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ມາຕຣິ; ປິຕຸປິ ປຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ປິຕຣິ; ຠາຕຸປິ ຠຄິນິຍາ ຠຄິນິຍາປິ ຠາຕຣິ ຕິພ຺ໂພ ອາຆາໂຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ຕິພ຺ໂພ ພ຺ຍາປາໂທ ຕິພ຺ໂພ ມໂນປໂທໂສ ຕິພ຺ພໍ ວຘກຈິຕ຺ຕໍ.

໑໐໔. ‘‘ທສວສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ສຕ຺ຕາຫໍ ສຕ຺ຖນ຺ຕຣກປ຺ໂປ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ຫິ ມິຄສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕິຓ຺ຫານິ ສຕ຺ຖານິ ຫຕ຺ເຖສຸ ປາຕຸຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ຕິຓ຺ເຫນ ສຕ຺ເຖນ ‘ເອສ ມິໂຄ ເອສ ມິໂຄ’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ເຕສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ມາ ຈ ມຍໍ ກຎ຺ຈິ [ກິຎ຺ຈິ (ກ.)], ມາ ຈ ອມ຺ເຫ ໂກຈິ, ຍໍນູນ ມຍໍ ຕິຓຄຫນໍ ວາ ວນຄຫນໍ ວາ ຣຸກ຺ຂຄຫນໍ ວາ ນທີວິທຸຄ຺ຄໍ ວາ ປພ຺ພຕວິສມໍ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາຣາ ຍາເປຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ຕິຓຄຫນໍ ວາ ວນຄຫນໍ ວາ ຣຸກ຺ຂຄຫນໍ ວາ ນທີວິທຸຄ຺ຄໍ ວາ ປພ຺ພຕວິສມໍ ວາ [ເຕ ຕິຓຄຫນໍ ວນຄຫນໍ ຣຸກ຺ຂຄຫນໍ ນທີວິທຸຄ຺ຄໍ ປພ຺ພຕວິສມໍ (ສີ. ປີ.)] ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວນມູລຜລາຫາຣາ ຍາເປສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຕິຓຄຫນາ ວນຄຫນາ ຣຸກ຺ຂຄຫນາ ນທີວິທຸຄ຺ຄາ ປພ຺ພຕວິສມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ສຠາຄາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ສມສ຺ສາສິສ຺ສນ຺ຕິ – ‘ທິຏ຺ຐາ, ໂຠ, ສຕ຺ຕາ ຊີວສິ, ທິຏ຺ຐາ, ໂຠ, ສຕ຺ຕາ ຊີວສີ’ຕິ.

ອາຍຸວຓ຺ຓາທິວຑ຺ຒນກຖາ

໑໐໕. ‘‘ອຖ ໂຂ ເຕສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ມຍໍ ໂຂ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ເອວຣູປໍ ອາຍຕໍ ຎາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ກຸສລໍ ກເຣຍ຺ຍາມ. ກິໍ ກຸສລໍ ກເຣຍ຺ຍາມ? ຍໍນູນ ມຍໍ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣເມຍ຺ຍາມ, ອິທໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິທໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ອາຍຸນາປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຓ຺ເຓນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ວຑ຺ຒມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ວຑ຺ຒມານານໍ ທສວສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວີສຕິວສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ເຕສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ມຍໍ ໂຂ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ອາຍຸນາປິ ວຑ຺ຒາມ, ວຓ຺ເຓນປິ ວຑ຺ຒາມ. ຍໍນູນ ມຍໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ກຸສລໍ ກເຣຍ຺ຍາມ. ກິໍ ກຸສລໍ ກເຣຍ຺ຍາມ? ຍໍນູນ ມຍໍ ອທິນ຺ນາທານາ ວິຣເມຍ຺ຍາມ… ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ວິຣເມຍ຺ຍາມ… ມຸສາວາທາ ວິຣເມຍ຺ຍາມ… ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ວິຣເມຍ຺ຍາມ… ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ວິຣເມຍ຺ຍາມ… ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ວິຣເມຍ຺ຍາມ… ອຠິຊ຺ຌໍ ປຊເຫຍ຺ຍາມ… ພ຺ຍາປາທໍ ປຊເຫຍ຺ຍາມ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊເຫຍ຺ຍາມ… ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຊເຫຍ຺ຍາມ – ອຘມ຺ມຣາຄໍ ວິສມໂລຠໍ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ມໍ… ຍໍນູນ ມຍໍ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ອສ຺ສາມ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ, ອິທໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ, ອິທໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ເຕ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ອາຍຸນາປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຓ຺ເຓນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອາຍຸນາປິ ວຑ຺ຒມານານໍ ວຓ຺ເຓນປິ ວຑ຺ຒມານານໍ ວີສຕິວສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຈຕ຺ຕາຣີສວສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ຈຕ຺ຕາຣີສວສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອສີຕິວສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ອສີຕິວສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຕາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຕາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວີສຕິຕິວສ຺ສສຕາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ວີສຕິຕິວສ຺ສສຕາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຈຕ຺ຕາຣີສຉພ຺ພສ຺ສສຕາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣີສຉພ຺ພສ຺ສສຕາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ທ຺ເວວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ທ຺ເວວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຈຕ຺ຕາຣິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ຈຕ຺ຕາຣິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຏ຺ຐວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ອຏ຺ຐວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຈຕ຺ຕາຣີສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ຈຕ຺ຕາຣີສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕິກາ ກຸມາຣິກາ ອລໍປເຕຍ຺ຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

ສງ຺ຂຣາຊອຸປ຺ປຕ຺ຕິ

໑໐໖. ‘‘ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ຕໂຍ ອາພາຘາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິຈ຺ຉາ, ອນສນໍ, ຊຣາ. ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ອຍໍ ຊມ຺ພຸທີໂປ ອິທ຺ໂຘ ເຈວ ຠວິສ຺ສຕິ ຜີໂຕ ຈ, ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາຕິກາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ [ຄາມນິຄມຊນປທາ ຣາຊຘານິໂຍ (ກ.)]. ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ອຍໍ ຊມ຺ພຸທີໂປ ອວີຈິ ມຎ຺ເຎ ຜຸໂຏ ຠວິສ຺ສຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນຬວນໍ ວາ ສຣວນໍ [ສາຣວນໍ (ສ຺ຍາ.)] ວາ. ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ອຍໍ ພາຣາຓສີ ເກຕຸມຕີ ນາມ ຣາຊຘານີ ຠວິສ຺ສຕິ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ຜີຕາ ຈ ພຫຸຊນາ ຈ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາ ຈ ສຸຠິກ຺ຂາ ຈ. ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ອິມສ຺ມິໍ ຊມ຺ພຸທີເປ ຈຕຸຣາສີຕິນຄຣສຫສ຺ສານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ເກຕຸມຕີຣາຊຘານີປມຸຂານິ. ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ເກຕຸມຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ສງ຺ໂຂ ນາມ ຣາຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສິມານິ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ມຓິຣຕນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປຣິຓາຍກຣຕນເມວ ສຕ຺ຕມໍ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ.

ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ

໑໐໗. ‘‘ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ນາມ ຠຄວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ເສຍ຺ຍຖາປາຫເມຕຣຫິ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປາຫເມຕຣຫິ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທມິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສສ຺ສຕິ; ເສຍ຺ຍຖາປາຫເມຕຣຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສມິ. ໂສ ອເນກສຫສ຺ສໍ [ອເນກສຕສຫສ຺ສໍ (ກ.)] ຠິກ຺ຂຸສໍຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປາຫເມຕຣຫິ ອເນກສຕໍ ຠິກ຺ຂຸສໍຆໍ ປຣິຫຣາມິ.

໑໐໘. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຂ ນາມ ຣາຊາ ໂຍ ໂສ ຍູໂປ ຣຎ຺ຎາ ມຫາປນາເທນ ກາຣາປິໂຕ. ຕໍ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຌາວສິຕ຺ວາ ຕໍ ທຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓກປຓທ຺ຘິກວຓິພ຺ພກຍາຈການໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕິ.

໑໐໙. ‘‘ອຕ຺ຕທີປາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ ອຕ຺ຕສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ, ຘມ຺ມທີປາ ຘມ຺ມສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕທີໂປ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ ຘມ຺ມທີໂປ ຘມ຺ມສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ…ເປ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕທີໂປ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ ຘມ຺ມທີໂປ ຘມ຺ມສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ.

ຠິກ຺ຂຸໂນອາຍຸວຓ຺ຓາທິວຑ຺ຒນກຖາ

໑໑໐. ‘‘ໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຖ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ. ໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣນ຺ຕາ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ ອາຍຸນາປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖ, ວຓ຺ເຓນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖ, ສຸເຂນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖ, ໂຠເຄນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖ, ພເລນປິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຖ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຍຸສ຺ມິໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ວີຣິຍສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ຈິຕ຺ຕສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ໂສ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ພຫຸລີກຕຕ຺ຕາ ອາກງ຺ຂມາໂນ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຍຸສ຺ມິໍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຓ຺ຓສ຺ມິໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຓ຺ຓສ຺ມິໍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຂສ຺ມິໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ, ສຸຂສ຺ມິໍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຠຄສ຺ມິໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ ຕຖາ ທຸຕິຍໍ. ຕຖາ ຕຕິຍໍ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕຖາ ທຸຕິຍໍ. ຕຖາ ຕຕິຍໍ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຠຄສ຺ມິໍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລສ຺ມິໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລສ຺ມິໍ.

‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກພລມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ຍໍ ເອວໍ ທຸປ຺ປສຫໍ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຣພລໍ. ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ

ວາເສຏ຺ຐຠາຣທ຺ວາຊາ

໑໑໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ວາເສຏ຺ຐຠາຣທ຺ວາຊາ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຣິວສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ອາກງ຺ຂມານາ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ປາສາທາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ປາສາທປຈ຺ຉາຍາຍໍ [ປາສາທຈ຺ຉາຍາຍໍ (ກ.)] ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມຕິ.

໑໑໒. ອທ຺ທສາ ໂຂ ວາເສຏ຺ໂຐ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ປາສາທາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ປາສາທປຈ຺ຉາຍາຍໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ຠາຣທ຺ວາຊໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ, ອາວຸໂສ ຠາຣທ຺ວາຊ, ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ປາສາທາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ປາສາທປຈ຺ຉາຍາຍໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມຕິ. ອາຍາມາວຸໂສ ຠາຣທ຺ວາຊ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ; ອປ຺ເປວ ນາມ ລເຠຍ຺ຍາມ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກາ [ສມ຺ມຸຂາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ສວນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ວາເສຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

໑໑໓. ອຖ ໂຂ ວາເສຏ຺ຐຠາຣທ຺ວາຊາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ອນຸຈງ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ວາເສຏ຺ຐໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຂ຺ວຕ຺ຖ, ວາເສຏ຺ຐ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊຈ຺ຈາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລີນາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ກຈ຺ຈິ ໂວ, ວາເສຏ຺ຐ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ນ ປຣິຠາສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຣູປາຍ ປຣິຠາສາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ, ໂນ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ໂວ, ວາເສຏ຺ຐ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຣູປາຍ ປຣິຠາສາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ, ໂນ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍາ’’ຕິ? ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຠນ຺ເຕ, ເອວມາຫໍສຸ – ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ເສຏ຺ໂຐ ວຓ຺ໂຓ, ຫີນາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ [ຫີໂນ ອຎ຺ໂຎ ວຓ຺ໂຓ (ສີ. ປີ. ມ. ນິ. ໒ ມຘຸຣສຸຕ຺ຕ)]. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ສຸກ຺ໂກ ວຓ຺ໂຓ, ກຓ຺ຫາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ [ກຓ຺ໂຫ ອຎ຺ໂຎ ວຓ຺ໂຓ (ສີ. ປີ. ມ. ນິ. ໒ ມຘຸຣສຸຕ຺ຕ)]. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂນ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ [ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ (ສ຺ຍາ.)] ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຕ຺ຕາ ໂອຣສາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຊາ ພ຺ຣຫ຺ມນິມ຺ມິຕາ ພ຺ຣຫ຺ມທາຍາທາ. ເຕ ຕຸມ຺ເຫ ເສຏ຺ຐໍ ວຓ຺ຓໍ ຫິຕ຺ວາ ຫີນມຕ຺ຖ ວຓ຺ຓໍ ອຊ຺ຌຸປຄຕາ, ຍທິທໍ ມຸຓ຺ຑເກ ສມຓເກ ອິພ຺ເຠ ກຓ຺ເຫ ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ເຈ. ຕຍິທໍ ນ ສາຘຸ, ຕຍິທໍ ນປ຺ປຕິຣູປໍ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເສຏ຺ຐໍ ວຓ຺ຓໍ ຫິຕ຺ວາ ຫີນມຕ຺ຖ ວຓ຺ຓໍ ອຊ຺ຌຸປຄຕາ ຍທິທໍ ມຸຓ຺ຑເກ ສມຓເກ ອິພ຺ເຠ ກຓ຺ເຫ ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ເຈ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຣູປາຍ ປຣິຠາສາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ, ໂນ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍາ’’ຕິ.

໑໑໔. ‘‘ຕຄ຺ຆ ໂວ, ວາເສຏ຺ຐ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂປຣາຓໍ ອສ຺ສຣນ຺ຕາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ເສຏ຺ໂຐ ວຓ຺ໂຓ, ຫີນາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ; ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ສຸກ຺ໂກ ວຓ຺ໂຓ, ກຓ຺ຫາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ; ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂນ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາ; ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຕ຺ຕາ ໂອຣສາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຊາ ພ຺ຣຫ຺ມນິມ຺ມິຕາ ພ຺ຣຫ຺ມທາຍາທາ’ຕິ. ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ວາເສຏ຺ຐ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໂຍ ອຸຕຸນິໂຍປິ ຄພ຺ຠິນິໂຍປິ ວິຊາຍມານາປິ ປາຍມານາປິ. ເຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂຍນິຊາວ ສມານາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ເສຏ຺ໂຐ ວຓ຺ໂຓ, ຫີນາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ; ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ສຸກ຺ໂກ ວຓ຺ໂຓ, ກຓ຺ຫາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ; ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂນ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາ; ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຕ຺ຕາ ໂອຣສາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຊາ ພ຺ຣຫ຺ມນິມ຺ມິຕາ ພ຺ຣຫ຺ມທາຍາທາ’ຕິ. ເຕ [ເຕ ຈ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ພ຺ຣຫ຺ມານຎ຺ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ມຸສາ ຈ ຠາສນ຺ຕິ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ.

ຈຕຸວຓ຺ຓສຸທ຺ຘິ

໑໑໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ວາເສຏ຺ຐ, ວຓ຺ຓາ – ຂຕ຺ຕິຍາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ. ຂຕ຺ຕິໂຍປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ ອທິນ຺ນາທາຍີ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ມຸສາວາທີ ປິສຸຓວາໂຈ ຜຣຸສວາໂຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ. ອິຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ເຍເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ອກຸສລສງ຺ຂາຕາ ສາວຊ຺ຊາ ສາວຊ຺ຊສງ຺ຂາຕາ ອເສວິຕພ຺ພາ ອເສວິຕພ຺ພສງ຺ຂາຕາ ນອລມຣິຍາ ນອລມຣິຍສງ຺ຂາຕາ ກຓ຺ຫາ ກຓ຺ຫວິປາກາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ຂຕ຺ຕິເຍປິ ເຕ [ໂຂ ວາເສຏ຺ຐ (ກ.)] ອິເຘກຈ຺ເຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ…ເປ… ເວສ຺ໂສປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ…ເປ… ສຸທ຺ໂທປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ ອທິນ຺ນາທາຍີ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ມຸສາວາທີ ປິສຸຓວາໂຈ ຜຣຸສວາໂຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ. ອິຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ເຍເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ອກຸສລສງ຺ຂາຕາ…ເປ… ກຓ຺ຫາ ກຓ຺ຫວິປາກາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ; ສຸທ຺ເທປິ ເຕ ອິເຘກຈ຺ເຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ, ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ. ອິຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ເຍເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ກຸສລສງ຺ຂາຕາ ອນວຊ຺ຊາ ອນວຊ຺ຊສງ຺ຂາຕາ ເສວິຕພ຺ພາ ເສວິຕພ຺ພສງ຺ຂາຕາ ອລມຣິຍາ ອລມຣິຍສງ຺ຂາຕາ ສຸກ຺ກາ ສຸກ຺ກວິປາກາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ, ຂຕ຺ຕິເຍປິ ເຕ ອິເຘກຈ຺ເຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ…ເປ… ເວສ຺ໂສປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ…ເປ… ສຸທ຺ໂທປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຠິຊ຺ຌາລຸ, ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ. ອິຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ເຍເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ກຸສລສງ຺ຂາຕາ ອນວຊ຺ຊາ ອນວຊ຺ຊສງ຺ຂາຕາ ເສວິຕພ຺ພາ ເສວິຕພ຺ພສງ຺ຂາຕາ ອລມຣິຍາ ອລມຣິຍສງ຺ຂາຕາ ສຸກ຺ກາ ສຸກ຺ກວິປາກາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ; ສຸທ຺ເທປິ ເຕ ອິເຘກຈ຺ເຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ.

໑໑໖. ‘‘ອິເມສຸ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ຈຕູສຸ ວຓ຺ເຓສຸ ເອວໍ ອຸຠຍໂວກິຓ຺ເຓສຸ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ກຓ຺ຫສຸກ຺ເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິເຕສຸ ເຈວ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ເຖສຸ ຈ ຍເທຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ເສຏ຺ໂຐ ວຓ຺ໂຓ, ຫີນາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ; ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ສຸກ຺ໂກ ວຓ຺ໂຓ, ກຓ຺ຫາ ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓາ; ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂນ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາ; ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຕ຺ຕາ ໂອຣສາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຊາ ພ຺ຣຫ຺ມນິມ຺ມິຕາ ພ຺ຣຫ຺ມທາຍາທາ’ຕິ. ຕໍ ເຕສໍ ວິຎ຺ຎູ ນານຸຊານນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິເມສຎ຺ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ໂຍ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ເນສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ, ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ.

໑໑໗. ‘‘ຕທມິນາເປຕໍ, ວາເສຏ຺ຐ, ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຘມ຺ໂມວ ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ, ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ.

‘‘ຊານາຕິ ໂຂ [ໂຂ ປນ (ກ.)], ວາເສຏ຺ຐ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ – ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອນນ຺ຕຣາ [ອນຸຕ຺ຕໂຣ (ພຫູສຸ)] ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ’ຕິ. ສກ຺ຍາ ໂຂ ປນ, ວາເສຏ຺ຐ, ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ [ອນນ຺ຕຣາ ອນຸຍນ຺ຕາ (ສ຺ຍາ.), ອນນ຺ຕຣາ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ (ກ.)] ຠວນ຺ຕິ. ກໂຣນ຺ຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ສກ຺ຍາ ຣຎ຺ເຎ ປເສນທິມ຺ຫິ ໂກສເລ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ. ອິຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສກ຺ຍາ ຣຎ຺ເຎ ປເສນທິມ຺ຫິ ໂກສເລ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ, ກໂຣຕິ ຕໍ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຕຖາຄເຕ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ, ນ ນໍ [ນນຸ (ພຫູສຸ)] ‘ສຸຊາໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ທຸຊ຺ຊາໂຕຫມສ຺ມິ. ພລວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ທຸພ຺ພໂລຫມສ຺ມິ. ປາສາທິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓຫມສ຺ມິ. ມເຫສກ຺ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອປ຺ເປສກ຺ໂຂຫມສ຺ມີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ນໍ ຘມ຺ມໍເຍວ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ມາເນນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ປູເຊນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ເອວໍ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຕຖາຄເຕ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣຕິ, ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ. ອິມິນາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ວາເສຏ຺ຐ, ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຘມ຺ໂມວ ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ, ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ.

໑໑໘. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຂ຺ວຕ຺ຖ, ວາເສຏ຺ຐ, ນານາຊຈ຺ຈາ ນານານາມາ ນານາໂຄຕ຺ຕາ ນານາກຸລາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ. ‘ເກ ຕຸມ຺ເຫ’ຕິ – ປຸຏ຺ຐາ ສມານາ ‘ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາມ຺ຫາ’ຕິ – ປຏິຊານາຖ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນສ຺ສ, ວາເສຏ຺ຐ, ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘາ ນິວິຏ຺ຐາ ມູລຊາຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ທຬ຺ຫາ ອສໍຫາຣິຍາ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ, ຕສ຺ເສຕໍ ກລ຺ລໍ ວຈນາຍ – ‘ຠຄວໂຕມ຺ຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ໂອຣໂສ ມຸຂໂຕ ຊາໂຕ ຘມ຺ມໂຊ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ ຘມ຺ມທາຍາໂທ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຫຕໍ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຘິວຈນໍ ‘ຘມ຺ມກາໂຍ’ ອິຕິປິ, ‘ພ຺ຣຫ຺ມກາໂຍ’ ອິຕິປິ, ‘ຘມ຺ມຠູໂຕ’ ອິຕິປິ, ‘ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ’ ອິຕິປິ.

໑໑໙. ‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ວາເສຏ຺ຐ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ອຍໍ ໂລໂກ ສໍວຏ຺ຏຕິ. ສໍວຏ຺ຏມາເນ ໂລເກ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຕ຺ຕາ ອາຠສ຺ສຣສໍວຕ຺ຕນິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕິ ມໂນມຍາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈຣາ ສຸຠຏ຺ຐາຍິໂນ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ວາເສຏ຺ຐ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ອຍໍ ໂລໂກ ວິວຏ຺ຏຕິ. ວິວຏ຺ຏມາເນ ໂລເກ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຕ຺ຕາ ອາຠສ຺ສຣກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕຘ ໂຫນ຺ຕິ ມໂນມຍາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈຣາ ສຸຠຏ຺ຐາຍິໂນ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

ຣສປຖວິປາຕຸຠາໂວ

໑໒໐. ‘‘ເອໂກທກີຠູຕໍ ໂຂ ປນ, ວາເສຏ຺ຐ, ເຕນ ສມເຍນ ໂຫຕິ ອນ຺ຘກາໂຣ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ. ນ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຕາຣກຣູປານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ມາສຑ຺ຒມາສາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ອິຕ຺ຖິປຸມາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕສໍ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕານໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຣສປຖວີ ອຸທກສ຺ມິໍ ສມຕນິ [ສມຕານິ (ພຫູສຸ)]; ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຍໂສ ຕຕ຺ຕສ຺ສ [ປຍຕຕ຺ຕສ຺ສ (ສ຺ຍາ.)] ນິພ຺ພາຍມານສ຺ສ ອຸປຣິ ສນ຺ຕານກໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ປາຕຸຣໂຫສິ. ສາ ອໂຫສິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນາ ຣສສມ຺ປນ຺ນາ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ສປ຺ປິ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ນວນີຕໍ ເອວໍວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຂຸທ຺ທມຘຸໍ [ຂຸທ຺ທໍ ມຘຸໍ (ກ. ສີ.)] ອເນຬກໍ [ອເນລກໍ (ສີ. ປີ.)], ເອວມສ຺ສາທາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ໂລລຊາຕິໂກ – ‘ອມ຺ໂຠ, ກິເມວິທໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຣສປຖວິໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ສາຍິ. ຕສ຺ສ ຣສປຖວິໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ສາຍໂຕ ອຈ຺ຉາເທສິ, ຕຓ຺ຫາ ຈສ຺ສ ໂອກ຺ກມິ. ອຎ຺ເຎປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊມານາ ຣສປຖວິໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ສາຍິໍສຸ. ເຕສໍ ຣສປຖວິໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ສາຍຕໍ ອຈ຺ຉາເທສິ, ຕຓ຺ຫາ ຈ ເຕສໍ ໂອກ຺ກມິ.

ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທິປາຕຸຠາໂວ

໑໒໑. ‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ຣສປຖວິໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ອາລຸປ຺ປກາຣກໍ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ຍໂຕ ໂຂ ເຕ [ຍໂຕ ໂຂ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ຣສປຖວິໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ອາລຸປ຺ປກາຣກໍ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ອຖ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ສຍໍປຠາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ຈນ຺ທິມສູຣິເຍສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຕາຣກຣູປານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ນກ຺ຂຕ຺ເຕສຸ ຕາຣກຣູເປສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ຣຕ຺ຕິນ຺ທິເວສຸ ປຎ຺ຎາຍມາເນສຸ ມາສຑ຺ຒມາສາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ມາສຑ຺ຒມາເສສຸ ປຎ຺ຎາຍມາເນສຸ ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຍໍ ໂລໂກ ປຸນ ວິວຏ຺ໂຏ ໂຫຕິ.

໑໒໒. ‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ຣສປຖວິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ [ຕພ຺ຠກ຺ຂາ (ສ຺ຍາ.)] ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ຣສປຖວິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ (ຣສປຖວິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ) [( ) ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ຂຣຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ກາຍສ຺ມິໍ ໂອກ຺ກມິ, ວຓ຺ຓເວວຓ຺ຓຕາ [ວຓ຺ຓເວວຊ຺ຊຕາ (ຏີກາ)] ຈ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ເອກິທໍ ສຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກິທໍ ສຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ເຕ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຕ຺ເຕ ອຕິມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ‘ມຍເມເຕຫິ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕຣາ, ອມ຺ເຫເຫເຕ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕຣາ’ຕິ. ເຕສໍ ວຓ຺ຓາຕິມານປຈ຺ຈຍາ ມານາຕິມານຊາຕິການໍ ຣສປຖວີ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ຣສາຍ ປຖວິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຖຸນິໍສຸ – ‘ອໂຫ ຣສໍ, ອໂຫ ຣສ’ນ຺ຕິ! ຕເທຕຣຫິປິ ມນຸສ຺ສາ ກຎ຺ຈິເທວ ສຸຣສໍ [ສາຘຸຣສໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ລຠິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອໂຫ ຣສໍ, ອໂຫ ຣສ’ນ຺ຕິ! ຕເທວ ໂປຣາຓໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ອກ຺ຂຣໍ ອນຸສຣນ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານນ຺ຕິ.

ຠູມິປປ຺ປຏກປາຕຸຠາໂວ

໑໒໓. ‘‘ອຖ ໂຂ ເຕສໍ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕານໍ ຣສາຍ ປຖວິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິປປ຺ປຏໂກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ, ເອວເມວ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ອໂຫສິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ໂນ ຣສສມ຺ປນ຺ໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ສປ຺ປິ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ນວນີຕໍ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຂຸທ຺ທມຘຸໍ ອເນຬກໍ, ເອວມສ຺ສາໂທ ອໂຫສິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ຠູມິປປ຺ປຏກໍ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ເຕ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ຠູມິປປ຺ປຏກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ຂຣຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ກາຍສ຺ມິໍ ໂອກ຺ກມິ, ວຓ຺ຓເວວຓ຺ຓຕາ ຈ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ເອກິທໍ ສຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກິທໍ ສຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ເຕ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຕ຺ເຕ ອຕິມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ‘ມຍເມເຕຫິ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕຣາ, ອມ຺ເຫເຫເຕ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕຣາ’ຕິ. ເຕສໍ ວຓ຺ຓາຕິມານປຈ຺ຈຍາ ມານາຕິມານຊາຕິການໍ ຠູມິປປ຺ປຏໂກ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

ປທາລຕາປາຕຸຠາໂວ

໑໒໔. ‘‘ຠູມິປປ຺ປຏເກ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ປທາລຕາ [ສທ຺ທາລຕາ (ສີ.)] ປາຕຸຣໂຫສິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກລມ຺ພຸກາ [ກລມ຺ພກາ (ສ຺ຍາ.)], ເອວເມວ ປາຕຸຣໂຫສິ. ສາ ອໂຫສິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນາ ຣສສມ຺ປນ຺ນາ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ສປ຺ປິ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ນວນີຕໍ ເອວໍວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຂຸທ຺ທມຘຸໍ ອເນຬກໍ, ເອວມສ຺ສາທາ ອໂຫສິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ປທາລຕໍ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ເຕ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ປທາລຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຂຣຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ກາຍສ຺ມິໍ ໂອກ຺ກມິ, ວຓ຺ຓເວວຓ຺ຓຕາ ຈ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ເອກິທໍ ສຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກິທໍ ສຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ເຕ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຕ຺ເຕ ອຕິມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ‘ມຍເມເຕຫິ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕຣາ, ອມ຺ເຫເຫເຕ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕຣາ’ຕິ. ເຕສໍ ວຓ຺ຓາຕິມານປຈ຺ຈຍາ ມານາຕິມານຊາຕິການໍ ປທາລຕາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

‘‘ປທາລຕາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຖຸນິໍສຸ – ‘ອຫຸ ວຕ ໂນ, ອຫາຍິ ວຕ ໂນ ປທາລຕາ’ຕິ! ຕເທຕຣຫິປິ ມນຸສ຺ສາ ເກນຈິ [ເກນຈິເທວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ຐາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຫຸ ວຕ ໂນ, ອຫາຍິ ວຕ ໂນ’ຕິ! ຕເທວ ໂປຣາຓໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ອກ຺ຂຣໍ ອນຸສຣນ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານນ຺ຕິ.

ອກຏ຺ຐປາກສາລິປາຕຸຠາໂວ

໑໒໕. ‘‘ອຖ ໂຂ ເຕສໍ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕານໍ ປທາລຕາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ອກຏ຺ຐປາໂກ ສາລິ ປາຕຸຣໂຫສິ ອກໂຓ ອຖຸໂສ ສຸທ຺ໂຘ ສຸຄນ຺ໂຘ ຕຓ຺ຑຸລປ຺ຜໂລ. ຍໍ ຕໍ ສາຍໍ ສາຍມາສາຍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ປາໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ປກ຺ກໍ ປຏິວິຣູຬ຺ຫໍ. ຍໍ ຕໍ ປາໂຕ ປາຕຣາສາຍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ສາຍໍ ຕໍ ໂຫຕິ ປກ຺ກໍ ປຏິວິຣູຬ຺ຫໍ; ນາປທານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ອກຏ຺ຐປາກໍ ສາລິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ອິຕ຺ຖິປຸຣິສລິງ຺ຄປາຕຸຠາໂວ

໑໒໖. ‘‘ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ອກຏ຺ຐປາກໍ ສາລິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຂຣຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ກາຍສ຺ມິໍ ໂອກ຺ກມິ, ວຓ຺ຓເວວຓ຺ຓຕາ ຈ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ອິຕ຺ຖິຍາ ຈ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຣໂຫສິ ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ. ອິຕ຺ຖີ ຈ ປຸຣິສໍ ອຕິເວລໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕິ ປຸຣິໂສ ຈ ອິຕ຺ຖິໍ. ເຕສໍ ອຕິເວລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕໍ ສາຣາໂຄ ອຸທປາທິ, ປຣິຬາໂຫ ກາຍສ຺ມິໍ ໂອກ຺ກມິ. ເຕ ປຣິຬາຫປຈ຺ຈຍາ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິໍສຸ.

‘‘ເຍ ໂຂ ປນ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ເຕນ ສມເຍນ ສຕ຺ຕາ ປສ຺ສນ຺ຕິ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ເຕ, ອຎ຺ເຎ ປໍສຸໍ ຂິປນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ເສຏ຺ຐິໍ ຂິປນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ໂຄມຍໍ ຂິປນ຺ຕິ – ‘ນສ຺ສ ອສຸຈິ [ວສລິ (ສ຺ຍາ.), ວສລີ (ກ.)], ນສ຺ສ ອສຸຈີ’ຕິ. ‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ເອວຣູປໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ! ຕເທຕຣຫິປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈສຸ ຊນປເທສຸ ວຘຸຍາ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫມານາຍ [ນິວຍ຺ຫມານາຍ, ນິຄ຺ຄຍ຺ຫມານາຍ (ກ.)] ອຎ຺ເຎ ປໍສຸໍ ຂິປນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ເສຏ຺ຐິໍ ຂິປນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ໂຄມຍໍ ຂິປນ຺ຕິ. ຕເທວ ໂປຣາຓໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ອກ຺ຂຣໍ ອນຸສຣນ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານນ຺ຕິ.

ເມຖຸນຘມ຺ມສມາຈາໂຣ

໑໒໗. ‘‘ອຘມ຺ມສມ຺ມຕໍ ໂຂ ປນ [ອຘມ຺ມສມ຺ມຕໍ ຕໍ ໂຂ ປນ (ສ຺ຍາ.), ອຘມ຺ມສມ຺ມຕໍ ໂຂ ປນ ຕໍ (?)], ວາເສຏ຺ຐ, ເຕນ ສມເຍນ ໂຫຕິ, ຕເທຕຣຫິ ຘມ຺ມສມ຺ມຕໍ. ເຍ ໂຂ ປນ, ວາເສຏ຺ຐ, ເຕນ ສມເຍນ ສຕ຺ຕາ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ເຕ ມາສມ຺ປິ ທ຺ເວມາສມ຺ປິ ນ ລຠນ຺ຕິ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປວິສິຕຸໍ. ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ອສທ຺ຘມ຺ເມ ອຕິເວລໍ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ. ອຖ ອຄາຣານິ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ກາຕຸໍ ຕສ຺ເສວ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ. ອຖ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອລສຊາຕິກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອມ຺ໂຠ, ກິເມວາຫໍ ວິຫຎ຺ຎາມິ ສາລິໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ສາຍໍ ສາຍມາສາຍ ປາໂຕ ປາຕຣາສາຍ! ຍໍນູນາຫໍ ສາລິໍ ອາຫເຣຍ຺ຍໍ ສກິໍເທວ [ສກິໍເທວ (ກ.)] ສາຍປາຕຣາສາຍາ’ຕິ!

‘‘ອຖ ໂຂ ໂສ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ໂຕ ສາລິໍ ອາຫາສິ ສກິໍເທວ ສາຍປາຕຣາສາຍ. ອຖ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ເຍນ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ສຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອຫິ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ສາລາຫາຣໍ ຄມິສ຺ສາມາ’ຕິ. ‘ອລໍ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ອາຫໂຕ [ອາຫໂຏ (ສ຺ຍາ.)] ເມ ສາລິ ສກິໍເທວ ສາຍປາຕຣາສາຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ສາລິໍ ອາຫາສິ ສກິໍເທວ ທ຺ວີຫາຍ. ‘ເອວມ຺ປິ ກິຣ, ໂຠ, ສາຘູ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ເຍນ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ສຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອຫິ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ສາລາຫາຣໍ ຄມິສ຺ສາມາ’ຕິ. ‘ອລໍ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ອາຫໂຕ ເມ ສາລິ ສກິໍເທວ ທ຺ວີຫາຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ສາລິໍ ອາຫາສິ ສກິໍເທວ ຈຕູຫາຍ, ‘ເອວມ຺ປິ ກິຣ, ໂຠ, ສາຘູ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ເຍນ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ສຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອຫິ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ສາລາຫາຣໍ ຄມິສ຺ສາມາ’ຕິ. ‘ອລໍ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ອາຫໂຕ ເມ ສາລິ ສກິເທວ ຈຕູຫາຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ສາລິໍ ອາຫາສິ ສກິເທວ ອຏ຺ຐາຫາຍ, ‘ເອວມ຺ປິ ກິຣ, ໂຠ, ສາຘູ’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ສາລິໍ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ອຖ ກໂຓປິ ຕຓ຺ຑຸລໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິ, ຖຸໂສປິ ຕຓ຺ຑຸລໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິ; ລູນມ຺ປິ ນປ຺ປຏິວິຣູຬ຺ຫໍ, ອປທານໍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ສຓ຺ຑສຓ຺ຑາ ສາລໂຍ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ສາລິວິຠາໂຄ

໑໒໘. ‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ, ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຖຸນິໍສຸ – ‘ປາປກາ ວຕ, ໂຠ, ຘມ຺ມາ ສຕ຺ເຕສຸ ປາຕຸຠູຕາ. ມຍຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ມໂນມຍາ ອຫຸມ຺ຫາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈຣາ ສຸຠຏ຺ຐາຍິໂນ, ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐມ຺ຫາ. ເຕສໍ ໂນ ອມ຺ຫາກໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຣສປຖວີ ອຸທກສ຺ມິໍ ສມຕນິ. ສາ ອໂຫສິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນາ ຣສສມ຺ປນ຺ນາ. ເຕ ມຍໍ ຣສປຖວິໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ອາລຸປ຺ປກາຣກໍ ອຸປກ຺ກມິມ຺ຫ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ເຕສໍ ໂນ ຣສປຖວິໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ອາລຸປ຺ປກາຣກໍ ອຸປກ຺ກມຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ສຍໍປຠາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປາຕຸຣເຫສຸໍ, ຈນ຺ທິມສູຣິເຍສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຕາຣກຣູປານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ, ນກ຺ຂຕ຺ເຕສຸ ຕາຣກຣູເປສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິເວສຸ ປຎ຺ຎາຍມາເນສຸ ມາສຑ຺ຒມາສາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ມາສຑ຺ຒມາເສສຸ ປຎ຺ຎາຍມາເນສຸ ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ເຕ ມຍໍ ຣສປຖວິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐມ຺ຫາ. ເຕສໍ ໂນ ປາປການໍເຍວ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປາຕຸຠາວາ ຣສປຖວີ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ຣສປຖວິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິປປ຺ປຏໂກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ອໂຫສິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ໂນ ຣສສມ຺ປນ຺ໂນ. ເຕ ມຍໍ ຠູມິປປ຺ປຏກໍ ອຸປກ຺ກມິມ຺ຫ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ເຕ ມຍໍ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐມ຺ຫາ. ເຕສໍ ໂນ ປາປການໍເຍວ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປາຕຸຠາວາ ຠູມິປປ຺ປຏໂກ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ຠູມິປປ຺ປຏເກ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ປທາລຕາ ປາຕຸຣໂຫສິ. ສາ ອໂຫສິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນາ ຣສສມ຺ປນ຺ນາ. ເຕ ມຍໍ ປທາລຕໍ ອຸປກ຺ກມິມ຺ຫ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ເຕ ມຍໍ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐມ຺ຫາ. ເຕສໍ ໂນ ປາປການໍເຍວ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປາຕຸຠາວາ ປທາລຕາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ປທາລຕາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ອກຏ຺ຐປາໂກ ສາລິ ປາຕຸຣໂຫສິ ອກໂຓ ອຖຸໂສ ສຸທ຺ໂຘ ສຸຄນ຺ໂຘ ຕຓ຺ຑຸລປ຺ຜໂລ. ຍໍ ຕໍ ສາຍໍ ສາຍມາສາຍ ອາຫຣາມ, ປາໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ປກ຺ກໍ ປຏິວິຣູຬ຺ຫໍ. ຍໍ ຕໍ ປາໂຕ ປາຕຣາສາຍ ອາຫຣາມ, ສາຍໍ ຕໍ ໂຫຕິ ປກ຺ກໍ ປຏິວິຣູຬ຺ຫໍ. ນາປທານໍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ເຕ ມຍໍ ອກຏ຺ຐປາກໍ ສາລິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຕໍຠກ຺ຂາ ຕທາຫາຣາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐມ຺ຫາ. ເຕສໍ ໂນ ປາປການໍເຍວ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປາຕຸຠາວາ ກໂຓປິ ຕຓ຺ຑຸລໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິ, ຖຸໂສປິ ຕຓ຺ຑຸລໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິ, ລູນມ຺ປິ ນປ຺ປຏິວິຣູຬ຺ຫໍ, ອປທານໍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ສຓ຺ຑສຓ຺ຑາ ສາລໂຍ ຐິຕາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສາລິໍ ວິຠເຊຍ຺ຍາມ, ມຣິຍາທໍ ຐເປຍ຺ຍາມາ’ຕິ! ອຖ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ສາລິໍ ວິຠຊິໍສຸ, ມຣິຍາທໍ ຐເປສຸໍ.

໑໒໙. ‘‘ອຖ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ໂລລຊາຕິໂກ ສກໍ ຠາຄໍ ປຣິຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ [ອຎ຺ຎສ຺ສ (?)] ຠາຄໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ຕເມນໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ປາປກໍ ວຕ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ກໂຣສິ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ສກໍ ຠາຄໍ ປຣິຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠາຄໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊສິ. ມາສ຺ສຸ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ປຸນປິ ເອວຣູປມກາສີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ໂຠ’ຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ໂສ ສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ໂສ ສຕ຺ໂຕ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ໂສ ສຕ຺ໂຕ ສກໍ ຠາຄໍ ປຣິຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠາຄໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ຕເມນໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ປາປກໍ ວຕ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ກໂຣສິ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ສກໍ ຠາຄໍ ປຣິຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠາຄໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊສິ. ມາສ຺ສຸ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ປຸນປິ ເອວຣູປມກາສີ’ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປາຓິນາ ປຫຣິໍສຸ, ອຎ຺ເຎ ເລຑ຺ຑຸນາ ປຫຣິໍສຸ, ອຎ຺ເຎ ທຓ຺ເຑນ ປຫຣິໍສຸ. ຕທຄ຺ເຄ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອທິນ຺ນາທານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຄຣຫາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ມຸສາວາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ທຓ຺ຑາທານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ມຫາສມ຺ມຕຣາຊາ

໑໓໐. ‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ, ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຖຸນິໍສຸ – ‘ປາປກາ ວຕ ໂຠ ຘມ຺ມາ ສຕ຺ເຕສຸ ປາຕຸຠູຕາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ຄຣຫາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ມຸສາວາໂທ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ທຓ຺ຑາທານໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ. ຍໍນູນ ມຍໍ ເອກໍ ສຕ຺ຕໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍາມ, ໂຍ ໂນ ສມ຺ມາ ຂີຍິຕພ຺ພໍ ຂີເຍຍ຺ຍ, ສມ຺ມາ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ຄຣເຫຍ຺ຍ, ສມ຺ມາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ. ມຍໍ ປນສ຺ສ ສາລີນໍ ຠາຄໍ ອນຸປ຺ປທສ຺ສາມາ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕາ ໂຍ ເນສໍ ສຕ຺ໂຕ ອຠິຣູປຕໂຣ ຈ ທສ຺ສນີຍຕໂຣ ຈ ປາສາທິກຕໂຣ ຈ ມເຫສກ຺ຂຕໂຣ ຈ ຕໍ ສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ເອຫິ, ໂຠ ສຕ຺ຕ, ສມ຺ມາ ຂີຍິຕພ຺ພໍ ຂີຍ, ສມ຺ມາ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ຄຣຫ, ສມ຺ມາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພໍ ປພ຺ພາເຊຫິ. ມຍໍ ປນ ເຕ ສາລີນໍ ຠາຄໍ ອນຸປ຺ປທສ຺ສາມາ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ໂຠ’ຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ໂສ ສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ຂີຍິຕພ຺ພໍ ຂີຍິ, ສມ຺ມາ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ຄຣຫິ, ສມ຺ມາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ເຕ ປນສ຺ສ ສາລີນໍ ຠາຄໍ ອນຸປ຺ປທໍສຸ.

໑໓໑. ‘‘ມຫາຊນສມ຺ມໂຕຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ມຫາສມ຺ມໂຕ, ມຫາສມ຺ມໂຕ’ ຕ຺ເວວ ປຐມໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ເຂຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕີຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ຂຕ຺ຕິໂຍ, ຂຕ຺ຕິໂຍ’ ຕ຺ເວວ ທຸຕິຍໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ເມນ ປເຣ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ຣາຊາ, ຣາຊາ’ ຕ຺ເວວ ຕຕິຍໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ເອວເມຕສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍມຓ຺ຑລສ຺ສ ໂປຣາເຓນ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎນ ອກ຺ຂເຣນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອໂຫສິ ເຕສໍເຍວ ສຕ຺ຕານໍ, ອນຎ຺ເຎສໍ. ສທິສານໍເຍວ, ໂນ ອສທິສານໍ. ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຓ຺ຑລໍ

໑໓໒. ‘‘ອຖ ໂຂ ເຕສໍ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕານໍເຍວ [ເຕສໍ ເຍວ ໂຂ ວາເສຏ຺ຐ ສຕ຺ຕານໍ (ສີ. ປີ.)] ເອກຈ຺ຈານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ປາປກາ ວຕ, ໂຠ, ຘມ຺ມາ ສຕ຺ເຕສຸ ປາຕຸຠູຕາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ຄຣຫາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ມຸສາວາໂທ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ທຓ຺ຑາທານໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ປພ຺ພາຊນໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ. ຍໍນູນ ມຍໍ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ວາເຫຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ວາເຫສຸໍ. ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ວາເຫນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’ ຕ຺ເວວ ປຐມໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ເຕ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ປຓ຺ຓກຸຏິໂຍ ກຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ຌາຍນ຺ຕິ ວີຕງ຺ຄາຣາ ວີຕຘູມາ ປນ຺ນມຸສລາ ສາຍໍ ສາຍມາສາຍ ປາໂຕ ປາຕຣາສາຍ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ໂອສຣນ຺ຕິ ຆາສເມສມານາ [ຆາສເມສນາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]. ເຕ ຆາສໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປຸນເທວ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ຌາຍນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອິເມ ໂຂ, ໂຠ, ສຕ຺ຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ປຓ຺ຓກຸຏິໂຍ ກຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ຌາຍນ຺ຕິ, ວີຕງ຺ຄາຣາ ວີຕຘູມາ ປນ຺ນມຸສລາ ສາຍໍ ສາຍມາສາຍ ປາໂຕ ປາຕຣາສາຍ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ໂອສຣນ຺ຕິ ຆາສເມສມານາ. ເຕ ຆາສໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປຸນເທວ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ຌາຍນ຺ຕີ’ຕິ, ຌາຍນ຺ຕີຕິ ໂຂ [ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ຌາຍນ຺ຕິ ຌາຍນ຺ຕີຕິ ໂຂ (ສີ. ປີ.), ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ຌາຍນ຺ຕີຕິ ໂຂ (ກ.)], ວາເສຏ຺ຐ, ‘ຌາຍກາ, ຌາຍກາ’ ຕ຺ເວວ ທຸຕິຍໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ເຕສໍເຍວ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕານໍ ເອກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ຕໍ ຌານໍ ອນຠິສມ຺ຠຸຓມານາ [ອນຠິສໍຠູນມານາ (ກຕ຺ຖຈິ)] ຄາມສາມນ຺ຕໍ ນິຄມສາມນ຺ຕໍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖ ກໂຣນ຺ຕາ ອຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອິເມ ໂຂ, ໂຠ, ສຕ຺ຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ຕໍ ຌານໍ ອນຠິສມ຺ຠຸຓມານາ ຄາມສາມນ຺ຕໍ ນິຄມສາມນ຺ຕໍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖ ກໂຣນ຺ຕາ ອຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ທານິເມ ຌາຍນ຺ຕີ’ຕິ. ນ ທານິເມ [ນ ທານິເມ ຌາຍນ຺ຕີ ນ ທານິເມ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຌາຍນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ອຊ຺ຌາຍກາ ອຊ຺ຌາຍກາ’ ຕ຺ເວວ ຕຕິຍໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ຫີນສມ຺ມຕໍ ໂຂ ປນ, ວາເສຏ຺ຐ, ເຕນ ສມເຍນ ໂຫຕິ, ຕເທຕຣຫິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມຕໍ. ອິຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ເອວເມຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຓ຺ຑລສ຺ສ ໂປຣາເຓນ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎນ ອກ຺ຂເຣນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອໂຫສິ ເຕສໍເຍວ ສຕ຺ຕານໍ, ອນຎ຺ເຎສໍ ສທິສານໍເຍວ ໂນ ອສທິສານໍ ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ.

ເວສ຺ສມຓ຺ຑລໍ

໑໓໓. ‘‘ເຕສໍເຍວ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕານໍ ເອກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ວິສຸກມ຺ມນ຺ເຕ [ວິສ຺ສຸຕກມ຺ມນ຺ເຕ (ສີ. ປີ.), ວິສ຺ສຸກມ຺ມນ຺ເຕ (ກ. ສີ.), ວິສຸໍ ກມ຺ມນ຺ເຕ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ປໂຍເຊສຸໍ. ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ວິສຸກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ເວສ຺ສາ, ເວສ຺ສາ’ ຕ຺ເວວ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ເອວເມຕສ຺ສ ເວສ຺ສມຓ຺ຑລສ຺ສ ໂປຣາເຓນ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎນ ອກ຺ຂເຣນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອໂຫສິ ເຕສຎ຺ເຎວ ສຕ຺ຕານໍ ອນຎ຺ເຎສໍ ສທິສານໍເຍວ, ໂນ ອສທິສານໍ, ຘມ຺ເມເນວ ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ.

ສຸທ຺ທມຓ຺ຑລໍ

໑໓໔. ‘‘ເຕສຎ຺ເຎວ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕານໍ ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອວເສສາ ເຕ ລຸທ຺ທາຈາຣາ ຂຸທ຺ທາຈາຣາ ອເຫສຸໍ. ລຸທ຺ທາຈາຣາ ຂຸທ຺ທາຈາຣາຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ສຸທ຺ທາ, ສຸທ຺ທາ’ ຕ຺ເວວ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ເອວເມຕສ຺ສ ສຸທ຺ທມຓ຺ຑລສ຺ສ ໂປຣາເຓນ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎນ ອກ຺ຂເຣນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອໂຫສິ ເຕສໍເຍວ ສຕ຺ຕານໍ ອນຎ຺ເຎສໍ, ສທິສານໍເຍວ ໂນ ອສທິສານໍ, ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ.

໑໓໕. ‘‘ອຫຸ ໂຂ ໂສ, ວາເສຏ຺ຐ, ສມໂຍ, ຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍປິ ສກໍ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫມາໂນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ – ‘ສມໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ…ເປ… ເວສ຺ໂສປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ…ເປ… ສຸທ຺ໂທປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ສກໍ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫມາໂນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ – ‘ສມໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ຈຕູຫິ ມຓ຺ຑເລຫິ ສມຓມຓ຺ຑລສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອໂຫສິ, ເຕສໍເຍວ ສຕ຺ຕານໍ ອນຎ຺ເຎສໍ, ສທິສານໍເຍວ ໂນ ອສທິສານໍ, ຘມ຺ເມເນວ ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ.

ທຸຈ຺ຈຣິຕາທິກຖາ

໑໓໖. ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທາໂນ [ອິທໍ ປທໍ ສີ. ອິໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານເຫຕຸ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ…ເປ… ເວສ຺ໂສປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ… ສຸທ຺ໂທປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ… ສມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທາໂນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານເຫຕຸ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທາໂນ [ອິທໍ ປທໍ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານເຫຕຸ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ…ເປ… ເວສ຺ໂສປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ… ສຸທ຺ໂທປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ… ສມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທາໂນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານເຫຕຸ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

໑໓໗. ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ກາເຍນ ທ຺ວຍກາຣີ, ວາຈາຍ ທ຺ວຍກາຣີ, ມນສາ ທ຺ວຍກາຣີ, ວິມິສ຺ສທິຏ຺ຐິໂກ ວິມິສ຺ສທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທາໂນ ວິມິສ຺ສທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານເຫຕຸ [ວິມິສ຺ສທິຏ຺ຐິໂກ ວິມິສ຺ສກມ຺ມສມາທາໂນ ວິມິສ຺ສກມ຺ມສມາທານເຫຕຸ (ສ຺ຍາ.), ວີຕິມິສ຺ສທິຏ຺ຐິໂກ ວີຕິມິສ຺ສທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານເຫຕຸ (ສີ. ປີ.)] ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ໂຫຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ …ເປ… ເວສ຺ໂສປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ… ສຸທ຺ໂທປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ… ສມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ກາເຍນ ທ຺ວຍກາຣີ, ວາຈາຍ ທ຺ວຍກາຣີ, ມນສາ ທ຺ວຍກາຣີ, ວິມິສ຺ສທິຏ຺ຐິໂກ ວິມິສ຺ສທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທາໂນ ວິມິສ຺ສທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານເຫຕຸ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ໂຫຕິ.

ໂພຘິປກ຺ຂິຍຠາວນາ

໑໓໘. ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ກາເຍນ ສໍວຸໂຕ ວາຈາຍ ສໍວຸໂຕ ມນສາ ສໍວຸໂຕ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນມນ຺ວາຍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ [ປຣິນິພ຺ພາຕິ (ກ.)]. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ…ເປ… ເວສ຺ໂສປິ ໂຂ ວາເສຏ຺ຐ… ສຸທ຺ໂທປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ … ສມໂຓປິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ກາເຍນ ສໍວຸໂຕ ວາຈາຍ ສໍວຸໂຕ ມນສາ ສໍວຸໂຕ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນມນ຺ວາຍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ.

໑໓໙. ‘‘ອິເມສຎ຺ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ໂຍ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເນສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ຘມ຺ເມເນວ. ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ.

໑໔໐. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ເປສາ, ວາເສຏ຺ຐ, ສນງ຺ກຸມາເຣນ ຄາຖາ ຠາສິຕາ –

‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ, ເຍ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣິໂນ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມານຸເສ’ຕິ.

‘‘ສາ ໂຂ ປເນສາ, ວາເສຏ຺ຐ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສນງ຺ກຸມາເຣນ ຄາຖາ ສຸຄີຕາ, ໂນ ທຸຄ຺ຄີຕາ. ສຸຠາສິຕາ, ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ. ອຕ຺ຖສໍຫິຕາ, ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ. ອນຸມຕາ ມຍາ. ອຫມ຺ປິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເອວໍ ວທາມິ –

‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ, ເຍ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣິໂນ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມານຸເສ’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ວາເສຏ຺ຐຠາຣທ຺ວາຊາ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສມ຺ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕໍ

ສາຣິປຸຕ຺ຕສີຫນາໂທ

໑໔໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ນາຬນ຺ທາຍໍ ວິຫຣຕິ ປາວາຣິກມ຺ພວເນ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ, ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເຈຕຣຫິ ວິຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ຍທິທໍ ສມ຺ໂພຘິຍ’’ນ຺ຕິ.

໑໔໒. ‘‘ອຸຬາຣາ ໂຂ ເຕ ອຍໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອາສຠີ ວາຈາ ຠາສິຕາ, ເອກໍໂສ ຄຫິໂຕ, ສີຫນາໂທ ນທິໂຕ – ‘ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ; ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເຈຕຣຫິ ວິຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ຍທິທໍ ສມ຺ໂພຘິຍ’ນ຺ຕິ. ກິໍ ເຕ [ກິໍ ນຸ (ສີ. ປີ.), ກິໍ ນຸ ໂຂ ເຕ (ສ຺ຍາ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຍ ເຕ ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕາ – ‘ເອວໍສີລາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍປຎ຺ຎາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍວິຫາຣີ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ກິໍ ປນ ເຕ [ກິໍ ປນ (ສີ. ປີ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຍ ເຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕາ, `ເອວໍສີລາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ…ເປ… ເອວໍປຎ຺ຎາ… ເອວໍວິຫາຣີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິຕິປີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ກິໍ ປນ ເຕ [ກິໍ ປນ (ສີ. ປີ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຫໍ ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ – ‘ເອວໍສີໂລ ຠຄວາ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ໂມ…ເປ… ເອວໍປຎ຺ໂຎ … ເອວໍວິຫາຣີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ໂຕ ຠຄວາ ອິຕິປີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເອຕ຺ຖ ຈ ຫິ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘສຸ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ກິໍ ຈຣຫິ ເຕ ອຍໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຸຬາຣາ ອາສຠີ ວາຈາ ຠາສິຕາ, ເອກໍໂສ ຄຫິໂຕ, ສີຫນາໂທ ນທິໂຕ – ‘ເອວໍປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ, ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເຈຕຣຫິ ວິຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ຍທິທໍ ສມ຺ໂພຘິຍ’’’ນ຺ຕິ?

໑໔໓. ‘‘ນ ໂຂ ເມ [ນ ໂຂ ປເນຕໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ຠນ຺ເຕ, ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘສຸ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ອຕ຺ຖິ. ອປິ ຈ, ເມ [ເມ ຠນ຺ເຕ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ ວິທິໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ທຬ຺ຫຸທ຺ຘາປໍ [ທຬ຺ຫຸທ຺ທາປໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ທຬ຺ຫປາກາຣໂຕຣຓໍ ເອກທ຺ວາຣໍ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ໂທວາຣິໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ອຎ຺ຎາຕານໍ ນິວາເຣຕາ, ຎາຕານໍ ປເວເສຕາ. ໂສ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ອນຸປຣິຍາຍປຖໍ ອນຸກ຺ກມມາໂນ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປາກາຣສນ຺ຘິໍ ວາ ປາກາຣວິວຣໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ພິຬາຣນິກ຺ຂມນມຕ຺ຕມ຺ປິ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ໂອຬາຣິກາ ປາຓາ ອິມໍ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕິ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ວາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິມິນາວ ທ຺ວາເຣນ ປວິສນ຺ຕິ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ວາ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ ວິທິໂຕ. ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິໍສຸ. ເຍປິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ. ຠຄວາປິ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ.

໑໔໔. ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ຕສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣໍ ປຓີຕປຓີຕໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄໍ. ຍຖາ ຍຖາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣໍ ປຓີຕປຓີຕໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄໍ, ຕຖາ ຕຖາຫໍ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຠິຎ຺ຎາ ອິເຘກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ຘມ຺ເມສຸ ນິຏ຺ຐມຄມໍ; ສຕ຺ຖຣິ ປສີທິໍ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

ກຸສລຘມ຺ມເທສນາ

໑໔໕. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຕຕ຺ຣິເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຕໍ ຠຄວາ ອເສສມຠິຊານາຕິ, ຕໍ ຠຄວໂຕ ອເສສມຠິຊານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຍທຠິຊານໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ອສ຺ສ, ຍທິທໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

ອາຍຕນປຓ຺ຓຕ຺ຕິເທສນາ

໑໔໖. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາຍຕນປຓ຺ຓຕ຺ຕີສຸ. ຉຍິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ. ຈກ຺ຂຸຎ຺ເຈວ ຣູປາ [ຣູປານິ (ກ.)] ຈ, ໂສຕຎ຺ເຈວ ສທ຺ທາ ຈ, ຆານຎ຺ເຈວ ຄນ຺ຘາ ຈ, ຊິວ຺ຫາ ເຈວ ຣສາ ຈ, ກາໂຍ ເຈວ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຈ, ມໂນ ເຈວ ຘມ຺ມາ ຈ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍຕນປຓ຺ຓຕ຺ຕີສຸ. ຕໍ ຠຄວາ ອເສສມຠິຊານາຕິ, ຕໍ ຠຄວໂຕ ອເສສມຠິຊານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຍທຠິຊານໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ອສ຺ສ ຍທິທໍ ອາຍຕນປຓ຺ຓຕ຺ຕີສຸ.

ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິເທສນາ

໑໔໗. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕີສຸ. ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠນ຺ເຕ, ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິໂຍ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ; ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ; ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ. ອຍໍ ປຐມາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ; ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ; ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ; ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ; ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ; ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ; ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕີສຸ.

ອາເທສນວິຘາເທສນາ

໑໔໘. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາເທສນວິຘາສຸ. ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠນ຺ເຕ, ອາເທສນວິຘາ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ – ‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕິປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ, ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ອຍໍ ປຐມາ ອາເທສນວິຘາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ນ ເຫວ ໂຂ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ. ອປິ ຈ ໂຂ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ – ‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕິປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ, ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ອາເທສນວິຘາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ນ ເຫວ ໂຂ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ, ນາປິ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ. ອປິ ຈ ໂຂ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ວິຈາຣຍໂຕ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ – ‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕິປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ, ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ອາເທສນວິຘາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ນ ເຫວ ໂຂ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ, ນາປິ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ, ນາປິ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ວິຈາຣຍໂຕ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ. ອປິ ຈ ໂຂ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ [ວິຕກ຺ກວິຈາຣສມາຘິສມາປນ຺ນສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກ.) ອ. ນິ. ໓.໖໑ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕິ – ‘ຍຖາ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ມໂນສງ຺ຂາຣາ ປຓິຫິຕາ. ຕຖາ ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອິມໍ ນາມ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕີ’ຕິ. ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ, ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ອາເທສນວິຘາ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາເທສນວິຘາສຸ.

ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິເທສນາ

໑໔໙. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕີສຸ. ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠນ຺ເຕ, ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ ປຘານມນ຺ວາຍ ອນຸໂຍຄມນ຺ວາຍ ອປ຺ປມາທມນ຺ວາຍ ສມ຺ມາມນສິກາຣມນ຺ວາຍ ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກໍ ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສໍ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆານິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ປຐມາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ…ເປ… ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ລສິກາ ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ຉວິມໍສໂລຫິຕໍ ອຏ຺ຐິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ…ເປ… ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ລສິກາ ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ຉວິມໍສໂລຫິຕໍ ອຏ຺ຐິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໂສຕໍ ປຊານາຕິ, ອຸຠຍໂຕ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອິຘ ໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ປຣໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ…ເປ… ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ລສິກາ ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ຉວິມໍສໂລຫິຕໍ ອຏ຺ຐິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໂສຕໍ ປຊານາຕິ, ອຸຠຍໂຕ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອິຘ ໂລເກ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ປຣໂລເກ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕິ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ທສ຺ສນສມາປຕ຺ຕີສຸ.

ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕິເທສນາ

໑໕໐. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕີສຸ. ສຕ຺ຕິເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄລາ. ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ກາຍສກ຺ຂີ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ສທ຺ຘານຸສາຣີ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕີສຸ.

ປຘານເທສນາ

໑໕໑. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ປຘາເນສຸ. ສຕ຺ຕິເມ, ຠນ຺ເຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຘາເນສຸ.

ປຏິປທາເທສນາ

໑໕໒. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ປຏິປທາສຸ. ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປທາ ອຸຠເຍເນວ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ຈ ທນ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ. ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ອຍໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ສຸຂາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ອຍໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປທາ ທນ຺ຘຕ຺ຕາ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ສຸຂາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ອຍໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປທາ ອຸຠເຍເນວ ປຓີຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ ສຸຂຕ຺ຕາ ຈ ຂິປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປທາສຸ.

ຠສ຺ສສມາຈາຣາທິເທສນາ

໑໕໓. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຠສ຺ສສມາຈາເຣ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ນ ເຈວ ມຸສາວາທຸປສຎ຺ຫິຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ ນ ຈ ເວຠູຕິຍໍ ນ ຈ ເປສຸຓິຍໍ ນ ຈ ສາຣມ຺ຠຊໍ ຊຍາເປກ຺ໂຂ; ມນ຺ຕາ ມນ຺ຕາ ຈ ວາຈໍ ຠາສຕິ ນິຘານວຕິໍ ກາເລນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠສ຺ສສມາຈາເຣ.

‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ປຸຣິສສີລສມາຈາເຣ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຈ຺ໂຈ ຈສ຺ສ ສທ຺ໂຘ ຈ, ນ ຈ ກຸຫໂກ, ນ ຈ ລປໂກ, ນ ຈ ເນມິຕ຺ຕິໂກ, ນ ຈ ນິປ຺ເປສິໂກ, ນ ຈ ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນໂກ [ຊິຊິຄິໍສນໂກ (ສ຺ຍາ.), ນິຊິຄິໍສິຕາ (ສີ. ປີ.)], ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ສມກາຣີ, ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອຕນ຺ທິໂຕ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ຌາຍີ, ສຕິມາ, ກລ຺ຍາຓປຏິຠາໂນ, ຄຕິມາ, ຘິຕິມາ, ມຕິມາ, ນ ຈ ກາເມສຸ ຄິທ຺ໂຘ, ສໂຕ ຈ ນິປໂກ ຈ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສສີລສມາຈາເຣ.

ອນຸສາສນວິຘາເທສນາ

໑໕໔. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອນຸສາສນວິຘາສຸ. ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ ຠນ຺ເຕ ອນຸສາສນວິຘາ – ຊານາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາ ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠວິສ຺ສຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’ຕິ. ຊານາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາ – ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ຠວິສ຺ສຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຊານາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາ – ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’ຕິ. ຊານາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາ – ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສາສນວິຘາສຸ.

ປຣປຸຄ຺ຄລວິມຸຕ຺ຕິຎາຓເທສນາ

໑໕໕. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ປຣປຸຄ຺ຄລວິມຸຕ຺ຕິຎາເຓ. ຊານາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາ – ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠວິສ຺ສຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’ຕິ. ຊານາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາ – ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ຠວິສ຺ສຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຊານາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາ – ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’ຕິ. ຊານາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາ – ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣປຸຄ຺ຄລວິມຸຕ຺ຕິຎາເຓ.

ສສ຺ສຕວາທເທສນາ

໑໕໖. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ສສ຺ສຕວາເທສຸ. ຕໂຍເມ, ຠນ຺ເຕ, ສສ຺ສຕວາທາ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ…ເປ… ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນການິປິ ຊາຕິສຕານິ ອເນການິປິ ຊາຕິສຫສ຺ສານິ ອເນການິປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສານິ, ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອຕີຕໍປາຫໍ ອທ຺ຘານໍ ຊານາມິ – ສໍວຏ຺ຏິ ວາ ໂລໂກ ວິວຏ຺ຏິ ວາຕິ. ອນາຄຕໍປາຫໍ ອທ຺ຘານໍ ຊານາມິ – ສໍວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ວາ ໂລໂກ ວິວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ວາຕິ. ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ ວຎ຺ໂຌ ກູຏຏ຺ໂຐ ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິໂຕ. ເຕ ຈ ສຕ຺ຕາ ສນ຺ຘາວນ຺ຕິ ສໍສຣນ຺ຕິ ຈວນ຺ຕິ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວ ສສ຺ສຕິສມ’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ສສ຺ສຕວາໂທ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ…ເປ… ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເອກມ຺ປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ທ຺ເວປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏານິ ຕີຓິປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏານິ ປຎ຺ຈປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏານິ ທສປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏານິ, ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອຕີຕໍປາຫໍ ອທ຺ຘານໍ ຊານາມິ ສໍວຏ຺ຏິ ວາ ໂລໂກ ວິວຏ຺ຏິ ວາຕິ. ອນາຄຕໍປາຫໍ ອທ຺ຘານໍ ຊານາມິ ສໍວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ວາ ໂລໂກ ວິວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ວາຕິ. ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ ວຎ຺ໂຌ ກູຏຏ຺ໂຐ ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິໂຕ. ເຕ ຈ ສຕ຺ຕາ ສນ຺ຘາວນ຺ຕິ ສໍສຣນ຺ຕິ ຈວນ຺ຕິ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວ ສສ຺ສຕິສມ’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສສ຺ສຕວາໂທ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ…ເປ… ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ທສປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏານິ ວີສມ຺ປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏານິ ຕິໍສມ຺ປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏານິ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏານິ, ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອຕີຕໍປາຫໍ ອທ຺ຘານໍ ຊານາມິ ສໍວຏ຺ຏິປິ ໂລໂກ ວິວຏ຺ຏິປີຕິ; ອນາຄຕໍປາຫໍ ອທ຺ຘານໍ ຊານາມິ ສໍວຏ຺ຏິສ຺ສຕິປິ ໂລໂກ ວິວຏ຺ຏິສ຺ສຕິປີຕິ. ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ ວຎ຺ໂຌ ກູຏຏ຺ໂຐ ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິໂຕ. ເຕ ຈ ສຕ຺ຕາ ສນ຺ຘາວນ຺ຕິ ສໍສຣນ຺ຕິ ຈວນ຺ຕິ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວ ສສ຺ສຕິສມ’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສສ຺ສຕວາໂທ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສສ຺ສຕວາເທສຸ.

ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓເທສນາ

໑໕໗. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ…ເປ… ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ, ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ [ສຕ຺ຕາ (ສ຺ຍາ.)], ເຍສໍ ນ ສກ຺ກາ ຄຓນາຍ ວາ ສງ຺ຂາເນນ ວາ ອາຍຸ ສງ຺ຂາຕຸໍ. ອປິ ຈ, ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຠິນິວຸຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ [ອຠິນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ໂພ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂຫຕິ ຍທິ ວາ ຣູປີສຸ ຍທິ ວາ ອຣູປີສຸ ຍທິ ວາ ສຎ຺ຎີສຸ ຍທິ ວາ ອສຎ຺ຎີສຸ ຍທິ ວາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີສຸ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓ.

ຈຸຕູປປາຕຎາຓເທສນາ

໑໕໘. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາເຓ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ…ເປ… ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ. ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ. ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ. ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາເຓ.

ອິທ຺ຘິວິຘເທສນາ

໑໕໙. ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອິທ຺ຘິວິຘາສຸ. ທ຺ເວມາ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິວິຘາໂຍ – ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິ ສາສວາ ສອຸປຘິກາ, ‘ໂນ ອຣິຍາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິ ອນາສວາ ອນຸປຘິກາ ‘ອຣິຍາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ກຕມາ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິ ສາສວາ ສອຸປຘິກາ, ‘ໂນ ອຣິຍາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອາຕປ຺ປມນ຺ວາຍ…ເປ… ຕຖາຣູປໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ຜຸສຕິ, ຍຖາສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ. ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕິ; ອາວິຠາວໍ ຕິໂຣຠາວໍ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ. ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ. ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ. ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ. ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣາມສຕິ ປຣິມຊ຺ຊຕິ. ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິ ສາສວາ ສອຸປຘິກາ, ‘ໂນ ອຣິຍາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກຕມາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິ ອນາສວາ ອນຸປຘິກາ, ‘ອຣິຍາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອປ຺ປຏິກູເລ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ປຏິກູລຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິກູລຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’ຕິ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິ ອນາສວາ ອນຸປຘິກາ ‘ອຣິຍາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິວິຘາສຸ. ຕໍ ຠຄວາ ອເສສມຠິຊານາຕິ, ຕໍ ຠຄວໂຕ ອເສສມຠິຊານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຍທຠິຊານໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ອສ຺ສ ຍທິທໍ ອິທ຺ຘິວິຘາສຸ.

ອຎ຺ຎຖາສຕ຺ຖຸຄຸຓທສ຺ສນໍ

໑໖໐. ‘‘ຍໍ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສທ຺ເຘນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍນ ຖາມວຕາ ປຸຣິສຖາເມນ ປຸຣິສວີຣິເຍນ ປຸຣິສປຣກ຺ກເມນ ປຸຣິສໂຘຣຍ຺ເຫນ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ຕໍ ຠຄວຕາ. ນ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາເມສຸ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຫີນໍ ຄມ຺ມໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ນ ຈ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ຠຄວາ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ.

ອນຸໂຍຄທານປ຺ປກາໂຣ

໑໖໑. ‘‘ສເຈ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຎ຺ເຎ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕຣາ ສມ຺ໂພຘິຍ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ‘ໂນ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຎ຺ເຎ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕຣາ ສມ຺ໂພຘິຍ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ‘ໂນ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ເຖຕຣຫິ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຠຄວຕາ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ ສມ຺ໂພຘິຍ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ‘ໂນ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ.

‘‘ສເຈ ປນ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຎ຺ເຎ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ຠຄວຕາ ສມສມາ ສມ຺ໂພຘິຍ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ‘ເອວ’ນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຎ຺ເຎ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ຠຄວຕາ ສມສມາ ສມ຺ໂພຘິຍ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ເຖຕຣຫິ ອຎ຺ເຎ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ຠຄວຕາ ສມສມາ ສມ຺ໂພຘິຍ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ‘ໂນ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ.

‘‘ສເຈ ປນ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ກິໍ ປນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອກຈ຺ຈໍ ອພ຺ຠນຸຊານາຕິ, ເອກຈ຺ຈໍ ນ ອພ຺ຠນຸຊານາຕີ’ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍໍ – ‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘‘ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ມຍາ ສມສມາ ສມ຺ໂພຘິຍ’’ນ຺ຕິ. ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘‘ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ມຍາ ສມສມາ ສມ຺ໂພຘິຍ’’ນ຺ຕິ. ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຈ຺ຈາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ວຸຕ຺ຕວາທີ ເຈວ ຠຄວໂຕ ໂຫມິ, ນ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂາມິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣມິ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ [ວາທານຸປາໂຕ (ສີ.)] ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ວຸຕ຺ຕວາທີ ເຈວ ເມ ໂຫສິ, ນ ຈ ມໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂສິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣສິ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕໍ

໑໖໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ສລ຺ເລຂຕາ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄໂຕ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ, ອຖ ຈ ປນ ເນວຕ຺ຕານໍ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕິ! ເອກເມກຎ຺ເຈປິ ອິໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຕາວຕເກເນວ ປຏາກໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸໍ. ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ສລ຺ເລຂຕາ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄໂຕ ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ. ອຖ ຈ ປນ ເນວຕ຺ຕານໍ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ!

‘‘ປສ຺ສ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຍິ, ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ສລ຺ເລຂຕາ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄໂຕ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ, ອຖ ຈ ປນ ເນວຕ຺ຕານໍ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕິ’! ເອກເມກຎ຺ເຈປິ ອິໂຕ, ອຸທາຍິ, ຘມ຺ມໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຕາວຕເກເນວ ປຏາກໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸໍ. ປສ຺ສ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຍິ, ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ສລ຺ເລຂຕາ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄໂຕ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ, ອຖ ຈ ປນ ເນວຕ຺ຕານໍ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕີ’’’ຕິ!

໑໖໓. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕສ຺ມາ ຕິຫ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຠາເສຍ຺ຍາສິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ. ເຍສມ຺ປິ ຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂມຆປຸຣິສານໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຕຖາຄເຕ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ, ເຕສມິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ, ສາ ປຫີຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອິຕິ ຫິທໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສມ຺ປສາທໍ ປເວເທສິ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ສມ຺ປສາທນີຍໍ ຕ຺ເວວ ອຘິວຈນນ຺ຕິ.

ສມ຺ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປາສາທິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ເວຘຎ຺ຎາ ນາມ ສກ຺ຍາ, ເຕສໍ ອມ຺ພວເນ ປາສາເທ.

ນິຄຓ຺ຐນາຏປຸຕ຺ຕກາລງ຺ກິຣິຍາ

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ [ນາຖປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ປາວາຍໍ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍ ຠິນ຺ນາ ນິຄຓ຺ຐາ ທ຺ເວຘິກຊາຕາ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ – ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສິ, ອຫໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາມິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານິສ຺ສສິ? ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ ຕ຺ວມສິ, ອຫມສ຺ມິ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ. ສຫິຕໍ ເມ, ອສຫິຕໍ ເຕ. ປຸເຣວຈນີຍໍ ປຈ຺ຉາ ອວຈ, ປຈ຺ຉາວຈນີຍໍ ປຸເຣ ອວຈ. ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ເຕ ວິປຣາວຕ຺ຕໍ, ອາໂຣປິໂຕ ເຕ ວາໂທ, ນິຄ຺ຄຫິໂຕ ຕ຺ວມສິ, ຈຣ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂາຍ, ນິພ຺ເພເຐຫິ ວາ ສເຈ ປໂຫສີ’’ຕິ. ວໂຘເຍວ ໂຂ [ວໂຘເຍເວໂກ (ກ.)] ມຎ຺ເຎ ນິຄຓ຺ເຐສຸ ນາຏປຸຕ຺ຕິເຍສຸ ວຕ຺ຕຕິ [ອນຸວຕ຺ຕຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)]. ເຍປິ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາວກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ, ເຕປິ [ເຕ ເຕສຸ (ກ.)] ນິຄຓ຺ເຐສຸ ນາຏປຸຕ຺ຕິເຍສຸ ນິພ຺ພິນ຺ນຣູປາ [ນິພ຺ພິນ຺ທຣູປາ (ກ.)] ວິຣຕ຺ຕຣູປາ ປຏິວານຣູປາ, ຍຖາ ຕໍ ທຸຣກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ທຸປ຺ປເວທິເຕ ອນິຍ຺ຍານິເກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ ຠິນ຺ນຖູເປ ອປ຺ປຏິສຣເຓ.

໑໖໕. ອຖ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ປາວາຍໍ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ໂຐ [ວສ຺ສໍວຸຕ຺ໂຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເຍນ ສາມຄາໂມ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ປາວາຍໍ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ. ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍ ຠິນ຺ນາ ນິຄຓ຺ຐາ ທ຺ເວຘິກຊາຕາ…ເປ… ຠິນ຺ນຖູເປ ອປ຺ປຏິສຣເຓ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຈຸນ຺ທໍ ສມຓຸທ຺ເທສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ອິທໍ, ອາວຸໂສ ຈຸນ຺ທ, ກຖາປາຠຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ອາຍາມາວຸໂສ ຈຸນ຺ທ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສ຺ສາມາ’’ຕິ [ອາໂຣເຈຍ຺ຍາມາຕິ (ສ຺ຍາ.)]. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອານນ຺ໂທ ຈຸນ຺ໂທ ຈ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ເອວມາຫ, ‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ປາວາຍໍ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍ ຠິນ຺ນາ ນິຄຓ຺ຐາ…ເປ… ຠິນ຺ນຖູເປ ອປ຺ປຏິສຣເຓ’’’ຕິ.

ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິຕຘມ຺ມວິນໂຍ

໑໖໖. ‘‘ເອວໍ ເຫຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ທຸຣກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ທຸປ຺ປເວທິເຕ ອນິຍ຺ຍານິເກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ. ອິຘ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ທຸຣກ຺ຂາໂຕ ທຸປ຺ປເວທິໂຕ ອນິຍ຺ຍານິໂກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ, ສາວໂກ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ນ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຫຣຕິ ນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ຕມ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ຕສ຺ສ ເຕ, ອາວຸໂສ, ລາຠາ, ຕສ຺ສ ເຕ ສຸລທ຺ຘໍ, ສຕ຺ຖາ ຈ ເຕ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ທຸຣກ຺ຂາໂຕ ທຸປ຺ປເວທິໂຕ ອນິຍ຺ຍານິໂກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ. ຕ຺ວຎ຺ຈ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ນ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຫຣສິ, ນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ຕມ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕສີ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ຘມ຺ໂມປິ ຕຕ຺ຖ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ສາວໂກ ຈ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ປາສໍໂສ. ໂຍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອວຣູປໍ ສາວກໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອຕາຍສ຺ມາ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊຕຸ, ຍຖາ ເຕ ສຕ຺ຖາຣາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ’ຕິ. ໂຍ ຈ ສມາທເປຕິ [ສມາທາເປຕິ (ສີ. ຏ຺ຐ.)], ຍຎ຺ຈ ສມາທເປຕິ, ໂຍ ຈ ສມາທປິໂຕ [ສມາທາປິໂຕ (ສີ. ຏ຺ຐ.)] ຕຖຕ຺ຕາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ເພ ເຕ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວໍ ເຫຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ທຸຣກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ທຸປ຺ປເວທິເຕ ອນິຍ຺ຍານິເກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ.

໑໖໗. ‘‘ອິຘ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ທຸຣກ຺ຂາໂຕ ທຸປ຺ປເວທິໂຕ ອນິຍ຺ຍານິໂກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ, ສາວໂກ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຫຣຕິ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ສມາທາຍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ຕສ຺ສ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອລາຠາ, ຕສ຺ສ ເຕ ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ, ສຕ຺ຖາ ຈ ເຕ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ທຸຣກ຺ຂາໂຕ ທຸປ຺ປເວທິໂຕ ອນິຍ຺ຍານິໂກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ. ຕ຺ວຎ຺ຈ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຫຣສິ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ສມາທາຍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວຕ຺ຕສີ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ຘມ຺ໂມປິ ຕຕ຺ຖ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ສາວໂກປິ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ໂຍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອວຣູປໍ ສາວກໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອທ຺ຘາຍສ຺ມາ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຎາຍມາຣາເຘສ຺ສຕີ’ຕິ. ໂຍ ຈ ປສໍສຕິ, ຍຎ຺ຈ ປສໍສຕິ, ໂຍ ຈ ປສໍສິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ. ສພ຺ເພ ເຕ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ທຸຣກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ທຸປ຺ປເວທິເຕ ອນິຍ຺ຍານິເກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິຕຘມ຺ມວິນໂຍ

໑໖໘. ‘‘ອິຘ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ, ສາວໂກ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ນ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຫຣຕິ, ນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ຕມ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ຕສ຺ສ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອລາຠາ, ຕສ຺ສ ເຕ ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ, ສຕ຺ຖາ ຈ ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ. ຕ຺ວຎ຺ຈ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ນ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຫຣສິ, ນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ຕມ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕສີ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ, ຘມ຺ໂມປິ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ, ສາວໂກ ຈ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ໂຍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອວຣູປໍ ສາວກໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອຕາຍສ຺ມາ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊຕຸ ຍຖາ ເຕ ສຕ຺ຖາຣາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ’ຕິ. ໂຍ ຈ ສມາທເປຕິ, ຍຎ຺ຈ ສມາທເປຕິ, ໂຍ ຈ ສມາທປິໂຕ ຕຖຕ຺ຕາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ເພ ເຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ສຸປ຺ປເວທິເຕ ນິຍ຺ຍານິເກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ.

໑໖໙. ‘‘ອິຘ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ, ສາວໂກ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຫຣຕິ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ສມາທາຍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ຕສ຺ສ ເຕ, ອາວຸໂສ, ລາຠາ, ຕສ຺ສ ເຕ ສຸລທ຺ຘໍ, ສຕ຺ຖາ ຈ ເຕ [ສຕ຺ຖາ ຈ ເຕ ອຣຫໍ (ສ຺ຍາ.)] ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ. ຕ຺ວຎ຺ຈ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຫຣສິ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ສມາທາຍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວຕ຺ຕສີ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ, ຘມ຺ໂມປິ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ, ສາວໂກປິ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ປາສໍໂສ. ໂຍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອວຣູປໍ ສາວກໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອທ຺ຘາຍສ຺ມາ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຎາຍມາຣາເຘສ຺ສຕີ’ຕິ. ໂຍ ຈ ປສໍສຕິ, ຍຎ຺ຈ ປສໍສຕິ, ໂຍ ຈ ປສໍສິໂຕ [ປສຕ຺ໂຖ (ສ຺ຍາ.)] ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ. ສພ຺ເພ ເຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ສຸປ຺ປເວທິເຕ ນິຍ຺ຍານິເກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ.

ສາວການຸຕປ຺ປສຕ຺ຖຸ

໑໗໐. ‘‘ອິຘ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂລເກ ອຸທປາທິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ, ອວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຖາ ຈສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ສາວກາ ສທ຺ຘມ຺ເມ, ນ ຈ ເຕສໍ ເກວລໍ ປຣິປູຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອາວິກຕໍ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຕໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫປທກຕໍ ສປ຺ປາຏິຫີຣກຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ. ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖຸໂນ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕິ. ເອວຣູໂປ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ກາລງ຺ກໂຕ ອນຸຕປ຺ໂປ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຕ຺ຖາ ຈ ໂນ ໂລເກ ອຸທປາທິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ, ອວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຖາ ຈມ຺ຫ ສທ຺ຘມ຺ເມ, ນ ຈ ໂນ ເກວລໍ ປຣິປູຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອາວິກຕໍ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຕໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫປທກຕໍ ສປ຺ປາຏິຫີຣກຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ. ອຖ ໂນ ສຕ຺ຖຸໂນ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕີຕິ. ເອວຣູໂປ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ກາລງ຺ກໂຕ ອນຸຕປ຺ໂປ ໂຫຕິ.

ສາວການນຸຕປ຺ປສຕ຺ຖຸ

໑໗໑. ‘‘ອິຘ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂລເກ ອຸທປາທິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຘມ຺ໂມ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ. ວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຖາ ຈສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ສາວກາ ສທ຺ຘມ຺ເມ, ເກວລຎ຺ຈ ເຕສໍ ປຣິປູຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອາວິກຕໍ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຕໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫປທກຕໍ ສປ຺ປາຏິຫີຣກຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ. ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖຸໂນ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕິ. ເອວຣູໂປ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ກາລງ຺ກໂຕ ອນນຸຕປ຺ໂປ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຕ຺ຖາ ຈ ໂນ ໂລເກ ອຸທປາທິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຘມ຺ໂມ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ. ວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຖາ ຈມ຺ຫ ສທ຺ຘມ຺ເມ, ເກວລຎ຺ຈ ໂນ ປຣິປູຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອາວິກຕໍ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຕໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫປທກຕໍ ສປ຺ປາຏິຫີຣກຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ. ອຖ ໂນ ສຕ຺ຖຸໂນ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕີຕິ. ເອວຣູໂປ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ກາລງ຺ກໂຕ ອນນຸຕປ຺ໂປ ໂຫຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍອປຣິປູຣາທິກຖາ

໑໗໒. ‘‘ເອເຕຫິ ເຈປິ, ຈຸນ຺ທ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ໂຫຕິ ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອປຣິປູຣໍ ໂຫຕິ ເຕນງ຺ເຄນ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອເຕຫິ ເຈວ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປູຣໍ ໂຫຕິ ເຕນງ຺ເຄນ.

໑໗໓. ‘‘ເອເຕຫິ ເຈປິ, ຈຸນ຺ທ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາ. ອລໍ ສມກ຺ຂາຕຸໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ, ອລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມຫິ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ. ເອວໍ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອປຣິປູຣໍ ໂຫຕິ ເຕນງ຺ເຄນ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອເຕຫິ ເຈວ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ເຖຣາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາ. ອລໍ ສມກ຺ຂາຕຸໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ, ອລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມຫິ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ. ເອວໍ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປູຣໍ ໂຫຕິ ເຕນງ຺ເຄນ.

໑໗໔. ‘‘ເອເຕຫິ ເຈປິ, ຈຸນ຺ທ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ເຖຣາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາ. ອລໍ ສມກ຺ຂາຕຸໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ, ອລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມຫິ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ. ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ມຊ຺ຌິມາ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ມຊ຺ຌິມາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ນວາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ເຖຣາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ມຊ຺ຌິມາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ມຊ຺ຌິມາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ນວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ນວາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອຸປາສກາ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ…ເປ… ອຸປາສກາ ຈສ຺ສ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອຸປາສກາ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ…ເປ… ອຸປາສກາ ຈສ຺ສ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອຸປາສິກາ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ…ເປ… ອຸປາສິກາ ຈສ຺ສ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອຸປາສິກາ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິນິໂຍ…ເປ… ອຸປາສິກາ ຈສ຺ສ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິນິໂຍ, ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ໂຫຕິ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຈສ຺ສ ໂຫຕິ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ, ໂນ ຈ ໂຂ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອປຣິປູຣໍ ໂຫຕິ ເຕນງ຺ເຄນ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອເຕຫິ ເຈວ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ເຖຣາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາ. ອລໍ ສມກ຺ຂາຕຸໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ, ອລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມຫິ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ. ມຊ຺ຌິມາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ນວາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ເຖຣາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ມຊ຺ຌິມາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ນວາ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ອຸປາສກາ ຈສ຺ສ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ. ອຸປາສກາ ຈສ຺ສ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ…ເປ… ອຸປາສິກາ ຈສ຺ສ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ…ເປ… ອຸປາສິກາ ຈສ຺ສ ສາວິກາ ໂຫນ຺ຕິ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິນິໂຍ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຈສ຺ສ ໂຫຕິ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ, ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ. ເອວໍ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປູຣໍ ໂຫຕິ ເຕນງ຺ເຄນ.

໑໗໕. ‘‘ອຫໍ ໂຂ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຘມ຺ໂມ ຈ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ. ວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຖາ ຈ ເມ ສາວກາ ສທ຺ຘມ຺ເມ, ເກວລຎ຺ຈ ເຕສໍ ປຣິປູຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອາວິກຕໍ ອຸຕ຺ຕານີກຕໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫປທກຕໍ ສປ຺ປາຏິຫີຣກຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ. ອຫໍ ໂຂ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ສຕ຺ຖາ ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ.

‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາ. ອລໍ ສມກ຺ຂາຕຸໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ, ອລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມຫິ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ. ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ມຊ຺ຌິມາ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ…ເປ… ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ສາວກາ…ເປ… ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ…ເປ… ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ມຊ຺ຌິມາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ…ເປ… ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ນວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວິກາ…ເປ… ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ອຸປາສກາ ສາວກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ…ເປ… ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ອຸປາສກາ ສາວກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ…ເປ… ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ອຸປາສິກາ ສາວິກາ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ…ເປ… ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ອຸປາສິກາ ສາວິກາ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິນິໂຍ…ເປ… ເອຕຣຫິ ໂຂ ປນ ເມ, ຈຸນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ.

໑໗໖. ‘‘ຍາວຕາ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ສຕ຺ຖາໂຣ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ນາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎໍ ເອກສຕ຺ຖາຣມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ຍຖຣິວາຫໍ. ຍາວຕາ ໂຂ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ສງ຺ໂຆ ວາ ຄໂຓ ວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ; ນາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎໍ ເອກໍ ສໍຆມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ຍຖຣິວາຍໍ, ຈຸນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ. ຍໍ ໂຂ ຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ ອນູນມນຘິກໍ ສ຺ວາກ຺ຂາຕໍ ເກວລໍ ປຣິປູຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສຸປ຺ປກາສິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ສຸປ຺ປກາສິຕ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຸທໂກ [ອຸທ຺ທໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສຸທໍ, ຈຸນ຺ທ, ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘ປສ຺ສໍ ນ ປສ຺ສຕີ’ຕິ. ກິຎ຺ຈ ປສ຺ສໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ? ຂຸຣສ຺ສ ສາຘຸນິສິຕສ຺ສ ຕລມສ຺ສ ປສ຺ສຕິ, ຘາຣຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ນ ປສ຺ສຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘ປສ຺ສໍ ນ ປສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ອຸທເກນ ຣາມປຸຕ຺ເຕນ ຠາສິຕໍ ຫີນໍ ຄມ຺ມໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ຂຸຣເມວ ສນ຺ຘາຍ. ຍຎ຺ຈ ຕໍ [ຍຎ຺ເຈຕໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ຈຸນ຺ທ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ປສ຺ສໍ ນ ປສ຺ສຕີ’ຕິ, ອິທເມວ ຕໍ [ອິທເມເວຕໍ (ກ.)] ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ປສ຺ສໍ ນ ປສ຺ສຕີ’ຕິ. ກິຎ຺ຈ ປສ຺ສໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ? ເອວໍ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ ອນູນມນຘິກໍ ສ຺ວາກ຺ຂາຕໍ ເກວລໍ ປຣິປູຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສຸປ຺ປກາສິຕນ຺ຕິ, ອິຕິ ເຫຕໍ ປສ຺ສຕິ [ສຸປ຺ປກາສິຕໍ, ອິຕິ ເຫຕໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)]. ອິທເມຕ຺ຖ ອປກຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ເອວໍ ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘຕຣໍ ອສ຺ສາຕິ, ອິຕິ ເຫຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ [ນ ປສ຺ສຕີຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)]. ອິທເມຕ຺ຖ ອຸປກຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ເອວໍ ຕໍ ປຣິປູຣໍ [ປຣິສຸທ຺ຘຕຣໍ (ສ຺ຍາ. ກ.), ປຣິປູຣຕຣໍ (?)] ອສ຺ສາຕິ, ອິຕິ ເຫຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຸນ຺ທ – ‘ປສ຺ສໍ ນ ປສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍໍ ໂຂ ຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສຸປ຺ປກາສິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ ອນູນມນຘິກໍ ສ຺ວາກ຺ຂາຕໍ ເກວລໍ ປຣິປູຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສຸປ຺ປກາສິຕ’ນ຺ຕິ.

ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພຘມ຺ໂມ

໑໗໗. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຈຸນ຺ທ, ເຍ ໂວ ມຍາ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາ, ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ຈ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ຘມ຺ມາ ມຍາ ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາ, ຍຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ? ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ອິເມ ໂຂ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ຘມ຺ມາ ມຍາ ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາ. ຍຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ພວິຘິ

໑໗໘. ‘‘ເຕສຎ຺ຈ ໂວ, ຈຸນ຺ທ, ສມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ໂມທມານານໍ ອວິວທມານານໍ ສິກ຺ຂຕໍ [ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ (ພຫູສຸ)] ອຎ຺ຎຕໂຣ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສງ຺ເຆ ຘມ຺ມໍ ຠາເສຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ມິຈ຺ຉາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ຈ ມິຈ຺ຉາ ໂຣເປຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ, ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອິມສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ອິມານິ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ເອຕານິ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ກຕມານິ ໂອປາຍິກຕຣານິ, ອິເມສຎ຺ຈ [ອິເມສໍ ວາ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.), ອິເມສໍ (ສີ.)] ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ອຍໍ ວາ ອຕ຺ໂຖ ເອໂສ ວາ ອຕ຺ໂຖ ກຕໂມ ໂອປາຍິກຕໂຣ’ຕິ? ໂສ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ອິມາເນວ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ໂອປາຍິກຕຣານິ, ຍາ ເຈວ [ຍຎ຺ເຈວ (ສີ. ກ.), ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ເອຕານິ; ອິເມສຎ຺ຈ [ອິເມທໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ໂອປາຍິກຕໂຣ, ຍາ ເຈວ [ຍຎ຺ເຈວ (ສີ. ກ.), ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ເອໂສ’ຕິ. ໂສ ເນວ ອຸສ຺ສາເທຕພ຺ໂພ ນ ອປສາເທຕພ຺ໂພ, ອນຸສ຺ສາເທຕ຺ວາ ອນປສາເທຕ຺ວາ ສ຺ເວວ ສາຘຸກໍ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ ຕສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖສ຺ສ ເຕສຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ນິສນ຺ຕິຍາ.

໑໗໙. ‘‘ອປໂຣປິ ເຈ, ຈຸນ຺ທ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສງ຺ເຆ ຘມ຺ມໍ ຠາເສຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖຎ຺ຫິ ໂຂ ມິຈ຺ຉາ ຄຓ຺ຫາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສມ຺ມາ ໂຣເປຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ, ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອິເມສໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ອຍໍ ວາ ອຕ຺ໂຖ ເອໂສ ວາ ອຕ຺ໂຖ ກຕໂມ ໂອປາຍິກຕໂຣ’ຕິ? ໂສ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອິເມສໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ໂອປາຍິກຕໂຣ, ຍາ ເຈວ ເອໂສ’ຕິ. ໂສ ເນວ ອຸສ຺ສາເທຕພ຺ໂພ ນ ອປສາເທຕພ຺ໂພ, ອນຸສ຺ສາເທຕ຺ວາ ອນປສາເທຕ຺ວາ ສ຺ເວວ ສາຘຸກໍ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິສນ຺ຕິຍາ.

໑໘໐. ‘‘ອປໂຣປິ ເຈ, ຈຸນ຺ທ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສງ຺ເຆ ຘມ຺ມໍ ຠາເສຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖຎ຺ຫິ ໂຂ ສມ຺ມາ ຄຓ຺ຫາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ມິຈ຺ຉາ ໂຣເປຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ; ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອິມສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ອິມານິ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ເອຕານິ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ກຕມານິ ໂອປາຍິກຕຣານີ’ຕິ? ໂສ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ອິມາເນວ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ໂອປຍິກຕຣານິ, ຍານິ ເຈວ ເອຕານີ’ຕິ. ໂສ ເນວ ອຸສ຺ສາເທຕພ຺ໂພ ນ ອປສາເທຕພ຺ໂພ; ອນຸສ຺ສາເທຕ຺ວາ ອນປສາເທຕ຺ວາ ສ຺ເວວ ສາຘຸກໍ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ ເຕສຎ຺ເຎວ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ນິສນ຺ຕິຍາ.

໑໘໑. ‘‘ອປໂຣປິ ເຈ, ຈຸນ຺ທ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສງ຺ເຆ ຘມ຺ມໍ ຠາເສຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ສມ຺ມາ ຄຓ຺ຫາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ຈ ສມ຺ມາ ໂຣເປຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ; ຕສ຺ສ ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ລາຠາ ໂນ ອາວຸໂສ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂນ ອາວຸໂສ, ເຍ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຕາທິສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ປສ຺ສາມ ເອວໍ ອຕ຺ຖຸເປຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນຸເປຕ’ນ຺ຕິ.

ປຈ຺ຈຍານຸຎ຺ຎາຕກາຣຓໍ

໑໘໒. ‘‘ນ ໂວ ອຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍເຍວ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ນ ປນາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ສມ຺ປຣາຍິການໍເຍວ ອາສວານໍ ປຏິຆາຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ເຈວາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ; ສມ຺ປຣາຍິການຎ຺ຈ ອາສວານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຈຸນ຺ທ, ຍໍ ໂວ ມຍາ ຈີວຣໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ອລໍ ໂວ ຕໍ – ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປ [ສິຣິໍສປ (ສ຺ຍາ.)] ສມ຺ຜສ຺ສານໍ ປຏິຆາຕາຍ, ຍາວເທວ ຫິຣິໂກປີນປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ. ໂຍ ໂວ ມຍາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ອລໍ ໂວ ໂສ ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ, ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈ [ຈາຕິ (ພຫູສຸ)]. ຍໍ ໂວ ມຍາ ເສນາສນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ອລໍ ໂວ ຕໍ ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ປຏິຆາຕາຍ, ຍາວເທວ ອຸຕຸປຣິສ຺ສຍວິໂນທນ ປຏິສລ຺ລານາຣາມຕ຺ຖໍ. ໂຍ ໂວ ມຍາ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ອລໍ ໂວ ໂສ ຍາວເທວ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ເວຍ຺ຍາພາຘິການໍ ເວທນານໍ ປຏິຆາຕາຍ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊປຣມຕາຍ [ອພ຺ຍາປຊ຺ຌປຣມຕາຍາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ອພ຺ຍາພຊ຺ຌປຣມຕາຍ (?)].

ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ

໑໘໓. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວໍວາທິໂນ [ວທມານາ (ສ຺ຍາ.)], ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ກຕໂມ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ? ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄາ ຫິ ພຫູ ອເນກວິຫິຕາ ນານປ຺ປກາຣກາ’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຈຸນ຺ທ, ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄາ ຫີນາ ຄມ຺ມາ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກາ ອນຣິຍາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ?

‘‘ອິຘ, ຈຸນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ພາໂລ ປາເຓ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຈຸນ຺ທ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍິຕ຺ວາ ອາທິຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຈຸນ຺ທ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ມຸສາ ຠຓິຕ຺ວາ ຠຓິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຈຸນ຺ທ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄາ ຫີນາ ຄມ຺ມາ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກາ ອນຣິຍາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍເຄ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕ ໂວ [ເຕ (ສີ. ປີ.)] ‘ມາເຫວໍ’ ຕິສ຺ສຸ ວຈນີຍາ. ນ ເຕ ໂວ ສມ຺ມາ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ອພ຺ຠາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ ອສຕາ ອຠູເຕນ.

໑໘໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຈຸນ຺ທ, ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄາ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ?

‘‘ອິຘ, ຈຸນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຈຸນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຈຸນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຈຸນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄາ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍເຄ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕ ໂວ ‘ເອວໍ’ ຕິສ຺ສຸ ວຈນີຍາ. ສມ຺ມາ ເຕ ໂວ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ນ ເຕ ໂວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ ອສຕາ ອຠູເຕນ.

ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄານິສໍໂສ

໑໘໕. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອິເມ ປນາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍເຄ ອນຸຍຸຕ຺ຕານໍ ວິຫຣຕໍ ກຕິ ຜລານິ ກຕານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍເຄ ອນຸຍຸຕ຺ຕານໍ ວິຫຣຕໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ. ອິທໍ ປຐມໍ ຜລໍ, ປຐໂມ ອານິສໍໂສ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ຜລໍ, ທຸຕິໂຍ ອານິສໍໂສ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ຜລໍ, ຕຕິໂຍ ອານິສໍໂສ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຜລໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອານິສໍໂສ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂລ຺ລິການຸໂຍເຄ ອນຸຍຸຕ຺ຕານໍ ວິຫຣຕໍ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ.

ຂີຓາສວອຠພ຺ພຐານໍ

໑໘໖. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອຏ຺ຐິຕຘມ຺ມາ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວໍວາທິໂນ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສາວການໍ ຘມ຺ມາ ເທສິຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີຍາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທຂີໂລ ວາ ອໂຍຂີໂລ ວາ ຄມ຺ຠີຣເນໂມ ສຸນິຂາໂຕ ອຈໂລ ອສມ຺ປເວຘີ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສາວການໍ ຘມ຺ມາ ເທສິຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີຍາ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ອຠພ຺ໂພ ໂສ ນວ ຐານານິ ອຊ຺ຌາຈຣິຕຸໍ. ອຠພ຺ໂພ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ; ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິຕຸໍ; ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິຕຸໍ; ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕຸໍ; ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸພ຺ເພ ອາຄາຣິກຠູໂຕ; ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄນ຺ຕຸໍ; ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ໂທສາຄຕິໍ ຄນ຺ຕຸໍ; ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ໂມຫາຄຕິໍ ຄນ຺ຕຸໍ; ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ຠຍາຄຕິໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ອຠພ຺ໂພ ໂສ ອິມານິ ນວ ຐານານິ ອຊ຺ຌາຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຫາພ຺ຍາກຣຓໍ

໑໘໗. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອຕີຕໍ ໂຂ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຕີຣກໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອນາຄຕໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ອຕີຣກໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຍິທໍ ກິໍສຸ ຕຍິທໍ ກຖໍສູ’ຕິ? ເຕ ຈ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຎ຺ຎວິຫິຕເກນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຎ຺ຎວິຫິຕກໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຍຖຣິວ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ. ອຕີຕໍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຕານຸສາຣິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ; ໂສ ຍາວຕກໍ ອາກງ຺ຂຕິ ຕາວຕກໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອນາຄຕຎ຺ຈ ໂຂ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິຊໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ‘ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’ຕິ. ‘ອຕີຕໍ ເຈປິ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ອຕີຕໍ ເຈປິ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ອຕີຕໍ ເຈປິ ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ. ອນາຄຕໍ ເຈປິ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຍາກໂຣຕິ…ເປ… ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ເຈປິ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ເຈປິ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ເຈປິ, ຈຸນ຺ທ, ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ.

໑໘໘. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຕຖາຄໂຕ ກາລວາທີ [ກາລວາທີ ສຈ຺ຈວາທີ (ສ຺ຍາ.)] ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ສພ຺ພໍ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠາສຕິ ລປຕິ ນິທ຺ທິສຕິ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ ໂນ ອຎ຺ຎຖາ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາວາທີ, ຈຸນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ອິຕິ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສເທວເກ ໂລເກ, ຈຸນ຺ທ, ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອພ຺ຍາກຕຏ຺ຐານໍ

໑໘໙. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ອພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ – ‘‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ອພ຺ຍາກຕໍ – ‘‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ອພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ – ‘‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ອພ຺ຍາກຕໍ – ‘‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ກສ຺ມາ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ອພ຺ຍາກຕ’ນ຺ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ນ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ນ ຘມ຺ມສໍຫິຕໍ ນ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຠຄວຕາ ອພ຺ຍາກຕ’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຍາກຕຏ຺ຐານໍ

໑໙໐. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ພ຺ຍາກຕ’ນ຺ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕໍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕໍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕໍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ກສ຺ມາ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ພ຺ຍາກຕ’ນ຺ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ເອຕຎ຺ຫິ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ເອຕໍ ຘມ຺ມສໍຫິຕໍ, ເອຕໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕ’ນ຺ຕິ.

ປຸພ຺ພນ຺ຕສຫຄຕທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍາ

໑໙໑. ‘‘ເຍປິ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ປຸພ຺ພນ຺ຕສຫຄຕາ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍາ, ເຕປິ ໂວ ມຍາ ພ຺ຍາກຕາ, ຍຖາ ເຕ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ, ກິໍ ໂວ ອຫໍ ເຕ ຕຖາ [ຕຕ຺ຖ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ? ເຍປິ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອປຣນ຺ຕສຫຄຕາ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍາ, ເຕປິ ໂວ ມຍາ ພ຺ຍາກຕາ, ຍຖາ ເຕ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ, ກິໍ ໂວ ອຫໍ ເຕ ຕຖາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ? ກຕເມ ຈ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ປຸພ຺ພນ຺ຕສຫຄຕາ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍາ, ເຍ ໂວ ມຍາ ພ຺ຍາກຕາ, ຍຖາ ເຕ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ. (ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ, ກິໍ ໂວ ອຫໍ ເຕ ຕຖາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ) [(ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ) ສພ຺ພຕ຺ຖ]? ສນ຺ຕິ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ສນ຺ຕິ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ…ເປ… ສສ຺ສໂຕ ຈ ອສສ຺ສໂຕ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ເນວ ສສ຺ສໂຕ ນາສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ສຍໍກໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ປຣໍກໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ສຍໍກໂຕ ຈ ປຣໍກໂຕ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ອສຍໍກາໂຣ ອປຣໍກາໂຣ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ສສ຺ສຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ອສສ຺ສຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ສສ຺ສຕຎ຺ຈ ອສສ຺ສຕຎ຺ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ເນວສສ຺ສຕໍ ນາສສ຺ສຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ປຣໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ສຍໍກຕຎ຺ຈ ປຣໍກຕຎ຺ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ອສຍໍກາຣໍ ອປຣໍກາຣໍ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ.

໑໙໒. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຈຸນ຺ທ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິທໍ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’’ຕິ? ຍຎ຺ຈ ໂຂ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ເຕສໍ ນານຸຊານາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຎ຺ຎຖາສຎ຺ຎິໂນປິ ເຫຕ຺ຖ, ຈຸນ຺ທ, ສນ຺ເຕເກ ສຕ຺ຕາ. ອິມາຍປິ ໂຂ ອຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ກຸໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຖ ໂຂ ອຫເມວ ຕຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ ຍທິທໍ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ.

໑໙໓. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຈຸນ຺ທ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ…ເປ… ສສ຺ສໂຕ ຈ ອສສ຺ສໂຕ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ເນວສສ຺ສໂຕ ນາສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ສຍໍກໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ປຣໍກໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ສຍໍກໂຕ ຈ ປຣໍກໂຕ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ອສຍໍກາໂຣ ອປຣໍກາໂຣ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ສສ຺ສຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ອສສ຺ສຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ສສ຺ສຕຎ຺ຈ ອສສ຺ສຕຎ຺ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ເນວສສ຺ສຕໍ ນາສສ຺ສຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ປຣໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ສຍໍກຕຎ຺ຈ ປຣໍກຕຎ຺ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ… ອສຍໍກາຣໍ ອປຣໍກາຣໍ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິທໍ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ອສຍໍກາຣໍ ອປຣໍກາຣໍ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’’ນ຺ຕິ? ຍຎ຺ຈ ໂຂ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ເຕສໍ ນານຸຊານາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຎ຺ຎຖາສຎ຺ຎິໂນປິ ເຫຕ຺ຖ, ຈຸນ຺ທ, ສນ຺ເຕເກ ສຕ຺ຕາ. ອິມາຍປິ ໂຂ ອຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ກຸໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຖ ໂຂ ອຫເມວ ຕຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ ຍທິທໍ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ປຸພ຺ພນ຺ຕສຫຄຕາ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍາ, ເຍ ໂວ ມຍາ ພ຺ຍາກຕາ, ຍຖາ ເຕ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ, ກິໍ ໂວ ອຫໍ ເຕ ຕຖາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີຕິ [ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີຕິ (ສີ. ກ.)]?

ອປຣນ຺ຕສຫຄຕທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍາ

໑໙໔. ‘‘ກຕເມ ຈ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອປຣນ຺ຕສຫຄຕາ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍາ, ເຍ ໂວ ມຍາ ພ຺ຍາກຕາ, ຍຖາ ເຕ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ. (ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ, ກິໍ ໂວ ອຫໍ ເຕ ຕຖາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ) [( ) ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ທິສ຺ສຕິ]? ສນ຺ຕິ, ຈຸນ຺ທ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຣູປີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອໂຣໂຄ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ສນ຺ຕິ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຣູປີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ…ເປ… ຣູປີ ຈ ອຣູປີ ຈ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ເນວຣູປີ ນາຣູປີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ອສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ອຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕິ ນ ໂຫຕິ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຈຸນ຺ທ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຣູປີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອໂຣໂຄ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິທໍ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ຣູປີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອໂຣໂຄ ປຣໍ ມຣຓາ’’’ຕິ? ຍຎ຺ຈ ໂຂ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ເຕສໍ ນານຸຊານາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຎ຺ຎຖາສຎ຺ຎິໂນປິ ເຫຕ຺ຖ, ຈຸນ຺ທ, ສນ຺ເຕເກ ສຕ຺ຕາ. ອິມາຍປິ ໂຂ ອຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ກຸໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຖ ໂຂ ອຫເມວ ຕຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ ຍທິທໍ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ.

໑໙໕. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຈຸນ຺ທ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຣູປີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ…ເປ… ຣູປີ ຈ ອຣູປີ ຈ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ເນວຣູປີນາຣູປີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ອສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ… ອຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕິ ນ ໂຫຕິ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິທໍ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ອຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕິ ນ ໂຫຕິ ປຣໍ ມຣຓາ’’’ຕິ? ຍຎ຺ຈ ໂຂ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ເຕສໍ ນານຸຊານາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຎ຺ຎຖາສຎ຺ຎິໂນປິ ເຫຕ຺ຖ, ຈຸນ຺ທ, ສນ຺ເຕເກ ສຕ຺ຕາ. ອິມາຍປິ ໂຂ ອຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ກຸໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຖ ໂຂ ອຫເມວ ຕຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ ຍທິທໍ ອຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ ເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອປຣນ຺ຕສຫຄຕາ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍາ, ເຍ ໂວ ມຍາ ພ຺ຍາກຕາ, ຍຖາ ເຕ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ, ກິໍ ໂວ ອຫໍ ເຕ ຕຖາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີຕິ [ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີຕິ (ສີ. ກ.)]?

໑໙໖. ‘‘ອິເມສຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ປຸພ຺ພນ຺ຕສຫຄຕານໍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍານໍ ອິເມສຎ຺ຈ ອປຣນ຺ຕສຫຄຕານໍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍານໍ ປຫານາຍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອວໍ ມຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ເທສິຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຈຸນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ອິເມສຎ຺ຈ ຈຸນ຺ທ, ປຸພ຺ພນ຺ຕສຫຄຕານໍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍານໍ ອິເມສຎ຺ຈ ອປຣນ຺ຕສຫຄຕານໍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍານໍ ປຫານາຍ ສມຕິກ຺ກມາຍ. ເອວໍ ມຍາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ເທສິຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ’’ຕິ.

໑໙໗. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ຠຄວໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ປາສາທິໂກ ວຕາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ; ສຸປາສາທິໂກ ວຕາຍໍ ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ, ໂກ ນາມາຍໍ ຠນ຺ເຕ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ອຸປວາຓ, ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ‘ປາສາທິໂກ’ ຕ຺ເວວ ນໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ປາສາທິກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ

ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ

໑໙໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ທນ຺ເຕ’’ຕິ [ຠທນ຺ເຕຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໙໙. ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ເວວ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ. ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສິມານິ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ຠວນ຺ຕິ; ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ມຓິຣຕນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປຣິຓາຍກຣຕນເມວ ສຕ຺ຕມໍ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ສເຈ ໂຂ ປນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ [ວິວຏຈ຺ຉໂທ (ສ຺ຍາ. ກ.), ວິວຕ຺ຕຈ຺ຉໂທ (ສີ. ປີ.)].

໒໐໐. ‘‘ກຕມານິ ຈ ຕານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ເວວ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ? ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ສເຈ ໂຂ ປນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ.

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິໂສ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາໂທ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິໂສ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາໂທ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາປາທຕເລສຸ ຈກ຺ການິ ຊາຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຫສ຺ສາຣານິ ສເນມິການິ ສນາຠິການິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣານິ [ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣານິ ສຸວິຠຕ຺ຕນ຺ຕຣານິ (ສີ. ປີ.)]. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາປາທຕເລສຸ ຈກ຺ການິ ຊາຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຫສ຺ສາຣານິ ສເນມິການິ ສນາຠິການິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣານິ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິໂສ ອາຍຕປຓ຺ຫິ ໂຫຕິ…ເປ… ທີຆງ຺ຄຸລິ ໂຫຕິ… ມຸທຸຕລຸນຫຕ຺ຖປາໂທ ໂຫຕິ… ຊາລຫຕ຺ຖປາໂທ ໂຫຕິ… ອຸສ຺ສງ຺ຂປາໂທ ໂຫຕິ… ເອຓິຊງ຺ໂຆ ໂຫຕິ… ຐິຕໂກວ ອໂນນມນ຺ໂຕ ອຸໂຠຫິ ປາຓິຕເລຫິ ຊຓ຺ຓຸການິ ປຣິມສຕິ ປຣິມຊ຺ຊຕິ… ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ໂຫ ໂຫຕິ… ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ… ສຸຂຸມຈ຺ຉວິ ໂຫຕິ, ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ຉວິຍາ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ກາເຍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ… ເອເກກໂລໂມ ໂຫຕິ, ເອເກການິ ໂລມານິ ໂລມກູເປສຸ ຊາຕານິ… ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລໂມ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຄ຺ຄານິ ໂລມານິ ຊາຕານິ ນີລານິ ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓານິ ກຸຓ຺ຑລາວຏ຺ຏານິ [ກຸຓ຺ຑລາວຕ຺ຕານິ (ພຫູສຸ)] ທກ຺ຂິຓາວຏ຺ຏກຊາຕານິ [ທກ຺ຂິຓາວຕ຺ຕກຊາຕານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] … ພ຺ຣຫ຺ມຸຊຸຄຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ… ສຕ຺ຕຸສ຺ສໂທ ໂຫຕິ… ສີຫປຸພ຺ພທ຺ຘກາໂຍ ໂຫຕິ… ຈິຕນ຺ຕຣໍໂສ [ປິຕນ຺ຕຣໍໂສ (ສ຺ຍາ.)] ໂຫຕິ… ນິຄ຺ໂຣຘປຣິມຓ຺ຑໂລ ໂຫຕິ, ຍາວຕກ຺ວສ຺ສ ກາໂຍ ຕາວຕກ຺ວສ຺ສ ພ຺ຍາໂມ ຍາວຕກ຺ວສ຺ສ ພ຺ຍາໂມ ຕາວຕກ຺ວສ຺ສ ກາໂຍ… ສມວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ… ຣສຄ຺ຄສຄ຺ຄີ ໂຫຕິ… ສີຫຫນຸ ໂຫຕິ… ຈຕ຺ຕາລີສທນ຺ໂຕ ໂຫຕິ … ສມທນ຺ໂຕ ໂຫຕິ… ອວິຣຬທນ຺ໂຕ ໂຫຕິ… ສຸສຸກ຺ກທາໂຐ ໂຫຕິ… ປຫູຕຊິວ຺ໂຫ ໂຫຕິ… ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ ກຣວີກຠາຓີ… ອຠິນີລເນຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ… ໂຄປຂຸໂມ ໂຫຕິ… ອຸຓ຺ຓາ ຠມຸກນ຺ຕເຣ ຊາຕາ ໂຫຕິ, ໂອທາຕາ ມຸທຸຕູລສນ຺ນິຠາ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ອຸຓ຺ຓາ ຠມຸກນ຺ຕເຣ ຊາຕາ ໂຫຕິ, ໂອທາຕາ ມຸທຸຕູລສນ຺ນິຠາ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິໂສ ອຸຓ຺ຫີສສີໂສ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິໂສ ອຸຓ຺ຫີສສີໂສ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ ຕານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ເວວ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ. ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ສເຈ ໂຂ ປນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ພາຫິຣກາປິ ອິສໂຍ ຘາເຣນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ເຕ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕີ’ຕິ.

(໑) ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາທຕາລກ຺ຂຓໍ

໒໐໑. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ທຬ຺ຫສມາທາໂນ ອໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ອວຕ຺ຖິຕສມາທາໂນ ກາຍສຸຈຣິເຕ ວຈີສຸຈຣິເຕ ມໂນສຸຈຣິເຕ ທານສໍວິຠາເຄ ສີລສມາທາເນ ອຸໂປສຖຸປວາເສ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາຍ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາຍ ສາມຎ຺ຎຕາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຕາຍ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິຕາຍ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣສຸ ຈ ອຘິກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ວິປຸລຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ ທິພ຺ເພນ ສຸເຂນ ທິພ຺ເພນ ຍເສນ ທິພ຺ເພນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ທິພ຺ເພຫິ ຣູເປຫິ ທິພ຺ເພຫິ ສທ຺ເທຫິ ທິພ຺ເພຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ທິພ຺ເພຫິ ຣເສຫິ ທິພ຺ເພຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາໂທ ໂຫຕິ. ສມໍ ປາທໍ ຠູມິຍໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ສມໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ສມໍ ສພ຺ພາວນ຺ເຕຫິ ປາທຕເລຫິ ຠູມິໍ ຜຸສຕິ.

໒໐໒. ‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສິມານິ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ຠວນ຺ຕິ; ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ມຓິຣຕນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປຣິຓາຍກຣຕນເມວ ສຕ຺ຕມໍ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອຂິລມນິມິຕ຺ຕມກຓ຺ຏກໍ ອິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ ເຂມໍ ສິວໍ ນິຣພ຺ພຸທໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອກ຺ຂມ຺ຠິໂຍ [ອວິກ຺ຂມ຺ຠິໂຍ (ສີ. ປີ.)] ໂຫຕິ ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ. ‘‘ສເຈ ໂຂ ປນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອກ຺ຂມ຺ຠິໂຍ ໂຫຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣຫິ ວາ ພາຫິເຣຫິ ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕຫິ ຣາເຄນ ວາ ໂທເສນ ວາ ໂມເຫນ ວາ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໐໓. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສຈ຺ເຈ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ທເມ ຈ ສໍຍເມ,

ໂສເຈຍ຺ຍສີລາລຍຸໂປສເຖສຸ ຈ;

ທາເນ ອຫິໍສາຍ ອສາຫເສ ຣໂຕ,

ທຬ຺ຫໍ ສມາທາຍ ສມຕ຺ຕມາຈຣິ [ສມນ຺ຕມາຈຣິ (ສ຺ຍາ. ກ.)].

‘‘ໂສ ເຕນ ກມ຺ເມນ ທິວໍ ສມກ຺ກມິ [ອປກ຺ກມິ (ສ຺ຍາ. ກ.)],

ສຸຂຎ຺ຈ ຂິຑ຺ຑາຣຕິໂຍ ຈ ອນ຺ວຠິ [ອໍນ຺ວຠິ (ຏີກາ)];

ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຸນຣາຄໂຕ ອິຘ,

ສເມຫິ ປາເທຫິ ຜຸສີ ວສຸນ຺ຘຣໍ.

‘‘ພ຺ຍາກໍສຸ ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກາ ສມາຄຕາ,

ສມປ຺ປຕິຏ຺ຐສ຺ສ ນ ໂຫຕິ ຂມ຺ຠນາ;

ຄິຫິສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ປຸນ [ປນ (ສ຺ຍາ.)],

ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ ຕທຕ຺ຖໂຊຕກໍ.

‘‘ອກ຺ຂມ຺ຠິໂຍ ໂຫຕິ ອຄາຣມາວສໍ,

ປຣາຠິຠູ ສຕ຺ຕຸຠິ ນປ຺ປມທ຺ທໂນ;

ມນຸສ຺ສຠູເຕນິຘ ໂຫຕິ ເກນຈິ,

ອກ຺ຂມ຺ຠິໂຍ ຕສ຺ສ ຜເລນ ກມ຺ມຸໂນ.

‘‘ສເຈ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊມຸເປຕິ ຕາທິໂສ,

ເນກ຺ຂມ຺ມຉນ຺ທາຠິຣໂຕ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ອຄ຺ໂຄ ນ ໂສ ຄຈ຺ຉຕິ ຊາຕຸ ຂມ຺ຠນໍ,

ນຣຸຕ຺ຕໂມ ເອສ ຫິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມຕາ’’ຕິ.

(໒) ປາທຕລຈກ຺ກລກ຺ຂຓໍ

໒໐໔. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ພຫຸຊນສ຺ສ ສຸຂາວໂຫ ອໂຫສິ, ອຸພ຺ເພຄອຸຕ຺ຕາສຠຍໍ ອປນຸທິຕາ, ຘມ຺ມິກຎ຺ຈ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິຘາຕາ, ສປຣິວາຣຎ຺ຈ ທານໍ ອທາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ວິປຸລຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ. ເຫຏ຺ຐາປາທຕເລສຸ ຈກ຺ການິ ຊາຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຫສ຺ສາຣານິ ສເນມິການິ ສນາຠິການິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣານິ ສຸວິຠຕ຺ຕນ຺ຕຣານິ.

‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ມຫາປຣິວາໂຣ ໂຫຕິ; ມຫາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິວາຣາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມຊານປທາ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາ ອນີກຏ຺ຐາ ໂທວາຣິກາ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຣາຊາໂນ ໂຠຄິຍາ ກຸມາຣາ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ. ສເຈ ໂຂ ປນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ມຫາປຣິວາໂຣ ໂຫຕິ; ມຫາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິວາຣາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໐໕. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປຸເຣ ປຸຣຕ຺ຖາ ປຸຣິມາສຸ ຊາຕິສຸ,

ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ພຫຸນໍ ສຸຂາວໂຫ;

ອຸພ຺ເຠຄອຸຕ຺ຕາສຠຍາປນູທໂນ,

ຄຸຕ຺ຕີສຸ ຣກ຺ຂາວຣເຓສຸ ອຸສ຺ສຸໂກ.

‘‘ໂສ ເຕນ ກມ຺ເມນ ທິວໍ ສມກ຺ກມິ,

ສຸຂຎ຺ຈ ຂິຑ຺ຑາຣຕິໂຍ ຈ ອນ຺ວຠິ;

ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຸນຣາຄໂຕ ອິຘ,

ຈກ຺ການິ ປາເທສຸ ທຸເວສຸ ວິນ຺ທຕິ.

‘‘ສມນ຺ຕເນມີນິ ສຫສ຺ສຣານິ ຈ,

ພ຺ຍາກໍສຸ ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກາ ສມາຄຕາ;

ທິສ຺ວາ ກຸມາຣໍ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ,

ປຣິວາຣວາ ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຕຸມທ຺ທໂນ.

ຕຖາ ຫີ ຈກ຺ການິ ສມນ຺ຕເນມິນິ,

ສເຈ ນ ປພ຺ພຊ຺ຊມຸເປຕິ ຕາທິໂສ;

ວຕ຺ເຕຕິ ຈກ຺ກໍ ປຖວິໍ ປສາສຕິ,

ຕສ຺ສານຸຍນ຺ຕາຘ [ຕສ຺ສານຸຍຸຕ຺ຕາ ອິຘ (ສີ. ປີ.), ຕສ຺ສານຸຍນ຺ຕາ ອິຘ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຠວນ຺ຕິ ຂຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ມຫາຍສໍ ສໍປຣິວາຣຍນ຺ຕິ ນໍ,

ສເຈ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊມຸເປຕິ ຕາທິໂສ;

ເນກ຺ຂມ຺ມຉນ຺ທາຠິຣໂຕ ວິຈກ຺ຂໂຓ,

ເທວາມນຸສ຺ສາສຸຣສກ຺ກຣກ຺ຂສາ [ສຕ຺ຕຣກ຺ຂສາ (ກ.) ສີ. ສ຺ຍາອຏ຺ຐກຖາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ].

‘‘ຄນ຺ຘພ຺ພນາຄາ ວິຫຄາ ຈຕຸປ຺ປທາ,

ອນຸຕ຺ຕຣໍ ເທວມນຸສ຺ສປູຊິຕໍ;

ມຫາຍສໍ ສໍປຣິວາຣຍນ຺ຕິ ນ’’ນ຺ຕິ.

(໓-໕) ອາຍຕປຓ຺ຫິຕາທິຕິລກ຺ຂຓໍ

໒໐໖. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ວິປຸລຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ຕີຓິ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ. ອາຍຕປຓ຺ຫິ ຈ ໂຫຕິ, ທີຆງ຺ຄຸລິ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຸຊຸຄຕ຺ໂຕ ຈ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ທີຆາຍຸໂກ ໂຫຕິ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ, ທີຆມາຍຸໍ ປາເລຕິ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອນ຺ຕຣາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ທີຆາຍຸໂກ ໂຫຕິ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ, ທີຆມາຍຸໍ ປາເລຕິ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອນ຺ຕຣາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕຫິ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໐໗. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ມາຣຓວຘຠຍຕ຺ຕໂນ [ມຣຓວຘຠຍຕ຺ຕໂນ (ສີ. ປີ. ກ.), ມຣຓວຘຠຍມຕ຺ຕໂນ (ສ຺ຍາ.)] ວິທິຕ຺ວາ,

ປຏິວິຣໂຕ ປຣໍ ມາຣຓາຍໂຫສິ;

ເຕນ ສຸຈຣິເຕນ ສຄ຺ຄມຄມາ [ເຕນ ໂສ ສຸຈຣິເຕນ ສຄ຺ຄມຄມາສິ (ສ຺ຍາ.)],

ສຸກຕຜລວິປາກມນຸໂຠສິ.

‘‘ຈວິຍ ປຸນຣິຘາຄໂຕ ສມາໂນ,

ປຏິລຠຕິ ອິຘ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ;

ຠວຕິ ວິປຸລທີຆປາສຓ຺ຫິໂກ,

ພ຺ຣຫ຺ມາວ ສຸຊຸ ສຸໂຠ ສຸຊາຕຄຕ຺ໂຕ.

‘‘ສຸຠຸໂຊ ສຸສຸ ສຸສຓ຺ຐິໂຕ ສຸຊາໂຕ,

ມຸທຸຕລຸນງ຺ຄຸລິຍສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ;

ທີຆາ ຕີຠິ ປຸຣິສວຣຄ຺ຄລກ຺ຂເຓຫິ,

ຈິຣຍປນາຍ [ຈິຣຍາປນາຍ (ສ຺ຍາ.)] ກຸມາຣມາທິສນ຺ຕິ.

‘‘ຠວຕິ ຍທິ ຄິຫີ ຈິຣໍ ຍເປຕິ,

ຈິຣຕຣໍ ປພ຺ພຊຕິ ຍທິ ຕໂຕ ຫິ;

ຍາປຍຕິ ຈ ວສິທ຺ຘິຠາວນາຍ,

ອິຕິ ທີຆາຍຸກຕາຍ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

(໖) ສຕ຺ຕຸສ຺ສທຕາລກ຺ຂຓໍ

໒໐໘. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ທາຕາ ອໂຫສິ ປຓີຕານໍ ຣສິຕານໍ ຂາທນີຍານໍ ໂຠຊນີຍານໍ ສາຍນີຍານໍ ເລຫນີຍານໍ ປານານໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ, ສຕ຺ຕຸສ຺ສໂທ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸສ຺ສທາ ໂຫນ຺ຕິ; ອຸໂຠສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ອຸສ຺ສທາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸໂຠສຸ ປາເທສຸ ອຸສ຺ສທາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸໂຠສຸ ອໍສກູເຏສຸ ອຸສ຺ສທາ ໂຫນ຺ຕິ, ຂນ຺ເຘ ອຸສ຺ສໂທ ໂຫຕິ.

‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ລາຠີ ໂຫຕິ ປຓີຕານໍ ຣສິຕານໍ ຂາທນີຍານໍ ໂຠຊນີຍານໍ ສາຍນີຍານໍ ເລຫນີຍານໍ ປານານໍ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ລາຠີ ໂຫຕິ ປຓີຕານໍ ຣສິຕານໍ ຂາທນີຍານໍ ໂຠຊນີຍານໍ ສາຍນີຍານໍ ເລຫນີຍານໍ ປານານໍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໐໙. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊມຖ ເລຍ຺ຍ ສາຍິຍໍ,

ອຸຕ຺ຕມຄ຺ຄຣສທາຍໂກ ອຫຸ;

ເຕນ ໂສ ສຸຈຣິເຕນ ກມ຺ມຸນາ,

ນນ຺ທເນ ຈິຣມຠິປ຺ປໂມທຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕ ຈຸສ຺ສເທ ອິຘາຘິຄຈ຺ຉຕິ,

ຫຕ຺ຖປາທມຸທຸຕຎ຺ຈ ວິນ຺ທຕິ;

ອາຫຸ ພ຺ຍຎ຺ຊນນິມິຕ຺ຕໂກວິທາ,

ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊຣສລາຠິຕາຍ ນໍ.

‘‘ຍໍ ຄິຫິສ຺ສປິ [ນ ຕໍ ຄິຫິສ຺ສາປິ (ສ຺ຍາ.)] ຕທຕ຺ຖໂຊຕກໍ,

ປພ຺ພຊ຺ຊມ຺ປິ ຈ ຕທາຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊຣສລາຠິຣຸຕ຺ຕມໍ,

ອາຫຸ ສພ຺ພຄິຫິພນ຺ຘນຈ຺ຉິທ’’ນ຺ຕິ.

(໗-໘) ກຣຈຣຓມຸທຸຊາລຕາລກ຺ຂຓານິ

໒໑໐. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ຊນໍ ສງ຺ຄາຫໂກ ອໂຫສິ – ທາເນນ ເປຍ຺ຍວຊ຺ເຊນ [ປິຍວາເຈນ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ສມານຕ຺ຕຕາຍ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ທ຺ເວ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ. ມຸທຸຕລຸນຫຕ຺ຖປາໂທ ຈ ໂຫຕິ ຊາລຫຕ຺ຖປາໂທ ຈ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ສຸສງ຺ຄຫິຕປຣິຊໂນ ໂຫຕິ, ສຸສງ຺ຄຫິຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມຊານປທາ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາ ອນີກຏ຺ຐາ ໂທວາຣິກາ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຣາຊາໂນ ໂຠຄິຍາ ກຸມາຣາ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ສຸສງ຺ຄຫິຕປຣິຊໂນ ໂຫຕິ, ສຸສງ຺ຄຫິຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໑໑. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ທານມ຺ປິ ຈຕ຺ຖຈຣິຍຕຎ຺ຈ [ທານມ຺ປິ ຈ ອຕ຺ຖຈຣິຍຕມ຺ປິ ຈ (ສີ. ປີ.)],

ປິຍວາທິຕຎ຺ຈ ສມານຕ຺ຕຕຎ຺ຈ [ປິຍວທຕຎ຺ຈ ສມານຉນ຺ທຕຎ຺ຈ (ສີ. ປີ.)];

ກຣິຍຈຣິຍສຸສງ຺ຄຫໍ ພຫູນໍ,

ອນວມເຕນ ຄຸເຓນ ຍາຕິ ສຄ຺ຄໍ.

‘‘ຈວິຍ ປຸນຣິຘາຄໂຕ ສມາໂນ,

ກຣຈຣຓມຸທຸຕຎ຺ຈ ຊາລິໂນ ຈ;

ອຕິຣຸຈິຣສຸວຄ຺ຄຸທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ,

ປຏິລຠຕິ ທຫໂຣ ສຸສຸ ກຸມາໂຣ.

‘‘ຠວຕິ ປຣິຊນສ຺ສໂວ ວິເຘຍ຺ໂຍ,

ມຫິມໍ ອາວສິໂຕ ສຸສງ຺ຄຫິໂຕ;

ປິຍວທູ ຫິຕສຸຂຕໍ ຊິຄີສມາໂນ [ຊິຄິໍ ສມາໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)],

ອຠິຣຸຈິຕານິ ຄຸຓານິ ອາຈຣຕິ.

‘‘ຍທິ ຈ ຊຫຕິ ສພ຺ພກາມໂຠຄໍ,

ກຖຍຕິ ຘມ຺ມກຖໍ ຊິໂນ ຊນສ຺ສ;

ວຈນປຏິກຣສ຺ສາຠິປ຺ປສນ຺ນາ,

ສຸຕ຺ວານ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມມາຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

(໙-໑໐) ອຸສ຺ສງ຺ຂປາທອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລມຕາລກ຺ຂຓານິ

໒໑໒. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ [ສມາໂນ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ອຕ຺ຖູປສໍຫິຕໍ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ອໂຫສິ, ພຫຸຊນໍ ນິທໍເສສິ, ປາຓີນໍ ຫິຕສຸຂາວໂຫ ຘມ຺ມຍາຄີ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ທ຺ເວ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ. ອຸສ຺ສງ຺ຂປາໂທ ຈ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລໂມ ຈ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອຄ຺ໂຄ ຈ ໂຫຕິ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ປາໂມກ຺ໂຂ ຈ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ປວໂຣ ຈ ກາມໂຠຄີນໍ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອຄ຺ໂຄ ຈ ໂຫຕິ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ປາໂມກ຺ໂຂ ຈ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ປວໂຣ ຈ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໑໓. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມສຫິຕໍ [ອຕ຺ຖຘມ຺ມສໍຫິຕໍ (ກ. ສີ. ປີ.), ອຕ຺ຖຘມ຺ມຸປສໍຫິຕໍ (ກ.)] ປຸເຣ ຄິຣໍ,

ເອຣຍໍ ພຫຸຊນໍ ນິທໍສຍິ;

ປາຓິນໍ ຫິຕສຸຂາວໂຫ ອຫຸ,

ຘມ຺ມຍາຄມຍຊີ [ຘມ຺ມຍາຄໍ ອສ຺ສຊິ (ກ.)] ອມຈ຺ຉຣີ.

‘‘ເຕນ ໂສ ສຸຈຣິເຕນ ກມ຺ມຸນາ,

ສຸຄ຺ຄຕິໍ ວຊຕິ ຕຕ຺ຖ ໂມທຕິ;

ລກ຺ຂຓານິ ຈ ທຸເວ ອິຘາຄໂຕ,

ອຸຕ຺ຕມປ຺ປມຸຂຕາຍ [ອຸຕ຺ຕມສຸຂຕາຍ (ສ຺ຍາ.), ອຸຕ຺ຕມປມຸກ຺ຂຕາຍ (ກ.)] ວິນ຺ທຕິ.

‘‘ອຸພ຺ຠມຸປ຺ປຕິຕໂລມວາ ສໂສ,

ປາທຄຓ຺ຐິຣຫຸ ສາຘຸສຓ຺ຐິຕາ;

ມໍສໂລຫິຕາຈິຕາ ຕໂຈຕ຺ຖຕາ,

ອຸປຣິຈຣຓໂສຠນາ [ອຸປຣິຊານຸໂສຠນາ (ສ຺ຍາ.), ອຸປຣິ ຈ ປນ ໂສຠນາ (ສີ. ປີ.)] ອຫຸ.

‘‘ເຄຫມາວສຕິ ເຈ ຕຖາວິໂຘ,

ອຄ຺ຄຕໍ ວຊຕິ ກາມໂຠຄິນໍ;

ເຕນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ນ ວິຊ຺ຊຕິ,

ຊມ຺ພຸທີປມຠິຠຸຍ຺ຍ ອິຣິຍຕິ.

‘‘ປພ຺ພຊມ຺ປິ ຈ ອໂນມນິກ຺ກໂມ,

ອຄ຺ຄຕໍ ວຊຕິ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ເຕນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ນ ວິຊ຺ຊຕິ,

ສພ຺ພໂລກມຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

(໑໑) ເອຓິຊງ຺ຆລກ຺ຂຓໍ

໒໑໔. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວາເຈຕາ ອໂຫສິ ສິປ຺ປໍ ວາ ວິຊ຺ຊໍ ວາ ຈຣຓໍ ວາ ກມ຺ມໍ ວາ – ‘ກິໍ ຕິເມ ຂິປ຺ປໍ ວິຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ຂິປ຺ປໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈິຣໍ ກິລິສ຺ເສຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ. ເອຓິຊງ຺ໂຆ ໂຫຕິ.

‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ຍານິ ຕານິ ຣາຊາຣຫານິ ຣາຊງ຺ຄານິ ຣາຊູປໂຠຄານິ ຣາຊານຸຈ຺ຉວິການິ ຕານິ ຂິປ຺ປໍ ປຏິລຠຕິ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ຍານິ ຕານິ ສມຓາຣຫານິ ສມຓງ຺ຄານິ ສມຓູປໂຠຄານິ ສມຓານຸຈ຺ຉວິການິ, ຕານິ ຂິປ຺ປໍ ປຏິລຠຕິ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໑໕. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສິປ຺ເປສຸ ວິຊ຺ຊາຈຣເຓສຸ ກມ຺ເມສຸ [ກມ຺ມສຸ (ສີ. ປີ.)],

ກຖໍ ວິຊາເນຍ຺ຍຸໍ [ວິຊາເນຍ຺ຍ (ສີ. ປີ.), ວິຊາເນຍ຺ຍຸ (ສ຺ຍາ.)] ລຫຸນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉຕິ;

ຍທູປຆາຕາຍ ນ ໂຫຕິ ກສ຺ສຈິ,

ວາເຈຕິ ຂິປ຺ປໍ ນ ຈິຣໍ ກິລິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກຸສລໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ [ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ (ກ.)],

ຊງ຺ຆາ ມນຸຎ຺ຎາ ລຠເຕ ສຸສຓ຺ຐິຕາ;

ວຏ຺ຏາ ສຸຊາຕາ ອນຸປຸພ຺ພມຸຄ຺ຄຕາ,

ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລມາ ສຸຂຸມຕ຺ຕໂຈຕ຺ຖຕາ.

‘‘ເອເຓຍ຺ຍຊງ຺ໂຆຕິ ຕມາຫຸ ປຸຄ຺ຄລໍ,

ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຂິປ຺ປມິຘາຫຸ [ຂິປ຺ປມິທາຫຸ (?)] ລກ຺ຂຓໍ;

ເຄຫານຸໂລມານິ ຍທາຠິກງ຺ຂຕິ,

ອປພ຺ພຊໍ ຂິປ຺ປມິຘາຘິຄຈ຺ຉຕິ [ຂິປ຺ປມິທາຘິຄຈ຺ຉຕິ (?)].

‘‘ສເຈ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊມຸເປຕິ ຕາທິໂສ,

ເນກ຺ຂມ຺ມຉນ຺ທາຠິຣໂຕ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ອນຸຈ຺ຉວິກສ຺ສ ຍທານຸໂລມິກໍ,

ຕໍ ວິນ຺ທຕິ ຂິປ຺ປມໂນມວິກ຺ກໂມ [ນິກ຺ກໂມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]’’ຕິ.

(໑໒) ສຸຂຸມຈ຺ຉວິລກ຺ຂຓໍ

໒໑໖. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉິຕາ ອໂຫສິ – ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສລໍ, ກິໍ ອກຸສລໍ, ກິໍ ສາວຊ຺ຊໍ, ກິໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ກິໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ກິໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ກິໍ ເມ ກຣີຍມານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອສ຺ສ, ກິໍ ວາ ປນ ເມ ກຣີຍມານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ. ສຸຂຸມຈ຺ຉວິ ໂຫຕິ, ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ຉວິຍາ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ກາເຍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ.

‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ມຫາປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ນາສ຺ສ ໂຫຕິ ໂກຈິ ປຎ຺ຎາຍ ສທິໂສ ວາ ເສຏ຺ໂຐ ວາ ກາມໂຠຄີນໍ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ມຫາປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຫາສປຎ຺ໂຎ [ຫາສຸປຎ຺ໂຎ (ສີ. ປີ.)] ຊວນປຎ຺ໂຎ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ, ນາສ຺ສ ໂຫຕິ ໂກຈິ ປຎ຺ຎາຍ ສທິໂສ ວາ ເສຏ຺ໂຐ ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໑໗. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປຸເຣ ປຸຣຕ຺ຖາ ປຸຣິມາສຸ ຊາຕິສຸ,

ອຎ຺ຎາຕຸກາໂມ ປຣິປຸຈ຺ຉິຕາ ອຫຸ;

ສຸສ຺ສູສິຕາ ປພ຺ພຊິຕໍ ອຸປາສິຕາ,

ອຕ຺ຖນ຺ຕໂຣ ອຕ຺ຖກຖໍ ນິສາມຍິ.

‘‘ປຎ຺ຎາປຏິລາຠຄເຕນ [ປຎ຺ຎາປຏິລາຠກເຕນ (ສີ. ປີ.) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ກມ຺ມຸນາ,

ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສຸຂຸມຈ຺ຉວີ ອຫຸ;

ພ຺ຍາກໍສຸ ອຸປ຺ປາທນິມິຕ຺ຕໂກວິທາ,

ສຸຂຸມານິ ອຕ຺ຖານິ ອເວຈ຺ຈ ທກ຺ຂິຕິ.

‘‘ສເຈ ນ ປພ຺ພຊ຺ຊມຸເປຕິ ຕາທິໂສ,

ວຕ຺ເຕຕິ ຈກ຺ກໍ ປຖວິໍ ປສາສຕິ;

ອຕ຺ຖານຸສິຏ຺ຐີສຸ ປຣິຄ຺ຄເຫສຸ ຈ,

ນ ເຕນ ເສຍ຺ໂຍ ສທິໂສ ຈ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ສເຈ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊມຸເປຕິ ຕາທິໂສ,

ເນກ຺ຂມ຺ມຉນ຺ທາຠິຣໂຕ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ປຎ຺ຎາວິສິຏ຺ຐໍ ລຠເຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ,

ປປ຺ໂປຕິ ໂພຘິໍ ວຣຠູຣິເມຘໂສ’’ຕິ.

(໑໓) ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓລກ຺ຂຓໍ

໒໑໘. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ອກ຺ໂກຘໂນ ອໂຫສິ ອນຸປາຍາສພຫຸໂລ, ພຫຸມ຺ປິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ນາຠິສຊ຺ຊິ ນ ກຸປ຺ປິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊິ ນ ປຕິຕ຺ຖີຍິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕ຺ວາກາສິ. ທາຕາ ຈ ອໂຫສິ ສຸຂຸມານໍ ມຸທຸການໍ ອຕ຺ຖຣຓານໍ ປາວຸຣຓານໍ [ປາປຸຣຓານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂຂມສຸຂຸມານໍ ກປ຺ປາສິກສຸຂຸມານໍ ໂກເສຍ຺ຍສຸຂຸມານໍ ກມ຺ພລສຸຂຸມານໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ. ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ.

‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ລາຠີ ໂຫຕິ ສຸຂຸມານໍ ມຸທຸການໍ ອຕ຺ຖຣຓານໍ ປາວຸຣຓານໍ ໂຂມສຸຂຸມານໍ ກປ຺ປາສິກສຸຂຸມານໍ ໂກເສຍ຺ຍສຸຂຸມານໍ ກມ຺ພລສຸຂຸມານໍ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ລາຠີ ໂຫຕິ ສຸຂຸມານໍ ມຸທຸການໍ ອຕ຺ຖຣຓານໍ ປາວຸຣຓານໍ ໂຂມສຸຂຸມານໍ ກປ຺ປາສິກສຸຂຸມານໍ ໂກເສຍ຺ຍສຸຂຸມານໍ ກມ຺ພລສຸຂຸມານໍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໑໙. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອກ຺ໂກຘຎ຺ຈ ອຘິຏ຺ຐຫິ ອທາສິ [ອທາສິ ຈ (ສີ. ປີ.)],

ທານຎ຺ຈ ວຕ຺ຖານິ ສຸຂຸມານິ ສຸຈ຺ຉວີນິ;

ປຸຣິມຕຣຠເວ ຐິໂຕ ອຠິວິສ຺ສຊິ,

ມຫິມິວ ສຸໂຣ ອຠິວສ຺ສໍ.

‘‘ຕໍ ກຕ຺ວານ ອິໂຕ ຈຸໂຕ ທິພ຺ພໍ,

ອຸປປຊ຺ຊິ [ອຸປປຊ຺ຊ (ສີ. ປີ.)] ສຸກຕຜລວິປາກມນຸຠຸຕ຺ວາ;

ກນກຕນຸສນ຺ນິໂຠ ອິຘາຠິຠວຕິ,

ສຸຣວຣຕໂຣຣິວ ອິນ຺ໂທ.

‘‘ເຄຫຎ຺ຈາວສຕິ ນໂຣ ອປພ຺ພຊ຺ຊ,

ມິຈ຺ຉໍ ມຫຕິມຫິໍ ອນຸສາສຕິ [ປສາສຕິ (ສ຺ຍາ.)];

ປສຍ຺ຫ ສຫິຘ ສຕ຺ຕຣຕນໍ [ປສຍ຺ຫ ອຠິວສນ-ວຣຕຣໍ (ສີ. ປີ.)],

ປຏິລຠຕິ ວິມລ [ວິປຸລ (ສ຺ຍາ.), ວິປຸລໍ (ສີ. ປີ.)] ສຸຂຸມຈ຺ຉວິໍ ສຸຈິຎ຺ຈ.

‘‘ລາຠີ ອຈ຺ຉາທນວຕ຺ຖໂມກ຺ຂປາວຸຣຓານໍ,

ຠວຕິ ຍທິ ອນາຄາຣິຍຕໍ ອຸເປຕິ;

ສຫິໂຕ [ສຸຫິຕ (ສ຺ຍາ.), ສ ຫິ (ສີ. ປີ.)] ປຸຣິມກຕຜລໍ ອນຸຠວຕິ,

ນ ຠວຕິ ກຕສ຺ສ ປນາໂສ’’ຕິ.

(໑໔) ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫລກ຺ຂຓໍ

໒໒໐. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ຈິຣປ຺ປນຏ຺ເຐ ສຸຈິຣປ຺ປວາສິໂນ ຎາຕິມິຕ຺ເຕ ສຸຫຊ຺ເຊ ສຂິໂນ ສມາເນຕາ ອໂຫສິ. ມາຕຣມ຺ປິ ປຸຕ຺ເຕນ ສມາເນຕາ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ຕມ຺ປິ ມາຕຣາ ສມາເນຕາ ອໂຫສິ, ປິຕຣມ຺ປິ ປຸຕ຺ເຕນ ສມາເນຕາ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປິຕຣາ ສມາເນຕາ ອໂຫສິ, ຠາຕຣມ຺ປິ ຠາຕຣາ ສມາເນຕາ ອໂຫສິ, ຠາຕຣມ຺ປິ ຠຄິນິຍາ ສມາເນຕາ ອໂຫສິ, ຠຄິນິມ຺ປິ ຠາຕຣາ ສມາເນຕາ ອໂຫສິ, ຠຄິນິມ຺ປິ ຠຄິນິຍາ ສມາເນຕາ ອໂຫສິ, ສມງ຺ຄີກຕ຺ວາ [ສມຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຈ ອພ຺ຠນຸໂມທິຕາ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ – ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ໂຫ ໂຫຕິ.

‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ປຫູຕປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ປຫູຕປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອເນກສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໒໑. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປຸເຣ ປຸຣຕ຺ຖາ ປຸຣິມາສຸ ຊາຕິສຸ,

ຈິຣປ຺ປນຏ຺ເຐ ສຸຈິຣປ຺ປວາສິໂນ;

ຎາຕີ ສຸຫຊ຺ເຊ ສຂິໂນ ສມານຍິ,

ສມງ຺ຄິກຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕາ ອຫຸ.

‘‘ໂສ ເຕນ [ສ ເຕນ (ກ.)] ກມ຺ເມນ ທິວໍ ສມກ຺ກມິ,

ສຸຂຎ຺ຈ ຂິຑ຺ຑາຣຕິໂຍ ຈ ອນ຺ວຠິ;

ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຸນຣາຄໂຕ ອິຘ,

ໂກໂສຫິຕໍ ວິນ຺ທຕິ ວຕ຺ຖຉາທິຍໍ.

‘‘ປຫູຕປຸຕ຺ໂຕ ຠວຕີ ຕຖາວິໂຘ,

ປໂຣສຫສ຺ສຎ຺ຈ [ປໂຣສຫສ຺ສສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ຠວນ຺ຕິ ອຕ຺ຣຊາ;

ສູຣາ ຈ ວີຣາ ຈ [ສູຣາ ຈ ວີຣງ຺ຄຣູປາ (ກ.)] ອມິຕ຺ຕຕາປນາ,

ຄິຫິສ຺ສ ປີຕິໍຊນນາ ປິຍໍວທາ.

‘‘ພຫູຕຣາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ອິຣິຍໂຕ,

ຠວນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ວຈນານຸສາຣິໂນ;

ຄິຫິສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ປຸນ,

ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ຊາຍຕິ ຕທຕ຺ຖໂຊຕກ’’ນ຺ຕິ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

(໑໕-໑໖) ປຣິມຓ຺ຑລອໂນນມຊຓ຺ຓຸປຣິມສນລກ຺ຂຓານິ

໒໒໒. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ມຫາຊນສງ຺ຄຫໍ [ມຫາຊນສງ຺ຄາຫກໍ (ກ.)] ສເມກ຺ຂມາໂນ [ສມເປກ຺ຂມາໂນ (ກ.)] ສມໍ ຊານາຕິ ສາມໍ ຊານາຕິ, ປຸຣິສໍ ຊານາຕິ ປຸຣິສວິເສສໍ ຊານາຕິ – ‘ອຍມິທມຣຫຕິ ອຍມິທມຣຫຕີ’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸຣິສວິເສສກໂຣ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ທ຺ເວ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ. ນິຄ຺ໂຣຘ ປຣິມຓ຺ຑໂລ ຈ ໂຫຕິ, ຐິຕໂກເຍວ ຈ ອໂນນມນ຺ໂຕ ອຸໂຠຫິ ປາຓິຕເລຫິ ຊຓ຺ຓຸການິ ປຣິມສຕິ ປຣິມຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອຑ຺ໂຒ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊໂຕ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣໂຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ໂຎ ປຣິປຸຓ຺ຓໂກສໂກຏ຺ຐາຄາໂຣ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອຑ຺ໂຒ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ. ຕສ຺ສິມານິ ຘນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສທ຺ຘາຘນໍ ສີລຘນໍ ຫິຣິຘນໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຘນໍ ສຸຕຘນໍ ຈາຄຘນໍ ປຎ຺ຎາຘນໍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໒໓. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕຸລິຍ ປຏິວິຈຍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ,

ມຫາຊນສງ຺ຄຫນໍ [ມຫາຊນໍ ສງ຺ຄາຫກໍ (ກ.)] ສເມກ຺ຂມາໂນ;

ອຍມິທມຣຫຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ,

ປຸຣິສວິເສສກໂຣ ປຸເຣ ອໂຫສິ.

‘‘ມຫິຎ຺ຈ ປນ [ສມາ ຈ ປນ (ສ຺ຍາ.), ສ ຫິ ຈ ປນ (ສີ. ປີ.)] ຐິໂຕ ອໂນນມນ຺ໂຕ,

ຜຸສຕິ ກເຣຫິ ອຸໂຠຫິ ຊຓ຺ຓຸການິ;

ມຫິຣຸຫປຣິມຓ຺ຑໂລ ອໂຫສິ,

ສຸຈຣິຕກມ຺ມວິປາກເສສເກນ.

‘‘ພຫຸວິວິຘນິມິຕ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ຎູ,

ອຕິນິປຸຓາ ມນຸຊາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ;

ພຫຸວິວິຘາ ຄິຫີນໍ ອຣຫານິ,

ປຏິລຠຕິ ທຫໂຣ ສຸສຸ ກຸມາໂຣ.

‘‘ອິຘ ຈ ມຫີປຕິສ຺ສ ກາມໂຠຄີ,

ຄິຫິປຕິຣູປກາ ພຫູ ຠວນ຺ຕິ;

ຍທິ ຈ ຊຫຕິ ສພ຺ພກາມໂຠຄໍ,

ລຠຕິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸຕ຺ຕມຘນຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ.

(໑໗-໑໙) ສີຫປຸພ຺ພທ຺ຘກາຍາທິຕິລກ຺ຂຓໍ

໒໒໔. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ພຫຸຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖກາໂມ ອໂຫສິ ຫິຕກາໂມ ຜາສຸກາໂມ ໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມ – ‘ກິນ຺ຕິເມ ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ສີເລນ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ສຸເຕນ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ [ສຸເຕນ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ພຸທ຺ຘິຍາ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ (ສ຺ຍາ.)], ຈາເຄນ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ເມນ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ຘນຘຎ຺ເຎນ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸນາ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປເທຫິ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສຫິ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ຎາຕີຫິ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ມິຕ຺ເຕຫິ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ພນ຺ຘເວຫິ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ຕີຓິ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ. ສີຫປຸພ຺ພທ຺ຘກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຈິຕນ຺ຕຣໍໂສ ຈ ສມວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ, ນ ປຣິຫາຍຕິ ຘນຘຎ຺ເຎນ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸນາ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປເທຫິ ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສຫິ ຎາຕີຫິ ມິຕ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘເວຫິ, ນ ປຣິຫາຍຕິ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ, ນ ປຣິຫາຍຕິ ສທ຺ຘາຍ ສີເລນ ສຸເຕນ ຈາເຄນ ປຎ຺ຎາຍ, ນ ປຣິຫາຍຕິ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໒໕. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສທ຺ຘາຍ ສີເລນ ສຸເຕນ ພຸທ຺ຘິຍາ,

ຈາເຄນ ຘມ຺ເມນ ພຫູຫິ ສາຘຸຫິ;

ຘເນນ ຘຎ຺ເຎນ ຈ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸນາ,

ປຸຕ຺ເຕຫິ ທາເຣຫິ ຈຕຸປ຺ປເທຫິ ຈ.

‘‘ຎາຕີຫິ ມິຕ຺ເຕຫິ ຈ ພນ຺ຘເວຫິ ຈ,

ພເລນ ວຓ຺ເຓນ ສຸເຂນ ຈູຠຍໍ;

ກຖໍ ນ ຫາເຍຍ຺ຍຸໍ ປເຣຕິ ອິຈ຺ຉຕິ,

ອຕ຺ຖສ຺ສ ມິທ຺ຘີ ຈ [ອິທໍ ສມິທ຺ຘຎ຺ຈ (ກ.), ອທ຺ຘໍ ສມິທ຺ຘຎ຺ຈ (ສ຺ຍາ.)] ປນາຠິກງ຺ຂຕິ.

‘‘ສ ສີຫປຸພ຺ພທ຺ຘສຸສຓ຺ຐິໂຕ ອຫຸ,

ສມວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ຈິຕນ຺ຕຣໍໂສ;

ປຸພ຺ເພ ສຸຈິຓ຺ເຓນ ກເຕນ ກມ຺ມຸນາ,

ອຫານິຍໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕມສ຺ສ ຕໍ.

‘‘ຄິຫີປິ ຘຎ຺ເຎນ ຘເນນ ວຑ຺ຒຕິ,

ປຸຕ຺ເຕຫິ ທາເຣຫິ ຈຕຸປ຺ປເທຫິ ຈ;

ອກິຎ຺ຈໂນ ປພ຺ພຊິໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ,

ປປ຺ໂປຕິ ໂພຘິໍ ອສຫານຘມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ [ສມ຺ໂພຘິມຫານຘມ຺ມຕນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ].

(໒໐) ຣສຄ຺ຄສຄ຺ຄິຕາລກ຺ຂຓໍ

໒໒໖. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐກຊາຕິໂກ ອໂຫສິ ປາຓິນາ ວາ ເລຑ຺ຑຸນາ ວາ ທຓ຺ເຑນ ວາ ສຕ຺ເຖນ ວາ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ, ຣສຄ຺ຄສຄ຺ຄີ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຄ຺ຄາສ຺ສ ຣສຫຣຓີໂຍ ຄີວາຍ ຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສມາຠິວາຫິນິໂຍ [ສມວາຫຣສຫຣຓິໂຍ (ສ຺ຍາ.)].

‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ, ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຘານກ຺ຂມາຍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໒໗. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ນ ປາຓິທຓ຺ເຑຫິ ປນາຖ ເລຑ຺ຑຸນາ,

ສຕ຺ເຖນ ວາ ມຣຓວເຘນ [ມາຣຓວເຘນ (ກ.)] ວາ ປນ;

ອຸພ຺ພາຘນາຍ ປຣິຕຊ຺ຊນາຍ ວາ,

ນ ເຫຐຍີ ຊນຕມເຫຐໂກ ອຫຸ.

‘‘ເຕເນວ ໂສ ສຸຄຕິມຸເປຈ຺ຈ ໂມທຕິ,

ສຸຂປ຺ຜລໍ ກຣິຍ ສຸຂານິ ວິນ຺ທຕິ;

ສໂມຊສາ [ສມ຺ປຊ຺ຊສາ (ສີ. ປີ.), ປາມຸຎ຺ຊສາ (ສ຺ຍາ.), ສາມຎ຺ຈ ສາ (ກ.)] ຣສຫຣຓີ ສຸສຓ຺ຐິຕາ,

ອິຘາຄໂຕ ລຠຕິ ຣສຄ຺ຄສຄ຺ຄິຕໍ.

‘‘ເຕນາຫຸ ນໍ ອຕິນິປຸຓາ ວິຈກ຺ຂຓາ,

ອຍໍ ນໂຣ ສຸຂພຫຸໂລ ຠວິສ຺ສຕິ;

ຄິຫິສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ປຸນ [ປນ (ສ຺ຍາ.)],

ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ຠວຕິ ຕທຕ຺ຖໂຊຕກ’’ນ຺ຕິ.

(໒໑-໒໒) ອຠິນີລເນຕ຺ຕໂຄປຂຸມລກ຺ຂຓານິ

໒໒໘. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ນ ຈ ວິສຏໍ, ນ ຈ ວິສາຈິ [ນ ຈ ວິສາຈິຕໍ (ສີ. ປີ.), ນ ຈ ວິສາວິ (ສ຺ຍາ.)], ນ ຈ ປນ ວິເຈຍ຺ຍ ເປກ຺ຂິຕາ, ອຸຊຸໍ ຕຖາ ປສຏມຸຊຸມໂນ, ປິຍຈກ຺ຂຸນາ ພຫຸຊນໍ ອຸທິກ຺ຂິຕາ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ທ຺ເວ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ. ອຠິນີລເນຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ ໂຄປຂຸໂມ ຈ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ປິຍທສ຺ສໂນ ໂຫຕິ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ, ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ເນຄມຊານປທານໍ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕານໍ ອນີກຏ຺ຐານໍ ໂທວາຣິການໍ ອມຈ຺ຈານໍ ປາຣິສຊ຺ຊານໍ ຣາຊູນໍ ໂຠຄິຍານໍ ກຸມາຣານໍ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ປິຍທສ຺ສໂນ ໂຫຕິ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ, ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ເທວານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອສຸຣານໍ ນາຄານໍ ຄນ຺ຘພ຺ພານໍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໒໙. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ນ ຈ ວິສຏໍ ນ ຈ ວິສາຈິ [ວິສາຈິຕໍ (ສີ. ປີ.), ວິສາວິ (ສ຺ຍາ.)], ນ ຈ ປນ ວິເຈຍ຺ຍເປກ຺ຂິຕາ;

ອຸຊຸໍ ຕຖາ ປສຏມຸຊຸມໂນ, ປິຍຈກ຺ຂຸນາ ພຫຸຊນໍ ອຸທິກ຺ຂິຕາ.

‘‘ສຸຄຕີສຸ ໂສ ຜລວິປາກໍ,

ອນຸຠວຕິ ຕຕ຺ຖ ໂມທຕິ;

ອິຘ ຈ ປນ ຠວຕິ ໂຄປຂຸໂມ,

ອຠິນີລເນຕ຺ຕນຍໂນ ສຸທສ຺ສໂນ.

‘‘ອຠິໂຍຄິໂນ ຈ ນິປຸຓາ,

ພຫູ ປນ ນິມິຕ຺ຕໂກວິທາ;

ສຸຂຸມນຍນກຸສລາ ມນຸຊາ,

ປິຍທສ຺ສໂນຕິ ອຠິນິທ຺ທິສນ຺ຕິ ນໍ.

‘‘ປິຍທສ຺ສໂນ ຄິຫີປິ ສນ຺ໂຕ ຈ,

ຠວຕິ ພຫຸຊນປິຍາຍິໂຕ;

ຍທິ ຈ ນ ຠວຕິ ຄິຫີ ສມໂຓ ໂຫຕິ,

ປິໂຍ ພຫູນໍ ໂສກນາສໂນ’’ຕິ.

(໒໓) ອຸຓ຺ຫີສສີສລກ຺ຂຓໍ

໒໓໐. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ພຫຸຊນປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ອໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ພຫຸຊນປາໂມກ຺ໂຂ ກາຍສຸຈຣິເຕ ວຈີສຸຈຣິເຕ ມໂນສຸຈຣິເຕ ທານສໍວິຠາເຄ ສີລສມາທາເນ ອຸໂປສຖຸປວາເສ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາຍ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາຍ ສາມຎ຺ຎຕາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຕາຍ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິຕາຍ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣສຸ ຈ ອຘິກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ – ອຸຓ຺ຫີສສີໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ມຫາສ຺ສ ຊໂນ ອນ຺ວາຍິໂກ ໂຫຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມຊານປທາ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາ ອນີກຏ຺ຐາ ໂທວາຣິກາ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຣາຊາໂນ ໂຠຄິຍາ ກຸມາຣາ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ມຫາສ຺ສ ຊໂນ ອນ຺ວາຍິໂກ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໓໑. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສຸຈຣິເຕສຸ ອຫຸ,

ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມຈຣິຍາຠິຣໂຕ;

ອນ຺ວາຍິໂກ ພຫຸຊນສ຺ສ ອຫຸ,

ສຄ຺ເຄສຸ ເວທຍິຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎຜລໍ.

‘‘ເວທິຕ຺ວາ ໂສ ສຸຈຣິຕສ຺ສ ຜລໍ,

ອຸຓ຺ຫີສສີສຕ຺ຕມິຘຊ຺ຌຄມາ;

ພ຺ຍາກໍສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊນນິມິຕ຺ຕຘຣາ,

ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ພຫຸຊນໍ ເຫສ຺ສຕິ.

‘‘ປຏິໂຠຄິຍາ ມນຸເຊສຸ ອິຘ,

ປຸພ຺ເພວ ຕສ຺ສ ອຠິຫຣນ຺ຕິ ຕທາ;

ຍທິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຠວຕິ ຠູມິປຕິ,

ປຏິຫາຣກໍ ພຫຸຊເນ ລຠຕິ.

‘‘ອຖ ເຈປິ ປພ຺ພຊຕິ ໂສ ມນຸໂຊ,

ຘມ຺ເມສຸ ໂຫຕິ ປຄຸໂຓ ວິສວີ;

ຕສ຺ສານຸສາສນິຄຸຓາຠິຣໂຕ,

ອນ຺ວາຍິໂກ ພຫຸຊໂນ ຠວຕີ’’ຕິ.

(໒໔-໒໕) ເອເກກໂລມຕາອຸຓ຺ຓາລກ຺ຂຓານິ

໒໓໒. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິ, ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ ເຖໂຕ ປຈ຺ຈຍິໂກ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ທ຺ເວ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ. ເອເກກໂລໂມ ຈ ໂຫຕິ, ອຸຓ຺ຓາ ຈ ຠມຸກນ຺ຕເຣ ຊາຕາ ໂຫຕິ ໂອທາຕາ ມຸທຸຕູລສນ຺ນິຠາ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ມຫາສ຺ສ ຊໂນ ອຸປວຕ຺ຕຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມຊານປທາ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາ ອນີກຏ຺ຐາ ໂທວາຣິກາ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຣາຊາໂນ ໂຠຄິຍາ ກຸມາຣາ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ມຫາສ຺ສ ຊໂນ ອຸປວຕ຺ຕຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໓໓. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສຈ຺ຈປ຺ປຏິຎ຺ໂຎ ປຸຣິມາສຸ ຊາຕິສຸ,

ອທ຺ເວຊ຺ຌວາໂຈ ອລິກໍ ວິວຊ຺ຊຍິ;

ນ ໂສ ວິສໍວາທຍິຕາປິ ກສ຺ສຈິ,

ຠູເຕນ ຕຈ຺ເຉນ ຕເຖນ ຠາສຍິ [ໂຕສຍິ (ສີ. ປີ.)].

‘‘ເສຕາ ສຸສຸກ຺ກາ ມຸທຸຕູລສນ຺ນິຠາ,

ອຸຓ຺ຓາ ສຸຊາຕາ [ອຸຓ຺ຓາສ຺ສ ຊາຕາ (ກ. ສີ.)] ຠມຸກນ຺ຕເຣ ອຫຸ;

ນ ໂລມກູເປສຸ ທຸເວ ອຊາຍິສຸໍ,

ເອເກກໂລມູປຈິຕງ຺ຄວາ ອຫຸ.

‘‘ຕໍ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎູ ພຫໂວ ສມາຄຕາ,

ພ຺ຍາກໍສຸ ອຸປ຺ປາທນິມິຕ຺ຕໂກວິທາ;

ອຸຓ຺ຓາ ຈ ໂລມາ ຈ ຍຖາ ສຸສຓ຺ຐິຕາ,

ອຸປວຕ຺ຕຕີ ອີທິສກໍ ພຫຸຊ຺ຊໂນ.

‘‘ຄິຫິມ຺ປິ ສນ຺ຕໍ ອຸປວຕ຺ຕຕີ ຊໂນ,

ພຫຸ ປຸຣຕ຺ຖາປກເຕນ ກມ຺ມຸນາ;

ອກິຎ຺ຈນໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ,

ພຸທ຺ຘມ຺ປິ ສນ຺ຕໍ ອຸປວຕ຺ຕຕິ ຊໂນ’’ຕິ.

(໒໖-໒໗) ຈຕ຺ຕາລີສອວິຣຬທນ຺ຕລກ຺ຂຓານິ

໒໓໔. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິ. ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ນ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ, ອິຕິ ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາ, ສຫິຕານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ, ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ສມຄ຺ຄຣໂຕ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ທ຺ເວ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ. ຈຕ຺ຕາລີສທນ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ ອວິຣຬທນ຺ໂຕ ຈ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ ໂຫຕິ, ອເຠຊ຺ຊາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິສາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມຊານປທາ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາ ອນີກຏ຺ຐາ ໂທວາຣິກາ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຣາຊາໂນ ໂຠຄິຍາ ກຸມາຣາ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ … ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ ໂຫຕິ, ອເຠຊ຺ຊາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິສາ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໓໕. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ເວຠູຕິຍໍ ສຫິຕເຠທກາຣິໍ,

ເຠທປ຺ປວຑ຺ຒນວິວາທກາຣິໍ;

ກລຫປ຺ປວຑ຺ຒນອາກິຈ຺ຈກາຣິໍ,

ສຫິຕານໍ ເຠທຊນນິໍ ນ ຠຓິ.

‘‘ອວິວາທວຑ຺ຒນກຣິໍ ສຸຄິຣໍ,

ຠິນ຺ນານຸສນ຺ຘິຊນນິໍ ອຠຓິ;

ກລຫໍ ຊນສ຺ສ ປນຸທີ ສມງ຺ຄີ,

ສຫິເຕຫິ ນນ຺ທຕິ ປໂມທຕິ ຈ.

‘‘ສຸຄຕີສຸ ໂສ ຜລວິປາກໍ,

ອນຸຠວຕິ ຕຕ຺ຖ ໂມທຕິ;

ທນ຺ຕາ ອິຘ ໂຫນ຺ຕິ ອວິຣຬາ ສຫິຕາ,

ຈຕຸໂຣ ທສສ຺ສ ມຸຂຊາ ສຸສຓ຺ຐິຕາ.

‘‘ຍທິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຠວຕິ ຠູມິປຕິ,

ອວິເຠທິຍາສ຺ສ ປຣິສາ ຠວຕິ;

ສມໂຓ ຈ ໂຫຕິ ວິຣໂຊ ວິມໂລ,

ປຣິສາສ຺ສ ໂຫຕິ ອນຸຄຕາ ອຈລາ’’ຕິ.

(໒໘-໒໙) ປຫູຕຊິວ຺ຫາພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຣລກ຺ຂຓານິ

໒໓໖. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິ. ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ, ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ທ຺ເວ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ. ປຫູຕຊິວ຺ໂຫ ຈ ໂຫຕິ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ ຈ ກຣວີກຠາຓີ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອາເທຍ຺ຍວາໂຈ ໂຫຕິ, ອາທິຍນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມຊານປທາ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາ ອນີກຏ຺ຐາ ໂທວາຣິກາ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຣາຊາໂນ ໂຠຄິຍາ ກຸມາຣາ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອາເທຍ຺ຍວາໂຈ ໂຫຕິ, ອາທິຍນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນໍ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໓໗. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອກ຺ໂກສຠຓ຺ຑນວິເຫສກາຣິໍ,

ອຸພ຺ພາຘິກໍ [ອຸພ຺ພາຘກຣໍ (ສ຺ຍາ.)] ພຫຸຊນປ຺ປມທ຺ທນໍ;

ອພາຬ຺ຫໍ ຄິຣໍ ໂສ ນ ຠຓິ ຜຣຸສໍ,

ມຘຸຣໍ ຠຓິ ສຸສໍຫິຕໍ [ສຸສຫິຕໍ (ສ຺ຍາ.)] ສຂິລໍ.

‘‘ມນໂສ ປິຍາ ຫທຍຄາມິນິໂຍ,

ວາຈາ ໂສ ເອຣຍຕິ ກຓ຺ຓສຸຂາ;

ວາຈາສຸຈິຓ຺ຓຜລມນຸຠວິ,

ສຄ຺ເຄສຸ ເວທຍຖ [ເວທຍຕິ (?) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ປຸຎ຺ຎຜລໍ.

‘‘ເວທິຕ຺ວາ ໂສ ສຸຈຣິຕສ຺ສ ຜລໍ,

ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຣຕ຺ຕມິຘມຊ຺ຌຄມາ;

ຊິວ຺ຫາສ຺ສ ໂຫຕິ ວິປຸລາ ປຸຖຸລາ,

ອາເທຍ຺ຍວາກ຺ຍວຈໂນ ຠວຕິ.

‘‘ຄິຫິໂນປິ ອິຊ຺ຌຕິ ຍຖາ ຠຓໂຕ,

ອຖ ເຈ ປພ຺ພຊຕິ ໂສ ມນຸໂຊ;

ອາທິຍນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນໍ ຊນຕາ,

ພຫຸໂນ ພຫຸໍ ສຸຠຓິຕໍ ຠຓໂຕ’’ຕິ.

(໓໐) ສີຫຫນຸລກ຺ຂຓໍ

໒໓໘. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິ ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ, ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ອໂຫສິ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ…ເປ… ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ປຏິລຠຕິ, ສີຫຫນຸ ໂຫຕິ.

‘‘ໂສ ເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ…ເປ… ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອປ຺ປຘໍສິໂຍ ໂຫຕິ ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ… ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ອປ຺ປຘໍສິໂຍ ໂຫຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣຫິ ວາ ພາຫິເຣຫິ ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕຫິ, ຣາເຄນ ວາ ໂທເສນ ວາ ໂມເຫນ ວາ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໓໙. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ນ ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ນ ມຸທ຺ຘຕໍ [ພຸທ຺ຘຕນ຺ຕິ (ກ.)],

ອວິກິຓ຺ຓວຈນພ຺ຍປ຺ປໂຖ ອໂຫສິ;

ອຫິຕມປິ ຈ ອປນຸທິ,

ຫິຕມປິ ຈ ພຫຸຊນສຸຂຎ຺ຈ ອຠຓິ.

‘‘ຕໍ ກຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈຸໂຕ ທິວມຸປປຊ຺ຊິ,

ສຸກຕຜລວິປາກມນຸໂຠສິ;

ຈວິຍ ປຸນຣິຘາຄໂຕ ສມາໂນ,

ທ຺ວິທຸຄມວຣຕຣຫນຸຕ຺ຕມລຕ຺ຖ.

‘‘ຣາຊາ ໂຫຕິ ສຸທຸປ຺ປຘໍສິໂຍ,

ມນຸຊິນ຺ໂທ ມນຸຊາຘິປຕິ ມຫານຸຠາໂວ;

ຕິທິວປຸຣວຣສໂມ ຠວຕິ,

ສຸຣວຣຕໂຣຣິວ ອິນ຺ໂທ.

‘‘ຄນ຺ຘພ຺ພາສຸຣຍກ຺ຂຣກ຺ຂເສຠິ [ສຸຣສກ຺ກຣກ຺ຂເສຠິ (ສ຺ຍາ.)],

ສຸເຣຫິ ນ ຫິ ຠວຕິ ສຸປ຺ປຘໍສິໂຍ;

ຕຖຕ຺ໂຕ ຍທິ ຠວຕິ ຕຖາວິໂຘ,

ອິຘ ທິສາ ຈ ປຏິທິສາ ຈ ວິທິສາ ຈາ’’ຕິ.

(໓໑-໓໒) ສມທນ຺ຕສຸສຸກ຺ກທາຐາລກ຺ຂຓານິ

໒໔໐. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິມໍ ຊາຕິໍ ປຸຣິມໍ ຠວໍ ປຸຣິມໍ ນິເກຕໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ມິຈ຺ຉາຊີວໍ ປຫາຍ ສມ຺ມາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ, ຕຸລາກູຏ ກໍສກູຏ ມານກູຏ ອຸກ຺ໂກຏນ ວຎ຺ຈນ ນິກຕິ ສາຈິໂຍຄ ເຉທນ ວຘ ພນ຺ຘນ ວິປຣາໂມສ ອາໂລປ ສຫສາກາຣາ [ສາຫສາກາຣາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ວິປຸລຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ ທິພ຺ເພນ ສຸເຂນ ທິພ຺ເພນ ຍເສນ ທິພ຺ເພນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ທິພ຺ເພຫິ ຣູເປຫິ ທິພ຺ເພຫິ ສທ຺ເທຫິ ທິພ຺ເພຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ທິພ຺ເພຫິ ຣເສຫິ ທິພ຺ເພຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ສມາໂນ ອິມານິ ທ຺ເວ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິລຠຕິ, ສມທນ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ ສຸສຸກ຺ກທາໂຐ ຈ.

‘‘ໂສ ເຕຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສິມານິ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ຠວນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ກຣຕນໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ມຓິຣຕນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປຣິຓາຍກຣຕນເມວ ສຕ຺ຕມໍ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອຂິລມນິມິຕ຺ຕມກຓ຺ຏກໍ ອິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ ເຂມໍ ສິວໍ ນິຣພ຺ພຸທໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ຣາຊາ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ສຸຈິປຣິວາໂຣ ໂຫຕິ ສຸຈິສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິວາຣາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມຊານປທາ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕາ ອນີກຏ຺ຐາ ໂທວາຣິກາ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຣາຊາໂນ ໂຠຄິຍາ ກຸມາຣາ. ຣາຊາ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ.

‘‘ສເຈ ໂຂ ປນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ກິໍ ລຠຕິ? ສຸຈິປຣິວາໂຣ ໂຫຕິ, ສຸຈິສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິວາຣາ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ພຸທ຺ໂຘ ສມາໂນ ອິທໍ ລຠຕິ’’. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ.

໒໔໑. ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ມິຈ຺ຉາຊີວຎ຺ຈ ອວສ຺ສຊິ ສເມນ ວຸຕ຺ຕິໍ,

ສຸຈິນາ ໂສ ຊນຍິຕ຺ຖ ຘມ຺ມິເກນ;

ອຫິຕມປິ ຈ ອປນຸທິ,

ຫິຕມປິ ຈ ພຫຸຊນສຸຂຎ຺ຈ ອຈຣິ.

‘‘ສຄ຺ເຄ ເວທຍຕິ ນໂຣ ສຸຂປ຺ຜລານິ,

ກຣິຕ຺ວາ ນິປຸເຓຠິ ວິທູຫິ ສພ຺ຠິ;

ວຓ຺ຓິຕານິ ຕິທິວປຸຣວຣສໂມ,

ອຠິຣມຕິ ຣຕິຂິຑ຺ຑາສມງ຺ຄີ.

‘‘ລທ຺ຘານໍ ມານຸສກໍ ຠວໍ ຕໂຕ,

ຈວິຕ຺ວານ ສຸກຕຜລວິປາກໍ;

ເສສເກນ ປຏິລຠຕິ ລປນຊໍ,

ສມມປິ ສຸຈິສຸສຸກ຺ກໍ [ລທ຺ຘານ ມນຸສ຺ສກໍ ຠວໍ ຕໂຕ ຈວິຍ, ປຸນ ສຸກຕຜລວິປາກເສສເກນ; ປຏິລຠຕິ ລປນຊໍ ສມມປິ, ສຸຈິ ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘສຸສຸກ຺ກໍ (ສ຺ຍາ.)].

‘‘ຕໍ ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກາ ສມາຄຕາ ພຫໂວ,

ພ຺ຍາກໍສຸ ນິປຸຓສມ຺ມຕາ ມນຸຊາ;

ສຸຈິຊນປຣິວາຣຄໂຓ ຠວຕິ,

ທິຊສມສຸກ຺ກສຸຈິໂສຠນທນ຺ໂຕ.

‘‘ຣຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ພຫຸຊໂນ,

ສຸຈິປຣິວາໂຣ ມຫຕິໍ ມຫິໍ ອນຸສາສໂຕ;

ປສຍ຺ຫ ນ ຈ ຊນປທຕຸທນໍ,

ຫິຕມປິ ຈ ພຫຸຊນສຸຂຎ຺ຈ ຈຣນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ເຈ ປພ຺ພຊຕິ ຠວຕິ ວິປາໂປ,

ສມໂຓ ສມິຕຣໂຊ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ;

ວິຄຕທຣຖກິລມໂຖ,

ອິມມປິ ຈ ປຣມປິ ຈ [ອິມມ຺ປິ ຈ ປຣມ຺ປິ ຈ (ປີ.), ປຣໍປິ ປຣມໍປິ ຈ (ສ຺ຍາ.)] ປສ຺ສຕິ ໂລກໍ.

‘‘ຕສ຺ໂສວາທກຣາ ພຫຸຄິຫີ ຈ ປພ຺ພຊິຕາ ຈ,

ອສຸຈິໍ ຄຣຫິຕໍ ຘຸນນ຺ຕິ ປາປໍ;

ສ ຫິ ສຸຈິຠິ ປຣິວຸໂຕ ຠວຕິ,

ມລຂິລກລິກິເລເສ ປນຸເທຫີ’’ຕິ [ຕສ຺ໂສວາທກຣາ ພຫຸຄິຫີ ຈ, ປພ຺ພຊິຕາ ຈ ອສຸຈິວິຄຣຫິຕ; ປນຸທິປາປສ຺ສ ຫິ ສຸຈິຠິປຣິວຸໂຕ, ຠວຕິ ມລຂິລກກິເລເສ ປນຸເທຕິ (ສ຺ຍາ.)].

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສິງ຺ຄາລໂກ [ສິຄາລໂກ (ສີ.)] ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອລ຺ລວຕ຺ໂຖ ອລ຺ລເກໂສ ປຎ຺ຊລິໂກ ປຸຖຸທິສາ [ປຸຖຸທ຺ທິສາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ນມສ຺ສຕິ – ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ ເຫຏ຺ຐິມໍ ທິສໍ ອຸປຣິມໍ ທິສໍ.

໒໔໓. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ສິງ຺ຄາລກໍ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອລ຺ລວຕ຺ຖໍ ອລ຺ລເກສໍ ປຎ຺ຊລິກໍ ປຸຖຸທິສາ ນມສ຺ສນ຺ຕໍ – ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ ເຫຏ຺ຐິມໍ ທິສໍ ອຸປຣິມໍ ທິສໍ. ທິສ຺ວາ ສິງ຺ຄາລກໍ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອລ຺ລວຕ຺ໂຖ ອລ຺ລເກໂສ ປຎ຺ຊລິໂກ ປຸຖຸທິສາ ນມສ຺ສສິ – ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ ເຫຏ຺ຐິມໍ ທິສໍ ອຸປຣິມໍ ທິສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປິຕາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວໍ ອວຈ – ‘ທິສາ, ຕາຕ, ນມສ຺ເສຍ຺ຍາສີ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປິຕຸວຈນໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມາເນນ຺ໂຕ ປູເຊນ຺ໂຕ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອລ຺ລວຕ຺ໂຖ ອລ຺ລເກໂສ ປຎ຺ຊລິໂກ ປຸຖຸທິສາ ນມສ຺ສາມິ – ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ ເຫຏ຺ຐິມໍ ທິສໍ ອຸປຣິມໍ ທິສ’’ນ຺ຕິ.

ຉ ທິສາ

໒໔໔. ‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເອວໍ ຉ ທິສາ [ຉທ຺ທິສາ (ສີ. ປີ.)] ນມສ຺ສິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ຉ ທິສາ [ຉທ຺ທິສາ (ສີ. ປີ.)] ນມສ຺ສິຕພ຺ພາ? ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ, ຍຖາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ຉ ທິສາ [ຉທ຺ທິສາ (ສີ. ປີ.)] ນມສ຺ສິຕພ຺ພາ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ ສຸໂຓຫິ ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຫິ ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ສິງ຺ຄາລໂກ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກມ຺ມກິເລສາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕູຫິ ຈ ຐາເນຫິ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ຉ ຈ ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂານິ ນ ເສວຕິ, ໂສ ເອວໍ ຈຸທ຺ທສ ປາປກາປຄໂຕ ຉທ຺ທິສາປຏິຈ຺ຉາທີ [ປຏິຈ຺ຉາທີ ໂຫຕິ (ສ຺ຍາ.)] ອຸໂຠໂລກວິຊຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອຍຎ຺ເຈວ ໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ປໂຣ ຈ ໂລໂກ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

ຈຕ຺ຕາໂຣກມ຺ມກິເລສາ

໒໔໕. ‘‘ກຕມສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກມ຺ມກິເລສາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ? ປາຓາຕິປາໂຕ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ກມ຺ມກິເລໂສ, ອທິນ຺ນາທານໍ ກມ຺ມກິເລໂສ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ກມ຺ມກິເລໂສ, ມຸສາວາໂທ ກມ຺ມກິເລໂສ. ອິມສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກມ຺ມກິເລສາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ [ອິທໍ ວຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.) ເອວມີທິເສສຸ ຐາເນສຸ] ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ, ມຸສາວາໂທ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ປຣທາຣຄມນຎ຺ເຈວ, ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ.

ຈຕຸຏ຺ຐານໍ

໒໔໖. ‘‘ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ? ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອຣິຍສາວໂກ ເນວ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ອຕິວຕ຺ຕຕິ;

ນິຫີຍຕິ ຍໂສ ຕສ຺ສ [ຕສ຺ສ ເຍໂສ (ພຫູສຸ, ວິນເຍປິ)], ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ.

‘‘ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ;

ອາປູຣຕິ ຍໂສ ຕສ຺ສ [ຕສ຺ສ ເຍໂສ (ພຫູສຸ, ວິນເຍປິ)], ສຸກ຺ກປກ຺ເຂວ [ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂວ (ກ.)] ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ.

ຉ ອປາຍມຸຂານິ

໒໔໗. ‘‘ກຕມານິ ຉ ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂານິ ນ ເສວຕິ? ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍໂຄ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂໍ, ວິກາລວິສິຂາຈຣິຍານຸໂຍໂຄ ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂໍ, ສມຊ຺ຊາຠິຈຣຓໍ ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂໍ, ຊູຕປ຺ປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍໂຄ ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂໍ, ປາປມິຕ຺ຕານຸໂຍໂຄ ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂໍ, ອາລສ຺ຍານຸໂຍໂຄ [ອາລສານຸໂຍໂຄ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂຠຄານໍ ອປາຍມຸຂໍ.

ສຸຣາເມຣຍສ຺ສ ຉ ອາທີນວາ

໒໔໘. ‘‘ຉ ໂຂເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອາທີນວາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍເຄ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ຘນຊານິ [ຘນຎ຺ຊານິ (ສີ. ປີ.)], ກລຫປ຺ປວຑ຺ຒນີ, ໂຣຄານໍ ອາຍຕນໍ, ອກິຕ຺ຕິສຎ຺ຊນນີ, ໂກປີນນິທໍສນີ, ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລິກຣຓີຕ຺ເວວ ຉຏ຺ຐໍ ປທໍ ຠວຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຉ ອາທີນວາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍເຄ.

ວິກາລຈຣິຍາຍ ຉ ອາທີນວາ

໒໔໙. ‘‘ຉ ໂຂເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອາທີນວາ ວິກາລວິສິຂາຈຣິຍານຸໂຍເຄ. ອຕ຺ຕາປິສ຺ສ ອຄຸຕ຺ໂຕ ອຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ປຸຕ຺ຕທາໂຣປິສ຺ສ ອຄຸຕ຺ໂຕ ອຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ສາປເຕຍ຺ຍໍປິສ຺ສ ອຄຸຕ຺ຕໍ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ກິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ປາປເກສຸ ຐາເນສຸ [ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ (ສ຺ຍາ.)], ອຠູຕວຈນຎ຺ຈ ຕສ຺ມິໍ ຣູຫຕິ, ພຫູນຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຉ ອາທີນວາ ວິກາລວິສິຂາຈຣິຍານຸໂຍເຄ.

ສມຊ຺ຊາຠິຈຣຓສ຺ສ ຉ ອາທີນວາ

໒໕໐. ‘‘ຉ ໂຂເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອາທີນວາ ສມຊ຺ຊາຠິຈຣເຓ. ກ຺ວ [ກຸວໍ (ກ. ສີ. ປີ.)] ນຈ຺ຈໍ, ກ຺ວ ຄີຕໍ, ກ຺ວ ວາທິຕໍ, ກ຺ວ ອກ຺ຂານໍ, ກ຺ວ ປາຓິສ຺ສຣໍ, ກ຺ວ ກຸມ຺ຠຖຸນນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຉ ອາທີນວາ ສມຊ຺ຊາຠິຈຣເຓ.

ຊູຕປ຺ປມາທສ຺ສ ຉ ອາທີນວາ

໒໕໑. ‘‘ຉ ໂຂເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອາທີນວາ ຊູຕປ຺ປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍເຄ. ຊຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ຊິໂນ ວິຕ຺ຕມນຸໂສຈຕິ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ຘນຊານິ, ສຠາຄຕສ຺ສ [ສຠາເຍ ຕສ຺ສ (ກ.)] ວຈນໍ ນ ຣູຫຕິ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈານໍ ປຣິຠູໂຕ ໂຫຕິ, ອາວາຫວິວາຫການໍ ອປຕ຺ຖິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ ອຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ນາລໍ ທາຣຠຣຓາຍາ’ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຉ ອາທີນວາ ຊູຕປ຺ປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍເຄ.

ປາປມິຕ຺ຕຕາຍ ຉ ອາທີນວາ

໒໕໒. ‘‘ຉ ໂຂເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອາທີນວາ ປາປມິຕ຺ຕານຸໂຍເຄ. ເຍ ຘຸຕ຺ຕາ, ເຍ ໂສຓ຺ຑາ, ເຍ ປິປາສາ, ເຍ ເນກຕິກາ, ເຍ ວຎ຺ຈນິກາ, ເຍ ສາຫສິກາ. ຕ຺ຍາສ຺ສ ມິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເຕ ສຫາຍາ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຉ ອາທີນວາ ປາປມິຕ຺ຕານຸໂຍເຄ.

ອາລສ຺ຍສ຺ສ ຉ ອາທີນວາ

໒໕໓. ‘‘ຉ ໂຂເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອາທີນວາ ອາລສ຺ຍານຸໂຍເຄ. ອຕິສີຕນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ອຕິອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ອຕິສາຍນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ອຕິປາໂຕຕິ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ອຕິຉາໂຕສ຺ມີຕິ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ອຕິຘາໂຕສ຺ມີຕິ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ກິຈ຺ຈາປເທສພຫຸລສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ໂຠຄາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ໂຠຄາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຉ ອາທີນວາ ອາລສ຺ຍານຸໂຍເຄ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ໂຫຕິ ປານສຂາ ນາມ,

ໂຫຕິ ສມ຺ມິຍສມ຺ມິໂຍ;

ໂຍ ຈ ອຕ຺ເຖສຸ ຊາເຕສຸ,

ສຫາໂຍ ໂຫຕິ ໂສ ສຂາ.

‘‘ອຸສ຺ສູຣເສຍ຺ຍາ ປຣທາຣເສວນາ,

ເວຣປ຺ປສໂວ [ເວຣປ຺ປສງ຺ໂຄ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຈ ອນຕ຺ຖຕາ ຈ;

ປາປາ ຈ ມິຕ຺ຕາ ສຸກທຣິຍຕາ ຈ,

ເອເຕ ຉ ຐານາ ປຸຣິສໍ ຘໍສຍນ຺ຕິ.

‘‘ປາປມິຕ຺ໂຕ ປາປສໂຂ,

ປາປອາຈາຣໂຄຈໂຣ;

ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣມ຺ຫາ ຈ,

ອຸຠຍາ ຘໍສເຕ ນໂຣ.

‘‘ອກ຺ຂິຕ຺ຖິໂຍ ວາຣຸຓີ ນຈ຺ຈຄີຕໍ,

ທິວາ ໂສປ຺ປໍ ປາຣິຈຣິຍາ ອກາເລ;

ປາປາ ຈ ມິຕ຺ຕາ ສຸກທຣິຍຕາ ຈ,

ເອເຕ ຉ ຐານາ ປຸຣິສໍ ຘໍສຍນ຺ຕິ.

‘‘ອກ຺ເຂຫິ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕິ,

ຍນ຺ຕິຕ຺ຖິໂຍ ປາຓສມາ ປເຣສໍ;

ນິຫີນເສວີ ນ ຈ ວຸທ຺ຘເສວີ [ວຸທ຺ຘິເສວີ (ສ຺ຍາ.), ພຸທ຺ຘິເສວີ (ກ.)],

ນິຫີຍເຕ ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ໂທ.

‘‘ໂຍ ວາຣຸຓີ ອທ຺ຘໂນ ອກິຎ຺ຈໂນ,

ປິປາໂສ ປິວໍ ປປາຄໂຕ [ປິປາໂສສິ ອຕ຺ຖປາຄໂຕ (ສ຺ຍາ.), ປິປາໂສປິ ສມປ຺ປປາຄໂຕ (ກ.)];

ອຸທກມິວ ອິຓໍ ວິຄາຫຕິ,

ອກຸລໍ [ອາກຸລໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ກາຫິຕິ ຂິປ຺ປມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ນ ທິວາ ໂສປ຺ປສີເລນ, ຣຕ຺ຕິມຸຏ຺ຐານເທສ຺ສິນາ [ຣຕ຺ຕິນຸຏ຺ຐານທສ຺ສິນາ (ສີ. ປີ.), ຣຕ຺ຕິນຸຏ຺ຐານສີລິນາ (?)];

ນິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ເຕນ ໂສຓ຺ເຑນ, ສກ຺ກາ ອາວສິຕຸໍ ຆຣໍ.

‘‘ອຕິສີຕໍ ອຕິອຸຓ຺ຫໍ, ອຕິສາຍມິທໍ ອຫຸ;

ອິຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖາ ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ມາຓເວ.

‘‘ໂຍຘ ສີຕຎ຺ຈ ອຸຓ຺ຫຎ຺ຈ, ຕິຓາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ມຎ຺ຎຕິ;

ກຣໍ ປຸຣິສກິຈ຺ຈານິ, ໂສ ສຸຂໍ [ສຸຂາ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ອຏ຺ຐກຖາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ນ ວິຫາຍຕີ’’ຕິ.

ມິຕ຺ຕປຕິຣູປກາ

໒໕໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອມິຕ຺ຕາ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸຫໂຣ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ວຈີປຣໂມ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອນຸປ຺ປິຍຠາຓີ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອປາຍສຫາໂຍ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໕໕. ‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸຫໂຣ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸຫໂຣ ໂຫຕິ, ອປ຺ເປນ ພຫຸມິຈ຺ຉຕິ;

ຠຍສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ເສວຕິ ອຕ຺ຖກາຣຓາ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸຫໂຣ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໕໖. ‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ວຈີປຣໂມ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕີເຕນ ປຏິສນ຺ຖຣຕິ [ປຏິສນ຺ຘຣຕິ (ກ.)], ອນາຄເຕນ ປຏິສນ຺ຖຣຕິ, ນິຣຕ຺ຖເກນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ພ຺ຍສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ວຈີປຣໂມ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໕໗. ‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອນຸປ຺ປິຍຠາຓີ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປາປກໍປິສ຺ສ [ປາປກມ຺ມໍປິສ຺ສ (ສ຺ຍາ.)] ອນຸຊານາຕິ, ກລ຺ຍາຓໍປິສ຺ສ ອນຸຊານາຕິ, ສມ຺ມຸຂາສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ປຣມ຺ມຸຂາສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ອນຸປ຺ປິຍຠາຓີ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໕໘. ‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອປາຍສຫາໂຍ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸຣາເມຣຍ ມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍເຄ ສຫາໂຍ ໂຫຕິ, ວິກາລ ວິສິຂາ ຈຣິຍານຸໂຍເຄ ສຫາໂຍ ໂຫຕິ, ສມຊ຺ຊາຠິຈຣເຓ ສຫາໂຍ ໂຫຕິ, ຊູຕປ຺ປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍເຄ ສຫາໂຍ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ອປາຍສຫາໂຍ ອມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

໒໕໙. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸຫໂຣ ມິຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ມິຕ຺ໂຕ ວຈີປໂຣ [ວຈີປຣໂມ (ສ຺ຍາ.)];

ອນຸປ຺ປິຍຎ຺ຈ ໂຍ ອາຫ, ອປາເຍສຸ ຈ ໂຍ ສຂາ.

ເອເຕ ອມິຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ມຄ຺ຄໍ ປຏິຠຍໍ ຍຖາ’’ຕິ.

ສຸຫທມິຕ຺ໂຕ

໒໖໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ມິຕ຺ຕາ ສຸຫທາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປກາໂຣ [ອຸປກາຣໂກ (ສ຺ຍາ.)] ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ, ສມານສຸຂທຸກ຺ໂຂ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຖກ຺ຂາຍີ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອນຸກມ຺ປໂກ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໖໑. ‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອຸປກາໂຣ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປມຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ, ປມຕ຺ຕສ຺ສ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຠີຕສ຺ສ ສຣຓໍ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສຸ ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ໂຠຄໍ ອນຸປ຺ປເທຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ອຸປກາໂຣ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໖໒. ‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ສມານສຸຂທຸກ຺ໂຂ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຄຸຍ຺ຫມສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ຄຸຍ຺ຫມສ຺ສ ປຣິຄູຫຕິ, ອາປທາສຸ ນ ວິຊຫຕິ, ຊີວິຕໍປິສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ສມານສຸຂທຸກ຺ໂຂ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໖໓. ‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອຕ຺ຖກ຺ຂາຍີ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປາປາ ນິວາເຣຕິ, ກລ຺ຍາເຓ ນິເວເສຕິ, ອສ຺ສຸຕໍ ສາເວຕິ, ສຄ຺ຄສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ອຕ຺ຖກ຺ຂາຍີ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໖໔. ‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອນຸກມ຺ປໂກ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຠເວນສ຺ສ ນ ນນ຺ທຕິ, ຠເວນສ຺ສ ນນ຺ທຕິ, ອວຓ຺ຓໍ ຠຓມານໍ ນິວາເຣຕິ, ວຓ຺ຓໍ ຠຓມານໍ ປສໍສຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ອນຸກມ຺ປໂກ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

໒໖໕. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ອຸປກາໂຣ ຈ ໂຍ ມິຕ຺ໂຕ, ສຸເຂ ທຸກ຺ເຂ [ສຸຂທຸກ຺ໂຂ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຈ ໂຍ ສຂາ [ໂຍ ຈ ມິຕ຺ໂຕ ສຸເຂ ທຸກ຺ເຂ (ສີ. ປີ.)];

ອຕ຺ຖກ຺ຂາຍີ ຈ ໂຍ ມິຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ມິຕ຺ຕານຸກມ຺ປໂກ.

‘‘ເອເຕປິ ມິຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຍິຣຸປາເສຍ຺ຍ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ວ ໂອຣສໍ;

ປຓ຺ຑິໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ຊລໍ ອຄ຺ຄີວ ຠາສຕິ.

‘‘ໂຠເຄ ສໍຫຣມານສ຺ສ, ຠມຣສ຺ເສວ ອິຣີຍໂຕ;

ໂຠຄາ ສນ຺ນິຈຍໍ ຍນ຺ຕິ, ວມ຺ມິໂກວຸປຈີຍຕິ.

‘‘ເອວໍ ໂຠເຄ ສມາຫຕ຺ວາ [ສມາຫຣິຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ.)], ອລມຕ຺ໂຕ ກຸເລ ຄິຫີ;

ຈຕຸຘາ ວິຠເຊ ໂຠເຄ, ສ ເວ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕິ.

‘‘ເອເກນ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມໍ ປໂຍຊເຍ;

ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ນິຘາເປຍ຺ຍ, ອາປທາສຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຉທ຺ທິສາປຏິຈ຺ຉາທນກຓ຺ຑໍ

໒໖໖. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອຣິຍສາວໂກ ຉທ຺ທິສາປຏິຈ຺ຉາທີ ໂຫຕິ? ຉ ອິມາ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ທິສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ມາຕາປິຕໂຣ ເວທິຕພ຺ພາ, ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ ອາຈຣິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ ປຸຕ຺ຕທາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ເວທິຕພ຺ພາ, ເຫຏ຺ຐິມາ ທິສາ ທາສກມ຺ມກຣາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຸປຣິມາ ທິສາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໖໗. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ປຸຕ຺ເຕນ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ – ຠໂຕ ເນ [ເນສໍ (ພຫູສຸ)] ຠຣິສ຺ສາມິ, ກິຈ຺ຈໍ ເນສໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ກຸລວໍສໍ ຐເປສ຺ສາມິ, ທາຍຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊາມິ, ອຖ ວາ ປນ ເປຕານໍ ກາລງ຺ກຕານໍ ທກ຺ຂິຓໍ ອນຸປ຺ປທສ຺ສາມີຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ປຸຕ຺ເຕນ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ. ປາປາ ນິວາເຣນ຺ຕິ, ກລ຺ຍາເຓ ນິເວເສນ຺ຕິ, ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ປຕິຣູເປນ ທາເຣນ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ, ສມເຍ ທາຍຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເທນ຺ຕິ [ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕິ (ກ. ສີ.)]. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ປຸຕ຺ເຕນ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ເອສາ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ ເຂມາ ອປ຺ປຏິຠຍາ.

໒໖໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອນ຺ເຕວາສິນາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ ອາຈຣິຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ – ອຸຏ຺ຐາເນນ ອຸປຏ຺ຐາເນນ ສຸສ຺ສຸສາຍ ປາຣິຈຣິຍາຍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສິປ຺ປປຏິຄ຺ຄຫເຓນ [ສິປ຺ປໍ ປຏິຄ຺ຄຫເຓນ (ສ຺ຍາ.), ສິປ຺ປອຸຄ຺ຄຫເຓນ (ກ.)]. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອນ຺ເຕວາສິນາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ ອາຈຣິຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອນ຺ເຕວາສິໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ – ສຸວິນີຕໍ ວິເນນ຺ຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄາຫາເປນ຺ຕິ, ສພ຺ພສິປ຺ປສ຺ສຸຕໍ ສມກ຺ຂາຍິໂນ ຠວນ຺ຕິ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈສຸ ປຏິຍາເທນ຺ຕິ [ປຏິເວເທນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)], ທິສາສຸ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອນ຺ເຕວາສິນາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ ອາຈຣິຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອນ຺ເຕວາສິໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ເອສາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ ເຂມາ ອປ຺ປຏິຠຍາ.

໒໖໙. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ສາມິເກນ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ ຠຣິຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ – ສມ຺ມານນາຍ ອນວມານນາຍ [ອວິມານນາຍ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອນຕິຈຣິຍາຍ ອິສ຺ສຣິຍໂວສ຺ສຄ຺ເຄນ ອລງ຺ກາຣານຸປ຺ປທາເນນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ສາມິເກນ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ ຠຣິຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ສາມິກໍ ອນຸກມ຺ປຕິ – ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ, ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊນາ [ສຸສງ຺ຄຫິຕປຣິຊນາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຈ, ອນຕິຈາຣິນີ ຈ, ສມ຺ຠຕຎ຺ຈ ອນຸຣກ຺ຂຕິ, ທກ຺ຂາ ຈ ໂຫຕິ ອນລສາ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ສາມິເກນ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ ຠຣິຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ສາມິກໍ ອນຸກມ຺ປຕິ. ເອວມສ຺ສ ເອສາ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ ເຂມາ ອປ຺ປຏິຠຍາ.

໒໗໐. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ – ທາເນນ ເປຍ຺ຍວຊ຺ເຊນ [ວິຍວຊ຺ເຊນ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ສມານຕ຺ຕຕາຍ ອວິສໍວາທນຕາຍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ – ປມຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ປມຕ຺ຕສ຺ສ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠີຕສ຺ສ ສຣຓໍ ໂຫນ຺ຕິ, ອາປທາສຸ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ, ອປຣປຊາ ຈສ຺ສ ປຏິປູເຊນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ເອສາ ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ ເຂມາ ອປ຺ປຏິຠຍາ.

໒໗໑. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອຍ຺ຍິຣເກນ [ອຍິຣເກນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເຫຏ຺ຐິມາ ທິສາ ທາສກມ຺ມກຣາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ – ຍຖາພລໍ ກມ຺ມນ຺ຕສໍວິຘາເນນ ຠຕ຺ຕເວຕນານຸປ຺ປທາເນນ ຄິລານຸປຏ຺ຐາເນນ ອຈ຺ຉຣິຍານໍ ຣສານໍ ສໍວິຠາເຄນ ສມເຍ ໂວສ຺ສຄ຺ເຄນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຍ຺ຍິຣເກນ ເຫຏ຺ຐິມາ ທິສາ ທາສກມ຺ມກຣາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຍ຺ຍິຣກໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ – ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິໂນ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາ ນິປາຕິໂນ ຈ, ທິນ຺ນາທາຍິໂນ ຈ, ສຸກຕກມ຺ມກຣາ ຈ, ກິຕ຺ຕິວຓ຺ຓຫຣາ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຍ຺ຍິຣເກນ ເຫຏ຺ຐິມາ ທິສາ ທາສກມ຺ມກຣາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຍ຺ຍິຣກໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ເອສາ ເຫຏ຺ຐິມາ ທິສາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ ເຂມາ ອປ຺ປຏິຠຍາ.

໒໗໒. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອຸປຣິມາ ທິສາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ – ເມຕ຺ເຕນ ກາຍກມ຺ເມນ ເມຕ຺ເຕນ ວຈີກມ຺ເມນ ເມຕ຺ເຕນ ມໂນກມ຺ເມນ ອນາວຏທ຺ວາຣຕາຍ ອາມິສານຸປ຺ປທາເນນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອຸປຣິມາ ທິສາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຉຫິ ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ – ປາປາ ນິວາເຣນ຺ຕິ, ກລ຺ຍາເຓ ນິເວເສນ຺ຕິ, ກລ຺ຍາເຓນ ມນສາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ, ອສ຺ສຸຕໍ ສາເວນ຺ຕິ, ສຸຕໍ ປຣິໂຍທາເປນ຺ຕິ, ສຄ຺ຄສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອຸປຣິມາ ທິສາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອິເມຫິ ຉຫິ ຐາເນຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ເອສາ ອຸປຣິມາ ທິສາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ ເຂມາ ອປ຺ປຏິຠຍາ’’ຕິ.

໒໗໓. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ມາຕາປິຕາ ທິສາ ປຸພ຺ພາ, ອາຈຣິຍາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ;

ປຸຕ຺ຕທາຣາ ທິສາ ປຈ຺ຉາ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ.

‘‘ທາສກມ຺ມກຣາ ເຫຏ຺ຐາ, ອຸທ຺ຘໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ເອຕາ ທິສາ ນມສ຺ເສຍ຺ຍ, ອລມຕ຺ໂຕ ກຸເລ ຄິຫີ.

‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ສຓ຺ໂຫ ຈ ປຏິຠານວາ;

ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖທ຺ໂຘ, ຕາທິໂສ ລຠເຕ ຍສໍ.

‘‘ອຸຏ຺ຐານໂກ ອນລໂສ, ອາປທາສຸ ນ ເວຘຕິ;

ອຈ຺ຉິນ຺ນວຸຕ຺ຕິ ເມຘາວີ, ຕາທິໂສ ລຠເຕ ຍສໍ.

‘‘ສງ຺ຄາຫໂກ ມິຕ຺ຕກໂຣ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉໂຣ;

ເນຕາ ວິເນຕາ ອນຸເນຕາ, ຕາທິໂສ ລຠເຕ ຍສໍ.

‘‘ທານຎ຺ຈ ເປຍ຺ຍວຊ຺ຊຎ຺ຈ, ອຕ຺ຖຈຣິຍາ ຈ ຍາ ອິຘ;

ສມານຕ຺ຕຕາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຣຫໍ;

ເອເຕ ໂຂ ສງ຺ຄຫາ ໂລເກ, ຣຖສ຺ສາຓີວ ຍາຍໂຕ.

‘‘ເອເຕ ຈ ສງ຺ຄຫາ ນາສ຺ສຸ, ນ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕກາຣຓາ;

ລເຠຖ ມານໍ ປູຊໍ ວາ, ປິຕາ ວາ ປຸຕ຺ຕກາຣຓາ.

‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ສງ຺ຄຫາ [ສງ຺ຄເຫ (ກ.) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອິຈ຺ຉິຕປາໂຐ] ເອເຕ, ສມ຺ມເປກ຺ຂນ຺ຕິ [ສມເວກ຺ຂນ຺ຕິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ປຓ຺ຑິຕາ;

ຕສ຺ມາ ມຫຕ຺ຕໍ ປປ຺ໂປນ຺ຕິ, ປາສໍສາ ຈ ຠວນ຺ຕິ ເຕ’’ຕິ.

໒໗໔. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສິງ຺ຄາລໂກ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວເມວໍ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສໍຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ, ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕໍ [ສິງ຺ຄາໂລວາທສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ (ປີ.)] ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕໍ

ປຐມຠາຓວາໂຣ

໒໗໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ອຖ ໂຂ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາ [ມຫາຣາຊາໂນ (ກ.)] ມຫຕິຍາ ຈ ຍກ຺ຂເສນາຍ ມຫຕິຍາ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ພເສນາຍ ມຫຕິຍາ ຈ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑເສນາຍ ມຫຕິຍາ ຈ ນາຄເສນາຍ ຈຕຸທ຺ທິສໍ ຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸທ຺ທິສໍ ຄຸມ຺ພໍ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸທ຺ທິສໍ ໂອວຣຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ປພ຺ພຕໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ [ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເຕປິ ໂຂ ຍກ຺ຂາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

໒໗໖. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຬາຣາ ຍກ຺ຂາ ຠຄວໂຕ ອປ຺ປສນ຺ນາ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຬາຣາ ຍກ຺ຂາ ຠຄວໂຕ ປສນ຺ນາ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມຊ຺ຌິມາ ຍກ຺ຂາ ຠຄວໂຕ ອປ຺ປສນ຺ນາ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມຊ຺ຌິມາ ຍກ຺ຂາ ຠຄວໂຕ ປສນ຺ນາ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນີຈາ ຍກ຺ຂາ ຠຄວໂຕ ອປ຺ປສນ຺ນາ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນີຈາ ຍກ຺ຂາ ຠຄວໂຕ ປສນ຺ນາ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຍກ຺ຂາ ອປ຺ປສນ຺ນາເຍວ ຠຄວໂຕ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຠຄວາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຍກ຺ຂາ ອປ຺ປຏິວິຣຕາເຍວ ປາຓາຕິປາຕາ, ອປ຺ປຏິວິຣຕາ ອທິນ຺ນາທານາ, ອປ຺ປຏິວິຣຕາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ, ອປ຺ປຏິວິຣຕາ ມຸສາວາທາ, ອປ຺ປຏິວິຣຕາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານາ. ເຕສໍ ຕໍ ໂຫຕິ ອປ຺ປິຍໍ ອມນາປໍ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສາວກາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ອປ຺ປສທ຺ທານິ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານິ ວິຊນວາຕານິ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍການິ [ມນຸສ຺ສຣາຫເສຍ຺ຍການິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປານິ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ ອຸຬາຣາ ຍກ຺ຂາ ນິວາສິໂນ, ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ຠຄວໂຕ ປາວຈເນ ອປ຺ປສນ຺ນາ. ເຕສໍ ປສາທາຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອາຏານາຏິຍໍ ຣກ຺ຂໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ຣກ຺ຂາຍ ອວິຫິໍສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ອຖ ໂຂ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອາຏານາຏິຍໍ ຣກ຺ຂໍ ອຠາສິ –

໒໗໗. ‘‘ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຈ [ອິເມ ຈກາຣາ ໂປຣາຓໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ນມຕ຺ຖຸ, ຈກ຺ຂຸມນ຺ຕສ຺ສ ສິຣີມໂຕ.

ສິຂິສ຺ສປິ ຈ [ອິເມ ຈກາຣາ ໂປຣາຓໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ນມຕ຺ຖຸ, ສພ຺ພຠູຕານຸກມ຺ປິໂນ.

‘‘ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ຈ [ອິເມ ຈກາຣາ ໂປຣາຓໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ນມຕ຺ຖຸ, ນ຺ຫາຕກສ຺ສ ຕປສ຺ສິໂນ;

ນມຕ຺ຖຸ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ, ມາຣເສນາປມທ຺ທິໂນ.

‘‘ໂກຓາຄມນສ຺ສ ນມຕ຺ຖຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຸສີມໂຕ;

ກສ຺ສປສ຺ສ ຈ [ອິເມ ຈກາຣາ ໂປຣາຓໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ນມຕ຺ຖຸ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຘິ.

‘‘ອງ຺ຄີຣສສ຺ສ ນມຕ຺ຖຸ, ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສິຣີມໂຕ;

ໂຍ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ [ຘມ຺ມມເທເສສິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ (?)], ສພ຺ພທຸກ຺ຂາປນູທນໍ.

‘‘ເຍ ຈາປິ ນິພ຺ພຸຕາ ໂລເກ, ຍຖາຠູຕໍ ວິປສ຺ສິສຸໍ;

ເຕ ຊນາ ອປິສຸຓາຖ [ອປິສຸຓາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ມຫນ຺ຕາ ວີຕສາຣທາ.

‘‘ຫິຕໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ຍໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

໒໗໘. ‘‘ຍໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ ສູຣິໂຍ [ສຸຣິໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ອາທິຈ຺ໂຈ ມຓ຺ຑລີ ມຫາ.

ຍສ຺ສ ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉມານສ຺ສ, ສໍວຣີປິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ;

ຍສ຺ສ ຈຸຄ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ, ‘ທິວໂສ’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຣຫໂທປິ ຕຕ຺ຖ ຄມ຺ຠີໂຣ, ສມຸທ຺ໂທ ສຣິໂຕທໂກ;

ເອວໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຊານນ຺ຕິ, ‘ສມຸທ຺ໂທ ສຣິໂຕທໂກ’.

‘‘ອິໂຕ ‘ສາ ປຸຣິມາ ທິສາ’, ອິຕິ ນໍ ອາຈິກ຺ຂຕີ ຊໂນ;

ຍໍ ທິສໍ ອຠິປາເລຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິ ໂສ.

‘‘ຄນ຺ຘພ຺ພານໍ ອຘິປຕິ [ອາຘິປຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) ເອວມຸປຣິປິ], ‘ຘຕຣຏ຺ໂຐ’ຕິ ນາມໂສ;

ຣມຕີ ນຈ຺ຈຄີເຕຫິ, ຄນ຺ຘພ຺ເພຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ເອກນາມາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອສີຕິ ທສ ເອໂກ ຈ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ.

ເຕ ຈາປິ ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ພຸທ຺ຘໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນໍ;

ທູຣໂຕວ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ກຸສເລນ ສເມກ຺ຂສິ, ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ;

ສຸຕໍ ເນຕໍ ອຠິຓ຺ຫໂສ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມເສ.

‘‘‘ຊິນໍ ວນ຺ທຖ ໂຄຕມໍ, ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ’.

໒໗໙. ‘‘ເຍນ ເປຕາ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປິສຸຓາ ປິຏ຺ຐິມໍສິກາ.

ປາຓາຕິປາຕິໂນ ລຸທ຺ທາ [ລຸທ຺ຘາ (ປີ. ກ.)], ໂຈຣາ ເນກຕິກາ ຊນາ.

‘‘ອິໂຕ ‘ສາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ’, ອິຕິ ນໍ ອາຈິກ຺ຂຕີ ຊໂນ;

ຍໍ ທິສໍ ອຠິປາເລຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິ ໂສ.

‘‘ກຸມ຺ຠຓ຺ຑານໍ ອຘິປຕິ, ‘ວິຣູຬ຺ໂຫ’ ອິຕິ ນາມໂສ;

ຣມຕີ ນຈ຺ຈຄີເຕຫິ, ກຸມ຺ຠຓ຺ເຑຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ເອກນາມາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອສີຕິ ທສ ເອໂກ ຈ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ.

ເຕ ຈາປິ ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ພຸທ຺ຘໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນໍ;

ທູຣໂຕວ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ກຸສເລນ ສເມກ຺ຂສິ, ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ;

ສຸຕໍ ເນຕໍ ອຠິຓ຺ຫໂສ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມເສ.

‘‘‘ຊິນໍ ວນ຺ທຖ ໂຄຕມໍ, ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ’.

໒໘໐. ‘‘ຍຕ຺ຖ ໂຈຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ ສູຣິໂຍ, ອາທິຈ຺ໂຈ ມຓ຺ຑລີ ມຫາ.

ຍສ຺ສ ໂຈຄ຺ຄຈ຺ຉມານສ຺ສ, ທິວໂສປິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ;

ຍສ຺ສ ໂຈຄ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ, ‘ສໍວຣີ’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຣຫໂທປິ ຕຕ຺ຖ ຄມ຺ຠີໂຣ, ສມຸທ຺ໂທ ສຣິໂຕທໂກ;

ເອວໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຊານນ຺ຕິ, ‘ສມຸທ຺ໂທ ສຣິໂຕທໂກ’.

‘‘ອິໂຕ ‘ສາ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ’, ອິຕິ ນໍ ອາຈິກ຺ຂຕີ ຊໂນ;

ຍໍ ທິສໍ ອຠິປາເລຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິ ໂສ.

‘‘ນາຄານຎ຺ຈ ອຘິປຕິ, ‘ວິຣູປກ຺ໂຂ’ຕິ ນາມໂສ;

ຣມຕີ ນຈ຺ຈຄີເຕຫິ, ນາເຄເຫວ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ເອກນາມາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອສີຕິ ທສ ເອໂກ ຈ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ.

ເຕ ຈາປິ ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ພຸທ຺ຘໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນໍ;

ທູຣໂຕວ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ກຸສເລນ ສເມກ຺ຂສິ, ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ;

ສຸຕໍ ເນຕໍ ອຠິຓ຺ຫໂສ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມເສ.

‘‘‘ຊິນໍ ວນ຺ທຖ ໂຄຕມໍ, ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ’.

໒໘໑. ‘‘ເຍນ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸວ຺ໂຫ [ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູ ຣມ຺ມາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ມຫາເນຣຸ ສຸທສ຺ສໂນ.

ມນຸສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຊາຍນ຺ຕິ, ອມມາ ອປຣິຄ຺ຄຫາ.

‘‘ນ ເຕ ພີຊໍ ປວປນ຺ຕິ, ນປິ ນີຍນ຺ຕິ ນງ຺ຄລາ;

ອກຏ຺ຐປາກິມໍ ສາລິໍ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ມານຸສາ.

‘‘ອກຓໍ ອຖຸສໍ ສຸທ຺ຘໍ, ສຸຄນ຺ຘໍ ຕຓ຺ຑຸລປ຺ຜລໍ;

ຕຸຓ຺ຑິກີເຣ ປຈິຕ຺ວານ, ຕໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ໂຠຊນໍ.

‘‘ຄາວິໍ ເອກຂຸຣໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ;

ປສຸໍ ເອກຂຸຣໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ.

‘‘ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ວາຫນໍ [ອິຕ຺ຖີ-ວາຫນໍ (ສີ. ປີ.), ອິຕ຺ຖີໍ ວາຫນໍ (ສ຺ຍາ.)] ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ;

ປຸຣິສໍ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ.

‘‘ກຸມາຣິໍ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ;

ກຸມາຣໍ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ.

‘‘ເຕ ຍາເນ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ,

ສພ຺ພາ ທິສາ ອນຸປຣິຍາຍນ຺ຕິ [ອນຸປຣິຍນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)];

ປຈາຣາ ຕສ຺ສ ຣາຊິໂນ.

‘‘ຫຕ຺ຖິຍານໍ ອສ຺ສຍານໍ, ທິພ຺ພໍ ຍານໍ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ;

ປາສາທາ ສິວິກາ ເຈວ, ມຫາຣາຊສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ຕສ຺ສ ຈ ນຄຣາ ອຫຸ,

ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ສຸມາປິຕາ;

ອາຏານາຏາ ກຸສິນາຏາ ປຣກຸສິນາຏາ,

ນາຏສຸຣິຍາ [ນາຏປຸຣິຍາ (ສີ. ປີ.), ນາຏປຣິຍາ (ສ຺ຍາ.)] ປຣກຸສິຏນາຏາ.

‘‘ອຸຕ຺ຕເຣນ ກສິວນ຺ໂຕ [ກປິວນ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ)],

ຊໂນຆມປເຣນ ຈ;

ນວນວຸຕິໂຍ ອມ຺ພຣອມ຺ພຣວຕິໂຍ,

ອາຬກມນ຺ທາ ນາມ ຣາຊຘານີ.

‘‘ກຸເວຣສ຺ສ ໂຂ ປນ, ມາຣິສ, ມຫາຣາຊສ຺ສ ວິສາຓາ ນາມ ຣາຊຘານີ;

ຕສ຺ມາ ກຸເວໂຣ ມຫາຣາຊາ, ‘ເວສ຺ສວໂຓ’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ປຈ຺ເຈສນ຺ໂຕ ປກາເສນ຺ຕິ, ຕໂຕລາ ຕຕ຺ຕລາ ຕໂຕຕລາ;

ໂອຊສິ ເຕຊສິ ຕໂຕຊສີ, ສູໂຣ ຣາຊາ ອຣິຏ຺ໂຐ ເນມິ.

‘‘ຣຫໂທປິ ຕຕ຺ຖ ຘຣຓີ ນາມ, ຍໂຕ ເມຆາ ປວສ຺ສນ຺ຕິ;

ວສ຺ສາ ຍໂຕ ປຕາຍນ຺ຕິ, ສຠາປິ ຕຕ຺ຖ ສາລວຕີ [ຠຄລວຕີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ນາມ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍກ຺ຂາ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈຜລາ ຣຸກ຺ຂາ;

ນານາ ທິຊຄຓາ ຍຸຕາ, ມຍູຣໂກຎ຺ຈາຠິຣຸທາ;

ໂກກິລາທີຫິ ວຄ຺ຄຸຫິ.

‘‘ຊີວຎ຺ຊີວກສທ຺ເທຕ຺ຖ, ອໂຖ ໂອຏ຺ຐວຈິຕ຺ຕກາ;

ກຸກ຺ກຸຏກາ [ກຸກຸຕ຺ຖກາ (ສີ. ປີ.)] ກຸຬີຣກາ, ວເນ ໂປກ຺ຂຣສາຕກາ.

‘‘ສຸກສາຬິກສທ຺ເທຕ຺ຖ, ທຓ຺ຑມາຓວການິ ຈ;

ໂສຠຕິ ສພ຺ພກາລໍ ສາ, ກຸເວຣນຬິນີ ສທາ.

‘‘ອິໂຕ ‘ສາ ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ’, ອິຕິ ນໍ ອາຈິກ຺ຂຕີ ຊໂນ;

ຍໍ ທິສໍ ອຠິປາເລຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິ ໂສ.

‘‘ຍກ຺ຂານຎ຺ຈ ອຘິປຕິ, ‘ກຸເວໂຣ’ ອິຕິ ນາມໂສ;

ຣມຕີ ນຈ຺ຈຄີເຕຫິ, ຍກ຺ເຂເຫວ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ເອກນາມາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອສີຕິ ທສ ເອໂກ ຈ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ.

‘‘ເຕ ຈາປິ ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ພຸທ຺ຘໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນໍ;

ທູຣໂຕວ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ກຸສເລນ ສເມກ຺ຂສິ, ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ;

ສຸຕໍ ເນຕໍ ອຠິຓ຺ຫໂສ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມເສ.

‘‘‘ຊິນໍ ວນ຺ທຖ ໂຄຕມໍ, ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ ສາ, ມາຣິສ, ອາຏານາຏິຍາ ຣກ຺ຂາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ຣກ຺ຂາຍ ອວິຫິໍສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ.

໒໘໒. ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ມາຣິສ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ອຸປາສກສ຺ສ ວາ ອຸປາສິກາຍ ວາ ອຍໍ ອາຏານາຏິຍາ ຣກ຺ຂາ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ ສມຕ຺ຕາ ປຣິຍາປຸຕາ [ປຣິຍາປຸຏາ (ກ.)]. ຕໍ ເຈ ອມນຸສ຺ໂສ ຍກ຺ໂຂ ວາ ຍກ຺ຂິນີ ວາ ຍກ຺ຂໂປຕໂກ ວາ ຍກ຺ຂໂປຕິກາ ວາ ຍກ຺ຂມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ຍກ຺ຂປາຣິສຊ຺ໂຊ ວາ ຍກ຺ຂປຈາໂຣ ວາ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພີ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພໂປຕໂກ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພໂປຕິກາ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພປາຣິສຊ຺ໂຊ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພປຈາໂຣ ວາ, ກຸມ຺ຠຓ຺ໂຑ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑີ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑໂປຕໂກ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑໂປຕິກາ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑປາຣິສຊ຺ໂຊ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑປຈາໂຣ ວາ, ນາໂຄ ວາ ນາຄີ ວາ ນາຄໂປຕໂກ ວາ ນາຄໂປຕິກາ ວາ ນາຄມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ນາຄປາຣິສຊ຺ໂຊ ວາ ນາຄປຈາໂຣ ວາ, ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ອຸປາສກໍ ວາ ອຸປາສິກໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ອນຸຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຐິຕໍ ວາ ອຸປຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ນິສິນ຺ນໍ ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ, ນິປນ຺ນໍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ເມ ໂສ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ໂສ ລເຠຍ຺ຍ ຄາເມສຸ ວາ ນິຄເມສຸ ວາ ສກ຺ກາຣໍ ວາ ຄຣຸກາຣໍ ວາ. ນ ເມ ໂສ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ໂສ ລເຠຍ຺ຍ ອາຬກມນ຺ທາຍ ນາມ ຣາຊຘານິຍາ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ວາສໍ ວາ. ນ ເມ ໂສ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ໂສ ລເຠຍ຺ຍ ຍກ຺ຂານໍ ສມິຕິໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ອປິສ຺ສຸ ນໍ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ອນາວຍ຺ຫມ຺ປິ ນໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ອວິວຍ຺ຫໍ. ອປິສ຺ສຸ ນໍ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕາຫິປິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຫິ ປຣິຠາສາຫິ ປຣິຠາເສຍ຺ຍຸໍ. ອປິສ຺ສຸ ນໍ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ຣິຕ຺ຕໍປິສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ສີເສ ນິກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ອປິສ຺ສຸ ນໍ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ສຕ຺ຕຘາປິສ຺ສ ມຸທ຺ຘໍ ຜາເລຍ຺ຍຸໍ.

‘‘ສນ຺ຕິ ຫິ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ຈຓ຺ຑາ ຣຸທ຺ຘາ [ຣຸທ຺ທາ (ສີ. ປີ.)] ຣຠສາ, ເຕ ເນວ ມຫາຣາຊານໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຣິສການໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ. ເຕ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ມຫາຣາຊານໍ ອວຣຸທ຺ຘາ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາຣິສ, ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ວິຊິເຕ ມຫາໂຈຣາ. ເຕ ເນວ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ປຸຣິສການໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ. ເຕ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ມຫາໂຈຣາ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອວຣຸທ຺ຘາ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມາຣິສ, ສນ຺ຕິ ອມນຸສ຺ສາ ຈຓ຺ຑາ ຣຸທ຺ຘາ ຣຠສາ, ເຕ ເນວ ມຫາຣາຊານໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຣິສການໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ. ເຕ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ມຫາຣາຊານໍ ອວຣຸທ຺ຘາ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ໂສ ຍກ຺ໂຂ ວາ ຍກ຺ຂິນີ ວາ…ເປ… ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພີ ວາ … ກຸມ຺ຠຓ຺ໂຑ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑີ ວາ… ນາໂຄ ວາ ນາຄີ ວາ ນາຄໂປຕໂກ ວາ ນາຄໂປຕິກາ ວາ ນາຄມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ນາຄປາຣິສຊ຺ໂຊ ວາ ນາຄປຈາໂຣ ວາ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ອຸປາສກໍ ວາ ອຸປາສິກໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ອນຸຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຐິຕໍ ວາ ອຸປຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ນິສິນ຺ນໍ ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ, ນິປນ຺ນໍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິເມສໍ ຍກ຺ຂານໍ ມຫາຍກ຺ຂານໍ ເສນາປຕີນໍ ມຫາເສນາປຕີນໍ ອຸຊ຺ຌາເປຕພ຺ພໍ ວິກ຺ກນ຺ທິຕພ຺ພໍ ວິຣວິຕພ຺ພໍ – ‘ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ອາວິສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ເຫເຐຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ວິເຫເຐຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ຫິໍສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ວິຫິໍສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ນ ມຸຎ຺ຈຕີ’ຕິ.

໒໘໓. ‘‘ກຕເມສໍ ຍກ຺ຂານໍ ມຫາຍກ຺ຂານໍ ເສນາປຕີນໍ ມຫາເສນາປຕີນໍ?

‘‘ອິນ຺ໂທ ໂສໂມ ວຣຸໂຓ ຈ, ຠາຣທ຺ວາໂຊ ປຊາປຕິ;

ຈນ຺ທໂນ ກາມເສຏ຺ໂຐ ຈ, ກິນ຺ນຸຆຓ຺ຑຸ ນິຆຓ຺ຑຸ ຈ.

‘‘ປນາໂທ ໂອປມຎ຺ໂຎ ຈ, ເທວສູໂຕ ຈ ມາຕລິ;

ຈິຕ຺ຕເສໂນ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ນໂຬ ຣາຊາ ຊເນສໂຠ [ຊໂນສໂຠ (ສ຺ຍາ.)].

‘‘ສາຕາຄິໂຣ ເຫມວໂຕ, ປຸຓ຺ຓໂກ ກຣຕິໂຍ ຄຸໂຬ;

ສິວໂກ ມຸຈລິນ຺ໂທ ຈ, ເວສ຺ສາມິຕ຺ໂຕ ຍຸຄນ຺ຘໂຣ.

‘‘ໂຄປາໂລ ສຸປ຺ປໂຣໂຘ ຈ [ສຸປ຺ປເຄໂຘ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ຫິຣິ ເນຕ຺ຕິ [ຫິຣີ ເນຕ຺ຕີ (ສີ. ປີ.)] ຈ ມນ຺ທິໂຍ;

ປຎ຺ຈາລຈຓ຺ໂຑ ອາຬວໂກ, ປຊ຺ຊຸນ຺ໂນ ສຸມໂນ ສຸມຸໂຂ;

ທຘິມຸໂຂ ມຓິ ມາຓິວໂຣ [ມຓິ ມານິຈໂຣ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ທີໂຆ, ອໂຖ ເສຣີສໂກ ສຫ.

‘‘ອິເມສໍ ຍກ຺ຂານໍ ມຫາຍກ຺ຂານໍ ເສນາປຕີນໍ ມຫາເສນາປຕີນໍ ອຸຊ຺ຌາເປຕພ຺ພໍ ວິກ຺ກນ຺ທິຕພ຺ພໍ ວິຣວິຕພ຺ພໍ – ‘ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ອາວິສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ເຫເຐຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ວິເຫເຐຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ຫິໍສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ວິຫິໍສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ນ ມຸຎ຺ຈຕີ’ຕິ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ ສາ, ມາຣິສ, ອາຏານາຏິຍາ ຣກ຺ຂາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ຣກ຺ຂາຍ ອວິຫິໍສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ. ຫນ຺ທ ຈ ທານິ ມຍໍ, ມາຣິສ, ຄຈ຺ຉາມ ພຫຸກິຈ຺ຈາ ມຍໍ ພຫຸກຣຓີຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຕຸມ຺ເຫ ມຫາຣາຊາໂນ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາ’’ຕິ.

໒໘໔. ອຖ ໂຂ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ເຕປິ ໂຂ ຍກ຺ຂາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສູຕິ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ທຸຕິຍຠາຓວາໂຣ

໒໘໕. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາ ມຫຕິຍາ ຈ ຍກ຺ຂເສນາຍ ມຫຕິຍາ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ພເສນາຍ ມຫຕິຍາ ຈ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑເສນາຍ ມຫຕິຍາ ຈ ນາຄເສນາຍ ຈຕຸທ຺ທິສໍ ຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸທ຺ທິສໍ ຄຸມ຺ພໍ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸທ຺ທິສໍ ໂອວຣຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ປພ຺ພຕໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເຕປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍກ຺ຂາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນາຫໍ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

໒໘໖. ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຬາຣາ ຍກ຺ຂາ ຠຄວໂຕ ອປ຺ປສນ຺ນາ…ເປ… ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນີຈາ ຍກ຺ຂາ ຠຄວໂຕ ປສນ຺ນາ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຍກ຺ຂາ ອປ຺ປສນ຺ນາເຍວ ຠຄວໂຕ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຠຄວາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຍກ຺ຂາ ອປ຺ປຏິວິຣຕາເຍວ ປາຓາຕິປາຕາ… ອປ຺ປຏິວິຣຕາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານາ. ເຕສໍ ຕໍ ໂຫຕິ ອປ຺ປິຍໍ ອມນາປໍ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສາວກາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ອປ຺ປສທ຺ທານິ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານິ ວິຊນວາຕານິ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍການິ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປານິ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ ອຸຬາຣາ ຍກ຺ຂາ ນິວາສິໂນ, ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ຠຄວໂຕ ປາວຈເນ ອປ຺ປສນ຺ນາ, ເຕສໍ ປສາທາຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອາຏານາຏິຍໍ ຣກ຺ຂໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ຣກ຺ຂາຍ ອວິຫິໍສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍາ’ຕິ. ອຘິວາເສສິໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ເມ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອາຏານາຏິຍໍ ຣກ຺ຂໍ ອຠາສິ –

໒໘໗. ‘ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຈ ນມຕ຺ຖຸ, ຈກ຺ຂຸມນ຺ຕສ຺ສ ສິຣີມໂຕ.

ສິຂິສ຺ສປິ ຈ ນມຕ຺ຖຸ, ສພ຺ພຠູຕານຸກມ຺ປິໂນ.

‘ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ຈ ນມຕ຺ຖຸ, ນ຺ຫາຕກສ຺ສ ຕປສ຺ສິໂນ;

ນມຕ຺ຖຸ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ, ມາຣເສນາປມທ຺ທິໂນ.

‘ໂກຓາຄມນສ຺ສ ນມຕ຺ຖຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຸສີມໂຕ;

ກສ຺ສປສ຺ສ ຈ ນມຕ຺ຖຸ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຘິ.

‘ອງ຺ຄີຣສສ຺ສ ນມຕ຺ຖຸ, ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສິຣີມໂຕ;

ໂຍ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາປນູທນໍ.

‘ເຍ ຈາປິ ນິພ຺ພຸຕາ ໂລເກ, ຍຖາຠູຕໍ ວິປສ຺ສິສຸໍ;

ເຕ ຊນາ ອປິສຸຓາຖ, ມຫນ຺ຕາ ວີຕສາຣທາ.

‘ຫິຕໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ຍໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

໒໘໘. ‘ຍໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ ສູຣິໂຍ, ອາທິຈ຺ໂຈ ມຓ຺ຑລີ ມຫາ.

ຍສ຺ສ ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉມານສ຺ສ, ສໍວຣີປິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ;

ຍສ຺ສ ຈຸຄ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ, ‘‘ທິວໂສ’’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘ຣຫໂທປິ ຕຕ຺ຖ ຄມ຺ຠີໂຣ, ສມຸທ຺ໂທ ສຣິໂຕທໂກ;

ເອວໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຊານນ຺ຕິ, ‘‘ສມຸທ຺ໂທ ສຣິໂຕທໂກ’’.

‘ອິໂຕ ‘‘ສາ ປຸຣິມາ ທິສາ’’, ອິຕິ ນໍ ອາຈິກ຺ຂຕີ ຊໂນ;

ຍໍ ທິສໍ ອຠິປາເລຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິ ໂສ.

‘ຄນ຺ຘພ຺ພານໍ ອຘິປຕິ, ‘‘ຘຕຣຏ຺ໂຐ’’ຕິ ນາມໂສ;

ຣມຕີ ນຈ຺ຈຄີເຕຫິ, ຄນ຺ຘພ຺ເພຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ເອກນາມາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອສີຕິ ທສ ເອໂກ ຈ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ.

‘ເຕ ຈາປິ ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ພຸທ຺ຘໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນໍ;

ທູຣໂຕວ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ກຸສເລນ ສເມກ຺ຂສິ, ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ;

ສຸຕໍ ເນຕໍ ອຠິຓ຺ຫໂສ, ຕສ຺ສາ ເອວໍ ວເທມເສ.

‘‘ຊິນໍ ວນ຺ທຖ ໂຄຕມໍ, ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ’’.

໒໘໙. ‘ເຍນ ເປຕາ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປິສຸຓາ ປິຏ຺ຐິມໍສິກາ.

ປາຓາຕິປາຕິໂນ ລຸທ຺ທາ, ໂຈຣາ ເນກຕິກາ ຊນາ.

‘ອິໂຕ ‘‘ສາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ’’, ອິຕິ ນໍ ອາຈິກ຺ຂຕີ ຊໂນ;

ຍໍ ທິສໍ ອຠິປາເລຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິ ໂສ.

‘ກຸມ຺ຠຓ຺ຑານໍ ອຘິປຕິ, ‘‘ວິຣູຬ຺ໂຫ’’ ອິຕິ ນາມໂສ;

ຣມຕີ ນຈ຺ຈຄີເຕຫິ, ກຸມ຺ຠຓ຺ເຑຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ເອກນາມາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອສີຕິ ທສ ເອໂກ ຈ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ.

‘ເຕ ຈາປິ ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ພຸທ຺ຘໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນໍ;

ທູຣໂຕວ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ກຸສເລນ ສເມກ຺ຂສິ, ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ;

ສຸຕໍ ເນຕໍ ອຠິຓ຺ຫໂສ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມເສ.

‘‘ຊິນໍ ວນ຺ທຖ ໂຄຕມໍ, ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ’’.

໒໙໐. ‘ຍຕ຺ຖ ໂຈຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ ສູຣິໂຍ, ອາທິຈ຺ໂຈ ມຓ຺ຑລີ ມຫາ.

ຍສ຺ສ ໂຈຄ຺ຄຈ຺ຉມານສ຺ສ, ທິວໂສປິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ;

ຍສ຺ສ ໂຈຄ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ, ‘‘ສໍວຣີ’’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘ຣຫໂທປິ ຕຕ຺ຖ ຄມ຺ຠີໂຣ, ສມຸທ຺ໂທ ສຣິໂຕທໂກ;

ເອວໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຊານນ຺ຕິ, ສມຸທ຺ໂທ ສຣິໂຕທໂກ.

‘ອິໂຕ ‘‘ສາ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ’’, ອິຕິ ນໍ ອາຈິກ຺ຂຕີ ຊໂນ;

ຍໍ ທິສໍ ອຠິປາເລຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິ ໂສ.

‘ນາຄານຎ຺ຈ ອຘິປຕິ, ‘‘ວິຣູປກ຺ໂຂ’’ຕິ ນາມໂສ;

ຣມຕີ ນຈ຺ຈຄີເຕຫິ, ນາເຄເຫວ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ເອກນາມາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອສີຕິ ທສ ເອໂກ ຈ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ.

‘ເຕ ຈາປິ ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ພຸທ຺ຘໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນໍ;

ທູຣໂຕວ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ກຸສເລນ ສເມກ຺ຂສິ, ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ;

ສຸຕໍ ເນຕໍ ອຠິຓ຺ຫໂສ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມເສ.

‘‘ຊິນໍ ວນ຺ທຖ ໂຄຕມໍ, ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ’’.

໒໙໑. ‘ເຍນ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸວ຺ໂຫ, ມຫາເນຣຸ ສຸທສ຺ສໂນ.

ມນຸສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຊາຍນ຺ຕິ, ອມມາ ອປຣິຄ຺ຄຫາ.

‘ນ ເຕ ພີຊໍ ປວປນ຺ຕິ, ນາປິ ນີຍນ຺ຕິ ນງ຺ຄລາ;

ອກຏ຺ຐປາກິມໍ ສາລິໍ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ມານຸສາ.

‘ອກຓໍ ອຖຸສໍ ສຸທ຺ຘໍ, ສຸຄນ຺ຘໍ ຕຓ຺ຑຸລປ຺ຜລໍ;

ຕຸຓ຺ຑິກີເຣ ປຈິຕ຺ວານ, ຕໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ໂຠຊນໍ.

‘ຄາວິໍ ເອກຂຸຣໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ;

ປສຸໍ ເອກຂຸຣໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ.

‘ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ;

ປຸຣິສໍ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ.

‘ກຸມາຣິໍ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ;

ກຸມາຣໍ ວາຫນໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ.

‘ເຕ ຍາເນ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ,

ສພ຺ພາ ທິສາ ອນຸປຣິຍາຍນ຺ຕິ;

ປຈາຣາ ຕສ຺ສ ຣາຊິໂນ.

‘ຫຕ຺ຖິຍານໍ ອສ຺ສຍານໍ,

ທິພ຺ພໍ ຍານໍ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ;

ປາສາທາ ສິວິກາ ເຈວ,

ມຫາຣາຊສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘ຕສ຺ສ ຈ ນຄຣາ ອຫຸ,

ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ສຸມາປິຕາ;

ອາຏານາຏາ ກຸສິນາຏາ ປຣກຸສິນາຏາ,

ນາຏສຸຣິຍາ ປຣກຸສິຏນາຏາ.

‘ອຸຕ຺ຕເຣນ ກສິວນ຺ໂຕ,

ຊໂນຆມປເຣນ ຈ;

ນວນວຸຕິໂຍ ອມ຺ພຣອມ຺ພຣວຕິໂຍ,

ອາຬກມນ຺ທາ ນາມ ຣາຊຘານີ.

‘ກຸເວຣສ຺ສ ໂຂ ປນ, ມາຣິສ, ມຫາຣາຊສ຺ສ ວິສາຓາ ນາມ ຣາຊຘານີ;

ຕສ຺ມາ ກຸເວໂຣ ມຫາຣາຊາ, ‘‘ເວສ຺ສວໂຓ’’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘ປຈ຺ເຈສນ຺ໂຕ ປກາເສນ຺ຕິ, ຕໂຕລາ ຕຕ຺ຕລາ ຕໂຕຕລາ;

ໂອຊສິ ເຕຊສິ ຕໂຕຊສີ, ສູໂຣ ຣາຊາ ອຣິຏ຺ໂຐ ເນມິ.

‘ຣຫໂທປິ ຕຕ຺ຖ ຘຣຓີ ນາມ, ຍໂຕ ເມຆາ ປວສ຺ສນ຺ຕິ;

ວສ຺ສາ ຍໂຕ ປຕາຍນ຺ຕິ, ສຠາປິ ຕຕ຺ຖ ສາລວຕີ ນາມ.

‘ຍຕ຺ຖ ຍກ຺ຂາ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈຜລາ ຣຸກ຺ຂາ;

ນານາ ທິຊຄຓາ ຍຸຕາ, ມຍູຣໂກຎ຺ຈາຠິຣຸທາ;

ໂກກິລາທີຫິ ວຄ຺ຄຸຫິ.

‘ຊີວຎ຺ຊີວກສທ຺ເທຕ຺ຖ, ອໂຖ ໂອຏ຺ຐວຈິຕ຺ຕກາ;

ກຸກ຺ກຸຏກາ ກຸຬີຣກາ, ວເນ ໂປກ຺ຂຣສາຕກາ.

‘ສຸກສາຬິກ ສທ຺ເທຕ຺ຖ, ທຓ຺ຑມາຓວການິ ຈ;

ໂສຠຕິ ສພ຺ພກາລໍ ສາ, ກຸເວຣນຬິນີ ສທາ.

‘ອິໂຕ ‘‘ສາ ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ’’, ອິຕິ ນໍ ອາຈິກ຺ຂຕີ ຊໂນ;

ຍໍ ທິສໍ ອຠິປາເລຕິ, ມຫາຣາຊາ ຍສສ຺ສິ ໂສ.

‘ຍກ຺ຂານຎ຺ຈ ອຘິປຕິ, ‘‘ກຸເວໂຣ’’ ອິຕິ ນາມໂສ;

ຣມຕີ ນຈ຺ຈຄີເຕຫິ, ຍກ຺ເຂເຫວ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘ປຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ພຫໂວ, ເອກນາມາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອສີຕິ ທສ ເອໂກ ຈ, ອິນ຺ທນາມາ ມຫພ຺ພລາ.

‘ເຕ ຈາປິ ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ພຸທ຺ຘໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນໍ;

ທູຣໂຕວ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ກຸສເລນ ສເມກ຺ຂສິ, ອມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ;

ສຸຕໍ ເນຕໍ ອຠິຓ຺ຫໂສ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມເສ.

‘‘ຊິນໍ ວນ຺ທຖ ໂຄຕມໍ, ຊິນໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທາມ ໂຄຕມ’’ນ຺ຕິ.

໒໙໒. ‘ອຍໍ ໂຂ ສາ, ມາຣິສ, ອາຏານາຏິຍາ ຣກ຺ຂາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ຣກ຺ຂາຍ ອວິຫິໍສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ມາຣິສ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ອຸປາສກສ຺ສ ວາ ອຸປາສິກາຍ ວາ ອຍໍ ອາຏານາຏິຍາ ຣກ຺ຂາ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ ສມຕ຺ຕາ ປຣິຍາປຸຕາ ຕໍ ເຈ ອມນຸສ຺ໂສ ຍກ຺ໂຂ ວາ ຍກ຺ຂິນີ ວາ…ເປ… ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພີ ວາ…ເປ… ກຸມ຺ຠຓ຺ໂຑ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑີ ວາ…ເປ… ນາໂຄ ວາ ນາຄີ ວາ ນາຄໂປຕໂກ ວາ ນາຄໂປຕິກາ ວາ ນາຄມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ນາຄປາຣິສຊ຺ໂຊ ວາ ນາຄປຈາໂຣ ວາ, ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ອຸປາສກໍ ວາ ອຸປາສິກໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ອນຸຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຐິຕໍ ວາ ອຸປຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ນິສິນ຺ນໍ ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ, ນິປນ຺ນໍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ເມ ໂສ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ໂສ ລເຠຍ຺ຍ ຄາເມສຸ ວາ ນິຄເມສຸ ວາ ສກ຺ກາຣໍ ວາ ຄຣຸກາຣໍ ວາ. ນ ເມ ໂສ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ໂສ ລເຠຍ຺ຍ ອາຬກມນ຺ທາຍ ນາມ ຣາຊຘານິຍາ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ວາສໍ ວາ. ນ ເມ ໂສ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ໂສ ລເຠຍ຺ຍ ຍກ຺ຂານໍ ສມິຕິໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ອປິສ຺ສຸ ນໍ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ອນາວຍ຺ຫມ຺ປິ ນໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ອວິວຍ຺ຫໍ. ອປິສ຺ສຸ ນໍ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕາຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຫິ ປຣິຠາສາຫິ ປຣິຠາເສຍ຺ຍຸໍ. ອປິສ຺ສຸ ນໍ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ຣິຕ຺ຕໍປິສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ສີເສ ນິກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ອປິສ຺ສຸ ນໍ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ສຕ຺ຕຘາປິສ຺ສ ມຸທ຺ຘໍ ຜາເລຍ຺ຍຸໍ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ຈຓ຺ຑາ ຣຸທ຺ຘາ ຣຠສາ, ເຕ ເນວ ມຫາຣາຊານໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຣິສການໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ. ເຕ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ມຫາຣາຊານໍ ອວຣຸທ຺ຘາ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາຣິສ, ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ວິຊິເຕ ມຫາໂຈຣາ. ເຕ ເນວ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ປຸຣິສການໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ. ເຕ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ມຫາໂຈຣາ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອວຣຸທ຺ຘາ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມາຣິສ, ສນ຺ຕິ ອມນຸສ຺ສາ ຈຓ຺ຑາ ຣຸທ຺ຘາ ຣຠສາ, ເຕ ເນວ ມຫາຣາຊານໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ນ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຣິສການໍ ປຸຣິສການໍ ອາທິຍນ຺ຕິ. ເຕ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ສາ ມຫາຣາຊານໍ ອວຣຸທ຺ຘາ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ມາຣິສ, ອມນຸສ຺ໂສ ຍກ຺ໂຂ ວາ ຍກ຺ຂິນີ ວາ…ເປ… ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພີ ວາ…ເປ… ກຸມ຺ຠຓ຺ໂຑ ວາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑີ ວາ…ເປ… ນາໂຄ ວາ ນາຄີ ວາ…ເປ… ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ອຸປາສກໍ ວາ ອຸປາສິກໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຐິຕໍ ວາ ອຸປຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ນິສິນ຺ນໍ ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ, ນິປນ຺ນໍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິເມສໍ ຍກ຺ຂານໍ ມຫາຍກ຺ຂານໍ ເສນາປຕີນໍ ມຫາເສນາປຕີນໍ ອຸຊ຺ຌາເປຕພ຺ພໍ ວິກ຺ກນ຺ທິຕພ຺ພໍ ວິຣວິຕພ຺ພໍ – ‘ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ອາວິສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ເຫເຐຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ວິເຫເຐຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ຫິໍສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ວິຫິໍສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ນ ມຸຎ຺ຈຕີ’ຕິ.

໒໙໓. ‘ກຕເມສໍ ຍກ຺ຂານໍ ມຫາຍກ຺ຂານໍ ເສນາປຕີນໍ ມຫາເສນາປຕີນໍ?

‘ອິນ຺ໂທ ໂສໂມ ວຣຸໂຓ ຈ, ຠາຣທ຺ວາໂຊ ປຊາປຕິ;

ຈນ຺ທໂນ ກາມເສຏ຺ໂຐ ຈ, ກິນ຺ນຸຆຓ຺ຑຸ ນິຆຓ຺ຑຸ ຈ.

‘ປນາໂທ ໂອປມຎ຺ໂຎ ຈ, ເທວສູໂຕ ຈ ມາຕລິ;

ຈິຕ຺ຕເສໂນ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ນໂຬ ຣາຊາ ຊເນສໂຠ.

‘ສາຕາຄິໂຣ ເຫວມໂຕ, ປຸຓ຺ຓໂກ ກຣຕິໂຍ ຄຸໂຬ;

ສິວໂກ ມຸຈລິນ຺ໂທ ຈ, ເວສ຺ສາມິຕ຺ໂຕ ຍຸຄນ຺ຘໂຣ.

‘ໂຄປາໂລ ສຸປ຺ປໂຣໂຘ ຈ, ຫິຣິ ເນຕ຺ຕິ ຈ ມນ຺ທິໂຍ;

ປຎ຺ຈາລຈຓ຺ໂຑ ອາຬວໂກ, ປຊ຺ຊຸນ຺ໂນ ສຸມໂນ ສຸມຸໂຂ;

ທຘິມຸໂຂ ມຓິ ມາຓິວໂຣ ທີໂຆ, ອໂຖ ເສຣີສໂກ ສຫ.

‘ອິເມສໍ ຍກ຺ຂານໍ ມຫາຍກ຺ຂານໍ ເສນາປຕີນໍ ມຫາເສນາປຕີນໍ ອຸຊ຺ຌາເປຕພ຺ພໍ ວິກ຺ກນ຺ທິຕພ຺ພໍ ວິຣວິຕພ຺ພໍ – ‘‘ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ອາວິສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ເຫເຐຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ວິເຫເຐຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ຫິໍສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ວິຫິໍສຕິ, ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ນ ມຸຎ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ມາຣິສ, ອາຏານາຏິຍາ ຣກ຺ຂາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ຣກ຺ຂາຍ ອວິຫິໍສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ. ຫນ຺ທ ຈ ທານິ ມຍໍ, ມາຣິສ, ຄຈ຺ຉາມ, ພຫຸກິຈ຺ຈາ ມຍໍ ພຫຸກຣຓີຍາ’’’ຕິ. ‘‘‘ຍສ຺ສ ທານິ ຕຸມ຺ເຫ ມຫາຣາຊາໂນ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາ’’’ຕິ.

໒໙໔. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ເຕປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍກ຺ຂາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນາຫໍ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ.

໒໙໕. ‘‘ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຏານາຏິຍໍ ຣກ຺ຂໍ. ປຣິຍາປຸຓາຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຏານາຏິຍໍ ຣກ຺ຂໍ. ຘາເຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຏານາຏິຍໍ ຣກ຺ຂໍ. ອຕ຺ຖສໍຫິຕາ [ອຕ຺ຖສໍຫິຕາຍໍ (ສ຺ຍາ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ອາຏານາຏິຍາ ຣກ຺ຂາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ຣກ຺ຂາຍ ອວິຫິໍສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ.

໑໐. ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ຕໍ

໒໙໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ມລ຺ເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ເຍນ ປາວາ ນາມ ມລ຺ລານໍ ນຄຣໍ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ປາວາຍໍ ວິຫຣຕິ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອມ຺ພວເນ.

ອຸພ຺ຠຕກນວສນ຺ຘາຄາຣໍ

໒໙໗. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປາເວຍ຺ຍການໍ ມລ຺ລານໍ ອຸພ຺ຠຕກໍ ນາມ ນວໍ ສນ຺ຘາຄາຣໍ [ສນ຺ຖາຄາຣໍ (ສີ. ປີ.), ສຓ຺ຐາຄາຣໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຈິຣກາຣິຕໍ ໂຫຕິ ອນຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐໍ [ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເກນຈິ ວາ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ມລ຺ເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ປາວໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາວາຍໍ ວິຫຣຕິ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອມ຺ພວເນ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ປາເວຍ຺ຍການໍ ມລ຺ລານໍ ອຸພ຺ຠຕກໍ ນາມ ນວໍ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ອຈິຣກາຣິຕໍ ໂຫຕິ ອນຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເກນຈິ ວາ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຐມໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕຸ, ຠຄວຕາ ປຐມໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາ ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕທສ຺ສ ປາເວຍ຺ຍການໍ ມລ຺ລານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ໂຂ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

໒໙໘. ອຖ ໂຂ ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ [ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖຕໍ (ກ.)] ສນ຺ຘາຄາຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຸທກມຓິກໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຕລປທີປໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເຕ ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ສພ຺ພສນ຺ຖຣິສນ຺ຖຕໍ [ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖຕໍ (ສີ. ປີ. ກ.)], ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ຘາຄາຣໍ, ຠຄວໂຕ ອາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ອຸທກມຓິໂກ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ, ເຕລປທີໂປ ອາໂຣປິໂຕ. ຍສ຺ສທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

໒໙໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ໂຂ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທິ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ. ປາເວຍ຺ຍກາປິ ໂຂ ມລ຺ລາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສນ຺ຘາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຈ຺ຉິມາຠິມຸຂາ ນິສີທິໍສຸ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປາເວຍ຺ຍເກ ມລ຺ເລ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐາ, ຣຕ຺ຕິ. ຍສ຺ສທານິ ຕຸມ຺ເຫ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

໓໐໐. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ປາເວຍ຺ຍເກສຸ ມລ຺ເລສຸ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຠິກ຺ຂຸສໍຆໍ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ [ວິຄຕຖີນມິທ຺ໂຘ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ. ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມີກຖາ. ປິຏ຺ຐິ ເມ ອາຄິລາຍຕິ. ຕມຫໍ ອາຍມິສ຺ສາມີ’’ຕິ [ອາຍເມຍ຺ຍາມີຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ.

ຠິນ຺ນນິຄຓ຺ຐວຕ຺ຖຸ

໓໐໑. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ປາວາຍໍ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍ ຠິນ຺ນາ ນິຄຓ຺ຐາ ທ຺ເວຘິກຊາຕາ [ທ຺ເຘຬ຺ຫກຊາຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ [ວິຈຣນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] – ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສິ, ອຫໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາມິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານິສ຺ສສິ! ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ ຕ຺ວມສິ, ອຫມສ຺ມິ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ. ສຫິຕໍ ເມ, ອສຫິຕໍ ເຕ. ປຸເຣວຈນີຍໍ ປຈ຺ຉາ ອວຈ, ປຈ຺ຉາວຈນີຍໍ ປຸເຣ ອວຈ. ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ເຕ ວິປຣາວຕ຺ຕໍ, ອາໂຣປິໂຕ ເຕ ວາໂທ, ນິຄ຺ຄຫິໂຕ ຕ຺ວມສິ, ຈຣ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂາຍ, ນິພ຺ເພເຐຫິ ວາ ສເຈ ປໂຫສີ’’ຕິ. ວໂຘເຍວ ໂຂ ມຎ຺ເຎ ນິຄຓ຺ເຐສຸ ນາຏປຸຕ຺ຕິເຍສຸ ວຕ຺ຕຕິ. ເຍປິ [ເຍປິ ເຕ (ສີ. ປີ.)] ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາວກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ, ເຕປິ ນິຄຓ຺ເຐສຸ ນາຏປຸຕ຺ຕິເຍສຸ ນິພ຺ພິນ຺ນຣູປາ ວິຣຕ຺ຕຣູປາ ປຏິວານຣູປາ, ຍຖາ ຕໍ ທຸຣກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ທຸປ຺ປເວທິເຕ ອນິຍ຺ຍານິເກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ ຠິນ຺ນຖູເປ ອປ຺ປຏິສຣເຓ.

໓໐໒. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ອາວຸໂສ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ປາວາຍໍ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍ ຠິນ຺ນາ ນິຄຓ຺ຐາ ທ຺ເວຘິກຊາຕາ…ເປ… ຠິນ຺ນຖູເປ ອປ຺ປຏິສຣເຓ’’. ‘‘ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ໂຫຕິ ທຸຣກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ທຸປ຺ປເວທິເຕ ອນິຍ຺ຍານິເກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ. ອຍໍ ໂຂ ປນາວຸໂສ ອມ຺ຫາກໍ [ອສ຺ມາກໍ (ປີ.)] ຠຄວຕາ [ຠຄວໂຕ (ກ. ສີ.)] ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ກຕໂມ ຈາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕາ [ຠຄວໂຕ (ກ. ສີ.)] ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ສຸປ຺ປເວທິໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ; ຍຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ?

ເອກກໍ

໓໐໓. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ສມ຺ມທກ຺ຂາໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ? ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ສມ຺ມທກ຺ຂາໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

ທຸກໍ

໓໐໔. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ທ຺ເວ [ທ຺ເວ ຘມ຺ໂມ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ເອວມຸປຣິປິ]?

‘‘ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາ ຈ ຠວຕຓ຺ຫາ ຈ.

‘‘ຠວທິຏ຺ຐິ ຈ ວິຠວທິຏ຺ຐິ ຈ.

‘‘ອຫິຣິກຎ຺ຈ [ອຫິຣີກຎ຺ຈ (ກຕ຺ຖຈິ)] ອໂນຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ.

‘‘ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ.

‘‘ໂທວຈສ຺ສຕາ ຈ ປາປມິຕ຺ຕຕາ ຈ.

‘‘ໂສວຈສ຺ສຕາ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ຈ.

‘‘ອາປຕ຺ຕິກຸສລຕາ ຈ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ ຈ.

‘‘ສມາປຕ຺ຕິກຸສລຕາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ ຈ.

‘‘ຘາຕຸກຸສລຕາ ຈ ມນສິກາຣກຸສລຕາ ຈ.

‘‘ອາຍຕນກຸສລຕາ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສລຕາ ຈ.

‘‘ຐານກຸສລຕາ ຈ ອຏ຺ຐານກຸສລຕາ ຈ.

‘‘ອຊ຺ຊວຎ຺ຈ ລຊ຺ຊວຎ຺ຈ.

‘‘ຂນ຺ຕິ ຈ ໂສຣຈ຺ຈຎ຺ຈ.

‘‘ສາຂລ຺ຍຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຈ.

‘‘ອວິຫິໍສາ ຈ ໂສເຈຍ຺ຍຎ຺ຈ.

‘‘ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ.

‘‘ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ.

‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ ຈ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຈ.

‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ ຈ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຈ.

‘‘ປຏິສງ຺ຂານພລຎ຺ຈ [ປຏິສນ຺ຘານພລຎ຺ຈ (ສ຺ຍາ.)] ຠາວນາພລຎ຺ຈ.

‘‘ສຕິພລຎ຺ຈ ສມາຘິພລຎ຺ຈ.

‘‘ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ.

‘‘ສມຖນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ.

‘‘ປຄ຺ຄໂຫ ຈ ອວິກ຺ເຂໂປ ຈ.

‘‘ສີລວິປຕ຺ຕິ ຈ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ ຈ.

‘‘ສີລສມ຺ປທາ ຈ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ ຈ.

‘‘ສີລວິສຸທ຺ຘິ ຈ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ຈ.

‘‘ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ໂຂ ປນ ຍຖາ ທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ປຘານໍ.

‘‘ສໍເວໂຄ ຈ ສໍເວຊນີເຍສຸ ຐາເນສຸ ສໍວິຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ໂຍນິໂສ ປຘານໍ.

‘‘ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຈ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອປ຺ປຏິວານິຕາ ຈ ປຘານສ຺ມິໍ.

‘‘ວິຊ຺ຊາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິ ຈ.

‘‘ຂເຍຎາຓໍ ອນຸປ຺ປາເທຎາຓໍ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

ຕິກໍ

໓໐໕. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ຕໂຍ?

‘‘ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ – ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ, ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ, ໂມໂຫ ອກຸສລມູລໍ.

‘‘ຕີຓິ ກຸສລມູລານິ – ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ, ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ, ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ.

‘‘ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ – ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ.

‘‘ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ – ກາຍສຸຈຣິຕໍ, ວຈີສຸຈຣິຕໍ, ມໂນສຸຈຣິຕໍ.

‘‘ຕໂຍ ອກຸສລວິຕກ຺ກາ – ກາມວິຕກ຺ໂກ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ.

‘‘ຕໂຍ ກຸສລວິຕກ຺ກາ – ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ.

‘‘ຕໂຍ ອກຸສລສງ຺ກປ຺ປາ – ກາມສງ຺ກປ຺ໂປ, ພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ, ວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ.

‘‘ຕໂຍ ກຸສລສງ຺ກປ຺ປາ – ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ, ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ, ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ອກຸສລສຎ຺ຎາ – ກາມສຎ຺ຎາ, ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ, ວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ກຸສລສຎ຺ຎາ – ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາ, ອພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ, ອວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ອກຸສລຘາຕຸໂຍ – ກາມຘາຕຸ, ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ວິຫິໍສາຘາຕຸ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ກຸສລຘາຕຸໂຍ – ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ, ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ອວິຫິໍສາຘາຕຸ.

‘‘ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ – ກາມຘາຕຸ, ຣູປຘາຕຸ, ອຣູປຘາຕຸ.

‘‘ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ – ຣູປຘາຕຸ, ອຣູປຘາຕຸ, ນິໂຣຘຘາຕຸ.

‘‘ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ – ຫີນຘາຕຸ, ມຊ຺ຌິມຘາຕຸ, ປຓີຕຘາຕຸ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ – ກາມຕຓ຺ຫາ, ຠວຕຓ຺ຫາ, ວິຠວຕຓ຺ຫາ.

‘‘ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ – ກາມຕຓ຺ຫາ, ຣູປຕຓ຺ຫາ, ອຣູປຕຓ຺ຫາ.

‘‘ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ – ຣູປຕຓ຺ຫາ, ອຣູປຕຓ຺ຫາ, ນິໂຣຘຕຓ຺ຫາ.

‘‘ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ – ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ.

‘‘ຕໂຍ ອາສວາ – ກາມາສໂວ, ຠວາສໂວ, ອວິຊ຺ຊາສໂວ.

‘‘ຕໂຍ ຠວາ – ກາມຠໂວ, ຣູປຠໂວ, ອຣູປຠໂວ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ເອສນາ – ກາເມສນາ, ຠເວສນາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ວິຘາ – ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາ, ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາ, ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາ.

‘‘ຕໂຍ ອທ຺ຘາ – ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ, ອນາຄໂຕ ອທ຺ຘາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາ.

‘‘ຕໂຍ ອນ຺ຕາ – ສກ຺ກາໂຍ ອນ຺ໂຕ, ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍ ອນ຺ໂຕ, ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ອນ຺ໂຕ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ – ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ທຸກ຺ຂຕາ – ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາ, ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາ.

‘‘ຕໂຍ ຣາສີ – ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍໂຕ ຣາສິ, ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍໂຕ ຣາສິ, ອນິຍໂຕ ຣາສິ.

‘‘ຕໂຍ ຕມາ [ຕິສ຺ໂສ ກງ຺ຂາ (ພຫູສຸ) ອຏ຺ຐກຖາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] – ອຕີຕໍ ວາ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ, ອນາຄຕໍ ວາ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ, ເອຕຣຫິ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ.

‘‘ຕີຓິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣກ຺ເຂຍ຺ຍານິ – ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ອາວຸໂສ ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາໂຣ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ.

‘‘ຕໂຍ ກິຎ຺ຈນາ – ຣາໂຄ ກິຎ຺ຈນໍ, ໂທໂສ ກິຎ຺ຈນໍ, ໂມໂຫ ກິຎ຺ຈນໍ.

‘‘ຕໂຍ ອຄ຺ຄີ – ຣາຄຄ຺ຄິ, ໂທສຄ຺ຄິ, ໂມຫຄ຺ຄິ.

‘‘ອປເຣປິ ຕໂຍ ອຄ຺ຄີ – ອາຫຸເນຍ຺ຍຄ຺ຄິ, ຄຫປຕຄ຺ຄິ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິ.

‘‘ຕິວິເຘນ ຣູປສງ຺ຄໂຫ – ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆໍ ຣູປໍ [ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆຣູປໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ເອວມິຕຣທ຺ວເຍປິ], ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆໍ ຣູປໍ, ອນິທສ຺ສນອປ຺ປຏິຆໍ ຣູປໍ.

‘‘ຕໂຍ ສງ຺ຂາຣາ – ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ.

‘‘ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ – ເສກ຺ໂຂ ປຸຄ຺ຄໂລ, ອເສກ຺ໂຂ ປຸຄ຺ຄໂລ, ເນວເສກ຺ໂຂນາເສກ຺ໂຂ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ຕໂຍ ເຖຣາ – ຊາຕິເຖໂຣ, ຘມ຺ມເຖໂຣ, ສມ຺ມຸຕິເຖໂຣ [ສມ຺ມຕິເຖໂຣ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

‘‘ຕີຓິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ – ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ.

‘‘ຕີຓິ ໂຈທນາວຕ຺ຖູນິ – ທິຏ຺ເຐນ, ສຸເຕນ, ປຣິສງ຺ກາຍ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ກາມູປປຕ຺ຕິໂຍ [ກາມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຍ (ສີ.), ກາມຸປປຕ຺ຕິໂຍ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] – ສນ຺ຕາວຸໂສ ສຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕກາມາ, ເຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ກາເມສຸ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐມາ ກາມູປປຕ຺ຕິ. ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ນິມ຺ມິຕກາມາ, ເຕ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ກາເມສຸ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ນິມ຺ມານຣຕີ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ກາມູປປຕ຺ຕິ. ສນ຺ຕາວຸໂສ ສຕ຺ຕາ ປຣນິມ຺ມິຕກາມາ, ເຕ ປຣນິມ຺ມິເຕສຸ ກາເມສຸ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ກາມູປປຕ຺ຕິ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ສຸຂູປປຕ຺ຕິໂຍ [ສຸຂຸປປຕ຺ຕິໂຍ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] – ສນ຺ຕາວຸໂສ ສຕ຺ຕາ [ສຕ຺ຕາ ສຸຂໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸຂໍ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ. ອຍໍ ປຐມາ ສຸຂູປປຕ຺ຕິ. ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ນາ ປຣິສນ຺ນາ ປຣິປູຣາ ປຣິປ຺ຜຸຏາ. ເຕ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ຕິ – ‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’ນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ສຸຂູປປຕ຺ຕິ. ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ນາ ປຣິສນ຺ນາ ປຣິປູຣາ ປຣິປ຺ຜຸຏາ. ເຕ ສນ຺ຕໍເຍວ ຕຸສິຕາ [ສນ຺ຕຸສິຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສຸຂໍ [ຈິຕ຺ຕສຸຂໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ສຸຂູປປຕ຺ຕິ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາ – ເສກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາ, ອເສກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາ, ເນວເສກ຺ຂານາເສກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາ.

‘‘ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາ – ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ, ສຸຕມຍາ ປຎ຺ຎາ, ຠາວນາມຍາ ປຎ຺ຎາ.

‘‘ຕີຓາວຸຘານິ – ສຸຕາວຸຘໍ, ປວິເວກາວຸຘໍ, ປຎ຺ຎາວຸຘໍ.

‘‘ຕີຓິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

‘‘ຕີຓິ ຈກ຺ຂູນິ – ມໍສຈກ຺ຂຸ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ – ອຘິສີລສິກ຺ຂາ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ຠາວນາ – ກາຍຠາວນາ, ຈິຕ຺ຕຠາວນາ, ປຎ຺ຎາຠາວນາ.

‘‘ຕີຓິ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ – ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ຕໂຍ ສມາຘີ – ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘິ.

‘‘ອປເຣປິ ຕໂຍ ສມາຘີ – ສຸຎ຺ຎໂຕ ສມາຘິ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ສມາຘິ.

‘‘ຕີຓິ ໂສເຈຍ຺ຍານິ – ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ, ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ, ມໂນໂສເຈຍ຺ຍໍ.

‘‘ຕີຓິ ໂມເນຍ຺ຍານິ – ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ, ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ, ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ.

‘‘ຕີຓິ ໂກສລ຺ລານິ – ອາຍໂກສລ຺ລໍ, ອປາຍໂກສລ຺ລໍ, ອຸປາຍໂກສລ຺ລໍ.

‘‘ຕໂຍ ມທາ – ອາໂຣຄ຺ຍມໂທ, ໂຍພ຺ພນມໂທ, ຊີວິຕມໂທ.

‘‘ຕີຓິ ອາຘິປເຕຍ຺ຍານິ – ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ຍໍ.

‘‘ຕີຓິ ກຖາວຕ຺ຖູນິ – ອຕີຕໍ ວາ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ – ‘ເອວໍ ອໂຫສິ ອຕີຕມທ຺ຘານ’ນ຺ຕິ; ອນາຄຕໍ ວາ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ – ‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານ’ນ຺ຕິ; ເອຕຣຫິ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ – ‘ເອວໍ ໂຫຕິ ເອຕຣຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ – ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ, ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາເຕຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ, ອາສວານໍ ຂເຍຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ.

‘‘ຕໂຍ ວິຫາຣາ – ທິພ຺ໂພ ວິຫາໂຣ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິຫາໂຣ, ອຣິໂຍ ວິຫາໂຣ.

‘‘ຕີຓິ ປາຏິຫາຣິຍານິ – ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ, ອາເທສນາປາຏິຫາຣິຍໍ, ອນຸສາສນີປາຏິຫາຣິຍໍ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

ຈຕຸກ຺ກໍ

໓໐໖. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ?

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ…ເປ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ຈິຕ຺ຕສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ວີຣິຍສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ [ປຐມຊ຺ຌານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ [ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ [ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ [ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

໓໐໗. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ສມາຘິຠາວນາ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຎາຓທສ຺ສນປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ, ອາວຸໂສ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຎາຓທສ຺ສນປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ທິວາສຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ຍຖາ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິໍ, ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາ. ອິຕິ ວິວເຏນ ເຈຕສາ ອປຣິໂຍນທ຺ເຘນ ສປ຺ປຠາສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ, ອາວຸໂສ ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຎາຓທສ຺ສນປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິທິຕາ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິທິຕາ ວິຕກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ, ອາວຸໂສ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ. ອິຕິ ເວທນາ…ເປ… ອິຕິ ສຎ຺ຎາ… ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ… ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ. ອຍໍ, ອາວຸໂສ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໓໐໘. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕຖາ ທຸຕິຍໍ. ຕຖາ ຕຕິຍໍ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ [ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕຖາ ທຸຕິຍໍ. ຕຖາ ຕຕິຍໍ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ. [ອຣູປາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ອປສ຺ເສນານິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຏິເສວຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ອຘິວາເສຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ວິໂນເທຕິ.

໓໐໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍວໍສາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ນ ຈ ຈີວຣເຫຕຸ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ອລທ຺ຘາ ຈ ຈີວຣໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ລທ຺ຘາ ຈ ຈີວຣໍ ອຄຘິໂຕ [ອຄຖິໂຕ (ສີ. ປີ.)] ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ; ຕາຍ ຈ ປນ ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ອນລໂສ ສມ຺ປຊາໂນ ປຏິສ຺ສໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາເຓ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕ’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ອິຕຣີຕຣປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ນ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ອລທ຺ຘາ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ລທ຺ຘາ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຄຘິໂຕ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ; ຕາຍ ຈ ປນ ອິຕຣີຕຣປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ອນລໂສ ສມ຺ປຊາໂນ ປຏິສ຺ສໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາເຓ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕ’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ອິຕຣີຕຣເສນາສນສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ນ ຈ ເສນາສນເຫຕຸ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ອລທ຺ຘາ ຈ ເສນາສນໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ລທ຺ຘາ ຈ ເສນາສນໍ ອຄຘິໂຕ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ; ຕາຍ ຈ ປນ ອິຕຣີຕຣເສນາສນສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ອນລໂສ ສມ຺ປຊາໂນ ປຏິສ຺ສໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາເຓ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕ’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຫານາຣາໂມ ໂຫຕິ ປຫານຣໂຕ, ຠາວນາຣາໂມ ໂຫຕິ ຠາວນາຣໂຕ; ຕາຍ ຈ ປນ ປຫານາຣາມຕາຍ ປຫານຣຕິຍາ ຠາວນາຣາມຕາຍ ຠາວນາຣຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ອນລໂສ ສມ຺ປຊາໂນ ປຏິສ຺ສໂຕ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາເຓ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕ’.

໓໑໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ປຘານານິ. ສໍວຣປຘານໍ ປຫານປຘານໍ ຠາວນາປຘານໍ [ຠາວນາປ຺ປຘານໍ (ສ຺ຍາ.)] ອນຸຣກ຺ຂຓາປຘານໍ [ອນຸຣກ຺ຂນາປ຺ປຘານໍ (ສ຺ຍາ.)]. ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ, ສໍວຣປຘານໍ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ສໍວຣປຘານໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ, ປຫານປຘານໍ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ [ພ຺ຍນ຺ຕີ ກໂຣຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ປຫານປຘານໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠາວນາປຘານໍ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ. ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ຠາວນາປຘານໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ, ອນຸຣກ຺ຂຓາປຘານໍ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠທ຺ຣກໍ [ຠທ຺ທກໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ – ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ, ປຸຬຸວກສຎ຺ຎໍ [ປຸຬວກສຎ຺ຎໍ (ສີ. ປີ.)], ວິນີລກສຎ຺ຎໍ, ວິຈ຺ຉິທ຺ທກສຎ຺ຎໍ, ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອນຸຣກ຺ຂຓາປຘານໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ – ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ, ອນ຺ວເຍ ຎາຓໍ, ປຣິເຍ [ປຣິຈ຺ເຈ (ສີ. ກ.), ປຣິຈ຺ເຉເທ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ຎາຓໍ, ສມ຺ມຸຕິຍາ ຎາຓໍ [ສມ຺ມຕິຎາຓໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

‘‘ອປຣານິປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ – ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ.

໓໑໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານິ – ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອງ຺ຄານິ. ອິຘາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ, ຠຄວາ’ຕິ. ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ [ໂອປນຍິໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ, ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ອຂຓ຺ເຑຫິ ອຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ອສພເລຫິ ອກມ຺ມາເສຫິ ຠຸຊິສ຺ເສຫິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ເຖຫິ ອປຣາມຏ຺ເຐຫິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິເກຫິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ – ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ, ສກທາຄາມິຜລໍ, ອນາຄາມິຜລໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ.

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ – ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ – ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາ, ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຕຕິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ຣູປູປາຍໍ ວາ, ອາວຸໂສ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕິຏ຺ຐມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ [ຣູປາຣມຓໍ (?)] ຣູປປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ນນ຺ທູປເສຈນໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ເວທນູປາຍໍ ວາ ອາວຸໂສ…ເປ… ສຎ຺ຎູປາຍໍ ວາ, ອາວຸໂສ…ເປ… ສງ຺ຂາຣູປາຍໍ ວາ, ອາວຸໂສ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕິຏ຺ຐມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ສງ຺ຂາຣປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ນນ຺ທູປເສຈນໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ – ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂທສາຄຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທາ – ຈີວຣເຫຕຸ ວາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ ວາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ເສນາສນເຫຕຸ ວາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອິຕິຠວາຠວເຫຕຸ ວາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ – ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ອປຣາປິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ – ອກ຺ຂມາ ປຏິປທາ, ຂມາ ປຏິປທາ, ທມາ ປຏິປທາ, ສມາ ປຏິປທາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມປທານິ – ອນຠິຊ຺ຌາ ຘມ຺ມປທໍ, ອພ຺ຍາປາໂທ ຘມ຺ມປທໍ, ສມ຺ມາສຕິ ຘມ຺ມປທໍ, ສມ຺ມາສມາຘິ ຘມ຺ມປທໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມສມາທານານິ – ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາ – ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ພລານິ – ວີຣິຍພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິຏ຺ຐານານິ – ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານໍ, ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານໍ, ຈາຄາຘິຏ຺ຐານໍ, ອຸປສມາຘິຏ຺ຐານໍ.

໓໑໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ – [ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຫາພ຺ຍາກຣຓາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ – ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ; ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ ຘມ຺ມາ – ປຸພ຺ເພນິວາໂສ ສຕິຍາ ສຈ຺ຉິກຣຓີໂຍ; ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາໂຕ ຈກ຺ຂຸນາ ສຈ຺ຉິກຣຓີໂຍ; ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ ກາເຍນ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ; ອາສວານໍ ຂໂຍ ປຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຉິກຣຓີໂຍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ – ກາໂມໂຆ, ຠໂວໂຆ, ທິຏ຺ໂຐໂຆ, ອວິຊ຺ໂຊໂຆ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ – ກາມໂຍໂຄ, ຠວໂຍໂຄ, ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ, ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິສຎ຺ໂຎຄາ – ກາມໂຍຄວິສຎ຺ໂຎໂຄ, ຠວໂຍຄວິສຎ຺ໂຎໂຄ, ທິຏ຺ຐິໂຍຄວິສຎ຺ໂຎໂຄ, ອວິຊ຺ຊາໂຍຄວິສຎ຺ໂຎໂຄ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄນ຺ຖາ – ອຠິຊ຺ຌາ ກາຍຄນ຺ໂຖ, ພ຺ຍາປາໂທ ກາຍຄນ຺ໂຖ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ, ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ – ກາມຸປາທານໍ [ກາມູປາທານໍ (ສີ. ປີ.) ເອວມິຕເຣສຸປິ], ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ.

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ – ອຓ຺ຑຊໂຍນິ, ຊລາພຸຊໂຍນິ, ສໍເສທຊໂຍນິ, ໂອປປາຕິກໂຍນິ.

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິໂຍ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຍໍ ປຐມາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຍໍ ທຸຕິຍາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຍໍ ຕຕິຍາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ, ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠາ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ, ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາເຍວ ກມຕິ, ໂນ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ, ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ປຣສຎ຺ເຈຕນາເຍວ ກມຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ, ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ ເຈວ ກມຕິ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ ຈ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ, ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ເນວ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ ກມຕິ, ໂນ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ.

໓໑໓. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິໂຍ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ທກ຺ຂິຓາ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ ໂນ ທາຍກໂຕ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ທກ຺ຂິຓາ ເນວ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ເຈວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ຈ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ – ທານໍ, ເປຍ຺ຍວຊ຺ຊໍ [ປິຍວຊ຺ຊໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ອຕ຺ຖຈຣິຍາ, ສມານຕ຺ຕຕາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນຣິຍໂວຫາຣາ – ມຸສາວາໂທ, ປິສຸຓາວາຈາ, ຜຣຸສາວາຈາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍໂວຫາຣາ – ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ [ເວຣມຓິ (ກ.)], ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ.

‘‘ອປເຣປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນຣິຍໂວຫາຣາ – ອທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ອສ຺ສຸເຕ ສຸຕວາທິຕາ, ອມຸເຕ ມຸຕວາທິຕາ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ.

‘‘ອປເຣປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍໂວຫາຣາ – ອທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ອສ຺ສຸເຕ ອສ຺ສຸຕວາທິຕາ, ອມຸເຕ ອມຸຕວາທິຕາ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ.

‘‘ອປເຣປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນຣິຍໂວຫາຣາ – ທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ສຸເຕ ອສ຺ສຸຕວາທິຕາ, ມຸເຕ ອມຸຕວາທິຕາ, ວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ.

‘‘ອປເຣປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍໂວຫາຣາ – ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ສຸເຕ ສຸຕວາທິຕາ, ມຸເຕ ມຸຕວາທິຕາ, ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ.

໓໑໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ນ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ອນຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ [ສີຕິຠູໂຕ (ກ.)] ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອປເຣປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ໂນ ປຣຫິຕາຍ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ໂນ ປຣຫິຕາຍ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈ.

‘‘ອປເຣປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ – ຕໂມ ຕມປຣາຍໂນ, ຕໂມ ໂຊຕິປຣາຍໂນ, ໂຊຕິ ຕມປຣາຍໂນ, ໂຊຕິ ໂຊຕິປຣາຍໂນ.

‘‘ອປເຣປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ – ສມຓມຈໂລ, ສມຓປທຸໂມ, ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ, ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ; ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ປຎ຺ຈກໍ

໓໑໕. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ?

‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ.

‘‘ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ [ຣູປູປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ເອວມິຕເຣສຸປິ] ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ.

‘‘ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສຎ຺ຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສຎ຺ຫິຕາ ຣຊນີຍາ.

‘‘ປຎ຺ຈ ຄຕິໂຍ – ນິຣໂຍ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ, ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ, ມນຸສ຺ສາ, ເທວາ.

‘‘ປຎ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍານິ – ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ, ກຸລມຈ຺ຉຣິຍໍ, ລາຠມຈ຺ຉຣິຍໍ, ວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣິຍໍ, ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິຍໍ.

‘‘ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ – ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ, ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ, ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນີວຣຓໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓໍ.

‘‘ປຎ຺ຈ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສຎ຺ໂຎຊນານິ – ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ, ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ພ຺ຍາປາໂທ.

‘‘ປຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານິ ສຎ຺ໂຎຊນານິ – ຣູປຣາໂຄ, ອຣູປຣາໂຄ, ມາໂນ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອວິຊ຺ຊາ.

‘‘ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ – ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓີ.

໓໑໖. ‘‘ປຎ຺ຈ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານິ. ອຠພ຺ໂພ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ. ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິຕຸໍ [ອາທາຕຸໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິຕຸໍ. ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕຸໍ. ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸພ຺ເພ ອາຄາຣິກຠູໂຕ.

‘‘ປຎ຺ຈ ພ຺ຍສນານິ – ຎາຕິພ຺ຍສນໍ, ໂຠຄພ຺ຍສນໍ, ໂຣຄພ຺ຍສນໍ, ສີລພ຺ຍສນໍ, ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນໍ. ນາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ຎາຕິພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ ໂຠຄພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ ໂຣຄພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສີລພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈ ສມ຺ປທາ – ຎາຕິສມ຺ປທາ, ໂຠຄສມ຺ປທາ, ອາໂຣຄ຺ຍສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ. ນາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ຎາຕິສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ໂຠຄສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ອາໂຣຄ຺ຍສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສີລສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈ ອາທີນວາ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ. ອິຘາວຸໂສ, ທຸສ຺ສີໂລ ສີລວິປນ຺ໂນ ປມາທາຘິກຣຓໍ ມຫຕິໍ ໂຠຄຊານິໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ປຐໂມ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ປາປໂກ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ທຸສ຺ສີໂລ ສີລວິປນ຺ໂນ ຍຎ຺ຎເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ, ອວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມຕິ ມງ຺ກຸຠູໂຕ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ທຸສ຺ສີໂລ ສີລວິປນ຺ໂນ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ທຸສ຺ສີໂລ ສີລວິປນ຺ໂນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ອາທີນໂວ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປຎ຺ຈ ອານິສໍສາ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ອິຘາວຸໂສ, ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອປ຺ປມາທາຘິກຣຓໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ປຐໂມ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຍຎ຺ຎເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ, ວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມຕິ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ສີລວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ອານິສໍໂສ ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປທາຍ.

‘‘ໂຈທເກນ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣໍ ໂຈເທຕຸກາເມນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປໂຣ ໂຈເທຕພ຺ໂພ. ກາເລນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອກາເລນ, ຠູເຕນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອຠູເຕນ, ສຓ຺ເຫນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ຜຣຸເສນ, ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ [ເມຕ຺ຕາຈິຕ຺ເຕນ (ກຕ຺ຖຈິ)] ວກ຺ຂາມິ ໂນ ໂທສນ຺ຕເຣນາຕິ. ໂຈທເກນ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣໍ ໂຈເທຕຸກາເມນ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປໂຣ ໂຈເທຕພ຺ໂພ.

໓໑໗. ‘‘ປຎ຺ຈ ປຘານິຍງ຺ຄານິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ, ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ, ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຘານກ຺ຂມາຍ. ອສໂຐ ໂຫຕິ ອມາຍາວີ, ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິກຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ.

໓໑໘. ‘‘ປຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາສາ – ອວິຫາ, ອຕປ຺ປາ, ສຸທສ຺ສາ, ສຸທສ຺ສີ, ອກນິຏ຺ຐາ.

‘‘ປຎ຺ຈ ອນາຄາມິໂນ – ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ, ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕອກນິຏ຺ຐຄາມີ.

໓໑໙. ‘‘ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ອຍໍ ປຐໂມ ເຈໂຕຂິໂລ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ…ເປ… ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ… ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ອາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ຂິລຊາໂຕ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ອາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ຂິລຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ເຈໂຕຂິໂລ.

໓໒໐. ‘‘ປຎ຺ຈ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເມສຸ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ ອວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ອວິຄຕເປໂມ ອວິຄຕປິປາໂສ ອວິຄຕປຣິຬາໂຫ ອວິຄຕຕຓ຺ໂຫ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເມສຸ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ ອວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ອວິຄຕເປໂມ ອວິຄຕປິປາໂສ ອວິຄຕປຣິຬາໂຫ ອວິຄຕຕຓ຺ໂຫ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ອຍໍ ປຐໂມ ເຈຕໂສ ວິນິພນ຺ໂຘ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ…ເປ… ຣູເປ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ…ເປ… ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ…ເປ… ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ – ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ – ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ເຈຕໂສ ວິນິພນ຺ໂຘ.

‘‘ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

‘‘ອປຣານິປິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

‘‘ອປຣານິປິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

໓໒໑. ‘‘ປຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓິຍາ [ນິສ຺ສາຣຓີຍາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ຘາຕຸໂຍ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາເມ ມນສິກໂຣໂຕ ກາເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກາເມຫິ. ເຍ ຈ ກາມປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ [ວິຆາຕປຣິຬາຫາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ, ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຍາປາທໍ ມນສິກໂຣໂຕ ພ຺ຍາປາເທ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອພ຺ຍາປາທໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ອພ຺ຍາປາເທ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາເທນ. ເຍ ຈ ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ, ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເຫສໍ ມນສິກໂຣໂຕ ວິເຫສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອວິເຫສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ອວິເຫສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ວິເຫສາຍ. ເຍ ຈ ວິເຫສາປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ, ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ວິເຫສາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣູເປ ມນສິກໂຣໂຕ ຣູເປສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອຣູປໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ອຣູເປ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຣູເປຫິ. ເຍ ຈ ຣູປປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ, ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສກ຺ກາຍໍ ມນສິກໂຣໂຕ ສກ຺ກາເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ສກ຺ກາຍນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສກ຺ກາເຍນ. ເຍ ຈ ສກ຺ກາຍປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ, ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ສກ຺ກາຍສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ.

໓໒໒. ‘‘ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນານິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ຍຖາ ຍຖາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ປຐມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ…ເປ… ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ…ເປ… ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ. ຍຖາ ຍຖາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ ສຎ຺ຎາ – ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ; ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ [ສງ຺ຄິຕິຍປຎ຺ຈກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

ຉກ຺ກໍ

໓໒໓. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຉ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ; ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ຉ?

‘‘ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ – ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ມນາຍຕນໍ.

‘‘ຉ ພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ – ຣູປາຍຕນໍ, ສທ຺ທາຍຕນໍ, ຄນ຺ຘາຍຕນໍ, ຣສາຍຕນໍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ, ຘມ຺ມາຍຕນໍ.

‘‘ຉ ວິຎ຺ຎາຓກາຍາ – ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ, ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ.

‘‘ຉ ຜສ຺ສກາຍາ – ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ, ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ, ຆານສມ຺ຜສ຺ໂສ, ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ໂສ, ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສ, ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ.

‘‘ຉ ເວທນາກາຍາ – ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ຆານສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ.

‘‘ຉ ສຎ຺ຎາກາຍາ – ຣູປສຎ຺ຎາ, ສທ຺ທສຎ຺ຎາ, ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ, ຣສສຎ຺ຎາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາ, ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ.

‘‘ຉ ສຎ຺ເຈຕນາກາຍາ – ຣູປສຎ຺ເຈຕນາ, ສທ຺ທສຎ຺ເຈຕນາ, ຄນ຺ຘສຎ຺ເຈຕນາ, ຣສສຎ຺ເຈຕນາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ເຈຕນາ, ຘມ຺ມສຎ຺ເຈຕນາ.

‘‘ຉ ຕຓ຺ຫາກາຍາ – ຣູປຕຓ຺ຫາ, ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ, ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ, ຣສຕຓ຺ຫາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ, ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ.

໓໒໔. ‘‘ຉ ອຄາຣວາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ປຏິສນ຺ຖາເຣ [ປຏິສນ຺ຘາເຣ (ກ.)] ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ.

‘‘ຉ ຄາຣວາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ຘມ຺ເມ ສຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ສງ຺ເຆ ສຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ສິກ຺ຂາຍ ສຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ; ປຏິສນ຺ຖາເຣ ສຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ.

‘‘ຉ ໂສມນສ຺ສູປວິຈາຣາ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ຣູປໍ ອຸປວິຈຣຕິ; ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ. ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປວິຈຣຕິ.

‘‘ຉ ໂທມນສ຺ສູປວິຈາຣາ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ໂທມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ຣູປໍ ອຸປວິຈຣຕິ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ໂທມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປວິຈຣຕິ.

‘‘ຉ ອຸເປກ຺ຂູປວິຈາຣາ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂາຏ຺ຐານິຍໍ [ອຸເປກ຺ຂາຐານິຍໍ (ກ.)] ຣູປໍ ອຸປວິຈຣຕິ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ອຸເປກ຺ຂາຏ຺ຐານິຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປວິຈຣຕິ.

‘‘ຉ ສາຣຓີຍາ ຘມ຺ມາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ [ອາວີ (ກ. ສີ. ປີ. ກ.)] ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ…ເປ… ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ…ເປ… ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ລາຠາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຖາຣູເປຫິ ລາເຠຫິ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ໂຫຕິ ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສາຘາຣຓໂຠຄີ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ…ເປ… ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍານິ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ, ຕຖາຣູເປສຸ ສີເລສຸ ສີລສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ…ເປ… ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ, ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໓໒໕. ຉ ວິວາທມູລານິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປນາຫີ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປນາຫີ, ໂສ ສຕ຺ຖຣິປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສງ຺ເຆປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍປິ ນ ປຣິປູຣກາຣີ [ປຣິປູຣີກາຣີ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂຫຕິ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ, ໂສ ສງ຺ເຆ ວິວາທໍ ຊເນຕິ. ໂຍ ໂຫຕິ ວິວາໂທ ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ພຫຸຊນອສຸຂາຍ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເອວຣູປໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍເມຍ຺ຍາຖ. ເອວຣູປໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ປຬາສີ…ເປ… ອິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉຣີ…ເປ… ສໂຐ ໂຫຕິ ມາຍາວີ… ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ… ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ…ເປ… ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ໂສ ສຕ຺ຖຣິປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສງ຺ເຆປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍປິ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ, ໂສ ສງ຺ເຆ ວິວາທໍ ຊເນຕິ. ໂຍ ໂຫຕິ ວິວາໂທ ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ພຫຸຊນອສຸຂາຍ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເອວຣູປໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍເມຍ຺ຍາຖ. ເອວຣູປໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ ໂຫຕິ.

‘‘ຉ ຘາຕຸໂຍ – ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸ, ອາກາສຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ.

໓໒໖. ‘‘ຉ ນິສ຺ສຣຓິຍາ ຘາຕຸໂຍ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເມຕ຺ຕາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ອຖ ຈ ປນ ເມ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວໍ’, ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ, ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ເມຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ. ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ຍທິທໍ ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ກຣຸຓາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ວິເຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ, ໂສ ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ກຣຸຓາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ, ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ວິເຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິເຫສາຍ, ຍທິທໍ ກຣຸຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ມຸທິຕາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ອຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ, ໂສ ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ມຸທິຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ, ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ອຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຣຕິຍາ, ຍທິທໍ ມຸທິຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຸເປກ຺ຂາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ, ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ຣາຄສ຺ສ, ຍທິທໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອນິມິຕ຺ຕາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ, ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ, ຍທິທໍ ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສ຺ມີຕິ ໂຂ ເມ ວິຄຕໍ [ວິຆາຕໍ (ສີ. ປີ.), ວິຄເຕ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ອຖ ຈ ປນ ເມ ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖງ຺ກຖາສລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ອສ຺ມີຕິ ວິຄເຕ [ວິຆາເຕ (ສີ. ປີ.)] ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ອສມນຸປສ຺ສໂຕ, ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖງ຺ກຖາສລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖງ຺ກຖາສລ຺ລສ຺ສ, ຍທິທໍ ອສ຺ມິມານສມຸຄ຺ຆາໂຕ’ຕິ.

໓໒໗. ‘‘ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ – ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ – ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ, ສີລານຸສ຺ສຕິ, ຈາຄານຸສ຺ສຕິ, ເທວຕານຸສ຺ສຕິ.

໓໒໘. ‘‘ຉ ສຕຕວິຫາຣາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ [ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ.

໓໒໙. ‘‘ຉຬາຠິຊາຕິໂຍ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ສມາໂນ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ສມາໂນ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ສມາໂນ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ສມາໂນ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ສມາໂນ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ສມາໂນ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ.

‘‘ຉ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາ [ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍສຎ຺ຎາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] – ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ເຈ, ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ ທຸກ຺ເຂ, ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ, ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຉ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ; ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

ສຕ຺ຕກໍ

໓໓໐. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ; ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ?

‘‘ສຕ຺ຕ ອຣິຍຘນານິ – ສທ຺ຘາຘນໍ, ສີລຘນໍ, ຫິຣິຘນໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຘນໍ, ສຸຕຘນໍ, ຈາຄຘນໍ, ປຎ຺ຎາຘນໍ.

‘‘ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ – ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ.

‘‘ສຕ຺ຕ ສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣາ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕ ອສທ຺ຘມ຺ມາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ ຈ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ ຈ ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ກາລຎ຺ຎູ ຈ ປຣິສຎ຺ຎູ ຈ ປຸຄ຺ຄລຎ຺ຎູ ຈ.

໓໓໑. ‘‘ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ອວິຄຕເປໂມ. ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ອວິຄຕເປໂມ. ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ອວິຄຕເປໂມ. ປຏິສລ຺ລາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ປຏິສລ຺ລາເນ ອວິຄຕເປໂມ. ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ອວິຄຕເປໂມ. ສຕິເນປກ຺ເກ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຕິເນປກ຺ເກ ອວິຄຕເປໂມ. ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ອວິຄຕເປໂມ.

‘‘ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎາ – ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ອາທີນວສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ, ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ.

‘‘ສຕ຺ຕ ພລານິ – ສທ຺ຘາພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ຫິຣິພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ.

໓໓໒. ‘‘ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ຉຏ຺ຐີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕ ປຸຄ຺ຄລາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ – ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ, ກາຍສກ຺ຂິ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ, ຘມ຺ມານຸສາຣີ, ສທ຺ຘານຸສາຣີ.

‘‘ສຕ຺ຕ ອນຸສຍາ – ກາມຣາຄານຸສໂຍ, ປຏິຆານຸສໂຍ, ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ, ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ, ມານານຸສໂຍ, ຠວຣາຄານຸສໂຍ, ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ.

‘‘ສຕ຺ຕ ສຎ຺ໂຎຊນານິ – ອນຸນຍສຎ຺ໂຎຊນໍ [ກາມສຎ຺ໂຎຊນໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ປຏິຆສຎ຺ໂຎຊນໍ, ທິຏ຺ຐິສຎ຺ໂຎຊນໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສຎ຺ໂຎຊນໍ, ມານສຎ຺ໂຎຊນໍ, ຠວຣາຄສຎ຺ໂຎຊນໍ, ອວິຊ຺ຊາສຎ຺ໂຎຊນໍ.

‘‘ສຕ຺ຕ ອຘິກຣຓສມຖາ – ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຘິກຣຓານໍ ສມຖາຍ ວູປສມາຍ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ສຕິວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາເຣຕພ຺ພໍ, ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ, ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ; ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

ທຸຕິຍຠາຓວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ອຏ຺ຐກໍ

໓໓໓. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ; ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ?

‘‘ອຏ຺ຐ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ – ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ, ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ມິຈ຺ຉາສຕິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ.

‘‘ອຏ຺ຐ ສມ຺ມຕ຺ຕາ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ – ໂສຕາປນ຺ໂນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ; ສກທາຄາມີ, ສກທາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ; ອນາຄາມີ, ອນາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ; ອຣຫາ, ອຣຫຕ຺ຕຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ.

໓໓໔. ‘‘ອຏ຺ຐ ກຸສີຕວຕ຺ຖູນິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກມ຺ມໍ ໂຂ ເມ ກາຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນ ເມ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລມິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ! ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ ປຐມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນ ເມ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລນ຺ໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ! ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ…ເປ… ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຄ຺ໂຄ ໂຂ ເມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນ ເມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລມິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ! ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ຕຕິຍໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິໍ, ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນ ເມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລນ຺ໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ! ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນາລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ກິລນ຺ໂຕ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ! ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ອລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ຄຣຸໂກ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ມາສາຈິຕໍ ມຎ຺ເຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ! ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ; ອຕ຺ຖິ ກປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ! ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ [ຄິລານວຸຏ຺ຐິໂຕ (ສທ຺ທນີຕິ) ອ. ນິ. ໖.໑໖ ນກຸລປິຕຸສຸຕ຺ຕຏີກາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ] ໂຫຕິ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ທຸພ຺ພໂລ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ! ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

໓໓໕. ‘‘ອຏ຺ຐ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກມ຺ມໍ ໂຂ ເມ ກາຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນ ເມ ກໂຣນ຺ເຕນ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ! ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ, ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ ປຐມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນາຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນາສກ຺ຂິໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຄ຺ໂຄ ໂຂ ເມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນ ເມ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ. ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິໍ, ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນາຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາສກ຺ຂິໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນາລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ລຫຸໂກ ກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ອລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ພລວາ ກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ, ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເມ ອາພາໂຘ ປວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ… ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ, ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເມ ອາພາໂຘ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ! ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

໓໓໖. ‘‘ອຏ຺ຐ ທານວຕ຺ຖູນິ. ອາສຊ຺ຊ ທານໍ ເທຕິ, ຠຍາ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອທາສິ ເມ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ທສ຺ສຕິ ເມ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ສາຫຸ ທານ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອຫໍ ປຈາມິ, ອິເມ ນ ປຈນ຺ຕິ, ນາຣຫາມິ ປຈນ຺ໂຕ ອປຈນ຺ຕານໍ ທານໍ ນ ທາຕຸ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອິທໍ ເມ ທານໍ ທທໂຕ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ. ຈິຕ຺ຕາລງ຺ກາຣ-ຈິຕ຺ຕປຣິກ຺ຂາຣຕ຺ຖໍ ທານໍ ເທຕິ.

໓໓໗. ‘‘ອຏ຺ຐ ທານູປປຕ຺ຕິໂຍ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ໂສ ຍໍ ເທຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ [ປຈ຺ຈາສິໍສຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ໂສ ປສ຺ສຕິ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລໍ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕໍ ສມງ຺ຄີຠູຕໍ ປຣິຈາຣຍມານໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ! ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫີເນ ວິມຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠາວິຕໍ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສີລວໂຕ ວທາມິ ໂນ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ. ອິຊ຺ຌຕາວຸໂສ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ…ເປ… ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ໂສ ຍໍ ເທຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຣາຊິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ! ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫີເນ ວິມຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠາວິຕໍ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສີລວໂຕ ວທາມິ ໂນ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ. ອິຊ຺ຌຕາວຸໂສ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ…ເປ… ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ໂສ ຍໍ ເທຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ຕາວຕິໍສາ ເທວາ…ເປ… ຍາມາ ເທວາ…ເປ… ຕຸສິຕາ ເທວາ …ເປ… ນິມ຺ມານຣຕີ ເທວາ…ເປ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ! ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫີເນ ວິມຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠາວິຕໍ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສີລວໂຕ ວທາມິ ໂນ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ. ອິຊ຺ຌຕາວຸໂສ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ໂສ ຍໍ ເທຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ! ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫີເນ ວິມຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠາວິຕໍ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສີລວໂຕ ວທາມິ ໂນ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ; ວີຕຣາຄສ຺ສ ໂນ ສຣາຄສ຺ສ. ອິຊ຺ຌຕາວຸໂສ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ.

‘‘ອຏ຺ຐ ປຣິສາ – ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ, ຄຫປຕິປຣິສາ, ສມຓປຣິສາ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກປຣິສາ, ຕາວຕິໍສປຣິສາ, ມາຣປຣິສາ, ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ.

‘‘ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ – ລາໂຠ ຈ, ອລາໂຠ ຈ, ຍໂສ ຈ, ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ຈ, ປສໍສາ ຈ, ສຸຂຎ຺ຈ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ.

໓໓໘. ‘‘ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ – ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸມາປຸປ຺ຜໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ. ເອວເມວ [ເອວເມວໍ (ກ.)] ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜໍ [ກຓ຺ຓິກາຣປຸປ຺ຜໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ. ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ. ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂອສຘິຕາຣກາ ໂອທາຕາ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕນິທສ຺ສນາ ໂອທາຕນິຠາສາ, ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂອທາຕໍ ໂອທາຕວຓ຺ຓໍ ໂອທາຕນິທສ຺ສນໍ ໂອທາຕນິຠາສໍ. ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

໓໓໙. ‘‘ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ. ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕ ນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ; ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

ນວກໍ

໓໔໐. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ນວ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ; ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ນວ?

‘‘ນວ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນິ. ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ; ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ຈຣຕີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ; ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ຈຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ; ‘ປິຍສ຺ສ ເມ ມນາປສ຺ສ ອນຕ຺ຖໍ ອຈຣີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ…ເປ… ອນຕ຺ຖໍ ຈຣຕີຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ…ເປ… ອນຕ຺ຖໍ ຈຣິສ຺ສຕີຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ; ‘ອປ຺ປິຍສ຺ສ ເມ ອມນາປສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຈຣີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ…ເປ… ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕີຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ…ເປ… ອຕ຺ຖໍ ຈຣິສ຺ສຕີຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ.

‘‘ນວ ອາຆາຕປຏິວິນຍາ. ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣິ [ອຈຣີຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.) ເອວໍ ‘‘ຈຣຕິ ຈຣິສ຺ສຕິ’’ ປເທສຸປິ], ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ; ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ຈຣຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ; ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ຈຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ; ‘ປິຍສ຺ສ ເມ ມນາປສ຺ສ ອນຕ຺ຖໍ ອຈຣິ…ເປ… ອນຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ…ເປ… ອນຕ຺ຖໍ ຈຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ; ‘ອປ຺ປິຍສ຺ສ ເມ ອມນາປສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຈຣິ…ເປ… ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ…ເປ… ອຕ຺ຖໍ ຈຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ.

໓໔໑. ‘‘ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ. ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຎິໂນ ອປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ [ອສຎ຺ຎິສຕ຺ຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈາຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ [ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສນ຺ຕເມຕໍ ປຓີຕເມຕນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ນວໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

໓໔໒. ‘‘ນວ ອກ຺ຂຓາ ອສມຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ. ອິຘາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ເທສິຍຕິ ໂອປສມິໂກ ປຣິນິພ຺ພານິໂກ ສມ຺ໂພຘຄາມີ ສຸຄຕປ຺ປເວທິໂຕ. ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ເທສິຍຕິ ໂອປສມິໂກ ປຣິນິພ຺ພານິໂກ ສມ຺ໂພຘຄາມີ ສຸຄຕປ຺ປເວທິໂຕ. ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ອສຸຣກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣໍ ທີຆາຍຸກໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ ມິລກ຺ເຂສຸ [ມິລກ຺ຂເກສຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ມິລກ຺ຂູສຸ (ກ.)] ອວິຎ຺ຎາຕາເຣສຸ, ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ຄຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ [ສຸກຏ ທຸກ຺ກຏານໍ (ສີ. ປີ.)] ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ຊໂຬ ເອຬມູໂຄ, ນປ຺ປຏິພໂລ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕານມຕ຺ຖມຎ຺ຎາຕຸໍ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ນ [ກຕ຺ຖຈິ ນກາໂຣ ນ ທິສ຺ສຕິ] ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ນ ເທສິຍຕິ ໂອປສມິໂກ ປຣິນິພ຺ພານິໂກ ສມ຺ໂພຘຄາມີ ສຸຄຕປ຺ປເວທິໂຕ. ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎວາ ອຊໂຬ ອເນຬມູໂຄ, ປຏິພໂລ ສຸຠາສິຕ-ທຸພ຺ຠາສິຕານມຕ຺ຖມຎ຺ຎາຕຸໍ. ອຍໍ ນວໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

໓໔໓. ‘‘ນວ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ …ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ…ເປ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

໓໔໔. ‘‘ນວ ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘາ. ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ກາມສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປີຕິ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສ຺ສາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຣູປສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ນວ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

ທສກໍ

໓໔໕. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທສ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມ ທສ?

‘‘ທສ ນາຖກຣຓາ ຘມ຺ມາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ, ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ [ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ [ຘຕາ (ກ. ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ, ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວໂຈ ໂຫຕິ ໂສວຈສ຺ສກຣເຓຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຂໂມ ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ ອນຸສາສນິໍ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວໂຈ ໂຫຕິ…ເປ… ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ ອນຸສາສນິໍ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍານິ ຕານິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ກິໍກຣຓີຍານິ, ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ອນລໂສ ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍານິ ຕານິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ…ເປ… ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມກາໂມ ໂຫຕິ ປິຍສມຸທາຫາໂຣ, ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ໂຊ [ອຸຬາຣປາມຸຊ຺ໂຊ (ສີ. ປີ.), ໂອຬາຣປາໂມຊ຺ໂຊ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມກາໂມ ໂຫຕິ…ເປ… ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ໂຊ [ອຸຬາຣປາມຸຊ຺ໂຊ (ສີ. ປີ.), ໂອຬາຣປາໂມຊ຺ໂຊ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣຫິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣຫິ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາເຣຫິ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ…ເປ… ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິມາ ໂຫຕິ ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິມາ ໂຫຕິ…ເປ… ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ, ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

໓໔໖. ທສ ກສິຓາຍຕນານິ. ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ອາໂປກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ເຕໂຊກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ວາໂຍກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ນີລກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ປີຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ໂລຫິຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ໂອທາຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ອາກາສກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ວິຎ຺ຎາຓກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ.

໓໔໗. ‘‘ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ – ປາຓາຕິປາໂຕ, ອທິນ຺ນາທານໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ, ມຸສາວາໂທ, ປິສຸຓາ ວາຈາ, ຜຣຸສາ ວາຈາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ, ອຠິຊ຺ຌາ, ພ຺ຍາປາໂທ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ.

‘‘ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ – ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ, ອນຠິຊ຺ຌາ, ອພ຺ຍາປາໂທ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ.

໓໔໘. ‘‘ທສ ອຣິຍວາສາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ເອກາຣກ຺ໂຂ, ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ, ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ, ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ, ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ, ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ສຸວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ໂຎ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກຸຈ຺ຈໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອກາຣກ຺ໂຂ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອກາຣກ຺ໂຂ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຏິເສວຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ອຘິວາເສຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ວິໂນເທຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍານິ ຕານິ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸຖຸປຈ຺ເຈກສຈ຺ຈານິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ນຸນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ ປຓຸນ຺ນານິ ຈຕ຺ຕານິ ວນ຺ຕານິ ມຸຕ຺ຕານິ ປຫີນານິ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐານິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາເມສນາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ຠເວສນາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາມສງ຺ກປ຺ໂປ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣາຄາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂມຫາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ຣາໂຄ ເມ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ໂທໂສ ເມ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ໂມໂຫ ເມ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ.

‘‘ທສ ອເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ – ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາວາຈາ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາສຕິ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອເສກ຺ຂໍ ສມ຺ມາຎາຓໍ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທສ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ ນ ວິວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ອສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ.

໓໔໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາຍໍ ອຠາສີ’ຕິ. ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

໑໑. ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕໍ

໓໕໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຈມ຺ປາຍໍ ວິຫຣຕິ ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ! ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ທສຸຕ຺ຕຣໍ ປວກ຺ຂາມິ, ຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ;

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກິຣິຍາຍ, ສພ຺ພຄນ຺ຖປ຺ປໂມຈນໍ’’.

ເອໂກ ຘມ຺ໂມ

໓໕໑. ‘‘ເອໂກ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ໂມ ພຫຸກາໂຣ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາເວຕພ຺ໂພ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ປຫາຕພ຺ໂພ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຫານຠາຄິໂຍ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ວິເສສຠາຄິໂຍ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ໂຌ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ.

(ກ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ພຫຸກາໂຣ? ອປ຺ປມາໂທ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ພຫຸກາໂຣ.

(ຂ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາເວຕພ຺ໂພ? ກາຍຄຕາສຕິ ສາຕສຫຄຕາ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາເວຕພ຺ໂພ.

(ຄ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ? ຜສ຺ໂສ ສາສໂວ ອຸປາທານິໂຍ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ.

(ຆ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ປຫາຕພ຺ໂພ? ອສ຺ມິມາໂນ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ປຫາຕພ຺ໂພ.

(ງ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຫານຠາຄິໂຍ? ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຫານຠາຄິໂຍ.

(ຈ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ວິເສສຠາຄິໂຍ? ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ວິເສສຠາຄິໂຍ.

(ຉ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ໂຌ? ອານນ຺ຕຣິໂກ ເຈໂຕສມາຘິ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ໂຌ.

(ຊ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ໂພ? ອກຸປ຺ປໍ ຎາຓໍ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ໂພ.

(ຌ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ? ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ.

(ຎ) ‘‘ກຕໂມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ? ອກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ.

ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ

໓໕໒. ‘‘ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

(ກ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ? ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ.

(ຂ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

(ຄ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຆ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອວິຊ຺ຊາ ຈ ຠວຕຓ຺ຫາ ຈ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ.

(ງ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ? ໂທວຈສ຺ສຕາ ຈ ປາປມິຕ຺ຕຕາ ຈ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ.

(ຈ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ? ໂສວຈສ຺ສຕາ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ຈ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ.

(ຉ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ? ໂຍ ຈ ເຫຕຸ ໂຍ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ, ໂຍ ຈ ເຫຕຸ ໂຍ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ.

(ຊ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ? ທ຺ເວ ຎາຓານິ – ຂເຍ ຎາຓໍ, ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

(ຌ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ – ສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕຸ ອສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕຸ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຎ) ‘‘ກຕເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ວິຊ຺ຊາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິ ຈ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ວີສຕິ ຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ.

ຕໂຍ ຘມ຺ມາ

໓໕໓. ‘‘ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ…ເປ… ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

(ກ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ? ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ.

(ຂ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ຕໂຍ ສມາຘີ – ສວິຕກ຺ໂກ ສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ໂກ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ໂກ ອວິຈາໂຣ ສມາຘິ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

(ຄ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ – ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຆ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ – ກາມຕຓ຺ຫາ, ຠວຕຓ຺ຫາ, ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ.

(ງ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ? ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ – ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ, ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ, ໂມໂຫ ອກຸສລມູລໍ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ.

(ຈ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ? ຕີຓິ ກຸສລມູລານິ – ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ, ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ, ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ.

(ຉ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ? ຕິສ຺ໂສ ນິສ຺ສຣຓິຍາ ຘາຕຸໂຍ – ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ຣູປານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ອຣູປໍ, ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ຠູຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນິໂຣໂຘ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ.

(ຊ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ? ຕີຓິ ຎາຓານິ – ອຕີຕໍເສ ຎາຓໍ, ອນາຄຕໍເສ ຎາຓໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍເສ ຎາຓໍ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

(ຌ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ – ກາມຘາຕຸ, ຣູປຘາຕຸ, ອຣູປຘາຕຸ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຎ) ‘‘ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ – ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ, ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ, ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ຕິໍສ ຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ

໓໕໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ…ເປ… ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

(ກ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ? ຈຕ຺ຕາຣິ ຈກ຺ການິ – ປຕິຣູປເທສວາໂສ, ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍ [ສປ຺ປຸຣິສຸປສ຺ສໂຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘິ, ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕາ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ.

(ຂ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເວທນາສຸ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

(ຄ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ – ກພຬີກາໂຣ [ກວຬີກາໂຣ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອາຫາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາ, ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຕຕິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຆ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ – ກາໂມໂຆ, ຠໂວໂຆ, ທິຏ຺ໂຐໂຆ, ອວິຊ຺ໂຊໂຆ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ.

(ງ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ – ກາມໂຍໂຄ, ຠວໂຍໂຄ, ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ, ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ.

(ຈ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິສຎ຺ໂຎຄາ – ກາມໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ, ຠວໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ, ທິຏ຺ຐິໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ, ອວິຊ຺ຊາໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ.

(ຉ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມາຘີ – ຫານຠາຄິໂຍ ສມາຘິ, ຐິຕິຠາຄິໂຍ ສມາຘິ, ວິເສສຠາຄິໂຍ ສມາຘິ, ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ ສມາຘິ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ.

(ຊ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ? ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ – ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ, ອນ຺ວເຍ ຎາຓໍ, ປຣິເຍ ຎາຓໍ, ສມ຺ມຸຕິຍາ ຎາຓໍ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

(ຌ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ – ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ [ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ [ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຎ) ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ – ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ, ສກທາຄາມິຜລໍ, ອນາຄາມິຜລໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາຣີສຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ.

ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ

໓໕໕. ‘‘ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ…ເປ… ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

(ກ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ? ປຎ຺ຈ ປຘານິຍງ຺ຄານິ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຘານກ຺ຂມາຍ. ອສໂຐ ໂຫຕິ ອມາຍາວີ ຍຖາຠູຕມຕ຺ຕານໍ ອາວີກຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ.

(ຂ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ສມ຺ມາສມາຘິ – ປີຕິຜຣຓຕາ, ສຸຂຜຣຓຕາ, ເຈໂຕຜຣຓຕາ, ອາໂລກຜຣຓຕາ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕໍ [ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິມິຕ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

(ຄ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ [ເສຍ຺ຍຖີທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] – ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຆ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ – ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ, ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ, ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກຸຈ຺ຈນີວຣຓໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓໍ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ.

(ງ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ? ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ. ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ອຍໍ ປຐໂມ ເຈໂຕຂິໂລ. ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ…ເປ… ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ…ເປ… ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ…ເປ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ອາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ຂິລຊາໂຕ, ໂຍ ໂສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ອາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ຂິລຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ເຈໂຕຂິໂລ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ.

(ຈ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ? ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ.

(ຉ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ? ປຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓິຍາ ຘາຕຸໂຍ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາເມ ມນສິກໂຣໂຕ ກາເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກາເມຫິ. ເຍ ຈ ກາມປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ. ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຍາປາທໍ ມນສິກໂຣໂຕ ພ຺ຍາປາເທ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອພ຺ຍາປາທໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ອພ຺ຍາປາເທ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາເທນ. ເຍ ຈ ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ. ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເຫສໍ ມນສິກໂຣໂຕ ວິເຫສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອວິເຫສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ອວິເຫສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ວິເຫສາຍ. ເຍ ຈ ວິເຫສາປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ. ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ວິເຫສາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣູເປ ມນສິກໂຣໂຕ ຣູເປສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອຣູປໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ອຣູເປ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຣູເປຫິ. ເຍ ຈ ຣູປປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ. ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສກ຺ກາຍໍ ມນສິກໂຣໂຕ ສກ຺ກາເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນ ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ສກ຺ກາຍນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສກ຺ກາເຍນ. ເຍ ຈ ສກ຺ກາຍປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕາ ປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ. ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ສກ຺ກາຍສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ.

(ຊ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ? ປຎ຺ຈ ຎາຓິໂກ ສມ຺ມາສມາຘິ – ‘ອຍໍ ສມາຘິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາໂກ’ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ອຍໍ ສມາຘິ ອຣິໂຍ ນິຣາມິໂສ’ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ອຍໍ ສມາຘິ ອກາປຸຣິສເສວິໂຕ’ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ອຍໍ ສມາຘິ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘລທ຺ໂຘ ເອໂກທິຠາວາຘິຄໂຕ, ນ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄໂຕ’ຕິ [ນ ຈ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫ ວາຣິຕວໂຕຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ນ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິວາວໂຕ (ກ.), ນ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຍາຘິຄໂຕ (?)] ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ໂສ ໂຂ ປນາຫໍ ອິມໍ ສມາຘິໍ ສໂຕວ ສມາປຊ຺ຊາມິ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫາມີ’ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

(ຌ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນານິ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ຍຖາ ຍຖາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ຕຖາ ຕຖາ ໂສ [ຠິກ຺ຂຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ປຐມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ ຍຖາ ຍຖາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ. ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ. ອປິ ຈ ໂຂ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ. ອປິ ຈ ໂຂ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ; ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ. ຍຖາ ຍຖາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຎ) ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາ – ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຎາສ ຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ.

ຉ ຘມ຺ມາ

໓໕໖. ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ…ເປ… ຉ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

(ກ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ? ຉ ສາຣຓີຍາ ຘມ຺ມາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ…ເປ… ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ…ເປ… ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ລາຠາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຖາຣູເປຫິ ລາເຠຫິ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ໂຫຕິ ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສາຘາຣຓໂຠຄີ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ…ເປ… ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍານິ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ, ຕຖາຣູເປສຸ ສີເລສຸ ສີລສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ…ເປ… ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ, ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິ ສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ, ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ.

(ຂ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ – ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ, ສີລານຸສ຺ສຕິ, ຈາຄານຸສ຺ສຕິ, ເທວຕານຸສ຺ສຕິ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

(ຄ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ – ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ມນາຍຕນໍ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຆ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ຉ ຕຓ຺ຫາກາຍາ – ຣູປຕຓ຺ຫາ, ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ, ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ, ຣສຕຓ຺ຫາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ, ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ.

(ງ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ? ຉ ອຄາຣວາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ. ຘມ຺ເມ…ເປ… ສງ຺ເຆ… ສິກ຺ຂາຍ… ອປ຺ປມາເທ… ປຏິສນ຺ຖາເຣ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ.

(ຈ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ? ຉ ຄາຣວາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຘມ຺ເມ…ເປ… ສງ຺ເຆ… ສິກ຺ຂາຍ… ອປ຺ປມາເທ… ປຏິສນ຺ຖາເຣ ສຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ.

(ຉ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ? ຉ ນິສ຺ສຣຓິຍາ ຘາຕຸໂຍ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເມຕ຺ຕາ ຫິ ໂຂ ເມ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ອຖ ຈ ປນ ເມ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ. ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອາວຸໂສ ອນວກາໂສ ຍໍ ເມຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ. ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ຍທິທໍ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ກຣຸຓາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ວິເຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ – ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ, ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ…ເປ… ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິເຫສາຍ, ຍທິທໍ ກຣຸຓາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ມຸທິຕາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ…ເປ… ອຖ ຈ ປນ ເມ ອຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ – ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ…ເປ… ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ ອຣຕິຍາ, ຍທິທໍ ມຸທິຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຸເປກ຺ຂາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ…ເປ… ອຖ ຈ ປນ ເມ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ – ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ…ເປ… ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ຣາຄສ຺ສ ຍທິທໍ ອຸເປກ຺ຂາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອນິມິຕ຺ຕາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ…ເປ… ອຖ ຈ ປນ ເມ ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີ’ຕິ. ໂສ – ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ…ເປ… ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສ຺ມີຕິ ໂຂ ເມ ວິຄຕໍ, ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ອຖ ຈ ປນ ເມ ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖໍກຖາສລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ – ‘ມາ ເຫວໍ’ ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອສ຺ມີຕິ ວິຄເຕ ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ອສມນຸປສ຺ສໂຕ. ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖໍກຖາສລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓໍ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖໍກຖາສລ຺ລສ຺ສ, ຍທິທໍ ອສ຺ມິມານສມຸຄ຺ຆາໂຏ’ຕິ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ.

(ຊ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ? ຉ ສຕຕວິຫາຣາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

(ຌ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ – ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຎ) ‘‘ກຕເມ ຉ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ຉ ອຠິຎ຺ຎາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕິ. ອາວິຠາວໍ ຕິໂຣຠາວໍ. ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ. ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ. ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ຄຈ຺ຉຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ. ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ. ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣາມສຕິ ປຣິມຊ຺ຊຕິ. ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ, ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈ.

‘‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕິ [ຊານາຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ …ເປ… ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ.

‘‘ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

‘‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ …ເປ…

‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ສຏ຺ຐິ ຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ.

ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ

໓໕໗. ‘‘ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ…ເປ… ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

(ກ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ? ສຕ຺ຕ ອຣິຍຘນານິ – ສທ຺ຘາຘນໍ, ສີລຘນໍ, ຫິຣິຘນໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຘນໍ, ສຸຕຘນໍ, ຈາຄຘນໍ, ປຎ຺ຎາຘນໍ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ.

(ຂ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ສຕ຺ຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ – ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

(ຄ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ – ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ…ເປ… ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ຉຏ຺ຐີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຆ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ສຕ຺ຕານຸສຍາ – ກາມຣາຄານຸສໂຍ, ປຏິຆານຸສໂຍ, ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ, ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ, ມານານຸສໂຍ, ຠວຣາຄານຸສໂຍ, ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ.

(ງ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ? ສຕ຺ຕ ອສທ຺ຘມ຺ມາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ.

(ຈ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ? ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣິມາ [ຫິຣິໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ.

(ຉ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ? ສຕ຺ຕ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ ຈ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ ຈ ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ກາລຎ຺ຎູ ຈ ປຣິສຎ຺ຎູ ຈ ປຸຄ຺ຄລຎ຺ຎູ ຈ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ.

(ຊ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ? ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎາ – ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ອາທີນວສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ, ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

(ຌ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ອວິຄຕເປໂມ. ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ອວິຄຕເປໂມ. ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ອວິຄຕເປໂມ. ປຏິສລ຺ລາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ປຏິສລ຺ລາເນ ອວິຄຕເປໂມ. ວີຣິຍາຣມ຺ເມ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ເມ ອວິຄຕເປໂມ. ສຕິເນປກ຺ເກ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຕິເນປກ຺ເກ ອວິຄຕເປໂມ. ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ອວິຄຕເປໂມ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຎ) ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ສຕ຺ຕ ຂີຓາສວພລານິ – ອິຘາວຸໂສ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍໍປາວຸໂສ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍໍປາວຸໂສ…ເປ… ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເວກນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວິເວກໂປຓໍ ວິເວກປພ຺ຠາຣໍ ວິເວກຏ຺ຐໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕໍ ພ຺ຍນ຺ຕີຠູຕໍ ສພ຺ພໂສ ອາສວຏ຺ຐານິເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ຍໍປາວຸໂສ…ເປ… ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ. ຍໍປາວຸໂສ…ເປ… ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາວິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕານິ. ຍໍປາວຸໂສ…ເປ… ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ. ຍໍປາວຸໂສ…ເປ… ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ. ຍໍປາວຸໂສ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ອິທມ຺ປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ອິຕິເມ ສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ

໓໕໘. ‘‘ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ…ເປ… ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

(ກ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ? ອຏ຺ຐ ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣໍ [ສຕ຺ຖາຣໍ ວາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຕິພ຺ພໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣໂວ ຈ. ອຍໍ ປຐໂມ ເຫຕຸ ປຐໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ. ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຕໍ ໂຂ ປນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຕິພ຺ພໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣໂວ ຈ. ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ປຣິປຎ຺ຫຕິ – ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ? ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ? ຕສ຺ສ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານີ [ອນຸຕ຺ຕານິກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານິໍ (ກ.)] ກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຏ຺ຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ເຫຕຸ ທຸຕິໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ, ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຕໍ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ວເຍນ ວູປກາເສນ ສມ຺ປາເທຕິ – ກາຍວູປກາເສນ ຈ ຈິຕ຺ຕວູປກາເສນ ຈ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ເຫຕຸ ຕຕິໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຫຕຸ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ເຫຕຸ ປຎ຺ຈໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ເຫຕຸ ຉຏ຺ໂຐ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິມາ ໂຫຕິ ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ເຫຕຸ ສຕ຺ຕໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ, ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ເວທນາ ອິຕິ ເວທນາຍ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສຎ຺ຎາ ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ເຫຕຸ ອຏ຺ຐໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ.

(ຂ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

(ຄ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ – ລາໂຠ ຈ, ອລາໂຠ ຈ, ຍໂສ ຈ, ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ຈ, ປສໍສາ ຈ, ສຸຂຎ຺ຈ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຆ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອຏ຺ຐ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ – ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ, ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ, ມິຈ຺ຉາສຕິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ.

(ງ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ? ອຏ຺ຐ ກຸສີຕວຕ຺ຖູນິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກມ຺ມໍ ໂຂ ເມ ກາຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນ ເມ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລມິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ ປຐມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນ ເມ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລນ຺ໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ…ເປ… ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຄ຺ໂຄ ໂຂ ເມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນ ເມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລມິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ…ເປ… ອິທໍ ຕຕິຍໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິໍ, ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນ ເມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລນ຺ໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ…ເປ… ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນາລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ກິລນ຺ໂຕ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ…ເປ… ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ອລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ຄຣຸໂກ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ມາສາຈິຕໍ ມຎ຺ເຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ ອຕ຺ຖິ ກປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານາວຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄິລານາວຸຏ຺ຐິໂຕ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ທຸພ຺ພໂລ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ.

(ຈ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ? ອຏ຺ຐ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນິ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກມ຺ມໍ ໂຂ ເມ ກາຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນ ເມ ກໂຣນ຺ເຕນ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິກາຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ ປຐມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນາຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນາສກ຺ຂິໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິກາຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຄ຺ໂຄ ໂຂ ເມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນ ເມ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິກາຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິໍ, ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນາຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາສກ຺ຂິໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິກາຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນາລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ລຫຸໂກ ກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ອລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ພລວາ ກມ຺ມຎ຺ໂຎ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ເມ ອາພາໂຘ ປວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ, ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ເມ ອາພາໂຘ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ.

(ຉ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ? ອຏ຺ຐ ອກ຺ຂຓາ ອສມຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ. ອິຘາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ເທສິຍຕິ ໂອປສມິໂກ ປຣິນິພ຺ພານິໂກ ສມ຺ໂພຘຄາມີ ສຸຄຕປ຺ປເວທິໂຕ. ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ຈ ເທສິຍຕິ ໂອປສມິໂກ ປຣິນິພ຺ພານິໂກ ສມ຺ໂພຘຄາມີ ສຸຄຕປ຺ປເວທິໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣໍ ທີຆາຍຸກໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ ມິລກ຺ເຂສຸ ອວິຎ຺ຎາຕາເຣສຸ, ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ຄຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ຊໂຬ ເອຬມູໂຄ, ນປ຺ປຏິພໂລ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕານມຕ຺ຖມຎ຺ຎາຕຸໍ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎວາ ອຊໂຬ ອເນຬມູໂຄ, ປຏິພໂລ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕານມຕ຺ຖມຎ຺ຎາຕຸໍ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ.

(ຊ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ? ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ກາ – ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຫິຈ຺ຉສ຺ສ. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ. ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຓິກາຣາມສ຺ສ. ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ກຸສີຕສ຺ສ. ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ. ສມາຫິຕສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສມາຫິຕສ຺ສ. ປຎ຺ຎວໂຕ [ປຎ຺ຎາວໂຕ (ສີ. ປີ.)] ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ. ນິປ຺ປປຎ຺ຈສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສາຕິ [ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ປປຎ຺ຈຣຕິໂນຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) ອງ຺ຄຸຕ຺ຕເຣປິ ຕເຖວ ທິສ຺ສຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຏີກາ ປນ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

(ຌ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານິ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ – ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ – ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸມາປຸປ຺ຜໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ. ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜໍ ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ. ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂອສຘິຕາຣກາ ໂອທາຕາ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕນິທສ຺ສນາ ໂອທາຕນິຠາສາ, ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂອທາຕໍ ໂອທາຕວຓ຺ຓໍ ໂອທາຕນິທສ຺ສນໍ ໂອທາຕນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຎ) ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ – ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ອສີຕິ ຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ.

ນວ ຘມ຺ມາ

໓໕໙. ‘‘ນວ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ…ເປ… ນວ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

(ກ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ? ນວ ໂຍນິໂສມນສິກາຣມູລກາ ຘມ຺ມາ, ໂຍນິໂສມນສິກໂຣໂຕ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ຍຖາຠູຕໍ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ.

(ຂ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ນວ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄານິ – ສີລວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນ – ວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ປຎ຺ຎາວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ວິມຸຕ຺ຕິວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

(ຄ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ – ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຎິໂນ ອປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕາວຸໂສ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ນວໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຆ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ນວ ຕຓ຺ຫາມູລກາ ຘມ຺ມາ – ຕຓ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິເຍສນາ, ປຣິເຍສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ລາໂຠ, ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຊ຺ໂຌສານໍ, ອຊ຺ໂຌສານໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄໂຫ, ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຣກ຺ໂຂ, ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ [ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາທາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ.

(ງ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ? ນວ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນິ – ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ, ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ຈຣຕີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ, ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ຈຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ; ‘ປິຍສ຺ສ ເມ ມນາປສ຺ສ ອນຕ຺ຖໍ ອຈຣີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ…ເປ… ‘ອນຕ຺ຖໍ ຈຣຕີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ…ເປ… ‘ອນຕ຺ຖໍ ຈຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ; ‘ອປ຺ປິຍສ຺ສ ເມ ອມນາປສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຈຣີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ…ເປ… ‘ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ…ເປ… ‘ອຕ຺ຖໍ ຈຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘຕິ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ.

(ຈ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ? ນວ ອາຆາຕປຏິວິນຍາ – ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ; ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ຈຣຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ; ‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ຈຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ; ‘ປິຍສ຺ສ ເມ ມນາປສ຺ສ ອນຕ຺ຖໍ ອຈຣິ…ເປ… ອນຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ…ເປ… ອນຕ຺ຖໍ ຈຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ; ‘ອປ຺ປິຍສ຺ສ ເມ ອມນາປສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຈຣິ…ເປ… ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ…ເປ… ອຕ຺ຖໍ ຈຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕິ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ.

(ຉ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ? ນວ ນານຕ຺ຕາ – ຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຜສ຺ສນານຕ຺ຕໍ, ຜສ຺ສນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເວທນານານຕ຺ຕໍ, ເວທນານານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕໍ, ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສງ຺ກປ຺ປນານຕ຺ຕໍ, ສງ຺ກປ຺ປນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຉນ຺ທນານຕ຺ຕໍ, ຉນ຺ທນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຣິຬາຫນານຕ຺ຕໍ, ປຣິຬາຫນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຣິເຍສນານານຕ຺ຕໍ, ປຣິເຍສນານານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠນານຕ຺ຕໍ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ.

(ຊ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ? ນວ ສຎ຺ຎາ – ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ມຣຓສຎ຺ຎາ, ອາຫາເຣປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ສພ຺ພໂລເກອນຠິຣຕິສຎ຺ຎາ [ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

(ຌ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ນວ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ …ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ…ເປ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຎ) ‘‘ກຕເມ ນວ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ນວ ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘາ – ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ກາມສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປີຕິ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສ຺ສາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຣູປສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ນວຸຕິ ຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ.

ທສ ຘມ຺ມາ

໓໖໐. ‘‘ທສ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ…ເປ… ທສ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

(ກ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ? ທສ ນາຖກຣຓາຘມ຺ມາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ …ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ, ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວໂຈ ໂຫຕິ ໂສວຈສ຺ສກຣເຓຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຂໂມ ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ ອນຸສາສນິໍ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ອນຸສາສນິໍ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຍານິ ຕານິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ກິໍກຣຓີຍານິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ອນລໂສ ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອລໍ ກາຕຸໍ, ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມກາໂມ ໂຫຕິ ປິຍສມຸທາຫາໂຣ ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ໂຊ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ໂຊ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣຫິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣຫິ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ …ເປ… ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ…ເປ… ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິມາ ໂຫຕິ, ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ຍໍປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ນາຖກຣໂຓ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ພຫຸກາຣາ.

(ຂ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ທສ ກສິຓາຍຕນານິ – ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ອາໂປກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ເຕໂຊກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ວາໂຍກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ນີລກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ປີຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ໂລຫິຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ໂອທາຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ອາກາສກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ… ວິຎ຺ຎາຓກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

(ຄ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ທສາຍຕນານິ – ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ຣູປາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ສທ຺ທາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຄນ຺ຘາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ຣສາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຆ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ທສ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ – ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ, ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ, ມິຈ຺ຉາສຕິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ, ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ, ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ.

(ງ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ? ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ – ປາຓາຕິປາໂຕ, ອທິນ຺ນາທານໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ, ມຸສາວາໂທ, ປິສຸຓາ ວາຈາ, ຜຣຸສາ ວາຈາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ, ອຠິຊ຺ຌາ, ພ຺ຍາປາໂທ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາ.

(ຈ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ? ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ – ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ, ອນຠິຊ຺ຌາ, ອພ຺ຍາປາໂທ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ວິເສສຠາຄິຍາ.

(ຉ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ? ທສ ອຣິຍວາສາ – ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ເອກາຣກ຺ໂຂ, ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ, ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ, ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ, ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ, ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ສຸວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ໂຎ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອກາຣກ຺ໂຂ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອກາຣກ຺ໂຂ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຏິເສວຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ອຘິວາເສຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ວິໂນເທຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍານິ ຕານິ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸຖຸປຈ຺ເຈກສຈ຺ຈານິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ນຸນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ ປຓຸນ຺ນານິ ຈຕ຺ຕານິ ວນ຺ຕານິ ມຸຕ຺ຕານິ ປຫີນານິ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐານິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາເມສນາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ຠເວສນາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ປາ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາມສງ຺ກປ຺ໂປ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣາຄາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂມຫາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ຣາໂຄ ເມ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ໂທໂສ ເມ ປຫີໂນ…ເປ… ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ໂມໂຫ ເມ ປຫີໂນ …ເປ… ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາ.

(ຊ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ? ທສ ສຎ຺ຎາ – ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ມຣຓສຎ຺ຎາ, ອາຫາເຣປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ສພ຺ພໂລເກອນຠິຣຕິສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ, ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

(ຌ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ທສ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນິ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ…ເປ… ສມ຺ມາວາຈສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວາຈາ… ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ… ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ… ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ… ສມ຺ມາສຕິສ຺ສ ມິຈ຺ຉາສຕິ… ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ມິຈ຺ຉາສມາຘິ… ສມ຺ມາຎາຓສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

(ຎ) ‘‘ກຕເມ ທສ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ທສ ອເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ – ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາວາຈາ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາສຕິ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອເສກ຺ຂໍ ສມ຺ມາຎາຓໍ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ. ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ສຕຘມ຺ມາ ຠູຕາ ຕຈ຺ຉາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ເອກາທສມໍ.

ປາຖິກວຄ຺ໂຄ [ປາຏິກວຄ຺ໂຄ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ປາຖິໂກ ຈ [ປາຏິກຎ຺ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຸທຸມ຺ພຣໍ [ປາຏິໂກທຸມ຺ພຣີເຈວ (ສີ. ປີ.)], ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ອຄ຺ຄຎ຺ຎກໍ;

ສມ຺ປສາທນປາສາທໍ [ສມ຺ປສາທຎ຺ຈ ປາສາທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ.

ສິງ຺ຄາລາຏານາຏິຍກໍ, ສງ຺ຄີຕິ ຈ ທສຸຕ຺ຕຣໍ;

ເອກາທສຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ, ປາຖິກວຄ຺ໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປາຖິກວຄ຺ຄປາຬິ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕີຫິ ວຄ຺ເຄຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ສກໂລ

ທີຆນິກາໂຍ ສມຕ຺ໂຕ.