📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ

ມູລປຓ຺ຓາສ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ປຐໂມ ຠາໂຄ)

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ກຣຸຓາສີຕລຫທຍໍ, ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊຕວິຫຕໂມຫຕມໍ;

ສນຣາມຣໂລກຄຣຸໍ, ວນ຺ເທ ສຸຄຕໍ ຄຕິວິມຸຕ຺ຕໍ.

ພຸທ຺ໂຘປິ ພຸທ຺ຘຠາວໍ, ຠາເວຕ຺ວາ ເຈວ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຈ;

ຍໍ ອຸປຄໂຕ ຄຕມລໍ, ວນ຺ເທ ຕມນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມໍ.

ສຸຄຕສ຺ສ ໂອຣສານໍ, ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຣເສນມຖນານໍ;

ອຏ຺ຐນ຺ນມ຺ປິ ສມູຫໍ, ສິຣສາ ວນ຺ເທ ອຣິຍສງ຺ຆໍ.

ອິຕິ ເມ ປສນ຺ນມຕິໂນ, ຣຕນຕ຺ຕຍວນ຺ທນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ;

ຍໍ ສຸວິຫຕນ຺ຕຣາໂຍ, ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ.

ມຊ຺ຌິມປມາຓສຸຕ຺ຕງ຺ກິຕສ຺ສ ອິຘ ມຊ຺ຌິມາຄມວຣສ຺ສ;

ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ຘສໍວຓ຺ຓິຕສ຺ສ ປຣວາທມຖນສ຺ສ.

ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ, ອຏ຺ຐກຖາ ອາທິໂຕ ວສິສເຕຫິ;

ປຎ຺ຈຫິ ຍາ ສງ຺ຄີຕາ, ອນຸສງ຺ຄີຕາ ຈ ປຈ຺ຉາປິ.

ສີຫຬທີປໍ ປນ ອາຠຕາຖ ວສິນາ ມຫາມຫິນ຺ເທນ;

ຐປິຕາ ສີຫຬຠາສາຍ, ທີປວາສີນມຕ຺ຖາຍ.

ອປເນຕ຺ວານ ຕໂຕຫໍ, ສີຫຬຠາສໍ ມໂນຣມໍ ຠາສໍ;

ຕນ຺ຕິນຍານຸຈ຺ຉວິກໍ, ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ວິຄຕໂທສໍ.

ສມຍໍ ອວິໂລເມນ຺ໂຕ, ເຖຣານໍ ເຖຣວໍສທີປານໍ;

ສຸນິປຸຓວິນິຈ຺ຉຍານໍ, ມຫາວິຫາເຣ ນິວາສີນໍ.

ຫິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນາຄຕມຕ຺ຖໍ, ອຕ຺ຖໍ ປກາສຍິສ຺ສາມິ;

ສຸຊນສ຺ສ ຈ ຕຸຏ຺ຐຕ຺ຖໍ, ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມສ຺ສ.

ສີລກຖາ ຘຸຕຘມ຺ມາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ເຈວ ສພ຺ພານິ;

ຈຣິຍາວິຘານສຫິໂຕ, ຌານສມາປຕ຺ຕິວິຕ຺ຖາໂຣ.

ສພ຺ພາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ, ປຎ຺ຎາສງ຺ກລນນິຈ຺ຉໂຍ ເຈວ;

ຂນ຺ຘາຘາຕາຍຕນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຣິຍານິ ເຈວ ຈຕ຺ຕາຣິ.

ສຈ຺ຈານິ ປຈ຺ຈຍາກາຣເທສນາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘນິປຸຓນຍາ;

ອວິມຸຕ຺ຕຕນ຺ຕິມຄ຺ຄາ, ວິປສ຺ສນາຠາວນາ ເຈວ.

ອິຕິ ປນ ສພ຺ພໍ ຍສ຺ມາ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ມຍາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ;

ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມາ ຠິຍ຺ໂຍ, ນ ຕໍ ອິຘ ວິຈາຣຍິສ຺ສາມິ.

‘‘ມຊ຺ເຌ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ເອສ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອາຄມານຎ຺ຫິ;

ຐຕ຺ວາ ປກາສຍິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາຠາສິຕມຕ຺ຖໍ’’.

ອິຈ຺ເຈວ ກໂຕ ຕສ຺ມາ, ຕມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວານ ສທ຺ຘິເມຕາຍ;

ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິຊານຖ, ມຊ຺ຌິມສງ຺ຄີຕິຍາ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ.

ນິທານກຖາ

໑. ຕຕ຺ຖ ມຊ຺ຌິມສງ຺ຄີຕິ ນາມ ປຓ຺ຓາສໂຕ ມູລປຓ຺ຓາສາ ມຊ຺ຌິມປຓ຺ຓາສາ ອຸປຣິປຓ຺ຓາສາຕິ ປຓ຺ຓາສຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫາ. ວຄ຺ຄໂຕ ເອເກກາຍ ປຓ຺ຓາສາຍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວຄ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ປນ຺ນຣສວຄ຺ຄສມາໂຍຄາ. ສຸຕ຺ຕໂຕ ທິຍຑ຺ຒສຸຕ຺ຕສຕໍ ທ຺ເວ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ. ປທໂຕ ເຕວີສຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈສຕາຘິການິ ອສີຕິປທສຫສ຺ສານິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອສີຕິປທສຫສ຺ສານິ, ຠິຍ຺ໂຍ ປຎ຺ຈສຕານິ ຈ;

ປຸນ ເຕວີສຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ປທເມວໍ ວວຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອກ຺ຂຣໂຕ ສຕ຺ຕ ອກ຺ຂຣສຕສຫສ຺ສານິ ຈຕ຺ຕາລີສຎ຺ຈ ສຫສ຺ສານິ ເຕປຎ຺ຎາສຎ຺ຈ ອກ຺ຂຣານິ. ຠາຓວາຣໂຕ ອສີຕິ ຠາຓວາຣາ ເຕວີສປທາຘິໂກ ຈ ອຸປຑ຺ຒຠາຓວາໂຣ. ອນຸສນ຺ຘິໂຕ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິ-ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິ-ຍຖານຸສນ຺ຘິວເສນ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕິວິໂຘ ອນຸສນ຺ຘິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອນຸສນ຺ຘິສຫສ຺ສານິ ນວ ຈ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຕີຓິ ສນ຺ຘິສຫສ຺ສານິ, ຕຖາ ນວສຕານິ ຈ;

ອນຸສນ຺ຘິນຍາ ເອເຕ, ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປກາສິຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຓາສາສຸ ມູລປຓ຺ຓາສາ ອາທິ, ວຄ຺ເຄສຸ ມູລປຣິຍາຍວຄ຺ໂຄ, ສຸຕ຺ເຕສຸ ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາປິ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກາເລ ວຸຕ຺ຕໍ ນິທານມາທິ. ສາ ປເນສາ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ ອາທິມ຺ຫິ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ຕສ຺ມາ ສາ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑. ມູລປຣິຍາຍວຄ຺ໂຄ

໑. ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ຍໍ ປເນຕໍ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ນິທານໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ນິປາຕປທໍ. ເມຕິອາທີນິ ນາມປທານິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວີຕິ ອຸປສຄ຺ຄປທໍ, ຫຣຕີຕິ ອາຂ຺ຍາຕປທນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕາວ ນເຍນ ປທວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອວໍ-ສທ຺ໂທ ຕາວ ອຸປມູປເທສສມ຺ປຫໍສນຄຣຫຓວຈນສມ຺ປຏິຄ຺ຄຫາກາຣນິທສ຺ສນາວຘາຣຓາທິອເນກຕ຺ຖປ຺ປເຠໂທ. ຕຖາເຫສ – ‘‘ເອວໍ ຊາເຕນ ມຈ຺ເຈນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ ພຫຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຘ. ປ. ໕໓) ອຸປມາຍໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ເອວໍ ເຕ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໒໒) ອຸປເທເສ. ‘‘ເອວເມຕໍ ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ ສຸຄຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ສມ຺ປຫໍສເນ. ‘‘ເອວເມວໍ ປນາຍໍ ວສລີ ຍສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ສ ມຸຓ຺ຑກສ຺ສ ສມຓກສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໗) ຄຣຫເຓ. ‘‘ເອວໍ ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑) ວຈນສມ຺ປຏິຄ຺ຄເຫ. ‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໙໘) ອາກາເຣ. ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ມາຓວກ, ເຍນ ສມໂຓ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ສມຓໍ, ອານນ຺ທໍ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉ – ‘ສຸໂຠ ມາຓໂວ ໂຕເທຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ, ຠວນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’ຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຫິ ສາຘຸ ກິຣ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ສຸຠສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ໂຕເທຍ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິເວສນໍ, ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໔໔໕) ນິທສ຺ສເນ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ກາລາມາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາຕິ? ອກຸສລາ, ຠນ຺ເຕ. ສາວຊ຺ຊາ ວາ ອນວຊ຺ຊາ ວາຕິ? ສາວຊ຺ຊາ, ຠນ຺ເຕ. ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ວາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ວາຕິ? ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ຠນ຺ເຕ. ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ວາ, ກຖໍ ໂວ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ? ສມຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ອວຘາຣເຓ. ສ຺ວາຍມິຘ ອາກາຣນິທສ຺ສນາວຘາຣເຓສຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອາກາຣຏ຺ເຐນ ເອວໍສທ຺ເທນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ – ນານານຍນິປຸຓໍ ອເນກຊ຺ຌາສຍສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ ວິວິຘປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສກສກຠາສານຸຣູປໂຕ ໂສຕປຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ໂກ ສມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ, ສພ຺ພຖາເມນ ປນ ໂສຕຸກາມຕໍ ຊເນຕ຺ວາປິ ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ມຍາປິ ເອເກນາກາເຣນ ສຸຕນ຺ຕິ.

ນິທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ‘‘ນາຫໍ ສຍມ຺ຠູ, ນ ມຍາ ອິທໍ ສຈ຺ຉິກຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂມເຈນ຺ໂຕ ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ມຍາປິ ເອວໍ ສຸຕນ຺ຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສກລໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິທສ຺ເສຕິ.

ອວຘາຣຓຏ຺ເຐນ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ, ຄຕິມນ຺ຕານໍ, ສຕິມນ຺ຕານໍ, ຘິຕິມນ຺ຕານໍ, ອຸປຏ຺ຐາການໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໙-໒໒໓) ເອວໍ ຠຄວຕາ, ‘‘ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຕ຺ຖກຸສໂລ ຘມ຺ມກຸສໂລ ພ຺ຍຎ຺ຊນກຸສໂລ ນິຣຸຕ຺ຕິກຸສໂລ ປຸພ຺ພາປຣກຸສໂລ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໖໙) ເອວໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ຈ ປສຕ຺ຖຠາວານຸຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘາຣຓພລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ໂສຕຸກມ຺ຍຕໍ ຊເນຕິ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ວາ ອນູນມນຘິກໍ, ເອວເມວ ນ ອຎ຺ຎຖາ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ເມ-ສທ຺ໂທ ຕີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໑) ມຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໘໘) ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໙) ມມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນ ‘‘ມຍາ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ມມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຖທ຺ວເຍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ສຸຕນ຺ຕິ ອຍໍ ສຸຕ-ສທ຺ໂທ ສອຸປສຄ຺ໂຄ ຈ ອນຸປສຄ຺ໂຄ ຈ ຄມນ-ວິສ຺ສຸຕ-ກິລິນ຺ນ-ອຸປຈິຕານຸໂຍຄ-ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ-ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣວິຎ຺ຎາຕາທິອເນກຕ຺ຖປ຺ປເຠໂທ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເສນາຍ ປສຸໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໑໑) ວິສ຺ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ‘‘ອວສ຺ສຸຕາ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສາຕິ’’ອາທີສຸ (ປາຈິ. ໖໕໗) ກິລິນ຺ນາ ກິລິນ຺ນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ ອນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຂຸ. ປາ. ໗.໑໒) ອຸປຈິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຍ ຌານປສຸຕາ ຘີຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໘໑) ຌານານຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໑) ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໓໙) ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣວິຎ຺ຎາຕຘໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນສ຺ສ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ‘‘ອຸປຘາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອຸປຘາຣຓ’’ນ຺ຕິ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເມ-ສທ຺ທສ຺ສ ຫິ ມຍາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ‘‘ເອວໍ ມຍາ ສຸຕໍ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປຘາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ມມາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ‘‘ເອວໍ ມມ ສຸຕໍ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປຘາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ເອວເມເຕສຸ ຕີສຸ ປເທສຸ ເອວນ຺ຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທິວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈນິທສ຺ສນໍ. ເມຕິ ວຸຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລນິທສ຺ສນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ອສ຺ສວນຠາວປ຺ປຏິກ຺ເຂປໂຕ ອນູນານຘິກາວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓນິທສ຺ສນໍ. ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ປວຕ຺ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ນານປ຺ປກາເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕິຠາວປ຺ປກາສນໍ. ເມຕິ ອຕ຺ຕປ຺ປກາສນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ຘມ຺ມປ຺ປກາສນໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ ‘‘ນານປ຺ປກາເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ມຍາ ນ ອຎ຺ຎໍ ກຕໍ, ອິທໍ ປນ ກຕໍ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸໂຕ’’ຕິ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພປ຺ປກາສນໍ. ເມຕິ ປຸຄ຺ຄລປ຺ປກາສນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລກິຈ຺ຈປ຺ປກາສນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສິສ຺ສາມິ, ຕໍ ມຍາ ເອວໍ ສຸຕນ຺ຕິ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ນານາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນານຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນານາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ເອວນ຺ຕິ ຫິ ອຍໍ ອາກາຣປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ເມຕິ ກຕ຺ຕຸນິທ຺ເທໂສ, ສຸຕນ຺ຕິ ວິສຍນິທ຺ເທໂສ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນານາກາຣປ຺ປວຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນນ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ກຕ຺ຕຸວິສເຍ ຄຫຓສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ເອວນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລກິຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ. ສຸຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ. ເມຕິ ອຸຠຍກິຈ຺ຈຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລນິທ຺ເທໂສ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ມຍາ ສວນກິຈ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ລທ຺ຘສວນກິຈ຺ຈໂວຫາເຣນ ສຸຕນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ຈ ເມຕິ ຈ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖວເສນ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ກິຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ເອວນ຺ຕິ ວາ ເມຕິ ວາ ນິທ຺ເທສໍ ລເຠຖ? ສຸຕນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຕເມຕ຺ຖ ໂສເຕນ ອຸປລທ຺ຘໍ, ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ຈ ເມຕິ ຈ ຕໍ ຕໍ ອຸປາທາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐາທີນິ ອຸປນິຘາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອວນ຺ຕິ ວຈເນນ ອສມ຺ໂມຫໍ ທີເປຕິ. ນ ຫິ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ນານປ຺ປກາຣປຏິເວຘສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ວຈເນນ ສຸຕສ຺ສ ອສມ຺ໂມສໍ ທີເປຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ນ ໂສ ກາລນ຺ຕເຣນ ມຍາ ສຸຕນ຺ຕິ ປຏິຊານາຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອສມ຺ໂມເຫນ ປຎ຺ຎາສິທ຺ຘິ, ອສມ຺ໂມເສນ ປນ ສຕິສິທ຺ຘິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ສຕິຍາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາວຘາຣຓສມຕ຺ຖຕາ, ສຕິປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖປຏິເວຘສມຕ຺ຖຕາ, ຕທຸຠຍສມຕ຺ຖຕາໂຍເຄນ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມໂກສສ຺ສ ອນຸປາລນສມຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕ຺ຕສິທ຺ຘິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ເອວນ຺ຕິ ວຈເນນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣໍ ທີເປຕິ, ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ຫິ ນານປ຺ປກາຣປຏິເວຘາຠາວໂຕ. ສຸຕນ຺ຕິ ວຈເນນ ອວິກ຺ເຂປໍ ທີເປຕິ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສວນາຠາວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ນ ມຍາ ສຸຕໍ, ປຸນ ຠຓຖາ’’ຕິ ຠຓຕິ. ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘິໍ ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕໍ ສາເຘຕິ, ສມ຺ມາ ອປຓິຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ຕທຠາວໂຕ. ອວິກ຺ເຂເປນ ປນ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍຎ຺ຈ ສາເຘຕິ. ນ ຫິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂສຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ຈ ສປ຺ປຸຣິເສ ອນຸປສ຺ສຍມານສ຺ສ ສວນໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຍສ຺ມາ ເອວນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ນານາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນານຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນານາກາຣນິທ຺ເທໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຈ ເອວໍ ຠທ຺ທໂກ ອາກາໂຣ ນ ສມ຺ມາ ອປ຺ປຓິຫິຕຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ເພ ອກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ຠທ຺ທເກນ ອາກາເຣນ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກທ຺ວຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຕ຺ຕໂນ ທີເປຕິ, ສຸຕນ຺ຕິ ສວນໂຍເຄນ ປຸຣິມຈກ຺ກທ຺ວຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ນ ຫິ ອປ຺ປຕິຣູປເທເສ ວສໂຕ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍວິຣຫິຕສ຺ສ ວາ ສວນໍ ອຕ຺ຖິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກທ຺ວຍສິທ຺ຘິຍາ ອາສຍສຸທ຺ຘິ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ປຸຣິມຈກ຺ກທ຺ວຍສິທ຺ຘິຍາ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິ. ຕາຍ ຈ ອາສຍສຸທ຺ຘິຍາ ອຘິຄມພ຺ຍຕ຺ຕິສິທ຺ຘິ, ປໂຍຄສຸທ຺ຘິຍາ ອາຄມພ຺ຍຕ຺ຕິສິທ຺ຘິ. ອິຕິ ປໂຍຄາສຍສຸທ຺ຘສ຺ສ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວຈນໍ ອຣຸຓຸຄ຺ຄໍ ວິຍ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸທຍໂຕ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ວິຍ ຈ ກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ອຣຫຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນສ຺ສ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ຐາເນ ນິທານໍ ຐເປນ຺ໂຕ ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ນານປ຺ປກາຣປຏິເວຘທີປເກນ ວຈເນນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາສມ຺ປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໍ ທີເປຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ໂສຕພ຺ພເຠທປຏິເວຘທີປເກນ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາສມ຺ປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໍ. ເອວນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣທີປກໍ ວຈນໍ ຠາສມາໂນ – ‘‘ເອເຕ ມຍາ ຘມ຺ມາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ’’ຕິ ທີເປຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສວນໂຍຄທີປກໍ ວຈນໍ ຠາສມາໂນ – ‘‘ພຫູ ມຍາ ຘມ຺ມາ ສຸຕາ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ’’ຕິ ທີເປຕິ. ຕທຸຠເຍນປິ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນປາຣິປູຣິໍ ທີເປນ຺ໂຕ ສວເນ ອາທຣໍ ຊເນຕິ. ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິປຸຓ຺ຓຎ຺ຫິ ຘມ຺ມໍ ອາທເຣນ ອສ຺ສຸຓນ຺ໂຕ ມຫຕາ ຫິຕາ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕີຕິ ອາທຣໍ ຊເນຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ໂສຕພ຺ໂພຕິ.

‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ສກເລນ ວຈເນນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ອທຫນ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິສຠູມິໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ສາວກຕ຺ຕໍ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສຠູມິໍ ໂອກ຺ກມຕິ. ຕຖາ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ‘‘ເກວລໍ ສຸຕເມເວຕໍ ມຍາ ຕສ຺ເສວ ປນ ຠຄວໂຕ ວຈນ’’ນ຺ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂມເຈຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອປທິສຕິ, ຊິນວຈນໍ ອປ຺ເປຕິ, ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ.

ອປິຈ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຸປ຺ປາທິຕຠາວໍ ອປ຺ປຏິຊານນ຺ໂຕ ປຸຣິມວຈນໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມິທໍ ມຍາ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣທສ຺ສ ທສພລຘຣສ຺ສ ອາສຠຏ຺ຐານຏ຺ຐາຍິໂນ ສີຫນາທນາທິໂນ ສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມສ຺ສ ຘມ຺ມິສ຺ສຣສ຺ສ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ຘມ຺ມາຘິປຕິໂນ ຘມ຺ມທີປສ຺ສ ຘມ຺ມສຣຓສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມວຣຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ, ນ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ເຖ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ປເທ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ວາ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ສພ຺ພເທວມນຸສ຺ສານໍ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ ວິນາເສຕິ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ວິນາສຍຕິ ອສ຺ສທ຺ຘໍ, ສທ຺ຘໍ ວຑ຺ເຒຕິ ສາສເນ;

ເອວໍ ເມ ສຸຕມິຈ຺ເຈວໍ, ວທໍ ໂຄຕມສາວໂກ’’ຕິ.

ເອກນ຺ຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທນິທ຺ເທໂສ. ສມຍນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນນິທ຺ເທໂສ. ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ອນິຍມິຕປຣິທີປນໍ. ຕຕ຺ຖ ສມຍສທ຺ໂທ –

ສມວາເຍ ຂເຓ ກາເລ, ສມູເຫ ເຫຕຸທິຏ຺ຐິສຸ;

ປຏິລາເຠ ປຫາເນ ຈ, ປຏິເວເຘ ຈ ທິສ຺ສຕິ.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສ຺ເວປິ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ກາລຎ຺ຈ ສມຍຎ຺ຈ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໔໔໗) ສມວາໂຍ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໙) ຂໂຓ. ‘‘ອຸຓ຺ຫສມໂຍ ປຣິຬາຫສມໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໓໕໘) ກາໂລ. ‘‘ມຫາສມໂຍ ປວນສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສມູໂຫ. ‘‘ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ຠຄວາ ໂຂ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ຠຄວາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ‘ຠທ຺ທາລິ, ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ, ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໓໕) ເຫຕຸ. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຸຄ຺ຄາຫມາໂນ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສມຓມຸຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ໂຕ ສມຍປ຺ປວາທເກ ຕິນ຺ທຸກາຈີເຣ ເອກສາລເກ ມລ຺ລິກາຍ ອາຣາເມ ປຏິວສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໒໖໐) ທິຏ຺ຐິ.

‘‘ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຈ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂຍ ຈຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙) ປຏິລາໂຠ. ‘‘ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໔) ປຫານໍ. ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ອຠິສມຍຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໓.໑) ປຏິເວໂຘ. ອິຘ ປນສ຺ສ ກາໂລ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉຣ-ອຸຕຸ-ມາສຑ຺ຒມາສ-ຣຕ຺ຕິ-ທິວ-ປຸພ຺ພຓ຺ຫ-ມຊ຺ຌນ຺ຫິກ-ສາຍນ຺ຫ- ປຐມມຊ຺ຌິມປຈ຺ຉິມຍາມ-ມຸຫຸຕ຺ຕາທີສຸ ກາລປ຺ປເຠທຠູເຕສຸ ສມເຍສຸ ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ເອເຕສຸ ສໍວຈ຺ຉຣາທີສຸ ສມເຍສຸ ຍໍ ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຍມ຺ຫິ ຍມ຺ຫິ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຸຕຸມ຺ຫິ ມາເສ ປກ຺ເຂ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ທິວສຠາເຄ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ສຸວິທິຕໍ ສຸວວຕ຺ຖາປິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ ອສຸກສໍວຈ຺ຉເຣ ອສຸກອຸຕຸມ຺ຫິ ອສຸກມາເສ ອສຸກປກ຺ເຂ ອສຸກຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອສຸກທິວສຠາເຄ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ຘາເຣຕຸໍ ວາ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ວາ ອຸທ຺ທິສາເປຕຸໍ ວາ, ພຫຸ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເກເນວ ປເທນ ຕມຕ຺ຖໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເຍ ວາ ອິເມ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິສມໂຍ ຊາຕິສມໂຍ ສໍເວຄສມໂຍ ອຠິນິກ຺ຂມນສມໂຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກສມໂຍ ມາຣວິຊຍສມໂຍ ອຠິສມ຺ໂພຘິສມໂຍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣສມໂຍ ເທສນາສມໂຍ ປຣິນິພ຺ພານສມໂຍຕິ ເອວມາທໂຍ ຠຄວໂຕ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອຕິວິຍ ສຸປ຺ປກາສາ ອເນກກາລປ຺ປເຠທາ ເອວ ສມຍາ, ເຕສຸ ສມເຍສຸ ເທສນາສມຍສງ຺ຂາຕໍ ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ໂຍ ຈາຍໍ ຎາຓກຣຸຓາກິຈ຺ຈສມເຍສຸ ອຣຸຓາກິຈ຺ຈສມໂຍ, ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິສມເຍສຸ ປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິສມໂຍ, ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ກຣຓີຍທ຺ວຍສມເຍສຸ ຘມ຺ມິກຖາສມໂຍ, ເທສນາປຏິປຕ຺ຕິສມເຍສຸ ເທສນາສມໂຍ, ເຕສຸປິ ສມເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຍຖາ ອຠິຘມ຺ເມ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣ’’ນ຺ຕິ ຈ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິ ຈ ຠຸມ຺ມວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ວິນເຍ ຈ ‘‘ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ ກຣຓວຈເນນ, ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄວຈນນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາ ອິຘ ຈ ອຎ຺ຎຖາ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຠິຘມ຺ເມ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ຈ ອຘິກຣຓຕ຺ໂຖ ຠາເວນຠາວລກ຺ຂຓຕ຺ໂຖ ຈ ສມ຺ຠວຕິ. ອຘິກຣຓຎ຺ຫິ ກາລຕ຺ໂຖ ຈ ສມູຫຕ຺ໂຖ ຈ ສມໂຍ, ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານໍ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ມານໍ ຂຓສມວາຍເຫຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈ ສມຍສ຺ສ ຠາເວນ ເຕສໍ ຠາໂວ ລກ຺ຂີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມວຈນນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ.

ວິນເຍ ຈ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ ກຣຓຕ຺ໂຖ ຈ ສມ຺ຠວຕິ. ໂຍ ຫິ ໂສ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິສມໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕາທີຫິປິ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ເຕນ ສມເຍນ ເຫຕຸຠູເຕນ ກຣຓຠູເຕນ ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ປຎ຺ຎາປຍນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຫຕຸຎ຺ຈ ອເປກ຺ຂມາໂນ ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຫາສິ, ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ກຣຓວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ.

ອິຘ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ມິຎ຺ຈ ເອວໍຊາຕິເກ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠວຕິ. ຍຎ຺ຫິ ສມຍໍ ຠຄວາ ອິມໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ເທເສສິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ຕໍ ສມຍໍ ກຣຸຓາວິຫາເຣນ ວິຫາສິ, ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕນຕ຺ຖໍ ອິຘ ອຸປໂຍຄວຈນນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ.

ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ, ຠຸມ຺ເມນ ກຣເຓນ ຈ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຸປໂຍເຄນ ໂສ ອິຘາ’’ຕິ.

ໂປຣາຓາ ປນ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ – ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ’’ຕິ ວາ – ‘‘ເຕນ ສມເຍນາ’’ຕິ ວາ – ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ວາ ອຠິລາປມຕ຺ຕເຠໂທ ເອສ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມເມວ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຄວາຕິ ຄຣຸ. ຄຣຸຎ຺ຫິ ໂລເກ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ສພ຺ພຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຄຣຸ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂປຣາເຓຫິປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຠຄວາຕິ ວຈນໍ ເສຏ຺ຐໍ, ຠຄວາຕິ ວຈນມຸຕ຺ຕມໍ;

ຄຣຸຄາຣວຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ, ຠຄວາ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ອປິຈ –

‘‘ຠາຄ຺ຍວາ ຠຄ຺ຄວາ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຠເຄຫິ ຈ ວິຠຕ຺ຕວາ;

ຠຕ຺ຕວາ ວນ຺ຕຄມໂນ, ຠເວສຸ ຠຄວາ ຕໂຕ’’ຕິ. –

ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ວເສນສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ວຈເນນ ຍຖາສຸຕໍ ຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມສຣີຣໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣຕິ. ເຕນ – ‘‘ນຍິທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສຕ຺ຖຸກໍ ປາວຈນໍ, ອຍໍ ໂວ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອທສ຺ສເນນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕໍ ຊນໍ ສມສ຺ສາເສຕິ.

ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາຕິ ວຈເນນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠຄວໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຣູປກາຍປຣິນິພ຺ພານໍ ສາເຘຕິ. ເຕນ ‘‘ເອວໍວິຘສ຺ສ ນາມ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ເທສໂກ ທສພລຘໂຣ ວຊິຣສງ຺ຆາຕສມານກາໂຍ, ໂສປິ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ເກນ ອຎ຺ເຎນ ຊີວິເຕ ອາສາ ຊເນຕພ຺ພາ’’ຕິ ຊີວິຕມທມຕ຺ຕໍ ຊນໍ ສໍເວເຊຕິ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ຈສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕິ.

ເອວນ຺ຕິ ຈ ຠຓນ຺ໂຕ ເທສນາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສາວກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ຠຄວາຕິ ເທສກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ.

ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸກ຺ກາຕິ ທີປິກາ, ຕຎ຺ຈ ນຄຣໍ ‘‘ມງ຺ຄລທິວໂສ ສຸຂໂຓ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ມາ ອຕິກ຺ກມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ອຸກ຺ກາສຸ ຐິຕາສຸ ມາປິຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຓ຺ຑທີປິກາສຸ ຊາເລຕ຺ວາ ຘາຣີຍມານາສຸ ມາປິຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ. ສມີປຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ວິຫຣຕີຕິ ອວິເສເສນ ອິຣິຍາປຖທິພ຺ພພ຺ຣຫ຺ມອຣິຍວິຫາເຣສຸ ອຎ຺ຎຕຣວິຫາຣສມງ຺ຄິປຣິທີປນເມຕໍ. ອິຘ ປນ ຐານຄມນນິສິນ຺ນສຍນປ຺ປເຠເທສຸ ຣິຍາປເຖສຸ ອຎ຺ຎຕຣອິຣິຍາປຖສມາໂຍຄປຣິທີປນໍ. ເຕນ ຐິໂຕປິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ນິສິນ຺ໂນປິ ສຍາໂນປິ ຠຄວາ ວິຫຣຕິຈ຺ເຈວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ຠຄວາ ເອກໍ ອິຣິຍາປຖພາຘນໍ ອຎ຺ເຎນ ອິຣິຍາປເຖນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຣິປຕນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຫຣຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຫຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຸຠຄວເນຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຠຄຕ຺ຕາ ສຸຠຄໍ, ສຸນ຺ທຣສິຣິກຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣກາມຕ຺ຕາ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ວນສ຺ສ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມນຸສ຺ສາ ອນ຺ນປານາທີນິ ອາທາຍ ທິວສໍ ຕຕ຺ເຖວ ຉຓສມຊ຺ຊອຸສ຺ສເວ ກໂຣນ຺ຕາ ໂຠຄສຸຂໍ ອນຸໂຠນ຺ຕິ, ສຸນ຺ທຣສຸນ຺ທເຣ ເຈຕ຺ຖ ກາເມ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ລຠາມ, ຘີຕຣໍ ລຠາມາ’’ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕໍ ສຸນ຺ທຣສິຣິກຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣກາມຕ຺ຕາ ຈ ສຸຠຄໍ. ອປິຈ ພຫຸຊນກນ຺ຕຕາຍປິ ສຸຠຄໍ. ວນຍຕີຕິ ວນໍ, ອຕ຺ຕສມ຺ປທາຍ ສຕ຺ຕານໍ ຠຕ຺ຕິໍ ກາເຣຕິ, ອຕ຺ຕນິ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນຸເຕ ອິຕິ ວາ ວນໍ, ນານາວິຘກຸສຸມ-ຄນ຺ຘສມ຺ໂມທມຕ຺ຕໂກກິລາທິວິຫງ຺ຄມາຠິຣຸເຕຫິ ມນ຺ທມາລຸຕຈລິຕຣຸກ຺ຂສາຂາວິຏປປລ຺ລວປລາເສຫິ ຈ ‘‘ເອຖ ມໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ສພ຺ພປາຓິໂນ ຍາຈຕິ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຠຄຎ຺ຈ ຕໍ ວນຎ຺ຈາຕິ ສຸຠຄວນໍ. ຕສ຺ມິໍ ສຸຠຄວເນ. ວນຎ຺ຈ ນາມ ໂຣປິມໍ, ສຍໍຊາຕນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ເວຬຸວນເຊຕວນາທີນິ ໂຣປິມານິ. ອນ຺ຘວນມຫາວນອຎ຺ຊນວນາທີນິ ສຍໍ ຊາຕານິ. ອິທມ຺ປິ ສຍໍຊາຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສາລຣາຊມູເລຕິ ເອຕ຺ຖ ສາລຣຸກ຺ໂຂປິ ສາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ມຫນ຺ຕໍ ສາລວນໍ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ເອຬຓ຺ເຑຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໒໕) ‘‘ອນ຺ຕເຣນ ຍມກສາລານ’’ນ຺ຕິ ຈ (ທີ. ນິ. ໒.໑໙໕) ວນປ຺ປຕິເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ໂຂປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕເວວ ເທວ ວິຊິເຕ, ຕເວວຸຍ຺ຍານຠູມິຍາ;

ອຸຊຸວໍສາ ມຫາສາລາ, ນີໂລຠາສາ ມໂນຣມາ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໙.໔);

ໂຍ ໂກຈິ ຣຸກ຺ໂຂປິ. ຍຖາຫ ‘‘ອຖ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາລຸວພີຊໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສາລມູເລ ນິປເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໙). ອິຘ ປນ ວນປ຺ປຕິເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ໂຂ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຣາຊສທ຺ໂທ ປນສ຺ສ ຕເມວ ເຊຏ຺ຐກຠາວໍ ສາເຘຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊສ຺ສາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໕໔). ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວຘາ ສມາໂສ, ສາລານໍ ຣາຊາຕິປິ ສາລຣາຊາ, ສາໂລ ຈ ໂສ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ເຐນ ຣາຊາ ຈ ອິຕິປິ ສາລຣາຊາ. ມູລນ຺ຕິ ສມີປໍ. ອຍຎ຺ຫິ ມູລສທ຺ໂທ, ‘‘ມູລານິ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ, ອນ຺ຕມໂສ ອຸສິຣນາຬິມຕ຺ຕານິປີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໙໕) ມູລມູເລ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ໂລໂຠ ອກຸສລມູລ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕) ອສາຘາຣຓເຫຕຸມ຺ຫິ. ‘‘ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ ຉາຍາ ຜຣຕິ, ນິວາເຕ ປຓ຺ຓານິ ປຕນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຣຸກ຺ຂມູລ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສມີເປ. ອິຘ ປນ ສມີເປ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕສ຺ມາ ສາລຣາຊສ຺ສ ສມີເປຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ຍທິ ຕາວ ຠຄວາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ວິຫຣຕິ, ‘‘ສຸຠຄວເນ ສາລຣາຊມູເລ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຖ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ, ‘‘ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍ’’ນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ເອກໍ ສມຍໍ ວິຫຣິຕຸນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫ ‘‘ສມີປຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຄງ຺ຄາຍມຸນາທີນໍ ສມີເປ ໂຄຍູຖານິ ຈຣນ຺ຕານິ ‘‘ຄງ຺ຄາຍ ຈຣນ຺ຕິ, ຍມຸນາຍ ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວມິຘາປິ ຍທິທໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍ ສມີເປ ສຸຠຄວນໍ ສາລຣາຊມູລໍ, ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ວິຫຣຕິ ສຸຠຄວເນ ສາລຣາຊມູເລ’’ຕິ. ໂຄຈຣຄາມນິທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຫິສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາວຈນໍ, ປພ຺ພຊິຕານຸຣູປນິວາສຏ຺ຐານນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເສສວຈນໍ.

ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາກິຕ຺ຕເນນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຄຫຏ຺ຐານຸຄ຺ຄຫກຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ, ສຸຠຄວນາທິກິຕ຺ຕເນນ ປພ຺ພຊິຕານຸຄ຺ຄຫກຣຓໍ. ຕຖາ ປຸຣິເມນ ປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓໂຕ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄວິວຊ຺ຊນໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວຕ຺ຖຸກາມປ຺ປຫານໂຕ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄວິວຊ຺ຊນຸປາຍທສ຺ສນໍ. ປຸຣິເມນ ຈ ຘມ຺ມເທສນາຠິໂຍຄໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວິເວກາຘິມຸຕ຺ຕິໍ. ປຸຣິເມນ ກຣຸຓາຍ ອຸປຄມນໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ປຎ຺ຎາຍ ອປຄມນໍ. ປຸຣິເມນ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕສຸຂນິປ຺ຜາທນາຘິມຸຕ຺ຕຕໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ປຣຫິຕສຸຂກຣເຓ ນິຣຸປເລປນໍ. ປຸຣິເມນ ຘມ຺ມິກສຸຂາປຣິຈ຺ຈາຄນິມິຕ຺ຕໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມານຸໂຍຄນິມິຕ຺ຕໍ. ປຸຣິເມນ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປກາຣພຫຸລຕໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ເທວານໍ. ປຸຣິເມນ ໂລເກ ຊາຕສ຺ສ ໂລເກ ສໍວຑ຺ຒຠາວໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ໂລເກນ ອນຸປລິຕ຺ຕຕໍ. ປຸຣິເມນ ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕໂມ ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໐) ວຈນໂຕ ຍທຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕທຕ຺ຖປຣິນິປ຺ຜາທນໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕທນຸຣູປວິຫາຣໍ. ຠຄວາ ຫິ ປຐມໍ ລຸມ຺ພິນິວເນ, ທຸຕິຍໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວເນເຍວ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຕນສ຺ສ ວເນເຍວ ວິຫາຣໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ເທສກາລປຣິທີປນໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍໍ ສມຍໍ ວິຫຣຕິ, ຕຕ຺ຣ ສມເຍ. ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ສາລຣາຊມູເລ ວິຫຣຕິ, ຕຕ຺ຣ ສາລຣາຊມູເລຕິ ທີເປຕິ. ຠາສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ເຕ ວາ ເທສກາເລ ທີເປຕິ. ນ ຫິ ຠຄວາ ອຍຸຕ຺ເຕ ເທເສ ກາເລ ວາ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ. ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ຕາວ ພາຫິຍາ’’ຕິ (ອຸທາ. ໑໐) ອາທິເຈຕ຺ຖ ສາຘກໍ. ໂຂຕິ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ອວຘາຣເຓ ອາທິກາລຕ຺ເຖ ວາ ນິປາໂຕ. ຠຄວາຕິ ໂລກຄຣຸທີປນໍ. ຠິກ຺ຂູຕິ ກຖາສວນຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລວຈນໍ. ອປິເຈຕ຺ຖ, ‘‘ຠິກ຺ຂໂກຕິ ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕຕິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ໔໕) ນເຍນ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ອາລປິ ອຠາສິ ສມ຺ໂພເຘສີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປນ ຎາປເນປິ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອາມນ຺ຕຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ປກ຺ໂກສເນປິ. ຍຖາຫ ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ມມ ວຈເນນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໑໑).

ຠິກ຺ຂໂວຕິ ອາມນ຺ຕນາກາຣທີປນໍ. ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂນສີລຕາທິຄຸຓໂຍຄສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂນສີລຕາຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂນຘມ຺ມຕາຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕປິ. ຠິກ຺ຂເນ ສາຘຸກາຣິຕາຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕປີຕິ ສທ຺ທວິທູ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ເນສໍ ຠິກ຺ຂນສີລຕາທິຄຸຓໂຍຄສິທ຺ເຘນ ວຈເນນ ຫີນາຘິກຊນເສວິຕໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘຕທີນຠາວນິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ. ຠິກ຺ຂໂວຕິ ອິມິນາ ຈ ກຣຸຓາວິປ຺ຜາຣໂສມ຺ມຫທຍນຍນນິປາຕປຸພ຺ພງ຺ຄເມນ ວຈເນນ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂາຠິມຸເຂ ກໂຣຕິ. ເຕເນວ ຈ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາທີປເກນ ວຈເນນ ເນສໍ ໂສຕຸກມ຺ຍຕໍ ຊເນຕິ. ເຕເນວ ຈ ສມ຺ໂພຘນຏ຺ເຐນ ສາຘຸກໍ ສວນມນສິກາເຣປິ ເນ ນິໂຍເຊຕິ. ສາຘຸກສວນມນສິກາຣາຍຕ຺ຕາ ຫິ ສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິ.

ອປເຣສຸປິ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ກສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູເຍວ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ເຈ. ເຊຏ຺ຐເສຏ຺ຐາສນ຺ນສທາສນ຺ນິຫິຕຠາວໂຕ. ສພ຺ພປຣິສສາຘາຣຓາ ຫິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາ. ປຣິສາຍ ຈ ເຊຏ຺ຐາ ຠິກ຺ຂູ, ປຐມຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ເສຏ຺ຐາ, ອນຄາຣິຍຠາວໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸຈຣິຍານຸວິຘາຍກຕ຺ຕາ ສກລສາສນປຏິຄ຺ຄາຫກຕ຺ຕາ ຈ. ອາສນ຺ນາ, ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ເນສຸ ສຕ຺ຖຸສນ຺ຕິກຕ຺ຕາ. ສທາສນ຺ນິຫິຕາ, ສຕ຺ຖຸສນ຺ຕິກາວຈຣຕ຺ຕາຕິ. ອປິຈ ເຕ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຠາຊນໍ, ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ. ວິເສສໂຕ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູເຍວ ສນ຺ຘາຍ ອຍໍ ເທສນາຕິປິ ເຕ ເອວ ອາມນ຺ເຕສິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກິມຕ຺ຖໍ ປນ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ, ນ ຘມ຺ມເມວ ເທເສຕີຕິ. ສຕິຊນນຕ຺ຖໍ. ຠິກ຺ຂູ ຫິ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕາປິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາປິ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕາປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕາປິ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ – ‘‘ອຍໍ ເທສນາ ກິນ຺ນິທານາ ກິໍປຈ຺ຈຍາ ກຕມາຍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເທສິຕາ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ, ນ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ. ເຕນ ເນສໍ ສຕິຊນນຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ປຐມໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ.

ຠທນ຺ເຕຕິ ຄາຣວວຈນເມຕໍ, ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິວຈນທານໍ ວາ, ອປິເຈຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂໂວຕິ ວທມາໂນ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາລປຕິ. ຠທນ຺ເຕຕິ ວທມານາ ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈາລປນ຺ຕິ. ຕຖາ ຠິກ຺ຂໂວຕິ ຠຄວາ ອາຠາສຕິ. ຠທນ຺ເຕຕິ ເຕ ປຈ຺ຈາຠາສນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂໂວຕິ ປຏິວຈນໍ ທາເປຕິ, ຠທນ຺ເຕຕິ ປຏິວຈນໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຍ ຠຄວາ ອາມນ຺ເຕສິ. ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ອາມນ຺ຕນໍ ປຏິອສ຺ໂສສຸໍ, ອຠິມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຓິໍສຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈາຕິ ຠຄວາ ເອຕໍ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສກລໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອໂວຈ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຍໍ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ກມລກຸວລຍຸຊ຺ຊລວິມລສາທຸຣສສລິລາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ສຸຂາວຕຣຓຕ຺ຖໍ ນິມ຺ມລສິລາຕລຣຈນວິລາສໂສຠິຕຣຕນໂສປານໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓມຸຕ຺ຕາຕລສທິສວາລິກາກິຓ຺ຓປຓ຺ຑຣຠູມິຠາຄໍ ຕິຕ຺ຖໍ ວິຍ ສຸວິຠຕ຺ຕຠິຕ຺ຕິວິຈິຕ຺ຣເວທິກາປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ນກ຺ຂຕ຺ຕປຖໍ ຜຸສິຕຸກາມຕາຍ ວິຍ, ວິຊມ຺ຠິຕສມຸສ຺ສຍສ຺ສ ປາສາທວຣສ຺ສ ສຸຂາໂຣຫຓຕ຺ຖໍ ທນ຺ຕມຍ-ສຓ຺ຫມຸທຸຜລກ-ກຎ຺ຈນລຕາວິນທ຺ຘ- ມຓິຄຓປ຺ປຠາສມຸທຍຸຊ຺ຊລໂສຠໍ ໂສປານໍ ວິຍ, ສຸວຓ຺ຓວລຍານູປຸຣາທິສງ຺ຆຏ຺ຏນສທ຺ທສມ຺ມິສ຺ສິຕກຖິຕຫສິຕມຘຸຣສ຺ສຣເຄຫຊນວິຈຣິຕສ຺ສ ອຸຬາຣອິສ຺ສຣິຍວິຠວໂສຠິຕສ຺ສ ມຫາຆຣສ຺ສ ສຸຂປ຺ປເວສນຕ຺ຖໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຸຕ຺ຕາປວາຬາທິຊຸຕິວິສ຺ສຣວິຊ຺ໂຊຕິຕ-ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕວິສາລທ຺ວາຣພາຫໍ ມຫາທ຺ວາຣໍ ວິຍ ຈ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ພຸທ຺ຘານໍ ເທສນາຎາຓຄມ຺ຠີຣຠາວສໍສູຈກສ຺ສ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຂາວຄາຫຓຕ຺ຖໍ ກາລເທສເທສກວຕ຺ຖຸປຣິສາປເທສປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ນິທານໍ ຠາສິຕໍ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ.

ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍໍ ໂວ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຠຄວຕາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓນາຍ ໂອກາໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ສາ ປເນສາ ສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ຍສ຺ມາ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປໍ ຕາວ ວິຈາຣຍິສ຺ສາມ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປາ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍານິ ສຸຕ຺ຕານິ ຠຄວາ ປເຣຫິ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍເນວ ກເຖສິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕໍ, ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ, ມຫາສຬາຍຕນວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ, ອຣິຍວໍສສຸຕ຺ຕໍ, ສມ຺ມປ຺ປຘານສຸຕ຺ຕນ຺ຕຫາຣໂກ, ອິທ຺ຘິປາທອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄສຸຕ຺ຕນ຺ຕຫາຣໂກຕິ ເອວມາທີນິ. ເຕສໍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ນິກ຺ເຂໂປ.

ຍານິ ປນ ‘‘ປຣິປກ຺ກາ ໂຂ ຣາຫຸລສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ ຘມ຺ມາ, ຍໍນູນາຫໍ ຣາຫຸລໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ອາສວານໍ ຂເຍ ວິເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໑໒໑) ເອວໍ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຂນ຺ຕິໍ ມນໍ ອຠິນີຫາຣໍ ພຸຊ຺ຌນຠາວຎ຺ຈ ອເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣຊ຺ຌາສຍວເສນ ກຖິຕານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈູຬຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ, ຘາຕຸວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ. ເຕສໍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ນິກ຺ເຂໂປ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ປນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຓ຺ຓາ ນາຄາ ສຸປຓ຺ຓາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ອສຸຣາ ຍກ຺ຂາ ມຫາຣາຊາໂນ ຕາວຕິໍສາທໂຍ ເທວາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ເອວມາທໂຍ ‘‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ນີວຣຓາ ນີວຣຓາ’’ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິເມ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ‘‘ກິໍ ສູຘ ວິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສສ຺ສ ເສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ສຸ. ນິ. ໑໘໓) ນເຍນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຸຏ຺ເຐນ ຠຄວຕາ ຍານິ ກຖິຕານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕາທີນິ. ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ຕ-ມາຣສໍຍຸຕ຺ຕ-ພ຺ຣຫ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕ-ສກ຺ກປຎ຺ຫ-ຈູຬເວທລ຺ລ-ມຫາເວທລ຺ລ-ສາມຎ຺ຎຜລ- ອາຬວກ-ສູຈິໂລມ-ຂຣໂລມສຸຕ຺ຕາທີນິ, ເຕສໍ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ.

ຍານິ ປເນຕານິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຖິຕານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຘມ຺ມທາຍາທໍ ຈູຬສີຫນາທໍ ຈນ຺ທູປມໍ ປຸຕ຺ຕມໍສູປມໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘູປມໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມໍ ເຜຓປິຓ຺ຑູປມໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກູປມນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ. ເຕສໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ.

ເອວມິເມສຸ ຈຕູສຸ ນິກ຺ເຂເປສຸ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ. ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍຎ຺ຫິ ອິທໍ ຠຄວຕາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ກຕຣາຍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ? ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມາເນ. ປຎ຺ຈສຕາ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ອປຣຠາເຄ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈ ອານິສໍສໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ສພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ອຸປ຺ປາເທສຸໍ ‘‘ຍໍ ຍໍ ຠຄວາ ກເຖຕິ, ຕໍ ຕໍ ມຍໍ ຂິປ຺ປເມວ ຊານາມ, ຠຄວາ ຫິ ຕີຓິ ລິງ຺ຄານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ສຕ຺ຕ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕິ, ເອວໍ ກຖິເຕ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ຄຓ຺ຐິປທໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເຕ ຠຄວຕິ ອຄາຣວາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານມ຺ປິ ຘມ຺ມສ຺ສວນມ຺ປິ ອຠິຓ຺ຫໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠຄວາ ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຠພ຺ພາ ອິເມ ອິມໍ ມານຂິລໍ ອນຸປຫຈ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ເຕສໍ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມານໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ເທສນາກຸສໂລ ຠຄວາ ມານຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍນ຺ຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຘມ຺ມານໍ ມູລປຣິຍາຍໍ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ອນວເສສານໍ. ອນວເສສວາຈໂກ ຫິ ອຍໍ ສພ຺ພ-ສທ຺ໂທ. ໂສ ເຍນ ເຍນ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນວເສສຕໍ ທີເປຕິ. ຍຖາ, ‘‘ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສພ຺ພາ ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສພ຺ພສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ. ຘມ຺ມ-ສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ປຣິຍຕ຺ຕິ-ສຈ຺ຈ-ສມາຘິ-ປຎ຺ຎາ-ປກຕິ-ສຠາວສຸຎ຺ຎຕາ-ປຸຎ຺ຎາປຕ຺ຕິ-ເຎຍ຺ຍາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໗໓) ຫິ ຘມ຺ມສທ຺ໂທ ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ວິທິຕຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໙໙) ສຈ຺ເຈສຸ. ‘‘ເອວໍ ຘມ຺ມາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ສມາຘິມ຺ຫິ.

‘‘ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ວານຣິນ຺ທ ຍຖາ ຕວ;

ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ, ທິຏ຺ຐໍ ໂສ ອຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑.໕໗) ປຎ຺ຎາຍ.

‘‘ຊາຕິຘມ຺ມາ ຊຣາຘມ຺ມາ, ອໂຖ ມຣຓຘມ຺ມິໂນ’’ຕິອາທີສຸ ປກຕິຍໍ. ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑.ຕິກມາຕິກາ) ສຠາເວ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໒໑) ສຸຎ຺ຎຕາຍໍ. ‘‘ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫາຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໐.໑໐໒) ປຸຎ຺ເຎ. ‘‘ທ຺ເວ ອນິຍຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໔໔໓) ອາປຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ສພ຺ພາກາເຣນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຎາຓມຸເຂ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ ເຎຍ຺ເຍ. ອິຘ ປນາຍໍ ສຠາເວ ວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອຕ຺ຕໂນ ລກ຺ຂຓໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ. ມູລ-ສທ຺ໂທ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ ເອວ. ອິຘ ປນາຍໍ ອສາຘາຣຓເຫຕຸມ຺ຫິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຣິຍາຍສທ຺ໂທ ‘‘ມຘຸປິຓ຺ຑິກປຣິຍາໂຍຕິ ນໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໕) ເທສນາຍໍ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ຂ຺ເວສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ອກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໓) ກາຣເຓ. ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຊ຺ຊ ປຣິຍາໂຍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໙໘) ວາເຣ. ອິຘ ປນ ກາຣເຓປິ ເທສນາຍມ຺ປິ ວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ຘມ຺ມານໍ ອສາຘາຣຓເຫຕຸສຎ຺ຎິຕໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ວາ ສພ຺ເພສໍ ຘມ຺ມານໍ ກາຣຓເທສນນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເນຍ຺ຍຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຈສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ຈຕຸຠູມກາປິ ສຠາວຘມ຺ມາ ສພ຺ພຘມ຺ມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ ປນ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາວ ອນວເສສໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ.

ໂວຕິ ອຍໍ ໂວ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ຈຕ຺ຕອຸປໂຍຄກຣຓສມ຺ປທານສາມິວຈນປທປູຣເຓສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໒໖) ຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓາເມມິ ໂວ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໕໗) ອຸປໂຍເຄ. ‘‘ນ ໂວ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຖພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໕໗) ກຣເຓ. ‘‘ວນປຕ຺ຖປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑໙໐) ສມ຺ປທາເນ. ‘‘ສພ຺ເພສໍ ໂວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໔໕) ສາມິວຈເນ. ‘‘ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໕) ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ. ອິຘ ປນາຍໍ ສມ຺ປທາເນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຠິກ຺ຂເວຕິ ປຕິສ຺ສເວນ ອຠິມຸຂີຠູຕານໍ ປຸນາລປນໍ. ເທເສສ຺ສາມີຕິ ເທສນາປຏິຊານນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ມູລກາຣຓໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ທຸຕິເຍນ ນເຍນ ກາຣຓເທສນໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ. ຕໍ ສຸຓາຖາຕິ ຕມຕ຺ຖໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ຕໍ ເທສນໍ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສຸຓາຖ. ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສາຘຸກໍ ສາຘູຕິ ເອກຕ຺ຖເມຕໍ. ອຍຎ຺ຈ ສາຘຸ ສທ຺ໂທ ອາຍາຈນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມ຺ປຫໍສນສຸນ຺ທຣທຬ຺ຫີກມ຺ມາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ສາຘຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໙໕) ຫິ ອາຍາຈເນ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໘໖) ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ. ‘‘ສາຘຸ, ສາຘຸ ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໙) ສມ຺ປຫໍສເນ.

‘‘ສາຘຸ ຘມ຺ມຣຸຈີ ຣາຊາ, ສາຘຸ ປຎ຺ຎາຓວາ ນໂຣ;

ສາຘຸ ມິຕ຺ຕານມທ຺ທຸພ຺ໂຠ, ປາປສ຺ສາກຣຓໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໑໘.໑໐໑) ສຸນ຺ທເຣ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສາຘຸກໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໑໙໒) ສາຘຸກສທ຺ໂທເຍວ ທຬ຺ຫີກມ຺ເມ, ອາຓຕ຺ຕິຍນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘາປິ ອຍໍ ເອຕ຺ເຖວ ທຬ຺ຫີກມ຺ເມ ຈ ອາຓຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸນ຺ທຣຕ຺ເຖປິ ວຕ຺ຕຕິ. ທຬ຺ຫີກຣຓຕ຺ເຖນ ຫິ ທຬ຺ຫມິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຖ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ. ອາຓຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ມມ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ສຸຓາຖ. ສຸນ຺ທຣຕ຺ເຖນ ສຸນ຺ທຣມິມໍ ຠທ຺ທກໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຖາຕິ ເອວໍ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ.

ມນສິ ກໂຣຖາຕິ ອາວຊ຺ເຊຖ, ສມນ຺ນາຫຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິສາເມຖ ຈິຕ຺ເຕ ກໂຣຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທາເນຕ຺ຖ ຕໍ ສຸຓາຖາຕິ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍວິກ຺ເຂປວາຣຓເມຕໍ. ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖາຕິ ມນສິກາເຣ ທຬ຺ຫີກມ຺ມນິໂຍຊເນນ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍວິກ຺ເຂປວາຣຓໍ. ປຸຣິມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາຫວາຣຓໍ, ປຈ຺ຉິມໍ ອຕ຺ຖວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາຫວາຣຓໍ. ປຸຣິເມນ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ນິໂຍເຊຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓູປປຣິກ຺ຂາທີສຸ. ປຸຣິເມນ ຈ ສພ຺ຍຎ຺ຊໂນ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ມາ ສວນີໂຍຕິ ທີເປຕິ. ປຈ຺ຉິເມນ ສາຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ມນສິ ກາຕພ຺ໂພຕິ. ສາຘຸກປທໍ ວາ ອຸຠຍປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີໂຣ ເທສນາຄມ຺ຠີໂຣ ຈ, ຕສ຺ມາ ສຸຓາຖ ສາຘຸກໍ, ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີໂຣ ປຏິເວຘຄມ຺ຠີໂຣ ຈ, ຕສ຺ມາ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຠາສິສ຺ສາມີຕິ ເທເສສ຺ສາມິ. ‘‘ຕໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ ເທສນໍ ນ ສໍຂິຕ຺ຕໂຕວ ເທເສສ຺ສາມິ, ອປິຈ ໂຂ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ນໍ ຠາສິສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣວາຈການິ ຫິ ເອຕານິ ປທານິ. ຍຖາຫ ວງ຺ຄີສຕ຺ເຖໂຣ –

‘‘ສໍຂິຕ຺ເຕນປິ ເທເສຕິ, ວິຕ຺ຖາເຣນປິ ຠາສຕິ;

ສາຬິກາຍິວ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ປຏິຠານໍ ອຸທີຣຍີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໔);

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອວໍ ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ປຏິຄ຺ຄເຫສຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ເນສໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ ເອຕໍ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອິຘ ຠິກ຺ຂໂວຕິອາທິກໍ ສກລໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ເທສາປເທເສ ນິປາໂຕ. ສ຺ວາຍໍ ກຕ຺ຖຈິ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໙໐). ກຕ຺ຖຈິ ສາສນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໑). ກຕ຺ຖຈິ ໂອກາສໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ, ເທວຠູຕສ຺ສ ເມ ສໂຕ;

ປຸນຣາຍຸ ຈ ເມ ລທ຺ໂຘ, ເອວໍ ຊານາຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໖໙);

ກຕ຺ຖຈິ ປທປູຣຓມຕ຺ຕເມວ. ຍຖາຫ ‘‘ອິຘາຫໍ – ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຕ຺ຕາວີ ອສ຺ສໍ ປວາຣິໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐). ອິຘ ປນ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒. ຠິກ຺ຂເວຕິ ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຕໍ ເທສນໍ ເທເສຕຸໍ ປຸນ ຠິກ຺ຂູ ອາລປຕິ. ອຸຠເຍນາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອາຄມາຘິຄມາຠາວາ ເຎຍ຺ໂຍ ອສ຺ສຸຕວາ ອິຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນສຈ຺ຈປຈ຺ຈຍາກາຣສຕິປຏ຺ຐານາທີສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວິນິຈ຺ຉຍຣຫິຕຕ຺ຕາ ມຎ຺ຎນາປຏິເສຘໂກ ເນວ ອາຄໂມ, ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ເນວ ອຘິຄໂມ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ອາຄມາຘິຄມາຠາວາ ເຎຍ຺ໂຍ ອສ຺ສຸຕວາ ອິຕິ. ສ຺ວາຍໍ –

ປຸຖູນໍ ຊນນາທີຫິ, ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ;

ປຸຖຸຊ຺ຊນນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ, ປຸຖຸວາຍໍ ຊໂນ ອິຕິ.

ໂສ ຫິ ປຸຖູນໍ ນານປ຺ປກາຣານໍ ກິເລສາທີນໍ ຊນນາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຍຖາຫ – ປຸຖຸ ກິເລເສ ຊເນນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ອວິຫຕສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິກາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ສຕ຺ຖາຣານໍ ມຸຂມຸລ຺ໂລກິກາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ສພ຺ພຄຕີຫິ ອວຸຏ຺ຐິຕາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາຠິສງ຺ຂາເຣ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາໂອເຆຫິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາສນ຺ຕາເປຫິ ສນ຺ຕປ຺ປນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາປຣິຬາເຫຫິ ປຣິທຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘາ ຄຘິຕາ ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌສນ຺ນາ ລຄ຺ຄາ ລຄິຕາ ປລິພຸທ຺ຘາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣເຓຫິ ອາວຸຏາ ນິວຸຕາ ໂອວຸຕາ ປິຫິຕາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາຕິ (ມຫານິ. ໕໑). ປຸຖູນໍ ວາ ຄຓນປຖມຕີຕານໍ ອຣິຍຘມ຺ມປຣມ຺ມຸຂານໍ ນີຈຘມ຺ມສມາຈາຣານໍ ຊນານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ວາ ອຍໍ, ວິສຸໍເຍວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ, ວິສໍສຏ຺ໂຐ ສີລສຸຕາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕຫິ ອຣິເຍຫິ ຊໂນຕິປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ເອວເມເຕຫິ ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ທ຺ວີຫິປິ ປເທຫິ ເຍເຕ –

ທຸເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ອນ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອໂກ, ກລ຺ຍາເຓໂກ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ. –

ທ຺ເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີຕິອາທີສຸ ອຣິຍາຕິ ອາຣກຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ, ອນເຍ ນອິຣິຍນໂຕ, ອເຍ ອິຣິຍນໂຕ, ສເທວເກນ ຈ ໂລເກນ ອຣຓີຍໂຕ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາ ເອວ ວາ ອິຘ ອຣິຍາ. ຍຖາຫ ‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ອຣິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໘). ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຕຖາຄຕສາວກາ ຈ ‘‘ສປ຺ປຸຣິສາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓໂຍເຄນ ໂສຠນາ ປຸຣິສາຕິ ສປ຺ປຸຣິສາ. ສພ຺ເພວ ວາ ເອເຕ ທ຺ເວຘາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘາປິ ຫິ ອຣິຍາ ຈ ສປ຺ປຸຣິສາ ຈ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘສາວກາປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ເວ ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທິ ຘີໂຣ,

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ;

ທຸຂິຕສ຺ສ ສກ຺ກຈ຺ຈ ກໂຣຕິ ກິຈ຺ຈໍ,

ຕຖາວິຘໍ ສປ຺ປຸຣິສໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໗໘);

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ພຸທ຺ຘສາວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ, ກຕຎ຺ຎຸຕາທີຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘາຕິ. ອິທານິ ໂຍ ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນສີໂລ, ນ ຈ ທສ຺ສເນ ສາຘຸກາຣີ, ໂສ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ຈກ຺ຂຸນາ ອທສ຺ສາວີ ຎາເຓນ ອທສ຺ສາວີຕິ ທຸວິໂຘ, ເຕສຸ ຎາເຓນ ອທສ຺ສາວີ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວາ ອຣິຍາ ທິຏ຺ຐາປິ ອທິຏ຺ຐາວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຈກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓມຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໂຕ, ນ ອຣິຍຠາວໂຄຈຣໂຕ. ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍປິ ຈ ຈກ຺ຂຸນາ ອຣິເຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ນ ຈ ເຕ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວິໂນ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວາສິໂນ ກິຣ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ ເອກທິວສໍ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຣິຍາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ກີທິສາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ມຫລ຺ລໂກ ອຣິຍານໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສຫຈຣນ຺ໂຕປິ ເນວ ອຣິເຍ ຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸຊ຺ຊານາ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂສ ເນວ ອຎ຺ຎາສິ. ຕສ຺ມາ ນ ຈກ຺ຂຸນາ ທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນໍ, ຎາເຓນ ທສ຺ສນເມວ ທສ຺ສນໍ. ຍຖາຫ ‘‘ກິໍ ເຕ, ວກ຺ກລິ, ອິມິນາ ປູຕິກາເຍນ ທິຏ຺ເຐນ, ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗). ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຎາເຓນ ອຣິເຍຫິ ທິຏ຺ຐໍ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຣິຍາຘິຄຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ອນຘິຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຣິຍກຣຘມ຺ມານໍ ອຣິຍຠາວສ຺ສ ຈ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທຕິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠເທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອກຸສໂລ. ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ –

ທຸວິໂຘ ວິນໂຍ ນາມ, ເອກເມເກຕ຺ຖ ປຎ຺ຈຘາ;

ອຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ອຍໍ, ‘‘ອວິນີໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຍຎ຺ຫິ ສໍວຣວິນໂຍ ປຫານວິນໂຍຕິ ທຸວິໂຘ ວິນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸວິເຘປິ ວິນເຍ ເອກເມໂກ ວິນໂຍ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສໍວຣວິນໂຍປິ ຫິ ສີລສໍວໂຣ ສຕິສໍວໂຣ ຎາຓສໍວໂຣ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ປຫານວິນໂຍປິ ຕທງ຺ຄປຫານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປຫານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປຫານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຫານໍ ນິສ຺ສຣຓປຫານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອຍໍ ສີລສໍວໂຣ. ‘‘ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ມ. ນິ. ໑.໒໙໕; ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໙; ອ. ນິ. ໓.໑໖) ອຍໍ ສຕິສໍວໂຣ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ)

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ,

ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑);

ອຍໍ ຎາຓສໍວໂຣ. ‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອຍໍ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໖; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອຍໍ ວີຣິຍສໍວໂຣ. ສພ຺ໂພປິ ຈາຍໍ ສໍວໂຣ ຍຖາສກໍ ສໍວຣິຕພ຺ພານໍ ວິເນຕພ຺ພານຎ຺ຈ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ສໍວຣຓໂຕ ‘‘ສໍວໂຣ’’, ວິນຍນໂຕ ‘‘ວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຕາວ ສໍວຣວິນໂຍ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຖາ ຍໍ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທາທີສຸ ວິປສ຺ສນາຎາເຓສຸ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ທີປາໂລເກເນວ ຕມສ຺ສ, ເຕນ ເຕນ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ປຫານໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ນາມຣູປວວຕ຺ຖາເນນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ, ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ອເຫຕຸວິສມເຫຕຸທິຏ຺ຐີນໍ, ຕສ຺ເສວ ອປຣຠາເຄນ ກງ຺ຂາວິຕຣເຓນ ກຖໍກຖີຠາວສ຺ສ, ກລາປສມ຺ມສເນນ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຄາຫສ຺ສ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄວວຕ຺ຖາເນນ ອມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ, ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ, ວຍທສ຺ສເນນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ, ຠຍທສ຺ສເນນ ສຠເຍ ອຠຍສຎ຺ຎາຍ, ອາທີນວທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາທສຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ອຠິຣຕິສຎ຺ຎາຍ, ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາເຓນ ອມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຍ, ອຸເປກ຺ຂາຎາເຓນ ອນຸເປກ຺ຂາຍ, ອນຸໂລເມນ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍໍ ນິພ຺ພາເນ ຈ ປຏິໂລມຠາວສ຺ສ, ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫສ຺ສ ປຫານໍ, ເອຕໍ ຕທງ຺ຄປຫານໍນາມ.

ຍໍ ປນ ອຸປຈາຣປ຺ປນາເຠເທນ ສມາຘິນາ ປວຕ຺ຕິຠາວນິວາຣຓໂຕ ຆຏປ຺ປຫາເຣເນວ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ເສວາລສ຺ສ ເຕສໍ ເຕສໍ ນີວຣຓາທິຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ເອຕໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປຫານໍ ນາມ.

ຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ‘‘ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໒໗໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸທຍປກ຺ຂິກສ຺ສ ກິເລສຄຓສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຠາເວນ ປຫານໍ, ອິທໍ ສມຸຈ຺ເຉທປຫານໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕໍ ກິເລສານໍ, ເອຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຫານໍ ນາມ. ຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ປຫີນສພ຺ພສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ ເອຕໍ ນິສ຺ສຣຓປຫານໍ ນາມ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຈຕໍ ປຫານໍ ຍສ຺ມາ ຈາຄຏ຺ເຐນ ປຫານໍ, ວິນຍນຏ຺ເຐນ ວິນໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຫານວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍຕໍປຫານວໂຕ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິນຍສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕເປຕໍ ‘‘ປຫານວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ປຫານວິນໂຍປິ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວມຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ທຸວິໂຘ, ເຠທໂຕ ຈ ທສວິໂຘ ວິນໂຍ ຠິນ຺ນສໍວຣຕ຺ຕາ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຍສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ອຍໍ ອວິນີໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕຕິ ເອຕ຺ຖປິ. ນິນ຺ນານາກຣຓຎ຺ຫິ ເອຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ. ຍຖາຫ ‘‘ເຍວ ເຕ ອຣິຍາ, ເຕວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສາ. ເຍວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສາ, ເຕວ ເຕ ອຣິຍາ. ໂຍ ເອວ ໂສ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ເອວ ໂສ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ໂມ. ໂຍ ເອວ ໂສ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ເອວ ໂສ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ໂມ. ເຍວ ເຕ ອຣິຍວິນຍາ, ເຕວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສວິນຍາ. ເຍວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສວິນຍາ, ເຕວ ເຕ ອຣິຍວິນຍາ. ອຣິເຍຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິເສຕິ ວາ, ອຣິຍຘມ຺ເມຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມຕິ ວາ, ອຣິຍວິນເຍຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິສວິນເຍຕິ ວາ ເອເສເສ ເອເກ ເອກຕ຺ເຖ ສເມ ສມຠາເຄ ຕຊ຺ຊາເຕ ຕຎ຺ເຎວາ’’ຕິ.

‘‘ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ອເທເສຕ຺ວາວ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ນິທ຺ທິສີຕິ? ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາວິກາຕຸໍ. ຠຄວໂຕ ຫິ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ, ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ, ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ, ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາຕິ ຘມ຺ມປຸຄ຺ຄລວເສເນວ ຕາວ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ເທສນາ.

ຕຕ຺ຖ, ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ສຸຂາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໐) ເອວຣູປີ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ຉ ຘາຕຸໂຍ ອຍໍ ປຸຕິໂສ ຉ ຜສ຺ສາຍຕໂນ ອຏ຺ຐາຣສ ມໂນປວິຈາໂຣ ຈຕຸຣາຘິຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໔໓) ເອວຣູປີ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອນ຺ໂຘ ເອກຈກ຺ຂຸ ທ຺ວິຈກ຺ຂຸ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອນ຺ໂຘ’’ຕິ? (ອ. ນິ. ໓.໒໙) ເອວຣູປີ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຄ຺ຄຕິຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ໂຂ ປາປໂກ ວິປາໂກ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ…ເປ… ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຄ຺ຄຕິຠຍ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໒໑) ເອວຣູປີ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ.

ສ຺ວາຍໍ ອິຘ ຍສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອປຣິຎ຺ຎາຕວຕ຺ຖຸໂກ, ອປຣິຎ຺ຎາມູລິກາ ຈ ອິຘາຘິປ຺ເປຕານໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ມູລຠູຕາ ມຎ຺ຎນາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເທສນາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາວິກາຕຸໍ, ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ນິທ຺ທິສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຖວີວາຣວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສ ປຖວີອາທີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສພ຺ພສກ຺ກາຍຘມ຺ມຊນິຕໍ ມຎ຺ຎນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ປຖວິໍ ປຖວິໂຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓປຖວີ ສສມ຺ຠາຣປຖວີ ອາຣມ຺ມຓປຖວີ ສມ຺ມຸຕິປຖວີຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ປຖວີ. ຕາສຸ ‘‘ກຕມາ ຈ, ອາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຂຣິຄຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໑໗໓) ວຸຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓປຖວີ. ‘‘ປຖວິໍ ຂເຓຍ຺ຍ ວາ ຂຓາເປຍ຺ຍ ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໘໕) ວຸຕ຺ຕາ ສສມ຺ຠາຣປຖວີ. ເຍ ຈ ເກສາທໂຍ ວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ, ອໂຍໂລຫາທໂຍ ຈ ພາຫິຣາ. ສາ ຫິ ວຓ຺ຓາທີຫິ ສມ຺ຠາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຖວີຕິ ສສມ຺ຠາຣປຖວີ. ‘‘ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ອາຄຕາ ປນ ອາຣມ຺ມຓປຖວີ, ນິມິຕ຺ຕປຖວີຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຖວີກສິຓຊ຺ຌານລາຠີ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອາຄມນວເສນ ປຖວີເທວຕາຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມຸຕິປຖວີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ສພ຺ພາປິ ອິຘ ລພ຺ຠຕິ. ຕາສຸ ຍໍກຎ຺ຈິ ປຖວິໍ ອຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປຖວິໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ, ປຖວີຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ປຖວີຠາເຄນ ສຎ຺ຊານາຕິ, ໂລກໂວຫາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາເສນ ສຎ຺ຊານາຕິ ປຖວີຕິ. ເອວໍ ປຖວີຠາຄໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕເຍວ ວາ ເອຕໍ ‘‘ສຕ຺ໂຕຕິ ວາ ສຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ອາທິນາ ນເຍນ ສຎ຺ຊານາຕິ. ກສ຺ມາ ເອວໍ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ໂສ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວິຕາທິເຠທເມວ ວາ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ. ຍໍ ວາ ປຣໂຕ ‘‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ຠຄວຕາວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາຕິ ໂສ ຕໍ ປຖວິໍ ເອວໍ ວິປຣີຕສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ, ‘‘ສຎ຺ຎານິທານາ ຫິ ປປຎ຺ຈສງ຺ຂາ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໘໘໐) ວຈນໂຕ ອປຣຠາເຄ ຖາມປຕ຺ເຕຫິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິປປຎ຺ເຈຫິ ອິຘ ມຎ຺ຎນານາເມນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ມຎ຺ຎຕິ ກປ຺ເປຕິ ວິກປ຺ເປຕິ, ນານປ຺ປກາຣໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖວິໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ມຎ຺ຎໂຕ ຈສ຺ສ ຕາ ມຎ຺ຎນາ ໂອຬາຣິກນເຍນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍາ ອຍໍ ເກສາ ໂລມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວີສຕິເຠທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີ ວຸຕ຺ຕາ. ຍາ ຈາຍໍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ? ຍໍ ພາຫິຣໍ ກກ຺ຂຬໍ ຂຣິຄຕໍ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬຠາໂວ ພຫິທ຺ຘາ ອນຸປາທິນ຺ນໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອໂຍ ໂລຫໍ ຕິປຸ ສີສໍ ສຊ຺ຌໍ ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ເວຬຸຣິຍໍ ສງ຺ໂຂ ສິລາ ປວາຬໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ ໂລຫິຕງ຺ໂກ ມສາຣຄລ຺ລໍ ຕິຓໍ ກຏ຺ຐໍ ສກ຺ຂຣາ ກຐລໍ ຠູມິ ປາສາໂຓ ປພ຺ພໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໗໓) ເອວໍ ພາຫິຣາ ປຖວີ ວຸຕ຺ຕາ. ຍາ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ນິມິຕ຺ຕປຖວີ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຍມຕ຺ຖໂຍຊນາ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຖວິໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ຕີຫິ ມຎ຺ຎນາຫິ ອຫໍ ປຖວີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ມມ ປຖວີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ປໂຣ ປຖວີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ປຣສ຺ສ ປຖວີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອຖ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ປຖວິໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ, ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ, ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ເກສາທີສຸ ຉນ຺ທຣາຄໍ ຊເນຕິ ເກເສ ອສ຺ສາເທຕິ ອຠິນນ຺ທຕິ ອຠິວທຕິ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂລເມ, ນເຂ, ທນ຺ເຕ, ຕຈໍ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ປນ ຣຊ຺ຊນີຍວຕ຺ຖຸໍ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ປຖວິໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ອິຕິ ເມ ເກສາ ສິຍຸໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ. ອິຕິ ໂລມາຕິອາທິນາ ວາ ປນ ນເຍນ ຕຕ຺ຖ ນນ຺ທິໍ ສມນ຺ນາເນຕິ. ‘‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເອວໍ ສິນິທ຺ຘມຸທຸສຸຂຸມນີລເກໂສ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ວາ ປນ ນເຍນ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘານໍ ປຏິລາຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິທຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ປຖວິໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ.

ຕຖາ ອຕ຺ຕໂນ ເກສາທີນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ວິປຕ຺ຕິໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ຊເນຕິ, ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ວາ ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ວາ ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິ ວາ’’ຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ປຖວິໍ ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ‘‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໗) ອາຄຕນເຍນ ປນ ເກສໍ ‘‘ຊີໂວ’’ຕິ ອຠິນິວິສຕິ. ເອສ ນໂຍ ໂລມາທີສຸ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ປຖວິໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ.

ອຖ ວາ ‘‘ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ, ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ, ປຖວີຘາຕຸເຣເວສາ, ຕໍ ເນຕໍ ມມາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໒) ອິມິສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈນີກນເຍນ ເກສາທິເຠທໍ ປຖວິໍ ເອຕໍ ມມ ເອໂສຫມສ຺ມິ ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ອຠິນິວິສຕິ. ເອວມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ປຖວິໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ປຖວິໍ ຕີຫິ ມຎ຺ຎນາຫິ ມຎ຺ຎຕິ.

ຍຖາ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ເອວໍ ພາຫິຣມ຺ປິ. ກຖໍ? ‘‘ອຍຎ຺ຫິ ອຍໂລຫາທີສຸ ຉນ຺ທຣາຄໍ ຊເນຕິ. ອຍໂລຫາທີນິ ອສ຺ສາເທຕິ ອຠິນນ຺ທຕິ ອຠິວທຕິ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມມ ອໂຍ ມມ ໂລຫນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຍາທີນິ ມມາຍຕິ ຣກ຺ຂຕິ ໂຄປຍຕິ, ເອວໍ ພາຫິຣໍ ປຖວິໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ອິຕິ ເມ ອຍໂລຫາທໂຍ ສິຍຸໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານນ຺ຕິ ວາ ປເນຕ຺ຖ ນນ຺ທິໍ ສມນ຺ນາເນຕິ, ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເອວໍ ສມ຺ປນ຺ນອຍໂລຫາທິອຸປກຣໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ປຏິລາຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິທຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ພາຫິຣໍ ປຖວິໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ.

ຕຖາ ອຕ຺ຕໂນ ອຍໂລຫາທີນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ວິປຕ຺ຕິໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ຊເນຕິ ‘‘ອິມິນາຫໍ ເສຍ຺ໂຍສ຺ມີຕິ ວາ, ສທິໂສສ຺ມີຕິ ວາ ຫີໂນສ຺ມີຕິ ວາ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໓໒) ເອວໍ ພາຫິຣໍ ປຖວິໍ ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ອເຍ ຊີວສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ປນ ອຍໍ ‘‘ຊີໂວ’’ຕິ ອຠິນິວິສຕິ. ເອສ ນໂຍ ໂລຫາທີສຸ. ເອວໍ ພາຫິຣໍ ປຖວິໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ.

ອຖ ວາ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຖວີກສິຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຍໍ ປຖວີກສິຓໍ, ໂສ ອຫໍ. ໂຍ ອຫໍ, ຕໍ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ປຖວີກສິຓຎ຺ຈ ອຕ຺ຕຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໓໑) ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິມິຕ຺ຕປຖວິໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຠິນິວິສຕິ. ເອວໍ ພາຫິຣໍ ປຖວິໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ເອວມ຺ປິ ພາຫິຣໍ ປຖວິໍ ຕີຫິ ມຎ຺ຎນາຫິ ມຎ຺ຎຕິ. ເອວໍ ຕາວ ‘‘ປຖວິໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສປິ ມຎ຺ຎນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ສງ຺ເຂເປເນວ ກຖຍິສ຺ສາມ.

ປຖວິຍາ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຖວິຍາຕິ ຠຸມ຺ມວຈນເມຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຫໍ ປຖວິຍາຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈນໍ ປລິໂພໂຘ ປຖວິຍາຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ປໂຣ ປຖວິຍາຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ປຣສ຺ສ ກິຎ຺ຈນໍ ປລິໂພໂຘ ປຖວິຍາຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ວາ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ກຖໍ ຣູປສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ເວທນໍ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ໂຂ ເມ ອຕ຺ຕາ, ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ອຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ຣູເປຕິ ເອວໍ ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໓໑) ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອເຕເນວ ນເຍນ ເວທນາທິຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາສຸ ປຖວີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຖວິໍ ຕສ຺ໂສກາສຠາເວນ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາຕິ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ປຖວິຍາ ມຎ຺ຎຕິ, ອຍມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ສິເນຫໍ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກຎ຺ຈ ມານໍ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາມານມຎ຺ຎນາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍທາ ປນ ເຕເນວ ນເຍນ ໂສ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ປຖວິຍາຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ຕທາ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ ເອວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອິຕຣາໂຍປິ ປນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ປຖວິໂຕ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຖວິໂຕຕິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ສອຸປກຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຣສ຺ສ ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທໂຕ ປຖວິໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ນິຄ຺ຄມນໍ ວາ ປຖວິໂຕ ວາ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕາຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຖວິໂຕ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຍມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎິເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ມານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາມານມຎ຺ຎນາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປເຣ ອາຫຸ ປຖວີກສິຓໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອປ຺ປມາຓໍ ອຕ຺ຕານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຖວິໂຕ ພຫິທ຺ຘາປິ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຖວິໂຕ ມຎ຺ຎຕີຕິ.

ປຖວິໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເກວລຎ຺ຫິ ມຫາປຖວິໍ ຕຓ຺ຫາວເສນ ມມາຍຕີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕາ ເອກາ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາ ເອວ ລພ຺ຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ຈາຍໍ ມມ ເກສາ, ມມ ໂລມາ, ມມ ອໂຍ, ມມ ໂລຫນ຺ຕິ ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທາຍ ສພ຺ພາຍປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາຍ ປຖວິຍາ ໂຍເຊຕພ຺ພາຕິ.

ປຖວິໍ ອຠິນນ຺ທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ປຖວິໍ ຕຓ຺ຫາທີຫິ ອຠິນນ຺ທຕິ, ອສ຺ສາເທຕິ, ປຣາມສຕິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ປຖວິໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ເອເຕເນວ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສິທ຺ເຘ ກສ຺ມາ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ. ອວິຈາຣິຕເມຕໍ ໂປຣາເຓຫິ. ອຍໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິ, ເທສນາວິລາສໂຕ ວາ ອາທີນວທສ຺ສນໂຕ ວາ. ຍສ຺ສາ ຫິ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ນານານຍວິຈິຕ຺ຣເທສນາວິລາສສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ສາ ຠຄວຕາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ມຎ຺ຎນາວເສນ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຠິນນ຺ທນາວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເທສນາວິລາສໂຕ ວາ ອິທມາຫ. ໂຍ ວາ ປຖວິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິຍາ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ໂສ ຍສ຺ມາ ນ ສກ຺ໂກຕິ ປຖວີນິສ຺ສິຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ວາ ທິຏ຺ຐິໍ ວາ ປຫາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ປຖວິໍ ອຠິນນ຺ທຕິເຍວ. ໂຍ ຈ ປຖວິໍ ອຠິນນ຺ທຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ໂສ ອຠິນນ຺ທຕິ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອາທີນໂວຕິ ອາທີນວທສ຺ສນໂຕປິ ອິທມາຫ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຖວີຘາຕຸໍ ອຠິນນ຺ທຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ໂສ ອຠິນນ຺ທຕິ, ໂຍ ທຸກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕິ, ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

ເອວໍ ປຖວີວຕ຺ຖຸກໍ ມຎ຺ຎນໍ ອຠິນນ຺ທນຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍນ ກາຣເຓນ ໂສ ມຎ຺ຎຕິ, ອຠິນນ຺ທຕິ ຈ, ຕໍ ກາຣຓໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ, ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາຕິ ວທາມີຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ໂສ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຕໍ ປຖວິໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ ມຎ຺ຎຕິ, ເກນ ກາຣເຓນ ມຎ຺ຎຕິ, ອຠິນນ຺ທຕີຕິ ເຈ. ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາຕິ ວທາມີຕິ, ຍສ຺ມາ ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ຕສ຺ສ ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ, ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ປຖວິໍ ປຣິຊານາຕິ, ໂສ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານາຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ. ປຖວີຘາຕຸໍ ປຣິຊານາຕິ, ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ອຍໍ ພາຫິຣາ, ອິທມສ຺ສາ ລກ຺ຂຓໍ, ອິມານິ ຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານີຕິ, ອຍໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ. ກຕມາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ? ເອວໍ ຎາຕໍ ກຕ຺ວາ ປຖວີຘາຕຸໍ ຕີເຣຕິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕຕິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ, ອຍໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ. ກຕມາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ? ເອວໍ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ອຍໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ.

ນາມຣູປວວຕ຺ຖານໍ ວາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ. ກລາປສມ຺ມສນາທິອນຸໂລມປຣິໂຍສານາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ. ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ. ໂຍ ປຖວິໍ ປຣິຊານາຕິ, ໂສ ອິມາຫິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານາຕິ, ອສ຺ສ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຕາ ປຣິຎ຺ຎາໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ປຖວິໍ ມຎ຺ຎຕິ ຈ ອຠິນນ຺ທຕິ ຈາຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ…ເປ… ປຖວິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິຍາ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

ປຖວີວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາໂປວາຣາທິວຓ຺ຓນາ

ອາປໍ ອາປໂຕຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ລກ຺ຂຓສສມ຺ຠາຣາຣມ຺ມຓສມ຺ມຸຕິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອາໂປ. ເຕສຸ ‘‘ຕຕ຺ຖ, ກຕມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ. ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອາໂປ ອາໂປຄຕໍ, ສິເນໂຫ ສິເນຫຄຕໍ ພນ຺ຘນຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປາທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໑໗໔) ວຸຕ຺ໂຕ ລກ຺ຂຓອາໂປ. ‘‘ອາໂປກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາປສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ໂຕ ສສມ຺ຠາຣາໂປ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ປຖວິຍໍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ເກວລໍ ໂຍຊນານເຍ ປນ ‘‘ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສເຠທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ, ‘‘ຕຕ຺ຖ, ກຕມາ ພາຫິຣາ ອາໂປຘາຕຸ? ຍໍ ພາຫິຣໍ ອາໂປ ອາໂປຄຕໍ, ສິເນໂຫ ສິເນຫຄຕໍ ພນ຺ຘນຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ອນຸປາທິນ຺ນໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ມູລຣໂສ ຂນ຺ຘຣໂສ ຕຈຣໂສ ປຕ຺ຕຣໂສ ປຸປ຺ຜຣໂສ ຜລຣໂສ ຂີຣໍ ທຘິ ສປ຺ປິ ນວນີຕໍ ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕໍ ຠຸມ຺ມານິ ວາ ອຸທການິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂານິ ວາ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໗໔) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ພາຫິຣາ ອາໂປຘາຕຸ ເວທິຕພ຺ພາ, ໂຍ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ນິມິຕ຺ຕອາໂປ.

ເຕຊໍ ເຕຊໂຕຕິ ອິມສ຺ມິໍ ເຕໂຊວາເຣປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍຊນານເຍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ເຍນ ຈ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ເຍນ ຈ ຊີຣີຍຕິ, ເຍນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ, ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໗໕) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຈຕຸປ຺ປເຠທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ພາຫິຣາ ເຕໂຊຘາຕຸ? ຍໍ ພາຫິຣໍ ເຕໂຊ ເຕໂຊຄຕໍ ອຸສ຺ມາ ອຸສ຺ມາຄຕໍ ອຸສຸມໍ ອຸສຸມຄຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ອນຸປາທິນ຺ນໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ກຏ຺ຐຄ຺ຄິ ປລາລຄ຺ຄິ ຕິຓຄ຺ຄິ ໂຄມຍຄ຺ຄິ ຖຸສຄ຺ຄິ ສງ຺ກາຣຄ຺ຄິ ອິນ຺ທຄ຺ຄິ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາໂປ ສູຣິຍສນ຺ຕາໂປ ກຏ຺ຐສນ຺ນິຈຍສນ຺ຕາໂປ ຕິຓສນ຺ນິຈຍສນ຺ຕາໂປ ຘຎ຺ຎສນ຺ນິຈຍສນ຺ຕາໂປ ຠຓ຺ຑສນ຺ນິຈຍສນ຺ຕາໂປ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໗໕) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ພາຫິຣາ ເຕໂຊຘາຕຸ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວາຍໍ ວາຍໂຕຕິ ອິມສ຺ສ ວາຍວາຣສ຺ສາປິ ໂຍຊນານເຍ ປນ ‘‘ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາ ອໂຘຄມາ ວາຕາ ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາ ໂກຏ຺ຐາສຍາ ວາຕາ ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນ ວາຕາ ສຕ຺ຖກວາຕາ ຂຸຣກວາຕາ ອຸປ຺ປລກວາຕາ ອສ຺ສາໂສ ປສ຺ສາໂສ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ພາຫິຣາ ວາໂຍຘາຕຸ? ຍໍ ພາຫິຣໍ ວາໂຍ ວາໂຍຄຕໍ ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ອນຸປາທິນ຺ນໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ປຸຣຕ຺ຖິມາ ວາຕາ ປຈ຺ຉິມາ ວາຕາ ອຸຕ຺ຕຣາ ວາຕາ ທກ຺ຂິຓາ ວາຕາ ສຣຊາ ວາຕາ ອຣຊາ ວາຕາ ສີຕາ ວາຕາ ອຸຓ຺ຫາ ວາຕາ ປຣິຕ຺ຕາ ວາຕາ ອຘິມຕ຺ຕາ ວາຕາ ກາຬວາຕາ ເວຣມ຺ຠວາຕາ ປກ຺ຂວາຕາ ສຸປຓ຺ຓວາຕາ ຕາລວຓ຺ຏວາຕາ ວິຘູປນວາຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໗໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ພາຫິຣາ ວາໂຍຘາຕຸ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຍ຺ວາຍໍ –

‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອກຘມ຺ເມ, ເຍ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓາ ເຕນ;

ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສພ຺ເພ, ອິຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ’’ຕິ. –

ເອວໍ ເນຕ຺ຕິຍໍ ລກ຺ຂໂຓ ນາມ ຫາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ວເສນ ຍສ຺ມາ ຈຕູສຸ ຠູເຕສຸ ຄຫິເຕສຸ ອຸປາທາຣູປມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ຠວຕິ, ຣູປລກ຺ຂຓໍ ອນຕີຕຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ຈ ຠູໂຕປາທາຣູປໍ ໂສ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປຖວິໍ ອາປໍ ເຕຊໍ ວາຍໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ອຕ຺ຖໂຕ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ປຖວິຍາ ອາປສ຺ມິໍ ເຕຊສ຺ມິໍ ວາຍສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຫຕິ. ‘‘ປຖວິໂຕ ອາປໂຕ ເຕຊໂຕ ວາຍໂຕ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ຣູປໂຕ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕາຕິ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕາ ຈຕສ຺ໂສ ຣູປວຕ຺ຖຸກາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ເອກາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ, ຕິສ຺ໂສ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໂຍຕິ ທ຺ເວວ ທິຏ຺ຐິໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ຖວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອາໂປວາຣາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠູຕວາຣາທິວຓ຺ຓນາ

໓. ເອວໍ ຣູປມຸເຂນ ສງ຺ຂາຣວຕ຺ຖຸກໍ ມຎ຺ຎນໍ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ສງ຺ຂາເຣ ອຸປາທາຍ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎປີຍນ຺ຕິ, ເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ສຕ຺ເຕສຸປິ ຍສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ມຎ຺ຎນໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສຕ຺ເຕ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ຠູເຕ ຠູຕໂຕ ສຎ຺ຊານາຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ຠູຕສທ຺ໂທ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘອມນຸສ຺ສຘາຕຸວິຊ຺ຊມານຂີຓາສວສຕ຺ຕຣຸກ຺ຂາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມນຸປສ຺ສຖາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໑) ຫິ ອຍໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຍານີຘ ຠູຕານິ ສມາຄຕານີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໒໒໔) ເອຕ຺ຖ ອມນຸສ຺ເສສຸ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ມຫາຠູຕາ ເຫຕູ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໘໖) ເອຕ຺ຖ ຘາຕູສຸ. ‘‘ຠູຕສ຺ມິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໖໙) ວິຊ຺ຊມາເນ. ‘‘ໂຍ ຈ ກາລຆໂສ ຠູໂຕ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໑໐.໑໙໐) ເອຕ຺ຖ ຂີຓາສເວ. ‘‘ສພ຺ເພວ ນິກ຺ຂິປິສ຺ສນ຺ຕິ ຠູຕາ ໂລເກ ສມຸສ຺ສຍ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໒໐) ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ເຕສຸ. ‘‘ຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໐) ເອຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂາທີສຸ. ອິຘ ປນາຍໍ ສຕ຺ເຕສຸ ວຕ຺ຕຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອວິເສເສນ. ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕາ ອິຘ ຠູຕາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຠູເຕ ຠູຕໂຕ ສຎ຺ຊານາຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຠູເຕ ມຎ຺ຎຕີຕິອາທີສຸ ປນ ຕິສ຺ໂສປິ ມຎ຺ຎນາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ໂສ ປສ຺ສຕິ ຄຫປຕິໍ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕໍ ສມງ຺ຄິຠູຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໕໐) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຠູເຕ ສຸຠາ ສຸຂິຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຕິ, ທິສ຺ວາປິ ເນ ຣຊ຺ຊຕິ, ສຸຕ຺ວາປິ, ຆາຍິຕ຺ວາປິ, ສາຍິຕ຺ວາປິ, ຜຸສິຕ຺ວາປິ, ຎຕ຺ວາປິ. ເອວໍ ຠູເຕ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ‘‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໓.໓໓໗) ວາ ປນ ນເຍນ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ປຏິລາຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິທຫຕິ, ເອວມ຺ປິ ຠູເຕ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຠູຕານຎ຺ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ທຫຕິ. ຠູເຕສຸ ຈ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠູຕໍ ຫີນໍ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ຫີນໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠູຕໍ ເສຍ຺ຍໍ. ອຕ຺ຕານໍ ວາ ຠູເຕນ, ຠູຕໍ ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທິສໍ ທຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຊາຕິຍາ ວາ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ວຕ຺ຖຸນາ ປຸພ຺ພກາລໍ ປເຣຫິ ສທິສໍ ອຕ຺ຕານໍ ທຫຕິ. ອປຣກາລໍ ອຕ຺ຕານໍ ເສຍ຺ຍໍ ທຫຕິ. ປເຣ ຫີເນ ທຫຕິ, ໂຍ ເອວຣູໂປ ມາໂນ …ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມານາຕິມາໂນ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໗໖-໘໘໐). ເອວໍ ຠູເຕ ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ.

ຠູເຕ ປນ ‘‘ນິຈ຺ຈາ ຘຸວາ ສສ຺ສຕາ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ ສພ຺ເພ ຠູຕາ ສພ຺ເພ ຊີວາ ອວສາ ອພລາ ອວີຣິຍາ ນິຍຕິສງ຺ຄຕິຠາວປຣິຓຕາ ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໘) ວາ ມຎ຺ຎມາໂນ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ເອວໍ ຠູເຕ ຕີຫິ ມຎ຺ຎນາຫິ ມຎ຺ຎຕິ.

ກຖໍ ຠູເຕສຸ ມຎ຺ຎຕິ? ເຕສຸ ເຕສຸ ຠູເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ວາ ສຸຂຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ອາກງ຺ຂຕິ. ເອວໍ ຕາວ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ຠູເຕສຸ ມຎ຺ຎຕິ. ຠູເຕສຸ ວາ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ອາກງ຺ຂມາໂນ ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ສມາທິຍຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ຠູເຕສຸ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ຠູເຕ ປນ ສມູຫຄ຺ຄາເຫນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ເຈ ຠູເຕ ເສຍ຺ຍໂຕ ທຫຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ສທິສໂຕ ວາ ຫີນໂຕ ວາຕິ. ເອວໍ ຠູເຕສຸ ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ຕຖາ ເອກຈ຺ເຈ ຠູເຕ ນິຈ຺ຈາ ຘຸວາຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ອນິຈ຺ຈາ ອຘຸວາຕິ, ອຫມ຺ປິ ຠູເຕສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣສ຺ມີຕິ ວາ ມຎ຺ຎຕິ. ເອວໍ ຠູເຕສຸ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ.

ຠູຕໂຕ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສອຸປກຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຣສ຺ສ ວາ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຠູຕໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ຠູຕໂຕ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຍມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎິເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ມານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາມານມຎ຺ຎນາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຠູເຕ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເອກາ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາວ ລພ຺ຠຕິ. ສາ ຈາຍໍ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕາ, ມມ ຘີຕາ, ມມ ອເຊຬກາ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣາ, ຫຕ຺ຖິຄວສ຺ສວຬວາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ມມາຍໂຕ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຠູເຕ ອຠິນນ຺ທຕີຕິ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເຍ ສງ຺ຂາເຣ ອຸປາທາຍ ຠູຕານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ເຕສໍ ອປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຠູຕາ ອປຣິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂຍຊນາ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກາຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ສງ຺ຂາຣວເສນ ຈ ສຕ຺ຕວເສນ ຈ ມຎ຺ຎນາວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຠູມິວິເສສາທິນາ ເຠເທນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເທເວ ເທວໂຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອິທ຺ຘິຍາຕິ ເທວາ, ກີຬນ຺ຕິ ໂຊເຕນ຺ຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ຕິວິຘາ ສມ຺ມຸຕິເທວາ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ວິສຸທ຺ຘິເທວາຕິ. ສມ຺ມຸຕິເທວາ ນາມ ຣາຊາໂນ ເທວິໂຍ ຣາຊກຸມາຣາ. ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ນາມ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ເທເວ ອຸປາທາຍ ຕຕຸຕ຺ຕຣິເທວາ. ວິສຸທ຺ຘິເທວາ ນາມ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ. ອິຘ ປນ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ໂນ ຈ ໂຂ ອວິເສເສນ. ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທວໂລເກ ມາຣໍ ສປຣິສໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ຉ ກາມາວຈຣາ ອິຘ ເທວາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ຠູຕວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຊາປຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ມາໂຣ ປຊາປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເຕສໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອຘິປຕີນໍ ມຫາຣາຊາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ເທວຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຕສໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ມາໂຣເຍວ ປນ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຕາຍ ປຊາຍ ອຘິປຕິຠາເວນ ອິຘ ປຊາປຕີຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ກຸຫິໍ ວສຕິ? ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທວໂລເກ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ວສວຕ຺ຕິຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ. ມາໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊປຈ຺ຈນ຺ເຕ ທາມຣິກຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ວສຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ມາຣຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ມາຣປຣິສາຍປິ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍຊນານໂຍ ເຈຕ຺ຖ ປຊາປຕິໍ ວຓ຺ຓວນ຺ຕໍ ທີຆາຍຸກໍ ສຸຂພຫຸລໍ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ‘‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ປຊາປຕິໂນ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວາ ປນ ນເຍນ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ປຏິລາຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິທຫນ຺ໂຕປິ ປຊາປຕິໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ປຊາປຕິຠາວໍ ປນ ປຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອຫມສ຺ມິ ປຊານມິສ຺ສໂຣ ອຘິປຕີຕິ ມານໍ ຊເນນ຺ໂຕ ປຊາປຕິໍ ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ‘‘ປຊາປຕິ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອວໂສ ອພໂລ ອວີຣິໂຍ ນິຍຕິສງ຺ຄຕິຠາວປຣິຓໂຕ ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິ ວາ ມຎ຺ຎມາໂນ ປນ ປຊາປຕິໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຊາປຕິສ຺ມິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເອກາ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສາ ເອວໍ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ‘‘ປຊາປຕິສ຺ມິໍ ເຍ ຈ ຘມ຺ມາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ນິຈ຺ຈາ ຘຸວາ ສສ຺ສຕາ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ປຊາປຕິສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖິ ປາປໍ, ນ ຕສ຺ມິໍ ປາປການິ ກມ຺ມານິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ.

ປຊາປຕິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສປິ ມຎ຺ຎນາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສອຸປກຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຣສ຺ສ ວາ ປຊາປຕິໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ນິຄ຺ຄມນໍ ວາ ມຎ຺ຎຕິ, ອຍມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎິເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ມານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາມານມຎ຺ຎນາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຊາປຕິໍ ເມຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເອກາ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາວ ລພ຺ຠຕິ. ສາ ຈາຍໍ ‘‘ປຊາປຕິ ມມ ສຕ຺ຖາ ມມ ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມມາຍໂຕ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ພ຺ຣຫ຺ມໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣູຫິໂຕ ເຕຫິ ເຕຫິ ຄຸຓວິເສເສຫີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ. ອປິຈ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາຄໂຕປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ມາຕາປິຕໂຣປິ ເສຏ຺ຐມ຺ປິ. ‘‘ສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ທ຺ວິສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໖໕-໑໖໖) ຫິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຕໂມນຸໂທ ພຸທ຺ໂຘ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ,

ໂລກນ຺ຕຄູ ສພ຺ພຠວາຕິວຕ຺ໂຕ;

ອນາສໂວ ສພ຺ພທຸກ຺ຂປ຺ປຫີໂນ,

ສຈ຺ຈວ຺ຫໂຍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ອຸປາສິໂຕ ເມ’’ຕິ. (ຈູຬນິ. ໑໐໔) –

ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມາຕາປິຕໂຣ, ປຸພ຺ພາຈຣິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ. (ອິຕິວຸ. ໑໐໖; ຊາ. ໒.໒໐.໑໘໑) –

ເອຕ຺ຖ ມາຕາປິຕໂຣ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໘; ອ. ນິ. ໕.໑໑) ເອຕ຺ຖ ເສຏ຺ຐໍ. ອິຘ ປນ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ກປ຺ປາຍຸໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາປິ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ປເນຕ຺ຖ ປຊາປຕິວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອາຠສ຺ສຣວາເຣ ທຓ຺ຑທີປິກາຍ ອຈ຺ຈິ ວິຍ ເອເຕສໍ ສຣີຣໂຕ ອາຠາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕີ ວິຍ ສຣຕິ ວິສຣຕີຕິ ອາຠສ຺ສຣາ. ເຕສໍ ຄຫເຓນ ສພ຺ພາປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິ ຄຫິຕາ, ເອກຕລວາສິໂນ ເອວ ເຈເຕ ສພ຺ເພປິ ປຣິຕ຺ຕາຠາ ອປ຺ປມາຓາຠາ ອາຠສ຺ສຣາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຸຠກິຓ຺ຫວາເຣ ສຸເຠນ ໂອກິຓ຺ຓາ ວິກິຓ຺ຓາ ສຸເຠນ ສຣີຣປ຺ປຠາວຓ຺ເຓນ ເອກຄ຺ຆນາ ສຸວຓ຺ຓມຎ຺ຊູສາຍ ຐປິຕສມ຺ປຊ຺ຊລິຕກຎ຺ຈນປິຓ຺ຑສສ຺ສິຣິກາຕິ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ເຕສໍ ຄຫເຓນ ສພ຺ພາປິ ຕຕິຍຊ຺ຌານຠູມິ ຄຫິຕາ. ເອກຕລວາສິໂນ ເອວ ເຈເຕ ສພ຺ເພປິ ປຣິຕ຺ຕສຸຠາ ອປ຺ປມາຓສຸຠາ ສຸຠກິຓ຺ຫາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເວຫປ຺ຜລວາເຣ, ວິປຸລາ ຜລາຕິ ເວຫປ຺ຜລາ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຠູມິ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖນຍໂຍຊນາ ປນ ອິເມສຸ ຕີສຸປິ ວາເຣສຸ ຠູຕວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຠິຠູວາເຣ ອຠິຠວີຕິ ອຠິຠູ. ກິໍ ອຠິຠວິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ເຘ ອຣູປິໂນ. ອສຎ຺ຎຠວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ເທວາ ເວຫປ຺ຜເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຕລາເຍວ ເອກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ເຍນ ອິຣິຍາປເຖນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຕເນວ ຍາວຕາຍຸກໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຣູປສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ. ເຕ ອິຘ ສພ຺ເພປິ ອຠິຠູວຈເນນ ຄຫິຕາ. ເກຈິ ອຠິຠູ ນາມ ສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຘິປຕິພ຺ຣຫ຺ມານໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຄ຺ຄຫເຓເນວ ປນ ຕສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ຕເມຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍຊນານໂຍ ເຈຕ຺ຖ ອຠິຠູ ວຓ຺ຓວາ ທີຆາຍຸໂກຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ອຠິຠຸໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ‘‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ອຠິຠຸໂນ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປນ ນເຍນ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ປຏິລາຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິທຫນ຺ໂຕປິ ອຠິຠຸໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ອຕ຺ຕານໍ ຫີນໂຕ ອຠິຠຸໍ ເສຍ຺ຍໂຕ ທຫນ຺ໂຕ ປນ ອຠິຠຸໍ ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ‘‘ອຠິຠູ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣາມສນ຺ໂຕ ອຠິຠຸໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ປຊາປຕິວາເຣ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຠູຕວາຣາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວາຣາທິວຓ຺ຓນາ

໔. ເອວໍ ຠຄວາ ປຏິປາຏິຍາ ເທວໂລເກ ທສ຺ເສນ຺ໂຕປິ ອຠິຠູວຈເນນ ອສຎ຺ຎຠວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ວຏ຺ຏກຖາ, ສຸທ຺ຘາວາສາ ຈ ວິວຏ຺ຏປກ຺ເຂ ຐິຕາ, ອນາຄາມິຂີຓາສວາ ເອວ ຫິ ເຕ ເທວາ. ຍສ຺ມາ ວາ ກຕິປຍກປ຺ປສຫສ຺ສາຍຸກາ ເຕ ເທວາ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທກາເລເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາ ປນ ອສງ຺ເຂເຍປິ ກປ຺ເປ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕທາ ສຸຎ຺ຎາປິ ສາ ຠູມິ ໂຫຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ຂນ຺ຘາວາຣຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ສຸທ຺ຘາວາສຠໂວ. ເຕ ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສວເສນປິ ນ ຄຫິຕາ, ສພ຺ພກາລິກາ ປນ ອິມາ ມຎ຺ຎນາ. ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ສທາວິຊ຺ຊມານຠູມິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຸທ຺ຘາວາເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນນ຺ຕິ ຕພ຺ຠູມິກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸສລວິປາກກິຣິຍາ ຂນ຺ຘາ. ເຕ ຈ ຕຕ຺ຣູປປນ຺ນາເຍວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ຠວປຣິຈ຺ເຉທກຖາ ອຍນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ເອສ ນໂຍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາທີສຸ. ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ປນ ຈຕູສຸປິ ເອເຕສຸ ວາເຣສຸ ອຠິຠູວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ມານມຎ຺ຎນາ ເຈຕ຺ຖ ປຊາປຕິວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍນາປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວາຣາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທິຏ຺ຐສຸຕວາຣາທິວຓ຺ຓນາ

໕. ເອວໍ ຠູມິວິເສສາທິນາ ເຠເທນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ມຎ຺ຎນາວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສພ຺ພມຎ຺ຎນາວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມເຠທໍ ທິຏ຺ຐາທີຫິ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໂຕຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸນາປິ ທິຏ຺ຐໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາປິ ທິຏ຺ຐໍ. ຣູປາຍຕນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ທິຏ຺ຐໍ ຕີຫິ ມຎ຺ຎນາຫິ ມຎ຺ຎຕິ. ກຖໍ? ຣູປາຍຕນໍ ສຸຠສຎ຺ຎາຍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ຈ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄໍ ຊເນຕິ, ຕໍ ອສ຺ສາເທຕິ ອຠິນນ຺ທຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອິຕ຺ຖິຣູເປ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘາ ຄຘິຕາ ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌສນ຺ນາ, ເຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂສຈນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິຣູປວສານຸຄາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໕໕). ເອວໍ ທິຏ຺ຐໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ‘‘ອິຕິ ເມ ຣູປໍ ສິຍາ ອນາຄຕມທ຺ຘານນ຺ຕິ ວາ ປເນຕ຺ຖ ນນ຺ທິໍ ສມນ຺ນາເນຕິ, ຣູປສມ຺ປທໍ ວາ ປນ ອາກງ຺ຂມາໂນ ທານໍ ເທຕີ’’ຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ເອວມ຺ປິ ທິຏ຺ຐໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ປຣສ຺ສ ຈ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ຊເນຕິ. ‘‘ອິມິນາຫໍ ເສຍ຺ໂຍສ຺ມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ສທິໂສສ຺ມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຫີໂນສ຺ມີ’’ຕິ ວາຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐໍ ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ຣູປາຍຕນໍ ປນ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວໍ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ມງ຺ຄລໍ ອມງ຺ຄລນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ເອວໍ ທິຏ຺ຐໍ ຕີຫິ ມຎ຺ຎນາຫິ ມຎ຺ຎຕິ. ກຖໍ ທິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ? ຣູປສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສນນເຍນ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ. ຍຖາ ວາ ຘເນ ຘຎ຺ເຎ. ເອວໍ ຣູປສ຺ມິໍ ຣາຄາທໂຍຕິ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕປິ ທິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ. ອຍມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ. ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ປນສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎິເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ມານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາມານມຎ຺ຎນາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ທິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ. ເສສໍ ປຖວີວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຸຕນ຺ຕິ ມໍສໂສເຕນປິ ສຸຕໍ, ທິພ຺ພໂສເຕນປິ ສຸຕໍ, ສທ຺ທາຍຕນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ມຸຕນ຺ຕິ ມຸຕ຺ວາ ມຸນິຕ຺ວາ ຈ ຄຫິຕໍ, ອາຫຈ຺ຈ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສໍສິເລເສ ວິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ວິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ມນສາ ວິຎ຺ຎາຕໍ, ເສສານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອາຍຕນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາ. ອິຘ ປນ ສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນເມວ ລພ຺ຠຕິ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທິຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວາຣາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກຕ຺ຕວາຣາທິວຓ຺ຓນາ

໖. ເອວໍ ສພ຺ພໍ ສກ຺ກາຍເຠທໍ ທິຏ຺ຐາທີຫິ ຈຕູຫິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕເມວ ສມາປນ຺ນກວາເຣນ ຈ ອສມາປນ຺ນກວາເຣນ ຈ ທ຺ວິຘາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອກຕ຺ຕໍ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ຫິ ສມາປນ຺ນກວາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ອສມາປນ຺ນກວາຣໍ. ເຕສໍ ອຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ ເອກຠາໂວ ເອກຕ຺ຕໍ. ນານາຠາໂວ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂຍຊນາ ປເນຕ຺ຖ ສມາປນ຺ນກວາຣໍ ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ, ອສມາປນ຺ນກວາຣຎ຺ຈ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ສາສນນເຍນ ປຖວີວາຣາທີສຸ ວຸຕ຺ເຕນ ຈ ອຏ຺ຐກຖານເຍນ ຍຖານຸຣູປໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກຈິ ປນ ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຕນຍໍ ວທນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕນຍໍ. ອປເຣ ‘‘ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອໂຣໂຄ ປຣໍ ມຣຓາ, ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐາຠິນິເວສໍ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອິຘ ນາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ສພ຺ພໍ ສກ຺ກາຍໍ ທ຺ວິຘາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕເມວ ເອກຘາ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພໂຕຕິອາທິມາຫ. ໂຍຊນານໂຍ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ‘‘ມຍາ ເອເຕ ສຕ຺ຕາ ນິມ຺ມິຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ຕນາ ນິມ຺ມິຕໍ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ‘‘ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພກຕກມ຺ມເຫຕຸ, ສພ຺ພໍ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ສພ຺ພໍ ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍາ, ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ‘‘ມຫາ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ. ໂສ ສພ຺ພໂລກສນ຺ນິວາສໍ ຕສ຺ໂສກາສຠາເວນ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ສພ຺ພສ຺ມິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອຍມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ສິເນຫໍ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກຎ຺ຈ ມານໍ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາມານມຎ຺ຎນາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ປຖວີວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ສພ຺ພໍ ສກ຺ກາຍໍ ເອກຘາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອປເຣນປິ ນເຍນ ຕໍ ເອກຘາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ໂຠ, ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ໂຠ, ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ປຣມທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ຈຘາ ອາຄຕໍ ປຣມທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພານໍ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ເຕນ ນິພ຺ພາເນນ ‘‘ອຫມສ຺ມິ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ມານໍ ຊເນນ຺ໂຕ ມານມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕິ. ອນິພ຺ພານໍເຍວ ສມານໍ ຕໍ ນິພ຺ພານໂຕ ນິຈ຺ຈາທິໂຕ ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນິພ຺ພານໂຕ ປນ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ນິພ຺ພາເນຕິ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ນິພ຺ພານສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອຍມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ສິເນຫໍ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກຎ຺ຈ ມານໍ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາມານມຎ຺ຎນາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອສ ນໂຍ ນິພ຺ພານໂຕ ມຎ຺ຎນາຍປິ. ຕຕ຺ຣປິ ຫິ ນິພ຺ພານໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນິພ຺ພານໍ, ອຍໍ ອຕ຺ຕາ, ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ອິໂຕ ນິພ຺ພານໂຕ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ນິພ຺ພານໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ອຍມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ສິເນຫໍ ຕພ຺ພຕ຺ຖຸກຎ຺ຈ ມານໍ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາມານມຎ຺ຎນາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ ມມ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ປນ ນິພ຺ພານໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອນຸຄີຕິ –

ຍາທິໂສ ເອສ ສກ຺ກາໂຍ, ຕຖາ ນໍ ອວິຊານໂຕ;

ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສກ຺ກາເຍ, ຊາຍນ຺ຕິ ສພ຺ພມຎ຺ຎນາ.

ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ຠິທຸໂຣ ຈາຍໍ, ທຸກ຺ໂຂ ອປຣິຓາຍໂກ;

ຕໍ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ພາໂລ, ຄຓ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ມຎ຺ຎນໍ.

ສຸຠໂຕ ສຸຂໂຕ ເຈວ, ສກ຺ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສໂຕ;

ສລຠສ຺ເສວ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ, ໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ມຎ຺ຎນາ.

ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ;

ຄູຖາທີ ວິຍ ຄູຖສ຺ມິໍ, ໂຫຕິ ມາເນນ ມຎ຺ຎນາ.

ອຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນິໂຍ ເມຕິ, ປສ຺ສໂຕ ນໍ ອພຸທ຺ຘິໂນ;

ອາທາເສ ວິຍ ໂພນ຺ຘິສ຺ສ, ທິຏ຺ຐິຍາ ໂຫຕິ ມຎ຺ຎນາ.

ມຎ຺ຎນາຕິ ຈ ນາເມຕໍ, ສຸຂຸມໍ ມາຣພນ຺ຘນໍ;

ສິຖິລໍ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈຎ຺ຈ, ເຍນ ພທ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

ພຫຸໍ ວິປ຺ຜນ຺ທມາໂນປິ, ສກ຺ກາຍໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ;

ສມຸສ຺ສິຕໍ ທຬ຺ຫຕ຺ຖມ຺ຠໍ, ສາວ ຄທ຺ທຸລພນ຺ຘໂນ.

ສ’ໂສ ສກ຺ກາຍມລີໂນ, ຊາຕິຍາ ຈ ຊຣາຍ ຈ;

ໂຣຄາທີຫິ ຈ ທຸກ຺ເຂຫິ, ນິຈ຺ຈໍ ຫຎ຺ຎຕິ ພາຬ຺ຫໂສ.

ຕໍ ໂວ ວທາມິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ສກ຺ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສຖ;

ອສາຕໂຕ ອສຸຠໂຕ, ເຠທໂຕ ຈ ອນຕ຺ຕໂຕ.

ເອໂສ ສຠາໂວ ເຫຕສ຺ສ, ປສ຺ສໍ ເອວມິມໍ ພຸໂຘ;

ປຫາຍ ມຎ຺ຎນາ ສພ຺ພາ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອກຕ຺ຕວາຣາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຖຸຊ຺ຊນວເສນ ຈຕຸວີສຕິປພ຺ພາ ປຐມນຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເສກ຺ຂວາຣທຸຕິຍນຍວຓ຺ຓນາ

໗. ເອວໍ ຠຄວາ ປຖວີອາທີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສພ຺ພສກ຺ກາຍຘມ຺ມມູລຠູຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສ຺ເວວ ວຕ຺ຖູສຸ ເສກ຺ຂສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສກ຺ໂຂຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຕິ ອຸທ຺ເທສວຈນໍ. ໂສຕິ ນິທ຺ເທສວຈນໍ. ປິກາໂຣ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ອນິຍໂຕຕິອາທີສຸ ວິຍ. ເຕນ ຈ ອາຣມ຺ມຓສຠາເຄນ ປຸຄ຺ຄລໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ໂນ ປຸຄ຺ຄລສຠາເຄນ, ເຫຏ຺ຐໂຕ ຫິ ປຸຄ຺ຄລາ ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ນາ, ອິຘ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນາ, ນ ເຕສໍ ສຠາຄຕາ ອຕ຺ຖິ. ອາຣມ຺ມຓໍ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ປຸຄ຺ຄລານມ຺ປິ ຕເທວ, ອິເມສມ຺ປິ ຕເທວາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຣມ຺ມຓສຠາເຄນ ປຸຄ຺ຄລໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ໂນ ປຸຄ຺ຄລສຠາເຄນາ’’ຕິ. ໂຍປິ ໂສຕິ ອິມິນາ ປນ ສກເລນ ວຈເນນ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເສກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເສກ຺ໂຂຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ເສກ຺ໂຂ? ເສກ຺ຂຘມ຺ມປ຺ປຏິລາຠໂຕ ເສກ຺ໂຂ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເສກ຺ໂຂ ໂຫຕີຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສກ຺ຂາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ເສກ຺ເຂນ ສມ຺ມາສມາຘິນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ, ເສກ຺ໂຂ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໓). ອປິຈ ສິກ຺ຂຕີຕິປິ ເສກ຺ໂຂ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມາ ເສກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂຕິ? ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມາ ເສກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໖).

ໂຍປິ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອນຸໂລມປຏິປທາຍ ປຣິປູຣກາຣີ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ວາ ສ຺ເວ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສາມຎ຺ຎຜລໍ ອຘິຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ໂສປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ເສກ຺ໂຂຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ປຏິເວຘປ຺ປຕ຺ໂຕວ ເສກ຺ໂຂ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ມານສໍ ເອເຕນາຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສ. ມານສນ຺ຕິ ຣາໂຄປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຣຫຕ຺ຕມ຺ປິ. ‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ປາໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ຈຣຕິ ມານໂສ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໓; ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໑) ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣາໂຄ ມານສໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ ມານສ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໖໕) ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສ ເສກ຺ໂຂ, ກາລໍ ກຍິຣາ ຊເນສຸຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໙) ເອຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ອິຘາປິ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນ ອປ຺ປຕ຺ຕາຣຫຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ, ອສທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ, ອຣຫຕ຺ຕເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປຕ຺ຖຍມາໂນຕິ ທ຺ເວ ປຕ຺ຖນາ ຕຓ຺ຫາປຕ຺ຖນາ ຈ, ຉນ຺ທປຕ຺ຖນາ ຈ. ‘‘ປຕ຺ຖຍມານສ຺ສ ຫິ ປຊປ຺ປິຕານິ, ປເວຘິຕໍ ວາປິ ປກປ຺ປິເຕສູ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໙໐໘) ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາປຕ຺ຖນາ.

‘‘ຉິນ຺ນໍ ປາປິມໂຕ ໂສຕໍ, ວິທ຺ຘສ຺ຕໍ ວິນຬີກຕໍ;

ປາໂມຊ຺ຊພຫຸລາ ໂຫຖ, ເຂມໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໓໕໒) –

ເອຕ຺ຖ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ ກຸສລຈ຺ຉນ຺ທປຕ຺ຖນາ. ອຍເມວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ. ເຕນ ປຕ຺ຖຍມາໂນຕິ ຕໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ປຕ຺ຕຸກາໂມ ອຘິຄນ຺ຕຸກາໂມ ຕນ຺ນິນ຺ໂນ ຕປ຺ໂປໂຓ ຕປ຺ປພ຺ຠາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິຫຣຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ອິຣິຍາປຖທຸກ຺ຂໍ ອຎ຺ເຎນ ອິຣິຍາປເຖນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຣິປຕນ຺ຕໍ ກາຍໍ ຫຣຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕ ສທ຺ຘາຍ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາປິ ນິທ຺ເທສນເຍເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຊານາຕີຕິ ປຖວິໍ ປຖວີຠາເວນ ອຠິຊານາຕິ, ນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວິຍ ສພ຺ພາກາຣວິປຣີຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານາຕິ. ອປິຈ ໂຂ ອຠິວິສິຏ຺ເຐນ ຎາເຓນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ປຖວີຕິ ເອຕໍ ປຖວີຠາວໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕ ເອວ ນໍ ອນິຈ຺ຈາຕິປິ ທຸກ຺ຂາຕິປິ ອນຕ຺ຕາຕິປິ ເອວໍ ອຠິຊານາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ນໍ ອຠິຎ຺ຎຕ຺ວາ ປຖວິໍ ມາ ມຎ຺ຎີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຎ຺ຎຕີຕິ ມຎ຺ຎິ. ອຍໍ ປນ ມຎ຺ຎີ ຈ ນ ມຎ຺ຎີ ຈ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຕ຺ເຖ ອິທໍ ປທໍ ນິປາເຕຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂກ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ. ວຸຈ຺ຈເຕ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຕາວ ສພ຺ພມຎ຺ຎນານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ມຎ຺ຎຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຂີຓາສໂວ ປຫີນຕ຺ຕາ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ. ເສກ຺ຂສ຺ສ ປນ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາ ປຫີນາ, ອິຕຣາ ປນ ຕນຸຠາວໍ ຄຕາ, ເຕນ ໂສ ມຎ຺ຎຕີຕິປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວິຍ, ນ ມຎ຺ຎຕີຕິປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ວິຍາຕິ.

ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ເສກ຺ຂສ຺ສ ຕໍ ມຎ຺ຎນາວຕ຺ຖຸ ໂອກ຺ກນ຺ຕນິຍາມຕ຺ຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓຕ຺ຕາ ຈ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ອປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຎ຺ຈ ອປຣິຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ນ ໂຫຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຍ, ໂນປິ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ວິຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເສກ຺ຂວເສນ ທຸຕິຍນຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຂີຓາສວວາຣຕຕິຍາທິນຍວຓ຺ຓນາ

໘. ເອວໍ ປຖວີອາທີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເສກ຺ຂສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຂີຓາສວສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂຍປີຕິ ປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ອິຘ ອຸຠຍສຠາຄຕາປິ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເສກ຺ໂຂ ຫິ ຂີຓາສເວນ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລຕ຺ຕາ ສຠາໂຄ, ເຕນ ປຸຄ຺ຄລສຠາຄຕາ ລພ຺ຠຕິ, ອາຣມ຺ມຓສຠາຄຕາ ປນ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ. ອຣຫນ຺ຕິ ອາຣກກິເລໂສ, ທູຣກິເລໂສ ປຫີນກິເລໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ໂຫຕິ? ອາຣກາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໔໓໔) ຂີຓາສໂວຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ກາມາສໂວ…ເປ… ອວິຊ຺ຊາສໂວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ອຣຫໂຕ ຂີຓາ ປຫີນາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ ຎາຓຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ຒາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ຂີຓາສໂວຕິ.

ວຸສິຕວາຕິ ຄຣຸສໍວາເສປິ ອຣິຍມຄ຺ຄສໍວາເສປິ ທສສຸ ອຣິຍວາເສສຸປິ ວສິ ປຣິວສິ ວຸຕ຺ໂຖ ປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ໂສ ວຸຕ຺ຖວາໂສ ຈິຓ຺ຓຈຣໂຓຕິ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກໍ ອຸປາທາຍ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ກຣຓີຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນາມ, ຂີຓາສວສ຺ສ ສພ຺ພກຣຓີຍານິ ກຕານິ ປຣິໂຍສິຕານິ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍໍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຘິຄມາຍາຕິ ກຕກຣຓີໂຍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ –

‘‘ຕສ຺ສ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ກຕສ຺ສ ປຏິຈໂຍ ນຕ຺ຖິ, ກຣຓີຍໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໖໔໒);

ໂອຫິຕຠາໂຣຕິ ຕໂຍ ຠາຣາ ຂນ຺ຘຠາໂຣ ກິເລສຠາໂຣ ອຠິສງ຺ຂາຣຠາໂຣຕິ, ຕສ຺ສິເມ ຕໂຍ ຠາຣາ ໂອຫິຕາ ໂອໂຣປິຕາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປາຕິຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂອຫິຕຠາໂຣຕິ. ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ສທຕ຺ຖໍ, ສກຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກກາຣສ຺ສາຍໍ ທກາໂຣ ກໂຕ, ສທຕ຺ໂຖຕິ ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕຸປນິພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ອຕ຺ຕານໍ ອວິຊຫນຏ຺ເຐນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣມຕ຺ຖຏ຺ເຐນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ໂຖ ສກຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນຕິ ຠວສໍໂຍຊນານີຕິ ທສ ສໍໂຍຊນານິ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຆມານທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສຠວຣາຄອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍສໍໂຍຊນໍ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນໍ. ອິມານິ ຫິ ສຕ຺ເຕ ຠເວສຸ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ ອຸປນິພນ຺ຘນ຺ຕິ, ຠວໍ ວາ ຠເວນ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠວສໍໂຍຊນານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິມານິ ຠວສໍໂຍຊນານິ ອຣຫໂຕ ປຣິກ຺ຂີຓານິ ປຫີນານິ ຎາຓຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ຒານິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ’’ຕິ. ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ມທຎ຺ຎາຕິ ສມ຺ມາ ອຎ຺ຎາຍ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘຏ຺ຐໍ, ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນຏ຺ຐໍ, ຘາຕູນໍ ຘາຕຸຏ຺ຐໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ຐໍ, ສມຸທຍສ຺ສ ປຠວຏ຺ຐໍ, ນິໂຣຘສ຺ສ ສນ຺ຕຏ຺ຐໍ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ທສ຺ສນຏ຺ຐໍ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ເອວມາທິໍ ວາ ເຠທໍ ສມ຺ມາ ຍຖາຠູຕໍ ອຎ຺ຎາຍ ຊານິຕ຺ວາ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ວິຠາເວຕ຺ວາ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາຕິ.

ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ທ຺ເວ ວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ອຣຫາ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕວິມຸຕ຺ຕິຍາປິ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ນິພ຺ພານໍ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພາເນປິ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ຕໍ ມຎ຺ຎນາວຕ຺ຖຸ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ຕໍ ວາ ມຎ຺ຎນໍ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ນິພ຺ພານວາເຣ ປນ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສາຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕ ປຖວີວາຣາທີສຸປິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ. ອຍຎ຺ຈ ປຣິຎ຺ຎາຕວາໂຣ ນິພ຺ພານວາເຣປິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ໂພ. ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ເຕນ ຈ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາຕິ ສພ຺ພປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸນ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ອິຕເຣສຸ. ເທສນາ ປນ ເອກຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ສໍຂິຕ຺ຕາ.

ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ພາຫິຣໂກ ກາເມສຸ ວີຕຣາໂຄ, ນ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາໂຄ. ອຣຫາ ປນ ຂຍາ ເຍວ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເອສ ນໂຍ ໂທສໂມເຫສຸປິ. ຍຖາ ຈ ‘‘ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາຕິ ວທາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ໂສ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕໍ ວາ ມຎ຺ຎນໍ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເອວມິຘາປິ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ໂສ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕໍ ວາ ມຎ຺ຎນໍ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາຕິ ອຍໍ ວາໂຣ ມຄ຺ຄຠາວນາປາຣິປູຣິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕເຣ ປນ ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາປາຣິປູຣິທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທ຺ວີຫິ ວາ ກາຣເຓຫິ ອຣຫາ ນ ມຎ຺ຎຕິ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ຈ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ອກຸສລມູລານຎ຺ຈ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ເຕນສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕວາເຣນ ວຕ຺ຖຸໂນ ວຕ຺ຖຸປຣິຎ຺ຎໍ ທີເປຕິ, ອິຕເຣຫິ ອກຸສລມູລສມຸຈ຺ເຉທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິເມສຸ ຕີສຸ ວາເຣສຸ ອຍໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຕີສຸ ຫິ ວາເຣສຸ ຣາເຄ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ. ໂທເສ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນິມິຕ຺ຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ວີຕໂທໂສ ໂຫຕິ. ໂມເຫ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ວີຕໂມໂຫ ໂຫຕີຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕ ນ ເອໂກ ຕີຫິ ວິໂມກ຺ເຂຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ທ຺ເວ ວາຣາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍຸນ຺ຕິ ເຈ, ຕໍ ນ. ກສ຺ມາ? ອນິຍມິຕຕ຺ຕາ. ອນິຍເມນ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫ’’ນ຺ຕິ. ນ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ເຂນ ວາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ອິຕເຣນ ວາຕິ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ອຣຫໂຕ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ.

ອວິເສເສນ ວາ ໂຍ ໂກຈິ ອຣຫາ ສມາເນປິ ຣາຄາທິກ຺ຂເຍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ວີຕໂທໂສຕິ. ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ວີຕໂມໂຫຕິ. ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາໂຄ. ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ວີຕໂທໂສ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ວີຕໂມໂຫ. ສຸຂາຍ ວາ ເວທນາຍ ຣາຄານຸສຍສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາໂຄ, ອິຕຣາສຸ ປຏິຆໂມຫານຸສຍານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ວີຕໂທໂສ ວີຕໂມໂຫ ຈາຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ…ເປ… ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຂີຓາສວວເສນ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐນຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຖາຄຕວາຣສຕ຺ຕມນຍວຓ຺ຓນາ

໑໒. ເອວໍ ປຖວີອາທີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຂີຓາສວສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຖາຄໂຕປິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕຕິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ – ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕຕິ.

ກຖໍ ຠຄວາ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສພ຺ພໂລກຫິຕາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ນາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອາຄຕາ, ຍຖາ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ອາຄໂຕ, ຍຖາ ສິຂີ ຠຄວາ, ຍຖາ ເວສ຺ສຠູ ຠຄວາ, ຍຖາ ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ, ຍຖາ ໂກຓາຄມໂນ ຠຄວາ, ຍຖາ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອາຄໂຕຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເຍນ ອຠິນີຫາເຣນ ເອເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອາຄຕາ, ເຕເນວ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ…ເປ… ຍຖາ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ທານປາຣມິໍ ປູເຣຕ຺ວາ, ສີລເນກ຺ຂມ຺ມປຎ຺ຎາວີຣິຍຂນ຺ຕິສຈ຺ຈອຘິຏ຺ຐານເມຕ຺ຕາອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ ປູເຣຕ຺ວາ, ອິມາ ທສ ປາຣມິໂຍ, ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ, ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍຕິ, ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ, ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາຄໍ ນຍນຘນຣຊ຺ຊປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຈ຺ຈາຄນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໂຍຄປຸພ຺ພຈຣິຍຘມ຺ມກ຺ຂານຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາທໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ, ພຸທ຺ຘິຈຣິຍາຍ ໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ.

ຍຖາ ຈ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ…ເປ… ຍຖາ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ອິທ຺ຘິປາເທ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣູເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາປິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຍເຖວ ໂລກມ຺ຫິ ວິປສ຺ສິອາທໂຍ,

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ມຸນໂຍ ອິຘາຄຕາ;

ຕຖາ ອຍໍ ສກ຺ຍມຸນີປິ ອາຄໂຕ,

ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຕນ ຈກ຺ຂຸມາຕິ.

ເອວໍ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ຍຖາ ສມ຺ປຕິຊາໂຕ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ຄໂຕ…ເປ… ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ຄໂຕ. ກຖຎ຺ຈ ໂສ ຄໂຕຕິ, ໂສ ຫິ ສມ຺ປຕິຊາໂຕວ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄໂຕ. ຍຖາຫ – ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ ເສຕມ຺ຫິ ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣີຍມາເນ, ສພ຺ພາ ຈ ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕິ, ອາສຠິຎ຺ຈ ວາຈໍ ຠາສຕິ ‘‘ອຄ຺ໂຄຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເຊຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເສຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໗).

ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຄມນໍ ຕຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ອເນເກສໍ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ. ຍຎ຺ຫິ ໂສ ສມ຺ປຕິຊາໂຕວ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອິທມສ຺ສ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂຠາໂວ ປນ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາໂຣ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນປຏິລາຠສ຺ສ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑາ ວີຕິປຕນ຺ຕິ ຈາມຣາ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໖໙໓) ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຕ ຈາມຣຸກ຺ເຂໂປ ສພ຺ພຕິຕ຺ຖິຍນິມ຺ມຖນສ຺ສ. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕຘາຣຓໍ ອຣຫຕ຺ຕວິມຸຕ຺ຕິວຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕປຏິລາຠສ຺ສ. ສພ຺ພທິສານຸວິໂລກນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕານາວຣຓຎາຓປຏິລາຠສ຺ສ. ອາສຠີວາຈາຠາສນໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍວຣຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ອຍໍ ຠຄວາປິ ຄໂຕ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຄມນໍ ຕຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ເຕສຎ຺ເຎວ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕຊາໂຕວ ຄວມ຺ປຕີ ຍຖາ,

ສເມຫິ ປາເທຫິ ຜຸສີ ວສຸນ຺ຘຣໍ;

ໂສ ວິກ຺ກມີ ສຕ຺ຕ ປທານິ ໂຄຕໂມ,

ເສຕຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕໍ ອນຸຘາຣຍຸໍ ມຣູ.

ຄນ຺ຕ຺ວານ ໂສ ສຕ຺ຕ ປທານິ ໂຄຕໂມ,

ທິສາ ວິໂລເກສິ ສມາ ສມນ຺ຕໂຕ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ຄິຣມພ຺ຠຸທີຣຍີ,

ສີໂຫ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ. –

ເອວໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ…ເປ… ຍຖາ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ, ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ຕເຖວ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຫາຍ ຄໂຕ. ອພ຺ຍາປາເທນ ພ຺ຍາປາທໍ, ອາໂລກສຎ຺ຎາຍ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ອວິກ຺ເຂເປນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມວວຕ຺ຖາເນນ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ, ຎາເຓນ ອວິຊ຺ຊໍ ປທາເລຕ຺ວາ, ປາໂມຊ຺ເຊນ ອຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ, ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນີວຣຓກວາຏໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ, ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຘູມໍ ວູປສເມຕ຺ວາ, ຕຕິຍຊ຺ຌາເນນ ປີຕິໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຫາຍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ຣູປສຎ຺ຎາປຏິຆສຎ຺ຎານານຕ຺ຕສຎ຺ຎາໂຍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຫາຍ, ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ສຸຂສຎ຺ຎໍ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ນນ຺ທິໍ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຍ ຣາຄໍ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາຍ ສມຸທຍໍ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ອາທານໍ, ຂຍານຸປສ຺ສນາຍ ຆນສຎ຺ຎໍ, ວຍານຸປສ຺ສນາຍ ອາຍູຫນໍ, ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນາຍ ຘຸວສຎ຺ຎໍ, ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາຍ ປຓິຘິໍ, ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຠິນິເວສໍ, ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ສາຣາທານາຠິນິເວສໍ, ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນນ ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສໍ, ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຍ ອາລຍາຠິນິເວສໍ, ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂໍ, ວິວຏ຺ຏານຸປສ຺ສນາຍ ສໍໂຍຄາຠິນິເວສໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ເຐກຏ຺ເຐ ກິເລເສ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ໂອຬາຣິເກ ກິເລເສ ປຫາຍ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອຓຸສຫຄເຕ ກິເລເສ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລເສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ເອວມ຺ປິ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ປຖວີຘາຕຸຍາ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ. ອາໂປຘາຕຸຍາ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓໍ. ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ວາໂຍຘາຕຸຍາ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ. ອາກາສຘາຕຸຍາ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐລກ຺ຂຓໍ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ຣູປສ຺ສ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ. ເວທນາຍ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ. ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓໍ. ສງ຺ຂາຣານໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ. ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ວິຕກ຺ກສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂຓໍ. ວິຈາຣສ຺ສ ອນຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂຓໍ. ປີຕິຍາ ຜຣຓລກ຺ຂຓໍ. ສຸຂສ຺ສ ສາຕລກ຺ຂຓໍ. ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ. ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂຓໍ.

ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ. ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ. ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ. ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ສທ຺ຘາພລສ຺ສ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ. ວີຣິຍພລສ຺ສ ໂກສຊ຺ເຊ. ສຕິພລສ຺ສ ມຸຏ຺ຐສຈ຺ເຈ. ສມາຘິພລສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ. ປຎ຺ຎາພລສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາຍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ.

ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ. ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປວິຈຍລກ຺ຂຓໍ. ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ. ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຜຣຓລກ຺ຂຓໍ. ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປສມລກ຺ຂຓໍ. ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ. ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປຏິສງ຺ຂານລກ຺ຂຓໍ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓໍ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂຓໍ. ສມ຺ມາວາຈາຍ ປຣິຄ຺ຄາຫລກ຺ຂຓໍ. ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ. ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ໂວທານລກ຺ຂຓໍ. ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ. ສມ຺ມາສຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ. ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓໍ. ສງ຺ຂາຣານໍ ເຈຕນາລກ຺ຂຓໍ. ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ. ນາມສ຺ສ ນມນລກ຺ຂຓໍ. ຣູປສ຺ສ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ. ສຬາຍຕນສ຺ສ ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ. ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂຓໍ. ເວທນາຍ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ເຫຕຸລກ຺ຂຓໍ. ອຸປາທານສ຺ສ ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ. ຠວສ຺ສ ອາຍູຫນລກ຺ຂຓໍ. ຊາຕິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ. ຊຣາຍ ຊີຣຓລກ຺ຂຓໍ. ມຣຓສ຺ສ ຈຸຕິລກ຺ຂຓໍ.

ຘາຕູນໍ ສຸຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ. ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ. ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ. ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ ປທຫນລກ຺ຂຓໍ. ອິທ຺ຘິປາທານໍ ອິຊ຺ຌນລກ຺ຂຓໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິປຕິລກ຺ຂຓໍ. ພລານໍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ນິຍ຺ຍານລກ຺ຂຓໍ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ເຫຕຸລກ຺ຂຓໍ.

ສຈ຺ຈານໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ. ສມຖສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ. ວິປສ຺ສນາຍ ອນຸປສ຺ສນາລກ຺ຂຓໍ. ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ເອກຣສລກ຺ຂຓໍ. ຍຸຄນນ຺ຘານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນລກ຺ຂຓໍ.

ສີລວິສຸທ຺ຘິຍາ ສໍວຣລກ຺ຂຓໍ. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍາ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓໍ.

ຂເຍຎາຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທລກ຺ຂຓໍ. ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິລກ຺ຂຓໍ. ຉນ຺ທສ຺ສ ມູລລກ຺ຂຓໍ. ມນສິກາຣສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ. ຜສ຺ສສ຺ສ ສໂມຘານລກ຺ຂຓໍ. ເວທນາຍ ສໂມສຣຓລກ຺ຂຓໍ. ສມາຘິສ຺ສ ປມຸຂລກ຺ຂຓໍ. ສຕິຍາ ອາຘິປເຕຍ຺ຍລກ຺ຂຓໍ. ປຎ຺ຎາຍ ຕຕຸຕ຺ຕຣິລກ຺ຂຓໍ. ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສາຣລກ຺ຂຓໍ. ອມໂຕຄຘສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຣິໂຍສານລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ. ເອວໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ຎາຓຄຕິຍາ ອາຄໂຕ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ເອວໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຕຖຘມ຺ມາ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໕໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຕານິ ຈ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ. ອປິຈ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ. ຕຖາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ. ສງ຺ຂາຣານໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ…ເປ… ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາປິ ຕຖານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວາ ຍໍ ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານາຕິ, ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ຈ ເຕນ ຕໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທິວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາເຕສຸ ລພ຺ຠມານກປທວເສນ ວາ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ຣູປາຍຕນໍ, ຍໍ ຣູປໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ວຓ຺ຓນິຠາ ສນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ນີລໍ ປີຕກ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໖໑໖) ອາທິນາ ນເຍນ ອເນເກຫິ ນາເມຫິ ເຕຣສຫິ ວາເຣຫິ ທ຺ເວປຎ຺ຎາສາຍ ນເຍຫິ ວິຠຊ຺ຊມານໍ ຕຖເມວ ໂຫຕິ, ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ສທ຺ທາທີສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມຫໍ ຊານາມິ, …ຕມຫໍ ອຠິຎ຺ຎາສິໍ, ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິທິຕໍ, ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔). ເອວໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕຖທສ຺ສີອຕ຺ເຖ ຕຖາຄໂຕຕິ ປທສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຖໍ ຕຖາວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຄວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຕິຓ຺ຓໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສປຣິມາເຓ ກາເລ ປຐມໂພຘິຍາປິ ມຊ຺ຌິມໂພຘິຍາປິ ປຈ຺ຉິມໂພຘິຍາປິ ຍໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ…ເປ… ເວທລ຺ລໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ອນຸປວຊ຺ຊໍ ອນູນມນຘິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຣາຄມທນິມ຺ມທນໍ ໂທສໂມຫມທນິມ຺ມທນໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ປກ຺ຂລິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ຉິຕໍ ວິຍ, ເອກນາຬິຍາ ມິຕໍ ວິຍ, ເອກຕຸລາຍ ຕຸລິຕໍ ວິຍ ຈ ຕຖເມວ ໂຫຕິ ອວິຕຖໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ຍຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠາສຕິ ລປຕິ ນິທ຺ທິສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓). ຄທອຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ. ເອວໍ ຕຖາວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. ອປິຈ ອາຄທນໍ ອາຄໂທ, ວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ອາຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເອວເມຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວໂຕ ຫິ ວາຈາຍ ກາໂຍ ອນຸໂລເມຕິ, ກາຍສ຺ສປິ ວາຈາ. ຕສ຺ມາ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍຠູຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ຍຖາ ວາຈາ, ກາໂຍປິ ຕຖາຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຈ ກາໂຍ, ວາຈາປິ ຕຖາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ອິຕິ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓). ເອວໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ? ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ເຫຏ຺ຐາ ອວິຈິໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອຠິຠວຕິ, ສີເລນປິ ສມາຘິນາປິ ປຎ຺ຎາຍປິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາປິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນປິ, ນ ຕສ຺ສ ຕຸລາ ວາ ປມາຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ອຕຸໂລ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຣາຊຣາໂຊ ເທວເທໂວ ສກ຺ການໍ ອຕິສກ຺ໂກ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ. ເຕນາຫ ‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ທໂສ ວສວຕ຺ຕີ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ເຣວໍ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຄໂທ ວິຍ ອຄໂທ. ໂກ ປເນສ? ເທສນາວິລາສມໂຍ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ. ເຕນ ເຫສ ມຫານຸຠາໂວ ຠິສກ຺ໂກ ທິພ຺ພາຄເທນ ສປ຺ເປ ວິຍ ສພ຺ພປຣປ຺ປວາທິໂນ ສເທວກຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຠິຠວຕິ, ອິຕິ ສພ຺ພໂລກາຠິຠວເນ ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ເທສນາວິລາສມໂຍ ເຈວ ປຸຎ຺ຎສ຺ສໂຍ ຈ ອຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິຈ ຕຖາຍ ຄໂຕຕິປິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖໍ ຄໂຕຕິປິ ຕຖາຄໂຕ. ຄໂຕຕິ ອວຄໂຕ, ອຕີໂຕ, ປຕ຺ໂຕ, ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສກລໍ ໂລກໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອວຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ໂລກສມຸທຍໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອຕີໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ໂລກນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ປຕ຺ໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ຕຖໍ ຄໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເຕນ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ໂລໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ໂລກສມຸທໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສມຸທໂຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ. ໂລກນິໂຣໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກນິໂຣໂຘ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກໂຕ. ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠາວິຕາ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓). ຕສ຺ສ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທມ຺ປິ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວທີປເນ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ. ສພ຺ພາກາເຣນ ປນ ຕຖາຄໂຕວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວໍ ວຓ຺ເຓຍ຺ຍ.

ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ປທທ຺ວເຍ ປນ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣີນໍ, ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາຕິ ອິເມຫິ ຕາວ ກາຣເຓຫິ ອຣຫນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ ປທທ຺ວຍໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິວຓ຺ຓນາຍໍ ປກາສິຕໍ.

ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຕໍ ມຎ຺ຎນາວຕ຺ຖຸ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕໍ ນາມ ປຣິຎ຺ຎາຕປາຣໍ ປຣິຎ຺ຎາຕາວສານໍ ອນວເສສໂຕ ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ກິຎ຺ຈາປິ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ກິເລສປ຺ປຫາເນ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ປຣິຎ຺ຎາຍ ປນ ອຕ຺ຖິ. ສາວກາ ຫິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ເອກເທສເມວ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ອຓຸປ຺ປມາຓມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຎາເຓນ ອທິຏ຺ຐມຕຸລິຕມຕີຣິຕມສຈ຺ຉິກຕໍ ນຕ຺ຖິ.

ຕຖາຄຕວາຣສຕ຺ຕມນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຖາຄຕວາຣອຏ຺ຐມນຍວຓ຺ຓນາ

໑໓. ນນ຺ທີ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລນ຺ຕິອາທີສຸ ຈ ນນ຺ທີຕິ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ມູລນ຺ຕິອາທິ. ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ປຸຣິມຠວນນ຺ທິໍ ‘‘ອິມສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານິຕ຺ວາ. ຠວາຕິ ກມ຺ມຠວໂຕ. ຊາຕີຕິ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາ. ເຕ ຫິ ຍສ຺ມາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຊາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຊາຕິສີເສນ ວາ ອຍໍ ເທສນາ. ເອຕມ຺ປິ ‘‘ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ກມ຺ມຠວໂຕ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ໂຫຕີຕິ ເອວຎ຺ຈ ຊານິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຠູຕສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ຊຣາ ຈ ມຣຓຎ຺ຈ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຕນ ອຸປປຕ຺ຕິຠເວນ ຠູຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘານໍ ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ເອວຎ຺ຈ ຊານິຕ຺ວາຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍໍ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ປຏິເວຘາ ມຎ຺ຎນານໍ ອຠາວກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕຸສງ຺ເຂປໍ ຕິສນ຺ຘິໍ ຕິຍທ຺ຘໍ ວີສຕາກາຣໍ ຕເມວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ທສ຺ເສຕິ.

ກຖໍ ປນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອສ ສພ຺ໂພ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ນນ຺ທີຕິ ອຍໍ ເອໂກ ສງ຺ເຂໂປ. ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ວຈນໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ທຸຕິໂຍ, ຠວາ ຊາຕີຕິ ວຈນໂຕ ຠໂວ ຕຕິໂຍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສງ຺ເຂປາ ເວທິຕພ຺ພາ, ໂກຏ຺ຐາສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຓ຺ຫາທຸກ຺ຂານໍ ປນ ອນ຺ຕຣໍ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ຠວສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣໍ ທຸຕິໂຍ, ຠວສ຺ສ ຈ ຊາຕິຍາ ຈ ອນ຺ຕຣໍ ຕຕິໂຍ. ເອວໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອນ຺ຕຣສທິສາ ຈຕຸສງ຺ເຂປນ຺ຕຣາ ຕໂຍ ສນ຺ຘີ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ນນ຺ທີຕິ ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ, ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ອນາຄໂຕ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ຠໂວ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ຕໂຍ ອທ຺ຘາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຕີເຕ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ອາກາເຣສຸ ນນ຺ທີວຈເນນ ຕຓ຺ຫາ ເອກາ ອາຄຕາ, ຕາຍ ອນາຄຕາປິ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣອຸປາທານຠວາ ປຈ຺ຈຍລກ຺ຂເຓນ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຊາຕິຊຣາມຣຓວຈເນນ ປນ ເຍສໍ ຂນ຺ຘານໍ ຕຊ຺ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ, ເຕ ວຸຕ຺ຕາ ເຍວາຕິ ກຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອວເມເຕ ‘‘ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ, ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ, ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ, ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານໍ, ເຈຕນາ ຠໂວ ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາ. ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ, ປສາໂທ ອາຍຕນໍ, ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສ, ເວທຍິຕໍ ເວທນາ ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຘູປປຕ຺ຕິຠວສ຺ມິໍ ປຸເຣກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ. ອິຘ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ອາຍຕນານໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ, ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ, ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ, ອຸປຄມນມຸປາທານໍ, ເຈຕນາ ຠໂວ ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຘ ກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາ. ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ, ປສາໂທ ອາຍຕນໍ, ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສ, ເວທຍິຕໍ ເວທນາ ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອາຍຕິໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ມິໍ ອິຘ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐລກ຺ຂຓາ ວີສຕິ ອາກາຣາ ອິຘ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ‘‘ນນ຺ທີ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລນ຺ຕິ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຠວາ ຊາຕິ, ຠູຕສ຺ສ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອສ ສພ຺ໂພປິ ຈຕຸສງ຺ເຂໂປ ຕິສນ຺ຘິ ຕິຍທ຺ໂຘ ວີສຕາກາໂຣ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທານິ ຕສ຺ມາ ຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ວທາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍ ກຕ຺ວາ ປທໂຍຊນາຍ ອຕ຺ຖນິຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມ. ຕສ຺ມາ ຕິຫາຕິ ຕສ຺ມາ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕິກາຣຫກາຣາ ຫິ ນິປາຕາ. ສພ຺ພໂສຕິ ອນວເສສວຈນເມຕໍ. ຕຓ຺ຫານນ຺ຕິ ນນ຺ທີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພຕຓ຺ຫານໍ. ຂຍາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ເຄນ ອຈ຺ຈນ຺ຕກ຺ຂຍາ. ວິຣາຄາທີນິ ຂຍເວວຈນາເນວ. ຍາ ຫິ ຕຓ຺ຫາ ຂີຓາ, ວິຣຕ຺ຕາປິ ຕາ ຠວນ຺ຕິ ນິຣຸທ຺ຘາປິ ຈຕ຺ຕາປິ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐາປິ. ຂຍາຕິ ວາ ຈຕຸມຄ຺ຄກິຈ຺ຈສາຘາຣຓເມຕໍ. ຕໂຕ ປຐມມຄ຺ເຄນ ວິຣາຄາ, ທຸຕິເຍນ ນິໂຣຘາ, ຕຕິເຍນ ຈາຄາ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຍາຫິ ວາ ຕຓ຺ຫາຫິ ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ສຎ຺ຊາເນຍ຺ຍ, ຕາສໍ ຂຍາ. ຍາຫິ ປຖວິໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕາສໍ ວິຣາຄາ. ຍາຫິ ປຖວິຍາ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕາສໍ ນິໂຣຘາ. ຍາຫິ ປຖວິໂຕ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕາສໍ ຈາຄາ. ຍາຫິ ປຖວິໍ ເມຕິ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕາສໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ. ຍາຫິ ວາ ປຖວິໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕາສໍ ຂຍາ…ເປ… ຍາຫິ ປຖວິໍ ອຠິນນ຺ເທຍ຺ຍ, ຕາສໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ, ນ ກິຎ຺ຈິ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ.

ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣວິຣຫິຕໍ ສພ຺ພເສຏ຺ຐໍ. ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ໂພຘິໍ. ອຖ ວາ ປສຕ຺ຖໍ ສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ໂພຘິໍ. ໂພຘີຕິ ຣຸກ຺ໂຂປິ ມຄ຺ໂຄປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓມ຺ປິ ນິພ຺ພານມ຺ປິ. ‘‘ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑; ອຸທາ. ໑) ຈ ‘‘ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂພຘິໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ຄຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໑; ມ. ນິ. ໑.໒໘໕) ຈ ອາຄຕຏ຺ຐາເນຫິ ຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬນິ. ໑໒໑) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ໂຄ. ‘‘ປປ຺ໂປຕິ ໂພຘິໍ ວຣຠູຣິເມຘໂສ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໑໗) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ. ‘‘ປຕ຺ວານ ໂພຘິໍ ອມຕໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພານໍ. ອິຘ ປນ ຠຄວໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອປເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ສາວການໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອນຸຕ຺ຕຣາ ໂພຘິ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ. ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອສພ຺ພຄຸຓທາຍກຕ຺ຕາ. ເຕສຎ຺ຫິ ກສ຺ສຈິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕຜລເມວ ເທຕິ, ກສ຺ສຈິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ, ກສ຺ສຈິ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ, ກສ຺ສຈິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ, ກສ຺ສຈິ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓເມວ ເທຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສພ຺ພຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເທຕິ ອຠິເສໂກ ວິຍ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພໂລກິສ຺ສຣິຍຠາວໍ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິປິ ອນຸຕ຺ຕຣາ ໂພຘິ ນ ໂຫຕີຕິ.

ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ອຠິຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ປຕ຺ໂຕ ອຘິຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ວທາມີຕິ ອິຕິ ວທາມິ ອາຈິກ຺ຂາມິ ເທເສມິ ປຎ຺ຎເປມິ, ປຏ຺ຐເປມິ ວິວຣາມິ ວິຠຊາມິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣມີຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂຍຊນາ – ຕຖາຄໂຕປິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປຖວິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ…ເປ… ປຖວິໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ, ນນ຺ທີ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໍ, ຠວາ ຊາຕິ, ຠູຕສ຺ສ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາຕິ ອິຕິກາໂຣ ກາຣຓຕ຺ໂຖ. ເຕນ ອິມສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ວິທິຕຕ຺ຕາ ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ – ຍສ຺ມາ ຈ ເອວມິມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຍາ ນນ຺ທີຕິ ວຸຕ຺ຕຕຓ຺ຫາ ສພ຺ພປ຺ປກາຣາ, ສາ ປຫີນາ, ຕາສຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາ ປຖວິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ…ເປ… ປຖວິໍ ນາຠິນນ຺ທຕີຕິ ວທາມີຕິ ເອວໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນ ມຎ຺ຎຕິ ນາຠິນນ຺ທຕີຕິ ວທາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ‘‘ນນ຺ທີ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ວິທິຕ຺ວາ ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫາ ຂຍໍ ຄຕາ, ຕສ຺ມາ ຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍາ…ເປ… ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ວທາມິ. ໂສ ເອວໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຖວິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ…ເປ… ນາຠິນນ຺ທຕີຕິ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ຍສ຺ມາຕິ ອວຕ຺ວາ ຕສ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາຕິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ສາສນຍຸຕ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາຕິ ອິທໍ ນິທານາວສານໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ວທາມີຕິ ສກລສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ຠຄວາ ປເຣສໍ ປຎ຺ຎາຍ ອລພ຺ຠເຓຍ຺ຍປຕິຏ຺ຐໍ ປຣມຄມ຺ຠີຣໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອເກນ ປຸຖຸຊ຺ຊນວາເຣນ ເອເກນ ເສກ຺ຂວາເຣນ ຈຕູຫິ ຂີຓາສວວາເຣຫິ ທ຺ວີຫິ ຕຖາຄຕວາເຣຫີຕິ ອຏ຺ຐຫິ ມຫາວາເຣຫິ ເອກເມກສ຺ມິຎ຺ຈ ວາເຣ ປຖວີອາທີຫິ ຈຕຸວີສຕິຍາ ອນ຺ຕຣວາເຣຫິ ປຏິມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທ຺ເວຠາຓວາຣປຣິມາຓາຍ ຕນ຺ຕິຍາ ອໂວຈ.

ເອວໍ ວິຈິຕ຺ຣນຍເທສນາວິລາສຍຸຕ຺ຕໍ ປເນຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກຣວິກຣຸທມຎ຺ຊຸນາ ກຓ຺ຓສຸເຂນ ປຓ຺ຑິຕຊນຫທຍານໍ ອມຕາຠິເສກສທິເສນ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ຠາສມານສ຺ສາປິ. ນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອິທໍ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ນານຸໂມທິໍສຸ. ກສ຺ມາ? ອຎ຺ຎາຓເກນ. ເຕ ກິຣ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ນາຠິນນ຺ທິໍສຸ. ເຕສຎ຺ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເອວໍ ວິຈິຕ຺ຣນຍເທສນາວິລາສຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເອຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຆນປຸຖຸເລນ ທຸສ຺ສປຏ຺ເຏນ ມຸເຂ ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐປິຕມນຸຎ຺ຎໂຠຊນໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ນນຸ ຈ ຠຄວາ ອຕ຺ຕນາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ປເຣ ຎາເປຕຸໍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ໂສ ກສ຺ມາ ຍຖາ ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຕຖາ ເທເສສີຕິ. ວຸຕ຺ຕມິທໍ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ເຂປວິຈາຣຓາຍໍ ເອວ ‘‘ມານຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍນ຺ຕິ ເທສນໍ ອາຣຠີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຍິຘ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ພມຕ຺ຖິ, ເອວໍ ມານຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ເທສິຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕໍເຍວ ກິຣ ປຖວິໍ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ເສກ຺ໂຂປິ ອຣຫາປິ ຕຖາຄໂຕປິ ສຎ຺ຊານາຕິ. ກິນ຺ນາມິທໍ ກຖໍ ນາມິທນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ມຍໍ ຠຄວຕາ ກຖິຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຂິປ຺ປເມວ ຊານາມ, ອິທານິ ປນິມສ຺ສ ມູລປຣິຍາຍສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ວາ ໂກຏິໍ ວາ ນ ຊານາມ ນ ປສ຺ສາມ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ ອຕຸລາຕິ ອຸທ຺ຘຏທາຐາ ວິຍ ສປ຺ປາ ນິມ຺ມທາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວນຎ຺ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອາຄມໍສຸ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ອິມໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ອານຸຠາໂວ, ເຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປພ຺ພຊິຕາ ຕຖາ ມານມທມຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ມູລປຣິຍາຍເທສນາຍ ນິຫຕມານາ ກຕາ’’ຕິ, ອຍຎ຺ຈຣຫິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ. ອຖ ຠຄວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓານຸຣູເປນ ປາຏິຫາຣິເຍນ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຫ – ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ. ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ອຫໍ ອິເມ ເອວໍ ມານປຄ຺ຄຫິຕສິເຣ ວິຈຣນ຺ເຕ ນິຫຕມາເນ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິທໍ ອຕີຕໍ ອາເນສິ –

ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພາຣາຓສິຍໍ ປຏິວສຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ສນິຆຓ຺ຏຸເກຏຸຠານໍ ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠທານໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ ປທໂກ ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນວໂຍ, ໂສ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ມາຓວກສຕານິ ມນ຺ເຕ ວາເຈຕິ. ປຓ຺ຑິຕາ ມາຓວກາ ພຫຸຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ລຫຸຎ຺ຈ, ສຸຏ຺ຐຸ ຈ ອຸປຘາເຣນ຺ຕິ, ຄຫິຕຎ຺ຈ ເຕສໍ ນ ວິນສ຺ສຕິ. ໂສປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິໍ ອກຕ຺ວາ ຆເຏ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ເຕ ມາຓວເກ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເອຕ຺ຕກມິທໍ ສິປ຺ປໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສມ຺ປຣາຍຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ມາຓວກາ – ‘‘ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ຊານາຕິ, ມຍມ຺ປິ ຕໍ ຊານາມ, ມຍມ຺ປິ ທານິ ອາຈຣິຍາ ເອວາ’’ຕິ ມານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ອາຈຣິເຍ ອຄາຣວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕາ ວິຫຣິໍສຸ. ອາຈຣິໂຍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກຣິສ຺ສາມິ ເນສໍ ມານນິຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ເຕ ມາຓວເກ ອາຫ ‘‘ຕາຕາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ ສມຕ຺ຖາ ກເຖຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ ອາຈຣິຍ, ປຸຈ຺ຉຖ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ສຫສາວ ອາຫໍສຸ, ຍຖາ ຕໍ ສຸຕມທມຕ຺ຕາ. ອາຈຣິໂຍ ອາຫ –

‘‘ກາໂລ ຆສຕິ ຠູຕານິ, ສພ຺ພາເນວ ສຫຕ຺ຕນາ;

ໂຍ ຈ ກາລຆໂສ ຠູໂຕ, ສ ຠູຕປຈນິໍ ປຈີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໐.໑໙໐) –

ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ຕາຕາ ອິມໍ ປຎ຺ຫນ຺ຕິ.

ເຕ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຊານມານາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອາຈຣິໂຍ ອາຫ ‘‘ອລໍ ຕາຕາ ຄຈ຺ຉຖຊ຺ຊ, ສ຺ເວ ກເຖຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ທສປິ ວີສຕິປິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອາທິໍ, ນ ອນ຺ຕມທ຺ທສໍສຸ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ນ ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມາ’’ຕິ. ອາຈຣິໂຍ ເຕສໍ ນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ອິມໍ ຄາຖມຠາສິ –

‘‘ພຫູນິ ນຣສີສານິ, ໂລມສານິ ພ຺ຣຫານິ ຈ;

ຄີວາສຸ ປຏິມຸກ຺ການິ, ໂກຈິເທເວຕ຺ຖ ກຓ຺ຓວາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໐.໑໙໑) –

ຄາຖາຍຕ຺ໂຖ – ພຫູນິ ນຣານໍ ສີສານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຈ ຕານິ ໂລມສານິ ສພ຺ພານິ ຈ ມຫນ຺ຕານິ ຄີວາຍເມວ ຈ ຐປິຕານິ, ນ ຕາລຜລໍ ວິຍ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິຕານິ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ອິເມຫິ ຘມ຺ເມຫິ ນານາກຣຓໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ໂກຈິເທວ ກຓ຺ຓວາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກຓ຺ຓວາຕິ ປຎ຺ຎວາ. ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທໍ ປນ ນ ກສ຺ສຈິ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ມາຓວກາ ມງ຺ກຸຠູຕາ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາ ອໂຘມຸຂາ ອງ຺ຄຸລິຍາ ຠູມິໍ ວິລິຂນ຺ຕາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ.

ອຖ ເນສໍ ອຫິຣິກຠາວໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຖ ຕາຕາ ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ກາໂລຕິ ປຸເຣຠຕ຺ຕກາໂລປິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກາໂລປີຕິ ເອວມາທິ. ຠູຕານີຕິ ສຕ຺ຕາຘິວຈນເມຕໍ. ກາໂລ ຫິ ຠູຕານໍ ນ ຈມ຺ມມໍສາທີນິ ຂາທຕິ, ອປິຈ ໂຂ ເນສໍ ອາຍຸວຓ຺ຓພລານິ ເຂເປນ຺ໂຕ ໂຍພ຺ພຎ຺ຎໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວິນາເສນ຺ໂຕ ຆສຕິ ຂາທຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສພ຺ພາເນວ ສຫຕ຺ຕນາຕິ ເອວໍ ຆສນ຺ໂຕ ຈ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຊ຺ເຊຕິ, ສພ຺ພາເນວ ຆສຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຠູຕານິເຍວ, ອປິຈ ໂຂ ສຫຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ຆສຕິ. ປຸເຣຠຕ຺ຕກາໂລ ຫິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກາລໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ເອສ ນໂຍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກາລາທີສຸ. ໂຍ ຈ ກາລຆໂສ ຠູໂຕຕິ ຂີຓາສວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂສ ຫິ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິກາລໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ກາລຆໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ ຠູຕປຈນິໍ ປຈີຕິ ໂສ ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ອປາເຍສຸ ຠູເຕ ປຈຕິ, ຕໍ ຎາຓຄ຺ຄິນາ ປຈິ ທຍ຺ຫິ ຠສ຺ມມກາສິ, ເຕນ ‘‘ຠູຕປຈນິໍ ປຈີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ປຊນິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ຊນິກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ເຕ ມາຓວກາ ທີປສຫສ຺ສາໂລເກນ ວິຍ ຣຕ຺ຕິໍ ສມວິສມໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມຍໍ ຍາວຊີວໍ ຄຸຣຸວາສໍ ວສິສ຺ສາມ, ມຫນ຺ຕາ ເອເຕ ອາຈຣິຍາ ນາມ, ມຍຎ຺ຫິ ພຫຸສ຺ສຸຕມານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈຕຸປ຺ປທິກຄາຖາຍປິ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາມາ’’ຕິ ນິຫຕມານາ ປຸພ຺ພສທິສເມວ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ອຫໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ສມເຍນ ເຕສໍ ອາຈຣິໂຍ ອໂຫສິໍ, ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມາຓວກາ. ເອວໍ ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອິເມ ເອວໍ ມານປຄ຺ຄຫິຕສິເຣ ວິຈຣນ຺ເຕ ນິຫຕມາເນ ອກາສິນ຺ຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ຊາຕກໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ເພປິ ມຍໍ ມາເນເນວ ອຸປຫຕາຕິ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ນິຫຕມານາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກກມ຺ມຏ຺ຐານປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ຕໂຕ ຠຄວາ ເອກໍ ສມຍໍ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ເວສາລິໍ ປຕ຺ວາ ໂຄຕມເກ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈສຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຎາຓປຣິປາກໍ ວິທິຕ຺ວາ ອິມໍ ໂຄຕມກສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ –

‘‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍ, ສນິທານາຫໍ…ເປ… ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍໂຕ…ເປ… ໂນ ອປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ. ກຣຓີໂຍ ໂອວາໂທ, ກຣຓີຍາ ອນຸສາສນີ. ອລຎ຺ຈ ປນ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸຏ຺ຐິຍາ ອລໍ ອຕ຺ຕມນຕາຍ ອລໍ ໂສມນສ຺ສາຍ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ມິໍ ຠຎ຺ຎມາເນ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ອກມ຺ປິຕ຺ຖາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໒໖).

ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍເຍວາສເນ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ເອວາຍໍ ເທສນາ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິຏ຺ຐມຄມາສີຕິ.

ຕຖາຄຕວາຣອຏ຺ຐມນຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສພ຺ພາສວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ…ເປ… ສາວຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ສພ຺ພາສວສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ສາວຕ຺ຖີຕິ ສວຕ຺ຖສ຺ສ ອິສິໂນ ນິວາສຏ຺ຐານຠູຕາ ນຄຣີ, ຍຖາ ກາກນ຺ທີ ມາກນ຺ທີ ໂກສມ຺ພີຕິ ເອວໍ ຕາວ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ປນ ຠຓນ຺ຕິ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ສພ຺ພເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ສາວຕ຺ຖີ. ສຕ຺ຖສມາໂຍເຄ ຈ ກິໍ ຠຓ຺ຑມຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ສພ຺ພມຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຈນມຸປາທາຍ ສາວຕ຺ຖີ.

‘‘ສພ຺ພທາ ສພ຺ພູປກຣຓໍ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສໂມຫິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ສພ຺ພມຸປາທາຍ, ສາວຕ຺ຖີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ໂກສລານໍ ປຸຣໍ ຣມ຺ມໍ, ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ ມໂນຣມໍ;

ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕໍ, ອນ຺ນປານສມາຍຸຕໍ.

ວຸທ຺ຘິໍ ເວປຸລ຺ລຕໍ ປຕ຺ຕໍ, ອິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ ມໂນຣມໍ;

ອຬກມນ຺ທາວ ເທວານໍ, ສາວຕ຺ຖິປຸຣມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ. ເຊຕວເນຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຊນໍ ຊິນາຕີຕິ ເຊໂຕ, ຣຎ຺ຎາ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຊເນ ຊິເຕ ຊາໂຕຕິ ເຊໂຕ, ມງ຺ຄລກມ຺ຍຕາຍ ວາ ຕສ຺ສ ເອວໍນາມເມວ ກຕນ຺ຕິ ເຊໂຕ, ເຊຕສ຺ສ ວນໍ ເຊຕວນໍ. ຕຎ຺ຫິ ເຊເຕນ ຣາຊກຸມາເຣນ ໂຣປິຕໍ ສໍວທ຺ຘິຕໍ ປຣິປາລິຕໍ, ໂສ ຈ ຕສ຺ສ ສາມີ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ເຊຕວນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເຊຕວເນ. ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ໂສ ຄຫປຕິ ມາຕາປິຕູຫິ ກຕນາມວເສນ. ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິຕາຍ ປນ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉຣຕາຍ ກຣຸຓາທິຄຸຓສມງ຺ຄິຕາຍ ຈ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອນາຖານໍ ປິຓ຺ຑມທາສິ, ເຕນ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ອາຣມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຓິໂນ ວິເສເສນ ວາ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ອາຣາໂມ, ຕສ຺ສ ປຸປ຺ຜຜລາທິໂສຠາຍ ນາຕິທູຣນຈ຺ຈາສນ຺ນຕາທິປຎ຺ຈວິຘເສນາສນງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄມ຺ມ ຣມນ຺ຕິ ອຠິຣມນ຺ຕິ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິວສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄເຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍເຍວ ອາເນຕ຺ວາ ຣເມຕີຕິ ອາຣາໂມ. ໂສ ຫິ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ຄຫປຕິນາ ເຊຕສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏີຫິ ໂກຏິສນ຺ຖເຣນ ກີຓິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏີຫິ ເສນາສນານິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏີຫິ ວິຫາຣມຫໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເອວໍ ຈຕຸປຎ຺ຎາສຫິຣຎ຺ຎໂກຏິປຣິຈ຺ຈາເຄນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາທິໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ເຊຕວເນ’’ຕິ ວຈນໍ ປຸຣິມສາມິປຣິກິຕ຺ຕນໍ. ‘‘ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມສາມິປຣິກິຕ຺ຕນໍ. ກິເມເຕສໍ ປຣິກິຕ຺ຕເນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ. ປຸຎ຺ຎກາມານໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຊ຺ຊນໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກປາສາທມາປເນ ຠູມິວິກ຺ກຍລທ຺ຘາ ອຏ຺ຐາຣສ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໂຍ ອເນກໂກຏິອຄ຺ຆນກາ ຣຸກ຺ຂາ ຈ ເຊຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ໂກຏິໂຍ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ. ອິຕິ ເຕສໍ ປຣິກິຕ຺ຕເນນ ເອວໍ ປຸຎ຺ຎກາມາ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຎ຺ເຎປິ ປຸຎ຺ຎກາເມ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຊ຺ຊເນ ນິໂຍເຊຕິ.

ສພ຺ພາສວສໍວຣປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕມຠາສິ? ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປກ຺ກິເລສວິໂສຘນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອາສວກ຺ຂຍາຍ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາສວສໍວຣປຣິຍາຍນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ອາສວານໍ ສໍວຣກາຣຓໍ ສໍວຣຠູຕໍ ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເຕ ສໍວຣິຕາ ປິທຫິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘສງ຺ຂາຕໍ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຫີຍນ຺ຕິ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອາສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ, ຈກ຺ຂຸໂຕປິ…ເປ… ມນໂຕປິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມໂຕ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ ໂອກາສໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄໍ ສວນ຺ຕີຕິ ວາ ອາສວາ, ເອເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕຎ຺ຈ ໂອກາສໍ ອນ຺ໂຕ ກຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕກຣຓຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ອາກາໂຣ. ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາ, ອາສວາ ວິຍາຕິປິ ອາສວາ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຣປາຣິວາສິກາ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ອາສວາ, ເອເຕເຍວ ຠວິຕຸມຣຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑). ອາຍຕໍ ວາ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສວນ຺ຕິ ປສວນ຺ຕີຕິປິ ອາສວາ. ປຸຣິມານິ ເຈຕ຺ຖ ນິພ຺ພຈນານິ ຍຕ຺ຖ ກິເລສາ ອາສວາຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ກມ຺ເມປິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ກມ຺ມກິເລສາເຍວ ອາສວາ, ອປິຈ ໂຂ ນານປ຺ປກາຣກາ ອຸປ຺ປທ຺ທວາປິ. ສຸຕ຺ເຕສຸ ຫິ ‘‘ນາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍເຍວ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໘໒) ເອຕ຺ຖ ວິວາທມູລຠູຕາ ກິເລສາ ອາສວາຕິ ອາຄຕາ.

‘‘ເຍນ ເທວູປປຕ຺ຍສ຺ສ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ວາ ວິຫງ຺ຄໂມ;

ຍກ຺ຂຕ຺ຕໍ ເຍນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ ອພ຺ພເຊ;

ເຕ ມຍ຺ຫໍ ອາສວາ ຂີຓາ, ວິທ຺ຘສ຺ຕາ ວິນຬີກຕາ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໔.໓໖); –

ເອຕ຺ຖ ເຕຠູມກຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ອວເສສາ ຈ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ ສມ຺ປຣາຍິການໍ ອາສວານໍ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໙) ເອຕ຺ຖ ປຣູປວາທວິປ຺ປຏິສາຣວຘພນ຺ຘາທໂຍ ເຈວ ອປາຍທຸກ຺ຂຠູຕາ ຈ ນານປ຺ປກາຣາ ອຸປທ຺ທວາ. ເຕ ປເນເຕ ອາສວາ ຍຕ຺ຖ ຍຖາ ອາຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕຖາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອເຕ ຫິ ວິນເຍ ຕາວ ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ, ສມ຺ປຣາຍິການໍ ອາສວານໍ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ ທ຺ເວຘາ ອາຄຕາ. ສຬາຍຕເນ ‘‘ຕໂຍເມ ອາວຸໂສ ອາສວາ, ກາມາສໂວ ຠວາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໖໓) ຕິຘາ ອາຄຕາ. ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ອຠິຘມ຺ເມ ຈ ເຕເຍວ ທິຏ຺ຐາສເວນ ສຫ ຈຕຸຘາ ອາຄຕາ. ນິພ຺ເພຘິກປຣິຍາເຍ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ນິຣຍຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເປຕ຺ຕິວິສຍຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ມນຸສ຺ສໂລກຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເທວໂລກຄາມິນິຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໖໓) ປຎ຺ຈຘາ ອາຄຕາ. ຉກ຺ກນິປາເຕ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຉຘາ ອາຄຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ເຕເຍວ ທສ຺ສນາປຫາຕພ຺ເພຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕຘາ ອາຄຕາຕິ. ອຍໍ ຕາວ ອາສວປເທ ວຈນຕ຺ໂຖ ເຈວ ປເຠໂທ ຈ.

ສໍວຣປເທ ປນ ສໍວຣຍຕີຕິ ສໍວໂຣ, ປິທຫຕິ ນິວາເຣຕິ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິວາ ປຏິສລ຺ລີຍນ຺ເຕນ ທ຺ວາຣໍ ສໍວຣິຕ຺ວາ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໗໗), ‘‘ໂສຕານໍ ສໍວຣໍພ຺ຣອູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑) ຈ ອາທີສຸ ປິຘານຏ຺ເຐນ ສໍວຣມາຫ. ສ຺ວາຍໍ ສໍວໂຣ ປຎ຺ຈວິໂຘ ໂຫຕິ ສີລສໍວໂຣ ສຕິຎາຓ ຂນ຺ຕິ ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອຍໍ ສີລສໍວໂຣ. ປາຕິໂມກ຺ຂສີລຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ສໍວໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣມາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓) ສຕິສໍວໂຣ. ສຕິ ເຫຕ຺ຖ ສໍວໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ ອຍໍ ຎາຓສໍວໂຣ. ຎາຓຎ຺ເຫຕ຺ຖ ປິຘີຍເຣຕິ ອິມິນາ ປິຘານຏ຺ເຐນ ສໍວໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ…ເປ…, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໔-໒໖) ປນ ນເຍນ ອິເຘວ ຂນ຺ຕິວີຣິຍສໍວຣາ ອາຄຕາ. ເຕສຎ຺ຈ ‘‘ສພ຺ພາສວສໍວຣປຣິຍາຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຸທ຺ເທເສນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສໍວຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປິຈ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ອຍໍ ສໍວໂຣ ອິຘ ອາຄໂຕເຍວ, ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຕິວີຣິຍສໍວຣາ ຕາວ ວຸຕ຺ຕາເຍວ. ‘‘ໂສ ຕຎ຺ຈ ອນາສນໍ ຕຎ຺ຈ ອໂຄຈຣ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕) ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສີລສໍວໂຣ. ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໒) ອຍໍ ສຕິສໍວໂຣ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຏິສງ຺ຂາ ຎາຓສໍວໂຣ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ທສ຺ສນໍ ປຏິເສວນາ ຠາວນາ ຈ ຎາຓສໍວໂຣ. ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ເອເຕນ ຘມ຺ມາຕິ ປຣິຍາໂຍ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິໂຣຘໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ສພ຺ພາສວສໍວຣປຣິຍາຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໕. ອິທານິ ຊານໂຕ ອຫນ຺ຕິອາທີສຸ ຊານໂຕຕິ ຊານນ຺ຕສ຺ສ. ປສ຺ສໂຕຕິ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ທ຺ເວປິ ປທານິ ເອກຕ຺ຖານິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຊານໂຕຕິ ຎາຓລກ຺ຂຓໍ ອຸປາທາຍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິທ຺ທິສຕິ, ຊານນລກ຺ຂຓຎ຺ຫິ ຎາຓໍ. ປສ຺ສໂຕຕິ ຎາຓປ຺ປຠາວໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນປ຺ປຠາວຎ຺ຫິ ຎາຓໍ. ຎາຓສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈກ຺ຂຸມາ ວິຍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປານິ ຎາເຓນ ວິວເຏ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕິ. ອປິຈ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ຊານໂຕ, ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ຍຖາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປສ຺ສໂຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສາໂຣ. ເກຈິ ປນາຈຣິຍາ ພຫູ ປປຎ຺ເຈ ຠຓນ຺ຕິ, ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ນ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອາສວານໍ ຂຍນ຺ຕິ ອາສວປ຺ປຫານໍ ອາສວານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕກ຺ຂຍສມຸປ຺ປາທໍ ຂີຓາກາຣໍ ນຕ຺ຖິຠາວນ຺ຕິ ອຍເມວ ຫິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໓໘) ຈ ອາສວກ຺ຂຍຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິປິ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ –

‘‘ເສຂສ຺ສ ສິກ຺ຂມານສ຺ສ, ອຸຊຸມຄ຺ຄານຸສາຣິໂນ;

ຂຍສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຎາຓໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎາ ອນນ຺ຕຣາ’’ຕິ. (ອິຕິວຸ. ໖໒) –

ອາທີສຸ ມຄ຺ໂຄ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ,

‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໓໘) ຜລໍ.

‘‘ປຣວຊ຺ຊານຸປສ຺ສິສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິໂນ;

ອາສວາ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອາຣາ ໂສ ອາສວກ຺ຂຍາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໕໓) –

ອາທີສຸ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ອາສວກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂນ ອຊານໂຕ ໂນ ອປສ຺ສໂຕຕິ ໂຍ ປນ ນ ຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ໂນ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ເຍ ອຊານໂຕ ອປສ຺ສໂຕປິ ສໍວຣາທີຫິເຍວ ສຸທ຺ຘິໍ ວທນ຺ຕິ, ເຕ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸຣິເມນ ວາ ປທທ຺ວເຍນ ອຸປາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິມິນາ ອນຸປາຍປຏິເສໂຘ. ສງ຺ເຂເປນ ເຈຕ຺ຖ ຎາຓໍ ອາສວສໍວຣປຣິຍາໂຍຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ຍໍ ຊານໂຕ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊານໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ອາຣຠິ, ຕຕ຺ຖ ຊານນາ ພຫຸວິຘາ. ທພ຺ພຊາຕິໂກ ເອວ ຫິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຉຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ຊານາຕິ, ໂກຈິ ຈີວຣາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ຕສ຺ສ ອີທິສານິ ກມ຺ມານິ ວຕ຺ຕສີເສ ຐຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສາ ຊານນາ ມຄ຺ຄຜລານໍ ປທຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ໂຍ ປນ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທີນິ ກາຕຸໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ຊານໂຕ ອາສວາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕ ຈ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕເທວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ໂຍນິໂສ ຈ ມນສິກາຣໍ ອໂຍນິໂສ ຈ ມນສິກາຣນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນາມ ອຸປາຍມນສິກາໂຣ ປຖມນສິກາໂຣ, ອນິຈ຺ຈາທີສຸ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາທິນາ ເອວ ນເຍນ ສຈ຺ຈານຸໂລມິເກນ ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນາ ອນ຺ວາວຏ຺ຏນາ ອາໂຠໂຄ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ມນສິກາໂຣ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣຕິ.

ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣຕິ ອນຸປາຍມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຖມນສິກາໂຣ. ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາຕິ ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຖມນສິກາໂຣ. ສຈ຺ຈປ຺ປຏິກຸເລນ ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນາ ອນ຺ວາວຏ຺ຏນາ ອາໂຠໂຄ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ມນສິກາໂຣ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣຕິ. ເອວໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ຊານໂຕ, ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ຈ ຍຖາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ອິມສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ອໂຍນິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປຫີຍນ຺ຕີຕິ. ເຕນ ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຍສ຺ມາ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ຊານໂຕ, ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ຈ ຍຖາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕີຕິ, ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ.

ອຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ – ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂຍນິໂສ ອໂຍນິໂສ’’ຕິ ອິເມຫິ ຕາວ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ອາພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ອຸປຣິ ສກລສຸຕ຺ຕໍ. ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏວເສນ ຫິ ອຸປຣິ ສກລສຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣມູລກຎ຺ຈ ວຏ຺ຏໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣມູລກຎ຺ຈ ວິວຏ຺ຏໍ. ກຖໍ? ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ທ຺ເວ ຘມ຺ເມ ປຣິປູເຣຕິ ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ຠວຕຓ຺ຫຎ຺ຈ. ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ ສຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ຕຓ຺ຫາຍ ສຕິ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ…ເປ… ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ອຍໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣພຫຸໂລ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາຕເວຄາຠິຆາເຕນ ວິປ຺ປນຏ຺ຐນາວາ ວິຍ ຄງ຺ຄາວຏ຺ເຏ ປຕິຕໂຄກຸລໍ ວິຍ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕ ຍຸຕ຺ຕພລິພທ຺ໂທ ວິຍ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ອາວຏ຺ຏປຣິວຏ຺ຏໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ຕາວ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣມູລກໍ ວຏ຺ຏໍ.

ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ປນ ວຑ຺ຒມາໂນ – ‘‘ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຏິກງ຺ຂໍ, ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສຕິ, ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ພຫຸລີກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໕) ວຈນໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປມຸຂໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ປຣິປູເຣຕິ. ຍາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສາ ວິຊ຺ຊາຕິ ຕສ຺ສ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ…ເປ… ເອວໍ ເອຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑) ເອວໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣມູລກໍ ວິວຏ຺ຏໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ອາພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ອຸປຣິ ສກລສຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ອາພທ຺ເຘ ເຈຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ອາສວປ຺ປຫານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ປຫີນາ ປຸນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປນ ປຫານໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸທ຺ເທສປຏິໂລມໂຕປິ ‘‘ອໂຍນິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນສິກໂຣໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ. ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ຈີວຣາທິໍ ວາ ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐາກສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິການໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມນຸຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ, ຕໍ ສຸຠໍ ສຸຂນ຺ຕິ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ, ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ປນ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ນາມ ອາສວາ ນ ສນ຺ຕິ. ອນຸຠູຕປຸພ຺ເພປິ ຈ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ວາ ຍສ຺ສ ປກຕິສຸທ຺ຘິຍາ ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາປຣິຍຕ຺ຕິນວກມ຺ມໂຍນິໂສມນສິກາຣານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຕາທິເສນ ປຈ຺ຈເຍນ ສຫສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິເມປິ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕສຸເຍວ ປນ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນານໍ ວຑ຺ຒິ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ໂຍນິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍສ຺ສ ປກຕິສຸທ຺ຘິຍາ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ຠທ຺ທາຍ ຈ ກາປິລານິຍາ, ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ວາ ກາຣເຓຫິ ອາສວາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ຊານາຕິ ‘‘ນ ໂຂ ເມ ອາສວາ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຕາ, ຫນ຺ທ ເນສໍ ສມຸຄ຺ຆາຕາຍ ປຏິປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ສພ຺ເພ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ອາສວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ກາຣກສ຺ເສວ ສໂຕ ສຕິສມ຺ໂມເສນ ສຫສາ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສໍເວຄມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ປທຫນ຺ໂຕ ເຕ ອາສເວ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຫີຍນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ມຓ຺ຑລາຣາມວາສີມຫາຕິສ຺ສຠູຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ. ໂສ ກິຣ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິຫາເຣ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຖສ຺ສ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ວິສຠາຄາຣມ຺ມເຓ ກິເລໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂສ ຕໍ ວິປສ຺ສນາຍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສ ສຸປິນນ຺ເຕປິ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ກິເລໂສ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອປາຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ ສໍເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ມຫາສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຣາຄປຏິປກ຺ຂໍ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຸມ຺ພນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິສຊ຺ຊ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອຸທ຺ເທສມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓິ. ເຍ ປນ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນາ, ເຕສໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຫານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໑໖. ອິທານິ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ອາສວາ ປຫີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທເມວ ປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຍ ເຕ ອາສວາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ເຕສໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ປຫານກາຣຓໍ ອາວິກາຕຸໍ ເທສນໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາຕິອາທິມາຫ ຍຖາ ຕໍ ເທສນາປເຠທກຸສໂລ ຘມ຺ມຣາຊາ. ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ທສ຺ສນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ

໑໗. ອິທານິ ຕານິ ປທານິ ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ພ຺ຍາກາຕຸກາໂມ ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ມູລປຣິຍາຍວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ມນສິກຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ນປ຺ປຊານາຕີຕິ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ເພ ສມນ຺ນາຫຣິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ປຊານາຕິ. ອມນສິກຣຓີເຍຕິ ຕພ຺ພິປຣີເຕ. ເອສ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອິເມ ຘມ຺ມາ ມນສິກຣຓີຍາ, ອິເມ ອມນສິກຣຓີຍາຕິ ຘມ຺ມໂຕ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ, ອາກາຣໂຕ ປນ ອຕ຺ຖິ. ເຍນາ ອາກາເຣນ ມນສິກຣິຍມານາ ອກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນາກາເຣນ ນ ມນສິກາຕພ຺ພາ. ເຍນ ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນາກາເຣນ ມນສິກາຕພ຺ພາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຍ’ສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຍ’ສ຺ສາຕິ ເຍ ອສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ. ມນສິກໂຣໂຕຕິ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ສມນ຺ນາຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ວາສທ຺ໂທ, ນ ວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ ວາ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໐) ວຸຕ຺ເຕ ອປທາ ຈ ທ຺ວິປທາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຍຖາ ຈ ‘‘ຠູຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ສມ຺ຠເວສີນໍ ວາ ອນຸຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໒) ວຸຕ຺ເຕ ຠູຕານຎ຺ຈ ສມ຺ຠເວສີນຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຍຖາ ຈ ‘‘ອຄ຺ຄິໂຕ ວາ ອຸທກໂຕ ວາ ມິຖຸເຠທໂຕ ວາ’’ຕິ (ອຸທາ. ໗໖) ວຸຕ຺ເຕ ອຄ຺ຄິໂຕ ຈ ອຸທກໂຕ ຈ ມິຖຸເຠທໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເອວມິຘາປິ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ກາມາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ກາມາສໂວ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອວໍ ເສເສສຸ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມາສໂວຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ. ຠວາສໂວຕິ ຣຸປາຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ຌານນິກນ຺ຕິ ຈ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕາ. ເອວໍ ທິຏ຺ຐາສໂວປິ ຠວາສເວ ເອວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ກາມຄຸເຓ ອສ຺ສາທໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ກາມາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ປວຑ຺ຒຕິ. ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມ ອສ຺ສາທໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຠວາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ປວຑ຺ຒຕິ. ຕີສຸ ຠູມີສຸ ຘມ຺ເມ ຈຕຸວິປລ຺ລາສປທຏ຺ຐານຠາເວນ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕນຍປຈ຺ຈນີກໂຕ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ໂພ.

ກສ຺ມາ ປນ ຕໂຍ ເອວ ອາສວາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ວິໂມກ຺ຂປຏິປກ຺ຂໂຕ. ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ຂປຏິປກ຺ໂຂ ຫິ ກາມາສໂວ,. ອນິມິຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ຂປຏິປກ຺ຂາ ອິຕເຣ. ຕສ຺ມາ ອິເມ ຕໂຍ ອາສເວ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ວິໂມກ຺ຂານໍ ອຠາຄິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ອນຸປ຺ປາເທນ຺ຕາ ຠາຄິໂນຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຕໂຍ ເອວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທິຏ຺ຐາສໂວປິ ວາ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຕ ເຍວາຕິ ວຓ຺ຓິຕເມຕໍ.

ຕສ຺ສ ອມນສິກຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ມນສິກາຣາຕິ ມນສິກາຣເຫຕຸ, ຍສ຺ມາ ເຕ ຘມ຺ເມ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ທຸຕິຍປເທປິ. ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ອາສວາ ປວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕອາສວານໍເຍວ ອເຠທໂຕ ນິຄມນເມຕໍ.

໑໘. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຍ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເທສນາຍ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ເພ ອາສເວ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຍສ຺ມາ ‘‘ອໂຍນິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕານໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣປຈ຺ຈຍານໍ ກາມາສວາທີນມ຺ປິ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມາ ເຕປິ ອາສເວ ເຕເນວ ປຸຄ຺ຄເລນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ເພ ອາສເວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂສ ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ວິຈິກິຈ຺ຉາສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐາສວມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຍສ຺ສ ເຕ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ໂຍ ຈາຍໍ ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ອນຸປາເຍນ ອຸປ຺ປເຖນ ມນສິ ກໂຣຕິ. ກຖໍ? ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ…ເປ…ໂສ ກຸຫິໍ ຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຍຖາສ຺ສ ‘‘ອຫໍ ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ໂສຬສວິຘາປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ນນຸ ໂຂຕິ ສສ຺ສຕາກາຣຎ຺ຈ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປຕ຺ຕິອາກາຣຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ອຕີເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານຕໍ ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ. ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຫິ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ອປິຈ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣເຍເວຕ຺ຖ ກາຣຓໍ. ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣສ຺ສ ປນ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ. ສ຺ເວວ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາໂວ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນາທີນິ ວາ. ນນຸ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ. ໂກ ວາ ເອວມາຫ ນ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ. ນ ປນ ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາໂວ ກາຣຓໍ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາທີນິ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓານິ. ນ ຫິ ມຈ຺ຉມໍສາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຍາ ສຸຄນ຺ຘານິ, ອຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປນ ສຸຄນ຺ຘານິປິ ໂຫນ຺ຕິ.

ກິໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິນ຺ຕິ ຊາຕິລິງ຺ຄູປປຕ຺ຕິໂຍ ນິສ຺ສາຍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວສ຺ສສຸທ຺ທຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ກງ຺ຂຕິ.

ກຖໍ ນຸ ໂຂຕິ ສຓ຺ຐານາກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ທີໂຆ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ຣສ຺ສໂອທາຕກຓ຺ຫປ຺ປມາຓິກອປ຺ປມາຓິກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ກງ຺ຂຕິ. ເກຈິ ປນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທິໍ ນິສ຺ສາຍ ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອໂຫສິນ຺ຕິ ເຫຕຸໂຕ ກງ຺ຂຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິນ຺ຕິ ຊາຕິອາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິໍ…ເປ… ເທໂວ ຫຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ໂສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣມ຺ປຣໍ ກງ຺ຂຕິ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ປນ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ກາລາຘິວຈນເມຕໍ.

ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ນນຸ ໂຂຕິ ສສ຺ສຕາກາຣຎ຺ຈ ອຸຈ຺ເຉທາກາຣຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານຕໍ ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອຕຣຫິ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມທ຺ຘານນ຺ຕິ ອິທານິ ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຈຸຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຕ຺ຕມານກາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກຖໍກຖີ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ເຘສຸ ວິຈິກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ. ຍຸຕ຺ຕໍ ປເນຕນ຺ຕິ? ຍຸຕ຺ຕໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາ ເອຕ຺ຖ ຈິນ຺ຕາ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ອຸທາຫຣນ຺ຕິ. ຈູຬມາຕາຍ ກິຣ ປຸຕ຺ໂຕ ມຸຓ຺ໂຑ, ມຫາມາຕາຍ ປຸຕ຺ໂຕ ອມຸຓ຺ໂຑ, ຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມຸຓ຺ເຑສຸໍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ນຸ ໂຂ ຈູຬມາຕາຍ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເອວໍ ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ກງ຺ຂາ ໂຫຕິ.

ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸທເກ ຈິຣຏ຺ຐາເນນ ສີຕິຠູຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອູຣຸໍ ມຈ຺ໂຉຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຫຣິ. ອປໂຣ ສຸສານປສ຺ເສ ເຂຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠີໂຕ ສງ຺ກຸຏິໂຕ ສຍິ. ໂສ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊຓ຺ຓຸການິ ທ຺ເວ ຍກ຺ຂາຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຫຣິ. ເອວໍ ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ກງ຺ຂຕິ.

ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍວ ສມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຂຕ຺ຕິຍຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ເທໂວ ປນ ສມາໂນ ເທວຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສປິ ປນ ‘‘ອຫໍ ຣູປີ ນຸ ໂຂ ອຣູປີ ນຸ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກງ຺ຂຕິ. ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ກສ຺ມາ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ເຈ. ອປຈ຺ຈກ຺ຂາ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຸເລ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ຄຫຏ຺ຐາປິ ຈ ໂປຕ຺ຖລິກາທໂຍ ປພ຺ພຊິຕສຎ຺ຎິໂນ. ປພ຺ພຊິຕາປິ ‘‘ກຸປ຺ປໍ ນຸ ໂຂ ເມ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຄຫຏ຺ຐສຎ຺ຎິໂນ. ມນຸສ຺ສາປິ ຈ ຣາຊາໂນ ວິຍ ອຕ຺ຕນິ ເທວສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕິ.

ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຓ຺ຐານາກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ທີໂຆ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ຣສ຺ສຈຕຸຣໍສຉຬໍສອຏ຺ຐໍສໂສຬສໍສາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣປ຺ປກາໂຣຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ກງ຺ຂຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຣີຣສຓ຺ຐານໍ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊານນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ກຸໂຕ ອາຄໂຕ, ໂສ ກຸຫິໍ ຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອາຄຕິຄຕິຏ຺ຐານໍ ກງ຺ຂຕິ.

໑໙. ເອວໍ ໂສຬສປ຺ປເຠທໍ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍໍ ອິມິນາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສີເສນ ທິຏ຺ຐາສວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ຉນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐີນນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍຖາ ອຍໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ຕສ຺ເສວ ສວິຈິກິຈ຺ຉສ຺ສ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣສ຺ສ ຖາມຄຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພປເທສຸ ວາສທ຺ໂທ ວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ, ເອວໍ ວາ ເອວໍ ວາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ເຈຕ຺ຖ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ສພ຺ພກາເລສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕຕິ ຠູຕໂຕ ຈ ຖິຣໂຕ ຈ, ‘‘ອິທໍ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຠູຕໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ທຬ຺ຫຠາເວນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນຕ຺ຖິ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ອຍໍ ປນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ, ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຠວຄ຺ຄຫຓໂຕ. ອຖ ວາ ປຸຣິມາປິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຫຓໂຕ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ປຈ຺ຉິມາປິ ອຕີຕານາຄເຕສຸ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຫຓໂຕ ຠສ຺ມນ຺ຕາຫຸຕິໂຍຕິ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິການໍ ວິຍ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ອຕີເຕ ເອວ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປຕ຺ຕິກສ຺ເສວ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ.

ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຊານາມີຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສີເສນ ຂນ຺ເຘ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາຍ ອວເສສກ຺ຂນ຺ເຘ ສຎ຺ຊານໂຕ ອິມິນາ ອຕ຺ຕນາ ອິມໍ ອຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຊານາມີຕິ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕນາວ ອນຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍເຍວ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ, ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອນຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາຍ ເຕສໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ. ອນຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ ອນຕ຺ຕາຕິ. ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາຍ ເຕສໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ພາປິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂຍວ.

ວໂທ ເວເທຍ຺ໂຍຕິອາທໂຍ ປນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ເອວ ອຠິນິເວສາກາຣາ. ຕຕ຺ຖ ວທຕີຕິ ວໂທ, ວຈີກມ຺ມສ຺ສ ກາຣໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເວທຍຕີຕິ ເວເທຍ຺ໂຍ, ຊານາຕິ ອນຸຠວຕິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິໍ ເວເທຕີຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ກລ຺ຍາຓປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ໂຍນິຄຕິຏ຺ຐິຕິນິວາສນິກາເຍສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ວາ. ນິຈ຺ໂຈຕິ ອຸປ຺ປາທວຍຣຫິໂຕ. ຘຸໂວຕິ ຖິໂຣ ສາຣຠູໂຕ. ສສ຺ສໂຕຕິ ສພ຺ພກາລິໂກ. ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຠາວໍ ອວິຊຫນຘມ຺ໂມ, ກກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ນານປ຺ປກາຣຕໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ສສ຺ສຕິສມນ຺ຕິ ຈນ຺ທສູຣິຍສມຸທ຺ທມຫາປຖວີປພ຺ພຕາ ໂລກໂວຫາເຣນ ສສ຺ສຕິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສສ຺ສຕີຫິ ສມໍ ສສ຺ສຕິສມໍ. ຍາວ ສສ຺ສຕິໂຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕາວ ຕເຖວ ຐສ຺ສຕີຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ເອວໍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ.

ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິອາທີສຸ. ອິທນ຺ຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂນິທສ຺ສນໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ພນ຺ເຘນ ຈ ອິທນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ທິຏ຺ຐິສມ຺ພນ຺ເຘນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທິຏ຺ຐິເຍວ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ຄູຖຄຕໍ ວິຍ. ທິຏ຺ຐີສຸ ວາ ຄຕມິທໍ ທສ຺ສນໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາຕິປິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ. ທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ຄຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖິ ເມ ອຕ຺ຕາຕິອາທິ ທິຏ຺ຐິຍາ ຄມນມຕ຺ຕເມວ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ອຕ຺ຕາ ວາ ນິຈ຺ໂຈ ວາ ໂກຈີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາ ຈາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ທຸນ຺ນິຄ຺ຄມນຏ຺ເຐນ ຄຫນໍ. ທຸຣຕິກ຺ກມຏ຺ເຐນ ສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນ ຈ ກນ຺ຕາໂຣ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂກນ຺ຕາຣວາຬກນ຺ຕາຣາທໂຍ ວິຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິໂລມນຏ຺ເຐນ ວາ ວິສູກໍ. ກທາຈິ ສສ຺ສຕສ຺ສ, ກທາຈິ ອຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ຄຫຓໂຕ ວິຣູປໍ ຜນ຺ທິຕນ຺ຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ. ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ສໍໂຍຊນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ທິຏ຺ຐິຄຫນໍ…ເປ… ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນ’’ນ຺ຕິ. ອິທານິສ຺ສ ຕເມວ ພນ຺ຘນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊເນນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອເຕຫິ ຊາຕິອາທີຫິ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີຕິ. ກິໍ ວາ ພຫຸນາ, ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ.

໒໐. ເອວໍ ຉປ຺ປເຠທໍ ທິຏ຺ຐາສວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ກາມາສວາທິວຈເນເນວ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ກາມສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຫິ ຠວສຸຂຠວວິສຸທ຺ຘິອຕ຺ຖຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຠິຠູຕາ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສີລພ຺ພຕານິ ປຣາມສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິຄ຺ຄຫເຓນ ວາ ຕສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາປິ ຕໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາວ ອິທານິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ເພ ອາສເວ ປຊຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາສວານໍ ປຫານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸພ຺ເພ ວາ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕພ຺ພິປຣີຕສ຺ສ ປຫານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຍາວ ‘‘ໂສ ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຈ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈນີກໂຕ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຈ ສພ຺ພາກາເຣນ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາວິນີຕປຈ຺ຈນີກໂຕ ອຍໍ ‘‘ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ ໂຂ ສິຂາປຕ຺ຕວິປສ຺ສນໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຕາວ ຕທນຸຣູເປນ ອຕ຺ເຖນ ອຍໍ ອຣິຍສາວໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໑. ‘‘ໂສ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ ປນ ອຍໍ ອຕ຺ຖວິຠາວນາ, ໂສ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ອຣິຍສາວໂກ ຕຓ຺ຫາວຊ຺ຊາ ເຕຠູມກາ ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣໂຘ, ນິໂຣຘສມ຺ປາປໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ເພວ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຫິຕຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐາໂນ ອປເຣນ ສມເຍນ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄໍ ສມາຣຸຬ຺ໂຫ ສມາໂນ ເຕ ເຕຠູມເກ ຂນ຺ເຘ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ອຸປາເຍນ ປເຖນ ສມນ຺ນາຫຣຕິ ເຈວ ວິປສ຺ສຕິ ຈ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຍາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ, ຕາວ ມນສິກາຣສີເສເນວ ວິປສ຺ສນາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍາ ປນາຍໍ ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຠາວິກາ ຕຓ຺ຫາ, ອຍໍ ສມຸທໂຍຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ສມຸທໂຍ ຈ ອິທໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຍທິທໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ. ນິໂຣຘສມ຺ປາປກໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ອຸປາເຍນ ປເຖນ ສມນ຺ນາຫຣຕິ ເຈວ ວິປສ຺ສຕິ ຈ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປາໂຍ, ອຠິນິເວໂສ ນາມ ວຏ຺ເຏ ໂຫຕິ, ວິວຏ຺ເຏ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສກສນ຺ຕຕິຍໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠູຕານິ ຕທນຸສາເຣນ ອຸປາທາຣູປານິ ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຍໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕໍ ວວຕ຺ຖາປຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕທາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກ ຘມ຺ເມ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕໂຕ ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ເຕ ປນ ສງ຺ເຂປໂຕ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ຠາຄາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ນາມຣູປໍ ສເຫຕຸ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ອຍໍ ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຠວຕຓ຺ຫາກມ຺ມາຫາຣາທິເກ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕໂຕ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານຎ຺ຈ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ, ອຸທຍພ຺ພຍປີຬິຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂາຕິ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ. ອວສວຕ຺ຕນໂຕ ອນຕ຺ຕາຕິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ. ເອວໍ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ວິປສ຺ສນໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວເຘເນວ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອກາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານປຏິເວເຘນ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຏິເວເຘນ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາປຏິເວເຘນ. ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ…ເປ… ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ຎາເຓນ. ເອກຎາເຓເນວ ຫິ ເອສ ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ເສສານິ ກິຈ຺ຈໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ເຈວ ອຠິສເມຕິ ຈ. ນ ຫິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອຫໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາມີ’’ຕິ ວາ…ເປ… ‘‘ມຄ຺ຄໍ ຠາເວມີ’’ຕິ ວາ. ອປິຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຏິເວຘວເສນ ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣໂຕ ເອວໍ ຕໍ ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາກິຈ຺ຈມ຺ປິ ສມຸທຍປຫານກິຈ຺ຈມ຺ປິ ມຄ຺ຄຠາວນາກິຈ຺ຈມ຺ປິ ກໂຣຕິເຍວ. ຕສ຺ເສວໍ ອຸປາເຍນ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ‘‘ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ ວເຕນ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ສີລພ຺ພຕານໍ ປຣາມສນໂຕ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ອາສເວສຸ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິສີລພ຺ພຕປຣາມາສາ ທິຏ຺ຐາສເວນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອາສວາ ເຈວ ສໍໂຍຊນາ ຈ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສໍໂຍຊນເມວ, ນ ອາສໂວ. ‘‘ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາ ອາສວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ປນ ອາສວາຕິ.

‘‘ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ…ເປ… ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິເມ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາ ນາມ ອາສວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ອຖ ວາ ຍາ ອຍໍ ຉນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ສຣູເປເນວ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ວິຠຕ຺ຕາ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ສາ ຈ ຍສ຺ມາ ສຫຊາຕປຫາເນກຏ຺ເຐຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຫີຍຕິ. ທິຏ຺ຐາສເວ ຫິ ປຫີຍມາເນ ຕໍສຫຊາໂຕ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕສຸ ກາມາສໂວປິ ອວິຊ຺ຊາສໂວປິ ປຫີຍຕິ. ປຫາເນກຏ຺ໂຐ ປນ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ນາຄສຸປຓ຺ຓາທິສມິທ຺ຘິປຕ຺ຖນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຠວາສໂວ. ເຕເນວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາສໂວປິ, ທ຺ວີສຸ ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ເຕສຸ ປາຓາຕິປາຕາທິນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ອວິຊ຺ຊາສໂວປິ, ຕຖາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາສໂວປີຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອວເສສາ ຕໂຍປິ ອາສວາ ປຫີຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອສ ໂປຣາຓານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ສນໍ ນາມ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ, ເຕນ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ທສ຺ສນໍ? ປຐມໍ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໂຕ. ນນຸ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ປຐມຕຣໍ ປສ຺ສຕີຕິ? ໂນ ນ ປສ຺ສຕິ. ທິສ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ປນ ນ ກໂຣຕິ ສໍໂຍຊນານໍ ອປ຺ປຫານໂຕ. ຕສ຺ມາ ປສ຺ສຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາປິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ອຊ຺ຊາປິ ຣາຊານໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຄາມວາສີ ປຸຣິໂສ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ.

ທສ຺ສນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສໍວຣາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ

໒໒. ເອວໍ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ເພ ອາສເວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕທນນ຺ຕຣຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ເພ ທສ຺ເສຕຸໍ, ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອາຫ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕເມວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ນນຸ ຈ ທສ຺ສເນນ ຠາວນາຍາຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ອປ຺ປຫາຕພ຺ໂພ ອາສໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຖ ກສ຺ມາ ວິສຸໍ ສໍວຣາທີຫິ ປຫາຕພ຺ເພ ທສ຺ເສຕີຕິ. ສໍວຣາທີຫິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ອາສວາ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ມຄ຺ຄານໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຈາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ ປຐໂມ ທສ຺ສນມຄ຺ໂຄເຍວ, ອິທານິ ຠາວນານາເມນ ວຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອຍໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ປຏິສງ຺ຂາຕິ ປຏິສງ຺ຂາຍ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ສງ຺ຂາສທ຺ໂທ ຎາຓໂກຏ຺ຐາສປຎ຺ຎຕ຺ຕິຄຓນາສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຏິເສວຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໖໘) ຫິ ຎາເຓ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໑) ໂກຏ຺ຐາເສ. ‘‘ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໓໑໓) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ນ ສຸກຣໍ ສງ຺ຂາຕຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໒໘) ຄຓນາຍໍ. ອິຘ ປນ ຎາເຓ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສຕິ ຫິ ອຸປາເຍນ ປເຖນ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຎຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອສໍວເຣ ອາທີນວປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ຈາຍໍ ‘‘ວຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕ຺ຕາຍ ອໂຍສລາກາຍ ອາທິຕ຺ຕາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍສຸ ຣູເປສຸ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໕) ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສໍວຣຓໂຕ ສໍວໂຣ, ປິທຫນໂຕ ຖກນໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວໂຣ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ. ຕິຕ຺ຖກາໂກ ອາວາຏກຈ຺ຉໂປ ວນມຫິໍໂສຕິອາທໂຍ ວິຍ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວໂຣ ວາ ອສໍວໂຣ ວາ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕິ ວາ ມຸຏ຺ຐສຈ຺ຈໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອປິຈ ຍທາ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ຠວງ຺ເຄ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ, ຕໂຕ ວິປາກມໂນຘາຕຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ, ຕໂຕ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ, ຕໂຕ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຊວນໍ ຊວຕິ.

ຕຕ຺ຖປິ ເນວ ຠວງ຺ຄສມເຍ, ນ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສມເຍ ສໍວໂຣ ວາ ອສໍວໂຣ ວາ ອຕ຺ຖິ. ຊວນກ຺ຂເຓ ປນ ສເຈ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ວາ ມຸຏ຺ຐສຈ຺ຈໍ ວາ ອຎ຺ຎາຓໍ ວາ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ໂກສຊ຺ຊໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ອສໍວໂຣ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຫນ຺ໂຕປິ ໂສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ອສໍວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິປິ. ຍຖາ ກິໍ, ຍຖາ ນຄເຣ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອສໍວຸເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕ ຆຣໂກຏ຺ຐກຄພ຺ຠາທໂຍ ສຸສໍວຸຕາ, ຕຖາປິ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ອຣກ຺ຂິຕໍ ອໂຄປິຕເມວ ໂຫຕິ. ນຄຣທ຺ວາເຣນ ຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຣາ ຍທິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອວເມວ ຊວເນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ, ຕສ຺ມິໍ ອສໍວເຣ ສຕິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິປີຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສີລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິປິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ສຸສໍວຸເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕ ຆຣາທໂຍ ອສໍວຸຕາ, ຕຖາປິ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ສຸໂຄປິຕເມວ ໂຫຕິ. ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ຫິ ປິຫິເຕສຸ ໂຈຣານໍ ປເວໂສ ນຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ຊວເນ ສີລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິປິ. ຕສ຺ມາ ຊວນກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນປິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ຈາຍໍ ສຕິສໍວໂຣ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສໍວຸໂຕ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ, ອຸເປໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ອິມສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສໍວຸໂຕຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຖ ວາ ສໍວຣີຕິ ສໍວຸໂຕ, ຖເກສິ ປິທຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣສໍວຸໂຕ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສຎ຺ຎິຕໍ ສຕິກວາຏໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ, ຆຣທ຺ວາເຣ ກວາຏໍ ວິຍ ສໍວຣິ ຖເກສິ ປິທຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍເມວ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ອສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ’’ຕິ ເອເຕສຸ ປເທສຸ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ທິສ຺ສຕິ.

ວິຫຣຕີຕິ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ເຍນ ເກນຈິ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ວິຫຣຕິ. ຍຎ຺ຫິສ຺ສາຕິອາທິມ຺ຫິ ຍໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສໍວຸຕສ຺ສ ອຖເກຕ຺ວາ ອປິທຫິຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ, ເຍ-ກາຣສ຺ສ ຍນ຺ຕິ ອາເທໂສ. ຫິກາໂຣ ຈ ປທປູຣໂຓ, ເຍ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ. ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ວິຆາຕກຣາ ກິເລສປຣິຬາຫາ ວິປາກປຣິຬາຫາ ຈ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຫິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖຄຕໍ ກາມສ຺ສາທວເສນ ອສ຺ສາທຍໂຕ ອຠິນນ຺ທໂຕ ກາມາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອີທິສໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຄຕິຠເວ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ຠວປຕ຺ຖນາຍ ອສ຺ສາທຍໂຕ ຠວາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຕ຺ໂຕຕິ ວາ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພເຫວ ສຫຊາຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອປເຣ ກິເລສາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອາຍຕິໍ ວາ ເຕສໍ ວິປາກາ. ເຕປິ ຫິ ອສໍວຸຕສ຺ເສວ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ເອວໍສ ເຕຕິ ເອວໍ ອສ຺ສ ເຕ. ເອວໍ ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕຕິອາທີສຸ.

ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອິເມ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຕ຺ວາ ຈຕຸວີສຕິ ອາສວາ ສໍວເຣນ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ເຈຕ຺ຖ ສຕິສໍວໂຣ ເອວ ສໍວໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສໍວຣາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຏິເສວນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ

໒໓. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈີວຣນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສີລກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຍຎ຺ຫິສ຺ສາຕິ ຍໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອສ຺ສ. ອປ຺ປຏິເສວໂຕຕິ ເອວໍ ໂຍນິໂສ ອປ຺ປຏິເສວນ຺ຕສ຺ສ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລໍ ປນິຘ ອລທ຺ຘໍ ຈີວຣາທິໍ ປຕ຺ຖຍໂຕ ລທ຺ຘໍ ວາ ອສ຺ສາທຍໂຕ ກາມາສວສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອີທິສໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ສຸຄຕິຠເວ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ຠວປຕ຺ຖນາຍ ອສ຺ສາທຍໂຕ ຠວາສວສ຺ສ, ອຫໍ ລຠາມິ ນ ລຠາມີຕິ ວາ ມຍ຺ຫໍ ວາ ອິທນ຺ຕິ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐຫໂຕ ທິຏ຺ຐາສວສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສພ຺ເພເຫວ ປນ ສຫຊາໂຕ ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ ເອວໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສວານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວິປາກປຣິຬາຫາ ຈ ນວເວທນຸປ຺ປາທນໂຕປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອິເມ ເອກເມກສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຕ຺ວາ ໂສຬສ ອາສວາ ອິມິນາ ຎາຓສໍວຣສງ຺ຂາເຕນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຏິເສວເນນ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ປຏິເສວນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຘິວາສນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ

໒໔. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສາຕິ ອຸປາເຍນ ປເຖນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ສີຕໍ ຂມຕິ ສຫຕິ, ນ ອວີຣປຸຣິໂສ ວິຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ສີເຕນ ຈລຕິ ກມ຺ປຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຊຫຕິ. ອປິຈ ໂຂ ໂລມສນາຄຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ອນປ຺ປເກນາປິ ສີເຕນ ຜຸຏ຺ໂຐ ນ ຈລຕິ ນ ກມ຺ປຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ມນສິ ກໂຣຕິ. ເຖໂຣ ກິຣ ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ປິຍງ຺ຄຸຄຸຫາຍໍ ປຘານຆເຣ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣຏ຺ຐເກ ຫິມປາຕສມເຍ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣເຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕວ ອພ຺ໂຠກາເສ ວີຕິນາເມສິ. ເອວໍ ອຸຓ຺ຫາທີສຸປິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເກວລຎ຺ຫິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸຓ຺ຫໍ ສຫຕິ ສ຺ເວວ ເຖໂຣ ວິຍ, ອຍໍ ‘‘ຂໂມ ອຸຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຖໂຣ ກິຣ ຄິມ຺ຫສມເຍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ພຫິຈງ຺ກເມ ນິສີທິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ເສທາປິສ຺ສ ກຈ຺ເຉຫິ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອາຫ ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ນິສີທຖ, ສີຕໂລ ໂອກາໂສ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ອຸຓ຺ຫຠເຍເນວມ຺ຫິ ອາວຸໂສ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ອວີຈິມຫານິຣຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິສີທິເຍວ. ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາໂປວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສູຣິຍສນ຺ຕາປວເສນ ປເນຕໍ ວຕ຺ຖຸ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂຍ ຈ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ປານີຍໍ ວາ ອລຠມາໂນປິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອຕ຺ຕໂນ ເປຕ຺ຕິວິສຍູປປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອເວເຘນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ວິຊຫຕິເຍວ. ອຘິມຕ຺ເຕຫິ ຑໍສມກສວາຕາຕປສມ຺ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ຈາປິ ຕິຣຈ຺ຉານູປປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອເວເຘນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ວິຊຫຕິເຍວ. ສຣີສປສມ຺ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ໂຐ ຈາປິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິມຸເຂສຸ ອເນກວາຣໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕປຸພ຺ພຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອເວເຘນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ວິຊຫຕິເຍວ ປຘານິຍຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ອຍໍ ‘‘ຂໂມ ຊິຆຈ຺ຉາຍ…ເປ… ສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຖຣໍ ກິຣ ຂຓ຺ຑເຈລວິຫາເຣ ກຓິກາຣປຘານິຍຆເຣ ອຣິຍວໍສໍ ສຸຓນ຺ຕໍ ໂຆຣວິໂສ ສປ຺ໂປ ຑໍສິ. ເຖໂຣ ຊານິຕ຺ວາປິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມໍເຍວ ສຸຓາຕິ. ວິສເວໂຄ ຖທ຺ໂຘ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ອຸປສມ຺ປທມຓ຺ຑລໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລຫມສ຺ມີຕິ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ສຫ ປີຕຸປ຺ປາທາ ວິສໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ເຖໂຣ ຕຕ຺ເຖວ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ໂຍ ປນ ອກ຺ໂກສວເສນ ທຸຣຸຕ຺ເຕ ທຸຣຸຕ຺ຕຕ຺ຕາເຍວ ຈ ທຸຣາຄເຕ ອປິ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸສຎ຺ຎິເຕ ວຈນປເຖ ສຸຕ຺ວາ ຂນ຺ຕິຄຸຓໍເຍວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ນ ເວຘຕິ ທີຆຠາຓກອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ອຍໍ ‘‘ຂໂມ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຖໂຣ ກິຣ ປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສຠາວນາຣາມຕາຍ ມຫາອຣິຍວໍສປ຺ປຏິປທໍ ກເຖສິ, ສພ຺ໂພ ມຫາຄາໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເຖຣສ຺ສ ມຫາສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ມຫາເຖໂຣ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ທີຆຠາຓໂກ ອຣິຍວໍສໍ ກເຖມີຕິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ໂກລາຫລໍ ກໂຣສີຕິອາທີຫິ ອກ຺ໂກສິ. ອຸໂຠປິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄາວຸຕມຕ຺ຕໍ ເອກປເຖນ ອຄມໍສຸ. ສກລຄາວຸຕມ຺ປິ ໂສ ຕໍ ອກ຺ໂກສິເຍວ. ຕໂຕ ຍຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິຫາຣານໍ ມຄ຺ໂຄ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ທີຆຠາຓກຕ຺ເຖໂຣ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ອຄມາສິ. ເຖໂຣປິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຕເມນໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສກລຄາວຸຕໍ ປຣິຠາສນ຺ຕໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ອໂວຈຸຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ຂນ຺ຕິເຍວ, ອາວຸໂສ, ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ, ນ ອກ຺ຂນ຺ຕິ. ເອກປທຸທ຺ຘາເຣປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິໂຍຄໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຈນເມວ ວຈນປໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂຍ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂມນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂາ, ພຫລຏ຺ເຐນ ຕິພ຺ພາ, ຜຣຸສຏ຺ເຐນ ຂຣາ, ຕິຂິຓຏ຺ເຐນ ກຏຸກາ, ອສ຺ສາທວິຣຫໂຕ ອສາຕາ, ມນໍ ອວຑ຺ຒນໂຕ ອມນາປາ, ປາຓຫຣຓສມຕ຺ຖຕາຍ ປາຓຫຣາ ອຘິວາເສຕິເຍວ, ນ ເວຘຕິ. ເອວໍ ສຠາໂວ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ປຘານິຍຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ອຍໍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ…ເປ… ອຘິວາສນຊາຕິໂກ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ຣຕ຺ຕິໍ ປຘາເນນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ອຸທຣວາໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ຕໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາວຕ຺ຕຕິ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ຕເມນໍ ຈງ຺ກມປສ຺ເສ ຐິໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອາວຸໂສ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ອຘິວາສນສີໂລ ໂຫຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລ ສຍິ. ວາໂຕ ນາຠິໂຕ ຍາວ ຫທຍໍ ຜາເລຕິ. ເຖໂຣ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນ຺ໂຕ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ອນາຄາມີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ.

ຍຎ຺ຫິສ຺ສາຕິ ສີຕາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ອສ຺ສ. ອນຘິວາສຍໂຕຕິ ອນຘິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ອກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາສວຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ. ສີເຕນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຸຓ຺ຫໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕສ຺ສ ກາມາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ນຕ຺ຖິ ໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ສຸຄຕິຠເວ ສີຕໍ ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ວາຕິ ຠວໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕສ຺ສ ຠວາສໂວ. ມຍ຺ຫໍ ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ຄາໂຫ ທິຏ຺ຐາສໂວ. ສພ຺ເພເຫວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ.

‘‘ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ…ເປ… ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິເມ ສີຕາທີສຸ ເອກເມກສ຺ສ ວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຕ຺ວາ ອເນເກ ອາສວາ ອິມາຍ ຂນ຺ຕິສໍວຣສງ຺ຂາຕາຍ ອຘິວາສນາຍ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ຂນ຺ຕິ ສີຕາທິຘມ຺ເມ ອຘິວາເສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວາເສຕິເຍວ. ນ ອສຫມານາ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຘິວາສນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຘິວາສນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຣິວຊ຺ຊນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ

໒໕. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ຖິໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕີຕິ ອຫໍ ສມໂຓຕິ ຈຓ຺ຑສ຺ສ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ອາສນ຺ເນ ນ ຐາຕພ຺ພໍ. ຕໂຕນິທານຎ຺ຫິ ມຣຓມ຺ປິ ສິຍາ ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸປາເຍນ ປເຖນ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ຖິໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ ປຏິກ຺ກມຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຈຓ຺ຑນ຺ຕິ ຈ ທຸຏ຺ຐໍ, ວາຬນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຂາຓຸນ຺ຕິ ຂທິຣຂາຓຸອາທິໍ. ກຓ຺ຏກຏ຺ຐານນ຺ຕິ ກຓ຺ຏການໍ ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ກຓ຺ຏກາ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ໂອກາສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສພ຺ຠນ຺ຕິ ສພ຺ພໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕຏໍ. ປປາຕນ຺ຕິ ເອກໂຕ ຉິນ຺ນຕຏໍ. ຈນ຺ທນິກນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐທກຄພ຺ຠມລາທີນໍ ຉຑ຺ຑນຏ຺ຐານໍ. ໂອຬິຄລ຺ລນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ສກທ຺ທມາທີນໍ ສນ຺ທໂນກາສໍ. ຕໍ ຊຓ຺ຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ອສຸຈິຠຣິຕໍ ໂຫຕິ, ທ຺ເວປິ ເຈຕານິ ຐານານິ ອມນຸສ຺ສທຸຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕານິ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພານິ. ອນາສເນຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍຸຕ຺ຕໍ ອາສນໍ ອນາສນໍ, ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ອນິຍຕວຕ຺ຖຸກໍ ຣໂຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາສນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອໂຄຈເຣຕິ ເອຕ຺ຖປິ ຈ ອຍຸຕ຺ໂຕ ໂຄຈໂຣ ອໂຄຈໂຣ, ໂສ ເວສິຍາທິເຠທໂຕ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ປາປເກ ມິຕ຺ເຕຕິ ລາມເກ ທຸສ຺ສີເລ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປເກ, ອມິຕ຺ເຕ ວາ. ຠຊນ຺ຕນ຺ຕິ ເສວມານໍ. ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ນາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ, ຠິກ຺ຂູນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕ ຫິ ເອກກມ຺ມໍ ເອກຸທ຺ເທໂສ ສມສິກ຺ຂຕາຕິ ອິມໍ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ສມານໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປາປເກສຸ ຐາເນສູຕິ ລາມເກສຸ ຐາເນສຸ. ໂອກປ຺ເປຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍຸໍ, ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ ‘‘ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ອກາສິ ວາ ກຣິສ຺ສຕິ ວາ’’ຕິ.

ຍຎ຺ຫິສ຺ສາຕິ ຫຕ຺ຖິອາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ອສ຺ສ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາສວຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ. ຫຕ຺ຖິອາທິນິທາເນນ ທຸກ຺ເຂນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ສຸຂໍ ປຕ຺ຖຍໂຕ ກາມາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນຕ຺ຖິ ໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ສຸຄຕິຠເວ ອີທິສໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຠວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ຠວາສໂວ. ມໍ ຫຕ຺ຖີ ມທ຺ທຕິ, ມໍ ອສ຺ໂສຕິ ຄາໂຫ ທິຏ຺ຐາສໂວ. ສພ຺ເພເຫວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ.

ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ…ເປ… ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອິເມ ຫຕ຺ຖິອາທີສຸ ເອເກກສ຺ສ ວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຕ຺ວາ ອເນເກ ອາສວາ ອິມິນາ ສີລສໍວຣສງ຺ຂາເຕນ ປຣິວຊ຺ຊເນນ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຣິວຊ຺ຊນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວິໂນທນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ

໒໖. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີຕິ ‘‘ອິຕິ ປາຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ອກຸສໂລ, ອິຕິປິ ສາວຊ຺ໂຊ, ອິຕິປິ ທຸກ຺ຂວິປາໂກ, ໂສ ຈ ໂຂ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂຍນິໂສ ກາມວິຕກ຺ເກ ອາທີນວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຊາຕມຠິນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນ ວາເສຕິ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວາ ນ ວາເສຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນຘິວາເສນ຺ໂຕ ກິໍ ກໂຣຕີຕິ? ປຊຫຕິ ຉຑ຺ເຑຕິ.

ກິໍ ກຈວຣໍ ວິຍ ປິຏເກນາຕິ? ນ ຫິ, ອປິຈ ໂຂ ນໍ ວິໂນເທຕິ ຕຸທຕິ ວິຊ຺ຌຕິ ນີຫຣຕິ.

ກິໍ ພລິພທ຺ທໍ ວິຍ ປໂຕເທນາຕິ? ນ ຫິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ວິຄຕນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ຍຖາສ຺ສ ອນ຺ໂຕປິ ນາວສິສ຺ສຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຖາ ນໍ ກໂຣຕິ.

ກຖໍ ປນ ນໍ ຕຖາ ກໂຣຕີຕິ? ອນຠາວໍ ຄເມຕີຕິ ອນຸ ອນຸ ອຠາວໍ ຄເມຕິ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ຍຖາ ສຸວິກ຺ຂມ຺ຠິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາ ກໂຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາວິຕກ຺ເກສຸ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມວິຕກ຺ໂກຕິ ‘‘ໂຍ ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໙໑໐) ວຸຕ຺ໂຕ. ເອສ ນໂຍ ອິຕເຣສຸ. ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນຕິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ, ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສກິໍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວິໂນເທຕ຺ວາ ທຸຕິຍວາເຣ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ນ ໂຫຕິ, ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວິໂນເທຕິເຍວ. ປາປເກ ອກຸສເລຕິ ລາມກຏ຺ເຐນ ປາປເກ, ອໂກສລ຺ລຕາຍ ອກຸສເລ. ຘມ຺ເມຕິ ເຕເຍວ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ວາ ນວ ມຫາວິຕກ຺ເກ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ. ອວເສສາ ‘‘ຎາຕິວິຕກ຺ໂກ ຊນປທວິຕກ຺ໂກ ອມຣວິຕກ຺ໂກ ປຣານຸທ຺ທຍຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ (ມຫານິ. ໒໐໗) ອິເມ ຉ.

ຍຎ຺ຫິສ຺ສາຕິ ເອເຕສຸ ວິຕກ຺ເກສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອສ຺ສ, ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ກາມວິຕກ຺ໂກ ປເນຕ຺ຖ ກາມາສໂວ ເອວ. ຕພ຺ພິເສໂສ ຠວາສໂວ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐາສໂວ. ສພ຺ພວິຕກ຺ເກສຸ ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ ເອວໍ ອາສວຸປ຺ປຕ຺ຕິປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ…ເປ… ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອິເມ ກາມວິຕກ຺ກາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ອາສວາ ອິມິນາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ວິຕກ຺ເກ ອາທີນວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຫິເຕນ ວີຣິຍສໍວຣສງ຺ຂາເຕນ ວິໂນທເນນ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວິໂນທນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠາວນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ

໒໗. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ອຠາວນາຍ ອາທີນວໍ, ຠາວນາຍ ຈ ອານິສໍສໍ ອຸປາເຍນ ປເຖນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ, ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ອິເມ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສມຍສມ຺ຠູຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ເອວ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕຖາປິ ອາທິກມ຺ມິການໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສເກນ ເນສໍ ນເຍນ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ອິຘ ປນ ໂລກິຍນຍໍ ປຫາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣນໂຍ ເອວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອາທິປທານໍເຍວ ຕາວ –

ອຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓາທີຫິ, ກມໂຕ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ;

ອນູນາຘິກໂຕ ເຈວ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິຠາວິນາ.

ຕຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຕາວ ສຣຓຏ຺ເຐນ ສຕິ. ສາ ປເນສາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓາ, ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ວາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຣຎ຺ໂຎ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ອປິລາເປຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ, ມຫາຣາຊ, ຫິຣຎ຺ຎໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຸວຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຸສລາກຸສລສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊຫີນປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາເຄ ຘມ຺ເມ ອປິລາເປຕິ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໓) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອປິລາປນຣສາ. ກິຈ຺ຈວເສເນວ ຫິສ຺ສ ເອຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສມ຺ໂມສຣສາ ວາ. ໂຄຈຣາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ສຕິ ເອວ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຕຕ຺ຖ ໂພຘິຍາ ໂພຘິສ຺ສ ວາ ອງ຺ໂຄຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ.

ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍາ ຫິ ອຍໍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ, ຍາຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຕິຏ຺ຐານາຍູຫນ-ກາມສຸຂຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄ-ອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕາຠິນິເວສາທີນໍ ອເນເກສໍ ອຸປທ຺ທວານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ອຣິຍສາວໂກ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂພຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກິເລສສນ຺ຕານນິທ຺ທາຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຠາເວຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິສງ຺ຂາຕາຍ ໂພຘິຍາ ອງ຺ໂຄຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ.

ໂຍເປສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ເອຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອຣິຍສາວໂກ ‘‘ໂພຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິສ຺ສ ອງ຺ໂຄຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ເສນງ຺ຄຣຖງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ‘‘ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ. ອປິຈ ‘‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ? ໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອນຸພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ປຏິພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ສມ຺ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໗) ປຏິສມ຺ຠິທານເຍນາປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ເອວໍ ສຕິ ເອວ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ. ເອວໍ ຕາວ ເອກສ຺ສ ອາທິປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

ທຸຕິຍາທີສຸ ປນ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ວິຈິນາຕີຕິ ຘມ຺ມວິຈໂຍ. ໂສ ປນ ວິຈຍລກ຺ຂໂຓ, ໂອຠາສນຣໂສ, ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ວີຣຠາວໂຕ ວິຘິນາ ອີຣຍິຕພ຺ພໂຕ ຈ ວີຣິຍໍ. ຕໍ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຣສໍ, ອໂນສີທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ປີຓຍຕີຕິ ປີຕິ. ສາ ຜຣຓລກ຺ຂຓາ, ຕຸຏ຺ຐິລກ຺ຂຓາ ວາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ປີຓນຣສາ, ເຕສໍເຍວ ໂອທຄ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖປສ຺ສມ຺ຠນໂຕ ປສ຺ສທ຺ຘິ. ສາ ອຸປສມລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ອາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູຕສີຕິຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ສມາຘານໂຕ ສມາຘິ. ໂສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ, ອວິສາຣລກ຺ຂໂຓ ວາ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຣໂສ, ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໂຕ ອຸເປກ຺ຂາ. ສາ ປຏິສງ຺ຂານລກ຺ຂຓາ, ສມວາຫິຕລກ຺ຂຓາ ວາ, ອູນາຘິກຕານິວາຣຓຣສາ, ປກ຺ຂປາຕຸປຈ຺ເຉທຣສາ ວາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອວໍ ເສສປທານມ຺ປິ ອຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

ກມໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔) ວຈນໂຕ ສພ຺ເພສໍ ເສສໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄວ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ໂສ ຕຖາ ສໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນຕີ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໔໖໙) ນເຍນ ເສສໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ປຸພ຺ພາປຣິຍວຈເນ ປໂຍຊນໍ ສຸຕ຺ເຕເຍວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ກມໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

ອນູນາຘິກໂຕຕິ ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວຕາ ສຕ຺ເຕວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ. ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຏິປກ຺ຂໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖິກໂຕ ຈ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຕໂຍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ລີນສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔). ຕໂຍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຸທ຺ຘຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔). ເອໂກ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖິໂກ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖກ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຏິປກ຺ຂໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖິກໂຕ ຈ ສຕ຺ເຕວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ, ເອວເມຕ຺ຖ ອນູນາຘິກໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ຕາວ ‘‘ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອາທິປທານໍເຍວ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ ຎຕ຺ວາ ອິທານິ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິອາທີສຸ ເອວໍ ຎາຕພ຺ພາ. ຠາເວຕີຕິ ວຑ຺ເຒຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊເນຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວິເວເກ ນິສ຺ສິຕໍ. ວິເວໂກຕິ ວິວິຕ຺ຕຕາ. ສ຺ວາຍໍ ຕທງ຺ຄວິເວໂກ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ນິສ຺ສຣຓວິເວໂກຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ຕສ຺ສ ນານຕ຺ຕໍ ‘‘ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍເມວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ວິນໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ເອຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈວິເຘ ວິເວເກ.

ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຕທງ຺ຄວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕຎ຺ຈ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນານຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຄີ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ຕທງ຺ຄວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ມຄ຺ຄກາເລ ປນ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ປຎ຺ຈວິຘວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິປິ ເອເກ, ເຕ ຫິ ນ ເກວລໍ ພລວວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລກ຺ຂເຓສຸ ເອວ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາປາທກກສິຓຊ຺ຌານອານາປານາສຸຠພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ. ນ ຈ ປຏິສິທ຺ຘາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ມເຕນ ເອເຕສໍ ຌານານໍ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ເອວ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວກນິສ຺ສິຕໍ. ຍຖາ ຈ ‘‘ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິເວກນິສ຺ສິຕມ຺ປິ ຠາເວຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕາທີສຸ. ວິເວກຏ຺ຐາ ເອວ ຫິ ວິຣາຄາທໂຍ.

ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ທຸວິໂຘ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຈ ຕທງ຺ຄວເສນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກິເລສປ຺ປຫານໍ. ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຕນ຺ນິນ຺ນຠາເວນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສເກ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນານເຍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປກາເຣນ ກິເລເສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ສກເລນ ວຈເນນ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຕໍ ປຣິຓມນ຺ຕໍ ປຣິຓຕຎ຺ຈ ປຣິປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣິປກ຺ກຎ຺ຈາຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຍຎ຺ຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນານຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຣິປຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ຈ ປຣິປກ຺ໂກ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ.

ອິຘ ປນ ນິພ຺ພານໍເຍວ ສພ຺ພສງ຺ຂເຕຫິ ວິວິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິເວໂກ, ສພ຺ເພສໍ ວິຣາຄຠາວໂຕ ວິຣາໂຄ, ນິໂຣຘຠາວໂຕ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຄ຺ໂຄ ເອວ ຈ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມີ, ຕສ຺ມາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ. ຕຖາ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄຠາເວນ ຈ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນຠາເວນ ຈ ປຣິຓຕໍ ປຣິປກ຺ກນ຺ຕິ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ເສສໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ.

ຍຎ຺ຫິສ຺ສາຕິ ເອເຕສຸ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອສ຺ສ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາສວຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອິເມສໍ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ກາມາສໂວ ຠວາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ ຕໂຍ ອາສວາ, ຠາວຍໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ…ເປ… ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອິເມ ຕໂຍ ອາສວາ ອິມາຍ ມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໘. ອິທານິ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫິ ປຫີນາສວໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ ອາສວປ຺ປຫາເນ ຈສ຺ສ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອເຕເຫວ ຈ ກາຣເຓຫິ ອາສວປ຺ປຫາເນ ສຕ຺ຕານໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ຊເນນ຺ໂຕ ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍໂຕ ໂຂຕິ ສາມິວຈເນ ໂຕກາໂຣ, ຍສ຺ສ ໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂປຣາຓາ ປນ ຍສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ເຍ ອາສວາ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ເຍ ອາສວາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ, ເຕ ທສ຺ສເນເນວ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອປ຺ປຫີເນສຸເຍວ ປຫີນສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ສພ຺ພາສວສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ສພ຺ເພຫິ ອາສວປິຘາເນຫິ ປິຫິໂຕ, ສພ຺ເພສໍ ວາ ອາສວານໍ ປິຘາເນຫິ ປິຫິໂຕ. ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕຓ຺ຫໍ ຉິນ຺ທິ, ສໍຉິນ຺ທິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິ. ວິວຕ຺ຕຍິ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທສວິຘມ຺ປິ ສໍໂຍຊນໍ ປຣິວຕ຺ຕຍິ ນິມ຺ມລມກາສິ. ສມ຺ມາຕິ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນ. ມານາຠິສມຍາຕິ ມານສ຺ສ ທສ຺ສນາຠິສມຍາ ປຫານາຠິສມຍາ ຈ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຫິ ກິຈ຺ຈວເສນ ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ອຍມສ຺ສ ທສ຺ສນາຠິສມໂຍ. ເຕນ ທິຏ຺ໂຐ ປນ ໂສ ຕາວເທວ ປຫີຍຕິ ທິຏ຺ຐວິເສນ ທິຏ຺ຐສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ວິຍ. ອຍມສ຺ສ ປຫານາຠິສມໂຍ.

ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສມ຺ມາ ມານສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຫີນຕ຺ຕາ ຈ ເຍ ອິເມ ‘‘ກາຍພນ຺ຘນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຊີຣຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໘). ຫຣິຕນ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໔) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕອນ຺ຕິມມຣິຍາທນ຺ໂຕ ຈ, ‘‘ອນ຺ຕມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊີວິການ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໑; ສໍ. ນິ. ໓.໘໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕລາມກນ຺ໂຕ ຈ, ‘‘ສກ຺ກາໂຍ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໖໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາສນ຺ໂຕ ຈ, ‘‘ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍສງ຺ຂຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໂກຏນ຺ໂຕ ຈາຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນ຺ຕາ, ເຕສຸ ສພ຺ພສ຺ເສວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໂກຏິສງ຺ຂາຕໍ ອນ຺ຕິມໂກຏິສງ຺ຂາຕໍ ອນ຺ຕມກາສິ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຣິວຏຸມໍ ອກາສິ. ອນ຺ຕິມສມຸສ຺ສຍມຕ຺ຕາວເສສໍ ທຸກ຺ຂໍ ອກາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ສກມນາ ຕຸຏ຺ຐມນາ, ປີຕິໂສມນສ຺ເສຫິ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມນາ ຫຸຕ຺ວາ. ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ ອິທໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາປຣິໂຍສານໍ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ສຸກຖິຕໍ ສຸລປິຕໍ, ເອວເມຕໍ ຠຄວາ ເອວເມຕໍ ສຸຄຕາຕິ ມຕ຺ຖເກນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕາ ອພ຺ຠນຸໂມທິໍສູຕິ.

ເສສເມຕ຺ຖ ຍໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຈ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ອນຸປທໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

ຠາວນາປຫາຕພ຺ພອາສວວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສພ຺ພາສວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວສ຺ສ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມ. ກຕຣາຍ ຈ ປນິທໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ລາຠສກ຺ກາເຣ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຍຖາ ຕໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ປູຣິຕທານປາຣມີສຎ຺ຈຍສ຺ສ. ສພ຺ພທິສາສຸ ຍມກມຫາເມໂຆ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມໂຫຆໍ ວິຍ ສພ຺ພປາຣມິໂຍ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ທສ຺ສາມາຕິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ ວິຍ ລາຠສກ຺ກາຣມໂຫຆໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍິໍສຸ. ຕໂຕ ຕໂຕ ອນ຺ນປານຍານວຕ຺ຖມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທິຫຕ຺ຖາ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ກຫໍ ພຸທ຺ໂຘ, ກຫໍ ຠຄວາ, ກຫໍ ເທວເທໂວ, ນຣາສໂຠ, ປຸຣິສສີໂຫ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ. ສກຏສເຕຫິປິ ປຈ຺ຈເຍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ອລຠມານາ ສມນ຺ຕາ ຄາວຸຕປ຺ປມາຓມ຺ປິ ສກຏຘຸເຣນ ສກຏຘຸຣມາຫຈ຺ຈຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເຈວ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ ຈ. ອນ຺ຘກວິນ຺ທພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ວິຍ. ສພ຺ພໍ ຂນ຺ຘເກ ເຕສຸ ເຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ຠຄວໂຕ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາປິ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ ອປຈິໂຕ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ໂຂ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ (ອຸທາ. ໑໔). ຕຖາ – ‘‘ຍາວຕາ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ສງ຺ໂຆ ວາ ຄໂຓ ວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ນາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎໍ ເອກສງ຺ຆມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ເອວໍ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປຕ຺ຕໍ, ຍຖຣິວ, ຈຸນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໗໖).

ສ຺ວາຍໍ ຠຄວໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫານທີນໍ ອຸທກມິວ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ. ກເມນ ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຈຍຄຣຸກາ ປຈ຺ຈຍພາຫຸລິກາ ອເຫສຸໍ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີສຸ ອາຫເຏສຸ ຄຓ຺ຑິໍເຍວ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເທຖ, ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສາ ຈ ເນສໍ ປວຕ຺ຕິ ຠຄວໂຕປິ ປາກຏາ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ຠຄວາ ອນນຸຈ຺ຉວິກນ຺ຕິ ຘມ຺ມສໍເວຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ –

‘‘ປຈ຺ຈຍາ ອກປ຺ປິຍາຕິ ນ ສກ຺ກາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ. ປຈ຺ຈຍປຏິພທ຺ຘາ ຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສມຓຘມ຺ມວຸຕ຺ຕິ. ຫນ຺ທາຫໍ ຘມ຺ມທາຍາທປຏິປທໍ ເທເສມິ. ສາ ສິກ຺ຂາກາມານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຍ ຠວິສ຺ສຕິ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐປິຕສພ຺ພກາຍິກອາທາໂສ ວິຍ ຈ, ຍຖາ ຫິ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐປິເຕ ສພ຺ພກາຍິເກ ອາທາເສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຓ຺ຓາ ອຕ຺ຕໂນ ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ວຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ນິທ຺ໂທສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ສິກ຺ຂາກາມາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ປໂຍຄມຓ຺ຑເນນ ອຕ຺ຕານໍ ມຓ຺ເຑຕຸກາມາ ອິມໍ ສພ຺ພກາຍິກາທາສູປມໍ ເທສນໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາມິສທາຍາທປຏິປທໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ມທາຍາທປຏິປທໍ ປູເຣນ຺ຕາ ຂິປ຺ປເມວ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມທາຍາທາ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖ, ມາ ອາມິສທາຍາທາຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ເມ ທາຍາທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖ, ມາ ອາມິສສ຺ສ. ໂຍ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຠວຖ, ຍຎ຺ຈ ໂຂ ມຍ຺ຫໍ ອາມິສໍ, ຕສ຺ສ ມາ ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຠວຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມປິ ທຸວິໂຘ – ນິປ຺ປຣິຍາຍຘມ຺ໂມ, ປຣິຍາຍຘມ຺ໂມຕິ. ອາມິສມ຺ປິ ທຸວິຘໍ – ນິປ຺ປຣິຍາຍາມິສໍ, ປຣິຍາຍາມິສນ຺ຕິ. ກຖໍ? ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານເຠໂທ ຫິ ນວວິໂຘປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ນິປ຺ປຣິຍາຍຘມ຺ໂມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຘມ຺ໂມ, ນ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ກາຣເຓນ ວາ ເລເສນ ວາ ຘມ຺ໂມ. ຍໍ ປນິທໍ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສິຕໍ ກຸສລໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ວິວຏ຺ຏໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ສມາທິຍຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ວຕ຺ຖຸປູຊໍ ກໂຣຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ເທເສຕິ ຌານສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິປ຺ປຣິຍາຍຘມ຺ມໍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ປຣິຍາຍຘມ຺ໂມ. ຕຖາ ຈີວຣາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ນິປ຺ປຣິຍາຍາມິສເມວ, ນ ອຎ຺ເຎນ ປຣິຍາເຍນ ກາຣເຓນ ວາ ເລເສນ ວາ ອາມິສໍ. ຍໍ ປນິທໍ ວຏ຺ຏຄາມິກຸສລໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ວຏ຺ຏໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໍ ອິຈ຺ຉມາໂນ ທານໍ ເທຕິ…ເປ… ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເທວມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕິ, ອິທໍ ປຣິຍາຍາມິສໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ນິປ຺ປຣິຍາຍຘມ຺ໂມປິ ຠຄວໂຕເຍວ ສນ຺ຕໂກ. ຠຄວຕາ ຫິ ກຖິຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ໂສ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຎ຺ຊເນຕາ, ອນກ຺ຂາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອກ຺ຂາຕາ, ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ ມຄ຺ຄວິທູ ມຄ຺ຄໂກວິໂທ. ມຄ຺ຄານຸຄາ ຈ ປນ ເອຕຣຫິ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໗໙) ຈ – ‘‘ໂສ ຫາວຸໂສ, ຠຄວາ ຊານໍ ຊານາຕິ, ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕິ ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ ຎາຓຠູໂຕ ຘມ຺ມຠູໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ ວຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິນ຺ເນຕາ ອມຕສ຺ສ ທາຕາ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໓) ຈ. ປຣິຍາຍຘມ຺ໂມປິ ຠຄວໂຕເຍວ ສນ຺ຕໂກ. ຠຄວຕາ ຫິ ກຖິຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ວິວຏ຺ຏໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ໂຕ…ເປ… ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ. ນິປ຺ປຣິຍາຍາມິສມ຺ປິ ຈ ຠຄວໂຕເຍວ ສນ຺ຕກໍ. ຠຄວຕາ ຫິ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາເຍວ ຠິກ຺ຂູຫິ ຊີວກວຕ຺ຖຸໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປຓີຕຈີວຣໍ ລທ຺ຘໍ. ຍຖາຫ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄຫປຕິຈີວຣໍ. ໂຍ ອິຈ຺ຉຕິ, ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕຸ, ໂຍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຄຫປຕິຈີວຣໍ ສາທິຍຕຸ. ອິຕຣີຕເຣນປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍເຍວ ວຓ຺ເຓມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໓໗).

ປຸພ຺ເພ ຈ ຠິກ຺ຂູ ປຓີຕປິຓ຺ຑປາຕໍ ນາລຕ຺ຖຸໍ. ສປທານປິຓ຺ຑິຍາໂລປໂຠຊນາ ເອວາເຫສຸໍ. ເຕຫິ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕນໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິກໍ ອຸໂປສຖິກໍ ປາຏິປທິກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໕) ເອວໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາເຍວ ປຓີຕໂຠຊນໍ ລທ຺ຘໍ. ຕຖາ ເສນາສນໍ. ປຸພ຺ເພ ຫິ ອກຕປພ຺ຠາຣຣຸກ຺ຂມູລາທິເສນາສນາເຍວ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ. ເຕ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ເລຓານີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໔) ເອວໍ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາເຍວ ວິຫາໂຣ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ປາສາໂທ ຫມ຺ມິຍໍ ຄຸຫາຕິ ອິມານິ ເສນາສນານິ ລຠິໍສຸ. ປຸພ຺ເພ ຈ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕເກເນວ ເຠສຊ຺ຊໍ ອກໍສຸ. ເຕ ຠຄວຕາເຍວ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສປ຺ປິ, ນວນີຕໍ, ເຕລໍ, ມຘຸ, ຜາຓິຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໐) ເອວມາທິນາ ນເຍນ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ນານາເຠສຊ຺ຊານິ ລຠິໍສຸ.

ປຣິຍາຍາມິສມ຺ປິ ຠຄວໂຕເຍວ ສນ຺ຕກໍ. ຠຄວຕາ ຫິ ກຖິຕຕ຺ຕາ ເຍວ ຊານນ຺ຕິ – ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ…ເປ… ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິຍາຍາມິສໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ. ຕເທວ, ຍສ຺ມາ ນິປ຺ປຣິຍາຍຘມ຺ໂມປິ ປຣິຍາຍຘມ຺ໂມປິ ນິປ຺ປຣິຍາຍາມິສມ຺ປິ ປຣິຍາຍາມິສມ຺ປິ ຠຄວໂຕເຍວ ສນ຺ຕກໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖ ມາ ອາມິສທາຍາທາ’’ຕິ.

ໂຍ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕໂກ ທຸວິໂຘປິ ຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ສ ທາຍາທາ ຠວຖ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ມຍ຺ຫເມວ ສນ຺ຕກໍ ອາມິສໍ, ຕສ຺ສ ທາຍາທາ ມາ ຠວຖ. ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສສ຺ເສວ ສາມິໂນ ຠວຖ, ມາ ອາມິສໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ. ໂຍ ຫິ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍປຣໂມ ວິຫຣຕິ ຈຕູສຸ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາເທສຸ ສນ຺ທິສ຺ສມາໂນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ, ອຍໍ ອາມິສທາຍາໂທ ນາມ. ຕາທິສາ ມາ ຠວຖ. ໂຍ ປນ ອນຸຎ຺ຎາຕປຈ຺ຈເຍສຸ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ປຏິສງ຺ຂາ ເສວມາໂນ ປຏິປຕ຺ຕິປຣໂມ ວິຫຣຕິ ຈຕູສຸ ອຣິຍວໍເສສຸ ສນ຺ທິສ຺ສມາໂນ, ອຍໍ ຘມ຺ມທາຍາໂທ ນາມ. ຕາທິສາ ຠວຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ເຍສໍ ຕຕ຺ຖ ເອຕທໂຫສິ, ຠວິສ຺ສຕິ ວາ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ສາວການໍ ອລາຠຕ຺ຖິໂກ ເອວມາຫາ’’ຕິ, ເຕສໍ ອຕິປຓີຕລາຠຕ຺ຖິໂກ ອຫໍ ເອວໍ ວທາມີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ອຕ຺ຖິ ເມ ຕຸມ຺ເຫສຸ…ເປ… ໂນ ອາມິສທາຍາທາຕິ.

ຕສ຺ສາຍມຕ຺ໂຖ – ອຕ຺ຖິ ເມ ຕຸມ຺ເຫສຸ ອນຸກມ຺ປາ ອນຸທ຺ທຍາ ຫິເຕສິຕາ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ເກນ ອຸປາເຍນ ສາວກາ ຘມ຺ມທາຍາທາ ອສ຺ສຸ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສສາມິໂນ, ໂນ ອາມິສທາຍາທາຕິ. ອຍໍ ປນ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ປສ຺ສຕິ ກິຣ ຠຄວາ ອາມິສຄຣຸການໍ ອາມິເສ ອຸປກ຺ຂລິຕານໍ ອຕີຕກາເລ ຕາວ ກປິລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ, ‘‘ສງ຺ຆາຏິປິ ອາທິຕ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ໒໓໐; ສໍ. ນິ. ໒.໒໑໘) ນເຍນ ອາຄຕປາປຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີສິກ຺ຂມານາທີນຎ຺ຈ ອເນກສຕານໍ ອປາຍປຣິປູຣຓຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຈ ເທວທຕ຺ຕາທີນໍ. ຘມ຺ມຄຣຸການໍ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານມຫາກສ຺ສປາທີນໍ ອຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາທິຄຸຓປ຺ປຏິລາຠໍ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອປາຍາ ປຣິມຸຕ຺ຕິໍ ສພ຺ພຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ຕຸມ຺ເຫສຸ ອນຸກມ຺ປາ ກິນ຺ຕິ ເມ ສາວກາ ຘມ຺ມທາຍາທາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ອາມິສທາຍາທາ’’ຕິ. ປຈ຺ຈຍຄຣຸໂກ ຈ ຈຕຸປຣິສນ຺ຕເຣ ກູຏກຫາປໂຓ ວິຍ ນິພ຺ພຸຕງ຺ຄາໂຣ ວິຍ ຈ ນິຕ຺ເຕໂຊ ນິປ຺ປໂຠ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ວິວຕ຺ຕິຕຈິຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມຄຣຸໂກ ເຕຊວາ ສີໂຫວ ອຠິຠຸຍ຺ຍຈາຣີ, ຕສ຺ມາປິ ເອວມາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ…ເປ… ໂນ ອາມິສທາຍາທາ’’ຕິ.

ເອວໍ ‘‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖ, ມາ ອາມິສທາຍາທາ’’ຕິ ອິທໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ປຓີຕຕຣໍ ລາຠໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂນ ອລາຠຕ຺ຖິເກນາຕິ ສາເວຕ຺ວາ ອິທານິ ອິມສ຺ສ ໂອວາທສ຺ສ ອກຣເຓ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຈ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ໂນ ຘມ຺ມທາຍາທາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕນ ອາທິຍາ ຠເວຍ຺ຍາຖາຕິ ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕນ ອາມິສທາຍາທຠາເວນ ໂນ ຘມ຺ມທາຍາທຠາເວນ ອາທິຍາ ຠເວຍ຺ຍາຖ. ອປທິສິຕພ຺ພາ ວິສຸໍ ກາຕພ຺ພາ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ, ວິຎ຺ຎູຫິ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠເວຍ຺ຍາຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິນ຺ຕິ? ອາມິສທາຍາທາ ສຕ຺ຖຸສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂນ ຘມ຺ມທາຍາທາຕິ.

ອຫມ຺ປິ ເຕນ ອາທິໂຍ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຫມ຺ປິ ເຕນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາມິສທາຍາທຠາເວນ ໂນ ຘມ຺ມທາຍາທຠາເວນ ຄາຣຍ຺ໂຫ ຠເວຍ຺ຍໍ. ກິນ຺ຕິ? ອາມິສ…ເປ… ທາຍາທາຕິ. ອິທໍ ຠຄວາ ເຕສໍ ອຕີວ ມຸທຸກຣຓຕ຺ຖມາຫ. ອຍຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ອາມິສໂລລາ ຈຣິສ຺ສຖ, ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ມໍ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ຘມ຺ມທາຍາເທ ໂນ ອາມິສທາຍາເທ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອນາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ຄຣຫນ຺ຕິ ‘‘ກສ຺ສິເມ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ, ກສ຺ສນ຺ເຕວາສິກາ’’ຕິ; ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ກຸລກຸມາຣເກ ວາ ກຸລກຸມາຣິກາໂຍ ວາ ທຸສ຺ສີເລ ປາປຘມ຺ເມ ທິສ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ຄຣຫນ຺ຕິ ‘‘ກສ຺ສິເມ ປຸຕ຺ຕາ, ກສ຺ສ ຘີຕໂຣ’’ຕິ; ເອວເມວ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ຘມ຺ມທາຍາເທ ໂນ ອາມິສທາຍາເທ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ອິມສ຺ສ ໂອວາທສ຺ສ ອກຣເຓ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຣເຓ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ຈ ເມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຫມ຺ປິ ເຕນ ນ ອາທິໂຍ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ວຕ຺ຕປຣິປູຣເກ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາສມ຺ປນ຺ເນ ວສ຺ສສຕິກຕ຺ເຖເຣ ວິຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ເນ ທິສ຺ວາ, ກສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ, ກສ຺ສນ຺ເຕວາສິກາຕິ, ອສຸກສ຺ສາຕິ, ‘‘ປຕິຣູປໍ ເຖຣສ຺ສ, ປຏິພໂລ ວຕ ໂອວທິຕຸໍ ອນຸສາສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ນ ອາທິຍາ ນ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອຫມ຺ປິ ເຕນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມທາຍາທຠາເວນ ໂນ ອາມິສທາຍາທຠາເວນ ກສ຺ສ ສາວກາ ນາລກປຏິປທໍ ຕຸວຏ຺ຏກປຏິປທໍ ຈນ຺ທູປມປຏິປທໍ ຣຖວິນີຕປຏິປທໍ ມຫາໂຄສິງ຺ຄສາລປຏິປທໍ ມຫາສຸຎ຺ຎຕປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສຠາວນາຣາມອຣິຍວໍເສສຸ ສກ຺ຂິຠູຕາ ປຈ຺ຈຍເຄຘໂຕ ວິວຕ຺ຕມານສາ ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ຕຈນ຺ທສມາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ; ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎູ ວຕ ຠຄວາ, ອສກ຺ຂິ ວຕ ສາວເກ ອາມິສທາຍາທປຏິປທໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມທາຍາທປຏິປຕ຺ຕິປູຣເກ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎູນໍ ນ ອາທິໂຍ ນ ຄາຣຍ຺ໂຫ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ. ເອວມິມສ຺ມິໍ ປເທ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ເສສໍ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕນຍປຈ຺ຈນີເກນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອິມສ຺ສ ໂອວາທສ຺ສ ກຣເຓ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ໂອວາທໍ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ຕສ຺ມາ ຕິຫ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ໂນ ອາມິສທາຍາທາ’’ຕິ.

໓໐. ເອວມິມໍ ໂອວາທໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມທາຍາທປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຣິປູຣກາຣິໍ ໂຖເມຕຸໍ ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຠຄວໂຕ ຫິ ໂຖມນໍ ສຸຕ຺ວາປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ ຕທຕ຺ຖາຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ນິປາຕປທເມຕໍ. ຠຸຕ຺ຕາວີຕິ ຠຸຕ຺ຕວາ, ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປວາຣິໂຕຕິ ຍາວທຕ຺ຖປວາຣຓາຍ ປວາຣິໂຕ, ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໂຠຊໂນ ຕິຕ຺ໂຕວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈຕຸພ຺ພິຘາ ຫິ ປວາຣຓາ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐປວາຣຓາ ປຈ຺ຈຍປວາຣຓາ ອນຕິຣິຕ຺ຕປວາຣຓາ ຍາວທຕ຺ຖປວາຣຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ປວາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໐໙) ອຍໍ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐປວາຣຓາ. ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຈຕຸມາສໍ ເຠສຊ຺ເຊນ ປວາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໓໐໓) ຈ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຸນປວາຣຓາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ນິຈ຺ຈປວາຣຓາຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໓໐໗) ຈ ອຍໍ ປຈ຺ຈຍປວາຣຓາ. ‘‘ປວາຣິໂຕ ນາມ ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂຠຊນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕ ອຠິຫຣຕິ, ປຏິກ຺ເຂໂປ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອໂສ ປວາຣິໂຕ ນາມາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໒໓໙) ອຍໍ ອນຕິຣິຕ຺ຕປວາຣຓາ. ‘‘ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໙໗, ໓໕໘) ອຍໍ ຍາວທຕ຺ຖປວາຣຓາ. ອຍມິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປວາຣິໂຕຕິ ຍາວທຕ຺ຖປວາຣຓາຍ ປວາຣິໂຕ’’ຕິ.

ປຣິປຸຓ຺ໂຓຕິ ໂຠຊເນນ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ປຣິໂຍສິໂຕຕິ ປຣິໂຍສິຕໂຠຊໂນ, ອຸຕ຺ຕຣປທໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍາວຕກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕາວຕກໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອວສິຕາ ເມ ໂຠຊນກິຣິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຫິໂຕຕິ ຘາໂຕ, ຊິຆຈ຺ຉາທຸກ຺ຂາຠາເວນ ວາ ສຸຂິໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍາວທຕ຺ໂຖຕິ ຍາວຕໂກ ເມ ໂຠຊເນນ ອຕ຺ໂຖ, ໂສ ສພ຺ໂພ ປຕ຺ໂຕຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຈ຺ຉິມານິ ສາຘການິ. ໂຍ ຫິ ປຣິໂຍສິໂຕ, ໂສ ຠຸຕ຺ຕາວີ ໂຫຕິ. ໂຍ ຈ ສຸຫິໂຕ, ໂສ ຍາວທຕ຺ຖປວາຣຓາຍ ປວາຣິໂຕ. ໂຍ ຍາວທຕ຺ໂຖ, ໂສ ປຣິປຸຓ຺ໂຓຕິ. ປຸຣິມານິ ວາ ປຈ຺ຉິມານໍ. ຍສ຺ມາ ຫິ ຠຸຕ຺ຕາວີ, ຕສ຺ມາ ປຣິໂຍສິໂຕ. ຍສ຺ມາ ປວາຣິໂຕ, ຕສ຺ມາ ສຸຫິໂຕ. ຍສ຺ມາ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ຕສ຺ມາ ຍາວທຕ຺ໂຖຕິ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສິຍາຕິ ເອກໍເສ ຈ ວິກປ຺ປເນ ຈ. ‘‘ປຖວີຘາຕຸ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ສິຍາ ພາຫິຣາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໔໙) ເອກໍເສ. ‘‘ສິຍາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາປຕ຺ຕິ ວີຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໙) ວິກປ຺ປເນ. ອິຘ ອຸຠຍມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຕິເຣໂກວ ອຕິເຣກຘມ຺ໂມ. ຕຖາ ຉຑ຺ຑນີຍ ຘມ຺ໂມ. ອຘິໂກ ຈ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ໂພ ຈ, ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖາຕິ ຕມ຺ຫິ ກາເລ. ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປເຣຕາຕິ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ຈ ທຸພ຺ພລ຺ເຍນ ຈ ປເຣຕາ ຜຸຏ຺ຐາ ອນຸຄຕາ ຈ ອຏ຺ຐປິ ທສປິ ທິວສານິ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ຊິຆຈ຺ຉິຕາປິ ນ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕິ, ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ຊິຆຈ຺ຉໍ ສຫິຕຸໍ. ອິເມ ປນ ນ ຕາທິສາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຸຠຍມາຫ. ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ເຕ ອຫໍ. ສເຈ ອາກງ຺ຂຖາຕິ ຍທິ ອິຈ຺ຉຖ.

ອປ຺ປຫຣິເຕຕິ ອປ຺ປຣຸຬ຺ຫຫຣິເຕ, ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ປິຓ຺ຑປາຕຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣເຓນ ວິນສ຺ສນຘມ຺ມານິ ຕິຓານິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ນິຕ຺ຕິຓຎ຺ຈ ມຫາຕິຓຄຫນໍ ຈ, ຍຕ຺ຖ ສກເຏນປິ ຉຑ຺ຑິເຕ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຕິຓານິ ນ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ຐານໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ຫິ ອວິໂກປນຕ຺ຖເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອປ຺ປາຓເກຕິ ນິປ຺ປາຓເກ ປິຓ຺ຑປາຕຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣເຓນ ມຣິຕພ຺ພປາຓກຣຫິເຕ ວາ ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ເຘ. ປຣິຕ຺ໂຕທເກ ເອວ ຫິ ຠຕ຺ຕປກ຺ເຂເປນ ອາຬຸລິເຕ ສຸຂຸມປາຓກາ ມຣນ຺ຕິ, ນ ມຫາຕຬາກາທີສູຕິ. ປາຓການຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖຎ຺ຫິ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂອປິລາເປສ຺ສາມີຕິ ນິມຸຊ຺ຊາເປສ຺ສາມິ.

ຕຕ຺ເຣກສ຺ສາຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ເອກສ຺ສ. ໂຍ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸຕວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ ຈ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຕ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ເກໂສຫາຣເຓປິ ທິສ຺ສຕິ ‘‘ກາປຏິໂກ ມາຓໂວ ທຫໂຣ ວຸຕ຺ຕສິໂຣ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໔໒໖). ໂຣປິເຕປິ ‘‘ຍຖາ ສາຣທິກໍ ພີຊໍ, ເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຣູຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໓.໓໑). ກຖິເຕປິ ‘‘ວຸຕ຺ຕມິທໍ ຠຄວຕາ, ວຸຕ຺ຕມິທໍ ອຣຫຕາ’’ຕິອາທີສຸ. ອິຘ ປນ ກຖິເຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ກຖິຕໍ ໂຂ ປເນຕນ຺ຕິ ອຍຎ຺ຫິສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ອາມິສຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍາມິສານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ເອກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ສພ຺ພລິງ຺ຄວິຠຕ຺ຕິວຈເນສຸ ຕາທິໂສວ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ປຣິຓາເມຕພ຺ໂພ. ອິຘ ປນາສ຺ສ ໂຍ ເອໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ເອໂສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນາມ. ອິທໍ ອາມິສຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍນູນາຫນ຺ຕິ ສາຘຸ ວຕາຫໍ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ອິທານິ ອິມໍ ຂຓໍ ວີຕິນາເມມິ, ເອວເມວ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ. ວີຕິນາເມຍ຺ຍນ຺ຕິ ເຂເປຍ຺ຍໍ ອຕິວຕ຺ຕາເປຍ຺ຍໍ.

ໂສ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕນ຺ຕິ ໂສ ຕໍ ສເທວເກນ ໂລເກນ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພຣູປໍ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມທາຍາທຠາວໍ ອາກງ຺ຂມາໂນ ອາທິຕ຺ຕສີສູປມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ເຕເນວ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ເຍນ ເອວໍ ຕໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ວີຕິນາເມຍ຺ຍ.

ອຖ ທຸຕິຍສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວາເຣ ເອສ ສງ຺ເຂໂປ, ສເຈ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ຍໍນູນາຫໍ…ເປ… ວີຕິນາເມຍ຺ຍນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ເອວມ຺ປິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ, ປພ຺ພຊິເຕນ ໂຂ ວາຬມິຄາກຸເລ ອຣຎ຺ເຎ ເຠສຊ຺ຊໍ ວິຍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວາຬາກຸເລ ຄາເມ ປິຓ຺ຑປາໂຕປິ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ. ອຍໍ ປນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອິຕິ ປຣິເຍສນາທີນວວິມຸຕ຺ໂຕ ຈ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ອຸຠໂຕ ສຸຊາຕຂຕ຺ຕິຍກຸມາໂຣ ວິຍ ໂຫຕິ, ເຍຫິ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ປຸຄ຺ຄລໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ ‘‘ອລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕໂກ’’ຕິ. ອປຣິສຸທ຺ຘອຸປ຺ປຕ຺ຕິຕາຍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິປຣິປາຈນອສນ຺ຕສມ຺ຠາວນຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ສາມິການຸກມ຺ປາຍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ ‘‘ປິຓ຺ຑປາຕສາມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຊິຆຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຘາໂຕ ຕສ຺ເສວ ອນ຺ເຕວາສິກາທີສຸ ອນຸກມ຺ປາຍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ ‘‘ອນ຺ເຕວາສິກາ ອຎ຺ເຎ ວາ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘາ ຊິຆຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ, ເຕປິ ຘາຕາ ສຸຫິຕາ, ອປິຈ ໂຂ ອສ຺ສທ຺ຘຕາຍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ ‘‘ປິຓ຺ຑປາຕສາມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສທ຺ໂຘ’’ຕິ. ເຕຫິ ຈ ກາຣເຓຫິ ອຍໍ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ຠຄວາ ຫິ ລຊ຺ຊີນໍ ອຄ຺ໂຄ, ປຣິສຸທ຺ຘຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ປິຓ຺ຑປາໂຕ, ຠຄວາ ຈ ຘາໂຕ ສຸຫິໂຕ, ປຈ຺ຈາສີສໂກປິ ອຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຕ຺ຖິ, ເຍ ໂລເກ ສທ຺ຘາ, ຠຄວາ ເຕສໍ ອຄ຺ໂຄຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ໂສ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ…ເປ… ວີຕິນາເມຍ຺ຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຍປິ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສປິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພກເມວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນ ຠຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສປິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພກເມວ ຠຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ນຕ຺ຖິ ປິຓ຺ຑປາເຕ ວິເສໂສ. ປຸຄ຺ຄເລ ປນ ອຕ຺ຖິ ວິເສໂສ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ໂສຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປີຕິ ອນຸຊານນປ຺ປສໍສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ກິໍ ອນຸຊານາຕິ? ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ອນວຊ຺ຊປຣິໂຠຄໍ. ກິໍ ປສໍສຕິ? ຠຸຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມກຣຓໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຍທິປິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພເມວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພເມວ ກເຣຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ ອສຸເຍວ ເມ ປຸຣິໂມ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂຍ ປຸຣິໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຕມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສເຍວ ມມ ທ຺ວີສຸ ສູເຣສຸ ສູຣຕໂຣ ວິຍ ທ຺ວີສຸ ປຓ຺ຑິເຕສຸ ປຓ຺ຑິຕຕໂຣ ວິຍ ຈ ປຸຊ຺ຊຕໂຣ ຈ ປາສໍສຕໂຣ ຈ, ທຸຕິຍຠິກ຺ຂຸໂຕ ອຕິເຣເກນ ປູຊນີໂຍ ຈ ປສໍສນີໂຍ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ກາຣເຓນ ສາເຘນ຺ໂຕ ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ກສ຺ມາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປຸຊ຺ຊຕໂຣ ຈ ປາສໍສຕໂຣ ຈາຕິ? ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາຕິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ຂິປນໍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ…ເປ… ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ກຖໍ? ຕສ຺ສ ຫິ ສເຈ ອປເຣນ ສມເຍນ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ວາ ປາປິຈ຺ຉຕາ ວາ ມຫິຈ຺ຉຕາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ນໍ ອິມິນາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ເຂປງ຺ກຸເສນ ນິວາເຣສ຺ສຕິ ‘‘ອເຣ ຕ຺ວໍ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອີທິສໍ ອິຈ຺ຉໍ ອຸປ຺ປາເທສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ. ເອສ ນໂຍ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ອສໍເລຂສ຺ສ ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ນິວາຣເຓ. ເອວໍ ຕາວສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສໍເລຂາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ.

ສຸຠຣຕາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ສໍວຓ຺ຓນາ – ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕໂນປິ ອຸປຏ຺ຐາການມ຺ປິ ທຸພ຺ຠໂຣ ໂຫຕິ ທຸປ຺ໂປໂສ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕໂນປິ ອຸປຏ຺ຐາການມ຺ປິ ສຸຠໂຣ ໂຫຕິ ສຸໂປໂສ. ກຖໍ? ໂຍ ຫິ ອມ຺ພິລາທີນິ ລທ຺ຘາ ອນມ຺ພິລາທີນິ ປຣິເຍສຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຆເຣ ລທ຺ຘໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຆເຣ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ຄາມໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຣິຕ຺ຕປຕ຺ໂຕວ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ທຸພ຺ຠໂຣ. ໂຍ ປນ ສາລິມໍໂສທນາທີນໍ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ເນປິ ທຸມ຺ມຸຂຠາວໍ ອນຕ຺ຕມນຠາວເມວ ຈ ທສ຺ເສຕິ, ເຕສໍ ວາ ສມ຺ມຸຂາວ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອປສາເທນ຺ໂຕ ສາມເຓຣຄຫຏ຺ຐາທີນມ຺ປິ ເທຕິ, ອຍໍ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ທຸພ຺ຠໂຣ. ເອຕໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ທູຣໂຕ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຸພ຺ຠໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ນ ສກ຺ກາ ໂປສິຕຸນ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ລທ຺ຘາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຠໂຣ. ໂຍ ຈ ປເຣສມ຺ປິ ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ທານໍ ອຫີເຬຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ວິປ຺ປສນ຺ນມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ສມ຺ມຸຂາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຍາຕິ, ອຍໍ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ສຸຠໂຣ. ເອຕໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ອຕິວິຍ ວິສ຺ສຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠທນ຺ໂຕ ສຸຠໂຣ ໂຖເກນປິ ຕຸສ຺ສຕິ, ມຍເມວ ນໍ ໂປສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ໂປເສນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສເຈ ອປເຣນ ສມເຍນ ອສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ວາ ທຸພ຺ຠຣຕານເຍນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ນໍ ອິມິນາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ເຂປງ຺ກຸເສນ ນິວາເຣສ຺ສຕິ – ‘‘ອເຣ ຕ຺ວໍ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອີທິສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ, ເອວມສ຺ສ ສຸຠຣຕາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ໂກສຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕມ຺ປິ ເອເຕເນວງ຺ກຸເສນ ນິວາເຣສ຺ສຕິ – ‘‘ອເຣ ຕ຺ວໍ ນາມ ຕທາ ສຸຄຕາຕິຣິຕ຺ຕມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຖາ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປເຣໂຕປິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ໂກສຊ຺ຊມນຸຍຸຎ຺ຊສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ, ເອວມສ຺ສ ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ເອວມສ຺ສ ອິທໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ຂິປນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ…ເປ… ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ເອວມສ຺ສິເມ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ປຣິປູຣາ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ອຕ຺ຣ ຫິ ປາຬິຍໍເຍວ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາວີຣິຍາຣມ຺ຠວເສນ ຕີຓິ ອາຄຕານິ, ເສສານິ ສລ຺ເລເຂນ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພກຖາວຕ຺ຖູນໍ ນາມເມວ, ຍທິທໍ ສລ຺ເລໂຂ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍາ ຈ ໂຂ ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ກຖາ ອຠິສລ຺ເລຂິກາ ເຈໂຕວິນີວຣຓສປ຺ປາຍາ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໘໙, ໑໙໒) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ເອວໍ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ປຣິປູຣາ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ. ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ປຣິປູຣານິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ເອເຕສຸ ຫິ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ ສນ຺ໂຕສກຖາ ອສໍສຄ຺ຄກຖາ ສີລກຖາຕິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ກຖາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາສງ຺ຄຫິຕາເຍວ. ປວິເວກກຖາ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ ສມາຘິກຖາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂສງ຺ຄຫິຕາ. ປຎ຺ຎາກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກຖາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສງ຺ຄຫິຕາຕິ. ເອວໍ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ປຣິປູຣານິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປຣິປູຣາ ປຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ປຣິປູຣາ ຫິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ອເສກ຺ໂຂ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘເຍວ ໂຫຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ ອເສກ຺ໂຂ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ ອເສກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາ-ວິມຸຕ຺ຕິ-ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ຘາ ເອວາຕິ ເອວໍ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປຣິປູຣາ ປຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິປູຣາ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ປາວຸສ຺ສໂກ ມຫາເມໂຆ ອຠິວຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ພຕກນ຺ທຣສຣສາຂາ ປຣິປູເຣຕິ. ຕາ ປຣິປູຣາ ກຸໂສພ຺ເຠ, ກຸໂສພ຺ຠາ ມຫາໂສພ຺ເຠ, ມຫາໂສພ຺ຠາ ກຸນ຺ນທິໂຍ, ກຸນ຺ນທິໂຍ ມຫານທິໂຍ, ມຫານທິໂຍ ມຫາສມຸທ຺ທສາຄຣໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ; ເອວເມວ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ປຣິປູຣາ ທສ ກຖາວຕ຺ຖຸນິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວມຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມທາຍາທປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣມຘມ຺ມທາຍາທໍ ລຠຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠຄວາ ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິອາທິມາຫ.

ເອວໍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸຊ຺ຊຕຣປາສໍສຕຣຠາວໍ ກາຣເຓນ ສາເຘຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສນ຺ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ຕສ຺ມາ ຕິຫ ເມ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຍສ຺ມາ ໂຍ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ມູລຄຸເຓຫິ ປຣິພາຫິໂຣ. ໂຍ ປນ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ອິເມສໍ ຠາຄີ ໂຫຕິ – ‘‘ຕສ຺ມາ ຕິຫ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ໂນ ອາມິສທາຍາທາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາຕິ ອິທໍ ນິທານປຣິໂຍສານໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ໂນ ອາມິສທາຍາທາຕິ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທສໍ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕຕິ ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທສໍ ວຕ຺ວາວ ໂສຠນາຍ ປຏິປທາຍ ຄຕຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕຕິ ສງ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕເຍວ ຠຄວາ. ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສີ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສນໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ເອວ ປຣິສາຍ. ກສ຺ມາ ຘມ຺ມໂຖມນຕ຺ຖໍ.

ພຸທ຺ຘາ ກິຣ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕາຍ ເທສນາຍ ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ຕາ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ປວິສນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລໂຖມນຕ຺ຖໍ ວາ ຘມ຺ມໂຖມນຕ຺ຖໍ ວາ. ປຸຄ຺ຄລໂຖມນຕ຺ຖໍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອວິຠຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຠິກ຺ຂູ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອານນ຺ທໍ ວາ ກຈ຺ຈານໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ມຍ຺ຫໍ ຎາເຓນ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາ ປຸນ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຫໍ ສຸກຖິຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ເທນ ສຸກຖິຕໍ ກຈ຺ຈາເນນ, ມໍ ເຈປິ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ອຫມ຺ປິ ນໍ ເອວເມວ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວໍ ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ໂຖເມສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ເຕສຸ ຄາຣວໍ ຊເນຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ນິໂຍເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ເຕຫິ ນິໂຍຊິຕາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປຣິປູເຣນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຘມ຺ມໂຖມນຕ຺ຖໍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ, ຍຖາ ອິເຘວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍິ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ເຐ ຕເມວ ອາມິສທາຍາທໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ມທາຍາທຎ຺ຈ ໂຖເມນ຺ໂຕ ອິມິສ຺ສໍເຍວ ປຣິສຕິ ນິສິນ຺ໂນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕິ, ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ເອກຊ຺ຌາສຍາຍ ມຕິຍາ ເທສິຕາ ອຍໍ ເທສນາ ອຄ຺ຄາ ຈ ຄຣຸກາ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕສທິສາ. ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓຏ຺ເຐນ ຕິຕ຺ເຖ ຐປິຕາ ນາວາ ວິຍ ມຄ຺ຄຄມນຏ຺ເຐນ ຈຕຸຍຸຕ຺ຕອາຊຎ຺ຎຣໂຖ ວິຍ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ຈ ‘ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ທຓ຺ໂຑ’ຕິ ປຣິສຕິ ອາຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປາສາທໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ຣາຊິນິ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ໂນ ເສນາປຕິ ຕໍ ຣຎ຺ຎາ ຐປິຕໍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ; ເອວມ຺ປິ ມຍາ ຐປິຕໍ ເທສນໍ ອິມິສ຺ສໍເຍວ ປຣິສຕິ ນິສິນ຺ໂນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ໂຖເມຕ຺ວາ ເທເສສ຺ສຕິ, ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ມຕິຍາ ເທສິຕາ ອຍໍ ເທສນາ ພລວຕຣາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສູຣິໂຍ ວິຍ ປຊ຺ຊລິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອວມິຘ ຘມ຺ມໂຖມນຕ຺ຖໍ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

ອີທິເສສຸ ຈ ຐາເນສຸ ຠຄວາ ນິສິນ຺ນາສເນເຍວ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຈິຕ຺ຕຄຕິຍາ ວິຫາຣໍ ປວິສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍທິ ຫິ ກາຍຄຕິຍາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສພ຺ພາ ປຣິສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສາ ເອກວາຣໍ ຠິນ຺ນາ ປຸນ ທຸສ຺ສນ຺ນິປາຕາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຠຄວາ ຈິຕ຺ຕຄຕິຍາ ເອວ ປາວິສິ.

໓໑. ເອວໍ ປວິຏ຺ເຐ ປນ ຠຄວຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍານຸຣູປໍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ໂຖເມຕຸກາໂມ ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ…ເປ…ເອຕທໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ. ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ມາຕິໂຕ, ນ ປິຕິໂຕ. ຣູປສາຣິຍາ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ໂສ ປຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ສໂຕ ນຈິເຣນ. ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ສາວເກ ອາລປນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂເວຕິ ອາລປນ຺ຕິ. ສາວກາ ປນ ພຸທ຺ເຘຫິ ສທິສາ ມາ ໂຫມາຕິ ອາວຸໂສຕິ ປຐມໍ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຠິກ຺ຂເວຕິ ຠຓນ຺ຕິ. ພຸທ຺ເຘຫິ ຈ ອາລປິໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຠທນ຺ເຕຕິ ປຏິວຈນໍ ເທຕິ, ສາວເກຫິ ອາວຸໂສຕິ.

ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຕ຺ຕາວຕາຕິ ປຣິຈ຺ເຉທວຈນໍ, ກິຕ຺ຕເກນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນຸກາໂຣ ປຸຈ຺ຉາຍໍ. ໂຂກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕຕິ, ຕີຫິ ວິເວເກຫິ ກາຍຈິຕ຺ຕອຸປຘິວິເວເກຫິ ສຕ຺ຖຸໂນ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ວິເວການໍ ອຎ຺ຎຕຣມ຺ປິ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ອາມິສທາຍາທາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິ. ເອສ ນໂຍ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ໂສຕຸກາມາ ຠິກ຺ຂູ ທູຣໂຕປິ ໂຂຕິອາທິມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ທູຣໂຕປີຕິ ຕິໂຣຣຏ຺ຐໂຕປິ ຕິໂຣຊນປທໂຕປິ ອເນກໂຍຊນຄຓນໂຕປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສນ຺ຕິເກຕິ ສມີເປ. ອຎ຺ຎາຕຸນ຺ຕິ ຊານິຕຸໍ ພຸຊ຺ຌິຕຸໍ. ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍເຍວ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ປຏິຠາຕູຕິ ອາຍສ຺ມໂຕເຍວ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂຄ ໂຫຕຸ, ອາຍສ຺ມາ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊຕູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ຫິ ຠາໂຄ ຍທິທໍ ອຕ຺ຖກ຺ຂານໍ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສວນໍ ຠາໂຄຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ເອວໍ ສທ຺ທລກ຺ຂເຓນ ສເມຕິ. ເກຈິ ປນ ຠຓນ຺ຕິ ‘‘ປຏິຠາຕູຕິ ທິສ຺ສຕູ’’ຕິ. ອປເຣ ‘‘ອຸປຏ຺ຐາຕູ’’ຕິ. ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຸຄ຺ຄເຫສ຺ສນ຺ຕິ ປຣິຍາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເນສໍ ກເຖຕຸກາໂມ ເຖໂຣ ເຕນ ຫີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ກາຣຓວຈນໍ. ຫິກາໂຣ ນິປາໂຕ. ຍສ຺ມາ ໂສຕຸກາມາຕ຺ຖ, ຍສ຺ມາ ຈ ມຍ຺ຫໍ ຠາຣໍ ອາໂຣປຍິຕ຺ຖ, ຕສ຺ມາ ສຸຓາຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ເຕນາຫ ‘‘ເອວມາວຸໂສຕິ…ເປ…ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ເນສໍ, ອາມິສທາຍາທໍ ຄຣຫນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕນ ອາທິຍາ ຠເວຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເອເກເນວາກາເຣນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ຕີຫິ ອາກາເຣຫິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ…ເປ… ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍຎ຺ຈ ຠຄວາ ອາມິສທາຍາທປຏິປທໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕນ ອາທິຍາ ຠເວຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ, ຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຕນາ ປຸຈ຺ຉໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ…ເປ… ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຕ຺ໂຖ ສຸວິຠຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ໂຂ ຠຄວໂຕ ອາທິຍຠາວໍ ອນາມສິຕ຺ວາວ. ຠຄວໂຕເຍວ ຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ ສາວເກ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ເຕນ ອາທິໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ, ນ ສາວການໍ. ເອສ ນໂຍ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ, ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອນຸສນ຺ຘິກ຺ກມໂຍຊນາ.

ອຍໍ ປນຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຖຸໂນ ຕີຫິ ວິເວເກຫິ ອຈ຺ຈນ຺ຕປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ. ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ກາຍວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ນ ປຣິປູເຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍທິ ປນ ຕິວິຘໍ ວິເວກໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທຍ຺ຍ, ປຸຈ຺ຉາຍ ອວິເສໂສ ສິຍາ. ພ຺ຍາກຣຓປກ຺ໂຂ ຫິ ອຍໍ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ປເທນ ກາຍວິເວກໍ, ‘‘ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈິຕ຺ຕວິເວກໍ, ‘‘ພາຫຸລິກາ’’ຕິອາທິນາ ອຸປຘິວິເວກຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ໂລຠາທໂຍ ສນ຺ຘາຍາຫ, ເຍ ປຣໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ ໂລໂຠ ຈ ປາປໂກ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວກ຺ຂຕິ. ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີຕິ ນ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕວິເວກໍ ນ ປຣິປູເຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ພາຫຸລິກາຕິ ຈີວຣາທິພາຫຸລ຺ລາຍ ປຏິປນ຺ນາ. ສາສນໍ ສິຖິລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສາຖລິກາ. ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂອກ຺ກມນໍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອວຄມນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ, ເຕນ ປຎ຺ຈນີວຣຓປຸພ຺ພງ຺ຄມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປວິເວເກຕິ ອຸປຘິວິເວເກ ນິພ຺ພາເນ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາຕິ ໂອໂຣປິຕຘຸຣາ, ຕທຘິຄມາຍ ອາຣມ຺ຠມ຺ປິ ອກຸຣຸມານາຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຸປຘິວິເວກໍ ນ ປຣິປູເຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ອນິຍເມເນວ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ເທສນໍ ນິຍເມນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ກສ຺ມາ? ສາວກາ ‘‘ຕີຫິ ຐາເນຫີ’’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ອນິຍເມຕ຺ວາວ ວຸຈ຺ຈມາເນ ‘‘ກມ຺ປິ ມຎ຺ເຎ ຠຓຕິ, ນ ອມ຺ເຫ’’ຕິ ອຸທາສິນາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ເຖຣາ ນວາ ມຊ຺ຌິມາ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອມ຺ເຫ ຠຓຕີຕິ ອາທຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ອມຈ຺ເຈຫິ ນຄຣວີຖິໂຍ ໂສເຘຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ໂສເຘຕພ຺ພາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ນ ໂສເຘນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາຣໍ ໂສເຘຕພ຺ພນ຺ຕິ ປນ ເຠຣິຍາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຍ ສພ຺ເພ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ໂສເຘນ຺ຕິ ຈ ອລງ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຈ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ສາວເກສຸ. ເຖຣາຕິ ທສວສ຺ເສ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕີຫິ ຐາເນຫີຕິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ. ອຍຎ຺ຫິ ຐານສທ຺ໂທ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐິຕິຂຓກາຣເຓສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກິໍ ປນາຍສ຺ມາ ເທວານມິນ຺ໂທ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ຐານໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ຫິ ອິສ຺ສຣິເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຐານກຸສໂລ ໂຫຕິ ອກ຺ຂຓເວຘີ’’ຕິອາທີສຸ ຐິຕິຍໍ. ‘‘ຐານໂສເວຕໍ ຕຖາຄຕໍ ປຏິຠາຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໘໗) ຂເຓ. ‘‘ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໘໐໙; ມ. ນິ. ໑.໑໔໘) ກາຣເຓ. ອິຘ ປນ ກາຣເຓເຍວ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຜລໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຠາເວນ, ຕສ຺ມາ ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິມິນາ ປຐເມນ ຐາເນນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຄາຣຍ຺ຫາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາຣຍ຺ຫາຕິ ຄຣຫິຕພ຺ພາ. ເຖຣາ ນາມ ສມານາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ນ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ກາຍວິເວກມ຺ປິ ນ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ນວມຊ຺ຌິມກາເລ ກີທິສາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ເອວໍ ນິນ຺ທິຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິມໍ ນິນ຺ທໍ ອາວຸໂສ ລຠນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ທຸຕິເຍນ ຐາເນນາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອິເມ ນາມ ອາວຸໂສ ເຖຣາປິ ສມານາ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຕ຺ຖາ ປຫານມາຫ, ເຕ ໂລຠາທິຘມ຺ເມ ນ ຊຫນ຺ຕິ, ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ນວມຊ຺ຌິມກາເລ ກີທິສາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ເອວໍ ນິນ຺ທິຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິມໍ ນິນ຺ທໍ ອາວຸໂສ ລຠນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຕຕິເຍນ ຐາເນນາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອິເມ ນາມາວຸໂສ, ເຖຣາປິ ສມານາ ອິຕຣີຕເຣນ ນ ຍາເປນ຺ຕິ, ຈີວຣປຕ຺ຕເສນາສນປູຕິກາຍມຓ຺ຑນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອຸປຘິວິເວກໍ ອປູຣຍມານາ, ນວມຊ຺ຌິມກາເລ ກີທິສາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ເອວໍ ນິນ຺ທິຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິມໍ ນິນ຺ທໍ, ອາວຸໂສ, ລຠນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອສ ນໂຍ ມຊ຺ຌິມນວວາເຣສຸ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ. ມຊ຺ຌິມາຕິ ປຎ຺ຈວສ຺ເສ ອຸປາທາຍ ຍາວ ນວ ວສ຺ສາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ນວາຕິ ອູນປຎ຺ຈວສ຺ສາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຕຕ຺ຖ ນວມຊ຺ຌິມກາເລ ກີທິສາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘ ນວກາເລ ກີທິສາ ອເຫສຸໍ, ເຖຣກາເລ ກີທິສາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຊ຺ຌິມເຖຣກາເລ ກີທິສາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໓໒. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈນີກນເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ອິເມ ວຕ ເຖຣາປິ ສມານາ ໂຍຊນປຣມ຺ປຣາຍ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ເສວນ຺ຕິ, ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລປິ ນ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ຊິຓ຺ຓສຣີຣາປິ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ປຈ຺ຈຍທາຍການໍ ປສາທໍ ຊເນນ຺ຕິ, ນວມຊ຺ຌິມກາເລ ກີທິສາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຐເມນ ຐາເນນ ເຖຣາ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ, ປສໍສໍ ລຠນ຺ຕິ. ໂລຠາທໂຍ ປຫາຍ ຈິຕ຺ຕວິເວກໍ ປູເຣນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ມຫາເຖໂຣ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິກປຣິວາຣິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລປິ ອີທິເສປິ ວເຍ ວຕ຺ຕມາເນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປວິຏ຺ໂຐ ສາຍໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ສາຍໍ ປວິຏ຺ໂຐ ປາໂຕ ນິກ຺ຂມຕິ, ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ມຄ຺ຄຜລານິ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ພຖາປິ ຈິຕ຺ຕວິເວກໍ ປູເຣຕີຕິ ອິມິນາ ທຸຕິເຍນ ຐາເນນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ, ປສໍສໍ ລຠນ຺ຕິ. ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ເຖຣສ຺ສ ປຏ຺ຏທຸກູລໂກເສຍ຺ຍາທີນິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສານິ ລຫຸຈີວຣາທີນິ ຍຸຕ຺ຕານິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນາມ ກາເລ ອຍໍ ມຫາເຖໂຣ ປໍສຸກູລານິ ຘາເຣຕິ, ອສິຖິລໍ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຄຕນີວຣໂຓ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ອຸປຘິວິເວກໍ ປຣິປູຣຍມາໂນ ວິຫຣຕິ, ນວມຊ຺ຌິມກາເລ ກີທິໂສ ອໂຫສີຕິ ອິມິນາ ຕຕິເຍນ ຐາເນນ ເຖຣາ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ, ປສໍສໍ ລຠນ຺ຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ມຊ຺ຌິມນວວາເຣສຸ.

໓໓. ຕຕ຺ຣາວຸໂສຕິ ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ, ເອວໍ ນວຫາກາເຣຫິ ອາມິສທາຍາທປຏິປທໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ, ນວຫິ ຘມ຺ມທາຍາທປຏິປທໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ, ອຏ຺ຐາຣສຫາກາເຣຫິ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ, ເຍ ເຕ ‘‘ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສຕ຺ຖາ ປຫານມາຫ, ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ນ ປຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕ ສຣູປໂຕ ‘‘ອິເມ ເຕ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸມິທໍ ‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ໂລໂຠ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ, ອຍໍ ອນຸສນ຺ຘິ.

ອປິຈ ເຫຏ຺ຐາ ປຣິຍາເຍເນວ ຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ. ອາມິສໍ ປນ ປຣິຍາເຍນປິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນປິ ກຖິຕໍ. ອິທານິ ນິປ຺ປຣິຍາຍຘມ຺ມໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄໍ ກເຖຕຸມິທມາຫ. ອຍໍ ເປຕ຺ຖ ອນຸສນ຺ຘິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣາຕິ ອຕີຕເທສນານິທສ຺ສນໍ, ‘‘ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕເທສນາຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂລໂຠ ຈ ປາປໂກ, ໂທໂສ ຈ ປາປໂກຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປາປກາ ລາມກາ, ອິເມ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ລຸພ຺ຠນລກ຺ຂໂຓ ໂລໂຠ. ທຸສ຺ສນລກ຺ຂໂຓ ໂທໂສ. ເຕສຸ ໂລໂຠ ອາມິສທາຍາທສ຺ສ ປຈ຺ຈຍານໍ ລາເຠ ໂຫຕິ, ໂທໂສ ອລາເຠ. ໂລເຠນ ອລທ຺ຘໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ໂທເສນ ອລຠນ຺ໂຕ ວິຆາຕວາ ໂຫຕິ. ໂລໂຠ ຈ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ໂຫຕິ, ໂທໂສ ອທາຍເກ ວາ ອມນຸຎ຺ຎທາຍເກ ວາ. ໂລເຠນ ນວຕຓ຺ຫາມູລເກ ຘມ຺ເມ ປຣິປູເຣຕິ, ໂທເສນ ປຎ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍານິ.

ອິທານິ ເຕສໍ ປຫານູປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂລຠສ຺ສ ຈ ປຫານາຍາຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ປນ ປາປກສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ ຈ ໂທສສ຺ສ ຈ ປຫານາຍ. ອຕ຺ຖິ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາຕິ ມຄ຺ຄໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ໂລໂຠ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ໂທໂສ ເອໂກ ອນ຺ໂຕຕິ ເອເຕ ທ຺ເວ ອນ຺ເຕ ນ ອຸເປຕິ, ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ວິມຸຕ຺ໂຕ ເອເຕຫິ ອນ຺ເຕຫິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ຠວຕ຺ຕາ ‘‘ມຊ຺ຌິມາ, ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ຈ ປຏິປທາຕິ. ຕຖາ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ສສ຺ສຕໍ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ອຸຈ຺ເຉໂທ ເອໂກ ອນ຺ໂຕຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ຈກ຺ຂຸກຣຓີຕິອາທີຫິ ປນ ຕເມວ ປຏິປທໍ ໂຖເມຕິ. ສາ ຫິ ສຈ຺ຈານໍ ທສ຺ສນາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ ທສ຺ສນປຣິຓາຍກຏ຺ເຐນາຕິ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ. ສຈ຺ຈານໍ ຎາຓາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ຎາຓກຣຓີ. ຣາຄາທີນຎ຺ຈ ວູປສມນໂຕ ອຸປສມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ສຈ຺ຈານໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາວທສ຺ສນໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ສມ຺ໂພໂຘຕິ ມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂຕ ສມ຺ໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ມຄ຺ໂຄເຍວ ຫິ ມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ ມຄ຺ເຄນ ກາຕພ຺ພກິຈ຺ຈກຣຓໂຕ. ນິພ຺ພານໍ ນາມ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຕສ຺ສ ປນ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂກມ຺ມາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂຕ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສາໂຣ. ອິໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ວຓ຺ຓນາ ປປຎ຺ຈາ.

ອິທານິ ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ປຏິປທໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ‘‘ກຕມາ ຈ ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຍເມວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຍເມວາຕິ ອວຘາຣຓວຈນໍ, ອຎ຺ຎມຄ຺ຄປ຺ປຏິເສຘນຕ຺ຖໍ, ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ສາຘາຣຓຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ‘‘ເອເສວ ມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ທສ຺ສນສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໗໔). ສ຺ວາຍໍ ກິເລສານໍ ອາຣກຕ຺ຕາປິ ອຣິໂຍ. ອຣິປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິປິ ອຣິເຍນ ເທສິໂຕຕິປິ ອຣິຍຠາວປ຺ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິປິ ອຣິໂຍ. ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອຸເປຕຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ, ນ ຈ ອງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍາທີນິ ວິຍ. ກິເລເສ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຄ຺ຄຕິ ວາ ນິພ຺ພານໍ, ມຄ຺ຄີຍຕິ ວາ ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ, ຄມ຺ມຕິ ວາ ເຕຫິ ປຏິປຊ຺ຊີຍຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ກຕໂມ ໂສ ອິຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກຕມານິ ວາ ຕານິ ອຏ຺ຐງ຺ຄານີຕິ. ເອກເມກຎ຺ຫິ ອງ຺ຄໍ ມຄ຺ໂຄເຍວ. ຍຖາຫ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມຄ຺ໂຄ ເຈວ ເຫຕຸ ຈາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໐໓໙). ໂປຣາຓາປິ ຠຓນ຺ຕິ – ‘‘ທສ຺ສນມຄ຺ໂຄ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອຠິນິໂຣປນມຄ຺ໂຄ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ…ເປ… ອວິກ຺ເຂປມຄ຺ໂຄ ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທີສຸ ເຈເຕສຸ ສມ຺ມາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາວາຈາ. ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ສມ຺ມາ ໂວທານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາສຕິ. ສມ຺ມາ ສມາຘານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສມາຘິ. ນິພ຺ພຈນມ຺ປິ ເນສໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ເອເຕເນວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີຍກິເລເສ ຈ ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ປສ຺ສຕິ, ເຕ ຈ ໂຂ ອສມ຺ໂມຫໂຕ, ໂນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີຍກິເລເສ ຈ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ສມ຺ມາ ອຠິນິໂຣເປຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ມາວາຈາ ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີຍກິເລເສ ຈ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ມາວາຈາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີຍກິເລເສ ຈ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ມາອາຊີໂວ ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີຍກິເລເສ ຈ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ສມ຺ມາ ໂວທາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ມາອາຊີໂວ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ມາວາຍາໂມ ມິຈ຺ຉາວາຍາມໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີຍກິເລເສ ຈ ໂກສຊ຺ຊຎ຺ຈ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ມາວາຍາໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ມາສຕິ ມິຈ຺ຉາສຕິໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີຍກິເລເສ ຈ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ມາສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ມາສມາຘິ ມິຈ຺ຉາສມາຘິໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີຍກິເລເສ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຈ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິທານິ ອຍໍ ໂຂ ສາ, ອາວຸໂສຕິ ຕເມວ ປຏິປທໍ ນິຄເມນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຍ຺ວາຍໍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ເຄ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ກຖິໂຕ ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’, ອຍໍ ໂຂ ສາ, ອາວຸໂສ…ເປ… ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ.

ເອວໍ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ໂລຠໂທເສ ຕປ຺ປຫານຸປາຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຎ຺ເຎປິ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ເມ ເຕສໍ ປຫານຸປາຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ໂກໂຘ ຈາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂໂຓ ໂກໂຘ, ຈຓ຺ຑິກ຺ກລກ຺ຂໂຓ ວາ, ອາຆາຕກຣຓຣໂສ, ທຸສ຺ສນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ອຸປນນ຺ຘນລກ຺ຂໂຓ ອຸປນາໂຫ, ເວຣ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນຣໂສ, ໂກຘານຸປພນ຺ຘຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ – ‘‘ປຸພ຺ພກາເລ ໂກໂຘ, ອປຣກາເລ ອຸປນາໂຫ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໘໙໑).

ປຣຄຸຓມກ຺ຂນລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ໂຂ, ເຕສໍ ວິນາສນຣໂສ, ຕທວຈ຺ຉາທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂໂຓ ປຬາໂສ, ປຣຄຸເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓານໍ ສມີກຣຓຣໂສ, ປເຣສໍ ຄຸຓປ຺ປມາເຓນ ອຸປຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຂີຍນລກ຺ຂຓາ ອິສ຺ສາ, ຕສ຺ສາ ອກ຺ຂມນລກ຺ຂຓາ ວາ, ຕຕ຺ຖ ອນຠິຣຕິຣສາ, ຕໂຕ ວິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິນິຄູຫນລກ຺ຂຓໍ ມຈ຺ເຉຣໍ, ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວອສຸຂາຍນຣສໍ, ສງ຺ໂກຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ກຕປາປປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາ ມາຍາ, ຕສ຺ສ ນິຄູຫນຣສາ, ຕທາວຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອຕ຺ຕໂນ ອວິຊ຺ຊມານຄຸຓປກາສນລກ຺ຂຓໍ ສາເຐຍ຺ຍໍ, ເຕສໍ ສມຸທາຫຣຓຣສໍ, ສຣີຣາກາເຣຫິປິ ເຕສໍ ວິຠູຕກຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘຸມາຕຠາວລກ຺ຂໂຓ ຖມ຺ໂຠ, ອປ຺ປຕິສ຺ສຍວຸຕ຺ຕິຣໂສ, ອມທ຺ທວຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂໂຓ ສາຣມ຺ໂຠ, ວິປຈ຺ຈນີກຕາຣໂສ, ອຄາຣວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ອຸຓ຺ຓຕິລກ຺ຂໂຓ ມາໂນ, ອຫໍກາຣຣໂສ, ອຸທ຺ຘຸມາຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ອພ຺ຠຸຓ຺ຓຕິລກ຺ຂໂຓ ອຕິມາໂນ, ອຕິວິຍ ອຫງ຺ກາຣຣໂສ. ອຈ຺ຈຸທ຺ຘຸມາຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ມຕ຺ຕຠາວລກ຺ຂໂຓ ມໂທ, ມທຄ຺ຄາຫຓຣໂສ, ອຸມ຺ມາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຈິຕ຺ຕໂວສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂໂຓ ປມາໂທ, ໂວສ຺ສຄ຺ຄານຸປ຺ປທານຣໂສ, ສຕິວິປ຺ປວາສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ເອວໍ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂກໂຘ’’ຕິອາທິນາ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໘໙໑) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອາມິສທາຍາໂທ ອຕ຺ຕນາ ອລຠນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ລາຠິໂນ ກຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ສກິໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂກໂຘ ໂກໂຘເຍວ, ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ອຸປນາໂຫ. ໂສ ເອວໍ ກຸທ຺ໂຘ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ໂຕ ຈ ສນ຺ເຕປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ລາຠິໂນ ຄຸເຓ ມກ຺ເຂຕິ, ອຫມ຺ປິ ຕາທິໂສຕິ ຈ ຍຸຄຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ມກ຺ໂຂ ຈ ປຬາໂສ ຈ, ເອວໍ ມກ຺ຂີ ປຬາສີ ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣາທີສຸ ກິໍ ອິມສ຺ສ ອິມິນາຕິ ອິສ຺ສຕິ ປທຸສ຺ສຕິ, ອຍມສ຺ສ ອິສ຺ສາ. ສເຈ ປນສ຺ສ ກາຈິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ເຕນ ສາຘາຣຓຠາວໍ ນ ສຫຕິ, ອິທມສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣໍ. ລາຠເຫຕຸ ໂຂ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ເຕປິ ໂທເສ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ອຍມສ຺ສ ມາຍາ. ອສນ຺ເຕປິ ຄຸເຓ ປກາເສຕິ. ອິທມສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍໍ. ໂສ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ສເຈ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ລາຠໍ ລຠຕິ, ເຕນ ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ, ນຍິທໍ ເອວໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂອວທິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ, ອຍມສ຺ສ ຖມ຺ໂຠ. ສເຈ ປນ ນໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວທຕິ ‘‘ນຍິທໍ ເອວໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ເຕນ ສາຣທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ຠາກຸຏິກມຸໂຂ ‘‘ໂກ ເມ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປສຍ຺ຫ ຠາຓີ, ອຍມສ຺ສ ສາຣມ຺ໂຠ. ຕໂຕ ຖມ຺ເຠນ ‘‘ອຫເມວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ມານີ ໂຫຕິ. ສາຣມ຺ເຠນ ‘‘ເກ ອິເມ’’ຕິ ປເຣ ອຕິມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ອຕິມານີ, ອຍມສ຺ສ ມາໂນ ຈ ອຕິມາໂນ ຈ. ໂສ ເຕຫິ ມານາຕິມາເນຫິ ຊາຕິມທາທິອເນກຣູປໍ ມທໍ ຊເນຕິ. ມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ກາມຄຸຓາທິເຠເທສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ປມຊ຺ຊຕິ, ອຍມສ຺ສ ມໂທ ຈ ປມາໂທ ຈາຕິ.

ເອວໍ ອາມິສທາຍາໂທ ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອິເມຫິ ປາປເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ເອວຣູເປຫິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຫານຸປາໂຍ ປາຐໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນິພ຺ພິເສໂສເຍວ.

ຎາຓປຣິຈຍປາຏວຕ຺ຖໍ ປເນຕ຺ຖ ອຍໍ ເຠໂທ ຈ ກໂມ ຈ ຠາວນານໂຍ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເຠໂທ ຕາວ, ອຍຎ຺ຫິ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ກທາຈິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ສຕ຺ຕງ຺ຄິໂກ. ອຍຎ຺ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຐມຊ຺ຌານວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ອວເສສຊ຺ຌານວເສນ ສຕ຺ຕງ຺ຄິໂກ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທສໂຕ ປນິຘ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິໂຕ ປຣຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພກຸສລານໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເສຏ຺ຐາ, ຍຖາຫ ‘‘ປຎ຺ຎາ ຫິ ເສຏ຺ຐາ ກຸສລາ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ (ຊາ. ໒.໑໗.໘໑). ກຸສລວາເຣ ຈ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ຍຖາຫ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໓໖) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຍຖາ ຈາຫ ‘‘ວິຊ຺ຊາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. ຕປ຺ປຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ເສສງ຺ຄານິ, ຍຖາຫ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາສຕິສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິ ປໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໔໑). ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ກເມນ ເອຕານິ ອງ຺ຄານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ກໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠາວນານໂຍຕິ ໂກຈິ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວິປສ຺ສນໍ ຠາເວຕິ, ໂກຈິ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ສມຖໍ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຐມໍ ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ວາ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຍໍ ສມໂຖ; ໂສ ຕຎ຺ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ອນິຈ຺ຈາທີຫິ ວິປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ. ອິຕິ ປຐມໍ ສມໂຖ, ປຈ຺ຉາ ວິປສ຺ສນາ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວິປສ຺ສນໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວິປສ຺ສນໍ ຠາວຍໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ, ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວິປສ຺ສນໍ ຠາເວຕິ.

ອິຘ ປເນກຈ຺ໂຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສມຖໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາວ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈາທີຫິ ວິປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ. ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາປາຣິປູຣິຍາ ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄາຣມ຺ມຓໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ສມໂຖ. ອິຕິ ປຐມໍ ວິປສ຺ສນາ ປຈ຺ຉາ ສມໂຖ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ສມຖໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ສມຖໍ ຠາວຍໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ, ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ…ເປ… ພຫຸລີກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ…ເປ… ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໗໐; ປຏິ. ມ. ໒.໑), ເອວໍ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ສມຖໍ ຠາເວຕິ.

ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປນ ວິປສ຺ສນໍ ຠາວຍໂຕປິ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ສມຖໍ ຠາວຍໂຕປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມຖວິປສ຺ສນາ ຍຸຄນທ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ຠາວນານໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຠຍເຠຣວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຠຍເຠຣວສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ອຖາຕິ ອວິຈ຺ເຉທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂຂຕິ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ, ຠຄວໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫາເຣ ອວິຈ຺ຉິນ຺ເນເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຊາຓຸສ຺ໂສຓີຕິ ເນຕໍ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕູຫິ ກຕນາມໍ, ອປິຈ ໂຂ ຐານນ຺ຕຣປຏິລາຠລທ຺ຘໍ. ຊາຓຸສ຺ໂສຓິຏ຺ຐານໍ ກິຣ ນາເມຕໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຊານຸສ຺ໂສຓີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຓຕີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ມນ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທເມວ ຫິ ຊາຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ນິຣຸຕ຺ຕິວຈນໍ. ອຣິຍາ ປນ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເຍນາຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ຠຄວາ, ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຍນ ວາ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເກນ ຈ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ? ນານປ຺ປກາຣຄຸຓວິເສສາຘິຄມາຘິປ຺ປາເຍນ, ສາທຸຜລູປໂຠຄາຘິປ຺ປາເຍນ ທິຊຄເຓຫິ ນິຈ຺ຈຜລິຕມຫາຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ.

ອຸປສງ຺ກມີຕິ ຈ ຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຸປສງ຺ກມນປຣິໂຍສານທີປນໍ. ອຖ ວາ ເອວໍ ຄໂຕ ຕໂຕ ອາສນ຺ນຕຣໍ ຐານໍ ຠຄວໂຕ ສມີປສງ຺ຂາຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທີຕິ ຍຖາ ຂມນີຍາທີນິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຄວາ ເຕນ, ເອວໍ ໂສປິ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໂມໂທ ອໂຫສິ, ສີໂຕທກໍ ວິຍ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ສມ຺ໂມທິຕໍ ເອກີຠາວໍ ອຄມາສິ. ຍາຍ ຈ ‘‘ກຈ຺ຈິ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຂມນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ໂຄຕມສາວການຎ຺ຈ ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິອາທິກາຍ ກຖາຍ ສມ຺ໂມທິ, ຕໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊສງ຺ຂາຕສມ຺ໂມທຊນນໂຕ ສມ຺ໂມທິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຠາວໂຕ ຈ ສມ຺ໂມທນີຍໍ, ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນມຘຸຣຕາຍ ສຸຈິຣມ຺ປິ ກາລໍ ສາເຣຕຸໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ ອຣຫຣູປໂຕ ສຣິຕພ຺ພຠາວໂຕ ຈ ສາຣາຓີຍໍ. ສຸຍ຺ຍມານສຸຂໂຕ ຈ ສມ຺ໂມທນີຍໍ, ອນຸສ຺ສຣິຍມານສຸຂໂຕ ຈ ສາຣຓີຍໍ. ຕຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ, ອຕ຺ຖປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ສາຣຓີຍນ຺ຕິ ເອວໍ ອເນເກຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເຍນຕ຺ເຖນ ອາຄໂຕ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ເອກມນ຺ຕນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ, ‘‘ວິສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໗໐) ວິຍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນິສິນ຺ໂນ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນິສີທີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ນິສີທີຕິ ອຸປາວິສິ. ປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ປຸຣິສາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາສນກຸສລຕາຍ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ເນສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ກຖໍ ນິສິນ຺ໂນ ປນ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ. ຉ ນິສຊ຺ຊໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອຕິທູຣໍ ອຈ຺ຈາສນ຺ນໍ ອຸປຣິວາຕໍ ອຸນ຺ນຕປເທສໍ ອຕິສມ຺ມຸຂໍ ອຕິປຈ຺ຉາຕິ. ອຕິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຫິ ສເຈ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ເທນ ກເຖຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ນິສິນ຺ໂນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ກໂຣຕິ. ອຸປຣິວາເຕ ນິສິນ຺ໂນ ສຣີຣຄນ຺ເຘນ ພາຘຕິ. ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ນິສິນ຺ໂນ ອຄາຣວໍ ປກາເສຕິ. ອຕິສມ຺ມຸຂາ ນິສິນ຺ໂນ ສເຈ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຕິປຈ຺ຉາ ນິສິນ຺ໂນ ສເຈ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ເອເຕ ຉ ນິສຊ຺ຊໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສີທິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີ’’ຕິ.

ເຍເມຕິ ເຍ ອິເມ. ກຸລປຸຕ຺ຕາຕິ ທຸວິຘາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ຕາ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣຏ຺ຐປາໂລ ນາມ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຖຸລ຺ລໂກຏ຺ຐິເກ ອຄ຺ຄກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໙໔) ເອວໍ ອາຄຕາ ອຸຈ຺ຈາກຸລປ຺ປສຸຕາ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ຕາ ນາມ. ‘‘ເຍ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໗໘) ເອວໍ ອາຄຕາ ປນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກຸເລ ປສຸຕາປິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ຕາ ນາມ. ອິຘ ປນ ທ຺ວີຫິປິ ກາຣເຓຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕາເຍວ.

ສທ຺ຘາຕິ ສທ຺ຘາຍ. ອຄາຣສ຺ມາຕິ ອຄາຣໂຕ. ອນຄາຣິຍນ຺ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຠິກ຺ຂຸຠາວຎ຺ຈ. ປພ຺ພຊ຺ຊາປິ ຫິ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ອຄາຣິຍນ຺ຕິ ອນຄາຣິຍາ, ອຄາຣສ຺ສ ຫິຕໍ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິກມ຺ມເມຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂຸປິ ນຕ຺ເຖຕສ຺ສ ອຄາຣນ຺ຕິ ອນຄາໂຣ, ອນຄາຣສ຺ສ ຠາໂວ ອນຄາຣິຍໍ. ປພ຺ພຊິຕາຕິ ອຸປຄຕາ, ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອນຄາຣິຍສງ຺ຂາຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ວາ ອຸປຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມຕິ ປຸຣໂຕ ຄາມີ ນາຍໂກ. ພຫຸກາໂຣຕິ ຫິຕກິຣິຍາຍ ພຫູປກາໂຣ. ຠວໍ ເຕສໍ ໂຄຕໂມ ສມາທເປຕາຕິ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອຘິສີລາທີນິ ຄາເຫຕາ ສິກ຺ຂາເປຕາ. ສາ ຊນຕາຕິ ໂສ ຊນສມູໂຫ. ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ສນານຸຄຕິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຍນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຍໍຂນ຺ຕິໂກ ຍໍຣຸຈິໂກ, ເຕປິ ຕນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍຂນ຺ຕິກາ ຕໍຣຸຈິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ເອວມາຫາຕິ? ເອສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ອເນເກ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ເຕ ເທວປຸຕ຺ເຕ ວິຍ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ປຣິຈາຣິຍມາເນ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ສຸສໍວິຫິຕາຣກ຺ເຂ ທິສ຺ວາ, ເຕ ອປເຣນ ສມເຍນ ຠຄວໂຕ ມຘຸຣຣສໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສທ຺ຘາຍ ຆຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຆາສຈ຺ຉາທນປຣມຕາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ເຐ ອາຣຎ຺ຎເກສຸ ເສນາສເນສຸ ເກນຈິ ອຣກ຺ຂິຍມາເນປິ ອນຸສ຺ສງ຺ກິຕາປຣິສງ຺ກິເຕ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ເຐ ອຸທຄ຺ຄຸທຄ຺ເຄ ອທ຺ທສ, ທິສ຺ວາ ຈ ອິເມສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ‘‘ອຍໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ກໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມ’’ນ຺ຕິ ຠຄວຕິ ປສາທໍ ອລຕ຺ຖ. ໂສ ຕໍ ປສາທໍ ນິເວເທຕຸໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອພ຺ຠນຸໂມທນ຺ໂຕ ຈ ເອວເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທິມາຫ. ວຈນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນານຸໂມທນຕ຺ໂຖເຍວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ເອວນ຺ຕິ ນິປາໂຕ. ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສາຕິ ມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ. ສທ຺ຘາຕິ ສທ຺ຘາເຍວ. ນ ອິຓຏ຺ຐາ ນ ຠຍຏ຺ຏາຕິອາທີນິ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອີທິສານໍເຍວ ຫິ ຠຄວາ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ, ນ ອິຕເຣສໍ. ທຸຣຠິສມ຺ຠວານິ ຫີຕິ ສມ຺ຠວິຕຸໍ ທຸກ຺ຂານິ ທຸສ຺ສຫານິ, ນ ສກ຺ກາ ອປ຺ເປສກ຺ເຂຫິ ອຊ຺ໂຌຄາຫິຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານີຕິ ອຣຎ຺ຎານິ ຈ ວນປຕ຺ຖານິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຠິຘມ຺ເມ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ, ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂິລາ ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ຍນ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄນິປ຺ຜາທກໍ ເສນາສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄາມນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸປຈາຣຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ນ ກສີຍຕິ ນ ວປີຍຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ທູຣານເມຕໍ ເສນາສນານໍ ອຘິວຈນໍ, ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ວນສຓ຺ຑານເມຕໍ ເສນາສນານໍ, ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ຠິໍສນການເມຕໍ, ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ສໂລມຫໍສານເມຕໍ, ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຣິຍນ຺ຕານເມຕໍ, ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ນ ມນຸສ຺ສູປຈາຣານເມຕໍ ເສນາສນານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຣິຍນ຺ຕານນ຺ຕິ ອິມເມກໍ ປຣິຍາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສປຣິຍາເຍຫິ ວນປຕ຺ຖານິ ເວທິຕພ຺ພານີ. ປນ຺ຕານີຕິ ປຣິຍນ຺ຕານິ ອຕິທູຣານິ. ທຸກ຺ກຣໍ ປວິເວກນ຺ຕິ ກາຍວິເວກໍ ທຸກ຺ກຣໍ. ທຸຣຠິຣມນ຺ຕິ ອຠິຣມິຕຸໍ ນ ສຸຂໍ. ເອກຕ຺ເຕຕິ ເອກີຠາເວ. ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ກາຍວິເວເກ ກເຕປິ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິຣມາເປຕຸໍ ທຸກ຺ກຣໍ. ທ຺ວຍໍທ຺ວຍາຣາໂມ ຫິ ອຍໍ ໂລໂກຕິ. ຫຣນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎຕິ ຫຣນ຺ຕິ ວິຍ ຆສນ຺ຕິ ວິຍ. ມໂນຕິ ມນໍ. ສມາຘິໍ ອລຠມານສ຺ສາຕິ ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ວາ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ. ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ອີທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິຓປຓ຺ຓມິຄາທິສທ຺ເທຫິ ວິວິເຘຫິ ຈ ຠິໍສນເກຫິ ວນານິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິປນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎຕິ, ສພ຺ພໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອຣຎ຺ຎວາເສ (ວິຠ. ໕໒໙) ວິມ຺ຫິໂຕ ອາຫ.

ກາຍກມ຺ມນ຺ຕວາຣກຖາ

໓໕. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ‘‘ເອວເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິອາທີຫິ ຕໍ ຕໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອພ຺ຠນຸໂມທິຕ຺ວາ ຈ ຍສ຺ມາ ໂສຬສສຸ ຐາເນສຸ ອາຣມ຺ມຓປຣິຄ຺ຄຫຣຫິຕານໍເຍວ ຕາທິສານິ ເສນາສນານິ ທຸຣຠິສມ຺ຠວານິ, ນ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມຓປຣິຄ຺ຄາຫຍຸຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຕາທິໂສ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຕາທິສານໍ ເສນາສນານໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂຂຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາຕິ ສມ຺ໂພຘໂຕ ປຸພ຺ເພວ, ອຣິຍມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອປຣຠາເຄເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘຈຕຸສຈ຺ຈສ຺ສ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕຕິ ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ອຣຫສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ, ໂພຘິຍາ ວາ ສຕ຺ຕສ຺ເສວ ລຄ຺ຄສ຺ເສວ ສໂຕ. ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘາເນນ ອຠິນີຫາຣສມິທ຺ຘິໂຕ ປຠຸຕິ ຕຖາຄໂຕ ໂພຘິຍາ ສຕ຺ໂຕ ລຄ຺ໂຄ ‘‘ປຕ຺ຕພ຺ພາ ມຍາ ເອສາ’’ຕິ ຕທຘິຄມາຍ ປຣກ຺ກມໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕເຍວ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ມຍ຺ຫໍ. ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາຕິ ເຍ ເກຈິ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄຕາ ວາ ໂຠວາທິໂນ ວາ.

ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ອປຣິສຸທ຺ເຘນ ປາຓາຕິປາຕາທິນາ ກາຍກມ຺ມນ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕສນ຺ໂທສເຫຕູຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ໂທສສ຺ສ ເຫຕຸ, ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕກາຣຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຫເວຕິ ເອກໍສວຈເນ ນິປາໂຕ. ອກຸສລນ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊໍ ອກ຺ເຂມຎ຺ຈ. ຠຍເຠຣວນ຺ຕິ ຠຍຎ຺ຈ ເຠຣວຎ຺ຈ. ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສສ຺ສ ຈ ຠຍານກາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕ຺ຣ ຠຍໍ ສາວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ອກຸສລໍ, ເຠຣວໍ ອກ຺ເຂມຏ຺ເຐນາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວ຺ຫາຍນ຺ຕີຕິ ປກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ກຖໍ? ເຕ ຫິ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອຍຸຕ຺ຕມກມ຺ຫາ, ສເຈ ໂນ ເຕ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ເຍສໍ ອປຣຊ຺ຌິມ຺ຫາ, ອິທານິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ວາ ຄຸມ຺ພນ຺ຕເຣ ວາ ນິສີທນ຺ຕິ. ເຕ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຕິຓສທ຺ທໍ ວາ ປຓ຺ຓສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ, ອິທານິມ຺ຫາ ນຏ຺ຐາ’’ຕິ ຕສນ຺ຕິ ວິຕ຺ຕສນ຺ຕິ, ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປເຣຫິ ປຣິວາຣິຕາ ວິຍ ພທ຺ຘາ ວຘິຕາ ວິຍ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອຕ຺ຕນິ ສມາໂຣປນຏ຺ເຐນ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສນ຺ຕິ.

ນ ໂຂ ປນາຫໍ…ເປ… ປຏິເສວາມີຕິ ອຫໍ ໂຂ ປນ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ນ ປຏິເສວາມິ. ເຍ ຫິ ໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຣິຍາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ. ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ອີທິສາ ຫຸຕ຺ວາ. ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ເຕສໍ ອຫມ຺ປິ ເອໂກ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິ ຄຫຏ຺ໂຐປິ ປພ຺ພຊິໂຕປິ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ຠິຍ຺ໂຍຕິ ອຕິເຣກຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ປລ຺ໂລມນ຺ຕິ ປນ຺ນໂລມຕໍ, ເຂມໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາປາທິນ຺ຕິ ອາປຊ຺ຊິໍ, ອຕິເຣກໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ອຕິເຣເກນ ວາ ໂສຕ຺ຖິຠາວມາປຊ຺ຊິນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍາຕິ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣຕ຺ຖາຍ.

ກາຍກມ຺ມນ຺ຕວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວຈີກມ຺ມນ຺ຕວາຣາທິວຓ຺ຓນາ

໓໖. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ວຈີກມ຺ມນ຺ຕວາເຣ ຕາວ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ອປຣິສຸທ຺ເຘນ ມຸສາວາທາທິນາ ວຈີກມ຺ມນ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເຕ ກຖໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ? ເຕ ມຸສາວາເທນ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ປິສຸຓວາຈາຍ ມິຕ຺ຕເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຜຣຸສວາຈາຍ ປເຣສໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ມມ຺ມານິ ຕຸທິຕ຺ວາ ນິຣຕ຺ຖກວາຈາຍ ປຣສຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ນາເສຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອຍຸຕ຺ຕມກມ຺ຫາ, ສເຈ ໂນ ເຕ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ເຍສໍ ອປຣຊ຺ຌິມ຺ຫາ, ອິທານິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ວາ ຄຸມ຺ພນ຺ຕເຣ ວາ ນິສີທນ຺ຕິ. ເຕ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຕິຓສທ຺ທໍ ວາ ປຓ຺ຓສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ອິທານິມ຺ຫາ ນຏ຺ຐາ’’ຕິ ຕສນ຺ຕິ ວິຕ຺ຕສນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປເຣຫິ ປຣິວາຣິຕາ ວິຍ ພທ຺ຘາ ວຘິຕາ ວິຍ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອຕ຺ຕນິ ສມາໂຣປນຏ຺ເຐນ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ປກ຺ໂກສນ຺ຕິ.

ມໂນກມ຺ມນ຺ຕວາເຣ ອປຣິສຸທ຺ຘມໂນກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ອປຣິສຸທ຺ເຘນ ອຠິຊ຺ຌາທິນາ ມໂນກມ຺ມນ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເຕ ກຖໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ? ເຕ ປເຣສໍ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິເຕສຸ ຠຓ຺ເຑສຸ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣສຕ຺ເຕ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມຍໍ ອຍຸຕ຺ຕມກມ຺ຫາ…ເປ… ອຕ຺ຕນິ ສມາໂຣປນຏ຺ເຐນ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສນ຺ຕິ.

ອາຊີວວາເຣ ອປຣິສຸທ຺ຘາຊີວາຕິ ອປຣິສຸທ຺ເຘນ ເວຊ຺ຊກມ຺ມທູຕກມ຺ມວຑ຺ຒິປໂຍຄາທິນາ ເອກວີສຕິອເນສນເຠເທນ ອາຊີເວນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເຕ ກຖໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ? ເຕ ເອວໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ຕິ – ‘‘ສາສນໂສຘກາ ກິຣ ເຕປິຏກາ ຠິກ຺ຂູ ສາສນໍ ໂສເຘຕຸໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ອຊ຺ຊ ວາ ສ຺ເວ ວາ ອິຘາຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ວາ…ເປ… ຕສນ຺ຕິ ວິຕ຺ຕສນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄຫິຕາ ວິຍ ໂອທາຕວຕ຺ຖນິວາສິຕາ ວິຍ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ.

໓໗. ອິໂຕ ປຣໍ ອຠິຊ຺ຌາລູຕິອາທີສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ມໂນກມ຺ມນ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕາ ຕຖາປິ ນີວຣຓວເສນ ປຸນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາລູຕິ ປຣຠຓ຺ຑາທິອຠິຊ຺ຌາຍນສີລາ. ກາເມສຸ ຕິພ຺ພສາຣາຄາຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ພຫລກິເລສຣາຄາ, ເຕ ກຖໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ? ເຕ ອວວຕ຺ຖິຕາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອວວຕ຺ຖິຕາຣມ຺ມຓານໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ຕານໍ ທິວາ ທິຏ຺ຐໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຍເຠຣວໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ – ‘‘ເຕ ອາກຸລຈິຕ຺ຕາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ຕສນ຺ຕິ ວິຕ຺ຕສນ຺ຕິ, ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ລຕໍ ວາ ທິສ຺ວາ ສປ຺ປສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ຂາຓຸໍ ທິສ຺ວາ ຍກ຺ຂສຎ຺ຎິໂນ, ຖລໍ ວາ ປພ຺ພຕໍ ວາ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສຎ຺ຎິໂນ ສປ຺ປາທີຫິ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາທິຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ.

໓໘. ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາຕິ ປກຕິຠາວວິຊຫເນນ ວິປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ. ກິເລສານຸຄຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປກຕິຠາວໍ ວິຊຫຕິ, ປຸຣາຓຠຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວິຍ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ. ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ປາຕິ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສງ຺ກປ຺ປາ, ອຠທ຺ຣເກນ ປເຣສໍ ອນຕ຺ຖຊນເກນ ຈິຕ຺ຕສງ຺ກປ຺ເປນ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕ ກຖໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ? ຠຍເຠຣວາວ຺ຫາຍນໍ ອິໂຕ ປຠຸຕິ ອຠິຊ຺ຌາລຸວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ວິເສໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ວກ຺ຂາມ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຫໍ ຫິຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອີທິສາ ຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໂທສປຏິປກ຺ຂວເສນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓາ ວຓ຺ເຓຕພ຺ພາ.

໓໙. ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາຕິ ຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎຠູເຕນ ຖິເນນ ເສສນາມກາຍເຄລຎ຺ຎຠູເຕນ ມິທ຺ເຘນ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ, ອຠິຠູຕາ ຄຫິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕ ນິທ຺ທາພຫຸລາ ໂຫນ຺ຕິ.

໔໐. ອຸທ຺ຘຕາຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກຕິກາ ວິປ຺ຜນ຺ທມານຈິຕ຺ຕາ, ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ຫິ ເອກາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ ຘຊຍຏ຺ຐິຍໍ ວາເຕນ ປຏາກາ ວິຍ. ອວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ອນິພ຺ພຸຕຈິຕ຺ຕາ, ອິຘ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໔໑. ກງ຺ຂີ ວິຈິກິຈ຺ຉີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກເມວິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ນີວຣຓໍ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກງ຺ຂນໂຕ ກງ຺ຂາ, ອິທເມວິທນ຺ຕິ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ກງ຺ຂີ ວິຈິກິຈ຺ຉີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໔໒. ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນກາ ປຣວມ຺ຠີຕິ ເຍ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍເສນ຺ຕິ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ເຈ ຐາເນ ຐເປນ຺ຕິ, ປຣຎ຺ຈ ວມ຺ເຠນ຺ຕິ ຄຣຫນ຺ຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ, ນີເຈ ຐາເນ ຐເປນ຺ຕິ, ເຕສເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕ ກຖໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ? ເຕ ປເຣຫິ ‘‘ອສຸໂກ ຈ ກິຣ ອສຸໂກ ຈ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍເສນ຺ຕິ, ອມ຺ເຫ ຄຣຫນ຺ຕິ, ທາເສ ວິຍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄຓ຺ຫຖ ເນ’’ຕິ ອນຸພທ຺ຘາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ວາ ຄຸມ຺ພນ຺ຕເຣ ວາຕິ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕສທິສໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

໔໓. ຉມ຺ຠີຕິ ກາຍຖມ຺ຠນໂລມຫໍສນກເຣນ ຖມ຺ເຠນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຠີຣຸກຊາຕິກາຕິ ຠີຣຸກປກຕິກາ, ຄາມທາຣກາ ວິຍ ຠຍພຫຸລາ ອສູຣາ ກາຕຣາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໔໔. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ລພ຺ຠຕີຕິ ລາໂຠ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສກ຺ກາໂຣຕິ ສຸນ຺ທຣກາໂຣ, ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ຫິ ປຓີຕປຓີຕາ ສຸນ຺ທຣສຸນ຺ທຣາ ຈ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ກຕາ ສກ຺ກາຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍາ ຈ ປເຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄາຣວກິຣິຍາ ປຸປ຺ຜາທີຫິ ວາ ປູຊາ. ສິໂລໂກຕິ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ເອຕໍ, ລາຠຎ຺ຈ ສກ຺ກາຣຎ຺ຈ ສິໂລກຎ຺ຈ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ. ນິກາມຍມານາຕິ ປຕ຺ຖຍມານາ. ຠຍເຠຣວາວ຺ຫາຍນໍ ອຠິຊ຺ຌາລຸວາຣສທິສເມວ. ຕທຕ຺ຖທີປກໍ ປເນຕ຺ຖ ປິຍຄາມິກວຕ຺ຖຸໍ ກເຖນ຺ຕິ –

ເອໂກ ກິຣ ປິຍຄາມິໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສມາທິນ຺ນຘຸຕງ຺ຄານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ລາຠໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ລາຠໍ ອຸປ຺ປາເທມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂສສານິກງ຺ຄໍ ສມາທາຍ ສຸສາເນ ວສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ກມ຺ມມຸຕ຺ໂຕ ຊຣຄ຺ຄໂວ ທິວາ ໂຄຈເຣ ຈຣິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ມິໍ ສຸສາເນ ປຸປ຺ຜຄຸມ຺ເພ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ໂຣມນ຺ຖຍມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ປິຍຄາມິໂກ ຣຕ຺ຕິໍ ຈງ຺ກມນາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຫນຸສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອທ຺ຘາ ມໍ ລາຠຄິທ຺ໂຘ ເອສ ສຸສາເນ ວສຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ເທວຣາຊາ ວິເຫເຐຕຸໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ, ໂສ ຊຣຄ຺ຄວສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສປ຺ປຸຣິສ ເທວຣາຊ ອຊ຺ຊ ເມ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ຂມ, ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍ ນ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນມສ຺ສມາໂນ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ສູຣິເຍ ອຸຏ຺ຐິເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາ ປລາເປສິ ‘‘ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ມໍ ຠິໍສາເປສີ’’ຕິ.

໔໕. ກຸສີຕາຕິ ໂກສຊ຺ຊານຸຄຕາ. ຫີນວີຣິຍາຕິ ຫີນາ ວີຣິເຍນ ວິຣຫິຕາ ວິຍຸຕ຺ຕາ, ນິພ຺ພີຣິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຸສີຕາ ກາຍິກວີຣິຍາຣມ຺ຠວິຣຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຫີນວີຣິຍາ ເຈຕສິກວີຣິຍາຣມ຺ຠວິຣຫິຕາ. ເຕ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອວວຕ຺ຖິຕາຣມ຺ມຓານນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ພສທິສເມວ.

໔໖. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີຕິ ນຏ຺ຐສ຺ສຕີ. ອສມ຺ປຊານາຕິ ປຎ຺ຎາຣຫິຕາ, ອິມສ຺ສ ຈ ປຏິປກ຺ເຂ ‘‘ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີຫມສ຺ມີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສຕິຠາຊນິຍເມເວຕໍ. ປຎ຺ຎາ ປເນຕ຺ຖ ສຕິທຸພ຺ພລ຺ຍທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ທຸວິຘາ ຫິ ສຕິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ພລວຕີ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພລາ, ຕສ຺ມາ ຍທາປິ ເຕສໍ ສຕິ ໂຫຕິ, ຕທາປິ ອສມ຺ປຊານນ຺ຕາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີເຍວ ເຕ, ທຸພ຺ພລາຍ ສຕິຍາ ສຕິກິຈ຺ຈາຠາວໂຕຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປຕຸໍ ‘‘ອສມ຺ປຊານາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕ ເອວໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ອສມ຺ປຊານາ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ພສທິສເມວ.

໔໗. ອສມາຫິຕາຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘິວິຣຫິຕາ. ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ອຸພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ສມາຘິວິຣເຫນ ລທ຺ໂຘກາເສນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ເຕສໍ ສມາຘິວິຣຫານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນານາຣມ຺ມເຓສຸ ປຣິພ຺ຠມຕິ, ວນມກ຺ກໂຏ ວິຍ ວນສາຂາສຸ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ເອກາຣມ຺ມເຓ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນນ ເຕ ເອວໍ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ພສທິສເມວ.

໔໘. ທຸປ຺ປຎ຺ຎາຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຎ຺ຎາ ປນ ທຸຏ຺ຐາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອຬມູຄາຕິ ເອລມຸຂາ, ຂ-ກາຣສ຺ສ ຄ-ກາໂຣ ກໂຕ. ລາລມຸຂາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎານຎ຺ຫິ ກເຖນ຺ຕານໍ ລາລາ ມຸຂໂຕ ຄລຕິ, ລາລາ ຈ ເອລາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ປສ຺ເສລມູຄໍ ອຸຣຄໍ ທຸຊ຺ຊິວ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ‘‘ເອຬມູຄາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ເອລມຸຂາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ເອລມຸຄາ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ອປເຣ ‘‘ເອລມຸກາ’’ຕິປິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ‘‘ເອລມຸຂາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ກຖໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ? ເຕ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ເອຬມູຄາ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອວວຕ຺ຖິຕາຣມ຺ມຓານໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ຕານໍ ທິວາ ທິຏ຺ຐໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຍເຠຣວໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ‘‘ເຕ ອາກຸລຈິຕ຺ຕາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ຕສນ຺ຕິ ວິຕ຺ຕສນ຺ຕິ, ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ລຕໍ ວາ ທິສ຺ວາ ສປ຺ປສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ຂາຓຸໍ ທິສ຺ວາ ຍກ຺ຂສຎ຺ຎິໂນ, ຖລໍ ວາ ປພ຺ພຕໍ ວາ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສຎ຺ຎິໂນ ສປ຺ປາທີຫິ ອນຍວ຺ຍສນໍ ອາປາທິຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອຕ຺ຕນິ ສມາໂຣປນຏ຺ເຐນ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນຫມສ຺ມີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂນ ຈ ໂຂ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ, ນ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ອິເມສຸ ໂສຬສສຸ ຐາເນສຸ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານປຎ຺ຎາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ວຈີກມ຺ມນ຺ຕວາຣາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຬສຏ຺ຐານາຣມ຺ມຓປຣິຄ຺ຄໂຫ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ຠຍເຠຣວເສນາສນາທິວຓ຺ຓນາ

໔໙. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຣ ອິມານິ ໂສຬສາຣມ຺ມຓານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈ ຠຍເຠຣວໍ ອທິສ຺ວາ ຠຍເຠຣວໍ ນາມ ເອວຣູປາສຸ ຣຕ຺ຕີສຸ ເອວຣູເປ ເສນາສເນ ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ຕຕ຺ຖາປິ ຄເວສິສ຺ສາມີຕິ ຠຍເຠຣວຄເວສນມກາສິ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອິທານິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ຕາຕິ ອຸຠຍເມຕໍ ຣຕ຺ຕີນໍເຍວ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສວຈນໍ. ອຠິຎ຺ຎາຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠີຕິ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖ ອຸປສຄ຺ໂຄ. ຕສ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາຕາຕິ ຈນ຺ທປາຣິປູຣິຍາ ຈນ຺ທປຣິກ຺ຂເຍນາຕິ ເອວມາທີຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ຎາຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຠິລກ຺ຂິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ອຠິລກ຺ຂິຕາຕິ ລກ຺ຂຓີຍາ ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ, ອຸໂປສຖສມາທານຘມ຺ມສ຺ສວນປູຊາສກ຺ກາຣາທິກຣຓຕ຺ຖໍ ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ ອຸປລກ຺ເຂຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຈາຕຸທ຺ທສີຕິ ປກ຺ຂສ຺ສ ປຐມທິວສໂຕ ປຠຸຕິ ຈຕຸທ຺ທສນ຺ນໍ ປູຣຓີ ເອກາ ຣຕ຺ຕິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈທສີ ອຏ຺ຐມີ ຈ. ປກ຺ຂສ຺ສາຕິ ສຸກ຺ກປກ຺ຂສ຺ສ ກຓ຺ຫປກ຺ຂສ຺ສ ຈ. ເອຕາ ຕິສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສ ກຕ຺ວາ ຉ ຣຕ຺ຕິໂຍ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປກ຺ຂວຈນໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ‘‘ປກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທສີ ປກ຺ຂສ຺ສ ປຎ຺ຈທສີ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ’’ຕິ. ອຖ ປຎ຺ຈມີ ກສ຺ມາ ນ ຄຫິຕາຕິ? ອສພ຺ພກາລິກຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ເຘ ກິຣ ຠຄວຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຣິນິພ຺ພຸເຕປິ ປຎ຺ຈມີ ອນຠິລກ຺ຂິຕາເຍວ, ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖຣາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຈິເຣນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມີຕິ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວສໍ ຐເປສຸໍ, ຕໂຕ ປຠຸຕິ ສາ ອຠິລກ຺ຂິຕາ ຊາຕາ, ເອວໍ ອສພ຺ພກາລິກຕ຺ຕາ ເອຕ຺ຖ ນ ຄຫິຕາຕິ.

ຕຖາຣູປາສູຕິ ຕຖາວິຘາສຸ. ອາຣາມເຈຕິຍານີຕິ ປຸປ຺ຜາຣາມຜລາຣາມາທໂຍ ອາຣາມາ ເອວ ອາຣາມເຈຕິຍານິ. ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນ ຫິ ເຈຕິຍານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປູຊນີຍຏ຺ເຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວນເຈຕິຍານີຕິ ພລິຫຣຓວນສຓ຺ຑສຸຠຄວນເທວສາລວນາທີນິ ວນານິເຍວ ວນເຈຕິຍານິ. ຣຸກ຺ຂເຈຕິຍານີຕິ ຄາມນິຄມາທິທ຺ວາເຣສຸ ປູຊນີຍຣຸກ຺ຂາເຍວ ຣຸກ຺ຂເຈຕິຍານິ. ໂລກິຍາ ຫິ ທິພ຺ພາຘິວຕ຺ຖາຕິ ວາ ມຎ຺ຎມານາ ເຕສຸເຍວ ວາ ທິພ຺ພສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອາຣາມວນຣຸກ຺ເຂ ຈິຕ຺ຕີກໂຣນ຺ຕິ, ປູເຊນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕ ສພ຺ເພປິ ເຈຕິຍານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຠິໍສນການີຕິ ຠຍຊນການິ, ປສ຺ສໂຕປິ ສຸຓໂຕປິ ຠຍໍ ຊເນນ຺ຕິ. ສໂລມຫໍສານີຕິ ສເຫວ ໂລມຫໍເສນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປວິສມານສ຺ເສວ ໂລມຫໍສຊນນໂຕ. ອປ຺ເປວ ນາມ ປສ຺ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ອປິ ນາມ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍເມວ. ອປເຣນ ສມເຍນາຕິ, ‘‘ເອຕທໂຫສິ ຍໍນູນາຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ເຎນ ກາເລນ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວິຫຣໂຕຕິ ຕຖາຣູເປສຸ ເສນາສເນສຸ ຍໍ ຍໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຍາຈນອຸປຫາຣກຣຓາຣຫໍ ຍກ຺ຂຏ຺ຐານໍ ປຸປ຺ຜຘູປມໍສຣຸຫິຣວສາເມທປິຫກປປ຺ຜາສສຸຣາເມຣຍາທີຫິ ໂອກິຓ຺ຓກິລິນ຺ນຘຣຓິຕລໍ ເອກນິປາຕໍ ວິຍ ຍກ຺ຂຣກ຺ຂສປິສາຈານໍ, ຍໍ ທິວາປິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ມຎ຺ເຎ ຜລຕິ, ຕໍ ຐານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຫຣໂຕ’’ຕິ. ມໂຄ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສິງ຺ຄານິ ວາ ຂຸຣານິ ວາ ໂກຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ໂຄກຓ຺ຓຂຄ຺ຄທີປິວຣາຫາທິເຠໂທ ມໂຄ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທານຎ຺ຫິ ອິຘ ມໂຄຕິ ນາມໍ. ກຕ຺ຖຈິ ປນ ກາຬສິງ຺ຄາໂລປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຸສຠສ຺ເສວ ເຕ ຂນ຺ໂຘ, ສີຫສ຺ເສວ ວິຊມ຺ຠິຕໍ;

ມຄຣາຊ ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖຸ, ອປິ ກິຎ຺ຈິ ລຠາມເສ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໓.໑໓໓);

ໂມໂຣ ວາ ກຏ຺ຐໍ ປາເຕຕີຕິ ໂມໂຣ ວາ ສຸກ຺ຂກຏ຺ຐໍ ຣຸກ຺ຂໂຕ ຈາເລຕ຺ວາ ປາເຕຕິ. ໂມຣຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ອິຘ ສພ຺ພປກ຺ຂິຄ຺ຄຫຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ເຕນ ໂຍ ໂກຈິ ປກ຺ຂີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ໂມໂຣ ວາຕິ ວາ ສທ຺ເທນ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ປກ຺ຂີຕິ. ເອສ ນໂຍ ປຸຣິເມ ມຄຄ຺ຄຫເຓປິ. ວາໂຕ ວາ ປຓ຺ຓກສຏໍ ເອເຣຕີຕິ ວາໂຕ ວາ ປຓ຺ຓກຈວຣໍ ຆຏ຺ເຏຕິ. ເອຕໍ ນູນ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍເມຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ນູນາຕິ. ອິໂຕ ປຠຸຕິ ຈ ອາຣມ຺ມຓເມວ ຠຍເຠຣວນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຣິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຘິມຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຠຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ສຸຂາຣມ຺ມຓໍ ຣູປໍ ສຸຂມິວ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ຠຍປຏິກງ຺ຂີ ວິຫຣາມີຕິ ອຫໍ ໂຂ ກິໍ ກາຣຓໍ ເອກໍເສເນວ ຠຍໍ ອາກງ຺ຂມາໂນ ອິຈ຺ຉມາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣາມິ.

ຍຖາຠູຕໍ ຍຖາຠູຕສ຺ສາຕິ ເຍນ ເຍນ ອິຣິຍາປເຖນ ຠູຕສ຺ສ ຠວິຕສ຺ສ ສໂຕ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສມງ຺ຄີຠູຕສ຺ສ ວາ. ເມຕິ ມມ ສນ຺ຕິເກ. ຕຖາຠູຕໍ ຕຖາຠູໂຕ ວາຕິ ເຕນ ເຕເນວ ອິຣິຍາປເຖນ ຠູໂຕ ຠວິໂຕ ສນ຺ໂຕ ວຕ຺ຕມາໂນ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ…ເປ… ປຏິວິເນມີຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກິຣ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ມຄສິງ຺ຄຂຸຣສທ຺ທາທິເຠເທ ຠຍເຠຣວາຣມ຺ມເຓ ອາຄເຕ ເນວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນ ນິສີທຕິ ນ ສຍຕິ, ອຖ ໂຂ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວ ປຣິວີມໍສນ຺ໂຕ ປຣິວິຈິນນ຺ໂຕ ຠຍເຠຣວໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ມຄສິງ຺ຄຂຸຣສທ຺ທາທິມຕ຺ຕເມວ ເຈຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ຎຕ຺ວາ ອິທໍ ນາເມຕໍ, ນ ຠຍເຠຣວນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ ສຍຕິ ວາ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພເປຍ຺ຍາເລສຸ. ອິໂຕ ປຣຎ຺ຈ ອິຣິຍາປຖປຏິປາຏິຍາ ອວຕ຺ວາ ອາສນ຺ນປຏິປາຏິຍາ ອິຣິຍາປຖາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຠຍເຠຣເວ ອາຄເຕ ນ ຐິໂຕ ນ ນິສິນ຺ໂນ ນ ນິປນ຺ໂນ ຐິຕສ຺ສາປິ ອາຄເຕ ນ ຈງ຺ກມີຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ອາສນ຺ນປຏິປາຏິຍາ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ຠຍເຠຣວເສນາສນາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອສມ຺ໂມຫວິຫາຣວຓ຺ຓນາ

໕໐. ເອວໍ ຠິໍສນເກສຸປິ ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຠຍເຠຣວາຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຌາຍີນໍ ສມ຺ໂມຫຏ຺ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອສມ຺ໂມຫວິຫາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ສມານນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ສນ຺ຕໍ, ທິວາຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕີຕິ ‘‘ທິວໂສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ທິວາເຍວ ສມານນ຺ຕິ ທິວສໍເຍວ ສນ຺ຕໍ. ຣຕ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕີຕິ ‘‘ຣຕ຺ຕິ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ວຸຏ຺ຐານໂກສລ຺ລາຠາວໂຕ ວາ ສກຸຓຣຸຕໂຕ ວາ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂອທາຕກສິຓລາຠີ ທິວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທິວາ ສມາປນ຺ໂນ ທິວາເຍວ ວຸຏ຺ຐຫາມີຕິ ມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉເທ ກຸສໂລ ໂຫຕິ. ໂສ ທິວສໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ໂອທາຕກສິຓຜຣຓວເສນ ຈສ຺ສ ວິສທໍ ໂຫຕິ ວິຠູຕໍ ສຸວິຠູຕໍ. ໂສ, ທິວາ ວຸຏ຺ຐຫາມີຕິ ອຸປ຺ປາທິຕມນສິກາຣຕາຍ ໂອທາຕກສິຓຜຣຓວິສທວິຠູຕຕາຍ ຈ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ສມານໍ ທິວາຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ. ອິຘ ປເນກຈ຺ໂຈ ນີລກສິຓລາຠີ ຣຕ຺ຕິໍ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ໂນ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ວຸຏ຺ຐຫາມີຕິ ມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉເທ ກຸສໂລ ໂຫຕິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ທິວສຠາເຄ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ນີລກສິຓຜຣຓວເສນ ຈສ຺ສ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອວິຠູຕໍ. ໂສ ຣຕ຺ຕິໍ ວຸຏ຺ຐຫາມີຕິ ອຸປ຺ປາທິຕມນສິກາຣຕາຍ ນີລກສິຓຜຣຓາວິສທາວິຠູຕຕາຍ ຈ ທິວາເຍວ ສມານໍ ຣຕ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ. ເອວໍ ຕາວ ວຸຏ຺ຐານໂກສລ຺ລາຠາວໂຕ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕິ.

ສກຸຓຣຸຕໂຕ ປນ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອນ຺ໂຕເສນາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ທິວາ ຣວນກສກຸຓາ ກາກາທໂຍ ຈນ຺ທາໂລເກນ ທິວາຕິ ມຎ຺ຎມານາ ຣຕ຺ຕິໍ ຣວນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ກາຣເຓຫິ. ໂສ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ສມານໍ ທິວາຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ. ອິຘ ປເນກຈ຺ໂຈ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ຄມ຺ຠີຣາຍ ຆນວນປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ຄິຣິຄຸຫາຍ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕສູຣິຍາໂລເກ ກາເລ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ຣຕ຺ຕິໍ ຣວນກສກຸຓາ ອຸລູກາທໂຍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມນ຺ຘກາເຣ ນິລີນາ ຣຕ຺ຕິສຎ຺ຎາຍ ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ກາຣເຓຫິ ຣວນ຺ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ທິວາເຍວ ສມານໍ ຣຕ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ. ເອວໍ ສກຸຓຣຸຕໂຕ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ອິທມຫນ຺ຕິ ອິທໍ ອຫໍ ເອວໍ ສຎ຺ຊານນໍ. ສມ຺ໂມຫວິຫາຣສ຺ມິໍ ວທາມີຕິ ສມ຺ໂມຫວິຫາຣປຣິຍາປນ຺ນໍ ອນ຺ໂຕຄຘໍ, ສມ຺ໂມຫວິຫາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວທາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຫໍ ໂຂ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ…ເປ… ສຎ຺ຊານາມີຕິ ປາກໂຏ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉໂທ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທເລປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍສຸ ອທິສ຺ສມາເນສຸປິ ຊານາຕິເຍວ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕກາໂລ ຄໂຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກາໂລ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຐມຍາໂມ, ເອຕ຺ຕກໍ ມຊ຺ຌິມຍາໂມ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຈ຺ຉິມຍາໂມ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອນຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ ຍໍ ປູຣິຕປາຣມີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອວໍ ຊານາຕິ. ປເທສຎາເຓ ຐິຕານໍ ສາວການມ຺ປິ ຫິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ.

ກລ຺ຍາຓິຍມຫາວິຫາເຣ ກິຣ ໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ທ຺ວງ຺ຄຸລກາເລ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລກາເລ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ສູຣິເຍ ອທິສ຺ສມາເນປິ ປາໂຕເຍວ ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕາຍ ເວລາຍ ນິກ຺ຂມຕິ. ເອກທິວສໍ ອາຣາມິກາ ‘‘ສ຺ເວ ເຖຣສ຺ສ ນິກ຺ຂມນກາເລ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກາລຕ຺ຖມ຺ຠມູເລ ນິສີທິໍສຸ. ເຖໂຣ ທ຺ວງ຺ຄຸລກາເລເຍວ ນິກ຺ຂມຕິ. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ກິຣ ສູຣິເຍ ອທິສ຺ສມາເນປິ ເຖຣສ຺ສ ນິກ຺ຂມນສຎ຺ຎາຍ ເອວ ເຠຣິໍ ອາໂກເຏນ຺ຕິ.

ອຊຄຣວິຫາເຣປິ ກາຬເທວຕ຺ເຖໂຣ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ຍາມຄຓ຺ຑິກໍ ປຫຣຕິ, ອາຈິຓ຺ຓເມຕໍ ເຖຣສ຺ສ. ນ ຈ ຍາມຍນ຺ຕນາຬິກໍ ປໂຍເຊຕິ, ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ປໂຍເຊນ຺ຕິ. ອຖ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ປຐເມ ຍາເມ ເຖເຣ ມຸຄ຺ຄຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕມຕ຺ເຕເຍວ ເອກໍ ທ຺ເວ ວາເຣ ປຫຣນ຺ເຕເຍວ ວາ ຍາມຍນ຺ຕໍ ປຕຕິ, ເອວໍ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເຖໂຣ ປາໂຕເຍວ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຠຊນເວລາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິວາ ວິຫາຣຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຠິກ຺ຂູ ກາລຕ຺ຖມ຺ຠໍ ທິສ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອທິສ຺ວາ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ເປເສນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຖຣໍ ທິວາ ວິຫາຣຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕເມວ ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວາ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ປເທສຎາເຓ ຐິຕານໍ ສາວການມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ໂພຘິສຕ຺ຕານນ຺ຕິ.

ຍໍ ໂຂ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ…ເປ… ວເທຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອສມ຺ໂມຫຘມ຺ໂມ ສຕ຺ໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ…ເປ… ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ວທມາໂນ ໂກຈິ ສມ຺ມາ ວເທຍ຺ຍ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ສິຍາ, ນ ວິຕຖວາທີ ອສ຺ສ. ມເມວ ຕໍ ວຈນໍ ວທມາໂນ ສມ຺ມາ ວເທຍ຺ຍ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ສິຍາ, ນ ວິຕຖວາທີ ອສ຺ສາຕິ ເອວໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫຘມ຺ໂມຕິ ອສມ຺ໂມຫສຠາໂວ. ໂລເກຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ. ພຫຸຊນຫິຕາຍາຕິ ພຫຸຊນສ຺ສ ຫິຕຕ຺ຖາຍ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຫິຕູປເທສໂກຕິ. ພຫຸຊນສຸຂາຍາຕິ ພຫຸຊນສ຺ສ ສຸຂຕ຺ຖາຍ, ຈາຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປກຣຓສຸຂສ຺ສ ທາຍໂກຕິ. ໂລການຸກມ຺ປາຍາຕິ ໂລກສ຺ສ ອນຸກມ຺ປຕ຺ຖາຍ, ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມາຕາປິຕໂຣ ວິຍ ໂລກສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕາ ໂຄປຍິຕາຕິ. ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ອິຘ ເທວມນຸສ຺ສຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລເວເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິພ຺ພານມຄ຺ຄຜລາຘິຄມາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖາຍາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ປຣມຕ຺ຖຕ຺ຖາຍ ນິພ຺ພານາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຫິຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ສມ຺ປາປກມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິພ຺ພານສມ຺ປາປກມຄ຺ຄໂຕ ຫິ ອຸຕ຺ຕຣິ ຫິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຸຂາຍາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂຕ຺ຖາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ສຸຂາຠາວໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ‘‘ອຍໍ ສມາຘິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາໂກ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໕; ອ. ນິ. ໕.໒໗; ວິຠ. ໘໐໔).

ອສມ຺ໂມຫວິຫາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາທິວຓ຺ຓນາ

໕໑. ເອວໍ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຄຸຓປຏິລາຠາວສານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອສມ຺ໂມຫວິຫາຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍາຍ ປຏິປທາຍ ຕໍ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕໍ ອສມ຺ໂມຫວິຫາຣໍ ອຘິຄໂຕ, ຕໍ ປຸພ຺ພຠາຄໂຕ ປຠຸຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທິມາຫ.

ເກຈິ ປນາຫຸ ‘‘ອິມໍ ອສມ຺ໂມຫວິຫາຣໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈິຕ຺ຕເມວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ‘ກາຍ ນຸ ໂຂ ປຏິປທາຍ ອິມໍ ປຕ຺ໂຕ’ຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຎາຍ ອິມາຍາຫໍ ປຏິປທາຍ ອິມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ອສມ຺ໂມຫວິຫາຣໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວີຣິຍໍ ອໂຫສີຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນ ມຍາ ອຍໍ ອຸຕ຺ຕໂມ ອສມ຺ໂມຫວິຫາໂຣ ກຸສີເຕນ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິນາ ສາຣທ຺ຘກາເຍນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວາ ອຘິຄໂຕ, ອປິຈ ໂຂ ຕທຘິຄມາຍ ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ວີຣິຍໍ ອໂຫສິ, ໂພຘິມຓ຺ເຑ ນິສິນ຺ເນນ ມຍາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອາຣທ຺ຘໍ ອໂຫສິ, ປຄ຺ຄຫິຕໍ ອສິຖິລປ຺ປວຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຣທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ຈ ເມຕໍ ອສລ຺ລີນໍ ອໂຫສິ.

ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ວີຣິຍເມວ, ສຕິປິ ເມ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂີຠາເວນ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ອໂຫສິ. ອຸປຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາເຍວ ຈ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ. ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ຠເວນ ກາໂຍປິ ເມ ປສ຺ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ນາມກາເຍ ປສ຺ສທ຺ເຘ ຣູປກາໂຍປິ ປສ຺ສທ຺ໂຘເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນາມກາໂຍ ຣູປກາໂຍຕິ ອວິເສເສຕ຺ວາວ ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສາຣທ຺ໂຘຕິ ໂສ ຈ ໂຂ ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ອສາຣທ຺ໂຘ, ວິຄຕທຣໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ສມ຺ມາ ອາຫິຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕໍ ອປ຺ປິຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ສມາຫິຕຕ຺ຕາ ເອວ ຈ ເອກຄ຺ຄໍ ອຈລໍ ນິປ຺ຜນ຺ທນນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຌານສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ ກຖິຕາ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ອຘິຄຕໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຕ຺ຕຍປຣິໂຍສານໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂສ ໂຂ ອຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປຖວີກສິຓກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ອາຄຕໍ, ອິຘ ‘‘ວິຫາສິ’’ນ຺ຕິ, ອຍເມວ ວິເສໂສ. ກິໍ ກຕ຺ວາ ປນ ຠຄວາ ອິມານິ ຌານານິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສີຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕ຺ວາ. ກຕຣໍ? ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ.

ອິມານິ ຈ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ເກສຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ວິປສ຺ສນາປາທການິ, ເກສຎ຺ຈິ ອຠິຎ຺ຎາປາທການິ, ເກສຎ຺ຈິ ນິໂຣຘປາທການິ, ເກສຎ຺ຈິ ຠໂວກ຺ກມນຕ຺ຖານິ. ຕຕ຺ຖ ຂີຓາສວານໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ທິວສໍ ວິຫຣິສ຺ສາມາຕິ ອິຈ຺ເຈວໍ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສິສ຺ສາມາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕານໍ ວິປສ຺ສນາປາທການິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໘; ປຏິ. ມ. ໑.໑໐໒) ວຸຕ຺ຕນຍາ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຠິຎ຺ຎາປາທການິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ອຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ວາ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສາມາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ນິໂຣຘປາທການິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຠໂວກ຺ກມນຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຠຄວຕາ ປນິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາປາທກຎ຺ເຈວ ອໂຫສິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຎ຺ຈ ສພ຺ພກິຈ຺ຈສາຘກຎ຺ຈ, ສພ຺ພໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓທາຍກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸພ຺ເພນິວາສກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໒. ເຍສຎ຺ຈ ຄຸຓານໍ ທາຍກໍ ອໂຫສິ, ເຕສໍ ເອກເທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິຊ຺ຊານໍ ອນຸປທວຓ຺ຓນາ ເຈວ ຠາວນານໂຍ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ…ເປ… ອຠິນິນ຺ນາເມຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ‘‘ອຠິນິນ຺ນາເມສິ’’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ອຍຎ຺ຈ ອປ຺ປນາວາໂຣ ຕຕ຺ຖ ອນາຄໂຕຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ໂສ ອຫໍ. ອຠິນິນ຺ນາເມສິນ຺ຕິ ອຠິນີຫຣິໍ. ອຠິນິນ຺ນາເມສິນ຺ຕິ ຈ ວຈນໂຕ ໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສ ອຫນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ຈິທໍ ຠຄວໂຕ ວເສນ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ. ຕສ຺ມາ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ອິມິສ຺ສາ ອິຘູປປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ. ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິນ຺ຕິ ຕຸສິຕຠວນໍ ສນ຺ຘາຍາຫາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມຕິ ຕຕ຺ຣາປິ ຕຸສິຕຠວເນ ເສຕເກຕຸ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິໍ. ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕຕິ ຕາຫິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຄຕ຺ໂຕ. ເອວໍວຓ຺ໂຓຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ. ເອວມາຫາໂຣຕິ ທິພ຺ພສຸຘາຫາໂຣ. ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ເອວໍ ທິພ຺ພສຸຂປຏິສໍເວທີ. ທຸກ຺ຂໍ ປນ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂມຕ຺ຕເມວ. ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສວສ຺ສໂກຏິສຏ຺ຐິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕຕິ ໂສ ອຫໍ ຕໂຕ ຕຸສິຕຠວນໂຕ ຈຸໂຕ. ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ອິຘ ມຫາມາຍາຍ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ.

ອຍໍ ໂຂ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທີສຸ ເມຕິ ມຍາ. ວິຊ຺ຊາຕິ ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ. ກິໍ ວິທິຕໍ ກໂຣຕິ? ປຸພ຺ເພນິວາສໍ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ຕສ຺ເສວ ປຸພ຺ເພນິວາສສ຺ສ ອວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທໂກ ໂມໂຫ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂມຕິ ສ຺ເວວ ໂມໂຫ ປຏິຈ຺ຉາທກຏ຺ເຐນ ‘‘ຕໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາໂລໂກຕິ ສາເຍວ ວິຊ຺ຊາ ໂອຠາສກຣຓຏ຺ເຐນ ‘‘ອາໂລໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາຕິ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ, ເສສໍ ປສໍສາວຈນໍ. ໂຍຊນາ ປເນຕ຺ຖ ອຍໍ ໂຂ ເມ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ, ຕສ຺ສ ເມ ອຘິຄຕວິຊ຺ຊສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິນຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ເອສ ນໂຍ ອິຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ປທທ຺ວເຍ.

ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ໂອປມ຺ເມ. ຕນ຺ຕິ ນິປາໂຕ. ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາເສນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ. ວີຣິຍາຕາເປນ ອາຕາປິໂນ. ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂຕາຍ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ, ເປສິຕຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ຍຖາ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໂມ ວິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວເມວ ມມ ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ເອຕສ຺ສ ເມ ປຘານານຸໂຍຄສ຺ສ ອນຸຣູປເມວ ຜລໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ.

ປຸພ຺ເພນິວາສກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໓. ຈຸຕູປປາຕກຖາຍໍ ຍສ຺ມາ ອິຘ ຠຄວໂຕ ວເສນ ປາຬິ ອາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປສ຺ສາມິ ປຊານາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ວິເສໂສ. ເສສໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ວິຊ຺ຊາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓວິຊ຺ຊາ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປຏິຈ຺ຉາທິກາ ອວິຊ຺ຊາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ປູຣິຕປາຣມີນໍ ມຫາສຕ຺ຕານໍ ປຣິກມ຺ມກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕ ຫິ ຈິຕ຺ເຕ ອຠິນິນ຺ນາມິຕມຕ຺ເຕເຍວ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຕຕ຺ຖ ປຣິກມ຺ມໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນານໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ເຕນ ອິຘ ອຕ຺ໂຖຕິ.

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາສວກ຺ຂຍຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໔. ຕຕິຍວິຊ຺ຊາຍ ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕຕິ ວິປສ຺ສນາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓຕ຺ຖາຍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຫິ ອາສວວິນາສນໂຕ ອາສວານໍ ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈຕໍ ຎາຓໍ, ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣິໍ. ໂສ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສຣສລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ ຊານິໍ ປຏິວິຊ຺ຌິໍ. ຕສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຍໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພານໍ ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ. ຕສ຺ສ ສມ຺ປາປກໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ສຣສລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ ຊານິໍ ປຏິວິຊ຺ຌິນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ສຣູປໂຕ ສຈ຺ຈານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກິເລສວເສນ ປຣິຍາຍໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິເມ ອາສວາຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສ ເມ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕຕິ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ເອວໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ກເຖຕິ. ກາມາສວາຕິ ກາມາສວໂຕ. ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖາຕິ ອິມິນາ ຜລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຜລກ຺ຂເຓ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ຂີຓາ ຊາຕີຕິອາທີຫິ ຕສ຺ສ ຠູມິໍ, ເຕນ ຫິ ຎາເຓນ ຠຄວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ຂີຓາ ຊາຕີ’’ຕິອາທີນິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ກຕມາ ປນ ຠຄວໂຕ ຊາຕິ ຂີຓາ, ກຖຎ຺ຈ ນໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສີຕິ? ນ ຕາວສ຺ສ ອຕີຕາ ຊາຕິ ຂີຓາ, ປຸພ຺ເພວ ຂີຓຕ຺ຕາ, ນ ອນາຄຕາ, ອນາຄເຕ ວາຍາມາຠາວໂຕ, ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ, ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ຍາ ປນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວສຸ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘເຠທາ ຊາຕິ, ສາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊເນນ ຂີຓາ, ຕໍ ໂສ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ກິເລສາຠາເວ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ອາຍຕິໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ.

ວຸສິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຖໍ ປຣິວຸຕ຺ຖໍ, ກຕໍ ຈຣິຕໍ ນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓເກນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕເສກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວສນ຺ຕິ ນາມ, ຂີຓາສໂວ ວຸຕ຺ຖວາໂສ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ກຕໍ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຣິຎ຺ຎາປຫານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠາວນາວເສນ ໂສຬສວິຘມ຺ປິ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກາທໂຍ ຫິ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຂີຓາສໂວ ກຕກຣຓີໂຍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓີຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ກຕໍ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ.

ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິທານິ ປຸນ ອິຕ຺ຖຠາວາຍ ເອວໍໂສຬສກິຈ຺ຈຠາວາຍ, ກິເລສກ຺ຂຍາຍ ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາກິຈ຺ຈໍ ເມ ນຕ຺ຖີຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຖ ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິຕ຺ຖຠາວໂຕ ອິມສ຺ມາ ເອວໍປກາຣາ ອິທານິ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານາ ອປຣໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖິ. ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຉິນ຺ນມູລກາ ຣຸກ຺ຂາ ວິຍ. ເຕ ຈຣິມກວິຎ຺ຎາຓນິໂຣເຘນ ອນຸປາທາໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ.

ອິທານິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຘິຄມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ອຍໍ ໂຂ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓວິຊ຺ຊາ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທິກາ ອວິຊ຺ຊາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ອຕີຕໍສຎາຓໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕໍສຎາຓໍ, ອາສວກ຺ຂເຍນ ສກລໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ສພ຺ເພປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸເຓ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອສມ຺ໂມຫວິຫາຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທສ຺ເສສິ.

ອາສວກ຺ຂຍຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣຎ຺ຎວາສກາຣຓວຓ຺ຓນາ

໕໕. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຏິຊານາຕິ, ອຊ຺ຊາປິ ຈ ອຣຎ຺ຎວາສໍ ນ ວິຊຫຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ຂ຺ວສ຺ສ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ອິມິນາ ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິນາ, ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວມສ຺ສາຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກທາຈິ ຕຸຍ຺ຫໍ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕໍ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ປນ຺ຕເສນາສນປຏິເສວນໍ ອວີຕຣາຄາທິຕາຍາຕິ ເອວໍ ນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ປນ຺ຕເສນາສນປຏິເສວເນ ອກາຣຓໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ໂຂ ອຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖເຍວ ອຕ຺ຖວໂສ. ຕສ຺ມາ ທ຺ເວ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຕ຺ຖວເສຕິ ອຫໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທ຺ເວ ອຕ຺ເຖ ທ຺ເວ ກາຣຓານິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ນາມ ອຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ສຸຂວິຫາໂຣ ນາມ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອິຣິຍາປຖວິຫາຣານໍ ຜາສຸຕາ, ເອກກສ຺ສ ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ອນ຺ຕມໂສ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກິຈ຺ຈໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ເພວ ອິຣິຍາປຖາ ຜາສຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ສ ສຸຂວິຫາຣນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຉິມຎ຺ຈ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນຕິ ກຖໍ ອຣຎ຺ຎວາເສນ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ອນຸກມ຺ປິຕາ ໂຫຕິ? ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕາ ຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ອຣຎ຺ຎວາສໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວາປິ ນາມ ອຣຎ຺ຎເສນາສນານິ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ, ຍສ຺ສ ເນວຕ຺ຖິ ປຣິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ນ ປຫາຕພ຺ພໍ ນ ຠາເວຕພ຺ພໍ ນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສິຕພ຺ພເມວ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ຂິປ຺ປເມວ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກຣາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ອນຸກມ຺ປິຕາ ໂຫຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຉິມຎ຺ຈ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ’’ຕິ.

ອຣຎ຺ຎວາສກາຣຓວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເທສນານຸໂມທນາວຓ຺ຓນາ

໕໖. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອນຸກມ຺ປິຕຣູປາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນຸກມ຺ປິຕຣູປາຕິ ອນຸກມ຺ປິຕຊາຕິກາ ອນຸກມ຺ປິຕສຠາວາ. ຊນຕາຕິ ຊນສມູໂຫ. ຍຖາ ຕໍ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນາຕິ ຍຖາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸກມ຺ເປຍ຺ຍ, ຕເຖວ ອນຸກມ຺ປິຕຣູປາຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ອພ຺ຠນຸໂມທມາໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ໂທ ຂຍສຸນ຺ທຣາຠິຣູປອພ຺ຠນຸໂມທເນສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຐໂມ ຍາໂມ, ຈິຣນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໓໘໓; ອ. ນິ. ໘.໒໐) ຫິ ຂເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໐) ສຸນ຺ທເຣ.

‘‘ໂກ ເມ ວນ຺ທຕິ ປາທານິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ;

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສຍໍ ທິສາ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ວິ. ວ. ໘໕໗) ອຠິຣູເປ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໕໐; ປາຣາ. ໑໕) ອພ຺ຠນຸໂມທເນ. ອິຘາປິ ອພ຺ຠນຸໂມທເນເຍວ. ຍສ຺ມາ ຈ ອພ຺ຠນຸໂມທເນ, ຕສ຺ມາ ສາຘຸ ສາຘຸ ໂຠ, ໂຄຕມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຠເຍ ໂກເຘ ປສໍສາຍໍ, ຕຸຣິເຕ ໂກຕູຫລຈ຺ຉເຣ;

ຫາເສ ໂສເກ ປສາເທ ຈ, ກເຣ ອາເມຑິຕໍ ພຸໂຘ’’ຕິ. –

ອິມິນາ ຈ ລກ຺ຂເຓນ ອິຘ ປສາທວເສນ ປສໍສາວເສນ ຈາຍໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ອຠິກນ຺ຕໍ. ອຕິອິຏ຺ຐໍ ອຕິມນາປໍ, ອຕິສຸນ຺ທຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ເທນ ເທສນໍ ໂຖເມຕິ, ເອເກນ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍທິທໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ຍທິທໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຄມ຺ມ ມມ ປສາໂທຕິ. ຠຄວໂຕເຍວ ວາ ວຈນໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ອຕ຺ເຖ ສນ຺ຘາຍ ໂຖເມຕິ – ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ວຈນໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂທສນາສນໂຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ຄຸຓາຘິຄມນໂຕ, ຕຖາ ສທ຺ຘາຊນນໂຕ, ປຎ຺ຎາຊນນໂຕ, ສາຕ຺ຖໂຕ, ສພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ, ອຸຕ຺ຕານປທໂຕ, ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໂຕ, ກຓ຺ຓສຸຂໂຕ, ຫທຍງ຺ຄມໂຕ, ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນໂຕ, ອປຣວມ຺ຠນໂຕ, ກຣຸຓາສີຕລໂຕ, ປຎ຺ຎາວທາຕໂຕ, ອາປາຖຣມຓີຍໂຕ, ວິມທ຺ທກ຺ຂມໂຕ, ສຸຍ຺ຍມານສຸຂໂຕ, ວີມໍສີຍມານຫິຕໂຕຕິ ເອວມາທີຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ຈຕູຫິ ອຸປມາຫິ ເທສນໍເຍວ ໂຖເມຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອໂຘມຸຂຐປິຕໍ, ເຫຏ຺ຐາມຸຂຊາຕໍ ວາ. ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຸປຣິ ມຸຂໍ ກເຣຍ຺ຍ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ຕິຓປຓ຺ຓາທິຈ຺ຉາທິຕໍ. ວິວເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸຄ຺ຆາເຏຍ຺ຍ. ມູຬ຺ຫສ຺ສາຕິ ທິສາມູຬ຺ຫສ຺ສ. ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ອນ຺ຘກາເຣຕິ ກາຬປກ຺ຂຈາຕຸທ຺ທສີອຑ຺ຒຣຕ຺ຕຆນວນສຓ຺ຑເມຆປຏເລຫິ ຈຕຸຣງ຺ເຄ ຕເມ, ອຍໍ ຕາວ ອນຸຕ຺ຕານປທຕ຺ໂຖ.

ອຍໍ ປນ ອຘິປ຺ປາຍໂຍຊນາ – ຍຖາ ໂກຈິ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ສທ຺ຘມ຺ມວິມຸຂໍ ອສທ຺ຘມ຺ເມ ປຕິຕໍ ມໍ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ, ຍຖາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຍ຺ຍ. ເອວໍ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນນ຺ຕຣຘານໂຕ ປຠຸຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຄຫນປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ສາສນໍ ວິວຣນ຺ເຕນ, ຍຖາ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ເອວໍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ເມ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ, ຍຖາ ອນ຺ຘກາເຣ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂມຫນ຺ຘກາເຣ ນິມຸຄ຺ຄສ຺ສ ເມ ພຸທ຺ຘາທິຣຕນຣູປານິ ອປສ຺ສໂຕ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສກເທສນາປຊ຺ໂຊຕຘາຣເຓນ ມຍ຺ຫໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ເອເຕຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕຕິ.

ເທສນານຸໂມທນາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປສນ຺ນາກາຣວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ເທສນໍ ໂຖເມຕ຺ວາ ອິມາຍ ເທສນາຍ ຣຕນຕ຺ຕຍປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອສາຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອສາຫນ຺ຕິ ເອໂສ ອຫໍ. ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ຠວໍ ເມ ໂຄຕໂມ ສຣຓໍ ປຣາຍຓໍ, ອຆສ຺ສ ຕາຕາ, ຫິຕສ຺ສ ຈ ວິຘາຕາຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຠຊາມິ, ເສວາມິ, ປຍິຣຸປາສາມິ, ເອວໍ ວາ ຊານາມິ, ພຸຊ຺ຌາມີຕິ. ເຍສຎ຺ຫິ ຘາຕູນໍ ຄຕິອຕ຺ໂຖ, ພຸທ຺ຘິປິ ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ອິມສ຺ສ ຊານາມິ, ພຸຊ຺ຌາມີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄ ສຈ຺ຉິກຕນິໂຣເຘ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມາເນ ຈ ອປາເຍສຸ ອປຕມາເນ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ອປິຈ ໂຂ ອຣິຍຜເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມປິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຉຕ຺ຕມາຓວກວິມາເນ –

‘‘ຣາຄວິຣາຄມເນຊມໂສກໍ, ຘມ຺ມມສງ຺ຂຕມປ຺ປຏິກູລໍ;

ມຘຸຣມິມໍ ປຄຸຓໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມມິມໍ ສຣຓຕ຺ຖມຸເປຫີ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໘໗);

ເອຕ຺ຖ ຣາຄວິຣາໂຄຕິ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ອເນຊມໂສກນ຺ຕິ ຜລໍ. ຘມ຺ມມສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອປ຺ປຏິກູລໍ ມຘຸຣມິມໍ ປຄຸຓໍ ສຸວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ປິຏກຕ຺ຕເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ ສພ຺ພຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາຕິ. ທິຏ຺ຐິສີລສງ຺ຆາເຕນ ສໍຫໂຕຕິ ສງ຺ໂຆ, ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຏ຺ຐ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສມູໂຫ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິມາເນ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຈ ທິນ຺ນມຫປ຺ຜລມາຫຸ, ຈຕູສຸ ສຸຈີສຸ ປຸຣິສຍຸເຄສຸ;

ອຏ຺ຐ ຈ ປຸຄ຺ຄລ ຘມ຺ມທສາ ເຕ, ສງ຺ຆມິມໍ ສຣຓຕ຺ຖມຸເປຫີ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໘໘);

ຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ໂຆ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕີຓິ ສຣຓຄມນານິ ປຏິເວເທສິ.

ປສນ຺ນາກາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຣຓຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ເຕສຸ ສຣຓຄມເນສຸ ໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ສຣຓໍ, ສຣຓຄມນໍ. ໂຍ ຈ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຣຓຄມນປ຺ປເຠໂທ, ສຣຓຄມນສ຺ສ ຜລໍ, ສໍກິເລໂສ, ເຠໂທຕິ ອຍໍ ວິຘິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປທຕ຺ຖໂຕ ຕາວ ຫິໍສຕີຕິ ສຣຓໍ, ສຣຓຄຕານໍ ເຕເນວ ສຣຓຄມເນນ ຠຍໍ ສນ຺ຕາສໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸຄ຺ຄຕິປຣິກິເລສໍ ຫນຕິ ວິນາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ເສເວຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອຖ ວາ ຫິເຕ ປວຕ຺ຕເນນ ອຫິຕາ ຈ ນິວຕ຺ຕເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຠຍໍ ຫິໍສຕິ ພຸທ຺ໂຘ. ຠວກນ຺ຕາຣາ ອຸຕ຺ຕາຣເຓນ ອສ຺ສາສທາເນນ ຈ ຘມ຺ໂມ. ອປ຺ປການມ຺ປິ ກາຣານໍ ວິປຸລຜລປຏິລາຠກຣເຓນ ສງ຺ໂຆ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາປິ ປຣິຍາເຍນ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ສຣຓໍ. ຕປ຺ປສາທຕຄ຺ຄຣຸຕາຫິ ວິຫຕກິເລໂສ ຕປ຺ປຣາຍຓຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ສຣຓຄມນໍ. ຕໍສມງ຺ຄິສຕ຺ໂຕ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ ເອຕານິ ເມ ຕີຓິ ສຣຓານິ ສຣຓໍ, ເອຕານິ ປຣາຍຓນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຕາວ ສຣຓໍ ສຣຓຄມນໍ ໂຍ ຈ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອິທໍ ຕຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຣຓຄມນປ຺ປເຠເທ ປນ ທຸວິຘໍ ສຣຓຄມນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ໂລກິຍຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ທິຏ຺ຐສຈ຺ຈານໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສຣຓຄມນຸປກ຺ກິເລສສມຸຈ຺ເຉເທນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈໂຕ ສກເລປິ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ອິຊ຺ຌຕິ. ໂລກິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສຣຓຄມນຸປກ຺ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ພຸທ຺ຘາທິຄຸຓາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອິຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສທ຺ຘາປຏິລາໂຠ, ສທ຺ຘາມູລິກາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ທສສຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູສຸ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຍິທໍ ຈຕຸຘາ ປວຕ຺ຕຕິ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕເນນ ຕປ຺ປຣາຍຓຕາຍ ສິສ຺ສຠາວູປຄມເນນ ປຓິປາເຕນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນໍ ນາມ ‘‘ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕມິ, ຘມ຺ມສ຺ສ, ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈຊນໍ. ຕປ຺ປຣາຍຓຕາ ນາມ ‘‘ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຫໍ ພຸທ຺ຘປຣາຍໂຓ, ຘມ຺ມປຣາຍໂຓ, ສງ຺ຆປຣາຍໂຓ ອິຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ຕປ຺ປຣາຍຓຠາໂວ. ສິສ຺ສຠາວູປຄມນໍ ນາມ ‘‘ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຫໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິໂກ, ຘມ຺ມສ຺ສ, ສງ຺ຆສ຺ສາຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ສິສ຺ສຠາວູປຄໂມ. ປຓິປາໂຕ ນາມ ‘‘ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຫໍ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານອຎ຺ຊລິກມ຺ມສາມີຈິກມ຺ມໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍເຍວ ຕິຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຖູນໍ ກໂຣມິ, ອິຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປຣມນິປຈ຺ຈກາໂຣ. ອິເມສຎ຺ຫິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາກາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ຄຫິຕໍເຍວ ໂຫຕິ ສຣຓຄມນໍ.

ອປິຈ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ຘມ຺ມສ຺ສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ. ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕເຍວ ເມ ອຕ຺ຕາ, ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ເມ ຊີວິຕໍ, ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກໍ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ພຸທ຺ໂຘ ເມ ສຣຓໍ ເລຓໍ ຕາຓນ຺ຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ສຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ວຕາຫໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຠຄວນ຺ຕເມວ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ສຸຄຕຎ຺ຈ ວຕາຫໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຠຄວນ຺ຕເມວ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ວຕາຫໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຠຄວນ຺ຕເມວ ປສ຺ເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໔) ເອວມ຺ປິ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ສຣຓຄມນໍ ວິຍ ສິສ຺ສຠາວູປຄມນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ໂສ ອຫໍ ວິຈຣິສ຺ສາມິ, ຄາມາ ຄາມໍ ປຸຣາ ປຸຣໍ;

ນມສ຺ສມາໂນ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໙໔; ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖) –

ເອວມ຺ປິ ອາຬວກາທີນໍ ສຣຓຄມນໍ ວິຍ ຕປ຺ປຣາຍຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທານິ ມຸເຂນ ຈ ປຣິຈຸມ຺ພຕິ, ປາຓີຫິ ຈ ປຣິສມ຺ພາຫຕິ, ນາມຎ຺ຈ ສາເວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸ ອຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸ ອຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໔) ເອວມ຺ປິ ປຓິປາໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ໂສ ປເນສ ຎາຕິຠຍາຈຣິຍທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍປຓິປາເຕນ ສຣຓຄມນໍ ໂຫຕິ, ນ ອິຕເຣຫິ. ເສຏ຺ຐວເສເນວ ຫິ ສຣຓໍ ຄຍ຺ຫຕິ, ເສຏ຺ຐວເສນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ສາກິໂຍ ວາ ໂກລິໂຍ ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕໂກ’’ຕິ ວນ຺ທຕິ, ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ ສຣຓໍ. ໂຍ ວາ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຣາຊປູຊິໂຕ ມຫານຸຠາໂວ, ອວນ຺ທິຍມາໂນ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ວນ຺ທຕິ, ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ ສຣຓໍ. ໂຍ ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຣມາໂນ ພຸທ຺ຘກາເລ ວາ –

‘‘ເອເກນ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມໍ ປໂຍຊເຍ;

ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ນິຘາເປຍ຺ຍ, ອາປທາສຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໓.໒໖໕) –

ເອວຣູປໍ ອນຸສາສນິໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ’’ຕິ ວນ຺ທຕິ, ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ ສຣຓໍ. ໂຍ ປນ ‘‘ອຍໍ ໂລເກ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວນ຺ທຕິ, ເຕເນວ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຣຓໍ.

ເອວໍ ຄຫິຕສຣຓສ຺ສ ຈ ອຸປາສກສ຺ສ ວາ ອຸປາສິກາຍ ວາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ປພ຺ພຊິຕມ຺ປິ ຎາຕິໍ ‘‘ຎາຕໂກ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວນ຺ທໂຕ ສຣຓຄມນໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປເຄວ ອປພ຺ພຊິຕໍ. ຕຖາ ຣາຊານໍ ຠຍວເສນ ວນ຺ທໂຕ, ໂສ ຫິ ຣຏ຺ຐປູຊິຕຕ຺ຕາ ອວນ຺ທິຍມາໂນ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາຕິ. ຕຖາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາປກໍ ຕິຕ຺ຖິຍໍ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວນ຺ທໂຕປິ ນ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ສຣຓຄມນປ຺ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ສຣຓຄມນສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ວິປາກຜລໍ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ ອານິສໍສຜລໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ໂຍ ຈ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຣຓໍ ຄໂຕ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ.

ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ;

ອຣິຍຎ຺ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

ເອຕໍ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມໍ, ເອຕໍ ສຣຓມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອຕໍ ສຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໙໐-໑໙໒);

ອປິຈ ນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປຄມນາທິວເສນ ເປຕສ຺ສ ອານິສໍສຜລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ, ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສຸຂໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ປິຕຣໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໘; ອ. ນິ. ໑.໒໖໘-໒໗໖).

ໂລກິຍສ຺ສ ປນ ສຣຓຄມນສ຺ສ ຠວສມ຺ປທາປິ ໂຠຄສມ຺ປທາປິ ຜລເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ເຍເກຈິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ,

ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ,

ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໓໗);

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອສີຕິຍາ ເທວຕາສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ເຕນຸປສງ຺ກມິ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອຕທໂວຈ ‘ສາຘຸ ໂຂ ເທວານມິນ຺ທ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓຄມນໍ ໂຫຕິ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓຄມນເຫຕຸ ໂຂ ເທວານມິນ຺ທ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ ສຸເຂນ ຍເສນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ທິພ຺ເພຫິ ຣູເປຫິ ສທ຺ເທຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ຣເສຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໔໑). ເອສ ນໂຍ ຘມ຺ເມ ສງ຺ເຆ ຈ. ອປິຈ ເວລາມສຸຕ຺ຕາທິວເສນາປິ (ອ. ນິ. ໙.໒໐) ສຣຓຄມນສ຺ສ ຜລວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສຣຓຄມນຜລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍສຣຓຄມນໍ ຕີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອຎ຺ຎາຓສໍສຍມິຈ຺ຉາຎາຓາທີຫິ ສໍກິລິສ຺ສຕິ, ນ ມຫາຊຸຕິກໍ ໂຫຕິ, ນ ມຫາວິປ຺ຜາຣໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ສໍກິເລໂສ. ໂລກິຍສ຺ສ ຈ ສຣຓຄມນສ຺ສ ທຸວິໂຘ ເຠໂທ ສາວຊ຺ໂຊ ອນວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສາວຊ຺ໂຊ ອຎ຺ຎສຕ຺ຖາຣາທີສຸ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນາທີຫິ ໂຫຕິ, ໂສ ອນິຏ຺ຐຜໂລ. ອນວຊ຺ໂຊ ກາລໍ ກິຣິຍາຍ, ໂສ ອວິປາກຕ຺ຕາ ອຜໂລ. ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ປນ ເນວຕ຺ຖິ ເຠໂທ. ຠວນ຺ຕເຣປິ ຫິ ອຣິຍສາວໂກ ອຎ຺ຎສຕ຺ຖາຣໍ ນ ອຸທ຺ທິສຕີຕິ ເອວໍ ສຣຓຄມນສ຺ສ ສໍກິເລໂສ ຈ ເຠໂທ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕູຕິ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ‘‘ອຸປາສໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຘາເຣຕຸ, ຊານາຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຣຓຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປາສກວິຘິກຖາວຓ຺ຓນາ

ອຸປາສກວິຘິໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ປເນຕ຺ຖ ໂກ ອຸປາສໂກ, ກສ຺ມາ ອຸປາສໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກິມສ຺ສ ສີລໍ, ໂກ ອາຊີໂວ, ກາ ວິປຕ຺ຕິ, ກາ ສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ ປກິຓ຺ຓກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ອຸປາສໂກຕິ ໂຍ ໂກຈິ ຕິສຣຓຄໂຕ ຄຫຏ຺ໂຐ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຍໂຕ ໂຂ ມຫານາມ ອຸປາສໂກ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ມຫານາມ ອຸປາສໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໓໓).

ກສ຺ມາ ອຸປາສໂກຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ອຸປາສນໂຕ. ໂສ ຫິ ພຸທ຺ຘໍ ອຸປາສຕີຕິ ອຸປາສໂກ. ຘມ຺ມໍ, ສງ຺ຆໍ ອຸປາສຕີຕິ ອຸປາສໂກ.

ກິມສ຺ສ ສີລນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ເວຣມຓິໂຍ. ຍຖາຫ ‘‘ຍໂຕ ໂຂ ມຫານາມ ອຸປາສໂກ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ອທິນ຺ນາທານາ, ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາຈາຣາ, ມຸສາວາທາ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ມຫານາມ ອຸປາສໂກ ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໓໓).

ໂກ ອາຊີໂວຕິ ປຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາວຓິຊ຺ຊາ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຊີວິຕກປ຺ປນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຓິຊ຺ຊາ ອຸປາສເກນ ອກຣຓີຍາ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ສຕ຺ຖວຓິຊ຺ຊາ, ສຕ຺ຕວຓິຊ຺ຊາ, ມໍສວຓິຊ຺ຊາ, ມຊ຺ຊວຓິຊ຺ຊາ, ວິສວຓິຊ຺ຊາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ວຓິຊ຺ຊາ ອຸປາສເກນ ອກຣຓີຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໗໗).

ກາ ວິປຕ຺ຕີຕິ ຍາ ຕສ຺ເສວ ສີລສ຺ສ ຈ ອາຊີວສ຺ສ ຈ ວິປຕ຺ຕິ, ອຍມສ຺ສ ວິປຕ຺ຕິ. ອປິຈ ຍາຍ ເອສ ຈຓ຺ຑາໂລ ເຈວ ໂຫຕິ ມລຎ຺ຈ ປຕິກຸຏ຺ໂຐ ຈ. ສາປິສ຺ສ ວິປຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອຸປາສກຈຓ຺ຑາໂລ ຈ ໂຫຕິ ອຸປາສກມລຎ຺ຈ ອຸປາສກປຕິກຸຏ຺ໂຐ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ, ໂກຕູຫລມງ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ມງ຺ຄລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ໂນ ກມ຺ມໍ, ອິໂຕ ຈ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ປຣິເຍສຕິ ຕຕ຺ຖ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໗໕).

ກາ ສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ຍາ ຈສ຺ສ ສີລສມ຺ປທາ ຈ ອາຊີວສມ຺ປທາ ຈ, ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ. ເຍ ຈສ຺ສ ຣຕນຠາວາທິກຣາ ສທ຺ຘາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ. ຍຖາຫ ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອຸປາສກຣຕນຎ຺ຈ ໂຫຕິ ອຸປາສກປທຸມຎ຺ຈ ອຸປາສກປຸຓ຺ຑຣີກຎ຺ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ນ ໂກຕູຫລມງ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປຈ຺ເຈຕິ ໂນ ມງ຺ຄລໍ, ນ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ, ອິຘ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໗໕).

ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອຄ຺ຄສທ຺ໂທ ອາທິໂກຏິໂກຏ຺ຐາສເສຏ຺ເຐສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ, ສມ຺ມ ໂທວາຣິກ, ອາວຣາມິ ທ຺ວາຣໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນິຄຓ຺ຐີນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໗໐) ຫິ ອາທິມ຺ຫິ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຕເນວ ອງ຺ຄຸລຄ຺ເຄນ ຕໍ ອງ຺ຄຸລຄ຺ຄໍ ປຣາມເສຍ຺ຍ, (ກຖາ. ໔໔໑) ອຸຈ຺ຉຄ຺ຄໍ ເວຬຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ໂກຏິຍໍ. ‘‘ອມ຺ພິລຄ຺ຄໍ ວາ ມຘຸຣຄ຺ຄໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຄ຺ຄໍ ວາ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໔), ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫາຣຄ຺ເຄນ ວາ ປຣິເວຓຄ຺ເຄນ ວາ ຠາເຊຕຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ໂກຏ຺ຐາເສ. ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໓໔) ເສຏ຺ເຐ. ອິຘ ປນາຍໍ ອາທິມ຺ຫິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄຕິ ອຊ຺ຊຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ, ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຊ຺ຊຕນ຺ຕິ ອຊ຺ຊຠາວໍ. ອຊ຺ຊທຄ຺ເຄຕິ ວາ ປາໂຐ, ທ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ອຊ຺ຊ ອຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປາຓຸເປຕນ຺ຕິ ປາເຓຫິ ອຸເປຕໍ, ຍາວ ເມ ຊີວິຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ອຸເປຕໍ. ອນຎ຺ຎສຕ຺ຖຸກໍ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ສຣຓໍ ຄຕໍ ອຸປາສກໍ ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ຊານາຕຸ. ອຫຎ຺ຫິ ສເຈປິ ເມ ຕິຂິເຓນ ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ເນວ ພຸທ຺ຘໍ ‘‘ນ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວາ ຘມ຺ມໍ ‘‘ນ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວາ, ສງ຺ຆໍ ‘‘ນ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວາ ວເທຍ຺ຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕເນນ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ຈ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປວາເຣຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີຕິ.

ອຸປາສກວິຘິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຠຍເຠຣວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ…ເປ… ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ສພ຺ພສຸຕ຺ເຕສຸ. ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຣໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອວຕ຺ວາ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍເຍວ ກຣິສ຺ສາມ.

ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ປຸຄ຺ຄລາຕິ ສຕ຺ຕາ ນຣາ ໂປສາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຸຄ຺ຄລວາທີ ມຫາເຖໂຣຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອຍຎ຺ຫິ ອາຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕານໍ ເສຏ຺ໂຐ, ໂສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເທສນໍ ອວິໂລເມນ຺ໂຕເຍວ ເທເສຕິ.

ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖເທສນາກຖາວຓ຺ຓນາ

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ທຸວິຘາ ເທສນາ ສມ຺ມຸຕິເທສນາ, ປຣມຕ຺ຖເທສນາ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຕ຺ໂຕ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິໂສ ຂຕ຺ຕິໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເທໂວ ມາໂຣຕິ ເອວຣູປາ ສມ຺ມຸຕິເທສນາ. ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ຂນ຺ຘາ ຘາຕູ ອາຍຕນານິ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ເອວຣູປາ ປຣມຕ຺ຖເທສນາ.

ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ເຍ ສມ຺ມຸຕິວເສນ ເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂມຫໍ ປຫາຍ ວິເສສໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ, ເຕສໍ ສມ຺ມຸຕິເທສນໍ ເທເສຕິ. ເຍ ປນ ປຣມຕ຺ຖວເສນ ເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂມຫໍ ປຫາຍ ວິເສສມຘິຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ, ເຕສໍ ປຣມຕ຺ຖເທສນໍ ເທເສຕິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ອຸປມາ, ຍຖາ ຫິ ເທສຠາສາກຸສໂລ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໂກ ອາຈຣິໂຍ ເຍ ທມິຬຠາສາຍ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖໍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທມິຬຠາສາຍ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເຍ ອນ຺ຘກຠາສາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຍ, ເຕສໍ ຕາຍ ຕາຍ ຠາສາຍ. ເອວໍ ເຕ ມາຓວກາ ເຉກໍ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍມາຄມ຺ມ ຂິປ຺ປເມວ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຈຣິໂຍ ວິຍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ຕໂຍ ເວທາ ວິຍ ກເຖຕພ຺ພຠາເວນ ຐິຕານິ ຕີຓິ ປິຏການິ. ເທສຠາສາໂກສລ຺ລມິວ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖໂກສລ຺ລໍ. ນານາເທສຠາສາ ມາຓວກາ ວິຍ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖເທສນາປຏິວິຊ຺ຌນສມຕ຺ຖາ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕາ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ທມິຬຠາສາທິອາຈິກ຺ຂນໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖວເສນ ເທສນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຫ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ທຸເວ ສຈ຺ຈານິ ອກ຺ຂາສິ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວທຕໍ ວໂຣ;

ສມ຺ມຸຕິໍ ປຣມຕ຺ຖຎ຺ຈ, ຕຕິຍໍ ນູປລພ຺ຠຕິ.

ສງ຺ເກຕວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ, ໂລກສມ຺ມຸຕິກາຣຓາ;

ປຣມຕ຺ຖວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມານໍ ຠູຕກາຣຓາ.

ຕສ຺ມາ ໂວຫາຣກຸສລສ຺ສ, ໂລກນາຖສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ສມ຺ມຸຕິໍ ໂວຫຣນ຺ຕສ຺ສ, ມຸສາວາໂທ ນ ຊາຍຕີ’’ຕິ.

ອປິຈ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ – ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປທີປນຕ຺ຖໍ, ກມ຺ມສ຺ສກຕາທີປນຕ຺ຖໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣທີປນຕ຺ຖໍ, ອານນ຺ຕຣິຍທີປນຕ຺ຖໍ, ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣທີປນຕ຺ຖໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສທີປນຕ຺ຖໍ, ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິທີປນຕ຺ຖໍ, ໂລກສມ຺ມຸຕິຍາ ອປ຺ປຫານຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ. ‘‘ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ຫິຣີຍນ຺ຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ມຫາຊໂນ ນ ຊານາຕິ, ສມ຺ໂມຫມາປຊ຺ຊຕິ, ປຏິສຕ຺ຕຸ ໂຫຕິ ‘‘ກິມິທໍ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ຫິຣີຍນ຺ຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ອິຕ຺ຖີ ຫິຣີຍຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ປຸຣິໂສ ຂຕ຺ຕິໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເທໂວ ມາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຊານາຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫມາປຊ຺ຊຕິ, ນ ປຏິສຕ຺ຕຸ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປທີປນຕ຺ຖໍ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ.

‘‘ຂນ຺ຘາ ກມ຺ມສ຺ສກາ ຘາຕຸໂຍ ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ກມ຺ມສ຺ສກຕາທີປນຕ຺ຖໍ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ.

‘‘ເວຬຸວນາທໂຍ ມຫາວິຫາຣາ ຂນ຺ເຘຫິ ກາຣາປິຕາ ຘາຕູຫິ ອາຍຕເນຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣທີປນຕ຺ຖໍ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ.

‘‘ຂນ຺ຘາ ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ຕິ ປິຕຣໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສງ຺ຆເຠທກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຘາຕຸໂຍ ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ອານນ຺ຕຣິຍທີປນຕ຺ຖໍ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ. ‘‘ຂນ຺ຘາ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕິ ຘາຕຸໂຍ ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣທີປນຕ຺ຖໍ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ.

‘‘ຂນ຺ຘາ ປຸພ຺ເພນິວາສມນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ ຘາຕຸໂຍ ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ປຸພ຺ເພນິວາສທີປນຕ຺ຖໍ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ. ‘‘ຂນ຺ຘາ ທານໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ຘາຕຸໂຍ ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ມຫາຊໂນ ນ ຊານາຕິ, ສມ຺ໂມຫມາປຊ຺ຊຕິ, ປຏິສຕ຺ຕຸ ໂຫຕິ ‘‘ກິມິທໍ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ປຸຄ຺ຄລາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຊານາຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫມາປຊ຺ຊຕິ, ນ ປຏິສຕ຺ຕຸ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິທີປນຕ຺ຖໍ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ.

ໂລກສມ຺ມຸຕິຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ໂລກນິຣຸຕ຺ຕິຍໍ ໂລກາຠິລາເປ ຐິຕາເຍວ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ໂລກສມ຺ມຸຕິຍາ ອປ຺ປຫານຕ຺ຖມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ອາຍສ຺ມາ ໂລກໂວຫາຣກຸສລຕາຍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເທສນໍ ອວິໂລເມນ຺ໂຕ ໂລກສມ຺ມຸຕິຍໍ ຐຕ຺ວາວ ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລາຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ປຣມຕ຺ຖວເສນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຕິວເສເນວ ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາຕິ ໂລກສງ຺ເກຕວເສນ ອຕ຺ຖິ ອຸປລພ຺ຠມານາ. ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂລເກ. ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນຕິອາທີສຸ ປນ ອງ຺ຄຓນ຺ຕິ ກຕ຺ຖຈິ ກິເລສາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄຓານິ? ຣາໂຄ ອງ຺ຄຓໍ, ໂທໂສ ອງ຺ຄຓໍ, ໂມໂຫ ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໙໒໔). ກຕ຺ຖຈິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມລໍ ວາ ປງ຺ໂກ ວາ, ຍຖາຫ ‘‘ຕສ຺ເສວ ຣຊສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄຓສ຺ສ ວາ ປຫານາຍ ວາຍມຕີ’’ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ຕຖາຣູໂປ ຠູມິຠາໂຄ, ໂສ ໂພຘິຍງ຺ຄຓໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓນ຺ຕິອາທີນໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຘ ປນ ນານປ຺ປກາຣາ ຕິພ຺ພກິເລສາ ‘‘ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ປາປການໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ອກຸສລານໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອຘິວຈນໍ, ຍທິທໍ ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໖໐). ສຫ ອງ຺ຄເຓນ ສາງ຺ຄໂຓ.

ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນຕິ ສກິເລໂສເຍວ ສນ຺ໂຕ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕີຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ກິເລໂສ ອຕ຺ຖີຕິປິ ນ ຊານາຕິ. ‘‘ອິເມ ກິເລສາ ນາມ ກກ຺ຂຬາ ວາຬາ ຊຫິຕພ຺ພາ ນ ຄຫິຕພ຺ພາ ວິສທຸຏ຺ຐສລ຺ລສທິສາ’’ຕິ ເອວໍ ຍາຖາວສຣສໂຕປິ ນ ຊານາຕິ. ໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ຈ ຊານາຕິ, ເອວຎ຺ຈ ຊານາຕິ. ໂສ ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ນ ຈ ມຄ຺ເຄນ ສມູຫຕາ ກິເລສາ, ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ວາຣິຕຕ຺ຕາ, ອຍມິຘ ອນງ຺ຄໂຓຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕີຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກິເລສາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ວາຣິຕຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ນ ມຄ຺ເຄນ ສມູຫຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ‘‘ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ມຫາອນຕ຺ຖໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ກກ຺ຂຬາ ວາຬາ ວິສທຸຏ຺ຐສລ຺ລສທິສາ’’ຕິ ເອວໍ ຍາຖາວສຣສໂຕປິ ນ ຊານາຕິ. ໂຍ ປນ ‘‘ອິມິນາ ກາຣເຓນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈ ຊານາຕິ, ເອວຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ໂສ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ, ເຕສຸ ວາ ທ຺ວີສຸ ສາງ຺ຄເຓສຸ, ຍ຺ວາຍນ຺ຕິ ໂຍ ອຍໍ, ຍາຍນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

໕໘. ໂກ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຸຠເຍນາປິ ກາຣຓເມວ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຍນິເມສນ຺ຕິ ເຍນ ເຫຕຸນາ ເຍນ ປຈ຺ຈເຍນ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເອໂກ ເສຏ຺ຐປຸຣິໂສ ເອໂກ ຫີນປຸຣິໂສຕິ ອກ຺ຂາຍຕິ, ໂສ ໂກ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ນປ຺ປຊານາຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຊານນາ ນປ຺ປຊານນາຕິ ອິທເມວ ອຸຠຍໍ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ.

໕໙. ເຖໂຣ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ວິຈິຕ຺ຣປຏິຠານຕາຍ ຕໍ ປາກຏຕຣໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ຕຕ຺ຣາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອຕໍ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອິທເມວ ເອສ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ນ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອວສ຺ສໍ ຠາວີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຉນ຺ທຊນນາທິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນສ຺ສຕີຕິ ອປ຺ປຊານນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອງ຺ຄຓສ຺ສ ປຫານຕ຺ຖໍ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ ນ ຊເນສ຺ສຕິ. ນ ວາຍມິສ຺ສຕີຕິ ຕໂຕ ພລວຕຣໍ ວາຍາມໍ ນ ກຣິສ຺ສຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠິສ຺ສຕີຕິ ຖາມຄຕວີຣິຍໍ ປນ ເນວ ອາຣຠິສ຺ສຕິ, ນ ປວຕ຺ເຕສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາງ຺ຄໂຓຕິ ອິເມຫິ ຣາຄາທີຫິ ອງ຺ຄເຓຫິ ສາງ຺ຄໂຓ. ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕຕິ ເຕຫິເຍວ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ມລີນຈິຕ຺ໂຕ ວິພາຘິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຸປຕາປິຕຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຫຸຕ຺ວາ. ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ມຣິສ຺ສຕິ.

ເສຍ຺ຍຖາປີຕິ ຍຖາ ນາມ. ກໍສປາຕີຕິ ກໍສໂລຫຠາຊນໍ. ອາຠຕາຕິ ອານີຕາ. ອາປຓາ ວາ ກມ຺ມາຣກຸລາ ວາຕິ ອາປຓໂຕ ວາ ກໍສປາຕິກາຣການໍ ກມ຺ມາຣານໍ ຆຣໂຕ ວາ. ຣເຊນາຕິ ອາຄນ຺ຕຸກຣເຊນ ປໍສຸອາທິນາ. ມເລນາຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ໂລຫມເລນ. ປຣິໂຍນທ຺ຘາຕິ ສຎ຺ຉນ຺ນາ. ນ ເຈວ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຸທກຂາທນີຍປກ຺ຂິປນາທີຫິ ປຣິໂຠຄໍ ນ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ນ ຈ ປຣິໂຍທເປຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ໂຘວນຆໍສນາທີຫິ ນ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ກາຣາເປຍ຺ຍຸໍ. ຣຊາປເຖຕິ ຣຊປເຖ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ຣຊສ຺ສ ອາຄມນຏ຺ຐາເນ ວາ ວຸຏ຺ຐານຸຏ຺ຐາເນ ວາ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ວາ ຖຸສໂກຏ຺ຐເກ ວາ ຠາຊນນ຺ຕເຣ ວາ, ຍຕ຺ຖ ຣເຊນ ໂອກິຣີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍກິລິຏ຺ຐຕຣາ ອສ຺ສ ມລຄ຺ຄຫິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຊາປເຖ ນິກ຺ຂິປເນນ ສໍກິລິຏ຺ຐຕຣາ, ອປຣິໂຠຄາປຣິໂຍທປເນຫິ ມລຄ຺ຄຫິຕຕຣາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຏິປຸຈ຺ຉາວຈນຎ຺ເຈຕໍ. ເຕນສ຺ສ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອາວຸໂສ, ສາ ກໍສປາຕິ ເອວໍ ກຣີຍມານາ ອປເຣນ ກາເລນ ສໍກິລິຏ຺ຐຕຣາ ຈ ມລຄ຺ຄຫິຕຕຣາ ຈ ມຕ຺ຕິກປາຕີຕິ ວາ ກໍສປາຕີຕິ ວາ ອິຕິປິ ທຸຊ຺ຊານາ ຠເວຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ ໂນຕິ, ເຖໂຣ ຕໍ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ. ປຸນ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ໂອປມ຺ມໍ ສມ຺ປຏິປາເທນ຺ໂຕ, ເອວເມວ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ເຖວໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນາ ເວທິຕພ຺ພາ – ກິລິຏ຺ຐກໍສປາຕິສທິໂສ ສາງ຺ຄໂຓ ປຸຄ຺ຄໂລ. ສໍກິລິຏ຺ຐກໍສປາຕິຍາ ນປຣິຠຸຎ຺ຊນມາທິໍ ກຕ຺ວາ ຣຊາປຖນິກ຺ເຂໂປ ວິຍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠມານສ຺ສ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທີສຸ ປສຸຕປຸຄ຺ຄລສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊາປຏິລາໂຠ. ສໍກິລິຏ຺ຐກໍສປາຕິຍາ ປຸນ ສໍກິລິຏ຺ຐຕຣຠາໂວ ວິຍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຸກ຺ກເມນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອນຸສິກ຺ຂໂຕ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທິກຣຓໍ, ເອຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ສາງ຺ຄຓກາລກິຣິຍາ. ອຖ ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ທຸກ຺ກຏທຸພ຺ຠາສິຕວີຕິກ຺ກມນໍ, ເອຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ສາງ຺ຄຓກາລກິຣິຍາ. ອຖ ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ປາຈິຕ຺ຕິຍຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍວີຕິກ຺ກມນໍ, ສງ຺ຆາທິເສສວີຕິກ຺ກມນໍ, ປາຣາຊິກວີຕິກ຺ກມນໍ, ມາຕຸຆາຕາທິອານນ຺ຕຣິຍກຣຓໍ, ເອຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ສາງ຺ຄຓກາລກິຣິຍາຕິ.

ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ນ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສພ຺ພສຕ຺ຕາ ຫິ ປກຕິຈິຕ຺ເຕນ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕເນວ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ອວິໂສເຘຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸຕິຍວາເຣ ປຣິໂຍທເປຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ໂຘວນຆໍສນສຓ຺ຫຉາຣິກາປຣິມຊ຺ຊນາທີຫິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອາທາສມຓ຺ຑລສທິສໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ນ ຈ ນໍ ຣຊາປເຖຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ຐາເນ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຣຓ຺ຑມຎ຺ຊູສາທີສຸ ວາ ຐເປຍ຺ຍຸໍ, ປລິເວເຐຕ຺ວາ ວາ ນາຄທນ຺ເຕ ລເຄຍ຺ຍຸໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອຸປມາສໍສນ຺ທນາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ – ກິລິຏ຺ຐກໍສປາຕິສທິໂສ ສາງ຺ຄໂຓ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄໂລ. ກິລິຏ຺ຐກໍສປາຕິຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນມາທິໍ ກຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐາເນ ຐປນໍ ວິຍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠມານສ຺ສ ເປສລຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊາປຏິລາໂຠ. ເຍ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປມາທໍ ທິສ຺ວາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ສໍກິລິຏ຺ຐກໍສປາຕິຍາ ອປຣກາເລ ປຣິສຸທ຺ຘປຣິໂຍທາຕຠາໂວ ວິຍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອນຸສິກ຺ຂໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ສມ຺ມາວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ອນງ຺ຄຓກາລກິຣິຍາ. ອຖ ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິສຸທ຺ເຘ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸກູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມນ຺ຕເສນາສນວາສໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປນ຺ຕເສນາສນວາໂສ, ເອຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ອນງ຺ຄຓກາລກິຣິຍາ. ອຖ ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິນິພ຺ພຕ຺ຕເນນ ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ, ວິປສ຺ສນາປາທກຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ກິເລສານໍ ຕທງ຺ຄນິວາຣຓໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາຘິຄໂມ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕສຈ຺ຉິກິຣິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອນງ຺ຄຓກາລກິຣິຍາ ເອວ.

ຕຕິຍວາເຣ ສຸຠນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣາຄຏ຺ຐານິຍໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ. ມນສິ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິປນ຺ນສ຺ສຕິ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ມນສິກາຣາຕິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຸຠນິມິຕ຺ຕມນສິກາຣກາຣຓາ. ອນຸທ຺ຘໍເສສ຺ສຕີຕິ ຫິໍສິສ຺ສຕິ ອຘິຠວິສ຺ສຕິ. ຣາໂຄ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ກຸສລວາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຍເມວ ອກຸສລຊວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນາ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ – ປຣິສຸທ຺ຘກໍສປາຕິສທິໂສ ປກຕິຍາ ອປ຺ປກິເລໂສ ອນງ຺ຄຓປຸຄ຺ຄໂລ. ປຣິສຸທ຺ຘກໍສປາຕິຍາ ນປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຣຊາປເຖ ນິກ຺ເຂໂປ ວິຍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠມານສ຺ສາຕິ ອິໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພໍ ປຐມວາຣສທິສເມວ.

ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນ ມນສິ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສຕິວິຣຫາຠາວໂຕ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາວຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ເສສໍ ທຸຕິຍວາຣານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໖໐. ອິທານິ ຕໍ ອງ຺ຄຓໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ປາກຏໍ ກາຣາເປຕຸກາເມນາຍສ຺ມຕາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ‘‘ອງ຺ຄຓໍ ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຸຏ຺ໂຐ ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ປາປການໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉາວຈຣານນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ອວຈຣານໍ, ອິຈ຺ຉາວເສນ ໂອຕິຓ຺ຓານໍ ປວຕ຺ຕານໍ ນານປ຺ປກາຣານໍ ໂກປອປ຺ປຈ຺ຈຍານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສາຕິ ເຍນ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕໍ ຐານໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ວິຊ຺ຊຕິ ອຕ຺ຖິ, ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາປນ຺ໂນ ອສ຺ສນ຺ຕິ ອາປນ຺ໂນ ຠເວຍ຺ຍໍ. ນ ຈ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ຊາເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ຈ ມໍ ນ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ຐານໍ, ລາຠຕ຺ຖິກຕາ. ລາຠຕ຺ຖິໂກ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ປກຕິຍາປິ ຈ ກຕປຸຎ຺ໂຎ ມນຸສ຺ເສຫິ ສກ຺ກໂຕ ຄຣຸກໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕິ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເຖຣາ ຎຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມານໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ, ເຕ ນວການໍ, ນວກາ ວິຫາເຣ ວິຆາສາທາທີນໍ, ເຕ ໂອວາທໍ ອາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ເອວໍ ກເມນ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ຊານນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ລາຠນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ. ອໂຫ ວຕາຫໍ ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ວຕ ອາປນ຺ໂນ ອສ຺ສໍ, ນ ຈ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ.

ຍໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ຊາເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ກາຣຓໍ ວິຊ຺ຊຕິ ໂຂ ປນ ອຕ຺ຖິເຍວ, ໂນ ນຕ຺ຖິ. ເຖຣາ ຫິ ຎຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມານໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຈຕູສຸ ປຣິສາສຸ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປາກໂຏ ຈ ອຍສາຠິຠູໂຕ ຄາມສຕມ຺ປິ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸມ຺ມາຣສເຕສຸ ຐາເນສຸ ອຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂມຕິ. ຕໂຕ ຊານນ຺ຕິ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ເຕຫິ ຈມ຺ຫິ ເອວໍ ນາສິໂຕຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ ໂສ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ກຸປິໂຕ ເຈວ ໂຫຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ອປ຺ປຕີໂຕ ຈ ໂທມນສ຺ສາຠິຠູໂຕ.

ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ, ໂຍ ຈາຍໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິໂຕ ໂກໂປ, ໂຍ ຈ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິໂຕ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ເອຕໍ ອຸຠຍໍ ອງ຺ຄຓນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິທຎ຺ຈ ຕາທິສານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລໂຠ ປນ ອິມສ຺ສ ອງ຺ຄຓສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄວເສນ, ໂມໂຫ ສມ຺ປໂຍຄວເສນາປິ ຄຫິໂຕເຍວ ໂຫຕິ.

ອນຸຣໂຫ ມນ຺ຕິ ປຸຣິມສທິສເມວ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເສນາສນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ຖເກຕ຺ວາ ໂຈເທນ຺ເຕ ອິຈ຺ຉຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ອາເນຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ‘‘ຕຍາ ອສຸກມ຺ຫິ ນາມ ຐາເນ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂຈເທຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ຈຕູສຸ ປຣິສາສຸ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປາກໂຏ ຈ ອຍສາຠິຠູໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ສປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ສມາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ. ສມາໂນຕິ ສາປຕ຺ຕິໂກ. ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ໂຈທໂກ. ອຍໍ ສາປຕ຺ຕິເກເນວ ໂຈທນໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອິມຎ຺ຈິມຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕໍ ຕາວ ປຏິກໂຣຫິ ປຈ຺ຉາ ມໍ ໂຈເທສ຺ສສີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ອປິຈ ຊາຕິອາທີຫິປິ ສມາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ. ອຍຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິຍາ ກຸເລນ ພາຫຸສຈ຺ເຈນ ພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ຘຸຕງ຺ເຄນາຕິ ເອວມາທີຫິປິ ສມາເນເນວ ໂຈທນໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕາທິເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ນາຕິທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍຸຕ຺ໂຕ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ. ອິເມຫິ ອາປຕ຺ຕາທີຫິ ອສທິສຕ຺ຕາ ປຏິສຕ຺ຕຸ ປຏິສລ຺ໂລ ໂຈທໂກ ຠວິຕຸໍ ອຍຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕຕິ ອິຕິ ໂສ ອິມາຍ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄລໂຈທນາຍ ເອວໍ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ອໂຫ ວຕາຕິ ‘‘ອໂຫ ວຕ ເຣ ອມ຺ຫາກໍ ປຓ຺ຑິຕກາ, ອໂຫ ວຕ ເຣ ອມ຺ຫາກໍ ພຫຸສ຺ສຸຕກາ ເຕວິຊ຺ຊກາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໙໑) ຄຣຫາຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອໂຫ ວຕ ມໍ ທຫຣໍເຍວ ສມານໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໕໗) ປຕ຺ຖນາຍໍ. ອິຘ ປຕ຺ຖນາຍເມວ. ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠຕ຺ຖິໂກ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາຍ, ໂນ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວາ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ. ອຍຎ຺ຫິ ປສ຺ສຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕາທໂຍ ມຫາເຖເຣ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ກສ຺ສປ, ຣາຫຸລ ຈກ຺ຂຸໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ, ມນຸສ຺ເສ ຈ ‘‘ເຕສ ປຓ຺ຑິຕາ ເຖຣາ ສຕ຺ຖຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ ວຓ຺ຓໍ ຠຓນ຺ເຕ, ລາຠສກ຺ກາຣຎ຺ຈ ອຸປຫຣນ຺ເຕ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕຂາຓຸ ວິຍ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕວ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕຕິ ອຖ ຠຄວາ ຕໍ ອມນສິກຣິຕ຺ວາວ ອຎ຺ຎໍ ເຖຣໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ຠຄວໂຕ ຈ ເຖຣສ຺ສ ຈ. ກຖໍ ຠຄວໂຕ ກຸປ຺ປຕິ? ‘‘ອຫໍ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຠຸຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວຓໂຕ ພຫິນິກ຺ຂມນໍ ນ ຊານາມິ, ສພ຺ພກາລໍ ຉາຍາວ ນ ວິຊຫາມິ, ມໍ ນາມ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕກເມວ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຠຄວໂຕ ກຸປ຺ປຕິ. ກຖໍ ເຖຣສ຺ສ ກຸປ຺ປຕິ? ‘‘ອຍໍ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ຂາຓຸ ວິຍ ນິສີທຕິ, ກທາ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ຘມ຺ມກມ຺ມິກາ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານໍ ປາເປຕ຺ວາ ນີຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຫິ ຍທິ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ອວສ຺ສໍ ຠຄວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ເຖຣສ຺ສ ກຸປ຺ປຕິ.

ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ, ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍມ຺ປິ ລາຠຕ຺ຖິໂກເຍວ, ອຍຎ຺ຫິ ປສ຺ສຕິ ພຫຸສ຺ສຸເຕ ຠິກ຺ຂູ ມຫາປຣິວາເຣນ ຄາມໍ ປວິສນ຺ເຕ, ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນ຺ເຕ, ເຕສຎ຺ຈ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ອຸປາສເກ ປສນ຺ເນ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ເຕ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ກຸປິໂຕຕິ ອຍມ຺ປິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກຸປ຺ປຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຖຣສ຺ສ ຈ. ກຖໍ ຠິກ຺ຂູນໍ? ‘‘ອິເມ ຍເທວ ມຍ຺ຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈີວຣໍ ວາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ວາ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອວໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຸປ຺ປຕິ. ກຖໍ ເຖຣສ຺ສ? ‘‘ເອໂສ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ສຍເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ນໍ ຘມ຺ມກມ຺ມິກາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອວສ຺ສໍ ມໍເຍວ ປຣິວາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄຕິ ໂຠຊນຏ຺ຐາເນ. ອຄ຺ຄາສນນ຺ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣາສນໍ. ອຄ຺ໂຄທກນ຺ຕິ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ. ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣປິຓ຺ຑໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ວາ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ປຓີຕາຘິວຈນເມຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຫເມວ ລເຠຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉາ ນາຕິມຫາສາວຊ຺ຊາ. ນ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລເຠຍ຺ຍາຕິ ປນ ອຕິມຫາສາວຊ຺ຊາ. ອຍມ຺ປິ ລາຠຕ຺ຖິໂກ ປາສາທິໂກ ໂຫຕິ ຈີວຣຘາຣຓາທີຫິ, ກທາຈິ ປພ຺ພຊຕິ, ກທາຈິ ວິພ຺ຠມຕິ. ເຕນ ໂສ ປຸພ຺ເພ ລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອາສນາທິໍ ປຈ຺ຉາ ອລຠນ຺ໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ລເຠຍ຺ຍາຕິ ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຖຣານໍ ອຄ຺ຄາສນາທີສຸ ຕທນຸສາເຣນ ມຊ຺ຌິມານໍ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ນວານໍ ກທາຈິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ສພ຺ພນິຫີນໍ ອາສນາທິໍ ລຠຕິ. ກຸປິໂຕຕິ ອຍມ຺ປິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກຸປ຺ປຕິ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ເຖຣານຎ຺ຈ. ກຖໍ ມນຸສ຺ສານໍ? ‘‘ອິເມ ມງ຺ຄລາທີສຸ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂູ ລຠນ຺ຕິ, ເອເຕ, ‘ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸກມ຺ປໍ ກໂຣຖາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອິທານິ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕກໍ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕາ, ໂຫຕຸ ອິທານິ, ເນສໍ ກິຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ມນຸສ຺ສານໍ ກຸປ຺ປຕິ. ກຖໍ ເຖຣານໍ? ‘‘ອິເມ ນາມ ຍທິ ນ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ມໍເຍວ ມນຸສ຺ສາ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເຖຣານໍ ກຸປ຺ປຕິ.

ອນຸໂມເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ອນຸໂມທນໍ ກເຣຍ຺ຍໍ. ອຍມ຺ປິ ລາຠຕ຺ຖິໂກ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຂຓ຺ຑານຸໂມທນໍ ຊານາຕິ, ‘‘ໂສ ອນຸໂມທນຏ຺ຐາເນ ພຫູ ມາຕຸຄາມາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາ ມໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ຖາລກຠິກ຺ຂໍ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ຐານນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອນຸໂມທນາ ຠາໂຣ, ເຕນ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອນຸໂມເທຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຸປິໂຕຕິ ອຍມ຺ປິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ກຸປ຺ປຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຈ. ກຖໍ ມນຸສ຺ສານໍ? ‘‘ອິເມ ປຸພ຺ເພ ມໍເຍວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕິ ‘ອມ຺ຫາກໍ ນາຄຕ຺ເຖໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ອນຸໂມທຕູ’ຕິ, ອຊ຺ຊ ປນ ນາໂວຈຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ມນຸສ຺ສານໍ ກຸປ຺ປຕິ. ກຖໍ ເຖຣສ຺ສ? ‘‘ອຍໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸລຸປກໍ ນາຄຕ຺ເຖຣໍ ສຸມນຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມຖ, ອຍໍ ອນຸໂມທິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ຠຓຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເຖຣສ຺ສ ກຸປ຺ປຕິ. ກຖໍ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ? ‘‘ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ປຫາຣໍ ລທ຺ຘກຸກ຺ກຸໂຏ ວິຍ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕໍ ວສ຺ສຕິ, ອິມໍ ນາມ ນິກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ອສຕິ ອຫເມວ ອນຸໂມເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ກຸປ຺ປຕິ.

ອາຣາມຄຕານນ຺ຕິ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ. ອຍມ຺ປິ ລາຠຕ຺ຖິໂກ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຂຓ຺ຑຘມ຺ມກຖໍ ຊານາຕິ, ໂສ ປສ຺ສຕິ ຕາທິເສສຸ ຐາເນສຸ ທ຺ວິໂຍຊນຕິໂຍຊນໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິການິ ຘມ຺ມສ຺ສວນານິ ສຸຓນ຺ເຕ, ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕ ຈ ທຫເຣ ວາ ສາມເຓເຣ ວາ ສາຘຸ ສາຘູຕິ ມຫາສທ຺ເທນ ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ເຕ, ຕໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ ອນ຺ໂຕຄາມຄເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຸປາສກາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ເກ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມໍ ກເຖສຸ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຠຓນ຺ຕິ ‘‘ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນາ ມນຸສ຺ສາ ຘມ຺ມກຖິການໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ອິຈ຺ຉມາໂນ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ຐານນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຸສລານໍ ຘມ຺ມເທສນາ ຠາໂຣ, ເຕນ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເທເສຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຸປິໂຕຕິ ຈຕຸປ຺ປທິກໍ ຄາຖມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸໍ ໂອກາສໍ ອລຠມາໂນ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມນ຺ທຠາວສ຺ສ ‘‘ອຫຎ຺ຫິ ມນ຺ໂທ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ກຸໂຕ ລຠິສ຺ສາມິ ເທເສຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸນີນນ຺ຕິ ໂອວາທຕ຺ຖໍ ວາ ອຸທ຺ເທສຕ຺ຖໍ ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕ຺ຖໍ ວາ ປູຊາກຣຓຕ຺ຖໍ ວາ ອາຣາມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ອຍມ຺ປິ ລາຠຕ຺ຖິໂກ, ຕສ຺ເສວໍ ໂຫຕິ ອິມາ ມຫາກຸລາ ປພ຺ພຊິຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ຕາສຸ ກຸເລສຸ ປວິເສຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາສຸ ມນຸສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ ‘‘ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ໂອວາທໍ ວາ ອຸທ຺ເທສໍ ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ຕໂຕ ວກ຺ຂນ຺ຕິ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ຕສ຺ສ ເທຖ ກໂຣຖາ’’ຕິ, ເຕນສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຐານນ຺ຕິ ໂອວາທາທໂຍ ນາມ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ຠາໂຣ, ເຕນ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເທເສຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຸປິໂຕຕິ ອຍມ຺ປິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກຸປ຺ປຕິ, ຕາສຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ‘‘ອິມາ ປຸພ຺ເພ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸໂປສຖປ຺ປວາຣຓາທີນິ ລຠນ຺ຕິ, ຕາ ອິທານິ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕກມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕາ’’ຕິ. ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຈ ‘‘ເອສ ອິມາສໍ ສຫສາ ໂອວາທໍ ອທາສິເຍວາ’’ຕິ.

ອຸປາສການນ຺ຕິ, ອາຣາມຄຕານໍ ອຸປາສການໍ. ນິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມນ຺ຕາ ນາມ ມຫາອຸປາສກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ປຸຕ຺ຕຠາຕຸການໍ ກມ຺ມໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ເຕສໍ ເທເສຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ກິໍ ກາຣຓາ? ອິເມ ປສີທິຕ຺ວາ ອຸປາສິການມ຺ປິ ອາໂຣເຈສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສທ຺ຘິໍ ອຸປາສິກາຫິ ມຍ຺ຫເມວ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຸປຫຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ຐານໍ ພຫຸສ຺ສຸເຕເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ກຸປິໂຕຕິ ອຍມ຺ປິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກຸປ຺ປຕິ, ອຸປາສການຎ຺ຈ ‘‘ອິເມ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສຸຓນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ກຸລຸປກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສຸຓາມາຕິ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂຫຕຸ ອິທານິ, ເຕສໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກິຈ຺ເຈ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຈ, ‘‘ອຍເມເຕສໍ ເທເສຕີ’’ຕິ.

ອຸປາສິການນ຺ຕິ ອາຣາມຄຕານໍ. ອຸປາສິກາ ນາມ ອາສນປູຊາທິກຣຓຕ຺ຖໍ ວາ ອຸໂປສຖທິວເສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ. ເສສໍ ອຸປາສກວາເຣ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ຈ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ອິມິນາ ອຕ຺ຕນິ ກາຣໍ ກຣີຍມານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກຕຎ຺ຈ ສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ປຕ຺ເຖຕິ. ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຠາຣິຍໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ອິມິນາ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຕ຺ຕານໍ ຄຣຸຏ຺ຐາເນ ຐປີຍມານໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ມາເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປິຍາເຍຍ຺ຍຸໍ. ປູເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອວໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕາ ມາເນນ຺ຕາ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປູເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍປູຊໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ຐານນ຺ຕິ ‘‘ປິໂຍ ຄຣຸ ຠາວນິໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ ສີລວາ ຈ ເອຕໍ ວິຘິໍ ອຣຫຕິ ເຕນ ຠິກ຺ຂູ ເອວຣູປໍ ເອວໍ ກເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຸປິໂຕຕິ ອຍມ຺ປິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກຸປ຺ປຕິ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ‘‘ອິເມ ເອຕໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ມໍເຍວ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ອິໂຕ ປເຣສຸ ຕີສຸ ວາເຣສຸ.

ປຓີຕານໍ ຈີວຣານນ຺ຕິ ປຏ຺ຏທຸກູລປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໂກເສຍ຺ຍາທີນໍ ມຫຄ຺ຆສຸຂຸມສຸຂສມ຺ຜສ຺ສານໍ ຈີວຣານໍ. ອິຘາປິ ອຫເມວ ລາຠີ ອສ຺ສນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉາ ນາຕິມຫາສາວຊ຺ຊາ. ນ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ອສ຺ສາຕິ ປນ ມຫາສາວຊ຺ຊາ.

ປຓີຕານໍ ປິຓ຺ຑປາຕານນ຺ຕິ ສປ຺ປິເຕລມຘຸສກ຺ກຣາທິປູຣິຕານໍ ເສຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາຕານໍ. ປຓີຕານໍ ເສນາສນານນ຺ຕິ ອເນກສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນການໍ ມຎ຺ຈປີຐາທີນໍ ປຓີຕານໍ. ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນໍ ອຸຕ຺ຕມເຠສຊ຺ຊານໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ຐານໍ ພຫຸສ຺ສຸເຕຫິ ປຸຎ຺ຎວນ຺ເຕຫິ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ກຸປິໂຕຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກຸປ຺ປຕິ, ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ‘‘ອິເມສໍ ນາມ ປຣິຈິຕຠາໂວປິ ນຕ຺ຖິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕສ຺ສ ປໍສຸກູລຕ຺ຖາຍ ວາ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ວາ ສປ຺ປິເຕລາທິກາຣຓາ ວາ ຆຣປຏິປາຏິຍາ ຈຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ເມ ເອກທິວສມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ປຓີຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ອາຄນ຺ຕຸກໍ ມຫລ຺ລກໍ ປນ ທິສ຺ວາວ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ, ເຖຣສ຺ສ ຈ ‘‘ອຍມ຺ປິ ມຫລ຺ລໂກ ອິເມສໍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕເຍວ ຈຣຕິ, ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ນໍ ຘມ຺ມກມ຺ມິກາ ນິກ຺ກຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອຫເມວ ລາຠີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ອິເມສໍ ໂຂ, ເອຕໍ ອາວຸໂສຕິ ອິເມສໍ ເຫຏ຺ຐາ ເອກູນວີສຕິວາເຣຫິ ວຸຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ.

໖໑. ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈາຕິ ນ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ໂສເຕນ ສູຍນ຺ຕິ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓວິສຍຕ຺ຕາ. ອປ຺ປຫີນອິຈ຺ຉາວຈຣສ຺ສ ປນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິຈ຺ຉາວຈຣວເສນ ປວຕ຺ຕກາຍກມ຺ມໍ ທິສ຺ວາ ທິຏ຺ຐາ ວິຍ ວຈີກມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸຕາ ວິຍ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ. ປຈ຺ຈກ຺ຂກາເລ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ‘‘ອສຸໂກ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ອີທິໂສ’’ຕິ ຕິໂຣກ຺ຂກາເລ ສູຍນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປີຕິ ອນຸຄ຺ຄຫຄຣຫວຈນໍ. ເຕນ ອາຣຎ຺ຎິກຕ຺ຕໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອປ຺ປຫານໍ ຄຣຫຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂຍຊນາ, ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ, ອນ຺ເຕ ປນ຺ຕເສນາສເນ ວສຕິ, ອິເມ ຈສ຺ສ ເອຕ຺ຕກາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ອປ຺ປຫີນາ. ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ອຕິເຣກລາຠໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ໂລລຸປ຺ປຈາຣໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສປທານຈາຣີ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕິ.

ລູຂຈີວຣຘໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ລູຂນ຺ຕິ ສຕ຺ຖລູຂໍ ສຸຕ຺ຕລູຂໍ ຣຊນລູຂນ຺ຕິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ລູຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ເຖນ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ນໍ ສຕ຺ຖລູຂໍ ນາມ, ຕໍ ອຄ຺ເຆນ ປຣິຫາຍຕິ, ຖູລທີຆສຸຕ຺ຕເກນ ສິພ຺ພິຕໍ ສຸຕ຺ຕລູຂໍ ນາມ, ຕໍ ຜສ຺ເສນ ປຣິຫາຍຕິ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສໍ ໂຫຕິ. ຣຊເນນ ຣຕ຺ຕໍ ຣຊນລູຂໍ ນາມ, ຕໍ ວຓ຺ເຓນ ປຣິຫາຍຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສຕ຺ຖລູຂສຸຕ຺ຕລູຂຣຊນລູຂຈີວຣຘໂຣ ໂຫຕິ, ອິເມ ຈສ຺ສ ເອຕ຺ຕກາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ອປ຺ປຫີນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈ, ອຖ ໂຂ ນໍ ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເນວ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ…ເປ… ນ ປູເຊນ຺ຕີຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ກິສ຺ສ ເຫຕູຕິ ກິໍ ກາຣຓາ. ເຕ ຫິ ຕສ຺ສ…ເປ… ສູຍນ຺ຕິ ຈ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ເຕ ປາປກາ ສູຍນ຺ຕິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິເມສໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸຓປນ຺ຕິ ມຕກເຬວຣໍ. ອຫິສ຺ສ ກຸຓປໍ ອຫິກຸຓປໍ. ເອວໍ ອິຕຣານິ. ອຕິປຏິກູລຊິຄຸຈ຺ຉນີຍຠາວໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອິມາເນວ ຕີຓິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຫິ ສສສູກຣາທີນໍ ກຸຓປໍ ມນຸສ຺ສາ ກຏຸກຠຓ຺ຑາທີຫິ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິປິ. ອິເມສໍ ປນ ກຸຓປໍ ອຠິນວມ຺ປິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ, ໂກ ປນ ວາໂທ ກາລາຕິກ຺ກເມນ ປູຕິຠູເຕ. ຣຈຍິຕ຺ວາຕິ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ, ປຣິປູເຣຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກຸຓປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກໍສປາຕິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎິສ຺ສາຕິ ອປຣາຍ. ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ປິທຫິຕ຺ວາ. ອນ຺ຕຣາປຓນ຺ຕິ ອາປຓານມນ຺ຕເຣ ມຫາຊນສໍກິຓ຺ຓໍ ຣຈ຺ຉາມຸຂໍ. ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ຊຎ຺ຎຊຎ຺ຎໍ ວິຍາຕິ ໂຈກ຺ຂໂຈກ຺ຂໍ ວິຍ ມນາປມນາປໍ ວິຍ. ອປິຈ ວຘຸກາປຓ຺ຓາກາຣໍ ວິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວຘຸກາຕິ ຊເນຕ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສາ ນີຍມານໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຊຎ຺ຎໍ, ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ອາທຣວເສນ ວາ ປສໍສາວເສນ ວາ ປຸນຣຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຊຎ຺ຎຊຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ອປາປຸຣິຕ຺ວາຕິ ວິວຣິຕ຺ວາ. ຕສ຺ສ ສຫ ທສ຺ສເນນ ອມນາປຕາ ຈ ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ຕສ຺ສ ກຸຓປສ຺ສ ທສ຺ສເນນ ສເຫວ ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ອມນາປຕາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ອມນາປຕາຕິ ຈ ‘‘ອມນາປມິທ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕເຈຕສິການເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອສ ນໂຍ ປຏິກຸລ຺ຍເຊຄຸຈ຺ຉຕາສຸ. ຊິຆຈ຺ຉິຕານມ຺ປີຕິ ຉາຕານມ຺ປິ. ນ ໂຠຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ ອສ຺ສາຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕາ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ປເຄວ ສຸຫິຕານນ຺ຕິ ຘາຕານໍ ປນ ປຐມຕຣເມວ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕາ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາສໍສນ຺ທນາ – ປຣິສຸທ຺ຘກໍສປາຕິສທິສໍ ອິມສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາລິງ຺ຄໍ, ກຸຓປຣຈນໍ ວິຍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອປ຺ປຫານໍ, ອປຣກໍສປາຕິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຌນໍ ວິຍ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄາທີຫິ ອິຈ຺ຉາວຈຣປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນໍ, ກໍສປາຕິໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ກຸຓປທສ຺ສເນນ ຊນສ຺ສ ອມນາປຕາ ວິຍ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄາທີນິ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉາວຈຣທສ຺ສເນນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອສກ຺ກາຣກຣຓາທິຕາຕິ.

໖໒. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ປນ, ກິຎ຺ຈາປີຕິ ອນຸຄ຺ຄຫປສໍສາວຈນໍ, ເຕນ ອາຣຎ຺ຎິກຕ຺ຕໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິຈ຺ຉາວຈຣປ຺ປຫານໍ ປສໍສຕິ. ເນມນ຺ຕນິໂກຕິ ນິມນ຺ຕນປຏິຄ຺ຄາຫໂກ. ວິຈິຕກາຬກນ຺ຕິ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອປນີຕກາຬກໍ. ອເນກສູປໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສູໂປ ນາມ ຫຕ຺ຖຫາຣິໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ, ເຕນ ມຈ຺ຉມໍສມຸຄ຺ຄສູປາທີຫິ ອເນກສູປໍ, ນານປ຺ປກາຣມໍສາທິພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸປມາສໍສນ຺ທເນ ຈ ສາລິວຣຠຕ຺ຕຣຈນໍ ວິຍ ອິຈ຺ຉາວຈຣປ຺ປຫານໍ, ອປຣກໍສປາຕິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຌນໍ ວິຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣາທີຫິ ອິຈ຺ຉາວຈຣປ຺ປຫານປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໍ, ກໍສປາຕິໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ສາລິວຣຠຕ຺ຕທສ຺ສເນນ ຊນສ຺ສ ມນາປຕາ ວິຍ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣາທີນິ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉາວຈຣປ຺ປຫານທສ຺ສເນນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ສກ຺ກາຣກຣຓາທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໖໓. ອຸປມາ ມໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຏິຠາຕີຕິ ມຍ຺ຫໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຸປມາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເອກໍ ອຸປມໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ອຫນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຏິຠາຕຸ ຕນ຺ຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຏິຠາຕຸ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ, ວທ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອກມິທາຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຫນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ຄິຣິພ຺ພເຊຕິ, ຣາຊຄຫນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ນາມໍ. ສມນ຺ຕໂຕ ປນ ຄິຣິປຣິກ຺ເຂເປນ ວໂຊ ວິຍ ສຓ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຄິຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ວິຫຣາມິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຫໍ ວິຫຣາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ຂ຺ວາຫນ຺ຕິ ອຖ ໂຂ ອຫໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຖາຕິ ອຎ຺ຎາຘິກາຣວຈນາຣມ຺ເຠ ນິປາໂຕ. ໂຂຕິ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ. ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ທິວສສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄສມຍໍ. ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ວາ ສມຍໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ, ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ເອກໍ ຂຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ລພ຺ຠຕິ. ນິວາເສຕ຺ວາຕິ ປຣິທຫິຕ຺ວາ, ວິຫາຣນິວາສນປຣິວຕ຺ຕນວເສເນຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຄາມປ຺ປເວສນຕ຺ຖາຍ ວາ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິວາສນວເສນ, ນ ຫິ ໂສ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນິວຕ຺ໂຖ ອໂຫສິ.

ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍາຕິ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣໍ ກາເຍນ ອາທິຍິຕ຺ວາ. ປິຓ຺ຑາຍາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ. ສມີຕີຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ຍານກາຣປຸຕ຺ໂຕຕິ ຣຖກາຣປຸຕ຺ໂຕ. ປຓ຺ຑຸປຸຕ຺ໂຕຕິ ປຓ຺ຑຸສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ອາຊີວໂກຕິ ນຄ຺ຄສມຓໂກ. ປຸຣາຓຍານກາຣປຸຕ຺ໂຕຕິ ໂປຣາຓຍານກາຣກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ວງ຺ກໍ ນາມ ເອກໂຕ ກຸຏິລໍ. ຊິມ຺ຫໍ ນາມ ສປ຺ປຄຕມຄ຺ຄສທິສໍ. ໂທສນ຺ຕິ ເຜຄ຺ຄຸວິສມຄຓ຺ຐິກາທິ. ຍຖາ ຍຖາຕິ ກາລຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຍທາ ຍທາ ຍສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຕຖາຕິ ອຍມ຺ປິ ກາລຕ຺ໂຖເຍວ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມນ ຈິນ຺ເຕສິ, ອິຕໂຣ ເຕນ ຈິນ຺ຕິຕກ຺ຂເຓ ຈິນ຺ຕິຕຏ຺ຐານເມວ ຕຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ຕມໂນຕິ ສກມໂນ ຕຸຏ຺ຐມໂນ ປີຕິໂສມນສ຺ເສຫິ ຄຫິຕມໂນ. ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສີຕິ ອຕ຺ຕມນຕາຍ ວາຈໍ, ອຕ຺ຕມນຠາວສ຺ສ ວາ ຍຸຕ຺ຕໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ ອຸທີຣຍິ, ປພ຺ຍາຫຣີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຫທຍາ ຫທຍໍ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎາຍາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິຕ຺ວາ ວິຍ.

ອສ຺ສທ຺ຘາຕິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ເຆສຸ ສທ຺ຘາວິຣຫິຕາ. ຊີວິກຕ຺ຖາຕິ ອິຓຠຍາທີຫິ ປີຬິຕາ ພຫິ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອິຘ ຊີວິກຕ຺ຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ. ນ ສທ຺ຘາຕິ ນ ສທ຺ຘາຍ. ສຐາ ມາຍາວິໂນຕິ ມາຍາສາເຐຍ຺ເຍຫິ ຍຸຕ຺ຕາ. ເກຕພິໂນຕິ ສິກ຺ຂິຕເກຣາຏິກາ, ນິປ຺ຜນ຺ນຖາມຄຕສາເຐຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາເຐຍ຺ຍຎ຺ຫິ ອຠູຕຄຸຓທສ຺ສນໂຕ ອຠູຕຠຓ຺ຑຄຸຓທສ຺ສນສມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເກຣາຏິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸນ຺ນຬາຕິ ອຸຄ຺ຄຕນຬາ, ອຸຏ຺ຐິຕຕຸຈ຺ຉມານາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈປລາຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣມຓ຺ຑນາທິນາ ຈາປລ຺ເລນ ຍຸຕ຺ຕາ. ມຸຂຣາຕິ ມຸຂຂຣາ, ຂຣວຈນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວິກິຓ຺ຓວາຈາຕິ ອສໍຍຕວຈນາ, ທິວສມ຺ປິ ນິຣຕ຺ຖກວຈນປ຺ປລາປິໂນ. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາຕິ ຉສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອສໍວຸຕກມ຺ມທ຺ວາຣາ. ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນຕິ ໂຠຊເນ ຍາ ມຕ຺ຕາ ຊານິຕພ຺ພາ ປຣິເຍສນປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠເຄສຸ ຍຸຕ຺ຕຕາ, ຕສ຺ສາ ອຊານນກາ. ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ຊາຄເຣ ອນນຸຍຸຕ຺ຕາ. ສາມຎ຺ເຎ ອນເປກ຺ຂວນ຺ໂຕຕິ ສມຓຘມ຺ເມ ນິຣເປກ຺ຂາ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຣຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິກ຺ຂາຍ ນ ຕິພ຺ພຄາຣວາຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ພຫຸລຄາຣວາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມພຫຸລາ ວາ. ພາຫຸລິກາຕິອາທິ ຘມ຺ມທາຍາເທ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຸສີຕາຕິອາທິ ຠຍເຠຣເວ. ຘມ຺ມປຣິຍາເຍນາຕິ ຘມ຺ມເທສນາຍ.

ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາຕິ ປກຕິຍາປິ ສທ຺ຘາ, ປພ຺ພຊິຕາປິ ສທ຺ຘາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ. ປິວນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ຆສນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎຕິ ປິວນ຺ຕິ ວິຍ ຆສນ຺ຕິ ວິຍ. ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ຕາ ວຈສາ ປິວນ຺ຕິ ວິຍ, ອພ຺ຠນຸໂມທນ຺ຕາ ມນສາ ຆສນ຺ຕິ ວິຍ. ສາຘຸ ວຕາຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ວຕ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕິ ຣສ຺ສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ທີຆມ຺ປິ. ຣສ຺ເສ ສຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ໂຫຕິ, ທີເຆ ສຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ຍທາ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ໂຫຕິ, ຕທາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ເຫ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ, ຕທາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຫໂຣຕິ ຕຣຸໂຓ. ຍຸວາຕິ ໂຍພ຺ພນຠາເວ ຐິໂຕ. ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກຕິ ອລງ຺ກາຣກສຠາໂວ. ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ຕຣຸໂຓປິ ຍຸວາ ນ ໂຫຕິ ຍຖາ ອຕິຕຣຸໂຓ, ໂກຈິ ຍຸວາປິ ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກ ນ ໂຫຕິ ຍຖາ ອຸປສນ຺ຕສຠາໂວ, ອາລສິຍພ຺ຍສນາທີຫິ ວາ ອຠິຠູໂຕ, ອິຘ ປນ ທຫໂຣ ເຈວ ຍຸວາ ຈ ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກ ຈ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຸປ຺ປລາທີນິ ໂລກສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຕິຫ ເຕຕິ ເອວໍ ເຕ. ອຸໂຠ ມຫານາຄາຕິ ທ຺ເວປິ ມຫານາຄາ, ທ຺ເວປິ ຫິ ເອເຕ ອຄ຺ຄສາວກາ ‘‘ມຫານາຄາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ, ຉນ຺ທາທີຫິ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ນາຄາ, ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫີເນ ກິເລເສ ນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ນາຄາ, ນານປ຺ປກາຣກໍ ອາຄຸໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ນາຄາ, ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ມຫານິທ຺ເທເສ (ມຫານິ. ໘໐) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ –

‘‘ອາຄຸໍ ນ ກໂຣຕິ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ,

ສພ຺ພສໍໂຍເຄ ວິສຊ຺ຊ ພນ຺ຘນານິ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ນ ສຊ຺ຊຕີ ວິມຸຕ຺ໂຕ,

ນາໂຄ ຕາທິ ປວຸຈ຺ຈເຕ ຕຖຕ຺ຕາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໕໒໗; ມຫານິ. ໘໐);

ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມຫນ຺ຕາ ນາຄາ ມຫານາຄາ, ອຎ຺ເຎຫິ ຂີຓາສວນາເຄຫິ ປຸຊ຺ຊຕຣາ ຈ ປາສໍສຕຣາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ສມນຸໂມທິໍສູຕິ ສມໍ ອນຸໂມທິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ອິມາຍ ອຸປມາຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອນຸໂມທິ, ປຏິຠາຕຸ ຕໍ ອາວຸໂສຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສມນຸໂມທິໍສູ’’ຕິ.

ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖເທສນາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປນ຺ນສີລາຕິ ຕິວິຘໍ ສມ຺ປນ຺ນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສມງ຺ຄິມຘຸຣວເສນ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ສມ຺ປນ຺ນໍ ສາລິເກທາຣໍ, ສຸວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ໂກສິຍ;

ປຏິເວເທມິ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ນ ນໍ ວາເຣຕຸມຸສ຺ສເຫ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໔.໑);

ອິທໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ ອຸປາຄໂຕ ສມຸປາຄໂຕ ອຸປປນ຺ໂນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອິທໍ ສມງ຺ຄິສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ອິມິສ຺ສາ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຖວິຍາ ເຫຏ຺ຐິມຕລໍ ສມ຺ປນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຂຸທ຺ທມຘຸໍ ອເນຬກໍ, ເອວມສ຺ສາທ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໑໗) ອິທໍ ມຘຸຣສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ອິຘ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ສມງ຺ຄິສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ສມ຺ປນ຺ນສີລາຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສີລາ ຫຸຕ຺ວາຕິປິ ສີລສມງ຺ຄິໂນ ຫຸຕ຺ວາຕິປິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິພ຺ໂພ. ສີລນ຺ຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ສີລໍ? ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓສີລາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນ ເຂຕ຺ຕໂທສວິຄເມນ ເຂຕ຺ຕປາຣິປູຣີ ວິຍ ສີລໂທສວິຄເມນ ສີລປາຣິປູຣີ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ພີຊຂຓ຺ຑໍ ວປ຺ປຂຓ຺ຑໍ ອຸທກຂຓ຺ຑໍ ອູສຂຓ຺ຑນ຺ຕິ ຈຕຸໂທສສມນ຺ນາຄຕໍ ອປຣິປູຣໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພີຊຂຓ຺ຑໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ພີຊານິ ຂຓ຺ຑານິ ວາ ປູຕີນິ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຍຕ຺ຖ ວປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສສ຺ສໍ ນ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ເຂຕ຺ຕໍ ຂຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ວປ຺ປຂຓ຺ຑໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ອກຸສໂລ ພີຊານິ ວປນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນິປາເຕຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສສ຺ສໍ ນ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ເຂຕ຺ຕໍ ຂຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ອຸທກຂຓ຺ຑໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸທກໍ ອຕິພຫຸ ວາ ນ ວາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ສສ຺ສານິ ນ ອຸຏ຺ເຐນ຺ຕິ, ເຂຕ຺ຕໍ ຂຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ອູສຂຓ຺ຑໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ກສ຺ສໂກ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປເທເສ ນງ຺ຄເລນ ຠູມິໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ວາເຣ ກສນ຺ໂຕ ອຕິຄມ຺ຠີຣໍ ກໂຣຕິ, ຕໂຕ ອູສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ສສ຺ສໍ ນ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ເຂຕ຺ຕໍ ຂຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ຕາທິສຎ຺ຈ ເຂຕ຺ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍສໍ, ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ພຫຸມ຺ປິ ວປິຕ຺ວາ ອປ຺ປໍ ລຠຕິ. ອິເມສໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ໂທສານໍ ວິຄມາ ເຂຕ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຕາທິສຎ຺ຈ ເຂຕ຺ຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສໍ. ເອວເມວ ຂຓ຺ຑໍ ຉິທ຺ທໍ ສພລໍ ກມ຺ມາສນ຺ຕິ ຈຕຸໂທສສມນ຺ນາຄຕໍ ສີລໍ ອປຣິປູຣໍ ໂຫຕິ. ຕາທິສຎ຺ຈ ສີລໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ນ ມຫານິສໍສໍ. ອິເມສໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ໂທສານໍ ວິຄມາ ສີລເຂຕ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕາທິສຎ຺ຈ ສີລໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສໍ.

‘‘ສີລສມງ຺ຄິໂນ’’ຕິ ອິມິນາ ປນຕ຺ເຖນ ສີເລນ ສມງ຺ຄິຠູຕາ ສໂມຘານໍ ຄຕາ ສມນ຺ນາຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຖາຕິ ອິທເມວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ສມ຺ປນ຺ນສີລຕາ ໂຫຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອາທີນວທສ຺ສເນນ ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອານິສໍສທສ຺ສເນນ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິຣ ຠຄວາ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕຕ຺ຖ ເຊຏ຺ຐກສີລໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສສີຕິ ທີປວິຫາຣວາສີ ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ອນ຺ເຕວາສິໂກ ປນສ຺ສ ເຕປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ໂຕ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣເຍວ ຫິ ສີລໍ. ອິຕຣານິ ປນ ຕີຓິ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ອນນຸຊານນ຺ໂຕ ວຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ນາມ ຉທ຺ວາຣຣກ຺ຂາມຕ຺ຕກເມວ, ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕກໍ, ປຈ຺ຈຍນິສ຺ສິຕໍ ປຏິລທ຺ຘປຈ຺ຈເຍ ອິທມຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນມຕ຺ຕກໍ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣວ ສີລໍ. ຍສ຺ສ ໂສ ຠິນ຺ໂນ, ອຍໍ ຉິນ຺ນສີໂສ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຫຕ຺ຖປາເທ ເສສານິ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ໂສ ອໂຣໂຄ, ອຍໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນສີໂສ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຊີວິຕໍ ເສສານິ ປຸນ ປາກຕິການິ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ’ຕິ ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘ສມ຺ປນ຺ນປາຕິໂມກ຺ຂາ’ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ ວຕ຺ວາ ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸຕາ’ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸຕາຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ນາຕິ ອາຈາເຣນ ຈ ໂຄຈເຣນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນາ. ອຓຸມຕ຺ເຕສູຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກສຸ. ວຊ຺ເຊສູຕິ ອກຸສລຘມ຺ເມສຸ. ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ຠຍທສ຺ສິໂນ. ສມາທາຍາຕິ ສມ຺ມາ ອາທິຍິຕ຺ວາ. ສິກ຺ຂຖ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂຖ. ອປິຈ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຖ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາເສສຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ກາຍິກໍ ວາຈສິກຎ຺ຈ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຖາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ສພ຺ພາເນຕານິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທີນິ ປທານິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕານິ.

໖໕. ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ສີລານິສໍສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ສເຈປິ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕານໍ ວາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎານໍ ວາ ເອວມສ຺ສ ‘‘ຠຄວາ ສີລໍ ປູເຣຖາຕິ ວທຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ສີລປູຣເຓ ອານິສໍໂສ, ໂກ ວິເສໂສ, ກາ ວຑ຺ຒີ’’ຕິ? ເຕສໍ ສຕ຺ຕຣສ ອານິສໍເສ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວມາຫ. ອປ຺ເປວ ນາມ ເອຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິຍມນາປຕາທິອາສວກ຺ຂຍປຣິໂຍສານໍ ອານິສໍສໍ ສຸຕ຺ວາປິ ສີລໍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ວິສກຓ຺ຏກວາຓິໂຊ ວິຍ. ວິສກຓ຺ຏກວາຓິໂຊ ນາມ ຄຸຬວາຓິໂຊ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ໂສ ກິຣ ຄຸຬຜາຓິຕຂຓ຺ຑສກ຺ຂຣາທີນິ ສກເຏນາທາຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ວິສກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫຖ, ວິສກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄາມິກາ ‘‘ວິສໍ ນາມ ກກ຺ຂຬໍ, ໂຍ ນໍ ຂາທຕິ, ໂສ ມຣຕິ, ກຓ຺ຏກມ຺ປິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣຕິ, ອຸໂຠເປເຕ ກກ຺ຂຬາ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ອານິສໍໂສ’’ຕິ ເຄຫທ຺ວາຣານິ ຖເກສຸໍ, ທາຣເກ ຈ ປລາເປສຸໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ວາຓິໂຊ ‘‘ອໂວຫາຣກຸສລາ ອິເມ ຄາມິກາ, ຫນ຺ທ ເນ ອຸປາເຍນ ຄຓ຺ຫາເປມີ’’ຕິ ‘‘ອຕິມຘຸຣໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຕິສາທຸໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຄຸຬໍ ຜາຓິຕໍ ສກ຺ຂຣໍ ສມຄ຺ຆໍ ລພ຺ຠຕິ, ກູຏມາສກກູຏກຫາປຓາທີຫິປິ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄາມິກາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫຸມ຺ປິ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ຄເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ວາຓິຊສ຺ສ ‘‘ວິສກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆສນໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຖ ສິກ຺ຂາປເທສູ’’ຕິ ວຈນໍ. ‘‘ອຸໂຠເປເຕ ກກ຺ຂຬາ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ອານິສໍໂສ’’ຕິ ຄາມິການໍ ຈິນ຺ຕນໍ ວິຍ ຠຄວາ ‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ ອາຫ, ‘‘ສີລຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຜຣຸສໍ ຂິຑ຺ຑາທິປຈ຺ຈນີກໍ, ໂກ ນຸ ໂຂ ສມ຺ປນ຺ນສີລານໍ ອານິສໍໂສ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈິນ຺ຕນໍ. ອຖ ຕສ຺ສ ວາຓິຊສ຺ສ ‘‘ອຕິມຘຸຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ປິຍມນາປຕາທິອາສວກ຺ຂຍປຣິໂຍສານໍ ສຕ຺ຕຣສອານິສໍສປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ’’ຕິອາທິວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈຕິ ຍທິ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ຍທິ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ປິໂຍ ຈ ອສ຺ສນ຺ຕິ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສິຕພ຺ໂພ, ສິເນຫຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານຠູໂຕ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມນາໂປຕິ ເຕສໍ ມນວຑ຺ຒນໂກ, ເຕສໍ ວາ ມເນນ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ຜຣິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຄຣູຕິ ເຕສໍ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕສທິໂສ. ຠາວນີໂຍຕິ ‘‘ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊານໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ຠາວນີໂຍ. ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລສຸເຍວ ປຣິປູຣກາຣີ ອສ຺ສ, ອນູເນນ ປຣິປູຣິຕາກາເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສມເຖ ຍຸຕ຺ໂຕ, ເອຕ຺ຖ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ຕໂນຕິ ວາ ເອຕໍ ເອກຕ຺ຖໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ປເນຕໍ ສມຖນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອນູຕິ ອິມິນາ ອຸປສຄ຺ເຄນ ໂຍເຄ ສິທ຺ຘໍ. ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນຕິ ພຫິ ອນີຫຏຊ຺ຌາໂນ, ອວິນາສິຕຊ຺ຌາໂນ ວາ, ນີຫຣຓວິນາສຕ຺ຖຎ຺ຫິ ອິທໍ ນິຣາກຣຓໍ ນາມ. ຖມ຺ຠໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ ນິວາຕວຸຕ຺ຕີຕິອາທີສຸ ຈສ຺ສ ປໂຍໂຄ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ສຕ຺ຕວິຘາຍ ອນຸປສ຺ສນາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ, ສຕ຺ຕວິຘາ ອນຸປສ຺ສນາ ນາມ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາ ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຕິ. ຕາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານນ຺ຕິ ວຑ຺ເຒຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ, ເອຕ຺ຖ ຈ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອກຠູມກາທິປາສາເທ ກຸຣຸມາໂນປິ ປນ ເນວ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ ພ຺ຣູເຫຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຍຖາ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕເທສນາ ປຐມໍ ຕຓ຺ຫາວເສນ ອາຣທ຺ຘາປິ ຕຓ຺ຫາປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ມານທິຏ຺ຐີນໍ ມານທິຏ຺ຐິໂຍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ກເມນ ປປຎ຺ຈຕ຺ຕຍເທສນາ ຊາຕາ, ເອວມຍໍ ເທສນາ ປຐມໍ ອຘິສີລສິກ຺ຂາວເສນ ອາຣທ຺ຘາປິ ສີລປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ສມຖວິປສ຺ສນາໂຍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ກເມນ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍເທສນາ ຊາຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ‘‘ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ, ‘‘ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ສມຖວເສນ ສຸຎ຺ຎາຄາຣວຑ຺ຒເນ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວປິ ສິກ຺ຂາ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ’’ຕິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ສີລານຸຣກ຺ຂິກາ ເອວ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ກຖິຕາ. ‘‘ວິປສ຺ສນາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ສີລານຸຣກ຺ຂິໂກ ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ.

ກຖໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສີລມນຸຣກ຺ຂຕິ? ຍສ຺ສ ຫິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ພ຺ຍາຘິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວິຫຎ຺ຎຕິ, ໂສ ພ຺ຍາຘິວິຫໂຕ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ສີລໍ ວິນາເສຕ຺ວາປິ ພ຺ຍາຘິວູປສມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຕໍ ພ຺ຍາຘິທຸກ຺ຂໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສມາປນ຺ນກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ຂໍ ທູຣາປກຕໍ ໂຫຕິ, ພລວຕຣສຸຂມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສີລໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

ກຖໍ ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ ສີລມນຸຣກ຺ຂຕິ? ຍສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ‘‘ມມ ຣູປໍ ມມ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຠາເວ ພລວມມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຕຖາຣູເປສຸ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂພ຺ຍາຘິຠຍາທີສຸ ສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ສີລໍ ວິນາເສຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂປເສຕາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາເວ ພລວມມຕ຺ຕໍ ວາ ສິເນໂຫ ວາ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ຕຖາຣູເປສຸ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂພ຺ຍາຘິຠຍາທີສຸ ສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ສເຈປິສ຺ສ ອນ຺ຕານິ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ສເຈປິ ອຸສ຺ສຸສ຺ສຕິ ວິສຸສ຺ສຕິ, ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິໂກ ວາ ໂຫຕິ ສຕຘາປິ ສຫສ຺ສຘາປິ, ເນວ ສີລໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂປເສຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ ສີລມນຸຣກ຺ຂຕິ. ‘‘ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ຕສ຺ເສວ ອຸຠຍສ຺ສ ພ຺ຣູຫນາ ວຑ຺ຒນາ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາ ທສ຺ສິຕາ.

ເອວໍ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈສ຺ສໍ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ເມ ອາກງ຺ຂນ຺ເຕນ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ສີລາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິທິໂສ ຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ –

‘‘ສີລທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນໍ, ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ ສຈ຺ຈວາທິນໍ;

ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພານໍ, ຕໍ ຊໂນ ກຸຣຸເຕ ປິຍ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໑໗);

ຕສ຺ມາ ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈສ຺ສໍ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາຕິ ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາຄາຣານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍລາຠາທິໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນາປິ ອິທເມວ ກຣຓີຍໍ, ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ນ ເຈຕ຺ຖ ຠຄວາ ລາຠນິມິຕ຺ຕໍ ສີລາທິປຣິປູຣຓໍ ກເຖຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠຄວາ ຫິ ຆາເສສນໍ ຉິນ຺ນກໂຖ ນ ວາຈໍ ປຍຸຕ຺ຕໍ ຠເຓຕິ, ເອວໍ ສາວເກ ໂອວທຕິ, ໂສ ກຖໍ ລາຠນິມິຕ຺ຕໍ ສີລາທິປຣິປູຣຓໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍສຎ຺ຫິ ເອວໍ ອຊ຺ຌາສໂຍ ຠເວຍ຺ຍ ‘‘ສເຈ ມຍໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ກິລເມຍ຺ຍາມ, ສີລາທິໍ ປູເຣຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາມາ’’ຕິ, ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ຠຄວາ ເອວມາຫ. ອປິຈ ຣສານິສໍໂສ ເອສ ສີລສ຺ສ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ນາມ. ຕຖາ ຫິ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ໂກຏ຺ຐາທີສຸ ຐປິຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕາທີນມ຺ປິ ອທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາປິ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສີລວນ຺ຕານໍ ເທນ຺ຕີຕິ ສີລສ຺ສ ສຣສານິສໍສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເປຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕິຍວາເຣ ເຍສາຫນ຺ຕິ ເຍສໍ ອຫໍ. ເຕສໍ ເຕ ກາຣາຕິ ເຕສໍ ເທວານໍ ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເຕ ມຍິ ກຕາ ປຈ຺ຈຍທານກາຣາ. ເທວາປິ ຫິ ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ, ນ ເກວລໍ ມນຸສ຺ສາເຍວ, ສກ຺ໂກ ວິຍ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ. ມຫປ຺ຜລາ ມຫານິສໍສາຕິ ອຸຠຍເມຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂລກິຍສຸຂໍ ຜລນ຺ຕີຕິ ມຫປ຺ຜລາ. ມຫໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ມຫານິສໍສາ. ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂາປິ ປຎ຺ຈຣຕນມຕ຺ຕາຍ ຠູມິຍາ ປຓ຺ຓສາລາປິ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນາ ອເນການິ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາຕໂຕ ຣກ຺ຂຕິ, ປຣິໂຍສາເນ ຈ ອມຕາຍ ປຣິນິພ຺ພານຘາຕຸຍາປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ‘‘ຂີໂຣທນໍ ອຫມທາສິ’’ນ຺ຕິອາທີນິ (ວິ. ວ. ໔໑໓) ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຖູນິ, ສກລເມວ ວາ ເປຕວຕ຺ຖຸ ວິມານວຕ຺ຖຸ ຈ ສາຘກໍ. ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍທາຍເກຫິ ອຕ຺ຕນິ ກຕານໍ ກາຣານໍ ມຫປ຺ຜລຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ຎາຕີຕິ ສສ຺ສຸສສຸຣປກ຺ຂິກາ. ສາໂລຫິຕາຕິ ເອກໂລຫິຕສມ຺ພທ຺ຘາ ປີຕິປິຕາມຫາທໂຍ. ເປຕາຕິ ເປຈ຺ຈຠາວໍ ຄຕາ. ກາລງ຺ກຕາຕິ ມຕາ. ເຕສໍ ຕນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕໍ ມຍິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕຕໍ ວາ ປສນ຺ເນນ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສ຺ສຣຓໍ ວາ. ຍສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາລງ຺ກໂຕ ປິຕາ ວາ ມາຕາ ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕໂກ ເຖໂຣ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ’’ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ຕສ຺ສ ໂສ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາໂທປິ ຕໍ ອນຸສ຺ສຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ມຫປ຺ຜລໍ ມຫານິສໍສເມວ ໂຫຕິ, ອເນການິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສານິ ທຸຄ຺ຄຕິໂຕ ວາເຣຕຸໍ ອນ຺ເຕ ຈ ອມຕໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖເມວ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ເຍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຎາ, ວິມຸຕ຺ຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາ, ທສ຺ສນໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸກາຣໍ ວທາມິ. ສວນໍ, ອນຸສ຺ສຕິໍ, ອນຸປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອຸປສງ຺ກມນໍ, ປຍິຣຸປາສນໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸກາຣໍ ວທາມີ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໑໐໔). ຕສ຺ມາ ຎາຕິສາໂລຫິຕານໍ ອຕ຺ຕນິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາທສ຺ສ ອນຸສ຺ສຕິຍາ ຈ ມຫປ຺ຜລຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕເນວ, ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໖໖. ປຎ຺ຈມວາເຣ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອສ຺ສນ຺ຕິ ອຣຕິຍາ ຣຕິຍາ ຈ ສໂຫ ອຠິຠວິຕາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕາ ຠເວຍ຺ຍໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຣຕີຕິ ອຘິກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປນ຺ຕເສນາສເນສຸ ຈ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາ. ຣຕີຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣຕິ. ນ ຈ ມໍ ອຣຕິ ສເຫຍ຺ຍາຕິ ມຎ຺ຈ ອຣຕິ ນ ອຠິຠເວຍ຺ຍ ນ ມທ຺ເທຍ຺ຍ ນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ. ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຊາຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕ ຫິ ອຣຕິຎ຺ຈ ຣຕິຎ຺ຈ ສຫຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ມາ ອີທິສໍ ອຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຉຏ຺ຐວາເຣ ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາໂສປິ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ເຠຣວໍ ອາຣມ຺ມຓເມວ. ເສສໍ ປຎ຺ຈມວາເຣ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕ ຫິ ຠຍເຠຣວໍ ສຫຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ອຣິຍໂກຏິຍວາສີມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

ເຖໂຣ ກິຣ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປາສາທິກໍ ອຣຎ຺ຎໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເຘວຊ຺ຊ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ທາຣກາ ເຖຣສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ວິສ຺ສຣມກໍສຸ. ເທວຕາປິ ຣຸກ຺ຂໍ ຈາເລສິ. ເຖໂຣ ອຈໂລວ ນິສີທິ. ສາ ເທວຕາ ຘູມາຍິ, ປຊ຺ຊລິ, ເນວ ສກ຺ຂິ ເຖຣໍ ຈາເລຕຸໍ, ຕໂຕ ອຸປາສກວຓ຺ເຓນາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ’’ຕິ ອໂວຈ. ຕ຺ວໍ ເອເຕ ວິກາເຣ ອກາສີຕິ. ອາມ ຠນ຺ເຕຕິ. ກສ຺ມາຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ສີລເຕເຊນ ທາຣກາ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ວິສ຺ສຣມກໍສຸ, ສາຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ປລາເປຕຸໍ ເອວມກາສິ’’ນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ມາ ວສຖ, ມຍ຺ຫໍ ອຜາສູຕິ ປຏິກຈ຺ເຈວ ນາວຈາສິ. ອິທານິ ປນ ມາ ກິຎ຺ຈິ ອວຈ, ອຣິຍໂກຏິຍມຫາທຕ຺ໂຕ ອມນຸສ຺ສຠເຍນ ຄໂຕຕິ ວຈນໂຕ ລຊ຺ຊາມິ, ເຕນາຫໍ ອິເຘວ ວສິສ຺ສໍ, ຕ຺ວໍ ປນ ອຊ຺ເຊກທິວສໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສາຫີ’’ຕິ. ເອວໍ ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕ ຠຍເຠຣວສໂຫ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອີທິສມຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສຕ຺ຕມວາເຣ ອາຠິເຈຕສິການນ຺ຕິ ອຠິເຈໂຕຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ວາ, ອຠິເຈຕສິ ຊາຕານິ ອາຠິເຈຕສິການິ, ອຠິເຈໂຕ ສນ຺ນິສ຺ສິຕານີຕິ ວາ ອາຠິເຈຕສິການິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ສຸຂວິຫາຣານໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມຕິ ປຈ຺ຈກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕຠາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຕ຺ຖ ສຸຂວິຫາຣຠູຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕານິ ຫິ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຌາຍິໂນ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ນິກາມລາຠີຕິ ນິກາເມນ ລາຠີ ອຕ຺ຕໂນ ອິຈ຺ຉາວເສນ ລາຠີ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກິຈ຺ຉລາຠີຕິ ສຸເຂເນວ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກສິຣລາຠີຕິ ອກສິຣານໍ ວິປຸລານໍ ລາຠີ, ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທເຍວ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ລາຠີເຍວ ໂຫຕິ, ນ ປນ ສກ຺ໂກຕິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ສກ຺ໂກຕິ ຕຖາ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ, ປາຣິພນ຺ຘິເກ ປນ ກິຈ຺ເຉນ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຕຖາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ປາຣິພນ຺ຘິເກ ຈ ອກິຈ຺ເຉເນວ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ນາຬິກາຍນ຺ຕໍ ວິຍ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທເຍວ ຈ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ. ໂຍ ປນ ອິມໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ສມ຺ປທໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສປິ ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີຕິ.

ເອວໍ ອຠິຎ຺ຎາປາທເກ ຌາເນ ວຸຕ຺ເຕ ກິຎ຺ຈາປິ ອຠິຎ຺ຎານໍ ວາໂຣ ອາຄໂຕ, ອຖ ໂຂ ນໍ ຠຄວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ນ ເກວລໍ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານານິ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍເຍວ ຈ ສີລານໍ ອານິສໍໂສ, ອປິຈ ໂຂ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຣຸປ຺ປຌານານິປິ ຕໂຍ ຈ ເຫຏ຺ຐິມາ ອຣິຍມຄ຺ຄາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ…ເປ… ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາຕິ ເອວມາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕາຕິ ອງ຺ຄສນ຺ຕຕາຍ ເຈວ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍ ຈ. ວິໂມກ຺ຂາຕິ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປຕິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ, ເຍ ເຕ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ສນ຺ຕາຕິ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອິຕຣຖາ ຫິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ກິໍ ກໂຣຕີຕິ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍຸໍ. ອາຣຸປ຺ປາຕິ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ວິປາກໂຕ ຈ ຣູປວິຣຫິຕາ. ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາຕິ ນາມກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕານເມວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ໂຍປິ ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ວິໂມກ຺ເຂ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣິຕຸກາໂມ, ໂສປິ ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິ.

໖໗. ນວມວາເຣ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານນ຺ຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສສງ຺ຂາຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ພນ຺ຘນານໍ. ຕານິ ຫິ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ ຂນ຺ຘຄຕິຠວາທີຫິ ຂນ຺ຘຄຕິຠວາທໂຍ, ກມ຺ມໍ ວາ ຜເລນ, ຕສ຺ມາ ສໍໂຍຊນານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ພນ຺ຘນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິກ຺ຂຍາຕິ ປຣິກ຺ຂເຍນ. ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ໂສຕໍ ອາປນ຺ໂນ. ໂສໂຕຕິ ຈ ມຄ຺ຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ຕໍສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ຍຖາຫ ‘‘ໂສໂຕ ໂສໂຕຕິ ຫິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕໂມ ນຸ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂສໂຕຕິ? ອຍເມວ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີຕິ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ຫິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕໂມ ນຸ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ? ໂຍ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອິມິນາ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ໂຍຍໍ ອາຍສ຺ມາ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອິຘ ປນ ມຄ຺ເຄນ ຜລສ຺ສ ນາມໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ຜລຏ຺ໂຐ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມຕິ ວິນິປາເຕຕີຕິ ວິນິປາໂຕ, ນາສ຺ສ ວິນິປາໂຕ ຘມ຺ໂມຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ, ນ ອຕ຺ຕານໍ ອປາເຍ ວິນິປາຕສຠາໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ເຍ ຘມ຺ມາ ອປາຍຄມນິຍາ, ເຕສໍ ປຫີນຕ຺ຕາ. ສມ຺ໂພຘິ ປຣໍ ອຍນໍ ຄຕິ ອສ຺ສາຕິ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ, ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍໍ ອວສ຺ສໍ ສມ຺ປາປໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ? ປຏິລທ຺ຘປຐມມຄ຺ຄຕ຺ຕາ. ສີເລສ຺ເວວາຕິ ອີທິໂສ ໂຫຕຸກາໂມປິ ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣຓາຣີຕິ.

ທສມວາເຣ ປຐມມຄ຺ເຄນ ປຣິກ຺ຂີຓານິປິ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາຕິ ເອເຕສໍ ຕນຸຠາເວນ, ຕນຸຕ຺ຕກຣເຓນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ຕນຸຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ອຘິຈ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານມນ຺ທຕາຍ ຈ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ຫິ ວຏ຺ຏານຸສາຣິມຫາຊນສ຺ເສວ ກິເລສາ ອຠິຓ຺ຫໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິຣຬາກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ, ວິຣຬວາປິເຕ ເຂຕ຺ເຕ ອງ຺ກຸຣາ ວິຍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາປິ ຈ ວຏ຺ຏານຸສາຣິມຫາຊນສ຺ເສວ ມທ຺ທນ຺ຕາ ຜຣນ຺ຕາ ຉາເທນ຺ຕາ ອນ຺ຘກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ມນ຺ທມນ຺ທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕນຸກາກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ, ອພ຺ຠປຏລມິວ ມກ຺ຂິກາປຕ຺ຕມິວ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ເຖຣາ ຠຓນ຺ຕິ ‘‘ສກທາຄາມິສ຺ສ ກິເລສາ ກິຎ຺ຈາປິ ຈິເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພຫລາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ຫິສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ຘີຕໂຣ ຈ ທິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ, ເອຕໍ ປນ ອປ຺ປມາຓໍ. ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ຫິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄປຣາມສນມຕ຺ເຕນປິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ທ຺ວີຫິເຍວ ກາຣເຓຫິສ຺ສ ກິເລສານໍ ຕນຸຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ອຘິຈ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານມນ຺ທຕາຍ ຈາຕິ.

ສກທາຄາມີຕິ ສກິໍ ອາຄມນຘມ຺ໂມ. ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ເອກວາຣໍເຍວ ອິມໍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ. ໂຍປິ ຫິ ອິຘ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອິເຘວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ໂສປິ ອິຘ ນ ຄຫິໂຕ. ໂຍປິ ອິຘ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ເທເວສຸ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ. ໂຍປິ ເທວໂລເກ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ. ໂຍປິ ເທວໂລເກ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອິເຘວ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຕິ. ໂຍ ປນ ອິຘ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ປຸນ ອິເຘວ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ອຍມິຘ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກເຣຍ຺ຍໍ. ສີເລສ຺ເວວາຕິ ອີທິໂສ ໂຫຕຸກາໂມປິ ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີຕິ.

ເອກາທສມວາເຣ ປຎ຺ຈນ຺ນນ຺ຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານນ຺ຕິ ໂອຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຫຏ຺ຐາ, ເຫຏ຺ຐາຠາຄິຍານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກາມາວຈຣໂລເກ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສໍໂຍຊນານນ຺ຕິ ພນ຺ຘນານໍ, ຕານິ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທສໍໂຍຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສໍໂຍຊນາເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຍສ຺ສ ຫິ ເອຕານິ ອປ຺ປຫີນານິ, ໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ຠວຄ຺ເຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອາຍຸປຣິກ຺ຂຍາ ກາມາວຈເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິເຍວ, ຄິລິຕພລິສມຈ຺ຉູປໂມ ສ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທີຆສຸຕ຺ຕເກນ ປາເທ ພທ຺ຘວິຫງ຺ຄູປໂມ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ເຈຕ຺ຖ ວຈນໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂອປປາຕິໂກຕິ ເສສໂຍນິປຏິກ຺ເຂປວຈນເມຕໍ. ຕຕ຺ຖປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ຕຕ຺ເຖວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຣິນິພ຺ພາຍີ. ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາຕິ ຕໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປຸນ ອນາວຕ຺ຕິສຠາໂວ. ສີເລສ຺ເວວາຕິ ອີທິໂສ ໂຫຕຸກາໂມປິ ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີຕິ.

໖໘. ເອວໍ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ເຕ ກິຎ຺ຈາປິ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄສ຺ສ ວາໂຣ ອາຄໂຕ, ອຖ ໂຂ ນໍ ຠຄວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ນ ເກວລາ ອາສວກ຺ຂຍາຠິຎ຺ຎາ ເອວ ສີລານໍ ອານິສໍໂສ, ອປິຈ ໂຂ ໂລກິຍປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາໂຍປິ, ຕສ຺ມາ ຕາປິ ທສ຺ເສຕຸໍ, ຍສ຺ມາ ຈ ອາສວກ຺ຂເຍ ກຖິເຕ ເທສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ອິເມສໍ ຄຸຓານໍ ອກຖິຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ກຖາ ມຸຓ຺ຑາຠິຎ຺ຎາກຖາ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາປາຣິປູຣິໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ, ຍສ຺ມາ ຈ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ຐິຕສ຺ສ ສຸເຂນ ອິທ຺ຘິວິກຸປ຺ປນາ ອິຊ຺ຌຕິ, ສມາຘິປຣິພນ຺ຘານໍ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ສມູຫຕຕ຺ຕາ, ອນາຄາມີ ຫິ ສີເລສຸ ຈ ສມາຘິມ຺ຫິ ຈ ປຣິປູຣກາຣີ, ຕສ຺ມາ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎາໂຍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ…ເປ… ອເນກວິຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິມາຫາຕິ ອຍມນຸສນ຺ຘິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຄຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎານໍ ປາຬິວຓ຺ຓນາ ສທ຺ຘິໍ ຠາວນານເຍນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ.

໖໙. ຉຏ຺ຐາຠິຎ຺ຎາຍ ອາສວານໍ ຂຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລສານໍ ຂຍາ. ອນາສວນ຺ຕິ ອາສວວິຣຫິຕໍ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຈໂຕວຈເນນ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ສມາຘິ, ປຎ຺ຎາວຈເນນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາວ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຈ ສມາຘິ ຣາຄໂຕ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາ ອວິຊ຺ຊາຍ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ໂຍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິ, ຕທສ຺ສ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍາ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາ, ຕທສ຺ສ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ, ອປິເຈຕ຺ຖ ສມຖຜລໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາຜລໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ, ອປຣປຈ຺ຈເຍນ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ສີເລສ຺ເວວາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພາສເວ ນິທ຺ຘຸນິຕ຺ວາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຘິຄນ຺ຕຸກາໂມປິ ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີຕິ.

ເອວໍ ຠຄວາ ສີລານິສໍສກຖໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ສີລານິສໍສໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນິຄມນໍ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ, ‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຖ ສິກ຺ຂາປເທສູ’’ຕິ ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສມ຺ປນ຺ນສີໂລ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ, ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ ປຈ຺ຈຍານໍ ລາຠີ, ປຈ຺ຈຍທາຍການໍ ມຫປ຺ຜລກໂຣ, ປຸພ຺ພຎາຕີນໍ ອນຸສ຺ສຣຓເຈຕນາຍ ຜລມຫຕ຺ຕກໂຣ, ອຣຕິຣຕິສໂຫ, ຠຍເຠຣວສໂຫ, ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານຎ຺ຈ ລາຠີ, ເຫຏ຺ຐິມານິ ຕີຓິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ປຎ຺ຈ ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎາ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓນ຺ຕິ ຈ ອິເມ ຈ ຄຸເຓ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ເອຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຸປມາວຈນເມເວຕໍ. ອຸປມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ຠຄວາ ກຕ຺ຖຈິ ປຐມໍເຍວ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ປຐມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຸປມໍ, ກຕ຺ຖຈິ ອຸປມາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ເຖນ ອຸປມໍ.

ຕຖາ ເຫສ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິສ຺ສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ອຄາຣາ ສທ຺ວາຣາ, ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໖໑) ສກລມ຺ປິ ເທວທູຕສຸຕ຺ຕໍ ອຸປມໍ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ‘‘ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໘; ປຏິ. ມ. ໑.໑໐໒) ປນ ນເຍນ ສກລມ຺ປິ ອິທ຺ຘິວິຘມຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຸປມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ’’ຕິອາທິນາວ (ມ. ນິ. ໑.໓໑໘) ນເຍນ ສກລມ຺ປິ ຈູຬສາໂຣປມສຸຕ຺ຕໍ ອຸປມາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ເຈ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອລຄທ຺ທຕ຺ຖິໂກ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໘) ນເຍນ ສກລມ຺ປິ ອລຄທ຺ທສຸຕ຺ຕໍ ມຫາສາໂຣປມສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ສຸຕ຺ຕານິ ອຕ຺ເຖນ ອຸປມໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ.

ສ຺ວາຍໍ ອິຘ ປຐມໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ກສ຺ມາ ປເນວໍ ຠຄວາ ທສ຺ເສຕີຕິ? ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ວາ ເທສນາວິລາເສນ ວາ. ເຍ ຫິ ປຸຄ຺ຄລາ ປຐມໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານມຕ຺ຖໍ ສຸເຂນ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຐມໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຍສ຺ສາ ຈ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ເທສນາວິລາສໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ຕສ຺ມາ ເອສ ເທສນາວິລາສມ຺ປຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມິສ຺ສໂຣ ຘມ຺ມຣາຊາ, ໂສ ຍຖາ ຍຖາ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ວາ ເທສນາວິລາເສນ ວາ ເອວໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖນ຺ຕິ ປກຕິປຣິສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ. ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ມລຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ປໍສຸຣຊາທິນາ ສໍກິເລເສນ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ, ເສທຊລ຺ລິກາທິນາ ມເລນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ. ຣງ຺ຄຊາເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຣງ຺ຄເມວ ຣງ຺ຄຊາຕໍ. ອຸປສໍຫເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸປນາເມຍ຺ຍ. ຍທິ ນີລກາຍາຕິ ນີລກາຍ ວາ, ນີລກຕ຺ຖາຍ ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຣຊໂກ ຫິ ນີລກຕ຺ຖາຍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ ກໍສນີລປລາສນີລາທິເກ ນີລຣງ຺ເຄ ອຸປສໍຫຣຕິ. ປີຕກຕ຺ຖາຍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜສທິເສ ປີຕກຣງ຺ເຄ. ໂລຫິຕກຕ຺ຖາຍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜສທິເສ ໂລຫິຕກຣງ຺ເຄ. ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກຕ຺ຖາຍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ ກຓວີຣປຸປ຺ຜສທິເສ ມນ຺ທຣຕ຺ຕຣງ຺ເຄ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍທິ ນີລກາຍ…ເປ… ຍທິ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກາຍາ’’ຕິ.

ທຸຣຕ຺ຕວຓ຺ຓເມວສ຺ສາຕິ ທຸຏ຺ຐຸ ຣຎ຺ຊິຕວຓ຺ຓເມວ ອສ຺ສ. ອປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓເມວສ຺ສາຕິ ນີລວຓ຺ໂຓປິສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ເສສວຓ຺ໂຓປິ. ຕາທິສຎ຺ຫິ ວຕ຺ຖໍ ນີລກຸມ຺ຠິຍາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸນີລໍ ນ ໂຫຕິ, ເສສກຸມ຺ຠີສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ປິ ປີຕກາທິວຓ຺ຓໍ ນ ໂຫຕິ, ມິລາຕນີລ ກຸຣຓ຺ຑ-ກຓິກາຣ-ພນ຺ຘຸຊີວກ-ກຓວີຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓເມວ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູຕິ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ ກິໍ ກາຣຓາ ອີທິສໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ວຕ຺ເຖ ຣງ຺ຄຊາຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ ອີທິສໍ ທຸຣຕ຺ຕວຓ຺ຓໍ ອປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓໍ ໂຫຕີຕິ? ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ສໍກິລິຏ຺ຐຠາໂວເຍເວຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຕ຺ຖສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ອຸປມາສມ຺ປຏິປາທນໍ. ຈິຕ຺ເຕ ສໍກິລິຏ຺ເຐຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ສໍກິລິຏ຺ຐມ຺ຫິ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ສໍກິລິຏ຺ຐວຕ຺ເຖນ ໂອປມ຺ມໍ ອກາສີຕິ ເຈ, ວາຍາມມຫປ຺ຜລທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍຖາ ຫິ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ມເລຫິ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ວຕ຺ຖໍ ປກຕິຍາ ປຓ຺ຑຣຕ຺ຕາ ປຸນ ໂຘວີຍມານໍ ປຓ຺ຑຣໍ ໂຫຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ຊາຕິກາຬເກ ວິຍ ເອຬກໂລເມ ວາຍາໂມ ນິປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ກິເລເສຫິ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ. ປກຕິຍາ ປນ ຕໍ ສກເລປິ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄວາເຣ ປຓ຺ຑຣເມວ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຠສ຺ສຣມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໕໑). ຕໍ ວິໂສຘີຍມານໍ ສກ຺ກາ ປຠສ຺ສຣຕຣໍ ກາຕຸໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ວາຍາໂມ ນິປ຺ຜໂລຕິ ເອວໍ ວາຍາມມຫປ຺ຜລທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສໍກິລິຏ຺ຐວຕ຺ເຖນ ໂອປມ຺ມໍ ອກາສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາຕິ ອີທິເສ ຈິຕ຺ເຕ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ, ທຸຄ຺ຄຕິໍ ເອວ ເອສ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ນາຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ທຸຄ຺ຄຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ອວສ຺ສໍ ຠາວີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາ ຈາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິ ນາມ ປຏິປຕ຺ຕິທຸຄ຺ຄຕິ, ຄຕິທຸຄ຺ຄຕີຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ປຏິປຕ຺ຕິທຸຄ຺ຄຕິປິ ອຄາຣິຍປຏິປຕ຺ຕິທຸຄ຺ຄຕິ, ອນຄາຣິຍປຏິປຕ຺ຕິທຸຄ຺ຄຕີຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ.

ອຄາຣິໂຍ ຫິ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ສກເລປິ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ປູເຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ອຄາຣິຍປຏິປຕ຺ຕິທຸຄ຺ຄຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ, ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄຕິທຸຄ຺ຄຕິ.

ອນຄາຣິໂຍປິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຆເຠທາຍ ເຈຕິຍເຠທາຍ ປຣກ຺ກມຕິ, ເວຬຸທານາທີຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ສກລມ຺ປິ ອນາຈາຣໍ ອໂຄຈຣຎ຺ຈ ປຣິປູເຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ອນຄາຣິຍປຏິປຕ຺ຕິທຸຄ຺ຄຕິ.ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ, ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ສມຓຍກ຺ໂຂ ນາມ ໂຫຕິ ສມຓເປໂຕ, ອາທິຕ຺ເຕຫິ ສງ຺ຆາຏິອາທີຫິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕກາໂຍ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄຕິທຸຄ຺ຄຕິ.

ເສຍ຺ຍຖາປີຕິ ສຸກ຺ກປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕຸມາຣທ຺ໂຘ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈນີເກເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ສຸຄຕິ ນາມ ປຏິປຕ຺ຕິສຸຄຕິ ຄຕິສຸຄຕີຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ປຏິປຕ຺ຕິສຸຄຕິປິ ອຄາຣິຍປຏິປຕ຺ຕິສຸຄຕິ ອນຄາຣິຍປຏິປຕ຺ຕິສຸຄຕີຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ອຄາຣິໂຍ ຫິ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕາປິ ວິຣມຕິ, ອທິນ຺ນາທານາປິ, ສກເລປິ ທສ ກຸສລກມ຺ມປເຖ ປຣິປູເຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ອຄາຣິຍປຏິປຕ຺ຕິສຸຄຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ມນຸສ຺ສມຫນ຺ຕຕມ຺ປິ ເທວມຫນ຺ຕຕມ຺ປິ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄຕິສຸຄຕິ.

ອນຄາຣິໂຍປິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ໂສເຘຕິ, ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທິຍຕິ, ອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມເຓສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸກູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປນ຺ຕເສນາສເນ ປຏິເສວມາໂນ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ອນາຄາມິມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ, ອຍມສ຺ສ ອນຄາຣິຍປຏິປຕ຺ຕິສຸຄຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ວາ ຕີສຸ ມຫາກຸເລສຸ, ຉສຸ ວາ ກາມາວຈຣເທເວສຸ, ທສສຸ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຠວເນສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ວາ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ, ຈຕູສຸ ວາ ອາຣຸປ຺ເປສຸ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄຕິສຸຄຕີຕິ.

໗໑. ເອວໍ ສໍກິລິຏ຺ເຐ ຈິຕ຺ເຕ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ, ອສໍກິລິຏ຺ເຐ ຈ ສຸຄຕີຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ? ອຠິຊ຺ຌາ ວິສມໂລໂຠຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສກຠຓ຺ເຑ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຠິຊ຺ຌາ, ປຣຠຓ຺ເຑ ວິສມໂລໂຠ. ອຖ ວາ ສກຠຓ຺ເຑ ວາ ປຣຠຓ຺ເຑ ວາ ໂຫຕຸ, ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຠິຊ຺ຌາ, ອຍຸຕ຺ຕາປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວິສມໂລໂຠ. ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ກິສ຺ສ ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກໂຣຖ, ຍຸຕ຺ເຕ ວາ ອຍຸຕ຺ເຕ ວາ ໂຫຕຸ, ‘ຣາໂຄ ວິສມໍ ໂທໂສ ວິສມໍ ໂມໂຫ ວິສມ’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໙໒໔) ວຈນໂຕ ນ ໂກຈິ ໂລໂຠ ອວິສໂມ ນາມ, ຕສ຺ມາ ໂລໂຠເຍວ ອຠິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ອຠິຊ຺ຌາ, ວິສມຏ຺ເຐນ ວິສມໍ, ເອກຕ຺ຖເມຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ປເນສ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ທູເສຕິ, ໂອຠາສິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍຖາ ເຈສ, ເອວໍ ນວວິຘອາຆາຕວຕ຺ຖຸສມ຺ຠໂວ ພ຺ຍາປາໂທ. ທສວິຘອາຆາຕວຕ຺ຖຸສມ຺ຠໂວ ໂກໂຘ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິຕ຺ຕປຣິໂຍນນ຺ຘໂນ ອຸປນາໂຫ. ອຄາຣິຍສ຺ສ ວາ ອນຄາຣິຍສ຺ສ ວາ ສຸກຕກຣຓວິນາສໂນ ມກ຺ໂຂ. ອຄາຣິໂຍປິ ຫິ ເກນຈິ ອນຸກມ຺ປເກນ ທລິທ຺ໂທ ສມາໂນ ອຸຈ຺ເຈ ຐາເນ ຐປິໂຕ, ອປເຣນ ສມເຍນ ‘‘ກິໍ ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ສຸກຕກຣຓໍ ວິນາເສຕິ. ອນຄາຣິໂຍປິ ສາມເຓຣກາລໂຕ ປຠຸຕິ ອາຈຣິເຍນ ວາ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາຫິ ຈ ອນຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖານຍປກຣຓໂກສລ຺ລາທີນິ ສິກ຺ຂາປິໂຕ, ອປເຣນ ສມເຍນ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີຫິ ສກ຺ກໂຕ ຄຣຸກໂຕ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ ຈຣມາໂນ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ເຫຫິ ທຫຣກາເລ ເອວໍ ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕ ສໍວຑ຺ຒິໂຕ ຈ, ອຖ ປນິທານິ ນິສ຺ສິເນໂຫ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຕ’’ນ຺ຕິ ເຕສໍ ສຸກຕກຣຓໍ ວິນາເສຕິ, ຕສ຺ສ ໂສ ສຸກຕກຣຓວິນາສໂນ ມກ຺ໂຂ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ທູເສຕິ, ໂອຠາສິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍຖາ ຈາຍໍ, ເອວໍ ພຫຸສ຺ສຸເຕປິ ປຸຄ຺ຄເລ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ‘‘ອີທິສສ຺ສ ເຈວ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ອນິຍຕາ ຄຕິ, ຕວ ວາ ມມ ວາ ໂກ ວິເສໂສ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຍຸຄຄ຺ຄາຫຄາຫີ ປຬາໂສ. ປເຣສໍ ສກ຺ກາຣາທີນິ ຂີຍນາ ອິສ຺ສາ. ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວໍ ອສຫມານໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ. ວຎ຺ຈນິກຈຣິຍຠູຕາ ມາຍາ. ເກຣາຏິກຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສາເຐຍ຺ຍໍ. ເກຣາຏິໂກ ຫິ ອາຍຕນມຈ຺ໂຉ ວິຍ ໂຫຕິ. ອາຍຕນມຈ຺ໂຉ ນາມ ກິຣ ມຈ຺ຉານໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ທສ຺ເສຕິ ສປ຺ປານໍ ສີສໍ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທິໂສ ອຫ’’ນ຺ຕິ ຊານາເປຕຸໍ. ເອວເມວ ເກຣາຏິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍໍ ຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກໍ ວາ ອາຠິຘມ຺ມິກໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ຕໍ ຕໍ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພທ຺ຘຈໂຣ, ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ອນຸກມ຺ປກາ, ນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ມຸຎ຺ຈາມີ’’ຕິ ‘‘ເອວເມເຕ ‘ສຄາຣໂວ ອຍໍ ອມ຺ເຫສຸ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ’ຕິ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ເສຕໍ ເກຣາຏິກຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສາເຐຍ຺ຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ທູເສຕິ, ໂອຠາສິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍຖາ ເຈຕໍ, ເອວໍ ວາຕຠຣິຕຠສ຺ຕສທິສຖທ຺ຘຠາວປຄ຺ຄຫິຕສິຣອນິວາຕວຸຕ຺ຕິກາຣກຣໂຓ ຖມ຺ໂຠ. ຕທຸຕ຺ຕຣິກຣໂຓ ສາຣມ຺ໂຠ. ໂສ ທຸວິເຘນ ລພ຺ຠຕິ ອກຸສລວເສນ ເຈວ ກຸສລວເສນ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຄາຣິຍສ຺ສ ປເຣນ ກຕໍ ອລງ຺ກາຣາທິໍ ທິສ຺ວາ ຕທ຺ທິຄຸຓກຣເຓນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ, ອນຄາຣິຍສ຺ສ ຈ ຍຕ຺ຕກໍ ຍຕ຺ຕກໍ ປໂຣ ປຣິຍາປຸຓາຕິ ວາ ກເຖຕິ ວາ, ມານວເສນ ຕທ຺ທິຄຸຓຕທ຺ທິຄຸຓກຣເຓນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອກຸສໂລ. ອຄາຣິຍສ຺ສ ປນ ປຣໍ ເອກໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ເທນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ທາຕຸກາມຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ, ອນຄາຣິຍສ຺ສ ຈ ປເຣນ ເອກນິກາເຍ ຄຫິເຕ ມານໍ ອນິສ຺ສາຍ ເກວລໍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອາລສິຍໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ທ຺ເວ ນິກາເຍ ຄເຫຕຸກາມຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ກຸສໂລ. ອິຘ ປນ ອກຸສໂລ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ທູເສຕິ, ໂອຠາສິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍຖາ ຈາຍໍ, ເອວໍ ຊາຕິອາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຓຕິວເສນ ປວຕ຺ຕມາໂນ ມາໂນ, ອຈ຺ຈຸຓ຺ຓຕິວເສນ ອຕິມາໂນ, ມທຄ຺ຄຫຓາກາໂຣ ມໂທ, ກາມຄຸເຓສຸ ຈິຕ຺ຕໂວສ຺ສຄ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ປມາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ທູເສຕິ, ໂອຠາສິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂລຠມາທິໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕີຕິ? ຕສ຺ສ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ສພ຺ພສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸປປນ຺ນານໍ ອນ຺ຕມໂສ ສຸທ຺ຘາວາສຠູມິຍມ຺ປິ ສພ຺ພປຐມໍ ຠວນິກນ຺ຕິວເສນ ໂລໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ອິຕເຣ, ນ ຈ ເອເຕ ໂສຬເສວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເອເຕນ ປນ ນເຍນ ສພ຺ເພປິ ກິເລສາ ຄຫິຕາເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໗໒. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສໍກິເລສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ໂວທານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ຊານິຕ຺ວາ. ປຊຫຕີຕິ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ປຊຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາຕິ ທ຺ວິຘາ ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ຕາວ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ຖມ຺ໂຠ ສາຣມ຺ໂຠ ມາໂນ ອຕິມາໂນ ມໂທຕິ ອິເມ ຉ ກິເລສາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ພ຺ຍາປາໂທ ໂກໂຘ ອຸປນາໂຫ ປມາໂທຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລສາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ມກ຺ໂຂ ປຬາໂສ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ມາຍາ ສາເຐຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິເມ ຉ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕີຕິ. ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ປນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ມກ຺ໂຂ ປຬາໂສ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ມາຍາ ສາເຐຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິເມ ຉ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ພ຺ຍາປາໂທ ໂກໂຘ ອຸປນາໂຫ ປມາໂທຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ຖມ຺ໂຠ ສາຣມ຺ໂຠ ມາໂນ ອຕິມາໂນ ມໂທຕິ ອິເມ ຉ ປຫີຍນ຺ຕີຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອິເມ ກິເລສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ, ເສສມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ວາ, ອຖ ໂຂ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄເນວ ປຫານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລຠໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕີ’’ຕິອາທິມາຫາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍເມຕ຺ຖ ປເວຓິມຄ຺ຄາຄໂຕ ສມ຺ຠໂວ, ໂສ ຈ ອຸປຣິ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄສ຺ເສວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ ປຫີນາວເສສານຎ຺ຫິ ວິສມໂລຠາທີນໍ ເຕນ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເສສານໍ ອິມິນາວ. ເຍປິ ຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ເຕປິ ຕໍສມຸຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄເນວ ສຸປ຺ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເກຈິ ປນ ປຐມມຄ຺ເຄນ ເຈຕ຺ຖ ປຫານໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ, ຕໍ ປຸພ຺ພາປເຣນ ນ ສນ຺ຘິຍຕິ. ເກຈິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານມ຺ປິ, ຕໍ ເຕສໍ ອິຈ຺ຉາມຕ຺ຕເມວ.

໗໓. ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໂຕຕິ ຍມ຺ຫິ ກາເລ. ປຫີໂນ ໂຫຕີຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປຫານໍ ສນ຺ຘາເຍວາຫ.

໗໔. ໂສ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາຕິ ເອຕໍ ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ໂສ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເອກເມເກນ ປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິມສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ໂລກຸຕ຺ຕຣປ຺ປສາໂທ ອາຄໂຕ, ອຖສ຺ສ ອປເຣນ ສມເຍນ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ຘມ຺ມຄຸເຓ ສງ຺ຆຄຸເຓ ຈ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ໂລກິໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕມສ຺ສ ສພ຺ພມ຺ປິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ປສາທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາຕິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸຓານໍ ຍາຖາວໂຕ ຎາຕຕ຺ຕາ ອຈເລນ ອຈ຺ຈຸເຕນ ປສາເທນ. ອິທານິ ຍຖາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ໂສ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາໂທ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍ ວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕີຓິ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ ວິຕ຺ຖາເຣສິ. ເຕສໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອນຸສ຺ສຕິກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາ.

໗໕. ເອວມສ຺ສ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ປສາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທສມນ຺ນາຄຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ໂສມນສ຺ສາທິອານິສໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍໂຖຘິ ໂຂ ປນສ຺ສາຕິອາທິມາຫ. ອນາຄາມິສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ໂຈຣຸປທ຺ທວໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ມຫານຄເຣ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວິຍ ອິເມ ຈິເມ ຈ ມມ ກິເລສາ ປຫີນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ຍໂຖຘິ ໂຂ ປນສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍ຺ວາຍໍ ອນາຄາມີ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ‘‘ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ຘມ຺ເມ…ເປ… ສງ຺ເຆ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ຍໂຖຘິ ໂຂ ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐໍ, ສກສກໂອຘິວເສນ ຈຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ກິເລສຊາຕໍ ວນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ປຫີນໍ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐໍ. ສກສກໂອຘິວເສນາຕິ ທ຺ເວ ໂອຘີ ກິເລໂສຘິ ຈ ມຄ຺ໂຄຘິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກິເລໂສຘິວເສນາປິ ເຍ ກິເລສາ ຍໍ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ, ເຕ ອຎ຺ຎມຄ຺ຄວຊ຺ເຌຫິ ອມິສ຺ສາ ຫຸຕ຺ວາ ສເກເນວ ໂອຘິນາ ປຫີນາ. ມຄ຺ໂຄຘິວເສນາປິ ເຍ ກິເລສາ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພາ, ເຕນ ເຕເຍວ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສກສກໂອຘິວເສນ ຕໍ ຕໍ ກິເລສຊາຕໍ ຈຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐໍ, ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈ ລທ຺ຘໂສມນສ຺ໂສ ຕຕຸຕ຺ຕຣິປິ ໂສ ‘‘ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຍໂຕຘິ ໂຂຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສ ວເສນ ອຍມຕ຺ໂຖ, ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍໂຕຘິ ໂຂ ປນ ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໂຕຕິ ກາຣຓວຈນໍ, ຍສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂອຘີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ເຕ ຫິ ໂອຘິໍ ກຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພກິເລເສ ຐເປຕ຺ວາ ປຊຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂອຘີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ປນ ກິຎ຺ຈິ ກິເລສໍ ອນວເສເສຕ຺ວາ ປຊຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອໂນຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຫຏ຺ຐາມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ ຈຕ຺ຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໂຕຘິ ໂຂ ປນສ຺ສ ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຂ ປນາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປນ ປິຓ຺ຑຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ອສ຺ສ ໂອຘິ ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈ ລທ຺ຘໂສມນສ຺ໂສ ຕຕຸຕ຺ຕຣິປິ ໂສ ‘‘ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທນ຺ຕິ ຍຖາປາຬິ ເນຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສກຠາວປຣິຈ຺ຈຊນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ອນາທິຍນຠາວທສ຺ສນວເສນ. ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສນ຺ຕຕິໂຕ ວິນິໂມຈນວເສນ. ປຫີນນ຺ຕິ ອິທໍ ມຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ກ຺ວຈິ ອນວຏ຺ຐານທສ຺ສນວເສນ. ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐນ຺ຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ອາທິນ຺ນປຸພ຺ພສ຺ສ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄທສ຺ສນວເສນ ປຏິມຸຂໍ ວາ ນິສ຺ສຏ຺ຐຠາວທສ຺ສນວເສນ ຠາວນາພເລນ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ນິສ຺ສຏ຺ຐຠາວທສ຺ສນວເສນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາໂທເຍວ ອຣຓີຍໂຕ ອຕ຺ໂຖ, ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຘາຣຓໂຕ ຘມ຺ໂມ, ວິນິປຕິຕຸໍ ອປ຺ປທານໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເວໂທຕິ ຄນ຺ໂຖປິ ຎາຓມ຺ປິ ໂສມນສ຺ສມ຺ປິ. ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໕໖) ຫິ ຄນ຺ໂຖ ‘‘ເວໂທ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເວທຄຸມາຠິຊຎ຺ຎາ, ອກິຎ຺ຈນໍ ກາມຠາເວ ອສຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໑໐໖໕) ຎາຓໍ. ‘‘ເຍ ເວທຊາຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ ໂລເກ’’ຕິອາທີສຸ ໂສມນສ຺ສໍ. ອິຘ ປນ ໂສມນສ຺ສຎ຺ຈ ໂສມນສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາຓຎ຺ຈ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທນ຺ຕິ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທາຣມ຺ມຓໂສມນສ຺ສຎ຺ຈ ໂສມນສ຺ສມຍຎາຓຎ຺ຈ ລຠຕີ’’ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຖ ວາ ອຕ຺ຖເວທນ຺ຕິ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ເວທໍ. ຘມ຺ມເວທນ຺ຕິ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທສ຺ສ ເຫຕຸໍ ໂອຘິໂສ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ເວທນ຺ຕິ ເອວມ຺ປິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໘-໗໑໙). ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕເມວ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານິສໍສຠູຕໍ ເວທຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕຎ຺ຫິ ອນວຊ຺ຊລກ຺ຂເຓນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາກາຣປ຺ປວຕ຺ເຕນ ຘມ຺ເມນ ອຸປສຎ຺ຫິຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕີຕິ ອິມິນາ ປາໂມຊ຺ເຊນ ປມຸທິຕສ຺ສ ນິຣາມິສາ ປີຕິ ຊາຍຕິ. ປີຕິມນສ຺ສາຕິ ຕາຍ ປີຕິຍາ ປີຓິຕມນສ຺ສ. ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ກາໂຍປິ ປສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ວູປສນ຺ຕທຣໂຖ. ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂນ຺ຕິ ເອວໍ ວູປສນ຺ຕກາຍທຣໂຖ ເຈຕສິກໍ ສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ອາຘິຍຕິ ອປ຺ປິຕໍ ວິຍ ອຈລໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໗໖. ເອວມສ຺ສ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທສມນ຺ນາຄຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ໂສມນສ຺ສາທິອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ຍໂຖຘິ ໂຂ ປນ ເມ’’ຕິ ວາເຣນ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ປວຕ຺ຕາກາຣໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອນາຄາມິມຄ຺ຄານຸຠາວສູຈກໍ ຜລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍສີໂລຕິ ຕສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍປຎ຺ໂຎຕິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ສາລີນນ຺ຕິ ໂລຫິຕສາລິຄນ຺ຘສາລິອາທີນໍ ອເນກຣູປານໍ. ປິຓ຺ຑປາຕນ຺ຕິ ໂອທນໍ. ວິຈິຕກາຬກນ຺ຕິ ອປນີຕກາຬກໍ. ເນວສ຺ສ ຕໍ ໂຫຕິ ອນ຺ຕຣາຍາຍາຕິ ຕສ຺ສ ເອວໍວິຘສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣປິຓ຺ຑປາຕໂຠຊນໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ຜລສ຺ສ ວາ ເນວ ອນ຺ຕຣາຍາຍ ໂຫຕິ, ປຏິລທ຺ຘຄຸຓສ຺ສ ຫິ ຕໍ ກິມນ຺ຕຣາຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ? ໂຍປິສ຺ສ ອປ຺ປຏິລທ຺ໂຘ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ໂຄ ຈ ຜລໍ ຈ ຕປ຺ປຏິລາຠາຍ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠໂຕປິ ເນວສ຺ສ ຕໍ ໂຫຕິ ອນ຺ຕຣາຍາຍ, ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖເມວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສີລຘມ຺ມປຎ຺ຎາສງ຺ຄເຫນ ມຄ຺ເຄນ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ເອຕເທວ ກາຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ຕທນຸຣູປໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຉນ຺ຕິ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ. ປຣິສຸທ຺ຘໍ ມລວິຄເມນ. ປຣິໂຍທາຕໍ ປຠສ຺ສຣຕາຍ. ອຸກ຺ກາມຸຂນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓກາຣານໍ ມູສາມຸຂໍ. ສຸວຓ຺ຓກາຣານໍ ມູສາ ຫິ ອິຘ ອຸກ຺ກາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ທີປິກາທໂຍປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ອຸກ຺ກາສຸ ຘາຣີຍມານາສູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໕໙) ຫິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ທີປິກາ ‘‘ອຸກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ, ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໖໐) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລໍ. ‘‘ກມ຺ມາຣານໍ ຍຖາ ອຸກ຺ກາ, ອນ຺ໂຕ ຌາຍຕິ ໂນ ພຫີ’’ຕິ (ຊາ. ໒.໒໒.໖໔໙) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມາຣຸທ຺ຘນໍ. ‘‘ເອວໍວິປາໂກ ອຸກ຺ກາປາໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວາຕເວໂຄ ‘‘ອຸກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ເອວຣູເປສຸ ‘‘ສຓ຺ຑາເສນ ຊາຕຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ສຸວຓ຺ຓກາຣານໍ ມູສາ ‘‘ອຸກ຺ກາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາສໍສນ຺ທນາ – ສໍກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖໍ ວິຍ ຫິ ສໍກິລິຏ຺ຐຊາຕຣູປໍ ວິຍ ຈ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ກາມຣາຄາທິມລານຸຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຈ຺ໂຉທກໍ ວິຍ ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ວິຍ ຈ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ຕໍ ອຸທກໍ ອຸກ຺ກາມຸຂຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ວຕ຺ຖສຸວຓ຺ຓານໍ ປຣິສຸທ຺ຘຕາ ວິຍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສີລຘມ຺ມປຎ຺ຎາສງ຺ຄຫໍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄໍ ອາຄມ຺ມ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຕິ.

໗໗. ໂສ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິວເສນ ເທສນາ ອາຄຕາ. ຕໂຍ ຫິ ອນຸສນ຺ຘີ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິ ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິ ຍຖານຸສນ຺ຘີຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘ສິຍາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພຫິທ຺ຘາ ອສຕິ ປຣິຕສ຺ສນາ’ຕິ? ‘ສິຍາ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໒). ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕສຸຕ຺ຕວເສນ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອວມສ຺ສ, ອຊ຺ຊາປິ ນູນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອວີຕຣາໂຄ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໕໕) ເອວໍ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຍນ ປນ ຘມ຺ເມນ ອາທິມ຺ຫິ ເທສນາ ອຸຏ຺ຐິຕາ, ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຣູປຘມ຺ມວເສນ ວາ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ວາ ເຍສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອຸປຣິ ເທສນາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເຕສໍ ວເສນ ຍຖານຸສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ເຕ ເຫຏ຺ຐາ ສີເລນ ເທສນາ ອຸຏ຺ຐິຕາ, ອຸປຣິ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ອາຄຕາ. ກກຈູປເມ ເຫຏ຺ຐາ ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ອຸຏ຺ຐິຕາ, ອຸປຣິ ກກຈູປໂມວາໂທ ອາຄໂຕ. ອລຄທ຺ເທ ເຫຏ຺ຐາ ທິຏ຺ຐິປຣິທີປເນນ ອຸຏ຺ຐິຕາ, ອຸປຣິ ຕິປຣິວຏ຺ຏສຸຎ຺ຎຕາປກາສນາ ອາຄຕາ, ຈູຬອສ຺ສປຸເຣ ເຫຏ຺ຐາ ກິເລສປຣິທີປເນນ ອຸຏ຺ຐິຕາ, ອຸປຣິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ອາຄຕາ. ໂກສມ຺ພິຍສຸຕ຺ເຕ ເຫຏ຺ຐາ ຠຓ຺ຑເນນ ອຸຏ຺ຐິຕາ, ອຸປຣິ ສາຣຓີຍຘມ຺ມາ ອາຄຕາ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ວຕ຺ຖສຸຕ຺ເຕ ເຫຏ຺ຐາ ກິເລສປຣິທີປເນນ ອຸຏ຺ຐິຕາ, ອຸປຣິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ອາຄຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖານຸສນ຺ຘິວເສນ ເທສນາ ອາຄຕາ’’ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ປນ ອນຸປທວຓ຺ຓນາ ຈ ຠາວນານໂຍ ຈ ສພ຺ໂພ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕ.

໗໘. ເອວໍ ຠຄວາ ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ອຸປກ຺ກິເລສານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ສພ຺ພໂສ ຈ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທປ຺ປຫາເນນ ວິຫຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຕ຺ຕາ ລທ຺ຘປທຏ຺ຐານໍ ຕສ຺ສ ອນາຄາມິໂນ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຠາວນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕາຍ ວິປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂສ ອຕ຺ຖິ ອິທນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂສ ອນາຄາມີ ເອວໍ ຠາວິຕພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ ເອເຕສໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານໍ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຕ ເອວ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຘມ຺ເມ ນາມວເສນ ເຕສໍ ນິສ຺ສຍໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສຍານິ ຠູຕານີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ຠູຕຸປາທາຍຘມ຺ເມ ຣູປວເສນ ຈ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິ ອິທນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸທຍໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ຫີນນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາເນນ ສມຸທຍສຈ຺ຈວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ສ ປຫານຸປາຍໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ປຓີຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາເນນ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ອິມສ຺ສ ສຎ຺ຎາຄຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ອຘິຄຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສຎ຺ຎາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ປຊານາຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ເອຕ຺ຕາວຕາເນນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕຕິ ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ເອວໍ ຈຕູຫິ ອາກາເຣຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ຊານໂຕ, ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ, ຠຍເຠຣເວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ…ເປ… ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ປຊານາຕີຕິ.

ເອວໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ເທສນໍ ປາເປຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສໍ ປຣິສຕິ ນ຺ຫານສຸທ຺ຘິໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນິສິນ຺ໂນ, ໂສ ເອວໍ ນ຺ຫານສຸທ຺ຘິຍາ ວຓ຺ຓໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີຕິ ຠຄວຕາ ວິທິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ໂຈທນຕ຺ຖາຍ ‘‘ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສິນາໂຕ ອນ຺ຕເຣນ ສິນາເນນາ’’ຕິ ອິມໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອນຸສນ຺ຘິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕເຣນ ສິນາເນນາຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣນ ກິເລສວຸຏ຺ຐານສິນາເນນ.

໗໙. ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ນາມ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຕ຺ຕວເສນ, ສຸນ຺ທຣິກາຍ ປນ ນທິຍາ ສິນາຕສ຺ສ ປາປປ຺ປຫານໍ ໂຫຕີຕິ ອຍມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ຕໍ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍໍ ສິນານສຸທ຺ຘິໍ ວຓ຺ເຓມ, ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ຕເຖວ ວຓ຺ເຓຕິ, ສມານຈ຺ຉນ຺ໂທ ທານິ ເອສ ອມ຺ເຫຫີ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວນ຺ຕໍ ພາຫຸກໍ ນທິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປາປໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ວິຍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຫ ‘‘ຄຈ຺ຉຕິ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ພາຫຸກໍ ນທິໍ ສິນາຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ວາ ນ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ວາ ອວຕ຺ວາເຍວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທິຏ຺ຐິສມຸຄ຺ຆາຕໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ‘‘ກິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ພາຫຸກາຍ ນທິຍາ, ກິໍ ພາຫຸກາ ນທີ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ກິໍ ປໂຍຊນໍ ພາຫຸກາຍ, ກິໍ ສາ ກຣິສ຺ສຕິ? ອສມຕ຺ຖາ ສາ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຖາຍ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມີຕິ?

ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ໂລກ຺ຂສມ຺ມຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂລກ຺ຂສມ຺ມຕາຕິ ລູຂຠາວສມ຺ມຕາ, ລູຂຠາວນ຺ຕິ ໂຈກ຺ຂຠາວໍ, ວິສຸທ຺ຘິຠາວໍ ເທຕີຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂລກ຺ຍສມ຺ມຕາຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ເສຏ຺ຐໍ ໂລກໍ ຄມຍຕີຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຕາຕິ. ປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕາຕິ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ສມ຺ມຕາ. ປວາເຫຕີຕິ ຄມຍຕິ ວິໂສເຘຕິ. ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ຄາຖາຫິ ອຠາສິ. ຄາຖາ ຈ ວຸຈ຺ຈມານາ ຕທຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖເມວ ວາ ຄາຖາຣຸຈິການໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິເສສຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖໍ ວາ. ອິຘ ປເນຕາ ອຸຠຍຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ພາຫຸກນ຺ຕິ ອິທເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ວຈນໍ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ, ເສສານິ ວິເສສຕ຺ຖທີປການິ. ຍເຖວ ຫິ ພາຫຸກໍ, ເອວໍ ອຘິກກ຺ກາທີນິປິ ໂລໂກ ຄຈ຺ຉຕິ ນ຺ຫາເນນ ປາປໍ ປວາເຫຕຸໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕສໍ ຐານານໍ ອາສນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ເຍ ທູຣາ, ເຕ ຍຖາກ຺ກມໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສກິໍ ເອກທິວສນ຺ຕຣໍ, ເອວໍ ຍາວ ສໍວຈ຺ຉຣນ຺ຕຣໍ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ສພ຺ພຖາປິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເຕ ຆເຏຫິປິ ຕໂຕ ອຸທກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ຕສ຺ມາ ອິມໍ ວິເສສຕ຺ຖໍ ທີເປຕຸໍ ອຘິກກ຺ກາທີນິປີຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອຘິກກ຺ກນ຺ຕິ ນ຺ຫານສມ຺ຠາຣວເສນ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ເອກໍ ຕິຕ຺ຖໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຄຍາຕິປິ ມຓ຺ຑລວາປິສຓ຺ຐານໍ ຕິຕ຺ຖເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຍາຄາຕິ ເອຕມ຺ປິ ຄງ຺ຄາຍ ເອກໍ ຕິຕ຺ຖເມວ ມຫາປນາທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຄງ຺ຄາຍໍ ນິມຸຄ຺ຄປາສາທສ຺ສ ໂສປານສມ຺ມຸຂຏ຺ຐານໍ, ພາຫຸກາ ສຸນ຺ທຣິກາ ສຣສ຺ສຕີ ພາຫຸມຕີຕິ ອິມາ ປນ ຈຕສ຺ໂສ ນທິໂຍ. ພາໂລຕິ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ປກ຺ຂນ຺ໂທຕິ ປວິສນ຺ໂຕ. ນ ສຸຊ຺ຌຕີຕິ ກິເລສສຸທ຺ຘິໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ເກວລໍ ຣໂຊຊລ຺ລເມວ ປວາເຫຕິ.

ກິໍ ສຸນ຺ທຣິກາ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ສຸນ຺ທຣິກາ ກິເລສວິໂສຘເນ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ? ນ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອສ ນໂຍ ປຍາຄພາຫຸກາສຸ. ອິເມຫິ ຈ ຕີຫິ ປເທຫິ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອິຕຣານິປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓາຫາຣນເຍນ ວຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຍເຖວ ສຸນ຺ທຣິກາ ປຍາຄາ ພາຫຸກາ ນ ກິຎ຺ຈິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຖາ ອຘິກກ຺ກາທໂຍປີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເວຣິນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິປຎ຺ຈເວຣສມນ຺ນາຄຕໍ. ກຕກິພ຺ພິສນ຺ຕິ ກຕລຸທ຺ທກມ຺ມໍ. ນ ຫິ ນໍ ໂສຘເຍຕິ ສຸນ຺ທຣິກາ ວາ ປຍາຄາ ວາ ພາຫຸກາ ວາ ນ ໂສຘເຍ, ນ ໂສເຘຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາປກມ຺ມິນນ຺ຕິ ປາປເກຫິ ເວຣກິພ຺ພິສກມ຺ເມຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ, ລາມກກມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ເວຣກິພ຺ພິສຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ເຕຫິ ຂຸທ຺ທເກຫິປິ ປາເປຫິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ນິກ຺ກິເລສສ຺ສ. ສທາ ຜຄ຺ຄູຕິ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ຜຄ຺ຄຸນີນກ຺ຂຕ຺ຕເມວ. ຜຄ຺ຄຸນມາເສ ກິຣ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣຜຄ຺ຄຸນທິວເສ ໂຍ ນ຺ຫາຍຕິ, ໂສ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ກຕປາປໍ ໂສເຘຕີ’’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິໂກ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ປຏິຫນນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສຸທ຺ຘສ຺ສ ເວ ສທາ ຜຄ຺ຄູ’’ຕິ. ນິກ຺ກິເລສສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ຜຄ຺ຄຸນີນກ຺ຂຕ຺ຕໍ, ອິຕໂຣ ກິໍ ສຸຊ຺ຌຕີຕິ? ອຸໂປສໂຖ ສທາຕິ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ຈ ຈາຕຸທ຺ທສປນ຺ນຣສາທີສຸ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອສມາທິຍໂຕປິ ນິຈ຺ຈເມວ ອຸໂປສໂຖ. ສຸທ຺ຘສ຺ສ ສຸຈິກມ຺ມສ຺ສາຕິ ນິກ຺ກິເລສຕາຍ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ສຸຈີຫິ ຈ ກາຍກມ຺ມາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ. ສທາ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ວຕນ຺ຕິ ອີທິສສ຺ສ ຈ ກຸສລູປສຎ຺ຫິຕໍ ວຕສມາທານມ຺ປິ ນິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕີຕິ. ອິເຘວ ສິນາຫີຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ມມ ສາສເນ ສິນາຫິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ‘‘ສເຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກກິເລສມລປ຺ປວາຫນໍ ອິຈ຺ຉສິ, ອິເຘວ ມມ ສາສເນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄສລິເລນ ສິນາຫິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຫິ ອິທໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ອິທານິສ຺ສ ສປ຺ປາຍເທສນາວເສນ ຕີສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ສຸທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ກໂຣຫິ ເຂມຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຂມຕນ຺ຕິ ອຠຍໍ ຫິຕຠາວໍ, ເມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕນສ຺ສ ມໂນທ຺ວາຣສຸທ຺ຘິ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ.

ສເຈ ມຸສາ ນ ຠຓສີຕິ ເອເຕນສ຺ສ ວຈີທ຺ວາຣສຸທ຺ຘິ. ສເຈ ປາຓໍ ນ ຫິໍສສິ ສເຈ ອທິນ຺ນໍ ນາທິຍສີຕິ ເອເຕຫິ ກາຍທ຺ວາຣສຸທ຺ຘິ. ສທ຺ທຫາໂນ ອມຈ຺ຉຣີຕິ ເອເຕຫິ ປນ ນໍ ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘທ຺ວາຣໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປທາຍ ຈາຄສມ຺ປທາຍ ຈ ນິໂຍເຊສິ. ກິໍ ກາຫສິ ຄຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອຸທປາໂນປິ ເຕ ຄຍາຕິ ອຍໍ ປນ ອຸປຑ຺ຒຄາຖາ, ສເຈ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ເຂມຕໍ ກຣິສ຺ສສິ, ມຸສາ ນ ຠຓິສ຺ສສິ, ປາຓໍ ນ ຫນິສ຺ສສິ, ອທິນ຺ນໍ ນາທິຍິສ຺ສສິ, ສທ຺ຘຫາໂນ ອມຈ຺ຉຣີ ຠວິສ຺ສສິ, ກິໍ ກາຫສິ ຄຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທປາໂນປິ ເຕ ຄຍາ, ຄຍາຍປິ ຫິ ເຕ ນ຺ຫາຍນ຺ຕສ຺ສ ອຸທປາເນປິ ອິມາຍ ເອວ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ກິເລສສຸທ຺ຘິ, ສຣີຣມລສຸທ຺ຘິ ປນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ສມາຕິ ເອວໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂລເກ ຄຍາ ສມ຺ມຕຕຣາ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຠຄວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຕິ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ພາຫຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐປິ ‘‘ກິໍ ກາຫສິ ພາຫຸກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກາຫສິ ຄຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ ອາຫາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໐. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຕິ ເອວມາທິ ຠຍເຠຣເວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປາກຏເມວ. ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐຕິອາທີສຸ ປນ ເອໂກ ກາຍວິເວເກນ. ວູປກຏ຺ໂຐ ຈິຕ຺ຕວິເວເກນ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ສຕິ ອວິຊຫເນນ. ອາຕາປີ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍສງ຺ຂາເຕນ ອາຕາເປນ. ປຫິຕຕ຺ໂຕ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂຕາຍ. ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ. ນຈິຣສ຺ເສວາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຸລປຸຕ຺ຕາຕິ ທຸວິຘາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ຕາ ຈ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ຕາ ຈ, ອຍໍ ປນ ອຸຠຍຖາປິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ. ອຄາຣສ຺ມາຕິ ຆຣາ. ອຄາຣສ຺ສ ຫິຕໍ ອຄາຣິຍໍ, ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິກຸຏຸມ຺ພໂປສນກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອຄາຣິຍນ຺ຕິ ອນຄາຣິຍໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປພ຺ພຊນ຺ຕີຕິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ຕທນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕນາເຍວ ປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ, ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສີຕິ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິຫາສີຕິ, ເອວໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈ ຂີຓາ ຊາຕິ…ເປ… ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ເອເຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຠູມິໍ ທສ຺ເສຕິ.

ກຕມາ ປນສ຺ສ ຊາຕິ ຂີຓາ? ກຖຎ຺ຈ ນໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ, ກາມຎ຺ເຈຕໍ ຠຍເຠຣເວປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ນໍ ອິຘ ປຐມປຸຣິສວເສນ ໂຍຊນານຍສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຸນ ສງ຺ເຂປໂຕ ຠຓາມ. ນ ຕາວສ຺ສ ອຕີຕາ ຊາຕິ ຂີຓາ, ປຸພ຺ເພວ ຂີຓຕ຺ຕາ. ນ ອນາຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ວາຍາມາຠາວໂຕ. ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ, ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ປນ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວສຸ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປເຠທາ ຊາຕິ, ສາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊເນນ ຂີຓາ, ຕໍ ໂສ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກິເລສາຠາເວ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ອາຍຕິໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ໂຫຕີຕິ ຊານນ຺ໂຕ ຊານາຕິ.

ວຸສິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຖໍ ປຣິວຸຕ຺ຖໍ, ກຕໍ ຈຣິຕໍ ນິຏ຺ຐາປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ກຕໍ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຣິຎ຺ຎາປຫານສຈ຺ຉິກິຣິຍຠາວນາວເສນ ໂສຬສວິຘມ຺ປິ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິທານິ ປຸນອິຕ຺ຖຠາວາຍ ເອວໍໂສຬສກິຈ຺ຈຠາວາຍ, ກິເລສກ຺ຂຍາຍ ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຖ ວາ, ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິຕ຺ຖຠາວໂຕ ອິມສ຺ມາ ເອວໍປກາຣາ ອິທານິ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານາ ອປຣໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ນຕ຺ຖິ. ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນມູລໂກ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍາຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ເອໂກ. ອຣຫຕນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ຕານໍ, ຠຄວໂຕ ສາວການໍ ອຣຫຕໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ອໂຫສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສລ຺ເລຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສລ຺ເລຂສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມຫາຈຸນ຺ໂທຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ສາຍນ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ສາຍນ຺ຫກາເລ. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສລ຺ລານນ຺ຕິ ເຕຫິ ເຕຫິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣຫິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສລ຺ລານໍ ນິລີຍນໍ, ເອກີຠາໂວ ປວິເວໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ, ໂສ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ປຏິສລ຺ລານານໍ ອຸຕ຺ຕມໂຕ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາຕິ ສມທສນຂຸຊ຺ຊລວິຠູສິເຕນ ສິຣສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ອຠິວາທາເປຕ຺ວາ ວາ ‘‘ສຸຂີ ຠວ, ຈຸນ຺ທາ’’ຕິ ເອວໍ ວຈີເຠທໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ, ຠຄວາ ປນ ກິຣ ວນ຺ທິໂຕ ສມາໂນ ສຸວຓ຺ຓທຸນ຺ທຸຠິສທິສໍ ຄີວໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ເປມນິຍໍ ອມຕາຠິເສກສທິສໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂຆສໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ສຸຂີ ໂຫຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕິ, ເອຕໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ ຕຖາຄຕານໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ສາຘກສຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ສກ຺ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ເທວານມິນ຺ໂທ ສາມຈ຺ໂຈ ສປຣິຊໂນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີຕິ, ສຸຂີ ໂຫຕຸ ປຎ຺ຈສິຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສາມຈ຺ໂຈ ສປຣິຊໂນ, ສຸຂກາມາ ຫິ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ສນ຺ຕິ ປຸຖຸກາຍາ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ຕຖາຄຕາ ເອວຣູເປ ມເຫສກ຺ເຂ ຍກ຺ເຂ ອຠິວທນ຺ຕີຕິ.

ຍາ ອິມາຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພາຠິມຸຂໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອາຫ. ອເນກວິຫິຕາຕິ ນານປ຺ປກາຣາ. ທິຏ຺ຐິໂຍຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ. ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສຕ຺ເຕສຸ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕວາທປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕວາເທນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ຕາ ວີສຕິ ຠວນ຺ຕິ. ໂລກວາທປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ໂລກວາເທນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ຕາ ອຏ຺ຐ ໂຫນ຺ຕິ ສສ຺ສໂຕ, ອສສ຺ສໂຕ, ສສ຺ສໂຕ ຈ ອສສ຺ສໂຕ ຈ, ເນວ ສສ຺ສໂຕ ນາສສ຺ສໂຕ, ອນ຺ຕວາ, ອນນ຺ຕວາ, ອນ຺ຕວາ ຈ ອນນ຺ຕວາ ຈ, ເນວນ຺ຕວາ ນານນ຺ຕວາ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ອາທິເມວາຕິອາທີສຸ ອຍມຕ຺ໂຖ ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ອາທິເມວ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕ຺ວາປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ວິປສ຺ສນາມິສ຺ສກປຐມມນສິກາຣເມວ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວເມຕາສໍ ເອຕ຺ຕເກເນວ ອຸປາເຍນ ເອຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ໂຫຕີຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕນາ ອນຘິມານິໂກປິ ສມາໂນ ອຘິມານິການໍ ອຘິມານປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ ອຘິມານິໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປເຣ ປນາຫຸ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິກາ ອາທິມນສິກາເຣເນວ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນປິ, ສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣາ ສລ຺ເລຂວິຫາຣາຕິ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນປິ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

໘໒. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານູປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍາ ອິມາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເຈຕາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິອາທິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕສຸ ຫິ ເອຕາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຣູເປ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ຣູປໍ ອຠິນິວິສ຺ສ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕາ ໂສ ໂລໂກ ໂສ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມິ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໕໒) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ປນ ເອກວຈນໍ ກຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຈາຕິ ອາຫ, ຍສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອນຸເສນ຺ຕິ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ອິເມສໍ ເອວໍ ນານາກຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຊາຕິວເສນ ຫິ ອຊາຕາ ຊາຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວິຕາ ຖາມຄຕາ ອປ຺ປຏິວິນີຕາ ອນຸເສນ຺ຕີຕິ. ກາຍວຈີທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ, ອິທເມເຕສໍ ນານາກຣຓໍ. ຕໍ ເນຕໍ ມມາຕິອາທີສຸ ຕໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປເຠທໍ ອາຣມ຺ມຓເມຕໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ໂຫຕິ, ອຫມ຺ປິ ເອໂສ ນ ອສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາປິ ນ ໂຫຕີຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕຕິ ເອວໍ ຕາວ ປທຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເອຕ຺ຖ ເອຕໍ ມມາຕິ ຕຓ຺ຫາຄາໂຫ, ຕຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕປ຺ປເຠທໍ ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ຈໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອໂສຫມສ຺ມີຕິ ມານຄາໂຫ, ຕຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນວປ຺ປເຠທໍ ມານປປຎ຺ຈໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິຄາໂຫ, ຕຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕປ຺ປເຠທໍ ທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ມາ ເນຕໍ ມມາຕິ ວທນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທໍ ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ຈໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ເນໂສຫມສ຺ມີຕິ ມານປປຎ຺ຈໍ. ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈໍ. ທິຏ຺ເຐກຏ຺ຐາເຍວ ເຈຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາມານາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວເມຕນ຺ຕິ ເອວໍ ‘‘ເນຕໍ ມມາ’’ຕິອາທິນາ ອາກາເຣນ ເອຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ຍຖາຠູຕນ຺ຕິ ຍຖາ ສຠາວໍ, ຍຖາ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກຎ຺ຫິ ເອເຕເນວ ອາກາເຣນ ອຕ຺ຖິ. ມມນ຺ຕິອາທິນາ ປນ ຄຍ຺ຫມານມ຺ປິ ເຕນາກາເຣນ ເນວຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄປຎ຺ຎາປຣິໂຍສານາຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ເອວເມຕາສນ຺ຕິ ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ເອຕາສໍ. ປຫານໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານສ຺ເສວາຘິວຈນໍ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອາທິມນສິກາເຣເນວ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ ນຸ ໂຂ ໂນຕິ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາຈຸນ຺ເທນ ອຘິມານິການໍ ວເສນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຫານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຍເມວ ອຘິມານິການໍ ຌານໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຐານໍ ໂຂ ປເນຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຘິມານິກາ ນາມ ເຍສໍ ອປ຺ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ອຘິມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສ຺ວາຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ເນວ ໂລກວຏ຺ຏານຸສາຣີນໍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອຣິຍສາວການໍ. ນ ຫິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ‘‘ສກທາຄາມີ ອຫ’’ນ຺ຕິ ອຘິມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ສກທາຄາມິສ຺ສ ‘‘ອນາຄາມີ ອຫ’’ນ຺ຕິ, ນ ອນາຄາມິໂນ ‘‘ອຣຫາ ອຫ’’ນ຺ຕິ, ກາຣກສ຺ເສວ ປນ ສມຖວເສນ ວາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສມຖວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານໍ ວາ ວິປສ຺ສນາວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານໍ ວາ ກິເລສານໍ ສມຸທາຈາຣໍ ອປສ຺ສໂຕ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຫນ຺ຕິ ວາ, ສກທາຄາມີ, ອນາຄາມີ, ອຣຫາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ອຘິມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕລງ຺ຄຣຕິສ຺ສປພ຺ພຕວາສິຘມ຺ມທິນ຺ນຕ຺ເຖເຣນ ໂອວາທິຍມານຕ຺ເຖຣານໍ ວິຍ.

ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣວາສີ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ‘‘ນ ອຏ຺ຐານນິໂຍຊໂກ ເຖໂຣຕິ ເຖຣໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ປາເຫສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມທິນ຺ນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ອາຫ ‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕານໍ ຄເວສຖ ປຣ’’ນ຺ຕິ? ອຕ຺ຕານໍ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ, ໂສ ເຕສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານມທາສິ, ສພ຺ເພວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຸນ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ປາເຫສິ, ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ປຫິຕາ ສພ຺ເພປິ ຕຕ຺ເຖວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ.

ຕໂຕ ສງ຺ໂຆ ຄຕຄຕາ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕໍ ປາເຫສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມທິນ຺ນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣວາສີ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຕຸຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິເກ ເປເສສິ, ຕ຺ວໍ ນາມ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຓໍ ຄຣຸໍ ນ ກໂຣສິ, ນາຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ກິເມຕນ຺ຕິ ປຓ຺ຓສາລໍ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕາວເທວ ນິກ຺ຂມິ, ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຫງ຺ກນວິຫາຣໍ ປາວິສິ. ຕຕ຺ຖ ເຈໂກ ມຫາເຖໂຣ ສຏ຺ຐິວສ຺ສາຕີໂຕ ອຘິມາເນນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຏິຊານາຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຄມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອາມ ຘມ຺ມທິນ຺ນ, ຍໍ ປພ຺ພຊິເຕນ ກາຕພ຺ພໍ, ຈິຣກຕໍ ຕໍ ມຍາ, ອຕີຕສຏ຺ຐິວສ຺ໂສມ຺ຫິ ເອຕຣຫີ’’ຕິ. ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິມ຺ປິ ວຬຎ຺ເຊຖາຕິ. ອາມ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຕິ. ສາຘຸ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຏິມຸຂໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມາເປຖາຕິ. ສາຘາວຸໂສຕິ ເຖໂຣ ສພ຺ພເສຕໍ ສຕ຺ຕປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ຕິຘາປຠິນ຺ນໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ພີຊຍມານໍ ໂສຓ຺ຑໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ທນ຺ເຕຫິ ວິຊ຺ຌິຕຸກາມໍ ວິຍ ປຏິມຸຂໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມຫາຫຕ຺ຖິໍ ມາເປສິ. ໂສ ຕໍ ອຕ຺ຕນາເຍວ ມາປິຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕທາວ ອຕ຺ຕານໍ ‘‘ນາຫໍ ອຣຫາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມທິນ຺ນສ຺ສ ປາທມູເລ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ປຕິຏ຺ຐາ ເມ ໂຫຫິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ. ຘມ຺ມທິນ຺ໂນ ‘‘ມາ, ຠນ຺ເຕ, ໂສຈິ, ມາ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ, ກາຣການໍເຍວ ອຘິມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເຖຣໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານມທາສິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕປິ ຕາທິໂສວ ເຖໂຣ ວສຕິ. ຘມ຺ມທິນ຺ໂນ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສປິ ຕເຖວ ພ຺ຍາກາສິ. ຕໂຕ ນໍ ຘມ຺ມທິນ຺ໂນ ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິມ຺ປິ ວຬຎ຺ເຊຖາຕິ ອາຫ. ອາມາວຸໂສຕິ. ສາຘຸ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປຖາຕິ. ເຖໂຣ ມາເປສິ. ເອຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ປທຸມຄຸມ຺ພໍ ມາເປຖາຕິ. ຕມ຺ປິ ມາເປສິ. ປທຸມຄຸມ຺ເພ ມຫາປທຸມໍ ມາເປຖາຕິ. ຕມ຺ປິ ມາເປສິ. ເອຕສ຺ມິໍ ປທຸມຄຸມ຺ເພ ຐຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຄາຍນ຺ຕໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕຎ຺ຈ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິວິຄ຺ຄຫໍ ມາເປຖາຕິ. ຕມ຺ປິ ມາເປສິ. ໂສ ເອຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຖາຕິ ວຕ຺ວາ ສຍໍ ປາສາທໍ ປາວິສິ. ເຖຣສ຺ສ ຕໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍໂຕ ສຏ຺ຐິວສ຺ສານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສາ ຈລິໍສຸ, ໂສ ຕທາ ອຕ຺ຕານໍ ຎຕ຺ວາ ປຸຣິມຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຘມ຺ມທິນ຺ນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ຘມ຺ມທິນ຺ໂນປິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ເຖຣາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອຕໍ ກິຣ ເຕສໍ ວຕ຺ຕໍ. ເຕນ ເນສໍ ເອໂກປິ ‘‘ອິຘ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຐເປຫີ’’ຕິ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉິຕາປິ ນາໂຫສິ. ຘມ຺ມທິນ຺ໂນ ເອໂສ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຎຕ຺ວາ ປນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ເຫ ຕິຓ຺ເຫນ ອສິນາ ກຸມຸທນາຬກລາປໍ ວິຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາທງ຺ຄຸລິຍາ ມຫາປຖວິໍ ປຫຣິ. ຠນ຺ເຕ ອຍໍ ອເຈຕນາ ມຫາປຖວີປິ ຘມ຺ມທິນ຺ນສ຺ສ ຄຸຓໍ ຊານາຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ ນ ຊານິຕ຺ຖາຕິ ຈ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອເຈຕນາຍໍ ປຖວີ, ວິຊານາຕິ ຄຸຓາຄຸຓໍ;

ສເຈຕນາຖ ໂຂ ຠນ຺ເຕ, ນ ຊານາຖ ຄຸຓາຄຸຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕາວເທວ ຈ ອາກາເສ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕລງ຺ຄຣຕິສ຺ສປພ຺ພຕເມວ ອຄມາສິ. ເອວໍ ກາຣກສ຺ເສວ ອຘິມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຕາທິສານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວເສນ ຌານໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຐານໍ ໂຂ ປເນຕນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ເຖຕໍ ກາຣຓໍ, ໂນ ນຕ຺ຖິ. ເຍນ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ພາຫິຣປຣິພ຺ພາຊເກຫິ ສາຘາຣຓໍ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ, ຍໍ ປນ ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ ສລ຺ເລເຂນ ວິຫຣາມີຕິ, ຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິວິຘານໍ ກິເລເສ ສໍລິຂຕິ, ເຕນາຫໍ ວິຫຣາມີຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນ ຫິ ອຘິມານິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຌານໍ ສລ຺ເລໂຂ ວາ ສລ຺ເລຂປຏິປທາ ວາ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອວິປສ຺ສນາປາທກຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ໂສ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສຕິ, ຌານໍ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາໂຣ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາ ເອເຕ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເອເຕຕິ ຌານຘມ຺ມວເສນ ພຫຸວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ເອເຕ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ວາ, ເອກມ຺ປິ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ພຫຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ວາ, ເອກມ຺ປິ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ປວຕ຺ຕິວເສນ ພຫຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນສຸ. ອາຣຸປ຺ປຌາເນສຸ ປນ ອາຣມ຺ມຓເຠທາຠາວໂຕ ປຸຣິມກາຣຓທ຺ວຍວເສເນວ ພຫຸວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມາ ເຈເຕສໍ ອງ຺ຄານິປິ ສນ຺ຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິປິ, ນິພ຺ພຸຕານິ ເຈວ ສຸຂຸມານິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ສນ຺ຕາ ເອເຕ ວິຫາຣາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຍໍ ຕາວ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ສາຘາຣຓາ ວຓ຺ຓນາ. ວິເສສວຓ຺ຓນາ ປນ ‘‘ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານ’’ນ຺ຕິອາທິປທານຸສາຣໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ. ສາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສພ຺ພາກາເຣນ ວຸຕ຺ຕາເຍວ.

໘໓. ເອວໍ ຍສ຺ມາ ອຘິມານິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຌານວິຫາໂຣ ອວິປສ຺ສນາປາທກຕ຺ຕາ ສລ຺ເລຂວິຫາໂຣ ນ ໂຫຕິ, ນ ຫິ ໂສ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສຕິ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄກໂຣ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ສຸຂວິຫາໂຣ ປນສ຺ສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຣູປຊ຺ຌານານິ ຈ ອຣູປຊ຺ຌານານິ ຈ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຈ ຍຕ຺ຖ ສລ຺ເລໂຂ ກາຕພ຺ໂພ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ, ຕຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸໍ ຕຎ຺ຈ ສລ຺ເລຂໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິຘ ໂຂ ປນ ໂວຕິອາທິມາຫ.

ກສ຺ມາ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐຫິ ສມາປຕ຺ຕີຫິ ອວິຫິໍສາທໂຍ ສລ຺ເລຂາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ? ໂລກຸຕ຺ຕຣປາທກຕ຺ຕາ. ພາຫິຣການຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ວຏ຺ຏປາທກາເຍວ. ສາສເນ ສຣຓຄມນມ຺ປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣປາທກໍ, ປເຄວ ອວິຫິໍສາທໂຍ. ອິມິນາເຍວ ຈ ສຸຕ຺ເຕນ ເວທິຕພ຺ພໍ ‘‘ຍຖາ ພາຫິຣກສ຺ສ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎສ຺ສາປິ ທິນ຺ນທານໂຕ ສາສເນ ຕິສຣຓຄຕສ຺ສ ທິນ຺ນທານໍ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິສຸຕ຺ເຕ ‘‘ພາຫິຣເກ ກາເມສຸ ວີຕຣາເຄ ທານໍ ທຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຄຸຓາ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ເນ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ ທກ຺ຂິຓາ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ, ໂກ ປນ ວາໂທ ໂສຕາປນ຺ເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໙). ສຣຓຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ, ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ປາຬິໂຍຊນາ.

ອນຸປທວຓ຺ຓນາຍໍ ປນ ອິຘາຕິ ວິຫິໍສາທິວຕ຺ຖຸທີປນເມຕໍ. ໂຂ ປນາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ໂວຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ອຍໍ ປນ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ, ຍເທຕໍ ‘‘ປເຣ ວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຫິໍສາທິວຕ຺ຖຸໍ ວທາມ. ອິຘ, ຈຸນ຺ທ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສລ຺ເລໂຂ ກາຕພ຺ໂພຕິ.

ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ປເຣ ວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປເຣຕິ ເຍ ເກຈິ ອິມໍ ສລ຺ເລຂມນນຸຍຸຕ຺ຕາ. ວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປາຓິນາ ວາ ເລຑ຺ຑຸນາ ວາຕິອາທີຫິ ສຕ຺ຕານໍ ວິເຫສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ມຍເມຕ຺ຖ ອວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ມຍໍ ປນ ຍຕ຺ເຖວ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປເຣ ເອວໍ ວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຕ຺ເຖວ ອວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສາມ, ອວິຫິໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມ. ອິຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍຕິ ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສລ຺ເລໂຂ ກາຕພ຺ໂພ. ສລ຺ເລໂຂຕິ ຈ ອິຘ ອວິຫິໍສາວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອວິຫິໍສາ ຫິ ວິຫິໍສໍ ສລ຺ເລຂຕິ, ຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ມາ ສລ຺ເລໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ. ປເຣ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມປຖານໍ ອນ຺ຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕານໍ ອາທິມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກມ຺ມປຖກຖາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ເຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ມິຈ຺ຉຕ຺ເຕສຸ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ທ຺ເວຘາວິຕກ຺ເກ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ປາຓໍ ອຕິປາເຕນ຺ຕີຕິ ປາຓາຕິປາຕີ ປາຓຆາຕກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ອທິນ຺ນາທາຍີ, ປຣສ຺ສ ຫາຣິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຣຫ຺ມໍ ຫີນໍ ລາມກຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ເມຖຸນຘມ຺ມປ຺ປຏິເສວກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມໍ ເສຏ຺ຐໍ ປຏິປທໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ເມຖຸນາ ປຏິວິຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສລ຺ເລໂຂຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຫິ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສລ຺ເລຂຕິ. ມຸສາ ວທນ຺ຕີຕິ ມຸສາວາທີ, ປເຣສໍ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນກໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ອລິກໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິສຸຓາ ວາຈາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປິສຸຓວາຈາ. ປເຣສໍ ມມ຺ມຈ຺ເຉທິກາ ຜຣຸສາ ວາຈາ ເອເຕສນ຺ຕິ ຜຣຸສວາຈາ. ສມ຺ຜໍ ນິຣຕ຺ຖກວຈນໍ ປລປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ. ອຠິຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາລູ, ປຣຠຓ຺ຑລຸພ຺ຠນສີລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຍາປນ຺ນໍ ປູຕິຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕເມເຕສນ຺ຕິ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ. ມິຈ຺ຉາ ປາປິກາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ເອເຕສໍ ທິຏ຺ຐີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ, ກມ຺ມປຖປຣິຍາປນ຺ນາຍ ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທິວຕ຺ຖຸກາຍ, ມິຈ຺ຉຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນາຍ ອນິຍ຺ຍານິກທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມາ ໂສຠນາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ເອເຕສໍ ທິຏ຺ຐີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ, ກມ຺ມປຖປຣິຍາປນ຺ນາຍ ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທິກາຍ ກມ຺ມສ຺ສກຕາທິຏ຺ຐິຍາ, ສມ຺ມຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນາຍ ມຄ຺ຄທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາຕິ ອຍາຖາວອນິຍ຺ຍານິກອກຸສລສງ຺ກປ຺ປາ. ເອສ ນໂຍ ມິຈ຺ຉາວາຈາຕິອາທີສຸ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ວິຍ ຫິ ມິຈ຺ຉາສຕິ ນາມ ປາຏິເອກ຺ໂກ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖິ, ອຕີຕໍ ປນ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ປວຕ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອກຸສລກ຺ຂນ຺ຘານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕິ, ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ, ປຸຕ຺ຕລາຠໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ຘນລາຠໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ຍສລາຠໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຣໂຕ’’ຕິ, ຕມ຺ປິ ຕໍ ຕໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ສຕິປຕິຣູປເກນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມິຈ຺ຉາຎາຓີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ມິຈ຺ຉາຎາຓນ຺ຕິ ປາປກິຣິຍາສຸ ອຸປາຍຈິນ຺ຕາວເສນ ປາປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸກຕໍ ມຍາ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາກາເຣນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂມໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ມິຈ຺ຉາຎາຓີ. ສມ຺ມາຎາຓີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເອກູນວີສຕິເຠທໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຎາຓໍ ‘‘ສມ຺ມາຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ສມ຺ມາຎາຓີ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອວິມຸຕ຺ຕາເຍວ ສມານາ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕາ ມຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ, ອວິມຸຕ຺ຕິຍໍ ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎິໂນ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ, ມິຈ຺ຉາ ປາປິກາ ວິປຣີຕາ ວິມຸຕ຺ຕິ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕີ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕານໍ ອກຸສລກ຺ຂນ຺ຘານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ປນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນິ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ຐເປຕ຺ວາ ເສສຘມ຺ມາ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິໍ ສລ຺ລິຂິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ສລ຺ເລໂຂຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ.

ອິໂຕ ປຣານິ ຕີຓິ ນີວຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຠິຊ຺ຌາລູ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ກມ຺ມປເຖສຸ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປເນຕ຺ຖ ປຐມານິ ທ຺ເວ ນີວຣຓານິ ນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ຖິນມິທ຺ເຘນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ ອຠິຠູຕາຕິ ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຸທ຺ຘຕາ. ວິຈິນນ຺ຕາ ກິຈ຺ຉນ຺ຕິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉີ. ໂກຘນາຕິອາທີນິ ທສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ໂກຘາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມທາຍາທວຕ຺ຖສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ໂຖ – ໂກຘນາຕິ ກຸຊ຺ຌນສີລາ. ອຸປນາຫີຕິ ອຸປນາຫນສີລາ, ອຸປນາໂຫ ວາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຸປນາຫີ. ຕຖາ ມກ຺ຂີ ປລາສີ ຈ. ອິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິສ຺ສຸກີ. ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ຕີຕິ ມຈ຺ຉຣີ, ມຈ຺ເຉຣໍ ວາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ມຈ຺ຉຣີ. ສຐຍນ຺ຕີຕິ ສຐາ, ນ ສມ຺ມາ ຠາສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເກຣາຏິກຍຸຕ຺ຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ມາຍາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ມາຍາວີ. ຖມ຺ຠສມງ຺ຄິຕາຍ ຖທ຺ຘາ. ອຕິມານໂຍເຄນ ອຕິມານີ. ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈນີກນເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸພ຺ພຈາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ ກິຎ຺ຈິ ວຸຈ຺ຈມານາ ນ ສຫນ຺ຕິ. ຕພ຺ພິປຣີຕາ ສຸວຈາ. ເທວທຕ຺ຕາທິສທິສາ ປາປກາ ມິຕ຺ຕາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປາປມິຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘາ ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕາທິສທິສາ ວາ ກລ຺ຍາຓາ ມິຕ຺ຕາ ເອເຕສນ຺ຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີສຸ ຈິຕ຺ຕໂວສ຺ສຄ຺ຄວເສນ ປມຕ຺ຕາ. ວິປຣີຕາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມານິ ຕີຓິ ປກິຓ຺ຓກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອສ຺ສທ຺ຘາຕິອາທີນິ ສຕ຺ຕ ອສທ຺ຘມ຺ມວເສນ. ຕຕ຺ຖ ຕີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສທ຺ຘາ ເອເຕສໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອສ຺ສທ຺ຘາ. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ສທ຺ທຫນ຺ຕີຕິ ສທ຺ຘາ, ສທ຺ຘາ ວາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິປິ ສທ຺ຘາ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ຫິຣີຕິ ອຫິຣິກາ, ອກຸສລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຊິຄຸຈ຺ຉມານານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຫິຣີ ເອເຕສໍ ມເນ, ຫິຣິຍາ ວາ ຍຸຕ຺ຕມນາຕິ ຫິຣິມນາ. ນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕີຕິ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ, ອກຸສລສມາປຕ຺ຕິຍາ ນ ຠາຍນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕພ຺ພິປຣີຕາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ. ອປ຺ປໍ ສຸຕເມເຕສນ຺ຕິ ອປ຺ປສ຺ສຸຕາ, ອປ຺ປນ຺ຕິ ຈ ໂຖກນ຺ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ອປ຺ປສ຺ສຸຕາ’’ຕິ ຫິ ນິສ຺ສຸຕາ ສຸຕວິຣຫິຕາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ພຫຸ ສຸຕເມເຕສນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ, ຕຖາຄຕຠາສິຕໍ ເອກມ຺ປິ ຄາຖໍ ຍາຖາວໂຕ ຎຕ຺ວາ ອນຸຣູປປຏິປນ຺ນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ກຸຈ຺ຉິຕາ ສີທນ຺ຕີຕິ ກຸສີຕາ, ຫີນວີຣິຍານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອາຣທ຺ຘໍ ວີຣິຍເມເຕສນ຺ຕິ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ, ສມ຺ມປ຺ປຘານຍຸຕ຺ຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ, ມຸຏ຺ຐາ ສຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ, ນຏ຺ຐສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ, ນິຈ຺ຈໍ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂປ຺ປວຕ຺ຕສຕີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ທຸຏ຺ຐາ ປຎ຺ຎາ ເອເຕສນ຺ຕິ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ, ນຏ຺ຐປຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປນ຺ນາຕິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ, ປຎ຺ຎາຕິ ຈ ອິຘ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິປສ຺ສນາສມ຺ຠາໂຣ ຫິ ປຣິປູໂຣ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາວ ອຍນ຺ຕິ ໂປຣາຓານໍ ອາຓາ.

ອິທານິ ເອກເມວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓານໍ ອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ອນິຍ຺ຍານິກທິຏ຺ຐິໍ ຕີຫາກາເຣຫິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໍ ປຣາມສນ຺ຕີຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ. ອາຘານໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ, ອາຘານນ຺ຕິ ທຬ຺ຫໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຸຕ຺ຕກາຣຓໍ ທິສ຺ວາວ ລທ຺ຘິໍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ທຸກ຺ເຂນ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ພຫຸມ຺ປິ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ເຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອິທເມວ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ນ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕາທິສາ ຫິ ປຸຄ຺ຄລາ ຍໍ ຍເທວ ຘມ຺ມໍ ວາ ອຘມ຺ມໍ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ‘‘ເອວໍ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິເຍຫິ ກຖິຕໍ, ເອວໍ ອມ຺ເຫຫິ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ກຸມ຺ໂມວ ອງ຺ຄານິ ສເກ ກປາເລ ອນ຺ໂຕເຍວ ສໂມທຫນ຺ຕິ, ກຸມ຺ຠີລຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໔. ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ສລ຺ເລຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ມິໍ ສລ຺ເລເຂ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສາປິ ພຫູປກາຣຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມ຺ປິ ໂຂ ອຫນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ອຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມ຺ປິ ພຫູປກາຣໍ ວທາມິ, ຍາ ປເນຕາ ກາເຍນ ຈ ວາຈາຍ ຈ ອນຸວິຘິຍນາ, ຍຖາ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕເຖວ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ກາເຍນ ກຣຓໍ, ວາຈາຍ ຈ ‘‘ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຓາປນໍ ວາ, ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ວາ, ຕຕ຺ຖ ວາໂທເຍວ ໂກ, ເອກນ຺ຕພຫູປກາຣາເຍວ ຫິ ຕາ ອນຸວິຘິຍນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທປິ ພຫູປກາໂຣຕິ? ເອກນ຺ຕຫິຕສຸຂາວຫຕ຺ຕາ ອນຸວິຘິຍນານໍ ເຫຕຸຕ຺ຕາ ຈ.

‘‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ສຍມ຺ປິ ເອກນ຺ຕຫິຕສຸຂາວໂຫ ອນຸວິຘິຍນານມ຺ປິ ເຫຕຸ, ເອວຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາເຍວ ທຸຕິຍທິວເສ ມຫາວີຖິໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສຕສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສສ຺ສ ວາ ທານໍ ເທຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຖ ປູເຊຖ ປຣິວິສຖາ’’ຕິ ປຣິຊເນ ອາຓາເປຕິ. ເອວໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ຈີວຣໍ ເສນາສນໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ສຍມ຺ປິ ເອກນ຺ຕຫິຕສຸຂາວໂຫ ອນຸວິຘິຍນານມ຺ປິ ເຫຕຸ, ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາເຍວ ຫິ ຈີວຣາທີນິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ເທຕິ ທາເປຕິ ຈ. ເອສ ນໂຍ ສຣຓຄມນາທີສຸ.

‘‘ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາວ ປຈ຺ຉາ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ສຣຓໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຖາ ‘‘ປຎ຺ຈງ຺ຄໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄໍ ທສງ຺ຄໍ ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ສມາທິຍຕິ, ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ກາເຍນ ວາຈາຍ ຈ ປູເຣຕພ຺ພໍ ສີລໍ ປູເຣຕິ. ‘‘ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາວ ເອກໍ ວາ ນິກາຍໍ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ນິກາເຍ ວາຈາຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານ-ກມ຺ມຏ຺ຐານຸຄ຺ຄຫ-ກສິຓປຣິກມ຺ມ-ຌານສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລ- ປຈ຺ເຈກໂພຘິ-ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິວເສນ ເນຕພ຺ພໍ.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ສຍມ຺ປິ ເອກນ຺ຕຫິຕສຸຂາວໂຫ ອນຸວິຘິຍນານມ຺ປິ ເຫຕຸ, ເອວຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາເຍວ ອປເຣນ ສມເຍນ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍານິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ຈ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສເທວກໍ ໂລກໍ ຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທປິ ພຫູປກາໂຣ. ກາຍວາຈາຫິ ປນ ອນຸວິຘິຍນາ ອຕິພຫູປກາຣາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສາປິ ພຫູປກາຣຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຕ຺ຖ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ມາ ຕິຫ ຈຸນ຺ທາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ປາກຏເມວ.

໘໕. ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ທສ຺ສິເຕ ສລ຺ເລເຂ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສາປິ ພຫູປກາຣຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ເສວ ສລ຺ເລຂສ຺ສ ຫິຕາຘິຄມາຍ ມຄ຺ຄຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຍຖາ ນາມ, ຈຸນ຺ທ, ຂາຓຸກຓ຺ຏກປາສາຓາທີຫິ ວິສໂມ ມຄ຺ໂຄ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ກມນາຍ ປຣິວຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ໂຎ ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕ ວິຍ ຠູມິຠາໂຄ ສໂມ ມຄ຺ໂຄ ຠເວຍ຺ຍ, ຍຖາ ຈ ຣຸກ຺ຂມູລປາສາຓປປາຕກຸມ຺ຠີລມກຣາທິ ປຣິພ຺ຍາກຸລໍ ວິສມໍ ຕິຕ຺ຖມສ຺ສ, ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ກມນາຍ ປຣິວຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎໍ ອວິສມໍ ອນຸປຸພ຺ພຄມ຺ຠີຣໍ ໂສປານຜລກສທິສໍ ຕິຕ຺ຖໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຍໍ ປຏິປນ຺ໂນ ສຸເຂເນວ ຕໍ ນທິໍ ວາ ຕຬາກໍ ວາ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ນ຺ຫາເຍຍ຺ຍ ວາ ອຸຕ຺ຕເຣຍ຺ຍ ວາ, ເອວເມວ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ວິສມມຄ຺ຄວິສມຕິຕ຺ຖສທິສາຍ ວິຫິໍສາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ວິຫິໍສກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມມຄ຺ຄສມຕິຕ຺ຖສທິສາ ອວິຫິໍສາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ. ຍເຖວ ຫິ ວິສມມຄ຺ຄຕິຕ຺ຖປຣິວຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ສໂມ ມຄ຺ໂຄ ຈ ຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຏິຍຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ວິຫິໍສາປຣິວຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ອວິຫິໍສາ ປຏິຍຕ຺ຕາ, ຍໍ ປຏິປນ຺ໂນ ສຸເຂເນວ ມນຸສ຺ສຄຕິໍ ວາ ເທວຄຕິໍ ວາ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ອນຸຠເວຍ຺ຍ ອຸຕ຺ຕເຣຍ຺ຍ ວາ ໂລກາ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພປທານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

໘໖. ເອວໍ ຕສ຺ເສວ ຫິຕາຘິຄມາຍ ມຄ຺ຄຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຸປຣິຠາຄງ຺ຄມນີຍຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຍຖາ ນາມ, ຈຸນ຺ທ, ເຍ ເກຈິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຊນກາ ວາ ອຊນກາ ວາ, ທິນ຺ນາຍປິ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວິປາກຊນກາ ວາ ອຊນກາ ວາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຊາຕິວເສນ ອໂຘຠາຄງ຺ຄມນີຍາຕິ ເອວໍນາມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ວິປາກກາເລ ອນິຏ຺ຐາກນ຺ຕວິປາກຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຊນກາ ວາ ອຊນກາ ວາ ທິນ຺ນາຍປິ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວິປາກຊນກາ ວາ ອຊນກາ ວາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຊາຕິວເສນ ອຸປຣິຠາຄງ຺ຄມນີຍາຕິ ເອວໍນາມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ວິປາກກາເລ ອິຏ຺ຐກນ຺ຕວິປາກຕ຺ຕາ, ເອວເມວ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ວິຫິໍສກສ຺ສ…ເປ… ອຸປຣິຠາຄາຍາຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນາ – ຍຖາ ສພ຺ເພ ອກຸສລາ ອໂຘຠາຄງ຺ຄມນີຍາ, ເອວໍ ວິຫິໍສກສ຺ສ ເອກາ ວິຫິໍສາປິ. ຍຖາ ຈ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ອຸປຣິຠາຄງ຺ຄມນີຍາ, ເອວໍ ອວິຫິໍສກສ຺ສ ເອກາ ອວິຫິໍສາປິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອກຸສລໍ ອກຸສເລນ ກຸສລຎ຺ຈ ກຸສເລນ ອຸປເມຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ກິເຣຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ.

໘໗. ເອວໍ ຕສ຺ເສວ ສລ຺ເລຂສ຺ສ ອຸປຣິຠາຄງ຺ຄມນີຍຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຣິນິພ຺ພາປເນ ສມຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂສ ວຕ ຈຸນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣປຸຄ຺ຄລນິທ຺ເທໂສ. ຕສ຺ສ ໂຍຕິ ອິມໍ ອຸທ຺ເທສວຈນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍ ອຕ຺ຕນາ ປລິປປລິປນ຺ໂນ, ໂສ ວຕ, ຈຸນ຺ທ, ປຣໍ ປລິປປລິປນ຺ນໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປລິປປລິປນ຺ໂນຕິ ຄມ຺ຠີຣກທ຺ທເມ ນິມຸຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ. ອຣິຍສ຺ສ ປນ ວິນເຍ ປລິປນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປລິປນ຺ໂນຕິ ຕຕ຺ຖ ນິມຸຄ຺ໂຄ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ, ຈຸນ຺ທ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຍາວ ນາສິກຄ຺ຄາ ຄມ຺ຠີເຣ ກທ຺ທເມ ນິມຸຄ຺ໂຄ ອປຣໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິມຸຄ຺ຄໍ ຫຕ຺ເຖ ວາ ສີເສ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ນ ຫິ ຕໍ ກາຣຓມຕ຺ຖິ, ເຍນ ໂສ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐເປຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຍ ອຕ຺ຕນາ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປລິເປ ປລິປນ຺ໂນ, ໂສ ວຕ ປຣໍ ຕເຖວ ປລິປປລິປນ຺ນໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ອຍຸຕ຺ຕເມຕໍ, ປຸຖຸຊ຺ຊນານມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີອຸປາສກອຸປາສິການໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ ຘມ຺ມໍ ອຠິສເມຕາໂຣ, ຕສ຺ມາ ປລິປປລິປນ຺ໂນ ອຸທ຺ຘຣຕີຕິ, ຕໍ ນ ຕຖາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຠຄວາເຍວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ປສໍສາມຕ຺ຕເມວ ປນ ຘມ຺ມກຖິກາ ລຠນ຺ຕິ ຣຎ຺ຎາ ປຫິຕເລຂວາຈໂກ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕຊນປເທ ປຫິຕໍ ເລຂໍ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ເລຂໍ ວາເຈຕຸໍ ອຊານນ຺ຕາ ໂຍ ວາເຈຕຸໍ ຊານາຕິ, ເຕນ ວາຈາເປຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາ’’ຕິ ອາທເຣນ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ, ນ ຈ ເນສໍ ໂຫຕິ ‘‘ເລຂວາຈກສ຺ສ ອຍໍ ອາຓາ’’ຕິ. ເລຂວາຈໂກ ປນ ‘‘ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ວາຈາຍ ວາເຈສິ ອເນລຄຬາຍາ’’ຕິ ປສໍສາມຕ຺ຕເມວ ລຠຕິ, ເອວເມວ ກິຎ຺ຈາປິ ສາຣິປຸຕ຺ຕປຠຸຕໂຍ ຘມ຺ມກຖິກາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ລິຂິຕປຓ຺ຓວາຈໂກ ວິຍ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕເຍວ ປນ ສາ ຘມ຺ມເທສນາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາ ວິຍ. ເຍ ຈ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ອຠິສເມນ຺ຕິ, ເຕ ຠຄວາເຍວ ອຸທ຺ຘຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຘມ຺ມກຖິກາ ປນ ‘‘ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ວາຈາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ ອເນລຄຬາຍາ’’ຕິ ປສໍສາມຕ຺ຕເມວ ລຠນ຺ຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຸຕ຺ຕເມເວຕນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອທນ຺ໂຕ ອວິນີໂຕ ອປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອນິພ຺ພິສຕາຍ ອທນ຺ໂຕ. ອສິກ຺ຂິຕວິນຍຕາຍ ອວິນີໂຕ. ອນິພ຺ພຸຕກິເລສຕາຍ ອປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຕາທິໂສ ປຣໍ ທເມສ຺ສຕິ, ນິພ຺ພິສໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ວິເນສ຺ສຕິ ວາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂາເປສ຺ສຕິ, ປຣິນິພ຺ພາເປສ຺ສຕິ ວາ ຕສ຺ສ ກິເລເສ ນິພ຺ພາເປສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວເມວ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ວິຫິໍສກສ຺ສ…ເປ… ປຣິນິພ຺ພານາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຍຖາ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອປລິປປລິປນ຺ໂນ ປຣໍ ປລິປປລິປນ຺ນໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສຕິ, ທນ຺ໂຕ ທເມສ຺ສຕິ, ວິນີໂຕ ວິເນສ຺ສຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຣິນິພ຺ພາເປສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ? ອປລິປປລິປນ຺ນຕ຺ຕໍ, ທນ຺ຕຕ຺ຕໍ ວິນີຕຕ຺ຕໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕຎ຺ຈ, ເອວເມວ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ວິຫິໍສກສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອວິຫິໍສາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ໂຍ ອຕ຺ຕນາ ອວິຫິໍສໂກ, ຕສ຺ສ ຍາ ອວິຫິໍສາ, ອຍໍ ຍາ ເອສາ ວິຫິໍສກສ຺ສ ປຣສ຺ສ ວິຫິໍສາ, ຕສ຺ສາ ປຣິນິພ຺ພານາຍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຫິ ອວິຫິໍສໂກ ປຣສ຺ສ ວິຫິໍສາເຈຕນໍ ນິພ຺ພາເປສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ? ອວິຫິໍສກຕ຺ຕເມວ. ຍຎ຺ຫິ ເຍນ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ປຣໍ ຕທຕ຺ຖາຍ ສມາທເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ອຕ຺ຕນາ ອປລິປນ຺ໂນ ທນ຺ໂຕ ວິນີໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຣໍ ປລິປປລິປນ຺ນໍ ອທນ຺ຕໍ ອວິນີຕໍ ອປຣິນິພ຺ພຸຕຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສຕິ ທເມສ຺ສຕິ ວິເນສ຺ສຕິ ປຣິນິພ຺ພາເປສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ວິຫິໍສກສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຫິໍສາປຫານາຍ ມຄ຺ຄໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອວິຫິໍສາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ວິຍ ຫິ ອປຣິນິພ຺ພຸຕໍ ອວິຫິໍສາເຈຕນາວ ວິຫິໍສາເຈຕນໍ ປຣິນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຈຸນ຺ທາ’’ຕິອາທິມາຫາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ. ອຕິວິຕ຺ຖາຣຠເຍນ ປນ ອນຸປທໂຍຊນາ ນ ກຕາຕິ.

໘໘. ເອວໍ ຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພາປເນ ສມຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ເທສນໍ ນິຄເມຕ຺ວາ ຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ນິໂຍເຊຕຸໍ ອິຕິ ໂຂ, ຈຸນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສລ຺ເລຂປຣິຍາໂຍຕິ ສລ຺ເລຂກາຣຓໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖ ອວິຫິໍສາທໂຍ ເອວ ວິຫິໍສາທີນໍ ສລ຺ເລຂນໂຕ ສລ຺ເລຂກາຣຓໍ. ເຕສໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປາທກາຣຓໍ, ວິຫິໍສາທິ, ປຣິກ຺ກມນສ຺ສ ເຫຕຸໂຕ ປຣິກ຺ກມນກາຣຓໍ, ອຸປຣິຠາຄນິປ຺ຜາທນໂຕ ອຸປຣິຠາຄກາຣຓໍ, ວິຫິໍສາທີນໍ ປຣິນິພ຺ພາປນໂຕ ປຣິນິພ຺ພານກາຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຫິເຕສິນາຕິ ຫິຕໍ ເອສນ຺ເຕນ. ອນຸກມ຺ປເກນາຕິ ອນຸກມ຺ປມາເນນ. ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາຕິ ອນຸກມ຺ປໍ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ປຣິຈ຺ຈາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຕໍ ໂວ ຕໍ ມຍາຕິ ຕໍ ມຍາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ປຣິຍາເຍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຕໍ. ເອຕ຺ຕກເມວ ຫິ ອນຸກມ຺ປກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ກິຈ຺ຈໍ, ຍທິທໍ ອວິປຣີຕຘມ຺ມເທສນາ. ອິໂຕ ປຣໍ ປນ ປຏິປຕ຺ຕິ ນາມ ສາວການໍ ກິຈ຺ຈໍ. ເຕນາຫ ເອຕານິ, ຈຸນ຺ທ, ຣຸກ຺ຂມູລານິ…ເປ… ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ຣຸກ຺ຂມູລານີຕິ ອິມິນາ ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຸຎ຺ຎາຄາຣານີຕິ ອິມິນາ ຊນວິວິຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ. ອຸຠເຍນາປິ ຈ ໂຍຄານຸຣູປເສນາສນມາຈິກ຺ຂຕິ, ທາຍຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕິ. ຌາຍຖາຕິ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມຓານິ, ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຈ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ຂນ຺ຘາຍຕນາທີນິ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຖ, ສມຖຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນຎ຺ຈ ວຑ຺ເຒຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມາ ປມາທຕ຺ຖາຕິ ມາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖາຕິ ເຍ ຫິ ປຸພ຺ເພ ທຫຣກາເລ, ອາໂຣຄ຺ຍກາເລ, ສຕ຺ຕສປ຺ປາຍາທິສມ຺ປຕ຺ຕິກາເລ, ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂີຠາວກາເລ ຈ ໂຍນິໂສມນສິກາຣວິຣຫິຕາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ມງ຺ຄຸລຠຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂມນຸໂຠນ຺ຕາ ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ປຈ຺ຉາ ຊຣາກາເລ, ໂຣຄກາເລ, ມຣຓກາເລ, ວິປຕ຺ຕິກາເລ, ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພຸຕກາເລ ຈ ຕໍ ປຸພ຺ເພ ປມາທວິຫາຣໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ, ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາລກິຣິຍຎ຺ຈ ຠາຣິຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ຕາທິສາ ມາ ອຫຸວຕ຺ຖາຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖາ’’ຕິ. ອຍໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ‘‘ຌາຍຖ ມາ ປມາທຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ, ໂອວາໂທຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສລ຺ເລຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ, ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ກຕມໍ ປນາວຸໂສ, ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ຍຕ຺ຕກາ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕາ, ສພ຺ພາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາ ປຸຈ຺ຉາ ເອວ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຊານນ຺ຕາປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ວທນ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕາປິ ພາຫິຣກາປິ ສາສນິກາປິ ອນຸສ຺ສວາທິວເສນາປິ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ເຂນາປິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ພຫູນໍ ວຈນໍ ອຸປາທາຍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາມສນ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຍຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ອປເຣຫິປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຖາປເຣຫິປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສ຺ວາຍໍ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອຸປາທາຍ ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ໂສຠນາຍ ປສຕ຺ຖາຍ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຍທາ ປນ ຘມ຺ເມເຍວ ອຍໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕິ, ຕທາສ຺ສ ໂສຠນາ ປສຕ຺ຖາ ຈ ທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສາ ຈາຍໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ ໂລກິຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມສ຺ສກຕາຎາຓໍ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກຎາຓຎ຺ຈ ໂລກິຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສງ຺ເຂປໂຕ ວາ ສພ຺ພາປິ ສາສວາ ປຎ຺ຎາ. ອຣິຍມຄ຺ຄຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເສກ຺ໂຂ ອເສກ຺ໂຂ ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ ພາຫິຣໂກ ສາສນິໂກ ຈ. ຕຕ຺ຖ ພາຫິຣໂກ ກມ຺ມວາທີ ກມ຺ມສ຺ສກຕາທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ໂນ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກາຍ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິປຣາມາສກຕ຺ຕາ. ສາສນິໂກ ທ຺ວີຫິປິ. ເສກ຺ໂຂ ນິຍຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອເສກ຺ໂຂ ອເສກ຺ຂາຍ. ອິຘ ປນ ນິຍຕາຍ ນິຍ຺ຍານິກາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເຍວ ຫິ ອນ຺ຕທ຺ວຍມນຸປຄມ຺ມ ອຸຊຸຠາເວນ ຄຕຕ຺ຕາ, ກາຍວງ຺ກາທີນິ ຈ ສພ຺ພວງ຺ການິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຕຕ຺ຕາ ອຸຊຸຄຕາ ໂຫຕິ, ຕາເຍວ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນວປ຺ປກາເຣປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ອຈລປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສພ຺ພທິຏ຺ຐິຄຫນານິ ຈ ວິນິພ຺ເພເຐນ຺ໂຕ ສພ຺ພກິເລເສ ປຊຫນ຺ໂຕ ຊາຕິສໍສາຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຣິນິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ອຣິເຍນ ມຄ຺ເຄນ ອາຄໂຕ ອິມໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິຕໍ ອມໂຕຄຘໍ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍໂຕ ໂຂຕິ ກາລປຣິຈ຺ເຉທວຈນເມຕໍ, ຍສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກຸສລຎ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ທສາກຸສລກມ຺ມປຖສງ຺ຂາຕໍ ອກຸສລຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ນິໂຣຘາຣມ຺ມຓາຍ ປຊານນາຍ ກິຈ຺ຈວເສນ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ປຊານາຕິ. ອກຸສລມູລຎ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ຕສ຺ສ ມູລປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ອກຸສລມູລຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ເຕເນວ ປກາເຣນ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ. ເອສ ນໂຍ ກຸສລຎ຺ຈ ກຸສລມູລຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸ ສພ຺ພວາເຣສຸ ກິຈ຺ຈວເສເນວ ວຕ຺ຖຸປຊານນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຕາວຕາປີຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ອິມິນາ ອກຸສລາທິປ຺ປຊານເນນາປິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ…ເປ… ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສໍຂິຕ຺ຕເທສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ເທສນາເຍວ ເຈສາ ສໍຂິຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຕ຺ຖາຣວເສເນວ ສມ຺ມາມນສິກາຣປ຺ປຏິເວໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸຕິຍວາເຣ ປນ ເທສນາປິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ມນສິກາຣປ຺ປຏິເວໂຘປິ ວິຕ຺ຖາເຣເນວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສໍຂິຕ຺ຕເທສນາຍ ທ຺ເວ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄາ, ວິຕ຺ຖາຣເທສນາຍ ທ຺ເວ ອຸປຣິມມຄ຺ຄາ ກຖິຕາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາວສາເນ ‘‘ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ. ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ສໍຂິຕ຺ຕເທສນາຍປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຣາສິໂຕ ກຖິຕາ, ວິຕ຺ຖາຣເທສນາຍປີ’’ຕິ. ຍາ ຈາຍໍ ອິຘ ສໍຂິຕ຺ຕວິຕ຺ຖາຣເທສນາສຸ ວິຈາຣຓາ ອາວິກຕາ, ສາ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປຸພ຺ພານຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາມຕ຺ຕເມວ ຫິ ອິໂຕ ປຣໍ ກຣິສ຺ສາມ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖວຓ຺ຓນາ

ຕຕ຺ຖ ປຐມວາຣສ຺ສ ຕາວ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາຍ ‘‘ປາຓາຕິປາໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອກຸສລ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອໂກສລ຺ລປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອກຸສລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ປຣໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພກຸສລປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ວາ. ຕໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ສາວຊ຺ຊທຸກ຺ຂວິປາກໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ວາ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ສາຘາຣຓປທວຓ຺ຓນາ.

ອສາຘາຣເຓສຸ ປນ ປາຓສ຺ສ ອຕິປາໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ, ປາຓວໂຘ ປາຓຆາໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາໂຓຕິ ເຈຕ຺ຖ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ວຘກເຈຕນາ ປາຓາຕິປາໂຕ. ໂສ ຄຸຓວິຣຫິເຕສຸ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາທີສຸ ປາເຓສຸ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາສຣີເຣ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ກສ຺ມາ? ປໂຍຄມຫນ຺ຕຕາຍ. ປໂຍຄສມຕ຺ເຕປິ ວຕ຺ຖຸມຫນ຺ຕຕາຍ. ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ອປ຺ປຄຸເຓ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາຄຸເຓ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ສຣີຣຄຸຓານໍ ປນ ສມຠາເວ ສຕິ ກິເລສານໍ ອຸປກ຺ກມານຎ຺ຈ ມຸທຸຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕິພ຺ພຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ ປາໂຓ, ປາຓສຎ຺ຎິຕາ, ວຘກຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ມຣຓນ຺ຕິ. ຉ ປໂຍຄາ ສາຫຕ຺ຖິໂກ, ອາຓຕ຺ຕິໂກ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ, ຖາວໂຣ, ວິຊ຺ຊາມໂຍ, ອິທ຺ຘິມໂຍຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປເນຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣີຍມາເນ ອຕິປປຎ຺ໂຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນໍ ນ ວິຕ຺ຖາຣຍາມ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ເອວຣູປໍ. ອຕ຺ຖິເກຫິ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ ວິນຍຏ຺ຐກຖໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໗໒) ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານໍ ອທິນ຺ນາທານໍ, ປຣສ຺ສ ຫຣຓໍ ເຖຍ຺ຍໍ, ໂຈຣິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຍຕ຺ຖ ປໂຣ ຍຖາກາມກາຣິຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຓ຺ຑາຣໂຫ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ຕໍ ຫີເນ ປຣສນ຺ຕເກ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ປຓີເຕ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ກສ຺ມາ? ວຕ຺ຖຸປຓີຕຕາຍ. ວຕ຺ຖຸສມຕ຺ເຕ ສຕິ ຄຸຓາຘິການໍ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ຕໍ ຕໍ ຄຸຓາຘິກໍ ອຸປາທາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຫີນຄຸຓສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິຕາ, ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ຫຣຓນ຺ຕິ. ຉ ປໂຍຄາ ສາຫຕ຺ຖິກາທໂຍວ. ເຕ ຈ ໂຂ ຍຖານຸຣູປໍ ເຖຍ຺ຍາວຫາໂຣ, ປສຍ຺ຫາວຫາໂຣ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວຫາໂຣ, ປຣິກປ຺ປາວຫາໂຣ, ກຸສາວຫາໂຣຕິ ອິເມສໍ ອວຫາຣານໍ ວເສນ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໙໒) ວຸຕ຺ໂຕ.

ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກາເມສູຕິ ເມຖຸນສມາຈາເຣສຸ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ລາມກາຈາໂຣ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມາຘິປ຺ປາເຍນ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ປຸຣິສານໍ ຕາວ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ, ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ, ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ, ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ, ສາຣກ຺ຂາ, ສປຣິທຓ຺ຑາຕິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍ ທສ; ຘນກ຺ກີຕາ, ຉນ຺ທວາສິນີ, ໂຠຄວາສິນີ, ປຏວາສິນີ, ໂອທປຕ຺ຕກິນີ, ໂອຠຏຈຸມ຺ພຏາ, ທາສີ ຈ ຠຣິຍາ ຈ, ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ ຈ, ຘຊາຫຕາ, ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ເອຕາ ຈ ຘນກ຺ກີຕາທໂຍ ທສາຕິ ວີສຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ອິຕ຺ຖີສຸ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຣກ຺ຂາສປຣິທຓ຺ຑານໍ, ທສນ຺ນຎ຺ຈ ຘນກ຺ກີຕາທີນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິສາ, ອິທໍ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ. ໂສ ປເນສ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສີລາທິຄຸຓຣຫິເຕ ອຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ ອຄມນີຍວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ມິໍ ເສວນຈິຕ຺ຕໍ, ເສວນປໂຍໂຄ, ມຄ຺ເຄນມຄ຺ຄປ຺ປຏິປຕ຺ຕິອຘິວາສນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ ສາຫຕ຺ຖິໂກ ເອວ.

ມຸສາຕິ ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊໂກ ວຈີປໂຍໂຄ ກາຍປໂຍໂຄ ວາ. ວິສໍວາທນາຘິປ຺ປາເຍນ ປນສ຺ສ ປຣວິສໍວາທນກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ອປໂຣ ນໂຍ ມຸສາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ວຕ຺ຖຸ. ວາໂທຕິ ຕສ຺ສ ຠູຕໂຕ ຕຈ຺ຉໂຕ ວິຎ຺ຎາປນໍ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕຖໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ຕຖາວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ໂສ ຍມຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ອປິຈ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ນຕ຺ຖີຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສກ຺ຂິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ເຕລໍ ວາ ສປ຺ປິໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ອຊ຺ຊ ຄາເມ ເຕລໍ ນທີມຎ຺ເຎ ສນ຺ທຕີ’’ຕິ ປຸຣາຓກຖານເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອທິຏ຺ຐໍເຍວ ປນ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວທນ຺ຕານໍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸ, ວິສໍວາທນຈິຕ຺ຕໍ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ປຣສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ ສາຫຕ຺ຖິໂກວ. ໂສ ກາເຍນ ວາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ວິສໍວາທກກິຣິຍາກຣເຓ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕາຍ ເຈ ກິຣິຍາຍ ປໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ອຍໍ ກິຣິຍາສມຸຏ຺ຐາປິກເຈຕນາກ຺ຂເຓເຍວ ມຸສາວາທກມ຺ມຸນາ ພຊ຺ຌຕິ.

ປິສຸຓາ ວາຈາຕິອາທີສຸ ຍາຍ ວາຈາຍ ຍສ຺ສ ຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຫທເຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠາວໍ ປຣສ຺ສ ຈ ສຸຎ຺ຎຠາວໍ ກໂຣຕິ, ສາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ຍາຍ ປນ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣມ຺ປິ ຜຣຸສມ຺ປິ ກໂຣຕິ, ສາ ວາຈາ ສຍມ຺ປິ ຜຣຸສາ ເນວ ກຓ຺ຓສຸຂາ ນ ຫທຍສຸຂາ ວາ, ອຍໍ ຜຣຸສາ ວາຈາ. ເຍນ ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ໂສ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ເຕສໍ ມູລຠູຕາ ເຈຕນາປິ ປິສຸຓາວາຈາທິນາມເມວ ລຠຕິ, ສາ ເອວ ຈ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປເຣສໍ ວາ ເຠທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ວາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ສາ ຍສ຺ສ ເຠທໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ‘‘ອິຕິ ອິເມ ນານາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ວາ, ‘‘ອຫໍ ປິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ວິສ຺ສາສິໂກ’’ຕິ ປິຍກມ຺ຍຕາ ວາ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ.

ປຣສ຺ສ ມມ຺ມຈ຺ເຉທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເອກນ຺ຕຜຣຸສາ ເຈຕນາ ຜຣຸສາ ວາຈາ. ຕສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖມິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ທາຣໂກ ມາຕຸວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ມາຕາ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ‘‘ຈຓ຺ຑາ ຕໍ ມຫິໍສີ ອນຸພນ຺ຘຕູ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິ. ອຖສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ອຣຎ຺ເຎ ມຫິໍສີ ອຸຏ຺ຐາສິ. ທາຣໂກ ‘‘ຍໍ ມມ ມາຕາ ມຸເຂນ ກເຖສິ ຕໍ ມາ ໂຫຕຸ, ຍໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕສິ ຕໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ສຈ຺ຈກິຣິຍມກາສິ. ມຫິໍສີ ຕຕ຺ເຖວ ພທ຺ຘາ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອວໍ ມມ຺ມຈ຺ເຉທໂກປິ ປໂຍໂຄ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສາ ວາຈາ ນ ໂຫຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ກທາຈິ ປຸຕ຺ຕເກ ເອວມ຺ປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ໂຈຣາ ໂວ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ, ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ເນສໍ ອຸປຣິ ປຕນ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ກທາຈິ ນິສ຺ສິຕເກ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ອິເມ ອຫິຣິກາ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໂນ ຈຣນ຺ຕິ ນິທ຺ຘມຖ ເນ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເນສໍ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສາ ວາຈາ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວຈນສຓ຺ຫຕາຍ ອຜຣຸສາ ວາຈາປິ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ມາຣາເປຕຸກາມສ຺ສ ‘‘ອິມໍ ສຸຂໍ ສຍາເປຖາ’’ຕິ ວຈນໍ ອຜຣຸສາ ວາຈາ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕຜຣຸສຕາຍ ປເນສາ ຜຣຸສາ ວາຈາວ. ສາ ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ປວຕ຺ຕິຕາ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຕໂຍ ສມ຺ຠາຣາ ອກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ກຸປິຕຈິຕ຺ຕໍ, ອກ຺ໂກສນາຕິ.

ອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ອກຸສລເຈຕນາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ໂສ ອາເສວນມນ຺ທຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອາເສວນມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິນິຣຕ຺ຖກກຖາປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ, ຕຖາຣູປີກຖາກຖນນ຺ຕິ.

ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາ, ປຣຠຓ຺ຑາຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂຓາ. ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ຈ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ປຣຠຓ຺ຑໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນຎ຺ຈ. ປຣຠຓ຺ຑວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕີທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນ ປຣິຓາເມຕິ.

ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ໂສ ປຣວິນາສາຍ ມໂນປໂທສລກ຺ຂໂຓ, ຜຣຸສາ ວາຈາ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ປຣສຕ຺ໂຕ ຈ, ຕສ຺ສ ຈ ວິນາສຈິນ຺ຕາ. ປຣສຕ຺ຕວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂກເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວິນາສໍ ນ ຈິນ຺ເຕຕິ.

ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຫຓາຠາເວນ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ອປິຈ ອນິຍຕາ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ນິຍຕາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ຄຫິຕາກາຣວິປຣີຕຕາ, ຍຖາ ຈ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຖາຠາເວນ ຕສ຺ສຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ທສນ຺ນໍ ອກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາໂຕ ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ, ເຈຕນາຘມ຺ມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ.

ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກມ຺ມປຖາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ມູລານິ. ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ. ພ຺ຍາປາໂທ ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ. ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓຕິປິ ເອເກ. ມຸສາວາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ຜຣຸສາ ວາຈາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາວ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ, ຕຖາ ອຠິຊ຺ຌາ. ພ຺ຍາປາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓວ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາ.

ເວທນາໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ ຫສມານາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ຆາເຕຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ເນສໍ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ຕິເວທນໍ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທໂນ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທໂນ ນ ໂຫຕິ. ມຸສາວາໂທ ຕິເວທໂນ, ຕຖາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ຜຣຸສາ ວາຈາ ທຸກ຺ຂເວທນາວ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຕິເວທໂນ. ອຠິຊ຺ຌາ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທນາ, ຕຖາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ພ຺ຍາປາໂທ ທຸກ຺ຂເວທໂນ.

ມູລໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ໂທສໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລໂກ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂລຠໂມຫວເສນ. ມຸສາວາໂທ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ, ຕຖາ ປິສຸຓາ ວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ. ຜຣຸສາ ວາຈາ ໂທສໂມຫວເສນ. ອຠິຊ຺ຌາ ໂມຫວເສນ ເອກມູລາ, ຕຖາ ພ຺ຍາປາໂທ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂລຠໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລາຕິ.

ໂລໂຠ ອກຸສລມູລນ຺ຕິອາທີສຸ ລຸພ຺ຠຕີຕິ ໂລໂຠ. ທຸສ຺ສຕີຕິ ໂທໂສ. ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ໂມໂຫ. ເຕສຸ ໂລໂຠ ສຍຎ຺ຈ ອກຸສໂລ ສາວຊ຺ຊທຸກ຺ຂວິປາກຏ຺ເຐນ, ອິເມສຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອກຸສລານໍ ເກສຎ຺ຈິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປ຺ປຠາວກຏ຺ເຐນ ເກສຎ຺ຈິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ມູລນ຺ຕິ ອກຸສລມູລໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ ອາວຸໂສ ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕີ’’ຕິອາທິ. ໂທສໂມຫານໍ ອກຸສລມູລຠາເວປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຸສລກມ຺ມປຖວຓ຺ຓນາ

ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ກຸສລນ຺ຕິອາທີສຸ ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ. ເວຣໍ ມຓຕີຕິ ເວຣມຓີ, ເວຣໍ ປຊຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຣມຕິ ວາ ເອຕາຍ ກຣຓຠູຕາຍ, ວິກາຣສ຺ສ ເວກາຣໍ ກຕ຺ວາປິ ເວຣມຓີ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ວຓ຺ຓນາ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເວຣມຓີຕິ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິຣຕິ. ຍາ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ, ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາຓາຕິປາຕາ ອາຣຕິ ວິຣຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິຣຕິ, ສາ ເຠທໂຕ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ ສມາທານວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິວຍພາຫຸສຈ຺ຈາທີນິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ເອວຣູປໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ ສີຫຬທີເປ ຈກ຺ກນອຸປາສກສ຺ສ ວິຍ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ທຫຣກາເລເຍວ ມາຕຸຍາ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເວຊ຺ເຊນ ຈ ‘‘ອລ຺ລສສມໍສໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຈກ຺ກນສ຺ສ ຠາຕາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕາຕ ເຂຕ຺ຕໍ ອາຫິຓ຺ຑາຫີ’’ຕິ ຈກ຺ກນໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ເອໂກ ສໂສ ຕຣຸຓສສ຺ສໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຄໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ຘາເວນ຺ໂຕ ວລ຺ລິຍາ ພທ຺ໂຘ ‘‘ກິຣິ ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ຈກ຺ກໂນ ເຕນ ສທ຺ເທນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມາຕຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣມີ’’ຕິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍ຺ວາຫໍ ມາຕຸ ຊີວິຕກາຣຓາ ປຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອຣຎ຺ເຎ ສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕິໂຓທກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ມຸຎ຺ຈິ. ຠາຕຣາ ຈ ‘‘ກິໍ ຕາຕ ສໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕໂຕ ນໍ ຠາຕາ ປຣິຠາສິ. ໂສ ມາຕຸສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຍໂຕຫໍ ຊາໂຕ, ນາຠິຊານາມິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕາ’’ຕິ ສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ຕາວເທວສ຺ສ ມາຕາ ອໂຣຄາ ອໂຫສິ.

ສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທສມາທາເນ ຈ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ສມາທານວິຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ ອຸຕ຺ຕຣວຑ຺ຒມານປພ຺ພຕວາສີອຸປາສກສ຺ສ ວິຍ.

ໂສ ກິຣ ອມ຺ພຣິຍວິຫາຣວາສີປິງ຺ຄລພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ກສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສ ໂຄໂຓ ນຏ຺ໂຐ, ໂສ ຕໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣວຑ຺ຒມານປພ຺ພຕໍ ອາຣຸຫິ, ຕຕ຺ຣ ນໍ ມຫາສປ຺ໂປ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມາຍສ຺ສ ຕິຂິຓວາສິຍາ ສີສໍ ຉິນ຺ທາມີ’’ຕິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍ຺ວາຫໍ ຠາວນີຍສ຺ສ ຄຣຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ນ ສິກ຺ຂາປທ’’ນ຺ຕິ ອໍເສ ຐປິຕໍ ຕິຂິຓທຓ຺ຑວາສິໍ ອຣຎ຺ເຎ ຉຑ຺ເຑສິ. ຕາວເທວ ນໍ ມຫາວາໂຬ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຄມາສີຕິ.

ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຠຸຕິ ‘‘ປາຓໍ ຆາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ສາ ປນາຍໍ ວິຣຕິ ໂກສລ຺ລປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ກຸສລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ກຸຈ຺ຉິຕສຍນໂຕ ວາ ກຸສນ຺ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ລຸນາຕີຕິປິ ກຸສລໍ. ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ ກຸສລນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອນນຸຣູປຕ຺ຕາ ກຸສລາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍຖາ ຈ ອກຸສລານໍ, ເອວໍ ອິເມສມ຺ປິ ກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາໂຕ ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິຣຕິໂຍປິ. ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ.

ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ເອວ, ໂນ ມູລານິ. ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາໂທ ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓາເນວ ເອເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ, ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໂຕເຍວ ຫິ ເວຣມຓີ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເອວໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອາຣມ຺ມຓາເປເຕ ກມ຺ມປຖາ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍານິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເວທນາໂຕຕິ ສພ຺ເພ ສຸຂເວທນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາ ວາ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ທຸກ຺ຂເວທນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ມູລໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠອໂທສອໂມຫວເສນ ຕິມູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລາ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລາ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ເອກມູລາ. ອໂລໂຠ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ມູລໍ ນ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂລຠາໂທສວເສນ ທ຺ວິມູລາວາຕິ.

ອໂລໂຠ ກຸສລມູລນ຺ຕິອາທີສຸ ນ ໂລໂຠຕິ ອໂລໂຠ, ໂລຠປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອໂທສາໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສຸ ອໂລໂຠ ສຍຎ຺ຈ ກຸສລໍ, ອິເມສຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີອາທີນໍ ກຸສລານໍ ເກສຎ຺ຈິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປ຺ປຠາວກຏ຺ເຐນ ເກສຎ຺ຈິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ມູລນ຺ຕິ ກຸສລມູລໍ. ອໂທສາໂມຫານມ຺ປິ ກຸສລມູລຠາເວ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິທານິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ສງ຺ເຂເປນ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ເທສິຕມຕ຺ຖໍ ນິຄເມນ຺ໂຕ ຍໂຕ ໂຂ ອາວຸໂສຕິອາທິອປ຺ປນາວາຣມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ອກຸສລໍ ປຊານາຕີຕິ ເອວໍ ຍຖານິທ຺ທິຏ຺ຐທສາກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ອກຸສລໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ອກຸສລມູລນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອເກນ ນເຍນ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຌໍ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ຈ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ຈ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ. ອຠິຊ຺ຌາ ຈ ໂລໂຠ ອກຸສລມູລຎ຺ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ. ປຣິຍາເຍນ ປນ ສພ຺ເພປິ ກມ຺ມປຖາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ. ສພ຺ພານິ ກຸສລາກຸສລມູລານິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ. ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ ປຊຫມາໂນ ນິໂຣຘໍ ປຊານນ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິຕິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ສຣູເປນ ວຸຕ຺ຕານິ, ທ຺ເວ ອາວຕ຺ຕຫາຣວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍາຕິ ໂສ ເອວໍ ອກຸສລາທີນິ ປຊານນ຺ໂຕ ສພ຺ພາກາເຣນ ຣາຄານຸສຍໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ປຏິຆານຸສຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາຕິ ປຏິຆານຸສຍຎ຺ຈ ສພ຺ພາກາເຣເນວ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ອສ຺ມີຕິ ທິຏ຺ຐິມານານຸສຍໍ ສມູຫນິຕ຺ວາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອນວກາຣີກຣິຕ຺ວາ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ອິມິນາ ສມູຫຄ຺ຄຫຓາກາເຣນ ປວຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິມານານຸສຍໍ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ.

ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິມານານຸສຍນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິສທິສໍ ມານານຸສຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ມານານຸສໂຍ ອສ຺ມີຕິ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິສທິໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິມຎ຺ຈ ອສ຺ມິມານໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຎ຺ຎາຕຸກາເມນ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ເຂມກສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໙) ໂອໂລເກຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອວິຊ຺ຊໍ ປຫາຍາຕິ ວຏ຺ຏມູລໍ ອວິຊ຺ຊໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ສາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມຸຄ຺ຆາຏິກໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີຕິ ອສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທກໂຣ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ ເທສນໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕິ, ອິມາຍ ກມ຺ມປຖເທສນາຍ ວຸຕ຺ຕມນສິກາຣປ຺ປຏິເວຘວເສນປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອວໍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄຫິ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ກຸສລກມ຺ມປຖວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຫາຣວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໐. ສາຘາວຸໂສຕິ ໂຂ…ເປ… ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຸສລາກຸສລມຸເຂນ ຈຕຸສຈ຺ຈເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອິມສ຺ເສວ ວຈນສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐາປເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ວຈສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຈຕສາ ສມ຺ປິຍາຍິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຖໂຣ ນານປ຺ປກາເຣນ ຈຕຸສຈ຺ຈເທສນໍ ເທເສຕຸໍ ປຏິພໂລ, ຍຖາຫ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປໂຫຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ເທເສຕຸ’’ນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ເທເສຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ’’ຕິ ອວຈ, ຕສ຺ມາ ອປເຣນປິ ນເຍນ ສຈ຺ຈເທສນໍ ໂສຕຸກາມາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຕນ ສຍເມວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕປຎ຺ຫໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສິຍາ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ ຠເວຍ຺ຍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ກາຣຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຎ຺ຎໍ ອຕິເຣກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ປຸຣິມປຎ຺ຫສ຺ສ ວາ ອຸປຣິຠາເຄ ປຸຈ຺ຉິໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ເນສໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ເຖໂຣ ສິຍາ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ, ອາຫາຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍໍ. ປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ອາຫຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຠູຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິອາທີສຸ ຠູຕາຕິ ສຎ຺ຊາຕາ, ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ສມ຺ຠເວສີນນ຺ຕິ ເຍ ສມ຺ຠວໍ ຊາຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ເອສນ຺ຕິ ຄເວສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊາ ສຕ຺ຕາ ຍາວ ອຓ຺ຑໂກສໍ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ນ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ, ຕາວ ສມ຺ຠເວສິໂນ ນາມ. ອຓ຺ຑໂກສໍ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ຠູຕາ ນາມ. ສໍເສທຊາ ໂອປປາຕິກາ ຈ ປຐມຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ສມ຺ຠເວສິໂນ ນາມ. ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຠຸຕິ ຠູຕາ ນາມ. ເຍນ ເຍນ ວາ ອິຣິຍາປເຖນ ຊາຍນ຺ຕິ, ຍາວ ເຕ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕາວ ສມ຺ຠເວສິໂນ ນາມ. ຕໂຕ ປຣໍ ຠູຕາ ນາມ.

ອຖ ວາ ຠູຕາຕິ ຊາຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຍ ຠູຕາເຍວ ນ ປຸນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຂີຓາສວານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມ຺ຠວເມສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ຠເວສິໂນ. ອປ຺ປຫີນຠວສໍໂຍຊນຕ຺ຕາ ອາຍຕິມ຺ປິ ສມ຺ຠວໍ ເອສນ຺ຕານໍ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ປຣິຍາທິຍຕິ. ວາສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ຠູຕານຎ຺ຈ ສມ຺ຠເວສີນຎ຺ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຐິຕິຍາຕິ ຐິຕຕ຺ຖໍ. ອນຸຄ຺ຄຫາຍາຕິ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ອຸປກາຣຕ຺ຖໍ. ວຈນເຠໂທ ເຈສ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປທານໍ ເອໂກເຍວ. ອຖ ວາ ຐິຕິຍາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘວເສນ ອວິຈ຺ເຉທາຍ. ອນຸຄ຺ຄຫາຍາຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ. ອຸໂຠປິ ເຈຕານິ ຠູຕານໍ ຐິຕິຍາ ເຈວ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ ຈ. ສມ຺ຠເວສີນໍ ວາ ຐິຕິຍາ ເຈວ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ ຈາຕິ ເອວໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣຕິ ກພຬໍ ກຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພໂຕ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ໂອທນກຸມ຺ມາສາທິວຕ຺ຖຸກາຍ ໂອຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາຕິ ວຕ຺ຖຸໂອຬາຣິກຕາຍ ໂອຬາຣິໂກ, ວຕ຺ຖຸສຸຂຸມຕາຍ ສຸຂຸໂມ. ສຠາເວນ ປນ ສຸຂຸມຣູປປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມວ ໂຫຕິ. ສາປິ ຈສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂຕ ໂອຬາຣິກຕາ ສຸຂຸມຕາ ຈ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຸມ຺ຠີລານຎ຺ຫິ ອາຫາຣໍ ອຸປາທາຍ ໂມຣານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ກຸມ຺ຠີລາ ກິຣ ປາສາເຓ ຄິລນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ເນສໍ ກຸຈ຺ຉິປ຺ປຕ຺ຕາວ ວິລີຍນ຺ຕິ. ໂມຣາ ສປ຺ປວິຈ຺ຉິກາທິປາເຓ ຂາທນ຺ຕິ. ໂມຣານໍ ປນ ອາຫາຣໍ ອຸປາທາຍ ຕຣຈ຺ຉານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ກິຣ ຕິວສ຺ສຉຑ຺ຑິຕານິ ວິສາຓານິ ເຈວ ອຏ຺ຐີນິ ຈ ຂາທນ຺ຕິ. ຕານິ ຈ ເນສໍ ເຂເຬນ ເຕມິຕມຕ຺ເຕເນວ ກນ຺ທມູລໍ ວິຍ ມຸທຸການິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຣຈ຺ຉານມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອຸປາທາຍ ຫຕ຺ຖີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕປິ ນານາຣຸກ຺ຂສາຂາໂຍ ຂາທນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖີນໍ ອາຫາຣໂຕ ຄວຍໂຄກຓ຺ຓມິຄາທີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ກິຣ ນິສ຺ສາຣານິ ນານາຣຸກ຺ຂປຓ຺ຓາທີນິ ຂາທນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ອາຫາຣໂຕ ຄຸນ຺ນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ອລ຺ລສຸກ຺ຂຕິຓານິ ຂາທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອາຫາຣໂຕ ສສານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ສສານໍ ອາຫາຣໂຕ ສກຸຓານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ສກຸຓານໍ ອາຫາຣໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນໍ ອາຫາຣໂຕ ຄາມໂຠຊການໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ຄາມໂຠຊການໍ ອາຫາຣໂຕ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕສມ຺ປິ ອາຫາຣໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອາຫາຣໂຕ ຠຸມ຺ມເທວານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ຠຸມ຺ມເທວານໍ ອາຫາຣໂຕ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເອວໍ ຍາວ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ອາຫາໂຣ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ໂພ, ເຕສໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມຕ຺ເວວ ນິຏ຺ຐໍ ປຕ຺ໂຕ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂອຬາຣິເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂອຊາ ປຣິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພລາ, ສຸຂຸເມ ພລວຕີ. ຕຖາ ຫິ ເອກປຕ຺ຕປູຣມ຺ປິ ຍາຄຸໍ ປີວໂຕ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ຊິຆຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍກຎ຺ຈິເທວ ຂາທິຕຸກາໂມ. ສປ຺ປິໍ ປນ ປສຏມຕ຺ຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ທິວສໍ ອໂຠຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ປຣິສ຺ສມໍ ວິໂນເທຕິ, ນ ປນ ສກ຺ໂກຕິ ປາເລຕຸໍ. ໂອຊາ ປາເລຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ປຣິສ຺ສມໍ ວິໂນເທຕຸໍ. ທ຺ເວ ປນ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສມຎ຺ເຈວ ວິໂນເທນ຺ຕິ ປາເລນ຺ຕິ ຈາຕິ.

ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິ ຉພ຺ພິໂຘປິ ຜສ຺ໂສ. ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ອາຫາເຣສຸ ທຸຕິໂຍ ອາຫາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເທສນານໂຍ ເອວ ເຈສ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ທຸຕິໂຍ ວາ ຕຕິໂຍ ວາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ນ ຄເວສິຕພ຺ພໍ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຕິ ເຈຕນາ ເອວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖາຫ, ຍທິ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ອາຫາຣຏ຺ໂຐ, ອຖ ກສ຺ມາ ອຎ຺ເຎສຸປິ ສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອິເມເຍວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສນ຺ຕຕິຍາ ວິເສສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣູປກາຍສ຺ສ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ. ນາມກາເຍ ເວທນາຍ ຜສ຺ໂສ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ, ນາມຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ກາໂຍ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິໂກ, ອາຫາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນາຫາໂຣ ໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຖາ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ.

ໂກ ປເນຕ຺ຖ ອາຫາໂຣ, ກິໍ ອາຫຣຕີຕິ? ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປານິ ອາຫຣຕິ. ຜສ຺ສາຫາໂຣ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ຕໂຍ ຠເວ, ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຕາວ ມຸເຂ ຐປິຕມຕ຺ໂຕເຍວ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ທນ຺ຕວິຈຸຓ຺ຓິຕໍ ປນ ອຊ຺ໂຌຫຣິຍມານໍ ເອເກກໍ ສິຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິເຍວ. ເອວໍ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປານິ ອາຫຣຕິ.

ຜສ຺ສາຫາໂຣ ປນ ສຸຂເວທນິໂຍ ຜສ຺ໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສຸຂເວທນໍ ອາຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸກ຺ຂເວທນິໂຍ ທຸກ຺ຂໍ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນິໂຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ຜສ຺ສາຫາໂຣ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອາຫຣຕິ.

ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ກາມຠວູປຄໍ ກມ຺ມໍ ກາມຠວໍ ອາຫຣຕິ, ຣູປາຣູປຠວູປຄານິ ຕໍ ຕໍ ຠວໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ຕໂຍ ຠເວ ອາຫຣຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ປນ ເຍ ຈ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ, ຍານິ ຈ ຕິສນ຺ຕຕິວເສນ ຕິໍສຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍນເຍນ ຕານິ ອາຫຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ອາຫຣຕີຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ຕໂຍ ຠເວ ອາຫຣຕີຕິ ສາສວາ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາວ ວຸຕ຺ຕາ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ອາຫຣຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິເສເສນ ປນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕໍສມຸຏ຺ຐານຘມ຺ມານໍ ອາຫຣຓໂຕ ເປເຕ ອາຫາຣາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ອາຫາເຣສຸ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ຜສ຺ໂສ ຜຸສນ຺ໂຕເຍວ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ອາຍູຫມານາວ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນ຺ຕເມວ.

ກຖໍ? ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕເຍວ ກາຍຏ຺ຐປເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ໂຫຕິ. ກມ຺ມຊນິໂຕປິ ຫິ ອຍໍ ກາໂຍ ກພຬີກາຣາຫາເຣນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິໂຕ ທສປິ ວສ຺ສານິ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ຍາວ ອາຍຸປຣິມາຓໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ມາຕຸຍາ ຊນິໂຕປິ ທາຣໂກ ຘາຕິຍາ ຖຎ຺ຎາທີນິ ປາເຍຕ຺ວາ ໂປສິຍມາໂນວ ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຖາ ຈຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕເຄຫໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍຖາ ມຫາຣາຊ ເຄເຫ ປຕນ຺ເຕ ອຎ຺ເຎນ ທາຣຸນາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎນ ທາຣຸນາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ຕໍ ເຄຫໍ ນ ປຕຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ມຫາຣາຊ ອຍໍ ກາໂຍ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິໂກ, ອາຫາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ເອວໍ ສາເຘນ຺ໂຕປິ ຈ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣູປສນ຺ຕຕີນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອຸປາທິນ຺ນສ຺ສ ຈ. ກມ຺ມຊານໍ ອນຸປາລໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານານໍ ຊນໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ຜສ຺ໂສ ປນ ສຸຂາທິວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສນ຺ໂຕເຍວ ສຸຂາທິເວທນາປວຕ຺ຕເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ໂຫຕິ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມວເສນ ອາຍູຫມານາເຍວ ຠວມູລນິປ຺ຜາທນໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນ຺ຕເມວ ນາມຣູປປ຺ປວຕ຺ຕເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນາທິວເສນ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມາເນສຸ ປເນເຕສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ກພຬີກາຣາຫາເຣ ນິກນ຺ຕິເຍວ ຠຍໍ, ຜສ຺ເສ ອຸປຄມນເມວ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ ອາຍູຫນເມວ, ວິຎ຺ຎາເຓ ອຠິນິປາໂຕເຍວ ຠຍນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ກພຬີກາຣາຫາເຣ ຫິ ນິກນ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສີຕາທີນໍ ປຸເຣກ຺ຂຕາ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ມຸທ຺ທາຄຓນາທິກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕາ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທິກາຍ ອເນສນາຍ ອາຫາຣໍ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐປິ ຘມ຺ເມ ຄາຣຍ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມ຺ປຣາເຍປິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາຏິປິ ອາທິຕ຺ຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຕິອາທິນາ ລກ຺ຂຓສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສມຓເປຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິມິນາວ ຕາວ ກາຣເຓນ ກພຬີກາຣາຫາເຣ ນິກນ຺ຕິເຍວ ຠຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຜສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ຜສ຺ສສ຺ສາທິໂນ ປເຣສໍ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິເຕສຸ ທາຣາທີສຸ ຠຓ຺ເຑສຸ ອປຣຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕ ສຫ ຠຓ຺ເຑນ ຠຓ຺ຑສາມິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສງ຺ກາຣກູເຏສຸ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ວາ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເນ ຣາຊາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາຣາເປຕິ. ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ທຸຄ຺ຄຕິ ເນສໍ ປາຏິກງ຺ຂາ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຜສ຺ສສ຺ສາທມູລກໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກມ຺ປິ ສມ຺ປຣາຍິກມ຺ປິ ຠຍໍ ສພ຺ພມາຄຕເມວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຜສ຺ສາຫາເຣ ອຸປຄມນເມວ ຠຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກຸສລາກຸສລກມ຺ມາຍູຫເນເນວ ປນ ຕມ຺ມູລກໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຠຍໍ ສພ຺ພມາຄຕໍເຍວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາເຣ ອາຍູຫນເມວ ຠຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຠິນິປຕຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ສພ຺ພຠຍານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາຕິ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ວິຎ຺ຎາຓາຫາເຣ ອຠິນິປາໂຕເຍວ ຠຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ສຠເຍສຸ ປນ ອິເມສຸ ອາຫາເຣສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກພຬີກາຣາຫາເຣ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານຕ຺ຖໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ຊາຍມ຺ປຕິກາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓) ນເຍນ ປຸຕ຺ຕມໍສູປມໍ ເທເສສິ. ຜສ຺ສາຫາເຣ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານຕ຺ຖໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄາວີ ນິຈ຺ຈມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິຈ຺ຈມ຺ມຄາວູປມໍ ເທເສສິ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາເຣ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານຕ຺ຖໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ຄາຣກາສູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອງ຺ຄາຣກາສູປມໍ ເທເສສິ. ວິຎ຺ຎາຓາຫາເຣ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານຕ຺ຖໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຕ຺ຕິສຕາຫຕູປມໍ ເທເສສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠູຕມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ, ທ຺ເວ ກິຣ ຊາຍມ຺ປຕິກາ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ເຕນ ປາເຖຍ຺ເຍນ ໂຍຊນສຕິກໍ ກນ຺ຕາຣມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຕສໍ ປຎ຺ຎາສ ໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເຖຍ຺ຍໍ ນິຏ຺ຐາສິ. ເຕ ຂຸປ຺ປິປາສາຕຸຣາ ວິຣຬຈ຺ຉາຍາຍໍ ນິສີທິໍສຸ. ຕໂຕ ປຸຣິໂສ ຠຣິຍໍ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ ອິໂຕ ສມນ຺ຕາ ປຎ຺ຎາສ ໂຍຊນານິ ຄາໂມ ວາ ນິຄໂມ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ຕໍ ປຸຣິເສນ ກາຕພ຺ພໍ ພຫຸມ຺ປິ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິກມ຺ມໍ, ນ ທານິ ສກ຺ກາ ຕໍ ມຍາ ກາຕຸໍ, ເອຫິ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣາຫີ’’ຕິ. ສາປິ ອາຫ ‘‘ສາມິ ມຍາ ທານິ ຍໍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຕພ຺ພໍ ພຫຸມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນາທິກມ຺ມໍ, ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອຫິ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣາຫີ’’ຕິ. ຕໂຕ ໂສ ຕໍ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ ມາຕຸຄາມມຣເຓນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ນ ຫິ ມນ຺ໂທ ກຸມາໂຣ ມາຕຣໍ ວິນາ ຊີວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຍທິ ປນ ມຍໍ ຊີວາມ, ປຸນ ທາຣກໍ ລເຠຍ຺ຍາມ, ຫນ຺ທ ທານິ ປຸຕ຺ຕກໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣາມາ’’ຕິ.

ຕໂຕ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕມາຫ ‘‘ຕາຕ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ. ໂສ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ‘‘ມຍາ ປຸຕ຺ຕກໍ ໂປເສສ຺ສາມີຕິ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີຫິ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠູຕໍ, ນ ສກ຺ໂກມິ ປຸຕ຺ຕໍ ມາເຣຕຸໍ, ຕ຺ວໍເຍວ ຕວ ປຸຕ຺ຕກໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ມາຕຸສນ຺ຕິກເມວ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິ ‘‘ມຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິຍາ ໂຄວຕກຸກ຺ກຸຣວຕເທວຕາຍາຈນາທີຫິປິ ຕາວ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠູຕໍ, ໂກ ປນ ວາໂທ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣນ຺ຕິຍາ? ນ ສກ຺ກາຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ປິຕຸສນ຺ຕິກໍເຍວ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ໂສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕເຍວ ມໂຕ. ເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ມໍສານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຕສໍ ໂສ ປຸຕ຺ຕມໍສາຫາໂຣ ນວຫິ ກາຣເຓຫິ ປຏິກຸລຕ຺ຕາ ເນວ ທວາຍ ໂຫຕິ, ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ, ເກວລໍ ກນ຺ຕາຣນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາເຍວ ໂຫຕິ.

ກຕເມຫິ ນວຫິ ກາຣເຓຫິ ປຏິກູໂລຕິ ເຈ? ສຊາຕິມໍສຕາຍ ຎາຕິມໍສຕາຍ ປຸຕ຺ຕມໍສຕາຍ ປິຍປຸຕ຺ຕມໍສຕາຍ ຕຣຸຓມໍສຕາຍ ອາມກມໍສຕາຍ ອໂຄຣສມໍສຕາຍ ອໂລຓຕາຍ ອຘູປິຕຕາຍາຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ກພຬີກາຣາຫາຣໍ ເອວໍ ປຸຕ຺ຕມໍສສທິສໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທິຍຕິ. ອຍໍ ຕາວ ປຸຕ຺ຕມໍສູປມາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ນິຈ຺ຈມ຺ມຄາວູປມາຍໍ ປນ ຍຖາ ສາ ຄາວີ ຄີວໂຕ ຍາວ ຂຸຣາ, ຕາວ ຈມ຺ມໍ ອຸທ຺ທາເລຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕາ ຍໍ ຍເທວ ນິສ຺ສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຕ຺ຖ ປາຓເກຫິ ຂຊ຺ຊມານາ ທຸກ຺ຂສ຺ເສວາຘິກຣຓໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຜສ຺ໂສປິ ຍໍ ຍເທວ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍຕໍວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສມ຺ຠວສ຺ສ ເວທຍິຕທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຘິກຣຓເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຜສ຺ສາຫາຣໍ ເອວໍ ນິຈ຺ຈມ຺ມຄາວິສທິສໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທິຍຕິ, ອຍໍ ນິຈ຺ຈມ຺ມຄາວູປມາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ອງ຺ຄາຣກາສູປມາຍໍ ປນ ຍຖາ ສາ ອງ຺ຄາຣກາສຸ, ເອວໍ ມຫາປຣິຬາຫຏ຺ເຐນ ຕໂຍ ຠວາ. ຍຖາ ນານາພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຸປກຑ຺ຒກາ ທ຺ເວ ປຸຣິສາ, ເອວໍ ຠເວສຸ ອຸປກຑ຺ຒນຏ຺ເຐນ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາຣໍ ເອວໍ ອງ຺ຄາຣກາສູປກຑ຺ຒກປຸຣິສສທິສໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທິຍຕິ, ອຍໍ ອງ຺ຄາຣກາສູປມາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ສຕ຺ຕິສຕາຫຕູປມາຍໍ ປນ ເຍນ ໂສ ປຸຣິໂສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ສຕ຺ຕິສເຕນ ຫຎ຺ຎຕິ, ຕມສ຺ສ ສຣີເຣ ວຓມຸຂສຕໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄເຍວ ປຕຕິ, ເອວໍ ອິຕຣານິ ທ຺ເວ ສຕ຺ຕິສຕານິ, ເອວມສ຺ສ ປຕິໂຕກາເສ ອປຕິຕ຺ວາ ອປຕິຕ຺ວາ ຄຕາຫິ ສຕ຺ຕີຫິ ສພ຺ພສຣີຣໍ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ທເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ເອກວຓມຸເຂປິ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ຕີສຸ ວຓມຸຂສເຕສຸ? ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕິນິປາຕກາໂລ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓນິພ຺ພຕ຺ຕກາໂລ. ວຓມຸຂຊນນໍ ວິຍ ຂນ຺ຘຊນນໍ. ວຓມຸເຂສຸ ທຸກ຺ຂເວທນຸປ຺ປາໂທ ວິຍ ຊາເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ວຏ຺ຏມູລກນານາວິຘທຸກ຺ຂຸປ຺ປາໂທ. ອປໂຣ ນໂຍ, ອາຄຸຈາຣີ ປຸຣິໂສ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕິຆາເຕຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນວຓມຸຂານິ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ. ວຓມຸຂປຈ຺ຈຍາ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ກກ຺ຂຬທຸກ຺ຂຸປ຺ປາໂທ ວິຍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣຓອຏ຺ຐນວຸຕິໂຣຄາທິວເສນ ນານປ຺ປກາຣກທຸກ຺ຂຸປ຺ປາໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣໍ ເອວໍ ສຕ຺ຕິສຕາຫຕສທິສໍ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທິຍຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຕິສຕາຫຕູປມາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ໂສ ເອວໍ ອິເມສຸ ອາຫາເຣສຸ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທິຍນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອາຫາເຣ ປຣິຊານາຕິ, ເຍສຸ ປຣິຎ຺ຎາເຕສຸ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ວຕ຺ຖຸ ປຣິຎ຺ຎາຕເມວ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ກພຬີກາເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິເກ ຣາເຄ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ນຕ຺ຖິ ຕໍ ສໍໂຍຊນໍ, ເຍນ ສໍໂຍຊເນນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ປຸນ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຜສ຺ເສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕີສຸ ເວທນາສຸ ປຣິຎ຺ຎາຕາສຸ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິກຣຓີຍນ຺ຕິ ວທາມິ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕີສຸ ຕຓ຺ຫາສຸ ປຣິຎ຺ຎາຕາສຸ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິກຣຓີຍນ຺ຕິ ວທາມິ. ວິຎ຺ຎາເຓ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ນາມຣູປໍ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ. ນາມຣູເປ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິກຣຓີຍນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓).

ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ອາຫາຣສມຸທໂຍຕິ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ປຏິສນ຺ຘິການໍ ອາຫາຣານໍ ສມຸທໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ? ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຫິ ຕິສນ຺ຕຕິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນສມຕິໍສຣູປພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊາຕາ ໂອຊາ ອຕ຺ຖິ. ອຍໍ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອຸປາທິນ຺ນກກພຬີກາຣາຫາໂຣ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ຜສ຺ສເຈຕນາ ສຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິເມ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸປາທິນ຺ນກຜສ຺ສມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣາຕິ. ເອວໍ ຕາວ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ປຏິສນ຺ຘິການໍ ອາຫາຣານໍ ສມຸທໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປນິຘ ອຸປາທິນ຺ນກາປິ ອນຸປາທິນ຺ນກາປິ ອາຫາຣາ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຖິຕາ, ຕສ຺ມາ ອນຸປາທິນ຺ນການມ຺ປິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ອາຫາຣສມຸທໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຏ຺ຐໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິເຕສຸ ຫິ ຣູເປສຸ ໂອຊາ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ສຫຊາຕຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອນຸປາທິນ຺ນກກພຬີກາຣາຫາໂຣ. ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ຜສ຺ສເຈຕນາ ສຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິເມ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອນຸປາທິນ຺ນກຜສ຺ສມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣາຕິ.

ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອາຫາຣນິໂຣໂຘຕິ ອິມິສ຺ສາ ອຸປາທິນ຺ນການຎ຺ຈ ອນຸປາທິນ຺ນການຎ຺ຈ ອາຫາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ນິໂຣເຘນ ອາຫາຣນິໂຣໂຘ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ອິຘ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ສຈ຺ຈານິ ສຣູເປເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ຍຖາ ຈ ອິຘ, ເອວໍ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ສພ຺ພວາເຣສູຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ເຕນ ສຈ຺ຈານິ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພານິ. ສພ຺ພວາເຣສຸ ຈ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ ອາວຸໂສ’’ຕິ ອິທໍ ເທສນານິຍ຺ຍາຕນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເທສິຕຘມ຺ມວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ອິຘ ຕາວ ອຍໍ ໂຍຊນາ ເອຕ຺ຕາວຕາປີຕິ ອິມາຍ ອາຫາຣເທສນາຍ ວຸຕ຺ຕມນສິກາຣປ຺ປຏິເວຘວເສນາປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ.

ອາຫາຣວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຈ຺ຈວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໑. ອິທານິ ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ເຖຣສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖໂຣ ຈ ເນສໍ ອຎ຺ເຎນປິ ປຣິຍາເຍນ ພ຺ຍາກາສິ. ເອສ ນໂຍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ສພ຺ພວາເຣສຸ. ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຣໍ ເອວຣູປານິ ວຈນານິ ອນາມສິຕ຺ວາ ເຍນ ເຍນ ປຣິຍາເຍນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ອິມສ຺ສ ປນ ວາຣສ຺ສ ສງ຺ເຂປເທສນາຍໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ. ວິຕ຺ຖາຣເທສນາຍໍ ປນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ.

ສຈ຺ຈວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຊຣາມຣຓວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໒. ອິໂຕ ປຣໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວເສນ ເທສນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊຣາມຣຓວາເຣ ຕາວ ເຕສໍ ເຕສນ຺ຕິ ອຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສຕິ ຎາຕພ຺ໂພ. ຍາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຊຣາ, ຍາ ໂສມທຕ຺ຕສ຺ສ ຊຣາຕິ ເອວຎ຺ຫິ ທິວສມ຺ປິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ເນວ ສຕ຺ຕາ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ.

ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫີຕິ ອຍໍ ຄຕິຊາຕິວເສນ ອເນເກສໍ ນິກາຍານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ. ສຕ຺ຕນິກາເຍຕິ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ສຣູປນິທສ຺ສນໍ. ຊຣາ ຊີຣຓຕາຕິອາທີສຸ ປນ ຊຣາຕິ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຊີຣຓຕາຕິ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາ. ອຍຎ຺ຫິ ຊຣາຕິ ອິມິນາ ປເທນ ສຠາວໂຕ ທີປິຕາ, ເຕນສ຺ສາຍໍ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຊີຣຓຕາຕິ ອິມິນາ ອາກາຣໂຕ. ເຕນສ຺ສາຍໍ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາລາຕິກ຺ກເມ ທນ຺ຕນຂານໍ ຂຓ຺ຑິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ປາລິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ເກສໂລມານໍ ປລິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ວລິຕ຺ຕຈຕາຕິ ອິມິນາ ມໍສໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ຕເຈ ວລິຕ຺ຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສາ ອິເມ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ເຕຫິ ອິເມສໍ ວິກາຣານໍ ທສ຺ສນວເສນ ປາກຏີຠູຕາ ປາກຏຊຣາ ທສ຺ສິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ອຸທກສ຺ສ ວາ ອຄ຺ຄິໂນ ວາ ວາຕສ຺ສ ວາ ຕິຓຣຸກ຺ຂາທີນໍ ສມ຺ຠຄ຺ຄປລິຠຄ຺ຄຕາຍ ວາ ຌາມຕາຍ ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຕາເນວ ອຸທກາທີນິ, ເອວເມວ ຊຣາຍ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ, ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາປິ ຄຍ຺ຫຕິ. ນ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີເນວ ຊຣາ, ນ ຫິ ຊຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫຕິ.

ອາຍຸໂນ ສໍຫານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກຕິ ອິເມຫິ ປນ ປເທຫິ ກາລາຕິກ຺ກເມເຍວ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ອາຍຸກ຺ຂຍຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກສຎ຺ຎິຕາຍ ປກຕິຍາ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສິເມ ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຊຣາ ‘‘ອາຍຸໂນ ສໍຫານີ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ຈ ທຫຣກາເລ ສຸປ຺ປສນ຺ນານິ ສຸຂຸມມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ສຸເຂເນວ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ການິ ອາລຸຬິຕານິ ອວິສທານິ ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ’’ຕິປິ ຜລູປຈາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ປນາຍໍ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສພ຺ພາປິ ຊຣາ ປາກຏາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑຠາວາທິທສ຺ສນໂຕ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຊຣາ ປາກຏຊຣາ ນາມ. ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ປນ ຕາທິສສ຺ສ ວິກາຣສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຊຣາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຍ຺ວາຍໍ ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ຕາທິສານໍ ທນ຺ຕາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຓ຺ໂຓເຍວ, ຕໍ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ທນ຺ຕາ ຊຣາຍ ປຫຏາ’’ຕິ ຊຣໍ ຊານາຕິ ອຸທກຏ຺ຐາເນ ພທ຺ຘານິ ໂຄສີສາທີນິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານນໍ ວິຍ. ປຸນ ອວີຈິ ສວີຈີຕິ ເອວມ຺ປິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຓິກນກຣຊຕປວາຬສູຣິຍາທີນໍ ມນ຺ທທສກາທີສຸ ປາຓີນໍ ວິຍ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີສຸ ຈ ອປາຓີນໍ ວິຍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ອວີຈິຊຣາ ນາມ, ນິຣນ຺ຕຣຊຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ສວີຈິຊຣາ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິໂຕ ປຣໍ, ເຕສໍ ເຕສນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈຸຕິ ຈວນຕາຕິອາທີສຸ ປນ ຈຸຕີຕິ ຈວນກວເສນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘານໍ ສາມຎ຺ຎວຈນເມຕໍ. ຈວນຕາຕິ ຠາວວຈເນນ ລກ຺ຂຓນິທສ຺ສນໍ. ເຠໂທຕິ ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິປຣິທີປນໍ. ອນ຺ຕຣຘານນ຺ຕິ ຆຏສ຺ເສວ ຠິນ຺ນສ຺ສ ຠິນ຺ນານໍ ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຐານາຠາວປຣິທີປນໍ. ມຈ຺ຈຸ ມຣຓນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸສງ຺ຂາຕໍ ມຣຓໍ. ເຕນ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓາທີນິ ນິເສເຘຕິ. ກາໂລ ນາມ ອນ຺ຕໂກ, ຕສ຺ສ ກິຣິຍາຕິ ກາລກິຣິຍາ. ເອເຕນ ໂລກສມ຺ມຸຕິຍາ ມຣຓໍ ທີເປຕິ.

ອິທານິ ປຣມຕ຺ເຖນ ທີເປຕຸໍ, ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທຕິອາທິມາຫ. ປຣມຕ຺ເຖນ ຫິ ຂນ຺ຘາເຍວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ໂກຈິ ມຣຕິ. ຂນ຺ເຘສຸ ປນ ຠິຊ຺ຊມາເນສຸ ສຕ຺ໂຕ ມຣຕິ, ຠິນ຺ເນສຸ ມໂຕຕິ ໂວຫາໂຣ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸໂວກາຣວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເອກໂວກາຣວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ຈຕຸໂວກາຣວເສນ ວາ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເສສທ຺ວຍວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ຠວທ຺ວເຍປິ ຣູປກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກເຬວຣສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ຈ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທີສຸ ຂນ຺ຘາ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕວ, ນ ກິຎ຺ຈິ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ມນຸສ຺ສາທີສຸ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂປກາຣຓໂຕ ມຣຓໍ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ຊຣາ ອິທຎ຺ຈ ມຣຓໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສຕິ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ກຖີຍຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຊຣາມຣຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຊາຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໓. ຊາຕິວາເຣ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕີຕິອາທີສຸ ຊາຍນຏ຺ເຐນ ຊາຕິ, ສາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ສຎ຺ຊາຍນຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິ, ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ໂອກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ, ສາ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ອຓ຺ຑໂກສຎ຺ຈ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມນ຺ຕາ ປວິສນ຺ຕາ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສາ ສໍເສທຊໂອປປາຕິກວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ, ເຕ ຫິ ປາກຏາເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາວ ໂວຫາຣເທສນາ.

ອິທານິ ປຣມຕ຺ຖເທສນາ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຘາເຍວ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຂນ຺ຘານນ຺ຕິ ເອກໂວກາຣຠເວ ເອກສ຺ສ ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຕຸຠາໂວຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອາຍຕນານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍຕນວເສເນວ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຏິລາໂຠຕິ ສນ຺ຕຕິຍໍ ປາຕຸຠາໂວເຍວ. ປາຕຸຠວນ຺ຕາເນວ ຫິ ຕານິ ປຏິລທ຺ຘານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ ຊາຕີຕິ ອິມິນາ ປເທນ ໂວຫາຣໂຕ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຈ ເທສິຕາຍ ຊາຕິຍາ ນິຄມນໍ ກໂຣຕີຕິ. ຠວສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຠູໂຕ ກມ຺ມຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຊາຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠວວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໔. ຠວວາເຣ ກາມຠໂວຕິ ກມ຺ມຠໂວ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຠໂວ ນາມ ກາມຠວູປຄໍ ກມ຺ມເມວ. ຕຎ຺ຫິ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານມຸປ຺ປາໂທ (ຘ. ປ. ໑໙໔) ທຸກ຺ໂຂ ປາປສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທີນິ (ຘ. ປ. ໑໑໗) ວິຍ ຜລໂວຫາເຣນ ຠໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ນາມ ເຕນ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອຸປາທິນ຺ນຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຠວຕີຕິ ກຕ຺ວາ ຠໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອິທໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ອຸປປຕ຺ຕິ ຈ ອຸຠຍມ຺ເປຕມິຘ ‘‘ກາມຠໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ. ອຸປາທານສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຸປາທານໍ ກຸສລກມ຺ມຠວສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອກຸສລກມ຺ມຠວສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນປິ ສຫຊາຕາທິວເສນປິ. ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ປນ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຠວວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປາທານວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໕. ອຸປາທານວາເຣ ກາມຸປາທານນ຺ຕິອາທີສຸ ວຕ຺ຖຸກາມໍ ອຸປາທິຍຕິ ເອເຕນ, ສຍໍ ວາ ຕໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ກາມຸປາທານໍ. ກາໂມ ຈ ໂສ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິ ວາ ກາມຸປາທານໍ. ອຸປາທານນ຺ຕິ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຬ຺ຫຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຸປສທ຺ໂທ, ‘‘ອຸປາຍາສ ອຸປກຏ຺ຐາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ກາມຸປາທານໍ, ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໐; ວິຠ. ໙໓໘) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຖາ ທິຏ຺ຐິ ຈ ສາ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ອຖ ວາ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕິ, ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ວາ ເອເຕນ ທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ອຸປາທິຍຕິ ຫິ ປຸຣິມທິຏ຺ຐິໍ ອຸຕ຺ຕຣທິຏ຺ຐິ. ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ຈ ຕາຍ ທິຏ຺ຐິໍ. ຍຖາຫ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໓.໒໗), ສີລພ຺ພຕຸປາທານອຕ຺ຕວາທຸປາທານວຊ຺ຊສ຺ສ ສພ຺ພທິຏ຺ຐິຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໐; ວິຠ. ໙໓໘) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຖາ ສີລພ຺ພຕໍ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນ, ສຍໍ ວາ ຕໍ ອຸປາທິຍຕິ, ສີລພ຺ພຕຎ຺ຈ ຕໍ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິ ວາ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ໂຄສີລໂຄວຕາທີນິ ຫິ ເອວໍ ສຸທ຺ຘີຕິ ອຠິນິເວສໂຕ ສຍເມວ ອຸປາທານານິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ, ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສີເລນ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ວທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວາໂທ. ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອຸປາທານໍ. ກິໍ ວທນ຺ຕິ, ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ວາ? ອຕ຺ຕານໍ. ອຕ຺ຕໂນ ວາທຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ອຕ຺ຕວາທມຕ຺ຕເມວ ວາ ອຕ຺ຕາຕິ ອຸປາທິຍຕິ ເອເຕນາຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ, ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ, ອິຘ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໓) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາ ກາມຸປາທານສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣນຕ຺ຖິວິຄຕາເສວນວເສນ ວາ ປຈ຺ຈໂຍ. ອວເສສານໍ ປນ ສຫຊາຕາທິວເສນາປິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ອຸປາທານວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຓ຺ຫາວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໖. ຕຓ຺ຫາວາເຣ ຣູປຕຓ຺ຫາ…ເປ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາຕິ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ຊວນວີຖິຍໍ ປວຕ຺ຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ‘‘ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ປິຕິໂຕ ນາມໍ ວິຍ ປິຕິສທິສາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣູປາຣມ຺ມຓາ ຕຓ຺ຫາ, ຣູເປ ຕຓ຺ຫາຕິ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ສາ ກາມຣາຄຠາເວນ ຣູປໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕມານາ ກາມຕຓ຺ຫາ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄຕຣາຄຠາເວນ ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວໍ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕມານາ ຠວຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕຣາຄຠາເວນ ຣູປໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕິ ເປຈ຺ຈ ນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕມານາ ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ເອວໍ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ຣູປຕຓ຺ຫາ, ຕຖາ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາທໂຍປີຕິ ເອຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປາທີສຸ ອຏ຺ຐາຣສ, ພຫິທ຺ຘາຣູປາທີສຸ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ. ອິຕິ ອຕີຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ອຏ຺ຐສຕໍ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສຸປາທາຍ ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ໂຫຕິ, ‘ອິຕ຺ຖສ຺ມີ’ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໙໗໓-໙໗໔) ວາ ເອວມາທີນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປາທິນິສ຺ສິຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ, ‘‘ພາຫິຣສ຺ສຸປາທາຍ ‘ອິມິນາ ອສ຺ມີ’ຕິ ໂຫຕິ, ‘ອິມິນາ ອິຕ຺ຖສ຺ມີ’ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ ວາ (ວິຠ. ໙໗໕) ເອວມາທິນາ ພາຫິຣຣູປາທິນິສ຺ສິຕານິ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ. ອິຕິ ອຕີຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອວມ຺ປິ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸນ ສງ຺ຄເຫ ກຣີຍມາເນ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຉເຬວ ຕຓ຺ຫາກາຍາ ຕິສ຺ໂສເຍວ ກາມຕຓ຺ຫາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອວໍ –

ນິທ຺ເທສຕ຺ເຖນ ນິທ຺ເທສ-ວິຕ຺ຖາຣາ ວິຕ຺ຖາຣສ຺ສ ຈ;

ປຸນ ສງ຺ຄຫໂຕ ຕຓ຺ຫາ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ ວິຠາວິນາຕິ.

ເວທນາສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເວທນາຕິ ວິປາກເວທນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ກຖໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເຈ? ອສ຺ສາທນີຍໂຕ. ສຸຂາຍ ຫິ ເວທນາຍ ອສ຺ສາທເນນ ສຕ຺ຕາ ເວທນໍ ມມາຍນ຺ຕາ ເວທນາຍ ຕຓ຺ຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເວທນາຣາຄຣຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອິຏ຺ຐເມວ ຣູປໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ລທ຺ຘາ ຈ ນໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕິ, ອາຣມ຺ມຓທາຍການຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕກາຣາທີນໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຖາ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ ອິຏ຺ເຐ ຈ ສທ຺ທາທໂຍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ລທ຺ຘາ ຈ ເນ ອສ຺ສາເທນ຺ຕິ, ອາຣມ຺ມຓທາຍການຎ຺ຈ ວີຓາວາທກ-ຄນ຺ຘິກສູທ-ຕນ຺ຕວາຍ-ນານາວິຘສິປ຺ປສນ຺ທສ຺ສກາທີນໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ປຸຕ຺ຕໍ ມມາຍນ຺ຕາ ຘາຕິຍາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສປ຺ປາຍສປ຺ປິຂີຣາທີນິເຍວ ນໍ ປາເຍນ຺ຕິ ເຈວ ໂຠເຊນ຺ຕິ ຈ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຕຓ຺ຫາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເວທນາວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໗. ເວທນາວາເຣ ເວທນາກາຍາຕິ ເວທນາສມູຫາ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາຕິ ເອຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ອຕ຺ຖິ ກຸສລາ, ອຕ຺ຖິ ອກຸສລາ, ອຕ຺ຖິ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໔) ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ປວຕ຺ຕານໍ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕເວທນານໍ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ມາຕິໂຕ ນາມໍ ວິຍ ມາຕິສທິສວຕ຺ຖຸໂຕ ນາມໍ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສເຫຕຸ ຊາຕາ ເວທນາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກກຖາ. ວິປາກວເສນ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ທ຺ເວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓານິ, ທ຺ເວ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍຕິ ເອຕາຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສນ ເວທນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ. ມໂນທ຺ວາເຣ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ.

ຜສ຺ສສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຈວຕ຺ຖຸກເວທນານໍ ສຫຊາຕຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິສມຸທຍາ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ອວເສສານໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ອຸປນິສ຺ສຍາທິວເສນ ປຈ຺ຈຍາ. ມໂນທ຺ວາເຣ ຕທາຣມ຺ມຓເວທນານໍ ອທ຺ວາຣິການຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິເວທນານໍ ສຫຊາຕມໂນສມ຺ຜສ຺ສສມຸທຍາ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເວທນາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຜສ຺ສວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໘. ຜສ຺ສວາເຣ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສມ຺ຜສ຺ໂສ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ…ເປ… ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ກຸສລາກຸສລວິປາກາ ປຎ຺ຈວຕ຺ຖຸກາ ທສ ສມ຺ຜສ຺ສາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອິມິນາ ເສສາ ພາວີສຕິ ໂລກິຍວິປາກມນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຜສ຺ສາ. ສຬາຍຕນສມຸທຍາຕິ ຉນ຺ນໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອາຍຕນານໍ ສມຸທເຍນ ອິມສ຺ສ ຉພ຺ພິຘສ຺ສາປິ ສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຜສ຺ສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຬາຍຕນວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໙. ສຬາຍຕນວາເຣ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ເຈວ ອາຍຕນນິທ຺ເທເສ ຈ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ນາມຣູປສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍໍ ນາມໍ ຍຎ຺ຈ ຣູປໍ, ຍຎ຺ຈ ນາມຣູປໍ ຍສ຺ສ ອາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນາມຣູປສມຸທຍາ ສຬາຍຕນສມຸທໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວາຕິ.

ສຬາຍຕນວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນາມຣູປວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐໐. ນາມຣູປວາເຣ ນມນລກ຺ຂຓໍ ນາມໍ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ. ວິຕ຺ຖາຣວາເຣ ປນສ຺ສ ເວທນາຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ສຎ຺ຎາຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເຈຕນາ ຜສ຺ໂສ ມນສິກາໂຣຕິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກາມຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎປິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕາ ຘມ຺ມາ ສນ຺ຕິ, ອິເມ ປນ ຕໂຍ ສພ຺ພທຸພ຺ພເລສຸປິ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕສໍເຍວ ວເສເນຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ທສ຺ສິໂຕ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ມຫາຠູຕານີຕິ ປຖວີອາປເຕຊວາຍານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຍນ ປນ ກາຣເຓນ ຕານິ ມຫາຠູຕານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ໂຍ ເຈຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ, ໂສ ສພ຺ໂພ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຈຕຸນ຺ນນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປາທາຍາຕິ ອຸປາທິຍິຕ຺ວາ, ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ສາຍາຕິປິ ເອເກ. ວຕ຺ຕມານນ຺ຕິ ອຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປາຐເສໂສ. ສມູຫຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ສາມິວຈນໍ. ເຕນ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ສມູຫໍ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕມານໍ ຣູປນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຖວີອາທີນິ ມຫາຠູຕານິ, ຍຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ວຕ຺ຕມານໍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທິເຠເທນ ອຠິຘມ຺ມປາຬິຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ ເຕວີສຕິວິຘໍ ຣູປໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຎ຺ຎາຓສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຍສ຺ສ ນາມສ຺ສ ຍສ຺ສ ຈ ຣູປສ຺ສ ຍສ຺ສ ຈ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຎ຺ຎາຓສມຸທຍາ ນາມຣູປສມຸທໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ນາມຣູປວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວິຎ຺ຎາຓວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐໑. ວິຎ຺ຎາຓວາເຣ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸໂຕ ວາ ຊາຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ເອວໍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ. ອິຕຣໍ ປນ ມໂນເຍວ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊສ຺ສ ເຕຠູມກວິປາກຈິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສງ຺ຂາຣສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ສງ຺ຂາໂຣ ຍສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ສງ຺ຂາຣສມຸທຍາ ວິຎ຺ຎາຓສມຸທໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສງ຺ຂາຣວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐໒. ສງ຺ຂາຣວາເຣ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂໂຓ ສງ຺ຂາໂຣ. ວິຕ຺ຖາຣວາເຣ ປນສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາໂຣຕິ ກາຍໂຕ ປວຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ, ກາຍທ຺ວາເຣ ໂຈປນວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ, ອກຸສລໂຕ ທ຺ວາທສນ຺ນນ຺ຕິ ວີສຕິຍາ ກາຍສຎ຺ເຈຕນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວຈີສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຈິໂຕ ປວຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີທ຺ວາເຣ ວຈນເຠທວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ວີສຕິຍາ ເອວ ວຈີສຎ຺ເຈຕນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕິ ຈິຕ຺ຕໂຕ ປວຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ, ກາຍວຈີທ຺ວາເຣ ໂຈປນໍ ອກຕ຺ວາ ຣໂຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕານໍ ໂລກິຍກຸສລາກຸສລວເສນ ເອກູນຕິໍສມໂນສຎ຺ເຈຕນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກຸສລານໍ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ອກຸສລານໍ ສຫຊາຕາທິວເສນາປິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ສງ຺ຂາຣວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອວິຊ຺ຊາວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐໓. ອວິຊ຺ຊາວາເຣ ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ອຎ຺ຎາຓໍ, ໂມຫສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອສ ນໂຍ ສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ອນ຺ໂຕຄຘໂຕ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ ຈ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸກ຺ເຂ ອນ຺ໂຕຄຘໍ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຈສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາເວນ ວຕ຺ຖຸ, ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓໍ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຈ ເອຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕສ຺ສ ຍາຖາວລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວຘນິວາຣເຓນ, ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເຈຕ຺ຖ ອປ຺ປທາເນນ.

ສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓໍ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ເວທິຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ ຈ. ນິໂຣເຘ ປຏິປທາຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎາຓໍ ເອເກເນວ ກາຣເຓນ ເວທິຕພ຺ພໍ ປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ. ນິໂຣຘປຏິປທາຍ ຫິ ປຏິຈ຺ຉາທກເມວ ອຎ຺ຎາຓໍ ເຕສໍ ຍາຖາວລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວຘນິວາຣເຓນ, ເຕສຸ ຈ ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປທາເນນ. ນ ປນ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຄຘໍ, ຕສ຺ມິໍ ສຈ຺ຈທ຺ວເຍ ອປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ນ ຕສ຺ສ ຕໍ ສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ວຕ຺ຖຸ, ອສຫຊາຕຕ຺ຕາ. ນາຣມ຺ມຓໍ, ຕທາຣພ຺ຠ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ປຈ຺ຉິມຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສໍ, ນ ເຈຕ຺ຖ ອນ຺ຘຠູຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຸຣິມໍ ປນ ວຎ຺ຈນິຍຏ຺ເຐນ ສຠາວລກ຺ຂຓສ຺ສ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣໍ, ຕຕ຺ຖ ວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາຫວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ.

ອປິຈ ທຸກ຺ເຂຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສງ຺ຄຫໂຕ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ທີປິຕາ. ທຸກ຺ຂສມຸທເຍຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ. ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍາຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິຈ຺ຈໂຕ. ອວິເສສໂຕ ປນ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອເຕນ ສຠາວໂຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ຎາຕພ຺ພາ. ອາສວສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກາມາສວຠວາສວາ ສຫຊາຕາທິວເສນ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ອວິຊ຺ຊາສໂວ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ. ປຸພ຺ພຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ອປຣາປຣຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ອວິຊ຺ຊາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາສວວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐໔. ອາສວວາເຣ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ກາມາສວຠວາສວານໍ ສຫຊາຕາທິວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອວິຊ຺ຊາສວສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ. ອປຣາປຣຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຸພ຺ພຸປ຺ປນ຺ນາ ອວິຊ຺ຊາເຍວສ຺ສ ອປຣາປຣຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາສວສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ. ອຍໍ ວາໂຣ ຍາ ເອສາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປເທສຸ ເຊຏ຺ຐິກາ ອວິຊ຺ຊາ, ຕສ຺ສາປິ ປຈ຺ຈຍທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ວາເຣນ ສໍສາຣສ຺ສ ອນມຕຄ຺ຄຕາ ສາຘິຕາ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ອາສວສມຸທເຍນ ຫິ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ. ອວິຊ຺ຊາສມຸທເຍນາປິ ອາສວສມຸທໂຍ. ເອວໍ ອາສວາ ອວິຊ຺ຊາຍ ອວິຊ຺ຊາປິ ອາສວານໍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ກຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ຕສ຺ສາ ອປຎ຺ຎາຍນໂຕ ສໍສາຣສ຺ສ ອນມຕຄ຺ຄຕາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ.

ເອວໍ ສພ຺ເພປິເມ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມປຖວາໂຣ ອາຫາຣວາໂຣ ທຸກ຺ຂວາໂຣ ຊຣາ-ມຣຓ-ຊາຕິ-ຠວ-ອຸປາທານ-ຕຓ຺ຫາ-ເວທນາ-ຜສ຺ສ-ສຬາຍຕນ-ນາມຣູປ- ວິຎ຺ຎາຓ-ສງ຺ຂາຣ-ອວິຊ຺ຊາ-ອາສວວາໂຣຕິ ໂສຬສວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ.

ເຕສຸ ເອເກກສ຺ສ ວາຣສ຺ສ ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣວເສນ ທ຺ວິຘາ ວິຠຕ຺ຕາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຏ຺ຐານານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອິເມສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຏ຺ຐາເນສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ກຖິຕານິ. ເອເຕສໍເຍວ ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ໂສຬສສຸ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ເຖຣສ຺ສ ປນ ມເຕນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍປິ ຐາເນສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຄ຺ຄາ ກຖິຕາຕິ. ອິຕິ ສກເລປິ ປຎ຺ຈມຫານິກາຍສງ຺ຄຫິເຕ ພຸທ຺ຘວຈເນ ນຕ຺ຖິ ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຖ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກ຺ຂຕ຺ຕຸຎ຺ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປກາສິຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອິມມ຺ຫາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕາຕິ.

ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຍາເຍຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ອຣຫຕ຺ຕປຣິຍາເຍຫີຕິ ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ກາຣເຓຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂວຈ, ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ອາສວວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕີຕິ ກຸຣຸນາມກາ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ກຸຣູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກຸຣູສຸ ຊນປເທ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ປນາຫຸ – ມນ຺ຘາຕຸກາເລ ຕີສຸ ທີເປສຸ ມນຸສ຺ສາ ຊມ຺ພຸທີໂປ ນາມ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຫາສາວກຈກ຺ກວຕ຺ຕິປຠຸຕີນໍ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຠູມິ ອຸຕ຺ຕມທີໂປ ອຕິຣມຓີໂຍຕິ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ມນ຺ຘາຕຸຈກ຺ກວຕ຺ຕິນາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທີເປ ອນຸສໍຍາຍນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄມໍສຸ. ຕໂຕ ຣາຊາ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຣມຓີຍຕຣໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ກສ຺ມາ ເທວ ເອວໍ ຠຓສິ?

‘‘ກິໍ ນ ປສ຺ສສິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອານຸຠາວໍ?

‘‘ນນຸ ເອເຕສໍ ຐານໍ ອິໂຕ ຣມຓີຍຕຣ’’ນ຺ຕິ?

ຣາຊາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ‘‘ມນ຺ຘາຕຸມຫາຣາຊາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ‘‘ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ຣາຊາ ນ ສກ຺ກາ ຍຸທ຺ເຘນ ປຏິພາຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສກຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເຕສຸໍ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິໂຕ ຣມຓີຍຕຣໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ກຖຍິໍສຸ – ‘‘ຕາວຕິໍສຠວນໍ, ເທວ, ຣມຓີຍຕຣໍ, ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ປຣິຈາຣກາ ໂທວາຣິກຠູມິຍໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ. ຕສ຺ສິມານິ ປນ ອຸປໂຠຄຏ຺ຐານານິ, ໂຍຊນສຫສ຺ສຸພ຺ເພໂຘ ເວຊຍນ຺ຕປາສາໂທ, ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕຸພ຺ເພຘາ ສຸຘມ຺ມາ ເທວສຠາ, ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິໂກ ເວຊຍນ຺ຕຣໂຖ, ຕຖາ ເອຣາວໂຓ ຫຕ຺ຖີ, ທິພ຺ພຣຸກ຺ຂສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ນນ຺ທນວນໍ ຈິຕ຺ຕລຕາວນໍ ຜາຣຸສກວນໍ ມິສ຺ສກວນໍ. ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພໂຘ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ, ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນາຍາມາ ປຓ຺ຓາສໂຍຊນວິຕ຺ຖຕາ ປຎ຺ຈທສໂຍຊນຸພ຺ເພຘາ ຊຍສຸມນປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາ, ຍສ຺ສາ ມຸທຸຕາຍ ສກ຺ກສ຺ສ ນິສີທໂຕ ອຸປຑ຺ຒກາໂຍ ອນຸປວິສຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິ. ຕໍ ອາກາເສ ປຕິຏ຺ຐາສິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ອຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເທວໂລການໍ ເວມຊ຺ຌໂຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຓາຍກຣຕນປ຺ປມຸຂາຍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ຣາຊາ ເອກໂກວ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ອຄມາສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ມນ຺ຘາຕາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສກໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ. ອນຸສາສ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ນາຏເກຫິ ຣຊ຺ຊໍ ທ຺ເວຠາເຄ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຠາຄມທາສິ. ຣຎ຺ໂຎ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປຕິຏ຺ຐິຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ມນຸສ຺ສຠາໂວ ວິຄຈ຺ຉິ, ເທວຠາໂວ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ສກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອກ຺ຂິນິມິສມຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕາ ເທວາ ສກ຺ກສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ເຕ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາໂນ ຍາວ ຉຕ຺ຕິໍສ ສກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຸຕາ, ຕາວ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕິຕ຺ໂຕເຍວ ກາເມຫິ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ວາຕາຕເປນ ຜຸຏ຺ຐຄຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ.

ຈກ຺ກຣຕເນ ປນ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ມນ຺ຘາຕຸອຸປາຫນໍ ລິຂາເປຕ຺ວາ ອິທໍ ມນ຺ຘາຕຸຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ຣຊ຺ຊມນຸສາສິ. ເຕປິ ຕີຫິ ທີເປຫິ ອາຄຕມນຸສ຺ສາ ປຸນ ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ ມຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ອານຸຠາເວນ ອາຄຕາ, ອິທານິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ວສນຏ຺ຐານໍ ໂນ ເທຫີ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ເອເກກໍ ຊນປທມທາສິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພວິເທຫໂຕ ອາຄຕມນຸສ຺ເສຫິ ອາວສິຕປເທໂສ ຕາເຍວ ປຸຣິມສຎ຺ຎາຍ ວິເທຫຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠິ. ອປຣໂຄຍານໂຕ ອາຄຕມນຸສ຺ເສຫິ ອາວສິຕປເທໂສ ອປຣນ຺ຕຊນປໂທຕິ ນາມໍ ລຠິ. ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ອາຄຕມນຸສ຺ເສຫິ ອາວສິຕປເທໂສ ກຸຣຸຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠີຕິ. ພຫຸເກ ປນ ຄາມນິຄມາທໂຍ ອຸປາທາຍ ພຫຸວຈເນນ ໂວຫຣີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ນາມ ກຸຣູນໍ ນິຄໂມຕິ. ກມ຺ມາສຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກຈິ ຘ-ກາຣສ຺ສ ທ-ກາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ກມ຺ມາໂສ ເອຕ຺ຖ ທມິໂຕຕິ ກມ຺ມາສທມ຺ໂມ. ກມ຺ມາໂສຕິ ກມ຺ມາສປາໂທ ໂປຣິສາໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ປາເທ ຂາຓຸເກນ ວິທ຺ຘຏ຺ຐາເນ ວໂຓ ຣຸຫນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕທາຣຸສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຣຸຫິ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມາສປາໂທຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ຈ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ທມິໂຕ ໂປຣິສາທຠາວໂຕ ປຏິເສຘິໂຕ. ເກນ? ມຫາສຕ຺ເຕນ. ກຕຣສ຺ມິໍ ຊາຕເກຕິ? ມຫາສຸຕໂສມຊາຕເກຕິ ເອເກ. ອິເມ ປນ ເຖຣາ ຊຍທ຺ທິສຊາຕເກຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕທາ ຫິ ມຫາສຕ຺ເຕນ ກມ຺ມາສປາໂທ ທມິໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ຍທາ ໂຫມິ ຊຍທ຺ທິສສ຺ສ,

ປຎ຺ຈາລຣຏ຺ຐາຘິປຕິສ຺ສ ອຕ຺ຣໂຊ;

ຈຊິຕ຺ວານ ປາຓໍ ປິຕຣໍ ປໂມຈຍິໍ,

ກມ຺ມາສປາທມ຺ປິ ຈຫໍ ປສາທຍິ’’ນ຺ຕິ.

ເກຈິ ປນ ຘ-ກາເຣເນວ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສີນໍ ກິຣ ກຸຣຸວຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ມາໂສ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານໍ ກມ຺ມາໂສ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມ ຊາໂຕຕິ ກມ຺ມາສຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິວິຏ຺ຐນິຄມສ຺ສາປິ ເອຕເທວ ນາມໍ. ຠຸມ຺ມວຈເນນ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ອວສໂນກາສໂຕ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ນິຄເມ ວສໂນກາໂສ ໂກຈິ ວິຫາໂຣ ນາໂຫສິ. ນິຄມໂຕ ປນ ອປກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຸທກສມ຺ປນ຺ເນ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ມຫາວນສຓ຺ໂຑ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ວິຫາສິ. ຕໍ ນິຄມໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ, ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ ‘‘ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕິ ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ນາມ ກຸຣູນໍ ນິຄໂມ, ຕໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອຸທ຺ເທສວາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໐໖. ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄຕິ. ກສ຺ມາ ຠຄວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕມຠາສິ? ກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສີນໍ ຄມ຺ຠີຣເທສນາປຏິຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖຕາຍ. ກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສິໂນ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ອຸຕຸປຈ຺ຈຍາທິສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ສປ຺ປາຍອຸຕຸປຈ຺ຈຍເສວເນນ ນິຈ຺ຈໍ ກລ຺ລສຣີຣາ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຈິຕ຺ຕສຣີຣກລ຺ລຕາຍ ອນຸຄ຺ຄຫິຕປຎ຺ຎາພລາ ຄມ຺ຠີຣກຖໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ເຕສໍ ຠຄວາ ອິມໍ ຄມ຺ຠີຣເທສນາປຏິຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖຕໍ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອກວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໍ ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ ອຠາສິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏກໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນານາປຸປ຺ຜານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ສຸວຓ຺ຓມຎ຺ຊູສໍ ວາ ປນ ລຠິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ເອວໍ ຠຄວາ ກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສິປຣິສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຄມ຺ຠີຣເທສນໍ ເທເສສິ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ອຎ຺ຎານິປິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖານິ ທີຆນິກາເຍ ມຫານິທານໍ ມຫາສຕິປຏ຺ຐານໍ ອິມສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ ສາໂຣປມໍ ຣຸກ຺ຂູປມໍ ຣຏ຺ຐປາລໍ ມາຄຓ຺ຑິຍໍ ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ອຎ຺ຎານິປິ ສຸຕ຺ຕານິ ເທເສສິ.

ອປິຈ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ປກຕິຍາວ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກຣປຣິຊນາປິ ສຕິປຏ຺ຐານປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕເມວ ກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ອຸທກຕິຕ຺ຖສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນຏ຺ຐານາທີສຸປິ ນິຣຕ຺ຖກກຖາ ນາມ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ສເຈ ກາຈິ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ອມ຺ມ ຕ຺ວໍ ກຕຣໍ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນໍ ມນສິກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ວທຕິ. ຕໍ ຄຣຫນ຺ຕິ ‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕວ ຊີວິຕໍ, ຊີວມານາປິ ຕ຺ວໍ ມຕສທິສາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ມາ ທານິ ປຸນ ເອວມກາສີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິ. ຍາ ປນ ‘‘ອຫໍ ອສຸກໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣມີ’’ຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ສາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕິ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຕວ ຊີວິຕໍ ສຸຊີວິຕໍ, ຕ຺ວໍ ນາມ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕວຕ຺ຖາຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິອາທີຫິ ປສໍສນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສຊາຕິຍາເຍວ ສຕິປຏ຺ຐານມນສິກາຣຍຸຕ຺ຕາ, ເຕ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕາ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ນຏໂກ ສຸວໂປຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສິຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ສຸວໂປຕກໍ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ຕໍ ສາມເຓຣິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ. ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕໍ ເອກທິວສໍ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ມຫາເຖຣີ ອາຫ – ‘‘ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕາ’’ຕິ?

ກິໍ ອຍ຺ເຍຕິ.

ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ຕວ ມນສິກາໂຣຕິ?

ນຕ຺ຖິ ອຍ຺ເຍຕິ.

ອາວຸໂສ, ປພ຺ພຊິຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ເຕນ ນາມ ວິສ຺ສຏ຺ຐອຕ຺ຕຠາເວນ ຠວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ໂກຈິເທວ ມນສິກາໂຣ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ຕ຺ວໍ ປນ ອຎ຺ຎໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ‘‘ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐີ’’ຕິ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີຕິ. ໂສ ເຖຣິຍາ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐີ’’ຕິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ຈຣຕິ.

ຕໍ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ໂຕຣຓຄ຺ເຄ ນິສີທິຕ຺ວາ ພາລາຕປໍ ຕປມານໍ ເອໂກ ສກຸໂຓ ນຂປຎ຺ຊເຣນ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ‘‘ກິຣິ ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ສາມເຓຣິໂຍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ເຍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ສກຸເຓນ ຄຫິໂຕ, ໂມເຈມ ນ’’ນ຺ຕິ ເລຑ຺ຑຸອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂມເຈສຸໍ. ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐປິຕໍ ເຖຣີ ອາຫ –

‘‘ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕ, ສກຸເຓນ ຄຫິຕກາເລ ກິໍ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ?

ນ ອຍ຺ເຍ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ‘‘ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ໂຊວ ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ກຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ວິປ຺ປກິຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຍ຺ເຍ ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ຊເມວ ຈິນ຺ເຕສິນ຺ຕິ.

ສາຘຸ ສາຘຸ, ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕ, ອນາຄເຕ ຠວກ຺ຂຍສ຺ສ ເຕ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ສຕິປຏ຺ຐານມນສິກາຣຍຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ຠຄວາ ສຕິປຏ຺ຐານພຸທ຺ຘິເມວ ຊເນນ຺ໂຕ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກາຍໂນຕິ ເອກມຄ຺ໂຄ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ –

‘‘ມຄ຺ໂຄ ປນ຺ໂຖ ປໂຖ ປຊ຺ໂຊ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ;

ນາວາ ອຸຕ຺ຕຣເສຕູ ຈ, ກຸລ຺ໂລ ຈ ຠິສິສງ຺ກໂມ’’ຕິ. (ຈູຬນິ. ໑໐໑) –

ພຫູນິ ນາມານິ. ສ຺ວາຍໍ ອິຘ ອຍນນາເມນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກມຄ຺ໂຄ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ, ນ ທ຺ເວຘາປຖຠູໂຕຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ເອເກນ ອຍິຕພ຺ໂພຕິ ເອກາຍໂນ. ເອເກນາຕິ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ປຫາຍ ວູປກຏ຺ເຐນ ປວິວິຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ. ອຍິຕພ຺ໂພຕິ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ອຍນ຺ຕິ ວາ ເອເຕນາຕິ ອຍໂນ, ສໍສາຣໂຕ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ສ ອຍໂນ ເອກາຍໂນ, ເອກສ຺ສາຕິ ເສຏ຺ຐສ຺ສ. ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ຠຄວາ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ເຕນ ອຎ຺ເຎປິ ອຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຠຄວໂຕວ ໂສ ອຍໂນ ເຕນ ອຸປ຺ປາທິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ໂສ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠຄວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໓.໗໙). ອຍຕີຕິ ວາ ອຍໂນ, ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ມິໍ ອຍໂນຕິ ເອກາຍໂນ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຘມ຺ມວິນເຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔). ເທສນາເຠໂທເຍວ ເຫໂສ, ອຕ຺ໂຖ ປເນໂກ. ອປິຈ ເອກໍ ອຍຕີຕິ ເອກາຍໂນ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາມຸຂຠາວນານຍປ຺ປວຕ຺ໂຕປິ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ –

‘‘ເອກາຍນໍ ຊາຕິຂຍນ຺ຕທສ຺ສີ,

ມຄ຺ຄໍ ປຊານາຕິ ຫິຕານຸກມ຺ປີ;

ເອເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຕຣິໍສຸ ປຸພ຺ເພ,

ຕຣິສ຺ສນ຺ຕິ ເຍ ຈ ຕຣນ຺ຕິ ໂອຆ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໕.໔໐໙);

ເກຈິ ປນ ‘‘ນ ປາຣໍ ທິຄຸຓໍ ຍນ຺ຕີ’’ຕິ ຄາຖານເຍນ ຍສ຺ມາ ເອກວາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອກາຍໂນ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອິມສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສກິໍ ອຍໂນຕິ ອິມິນາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ປນ ເອກໍ ອຍນມສ຺ສ ເອກາ ຄຕິ ປວຕ຺ຕີຕິ ເອວມຕ຺ຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ອຸຠຍຖາປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ອິຘ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ກາຍາທິຈຕຸອາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ນ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ໂສ ຈ ອເນກວາຣມ຺ປິ ອຍຕິ, ອເນກຎ຺ຈສ຺ສ ອຍນໍ ໂຫຕິ.

ປຸພ຺ເພປິ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ປເທ ມຫາເຖຣານໍ ສາກຈ຺ຉາ ອໂຫສິເຍວ. ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ປຸພ຺ພຠາຄສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ອາຈຣິໂຍ ປນສ຺ສ ຕິປິຏກຈູຬສຸມຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ປຸພ຺ພຠາໂຄ ຠນ຺ເຕຕິ. ມິສ຺ສໂກ ອາວຸໂສຕິ. ອາຈຣິເຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓນ຺ເຕ ອປ຺ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ປຎ຺ຫໍ ອວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຖາຈຣິຍຕ຺ເຖໂຣ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ມຍາ ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ຈູຬນາໂຄ ປຸພ຺ພຠາໂຄຕິ ອາທາຍ ໂວຫຣຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຈູຬນາເຄນ ທິຏ຺ໂຐ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ໂຄວ ລພ຺ຠຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມິຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ອຄມາສິ.

ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ກິຣ ປິຍຘມ຺ມສ຺ສວນາ ໂຫນ຺ຕິ. ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາວ ‘‘ອຫໍ ປຐມໍ, ອຫໍ ປຐມ’’ນ຺ຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ໂອສຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ທິວເສ ຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາໂຣ. ເຕນ ຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ວີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຄາຖາສຸ ວຸຕ຺ຕາສຸ ເຖຣສ຺ສ ອາສນປິຏ຺ຐິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ຣໂຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ນ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ. ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ຫິ ອນຸສູຍກາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິເມວ ອຸຈ຺ຉຸຠາຣໍ ວິຍ ເອວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ກາຣຓເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອກາຣຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ‘‘ອາວຸໂສ ຈູຬນາຄາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວິຍ ສທ຺ໂທຕິ ຘມ຺ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ອາວຸໂສ ຈູຬນາຄ ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕຍາ ວຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາຄສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄວ ລພ຺ຠຕີຕິ.

ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ສພ຺ພປຣິຍຕ຺ຕິໂກ ເຕປິຏໂກ ສຸຕພຸທ຺ໂຘ, ເອວຣູປສ຺ສປິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ອາລຸເຬຕິ, ອນາຄເຕ ມມ ຠາຕິກາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ອາລຸເຬສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ນິຈ຺ຈລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄໂຕ ‘‘ເອກາຍນມຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸພ຺ພຠາຄສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄ –

‘‘ມຄ຺ຄານຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ເສຏ຺ໂຐ, ສຈ຺ຈານໍ ຈຕຸໂຣ ປທາ;

ວິຣາໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມານໍ, ທ຺ວິປທານຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸມາ.

ເອເສວ ມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ, ທສ຺ສນສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິຍາ;

ເອຕຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິປຊ຺ຊຖ, ມາຣເສນປ຺ປມທ຺ທນໍ;

ເອຕຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິປນ຺ນາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໗໓-໒໗໕) –

ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຐເປສິ.

ມຄ຺ໂຄຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄ? ນິພ຺ພານຄມນຏ຺ເຐນ ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄນິຍຏ຺ເຐນ ຈ. ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ຣາຄາທີຫິ ມເລຫິ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລຠາທີຫິ ຈ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ. ຕຖາ ຫິ ອິມິນາວ ມຄ຺ເຄນ ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ອຸປຣິ ເອກສ຺ມິຎ຺ເຎວ ກປ຺ເປ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຕຓ຺ຫງ຺ກຣເມຘງ຺ກຣສຣຓງ຺ກຣທີປງ຺ກຣນາມເກ ພຸທ຺ເຘ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ຍມຸນິປຣິໂຍສານາ ອເນເກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອເນກສຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ ອຣິຍສາວກາ ຈາຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ຈິຕ຺ຕມລໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ປຣມວິສຸທ຺ຘິໍ ປຕ຺ຕາ. ຣູປມລວເສນ ປນ ສໍກິເລສໂວທານປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຍວ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫິ –

ຣູເປນ ສໍກິລິຏ຺ເຐນ, ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ຣູເປ ສຸທ຺ເຘ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອນກ຺ຂາຕໍ ມເຫສິນາ.

ຈິຕ຺ເຕນ ສໍກິລິຏ຺ເຐນ, ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ຈິຕ຺ເຕ ສຸທ຺ເຘ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອິຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ມເຫສິນາ.

ຍຖາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕສໍກິເລສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໂວທານາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐). ຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໂວທານໍ ອິມິນາ ສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ເຄນ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ.

ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍາຕິ ໂສກສ຺ສ ຈ ປຣິເທວສ຺ສ ຈ ສມຕິກ຺ກມາຍ, ປຫານາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຫິ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕາທີນໍ ວິຍ ໂສກສມຕິກ຺ກມາຍ, ປຏາຈາຣາທີນໍ ວິຍ ຈ ປຣິເທວສມຕິກ຺ກມາຍ ຈ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍາ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ –

‘‘ຍໍ ປຸພ຺ເພ ຕໍ ວິໂສເຘຫິ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ມາຫຸ ກິຎ຺ຈນໍ;

ມຊ຺ເຌ ເຈ ໂນ ຄເຫສ຺ສສິ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໙໕໕);

ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ.

ປຏາຈາຣາ –

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຕາຓາຍ, ນ ປິຕາ ນາປິ ພນ຺ຘວາ;

ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ຎາຕີສຸ ຕາຓຕາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໘);

ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ຠາວນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເຕປິ ອິມິນາວ ມຄ຺ເຄນ ໂສກປຣິເທເວ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍາຕິ ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ເຈຕສິກໂທມນສ຺ສສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ, ນິໂຣຘາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຫິ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ສກ຺ກາທີນໍ ວິຍ ຈ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖທີປນາ – ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ຕິສ຺ໂສ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິກປຸຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາລີສ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໂຍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕຸຠຣິຍາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຖາ’’ຕິ ປຎ຺ຈສເຕ ໂຈເຣ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄຕຕ຺ຖ ອຸປາສກາ’’ຕິ? ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສ຺ສາມາຕິ. ປາຏິໂຠຄໍ ເມ ອຸປາສກາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊກຣຕ຺ຕິໍ ຊີວິຕໍ ເທຖາຕິ. ໂກ ເຕ, ສມຓ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປາຏິໂຠໂຄ ຠວິສ຺ສຕີຕິ? ເຖໂຣ ມຫນ຺ຕໍ ປາສາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ເວ ອູຣຸຏ຺ຐີນິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ວຏ຺ຏຕິ ອຸປາສກາ ປາຏິໂຠໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນສີເສ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຖຣສ຺ສ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ອຸໂຠ ປາທານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ, ສຎ຺ຎເປສ຺ສາມິ ໂວ ອຫໍ;

ອຏ຺ຏິຍາມິ ຫຣາຍາມິ, ສຣາຄມຣຓໍ ອຫໍ.

ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ຍຖາຠູຕໍ ວິປສ຺ສິສໍ;

ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມ຺ຫິ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ.

ອປເຣປິ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ສມຓຘມ຺ໂມວ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ເຕສໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ປຈລາຍນ຺ຕານໍ ເອໂກ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເກກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ໂກຈິ ‘‘ມໍ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ວາຈມ຺ປິ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈສຸ ທສສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ຂາທິເຕສຸ ອຸໂປສຖທິວເສ ‘‘ອິຕເຣ, ອາວຸໂສ, ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຎຕ຺ວາ ຈ ‘‘ອິທານິ ຄຫິເຕນ, ຄຫິໂຕມ຺ຫີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ.

ອຖ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ‘‘ພ຺ຍຄ຺ໂຆ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ເຑ ຈ ອຸກ຺ກາໂຍ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ໂມເຈສ຺ສາມາຕິ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຄຕິໍ ຉິນ຺ນຕຏຏ຺ຐານໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຂາທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອິຕເຣປິ ‘‘ອິທານິ, ສປ຺ປຸຣິສ, ອມ຺ເຫຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ວິເສໂສ ນາມ ເອວຣູເປ ຐາເນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ພ຺ຍຄ຺ຆມຸເຂ ນິປນ຺ໂນວ ຕໍ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ຍາວ ໂຄປ຺ຜກາ ຂາທິຕສມເຍ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ, ຍາວ ຊຓ຺ຓຸກາ ຂາທິຕສມເຍ ສກທາຄາມີ, ຍາວ ນາຠິຍາ ຂາທິຕສມເຍ ອນາຄາມີ ຫຸຕ຺ວາ, ຫທຍຣູເປ ອຂາທິເຕເຍວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ສີລວາ ວຕສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຎ຺ຎວາ ສຸສມາຫິໂຕ;

ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ປມາທມນ຺ວາຍ, ພ຺ຍຄ຺ເຆໂນຣຸທ຺ຘມານໂສ.

ປຎ຺ຊຣສ຺ມິໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສິລາຍ ອຸປຣີກໂຕ;

ກາມໍ ຂາທຕຸ ມໍ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ, ຠກ຺ໂຂ ກາໂຍ ອມິຕ຺ຕານໍ;

ປຏິລທ຺ເຘ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ, ມຣຓໍ ເຫຫິຕິ ຠທ຺ທກ’’ນ຺ຕິ.

ອປໂຣປິ ປີຕມລ຺ລຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຄິຫິກາເລ ຕີສຸ ຣຊ຺ເຊສຸ ປຏາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໍ ອາຄມ຺ມ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ກຕານຸຄ຺ຄໂຫ ເອກທິວສໍ ກິລຎ຺ຊກາປຓສາລທ຺ວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖ, ຕໍ ໂວ ປຫີນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໓໓-໓໔) ນຕຸມ຺ຫາກວຄ຺ຄໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເນວ ກິຣ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນ ເວທນາ’’ຕິ. ໂສ ຕໍເຍວ ອງ຺ກຸສໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ທ຺ເວມາຕິກາ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຄພລວາລິຍອງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມມກາສິ. ປາເທສຸ ອວຫນ຺ເຕສຸ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ຈງ຺ກມຕິ. ຕເມນໍ ຣຕ຺ຕິໍ ເອໂກ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ມິໂຄຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ສຕ຺ຕິຍາ ປຫຣິ. ສຕ຺ຕິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕາ. ໂສ ຕໍ ສຕ຺ຕິໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ປຫາຣມຸຂານິ ຕິຓວຏ຺ຏິຍາ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ອຕ຺ຕານໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ເທນ ອາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ຠາສິຕໍ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ, ສພ຺ພໂລກຄ຺ຄວາທິໂນ;

ນ ຕຸມ຺ຫາກມິທໍ ຣູປໍ, ຕໍ ຊເຫຍ຺ຍາຖ ຠິກ຺ຂໂວ.

ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ, ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອໂຣໂຄ ອຠວິສ຺ສາ, ອທ຺ຘາ ເຕ ມຸທ຺ຘມຕ຺ຖເກ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ສີສໍ ປຣາມເສຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

ສກ຺ໂກ ປນ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍສນ຺ຕຊ຺ຊິໂຕ ໂທມນສ຺ສຊາໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອຸເປກ຺ຂາປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ອສີຕິສຫສ຺ສາຫິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສາ ຈສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິ ປຸນ ປາກຕິກາວ ອໂຫສິ.

ສຸພ຺ຣຫ຺ມາປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຕາ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນນ຺ຕິໂຍ ຈວິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ອຸປປນ຺ນາ. ໂສ ‘‘ກິໍ ອິມາ ຈິຣາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຕາສໍ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ນຸ ໂຂ ມມ ອາຍູ’’ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນປິ ອາຍຸປຣິກ຺ຂຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຠາວໍ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ອຕິວິຍ ໂທມນສ຺ສຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ເມ ໂທມນສ຺ສໍ ສຕ຺ຖາ ວິນຍິສ຺ສຕິ ນ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ ອວເສສາ ປຎ຺ຈສຕາ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ນິຈ຺ຈໍ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ນິຈ຺ຈໍ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄິທໍ ມໂນ;

ອນຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ເຉສຸ, ອໂຖ ອຸປ຺ປຕິເຕສຸ ຈ;

ສເຈ ອຕ຺ຖິ ອນຸຕ຺ຣສ຺ຕໍ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໙໘);

ຕໂຕ ນໍ ຠຄວາ ອາຫ –

‘‘ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂພຊ຺ຌາ ຕປສາ, ນາຎ຺ຎຕ຺ຣິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາ;

ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ສພ຺ພນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ໂສຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສາມິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໙໘);

ໂສ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈຫິ ອຈ຺ຉຣາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຖາວຣໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ອຄມາສີຕິ. ເອວມຍໍ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ສກ຺ກາທີນໍ ວິຍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍາຕິ ຎາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ປຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍາ’’ຕິ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາຕິ ຕຓ຺ຫາວານວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ອມຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍໍ ສາເຘຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສກສມຕິກ຺ກມາທີນິ ອຕ຺ຖໂຕ ສິທ຺ຘາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ສາສນຍຸຕ຺ຕິໂກວິເທ ອຎ຺ເຎສໍ ນ ປາກຏານິ, ນ ຈ ຠຄວາ ປຐມໍ ສາສນຍຸຕ຺ຕິໂກວິທໍ ຊນໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເຕນ ເຕເນວ ປນ ສຸຕ຺ເຕນ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຎາເປຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ຍໍ ຍໍ ອຕ຺ຖໍ ເອກາຍນມຄ຺ໂຄ ສາເຘຕິ, ຕໍ ຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍສ຺ມາ ວາ ຍາ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິ ເອກາຍນມຄ຺ເຄນ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ສາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກເມນ ໂຫຕິ, ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກໂມ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເມນ, ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ຎາຍສ຺ສາຘິຄເມນ, ຎາຍສ຺ສາຘິຄໂມ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ຕສ຺ມາ ອິມມ຺ປິ ກມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອປິຈ ວຓ຺ຓຠຓນເມຕໍ ເອກາຍນມຄ຺ຄສ຺ສ. ຍເຖວ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສສ຺ສາມິ, ຍທິທໍ ຉຉກ຺ການີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໒໐) ຉຉກ຺ກເທສນາຍ ອຏ຺ຐຫິ ປເທຫິ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ, ຍຖາ ຈ ອຣິຍວໍສເທສນາຍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍວໍສາ ອຄ຺ຄຎ຺ຎາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎາ ວໍສຎ຺ຎາ ໂປຣາຓາ ອສໍກິຓ຺ຓາ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພາ ນ ສໍກີຍນ຺ຕິ, ນ ສໍກີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐາ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໘) ນວຫິ ປເທຫິ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ, ເອວໍ ອິມສ຺ສປິ ເອກາຍນມຄ຺ຄສ຺ສ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິອາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ປເທຫິ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ.

ກສ຺ມາ ອິຕິ ເຈ? ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ. ວຓ຺ຓຠາສນຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຍໍ ກິຣ ມຄ຺ໂຄ ຫທຍສນ຺ຕາປຠູຕໍ ໂສກໍ, ວາຈາວິປ຺ປລາປຠູຕໍ ປຣິເທວໍ, ກາຍິກອສາຕຠູຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເຈຕສິກອສາຕຠູຕໍ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປທ຺ທເວ ຫນຕິ, ວິສຸທ຺ຘິໍ ຎາຍໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ຕໂຍ ວິເສເສ ອາວຫຕີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ ວາເຈຕພ຺ພໍ, ອິມຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ, ກມ຺ພລວາຓິຊາທໂຍ ກມ຺ພລາທີນໍ ວຓ຺ຓໍ ວິຍ.

ຍຖາ ຫິ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກປຓ຺ຑຸກມ຺ພລວາຓິເຊນ ກມ຺ພລໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ອຸຄ຺ໂຆສິເຕປິ ອສຸກກມ຺ພໂລຕິ ນ ຕາວ ມນຸສ຺ສາ ຊານນ຺ຕິ. ເກສກມ຺ພລວາລກມ຺ພລາທໂຍປິ ຫິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສາ ກມ຺ພລາຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທາ ປນ ເຕນ ຄນ຺ຘາຣໂກ ຣຕ຺ຕກມ຺ພໂລ ສຸຂຸໂມ ອຸຊ຺ຊໂລ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອຸຄ຺ໂຆສິຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ເຍ ປໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຍ ນ ປໂຫນ຺ຕິ, ເຕປິ ທສ຺ສນກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ‘‘ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອສຸກມຄ຺ໂຄຕິ ນ ຕາວ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ນານປ຺ປກາຣກາ ຫິ ອນິຍ຺ຍານມຄ຺ຄາປິ ມຄ຺ຄາຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ກິຣ ມຄ຺ໂຄ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປທ຺ທເວ ຫນຕິ, ຕໂຍ ວິເສເສ ອາວຫຕີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ ວາເຈຕພ຺ພໍ, ອິມຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ໂຕ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍຖາ ຈ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກປຓ຺ຑຸກມ຺ພລວາຓິໂຊປມາ, ເອວໍ ຣຕ຺ຕຊມ຺ພຸນທສຸວຓ຺ຓອຸທກປ຺ປສາທກມຓິຣຕນສຸວິສຸທ຺ຘມຸຕ຺ຕາຣຕນໂຘຕປວາຬາທິວາຓິຊູປມາທໂຍເປຕ຺ຖ ອາຫຣິຕພ຺ພາ.

ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ເຍ ອິເມຕິ ອຍມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ, ເຕນ ນ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ນ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉທໍ ທີເປຕິ. ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ສຕິໂຄຈໂຣປິ, ຕິຘາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສາວເກສຸ ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຆານຸນຍວີຕິວຕ຺ຕຕາປິ, ສຕິປິ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ…. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສ຺ສ ສມຸທໂຍ? ອາຫາຣສມຸທຍາ ກາຍສມຸທໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໔໐໘) ຫິ ສຕິໂຄຈໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ‘‘ກາໂຍ ປຏ຺ຐານໍ, ໂນ ສຕິ. ສຕິ ປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິ ຈາ’’ຕິອາທີສຸປິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕). ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຕິຏ຺ຐາຕິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ປຏ຺ຐານໍ. ກາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ? ສຕິ. ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ປຘານຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວາ ປຏ຺ຐານໍ. ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານອສ຺ສຏ຺ຐານາທີນິ ວິຍ. ‘‘ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຍທຣິໂຍ ເສວຕິ, ຍທຣິໂຍ ເສວມາໂນ ສຕ຺ຖາ ຄຓມນຸສາສິຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໑໑) ເອຕ຺ຖາປິ ຕິຘາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສາວເກສຸ ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຆານຸນຍວີຕິວຕ຺ຕຕາ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໂຕ ປຏ຺ຐານໍ, ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກນ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໂຕຕິ? ສຕິຍາ. ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໙໘໙) ປນ ສຕິເຍວ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ປຏ຺ຐານໍ, ອຸປຏ຺ຐາຕິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕິເຍວ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອຖ ວາ ສຣຓຏ຺ເຐນ ສຕິ, ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປຏ຺ຐານໍ. ອິຕິ ສຕິ ຈ ສາ ປຏ຺ຐານຎ຺ຈາຕິປິ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອິທມິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ຍທິ ເອວໍ, ກສ຺ມາ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ພຫຸວຈນໍ? ສຕິພຫຸຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມຓເຠເທນ ຫິ ພຫຸກາ ເອຕາ ສຕິໂຍ. ອຖ ມຄ຺ໂຄຕິ ກສ຺ມາ ເອກວຈນໍ? ມຄ຺ຄຏ຺ເຐນ ເອກຕ຺ຕາ. ຈຕສ຺ໂສປິ ຫິ ເອຕາ ສຕິໂຍ ມຄ຺ຄຏ຺ເຐນ ເອກຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ມຄ຺ໂຄຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄ? ນິພ຺ພານຄມນຏ຺ເຐນ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄນີຍຏ຺ເຐນ ຈາ’’ຕິ. ຈຕສ຺ໂສປິ ເຈຕາ ອປຣຠາເຄ ກາຍາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຕສ຺ໂສປິ ເອໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ວຈນານຸສນ຺ຘິນາ ສານຸສນ຺ຘິກາວ ເທສນາ ໂຫຕິ, ‘‘ມາຣເສນປ຺ປມທ຺ທນໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ຄໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ… ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຣເສນປ຺ປມທ຺ທໂນ ມຄ຺ໂຄ? ຍທິທໍ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໒໔) ວິຍ ຫິ ຍຖາ ມາຣເສນປ຺ປມທ຺ທໂນຕິ ຈ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມເວຕ຺ຖ ນານໍ. ເອວໍ ເອກາຍນມຄ຺ໂຄຕິ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມເວຕ຺ຖ ນານໍ. ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄຏ຺ເຐນ ເອກຕ຺ຕາ ເອກວຈນໍ, ອາຣມ຺ມຓເຠເທນ ສຕິພຫຸຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ສຕິປຏ຺ຐານາ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ? ເວເນຍ຺ຍຫິຕຕ຺ຕາ. ຕຓ຺ຫາຈຣິຕທິຏ຺ຐິຈຣິຕສມຖຍານິກວິປສ຺ສນາຍານິເກສຸ ຫິ ມນ຺ທຕິກ຺ຂວເສນ ທ຺ເວຘາ ທ຺ເວຘາ ປວຕ຺ເຕສຸ ເວເນຍ຺ເຍສຸ ມນ຺ທສ຺ສ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ສຸຂຸມໍ ເວທນານຸປສ຺ສນໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສາປິ ມນ຺ທສ຺ສ ນາຕິປ຺ປເຠທຄຕໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ອຕິປ຺ປເຠທຄຕໍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ສມຖຍານິກສ຺ສ ຈ ມນ຺ທສ຺ສ ອກິຈ຺ເຉນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ໂອຬາຣິກາຣມ຺ມເຓ ອສຓ຺ຐຫນໂຕ ທຸຕິຍໍ. ວິປສ຺ສນາຍານິກສ຺ສປິ ມນ຺ທສ຺ສ ນາຕິປ຺ປເຠທຄຕາຣມ຺ມຓໍ ຕຕິຍໍ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ອຕິປ຺ປເຠທຄຕາຣມ຺ມຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ.

ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕຠາວວິປລ຺ລາສປຫານຕ຺ຖໍ ວາ. ກາໂຍ ຫິ ອສຸໂຠ, ຕຕ຺ຖ ຈ ສຸຠວິປລ຺ລາສວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ອສຸຠຠາວທສ຺ສເນນ ຕສ຺ສ ວິປລ຺ລາສສ຺ສ ປຫານຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຂໍ ນິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫິເຕສຸປິ ຈ ເວທນາທີສຸ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ, ຈິຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ຈ ສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕວິປລ຺ລາສວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາທິຠາວທສ຺ສເນນ ເຕສໍ ວິປລ຺ລາສານໍ ປຫານຕ຺ຖໍ ເສສານິ ຕີຓິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເອວໍ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕຠາວວິປລ຺ລາສປຫານຕ຺ຖໍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ວິປລ຺ລາສປຫານຕ຺ຖເມວ, ອຖ ໂຂ ຈຕຸໂຣຆໂຍຄາສວຄນ຺ຖອຸປາທານອຄຕິປຫານຕ຺ຖມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘາຫາຣປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ຕາວ ປກຣຓນໂຍ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ສຣຓວເສນ ເຈວ ເອກຕ຺ຕສໂມສຣຓວເສນ ຈ ເອກເມວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ເອຕເທວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ຈຕຸທ຺ວາເຣ ນຄເຣ ປາຈີນໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປາຈີນທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ທກ຺ຂິຓໂຕ ປຈ຺ຉິມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນຄຣໍ ວິຍ ຫິ ນິພ຺ພານມຫານຄຣໍ. ທ຺ວາຣໍ ວິຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ. ປາຈີນທິສາທໂຍ ວິຍ ກາຍາທໂຍ.

ຍຖາ ປາຈີນໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປາຈີນທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ.

ຍຖາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ທກ຺ຂິຓທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ເວທນານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນວວິເຘນ ເວທນານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ເວທນານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ.

ຍຖາ ປຈ຺ຉິມໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ.

ຍຖາ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສຣຓວເສນ ເຈວ ເອກຕ຺ຕສໂມສຣຓວເສນ ຈ ເອກເມວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາ ປຸຈ຺ຉາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ຠິກ຺ຂເວຕິ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກປຸຄ຺ຄລາລປນເມຕໍ. ຠິກ຺ຂູຕິ ປຏິປຕ຺ຕິສມ຺ປາທກປຸຄ຺ຄລນິທສ຺ສນເມຕໍ. ອຎ຺ເຎປິ ຈ ເທວມນຸສ຺ສາ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິເຍວ, ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປນ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸຠາວທສ຺ສນໂຕ ຈ, ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວໂຕ ຫິ ອນຸສາສນິໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸ ເສຏ຺ໂຐ, ສພ຺ພປ຺ປກາຣາຍ ອນຸສາສນິຍາ ຠາຊນຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ປນ ເສສາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ ຣາຊຄມນາທີສຸ ຣາຊຄ຺ຄຫເຓນ ເສສປຣິສາ ວິຍ. ໂຍ ຈ ອິມໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ໂຫຕີຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸຠາວທສ຺ສນໂຕປິ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ປຏິປນ຺ນໂກ ຫິ ເທໂວ ວາ ໂຫຕຸ ມນຸສ຺ໂສ ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິເຍວ. ຍຖາຫ –

‘‘ອລງ຺ກໂຕ ເຈປິ ສມໍ ຈເຣຍ຺ຍ,

ສນ຺ໂຕ ທນ຺ໂຕ ນິຍໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ;

ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ,

ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສ ສມໂຓ ສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໔໒);

ກາເຍຕິ ຣູປກາເຍ. ຣູປກາໂຍ ຫິ ອິຘ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ເກສາທີນຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສມູຫຏ຺ເຐນ ຫຕ຺ຖິກາຍຣຖກາຍາທໂຍ ວິຍ ກາໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍຖາ ຈ ສມູຫຏ຺ເຐນ, ເອວໍ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາຍຏ຺ເຐນ. ກຸຈ຺ຉິຕານຎ຺ຫິ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉານໍ ໂສ ອາໂຍຕິປິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ, ອາຍນ຺ຕິ ຕໂຕຕິ ອາໂຍ. ເກ ອາຍນ຺ຕິ? ກຸຈ຺ຉິຕາ ເກສາທໂຍ. ອິຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ກາຍມນຸປສ຺ສນສີໂລ, ກາຍໍ ວາ ອນຸປສ຺ສມາໂນ.

‘‘ກາເຍ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ‘‘ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ກາຍຄ຺ຄຫຓໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ນ ກາເຍ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວາ, ຈິຕ຺ຕຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາກາຣສ຺ເສວ ທສ຺ສເນນ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ນ ກາເຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ນາປິ ເກສໂລມາທິວິນິມຸຕ຺ຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສານຸປສ຺ສີ. ໂຍປິ ເຈຕ຺ຖ ເກສໂລມາທິໂກ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ກາໂຍ, ຕຕ຺ຖປິ ນ ຠູຕຸປາທາຍວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ອຖ ໂຂ ຣຖສມ຺ຠາຣານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມູຫານຸປສ຺ສີ, ນຄຣາວຍວານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ເກສໂລມາທິສມູຫານຸປສ຺ສີ, ກທລິກ຺ຂນ຺ຘປຕ຺ຕວຏ຺ຏິວິນິພ຺ຠຸຊນໂກ ວິຍ ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິວິນິເວຐໂກ ວິຍ ຈ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ສມູຫວເສເນວ ກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ທສ຺ສເນນ ຆນວິນິພ຺ໂຠໂຄ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມູຫວິນິມຸຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ທິສ຺ສຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສມູຫມຕ຺ເຕເຍວ ປນ ຕຖາ ຕຖາ ສຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍໍ ປສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຍໍ ທິຏ຺ຐໍ ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອປສ຺ສໍ ພຊ຺ຌເຕ ມູຬ຺ໂຫ, ພຊ຺ຌມາໂນ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອຍຎ຺ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີເຍວ, ນ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍຖາ ອນຸທກຠູຕາຍປິ ມຣີຈິຍາ ອຸທການຸປສ຺ສິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕອສຸຠຠູເຕເຍວ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ນິຈ຺ຈສຸຂອຕ຺ຕສຸຠຠາວານຸປສ຺ສີ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສີ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕອສຸຠາກາຣສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ. ອຖ ວາ ຍ຺ວາຍໍ ປຣໂຕ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ…ເປ… ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາທິຈຸຓ຺ຓິກຊາຕອຏ຺ຐິກປຣິໂຍສາໂນ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຖວິກາຍໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ ອາໂປກາຍໍ ເຕໂຊກາຍໍ ວາໂຍກາຍໍ ເກສກາຍໍ ໂລມກາຍໍ ຉວິກາຍໍ ຈມ຺ມກາຍໍ ມໍສກາຍໍ ຣຸຫິຣກາຍໍ ນຫາຣຸກາຍໍ ອຏ຺ຐິກາຍໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊກາຍ’’ນ຺ຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກາເຍ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຖ ວາ ກາເຍ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອນນຸປສ຺ສນໂຕ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປນ ເກສາໂລມາທິກສ຺ສ ນານາຘມ຺ມສມູຫສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ເກສາທິຘມ຺ມສມູຫສງ຺ຂາຕກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອປິຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ອາຄຕນຍສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ເສວ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິໂນ ອາກາຣສມູຫສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສານຸປສ຺ສນໂຕປິ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ກາຍໍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ວເສນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ. ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ສຸຂໂຕ. ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕໂຕ. ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ໂນ ນນ຺ທຕິ. ວິຣຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຣຊ຺ຊຕິ. ນິໂຣເຘຕິ, ໂນ ສມຸເທຕິ. ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາທິຍຕິ. ໂສ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ. ອາຕາປີຕິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ກິເລເສ ອາຕາເປຕີຕິ ອາຕາໂປ, ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອາຕາໂປ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອາຕາປີ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎສງ຺ຂາເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຕິມາຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ສຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸປສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສຕິວິຣຫິຕສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນາ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔). ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ອນາຕາປິໂນ ອນ຺ໂຕສງ຺ເຂໂປ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຫຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ອຸປາຍປຣິຄ຺ຄເຫ ອນຸປາຍປຣິວຊ຺ຊເນ ຈ ສມ຺ມຸຍ຺ຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອຸປາຍາປຣິຈ຺ຈາເຄ ອນຸປາຍາປຣິຄ຺ຄເຫ ຈ ອສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄຎ຺ຈສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິເນຍ຺ຍາຕິ ຕທງ຺ຄວິນເຍນ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິນເຍນ ວາ ວິນຍິຕ຺ວາ. ໂລເກຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ກາເຍ. ກາໂຍ ຫິ ອິຘ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ນ ກາຍມຕ຺ເຕເຍວ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ປຫີຍຕິ, ເວທນາທີສຸປິ ປຫີຍຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຈປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກ’’ຕິ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໓໖໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລກສງ຺ຂາຕຕ຺ຕາ ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣນເຍເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂລໂກ? ສ຺ເວວ ກາໂຍ ໂລໂກ’’ຕິ. ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມິໍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ວິເນຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາຄຫເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ໂທມນສ຺ສຄ຺ຄຫເຓນ ພ຺ຍາປາໂທ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ນີວຣຓປຣິຍາປນ຺ນພລວຘມ຺ມທ຺ວຍທສ຺ສເນນ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິເສເສນ ເຈຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ອນຸໂຣຘສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ປນ ກາຍວິປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ວິໂຣຘສ຺ສ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ຈ ກາເຍ ອຠິຣຕິຍາ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາຍຠາວນາຍ ອນຠິຣຕິຍາ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາເຍ ອຠູຕານໍ ສຸຠສຸຂຠາວາທີນໍ ປກ຺ເຂປສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ຈ ກາເຍ ຠູຕານໍ ອສຸຠາສຸຂຠາວາທີນໍ ອປນຍນສ຺ສ ຈ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ໂຍຄານຸຠາໂວ ໂຍຄສມຕ຺ຖຕາ ຈ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ໂຍຄານຸຠາໂວ ຫິ ເອສ, ຍທິທໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອຠູຕປກ຺ເຂປຠູຕາປນຍນວິຣຫິໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ເຈສ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອຠູຕໍ ອປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຠູຕຎ຺ຈ ອນປເນນ຺ໂຕ ໂຍຄສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິຫາເຣນ ກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ກາຍປຣິຫຣຓໍ. ‘‘ອາຕາປີ’’ຕິອາທີສຸ ອາຕາເປນ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສພ຺ພຕ຺ຖິກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິຫຣຓູປາໂຍ ວາ, ສຕິຍາ ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ປຏິລທ຺ຘສມໂຖ, ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ວິປສ຺ສນາ, ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ຠາວນາຜລໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອນຸປສ຺ສີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອນຸປສ຺ສນາ? ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນຸປສ຺ສນາ. ອິມາຍ ອນຸປສ຺ສນາຍ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ ອຸປາຄໂຕ ສມຸປາຄໂຕ ອຸປປນ຺ໂນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນຸປສ຺ສີຕິ.

ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ ວຕ຺ຕຕິ ປາເລຕິ ຍເປຕິ ຍາເປຕິ ຈຣຕິ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຫຣຕີຕິ.

ອາຕາປີຕິ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາຕາໂປ? ໂຍ ເຈຕສິໂກ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ…ເປ… ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຕາໂປ. ອິມິນາ ອາຕາເປນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຕາປີຕິ.

ສມ຺ປຊາໂນຕິ ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ? ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອິມິນາ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປຊາໂນຕິ.

ສຕິມາຕິ ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສຕິ? ຍາ ສຕິ ອນຸສ຺ສຕິ…ເປ… ສມ຺ມາສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຕິ. ອິມາຍ ສຕິຍາ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຕິມາຕິ.

ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂລໂກ? ສ຺ເວວ ກາໂຍ ໂລໂກ, ປຎ຺ຈປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂລໂກ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອຠິຊ຺ຌາ? ໂຍ ຣາໂຄ ສາຣາໂຄ ອນຸນໂຍ ອນຸໂຣໂຘ ນນ຺ທີ ນນ຺ທີຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຠິຊ຺ຌາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ໂທມນສ຺ສໍ? ຍໍ ເຈຕສິກໍ ອສາຕໍ, ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເຈໂຕສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ອສາຕໍ…ເປ… ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທມນສ຺ສໍ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ອຠິຊ຺ຌາ ອິທຎ຺ຈ ໂທມນສ຺ສໍ ອິມມ຺ຫິ ໂລເກ ວິນີຕາ ໂຫນ຺ຕິ ປຏິວິນີຕາ ສນ຺ຕາ ວູປສນ຺ຕາ ສມິຕາ ວູປສມິຕາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອປ຺ປິຕາ ພ຺ຍປ຺ປິຕາ ໂສສິຕາ ວິໂສສິຕາ ພ຺ຍນ຺ຕີກຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ (ວິຠ. ໓໕໖) ເອວເມເຕສໍ ປທານມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕນ ສຫ ອຍໍ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ ຍຖາ ສໍສນ຺ທຕິ, ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຕາວ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ເວທນາສຸ… ຈິຕ຺ເຕ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເວທນານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມາທີສຸ ເວທນາທີນໍ ປຸນ ວຈເນ ປໂຍຊນໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ, ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ, ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເວທນາຕິ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ, ຕາ ຈ ໂລກິຍາ ເອວ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລກິຍໍ, ຕຖາ ຘມ຺ມາ. ເຕສໍ ວິຠາໂຄ ນິທ຺ເທສວາເຣ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕິ. ເກວລໍ ປນິຘ ຍຖາ ເວທນາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸປິ. ກຖຎ຺ຈ ເວທນາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາຕິ? ສຸຂາ ຕາວ ເວທນາ ທຸກ຺ຂໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ສລ຺ລໂຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ອນິຈ຺ຈໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອທ຺ທ, ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ສລ຺ລໂຕ;

ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ສນ຺ຕໍ, ອທກ຺ຂິ ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ;

ສ ເວ ສມ຺ມທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໓);

ສພ຺ພາ ເອວ ເຈຕາ ທຸກ຺ຂາຕິປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໙). ສຸຂທຸກ຺ຂໂຕປິ ຈ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ ‘‘ສຸຂາ ເວທນາ ຐິຕິສຸຂາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໔) ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວເສນປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ນິທ຺ເທສວາເຣເຍວ ປາກຏໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິສຫຊາຕຠູມິກມ຺ມວິປາກກິຣິຍາທິນານຕ຺ຕເຠທານໍ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອາຄຕສຣາຄາທິເຠທານຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມາ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓານໍ ສຸຎ຺ຎຕຘມ຺ມສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອາຄຕສນ຺ຕາສນ຺ຕາທິເຠທານຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ປຫີນໍ, ຕສ຺ສ ເວທນາທິໂລເກສຸປິ ຕໍ ປຫີນເມວ. ນານາປຸຄ຺ຄລວເສນ ປນ ນານາຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາວເສນ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ວາ ເອກຕ຺ຖ ປຫີນໍ ເສເສສຸປິ ປຫີນໍ ໂຫຕິ. ເຕເນວສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອຸທ຺ເທສວາຣກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາອານາປານປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໐໗. ອິທານິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເຉໂກ ວິລີວກາຣໂກ ຖູລກິລຎ຺ຊສຓ຺ຫກິລຎ຺ຊຈງ຺ໂກຏກເປຬາປຸຏາທີນິ ອຸປກຣຓານິ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ເອກໍ ມຫາເວຓຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອເກກໍ ເວຓຸຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ອຸປກຣຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຠຄວາ ສຕິປຏ຺ຐານເທສນາຍ ສຕ຺ຕານໍ ອເນກປ຺ປກາຣວິເສສາຘິຄມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ເອກເມວ ສມ຺ມາສຕິໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕຸຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອເກກໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິທ຺ເທສວາຣໍ ວຕ຺ຕຸມາຣທ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ກຖຎ຺ຈາຕິອາທິ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸກມ຺ຍຕາ ປຸຈ຺ຉາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ເກນ ຈ ປກາເຣນ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີຕິ? ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉາວາເຣສຸ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອິຘ-ສທ຺ໂທ ສພ຺ພປ຺ປກາຣກາຍານຸປສ຺ສນານິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕສາສນປຣິທີປໂນ ອຎ຺ຎສາສນສ຺ສ ຕຖາຠາວປຏິເສຘໂນ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙). ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

‘‘ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ’’ຕິ ອິທມສ຺ສ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນານຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫປຣິທີປນໍ. ອິມສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອນຸວິສຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານວີຖິໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ກູຏໂຄຓຍຸຕ຺ຕຣໂຖ ວິຍ ອຸປ຺ປຖເມວ ຘາວຕິ, ຕສ຺ມາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂຄໂປ ກູຏເຘນຸຍາ ສພ຺ພໍ ຂີຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕໍ ກູຏວຈ຺ຉໍ ທເມຕຸກາໂມ ເຘນຸໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ຖມ຺ຠໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ໂສ ວຈ຺ໂຉ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕເມວ ຖມ຺ຠໍ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ, ເອວເມວ ອິມິນາປິ ຠິກ຺ຂຸນາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓາທິຣສປານວຑ຺ຒິຕໍ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ທເມຕຸກາເມນ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ວາ ປເວເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຕິປຏ຺ຐານາຣມ຺ມຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ສຕິໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາປິ ປຸພ຺ເພ ອາຈິຓ຺ຓາຣມ຺ມຓໍ ອລຠມານໍ ສຕິໂຍຕ຺ຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ຕເມວາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ອຸປນິສີທຕິ ເຈວ ອຸປນິປຊ຺ຊຕິ ຈ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍຖາ ຖມ຺ເຠ ນິພນ຺ເຘຍ຺ຍ, ວຈ຺ຉໍ ທມໍ ນໂຣ ອິຘ;

ພນ຺ເຘຍ຺ເຍວໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ສຕິຍາຣມ຺ມເຓ ທຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ເອວມສ຺ສ ຕໍ ເສນາສນໍ ຠາວນານຸຣູປໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິທມສ຺ສ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນານຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫປຣິທີປນ’’ນ຺ຕິ.

ອປິຈ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ມຸທ຺ຘຠູຕໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ວິເສສາຘິຄມທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣປທຏ຺ຐານໍ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິສທ຺ທສມາກຸລໍ ຄາມນ຺ຕໍ ອປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ນ ສຸກຣໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ, ສທ຺ທກຓ຺ຏກຕ຺ຕາ ຌານສ຺ສ. ອຄາມເກ ປນ ອຣຎ຺ເຎ ສຸກຣໍ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເທວ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ອນຸຣູປເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ວິຍ ຫິ ຠຄວາ. ໂສ ຍຖາ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ນຄຣຠູມິໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຖາ’’ຕິ ອຸປທິສຕິ, ໂສຕ຺ຖິນາ ຈ ນຄເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ຣາຊກຸລໂຕ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ລຠຕິ, ເອວເມວ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ເສນາສນໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸປທິສຕິ. ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ໂຍຄິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຕ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ລຠຕິ.

ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ທີປິສທິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຫິ ມຫາທີປິຣາຊາ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓຄຫນໍ ວາ ວນຄຫນໍ ວາ ປພ຺ພຕຄຫນໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ວນມຫິໍສໂຄກຓ຺ຓສູກຣາທໂຍ ມິເຄ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ອຍໍ ອຣຎ຺ຎາທີສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາກ຺ກເມນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ເຈວ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍຜລານິ ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍຖາປິ ທີປິໂກ ນາມ, ນິລີຍິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຕີ ມິເຄ;

ຕເຖວາຍໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕ, ຍຸຕ຺ຕໂຍໂຄ ວິປສ຺ສໂກ;

ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວານ, ຄຓ຺ຫາຕິ ຜລມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ເຕນສ຺ສ ປຣກ຺ກມຊວໂຍຄ຺ຄຠູມິໍ ອຣຎ຺ຎເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິໂຕ ປຣໍ ອິມສ຺ມິໍ ຕາວ ອານາປານປພ຺ເພ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ຕສ຺ສ ປນ ອິເມສໍ ‘‘ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ…ເປ… ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ວເສນ ສິກ຺ຂໂຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ຌານງ຺ຄານິ ວາ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກມ຺ມິໂກ ‘‘ອິເມ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກິໍ ນິສ຺ສິຕາ, ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສິຕາ, ວຕ຺ຖຸ ນາມ ກຣຊກາໂຍ, ກຣຊກາໂຍ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂຕ ຕທາຣມ຺ມເຓ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກ ນາມນ຺ຕິ ເອວໍ ນາມຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາທິປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ໂຂ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອິທໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ.

ຌານກມ຺ມິໂກປິ ‘‘ອິມານິ ຌານງ຺ຄານິ ກິໍ ນິສ຺ສິຕານິ, ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສິຕານິ. ວຕ຺ຖຸ ນາມ ກຣຊກາໂຍຕິ ຌານງ຺ຄານິ ນາມໍ, ກຣຊກາໂຍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາທິປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ໂຂ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູເປ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອິທໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ປຣສ຺ສ ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາເຍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ປຣສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາເຍ. ເອເຕນສ຺ສ ປຄຸຓກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຓກາໂລ ກຖິໂຕ. ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ປນິທໍ ອຸຠຍໍ ນ ລພ຺ຠຕິ.

ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິ ຍຖາ ນາມ ກມ຺ມາຣຠສ຺ຕຎ຺ຈ ຄຄ຺ຄຣນາຬິຎ຺ຈ ຕຊ຺ຊຎ຺ຈ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ ວາໂຕ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຕິ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຣຊກາຍຎ຺ຈ ນາສາປຸຏຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາໂຍ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຕິ. ກາຍາທໂຍ ຘມ຺ມາ ສມຸທຍຘມ຺ມາ, ເຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິ ຍຖາ ຠສ຺ຕາຍ ອປນີຕາຍ ຄຄ຺ຄຣນາຬິຍາ ຠິນ຺ນາຍ ຕຊ຺ເຊ ຈ ວາຍາເມ ອສຕິ ໂສ ວາໂຕ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວ ກາເຍ ຠິນ຺ເນ ນາສາປຸເຏ ວິທ຺ຘສ຺ເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຈ ນິຣຸທ຺ເຘ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາໂຍ ນາມ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ກາຍາທິນິໂຣຘາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣໂຘຕິ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິ ກາເລນ ສມຸທຍໍ, ກາເລນ ວຍໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ. ອຕ຺ຖິ ກາໂຍຕິ ວາ ປນສ຺ສາຕິ ກາໂຍວ ອຕ຺ຖິ, ນ ສຕ຺ໂຕ, ນ ປຸຄ຺ຄໂລ, ນ ອິຕ຺ຖີ, ນ ປຸຣິໂສ, ນ ອຕ຺ຕາ, ນ ອຕ຺ຕນິຍໍ, ນາຫໍ, ນ ມມ, ນ ໂກຈິ, ນ ກສ຺ສຈີຕິ ເອວມສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ.

ຍາວເທວາຕິ ປໂຍຊນປຣິຈ຺ເຉທວວຕ຺ຖາປນເມຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ສາ ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ. ອຖ ໂຂ ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ອປຣາປຣໍ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິ ຎາຓປມາຓຕ຺ຖາຍ ເຈວ ສຕິປມາຓຕ຺ຖາຍ ຈ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານໍ ວຸຑ຺ຒຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສຍທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍານໍ ວເສນ ອນິສ຺ສິໂຕ ວິຫຣຕິ. ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕີຕິ ໂລກສ຺ມິໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ວາ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຕາ ວາ ອຕ຺ຕນິຍໍ ວາ’’ຕິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວມ຺ປີຕິ ອຸປຣິອຕ຺ຖໍ ອຸປາທາຍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ ປິກາໂຣ. ອິມິນາ ປນ ປເທນ ຠຄວາ ອານາປານປພ຺ພເທສນໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສາ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂປຣິຊານໂນ ສມຸທຍປຊຫໂນ ນິໂຣຘາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອິທເມກສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂນ຺ຕິ.

ອານາປານປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຣິຍາປຖປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໐໘. ເອວໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ອິຣິຍາປຖວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາມໍ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ນ ປເນຕໍ ເອວຣູປໍ ຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ຊານນໍ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ນ ປຊຫຕິ, ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ນ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ວາ ນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຊານນໍ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ປຊຫຕິ, ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ຈ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ‘‘ໂກ ຄຈ຺ຉຕິ, ກສ຺ສ ຄມນໍ, ກິໍ ກາຣຓາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ປຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຐານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ສ ຄມນນ຺ຕິ ນ ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ຄມນໍ. ກິໍ ກາຣຓາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ເອສ ເອວໍ ປຊານາຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວາຍໍ ຊເນຕິ, ວາໂຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊເນຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ສກລກາຍສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອຠິນີຫາໂຣ ຄມນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຐານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ‘‘ຕິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວາຍໍ ຊເນຕິ, ວາໂຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊເນຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ສກລກາຍສ຺ສ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸສ຺ສິຕຠາໂວ ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ນິສີທາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວາຍໍ ຊເນຕິ, ວາໂຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊເນຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ເຫຏ຺ຐິມກາຍສ຺ສ ສມິຎ຺ຊນໍ ອຸປຣິມກາຍສ຺ສ ອຸສ຺ສິຕຠາໂວ ນິສຊ຺ຊາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສຍາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວາຍໍ ຊເນຕິ, ວາໂຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊເນຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ສກລສຣີຣສ຺ສ ຕິຣິຍໂຕ ປສາຣຓໍ ສຍນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຕສ຺ສ ເອວໍ ປຊານໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ ສຕ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຖິ ປນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ຐິໂຕ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ‘‘ສກຏໍ ຄຈ຺ຉຕິ ສກຏໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ສກຏໍ ນາມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຖິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ໂຄເຓ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເຉກມ຺ຫິ ສາຣຖິມ຺ຫິ ປາເຊນ຺ເຕ ‘‘ສກຏໍ ຄຈ຺ຉຕິ ສກຏໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ອຊານນຏ຺ເຐນ ສກຏໍ ວິຍ ກາໂຍ. ໂຄຓາ ວິຍ ຈິຕ຺ຕຊວາຕາ. ສາຣຖິ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຄຈ຺ຉາມິ ຕິຏ຺ຐາມີຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວາໂຍຘາຕຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊນຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ຄມນາທີນິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຕ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ອຫໍ ຕິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ. ເຕນາຫ –

‘‘ນາວາ ມາລຸຕເວເຄນ, ຊິຍາເວເຄນ ເຕຊນໍ;

ຍຖາ ຍາຕິ ຕຖາ ກາໂຍ, ຍາຕິ ວາຕາຫໂຕ ອຍໍ.

ຍນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕວເສເນວ, ຈິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວເສນິທໍ;

ປຍຸຕ຺ຕໍ ກາຍຍນ຺ຕມ຺ປິ, ຍາຕິ ຐາຕິ ນິສີທຕິ.

ໂກ ນາມ ເອຕ຺ຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ, ໂຍ ວິນາ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ;

ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ, ຕິຏ຺ເຐ ວາ ຍທິ ວາ ວເຊ’’ຕິ.

ຕສ຺ມາ ເອວໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍວເສເນວ ປວຕ຺ຕານິ ຄມນາທີນິ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ເອສ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ປຊານາຕິ, ຐິໂຕ ວາ, ນິສິນ຺ໂນ ວາ, ສຍາໂນ ວາ ສຍາໂນມ຺ຫີຕິ ປຊານາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຍຖາ ວາ ປນສ຺ສ ກາໂຍ ປຓິຫິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ນໍ ປຊານາຕີຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວຈນເມຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍນ ເຍນ ວາ ອາກາເຣນ ຕສ຺ສ ກາໂຍ ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ນໍ ປຊານາຕິ. ຄມນາກາເຣນ ຐິຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຊານາຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊາສຍນາກາເຣນ ຐິຕໍ ສຍາໂນຕິ ປຊານາຕີຕິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ປຣສ຺ສ ວາ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ປຣສ຺ສ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິອາທີສຸ ປນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໙) ນເຍນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ຈ ວໂຍ ຈ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ. ຕຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ອິຘ ‘‘ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖິ ກາໂຍຕິ ວາ ປນສ຺ສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ອິຘ ປນ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສາ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂປຣິຊານໂນ ສມຸທຍປຊຫໂນ ນິໂຣຘາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອິທເມກສ຺ສ ຈຕູອິຣິຍາປຖປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂນ຺ຕິ.

ອິຣິຍາປຖປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໐໙. ເອວໍ ອິຣິຍາປຖວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຄມນໍ. ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕນໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ລພ຺ຠຕິ. ຄມເນ ຕາວ ປຸຣໂຕ ກາຍໍ ອຠິຫຣນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ ນາມ. ປຏິນິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມຕິ ນາມ. ຐາເນປິ ຐິຕໂກວ ກາຍໍ ປຸຣໂຕ ໂອນາເມນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ ນາມ. ປຈ຺ຉໂຕ ອປນາເມນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມຕິ ນາມ. ນິສຊ຺ຊາຍປິ ນິສິນ຺ນໂກວ ອາສນສ຺ສ ປຸຣິມອງ຺ຄາຠິມຸໂຂ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ ນາມ. ປຈ຺ຉິມອງ຺ຄປ຺ປເທສໍ ປຈ຺ຉາ ສໍສຣນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມຕິ ນາມ. ນິປຊ຺ຊາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສພ຺ພກິຈ຺ຈກາຣີ, ສມ຺ປຊຎ຺ຎເມວ ວາ ກາຣີ. ໂສ ຫິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ກໂຣເຕວ, ນ ກຕ຺ຖຈິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎວິຣຫິໂຕ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກມນຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕວເສເນວ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ເມ ເອຕ຺ຖ ຄເຕນ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ໂຖຕິ ເຈຕິຍທສ຺ສນໂພຘິທສ຺ສນສງ຺ຆທສ຺ສນເຖຣທສ຺ສນອສຸຠທສ຺ສນາທິວເສນ ຘມ຺ມໂຕ ວຑ຺ຒິ. ເຈຕິຍໍ ວາ ໂພຘິໍ ວາ ທິສ຺ວາປິ ຫິ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ສງ຺ຆທສ຺ສເນນ ສງ຺ຆາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕເທວ ຂຍວຍໂຕ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຖເຣ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ໂອວາເທ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອສຸຠໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕເທວ ຂຍວຍໂຕ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕສໍ ທສ຺ສນໍ ສາຕ຺ຖກໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອາມິສໂຕປິ ວຑ຺ຒິ ອຕ຺ໂຖເຍວ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ຄມເນ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເຈຕິຍທສ຺ສນໍ ຕາວ ສາຕ຺ຖກໍ. ສເຈ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ມຫາປູຊາຍ ທສທ຺ວາທສໂຍຊນນ຺ຕເຣ ປຣິສາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວານຸຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໂຍປິ ປຸຣິສາປິ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຣູປການິ ວິຍ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ຈສ຺ສ ອິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ໂລໂຠ, ອນິຏ຺ເຐ ປຏິໂຆ, ອສມເປກ຺ຂເນ ໂມໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກາຍສໍສຄ຺ຄາປຕ຺ຕິໍ ວາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຊີວິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານໍ ວາ ອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕໍ ຐານໍ ອສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣອນ຺ຕຣາຍາຠາເວ ສປ຺ປາຍໍ. ໂພຘິທສ຺ສເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສງ຺ຆທສ຺ສນມ຺ປິ ສາຕ຺ຖໍ. ສເຈ ປນ ອນ຺ໂຕຄາເມ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກາເຣນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ຊນສນ຺ນິປາໂຕ ເຈວ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຈ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕໍ ຐານໍ ອສປ຺ປາຍໍ. ອນ຺ຕຣາຍາຠາເວ ສປ຺ປາຍໍ. ມຫາປຣິສປຣິວາຣານໍ ເຖຣານໍ ທສ຺ສເນປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອສຸຠທສ຺ສນມ຺ປິ ສາຕ຺ຖໍ. ຕທຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ສາມເຓຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ. ສາມເຓໂຣ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອສຸຠໍ ທິສ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເທວ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຕີຓິ ຜລານິ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ທຫໂຣ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ສາມເຓຣາ’’ຕິ ປກ຺ໂກສິ. ໂສ ‘‘ມຍາ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ ກຖາ ນາມ ນ ກຖິຕປຸພ຺ພາ. ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ທິວເສ ອຸປຣິວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຏິວຈນໍ ອທາສິ. ເອຫີຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ເອກວຈເນເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມິນາ ຕາວ ມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍາ ຐິໂຕກາເສ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ເຕນ ປຕ຺ຕວິເສສເມວ ປາປຸຓິ. ເອວໍ ເອກໍ ອສຸຠໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຊາຍຕິ. ເອວໍ ສາຕ຺ຖມ຺ປິ ປເນຕໍ ປຸຣິສສ຺ສ ມາຕຸຄາມາສຸຠໍ ອສປ຺ປາຍໍ. ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຈ ປຸຣິສາສຸຠໍ ສຠາຄເມວ ສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສປ຺ປາຍປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນາມ.

ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສາຕ຺ຖສປ຺ປາຍສ຺ສ ປນ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕກມ຺ມຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ໂຄຈຣໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໂຄຈເຣ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມນໍ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນາມ. ຕສ຺ສາວິຠາວຕ຺ຖໍ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ຫຣຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ນ ຫຣຕິ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ເນວ ຫຣຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ຫຣຕິ ຈ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມປິ ນິສຊ຺ຊາຈງ຺ກເມຫິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປເຄວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິຣຸກ຺ເຂ ອຸທກໍ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທີນິ ສພ຺ພານິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ສຣີຣປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ປລ຺ລງ຺ເກ ອຸສຸມໍ ຄາຫາເປນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເສນາສນໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ປວິສຕິ. ອຎ຺ຎໍ ເຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ໂສປານປາທມູເລ ຐຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິຕຠຓ຺ຑໍ ວິຍ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ຕໍ ເຈຕິຍໍ ເຈ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຂຸທ຺ທກໍ ເຈຕິຍໍ ເຈ, ຕເຖວ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂພຘິຍງ຺ຄຓໍ ປຕ຺ເຕນາປິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ວິຍ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂພຘິ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ເອວໍ ເຈຕິຍຎ຺ຈ ໂພຘິຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສາມິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສາມິຕຠຓ຺ຑກໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມສມີເປ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ.

ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ໂຍ ໂນ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍໍ ວາ ເຄເຫ ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ຍາວ ຠຕ຺ຕໍ ນ ນິຏ຺ຐາຕິ, ຕາວ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈປິ ນ ກຖາເປນ຺ຕິ, ຊນສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມກຖາ ນາມ ກາຕພ຺ພາເຍວາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ. ຘມ຺ມກຖາ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິນິມຸຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຍມາເນຫິປິ ມນຸສ຺ເສຫິ ອນຸຄໂຕວ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ນໍ ປຸເຣຕຣໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິຄາເມ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ສາມເຓຣທຫຣຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມສ຺ສ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

ໂປຣາຓາ ຠິກ຺ຂູ ກິຣ ‘‘ນ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ມຸຂໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉເທເນວ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອເຕ ມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ໂຫນ຺ຕິ ມາຕຸປກ຺ຂໂຕ ສມ຺ພນ຺ຘາ ປິຕິປກ຺ຂໂຕ’’ຕິ. ກິໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຖາຕິ. ຕຸມ຺ເຫສຸ ເອເຕສໍ ເປມໍ ພຫຸມານນ຺ຕິ. ອາວຸໂສ, ຍໍ ມາຕາປິຕູຫິປິ ທຸກ຺ກຣໍ, ຕໍ ເອເຕ ອມ຺ຫາກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕຈີວຣມ຺ປິ ໂນ ເອເຕສໍ ສນ຺ຕກເມວ, ເອເຕສໍ ອານຸຠາເວນ ເນວ ຠເຍ ຠຍໍ, ນ ຉາຕເກ ຉາຕກໍ ຊານາມ, ເອທິສາ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປກາຣິໂນ ນຕ຺ຖີຕິ ເຕສໍ ຄຸເຓ ກເຖນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຫຣຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ.

ຍສ຺ສ ປນ ປເຄວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຊເຕໂຊ ປຊ຺ຊລຕິ, ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຣີຣໂຕ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານວີຖິໍ ນາໂຣຫຕິ, ໂສ ປເຄວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວຄສາວ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຄຣູປານໍ ນິກ຺ຂມນເວລາຍເມວ ຄາມໍ ຍາຄຸຠິກ຺ຂາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິວຕິ. ອຖສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓມຕ຺ເຕເນວ ກມ຺ມຊເຕໂຊ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຆຏສເຕນ ນ຺ຫາໂຕ ວິຍ ເຕໂຊຘາຕຸປຣິຬາຫນິພ຺ພາປນໍ ປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ຍາຄຸໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ມຸຂຎ຺ຈ ໂຘວິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກຕ຺ວາ ອວເສສຏ຺ຐາເນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອຸປຏ຺ຐຫມານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນ ຫຣຕິ ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ. ເອທິສາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ນາມ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ, ສີຫຬທີເປເຍວ ເຕສຸ ເຕສຸ ຄາເມສຸ ອາສນສາລາຍໍ ນ ຕໍ ອາສນໍ ອຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູ ນຕ຺ຖີຕິ.

ໂຍ ປນ ປມາທວິຫາຣີ ໂຫຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ, ສພ຺ພວຕ຺ຕານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວິຘເຈໂຕຂິລວິນິພນ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິປິ ສຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນນຸໂລມິເກນ ຄິຫິສໍສຄ຺ເຄນ ສໍສຏ຺ໂຐ ຈຣິຕ຺ວາ ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈ ຕຸຈ຺ໂຉ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນວ ຫຣຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ.

ໂຍ ປນາຍໍ ຫຣຕິ ຈ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກວຕ຺ຕວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຕກາມາ ຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທສປິ ວີສມ຺ປິ ຕິໍສມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ສຕມ຺ປິ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕາ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫ ນ ອິຓຏ຺ຐາ ນ ຠຍຏ຺ຏາ ນ ຊີວິກາປກຕາ ປພ຺ພຊິຕາ, ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາ ປເນຕ຺ຖ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕສ຺ມາ ຄມເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ຄມເນເຍວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ຐາເນ, ນິສຊ຺ຊາຍໍ, ສຍເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ສຍເນເຍວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ເຕ ເອວໍ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຑ຺ຒອຸສຠອຸສຠອຑ຺ຒຄາວຸຕຄາວຸຕນ຺ຕເຣສຸ ປາສາຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສເຈ ກສ຺ສຈິ ຄມເນ ກິເລໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຕກ຺ກໍ ຊານາຕິ, ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ເຕ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິໂຈເທຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມຕິ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ. ອຖສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ນິສີທຕີຕິ ໂສເຍວ ນໂຍ. ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ຕໍ ກິເລສໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕວ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ. ອຸທ຺ຘຣຕິ ເຈ, ປຏິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຣິມປເທສໍ ເຍວ ເອຕິ ອາຬິນ຺ທກວາສີ ມຫາຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

ໂສ ກິຣ ເອກູນວີສຕິວສ຺ສານິ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ເອວ ວິຫາສິ. ມນຸສ຺ສາປິ ສຸທໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກສນ຺ຕາ ຈ ວປນ຺ຕາ ຈ ມທ຺ທນ຺ຕາ ຈ ກມ຺ມານິ ຈ ກໂຣນ຺ຕາ ເຖຣໍ ຕຖາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ ອຸທາຫຸ ກິຎ຺ຈິ ປມຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ສມຸລ຺ລປນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕເນວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວີສຕິວສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕທິວເສເຍວສ຺ສ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອງ຺ຄຸລີຫິ ທີປໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຫາຣາຊາໂນ ສກ຺ໂກ ຈ ເທວານມິນ຺ໂທ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ. ຕຎ຺ຈ ໂອຠາສໍ ທິສ຺ວາ ວນວາສີມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ຕໍ ທຸຕິຍທິວເສ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອາຍສ຺ມໂຕ ສນ຺ຕິເກ ໂອຠາໂສ ອໂຫສິ, ກິໍ ໂສ ໂອຠາໂສ’’ຕິ. ເຖໂຣ ວິກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ໂອຠາໂສ ນາມ ທີໂປຠາໂສປິ ໂຫຕິ ມຓິໂອຠາໂສປີ’’ຕິ ເອວມາທິມາຫ. ຕໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທຖ ຕຸມ຺ເຫຕິ ນິພທ຺ໂຘ ອາມາຕິ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ ກາລວລ຺ລິມຓ຺ຑປວາສີ ມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຈ.

ໂສປິ ກິຣ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຕາວ ຠຄວໂຕ ມຫາປຘານໍ ປູເຊສ຺ສາມີຕິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຐານຈງ຺ກມນເມວ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ປຸນ ໂສຬສ ວສ຺ສານິ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ກມ຺ມຏ຺ຐານຍຸຕ຺ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ວິຍຸຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ຘເຕ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຄາມສ຺ສ ສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຄາວີ ນຸ ປພ຺ພຊິໂຕ ນູ’’ຕິ ອາສງ຺ກນີຍປເທເສ ຐຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ກຈ຺ຉກນ຺ຕຣໂຕ ອຸທເກນ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸທກຄຓ຺ຑູສໍ ກໂຣຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ມາ ເມ ຠິກ຺ຂໍ ທາຕຸໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ວາ ອາຄເຕ ມນຸສ຺ເສ ທີຆາຍຸກາ ໂຫຖາຕິ ວຈນມຕ຺ເຕນາປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິກ຺ເຂໂປ ອໂຫສີຕິ. ອຊ຺ຊ, ຠນ຺ເຕ, ກຕິມີຕິ ທິວສໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸຄຓນໍ ວາ ປຎ຺ເຫ ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປນ ອຸທກໍ ຄິລິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ. ສເຈ ທິວສາທິປຸຈ຺ຉກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ນິກ຺ຂມນເວລາຍ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາວ ຍາຕິ ກລມ຺ພຕິຕ຺ຖວິຫາເຣ ວສ຺ສູປຄຕປຎ຺ຎາສຠິກ຺ຂູ ວິຍ.

ເຕ ກິຣ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມາຍໍ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ອກໍສຸ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ອາລປິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຄາມຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕາ ອຸທກຄຓ຺ຑູສໍ ກຕ຺ວາ ປວິສິໍສຸ. ທິວສາທີສຸ ປຸຈ຺ຉິເຕສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ນິຏ຺ຐຸຠນໍ ທິສ຺ວາ ຊານິໍສຸ, ‘‘ອຊ຺ເຊໂກ ອາຄໂຕ, ອຊ຺ຊ ທ຺ເວ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ຈິນ຺ເຕສຸໍ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ອມ຺ເຫຫິເຍວ ສທ຺ຘິໍ ນ ສລ຺ລປນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ປິ, ຍທິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ສລ຺ລປນ຺ຕິ, ອທ຺ຘາ ວິວາທຊາຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຖ ເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຂມາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາສາຍ ຠິກ຺ຂຸສຸ ທ຺ເວປິ ຠິກ຺ຂູ ເອໂກກາເສ ນາທ຺ທສໍສຸ. ຕໂຕ ໂຍ ເຕສຸ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ, ໂສ ອາຫ ‘‘ນ ໂຠ ກລຫກາຣການໍ ໂອກາໂສ ອີທິໂສ ໂຫຕິ, ສຸສມ຺ມຏ຺ຐໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ໂພຘິຍງ຺ຄຓໍ, ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໂຍ, ສູປຏ຺ຐປິຕໍ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕາ, ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕເຕມາເສເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓໍ ປວາເຣສຸໍ.

ເອວໍ ກາລວລ຺ລິມຓ຺ຑປວາສີ ມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ກລມ຺ພຕິຕ຺ຖວິຫາເຣ ວສ຺ສູປຄຕຠິກ຺ຂູ ວິຍ ຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານຍຸຕ຺ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ຄາມສມີປໍ ປຕ຺ວາ ອຸທກຄຓ຺ຑູສໍ ກຕ຺ວາ ວີຖິໂຍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ສຸຣາໂສຓ຺ຑຘຸຕ຺ຕາທໂຍ ກລຫກາຣກາ ຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທໂຍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ວີຖິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ນ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ວິຍ ຊເວນ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ຫິ ຊເວນ ປິຓ຺ຑປາຕິຍຘຸຕງ຺ຄໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ. ວິສມຠູມິຠາຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ປນ ອຸທກສກຏໍ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອນຸຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຈ ຕໍ ທາຕຸກາມໍ ວາ ອທາຕຸກາມໍ ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ຕທນຸຣູປໍ ກາລໍ ອາຄເມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວາ ພຫິຄາເມ ວາ ວິຫາຣເມວ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຜາສຸເກ ປຕິຣູເປ ໂອກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອກ຺ຂພ຺ຠຎ຺ຊນວຓເລປນປຸຕ຺ຕມໍສູປມາວເສນ ນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ, ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ. ຠຸຕ຺ຕາວີ ຈ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕກິລມຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ຍຖາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ປຸຣິມຍາມໍ, ເອວໍ ປຈ຺ຉິມຍາມຎ຺ຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ມນສິ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຫຣຕິ ຈ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ຈາຕິ.

ອິທໍ ປນ ຫຣຓປຈ຺ຈາຫຣຓສງ຺ຂາຕໍ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ຍທິ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ປຐມວເຍ ເອວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂນ ເຈ ປຐມວເຍ ປາປຸຓາຕິ, ອຖ ມຊ຺ຌິມວເຍ. ໂນ ເຈ ມຊ຺ຌິມວເຍ ປາປຸຓາຕິ, ອຖ ປຈ຺ຉິມວເຍ. ໂນ ເຈ ປຈ຺ຉິມວເຍ ປາປຸຓາຕິ, ອຖ ມຣຓສມເຍ. ໂນ ເຈ ມຣຓສມເຍ ປາປຸຓາຕິ, ອຖ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ໂນ ເຈ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປາປຸຓາຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ໂນ ເຈ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອຖ ພຸທ຺ຘານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາເວ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎ ວາ ໂຫຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ, ມຫາປຎ຺ໂຎ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມຫິທ຺ຘິໂກ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ຘຸຕງ຺ຄຘໂຣ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ມຫາກສ຺ສໂປ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ວິນຍຘໂຣ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ອຸປາລິ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ເຣວໂຕ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ອານນ຺ໂທ, ສິກ຺ຂາກາໂມ ວາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ຣາຫຸໂລ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈຕຸກ຺ເກ ຍ຺ວາຍໍ ຫຣຕິ ຈ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ຈ, ຕສ຺ສ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ສິຂາປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ປນ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕໍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິກ຺ກມນ຺ໂຕ ວາ ປຏິກ຺ກມນ຺ໂຕ ວາ ຍຖາ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນາ ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ‘‘ອຕ຺ຕາ ອຠິກ຺ກມຕິ, ອຕ຺ຕນາ ອຠິກ຺ກໂມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຫໍ ອຠິກ຺ກມາມິ, ມຍາ ອຠິກ຺ກໂມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ວາ ສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຠິກ຺ກມາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ວາໂຍຘາຕຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊນຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິຕິ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາຣວເສນ ອຍໍ ກາຍສມ຺ມໂຕ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ອຠິກ຺ກມໂຕ ເອເກກປາທຸທ຺ຘຣເຓ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕູຕິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ໂອມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ມນ຺ທາ, ອິຕຣາ ທ຺ເວ ອຘິມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ພລວຕິໂຍ, ຕຖາ ອຕິຫຣຓວີຕິຫຣເຓສຸ. ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ ເຕໂຊວາໂຍຘາຕຸໂຍ ໂອມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ມນ຺ທາ, ອິຕຣາ ທ຺ເວ ອຘິມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ພລວຕິໂຍ. ຕຖາ ສນ຺ນິກ຺ເຂປນສນ຺ນິຣຸມ຺ຠເນສຸ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຣເຓ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ອຕິຫຣຓໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຕຖາ ອຕິຫຣເຓ ປວຕ຺ຕາ ວີຕິຫຣຓໍ, ວີຕິຫຣເຓ ປວຕ຺ຕາ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ ປວຕ຺ຕາ ສນ຺ນິກ຺ເຂປນໍ, ສນ຺ນິກ຺ເຂປເນ ປວຕ຺ຕາ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠນໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ປພ຺ພໍ ປພ຺ພໍ ສນ຺ຘິ ສນ຺ຘິ ໂອຘິ ໂອຘິ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕກປາເລ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຕິລານິ ວິຍ ປຏປຏາຍນ຺ຕາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອຠິກ຺ກມຕິ? ກສ຺ສ ວາ ເອກສ຺ສ ອຠິກ຺ກມນໍ? ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ຘາຕູນໍເຍວ ຄມນໍ, ຘາຕູນໍ ຐານໍ, ຘາຕູນໍ ນິສຊ຺ຊນໍ, ຘາຕູນໍ ສຍນໍ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂກຏ຺ຐາເສ ສທ຺ຘິໍ ຣູເປນ –

ອຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ;

ອວີຈິມນຸສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນທີໂສໂຕວ ວຕ຺ຕຕີຕິ.

ເອວໍ ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນາມາຕິ;

ນິຏ຺ຐິໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕີຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ;

ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອາໂລກິຕໍ ນາມ ປຸຣໂຕ ເປກ຺ຂນໍ. ວິໂລກິຕໍ ນາມ ອນຸທິສາເປກ຺ຂນໍ. ອຎ຺ຎານິປິ ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຣິ ປຈ຺ຉໂຕ ເປກ຺ຂນວເສນ ໂອໂລກິຕອຸລ຺ໂລກິຕາປໂລກິຕານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ອິຘ ນ ຄຫິຕານິ. ສາຣຸປ຺ປວເສນ ປນ ອິມາເນວ ທ຺ເວ ຄຫິຕານິ, ອິມິນາ ວາ ມຸເຂນ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ຄຫິຕາເນວາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕວເສເນວ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ອາໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນນ຺ໂທ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ອາໂລເກຕິ, ເອວໍ ເມ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ອາໂລກຍໂຕ ນ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອິຕິ ໂສ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ, ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ, ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ, ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ, ອຸທ຺ຘໍ, ອໂຘ, ອນຸທິສາ ອາໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນນ຺ໂທ ອນຸທິສໍ ອາໂລເກຕິ. ເອວໍ ເມ ອນຸທິສໍ ອາໂລກຍໂຕ…ເປ… ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໙).

ອປິຈ ອິຘາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເຈຕິຍທສ຺ສນາທິວເສເນວ ສາຕ຺ຖກຕາ ຈ ສປ຺ປາຍຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ປນ ອວິຊຫນເມວ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕສ຺ມາ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐານິເກຫິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສເນວ, ກສິຓາທິກມ຺ມຏ຺ຐານິເກຫິ ວາ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ອາໂລເກຕາ ວາ ວິໂລເກຕາ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອາໂລເກສ຺ສາມີຕິ ປນ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ວາໂຍຘາຕຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊນຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາຣວເສເນວ ເຫຏ຺ຐິມໍ ອກ຺ຂິທລໍ ອໂຘ ສີທຕິ, ອຸປຣິມໍ ອຸທ຺ຘໍ ລງ຺ເຆຕິ, ໂກຈິ ຍນ຺ຕເກນ ວິວຣນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ເອວໍ ສມ຺ປຊານນໍ ປເນຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນາມ.

ອປິຈ ມູລປຣິຎ຺ຎາອາຄນ຺ຕຸກຕາວກາລິກຠາວວເສນເປຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມູລປຣິຎ຺ຎາວເສນ ຕາວ –

ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນຎ຺ເຈວ, ທສ຺ສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ;

ສນ຺ຕີຣຓໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ, ຊວນໍ ຠວຕິ ສຕ຺ຕມໍ.

ຕຕ຺ຖ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ອງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ, ຕນ຺ນິໂຣຘາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານໍ, ຕນ຺ນິໂຣຘາ ວິປາກມໂນຘາຕຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ, ຕນ຺ນິໂຣຘາ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ, ຕນ຺ນິໂຣຘາ ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພປນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ, ຕນ຺ນິໂຣຘາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຊວນໍ ຊວຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຊວເນປິ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ, ອຍໍ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນມຸຍ຺ຫນວເສນ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕໍ ນ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍຊວເນປິ…ເປ… ສຕ຺ຕມຊວເນປິ. ເອເຕສຸ ປນ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑເລ ໂຍເຘສຸ ວິຍ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕິເຕສຸ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ, ອຍໍ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ມູລປຣິຎ຺ຎາວເສນ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປນ ຣູເປ ອາປາຖຄເຕ ຠວງ຺ຄຈລນໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ສກກິຈ຺ຈໍ ນິປ຺ຜາທນວເສນ ອາວຊ຺ຊນາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ອວສາເນ ຊວນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ປຸພ຺ເພ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ເຄຫຠູເຕ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາຄນ຺ຕຸກປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຍຖາ ປຣເຄເຫ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈິຕຸໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸກປຸຣິສສ຺ສ ເຄຫສາມິເກສຸ ຕຸຓ຺ຫີມາສິເນສຸ ອາຓາກຣຓໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ເຄຫຠູເຕ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນາທີສຸປິ ອຣຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ອທຸສ຺ສນ຺ເຕສຸ ອມຸຍ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຈ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນມຸຍ຺ຫນໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠາວວເສນ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍານິ ປນ ຕານິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພປນປຣິໂຍສານານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິຕ຺ຕຣານິ ຕາວກາລິການິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເອກສ຺ມິໍ ຆເຣ ສພ຺ເພສຸ ມານຸສເກສຸ ມເຕສຸ ອວເສສສ຺ສ ເອກສ຺ສ ຕງ຺ຂເຓຎ຺ເຎວ ມຣຓຘມ຺ມສ຺ສ ນ ຍຸຕ຺ຕາ ນຈ຺ຈຄີຕາທີສຸ ອຠິຣຕິ ນາມ, ເອວເມວ ເອກທ຺ວາເຣ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ອາວຊ຺ຊນາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ມເຕສຸ ອວເສສສ຺ສ ຕງ຺ຂເຓຎ຺ເຎວ ມຣຓຘມ຺ມສ຺ສ ຊວນສ຺ສາປິ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນມຸຍ຺ຫນວເສນ ອຠິຣຕິ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ຕາວກາລິກຠາວວເສນ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນເປຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈກ຺ຂຸ ເຈວ ຣູປຎ຺ຈ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ທສ຺ສນໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຜສ຺ສາທິກາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເອວເມເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ສມວາເຍ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອາໂລເກຕິ, ໂກ ວິໂລເກຕິ? ຕຖາ ຈກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ຣູປໍ ຣູປາຍຕນໍ, ທສ຺ສນໍ ມນາຍຕນໍ, ເວທນາທໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ຘມ຺ມາຍຕນໍ. ເອວເມເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ສມວາເຍ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອາໂລເກຕິ, ໂກ ວິໂລເກຕິ? ຕຖາ ຈກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ຣູປໍ ຣູປຘາຕຸ, ທສ຺ສນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາທໂຍ ຘມ຺ມຘາຕຸ. ເອວເມຕາສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ສມວາເຍ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອາໂລເກຕິ, ໂກ ວິໂລເກຕິ? ຕຖາ ຈກ຺ຂຸ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ, ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ, ອາວຊ຺ຊນໍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ, ອາໂລໂກ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ເວທນາທໂຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ. ເອວເມເຕສໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ສມວາເຍ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອາໂລເກຕິ, ໂກ ວິໂລເກຕີຕິ? ເອວເມຕ຺ຖ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນປິ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕຕິ ປພ຺ພານໍ ສມິຎ຺ຊນປສາຣເຓ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕວເສເນວ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓໍ ອກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທານໍ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓປຈ຺ຈຍາ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖປາເທ ອຕິຈິຣໍ ສມິຎ຺ເຊຕ຺ວາ ປສາເຣຕ຺ວາ ເອວ ວາ ຐິຕສ຺ສ ຂເຓ ຂເຓ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນ ລຠຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິປຕຕິ, ວິເສສໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ. ກາເລ ສມິຎ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ກາເລ ປສາເຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕາ ເວທນາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຜາຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຕ຺ເຖ ປນ ສຕິປິ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ມຫາເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ສຊ຺ຌາຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ທຫໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ຄິຫີ ຊາໂຕ. ອປໂຣປິ ຠິກ຺ຂຸ ປາທໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປສາເຣສິ, ອຏ຺ຐິໍ ອາຫຈ຺ຈ ປາໂທ ຌາຍິ. ອປໂຣ ວມ຺ມິເກ ປສາເຣສິ, ໂສ ອາສີວິເສນ ທຏ຺ໂຐ. ອປໂຣ ຈີວຣກຸຏິທຓ຺ຑເກ ປສາເຣສິ, ຕໍ ມຓິສປ຺ໂປ ຑໍສິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູເປ ອສປ຺ປາເຍ ອປສາເຣຕ຺ວາ ສປ຺ປາເຍ ປສາເຣຕພ຺ພໍ. ອິທເມຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ.

ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປນ ມຫາເຖຣວຕ຺ຖຸນາ ທີເປຕພ຺ພໍ – ມຫາເຖໂຣ ກິຣ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຖຍມາໂນ ສຫສາ ຫຕ຺ຖໍ ສມິຎ຺ເຊຕ຺ວາ ປຸນ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ສຓິກໍ ສມິຎ຺ເຊສິ. ຕໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ກສ຺ມາ ຠນ຺ເຕ ສຫສາ ຫຕ຺ຖໍ ສມິຎ຺ເຊຕ຺ວາ ປຸນ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ສຓິກໍ ສມິຎ຺ຊຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຫໍ, ອາວຸໂສ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກາຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ, ນ ເມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ໂຖ ສມິຎ຺ຊິຕປຸພ຺ໂພ, ອິທານິ ປນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຖຍມາເນນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສມິຎ຺ຊິໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຸນ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ສມິຎ຺ເຊສິນ຺ຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ເອວຣູເປນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖາປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນເມວ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ສມິຎ຺ເຊນ຺ໂຕ ວາ ປສາເຣນ຺ໂຕ ວາ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ປນ ສຸຕ຺ຕກຑ຺ຒນວເສນ ທາຣຸຍນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທລຬນໍ ວິຍ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ປຣິຊານນໍ ປເນຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏິຈີວຣານໍ ນິວາສນປາຣຸປນວເສນ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂາປຏິຄ຺ຄຫຓາທິວເສນ ປຣິໂຠໂຄ ຘາຣຓໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏິຈີວຣຘາຣເຓ ຕາວ ນິວາເສຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ອາມິສລາໂຠ ‘‘ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣເຍວ ຈ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ໂຖ ນາມ. ຕສ຺ສ ວເສນ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸຓ຺ຫປກຕິກສ຺ສ ປນ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຈ ຈີວຣໍ ສຸຂຸມໍ ສປ຺ປາຍໍ. ສີຕາລຸກສ຺ສ ຆນໍ ທຸປຏ຺ຏໍ. ວິປຣີຕໍ ອສປ຺ປາຍໍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຊິຓ຺ຓໍ ອສປ຺ປາຍເມວ. ອຄ຺ຄຬາທິທາເນ ຫິສ຺ສ ຕໍ ປລິໂພຘກຣໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓທຸກູລາທິເຠທໍ ໂລຠນີຍຈີວຣໍ. ຕາທິສຎ຺ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ເອກກສ຺ສ ນິວາສນ຺ຕຣາຍກຣໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍກຣໍ ວາປິ ໂຫຕິ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມາທິມິຈ຺ຉາຊີວວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຍຎ຺ຈສ຺ສ ເສວມານສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຕໍ ອສປ຺ປາຍໍ. ວິປຣີຕໍ ສປ຺ປາຍໍ. ຕສ຺ສ ວເສເນຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນວເສເນວ ຈ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ປນ ຈີວຣປາຣຸປນໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣມ຺ປິ ອເຈຕນໍ, ກາໂຍປິ ອເຈຕໂນ. ຈີວຣໍ ນ ຊານາຕິ ‘‘ມຍາ ກາໂຍ ປາຣຸໂຕ’’ຕິ. ກາໂຍປິ ນ ຊານາຕິ ‘‘ອຫໍ ຈີວເຣນ ປາຣຸໂຕ’’ຕິ, ຘາຕຸໂຍວ ຘາຕຸສມູຫໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ ປຏປິໂລຕິກາຍ ໂປຕ຺ຖກຣູປປຏິຈ຺ຉາທເນ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ເນວ ສຸນ຺ທຣໍ ຈີວຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ອສຸນ຺ທຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສໍ. ນາຄວມ຺ມິກເຈຕິຍຣຸກ຺ຂາທີສຸ ຫິ ເກຈິ ມາລາຄນ຺ຘຘູມວຕ຺ຖາທີຫິ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ຄູຖມຸຕ຺ຕກທ຺ທມທຓ຺ຑສຕ຺ຖປ຺ປຫາຣາທີຫິ ອສກ຺ກາຣໍ, ນ ເຕ ນາຄວມ຺ມິກຣຸກ຺ຂາທໂຍ ໂສມນສ຺ສໍ ວາ ໂທມນສ຺ສໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ; ເອວເມວ ເນວ ສຸນ຺ທຣໍ ຈີວຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ອສຸນ຺ທຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕປຏິສງ຺ຂານວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຕ຺ຕຘາຣເຓປິ ປຕ຺ຕໍ ສຫສາວ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ຠິກ຺ຂໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ປຕ຺ຕຄຫຓປຈ຺ຈຍາ ປຏິລຠິຕພ຺ພອຕ຺ຖວເສນ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກິສທຸພ຺ພລສຣີຣສ຺ສ ປນ ຄຣຸ ປຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປາໂຍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຈຕຸປຎ຺ຈຄຓ຺ຑິກາຫໂຕ ທຸພ຺ພິໂສຘນີໂຍ ອສປ຺ປາໂຍວ. ທຸທ຺ໂຘຕປຕ຺ໂຕ ຫິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ໂຘວນ຺ຕສ຺ເສວ ຈສ຺ສ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ. ມຓິວຓ຺ຓປຕ຺ໂຕ ປນ ໂລຠນີໂຍ ຈີວເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອສປ຺ປາໂຍ. ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມາທິວເສນ ລທ຺ໂຘ ປນ ຍຎ຺ຈສ຺ສ ເສວມານສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອຍໍ ເອກນ຺ຕອສປ຺ປາໂຍວ. ວິປຣີໂຕ ສປ຺ປາໂຍ. ຕສ຺ສ ວເສເນຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນວເສເນວ ຈ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ປນ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ໂຕປິ ອເຈຕໂນ, ຫຕ຺ຖາປິ ອເຈຕນາ. ປຕ຺ໂຕ ນ ຊານາຕິ ‘‘ອຫໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄຫິໂຕ’’ຕິ. ຫຕ຺ຖາປິ ນ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ປຕ຺ໂຕ ອມ຺ເຫຫິ ຄຫິໂຕ’’ຕິ. ຘາຕຸໂຍວ ຘາຕຸສມູຫໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ສຓ຺ຑາເສນ ອຄ຺ຄິວຓ຺ຓປຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓ ວິຍາຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕປຏິສງ຺ຂານວເສເນຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ຍຖາ ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖປາເທ ວຓມຸເຂຫິ ປຄ຺ຆຣິຕປຸພ຺ພໂລຫິຕກິມິກຸເລ ນີລມກ຺ຂິກສມ຺ປຣິກິຓ຺ເຓ ອນາຖສາລາຍໍ ນິປນ຺ເນ ອນາຖມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ທຍາລຸກາ ປຸຣິສາ ເຕສໍ ວຓປຏ຺ຏໂຈຬການິ ເຈວ ກປາລາທີຫິ ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ອຸປນາເມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຈຬການິປິ ເກສຎ຺ຈິ ສຓ຺ຫານິ, ເກສຎ຺ຈິ ຖູລານິ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຠສຊ຺ຊກປາລການິປິ ເກສຎ຺ຈິ ສຸສຓ຺ຐານານິ, ເກສຎ຺ຈິ ທຸສ຺ສຓ຺ຐານານິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ນ ເຕ ຕຕ຺ຖ ສຸມນາ ວາ ທຸມ຺ມນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ວຓປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນມຕ຺ເຕເນວ ຫິ ໂຈຬເກນ ເຠສຊ຺ຊປຏິຄ຺ຄຫຓມຕ຺ເຕເນວ ຈ ກປາລເກນ ເຕສມຕ຺ໂຖ, ເອວເມວ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວຓໂຈຬກໍ ວິຍ ຈີວຣໍ, ເຠສຊ຺ຊກປາລກໍ ວິຍ ປຕ຺ຕໍ, ກປາເລ ເຠສຊ຺ຊມິວ ຈ ປຕ຺ເຕ ລທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ. ອຍໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ອຸຕ຺ຕມສມ຺ປຊານກາຣີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອສິຕາທີສຸ ອສິເຕຕິ ປິຓ຺ຑປາຕໂຠຊເນ. ປີເຕຕິ ຍາຄຸອາທິປາເນ. ຂາຍິເຕຕິ ປິຏ຺ຐຂຊ຺ຊກາທິຂາທເນ. ສາຍິເຕຕິ ມຘຸຜາຓິຕາທິສາຍເນ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເນວ ທວາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐວິໂຘປິ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ໂຖ ນາມ. ຕສ຺ສ ວເສນ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ລູຂປຓີຕຕິຕ຺ຕມຘຸຣາທີສຸ ປນ ເຍນ ໂຠຊເນນ ຍສ຺ສ ອຜາສຸ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍໍ. ຍໍ ປນ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມາທິວເສນ ປຏິລທ຺ຘໍ, ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຕໍ ເອກນ຺ຕອສປ຺ປາຍເມວ. ວິປຣີຕໍ ສປ຺ປາຍໍ. ຕສ຺ສ ວເສເນຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນວເສເນວ ຈ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ຠຸຎ຺ຊໂກ ນຕ຺ຖິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາຣວເສເນວ ປນ ປຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ໂອຕາຣຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ອາໂລປກຣຓໍ ອາໂລປອຸທ຺ຘຣຓໍ ມຸຂວິວຣຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ນ ໂກຈິ ກຸຎ຺ຈິກາຍ ຍນ຺ຕເກນ ຈ ຫນຸກຏ຺ຐີນິ ວິວຣຕິ, ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ອາໂລປສ຺ສ ມຸເຂ ຐປນໍ, ອຸປຣິທນ຺ຕານໍ ມຸສລກິຈ຺ຈສາຘນໍ, ເຫຏ຺ຐາທນ຺ຕານໍ ອຸທຸກ຺ຂລກິຈ຺ຈສາຘນໍ, ຊິວ຺ຫາຍ ຫຕ຺ຖກິຈ຺ຈສາຘນຎ຺ຈ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຊິວ຺ຫາຍ ຕນຸກເຂໂຬ ມູລຊິວ຺ຫາຍ ພຫລເຂໂຬ ມກ຺ເຂຕິ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາທນ຺ຕອຸທຸກ຺ຂເລ ຊິວ຺ຫາຫຕ຺ຖປຣິວຕ຺ຕິຕໍ ເຂຬອຸທກເຕມິຕໍ ອຸປຣິທນ຺ຕມຸສລສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິຕໍ ໂກຈິ ກຏຈ຺ຉຸນາ ວາ ທພ຺ພິຍາ ວາ ອນ຺ໂຕປເວເສນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວາໂຍຘາຕຸຍາວ ປວິສຕິ. ປວິຏ຺ຐໍ ປວິຏ຺ຐໍ ໂກຈິ ປລາລສນ຺ຖຣໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວາໂຍຘາຕຸວເສເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຐິຕໍ ຐິຕໍ ໂກຈິ ອຸທ຺ຘນໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ປຈນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາວ ປຈ຺ຈຕິ. ປກ຺ກໍ ປກ຺ກໍ ໂກຈິ ທຓ຺ເຑນ ວາ ຍຏ຺ຐິຍາ ວາ ພຫິ ນີຫາຣໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວາໂຍຘາຕຸເຍວ ນີຫຣຕິ.

ອິຕິ ວາໂຍຘາຕຸ ອຕິຫຣຕິ ຈ ວີຕິຫຣຕິ ຈ ຘາເຣຕິ ຈ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ ຈ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕິ ວິໂສເສຕິ ຈ ນີຫຣຕິ ຈ. ປຖວີຘາຕຸ ຘາເຣຕິ ຈ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ ຈ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕິ ຈ ວິໂສເສຕິ ຈ. ອາໂປຘາຕຸ ສິເນເຫຕິ ຈ ອລ຺ລຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸປາເລຕິ. ເຕໂຊຘາຕຸ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐໍ ປຣິປາເຈຕິ. ອາກາສຘາຕຸ ອຎ຺ຊໂສ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄມນ຺ວາຍ ອາຠຸຊຕີຕິ ເອວໍປວຕ຺ຕປຏິສງ຺ຂານວເສເນຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ຄມນໂຕ ປຣິເຍສນໂຕ ປຣິໂຠຄໂຕ ອາສຍໂຕ ນິຘານໂຕ ອປຣິປກ຺ກໂຕ ປຣິປກ຺ກໂຕ ຜລໂຕ ນິສ຺ສນ຺ທໂຕ ສມ຺ມກ຺ຂຓໂຕຕິ ເອວໍ ທສວິຘປຏິກູລຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໂຕເປຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ປເນຕ຺ຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອາຫາຣປຏິກູລສຎ຺ຎານິທ຺ເທສໂຕ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມຕິ ອຸຈ຺ຈາຣສ຺ສ ຈ ປສ຺ສາວສ຺ສ ຈ ກຣເຓ. ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕກາເລ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສກລສຣີຣໂຕ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອກ຺ຂີນິ ຠມນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ນ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎ ຈ ໂຣຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ວເສນ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐາເນ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອຍໂສ ວຑ຺ຒຕິ, ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ. ປຕິຣູເປ ຐາເນ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍໍ. ຕສ຺ສ ວເສນ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນວເສເນວ ຈ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ປນ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ປກ຺ເກ ຄຓ຺ເຑ ຄຓ຺ຑເຠເທນ ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ອກາມຕາຍ ນິກ຺ຂມຕິ, ຍຖາ ຈ ອຕິຠຣິຕາ ອຸທກຠາຊນາ ອຸທກໍ ອກາມຕາຍ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວໍ ປກ຺ກາສຍມຸຕ຺ຕວຕ຺ຖີສຸ ສນ຺ນິຈິຕາ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາ ວາຍຸເວຄສມຸປ຺ປີຬິຕາ ອກາມຕາຍປິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ໂສ ປນາຍໍ ເອວໍ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາໂວ ເນວ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຫຕິ, ນ ປຣສ຺ສ. ເກວລໍ ສຣີຣນິສ຺ສນ຺ໂທວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ອຸທກກຸມ຺ຠໂຕ ປຸຣາຓອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ເນວ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຫຕິ, ນ ປເຣສໍ. ເກວລໍ ປຏິຊຄ຺ຄນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍປວຕ຺ຕປຏິສງ຺ຂານວເສເນຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຄຕາທີສຸ ຄເຕຕິ ຄມເນ. ຐິເຕຕິ ຐາເນ. ນິສິນ຺ເນຕິ ນິສຊ຺ຊາຍ. ສຸຕ຺ເຕຕິ ສຍເນ. ຊາຄຣິເຕຕິ ຊາຄຣເຓ. ຠາສິເຕຕິ ກຖເນ. ຕຸຓ຺ຫີຠາເວຕິ ອກຖເນ. ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ປຊານາຕິ, ຐິໂຕ ວາ ຐິໂຕມ຺ຫີຕິ ປຊານາຕິ, ນິສິນ຺ໂນ ວາ ນິສິນ຺ໂນມ຺ຫີຕິ ປຊານາຕິ, ສຍາໂນ ວາ ສຍາໂນມ຺ຫີຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐາເນ ອທ຺ຘານອິຣິຍາປຖາ ກຖິຕາ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມາ. ‘‘ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ’’ຕິ ອິຘ ປນ ຂຸທ຺ທກຈຸຓ຺ຓິກອິຣິຍາປຖາ ກຖິຕາ. ຕສ຺ມາ ເອເຕສຸປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມ຺ປຊານກາຣິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕິປິຏກມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ໂຍ ຈິຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ວາ ອປຣຠາເຄ ຐິໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘‘ຈງ຺ກມນກາເລ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ, ອຍໍ ຄເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ. ໂຍ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຫໍ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຈິຣໍ ຐຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ນິສິນ຺ໂນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘‘ຐິຕກາເລ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ, ອຍໍ ຐິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ. ໂຍ ສຊ຺ຌາຍາທິກຣຓວເສເນວ ຈິຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ນິປນ຺ໂນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘‘ນິສິນ຺ນກາເລ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ, ອຍໍ ນິສິນ຺ເນ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ. ໂຍ ປນ ນິປນ຺ນໂກ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ວຸຏ຺ຐາຍ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘‘ສຍນກາເລ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ, ອຍໍ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຈ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ. ກິຣິຍມຍຈິຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນາມ, ປວຕ຺ຕໍ ຊາຄຣິຕໍ ນາມາຕິ. ໂຍ ປນ ຠາສມາໂນ ‘‘ອຍໍ ສທ຺ໂທ ນາມ ໂອຏ຺ເຐ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ທນ຺ເຕ ຈ ຊິວ຺ຫຎ຺ຈ ຕາລຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕທນຸຣູປໍ ປໂຍຄໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊາຍຕີ’’ຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ຠາສຕິ, ຈິຣໍ ວາ ປນ ກາລໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ກເຖຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘‘ຠາສິຕກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ, ອຍໍ ຠາສິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ. ໂຍ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ຈິຣໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ມນສິກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘‘ຕຸຓ຺ຫີຠູຕກາເລ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາທາຣູປປວຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ຠາສຕິ ນາມ, ອສຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ ນາມາ’’ຕິ, ອຍໍ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມາຕິ.

ຕຍິທໍ ມຫາສີວຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ ອສມ຺ໂມຫຘຸຣໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ເຕ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ສາມຎ຺ຎຜເລ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ວິເສສໂຕ ເອຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ເສວ ວເສນ ສມ຺ປຊານກາຣິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມ຺ປຊານກາຣີ ສມ຺ປຊານກາຣີຕິ ຈ ສພ຺ພປເທສຸ ສຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ສ ວເສນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣເຓ ປນ, ‘‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຠິກ຺ກມຕິ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ປຏິກ຺ກມຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໒໓) ເອວເມຕານິ ປທານິ ວິຠຕ຺ຕາເນວ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ອິຘ ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິອາທີສຸ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ເສວ ສມຸທໂຍ ຈ ວໂຍ ຈ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ອິຘ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສາ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອິທເມກສ຺ສ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວເສນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂນ຺ຕິ.

ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໑໐. ເອວໍ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ປຏິກູລມນສິກາຣວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກາຍຄຕາສຕິກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠໂຕມຸຂາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ມຸເຂຫິ ຍຸຕ຺ຕາ. ນານາວິຫິຕສ຺ສາຕິ ນານາວິຘສ຺ສ.

ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອຸຠໂຕມຸຂາ ປຸໂຕຬິ ວິຍ ຫິ ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກ ກາໂຍ, ຕຕ຺ຖ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕນານາວິຘຘຎ຺ຎໍ ວິຍ ເກສາທໂຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣາ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ຕສ຺ສ ຕໍ ປຸໂຕຬິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ນານາວິຘຘຎ຺ຎສ຺ສ ປາກຏກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣສ຺ສ ວິຠູຕາກາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ເກສາທິປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໑໑. ເອວໍ ປຏິກູລມນສິກາຣວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຘາຕຸມນສິກາຣວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ – ຍຖາ ໂກຈິ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ຕສ຺ເສວ ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນຠໂຕ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຄາວິໍ ວຘິຕ຺ວາ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ຄຕານໍ ມຫາປຖານໍ ເວມຊ຺ຌຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕ ຈຕຸມຫາປເຖ ໂກຏ຺ຐາສໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິຣິຍາປຖານໍ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ຐິຕຕ຺ຕາ ຍຖາຐິຕໍ, ຍຖາຐິຕຕ຺ຕາ ຈ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ກາຍໍ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ…ເປ… ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ.

ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ໂຄຆາຕກສ຺ສ ຄາວິໍ ໂປເສນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາຆາຕນໍ ອາຫຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສາປິ ວເຘນ຺ຕສ຺ສາປິ ວຘິຕໍ ມຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາປິ ຕາວເທວ ຄາວີຕິ ສຎ຺ຎາ ນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຍາວ ນໍ ປທາເລຕ຺ວາ ພີລໂສ ນ ວິຠຊຕິ. ວິຠຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປນ ຄາວີຕິ ສຎ຺ຎາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ມໍສສຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕຕິ, ນາສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ຄາວິໍ ວິກ຺ກິຓາມິ, ອິເມ ຄາວິໍ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘‘ອຫໍ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓາມິ, ອິເມ ມໍສໍ ຫຣນ຺ຕິ’’ຈ຺ເຈວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ອິມສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ຄິຫິຠູຕສ຺ສາປິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາປິ ຕາວເທວ ສຕ຺ໂຕຕິ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວາ ສຎ຺ຎາ ນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຍາວ ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຘາຕຸໂສ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ປນສ຺ສ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຘາຕຸວເສເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ…ເປ… ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ.

ໂຄຆາຕໂກ ວິຍ ຫິ ໂຍຄີ, ຄາວີຕິ ສຎ຺ຎາ ວິຍ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ຈຕຸມຫາປໂຖ ວິຍ ຈຕຸອິຣິຍາປໂຖ, ພີລໂສ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠາໂວ ວິຍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປາຬິວຓ຺ຓນາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານກຖາ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຘາຕຸປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ຈຕຸຘາຕຸປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນວສິວຖິກປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໑໒. ເອວໍ ຘາຕຸມນສິກາຣວເສນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ນວຫິ ສິວຖິກປພ຺ເພຫິ ວິຠຊິຕຸໍ, ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ສຣີຣນ຺ຕິ ມຕສຣີຣໍ. ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑີຕນ຺ຕິ ສຸສາເນ ອປວິທ຺ຘໍ. ເອກາຫໍ ມຕສ຺ສ ອສ຺ສາຕິ ເອກາຫມຕໍ. ທ຺ວີຫໍ ມຕສ຺ສ ອສ຺ສາຕິ ທ຺ວີຫມຕໍ. ຕີຫໍ ມຕສ຺ສ ອສ຺ສາຕິ ຕີຫມຕໍ. ຠສ຺ຕາ ວິຍ ວາຍຸນາ ອຸທ຺ຘໍ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ຍຖານຸກ຺ກມໍ ສມຸຄ຺ຄເຕນ ສູນຠາເວນ ອຸທ຺ຘຸມາຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ວິນີລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິປຣິຠິນ຺ນວຓ຺ຓໍ. ວິລີນເມວ ວິນີລກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິນີລນ຺ຕິ ວິນີລກໍ. ມໍສຸສ຺ສທຏ຺ຐາເນສຸ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓສ຺ສ ປຸພ຺ພສນ຺ນິຈຍຏ຺ຐາເນສຸ ເສຕວຓ຺ຓສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ນີລວຓ຺ຓສ຺ສ ນີລຏ຺ຐາເນສຸ ນີລສາຏກປາຣຸຕສ຺ເສວ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຣິຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນຫິ ນວຫິ ວາ ວຓມຸເຂຫິ ວິສນ຺ທມານໍ ປຸພ຺ພໍ ວິປຸພ຺ພໍ. ວິປຸພ຺ພເມວ ວິປຸພ຺ພກໍ, ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິປຸພ຺ພນ຺ຕິ ວິປຸພ຺ພກໍ. ວິປຸພ຺ພກໍ ຊາຕໍ ຕຖາຠາວໍ ຄຕນ຺ຕິ ວິປຸພ຺ພກຊາຕໍ.

ໂສ ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍໍ ເຕນ ກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຎາເຓນ ອຸປສໍຫຣຕິ ອຸປເນຕິ. ກຖໍ? ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອາຍຸ, ອຸສ຺ມາ, ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ອຍໍ ກາໂຍ ຐານຄມນາທິຂໂມ ໂຫຕິ ອິເມສໍ ປນ ວິຄມາ ອຍມ຺ປິ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍປູຕິກສຠາໂວເຍວ, ເອວໍຠາວີ ເອວໍອຸທ຺ຘຸມາຕາທິເຠໂທ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອວໍອນຕີໂຕ ເອວໍອຸທ຺ຘຸມາຕາທິຠາວໍ ອນຕິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕາທິປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ຂຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ອຸທຣາທີສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸທຣມໍສໂອຏ຺ຐມໍສອກ຺ຂິກູຏາທີນິ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂາທິຍມານໍ. ສມໍສໂລຫິຕນ຺ຕິ ເສສາວເສສມໍສໂລຫິຕຍຸຕ຺ຕໍ. ນິມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ມໍເສ ຂີເຓປິ ໂລຫິຕໍ ນ ສຸສ຺ສຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎນາຕິ ອຎ຺ເຎນ ທິສາຠາເຄນ. ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ຈຕຸສຏ຺ຐິເຠທມ຺ປິ ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓໍ. ປາທຏ຺ຐິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕໂຣວສ຺ສິການີຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສໍວຈ຺ຉຣານິ. ປູຕີນີຕິ ອພ຺ໂຠກາເສ ຐິຕານິ ວາຕາຕປວຸຏ຺ຐິສມ຺ຜສ຺ເສນ ເຕໂຣວສ຺ສິກາເນວ ປູຕີນິ ໂຫນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕຠູມິຄຕານິ ປນ ຈິຣຕຣໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຈຸຓ຺ຓກຊາຕານີຕິ ຈຸຓ຺ຓໍ ຈຸຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓານິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂສ ອິມເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຂຊ຺ຊມານາທີນໍ ວເສນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ຂຊ຺ຊມານາທິປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ຍາວ ຈຸຓ຺ຓກຠາວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກາເຍ, ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ອິຘ ປນ ຐຕ຺ວາ ນວສິວຖິກາ ສໂມຘາເນຕພ຺ພາ. ‘‘ເອກາຫມຕໍ ວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ສພ຺ພາປິ ເອກາ, ‘‘ກາເກຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານ’’ນ຺ຕິອາທິກາ ເອກາ, ‘‘ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ສມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ເອກາ, ‘‘ນິມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ເອກາ, ‘‘ອປຄຕມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ເອກາ, ‘‘ອຏ຺ຐິການິ ອປຄຕສມ຺ພນ຺ຘານີ’’ຕິອາທິກາ ເອກາ, ‘‘ອຏ຺ຐິການິ ເສຕານິ ສງ຺ຂວຓ຺ຓປຏິຠາຄານີ’’ຕິ ເອກາ, ‘‘ປຸຎ຺ຊກິຕານິ ເຕໂຣວສ຺ສິການີ’’ຕິ ເອກາ, ‘‘ປູຕີນິ ຈຸຓ຺ຓກຊາຕານີ’’ຕິ ເອກາ.

ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິທໍ ນວສິວຖິກາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ນິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ນວສິວຖິກປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສາ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂປຣິຊານໂນ ສມຸທຍປຊຫໂນ ນິໂຣຘາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສເນວ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອິທໍ ນວສິວຖິກປຣິຄ຺ຄາຫການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານມຸຂນ຺ຕິ.

ນວສິວຖິກປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ອານາປານປພ຺ພໍ ອິຣິຍາປຖປພ຺ພໍ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ພໍ ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພໍ ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພໍ ນວສິວຖິກປພ຺ພານີຕິ ຈຸທ຺ທສປພ຺ພາ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອານາປານປພ຺ພໍ ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພນ຺ຕິ ອິມາເນວ ທ຺ເວ ອປ຺ປນາກມ຺ມຏ຺ຐານານິ. ສິວຖິການໍ ປນ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເສສານິ ທ຺ວາທສາປິ ອຸປຈາຣກມ຺ມຏ຺ຐານາເນວາຕິ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເວທນານຸປສ຺ສນາວຓ຺ຓນາ

໑໑໓. ເອວໍ ຠຄວາ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ນວວິເຘນ ເວທນານຸປສ຺ສນໍ ກເຖຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ເວທນນ຺ຕິ ກາຍິກໍ ວາ ເຈຕສິກໍ ວາ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘‘ອຫໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’’ຕິ ປຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກາມໍ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກາປິ ທາຣກາ ຖຎ຺ຎປິວນາທິກາເລ ສຸຂໍ ເວທຍມານາ ‘‘ສຸຂໍ ເວທຍາມາ’’ຕິ ປຊານນ຺ຕິ, ນ ປເນຕໍ ເອວຣູປໍ ຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຣູປໍ ຊານນໍ ຫິ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ນ ຊຫຕິ, ສຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ນ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ວາ ນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຊານນໍ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ຊຫຕິ, ສຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເຈວ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ຈ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ‘‘ໂກ ເວທຍຕິ, ກສ຺ສ ເວທນາ, ກິໍ ກາຣຓາ ເວທນາ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ປຊານເວທິຍນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ເວທຍຕີຕິ ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ເວທຍຕິ. ກສ຺ສ ເວທນາຕິ ນ ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ເວທນາ. ກິໍ ກາຣຓາ ເວທນາຕິ ວຕ຺ຖຸອາຣມ຺ມຓາວ ປນສ຺ສ ເວທນາ. ຕສ຺ມາ ເອສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘‘ຕໍ ຕໍ ສຸຂາທີນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕິ. ຕໍ ປນ ເວທນາປວຕ຺ຕິໍ ອຸປາທາຍ ‘ອຫໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ເວທນາວ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ເອສ ‘‘ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’’ຕິ ປຊານາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ເຖໂຣ ວິຍ. ເຖໂຣ ກິຣ ອຜາສຸກກາເລ ພລວເວທນາຍ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ຕເມໂກ ທຫໂຣ ອາຫ ‘‘ກຕຣໍ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ຐານໍ ຣຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ອາວຸໂສ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ຣຸຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕີຕິ. ເອວໍ ຊານນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘິວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ໂນ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຘິວາເສມິ ອາວຸໂສຕິ. ອຘິວາສນາ, ຠນ຺ເຕ, ເສຍ຺ຍາຕິ. ເຖໂຣ ອຘິວາເສສິ. ຕໂຕ ວາໂຕ ຍາວ ຫທຍາ ຜາເລສິ, ມຎ຺ຈເກ ອນ຺ຕານິ ຣາສິກຕານິ ອເຫສຸໍ. ເຖໂຣ ທຫຣສ຺ສ ທສ຺ເສສິ ‘‘ວຏ຺ຏຕາວຸໂສ, ເອຕ຺ຕກາ ອຘິວາສນາ’’ຕິ. ທຫໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ວີຣິຍສມຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສມສີສີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ຍຖາ ຈ ສຸຂໍ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂໍ…ເປ… ນິຣາມິສໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘‘ນິຣາມິສໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເວທນາວເສນ ກເຖສິ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິປິ ເອຕເທວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສງ຺ເຂປມນສິກາຣວເສນ ວາ ວິຕ຺ຖາຣມນສິກາຣວເສນ ວາ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ກເຖສິ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ທສ຺ສິຕເມວ.

ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປນ ກເຖນ຺ໂຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເວທນາວເສນ ກເຖຕິ. ຕິວິໂຘ ຫິ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອຠິນິເວໂສ ຜສ຺ສວເສນ ເວທນາວເສນ ຈິຕ຺ຕວເສນາຕິ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຜສ຺ໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ເວທນາ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິຊານນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຜສ຺ໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ໂສປິ ‘‘ນ ເກວລໍ ຜສ຺ໂສວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວມານາ ເວທນາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຊານນມານາ ສຎ຺ຎາປິ, ເຈຕຍມານາ ເຈຕນາປິ, ວິຊານນມານໍ ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍສ຺ສ ເວທນາ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ນ ເກວລໍ ເວທນາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ຜສ຺ໂສປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຊານນມານາ ສຎ຺ຎາປິ, ເຈຕຍມານາ ເຈຕນາປິ, ວິຊານນມານໍ ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ໂສ ‘‘ນ ເກວລໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ຜສ຺ໂສປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນຸຠວມານາ ເວທນາປິ, ສຎ຺ຊານນມານາ ສຎ຺ຎາປິ, ເຈຕຍມານາ ເຈຕນາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ໂສ ‘‘ອິເມ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ຘມ຺ມາ ກິໍ ນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ວຕ຺ຖຸ ນາມ ກຣຊກາໂຍ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິທຎ຺ຈ ເມ ວິຎ຺ຎາຓໍ ເອຕ຺ຖ ສິຕໍ ເອຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໔,໒໓໕; ມ. ນິ. ໒.໒໕໒). ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ຠູຕານິ ເຈວ ອຸປາທາຣູປານິ ຈ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘‘ວຕ຺ຖຸ ຣູປໍ, ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ນາມ’’ນ຺ຕິ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສຕິ. ຣູປໍ ເຈຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ນາມໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນາມຣູປວິນິມຸຕ຺ຕາ ຫິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນາມຣູປໍ ນຕ຺ຖິ.

ໂສ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ກິໍ ເຫຕຸກາ’’ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອວິຊ຺ຊາທິເຫຕຸກາ’’ຕິ ປສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈວ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ອິທໍ, ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນຕ຺ຖິ, ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣປຸຎ຺ຊມຕ຺ຕເມວາຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປວເສນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ.

ໂສ ‘‘ອຊ຺ຊ ອຊ຺ຊາ’’ຕິ ປຏິເວຘໍ ອາກງ຺ຂມາໂນ ຕຖາຣູເປ ທິວເສ ອຸຕຸສປ຺ປາຍ ປຸຄ຺ຄລສປ຺ປາຍ ໂຠຊນສປ຺ປາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນສປ຺ປາຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ວິປສ຺ສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ອິເມສມ຺ປິ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ອິຘ ປນ ຠຄວາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເວທນາວເສນ ກເຖສິ. ຜສ຺ສວເສນ ວາ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ວາ ກຖີຍມານໍ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຍ ຂາຍຕິ. ເວທນາວເສນ ປນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ເວທນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປາກຏຕາຍ. ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນານຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ. ຍທາ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສກລສຣີຣໍ ໂຂເຠນ຺ຕໍ ມທ຺ທນ຺ຕໍ ຜຣມານໍ ອຠິສນ຺ທຍມານໍ ສຕໂຘຕໍ ສປ຺ປິໍ ຂາທາປຍນ຺ຕໍ ວິຍ ສຕປາກເຕລໍ ມກ຺ຂຍມານໍ ວິຍ ຆຏສຫສ຺ເສນ ປຣິຬາຫໍ ນິພ຺ພາປຍມານໍ ວິຍ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາຣຍມານເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສກລສຣີຣໍ ໂຂເຠນ຺ຕໍ ມທ຺ທນ຺ຕໍ ຜຣມານໍ ອຠິສນ຺ທຍມານໍ ຕຕ຺ຕຜາລໍ ປເວເສນ຺ຕໍ ວິຍ ວິລີນຕມ຺ພໂລເຫນ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕໍ ວິຍ ສຸກ຺ຂຕິຓວນປ຺ປຕິມ຺ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ທາຣຸອຸກ຺ກາກລາປໍ ຂິປມານໍ ວິຍ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂໍ ອໂຫ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວິປ຺ປລາປຍມານເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ.

ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ປນ ທຸທ຺ທີປນາ ອນ຺ຘກາຣາວ ອວິຠູຕາ. ສາ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອປຄເມ ສາຕາສາຕປ຺ປຏິກ຺ເຂປວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາຕິ ນຍໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ອນ຺ຕຣາ ປິຏ຺ຐິປາສາຓໍ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ປລາຕສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ອນຸປຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ປິຏ຺ຐິປາສາຓສ຺ສ ໂອຣຠາເຄປິ ປຣຠາເຄປິ ປທໍ ທິສ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ອປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ‘‘ອິໂຕ ອາຣຸຬ຺ໂຫ, ອິໂຕ ໂອຣຸຬ຺ໂຫ, ມຊ຺ເຌ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ອິມິນາ ປເທເສນ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນຍໂຕ ຊານາຕິ, ເອວໍ ອາຣຸຬ຺ຫຏ຺ຐາເນ ປທໍ ວິຍ ຫິ ສຸຂເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ໂອຣຸຬ຺ຫຏ຺ຐາເນ ປທໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ‘‘ອິໂຕ ອາຣຸຍ຺ຫ ອິໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມຊ຺ເຌ ເອວໍ ຄໂຕ’’ຕິ ນຍໂຕ ຄຫຓໍ ວິຍ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອປຄເມ ສາຕາສາຕປ຺ປຏິກ຺ເຂປວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາຕິ ນຍໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຠຄວາ ປຐມໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທນາວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາວ ທສ຺ເສສິ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິເຘວ ເອວໍ ທສ຺ເສສິ, ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ, ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ, ຈູຬເວທລ຺ເລ, ມຫາເວທລ຺ເລ, ຣຏ຺ຐປາລສຸຕ຺ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ເຕ, ຘາຕຸວິຠງ຺ເຄ, ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາເຍ, ທີຆນິກາຍມ຺ຫິ ມຫານິທາເນ, ສກ຺ກປຎ຺ເຫ, ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ, ສໍຍຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ຈູຬນິທານສຸຕ຺ເຕ, ຣຸກ຺ໂຂປເມ, ປຣິວີມໍສນສຸຕ຺ເຕ, ສກເລ ເວທນາສໍຍຸຕ຺ເຕຕິ ເອວໍ ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ປຐມໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທນາວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ຍຖາ ຈ ເຕສຸ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ເຕ ປຐມໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທນາວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ເວທນນ຺ຕິອາທີສຸ ອຍໍ ອປໂຣປິ ປຊານນປຣິຍາໂຍ – ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີຕິ ປຊານາຕີຕິ ສຸຂເວທນາກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ອຠາວໂຕ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘‘ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ເຕນ ຍາ ປຸພ຺ເພ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ຕສ຺ສາ ອິທານິ ອຠາວໂຕ ອິມິສ຺ສາ ຈ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອິໂຕ ປຐມໍ ອຠາວໂຕ ເວທນາ ນາມ ອນິຈ຺ຈາ ອຘຸວາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ, ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ສຸຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ຍສ຺ມິໍ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ…ເປ… ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂຎ຺ເຎວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ສຸຂາປິ ໂຂ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ທຸກ຺ຂາປິ ໂຂ…ເປ… ອທຸກ຺ຂມສຸຂາປິ ໂຂ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ…ເປ… ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ເອວໍ ປສ຺ສໍ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ສຸຂາຍປິ ເວທນາຍ ທຸກ຺ຂາຍປິ ເວທນາຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໕).

ສາມິສໍ ວາ ສຸຂນ຺ຕິອາທີສຸ ສາມິສາ ສຸຂາ ນາມ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາມິສນິສ຺ສິຕາ ຉ ເຄຫສິຕໂສມນສ຺ສເວທນາ. ນິຣາມິສາ ສຸຂາ ນາມ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂສມນສ຺ສເວທນາ. ສາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ຉ ເຄຫສິຕໂທມນສ຺ສເວທນາ. ນິຣາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂທມນສ຺ສເວທນາ. ສາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ນາມ ຉ ເຄຫສິຕອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາ. ນິຣາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ນາມ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາ. ຕາສໍ ວິຠາໂຄ ອຸປຣິປຓ຺ຓາສເກ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕເຍວ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ສຸຂເວທນາທິປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ເວທນາສຸ, ປຣສ຺ສ ວາ ເວທນາສຸ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ’’ຕິອາທີຫິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຎ຺ຈຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອາກາເຣຫິ ເວທນານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ ວິຫຣຕິ, ກາເລນ ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ, ກາເລນ ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ ວິຫຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ເວທນາປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວຓ຺ຓນາ

໑໑໔. ເອວໍ ນວວິເຘນ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ ກເຖຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຣາຄນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂລຠສຫຄຕໍ. ວີຕຣາຄນ຺ຕິ ໂລກິຍກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ. ອິທໍ ປນ ຍສ຺ມາ ສມ຺ມສນໍ ນ ຘມ຺ມສໂມຘານໍ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ເອກປເທປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ເນວ ປຸຣິມປທໍ, ນ ປຈ຺ຉິມປທໍ ຠຊນ຺ຕິ. ສໂທສນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂທສສຫຄຕໍ. ວີຕໂທສນ຺ຕິ ໂລກິຍກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ. ເສສານິ ທສາກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ເນວ ປຸຣິມໍ ປທໍ, ນ ປຈ຺ຉິມໍ ປທໍ ຠຊນ຺ຕິ. ສໂມຫນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຎ຺ເຈວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂມໂຫ ສພ຺ພາກຸສເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕານິປິ ອິຘ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ. ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຫິ ທຸເກ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ປຣິຍາທິຓ຺ຓານີຕິ. ວີຕໂມຫນ຺ຕິ ໂລກິຍກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ. ສໍຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຖິນມິທ຺ຘານຸປຕິຕໍ, ເອຕຎ຺ຫິ ສໍກຸຏິຕຈິຕ຺ຕໍ ນາມ. ວິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ, ເອຕຎ຺ຫິ ປສຏຈິຕ຺ຕໍ ນາມ.

ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຣູປາຣູປາວຈຣໍ. ອມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ກາມາວຈຣໍ. ສອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ກາມາວຈຣໍ. ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຣູປາວຈຣຎ຺ຈ ອຣູປາວຈຣຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຣາປິ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຣູປາວຈຣໍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຣູປາວຈຣເມວ. ສມາຫິຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອປ຺ປນາສມາຘິ ອຸປຈາຣສມາຘິ ວາ ອຕ຺ຖິ. ອສມາຫິຕນ຺ຕິ ອຸຠຍສມາຘິວິຣຫິຕໍ. ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕີຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ອວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຠຍວິມຸຕ຺ຕິວິຣຫິຕໍ, ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີນໍ ປນ ອິຘ ໂອກາໂສວ ນຕ຺ຖິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ສຣາຄາທິປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ຍໍ ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຈິຕ຺ເຕ, ປຣສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ເຕ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ວິຎ຺ຎາຓສມຸທໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ເອວໍ ປຎ຺ຈຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອາກາເຣຫິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ ຈ ວໂຍ ຈ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ຈິຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນີວຣຓປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໑໕. ເອວໍ ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ກເຖຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ອປິຈ ຠຄວຕາ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ສຸທ຺ຘຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ກຖິໂຕ, ເວທນາຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຫິ ສຸທ຺ຘອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ. ອິທານິ ຣູປາຣູປມິສ຺ສກປຣິຄ຺ຄຫໍ ກເຖຕຸໍ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫວ ກຖິໂຕ, ເວທນານຸປສ຺ສນາຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫວ, ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫວາຕິ ອິທານິ ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄຫມ຺ປິ ກເຖຕຸໍ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ອຠິຓ຺ຫສມຸທາຈາຣວເສນ ສໍວິຊ຺ຊມານໍ. ອສນ຺ຕນ຺ຕິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ວາ ປຫີນຕ຺ຕາ ວາ ອວິຊ຺ຊມານໍ. ຍຖາ ຈາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ປຊານາຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຠນິມິຕ຺ເຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ສຸຠມ຺ປິ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ສຸຠາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ. ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ ອນຸປາຍມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຖມນສິກາໂຣ ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິ ວາ ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາຕິ ວາ ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ວາ ມນສິກາໂຣ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອສຸຠນິມິຕ຺ເຕ ປນ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ອສຸຠມ຺ປິ ອສຸຠາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ ອຸປາຍມນສິກາໂຣ ປຖມນສິກາໂຣ ອນິຈ຺ເຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ອນຕ຺ຕນິ ອນຕ຺ຕາຕິ ວາ ອສຸເຠ ອສຸຠນ຺ຕິ ວາ ມນສິກາໂຣ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມນາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄໂຫ ອສຸຠຠາວນານຸໂຍໂຄ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ທສວິຘຎ຺ຫິ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ, ຠາເວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ປິຫິຕທ຺ວາຣສ຺ສາປິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາໂລປານໍ ໂອກາເສ ສຕິ ອຸທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ຍາປນສີລຕາຍ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນປິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ, ອຠຸຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປິເວ;

ອລໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໙໘໓);

ອສຸຠກມ຺ມິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສທິເສ ອສຸຠຠາວນາຣເຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ທສອສຸຠນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ປຏິຆນິມິຕ຺ເຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ປນ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິຆມ຺ປິ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ, ປຏິຆາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ. ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກລກ຺ຂໂຓວ. ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ພ຺ຍາປາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ເມຕ຺ຕາຍ ປນ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ເມຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອປ຺ປນາປິ ອຸປຈາໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ອປ຺ປນາວ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓວ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມນາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕານິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄໂຫ ເມຕ຺ຕາຠາວນານຸໂຍໂຄ ກມ຺ມສ຺ສກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ປຏິສງ຺ຂານພຫຸຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ໂອຘິສກອໂນຘິສກທິສາຜຣຓານຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ເມຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ, ໂອຘິໂສ ອໂນຘິໂສ ທິສາຜຣຓວເສນ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສາປິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ກຸທ຺ໂຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ, ກິມສ຺ສ ສີລາທີນິ ນາເສຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ນນຸ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມເນວ ຄມິສ຺ສສິ, ປຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌນໍ ນາມ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣ-ຕຕ຺ຕອຍສລາກ-ຄູຖາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣໍ ປຫຣິຕຸກາມຕາສທິສໍ ໂຫຕິ. ເອໂສປິ ຕວ ກຸທ຺ໂຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ກິໍ ເຕ ສີລາທີນິ ວິນາເສຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ຄມິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉິຕປເຫຓກໍ ວິຍ ປຏິວາຕໍ ຂິຕ຺ຕຣໂຊມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ຈ ເອຕສ຺ເສເວສ ໂກໂຘ ມຕ຺ຖເກ ປຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ, ອຸຠຍກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິສງ຺ຂາເນ ຐິຕສ຺ສາປິ, ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສທິເສ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຣເຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ເມຕ຺ຕານິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອຣຕິອາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອຣຕິ ນາມ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ. ຕນ຺ທີ ນາມ ກາຍາລສິຍຕາ. ວິຊມ຺ຠິຕາ ນາມ ກາຍວິນາມນາ. ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທ ນາມ ຠຕ຺ຕມຸຈ຺ຉາ ຠຕ຺ຕປຣິຬາໂຫ. ເຈຕໂສ ລີນຕ຺ຕໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລີນາກາໂຣ. ອິເມສຸ ອຣຕິອາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຕິ ຕນ຺ທີ ວິຊມ຺ຠິຕາ ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທ ເຈຕໂສ ລີນຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອາຣມ຺ຠຘາຕຸອາທີສຸ ປນ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ ນາມ ປຐມາຣມ຺ຠວີຣິຍໍ. ນິກ຺ກມຘາຕຸ ນາມ ໂກສຊ຺ຊໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕາຍ ຕໂຕ ພລວຕຣໍ. ປຣກ຺ກມຘາຕຸ ນາມ ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມນໂຕ ຕໂຕປິ ພລວຕຣໍ. ອິມສ຺ມິໍ ຕິປ຺ປເຠເທ ວີຣິເຍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີຍຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ ນິກ຺ກມຘາຕຸ ປຣກ຺ກມຘາຕຸ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຕິໂຠຊເນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ ອິຣິຍາປຖສມ຺ປຣິວຕ຺ຕນຕາ ອາໂລກສຎ຺ຎາມນສິກາໂຣ ອພ຺ໂຠກາສວາໂສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ອາຫຣຫຕ຺ຖກຕຕ຺ຣວຏ຺ຏກອລໍສາຏກກາກມາສກຠຸຕ຺ຕວມິຕກໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ມຫາຫຕ຺ຖີ ວິຍ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຈຕຸປຎ຺ຈອາໂລປໂອກາສໍ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຍາປນສີລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອຕິໂຠຊເນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີຍຕິ. ຍສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ຖິນມິທ຺ຘໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຈນ຺ທາໂລກທີປາໂລກອຸກ຺ກາໂລເກ ທິວາ ສູຣິຍາໂລກໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສາປິ, ອພ຺ໂຠກາເສ ວສນ຺ຕສ຺ສາປິ, ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສທິເສ ປຫີນຖິນມິທ຺ເຘ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີຍຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຘຸຕງ຺ຄນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ເຈຕໂສ ອວູປສເມ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອວູປສໂມ ນາມ ອວູປສນ຺ຕາກາໂຣ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈເມເວຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈຕໂສ ອວູປສໂມ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ສມາຘິສງ຺ຂາເຕ ປນ ເຈຕໂສ ວູປສເມ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈຕໂສ ວູປສໂມ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕຕາ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎຸຕາ ວຸທ຺ຘເສວິຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ຫິ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ນິກາເຍ ປາຬິວເສນ ຈ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີຍຕິ. ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລສ຺ສາປິ, ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ຈິຓ຺ຓວສິຠາວຕາຍ ປກຕຎ຺ຎຸໂນປິ, ວຸທ຺ເຘ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖເຣ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາປິ, ອຸປາລິຕ຺ເຖຣສທິເສ ວິນຍຘເຣ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີຍຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີເນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ວິຈິກິຈ຺ຉາຏ຺ຐານີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ກາຣຓຕ຺ຕາ ວິຈິກິຈ຺ຉາວ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ກຸສລາທີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ປນສ຺ສາ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊາ ຘມ຺ມາ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ຫີນປ຺ປຓີຕາ ຘມ຺ມາ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕຕາ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎຸຕາ ອຘິໂມກ຺ຂພຫຸລຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ຫິ ເອກໍ ວາ…ເປ… ປຎ຺ຈ ວາ ນິກາເຍ ປາຬິວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕິ. ຕີຓິ ຣຕນານິ ອາຣພ຺ຠ ປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລສ຺ສາປິ, ວິນເຍ ຈິຓ຺ຓວສິຠາວສ຺ສາປິ, ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ໂອກປ຺ປນິຍສທ຺ຘາສງ຺ຂາຕອຘິໂມກ຺ຂພຫຸລສ຺ສາປິ, ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ເຕ ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣສທິເສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈນີວຣຓປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ປຣສ຺ສ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ສຸຠນິມິຕ຺ຕ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໂຍນິໂສມນສິກາຣວເສນ ປຎ຺ຈສຸ ນີວຣເຓສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນີຫຣິຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ນີວຣຓປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ນີວຣຓປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ນີວຣຓປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຂນ຺ຘປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໑໖. ເອວໍ ປຎ຺ຈນີວຣຓວເສນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສູຕິ ອຸປາທານສ຺ສ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ອຸປາທານສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຘມ຺ມປຸຎ຺ຊາ ຘມ຺ມຣາສໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຂນ຺ຘກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິ ‘‘ອິທໍ ຣູປໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປໍ, ນ ອິໂຕ ປຣໍ ຣູປໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຠາວໂຕ ຣູປໍ ປຊານາຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາເຣນ ປນ ຣູປາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘກຖາຍເມວ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍຕິ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາທິວເສນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ. ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາທິວເສນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ, ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ປຣສ຺ສ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິອາທີນໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎາສາຍ ລກ຺ຂຓານໍ ວເສນ ນີຫຣິຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ຂນ຺ຘປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຍຕນປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໑໗. ເອວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ອາຍຕນວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣສຸ ອາຍຕເນສູຕິ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕໍ ຆານໍ ຊິວ຺ຫາ ກາໂຍ ມໂນຕິ ອິເມສຸ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ຣູປໍ ສທ຺ໂທ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ຘມ຺ມາຕິ ອິເມສຸ ຉສຸ ພາຫິເຣສຸ. ຈກ຺ຂຸໍ ຈ ປຊານາຕີຕິ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓວເສນ ປຊານາຕິ. ຣູເປ ຈ ປຊານາຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປຎ຺ຈ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓວເສນ ປຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ຍຎ຺ຈ ຕໍ ຈກ຺ຂຸໍ ເຈວ ຣູເປ ຈາຕິ ອຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຆ-ມານ-ທິຏ຺ຐິ-ວິຈິກິຈ຺ຉາ-ສີລພ຺ພຕປຣາມາສ-ຠວຣາຄ-ອິສ຺ສາ-ມຈ຺ຉຣິຍາວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທສວິຘໍ ສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓວເສນ ປຊານາຕິ.

ກຖໍ ປເນຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຕາວ ອາປາຖຄຕໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ກາມສ຺ສາທວເສນ ອສ຺ສາທຍໂຕ ອຠິນນ຺ທໂຕ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ກຸຊ຺ຌໂຕ ປຏິຆສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ນ ໂກຈິ ອຎ຺ໂຎ ເອຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຠາເວຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ມຎ຺ຎໂຕ ມານສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ເອຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ເອຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ສຕ຺ໂຕ ນຸ ໂຂ, ສຕ຺ຕສ຺ສ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ວຕ ໂນ ອິທໍ ສຸລຠໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ຠວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ຠວຣາຄສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອາຍຕິມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ສີລພ຺ພຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ ສີລພ຺ພຕໍ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອໂຫ ວຕ ເອຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອຎ຺ເຎ ນ ລເຠຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອຸສູຍໂຕ ອິສ຺ສາສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ມຈ຺ຉຣາຍໂຕ ມຈ຺ຉຣິຍສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ເພເຫວ ສຫຊາຕອຎ຺ຎາຓວເສນ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຕສ຺ສ ທສວິຘສ຺ສາປິ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ປຊານາຕິ. ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ປນ ສມຸທາຈາຣວເສນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຕສ຺ສ ທສວິຘສ຺ສາປິ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ເຍນ ກາຣເຓນ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ປຊານາຕິ. ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສາຕິ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານວເສນ ປຫີນສ຺ສາປິ ຕສ຺ສ ທສວິຘສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ເຍນ ກາຣເຓນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ເກນ ກາຣເຓນ ປນສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ? ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍເຠທສ຺ສ ຕາວ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ກາມຣາຄປຏິຆສໍໂຍຊນທ຺ວຍສ຺ສ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ອຓຸສຫຄຕສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ມານຠວຣາຄາວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນຕ຺ຕຍສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ໂສຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ ສທ຺ເທ ຈາ ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອາຍຕນກຖາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ພາຫິຣາຍຕນປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ປຣສ຺ສ ວາ ຘມ຺ເມສຸ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຈກ຺ຂຸສມຸທໂຍ’’ຕິ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ, ອຣູປາຍຕເນສຸ ມນາຍຕນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ, ຘມ຺ມາຍຕນສ຺ສ ເສສກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນີຫຣິຕພ຺ພາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ອາຍຕນປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ອາຍຕນປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ອາຍຕນປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໑໘. ເອວໍ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາຍຕນວເສນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິ ອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສູຕິ ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ຕສ຺ສ ອງ຺ເຄສຸ. ສນ຺ຕນ຺ຕິ ປຏິລາຠວເສນ ສໍວິຊ຺ຊມານໍ. ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄນ຺ຕິ ສຕິສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຍຄາວຈໂຣຕິ ສມ຺ໂພຘິ, ຍາຍ ວາ ໂສ ສຕິອາທິກາຍ ສຕ຺ຕຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ກິເລສນິທ຺ທາໂຕ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ສຈ຺ຈານິ ວາ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ສມ຺ໂພຘິ. ຕສ຺ສ ສມ຺ໂພຘິສ຺ສ, ຕສ຺ສາ ວາ ສມ຺ໂພຘິຍາ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕິສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ເສສສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອສນ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິລາຠວເສນ ອວິຊ຺ຊມານໍ. ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິອາທີສຸ ປນ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຕາວ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໓) ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຕິເຍວ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓເຍວ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອປິຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ຫິ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ຠຕ຺ຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາກສທິເສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊເນນ ຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣອຠຍຕ຺ເຖຣສທິເສ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄເລ ເສວເນນ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສຕິສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປນ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ…ເປ… ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາຕິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄຌານງ຺ຄສມຖວິປສ຺ສນານໍ ອຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລຕາ.

ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານໍ ວຕ຺ຖູນໍ ວິສທຠາວກຣຓໍ. ຍທາ ຫິສ຺ສ ເກສນຂໂລມາ ອຕິທີຆາ ໂຫນ຺ຕິ, ສຣີຣໍ ວາ ອຸສ຺ສນ຺ນໂທສຎ຺ເຈວ ເສທມລມກ຺ຂິຕຎ຺ຈ, ຕທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ວຕ຺ຖຸ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ. ຍທາ ປນ ຈີວຣໍ ຊິຓ຺ຓໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເສນາສນໍ ວາ ອຸກ຺ລາປໍ, ຕທາ ພາຫິຣໍ ວຕ຺ຖຸ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ເກສາທິຈ຺ເຉທາປເນນ ອຸທ຺ຘໍວິເຣຈນອໂຘວິເຣຈນາທີຫິ ສຣີຣສລ຺ລຫຸກຠາວກຣເຓນ ອຸຈ຺ຉາທນນ຺ຫາປເນນ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ວຕ຺ຖຸ ວິສທໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ສູຈິກມ຺ມໂຘວນຣຊນປຣິຠຓ຺ຑກຣຓາທີຫິ ພາຫິຣໍ ວຕ຺ຖຸ ວິສທໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອວິສເທ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຎາຓມ຺ປິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ອປຣິສຸທ຺ຘານິ ທີປກປລ຺ລກວຏ຺ຏິເຕລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທີປສິຂາຍ ໂອຠາໂສ ວິຍ. ວິສເທ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຎາຓມ຺ປິ ວິສທໍ ໂຫຕິ, ປຣິສຸທ຺ຘານິ ທີປກປລ຺ລກວຏ຺ຏິເຕລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທີປສິຂາຍ ໂອຠາໂສ ວິຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ ນາມ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສມຠາວກຣຓໍ. ສເຈ ຫິສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ໂຫຕິ, ອິຕຣານິ ມນ຺ທານິ. ຕໂຕ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອວິກ຺ເຂປກິຈ຺ຈໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຘມ຺ມສຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ວາ ຍຖາ ວາ ມນສິກໂຣໂຕ ພລວໍ ຊາຕໍ, ຕຖາ ອມນສິກາເຣນ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ. ສເຈ ປນ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ໂຫຕິ, ອຖ ເນວ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິໂມກ຺ຂກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ອິຕຣານິ ອິຕຣກິຈ຺ຈເຠທໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ປສ຺ສທ຺ຘາທິຠາວນາຍ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ເອກສ຺ສ ພລວຠາເວ ສຕິ ອິຕເຣສໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈສຸ ອສມຕ຺ຖຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎານໍ ສມາຘິວີຣິຍານໍ ຈ ສມຕໍ ປສໍສນ຺ຕິ. ພລວສທ຺ໂຘ ຫິ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ມຸຘາປສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປສີທຕິ. ພລວປຎ຺ໂຎ ມນ຺ທສທ຺ໂຘ ເກຣາຏິກປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ. ເຠສຊ຺ຊສມຸຏ຺ຐິໂຕ ວິຍ ໂຣໂຄ ອເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕເນວ ກຸສລໍ ໂຫຕີຕິ ອຕິຘາວິຕ຺ວາ ທານາທີນິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ສມຕາຍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ປສີທຕິ. ພລວສມາຘິໍ ປນ ມນ຺ທວີຣິຍໍ ສມາຘິສ຺ສ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂຕ຺ຕາ ໂກສຊ຺ຊໍ ອຘິຠວຕິ. ພລວວີຣິຍໍ ມນ຺ທສມາຘິໍ ວີຣິຍສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຘິຠວຕິ. ສມາຘິ ປນ ວີຣິເຍນ ສໍໂຍຊິໂຕ ໂກສຊ຺ເຊ ປຕິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ວີຣິຍໍ ສມາຘິນາ ສໍໂຍຊິຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ປຕິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍໍ ສມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຸຠຍສມຕາຍ ຫິ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ພລວຕີປິ ສທ຺ຘາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ໂອກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ. ສມາຘິປຎ຺ຎາສຸ ປນ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ. ວິປສ຺ສນາກມ຺ມິກສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວຘໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ສມຕາຍປິ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິເຍວ. ສຕິ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ສຕິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິການໍ ສທ຺ຘາວີຣິຍປຎ຺ຎານໍ ວເສນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປາຕໂຕ, ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂິເກນ ຈ ສມາຘິນາ ໂກສຊ຺ຊປາຕໂຕ ຣກ຺ຂຕິ. ຕສ຺ມາ ສາ ໂລຓຘູປນໍ ວິຍ ສພ຺ພພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ ສພ຺ພກມ຺ມິກອມຈ຺ໂຈ ວິຍ ຈ ສພ຺ພຣາຊກິຈ຺ເຈສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ – ‘‘ສຕິ ຈ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສຕິ ປຏິສຣຓໍ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຈ ສຕິ, ນ ຈ ວິນາ ສຕິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ ນາມ ຂນ຺ຘາທິເຠເທ ອໂນຄາຬ຺ຫປຎ຺ຎານໍ ທຸມ຺ເມຘປຸຄ຺ຄລານໍ ອາຣກາວ ປຣິວຊ຺ຊນໍ. ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ ນາມ ສມປຎ຺ຎາສລກ຺ຂຓປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ອຸທຍພ຺ພຍປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ. ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນາມ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ປວຕ຺ຕາຍ ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຎາຍ ປເຠທປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາ ນາມ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣພ຺ຠຘາຕຸ ນິກ຺ກມຘາຕຸ ປຣກ຺ກມຘາຕຸ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປາຍຠຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາ ຄມນວີຖິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍນຕາ ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຣເຍສຸ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກາຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນກາເລປິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ຊາລກ຺ຂິປກຸມີນາທີຫິ ຄຫິຕກາເລປິ, ປາຊນກຓ຺ຏກາທິປ຺ປຫາຣຕຸນ຺ນສ຺ສ ປນ ສກຏວາຫນາທິກາເລປິ, ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣມ຺ປິ ຂຸປ຺ປິປາສາຫິ ອາຕຸຣິຕກາເລປິ, ກາລກຎ຺ຊິກອສຸເຣສຸ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາເຓນ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມມຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຕຠາເວນ ວາຕາຕປາທິທຸກ຺ຂານຸຠວນກາເລປິ ນ ສກ຺ກາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ. ອຍເມວ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ກາໂລ ວີຣິຍກຣຓາຍາຕິ ເອວໍ ອປາຍຠຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ລທ຺ຘຸໍ, ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍເນວ ສກ຺ກາ ອຍມານິສໍໂສ ວີຣິຍສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ອານິສໍສທສ຺ສາວິໂນປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ສພ຺ພພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຫາສາວເກຫິ ເຕ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ໂສ ຈ ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຄມນວີຖິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ເຍ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອິເມ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ເນວ ຎາຕກາ, ນ ທາສກມ຺ມກຣາ, ນາປິ ‘ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມາ’ຕິ ເຕ ປຓີຕານິ ປິຓ຺ຑປາຕາທີນິ ເທນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣານໍ ມຫປ຺ຜລຕໍ ປຈ຺ຈາສີສມານາ ເທນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖາຣາປິ ‘ອຍໍ ອິເມ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸໂລ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ເອວໍ ສມ຺ປສ຺ສຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຈຍາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ອຖ ໂຂ ‘ອຍໍ ອິເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’ຕິ ເຕ ປຈ຺ຈຍາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ໂສ ທານິ ຕ຺ວໍ ກຸສີໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ຕໍ ປິຓ຺ຑໍ ອປຈາຍິສ຺ສສິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ເສວ ຫິ ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍນໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມຫາມິຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ.

ເຖໂຣ ກິຣ ກສ຺ສກເລເຓ ນາມ ປຏິວສຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ໂຄຈຣຄາເມ ເອກາ ມຫາອຸປາສິກາ ເຖຣໍ ປຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຘີຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຸຣາຓຕຓ຺ຑຸລາ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຂີຣໍ, ອສຸກສ຺ມິໍ ສປ຺ປິ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຜາຓິຕໍ, ຕວ ຠາຕິກສ຺ສ ອຍ຺ຍມິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂີຣສປ຺ປິຜາຓິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເທຫິ, ຕ຺ວໍ ຈ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ, ອຫໍ ປນ ຫິຍ຺ໂຍ ປກ຺ກໍ ປາຣິວາສິກຠຕ຺ຕໍ ກຎ຺ຊິເກນ ຠຸຕ຺ຕາມ຺ຫີ’’ຕິ. ທິວາ ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ ອມ຺ມາຕິ? ສາກປຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຓຕຓ຺ຑຸເລຫິ ອມ຺ພິລຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ຐເປຫິ ອມ຺ມາຕິ.

ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣນ຺ໂຕວ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ – ‘‘ມຫາອຸປາສິກາ ກິຣ ກຎ຺ຊິເຍນ ປາຣິວາສິກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ, ທິວາປິ ກຓປຓ຺ຓມ຺ພິລຍາຄຸໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຖາຍ ປນ ປຸຣາຓຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຂ ປເນສາ ເນວ ເຂຕ຺ຕໍ ນ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຠຕ຺ຕໍ ນ ວຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ຕິສ຺ໂສ ປນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ຖຍມານາ ເທຕິ, ຕ຺ວໍ ເອຕິສ຺ສາ ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ທາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສີຕິ, ອຍໍ ໂຂ ປນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຕຍາ ສຣາເຄນ ສໂທເສນ ສໂມເຫນ ນ ສກ຺ກາ ຄຓ຺ຫິຕຸນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຐິກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກສ຺ສກເລຓເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ຈີວຣໍ ຈີວຣວໍເສ ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິວຸຕ຺ຖຠິກ຺ຂຸ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ວິກສິຕໍ ວິຍ ປທຸມໍ ມຫາຂີຓາສໂວ ສິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ນິກ຺ຂມິ. ເລຓທ຺ວາເຣ ຣຸກ຺ຂມ຺ຫິ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ –

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ຍສ຺ສ ເຕ ອາສວາ ຂີຓາ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍສິ ມາຣິສາ’’ຕິ. –

ເອວໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິໂຍ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ເຖໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ກາລໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປາໂຕເຍວາຕິ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ປາວິສິ. ທາຣິກາປິ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ເມ ຠາຕາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທ຺ວາຣໍ ໂອໂລກຍມານາ ນິສີທິ. ສາ ເຖເຣ ຆຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປິຜາຓິຕໂຍຊິຕສ຺ສ ຂີຣປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ເຖໂຣ ‘‘ສຸຂໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາປິ ຕໍ ໂອໂລກຍມານາວ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ຕທາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ, ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ມຸຂໍ ພນ຺ຘນາ ປມຸຕ຺ຕຕາລປກ຺ກໍ ວິຍ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ມຫາອຸປາສິກາ ອຣຎ຺ຎາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອມ຺ມ, ຠາຕິໂກ ເຕ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ອຸປາສິກາ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຠິຣມຕິ ເຕ ອມ຺ມ ຠາຕາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕີ’’ຕິ ອາຫ.

‘‘ມຫນ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ສຕ຺ຖຸ ທາຍຊ຺ຊໍ, ຍທິທໍ ສຕ຺ຕອຣິຍຘນໍ ນາມ, ຕໍ ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ຄເຫຕຸໍ. ຍຖາ ຫິ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ປຣິພາຫິຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ເຕສໍ ອຈ຺ຈເຍນ ທາຍຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ, ເອວໍ ກຸສີໂຕປິ ອິທໍ ອຣິຍຘນທາຍຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍວ ລຠຕີ’’ຕິ ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ມຫາ ໂຂ ປນ ເຕ ສຕ຺ຖາ, ສຕ຺ຖຸໂນ ຫິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກາເລປິ ອຠິນິກ຺ຂມເນປິ ອຠິສມ຺ໂພຘິຍມ຺ປິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນຍມກປາຏິຫາຣິຍເທໂວໂຣຫຓ-ອາຍຸສງ຺ຂາຣໂວສ຺ສຊ຺ຊເນສຸປິ ປຣິນິພ຺ພານກາເລປິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ ເຕ ເອວຣູປສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ສາສເນ ‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຸສີເຕນ ຠວິຕຸ’’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຊາຕິຍາປິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອິທານິ ນ ລາມກຊາຕິໂກ, ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ມຫາສມ຺ມຕປເວຓິຍາ ອາຄໂຕ, ອຸກ຺ກາກຣາຊວໍເສ ຊາໂຕສິ, ສຸທ຺ໂຘຘນມຫາຣາຊສ຺ສ ມຫາມາຍາເທວິຍາ ຈ ນຕ຺ຕາ, ຣາຫຸລຠທ຺ທສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ, ຕຍາ ນາມ ເອວຣູເປນ ຊິນປຸຕ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ກຸສີເຕນ ວິຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊາຕິມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ເຈວ ອສີຕິ ຈ ມຫາສາວກາ ວີຣິເຍເນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ເອເຕສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສສິ ນ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສສີ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຸຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕອຊຄຣສທິເສ ວິສ຺ສຏ຺ຐກາຍິກເຈຕສິກວີຣິເຍ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຫິຕຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ວີຣິຍຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປີຕິເຍວ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ, ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກມນສິກາໂຣ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ.

ອປິຈ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຆສີລຈາຄເທວຕານຸສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ ລູຂປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ຫິ ຍາວ ອຸປຈາຣາ ສກລສຣີຣໍ ຜຣມາໂນ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິຕໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຄິຫິໂນ ທສສີລປຎ຺ຈສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠຍາທີສຸ ປຓີຕໍ ໂຠຊນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ນາມ ອທມ຺ຫາ’’ຕິ ຈາຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຄິຫິໂນປິ ເອວຣູເປ ກາເລ ສີລວນ຺ຕານໍ ທິນ຺ນທານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ເຍຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ເທວຕາ ເທວຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕຖາຣູປານໍ ຄຸຓານໍ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຖິຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ‘‘ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ກິເລສາ ສຏ຺ຐິປິ, ສຕ຺ຕຕິປິ ວສ຺ສານິ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ເຈຕິຍທສ຺ສນໂພຘິທສ຺ສນເຖຣທສ຺ສເນສຸ ອສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສໍສູຈິຕລູຂຠາເວ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາທສິເນຫາຠາເວນ ຄທ຺ຣຠປິຏ຺ເຐ ຣຊສທິເສ ລູຂປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາທພຫຸເລ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕ ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄເລ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປເກ ປສາທນີເຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ປີຕິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຓີຕໂຠຊນເສວນຕາ ອຸຕຸສຸຂເສວນຕາ ອິຣິຍາປຖສຸຂເສວນຕາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍຄຕາ ສາຣທ຺ຘກາຍປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ປຓີຕຎ຺ຫິ ສິນິທ຺ຘໍ ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສີຕຸຓ຺ເຫສຸ ອຸຕູສຸ ຐານາທີສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ສປ຺ປາຍໍ ອຸຕຸໍ ຈ ອິຣິຍາປຖໍ ຈ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ປສ຺ສທ຺ຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ມຫາປຸຣິສຊາຕິໂກ ສພ຺ພອຸຕຸອິຣິຍາປຖກ຺ຂໂມວ ໂຫຕິ, ນ ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ສຠາຄວິສຠາຄຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ວິສຠາເຄ ອຸຕຸອິຣິຍາປເຖ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຠາເຄ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ອິມິນາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍເຄນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຣໍ ວິເຫຐຍມາໂນວ ວິຈຣຕິ. ເອວຣູປໍ ສາຣທ຺ຘກາຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສໍຍຕປາທປາຓິໍ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ປສ຺ສທ຺ຘິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມໂຖວ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ, ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ຈ ອພ຺ຍຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອປິຈ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນຕາ ນິມິຕ຺ຕກຸສລຕາ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຓຕາ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫຓຕາ ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນຕາ ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາ ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຌານວິໂມກ຺ຂປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍຕາ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ນິມິຕ຺ຕກຸສລຕາ ນາມ ກສິຓນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫຓກຸສລຕາ. ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຓຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕິສິຖິລວີຣິຍຕາທີຫິ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປເນນ ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຓໍ. ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫຓຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາທີຫິ ອຸທ຺ຘຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປເນນ ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫຓໍ. ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປໂຍຄມນ຺ທຕາຍ ວາ ອຸປສມສຸຂານຘິຄເມນ ວາ ນິຣສ຺ສາທໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຏ຺ຐສໍເວຄວຕ຺ຖຸປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສໍເວເຊຕິ. ອຏ຺ຐ ສໍເວຄວຕ຺ຖູນິ ນາມ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອປາຍທຸກ຺ຂໍ ປຎ຺ຈມໍ, ອຕີເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອນາຄເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອາຫາຣປຣິເຍຏ຺ຐິມູລກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ຈ ປສາທໍ ຊເນຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນຕາ’’ຕິ.

ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາ ນາມ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ອລີນໍ ອນຸທ຺ຘຕໍ ອນິຣສ຺ສາທໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສມຖວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາສ຺ສ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄຫສມ຺ປຫໍສເນສຸ ນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ສາຣຖິ ວິຍ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ. ອສ຺ເສສຸ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາ’’ຕິ. ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ນາມ ອຸປຈາຣໍ ວາ ອປ຺ປນໍ ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕານໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊນໍ. ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ນາມ ອຸປຈາເຣນ ວາ ອປ຺ປນາຍ ວາ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕານໍ ເສວນາ ຠຊນາ ປຍິຣຸປາສນາ. ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາ ນາມ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສມາຘິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍເຍວ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊໂຕ ເອສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ, ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາເຍວ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ.

ອປິຈ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ສຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຕໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ຄມິສ຺ສສິ, ເອໂສປິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ຄມິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ກໍ ເກລາຍສີ’’ຕິ ເອວໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈ, ‘‘ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ໂຕເຍວ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ກໍ ເກລາຍສີ’’ຕິ ເອວໍ ນິສ຺ສຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈ. ທ຺ວີເຫວາກາເຣຫິ ສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ – ‘‘ອິທໍ ຈີວຣໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ເຈວ ຊິຓ຺ຓຠາວໍ ຈ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປາທປຸຎ຺ຉນໂຈຬກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ຉຑ຺ຑນີຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສເຈ ປນສ຺ສ ສາມິໂກ ຠເວຍ຺ຍ, ນາສ຺ສ ເອວໍ ວິນສ຺ສິຕຸໍ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ອສາມິກຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ, ‘‘ອນທ຺ຘນິຍໍ ອິທໍ ຕາວກາລິກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວກາລິກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈ. ຍຖາ ຈ ຈີວເຣ, ເອວໍ ປຕ຺ຕາທີສຸປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄິຫິ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທິເກ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິກສມານຸປຊ຺ຌາຍກາທິເກ ມມາຍຕິ, ສຫຕ຺ເຖເນວ ເນສໍ ເກສຈ຺ເຉທນສູຈິກມ຺ມຈີວຣໂຘວນຣຊນປຕ຺ຕປຈນາທີນິ ກໂຣຕິ, ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸໂກ ສາມເຓໂຣ ກຸຫິໍ, ອສຸໂກ ທຫໂຣ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ຠນ຺ຕມິໂຄ ວິຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອາໂລເກຕິ, ອຎ຺ເຎນ ເກສຈ຺ເຉທນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕາວ ອສຸກໍ ເປເສຖາ’’ຕິ ຍາຈີຍມາໂນປິ ‘‘ອມ຺ເຫປິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ນ ກາເຣມ, ຕຸມ຺ເຫ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິລເມສ຺ສຖາ’’ຕິ ນ ເທຕິ. ອຍໍ ສຕ຺ຕເກລາຍໂນ ນາມ. ໂຍ ປນ ປຕ຺ຕຈີວຣຖາລກກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິອາທີນິ ມມາຍຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕຸມ຺ປິ ນ ເທຕິ, ຕາວກາລິກໍ ຍາຈິໂຕ ‘‘ມຍມ຺ປິ ອິທໍ ມມາຍນ຺ຕາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທຕິ. ອຍໍ ສງ຺ຂາຣເກລາຍໂນ ນາມ. ໂຍ ປນ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸປິ ວຕ຺ຖູສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ອຸທາສິໂນ. ອຍໍ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ນາມ. ອິຕິ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ເອວຣູປໍ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລໍ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຕທຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສຕ຺ຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ປຣສ຺ສ ວາ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິນິໂຣຘວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸສຈ຺ຈປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໑໑໙. ເອວໍ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄວເສນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ເຕຠູມເກ ຘມ຺ເມ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວໂຕ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສວ ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຊນິກໍ ສມຸຏ຺ຐາປິກໍ ປຸຣິມຕຓ຺ຫໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ, ທຸກ຺ຂປຣິຊານນໍ ສມຸທຍປຊຫນໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຉິກຣຓໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ຍຖາສຠາວໂຕ ປຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວເສສາ ອຣິຍສຈ຺ຈກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເຍວ.

ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ປຣສ຺ສ ວາ, ກາເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ, ກາເລນ ວາ ປຣສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ສມຸທຍວຍາ ປເນຕ຺ຖ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ຍຖາສມ຺ຠວໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ສຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ຈຕຸສຈ຺ຈປພ຺ພວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ອານາປານໍ ຈຕຸອິຣິຍາປຖໍ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ນວສິວຖິກາ ເວທນານຸປສ຺ສນາ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນີວຣຓປຣິຄ຺ຄໂຫ ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫ ອາຍຕນປຣິຄ຺ຄໂຫ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຣິຄ຺ຄໂຫ ສຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ເອກວີສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ອານາປານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາໂຣ ນວສິວຖິກາຕິ ເອກາທສ ອປ຺ປນາກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ໂຫນ຺ຕິ. ທີຆຠາຓກມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ນວສິວຖິກາ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມເຕນ ທ຺ເວເຍວ ອປ຺ປນາກມ຺ມຏ຺ຐານານິ, ເສສານິ ອຸປຈາຣກມ຺ມຏ຺ຐານານິ. ກິໍ ປເນເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ອຠິນິເວໂສ ຊາຍຕີຕິ? ນ ຊາຍຕິ. ອິຣິຍາປຖສມ຺ປຊຎ຺ຎນີວຣຓໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ ຫິ ອຠິນິເວໂສ ນ ຊາຍຕິ, ເສເສສຸ ຊາຍຕີຕິ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ເອເຕສຸປິ ອຠິນິເວໂສ ຊາຍຕິ, ອຍຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິຣິຍາປຖາ, ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ປຎ຺ຈນີວຣຓາ, ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຠິນິເວໂສ ຊາຍຕີ’’ຕິ.

໑໓໗. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ ອຸປາສິກາ ວາ. ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍາຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ເຕນ ຠາວນານຸກ຺ກເມນ ຠາເວຍ຺ຍ. ປາຏິກງ຺ຂນ຺ຕິ ປຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອວສ຺ສໍ ຠາວີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎາຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສຕິ ອຸປາທານເສເສ ວາ ສຕິ ອປຣິກ຺ຂີເຓ. ອນາຄາມິຕາຕິ ອນາຄາມິຠາໂວ.

ເອວໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ວເສນ ສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຕໂຕ ອປ຺ປຕເຣປິ ກາເລ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຈຕໍ ມຊ຺ຌິມສ຺ເສວ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎໍ ປນ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ປາໂຕ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ສາຍໍ ວິເສສໍ ອຘິຄມິສ຺ສຕິ, ສາຍໍ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ປາໂຕ ວິເສສໍ ອຘິຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໔໕) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ເອວໍນິຍ຺ຍານິກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາສນ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກວີສຕິຍາປິ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສິຕໍ ເທສນໍ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ‘‘ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ…ເປ… ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສີຫນາທວຄ຺ໂຄ

໑. ຈູຬສີຫນາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຈສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມ. ກຕຣາຍ ປນິທໍ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ? ລາຠສກ຺ກາຣປຈ຺ຈຍາ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິເທວິເຕ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຈຕຸປ຺ປມາຓິໂກ ຫິ ອຍໍ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ, ຣູປປ຺ປມາໂຓ ຣູປປ຺ປສນ຺ໂນ, ໂຆສປ຺ປມາໂຓ ໂຆສປ຺ປສນ຺ໂນ, ລູຂປ຺ປມາໂຓ ລູຂປ຺ປສນ຺ໂນ, ຘມ຺ມປ຺ປມາໂຓ ຘມ຺ມປ຺ປສນ຺ໂນຕິ ອິເມສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈຕຸຘາ ຐິໂຕ.

ເຕສໍ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ – ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣູປປ຺ປມາໂຓ ຣູປປ຺ປສນ຺ໂນ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາໂຣຫໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຣິຓາຫໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປາຣິປູຣິໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປສາທໍ ຊເນຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣູປປ຺ປມາໂຓ ຣູປປ຺ປສນ຺ໂນ.

ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຆສປ຺ປມາໂຓ ໂຆສປ຺ປສນ຺ໂນ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣວຓ຺ຓນາຍ ປຣໂຖມນາຍ ປຣປສໍສນາຍ ປຣວຓ຺ຓຫາຣິກາຍ, ຕຕ຺ຖ ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປສາທໍ ຊເນຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຆສປ຺ປມາໂຓ ໂຆສປ຺ປສນ຺ໂນ.

ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລູຂປ຺ປມາໂຓ ລູຂປ຺ປສນ຺ໂນ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈີວຣລູຂໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕລູຂໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ, ເສນາສນລູຂໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ວິວິຘໍ ວາ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປສາທໍ ຊເນຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ລູຂປ຺ປມາໂຓ ລູຂປ຺ປສນ຺ໂນ.

ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມປ຺ປມາໂຓ ຘມ຺ມປ຺ປສນ຺ໂນ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສມາຘິໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປສາທໍ ຊເນຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມປ຺ປມາໂຓ ຘມ຺ມປ຺ປສນ຺ໂນຕິ.

ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຣູປປ຺ປມາໂຓປິ ຠຄວໂຕ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສຓ຺ຐານປາຣິປູຣິວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕໍ, ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ນານາຣຕນວິຈິຕ຺ຕມິວ ສຸວຓ຺ຓມຫາປຏໍ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓສມາກິຓ຺ຓຕາຍ ຕາຣາຄຓສມຸຊ຺ຊລໍ ວິຍ ຄຄນຕລໍ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລໍ ວິຍ ຈ ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພຘໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ ອຏ຺ຐາຣສຣຕນຸພ຺ເພຘໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ເຂປໍ ສສ຺ສິຣິກໍ ອໂນປມສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘເຍວ ປສີທຕິ.

ໂຆສປ຺ປມາໂຓປິ, ຠຄວຕາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ທສ ປາຣມິໂຍ ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາໂຄ ປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ຣຊ຺ຊປຣິຈ຺ຈາໂຄ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາໂຄ ນຍນປຣິຈ຺ຈາໂຄ ຈ ກໂຕຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕໍ ໂຆສໍ ສຸຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘເຍວ ປສີທຕິ.

ລູຂປ຺ປມາໂຓປິ ຠຄວໂຕ ຈີວຣລູຂໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຠຄວາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສ, ກາສິກວຕ຺ຖເມວ ອຘາຣຍິສ຺ສ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປນາເນນ ສາຓປໍສຸກູລຈີວເຣນ ສນ຺ຕຸສ຺ສມາເນນ ຠາຣິຍໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘເຍວ ປສີທຕິ. ປຕ຺ຕລູຂມ຺ປິ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອິມິນາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ເຕນ ຣຕ຺ຕວຣສຸວຓ຺ຓຠາຊເນສຸ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂຠຊນາຣຫໍ ສຸຄນ຺ຘສາລິໂຠຊນໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປນ ປາສາຓມຍໍ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອຸຈ຺ຈນີຈກຸລທ຺ວາເຣສຸ ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘປິຓ຺ຑິຍາໂລເປນ ສນ຺ຕຸສ຺ສມາໂນ ຠາຣິຍໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘເຍວ ປສີທຕິ. ເສນາສນລູຂໍ ທິສ຺ວາປິ – ‘‘ອຍໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕູນໍ ອນຸຈ຺ຉວິເກສຸ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ຕິວິຘນາຏກປຣິວາໂຣ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຍ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອິທານິ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄໂຕ ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນາທີສຸ ທາຣຸຜລກສິລາປຏ຺ຏປີຐມຎ຺ຈກາທີຫິ ສນ຺ຕຸສ຺ສມາໂນ ຠາຣິຍໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘເຍວ ປສີທຕິ. ທຸກ຺ກຣກາຣິກມສ຺ສ ທິສ຺ວາປິ – ‘‘ຉພ຺ພສ຺ສານິ ນາມ ມຸຄ຺ຄຍູສກຸລຕ຺ຖຍູສຫເຣຓຸຍູສາທີນໍ ປສຏມຕ຺ເຕນ ຍາເປສ຺ສຕິ, ອປ຺ປາຓກໍ ຌານໍ ຌາຍິສ຺ສຕິ, ສຣີເຣ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ໂຂ ວິຫຣິສ຺ສຕິ, ອໂຫ ທຸກ຺ກຣກາຣໂກ ຠຄວາ’’ຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘເຍວ ປສີທຕິ.

ຘມ຺ມປ຺ປມາໂຓປິ ຠຄວໂຕ ສີລຄຸຓໍ ສມາຘິຄຸຓໍ ປຎ຺ຎາຄຸຓໍ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕິສມ຺ປທໍ ອຠິຎ຺ຎາປາຣິປູຣິໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ເທໂວໂຣຫຓໍ ປາຖິກປຸຕ຺ຕທມນາທີນິ ຈ ອເນການິ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ທິສ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘເຍວ ປສີທຕິ, ເຕ ເອວໍ ປສນ຺ນາ ຠຄວໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປນ ພາເວຣຸຊາຕເກ ກາກສ຺ສ ວິຍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິຕ຺ຖ. ຍຖາຫ –

‘‘ອທສ຺ສເນນ ໂມຣສ຺ສ, ສິຂິໂນ ມຎ຺ຊຸຠາຓິໂນ;

ກາກໍ ຕຕ຺ຖ ອປູເຊສຸໍ, ມໍເສນ ຈ ຜເລນ ຈ.

ຍທາ ຈ ສຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂມໂຣ ພາເວຣຸມາຄມາ;

ອຖ ລາໂຠ ຈ ສກ຺ກາໂຣ, ວາຍສສ຺ສ ອຫາຍຖ.

ຍາວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ມຣາຊາ ປຠງ຺ກໂຣ;

ຕາວ ອຎ຺ເຎ ອປູເຊສຸໍ, ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ.

ຍທາ ຈ ສຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມມເທສຍິ;

ອຖ ລາໂຠ ຈ ສກ຺ກາໂຣ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຫາຍຖາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໑໕໓-໑໕໖);

ເຕ ເອວໍ ປຫີນລາຠສກ຺ກາຣາ ຣຕ຺ຕິໍ ເອກທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາປິ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນກາ ວິຍ ຫຕປ຺ປຠາ ອເຫສຸໍ.

ຍຖາ ຫິ ຂຊ຺ໂຊປນກາ, ກາຬປກ຺ຂມ຺ຫິ ຣຕ຺ຕິຍາ;

ນິທສ຺ສຍນ຺ຕິ ໂອຠາສໍ, ເອເຕສໍ ວິສໂຍ ຫິ ໂສ.

ຍທາ ຈ ຣສ຺ມິສມ຺ປນ຺ໂນ, ອພ຺ຠຸເທຕິ ປຠງ຺ກໂຣ;

ອຖ ຂຊ຺ຊຸປສງ຺ຆານໍ, ປຠາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ.

ເອວໍ ຂຊ຺ຊຸປສທິສາ, ຕິຕ຺ຖິຍາປິ ປຸຖູ ອິຘ;

ກາຬປກ຺ຂູປເມ ໂລເກ, ທີປຍນ຺ຕິ ສກໍ ຄຸຓໍ.

ຍທາ ຈ ພຸທ຺ໂຘ ໂລກສ຺ມິໍ, ອຸເທຕິ ອມິຕປ຺ປໂຠ;

ນິປ຺ປຠາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ສູຣິເຍ ຂຊ຺ຊຸປກາ ຍຖາຕິ.

ເຕ ເອວໍ ນິປ຺ປຠາ ຫຸຕ຺ວາ ກຈ຺ຉຸປິຬກາທີຫິ ກິຓ຺ຓສຣີຣາ ປຣມປາຣິຊຸຎ຺ຎປຕ຺ຕາ ເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ເຍນ ຘມ຺ໂມ ເຍນ ສງ຺ໂຆ ເຍນ ຈ ມຫາຊນສ຺ສ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເຕນ ເຕນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍມ຺ປິ ສິງ຺ຆາຏເກປິ ຈຕຸກ຺ເກປິ ສຠາຍມ຺ປິ ຐຕ຺ວາ ປຣິເທວນ຺ຕິ –

‘‘ກິໍ ໂຠ ສມໂຓເຍວ ໂຄຕໂມ ສມໂຓ, ມຍໍ ອສ຺ສມຓາ; ສມຓສ຺ເສວ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ສມຓາ, ອມ຺ຫາກໍ ສາວກາ ອສ຺ສມຓາ? ສມຓສ຺ເສວ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວການຎ຺ຈສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນ ອມ຺ຫາກໍ, ສາວການຎ຺ຈ ໂນ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ? ນນຸ ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ສມໂຓ, ມຍມ຺ປິ ສມຓາ. ສມຓສ຺ສປິ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ສມຓາ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສາວກາ ສມຓາ. ສມຓສ຺ສປິ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວການຎ຺ຈສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສາວການຎ຺ຈ ໂນ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລຎ຺ເຈວ? ສມຓສ຺ສປິ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວການຎ຺ຈສ຺ສ ເທຖ ກໂຣຖ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສາວການຎ຺ຈ ໂນ ເທຖ ສກ຺ກໂຣຖ? ນນຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຸຣິມານິ ທິວສານິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ມຍໍ ປນ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນເຍວ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ.

ເອວໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ວິຣວນ຺ຕິ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍຕິ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍາ ຠນ຺ເຕ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວາ – ‘‘ມາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຈເນນ ‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມໂຓ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ສມຓຠາວໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ອິເຘວ ຈ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ອິມິສ຺ສາ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອິເຘວາຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສາສເນ. ອຍໍ ປນ ນິຍໂມ ເສສປເທສຸປິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸຕິຍາທໂຍປິ ຫິ ສມຓາ ອິເຘວ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ. ສມໂຓຕິ ໂສຕາປນ຺ໂນ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ສມໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ, ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ສມໂຓ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໑).

ທຸຕິໂຍຕິ ສກທາຄາມີ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ກຕໂມ ຈ? ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ.

ຕຕິໂຍຕິ ອນາຄາມີ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ສມໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ໂຖຕິ ອຣຫາ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໑). ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜລຏ຺ຐກສມຓາວ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ສຸຎ຺ຎາຕິ ຣິຕ຺ຕາ ຕຸຈ຺ຉາ. ປຣປ຺ປວາທາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສສ຺ສຕວາທາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕິກາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນ຺ຕານນ຺ຕິກາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອມຣາວິກ຺ເຂປິກາ, ທ຺ເວ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນິກາ, ໂສຬສ ສຎ຺ຎີວາທາ, ອຏ຺ຐ ອສຎ຺ຎີວາທາ, ອຏ຺ຐ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີວາທາ, ສຕ຺ຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ, ປຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານວາທາຕິ ອິເມ ສພ຺ເພປິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ອາຄຕາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ. ອິໂຕ ພາຫິຣານໍ ປເຣສໍ ວາທາ ປຣປ຺ປວາທາ ນາມ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຜລຏ຺ຐກສມເຓຫິ ສຸຎ຺ຎາ, ນ ຫິ ເຕ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕເຫວ ສຸຎ຺ຎາ, ຈຕູຫິ ປນ ມຄ຺ຄຏ຺ຐກສມເຓຫິປິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສເກຫິປີຕິ ທ຺ວາທສຫິປິ ສມເຓຫິ ສຸຎ຺ຎາ ເອວ. ອິມເມວ ອຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວຕາ ມຫາປຣິນິພ຺ພາເນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເອກູນຕິໍໂສ ວຍສາ ສຸຠທ຺ທ,

ຍໍ ປພ຺ພຊິໍ ກິໍ ກຸສລານຸເອສີ;

ວສ຺ສານິ ປຎ຺ຎາສ ສມາຘິການິ,

ຍໂຕ ອຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສຸຠທ຺ທ;

ຎາຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປເທສວຕ຺ຕີ,

ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມໂຓປິ ນຕ຺ຖິ.

‘‘ທຸຕິໂຍປິ ສມໂຓ ນຕ຺ຖິ, ຕຕິໂຍປິ ສມໂຓ ນຕ຺ຖິ, ຈຕຸຕ຺ໂຖປິ ສມໂຓ ນຕ຺ຖິ. ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔).

ເອຕ຺ຖ ຫິ ປເທສວຕ຺ຕີຕິ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກໍ ມຄ຺ຄຏ຺ຐໍ ຜລຏ຺ຐນ຺ຕິ ຕໂຍປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສມໂຓປິ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກໍ ມຄ຺ຄຏ຺ຐໍ ຜລຏ຺ຐນ຺ຕິ ຕໂຍປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທຸຕິໂຍປິ ສມໂຓ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ. ອິຕເຣສຸປິ ທ຺ວີສຸ ເອເສວ ນໂຍ.

ກສ຺ມາ ປເນເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ? ອເຂຕ຺ຕຕາຍ. ຍຖາ ຫິ ນ ອາຣຄ຺ເຄ ສາສໂປ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ, ນ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ພີຊານິ ຣຸຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ພາຫິເຣສຸ ຕິຕ຺ຖາຍຕເນສຸ ນ ອິເມ ສມຓາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ປນ ສາສເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ເຂຕ຺ຕຕາຍ. ເຕສໍ ອເຂຕ຺ຕຕາ ຈ ເຂຕ຺ຕຕາ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຈ ຠາວໂຕ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ສມໂຓປິ ຕຕ຺ຖ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ທຸຕິໂຍປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕຕິໂຍປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຈຕຸຕ຺ໂຖປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ສມໂຓປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ທຸຕິໂຍປິ ຕຕ຺ຖ…ເປ…. ຈຕຸຕ຺ໂຖປິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ອິເຘວ, ສຸຠທ຺ທ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຕຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ, ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔).

ເອວໍ ຍສ຺ມາ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ ອເຂຕ຺ຕໍ, ສາສນໍ ເຂຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ສຸຣຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາໂທ ສູຣເກສຣໂກ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ນ ສຸສາເນ ວາ ສງ຺ກາຣກູເຏ ວາ ປຏິວສຕິ, ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖຕໍ ປນ ຫິມວນ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ມຓິຄຸຫາຍໍເຍວ ປຏິວສຕິ. ຍຖາ ຈ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ນ ໂຄຈຣິຍຫຕ຺ຖິກຸລາທີສຸ ນວສຸ ນາຄກຸເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຉທ຺ທນ຺ຕກຸເລເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຈ ວລາຫໂກ ອສ຺ສຣາຊາ ນ ຄທ຺ຣຠກຸເລ ວາ ໂຆຏກກຸເລ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສິນ຺ຘຸຍາ ຕີເຣ ປນ ສິນ຺ຘວກຸເລເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຈ ສພ຺ພກາມທທໍ ມໂນຫຣໍ ມຓິຣຕນໍ ນ ສງ຺ກາຣກູເຏ ວາ ປໍສຸປພ຺ພຕາທີສຸ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເວປຸລ຺ລປພ຺ພຕພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຈ ຕິມິຣປິງ຺ຄໂລ ມຈ຺ຉຣາຊາ ນ ຂຸທ຺ທກໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີເຣ ມຫາສມຸທ຺ເທເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຈ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິໂກ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ນ ຄາມທ຺ວາເຣ ເອຣຓ຺ຑວນາທີສຸ ປຏິວສຕິ, ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປນ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ສິມ຺ພລິທຫວເນເຍວ ປຏິວສຕິ. ຍຖາ ຈ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ສຸວຓ຺ຓຫໍໂສ ນ ຄາມທ຺ວາເຣ ອາວາຏກາທີສຸ ປຏິວສຕິ, ນວຸຕິຫໍສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພເຕເຍວ ປຏິວສຕິ. ຍຖາ ຈ ຈຕຸທ຺ທີປິສ຺ສໂຣ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ນ ນີຈກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອສມ຺ຠິນ຺ນຊາຕິຂຕ຺ຕິຍກຸເລເຍວ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ອິເມສຸ ສມເຓສຸ ເອກສມໂຓປິ ນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖາຍຕເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຣິຍມຄ຺ຄປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປນ ພຸທ຺ຘສາສເນເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຫິ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ.

ສມ຺ມາ ສີຫນາທໍ ນທຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ມາຕິ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ກາຣເຓນ. ສີຫນາທນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐນາທໍ ອຠີຕນາທໍ ອປ຺ປຏິນາທໍ. ອິເມສຎ຺ຫິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສມຓານໍ ອິເຘວ ອຕ຺ຖິຕາຍ ອຍໍ ນາໂທ ເສຏ຺ຐນາໂທ ນາມ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕມນາໂທ. ‘‘ອິເມ ສມຓາ ອິເຘວ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໂຕ ຠຍໍ ວາ ອາສງ຺ກາ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ອຠີຕນາໂທ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສາສເນ ອິເມ ສມຓາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປູຣຓາທີສຸ ເອກສ຺ສາປິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ອຍໍ ນາໂທ ອປ຺ປຏິນາໂທ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີຫນາທນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐນາທໍ ອຠີຕນາທໍ ອປ຺ປຏິນາທ’’ນ຺ຕິ.

໑໔໐. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອິທໍ ໂຂ ປນ ກາຣຓໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ຕິຕ຺ຖກໂຣ ຊານິຕພ຺ໂພ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຊານິຕພ຺ພາ, ຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ຊານິຕພ຺ພາ. ຕິຕ຺ຖໍນາມ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສຕ຺ຕາ ຕຣນ຺ຕິ ອຸປ຺ປລວນ຺ຕິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕິຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ອຸປ຺ປາເທຕາ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ນາມ. ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ. ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍທາຍກາ ຕິຕ຺ຖິຍສາວກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣິພ຺ພາຊກາຕິ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄຕາ. ອສ຺ສາໂສຕິ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ. ພລນ຺ຕິ ຖາໂມ. ເຍນ ຕຸມ຺ເຫຕິ ເຍນ ອສ຺ສາເສນ ວາ ພເລນ ວາ ເອວໍ ວເທຖ.

ອຕ຺ຖິ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຍ ໂສ ຠຄວາ ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພກິເລເສ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ເຕນ ຠຄວຕາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍານຸສຍໍ ຊານຕາ, ຫຕ຺ຖຕເລ ຐປິຕໍ ອາມລກໍ ວິຍ ສພ຺ພໍ ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕາ. ອປິຈ ປຸພ຺ເພນິວາສາທີຫິ ຊານຕາ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕາ. ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ຉຫິ ວາ ປນ ອຠິຎ຺ຎາຫິ ຊານຕາ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫເຕນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕາ. ສພ຺ພຘມ຺ມຊານນສມຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຊານຕາ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸວິສຍາຕີຕານິ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທິຄຕານິ ວາປິ ຣູປານິ ອຕິວິສຸທ຺ເຘນ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕາ. ອຕ຺ຕຫິຕສາຘິກາຍ ສມາຘິປທຏ຺ຐານາຍ ປຏິເວຘປຎ຺ຎາຍ ຊານຕາ, ປຣຫິຕສາຘິກາຍ ກຣຸຓາປທຏ຺ຐານາຍ ເທສນາປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕາ. ອຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ ຈ ອຣຫຕາ, ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສຈ຺ຈານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ. ອນ຺ຕຣາຍິກຘມ຺ເມ ວາ ຊານຕາ, ນິຍ຺ຍານິກຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕາ. ກິເລສາຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ ອຣຫຕາ, ສມ຺ມາ ສາມໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນາຕິ, ເອວໍ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວເສນ ຈຕູຫິ ອາກາເຣຫິ ໂຖມິເຕນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອກ຺ຂາຕາ, ເຍ ມຍໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ເອວໍ ວເທມ, ນ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີນໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ກາຍພລນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທຕິ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປ຺ປສາໂທ. ຘມ຺ເມ ປສາໂທຕິ ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປ຺ປສາໂທ. ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາຕິ ອຣິຍກນ຺ເຕສຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາ. ອຣິຍກນ຺ຕສີລານິ ນາມ ປຎ຺ຈສີລານິ. ຕານິ ຫິ ຠວນ຺ຕຣຄໂຕປິ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍສາວກຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕປິ ນ ວີຕິກ຺ກມຕິ. ສເຈປິ ຫິ ນໍ ໂກຈິ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ອິມໍ ສກລໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຫີ’’ຕິ, ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຍໍ ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ກເຣຍ຺ຍ. ເອວໍ ອຣິຍານໍ ສີລານິ ກນ຺ຕານິ ປິຍານິ ມນາປານິ. ຕານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາ’’ຕິ.

ສຫຘມ຺ມິກາ ໂຂ ປນາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸນີ ສິກ຺ຂມານາ ສາມເຓໂຣ ສາມເຓຣີ ອຸປາສໂກ ອຸປາສິກາຕິ ເອເຕ ສຕ຺ຕ ສຫຘມ຺ມຈາຣິໂນ. ເອເຕສຸ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ ສມານສິກ຺ຂຕາຍ. ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ…ເປ… ອຸປາສິກາ ອຸປາສິກາຫິ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປນ຺ເນຫິ, ສກທາຄາມີ…ເປ… ອນາຄາມີຫິ ສຫຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພເປເຕ ສຫຘມ຺ມິກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອຣິຍສາວກາເຍວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕສຎ຺ຫິ ຠວນ຺ຕເຣປິ ມຄ຺ຄທສ຺ສນມ຺ຫິ ວິວາໂທ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ເອກຘມ຺ມຈາຣິຕາຍ ສຫຘມ຺ມິກາ. ອິມິນາ, ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປ຺ປສາໂທ ກຖິໂຕ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອງ຺ຄານິ ກຖິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິເມ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ເຕນ ຠຄວຕາ ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ສາໂສ ເຈວ ພລຎ຺ຈາຕິ ອກ຺ຂາຕາ, ເຍ ມຍໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ເອວໍ ວເທມ.

໑໔໑. ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຕິ ອິມິນາ ປູຣຓກສ຺ສປາທິເກ ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ອປທິສ຺ສນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ອິທານິ ສາສເນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທີສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ເຄຫສິຕເປມໍ ໂຫຕິ. ເອວຣູປໍ ເປມໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ຍສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ນາມ ນ ເອກສ຺ສ, ນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ເອໂກວ ສຕ຺ຖາ, ຕສ຺ມາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ’ ຕິ ເອກປເທເນວ ສຕ຺ຖາຣໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ອິມິນາວ ປເທນ ວິຣຸທ຺ຘາ ປຣາຊິຕາ’’ຕິ. ຘມ຺ເມ ປສາໂທຕິ ອິທໍ ປນ ຍຖາ ອິທານິ ສາສເນ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ທີຆນິກາໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ’’ຕິ ມມາຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ເຄຫສິຕເປມໍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ສີເລສູຕິ ອຊສີລໂຄສີລເມຓ຺ຑກສີລກຸກ຺ກຸຣສີລາທີສຸ. ອິຘ ໂນ ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ປສາທໍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສຕິ ໂກ ອຘິກປ຺ປໂຍໂຄ. ຍທິທນ຺ຕິ ຍມິທໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຈວ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ນານາກຣຓໍ ວເທຍ຺ຍາຖ. ຕໍ ກິໍ ນາມ? ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ຫິ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ປສາໂທ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ. ນນຸ ເອຕສ຺ມິໍ ປສາເທ ຕຸມ຺ເຫ ຈ ອມ຺ເຫ ຈ ທ຺ເວຘາ ຠິນ຺ນສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ເອກສທິສາຕິ ວາຈາຍ ສມຘຸຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ອຖ ເນສໍ ຕໍ ສມຘຸຣຕໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ຠຄວາ ເອວໍ ວາທິໂນຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອກາ ນິຏ຺ຐາຕິ ຍາ ຕສ຺ສ ປສາທສ຺ສ ປຣິໂຍສານຠູຕາ ນິຏ຺ຐາ, ກິໍ ສາ ເອກາ, ອຸທາຫຸ ປຸຖູຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉຖາຕິ ວທຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນິຏ຺ຐໍ ອປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານຎ຺ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ນິຏ຺ຐາ, ມຫາຕາປສານໍ ອາຠສ຺ສຣາ, ປຣິພ຺ພາຊການໍ ສຸຠກິຓ຺ຫາ, ອາຊີວການໍ ‘‘ອນນ຺ຕມານໂສ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິໂຕ ອສຎ຺ຎີຠໂວ. ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐາ. ສພ຺ເພວ ເຈເຕ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ນິຏ຺ຐາຕິ ວທນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິວເສນ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາທີນິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິວເສນ ເອກເມວ ນິຏ຺ຐໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຠຄວາ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາຕິອາທິມາຫ.

ອິທານິ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ເອກາ ນິຏ຺ຐາ, ຕິຕ຺ຖິຍານມ຺ປິ ເອກາ ນິຏ຺ຐາຕິ ທ຺ວີສຸ ອຏ຺ຏກາຣເກສຸ ວິຍ ຐິເຕສຸ ຠຄວາ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສາ ປນາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ ສຣາຄສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ວີຕຣາຄສ຺ສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຣາຄຣຕ຺ຕາທີນໍ ນິຏ຺ຐາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ສິຍາ, ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີນມ຺ປິ ສິຍາຕິ ອິມໍ ໂທສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ‘‘ວີຕຣາຄສ຺ສ ອາວຸໂສ ສາ ນິຏ຺ຐາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ພ຺ຍາກຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ວິທ຺ທສຸໂນຕິ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ. ອນຸຣຸທ຺ຘປຏິວິຣຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ຣາເຄນ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ໂກເຘນ ປຏິວິຣຸທ຺ຘສ຺ສ. ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ປປຎ຺ຈຣຕິໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາຣາໂມ. ປປຎ຺ໂຈ ອາຣາໂມ ອສ຺ສາຕິ ປປຎ຺ຈາຣາໂມ. ປປຎ຺ເຈ ຣຕິ ອສ຺ສາຕິ ປປຎ຺ຈຣຕິ. ປປຎ຺ໂຈຕິ ຈ ມຕ຺ຕປມຕ຺ຕາກາຣຠາເວນ ປວຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຘ ປນ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສຣາຄສ຺ສາຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ເອໂກວ ກິເລໂສ ອາຄໂຕ. ຕສ຺ສ ອາກາຣໂຕ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຣາຄສ຺ສາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄວເສນ ຄຫິໂຕ. ສຕຓ຺ຫສ຺ສາຕິ ຠວຕຓ຺ຫາວເສນ. ສອຸປາທານສ຺ສາຕິ ຄຫຓວເສນ. ອນຸຣຸທ຺ຘປຏິວິຣຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ຍຸຄຬວເສນ. ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສາຕິ ປປຎ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນວເສນ. ສຣາຄສ຺ສາຕິ ວາ ເອຕ຺ຖ ອກຸສລມູລວເສນ ຄຫິໂຕ. ສຕຓ຺ຫສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານທສ຺ສນວເສນ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ວິທ຺ຘໍເສຖ? ເອໂກເຍວ ຫິ ອຍໍ ໂລໂຠ ຣຊ຺ຊນວເສນ ຣາໂຄຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຓ຺ຫາກຣຓວເສນ ຕຓ຺ຫາ. ຄຫຓຏ຺ເຐນ ອຸປາທານໍ. ຍຸຄຬວເສນ ອນຸໂຣຘປຏິວິໂຣໂຘ. ປປຎ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ປປຎ຺ໂຈ’’ຕິ.

໑໔໒. ອິທານິ ອິເມສໍ ກິເລສານໍ ມູລຠູຕໍ ທິຏ຺ຐິວາທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິໂຍຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຠວທິຏ຺ຐີຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ວິຠວທິຏ຺ຐີຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ຠວທິຏ຺ຐິໍ ອລ຺ລີນາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ອລ຺ລີນາ. ອຸປຄຕາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສເນວ ອຸປຄຕາ. ອຊ຺ໂຌສິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສເນວ ອນຸປວິຏ຺ຐາ. ວິຠວທິຏ຺ຐິຍາ ເຕ ປຏິວິຣຸທ຺ຘາຕິ ເຕ ສພ຺ເພ ອຸຈ຺ເຉທວາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອນ຺ຘພາລາ ນ ຊານາຖ, ສສ຺ສໂຕ ອຍໍ ໂລໂກ, ນາຍໍ ໂລໂກ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຏິວິຣຸທ຺ຘາ ນິຈ຺ຈໍ ກລຫຠຓ຺ຑນປສຸຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ທຸຕິຍວາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສມຸທຍຎ຺ຈາຕິອາທີສຸ ທ຺ເວ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຸທຍາ ຂຓິກສມຸທໂຍ ປຈ຺ຈຍສມຸທໂຍ ຈ. ຂຓິກສມຸທໂຍ ທິຏ຺ຐີນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຍສມຸທໂຍ ອຏ຺ຐ ຐານານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຂນ຺ຘາປິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ, ອວິຊ຺ຊາປິ, ຜສ຺ໂສປິ, ສຎ຺ຎາປິ, ວິຕກ຺ໂກປິ, ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣປິ, ປາປມິຕ຺ໂຕປິ, ປຣໂຕໂຆໂສປິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຂນ຺ຘາ ເຫຕຸ ຂນ຺ຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ທິຏ຺ຐີນໍ ອຸປາທາຍ ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ເອວໍ ຂນ຺ຘາປິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ. ອວິຊ຺ຊາ… ຜສ຺ໂສ… ສຎ຺ຎາ… ວິຕກ຺ໂກ… ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ… ປາປມິຕ຺ໂຕ… ປຣໂຕໂຆໂສ ເຫຕຸ, ປຣໂຕໂຆໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ທິຏ຺ຐີນໍ ອຸປາທາຍ ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ເອວໍ ປຣໂຕໂຆໂສປິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ’’ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໒໔). ອຕ຺ຖງ຺ຄມາປິ ທ຺ເວເຍວ ຂຓິກຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ຈ. ຂຓິກຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ນາມ ຂໂຍ ວໂຍ ເຠໂທ ປຣິເຠໂທ ອນິຈ຺ຈຕາ ອນ຺ຕຣຘານໍ. ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ນາມ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ຫິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານສມຸຄ຺ຆາໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອສ຺ສາທນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິມູລກໍ ອານິສໍສໍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍໍທິຏ຺ຐິໂກ ສຕ຺ຖາ ໂຫຕິ, ຕໍທິຏ຺ຐິກາ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍໍທິຏ຺ຐິກາ ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ, ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມາເນນ຺ຕິ, ປູເຊນ຺ຕິ, ລຠນ຺ຕິ ຕໂຕນິທານໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິໂກ ອານິສໍໂສ’’ຕິ. ອາທີນວນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຄ຺ຄຫຓມູລກໍ ອຸປທ຺ທວໍ. ໂສ ວຄ຺ຄຸລິວຕໍ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານໍ ກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍຕາ ປຎ຺ຈາຕປຕປ຺ປນໍ ສານຸປປາຕປຕນໍ ເກສມສ຺ສຸລຸຎ຺ຈນໍ ອປ຺ໂປຓກໍ ຌານນ຺ຕິອາທີນໍ ວເສນໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐີນໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ ນິພ຺ພານໍ. ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ຍຖາສຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິມິນາ ເອເຕສໍ ນິຏ຺ຐາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິມິນາ ເອເຕສໍ ນິຏ຺ຐາ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຏ຺ຏກາຣການໍ ອຏ຺ຏໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ສາສນສ຺ມິໍເຍວ ນິຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຖິຕໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕິ.

໑໔໓. ອິທານິ ທິຏ຺ຐິຈ຺ເຉທນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາທານານີຕິອາທິມາຫ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາເຍວ.

ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎາວາທາ ປຏິຊານມານາຕິ ມຍໍ ສພ຺ເພສໍ ອຸປາທານານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ສມຕິກ຺ກມໍ ວທາມາຕິ ເອວໍ ປຏິຊານມານາ. ນ ສມ຺ມາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ອຸປາທານານໍ ສມຕິກ຺ກມໍ ສມ຺ມາ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ເກຈິ ກາມຸປາທານມຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ເກຈິ ທິຏ຺ຐຸປາທານມຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ເກຈິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສາປິ. ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປນ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕສໍ ປນ ເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພປິ ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິເຍວ, ຉນ຺ນວຸຕິ ປາສຓ຺ຑາປິ ຫິ ‘‘ກາມາ ໂຂ ປພ຺ພຊິເຕນ ນ ເສວິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸປຏິເສວນໍ ກາມໍ ກປ຺ປຕີຕິ ນ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ອກປ຺ປິຍເມວ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເສວນ຺ຕິ, ເຕ ເຖຍ຺ເຍນ ເສວນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ. ‘‘ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ ວເຕນ ສຸທ຺ຘິ, ຠາວນາຍ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕຸປລທ຺ຘິໍ ນ ປຊຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ, ນ ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ, ນ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູຕິ ຕໍ ອປຎ຺ຎາປນໍ ເອເຕສໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ, ກິໍ ກາຣຓາ? ອິມານິ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕຕິ ຍສ຺ມາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ອິມານິ ຕີຓິ ກາຣຓານິ ຍຖາສຠາວໂຕ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຣິຎ຺ຎານໍ ປຎ຺ຎາປນກາຣຓໍ ທິຏ຺ຐິຎ຺ເຈວ ສີລພ຺ພຕຎ຺ຈ ‘‘ເອຕໍ ປຫາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວໂຕ ຊານນ຺ຕິ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ປຣໂຕ ທ຺ເວ ວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ‘‘ນ ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ, ນ ວເຕນ ສຸທ຺ຘິ, ນ ຠາວນາຍ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປນ ເອໂກປິ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນປິ ຫິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ປາຓິນາ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຣມານາປິ ຈ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕວາທໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍເຍວ ປຕນ຺ຕິ. ປຖວິຊິຄຸຈ຺ຉນສສໂກ ວິຍ ຫິ ເອເຕ.

ຕຕ຺ຖາຍໍ ອຕ຺ຖສລ຺ລາປິກາ ອຸປມາ – ປຖວີ ກິຣ ສສກໍ ອາຫ – ‘‘ໂຠ ສສກາ’’ຕິ. ສສໂກ ອາຫ – ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ມເມວ ອຸປຣິ ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ຕຍາ ອຫໍ ທິຏ຺ໂຐ, ມຍາ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານມ຺ປິ ອງ຺ຄຸລຄ຺ເຄຫິ ຜຸຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ວິສ຺ສຏ຺ຐອຸທກໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ, ກຣີສໍ ກຕກຜລມຕ຺ຕໍ. ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີຫິ ປນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານມ຺ປິ ມຫນ຺ຕໍ, ປສ຺ສາໂວປິ ເນສໍ ຆຏມຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາໂຣປິ ປຈ຺ຉິມຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອລໍ ມຍ຺ຫໍ ຕຍາ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຕິໂຕ. ຕໂຕ ນໍ ປຖວີ ອາຫ – ‘‘ອເຣ ທູຣໍ ຄໂຕປິ ນນຸ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຣິເຍວ ປຕິໂຕສີ’’ຕິ. ໂສ ປຸນ ຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຕິໂຕ, ເອວໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສມ຺ປິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຕມາໂນ ສສໂກ ປຖວິໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເອວເມວໍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ສພ຺ພູປາທານປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕປິ ກາມຸປາທານາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍເຍວ ສມຕິກ຺ກມໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕວາທໍ ປນ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍເຍວ ປຕນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ຍໍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ທິຏ຺ຐິຈ຺ເຉທວາທໍ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ປສາທປຈ຺ເຉທວາທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວຣູເປ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນເຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມວິນເຍຕິ ຘມ຺ເມ ເຈວ ວິນເຍ ຈ, ອຸຠເຍນປິ ອນິຍ຺ຍານິກສາສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ ໂສ ນ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ ອນິຍ຺ຍານິກສາສນມ຺ຫິ ຫິ ສຕ຺ຖາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສີໂຫປິ ໂຫຕິ, ພ຺ຍຄ຺ໂຆປິ ໂຫຕິ, ທີປິປິ ອຈ຺ໂຉປິ ຕຣຈ຺ໂຉປິ. ສາວກາ ປນສ຺ສ ມິຄາປິ ສູກຣາປິ ປສທາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ‘‘ອິເມ ມຍ຺ຫໍ ປຸພ຺ເພ ອຸປຏ຺ຐາກາ ປຈ຺ຈຍທາຍກາ’’ຕິ ຂນ຺ຕິໍ ວາ ເມຕ຺ຕໍ ວາ ອນຸທ຺ທຍໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ປຕິຕ຺ວາ ໂລຫິຕໍ ປິວຕິ, ຖູລຖູລມໍສານິປິ ຂາທຕິ. ສຕ຺ຖາ ວາ ປນ ພິຬາໂຣ ໂຫຕິ, ສາວກາ ກຸກ຺ກຸຏາ ວາ ມູສິກາ ວາ. ອຖ ເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນຸກມ຺ປໍ ອກຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ອຖ ວາ ສຕ຺ຖາ ນິຣຍປາໂລ ໂຫຕິ, ສາວກາ ເນຣຍິກສຕ຺ຕາ. ໂສ ‘‘ອິເມ ມຍ຺ຫໍ ປຸພ຺ເພ ອຸປຏ຺ຐາກາ ປຈ຺ຈຍທາຍກາ’’ຕິ ອນຸກມ຺ປໍ ອກຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກໂຣຕິ, ອາທິຕ຺ເຕປິ ຣເຖ ໂຍເຊຕິ, ອງ຺ຄາຣປພ຺ພຕມ຺ປິ ອາໂຣເປຕິ, ໂລຫກຸມ຺ຠິຍມ຺ປິ ຂິປຕິ, ອເນເກຫິປິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ ສມ຺ປໂຍເຊຕິ. ສາວກາ ວາ ປນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສີຫາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖາ ມິຄາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ເຕ ‘‘ອິມໍ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິມ຺ຫາ, ສຕ຺ຖາ ໂນ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຂນ຺ຕິໍ ວາ ເມຕ຺ຕໍ ວາ ອນຸທ຺ທຍໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ, ໂສ ນ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ໂຫຕິ, ກຎ຺ຈິ ກາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຈ຺ຉາ ວິນສ຺ສຕິເຍວ.

ໂຍ ຘມ຺ເມ ປສາໂທຕິ ອນິຍ຺ຍານິກສາສນສ຺ມິຎ຺ຫິ ຘມ຺ເມ ປສາໂທ ນາມ, ອຸຄ຺ຄຫິຕປຣິຍາປຸຏ – ຘາຣິຕວາຈິຕ຺ຕມຕ຺ຕເກ ຕນ຺ຕິຘມ຺ເມ ປສາໂທ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏໂມກ຺ໂຂ ປເນຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ເອຕ຺ຖ ປສາໂທ, ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຏ຺ຏເມວ ຄມ຺ຠີຣໍ ກໂຣຕີຕິ ສາສນສ຺ມິໍ ອສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ອສຠາວໂຕ ອກ຺ຂາຍຕິ.

ຍາ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາຕິ ຍາປິ ຈ ອນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ອຊສີລາທີນໍ ວເສນ ປຣິປູຣກາຣິຕາ, ສາປິ ຍສ຺ມາ ວຏ຺ຏໂມກ຺ຂໍ ຠວນິສ຺ສຣຓໍ ນ ສມ຺ປາເປຕິ, ສມ຺ປຊ຺ຊມານາ ປນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອາວຫຕິ, ວິປຈ຺ຈມານາ ນິຣຍໍ, ຕສ຺ມາ ສາ ນ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຍາ ສຫຘມ຺ມິເກສູຕິ ອນິຍ຺ຍານິກສາສນສ຺ມິຎ຺ຫິ ເຍ ສຫຘມ຺ມິກາ, ເຕສຸ ຍສ຺ມາ ເອກຈ຺ເຈ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສີຫາທໂຍປິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ມິຄາທໂຍ, ຕຕ຺ຖ ສີຫາທິຠູຕາ ‘‘ອິເມ ອມ຺ຫາກໍ ສຫຘມ຺ມິກາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ມິຄາທິຠູເຕສຸ ຂນ຺ຕິອາທີນິ ອກຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເນສໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ປິຍມນາປຕາປິ ອສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ.

ອິທໍ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາຣຓເຠທໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສໍເຂປຕ຺ໂຖ – ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ, ຍໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ ໂສ ນ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ອກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິອາທິ, ຕໍ ເອວເມວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ເຕ ປສາທາທໂຍ ທຸຣກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ …ເປ… ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕຕິ, ເອຕ຺ຖ ຫິ ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ກາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຕຕ຺ຖ ທຸຣກ຺ຂາເຕຕິ ທຸກ຺ກຖິເຕ, ທຸກ຺ຂຖິຕຕ຺ຕາເຍວ ທຸປ຺ປເວທິເຕ. ໂສ ປເນສ ຍສ຺ມາ ມຄ຺ຄຜລຕ຺ຖາຍ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິຍ຺ຍານິໂກ. ຣາຄາທີນໍ ອຸປສມາຍ ອສໍວຕ຺ຕນໂຕ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸນາ ປເວທິໂຕຕິ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ອນິຍ຺ຍານິເກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠຄວາ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ປສາໂທ ສຸຣາປີຕສິງ຺ຄາເລ ປສາໂທ ວິຍ ນິຣຕ຺ຖໂກຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອໂກ ກິຣ ກາຬສິງ຺ຄາໂລ ຣຕ຺ຕິໍ ນຄຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ສຸຣາຊລ຺ລິກໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸນ຺ນາຄວເນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ນ ສກ຺ກາ ຄນ຺ຕຸໍ, ພຫູ ອມ຺ຫາກໍ ເວຣິໂນ, ເອກໍ ວຎ຺ເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ເອກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິມໍ ວຎ຺ເຈສ຺ສາມີຕິ ‘‘ອຍ຺ຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ອາຫ. ໂກ ເອໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປກ຺ໂກສຕີຕິ. ‘‘ອຫໍ, ສາມີ, ອິໂຕ ຕາວ ເອຫີຕິ. ກິໍ ໂຠຕິ? ມໍ ພຫິຄາມໍ ເນຫິ, ອຫໍ ເຕ ທ຺ເວ ກຫາປຓສຕານິ ທສ຺ສາມີຕິ. ໂສປິ ນຍິສ຺ສາມີຕິ ຕໍ ປາເທສຸ ຄຓ຺ຫິ. ອເຣ ພາລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນ ມຍ຺ຫໍ ກຫາປຓາ ຉຑ຺ຑິຕກາ ອຕ຺ຖິ, ທຸລ຺ລຠາ ກຫາປຓາ, ສາຘຸກໍ ມໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ. ກຖໍ ໂຠ ຄຓ຺ຫາມີຕິ? ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ຄຓ຺ຐິກໍ ກຕ຺ວາ ອໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ຕຖາ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣສມີປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ໂອຕາເຣມີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ກຕຣຏ຺ຐານໍ ນາມ ເອຕນ຺ຕິ? ມຫາທ຺ວາຣໍ ເອຕນ຺ຕິ. ອເຣ ພາລ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ຕວ ຎາຕກາ ອນ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ກຫາປຓໍ ຐເປນ຺ຕິ, ປຣໂຕ ມໍ ຫຣາ’’ຕິ. ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ໂອຕາເຣມິ ເອຕ຺ຖ ໂອຕາເຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ຕຊ຺ຊິໂຕ ເຂມຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂອຕາເຣຫີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ສາຏກໍ ຄຓ຺ຫິ. ກາຬສິງ຺ຄາໂລ ອາຫ ‘‘ອຫໍ ເຕ ທ຺ເວ ກຫາປຓສຕານິ ທສ຺ສາມີຕິ ອໂວຈໍ. ມຍ຺ຫໍ ປນ ກຫາປຓາ ພຫູ, ນ ທ຺ເວ ກຫາປຓສຕາເນວ, ຍາວ ອຫໍ ກຫາປເຓ ອາຫຣາມິ, ຕາວ ຕ຺ວໍ ສູຣິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຫ ‘‘ອຍ຺ຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ມາ ອິໂຕ ໂອໂລເກຫິ, ສູຣິຍເມວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເກຕກວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສປິ ສູຣິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ນລາຏໂຕ ເຈວ ກຈ຺ເຉຫິ ຈ ເສທາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ. ອຖ ນໍ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອາຫ –

‘‘ສທ຺ທຫາສິ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ, ສຸຣາປີຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ສິປ຺ປິການໍ ສຕໍ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ກໍສສຕາ ທຸເວ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໑໓);

ເອວໍ ຍຖາ ກາຬສິງ຺ຄາເລ ປສາໂທ ນິຣຕ຺ຖໂກ, ເອວໍ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸປີຕິ.

໑໔໔. ອນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປສາທສ຺ສ ນິຣຕ຺ຖກຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ຕສ຺ສ ສາຕ຺ຖກຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຫານປຣິຎ຺ຎໍ ສມຕິກ຺ກມໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸປາທານານໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອວຣູເປ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນເຍຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູເປ ຘມ຺ເມ ຈ ວິນເຍ ຈ. ອຸຠເຍນປິ ນິຍ຺ຍານິກສາສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທຕິ ເອວຣູເປ ສາສເນ ໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ, ໂສ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ອກ຺ຂາຍຕິ, ຠວທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ຠຄວາ ກິຣ ເວທິຍກປພ຺ພເຕ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍໍ ປຏິວສຕິ. ອເຖໂກ ອຸລູກສກຸໂຓ ຠຄວຕິ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ເຕ ອຸປຑ຺ຒມຄ຺ຄໍ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ, ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອຸປຑ຺ຒມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ປຓາເມຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສີສໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ທສພລໍ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປສ຺ສານນ຺ທ, ອິມໍ ອຸລູກສກຸຓໍ, ອຍໍ ມຍິ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ເປ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສໍສຣິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ໂສ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ –

ອຸລູກມຓ຺ຑລກ຺ຂິກ, ເວທິຍເກ ຈິຣທີຆວາສິກ;

ສຸຂິໂຕສິ ຕ຺ວໍ ອຍ຺ຍ ໂກສິຍ, ກາລຸຏ຺ຐິຕໍ ປສ຺ສສິ ພຸທ຺ຘວຣໍ.

ມຍິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອນຸຕ຺ຕເຣ;

ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ສານິ, ທຸຄ຺ຄເຕໂສ ນ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວານ, ກຸສລມູເລນ ໂຈທິໂຕ;

ຠວິສ຺ສຕິ ອນນ຺ຕຎາໂຓ, ໂສມນສ຺ໂສຕິ ວິສ຺ສຸໂຕຕິ.

ອຎ຺ຎານິປິ ເຈຕ຺ຖ ຣາຊຄຫນຄເຣ ສຸມນມາລາກາຣວຕ຺ຖຸ ມຫາເຠຣິວາທກວຕ຺ຖຸ ໂມຣຊິກວຕ຺ຖຸ ວີຓາວາທກວຕ຺ຖຸ ສງ຺ຂຘມກວຕ຺ຖູຕິ ເອວມາທີນິ ວຕ຺ຖູນິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ໂຫຕິ.

ຘມ຺ເມ ປສາໂທຕິ ນິຍ຺ຍານິກສາສນມ຺ຫິ ຘມ຺ເມ ປສາໂທ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ໂຫຕິ. ສຣມຕ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ຕານໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ ສມ຺ປຕ຺ຕິທາຍໂກ ໂຫຕິ, ປຣມຕ຺ເຖ ກິໍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຍມຕ຺ໂຖ ມຓ຺ຑູກເທວປຸຕ຺ຕາທີນໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາຕິ ນິຍ຺ຍານິກສາສນມ຺ຫິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາປິ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ໂຫຕິ, ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາວຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຉຕ຺ຕມາຓວກວຕ຺ຖຸສາມເຓຣວຕ຺ຖຸອາທີນິ ທີເປຕພ຺ພານິ.

ສຫຘມ຺ມິເກສູຕິ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ປິຍມນາປຕາປິ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ໂຫຕິ, ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາວຫຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ວິມານເປຕວຕ຺ຖູຫິ ທີເປຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຂີໂຣທນມຫມທາສິໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ…ເປ…

ຜາຓິຕໍ…ເປ… ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑິກໍ… ຕິມ຺ພຣຸສກໍ… ກກ຺ກາຣິກໍ…

ເອຬາລຸກໍ… ວລ຺ລິປກ຺ກໍ… ຜາຣຸສກໍ… ຫຕ຺ຖປຕາກໍ…

ສາກມຸຏ຺ຐິໍ … ປຸປ຺ຜກມຸຏ຺ຐິໍ… ມູລກໍ… ນິມ຺ພມຸຏ຺ຐິໍ…

ອມ຺ພິກຎ຺ຊິກໍ… ໂທຓິນິມ຺ມຊ຺ຊນິໍ… ກາຍພນ຺ຘນໍ…

ອໍສພທ຺ຘກໍ… ອາໂຍຄປຏ຺ຏໍ… ວິຘູປນໍ… ຕາລວຓ຺ຏໍ…

ໂມຣຫຕ຺ຖໍ… ຉຕ຺ຕໍ… ອຸປາຫນໍ… ປູວໍ ໂມທກໍ…

ສກ຺ຂລິກໍ ອຫມທາສິໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ…ເປ…

ຕສ຺ສາ ເມ ປສ຺ສ ວິມານໍ, ອຈ຺ຉຣາ ກາມວຓ຺ຓິນີຫມສ຺ມີ’’ຕິ (ວິ. ວ. ໔໐໖).

ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໔໕. ອິທານິ ເຍສໍ ອຸປາທານານໍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນ ສມ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຎເປຕິ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິໍນິທານາຕິອາທີສຸ ນິທານາທີນິ ສພ຺ພາເນວ ກາຣຓເວວຈນານິ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ຜລໍ ນິເທຕິ ຫນ຺ທ, ນໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ອປ຺ເປຕິ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ນິທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໂຕ ຊາຍຕິ ສມຸເທຕິ ປຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ສມຸທໂຍ, ຊາຕິ, ປຠໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປທຕ຺ໂຖ – ກິໍ ນິທານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິໍນິທານາ. ໂກ ສມຸທໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິໍສມຸທຍາ. ກາ ຊາຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິໍຊາຕິກາ. ໂກ ປຠໂວ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິໍປຠວາ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕສໍ ຕຓ຺ຫາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ນິທານຎ຺ເຈວ ສມຸທໂຍ ຈ ຊາຕິ ຈ ປຠໂວ ຈ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຓ຺ຫານິທານາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ນ ເກວລໍ ອຸປາທານສ຺ເສວ ປຈ຺ຈຍໍ ຊານາຕິ, ອຸປາທານສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍປິ, ຕຓ຺ຫາທິປຈ຺ຈຍານໍ ເວທນາທີນມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍໍ ຊານາຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ.

ຍໂຕ ຈ ໂຂຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ອວິຊ຺ຊາ ປຫີນາ ໂຫຕີຕິ ວຏ຺ຏມູລິກາ ອວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ໂສ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ ປຫີນຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊາຍ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ເນວ ກາມຸປາທານໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ເນວ ກາມຸປາທານໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ອຸເປຕິ, ນ ເສສານິ ອຸປາທານານິ. ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸປາທານໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາປຣິຕສ຺ສນາຍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ. ອປຣິຕສ຺ສນ຺ຕິ ອປຣິຕສ຺ສນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫໍ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ສຍເມວ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ເອວມສ຺ສ ອາສວກ຺ຂຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຂີຓາ ຊາຕີຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬສີຫນາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ມຫາສີຫນາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ເວສາລິນຄຣວຓ຺ຓນາ

໑໔໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເວສາລິຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕໍ ກິຣ ອປຣາປຣໍ ວິສາລີຠູຕຕາຍ ‘‘ເວສາລີ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພກຖາ – ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຄພ຺ໂຠ ສຓ຺ຐາສິ. ສາ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວເທສິ. ຣາຊາ ຄພ຺ຠປຣິຫາຣໍ ອທາສິ. ສາ ສມ຺ມາ ປຣິຫຣີຍມານາ ຄພ຺ຠປຣິປາກກາເລ ວິຊາຍນຆຣໍ ປາວິສິ. ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕີນໍ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ສາ ຈ ຕາສໍ ອຎ຺ຎຕຣາ, ເຕນ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ອລຕ຺ຕກປຏລພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜສທິສໍ ມໍສເປສິໍ ວິຊາຍິ. ຕໂຕ ‘‘ອຎ຺ຎາ ເທວິໂຍ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພສທິເສ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄມເຫສີ ມໍສເປສິນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ມມ ອວຓ຺ໂຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ອວຓ຺ຓຠເຍນ ຕໍ ມໍສເປສິໍ ເອກສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣາຊມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ເຉຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ໂສເຕ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ມນຸສ຺ເສຫິ ຉຑ຺ຑິຕມຕ຺ເຕ ເທວຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ສໍວິທຫິໍສຸ. ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏກຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ‘‘ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ປຊາ’’ຕິ ລິຂິຕ຺ວາ ພນ຺ຘິໍສຸ. ຕໂຕ ຕໍ ຠາຊນໍ ອູມິຠຍາທີຫິ ອນຸປທ຺ທຸຕໍ ຄງ຺ຄາໂສເຕນ ປາຍາສິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຕາປໂສ ໂຄປາລກກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວິຫຣຕິ. ໂສ ປາໂຕວ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ຕໍ ຠາຊນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປໍສຸກູລສຎ຺ຎາຍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອເຖຕ຺ຖ ຕໍ ອກ຺ຂຣປຏ຺ຏິກໍ ຣາຊມຸທ຺ທິກາລຎ຺ຉນໍ ຈ ທິສ຺ວາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໍ ມໍສເປສິໍ ອທ຺ທສ, ທິສ຺ວານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ສິຍາ ຄພ຺ໂຠ, ຕຖາ ຫິສ຺ສ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘປູຕິກຠາໂວ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອສ຺ສມໍ ເນຕ຺ວາ ສຸທ຺ເຘ ໂອກາເສ ຐເປສິ. ອຖ ອຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ທ຺ເວ ມໍສເປສິໂຍ ອເຫສຸໍ. ຕາປໂສ ທິສ຺ວາ ສາຘຸຕຣໍ ຐເປສິ. ຕໂຕ ປຸນ ອຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ເອກເມກິສ຺ສາ ມໍສເປສິຍາ ຫຕ຺ຖປາທສີສານມຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ປິຬກາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຖ ຕໂຕ ອຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ເອກາ ມໍສເປສິ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພສທິໂສ ທາຣໂກ, ເອກາ ທາຣິກາ ອໂຫສິ.

ເຕສຸ ຕາປສສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສິເນໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ອງ຺ຄຸຏ຺ຐກໂຕ ຈສ຺ສ ຂີຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ຈ ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ຖ, ໂສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຂີຣໍ ທາຣການໍ ມຸເຂ ອາສິຎ຺ຈຕິ. ເຕສໍ ອຸທຣໍ ຍໍ ຍໍ ປວິສຕິ, ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ມຓິຠາຊນຄຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ນິຈ຺ຉວີ ອເຫສຸໍ. ອປເຣ ອາຫຸ ‘‘ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ຐປິຕາ ວິຍ ເນສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ລີນາ ຉວິ ອໂຫສີ’’ຕິ. ເອວໍ ເຕ ນິຈ຺ຉວິຕາຍ ວາ ລີນຈ຺ຉວິຕາຍ ວາ ລິຈ຺ຉວີຕິ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ.

ຕາປໂສ ທາຣເກ ໂປເສນ຺ໂຕ ອຸສ຺ສູເຣ ຄາມໍ ສິກ຺ຂາຍ ປວິສຕິ, ອຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ພ຺ຍາປາຣໍ ຎຕ຺ວາ ໂຄປາລກາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພຊິຕານໍ ທາຣກໂປສນໍ ປລິໂພໂຘ, ອມ຺ຫາກໍ ທາຣເກ ເທຖ, ມຍໍ ໂປເສສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ຕາປໂສ ສາຘູຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິ. ໂຄປາລກາ ທຸຕິຍທິວເສ ມຄ຺ຄໍ ສມໍ ກຕ຺ວາ ປຸປ຺ເຜຫິ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ຘຊປຏາກາ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຕູຣິເຍຫິ ວຊ຺ຊມາເນຫິ ອສ຺ສມໍ ອາຄຕາ. ຕາປໂສ – ‘‘ມຫາປຸຎ຺ຎາ ທາຣກາ ອປ຺ປມາເທນ ວຑ຺ເຒຖ, ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາວາຫວິວາຫໍ ກໂຣຖ, ປຎ຺ຈໂຄຣເສນ ຣາຊານໍ ໂຕເສຕ຺ວາ ຠູມິຠາຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣໍ ມາເປຖ, ຕຕ຺ຖ ກຸມາຣໍ ອຠິສິຎ຺ຈຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທາຣເກ ອທາສິ. ເຕ ສາຘູຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ທາຣເກ ເນຕ຺ວາ ໂປເສສຸໍ.

ທາຣກາ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ກີຬນ຺ຕາ ວິວາທຏ຺ຐາເນສຸ ອຎ຺ເຎ ໂຄປາລກທາຣເກ ຫຕ຺ເຖນປິ ປາເທນປິ ປຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ໂຣທນ຺ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ໂຣທຖາ’’ຕິ ຈ ມາຕາປິຕູຫິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມ ນິມ຺ມາຕາປິຕິກາ ຕາປສໂປສິຕາ ອມ຺ເຫ ອຕິປຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕສໍ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ອິເມ ທາຣກາ ອຎ຺ເຎ ທາຣເກ ວິນາເສນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ນ ອິເມ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພາ, ວຊ຺ເຊຕພ຺ພາ ອິເມ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ກິຣ ໂສ ປເທໂສ ວຊ຺ຊີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຍຊນສຕິໂກ ປຣິມາເຓນ. ອຖ ຕໍ ປເທສໍ ໂຄປາລກາ ຣາຊານໍ ໂຕເສຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ນຄຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກໍ ກຸມາຣໍ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອກໍສຸ. ຕາຍ ຈສ຺ສ ທາຣິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິວາຫໍ ກຕ຺ວາ ກຕິກໍ ອກໍສຸ ‘‘ພາຫິຣກທາຣິກາ ນ ອາເນຕພ຺ພາ, ອິໂຕ ທາຣິກາ ນ ກສ຺ສຈິ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ເຕສໍ ປຐມສໍວາເສນ ທ຺ເວ ທາຣກາ ຊາຕາ ຘີຕາ ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ. ເອວໍ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຊາຕາ. ຕໂຕ ເຕສໍ ທາຣການໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ອາຣາມຸຍ຺ຍານນິວາສຏ຺ຐານປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕຸໍ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕາ ນຄຣໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄາວຸຕນ຺ຕເຣນ ຄາວຸຕນ຺ຕເຣນ ປຣິກ຺ຂິປິໍສຸ. ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິສາລີກຕຕ຺ຕາ ເວສາລີຕ຺ເວວ ນາມໍ ຊາຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເວສາລິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ນາມເກ ນຄເຣ’’ຕິ.

໐໑ ພຫິນຄເຣຕິ ນຄຣສ຺ສ ພຫິ, ນ ອມ຺ພປາລິວນໍ ວິຍ ອນ຺ໂຕນຄຣສ຺ມິໍ. ອຍໍ ປນ ຊີວກມ຺ພວນໍ ວິຍ ນຄຣສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ວນສຓ຺ໂຑ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຫິນຄເຣ’’ຕິ. ອປຣປຸເຣຕິ ປຸຣສ຺ສ ອປເຣ, ປຈ຺ຉິມທິສາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນສຓ຺ເຑຕິ ໂສ ກິຣ ວນສຓ຺ໂຑ ນຄຣສ຺ສ ປຈ຺ຉິມທິສາຍໍ ຄາວຸຕມຕ຺ເຕ ຐາເນ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ຠຄວໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານຈງ຺ກມເລຓກຸຏິມຓ຺ຑປາທີນິ ປຕິຏ຺ຐເປສຸໍ, ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປຣປຸເຣ ວນສຓ຺ເຑ’’ຕິ. ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ລິຈ຺ຉວີນໍ ປນ ປຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຈິຣປກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ຄິຫິຠາວູປຄມເນນ ອຘຸນາປກ຺ກນ຺ໂຕ. ປຣິສຕີຕິ ປຣິສມຊ຺ເຌ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ນາມ ທສກຸສລກມ຺ມປຖາ. ເຕ ປຏິເສເຘຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ກສ຺ມາ? ອຸປາຣມ຺ຠຠຍາ. ເວສາລິຍຎ຺ຫິ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ປສນ຺ນາ ພຸທ຺ຘມາມກາ ຘມ຺ມມາມກາ ສງ຺ຆມາມກາ. ເຕ ທສກຸສລກມ຺ມປຖມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ກຕ຺ຖ ຠຄວນ຺ຕໍ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ, ກຕ຺ຖ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍນ຺ຕນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສິ? ກິໍ ທນ຺ຕາ ເມ ອຕ຺ຖີຕິ ປາສາຓສກ຺ຂຣາ ຂາທສິ, ອຫິນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວາຍມສິ, ກກຈທນ຺ເຕສຸ ປຸປ຺ຜາວຬິກໍ ກີຬິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ? ມຸຂໂຕ ເຕ ທນ຺ເຕ ປາເຕສ຺ສາມາຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ເຕສໍ ອຸປາຣມ຺ຠຠຍາ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ເວສາລິນຄຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາທິວຓ຺ຓນາ

ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປນ ວິເສສາຘິຄມໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອລມຣິຍໍ ຎາຕຸນ຺ຕິ ອລມຣິໂຍ, ອຣິຍຠາວາຍ ສມຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຎາຓທສ຺ສນເມວ ຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ. ອລມຣິໂຍ ຈ ໂສ ຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ຈາຕິ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ. ຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປິ ວິປສ຺ສນາປິ ມຄ຺ໂຄປິ ຜລມ຺ປິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອາຣາເຘຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໑໑) ຫິ ເອຕ຺ຖ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຎາຓທສ຺ສນໍ ນາມ. ‘‘ຎາຓທສ຺ສນາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ ອຠິນິນ຺ນາເມຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໕) ເອຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ. ‘‘ອຠພ຺ພາ ເຕ ຎາຓທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໙໖) ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ໂຄ. ‘‘ອຍມຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸ ວິຫາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໒໘) ເອຕ຺ຖ ຜລໍ. ‘‘ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ, ອກຸປ຺ປາ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖) ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ. ‘‘ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ ສຕ຺ຕາຫກາລງ຺ກໂຕ ອາຬາໂຣ ກາຬາໂມ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໔໐) ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ. ອິຘ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ໂສ ຠຄວໂຕ ປຏິເສເຘຕິ.

ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ອາຈຣິຍໍ ປຏິພາຫຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ອາຈຣິເຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ຄຫິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ປນ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ. ວີມໍສານຸຈຣິຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ຈສ຺ສ ໂລກິຍປຎ຺ຎໍ ອນຸຊານາຕິ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຎ຺ຎວາ, ໂສ ຕໍ ປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທວຊິຣູປມໍ ວີມໍສໍ ເອວໍ ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ວຏ຺ຏິສ຺ສຕີຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອນຸຈຣາເປຕ຺ວາ ວີມໍສາຍ ອນຸຈຣິຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ສຍໍປຏິຠານນ຺ຕິ ອິມິນາສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠາວໍ ປຏິພາຫຕິ. ເອວໍ ຫິສ຺ສ ອໂຫສິ – ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ວິປສ຺ສນາ ວາ ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ປນ ລທ຺ຘປຣິໂສ, ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ວິຍ ນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຓ຺ຓາ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ, ສຸຜຸສິຕໍ ປນສ຺ສ ທນ຺ຕາວຣຓໍ, ມຸທຸກາ ຊິວ຺ຫາ, ມຘຸໂຣ ສໂຣ, ອເນລຄຬາ ວາຈາ, ໂສ ຍໍ ຍເທວສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍໍປຏິຠານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ມຫາຊນໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ.

ຍສ຺ສ ຈ ຂ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕຕິ ຍສ຺ສ ຈ ໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ອສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຣາຄປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ໂທສປ຺ປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ, ໂມຫປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ, ວິຕກ຺ກູປຈ຺ເຉທາຍ ອານາປານສ຺ສຕິ.

ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ໂສ ຘມ຺ໂມ ໂຍ ຕໍ ຍຖາເທສິຕໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ກາຣເຓນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ນິຍ຺ຍາຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕມຕ຺ຖໍ ສາເຘຕີຕິ ທີເປຕິ. ອິທໍ ປເນສ ນ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວທຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຘມ຺ໂມ ອນິຍ຺ຍານິໂກຕິ ເອວເມວໍ ປເວເທຍ຺ຍ, ນ ປນ ສກ຺ໂກຕິ ວຕ຺ຕຸໍ. ກສ຺ມາ? ອຸປາຣມ຺ຠຠຍາ. ເວສາລິຍຎ຺ຫິ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນ-ສກທາຄາມິ-ອນາຄາມິອຸປາສກາ. ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘‘ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ ຕ຺ວໍ ຠຄວຕາ ເທສິຕຘມ຺ໂມ ອນິຍ຺ຍານິໂກຕິ ວທສິ, ຍທິ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອນິຍ຺ຍານິໂກ, ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ອິເມ ກສ຺ມາ ເອຕ຺ຕກາ ໂສຕາປນ຺ນາ ຊາຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ສກທາຄາມີ, ເອຕ຺ຕກາ ອນາຄາມີຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຸປາຣມ຺ຠຠເຍນ ອນິຍ຺ຍານິໂກຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຊ຺ຊຸເນນ ວິສ຺ສຏ຺ຐກຓ຺ຑໍ ວິຍ ອສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ອໂມໂຆ ນິຍ຺ຍາຕິ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປນສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ.

ອສ຺ໂສສິ ໂຂຕິ ເວສາລິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລເສຏ຺ຐິກຸລາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣິສມຊ຺ເຌ ເອວໍ ຠາສມານສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຓິ, ນ ປນ ປຏິເສເຘສິ. ກສ຺ມາ? ກາຣຸຎ຺ຎຕາຍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ອຍໍ ກຸທ຺ໂຘ ຌາຍມານໍ ເວຬຸວນໍ ວິຍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຓໍ ອຸທ຺ຘນໍ ວິຍ ຈ ໂກຘວເສນ ປຏປຏາຍຕິ, ມຍາ ປຏິພາຫິໂຕ ປນ ມຍິປິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິສ຺ສຕິ, ເອວມສ຺ສ ຕຖາຄເຕ ຈ ມຍິ ຈາຕິ ທ຺ວີສຸ ຊເນສຸ ອາຆາໂຕ ອຕິຠາຣິໂຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກາຣຸຎ຺ຎຕາຍ ນ ປຏິເສເຘສິ. ອປິ ຈສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ, ພຸທ຺ຘານໍ ອວຓ຺ຓກຖນໍ ນາມ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ເທ ໂທສາໂຣປນສທິສໍ, ໂກ ອິມສ຺ສ ກຖໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ? ສຍເມວ ເຂເຬ ປຈ຺ຉິນ຺ເນ ມຸເຂ ສຸກ຺ເຂ ໂອຣມິສ຺ສຕີຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ນ ປຏິເສເຘສິ. ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ປິຓ຺ຑປາຕປຣິເຍສນໂຕ ອປຄໂຕ.

໑໔໗. ໂກຘໂນຕິ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ. ໂມຆປຸຣິໂສຕິ ຕຸຈ຺ຉປຸຣິໂສ. ຍສ຺ສ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ພຸທ຺ຘາ ‘‘ໂມຆປຸຣິໂສ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸປນິສ຺ສເຍ ສຕິປິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຄ຺ເຄ ວາ ຜເລ ວາ ອສຕິ ‘‘ໂມຆປຸຣິໂສ’’ຕິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ອິມສ຺ສ ປນ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນເຍວ, ເຕນ ຕໍ ‘‘ໂມຆປຸຣິໂສ’’ຕິ ອາຫ. ໂກຘາ ຈ ປນສ຺ສ ເອສາ ວາຈາ ຠາສິຕາຕິ ເອສາ ຈ ປນສ຺ສ ວາຈາ ໂກເຘນ ຠາສິຕາ.

ກສ຺ມາ ປເນສ ຠຄວໂຕ ກຸທ຺ໂຘຕິ? ອຍຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ກເຖສິ. ໂສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນນ຺ທນວນຈິຕ຺ຕລຕາວນຜາຣຸສກວນມິສ຺ສກວເນສຸ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາເນ ເທວປຸຕ຺ເຕ ຈ ເທວຘີຕໂຣ ຈ ທິສ຺ວາ ເອເຕສໍ ເອວຣູປາຍ ອຕ຺ຕຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຐິຕານໍ ກີວມຘຸໂຣ ນຸ ໂຂ ສທ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສທ຺ທໍ ໂສຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ທສພລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຠຄວາ ປນສ຺ສ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຍາ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖີຕິ ຎຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ນ ກເຖສິ. ນ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ອຸປນິສ຺ສຍວິຣຫິຕ ຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕິ. ໂສ ຠຄວຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຐມໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິໍ, ໂສ ‘ມຍ຺ຫໍ ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕຸ ວາ ມາ ວາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕູ’ຕິ ກເຖສິ. ອຫໍ ປນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ເມ ນ ກເຖສິ. ອທ຺ຘາສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ອຍໍ ຣາຊປພ຺ພຊິໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຍາ ສມສໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍວເສນ ມຍ຺ຫໍ ນ ກເຖຕີ’’ຕິ. ຠິຍ຺ໂຍໂສ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ວາປິ ນ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ວິຈຣຕິ. ທສພລໍ ປນ ອສຕາ ຕຸຈ຺ເຉນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ໂກຘາ ຈ ປນສ຺ສ ເອສາ ວາຈາ ຠາສິຕາ’’ຕິ.

ວຓ຺ໂຓ ເຫໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄເຕນ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕນ ເອຕທຕ຺ຖເມວ ວາຍາໂມ ກໂຕ ‘‘ເທສນາຘມ຺ໂມ ເມ ນິຍ຺ຍານິໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ໂສ ວຓ຺ຓໍເຍວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠາສຕິ. ວຓ຺ໂຓ ເຫໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸໂຓ ເອໂສ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ນ ອຄຸໂຓຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອຍມ຺ປິ ຫິ ນາມ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ສຸນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ປຏິສິທ຺ຘສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຖິຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຠຄວາ ກິຣ ອຍໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ໂມຆປຸຣິໂສ ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມຕິ ວທຕິ. ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຎາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ທສພລຎາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ ອກມ຺ປນຎາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຈຄຕິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພປິ ເຈເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາເຍວ. ເອວຣູເປສຸ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມສຸ ເອກສ຺ສາປິ ວິຊານນສມຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມນ຺ວຍມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາມ ເອຕສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍມ຺ປິ ຫິ ນາມ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິນາ ນເຍນ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ເວຕີຕິ ອນ຺ວໂຍ, ຊານາຕິ, ອນຸພຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ວໂຍ ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ, ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທິຘມ຺ມໍ ຊານນປຎ຺ຎາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທີຫິ ເອວຣູປມ຺ປິ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ວິຊ຺ຊມານເມວ ອຕ຺ຖີຕິ ຊານິຕຸໍ ຕສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ຘມ຺ມນ຺ວໂຍປິ ນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓາທີສຸປິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທສພລຎາຓາທິວຓ຺ຓນາ

໑໔໘. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓານນ຺ຕຣໍ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ, ຍສ຺ມາ ປນ ຕາສຸ ວຸຕ຺ຕາສຸ ອຸປຣິ ທສພລຎາຓໍ ນ ປຣິປູຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາ ອວຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທສພລຎາຓໍ ປຣິປູຣໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທສ ໂຂ ປນິມານິ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄຕພລານີຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓານິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ພລານິ. ຍຖາ ວາ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ພລານິ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຄຕານິ, ຕຖາ ອາຄຕພລານີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຕຖາຄຕພລໍ ກາຍພລຎ຺ຈ ຎາຓພລຎ຺ຈ. ເຕສຸ ກາຍພລໍ ຫຕ຺ຖິກຸລານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ກາລາວກຎ຺ຈ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍໍ, ປຓ຺ຑຣໍ ຕມ຺ພປິງ຺ຄລໍ;

ຄນ຺ຘມງ຺ຄລເຫມຎ຺ຈ, ອຸໂປສຖຉທ຺ທນ຺ຕິເມ ທສາ’’ຕິ.

ອິມານິ ຫິ ທສ ຫຕ຺ຖິກຸລານິ. ຕຕ຺ຖ ກາລາວກນ຺ຕິ ປກຕິຫຕ຺ຖິກຸລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ກາຍພລໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ກາລາວກຫຕ຺ຖິໂນ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ກາລາວການໍ ພລໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ປຓ຺ຑຣສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປຓ຺ຑຣານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຕມ຺ພສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຕມ຺ພານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ປິງ຺ຄລສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປິງ຺ຄລານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຄນ຺ຘຫຕ຺ຖິໂນ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຄນ຺ຘຫຕ຺ຖີນໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ມງ຺ຄລສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ມງ຺ຄລານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ເຫມວຕສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ເຫມວຕານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ອຸໂປສຖານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຉທ຺ທນ຺ຕສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຉທ຺ທນ຺ຕານໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ. ນາຣາຍນສງ຺ຆາຕພລນ຺ຕິປິ ອິທເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕເທຕໍ ປກຕິຫຕ຺ຖິຄຓນາຍ ຫຕ຺ຖີນໍ ໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ປຸຣິສຄຓນາຍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ພລໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕາວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍພລໍ.

ຎາຓພລໍ ປນ ປາຬິຍໍ ຕາວ ອາຄຕເມວ. ທສພລຎາຓໍ, ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ, ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ ອກມ຺ປນຎາຓໍ, ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ, ປຎ຺ຈຄຕິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ. ສໍຍຸຕ຺ຕເກ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໔) ອາຄຕານິ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານິ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານີຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎານິປິ ອເນການິ ຎາຓສຫສ຺ສານິ, ເອຕໍ ຎາຓພລໍ ນາມ. ອິຘາປິ ຎາຓພລເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຎາຓຎ຺ຫິ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຏ຺ເຐນ ຈ ພລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເຍຫິ ທສຫິ ຎາຓພເລຫິ ອຸເປໂຕ ສມຸເປໂຕ. ອາສຠໍ ຐານນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ຐານໍ. ອາສຠາ ວາ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ຄວສຕເຊຏ຺ຐໂກ ອຸສໂຠ, ຄວສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ວສໂຠ. ວຊສຕເຊຏ຺ຐໂກ ວາ ອຸສໂຠ, ວຊສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ວສໂຠ. ສພ຺ພຄວເສຏ຺ໂຐ ສພ຺ພປຣິສ຺ສຍສໂຫ ເສໂຕ ປາສາທິໂກ ມຫາຠາຣວໂຫ ອສນິສຕສທ຺ເທຫິປິ ອກມ຺ປນິໂຍ ນິສໂຠ, ໂສ ອິຘ ອຸສໂຠຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ຕສ຺ສ ປຣິຍາຍວຈນໍ. ອຸສຠສ຺ສ ອິທນ຺ຕິ ອາສຠໍ. ຐານນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອຈລຏ຺ຐານໍ. ອິທໍ ປນ ອາສຠໍ ວິຍາຕິ ອາສຠໍ. ຍເຖວ ຫິ ນິສຠສງ຺ຂາໂຕ ອຸສໂຠ ອຸສຠພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອຈລຏ຺ຐາເນນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕປິ ທສຫິ ຕຖາຄຕພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕູຫິ ເວສາຣຊ຺ຊປາເທຫິ ອຏ຺ຐປຣິສປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ສເທວເກ ໂລເກ ເກນຈິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນ ອກມ຺ປິໂຍ ອຈລຏ຺ຐາເນນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ຕິຏ຺ຐມາໂນວ ຕໍ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ນ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ ອຕ຺ຕນິ ອາໂຣເປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ.

ປຣິສາສູຕິ ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ. ສີຫນາທໍ ນທຕີຕິ ເສຏ຺ຐນາທໍ ອຠີຕນາທໍ ນທຕິ, ສີຫນາທສທິສໍ ວາ ນາທໍ ນທຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ສີຫນາທສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ວາ ສີໂຫ ສຫນໂຕ ຫນນໂຕ ຈ ສີໂຫຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ໂລກຘມ຺ມານໍ ສຫນໂຕ ປຣປ຺ປວາທານຎ຺ຈ ຫນນໂຕ ສີໂຫຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສີຫສ຺ສ ນາທໍ ສີຫນາທໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສີໂຫ ສີຫພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິສາຣໂທ ວິຄຕໂລມຫໍໂສ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄຕສີໂຫປິ ຕຖາຄຕພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ ວິສາຣໂທ ວິຄຕໂລມຫໍໂສ ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນານາວິຘເທສນາວິລາສສມ຺ປນ຺ນໍ ສີຫນາທໍ ນທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕີ’’ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ວິສິຏ຺ຐໍ. ຈກ຺ກ-ສທ຺ໂທ ປນາຍໍ –

ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ລກ຺ຂເຓ ຈ, ຣຖງ຺ເຄ ອິຣິຍາປເຖ;

ທາເນ ຣຕນຘມ຺ມູຣ-ຈກ຺ກາທີສຸ ຈ ທິສ຺ສຕິ;

ຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອິຘ ມໂຕ, ຕຎ຺ຈ ທ຺ເວຘາ ວິຠາວເຍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ການິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໓໑) ຫິ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ປາທຕເລສຸ ຈກ຺ການິ ຊາຕານີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໕) ເອຕ຺ຖ ລກ຺ຂເຓ. ‘‘ຈກ຺ກໍວ ວຫໂຕ ປທ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໑) ເອຕ຺ຖ ຣຖງ຺ເຄ. ‘‘ຈຕຸຈກ຺ກໍ ນວທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໙) ເອຕ຺ຖ ອິຣິຍາປເຖ. ‘‘ທທໍ ຠຸຎ຺ຊ ມາ ຈ ປມາໂທ, ຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍ ສພ຺ພປາຓິນ’’ນ຺ຕິ (ຊາ. ໑.໗.໑໔໙) ເອຕ຺ຖ ທາເນ. ‘‘ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໔໓) ເອຕ຺ຖ ຣຕນຈກ຺ເກ. ‘‘ມຍາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໖໒) ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມຈກ຺ເກ. ‘‘ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໑.໑໐໔; ໑.໕.໑໐໓) ເອຕ຺ຖ ອຸຣຈກ຺ເກ. ‘‘ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນ ເຈປິ ຈກ຺ເກນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໖) ເອຕ຺ຖ ປຫຣຓຈກ຺ເກ. ‘‘ອສນິວິຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໖໑; ສໍ. ນິ. ໒.໑໖໒) ເອຕ຺ຖ ອສນິມຓ຺ຑເລ. ອິຘ ປນາຍໍ ຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ຕໍ ປນ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ ປຏິເວຘຎາຓຎ຺ເຈວ ເທສນາຎາຓຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາປຠາວິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍພລາວຫໍ ປຏິເວຘຎາຓໍ. ກຣຸຓາປຠາວິຕໍ ສາວການໍ ອຣິຍພລາວຫໍ ເທສນາຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິເວຘຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕຸສິຕຠວນໂຕ ວາ ຍາວ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ທີປງ຺ກຣທສພລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ເທສນາຎາຓມ຺ປິ ປວຕ຺ຕມານໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍາວ ອຎ຺ຎາຕໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາ ປວຕ຺ຕມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕໍ ນາມ. ເຕສຸ ປຏິເວຘຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ເທສນາຎາຓໍ ໂລກິຍໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ປເນຕໍ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ, ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ໂອຣສຎາຓໍ.

ອິທານິ ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ຍານິ ອາທິໂຕວ ‘‘ທສ ໂຂ ປນິມານິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານີ’’ຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ, ຕານິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕມານິ ທສ? ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕຕິ ກາຣຓຎ຺ຈ ກາຣຓໂຕ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຜລໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຍາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ຠຄວາ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ເຫຕູ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ, ຕໍ ຕໍ ຐານໍ. ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ນ ເຫຕູ ນ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ, ຕໍ ຕໍ ອຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ປຊານນ຺ໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອຠິຘມ຺ເມ ປເນຕໍ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໘໐໙) ນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຍມ຺ປີຕິ ເຍນ ຎາເຓນ. ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ອິທມ຺ປິ ຐານາຏ຺ຐານຎາຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມສມາທານານນ຺ຕິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ກຕານໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານໍ, ກມ຺ມເມວ ວາ ກມ຺ມສມາທານໍ. ຐານໂສ ເຫຕຸໂສຕິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວ ເຫຕຸໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຄຕິອຸປຘິກາລປໂຍຄາ ວິປາກສ຺ສ ຐານໍ. ກມ຺ມໍ ເຫຕຸ. ອິມສ຺ສ ປນ ຎາຓສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ‘‘ອຕ຺ເຖກຈ຺ຈານິ ປາປການິ ກມ຺ມສມາທານານິ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໘໑໐) ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ອາຄຕາເຍວ.

ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນິນ຺ຕິ ສພ຺ພຄຕິຄາມິນິໍ ອຄຕິຄາມິນິຎ຺ຈ. ປຏິປທນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ. ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ພຫູສຸປິ ມນຸສ຺ເສສຸ ເອກເມວ ປາຓໍ ຆາເຕນ຺ເຕສຸ ອິມສ຺ສ ເຈຕນາ ນິຣຍຄາມິນີ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ສ ເຈຕນາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄາມິນີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ເອກວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາສງ຺ຂາຕານໍ ປຏິປຕ຺ຕີນໍ ອວິປຣີຕໂຕ ສຠາວໍ ຊານາຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ ຎາຓສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ? ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ນິຣຍຄາມີຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໘໑໑) ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ອາຄຕາເຍວ.

ອເນກຘາຕຸນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທີຫິ ກາມຘາຕຸອາທີຫິ ວາ ຘາຕູຫິ ພຫຸຘາຕຸໍ. ນານາຘາຕຸນ຺ຕິ ຕາສໍເຍວ ຘາຕູນໍ ວິລກ຺ຂຓຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຘາຕຸໍ. ໂລກນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂລກໍ. ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ຕາສໍ ຕາສໍ ຘາຕູນໍ ອວິປຣີຕໂຕ ສຠາວໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ອິທມ຺ປິ ຎາຓໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລກໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ, ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຂນ຺ຘນານຕ຺ຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕນ຺ຕິ ຫີນາທີຫິ ອຘິມຸຕ຺ຕີຫິ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຠາວໍ. ອິທມ຺ປິ ຎາຓໍ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຕ຺ຕານໍ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ, ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ປຊານາຕິ ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິກາ’’ຕິ ອາທິນາ ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ປຣສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປຘານສຕ຺ຕານໍ. ປຣປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ຕໂຕ ປເຣສໍ ຫີນສຕ຺ຕານໍ. ເອກຕ຺ຖເມວ ວາ ເອຕໍ ປທທ຺ວຍໍ. ເວເນຍ຺ຍວເສນ ປນ ທ຺ເວຘາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣຠາວໍ ອປຣຠາວຎ຺ຈ, ວຸທ຺ຘິຎ຺ຈ ຫານິຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ສປິ ຎາຓສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ, ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍໍ ປຊານາຕິ ອນຸສຍໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໘໑໔) ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ອາຄຕາເຍວ.

ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ປຐມາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິອາທີນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວິໂມກ຺ຂານໍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສມາຘີນໍ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິອາທີນຎ຺ຈ ນວນ຺ນໍ ອນຸປຸພ຺ພສມາປຕ຺ຕີນໍ. ສໍກິເລສນ຺ຕິ ຫານຠາຄິຍຘມ຺ມໍ. ໂວທານນ຺ຕິ ວິເສສຠາຄິຍຘມ຺ມໍ. ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ‘‘ໂວທານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານໍ. ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໘໒໘) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປຄຸຓຊ຺ຌານຎ຺ເຈວ ຠວງ຺ຄຜລສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ. ເຫຏ຺ຐິມໍ ເຫຏ຺ຐິມຎ຺ຫິ ປຄຸຓຊ຺ຌານໍ ອຸປຣິມສ຺ສ ອຸປຣິມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ໂວທານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠວງ຺ເຄນ ປນ ສພ຺ພຊ຺ຌາເນຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທມ຺ປິ ຎາຓໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໍ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ, ຌາຍີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຌາຍີ, ອຕ຺ເຖກຈ຺ໂຈ ຌາຍີ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍເຍວ ສມານໍ ວິປຕ຺ຕີຕິ ປຈ຺ເຈຕີ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໘໒໘) ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາວິນິຈ຺ຉໂຍ ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍໍ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ອາສວກ຺ຂຍກຖາ ຠຍເຠຣເວ.

໑໔໙. ອິມານິ ໂຂ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ ຍານິ ປຸພ຺ເພ ‘‘ທສ ໂຂ ປນິມານິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານີ’’ຕິ ອໂວຈໍ, ອິມານິ ຕານີຕິ ອປ຺ປນໍ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣວາທີກຖາ ໂຫຕິ – ທສພລຎາຓໍ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ເສວາຍໍ ປເຠໂທຕິ. ຕໍ ນ ຕຖາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎເມວ ຫິ ທສພລຎາຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ. ທສພລຎາຓຎ຺ຫິ ສກສກກິຈ຺ຈເມວ ຊານາຕິ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ຕມ຺ປິ ຕໂຕ ອວເສສມ຺ປິ ປຊານາຕິ. ທສພລຎາເຓສຸ ຫິ ປຐມໍ ກາຣຓາກາຣຓເມວ ຊານາຕິ. ທຸຕິຍໍ ກມ຺ມນ຺ຕຣວິປາກນ຺ຕຣເມວ. ຕຕິຍໍ ກມ຺ມປຣິຈ຺ເຉທເມວ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຘາຕຸນານຕ຺ຕກາຣຓເມວ. ປຎ຺ຈມໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌາສຍາຘິມຸຕ຺ຕິເມວ. ຉຏ຺ຐໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິກ຺ຂມຸທຸຠາວເມວ. ສຕ຺ຕມໍ ຌານາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຕສໍ ສໍກິເລສາທິເມວ. ອຏ຺ຐມໍ ປຸພ຺ເພນິວຸຕ຺ຖຂນ຺ຘສນ຺ຕຕິເມວ. ນວມໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິເມວ. ທສມໍ ສຈ຺ຈປຣິຈ຺ເຉທເມວ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປນ ເອເຕຫິ ຊານິຕພ຺ພຎ຺ຈ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ເອເຕສໍ ປນ ກິຈ຺ຈໍ ນ ສພ຺ພໍ ກໂຣຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຌານໍ ຫຸຕ຺ວາ ອປ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອິທ຺ຘິ ຫຸຕ຺ວາ ວິກຸພ຺ພິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ມຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ກິເລເສ ເຂເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອປິຈ ປຣວາທີ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘‘ທສພລຎາຓໍ ນາມ ເອຕໍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໍ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໍ ກາມາວຈຣໍ ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣໍ ໂລກິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ຎາຓານິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣານີຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ປຣານິ ທ຺ເວ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣານີຕິ ວກ຺ຂຕິ. ອາສວກ຺ຂຍຎາຓໍ ສິຍາ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໍ, ສິຍາ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕຖາ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກາມາວຈຣານິ, ຕໂຕ ປຣານິ ທ຺ເວ ຣູປາວຈຣານິ, ອວສາເນ ເອກໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປນ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣເມວ ກາມາວຈຣເມວ ໂລກິຍເມວາຕິ ວກ຺ຂຕິ.

ເອວເມຕ຺ຖ ອນຸປທວຓ຺ຓນໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ປຐມໍເຍວ ຐານາຏ຺ຐານຎາເຓນ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕານໍ ອາສວກ຺ຂຍາຘິຄມສ຺ສ ເຈວ ອນຘິຄມສ຺ສ ຈ ຐານາຏ຺ຐານຠູຕໍ ກິເລສາວຣຓາຠາວໍ ປສ຺ສຕິ, ໂລກິຍສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານທສ຺ສນໂຕ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານາຠາວທສ຺ສນໂຕ ຈ. ອຖ ເນສໍ ກມ຺ມວິປາກຎາເຓນ ວິປາກາວຣຓາຠາວໍ ປສ຺ສຕິ, ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິທສ຺ສນໂຕ. ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນີປຏິປທາຎາເຓນ ກມ຺ມາວຣຓາຠາວໍ ປສ຺ສຕິ, ອນນ຺ຕຣິຍກມ຺ມາຠາວທສ຺ສນໂຕ. ເອວໍ ອນາວຣຓານໍ ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸຎາເຓນ ອນຸກູລຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຈຣິຍວິເສສໍ ປສ຺ສຕິ, ຘາຕຸເວມຕ຺ຕທສ຺ສນໂຕ. ອຖ ເນສໍ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕາຎາເຓນ ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສຕິ, ປໂຍຄໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາປິ ອຘິມຸຕ຺ຕິວເສນ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ. ອເຖວໍ ທິຏ຺ຐາຘິມຸຕ຺ຕີນໍ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາເຓນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ສທ຺ຘາທີນໍ ຕິກ຺ຂມຸທຸຠາວທສ຺ສນໂຕ. ເອວໍ ປຣິຎ຺ຎາຕິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕາ ປນ ເຕ ສເຈ ທູເຣ ໂຫນ຺ຕິ, ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ວສີຠູຕຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິວິເສເສນ ເຕ ຂິປ຺ປໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ເນສໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓນ ປຸພ຺ພຊາຕິຠາວນໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓານຸຠາວໂຕ ປຕ຺ຕພ຺ເພນ ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ສມ຺ປຕິ ຈິຕ຺ຕວິເສສໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓານຸຠາເວນ ອາສວກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ວິຄຕສມ຺ໂມຫຕ຺ຕາ ອາສວກ຺ຂຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ອິມານິ ທສພລານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍາຕິອາທີສຸ ປຸນ ເອວຣູປິໍ ວາຈໍ ນ ວກ຺ຂາມີຕິ ວທນ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ປຊຫຕິ ນາມ. ປຸນ ເອວຣູປໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊຫຕິ ນາມ. ປຸນ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ປຊຫນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐິໍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ ນາມ, ຕຖາ ອກໂຣນ຺ໂຕ ເນວ ປຊຫຕິ, ນ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍຕິ ຍຖາ ນິຣຍປາເລຫິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ຐປິໂຕ, ເອວໍ ນິຣເຍ ຐປິໂຕເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທານິສ຺ສ ອຕ຺ຖສາຘກໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນຕິອາທີສຸ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣວເສເນວ ວິນິວຕ຺ເຕຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີເວຫິ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ສມ຺ມາວາຍາມສຕິສມາຘີຫິ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ເປຫິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ເອວໍ ສີລາທິສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວທາມິ ອິມມ຺ປິ ກາຣຓໍ ເອວຣູປເມວ. ຍຖາ ຫິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາວ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວ ອິມສ຺ສາປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈຸຕິອນນ຺ຕຣໍ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາວ ນິຣເຍ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສກລສ຺ມິຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອິມາຍ ອຸປມາຍ ຄາຬ຺ຫຕຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕອຸປມາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໑໕໐. ເວສາຣຊ຺ຊານີຕິ ເອຕ຺ຖ ສາຣຊ຺ຊປຏິປກ຺ໂຂ ເວສາຣຊ຺ຊໍ, ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ສາຣຊ຺ຊາຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໂສມນສ຺ສມຍຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕຕິ ອຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ມຍາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ເອວໍ ປຏິຊານໂຕ ຕວ. ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ອິເມ ນາມ ຘມ຺ມາ ຕຍາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ. ຕຕ຺ຣ ວຕາຕິ ເຕສຸ ວຕ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ເອວໍ ທສ຺ສິຕຘມ຺ເມສຸ. ສຫຘມ຺ເມນາຕິ ສເຫຕຸນາ ສກາຣເຓນ ວຈເນນ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ວິຍ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕ ອປ຺ປມາຓໍ. ນິມິຕ຺ຕເມຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລປິ ຘມ຺ໂມປິ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ໂຍ ມໍ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕິ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຍໍ ນາມ ຘມ຺ໂມ ຕຍາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ມໍ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ເຂມໍ ປຕ຺ໂຕ, ເສສປທທ຺ວຍໍ ອິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ສພ຺ພຎ຺ເຫຕໍ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທສພລສ຺ສ ຫິ ອຍໍ ນາມ ຘມ຺ໂມ ຕຍາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ໂຈທກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ໂຈທນາກາຣຓໍ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຘມ຺ມໍ ວາ ອປສ຺ສໂຕ ສຠາວພຸທ຺ໂຘເຍວ ວາ ສມາໂນ ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘສ຺ມີຕິ ວທາມີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ພລວຕຣໍ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ເວສາຣຊ຺ຊໍ ນາມ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອນ຺ຕຣາຍິກາ, ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕຎ຺ຫິ ອນ຺ຕມໂສ ທຸກ຺ກຏ-ທຸພ຺ຠາສິຕມ຺ປິ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ. ອິຘ ປນ ເມຖຸນຘມ຺ໂມ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເມຖຸນໍ ເສວໂຕ ຫິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນິສ຺ສໍສຍເມວ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ເຕສຸ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ຣາຄກ຺ຂຍາທີສຸ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ. ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕຕິ ອສຸຠຠາວນາທິຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນິຍ຺ຍານິກຘມ຺ເມ ມໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທສພລຎາຓາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐປຣິສວຓ຺ຓນາ

໑໕໑. ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓສ຺ສ ພລທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍຖາ ຫິ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ ປຣິສໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎູນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາຘນສມຕ຺ຖາຍ ກຖາຍ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ເຉກຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ອິມາ ອຏ຺ຐ ປຣິສາ ປຕ຺ວາ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓສ຺ສ ເວສາຣຊ຺ຊຠາໂວ ສກ຺ກາ ຎາຕຸນ຺ຕິ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓສ຺ສ ພລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາຕິ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ, ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ມາຣກາຍິການໍ ປນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ມາຣປຣິສາ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ມາຣານໍ. ສພ຺ພາປິ ເຈຕາ ປຣິສາ ອຸຄ຺ຄຏ຺ຐານທສ຺ສນວເສນ ຄຫິຕາ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຣາຊາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ປກຕິວຈນມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຸຄ຺ຄາ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕີສຸ ເວເທສຸ ກຸສລາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄຫປຕໂຍ ນານາໂວຫາເຣສຸ ເຈວ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕາຍ ຈ. ສມຓາ ສກວາທປຣວາເທສຸ ກຸສລາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມກຖາກຖນໍ ນາມ ອຕິວິຍ ຠາໂຣ. ອມນຸສ຺ສາປິ ອຸຄ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ອມນຸສ຺ໂສຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕປິ ມນຸສ຺ສານໍ ສກລສຣີຣໍ ສງ຺ກມ຺ປຕິ, ເຕສໍ ຣູປໍ ວາ ທິສ຺ວາ ສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາ ວິສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອມນຸສ຺ສປຣິສາ ອຸຄ຺ຄາ. ຕາສຸປິ ຘມ຺ມກຖາກຖນໍ ນາມ ອຕິວິຍ ຠາໂຣ. ອິຕິ ອຸຄ຺ຄຏ຺ຐານທສ຺ສນວເສນ ຕາ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຊ຺ໂຌຄາຫຕີຕິ ອນຸປວິສຕິ. ອເນກສຕໍ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສນ຺ຕິ ພິມ຺ພິສາຣສມາຄມ ຎາຕິສມາຄມ ລິຈ຺ຉວີສມາຄມສທິສໍ. ອຎ຺ເຎສຸປິ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ກິໍ ປນ ຠຄວາ ອຎ຺ຎານິ ຈກ຺ກວາຬານິປິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ? ອາມ ຄຈ຺ຉຕິ. ກີທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ? ຍາທິສາ ເຕ, ຕາທິໂສເຍວ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອເນກສຕໍ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕາ, ຕຕ຺ຖ ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ສໂຣ ໂຫຕິ, ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ສໂຣ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສມິ ສມາທເປມິ ສມຸຕ຺ເຕເຊມິ ສມ຺ປຫໍເສມິ. ຠາສມານຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຠາສຕິ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’ຕິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍາມິ. ອນ຺ຕຣຫິຕຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໒).

ຂຕ຺ຕິຍາ ເກຍູຣງ຺ຄທມາລາຄນ຺ຘາທິວິຠູສິຕາ ນານາວິຣາຄວສນາ ອາມຸກ຺ກມຓິກຸຓ຺ຑລາ ໂມຬິຘຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ກິໍ ຠຄວາປິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ມຓ຺ເຑຕິ? ເຕ ຈ ໂອທາຕາປິ ໂຫນ຺ຕິ ກາຬາປິ ມໍຄຸລຈ຺ຉວີປິ. ກິໍ ສຕ຺ຖາປິ ເອວຣູໂປ ໂຫຕີຕິ? ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ປພ຺ພຊິຕວເສເນວ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕສໍ ປນ ຕາທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊາສເນ ນິສິນ຺ນໍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕິ, ເຕສໍ ‘‘ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ ໂຫຕິ. ເຕ ຈ ຠິນ຺ນສ຺ສຣາປິ ໂຫນ຺ຕິ ຄຄ຺ຄສ຺ສຣາປິ ກາກສ຺ສຣາປິ. ສຕ຺ຖາ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣເນວ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕິ. ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ສໂຣ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ປນ ຠາສນ຺ຕຣໍ ສນ຺ຘາຍ ກຖິຕໍ. ມນຸສ຺ສານໍ ປນ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຣາຊາ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ກເຖຕີ’’ຕິ ໂຫຕິ. ກເຖຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕ ຈ ຠຄວຕິ ປຸນ ຣາຊານໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວີມໍສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອິທາເນວ ມາຄຘຠາສາຍ ສີຫຬຠາສາຍ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ກເຖນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ, ກິໍ ເທໂວ, ອຸທາຫຸ ມນຸສ຺ໂສຕິ? ກິມຕ຺ຖໍ ປເນວໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ? ວາສນຕ຺ຖາຍ. ເອວໍ ສຸໂຕປິ ຫິ ຘມ຺ໂມ ອນາຄເຕ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອນາຄຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ເທເສຕີຕິ.

ສນ຺ນິສິນ຺ນປຸພ຺ພນ຺ຕິ ສງ຺ຄມ຺ມ ນິສິນ຺ນປຸພ຺ພໍ. ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອາລາປສລ຺ລາໂປ ກຕປຸພ຺ໂພ. ສາກຈ຺ຉາຕິ ຘມ຺ມສາກຈ຺ຉາປິ ສມາປຊ຺ຊິຕປຸພ຺ພາ. ອເນກສຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສນ຺ຕິອາທີນມ຺ປິ ໂສຓທຓ຺ຑສມາຄມາທິວເສນ ເຈວ ອຎ຺ຎຈກ຺ກວາຬວເສນ ຈ ສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຏ຺ຐປຣິສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸໂຍນິວຓ຺ຓນາ

໑໕໒. ຈຕສ຺ໂສ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂຍນິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍນີຕິ ຂນ຺ຘໂກຏ຺ຐາສສ຺ສປິ ກາຣຓສ຺ສປິ ປສ຺ສາວມຄ຺ຄສ຺ສປິ ນາມໍ. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ນາຄໂຍນິໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ສຸປຓ຺ຓໂຍນິໂຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໓໔໒, ໓໙໒) ເອຕ຺ຖ ຫິ ຂນ຺ຘໂກຏ຺ຐາໂສ ໂຍນິ ນາມ. ‘‘ໂຍນິ ເຫສາ ຠູມິຊ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໒໗) ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ. ‘‘ນ ຈາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ພ຺ຣູມິ, ໂຍນິຊໍ ມຕ຺ຕິສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໔໕໗; ຘ. ປ. ໓໙໖) ເອຕ຺ຖ ປສ຺ສາວມຄ຺ໂຄ. ອິຘ ປນ ຂນ຺ຘໂກຏ຺ຐາໂສ ໂຍນີຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອຓ຺ເຑ ຊາຕາ ອຓ຺ຑຊາ. ຊລາພຸມ຺ຫິ ຊາຕາ ຊລາພຸຊາ. ສໍເສເທ ຊາຕາ ສໍເສທຊາ. ວິນາ ເອເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ໂອປປາຕິກາ. ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນວເສນ ຊາຍນ຺ຕິ. ປູຕິກຸຓເປ ວາຕິອາທີຫິ ອນິຏ຺ຐຏ຺ຐານາເນວ ທສ຺ສິຕານິ. ອິຏ຺ເຐສຸປິ ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີສຸ ສຕ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ ເອວ. ເທວາຕິອາທີສຸ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິເທວາ ໂອປປາຕິກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຠູມເທວາ ປນ ຈຕຸໂຍນິກາ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ມນຸສ຺ສາຕິ ມນຸສ຺ເສສຸ ເກຈິ ເທວາ ວິຍ ໂອປປາຕິກາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປເນເຕ ຊລາພຸຊາວ, ອຓ຺ຑຊາປິ ເອຕ຺ຖ ໂກນ຺ຕປຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວຠາຕິຍຕ຺ເຖຣາ ວິຍ, ສໍເສທຊາປິ ປທຸມຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕໂປກ຺ຂຣສາຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓປທຸມວຕິເທວີອາທໂຍ ວິຍ, ເອວໍ ວິນິປາຕິເກສຸ ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິກເປຕາ ເນຣຍິກາ ວິຍ ໂອປປາຕິກາເຍວ, ອວເສສາ ຈຕຸໂຍນິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ເຕ ເອວໍ ຍກ຺ຂາປິ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທປກ຺ຂິຊາຕິທີຆຊາຕິອາທໂຍປິ ສພ຺ເພ ຈຕຸໂຍນິກາເຍວ.

ຈຕຸໂຍນິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈຄຕິວຓ຺ຓນາ

໑໕໓. ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຄຕິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸກຕທຸກ຺ກຏກມ຺ມວເສນ ຄນ຺ຕພ຺ພາຕິ ຄຕິໂຍ. ອປິຈ ຄຕິຄຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຄຕິ ອຊ຺ຌາສຍຄຕິ ວິຠວຄຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຄຕີຕິ ພຫຸວິຘາ ຄຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕໍ ຄຕິໍ ເປຈ຺ຈ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໘໔) ຈ, ‘‘ຍສ຺ສ ຄຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເທວາ ຄນ຺ຘພ຺ພມານຸສາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໔໒໐) ຈ ອຍໍ ຄຕິຄຕິ ນາມ. ‘‘ອິເມສໍ ໂຂ ອຫໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ເນວ ຊານາມິ ຄຕິໍ ວາ ອຄຕິໍ ວາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໘) ອຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຄຕິ ນາມ. ‘‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ ເຕ ອຫໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ຄຕິໍ ຈ ປຊານາມິ ຊຸຕິຎ຺ຈ ປຊານາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໓) ອຍໍ ອຊ຺ຌາສຍຄຕິ ນາມ. ‘‘ວິຠໂວ ຄຕິ ຘມ຺ມານໍ, ນິພ຺ພານໍ ອຣຫໂຕ ຄຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໓໙) ອຍໍ ວິຠວຄຕິ ນາມ. ‘‘ທ຺ເວເຍວ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໕໘; ໒.໓໔) ອຍໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຄຕິ ນາມ. ຕາສຸ ອິຘ ຄຕິຄຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ນິຣໂຍຕິອາທີສຸ ນິຣຕິອຕ຺ເຖນ ນິຣສ຺ສາທຏ຺ເຐນ ນິຣໂຍ. ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຉິຕາຕິ ຕິຣຈ຺ຉານາ. ເຕສໍ ໂຍນິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ. ເປຈ຺ຈຠາວໍ ປຕ຺ຕານໍ ວິສໂຍຕິ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ. ມນໂສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ. ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວຫິ ຈ ທິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ເທວາ. ນິຣຍຎ຺ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິອາທີສຸ ນິຣໂຍຕິ ສທ຺ຘິໍ ໂອກາເສນ ຂນ຺ຘາ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ຈາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມຄ຺ຄໍ ປຏິປທນ຺ຕິ ອຸຠເຍນາປິ ວຸຕ຺ຕຄຕິສໍວຕ຺ຕນິກ ກມ຺ມເມວ ທສ຺ເສຕິ. ຍຖາ ຈ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ຍາຍ ປຏິປທາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ທິສຕິ. ອປາຍນ຺ຕິອາທີສຸ ວຑ຺ຒິສງ຺ຂາຕາ ສຸຂສງ຺ຂາຕາ ວາ ອຍາ ອເປຕຕ຺ຕາ ອປາໂຍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຕິ ປຏິສຣຓນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ. ທຸກ຺ກຏກາຣິໂນ ເອຕ຺ຖ ວິນິປຕນ຺ຕີຕິ ວິນິປາໂຕ. ນິພ຺ພານຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ນ ເກວລໍ ຄຕິຄຕິເມວ, ຄຕິນິສ຺ສຣຓໍ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ຊານາມີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖມາຫ. ອິຘ ມຄ຺ໂຄ ປຏິປທາຕິ ອຸຠເຍນາປິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄວ ວຸຕ຺ໂຕ.

ປຎ຺ຈຄຕິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕາກາຣວຓ຺ຓນາ

໑໕໔. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິຘາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂາຕິ ນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂາ ນິຣນ຺ຕຣທຸກ຺ຂາ. ຕິພ຺ພາຕິ ພຫລາ. ກຏຸກາຕິ ຂຣາ. ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທີນິ ໂອປມ຺ມທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ກາສູຕິ ອາວາໂຏປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣາສິປິ.

‘‘ກິນ຺ນຸ ສນ຺ຕຣມາໂນວ, ກາສຸໍ ຂຓສິ ສາຣຖິ;

ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ກິໍ ກາສຸຍາ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໒.໓) –

ເອຕ຺ຖ ຫິ ອາວາໂຏ ກາສຸ ນາມ.

‘‘ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ອປເຣ ຜຸນນ຺ຕິ, ນຣາ ຣຸທນ຺ຕາ ປຣິທຑ຺ຒຄຕ຺ຕາ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໒.໔໖໒) –

ເອຕ຺ຖ ຣາສິ. ອິຘ ປນ ອາວາໂຏ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສາຘິກໂປຣິສາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາຘິກໍ ໂປຣິສໍ ປມາຓໍ ອສ຺ສາຕິ ສາຘິກໂປຣິສາ, ອຕິເຣກປຎ຺ຈຣຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວີຕຈ຺ຈິການໍ ວີຕຘູມານນ຺ຕິ ເອຕໍ ປຣິຬາຫສ຺ສ ພລວຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຈ຺ຈິຍາ ວາ ສຕິ ຘູເມ ວາ ສຕິ, ວາໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ເຕນ ປຣິຬາໂຫ ນ ພລວາ ໂຫຕິ. ຆມ຺ມປເຣໂຕຕິ ຆມ຺ມານຸຄໂຕ. ຕສິໂຕຕິ ຊາຕຕຓ຺ໂຫ. ປິປາສິໂຕຕິ ອຸທກໍ ປາຕຸກາໂມ. ເອກາຍເນນ ມຄ຺ເຄນາຕິ ເອກປເຖເນວ ມຄ຺ເຄນ, ອນຸກ຺ກມນິເຍນ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ນິຣນ຺ຕຣກຓ຺ຏກຣຸກ຺ຂຄຫເນນ. ປຓິຘາຍາຕິ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍໍ ປຕ຺ຖນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ອາຣພ຺ຠ ປນ ອິຣິຍາປຖສ຺ສ ຐປິຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອງ຺ຄາຣກາສຸ ວິຍ ຫິ ນິຣໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອງ຺ຄາຣກາສຸມຄ຺ໂຄ ວິຍ ນິຣຍູປຄໍ ກມ຺ມໍ. ມຄ຺ຄາຣຸຬ຺ໂຫ ວິຍ ກມ຺ມສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ ຠຄວາ. ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຄ຺ຄາຣຸຬ຺ຫໍ ທິສ຺ວາ ວິຊານາຕິ ‘‘ອຍໍ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍໍ ປຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ເອວເມວໍ ຠຄວາ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫນ຺ຕໍ ເອວໍ ຊານາຕິ ‘‘ອຍໍ ອິມໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອປຣຠາເຄ ຕໍ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ປຕິຕໍ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ອປຣຠາເຄ ‘‘ໂສ ປຸຣິໂສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທິມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມາຍູຫນກາເລ ອຎ຺ໂຎ ວຓ຺ໂຓ, ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ. ອຖາປິ ‘‘ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອເນກສຫສ຺ສານໍ ສຕ຺ຕານໍ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕປິ ‘‘ອຍໍ ໂສ’’ຕິ ໂສເຍວ ສຕ຺ໂຕ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸພລໍ ນາມ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍອຸປມາຍໍ ຍສ຺ມາ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍໍ ວິຍ ຄູຖກູເປ ປຣິຬາໂຫ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມມ຺ປິ ຫິ ປຸຄ຺ຄລໍ ຠຄວາ ຫຕ຺ຖິໂຍນິອາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ວຘພນ຺ຘນອາກຑ຺ຒນວິກຑ຺ຒນາທີຫິ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວມານໍ ປສ຺ສຕິເຍວ.

ຕຕິຍອຸປມາຍໍ ຕນຸປຕ຺ຕປລາໂສຕິ ນ ອພ຺ຠປຏລໍ ວິຍ ຕນຸປຓ຺ໂຓ, ວິຣຬປຓ຺ຓຕ຺ຕໍ ປນສ຺ສ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກພຣຈ຺ຉາໂຍຕິ ວິຣຬຈ຺ຉາໂຍ. ທຸກ຺ຂພຫຸລາຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂເມວ ພຫຸລໍ, ສຸຂໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ກທາຈິ ອນຸຠວິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເອຕ຺ຖາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖອຸປມາຍໍ ພຫລປຕ຺ຕປລາໂສຕິ ນິຣນ຺ຕຣປຓ຺ໂຓ ປຕ຺ຕສຎ຺ຉນ຺ໂນ. ສນ຺ຕຈ຺ຉາໂຍຕິ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຆນຈ຺ຉາໂຍ. ສຸຂພຫຸລາ ເວທນາຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທີສຸ ສຸຂພຫຸລາ ເວທນາ ເວທຍິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ຕາ ເວທຍມານໍ ນິປນ຺ນໍ ວາ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ປສ຺ສາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິຘາປິ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຎ຺ຈມອຸປມາຍໍ ປາສາໂທຕິ ທີຆປາສາໂທ. ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ ເຈວ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕໍ ພຫິ ຈ ອວລິຕ຺ຕໍ. ຜຸສິຕຄ຺ຄຬນ຺ຕິ ທ຺ວາຣພາຫາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຸປິຫິຕກວາຏໍ. ໂຄນກຕ຺ຖໂຕຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິກໂລເມນ ກາຬໂກຊເວນ ອຕ຺ຖໂຕ. ປຏິກຕ຺ຖໂຕຕິ ອຸຓ຺ຓາມເຍນ ເສຕອຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖໂຕ. ປຏລິກຕ຺ຖໂຕຕິ ຆນປຸປ຺ຜເກນ ອຸຓ຺ຓາມຍອຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖໂຕ. ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣໂຓຕິ ກທລິມິຄຈມ຺ມມເຍນ ອຸຕ຺ຕມປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖໂຕ. ຕໍ ກິຣ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ເສຕວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປຣິ ກທລິມິຄຈມ຺ມໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉໂທຕິ ສຫ ອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉເທນ, ອຸຕ຺ຕຣິພທ຺ເຘນ ຣຕ຺ຕວິຕາເນນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘາໂນຕິ ສີສູປຘານຎ຺ຈ ປາທູປຘານຎ຺ຈາຕິ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ອຸຠໂຕ ຐປິຕໂລຫິຕກູປຘາໂນ. ອິຘາປິ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອປຣຠາຄໂຍຊນາ, ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຄ຺ຄາຣຸຬ຺ຫເມວ ຊານາຕິ ‘‘ອຍໍ ເອເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ກູຏາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິສ຺ສຕິ ວາ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ວາ’’ຕິ, ເອວເມວໍ ຠຄວາ ທານາທີສຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຸສລກມ຺ມໍ ອາຍູຫນ຺ຕໍເຍວ ປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອິມໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອປຣຠາເຄ ຕໍ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ກູຏາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ນິປນ຺ນໍ ວາ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິຣນ຺ຕຣສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມານໍ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວໍ ຠຄວາ ອປຣຠາເຄ ‘‘ໂສ ຕໍ ກລ຺ຍາຓໍ ກຕ຺ວາ ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ນນ຺ທນວນາທີສຸ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸຕໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານໍ.

ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕາກາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາສວກ຺ຂຍວາຣວຓ຺ຓນາ

ອາສວກ຺ຂຍວາເຣ ‘‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຕເມນໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ນິຍມາຠາວາ. ອິມຎ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄລໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາປິ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ, ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນາປິ ຊານິສ຺ສຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນປິ ຊານິສ຺ສຕິເຍວ. ເອກນ຺ຕສຸຂາ ເວທນາຕິ ອິທໍ ກິຎ຺ຈາປິ ເທວໂລກສຸເຂນ ສທ຺ຘິໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ເອກໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ນານາ ໂຫຕິ. ເທວໂລກສຸຂຎ຺ຫິ ຣາຄປຣິຬາຫາທີນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ນ ເອກນ຺ເຕເນວ ສຸຂໍ. ນິພ຺ພານສຸຂໍ ປນ ສພ຺ພປຣິຬາຫານໍ ວູປສມາຍ ສພ຺ພາກາເຣນ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ. ອຸປມາຍມ຺ປິ ‘‘ຍຖາ ປາສາເທ ເອກນ຺ຕສຸຂາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ມຄ຺ຄປຣິຬາຫສ຺ສ ອວູປສນ຺ຕຕາຍ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ປິປາສາຠິຠູຕຕາຍ ຈ ນ ເອກນ຺ຕເມວ ສຸຂໍ. ວນສຓ຺ເຑ ປນ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣໂຊຊລ຺ລສ຺ສ ປວາຫິຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄທຣຖສ຺ສ ວູປສນ຺ຕຕາຍ ຠິສມູລຂາທເນນ ເຈວ ມຘຸໂຣທກປາເນນ ຈ ຂຸປ຺ປິປາສານໍ ວິນີຕຕາຍ ອຸທກສາຏກໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຏ຺ຐທຸກູລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລຕ຺ຖວິກໍ ອຸສ຺ສີສເກ ກຕ຺ວາ ອຸທກສາຏກໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ມນ຺ທມນ຺ເທນ ຈ ວາເຕນ ພີຊຍມານສ຺ສ ນິປນ຺ນຕ຺ຕາ ສພ຺ພາກາເຣນ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ໂຫຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ໂປກ຺ຂຣຓີ ວິຍ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂປກ຺ຂຣຓິມຄ຺ໂຄ ວິຍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ. ມຄ຺ຄາຣຸຬ຺ໂຫ ວິຍ ປຏິປທາສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ. ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຠຄວາ. ວນສຓ຺ໂຑ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ. ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຄ຺ຄາຣຸຬ຺ຫໍ ທິສ຺ວາວ ຊານາຕິ ‘‘ອຍໍ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ວນສຓ຺ເຑ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິສ຺ສຕິ ວາ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ວາ’’ຕິ, ເອວເມວໍ ຠຄວາ ປຏິປທໍ ປູເຣນ຺ຕເມວ ນາມຣູປໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕເມວ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ຕເມວ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕເມວ ຊານາຕິ ‘‘ອຍໍ ອິມໍ ປຏິປທໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພອາສເວ ເຂເປຕ຺ວາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອປຣຠາເຄ ຕາຍໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ນິປນ຺ນໍ ວາ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມານໍ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ອປຣຠາເຄ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຏິປທໍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ນິໂຣຘສຍນວຣຄຕໍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມານໍ ປສ຺ສຕິ.

ອາສວກ຺ຂຍວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸກ຺ກຣກາຣິກາທິສຸທ຺ຘິວຓ຺ຓນາ

໑໕໕. ‘‘ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອນຸສນ຺ຘິວເສນ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຍໍ ກິຣ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ລທ຺ຘິໂກ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ມຍາ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ, ທຸກ຺ກຣກາຣໂກ ນາມ ມຍາ ສທິໂສ ນຕ຺ຖິ. ທຸກ຺ກຣກາເຣນ ສຸທ຺ຘິຍາ ສຕິ ອຫເມວ ສຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ອປິຈ ອຍໍ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ປສນ຺ໂນ, ໂສ ຈສ຺ສ ປສນ຺ນຠາໂວ, ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠຄ຺ຄວ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ອເຈລໍ ໂກຣກ຺ຂຕ຺ຕິຍໍ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິກໍ ຉມານິກິຓ຺ຓໍ ຠກ຺ຂສໍ ມຸເຂນ ຂາທນ຺ຕໍ ມຸເຂນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘ສາຘຸ ຣູໂປ ວຕ, ໂຠ, ອຍໍ ສມໂຓ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກ ຉມານິກິຓ຺ຓໍ ຠກ຺ຂສໍ ມຸເຂເນວ ຂາທຕິ, ມຸເຂເນວ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’’ຕິ ເອວມາທິນາ ປາຖິກສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໓.໗) ອາຄຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຖ ຠຄວາ ອຍໍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ປສນ຺ໂນ, ມຍາ ຈ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ, ທຸກ຺ກຣກາເຣ ປສີທນ຺ເຕນາປິ ອເນນ ມຍິ ປສີທິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ໂສປິສ຺ສ ປສາໂທ ມຍິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຣ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ທານມ຺ປິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາປິ ຘມ຺ມເທສນາປິ ເມຖຸນວິຣຕິປິ ສທາຣສນ຺ໂຕໂສປິ ອຸໂປສໂຖປິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄປິ ສກລສາສນມ຺ປິ ອຊ຺ຌາສໂຍປິ ວີຣິຍມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກິໍ ເຕ ວຕໍ ກິໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ,

ກິສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ອິທ຺ຘີ ຊຸຕີ ພລວີຣິຍູປປຕ຺ຕິ,

ອິທຎ຺ຈ ເຕ ນາຄ ມຫາວິມານໍ.

ອຫຎ຺ຈ ຠຣິຍາ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ,

ສທ຺ຘາ ອຸໂຠ ທານປຕີ ອຫຸມ຺ຫາ;

ໂອປານຠູຕໍ ເມ ຆຣໍ ຕທາສິ,

ສນ຺ຕປ຺ປິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ.

ຕໍ ເມ ວຕໍ ຕໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ,

ຕສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ອິທ຺ຘີ ຊຸຕີ ພລວີຣິຍູປປຕ຺ຕິ,

ອິທຎ຺ຈ ເມ ຘີຣ ມຫາວິມານ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໒.໑໕໙໒, ໑໕໙໓, ໑໕໙໕) –

ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຸຓ຺ຓກຊາຕເກ ທານໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເກນ ປາຓິ ກາມທໂທ, ເກນ ປາຓິ ມຘຸສ຺ສໂວ;

ເກນ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ປຸຎ຺ຎໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອິຊ຺ຌຕິ.

ເຕນ ປາຓິ ກາມທໂທ, ເຕນ ປາຓິ ມຘຸສ຺ສໂວ;

ເຕນ ເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ປຸຎ຺ຎໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໒໗໕) –

ອິມສ຺ມິໍ ອງ຺ກຸຣເປຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເອວໍ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຕ຺ຕິຣິຍໍ ນາມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອໂຫສີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໑) ອິມສ຺ມິໍ ຕິຕ຺ຕິຣຊາຕເກ ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕໍ ໂຂ ປນ ເມ ປຎ຺ຈສິຂ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເນວ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ, ຍາວເທວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໒໙) ອິມສ຺ມິໍ ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ມິໍ, ສຫສ຺ສໍ ມຈ຺ຈຸຫາຍິນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໔) ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມເທສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ປເຣ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໘໓) ສລ຺ເລຂສຸຕ຺ເຕ ເມຖຸນວິຣຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

‘‘ມຍຎ຺ຈ ຠຣິຍາ ນາຕິກ຺ກມາມ,

ອມ຺ເຫ ຈ ຠຣິຍາ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕາຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມ,

ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໐.໙໗) –

ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕເກ ສທາຣສນ຺ໂຕໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ຫີເນນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ຂຕ຺ຕິເຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ;

ມຊ຺ຌິເມນ ຈ ເທວຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕເມນ ວິສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໘.໗໕) –

ເອວໍ ນິມິຊາຕເກ ອຕ຺ຕທມນວເສນ ກໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ອຸໂປສໂຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອິທໍ ໂຂ ປນ ເມ, ປຎ຺ຈສິຂ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ…ເປ… ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໒໙) ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຕຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໗໔) ປາສາທິກສຸຕ຺ເຕ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ສາສນໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອປິ ອຕຣມານານໍ, ຜລາສາວ ສມິຊ຺ຌຕິ;

ວິປກ຺ກພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍສ຺ມິ, ເອວໍ ຊານາຫິ ຄາມຓີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໘) –

ເອຕ຺ຖ ອຊ຺ຌາສໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ ວີຣິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ວີຣິຍພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຫິ ອິທເມວ ສຸຕ຺ຕໍ. ຕເທຕໍ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຈຕຸພ຺ພິຘສ຺ສ ທຸກ຺ກຣສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕປສ຺ສີ ສຸທໍ ໂຫມີຕິ ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຕປນິສ຺ສິຕໂກ ໂຫມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣມຕປສ຺ສີຕິ ປຣໂມ ຕປສ຺ສີ, ຕປນິສ຺ສິຕການໍ ອຸຕ຺ຕໂມ. ລູໂຂ ສຸທໍ ໂຫມີຕິ ລູໂຂ ໂຫມິ. ເຊຄຸຈ຺ຉີຕິ ປາປເຊຄຸຈ຺ຉິໂກ. ປວິວິຕ຺ໂຕ ສຸທໍ ໂຫມີຕິ ປວິວິຕ຺ໂຕ ອຫໍ ໂຫມິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສຸ ເມ ອິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ ຕຕ຺ຣ ຈຕຸຣງ຺ເຄ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ ອິທໍ ມມ ຕປສ຺ສິຕາຍ ໂຫຕິ, ຕປນິສ຺ສິຕກຠາເວ ມຍ຺ຫໍ ອິທໍ ອເຈລກາທິຕປສ຺ສິຕກຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເຈລໂກຕິ ນິຈ຺ເຈໂລ ນຄ຺ໂຄ. ມຸຕ຺ຕາຈາໂຣຕິ ວິສຏ຺ຐາຈາໂຣ, ອຸຈ຺ຈາຣກມ຺ມາທີສຸ ໂລກິຍກຸລປຸຕ຺ຕາຈາເຣນ ວິຣຫິໂຕ, ຐິຕໂກວ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ກໂຣມິ, ປສ຺ສາວໍ ກໂຣມິ, ຂາທາມິ ຠຸຎ຺ຊາມິ ຈ. ຫຕ຺ຖາປເລຂໂນຕິ ຫຕ຺ເຖ ປິຓ຺ຑມ຺ຫິ ຐິເຕ ຊິວ຺ຫາຍ ຫຕ຺ຖໍ ອປລິຂາມິ, ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖສ຺ມິຎ຺ເຎວ ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ອປລິຂາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕ ກິຣ ທຓ຺ຑກໍ ສຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປຏິປທໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ເອວມກາສິ. ຠິກ຺ຂາຄຫຓຕ຺ຖໍ ເອຫິ ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ນ ເອຕີຕິ ນ ເອຫິຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ. ເຕນ ຫິ ຕິຏ຺ຐ ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຕິຕ຺ຖິຍາ ເອວໍ ເອຕສ຺ສ ວຈນໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຫມ຺ປິ ເອວໍ ອກາສິນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຠິຫຏນ຺ຕິ ປຸເຣຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫຏໍ ຠິກ຺ຂໍ. ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອາໂຣຈິຕຠິກ຺ຂໍ. ນ ນິມນ຺ຕນນ຺ຕິ ອສຸກໍ ນາມ ກຸລໍ ວາ ວີຖິໍ ວາ ຄາມໍ ວາ ປວິເສຍ຺ຍາຖາຕິ ເອວໍ ນິມນ຺ຕິຕຠິກ຺ຂມ຺ປິ ນ ສາທິຍາມິ ນ ຄຓ຺ຫາມິ.

ນ ກຸມ຺ຠິມຸຂາຕິ ກຸມ຺ຠິໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍມານໍ ຠິກ຺ຂໍ ນ ຄຓ຺ຫາມິ. ນ ກໂຬປິມຸຂາຕິ ກໂຬປີຕິ ອຸກ຺ຂລິ ວາ ປຈ຺ຉິ ວາ. ຕໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາມິ. ກສ຺ມາ? ກຸມ຺ຠິກໂຬປິໂຍ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ກຏຈ຺ຉຸນາ ປຫາຣໍ ລຠນ຺ຕີຕິ. ນ ເອຬກມນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຸມ຺ມາຣໍ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍມານໍ ນ ຄຓ຺ຫາມິ. ກສ຺ມາ? ອຍໍ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອນ຺ຕຣກຣຓໍ ລຠຕີຕິ. ທຓ຺ຑມຸສເລສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ທ຺ວິນ຺ນນ຺ຕິ ທ຺ວີສຸ ຠຸຎ຺ຊມາເນສຸ ເອກສ຺ມິໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ເທນ຺ເຕ ນ ຄຓ຺ຫາມິ. ກສ຺ມາ? ກພຬນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕີຕິ. ນ ຄພ຺ຠິນິຍາຕິອາທີສຸ ປນ ຄພ຺ຠິນິຍາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ທາຣໂກ ກິລມຕິ, ປາຍນ຺ຕິຍາ ທາຣກສ຺ສ ຂີຣນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ, ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາຍ ຣຕິອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕີຕິ ນ ຄຓ຺ຫາມິ. ນ ສໍກິຕ຺ຕີສູຕິ ສໍກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ເຕສຸ. ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ກິຣ ອເຈລກສາວກາ ອເຈລການໍ ອຕ຺ຖາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ສມາທເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ປຈນ຺ຕິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐາເຈລໂກ ຕໂຕປິ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ນ ຍຕ຺ຖ ສາຕິ ຍຕ຺ຖ ສຸນໂຂ ປິຓ຺ຑໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ອາຫຏໍ ນ ຄຓ຺ຫາມິ. ກສ຺ມາ? ເອຕສ຺ສ ປິຓ຺ຑນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕີຕິ. ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິນີຕິ ສມູຫສມູຫຈາຣິນີ, ສເຈ ຫິ ອເຈລກໍ ທິສ຺ວາ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂໍ ທສ຺ສາມາຕິ ມານຸສກາ ຠຕ຺ຕເຄຫໍ ປວິສນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຈ ປວິສນ຺ເຕສຸ ກໂຬປິມຸຂາທີສຸ ນິລີນາ ມກ຺ຂິກາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑາ ຈຣນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອາຫຏໍ ຠິກ຺ຂໍ ນ ຄຓ຺ຫາມິ. ກສ຺ມາ? ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມກ຺ຂິການໍ ໂຄຈຣນ຺ຕຣາໂຍ ຊາໂຕຕິ, ອຫມ຺ປິ ຕຖາ ອກາສິໍ. ນ ຖຸໂສທກນ຺ຕິ ສພ຺ພສສ຺ສສມ຺ຠາເຣຫິ ກຕໍ ໂລຓໂສວີຣກໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສຸຣາປານເມວ ສາວຊ຺ຊໍ, ອຍໍ ປນ ສພ຺ເພສຸປິ ສາວຊ຺ຊສຎ຺ຎີ.

ເອກາຄາຣິໂກຕິ ໂຍ ເອກສ຺ມິຎ຺ເຎວ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂໍ ລຠິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕຕິ. ເອກາໂລປິໂກຕິ ໂຍ ເອເກເນວ ອາໂລເປນ ຍາເປຕິ. ທ຺ວາຄາຣິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອກິສ຺ສາປິ ທຕ຺ຕິຍາຕິ ເອກາຍ ທຕ຺ຕິຍາ. ທຕ຺ຕິ ນາມ ເອກາ ຂຸທ຺ທກປາຕິ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຠິກ຺ຂໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ. ເອກາຫິກນ຺ຕິ ເອກທິວສນ຺ຕຣິກໍ. ອທ຺ຘມາສິກນ຺ຕິ ອທ຺ຘມາສນ຺ຕຣິກໍ. ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕໂຠຊນນ຺ຕິ ວາຣຠຕ຺ຕໂຠຊນໍ. ເອກາຫວາເຣນ ທ຺ວີຫວາເຣນ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຑ຺ຒມາສວາເຣນາຕິ ເອວໍ ທິວສວາເຣນ ອາຠຕໍ ຠຕ຺ຕໂຠຊນໍ.

ສາກຠກ຺ໂຂຕິ ອລ຺ລສາກຠກ຺ໂຂ. ສາມາກຠກ຺ໂຂຕິ ສາມາກຕຓ຺ຑຸລຠກ຺ໂຂ. ນີວາຣາທີສຸ ນີວາຣາ ນາມ ຕາວ ອຣຎ຺ເຎ ສຍໍຊາຕວີຫິຊາຕິ. ທທ຺ທຸລນ຺ຕິ ຈມ຺ມກາເຣຫິ ຈມ຺ມໍ ລິຂິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕກສຏໍ. ຫຏໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສິເລໂສປິ ເສວາໂລປິ ກຓິກາຣາທິຣຸກ຺ຂນິຍ຺ຍາໂສປິ. ກຓນ຺ຕິ ກຸຓ຺ຑກໍ. ອາຈາໂມຕິ ຠຕ຺ຕອຸກ຺ຂລິກາຍ ລຄ຺ໂຄ ຌາມໂອທໂນ, ຕໍ ຉຑ຺ຑິຕຏ຺ຐາເນ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ‘‘ໂອທນກຎ຺ຊິຍ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ປິຎ຺ຎາກາທໂຍ ປາກຏາ ເອວ. ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີຕິ ປຕິຕຜລໂຠຊີ.

ສາຓານີຕິ ສາຓວາກໂຈຬານິ. ມສາຓານີຕິ ມິສ຺ສກໂຈຬານິ. ຉວທຸສ຺ສານີຕິ ມຕສຣີຣໂຕ ຉຑ຺ຑິຕວຕ຺ຖານິ. ເອຣກຕິຓາທີນິ ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕນິວາສນານິ. ປໍສຸກູລານີຕິ ປຖວິຍໍ ຉຑ຺ຑິຕນນ຺ຕການິ. ຕິຣິຕານີຕິ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຕຈວຕ຺ຖານິ. ອຊິນນ຺ຕິ ອຊິນມິຄຈມ຺ມໍ. ອຊິນກ຺ຂິປນ຺ຕິ ຕເທວ ມຊ຺ເຌ ຜາລິຕໍ. ສຂຸຣກນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ກຸສຈີຣນ຺ຕິ ກຸສຕິຓໍ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕຈີຣໍ. ວາກຈີຣຜລກຈີເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກສກມ຺ພລນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສເກເສຫິ ກຕກມ຺ພລໍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍານິ ການິຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕນ຺ຕາວຸຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ, ເກສກມ຺ພໂລ ເຕສໍ ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂາຍຕິ. ເກສກມ຺ພໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີເຕ ສີໂຕ, ອຸຓ຺ເຫ ອຸຓ຺ໂຫ, ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜໂສ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໓໘). ວາລກມ຺ພລນ຺ຕິ ອສ຺ສວາລາທີຫິ ກຕກມ຺ພລໍ. ອຸລູກປກ຺ຂກນ຺ຕິ ອຸລູກປຕ຺ຕານິ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕນິວາສນໍ. ອຸພ຺ຠຏ຺ຐໂກຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຐິຕໂກ. ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກວີຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອຸກ຺ກຸຏິໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍິໂກຕິ ອຍກຓ຺ຏເກ ວາ ປກຕິກຓ຺ຏເກ ວາ ຠູມິຍໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈມ຺ມໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐານຈງ຺ກມາທີນິ ກໂຣມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ສຍນ຺ໂຕປິ ຕຕ຺ເຖວ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ. ສາຍໍ ຕຕິຍມສ຺ສາຕິ ສາຍຕຕິຍກໍ. ປາໂຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ສາຍນ຺ຕິ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປາປໍ ປວາເຫສ຺ສາມີຕິ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໕໖. ເນກວສ຺ສຄຓິກນ຺ຕິ ເນກວສ຺ສຄຓສຎ຺ຊາຕໍ. ຣໂຊຊລ຺ລນ຺ຕິ ຣຊມລໍ, ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣໂຊຊລ຺ລກວຕສມາທານກາລໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເຊຄຸຈ຺ຉິສ຺ມິນ຺ຕິ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉນຠາເວ. ຍາວ ອຸທກພິນ຺ທຸມ຺ຫິປີຕິ ຍາວ ອຸທກເຖວເກປິ ມມ ທຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອຎ຺ເຎສຸ ສກ຺ຂຣກຐລທຓ຺ຑກວາລິກາທີສຸ. ເຕ ກິຣ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ຈ ເອເຕ ຈ ສກ຺ຂຣກຐລາທໂຍ ຂຸທ຺ທກປາຓາຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍາວ ອຸທກພິນ຺ທຸມ຺ຫິປິ ເມ ທຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຸທກພິນ຺ທຸມ຺ປິ ນ ຫນາມິ ນ ວິນາເສມິ, ກິໍ ກາຣຓາ. ມາຫໍ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ວິສມຄເຕ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປາເທສິນ຺ຕິ. ນິນ຺ນຖລຕິຓຄ຺ຄຣຸກ຺ຂສາຂາທີສຸ ວິສມຏ຺ຐາເນ ຄເຕ ອຸທກພິນ຺ທຸສງ຺ຂາເຕ ຂຸທ຺ທກປາເຓ ສງ຺ຆາຕໍ ວຘໍ ມາ ອາປາເທສິນ຺ຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ‘‘ສໂຕວ ອຠິກ຺ກມາມີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອເຈລເກສຸ ກິຣ ຠູມິໍ ອກ຺ກນ຺ຕກາລໂຕ ປຠຸຕິ ສີລວາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ທຸສ຺ສີລາວ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸປຏ຺ຐາການໍ ເຄເຫ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາປິ ທຸສ຺ສີລາວ ຫຸຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ທຸສ຺ສີລາວ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍທາ ປນ ໂມຣປິຎ຺ເຉນ ຜລກໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສີລໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນິສີທນ຺ຕິ, ຕທາ ສີລວນ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

ວນກມ຺ມິກນ຺ຕິ ກນ຺ທມູລຜລາຜລາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວເນ ວິຈຣນ຺ຕໍ. ວເນນ ວນນ຺ຕິ ວນໂຕ ວນໍ, ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສໍປຕາມີຕິ ຄຈ຺ຉາມິ. ອາຣຎ຺ຎໂກຕິ ອຣຎ຺ເຎ ຊາຕວຸທ຺ໂຘ, ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຊີວກກາລໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຣ ປາສຓ຺ຑປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫຓຕ຺ຖາຍ ຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ, ນິຣຕ຺ຖກຠາວໍ ປນ ຎຕ຺ວາປິ ນ ອຸປ຺ປພ຺ພຊ຺ຊິໂຕ, ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຫິ ຍໍ ຍໍ ຐານໍ ອຸເປນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອນິວຕ຺ຕິຕຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປນ ມາ ມໍ ໂກຈິ ອທ຺ທສາຕິ ຕໂຕວ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ເຕເນວາຫ ‘‘ມາ ມໍ ເຕ ອທ຺ທສໍສຸ ອຫຎ຺ຈ ມາ ເຕ ອທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ.

ໂຄຏ຺ຐາຕິ ໂຄວຊາ. ປຏ຺ຐິຕຄາໂວຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຄາໂວ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກຕິ ວນນ຺ເຕເຍວ ຐິໂຕ ໂຄປາລການໍ ຄາວີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອປຄຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ທ຺ເວ ຈ ຊຓ຺ຓຸການິ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອວໍ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕານິ ສຸທໍ ອາຫາເຣມີຕິ ມຫລ຺ລກວຈ຺ຉການໍ ໂຄມຍານິ ກສຏານິ ນິໂຣຊານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍານິ ຕຣຸຓວຈ຺ຉການໍ ຂີຣປາເນເນວ ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ສໂອຊານິ ໂຄມຍານິ ຕານິ ກຸຈ຺ຉິປູຣໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸນ ວນສຓ຺ຑເມວ ປວິສຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕານິ ສຸທໍ ອາຫາເຣມີ’’ຕິ. ຍາວກີວຎ຺ຈ ເມຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ມມ ສກໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສໍ ອປຣິກ຺ຂີຓໍ ໂຫຕິ. ຍາວ ເມ ທ຺ວາຣວຬຎ຺ໂຊ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ, ຕາວ ຕເທວ ອາຫາເຣມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເລ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຣິກ຺ຂີຓມໍສໂລຫິໂຕ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນທ຺ວາຣວຬຎ຺ໂຊ ວຈ຺ຉການໍ ໂຄມຍານິ ອາຫາເຣມິ. ມຫາວິກຏໂຠຊນສ຺ມິນ຺ຕິ ມຫນ຺ເຕ ວິກຏໂຠຊເນ, ອປກຕິໂຠຊເນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕໗. ຕຕ຺ຣາສ຺ສຸທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິໍສນກສ຺ສ ວນສຓ຺ຑສ຺ສ ຠິໍສນກຕສ຺ມິໍ ໂຫຕີຕິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ປຸຣິມວຈນາເປກ຺ຂນໍ. ສຸທນ຺ຕິ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ນິປາໂຕ. ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ ອາລປນໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ຕຕ຺ຣາຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິໍສນກໍ ວນສຓ຺ຑນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ໂຍ ໂສ ຠິໍສນໂກ ວນສຓ຺ໂຑ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຠິໍສນກສ຺ສ ວນສຓ຺ຑສ຺ສ ຠິໍສນກຕສ຺ມິໍ ໂຫຕິ, ຠິໍສນກກິຣິຍາຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ໂຫຕິ? ອິທໍ ໂຫຕິ, ໂຍ ໂກຈິ ອວີຕຣາໂຄ…ເປ… ໂລມານິ ຫໍສນ຺ຕີຕິ.

ອຖ ວາ ຕຕ຺ຣາຕິ ສາມິອຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ. ສຸ ອິຕິ ນິປາໂຕ. ກິໍ ສຸ ນາມ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອິທນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕມຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສນວຈນໍ. ສຸທນ຺ຕິ ສຸ ອິທໍ, ສນ຺ຘິວເສນ ອິກາຣໂລໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກິໍ ສູຘວິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ, ຕສ຺ສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິໍສນກສ຺ສ ວນສຓ຺ຑສ຺ສ ຠິໍສນກຕສ຺ມິໍ ອິທໍສຸ ໂຫຕີຕິ. ຠິໍສນກຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຠິໍສນກຠາເວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ສ ຕກາຣສ຺ສ ໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ຠິໍສນກຕ຺ຕສ຺ມິ’’ນ຺ຕິເຍວ ວາ ປາໂຐ, ຠິໍສນກຕາຍ ອິຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ, ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຠິໍສນກຠາເວ ອິທໍສຸ ໂຫຕິ, ຠິໍສນກຠາວນິມິຕ຺ຕໍ ຠິໍສນກຠາວເຫຕຸ, ຠິໍສນກຠາວປຈ຺ຈຍາ ອິທໍສຸ ໂຫຕິ. ໂຍ ໂກຈິ ອວີຕຣາໂຄ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິສຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂລມານິ ຫໍສນ຺ຕິ ພຫຸຕຣານິ ໂລມານິ ຫໍສນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ມຸຂານິ ສູຈິສທິສານິ ກຓ຺ຏກສທິສານິ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອປ຺ປານິ ນ ຫໍສນ຺ຕິ, ພຫຸຕຣານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຫໍສນ຺ຕິ, ອປ຺ປການໍ ອຕິສູຣປຸຣິສານໍ ນ ຫໍສນ຺ຕີຕິ.

ອນ຺ຕຣຏ຺ຐກາຕິ ມາຆມາສສ຺ສ ອວສາເນ ຈຕສ຺ໂສ, ຜຄ຺ຄຸຓມາສສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ຈຕສ຺ໂສຕິ ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ອນ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐຣຕ຺ຕິ. ອພ຺ໂຠກາເສຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຫິມປາຕສມເຍ ຣຕ຺ຕິໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫຣຕິ, ອຖສ຺ສ ໂລມກູເປສຸ ອາວຸຕມຸຕ຺ຕາ ວິຍ ຫິມພິນ຺ທູນິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສຣີຣໍ ເສຕທຸກູລປາຣຸຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ທິວາ ວນສຓ຺ເຑຕິ ທິວາ ຫິມພິນ຺ທູສຸ ສູຣິຍາຕປສມ຺ຜສ຺ເສນ ວິຄເຕສຸ ອສ຺ສາໂສປິ ຠເວຍ຺ຍ, ອຍໍ ປນ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕເຍວ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິສຕິ, ຕຕ຺ຣາປິສ຺ສ ສູຣິຍາຕເປນ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ຫິມໍ ສຣີເຣເຍວ ປຕຕິ. ທິວາ ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫຣາມິ ຣຕ຺ຕິໍ ວນສຓ຺ເຑຕິ ຄິມ຺ຫກາເລ ກິເຣສ ທິວາ ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫາສິ, ເຕນສ຺ສ ກຈ຺ເຉຫິ ເສທຘາຣາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ, ຣຕ຺ຕິໍ ອສ຺ສາໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ອຍໍ ປນ ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕເຍວ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິສຕິ. ອຖສ຺ສ ທິວາ ຄຫິຕອຸສ຺ເມ ວນສຓ຺ເຑ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍໍ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປຣິທຍ຺ຫິຕ຺ຖ. ອນຈ຺ຉຣິຍາຕິ ອນຸອຈ຺ຉຣິຍາ. ປຏິຠາສີຕິ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

ໂສຕຕ຺ໂຕຕິ ທິວາ ອາຕເປນ ຣຕ຺ຕິໍ ວນອຸສ຺ມາຍ ສຸຕຕ຺ໂຕ. ໂສສິນ຺ໂນຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ຫິເມນ ທິວາ ຫິໂມທເກນ ສຸຏ຺ຐຸ ຕິນ຺ໂຕ. ຠິໍສນເກຕິ ຠຍຊນເກ. ນຄ຺ໂຄຕິ ນິຈ຺ເຈໂລ. ນິວາສນປາຣຸປເນ ຫິ ສຕິ ສີຕໍ ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ວາ ນ ອຕິພາເຘຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ເມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຈຄ຺ຄິມາສິໂນຕິ ອຄ຺ຄິມ຺ປິ ນ ອຸປຄໂຕ. ເອສນາປສຸໂຕຕິ ສຸທ຺ຘິເອສນຕ຺ຖາຍ ປສຸໂຕ, ປຍຸຕ຺ໂຕ. ມຸນີຕິ, ຕທາ ອຕ຺ຕານໍ ມຸນີຕິ ກຕ຺ວາ ກເຖຕິ.

ຉວຏ຺ຐິການີຕິ ອຸປຑ຺ຒທຑ຺ຒານິ ອຏ຺ຐີນິ. ອຸປຘາຍາຕິ ຍຖາ ສີສູປຘານຎ຺ຈ ປາທູປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຄາມຓ຺ຑລາຕິ ໂຄປາລທາຣກາ. ເຕ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສຸເມຘ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກສ຺ມາ ນິສິນ຺ໂນ, ກເຖຫີຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອໂຘມຸໂຂ ນິສີທຕິ, ນ ກເຖຕິ. ອຖ ນໍ ເຕ ອກເຖຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມາຕິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ໂອຏ຺ຐຸຠນ຺ຕິ ສຣີເຣ ເຂຬໍ ປາເຕນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອວມ຺ປິ ນ ກເຖຕິ. ອຖ ນໍ ຕ຺ວໍ ນ ກເຖສີຕິ ໂອມຸຕ຺ເຕນ຺ຕິ ປສ຺ສາວມສ຺ສ ອຸປຣິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອວມ຺ປິ ນ ກເຖຕິເຍວ. ຕໂຕ ນໍ ກເຖຫິ ກເຖຫີຕິ ປໍສຸເກນ ໂອກິຣນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອວມ຺ປິ ນ ກເຖຕິເຍວ. ອຖສ຺ສ ນ ກເຖສີຕິ ທຓ຺ຑກສລາກາ ຄເຫຕ຺ວາ ກຓ຺ຓໂສເຕສຸ ປເວເສນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ມຕໂກ ວິຍ ອຈ຺ຉຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຠິຊານາມິ ເຕສຸ ປາປກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕາ’’ຕິ. ນ ມຍາ ເຕສຸ ປາປກໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣສ຺ມິໍ ໂຫຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາວິຫາໂຣ ໂຫຕິ. ວິຫາໂຣ ເອວ ຫິ ວິຫາຣສ຺ມິນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕເນວ ຈ ‘‘ອິທໍສຸ ເມ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອຍໍສຸ ເມຕິ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມິນາ ນເຍນ ອຎ຺ຎານິປິ ເອວຣູປານິ ປທານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິມິນາ ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ປູຣິຕໍ ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍາຫ –

‘‘ສຸຂປຕ຺ໂຕ ນ ຣຊ຺ຊາມິ, ທຸກ຺ເຂ ນ ໂຫມິ ທຸມ຺ມໂນ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕຸລິໂຕ ໂຫມິ, ເອສາ ເມ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມີ’’ຕິ.

ທຸກ຺ກຣກາຣິກາທິສຸທ຺ຘິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຫາຣສຸທ຺ຘິວຓ຺ຓນາ

໑໕໘. ອາຫາເຣນ ສຸທ຺ຘີຕິ ໂກລາທິນາ ເອກຈ຺ເຈນ ປຣິຕ຺ຕກອາຫາເຣນ ສກ຺ກາ ສຸຊ຺ຌິຕຸນ຺ຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວມາຫໍສູຕິ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ. ໂກເລຫີຕິ ປທເຣຫິ. ໂກໂລທກນ຺ຕິ ໂກລານິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປານກໍ. ໂກລວິກຕິນ຺ຕິ ໂກລສາຬວໂກລປູວໂກລຄຸຬາທິໂກລວິກາຣໍ. ເອຕປຣໂມຕິ ເອຕໍ ປມາຓໍ ປຣມໍ ອສ຺ສາຕິ ເອຕປຣໂມ. ຕທາ ເອກນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ປນ ນ ເພລຸວປກ຺ກຕາລປກ຺ກປມາໂຓ ໂກໂລ ໂຫຕິ, ຍໍ ເອຕຣຫິ ໂກລສ຺ສ ປມາຓໍ, ເອຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕໙. ອຘິມຕ຺ຕກສິມານນ຺ຕິ ອຕິວິຍ ກິສຠາວໍ. ອາສີຕິກປພ຺ພານິ ວາ ກາຬປພ຺ພານິ ວາຕິ ຍຖາ ອາສີຕິກວລ຺ລິຍາ ວາ ກາຬວລ຺ລິຍາ ວາ ສນ຺ຘິຏ຺ຐາເນສຸ ມິລາຍິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ອຸນ຺ນຕຸນ຺ນຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂອຏ຺ຐປທນ຺ຕິ ຍຖາ ໂອຏ຺ຐສ຺ສ ປທໍ ມຊ຺ເຌ ຄມ຺ຠີຣໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມິລາເຕ ມໍສໂລຫິເຕ ວຈ຺ຈທ຺ວາຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອານິສທໍ ມຊ຺ເຌ ຄມ຺ຠີຣໍ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ຠູມິຍໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ສຣໂປງ຺ເຂນ ອກ຺ກນ຺ຕໍ ວິຍ ມຊ຺ເຌ ອຸນ຺ນຕໍ ໂຫຕິ. ວຏ຺ຏນາວຬີຕິ ຍຖາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ອາວຸນິຕ຺ວາ ກຕາ ວຏ຺ຏນາວຬີ ວຏ຺ຏນານໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏນຏ຺ຐາເນສຸ ອຸນ຺ນຕາ, ເອວໍ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ອຸນ຺ນຕາວນໂຕ ໂຫຕິ, ຊຣສາລາຍ ໂຄປານສິໂຍຕິ ຊິຓ຺ຓສາລາຍ ໂຄປານສິໂຍ, ຕາ ວໍສໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑເລ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ມຓ຺ຑລໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຠູມິຍນ຺ຕິ; ເອວໍ ເອກາ ອຸປຣິ ໂຫຕິ, ເອກາ ເຫຏ຺ຐາຕິ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄາ ຠວນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ນ ເອວໍ ຜາສຸຬິໂຍ, ຕສ຺ສ ຫິ ໂລຫິເຕ ຉິນ຺ເນ ມໍເສ ມິລາເຕ ຜາສຸຬນ຺ຕເຣຫິ ຈມ຺ມານິ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕິຓ຺ຓານິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂອກ຺ຂາຍິກາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອນຸປວິຏ຺ຐາ. ຕສ຺ສ ກິຣ ໂລຫິເຕ ຉິນ຺ເນ ມໍເສ ມິລາເຕ ອກ຺ຂິອາວາຏກາ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຏ຺ຐໍສຸ, ເຕນສ຺ສ ເອວຣູປາ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ອເຫສຸໍ. ອາມກຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ອຕິຕຣຸຓກາເລ ຉິນ຺ໂນ, ໂສ ຫິ ວາຕາຕເປນ ສໍຜຸສຕິ ເຈວ ມິລາຍຕິ ຈ. ຍາວສ຺ສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍ຺ຫໍ ອຸທຣຈ຺ຉວິ ຍາວ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອລ຺ລີນາ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍາວສ຺ສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠາຣິຍຠາຣິຍາ ອໂຫສິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ, ມຍ຺ຫໍ ອຸທຣຈ຺ຉວິ ຍາວ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອລ຺ລີນາ ອໂຫສີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາມີຕິ ສຫອຸທຣຈ຺ຉວິໍ ຄຓ຺ຫາມິ. ອຸທຣຈ຺ຉວິໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາມີຕິ ສຫປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫາມິ. ອວກຸຊ຺ໂຊ ປປຕາມີຕິ ຕສ຺ສ ຫິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວຕ຺ຖາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປສ຺ສາໂວ ເນວ ນິກ຺ຂມຕິ, ວຈ຺ຈໍ ປນ ເອກໍ ທ຺ເວ ກຏກຏ຺ຐິມຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂມຕິ. ພລວທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ສຣີຣໂຕ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ອວກຸຊ຺ໂຊ ຠູມິຍໍ ປຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອວກຸຊ຺ໂຊ ປປຕາມີ’’ຕິ. ຕເມວ ກາຍນ຺ຕິ ຕໍ ເອກນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ກາຍໍ. ມຫາສຈ຺ຈກສຸຕ຺ເຕ ປນ ປຈ຺ຉິມຠວິກກາຍໍ ສນ຺ຘາຍ ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິ ອາຫ. ປູຕິມູລານີຕິ ມໍເສ ວາ ໂລຫິເຕ ວາ ສຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ອຠາເວ ຈມ຺ມຂຓ຺ເຑ ໂລມານິ ວິຍ ຫຕ຺ເຖເຍວ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ປູຕິມູລານິ ໂລມານິ ກາຍສ຺ມາ ປຕນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສນ຺ຕິ ອຣິຍຠາວໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄໍ. ອິມິສ຺ສາເຍວ ອຣິຍາຍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ອນຘິຄມາ. ຍາຍໍ ອຣິຍາຕິ ຍາ ອຍໍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ອຘິຄຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ເອຕຣຫິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ອຘິຄຕາ, ເອວໍ ເອກນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ນາຘິຄໂຕສ຺ມີຕິ, ມຊ຺ຌິມຠາຓກຕ຺ເຖຣາ ປນາຫຸ, ອິມິສ຺ສາເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາປິ ຍາຍໍ ອຣິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາປິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາເຍວ. ອຖ ເນ ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄໍ ນາຘິຄໂຕສ຺ມີຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອາວຸໂສ, ກິຎ຺ຈາປິ ທີເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ທ຺ເວປິ ປນ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາເຍວາຕິ, ເອຕເທວ ເຈຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣຖາ ຫິ ຍາ ອຍນ຺ຕິ ນິທ຺ເທໂສ ອນນຸຣູໂປ ສິຍາ.

ອາຫາຣສຸທ຺ຘິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສໍສາຣສຸທ຺ຘິອາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໐. ສໍສາເຣນ ສຸທ຺ຘີຕິ ພຫຸກໍ ສໍສຣິຕ຺ວາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ສຸທ຺ຘີຕິ ພຫຸກໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອາວາເສນ ສຸທ຺ຘີຕິ ພຫູສຸ ຐາເນສຸ ວສິຕ຺ວາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕີສຸປິ ຐາເນສຸ ສໍສຣຓກວເສນ ສໍສາໂຣ. ອຸປປຊ຺ຊນກວເສນ ອຸປປຕ຺ຕິ. ວສນກວເສນ ອາວາໂສຕິ ຂນ຺ຘາເຍວ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ເຎນາຕິ ພຫຸຍາເຄ ຍຊິຕ຺ວາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ເຕນາຕິ ຕີຫິ ສງ຺ເຂຫິ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ມຸທ຺ຘນິ ອຠິສິຕ຺ເຕນ. ອຄ຺ຄິປາຣິຈຣິຍາຍາຕິ ພຫຸອຄ຺ຄິປຣິຈຣເຓນ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

໑໖໑. ທຫໂຣຕິ ຕຣຸໂຓ. ຍຸວາຕິ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຸສຸກາຬເກໂສຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກາຬເກໂສ. ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອິມິນາສ຺ສ ເຍນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຸວາ, ຕໍ ໂຍພ຺ພນໍ ຠທ຺ທໍ ລທ຺ຘກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຐເມນ ວຍສາຕິ ປຐມວໂຍ ນາມ ເຕຕ຺ຕິໍສ ວສ຺ສານິ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນາຕິ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຠາເວນ. ຊິຓ຺ໂຓຕິ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ. ວຸທ຺ໂຘຕິ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐິຕອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ໂຄ. ມຫລ຺ລໂກຕິ ຊາຕິມຫລ຺ລໂກ. ອທ຺ຘຄໂຕຕິ ພຫຸອທ຺ຘານໍ ຄໂຕ ຈິຣກາລາຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ວໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາສໍ ປຈ຺ຉິມວຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອາສີຕິໂກ ເມ ວໂຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອິມໍ ກິຣ ສຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພານສໍວຈ຺ຉເຣ ກເຖສິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ປຣມາຍາຕິ ອຸຕ຺ຕມາຍ. ສຕິຍາຕິອາທີສຸ ປທສຕມ຺ປິ ປທສຫສ຺ສມ຺ປິ ວທນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຫຓສມຕ຺ຖຕາ ສຕິ ນາມ. ຕເທວ ອາຘາຣຓອຸປນິພນ຺ຘນສມຕ຺ຖຕາ ຄຕິ ນາມ. ເອວໍ ຄຫິຕໍ ຘາຣິຕໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖວີຣິຍໍ ຘິຕິ ນາມ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ກາຣຓຎ຺ຈ ທສ຺ສນສມຕ຺ຖຕາ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ນາມ.

ທຬ຺ຫຘມ຺ມາ ຘນຸຄ຺ຄໂຫຕິ ທຬ຺ຫໍ ຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອິສ຺ສາໂສ. ທຬ຺ຫຘນຸ ນາມ ທ຺ວິສຫສ຺ສຖາມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ທ຺ວິສຫສ຺ສຖາມໍ ນາມ ຍສ຺ສ ອາໂຣປິຕສ຺ສ ຊິຍາພທ຺ໂຘ ໂລຫສີສາທີນໍ ຠາໂຣ ທຓ຺ເຑ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວ ກຓ຺ຑປ຺ປມາຓາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວິໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສິກ຺ຂິໂຕຕິ ທສ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອາຈຣິຍກຸເລ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ. ກຕຫຕ຺ໂຖຕິ ໂກຈິ ສິປ຺ປເມວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ກຕຫຕ຺ໂຖ ນ ໂຫຕິ, ອຍໍ ປນ ກຕຫຕ຺ໂຖ ຈິຓ຺ຓວສີຠາໂວ. ກຕູປາສໂນຕິ ຣາຊກຸລາທີສຸ ທສ຺ສິຕສິປ຺ໂປ. ລຫຸເກນ ອສເນນາຕິ ອນ຺ໂຕ ສຸສິຣໍ ກຕ຺ວາ ຕູລາທີນິ ປູເຣຕ຺ວາ ກຕລາຂາປຣິກມ຺ເມນ ສລ຺ລຫຸກກຓ຺ເຑນ. ເອວໍ ກຕຎ຺ຫິ ເອກອຸສຠຄາມີ ທ຺ເວ ອຸສຠານິ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຏ຺ຐອຸສຠຄາມີ ໂສຬສອຸສຠານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ອປ຺ປກສິເຣນາຕິ ນິທຸກ຺ເຂນ. ອຕິປາເຕຍ຺ຍາຕິ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ. ເອວໍ ອຘິມຕ຺ຕສຕິມນ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ໂສ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ຕໍ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລຉາຍໍ ສີຆໍ ເອວ ອຕິກ຺ກເມຕິ, ເອວໍ ປທສຕມ຺ປິ ປທສຫສ຺ສມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອຸປຘາເຣຕຸໍ ສຊ຺ຌາຍິຕຸໍ ອຕ຺ຖກາຣຓານິ ຈ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕາຕິ ອສິຕປີຕາທີນິ ຫິ ຠຄວຕາປິ ກາຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູຫິປິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ກຣຓມຕ຺ຕກາລໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອປຣິຍາທິນ຺ນາເຍວາຕິ ອປຣິກ຺ຂີຓາເຍວ. ສເຈ ຫິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ໂຎ ເວທນານຸປສ຺ສນໍ, ອຎ຺ໂຎ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ, ອຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ. ອິມິນາ ປຸຏ຺ຐໍ ອຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ເອໂກ ເອກໍ ນ ໂອໂລເກຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເຕສໍ ວາໂຣ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເອວໍ ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ວາໂຣ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລຉາຍໍ ອຕິກ຺ກມໂຕ ປຸເຣຕຣໍເຍວ ຠຄວາ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ, ນວວິເຘນ ເວທນານຸປສ຺ສນໍ, ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ, ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ກເຖຕິ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ວາ ຕາວ ເອເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ສເຈ ຫິ ອຎ຺ເຎ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ, ອຎ຺ເຎ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ, ອຎ຺ເຎ ປຎ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ, ອຎ຺ເຎ ປຎ຺ຈ ພເລສຸ, ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ, ອຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ເຄສຸ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ກເຖຍ຺ຍ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ວາ ເອເຕ ອຏ຺ຐ. ສເຈ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕຕິໍສ ຊນາ ໂພຘິປກ຺ຂິເຍສຸ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ຕາວເທວ ກເຖຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ຍາວຕາ ຫິ ໂລກິຍມຫາຊນາ ເອກໍ ປທໍ ກເຖນ຺ຕິ. ຕາວ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ອຏ຺ຐ ປທານິ ກເຖຕິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣ ປນ ເອກໍ ປທໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ຠຄວາ ໂສຬສປທານິ ກເຖຕິ. ກສ຺ມາ? ຠຄວໂຕ ຫິ ຊິວ຺ຫາ ມຸທຸກາ ທນ຺ຕາວຣຓໍ ສຸຜຸສິຕໍ ວຈນໍ ອຄລິຕໍ ຠວງ຺ຄປຣິວາໂສ ລຫຸໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ອປຣິຍາທິນ຺ນາເຍວສ຺ສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມທເສນາຕິ ຕນ຺ຕິຐປນາ. ຘມ຺ມປທພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ປາຬິຍາ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນກໍ ອກ຺ຂຣໍ. ປຎ຺ຫປຏິຠານນ຺ຕິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓໍ. ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ຕຖາຄໂຕ ປຸພ຺ເພ ທຫຣກາເລ ອກ຺ຂຣານິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ປທໍ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ປທານິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຄາຖໍ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຈຕຸອກ຺ຂເຣຫິ ວາ ອຏ຺ຐອກ຺ຂເຣຫິ ວາ ໂສຬສອກ຺ຂເຣຫິ ວາ ປເທຫິ ຍຸຕ຺ຕາຍ ຄາຖາຍ ອຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອິທານິ ປນ ມຫລ຺ລກກາເລ ອກ຺ຂຣານິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ປທໍ ວາ, ປທານິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຄາຖໍ ວາ, ຄາຖາຍ ອຕ຺ຖໍ ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ເອວໍ ນຕ຺ຖິ. ທຫຣກາເລ ຈ ມຫລ຺ລກກາເລ ຈ ສພ຺ພເມຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອປຣິຍາທິນ຺ນເມວາຕິ ອິມໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຎ຺ຈເກນ ເຈປິ ມນ຺ຕິ ອິທໍ ພຸທ຺ຘພລທີປນຕ຺ຖເມວ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ອາຫ. ທສພລໍ ປນ ມຎ຺ຈເກ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ປຣິຫຣຓກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາຄຕາ ຫິ ປຎ຺ຈເມ ອາຍຸໂກຏ຺ຐາເສ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີຫິ ອນຠິຠູຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສຣີຣສ຺ສ ເວວຓ຺ຓິເຍ ອນນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປິຍມນາປກາເລເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ.

໑໖໒. ນາຄສມາໂລຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ປຐມໂພຘິຍຎ຺ຫິ ວີສຕິວສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປວານນາຄິຕເມຆິຍຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ອຍມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ພີຊຍມາໂນຕິ ມນ຺ທມນ຺ເທນ ຕາລວຓ຺ຏວາເຕນ ຠຄວໂຕ ອຸຕຸສຸຂໍ ສມຸຏ຺ຐາປຍມາໂນ. ເອຕທໂວຈາຕິ ສກລສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພຈຣິຕໍ ທຸກ຺ກຣກາຣກໍ ອາຄມ຺ມ ປສນ຺ໂນ ເອຕໍ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ. ອຠູຕປຸພ຺ພໍ ຠູຕນ຺ຕິ ອພ຺ຠຸຕໍ. ອຸຠເຍນປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິມ຺ຫຍເມວ ທີເປຕິ. ໂກ ນາໂມ ອຍໍ ຠນ຺ເຕຕິ ອິທໍ ຠທ຺ທໂກ ວຕາຍໍ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ, ຫນ຺ທສ຺ສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຍາຈິຕ຺ວາ ນາມໍ ຄຓ຺ຫາເປມີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕສ຺ມາ ຕິຫ ຕ຺ວນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຍສ຺ມາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕວ ໂລມານິ ຫຏ຺ຐານິ, ຕສ຺ມາ ຕິຫ ຕ຺ວໍ, ນາຄສມາລ, ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ‘‘ໂລມຫໍສນ ປຣິຍາໂຍ’’ຕ຺ເວວ ນໍ ຘາເຣຫີຕິ.

ສໍສາຣສຸທ຺ຘິອາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາສີຫນາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫາທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິນຍປຣິຍາເຍນ ຕໂຍ ຊນາ ສມ຺ພຫຸລາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ສງ຺ໂຆ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຕໂຍ ຕໂຍ ເອວ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ສມ຺ພຫຸລາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິຘ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ສມ຺ພຫຸລາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍສູຕິ ປວິຏ຺ຐາ, ເຕ ປນ ນ ຕາວ ປວິຏ຺ຐາ, ປວິສິສ຺ສາມາຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ປວິສິໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຄາມໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕປຸຣິໂສ ຕໍ ຄາມໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕປິ ‘‘ກຸຫິໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄາມໍ ຄໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ. ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມຕິ ເຊຕວນໂຕ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫໍສຸ. ສມໂຓ, ອາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ. ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎນ຺ຕິ ກາມານໍ ປຫານໍ ສມຕິກ຺ກມໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຣູປເວທນາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຕ຺ຖິຍາ ສກສມຍໍ ຊານນ຺ຕາ ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍຸໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວທມານາ, ຣູປານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍຸໍ ອຣູປຠວໍ ວທມານາ, ເວທນານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍຸໍ ອສຎ຺ຎຠວໍ ວທມານາ. ເຕ ປນ ‘‘ອິທໍ ນາມ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຍໍ ຣູປຠໂວ ອຍໍ ອຣູປຠໂວ’’ຕິປິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເຕ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ເກວລໍ ‘‘ປຎ຺ຎເປມ ປຎ຺ຎເປມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຖາຄໂຕ ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຣູປເວທນານໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ. ເຕ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕ ວິເສເສ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອິຘ ໂນ, ອາວຸໂສ, ໂກ ວິເວໂສຕິອາທິມາຫໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎາປເນ. ຘມ຺ມເທສນາຍ ວາ ຘມ຺ມເທສນນ຺ຕິ ຍທິທໍ ສມຓສ຺ສ ວາ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມເທສນໍ, ອມ຺ຫາກໍ ວາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣພ຺ຠ ນານາກຣຓໍ ວຸຈ຺ເຈຖ, ຕໍ ກິນ຺ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ເວມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ສາສເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິວຈນມຕ຺ເຕນ ສມຘຸຣໍ ຐປຍິໍສຸ. ເນວ ອຠິນນ຺ທິໍສູຕິ ເອວເມຕນ຺ຕິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິໍສູຕິ ນຍິທໍ ເອວນ຺ຕິ ນປ຺ປຏິເສເຘສຸໍ. ກສ຺ມາ? ເຕ ກິຣ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ອນ຺ຘສທິສາ, ຊານິຕ຺ວາ ວາ ອຊານິຕ຺ວາ ວາ ກເຖຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ນາຠິນນ຺ທິໍສຸ, ປຣິຎ຺ຎນ຺ຕິ ວຈເນນ ອີສກໍ ສາສນຄນ຺ໂຘ ອຕ຺ຖີຕິ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິໍສຸ. ຊນປທວາສິໂນ ວາ ເຕ ສກສມຍປຣສມເຍສຸ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ກຸສລາຕິປິ ອຸຠຍໍ ນາກໍສຸ.

໑໖໕. ນ ເຈວ ສມ຺ປາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິຎ຺ຈ ວິຆາຕນ຺ຕິ ອສມ຺ປາຍນໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ນາມ ຫິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິສຍສ຺ມິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ກາຣຓວຈນໍ, ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ອວິສເຍ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເທວເກຕິ ສຫ ເທເວຫິ ສເທວເກ. ສມາຣກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ຕີຓິ ຐານານິ ໂລເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປຊາຍາຕິ ປຎ຺ຈຫິປິ ສຕ຺ຕໂລກເມວ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ເອຕສ຺ມິໍ ສເທວກາທິເຠເທ ໂລເກ ຕໍ ເທວໍ ວາ ມນຸສ຺ສໍ ວາ ນ ປສ຺ສາມີຕິ ທີເປຕິ. ອິໂຕ ວາ ປນ ສຸຕ຺ວາຕິ ອິໂຕ ວາ ປນ ມມ ສາສນໂຕ ສຸຕ຺ວາ ອຕຖາຄໂຕປິ ອຕຖາຄຕສາວໂກປິ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ປຣິໂຕເສຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎຖາ ອາຣາຘນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໖໖. ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ເຕສໍ ປຎ຺ຫານໍ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ຈິຕ຺ຕາຣາຘນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ກາມຄຸຓາຕິ ກາມຍິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ກາມາ. ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຄຸຓາ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ ທ຺ວິຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໘) ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຏລຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ, ວໂຍຄຸຓາ ອນຸປຸພ຺ພໍ ຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໔) ເອຕ຺ຖ ຣາສຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ‘‘ສຕຄຸຓາ ທກ຺ຂິຓາ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໙) ເອຕ຺ຖ ອານິສໍສຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ‘‘ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ (ຂຸ. ປາ. ໓ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ; ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗) ກຍິຣາ ມາລາຄຸເຓ ພຫູ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໕໓) ເອຕ຺ຖ ພນ຺ຘນຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ອິຘາປິ ເອເສວ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຄຸຓາ’’ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເອເຕນຸປາເຍນ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທີສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຏ຺ຐາຕິ ປຣິຍິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ມາ ວາ, ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກນ຺ຕາຕິ ກມນີຍາ. ມນາປາຕິ ມນວຑ຺ຒນກາ. ປິຍຣູປາຕິ ປິຍຊາຕິກາ. ກາມູປສໍຫິຕາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ກາເມນ ອຸປສໍຫິຕາ. ຣຊນີຍາຕິ ຣຊ຺ຊນິຍາ, ຣາຄຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໖໗. ຍທິ ມຸທ຺ທາຍາຕິອາທີສຸ ມຸທ຺ທາຕິ ອງ຺ຄຸລິປພ຺ເພສຸ ສຎ຺ຎໍ ຐເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາ. ຄຓນາຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທຄຓນາ. ສງ຺ຂານນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑຄຓນາ. ຍາຍ ເຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອິຘ ເອຕ຺ຕກາ ວີຫີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຸກ຺ຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອິຘ ເອຕ຺ຕການິ ຜລານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອາກາສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອິເມ ອາກາເສ ສກຸຓາ ເອຕ຺ຕກາ ນາມ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຊານນ຺ຕິ.

ກສີຕິ ກສິກມ຺ມໍ. ວຓິຊ຺ຊາຕິ ຊງ຺ຆວຓິຊ຺ຊຖລວຓິຊ຺ຊາທິວຓິປ຺ປໂຖ. ໂຄຣກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ຄາໂວ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈໂຄຣສວິກ຺ກເຍນ ຊີວນກມ຺ມໍ. ອິສ຺ສຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາວຸຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານກມ຺ມໍ. ຣາຊໂປຣິສນ຺ຕິ ອາວຸເຘນ ຣາຊກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານໍ. ສິປ຺ປຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ຄຫິຕາວເສສໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສສິປ຺ປາທິ. ສີຕສ຺ສ ປຸຣກ຺ຂໂຕຕິ ລກ຺ຂໍ ວິຍ ສຣສ຺ສ ສີຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ, ສີເຕນ ພາຘີຍມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຓ຺ເຫປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຑໍສາທີສຸ ຑໍສາຕິ ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາ. ມກສາຕິ ສພ຺ພມກ຺ຂິກາ, ສຣີສປາຕິ ເຍ ເກຈິ ສຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຣິສ຺ສມາໂນຕິ ຣຸປ຺ປມາໂນ, ຆຏ຺ຏິຍມາໂນ. ມີຍມາໂນຕິ ມຣມາໂນ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ມຸທ຺ທາທີຫິ ຊີວິກກປ຺ປນໍ ອາຄມ຺ມ ສີຕາທິປຈ຺ຈໂຍ ອາພາໂຘ. ກາມານໍ ອາທີນໂວຕິ ກາເມສຸ ອຸປທ຺ທໂວ, ອຸປສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກຕິ ປຈ຺ຈກ຺ໂຂ ສາມໍ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ທຸກ຺ຂຣາສິ. ກາມເຫຕູຕິອາທີສຸ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ກາມາ ອສ຺ສ ເຫຕູຕິ ກາມເຫຕຸ. ມູລຏ຺ເຐນ ກາມາ ນິທານມສ຺ສາຕິ ກາມນິທາໂນ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ປນ ກາມນິທານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາຣຓຏ຺ເຐນ ກາມາ ອຘິກຣຓໍ ອສ຺ສາຕິ ກາມາຘິກຣໂຓ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສເນວ ປນ ກາມາຘິກຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາມານເມວ ເຫຕູຕິ ອິທໍ ນິຍມວຈນໍ, ກາມປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸຏ຺ຐຫໂຕຕິ ອາຊີວສມຸຏ຺ຐາປກວີຣິເຍນ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ. ຆຏໂຕຕິ ຕໍ ວີຣິຍໍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ຆເຏນ຺ຕສ຺ສ. ວາຍມໂຕຕິ ວາຍາມໍ ປຣກ຺ກມໍ ປໂຍຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ນາຠິນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖໍ ນາຠິຣຸຫນ຺ຕິ. ໂສຈຕີຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສເກນ ໂສຈຕິ. ກິລມຕີຕິ ກາເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ເຂນ ກິລມຕິ. ປຣິເທວຕີຕິ ວາຈາຍ ປຣິເທວຕິ. ອຸຣຕ຺ຕາຬິນ຺ຕິ ອຸຣໍ ຕາເຬຕ຺ວາ. ກນ຺ທຕີຕິ ໂຣທຕິ. ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ວິສຎ຺ຎີ ວິຍ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ໂຫຕິ. ໂມຆນ຺ຕິ ຕຸຈ຺ຉໍ. ອຜໂລຕິ ນິປ຺ຜໂລ. ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓນ຺ຕິ ອາຣກ຺ຂກາຣຓາ. ກິນ຺ຕີຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ. ຍມ຺ປິ ເມຕິ ຍມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ກສິກມ຺ມາທີນິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ຘນໍ ອໂຫສິ. ຕມ຺ປິ ໂນ ນຕ຺ຖີຕິ ຕມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ອິທານິ ນຕ຺ຖິ.

໑໖໘. ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມເຫຕູຕິອາທິນາປິ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາວ ອາທີນວໍ ທີເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາມເຫຕູຕິ ກາມປຈ຺ຈຍາ ຣາຊາໂນປິ ຣາຊູຫິ ວິວທນ຺ຕິ. ກາມນິທານນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກໍ, ກາເມ ນິທານໍ ກຕ຺ວາ ວິວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມາຘິກຣຓນ຺ຕິປິ ຠາວນປຸໍສກເມວ, ກາເມ ອຘິກຣຓໍ ກຕ຺ວາ ວິວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມານເມວ ເຫຕູຕິ ຄາມນິຄມນຄຣເສນາປຕິປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານນ຺ຕຣາທີນໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ວິວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ປຫຣນ຺ຕິ. ອສິຈມ຺ມນ຺ຕິ ອສິຎ຺ເຈວ ເຂຏກຜລກາທີນິ ຈ. ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາຕິ ຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ. ອຸຠໂຕພ຺ຍູຬນ຺ຕິ ອຸຠໂຕ ຣາສິຠູຕໍ. ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕີຕິ ປວິສນ຺ຕິ. ອຸສູສູຕິ ກຓ຺ເຑສຸ. ວິຊ຺ໂຊຕລນ຺ເຕສູຕິ ວິປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ.

ອທ຺ທາວເລປນາ ອຸປກາຣິໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ປາກາຣປາທໍ ອສ຺ສຂຸຣສຓ຺ຐາເນນ ອິຏ຺ຐກາຫິ ຈິນິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸຘາຍ ລິມ຺ປນ຺ຕິ. ເອວໍ ກຕາ ປາກາຣປາທາ ອຸປກາຣິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕາ ຕິນ຺ເຕນ ກລເລນ ສິຕ຺ຕາ ອທ຺ທາວເລປນາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕີຕິ ຕາສໍ ເຫຏ຺ຐາ ຕິຂິຓອຍສູລາທີຫິ ວິຊ຺ຌີຍມານາປິ ປາກາຣສ຺ສ ປິຈ຺ຉິລຠາເວນ ອາໂຣຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ອຸປຘາວນ຺ຕິເຍວ. ຉກຓກາຍາຕິ ກຸຖິຕໂຄມເຍນ. ອຠິວຄ຺ເຄນາຕິ ສຕທນ຺ເຕນ. ຕໍ ອຏ຺ຐທນ຺ຕາກາເຣນ ກຕ຺ວາ ‘‘ນຄຣທ຺ວາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປວິສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄເຕ ອຸປຣິທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ຕສ຺ສ ພນ຺ຘນໂຍຕ຺ຕານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕນ ອຠິວຄ຺ເຄນ ໂອມທ຺ທນ຺ຕິ.

໑໖໙. ສນ຺ຘິມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ຆຣສນ຺ຘິມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ນິລ຺ໂລປນ຺ຕິ ຄາເມ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາວິໂລປໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອກາຄາຣິກນ຺ຕິ ປຓ຺ຓາສມຕ຺ຕາປິ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາປິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫຣາເປນ຺ຕິ. ປຣິປນ຺ເຖປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ປນ຺ຖທູຫນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຑ຺ຒທຓ຺ຑເກຫີຕິ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ ປຫາຣສາຘນຕ຺ຖໍ ວາ ຈຕຸຫຕ຺ຖທຓ຺ຑໍ ທ຺ເວຘາ ເຉຕ຺ວາ ຄຫິຕທຓ຺ຑເກຫິ. ພິລງ຺ຄຖາລິກນ຺ຕິ ກຎ຺ຊິຍອຸກ຺ຂລິກມ຺ມກາຣຓໍ, ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສີສກປາລໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຄຸຬໍ ສຓ຺ຑາເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ເຕນ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ປກ຺ກຸຖິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຸຕ຺ຕຣຕິ. ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກນ຺ຕິ ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑກມ຺ມກາຣຓໍ, ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐອຸຠໂຕກຓ຺ຓຈູຬິກຄຬວາຏປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈມ຺ມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສພ຺ພເກເສ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ທຓ຺ຑເກນ ວລ຺ລິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ຕິ, ສຫ ເກເສຫິ ຈມ຺ມໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ຕໂຕ ສີສກຏາຫໍ ຖູລສກ຺ຂຣາຫິ ຆໍສິຕ຺ວາ ໂຘວນ຺ຕາ ສງ຺ຂວຓ຺ຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ຣາຫຸມຸຂນ຺ຕິ ຣາຫຸມຸຂກມ຺ມກາຣຓໍ, ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສງ຺ກຸນາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕມຸເຂ ທີປໍ ຊາເລນ຺ຕິ. ກຓ຺ຓຈູຬິກາຫິ ວາ ປຏ຺ຐາຍ ມຸຂໍ ນິຂາທເນນ ຂຓນ຺ຕິ. ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປູເຣຕິ. ໂຊຕິມາລິກນ຺ຕິ ສກລສຣີຣໍ ເຕລປິໂລຕິກາຍ ເວເຐຕ຺ວາ ອາລິມ຺ປນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖ ເຕລປິໂລຕິກາຍ ເວເຐຕ຺ວາ ທີປໍ ວິຍ ຊາເລນ຺ຕິ. ເອຣກວຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ເອຣກວຕ຺ຕກມ຺ມກາຣຓໍ, ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຄີວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມພທ຺ເຘ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກ ຐເປນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ໂຍຕ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຈມ຺ມພທ຺ເຘ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຕຕິ. ຈີຣກວາສິກນ຺ຕິ ຈີຣກວາສິກກມ຺ມກາຣຓໍ, ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຕເຖວ ຈມ຺ມພທ຺ເຘ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ກຏິຍໍ ຐເປນ຺ຕິ. ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ຐເປນ຺ຕິ. ອຸປຣິເມຫິ ເຫຏ຺ຐິມສຣີຣໍ ຈີຣກນິວາສນນິວຕ຺ຖໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອເຓຍ຺ຍກນ຺ຕິ ເອເຓຍ຺ຍກກມ຺ມກາຣຓໍ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຸໂຠສຸ ກປ຺ປເຣສຸ ຈ ຊາຓູສຸ ຈ ອຍວລຍານິ ທຕ຺ວາ ອຍສູລານິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ໂສ ຈຕູຫິ ອຍສູເລຫິ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ. ອຖ ນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ‘‘ເອເຓຍ຺ຍໂກ ໂຊຕິປຣິຄ຺ຄໂຫ ຍຖາ’’ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນປິ ອິທເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ກາເລນ ກາລໍ ສູລານິ ອປເນຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ອຏ຺ຐິໂກຏີຫິເຍວ ຐເປນ຺ຕິ. ເອວຣູປາ ກາຣຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ພຬິສມໍສິກນ຺ຕິ ອຸຠໂຕມຸເຂຫິ ພຬິເສຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຫາຣູນິ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ຕິ. ກຫາປຓິກນ຺ຕິ ສກລສຣີຣໍ ຕິຓ຺ຫາຫິ ວາສີຫິ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຫາປຓມຕ຺ຕໍ ກຫາປຓມຕ຺ຕໍ ປາເຕນ຺ຕາ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກນ຺ຕິ ສຣີຣໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາວຸເຘຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ໂກຈ຺ເຉຫິ ຂາຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ. ຈມ຺ມສໍສນ຺ຫາຣູນິ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ສວນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກາວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ເທ ອຍສູລໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປຖວິຍາ ເອກາພທ຺ຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ອາວິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ປລາລປີຐກນ຺ຕິ ເຉໂກ ກາຣຓິໂກ ຉວິຈມ຺ມໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສທໂປເຕຫິ ອຏ຺ຐີນິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເກເສສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ມໍສຣາສິເຍວ ໂຫຕິ, ອຖ ນໍ ເກເສເຫວ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ປລາລວຏ຺ຏິໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ປນ ເວເຐນ຺ຕິ. ສຸນເຂຫິປີຕິ ກຕິປຍານິ ທິວສານິ ອາຫາຣໍ ອທຕ຺ວາ ຉາຕເກຫິ ສຸນເຂຫິ ຂາທາເປນ຺ຕິ. ເຕ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກເມວ ກໂຣນ຺ຕິ. ສມ຺ປຣາຍິໂກຕິ ສມ຺ປຣາເຍ ທຸຕິຍຕ຺ຕຠາເວ ວິປາໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໗໐. ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ກາເມສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ວິນີຍຕິ ເຈວ ປຫີຍຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາມໍ ວາ ກາເມ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສຍໍ ວາ ເຕ ກາເມ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕຖຕ຺ຕາຍາຕິ ຕຖຠາວາຍ. ຍຖາປຏິປນ຺ໂນຕິ ຍາຍ ປຏິປທາຍ ປຏິປນ຺ໂນ.

໑໗໑. ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາ ວາຕິອາທິ ອປຣິຕ຺ເຕນ ວິປຸເລນ ກຸສເລນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກໍ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທີນິ ລຠນຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປນ຺ນຣສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາຕິ ປນ຺ນຣສວສ຺ສວຍາ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຍປເທສໍ ກສ຺ມາ ຄຓ຺ຫາຕິ? ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຫິ ທຸຄ຺ຄຕກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສາປິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາເລ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ປສີທຕິ. ປຸຣິສານໍ ປນ ວີສຕິວສ຺ສກາເລ ປຎ຺ຈວີສຕິວສ຺ສກາເລ ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ນາຕິທີຆາຕິອາທີຫິ ຉໂທສວິຣຫິຕໍ ສຣີຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທີເປຕິ. ວຓ຺ຓນິຠາຕິ ວຓ຺ໂຓເຍວ.

ຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓໍ. ໂຄປານສິວງ຺ກນ຺ຕິ ໂຄປານສີ ວິຍ ວງ຺ກໍ. ໂຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ຠຄ຺ຄໍ, ອິມິນາປິສ຺ສ ວງ຺ກຠາວເມວ ທີເປຕິ. ທຓ຺ຑປຣາຍຓນ຺ຕິ ທຓ຺ຑປຏິສຣຓໍ ທຓ຺ຑທຸຕິຍໍ. ປເວຘມານນ຺ຕິ ກມ຺ປມານໍ. ອາຕຸຣນ຺ຕິ ຊຣາຕຸຣໍ. ຂຓ຺ຑທນ຺ຕນ຺ຕິ ຊິຓ຺ຓຠາເວນ ຂຓ຺ຑິຕທນ຺ຕໍ. ປລິຕເກສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑຣເກສໍ. ວິລູນນ຺ຕິ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄຫິຕເກສໍ ວິຍ ຂລ຺ລາຏໍ. ຂລິຕສິຣນ຺ຕິ ມຫາຂລ຺ລາຏສີສໍ. ວລິນນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕວລິໍ. ຕິລກາຫຕຄຕ຺ຕນ຺ຕິ ເສຕກາຬຕິລເກຫິ ວິກິຓ຺ຓສຣີຣໍ. ອາພາຘິກນ຺ຕິ ພ຺ຍາຘິກໍ. ທຸກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂປຕ຺ຕໍ.

ພາຬ຺ຫຄິລານນ຺ຕິ ອຘິມຕ຺ຕຄິລານໍ. ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕນ຺ຕິ ອາມກສຸສາເນ ປາຕິຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອິຘາປິ ນິພ຺ພານໍເຍວ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ.

໑໗໓. ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕໂນປິ ທຸກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ນ ເຈເຕຕິ. ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍເຍວາຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂເມວ.

໑໗໔. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມາ ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ອນິຈ຺ຈາທິອາກາໂຣວ ເວທນາຍ ອາທີນໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນິສ຺ສຣຓໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈູຬທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສກ຺ເກສູຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ໂສ ຫິ ຊນປໂທ ສກ຺ຍານໍ ຣາຊກຸມາຣານໍ ວສນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ສກ຺ຍາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ. ສກ຺ຍານໍ ປນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕາວ. ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕຎ຺ຫິ ກປິລສ຺ສ ອິສິໂນ ນິວາສຏ຺ຐາເນ ກຕຕ຺ຕາ ກປິລວຕ຺ຖູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ. ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມຕິ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ນາມ ສກ຺ໂກ, ໂສ ຎາຕິສມາຄມກາເລ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອາຄເຕ ຠຄວຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣາເມ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ນິຍ຺ຍາເຕສິ, ຕສ຺ມິໍ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫານາໂມຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠາຕາ ຠຄວໂຕ ຈຸຬປິຕຸປຸຕ຺ໂຕ. ສຸທ຺ໂຘທໂນ ສຸກ຺ໂກທໂນ ສກ຺ໂກທໂນ ໂຘໂຕທໂນ ອມິໂຕທໂນຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຊນາ ຠາຕໂຣ. ອມິຕາ ນາມ ເທວີ ເຕສໍ ຠຄິນີ. ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ. ຕຖາຄໂຕ ຈ ນນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຈ ສຸທ຺ໂຘທນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ, ມຫານາໂມ ຈ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ຈ ສຸກ຺ໂກທນສ຺ສ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ອມິໂຕທນສ຺ສ, ໂສ ຠຄວໂຕ ກນິຏ຺ໂຐ. ມຫານາໂມ ມຫລ຺ລກຕໂຣ ສກທາຄາມີ ອຣິຍສາວໂກ.

ທີຆຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ສກທາຄາມິຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ຊານາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂລຠຘມ຺ມາຕິ ໂລຠສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ, ນານປ຺ປກາຣກໍ ໂລຠໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອິຕເຣສຸປິ ທ຺ວີສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ເຂເປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ປຣິຍາທານໍ ນາມ ‘‘ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອສ຺ສກາຍໍ ສພ຺ພໍ ຣຖກາຍໍ ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕໍເຍວ ນໍ ໂອສຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໖) ເອຕ຺ຖ ຄຫເຓ ອາຄຕໍ. ‘‘ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສພ຺ພໍ ກາມຣາຄໍ ປຣິຍາທິຍຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໒) ເອຕ຺ຖ ເຂປເນ. ອິຘາປິ ເຂປເນ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາຕິ ເຂເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ເຍນ ເມ ເອກທາ ໂລຠຘມ຺ມາປີຕິ ເຍນ ມຍ຺ຫໍ ເອເກກສ຺ມິໍ ກາເລ ໂລຠຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ກິຣ ຣາຊາ ‘‘ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ໂລຠໂທສໂມຫາ ນິຣວເສສາ ປຫີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ, ອຍໍ ‘‘ອປ຺ປຫີນໍ ເມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິປິ ຊານາຕິ, ອປ຺ປຫີນກໍ ອຸປາທາຍ ປຫີນກມ຺ປິ ປຸນ ປຈ຺ຉໂຕວາວຕ຺ຕຕີຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຣິຍສາວກສ຺ສ ເອວໍ ສນ຺ເທໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍາ ອໂກວິທຕ຺ຕາ. ‘‘ອຍໍ ກິເລໂສ ອສຸກມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍາ ອໂກວິທສ຺ສ ຫິ ອຣິຍສາວກສ຺ສປິ ເອວໍ ໂຫຕິ. ກິໍ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖີຕິ? ອຕ຺ຖິ. ສາ ປນ ນ ສພ຺ເພສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເອໂກ ຫິ ປຫີນກິເລສເມວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ເອໂກ ອວສິຏ຺ຐກິເລສເມວ, ເອໂກ ມຄ຺ຄເມວ, ເອໂກ ຜລເມວ, ເອໂກ ນິພ຺ພານເມວ. ອິມາສຸ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາສຸ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ໂນ ລທ຺ຘຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕິ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓາ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍໍ ອໂກວິທຕ຺ຕາ ເອວໍ ໂຫຕິ.

໑໗໖. ໂສ ເອວ ໂຂ ເຕຕິ ໂສເຍວ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ຈ ຕວ ສນ຺ຕາເນ ອປ຺ປຫີໂນ, ຕ຺ວໍ ປນ ປຫີນສຎ຺ຎີ ອໂຫສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂສ ຈ ຫິ ເຕຕິ ໂສ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂລຠໂທສໂມຫຘມ຺ໂມ. ກາເມຕິ ທຸວິເຘ ກາເມ. ນ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສີຕິ ມຍໍ ວິຍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍາສີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໗໗. ອປ຺ປສ຺ສາທາຕິ ປຣິຕ຺ຕສຸຂາ. ພຫຸທຸກ຺ຂາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກທຸກ຺ຂເມເວຕ຺ຖ ພຫຸກໍ. ພຫຸປາຍາສາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິໂກ ອຸປາຍາສກິເລໂສເຍເວຕ຺ຖ ພຫຸ. ອາທີນໂວຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິໂກ ອຸປທ຺ທໂວ. ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ເອເຕສຸ ກາເມສຸ ອຍໍ ອາທີນໂວເຍວ ພຫຸ. ອສ຺ສາໂທ ປນ ຫິມວນ຺ຕໍ ອຸປນິຘາຍ ສາສໂປ ວິຍ ອປ຺ໂປ, ປຣິຕ຺ຕໂກ. ອິຕິ ເຈປິ ມຫານາມາຕິ ມຫານາມ ເອວໍ ເຈປິ ອຣິຍສາວກສ຺ສ. ຍຖາຠູຕນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວໍ. ສມ຺ມາ ນເຍນ ກາຣເຓນ ປຎ຺ຎາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ, ເຫຏ຺ຐາມຄ຺ຄທ຺ວຍຎາເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຈາຕິ ໂສ ເອວ ມຄ຺ຄທ຺ວເຍນ ທິຏ຺ຐກາມາທີນໂວ ອຣິຍສາວໂກ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ອິມິນາ ສປ຺ປີຕິການິ ທ຺ເວ ຌານານິ ທສ຺ເສຕິ. ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ຕໂຕ ຌານທ຺ວຍໂຕ ສນ຺ຕຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ອຸປຣິຌານທ຺ວຍຎ຺ເຈວ ມຄ຺ຄທ຺ວຍຎ຺ຈ. ເນວ ຕາວ ອນາວຏ຺ຏີ ກາເມສຸ ໂຫຕີຕິ ອຖ ໂຂ ໂສ ທ຺ເວ ມຄ຺ເຄ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິໂຕປິ ອຣິຍສາວໂກ ອຸປຣິ ຌານານໍ ວາ ມຄ຺ຄານໍ ວາ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ເນວ ຕາວ ກາເມສຸ ອນາວຏ຺ຏີ ໂຫຕິ, ອນາວຏ຺ຏິໂນ ອນາໂຠໂຄ ນ ໂຫຕິ. ອາວຏ຺ຏິໂນ ສາໂຠໂຄເຍວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຈຕູຫິ ຌາເນຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານສ຺ສ, ທ຺ວີຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານສ຺ສ ອຠາວາ.

ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂຂຕິ ນ ເກວລໍ ຕຸຍ຺ເຫວ, ອຖ ໂຂ ມຍ຺ຫມ຺ປິ. ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ໂພຘິໂຕ ປຐມຕຣເມວ. ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂອໂຣຘນາຏກາ ປຊຫນປຎ຺ຎາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປີຕິສຸຂໍ ນາຊ຺ຌຄມນ຺ຕິ ສປ຺ປີຕິການິ ທ຺ເວ ຌານານິ ນ ປຏິລຠິໍ. ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ອິຘ ອຸປຣິ ຌານທ຺ວຍໍ ເຈວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຄ຺ຄາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິນ຺ຕິ ປຏິອຎ຺ຎາສິໍ.

໑໗໙. ເອກມິທາຫໍ ມຫານາມ ສມຍນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ອຍໍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ເຫຏ຺ຐາ ກາມານໍ ອສ຺ສາໂທປິ ອາທີນໂວປິ ກຖິໂຕ, ນິສ຺ສຣຓໍ ນ ກຖິຕໍ, ຕໍ ກເຖຕຸໍ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ຫິ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ເອໂກຕິ ອິເມຫິ ອນ຺ເຕຫິ ມຸຕ຺ຕໍ ມມ ສາສນນ຺ຕິ ອຸປຣິ ຜລສມາປຕ຺ຕິສີເສນ ສກລສາສນໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ.

ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕຕິ ຕສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ຄິຊ຺ຌສທິສໍ ກູຏໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຄິຊ຺ຌກູໂຏຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຄິຊ຺ຌາ ວາ ຕສ຺ສ ກູເຏສຸ ນິວສນ຺ຕີຕິປິ ຄິຊ຺ຌກູໂຏຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິສິຄິລິປສ຺ເສຕິ ອິສິຄິລິປພ຺ພຕສ຺ສ ປສ຺ເສ. ກາຬສິລາຍນ຺ຕິ ກາຬວຓ຺ເຓ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ. ອຸພ຺ຠຏ຺ຐກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຸທ຺ຘໍເຍວ ຐິຕກາ ໂຫນ຺ຕິ ອນິສິນ຺ນາ. ໂອປກ຺ກມິກາຕິ ອຸພ຺ຠຏ຺ຐກາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກ຺ກເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາ. ນິຄຓ຺ໂຐ, ອາວຸໂສຕິ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ອຸປຣິ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີຕິ ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕີຕິ ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ອປຣິເສສໍ ຘມ຺ມໍ ຊານນ຺ໂຕ ອປຣິເສສສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຏິຊານນ຺ໂຕ ຈ ເອວໍ ປຏິຊານາຕິ ‘‘ຈຣໂຕ ຈ ເມ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ…ເປ… ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຕຕນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈໍ. ສມິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ.

໑໘໐. ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ນິຄຓ຺ຐາ ຊານາຖ ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ປຸຣິໂສ ນາມ ຍໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ຊານາຕິ. ວີສຕິກຫາປເຓ ອິຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ ທຕ຺ວາ ‘‘ທສ ເມ ທິນ຺ນາ ທສ ອວສິຏ຺ຐາ’’ຕິ ຊານາຕິ, ເຕປິ ທຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຊານາຕິ. ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ຕຕິຍຠາຄໍ ລາຍິຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ຠາໂຄ ລາຍິໂຕ, ທ຺ເວ ອວສິຏ຺ຐາ’’ຕິ ຊານາຕິ. ປຸນ ເອກໍ ລາຍິຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວ ລາຍິຕາ, ເອໂກ ອວສິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຊານາຕິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ລາຍິເຕ ‘‘ສພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ຊານາຕິ, ເອວໍ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ກຕຎ຺ຈ ອກຕຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິປິ ຕຖາ ຎາຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານນ຺ຕິ ອິມິນາ ອກຸສລໍ ປຫາຍ ກຸສລໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສເນ ອຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວໍ ອຊານນຠາເວ ສຕິ. ລຸທ຺ທາຕິ ລຸທ຺ທາຈາຣາ. ໂລຫິຕປາຓິໂນຕິ ປາເຓ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ຕາ ໂລຫິເຕນ ມກ຺ຂິຕປາຓິໂນ. ປາຓໍ ຫິ ຫນນ຺ຕສ຺ສປິ ຍສ຺ສ ໂລຫິເຕນ ປາຓິ ນ ມກ຺ຂິຍຕິ, ໂສປິ ໂລຫິຕປາຓີຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຸຣູຣກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ທາຣຸຓກມ຺ມາ. ມາຕຣິ ປິຕຣິ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາທີສຸ ຈ ກຕາປຣາຘາ. ມາຄວິກາທໂຍ ວາ ກກ຺ຂຬກມ຺ມາ.

ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂຄຕມາຕິ ອິທໍ ນິຄຓ຺ຐາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ວາເທ ໂທສໍ ເທຕິ, ມຍມ຺ປິສ຺ສ ໂທສໍ ອາໂຣເປມາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອາຣຠິໍສຸ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ‘‘ອາວຸໂສ, ໂຄຕມ ຍຖາ ຕຸມ຺ເຫ ປຓີຕຈີວຣານິ ຘາເຣນ຺ຕາ ສາລິມໍໂສທນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ເທວວິມານວຓ຺ຓາຍ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ວສມານາ ສຸເຂນ ສຸຂໍ ອຘິຄຈ຺ຉຖ, ນ ເອວໍ ສຸເຂນ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ປນ ມຍໍ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານາທີຫິ ນານປ຺ປກາຣຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວາມ, ເອວໍ ທຸກ຺ເຂນ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສຸເຂນ ຈ ຫາວຸໂສຕິ ອິທໍ ສເຈ ສຸເຂນ ຈ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຣາຊາ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມາຄໂຘຕິ ມຄຘຣຏ຺ຐສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ. ເສນິໂຍຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ພິມ຺ພີຕິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ນາມໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ສາຣຠູໂຕ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ອຕ຺ຕຠາວສມິທ຺ຘິຍາ ພິມ຺ພິສາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຂວິຫາຣິຕໂຣຕິ ອິທໍ ເຕ ນິຄຓ຺ຐາ ຣຎ຺ໂຎ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ຕິວິຘວເຍຫິ ນາຏເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິອນຸຠວນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ອທ຺ຘາຕິ ເອກໍເສນ. ສຫສາ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຕິ ສາຫສໍ ກຕ຺ວາ, ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາວ ຍຖາ ຣຕ຺ໂຕ ຣາຄວເສນ ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສວເສນ ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫວເສນ ຠາສຕິ, ເອວເມວໍ ວາຈາ ຠາສິຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ໂວ ຂເມຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ປໂຫຕີຕິ ສກ຺ໂກຕິ.

ອນິຎ຺ຊມາໂນຕິ ອຈລມາໂນ. ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີຕິ ນິຣນ຺ຕຣສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີ. ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນິຄຓ຺ຐາ ປໂຫມິ…ເປ… ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີ’’ຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກຖາປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ຣາຊວາເຣ ສຕ຺ຕ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາ. ສຕ຺ຕ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ ນປ຺ປໂຫຕີຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ຉ ປຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ສຸຂໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ໂຫຕິ. ສຸທ຺ຘວາເຣ ປນ ສຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ຉ ປຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເທສນາ ກຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອນຸມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອນຸມານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠຄ຺ເຄສູຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ, ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸສຸມາຣຄິເຣຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕສ຺ສ ກິຣ ນຄຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄຫທິວເສ ອວິທູເຣ ອຸທກຣຫເທ ສຸໍສຸມາໂຣ ສທ຺ທມກາສິ, ຄິຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ອຖ ນຄເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ສຸໍສຸມາຣຄິຣໍ ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ເຠສກຬາວເນຕິ ເຠສກຬານາມເກ ວເນ. ‘‘ເຠສຄຬາວເນ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ມິຄທາເຍຕິ ຕໍ ວນໍ ມິຄປກ຺ຂີນໍ ອຠຍທິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຊາຕໍ, ຕສ຺ມາ ມິຄທາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປວາເຣຕີຕິ ອິຈ຺ຉາເປຕິ. ວທນ຺ຕູຕິ ໂອວາທານຸສາສນິວເສນ ວທນ຺ຕຸ, ອນຸສາສນ຺ຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຈນີໂຍມ຺ຫີຕິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອນຸສາສິຕພ຺ໂພ ໂອວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພໂຈຕິ ໂສ ຈ ທຸກ຺ເຂນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ວຸຕ຺ໂຕ ນ ສຫຕິ. ໂທວຈສ຺ສກຣເຓຫີຕິ ທຸພ຺ພຈຠາວກາຣເກຫິ ອຸປຣິ ອາຄເຕຫິ ໂສຬສຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ ອນຸສາສນິນ຺ຕິ ໂຍ ຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ກສ຺ມາ ວທຖ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ຊານາມີຕິ ວທຕິ. ອຍໍ ອນຸສາສນິໍ ປທກ຺ຂິຓໂຕ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ວາມໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານນ຺ຕິ ລາມການໍ ອສນ຺ຕສມ຺ຠວນປຕ຺ຖນານໍ. ປຏິປ຺ຜຣຕີຕິ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ, ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອປສາເທຕີຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸຍ຺ຫໍ ພາລສ຺ສ ອພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ຠຓິເຕນ, ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ ຠຓິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສສີຕິ ເອວໍ ຆຏ຺ເຏຕິ. ປຈ຺ຈາໂຣເປຕີຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ໂຂສິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕໍ ຕາວ ປຏິກໂຣຫີຕິ ເອວໍ ປຏິອາໂຣເປຕິ.

ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ ວຈເນນ ວາ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ວຈນໍ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂກ ອາປນ຺ໂນ, ກິໍ ອາປນ຺ໂນ, ກິສ຺ມິໍ ອາປນ຺ໂນ, ກໍ ຠຓຖ, ກິໍ ຠຓຖາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ. ‘‘ເອວຣູປໍ ກິຎ຺ຈິ ຕຍາ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ສຸຓາມີ’’ຕິ ໂສຕໍ ວາ ອຸປເນຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕີຕິ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ນ ຕວ ປາຏລິປຸຕ຺ຕຄມນໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ອາປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕໂຕ ຣາຊເຄຫໍ ຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ, ຣາຊເຄຫໍ ວາ ຍາຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເຄຫໍ ວາ, ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນສີຕິ. ຕຕ຺ຖ ເມ ສູກຣມໍສໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ກຖໍ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ຂິປຕິ.

ອປທາເນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຍາຍ. ນ ສມ຺ປາຍຕີຕິ, ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ກຸຫິໍ ວສສິ, ກໍ ນິສ຺ສາຍ ວສສີຕິ ວາ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ວເທສິ ‘‘ມຍາ ເອສ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂນ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ຕ຺ວໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກິໍ ກໂຣສິ, ອຍໍ ກິໍ ກໂຣຕິ, ກຕ຺ຖ ວາ ຕ຺ວໍ ອຈ຺ຉສິ ກຕ຺ຖ ວາ ອຍນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈຣິຍໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

໑໘໓. ຕຕ຺ຣາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ເຕສຸ ໂສຬສສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ອນຸມິນິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕາ ອນຸເມຕພ຺ໂພ ຕຸເລຕພ຺ໂພ ຕີເຣຕພ຺ໂພ.

໑໘໔. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາຕິ ທິວາປິ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ສິກ຺ຂນ຺ເຕນ, ຣຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສິກ຺ຂນ຺ເຕນ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊເມວ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຈ຺ເຉ ວາ ອຸທກປຕ຺ເຕຕິ ປສນ຺ເນ ວາ ອຸທກຠາຊເນ. ມຸຂນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຸຂປຏິພິມ຺ພໍ. ຣຊນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກຣຊໍ. ອງ຺ຄຓນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຊາຕກໍ ຕິລກໍ ວາ ປິຬກໍ ວາ. ສພ຺ເພປິເມ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ປຫີເນຕິ ອິມິນາ ສພ຺ພປ຺ປຫານໍ ກເຖສິ. ກຖໍ? ເອຕ຺ຕກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ນານຸຈ຺ຉວິກາຕິ ປຏິສງ຺ຂານໍ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ຫິ ປຏິສງ຺ຂານປ຺ປຫານໍກຖິຕໍ ໂຫຕິ. ສີລໍ ປທຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ. ສມາປຕ຺ຕິໍ ປທຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕສ຺ສ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ. ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ. ຜເລ ອາຄເຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ, ນິພ຺ພາເນ ອາຄເຕ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານນ຺ຕິ ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍວ ໂຫຕິ.

ອິທຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸປາຕິໂມກ຺ຂໍ ນາມາຕິ ໂປຣາຓາ ວທນ຺ຕິ. ອິທໍ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ປາໂຕ ເອວ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນນ ‘‘ອິເມ ເອຕ຺ຕກາ ກິເລສາ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຕ຺ຖີຕິ ປສ຺ສຕິ, ເຕສໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ປສ຺ສຕິ, ສຸປພ຺ພຊິໂຕສ຺ມີຕິ ອຕ຺ຕມເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາປິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສາຍໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາປິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ທ຺ເວ ວາເຣ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ທ຺ເວ ວາເຣ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປນ ອວສ຺ສໍ ເອກວາຣໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອນຸມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ເຈໂຕຂິລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ເຈໂຕຂິລສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຈໂຕຂິລາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາວາ ກຈວຣຠາວາ ຂາຓຸກຠາວາ. ເຈຕໂສ ວິນິພນ຺ຘາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິຍໍ ກຕ຺ວາ ວິຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ເຈຕໂສ ວິນິພນ຺ຘາ. ວຸທ຺ຘິນ຺ຕິອາທີສຸ ສີເລນ ວຸທ຺ຘິໍ, ມຄ຺ເຄນ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ, ນິພ຺ພາເນນ ເວປຸລ຺ລໍ. ສີລສມາຘີຫິ ວາ ວຸທ຺ຘິໍ, ວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄຫິ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ, ຜລນິພ຺ພາເນຫິ ເວປຸລ຺ລໍ. ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສຣີເຣ ວາ ຄຸເຓ ວາ ກງ຺ຂຕິ. ສຣີເຣ ກງ຺ຂມາໂນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ນາມ ສຣີຣໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີຕິ ກງ຺ຂຕິ, ຄຸເຓ ກງ຺ຂມາໂນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຊານນສມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີຕິ ກງ຺ຂຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉຕີຕິ ວິຈິນນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ວິນິຈ຺ເຉຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນາຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອວເມຕນ຺ຕິ ອຘິໂມກ຺ຂໍ ນ ປຏິລຠຕິ. ນ ສມ຺ປສີທຕີຕິ ຄຸເຓສຸ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉຠາເວນ ປສີທິຕຸໍ, ອນາວິໂລ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອາຕປ຺ປາຍາຕິ ກິເລສສນ຺ຕາປກວີຣິຍກຣຓຕ຺ຖາຍ. ອນຸໂຍຄາຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຍຄາຍ. ສາຕຈ຺ຈາຍາຕິ ສຕຕກິຣິຍາຍ ປຘານາຍາຕິ ປທຫນຕ຺ຖາຍ. ອຍໍ ປຐໂມ ເຈໂຕຂິໂລຕິ ອຍໍ ສຕ຺ຖຣິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສງ຺ຂາໂຕ ປຐໂມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາໂວ, ເອວເມຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ຘມ຺ເມຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ຈ ປຏິເວຘຘມ຺ເມ ຈ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ກງ຺ຂມາໂນ, ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານີຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ກງ຺ຂຕິ. ປຏິເວຘຘມ຺ເມ ກງ຺ຂມາໂນ ວິປສ຺ສນານິສ຺ສນ຺ໂທ ມຄ຺ໂຄ ນາມ, ມຄ຺ຄນິສ຺ສນ຺ໂທ ຜລໍ ນາມ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພານໍ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີຕິ ກງ຺ຂຕິ. ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂຕີຕິ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິອາທີນໍ ປທານໍ ວເສນ ເອວຣູປໍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜລຏ຺ຐາຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສມູຫຠູໂຕ ສງ຺ໂຆ ນາມ, ໂສ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີຕິ ກງ຺ຂຕິ. ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂມາໂນ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ນາມ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ ນາມ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ. ສາ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີຕິ ກງ຺ຂຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມຕິ ອຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ໂກປສງ຺ຂາໂຕ ປຎ຺ຈໂມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາໂວ ກຈວຣຠາໂວ ຂາຓຸກຠາໂວ.

໑໘໖. ວິນິພນ຺ເຘສຸ ກາເມຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມປິ ກິເລສກາເມປິ. ກາເຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍ. ຣູເປຕິ ພຫິທ຺ຘາ ຣູເປ. ຍາວທຕ຺ຖນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ. ອຸທຣາວເທຫກນ຺ຕິ ອຸທຣປູຣໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸທຣໍ ອວເທຫນໂຕ ອຸທຣາວເທຫກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສຍ຺ຍສຸຂນ຺ຕິ ມຎ຺ຈປີຐສຸຂໍ, ອຸຕຸສຸຂໍ ວາ. ປສ຺ສສຸຂນ຺ຕິ ຍຖາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສວາມປສ຺ສານໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ. ມິທ຺ຘສຸຂນ຺ຕິ ນິທ຺ທາສຸຂໍ. ອນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ.

ປຓິຘາຍາຕິ ປຕ຺ຖຍິຕ຺ວາ. ສີເລນາຕິອາທີສຸ ສີລນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ວຕນ຺ຕິ ວຕສມາທານໍ. ຕໂປຕິ ຕປຈຣຓໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເມຖຸນວິຣຕິ. ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ມເຫສກ຺ຂເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ. ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາປິ ອປ຺ເປສກ຺ຂເທເວສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ.

໑໘໙. ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ຉນ຺ທໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘິ. ປຘານຠູຕາ ສງ຺ຂາຣາ ປຘານສງ຺ຂາຣາ. ສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຸເປຕໍ. ອິທ຺ຘິຍາ ປາທໍ, ອິທ຺ຘິຠູຕໍ ວາ ປາທນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິປາທໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ, ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ເຄ ອາຄໂຕ ເຍວ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄປິສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອິທ຺ຘິປາເທຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ. ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີເຍວ ປຎ຺ຈມີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພວີຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີປນ຺ນຣສງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລປ຺ປຫານານິ ປຎ຺ຈ ວິນິພນ຺ຘປ຺ປຫານານິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີຕິ ເອວໍ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິຍາ ສທ຺ຘິໍ ປນ຺ນຣສຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຠພ຺ໂພຕິ ອນຸຣູໂປ, ອນຸຈ຺ຉວິໂກ. ອຠິນິພ຺ຠິທາຍາຕິ ຎາເຓນ ກິເລສເຠທາຍ. ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄສມ຺ໂພຘາຍ. ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ເສຏ຺ຐສ຺ສ. ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສາຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ. ອຘິຄມາຍາຕິ ປຏິລາຠາຍ. ເສຍ຺ຍຖາຕິ ໂອປມ຺ມຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ປີຕິ ສມ຺ຠາວນຕ຺ເຖ. ອຸຠເຍນປິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂຕ ອູນາຘິການິປິ ອຓ຺ຑານິ ໂຫນ຺ຕິ, ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາຍ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂລເກ ສິລິຏ຺ຐໍ ວຈນໍ ໂຫຕິ. ຕານສ຺ສູຕິ ຕານິ ອສ຺ສຸ, ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານີຕິ ຕາຍ ຊເນຕ຺ຕິຍາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ສຍນ຺ຕິຍາ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ. ສມ຺ມາ ປຣິເສທິຕານີຕິ ກາເລນ ກາລໍ ອຸຕຸໍ ຄາຫາເປນ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ສມນ຺ຕໂຕ ເສທິຕານິ ອຸສ຺ມີກຕານິ. ສມ຺ມາ ປຣິຠາວິຕານີຕິ ກາເລນ ກາລໍ ສຸຏ຺ຐຸ ສມນ຺ຕໂຕ ຠາວິຕານິ, ກຸກ຺ກຸຏຄນ຺ຘໍ ຄາຫາປິຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາຕິ ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອິມໍ ຕິວິຘກິຣິຍາກຣເຓນ ອປ຺ປມາທໍ ກຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ ຠພ຺ພາວ ເຕຕິ ອຖ ໂຂ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊິຕຸໍ ຠພ຺ພາວ. ເຕ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕາຍ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ເອວໍ ຕີຫາກາເຣຫິ ຕານິ ອຓ຺ຑານິ ປຣິປາລີຍມານານິ ນ ປູຕີນິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍປິ ເນສໍ ອລ຺ລສິເນໂຫ, ໂສປິ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກປາລໍ ຕນຸກໍ ໂຫຕິ, ປາທນຂສິຂາ ຈ ມຸຂຕຸຓ຺ຑກຎ຺ຈ ຂຣໍ ໂຫຕິ, ສຍໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກປາລສ຺ສ ຕນຸຕ຺ຕາ ພຫິ ອາໂລໂກ ອນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈິຣໍ ວຕ ມຍໍ ສງ຺ກຸຏິຕຫຕ຺ຖປາທາ ສມ຺ພາເຘ ສຍິມ຺ຫາ, ອຍຎ຺ຈ ພຫິ ອາໂລໂກ ທິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຖ ທານິ ໂນ ສຸຂວິຫາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ກປາລໍ ປາເທນ ປຫຣນ຺ຕິ, ຄີວໍ ປສາເຣນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕໍ ກປາລໍ ທ຺ເວຘາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຖ ເຕ ປກ຺ເຂ ວິຘຸນນ຺ຕາ ຕງ຺ຂຓານຸຣູປໍ ວິຣວນ຺ຕາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິເຍວ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອຸປໂສຠຍມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສມ຺ປຏິປາທນໍ. ຕໍ ເອວໍ ອຕ຺ເຖນ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ເຑສຸ ຕິວິຘກິຣິຍາກຣຓໍ ວິຍ ຫິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີປນ຺ນຣເສຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕຠາໂວ. ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ຕິວິຘກິຣິຍາສມ຺ປາທເນນ ອຓ຺ຑານໍ ອປູຕິຠາໂວ ວິຍ ປນ຺ນຣສງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິວິຘານຸປສ຺ສນາສມ຺ປາທເນນ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ອປຣິຫານິ. ຕສ຺ສາ ຕິວິຘກິຣິຍາກຣເຓນ ອຓ຺ຑານໍ ອລ຺ລສິເນຫປຣິຍາທານໍ ວິຍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິວິຘານຸປສ຺ສນາສມ຺ປາທເນນ ຠວຕ຺ຕຍານຸຄຕນິກນ຺ຕິສິເນຫປຣິຍາທານໍ. ອຓ຺ຑກລາປານໍ ຕນຸຠາໂວ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສສ຺ສ ຕນຸຠາໂວ. ກຸກ຺ກຸຏໂປຕການໍ ປາທນຂມຸຕຸຓ຺ຑການໍ ຖທ຺ຘຂຣຠາໂວ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ຕິກ຺ຂຂຣວິປ຺ປສນ຺ນສູຣຠາໂວ. ກຸກ຺ກຸຏໂປຕການໍ ປຣິຓາມກາໂລ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ປຣິຓາມກາໂລ ວຑ຺ຒິຕກາໂລ ຄພ຺ຠຄ຺ຄຫຓກາໂລ. ກຸກ຺ກຸຏໂປຕການໍ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິກ຺ຂມນກາໂລ ວິຍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິປສ຺ສນາຎາຓຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຕຊ຺ຊາຕິກໍ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ ວາ ໂຠຊນສປ຺ປາຍໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລສປ຺ປາຍໍ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນສປ຺ປາຍໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ເອກາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ເສວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພາຘິຄເຕນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປກ຺ເຂ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ປນ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕການໍ ປຣິຓຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມາຕາປິ ອຓ຺ຑໂກສໍ ຠິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ຕຖາຣູປສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຎາຓປຣິປາກໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາປິ –

‘‘ອຸຈ຺ຉິນ຺ທ ສິເນຫມຕ຺ຕໂນ, ກຸມຸທໍ ສາຣທິກໍວ ປາຓິນາ;

ສນ຺ຕິມຄ຺ຄເມວ ພ຺ຣູຫຍ, ນິພ຺ພານໍ ສຸຄເຕນ ເທສິຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໕) –

ອາທິນາ ນເຍນ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຄາຖາຍ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສໍ ປຫຣຕິ, ໂສ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອວິຊ຺ຊາຓ຺ຑໂກສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອຸປໂສຠຍມານາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ມຫາຂີຓາສໂວ ນິພ຺ພານຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຣາມໍ ອຸປໂສຠຍມາໂນ ວິຈຣຕິ.

ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຫານານິ ກຖິຕານິ. ກຖໍ? ເຈໂຕຂິລານຎ຺ຫິ ເຈໂຕວິນິພນ຺ຘານໍ ປຫາເນນ ປຏິສງ຺ຂານປ຺ປປຫານໍ ກຖິຕໍ, ອິທ຺ຘິປາເທຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ກຖິຕ, ມຄ຺ເຄ ອາຄເຕ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ, ຜເລ ອາຄເຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ເຈໂຕຂິລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ວນປຕ຺ຖປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ວນປຕ຺ຖປຣິຍາຍໍ. ຕຕ຺ຖ ວນປຕ຺ຖປຣິຍາຍນ຺ຕິ ວນປຕ຺ຖກາຣຓໍ, ວນປຕ຺ຖເທສນໍ ວາ.

໑໙໑. ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕີຕິ ມນຸສ຺ສູປຈາຣາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ວນສຓ຺ຑເສນາສນໍ ນິສ຺ສາຍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອນຸປຏ຺ຐິຕາຕິອາທີສຸ ປຸພ຺ເພ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕປິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ປຸພ຺ເພ ອສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ປຸພ຺ເພ ອປຣິກ຺ຂີຓາ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພ ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາຕິ ຊີວິຕສມ຺ຠາຣາ. ສມຸທາເນຕພ຺ພາຕິ ສມາຫຣິຕພ຺ພາ. ກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ທຸກ຺ເຂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຣຕ຺ຕິຠາຄໍ ວາ ທິວສຠາຄໍ ວາຕິ ຣຕ຺ຕິໂກຏ຺ຐາເສ ວາ ທິວສໂກຏ຺ຐາເສ ວາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂມາເນນ ຎຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ຈຓ຺ຑວາຬາທີນໍ ປຣິພນ຺ເຘ ສຕິ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໍ ອາຄເມຕພ຺ພໍ. ທິວສຠາເຄ ຎຕ຺ວາ ທິວາວ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ທິວາ ປຣິພນ຺ເຘ ສຕິ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນໍ ອາຄເມຕພ຺ພໍ.

໑໙໒. ສງ຺ຂາປີຕິ ເອວໍ ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ອນິປ຺ຜຊ຺ຊນຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ. ອນນ຺ຕຣວາເຣ ປນ ສງ຺ຂາປີຕິ ເອວໍ ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ.

໑໙໔. ຍາວຊີວນ຺ຕິ ຍາວ ຊີວິຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ວຕ຺ຖພ຺ພເມວ.

໑໙໕. ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ປທສ຺ສ ນານຸພນ຺ຘິຕພ຺ໂພຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອນາປຸຈ຺ຉາຕິ ອິຘ ປນ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໙໗. ສງ຺ຂາປີຕິ ເອວໍ ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ອນິປ຺ຜຊ຺ຊນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ນານຸພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

໑໙໘. ອປິ ປນຸຊ຺ຊມາເນນາປີຕິ ອປິ ນິກ຺ກຑ຺ຒີຍມາເນນາປິ. ເອວຣູໂປ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສເຈປິ ທາຣຸກລາປສຕໍ ວາ ອຸທກຆຏສຕໍ ວາ ວາລິກມ຺ພຓສຕໍ ວາ ທຓ຺ຑໍ ອາຫຣາເປຕິ, ມາ ອິຘ ວສີຕິ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປຕິ ວາ, ຕໍ ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ວຕ຺ຖພ຺ພເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ວນປຕ຺ຖປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມຫາວນນ຺ຕິ ຫິມວນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘໍ ອໂຣປິມໍ ຊາຕິວນໍ, ນ ຍຖາ ເວສາລິຍໍ ໂຣປິຕາໂຣປິຕມິສ຺ສກໍ. ທິວາວິຫາຣາຍາຕິ ທິວາ ປຏິສລ຺ລານຕ຺ຖາຍ. ເພລຸວລຏ຺ຐິກາຍາຕິ ຕຣຸຓເພລຸວຣຸກ຺ຂສ຺ສ. ທຓ຺ຑປາຓີຕິ ນ ຊຣາທຸພ຺ພລຕາຍ ທຓ຺ຑຫຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຫິ ຕຣຸໂຓ ປຐມວເຍ ຐິໂຕ, ທຓ຺ຑຈິຕ຺ຕຕາຍ ປນ ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ທຓ຺ຑປາຓີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຊງ຺ຆາວິຫາຣນ຺ຕິ ຊງ຺ຆາກິລມຖວິໂນທນຕ຺ຖໍ ຊງ຺ຆາຈາຣໍ. ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນຕິ ອາຣາມທສ຺ສນ-ວນທສ຺ສນ-ປພ຺ພຕທສ຺ສນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຈຣມາໂນ. ອຘິຈ຺ຈນິກ຺ຂມໂນ ກິເຣສ ກທາຈິ ເທວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວິຈຣຕິ. ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠາຕິ ທຓ຺ຑໍ ໂອລຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ໂຄປາລກທາຣໂກ ວິຍ ທຓ຺ຑໍ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑມຕ຺ຖເກ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິປາຓິໍ ຫນຸເກນ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ.

໒໐໐. ກິໍວາທີຕິ ກິໍທິຏ຺ຐິໂກ. ກິມກ຺ຂາຍີຕິ ກິໍ ກເຖຕິ. ອຍໍ ຣາຊາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣມຕ຺ຕກເມວ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕມ຺ປິ ນ ອຎ຺ຎາຕຸກາມຕາຍ, ອຈິຕ຺ຕີກາເຣນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປກ຺ຂິໂກ ກິເຣສ. ເທວທຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉມາເນ ຕຖາຄເຕ ຠິນ຺ທຕິ. ໂສ ກິຣ ເອວໍ ວເທຕິ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອມ຺ຫາກໍ ກຸເລນ ສທ຺ຘິໍ ເວຣີ, ນ ໂນ ກຸລສ຺ສ ວຸທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ຠຄິນີປິ ເມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິປຣິໂຠຄາ, ຕໍ ປຫາຍ ‘ນສ຺ສເຕສາ’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ຠາຄິເນຍ຺ໂຍປິ ເມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິພີຊນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ກຸລສ຺ສ ວຑ຺ຒິຍາ ອຕຸສ຺ສນ຺ໂຕ ‘ນສ຺ສເຕຕ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ທຫຣກາເລເຍວ ປພ຺ພາເຊສິ. ອຫໍ ປນ ເຕນ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອນຸປພ຺ພຊິໂຕ. ເອວໍ ປພ຺ພຊິຕມ຺ປິ ມໍ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ອຸຊຸເກຫິ ອກ຺ຂີຫິ ໂອໂລເກຕິ. ປຣິສມຊ຺ເຌ ຠາສນ຺ໂຕປິ ມຫາຜຣສຸນາ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອາປາຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕຕິອາທີນິ ຠາສຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ຣາຊາ ເທວທຕ຺ເຕນ ຠິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ເອວມກາສິ.

ອຖ ຠຄວາ ຍຖາ ອຍໍ ຣາຊາ ມຍາ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິເຕ ນ ກເຖຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ຍຖາ ຈ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວມສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ສານຸຈ຺ຉວິກໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຍຖາວາທີ ໂຂຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ນ ເກນຈິ ໂລເກ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ໂລເກ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖໍ ນ ກໂຣຕິ ນ ວິວທຕິ. ຕຖາຄໂຕ ຫິ ໂລເກນ ສທ຺ຘິໍ ນ ວິວທຕິ; ໂລໂກ ປນ ຕຖາຄເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວທມາໂນ, ທຸກ຺ຂໍ, ອນຕ຺ຕາ, ອສຸຠນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຸຠນ຺ຕິ ວທມາໂນ ວິວທຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກນ ວິວທາມິ, ໂລໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ວິວທຕິ, ຕຖາ ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວາທີ ເກນຈິ ໂລກສ຺ມິໍ ວິວທຕິ, ອຘມ຺ມວາທີວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວທຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໙໔). ຍຖາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ. ກາເມຫີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິປິ ກິເລສກາເມຫິປິ. ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓນ຺ຕິ ຕໍ ຂີຓາສວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ. ອກຖໍກຖິນ຺ຕິ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉໍ. ຉິນ຺ນກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ເຈວ ຫຕ຺ຖປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຉິນ຺ນກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ຠວາຠເວຕິ ປຸນປ຺ປຸນພ຺ຠເວ, ຫີນປຓີເຕ ວາ ຠເວ, ປຓີໂຕ ຫິ ຠໂວ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຎ຺ຎາຕິ ກິເລສສຎ຺ຎາ. ກິເລສາເຍວ ວາ ອິຘ ສຎ຺ຎານາເມນ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ເຍນ ກາຣເຓນ ກາເມຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ຕໍ ໂລເກ ນິນ຺ນາວາທິໍ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ກິເລສສຎ຺ຎາ ນານຸເສນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ອຫໍ ວທາມີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ຂີຓາສວຠາວໍ ທີເປຕິ. ນິລ຺ລາເຬຕ຺ວາຕິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ກີຬາເປຕ຺ວາ. ຕິວິສາຂນ຺ຕິ ຕິສາຂໍ. ນລາຏິກນ຺ຕິ ວລິຠງ຺ຄໍ ນລາເຏ ຕິສ຺ໂສ ຣາຊິໂຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວລິຠງ຺ຄໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠາຕິ ທຓ຺ຑໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ. ‘‘ທຓ຺ຑມາລຸພ຺ຠາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໑. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ນາເມນ ອປາກໂຏ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ກິຣ ອນຸສນ຺ຘິກຸສໂລ, ຠຄວຕາ ຍຖາ ທຓ຺ຑປາຓີ ນ ຊານາຕິ, ຕຖາ ມຍາ ກຖິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ຠຄວຕາ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕຕິ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສພລໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ທສນຂສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກິໍວາທີ ປນ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາຕິອາທິມາຫ.

ຍໂຕນິທານນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກໍ ເອຕໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຍສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຕິ ໂກຏ຺ຐາໂສ. ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ, ສຎ຺ຎານາເມນ ວາ ປປຎ຺ຈາເຍວ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ປປຎ຺ຈໂກຏ຺ຐາສາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ທ຺ວາທສາຍຕນສງ຺ຂາເຕ ກາຣເຓ ສຕິ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ເອກາຍຕນມ຺ປິ ເຈ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອຠິນິນ຺ທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຫໍ ມມນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ອຠິວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຫໍ ມມາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌສິຕ຺ວາ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕເນຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາທີນໍເຍວ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖຕິ. ເອເສວນ຺ໂຕຕິ ອຍໍ ອຠິນນ຺ທນາທີນໍ ນຕ຺ຖິຠາໂວວ ຣາຄານຸສຍາທີນໍ ອນ຺ໂຕ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ທຓ຺ຑາທານາທີສຸ ປນ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ທຓ຺ຑໍ ອາທິຍຕິ, ສາ ທຓ຺ຑາທານໍ. ຍາຍ ສຕ຺ຖໍ ອາທິຍຕິ ປຣາມສຕິ, ສາ ສຕ຺ຖາທານໍ. ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕໍ ກລຫໍ. ນານາຄາຫມຕ຺ຕໍ ວິຄ຺ຄຫໍ. ນານາວາທມຕ຺ຕໍ ວິວາທໍ. ຕຸວໍ ຕຸວນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ຕຸວໍ ຕຸວໍ. ປິຍສຸຎ຺ຎກຣຓໍ ເປສຸຎ຺ຎໍ. ອຍຖາສຠາວໍ ມຸສາວາທໍ ກໂຣຕິ, ສາ ມຸສາວາໂທຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ເຖເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວາທສສຸ ອາຍຕເນສຸ ເອເຕ ກິເລສາ. ກິເລສາ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາປິ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນິຣຸຊ຺ຌມານາປິ ທ຺ວາທສສຸ ອາຍຕເນສຸເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວໍ ຍຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈປຎ຺ເຫນ ທີເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສາ ໂຂ ປເນສາ ຕຓ຺ຫາ ກຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ຍໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ. ກິຎ຺ຈ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ? ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໒໐໓) ນເຍນ ທ຺ວາທສສຸເຍວ ອາຍຕເນສຸ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ນິໂຣໂຘ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍເຖວ ຈ ຕຓ຺ຫາ ທ຺ວາທສສຸ ອາຍຕເນສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ນິຣຸທ຺ຘາປິ ອາຍຕເນສຸ ປຸນ ສມຸທາຈາຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອາຍຕເນສຸເຍວ ນິຣຸທ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວມິເມປິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອາຍຕເນສຸ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຖ ວາ ຍ຺ວາຍໍ ອຠິນນ຺ທນາທີນໍ ອຠາໂວວ ຣາຄານຸສຍາທີນໍ ອນ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ເຖເຕ ຣາຄານຸສຍາທີນໍ ອນ຺ໂຕຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣ ນິພ຺ພາເນ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນິຣຸທ຺ຘໍ ນາມ ໂຫຕິ, ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ນິໂຣຘປຎ຺ເຫນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວຈີສງ຺ຂາຣາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໑.໘໓).

໒໐໒. ສຕ຺ຖຸ ເຈວ ສໍວຓ຺ຓິໂຕຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ຈ ປສໍສິໂຕ. ວິຎ຺ຎູນນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ຈ ສມ຺ຠາວິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໂຫຕີຕິ ສກ຺ໂກຕິ.

໒໐໓. ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ມູລໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຂນ຺ຘນ຺ຕິ ສາໂຣ ນາມ ມູເລ ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍສມ຺ປທນ຺ຕິ ເອວໍສມ຺ປຕ຺ຕິກໍ, ອີທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕິສິຕ຺ວາຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ. ຊານໍ ຊານາຕີຕິ ຊານິຕພ຺ພເມວ ຊານາຕິ. ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພເມວ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ ວາ ເອກຈ຺ໂຈ ວິປຣີຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຊານນ຺ໂຕປິ ນ ຊານາຕິ, ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ນ ປສ຺ສຕິ, ນ ເອວໍ ຠຄວາ. ຠຄວາ ປນ ຊານນ຺ໂຕ ຊານາຕິເຍວ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິເຍວ. ສ຺ວາຍໍ ທສ຺ສນປຣິຓາຍກຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ. ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນ ຎາຓຠູໂຕ. ອວິປຣີຕສຠາວຏ຺ເຐນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ວາ ຫທເຍນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາຈາຍ ນິຈ຺ຉາຣິຕຘມ຺ມມໂຍຕິ ຘມ຺ມຠູໂຕ. ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ. ອຖ ວາ ຈກ຺ຂຸ ວິຍ ຠູໂຕຕິ ຈກ຺ຂຸຠູໂຕຕິ ເອວເມເຕສຸ ປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສ຺ວາຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ວຕ຺ຕນໂຕ ວຕ຺ຕາ. ປວຕ຺ຕາປນໂຕ ປວຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຖໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສນສມຕ຺ຖຕາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິນ຺ເນຕາ. ອມຕາຘິຄມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ທທາຕີຕິ ອມຕສ຺ສ ທາຕາ. ອຄຣຸໍ ກຕ຺ວາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຍາຈາເປນ຺ໂຕປິ ຫິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ນາມ, ອຕ຺ຕໂນ ສາວກປາຣມີຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ສິເນຣູປາທໂຕ ວາລຸກໍ ອຸທ຺ຘຣມາໂນ ວິຍ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕປິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິເຍວ ນາມ. ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຍາຈາເປຕ຺ວາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍມ຺ປິ ໂນ ກຕ຺ວາ ກເຖຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໐໔. ຍໍ ໂຂ ໂນ ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ຍໍ ໂຂ ໂວ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ໂຂ ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ຍສ຺ມາ ວາ ອຸທ຺ເທໂສວ ເຕສໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐວ. ຠຄວາ ປນ ເຖຣສ຺ສາປິ ເຕສມ຺ປິ ຠຄວາວ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາຕິ ປທໍ ສນ຺ຘາຍປິ ເອວມາຫ, ຍໍ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈາວຸໂສຕິອາທີສຸ ອຍມຕ຺ໂຖ, ອາວຸໂສ, ນິສ຺ສຍຠາເວນ ຈກ຺ຂຸປສາທຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູເປ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສຕິ ເຕສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິຍາ ຜສ຺ໂສ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຫຊາຕາທິວເສນ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາຍ ເວທນາຍ ຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເວເທຕິ, ຕເທວ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຍໍ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ເກຕິ. ຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ປປຎ຺ໂຈ ປປຎ຺ເຈຕິ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ຈກ຺ຂຸຣູປາທີຫິ ກາຣເຓຫິ. ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ຕໍ ອປຣິຎ຺ຎາຕກາຣຓໍ ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈໂກຏ຺ຐາສາ ອຠິຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຜສ຺ສເວທນາສຎ຺ຎາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຕກ຺ໂກ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕຣາທີສຸ ສວິຕກ຺ກຈິຕ຺ເຕສຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປປຎ຺ຈສງ຺ຂາ ຊວເນນ ສຫຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ອຕີຕານາຄຕຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ? ຕຖາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ຍເຖວ ຫິ ເອຕຣຫິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິໂກ ປປຎ຺ໂຈ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ຣູເປ ຈ ຜສ຺ສເວທນາສຎ຺ຎາວິຕກ຺ເກ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເອວເມວໍ ອຕີຕານາຄເຕສຸປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍສຸ ຣູເປສຸ ຕສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ໂສຕຎ຺ຈາວຸໂສຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຉຏ຺ຐທ຺ວາເຣ ປນ ມນນ຺ຕິ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ເມຕິ ເຕຠູມກຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນໍ ວາ ຊວນໍ ວາ. ອາວຊ຺ຊເນ ຄຫິເຕ ຜສ຺ສເວທນາສຎ຺ຎາວິຕກ຺ກາ ອາວຊ຺ຊນສຫຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ປປຎ຺ໂຈ ຊວນສຫຊາໂຕ. ຊວເນ ຄຫິເຕ ສຫາວຊ຺ຊນກໍ ຠວງ຺ຄ ມໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ຜສ຺ສາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຊວເນນ ສຫຊາຕາວ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ຍສ຺ມາ ອຕີຕາທິເຠທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສູຕິ ອິທໍ ຍຸຕ຺ຕເມວ.

ອິທານິ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂສ ວຕາວຸໂສຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ ນາມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສຕິ, ທສ຺ເສສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີຕິ ທ຺ວາທສາຍຕນວເສນ ສກລໍ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ທ຺ວາທສາຍຕນປຏິກ຺ເຂປວເສນ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂສ ວຕາວຸໂສ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອສຕີຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິທານິ ສາວເກນ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕຕິ ມາ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ອຫຸວຕ຺ຖ, ອຍໍ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓຕຸລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ, ອິຈ຺ຉມານາ ຕເມວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ໂຫຖາຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ໂຕ ອາກງ຺ຂມານາ ຈ ປນາຕິອາທິມາຫ.

໒໐໕. ອິເມຫິ ອາກາເຣຫີຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ປປຎ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປາຏິເຍກ຺ກກາຣເຓຫິ ເຈວ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກາຣເຓຫິ ຈ. ອິເມຫິ ປເທຫີຕິ ອິເມຫິ ອກ຺ຂຣສມ຺ປິຓ຺ຑເນຫິ. ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ປາຏິເຍກ຺ກອກ຺ຂເຣຫິ. ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຈຕູຫິ ວາ ກາຣເຓຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຘາຕຸກຸສໂລ ອາຍຕນກຸສໂລ ປຈ຺ຈຍາກາຣກຸສໂລ ກາຣຓາກາຣຓກຸສໂລຕິ. ມຫາປຎ຺ໂຎຕິ ມຫນ຺ເຕ ອຕ຺ເຖ ມຫນ຺ເຕ ຘມ຺ເມ ມຫນ຺ຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິໂຍ ມຫນ຺ຕານິ ປຏິຠານານິ ປຣິຄ຺ຄຫຓສມຕ຺ຖາຍ ມຫາປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຍຖາ ຕໍ ມຫາກຈ຺ຈາເນນາຕິ ຍຖາ ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ພ຺ຍາກຕໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ພ຺ຍາກຕໍ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ເອວເມວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ເຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຘຸປິຓ຺ຑິກນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ຄຸຬປູວໍ ພທ຺ຘສຕ຺ຕຸຄຸຬກໍ ວາ. ອເສຈນກນ຺ຕິ ອເສຈິຕພ຺ພກໍ. ສປ຺ປິຜາຓິຕມຘຸສກ຺ກຣາທີສຸ ອິທໍ ນາເມຕ຺ຖ ມນ຺ທໍ ອິທໍ ພຫຸກນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສມໂຍຊິຕຣສໍ. ເຈຕໂສຕິ ຈິນ຺ຕກຊາຕິໂກ. ທພ຺ພຊາຕິໂກຕິ ປຓ຺ຑິຕສຠາໂວ. ໂກ ນາໂມ ອຍນ຺ຕິ ອິທໍ ເຖໂຣ ອຕິຠທ຺ທໂກ ອຍໍ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ, ທສພລສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓເນວສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ຫາເປສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ມຘຸປິຓ຺ຑິໂກ ວິຍ ມຘຸໂຣ, ຕສ຺ມາ ມຘຸປິຓ຺ຑິກປຣິຍາໂຍຕ຺ເວວ ນໍ ຘາເຣຫີຕິ ວທຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ທ຺ເວຘາວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໖. ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ທ຺ເວຘາວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາຕິ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຠາເຄ ກຕ຺ວາ. ກາມວິຕກ຺ໂກຕິ ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກຕິ ພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກຕິ ວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ເອກໍ ຠາຄນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາ ສພ຺ໂພ ປາຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ອກຸສລປກ຺ຂິໂກເຍວາຕິ ຕໂຍປິ ກາມພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາວິຕກ຺ເກ ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສມກາສິໍ. ກາເມຫິ ນິສ຺ສໂຏ ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ນາມ, ໂສ ຍາວ ປຐມຊ຺ຌານາ ວຏ຺ຏຕິ. ອພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ, ໂສ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຐມຊ຺ຌານາ ວຏ຺ຏຕິ. ອວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ, ໂສ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຐມຊ຺ຌານາ ວຏ຺ຏຕິ. ທຸຕິຍໍ ຠາຄນ຺ຕິ ສພ຺ໂພປາຍໍ ກຸສລປກ຺ຂິໂກເຍວາຕິ ທຸຕິຍໍ ໂກຏ຺ຐາສມກາສິໍ. ອິມິນາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກນິຄ຺ຄຫຓກາໂລ ກຖິໂຕ.

ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ປຘານໍ ປທຫນ຺ຕສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກາທໂຍ ປຸຎ຺ຊປຸຎ຺ຊາ ມຫານທິຍໍ ໂອຆາ ວິຍ ປວຕ຺ຕິໍສຸ. ສຕິສມ຺ໂມເສນ ປນ ສຫສາ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຸສລວາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຍໍ ອກຸສລຊວນວາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິເມ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ກຸສລວາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິເມ ວິຕກ຺ເກ ທ຺ເວ ຠາເຄ ກຕ຺ວາ ວິຫຣາມີ’’ຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ອກຸສລປກ຺ຂິກາຕິ ເອກໍ ຠາຄໍ ກໂຣຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກາທໂຍ ກຸສລປກ຺ຂິກາຕິ ເອກໍ. ອຖ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອກຸສລປກ຺ຂໂຕ ອາຄຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ມນ຺ເຕນ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ອມິຕ຺ຕໍ ຄີວາຍ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ນິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ, ນາສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕຸໍ ທສ຺ສາມິ. ກຸສລປກ຺ຂໂຕ ອາຄຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ເມຆສມເຍ ເມຆໍ ວິຍ ສຸເຂຕ຺ເຕ ສາລກລ຺ຍາຓິໂປຕກໍ ວິຍ ຈ ສີຆໍ ວຑ຺ເຒສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອກຸສລວິຕກ຺ເກ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ກຸສລວິຕກ຺ເກ ວຑ຺ເຒສິ. ເອວໍ ອິມິນາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກນິຄ຺ຄຫຓນກາໂລ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໐໗. ອິທານິ ຍຖາສ຺ສ ເຕ ວິຕກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ, ຍຖາ ຈ ເນ ນິຄ຺ຄເຫສິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາເສ ຐິຕສ຺ສ. ອາຕາປິໂນຕິ ອາຕາປວີຣິຍວນ຺ຕສ຺ສ. ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເປສິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ປຘານໍ ປທຫໂຕ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ, ປາສາເທ ວາ ນາຏການິ ວາ ໂອໂຣເຘ ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ກາມວິຕກ຺ໂກ ນາມ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ໂພ. ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ປນສ຺ສ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉເທນ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉເທນ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ, ຍໍນູນາຫໍ ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອຸຣຸເວລໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ມນຸສ຺ສາ – ‘‘ມຫາປຸຣິໂສ ປຸພ຺ເພ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ຫິ, ອທ຺ຘາສ຺ສ ອິທານິ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ສຍເມວ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຓີຕປຓີຕໍ ອາຫາຣໍ ອຸປຫຣິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນຈິຣສ຺ເສວ ປາກຕິໂກ ອໂຫສິ. ຊຣາຊິຓ຺ຓຕ຺ຕຠາໂວ ຫິ ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ປາກຕິໂກ ນ ໂຫຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ທຫໂຣ. ເຕນສ຺ສ ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ປາກຕິໂກ ຊາໂຕ, ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ, ສມຸຄ຺ຄຕຕາຣາຄຓໍ ວິຍ ນຠໍ ປຣິປຸຓ຺ຓທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕສຣີຣໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຕາວ ກິລນ຺ໂຕ ນາມ ອຕ຺ຕຠາໂວ ເອວໍ ປຏິປາກຕິໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາມຫນ຺ຕຕາຍ ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິຕກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາມວິຕກ຺ໂກຕິ ອກາສິ.

ປຓ຺ຓສາລາຍ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ຈມຣປສທຄວຍໂຣຫິຕມິຄາທິເກ ມຄຄເຓ ມນຸຎ຺ຎສທ຺ທຣວເນ ໂມຣວນກຸກ຺ກຸຏາທິເກ ປກ຺ຂິຄເຓ ນີລຸປ຺ປລກຸມຸທກມລາທິສຎ຺ຉນ຺ນານິ ປລ຺ລລານິ ນານາກຸສຸມສຎ຺ຉນ຺ນວິຏປາ ວນຣາຊິໂຍ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘນິມ຺ມລຊລປວາຫຎ຺ຈ ນທິໍ ເນຣຎ຺ຊຣໍ ປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ໂສຠນາ ວຕິເມ ມິຄຊາຕາ ປກ຺ຂິຄຓາ ປລ຺ລລານິ ວນຣາຊິໂຍ ນທີ ເນຣຎ຺ຊຣາ’’ຕິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ ວິຕກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາມວິຕກ຺ກມກາສິ, ເຕນາຫ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ.

ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປີຕິ ອຕ຺ຕທຸກ຺ຂາຍປິ. ເອເສວນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ກິໍ ປນ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຠຍທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນກວິຕກ຺ໂກ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ? ນຕ຺ຖິ. ອປຣິຎ຺ຎາຍໍ ຐິຕສ຺ສ ປນ ວິຕກ຺ໂກ ຍາວ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ເອຕານິ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ປຎ຺ຎານິໂຣຘິໂກຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ໂລກິຍປຎ຺ຎໍ ປນ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂິປຕີຕິ ປຎ຺ຎານິໂຣຘິໂກ. ວິຆາຕປກ຺ຂິໂກຕິ ທຸກ຺ຂໂກຏ຺ຐາສິໂກ. ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ, ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຂຍໍ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຸທກປຸປ຺ຜຸຬໂກ ວິຍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ປຊຫເມວາຕິ ປຊຫິເມວ. ວິໂນທເມວາຕິ ນີຫຣິເມວ. ພ຺ຍນ຺ຕເມວ ນໍ ອກາສິນ຺ຕິ ວິຄຕນ຺ຕໍ ນິສ຺ເສສໍ ປຣິວຏຸມໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນເມວ ນໍ ອກາສິໍ.

໒໐໘. ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກຕິ ນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຣູປຆາຕປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ ວິຕກ຺ໂກ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຖສ຺ສ ອຕິວສ຺ສອຈ຺ຈຸຓ຺ຫອຕິສີຕາທີນິ ປນ ປຏິຈ຺ຈ ຈິຕ຺ຕວິປຣິຓາມຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ ອາຫ. ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກຕິ ນ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປເຣສໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທນປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ປນ ອຸທ຺ຘຕາກາໂຣ ອເນກຄ຺ຄຕາກາໂຣ ໂຫຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກມກາສິ. ປຓ຺ຓສາລາທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຫິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິເກ ວາຬມິເຄ ສູກຣາທໂຍ ຂຸທ຺ທມິເຄ ວິຫິໍສນ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ. ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ນາມ ອກຸໂຕຠເຍ ອຣຎ຺ເຎ ອິເມສໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພລວນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພເລ ຂາທນ຺ຕິ, ພລວນ຺ຕຂາທິຕາ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ອຎ຺ເຎປິ ພິຬາຣາທໂຍ ກຸກ຺ກຸຏມູສິກາທີນິ ຂາທນ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ, ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ໂຐ ມນຸສ຺ເສ ຣາຊກມ຺ມິເກຫິ ອຸປທ຺ທຸເຕ ວຘພນ຺ຘາທີນິ ອນຸຠວນ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກສິວຓິຊ຺ຊາທີນິ ກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ ອາຫ. ຕຖາ ຕຖາຕິ ເຕນ ເຕນ ອາກາເຣນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກາມວິຕກ຺ກາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຍໍ ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ເຕນ ເຕເນ ຈສ຺ສາກາເຣນ ກາມວິຕກ຺ກາທິຠາໂວ ເຈຕໂສ ນ ຫິ ໂຫຕີຕິ. ປຫາສິ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກໍ ປຊຫຕິ. ພຫຸລມກາສີຕິ ພຫຸລໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກາມວິຕກ຺ກາຍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກາມວິຕກ຺ກຕ຺ຖາຍ. ຍຖາ ກາມວິຕກ຺ກສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວໍ ນມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິທານິ ອຕ຺ຖທີປິກໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີ ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິຏ຺ຐສມ຺ພາເຘຕິ ສສ຺ສສມ຺ພາເຘ. ອາໂກເຏຍ຺ຍາຕິ ອຸຊຸກໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫເຣຍ຺ຍ. ປຏິໂກເຏຍ຺ຍາຕິ ຕິຣິຍໍ ຜາສຸກາສຸ ປຫເຣຍ຺ຍ. ສນ຺ນິຣຸນ຺ເຘຍ຺ຍາຕິ ອາວຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ສນ຺ນິວາເຣຍ຺ຍາຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ທເທຍ຺ຍ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ, ເອວໍ ອຣກ຺ຂິຕານໍ ຄຸນ຺ນໍ ປເຣສໍ ສສ຺ສຂາທນກາຣເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພາໂລ ຫິ ໂຄປາໂລໂກ ເອວໍ ຄາໂວ ອຣກ຺ຂມາໂນ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ຂາທຕິ, ອຸຊຸໍ ຄາໂວ ຣກ຺ຂິຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກຸເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ເວຣໍ ຄຓ຺ຫາເປຕີ’’ຕິ ໂຄສາມິການມ຺ປິ ສນ຺ຕິກາ ວຘາທີນິ ປາປຸຓາຕິ, ກິຏ຺ຐສາມິການມ຺ປິ. ປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຄາໂວ ສາຘຸກໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາທີນວນ຺ຕິ ອຸປທ຺ທວໍ. ໂອກາຣນ຺ຕິ ລາມກໍ, ຂນ຺ເຘສຸ ວາ ໂອຕາຣໍ. ສໍກິເລສນ຺ຕິ ກິລິຏ຺ຐຠາວໍ. ເນກ຺ຂມ຺ເມຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມມ຺ຫິ. ອານິສໍສນ຺ຕິ ວິສຸທ຺ຘິປກ຺ຂໍ. ໂວທານປກ຺ຂນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ເນກ຺ຂມ຺ມມ຺ຫິ ວິສຸທ຺ຘິປກ຺ຂໍ ອທ຺ທສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໙. ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ຈ ກາເມຫິ ນິສ຺ສຏໍ ສພ຺ພກຸສລໍ, ເອກຘມ຺ເມ ສງ຺ຄຍ຺ຫມາເນ ນິພ຺ພານເມວ. ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ກິຏ຺ຐສມ຺ພາຘໍ ວິຍ ຫິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ, ກູຏຄາໂວ ວິຍ ກູຏຈິຕ຺ຕໍ, ປຓ຺ຑິຕໂຄປາລໂກ ວິຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິຘຠຍໍ ວິຍ ອຕ຺ຕປຣູຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕນວິຕກ຺ໂກ, ປຓ຺ຑິຕໂຄປາລກສ຺ສ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຠຍໍ ທິສ຺ວາ ກິຏ຺ຐສມ຺ພາເຘ ອປ຺ປມາເທນ ໂຄຣກ຺ຂຓໍ ວິຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ປຘານໍ ປທຫໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາທິຠຍໍ ທິສ຺ວາ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຍຖາ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕຣກ຺ຂຓໍ. ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘິໂກຕິອາທີສຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວຸທ຺ຘິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘິໂກ. ນ ທຸກ຺ຂໂກຏ຺ຐາສາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ. ນິພ຺ພານຘາຕຸສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ຣຕ຺ຕິໍ ເຈປິ ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸວິຕກ຺ເກຍ຺ຍນ຺ຕິ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ເຈປິ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍໍ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ຕໍມູລກໍ. ໂອຫຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ອຸຄ຺ຆາຕີເຍຍ຺ຍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣາຕິ ທູເຣ. ສມາຘິມ຺ຫາຕິ ອຸປຈາຣສມາຘິໂຕປິ ອປ຺ປນາສມາຘິໂຕປິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິມ຺ຫາ ທູເຣ ໂຫຕູຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປມິ, ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຐເປມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ນິສາເທມີຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຈ ນໍ ສນ຺ນິສີທາເປມິ. ເອໂກທິໍ ກໂຣມີຕິ ເອກຄ຺ຄໍ ກໂຣມິ. ສມາທຫາມີຕິ ສມ຺ມາ ອາທຫາມິ, ສຸຏ຺ຐຸ ອາໂຣເປມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ອູຫຎ຺ຎີຕິ ມາ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຆາຕີຍິຕ຺ຖ, ມາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຍ ສໍວຕ຺ຕຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໑໐. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ໂສ ອິມາຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຕກ຺ໂກ ກາມປຈ຺ຈນີກຏ຺ເຐນ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສເຍວ ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈນີກຏ຺ເຐນ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກຕິ ຈ ວິຫິໍສາປຈ຺ຈນີກຏ຺ເຐນ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປສ຺ສນາປຏ຺ຐປນກາໂລ ກຖິໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ສມາຘິປິ ຕຣຸໂຓ, ວິປສ຺ສນາປິ. ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຕິຈິຣໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ກາໂຍ ກິລມຕິ, ອນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ມຕ຺ຖກໂຕ ອຸສຸມວຏ຺ຏິ ວິຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ຫຎ຺ຎຕິ ວິຫຎ຺ຎຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ. ໂສ ປຸນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິທເມຕ຺ວາ ມຸທຸກໍ ກຕ຺ວາ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປຸນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕິ. ຕສ຺ສ ປຸນ ອຕິຈິຣໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕເຖວ ໂຫຕິ. ໂສ ປຸນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕເຖວ ກໂຣຕິ. ວິປສ຺ສນາຍ ຫິ ພຫູປກາຣາ ສມາປຕ຺ຕິ.

ຍຖາ ໂຍຘສ຺ສ ຜລກໂກຏ຺ຐໂກ ນາມ ພຫູປກາໂຣ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສງ຺ຄາມໍ ປວິສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖີຫິປິ ອສ຺ເສຫິປິ ໂຍເຘຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາວຸເຘສຸ ວາ ຂີເຓສຸ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕາທິຠາເວ ວາ ສຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຜລກໂກຏ຺ຐກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາວຸຘານິປິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ວິສ຺ສມຕິປິ, ຠຸຎ຺ຊຕິປິ, ປານີຍມ຺ປິ ປິວຕິ, ສນ຺ນາຫມ຺ປິ ປຏິສນ຺ນຍ຺ຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສງ຺ຄາມໍ ປວິສຕິ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ອຸຈ຺ຈາຣາທິປີຬິໂຕ ວາ ເກນຈິເທວ ວາ ກຣຓີເຍນ ຜລກໂກຏ຺ຐກໍ ປວິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຖມ຺ຠິຕ຺ວາ ປຸນ ສງ຺ຄາມໍ ປວິສຕິ, ເອວໍ ໂຍຘສ຺ສ ຜລກໂກຏ຺ຐໂກ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຍ ພຫູປກາຣາ ສມາປຕ຺ຕິ.

ສມາປຕ຺ຕິຍາ ປນ ສງ຺ຄາມນິຕ຺ຖຣຓກໂຍຘສ຺ສ ຜລກໂກຏ຺ຐກໂຕປິ ວິປສ຺ສນາ ພຫູປກາຣຕຣາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕິ, ວິປສ຺ສນາ ປນ ຖາມຊາຕາ ສມາປຕ຺ຕິມ຺ປິ ຣກ຺ຂຕິ. ຖາມຊາຕໍ ກໂຣຕິ.

ຍຖາ ຫິ ຖເລ ນາວມ຺ປິ ນາວາຍ ຠຓ຺ຑມ຺ປິ ສກຏຠາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຸທກໍ ປຕ຺ວາ ປນ ສກຏມ຺ປິ ສກຏຠຓ຺ຑມ຺ປິ ຍຸຕ຺ຕໂຄເຓປິ ນາວາຠາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ນາວາ ຕິຣິຍໍ ໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ສຸປຏ຺ຏນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວໍ ກິຎ຺ຈາປິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕິ, ວິປສ຺ສນາ ປນ ຖາມຊາຕາ ສມາປຕ຺ຕິມ຺ປິ ຣກ຺ຂຕິ, ຖາມຊາຕໍ ກໂຣຕິ. ຖລໍ ປຕ຺ວາ ສກຏໍ ວິຍ ຫິ ສມາປຕ຺ຕິ. ອຸທກໍ ປຕ຺ວາ ນາວາ ວິຍ ວິປສ຺ສນາ. ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປສ຺ສນາປຏ຺ຐປນກາໂລ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍຎ຺ຎເທວາຕິອາທິ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອິຘາປິ ອຕ຺ຖທີປິກໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄາມນ຺ຕສມ຺ຠເຕສູຕິ ຄາມນ຺ຕໍ ອາຫເຏສຸ. ສຕິກຣຓີຍເມວ ໂຫຕີຕິ ເອຕາ ຄາໂວຕິ ສຕິອຸປ຺ປາທນມຕ຺ຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂກຏນາທິກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເອເຕ ຘມ຺ມາຕິ ເອເຕ ສມຖວິປສ຺ສນາ ຘມ຺ມາຕິ ສຕຸປ຺ປາທນມຕ຺ຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ຖາມຊາຕກາໂລ ກຖິໂຕ. ຕທາ ກິຣສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ປນຕ຺ຖາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາວຊ຺ຊເນນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອາຣຸຬ຺ໂຫ ໂຫຕິ.

໒໑໕. ເສຍ຺ຍຖາປີຕິ ອິຘ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ອຍໍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ, ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຫິຕູປຈາຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຖຸຠາວສມ຺ປທຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ເຎຕິ ອຏວິຍໍ. ປວເນຕິ ວນສຓ຺ເຑ. ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ເອກເມວ, ປຐມສ຺ສ ປນ ທຸຕິຍໍ ເວວຈນໍ. ອໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມໍ ນິພ຺ຠຍຏ຺ຐານໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຍເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ໂສວຕ຺ຖິໂກຕິ ສຸວຕ຺ຖິຠາວາວໂຫ. ປີຕິຄມນີໂຍຕິ ຕຸຏ຺ຐິໍ ຄມນີໂຍ. ‘‘ປີຕຄມນີໂຍ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ປິທເຫຍ຺ຍາຕິ ສາຂາທີຫິ ຖເກຍ຺ຍ. ວິວເຣຍ຺ຍາຕິ ວິສທມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ວິວຏໍ ກເຣຍ຺ຍ. ກຸມ຺ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຸທກວນປພ຺ພຕາທີຫິ ສນ຺ນິຣຸທ຺ຘໍ ອມຄ຺ຄໍ. ໂອທເຫຍ຺ຍ ໂອກຈຣນ຺ຕິ ເຕສໍ ໂອເກ ຈຣມານໍ ວິຍ ເອກໍ ທີປກມິຄໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຍ຺ຍ. ໂອກຈາຣິກນ຺ຕິ ທີຆຣຊ຺ຊຸຍາ ພນ຺ຘິຕໍເຍວ ມິຄິໍ.

ມິຄລຸທ຺ທໂກ ຫິ ອຣຎ຺ຎໍ ມິຄານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ວສນ຺ຕິ, ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ຈຣນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ປິວນ຺ຕິ, ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ປວິສນ຺ຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປິຘາຍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອກຈຣຎ຺ຈ ໂອກຈາຣິກຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມິຄາ ອກຸໂຕຠເຍ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ມິຄໂປຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ກີຬມານາ ວສນຏ຺ຐານສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອກຈຣຎ຺ຈ ໂອກຈາຣິກຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຫາຍກາ ໂນ ອາຄຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ນິຣາສງ຺ກາ ປວິສນ຺ຕິ, ເຕ ມຄ຺ຄໍ ປິຫິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມິຄລຸທ຺ທໂກ ນ ຕາວ ກິຎ຺ຈິ ກໂຣຕິ, ປວິຏ຺ເຐສຸ ປນ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໍ ສຓິກໍ ປຫຣຕິ. ໂສ ອຸຕ຺ຕສຕິ, ຕໂຕ ສພ຺ເພ ອຸຕ຺ຕສິຕ຺ວາ ‘‘ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຣໂຕ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ອຸທເກນ ວາ ວເນນ ວາ ປພ຺ພເຕນ ວາ ສນ຺ນິຣຸທ຺ຘໍ ມຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ປສ຺ເສຫິ ອງ຺ຄຸລິສງ຺ຂລິກໍ ວິຍ ຄຫນວນໍ ປວິສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປວິຏ຺ຐມຄ຺ເຄເນວ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອາຣຠນ຺ຕິ. ລຸທ຺ທໂກ ເຕສໍ ນິວຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ມິເຄ ຆາເຕຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາມິຄສງ຺ໂຆ ອປເຣນ ສມເຍນ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ນນ຺ທີຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ອວິຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎາຓາ ຫຸຕ຺ວາ ນນ຺ທີຣາເຄນ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິ ອຸປນີຕາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສຕ຺ຕິຍາ ຆາຕໍ ລຠນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ໂອກຈຣໍ ນນ຺ທີຣາໂຄຕິ, ໂອກຈາຣິກໍ ອວິຊ຺ຊາຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ມິຄລຸທ຺ທໂກ ຫິ ເອກທາປິ ເຕສໍ ສາຂາຠງ຺ເຄນ ສຣີຣໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສຄນ຺ຘໍ ອປເນຕ຺ວາ ໂອກຈຣໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ໂອກຈາຣິກໍ ສຫ ຣຊ຺ຊຸຍາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕິໍ ອາທາຍ ໂອກຈຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂອກຈາຣິກາ ມິຄຄຓສ຺ສ ຈຣຓຏ຺ຐານາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມິຄາ ສີສານິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສາປິ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ສມຊາຕິກາ ອຍ’’ນ຺ຕິ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສາປິ ຕິຓານິ ຂາທນ຺ຕີ ວິຍ ສຓິກໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຍູຖປຕິມິໂຄ ຕສ຺ສາ ວາຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ສກຠຣິຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕທຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ.

ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ນວນວເມວ ປິຍໍ ໂຫຕິ. ໂອກຈາຣິກາ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ອຈ຺ຈາສນ຺ນຠາວໍ ອທຕ຺ວາ ຕທຠິມຸຂີວ ປຈ຺ຉໂຕ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອກຈຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖສ຺ສາ ຣຊ຺ຊຸ ລຄ຺ຄຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຂຸເຣນ ປຫຣິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ມິໂຄ ໂອກຈຣໍ ທິສ຺ວາ ໂອກຈາຣິກາຍ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂອກຈເຣ ອຸສູຍໍ ກຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ນາເມຕ຺ວາ ສີສໍ ກມ຺ເປນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຕິໍ ຊິວ຺ຫາຍ ເລຫນ຺ໂຕປິ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ, ໂອກຈໂຣປິ ສຈສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄນ ຕໍ ມິຄໍ ປຫຣິຕຸໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ປິຏ຺ຐິໍ ນາເມຕິ. ສຈສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄນ ປຫຣິຕຸໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ຫທຍໍ ອຸນ຺ນາເມຕິ. ອຖ ລຸທ຺ທໂກ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ມິຄໍ ສຕ຺ຕິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຆາເຕຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ ຍຖາ ໂສ ມິໂຄ ໂອກຈາຣິກາຍ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ໂອກຈເຣ ອຸສູຍໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕິໍ ຊິວ຺ຫາຍ ເລຫນ຺ໂຕປິ ກິຎ຺ຈິ ນ ຊານາຕິ, ຕຖາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ມຕ຺ຕາ ອນ຺ຘຠູຕາ ກິຎ຺ຈິ ອຊານນ຺ຕາ ຣູປາທີສຸ ນນ຺ທີຣາຄໍ ອຸປຄມ຺ມ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສຕ຺ຕິຍາ ວຘໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ຠຄວາ ໂອກຈຣໍ ນນ຺ທີຣາໂຄຕິ, ໂອກຈາຣິກໍ ອວິຊ຺ຊາຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວໂຏ ມຍາ ເຂໂມ ມຄ຺ໂຄຕິ ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕຈຣເຓນ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘສ຺ມີຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕນ ອນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕນ ວິວໂຏ ເຂໂມ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ປິຫິໂຕ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຎາຕໂກຓ຺ຑຎ຺ຎາທີນໍ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລານໍ ອູຫໂຕ ໂອກຈໂຣ ນນ຺ທີຣາໂຄ ທ຺ເວຘາ ເຉຕ຺ວາ ປາຕິໂຕ, ນາສິຕາ ໂອກຈາຣິກາ ອວິຊ຺ຊາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕູປຈາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ທ຺ເວຘາວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ວິຕກ຺ກສຓ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກສຓ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ເຕນາຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕເມວ, ວິປສ຺ສນາປາທກອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໂຕ ອຘິກໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ. ອນຸຍຸຕ຺ເຕນາຕິ ຕໍ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ເຕນ, ຕຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທນໍ ອາທາຍ ອສຸກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ວນສຓ຺ເຑ ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ວາ ປພ຺ຠາເຣ ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕປິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ວາ ປາເທຫິ ວາ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານໂຕ ຕິຓປຓ຺ຓານິ ອປເນນ຺ໂຕປິ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕເຍວ. ນິສີທິຕ຺ວາ ປນ ຫຕ຺ຖປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕປິ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ນິມິຕ຺ຕານີຕິ ກາຣຓານິ. ກາເລນ ກາລນ຺ຕິ ສມເຍ ສມເຍ. ນ ນຸ ຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ກສ຺ມາ ຠຄວາ ‘‘ກາເລນ ກາລ’’ນ຺ຕິ ອາຫາຕິ. ປາຬິຍຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐຕິໍສ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ວິຠຕ຺ຕານິ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນນ ຍາວ ໂກຈິເທວ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ອິເມສໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ມນສິກາຣກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຍທາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ອິມານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອພ຺ພຸທໍ ນີຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາຕິ ຉນ຺ທສຫຄຕາ ຣາຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ວິຕກ຺ການໍ ເຂຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທູປສຎ຺ຫິຕານໍ ອຏ຺ຐ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕານິ ເຂຕ຺ຕໍ, ໂທສູປສຎ຺ຫິຕານໍ ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕານິ, ໂມຫູປສຎ຺ຫິຕານໍ ທ຺ວາທສປິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານິ ປນ ທ຺ເວ ເອເຕສໍ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກໍ ເຂຕ຺ຕໍ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຕ຺ຕາ ເຈວ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ, ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐອສມເປກ຺ຂິເຕສຸ ຫິ ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ ກຸສລູປສໍຫິຕນ຺ຕິ ຕໂຕ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກຸສລນິສ຺ສິຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ຉນ຺ທູປສຎ຺ຫິເຕ ວິຕກ຺ເກ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອສຸຠຠາວນາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອນິຈ຺ຈມນສິກາໂຣ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ໂທສູປສຎ຺ຫິເຕ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຘາຕຸມນສິກາໂຣ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ໂມຫູປສຎ຺ຫິເຕ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຎ຺ຈຘມ຺ມູປນິສ຺ສໂຍ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ.

ອິມສ຺ສ ຫຕ຺ຖາ ວາ ໂສຠນາ ປາທາ ວາຕິອາທິນາ ນເຍນ ຫິ ສຕ຺ເຕສຸ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອສຸຠໂຕ ອຸປສໍຫຣິຕພ຺ພໍ. ກິມ຺ຫິ ສາຣຕ຺ໂຕສິ? ເກເສສຸ ສາຣຕ຺ໂຕສິ. ໂລເມສຸ…ເປ… ມຸຕ຺ເຕສຸ ສາຣຕ຺ໂຕສິ. ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນາມ ຕີຫິ ອຏ຺ຐິສເຕຫິ ອຸສ຺ສາປິໂຕ, ນວຫິ ນ຺ຫາຣຸສເຕຫິ ອາພທ຺ໂຘ, ນວຫິ ມໍສເປສິສເຕຫິ ອນຸລິຕ຺ໂຕ, ອລ຺ລຈມ຺ເມນ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ, ຉວິຣາເຄນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ນວນວຸຕິໂລມກູປສຫສ຺ເສຫິ ຈ ອສຸຈິ ປຄ຺ຆຣຕິ, ກຸຓປປູຣິໂຕ, ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ, ເຊຄຸຈ຺ໂຉ, ປຏິກູໂລ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກຸຓປສຎ຺ຈໂຍ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ສາຣໍ ວາ ວຣໍ ວາຕິ ເອວໍ ອສຸຠໂຕ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂລໂຠ ປຫີຍຕິ, ເຕນສ຺ສ ອສຸຠໂຕ ອຸປສໍຫຣຓໍ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ປຕ຺ຕຈີວຣາທີສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ສຕິປຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອສ຺ສາມິກຕາວກາລິກຠາວວເສນ ມນສິກໂຣໂຕ ໂສ ປຫີຍຕິ. ເຕນສ຺ສ ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກາໂຣ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສຕ຺ເຕສຸ ໂທເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປນ ອາຆາຕວິນຍກກໂຈປໂມວາທາທີນໍ ວເສນ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ຕໍ ຠາວຍໂຕ ໂທໂສ ປຫີຍຕິ, ເຕນສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຂາຓຸກຓ຺ຏກຕິຓປຓ຺ຓາທີສຸ ປນ ໂທເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕ຺ວໍ ກສ຺ສ ກຸປ຺ປສິ, ກິໍ ປຖວີຘາຕຸຍາ, ອຸທາຫຸ ອາໂປຘາຕຸຍາ, ໂກ ວາ ປນາຍໍ ກຸປ຺ປຕິ ນາມ, ກິໍ ປຖວີຘາຕຸ ອຸທາຫຸ ອາໂປຘາຕູຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘາຕຸມນສິກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ໂທໂສ ປຫີຍຕິ. ເຕນສ຺ສ ຘາຕຸມນສິກາໂຣ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ໂມເຫ ປນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ –

‘‘ຄຣູສໍວາໂສ ອຸທ຺ເທໂສ, ອຸທ຺ທິຏ຺ຐປຣິປຸຈ຺ຉນໍ;

ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ຐານາຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉໂຍ;

ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມູປນິສ຺ສາຍ, ໂມຫຘາຕຸ ປຫີຍຕີ’’ຕິ. –

ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຸປນິສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຄຣຸໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ – ‘‘ອາຈຣິໂຍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອນາປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕກາເລ ວຕ຺ຕໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຆຏສຕອຸທກາຫຣຓາທິທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຍຕ຺ຕປ຺ປຏິຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຖສ຺ສ ໂມໂຫ ປຫີຍຕິ. ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ – ‘‘ອາຈຣິໂຍ ອຸທ຺ເທສກາເລ ອຸທ຺ເທສໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອສາຘຸກໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ຈ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຍຕ຺ຕປ຺ປຏິຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວມ຺ປິສ຺ສ ໂມໂຫ ປຫີຍຕິ. ຄຣຸຠາວນີເຍ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສໍກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຠນ຺ເຕ ກຖໍ ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກໍຂໍ ວິໂນເທຕິ, ເອວມ຺ປິສ຺ສ ໂມໂຫ ປຫີຍຕິ. ກາເລນ ຘມ຺ມສວນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສາປິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ອຕ຺ໂຖ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ໂມໂຫ ປຫີຍຕິ. ອິທມສ຺ສ ກາຣຓໍ, ອິທໍ ນ ກາຣຓນ຺ຕິ ຐານາຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉເຍ ເຉໂກ ໂຫຕິ, ເອວມ຺ປິສ຺ສ ໂມໂຫ ປຫີຍຕິ. ເຕນສ຺ສ ປຎ຺ຈຘມ຺ມູປນິສ຺ສໂຍ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສາປິ ອິເມ ວິຕກ຺ກາ ປຫີຍນ຺ຕິ ເອວ. ອິມານິ ປນ ນິມິຕ຺ຕານິ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີການິ ປຏິປກ຺ຂຠູຕານິ. ອິເມຫິ ປຫີນາ ຣາຄາທໂຍ ສຸປ຺ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ອຄ຺ຄິໍ ອລ຺ລກຏ຺ເຐຫິປິ ປໍສູຫິປິ ສາຂາທີຫິປິ ໂປເຖຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເປນ຺ຕິເຍວ, ອຸທກໍ ປນ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກໍ, ເຕນ ນິພ຺ພຸໂຕ ສຸນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕິ, ເອວມິເມຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ປຫີນາ ຣາຄາທໂຍ ສຸປ຺ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕານິ ກຖິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ກຸສລູປສໍຫິຕນ຺ຕິ ກຸສລນິສ຺ສິຕໍ ກຸສລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວາຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕໍເຍວ. ປລຄຓ຺ໂຑຕິ ວຑ຺ຒກີ. ສຸຂຸມາຍ ອາຓິຍາຕິ ຍໍ ອາຓິໍ ນີຫຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣາຍ ສາຣທາຣຸອາຓິຍາ. ໂອຬາຣິກໍ ອາຓິນ຺ຕິ ຈນ຺ທຜລເກ ວາ ສາຣຜລເກ ວາ ອາໂກຏິຕໍ ວິສມາຓິໍ. ອຠິນິຫເນຍ຺ຍາຕິ ມຸຄ຺ຄເຣນ ອາໂກເຏນ຺ໂຕ ຫເນຍ຺ຍ. ອຠິນີຫເຣຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ອຠິນິຫນນ຺ໂຕ ຜລກໂຕ ນີຫເຣຍ຺ຍ. ອຠິນິວເສຍ຺ຍາຕິ ອິທານິ ພຫຸ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຕິ ຎຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຈາເລຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ເຒຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖ ຜລກໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຜລເກ ວິສມາຓີ ວິຍ ອກຸສລວິຕກ຺ກາ, ສຸຂຸມາຓີ ວິຍ ອຎ຺ຎໍ ອສຸຠຠາວນາທິກຸສລນິມິຕ຺ຕໍ, ສຸຂຸມາຓິຍາ ໂອຬາຣິກາຓິນີຫຣຓໍ ວິຍ ອສຸຠຠາວນາທີຫິ ກຸສລນິມິຕ຺ເຕຫິ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ນີຫຣຓໍ.

໒໑໗. ອຫິກຸຓເປນາຕິອາທິ ອຕິເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກູລກຸຓປທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຓ຺ເຐ ອາສຕ຺ເຕນາຕິ ເກນຈິເທວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ອາເນຕ຺ວາ ກຓ຺ເຐ ພທ຺ເຘນ ປຏິມຸກ຺ເກນ. ອຏ຺ຏິເຍຍ຺ຍາຕິ ອຏ຺ໂຏ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ຫຣາເຍຍ຺ຍາຕິ ລຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ສຎ຺ຊາຕຊິຄຸຈ຺ໂຉ ຠເວຍ຺ຍ.

ປຫີຍນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ເອເຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊາ ທຸກ຺ຂວິປາກາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາພເລນ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ອຫິກຸຓປາທີນິ ວິຍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຫີຍນ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາພເລນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເຕນ ອາຈຣິຍໍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຆຓ຺ຑິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆເມວ ວາ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ພຫຸນຎ຺ຫິ ສນ຺ນິປາເຕ ຠວິສ຺ສເຕວ ເອໂກ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ໂສ, ສ຺ວາຍໍ ເອວໍ ເອເຕສຸ ອາທີນໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ກເຖສ຺ສຕິ, ກາຍວິຈ຺ຉິນ຺ທນີຍກຖາທີຫິ ວາ ປນ ເຕ ວິຕກ຺ເກ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີຕິ.

໒໑໘. ອສຕິອມນສິກາໂຣ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພຕິ ເນວ ໂສ ວິຕກ຺ໂກ ສຣິຕພ຺ໂພ ນ ມນສິກາຕພ຺ໂພ, ອຎ຺ຎວິຫິຕເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ຣູປໍ ອປສ຺ສິຕຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂີນິ ນິມີເລຍ຺ຍ, ເອວເມວ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ວິຕກ຺ເກ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຎ຺ຎວິຫິຕເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສ ໂສ ວິຕກ຺ໂກ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຫີເນ ປຸນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ນ ປຫີຍຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ ຘມ຺ມກຖາປພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ໂສ ມຫາສທ຺ເທນ ສຊ຺ຌາຍິຕພ຺ໂພ. ເອວມ຺ປິ ເຈ ອຎ຺ຎວິຫິຕກສ຺ສ ສໂຕ ໂສ ນ ປຫີຍຕິ. ຖວິກາຍ ມຸຏ຺ຐິໂປຕ຺ຖໂກ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ຈ ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓາປິ ຘມ຺ມວຓ຺ຓາປິ ລິຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວາເຈນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎວິຫິຕເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ເຈ ນ ປຫີຍຕິ, ຖວິກໂຕ ອຣຓິສຫິຕານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓີ ອຍໍ ອຘຣາຣຓີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎວິຫິຕເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ເຈ ນ ປຫີຍຕິ, ສິປາຏິກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອາຣກຓ຺ຏກໍ ນາມ, ອຍໍ ປິປ຺ຜລໂກ ນາມ, ອິທໍ ນຂຈ຺ເຉທນໍ ນາມ, ອຍໍ ສູຈິ ນາມາ’’ຕິ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ສມນ຺ນາເນນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎວິຫິຕເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ເຈ ນ ປຫີຍຕິ, ສູຈິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈີວເຣ ຊິຓ຺ຓຏ຺ຐານໍ ສິພ຺ພນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎວິຫິຕເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຍາວ ນ ປຫີຍຕິ, ຕາວ ຕໍ ຕໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎວິຫິຕເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ປຫີເນ ປຸນ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນວກມ຺ມໍ ປນ ນ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ວິຕກ຺ເກ ປຈ຺ຉິນ຺ເນ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາຣສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ.

ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປນ ນວກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາປິ ວິຕກ຺ກໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິໍສຸ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຕິສ຺ສສາມເຓຣສ຺ສ ກິຣ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາເຣ ວສຕິ. ຕິສ຺ສສາມເຓໂຣ ‘‘ຠນ຺ເຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ນ຺ຫານອຸທກໍ ທຸລ຺ລຠໍ, ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອຍໍ ວິຫາໂຣ ອຈ຺ຈນ຺ຕສງ຺ຆິໂກ, ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລິກຏ຺ຐານໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ສາຘຸ ຠນ຺ເຕຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍໍ ປພ຺ຠາຣໂສຘນໍ ເຕໂຊຘາຕຸກສິຓປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ຕີຓີປິ ເອກໂຕ ອາຣຠິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອປ຺ປນໍ ປາເປສິ, ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍໍ ປຣິໂຍສາເປສິ, ເລຓກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ, ສພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ທຸກ຺ເຂນ ເຕ ສາມເຓຣ ກຕໍ, ອຊ຺ຊ ຕາວ ຕ຺ວໍເຍວ ວສາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ຣຕ຺ຕິໍ ເລເຓ ວສນ຺ໂຕ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ຕສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ອກໍສຸ. ອຊ຺ຊາປິ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣເຈຕິຍນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອິທໍ ປພ຺ພໍ ອສຕິປພ຺ພໍ ນາມ.

໒໑໙. ອິມສ຺ມິໍ ຐຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອິຘ ຐຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີຕິ ວິຕກ຺ກມູລເຠທໍ ປພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ຕສ຺ສ ເຈ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຣສຓ຺ຐານໍ ມນສິກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ສງ຺ຂາໂຣ, ປຈ຺ຈໂຍ, ກາຣຓໍ ມູລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຓ຺ຐານໍ, ວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຣສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ ວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຣສຓ຺ຐານໍ, ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ກິໍ ເຫຕຸ ກິໍ ປຈ຺ຈຍາ ກິໍ ກາຣຓາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ວິຕກ຺ການໍ ມູລຎ຺ຈ ມູລມູລຎ຺ຈ ມນສິກາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ສີຆໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອຫໍ ສີຆໍ ຄຈ຺ຉາມິ? ຍໍນູນາຫໍ ສຓິກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ ກິໍ ເມ ອິມິນາ ສີຆຄມເນນ, ສຓິກໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ສຓິກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ໂສ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຓິກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສີຆຄມນກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຕກ຺ກສມາຣຸຬ຺ຫກາໂລ. ຕສ຺ສ ສຓິກຄມນກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ວິຕກ຺ກຈາຣປຈ຺ເຉທນກາໂລ. ຕສ຺ສ ຐິຕກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ວິຕກ຺ກຈາເຣ ປຈ຺ຉິນ຺ເນ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຈິຕ຺ໂຕຕຣຓກາໂລ. ຕສ຺ສ ນິສິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕກາໂລ. ຕສ຺ສ ນິປນ຺ນກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ທິວສໍ ວີຕິວຕ຺ຕນກາໂລ. ຕຕ຺ຖ ອິເມ ວິຕກ຺ກາ ກິໍ ເຫຕຸກາ ກິໍ ປຈ຺ຈຍາຕິ ວິຕກ຺ການໍ ມູລມູລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກຈາໂຣ ສິຖິໂລ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສິຖິລີຠູເຕ ມຕ຺ຖກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ວິຕກ຺ກາ ສພ຺ພໂສ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ທຸທ຺ທຸຠຊາຕເກນປິ ທີເປຕພ຺ໂພ –

ສສກສ຺ສ ກິຣ ເພລຸວຣຸກ຺ຂມູເລ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສ ເພລຸວປກ຺ກໍ ວຓ຺ຏໂຕ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຓ຺ຓມູເລ ປຕິຕໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ‘‘ປຖວີ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເວເຄນ ປລາຍິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອຎ຺ເຎປິ ຈຕຸປ຺ປທາ ປລາຍິໍສຸ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ໂຫຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ປຖວີ ນາມ ກປ຺ປວິນາເສ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອນ຺ຕຣາ ປຖວີເຠໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຍໍນູນາຫໍ ມູລມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸວິຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຫຕ຺ຖິນາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສສກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕຍາ, ຕາຕ, ປຖວີ ຠິຊ຺ຊມານາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ສໂສ ‘‘ອາມ ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ສີໂຫ ‘‘ເອຫິ, ໂຠ, ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ. ສໂສ ‘‘ນ ສກ຺ໂກມິ ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອຫິ, ເຣ, ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສຓ຺ຫມຸທຸເກນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ ສໂສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ –

‘‘ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຍສ຺ມິໍ ເທເສ ວສາມຫໍ;

ອຫມ຺ເປຕໍ ນ ຊານາມິ, ກິເມຕໍ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໘໕) –

ຄາຖມາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສສກສ຺ສ ນິປນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອທ຺ທສ, ເພລຸວປກ຺ກໍ ອທ຺ທສ, ອຸທ຺ຘໍ ໂອເລເກຕ຺ວາ ວຓ຺ຏໍ ອທ຺ທສ, ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສໂສ ເອຕ຺ຖ ນິປນ຺ໂນ, ນິທ຺ທາຍມາໂນ ອິມສ຺ສ ກຓ຺ຓມູເລ ປຕິຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ‘ປຖວີ ຠິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຍີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ສສໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສໂສ ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເພລຸວ ປຕິຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ທຸທ຺ທຸຠນ຺ຕິ ສໂສ ຊວິ;

ສສສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ມິຄວາຫິນີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໘໖);

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍຖາ’’ຕິ ມິຄຄເຓ ອສ຺ສາເສສິ. ເອວໍ ວິຕກ຺ການໍ ມູລມູລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກາ ປຫີຍນ຺ຕິ.

໒໒໐. ອິມສ຺ມິໍ ວິຕກ຺ກມູລເຠທປພ຺ເພ ຐຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປນ ເອວໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາຕິ ອປຣມ຺ປິ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ຕສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ.

ທນ຺ເຕຠິທນ຺ຕມາຘາຍາຕິ ເຫຏ຺ຐາທນ຺ເຕ ອຸປຣິທນ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ. ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ພລວາ ປຸຣິໂສຕິ ຍຖາ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ມຫາພໂລ ປຸຣິໂສ ທຸພ຺ພລໍ ປຸຣິສໍ ສີເສ ວາ ຄເລ ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ອຠິນິປ຺ປີເຬຍ຺ຍ ອຠິສນ຺ຕາເປຍ຺ຍ ສນ຺ຕຕ຺ຕໍ ກິລນ຺ຕໍ ມຸຈ຺ຉາປເຣຕໍ ວິຍ ກເຣຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ວິຕກ຺ເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິມລ຺ເລນ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເກ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ໂກ ຈາຫ’’ນ຺ຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ – ‘‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕຸ ສຣີເຣ ອຸປສຸສ຺ສຕຸ ມໍສໂລຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໕) ເອວໍ ມຫາວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ວິຕກ຺ກາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມ ອຕ຺ຖທີປິກໍ ອຸປມໍ ອາຫຣິ.

໒໒໑. ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິທໍ ປຣິຍາທານຠາຊນິຍໍ ນາມ, ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ຍຖາ ປນ ສຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ຕິໂຣຣຏ຺ຐາ ອາຄຕໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈາວຸຘສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອຕ຺ຕໂນ ຣຏ຺ເຐ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫ. ສເຈ ເຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຈຣາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຘນຸນາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉ. ສເຈ ເຕ ຘນຸ ນສ຺ສຕິ ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ ວາ ສຕ຺ຕິຍາ ອສິນາ’’ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈຫິປິ ອາວຸເຘຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສກຣຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸໂຠຕິ. ເອວເມວໍ ຠຄວາ ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຣຫຕ຺ຕຄຫຓຕ຺ຖາຍ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ໂຕ – ‘‘ສຈສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ອກຸສລວິຕກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎນິມິຕ຺ຕປພ຺ເພ ຐຕ຺ວາ ເຕ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາທີນວປພ຺ເພ ຐຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຣາປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອສຕິປພ຺ເພ ຐຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຣາປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວິຕກ຺ກມູລເຠທປພ຺ເພ ຐຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຣາປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫນປພ຺ເພ ຐຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ປພ຺ພານິ ເທເສສິ.

ວສີ ວິຕກ຺ກປຣິຍາຍປເຖສູຕິ ວິຕກ຺ກຈາຣປເຖສຸ ຈິຓ຺ຓວສີ ປຄຸຓວສີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ອາກງ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ອສ຺ສ ວສີຠາວາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ນ ວິຕກ຺ເກຕິ. ຍໍ ນ ວິຕກ຺ເກຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ວິຕກ຺ເກຕິ. ອິທານິ ປນ ວສີຠູຕຕ຺ຕາ ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍເຍວ ວິຕກ຺ເກຕິ. ຍໍ ນ ວິຕກ຺ເກຕຸກາໂມ, ນ ຕໍ ວິຕກ຺ເກຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ອາກງ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕິ. ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ນາກງ຺ຂິສ຺ສຕິ, ນ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເຂສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພາສວສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ວິຕກ຺ກສຓ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມູລປຓ຺ຓາສຏ຺ຐກຖາຍ ປຐໂມ ຠາໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ

ມູລປຓ຺ຓາສ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໓. ໂອປມ຺ມວຄ຺ໂຄ

໑. ກກຈູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ກກຈູປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນຕິ ໂມຬີຕິ ຈູຬາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຉຕ຺ວານ ໂມຬິໍ ວຣຄນ຺ຘວາສິຕໍ,

ເວຫາຍສໍ ອຸກ຺ຂິປິ ສກ຺ຍປຸງ຺ຄໂວ;

ຣຕນຈງ຺ໂກຏວເຣນ ວາສໂວ,

ສຫສ຺ສເນຕ຺ໂຕ ສິຣສາ ປຏິຄ຺ຄຫີ’’ຕິ.

ສາ ຕສ຺ສ ຄິຫິກາເລ ມຫຕີ ອໂຫສິ, ເຕນສ຺ສ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນຕິ ສງ຺ຂາ ອຸທປາທິ. ປພ຺ພຊິຕມ຺ປິ ນໍ ເຕເນວ ນາເມນ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ອຕິເວລນ຺ຕິ ເວລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ກາລເວລາ, ສີມເວລາ, ສີລເວລາຕິ ຕິວິຘາ ເວລາ. ‘‘ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີ’’ຕິ (ຘມ຺ມປເທ ວຄ຺ຄານມຸທ຺ທານໍ, ຄາຖານມຸທ຺ທານໍ; ມຫາວ. ໑-໓) ອຍໍ ກາລເວລາ ນາມ. ‘‘ຐິຕຘມ຺ໂມ ເວລໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໘໔; ອຸທາ. ໔໕; ອ. ນິ. ໘.໑໙) ອຍໍ ສີມເວລາ ນາມ. ‘‘ເວລາອນຕິກ຺ກໂມ ເສຕຸຆາໂຕ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໒໙໙-໓໐໑) ຈ, ‘‘ເວລາ ເຈສາ ອວີຕິກ຺ກມນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ຈ, ອຍໍ ສີລເວລາ ນາມ. ຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ໂສ ອຕິກ຺ກມິເຍວ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຫິ ໂອວທິຕຸໍ ກາໂລ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕປິ ສູຣິເຍ ໂອວທນ຺ໂຕ ຕໍ ກາລເວລມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ໂອວາເທ ປມາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ ສີມາ ມຣິຍາທາ. ໂສ ອຸຕ຺ຕຣິຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫິ ໂອວທນ຺ໂຕ ຕໍ ສີມເວລມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິ. ກເຖນ຺ໂຕ ປນ ທວສຫຄຕໍ ກຕ຺ວາ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິປໂຫນກໍ ກເຖຕິ, ເອວໍ ສີລເວລມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິ.

ສໍສຏ຺ໂຐຕິ ມິສ຺ສີຠູໂຕ ສມານສຸຂທຸກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ. ສມ຺ມຸຂາຕິ ປຸຣໂຕ. ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ຕາ ປນ ປຈນໂກຏ຺ຏນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ທິສ຺ວາ ນຕ຺ຖິ ອິມາສໍ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ, ອິມາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອນາຈາຣາ ທຸພ຺ພຈາ ປຄພ຺ຠາຕິ ອຄຸຓໍ ກເຖຕິ. ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣຕີຕິ ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິມາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອກ຺ຂີນິ ທຍ຺ຫນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຸປ຺ຜປູຊາ ວາ ອາສນໂຘວນປຣິຠຓ຺ຑກຣຓາທີນິ ວາ ອິມາສໍ ວເສນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຸລຘີຕໂຣ ເອຕາ ລຊ຺ຊິນິໂຍ, ຕຸມ຺ເຫ ອິມາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວທຖ, ອຍໍ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ວິນຍຘຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ເມ ເທຖາຕິ ອຘິກຣຓໍ ອາກຑ຺ຒຕິ.

ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ. ນິຈ຺ຈກາລໍ ອິມສ຺ສ ປຣິເວຓທ຺ວາຣໍ ອສຸຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫີຕິ ອຄຸຓໍ ກເຖຕິ. ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອກ຺ຂີນິ ທຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອຎ຺ເຎສໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ກາ. ວິຫາຣໍ ອາຄຕຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວາທໍ ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ວາ ອຸທ຺ເທສປທໍ ວາ ເຖຣເມວ ນິສ຺ສາຍ ລຠນ຺ຕິ, ກຸລປຸຕ຺ຕໂກ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ, ເອວຣູປໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວທຖ, ເອຖ ວິນຍຘຣານໍ ສນ຺ຕິເກ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ເທຖາຕິ ອຘິກຣຓໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ.

ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ເນວ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ນ ເຠທາຘິປ຺ປາເຍນ, ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ອໂວຈ. ເອກໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເອວໍ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຍໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ໂສ ສາສນສ຺ສາປິ ອວຓ຺ໂຓເຍວ. ອຎ຺ເຎນ ປນ ກຖິໂຕ ອຍໍ ນ ໂອຣມິສ຺ສຕິ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ໂອວທິໂຕ ໂອຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕໍ, ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

໒໒໓. ອາມນ຺ເຕຫີຕິ ຊານາເປຫິ. ອາມນ຺ເຕຕີຕິ ປກ຺ໂກສຕິ.

໒໒໔. ສທ຺ຘາຕິ ສທ຺ຘາຍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຈວ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕ ຈ, ຍສ຺ມາ ວາ ເຕ ເອຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເຍ ຕາ ອກ຺ໂກສິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ, ປຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ, ເຕສຸ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ສໍສຄ຺ເຄ ປຫີເນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອວຓ຺ຓຠາສເນ. ເຄຫສິຕາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕາ. ຉນ຺ທາຕິ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທາປິ ປຏິຆຉນ຺ທາປິ. ວິປຣິຓຕນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ. ທຸຏ຺ຐມ຺ປິ, ມູຬ຺ຫມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ. ອິຘ ປນ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທວເສນ ຣຕ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິຆຉນ຺ທວເສນ ທຸຏ຺ຐມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຫິຕານຸກມ຺ປີຕິ ຫິເຕນ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ຫິເຕນ ຜຣມາໂນ. ນ ໂທສນ຺ຕໂຣຕິ ນ ໂທສຈິຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ.

໒໒໕. ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ ກິຣ ເອຕ຺ຕກໍ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາປິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສໍສຄ຺ຄໂຕ ໂອຣມິສ຺ສາມິ ວິຣມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຠຄວຕາ ປນ ສທ຺ຘິໍ ປຏາຓີ ວິຍ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ ອຏ຺ຐາສິ, ອຖສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຍຖາ ນາມ ຊິຆຈ຺ຉິຕສ຺ສ ໂຠຊເນ, ປິປາສິຕສ຺ສ ປານີເຍ, ສີເຕນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຸຓ຺ເຫ ທຸກ຺ຂິຕສ຺ສ ສຸເຂ ປຕ຺ຖນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ອິມໍ ທຸພ຺ພຈໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປຐມໂພຘິຍໍ ສຸພ຺ພຈາ ຠິກ຺ຂູ ອາປາຖໍ ອາຄມິໍສຸ. ອຖ ເຕສໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣາຘຍິໍສູຕິ ຄຓ຺ຫິໍສຸ ປູຣຍິໍສຸ. ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ. ເອກາສນໂຠຊນນ຺ຕິ ເອກໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໂຠຊນໍ. ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໂຕ ຫິ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຸຕ຺ຕໂຠຊນມ຺ປິ ອິຘ ເອກາສນໂຠຊນນ຺ເຕວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອປ຺ປາພາຘຕນ຺ຕິ ນິຣາພາຘຕໍ. ອປ຺ປາຕງ຺ກຕນ຺ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຕໍ. ລຫຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສຣີຣສ຺ສ ສລ຺ລຫຸກໍ ອຸຏ຺ຐານໍ. ພລນ຺ຕິ ກາຍພລໍ. ຜາສຸວິຫາຣນ຺ຕິ ກາຍສ຺ສ ສຸຂວິຫາຣໍ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ທິວາ ວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫາປິຕກາໂລ ກຖິໂຕ. ຠທ຺ທາລິສຸຕ຺ເຕ ປນ ຣຕ຺ຕິໍ ວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫາປິຕກາໂລ ກຖິໂຕ. ອິມານິ ຫິ ທ຺ເວ ໂຠຊນານິ ຠຄວາ ນ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ປຊຫາເປສິ. ກສ຺ມາ? ອິມາເນວ ຫິ ທ຺ເວ ໂຠຊນານິ ວຏ຺ເຏ ສຕ຺ຕານໍ ອາຈິຓ຺ຓານິ. ສນ຺ຕິ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາລາ, ເຕ ເອກໂຕ ທ຺ເວປິ ໂຠຊນານິ ປຊຫນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອກໂຕ ອປຊຫາເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ທິວາ ວິກາລໂຠຊນໍ, ເອກສ຺ມິໍ ຣຕ຺ຕິໍ ວິກາລໂຠຊນນ຺ຕິ ວິສຸໍ ປຊຫາເປສິ. ເຕສຸ ອິຘ ທິວາ ວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫາປິຕກາໂລ ກຖິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘາ ນ ຠຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຊຫາເປນ຺ຕິ, ອານິສໍສໍ ປນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຊຫາເປນ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕາ ສຸເຂນ ປຊຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຄຸເຓ ທສ຺ເສສິ. ອນຸສາສນີ ກຣຓີຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສາສເນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາໂຫສິ. ‘‘ອິທໍ ກໂຣຖ, ອິທໍ ມາ ກໂຣຖາ’’ຕິ ສຕຸປ຺ປາທກຣຓີຍມຕ຺ຕເມວ ອໂຫສິ. ຕາວຕ຺ຕເກເນວ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອກໍສຸ, ປຫາຕພ຺ພໍ ປຊຫິໍສຸ, ປຐມໂພຘິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸພ຺ພຈາ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ ອສ຺ສວາ ໂອວາທປຏິກຣາຕິ.

ອິທານິ ເນສໍ ສຸພ຺ພຈຠາວທີປິກໍ ອຸປມໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຠູມິຍນ຺ຕິ ສມຠູມິຍໍ. ‘‘ສຸຠູມ຺ຍໍ ສຸເຂຕ຺ເຕ ວິຫຕຂາຓຸເກ ພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐເປຍ຺ຍາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໔໓໘) ເອຕ຺ຖ ປນ ມຓ຺ຑຠູມິ ສຸຠູມີຕິ ອາຄຕາ. ຈຕຸມຫາປເຖຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫາມຄ຺ຄານໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ. ອາຊຎ຺ຎຣໂຖຕິ ວິນີຕອສ຺ສຣໂຖ. ໂອຘສ຺ຕປໂຕໂທຕິ ຍຖາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຐິເຕນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ, ເອວໍ ອາລມ຺ພນໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິຣິຍໂຕ ຐປິຕປໂຕໂທ. ໂຍຄ຺ຄາຈຣິໂຍຕິ ອສ຺ສາຈຣິໂຍ. ສ຺ເວວ ອສ຺ສທມ຺ເມ ສາເຣຕີຕິ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ. ເຍນິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ເຍນ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ອິຈ຺ຉຕິ. ຍທິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ຄຕິໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ສາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸຊຸກໍ ປຸຣໂຕ ເປເສຍ຺ຍ. ປຈ຺ຈາສາເຣຍ຺ຍາຕິ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ຍຖາ ຫິ ໂສ ໂຍຄ຺ຄາຈຣິໂຍ ເຍນ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ຄມນໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ອສ຺ສາ ອາຣຸຬ຺ຫາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາຍ ຍາຍ ຈ ຄຕິຍາ ອິຈ຺ຉຕິ, ສາ ສາ ຄຕິ ຄຫິຕາວ ໂຫຕິ. ຣຖໍ ເປເສຕ຺ວາ ອສ຺ສາ ເນວ ວາເຣຕພ຺ພາ ນ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ. ເກວລໍ ເຕສໍ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ຂຸເຣສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄມນເມວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາໂຫສິ. ອິທໍ ກໂຣຖ ອິທໍ ມາ ກໂຣຖາຕິ ສຕຸປ຺ປາທນມຕ຺ຕເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເຕຫິປິ ຕາວເທວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຕເມວ ໂຫຕິ, ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຊຫິຕເມວ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສຸພ຺ພຈາ ຍຸຕ຺ຕຍານປຏິຠາຄາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕຸປ຺ປາທນມຕ຺ເຕເນວ ປຊຫິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫປິ ປຊຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອລຓ຺ເຑຫີຕິ ເອລຓ຺ຑາ ກິຣ ສາລທູສນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ວິໂສເຘຍ຺ຍາຕິ ເອລຓ຺ເຑ ເຈວ ອຎ຺ຎາ ຈ ວລ຺ລິໂຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫິ ນີຫຣເຓນ ໂສເຘຍ຺ຍ. ສຸຊາຕາຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕາ. ສມ຺ມາ ປຣິຫເຣຍ຺ຍາຕິ ມຣິຍາທໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທກາສິຎ຺ຈເນນປິ ກາເລນກາລໍ ມູລມູເລ ຂຓເນນປິ ວລ຺ລິຄຸມ຺ພາທິຈ຺ເຉທເນນປິ ກິປິລ຺ລປູຏກຫຣເຓນປິ ມກ຺ກຏກຊາລສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກຫຣເຓນປິ ສມ຺ມາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂປເສຍ຺ຍ. ວຸທ຺ຘິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

໒໒໖. ອິທານິ ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເວເທຫິກາຕິ ວິເທຫຣຏ຺ຐວາສິກສ຺ສ ຘີຕາ. ອຖ ວາ ເວໂທຕິ ປຎ຺ຎາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເວເທນ ອີຫຕິ ອິຣິຍຕີຕິ ເວເທຫິກາ, ປຓ຺ຑິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຫປຕານີຕິ ຆຣສາມິນີ. ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທຕິ ກິຕ຺ຕິໂຆໂສ. ໂສຣຕາຕິ ໂສຣຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ນິວາຕາຕິ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ. ອຸປສນ຺ຕາຕິ ນິພ຺ພຸຕາ. ທກ຺ຂາຕິ ຠຕ຺ຕປຈນສຍນຕ຺ຖຣຓທີປຸຊ຺ຊລນາທິກມ຺ເມສຸ ເຉກາ. ອນລສາຕິ ອຸຏ຺ຐາຫິກາ, ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາ. ເອກາ ອນລສາ ໂຫຕິ, ຍໍ ຍໍ ປນ ຠາຊນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ຕໍ ຠິນ຺ທຕິ ວາ ຉິທ຺ທໍ ວາ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ນ ຕາທິສາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ ປາໂຕວ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ ເຘນຸທຸຫນາທິກມ຺ມານິ ອກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສູເຣ ອຸຏ຺ຐິຕາ. ເຫ ເຊ ກາຬີຕິ ອເຣ ກາຬິ. ກິໍ ເຊ ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ ກິໍ ເຕ ກິຎ຺ຈິ ອຜາສຸກໍ ອຕ຺ຖິ, ກິໍ ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ? ໂນ ວຕ ເຣ ກິຎ຺ຈີຕິ ອເຣ ຍທິ ເຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຜາສຸກໍ ອຕ຺ຖິ, ເນວ ສີສໍ ຣຸຊ຺ຌຕິ, ນ ປິຏ຺ຐິ, ອຖ ກສ຺ມາ ປາປິ ທາສິ ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ຠາກຸຏິມກາສິ. ທິວາຕຣໍ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ ປຸນທິວເສ ອຸສ຺ສູຣຕຣໍ ອຸຏ຺ຐາສິ. ອນຕ຺ຕມນວາຈນ຺ຕິ ອເຣ ປາປິ ທາສິ ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສິ; ກິໍ ອຄ຺ຄິໍ ສີໂຕຕິ ມຎ຺ຎສິ, ອິທານິ ຕໍ ສິກ຺ຂາເປສ຺ສາມີຕິອາທີນິ ວທມານາ ກຸປິຕວຈນໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ.

ປຏິວິສການນ຺ຕິ ສາມນ຺ຕເຄຫວາສີນໍ. ອຸຊ຺ຌາເປສີຕິ ອວຊານາເປສິ. ຈຓ຺ຑີຕິ ອໂສຣຕາ ກິພ຺ພິສາ. ອິຕິ ຍຕ຺ຕກາ ຄຸຓາ, ຕໂຕ ທິຄຸຓາ ໂທສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ຄຸຓາ ນາມ ສຓິກໍ ສຓິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ໂທສາ ເອກທິວເສເນວ ປຕ຺ຖຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສຣຕໂສຣໂຕຕິ ອຕິວິຍ ໂສຣໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ນຸ ໂຂ, ສກທາຄາມີ ອນາຄາມີ ອຣຫາ ນຸ ໂຂຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຜຸສນ຺ຕີຕິ ຜຸສນ຺ຕາ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອຖ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຣໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຖ ອຘິວາສນກ຺ຂນ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຣໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຈີວຣ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣເຫຕູຕິ ໂຍ ເອຕານິ ຈີວຣາທີນິ ປຓີຕປຓີຕານິ ລຠນ຺ໂຕ ປາທປຣິກມ຺ມປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມາທີນິ ເອກວຈເນເນວ ກໂຣຕິ. ອລຠມາໂນຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ລຠຕິ, ເອວໍ ອລຠນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ຘມ຺ມໍເຍວ ສກ຺ກາຣໍ ສຸກຕກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ຄຣຸຠາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ມາເນນ຺ໂຕຕິ ມເນນ ປິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ປູເຊນ຺ໂຕຕິ ປຈ຺ຈຍປູຊາຍ ປູເຊນ຺ໂຕ. ອປຈາຍມາໂນຕິ ຘມ຺ມໍເຍວ ອປຈາຍມາໂນ ອປຈິຕິໍ ນີຈວຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ.

໒໒໗. ເອວໍ ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ອຘິວາເສນ຺ຕິ, ເຕ ເອວໍ ອຘິວາເສນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາເລນາຕິ ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລນ. ຠູເຕນາຕິ ສຕາ ວິຊ຺ຊມາເນນ. ສຓ຺ເຫນາຕິ ສມ຺ມຏ຺ເຐນ. ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕນາຕິ ອຕ຺ຖນິສ຺ສິເຕນ ກາຣຓນິສ຺ສິເຕນ. ອກາເລນາຕິອາທີນິ ເຕສໍເຍວ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ໂທສນ຺ຕຣາຕິ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທສາ ຫຸຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ວຈນປເຖສຸ. ຜຣິຕ຺ວາຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ. ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ກຖໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ກໂຣຕິ? ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ເສວ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວເສສສຕ຺ເຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ. ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ຕສ຺ເສວ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ສພ຺ພາວນ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕວນ຺ຕໍ. ໂລກນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂລກໍ. ວິປຸເລນາຕິ ອເນກສຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓນ. ມຫຄ຺ຄເຕນາຕິ ມຫຄ຺ຄຕຠູມິເກນ. ອປ຺ປມາເຓນາຕິ ສຸຠາວິເຕນ. ອເວເຣນາຕິ ນິທ຺ໂທເສນ. ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນາຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ເຂນ. ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມາຕິ ເອວຣູເປນ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ຕຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລໍ ສພ຺ພຎ຺ຈ ໂລກໍ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມ.

໒໒໘. ອິທານິ ຕທຕ຺ຖທີປິກໍ ອຸປມໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປຖວິນ຺ຕິ ນິປ຺ປຖວິໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ. ວິກິເຣຍ຺ຍາຕິ ປຈ຺ຉິຍາ ປໍສຸໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ພີຊານິ ວິຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ. ໂອຏ຺ຐຸເຠຍ຺ຍາຕິ ເຂຬໍ ປາເຕຍ຺ຍ. ອປຖວິໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ກາເຍນ ຈ ວາຈາຍ ຈ ປໂຍຄໍ ກຕ຺ວາປິ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ອປຖວິໍ ກາຕຸນ຺ຕິ? ຄມ຺ຠີຣາຕິ ພຫລຕ຺ເຕນ ທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ນຫຸຕານິ ຄມ຺ຠີຣາ. ອປ຺ປເມຍ຺ຍາຕິ ຕິຣິຍໍ ປນ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ປຖວີ ວິຍ ຫິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຸທາລປິຏກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ. ຍຖາ ໂສ ກຸທາລປິຏເກນ ມຫາປຖວິໍ ອປຖວິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ໂວ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ.

໒໒໙. ທຸຕິຍອຸປມາຍໍ ຫລິທ຺ທິນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປີຕກວຓ຺ຓໍ. ນີລນ຺ຕິ ກໍສນີລໍ ວາ ປລາສນີລໍ ວາ. ອຣູປີຕິ ອຣູໂປ. ນນຸ ຈ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຏ຺ຐານໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສຍ຺ຍານໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສລານໍ ວາ ອນ຺ຕຣໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາສຣູປນ຺ຕິ ອາຄຕໍ, ກສ຺ມາ ອິຘ ອຣູປີຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ສນິທສ຺ສນຠາວປຏິກ຺ເຂປໂຕ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອນິທສ຺ສໂນ’’ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຣູປໍ ລິຂິຕຸໍ, ຣູປປາຕຸຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຣູປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອນິທສ຺ສໂນຕິ ທສ຺ສນສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອນາປາໂຖ. ອຸປມາສໍສນ຺ທເນ ປເນຕ຺ຖ ອາກາໂສ ວິຍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ. ຕຸລິກປຎ຺ຈມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣງ຺ຄຊາຕາ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປຖາ, ຕຸລິກປຎ຺ຈເມ ຣງ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ. ຍຖາ ໂສ ຕຸລິກປຎ຺ຈເມຫິ ຣງ຺ເຄຫິ ອາກາເສ ຣູປປາຕຸຠາວໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ໂວ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂທສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ.

໒໓໐. ຕຕິຍອຸປມາຍໍ ອາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊ຺ຊລິຕໍ. ຄມ຺ຠີຣາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາຕິ ອິມິສ຺ສາ ຄງ຺ຄາຍ ຄມ຺ຠີຣຏ຺ຐານໍ ຄາວຸຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອຑ຺ຒໂຍຊນມ຺ປິ, ໂຍຊນມ຺ປິ. ປຸຖຸລໍ ປນສ຺ສາ ເອວຣູປໍເຍວ, ທີຆໂຕ ປນ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕານິ. ສາ ກຖໍ ຄມ຺ຠີຣາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາຕິ? ເອເຕນ ປໂຍເຄນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນ ອຸທກໍ ວິຍ ຕາເປຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໂຕ. ຐິໂຕທກໍ ປນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ອງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ວາ ອຑ຺ຒງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ວາ ເອວໍ ຕາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ, ອຍໍ ປນ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປມາສໍສນ຺ທເນ ປເນຕ຺ຖ ຄງ຺ຄາ ວິຍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ, ຕິຓຸກ຺ກໍ ອາທາຍ ອາຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ. ຍຖາ ໂສ ອາທິຕ຺ຕາຍ ຕິຓຸກ຺ກາຍ ຄງ຺ຄໍ ຕາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ໂວ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ.

໒໓໑. ຈຕຸຕ຺ຖອຸປມາຍໍ ພິຬາຣຠສ຺ຕາຕິ ພິຬາຣຈມ຺ມປສິພ຺ພກາ. ສຸມທ຺ທິຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ມທ຺ທິຕາ. ສຸປຣິມທ຺ທິຕາຕິ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ສມນ຺ຕໂຕ ສຸປຣິມທ຺ທິຕາ. ຕູລິນີຕິ ສິມ຺ພລິຕູລລຕາຕູລສມານາ. ຉິນ຺ນສສ຺ສຣາຕິ ຉິນ຺ນສສ຺ສຣສທ຺ທາ. ຉິນ຺ນຠພ຺ຠຣາຕິ ຉິນ຺ນຠພ຺ຠຣສທ຺ທາ. ອຸປມາສໍສນ຺ທເນ ປເນຕ຺ຖ ພິຬາຣຠສ຺ຕາ ວິຍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ, ກຏ຺ຐກຐລໍ ອາທາຍ ອາຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ. ຍຖາ ໂສ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຐເລນ ວາ ພິຬາຣຠສ຺ຕໍ ສຣສຣໍ ຠຣຠຣໍ ສທ຺ທໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ໂວ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂທສານຸຄຕຠາວໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ.

໒໓໒. ໂອຈຣກາຕິ ອວຈຣກາ ເຫຏ຺ຐາຈຣກາ, ນີຈກມ຺ມກາຣກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ມໂນ ປທູເສຍ຺ຍາຕິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ມໂນ ປທູເສຍ຺ຍ, ຕໍ ກກເຈນ ໂອກນ຺ຕນໍ ນາຘິວາເສຍ຺ຍ. ນ ເມ ໂສ ເຕນ ສາສນກໂຣຕິ ໂສ ເຕນ ອນຘິວາສເນນ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທກໂຣ ນ ໂຫຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ.

໒໓໓. ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາຕິ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ ວາ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ວາ. ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ນາຘິວາເສຍ຺ຍາຖາຕິ ໂຍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຘິວາເສຕພ຺ໂພ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ອນຘິວາເສຕພ຺ພໍ ນາມ ວຈນປຖໍ ນ ປສ຺ສາມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາຕິ ອິຕິ ຠຄວາ ອຣຫຕ຺ເຕນ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ກກຈູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຄທ຺ເຘ ພາຘຍິໍສູຕິ ຄທ຺ຘພາຘິໂນ, ຄທ຺ຘພາຘິໂນ ປຸພ຺ພປຸຣິສາ ອສ຺ສາຕິ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພສ຺ສ, ຄິຊ຺ຌຆາຕກກຸລປ຺ປສຸຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂານໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອນ຺ຕຣາຍິກາ. ເຕ ກມ຺ມກິເລສວິປາກອຸປວາທອາຓາວີຕິກ຺ກມວເສນ ປຎ຺ຈວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍຘມ຺ມາ ກມ຺ມນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸນີທູສກກມ຺ມໍ, ຕໍ ປນ ໂມກ຺ຂສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ນ ສຄ຺ຄສ຺ສ. ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ ກິເລສນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ປຓ຺ຑກຕິຣຈ຺ຉານຄຕອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນການໍ ປຏິສນ຺ຘິຘມ຺ມາ ວິປາກນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ອຣິຍູປວາທຘມ຺ມາ ອຸປວາທນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ, ເຕ ປນ ຍາວ ອຣິເຍ ນ ຂມາເປນ຺ຕິ, ຕາວເທວ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາຓາວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ເຕປິ ຍາວ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ວາ ປຏິຊານາຕິ, ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ ວາ, ນ ເທເສຕິ ວາ, ຕາວເທວ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ ເສສນ຺ຕຣາຍິເກ ຊານາຕິ, ວິນເຍ ປນ ອໂກວິທຕ຺ຕາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິເກ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ຣໂຫຄໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ອິເມ ອາຄາຣິກາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ໂສຕາປນ຺ນາປິ ສກທາຄາມິໂນປິ ອນາຄາມິໂນປິ ໂຫນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູປິ ມນາປິການິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ ຣູປານິ ປສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຜຸສນ຺ຕິ, ມຸທຸການິ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາທີນິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ ອິຕ຺ຖີນໍເຍວ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ? ເອເຕປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ຣເສນ ຣສໍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ຖູລວາເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕິສຸຂຸມສຸຕ຺ຕໍ ອຸປເນນ຺ໂຕ ວິຍ, ສາສເປນ ສທ຺ຘິໍ ສິເນຣຸໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ, ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ຠຄວຕາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕນ ວິຍ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ປຐມປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ໂທໂສ’’ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ ປຏິພາຫນ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທີນິ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ເມ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ຊິນສ຺ສ ອາຓາຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ອທາສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມີ’’ຕິອາທິ.

ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂຕິ ເອວໍ ວິຍ ໂຂ. ສມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ກິໍ ລທ຺ຘິໂກ ຕ຺ວໍ, ລທ຺ຘິໍ ວເທຫີຕິ ປຸຈ຺ຉມານາ ສມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ທິຏ຺ຐິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ ສມນຸຄ຺ຄາຫນ຺ຕິ ນາມ. ເກນ ກາຣເຓນ ເອວໍ ວທສີຕິ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ສມນຸຠາສນ຺ຕິ ນາມ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໔໒-໔໘) ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ອປ຺ປສ຺ສາທຏ຺ເຐນ. ມໍສເປສູປມາ ພຫຸສາຘາຣຓຏ຺ເຐນ. ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ. ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ມຫາຠິຕາປນຏ຺ເຐນ. ສຸປິນກູປມາ ອິຕ຺ຕຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ຍາຈິຕກູປມາ ຕາວກາລິກຏ຺ເຐນ. ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄປລິຠຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ. ອສິສູນູປມາ ອຘິກຸຏ຺ຏນຏ຺ເຐນ. ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ. ສປ຺ປສິຣູປມາ ສາສງ຺ກສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນ. ຖາມສາຕິ ທິຏ຺ຐິຖາເມນ. ປຣາມາສາຕິ ທິຏ຺ຐິປຣາມາເສນ. ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣຕີຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂວຫຣຕິ ທີເປຕິ ວາ.

໒໓໕. ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ຍທາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ. ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາຕິ ອິທໍ ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍນ ນຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ຕຸກາໂມປິ ຠຄວໂຕ ອານຸຠາເວນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ສມ຺ມຸຂາ ທ຺ເວ ກຖາ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໒໓໖. ກສ຺ສ ໂຂ ນາມ ຕ຺ວໍ ໂມຆປຸຣິສາຕິ ຕ຺ວໍ ໂມຆປຸຣິສ ກສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ເວສ຺ສສ຺ສ ວາ ສຸທ຺ທສ຺ສ ວາ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ເທວສ຺ສ ວາ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ວາ ມຍາ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ອຍໍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອຣິຏ຺ໂຐ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຄວາ ມໍ ໂມຆປຸຣິໂສຕິ ວທຕິ, ນ ໂຂ ປນ ໂມຆປຸຣິສາຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຕເກນ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນ ໂຫຕິ. ອຸປເສນມ຺ປິ ຫິ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ຕໍ, ‘ອຕິລຫຸໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຕ຺ໂຕ’ຕິ (ມຫາວ. ໗໕) ຠຄວາ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ໂອວທິ. ເຖໂຣ ອປຣຠາເຄ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉາກາສິ. ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປໍ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ພນ຺ຘນາ ປວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຓ຺ຑຸປລາສສ຺ສ ວິຍ ອວິຣຸຬ຺ຫິຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ອຸສ຺ມີກໂຕປີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຖ, ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ເອວໍລທ຺ຘິໂກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຓາຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ທທມາໂນ ອປິ ນຸ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຸສ຺ມີກໂຕປິ? ຍຖາ ນິພ຺ພຸເຕປິ ມຫນ຺ເຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ຂຊ຺ຊຸປນກມຕ຺ຕາປິ ອຄ຺ຄິປປຏິກາ ໂຫຕິເຍວ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸນ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາປິ ຎາຓຸສ຺ມາ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວາຍມນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ? ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍລທ຺ຘິກສ຺ສ ກຸໂຕ ເອວຣູປາ ຎາຓຸສ຺ມາຕິ? ມຄ຺ຄຜລານໍ ປຈ຺ຈຍສມຕ຺ຖາຍ ຎາຓຸສ຺ມາຍ ອຸສ຺ມີກຕຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕາ ວທນ຺ຕິ. ມງ຺ກຸຠູໂຕຕິ ນິຕ຺ເຕຊຠູໂຕ. ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ປຕິຕກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອປ຺ປຏິຠາໂນຕິ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຠານໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠິນ຺ນປຏິຠາໂນ ເອວຣູປມ຺ປິ ນາມ ນິຍ຺ຍານິກສາສນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອວິຣຸຬ຺ຫິຘມ຺ໂມ ກິຣມ຺ຫິ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕປຈ຺ຈໂຍ ຊາໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠພ຺ພຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ຠູມິໍ ຂຓມາໂນ ນິສີທິ.

ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສິ ໂຂຕິ ອຍມ຺ປິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອຣິຏ຺ໂຐ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ວທຕິ, ນ ໂຂ ປນ ພຸທ຺ຘາ ສອຸປນິສ຺ສຍານໍເຍວ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ອນຸປນິສ຺ສຍານມ຺ປິ ເທເສນ຺ຕິ, ອຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາ ສຸຄໂຕວາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕູປຄໍ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ໂອວາທໍ ປຏິປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ‘‘ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຕ຺ວໍເຍວ, ໂມຆປຸຣິສ, ອິມິນາ ປາປເກນ ທິຏ຺ຐິຄເຕນ ນິຣຍາທີສຸ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສິ, ມມ ສນ຺ຕິກາ ຕຸຍ຺ຫໍ ສຸຄໂຕວາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນ ເມ ຕຍາ ອຕ຺ໂຖ, ອິຘາຫໍ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ.

໒໓໗. ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິ ອຍມ຺ປິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐາເນ ຠຄວາ ປຣິສໍ ໂສເຘຕິ, ອຣິຏ຺ຐໍ ຄຓໂຕ ນິສ຺ສາເຣຕິ. ສເຈ ຫິ ປຣິສຄຕານໍ ກສ຺ສຈິ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍ – ‘‘ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠຄວຕາ ອກຖິຕໍ ກເຖຕຸໍ ກິໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຠຄວຕາ ກຖາຍ ສມາຣທ຺ຘາຍ ສຫສາ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ກຖິຕໍ ປນ ນ ອຣິຏ຺ໂຐວ ສຸຓາຕິ, ອຎ຺ເຎນປິ ສຸຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຖາປິສ຺ສ ສິຍາ ‘‘ຍຖາ ສຕ຺ຖາ ອຣິຏ຺ຐໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ມມ຺ປິ ເອວໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ສຸຕ຺ວາປິ ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ສພ຺ພໍ ນ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ມຍາປິ ນ ກຖິຕໍ, ອຎ຺ເຎນ ສຸຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິເມ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ປຣິສາຍ ລທ຺ຘິໍ ໂສເຘຕິ. ປຣິສາຍ ປນ ລທ຺ຘິໂສຘເນເນວ ອຣິຏ຺ໂຐ ຄຓໂຕ ນິສ຺ສາຣິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ລທ຺ຘິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫີຕິອາທີສຸ ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’ຕິ ເອວໍລທ຺ຘິໂກ, ໂສ ວຕ ກິເລສກາເມຫິ ເຈວ ກິເລສກາມສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ສຎ຺ຎາວິຕກ຺ເກຫິ ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ເອເຕ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ, ວິນາ ເອເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ວຕ຺ຖຸກາເມ ປຏິເສວິສ຺ສຕິ, ເມຖຸນສມາຈາຣໍ ສມາຈຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ກາຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສຕິ.

໒໓໘. ເອວໍ ຠຄວາ ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ຍຖາ ນາມ ຣຊໂກ ສຸຄນ຺ຘານິປິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘານິປິ ຊິຓ຺ຓານິປິ ນວານິປິ ສຸທ຺ຘານິປິ ອສຸທ຺ຘານິປິ ວຕ຺ຖານິ ເອກໂຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຓີຕຈີວຣາທິປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ອນິພທ຺ຘສີລານໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ນິພທ຺ຘສີລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາວຣຓກຣໍ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ເອກສທິສໍ ກໂຣຕີຕິ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ລທ຺ຘິໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອິທານິ ທຸຄ຺ຄຫິຕາຍ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ເຈຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄນິທ຺ເທສຂນ຺ຘກປຣິວາຣາ, ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕຣຕນສຸຕ຺ຕນາລກສຸອາຕຸວຏ຺ຏກສຸຕ຺ຕານິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຈ ສຸຕ຺ຕນາມກໍ ຕຖາຄຕວຈນໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພມ຺ປິ ສຄາຖກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ວິເສເສນ ສໍຍຸຕ຺ຕເກ ສກໂລປິ ສຄາຖາວຄ຺ໂຄ. ສກລໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ນິຄ຺ຄາຖກໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ຕໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມປທໍ, ເຖຣຄາຖາ, ເຖຣິຄາຖາ, ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ໂນສຸຕ຺ຕນາມິກາ ສຸທ຺ຘິກຄາຖາ ຈ ຄາຖາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂສມນສ຺ສຎາຓມຍິກຄາຖາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວອສີຕິສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອຸທານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ (ອິຕິວຸ. ໑,໒) ທສຸຕ຺ຕຣສຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອິຕິວຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປຓ຺ຓກຊາຕກາທີນິ ປຓ຺ຓາສາຘິການິ ປຎ຺ຈຊາຕກສຕານິ ຊາຕກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ (ອ. ນິ. ໔.໑໒໙) ສພ຺ເພປິ ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈູຬເວທລ຺ລມຫາເວທລ຺ລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສກ຺ກປຎ຺ຫສງ຺ຂາຣຠາຊນິຍມຫາປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ເວທຎ຺ຈ ຕຸຏ຺ຐິຎ຺ຈ ລທ຺ຘາ ລທ຺ຘາ ປຸຈ຺ຉິຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຕ຺ຖໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖຕ຺ຖໍ ກາຣຓຕ຺ຖໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອນຸປປຣິກ຺ຂຕນ຺ຕິ ອນຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕານໍ. ນ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕີຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສີລໍ ສມາຘິ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ໂຄ ຜລໍ ວຏ຺ຏໍ ວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ອຸປາຣມ຺ຠານິສໍສາ ເຈວາຕິ ເຕ ປເຣສໍ ວາເທ ໂທສາໂຣປນານິສໍສາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສາ ຈາຕິ ເອວໍ ວາທປໂມກ຺ຂານິສໍສາ, ປເຣຫິ ສກວາເທ ໂທເສ ອາໂຣປິເຕ ຕໍ ໂທສໍ ເອວໍ ໂມເຈສ຺ສາມາຕິ ອິມິນາວ ກາຣເຓນ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸໂຠນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ສ ຈ ມຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ຜລສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ເອເຕ ທຸຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄາຫິໂນ ນານຸໂຠນ຺ຕິ. ອປິຈ ປຣສ຺ສ ວາເທ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ໂມເຈຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ນານຸໂຠນ຺ຕິເຍວ.

໒໓໙. ອລຄທ຺ທຕ຺ຖິໂກຕິ ອາສິວິສອຕ຺ຖິໂກ. ຄໂທຕິ ຫິ ວິສສ຺ສ ນາມໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອລໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອລຄທ຺ໂທ. ໂຠເຄຕິ ສຣີເຣ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ເຈ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ນິຕ຺ຖຣຓປຣິຍຕ຺ຕິວເສນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິໂຍ ອລຄທ຺ທປຣິຍຕ຺ຕິ ນິຕ຺ຖຣຓປຣິຍຕ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ຈີວຣາທີນິ ວາ ລຠິສ຺ສາມິ, ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ວາ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ລາຠສກ຺ກາຣເຫຕຸ ປຣິຍາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ປຣິຍຕ຺ຕິ ອລຄທ຺ທປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ປຣິຍາປຸຓໂຕ ຫິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນໍ ວຣຕຣໍ.

ໂຍ ປນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສີລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມາຘິສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສມາຘິຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສາມິ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ປຣິຍຕ຺ຕິ ນິຕ຺ຖຣຓປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ.

ຂີຓາສວສ຺ສ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ. ຕສ຺ສ ຫິ ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ອປ຺ປຫີນໍ ອຠາວິຕໍ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ປຣິຎ຺ຎາຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຫີນກິເລໂສ ຠາວິຕມຄ຺ໂຄ ສຈ຺ຉິກຕຜໂລ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ໂຕ ຕນ຺ຕິຘາຣໂກ ປເວຓິປາລໂກ ວໍສານຸຣກ຺ຂໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິຕິສ຺ສ ສາ ປຣິຍຕ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ.

ໂຍ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຉາຕຠຍາທີສຸ ຄນ຺ຖຘເຣສຸ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕສຸ ສຍໍ ຠິກ຺ຂາຈາເຣນ ອກິລມມາໂນ ອຕິມຘຸຣໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ມາ ນສ຺ສຕຸ, ຕນ຺ຕິໍ ຘາເຣສ຺ສາມິ, ວໍສໍ ຐເປສ຺ສາມິ, ປເວຓິໍ ປາເລສ຺ສາມີຕິ ປຣິຍາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ນ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ປຣິຍາປຸຕຕ຺ຕາ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ອລຄທ຺ທາ ວາ ໂຫຕິ ນິຕ຺ຖຣຓາ ວາ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ ນິຕ຺ຖຣຓາວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕິເຍວ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ນິຕ຺ຖຣຓປຣິຍຕ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕີຕິ ສີລາທີນໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ອິຘ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອິຘ ສມາຘິ, ອິຘ ວິປສ຺ສນາ, ອິຘ ມຄ຺ໂຄ, ອິຘ ຜລໍ, ອິຘ ວຏ຺ຏໍ, ອິຘ ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠນ຺ຕີຕິ ເຍສໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ. ສຸຄ຺ຄຫິຕປຣິຍຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕາ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ປຣວາເທ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ສກວາເທ ອາໂຣປິຕໍ ໂທສໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂມເຈຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ອນຸໂຠນ຺ຕິເຍວ. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສີລາທີນໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສີລາທີນິ ປູເຣນ຺ຕານມ຺ປິ, ປເຣສໍ ວາເທ ສຫຘມ຺ເມນ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ອາໂຣເປນ຺ຕານມ຺ປິ, ສກວາທໂຕ ໂທສໍ ຫຣນ຺ຕານມ຺ປິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປສນ຺ເນຫິ ອຸປນີເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານມ຺ປິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສຸຄ຺ຄຫິເຕ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຕ຺ເຖວ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ຕສ຺ມາ ຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ທຸຄ຺ຄຫິຕປຣິຍຕ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຫິຕອລຄທ຺ໂທ ວິຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕປຣິຍຕ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຫິຕອລຄທ຺ໂທ ວິຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖາຕິ ຕເຖວ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ, ເຕເນວ ອຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖ. ເຍ ວາ ປນາສ຺ສຸ ວິຍຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຍ ວາ ປນ ອຎ຺ເຎ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານມຫາກສ຺ສປມຫາກຈ຺ຈານາທິກາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕາ ຠິກ຺ຂູ ອສ຺ສຸ, ເຕ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ອຣິຏ຺ເຐນ ວິຍ ປນ ມມ ສາສເນ ນ ກລລໍ ວາ ກຈວຣໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ.

໒໔໐. ກຸລ຺ລູປມນ຺ຕິ ກຸລ຺ລສທິສໍ. ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍາຕິ ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ. ອຸທກຓ຺ຓວນ຺ຕິ ຍຎ຺ຫິ ອຸທກໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ນ ປຸຖຸລໍ. ປຸຖຸລໍ ວາ ປນ ນ ຄມ຺ຠີຣໍ, ນ ຕໍ ອຓ຺ຓໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ເຈວ ປຸຖຸລຎ຺ຈ, ຕໍ ອຓ຺ຓໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກຓ຺ຓວນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ປຸຖຸລໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສາສງ຺ກໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ໂຈຣານໍ ນິວຸຕ຺ໂຖກາໂສ ທິສ຺ສຕິ. ຐິໂຕກາໂສ, ນິສິນ຺ໂນກາໂສ, ນິປນ຺ໂນກາໂສ ທິສ຺ສຕິ. ສປ຺ປຏິຠຍໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ໂຈເຣຫິ ມນຸສ຺ສາ ຫຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິລຸຕ຺ຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ອາໂກຏິຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣເສຕູຕິ ອຸທກຓ຺ຓວສ຺ສ ອຸປຣິ ພທ຺ໂຘ ເສຕຸ. ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ກຸລ຺ໂລ ນາມ ຕຣຓຕ຺ຖາຍ ກລາປໍ ກຕ຺ວາ ພທ຺ໂຘ. ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ພທ຺ຘາ ປນ ປທຣຈາຏິອາທໂຍ ອຸຬຸມ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຸຈ຺ຈາເຣຕ຺ວາຕິ ຐເປຕ຺ວາ. ກິຈ຺ຈກາຣີຕິ ປຕ຺ຕກາຣີ ຍຸຕ຺ຕກາຣີ, ປຕິຣູປກາຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມາປິ ໂວ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາ. ຠຄວາ ຫິ ສມເຖປິ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫາເປສິ, ວິປສ຺ສນາຍປິ. ສມເຖ ຉນ຺ທຣາຄໍ ກຕ຺ຖ ປຊຫາເປສິ? ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສປິ ປຫານໍ ວທາມິ, ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຍິ, ຕໍ ສໍໂຍຊນໍ ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາ, ຍສ຺ສາຫໍ ໂນ ປຫານໍ ວທາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໕໖) ເອຕ຺ຖ ສມເຖ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫາເປສິ. ‘‘ອິມໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິໍ ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເອວໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ນ ອລ຺ລີເຍຖ ນ ເກລາເຍຖ ນ ຘນາເຍຖາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໑) ເອຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫາເປສິ. ອິຘ ປນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ປຊຫາເປນ຺ໂຕ ‘‘ຘມ຺ມາປິ ໂວ ປຫາຕພ຺ພາ, ປເຄວ ອຘມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ເອວຣູເປສຸ ສນ຺ຕປ຺ປຓີເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ວທາມິ, ກິໍ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ອສທ຺ຘມ຺ເມ ຄາມຘມ຺ເມ ວສລຘມ຺ເມ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ເລ ໂອທກນ຺ຕິເກ, ຍຕ຺ຖ ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ໂມຆປຸຣິໂສ ນິທ຺ໂທສສຎ຺ຎີ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາຄໍ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາຕິ ວທຕິ. ອຣິຏ຺ເຐນ ວິຍ ນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ສາສເນ ກລລໍ ວາ ກຈວຣໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ຠຄວາ ອິມິນາປິ ໂອວາເທນ ອຣິຏ຺ຐໍເຍວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໔໑. ອິທານິ ໂຍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຕິວິຘຄ຺ຄາຫວເສນ ອຫໍ ມມນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ສາສເນ ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ວິຍ ກລລໍ ກຈວຣໍ ປກ຺ຂິປຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານານີຕິ ທິຏ຺ຐິປິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ປຈ຺ຈໂຍປິ. ຣູປໍ ເອຕໍ ມມາຕິອາທີສຸ ເອຕໍ ມມາຕິ ຕຓ຺ຫາຄ຺ຄາໂຫ. ເອໂສຫມສ຺ມີຕິ ມານຄ຺ຄາໂຫ. ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາໂຫ. ເອວໍ ຣູປາຣມ຺ມຓາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣູປໍ ປນ ອຕ຺ຕາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທິຏ຺ຐໍ ຣູປາຍຕນໍ, ສຸຕໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ, ມຸຕໍ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ, ຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ມຸຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວເສສານິ ສຕ຺ຕາຍຕນານິ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ. ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ປຕ຺ຕໍ. ປຣິເຍສິຕນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິເຍສິຕໍ. ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕໍ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕມ຺ປິ. ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ນາມ. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ນາມ. ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕຎ຺ຈ ມນສານຸວິຈຣິຕໍ ນາມ.

ອຖ ວາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ປຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຕ຺ຕໍ ນາມ. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ນາມ. ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕໍ ມນສານຸວິຈຣິຕໍ ນາມ. ສພ຺ພໍ ວາ ເອຕໍ ມນສາ ອນຸວິຈຣິຕຕ຺ຕາ ມນສານຸວິຈຣິຕໍ ນາມ. ອິມິນາ ວິຎ຺ຎາຓາຣມ຺ມຓາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ ກຖິຕາ, ເທສນາວິລາເສນ ເຫຏ຺ຐາ ທິຏ຺ຐາທິອາຣມ຺ມຓວເສນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຍມ຺ປິ ຕໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍມ຺ປິ ເອຕໍ ໂສ ໂລໂກຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ.

ໂສ ໂລໂກ ໂສ ອຕ຺ຕາຕິ ຍາ ເອສາ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ໂລໂກ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ໂສ ອຫໍ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຈ຺ໂຈ ຠວິສ຺ສາມິ, ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສາມິ, ສິເນຣຸມຫາປຖວີມຫາສມຸທ຺ທາທີຫິ ສສ຺ສຕີຫິ ສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສາມິ. ຕມ຺ປິ ເອຕໍ ມມາຕິ ຕມ຺ປິ ທສ຺ສນໍ ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ອິມິນາ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ ກຖິຕາ. ວິປສ຺ສນາຍ ປຏິວິປສ຺ສນາກາເລ ວິຍ ປຈ຺ຉິມທິຏ຺ຐິຍາ ປຸຣິມທິຏ຺ຐິຄ຺ຄຫຓກາເລ ເອວໍ ໂຫຕິ.

ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ຣູປໍ ເນຕໍ ມມາຕິ ຣູເປ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ປທສ຺ສ ຕຓ຺ຫາສມນຸປສ຺ສນາ ມານສມນຸປສ຺ສນາ ທິຏ຺ຐິສມນຸປສ຺ສນາ ຎາຓສມນຸປສ຺ສນາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ສມນຸປສ຺ສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ສມນຸປສ຺ສນານໍ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ຎາຓສມນຸປສ຺ສນາຍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອສຕິ ນ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ອວິຊ຺ຊມາເນ ຠຍປຣິຕສ຺ສນາຍ ຕຓ຺ຫາປຣິຕສ຺ສນາຍ ວາ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ. ອິມິນາ ຠຄວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘວິນາເສ ອປຣິຕສ຺ສມານໍ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເທສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສິ.

໒໔໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອວໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອນຸສນ຺ຘິກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ – ‘‘ຠຄວຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘວິນາເສ ອປຣິຕສ຺ສນ຺ຕໍ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເທສນາ ນິຏ຺ຐາປິຕາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປຣິຕສ຺ສນ຺ເຕ ໂຂ ປນ ສຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຣິຕສ຺ສເກນ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາຣວິນາເສ ປຣິຕສ຺ສເກນ ອປຣິຕສ຺ສເກນ ຈາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ. ພຫິທ຺ຘາ ອສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາຣວິນາເສ. ອຫຸ ວຕ ເມຕິ ອໂຫສິ ວຕ ເມ ຠທ຺ທກໍ ຍານໍ ວາຫນໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ວຕ ເມ ນຕ຺ຖີຕິ ຕໍ ວຕ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖິ, ຣາຊູຫິ ວາ ໂຈເຣຫິ ວາ ຫຏໍ, ອຄ຺ຄິນາ ວາ ທຑ຺ຒໍ, ອຸທເກນ ວາ ວຸຬ຺ຫໍ, ປຣິໂຠເຄນ ວາ ຊິຓ຺ຓໍ. ສິຍາ ວຕ ເມຕິ ຠເວຍ຺ຍ ວຕ ມຍ຺ຫໍ ຍານໍ ວາຫນໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ສາລິ ວີຫິ ຍໂວ ໂຄຘຸໂມ. ຕໍ ວຕາຫໍ ນ ລຠາມີຕິ ຕມຫໍ ອລຠມາໂນ ຕທນຸຈ຺ຉວິກໍ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຕ຺ຕາ ອິທານິ ນ ລຠາມີຕິ ໂສຈຕິ, ອຍໍ ອຄາຣິຍໂສຈນາ, ອນຄາຣິຍສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣາທີນໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປຣິຕສ຺ສນາວາເຣ ນ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ເຍຫິ ກິເລເສຫິ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍ, ເຕສໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານາຘິຏ຺ຐານປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍານນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐາຘິຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິປຣິຍຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ອຠິນິເວສານຸສຍານຎ຺ຈ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມຖາຍາຕິ ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາອິຎ຺ຊິຕານິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຈລນານິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ສມ຺ມນ຺ຕິ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ, ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕເທວ ຈ ອາຄມ຺ມ ຂນ຺ຘູປຘິ ກິເລສູປຘິ ອຠິສງ຺ຂາຣູປຘິ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓູປຘີຕິ ອິເມ ອຸປຘໂຍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຍນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫາ ຂີຍຕິ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ, ‘‘ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ອຍໍ ປນສ຺ສ ສຣູປນິທ຺ເທໂສ, ອິຕິ ສພ຺ເພເຫວ ອິເມຫິ ປເທຫິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ. ຕສ຺ເສວໍ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ນາມສ຺ສຸ, ວິນສ຺ສິສ຺ສາມິ ນາມສ຺ສຸ, ນາສ຺ສຸ ນາມ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ຫິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຸຎ຺ຎຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເທສິຍມານໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕາໂສ ເຫໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ໂນ ຈສ຺ສໍ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໕).

໒໔໓. ເອຕ຺ຕາວຕາ ພຫິທ຺ຘາປຣິກ຺ຂາຣວິນາເສ ຕສ຺ສນກສ຺ສ ຈ ໂນຕສ຺ສນກສ຺ສ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘວິນາເສ ຕສ຺ສນກສ຺ສ ຈ ໂນຕສ຺ສນກສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ຈຕຸກ຺ໂກຏິກາ ສຸຎ຺ຎຕາ ກຖິຕາ. ອິທານິ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ນາມ ກຕ຺ວາ, ວີສຕິວຕ຺ຖຸກໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ນາມ ກຕ຺ວາ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປມຸຂາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ຕິໂກຏິກໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຄ຺ຄຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ. ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາຕິ ຍຖາ ວິຎ຺ຎູ ມນຸສ຺ໂສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອຫມ຺ປິ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ນ ປສ຺ສຖ, ອຫມ຺ປິ ນ ປສ຺ສາມິ, ອິຕິ ເອວຣູໂປ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໔໔. ເອວໍ ຕິໂກຏິກໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘ ອຕ຺ຕາຕິ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາເຣ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ທ຺ວິໂກຏິກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນິ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ສຕິ ອິທໍ ເມ ປຣິກ຺ຂາຣຊາຕໍ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ອສ຺ສ, ອຕ຺ຕນິເຍວ ວາ ປຣິກ຺ຂາເຣ ສຕິ ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ສາມີຕິ, ເອວໍ ອຫນ຺ຕິ. ສຕິ ມມາຕິ, ມມາຕິ ສຕິ ອຫນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ສຈ຺ຈໂຕຕິ ຠູຕໂຕ, ເຖຕໂຕຕິ ຕຖໂຕ ຖິຣໂຕ ວາ.

ອິທານິ ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ຕິປຣິວຏ຺ຏວເສນ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ວິຍ ມຍ຺ຫໍ ສາສເນ ກລລໍ ກຈວຣໍ ປກ຺ຂິປຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຍສ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ. ອຸປ຺ປາທວຍວຕ຺ຕິໂຕ ວິປຣິຓາມຕາວກາລິກນິຈ຺ຈປຏິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ວາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອນິຈ຺ຈໍ. ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປີຬນາກາເຣນ ທຸກ຺ຂໍ, ສນ຺ຕາປທຸກ຺ຂມທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸກສຸຂປຏິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ວາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ທຸກ຺ຂໍ. ວິປຣິຓາມຘມ຺ມນ຺ຕິ ຠວສງ຺ກນ຺ຕິອຸປຄມນສຠາວໍ ປກຕິຠາວວິຊຫນສຠາວໍ. ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ຕໍ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫານໍ ວເສນ ອຫໍ ມມາຕິ ເອວໍ ຄເຫຕຸໍ. ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ອິມິນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອວສວຕ຺ຕນາກາເຣນ ຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຕ຺ຕາຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ສຸຎ຺ຎອສ຺ສາມິກອນິສ຺ສຣອຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ວາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອນຕ຺ຕາ.

ຠຄວາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ອນິຈ຺ຈວເສນ ອນຕ຺ຕຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ທຸກ຺ຂວເສນ, ກຕ຺ຖຈິ ອຸຠຍວເສນ. ‘‘ຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕາຕິ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ, ຕໍ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທປິ ວໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ອຸປ຺ປາໂທປິ ວໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຕ຺ຕາ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈ ເວຕິ ຈາຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ເອວມາຄຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕາຕິ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ, ອິຕິ ຈກ຺ຂຸ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໒໒) ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຉຉກ຺ກສຸຕ຺ເຕ ອນິຈ຺ຈວເສນ ອນຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຫິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສ, ນຍິທໍ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ລພ຺ເຠຖ ຈ ຣູເປ ‘ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີ’ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ອນຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຈ ລພ຺ຠຕິ ຣູເປ ‘ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີ’’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໐; ສໍ. ນິ. ໓.໕໙) ອິມສ຺ມິໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂວເສນ ອນຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ, ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕທນຕ຺ຕາ, ຍທນຕ຺ຕາ ຕໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໖) ອິມສ຺ມິໍ ອຣຫຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ ອຸຠຍວເສນ ອນຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ກສ຺ມາ? ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປາກຏໍ. ອນຕ຺ຕາຕິ ນ ປາກຏໍ.

ປຣິໂຠຄຠາຊນາທີສຸ ຫິ ຠິນ຺ເນສຸ ອໂຫ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອໂຫ ອນຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຣີເຣ ຄຓ຺ຑປິຬກາທີສຸ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕາສຸ ກຓ຺ຏເກນ ວາ ວິທ຺ຘາ ອໂຫ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອໂຫ ອນຕ຺ຕາຕິ ປນ ວຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ອິທຎ຺ຫິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອວິຠູຕໍ ທຸທ຺ທສໍ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາປນໍ. ເຕນ ຕໍ ຠຄວາ ອນິຈ຺ຈວເສນ ວາ ທຸກ຺ຂວເສນ ວາ ອຸຠຍວເສນ ວາ ທສ຺ເສຕິ. ຕຍິທໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ເຕປຣິວຏ຺ເຏ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂວເສເນວ ທສ຺ສິຕໍ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕສ຺ມາ ຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມາ ເອຕຣຫິ ອຎ຺ຎທາປິ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປນ຺ຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ.

໒໔໕. ນິພ຺ພິນ຺ທຕີຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນິພ຺ພິທາຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາຍ ຫິ ພຫູນິ ນາມານິ. ເອສາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ສຎ຺ຎຄ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ກຕ຺ຖຈິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ຕມ຺ມຍຕາປຣິຍາທານນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ຕີຫິ ນາເມຫິ. ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ວີຫີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂປຏ຺ຐປາທສຸຕ຺ເຕ ຕາວ ‘‘ສຎ຺ຎາ ໂຂ, ໂປຏ຺ຐປາທ, ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໑໖) ເອວໍ ສຎ຺ຎຄ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສຸສິມສຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ສຸສິມ, ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ, ປຈ຺ຉາ ນິພ຺ພາເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໗໐) ເອວໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໙) ເອວໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິປທານິຍງ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຣຖວິນີເຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໗) ເອວໍ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສຬາຍຕນວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອຕມ຺ມຍຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສາຍ ອຕມ຺ມຍຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕສິຕາ, ຕໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ເອວເມຕິສ຺ສາ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມຕິສ຺ສາ ສມຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໐) ເອວໍ ຕມ຺ມຍຕາປຣິຍາທານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ‘‘ຍາ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ, ຍາ ຈ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ, ຍາ ຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໔) ເອວໍ ຕີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອນຸໂລມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ອນຸໂລມໍ ໂວທານສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗) ເອວໍ ທ຺ວີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອລຄທ຺ທສຸຕ຺ເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຕີຕິ ນິພ຺ພິທານາເມນ ອາຄຕາ.

ນິພ຺ພິທາ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຣາໂຄຕິ ມຄ຺ໂຄ ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຣາເຄນ ມຄ຺ເຄນ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຜລໍ ກຖິຕໍ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ອິຘ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກຖິຕາ.

ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ມຫາຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສ ຍຖາຠູເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ວຏ຺ຏມູລິກາ ອວິຊ຺ຊາ. ອຍຎ຺ຫິ ທຸຣຸກ຺ຂິປນຏ຺ເຐນ ປລິໂຆຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນສ ຕສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາຕິ ສີສຈ຺ຉິນ຺ນຕາໂລ ວິຍ ກຕາ, ສມູລໍ ວາ ຕາລໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕາລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕາ, ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຸນ ໂສ ຕາໂລ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ປຸນ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວໍ ນີຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂປໂນພ຺ຠວິໂກຕິ ປຸນພ຺ຠວທາຍໂກ. ຊາຕິສໍສາໂຣຕິອາທີສຸ ຊາຍນວເສນ ເຈວ ສໍສຣຓວເສນ ຈ ເອວໍ ລທ຺ຘນາມານໍ ປຸນພ຺ຠວຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ໂສ ຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກຣຓວເສນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ປຣິກ຺ຂາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕເນສ ຕສ຺ສາ ສໍກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ວິກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ສໍກິຓ຺ຓປຣິກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຓ຺ຫາຕິ ວຏ຺ຏມູລິກາ ຕຓ຺ຫາ. ອຍຎ຺ຫິ ຄມ຺ຠີຣານຸຄຕຏ຺ເຐນ ເອສິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນສ ຕສ຺ສາ ອພ຺ພູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານີຕິ ໂອຣໍ ຠຊນການິ ກາມຠເວ ອຸປປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍານິ. ເອຕານິ ຫິ ກວາຏໍ ວິຍ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄຬາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕເນສ ເຕສໍ ນິຣາກຕຕ຺ຕາ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ນິຣຄ຺ຄໂຬຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຣິໂຍຕິ ນິກ຺ກິເລໂສ ປຣິສຸທ຺ໂຘ. ປນ຺ນທ຺ຘໂຊຕິ ປຕິຕມານທ຺ຘໂຊ. ປນ຺ນຠາໂຣຕິ ຂນ຺ຘຠາຣກິເລສຠາຣອຠິສງ຺ຂາຣຠາຣປຎ຺ຈກາມຄຸຓຠາຣາ ປນ຺ນາ ໂອໂຣຫິຕາ ອສ຺ສາຕິ ປນ຺ນຠາໂຣ. ອປິຈ ອິຘ ມານຠາຣສ຺ເສວ ໂອໂຣປິຕຕ຺ຕາ ປນ຺ນຠາໂຣຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ ມານສໍໂຍເຄເນວ ວິສໍຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອສ຺ມິມາໂນຕິ ຣູເປ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນ, ເວທນາຍ… ສຎ຺ຎາຍ… ສງ຺ຂາເຣສຸ… ວິຎ຺ຎາເຓ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠຄວຕາ ມຄ຺ເຄນ ກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ນິໂຣຘສຍນວຣຄຕສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ວິຫຣໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ກາໂລ ທສ຺ສິໂຕ. ຍຖາ ຫິ ທ຺ເວ ນຄຣານິ ເອກໍ ໂຈຣນຄຣໍ, ເອກໍ ເຂມນຄຣໍ. ອຖ ເອກສ຺ສ ມຫາໂຍຘສ຺ສ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍ – ‘‘ຍາວິມໍ ໂຈຣນຄຣໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕາວ ເຂມນຄຣໍ ຠຍໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ໂຈຣນຄຣໍ ອນຄຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນາຫໍ ກຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຈຣນຄຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ອຸສ຺ສາປິເຕ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສທ຺ວາຣພາຫກໍ ກວາຏໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລິຆໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາກາຣໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ປຣິກ຺ຂໍ ສໍກິຣິຕ຺ວາ ນຄຣໂສຠນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສິເຕ ຘເຊ ປາເຕຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອຄ຺ຄິນາ ຌາເປຕ຺ວາ ເຂມນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຎາຕິຄຓປຣິວຸໂຕ ສຸຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂຈຣນຄຣໍ ວິຍ ສກ຺ກາໂຍ, ເຂມນຄຣໍ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ, ມຫາໂຍໂຘ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ. ຕສ຺ເສວໍ ໂຫຕິ, ‘‘ຍາວ ສກ຺ກາຍວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣຓອຏ຺ຐນວຸຕິໂຣຄປຎ຺ຈວີສຕິມຫາຠເຍຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ມຫາໂຍໂຘ ວິຍ ສນ຺ນາຫໍ ສີລສນ຺ນາຫໍ ກຕ຺ວາ, ປຎ຺ຎາຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂຄ຺ເຄນ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຕຓ຺ເຫສິກໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ສທ຺ວາຣພາຫກໍ ນຄຣກວາຏໍ ວິຍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນຄ຺ຄຬໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ປລິຆໍ ວິຍ, ອວິຊ຺ຊາປລິຆໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ປາກາຣໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ປຣິກ຺ຂໍ ວິຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ຊາຕິສໍສາຣປຣິກ຺ຂໍ ສໍກິຣິຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ນຄຣໂສຠນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສາປິເຕ ຘເຊ ວິຍ ມານທ຺ຘເຊ ປາເຕຕ຺ວາ ສກ຺ກາຍນຄຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ເຂມນຄເຣ ອຸປຣິປາສາເທ ສຸຣສໂຠຊນໍ ວິຍ ກິເລສນິພ຺ພານໍ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອມຕນິໂຣຘາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕິ.

໒໔໖. ອິທານິ ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ປເຣຫິ ອນຘິຄມນີຍວິຎ຺ຎາຓຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ເວສນ຺ຕິ ອນ຺ເວສນ຺ຕາ ຄເວສນ຺ຕາ. ອິທໍ ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ນາມ ນິສ຺ສິຕໍ. ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕປິ ຕຖາຄໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄໂລ ຂີຓາສໂວປິ. ອນນຸວິຊ຺ໂຊຕິ ອສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ວາ ອວິນ຺ເທຍ຺ໂຍ ວາ. ຕຖາຄໂຕຕິ ຫິ ສຕ຺ເຕ ຄຫິເຕ ອສໍວິຊ຺ຊມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຏ຺ຏຕິ, ຂີຓາສເວ ຄຫິເຕ ອວິນ຺ເທຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຘຣມານກໍເຍວ ຂີຓາສວໍ ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ນ ປຎ຺ຎເປມິ. ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ປນ ປຣິນິພ຺ພຸຕໍ ຂີຓາສວໍ ສຕ຺ໂຕຕິ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວາ ກິໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມິ? ອນນຸວິຊ຺ໂຊ ຕຖາຄໂຕ. ນ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ອິທໍ ນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອນ຺ເວສນ຺ຕາປິ ກິໍ ອຘິຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ? ກຖໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍນເຍ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຘຣມານກໍເຍວ ຂີຓາສວໍ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ອິນ຺ທາທີຫິ ອວິນ຺ທິຍໍ ວທາມິ. ນ ຫິ ສອິນ຺ທາ ເທວາ ສພ຺ຣຫ຺ມກາ ສປຊາປຕິກາ ອນ຺ເວສນ຺ຕາປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ ວາ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕໍ ວາ, ອິທໍ ນາມ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ກິໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິ?

ອສຕາຕິ ອສນ຺ເຕນ. ຕຸຈ຺ຉາຕິ ຕຸຈ຺ຉເກນ. ມຸສາຕິ ມຸສາວາເທນ. ອຠູເຕນາຕິ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ. ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຠິອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຠິຠວິຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ. ເວນຍິໂກຕິ ວິນຍຕິ ວິນາເສຕີຕິ ວິນໂຍ, ໂສ ເອວ ເວນຍິໂກ, ສຕ຺ຕວິນາສໂກຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ຈາຫໍ ນ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍນ ວາກາເຣນ ອຫໍ ນ ສຕ຺ຕວິນາສໂກ. ຍຖາ ຈາຫໍ ນ ວທາມີຕິ ເຍນ ວາ ກາຣເຓນ ອຫໍ ສຕ຺ຕວິນາສໍ ນ ປຎ຺ຎເປມິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາຫໍ ນ ສຕ຺ຕວິນາສໂກ, ຍຖາ ຈ ນ ສຕ຺ຕວິນາສໍ ປຎ຺ຎເປມິ, ຕຖາ ມໍ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ເວນຍິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ສຕ຺ຕວິນາສໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມຕິ ຈ, ‘‘ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວິນາສໍ ວິຠວໍ ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ສຕ຺ຕວິນາສໍ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ຈ ອສຕາ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ.

ປຸພ຺ເພ ຈາຕິ ປຸພ຺ເພ ມຫາໂພຘິມຓ຺ຑມ຺ຫິເຍວ ຈ. ເອຕຣຫິ ຈາຕິ ເອຕຣຫິ ຘມ຺ມເທສນາຍຎ຺ຈ. ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎເປມິ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ນິໂຣຘນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ອປ຺ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວິຫຣນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕປິ ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ປຎ຺ຎເປມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ທຸກ຺ຂຄ຺ຄຫເຓນ ຕສ຺ສ ມູລຠູໂຕ ສມຸທໂຍ, ນິໂຣຘຄ຺ຄຫເຓນ ຕໍສມ຺ປາປໂກ ມຄ຺ໂຄ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ຕສ຺ມິໍ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສເນ. ປເຣຕິ ສຈ຺ຈານິ ອາຊານິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖປຸຄ຺ຄລາ. ອກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ປຣິຠາສນ຺ຕີຕິ ວາຈາຍ ປຣິຠາສນ຺ຕິ. ໂຣເສນ຺ຕິ ວິເຫເສນ຺ຕີຕິ ໂຣເສສ຺ສາມ ວິເຫເສສ຺ສາມາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ອກ຺ໂກສາທີສຸ, ເຕສຸ ວາ ປຣປຸຄ຺ຄເລສຸ. ອາຆາໂຕຕິ ໂກໂປ. ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕິ ໂທມນສ຺ສໍ. ອນຠິຣທ຺ຘີຕິ ອຕຸຏ຺ຐິ.

ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສເນເຍວ. ປເຣຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນໍ ອາຊານິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ຖປຸຄ຺ຄລາ. ອານນ຺ໂທຕິ ອານນ຺ທປີຕິ. ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປິລາປນປີຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນມ຺ຫິເຍວ. ຕຕ຺ຣາຕິ ສກ຺ກາຣາທີສຸ. ຍໍ ໂຂ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ປຸພ຺ເພ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ. ຕຕ຺ຖເມຕິ ຕສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ອິເມ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຕຕ຺ຣາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິເມ ສກ຺ກາຣາ ມຍິ ກຣີຍນ຺ຕີຕິ ວາ ອຫໍ ເອເຕ ອນຸຠວາມີຕິ ວາ ນ ໂຫຕິ. ປຸພ຺ເພ ປຣິຎ຺ຎາຕກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍເຍວ ເອເຕ ສກ຺ກາເຣ ອນຸໂຠຕີຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ໂຫຕີຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາ ຕຖາຄຕມ຺ປິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໔໗. ຕສ຺ມາ ຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິເຍປິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ຍຖາ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຕຖາ ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍ. ນ ຫິ ໂນ ເອຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕາ ວາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາສໍ ອມ຺ຫາກໍ ເນວ ອຕ຺ຕາ ນ ອມ຺ຫາກໍ ຣູປໍ ນ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕນິຍໍ ວາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຈີວຣາທິປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕໍ ປຊຫຖາຕິ ຠຄວາ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍເຍວ ນ ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຊຫາເປຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ, ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວາ. ຉນ຺ທຣາຄວິນເຍນ ປເນຕໍ ປຊຫາເປຕິ.

໒໔໘. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິປຣິວຏ຺ຏໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອິມໍ ຐານໍ ອາຫຣິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິໂລເມນ ເປມມຕ຺ຕເກນ ສຄ຺ຄປຣາຍຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອິມໍ ຐານໍ ອາຫຣິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິ ສຸກຖິໂຕ. ສຸກຖິຕຕ຺ຕາ ເອວ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ປກາສິໂຕ. ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກຕິ ປິໂລຕິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຉິນ຺ນໍ ຠິນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສິພ຺ພິຕໍ ຄຓ຺ຐິກຕໍ ຊິຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຖໍ, ຕໍ ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖໍ ວາ ນວຫຕ຺ຖໍ ວາ ອຫຕສາຏກໍ ນິວຕ຺ໂຖ, ໂສ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ ນາມ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ຕາທິໂສ, ນ ເຫຕ຺ຖ ໂກຫຎ຺ຎາທິວເສນ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນສິພ຺ພິຕຄຓ຺ຐິກຕຠາໂວ ອຕ຺ຖິ. ອປິຈ ກຈວໂຣ ປິໂລຕິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສາສເນ ສມຓກຈວຣໍ ນາມ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ກາຣຓ຺ຑວໍ ນິທ຺ຘມຖ, ກສມ຺ພຸຎ຺ຈາປກສ຺ສຖ;

ຕໂຕ ປລາເປ ວາເຫຖ, ອສ຺ສມເຓ ສມຓມານິເນ.

ນິທ຺ຘມິຕ຺ວານ ປາປິຈ຺ເຉ, ປາປອາຈາຣໂຄຈເຣ;

ສຸທ຺ຘາ ສຸທ຺ເຘຫິ ສໍວາສໍ, ກປ຺ປຍວ຺ໂຫ ປຕິສ຺ສຕາ;

ຕໂຕ ສມຄ຺ຄາ ນິປກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໒໘໓-໒໘໕);

ອິຕິ ສມຓກຈວຣສ຺ສ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາປິ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ວຏ຺ຏໍ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາປນາຍາຕິ ເຕສໍ ວຏ຺ຏໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວໍ ຄຕໍ ນິປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕິກໍ ຊາຕໍ. ເອວຣູໂປ ມຫາຂີຓາສໂວ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ສາສເນເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຈ ຂີຓາສໂວ, ເອວໍ ອນາຄາມິອາທໂຍປິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມານຸສາຣິໂນ ສທ຺ຘານຸສາຣິໂນຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ? ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາວາຫິໍ ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ, ຜເລ ຐິໂຕ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ? ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘາວາຫິໍ ສທ຺ຘາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ, ຜເລ ຐິໂຕ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໓໐). ເຍສໍ ມຍິ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕໍ ເປມມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ເຍສໍ ອຎ຺ໂຎ ອຣິຍຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາຄເຕ ປນ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕໍ ເປມມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເຕ ວິປສ຺ສກປຸຄ຺ຄລາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ວິປສ຺ສກຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ເອວໍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນານໍ ທສພເລ ເອກາ ສທ຺ຘາ ເອກໍ ເປມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ເຕນ ເປເມນ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ຐປິຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນິຍຕຄຕິກາ ກິຣ ເອເຕ. ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ປນ ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈູຬໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ວທນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ວມ຺ມິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ວມ຺ມິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ. ກຸມາຣກສ຺ສໂປຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ກຸມາຣກາເລ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ປນ ຠຄວຕາ, ‘‘ກສ຺ສປໍ ປກ຺ໂກສຖ, ອິທໍ ຜລໍ ວາ ຂາທນີຍໍ ວາ ກສ຺ສປສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ກຕຣສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສາຕິ ກຸມາຣກສ຺ສປສ຺ສາຕິ ເອວໍ ຄຫິຕນາມຕ຺ຕາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຑ຺ຒກາເລປິ ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປິຈ ຣຎ຺ຎາ ໂປສາວນິກປຸຕ຺ຕຕ຺ຕາປິ ຕໍ ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ອຍໍ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພໂຍຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາວິຠາວກຖາ –

ເຖໂຣ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຣກຖິໍ ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາວກໍ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ອຫມ຺ປິ ຠຄວາ ອນາຄເຕ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຍໍ ເຖໂຣ ວິຍ ຈິຕ຺ຣກຖີ ສາວໂກ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ຕທາ ກິຣ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ໂອສກ຺ກນ຺ເຕ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສມຓຘມ຺ມໍ ອກໍສຸ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຕຕິຍທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອນຸເຖໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອນາຄາມີ ອໂຫສິ. ອິຕເຣ ຕໂຍ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕສໍ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠນ຺ຕານໍ ເອໂກ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອໂກ ເອກສ຺ມິໍ ສມຸທ຺ທປຏ຺ຏເນ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຠິນ຺ນນາໂວ ທາຣຸຈີຣານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ລາຠສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ, ‘‘ອຫໍ ອຣຫາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ, ຄຈ຺ຉ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ອຕ຺ຖກາມາຍ ເທວຕາຍ ໂຈທິໂຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປຕ຺ໂຕ.

ເອໂກ ຣາຊຄເຫ ເອກິສ຺ສາ ກຸລທາຣິກາຍ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ສາ ຈ ປຐມໍ ມາຕາປິຕໂຣ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຠມານາ ກຸລຆຣໍ ຄຕາ ຄພ຺ຠສຓ຺ຐິຕມ຺ປິ ອຊານນ຺ຕີ ສາມິກໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ເຕນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕາ. ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠິນິນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເທວທຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ໂສ ‘‘ອສ຺ສມຓີ’’ຕິ ອາຫ. ທສພລໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ສຕ຺ຖາ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ເຖໂຣ ສາວຕ຺ຖິນຄຣວາສີນິ ກຸລານິ ວິສາຂຎ຺ຈ ອຸປາສິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ໂສເຘນ຺ໂຕ, – ‘‘ປຸເຣ ລທ຺ໂຘ ຄພ຺ໂຠ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອໂຣຄາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຸວິນິຈ຺ຉິຕໍ ອຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເຖຣສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພສທິສໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ໂປສາເປສິ. ‘‘ກສ຺ສໂປ’’ຕິ ຈສ຺ສ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ອິຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂປສາວນິກປຸຕ຺ຕຕ຺ຕາປິ ຕໍ ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິໍສູຕິ.

ອນ຺ຘວເນຕິ ເອວໍນາມເກ ວເນ. ຕໍ ກິຣ ວນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ກາເລ ອວິຊຫິຕນາມໍ ອນ຺ຘວນໍຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວິຠາວນາ – ອປ຺ປາຍຸກພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ສຣີຣຘາຕຸ ນ ເອກຄ຺ຆນາ ໂຫຕິ. ອຘິຏ຺ຐານານຸຠາເວນ ວິປ຺ປກິຣິຍຕິ. ເຕເນວ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ, – ‘‘ອຫໍ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ, ອປ຺ປເກຫິ ສຕ຺ເຕຫິ ອຫໍ ທິຏ຺ໂຐ, ເຍຫິ ນ ທິຏ຺ໂຐ, ເຕວ ພຫຸຕຣາ, ເຕ ເມ ຘາຕຸໂຍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປູເຊນ຺ຕາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ, ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ວິປ຺ປກິຣິຍຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ທີຆາຍຸກພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ເອກຄ຺ຆນໍ ຘາຕຸສຣີຣໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ກສ຺ສປສ຺ສາປິ ຠຄວໂຕ ຕເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ມຫາຊນາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ຘາຕຸໂຍ ເອກຄ຺ຆນາ ນ ສກ຺ກາ ວິໂຍເຊຕຸໍ, ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຆນເມວ ເຈຕິຍໍ ກຣິສ຺ສາມ, ກິຕ຺ຕກໍ ປນ ໂຫຕຸ ຕນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອເກ ສຕ຺ຕໂຍຊນິຍນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອຕໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ, ອນາຄເຕ ຊຄ຺ຄິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຉໂຍຊນໍ ໂຫຕຸ, ປຎ຺ຈໂຍຊນໍ… ຈຕຸໂຍຊນໍ… ຕິໂຍຊນໍ… ທ຺ວິໂຍຊນໍ… ເອກໂຍຊນໍ ໂຫຕູຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອິຏ຺ຐກາ ກີທິສາ ໂຫນ຺ຕູຕິ ພາຫິຣນ຺ເຕ ອິຏ຺ຐກາ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓມຍາ ເອກຄ຺ຆນາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອພ຺ຠນ຺ຕຣິມນ຺ເຕ ປຎ຺ຎາສສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ. ຫຣິຕາລມໂນສິລາຫິ ມຕ຺ຕິກາກິຈ຺ຈໍ ກຍິຣຕຸ, ເຕເລນ ອຸທກກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຸຂານິ ຈຕຸຘາ ວິຠຊິໍສຸ. ຣາຊາ ເອກໍ ມຸຂໍ ຄຓ຺ຫິ, ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ປຖວິນ຺ທຣກຸມາໂຣ ເອກໍ, ອມຈ຺ຈານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເສນາປຕິ ເອກໍ, ຊນປທານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ເອກໍ.

ຕຕ຺ຖ ຘນສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຣາຊາປິ ສຸວຓ຺ຓໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕມຸເຂ ກມ຺ມໍ ອາຣຠິ, ອຸປຣາຊາປິ, ເສນາປຕິປິ. ເສຏ຺ຐິນາ ຄຫິຕມຸເຂ ປນ ກມ຺ມໍ ໂອລີຍຕິ. ຕໂຕ ຍໂສຣໂຕ ນາມ ເອໂກ ອຸປາສໂກ ເຕປິຏໂກ ຠາຓໂກ ອນາຄາມີ ອຣິຍສາວໂກ, ໂສ ກມ຺ມໍ ໂອລີຍຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຐຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຕສ຺ສ ໂຍຊນິກໍ ຣຕນເຈຕິຍໍ ກຍິຣຕິ, ໂຍ ຍໍ ທາຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ ວາ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ສຕ຺ຕຣຕນໍ ວາ ຫຣິຕາລໍ ວາ ມໂນສິລໍ ວາ, ໂສ ຕໍ ເທຕູ’’ຕິ ສມາທເປສິ. ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຖາເມນ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນິ ອທໍສຸ. ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຕລຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເທນ຺ຕິເຍວ. ອຸປາສໂກ ເຕລຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ກມ຺ມກາຣານໍ ຠຕ຺ຕເວຕນຕ຺ຖໍ ປຫິຓາຕິ, ອວເສເສຫິ ສຸວຓ຺ຓໍ ເຈຕາເປຕ຺ວາ ປຫິຓາຕິ, ເອວໍ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຈຣິ.

ເຈຕິເຍ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໂຕ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິໍສຸ – ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ ກມ຺ມໍ ອາຈຣິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທຕູ’’ຕິ. ໂສປິ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິ – ‘‘ມຍາ ສກລຊມ຺ພຸທີໂປ ສມາທປິໂຕ, ຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐາເປນ຺ຕູ’’ຕິ. ທ຺ເວປິ ປຓ຺ຓານິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສມາຄມິໍສຸ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ປຓ຺ຓໂຕ ປນ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໂຕ ປຓ຺ຓໍ ປຐມຕຣໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ອຄມາສິ. ໂສ ປຓ຺ຓໍ ວາເຈຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂມິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຏວິຍໍ ປຎ຺ຈ ໂຈຣສຕານິ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕຕ຺ເຣກຈ຺ເຈ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິມິນາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໂຕ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕໍ, ນິຘິກຸມ຺ຠີ ໂນ ປວຏ຺ຏມານາ ອາຄຕາຕິ ອວເສສານໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ກສ຺ມາ ຕາຕາ, ມໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ? ຕຍາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໂຕ ສພ຺ພໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ເທຫີຕິ. ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ນ ຊານາຖ, ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຍຊນິກໍ ຣຕນເຈຕິຍໍ ກຍິຣຕິ, ຕທຕ຺ຖາຍ ມຍາ ສມາທປິຕໍ, ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ. ຕໍ ຕໍ ລທ຺ຘລທ຺ຘຏ຺ຐານໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ເປສິຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ນິວຕ຺ຖສາຏກມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຕ຺ຕໍ ກາກຓິກມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ.

ເອເກ, ‘‘ເອວເມຕໍ ວິສ຺ສເຊຖ ອາຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອເກ, ‘‘ອຍໍ ຣາຊປູຊິໂຕ ອມຈ຺ຈປູຊິໂຕ, ອມ຺ເຫສຸ ກຎ຺ຈິເທວ ນຄຣວີຖິຍໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອນຍວ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຸປາສໂກ, ‘‘ຕາຕາ, ນາຫໍ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ເຎນ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕນິກນ຺ຕິຍາ. ອຖ ເຕສຸ ຄເຫຕພ຺ໂພ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພຕິ ວິວທນ຺ເຕສຸ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ລທ຺ຘິກາ ເອວ ພຫຸຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປຍິໍສຸ.

ເຕສໍ ພລວຄຸເຓ ອຣິຍສາວເກ ອປຣາເຘນ ນິພ຺ພຸຕທີປສິຂາ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ເຕ, ‘‘ກຫໍ ໂຠ ຈກ຺ຂຸ, ກຫໍ ໂຠ ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ວິປ຺ປລປນ຺ຕາ ເອກຈ຺ເຈ ຎາຕເກຫິ ເຄຫໍ ນີຕາ. ເອກຈ຺ເຈ ໂນຎາຕກາ ອນາຖາຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອຏວິຍໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສິໍສຸ. ອຏວິໍ ອາຄຕມນຸສ຺ສາ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເຕສໍ ຕຓ຺ຑຸລໍ ວາ ປຸຏຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິພ຺ພຍໍ ວາ ເທນ຺ຕິ. ທາຣຸປຓ຺ຓາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຕາ ມນຸສ຺ສາ ກຸຫິໍ ຄຕຕ຺ຖາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນ຺ຘວນໍ ຄຕມ຺ຫາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ພຸທ຺ຘານໍ ກາເລ ຕໍ ວນໍ ອນ຺ຘວນໍຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ປເນຕໍ ຉຑ຺ຑິຕຊນປເທ ອຏວິ ອໂຫສິ. ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສາວຕ຺ຖິຍາ ອວິທູເຣ ເຊຕວນສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຠາເຄ ປວິເວກກາມານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຘານຆຣໍ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ເຕນ ສມເຍນ ເສຂປຏິປທໍ ປູຣຍມາໂນ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນ຺ຘວເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ອປາກຏາ ເອກາ ເທວຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຠິຊານາຕິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຫຸຎາຕຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ມເຫສກ຺ຂສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ຠາສິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໖໕) ເອຕ຺ຖ ປນ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ສກ຺ໂກປິ ເທວຣາຊາ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເທວຕາຕິ ຈ ອິທໍ ເທວານມ຺ປິ ເທວຘີຕານມ຺ປິ ສາຘາຣຓວຈນໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ເທໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ໂທ ຂຍສຸນ຺ທຣາຠິຣູປອພ຺ຠນຸໂມທນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຐໂມ ຍາໂມ, ຈິຣນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ອຸທ຺ທິສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໐) ຂເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໐) ເອວມາທີສຸ ສຸນ຺ທເຣ.

‘‘ໂກ ເມ ວນ຺ທຕິ ປາທານິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ;

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສຍໍ ທິສາ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໕໗) –

ເອວມາທີສຸ ອຠິຣູເປ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໕) ອພ຺ຠນຸໂມທເນ. ອິຘ ປນ ຂເຍ. ເຕນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ປຣິກ຺ຂີຓາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ອາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາຕິ ອິຘ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ໂທ ອຠິຣູເປ. ວຓ຺ຓສທ຺ໂທ ປນ ຉວິ-ຖຸຕິ-ກຸລວຄ຺ຄກາຣຓ-ສຓ຺ຐານປມາຓຣູປາຍຕນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓສິ ຠຄວາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ຉວິຍາ. ‘‘ກທາ ສຎ຺ຎູຬ຺ຫາ ປນ ເຕ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໗໗) ເອວມາທີສຸ ຖຸຕິຍໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຓ຺ຓາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໑໑໕) ກຸລວຄ຺ເຄ. ‘‘ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ຄນ຺ຘເຖໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໔) ກາຣເຓ. ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣາຊວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໘) ສຓ຺ຐາເນ. ‘‘ຕໂຍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຣາ. ໖໐໒) ປມາເຓ. ‘‘ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ຣູປາຍຕເນ. ໂສ ອິຘ ຉວິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາຕິ ອຠິຣູປຉວິອິຏ຺ຐວຓ຺ຓາ, ມນາປວຓ຺ຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເທວຕາ ຫິ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉມານາ ປກຕິວຓ຺ຓໍ ປກຕິອິທ຺ຘິໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ອຕິເຣກວຓ຺ຓໍ ອຕິເຣກອິທ຺ຘິໍ ມາເປຕ຺ວາ ນຏສມຊ຺ຊາທີນິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ວິຍ ອຠິສງ຺ຂເຕນ ກາເຍນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ອາຄໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ’’ຕິ.

ເກວລກປ຺ປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວລສທ຺ໂທ ອນວເສສ-ເຍຠູຍ຺ຍ-ອພ຺ຍາມິສ຺ສານຕິເຣກທຬ຺ຫຕ຺ຖ-ວິສໍໂຍຄາທິອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ, ‘‘ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໑) ເອວມາທີສຸ ອນວເສສຕ຺ຕມຕ຺ໂຖ. ‘‘ເກວລກປ຺ປາ ຈ ອງ຺ຄມຄຘາ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ເຍຠຸຍ຺ຍຕາ. ‘‘ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໒໕) ເອວມາທີສຸ ອພ຺ຍາມິສ຺ສຕາ. ‘‘ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກໍ ນູນ ອຍມາຍສ຺ມາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໔) ເອວມາທີສຸ ອນຕິເຣກຕາ. ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ພາຫິໂຍ ນາມ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ເກວລກປ຺ປໍ ສງ຺ຆເຠທາຍ ຐິໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໓) ເອວມາທີສຸ ທຬ຺ຫຕ຺ຖຕາ. ‘‘ເກວລີ ວຸສິຕວາ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໗) ເອວມາທີສຸ ວິສໍໂຍໂຄ. ອິຘ ປນສ຺ສ ອນວເສສຕ຺ຕມຕ຺ໂຖຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ກປ຺ປສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ອຠິສທ຺ທຫນ-ໂວຫາຣ-ກາລ-ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ- ເຉທນ-ວິກປ຺ປ-ເລສ-ສມນ຺ຕຠາວາທິ-ອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ, ‘‘ໂອກປ຺ປນິຍເມຕໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ, ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ເອວມາທີສຸ ອຠິສທ຺ທຫນມຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໐) ເອວມາທີສຸ ໂວຫາໂຣ. ‘‘ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປໍ ວິຫຣາມີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ກາໂລ. ‘‘ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ກປ຺ໂປ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໒໔) ເອວມາທີສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ອລງ຺ກຕາ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສູ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໖໕) ເອວມາທີສຸ ເຉທນໍ. ‘‘ກປ຺ປຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸລກປ຺ໂປ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໔໔໖) ເອວມາທີສຸ ວິກປ຺ໂປ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ກປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໘໐) ເອວມາທີສຸ ເລໂສ. ‘‘ເກວລກປ຺ປໍ ເວຬຸວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໔) ເອວມາທີສຸ ສມນ຺ຕຠາໂວ. ອິຘ ປນສ຺ສ ສມນ຺ຕຠາໂວ ອຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມາ ເກວລກປ຺ປໍ ອນ຺ຘວນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນວເສສໍ ສມນ຺ຕໂຕ ອນ຺ຘວນນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ໂອຠາເສຕ຺ວາຕິ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣສຣີຣສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ອາຠາຍ ຜຣິຕ຺ວາ, ຈນ຺ທິມາ ວິຍ ຈ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ເອໂກຠາສໍ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕ, ເອກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິວຈນມໂວຈ. ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ສມຓໂວຫາເຣເນວ ກເຖຕີຕິ? ສມຓສຎ຺ຎາສມຸທາຈາເຣເນວ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ອນ຺ຕຣາ ກາມາວຈເຣ ວສິ. ອຫໍ ປນ ອສ຺ມິ ຕໂຕ ກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ ສມຓສຎ຺ຎາວສ຺ສ ສມຸທາຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ສມຓໂວຫາເຣເນວ ກເຖຕິ. ປຸພ຺ພສຫາໂຍ ກິເຣໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເຖຣສ຺ສ. ກຸໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ? ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ໂຍ ຫິ ປຸພ຺ພໂຍເຄ ອາຄເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສຫາເຍສຸ ອນຸເຖໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອນາຄາມີ ອໂຫສີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ໂສ. ຕທາ ກິຣ ເຕສຸ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຣຫຕ຺ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຎ຺ຎາ ອາຄມິໍສຸ. ໂສ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອິມໍ, ອາວຸໂສ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕເຣ ອາຫໍສຸ – ‘‘ນ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ເອວໍ ກຕິກາ ອຕ຺ຖິ – ‘ໂຍ ປຐມໍ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣຕິ, ເຕນາຠຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສເສຫິ ສມຓຘມ຺ໂມ ກາຕພ຺ໂພ’ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປນິສ຺ສເຍນ ກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຍິຕ຺ຖ. ມຍມ຺ປິ ສເຈ ໂນ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສ຺ສາມ. ປປຎ຺ໂຈ ເອສ ອມ຺ຫາກໍ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ. ໂສ ຍຖາຜາສຸກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ປຸນທິວເສ ອນຸເຖໂຣ ອນາຄາມິຜລໍ ສຈ຺ຉກາສິ, ຕສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອາຄມິໍສຸ. ໂສປິ ຕເຖວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຍຖາຜາສຸກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ສຸທ຺ຘາວາເສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ສຸທ຺ຘາວາເສ ຐຕ຺ວາ ເຕ ສຫາເຍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ເອໂກ ຕທາວ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ເອໂກ ອຘຸນາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຣິຍຠູມິໍ ປຕ຺ໂຕ, ເອໂກ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ, ‘‘ອຫໍ ອຣຫາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏເນ ວສຕີຕິ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ, ນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ຄຈ຺ຉ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສປິ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂອວາທໍ ຍາຈິຕ຺ວາ, ‘‘ຕສ຺ມາ ຕິຫ ເຕ ພາຫິຍ ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ໂຫຕູ’’ຕິ (ອຸທາ. ໑໐) ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ໂອວທິໂຕ ອຣິຍຠູມິໍ ສມ຺ປາປຸຓິ.

ຕໂຕ ອຎ຺ໂຎ ເອໂກ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ກຸຫິນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອນ຺ຘວເນ ເສກ຺ຂປຏິປທໍ ປູຣຍມາໂນ ວິຫຣຕີຕິ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຫາຍກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄມິສ຺ສາມີຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປນ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ເຖນ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຫາໂຍ ໂຂ ປນ ເມ ນິຣາມິໂສ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ວສນ຺ໂຕ ມຍາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕມ຺ປິ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ອກາສິ, ອິທານິ ອາມິສປຓ຺ຓາກາຣໍ ກິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ? ຘມ຺ມປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິໂຕວ ຣຕນາວຬິໍ ຄນ຺ເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ປນ຺ນຣສ ປຎ຺ເຫ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຕໍ ຘມ຺ມປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫາຍສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມຓສຎ຺ຎາສມຸທາຈາຣວເສນ ຕໍ ອນຠິວາເທຕ຺ວາວ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາລປິຕ຺ວາ ອຍໍ ວມ຺ມິໂກຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຸຣິຕາລປນວເສນ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຕິ ອາເມຑິຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ວາ ເອກເນວ ຕິລເກນ ນລາຏໍ ນ ໂສຠຕິ, ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຸປິ ທິນ຺ເນສຸ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕໍ ວິຍ ໂສຠຕິ, ເອວໍ ເອເກເນວ ປເທນ ວຈນໍ ນ ໂສຠຕິ, ປຣິວາຣິກປເທນ ສທ຺ຘິໍ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕໍ ວິຍ ໂສຠຕີຕິ ຕໍ ປຣິວາຣິກປທວເສນ ວຈນໍ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕໍ ວິຍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ເອວມາຫ.

ອຍໍ ວມ຺ມິໂກຕິ ປຸຣໂຕ ຐິໂຕ ວມ຺ມິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເທສນາວເສນ ປນ ປຸຣໂຕ ຐິຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ອຍນ຺ຕິ ອາຫ. ລງ຺ຄິນ຺ຕິ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ຂຓນ຺ໂຕ ປລິຆໍ ອທ຺ທສ. ອຸກ຺ຂິປ ລງ຺ຄິໍ ອຠິກ຺ຂຓ ສຸເມຘາຕິ ຕາຕ, ປຓ຺ຑິຕ, ລງ຺ຄີ ນາມ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ. ອຸກ຺ຂິເປຕ ປຣໍ ປຣໂຕ ຂຓາຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸທ຺ຘຸມາຍິກນ຺ຕິ ມຓ຺ຑູກໍ. ຈງ຺ກວາຣນ຺ຕິ ຂາຣປຣິສ຺ສາວນໍ. ກຸມ຺ມນ຺ຕິ ກຈ຺ຉປໍ. ອສິສູນນ຺ຕິ ມໍສຈ຺ເຉທກໍ ອສິຎ຺ເຈວ ອຘິກຸຏ຺ຏນຎ຺ຈ. ມໍສເປສິນ຺ຕິ ນິສທໂປຕປ຺ປມາຓໍ ອລ຺ລມໍສປິຓ຺ຑໍ. ນາຄນ຺ຕິ ສຸມນປຸປ຺ຜກລາປສທິສໍ ມຫາຜຓໍ ຕິວິຘໂສວຕ຺ຖິກປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຫິນາຄໍ ອທ຺ທສ. ມາ ນາຄໍ ຆຏ຺ເຏສີຕິ ທຓ຺ຑກໂກຏິຍາ ວາ ວລ຺ລິໂກຏິຍາ ວາ ປໍສຸຈຸຓ຺ຓໍ ວາ ປນ ຂິປມາໂນ ມາ ນາຄໍ ຆຏ຺ຏຍິ. ນໂມ ກໂຣຫິ ນາຄສ຺ສາຕິ ອຸປຣິວາຕໂຕ ອປຄມ຺ມ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ນາຄສ຺ສ ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣຫິ. ນາເຄນ ອຘິສຍິຕໍ ຘນໍ ນາມ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຂາທໂຕ ນ ຂີຍຕິ, ນາໂຄ ເຕ ອຘິສຍິຕໍ ຘນໍ ທສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ນໂມ ກໂຣຫິ ນາຄສ຺ສາຕິ. ອິໂຕ ວາ ປນ ສຸຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ເຘ ອິໂຕຕິ ສາສເນ ນິສ຺ສກໍ, ນ ຕຖາ ອິຘ. ອິຘ ປນ ເທວປຸຕ຺ເຕ ນິສ຺ສກ຺ກໍ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ວາ ປນາຕິ ມມ ວາ ປນ ສນ຺ຕິກາ ສຸຕ຺ວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໑. ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິກສ຺ສາຕິ ຈຕຸມຫາຠູຕມຍສ຺ສ. ກາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ສຣີຣສ຺ສ ນາມໍ. ຍເຖວ ຫິ ພາຫິຣໂກ ວມ຺ມິໂກ, ວມຕີຕິ ວນ຺ຕໂກຕິ ວນ຺ຕຸສ຺ສໂຍຕິ ວນ຺ຕສິເນຫສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ວມ຺ມິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ຫິ ອຫິມງ຺ຄຸສອຸນ຺ທູຣຆຣໂຄຬິກາທໂຍ ນານປ຺ປກາເຣ ປາຓເກ ວມຕີຕິ ວມ຺ມິໂກ. ອຸປຈິກາຫິ ວນ຺ຕໂກຕິ ວມ຺ມິໂກ. ອຸປຈິກາຫິ ວມິຕ຺ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປໍສຸຈຸຓ຺ເຓນ ກຏິປ຺ປມາເຓນປິ ໂປຣິສປ຺ປມາເຓນປິ ອຸສ຺ສິໂຕຕິ ວມ຺ມິໂກ. ອຸປຈິກາຫິ ວນ຺ຕເຂຬສິເນເຫນ ອາພທ຺ຘຕາຍ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕປິ ນ ວິປ຺ປກິຣິຍຕິ, ນິທາເຆປິ ຕໂຕ ປໍສຸມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ມຸຏ຺ຐິນາ ປີຬິຍມາເນ ສິເນໂຫ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວໍ ວນ຺ຕສິເນເຫນ ສມ຺ພທ຺ໂຘຕິ ວມ຺ມິໂກ. ເອວມຍໍ ກາໂຍປິ, ‘‘ອກ຺ຂິມ຺ຫາ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນານປ຺ປກາຣກໍ ອສຸຈິກລິມລໍ ວມຕີຕິ ວມ຺ມິໂກ. ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຂີຓາສວາ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທາເນນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ຕໂກຕິປິ ວມ຺ມິໂກ. ເຍຫິ ຈາຍໍ ຕີຫິ ອຏ຺ຐິສເຕຫິ ອຸສ຺ສິໂຕ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພທ຺ໂຘ ມໍສາວເລປໂນ ອລ຺ລຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ຉວິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຕ຺ເຕ ວຎ຺ເຈຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ຕເມວາຕິ ວນ຺ຕຸສ຺ສໂຍຕິປິ ວມ຺ມິໂກ. ‘‘ຕຓ຺ຫາ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ຈິຕ຺ຕມສ຺ສ ວິຘາວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໕໕) ເອວໍ ຕຓ຺ຫາຍ ຊນິຕຕ຺ຕາ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ເຕເນວ ຕຓ຺ຫາສິເນເຫນ ສມ຺ພທ຺ໂຘ ອຍນ຺ຕິ ວນ຺ຕສິເນເຫນ ສມ຺ພທ຺ໂຘຕິປິ ວມ຺ມິໂກ. ຍຖາ ຈ ວມ຺ມິກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາຣາ ປາຓກາ ຕຕ຺ເຖວ ຊາຍນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄິລານາ ສຍນ຺ຕິ, ມຕາ ປຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂສ ເຕສໍ ສູຕິຆຣໍ ວຈ຺ຈກຸຏິ ຄິລານສາລາ ສຸສານຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາທີນມ຺ປິ ກາໂຍ ອຍໍ ໂຄປິຕຣກ຺ຂິໂຕ ມຓ຺ຑິຕປ຺ປສາຘິໂຕ ມຫານຸຠາວານໍ ກາໂຍຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຉວິນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ຈມ຺ມນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ມໍສນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ນ຺ຫາຣຸນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ອຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊນິສ຺ສິຕາ ປາຓາຕິ ເອວໍ ກຸລຄຓນາຍ ອສີຕິມຕ຺ຕານິ ກິມິກຸລສຫສ຺ສານິ ອນ຺ໂຕກາຍສ຺ມິໍເຍວ ຊາຍນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຄລຎ຺ເຎນ ອາຕຸຣິຕານິ ສຍນ຺ຕິ, ມຕານິ ປຕນ຺ຕິ, ອິຕິ ອຍມ຺ປິ ເຕສໍ ປາຓານໍ ສູຕິຆຣໍ ວຈ຺ຈກຸຏິ ຄິລານສາລາ ສຸສານຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ‘‘ວມ຺ມິໂກ’’ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ວມ຺ມິໂກຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມສ຺ສ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠວສ຺ສາຕິ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ມາຕາເປຕ຺ຕິເກນ ສຸກ຺ກໂສຓິເຕນ ສມ຺ຠູຕສ຺ສ. ໂອທນກຸມ຺ມາສູປຈຍສ຺ສາຕິ ໂອທເນນ ເຈວ ກຸມ຺ມາເສນ ຈ ອຸປຈິຕສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕສ຺ສ. ອນິຈ຺ຈຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈຘມ຺ໂມ. ທຸຄ຺ຄນ຺ຘວິຆາຕຕ຺ຖາຍ ຕນຸວິເລປເນນ ອຸຈ຺ຉາທນຘມ຺ໂມ. ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄາພາຘວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ຂຸທ຺ທກສມ຺ພາຫເນນ ປຣິມທ຺ທນຘມ຺ໂມ. ທຫຣກາເລ ວາ ອູຣູສຸ ສຍາເປຕ຺ວາ ຄພ຺ຠວາເສນ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕານໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ອງ຺ຄານໍ ສຓ຺ຐານສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຉນປີຬນາທິວເສນ ປຣິມທ຺ທນຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ປຣິຫຣໂຕປິ ຈ ເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ໂມ ຠິຊ຺ຊຕິ ເຈວ ວິກິຣຕິ ຈ, ເອວໍ ສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠວໂອທນກຸມ຺ມາສູປຈຍອຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນປເທຫິ ສມຸທໂຍ ກຖິໂຕ, ອນິຈ຺ຈເຠທວິທ຺ຘໍສນປເທຫິ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ. ເອວໍ ສຕ຺ຕຫິປິ ປເທຫິ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາວຈຠາໂວ ວຑ຺ຒິປຣິຫານິ ສມຸທຍຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທິວາ ກມ຺ມນ຺ເຕຕິ ທິວາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມນ຺ເຕ. ຘູມາຍນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ຘູມສທ຺ໂທ ໂກເຘ ຕຓ຺ຫາຍ ວິຕກ຺ເກ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປກຕິຘູເມຕິ ອິເມສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ໂກໂຘ ຘູໂມ ຠສ຺ມນິໂມສວຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໖໕) ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂກເຘ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ອິຈ຺ຉາຘູມາຍິຕາ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍ. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ຘູມາຍນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຕກ຺ເກ.

‘‘ປງ຺ໂກ ຈ ກາມາ ປລິໂປ ຈ ກາມາ,

ຠຍຎ຺ຈ ເມຕໍ ຕິມູລໍ ປວຸຕ຺ຕໍ;

ຣໂຊ ຈ ຘູໂມ ຈ ມຍາ ປກາສິຕາ;

ຫິຕ຺ວາ ຕຸວໍ ປພ຺ພຊ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໖.໑໔) –

ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓສຸ. ‘‘ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໔໙) ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມເທສນາຍ. ‘‘ຘໂຊ ຣຖສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓໍ, ຘູໂມ ປຎ຺ຎາຓມຄ຺ຄິໂນ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໗໒) ເອຕ຺ຖ ປກຕິຘູເມ. ອິຘ ປນາຍໍ ວິຕກ຺ເກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍນາ’’ຕິ.

ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຕຖາຄໂຕ ຫິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ພາຫິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຘມ຺ມານໍ ພາຫິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ກຕເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ? ຣາໂຄ ພາຫິໂຕ ໂຫຕິ, ໂທໂສ… ໂມໂຫ… ມາໂນ… ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ… ວິຈິກິຈ຺ຉາ… ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ພາຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ພາຫິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ (ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒໘). ສຸເມໂຘຕິ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ໂຎ. ເສກ຺ຂສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສິກ຺ຂຕີຕິ ເສກ຺ໂຂ. ຍຖາຫ – ‘‘ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ມາ ເສກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂຕິ? ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໖).

ປຎ຺ຎາຍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ, ນ ອາວຸຘສຕ຺ຖສ຺ສ. ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສາຕິ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍສ຺ສ. ຕໍ ປຎ຺ຎາຄຕິກເມວ ໂຫຕິ. ໂລກິຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ໂລກິຍໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ເອຕ຺ຖ ປນາຍໍ ອຕ຺ຖທີປນາ –

ເອໂກ ກິຣ ຊານປໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາໂຕວ ມາຓວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ມນ຺ເຕ ວາເຈຕ຺ວາ ສາຍໍ ຄາມໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈ ເອໂກ ວມ຺ມິໂກ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ, ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອນ຺ເຕວາສິໍ ສຸເມຘໍ ມາຓວໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອຍໍ ວມ຺ມິໂກ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ, ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ, ວິກາຣມສ຺ສ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຂິປາຫີ’’ຕິ. ໂສ ສາຘູຕິ ກຸທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕຖາ ອກາສິ. ຕຕ຺ຣ ອາຈຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຍ ຠຄວາ. ສຸເມຘມາຓວໂກ ວິຍ ເສກ຺ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ. ວມ຺ມິໂກ ວິຍ ກາໂຍ. ‘‘ຕາຕ, ອຍໍ ວມ຺ມິໂກ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ, ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ, ວິກາຣມສ຺ສ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຂິປາຫີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກໍ ກາຍໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕກາໂລ. ຕສ຺ສ ສາຘູຕິ ກຸທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຖາກຣຓໍ ວິຍ ເສກ຺ຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ, ‘‘ໂຍ ວີສຕິຍາ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຖທ຺ຘຠາໂວ, ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸ. ໂຍ ທ຺ວາທສສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອາພນ຺ຘນຠາໂວ, ອຍໍ ອາໂປຘາຕຸ. ໂຍ ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຣິປາຈນຠາໂວ, ອຍໍ ເຕໂຊຘາຕຸ. ໂຍ ຉສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຠາໂວ, ອຍໍ ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ ເອວໍ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານວເສນ ກາຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ລງ຺ຄີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂູຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ອວິຊ຺ຊໍ ລງ຺ຄີຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສີຕິ? ຍຖາ ຫິ ນຄຣສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ປລິເຆ ໂຍຊິເຕ ມຫາຊນສ຺ສ ຄມນໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ເຍ ນຄຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ, ເຕ ອນ຺ໂຕເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ພຫິ, ເຕ ພຫິເຍວ. ເອວເມວ ຍສ຺ສ ຎາຓມຸເຂ ອວິຊ຺ຊາລງ຺ຄີ ປຕຕິ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສມ຺ປາປກໍ ຎາຓຄມນໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊໍ ລງ຺ຄີຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ປຊຫ ອວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວເສນ ອວິຊ຺ຊາປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຍິກມຓ຺ຑູໂກ ນາມ ໂນ ມຫນ຺ໂຕ, ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາໂຓ ໂຫຕິ, ປຸຣາຓປຓ຺ຓນ຺ຕເຣ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ວາ ວລ຺ລິອນ຺ຕເຣ ວາ ວສຕິ. ໂສ ທຓ຺ຑໂກຏິຍາ ວາ ວລ຺ລິໂກຏິຍາ ວາ ປໍສຸຈຸຓ຺ຓເກນ ວາ ຆຏ຺ຏິໂຕ ອາຍມິຕ຺ວາ ມຫນ຺ໂຕ ປຣິມຓ຺ຑໂລ ເພລຸວປກ຺ກປ຺ປມາໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເທ ອາກາສຄເຕ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິນ຺ນຄມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອມິຕ຺ຕວສໍ ຍາຕິ, ກາກກຸລລາທິຠຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ອຍໍ ໂກໂຘ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕາວິລມຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ມຸຂວິກຸລນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ຫນຸສຎ຺ໂຈປນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ຜຣຸສວາຈານິຈ຺ຉາຣຓໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ທິສາວິໂລກນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ປາຓິນາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑສຕ຺ຖປຣາມສນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ທຓ຺ຑສຕ຺ຖາຠິນິປາຕໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ປຣຆາຕນມ຺ປິ ອຕ຺ຕຆາຕນມ຺ປິ ປາເປຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ – ‘‘ຍໂຕ ອຍໍ ໂກໂຘ ປຣໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຆາເຕຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາຍໍ ໂກໂຘ ປຣມຸສ຺ສທຄໂຕ ໂຫຕິ ປຣມເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາຍ ຈຕູສຸ ປາເທສຸ ອາກາສຄເຕສຸ ຄມນໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາ ອມິຕ຺ຕວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາກາທິຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂກຘສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອມິຕ຺ຕວສໍ ຍາຕິ, ສພ຺ເພສໍ ມາຣານໍ ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂກຘູປາຍາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ພລວປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂກໂຘວ ໂກຘູປາຍາໂສ. ປຊຫ ໂກຘູປາຍາສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສງ຺ຂານປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ທ຺ວິຘາປໂຖຕິ ເອຕ຺ຖ, ຍຖາ ປຸຣິໂສ ສຘໂນ ສໂຠໂຄ ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ທ຺ເວຘາປຖໍ ປຕ຺ວາ, ‘‘ອິມິນາ ນຸ ໂຂ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອິມິນາ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຖ ນໍ ໂຈຣາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ກງ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖ ນໍ ກິເລສມາຣາທໂຍ ສພ຺ເພ ມາຣາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕິ, ອິຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ທ຺ເວຘາປຖສມາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ທ຺ວິຘາປໂຖຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາເຍຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ວິຈິກິຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວເສນ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ຈງ຺ຄວາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ຍຖາ ຣຊເກຫິ ຂາຣປຣິສ຺ສາວນມ຺ຫິ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ເອໂກ ອຸທກຆໂຏ ທ຺ເວປິ ທສປິ ວີສຕິປິ ຆຏສຕມ຺ປິ ປຄ຺ຆຣຕິເຍວ, ປສຏມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ນີວຣຓສມງ຺ຄິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ກຸສລຘມ຺ໂມ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຈງ຺ຄວາຣນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ນີວຣຓານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ປຎ຺ຈນີວຣເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄວເສນ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ກຸມ຺ໂມຕິ ເອຕ຺ຖ, ຍຖາ ກຈ຺ຉປສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ ສີສນ຺ຕິ ປຎ຺ເຈວ ອງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂຕາ ຘມ຺ມາ ຄຍ຺ຫມານາ ປຎ຺ເຈວ ຂນ຺ຘາ ຠວນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ກຸມ຺ໂມຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ອສິສູນາຕິ ເອຕ຺ຖ, ຍຖາ ສູນາຍ ອຸປຣິ ມໍສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອສິນາ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ເອວມິເມ ສຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸກາມຕ຺ຖາຍ ກິເລສກາເມຫິ ຆາຕຍມານາ ວຕ຺ຖຸກາມານໍ ອຸປຣິ ກຕ຺ວາ ກິເລສກາເມຫິ ກນ຺ຕິຕາ ໂກຏ຺ຏິຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອສິສູນາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ມໍສເປສີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ມໍສເປສິ ນາມ ພຫຸຊນປຕ຺ຖິຕາ ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ມນຸສ຺ສາປິ ນໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ ກາກາທໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານາປິ. ອິເມ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ມຕ຺ຕາ ນນ຺ທິຣາຄໍ ອຸປຄມ຺ມ ວຏ຺ຏໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ຍຖາ ວາ ມໍສເປສິ ຐປິຕຐປິຕຏ຺ຐາເນ ລຄ຺ຄຕິ, ເອວມິເມ ສຕ຺ຕາ ນນ຺ທິຣາຄພທ຺ຘາ ວຏ຺ເຏ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ວາປິ ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕິ, ອິຕິ ນນ຺ທິຣາໂຄ ມໍສເປສິສທິໂສ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ມໍສເປສີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ນນ຺ທິຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ນນ຺ທີຣາຄນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ ນນ຺ທີຣາຄປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ນາໂຄຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຂີຓາສວສ຺ເສຕໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍນຕ຺ເຖນ ຂີຓາສໂວ ນາໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໓) ປກາສິໂຕ ເອວ. ນໂມ ກໂຣຫິ ນາຄສ຺ສາຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ ພຸທ຺ຘນາຄສ຺ສ, ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ໂສ ຠຄວາ ໂພຘາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ທນ຺ໂຕ ໂສ ຠຄວາ ທມຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສນ຺ໂຕ ໂສ ຠຄວາ ສມຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຕິຓ຺ໂຓ ໂສ ຠຄວາ ຕຣຓາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໖໑) ເອວໍ ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣຫີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ເຖໂຣປິ ອິທເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ ອຍໍ ເອຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ຣຕນຣາສິມ຺ຫິ ມຓິກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ວມ຺ມິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຣຖວິນີຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຣຖວິນີຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊຄເຫຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ, ຕຎ຺ຫິ ມນ຺ຘາຕຸມຫາໂຄວິນ຺ທາທີຫິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຣາຊຄຫນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຎ຺ເຎເປຕ຺ຖ ປກາເຣ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ກິໍ ເຕຫິ? ນາມເມຕໍ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ. ຕໍ ປເນຕໍ ພຸທ຺ຘກາເລ ຈ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິກາເລ ຈ ນຄຣໍ ໂຫຕິ, ເສສກາເລ ສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ຍກ຺ຂປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ເຕສໍ ວສນ຺ຕວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປຕິ ເວຬຸວນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ນາມໍ, ຕໍ ກິຣ ເວຬູຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ເຖນ ຈ ປາກາເຣນ, ໂຄປຸຣຏ຺ຏາລກຍຸຕ຺ຕໍ ນີໂລຠາສໍ ມໂນຣມໍ, ເຕນ ເວຬຸວນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກລນ຺ທການຎ຺ເຈຕ຺ຖ ນິວາປໍ ອທໍສຸ, ເຕນ ກລນ຺ທກນິວາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ອຸຍ຺ຍານກີຬນຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕ ສຸຣາມເທນ ມຕ຺ໂຕ ທິວາເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ ສຸປິ. ປຣິຊໂນປິສ຺ສ, ‘‘ສຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ’’ຕິ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ປໂລຠິຍມາໂນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ກາມິ, ອຖ ສຸຣາຄນ຺ເຘນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມາ ສຸສິຣຣຸກ຺ຂາ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ, ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ກາຬກເວເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຓ຺ຓມູເລ ສທ຺ທມກາສິ. ຣາຊາ ປຏິພຸຊ຺ຌິ, ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິວຕ຺ໂຕ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິມາຍ ມມ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ກາຬການໍ ຕຕ຺ຖ ນິວາປໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ອຠຍໂຆສນຎ຺ຈ ໂຆສາເປສິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ກລນ຺ທກນິວາປນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕໍ. ກລນ຺ທກາຕິ ກາຬການໍ ນາມໍ.

ຊາຕິຠູມິກາຕິ ຊາຕິຠູມິວາສິໂນ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິຠູມີຕິ ຊາຕຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ເນວ ໂກສລມຫາຣາຊາທີນໍ ນ ຈງ຺ກີພ຺ຣາຫມຓາທີນໍ ນ ສກ຺ກສຸຍາມສນ຺ຕຸສິຕາທີນໍ ນ ອສີຕິມຫາສາວກາທີນໍ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕຏ຺ຐານໍ ‘‘ຊາຕິຠູມີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ຊາຕທິວເສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກທ຺ຘຊມາລາວິປ຺ປກິຓ຺ຓກຸສຸມວາສຈຸຓ຺ຓຄນ຺ຘສຸຄນ຺ຘາ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລມິວ ນນ຺ທນວນໍ ວິໂຣຈມານາ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທີນຎ຺ຈ ຣູປທສ຺ສນາທີນິ ອເນການິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕຏ຺ຐານສາກິຍຊນປໂທ ກປິລວຕ຺ຖາຫາໂຣ, ສາ ‘‘ຊາຕິຠູມີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຘມ຺ມຄຣຸຠາວວຓ຺ຓນາ

ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາຕິ ເຕມາສໍ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ ປວາຣິຕປວາຣຓາ ຫຸຕ຺ວາ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈາຕິ ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂມນີຍ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ອາຄນ຺ຕຸກປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອຕໍ, ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິວຈນມໂວຈ. ເຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ, – ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂມນີຍໍ ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ ອປ຺ປກິລມເຖນ ອທ຺ຘານໍ ອາຄຕາ, ນ ຈ ປິຓ຺ຑເກນ ກິລມິຕ຺ຖ, ກຸໂຕ ຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຖາຣວເສນ ປຸຈ຺ຉິຕາ – ‘‘ຠຄວາ ສາກິຍຊນປເທ ກປິລວຕ຺ຖາຫາຣໂຕ ຊາຕິຠູມິໂຕ ອາຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຖ ຠຄວາ ເນວ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ, ນ ສກ຺ໂກທນສ຺ສ, ນ ສຸກ຺ໂກທນສ຺ສ, ນ ໂຘໂຕທນສ຺ສ, ນ ອມິໂຕທນສ຺ສ, ນ ອມິຕ຺ຕາຍ ເທວິຍາ, ນ ມຫາປຊາປຕິຍາ, ນ ສກລສ຺ສ ສາກິຍມຓ຺ຑລສ຺ສ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕນາ ຈ ທສກຖາວຕ຺ຖຸລາຠິໍ ປຣຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ສມາທເປຕາຣໍ ປຏິປຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິທໍ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ສຸທ຺ໂຘທນາທີນໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸເມວ ປຸຈ຺ຉຕິ? ປິຍຕາຍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ປຏິປນ຺ນກາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ຈ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ ມນາປາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຘມ຺ມຄຣຸຕາຍ. ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ຫິ ຕຖາຄຕາ, ໂສ ຈ ເນສໍ ຘມ຺ມຄຣຸຠາໂວ, ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ໂຂ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໑) ອິມິນາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ອຸປ຺ປນ຺ນຊ຺ຌາສເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມຄຣຸຕາເຍວ ຫິ ຠຄວາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນທິວເສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິຄາວຸຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິ. ອຕິເຣກຕິໂຍຊນສຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາກປ຺ປິນໍ ສປຣິສໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ເອກສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ນິເວສເນ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກຕ຺ວາ ປຸກ຺ກຸສາຕິກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ວີສໂຍຊນສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນວາສິສາມເຓຣສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ອກາສິ. ສຏ຺ຐິໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂທິຣວນິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ປາຈີນວໍສທາເຍ ນິສິນ຺ໂນ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ໂກຏິກຓ຺ຓໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຊ຺ເຌສິຕ຺ວາ ສຣຠຎ຺ຎປຣິໂຍສາເນ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ຕິຄາວຸຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ໂຄສິງ຺ຄສາລວເນ ສາມຄ຺ຄິຣສານິສໍສໍ ກເຖສິ. ກສ຺ສໂປປິ ຠຄວາ – ‘‘ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວິສ຺ສາສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫຕ຺ຖາ ອາມິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ອມ຺ຫາກໍເຍວ ຠຄວາ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ເຊຕວນໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຈາຣິກໍ ນິກ຺ຂມິ. ໂກສລມຫາຣາຊອນາຖປິຓ຺ຑິກາທໂຍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຆຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ປຸຓ຺ຓາ ນາມ ທາສີ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕສິ ສາມີຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ ເຊ, ສຕ຺ຖາຣໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ອຖ ເມ ອິມໍ ເຕມາສໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ, ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ວາ ທານໍ ທາຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ. ອຫມ຺ປິ ສາມິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິວຕ຺ເຕສ຺ສາມີຕິ. ສເຈ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ໂກສິ, ຠຸຊິສ຺ສາເຍວ ຕ຺ວນ຺ຕິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ປຸຓ຺ເຓ ຕ຺ວໍ ປຣປຏິພທ຺ຘຊີວິກາ ກິໍ ເມ ກຣິສ຺ສສີຕິ. ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ຕຸມ຺ເຫປິ ຊານາຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິວຕ຺ຕນປຈ຺ຈຍາ ປນາຫໍ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ. ຠຄວາ ສາຘຸ ສາຘຸ ປຸຓ຺ເຓຕິ ສາຘຸກາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຊຕວນເມວ ປວິຏ຺ໂຐ. ອຍໍ ກຖາ ປາກຏາ ອໂຫສິ. ເສຏ຺ຐິ ສຸຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓາຍ ກິຣ ຠຄວາ ນິວຕ຺ຕິໂຕຕິ ຕໍ ຠຸຊິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ຘີຕຸຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອິມໍ ໂອຠາສຄາຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ –

‘‘ປຸຓ຺ເຓ ປູເຣສິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣໂສ ຍຖາ;

ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ປຎ຺ຎາຍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ເຖຣີຄາ. ໓);

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ສາວິກາ ອໂຫສີຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ຕຖາຄຕາ.

ນນ຺ທກຕ຺ເຖເຣ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕປິ ຠຄວາ ອນຫາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຐິຕໂກວ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ເຖໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ກາຍ ເວລາຍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຍາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ອາຣທ຺ຘມຕ຺ເຕຕິ. ທຸກ຺ກຣໍ ກຣິຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສຸຂຸມາລາ ຕຸມ຺ເຫຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ, ນນ຺ທ, ກປ຺ປໍ ເທເສຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາສິ, ກປ຺ປມຕ຺ຕມ຺ປາຫໍ ຐິຕໂກວ ສຸເຓຍ຺ຍນ຺ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ເອວໍ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ຕຖາຄຕາ. ເຕສໍ ຘມ຺ມຄຣຸຕາຍ ປຏິປນ຺ນກາ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຏິປນ຺ນເກ ປຸຈ຺ຉິ. ປຏິປນ຺ນໂກ ຈ ນາມ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ, ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈາຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສຍໍ ທສນ຺ນໍ ກຖາວຕ຺ຖູນໍ ລາຠີ ໂຫຕິ, ປຣໍ ຕຕ຺ຖ ນ ໂອວທຕິ ນ ອນຸສາສຕິ ອາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ວິຍ. ອຍໍ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂນ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠຄວາ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ນ ມຍ຺ຫໍ ສາສນສ຺ສ ວຑ຺ຒິປກ຺ເຂ ຐິໂຕຕິ.

ໂຍ ປນ ທສນ຺ນໍ ກຖາວຕ຺ຖູນໍ ອລາຠີ, ປຣໍ ເຕຫິ ໂອວທຕິ ເຕນ ກຕວຕ຺ຕສາທິຍນຕ຺ຖໍ ອຸປນນ຺ໂທ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ, ອຍໍ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ເອວຣູປມ຺ປິ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ອສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ມຫາປຈ຺ຉິ ວິຍ ອປ຺ປຫີນາຕິ.

ໂຍ ອຕ຺ຕນາປິ ທສນ຺ນໍ ກຖາວຕ຺ຖູນໍ ອລາຠີ, ປຣມ຺ປິ ເຕຫິ ນ ໂອວທຕິ, ລາຬຸທາຍີ ວິຍ, ອຍໍ ເນວ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນ ປຣຫິຕາຍ, ເອວຣູປມ຺ປິ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ອສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ກິເລສາ ຜຣສຸເຉຊ຺ຊາ ວິຍ ມຫນ຺ຕາຕິ.

ໂຍ ປນ ສຍໍ ທສນ຺ນໍ ກຖາວຕ຺ຖູນໍ ລາຠີ, ປຣມ຺ປິ ເຕຫິ ໂອວທຕິ, ອຍໍ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຣຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານມຫາກສ຺ສປາທໂຍ ອສີຕິມຫາເຖຣາ ວິຍ, ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ມຍ຺ຫໍ ສາສນສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິປກ຺ເຂ ຐິໂຕຕິ. ອິຘາປິ ເອວຣູປເມວ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ.

ເອວໍ ຠຄວຕາ ປຸຏ຺ຐານໍ ປນ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິຠູມິຍໍ ອຸຠຍຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນໍ ທສກຖາວຕ຺ຖຸລາຠິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ເອວຣູໂປຕິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ຕນາ ວາ ສມນ຺ຕນາ ວາ ອໂຫສິ. ກສ຺ມາ? ອາຍສ຺ມາ ຫິ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ອາກາສມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ. ຕສ຺ມາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເມຆສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິຕໂມຣຆຏາ ວິຍ ຆນສຊ຺ຌາຍໍ ກາຕຸໍ, ອາຣທ຺ຘຠິກ຺ຂູ ວິຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍໍ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖຣໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈນ຺ຕາ ເຖຣສ຺ສ ຈ ຄຸຓໍ ຠາສິຕຸໍ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕຫິ ມຸເຂຫິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາຕິອາທິມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ປຸຓ຺ໂຓຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ມນ຺ຕາຓິຍາ ປນ ໂສ ປຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ຠາວິໂຕຕິ ຄຸຓສມ຺ຠາວນາຍ ສມ຺ຠາວິໂຕ.

ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິວຓ຺ຓນາ

ອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ ອິຈ຺ຉາວິຣຫິໂຕ ນິອິຈ຺ໂຉ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສາວເສສໍ ວິຍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ນິຣວເສໂສ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຓຸມຕ຺ຕາປິ ປາປິກາ ອິຈ຺ຉາ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຂີຓາສໂວ ເຫສ ສພ຺ພໂສ ປຫີນຕຓ຺ໂຫ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ປາປິຈ຺ຉຕາ ມຫິຈ຺ຉຕາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຕິ ອຍໍ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສກລາເຠ ອຕິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣລາເຠ ປຕ຺ຖນາ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ນາມ. ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ເອກຠາເຊນ ປກ຺ກປູໂວປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ປຕິໂຕ ນ ສຸປກ຺ໂກ ວິຍ ຂຸທ຺ທໂກ ວິຍ ຈ ຂາຍຕິ. ສ຺ເວວ ປຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສຸປກ຺ໂກ ວິຍ ມຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ຂາຍຕິ. ອສນ຺ຕຄຸຓສມ຺ຠາວນຕາ ປນ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ປາປິຈ຺ຉຕາ ນາມ, ສາ, ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ສມາໂນ ສທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ອາຄຕາເຍວ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຫຎ຺ເຎ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ສນ຺ຕຄຸຓສມ຺ຠາວນາ ປນ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ມຫິຈ຺ຉຕາ ນາມ. ສາປິ, ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສທ຺ໂຘ ສມາໂນ ສທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ອິຈ຺ຉຕິ, ສີລວາ ສມາໂນ ສີລວາຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໕໑) ອິມິນາ ນເຍນ ອາຄຕາເຍວ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສນ຺ຕປ຺ປໂຍ ໂຫຕິ, ວິຊາຕມາຕາປິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມຸທ຺ໂທ ຈ, ມຫິຈ຺ໂຉ ຈາປິ ປຸຄ຺ຄໂລ;

ສກເຏນ ປຈ຺ຈຍໍ ເທຕຸ, ຕໂຍເປເຕ ອຕປ຺ປຍາ’’ຕິ.

ສນ຺ຕຄຸຓນິຄູຫນຕາ ປນ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ນາມ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ຄຸຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸກາມຕາຍ, ‘‘ສທ຺ໂຘ ສມາໂນ ສທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ສີລວາ, ປວິວິຕ຺ໂຕ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຎ຺ຎວາ, ຂີຓາສໂວ ສມາໂນ ຂີຓາສໂວຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຊ຺ຌນ຺ຕິກຕ຺ເຖໂຣ.

ເຖໂຣ ກິຣ ມຫາຂີຓາສໂວ ອໂຫສິ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປນສ຺ສ ປາທມຕ຺ຕເມວ ອຄ຺ຆຕິ, ໂສ ອໂສກສ຺ສ ຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ວິຫາຣມຫທິວເສ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ອຕິລູຂຠາວໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຖກໍ ພຫິ ໂຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ, ‘‘ມາທິເສ ຂີຓາສເວ ຣຎ຺ໂຎ ສງ຺ຄຫໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຖວິຍໍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິ. ເອວໍ ຂີຓາສໂວ ສມາໂນ, ‘‘ຂີຓາສໂວຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ຖາວຣໍ ກໂຣຕິ, ທາຍການໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕິ, ຍຖາ ຍຖາ ຫິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ອປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ເຕ ປສນ຺ນາ ມນຸສ຺ສາ ພຫູ ເທນ຺ຕິ.

ອປໂຣປິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ – ປຈ຺ຈຍອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຘຸຕງ຺ຄອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ປຣິຍຕ຺ຕິອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອຘິຄມອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ປຈ຺ຈຍອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ, ໂສ ທາຍກສ຺ສ ວສໍ ຊານາຕິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວສໍ ຊານາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາມໍ ຊານາຕິ. ຍທິ ຫິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ພຫຸ ໂຫຕິ, ທາຍໂກ ອປ຺ປໍ ທາຕຸກາໂມ, ທາຍກສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ອປ຺ໂປ, ທາຍໂກ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມປິ ພຫຸ, ທາຍໂກປິ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາມໍ ຎຕ຺ວາ ປມາເຓເນວ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຘຸຕງ຺ຄສມາທານສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ນຊານາເປຕຸກາໂມ ຘຸຕງ຺ຄອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ. ຕສ຺ສ ວິຠາວນຕ຺ຖໍ ອິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ໂສສານິກມຫາສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສານິ ສຸສາເນ ວສິ, ອຎ຺ໂຎ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ນ ອຎ຺ຎາສິ, ເຕເນວາຫ –

‘‘ສຸສາເນ ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສານິ, ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ວສາມຫໍ;

ທຸຕິໂຍ ມໍ ນ ຊາເນຍ຺ຍ, ອໂຫ ໂສສານິກຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ.

ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ທ຺ເວຠາຕິຍຕ຺ເຖຣາ ວສິໍສຸ. ເຕສຸ ກນິຏ຺ໂຐ ອຸປຏ຺ຐາເກນ ເປສິຕາ ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ປຣິໂຠຄໍ, ຠນ຺ເຕ, ກໂຣຖາຕິ. ເຖຣສ຺ສ ຈ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາລນກາໂລ ອໂຫສິ. ໂສ ອລໍ, ອາວຸໂສຕິ ອາຫ. ກຈ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ເອກາສນິກຕ຺ຖາຕິ. ອາຫຣາວຸໂສ, ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑິກາຕິ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ ເອກາສນິໂກ ສມາໂນປິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນິຄູຫມາໂນ ປຣິໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ປຸນ ຘຸຕງ຺ຄໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄໂຕ.

ໂຍ ປນ ສາເກຕກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາວໍ ຊານາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ປຣິຍຕ຺ຕິອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ. ເຖໂຣ ກິຣ ຂໂຓ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາສຸ ໂອກາສໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ມຣຓກ຺ຂຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ລຠິສ຺ສຖາຕິ ໂຈທິໂຕ ຄຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກຓິກາຣວາລິກສມຸທ຺ທວິຫາຣໍ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ເຖຣນວມຊ຺ຌິມານໍ ອຸປກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ອຸໂປສຖທິວເສ ຘມ຺ມກຖາຍ ຊນຕໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ໂຍ ປນ ໂສຕາປນ຺ນາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ນາທິຠາວໍ ຊານາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອຘິຄມອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ, ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ວິຍ ຆຏິກາຣກຸມ຺ຠກາໂຣ ວິຍ ຈ.

ອາຍສ຺ມາ ປນ ປຸຓ຺ໂຓ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ ມຫິຈ຺ຉຕຎ຺ຈ ປຫາຍ ສພ຺ພໂສ ອິຈ຺ຉາປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ອໂລຠສງ຺ຂາຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ, ‘‘ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ປາປິຈ຺ຉຕາ ມຫິຈ຺ຉຕາຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ເຕສຸ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖໍ ກເຖສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ທ຺ວາທສວິຘສນ຺ໂຕສວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິອາທີສຸ ວິເສສຕ຺ຖເມວ ທີປຍິສ຺ສາມ. ໂຍຊນາ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ອິຕຣີຕຣປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ ປເນສ ສນ຺ໂຕໂສ ທ຺ວາທສວິໂຘ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈີວເຣ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ ຍຖສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສຕິ ຕິວິໂຘ, ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາຕາທີສຸ. ຕສ຺ສາຍໍ ປເຠທສໍວຓ຺ຓນາ.

ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣໍ ລຠຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ວາ ອສຸນ຺ທຣໍ ວາ. ໂສ ເຕເນວ ຍາເປຕິ ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ອຖ ໂຍ ປກຕິທຸພ຺ພໂລ ວາ ໂຫຕິ ອາພາຘຊຣາຠິຠູໂຕ ວາ, ຄຣຸຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ກິລມຕິ, ໂສ ສຠາເຄນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ລຫຸເກນ ຍາເປນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ປຓີຕປຈ຺ຈຍລາຠີ ໂຫຕິ, ໂສ ປຏ຺ຏຈີວຣາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫຄ຺ຆຈີວຣໍ ພຫູນິ ວາ ປນ ຈີວຣານິ ລຠິຕ຺ວາ ອິທໍ ເຖຣານໍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕານໍ ອິທໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອນຸຣູປໍ, ອິທໍ ຄິລານານໍ ອິທໍ ອປ຺ປລາຠານໍ ໂຫຕູຕິ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸຣາຓຈີວຣໍ ວາ ສງ຺ກາຣກູຏາທິໂຕ ວາ ນນ຺ຕການິ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສງ຺ຆາຏິໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ໂສ ເຕເນວ ຍາເປຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ພ຺ຍາຘິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ, ເຍນສ຺ສ ປຣິຠຸຕ຺ເຕນ ອຜາສຸ ໂຫຕິ, ໂສ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ພຫຸໍ ປຓີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ຈີວຣໍ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕພຫຸສ຺ສຸຕອປ຺ປລາຠິຄິລານານໍ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ວາ ເສສກໍ ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ຈຣິຕ຺ວາ ມິສ຺ສກາຫາຣໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນໍ ລຠຕິ ມນາປໍ ວາ ອມນາປໍ ວາ, ໂສ ເຕນ ເນວ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ປຏິຆໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກນາປິ ຍຖາລທ຺ເຘເນວ ຕຸສ຺ສຕິ, ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ພ຺ຍາຘິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ເສນາສນໍ ລຠຕິ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ວສໂຕ ອຜາສຸ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ສປ຺ປາຍເສນາສເນ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ເລຓມຓ຺ຑປກູຏາຄາຣາທີນິ ພຫູນິ ປຓີຕເສນາສນານິ ລຠຕິ, ໂສ ຕານິ ຈີວຣາທີນິ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕພຫຸສ຺ສຸຕອປ຺ປລາຠິຄິລານານໍ ທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍປິ, ‘‘ອຸຕ຺ຕມເສນາສນໍ ນາມ ປມາທຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ນິທ຺ທາຠິຠູຕສ຺ສ ປຸນ ປຏິພຸຊ຺ຌໂຕ ປາປວິຕກ຺ກາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕາທິສໍ ເສນາສນໍ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອພ຺ໂຠກາສຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມ຺ປິສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ລຠຕິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ໂສ ຍໍ ລຠຕິ, ເຕເນວ ສນ຺ຕຸສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍ ປນ ເຕເລນ ອຕ຺ຖິໂກ ຜາຓິຕໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ເຕລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎເທວ ວາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເຕຫິ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ພຫຸໍ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທິປຓີຕເຠສຊ຺ຊໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ຈີວຣໍ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕພຫຸສ຺ສຸຕອປ຺ປລາຠິຄິລານານໍ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຠຕເກນ ເຍນ ເກນຈິ ຍາເປນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຈຕຸມຘຸຣໍ, ‘‘ຄຓ຺ຫ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສຈສ຺ສ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນປິ ໂຣໂຄ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຖ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ ນາມ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ຈຕຸມຘຸຣໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕເກເນວ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣມສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິເມສໍ ປນ ປຈ຺ເຈກໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ໂຕສານໍ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສວ ອຄ຺ໂຄ. ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ເອເກກສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈເຍ ອິເມຫິ ຕີຫິ ສນ຺ໂຕເສຫິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖຎ຺ຈາຕິ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຈ ອິມໍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖໍ ກຕ຺ຕາວ ອໂຫສິ.

ຕິວິຘປວິເວກວຓ຺ຓນາ

ປວິວິຕ຺ໂຕຕິ ກາຍປວິເວໂກ ຈິຕ຺ຕປວິເວໂກ ອຸປຘິປວິເວໂກຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ປວິເວເກຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອໂກ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອໂກ ນິສີທຕິ, ເອໂກ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ເອໂກ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ, ເອໂກ ປຏິກ຺ກມຕິ, ເອໂກ ຈງ຺ກມມຘິຏ຺ຐາຕິ, ເອໂກ ຈຣຕິ, ເອໂກ ວິຫຣຕີຕິ ອຍໍ ກາຍປວິເວໂກ ນາມ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປນ ຈິຕ຺ຕປວິເວໂກ ນາມ. ນິພ຺ພານໍ ອຸປຘິປວິເວໂກ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ – ‘‘ກາຍປວິເວໂກ ຈ ວິເວກຏ຺ຐກາຍານໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕານໍ. ຈິຕ຺ຕປວິເວໂກ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕານໍ ປຣມໂວທານປ຺ປຕ຺ຕານໍ. ອຸປຘິວິເວໂກ ຈ ນິຣຸປຘີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວິສງ຺ຂາຣຄຕານ’’ນ຺ຕິ (ມຫານິ. ໕໗). ປວິເວກກຖນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຈ ອິມໍ ປວິເວກກຖໍ ກຕ຺ຕາ.

ປຎ຺ຈວິຘສໍສຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

ອສໍສຏ຺ໂຐຕິ ປຎ຺ຈວິເຘນ ສໍສຄ຺ເຄນ ວິຣຫິໂຕ. ສວນສໍສຄ຺ໂຄ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ໂຄ ສມຸລ຺ລປນສໍສຄ຺ໂຄ ສມ຺ໂຠຄສໍສຄ຺ໂຄ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ ສໍສຄ຺ໂຄ. ເຕສຸ ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ, ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ກຸມາຣິກາ ວາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ, ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ປເຣຫິ ວາ ກຖີຍມານໍ ຣູປາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຕ຺ຕນາ ວາ ຫສິຕລປິຕຄີຕສທ຺ທໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຣາໂຄ ສວນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ໂສ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘປຈ຺ເຈກໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຈຄ຺ຄຬເລຓວາສີຕິສ຺ສທຫຣສ຺ສ ຈ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ທຫໂຣ ກິຣ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄິຣິຄາມວາສິກມ຺ມາຣຘີຕາຍ ປຎ຺ຈຫິ ກຸມາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປທຸມສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປທຸມານິ ຈ ປິລນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຄາຍນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ກາມຣາເຄນ ວິທ຺ໂຘ ວິເສສາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓິ. ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຓາຕິ, ອປິຈ ໂຂ ສາມໍ ປສ຺ສຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ກຸມາຣິໍ ວາ ອຠິຣູປໍ ທສ຺ສນີຍໍ ປາສາທິກໍ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ, ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ວິສຠາຄຣູປໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວີຖິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ໂສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ເອໂກ ກິຣ ທຫໂຣ ກາລທີຆວາປິທ຺ວາຣວິຫາຣໍ ອຸທ຺ເທສຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ. ອາຈຣິໂຍ ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ທິສ຺ວາ ໂອກາສໍ ນ ກໂຣຕິ. ໂສ ປຸນປ຺ປຸນ຺ນໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ. ອາຈຣິໂຍ ສເຈ ອນ຺ໂຕຄາເມ ນ ຈຣິສ຺ສສິ. ທສ຺ສາມິ ເຕ ອຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທເສ ນິຏ຺ຐິເຕ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຈຣິໂຍ ເມ ອິມສ຺ມິໍ ຄາເມ ຈຣິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓນ຺ຕິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄາມໍ ປາວິສິ, ເອກາ ກຸລຘີຕາ ປີຕກວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເຄເຫ ຐິຕາ ທຫຣໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕຣາຄາ ອຸຬຸງ຺ເກນ ຍາຄຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ມາຕາປິຕໂຣ ກິໍ ອມ຺ມາຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ທ຺ວາເຣນ ຄຕໍ ທຫຣໍ ລຠມານາ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠມານາ ມຣິສ຺ສາມີຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ທຫຣໍ ປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ທຫໂຣ ອລໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ. ເຕ, ‘‘ອິທໍ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຄເຫ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ເອກາເຍວ ໂນ ຘີຕາ, ຕ຺ວໍ ໂນ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐສ຺ສສິ, ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ຊີວິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ທຫໂຣ, ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ປລິໂພເຘນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອນາທິຍິຕ຺ວາວ ປກ຺ກນ຺ໂຕ.

ມາຕາປິຕໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ນາສກ຺ຂິມ຺ຫາ ທຫຣໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ, ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ສາມິກໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ລຠິສ຺ສສິ, ອຸຏ຺ເຐຫິ ຂາທ ຈ ປິວ ຈາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕີ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຕສ຺ສາ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປີຕກວຕ຺ຖໍ ຘຸຣວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອທໍສຸ, ຠິກ຺ຂູ ວຕ຺ຖໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຠາຊຍິໍສຸ. ເອໂກ ມຫລ຺ລໂກ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓີວິຫາຣໍ ອາຄໂຕ. ໂສປິ ທຫໂຣ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິ. ມຫລ຺ລໂກ ຕໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ອິມິນາ ເມ ປຣິສ຺ສາວນໍ ວິຈາເຣຖາ’’ຕິ ທຫຣໍ ອໂວຈ. ທຫໂຣ ມຫາເຖຣ ‘‘ກຸຫິໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖສິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ, ‘‘ເອວຣູປາຍ ນາມ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ຣາຄຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ໂຒ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາລາປສລ຺ລາປວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ປນ ສມຸລ຺ລປນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສນ຺ຕກໍ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄກຣຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ສມ຺ໂຠຄສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ໂສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ມຣິຈວຏ຺ຏິວິຫາຣມເຫ ກິຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ນວຸຕິສຫສ຺ສານິ ເອວ ອເຫສຸໍ. ເອໂກ ສາມເຓໂຣ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສກິໍ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ຐເປສິ, ສກິໍ ຠູມິຍໍ. ເອກາ ສາມເຓຣີ ທິສ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຍາຫີຕິ ຖາລກໍ ອທາສິ. ເຕ ອປຣຠາເຄ ເອກສ຺ມິໍ ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຣສມຸທ຺ທໍ ອຄມໍສຸ. ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸເຣຕຣໍ ອຄມາສິ. ສາ, ‘‘ເອໂກ ກິຣ ສີຫຬຠິກ຺ຂຸ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ, – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຣິຈວຏ຺ຏິວິຫາຣມຫກາເລ ຕຸມ຺ເຫ ກຕິວສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕທາຫໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກສາມເຓໂຣ. ຕ຺ວໍ ປນ ກຕິວສ຺ສາຕິ? ອຫໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກສາມເຓຣີເຍວ ເອກສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຐປນຕ຺ຖໍ ຖາລກມທາສິນ຺ຕິ. ເຖໂຣ, ‘‘ອຫໍ ໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຖາລກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ເຕ ເອຕ຺ຕເກເນວ ສໍສຄ຺ເຄນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ທ຺ເວປິ ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາເລ ວິພ຺ຠມິໍສຸ.

ຫຕ຺ຖຄາຫາທິວເສນ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ມຫາເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ສຊ຺ຌາຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ທຫໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ເອກິສ຺ສາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຍໍ ຉຸປິ. ສາ ຕໍ ຫຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຣສ຺ມິໍ ຐເປສິ, ເອຕ຺ຕເກນ ສໍສຄ຺ເຄນ ທ຺ເວປິ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ຕາ.

ຄາຫຄາຫກາທິວຓ຺ຓນາ

ອິເມສຸ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ສໍສຄ຺ເຄສຸ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສວນທສ຺ສນສມຸລ຺ລປນສມ຺ໂຠຄກາຍປຣາມາສາ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຐເປຕ຺ວາ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ເສສາ ກາເລນ ກາລໍ ໂຫນ຺ຕິ; ຕຖາ ອຸປາສກອຸປາສິກາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ເພປິ ກາເລນ ກາລໍ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຫິ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຄາຫຄາຫໂກ ໂຫຕິ, ເອໂກ ຄາຫມຸຕ຺ຕໂກ, ເອໂກ ມຸຕ຺ຕຄາຫໂກ, ເອໂກ ມຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕໂກ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ມນຸສ຺ສາປິ ອາມິເສນ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸປິ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຍໍ ຄາຫຄາຫໂກ ນາມ. ຍໍ ປນ ມນຸສ຺ສາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຍໍ ຄາຫມຸຕ຺ຕໂກ ນາມ. ຍສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຍໍ ມຸຕ຺ຕຄາຫໂກ ນາມ. ຍສ຺ສ ມນຸສ຺ສາປິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸປິ ຈູຬປິຓ຺ຑປາຕິຍຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຍໍ ມຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕໂກ ນາມ.

ເຖຣໍ ກິຣ ເອກາ ອຸປາສິກາ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ເອກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ອຄ຺ຄິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຄຫານິ ຌາເປສິ. ອຎ຺ເຎສໍ ກຸລູປກຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ອຸປາສິເກ, ອປິ ກິຎ຺ຈິ ຠຓ຺ຑກໍ ອໂຣຄໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ຂິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ກຸລູປກຕ຺ເຖໂຣ ຠຸຎ຺ຊນເວລາຍເມວ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣປິ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ອາຄໂຕ. ອຸປາສິກາ ໂກຏ຺ຐຈ຺ຉາຍາຍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຖເຣ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ກຸລູປກຕ຺ເຖໂຣ ຠຸຎ຺ຊນເວລາຍເມວ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ອຸປາສິກາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກາ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ອນຸຈ຺ຉວິກາ, ມຍ຺ຫໍ ເຖໂຣ ມຍ຺ເຫວ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ອາຍສ຺ມາ ປນ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ສໍສຄ຺ເຄຫິ ຈຕູຫິປິ ປຣິສາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສໍສຏ຺ໂຐ ຄາຫມຸຕ຺ຕໂກ ເຈວ ມຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕໂກ ຈ ອໂຫສິ. ຍຖາ ຈ ສຍໍ ອສໍສຏ຺ໂຐ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຕໍ ອສໍສຄ຺ຄກຖໍ ກຕ຺ຕາ ອໂຫສິ.

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍ, ປຣິປຸຓ຺ຓກາຍິກເຈຕສິກວີຣິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຄມເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ຐານໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ນິສຊ຺ຊໍ, ນິສຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ສຍນໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ມນ຺ເຕນ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ, ອມິຕ຺ຕໍ ຄີວາຍ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ວິຈຣຕິ, ອຍໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ນາມ. ເຖໂຣ ຈ ຕາທິໂສ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຕເຖວ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖໍ ກຕ຺ຕາ ອໂຫສິ.

ສີລສມ຺ປນ຺ໂນຕິອາທີສຸ ສີລນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ສມາຘີຕິ ວິປສ຺ສນາປາທກາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ປຎ຺ຎາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓໍ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣິຍຜລໍ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ເອກູນວີສຕິວິຘໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ. ເຖໂຣ ສຍມ຺ປິ ສີລາທີຫິ ສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ສີລາທິກຖໍ ກຕ຺ຕາ. ສ຺ວາຍໍ ທສຫິ ກຖາວຕ຺ຖູຫິ ໂອວທຕີຕິ ໂອວາທໂກ. ຍຖາ ປນ ເອໂກ ໂອວທຕິເຍວ, ສຸຂຸມໍ ອຕ຺ຖໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຊານາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ເອວໍ ເຖໂຣ. ເຖໂຣ ປນ ຕານິ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ວິຎ຺ຎາປໂກ. ເອໂກ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຖໂຣ ກາຣຓມ຺ປິ ສນ຺ທສ຺ເສຕີຕິ ສນ຺ທສ຺ສໂກ. ເອໂກ ວິຊ຺ຊມານໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ, ຄາເຫຕຸໍ ປນ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຖໂຣ ຄາເຫຕຸມ຺ປິ ສກ຺ໂກຕີຕິ ສມາທປໂກ. ເອວໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ປນ ເຕສຸ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ອຸສ຺ສາຫຊນນວເສນ ຠິກ຺ຂູ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕີຕິ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ. ອຸສ຺ສາຫຊາເຕ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕີຕິ ສມ຺ປຫໍສໂກ.

ປຎ຺ຈລາຠວຓ຺ຓນາ

໒໕໓. ສຸລທ຺ຘລາຠາຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວປພ຺ພຊ຺ຊາທິຄຸຓລາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ປນ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ສຸລທ຺ຘລາຠາ ເອເຕ, ຍສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ເອວໍ ວຓ຺ໂຓ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ອປຓ຺ຑິເຕຫິ ວຓ຺ຓກຖນໍ ນາມ ນ ຕຖາ ລາໂຠ, ປຓ຺ຑິເຕຫິ ວຓ຺ຓກຖນໍ ປນ ລາໂຠ. ຄິຫີ ຫິ ວາ ວຓ຺ຓກຖນໍ ນ ຕຖາ ລາໂຠ, ຄິຫີ ຫິ ‘‘ວຓ຺ຓໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ໂຍ ສຓ຺ໂຫ ສຂິໂລ ສຸຂສມ຺ຠາໂສ, ວິຫາຣໍ ອາຄຕານໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຜາຓິຕາທີຫິ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ອວຓ຺ຓເມວ ກເຖຕິ. ‘‘ອວຓ຺ຓໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ມນ຺ທມນ຺ໂທ ວິຍ ອພລພໂລ ວິຍ ຠາກຸຏິກຠາກຸຏິໂກ ວິຍ ນຕ຺ຖິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ’’ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ວຓ຺ຓເມວ ກເຖຕິ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິປິ ສຕ຺ຖຸ ປຣມ຺ມຸຂາ ວຓ຺ຓກຖນໍ ນ ຕຖາ ລາໂຠ, ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ປນ ອຕິລາໂຠຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘‘ສຸລທ຺ຘລາຠາ’’ຕິ ອາຫ. ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສາຕິ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ຕຎ຺ຈ ສຕ຺ຖາ ອພ຺ຠນຸໂມທຕີຕິ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ເອວເມຕໍ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຈ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຈ ໂສ ຠິກ຺ຂູຕິ ອນຸໂມທຕິ. ອິຕິ ວິຎ຺ຎູຫິ ວຓ຺ຓຠາສນໍ ເອໂກ ລາໂຠ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ເອໂກ, ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ເອໂກ, ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສ ເອໂກ, ສຕ຺ຖາຣາ ອພ຺ຠນຸໂມທນໍ ເອໂກຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ລາເຠ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຸລທ຺ຘລາຠາ’’ຕິ ອາຫ. ກທາຈີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ກາເລ. ກຣຫຈີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອປ຺ເປວ ນາມ ສິຍາ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປຕິ ອປິ ນາມ ໂກຈິ ກຖາສມຸທາຈາໂຣປິ ຠເວຍ຺ຍ. ເຖເຣນ ກິຣ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ເນວ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ນສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາ ສຸຕປຸພ຺ພາ. ອິຕິ ໂສ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນມ຺ປິ ຘມ຺ມກຖມ຺ປິ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ເອວມາຫ.

ຈາຣິກາທິວຓ຺ຓນາ

໒໕໔. ຍຖາຠິຣນ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາອຊ຺ຌາສຍໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສນ຺ຕານໍ ຉາຍູທກາທິວິປຕ຺ຕິໍ ວາ ອປ຺ຜາສຸກເສນາສນໍ ວາ, ມນຸສ຺ສານໍ ອສ຺ສທ຺ຘາທິຠາວໍ ວາ ອາຄມ຺ມ ອນຠິຣຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ອິຘ ຜາສຸ ວິຫຣາມາ’’ຕິ ອຠິຣມິຕ຺ວາ ຈິຣວິຫາໂຣປິ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຕຖາຄເຕ ວິຫຣນ຺ເຕ ສຕ຺ຕາ ສຣເຓສຸ ວາ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສີລານິ ວາ ສມາທິຍນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ວາ, ຕໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີນໍ ວາ ປນ ເຕສໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາ ສຕ຺ເຕ ຕາສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ປຕິຏ຺ຐາປນອຊ຺ຌາສເຍນ ວສນ຺ຕິ; ຕາສໍ ອຠາເວ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍຖາອຊ຺ຌາສຍໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນຕິ ອທ຺ຘານຄມນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ຈາຣິກາ ຈ ນາເມສາ ຠຄວໂຕ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ຈ, ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ທູເຣປິ ໂພຘເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ສຫສາ ຄມນໍ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ. ສາ ມຫາກສ຺ສປປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາທີສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຠຄວາ ຫິ ມຫາກສ຺ສປໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ຕິຄາວຸຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິ, ອາຬວກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຕິໍສໂຍຊນໍ, ຕຖາ ອງ຺ຄຸລິມາລສ຺ສ. ປຸກ຺ກຸສາຕິສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນໍ, ມຫາກປ຺ປິນສ຺ສ ວີສໂຍຊນສຕໍ, ຂທິຣວນິຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຕ ໂຍຊນສຕານິ ອຄມາສິ; ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ວນວາສີຕິສ຺ສສາມເຓຣສ຺ສ ຕິຄາວຸຕາຘິກໍ ວີສໂຍຊນສຕໍ.

ເອກທິວສໍ ກິຣ ເຖໂຣ, ‘‘ຕິສ຺ສສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ, ‘‘ອຫມ຺ປິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອານນ຺ທ, ວີສຕິສຫສ຺ສານໍ ຉຬຠິຎ຺ຎານໍ ອາໂຣເຈຫິ – ‘ຠຄວາ ວນວາສີຕິສ຺ສສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ຕໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ ວີສຕິສຫສ຺ສຂີຓາສວປຣິວຸໂຕ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ວີສໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ ຕສ຺ສ ໂຄຈຣຄາມທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິ. ກມ຺ມນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉມານາ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ, ‘‘ສຕ຺ຖາ, ໂຠ, ອາຄໂຕ, ມາ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ປານວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ, ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ອຸປາສກາ, ນ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິເຘວ ຕິສ຺ສສາມເຓຣສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕຕິ. ເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກິຣ ກຸລູປກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ, ໂນ ວຕ ໂນ ເຖໂຣ ໂອຣມຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອເຫສຸໍ.

ອຖ ຠຄວໂຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສາມເຓໂຣ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກາ ມຫາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ເຕ, ‘‘ສຕ຺ຖາ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ, ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ອລໍ, ຕິສ຺ສ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈມກາສິ. ອຖສ຺ສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສຕ຺ຖາ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ກຕໂຣ ເຕ, ຕິສ຺ສ, ວສນຏ຺ຐານໍ ຄມນມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຍໍ ຠຄວາ’’ຕິ. ມຄ຺ຄໍ ເທສຍມາໂນ ປຸຣໂຕ ຍາຫິ ຕິສ຺ສາຕິ. ຠຄວາ ກິຣ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ມຄ຺ຄເທສໂກ ສມາໂນປິ ‘‘ສກລຕິຄາວຸເຕ ມຄ຺ເຄ ສາມເຓຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຕໍ ມຄ຺ຄເທສກມກາສິ.

ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕມກາສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ, ‘‘ກຕໂຣ ເຕ, ຕິສ຺ສ, ຈງ຺ກໂມ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມເຓຣສ຺ສ ນິສີທນປາສາເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ, ‘‘ຕິສ຺ສ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຸຂໍ ວສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ເມ ຐາເນ ວສນ຺ຕສ຺ສ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆຫຕ຺ຖິມິຄໂມຣາທີນໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓໂຕ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາຍ ສຸຂໍ ວສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ, ‘‘ຕິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຫິ, ພຸທ຺ຘທາຍຊ຺ຊໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສີຕິ. ອຍໍ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ.

ຍໍ ປນ ຄາມນິຄມປຏິປາຏິຍາ ເທວສິກໍ ໂຍຊນຑ຺ຒໂຍຊນວເສນ ປິຓ຺ຑປາຕຈຣິຍາທີຫິ ໂລກໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຄມນໍ, ອຍໍ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ. ອິມໍ ປນ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ມຫາມຓ຺ຑລໍ ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑລໍ ອນ຺ຕິມມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ມຓ຺ຑລານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຈຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຫາມຓ຺ຑລໍ ນວໂຍຊນສຕິກໍ, ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑລໍ ຉໂຍຊນສຕິກໍ, ອນ຺ຕິມມຓ຺ຑລໍ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ. ຍທາ ມຫາມຓ຺ຑເລ ຈາຣິກໍ ຈຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ມຫາປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ປາຏິປທທິວເສ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ນິກ຺ຂມຕິ. ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕໍ ເອກໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ, ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ອາຄຕາ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ; ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ສກ຺ກາໂຣ ມຫາມຓ຺ຑເລ ໂອສຣຕິ. ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ເຕສຸ ເຕສຸ ຄາມນິຄເມສຸ ເອກາຫໍ ທ຺ວີຫໍ ວສນ຺ໂຕ ມຫາຊນໍ ອາມິສປຏິຄ຺ຄເຫນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ມທາເນນ ຈສ຺ສ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສິຕໍ ກຸສລໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ນວຫິ ມາເສຫິ ຈາຣິກໍ ປຣິໂຍສາເປຕິ.

ສເຈ ປນ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມຖວິປສ຺ສນາ ຕຣຸຓາ ໂຫຕິ, ມຫາປວາຣຓາຍ ອປວາເຣຕ຺ວາ ປວາຣຓາສງ຺ຄຫໍ ທຕ຺ວາ ກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ມິຄສິຣສ຺ສ ປຐມທິວເສ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑລໍ ໂອສຣຕິ. ອຎ຺ເຎນປິ ກາຣເຓນ ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑເລ ຈາຣິກໍ ຈຣິຕຸກາໂມ ຈຕຸມາສໍ ວສິຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ສກ຺ກາໂຣ ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑເລ ໂອສຣຕິ. ຠຄວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂລກໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐຫິ ມາເສຫິ ຈາຣິກໍ ປຣິໂຍສາເປຕິ.

ສເຈ ປນ ຈຕຸມາສໍ ວຸຏ຺ຐວສ຺ສສ຺ສາປິ ຠຄວໂຕ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕາ ອປຣິປກ຺ກິນ຺ທ຺ຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ ອປຣມ຺ປິ ເອກໍ ມາສໍ ວາ ທ຺ວິຕິຈຕຸມາສໍ ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ນິກ຺ຂມຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ສກ຺ກາໂຣ ອນ຺ໂຕມຓ຺ຑເລ ໂອສຣຕິ. ຠຄວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂລກໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຫິ ວາ ຉຫິ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຈຕູຫິ ວາ ມາເສຫິ ຈາຣິກໍ ປຣິໂຍສາເປຕິ. ອິຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ນ ຈີວຣາທິເຫຕຸ ຈຣຕິ. ອຖ ໂຂ ເຍ ທຸຄ຺ຄຕາ ພາລາ ຊິຓ຺ຓາ ພ຺ຍາຘິຕາ, ເຕ ກທາ ຕຖາຄຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ? ມຍິ ປນ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ເຕ ມຫາຊໂນ ຕຖາຄຕທສ຺ສນໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ຈິຕ຺ຕານິ ປສາເທສ຺ສນ຺ຕິ, ເກຈິ ມາລາທີຫິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເກຈິ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ເກຈິ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນໍ ປຫາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາຕິ ເອວໍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ຈາຣິກໍ ຈຣຕິ.

ອປິຈ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ຊງ຺ຆາວິຫາຣວເສນ ສຣີຣຜາສຸກຕ຺ຖາຍ, ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິກາລໍ ອຠິກງ຺ຂນຕ຺ຖາຍ, ຠິຂູນໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາປນຕ຺ຖາຍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣິປາກຄຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ໂພຘເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕ ໂພຘນຕ຺ຖາຍາຕິ. ອປເຣຫິປິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ມຫຕາ ຘມ຺ມວສ຺ເສນ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ສນ຺ຕປ຺ເປສ຺ສາມີຕິ ວາຕິ. ອປເຣຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ອທິນ຺ນາທານາ… ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ… ມຸສາວາທາ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ວິຣມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາຕິ. ອປເຣຫິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ທຸຕິຍໍ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາຕິ. ອປເຣຫິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ອຘິຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາຕິ. ອຍໍ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ, ສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ປເນສາ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ ນິພທ຺ຘຈາຣິກາ, ອນິພທ຺ຘຈາຣິກາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເອກສ຺ເສວ ໂພຘເນຍ຺ຍສຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ນິພທ຺ຘຈາຣິກາ ນາມ. ຍໍ ປນ ຄາມນິຄມນຄຣປຏິປາຏິວເສນ ຈຣຕິ, ອຍໍ ອນິພທ຺ຘຈາຣິກາ ນາມ. ເອສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາຕິ ເສນາສນໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ. ຕໍ ປນ ປຏິສາເມນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ນ ຈູຬປຕ຺ຕມຫາປຕ຺ຕ-ຈູຬຖາລກມຫາຖາລກ-ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓຈີວຣ-ທຸກູລຈີວຣາທີນໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ສປ຺ປິເຕລາທີນໍ ວາ ປນ ຆເຏ ປູຣາເປຕ຺ວາ ຄພ຺ເຠ ນິທຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ກຸຎ຺ຈິກມຸທ຺ທິກາທີນິ ໂຍຊາເປສິ. ‘‘ສເຈ ນ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ສາມເຓໂຣ ວາ ອາຣາມິໂກ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ, ຈຕູສຸ ປາສາເຓສຸ ມຎ຺ເຈ ມຎ຺ຈໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປີເຐ ປີຐໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຈີວຣວໍເສ ວາ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ອຸປຣິ ປຸຎ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານໍ ຖເກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໖໑) ວຈນໂຕ ປນ ເນວາສິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຸຈ຺ຉນມຕ຺ຕເກເນວ ປຏິສາເມສິ.

ເຍນ ສາວຕ຺ຖິ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມີຕິ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ສາວຕ຺ຖິ ເຕນ ປກ຺ກາມິ. ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ຈ ນ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ຍູຖໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປນ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖີ ວິຍ, ອສຫາຍກິຈ຺ໂຈ ສີໂຫ ວິຍ, ປຕ຺ຕຈີວຣມຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ເອກໂກວ ປກ຺ກາມິ. ກສ຺ມາ ປເນສ ປຎ຺ຈສເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຄຫໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທານິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ? ຣາຊຄຫໍ ກປິລວຕ຺ຖຸໂຕ ທູຣໍ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ, ສາວຕ຺ຖິ ປນ ປຎ຺ຈທສ. ສຕ຺ຖາ ຣາຊຄຫໂຕ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ອິທານິ ອາສນ຺ໂນ ຊາໂຕຕິ ສຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມີຕິ ອກາຣຓເມຕໍ. ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫິ ເອສ ໂຍຊນສຫສ຺ສມ຺ປິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕທາ ປນ ກາຍວິເວໂກ ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ. ພຫູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄມນກາເລ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ວທນ຺ເຕ ເອໂກ ອິເຘວ ວສາມາຕິ ວທຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ວສາມາຕິ ວທນ຺ເຕ ເອໂກ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ຜາສຸກເສນາສເນ ກາຍວິເວກໍ ລທ຺ຘຸໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ເອກກສ຺ສ ປນ ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຸລຠໍ ໂຫຕີຕິ ຕທາ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທານິ ປກ຺ກາມິ.

ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ຈາຣິກາ ນາມ ມຫາຊນສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ລພ຺ຠຕິ, ພຸທ຺ເຘ ອຸປາທາຍ ປນ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ສາວການມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ກິລຎ຺ຊາທີຫິ ກຕໍ ພີຊນມ຺ປິ ຕາລວຓ຺ຏໍ ວິຍ. ເຍນ ຠຄວາຕິ ສາວຕ຺ຖິຍາ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປານີຍໍ ວາ ປານກໍ ວາ ປິວິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວຓເມວ ອຄມາສິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸກາມສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຣາຫຸລໍ ວາ ອານນ຺ທໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ເອວມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສິ.

ເຖໂຣ ຫິ ສຍເມວ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວລ຺ລໂຠ ຣຎ຺ໂຎ ສງ຺ຄາມວິຊຍມຫາໂຍໂຘ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ຕາທິສສ຺ສ ໂຍຘສ຺ສ ຣາຊານໍ ທຏ຺ຐຸກາມສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ເສວິຕ຺ວາ ທສ຺ສນກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ວລ຺ລຠຕາຍ ສຍເມວ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ເຖໂຣປິ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວລ຺ລໂຠ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ເສວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປາທປຸຎ຺ຉນມ຺ຫິ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ຠຄວາປິ ‘‘ປຈ຺ຈູສກາເລເຍວ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ມາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສູຈິຆຏິກໍ ອທຕ຺ວາວ ທຣຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສີທິ. ເຖໂຣ ກວາຏໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ຠຄວາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໓໒໕ ອາທໂຍ) ຕິຓ຺ຓໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສາມຄ຺ຄິຣສານິສໍສໍ ກເຖສິ; ເສກ຺ຂສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໒ ອາທໂຍ) ອາວສຖານິສໍສໍ, ຆຏິກາຣສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໘໒ ອາທໂຍ) ສຕິປຏິລາຠິກໍ ປຸພ຺ເພນິວາສປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖໍ; ຣຏ຺ຐປາລສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໓໐໔) ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມຸທ຺ເທເສ, ເສລສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໖ ອາທໂຍ) ປານການິສໍສກຖໍ, ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໓.໒໓໖ ອາທໂຍ) ຠຄຸຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອກີຠາເວ ອານິສໍສໍ ກເຖສິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຣຖວິນີເຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ທສກຖາວຕ຺ຖຸນິສ຺ສຍໍ ອນນ຺ຕນຍໍ ນາມ ທສ຺ເສສິ ປຸຓ຺ຓ, ອຍມ຺ປິ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາເຍວ ສນ຺ໂຕສກຖາເຍວາຕິ. ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ເວລນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ ອໂຫສິ.

ເຍນ ອນ຺ຘວນນ຺ຕິ ຕທາ ກິຣ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ເຊຕວນໍ ອາກິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ພຫູ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ເຊຕວນໍ ໂອສຣນ຺ຕິ; ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຂນ຺ຘາວາຣຏ຺ຐານໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາ ປວິເວກໍ ລຠິຕຸໍ. ອນ຺ຘວນໍ ປນ ປຘານຆຣສທິສໍ ປວິວິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເຍນນ຺ຘວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ກສ຺ມາ ປນ ມຫາເຖເຣ ນ ອທ຺ທສ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣ ທິສ຺ວາ ປຸນ ທສພລໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ມຫາເຖຣານໍ ເອກໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖຸ ທ຺ເວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມມ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ສຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິປຎ຺ຫວຓ຺ຓນາ

໒໕໖. ອຠິຓ຺ຫໍ ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ອໂຫສີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຓ຺ຓໍ ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ວິຫາສິ. ເຖໂຣ ກິຣ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທິວເສ ທິວເສ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ‘‘ປຸຓ຺ໂຓ ກິຣ ນາມ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ປຣິສາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສໍສຏ຺ໂຐ, ໂສ ທສພລສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄມິສ຺ສຕິ; ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ມໍ ອທິສ຺ວາວ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຖຣນວມຊ຺ຌິມານໍ ສຕິກຣຓຕ຺ຖໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ຄຸຓໍ ຠາສຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ມຫລ຺ລກຠິກ຺ຂູ ນາມ ນ ສພ຺ພກາລໍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ໂຫນ຺ຕິ; ຄຸຓກຖາຍ ປນສ຺ສ ກຖິຕາຍ ໂຍ ຈ ນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ; ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖາຍໍ ເຖຣສ຺ເສວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ກຖໍ ປນ ນໍ ເອສ ອຎ຺ຎາສີຕິ? ປຸຓ຺ຓ, ປຸຓ຺ຓາຕິ ວຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມກຖາຍ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ອຍໍ ໂສ ເຖໂຣ, ຍສ຺ສ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອຠິຓ຺ຫໍ ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອິຕິ ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ນິສີທນໍ ອາທາຍາຕິ ນິສີທນໍ ນາມ ສທສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວາຍິມໍ. ເຖໂຣ ປນ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ. ສີສານຸໂລກີຕິ ໂຍ ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐາເນ ປິຏ຺ຐິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສີສໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍມ຺ປິ ສີສານຸໂລກີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິ. ເຖໂຣ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ສໍຍຕປທສທ຺ທຕາຍ ອຈ຺ຈາສນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ປທສທ຺ເທນ ນ ພາຘຕິ, ‘‘ນາຍໍ ສມ຺ໂມທນກາໂລ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປນ ນ ອຈ຺ຈາສນ຺ໂນ, ອນ຺ຘວນໍ ນາມ ມຫນ຺ຕໍ, ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິລີນໍ ອປສ຺ສນ຺ເຕນ, ອາວຸໂສ ປຸຓ຺ຓ, ປຸຓ຺ຓາຕິ ອຜາສຸກສທ຺ໂທ ກາຕພ຺ໂພ ໂຫຕີຕິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານຊານນຕ຺ຖໍ ນາຕິທູເຣ ຫຸຕ຺ວາ ສີສານຸໂລກີ ອຄມາສິ. ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທີຕິ ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ນິສີທິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາປິ ປຸຓ຺ໂຓ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓຊຈ຺ໂຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສມາປນ຺ໂນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິກໍ ເອກມສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ມຫາຂີຓາສໂວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ. ອິຕິ ເອກໍ ກນກຄຸຫໍ ປວິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ສີຫາ ວິຍ, ເອກໍ ວິຊມ຺ຠນຠູມິໍ ໂອຕິຓ຺ຓາ ທ຺ເວ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ວິຍ, ເອກໍ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລວນໍ ປວິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ຉທ຺ທນ຺ຕນາຄຣາຊາໂນ ວິຍ, ເອກໍ ສິມ຺ພລິວນໍ ປວິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາໂນ ວິຍ, ເອກໍ ນຣວາຫນຍານໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ ທ຺ເວ ເວສ຺ສວຓາ ວິຍ, ເອກໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລໍ ອຠິນິສິນ຺ນາ ທ຺ເວ ສກ຺ກາ ວິຍ, ເອກວິມານພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕາ ທ຺ເວ ຫາຣິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ວິຍ ຈ ເຕ ທ຺ເວປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊຈ຺ຈາ ທ຺ເວປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ທ຺ເວປິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ທ຺ເວປິ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ນາ ທ຺ເວປິ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕາ ມຫາຂີຓາສວາ ເອກໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ ຕໍ ວນຏ຺ຐານໍ ໂສຠຍິໍສຸ.

ຠຄວຕິ ໂນ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີຕິ, ອາວຸໂສ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອາຍສ຺ມຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີຕິ? ອິທໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ປຸຣິມກຖາຍ ຫິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາຍ ປຈ຺ຉິມກຖາ ນ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂສຕຸກາໂມ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາວຸໂສ ສີລວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ. ອາຍສ຺ມາ ປນ ປຸຓ຺ໂຓ ຍສ຺ມາ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລາທີສຸ ຐິຕສ຺ສາປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ມຕ຺ຖກໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ, ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປຏິກ຺ຂິປິ.

ກິມຕ຺ຖໍ ຈຣຫາວຸໂສຕິ ຍທິ ສີລວິສຸທ຺ຘິອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວຸສ຺ສຕິ, ອຖ ກິມຕ຺ຖໍ ວຸສ຺ສຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖໍ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ນາມ ອປ຺ປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານໍ. ທ຺ເວຘາ ອຸປາທານານິ ຄຫຓູປາທານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍູປາທານຎ຺ຈ. ຄຫຓູປາທານໍ ນາມ ກາມຸປາທານາທິກໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ, ປຈ຺ຈຍູປາທານໍ ນາມ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ. ຕຕ຺ຖ ຄຫຓູປາທານວາທິໂນ ອາຈຣິຍາ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ອຸປາທາເນສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນາປິ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ນ ຈ ອຸປາທານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຸປາທິຍຕິ, ກິເລສານຎ຺ຈ ປຣິນິພ຺ພຸຕນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຈ຺ຈຍູປາທານວາທິໂນ ປນ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານໍ. ປຈ຺ຈຍວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສງ຺ຂຕໍ ອມຕຘາຕຸເມວ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ອຍໍ ອນ຺ໂຕ, ອຍໍ ໂກຏິ, ອຍໍ ນິຏ຺ຐາ. ອປ຺ປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ‘‘ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສີລວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ປຸນ ປຸຈ຺ຉໍ ອາຣຠິ.

໒໕໘. ເຖໂຣປິ ສພ຺ພປຣິວຕ຺ເຕສຸ ຕເຖວ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເນ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສີລວິສຸທ຺ຘິໍ ເຈ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍາຕິ ຍທິ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ. ສອຸປາທານໍເຍວ ສມານໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍາຕິ ສງ຺ຄຫຓຘມ຺ມເມວ ນິຄ຺ຄຫຓຘມ຺ມໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມເມວ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມເມວ ອສງ຺ຂຕຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍໍ ປນ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມເມວ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມເມວ ອສງ຺ຂຕຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍາຕິ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຫິ, ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ວຏ຺ຏານຸຄໂຕ ໂລກິຍພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລມຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຠາວໂຕ ສພ຺ພໂສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອິເມຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ເຕນ ຫີຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ເອກຈ຺ເຈ ປຓ຺ຑິຕາ ອຸປມາຍ ອຕ຺ຖໍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຕຣຖວິນີຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໙. ສຕ຺ຕ ຣຖວິນີຕານີຕິ ວິນີຕອສ຺ສາຊານິຍຍຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕ ຣເຖ. ຍາວເທວ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຕິ, ອາວຸໂສ, ອຍໍ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ນາມ, ຍາວເທວ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາ. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຕິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນເມຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ, ຍາວເທວ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕາ ອຕ຺ຖາ, ຕາວ ອຍໍ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຍາ ປນ ອຍໍ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ, ເອສາ ສີລວິສຸທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ໂກຏິ, ອິທໍ ປຣິໂຍສານໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ຫິ ສີລວິສຸທ຺ຘິກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ.

ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ວິຍ ຫິ ຊຣາມຣຓຠີຣຸໂກ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສາວຕ຺ຖິນຄຣໍ ວິຍ ສກ຺ກາຍນຄຣໍ, ສາເກຕນຄຣໍ ວິຍ ນິພ຺ພານນຄຣໍ, ຣຎ຺ໂຎ ສາເກເຕ ວຑ຺ຒິອາວຫສ຺ສ ສີຆໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາປຸຓິຕພ຺ພສ຺ສ ອຈ຺ຈາຍິກສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ອນຠິສເມຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອຠິສມຍກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກາໂລ. ສຕ຺ຕ ຣຖວິນີຕານິ ວິຍ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ, ປຐມໍ ຣຖວິນີຕໍ ອາຣຸຬ຺ຫກາໂລ ວິຍ ສີລວິສຸທ຺ຘິຍໍ ຐິຕກາໂລ, ປຐມຣຖວິນີຕາທີຫິ ທຸຕິຍາທີນິ ອາຣຸຬ຺ຫກາໂລ ວິຍ ສີລວິສຸທ຺ຘິອາທີຫິ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິອາທີສຸ ຐິຕກາໂລ. ສຕ຺ຕເມນ ຣຖວິນີເຕນ ສາເກເຕ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາເຣ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອຸປຣິປາສາເທ ຎາຕິມິຕ຺ຕຄຓປຣິວຸຕສ຺ສ ສຸຣສໂຠຊນປຣິໂຠຄກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍາ ສພ຺ພກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມວຣປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ປໂຣປຓ຺ຓາສກຸສລຘມ຺ມປຣິວາຣສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິໂຣຘສຍເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂານຸຠວນກາໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ທສກຖາວຕ຺ຖຸລາຠິໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ປຸຈ຺ຉິ. ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ກິໍ ຊານິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ, ອຸທາຫຸ ອຊານິຕ຺ວາ? ຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ວາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ວິສຍສ຺ມິໍ ປຸຈ຺ຉິ, ອຸທາຫຸ ອຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ຫຸຕ຺ວາ ອວິສຍສ຺ມິໍ? ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ຈ ກິໍ ຊານິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ອຸທາຫຸ ອຊານິຕ຺ວາ? ຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ວາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ວິສຍສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ອຸທາຫຸ ອຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ຫຸຕ຺ວາ ອວິສເຍຕິ? ຊານິຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ຫຸຕ຺ວາ ວິສເຍ ປຸຈ຺ຉີຕິ ຫິ ວທມາໂນ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍເຍວ ວເທຍ຺ຍ. ຊານິຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ຫຸຕ຺ວາ ວິສເຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີຕິ ວທມາໂນ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖຣໍເຍວ ວເທຍ຺ຍ. ຍຎ຺ຫິ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ. ຍໍ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ. ຕທມິນາ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິສຸທ຺ຘີສຸ ຫິ ເອກາ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຕາ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖາ ອສໍສຄ຺ຄກຖາ, ສີລກຖາຕິ. ເອກາ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ຕີຓິ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຕາ – ປວິເວກກຖາ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ, ສມາຘິກຖາຕິ, ເອວໍ ຕາວ ຍໍ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ. ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ປນ ເອກາ ປຎ຺ຎາກຖາ ປຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຕາ – ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ, ເອວໍ ຍໍ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ. ຕສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິ, ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິເຍວ ປຸຈ຺ຉິ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິເຍວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີຕິ. ອິຕິ ອຸໂຠເປເຕ ຊານິຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖກຸສລາ ຫຸຕ຺ວາ ວິສເຍວ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໖໐. ໂກ ນາໂມ ອາຍສ຺ມາຕິ ນ ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ນາມໍ ນ ຊານາຕິ. ຊານນ຺ໂຕເຍວ ປນ ສມ຺ໂມທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ກຖຎ຺ຈ ປນາຍສ຺ມນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ເຖໂຣ ສມ຺ໂມທມາໂນ ອາຫ. ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕຕິ ມນ຺ຕາຓິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ສຸຕວຕາ ສາວເກນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ, ເອວເມວ ພ຺ຍາກຕາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສາຕິ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ເຈລຓ຺ຑຸປເກນາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຈລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຕ຺ຖໍ, ອຓ຺ຑຸປກໍ ຈຸມ຺ພຏກໍ. ວຕ຺ຖຈຸມ຺ພຏກໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ຕາປິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ທສ຺ສນາຍ ລເຠຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ລທ຺ຘທສ຺ສນມ຺ປິ ເຕສໍ ລາຠາເຍວາຕິ ອຏ຺ຐານປຣິກປ຺ເປນ ອຠິຓ຺ຫທສ຺ສນສ຺ສ ອຸປາຍໍ ທສ຺ເສສິ. ເອວໍ ອປຣິຫຣນ຺ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາເມນ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸກາເມນ ‘‘ເຖໂຣ ກຕ຺ຖ ຐິໂຕ ກຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ປຣິເຍສນ຺ເຕນ ຈຣິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຣິຫຣນ຺ຕາ ປນ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓເຍວ ສີສໂຕ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຣເຫ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ. ອິຕິ ອຏ຺ຐານປຣິກປ຺ເປນ ອຠິຓ຺ຫທສ຺ສນສ຺ສ ອຸປາຍໍ ທສ຺ເສສິ.

ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຈ ປນ ມນ຺ຕິ ສາຣິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ຈ ປນ ເອວໍ ມໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຊານນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖຸກປ຺ເປນາຕິ ສຕ຺ຖຸສທິເສນ. ອິຕິ ເອກປເທເນວ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸກ຺ຂິປິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອກນ຺ຕຘມ຺ມກຖິກຠາໂວ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ອມຈ຺ຈຎ຺ຫິ ປຸໂຣຫິຕໍ ມຫນ຺ໂຕຕິ ວທມາໂນ ຣາຊສທິໂສຕິ ວເທຍ຺ຍ, ໂຄຓໍ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາໂຓຕິ, ວາປິໍ ສມຸທ຺ທປ຺ປມາໂຓຕິ, ອາໂລກໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາໂລກປ຺ປມາໂຓຕິ, ອິໂຕ ປຣໍ ເອເຕສໍ ມຫນ຺ຕຠາວກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສາວກມ຺ປິ ມຫາຕິ ວທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸປຏິຠາໂຄຕິ ວເທຍ຺ຍ, ອິໂຕ ປຣໍ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາວກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ເອກປເທເນວ ເຖຣໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸກ຺ຂິປິ.

ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂນ ນປ຺ປຏິຠາເສຍ຺ຍາຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິຠານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍາ ປນາຍໍ ອຸປມາ ອາຫຏາ, ຕໍ ນ ອາຫເຣຍ຺ຍາມ, ອຕ຺ຖເມວ ກເຖຍ຺ຍາມ. ອຸປມາ ຫິ ອຊານນ຺ຕານໍ ອາຫຣີຍຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອິທມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປມາ ນາມ ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ອາຫຣີຍຕິ, ເຖຣໍ ປເນສ ອປຈາຍມາໂນ ເອວມາຫາຕິ.

ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຕາຕິ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕາ. ກິໍ ປນ ປຎ຺ຫສ຺ສ ປຸຈ຺ຉນໍ ຠາຣິຍໍ, ອຸທາຫຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ? ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນໍ ໂນ ຠາຣິຍໍ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ປນ ຠາຣິຍໍ. ສເຫຕຸກໍ ວາ ສກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນມ຺ປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນມ຺ປິ ຠາຣິຍເມວ. ສມນຸໂມທິໍສູຕິ ສມຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸໂມທິໍສຸ. ອິຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນາ ນິຏ຺ຐິຕາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຣຖວິນີຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ນິວາປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ນິວາປສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເນວາປິໂກຕິ ໂຍ ມິຄານໍ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓພີຊານິ ວປຕິ ‘‘ອິທໍ ຕິຓໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຄເຕ ມິເຄ ສຸຂໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ນິວາປນ຺ຕິ ວປ຺ປໍ. ນິວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວປິຕໍ. ມິຄຊາຕາຕິ ມິຄຆຏາ. ອນຸປຂຊ຺ຊາຕິ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາມຸຈ຺ຉນາຍ ມຸຈ຺ຉິຕາ, ຕຓ຺ຫາຍ ຫທຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຉນາກາຣໍ ປາປິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ມານມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ປມາທນ຺ຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐສຕິຠາວໍ. ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ອິຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ຕຖາ ກາຕພ຺ພາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ນິວາເປຕິ ອິມສ຺ມິໍ ນິວາປຏ຺ຐາເນ. ເອກໍ ກິຣ ນິວາປຕິຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ ນິທາຆຠທ຺ທກໍ, ຕໍ ຍຖາ ຍຖາ ນິທາໂຆ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ນີວາຣວນໍ ວິຍ ເມຆມາລາ ວິຍ ຈ ເອກຄ຺ຆນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ລຸທ຺ທກາ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ກສິຕ຺ວາ ວປິຕ຺ວາ ວຕິໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ອຖ ຍທາ ມຫານິທາເຆ ສພ຺ພຕິຓານິ ສຸກ຺ຂານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຊິວ຺ຫາເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ທຸລ຺ລຠໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ມິຄຊາຕາ ສຸກ຺ຂຕິຓານິ ເຈວ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິ ຈ ຂາທນ຺ຕາ ກມ຺ປມານາ ວິຍ ວິຈຣນ຺ຕາ ນິວາປຕິຓສ຺ສ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ວຘພນ຺ຘນາທີນິ ອຄຓຍິຕ຺ວາ ວຕິໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕາ ປວິສນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ນິວາປຕິຓໍ ອຕິວິຍ ປິຍໍ ໂຫຕິ ມນາປໍ. ເນວາປິໂກ ເຕ ທິສ຺ວາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ປມຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອນ຺ໂຕນິວາປຏ຺ຐາເນ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອຸທກອາວາຏກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ມິຄາ ວິວຏທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ຂາທິຕມຕ຺ຕກໍ ປິວິຕມຕ຺ຕກເມວ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ປຸນທິວເສ ກິຎ຺ຈິ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກຓ຺ເຓ ຈາລຍມານາ ຂາທິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ອຕຣມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຸນທິວເສ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑລຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ລຸທ຺ທກາ ເຕສໍ ປມຕ຺ຕຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕ ຕສ຺ມິໍ ນິວາເປ ເນວາປິກສ຺ສ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວນ຺ຕິ.

໒໖໒. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສຸ ມິຄຊາເຕສຸ. ປຐມາ ມິຄຊາຕາຕິ, ມິຄຊາຕາ ປຐມທຸຕິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຠຄວາ ປນ ອາຄຕປຏິປາຏິວເສນ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ປຐມາ, ທຸຕິຍາ, ຕຕິຍາ, ຈຕຸຕ຺ຖາຕິ ນາມໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ອິທ຺ຘານຸຠາວາຕິ ຍຖາກາມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ; ວສີຠາໂວເຍວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອິທ຺ຘີຕິ ຈ ອານຸຠາໂວຕິ ຈ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

໒໖໓. ຠຍໂຠຄາຕິ ຠເຍນ ໂຠຄໂຕ. ພລວີຣິຍນ຺ຕິ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຓວາໂຍຘາຕຸ, ສາ ປຣິຫາຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໔. ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມາຕິ ອນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຍເມວ, ພາຫິຣໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຍເມວ, ມຍໍ ປນ ອມຸໍ ນິວາປຏ຺ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກມນ຺ເຕ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມາຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສູຕິ ລຸທ຺ທກາ ນາມ ນ ສພ຺ພກາລໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ມຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມຓ຺ຑລຄຸມ຺ເພສຸ ເຈວ ວຕິປາເທສຸ ຈ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອເຕສຸ ມຸຂໂຘວນຕ຺ຖໍ ວາ ອາຫາຣກິຈ຺ຈກຣຓຕ຺ຖໍ ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ນິວາປວຕ຺ຖຸໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຂາທິຕມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິສ຺ສາມາຕິ ນິວາປວຕ຺ຖຸໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຄຫເນສຸ ຄຸມ຺ພວຕິປາທາທີສຸ ອາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສຸ. ຠຸຎ຺ຊິໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ລຸທ຺ທການໍ ປມາທກາລໍ ຎຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເກຕພິໂນຕິ ສິກ຺ຂິຕເກຣາຏິກາ. ອິທ຺ຘິມນ຺ຕາຕິ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ວິຍ. ປຣຊນາຕິ ຍກ຺ຂາ. ອິເມ ນ ມິຄຊາຕາຕິ. ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາຕິ ອິມິນາ ນາມ ຐາເນນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອມຸຕ຺ຣ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ເນສໍ ນ ຊານາມ. ທຓ຺ຑວາກຣາຫີຕິ ທຓ຺ຑວາກຣຊາເລຫິ. ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ອນຸປຣິວາເຣສຸນ຺ຕິ ອຕິມາຍາວິໂນ ເອເຕ, ນ ທູຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ສນ຺ຕິເກເຍວ ນິປນ຺ນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນິວາປກ຺ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂອກາສໍ ອນຸປຣິວາເຣສຸໍ. ອທ຺ທສໍສູຕິ ເອວໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວາກຣຊາລໍ ສມນ຺ຕໂຕ ຈາເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ອທ຺ທສໍສຸ. ຍຕ຺ຖ ເຕຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ເຕ ຄາຫໍ ອຄມໍສຸ, ຕໍ ຐານໍ ອທ຺ທສໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໕. ຍໍນູນ ມຍໍ ຍຕ຺ຖ ອຄຕີຕິ ເຕ ກິຣ ເອວໍ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ອນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຍເມວ, ພາຫິຣໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຍເມວ, ເຕປິ ຫິ ວາກຣຊາເລນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຫິຕາເຍວາ’’ຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍໍນູນ ມຍໍ ຍຕ຺ຖ ເນວາປິກສ຺ສ ຈ ເນວາປິກປຣິສາຍ ຈ ອຄຕິ ອວິສໂຍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎ ຆຏ຺ເຏສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ທູຣຕຣວາສິໂນ ອຎ຺ເຎ ຆຏ຺ເຏສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ຆຏ຺ຏິຕາ ອຎ຺ເຎຕິ ເຕປິ ຆຏ຺ຏິຕາ ອຎ຺ເຎ ຕໂຕ ທູຣຕຣວາສິໂນ ຆຏ຺ເຏສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໂສ ມິຄຊາຕາ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ອິມໍ ອມ຺ເຫຫິ ນິວຸຕ຺ຕໍ ນິວາປໍ ສພ຺ເພ ມິຄຆຏາ ມິຄສງ຺ຆາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ເຂຍ຺ຍາມາຕິ ເຕສໍ ຄຫເຓ ອພ຺ຍາວຏາ ຠເວຍ຺ຍາມາຕິ; ຍຖາ ຕຖາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ຫິ ຕຣຸຓໂປຕໂກ ວາ ມຫລ຺ລໂກ ວາ ທຸພ຺ພໂລ ວາ ຍູຖປຣິຫີໂນ ວາ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ລທ຺ຘຸໍ, ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິໍສຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອພ຺ຍາວຏາວ ອເຫສຸໍ.

໒໖໗. ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານີຕິ ເອຕ຺ຖ ນິວາໂປຕິ ວາ ໂລກາມິສານີຕິ ວາ ວຏ຺ຏາມິສຠູຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ມາໂຣ ນ ຈ ພີຊານິ ວິຍ ກາມຄຸເຓ ວເປນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑຕິ, ກາມຄຸຓຄິທ຺ຘານໍ ປນ ອຸປຣິ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ກາມຄຸຓາ ມາຣສ຺ສ ນິວາປາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສາ’’ຕິ. ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາຕິ ມາຣສ຺ສ ວສໍ ຄຕາ ອເຫສຸໍ, ຍຖາກາມກຣຓີຍາ. ອຍໍ ສປຸຕ຺ຕຠຣິຍປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອາຄຕອຸປມາ.

໒໖໘. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ປຣິຫາຍີຕິ ເອຕ຺ຖ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ ອຣຎ຺ເຎ ວສິສ຺ສາມາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌາສໂຍ; ໂສ ປຣິຫາຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖູປເມ ອຫໍ ອິເມ ທຸຕິເຍຕິ ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມິກປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸປມາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຫິ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏຸປຈ຺ເຉທຠເຍນ ປເວຓິໍ ຆຏຍິສ຺ສາມາຕິ ຘນໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຕ຺ເຕ ຊາເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ ວຏ຺ຏໍ ນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ປເວຓິ ຆຏິຕາ’’ຕິ ປຸນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ວາ ຕເມວ ວາ ສ’ກລຕ຺ຕວາສໍ ວສນ຺ຕິ.

໒໖໙. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສູຕິ ປຸຣິມາ ວິຍ ເຕປິ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ ນ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ; ຍຖາກາມກຣຓີຍາວ ອເຫສຸໍ. ກິໍ ປນ ເຕ ອກໍສູຕິ? ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ເຕສຸ ເຕສຸ ອາຣາມອຸຍ຺ຍານຏ຺ຐາເນສຸ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ນິວສນ຺ຕາ ກຸລທາຣເກ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖສິປ຺ປາທີນິ ນານປ຺ປກາຣານິ ສິປ຺ປານິ ສິກ຺ຂາເປສຸໍ. ອິຕິ ເຕ ວາກຣຊາເລນ ຕຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ວິຍ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ທິຏ຺ຐິຊາເລນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ.

໒໗໐. ຕຖູປເມ ອຫໍ ອິເມ ຈຕຸຕ຺ເຖຕິ ອຍໍ ອິມສ຺ສ ສາສນສ຺ສ ອຸປມາ ອາຫຏາ.

໒໗໑. ອນ຺ຘມກາສິ ມາຣນ຺ຕິ ນ ມາຣສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ຠິນ຺ທິ. ວິປສ຺ສນາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມໍ ນາມ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ມາໂຣ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນ຺ຘມກາສິ ມາຣ’’ນ຺ຕິ. ອປທໍ ວຘິຕ຺ວາ ມາຣຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເຕເນວ ປຣິຍາເຍນ ຍຖາ ມາຣສ຺ສ ຈກ຺ຂຸ ອປທໍ ໂຫຕິ ນິປ຺ປທໍ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ, ນິຣາຣມ຺ມຓໍ, ເອວໍ ວຘິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ ປາປິມໂຕຕິ ເຕເນວ ປຣິຍາເຍນ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ. ນ ຫິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຎາຓສຣີຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ທິສ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕິຓ຺ໂຓ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ໂລເກ ສຕ຺ຕວິສຕ຺ຕຠາເວນ ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ອຖ ວາ ‘‘ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ວິສຕ຺ຕິກາ? ວິສຕາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ ວິສຏາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິປຸລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສາລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສມາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສກ຺ກຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສໍ ຫຣຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສໍວາທິກາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສມູລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສຜລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສປຣິໂຠຄາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສາລາ ວາ ປນ ສາ ຕຓ຺ຫາ ຣູເປ ສທ຺ເທ ຄນ຺ເຘ ຣເສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ’’ຕິ (ມຫານິ. ໓; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒໒, ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໔) ວິສຕ຺ຕິກາ. ເອວໍ ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ຕິຓ຺ໂຓ ນິຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ຕິຓ຺ໂຓ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ນິວາປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປາສຣາສິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ປາສຣາສິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສາຘຸ ມຍໍ, ອາວຸໂສຕິ ອາຍາຈນ຺ຕາ ຠຓນ຺ຕິ. ເອເຕ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ຊນປທວາສິໂນ ‘‘ທສພລໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ. ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນໍ ປນ ເອເຕຫິ ລທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ນ ຕາວ ສຸຓນ຺ຕິ. ເຕ ສຕ຺ຖຸຄາຣເວນ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ຄຣູ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກຈາຣິໂກ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ວິຍ, ປຠິນ຺ນກຸຎ຺ຊໂຣ ວິຍ, ຜຓກຕອາສີວິໂສ ວິຍ, ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ທຸຣາສທາ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອາສີວິໂສ ຍຖາ ໂຆໂຣ, ມິຄຣາຊາວ ເກສຣີ;

ນາໂຄວ ກຸຎ຺ຊໂຣ ທນ຺ຕີ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘາ ທຸຣາສທາ’’ຕິ.

ເອວໍ ທຸຣາສທໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຍໍ ຍາຈິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຍາຈມານາ ‘‘ສາຘຸ ມຍໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ອປ຺ເປວ ນາມາຕິ ອປິ ນາມ ລເຠຍ຺ຍາຖ. ກສ຺ມາ ປນ ເຖໂຣ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ? ປາກຏກິຣິຍຕາຍ. ທສພລສ຺ສ ຫິ ກິຣິຍາ ເຖຣສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫຕິ; ຊານາຕິ ເຖໂຣ, ‘‘ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ກຣິສ຺ສຕິ; ອຊ຺ຊ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ກຣິສ຺ສຕິ; ອຊ຺ຊ ເອກໂກວ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິສ຺ສຕິ; ອຊ຺ຊ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ຊນປທຈາຣິກໍ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກິໍ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຊານນຕ຺ຖໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ? ນຕ຺ຖິ. ອນຸມານພຸທ຺ຘິຍາ ປນ ກຕກິຣິຍາຍ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ຊານາຕິ. ຍຎ຺ຫິ ທິວສໍ ຠຄວາ ເຊຕວເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ກາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑານໍ ປຏິສາມນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ, ເຖໂຣ ສມ຺ມຊ຺ຊນິສງ຺ກາຣຉຑ຺ຑນກາທີນິ ປຏິສາເມຕິ. ປຸພ຺ພາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ທິວາວິຫາຣາຍ ອາຄມນກາເລປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຍທາ ປນ ເອກໂກ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ໂພຘເນຍ຺ຍພນ຺ຘວໍ ທິສ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ເອກໂກ ປວິສິຕຸກາໂມ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂາຈາຣສຊ຺ຊາ ໂຫຖາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ. ຍທາ ປນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາຣໍ ອຸປຑ຺ຒປິທຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ເຖໂຣ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ. ຍທາ ຊນປທຈາຣິກໍ ນິກ຺ຂມິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ເອກໍ ທ຺ເວ ອາໂລເປ ອຕິເຣກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ສພ຺ພກາລໍ ຈງ຺ກມນຎ຺ຈາຣຸຍ຺ຫ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມຕິ, ເຖໂຣ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ, ອາວຸໂສ, ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣິຕຸກາໂມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ.

ຠຄວາ ປຐມໂພຘິຍໍ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ອນິພທ຺ຘວາໂສ ອໂຫສິ, ປຈ຺ຉາ ປຎ຺ຈວີສຕິ ວສ຺ສານິ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ສາວຕ຺ຖິໍເຍວ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ເອກທິວເສ ທ຺ເວ ຐານານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ເຊຕວເນ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ກໂຣຕິ. ປຸພ຺ພາຣາເມ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ກໂຣຕິ. ກສ຺ມາ? ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸລານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ. ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຐິເຕນ ຫິ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ວິຍ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ, ມາຕຸຄາມຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕາຍ ຈ ວິສາຂາຍ ວິຍ ອຎ຺ຎາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ຕຖາຄຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຘນປຣິຈ຺ຈາໂຄ ກໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເຕສໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ເອກທິວເສ ອິມານິ ທ຺ເວ ຐານານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ເຊຕວເນ ວສິ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ – ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫກາເລ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐກໍ ຄມິສ຺ສຕິ; ອຖາຫໍ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມິ. ເອວມິເມ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມກຖໍ ສວນາຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອວມາຫ.

ມິຄາຣມາຕຸປາສາໂທຕິ ວິສາຂາຍ ປາສາໂທ. ສາ ຫິ ມິຄາເຣນ ເສຏ຺ຐິນາ ມາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐປິຕຕ຺ຕາ ມິຄາຣມາຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ປາສາເທ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫາສາວການໍ ສິຣິຄພ຺ຠານໍ ມຊ຺ເຌ ຠຄວໂຕ ສິຣິຄພ຺ໂຠ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄມ຺ມ ທຣຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ.

ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸນ຺ຕິ ໂຍ ຫິ ຈຸຓ຺ຓມຕ຺ຕິກາທີຫິ ຄຕ຺ຕານິ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ມລ຺ລກມຸຏ຺ຐາທີຫິ ວາ ຆໍສນ຺ໂຕ ນ຺ຫາຍຕິ, ໂສ ນ຺ຫາຍຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຍ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ປກຕິຍາວ ນ຺ຫາຍຕິ, ໂສ ປຣິສິຎ຺ຈຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠຄວໂຕປິ ສຣີເຣ ຕຖາ ຫຣິຕພ຺ພໍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ນາມ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ອຸຕຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປນ ຠຄວາ ເກວລໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກຕິ ປາຈີນໂກຏ຺ຐໂກ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ວິຫາໂຣ ກທາຈິ ມຫາ ໂຫຕິ ກທາຈິ ຂຸທ຺ທໂກ. ຕຖາ ຫິ ໂສ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ໂຍຊນິໂກ ອໂຫສິ, ສິຂິສ຺ສ ຕິຄາວຸໂຕ, ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ອຑ຺ຒໂຍຊນິໂກ, ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຄາວຸຕປ຺ປມາໂຓ, ໂກຓາຄມນສ຺ສ ອຑ຺ຒຄາວຸຕປ຺ປມາໂຓ, ກສ຺ສປສ຺ສ ວີສຕິອຸສຠປ຺ປມາໂຓ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ອຏ຺ຐກຣີສປ຺ປມາໂຓ ຊາໂຕ. ຕມ຺ປິ ນຄຣໍ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ກທາຈິ ປາຈີນໂຕ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ທກ຺ຂິຓໂຕ, ກທາຈິ ປຈ຺ຉິມໂຕ, ກທາຈິ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ. ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຎ຺ຈປາທານໍ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຈລເມວ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ຫິ ອຈລເຈຕິຍຏ຺ຐານານິ ນາມ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກຏ຺ຐານໍ ອິສິປຕເນ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານໍ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ເທໂວໂຣຫຓກາເລ ໂສປານສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ມຎ຺ຈປາທຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ວີສຕິອຸສຠວິຫາຣກາເລ ປາຈີນທ຺ວາເຣ ໂກຏ຺ຐໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ອິທານິປິ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ອຈິຣວຕີ ນຄຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສນ຺ທມານາ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐກໍ ປຕ຺ວາ ອຸທເກນ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກຣຫທໍ ມາເປສິ ສມຕິຕ຺ຖໍ ອນຸປຸພ຺ພຄມ຺ຠີຣໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ຣຎ຺ໂຎ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖໍ, ເອກໍ ນາຄຣານໍ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ, ເອກໍ ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ເອວໍ ປາຏິເຍກ຺ການິ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ ຣມຓີຍານິ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຣຊຕປຏ຺ຏສທິສວາລິການິ. ອິຕິ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອຍໍ ເອວຣູໂປ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸໍ. ອຖາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຸທກສາຏິກໍ ອຸປເນສິ. ຠຄວາ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຸທກສາຏິກໍ ນິວາເສສິ. ເຖໂຣ ທຸປຏ຺ເຏນ ສທ຺ຘິໍ ມຫາຈີວຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕມກາສິ. ຠຄວາ ອຸທກໍ ໂອຕຣິ. ສໂຫຕຣເຓເນວສ຺ສ ອຸທເກ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ສພ຺ເພ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ອເຫສຸໍ. ຍນ຺ຕນາລິກາຫິ ສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣານິສິຎ຺ຈມານກາໂລ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປຏປສາຣຓກາໂລ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ອຖ ຠຄວໂຕ ນ຺ຫານວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕິຓ຺ຓສ຺ສ ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ອຸປເນສິ. ຠຄວາ ຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊຸລຕາສທິສໍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຫາຈີວຣໍ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ປທຸມຄພ຺ຠສທິສໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນີຕໍ ທ຺ວີສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐເກ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ.

ເອວໍ ຐິຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ວິກສິຕກມລຸປ຺ປລສຣໍ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ ຕາຣາມຣີຈິວິກສິຕໍ ຈ ຄຄນຕລໍ ສິຣິຍາ ອວຫສມານໍ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ເຂປວິລາສິນີ ຈສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓມາລາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ຐປິຕາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈນ຺ທມາລາ ວິຍ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສສູຣິຍມາລາ ວິຍ, ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ວິຍ ຈ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ, ວຓ຺ຓຠູມິນາເມສາ. ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ພຸທ຺ຘານໍ ສຣີຣວຓ຺ຓໍ ວາ ຄຸຓວຓ຺ຓໍ ວາ ຈຸຓ຺ຓິຍປເທຫິ ວາ ຄາຖາຫິ ວາ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຸປມາໂຍ ຈ ກາຣຓານິ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຏິພເລນ ຘມ຺ມກຖິເກນ ປູເຣຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໗໓. ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພາປຍມາໂນຕິ ປກຕິຠາວໍ ຄມຍມາໂນ ນິຣຸທການິ ກຸຣຸມາໂນ, ສຸກ຺ຂາປຍມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສທເກນ ຄຕ຺ເຕນ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຈີວເຣ ກຓ຺ຓິກາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑໍ ທຸສ຺ສຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສຣີເຣ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ; ປທຸມປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ຕອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ອຸທກໍ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາຍ ຠຄວາ, ‘‘ປພ຺ພຊິຕວຕ຺ຕໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ມຫາຈີວຣໍ ອຸໂຠສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ກາຍໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຄວາ ມຫາຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມິຄາຣມາຕຸປາສາທໍ ອາຣພ຺ຠ ຄມນາຠິຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຕິໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ; ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ອຘິປ຺ປາຍໂກປນໍ ນາມ ເອກຈາຣິກສີຫສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ; ປຠິນ຺ນວຣວາຣຓສ຺ສ ໂສຓ຺ຑາຍ ປຣາມສນໍ ວິຍ; ອຸຄ຺ຄເຕຊສ຺ສ ອາສີວິສສ຺ສ ຄີວາຍ ຄຫຓໍ ວິຍ ຈ ຠາຣິຍໍ ໂຫຕິ. ອິເຘວ ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄມນຕ຺ຖາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ…ເປ… ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາຕິ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ໂສສ຺ສາມາຕິ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ຄຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ, ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ທສສຸ ປາຣມິຕາສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ປາຣມິຍາ ເຈວ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ກຖຍມານາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຄມຍມາໂນຕິ ໂອໂລກຍມາໂນ. ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘຕິ ສຫສາ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາ ຍາວ ສາ ກຖາ ນິຏ຺ຐາຕິ, ຕາວ ອຏ຺ຐາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄ຺ຄຬໍ ອາໂກເຏສີຕິ ອຄ຺ຄນເຂນ ກວາເຏ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ວິວຣິໍສູຕິ ໂສຕໍ ໂອທຫິຕ຺ວາວ ນິສິນ຺ນຕ຺ຕາ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິວຣິໍສຸ.

ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນຕິ ພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເອໂກປິ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຠຄວາ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ມນສິ ກໂຣຕິ ‘‘ອສຸໂກ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ໂນ ວາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ປສ຺ສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອກຸສລວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ກຍມານໍ, ຕໂຕ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ມາທິສສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອກຸສລວິຕກ຺ກາ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ເຄ ວຏ຺ຏທຸກ຺ເຂ ສໍສາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ເຖວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ອເຖວໍ ໂອວທິຍມານາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອມ຺ຫາກໍ ມນໍ ຊານິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ສມີເປ ຐິຕໍເຍວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕິ; ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ, ‘ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ນິສີທຖ, ອິຘ ນິສີທຖາ’ຕິ ອາສນປຣິເຍສນໍ ນາມ ຠາໂຣ’’ຕິ. ເຕ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາວ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປີຐໍ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ມຎ຺ຈໍ ວາ ຜລກໍ ວາ ກຏ຺ຐໍ ວາ ປາສາຓໍ ວາ ວາລິກປຸຎ຺ຊໍ ວາ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຕໍ ອລຠມານາ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິປິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປໍສຸກູລໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ປກຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ ອາສນໍ ອໂຫສິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທີ’’ຕິ.

ກາຍ ນຸຕ຺ຖາຕິ ກຕມາຍ ນຸ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ຠວຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກາຍ ເນຕ຺ຖາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ຕສ຺ສາ ກຕມາຍ ນຸ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກາຍ ໂນຕ຺ຖາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ຕສ຺ສາປິ ປຸຣິໂມເຍວ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ຕຣາ ກຖາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາຣອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນໍ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ຎາ ເອກາ ກຖາ. ວິປ຺ປກຕາຕິ ມມ ອາຄມນປຈ຺ຈຍາ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕາ ສິຂໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ. ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຖ ເອຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ຘມ຺ມີ ວາ ກຖາຕິ ທສກຖາວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕາ ວາ ຘມ຺ມີ ກຖາ. ອຣິໂຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານມ຺ປິ ອຣິໂຍ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຌານໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນປິ, ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນປິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣິເຍນ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ນິສິນ຺ໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໗໔. ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິເຍສນາຕິ ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ? ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ໂສສ຺ສາມາຕິ ເຖຣສ຺ສ ຠາຣໍ ອກໍສຸ, ເຖໂຣ ເຕສໍ ອສ຺ສມຄມນມກາສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຕິຣຈ຺ຉານກຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ຠຄວາ ‘‘ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິເຍສນາ ອຣິຍປຣິເຍສນາ ນາມາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍປຣິເຍສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ມຄ຺ຄກຸສໂລ ປຸຣິໂສ ປຐມໍ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ ອປາຍມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວາມໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ຠຄວາ ເທສນາກຸສລຕາຍ ປຐມໍ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ ອນຣິຍປຣິເຍສນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອິຕຣໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ ອຸທ຺ເທສານຸກ຺ກມໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ຊາຕິຘມ຺ໂມຕິ ຊາຍນສຠາໂວ. ຊຣາຘມ຺ໂມຕິ ຊີຣຓສຠາໂວ. ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມຕິ ພ຺ຍາຘິສຠາໂວ. ມຣຓຘມ຺ໂມຕິ ມຣຓສຠາໂວ. ໂສກຘມ຺ໂມຕິ ໂສຈນກສຠາໂວ. ສໍກິເລສຘມ຺ໂມຕິ ສໍກິລິສ຺ສນສຠາໂວ.

ປຸຕ຺ຕຠຣິຍນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ຠຣິຍາ ຈ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຊາຕຣູປຣຊຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຊາຕຣູປນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ. ຣຊຕນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂວຫາຣູປຄໍ ໂລຫມາສກາທິ. ຊາຕິຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍຕິ ເອເຕ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓູປຘໂຍ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ຊາຕິຘມ຺ມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມວາຣາທີສຸ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ນ ຄຫິຕໍ, ນ ເຫຕສ຺ສ ສີສໂຣຄາທໂຍ ພ຺ຍາຘໂຍ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ຕານໍ ວິຍ ຈຸຕິສງ຺ຂາຕໍ ມຣຓໍ, ນ ໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍາທີຫິ ປນ ສໍກິເລເສຫິ ສໍກິລິສ຺ສຕີຕິ ສໍກິເລສຘມ຺ມວາເຣ ຄຫິຕໍ. ຕຖາ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ຊາຕິຘມ຺ມວາເຣ. ມລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີຣຓໂຕ ຊຣາຘມ຺ມວາເຣ ຈ.

໒໗໕. ອຍໍ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍາ ປຣິເຍສນາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ນິທ຺ໂທສຕາຍປິ ອຣິເຍຫິ ປຣິເຍສິຕພ຺ພຕາຍປິ ອຣິຍປຣິເຍສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໗໖. ອຫມ຺ປິ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຫມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ອນຣິຍປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສິໍ. ສ຺ວາຫໍ ຕໍ ປຫາຍ ອຣິຍປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາປິ ອນຣິຍປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສິໍສຸ. ເຕ ຕໍ ປຫາຍ ອຣິຍປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຂີຓາສວຠູມິໍ ປຕ຺ຕາ. ຕຸມ຺ເຫປິ ມມ ເຈວ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ. ອຣິຍປຣິເຍສນາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິເຍສນາ’’ຕິ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

໒໗໗. ຕຕ຺ຖ ທຫໂຣວ ສມາໂນຕິ ຕຣຸໂຓວ ສມາໂນ. ສຸສຸກາຬເກໂສຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກາຬເກໂສ, ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓເກໂສວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠທ຺ເຣນາຕິ ຠທ຺ທເກນ. ປຐເມນ ວຍສາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ວຍານໍ ປຐມວເຍນ. ອກາມການນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຉມານານໍ, ອນາທຣຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ອສ຺ສູນິ ມຸເຂ ເອເຕສນ຺ຕິ ອສ຺ສຸມຸຂາ; ເຕສໍ ອສ຺ສຸມຸຂານໍ, ອສ຺ສຸກິລິນ຺ນມຸຂານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຸທນ຺ຕານນ຺ຕິ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທມານານໍ. ກິໍ ກຸສລຄເວສີຕິ ກິໍ ກຸສລນ຺ຕິ ຄເວສມາໂນ. ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ສນ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ວຣປທໍ, ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຬາໂຣຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ທີຆປິງ຺ຄໂລ ກິເຣໂສ. ເຕນສ຺ສ ອາຬາໂຣຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ກາລາໂມຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ວິຫຣຕາຍສ຺ມາຕິ ວິຫຣຕຸ ອາຍສ຺ມາ. ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສຕິ ຍສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ. ສກໍ ອາຈຣິຍກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍສມຍໍ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕນ ໂອກາໂສ ກໂຕ ໂຫຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍ ເຕສໍ ສມຍໍ ຕນ຺ຕິໍ. ປຣິຍາປຸຓິນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍ.

ໂອຏ຺ຐປຫຕມຕ຺ເຕນາຕິ ເຕນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ໂອຏ຺ຐປຫຣຓມຕ຺ເຕນ; ອປຣາປຣໍ ກຕ຺ວາ ໂອຏ຺ຐສຎ຺ຈຣຓມຕ຺ຕເກນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລປິຕລາປນມຕ຺ເຕນາຕິ ເຕນ ລປິຕສ຺ສ ປຏິລາປນມຕ຺ຕເກນ. ຎາຓວາທນ຺ຕິ ຊານາມີຕິ ວາທໍ. ເຖຣວາທນ຺ຕິ ຖິຣຠາວວາທໍ, ເຖໂຣ ອຫເມຕ຺ຖາຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ. ອຫຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎ ຈາຕິ ນ ເກວລໍ ອຫໍ, ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ. ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນາຕິ ປຎ຺ຎາຍ ອສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ສຸທ຺ເຘນ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກເນວ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຣ ວາຈາຍ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ, ‘‘ນ ກາລາມສ຺ສ ວາຈາຍ ປຣິຍຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ ອສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ, ອທ຺ຘາ ເອສ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ, ເຕນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ປເວເທສີຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນປຣິໂຍສານາ ສຕ຺ຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ມໍ ຊານາເປສິ. ສທ຺ຘາຕິ ອິມາສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ສທ຺ຘາ. ວີຣິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປທເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ປໂຍຄໍ ກເຣຍ຺ຍໍ. ນຈິຣສ຺ເສວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິນ຺ຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຣ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕິປາຫຎ຺ເຎວ ສຕ຺ຕ ສຸວຓ຺ຓນິສ຺ເສຓິໂຍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສຕ຺ຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ; ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ລາຠາ ໂນ, ອາວຸໂສຕິ ອນຸສູຍໂກ ກິເຣສ ກາລາໂມ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ອຘຸນາຄໂຕ, ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສີ’’ຕິ ອຸສູຍໍ ອກຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ປສາທໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຸໂຠວ ສນ຺ຕາ ອິມໍ ຄຓໍ ປຣິຫຣາມາຕິ ‘‘ມຫາ ອຍໍ ຄໂຓ, ທ຺ເວປິ ຊນາ ປຣິຫຣາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຓສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ, ‘‘ອຫມ຺ປິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ, ມຫາປຸຣິໂສປິ ສຕ຺ຕນ຺ນເມວ, ເອຕ຺ຕກາ ຊນາ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຣິກມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ເອຕ຺ຕກາ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຸຬາຣາຍາຕິ ອຸຕ຺ຕມາຍ. ປູຊາຍາຕິ ກາລາມສ຺ສ ກິຣ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອິຕ຺ຖິໂຍປິ ປຸຣິສາປິ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກາລາໂມ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ມຫາປຸຣິສໍ ປູເຊຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ເຕ ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ຍໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ກາລາມໍ ປູເຊນ຺ຕິ. ມຫຄ຺ຆານິ ມຎ຺ຈປີຐານິ ອາຫຣນ຺ຕິ; ຕານິປິ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທາເປຕ຺ວາ ຍທິ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ວຣເສນາສນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ເສສກໍ ອຕ຺ຕນາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ອຸຬາຣາຍ ປູຊາຍ ປູເຊສິ. ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ນິພ຺ພິທາຍາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ສຕ຺ຕສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ເນວ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ, ນ ວິຣຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ, ນ ຣາຄາທິນິໂຣຘຕ຺ຖາຍ, ນ ອຸປສມຕ຺ຖາຍ, ນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອຠິຊານນຕ຺ຖາຍ, ນ ຈຕຸມຄ຺ຄສມ຺ໂພຘາຍ, ນ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍາວເທວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປປຕ຺ຕິຍາຕິ ຍາວ ສຏ຺ຐິກປ຺ປສຫສ຺ສາຍຸປຣິມາເຓ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຠເວ ອຸປປຕ຺ຕິ, ຕາວເທວ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ. ເອວມຍໍ ປຸນຣາວຕ຺ຕນຘມ຺ໂມເຍວ; ຍຎ຺ຈ ຐານໍ ປາເປຕິ, ຕໍ ຊາຕິຊຣາມຣເຓຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕເມວ ມຈ຺ຈຸປາສປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວາຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຣິໂສ ມນຸຎ຺ຎໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນປິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປິຕ຺ຕວເສນ ວາ ເສມ຺ຫວເສນ ວາ ມກ຺ຂິກາວເສນ ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸນ ເອກໍ ປິຓ຺ຑມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ມນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ; ເອວເມວ ອິມາ ສຕ຺ຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາປິ, ຕາສຸ ອິມໍ ປຸນຣາວຕ຺ຕິກາທິເຠທໍ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ, ປຸນ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ອາວຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ວາ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ວາ ອຘິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ວາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິສ຺ສາມິ ວາຕິ ຈິຕ຺ຕເມວ ນ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາຕິ ອລໍ ອິມິນາ, ອລໍ ອິມິນາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ. ນິພ຺ພິຊ຺ຊາຕິ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ. ອປກ຺ກມິນ຺ຕິ ອຄມາສິໍ.

໒໗໘. ນ ໂຂ ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອິຘາປິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ນາຍໍ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ອຸທກສ຺ສ ວາຈາຍ ອຸຄ຺ຄຫິຕມຕ຺ໂຕວ, ອທ຺ຘາ ປເນສ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ’’ຕິ. ເຕນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນ ໂຂ ຣາໂມ…ເປ… ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫາສີ’’ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ປຸຣິມວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໗໙. ເຍນ ອຸຣຸເວລາ ເສນານິຄໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຣຸເວລາຕິ ມຫາເວລາ, ມຫາວາລິກຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອຸຣູຕິ ວາລິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ; ເວລາຕິ ມຣິຍາທາ, ເວລາຕິກ຺ກມນເຫຕຸ ອາຫຏາ ອຸຣຸ ອຸຣຸເວລາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຕີເຕ ກິຣ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ທສສຫສ຺ສາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ວິຫຣນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ອກໍສຸ – ‘‘ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ນາມ ປເຣສມ຺ປິ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ມໂນກມ຺ມໍ ປນ ອປາກຏໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ໂຈທໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ໂສ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕປຸເຏນ ວາລິກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາກິຣຕຸ, ອິທມສ຺ສ ທຓ຺ຑກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຍ ຕາທິສໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕປຸເຏນ ວາລິກໍ ອາກິຣຕິ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸກ຺ກເມນ ມຫາວາລິກຣາສິ ຊາໂຕ. ຕໂຕ ຕໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຈຕິຍຏ຺ຐານມກາສິ; ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸຣຸເວລາຕິ ມຫາເວລາ, ມຫາວາລິກຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ວາ ອຸຣູຕິ ວາລິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເວລາຕິ ມຣິຍາທາ. ເວລາຕິກ຺ກມນເຫຕຸ ອາຫຏາ ອຸຣຸ ອຸຣຸເວລາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

ເສນານິຄໂມຕິ ເສນາຍ ນິຄໂມ. ປຐມກປ຺ປິການໍ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ເສນານິເວໂສ ອໂຫສິ; ຕສ຺ມາ ໂສ ປເທໂສ ເສນານິຄໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ເສນານິ-ຄາໂມ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ເສນານີ ນາມ ສຸຊາຕາຍ ປິຕາ, ຕສ຺ສ ຄາໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທວສຣິນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ໂອສຣິໍ. ຣມຓີຍໍ ຠູມິຠາຄນ຺ຕິ ສຸປຸປ຺ຜິຕນານປ຺ປກາຣຊລຊຖລຊປຸປ຺ຜວິຈິຕ຺ຕໍ ມໂນຣມ຺ມໍ ຠູມິຠາຄໍ. ປາສາທິກຎ຺ຈ ວນສຓ຺ຑນ຺ຕິ ໂມຣປິຎ຺ຉກລາປສທິສໍ ປສາທຊນນວນສຓ຺ຑຎ຺ຈ ອທ຺ທສໍ. ນທິຎ຺ຈ ສນ຺ທນ຺ຕິນ຺ຕິ ສນ຺ທມານຎ຺ຈ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘສທິສໍ ວິມລນີລສີຕລສລິລໍ ເນຣຎ຺ຊຣໍ ນທິໍ ອທ຺ທສໍ. ເສຕກນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ນິກ຺ກທ຺ທມໍ. ສຸປຕິຕ຺ຖນ຺ຕິ ອນຸປຸພ຺ພຄມ຺ຠີເຣຫິ ສຸນ຺ທເຣຫິ ຕິຕ຺ເຖຫິ ອຸເປຕໍ. ຣມຓີຍນ຺ຕິ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິສໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາລິກໍ ປຫູຕມຈ຺ຉກຈ຺ຉປໍ ອຠິຣາມທສ຺ສນໍ. ສມນ຺ຕາ ຈ ໂຄຈຣຄາມນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ອວິທູເຣ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕປພ຺ພຊິຕານໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑໍ ໂຄຈຣຄາມຎ຺ຈ ອທ຺ທສໍ. ອລໍ ວຕາຕິ ສມຕ຺ຖໍ ວຕ. ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິນ຺ຕິ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສຊ຺ຊໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອຸປຣິສຸຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕຕ຺ເຖວາຕິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກຏ຺ຐານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ອິຘ ປນ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ໂກ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ’’ນ຺ຕິ. ອລມິທໍ ປຘານາຍາຕິ ອິທໍ ຐານໍ ປຘານຕ຺ຖາຍ ສມຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິສີທິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໐. ອຊ຺ຌຄມນ຺ຕິ ອຘິຄຈ຺ຉິໍ ປຏິລຠິໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມທສ຺ສນສມຕ຺ຖຎ຺ຈ ເມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຸທປາທິ. ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ ອກຸປ຺ປຕາຍ ຈ ອກຸປ຺ປາຣມ຺ມຓຕາຍ ຈ ອກຸປ຺ປາ, ສາ ຫິ ຣາຄາທີຫິ ນ ກຸປ຺ປຕີຕິ ອກຸປ຺ປຕາຍປິ ອກຸປ຺ປາ, ອກຸປ຺ປໍ ນິພ຺ພານມສ຺ສາຣມ຺ມຓນ຺ຕິປິ ອກຸປ຺ປາ. ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕີຕິ ອຍໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມາ ຊາຕິ. ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວຕິ ອິທານິ ເມ ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓມ຺ປິ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໒໘໑. ອຘິຄໂຕຕິ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຘມ຺ໂມຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ. ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຸຕ຺ຕານຠາວປຏິກ຺ເຂປວຈນເມຕໍ. ທຸທ຺ທໂສຕິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາວ ທຸທ຺ທໂສ ທຸກ຺ເຂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ທຏ຺ຐຸໍ. ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາວ ທຸຣນຸໂພໂຘ, ທຸກ຺ເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕຸໍ. ສນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ພຸໂຕ. ປຓີໂຕຕິ ອຕປ຺ປໂກ. ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕກ຺ກາວຈໂຣຕິ ຕກ຺ເກນ ອວຈຣິຕພ຺ໂພ ໂອຄາຫິຕພ຺ໂພ ນ ໂຫຕິ, ຎາເຓເນວ ອວຈຣິຕພ຺ໂພ. ນິປຸໂຓຕິ ສຓ຺ໂຫ. ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍຕິ ສມ຺ມາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ເນຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາລຍຣາມາຕິ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ອາລຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ອາລຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາລຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕຫິ ອາລເຍຫິ ຣມນ຺ຕີຕິ ອາລຍຣາມາ. ອາລເຍສຸ ຣຕາຕິ ອາລຍຣຕາ. ອາລເຍສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸທິຕາຕິ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ປຸປ຺ຜຜລຠຣິຕຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຣາຊາ ຕາຍ ຕາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣມຕິ, ສມ຺ມຸທິໂຕ ອາໂມທິຕປໂມທິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ, ສາຍມ຺ປິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ; ເອວມິເມຫິປິ ກາມາລຍຕຓ຺ຫາລເຍຫິ ສຕ຺ຕາ ຣມນ຺ຕິ, ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ສມ຺ມຸທິຕາ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ວສນ຺ຕິ. ເຕນ ເນສໍ ຠຄວາ ທຸວິຘມ຺ປິ ອາລຍໍ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ວິຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອາລຍຣາມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ອິເມສໍ ປຈ຺ຈຍາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ; ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ; ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ສາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ສງ຺ຂາຣາທິປຈ຺ຈຍານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພານເມວ. ຍສ຺ມາ ຫິ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ສມ຺ມນ຺ຕິ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ເພ ອຸປຘໂຍ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພາ ຕຓ຺ຫາ ຂີຍນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກິເລສຣາຄາ ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ; ຕສ຺ມາ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ປເນສາ ຕຓ຺ຫາ ຠເວນ ຠວໍ, ຜເລນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ກມ຺ມໍ ວິນຕິ ສໍສິພ຺ພຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວານໂຕຕິ ນິພ຺ພານໍ. ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖຕິ ຍາ ອຊານນ຺ຕານໍ ເທສນາ ນາມ, ໂສ ມມ ກິລມໂຖ ອສ຺ສ, ສາ ມມ ວິເຫສາ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍກິລມໂຖ ເຈວ ກາຍວິເຫສາ ຈ ອສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ເຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ. ອປິສ຺ສູຕິ ອນຸພ຺ຣູຫນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ໂສ ‘‘ນ ເກວລໍ ເອຕທໂຫສິ, ອິມາປິ ຄາຖາ ປຏິຠໍສູ’’ຕິ ທີເປຕິ. ມນ຺ຕິ ມມ. ອນຈ຺ຉຣິຍາຕິ ອນຸອຈ຺ຉຣິຍາ. ປຏິຠໍສູຕິ ປຏິຠານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣາ ອເຫສຸໍ; ປຣິວິຕກ຺ກຍິຕພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ກິຈ຺ເຉນາຕິ ທຸກ຺ເຂນ, ນ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ສຸຂປ຺ປຏິປທາວ ໂຫນ຺ຕິ. ປາຣມີປູຣຓກາເລ ປນ ສຣາຄສໂທສສໂມຫສ຺ເສວ ສໂຕ ອາຄຕາຄຕານໍ ຍາຈການໍ, ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ຕໍ ສີສໍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ, ຄລໂລຫິຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ, ສຸອຎ຺ຊິຕານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ, ກຸລວໍສປ຺ປທີປໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມນາປຈາຣິນິໍ ຠຣິຍນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ເທນ຺ຕສ຺ສ, ອຎ຺ຎານິ ຈ ຂນ຺ຕິວາທິສທິເສສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ເຉຊ຺ຊເຠຊ຺ຊາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ອາຄມນິຍປຏິປທໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ, ອລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກາສິຕຸນ຺ຕິ ເທສິຕຸໍ, ເອວໍ ກິຈ຺ເຉນ ອຘິຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອລໍ ເທສິຕຸໍ, ປຣິຍຕ຺ຕໍ ເທສິຕຸໍ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ເທສິເຕນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣາຄໂທສປເຣເຕຫີຕິ ຣາຄໂທສປຣິຜຸຏ຺ເຐຫິ ຣາຄໂທສານຸຄເຕຫິ ວາ.

ປຏິໂສຕຄາມິນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈາທີນໍ ປຏິໂສຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ ອສຸຠນ຺ຕິ ເອວໍ ຄຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ. ຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ກາມຣາເຄນ ຠວຣາເຄນ ທິຏ຺ຐິຣາເຄນ ຈ ຣຕ຺ຕາ. ນ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ ອສຸຠນ຺ຕິ ອິມິນາ ສຠາເວນ ນ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອປສ຺ສນ຺ເຕ ໂກ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ເອວໍ ຄາຫາເປຕຸໍ. ຕໂມຂນ຺ເຘນ ອາວຸຏາຕິ ອວິຊ຺ຊາຣາສິນາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຕາ.

໒໘໒. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍາຕິ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ກຠາເວນ, ອເທເສຕຸກາມຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ນນຸ ເອສ ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈສ຺ສາມິ, ຕິຓ຺ໂຓ ຕາເຣສ຺ສາມິ.

‘‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕາຣຍິສ຺ສໍ ສເທວກ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໖) –

ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ. ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຕເທວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຄຫນຕໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ຄມ຺ຠີຣຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຄຫນຕາ ຈ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາ ຈ ສພ຺ພາກາເຣນ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອຖສ຺ສ ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ກຎ຺ຊິກປຸຓ຺ຓາ ລາພຸ ວິຍ, ຕກ຺ກຠຣິຕາ ຈາຏິ ວິຍ, ວສາເຕລປີຕປິໂລຕິກາ ວິຍ, ອຎ຺ຊນມກ຺ຂິຕຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ຈ ກິເລສຠຣິຕາ ອຕິສໍກິລິຏ຺ຐາ ຣາຄຣຕ຺ຕາ ໂທສທຸຏ຺ຐາ ໂມຫມູຬ຺ຫາ, ເຕ ກິໍ ນາມ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ກິເລສຄຫນປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນາປິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ.

‘‘ອຍຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ປຖວີສນ຺ຘາຣກອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຄມ຺ຠີໂຣ, ປພ຺ພເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ສາສໂປ ວິຍ ທຸທ຺ທໂສ, ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິປຏິປາທນໍ ວິຍ ທຸຣນຸໂພໂຘ. ນນຸ ມຍາ ຫິ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວາຍມນ຺ເຕນ ອທິນ຺ນໍ ທານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຣກ຺ຂິຕໍ ສີລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປຣິປູຣິຕາ ກາຈິ ປາຣມີ ນາມ ນຕ຺ຖິ? ຕສ຺ສ ເມ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ ວິຍ ມາຣພລໍ ວິຘມນ຺ຕສ຺ສາປິ ປຖວີ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ໂສເຘນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕສ຺ເສວ ເມ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ອິຕິ ມາທິເສນາປິ ຕິກ຺ຂຎາເຓນ ກິຈ຺ເຉເນວາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປຏິວິທ຺ໂຘ, ຕໍ ໂລກິຍມຫາຊນາ ກຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນາປິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຍາຈິເຕ ເທເສຕຸກາມຕາຍປິສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ຊານາຕິ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ມມ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ເຕ ນມມາເນ ມໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈິສ຺ສຕິ, ອິເມ ຈ ສຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸກາ, ເຕ ‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຘມ຺ມໍ ນ ເທເສຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ອຖ ນໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຍາຈິຕ຺ວາ ເທສາເປສິ, ສນ຺ໂຕ ວຕ, ໂຠ, ຘມ຺ໂມ ປຓີໂຕ ວຕ, ໂຠ, ຘມ຺ໂມ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ສຸສ຺ສູສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມ຺ປິສ຺ສ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຫມ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ສຫໂກ ນາມ ເຖໂຣ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ກປ຺ປາຍຸກພ຺ຣຫ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣ ນໍ ສຫມ຺ປຕິພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ປຏິສຎ຺ຊານນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫມ຺ປຕິສ຺ສາ’’ຕິ. ນສ຺ສຕິ ວຕ, ໂຠຕິ ໂສ ກິຣ ອິມໍ ສທ຺ທໍ ຕຖາ ນິຈ຺ຉາເຣສິ, ຍຖາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນາມ ໂລເກ. ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ເຕຫິ ທສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ປຎ຺ຎາມເຍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ອປ຺ປໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣາຄໂທສໂມຫຣຊໍ ເອເຕສໍ, ເອວໍສຠາວາຕິ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ. ອສ຺ສວນຕາຕິ ອສ຺ສວນຕາຍ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວເສນ ກຕາຘິກາຣາ ປຣິປາກຄຕປທຸມານິ ວິຍ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ສໍ, ຘມ຺ມເທສນໍເຍວ ອາກງ຺ຂມານາ ຈຕຸປ຺ປທິກຄາຖາວສາເນ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມນາຣຫາ ນ ເອໂກ, ນ ທ຺ເວ, ອເນກສຕສຫສ຺ສາ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ປາຕຸຠວິ. ສມເລຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕຕິ ສມເລຫິ ຉຫິ ສຕ຺ຖາເຣຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕ. ເຕ ຫິ ປຸເຣຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ກຓ຺ຏເກ ປຕ຺ຖຣມານາ ວິຍ, ວິສໍ ສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ ຈ ສມລໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມໍ ເທສຍິໍສຸ. ອປາປຸເຣຕນ຺ຕິ ວິວຣ ເອຕໍ. ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອມຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທ຺ວາຣຠູຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ສຸຓນ຺ຕຸ ຘມ຺ມໍ ວິມເລນານຸພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຣາຄາທິມລານໍ ອຠາວໂຕ ວິມເລນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕຸ ຕາວ ຠຄວາຕິ ຍາຈຕິ.

ເສເລ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕຕິ ເສລມເຍ ເອກຄ຺ຆເນ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຍຖາ ຐິໂຕວ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ຐິຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄີວຸກ຺ຂິປນປສາຣຓາທິກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຖູປມນ຺ຕິ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ເສລປພ຺ພຕູປມໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ເສລປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຐິໂຕວ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສມນ຺ຕໂຕ ຊນຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕຖາ ຕ຺ວມ຺ປິ, ສຸເມຘ, ສຸນ຺ທຣປຎ຺ຎ-ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຠຄວາ ຘມ຺ມມຍໍ ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສຍໍ ອເປຕໂສໂກ ໂສກາວຕິຓ຺ຓໍ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕໍ ຊນຕໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສຸ ອຸປຘາຣຍ ອຸປປຣິກ຺ຂ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ຫິ ປພ຺ພຕປາເທ ສມນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເກທາຣປາຬີສຸ ກຸຏິກາໂຍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຍ຺ຍຸໍ. ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຎ຺ຈ ອນ຺ຘກາຣໍ ອສ຺ສ, ອຖ ຕສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ຠູມິໍ ໂອໂລກຍໂຕ ເນວ ເຂຕ຺ຕໍ, ນ ເກທາຣປາຬິໂຍ, ນ ກຸຏິໂຍ, ນ ຕຕ຺ຖ ສຍິຕມນຸສ຺ສາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍຸໍ. ກຸຏິກາສຸ ປນ ອຄ຺ຄິຊາລາມຕ຺ຕກເມວ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ເອວໍ ຘມ຺ມປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ ໂອໂລກຍໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ເຍ ເຕ ອກຕກລ຺ຍາຓາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ເອກວິຫາເຣ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸປສ຺ເສ ນິສິນ຺ນາປິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ ສຣາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ກຕກລ຺ຍາຓາ ເວເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລາ, ເຕ ເອວສ຺ສ ທູເຣປິ ຐິຕາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພໂຕ ວິຍ ຈ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທູເຣ ສນ຺ໂຕ ປກາເສນ຺ຕິ, ຫິມວນ຺ໂຕວ ປພ຺ພໂຕ;

ອສນ຺ເຕຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ ຍຖາ ສຣາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໐໔);

ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຈາຣິກຈຣຓໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຠຓຕິ. ວີຣາຕິອາທີສຸ ຠຄວາ ວີຣິຍວນ຺ຕຕາຍ ວີໂຣ. ເທວປຸຕ຺ຕມຈ຺ຈຸກິເລສມາຣານໍ ວິຊິຕຕ຺ຕາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ. ຊາຕິກນ຺ຕາຣາທິນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຖວາຫນສມຕ຺ຖຕາຍ ສຕ຺ຖວາໂຫ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທອິຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຓໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໘໓. ອຊ຺ເຌສນນ຺ຕິ ຍາຈນໍ. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາເຓນ ຈ ອາສຍານຸສຍຎາເຓນ ຈ. ອິເມສຎ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂູຕິ ນາມໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂູຕິ. ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂຕິອາທີສຸ ເຍສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຣາຄາທິຣຊໍ ອປ຺ປໍ, ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ, ເຕ ມຫາຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕິກ຺ຂານິ, ເຕ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ຕານິ ມຸທູນິ, ເຕ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ເຕເຍວ ສທ຺ຘາທໂຍ ອາກາຣາ ສຸນ຺ທຣາ, ເຕ ສ຺ວາກາຣາ. ເຍ ກຖິຕກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ, ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ເຕ ສຸວິຎ຺ຎາປຍາ. ເຍ ປຣໂລກຎ຺ເຈວ ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຠຍໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິໂນ ນາມ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິ – ‘‘ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຣຊກ຺ໂຂ, ອສ຺ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຫາຣຊກ຺ໂຂ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ…, ກຸສິໂຕ…, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ…, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ…, ສມາຫິໂຕ…, ອສມາຫິໂຕ…, ປຎ຺ຎວາ…, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຫາຣຊກ຺ໂຂ. ຕຖາ ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍ…ເປ… ປຎ຺ຎວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວີ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວີ. ໂລໂກຕິ ຂນ຺ຘໂລໂກ, ອາຍຕນໂລໂກ, ຘາຕຸໂລໂກ, ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ, ສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກ, ວິປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ, ວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກ, ເອໂກ ໂລໂກ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ທ຺ເວ ໂລກາ – ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ. ຕໂຍ ໂລກາ – ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກາ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ. ປຎ຺ຈ ໂລກາ – ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ຉ ໂລກາ – ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ. ສຕ຺ຕ ໂລກາ – ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ອຏ຺ຐ ໂລກາ – ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ. ນວ ໂລກາ – ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ. ທສ ໂລກາ – ທສາຍຕນານິ. ທ຺ວາທສ ໂລກາ – ທ຺ວາທສາຍຕນານິ. ອຏ຺ຐາຣສ ໂລກາ – ອຏ຺ຐາຣສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ. ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ກິເລສາ ວຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ ວຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ອຠິສງ຺ຂາຣາ ວຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ມາ ວຊ຺ຊາ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລເກ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ວຊ຺ເຊ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິເກ ວຘເກ. ອິເມຫິ ປຎ຺ຎາສາຍ ອາກາເຣຫິ ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ອິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ເຕ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒).

ອຸປ຺ປລິນິຍນ຺ຕິ ອຸປ຺ປລວເນ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນີຕິ ຍານິ ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ຄາເນວ ໂປສິຍນ຺ຕິ. ອຸທກໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານີຕິ ອຸທກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຍານິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານິ, ຕານິ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ສໍ ອາຄມຍມານານິ ຐິຕານິ ອຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜນການິ. ຍານິ ສໂມທກໍ ຐິຕານິ, ຕານິ ສ຺ເວ ປຸປ຺ຜນການິ. ຍານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ, ຕານິ ຕຕິຍທິວເສ ປຸປ຺ຜນການິ. ອຸທກາ ປນ ອນຸຄ຺ຄຕານິ ອຎ຺ຎານິປິ ສໂຣຄອຸປ຺ປລາທີນິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຍານິ ເນວ ປຸປ຺ຜິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ຂາເນວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕານິ ປາຬິໍ ນາຣຸຬ຺ຫານິ. ອາຫຣິຕ຺ວາ ປນ ທີເປຕພ຺ພານີຕິ ທີປິຕານິ.

ຍເຖວ ຫິ ຕານິ ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ປຸປ຺ຜານິ, ເອວເມວ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ເນຍ຺ໂຍ ປທປຣໂມຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຫ ອຸທາຫຏເວລາຍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ເຖ ວິຠຊິຍມາເນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸທ຺ເທສໂຕ ປຣິປຸຈ຺ຉໂຕ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນຍ຺ໂຍ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸມ຺ປິ ສຸຓໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ຠຓໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ຘາຣຍໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ວາຈຍໂຕ ນ ຕາຍ ຊາຕິຍາ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປທປຣໂມ’’ (ປຸ. ປ. ໑໕໑). ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸປ຺ປລວນາທິສທິສໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ, ສ຺ເວ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ, ຕຕິຍທິວເສ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ເນຍ຺ໂຍ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ຂານິ ປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ປທປຣໂມ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ, ເອຕ຺ຕກາ ມຫາຣຊກ຺ຂາ, ຕຕ຺ຣາປິ ເອຕ຺ຕກາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕວ ອທ຺ທສ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕິ. ປທປຣມານໍ ອນາຄເຕ ວາສນຕ຺ຖາຍ ໂຫຕິ. ອຖ ຠຄວາ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖາວຫໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ເທເສຕຸກມ຺ຍຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນ ສພ຺ເພປິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ສຕ຺ເຕ ຠພ຺ພາຠພ຺ພວເສນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ. ເຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ, ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ກິເລສາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວິປາກາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອຈ຺ຉນ຺ທິກາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ອຠພ຺ພາ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ອິເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ. ກຕເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ? ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ນ ກມ຺ມາວຣເຓນ…ເປ… ອິເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໒໗; ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໕). ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພປິ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລ ປຫາຍ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລເຍວ ຎາເຓນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຣາຄຈຣິຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ໂທສໂມຫຈຣິຕາ ວິຕກ຺ກສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ’’ຕິ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ; ເອວໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທສິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ປຈ຺ຈຠາສິນ຺ຕິ ປຕິອຠາສິໍ. ອປາຣຸຕາຕິ ວິວຏາ. ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ອມຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ, ໂສ ມຍາ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ສທ຺ຘນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘໍ ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕຸ. ປຈ຺ຉິມປທທ຺ວເຍ ອຍມຕ຺ໂຖ, ອຫຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິຕມ຺ປິ ອິມໍ ປຓີຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຘມ຺ມໍ ກາຍວາຈາກິລມຖສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຠາສິໍ. ອິທານິ ປນ ສພ຺ໂພ ຊໂນ ສທ຺ຘາຠາຊນໍ ອຸປເນຕຸ, ປູເຣສ຺ສາມິ ເນສໍ ສງ຺ກປ຺ປນ຺ຕິ.

໒໘໔. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສີຕິ ເອຕໍ ອໂຫສິ – ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກທາ ປເນສ ອຸທປາທີຕິ? ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຣ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນທິວເສ ວິວຏໍ ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ, ‘‘ກຓ຺ຑກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ຉນ຺ນໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຉນ຺ນສຫາໂຍ ອສ຺ສຣາຊປິຏ຺ຐິຄໂຕ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກຓ຺ຑກນິວຕ຺ຕນເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອໂນມານທີຕີເຣ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑວປພ຺ພເຕ ນິສິນ຺ໂນ ມຄຘິສ຺ສເຣນ ຣຎ຺ຎາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອິມໍ ຣຊ຺ຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ອລໍ ມຫາຣາຊ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ອຕ຺ໂຖ, ອຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ໂລກຫິຕຕ຺ຖາຍ ປຘານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂລເກ ວິວຏຈ຺ຉໂທ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ເຕນ ຫິ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມໍ ມຍ຺ຫໍ ວິຊິຕໍ ໂອສເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຫິໂຕ ກາລາມຎ຺ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສາຣໍ ອວິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕໂຕ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸຣຸເວຬາຍ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອມຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂອຬາຣິກາຫາຣປຏິເສວເນນ ກາຍໍ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ.

ຕທາ ຈ ອຸຣຸເວລຄາເມ ສຸຊາຕາ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິຍຘີຕາ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ປຕ຺ຖນມກາສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ສມານຊາຕິກໍ ກຸລຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມຄພ຺ເຠ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ສາ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌິ. ສາ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມທິວເສ ປາໂຕວ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ເອວ ປາຍສໍ ປຏິຍາເທສິ. ຕສ຺ມິໍ ປາຍເສ ປຈ຺ຈມາເນ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ປຸປ຺ຜຸຬາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາວຏ຺ຏາ ຫຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ. ເອກຜຸສິຕມ຺ປິ ພຫິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກປາລາ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ຖາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ອລາຕານິ ສມາເນນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລສິ. ເທວຕາ ຈຕູສຸ ທີເປສຸ ໂອຊໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂາຈາຣກາລໍ ອາຄມຍມາໂນ ປາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ຣຸກ຺ຂມູເລ ໂສຘນຕ຺ຖາຍ ຄຕາ ຘາຕີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຊາຕາຍ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ເທວຕາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ. ສຸຊາຕາ, ສພ຺ພໍ ປສາຘນໍ ປສາເຘຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິເກ ສຸວຓ຺ຓຖາເລ ປາຍສໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອປຣາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ປິທຫິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຕາ ມຫາປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ສເຫວ ປາຕິຍາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ມຍ຺ຫໍ ມໂນຣໂຖ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຖາລໍ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກູນປຓ຺ຓາສປິຓ຺ເຑ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາຍສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມິ, ຖາລໍ ປຏິໂສຕໍ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຂິປິ. ຖາລໍ ປຏິໂສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຐຕ຺ວາ ກາລນາຄຣາຊສ຺ສ ຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຖາລານິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ວນສຓ຺ເຑ ທິວາວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ໂສຕ຺ຕິເຍນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປເທໂສ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ມຫາສຕ຺ໂຕ, ‘‘ອຍໍ ມມ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາຄໍ ອຄມາສິ, ໂສປິ ຕເຖວ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາຄໍ ອຄມາສິ, ໂສປິ ຕເຖວ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາຄໍ ອຄມາສິ, ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ສຸນິຂາຕອິນ຺ທຂິໂລ ວິຍ ນິຈ຺ຈລມໂຫສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ກິເລສຠຎ຺ຊນວິທ຺ຘໍສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຕານິ ຕິຓານິ ອຄ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລສິ. ຕານິ ຈິຕ຺ຕກາເຣນ ຕູລິກຄ຺ເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນານິ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ‘‘ໂພຘິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມາໂຣ ພາຫຸສຫສ຺ສໍ ມາເປຕ຺ວາ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິກໍ ຄິຣິເມຂລໍ ນາມ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນວໂຍຊນໍ ມາຣພລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທ຺ຘກ຺ຂິເກນ ໂອໂລກຍມາໂນ ປພ຺ພໂຕ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ອຸປສງ຺ກມິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ສກ຺ຂິ ນຕ຺ຖິ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ປນ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຕສຸ ວາເຣສຸ ມຫາປຖວີ ສກ຺ຂິ ອໂຫສິ; ອິທານິປິ ເມ ອຍເມວ ອເຈຕນາ ກຏ຺ຐກລິງ຺ຄຣູປມາ ມຫາປຖວີ ສກ຺ຂີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕິ. ມຫາປຖວີ ຕາວເທວ ອຍທຓ຺ເຑນ ປຫຕໍ ກໍສຖາລໍ ວິຍ ຣວສຕໍ ຣວສຫສ຺ສໍ ມຸຎ຺ຈມານາ ວິຣວິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕມານາ ມາຣພລໍ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ມຸຎ຺ຈນມກາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ສູຣິເຍ ຘຣມາເນເຍວ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຣຸໂຓທເຍ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ, ‘‘ມຍາ ອເນກກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ ອທ຺ຘານໍ ອິມສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ວາຍາໂມ ກໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ອເຖກຈ຺ຈານໍ ເທວຕານໍ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ເຎປິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕກຣາ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂາ ອຸທປາທິ.

ອຖ ຠຄວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເທວຕານໍ ກງ຺ຂໍ ຎຕ຺ວາ ກງ຺ຂາວິຘມນຕ຺ຖໍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕາສໍ ກງ຺ຂໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໂຕ ອີສກໍ ປາຈີນນິສ຺ສິເຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາເຄ ຐຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປູຣິຕານໍ ປາຣມີນໍ ຜລາຘິຄມຏ຺ຐານໍ ປລ຺ລງ຺ກຎ຺ເຈວ ໂພຘິຣຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອນິມິເສຫິ ອກ຺ຂີຫິ ໂອໂລກຍມາໂນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ອນິມິສເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ.

ອຖ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຈ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ປຸຣຕ຺ຖິມປຈ຺ຉິມໂຕ ອາຍເຕ ຣຕນຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຈງ຺ກມເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຕໂຕ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ເທວຕາ ຣຕນຆຣໍ ມາປຍິໍສຸ, ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອນນ຺ຕນຍສມນ຺ຕປຏ຺ຐານໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຆຣເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ເອວໍ ໂພຘິສມີເປເຍວ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ສຕ຺ຕາເຫ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູລາ ເຍນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕເຍວ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ອຠິຘມ຺ເມ ນຍມຄ຺ຄໍ ສມ຺ມສິ – ປຐມໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປກຣຓໍ ນາມ, ຕໂຕ ວິຠງ຺ຄປກຣຓໍ, ຘາຕຸກຖາປກຣຓໍ, ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປກຣຓໍ, ກຖາວຕ຺ຖຸ ນາມ ປກຣຓໍ, ຍມກໍ ນາມ ປກຣຓໍ, ຕໂຕ ມຫາປກຣຓໍ ປຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ.

ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສຓ຺ຫສຸຂຸມປຏ຺ຐານມ຺ຫິ ຈິຕ຺ເຕ ໂອຕິຓ຺ເຓ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ; ປີຕິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ໂລຫິຕໍ ປສີທິ, ໂລຫິເຕ ປສນ຺ເນ ຉວິ ປສີທິ. ຉວິຍາ ປສນ຺ນາຍ ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ ກູຏາຄາຣາທິປ຺ປມາຓາ ຣສ຺ມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທຉທ຺ທນ຺ຕນາຄກຸລໍ ວິຍ ປາຈີນທິສາຍ ອນນ຺ຕານິ ຈກ຺ກວາຬານິ ປກ຺ຂນ຺ທາ, ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ, ທກ຺ຂິຓໍສກູຏໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທິສາຍ, ວາມໍສກູຏໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ອນນ຺ຕານິ ຈກ຺ກວາຬານິ ປກ຺ຂນ຺ທາ, ປາທຕເລຫິ ປວາຬງ຺ກຸຣວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາປຖວິໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາຕກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາເລຕ຺ວາ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທາ, ສີສໂຕ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕິຍມານໍ ມຓິທາມໍ ວິຍ ນີລວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິວຏ຺ຏິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຉ ເທວໂລເກ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ເວຫປ຺ຜເລ ປຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາເສ ຈ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ເປ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທາ. ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓາ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາວ ອເຫສຸໍ. ຕໍ ທິວສຎ຺ຈ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ຍາວຊ຺ຊທິວສາປິ ຕາ ຣສ຺ມິໂຍ ອນນ຺ຕາ ໂລກຘາຕຸໂຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຣໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຸຈລິນ຺ເທ ນິສີທິ, ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຈສ຺ສ ສກລໍ ຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ມຫາອກາລເມໂຆ ອຸທປາທິ. ເອວຣູໂປ ກິຣ ມຫາເມໂຆ ທ຺ວີສຸເຍວ ກາເລສຸ ວສ຺ສຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມ຺ຫິ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ວາ. ອິຘ ພຸທ຺ຘກາເລ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມຸຈລິນ຺ໂທ ນາຄຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເມໂຆ ສຕ຺ຖຣິ ມຍ຺ຫໍ ຠວນໍ ປວິຏ຺ຐມຕ຺ເຕວ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ວາສາຄາຣມສ຺ສ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ປາສາທໍ ນິມ຺ມິນິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ເອວໍ ກເຕ ມຍ຺ຫໍ ມຫປ຺ຜລໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ທສພລສ຺ສ ກາຍເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຜຓໍ ຘາເຣສິ. ປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ໂອກາໂສ ເຫຏ຺ຐາ ໂລຫປາສາທປ຺ປມາໂຓ ອໂຫສິ. ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ສຕ຺ຖາ ວິຫຣິສ຺ສຕີຕິ ນາຄຣາຊສ຺ສ ອຊ຺ຌາສໂຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂອກາສໍ ປຣິກ຺ຂິປິ. ມຊ຺ເຌ ຣຕນປລ຺ລງ຺ໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກວິຈິຕ຺ຕໍ ສໂມສຣິຕຄນ຺ຘທາມກຸສຸມທາມເຈລວິຕານໍ ອໂຫສິ. ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ຄນ຺ຘເຕເລນ ທີປາ ຊລິຕາ, ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ວິວຣິຕ຺ວາ ຈນ຺ທນກຣຓ຺ຑກາ ຐປິຕາ. ເອວໍ ຠຄວາ ຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຣໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ຣາຊາຍຕເນ ນິສີທິ.

ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ອາຠຕໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂອສຘຫຣີຕກຎ຺ຈ ຂາທິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ໂລກປາເລຫິ ອຸປນີເຕ ປຈ຺ຈຄ຺ເຆ ເສລມເຍ ປຕ຺ເຕ ຕປຸສ຺ສຠລ຺ລິການໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ໂຓ ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ວິຍຕ຺ໂຕຕິ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເມຘາວີຕິ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິໂກຕິ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ ນິກ຺ກິເລສຊາຕິໂກ ວິສຸທ຺ຘສຕ຺ໂຕ. ອາຊານິສ຺ສຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມຕິ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຠຄວາ ກິຣ ເທວຕາຍ ກຖິເຕເນວ ນິຏ຺ຐໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິໂຕ ສຕ຺ຕມທິວສມຕ຺ຖເກ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ອທ຺ທສ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ. ມຫາຊານິໂຍຕິ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຕ຺ຕພ຺ພມຄ຺ຄຜລໂຕ ປຣິຫີນຕ຺ຕາ ມຫຕີ ຊານິ ອສ຺ສາຕິ ມຫາຊານິໂຍ. ອກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທສິຍມານໍ ຘມ຺ມມ຺ປິສ຺ສ ໂສຕຸໍ ໂສຕປ຺ປສາໂທ ນຕ຺ຖິ, ອິຘ ຘມ຺ມເທສນຏ຺ຐານໍ ອາຄມນປາທາປິ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ມຫາຊານິໂຍ ຊາໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຠິໂທສກາລງ຺ກໂຕຕິ ອຑ຺ຒຣຕ຺ເຕ ກາລງ຺ກໂຕ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມຕິ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຸທປາທິ. ອິຘາປິ ກິຣ ຠຄວາ ເທວຕາຍ ວຈເນນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ອກຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ເຕ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເສສໍ ປຸຣິມນຍສທິສເມວ. ພຫຸກາຣາຕິ ພຫູປກາຣາ. ປຘານປຫິຕຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສູຕິ ປຘານຕ຺ຖາຍ ເປສິຕຕ຺ຕຠາວໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊເນນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘເນນ ມຸໂຂທກທນ຺ຕກຏ຺ຐທານາທິນາ ຈ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເກ ປນ ເຕ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ນາມ? ເຍເຕ –

ຣາໂມ ຘໂຊ ລກ຺ຂໂຓ ໂຊຕິມນ຺ຕິ,

ຍຎ຺ໂຎ ສຸໂຠໂຊ ສຸຍາໂມ ສຸທຕ຺ໂຕ;

ເອເຕ ຕທາ ອຏ຺ຐ ອເຫສຸໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ,

ຉຬງ຺ຄວາ ມນ຺ຕໍ ວິຍາກຣິໍສູຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕກາເລ ສຸປິນປຏິຄ຺ຄາຫກາ ເຈວ ລກ຺ຂຓປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຈ ອຏ຺ຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ເຕສຸ ຕໂຍ ທ຺ເວຘາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ – ‘‘ອິເມຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສມາໂນ ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ປພ຺ພຊມາໂນ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ປຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓາ ອເຫສຸໍ – ‘‘ອິເມຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຄາເຣ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ພຸທ຺ໂຘວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເຕສຸ ປຸຣິມາ ຕໂຍ ຍຖາມນ຺ຕປທໍ ຄຕາ, ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈ ມນ຺ຕປທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ. ເຕ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕໍ ຎາຕການໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຫາປຸຣິໂສ ອຄາຣໍ ນ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ, ເອກນ຺ເຕນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິພ຺ພິຕກ຺ກາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສມຓປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕາ. ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ເອເຕ ກິຣ ທຫຣກາເລເຍວ ພຫູ ມນ຺ເຕ ຊານິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຈຣິຍຏ຺ຐາເນ ຐປຍິໍສຸ. ເຕ ປຈ຺ຉາ ອມ຺ເຫຫິ ປຸຕ຺ຕທາຣຊຏໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ຠວິສ຺ສຕິ ປພ຺ພຊິຕຸນ຺ຕິ ທຫຣກາເລເຍວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຣມຓີຍານິ ເສນາສນານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ກາເລນ ກາລໍ ປນ ‘‘ກິໍ, ໂຠ, ມຫາປຸຣິໂສ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ, ‘‘ກຸຫິໍ ຕຸມ຺ເຫ ມຫາປຸຣິສໍ ປສ຺ສິສ຺ສຖ, ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ຕິວິຘນາຏກມຊ຺ເຌ ເທໂວ ວິຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ນ ຕາວ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຎາຓໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ວິຫຣິໍສຸເຍວ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຠຄວາ, ‘‘ພຫຸກາຣາ ໂຂ ອິເມ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ’’ຕິ ອາຫ? ກິໍ ອຸປກາຣການໍເຍວ ເອສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອນຸປກາຣການໍ ນ ເທເສຕີຕິ? ໂນ ນ ເທເສຕິ. ປຣິຈຍວເສນ ເຫສ ອາຬາຣຎ຺ເຈວ ກາລາມໍ ອຸທກຎ຺ຈ ຣາມປຸຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກສິ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ພຸທ຺ຘກ຺ເຂຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ຕຖາວິຘອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ປຸຎ຺ຎກຣຓກາເລ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ອເຫສຸໍ. ເຕ ເອກໂຕວ ສສ຺ສໍ ອກໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນວວາເຣ ອຄ຺ຄສສ຺ສທານໍ ມຍາ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອໂຫສິ. ໂສ ວປ຺ປກາເລ ພີຊຄ຺ຄໍ ນາມ ທຕ຺ວາ ຄພ຺ຠກາເລ ກນິຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄພ຺ຠກາເລ ຄພ຺ຠໍ ຜາເລຕ຺ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ກນິຏ຺ໂຐ ‘‘ຕຣຸຓສສ຺ສໍ ນາເສຕຸກາໂມສີ’’ຕິ ອາຫ. ເຊຏ຺ໂຐ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອນນຸວຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ຄພ຺ຠໍ ຜາເລຕ຺ວາ ຂີຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສປ຺ປິຜາຓິເຕຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອທາສິ, ປຸຖຸກກາເລ ປຸຖຸກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອທາສິ, ລາຍເນ ລາຍນຄ຺ຄໍ ເວຓິກຣເຓ ເວຓຄ຺ຄໍ ກລາປາທີສຸ ກລາປຄ຺ຄໍ ຂຬຄ຺ຄໍ ຠຓ຺ຑຄ຺ຄໍ ໂກຏ຺ຐຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍ ເອກສສ຺ເສ ນວວາເຣ ອຄ຺ຄທານໍ ອທາສິ. ກນິຏ຺ໂຐ ປນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ເຕສຸ ເຊຏ຺ໂຐ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖໂຣ ຊາໂຕ, ກນິຏ຺ໂຐ ສຸຠທ຺ທປຣິພ຺ພາຊໂກ. ອິຕິ ເອກສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນວນ຺ນໍ ອຄ຺ຄທານານໍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຎ຺ໂຎ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ພຫຸກາຣາ ໂຂ ອິເມ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອຸປກາຣານຸສ຺ສຣຓມຕ຺ຕເກເນວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ປເທເສ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘາ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພເຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຄມນກາເລປິ ຕໂຕເຍວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິສໂຍ ເອຕ຺ຖ ນິປຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຕນ຺ຕິ ຈາຕິ ຕໍ ຐານໍ ອິສິປຕນນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ມິຄານໍ ປນ ອຠຍຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ມິຄທາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ’’ຕິ.

໒໘໕. ອນ຺ຕຣາ ຈ ຄຍໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂພຘິນ຺ຕິ ຄຍາຍ ຈ ໂພຘິສ຺ສ ຈ ວິວເຣ ຕິຄາວຸຕນ຺ຕເຣ ຐາເນ. ໂພຘິມຓ຺ຑໂຕ ຫິ ຄຍາ ຕີຓິ ຄາວຸຕານິ. ພາຣາຓສີ ອຏ຺ຐາຣສ ໂຍຊນານິ. ອຸປໂກ ໂພຘິມຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຄຍາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ອນ຺ຕຣາສທ຺ເທນ ປນ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ກຕໍ. ອີທິເສສຸ ຈ ຐາເນສຸ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ‘‘ອນ຺ຕຣາ ຄາມຎ຺ຈ ນທິຎ຺ຈ ຍາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເອກເມວ ອນ຺ຕຣາສທ຺ທໍ ປຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ທຸຕິຍປເທນປິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອໂຍຊິຍມາເນ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ອິຘ ປນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນນ຺ຕິ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນໍ, ທີຆມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທ຺ຘານມຄ຺ຄຄມນສມຍສ຺ສ ຫິ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ປາຈິ. ໒໑໘) ອທ຺ຘໂຍຊນມ຺ປິ ອທ຺ຘານມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ. ໂພຘິມຓ຺ຑໂຕ ປນ ຄຍາ ຕິຄາວຸຕໍ.

ສພ຺ພາຠິຠູຕິ ສພ຺ພໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສພ຺ພວິທູຕິ ສພ຺ພໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມໍ ອເວທິໍ ອຎ຺ຎາສິໍ. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປລິຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພສຸ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ກິເລສເລປເນນ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພໍ ຊໂຫຕິ ສພ຺ພໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຕຓ຺ຫາກ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ສພ຺ພໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕນາວ ຊານິຕ຺ວາ. ກມຸທ຺ທິເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ກໍ ອຎ຺ຎໍ ‘‘ອຍໍ ເມ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍໍ.

ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ມຍ຺ຫໍ ອາຈຣິໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ມຍ຺ຫໍ ປຏິຠາຄປຸຄ຺ຄໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ສເຫຕຸນາ ນເຍນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ. ສີຕິຠູໂຕຕິ ສພ຺ພກິເລສຄ຺ຄິນິພ຺ພາປເນນ ສີຕິຠູໂຕ. ກິເລສານໍເຍວ ນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸໂຕ. ກາສິນໍ ປຸຣນ຺ຕິ ກາສິຣຏ຺ເຐ ນຄຣໍ. ອາຫຎ຺ຉໍ ອມຕທຸນ຺ທຸຠິນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປຏິລາຠາຍ ອມຕເຠຣິໍ ປຫຣິສ຺ສາມີຕິ ຄຈ຺ຉາມິ. ອຣຫສິ ອນນ຺ຕຊິໂນຕິ ອນນ຺ຕຊິໂນຕິ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຫຸເປຍ຺ຍ ປາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ເອວມ຺ປິ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ປກ຺ກາມີຕິ ວງ຺ກຫາຣຊນປທໍ ນາມ ອຄມາສິ.

ຕຕ຺ເຖກໍ ມິຄລຸທ຺ທກຄາມກໍ ນິສ຺ສາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເຊຏ຺ຐກລຸທ຺ທໂກ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຊນປເທ ຈຓ຺ຑາ ມກ຺ຂິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ເອກາຍ ຈາຏິຍາ ວສາເປສຸໍ, ມິຄລຸທ຺ທໂກ ທູເຣ ມິຄວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຣຫນ຺ເຕ ມາ ປມຊ຺ຊີ’’ຕິ ຉາວໍ ນາມ ຘີຕຣໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ຕຠາຕຸເກຫິ. ສາ ຈສ຺ສ ຘີຕາ ທສ຺ສນີຍາ ໂຫຕິ ໂກຏ຺ຐາສສມ຺ປນ຺ນາ. ທຸຕິຍທິວເສ ອຸປໂກ ຆຣໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ທາຣິກໍ ສພ຺ພໍ ອຸປຈາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຣິວິສິຕຸໍ ອຸປຄຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠາຊເນນ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ເອກມນ຺ເຕ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສເຈ ຉາວໍ ລຠາມິ, ຊີວາມິ, ໂນ ເຈ, ມຣາມີຕິ ນິຣາຫາໂຣ ສຍິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມາຄວິໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ອຸປກສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ‘‘ເອກທິວສເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ນາຄຕປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ມາຄວິໂກ ອາຄຕເວເສເນວ ນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຕໍຂຓໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປາເທ ປຣາມສນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ. ອຸປໂກ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕຕິເຍວ. ໂສ ‘‘ວທຖ ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມຍາ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປໂກ, ‘‘ສເຈ ຉາວໍ ລຠາມິ, ຊີວາມິ, ໂນ ເຈ, ອິເຘວ ມຣຓໍ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ຊານາສິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປນ຺ຕິ. ນ ຊານາມີຕິ. ນ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ອຊານນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ຆຣາວາສໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸນ຺ຕິ.

ໂສ ອາຫ – ‘‘ນາຫໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ຊານາມິ, ອປິຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມໍສຫາຣໂກ ຠວິສ຺ສາມິ, ມໍສຎ຺ຈ ວິກ຺ກີຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ມາຄວິໂກ, ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເອຕເທວ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣສາຏກໍ ທຕ຺ວາ ຆຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ເຕສໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຸຕ຺ໂຕ ວິຊາຍິ. ສຸຠທ຺ໂທຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຉາວາ ຕສ຺ສ ໂຣທນກາເລ ‘‘ມໍສຫາຣກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕ, ມິຄລຸທ຺ທກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕ ມາ ໂຣທີ’’ຕິອາທີນິ ວທມານາ ປຸຕ຺ຕໂຕສນຄີເຕນ ອຸປກໍ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑສິ. ຠທ຺ເທ ຕ຺ວໍ ມໍ ອນາໂຖຕິ ມຎ຺ຎສິ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອນນ຺ຕຊິໂນ ນາມ ສຫາໂຍ. ຕສ຺ສາຫໍ ສນ຺ຕິເກ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ອາຫ. ຉາວາ ເອວມຍໍ ອຏ຺ຏີຍຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາວ ມຊ຺ຌິມເທສາຠິມຸໂຂ ປກ຺ກາມິ.

ຠຄວາ ຈ ເຕນ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ມຫາວິຫາເຣ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ຠິກ຺ຂູ ອາຓາເປສິ – ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ອນນ຺ຕຊິໂນ’ຕິ ປຸຈ຺ຉມາໂນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ມໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ອຸປໂກປິ ໂຂ ‘‘ກຸຫິໍ ອນນ຺ຕຊິໂນ ວສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ກຸຫິໍ ອນນ຺ຕຊິໂນຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ສຎ຺ຊານາຖ ມໍ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ອຸປກ, ສຎ຺ຊານາມິ, ກຸຫິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ວສິຕ຺ຖາຕິ. ວງ຺ກຫາຣຊນປເທ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຸປກ, ມຫລ຺ລໂກສິ ຊາໂຕ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີຕິ. ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຠຄວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂສ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວິເຫສຸ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ. ອວິເຫສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ຫິ ສຕ຺ຕ ຊນາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ເຕສໍ ໂສ ອຎ຺ຎຕໂຣ.

ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອວິຫໍ ອຸປປນ຺ນາເສ, ວິມຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຣາຄໂທສປຣິກ຺ຂີຓາ, ຕິຓ຺ຓາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກໍ.

ອຸປໂກ ປລຄຓ຺ໂຑ ຈ, ປຸກ຺ກຸສາຕິ ຈ ເຕ ຕໂຍ;

ຠທ຺ທິໂຍ ຂຓ຺ຑເທໂວ ຈ, ພຫຸຣຄ຺ຄິ ຈ ສງ຺ຄິໂຍ;

ເຕ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ທິພ຺ພໂຍຄໍ ອຸປຊ຺ຌຄຸ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໕);

໒໘໖. ສຓ຺ຐເປສຸນ຺ຕິ ກຕິກໍ ອກໍສຸ. ພາຫຸລ຺ລິໂກຕິ ຈີວຣພາຫຸລ຺ລາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕຕິ ປຘານໂຕ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕ ຠຏ຺ໂຐ ປຣິຫີໂນ. ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍາຕິ ຈີວຣາທີນໍ ພຫຸລຠາວຕ຺ຖາຍ ອາວຕ຺ໂຕ. ອປິຈ ໂຂ ອາສນໍ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ອປິຈ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຸຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ອາສນມຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ນາສກ຺ຂິໍສູຕິ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ພຸທ຺ຘເຕຊສາ ອຠິຠູຕາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕິກາຍ ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ນາເມນ ຈ ອາວຸໂສວາເທນ ຈ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ໂຄຕມາຕິ, ອາວຸໂສຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ມຍໍ ອຸຣຸເວລາຍໍ ປຘານກາເລ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິມ຺ຫາ, ມຸໂຂທກໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອທມ຺ຫາ, ວຸຕ຺ຖປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິມ຺ຫາ, ປຈ຺ຉາ ໂກ ເຕ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິມກາສິ, ກຈ຺ຈິ ອມ຺ເຫສຸ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ນ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາຕິ ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຣິຍາຍາຕິ ທຸກ຺ກຣອິຣິຍາຍ. ປຏິປທາຍາຕິ ທຸກ຺ກຣປຏິປຕ຺ຕິຍາ. ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍາຕິ ປສຕປສຕ-ມຸຄ຺ຄຍູສາທິອາຫຣກຣຓາທິນາ ທຸກ຺ກຣກຣເຓນ. ອຠິຊານາຖ ເມ ໂນຕິ ອຠິຊານາຖ ນຸ ມມ. ເອວຣູປໍ ປຠາວິຕເມຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ເອວຣູປໍ ວາກ຺ຍເຠທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິ ນຸ ອຫໍ ອຸຣຸເວລາຍ ປຘາເນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐນຕ຺ຖໍ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວາ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, – ‘‘ອາວຸໂສ, ມາ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖ, ມຍ຺ຫໍ ໂອຠາໂສ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອວຣູປໍ ກຎ຺ຈິ ວຈນເຠທໍ ອກາສິນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕ ເອກປເທເນວ ສຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຄາຣວາ, ‘‘ຫນ຺ທ ອທ຺ຘາ ເອສ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ’’ຕິ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ອາຫໍສຸ. ອສກ຺ຂິໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸນ຺ຕິ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ພຸທ຺ໂຘ ອຫນ຺ຕິ ຊານາເປຕຸໍ ອສກ຺ຂິໍ. ຕທາ ປນ ຠຄວາ ອຸໂປສຖທິວເສເຍວ ອາຄຈ຺ຉິ. ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ. ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ເຖໂຣ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສູຣິເຍ ຘຣມາເນເຍວ ເທສນາ ນິຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ.

ທ຺ເວປິ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ໂອວທາມີຕິອາທິ ປາຏິປທທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍປິ ຄາມໍ ອປ຺ປວິສນທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນມລວິໂສຘນຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ອໂຫສິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກມ຺ມຏ຺ຐານມເລ ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠຄວາປິ ເຕສໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມລໍ ວິໂນເທຕິ. ອຖ ເນສໍ ຠຄວຕາ ເອວໍ ນີຫຏຠຕ຺ເຕນ ໂອວທິຍມານານໍ ວປ຺ປຕ຺ເຖໂຣ ປາຏິປທທິວເສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ທຸຕິຍາຍໍ, ມຫານາມຕ຺ເຖໂຣ ຕຕິຍາຍໍ, ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖິຍໍ. ປກ຺ຂສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈມິຍໍ ສພ຺ເພວ ເຕ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ, ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ເພປິ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ມຍາ ເອວໍ ໂອວທິຍມານາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍສຸ…ເປ… ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕກໍ ກຖາມຄ຺ຄໍ ຠຄວາ ຍໍ ປຸພ຺ເພ ອວຈ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ ມມຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ, ອຣິຍປຣິເຍສນາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິເຍສນາ’’ຕິ ອິມໍ ເອກເມວ ອນຸສນ຺ຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫຣິ.

໒໘໗. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ນ ອຄາຣິຍານໍເຍວ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປຣິເຍສນາ ໂຫຕິ, ອນຄາຣິຍານມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວເສນ ອນຣິຍປຣິເຍສນາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມຄຸຓາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນວຣຕ຺ເຕສຸ ປຕ຺ຕຈີວຣາທີສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາຕິອາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກາມຄຸຓາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຣໂສ ປເນຕ຺ຖ ປຣິໂຠຄຣໂສ ໂຫຕິ. ມນຸຎ຺ເຎ ປິຓ຺ຑປາເຕ ເຠສຊ຺ເຊ ຈ ປຎ຺ຈປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ເສນາສນມ຺ຫິ ຈີວເຣ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ຣໂສ ປນ ເອຕ຺ຖາປິ ປຣິໂຠຄຣໂສວ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ເອວໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ‘‘ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຣິຍປຣິເຍສນາ ນາມ ກຸໂຕ, ອຣິຍປຣິເຍສນາວ ປພ຺ພຊິຕານ’’ນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຏິເສຘນຕ຺ຖາຍ ‘‘ປພ຺ພຊິຕານມ຺ປິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຣິໂຠໂຄ ອນຣິຍປຣິເຍສນາ ເອວາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ຄຘິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາເຄເຘນ ຄຘິຕາ. ມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາມຸຈ຺ຉາຍ ມຸຈ຺ຉິຕາ. ອຊ຺ໂຌປນ຺ນາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ຫາ. ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນຕິ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ. ອນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎາຕິ ນິສ຺ສຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ. ເຕ ເຕນ ວິຣຫິຕາ.

ອິທານິ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘກໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ເຣວໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອາຣຎ຺ຎກມໂຄ ວິຍ ຫິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ລຸທ຺ທເກນ ອຣຎ຺ເຎ ຐປິຕປາໂສ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ, ຕສ຺ສ ລຸທ຺ທສ຺ສ ປາສຣາສິໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຍນກາໂລ ວິຍ ເຕສໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄກາໂລ. ລຸທ຺ທເກ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ມຄສ຺ສ ເຍນ ກາມໍ ອຄມນກາໂລ ວິຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມາຣສ຺ສ ຍຖາກາມກຣຓີຍກາໂລ, ມາຣວສໍ ອຸປຄຕຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຄສ຺ສ ປນ ອພທ຺ຘສ຺ສ ປາສຣາສິໍ ອຘິສຍິຕກາໂລ ວິຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຣິໂຠໂຄ, ລຸທ຺ທເກ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ມຄສ຺ສ ເຍນ ກາມໍ ຄມນໍ ວິຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມາຣວສໍ ອນຸປຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ນິພ຺ຠໂຍ ນິຣາສງ຺ໂກ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ປາສຣາສິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣິຍປຣິເຍສນາຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

໗. ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໘໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພເສເຕນ ວຬວາຠິຣເຖນາຕິ, ‘‘ເສຕາ ສຸທໍ ອສ຺ສາ ຍຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເສຕາລງ຺ກາຣາ. ເສໂຕ ຣໂຖ ເສຕາລງ຺ກາໂຣ ເສຕປຣິວາໂຣ, ເສຕາ ຣສ຺ມິໂຍ, ເສຕາ ປໂຕທລຏ຺ຐິ, ເສຕໍ ຉຕ຺ຕໍ, ເສຕໍ ອຸຓ຺ຫີສໍ, ເສຕານິ ວຕ຺ຖານິ, ເສຕາ ອຸປາຫນາ, ເສຕາຍ ສຸທໍ ວາລພີຊນິຍາ ພີຊິຍຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໔) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ສກລເສເຕນ ຈຕູຫິ ວຬວາຫິ ຍຸຕ຺ຕຣເຖນ.

ຣໂຖ ຈ ນາເມໂສ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ – ໂຍຘຣໂຖ, ອລງ຺ກາຣຣໂຖຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຘຣໂຖ ຈຕຸຣສ຺ສສຓ຺ຐາໂນ ໂຫຕິ ນາຕິມຫາ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ຊນານໍ ຄຫຓສມຕ຺ໂຖ. ອລງ຺ກາຣຣໂຖ ມຫາ ໂຫຕິ, ທີຆໂຕ ທີໂຆ, ປຸຖຸລໂຕ ປຸຖຸໂລ. ຕຕ຺ຖ ຉຕ຺ຕຄ຺ຄາຫໂກ ວາລພີຊນິຄ຺ຄາຫໂກ ຕາລວຓ຺ຏຄ຺ຄາຫໂກຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ສຸເຂນ ຐາຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວາ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ອລງ຺ກາຣຣໂຖເຍວ. ໂສ ສພ຺ໂພ ສຈກ຺ກປຎ຺ຊຣກຸພ຺ພໂຣ ຣຊຕປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ວຬວາ ປກຕິຍາ ເສຕວຓ຺ຓາວ. ປສາຘນມ຺ປິ ຕາທິສໍ ຣຊຕມຍໍ ອໂຫສິ. ຣສ຺ມິໂຍປິ ຣຊຕປນາຬິ ສຸປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ປໂຕທລຏ຺ຐິປິ ຣຊຕປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ເສຕວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເສຕໍເຍວ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄມກາສິ, ເສຕວິເລປນໍ ວິລິມ຺ປິ, ເສຕມາລໍ ປິລນ຺ຘິ, ທສສຸ ອງ຺ຄຸລີສຸ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກາ, ກຓ຺ເຓສຸ ກຸຓ຺ຑລານີຕິ ເອວມາທິອລງ຺ກາໂຣປິສ຺ສ ຣຊຕມໂຍວ ອໂຫສິ. ປຣິວາຣພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິສ຺ສ ທສສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ຕເຖວ ເສຕວຕ຺ຖວິເລປນມາລາລງ຺ກາຣາ ອເຫສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພເສເຕນ ວຬວາຠິຣເຖນາ’’ຕິ.

ສາວຕ຺ຖິຍາ ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ໂສ ກິຣ ຉນ຺ນໍ ຉນ຺ນໍ ມາສານໍ ເອກວາຣໍ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕິ. ອິໂຕ ເອຕ຺ຕເກຫິ ທິວເສຫິ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ປຸເຣຕຣເມວ ໂຆສນາ ກຣີຍຕິ; ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຍ ນຄຣໂຕ ນ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕ ນ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຍ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕປິ, ‘‘ປຸຎ຺ຎວໂຕ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍໍ ທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນຄຣໍ ອນຸວິຈຣຕິ, ຕທາ ປາໂຕວ ນຄຣວີຖິໂຍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ລາຊປຎ຺ຈເມຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ອຠິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຐເປຕ຺ວາ ກທລິໂຍ ຈ ຘເຊ ຈ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ຘູປິຕວາສິຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາໂຕວ ສີສໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເສຕວຕ຺ຖາທີຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫຕິ. ອຖ ນໍ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສພ຺ພເສຕວຕ຺ຖວິເລປນມາລາລງ຺ກາຣາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ; ຕໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ສນ຺ນິປາຕນຕ຺ຖໍ ປຐມໍເຍວ ຕຣຸຓທາຣການໍ ຜລາຜລານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ມາສກຣູປານິ; ຕທນນ຺ຕຣໍ ກຫາປເຓ ວິກິຣນ຺ຕິ; ມຫາຊນາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໂຍ ເຈວ ເຈລຸກ຺ເຂປາ ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມງ຺ຄລິກໂສວຕ຺ຖິກາທີສຸ ມງ຺ຄລານິ ເຈວ ສຸວຕ຺ຖິໂຍ ຈ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນຄຣໍ ອນຸວິຈຣຕິ. ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ເອກຠູມກາທິປາສາເທ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຸກປຕ຺ຕສທິສານິ ວາຕປານກວາຏານິ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ອຕ຺ຕໂນ ຍສສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນຄຣໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ວິຍ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣາຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສາວຕ຺ຖິຍາ ນິຍ຺ຍາຕີ’’ຕິ.

ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສ ທິວາ, ມຊ຺ຌນ຺ຫກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິໂລຕິກໍ ປຣິພ຺ພາຊກນ຺ຕິ ປິໂລຕິກາຕິ ເອວໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໂວຫາຣວເສນ ລທ຺ຘນາມໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ. ໂສ ກິຣ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ທຫໂຣ ປຐມວເຍ ຐິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ, ປາໂຕວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຈວ ມຫາເຖຣານຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕິທຓ຺ຑກຸຓ຺ຑິກາທິປຣິກ຺ຂາຣໍ ອາທາຍ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນຄຣາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ຕໍ ເອສ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ເອຕທໂວຈາຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ເອຕໍ, ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ວຈນໍ ອໂວຈ. ປຓ຺ຑິໂຕ ມຎ຺ເຎຕິ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອຸທາຫຸ ໂນຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ໂກ ຈາຫໍ, ໂຠຕິ, ໂຠ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊານເນ ອຫໍ ໂກ ນາມ? ໂກ ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ກຸໂຕ ຈາຫໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊານິສ຺ສາມິ, ເກນ ກາຣເຓນ ຊານິສ຺ສາມີຕິ? ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຊານນຠາວໍ ທີເປຕິ. ໂສປິ ນູນສ຺ສ ຕາທິໂສວາຕິ ໂຍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ໂສປິ ນູນ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຕາທິໂສ ພຸທ຺ໂຘເຍວ ຠເວຍ຺ຍ. ສິເນຣຸໍ ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ວາ ປຖວິໍ ວາ ອາກາສໍ ວາ ປເມຕຸກາເມນ ຕປ຺ປມາໂຓວ ທຓ຺ໂຑ ວາ ຣຊ຺ຊຸ ວາ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ຊານນ຺ເຕນປິ ຕສ຺ສ ຎາຓສທິສເມວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ອາທຣວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອາເມຑິຕໍ ກຕໍ. ອຸຬາຣາຍາຕິ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເສຏ຺ຐາຍ. ໂກ ຈາຫໍ, ໂຠຕິ, ໂຠ, ອຫໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປສໍສເນ ໂກ ນາມ? ໂກ ຈ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສິສ຺ສາມີຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ປສໍສິສ຺ສາມິ? ປສຕ຺ຖປສຕ຺ໂຖຕິ ສພ຺ພຄຸຓານໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕເຣຫິ ສພ຺ພໂລກປສຕ຺ເຖຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓເຫວ ປສຕ຺ໂຖ, ນ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ປສໍສນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຫິ ຈມ຺ປກປຸປ຺ຜໍ ວາ ນີລຸປ຺ປລໍ ວາ ປທຸມໍ ວາ ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘສິຣິຍາວ ປາສາທິກຎ຺ເຈວ ສຸຄນ຺ຘຎ຺ຈ, ນ ຕສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ວຓ຺ຓຄນ຺ເຘຫິ ໂຖມນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຈ ມຓິຣຕນໍ ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາໂລເກເນວ ໂອຠາສຕິ, ນ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ໂອຠາສນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສພ຺ພໂລກປສຕ຺ເຖຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓເຫວ ປສຕ຺ໂຖ ໂຖມິໂຕ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ເສຏ຺ຐຕໍ ປາປິໂຕ, ນ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ປສໍສນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ປສຕ຺ເຖຫິ ວາ ປສຕ຺ໂຖຕິປິ ປສຕ຺ຖປສຕ຺ໂຖ.

ເກ ປສຕ຺ຖາ ນາມ? ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ກາສິໂກສລວາສິເກຫິ ປສຕ຺ໂຖ, ພິມ຺ພິສາໂຣ ອງ຺ຄມຄຘວາສີຫິ. ເວສາລິກາ ລິຈ຺ຉວີ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ຐວາສີຫິ ປສຕ຺ຖາ. ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ, ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ, ອຎ຺ເຎປິ ເຕ ເຕ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຕຫິ ເຕຫິ ຊານປເທຫິ ປສຕ຺ຖາ. ຈງ຺ກີອາທໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄເຓຫິ, ອນາຖປິຓ຺ຑິກາທໂຍ ອຸປາສກາ ອເນກສເຕຫິ ອຸປາສກຄເຓຫິ, ວິສາຂາທໂຍ ອຸປາສິກາ ອເນກສຕາຫິ ອຸປາສິກາຫິ, ສກຸລຸທາຍິອາທໂຍ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອເນເກຫິ ປຣິພ຺ພາຊກສເຕຫິ, ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາເຖຣິອາທິກາ ມຫາສາວິກາ ອເນເກຫິ ຠິກ຺ຂຸນິສເຕຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທໂຍ ມຫາສາວກາ ອເນກສເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ, ສກ຺ກາທໂຍ ເທວາ ອເນກສຫສ຺ເສຫິ ເທເວຫິ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາທໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ອເນກສຫສ຺ເສຫິ ພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ປສຕ຺ຖາ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ທສພລໍ ໂຖເມນ຺ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ປສໍສນ຺ຕີຕິ ຠຄວາ ‘‘ປສຕ຺ຖປສຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຕ຺ຖວສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖານິສໍສໍ. ອຖສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ກຸສໂລ ນາຄວນິໂກຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນາຄວນິໂກຕິ ນາຄວນວາສິໂກ ອນຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ປຸຣິໂສ. ປຣໂຕ ປນ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ປຸຣິໂສ ນາຄວນິໂກຕິ ອາຄໂຕ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓປທານິ ຎາຓວລຎ຺ຊານິ, ຎາເຓນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໙. ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິເຕຕິອາທີສຸ ປຓ຺ຑິເຕຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄເຕ. ນິປຸເຓຕິ ສຓ຺ເຫ ສຸຂຸມພຸທ຺ຘິໂນ, ສຸຂຸມອຕ຺ຖນ຺ຕຣປຏິວິຊ຺ຌນສມຕ຺ເຖ. ກຕປຣປ຺ປວາເທຕິ ວິຎ຺ຎາຕປຣປ຺ປວາເທ ເຈວ ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຕວາທປຣິຈເຍ ຈ. ວາລເວຘິຣູເປຕິ ວາລເວຘິຘນຸຄ຺ຄຫສທິເສ. ເຕ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ ມຎ຺ເຎ ຈຣນ຺ຕີຕິ ວາລເວຘິ ວິຍ ວາລໍ ສຸຂຸມານິປິ ປເຣສໍ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາຄເຕນ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ ວິຍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ທຸປທມ຺ປິ ຕິປທມ຺ປິ ຈຕຸປ຺ປທມ຺ປິ ປຎ຺ຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມາຕິ ໂທສໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມ. ນ ເຈວ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ; ກສ຺ມາ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ? ຠຄວາ ກິຣ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຣິສາຍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕິ, ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ – ‘‘ອິເມ ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາ ຄຸຬ຺ຫໍ ຣຫສ຺ສໍ ປຎ຺ຫໍ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຕາ’’ຕິ. ໂສ ເຕຫິ ອປຸຏ຺ໂຐເຍວ ເອວຣູເປ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉາຍ ເອຕ຺ຕກາ ໂທສາ, ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ເອຕ຺ຕກາ, ອຕ຺ເຖ ປເທ ອກ຺ຂເຣ ເອຕ຺ຕກາຕິ ອິເມ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ, ອິຕິ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອານີເຕ ປຎ຺ເຫ ຘມ຺ມກຖາຍ ອນ຺ຕເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິທ຺ຘໍເສຕິ. ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ເສຍ຺ໂຍ ວຕ ໂນ, ເຍ ມຍໍ ອິເມ ປຎ຺ເຫ ນ ປຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ, ສເຈ ຫິ ມຍໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ, ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐວ ໂນ ກຕ຺ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຂິເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕມນາ ຠວນ຺ຕິ.

ອປິຈ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ປຣິສໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣນ຺ຕິ, ເມຕ຺ຕາຜຣເຓນ ທສພເລ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ຣູປຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາ ມຘຸຣສ຺ສຣາ ມຸທຸຊິວ຺ຫາ ສຸຜຸສິຕທນ຺ຕາວຣຓາ ອມເຕນ ຫທຍໍ ສິຎ຺ຈນ຺ຕາ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ເນສໍ ເມຕ຺ຕາຜຣເຓນ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເອວຣູປໍ ອທ຺ເວຊ຺ຌກຖໍ ອໂມຆກຖໍ ນິຍ຺ຍານິກກຖໍ ກເຖນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ ປຈ຺ຈນີກຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປສນ຺ນຠາເວເນວ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎທຕ຺ຖູຕິ ເອກໍເສນ. ສາວກາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສຣຓຄມນວເສນ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕທນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຣິໂຍສານຠູຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ, ຕທຕ຺ຖາຍ ຫິ ເຕ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ມນໍ ວຕ, ໂຠ, ອນສ຺ສາມາຕິ, ໂຠ, ສເຈ ມຍໍ ນ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ, ອິມິນາ ໂຖເກນ ອນຸປສງ຺ກມນມຕ຺ເຕນ ອປຍິຣຸປາສນມຕ຺ເຕເນວ ນຏ຺ຐາ ຠເວຍ຺ຍາມ. ອຸປສງ຺ກມນມຕ຺ຕເກນ ປນມ຺ຫາ ນ ນຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍປທໍ ປຸຣິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອສ຺ສມຓາວ ສມານາຕິອາທີສຸ ປາປານໍ ອສມິຕຕ຺ຕາ ອສ຺ສມຓາວ. ອພາຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ປນ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ. ກິເລສາຣີນໍ ອຫຕຕ຺ຕາ ອນຣຫນ຺ໂຕເຍວ ສມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໙໐. ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຸທາຫາຣໍ ອຸທາຫຣິ. ຍຖາ ຫິ ຍໍ ເຕລໍ ມານໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວິສ຺ສນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອວເສໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຎ຺ຈ ຊລໍ ຕຬາກໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ໂອໂຆຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມວ ຍໍ ປີຕິມຍໍ ວຈນໍ ຫທຍໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຘິກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕໍ ອຸທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວຣູປໍ ປີຕິມຍໍ ວຈນໍ ນິຈ຺ຉາເຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຕ຺ຖິປໂທປໂມຕິ ຫຕ຺ຖິປທໍ ອຸປມາ ອສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ຫຕ຺ຖິປໂທປໂມ. ໂສ ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນາຄວນິໂກຕິ ອຸຄ຺ຄຫິຕຫຕ຺ຖິສິປ຺ໂປ ຫຕ຺ຖິວນຈາຣິໂກ. ອຖ ກສ຺ມາ ອິຘ ກຸສໂລຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ປຣໂຕ ‘‘ໂຍ ໂຫຕິ ກຸສໂລ’’ຕິ ວິຠາຄທສ຺ສນໂຕ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ປວິສຕິ, ໂຍ ປນ ກຸສໂລ ໂຫຕິ, ໂສ ເນວ ຕາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ກຸສໂລຕິ ອວຕ຺ວາ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໙໑. ວາມນິກາຕິ ຣສ຺ສາ ອາຍາມໂຕປິ ນ ທີຆາ ມຫາກຸຈ຺ຉິຫຕ຺ຖິນິໂຍ. ອຸຈ຺ຈາ ຈ ນິເສວິຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐຣຕນຸພ຺ເພເຘ ວຏຣຸກ຺ຂາທີນໍ ຂນ຺ຘປ຺ປເທເສ ຆໍສິຕຏ຺ຐານໍ. ອຸຈ຺ຈາ ກາຬາຣິກາຕິ ອຸຈ຺ຈາ ຈ ຍຏ຺ຐິສທິສປາທາ ຫຸຕ຺ວາ, ກາຬາຣິກາ ຈ ທນ຺ຕານໍ ກຬາຣຕາຍ. ຕາສໍ ກິຣ ເອໂກ ທນ຺ໂຕ ອຸນ຺ນໂຕ ໂຫຕິ, ເອໂກ ໂອນໂຕ. ອຸໂຠປິ ຈ ວິຣຬາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອາສນ຺ນາ. ອຸຈ຺ຈາ ຈ ທນ຺ເຕຫິ ອາຣຎ຺ຊິຕານີຕິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐຣຕນຸພ຺ເພເຘ ວຏຣຸກ຺ຂາທີນໍ ຂນ຺ຘປ຺ປເທເສ ຜຣສຸນາ ປຫຕຏ຺ຐານໍ ວິຍ ທາຏ຺ຐາຫິ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ. ອຸຈ຺ຈາ ກເຓຣຸກາ ນາມາຕິ ອຸຈ຺ຈາ ຈ ຍຏ຺ຐິສທິສທີຆປາທາ ຫຸຕ຺ວາ, ກເຓຣຸກາ ຈ ທນ຺ຕານໍ ກເຓຣຸຕາຍ, ຕາ ກິຣ ມກຸຬທາຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ກເຓຣຸກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂສ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂສ ນາຄວນິໂກ ຍສ຺ສ ວຕາຫໍ ນາຄສ຺ສ ອນຸປທໍ ອາຄໂຕ, ອຍເມວ ໂສ, ນ ອຎ຺ໂຎ. ຍຎ຺ຫິ ອຫໍ ປຐມໍ ປທໍ ທິສ຺ວາ ວາມນິການໍ ປທໍ ອິທໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ນິຏ຺ຐໍ ນ ຄໂຕ, ຍມ຺ປິ ຕໂຕ ໂອຣຠາເຄ ທິສ຺ວາ ກາຬາຣິການໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກເຓຣຸການໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ນິຏ຺ຐໍ ນ ຄໂຕ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອິມສ຺ເສວ ມຫາຫຕ຺ຖິໂນ ປທນ຺ຕິ ມຫາຫຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ນາຄວນໍ ວິຍ ຫິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ນີວຣຓປ຺ປຫານາ ຘມ຺ມເທສນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຸສໂລ ນາຄວນິໂກ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ; ມຫານາໂຄ ວິຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ; ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິປທໍ ວິຍ ຌານາຠິຎ຺ຎາ. ນາຄວນິກສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິປທໍ ທິສ຺ວາປິ ວາມນິການໍ ປທໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກາຬາຣິການໍ ກເຓຣຸການໍ ປທໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄຕຠາໂວ ວິຍ ໂຍຄິໂນ, ອິມາ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ພາຫິຣກປຣິພ຺ພາຊການມ຺ປິ ສນ຺ຕີຕິ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄຕຠາໂວ. ນາຄວນິກສ຺ສ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມຍາ ທິຏ຺ຐໍ ປທໍ ອິມສ຺ເສວ ມຫາຫຕ຺ຖິໂນ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ມຫາຫຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ນິຏ຺ຐງ຺ຄມນໍ ວິຍ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາວ ນິຏ຺ຐງ຺ຄມນໍ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອນຸກ຺ກມາຄຕໍ ປນ ປາຬິປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິເຘວ ກຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ເທສາປເທເສ ນິປາໂຕ. ສ຺ວາຍໍ ກຕ຺ຖຈິ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໗໙). ກຕ຺ຖຈິ ສາສນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໑). ກຕ຺ຖຈິ ໂອກາສໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ, ເທວຠູຕສ຺ສ ເມ ສໂຕ;

ປຸນຣາຍຸ ຈ ເມ ລທ຺ໂຘ, ເອວໍ ຊານາຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໖໙; ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໙໐);

ກຕ຺ຖຈິ ປທປູຣຓມຕ຺ຕເມວ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຕ຺ຕາວີ ອສ຺ສໍ ປວາຣິໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐). ອິຘ ປນ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ຕຖາຄໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄຕສທ຺ໂທ ມູລປຣິຍາເຍ, ອຣຫນ຺ຕິອາທໂຍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ໂລໂກຕິ ໂອກາສໂລໂກ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສງ຺ຂາຣໂລໂກຕິ ຕິວິໂຘ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຕໂລໂກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສຕ຺ຕໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນປິ ຈ ຕຖາຄໂຕ ນ ເທວໂລເກ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ, ມນຸສ຺ສໂລເກເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມນຸສ຺ສໂລເກປິ ນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຈກ຺ກວາເຬ. ຕຕ຺ຣາປິ ນ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ, ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ຄຊງ຺ຄລໍ ນາມ ນິຄໂມ. ຕສ຺ສາປເຣນ ມຫາສາໂລ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ປຸຣຕ຺ຖິມທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ສລ຺ລວຕີ ນາມ ນທີ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ເສຕກຓ຺ຓິກໍ ນາມ ນິຄໂມ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ຖູຓໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອຸສິຣທ຺ຘໂຊ ນາມ ປພ຺ພໂຕ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໙) ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ອາຍາມໂຕ ຕິໂຍຊນສເຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍໂຍຊນສເຕ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ນວໂຍຊນສເຕ ມຊ຺ຌິມປເທເສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕວ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອຄ຺ຄສາວກາ ອສີຕິ ມຫາເຖຣາ ພຸທ຺ຘມາຕາ ພຸທ຺ຘປິຕາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ອຎ຺ເຎ ຈ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເອຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນມຘຸປາຍສໂຠຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ, ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ. ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ຕຸສິຕຠວນໂຕ ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ທີປງ຺ກຣປາທມູລໂຕ ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ, ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ. ອິຘ ສພ຺ພປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ໂສ ຠຄວາ ອິມໍ ໂລກໍ, ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນິທສ຺ເສຕິ. ສເທວກນ຺ຕິ ສຫ ເທເວຫິ ສເທວກໍ. ເອວໍ ສຫ ມາເຣນ ສມາຣກໍ. ສຫ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ. ສຫ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ. ປຊາຕຕ຺ຕາ ປຊາ, ຕໍ ປຊໍ. ສຫ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສເທວມນຸສ຺ສໍ. ຕຕ຺ຖ ສເທວກວຈເນນ ປຎ຺ຈກາມາວຈຣເທວຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສມາຣກວຈເນນ ຉຏ຺ຐກາມາວຈຣເທວຄ຺ຄຫຓໍ. ສພ຺ຣຫ຺ມກວຈເນນ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທິພ຺ຣຫ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ. ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິວຈເນນ ສາສນສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄ຺ຄຫຓໍ ສມິຕປາປພາຫິຕປາປສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ. ປຊາວຈເນນ ສຕ຺ຕໂລກຄ຺ຄຫຓໍ. ສເທວມນຸສ຺ສວຈເນນ ສມ຺ມຸຕິເທວອວເສສມນຸສ຺ສຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ຕີຫິ ປເທຫິ ໂອກາສໂລເກນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕໂລໂກ, ທ຺ວີຫິ ປຊາວເສນ ສຕ຺ຕໂລໂກວ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສເທວກຄ຺ຄຫເຓນ ອຣູປາວຈຣເທວໂລໂກ ຄຫິໂຕ. ສມາຣກຄ຺ຄຫເຓນ ຉກາມາວຈຣເທວໂລໂກ. ສພ຺ຣຫ຺ມກຄ຺ຄຫເຓນ ຣູປີ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ. ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາທິຄ຺ຄຫເຓນ ຈຕຸປຣິສວເສນ ສມ຺ມຸຕິເທເວຫິ ວາ ສຫ ມນຸສ຺ສໂລໂກ ອວເສສສພ຺ພສຕ຺ຕໂລໂກ ວາ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ສເທວກວຈເນນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ສພ຺ພສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຕຠາວມາຫ. ຕໂຕ ເຍສໍ ອໂຫສິ – ‘‘ມາໂຣ ມຫານຸຠາໂວ ຉກາມາວຈຣິສ຺ສໂຣ ວສວຕ຺ຕີ. ກິໍ ໂສປິ ເອເຕນ ສຈ຺ຉິກໂຕ’’ຕິ? ເຕສໍ ວິມຕິໍ ວິຘມນ຺ໂຕ ສມາຣກນ຺ຕິ ອາຫ. ເຍສໍ ປນ ອໂຫສິ – ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫານຸຠາໂວ, ເອກງ຺ຄຸລິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສ ອາໂລກໍ ຜຣຕິ, ທ຺ວີຫິ…ເປ… ທສຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ອາໂລກໍ ຜຣຕິ, ອນຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ຌານສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ກິໍ ໂສປິ ສຈ຺ຉິກໂຕ’’ຕິ? ເຕສໍ ວິມຕິໍ ວິຘມນ຺ໂຕ ສພ຺ຣຫ຺ມກນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ເຍ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສາສນສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ກິໍ ເຕປິ ສຈ຺ຉິກຕາ’’ຕິ? ເຕສໍ ວິມຕິໍ ວິຘມນ຺ໂຕ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊນ຺ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຸກ຺ກຏ຺ຐານໍ ສຈ຺ຉິກຕຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອຖ ສມ຺ມຸຕິເທເວ ອວເສສມນຸສ຺ເສ ຈ ອຸປາທາຍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເສສສຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສເທວມນຸສ຺ສນ຺ຕິ ອາຫ. ອຍເມຕ຺ຖ ຠາວານຸກ຺ກໂມ. ໂປຣາຓາ ປນາຫຸ – ສເທວກນ຺ຕິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໂລກໍ. ສມາຣກນ຺ຕິ ມາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໂລກໍ. ສພ຺ຣຫ຺ມກນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໂລກໍ. ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ຕິຠວູປເຄ ສຕ຺ເຕ ຕີຫາກາເຣຫິ ຕີສຸ ປເທສຸ ປກ຺ຂິເປຕ຺ວາ ປຸນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ປຣິຍາທິຍນ຺ໂຕ ‘‘ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ປຎ຺ຈຫິ ປເທຫິ ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ເຕຘາຕຸກເມວ ປຣິຍາທິນ຺ນນ຺ຕິ.

ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕີຕິ ສຍນ຺ຕິ ສາມໍ ອປຣເນຍ຺ໂຍ ຫຸຕ຺ວາ. ອຠິຎ຺ຎາຕິ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ອຘິເກນ ຎາເຓນ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ. ເອເຕນ ອນຸມານາທິປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ ໂຫຕິ. ປເວເທຕີຕິ ໂພເຘຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕິ ປກາເສຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ…ເປ… ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຫິຕ຺ວາປິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິເວກສຸຂໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ອາທິກລ຺ຍາຓາທິປ຺ປກາຣເມວ ເທເສຕິ. ອາທິມ຺ຫິປິ ກລ຺ຍາຓໍ ຠທ຺ທກໍ ອນວຊ຺ຊເມວ ກຕ຺ວາ ເທເສຕິ. ມຊ຺ເຌປິ… ປຣິໂຍສາເນປິ ກລ຺ຍາຓໍ ຠທ຺ທກໍ ອນວຊ຺ຊເມວ ກຕ຺ວາ ເທເສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ເທສນາຍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ, ອຕ຺ຖິ ສາສນສ຺ສ. ເທສນາຍ ຕາວ ຈຕຸປ຺ປທິກາຍປິ ຄາຖາຍ ປຐມປາໂທ ອາທິ ນາມ, ຕໂຕ ທ຺ເວ ມຊ຺ຌໍ ນາມ, ອນ຺ເຕ ເອໂກ ປຣິໂຍສານໍ ນາມ. ເອການຸສນ຺ຘິກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິທານມາທິ, ອິທມໂວຈາຕິ ປຣິໂຍສານໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣາ ມຊ຺ຌໍ. ອເນການຸສນ຺ຘິກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມານຸສນ຺ຘິ ອາທິ, ອນ຺ເຕ ອນຸສນ຺ຘິ ປຣິໂຍສານໍ, ມຊ຺ເຌ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ພຫູ ວາ ມຊ຺ຌເມວ. ສາສນສ຺ສ ປນ ສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາ ອາທິ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ, ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙). ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຊ຺ຌໍ ນາມ, ຜລຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຣິໂຍສານໍ ນາມ. ‘‘ເອຕທຕ຺ຖມິທໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍເມຕໍ ສາຣໍ, ເອຕໍ ປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໒໔) ຫິ ເອຕ຺ຖ ຜລໍ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນິພ຺ພາໂນຄຘຎ຺ຫິ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ນິພ຺ພານປຣາຍຓໍ ນິພ຺ພານປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໖) ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພານໍ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ເທສນາຍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຠຄວາ ຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອາທິມ຺ຫິ ສີລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ມຄ຺ຄໍ ປຣິໂຍສາເນ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎປິ ຘມ຺ມກຖິໂກ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

‘‘ອາທິມ຺ຫິ ສີລໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ມຊ຺ເຌ ມຄ຺ຄໍ ວິຠາວເຍ;

ປຣິໂຍສານມ຺ຫິ ນິພ຺ພານໍ, ເອສາ ກຖິກສຓ຺ຐິຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໙໐);

ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຫິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິວຓ຺ຓນາ ນິສ຺ສິຕາ ເທສນາ ໂຫຕິ, ນ ໂສ ສາຕ຺ຖໍ ເທເສຕິ. ຠຄວາ ປນ ຕຖາຣູປໍ ເທສນໍ ປຫາຍ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານາທິນິສ຺ສິຕໍ ເທສນໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສາຕ຺ຖໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ເທສນາ ເອກພ຺ຍຎ຺ຊນາທິຍຸຕ຺ຕາ ວາ ສພ຺ພນິໂຣຏ຺ຐພ຺ຍຎ຺ຊນາ ວາ ສພ຺ພວິສ຺ສຏ຺ຐສພ຺ພນິຄ຺ຄຫີຕພ຺ຍຎ຺ຊນາ ວາ, ຕສ຺ສ ທມິຬກິຣາສວຣາທິມິລກ຺ຂູນໍ ຠາສາ ວິຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນປາຣິປູຣິຍາ ອຠາວໂຕ ອພ຺ຍຎ຺ຊນາ ນາມ ເທສນາ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ປນ –

‘‘ສິຖິລໍ ຘນິຕຎ຺ຈ ທີຆຣສ຺ສໍ, ຄຣຸກໍ ລຫຸກຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຫີຕໍ;

ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວວຕ຺ຖິຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ທສຘາ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ ປເຠໂທ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໙໐) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ທສວິຘໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວລນ຺ຕິ ສກລາຘິວຈນໍ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອນູນາຘິກວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສກລປຣິປຸຓ຺ຓເມວ ເທເສຕິ, ເອກເທສນາປິ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ. ໂຍ ຫິ ອິທໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ນິສ຺ສາຍ ລາຠໍ ວາ ສກ຺ກາຣໍ ວາ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ເທເສຕິ, ຕສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ເທສນາ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ປນ ໂລກາມິສນິຣເປກ຺ໂຂ ຫິຕຜຣເຓນ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ມຸທຸຫທໂຍ ອຸລ຺ລຸມ຺ປນສຠາວສຓ຺ຐິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ສກລສາສນໍ. ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕີຕິ ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ…ເປ… ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ເອວໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຈ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕໍ ສກລສາສນໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕໍ ຈຣິຍໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕານໍ ວາ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສມ຺ປທໍ ຘມ຺ມໍ. ສຸຓາຕິ ຄຫປຕິ ວາຕິ ກສ຺ມາ ປຐມໍ ຄຫປຕິໍ ນິທ຺ທິສຕີຕິ? ນິຫຕມານຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາ ປພ຺ພຊິຕາ ມນ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຫີນຊຈ຺ຈກຸລາ ປພ຺ພຊິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊາຕິຕາຍ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຄຫປຕິທາຣກາ ປນ ກຈ຺ເຉຫິ ເສທໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ເຕຫິ ປິຏ຺ຐິຍາ ໂລຓໍ ປຸປ຺ຜມານາຍ ຠູມິໍ ກສິຕ຺ວາ ນິຫຕມານທປ຺ປາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມານໍ ວາ ທປ຺ປໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ຍຖາພລໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ. ອິຕເຣຫິ ຈ ກຸເລຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ ນາມ ນ ພຫຸກາ, ຄຫປຕິກາວ ພຫຸກາ, ອິຕິ ນິຫຕມານຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ປຐມໍ ຄຫປຕິໍ ນິທ຺ທິສຕີຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາຕິ ອິຕເຣສໍ ວາ ກຸລານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ. ປຈ຺ຈາຊາໂຕຕິ ປຕິຊາໂຕ. ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສາມິມ຺ຫິ ຕຖາຄເຕ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ຠຄວາ’’ຕິ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສຕິ ສເຈປິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ຆເຣ ໂຍຊນສຕນ຺ຕເຣປິ ວາ ທ຺ເວ ຊາຍມ຺ປຕິກາ ວສນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ເນສໍ ສກິຎ຺ຈນສປລິໂພຘຏ຺ເຐນ ຆຣາວາໂສ ສມ຺ພາໂຘເຍວ. ຣໂຊປໂຖຕິ ຣາຄຣຊາທີນໍ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຄມນປໂຖຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອລຄ຺ຄນຏ຺ເຐນ ອພ຺ໂຠກາໂສ ວິຍາຕິ ອພ຺ໂຠກາໂສ. ປພ຺ພຊິໂຕ ຫິ ກູຏາຄາຣຣຕນປາສາທເທວວິມານາທີສຸ ປິຫິຕທ຺ວາຣວາຕປາເນສຸ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນສຸ ວສນ຺ໂຕປິ ເນວ ລຄ຺ຄຕິ ນ ສຊ຺ຊຕິ ນ ພຊ຺ຌຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ. ອປິຈ ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ກຸສລກິຣິຍາຍ ໂອກາສາຠາວໂຕ. ຣໂຊປໂຖ ອສໍວຸຕສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຣຊານໍ ກິເລສຣຊານໍ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕ. ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ກຸສລກິຣິຍາຍ ຍຖາສຸຂໍ ໂອກາສສພ຺ຠາວໂຕ.

ນຍິທໍ ສຸກຣໍ…ເປ… ປພ຺ພເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປກຖາ – ຍເທຕໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອກມ຺ປິ ທິວສໍ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ເອກທິວສມ຺ປິ ຈ ກິເລສມເລນ ອມລິນໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ, ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ລິຂິຕສງ຺ຂສທິສໍ ໂຘຕສງ຺ຂສປ຺ປຏິຠາຄໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ນ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ເຕນ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ…ເປ… ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເກເສ ຈ ມສ຺ສຸຎ຺ຈ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍຣສປີຕຕາຍ ກາສາຍານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕານໍ ອນຸຈ຺ຉວິການິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ອຄາຣສ຺ສ ຫິຕໍ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ມໍ ອຄາຣິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຎ຺ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອນຄາຣິຍາຕິ ຎາຕພ຺ພາ, ຕໍ ອນຄາຣິຍໍ. ປພ຺ພເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ. ອປ຺ປໍ ວາຕິ ສຫສ຺ສໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ໂຘ ອປ຺ໂປ ນາມ ໂຫຕິ, ສຫສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາ. ອາພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຎາຕິ ເອວ ປຣິວຏ຺ໂຏ ຎາຕິປຣິວຏ຺ໂຏ. ໂສ ວີສຕິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ອປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ວີສຕິຍາ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາ.

໒໙໒. ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນຕິ ຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຘິສີລສງ຺ຂາຕາ ສິກ຺ຂາ, ຕຎ຺ຈ, ຍຕ຺ຖ ເຈເຕ ສຫ ຊີວນ຺ຕິ ເອກຊີວິກາ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທສງ຺ຂາຕໍ ສາຊີວຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂນຠາເວນ ສມາປນ຺ໂນຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນ. ສມາປນ຺ໂນຕິ ສິກ຺ຂໍ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ, ສາຊີວຎ຺ຈ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕທຸຠຍໍ ອຸປຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍາຕິອາທີສຸ ປາຓາຕິປາຕາທິກຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ເອວ. ປຫາຍາຕິ ອິມໍ ປາຓາຕິປາຕເຈຕນາສງ຺ຂາຕໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕີຕິ ປຫີນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໂຕ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໂຕ ໂອຣໂຕ ວິຣໂຕວ ໂຫຕິ. ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖຕິ ປຣູປຆາຕຕ຺ຖາຍ ທຓ຺ຑໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາທາຍ ອວຕ຺ຕນໂຕ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ ເຈວ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສຕ຺ໂຖ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອວເສສໍ ອຸປກຣຓໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິຫິໍສນຠາວໂຕ ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂູ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑໍ ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐວາສິໍ ວາ ປິປ຺ຜລກໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ຕໍ ປຣູປຆາຕຕ຺ຖາຍ. ຕສ຺ມາ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ລຊ຺ຊີຕິ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາຍ ລຊ຺ຊາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທຍາປນ຺ໂນຕິ ທຍໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕໍ ອາປນ຺ໂນ. ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີຕິ ສພ຺ເພ ປາຓຠູເຕ ຫິເຕນ ອນຸກມ຺ປໂກ. ຕາຍ ທຍາປນ຺ນຕາຍ ສພ຺ເພສໍ ປາຓຠູຕານໍ ຫິຕຈິຕ຺ຕໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ ປາເລຕິ.

ທິນ຺ນເມວ ອາທິຍຕີຕິ ທິນ຺ນາທາຍີ. ຈິຕ຺ເຕນປິ ທິນ຺ນເມວ ປຏິກງ຺ຂຕີຕິ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ. ເຖເນຕີຕິ ເຖໂນ. ນ ເຖເນນ ອເຖເນນ. ອເຖນຕ຺ຕາເຍວ ສຸຈິຠູເຕນ. ອຕ຺ຕນາຕິ ອຕ຺ຕຠາເວນ, ອເຖນໍ ສຸຈິຠູຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ອເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ. ພ຺ຣຫ຺ມໍ ເສຏ຺ຐໍ ອາຈາຣໍ ຈຣຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ອາຣາຈາຣີຕິ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂຕ ທູຣຈາຣີ. ເມຖຸນາຕິ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐານວເສນ ສທິສຕ຺ຕາ ເມຖຸນກາຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣຫິ ປຏິເສວິຕພ຺ພໂຕ ເມຖຸນາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ ອສທ຺ຘມ຺ມາ. ຄາມຘມ຺ມາຕິ ຄາມວາສີນໍ ຘມ຺ມາ.

ສຈ຺ຈໍ ວທຕີຕິ ສຈ຺ຈວາທີ. ສຈ຺ເຈນ ສຈ຺ຈໍ ສນ຺ທຫຕິ ຆເຏຕີຕິ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ, ນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ມຸສາ ວທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຫິ ປຸຣິໂສ ກທາຈິ ມຸສາ ວທຕິ, ກທາຈິ ສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ມຸສາວາເທນ ອນ຺ຕຣິຕຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ເຈນ ນ ຆຏີຍຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ໂສ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ, ອຍໍ ປນ ນ ຕາທິໂສ, ຊີວິຕເຫຕຸປິ ມຸສາວາທໍ ອວຕ຺ວາ ສຈ຺ເຈນ ສຈ຺ຈໍ ສນ຺ທຫຕິເຍວາຕິ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ. ເຖໂຕຕິ ຖິໂຣ, ຖິຣກໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຫລິທ຺ທິຣາໂຄ ວິຍ, ຖຸສຣາສິມ຺ຫິ ນິຂາຕຂາຓຸ ວິຍ, ອສ຺ສປິຏ຺ເຐ ຐປິຕກຸມ຺ຠຓ຺ຑມິວ ຈ ນ ຖິຣກໂຖ ໂຫຕິ. ເອໂກ ປາສາຓເລຂາ ວິຍ ອິນ຺ທຂິໂລ ວິຍ ຈ ຖິຣກໂຖ ໂຫຕິ; ອສິນາ ສີເສ ຉິຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ທ຺ເວ ກຖາ ນ ກເຖຕິ; ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຖໂຕ. ປຈ຺ຈຍິໂກຕິ ປຕ຺ຕິຍາຍິຕພ຺ພໂກ, ສທ຺ຘາຍິໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ປຈ຺ຈຍິໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ເກນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອສຸເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສທ຺ທຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອໂກ ປຈ຺ຈຍິໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ເກນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອສຸເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຍທິ ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມວ ປມາຓໍ, ອິທານິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຈ຺ຈຍິໂກ. ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສາຕິ ຕາຍ ສຈ຺ຈວາທິຕາຍ ໂລກໍ ນ ວິສໍວາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິເມສໍ ເຠທາຍາຕິ ເຍສໍ ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸຕໍ, ເຕສໍ ເຠທາຍ. ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາຕິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ມິຕ຺ຕານໍ ວາ ສມານຸປຊ຺ຌາຍກາທີນໍ ວາ ເກນຈິເທວ ກາຣເຓນ ຠິນ຺ນານໍ ເອກເມກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອີທິເສ ກຸເລ ຊາຕານໍ ເອວໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອິທໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ສນ຺ຘານໍ ກຕ຺ຕາ. ອນຸປ຺ປທາຕາຕິ ສນ຺ຘານານຸປ຺ປທາຕາ, ທ຺ເວ ຊເນ ສມຄ຺ເຄ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວຣູເປ ກຸເລ ຊາຕານໍ ເອວຣູເປຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກເມຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຄ຺ໂຄ ອາຣາໂມ ອສ຺ສາຕິ ສມຄ຺ຄາຣາໂມ. ຍຕ຺ຖ ສມຄ຺ຄາ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສມຄ຺ຄຣາໂມ’’ຕິປິ ປາຬິ, ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສມຄ຺ຄຣໂຕຕິ ສມຄ຺ເຄສຸ ຣໂຕ, ເຕ ປຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຄ຺ເຄ ທິສ຺ວາປິ ສຸຕ຺ວາປິ ນນ຺ທຕີຕິ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ. ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາຕິ ຍາ ວາຈາ ສຕ຺ເຕ ສມຄ຺ເຄເຍວ ກໂຣຕິ, ຕໍ ສາມຄ຺ຄິຄຸຓປຣິທີປກເມວ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ນ ອິຕຣນ຺ຕິ.

ເນລາຕິ ເອລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທໂສ, ນາສ຺ສາ ເອລນ຺ຕິ ເນລາ, ນິທ຺ໂທສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເນລງ຺ໂຄ ເສຕປຈ຺ຉາໂທ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕເນລໍ ວິຍ. ກຓ຺ຓສຸຂາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຘຸຣຕາຍ ກຓ຺ຓານໍ ສຸຂາ, ສູຈິວິຊ຺ຌນໍ ວິຍ ກຓ຺ຓສູລໍ ນ ຊເນຕິ. ອຕ຺ຖມຘຸຣຕາຍ ສກລສຣີເຣ ໂກປໍ ອຊເນຕ຺ວາ ເປມໍ ຊເນຕີຕິ ເປມນີຍາ. ຫທຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອປຏິຫຎ຺ຎມານາ ສຸເຂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປວິສຕີຕິ ຫທຍງ຺ຄມາ. ຄຸຓປຣິປຸຓ຺ຓຕາຍ ປຸເຣ ຠວາຕິ ໂປຣີ, ປຸເຣ ສໍວທ຺ຘນາຣີ ວິຍ ສຸກຸມາຣາຕິປິ ໂປຣີ, ປຸຣສ຺ສ ເອສາຕິປິ ໂປຣີ, ນຄຣວາສີນໍ ກຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຄຣວາສິໂນ ຫິ ຍຸຕ຺ຕກຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ປິຕິມຕ຺ຕໍ ປິຕາຕິ, ມາຕິມຕ຺ຕໍ ມາຕາຕິ, ຠາຕິມຕ຺ຕໍ ຠາຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວຣູປີ ກຖາ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ກນ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ. ກນ຺ຕຠາເວເນວ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ມນາປາ ຈິຕ຺ຕວຸທ຺ຘິກຣາຕິ ພຫຸຊນມນາປາ.

ກາເລນ ວທຕີຕິ ກາລວາທີ, ວຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ສຠາວເມວ ວທຕີຕິ ຠູຕວາທີ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕເມວ ກຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ອຕ຺ຖວາທີ. ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ຘມ຺ມວາທີ. ສໍວຣວິນຍປຫານວິນຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ວິນຍວາທີ. ນິຘານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຐປໂນກາໂສ, ນິຘານມສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ນິຘານວຕີ, ຫທເຍ ນິຘາຕພ຺ພ ຍຸຕ຺ຕວາຈໍ ຠາສິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເລນາຕິ ເອວຣູປິໍ ຠາສມາໂນປິ ຈ ‘‘ອຫໍ ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ອກາເລນ ຠາສຕິ, ຍຸຕ຺ຕກາລໍ ປນ ອເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາປເທສນ຺ຕິ ສອຸປມໍ, ສກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຍນ຺ຕວຕິນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຍຖາສ຺ສາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ຠາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ອເນເກຫິປິ ນເຍຫິ ວິຠຊນ຺ເຕນ ປຣິຍາທາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຕ຺ຖສມ຺ປນ຺ນໍ, ຍໍ ວາ ໂສ ອຕ຺ຖວາທີ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ, ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ສໍຫິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠາສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໙໓. ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາຕິ ມູລພີຊໍ ຂນ຺ຘພີຊໍ ຜຬຸພີຊໍ ອຄ຺ຄພີຊໍ ພີຊພີຊນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສ ພີຊຄາມສ຺ສ ເຈວ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນີລຕິຓຣຸກ຺ຂາທິກສ຺ສ ຠູຕຄາມສ຺ສ ຈ ສມາຣມ຺ຠາ, ເຉທນເຠທນປຈນາທິຠາເວນ ວິໂກປນາ ປຏິວິຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຠຕ຺ຕິໂກຕິ ປາຕຣາສຠຕ຺ຕໍ ສາຍມາສຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ຠຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ປາຕຣາສຠຕ຺ຕໍ ອນ຺ໂຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອິຕຣໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓນ. ຕສ຺ມາ ອນ຺ໂຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ເອກຠຕ຺ຕິໂກວ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກຠຕ຺ຕິໂກ’’ຕິ. ຣຕ຺ຕິຍາ ໂຠຊນໍ ຣຕ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຸປຣໂຕຕິ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ. ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ຍາວ ສູຣິຍຕ຺ຖໍຄມນາ ໂຠຊນໍ ວິກາລໂຠຊນໍ ນາມ. ຕໂຕ ວິຣຕຕ຺ຕາ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ສາສນສ຺ສ ອນນຸໂລມຕ຺ຕາ ວິສູກໍ ປຏາຓີຠູຕໍ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວິສູກທສ຺ສນໍ. ອຕ຺ຕນາ ນຈ຺ຈນນຈ຺ຈາປນາທິວເສນ ນຈ຺ຈາ ຈ ຄີຕາ ຈ ວາທິຕາ ຈ, ອນ຺ຕມໂສ ມຍູຣນຈ຺ຈນາທິວເສນາປິ ປວຕ຺ຕານໍ ນຈ຺ຈາທີນໍ ວິສູກຠູຕາ ທສ຺ສນາ ຈາຕິ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນາ. ນຈ຺ຈາທີນິ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ປໂຍເຊຕຸໍ ວາ ປເຣຫິ ປໂຍຊາເປຕຸໍ ວາ ປຍຸຕ຺ຕານິ ປສ຺ສິຕຸໍ ວາ ເນວ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ມາລາທີສຸ ມາລາຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜໍ. ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘຊາຕໍ. ວິເລປນນ຺ຕິ ຉວິຣາຄກຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປິຬນ຺ຘນ຺ໂຕ ຘາເຣຕິ ນາມ. ອູນຏ຺ຐານໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ມຓ຺ເຑຕິ ນາມ. ຄນ຺ຘວເສນ ຉວິຣາຄວເສນ ຈ ສາທິຍນ຺ໂຕ ວິຠູເສຕິ ນາມ. ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາຣຓໍ. ຕສ຺ມາ ຍາຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ຕານິ ມາລາຘາຣຓາທີນິ ມຫາຊໂນ ກໂຣຕິ, ຕໂຕ ປຏິວິຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸຈ຺ຈາສຍນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ມຫາສຍນໍ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຖຣຓໍ. ຕໂຕ ປຏິວິຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊາຕຣູປນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ. ຣຊຕນ຺ຕິ ກຫາປໂຓ ໂລຫມາສໂກ ຊຕຸມາສໂກ ທາຣຸມາສໂກຕິ ເຍ ໂວຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອຸຠຍສ຺ສປິ ປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ, ເນວ ນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ນ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສາທິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາມກຘຎ຺ຎປຏິຄ຺ຄຫຓາຕິ ສາລິວີຫິຍວໂຄຘູມກງ຺ຄຸວຣກກຸທ຺ຣູສກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສຕ຺ຕວິຘສ຺ສາປິ ອາມກຘຎ຺ຎສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕສໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ, ອາມສນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂອທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ອາມກມໍສມຈ຺ຉານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ໂນ ອາມສນໍ.

ອິຕ຺ຖິກຸມາຣິກປຏິຄ຺ຄຫຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖີຕິ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາ, ອິຕຣາ ກຸມາຣິກາ ນາມ. ຕາສໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓມ຺ປິ ອາມສນມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍເມວ. ທາສິທາສປຏິຄ຺ຄຫຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ທາສິທາສວເສເນວ ເຕສໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ທມ຺ມິ, ອາຣາມິກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ອເຊຬກາທີສຸ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຣິໂຍສາເນສຸ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍນໂຍ ວິນຍວເສນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ຍສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ຣຸຫຕິ. ວຕ຺ຖຸ ນາມ ຍສ຺ມິໍ ອປຣຓ຺ຓໍ ຣຸຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ວາ ອຸຠຍມ຺ປິ ຣຸຫຕິ, ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ. ຕທຕ຺ຖາຍ ອກຕຠູມິຠາໂຄ ວຕ຺ຖຸ. ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ວາປິຕຬາກາທີນິປິ ສງ຺ຄຫິຕາເນວ. ທູເຕຍ຺ຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທູຕກມ຺ມໍ, ຄິຫີນໍ ປຓ຺ຓໍ ວາ ສາສນໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄມນໍ. ປຫິຓຄມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຆຣາ ຆຣໍ ເປສິຕສ຺ສ ຂຸທ຺ທກຄມນໍ. ອນຸໂຍໂຄ ນາມ ຕທຸຠຍກຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານໍ ອນຸໂຍຄາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຍວິກ຺ກຍາຕິ ກຍາ ຈ ວິກ຺ກຍາ ຈ. ຕຸລາກູຏາທີສຸ ກູຏນ຺ຕິ ວຎ຺ຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຸລາກູຏໍ ຕາວ ຣູປກູຏໍ ອງ຺ຄກູຏໍ ຄຫຓກູຏໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກູຏນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປກູຏໍ ນາມ ທ຺ເວ ຕຸລາ ສຣູປາ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມຫຕິຍາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທທນ຺ໂຕ ຂຸທ຺ທິກາຍ ເທຕິ. ອງ຺ຄກູຏໍ ນາມ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ຫຕ຺ເຖນ ຕຸລໍ ອກ຺ກມຕິ, ທທນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ. ຄຫຓກູຏໍ ນາມ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມູເລ ຣຊ຺ຊຸໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທທນ຺ໂຕ ອຄ຺ເຄ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກູຏໍ ນາມ ຕຸລໍ ສຸສິຣໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອຍຈຸຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ກໂຣຕິ, ທທນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຠາເຄ. ກໍໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິ, ຕາຍ ວຎ຺ຈນໍ ກໍສກູຏໍ. ກຖໍ? ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ໂລຫປາຕິໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກໂຣຕິ, ຕໂຕ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອທ຺ຘກຸລໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ‘‘ສຸວຓ຺ຓຠາຊນານິ ກິຓຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄ຺ເຆ ປຸຈ຺ຉິເຕ ສມຄ຺ຆຕຣໍ ທາຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕຫິ ‘‘ກຖໍ ອິເມສໍ ສຸວຓ຺ຓຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ປາສາເຓ ຆໍສິຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ປາຕິໂຍ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ.

ມານກູຏໍ ນາມ ຫທຍເຠທສິຂາເຠທຣຊ຺ຊຸເຠທວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫທຍເຠໂທ ສປ຺ປິເຕລາທິມິນນກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ຕານິ ຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຉິທ຺ເທນ ມາເນນ, ‘‘ສຓິກໍ ອາສິຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຠາຊເນ ພຫຸໍ ປຄ຺ຆຣາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ; ທທນ຺ໂຕ ຉິທ຺ທໍ ປິຘາຍ ສີຆໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ. ສິຂາເຠໂທ ຕິລຕຓ຺ຑຸລາທິມິນນກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ຕານິ ຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສຓິກໍ ສິຂໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທທນ຺ໂຕ ເວເຄນ ປູເຣຕ຺ວາ ສິຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ເທຕິ. ຣຊ຺ຊຸເຠໂທ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸມິນນກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ລຎ຺ຊໍ ອລຠນ຺ຕາ ຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ອມຫນ຺ຕມ຺ປິ ມຫນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ມິນນ຺ຕິ.

ອຸກ຺ໂກຏນາທີສຸ ອຸກ຺ໂກຏນນ຺ຕິ ສາມິເກ ອສ຺ສາມິເກ ກາຕຸໍ ລຎ຺ຊຄ຺ຄຫຓໍ. ວຎ຺ຈນນ຺ຕິ ເຕຫິ ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ ປເຣສໍ ວຎ຺ຈນໍ. ຕຕ຺ຣິທເມກໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ລຸທ຺ທໂກ ມິຄຎ຺ຈ ມິຄໂປຕກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕເມໂກ ຘຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ກິໍ, ໂຠ, ມິໂຄ ອຄ຺ຆຕິ, ກິໍ ມິຄໂປຕໂກ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມິໂຄ ທ຺ເວ ກຫາປເຓ ມິຄໂປຕໂກ ເອກ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ກຫາປຓໍ ທຕ຺ວາ ມິຄໂປຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ໂຕ, ‘‘ນ ເມ, ໂຠ, ມິຄໂປຕເກນ ອຕ຺ໂຖ, ມິຄໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ‘‘ທ຺ເວ ກຫາປເຓ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ນນຸ ເຕ, ໂຠ, ມຍາ ປຐມໍ ເອໂກ ກຫາປໂຓ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ. ອາມ ທິນ຺ໂນຕິ. ‘‘ອິມມ຺ປິ ມິຄໂປຕກໍ ຄຓ຺ຫ, ເອວໍ ໂສ ຈ ກຫາປໂຓ ອຍຎ຺ຈ ກຫາປຓຄ຺ຆນໂກ ມິຄໂປຕໂກຕິ ທ຺ເວ ກຫາປຓາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ກາຣຓໍ ວທຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມິຄໂປຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມິຄໍ ອທາສີຕິ.

ນິກຕີຕິ ໂຍຄວເສນ ວາ ມາຍາວເສນ ວາ ອປາມງ຺ຄໍ ປາມງ຺ຄນ຺ຕິ, ອມຓິໍ ມຓິນ຺ຕິ, ອສຸວຓ຺ຓໍ ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ປຏິຣູປເກນ ວຎ຺ຈນໍ. ສາຈິໂຍໂຄຕິ ກຸຏິລໂຍໂຄ, ເອເຕສໍເຍວ ອຸກ຺ໂກຏນາທີນເມຕໍ ນາມໍ, ຕສ຺ມາ ອຸກ຺ໂກຏນສາຈິໂຍໂຄ ວຎ຺ຈນສາຈິໂຍໂຄ ນິກຕິສາຈິໂຍໂຄຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເກຈິ ອຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ສາຈິໂຍໂຄຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ວຎ຺ຈເນເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ເຉທນາທີສຸ ເຉທນນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທນາທິ. ວໂຘຕິ ມາຣຓໍ. ພນ຺ໂຘຕິ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນາທີຫິ ພນ຺ຘນໍ. ວິປຣາໂມໂສຕິ ຫິມວິປຣາໂມໂສ ຄຸມ຺ພວິປຣາໂມໂສຕິ ທຸວິໂຘ. ຍໍ ຫິມປາຕສມເຍ ຫິເມນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນໍ ຊນໍ ມຸສນ຺ຕິ, ອຍໍ ຫິມວິປຣາໂມໂສ. ຍໍ ຄຸມ຺ພາທີຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ມຸສນ຺ຕິ, ອຍໍ ຄຸມ຺ພວິປຣາໂມໂສ. ອາໂລໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ ຄາມນິຄມາທີນໍ ວິໂລປກຣຓໍ. ສຫສາກາໂຣຕິ ສາຫສິກກິຣິຍາ, ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸເຣ ສຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕຠຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວເມຕສ຺ມາ ເຉທນ…ເປ… ສຫສາກາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ.

໒໙໔. ໂສ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕີຕິ ສ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕນ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ທ຺ວາທສວິເຘນ ອິຕຣີຕຣປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປນ ທ຺ວາທສວິເຘນ ອິຕຣີຕຣປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕເສນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຏ຺ຐ ປຣິກ຺ຂາຣາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ຕີຓິ ຈີວຣານິ ປຕ຺ໂຕ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນວາສິ ເອກາ ສູຈິ ກາຍພນ຺ຘນໍ ປຣິສ຺ສາວນນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ ຈ, ວາສິ ສູຈິ ຈ ພນ຺ຘນໍ;

ປຣິສ຺ສາວເນນ ອຏ຺ເຐເຕ, ຍຸຕ຺ຕໂຍຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ.

ເຕ ສພ຺ເພປິ ກາຍປຣິຫາຣິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກາປິ. ກຖໍ? ຕິຈີວຣໍ ຕາວ ນິວາເສຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ວິຈຣຓກາເລ ກາຍໍ ປຣິຫຣຕິ ໂປເສຕີຕິ ກາຍປຣິຫາຣິກໍ ໂຫຕິ, ຈີວຣກຓ຺ເຓນ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ປິວນກາເລ ຂາທິຕພ຺ພຜລາຜລຄ຺ຄຫຓກາເລ ຈ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣິຫຣຕິ ໂປເສຕີຕິ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກໍ ໂຫຕິ. ປຕ຺ໂຕປິ ເຕນ ອຸທກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນຫານກາເລ ກຸຏິປຣິຠຓ຺ຑກຣຓກາເລ ຈ ກາຍປຣິຫາຣິໂກ ໂຫຕິ, ອາຫາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນກາເລ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິໂກ ໂຫຕິ. ວາສິປິ ຕາຍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນກາເລ ມຎ຺ຈປີຐານໍ ອງ຺ຄປາທຈີວຣກຸຏິທຓ຺ຑກສຊ຺ຊນກາເລ ຈ ກາຍປຣິຫາຣິກາ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຉຸຈ຺ເຉທນນາຬິເກຣາທິຕຈ຺ຉນກາເລ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກາ. ສູຈິປິ ຈີວຣສິພ຺ພນກາເລ ກາຍປຣິຫາຣິກາ ໂຫຕິ, ປູວໍ ວາ ຜລໍ ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຂາທນກາເລ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກາ. ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ກາຍປຣິຫາຣິກໍ, ອຸຈ຺ຉຸອາທີນິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຫຓກາເລ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກໍ. ປຣິສ຺ສາວນໍ ເຕນ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ນຫານກາເລ, ເສນາສນປຣິຠຓ຺ຑກຣຓກາເລ ຈ ກາຍປຣິຫາຣິກໍ, ປານີຍປຣິສ຺ສາວນກາເລ ເຕເນວ ຕິລຕຓ຺ຑຸລປຸຖຸກາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນກາເລ ຈ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກໍ. ອຍໍ ຕາວ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາຣມຕ຺ຕາ.

ນວປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ປນ ເສຍ຺ຍໍ ປວິສນ຺ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ກຸຎ຺ຈິກາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ທສປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ນິສີທນໍ ວາ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກາທສປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ ວາ ເຕລນາຬິກາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ທ຺ວາທສປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປາຫນາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອເຕສຸ ຈ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣິໂກວ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອິຕເຣ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ມຫິຈ຺ຉາ ມຫາຠາຣາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ເອເຕປິ ຫິ ອປ຺ປິຈ຺ຉາວ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາວ ສຸຠຣາວ ສລ຺ລຫຸກວຸຕ຺ຕິໂນວ. ຠຄວາ ປນ ນຍິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ວເສນ ກເຖສິ, ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ວເສນ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຂຸທ຺ທກວາສິຎ຺ຈ ສູຈິຎ຺ຈ ປຣິສ຺ສາວເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ອໍສກູເຏ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຕິຈີວຣໍ ກາຍປຏິພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ເຍນິຈ຺ຉກໍ ສຸຂໍ ປກ຺ກມຕິ. ປຏິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ ນາມສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສລ຺ລຫຸກວຸຕ຺ຕິຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍປຣິຫາຣິເກນາຕິ ກາຍປຣິຫຣຓມຕ຺ຕເກນ. ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນາຕິ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫຣຓມຕ຺ຕເກນ. ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕີຕິ ຕໍ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣມຕ຺ຕກໍ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຍປຏິພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ມມ ວິຫາໂຣ ປຣິເວຓໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ’’ຕິສ຺ສ ສງ຺ໂຄ ວາ ພທ຺ໂຘ ວາ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ຊິຍາ ມຸຕ຺ໂຕ ສໂຣ ວິຍ, ຍູຖາ ອປກ຺ກນ຺ໂຕ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖີ ວິຍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ເສນາສນໍ ວນສຓ຺ຑໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວນປພ຺ຠາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ເອໂກວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອໂກວ ນິສີທຕິ, ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ເອໂກວ ອທຸຕິໂຍ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທິໂສ ອປ຺ປຏິໂຆ ຈ ໂຫຕິ,

ສນ຺ຕຸສ຺ສມາໂນ ອິຕຣີຕເຣນ;

ປຣິສ຺ສຍານໍ ສຫິຕາ ອຉມ຺ຠີ,

ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໔໒);

ເອວໍ ວຓ຺ຓິຕໍ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ປຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ສາເຘນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓຕິ ປກ຺ຂຍຸຕ຺ໂຕ ສກຸໂຓ. ເຑຕີຕິ ອຸປ຺ປຕຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ສກຸຓາ ນາມ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ປເທເສ ຣຸກ຺ໂຂ ປຣິປກ຺ກຜໂລ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ນານາທິສາຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຂປກ຺ຂຕຸຓ຺ຑາທີຫິ ຕສ຺ສ ຜລານິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ ວິຘຸນນ຺ຕາ ຂາທນ຺ຕິ. ‘‘ອິທໍ ອຊ຺ຊຕນາຍ ອິທໍ ສ຺ວາຕນາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເນສໍ ນ ໂຫຕິ. ຜເລ ປນ ຂີເຓ ເນວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປນ຺ຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕໍ ວາ ນຂໍ ວາ ຕຸຓ຺ຑໍ ວາ ຐເປນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອນເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍ ຍໍ ທິສາຠາຄໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ເຕນ ສປຕ຺ຕຠາໂຣວ – ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ນິສ຺ສງ຺ໂຄ ນິຣເປກ຺ໂຂເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕີ’’ຕິ. ອຣິເຍນາຕິ ນິທ຺ໂທເສນ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ສເກ ອຕ຺ຕຠາເວ. ອນວຊ຺ຊສຸຂນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທສສຸຂໍ.

໒໙໕. ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ອພ຺ຍາເສກສຸຂນ຺ຕິ ກິເລເສຫິ ອນວສິຕ຺ຕສຸຂໍ, ອວິກິຓ຺ຓສຸຂນ຺ຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສຸຂຎ຺ຫິ ທິຏ຺ຐາທີສຸ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕາທິວເສນ ປວຕ຺ຕຕາຍ ອວິກິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ໂສ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອິເມສຸ ອຠິກ຺ກນ຺ຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໒໙໖. ໂສ ອິມິນາ ຈາຕິອາທິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ອຣຎ຺ຎວາສສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວາໂສ ນ ອິຊ຺ຌຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕຫິ ວາ ວນຈຣເກຫິ ວາ ສທ຺ຘິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຣຎ຺ເຎ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ‘‘ກິໍ ເອວຣູປສ຺ສ ປາປຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣຎ຺ຎວາເສນາ’’ຕິ ເຠຣວສທ຺ທໍ ສາເວນ຺ຕິ, ຫຕ຺ເຖຫິ ສີສໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປລາຍນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ‘‘ອສຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ປາປກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ອຍໂສ ປຕ຺ຖຣຕິ. ຍສ຺ສ ປເນເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວາໂສ ອິຊ຺ຌຕິ, ໂສ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ກາຬກໍ ວາ ຕິລກໍ ວາ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອຣຎ຺ເຎ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ອິຕິສ຺ສ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເຕລພິນ຺ທຸ ວິຍ ຍໂສ ວິຕ຺ຖາຣິໂກ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎໍ ອປ຺ປສທ຺ທໍ, ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕເທວ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ວິຠງ຺ເຄ, ‘‘ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສນ຺ຕິເກ ເຈປິ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ອນາກິຓ຺ຓໍ ຄຫຏ຺ເຐຫິ ປພ຺ພຊິເຕຫິ, ເຕນ ຕໍ ວິວິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ເສຕິ ເຈວ ອາສຕິ ຈ ເອຕ຺ຖາຕິ ເສນາສນໍ, ມຎ຺ຈປີຐາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ເສນາສນນ຺ຕິ ມຎ຺ໂຈປິ ເສນາສນໍ, ປີຐມ຺ປິ ຠິສິປິ ພິມ຺ໂພຫນມ຺ປິ, ວິຫາໂຣປິ ອຑ຺ຒໂຍໂຄປິ, ປາສາໂທປິ, ຫມ຺ມິຍມ຺ປິ, ຄຸຫາປິ, ອຏ຺ໂຏປິ, ມາໂຬປິ, ເລຓມ຺ປິ, ເວຬຸຄຸມ຺ໂພປິ, ຣຸກ຺ຂມູລມ຺ປິ, ມຓ຺ຑໂປປິ ເສນາສນໍ, ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ເສນາສນ’’ນ຺ຕິ. ອປິຈ ‘‘ວິຫາໂຣ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ປາສາໂທ ຫມ຺ມິຍໍ ຄຸຫາ’’ຕິ ອິທໍ ວິຫາຣເສນາສນໍ ນາມ. ‘‘ມຎ຺ໂຈ ປີຐໍ, ຠິສິ ພິມ຺ໂພຫນ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ມຎ຺ຈປີຐເສນາສນໍ ນາມ. ‘‘ຈິມິລິກາ, ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑ, ຕິຓສນ຺ຖາໂຣ, ປຓ຺ຓສນ຺ຖາໂຣ’’ຕິ ອິທໍ ສນ຺ຖຕເສນາສນໍ ນາມ. ‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ໂອກາສເສນາສນໍ ນາມາຕິ ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເສນາສນຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕເມວ. ອິມສ຺ສ ປນ ສກຸຓສທິສສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ, ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວເສນ ອາຄຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ. ‘‘ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາມ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໖໕໔) ອິທໍ ປນ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຣູປໍ, ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຘຸຕງ຺ຄນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສນ຺ທຈ຺ຉາຍໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂມູລໍ. ປພ຺ພຕນ຺ຕິ ເສລໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຸທກໂສຓ຺ຑີສຸ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສີຕາຍ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ນານາທິສາສຸ ຂາຍມານາສຸ ສີເຕນ ວາເຕນ ວີຊິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ກນ຺ທຣນ຺ຕິ ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸທກໍ, ເຕນ ທາຣິຕໍ, ອຸທເກນ ຠິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕປ຺ປເທສໍ, ຍໍ ນທີຕຸມ຺ພນ຺ຕິປິ ນທີກຸຎ຺ຊນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິສາ ວາລິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຕ຺ຖເກ ມຓິວິຕານໍ ວິຍ ວນຄຫນໍ, ມຓິກ຺ຂນ຺ຘສທິສໍ ອຸທກໍ ສນ຺ທຕິ. ເອວຣູປໍ ກນ຺ທຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕານິ ສີຕານິ ກຕ຺ວາ ວາລິກໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ຄິຣິຄຸຫນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕຣາ, ເອກສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອຸມງ຺ຄສທິສໍ ມຫາວິວຣໍ. ສຸສານລກ຺ຂຓໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປຈາຣຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ນ ກສນ຺ຕິ ນ ວປນ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ທູຣານເມຕໍ ເສນາສນານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິອາທິ (ວິຠ. ໕໓໑). ອພ຺ໂຠກາສນ຺ຕິ ອຈ຺ຉນ຺ນໍ, ອາກງ຺ຂມາໂນ ປເນຕ຺ຖ ຈີວຣກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ວສຕິ. ປລາລປຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ປລາລຣາສິໍ. ມຫາປລາລປຸຎ຺ຊໂຕ ຫິ ປລາລໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປພ຺ຠາຣເລຓສທິເສ ອາລເຍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉຄຸມ຺ພາທີນມ຺ປິ ອຸປຣິ ປລາລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ນິສິນ຺ນາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ. ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ປິຓ຺ຑປາຕປຣິເຍສນໂຕ ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ. ປລ຺ລງ຺ກນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ. ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍາຕິ ອຸປຣິມໍ ສຣີຣໍ ອຸຊຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາເທຕ຺ວາ. ເອວຎ຺ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈມ຺ມມໍສນຫາຣູນິ ນ ປຓມນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຍາ ເຕສໍ ປຓມນປຈ຺ຈຍາ ຂເຓ ຂເຓ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕາສຸ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານາສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ປຣິປຕຕິ, ວຸທ຺ຘິໍ ຜາຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ ຐປຍິຕ຺ວາ, ມຸຂສມີເປ ວາ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຍໍ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ນາສິກຄ຺ເຄ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ເຕ ວາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໓໗). ອຖ ວາ ‘‘ປຣີຕິ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ, ມຸຂນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານຕ຺ໂຖ, ສຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐານຕ຺ໂຖ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິມຸຂໍ ສຕິ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໔) ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂໂປ ‘‘ປຣິຄ຺ຄຫິຕນິຍ຺ຍານສຕິໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກຕິ ເອຕ຺ຖ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຣາຄໍ ປຫາຍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ປຫີນຕ຺ຕາ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສທິເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂມເຈຕິ. ຍຖາ ນໍ ສາ ມຸຎ຺ຈຕິ ເຈວ, ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈ ນ ປຸນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ອິມິນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປູຕິກມ຺ມາສາທໂຍ ວິຍ ປຸຣິມປກຕິໍ ປຊຫຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ວິກາຣາປຕ຺ຕິຍາ ປທຸສ຺ສຕິ, ປຣໍ ວາ ປທູເສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ປໂທໂສ. ອຸຠຍເມຕໍ ໂກຘສ຺ເສວາຘິວຈນໍ. ຖິນໍ ຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎໍ. ມິທ຺ຘໍ ເຈຕສິກເຄລຎ຺ຎໍ. ຖິນຎ຺ຈ ມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ. ອາໂລກສຎ຺ຎີຕິ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທິວາ ທິຏ຺ຐອາໂລກສຎ຺ຊານນສມຕ຺ຖຕາຍ ວິຄຕນີວຣຓາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສຕິຍາ ຈ ຎາເຓນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອິທໍ ອຸຠຍໍ ອາໂລກສຎ຺ຎາຍ ອຸປກາຣຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຈ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ຕຣິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ‘‘ກຖມິທໍ ກຖມິທ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອກຖໍກຖີ. ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອນວຊ຺ເຊສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ‘‘ອິເມ ນຸ ໂຂ ກຸສລາ, ກຖມິເມ ກຸສລາ’’ຕິ ເອວໍ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນ ກງ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ອິເມສຸ ປນ ນີວຣເຓສຸ ວຈນຕ຺ຖລກ຺ຂຓາທິເຠທໂຕ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໙໗. ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອປິ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຖາຄຕປທໍ ອິຕິປີຕິ ອິທມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓປທໍ ຎາຓວຬຎ຺ຊໍ ຎາເຓນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາຄຕນິເສວິຕນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓຜາສຸກາຍ ນິຆໍສິຕຏ຺ຐານໍ. ຕຖາຄຕາຣຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓທາຐາຍ ອາຣຎ຺ຊິຕຏ຺ຐານໍ.

໒໙໙. ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ຍຖາສຠາວໍ ປຊານາຕິ. ນຕ຺ເວວ ຕາວ ອຣິຍສາວໂກ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິມາ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ພາຫິຣເກຫິປິ ສາຘາຣຓາຕິ ນ ຕາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ອປຣິໂຍສິຕກິຈ຺ຈຕາຍ ນ ຕາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ອປິຈ ໂຂ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອປິຈ ໂຂ ປນ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຫາຫຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນາຄວນິໂກ ວິຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓ ປຣິໂຍສິຕສພ຺ພກິຈ຺ຈຕາຍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊງ຺ຄລານນ຺ຕິ ປຖວີຕລຈາຣີນໍ. ປາຓານນ຺ຕິ ສປາທກປາຓານໍ. ປທຊາຕານີຕິ ປທານິ. ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂອຘານໍ ປກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີຕິ ເສຏ຺ຐໍ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຍທິທໍ ມຫນ຺ຕຕ຺ເຕນາຕິ ມຫນ຺ຕຠາເວນ ອຄ຺ຄໍ ອກ຺ຂາຍຕິ, ນ ຄຸຓວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ເຍ ເກຈິ ໂລກິຍາ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ວາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ສງ຺ຄໂຫ – ສຊາຕິສງ຺ຄໂຫ, ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ, ກິຣິຍສງ຺ຄໂຫ, ຄຓນສງ຺ຄໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ເພ ຂຕ຺ຕິຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ສພ຺ເພ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ເອວໍ ສມານຊາຕິວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ສຊາຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ສພ຺ເພ ໂກສລກາ ສພ຺ເພ ມາຄຘກາ’’ຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຊາຕິເທສວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ສພ຺ເພ ຣຖິກາ ສພ຺ເພ ຘນຸຄ຺ຄຫາ’’ຕິ ເອວໍ ກິຣິຍວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ກິຣິຍສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ກຕມກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ? ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຫຎ຺ຈິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ກຖາ. ໔໗໑), ອຍໍ ຄຓນສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ອຍເມວ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ນນຸ ຈ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ກຕິ ກຸສລາ ກຕິ ອກຸສລາ ກຕິ ອພ຺ຍາກຕາຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອກຸສລໍ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ກຸສລໍ, ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອພ຺ຍາກຕໍ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສິຍາ ກຸສລໍ, ສິຍາ ອກຸສລໍ, ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໒໑໖-໒໑໗) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈຕຸຠູມກມ຺ປິ ກຸສລໍ ທິຍຑ຺ຒເມວ ສຈ຺ຈໍ ຠຊຕິ. ອຖ ກສ຺ມາ ມຫາເຖໂຣ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຫາຕິ? ສຈ຺ຈານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ສາຘິກມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອຸທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຕກາມາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໘) ເອຕ຺ຖ ສາຘິກມິທໍ ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ເອກາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາວ ໂຫຕິ, ຕໍ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂຕີຕິ ທສ຺ສິໂຕ, ສິກ຺ຂານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ເອກສ຺ສ ຫຕ຺ຖິປທສ຺ສ ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ເອກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ໂອຕິຓ຺ຓານິປິ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ໂອຕິຓ຺ຓານິປິ ສິງ຺ຄາລສສມິຄາທີນໍ ປາທານິ ຫຕ຺ຖິປເທ ສໂມຘານໍ ຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖິປທໂຕ ອມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ທ຺ວີສຸປິ ຕີສຸປິ ຈຕູສຸປິ ສຈ຺ເຈສຸ ຄຓນໍ ຄຕາ ຘມ຺ມາ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຄຓນໍ ຄຕາວ ໂຫນ຺ຕິ; ສຈ຺ຈານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາຕິ ທິຍຑ຺ຒສຈ຺ຈຄຓນໍ ຄເຕປິ ກຸສລຘມ຺ເມ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ທຸກ຺ເຂ ອຣິຍສຈ຺ເຈ’’ຕິອາທີສຸ ອຸທ຺ເທສປເທສຸ ເຈວ ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາຕິອາທີສຸ ນິທ຺ເທສປເທສຸ ຈ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ເກວລໍ ປເນຕ຺ຖ ເທສນານຸກ຺ກໂມວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໐໑. ຍຖາ ຫິ ເຉໂກ ວິລີວກາໂຣ ສຸຊາຕໍ ເວຬຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ ເຉຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຘາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຕໂຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຜາເລນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ເປສິໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຠາຄໍ ປິຏ຺ຐິຠາຄນ຺ຕິ ທ຺ວິຘາ ຜາເລຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຠາຄໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຠາຄໍ ອາທາຍ ຕໂຕ ສມຸຄ຺ຄພີຊນິຕາລວຓ຺ຏາທິນານປ຺ປກາຣໍ ເວຬຸວິກຕິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ປິຏ຺ຐິຠາຄຎ຺ຈ ອິຕຣາ ຈ ຈຕສ຺ໂສ ເປສິໂຍ ອິຕເຣ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ອິຕເຣ ຈ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ກມ຺ມາຍ ນ ອຸປເນສ຺ສຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອກປ຺ປຫາເຣນ ປນ ອຸປເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຸປເນສ຺ສຕິ. ເອວເມວ ອຍໍ ມຫາເຖໂຣປິ ວິລີວກາໂຣ ສຸຊາຕໍ ເວຬຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ວິຍ, ອິມໍ ມຫນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຈຕຸອຣິຍສຈ຺ຈວເສນ ມາຕິກໍ ຐເປສິ. ວິລີວກາຣສ຺ສ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈຘາ ກຣຓໍ ວິຍ ເຖຣສ຺ສ ຕີຓິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠາເຊນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ກຣຓໍ. ຕໂຕ ຍຖາ ໂສ ວິລີວກາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຠາຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຘາ ຜາເລສິ, ເອວໍ ເຖໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ຐເປຕ຺ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ຣູປນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຘາ ອກາສິ. ຕໂຕ ຍຖາ ໂສ ວິລີວກາໂຣ ຈຕສ຺ໂສ ເປສິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຠາຄໍ ປິຏ຺ຐິຠາຄນ຺ຕິ ທ຺ວິຘາ ຜາເລສິ, ເອວໍ ເຖໂຣ ອຸປາທາຍ ຣູປຎ຺ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ ຘາຕຸໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວເສນ ທ຺ວິຘາ ທສ຺ເສສິ. ຍຖາ ໂສ ວິລີວກາໂຣ ປິຏ຺ຐິຠາຄໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຠາຄໍ ອາທາຍ ນານປ຺ປກາຣໍ ວິລີວວິກຕິໍ ອກາສິ, ເອວໍ ເຖໂຣ ພາຫິຣໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູຕິອາທິມາຫ.

ຍຖາ ປນ ວິລີວກາໂຣ ປິຏ຺ຐິຠາຄຎ຺ຈ ອິຕຣາ ຈ ຈຕ຺ຕສ຺ໂສ ເປສິໂຍ ອິຕເຣ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ອິຕເຣ ຈ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກມ຺ມາຍ ອຸປເນສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ອຸປເນຕຸໍ, ເອວໍ ເຖໂຣປິ ພາຫິຣຎ຺ຈ ປຖວີຘາຕຸໍ ອິຕຣາ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ ອິຕເຣ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ເຘ ອິຕຣານິ ຈ ຕີຓິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ທສ຺ເສຕຸໍ. ອປິຈ ຣາຊປຸຕ຺ຕູປມາຍປິ ອຍໍ ກໂມ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ –

ເອໂກ ກິຣ ມຫາຣາຊາ, ຕສ຺ສ ປໂຣສຫສ຺ສໍ ປຸຕ຺ຕາ. ໂສ ເຕສໍ ປິຬນ຺ຘນປຣິກ຺ຂາຣໍ ຈຕູສຸ ເປຬາສຸ ຐເປຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ເປສິ – ‘‘ອິທໍ ເຕ, ຕາຕ, ຠາຕິການໍ ປິຬນ຺ຘນຠຓ຺ຑໍ ຕຖາຣູເປ ຉເຓ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປິຬນ຺ຘນໍ ໂນ ເທຫີຕິ ຍາຈນ຺ຕານໍ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ເທວາ’’ຕິ ສາຣຄພ຺ເຠ ປຏິສາເມສິ, ຕຖາຣູເປ ຉຓທິວເສ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປິຬນ຺ຘນໍ ໂນ, ຕາຕ, ເທຖ, ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕາຕາ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ໂວ ຫຕ຺ເຖ ມຍາ ປິຬນ຺ຘນໍ ຐປິຕໍ, ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘຖາຕິ. ເຕ ສາຘູຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຣ ໂນ ຫຕ຺ເຖ ປິຬນ຺ຘນຠຓ຺ຑໍ, ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຄພ຺ຠໍ ວິວຣິຕ຺ວາ, ຈຕສ຺ໂສ ເປຬາໂຍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈ ສມຸຄ຺ເຄ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈສຸ ກຣຓ຺ເຑສຸ ນີຫຣິເຕສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປິຘານໍ ປສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ຫຕ຺ຖູປຄປາທູປຄາທີນິ ນານປ຺ປກາຣານິ ປິຬນ຺ຘນານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ອິຕເຣຫິ ຈຕູຫິ ກຣຓ຺ເຑຫິ ອິຕເຣຫິ ຈຕູຫິ ສມຸຄ຺ເຄຫິ ອິຕຣາຫິ ຕີຫິ ເປຬາຫິ ນ ຕາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຕິ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ປນ ທສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ທາຕຸໍ.

ຕຕ຺ຖ ມຫາຣາຊາ ວິຍ ຠຄວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ ຠຄວາ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໕໙). ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ, ‘ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ໂອຣໂສ ມຸຂໂຕ ຊາໂຕ ຘມ຺ມໂຊ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ ຘມ຺ມທາຍາໂທ, ໂນ ອາມິສທາຍາໂທ’ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ, ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ…ເປ… ໂນ ອາມິສທາຍາໂທ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໙໗). ປໂຣສຫສ຺ສຣາຊປຸຕ຺ຕາ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປໂຣສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ສຸຄຕໍ ປຍິຣຸປາສຕິ;

ເທເສນ຺ຕໍ ວິຣຊໍ ຘມ຺ມໍ, ນິພ຺ພານໍ ອກຸໂຕຠຍ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໖);

ຣຎ຺ໂຎ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ຈຕູສຸ ເປຬາສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕກາໂລ ວິຍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນາຍ ຐປິຕກາໂລ, ເຕເນວາຫ – ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປໂຫຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ເທເສຕຸໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ປຏ຺ຐເປຕຸໍ ວິວຣິຕຸໍ ວິຠຊິຕຸໍ ອຸຕ຺ຕານີກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໑). ຕຖາຣູເປ ຂເຓ ເຕສໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕານໍ ຕໍ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນໍ ຍາຈນກາໂລ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວສ຺ສູປນາຍິກສມເຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຍາຈິຕກາໂລ. ອຸປກຏ຺ຐາຍ ກິຣ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທສິຕໍ. ຣຎ຺ໂຎ, ‘‘ຕາຕາ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ໂວ ຫຕ຺ເຖ ມຍາ ປິຬນ຺ຘນໍ ຐປິຕໍ ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ສມ຺ພຸທ຺ເຘນາປິ, ‘‘ເສເວຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ, ຠຊຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ. ປຓ຺ຑິຕາ ຠິກ຺ຂູ ອນຸຄ຺ຄາຫກາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ສນ຺ຕິເກ ຠິກ຺ຂູນໍ ເປສິຕກາໂລ.

ຣາຊປຸຕ຺ເຕຫິ ຣຎ຺ໂຎ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນໍ ຍາຈິຕກາໂລ ວິຍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຕ຺ຖຸກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຍາຈິຕກາໂລ. ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ຄພ຺ຠໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ເປຬາໂຍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຐປນໍ ວິຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ວເສນ ມາຕິກາຍ ຐປນໍ. ຕິສ຺ໂສ ເປຬາໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຎ຺ຈສມຸຄ຺ຄນີຫຣຓໍ ວິຍ ຕີຓິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ວິຠຊນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທສ຺ສນໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມຸຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຎ຺ຈກຣຓ຺ຑນີຫຣຓໍ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຠຊນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸມຫາຠູຕອຸປາທາຣູປວເສນ ປຎ຺ຈໂກຏ຺ຐາສທສ຺ສນໍ.

໓໐໒. ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຣຓ຺ເຑ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປິຘານໍ ປສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖູປຄປາທູປຄາທິປິຬນ຺ຘນທານໍ ວິຍ ຕີຓິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ວິຠຊນ຺ຕສ຺ສ ພາຫິຣໍ ຕາວ ປິຘານໍ ວິຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ນານາສຠາວໂຕ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູ’’ຕິອາທິວຈນໍ.

ຕສ຺ສ ປນ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕຫິ ຈຕູຫິ ກຣຓ຺ເຑຫິ ຈຕູຫິ ສມຸຄ຺ເຄຫິ ຕີຫິ ຈ ເປຬາຫິ ປຈ຺ຉາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນທານໍ ວິຍ ເຖຣສ຺ສາປິ ອິຕເຣສຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປເນຕໍ ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ນິຍກາຘິວຈນເມວ. ກກ຺ຂຬນ຺ຕິ ຖທ຺ຘໍ. ຂຣິຄຕນ຺ຕິ ຜຣຸສໍ. ອຸປາທິນ຺ນນ຺ຕິ ນ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານເມວ, ອວິເສເສນ ປນ ສຣີຣຏ຺ຐກສ຺ເສຕໍ ຄຫຓໍ. ສຣີຣຏ຺ຐກຎ຺ຫິ ອຸປາທິນ຺ນໍ ວາ ໂຫຕຸ, ອນຸປາທິນ຺ນໍ ວາ, ອາທິນ຺ນຄຫິຕປຣາມຏ຺ຐວເສນ ສພ຺ພໍ ອຸປາທິນ຺ນເມວ ນາມ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ອຸທຣິຍໍ ກຣີສນ຺ຕິ ອິທໍ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກປຖວີຘາຕຸວເສນ ຕາວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຠຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ມນສິກາຣໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸກາເມນ ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ປນ ນ ອິຘ ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫໍ. ຕມ຺ປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິວເສນ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ, ‘‘ອຍມ຺ປິ ອເຈຕນາ ອພ຺ຍາກຕາ ສຸຎ຺ຎາ ຖທ຺ຘາ ປຖວີຘາຕຸ ເອວາ’’ຕິ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປີຕິ ອິທໍ ອິຕເຣສຸ ຕີສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອນຸຄຕາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູຕິ ຍາ ຈ ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ. ຍາ ຈ ພາຫິຣາຕິ ຍາ ຈ ວິຠງ຺ເຄ, ‘‘ອໂຍ ໂລຫໍ ຕິປຸ ສີສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໑໗໓) ນເຍນ ອາຄຕາ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຖເຣນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ ນານາສຠາວໂຕ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ທສ຺ສິຕາ, ພາຫິຣາ ສງ຺ເຂເປນ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐາເນ ສຕ຺ຕານໍ ອາລໂຍ ນິກນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ຄຫຓໍ ປຣາມາໂສ ພລວາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ອາລຍາທີນໍ ອຸທ຺ຘຣຓຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ຘາ ວາ ພຸທ຺ຘສາວກາ ວາ ວິຕ຺ຖາຣກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ນ ພລວາ, ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈາຠາວໂຕ ສງ຺ເຂເປນ ກເຖນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ກສ຺ສໂກ ເຂຕ຺ຕໍ ກສມາໂນ ຍຕ຺ຖ ມູລສນ຺ຕານການໍ ພລວຕາຍ ນງ຺ຄລໍ ລຄ຺ຄຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂຄເຓ ຐເປຕ຺ວາ ປໍສຸໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ມູລສນ຺ຕານການິ ເຉຕ຺ວາ ເຉຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ພຫຸໍ ວາຍາມໍ ກໂຣຕິ. ຍຕ຺ຖ ຕານິ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ພລວໍ ປໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ໂຄເຓ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣມາໂນ ກສຕິເຍວ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຖວີຘາຕຸເຣເວສາຕິ ທຸວິຘາເປສາ ຖທ຺ຘຏ຺ເຐນ ກກ຺ຂຬຏ຺ເຐນ ຜຣຸສຏ຺ເຐນ ເອກລກ຺ຂຓາ ປຖວີຘາຕຸເຍວ, ອາວຸໂສຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ພາຫິຣາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ຍສ຺ມາ ພາຫິຣາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອເຈຕນາຠາໂວ ປາກໂຏ, ນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍ, ຕສ຺ມາ ສາ ພາຫິຣາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກສທິສາ ອເຈຕນາເຍວາຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂປຣິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ທນ຺ເຕນ ໂຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊິໂຕ ອທນ຺ໂຕ ກຕິປາຫເມວ ວິສູກາຍຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ, ອຖ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ທມຖໍ ອຸເປຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາປິ ພາຫິຣາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກສທິສາຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ກຕິປາຫເມວ ອເຈຕນາຠາໂວ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຖ ນ ຈິເຣເນວສ຺ສາ ອເຈຕນາຠາໂວ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ຕໍ ເນຕໍ ມມາຕິ ຕໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ນ ເອຕໍ ມມ, ນ ເອໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາຠູຕນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວໍ, ຕຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາວໍ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ພາຫິຣອາໂປຘາຕຸວເສນ ພາຫິຣາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ວິນາສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ວິເສສຕເຣນ ອຸປາທິນ຺ນາຍ ສຣີຣຏ຺ຐກປຖວີຘາຕຸຍາ ວິນາສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ປກຸປ຺ປຕີຕິ ອາໂປສໍວຏ຺ຏວເສນ ວຑ຺ຒມານາ ກຸປ຺ປຕິ. ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ຂາໂຣທເກນ ວິລີຍມານາ ອຸທການຸຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ປພ຺ພຕາທິວເສນ ສຓ຺ຐິຕາ ປຖວີຘາຕຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ໂຫຕິ. ວິລີຍິຕ຺ວາ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ. ຕາວ ມຫລ຺ລິກາຍາຕິ ຕາວ ມຫນ຺ຕາຍ.

ທຸເວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ສງ຺ຂາຕາຍໍ ວສຸນ຺ຘຣາຕິ. –

ເອວໍ ພຫລຕ຺ເຕເນວ ມຫນ຺ຕາຍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬປ຺ປມາຓາຍ. ອນິຈ຺ຈຕາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຕາ. ຂຍຘມ຺ມຕາຕິ ຂຍໍ ຄມນສຠາວຕາ. ວຍຘມ຺ມຕາຕິ ວຍໍ ຄມນສຠາວຕາ. ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາຕິ ປກຕິວິຊຫນສຠາວຕາ, ອິຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຕີຓິປິ ລກ຺ຂຓານິ ອາຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ມຕ຺ຕຏ຺ຐກສ຺ສາຕິ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກສ຺ສ, ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ ຐິຕິປຣິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ສຣສປຣິຕ຺ຕຕາຍ ຈ. ອຍຎ຺ຫິ ອຕີເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິຕ຺ຖ, ນ ຊີວຕິ, ນ ຊີວິສ຺ສຕິ. ອນາຄເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິສ຺ສຕິ, ນ ຊີວຕິ, ນ ຊີວິຕ຺ຖ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວຕິ, ນ ຊີວິຕ຺ຖ, ນ ຊີວິສ຺ສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຈ, ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈ ເກວລາ;

ເອກຈິຕ຺ຕສມາຍຸຕ຺ຕາ, ລຫຸ ໂສ ວຕ຺ຕເຕ ຂໂຓ’’ຕິ. –

ອິທໍ ເອຕສ຺ເສວ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຐິຕິປຣິຕ຺ຕຕາຍ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອສ຺ສາສປສ຺ສາສູປນິພທ຺ຘາທິຠາເວນ ປນສ຺ສ ສຣສປຣິຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ອສ຺ສາສູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ປສ຺ສາສູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ມຫາຠູຕູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ກພຬີກາຣາຫາຣູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕນ຺ຕິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ.

ຕຓ຺ຫຸປາທິນ຺ນສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອາທິນ຺ນຄຫິຕປຣາມຏ຺ຐສ຺ສ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ອສ຺ມີຕິ ວາ. ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ໂນເຕເວຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ ອຖ ໂຂ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອຫນ຺ຕິ ວາຕິອາທິ ຕິວິໂຘ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາໂຫ ໂນເຕວ ໂຫຕິ, ນ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຈ ອາໂປຘາຕຸວເສນ, ເອວໍ ເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕຸວເສນປິ ພາຫິຣາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ ເອກໍເຍວ ອາຄຕໍ. ອິຕຣານິປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຕຎ຺ເຈ, ອາວຸໂສຕິ ອິຘ ຕສ຺ສ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂສຕທ຺ວາເຣ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ພລໍ ທສ຺ເສຕິ. ອກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ປຣິຠາສນ຺ຕີຕິ ຕຍາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຕໍ, ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ຕໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ວາຈາຍ ປຣິຠາສນ຺ຕິ. ໂຣເສນ຺ຕີຕິ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ວິເຫເສນ຺ຕີຕິ ທຸກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ວາຈາຍ ຆຏ຺ຏນເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ເອວນ຺ຕິ ໂສ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ເອວໍ ສມ຺ປຊານາຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຂ ເມ ອຍນ຺ຕິ ສມ຺ປຕິວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ຈ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາຕິ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສໂຕ ຊາຕາ ໂສຕທ຺ວາຣຊວນເວທນາ, ຜສ຺ໂສ ອນິຈ຺ໂຈຕິ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ໂຈຕິ ປສ຺ສຕິ. ເວທນາທໂຍປິ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຘາຕາຣມ຺ມຓເມວາຕິ ຘາຕຸສງ຺ຂາຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ. ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ໂອຕຣຕິ. ປສີທຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ປສີທຕິ, ຠຸມ຺ມວຈນເມວ ວາ ເອຕໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ‘‘ຘາຕາຣມ຺ມຓເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຘາຕາຣມ຺ມເຓເຍວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຘາຕຸວເສນ ເອວນ຺ຕິ ອຘິໂມກ຺ຂໍ ລຠຕິ, ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ນ ທຸສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ໂສຕທ຺ວາຣມ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ມູລປຣິຎ຺ຎາອາຄນ຺ຕຸກຕາວກາລິກວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ປນ ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ໂສຕທ຺ວາຣວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ກຕປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ຫິ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ພລວວິປສ຺ສກສ຺ສ ສເຈປິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອໂຍນິໂສ ອາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ປຕ຺ວາ ເອກໍ ທ຺ເວ ວາເຣ ອາເສວນໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄເມວ ໂອຕຣຕິ, ນ ຣາຄາທິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕິກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ. ອປຣສ຺ສ ຣາຄາທິວເສນ ເອກໍ ວາຣໍ ຊວນໍ ຊວຕິ, ຊວນປຣິໂຍສາເນ ປນ ຣາຄາທິວເສນ ເອວໍ ເມ ຊວນໍ ຊວິຕນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊໂຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ, ປຸນ ວາຣໍ ຕຖາ ນ ຊວຕິ. ອປຣສ຺ສ ເອກວາຣໍ ເອວໍ ອາວຊ຺ຊໂຕ ປຸນ ທຸຕິຍວາຣໍ ຣາຄາທິວເສນ ຊວນໍ ຊວຕິເຍວ, ທຸຕິຍວາຣາວສາເນ ປນ ເອວໍ ເມ ຊວນໍ ຊວິຕນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊໂຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ, ຕຕິຍວາເຣ ຕຖາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ປຐໂມ ອຕິຕິກ຺ໂຂ, ຕຕິໂຍ ອຕິມນ຺ໂທ, ທຸຕິຍສ຺ສ ປນ ວເສນ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ, ລຏຸກິໂກປເມ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວເນ ຈ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ໂສຕທ຺ວາເຣ ປຣິຄ຺ຄຫິຕວເສນ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ພລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກາຍທ຺ວາເຣ ທີເປນ຺ໂຕ ຕຎ຺ເຈ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ວາເຣສຸ ກິລມຕິ ໂສຕທ຺ວາເຣ ຈ ກາຍທ຺ວາເຣ ຈ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ເຂຕ຺ຕສ຺ສາມີ ປຸຣິໂສ ກຸທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ໂຕ ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑໍ ອທຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐາເນສຸເຍວ ກຸທາເລນ ຠູມິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕິຓມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑໍ ເທຕິ. ເອວເມວ ມຫາເຖໂຣ ອນາຄເຕ ສິກ຺ຂາກາມາ ປຘານກມ຺ມິກາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອິເມສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສໍວຣໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຂິປ຺ປເມວ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິເມສຸເຍວ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຄາຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສໍວຣໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ. ປາຓິສມ຺ຜສ຺ເສນາຕິ ປາຓິປ຺ປຫາເຣນ, ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຖາຠູໂຕຕິ ຕຖາສຠາໂວ. ຍຖາຠູຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຍຖາສຠາເວ. ກມນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕຕິອາທີສຸ ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວຕາຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິເຍວ. ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ກກຈູປໂມວາທໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິເຍວ. ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ກກໂຈກນ຺ຕນໍ ອຘິວາສຍມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣມາໂນປິ ອນຸສ຺ສຣຕິເຍວ.

ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ອິຘ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ອິຘ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ສາ ປເນສາ ກິຎ຺ຈາປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ວີຣິຍພເລນ ຠາວນາສິທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປສ຺ສນໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຐາເນ ຐເປຕີຕິ ວິປສ຺ສນາວ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ ຊາຕາ.

໓໐໓. ອາໂປຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ອາໂປຄຕນ຺ຕິ ສພ຺ພອາເປສຸ ຄຕໍ ອລ຺ລຍູສຠາວລກ຺ຂຓໍ. ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ຠາວນານເຍນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ປກຸປ຺ປຕີຕິ ໂອຆວເສນ ວຑ຺ຒຕິ, ສມຸທ຺ທໂຕ ວາ ອຸທກໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ປາກຕິໂກ ປໂກໂປ, ອາໂປສໍວຏ຺ຏກາເລ ປນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໍ ອຸທກປູຣເມວ ໂຫຕິ. ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘເນ ອາໂຣປິຕອຸທກໍ ວິຍ ຂຍໍ ວິນາສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໐໔. ເຕໂຊຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ເຕໂຊຄຕນ຺ຕິ ສພ຺ພເຕເຊສຸ ຄຕໍ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ເຕໂຊ ເອວ ວາ ເຕໂຊຠາວໍ ຄຕນ຺ຕິ ເຕໂຊຄຕໍ. ປຸຣິເມ ອາໂປຄເຕປິ ປຈ຺ຉິເມ ວາໂຍຄເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ຈາຕິ ເຍນ ເຕໂຊຄເຕນ. ຕສ຺ມິໍ ກຸປ຺ປິເຕ ອຍໍ ກາໂຍ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ເອກາຫິກຊຣາທິຠາເວນ ອຸສຸມຊາໂຕ ໂຫຕິ. ເຍນ ຈ ຊີຣີຍຕີຕິ ເຍນ ອຍໍ ກາໂຍ ຊີຣຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວກລ຺ລຕ຺ຕໍ ພລປຣິກ຺ຂຍໍ ວລິປລິຕາທິຠາວຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ເຍນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫຕີຕິ ເຍນ ກຸປ຺ປິເຕນ ອຍໍ ກາໂຍ ທຍ຺ຫຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຍ຺ຫາມິ ທຍ຺ຫາມີຕິ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ສຕໂຘຕສປ຺ປິໂຄສີຕຈນ຺ທນາທິເລປຎ຺ຈ ຕາລວຓ຺ຏວາຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຍນ ຕໍ ອສິຕໍ ວາ ໂອທນາທິ, ປີຕໍ ວາ ປານກາທິ, ຂາຍິຕໍ ວາ ປິຏ຺ຐຂຊ຺ຊກາທິ, ສາຍິຕໍ ວາ ອມ຺ພປກ຺ກມຘຸຜາຓິຕາທິ ສມ຺ມາ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣສາທິຠາເວນ ວິເວກໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ຠາວນານເຍນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຫຣິຕນ຺ຕນ຺ຕິ ຫຣິຕເມວ. ອລ຺ລຕິຓາທິໍ ອາຄມ຺ມ ນິພ຺ພາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປນ຺ຖນ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາມຄ຺ຄເມວ. ເສລນ຺ຕນ຺ຕິ ປພ຺ພຕໍ. ອຸທກນ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທກໍ. ຣມຓີຍໍ ວາ ຠູມິຠາຄນ຺ຕິ ຕິຓຄຸມ຺ພາທິຣຫິຕໍ, ວິວິຕ຺ຕໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ຠູມິຠາຄໍ. ອນາຫາຣາຕິ ນິຣາຫາຣາ ນິຣຸປາທານາ, ອຍມ຺ປິ ປກຕິຍາວ ເຕໂຊວິກາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕໂຊສໍວຏ຺ຏກາເລ ປນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸເລນາຕິ ຈມ຺ມນິລ຺ເລຂເນນ. ອຄ຺ຄິໍ ຄເວສນ຺ຕີຕິ ເອວຣູປໍ ສຸຂຸມໍ ອຸປາທານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ຍໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຸສຸມໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຊ຺ຊລຕິ, ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໐໕. ວາໂຍຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາຕິ ອຸຄ຺ຄາຣຫິກ຺ກາຣາທິປວຕ຺ຕກາ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫນວາຕາ. ອໂຘຄມາ ວາຕາຕິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທິນີຫຣຓກາ ອໂຘ ໂອໂຣຫນວາຕາ. ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາຕິ ອນ຺ຕານໍ ພຫິວາຕາ. ໂກຏ຺ຐາສຍາ ວາຕາຕິ ອນ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕວາຕາ. ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນຕິ ຘມນີຊາລານຸສາເຣນ ສກລສຣີເຣ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ອນຸສຏາ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິນິພ຺ພຕ຺ຕກວາຕາ. ອສ຺ສາໂສຕິ ອນ຺ໂຕປວິສນນາສິກວາໂຕ. ປສ຺ສາໂສຕິ ພຫິນິກ຺ຂມນນາສິກວາໂຕ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ຠາວນານເຍນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຄາມມ຺ປິ ວຫຕີຕິ ສກລຄາມມ຺ປິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກຸຣຸມານາ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິຄມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ວາໂຍສໍວຏ຺ຏກາເລ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬວິທ຺ຘໍສນວເສນ ວາໂຍຘາຕຸວິກາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ. ວິຘູປເນນາຕິ ອຄ຺ຄິພີຊນເກນ. ໂອສ຺ສວເນຕິ ຉທນຄ຺ເຄ, ເຕນ ຫິ ອຸທກໍ ສວຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ໂອສ຺ສວນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໓໐໖. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສຕິ ອິຘ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕານໍ ມຫາຠູຕານໍ ນິສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ. ກຏ຺ຐນ຺ຕິ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣໍ. ວລ຺ລິນ຺ຕິ ອາພນ຺ຘນວລ຺ລິໍ. ຕິຓນ຺ຕິ ຉທນຕິຓໍ. ມຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ອນຸເລປມຕ຺ຕິກໍ. ອາກາໂສ ປຣິວາຣິໂຕຕິ ເອຕານິ ກຏ຺ຐາທີນິ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອາກາໂສ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄາຣໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຄາຣນ຺ຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຏ຺ຐາທີສຸ ປນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຣາສິກເຕສຸ ກຏ຺ຐຣາສິວລ຺ລິຣາສີຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອວເມວ ອຏ຺ຐິອາທີນິ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອາກາໂສ, ຕາເນວ ອຏ຺ຐິອາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ຣູປໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຣີຣນ຺ຕິ ໂວຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ກຏ຺ຐາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ເຄຫນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ ອຄາຣໍ ຂຕ຺ຕິຍເຄຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເຄຫນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍສຣີຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຣີຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ເຫຕ຺ຖ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຊີໂວ ວາ ວິຊ຺ຊຕິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈວ, ອາວຸໂສ, ຈກ຺ຂູຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ເຫຏ຺ຐາ ອຸປາທາຣູປໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ຕີຓິ ຈ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ນ ກຖິຕານິ, ອິທານິ ຕານິ ກເຖຕຸໍ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸໍ ອປຣິຠິນ຺ນນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸປສາເທ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ອຸປຫເຕປິ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫໂລຫິເຕຫິ ປລິພຸທ຺ເຘປິ ຈກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຣິຠິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ນາມ. ພາຫິຣາ ຈ ຣູປາຕິ ພາຫິຣາ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປາ. ຕຊ຺ໂຊ ສມນ຺ນາຫາໂຣຕິ ຕໍ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ຣູເປ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນມນສິກາໂຣ, ຠວງ຺ຄາວຏ຺ຏນສມຕ຺ຖໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ຣູປານໍ ອນາປາຖຄຕຕ຺ຕາປິ ອຎ຺ຎາວິຫິຕສ຺ສປິ ນ ໂຫຕິ, ຕຊ຺ຊສ຺ສາຕິ ຕທນຸຣູປສ຺ສ. ວິຎ຺ຎາຓຠາຄສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຓໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ.

ຍໍ ຕຖາຠູຕສ຺ສາຕິອາທີສຸ ທ຺ວາຣວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຠູຕສ຺ສາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫຠູຕສ຺ສ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນ ຣູປຊນກຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂເຓ ຕິສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ, ຕທນນ຺ຕຣຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເວທນາທໂຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ. ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓເມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເຈຕນາວ ວຸຕ຺ຕາ. ສງ຺ຄໂຫຕິ ເອກໂຕ ສງ຺ຄໂຫ. ສນ຺ນິປາໂຕຕິ ສມາຄໂມ. ສມວາໂຍຕິ ຣາສິ. ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕີຕິ ໂສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕິ, ຉນ຺ໂທຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫາເວວຈນເມວ, ຕຓ຺ຫາ ຫິ ຉນ຺ທກຣຓວເສນ ຉນ຺ໂທ. ອາລຍກຣຓວເສນ ອາລໂຍ. ອນຸນຍກຣຓວເສນ ອນຸນໂຍ. ອຊ຺ໂຌຄາຫິຕ຺ວາ ຄິລິຕ຺ວາ ຄຫນວເສນ ອຊ຺ໂຌສານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ອິຕິ ຕີຓິ ສຈ຺ຈານິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາເນວ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຍາ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ທິຏ຺ຐິ ສງ຺ກປ຺ໂປ ວາຈາ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ອາຊີໂວ ວາຍາໂມ ສຕິ ສມາຘິ ຠາວນາປຏິເວໂຘ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄຕິ. ພຫຸກຕໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ພຫຸໍ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈວ, ອາວຸໂສ, ໂສຕນ຺ຕິອາທິວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິໂກ ມໂນ ນາມ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຕໍ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ ມນ຺ທຖາມຄຕເມວ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ປຣິຠິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ນາມ. ພາຫິຣາ ຈ ຘມ຺ມາຕິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ເນວ ຕາວ ຕຊ຺ຊສ຺ສາຕິ ອິທໍ ຠວງ຺ຄສມເຍເນວ ກຖິຕໍ. ທຸຕິຍວາໂຣ ປຄຸຓຊ຺ຌານປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ວາ, ປຄຸຓກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາເຣນ ວາ, ປຄຸຓພຸທ຺ຘວຈນສຊ຺ຌາຍກຣຓາທິນາ ວາ, ອຎ຺ຎວິຫິຕກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ຣູປນ຺ຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ເວທນາທໂຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓເມວ. ສງ຺ຂາຣາ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ສເຈຕນາວເສເນວ ຄຫິຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ມຫາເຖໂຣ ເຫຏ຺ຐາ ເອກເທສເມວ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ປຣິຫີນເທສນໍ ສພ຺ພໍ ຕໍຕໍທ຺ວາຣວເສນ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ມຫາສາໂຣປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສາໂຣປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕຕິ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ສລິງ຺ເຄເນວ ປາຏິເຍກ຺ເກ ຊາເຕ.

ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ອສຸກກຸລປຸຕ຺ໂຕຕິ ນ ນິຍາມິໂຕ, ເທວທຕ຺ຕໍເຍວ ປນ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂສ ຫິ ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ມຫາສມ຺ມຕປເວຓິຍາ ໂອກ຺ກາກວໍເສ ຊາຕຕ຺ຕາ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ໂຕ. ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິ ຍສ຺ສ ຊາຕິ ອນ຺ໂຕ ອນຸປວິຏ຺ຐາ, ໂສ ຊາຕິຍາ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ນາມ. ຊຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ລາຠສກ຺ກາຣາທີສຸປິ ລາໂຠຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ. ສກ຺ກາໂຣຕິ ເຕສໍເຍວ ສຸກຕຠາໂວ. ສິໂລໂກຕິ ວຓ຺ຓຠຓນໍ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ອປຎ຺ຎາຕາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປ຺ເປສກ຺ຂາຕິ ອປ຺ປປຣິວາຣາ, ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂສາເຣນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອກ຺ຂຈກ຺ກຍຸຄນງ຺ຄລາທິກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ. ສາຂາປລາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສາຕິ ມຄ຺ຄຜລສາຣສ຺ສ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ສາຂາປລາສໍ ນາມ, ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຕນ ຈ ໂວສານໍ ອາປາທີຕິ ເຕເນວ ຈ ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ສາໂຣ ເມ ປຕ຺ໂຕຕິ ໂວສານໍ ອາປນ຺ໂນ.

໓໑໐. ຎາຓທສ຺ສນໍ ອາຣາເຘຕີຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ໂຎ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຠິຎ຺ຎານໍ ມຕ຺ຖເກ ຐິຕໍ, ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ຎາຓທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຊານໍ ອປສ຺ສໍ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ກິຎ຺ຈິ ສຸຂຸມໍ ຣູປໍ ອຊານນ຺ຕາ ອນ຺ຕມໂສ ປໍສຸປິສາຈກມ຺ປິ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

໓໑໑. ອສມຍວິໂມກ຺ຂໍ ອາຣາເຘຕີຕິ, ‘‘ກຕໂມ ອສມຍວິໂມກ຺ໂຂ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ອຍໍ ອສມຍວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໓) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອາຣາເຘຕິ ສມ຺ປາເທຕິ ປຏິລຠຕິ. ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຫິ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓເຍວ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ, ‘‘ກຕໂມ ສມຍວິໂມກ຺ໂຂ? ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຌານານິ ຈຕສ຺ໂສ ຈ ອຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ອຍໍ ສມຍວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ ເອວໍ ສມຍວິໂມກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ປນ ກາເລນ ກາລໍ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສກິໍ ວິມຸຕ຺ຕານິ ຫິ ມຄ຺ຄຜລານິ ວິມຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕເມວາຕິ ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ອສມຍວິໂມກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ອກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ເອຕສ຺ສາຕິ ເອຕທຕ຺ຖໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລຕ຺ຖມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ອຍໍ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕໍ ສາຣນ຺ຕິ ເອຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ສາຣໍ. ເອຕໍ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ເອຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ, ເອສາ ໂກຏິ, ນ ອິໂຕ ປຣໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາສາໂຣປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຈູຬສາໂຣປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬສາໂຣປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປິງ຺ຄລໂກຈ຺ໂຉຕິ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິງ຺ຄລຘາຕຸໂກ. ໂກຈ຺ໂຉຕິ ປນສ຺ສ ນາມໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປິງ຺ຄລໂກຈ຺ໂຉ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສງ຺ຆິໂນຕິອາທີສຸ ປພ຺ພຊິຕສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ສງ຺ໂຆ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ຆິໂນ. ສ຺ເວວ ຄໂຓ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຓິໂນ. ອາຈາຣສິກ຺ຂາປນວເສນ ຕສ຺ສ ຄຓສ຺ສ ອາຈຣິຍາຕິ ຄຓາຈຣິຍາ. ຎາຕາຕິ ປຎ຺ຎາຕາ ປາກຏາ. ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ວຕ຺ຖມ຺ປິ ນ ນິວາເສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມຸຄ຺ຄໂຕ ຍໂສ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຍສສ຺ສິໂນ. ຕິຕ຺ຖກຣາຕິ ລທ຺ຘິກຣາ. ສາຘຸສມ຺ມຕາຕິ ອິເມ ສາຘຸ ສຸນ຺ທຣາ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຕາ. ພຫຸຊນສ຺ສາຕິ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ. ອິທານິ ເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖິທໍ ປູຣໂຓຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປູຣໂຓຕິ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸປຏິຎ຺ຎສ຺ສ ນາມໍ. ກສ຺ສໂປຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ໂສ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ເອກູນທາສສຕໍ ປູຣຍມາໂນ ຊາໂຕ, ເຕນສ຺ສ ‘‘ປູຣໂຓ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ມງ຺ຄລທາສຕ຺ຕາ ຈສ຺ສ ‘‘ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ອກຕໍ ວາ ນ ກຕນ຺ຕິ. ‘‘ໂສ ກິມຫເມຕ຺ຖ ວສາມີ’’ຕິ ປລາຍິ. ອຖສ຺ສ ໂຈຣາ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉິນ຺ທິໍສຸ. ໂສ ປຓ຺ເຓນ ວາ ຕິເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸມ຺ປິ ອຊານນ຺ໂຕ ຊາຕຣູເປເນວ ເອກໍ ຄາມໍ ປາວິສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ອຣຫາ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ນຕ຺ຖິ ອິມິນາ ສທິໂສ’’ຕິ ປູວຠຕ຺ຕາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາຏກໍ ອນິວຕ຺ຖຠາເວນ ອິທໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາຏກໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ນ ນິວາເສສິ, ຕເທວ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ເຎປິ ປຎ຺ຈສຕາ ມນຸສ຺ສາ ປພ຺ພຊິໍສຸ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ’’ຕິ.

ມກ຺ຂລີຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ໂຄສາລາຍ ຊາຕຕ຺ຕາ ໂຄສາໂລຕິ ທຸຕິຍໍ ນາມໍ. ຕໍ ກິຣ ສກທ຺ທມາຍ ຠູມິຍາ ເຕລຆຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ‘‘ຕາຕ, ມາ ຂລີ’’ຕິ ສາມິໂກ ອາຫ. ໂສ ປມາເທນ ຂລິຕ຺ວາ ປຕິຕ຺ວາ ສາມິກສ຺ສ ຠເຍນ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ສາມິໂກ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ສາຏກກຓ຺ເຓ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສປິ ສາຏກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອເຈລໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຍິ, ເສສໍ ປູຣຓສທິສເມວ.

ອຊິໂຕຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ເກສກມ຺ພລໍ ຘາເຣຕີຕິ ເກສກມ຺ພໂລ. ອິຕິ ນາມທ຺ວຍໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກສກມ຺ພໂລ ນາມ ມນຸສ຺ສເກເສຫິ ກຕກມ຺ພໂລ, ຕໂຕ ປຏິກິຏ຺ຐຕຣໍ ວຕ຺ຖໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍານິ ການິຈິ ຕນ຺ຕາວຸຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ, ເກສກມ຺ພໂລ ເຕສໍ ປຏິກິຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂາຍຕິ, ເກສກມ຺ພໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີເຕ ສີໂຕ ອຸຓ຺ເຫ ອຸຓ຺ໂຫ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໓໘).

ປກຸໂຘຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ກຈ຺ຈາຍໂນຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສີຕຸທກປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ເອສ, ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາປິ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣຕິ, ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ວາ ກຎ຺ຊິຍໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ກໂຣຕິ, ນທິໍ ວາ ມຄ຺ໂຄທກໍ ວາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ‘‘ສີລໍ ເມ ຠິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວາລິກຖູປໍ ກຕ຺ວາ ສີລໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວຣູໂປ ນິສ຺ສິຣິກລທ຺ຘິໂກ ເອສ.

ສຎ຺ຊໂຍຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ເພລຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ. ອມ຺ຫາກໍ ຄຓ຺ຐນກິເລໂສ ປລິພຸຊ຺ຌນກິເລໂສ ນຕ຺ຖິ, ກິເລສຄຓ຺ຐຣຫິຕາ ມຍນ຺ຕິ ເອວໍ ວາທິຕາຍ ລທ຺ຘນາມວເສນ ນິຄຓ຺ໂຐ. ນາຏສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ. ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສູຕິ ຍຖາ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎາ, ຕເຖວ ຊານິໍສຸ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ເນສໍ ສາ ປຏິຎ຺ຎາ ນິຍ຺ຍານິກາ ສພ຺ເພ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ. ໂນ ເຈ, ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ. ຕສ຺ມາ ກິໍ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນ ນິຍ຺ຍານິກາຕິ, ອຍເມຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ຠຄວາ ເນສໍ ອນິຍ຺ຍານິກຠາວກຖເນນ ອຕ຺ຖາຠາວໂຕ ອລນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປມາຍ ອຕ຺ຖໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເມວ ເທເສຕຸໍ, ຘມ຺ມໍ, ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເທເສສ຺ສາມີຕິ ອາຫ.

໓໒໐. ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາຕິ ສຈ຺ຉິກຣຓຕ຺ຖໍ. ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ ນ ຊນຍຕິ. ນ ວາຍມຕີຕິ ວາຍາມໍ ປຣກ຺ກມໍ ນ ກໂຣຕິ. ໂອລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕີຕິ ລີນຊ຺ຌາສໂຍ ໂຫຕິ. ສາຖລິໂກຕິ ສິຖິລຄ຺ຄາຫີ, ສາສນໍ ສິຖິລໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຬ຺ຫໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ.

໓໒໓. ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠິກ຺ຂຸ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ກຖໍ ອິເມ ປຐມຊ຺ຌານາທິຘມ຺ມາ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຊາຕາຕິ? ນິໂຣຘປາທກຕ຺ຕາ. ເຫຏ຺ຐາ ປຐມຊ຺ຌານາທິຘມ຺ມາ ຫິ ວິປສ຺ສນາປາທກາ, ອິຘ ນິໂຣຘປາທກາ, ຕສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຊາຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ນິຏ຺ຐເປສິ. ເທສນາວສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬສາໂຣປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ມຫາຍມກວຄ຺ໂຄ

໑. ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາຕິເກ ວິຫຣຕີຕິ ນາຕິກາ ນາມ ເອກໍ ຕຬາກໍ ນິສ຺ສາຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈູຬປິຕິມຫາປິຕິປຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ເວ ຄາມາ, ເຕສຸ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ. ຄິຎ຺ຊກາວສເຖຕິ ອິຏ຺ຐກາມເຍ ອາວສເຖ. ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ຠຄວາ ມຫາຊນສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ເຐ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ນາຕິກໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ນາຕິກວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຠຄວໂຕ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຫທຍາ, ‘‘ສຕ຺ຖຸ ວສນຏ຺ຐານໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິຏ຺ຐກາເຫວ ຠິຕ຺ຕິໂສປານຕ຺ຖມ຺ເຠ ວາຬຣູປາທີນິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປາສາທໍ ກຕ຺ວາ ສຸຘາຍ ລິມ຺ປິຕ຺ວາ ມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມາທີນິ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຠຸມ຺ມຕ຺ຖຣຓມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ນິຍ຺ຍາເຕສຸໍ. ອປຣາປຣໍ ປເນຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານມຓ຺ຑປຈງ຺ກມາທີນິ ກາຣຍິໍສຸ. ອິຕິ ໂສ ວິຫາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ’’ຕິ.

ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍຕິ ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຂນ຺ຘໂຕ ໂຄສິງ຺ຄສຓ຺ຐານໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິຏປໍ ອຸຏ຺ຐຫິ, ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ວນໍ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ທາໂຍຕິ ອວິເສເສນ ອຣຎ຺ຎສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ມາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍຕິ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນອຣຎ຺ເຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ອນຸຠວມານາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອິເມສຎ຺ຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອຸປຣິປຓ຺ຓາສເກ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາໂລ ກຖິໂຕ, ອິຘ ຂີຓາສວກາໂລ. ຕທາ ຫິ ເຕ ລທ຺ຘສ຺ສາທາ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐາ ອຘິຄຕປຏິສມ຺ຠິທາ ຂີຓາສວາ ຫຸຕ຺ວາ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ອນຸຠວມານາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣິໍສຸ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຍນ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣສຸ ວາ ອສີຕິມຫາສາວເກສຸ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກອານນ຺ທຕ຺ເຖຣມ຺ປິ ກຎ຺ຈິ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ອນີກາ ນິສ຺ສໂຏ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ, ຍູຖາ ນິສ຺ສໂຏ ກາຬສີໂຫ ວິຍ, ວາຕຈ຺ຉິນ຺ໂນ ວລາຫໂກ ວິຍ ເອກໂກວ ອຸປສງ຺ກມິ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຠຄວາ ສຍໍ ອຄມາສີຕິ? ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ, ປຈ຺ຉິມຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປນໂຕ ຘມ຺ມຄຣຸຠາວໂຕ ຈ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກໍສິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເນສໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ຕາວ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ ອຄມາສິ. ອປຣມ຺ປິສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອນາຄເຕ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສນ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິກໍ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ໂກ ນາມ ສມຄ຺ຄວາສໍ ນ ວເສຍ຺ຍາຕິ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎມານາ ຂິປ຺ປເມວ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ປຈ຺ຉິມຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປນໂຕປິ ອຄມາສິ. ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ເນສໍ ຘມ຺ມຄຣຸຠາໂວ ຣຖວິນີເຕ ອາວິກໂຕວ. ອິຕິ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມຄຣຸຠາວໂຕປິ ຘມ຺ມໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອຄມາສິ.

ທາຍປາໂລຕິ ອຣຎ຺ຎປາໂລ. ໂສ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຍຖາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕປ຺ປເທເສນ ມນຸສ຺ສາ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ນິຍ຺ຍາສໍ ວາ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣໍ ວາ ນ ຫຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ວຕິຍາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎສ຺ສ ໂຍຊິເຕ ທ຺ວາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຣກ຺ຂຕິ, ປາເລຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ທາຍປາໂລ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕກາມຣູປາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕໍ ກາມຍມານສຠາວາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ໂຍ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ເວຊ຺ຊກມ຺ມທູຕກມ຺ມປຫິຓຄມນາທີນໍ ວເສນ ເອກວີສຕິອເນສນາຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ອຍໍ ນ ອຕ຺ຕກາມຣູໂປ ນາມ. ໂຍ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກວີສຕິອເນສນໍ ປຫາຍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍຘຸຕງ຺ຄໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມນ຺ຕໍ ປຫາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມາໂນ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ອຕ຺ຕກາໂມ ນາມ. ເຕປິ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ເອວຣູປາ ອເຫສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຕ຺ຕກາມຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

ມາ ເຕສໍ ອຜາສຸມກາສີຕິ ເຕສໍ ມາ ອຜາສຸກໍ ອກາສີຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວາເຣສິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມຄ຺ຄາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ຄຕຏ຺ຐາເນ ຠຓ຺ຑນກລຫວິວາທາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕິຂິຓສິງ຺ໂຄ ຈຓ຺ຑໂຄໂຓ ວິຍ ໂອວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ອເຖກມຄ຺ເຄນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄມນໍ ນ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ອຍມ຺ປິ ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິເມສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ປາສາທິໂກ ຈ ປເນສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ສຸຣສຄິທ຺ໂຘ ມຎ຺ເຎ, ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຓີຕທາຍການໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາການຎ຺ຈ ວຓ຺ຓກຖນາທີຫິ ອິເມສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປມາທວິຫາຣໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ວສນຏ຺ຐານານິ ຈາປິ ເອເຕສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ນິພທ຺ຘານິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນານິ ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຓ຺ຓສາລາ ຕໂຍ ຈງ຺ກມາ ຕີຓິ ທິວາຏ຺ຐານານິ ຕີຓິ ມຎ຺ຈປີຐານິ. ອຍໍ ປນ ສມໂຓ ມຫາກາໂຍ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ອກາເລ ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ເສນາສນາ ວຸຏ຺ຐາເປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ເອເຕສໍ ອຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ‘‘ມາ ເຕສໍ ອຜາສຸກມກາສີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວາເຣສິ.

ກິໍ ປເນສ ຊານນ຺ໂຕ ວາເຣສິ, ອຊານນ຺ໂຕຕິ? ອຊານນ຺ໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬກມ຺ປນາທີນິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ, ອຣຎ຺ຎວາສິໂນ ປນ ທຸພ຺ພລມນຸສ຺ສາ ສກມ຺ມປ຺ປສຸຕາ ຕານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຈ ນາມ ຍທາ ອເນກຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາຍ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓສິຣິຍາ ຈ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ຕທາ ໂກ ເອໂສຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊານິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕທາ ປນ ຠຄວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ຈີວຣຄພ຺ເຠນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວລາຫກຄພ຺ເຠນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ອຄມາສິ. ອິຕິ ນໍ ອຊານນ຺ໂຕວ ທາຍປາໂລ ນິວາເຣສິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ມາ ສມຓາຕິ ທາຍປາລສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍໍ ຕໂຍ ຊນາ ອິຘ ວິຫຣາມ, ອຎ຺ເຎ ປພ຺ພຊິຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ທາຍປາໂລ ປພ຺ພຊິເຕນ ວິຍ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິວາຏ຺ຐານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ຠຄວາປິ ເຖຣສ຺ສ ສຫ ທສ຺ສເນເນວ ສຣີໂຣຠາສໍ ມຸຎ຺ຈິ, ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນວິຣາຊິຕາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ປສາຣິຕສຸວຓ຺ຓປໂຏ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ເຖໂຣ, ‘‘ອຍໍ ທາຍປາໂລ ຜຓກຕໍ ອາສິວິສໍ ຄີວາຍ ຄເຫຕຸໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕວ ນ ຊານາຕິ, ອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸນາ ວິຍ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ເອຕໍ, ‘‘ມາ, ອາວຸໂສ ທາຍປາລາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ອກຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ຕໂຍ ຊນາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສາມ, ສຈາຫໍ ເອກໂກວ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ສມຄ຺ຄວາໂສ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປິຍມິຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາວ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ຈ ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ປິໂຍ, ເອວໍ ສຫາຍານມ຺ປິ ເມ ປິໂຍຕິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກາຕຸກາໂມ ສຍໍ ອກຕ຺ວາວ ອຸປສງ຺ກມິ. ເກຈິ ປນ ເຕສໍ ເຖຣານໍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍາ ຠຄວໂຕ ອາຄມນມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ເຕສໍ ສຎ຺ຎໍ ທທມາໂນວ ຄໂຕຕິ. ອຠິກ຺ກມຖາຕິ ອິໂຕ ອາຄຈ຺ຉຖ. ປາເທ ປກ຺ຂາເລສີຕິ ວິກສິຕປທຸມສນ຺ນິເຠຫິ ຊາລຫຕ຺ເຖຫິ ມຓິວຓ຺ຓໍ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓສຸ ປິຏ຺ຐິປາເທສຸ ອຸທກມຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປາເທນ ປາທໍ ຆໍສນ຺ໂຕ ປກ຺ຂາເລສິ. ພຸທ຺ຘານໍ ກາເຍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ນາມ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ກສ຺ມາ ປກ຺ຂາເລສີຕິ? ສຣີຣສ຺ສ ອຸຕຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຫໍສນຕ຺ຖໍ. ອມ຺ເຫຫິ ອຠິຫເຏນ ອຸທເກນ ຠຄວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລສິ, ປຣິໂຠຄໍ ອກາສີຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພລວໂສມນສ຺ສວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປີຓິຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປກ຺ຂາເລສິ. ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈາຕິ ໂສ ກິຣ ເຕສໍ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ.

໓໒໖. ຕສ຺ສ ສງ຺ຄເຫ ກເຕ ເສສານໍ ກໂຕວ ໂຫຕີຕິ ເຖຣຎ຺ເຎວ ເອຕໍ ກຈ຺ຈິ ໂວ ອນຸຣຸທ຺ຘາຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ກຈ຺ຈີຕິ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂວຕິ ສາມິວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກຈ຺ຈິ ອນຸຣຸທ຺ຘາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຂມນີຍໍ, ອິຣິຍາປໂຖ ໂວ ຂມຕິ? ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ໂວ ຊີວິຕໍ ຍາເປຕິ ຆຏິຍຕິ? ກຈ຺ຈິ ປິຓ຺ຑເກນ ນ ກິລມຖ, ກຈ຺ຈິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑໍ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ໂວ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຬຸງ຺ກຍາຄຸໍ ວາ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ວາ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ປຈ຺ຈເຍນ ອກິລມນ຺ເຕນ ຫິ ສກ຺ກາ ສມຓຘມ຺ໂມ ກາຕຸໍ, ວຕ຺ຕເມວ ວາ ເອຕໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ. ອຖ ເຕນ ປຏິວຈເນ ທິນ຺ເນ, ‘‘ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຕຸມ຺ເຫ ຣາຊປພ຺ພຊິຕາ ມຫາປຸຎ຺ຎາ, ມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕານໍ ອທຕ຺ວາ ກສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ເອຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກິໍ ນຸ ໂຂ ມິຄໂປຕກາ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ຕາ ວິຫຣຖ, ອຸທາຫຸ ສາມຄ຺ຄິຠາໂວ ໂວ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ສມຄ຺ຄາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຂີໂຣທກີຠູຕາຕິ ຍຖາ ຂີຣຎ຺ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສນ຺ທຕິ, ວິສຸໍ ນ ໂຫຕິ, ເອກຕ຺ຕໍ ວິຍ ອຸເປຕິ, ກຈ຺ຈິ ເອວໍ ສາມຄ຺ຄິວເສນ ເອກຕ຺ຕູປຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ວິຫຣຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປິຍຈກ຺ຂູຫີຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ໂອໂລກນຈກ຺ຂູນິ ປິຍຈກ຺ຂູນິ ນາມ. ກຈ຺ຈິ ຕຖາຣູເປຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຄ຺ຆາຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເອກໍເສນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກຖໍ ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ກຖນ຺ຕິ ກາຣຓປຸຈ຺ຉາ. ກຖໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ວິຫຣຖ, ເກນ ກາຣເຓນ ວິຫຣຖ, ຕໍ ເມ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ. ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈາຕິ ສມ຺ມຸຂາ ເຈວ ປຣມ຺ມຸຂາ ຈ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາ ກາຍວຈີກມ຺ມານິ ສຫວາເສ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອິຕຣານິ ວິປ຺ປວາເສ. ມໂນກມ຺ມໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ລພ຺ຠຕິ. ຍຎ຺ຫິ ສຫວສນ຺ເຕສຸ ເອເກນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ວາ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑໍ ວາ ພຫິ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ເກນິທໍ ວຬຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອວຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິສາເມນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ປນ ຐານໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ເຕນ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣໍ ຕເຖວ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ວາ ປນ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕສ຺ສ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສຫວສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຘຸຣໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ປຏິສນ຺ຖາຣກຖໍ ສາຣຓີຍກຖໍ ຘມ຺ມີກຖໍ ສຣຠຎ຺ຎໍ ສາກຈ຺ຉໍ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນໍ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ເອວມາທິກຣເຓ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຖເຣສຸ ປນ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ມຍ຺ຫໍ ປິຍສຫາໂຍ ນນ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ກິມິລຕ຺ເຖໂຣ ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອວໍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິອາທິຄຸຓກຖນໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ມຍ຺ຫໍ ປິຍມິຕ຺ໂຕ ນນ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ກິມິລຕ຺ເຖໂຣ ອເວໂຣ ໂຫຕຸ, ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ສຸຂີ ໂຫຕູຕິ ເອວໍ ສມນ຺ນາຫຣໂຕ ປນ ສມ຺ມຸຂາປິ ປຣມ຺ມຸຂາປິ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິເຍວ.

ນານາ ຫິ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍາຕິ ກາຍຎ຺ຫິ ປິຏ຺ຐໍ ວິຍ ມຕ຺ຕິກາ ວິຍ ຈ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ເອກຎ຺ຈ ປນ ມຎ຺ເຎ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ໂນ ຫິຕຏ຺ເຐນ ນິຣນ຺ຕຣຏ຺ເຐນ ອວິຄ຺ຄຫຏ຺ເຐນ ສມຄ຺ຄຏ຺ເຐນ ເອກເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຖໍ ປເນຕໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິຕເຣສໍ ຈິຕ຺ຕວເສນ ວຕ຺ຕິໍສູຕິ? ເອກສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ມລໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ເອກສ຺ສ ຈີວຣໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ສ ປຣິຠຓ຺ຑກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ມລໍ ອຸຏ຺ຐິຕໍ, ເຕນ ມມາວຸໂສ, ປຕ຺ເຕ ມລໍ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ປຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິຕເຣ ມຍ຺ຫໍ ຈີວຣໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ໂຘວິຕພ຺ພໍ, ມຍ຺ຫໍ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທາຣູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕກຏາເຫ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຈີວຣໍ ວາ ໂຘວນ຺ຕິ, ປຣິຠຓ຺ຑໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ມມາວຸໂສ, ຈີວຣໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ໂຘວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມມ ປຓ຺ຓສາລາ ອຸກ຺ລາປາ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຐມຕຣໍ ອາໂຣຈິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໒໗. ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາຕິ ຠຄວາ ເຫຏ຺ຐາ ນ ຈ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑເກນ ກິລມິມ຺ຫາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ກສ຺ມາ? ອຍຎ຺ຫິ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ນາມ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອປາຍໂລເກປິ ເທວມນຸສ຺ສໂລເກປິ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ໂຓວ. ອຍໍ ປນ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວິວາທປກ຺ຂນ຺ໂທ, ອປາຍໂລເກ ເທວມນຸສ຺ສໂລເກປິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ປຏິວິຣຸທ຺ຘາ ເອວ, ເອເຕສໍ ສາມຄ຺ຄິກາໂລ ທຸລ຺ລໂຠ, ກທາຈິເທວ ໂຫຕີຕິ ສມຄ຺ຄວາສສ຺ສ ທຸລ຺ລຠຕ຺ຕາ ອິຘ ຠຄວາ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ອິທານິ ເຕສໍ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ ວາ, ກຈ຺ຈິ ຕຸມ຺ເຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ຕີສຸ ຊເນສຸ. ປິຓ຺ຑາຍ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ. ອວກ຺ກາຣປາຕິນ຺ຕິ ອຕິເຣກປິຓ຺ຑປາຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ຐປນຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ສມຸຄ຺ຄປາຕິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຐເປຕິ.

ໂຍ ປຈ຺ຉາຕິ ເຕ ກິຣ ເຖຣາ ນ ເອກໂຕວ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິສນ຺ຕິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິຣຕາ ເຫເຕ. ປາໂຕວ ສຣີຣປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ. ເຕສຸ ໂຍ ປຐມຕຣໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກາລປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປຐມຕຣໍ ອຸຏ຺ຐາຕິ; ໂສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊານາຕິ – ‘‘ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຉາ, ອຫໍ ປຐມຕຣໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ອຖ ປຕ຺ຕໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ອາສນປຎ຺ຎາປນາທີນິ ກຕ຺ວາ ຍທິ ປຕ຺ເຕ ປຏິວິສມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຍທິ ອຕິເຣກໍ ໂຫຕິ, ອວກ຺ກາຣປາຕິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາຕິໍ ປິຘາຍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ໂອສາເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ. ທຸຕິໂຍປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາວ ຊານາຕິ – ‘‘ເອໂກ ປຐມໍ ອາຄໂຕ, ເອໂກ ປຈ຺ຉໂຕ’’ຕິ. ໂສ ສເຈ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປມາຓເມວ ໂຫຕິ, ຠຸຎ຺ຊຕິ. ສເຈ ມນ຺ທໍ, ອວກ຺ກາຣປາຕິໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ສເຈ ອຕິເຣກໍ ໂຫຕິ, ອວກ຺ກາຣປາຕິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປມາຓເມວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸຣິມຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ. ຕຕິໂຍປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາວ ຊານາຕິ – ‘‘ທ຺ເວ ປຐມໍ ອາຄຕາ, ອຫໍ ປຈ຺ຉໂຕ’’ຕິ. ໂສປິ ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ໂອສາເປຕ຺ວາ ອາສນານິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕິ; ປານີຍຆເຏ ວາ ປຣິໂຠຊນີຍຆເຏ ວາ ອວເສສໍ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຆເຏ ນິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອວກ຺ກາຣປາຕິຍໍ ສເຈ ອວເສສຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຊຫິຕ຺ວາ ປາຕິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕິ; ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຈິກາຫິ ມຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ. ອິທໍ ເຖຣານໍ ພຫິວິຫາເຣ ອຣຎ຺ເຎ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈກຣຓຏ຺ຐາເນ ໂຠຊນສາລາຍໍ ວຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ, ‘‘ໂຍ ປຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂຍ ປສ຺ສຕີຕິອາທິ ປນ ເນສໍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ວຈ຺ຈຆຏນ຺ຕິ ອາຈມນກຸມ຺ຠິໍ. ຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣິຕ຺ຕກໍ. ຕຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອວິສຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ, ອຕິຠາຣິຍໍ. ຫຕ຺ຖວິກາເຣນາຕິ ຫຕ຺ຖສຎ຺ຎາຍ. ເຕ ກິຣ ປານີຍຆຏາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕຸຈ຺ຉກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຫຕ຺ຖວິກາເຣນ ອາມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ໂອທິສ຺ສ ວາ ອໂນທິສ຺ສ ວາ ສທ຺ທໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ໂອທິສ຺ສ ສທ຺ທໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ? ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສທ຺ໂທ ພາເຘຍ຺ຍາຕິ. ກສ຺ມາ ອໂນທິສ຺ສ ສທ຺ທໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ? ອໂນທິສ຺ສ ສທ຺ເທ ທິນ຺ເນ, ‘‘ອຫໍ ປຸເຣ, ອຫໍ ປຸເຣ’’ຕິ ທ຺ເວປິ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ທ຺ວີຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ເມ ຕຕິຍສ຺ສ ກມ຺ມຈ຺ເຉໂທ ຠເວຍ຺ຍ. ສໍຍຕປທສທ຺ໂທ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທິວາຏ຺ຐານສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖສຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອິຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕ ທ຺ເວ ຊນາ ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ຖໍ ສໍສິພ຺ພນ຺ຕາ ທ຺ວີສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ຫຕ຺ຖວິກາເຣນ ທຸຕິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖວິລງ຺ຆເກນ ອຸປຏ຺ຐເປມາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈາຫິກໍ ໂຂ ປນາຕິ ຈາຕຸທ຺ທເສ ປນ຺ນຣເສ ອຏ຺ຐມິຍນ຺ຕິ ອິທໍ ຕາວ ປກຕິຘມ຺ມສ຺ສວນເມວ, ຕໍ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ປຎ຺ຈເມ ທິວເສ ທ຺ເວ ເຖຣາ ນາຕິວິກາເລ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ປິຏການໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ອຣຸຓໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຖເຣນ ຠຄວຕາ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ປມາທຏ຺ຐາເນສຸເຍວ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິສນກາໂລ, ນິກ຺ຂມນກາໂລ, ນິວາສນປຣິວຕ຺ຕນໍ, ຈີວຣປາຣຸປນໍ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓໍ ຘມ຺ມກຖນໍ, ອນຸໂມທນໍ, ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈກຣຓໍ, ປຕ຺ຕໂຘວນໍ, ປຕ຺ຕໂອສາປນໍ, ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິສາມນນ຺ຕິ ປປຎ຺ຈກຣຓຏ຺ຐານານິ ເອຕານິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປມາທກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປມາທຏ຺ຐາເນສຸເຍວ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ.

໓໒໘. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຕິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ. ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສຕິ ອຣິຍຠາວກຣຓສມຕ຺ໂຖ ຎາຓວິເສໂສ. ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕຕິ ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນາຘິຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຘິຄໂຕເຍວາຕິ. ຍາວ ເທວາຕິ ຍາວ ເອວ.

໓໒໙. ເອວໍ ປຐມຊ຺ຌານາຘິຄເມ ພ຺ຍາກເຕ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສ ປນ ໂວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຕິກ຺ກມາຍາຕິ ສມຕິກ຺ກມຕ຺ຖາຍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຖາຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຉິມປຎ຺ເຫ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓທສ຺ສນວເສນ ອຘິຄຕໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສຕິ ອາຫ. ເຖໂຣປິ ປຸຈ຺ຉານຸຣູເປເນວ ພ຺ຍາກາສິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ເວທຍິຕສຸຂໂຕ ອເວທຍິຕສຸຂໍ ສນ຺ຕຕຣໍ ປຓີຕຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ສາມາຕິ ອາຫ.

໓໓໐. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສານິສໍສປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ. ສພ຺ເພປິ ເຕ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ປຣິນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈາ, ເຕນ ເຕສໍ ປຏິເວຘຕ຺ຖາຍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ສາມຄ຺ຄິຣເສນ ປນ ອຍຎ຺ຈ ອຍຎ຺ຈ ອານິສໍໂສຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສານິສໍສເມວ ເນສໍ ຠຄວາ ກເຖສິ. ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາຕິ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ. ເຕ ກິຣ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອຄມໍສຸ, ອຖ ຠຄວາ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິເວຓປຣິຍນ຺ຕໍ ຄຕກາເລ, ‘‘ອາຫຣຖ ເມ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ, ຕຸມ຺ເຫ ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐຖາ’’ຕິ ປກ຺ກາມິ. ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ຕໂຕ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາທີນິ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖາຍ ອຏ຺ຏິຍມານາ ອຘິຄມປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ອາຫໍສຸ. ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈາຕິ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ. ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕຕິ ອຊ຺ຊ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິນາເມສຸໍ, ອຊ຺ຊ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍາຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິທິຕໍ. ເທວຕາປິ ເມຕິ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອຊ຺ຊ ອຍ຺ໂຍ ນນ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ, ອຊ຺ຊ ອຍ຺ໂຍ ກິມິລຕ຺ເຖໂຣ ອິມາຍ ຈ ອິມາຍ ຈ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິນາເມສີຕິ ເອວມາໂຣເຈສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຫາຠິປຸຏ຺ເຐນາຕິ ຕມ຺ປິ ມຍາ ສຍໍ ວິທິຕນ຺ຕິ ວາ ເທວຕາຫິ ອາໂຣຈິຕນ຺ຕິ ວາ ເອຕ຺ຕເກເນວ ມຸຂໍ ເມ ສຊ຺ຊນ຺ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອປຸຏ຺ເຐເນວ ເມ ນ ກຖິຕໍ. ຠຄວຕາ ປນ ປຎ຺ຫາຠິປຸຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຫໍ ອຠິປຸຈ຺ຉິເຕນ ສຕາ ພ຺ຍາກຕໍ, ຕຕ຺ຣ ເມ ກິໍ ນ ໂຣຈຖາຕິ ອາຫ.

໓໓໑. ທີໂຆຕິ ‘‘ມຓິ ມາຓິວໂຣ ທີໂຆ, ອໂຖ ເສຣີສໂກ ສຫາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໙໓) ເອວໍ ອາຄໂຕ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ຍກ຺ຂເສນາປຕີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ເອໂກ ເທວຣາຊາ. ປຣຊໂນຕິ ຕສ຺ເສວ ຍກ຺ຂສ຺ສ ນາມໍ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ໂສ ກິຣ ເວສ຺ສວເຓນ ເປສິໂຕ ເອຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຍໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄິຎ຺ຊກາວສຖໂຕ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ທິສ຺ວາ ຠຄວາ ອຕ຺ຕນາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວເນ ຕິຓ຺ຓໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຊ຺ຊ ມຫຕີ ຘມ຺ມເທສນາ ຠວິສ຺ສຕິ. ມຍາປິ ຕສ຺ສາ ເທສນາຍ ຠາຄິນາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ສຕ຺ຖຸ ປທານຸປທິໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕປິ ນ ຄໂຕ, – ‘‘ອິເມ ເຖຣາ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ຐິໂຕ. ອຖ ເຕ ທ຺ເວ ເຖເຣ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣໍ ປລິເວເຐນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ, – ‘‘ອິເມ ເຖຣາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາທໂຍ ສພ຺ພຄຸເຓ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຠຄວໂຕວ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ຕິ, ນ ສຫນ຺ຕິ, ອຕິວິຍ ນິລີຍນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ, ນ ທານິ ເຕສໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ທສ຺ສາມິ, ປຖວິໂຕ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອເຕສໍ ຄຸເຓ ປກາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ລາຠາ ວຕ, ຠນ຺ເຕຕິ ເຍ, ຠນ຺ເຕ, ວຊ຺ຊິຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຈ ອິເມ ຈ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສ຺ສິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ວນ຺ທິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ທາຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ລາຠາ, ຠນ຺ເຕ, ວຊ຺ຊີນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ໂສ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ຍກ຺ຂານຸຠາເວນ ມຫນ຺ຕໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ສກລໍ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ຐໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ເຕນ ຈສ຺ສ ເຕສຸ ຣຸກ຺ຂປພ຺ພຕາທີສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ຠຸມ຺ມາ ເທວຕາ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສຸໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ’’ຕິ. ອນຸສ຺ສາເວສຸນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສາເວສຸໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາຕິ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ. ຕຎ຺ເຈປິ ກຸລນ຺ຕິ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິຕາ ເອວໍ ສີລວນ຺ໂຕ ຄຸຓວນ຺ໂຕ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວໍ ຕຎ຺ເຈປິ ກຸລໍ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຕິ ຠຄວາ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໓໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍຕິ ອິທໍ ວສນຏ຺ຐານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎສຸ ຫິ ສຸຕ຺ເຕສຸ, ‘‘ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ’’ຕິ ເອວໍ ປຐມໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວສນຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ ຠຄວໂຕ ໂຄຈຣຄາໂມ ອນິພນ຺ໂຘ, ໂກຈິເທວ ໂຄຈຣຄາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ວສນຏ຺ຐານເມວ ປຣິທີປິຕໍ. ອຣຎ຺ຎນິທານກໍ ນາເມຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສມ຺ພຫຸເລຫີຕິ ພຫຸເກຫິ. ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິສ຺ສຸເຕຫິ ປາກເຏຫິ. ເຖເຣຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທີຫິ ຖິຣກາຣເກເຫວ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເຖເຣຫິ, ສວນນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ. ອິທານິ ເຕ ເຖເຣ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ພຸທ຺ຘສາສເນ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ. ຈກ຺ຂຸມນ຺ຕານໍ ຄຄນມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈນ຺ໂທ ວິຍ, ສມຸທ຺ທຕີເຣ ຐິຕານໍ ສາຄໂຣ ວິຍ ຈ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ. ນ ເກວລຎ຺ຈສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸຓວເສເນວ ມຫນ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສໍ ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕໍ ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ ສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ ຣຖວິນີຕໍ ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມໍ ມຫາເວທລ຺ລໍ ຈາຕຸມສຸຕ຺ຕໍ ທີຆນຂໍ ອນຸປທສຸຕ຺ຕໍ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປາຣິສຸທ຺ຘິ ສມ຺ປສາທນີຍໍ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ຕໍ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕໍ ປວາຣຓາສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໕ ອາທໂຍ) ສຸສິມສຸຕ຺ຕໍ ເຖຣປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ ມຫານິທ຺ເທໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ໂຄ ເຖຣສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເຖຣສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຫາປຎ຺ຎານໍ ຍທິທໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໘໘-໑໘໙) ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ອນຸມານສຸຕ຺ຕໍ, ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ ມາຣຕຊ຺ຊນິຍສຸຕ຺ຕໍ ປາສາທກມ຺ປນໍ ສກລໍ ອິທ຺ຘິປາທສໍຍຸຕ຺ຕໍ ນນ຺ໂທປນນ຺ທທມນໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍກາເລ ເທວໂລກຄມນໍ ວິມານວຕ຺ຖຸ ເປຕວຕ຺ຖຸ ເຖຣສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ວເສນ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໐) ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຫາກສ຺ສໂປປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ຈີວຣປຣິວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕໍ ຊິຓ຺ຓຈີວຣສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໔ ອາທໂຍ) ຈນ຺ໂທປມໍ ສກລໍ ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາອຣິຍວໍສສຸຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ວເສນ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸຕວາທານໍ ຍທິທໍ ມຫາກສ຺ສໂປ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໑) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ນຬກປານສຸຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣິຍສຸຕ຺ຕໍ ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘສໍຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ວເສນ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ຍທິທໍ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໒) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ເຣວເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທ຺ເວ ເຣວຕາ ຂທິຣວນິຍເຣວໂຕ ຈ ກງ຺ຂາເຣວໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຂທິຣວນິຍເຣວໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ, ນ ໂສ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ‘‘ອກປ຺ປິໂຍ ຄຸໂຬ, ອກປ຺ປິຍາ ມຸຄ຺ຄາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໒) ເອວໍ ກງ຺ຂາພຫຸໂລ ປນ ເຖໂຣ ອິຘ ເຣວໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມເນນປິ ເອຕທຄ຺ເຄນປິ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຌາຍີນໍ ຍທິທໍ ກງ຺ຂາເຣວໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໐໔) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ເສກ຺ຂສຸຕ຺ຕໍ ພາຫິຕິກສຸຕ຺ຕໍ ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍໍ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ພຫຸຘາຕຸກໍ ຈູຬສຸຎ຺ຎຕໍ ມຫາສຸຎ຺ຎຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕສຸຕ຺ຕໍ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕໍ ມຫານິທານໍ ມຫາປຣິນິພ຺ພານໍ ສຸຠສຸຕ຺ຕໍ ຈູຬນິຍໂລກຘາຕຸສຸຕ຺ຕໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ວເສນ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໙-໒໒໓) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫີຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕເຫວ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ມຫາຄຸຓຕາຍ ປາກເຏຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ພຫູຫິ ເຖເຣຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍສ຺ມາ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສຍໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ມຫາປຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທາ ທສພລໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສຍໍ ອິທ຺ຘິມາ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ສຍໍ ຘຸຕວາໂທ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ສຍໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ, ອາຍສ຺ມາ ເຣວໂຕ ສຍໍ ຌານາຠິຣໂຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສຍໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ພຫຸສ຺ສຸເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທາ ທສພລໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຫາສິ, ເອວໍ ຕທາ ເອເຕ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ມຫາເຖຣາ ຕິໍສສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ທສພລໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສູຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິເວກໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ປຈ຺ຉິມໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວນນ຺ເຕ ກີຬນ຺ຕສ຺ສ ມຕ຺ຕຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ກຓ຺ຓໂຕ ປຕມານໍ ກຸຓ຺ຑລໍ ວິຍ, ສໍຫຣິຕ຺ວາ ສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິປມານໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລໍ ວິຍ, ມຓິນາຄທນ຺ຕໂຕ ປຕມານໍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ວິຍ ຈ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉມານໍ ປຣິປຸຓ຺ຓປຓ຺ຓາສໂຍຊນໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ອທ຺ທສ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ປາຈີນໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເນມິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕຍມານໍ ຣຊຕຈກ຺ກໍ ວິຍ, ຣຊຕກູຏໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ຂີຣຘາຣາມຓ຺ຑໍ ວິຍ, ສປກ຺ເຂ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຄຄນຕເລ ປກ຺ຂນ຺ທມານໍ ເສຕຫໍສໍ ວິຍ ຈ ເມຆວຓ຺ຓາຍ ສມຸທ຺ທກຸຈ຺ຉິໂຕ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ສສລກ຺ຂຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ເອກູນປຓ຺ຓາສໂຍຊນໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ ສາລວນໍ ໂອໂລເກສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສາລຣຸກ຺ຂາ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄາ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລາ ທຸກູລປາຣຸຕາ ວິຍ, ມຸຕ຺ຕາກລາປວິນທ຺ຘາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ. ຠູມິຕລໍ ປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣປູຊາຍ ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ວິຍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິປຕນ຺ເຕນ ປຸປ຺ຜເຣຓຸນາ ລາຂາຣເສນ ສິຎ຺ຈມານໍ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ຠມຣມຘຸກຣຄຓາ ກຸສຸມເຣຓຸມທມຕ຺ຕາ ອຸປຄາຍມານາ ວິຍ ວນນ຺ຕເຣສຸ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຕທາ ຈ ອຸໂປສຖທິວໂສວ ໂຫຕິ. ອຖ ເຖໂຣ, ‘‘ກາຍ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ຣຕິຍາ ວີຕິນາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ອຣິຍສາວກາ ຈ ນາມ ປິຍຘມ຺ມສ຺ສວນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຣຕິຍາ ວີຕິນາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ເອກໂກວ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປິຍສຫາຍໍ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ເອວມາວຸໂສຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປຕິ ເຖໂຣປິ ຍສ຺ມາ ປິຍຘມ຺ມສ຺ສວໂນວ ອຣິຍສາວໂກ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ, ມຍ຺ຫໍ ສີສໍ ວາ ຣຸຊ຺ຊຕິ ປິຏ຺ຐິ ວາຕິ ກິຎ຺ຈິ ເລສາປເທສໍ ອກຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຫທໂຍວ, ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຈ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທ຺ເວ ມຫາເຖຣາ ປຏິປາຏິຍາ ຐິຕານິ ທ຺ເວ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລານິ ວິຍ, ທ຺ເວ ສູຣິຍມຓ຺ຑລານິ ວິຍ, ທ຺ເວ ຉທ຺ທນ຺ຕນາຄຣາຊາໂນ ວິຍ, ທ຺ເວ ສີຫາ ວິຍ, ທ຺ເວ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ. ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ທ຺ເວ ມຫາເຖເຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສູຣິຍໍ ວນນ຺ຕໍ ປວິສນ຺ຕໍ ວິຍ, ປາຈີນໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຈນ຺ທໍ ວນນ຺ຕໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວິຍ, ສາລວນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລເມວ ສາລວນຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ອຊ຺ຊ ອຸໂປສຖທິວໂສ, ອິເມ ຈ ເມ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກາ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຫນ຺ເຕນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຫມ຺ປິ ຘມ຺ມສ຺ສວນສ຺ສ ຠາຄີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ມຫາເຖຣານໍ ປທານຸປທິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາກສ຺ສໂປ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູ’’ຕິ. ອຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ. ປຏິປາຏິຍາ ຐິຕາ ຕໂຍ ຈນ຺ທາ ວິຍ, ສູຣິຍາ ວິຍ, ສີຫາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈມານາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

໓໓໓. ເອວໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ປນ ເຕ ມຫາເຖເຣ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຊ຺ຊ ມຫນ຺ຕໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍາປິ ຕສ຺ສ ຠາຄິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ໂຂ ປນ ເອກໂກວ ຄມິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫໍ ປິຍສຫາຍມ຺ປິ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປສງ຺ກມເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ເຕ ທ຺ເວ ຊນາ ປຏິປາຏິຍາ ຐິຕາ ທ຺ເວ ຈນ຺ທາ ວິຍ, ສູຣິຍາ ວິຍ, ສີຫາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈມານາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ. ທິສ຺ວານ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ກຖາອຸປຈາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕເມຕໍ, ‘‘ເອຕຸ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ປຸຄ຺ຄລຣາມເຓຍ຺ຍກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ວນໍ ນາມ ນາຄສລຬສາລຈມ຺ປກາທີຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ ພຫລຈ຺ຉາຍໍ ປຸປ຺ຜຜລູປຄໍ ວິວິຘຣຸກ຺ຂໍ ອຸທກສມ຺ປນ຺ນໍ ຄາມໂຕ ນິສ຺ສຏໍ, ອິທໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຣມຓີຍານິ ອຣຎ຺ຎານິ, ຍຕ຺ຖ ນ ຣມຕີ ຊໂນ;

ວີຕຣາຄາ ຣມິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ເຕ ກາມຄເວສິໂນ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໙໙);

ວນໍ ປນ ສເຈປິ ອຸຊ຺ຊງ຺ຄເລ ໂຫຕິ ນິຣຸທກໍ ວິຣລຈ຺ຉາຍໍ ກຓ຺ຏກສມາກິຓ຺ຓໍ, ພຸທ຺ຘາທໂຍເປຕ຺ຖ ອຣິຍາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອິທໍ ປຸຄ຺ຄລຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ຍຕ຺ຖ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໙໘);

ອິຘ ປນ ຕໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ຕທາ ຫິ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລໍ ໂຫຕິ ກຸສຸມຄນ຺ຘສຸຄນ຺ຘໍ, ສເທວເກ ເຈຕ຺ຖ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕິໍສສຫສ຺ສມຕ຺ເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາຕຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນ’’ນ຺ຕິ.

ໂທສິນາຕິ ໂທສາປຄຕາ, ອພ຺ຠໍ ມຫິກາ ຘູໂມ ຣໂຊ ຣາຫູຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ວິຣຫິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາລິຜຸລ຺ລາ, ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄາ ອປຸປ຺ຜິຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທິພ຺ພາ ມຎ຺ເຎ ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕີຕິ ທິພ຺ພາ ມນ຺ທາຣປຸປ຺ຜໂກວິຬາຣປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓຄນ຺ຘາ ວິຍ ສມນ຺ຕາ ປວາຍນ຺ຕິ, ສກ຺ກສຸຍາສນ຺ຕຸສິຕນິມ຺ມານຣຕິປຣນິມ຺ມິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ໂອຕິຓ຺ຓຏ຺ຐານໍ ວິຍ ວາຍນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທາຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຖຣານໍ ສງ຺ຆນວໂກວ. ກສ຺ມາ ເຖໂຣ ຕໍເຍວ ປຐມໍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ? ມມາຍິຕຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ທ຺ເວ ເຖຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມມາຍິໍສຸ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ‘‘ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ສຕ຺ຖຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ມມາຍິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ສາວການໍ ອຄ຺ໂຄຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ມມາຍິ, ກຸລທາຣເກ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ອກາສິ. ເອວໍ ເອກເມເກນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາປິຕານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອເຫສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຓີຕານິ ຈີວຣາທີນິປິ ລຠິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ເສວ ເທຕິ.

ເອໂກ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ພຸທ຺ຘຣຕນສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆຣຕນສ຺ສ ຈ ປູຊາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຘມ຺ມຣຕນໍ ປູຊິຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ? ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ສເຈສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ມຣຕນໍ ປູຊິຕຸກາໂມ, ເອກໍ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ປູເຊຫີ’’ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຈິກ຺ຂຖາຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຈິກ຺ຂຖາຕິ ອາຫ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຖຣໍ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິເກນ ຈີວເຣນ ປູເຊສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຠຄວາ ‘‘ກຸໂຕ, ອານນ຺ທ, ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອເກນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ທິນ຺ນໍ, ອິທໍ ປນາຫໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທາຕຸກາໂມຕິ. ເທຫິ, ອານນ຺ທາຕິ. ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອາຄຕກາເລ ເທຫີຕິ. ສິກ຺ຂາປທໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກທາ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ? ທສາຫມຕ຺ເຕນ, ຠນ຺ເຕຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ອານນ຺ທ, ທສາຫປຣມໍ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໔໖໑; ມຫາວ. ໓໔໗) ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມນາປໍ ລຠຕິ, ຕໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເທຕິ. ເອວໍ ເຕ ເຖຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມມາຍິໍສຸ, ອິຕິ ມມາຍິຕຕ຺ຕາ ປຐມໍ ປຸຈ຺ຉິ.

ອປິຈ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ ນາເມສາ ຂຸທ຺ທກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ປຐມໍ ອານນ຺ທໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ອານນ຺ໂທ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠານໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ເຣວຕໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘໍ, ມຫາກສ຺ສປໍ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠານໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ປຎ຺ຈປິ ເຖຣາ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠານໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕາ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຖ ມຍໍ ສພ຺ເພປິ ທສພລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ຫິ ຊນປທມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຏ຺ໂຏ ຄາມໂຠຊກໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ນິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຊນປທໂຠຊກໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ມຫາວິນິຈ຺ຉຍອມຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ມິໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ເສນາປຕິໍ, ຕສ຺ມິໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ອຸປຣາຊໍ, ຕສ຺ມິໍ ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຣາຊານໍ ປາປຸຓາຕິ, ຣຎ຺ຎາ ວິນິຈ຺ຉິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ໂຏ ອປຣາປຣໍ ນ ສຎ຺ຈຣຕິ, ຣາຊວຈເນເນວ ຉິຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວໍ ອຫຎ຺ຫິ ປຐມໍ ອານນ຺ທໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ…ເປ… ອຖ ມຍໍ ສພ຺ເພປິ ທສພລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ປຐມໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ.

ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕີຕິ ພຫຸ ອສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ນວງ຺ຄໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ປາຬິອນຸສນ຺ຘິປຸພ຺ພາປຣວເສນ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕຘໂຣຕິ ສຸຕສ຺ສ ອາຘາຣຠູໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ອິໂຕ ຄຫິຕໍ ອິໂຕ ປລາຍຕິ, ຉິທ຺ທຆເຏ ອຸທກໍ ວິຍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປຣິສມຊ຺ເຌ ເອກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ກເຖຕຸໍ ວາ ວາເຈຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຍໍ ນ ສຸຕຘໂຣ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕກາລສທິສເມວ ໂຫຕິ, ທສປິ ວີສຕິປິ ວສ຺ສານິ ສຊ຺ຌາຍໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ນສ຺ສຕິ, ອຍໍ ສຸຕຘໂຣ ນາມ. ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍຕິ ສຸຕສ຺ສ ສນ຺ນິຈຍຠູໂຕ. ຍຖາ ຫິ ສຸຕໍ ຫທຍມຎ຺ຊູສາຍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ສິລາຍໍ ເລຂາ ວິຍ, ສຸວຓ຺ຓຆເຏ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສີຫວສາ ວິຍ ຈ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ ນາມ. ຘາຕາຕິ ຐິຕາ ປຄຸຓາ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຘາຕໍ ປຄຸຓໍ ນິຈ຺ຈລິຕໍ ນ ໂຫຕິ, ອສຸກສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ກເຖຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ສມນຸຄ຺ຄາຫິຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຘາຕໍ ປຄຸຓໍ ຠວງ຺ຄໂສຕສທິສໍ ໂຫຕິ, ອສຸກສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ກເຖຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕເມວ ກເຖຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘາຕາ’’ຕິ.

ວຈສາ ປຣິຈິຕາຕິ ສຸຕ຺ຕທສກ-ວຄ຺ຄທສກ-ປຓ຺ຓາສທສການໍ ວເສນ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາຍິຕາ. ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸເປກ຺ຂິຕາ, ຍສ຺ສ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາຍິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ມນສາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ມຫາທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຣູປຄຕໍ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ’’ຕິ. ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ກາຣຓໂຕ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ປທເມວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ຕໍ ອກ຺ຂຣປາຣິປູຣິໍ ກຕ຺ວາ ທສວິຘພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິໂຍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິສຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ນິກ຺ຂປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸປາຣມ຺ຠກຣໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປມໍ ກເຖຕິ, ຕທຕ຺ຖໍ ໂອຫາເຣຕິ, ເອວມິທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ຂິປນ຺ໂຕ ເອກປສ຺ເສເນວ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ກາລໍ ຎຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫຕິ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ປນ ນິກ຺ຂຕ຺ຕມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ກຖາ ອປຣິມຓ຺ຑລາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພຫິ ເອກປທມ຺ປິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຬິຍາ ອນຸສນ຺ຘິຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປຣຎ຺ຈ ອມກ຺ເຂນ຺ໂຕ ອາຈຣິເຍຫິ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ ຕຸລິກາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ, ຄມ຺ຠີຣມາຕິກາຍ ອຸທກໍ ເປເສນ຺ໂຕ ວິຍ, ປທໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ສິນ຺ຘວາຊານີໂຍ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ກຖາ ປຣິມຓ຺ຑລາ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ອຣຓິໍ ມນ຺ເຖນ຺ໂຕ ວິຍ, ອຸຓ຺ຫຂາທນີຍໍ ຂາທນ຺ໂຕ ວິຍ, ປາຬິຍາ ອນຸສນ຺ຘິປຸພ຺ພາປເຣສຸ ຄຫິຕໍ ຄຫິຕເມວ ອຄ຺ຄຫິຕໍ ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ຈ ກຕ຺ວາ ປຸຣາຓປຓ຺ຓນ຺ຕເຣສຸ ຈຣມານໍ ໂຄຘໍ ອຸຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຫຣນ຺ໂຕ ໂອສາເປນ຺ໂຕ ໂອຫາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຍປິ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກາເລນ ສີຆໍ ກາເລນ ທນ຺ຘໍ ກາເລນ ມຫາສທ຺ທໍ ກາເລນ ຂຸທ຺ທກສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ເປຕຄ຺ຄິ ກາເລນ ຊລຕິ, ກາເລນ ນິພ຺ພາຍຕິ, ເອວເມວ ອິຘ ເປຕຄ຺ຄິຘມ຺ມກຖິໂກ ນາມ ໂຫຕິ, ປຣິສາຍ ອຸຏ຺ຐາຕຸກາມາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຣຠຕິ. ໂຍປິ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຍຕິ, ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ກເຖຕິ, ອິເມສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກຖາ ອປ຺ປພນ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍຫິ ທິນ຺ນນເຍ ຐິໂຕ ອຈ຺ຉິນ຺ນຘາຣໍ ກຕ຺ວາ ນທີໂສຕໍ ວິຍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ອາກາສຄງ຺ຄໂຕ ຠສ຺ສມານໍ ອຸທກໍ ວິຍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ກຖາ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘຫີ’’ຕິ. ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕາຍາຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸສຍານໍ ສມຸຄ຺ຆາຕຕ຺ຖາຍ. ເອວຣູເປນາຕິ ເອວຣູເປນ ພຫຸສ຺ສຸເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕຖາຣູເປເນວ ຠິກ຺ຂຸສເຕນ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສນ ວາ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ເຓນ ວາ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ຓໍ, ປລ຺ລງ຺ເກນ ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຫຈ຺ຈ ນິສິນ຺ເນນ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໓໔. ປຏິສລ຺ລານໍ ອສ຺ສ ອາຣາໂມຕິ ປຏິສລ຺ລານາຣາໂມ. ປຏິສລ຺ລາເນ ຣໂຕຕິ ປຏິສລ຺ລານຣໂຕ.

໓໓໕. ສຫສ຺ສໍ ໂລການນ຺ຕິ ສຫສ຺ສໍ ໂລກຘາຕູນໍ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ເຖຣສ຺ສ ຘຸວເສວນໍ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ, ອາກງ຺ຂມາໂນ ປນ ເຖໂຣ ອເນການິປິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ໂວໂລເກຕິເຍວ. ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕຕິ ສຕ຺ຕຠູມກສ຺ສ ວາ ນວຠູມກສ຺ສ ວາ ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຄໂຕ. ສຫສ຺ສໍ ເນມິມຓ຺ຑລານໍ ໂວໂລເກຍ຺ຍາຕິ ປາສາທປຣິເວເຓ ນາຠິຍາ ປຕິຏ຺ຐິຕານໍ ເນມິວຏ຺ຏິຍາ ເນມິວຏ຺ຏິໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕານໍ ເນມິມຓ຺ຑລານໍ ສຫສ຺ສໍ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ນາຠິໂຍປິ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຣາປິ ອຣນ຺ຕຣານິປິ ເນມິໂຍປິ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຫສ຺ສໍ ໂລການໍ ໂວໂລເກຕິ. ຕສ຺ສ ປາສາເທ ຐິຕປຸຣິສສ຺ສ ຈກ຺ກນາຠິໂຍ ວິຍ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສ ສິເນຣຸສຫສ຺ສໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອຣາ ວິຍ ທີປາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຣນ຺ຕຣານິ ວິຍ ທີປຏ຺ຐິຕມນຸສ຺ສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ເນມິໂຍ ວິຍ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໓໖. ອາຣຎ຺ຎິໂກຕິ ສມາທິຓ຺ຓອຣຎ຺ຎຘຸຕງ຺ໂຄ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໓໗. ໂນ ຈ ສໍສາເທນ຺ຕີຕິ ນ ໂອສາເທນ຺ຕິ. ສເຫຕຸກຎ຺ຫິ ສກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສໍສາເທຕິ ນາມ. ເອວໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕີຕິ ນທີໂສໂຕທກໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕິ.

໓໓໘. ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ຍາຍ ໂລກິຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ, ຍາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ.

໓໓໙. ສາຘຸ ສາຘຸ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ ອຍໍ ສາຘຸກາໂຣ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ໂນ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວາ ອາລປຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຍຖາ ຕໍ ອານນ຺ໂທວາຕິ ຍຖາ ອານນ຺ໂທວ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣຓມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ພ຺ຍາກຕໍ ອານນ຺ເທນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຈ຺ຉວິກເມວ, ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປເມວ ພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຫິ ອຕ຺ຕນາປິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ອຊ຺ຌາສໂຍປິສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສາສເນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຫິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊໍ, ຄຣຸກລຫຸກໍ ສເຕກິຈ຺ຉາເຕກິຈ຺ຉໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອຸຄ຺ຄຫິຕພຸທ຺ຘວຈນໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອິມສ຺ມິໍ ສມາຘິ, ອິມສ຺ມິໍ ວິປສ຺ສນາ, ອິມສ຺ມິໍ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານີຕິ ສີລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ, ສມາຘິສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສມາຘິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນາຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ເອວໍ ອຊ຺ຌາສໂຍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ນິກາເຍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕາ ສີລາທີນໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ສີລາທີນິ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ເສສວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໔໐. ອາຍສ຺ມາ ຫິ ເຣວໂຕ ຌານຊ຺ຌາສໂຍ ຌານາຠິຣໂຕ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອກິກາ ນິສີທິຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໑. ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ອເນເກສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ຈວມາເນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຈ ສຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ວຏ຺ຏຠເຍນ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໒. ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ຘຸຕວາໂທ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຘຸຕວາທາ ຫຸຕ຺ວາ ຘຸຕງ຺ຄານຸຠາເວນ ປຈ຺ຈຍຕຓ຺ຫໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ອປເຣປິ ນານປ຺ປກາເຣ ກິເລເສ ຘຸນິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໓. ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສມາຘິປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ສຸຂຸມໍ ປນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕຣໍ ຂນ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຘາຕ຺ວນ຺ຕຣໍ ອາຍຕນນ຺ຕຣໍ ຌາໂນກ຺ກນ຺ຕິກໍ ອາຣມ຺ມໂຓກ຺ກນ຺ຕິກໍ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖານໍ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໍ ອງ຺ຄສງ຺ກນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິ ເອກໂຕວຑ຺ຒນໍ ອຸຠໂຕວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ອາຠິຘມ຺ມິກຘມ຺ມກຖິກສ຺ເສວ ປາກຏໍ. ອນາຠິຘມ຺ມິໂກ ຫິ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ – ‘‘ອຍໍ ສກວາໂທ ອຍໍ ປຣວາໂທ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ສກວາທໍ ທີເປສ຺ສາມີຕິ ປຣວາທໍ ທີເປຕິ, ປຣວາທໍ ທີເປສ຺ສາມີຕິ ສກວາທໍ ທີເປຕິ, ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ວິສໍວາເທຕິ. ອາຠິຘມ຺ມິໂກ ສກວາທໍ ສກວາທນິຍາເມເນວ, ປຣວາທໍ ປຣວາທນິຍາເມເນວ ທີເປຕິ, ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ນ ວິສໍວາເທຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຠິຘມ຺ມິກາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຂຸເມສຸ ຐາເນສຸ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໔. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຎວາເຍວ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາປິ ກຕິປາເຫເນວ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈິຕ຺ຕວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພານສ຺ສ ວິເສວິຕວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອີສກມ຺ປິ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອເທນ຺ຕາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໕. ສພ຺ເພສໍ ໂວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸຠາສິຕໍ ປຣິຍາເຍນາຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍສ຺ມາ ສງ຺ຆາຣາມສ຺ສ ນາມ ພຫຸສ຺ສຸຕຠິກ຺ຂູຫິປິ ໂສຠນກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຌານາຠິຣເຕຫິປິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸເກຫິປິ, ຘຸຕວາເທຫິປິ, ອາຠິຘມ຺ມິເກຫິປິ, ອຈິຕ຺ຕວສິເກຫິປິ ໂສຠນກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ໂວ ສຸຠາສິຕໍ ປຣິຍາເຍນ, ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ສຸຠາສິຕເມວ, ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ. ອປິຈ ມມປິ ສຸຓາຖາຕິ ອປິຈ ມມປິ ວຈນໍ ສຸຓາຖ. ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ນ ຕາວ ອຫໍ ອິມໍ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອາຠຸຊິຕໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ນ ໂມເຈສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ກິຣ ຠຄວາ ປຣິປາກຄເຕ ຎາເຓ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປຫາຍ ກຕາຠິນິກ຺ຂມໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫສມາທາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຕິຓ຺ຓໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອຸນ຺ນາເທນ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ອປິຈ ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນປິ ປຏິປຕ຺ຕິສາຣໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ອນາຄເຕ ເອວໍ ອຊ຺ຌາສຍາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ຠຄວາ ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ…ເປ… ເອວຣູເປນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາຕິ ອາຫ, ມຍໍ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’ຕິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ທຬ຺ຫສມາທານາ ຫຸຕ຺ວາ ‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມາ’ຕິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ເອວໍ ປຏິປນ຺ນາ ກຕິປາເຫເນວ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ, ອິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ປຏິປຕ຺ຕິສາຣໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວຣູເປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫາໂຄປາລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາໂຄປາລກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສ ກຖາ ເອກນາຬິກາ, ຈຕຸຣສ຺ສາ, ນິສິນ຺ນວຕ຺ຕິກາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຬິໍ ວຕ຺ວາ ເອເກກປທສ຺ສ ອຕ຺ຖກຖນໍ ເອກນາຬິກາ ນາມ. ອປຓ຺ຑິຕໍ ໂຄປາລກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ອປຓ຺ຑິຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ປຓ຺ຑິຕໍ ໂຄປາລກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ປຓ຺ຑິຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ຈຕຸກ຺ກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຖນໍ ຈຕຸຣສ຺ສາ ນາມ. ອປຓ຺ຑິຕໍ ໂຄປາລກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານຄມນໍ, ອປຓ຺ຑິຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານຄມນໍ, ປຓ຺ຑິຕໍ ໂຄປາລກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານຄມນໍ, ປຓ຺ຑິຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານຄມນນ຺ຕິ ອຍໍ ນິສິນ຺ນວຕ຺ຕິກາ ນາມ. ອຍໍ ອິຘ ສພ຺ພາຈຣິຍານໍ ອາຈິຓ຺ຓາ.

ເອກາທສຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫີຕິ ເອກາທສຫິ ອຄຸຓໂກຏ຺ຐາເສຫິ. ໂຄຄຓນ຺ຕິ ໂຄມຓ຺ຑລໍ. ປຣິຫຣິຕຸນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິຕຸໍ. ຜາຕິໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ວຑ຺ຒິໍ ອາປາເທຕຸໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ. ນ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕີຕິ ຄຓນໂຕ ວາ ວຓ຺ຓໂຕ ວາ ຣູປໍ ນ ຊານາຕິ. ຄຓນໂຕ ນ ຊານາຕິ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸນ຺ນໍ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຊານາຕິ. ໂສ ຄາວີສຸ ຫຏາສຸ ວາ ປລາຕາສຸ ວາ ໂຄຄຓໍ ຄເຓຕ຺ວາ, ອຊ຺ຊ ເອຕ຺ຕິກາ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຄາມນ຺ຕຣານິ ວາ ອຏວິໍ ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ນ ປຣິເຍສຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ຄາວີສຸ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຄຓໍ ປວິຏ຺ຐາສຸປິ ໂຄຄຓໍ ຄເຓຕ຺ວາ, ‘‘ອິມາ ເອຕ຺ຕິກາ ຄາໂວ ນ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ຍຏ຺ຐິຍາ ໂປເຖຕ຺ວາ ນ ນີຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐາ ຄາວິໂຍ ນຏ຺ຐາວ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣຄາວິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕໍ ໂຄສາມິກາ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມ຺ຫາກໍ ເຘນຸໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄາວິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ໂຄຄໂຓປິ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ. ວຓ຺ຓໂຕ ນ ຊານາຕິ ນາມ – ‘‘ເອຕ຺ຕິກາ ຄາໂວ ເສຕາ, ເອຕ຺ຕິກາ ຣຕ຺ຕາ, ເອຕ຺ຕິກາ ກາຬາ, ເອຕ຺ຕິກາ ກພຣາ ເອຕ຺ຕິກາ ນີລາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ຄາວີສຸ ຫຏາສຸ ວາ…ເປ… ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ຄາວີນໍ ສຣີເຣ ກຕໍ ຘນຸສຕ຺ຕິສູລາທິເຠທໍ ລກ຺ຂຓໍ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ຄາວີສຸ ຫຏາສຸ ວາ ປລາຕາສຸ ວາ ອຊ຺ຊ ອສຸກລກ຺ຂຓາ ຈ ອສຸກລກ຺ຂຓາ ຈ ຄາໂວ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາຕິ ຄຸນ຺ນໍ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທີຫິ ປຫຏຏ຺ຐາເນສຸ ວໂຓ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ນີລມກ຺ຂິກາ ອຓ຺ຑການິ ປາເຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອາສາຏິກາຕິ ນາມ. ຕານິ ທຓ຺ເຑນ ອປເນຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ທາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ພາໂລ ໂຄປາລໂກ ຕຖາ ນ ກໂຣຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ຄຸນ຺ນໍ ວຓາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຄມ຺ຠີຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ປາຓກາ ກຸຈ຺ຉິໍ ປວິສນ຺ຕິ, ຄາໂວ ເຄລຎ຺ຎາຠິຠູຕາ ເນວ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ, ນ ປານີຍໍ ປາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄຸນ຺ນໍ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ໂຄຓານໍ ຊໂວ ຫາຍຕິ, ອຸຠເຍສໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສ ໂຄຄໂຓປິ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕີຕິ ຄຸນ຺ນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຎ຺ຊາໂຕ ວໂຓ ເຠສຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ວາເກນ ວາ ຈີຣເກນ ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ພາໂລ ໂຄປາລໂກ ຕຖາ ນ ກໂຣຕິ, ອຖສ຺ສ ຄຸນ຺ນໍ ວເຓຫິ ຍູສາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ, ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິຆໍເສນ຺ຕິ, ເຕນ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ວຓາ ຊາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ຄາໂວ ເຄລຎ຺ຎາຠິຠູຕາ ເນວ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ຑໍສມກສາທີນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນກາເລ ໂຄຄເຓ ວຊໍ ປວິຏ຺ເຐ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຘູໂມ ກາຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ອປຓ຺ຑິໂຕ ໂຄປາລໂກ ຕໍ ນ ກໂຣຕິ. ໂຄຄໂຓ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຑໍສາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ນິທ຺ທໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອຣຎ຺ເຎ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍຕິ, ເນວ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ…ເປ… ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕີຕິ ຕິຕ຺ຖໍ ສມນ຺ຕິ ວາ ວິສມນ຺ຕິ ວາ ສຄາຫນ຺ຕິ ວາ ນິຄ຺ຄາຫນ຺ຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ອຕິຕ຺ເຖນ ຄາວິໂຍ ໂອຕາເຣຕິ. ຕາສໍ ວິສມຕິຕ຺ເຖ ປາສາຓາທີນິ ອກ຺ກມນ຺ຕີນໍ ປາທາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຄາຫໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕິຓ຺ຓາ ກຸມ຺ຠີລາທໂຍ ຄາຫາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຊ຺ຊ ເອຕ຺ຕິກາ ຄາໂວ ນຏ຺ຐາ, ອຊ຺ຊ ເອຕ຺ຕິກາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວມສ຺ສ ໂຄຄໂຓປິ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ປີຕໍ ຊານາຕີຕິ ປີຕມ຺ປິ ອປີຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ. ໂຄປາລເກນ ຫິ ‘‘ອິມາຍ ຄາວິຍາ ປີຕໍ, ອິມາຍ ນ ປີຕໍ, ອິມາຍ ປານີຍຕິຕ຺ເຖ ໂອກາໂສ ລທ຺ໂຘ, ອິມາຍ ນ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ປີຕາປີຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ທິວສຠາຄໍ ອຣຎ຺ເຎ ໂຄຄຓໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປາເຍສ຺ສາມີຕິ ນທິໍ ວາ ຕຬາກໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຫາອຸສຠາ ຈ ອນຸອຸສຠາ ຈ ພລວຄາວິໂຍ ຈ ທຸພ຺ພລານິ ເຈວ ມຫລ຺ລການິ ຈ ໂຄຣູປານິ ສິງ຺ເຄຫິ ວາ ຜາສຸກາຫິ ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ ອູຣຸປ຺ປມາຓໍ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍຖາກາມໍ ປິວນ຺ຕິ. ອວເສສາ ໂອກາສໍ ອລຠມານາ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ກລລມິສ຺ສກໍ ອຸທກໍ ປິວນ຺ຕິ, ອປີຕາ ເອວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ເນ ໂຄປາລໂກ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ອຣຎ຺ຎໍ ປເວເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ອປີຕຄາວິໂຍ ປິປາສາຍ ສຸກ຺ຂມານາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄຸນ຺ນໍ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ໂຄຓານໍ ຊໂວ ຫາຍຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ວີຖິໍ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ສໂມ ເຂໂມ, ອຍໍ ວິສໂມ ສາສງ຺ໂກ ສປ຺ປຏິຠໂຍ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ໂສ ສມໍ ເຂມໍ ມຄ຺ຄໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂຄຄຓໍ ອິຕຣໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປາເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄາໂວ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທີນໍ ຄນ຺ເຘນ ໂຈຣປຣິສ຺ສເຍນ ວາ ອຠິຠູຕາ ຠນ຺ຕມິຄສປ຺ປຏິຠາຄາ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເນວ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທນ຺ຕິ, ນ ປານີຍໍ ປິວນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄຸນ຺ນໍ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ໂຄປາລເກນ ຫິ ໂຄຈຣກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຎ຺ຈາຫິກວາໂຣ ວາ ສຕ຺ຕາຫິກວາໂຣ ວາ ຊານິຕພ຺ໂພ, ເອກທິສາຍ ໂຄຄຓໍ ຈາເຣຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕຕ຺ຖ ນ ຈາເຣຕພ຺ໂພ. ມຫຕາ ຫິ ໂຄຄເຓນ ຈິຓ຺ຓຏ຺ຐານໍ ເຠຣິຕລໍ ວິຍ ສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ນິຕ຺ຕິຓໍ, ອຸທກມ຺ປິ ອາລຸຬີຍຕິ. ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈເມ ວາ ສຕ຺ຕເມ ວາ ທິວເສ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ຈາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອຕ຺ຕເກນ ຫິ ຕິຓມ຺ປິ ປຏິວິຣຸຫຕິ, ອຸທກມ຺ປິ ປສີທຕິ. ອຍໍ ປນ ອິມໍ ປຎ຺ຈາຫິກວາຣໍ ວາ ສຕ຺ຕາຫິກວາຣໍ ວາ ນ ຊານາຕິ, ທິວເສ ທິວເສ ຣກ຺ຂິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຣກ຺ຂຕິ. ອຖສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ຫຣິຕຕິຓໍ ນ ລຠຕິ, ສຸກ຺ຂຕິຓໍ ຂາທນ຺ໂຕ ກລລມິສ຺ສກໍ ອຸທກໍ ປິວຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄຸນ຺ນໍ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ອນວເສສໂທຫີ ຈ ໂຫຕີຕິ ປຓ຺ຑິຕໂຄປາລເກນ ຍາວ ວຈ຺ຉກສ຺ສ ມໍສໂລຫິຕໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕາວ ເອກໍ ທ຺ເວ ຖເນ ຐເປຕ຺ວາ ສາວເສສໂທຫິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ວຈ຺ຉກສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອນວເສເສຕ຺ວາ ທຸຫຕິ, ຂີຣປໂກ ວຈ຺ໂຉ ຂີຣປິປາສາຍ ສຸກ຺ຂຕິ, ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກມ຺ປມາໂນ ມາຕຸ ປຸຣໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຣຕິ. ມາຕາ ປຸຕ຺ຕກໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕໂກ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸຂີຣໍ ປາຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ, ນ ປານີຍໍ ປາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຖເນສຸ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ. ເອວມສ຺ສ ໂຄຄໂຓປິ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ຄຸນ຺ນໍ ປິຕຸຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ໂຄປິຕໂຣ. ຄາໂວ ປຣິຓຍນ຺ຕິ ຍຖາຣຸຈິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂຄປຣິຓາຍກາ. ນ ອຕິເຣກປູຊາຍາຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ໂຄປາລໂກ ເອວຣູເປ ອຸສເຠ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕິ, ປຓີຕໍ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິເກຫິ ມຓ຺ເຑຕິ, ມາລໍ ປິລນ຺ເຘຕິ, ສິງ຺ເຄ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕໂກສເກ ຈ ຘາເຣຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ເຈລວິຕານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສຍາເປຕິ. ອຍໍ ປນ ຕໂຕ ເອກສກ຺ກາຣມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ, ອຸສຠາ ອຕິເຣກປູຊໍ ອລຠມານາ ໂຄຄຓໍ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ປຣິສ຺ສຍໍ ນ ວາເຣນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສໂຕ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

໓໔໗. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ນ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕີຕິ, ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຣູປໍ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ນ ຊານາຕິ ຄຓນໂຕ ວາ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ວາ. ຄຓນໂຕ ນ ຊານາຕິ ນາມ, ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ໂສຕ-ຆານ-ຊິວ຺ຫາ-ກາຍາຍຕນໍ, ຣູປ-ສທ຺ທ-ຄນ຺ຘ-ຣສ-ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ, ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອາກາສຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ, ມຸທຸຕາ, ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ອຸປຈໂຍ, ສນ຺ຕຕິ, ຊຣຕາ, ຣູປສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາ, ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ’’ຕິ ເອວໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຣູປໂກຏ຺ຐາສາຕິ ນ ຊານາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ຄຓນໂຕ ຄຸນ຺ນໍ ຣູປໍ ນ ຊານາຕິ, ຕຖູປໂມ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ຄຓນໂຕ ຣູປໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຣູປາຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ຍຖາ ຕສ຺ສ ໂຄປາລກສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພາເນຫິ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ຍຖາ ຈ ໂສ ໂຄປາລໂກ ປຎ຺ຈຫິ ໂຄຣເສຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ, ອເສກ຺ເຂນ ສມາຘິ, ປຎ຺ຎາ, ວິມຸຕ຺ຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ນ ຊານາຕິ ນາມ, ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປໍ ເອກສມຸຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ນ ກຸໂຕຈິສມຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ວຓ຺ຓໂຕ ຄຸນ຺ນໍ ຣູປໍ ນ ຊານາຕິ, ຕຖູປໂມ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ຣູປໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ພາໂລ, ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ປຓ຺ຑິຕພາລລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ໂສ ເອວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ພາເລ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິເຕ ນ ເສວຕິ, ພາເລ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິເຕ ອເສວນ຺ໂຕ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ກຸສລາກຸສລໍ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊໍ ຄຣຸກລຫຸກໍ ສເຕກິຈ຺ຉອເຕກິຈ຺ຉໍ ກາຣຓາກາຣຓໍ ນ ຊານາຕິ; ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ຍຖາ ຕສ຺ສ ໂຄປາລກສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ສີລາທີຫິ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ໂຄປາລໂກ ວິຍ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ໂຄຣເສຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກາມວິຕກ຺ກາທິເກ ນ ວິໂນເທຕິ, ໂສ ອິມໍ ອກຸສລວິຕກ຺ກໍ ອາສາຏິກໍ ອຫາເຣຕ຺ວາ ວິຕກ຺ກວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ຍຖາ ຕສ຺ສ ໂຄປາລກສ຺ສ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕີຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ນເຍນ ສພ຺ພາຣມ຺ມເຓສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຍຖາ ໂສ ໂຄປາລໂກ ວຓໍ ນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ເອວໍ ສໍວຣໍ ນ ສມ຺ປາເທຕິ. ໂສ ວິວຏທ຺ວາໂຣ ວິຈຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ຘູມໍ ວິຍ ຘມ຺ມເທສນາຘູມໍ ນ ກໂຣຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ວາ ສຣຠຎ຺ຎໍ ວາ ອຸປນິສິນ຺ນກຖໍ ວາ ອນຸໂມທນໍ ວາ ນ ກໂຣຕິ. ຕໂຕ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຄຸຓວາຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄຫໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂສ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກິລມມາໂນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກາຕຸໍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣຕຸໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕີຕິ ຕິຕ຺ຖຠູເຕ ພຫຸສ຺ສຸຕຠິກ຺ຂູ ນ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ, ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຖໍ ໂຣເປຕພ຺ພໍ, ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປາຬິ ກິໍ ວເທຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຕ຺ໂຖ ກິໍ ທີເປຕີ’’ຕິ ເອວໍ ນ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ນ ປຣິປຎ຺ຫຕິ, ນ ຊານາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ເຕ ເອວໍ ອປຣິປຸຈ຺ຉໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ນ ວິວຣນ຺ຕິ, ຠາເຊຕ຺ວາ ນ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ນ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອປາກຏໍ ນ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອເນກວິຘາສຸ ກງ຺ຂາສຸ ເອກໍ ກງ຺ຂມ຺ປິ ນ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ກງ຺ຂາ ເອວ ຫິ ກງ຺ຂາຐານິຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ກງ຺ຂມ຺ປິ ນ ນີຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເອວໍ ພຫຸສ຺ສຸຕຕິຕ຺ຖໍ ອນຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກງ຺ໂຂ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສ ໂຄປາລໂກ ຕິຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຕິຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ອຊານນ຺ໂຕ ອວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຠິຘມ຺ມິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ວິນຍຘຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣູປາຣູປປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕ ອວິສເຍ ປຸຏ຺ຐາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕນາ ສກງ຺ໂຂ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ປີຕໍ ຊານາຕີຕິ ຍຖາ ໂສ ໂຄປາລໂກ ປີຕາປີຕໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ມູປສຎ຺ຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ ນ ຊານາຕິ ນ ລຠຕິ, ສວນມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ອານິສໍສໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ ສຸຓາຕິ, ນິສິນ຺ໂນ ນິທ຺ທາຍຕິ, ກຖໍ ກເຖຕິ, ອຎ຺ຎວິຫິຕໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ອສຸຓນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ວີຖິໍ ຊານາຕີຕິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄໍ ວິຍ, – ‘‘ອຍໍ ໂລກິໂຍ ອຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຍຖາຠູຕໍ ນ ປຊານາຕິ. ອຊານນ຺ໂຕ ໂລກິຍມຄ຺ເຄ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ປຎ຺ຈາຫິກວາເຣ ສຕ຺ຕາຫິກວາເຣ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ, ‘‘ອິເມ ໂລກິຍາ ອິເມ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນ ປຊານາຕິ. ອຊານນ຺ໂຕ ສຸຂຸມຏ຺ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ໂລກິຍສຕິປຏ຺ຐາເນ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ອນວເສສໂທຫີ ຈ ໂຫຕີຕິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ມຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອນວເສສໍ ທຸຫຕິ. ນິທ຺ເທສວາເຣ ປນສ຺ສ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາເຣນ຺ຕີຕິ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອຠິຫາຣາ ວາຈາຠິຫາໂຣ ຈ ປຈ຺ຈຍາຠິຫາໂຣ ຈ. ວາຈາຠິຫາໂຣ ນາມ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ວເທຍ຺ຍາຖ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປວາເຣນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຍາຠິຫາໂຣ ນາມ ວຕ຺ຖາທີນິ ວາ ເຕລຜາຓິຕາທີນິ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວຕເກນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸ ມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ປມາຓໍ ນ ຊານາຕິ, – ‘‘ທາຍກສ຺ສ ວໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຣຖວິນີເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນຸສ຺ສາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ນ ປຸນ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ. ໂສ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກິລມນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ເຕ ນ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕີຕິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ມຫາອຸສເຠ ວິຍ ເຕ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອິມາຍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ ເມຕ຺ຕາຍ ກາຍກມ຺ມາທິກາຍ ອຕິເຣກປູຊາຍ ນ ປູເຊຕິ. ຕໂຕ ເຖຣາ, – ‘‘ອິເມ ອມ຺ເຫສຸ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ນວເກ ຠິກ຺ຂູ ທ຺ວີຫິ ສງ຺ຄເຫຫິ ນ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ອາມິສສງ຺ຄເຫນ ຈີວເຣນ ວາ ປຕ຺ເຕນ ວາ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ເນນ ວາ ວສນຏ຺ຐາເນນ ວາ. ກິລມນ຺ເຕ ມິລາຍນ຺ເຕປິ ນປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ. ປາຬິໍ ວາ ອຏ຺ຐກຖໍ ວາ ຘມ຺ມກຖາພນ຺ຘໍ ວາ ຄຸຍ຺ຫຄນ຺ຖໍ ວາ ນ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ນວກາ ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິກາ ສພ຺ພໂສ ອິເມ ທ຺ເວ ສງ຺ຄເຫ ອລຠມານາ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຍຖາ ຕສ຺ສ ໂຄປາລກສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ສີລາທີນິ ນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສ ໂຄປາລໂກ ປຎ຺ຈຫິ ໂຄຣເສຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ປຣິພາຫິຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາສວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາໂຄປາລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈູຬໂຄປາລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬໂຄປາລກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກເຈລາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ມາປິຍມາເນ ຣຕ຺ຕິໍ ຄງ຺ຄາໂສຕໂຕ ມຈ຺ໂຉ ຖລໍ ປຕ຺ໂຕ. ມນຸສ຺ສາ ເຈລານິ ເຕລປາຕິຍໍ ເຕເມຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາ ກຕ຺ວາ ມຈ຺ຉໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ນຄເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ຕສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ເຕ ອມ຺ເຫຫິ ນຄຣຏ຺ຐານສ຺ສ ຄຫິຕທິວເສ ເຈລຸກ຺ກາຫິ ມຈ຺ໂຉ ຄຫິໂຕຕິ ອຸກ຺ກເຈລາ-ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພາ ຄງ຺ຄາ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕາທິເສ ວາລິກຸສ຺ສເທ ຄງ຺ຄາຕິຕ຺ເຖ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສນ຺ທມານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ຄງ຺ຄໍ ນິສ຺ສາຍ ໂກຈິ ປຸພ຺ເພ ວຑ຺ຒິປຣິຫານິໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ປຸພ຺ເພ ເອກໍ ພາລໂຄປາລກໍ ນິສ຺ສາຍ ອເນກສຕສຫສ຺ສາ ໂຄຄຓາ ອິມິສ຺ສາ ຄງ຺ຄາຍ ອາວຏ຺ເຏ ປຕິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທເມວ ປວິຏ຺ຐາ, ອປຣໍ ປນ ປຓ຺ຑິຕໂຄປາລກໍ ນິສ຺ສາຍ ອເນກສຕສຫສ຺ສໂຄຄຓສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິ ຊາຕາ ວຑ຺ຒິ ຊາຕາ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ຊາຕນ຺ຕິ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວາ ອິມໍ ກາຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ.

ມາຄຘໂກຕິ ມຄຘຣຏ຺ຐວາສີ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎຊາຕິໂກຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎສຠາໂວ ທນ຺ໂຘ ມຫາຊໂຬ. ອສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ. ປຕາເຣສີຕິ ຕາເຣຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ສຸວິເທຫານນ຺ຕິ ຄງ຺ຄາຍ ໂອຣິເມ ຕີເຣ ມຄຘຣຏ຺ຐໍ, ປາຣິເມ ຕີເຣ ວິເທຫຣຏ຺ຐໍ, ຄາໂວ ມຄຘຣຏ຺ຐໂຕ ວິເທຫຣຏ຺ຐໍ ເນຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ປຕາເຣສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ສຸວິເທຫານ’’ນ຺ຕິ. ອາມຓ຺ຑລິກໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ມຓ຺ຑລິກໍ ກຕ຺ວາ. ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊິໍສູຕິ ອວຑ຺ຒິໍ ວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ມຫາສມຸທ຺ທເມວ ປວິສິໍສຸ. ເຕນ ຫິ ໂຄປາລເກນ ຄາໂວ ໂອຕາເຣນ຺ເຕນ ຄງ຺ຄາຍ ໂອຣິມຕີເຣ ສມຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ວິສມຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ອສ຺ສ, ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ຄຸນ຺ນໍ ວິສ຺ສມຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ວາລິກຕ຺ຖລານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພານິ ອສ຺ສຸ. ຕຖາ ປາຣິມຕີເຣ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຕິຕ຺ຖານິ, ອິມສ຺ມາ ຕິຕ຺ຖາ ຠຏ຺ຐາ ອິມໍ ຕິຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມາ ຠຏ຺ຐາ ອິມນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ພາລໂຄປາລໂກ ໂອຣິມຕີເຣ ຄຸນ຺ນໍ ໂອຕຣຓຕິຕ຺ຖໍ ສມໍ ວາ ວິສມໍ ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ຄຸນ຺ນໍ ວິສ຺ສມຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ວາລິກຕ຺ຖລານິປິ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ປຣຕີເຣ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣຓຕິຕ຺ຖານິ ອສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາວ ອຕິຕ຺ເຖເນວ ຄາໂວ ໂອຕາເຣສິ. ອຖສ຺ສ ມຫາອຸສໂຠ ຊວນສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ເຈວ ຖາມສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຈ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ປາຣິມໍ ຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ຉິນ຺ນຕຏຎ຺ເຈວ ກຓ຺ຏກຄຸມ຺ພຄຫນຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ, ‘‘ທຸພ຺ພິນິວິຏ຺ຐເມຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຘຸຣຄ຺ຄ-ປຕິຏ຺ຐາໂນກາສມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ຄາໂວ ມຫາອຸສໂຠ ນິວຕ຺ໂຕ ມຍມ຺ປິ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສາມາຕິ ນິວຕ຺ຕາ. ມຫໂຕ ໂຄຄຓສ຺ສ ນິວຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ອາວຏ຺ຏໍ ອຸຏ຺ຐເປສິ. ໂຄຄໂຓ ອາວຏ຺ຏໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທເມວ ປຕ຺ໂຕ. ເອໂກປິ ໂຄໂຓ ອໂຣໂຄ ນາມ ນາໂຫສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕຕ຺ເຖວ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊິໍສູ’’ຕິ.

ອກຸສລາ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສາຕິ ອິຘ ໂລເກ ຂນ຺ຘຘາຕາຍຕເນສຸ ອກຸສລາ ອເຉກາ, ປຣໂລເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມາຣເຘຍ຺ຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ. ອມາຣເຘຍ຺ຍໍ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍມ຺ປິ ເຕຠູມກຘມ຺ມາວ. ອມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍໍ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ອກຸສລາ ອເຉກາ. ວຈນຕ຺ຖໂຕ ປນ ມາຣສ຺ສ ເຘຍ຺ຍໍ ມາຣເຘຍ຺ຍໍ. ເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ຐານໍ ວຕ຺ຖຸ ນິວາໂສ ໂຄຈໂຣ. ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ເອວຣູປານໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ, ອິມິນາ ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໕໑. ເອວໍ ກຓ຺ຫປກ຺ຂໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຸກ຺ກປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ພລວຄາໂວຕິ ທນ຺ຕໂຄເຓ ເຈວ ເຘນຸໂຍ ຈ. ທມ຺ມຄາໂວຕິ ທເມຕພ຺ພໂຄເຓ ເຈວ ອວິຊາຕຄາໂວ ຈ. ວຈ຺ຉຕເຣຕິ ວຈ຺ຉຠາວໍ ຕຣິຕ຺ວາ ຐິເຕ ພລວວຈ຺ເຉ. ວຈ຺ຉເກຕິ ເຘນຸປເກ ຕຣຸຓວຈ຺ຉເກ. ກິສາພລເກຕິ ອປ຺ປມໍສໂລຫິເຕ ມນ຺ທຖາເມ. ຕາວເທວ ຊາຕໂກຕິ ຕໍທິວເສ ຊາຕໂກ. ມາຕຸໂຄຣວເກນ ວຸຍ຺ຫມາໂນຕິ ມາຕາ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຫຸໍຫຸນ຺ຕິ ໂຄຣວໍ ກຕ຺ວາ ສຎ຺ຎໍ ທທມານາ ອຸເຣນ ອຸທກໍ ຉິນ຺ທມານາ ຄຈ຺ຉຕິ, ວຈ຺ຉໂກ ຕາຍ ໂຄຣວສຎ຺ຎາຍ ເຘນຸຍາ ວາ ອຸເຣນ ຉິນ຺ໂນທເກນ ຄຈ຺ຉມາໂນ ‘‘ມາຕຸໂຄຣວເກນ ວຸຍ຺ຫມາໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໕໒. ມາຣສ຺ສ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ມາຣສ຺ສ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ. ປາຣໍ ຄຕາຕິ ມຫາອຸສຠາ ນທີປາຣໍ ວິຍ ສໍສາຣປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄຕາ. ປາຣໍ ອຄມໍສູຕິ ມຫາອຸສຠານໍ ປາຣງ຺ຄຕກ຺ຂເຓ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕສ຺ສ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິຕາ ມຫາອຸສເຠ ປາຣໍ ປຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ຄຕມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ. ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄວຊ຺ຌານໍ ກິເລສານໍ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ເຂເປຕ຺ວາ ຐິຕາ ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອວເສສໍ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ພລວຄາໂວ ວິຍ ນທີປາຣໍ ສໍສາຣປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມານຸສາຣິໂນ, ສທ຺ຘານຸສາຣິໂນຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ປຐມມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ.

ຊານຕາຕິ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ຊານນ຺ເຕນ ພຸທ຺ເຘນ. ສຸປ຺ປກາສິໂຕຕິ ສຸກຖິໂຕ. ວິວຏນ຺ຕິ ວິວຣິຕໍ. ອມຕທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາຕິ ຕທຕ຺ຖາຍ ວິວຏໍ. ວິນຬີກຕນ຺ຕິ ວິຄຕມານນຬໍ ກຕໍ. ເຂມໍ ປຕ຺ເຖຖາຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ເທນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖຖ, ກຕ຺ຕຸກາມາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸກາມາ ໂຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຕ຺ຕ’ຕ຺ຖາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ເອວຣູປໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ປຕ຺ຕາເຍວ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຠຄວາ ປນ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬໂຄປາລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຈູຬສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍນ຺ຕິ ມຫາວນໍ ນາມ ສຍໍຊາຕໍ ອໂຣປິມໍ ສປຣິຈ຺ເຉທໍ ມຫນ຺ຕໍ ວນໍ. ກປິລວຕ຺ຖຸສາມນ຺ຕາ ປນ ມຫາວນໍ ຫິມວນ຺ເຕນ ສຫ ເອກາພທ຺ຘໍ ອປຣິຈ຺ເຉທໍ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕໍ. ອິທໍ ຕາທິສໍ ນ ໂຫຕິ. ສປຣິຈ຺ເຉທໍ ມຫນ຺ຕໍ ວນນ຺ຕິ ມຫາວນໍ. ກູຏາຄາຣສາລາ ປນ ມຫາວນໍ ນິສ຺ສາຍ ກເຕ ອາຣາເມ ກູຏາຄາຣໍ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ຫໍສວຏ຺ຏກຈ຺ຉນ຺ເນນ ກຕາ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕຕິ ປຸພ຺ເພ ກິຣ ເອໂກ ນິຄຓ຺ໂຐ ຈ ນິຄຓ຺ຐີ ຈ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວາທສຕານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມາຕິ ຊມ຺ພຸທີເປ ວິຈຣນ຺ຕາ ເວສາລິຍໍ ສມາຄຕາ. ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ທິສ຺ວາ, – ‘‘ຕ຺ວໍ ໂກ, ຕ຺ວໍ ກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ນິຄຓ຺ໂຐ – ‘‘ອຫໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີຕິ ຊມ຺ພຸທີເປ ວິຈຣາມີ’’ຕິ ອາຫ. ນິຄຓ຺ຐີປິ ຕຖາ ອາຫ. ລິຈ຺ຉວິໂນ, ‘‘ອິເຘວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວາທໍ ອາໂຣເປຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ນິຄຓ຺ຐີ ອຕ຺ຕນາ ອຸຄ຺ຄຫິຕານິ ປຎ຺ຈວາທສຕານິ ປຸຈ຺ຉິ, ນິຄຓ຺ໂຐ ກເຖສິ. ນິຄຓ຺ເຐນ ປຸຈ຺ຉິເຕປິ ນິຄຓ຺ຐີ ກເຖສິເຍວ. ເອກສ຺ສປິ ນ ຊໂຍ, ນ ປຣາຊໂຍ, ອຸໂຠ ສມສມາວ ອເຫສຸໍ. ລິຈ຺ຉວິໂນ, – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖ, ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ເຄຫໍ ທຕ຺ວາ ພລິໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ. ເຕສໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ຈຕສ຺ໂສ ຘີຕໂຣ ຊາຕາ, – ເອກາ ສຈ຺ຈາ ນາມ, ເອກາ ໂລລາ ນາມ, ເອກາ ປຏາຈາຣາ ນາມ, ເອກາ ອາຈາຣວຕີ ນາມ. ຕາປິ ປຓ຺ຑິຕາວ ອເຫສຸໍ, ມາຕາປິຕູຫິ ອຸຄ຺ຄຫິຕານິ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວາທສຕານິ ອຸຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຕາ ວຍປຕ຺ຕາ ມາຕາປິຕໂຣ ອໂວຈຸໍ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອມ຺ມາ ກຸເລ ທາຣິກາ ນາມ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນິ ທຕ຺ວາ ກຸລຆຣໍ ເປສິຕປຸພ຺ພາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂຍ ປນ ອຄາຣິໂກ ຕາສໍ ວາທໍ ມທ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍ ປພ຺ພຊິໂຕ ຕາສໍ ມທ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ມຍມ຺ປິ ເອວເມວ ກຣິສ຺ສາມາຕິ. ຈຕສ຺ໂສປິ ປຣິພ຺ພາຊິກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ຊມ຺ພຸທີໂປ ນາມ ຊມ຺ພຸຍາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ຊມ຺ພຸສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຍໍ ຄາມໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ປໍສຸປຸຎ຺ເຊ ວາ ວາລິກປຸຎ຺ເຊ ວາ ຊມ຺ພຸຘຊໍ ຐເປຕ຺ວາ, – ‘‘ໂຍ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ອິມໍ ມທ຺ທຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາມໍ ປວິສນ຺ຕິ. ເອວໍ ຄາເມນ ຄາມໍ ວິຈຣນ຺ຕິໂຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຕເຖວ ຄາມທ຺ວາເຣ ຊມ຺ພຸຘຊໍ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕມນຸສ຺ສານໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐາ.

ເຕນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ເຊຕວເນ ວິຫຣຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຄິລາເນ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຊຄ຺ຄິຕຏ຺ຐານໍ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈມຫນ຺ຕຕາຍ ອຎ຺ເຎຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ທິວາຕຣໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ຄາມທ຺ວາເຣ ຊມ຺ພຸຘຊໍ ທິສ຺ວາ, – ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ທາຣເກ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕນ ຫິ ມທ຺ທຖາຕິ. ນ ສກ຺ໂກມ, ຠນ຺ເຕ, ຠາຍາມາຕິ. ‘‘ກຸມາຣາ ມາ ຠາຍຖ, ‘ເກນ ອມ຺ຫາກໍ ຊມ຺ພຸຘໂຊ ມທ຺ທາປິໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສາວເກນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ມທ຺ທາປິໂຕ, ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸກາມາ ເຊຕວເນ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຖາຕິ ວເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸຘຊໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑສຸໍ. ເຖໂຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ. ປຣິພ຺ພາຊິກາປິ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຘໂຊ ເກນ ມທ຺ທາປິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ທາຣກາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ປຣິພ຺ພາຊິກາ ປຸນ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອເກກໍ ວີຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ, – ‘‘ພຸທ຺ຘສາວໂກ ກິຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນາມ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ໂສຕຸກາມາ ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ມຫາຊໂນ ນິກ຺ຂມິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ເຊຕວນໍ ອຄມິໍສຸ.

ເຖໂຣ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອາຄມນໍ ນາມ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ນິສີທິ. ປຣິພ຺ພາຊິກາໂຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອມ຺ຫາກໍ ຘໂຊ ມທ຺ທາປິໂຕ’’ຕິ? ອາມ, ມຍາ ມທ຺ທາປິໂຕຕິ. ມຍໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ. ສາຘຸ ກໂຣຖ, ກສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ ກສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂຫຕູຕິ? ປຸຈ຺ຉາ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ມາຕຸຄາມາ ນາມ ປຐມໍ ປຸຈ຺ຉຖາຕິ ອາຫ. ຕາ ຈຕສ຺ໂສປິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຐຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ວາທສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖໂຣ ຂຄ຺ເຄນ ກຸມຸທນາຬໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ນິຊ຺ຊຏໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ, ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຈ຺ຉຖາຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຕກເມວ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຊານາມາຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ວາທສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ມຍາ ກຖິຕໍ, ອຫໍ ປນ ເອກໍ ເຍວ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ກເຖຖາ’’ຕິ. ຕາ ເຖຣສ຺ສ ວິສຍໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ‘‘ວທ, ຠນ຺ເຕ, ຊານມານາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸນ ອາຫໍສຸ.

ເຖໂຣ ອຍໍ ປນ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ປຐມໍ ສິກ຺ຂາເປຕພ຺ພປຎ຺ໂຫຕິ ວຕ຺ວາ, – ‘‘ເອກໍ ນາມ ກິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາ ເນວ ອນ຺ຕໍ, ນ ໂກຏິໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ເຖໂຣ ກເຖຖາຕິ ອາຫ. ນ ປສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຕຸມ຺ເຫຫິ ວາທສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ມຍາ ກຖິຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອກໍ ປຎ຺ຫມ຺ປິ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກສ຺ສ ຊໂຍ ກສ຺ສ ປຣາຊໂຍຕິ? ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊໂຍ, ອມ຺ຫາກໍ ປຣາຊໂຍຕິ. ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາຕິ? ຕາ ມາຕາປິຕູຫິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕຸມ຺ເຫ ມາຕຸຄາມາ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຖາຕິ. ຕາ ສາຘູຕິ ເຖຣສ຺ສ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ປພ຺ພຊິຕາ ຈ ປນ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິນິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ອຍໍ ສຈ຺ຈໂກ ຕາສໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ. ຕາຫິ ຈຕູຫິປິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣປຎ຺ໂຎ, ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ສນ຺ຕິກາ ວາທສຫສ຺ສໍ, ຕໂຕ ພຫຸຕຣຎ຺ຈ ພາຫິຣສມຍໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕ຺ຖຈິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທາຣເກ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ເວສາລິຍໍ ວສຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ອຕິປູຣິຕຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິ ເມ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຠີໂຕ ອຍປຏ຺ເຏນ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈຣຕິ, ອິມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຠສ຺ສປ຺ປວາທໂກຕິ ຠສ຺ສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຖາມຄ຺ໂຄ, ຕໍ ປວທຕິ ກເຖຕີຕິ ຠສ຺ສປ຺ປວາທໂກ. ປຓ຺ຑິຕວາໂທຕິ ອຫໍ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ເອວໍ ວາໂທ. ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສາຕິ ຍໍ ຍໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕຈາເຣນ ອາທິສຕິ, ຕໍ ຕໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ສາຘຸລທ຺ຘິໂກ ຠທ຺ທໂກຕິ ເອວໍ ສມ຺ມໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ. ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣທ຺ໂຘຕິ ກຖາມຄ຺ເຄນ ໂທສໍ ອາໂຣປິໂຕ. ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຊີຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖໂຣ. ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ລິຈ຺ຉວິຣາຊເຄຫໂຕ ຕໍ ຕໍ ເຄຫໍ ຄມນຕ຺ຖາຍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ. ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຊິ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ສມຍຊານນຕ຺ຖໍ.

ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫິຓ຺ຑາມິ, ‘ສມຍໍ ປນສ຺ສ ນ ຊານາມີ’ຕິ ນ ອາໂຣເປສິໍ. ປຣສ຺ສ ຫິ ສມຍໍ ຎຕ຺ວາ ອາໂຣປິໂຕ ວາໂທ ສ຺ວາໂຣປິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວໂກ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖໂຣ; ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຖຸ ສມເຍ ໂກວິໂທ, ເອຕາຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກຖໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ. ວິເນຕີຕິ ກຖໍ ວິເນຕິ, ກຖໍ ສິກ຺ຂາເປຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຖໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸປາຣມ຺ຠສ຺ສ ໂອກາໂສ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄຜລານິປິ ປຣິຍາເຍນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອາຄຕານິ, ອຍຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘‘ໂຠ ອສ຺ສຊິ, ກິມຕ຺ຖໍ ຕຸມ຺ເຫ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ມຄ຺ຄຜລຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, – ‘‘ນຍິທໍ, ໂຠ ອສ຺ສຊິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສນໍ ນາມ, ມຫາອາຆາຕນໍ ນາເມຕໍ, ນິຣຍຸສ຺ສໂທ ນາເມສ, ນຕ຺ຖິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຸຂາສາ, ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ທຸກ຺ຂເມວ ຊິຣາເປນ຺ຕາ ອາຫິຓ຺ຑຖາ’’ຕິ ໂທສໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ປຣວາທິສ຺ສ ປຣິຍາຍກຖໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ເອສ ອປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ເອວມສ຺ສ ນິປ຺ປຣິຍາຍກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ອນິຈ຺ຈານຕ຺ຕວເສເນວ ກຖໍ ກເຖຕິ. ທຸສ຺ສຸຕນ຺ຕິ ໂສຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ.

໓໕໔. ສນ຺ຖາຄາເຣຕິ ຣາຊກຸລານໍ ອຕ຺ຖານຸສາສນສນ຺ຖາຄາຣສາລາຍໍ. ເຍນ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ສມຍໍ ອຊານນຠາເວນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ນ ອາໂຣເປສິໍ, ອິທານິ ປນສ຺ສ ມຫາສາວເກນ ກຖິຕໍ ສມຍໍ ຊານາມິ, ອິເມ ຈ ມມ ອນ຺ເຕວາສິກາ ປຎ຺ຈສຕາ ລິຈ຺ຉວີ ສນ຺ນິປຕິຕາ. ເອເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ. ຎາຕຎ຺ຎຕເຣນາຕິ ຎາເຕສຸ ອຠິຎ຺ຎາເຕສຸ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍຕ຺ເຖເຣສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ. ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ຍຖາ ເຕນ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ສເຈ ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐິສ຺ສຕິ, ອຖ ປນ ອຎ຺ຎເທວ ວກ຺ຂຕິ, ຕຕ຺ຣ ມຍາ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ອິທາເນວ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອາຫ. ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິມຸຂໍ ກຑ຺ເຒຍ຺ຍ. ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ ປຸຣໂຕ ປຏິປຓາເມຍ຺ຍ. ສມ຺ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ ກາເລນ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ກາເລນ ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ. ໂສຓ຺ຑິກາກິລຎ຺ຊນ຺ຕິ ສຸຣາຆເຣ ປິຏ຺ຐກິລຎ຺ຊໍ. ໂສຓ຺ຑິກາຘຸຕ຺ໂຕຕິ ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ. ວາລໍ ກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ສຸຣາປຣິສ຺ສາວນຕ຺ຖວິກໍ ໂຘວິຕຸກາໂມ ກສຏນິຘຸນນຕ຺ຖໍ ອຸໂຠສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ຄເຫຕ຺ວາ. ໂອຘຸເນຍ຺ຍາຕິ ອໂຘມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຘຸເນຍ຺ຍ. ນິທ຺ຘຸເນຍ຺ຍາຕິ ອຸທ຺ຘໍມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຘຸເນຍ຺ຍ. ນິປ຺ໂຜເຏຍ຺ຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປປ຺ໂຜເຏຍ຺ຍ. ສາຓໂຘວິກໍ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ສາຓສາຏກກຣຓຕ຺ຖໍ ສາຓວາເກ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິໍ ມຸຏ຺ຐິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕິຍທິວເສ ສຸຏ຺ຐຸ ກິລິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ພິລຍາຄຸສຸຣາທີນິ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຓມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິຓໂຕ ວາມໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຈາຕິ ຕີສຸ ຜລເກສຸ ສກິໍ ທກ຺ຂິຓຜລເກ, ສກິໍ ວາມຜລເກ, ສກິໍ ສມ຺ມຸຂຜລເກ ປຫຣນ຺ຕາ ອມ຺ພິລຍາຄຸສຸຣາທີນິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ປິວນ຺ຕາ ຂາທນ຺ຕາ ໂຘວນ຺ຕິ. ມຫນ຺ຕາ ກີຬາ ໂຫຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຕໍ ກີຬໍ ທິສ຺ວາ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກໍ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑາຍ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກິໍ ກຸມ຺ເຠ ສກິໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ສກິໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ສກິໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິຍໍ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ກີຬິຕ຺ຖ. ຕທຸປາທາຍ ຕໍ ກີຬິຕຊາຕໍ ສາຓໂຘວິກໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສາຓໂຘວິກໍ ນາມ ກີຬິຕຊາຕໍ ກີຬຕີ’’ຕິ. ກິໍ ໂສ ຠວມາໂນ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕິ, ໂສ ກິໍ ຠວມາໂນ ກິໍ ຍກ຺ໂຂ ຠວມາໂນ ອຸທາຫຸ ອິນ຺ໂທ, ອຸທາຫຸ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຠວມາໂນ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕິ? ນ ຫິ ສກ຺ກາ ປກຕິມນຸສ຺ເສນ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໕໕. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຈ຺ຈໂກ ອາຣາມໍ ປາວິສິ, ຕສ຺ມິໍ. ກິສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ປາວິສີຕິ? ມຫາມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ. ກສ຺ມາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈງ຺ກມນ຺ຕີຕິ? ປຓີຕໂຠຊນປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ວິໂນທນຕ຺ຖໍ. ທິວາປຘານິກາ ວາ ເຕ. ຕາທິສານຎ຺ຫິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ອຸຕຸໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ນິສຊ຺ຊ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂສ ກິຣ ກຸຫິໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມຕິ ປຣິເວຓໂຕ ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປວິສິສ຺ສາມີຕິ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມາເນ ປໍສຸກູລິກຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ, ‘‘ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຫໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠຕິ ກຕຣສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠຄວາຕິ ຕທາ ກິຣ ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ມຫາກຣຸຓາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຊາລໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂພຘເນຍ຺ຍສຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ – ‘‘ສ຺ເວ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕິໍ ລິຈ຺ຉວິປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸກາໂມ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ມຫາປຣິສາຍ ນິສີທິຕຸໍ ສຸຂຏ຺ຐາເນ ນິສີທິສ຺ສາມີຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ອປວິສິຕ຺ວາ ມຫາວເນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ສຈ຺ຈເກນ ປຸຏ຺ຐາ ທູເຣ ນິສິນ຺ນໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ, ‘‘ເອສ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ມຫຕິຍາ ລິຈ຺ຉວິປຣິສາຍ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ລິຈ຺ຉວິສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິກາເຍວ, ອນ຺ໂຕເວສາລິຍໍ ປນ ສຈ຺ຈໂກ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ລິຈ຺ຉວິຣາຊສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ວາທຕ຺ຖິໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ໂສສ຺ສາມາຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມນຸສ຺ສາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ເອວໍ ສາ ປຣິສາ ມຫຕີ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຄຓນາ ອໂຫສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາຕິ ເອເຕ ອຸຠໂຕປກ຺ຂິກາ, ເຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ສເຈ ໂນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ໂຈເທສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວນ຺ທິຕ຺ຖາ’ຕິ, ເຕສໍ, ‘ກິໍ ອຎ຺ຊລິມຕ຺ຕກຣເຓນປິ ວນ຺ທິຕໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວກ຺ຂາມ. ສເຈ ໂນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ໂຈເທສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ກສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນ ວນ຺ທິຕ຺ຖາ’ຕິ, ‘ກິໍ ສີເສນ ຠູມິໍ ປຫຣນ຺ເຕເນວ ວນ຺ທິຕໍ ໂຫຕິ, ນນຸ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມມ຺ປິ ວນ຺ທນາ ເອວາ’ຕິ ວກ຺ຂາມາ’’ຕິ. ນາມ ໂຄຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫໍ ອສຸກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ທຕ຺ໂຕ ນາມ ມິຕ຺ໂຕ ນາມ ອິຘ ອາຄໂຕຕິ ວທນ຺ຕາ ນາມໍ ສາເວນ຺ຕິ ນາມ. ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫໍ ວາສິຏ຺ໂຐ ນາມ ກຈ຺ຈາໂນ ນາມ ອິຘ ອາຄໂຕຕິ ວທນ຺ຕາ ໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວນ຺ຕິ ນາມ. ເອເຕ ກິຣ ທລິທ຺ທາ ຊິຓ຺ຓກຸລປຸຕ຺ຕາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ປາກຏາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ອກໍສຸ. ເຍ ປນ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ນິສີທິໍສຸ, ເຕ ເກຣາຏິກາ ເຈວ ອນ຺ຘພາລາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ເກຣາຏິກາ, ‘‘ເອກໍ ທ຺ເວ ກຖາສລ຺ລາເປ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິສ຺ສາສິໂກ ໂຫຕິ, ອຖ ວິສ຺ສາເສ ສຕິ ເອກໍ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂາ ອທາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈນ຺ຕາ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕິ. ອນ຺ຘພາລາ ອຎ຺ຎາຓຕາເຍວ ອວກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ນິສີທນ຺ຕິ.

໓໕໖. ກິຎ຺ຈິເທວ ເທສນ຺ຕິ ກຎ຺ຈິ ໂອກາສໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ, ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉເນ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ໂຕ ອາຫ – ປຸຈ຺ຉ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍທາກງ຺ຂສີຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ‘‘ປຸຈ຺ຉ ຍທິ ອາກງ຺ຂສິ, ນ ເມ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຠາໂຣ ອຕ຺ຖິ’’. ອຖ ວາ ‘‘ປຸຈ຺ຉ ຍໍ ອາກງ຺ຂສິ, ສພ຺ພໍ ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣສິ ອສາຘາຣຓໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘອຄ຺ຄສາວມຫາສາວເກຫິ. ເຕ ຫິ ຍທາກງ຺ຂສີຕິ ນ ວທນ຺ຕິ, ສຸຕ຺ວາ ເວທິສ຺ສາມາຕິ ວທນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາ ປນ ‘‘ປຸຈ຺ຉາວຸໂສ, ຍທາກງ຺ຂສີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໗) ວາ, ‘‘ປຸຈ຺ຉ, ມຫາຣາຊ, ຍທາກງ຺ຂສີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໒) ວາ,

‘‘ປຸຈ຺ຉ ວາສວ ມໍ ປຎ຺ຫໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ;

ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຫສ຺ສ, ອຫໍ ອນ຺ຕໍ ກໂຣມິ ເຕ’’ ອິຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໕໖) ວາ,

‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ສເກ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉ ຍທາກງ຺ຂສີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໘໕) ວາ,

‘‘ພາວຣິສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫໍ ວາ, ສພ຺ເພສໍ ສພ຺ພສໍສຍໍ;

ກຕາວກາສາ ປຸຈ຺ຉວ຺ໂຫ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໓໖) ວາ,

‘‘ປຸຈ຺ຉ ມໍ ສຠິຍ ປຎ຺ຫໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ;

ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຫສ຺ສ, ອຫໍ ອນ຺ຕໍ ກໂຣມິ ເຕ’’ ອິຕິ. (ສຸ. ນິ. ໕໑໗) ວາ –

ເຕສໍ ເຕສໍ ຍກ຺ຂນຣິນ຺ທເທວສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊການໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣນ຺ຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ, ຍໍ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຠູມິໍ ປຕ຺ວາ ເອຕໍ ປວາຣຓໍ ປວາເຣຍ຺ຍ. ໂຍ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູມິຍໍ ປເທສຎາເຓປິ ຐິໂຕ

‘‘ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎ ປຎ຺ຫານິ ວິຍາກໂຣຫິ,

ຍາຈນ຺ຕິ ຕໍ ອິສໂຍ ສາຘຸຣູປາ;

ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎ ເອໂສ ມນຸເຊສຸ ຘມ຺ໂມ,

ຍໍ ວຸທ຺ຘມາຄຈ຺ຉຕິ ເອສ ຠາໂຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໖໐) –

ເອວໍ ສກ຺ກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອິສີຫິ ຍາຈິໂຕ

‘‘ກຕາວກາສາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ,

ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຎ຺ຫໍ ມນສາຠິປຕ຺ຖິຕໍ;

ອຫຎ຺ຫິ ຕໍ ຕໍ ໂວ ວິຍາກຣິສ຺ສໍ,

ຎຕ຺ວາ ສຍໍ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈາ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໖໑);

ເອວໍ ສຣຠງ຺ຄກາເລ, ສມ຺ຠວຊາຕເກ ຈ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫານໍ ອນ຺ຕກຣໍ ອທິສ຺ວາ ສຸຈິຣເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ໂອກາເສ ກາຣິເຕ, ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ໂສ ຣຖິກາຍໍ ປໍສຸໍ ກີຬນ຺ໂຕ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ –

‘‘ຕຄ຺ຆ ເຕ ອຫມກ຺ຂິສ຺ສໍ, ຍຖາປິ ກຸສໂລ ຕຖາ;

ຣາຊາ ຈ ໂຂ ຕໍ ຊານາຕິ, ຍທິ ກາຫຕິ ວາ ນ ວາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໖.໑໗໒) –

ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣສິ.

ເອວໍ ຠຄວຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ‘‘ກຖໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ, ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອຎ຺ຎໍ ສາວເກນ ກຖິຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາ ກເຖຕິ, ນນຸ ມຍາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘ສເຈ ຕຖາ ປຕິຏ຺ຐິສ຺ສຕິ, ຍຖາສ຺ສ ສາວເກນ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ເອວາຫໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’ຕິ. ອຍໍ ປນ ອຎ຺ຎເມວ ກເຖຕິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ມຍາ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ວຈໂນກາໂສ ມາ ໂຫຕູຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖເຣນ ກຖິຕນິຍາເມເນວ ກເຖນ຺ໂຕ, ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ. ອຸປມາ ມໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຏິຠາຕີຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍ຺ຫໍ ເອກາ ອຸປມາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອາຫຣາມິ ຕໍ ອຸປມນ຺ຕິ ວທຕິ. ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຫຣ ຕໍ ອຸປມໍ ວິສຕ຺ໂຖຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ພລກຣຓີຍາຕິ ພາຫຸພເລນ ກຕ຺ຕພ຺ພາ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິກາ ກມ຺ມນ຺ຕາ. ຣູປຕ຺ຕາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລຕິ ຣູປໍ ອຕ຺ຕາ ອສ຺ສາຕິ ຣູປຕ຺ຕາ, ຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕປຸຄ຺ຄລໍ ທີເປຕິ. ຣູເປ ປຕິຏ຺ຐາຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫິຕຣູເປ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ. ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປສວຕີຕິ ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ ປຏິລຠຕິ. ເວທນຕ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມິນາ ກິໍ ທີເປຕິ? ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຖວີ ວິຍ ປຕິຏ຺ຐາ, ເຕ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ນາມ ອາຍູຫນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ເອວຣູປໍ ວິຊ຺ຊມານເມວ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນຕ຺ຕາຕິ ທີເປຖາຕິ ອຕິວິຍ ສກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປມໍ ອາຫຣິ. ອິມິນາ ຈ ນິຄຓ຺ເຐນ ອາຫຏໂອປມ຺ມໍ ນິຍຕເມວ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຕສ຺ສ ກຖໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາເທ ໂທສໍ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທຸວິຘາ ຫິ ປຸຄ຺ຄລາ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ຍາ ຈ ສາວກເວເນຍ຺ຍາ ຈ. ສາວກເວເນຍ຺ເຍ ສາວກາປິ ວິເນນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາປິ. ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ເຍ ປນ ສາວກາ ວິເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາວ ວິເນນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ນິຄຓ຺ໂຐ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ໂຍ, ຕສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ວາທໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ໂທສໍ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ສຍເມວ ວາເທ ໂທສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ນນຸ ຕ຺ວໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ.

ອຖ ນິຄຓ຺ໂຐ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕິວິຍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມມ ວາທໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕິ, ສເຈ ອຸປຣິ ໂກຈິ ໂທໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ມມໍ ເອກກໍເຍວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ. ຫນ຺ທາຫໍ ອິມໍ ວາທໍ ມຫາຊນສ຺ສາປິ ມຕ຺ຖເກ ປກ຺ຂິປາມີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ – ອຫມ຺ປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍ ວທາມິ ຣູປໍ ເມ ອຕ຺ຕາ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ, ອຍຎ຺ຈ ມຫຕີ ຊນຕາຕິ. ຠຄວາ ປນ ນິຄຓ຺ຐໂຕ ສຕຄຸເຓນປິ ສຫສ຺ສຄຸເຓນປິ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນປິ ວາທີວຣຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ວາທໍ ປກ຺ຂິປຕິ, ນາສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈຕຸໍ ທສ຺ສາມິ, ມຫາຊນໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກກໍເຍວ ນໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ກິຎ຺ຫິ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ນາຍໍ ຊນຕາ ມມ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ອາຄຕາ, ຕ຺ວໍເຍວ ສກລໍ ເວສາລິໍ ສໍວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ມມ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ສກເມວ ວາທໍ ນິເວເຐຫິ, ມາ ມຫາຊນສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປກ຺ຂິປສີຕິ. ໂສ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິອາທິມາຫ.

໓໕໗. ອິຕິ ຠຄວາ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ວາທໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ເຕນ ຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຫີຕິ ກາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອຕ຺ຕໂຕ ປຏິຊານາສິ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກສ຺ມິໍ ວິຊິເຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຏ຺ເຐ. ຆາເຕຕາຍໍ ວາ ຆາເຕຕຸນ຺ຕິ ຆາຕາຣຫໍ ຆາເຕຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຆາເຕຕຸໍ. ຊາເປຕາຍໍ ວາ ຊາເປຕຸນ຺ຕິ ຘນຊານິຣຫໍ ຊາເປຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ຊາເປຕຸໍ ຊິຓ຺ຓຘນໍ ກາຕຸໍ. ປພ຺ພາເຊຕາຍໍ ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸນ຺ຕິ ສກຣຏ຺ຐໂຕ ປພ຺ພາຊນາຣຫໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ, ນີຫຣິຕຸໍ. ວຕ຺ຕິຕຸຎ຺ຈ ອຣຫຕີຕິ ວຕ຺ຕຕິ ເຈວ ວຕ຺ຕິຕຸຎ຺ຈ ອຣຫຕິ. ວຕ຺ຕິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ທີເປຕິ. ອິຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ອຕ຺ຕໂນ ວາທເຠທນຕ຺ຖໍ ອາຫຏກາຣຓເມວ ອຕ຺ຕໂນ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ອາວຸຘໍ ຕິຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ວິເສເສຕ຺ວາ ທີເປຕິ, ຍຖາ ຕໍ ພາໂລ. ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕູຕິ ມມ ຣູປໍ ເອວໍວິຘໍ ໂຫຕຸ, ປາສາທິກໍ ອຠິຣູປໍ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ຕໍ ສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ ວິຍ ສຸສຊ຺ຊິຕຈິຕ຺ຕປໂຏ ວິຍ ຈ ມນາປທສ຺ສນນ຺ຕິ. ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີຕິ ມມ ຣູປໍ ເອວໍວິຘໍ ມາ ໂຫຕຸ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕໍ ວລິຕປລິຕໍ ຕິລກສມາກິຓ຺ຓນ຺ຕິ.

ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິຣທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມມ ວາທໍ ຠິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ກາຣຓໍ ອາຫຣິ, ອຫໍ ພາລຕາຍ ຕເມວ ວິເສເສຕ຺ວາ ທີເປສິໍ, ອິທານິ ນຏ຺ໂຐມ຺ຫິ, ສເຈ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວກ຺ຂາມິ, ອິເມ ຣາຊາໂນ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ‘ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕ຺ວໍ ມມ ຣູເປ ວໂສ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວທສິ, ຍທິ ເຕ ຣູເປ ວໂສ ວຕ຺ຕຕິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຍຖາ ອິເມ ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ຕາວຕິໍສເທວສທິເສຫິ ອຕ຺ຕຠາເວຫິ ວິໂຣຈນ຺ຕິ ອຠິຣູປາ ປາສາທິກາ, ເອວໍ ນ ວິໂຣຈສີ’ຕິ. ສເຈ ນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວກ຺ຂາມິ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ‘ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ວຕ຺ຕຕິ ເມ ຣູປສ຺ມິໍ ວໂສຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ປຏິກ຺ຂິປສີ’ຕິ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕິ. ອິຕິ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອໂກ ໂທໂສ, ນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອໂກ ໂທໂສ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉິ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍາວຕຕິຍໍ ຠຄວຕາ ປຸຈ຺ຉິເຕ ອພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘາ ຜລຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ສຕ຺ຕານໍເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມີນໍ ປູຣິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ເຕສຸ ພລວອນຸທ຺ທຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍາວຕຕິຍໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຈ຺ຈກໍ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ເອຕໍ ‘‘ພ຺ຍາກໂຣຫີ ທານີ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ຕຕ຺ຖ ສຫຘມ຺ມິກນ຺ຕິ ສເຫຕຸກໍ ສກາຣຓໍ. ວຊິຣໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສາຕິ ວຊິຣປາຓິ. ຍກ຺ໂຂຕິ ນ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ ຍກ຺ໂຂ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິວຓ຺ຓໍ. ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຊ຺ຊລິຕໍ. ສໂຊຕິຠູຕນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ໂຊຕິຠູຕໍ, ເອກຄ຺ຄິຊາລຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐິໂຕ ໂຫຕີຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສີສໍ, ກນ຺ທລມກຸລສທິສາ ທາຐາ, ຠຍານການິ ອກ຺ຂິນາສາທີນີຕິ ເອວໍ ວິຣູປຣູປໍ ມາເປຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ກສ຺ມາ ປເນສ ອາຄໂຕຕິ? ທິຏ຺ຐິວິສ຺ສຊ຺ຊາປນຕ຺ຖໍ. ອປິຈ, ‘‘ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ປເຣ ຈ ເມ ນ ອາຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຠາວໍ ອາປນ຺ເນ ຠຄວຕິ ສກ຺ໂກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຓາຍ ອວຕ຺ຕມາເນ ມຍໍ ວຕ຺ຕາເປສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ໂຫຕຸ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຓາຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ປຏິຎ຺ຎມກາສິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຊ຺ຊ ສຈ຺ຈກໍ ຕາເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄໂຕ.

ຠຄວາ ເຈວ ປສ຺ສຕິ, ສຈ຺ຈໂກ ຈ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕຕິ ຍທິ ຫິ ຕໍ ອຎ຺ເຎປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ກາຣຓໍ ອຄຣຸ ອສ຺ສ, ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສຈ຺ຈກໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາເທ ອໂນຕຣນ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຍກ຺ຂໍ ອາວາເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈໂກ ຠເຍນ ກເຖສີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເຈວ ປສ຺ສຕິ ສຈ຺ຈໂກ ຈ. ຕສ຺ສ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ສກລສຣີຣໂຕ ເສທາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ, ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິ ວິປຣິວຕ຺ຕມານາ ມຫາຣວໍ ຣວິ. ໂສ ‘‘ອຎ຺ເຎປິ ນຸ ໂຂ ປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກສ຺ສຈິ ໂລມຫໍສມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ – ‘‘ອິທໍ ຠຍໍ ມເມວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ສຈາຫໍ ຍກ຺ໂຂຕິ ວກ຺ຂາມິ, ‘ກິໍ ຕຸຍ຺ຫເມວ ອກ຺ຂີນິ ອຕ຺ຖິ, ຕ຺ວເມວ ຍກ຺ຂໍ ປສ຺ສສິ, ປຐມໍ ຍກ຺ຂໍ ອທິສ຺ວາ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ວາທສງ຺ຆາເຏ ຂິຕ຺ໂຕວ ຍກ຺ຂໍ ປສ຺ສສີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ນ ທານິ ເມ ອິຘ ອຎ຺ຎໍ ປຏິສຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຓາ ໂຄຕມາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ, ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ…ເປ… ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ. ຕາຓໍ ຄເວສີຕິ ຕາຓນ຺ຕິ ຄເວສມາໂນ. ເລຓໍ ຄເວສີຕິ ເລຓນ຺ຕິ ຄເວສມາໂນ. ສຣຓໍ ຄເວສີຕິ ສຣຓນ຺ຕິ ຄເວສມາໂນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕາຍຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຕາຓໍ. ນິລີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເລຓໍ. ສຣຕີຕິ ສຣຓໍ, ຠຍໍ ຫິໍສຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໕໘. ມນສິ ກຣິຕ຺ວາຕິ ມນມ຺ຫິ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ. ເອວໍ ເມ ເວທນາ ໂຫຕູຕິ ກຸສລາວ ໂຫຕຸ, ສຸຂາວ ໂຫຕຸ. ເອວໍ ເມ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕູຕິ ກຸສລາວ ໂຫຕຸ, ສຸຂາວ ໂຫຕຸ, ໂສມນສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕູຕິ. ສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມາ ອໂຫສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກລ຺ລໍ ນູຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ. ສມນຸປສ຺ສິຕຸນ຺ຕິ ‘‘ເອຕໍ ມມ ເອໂສຫມສ຺ມິ ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ປສ຺ສິຕຸໍ. ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕເມຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ. ອິຕິ ຠຄວາ ຍຖາ ນາມ ເຉໂກ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ສປ຺ປທຏ຺ຐວິສໍ ເຕເນວ ສປ຺ເປນ ປຸນ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ອຸພ຺ພາເຫຍ຺ຍ, ເອວໍ ຕສ຺ສໍເຍວ ປຣິສຕິ ສຈ຺ຈກໍ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ເຕເນວ ມຸເຂນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາຕິ ວທາເປສິ. ທຸກ຺ຂໍ ອລ຺ລີໂນຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອລ຺ລີໂນ. ອຸປຄໂຕ ອຊ຺ໂຌສິໂຕຕິປິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸກ຺ຂໍ ເອຕໍ ມມາຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຊາເນຍ຺ຍາຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຕ ຊາເນຍ຺ຍ. ປຣິກ຺ເຂເປຕ຺ວາຕິ ຂຍໍ ວຍໍ ອນຸປ຺ປາທໍ ອຸປເນຕ຺ວາ.

໓໕໙. ນວນ຺ຕິ ຕຣຸຓໍ. ອກຸກ຺ກຸກຊາຕນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜຄ຺ຄຫຓກາເລ ອນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐປ຺ປມາໂຓ ເອໂກ ຆນທຓ຺ຑໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເຕນ ວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣິຕ຺ໂຕຕິ ສຸຎ຺ໂຎ ອນ຺ໂຕສາຣວິຣຫິໂຕ. ຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາວ ຕຸຈ຺ໂຉ. ອປຣທ຺ໂຘຕິ ປຣາຊິໂຕ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ມຸຂຣຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາຫ. ໂສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ປູຣຓາທໂຍ ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ມຫນ຺ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຊຍໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘມ຺ປິ ຕເຖວ ວິເຫເຐສ຺ສາມີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ –

‘‘ອມ຺ໂຠ ໂກ ນາມ ຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ສິນ຺ນປຕ຺ໂຕ ສກຓ຺ຏໂກ;

ຍຕ຺ຖ ເອກປ຺ປຫາເຣນ, ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ວິຠິຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຍໍ ຂທິຣໍ ອາຫຈ຺ຈ ອສາຣກຣຸກ຺ຂປຣິຈິໂຕ ມຸທຸຕຸຓ຺ຑສກຸໂຓ ວິຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສາຣໍ ອາຫຈ຺ຈ ຎາຓຕຸຓ຺ຑເຠທໍ ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ຕທສ຺ສ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປກາເສນ຺ໂຕ ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕຕິອາທິມາຫ. ນຕ຺ຖິ ເອຕຣຫີຕິ ອຸປາທິນ຺ນກສຣີເຣ ເສໂທ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອຕຣຫິ ປນ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ກາຍໍ ວິວຣີຕິ ນ ສພ຺ພໍ ກາຍໍ ວິວຣິ. ພຸທ຺ຘາ ນາມ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນສຣີຣາ ປຣິສຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ຄລວາຏກສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣສິ. ໂອຕາຣິຕມຕ຺ເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິໂຍ ປຸຎ຺ຊປຸຎ຺ຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຆຏໂຕ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາ ວິຍ, ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓວລາຫກໂຕ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ຈ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓມຸຣຊສທິສໍ ມຫາຂນ຺ຘໍ ອຸຕ຺ຕມສິຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຸຣຸມານາ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເອວມກາສີຕິ? ມຫາຊນສ຺ສ ກງ຺ຂາວິໂນທນຕ຺ຖໍ. ມຫາຊໂນ ຫິ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຍ຺ຫໍ ເສໂທ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ, ສຈ຺ຈກສ຺ສ ຕາວ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍນ຺ຕາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ວິຍ ເສທາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ. ສມໂຓ ປນ ໂຄຕໂມ ຆນທຸປຏ຺ຏຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ, ອນ຺ໂຕ ເສທສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາ ວາ ນຕ຺ຖິຕາ ວາ ກຖໍ ສກ຺ກາ ຎາຕຸນ຺ຕິ ກງ຺ຂໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ກງ຺ຂາວິໂນທນຕ຺ຖໍ ເອວມກາສິ. ມງ຺ກຸຠູໂຕຕິ ນິຕ຺ເຕຊຠູໂຕ. ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ປຕິຕກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອປ຺ປຏິຠາໂນຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ນິສີທີຕິ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ຠູມິໍ ກສມາໂນ ນິສີທິ.

໓໖໐. ທຸມ຺ມຸໂຂຕິ ນ ວິຣູປມຸໂຂ, ອຠິຣູໂປ ຫິ ໂສ ປາສາທິໂກ. ນາມໍ ປນສ຺ສ ເອຕໍ. ອຠພ຺ໂພ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ປຸນ ໂອຕຣິຕຸນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ອຬານໍ ຠຄ຺ຄຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉິນ຺ນຄມໂນ ໂອຕຣິຕຸໍ ອຠພ຺ໂພ, ຕຕ຺ເຖວ ກາກກຸລລາທີນໍ ຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວິສູກາຍິການີຕິ ທິຏ຺ຐິວິສູການິ. ວິເສວິຕານີຕິ ທິຏ຺ຐິສຎ຺ຈຣິຕານິ. ວິປ຺ຜນ຺ທິຕານີຕິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ. ຍທິທໍ ວາທາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ; ວາທາຘິປ຺ປາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີຕິ ອຊ຺ຌາສເຍນ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ອຠພ຺ໂພ; ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ປນ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ທຸມ຺ມຸຂໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ກສ຺ມາ ອໂວຈ? ທຸມ຺ມຸຂສ຺ສ ກິຣສ຺ສ ອຸປມາຫຣຓກາເລ ເສສ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣາປິ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອິມິນາ ນິຄຓ຺ເຐນ ອມ຺ຫາກໍ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓຏ຺ຐາເນ ຈິຣໍ ອວມາໂນ ກໂຕ, ອຍໍ ທານິ ອມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ກາໂລ. ມຍມ຺ປິ ເອເກກໍ ອຸປມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປາຓິປ຺ປຫາເຣນ ປຕິຕໍ ມຸຄ຺ຄເຣນ ໂປເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ຕຖາ ນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຍຖາ ນ ປຸນ ປຣິສມຊ຺ເຌ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ເຕ ໂອປມ຺ມານິ ກຣິຕ຺ວາ ທຸມ຺ມຸຂສ຺ສ ກຖາປຣິໂຍສານໍ ອາຄມຍມານາ ນິສີທິໍສຸ. ສຈ຺ຈໂກ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ, ອິເມ ສພ຺ເພວ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອຏ຺ເຐຫິ ຈລມາເນຫິ ຐິຕາ; ສເຈ ປຈ຺ເຈກາ ອຸປມາ ຫຣິຕຸໍ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸນ ມຍາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ທຸມ຺ມຸຂໍ ອປສາເທຕ຺ວາ ຍຖາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຖາວາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ມາ ເອຕທໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອາຄເມຫີຕິ ຕິຏ຺ຐ, ມາ ປຸນ ຠຓາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໖໑. ຕິຏ຺ຐເຕສາ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອສາ ອມ຺ຫາກຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວາຈາ ຕິຏ຺ຐຕຸ. ວິລາປໍ ວິລປິຕໍ ມຎ຺ເຎຕິ ເອຕຎ຺ຫິ ວຈນໍ ວິລປິຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ວິປ຺ປລປິຕມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຕິຏ຺ຐເຕສາຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖາຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ວາຈາວິລາປໍ ວິລປິຕໍ ມຎ຺ເຎຕິ ເອຕ຺ຖ ປນິທໍ ວາຈານິຈ຺ຉາຣຓໍ ວິລປິຕມຕ຺ຕໍ ມຎ຺ເຎ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກິຕ຺ຕາວຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເວສາຣຊ຺ຊປຕ຺ໂຕຕິ ຎາຓປຕ຺ໂຕ. ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອປຣປ຺ປຕ຺ຕິໂຍ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອິຘ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ, ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ປສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເສກ຺ຂຠູມິ ທສ຺ສິຕາ. ຕສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອເສກ຺ຂຠູມິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຠຄວາ ພ຺ຍາກາສິ. ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິເຍນາຕິອາທີສຸ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປຎ຺ຎາ. ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປຏິປທາ. ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ວິມຸຕ຺ຕິ. ສຸທ຺ຘໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ເສສານິ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ. ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ອຄ຺ຄຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ວາ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ. ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອຄ຺ຄຜລໍ ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ພຸທ຺ໂຘ ໂສ ຠຄວາຕິ ໂສ ຠຄວາ ສຍມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ພຸທ຺ໂຘ. ໂພຘາຍາຕິ ປເຣສມ຺ປິ ຈຕຸສຈ຺ຈໂພຘາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ທນ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ທນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ພິເສວໂນ. ທມຖາຍາຕິ ນິພ຺ພິເສວນຕ຺ຖາຍ. ສນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພກິເລສວູປສເມນ ສນ຺ໂຕ. ສມຖາຍາຕິ ກິເລສວູປສມາຍ. ຕິຓ຺ໂຓຕິ ຈຕຸໂຣຆຕິຓ຺ໂຓ. ຕຣຓາຍາຕິ ຈຕຸໂຣຆຕຣຓາຍ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ປຣິນິພ຺ພານາຍາຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ.

໓໖໒. ຘໍສີຕິ ຄຸຓຘໍສກາ. ປຄພ຺ພາຕິ ວາຈາປາຄພ຺ພິເຍນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອາສາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ພໍ. ອາສຊ຺ຊາຕິ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ນຕ຺ເວວ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມນ຺ຕິ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ອາສຊ຺ຊ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ອນຸປຫຕໍ ສກລໍ ອາທາຍ ປກ຺ກມິຕຸໍ ຖາໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ຠຄວາ ຫຕ຺ຖິອາທໂຍ ວິຍ ກສ຺ສຈິ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ປນ ນິຄຓ຺ໂຐ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອຸປມາ ນ ຠຄວໂຕ ອຸກ຺ກໍສນຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ, ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນຕ຺ຖເມວ ອາຫຣິ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊາ ກຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ເອວໍ ນາມ ສູໂຣ ເອວໍ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ ໂຖເມນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕານເມວ ໂຖເມຕິ. ເອວເມວ ໂສປິ ສິຍາ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຫຕ຺ຖິໍ ປຠິນ຺ນນ຺ຕິອາທີຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸກ຺ກໍເສນ຺ໂຕປິ ມຍເມວ ສູຣາ ມຍໍ ປຓ຺ຑິຕາ ມຍໍ ພຫຸສ຺ສຸຕາເຍວ ເອວໍ ປຠິນ຺ນຫຕ຺ຖິໍ ວິຍ, ຊລິຕອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ, ຜຓກຕອາສີວິສໍ ວິຍ ຈ ວາທຕ຺ຖິກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາຕິ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຸກ຺ກໍເສຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍເສຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕຍມາໂນ ອຘິວາເສຕຸ ເມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຘິວາເສຕູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕຸ. ສ຺ວາຕນາຍາຕິ ຍໍ ເມ ຕຸມ຺ເຫສຸ ກາຣໍ ກໂຣໂຕ ສ຺ເວ ຠວິສ຺ສຕິ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊຎ຺ຈ, ຕທຕ຺ຖາຍ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນາຕິ ຠຄວາ ກາຍງ຺ຄໍ ວາ ວາຈງ຺ຄໍ ວາ ອໂຈເປຕ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ຂນ຺ຕິໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ອຘິວາເສສິ. ສຈ຺ຈກສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖໍ ມນສາວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໓໖໓. ຍມສ຺ສ ປຕິຣູປໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖາຕິ ເຕ ກິຣ ລິຈ຺ຉວີ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈຖາລິປາກສຕານິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣນ຺ຕິ. ຕເທວ ສນ຺ຘາຍ ເອສ ສ຺ເວ ຕຸມ຺ເຫ ຍໍ ອສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຕິຣູປໍ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ, ຕໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາຖ; ສມຓສ຺ສ ຫິ ໂຄຕມສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ປຣິຈາຣກາ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕໍ ຊານາຖາຕິ ວທຕິ. ຠຕ຺ຕາຠິຫາຣໍ ອຠິຫຣິໍສູຕິ ອຠິຫຣິຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຠິຫຣິໍສຸ. ປຓີເຕນາຕິ ອຸຕ຺ຕເມນ. ສຫຕ຺ຖາຕິ ສຫຕ຺ເຖນ. ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຕປ຺ເປຕ຺ວາ, ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສຸຫິຕໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ. ສມ຺ປວາເຣຕ຺ວາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປວາເຣຕ຺ວາ, ອລໍ ອລນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖສຎ຺ຎາຍ ປຏິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ. ຠຸຕ຺ຕາວິນ຺ຕິ ຠຸຕ຺ຕວນ຺ຕໍ. ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໂຕ ໂອນີຕປາຓິໍ, ອປນີຕຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ໂອນິຕ຺ຕປຕ຺ຕປາຓິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ໂອນິຕ຺ຕໍ ນານາຠູຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປາຓິໂຕ ອສ຺ສາຕິ ໂອນິຕ຺ຕປຕ຺ຕປາຓີ. ຕໍ ໂອນິຕ຺ຕປຕ຺ຕປາຓິໍ, ຫຕ຺ເຖ ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂຘວິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອວໍຠູຕໍ ຎຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ນິສີທີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈາຕິ ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ທາເນ ປຸຎ຺ຎໍ, ອາຍຕິໍ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎມຫີຕິ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘານໍເຍວ ປຣິວາໂຣ. ຕໍ ທາຍການໍ ສຸຂາຍ ໂຫຕູຕິ ຕໍ ອິເມສໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ໂຫຕຸ. ອິທໍ ກິຣ ໂສ ອຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ, ປພ຺ພຊິເຕນ ຈ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ທານໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕຸນ຺ຕິ ເຕສໍ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຖ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ລິຈ຺ຉວີຫິ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ນ ຠຄວໂຕ. ສຈ຺ຈເກນ ປນ ຠຄວໂຕ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ໂຕ ຍໍ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ. ອິຕິ ຠຄວາ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ມເຕນ ວິນາເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ທິນ຺ນໍ ທກ຺ຂິຓໍ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕສິ, ສາ ຈສ຺ສ ອນາຄເຕ ວາສນາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ມຫາສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ຈ ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ຈ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ຈ ຕີຫິ ປເທຫິ ເອໂກວ ສມໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕຣໍ ຄາມໍ ປວິສິສ຺ສາມາຕິ ວິຕກ຺ກມາຬເກ ຐິຕກາໂລ ນາມ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ເອວຣູເປ ສມເຍ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ເອກໍສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິປມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ, – ‘‘ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ຈ ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ຈ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ປວິສິຕຸກາໂມຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາໂນ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມີຕິ? ວາທາໂຣປນຊ຺ຌາສເຍນ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອປຓ຺ຑິຕຕາຍ ສກລໍ ເວສາລິປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ມງ຺ກຸ ຊາໂຕ. ອິທານິ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມິ. ຍທິ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຣາເຊຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ທີເປຕ຺ວາ ຊຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຍທິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນ຺ຘກາເຣ ນຈ຺ຈໍ ວິຍ ນ ໂກຈິ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິທ຺ທາປຎ຺ຫໍ ນາມ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມິນາ ວາທຊ຺ຌາສເຍນ ອຸປສງ຺ກມິ.

ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາຕິ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ. ເຖຣສ຺ສ ກິຣສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ – ‘‘ຠຄວຕິ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ພຸທ຺ຘທສ຺ສນໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຎ຺ຈ ລຠິສ຺ສຕິ. ຕທສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທຕຸ ຠຄວາຕິ ອາຫ. ‘‘ກາຣຓໍ ອານນ຺ໂທ ວທຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ຍໍ ປນ ປຎ຺ຫໍ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ອາຄໂຕ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ປສ຺ເສນ ຕາວ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ເອຕໍ ສນ຺ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

໓໖໕. ຜຸສນ຺ຕິ ຫິ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຣີເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສາຣີຣິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ຜຸສນ຺ຕິ ລຠນ຺ຕິ, ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອູຣຸກ຺ຂມ຺ໂຠຕິ ຂມ຺ຠກຕອູຣຸຠາໂວ, ອູຣຸຖທ຺ຘຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິມ຺ຫຍຕ຺ຖວເສນ ປເນຕ຺ຖ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອນາຄຕວຈນໍ ກຕໍ. ກາຍນ຺ວຍໍ ໂຫຕີຕິ ກາຍານຸຄຕໍ ໂຫຕິ ກາຍສ຺ສ ວສວຕ຺ຕິ. ກາຍຠາວນາຕິ ປນ ວິປສ຺ສນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາຍ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປໍ ປາປຸຓນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ອສນ຺ຕໍ ອຠູຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕເທວາຫ. ຈິຕ຺ຕຠາວນາຕິປິ ສມໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສມາຘິຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອູຣຸກ຺ຂມ຺ຠາທໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ອິທໍ ອຠູຕເມວ ອາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍເຖວ ‘ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອູຣຸກ຺ຂມ຺ໂຠປິ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິອາທີນິ ວທໂຕ ອນາຄຕຣູປໍ ນ ສເມຕິ, ຕຖາ ອຕ຺ໂຖປິ ນ ສເມຕິ, ອສນ຺ຕໍ ອຠູຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ກເຖຕີ’’ຕິ.

ໂນ ກາຍຠາວນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈາຕປຕປ຺ປນາທິໍ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອຍຎ຺ຫິ ເຕສໍ ກາຍຠາວນາ ນາມ. ກິໍ ປນ ໂສ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ? ໂສ ກິຣ ທິວາທິວສ຺ສ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນສຸ ປຏິສລ຺ລານໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ປຏິສລ຺ລີເນ ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຠາວນາມຕ຺ຕໍ ເອເຕ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ກາຍຠາວນາ ປເນເຕສໍ ນຕ຺ຖີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວມາຫ.

໓໖໖. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກິນ຺ຕິ ປນ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກາຍຠາວນາ ສຸຕາຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ນນ຺ໂທ ວຈ຺ໂຉຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນນ຺ໂທຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ວຈ຺ໂຉຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ກິໂສຕິ ນາມໍ. ສໍກິຈ຺ໂຈຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ມກ຺ຂລິໂຄສາໂລ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄໂຕວ. ເອເຕຕິ ເອເຕ ຕໂຍ ຊນາ, ເຕ ກິຣ ກິລິຏ຺ຐຕປານໍ ມຕ຺ຖກປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ອຸຬາຣານິ ອຸຬາຣານີຕິ ປຓີຕານິ ປຓີຕານິ. ຄາເຫນ຺ຕິ ນາມາຕິ ພລໍ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິ ນາມ. ພ຺ຣູເຫນ຺ຕີຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ເມເທນ຺ຕີຕິ ຊາຕເມທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ປຸຣິມໍ ປຫາຍາຕິ ປຸຣິມໍ ທຸກ຺ກຣກາຣໍ ປຫາຍ. ປຈ຺ຉາ ອຸປຈິນນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຉາ ອຸຬາຣຂາທນີຍາທີຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປນ຺ຕິ, ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ອາຈຍາປຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ວຑ຺ຒິ ຈ ອວຑ຺ຒິ ຈ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ກາເລນ ວຑ຺ຒິ, ກາເລນ ປຣິຫານີຕິ ວຑ຺ຒິປຣິຫານິມຕ຺ຕເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກາຍຠາວນາ ປນ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທີເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຠາວນໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ‘‘ກິນ຺ຕິ ປນ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ສຸຕາ’’ຕິ ອາຫ. ນ ສມ຺ປາຍາສີຕິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຍຖາ ຕໍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

໓໖໗. ກຸໂຕ ປນ ຕ຺ວນ຺ຕິ ໂຍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ໂອຬາຣິກໍ ທຸພ຺ພລໍ ກາຍຠາວນໍ ນ ຊານາສິ? ໂສ ຕ຺ວໍ ກຸໂຕ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນໍ ຊານິສ຺ສສີຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ໂຈທນາລຍຕ຺ເຖໂຣ, ‘‘ອພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາເມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ ພີຊນິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ທິສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ສ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອາຈໂຍປິ ອປຈໂຍປິ ອາທານມ຺ປິ ນິກ຺ເຂປນມ຺ປີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໒). ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ – ‘‘ໂອຬາຣິກໍ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວິປສ຺ສນາ ໂອຬາຣິກາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

໓໖໘. ສຸຂສາຣາຄີຕິ ສຸຂສາຣາເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາຕິ ນ ອນນ຺ຕຣາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຸຂທຸກ຺ຂານຎ຺ຫິ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາ ປຏ຺ຐາເນ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໒.໔໕-໔໖) ປຏິສິທ຺ຘາ. ຍສ຺ມາ ປນ ສຸເຂ ອນິຣຸທ຺ເຘ ທຸກ຺ຂໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເຂເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຸຠໂຕປກ຺ຂນ຺ຕິ ສຸຂໍ ເອກໍ ປກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ເອກໍ ປກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸຠໂຕປກ຺ຂໍ ຫຸຕ຺ວາ.

໓໖໙. ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠາວິຕຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ. ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍຠາວນາ ວິປສ຺ສນາ, ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ສມາຘິ. ວິປສ຺ສນາ ຈ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາສນ຺ນາ. ສມາຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ, ສຸຂສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ. ກຖໍ? ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ອທ຺ຘາເນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິອຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ມຕ຺ຖກໂຕ ອຸສຸມວຏ຺ຏິອຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຫຎ຺ຎຕິ ວິຫຎ຺ຎຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ. ເອວໍ ຕາວ ວິປສ຺ສນາ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາສນ຺ນາ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປນ ກາຍິເກ ວາ ເຈຕສິເກ ວາ ທຸກ຺ເຂ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ຂໍ ທູຣາປຄຕໍ ໂຫຕິ, ອນປ຺ປກໍ ສຸຂໍ ໂອກ຺ກມຕິ. ເອວໍ ສມາຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ, ສຸຂສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ. ຍຖາ ວິປສ຺ສນາ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາສນ຺ນາ, ນ ຕຖາ ສມາຘິ. ຍຖາ ສມາຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ, ສຸຂສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ, ນ ຈ ຕຖາ ວິປສ຺ສນາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠາວິຕຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ. ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ.

໓໗໐. ອາສຊ຺ຊ ອຸປນີຍາຕິ ຄຸເຓ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ເຈວ ອຸປເນຕ຺ວາ ຈ. ຕໍ ວຕ ເມຕິ ຕໍ ວຕ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ.

໓໗໑. ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກິໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠວິສ຺ສເຕວ, ມາ ເອວໍ ສຎ຺ຎີ ໂຫຫິ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິເຍວ ເມ ສຸຂາປິ ທຸກ຺ຂາປິ ເວທນາ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປນສ຺ສາ ອຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐາຕຸໍ ນ ເທມິ. ອິທານິສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ອຸປຣິ ປສາທາວຫໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສຕຸກາໂມ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອິຘ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິໍ, ອລມິທໍ ປຘານາຍາຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ປາສຣາສິສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ຕຕ຺ຖ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສຊ຺ຊາ, ອິຘ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ.

໓໗໔. ອລ຺ລກຏ຺ຐນ຺ຕິ ອລ຺ລໍ ອຸທຸມ຺ພຣກຏ຺ຐໍ. ສສ຺ເນຫນ຺ຕິ ສຂີຣໍ. ກາເມຫີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ. ອວູປກຏ຺ຐາຕິ ອນປຄຕາ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິອາທີສຸ ກິເລສກາໂມວ ຉນ຺ທກຣຓວເສນ ຉນ຺ໂທ. ສິເນຫກຣຓວເສນ ສ຺ເນໂຫ. ມຸຈ຺ຉາກຣຓວເສນ ມຸຈ຺ຉາ. ປິປາສາກຣຓວເສນ ປິປາສາ. ອນຸທຫນວເສນ ປຣິຬາໂຫຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂອປກ຺ກມິກາຕິ ອຸປກ຺ກມນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ສພ຺ພໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄເວວຈນເມວ.

ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອລ຺ລໍ ສຂີຣໍ ອຸທຸມ຺ພຣກຏ຺ຐໍ ວິຍ ຫິ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມໂຕ ອນິສ຺ສຏປຸຄ຺ຄລາ. ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວ ວິຍ ກິເລສກາເມນ ຕິນ຺ຕຕາ; ມນ຺ຖເນນາປິ ອຄ຺ຄິໂນ ອນຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ວິຍ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມໂຕ ອນິສ຺ສຏານໍ ໂອປກ຺ກມິກາຫິ ເວທນາຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຘິຄໂມ. ອມນ຺ຖເນນາປິ ອຄ຺ຄິໂນ ອນຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ວິຍ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວິນາປິ ໂອປກ຺ກມິກາຫິ ເວທນາຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຘິຄໂມ. ທຸຕິຍອຸປມາປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ປຸຣິມາ ສປຸຕ຺ຕຠຣິຍປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸປມາ; ປຈ຺ຉິມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມິກປພ຺ພຊ຺ຊາຍ.

໓໗໖. ຕຕິຍອຸປມາຍ ໂກຬາປນ຺ຕິ ຉິນ຺ນສິເນຫໍ ນິຣາປໍ. ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປພ຺ພຕຖເລ ວາ ຠູມິຖເລ ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖາປິ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ສຸກ຺ຂໂກຬາປກຏ຺ຐໍ ວິຍ ຫິ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມໂຕ ນິສ຺ສຏປຸຄ຺ຄລາ, ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວ ວິຍ ກິເລສກາເມນ ອຕິນ຺ຕຕາ. ມນ຺ຖເນນາປິ ອຄ຺ຄິໂນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ວິຍ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມໂຕ ນິສ຺ສຏານໍ ອພ຺ໂຠກາສິກເນສຊ຺ຊິກາທິວເສນ ໂອປກ຺ກມິກາຫິປິ ເວທນາຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄໂມ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສຸກ຺ຂສາຂາຍ ສທ຺ຘິໍ ຆໍສນມຕ຺ເຕເນວ ອຄ຺ຄິໂນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ວິຍ ວິນາປິ ໂອປກ຺ກມິກາຫິ ເວທນາຫິ ສຸຂາເຍວ ປຏິປທາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄໂມຕິ. ອຍໍ ອຸປມາ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອາຫຏາ.

໓໗໗. ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ກິໍ ປນ ຠຄວາ ທຸກ຺ກຣໍ ອກຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິຕຸໍ ນ ສມຕ຺ໂຖຕິ? ກຕ຺ວາປິ ອກຕ຺ວາປິ ສມຕ຺ໂຖວ. ອຖ ກສ຺ມາ ອກາສີຕິ? ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣກ຺ກມໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ. ໂສ ຈ ມໍ ວີຣິຍນິມ຺ມຖນຄຸໂຓ ຫາເສສ຺ສຕີຕິ. ປາສາເທ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ຫິ ປເວຓິອາຄຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ນ ຕຖາປມຸທິໂຕ ໂຫຕິ, ຍຖາ ພລກາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຄາເມ ທ຺ເວ ຕໂຍ ສມ຺ປຫາເຣ ທຕ຺ວາ ອມິຕ຺ຕມຖນໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຣຊ຺ໂຊ. ເອວໍ ປຕ຺ຕຣຊ຺ຊສ຺ສ ຫິ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣກ຺ກມໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ, ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ອສຸກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອສຸກຎ຺ຈ ອສຸກຎ຺ຈ ອມິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເອວໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວໍ ຠຄວາປິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປຣກ຺ກມໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ໂສ ຫິ ມໍ ປຣກ຺ກໂມ ອຕິວິຍ ຫາເສສ຺ສຕິ, ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສຕີຕິ ທຸກ຺ກຣມກາສິ.

ອປິຈ ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນປິ ອກາສິເຍວ, ປຈ຺ຉິມາ ຫິ ຊນຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາປິ ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຕ຺ໂຕ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍນ຺ຕິ ປຘານວີຣິຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສຕິ; ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຂິປ຺ປເມວ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ອກາສິເຍວ.

ທນ຺ເຕຠິທນ຺ຕມາຘາຍາຕິ ເຫຏ຺ຐາທນ຺ເຕ ອຸປຣິທນ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ. ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ. ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍໍ. ອຠິນິປ຺ປີເຬຍ຺ຍນ຺ຕິ ນິປ຺ປີເຬຍ຺ຍໍ. ອຠິສນ຺ຕາເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕາເປຕ຺ວາ ວີຣິຍນິມ຺ມຖນໍ ກເຣຍ຺ຍໍ. ສາຣທ຺ໂຘຕິ ສທຣໂຖ. ປຘານາຠິຕຸນ຺ນສ຺ສາຕິ ປຘາເນນ ອຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ, ວິທ຺ຘສ຺ສ ສໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໗໘. ອປ຺ປາຓກນ຺ຕິ ນິຣສ຺ສາສກໍ. ກມ຺ມາຣຄຄ຺ຄຣິຍາຕິ ກມ຺ມາຣສ຺ສ ຄຄ຺ຄຣນາຬິຍາ. ສີສເວທນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກຸໂຕຈິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອລຠມາເນຫິ ວາເຕຫິ ສມຸຏ຺ຐາປິຕາ ພລວຕິໂຍ ສີສເວທນາ ໂຫນ຺ຕິ. ສີສເວຐໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ສີສເວຐນໍ ທເທຍ຺ຍ. ເທວຕາຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປຓ຺ຓສາລປຣິເວຓສາມນ຺ຕາ ຈ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ.

ຕທາ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິມຕ຺ເຕ ກາຍທາເຫ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມຸຈ຺ຉາ ອຸທປາທິ. ໂສ ຈງ຺ກເມວ ນິສິນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປປຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເທວຕາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ວິຫາໂຣຕ຺ເວວ ໂສ ອຣຫໂຕ’’ຕິ, ‘‘ອຣຫນ຺ໂຕ ນາມ ເອວຣູປາ ໂຫນ຺ຕິ ມຕກສທິສາ’’ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ເທວຕາ ‘‘ກາລງ຺ກໂຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ, ຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ’’ຕິ. ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຕ, ໂນ ອຫຸຕ຺ວາຕິ? ພຸທ຺ໂຘ ຠວິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ປຘານຠູມິຍໍເຍວ ປຕິຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຕຕິ. ນາຫໍ ສທ຺ທຫາມິ, ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິໍ ອປຕ຺ວາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ອປຣຠາເຄ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ຕສມເຍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ – ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ປຘານກຣຓກາເລ ເທວຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກາລງ຺ກໂຕ’’ຕິ ອາຫໍສູຕິ. ກິໍ ສທ຺ທຫສິ ມຫາຣາຊາຕິ? ນ ຠຄວາ ສທ຺ທຫິນ຺ຕິ. ອິທານິ, ມຫາຣາຊ, ສຸປິນປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກິໍ ສທ຺ທຫິສ຺ສສິ? ອຫມ຺ປິ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ຕ຺ວມ຺ປິ ພຸທ຺ຘປິຕາ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພ ປນ ມຍ຺ຫໍ ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ໂພຘິຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມປາລກຸມາຣກາເລປິ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຄຕສ຺ສ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ ກາລງ຺ກໂຕ, ອິທມສ຺ສ ອຏ຺ຐີ’’ຕິ ເອຬກຏ຺ຐິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສຸໍ, ຕທາປິ ຕຸມ຺ເຫ, ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນາຫໍ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ ອໂວຈຸຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊາຕິ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຠຄວາ ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກໍ ກເຖສິ.

໓໗໙. ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ ມາຣິສາຕິ ສມ຺ປິຍາຍມານາ ອາຫໍສຸ. ເທວຕານໍ ກິຣາຍໍ ປິຍມນາປໂວຫາໂຣ, ຍທິທໍ ມາຣິສາຕິ. ອຊຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອໂຠຊນໍ. ຫລນ຺ຕິ ວທາມີຕິ ອລນ຺ຕິ ວທາມິ, ອລໍ ອິມິນາ ເອວໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ຍາເປສ຺ສາມຫນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິເສເຘມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘໐-໑. ມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວີຕິ ມງ຺ຄຸຣມຈ຺ຉຈ຺ຉວິ. ເອຕາວ ປຣມນ຺ຕິ ຕາສມ຺ປິ ເວທນານເມຕໍເຍວ ປຣມໍ, ອຸຕ຺ຕມໍ ປມາຓໍ. ປິຕຸ ສກ຺ກສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ເຕ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕາຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ວປ຺ປມງ຺ຄລທິວໂສ ນາມ ໂຫຕິ, ຕທາ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາເທນ຺ຕິ. ນຄຣວີຖິໂຍ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຐປາເປຕ຺ວາ ຘຊປຏາກາທໂຍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ອລງ຺ກໂຣນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ທາສກມ຺ມກຣາທໂຍ ອຫຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘມາລາທິປຏິມຓ຺ຑິຕາ ຣາຊກຸເລ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ກມ຺ມນ຺ເຕ ນງ຺ຄລສຕສຫສ຺ສໍ ໂຍຊີຍຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ເອເກນ ອູນໍ ອຏ຺ຐສຕໍ ໂຍເຊນ຺ຕິ. ສພ຺ພນງ຺ຄລານິ ສທ຺ຘິໍ ພລິພທ຺ທຣສ຺ມິໂຍຕ຺ເຕຫິ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິສ຺ສ ຣໂຖ ວິຍ ຣຊຕປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ອາລມ຺ພນນງ຺ຄລໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ພລິພທ຺ທານໍ ສິງ຺ຄານິປິ ຣສ຺ມິປໂຕທາປິ ສຸວຓ຺ຓປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣາຊາ ມຫາປຣິວາເຣນ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ກມ຺ມນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອໂກ ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ໂຂ ພຫລປຕ຺ຕປລາໂສ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ກຸມາຣສ຺ສ ສຍນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກຂຈິຕໍ ວິຕານໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສາຓິປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ຣາຊາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ນງ຺ຄລກຣຓຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓນງ຺ຄລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອມຈ຺ຈາ ເອເກນູນອຏ຺ຐສຕຣຊຕນງ຺ຄລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ກສນ຺ຕິ. ຣາຊາ ປນ ໂອຣໂຕ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປາຣໂຕ ວາ ໂອຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຘາຕິໂຍ ຣຎ຺ໂຎ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາຕິ ອນ຺ໂຕສາຓິໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ເວເຄນ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອານາປາເນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຘາຕິໂຍ ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊນ຺ຕເຣ ວິຈຣມານາ ໂຖກໍ ຈິຣາຍິໍສຸ, ເສສຣຸກ຺ຂານໍ ຉາຍາ ນິວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ປນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິມຓ຺ຑລາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຘາຕິໂຍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ເອກໂກຕິ ເວເຄນ ສາຓິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສມານາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສຍເນ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນໍ ຕຎ຺ຈ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈຍິໍສຸ – ‘‘ກຸມາໂຣ ເທວ, ເອວໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຎ຺ເຎສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ຉາຍາ ນິວຕ຺ຕາ, ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິມຓ຺ຑລາ ຐິຕາ’’ຕິ. ຣາຊາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິທໍ ເຕ, ຕາຕ, ທຸຕິຍໍ ວນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິ. ອິທເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປິຕຸ ສກ຺ກສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ເຕ…ເປ… ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕາ’’ຕິ. ສິຍາ ນຸ ໂຂ ເອໂສ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາຕິ ຠເວຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ອານາປານສ຺ສຕິປຐມຊ຺ຌານໍ ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ມຄ຺ໂຄຕິ. ສຕານຸສາຣິວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ນຍິທໍ ໂພຘາຍ ມຄ຺ໂຄ ຠວິສ຺ສຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິປຐມຊ຺ຌານໍ ປນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ເອກໍ ທ຺ເວ ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນສຕິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຎ຺ຎາຓໍ ສຕານຸສາຣິວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ. ຍໍ ຕໍ ສຸຂນ຺ຕິ ຍໍ ຕໍ ອານາປານສ຺ສຕິປຐມຊ຺ຌານສຸຂໍ.

໓໘໒. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຓ຺ຓສາລປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊນາທິວຕ຺ຕກຣເຓນ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ພາຫຸລ຺ລິໂກຕິ ປຈ຺ຈຍພາຫຸລ຺ລິໂກ. ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍາຕິ ຣສຄິທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຓີຕປິຓ຺ຑປາຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາວຕ຺ໂຕ. ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມິໍສູຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ຘມ຺ມນິຍາເມເນວ ປກ຺ກນ຺ຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕກາເລ ກາຍວິເວກສ຺ສ ໂອກາສທານຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຕາຍ ຄຕາ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ອຎ຺ຎຏ຺ຐານໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ອຄມໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕສຸ ຄເຕສຸ ອທ຺ຘມາສໍ ກາຍວິເວກໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ.

໓໘໓. ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິອາທິ ຠຍເຠຣເວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໘໗. ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫນ຺ຕິ ອຍໍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ນິຄຓ຺ໂຐ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ເອກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໍ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ‘ອປຣາປິ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອປຣາປິ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາ’ຕິ ປຣິໂຍສານໍ ອທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກເຖຕິເຍວ. ກຸປິໂຕ ນຸ ໂຂ’’ຕິ? ອຖ ຠຄວາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕຖາຄເຕ ອເນກສຕາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ກຸປິໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມຕິ ເອໂກປິ ວຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ປເຣສໍ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ປຏິວິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ເອວ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອາຣພ຺ຠາຕິ ສນ຺ຘາຍ. ຍາວເທວາຕິ ປໂຍຊນວິຘິ ປຣິຈ຺ເຉທນິຍມນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປເຣສໍ ວິຎ຺ຎາປນເມວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປໂຍຊນໍ, ຕສ຺ມາ ນ ເອກສ຺ເສວ ເທເສຕິ, ຍຕ຺ຕກາ ວິຎ຺ຎາຕາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພສໍ ເທເສຕີຕິ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິນ຺ຕິ ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕີຕິ? ສຈ຺ຈໂກ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຠິຣູໂປ ປາສາທິໂກ ສຸຜຸສິຕໍ ທນ຺ຕາວຣຓໍ, ຊິວ຺ຫາ ມຸທຸກາ, ມຘຸຣໍ ວາກ຺ກຣຓໍ, ປຣິສໍ ຣຎ຺ເຊນ຺ໂຕ ມຎ຺ເຎ ວິຈຣຕິ, ອນ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິສໍ ຣຎ຺ເຊນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕາຍປິ ປຣິສາຍ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອສລ຺ລີໂນ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ ເອກວິຫາຣີ, ສຸຎ຺ຎຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວມາຫ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວາຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ. ສນ຺ນິສາເທມີຕິ ສນ຺ນິສີທາເປມິ, ຕຖາຄໂຕ ຫິ ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຣິສາ ສາຘຸກາຣໍ ເທຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຸພ຺ພາໂຠເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສາຘຸກາຣສທ຺ທສ຺ສ ນິຄ຺ໂຆເສ ອວິຈ຺ຉິນ຺ເນເຍວ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຠວງ຺ຄປຣິວາໂສ ລຫຸໂກ ໂຫຕີຕິ ອສ຺ສາສວາເຣ ປສ຺ສາສວາເຣ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປນ຺ຕິ ເຍນ ສຸຎ຺ເຎນ ຜລສມາຘິນາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ວິຫຣາມິ, ຕສ຺ມິໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປມິ ສມາທຫາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ໂອກປ຺ປນິຍເມຕນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນິຍເມຕໍ. ເອວໍ ຠຄວໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອານີຕປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຠິຊານາຕິ ໂຂ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ທິວາ ສຸປິຕາຕິ ອາຫ. ຍຖາ ຫິ ສຸນໂຂ ນາມ ອສມ຺ຠິນ຺ນຂີຣປກ຺ກປາຍສໍ ສປ຺ປິນາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸທຣປູຣໍ ໂຠຊິໂຕປິ ຄູຖໍ ທິສ຺ວາ ອຂາທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຂາທມາໂນ ຆາຍິຕ຺ວາປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຆາຍິຕ຺ວາວ ຄຕສ຺ສ ກິຣສ຺ສ ສີສໍ ຣຸຊ຺ຊຕິ; ເອວເມວໍ ອິມສ຺ສປິ ສຕ຺ຖາ ອສມ຺ຠິນ຺ນຂີຣປກ຺ກປາຍສສທິສໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາສວກ຺ຂຍາ ປສາທນີຍໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສຕິ. ເອຕສ຺ສ ປນ ເອວຣູປໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ປສາທມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອານີຕປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ສພ຺ພຂີຓາສວານໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວ ປຫີຍຕິ, ກາຍທຣໂຖ ປນ ອຸປາທິນ຺ນເກປິ ໂຫຕິ ອນຸປາທິນ຺ນເກປິ. ຕຖາ ຫິ ກມລຸປ຺ປລາທີນິ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ວິກສນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ມກຸລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສາຍໍ ເກສຎ຺ຈິ ຣຸກ຺ຂານມ຺ປິ ປຕ຺ຕານິ ປຕິລີຍນ຺ຕິ, ປາໂຕ ວິປ຺ຜາຣິການິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຸປາທິນ຺ນກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ທຣໂຖເຍວ ທຣຖວເສນ ຠວງ຺ຄໂສຕຎ຺ຈ ອິຘ ນິທ຺ທາຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕໍ ຂີຓາສວານມ຺ປິ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ, ‘‘ອຠິຊານາມຫ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ສມ຺ໂມຫວິຫາຣສ຺ມິໍ ວທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ໂມຫວິຫາໂຣຕິ ວທນ຺ຕິ.

໓໘໙. ອາສຊ຺ຊ ອາສຊ຺ຊາຕິ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ອຸປນີເຕຫີຕິ ອຸປເນຕ຺ວາ ກຖິເຕຫິ. ວຈນປ຺ປເຖຫີຕິ ວຈເນຫິ. ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາຕິ ອລນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ວາຈາຍປິ ປສໍສນ຺ໂຕ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ. ຠຄວຕາ ອິມສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ທ຺ເວ ສຸຕ຺ຕານິ ກຖິຕານິ. ປຸຣິມສຸຕ຺ຕໍ ເອໂກ ຠາຓວາໂຣ, ອິທໍ ທິຍຑ຺ໂຒ, ອິຕິ ອຑ຺ຒຕິເຍ ຠາຓວາເຣ ສຸຕ຺ວາປິ ອຍໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ເນວ ອຠິສມຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ນ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ກສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີຕິ? ອນາຄເຕ ວາສນຕ຺ຖາຍ. ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ, ‘‘ອິມສ຺ສ ອິທານິ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ສມຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ສາສນໍ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ກາຬພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ນາມ ມຫາຂີຓາສໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອິທໍ ທິສ຺ວາ ອນາຄເຕ ວາສນຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ໂສປິ ຕຕ຺ເຖວ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປມ຺ຫິ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຄິຣິວິຫາຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາເມ ເອກສ຺ມິໍ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາສມຕ຺ຖໂຍພ຺ພເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄຓໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ໂຈເທສ຺ສາມີຕິ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຸຂໍ ທຕ຺ວາ ກຖາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສິ. ໂສ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ມຍິ ຄນ຺ຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄເຕ ມຸຂໍ ທຕ຺ວາ ກຖາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກຣິຕ຺ຖ, ໂກ ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕ ເອຕ຺ຕເກເນວ ‘ປພ຺ພຊ຺ຊາກິຈ຺ຈໍ ເມ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣສີ’’ຕິ. ກິໍ ກໂຣມິ, ຠນ຺ເຕຕິ? ຄຓໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ປປຎ຺ຈໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຈຕິຍປພ຺ພຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຫີຕິ. ໂສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎວາ ຣາຊປູຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ເຈຕິຍປພ຺ພຕວິຫາເຣ ວສິ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ຕິສ຺ສມຫາຣາຊາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ຣາຊເລເຓ ວສຕິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກຠິກ຺ຂຸໂນ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ – ‘‘ຍທາ ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ໂຍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ຘມ຺ມໍ ວາ ກເຖຕິ, ຕທາ ເມ ສຎ຺ຎໍ ທເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣປິ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ກຓ຺ຏກເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກາຬຕິມ຺ພຣຸຣຸກ຺ຂມູເລ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຖໂຣ ກາຬກາຣາມສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ນນຸ, ອາວຸໂສ, ອຊ຺ຊ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວໂສຕິ ອາຫ. ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວໂສຕິ. ເຕນ ຫິ ປີຐກໍ ອາເນຖ, ອິເຘວ ນິສິນ຺ນາ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ. ອຖສ຺ສ ຣຸກ຺ຂມູເລ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ເຖໂຣ ປຸພ຺ພຄາຖາ ວຕ຺ວາ ກາຬກາຣາມສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠິ. ໂສປິສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກທຫໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ສຎ຺ຎໍ ທາເປສິ. ຣາຊາ ປຸພ຺ພຄາຖາສຸ ອນິຏ຺ຐິຕາສຸເຍວ ປາປຸຓິ. ປຕ຺ວາ ຈ ອຎ຺ຎາຕກເວເສເນວ ປຣິສນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຐິຕໂກວ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ, ອິທມໂວຈ ຠຄວາຕິ ວຈນກາເລ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ. ເຖໂຣ ຎຕ຺ວາ, ກທາ ອາຄໂຕສິ, ມຫາຣາຊາຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຸພ຺ພຄາຖາ ໂອສາຣຓກາເລເຍວ, ຠນ຺ເຕຕິ. ທຸກ຺ກຣໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ກຕນ຺ຕິ. ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ກຣໍ, ຍທິ ປນ ເມ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ອາຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກປເທປິ ອຎ຺ຎວິຫິຕຠາໂວ ອໂຫສິ, ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປສ຺ສ ປໂຕທຍຏ຺ຐິນິຕຸທນມຕ຺ເຕປິ ຐາເນ ສາມິຠາໂວ ນາມ ເມ ມາ ໂຫຕູຕິ ສປຖມກາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ປຣິທີປິຕາ, ຕສ຺ມາ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ເອຕ຺ຕກາວ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘຄຸຓາ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ມຍາ ກຖິຕໂຕ, ມຫາຣາຊ, ອກຖິຕເມວ ພຫຸ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ. ອຸປມໍ, ຠນ຺ເຕ, ກໂຣຖາຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຣີສສຫສ຺ສມຕ຺ເຕ ສາລິກ຺ເຂຕ຺ເຕ ເອກສາລິສີສໂຕ ອວເສສສາລີເຍວ ພຫູ, ເອວໍ ມຍາ ກຖິຕຄຸຓາ ອປ຺ປາ, ອວເສສາ ພຫູຕິ. ອປຣມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປມໍ ກໂຣຖາຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາຄງ຺ຄາຍ ໂອຆປຸຓ຺ຓາຍ ສູຈິປາສໍ ສມ຺ມຸຂໍ ກເຣຍ຺ຍ, ສູຈິປາເສນ ຄຕອຸທກໍ ອປ຺ປໍ, ເສສໍ ພຫຸ, ເອວເມວ ມຍາ ກຖິຕຄຸຓາ ອປ຺ປາ, ອວເສສາ ພຫູຕິ. ອປຣມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປມໍ ກໂຣຖາຕິ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຈາຕກສກຸຓາ ນາມ ອາກາເສ ກີຬນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຂຸທ຺ທກາ ສາ ສກຸຓຊາຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ສກຸຓສ຺ສ ອາກາເສ ປກ຺ຂປສາຣຓຏ຺ຐານໍ ພຫຸ, ອວເສໂສ ອາກາໂສ ອປ຺ໂປຕິ? ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ວທຖ, ອປ຺ໂປ ຕສ຺ສ ປກ຺ຂປສາຣໂຓກາໂສ, ອວເສໂສວ ພຫູຕິ. ເອວເມວ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປກາ ມຍາ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ກຖິຕາ, ອວເສສາ ພຫູ ອນນ຺ຕາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາຕິ. ສຸກຖິຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນນ຺ຕາ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ອນນ຺ເຕເນວ ອາກາເສນ ອຸປມິຕາ. ປສນ຺ນາ ມຍໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ, ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປນ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ. ອຍໍ ເມ ທຸຄ຺ຄຕປຓ຺ຓາກາໂຣ ອິມສ຺ມິໍ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ອິມໍ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ຣຊ຺ຊໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ເທມາຕິ. ຕຸມ຺ເຫຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕໂນ ປສນ຺ນາກາໂຣ ກໂຕ, ມຍໍ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ນໍ ຣຊ຺ຊໍ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ເທມ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ ມຫາຣາຊາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທຕິ ປຸພ຺ພາຣາມສງ຺ຂາເຕ ວິຫາເຣ ມິຄາຣມາຕຸຍາ ປາສາເທ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີກຖາອຕີເຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກາ ອຸປາສິກາ ປທຸມຸຕ຺ຕຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ‘‘ອນາຄເຕ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ ໂຫມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນມກາສິ. ສາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທເວສຸ ເຈວ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຠທ຺ທິຍນຄເຣ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘນຎ຺ຊຍສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ຄເຫ ສຸມນເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຊາຕກາເລ ຈສ຺ສາ ວິສາຂາຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ສາ ຍທາ ຠຄວາ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ອຄມາສິ, ຕທາ ປຎ຺ຈຫິ ທາຣິກາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ປຐມທສ຺ສນມ຺ຫິເຍວ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຓ຺ຓວຑ຺ຒນກຸມາຣສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ນໍ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິ ມາຕິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ, ຕສ຺ມາ ມິຄາຣມາຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຕິກຸລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຈສ຺ສາ ປິຕາ ມຫາລຕາປິຬນ຺ຘນໍ ນາມ ກາຣາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປິຬນ຺ຘເນ ຈຕສ຺ໂສ ວຊິຣນາຬິໂຍ ອຸປໂຍຄໍ ອຄມໍສຸ, ມຸຕ຺ຕານໍ ເອກາທສ ນາຬິໂຍ, ປວາຬານໍ ທ຺ວາວີສຕິ ນາຬິໂຍ, ມຓີນໍ ເຕຕ຺ຕິໍສ ນາຬິໂຍ, ອິຕິ ເອເຕຫິ ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ສຕ຺ຕວຓ຺ເຓຫິ ຣຕເນຫິ ນິຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ສີເສ ປຏິມຸກ຺ກໍ ຍາວ ປາທປິຏ຺ຐິຍາ ຠສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ ຘາຣຍມານາວ ນໍ ອິຕ຺ຖີ ຘາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ທສພລສ຺ສ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປສາຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນວຫິ ໂກຏີຫິ ຠຄວໂຕ ວິຫາຣໍ ກາຣຍມານາ ກຣີສມຕ຺ເຕ ຠູມິຠາເຄ ປາສາທໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈ ຄພ຺ຠສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐາຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈາຕິ ຄພ຺ຠສຫສ຺ສປ຺ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ອໂຫສິ. ສາ ‘‘ສຸທ຺ຘປາສາໂທວ ນ ໂສຠຕີ’’ຕິ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ທ຺ວິກູຏເຄຫສຕານິ, ປຎ຺ຈ ຈູຬປາສາທສຕານິ, ປຎ຺ຈ ທີຆສາລສຕານິ ຈ ກາຣາເປສິ. ວິຫາຣມໂຫ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ.

ມາຕຸຄາມຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕາຍ ວິສາຂາຍ ວິຍ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຘນປຣິຈ຺ຈາໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຸຣິສຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕສ຺ສ ຈ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ວິຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຘນປຣິຈ຺ຈາໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ຈຕຸປຎ຺ຎາສໂກຏິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍາ ທກ຺ຂິຓຠາເຄ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ມຫາວິຫາຣສທິເສ ຐາເນ ເຊຕວນມຫາວິຫາຣໍ ນາມ ກາເຣສິ. ວິສາຂາ, ສາວຕ຺ຖິຍາ ປາຈີນຠາເຄ ອຸຕ຺ຕມເທວີວິຫາຣສທິເສ ຐາເນ ປຸພ຺ພາຣາມໍ ນາມ ກາເຣສິ. ຠຄວາ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸລານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ວິຫາເຣສຸ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສິ. ເອກໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ເຊຕວເນ ວສຕິ, ເອກໍ ປຸພ຺ພາຣາເມ, ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ຠຄວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ’’ຕິ.

ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິ ກິຕ຺ຕເກນ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ. ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ກິຕ຺ຕາວຕາ ໂຫຕິ? ຍາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ເມ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິປທໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ເທເສຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐຕິ ຂຍວຍສງ຺ຂາຕໍ ອນ຺ຕໍ ອຕີຕາຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕາ. ອຈ຺ຈນ຺ຕາ ນິຏ຺ຐາ ອສ຺ສາຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ, ເອກນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ສຕຕນິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ໂຍຄກ຺ເຂມີຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ, ນິຈ຺ຈໂຍຄກ຺ເຂມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນິຈ຺ຈພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣິໂຍສານມສ຺ສາຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ. ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ເທວານຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ. ເອວຣູໂປ ຠິກ຺ຂຸ ກິຕ຺ຕາວຕາ ໂຫຕິ, ຂິປ຺ປເມຕສ຺ສ ສງ຺ເຂເປເນວ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ກເຖຖາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈຕິ. ກສ຺ມາ ປເນສ ເອວໍ ເວຄາຍຕີຕິ? ກີຬໍ ອນຸຠວິຕຸກາມຕາຍ.

ອຍໍ ກິຣ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ມຫາຣາຊູຫິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ອຑ຺ຒຕິຍາຫິ ນາຏກໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອຣາວຓໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ – ‘‘ກິຕ຺ຕເກນ ນຸ ໂຂ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ສງ຺ເຂປໂຕ ອາຄມນິຍປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ອຕິວິຍ ສສ຺ສິຣິໂກ, ສຈາຫໍ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາວ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິສ຺ສາມິ, ຉທ຺ວາຣິເກຫິ ອາຣມ຺ມເຓຫິ ນິມ຺ມຖິໂຕ ນ ປຸນ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສາມິ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ອຸຍ຺ຍານກີຬາ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕປຎ຺ໂຫ ອຸຍ຺ຍາເນ ກີຬິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ເຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ອາຣກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຐິຕາ, ປຣິຈາຣິກເທວສງ຺ຆາປິ ນາຏການິປິ ເອຣາວໂຓປິ ນາຄຣາຊາ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ, ເອວເມສ ກີຬໍ ອນຸຠວິຕຸກາມຕາຍ ເວຄາຍນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ອຠິນິເວສາຍ ນາລໍ ນ ປຣິຍຕ຺ຕາ ນ ສມຕ຺ຖາ ນ ຍຸຕ຺ຕາ, ກສ຺ມາ? ຄຫິຕາກາເຣນ ອຕິຏ຺ຐນໂຕ. ເຕ ຫິ ນິຈ຺ຈາຕິ ຄຫິຕາປິ ອນິຈ຺ຈາວ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຸຂາຕິ ຄຫິຕາປິ ທຸກ຺ຂາວ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫິຕາປິ ອນຕ຺ຕາວ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍ. ອຠິຊານາຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ອຠິຊານາຕິ. ປຣິຊານາຕີຕິ ຕເຖວ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານາຕິ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທນນ຺ຕິ ອນ຺ຕມໂສ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ເວທນໍ ອນຸຠວຕິ. ອິມິນາ ຠຄວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ເວທນາວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣູປປຣິຄ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕິ. ສເຈ ປນ ເວທນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ກຖິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກເຖຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ກຖິຕໍ, ຕສ຺ມາ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ເຕ ຫິ ອຸປ຺ປາທວຍຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ທສ຺ສນຎາຓໍ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີຕິ ເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ວິຣາຄານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ວິຣາຄາ ຂຍວິຣາໂຄ ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິຣາໂຄ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ຂຍວຍໂຕ ອນຸປສ຺ສນາປິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕວິຣາຄໍ ນິພ຺ພານໍ ວິຣາຄໂຕ ທສ຺ສນມຄ຺ຄຎາຓມ຺ປິ ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາ. ຕທຸຠຍສມາງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ນາມ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ’’ຕິ, ວິຣາຄໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິໂຣຘານຸປສ຺ສິມ຺ຫິປິ ເອເສວ ນໂຍ, ນິໂຣໂຘປິ ຫິ ຂຍນິໂຣໂຘ ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິໂຣໂຘ ຈາຕິ ທຸວິໂຘເຍວ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ, ໂສ ຈ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວິປສ຺ສນາ, ສາ ຫິ ຕທງ຺ຄວເສນ ກິເລເສ ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ໂວສ຺ສຊ຺ຊຕິ. ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ມຄ຺ໂຄ, ໂສ ຫິ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ທ຺ວີຫິປິ ວາ ກາຣເຓຫິ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄເຍວ, ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ກິເລສານຎ຺ຈ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນໂຕ. ຕສ຺ມາ ກິເລເສ ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ປຣິຈ຺ຈຊຕີຕິ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ, ນິໂຣເຘ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ມຄ຺ເຄ ສເມຕິ. ຕທຸຠຍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ອິມາຍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ’’ຕິ. ນ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕີຕິ ກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຕຓ຺ຫາວເສນ ນ ອຸປາທິຍຕິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ປຣາມສຕິ. ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາປຣິຕສ຺ສນາຍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ສຍເມວ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ຂີຓາ ຊາຕີຕິອາທິນາ ປນສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາວ ທສ຺ສິຕາ. ອິຕິ ຠຄວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິປທໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ສລ຺ລຫຸກໍ ກຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ເຕເນວ ຂິປ຺ປໍ ກເຖສິ.

໓໙໑. ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອນນ຺ຕເຣ ກູຏາຄາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຠິສເມຈ຺ຈາຕິ ຎາເຓນ ອຠິສມາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຊານິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ຊານິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິ, ອຸທາຫຸ ອຊານິຕ຺ວາ ວາຕິ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ເອວມໂຫສີຕິ? ເຖໂຣ ກິຣ ນ ຠຄວໂຕ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ, ສກ຺ກສ຺ສ ປນ ເທວຣຎ຺ໂຎ, ‘‘ເອວເມຕໍ ຠຄວາ ເອວເມຕໍ ສຸຄຕາ’’ຕິ ອນຸໂມທນສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ. ສກ຺ໂກ ກິຣ ເທວຣາຊາ ມຫຕາ ສທ຺ເທນ ອນຸໂມທິ. ອຖ ກສ຺ມາ ນ ຠຄວໂຕ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສີຕິ? ຍຖາປຣິສວິຎ຺ຎາປກຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ເອກາພທ຺ຘາຍ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕາຍປິ ປຣິສາຍ ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ, ປຣິຍນ຺ຕໍ ປນ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ພຫິທ຺ຘາ ນ ນິຈ຺ຉຣຕິ. ກສ຺ມາ? ເອວຣູປາ ມຘຸຣກຖາ ມາ ນິຣຕ຺ຖກາ ອຄມາສີຕິ. ຕທາ ຠຄວາ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ສຕ຺ຕຣຕນມເຍ ກູຏາຄາເຣ ສິຣິຄພ຺ຠມ຺ຫິ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນກູຏາຄາຣໍ, ວາມປສ຺ເສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ, ອນ຺ຕເຣ ຉິທ຺ທວິວໂຣກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ນ ຠຄວໂຕ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ, ສກ຺ກສ຺ເສວ ອສ຺ໂສສີຕິ.

ປຎ຺ຈຫິ ຕູຣິຍສເຕຫີຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄິການໍ ຕູຣິຍານໍ ປຎ຺ຈຫິ ສເຕຫິ. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຕູຣິຍໍ ນາມ ອາຕຕໍ ວິຕຕໍ ອາຕຕວິຕຕໍ ສຸສິຣໍ ຆນນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຕຕໍ ນາມ ຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ເຘສຸ ເຠຣິອາທີສຸ ເອກຕລຕູຣິຍໍ. ວິຕຕໍ ນາມ ອຸຠຍຕລໍ. ອາຕຕວິຕຕໍ ນາມ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘປຓວາທິ. ສຸສິຣໍ ວໍສາທິ. ຆນໍ ສມ຺ມາທິ. ສມປ຺ປິໂຕຕິ ອຸປຄໂຕ. ສມງ຺ຄີຠູໂຕຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຣິຈາເຣຕີຕິ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຕໂຕ ຕໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈາເຣຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວຊ຺ຊມາເນຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຕູຣິຍສເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕີ. ປຏິປຓາເມຕ຺ວາຕິ ອປເນຕ຺ວາ, ນິສ຺ສທ຺ທານິ ກາຣາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍເຖວ ຫິ ອິທານິ ສທ຺ຘາ ຣາຊາໂນ ຄຣຸຠາວນິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມາ, ຕາຕາ, ຄາຍຖ, ມາ ວາເທຖ, ມາ ນຈ຺ຈຖາ’’ຕິ ນາຏການິ ປຏິວິເນນ຺ຕິ, ສກ຺ໂກປິ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ເອວມກາສິ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສີຕິ ເອວຣູປໍ ໂລເກ ປກຕິຍາ ປິຍສມຸທາຫາຣວຈນໍ ໂຫຕິ, ໂລກິຍາ ຫິ ຈິຣສ຺ສໍ ອາຄຕມ຺ປິ ອນາຄຕປຸພ຺ພມ຺ປິ ມນາປຊາຕິຍໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ, – ‘‘ກຸໂຕ ຠວໍ ອາຄໂຕ, ຈິຣສ຺ສໍ ຠວໍ ອາຄໂຕ, ກຖໍ ເຕ ອິຘາຄມນມຄ຺ໂຄ ຎາໂຕ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫສີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ອາຄຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາເຍວ ເອວມາຫ. ເຖໂຣ ຫິ ກາເລນ ກາລໍ ເທວຈາຣິກໍ ຄຈ຺ຉຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາຍມກາສີຕິ ວາຣມກາສິ. ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍາຕິ ໂຍ ອຍໍ ອິຘາຄມນາຍ ວາໂຣ, ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຣສ຺ສມກາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນິກໍ ມຓິປລ຺ລງ຺ກໍ ປຎ຺ຎປາເປຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

໓໙໒. ພຫຸກິຈ຺ຈາ ພຫຸກຣຓີຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍສໍ ພຫູນິ ກິຈ຺ຈານິ, ເຕ ພຫຸກິຈ຺ຈາ. ພຫຸກຣຓີຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອປ຺ເປວ ສເກນ ກຣຓີເຍນາຕິ ສກຣຓີຍເມວ ອປ຺ປໍ ມນ຺ທໍ, ນ ພຫຸ, ເທວານໍ ກຣຓີຍໍ ປນ ພຫຸ, ປຖວິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂມາຕຸຄາມາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຏາ ສກ຺ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຍເມນ຺ໂຕ ອາຫ – ອປິຈ ເທວານໍເຍວ ຕາວຕິໍສານໍ ກຣຓີເຍນາຕິ. ເທວານຎ຺ຫິ ຘີຕາ ຈ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ອງ຺ເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປາທປຣິຈາຣິກາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ສຍເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕາສໍ ມຓ຺ຑນປສາຘນກາຣິກາ ເທວຘີຕາ ສຍນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣາ ອນ຺ໂຕວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຏກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ເຍ ປນ ສີມນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ‘‘ມມ ສນ຺ຕກາ ຕວ ສນ຺ຕກາ’’ຕິ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອຏ຺ຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ຍສ຺ສ ວິມານໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໂກຕິ ວທຕິ. ສເຈ ທ຺ເວປິ ສມຏ຺ຐາເນ ໂຫນ຺ຕິ, ຍສ຺ສ ວິມານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຐິໂຕ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໂກຕິ ວທຕິ. ສເຈ ເອກມ຺ປິ ນ ໂອໂລເກຕິ, ຕໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ກລຫຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກໂຣຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ, ‘‘ເທວານໍເຍວ ຕາວຕິໍສານໍ ກຣຓີເຍນາ’’ຕິ ອາຫ. ອປິຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ກີຬາກິຈ຺ຈມ຺ປິ ກຣຓີຍເມວ.

ຍໍ ໂນ ຂິປ຺ປເມວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕີຕິ ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສີຆເມວ ອນ຺ຘກາເຣ ຣູປຄຕໍ ວິຍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ອິມິນາ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂມີ’’ຕິ ທີເປຕິ. ເຖໂຣ – ‘‘ກສ຺ມາ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ອສລ຺ລກ຺ຂຓຠາວໍ ທີເປຕິ, ປສ຺ເສນ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ – ‘‘ເທວາ ນາມ ມຫາມູຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ. ຉທ຺ວາຣິເກຫິ ອາຣມ຺ມເຓຫິ ນິມ຺ມຖີຍມານາ ອຕ຺ຕໂນ ຠຸຕ຺ຕາຠຸຕ຺ຕຠາວມ຺ປິ ປີຕາປີຕຠາວມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອິຘ ກຕເມຕ຺ຖ ປມຸສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ເກຈິ ປນາຫຸ – ‘‘ເຖໂຣ ເອຕສ຺ສ ຄຣຸ ຠາວນິໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘ອິທາເນວ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຫໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ອິທາເນວ ນາຏການໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍ ມໍ ເຖໂຣ ຕຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ຠເຍນ ເອວມາຫາ’’ຕິ. ເອຕໍ ປນ ໂກຫຎ຺ຎໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ເອວຣູປໍ ໂກຫຎ຺ຎໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ມູຬ຺ຫຠາເວເນວ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປຣິ ກສ຺ມາ ສລ຺ລກ຺ເຂສີຕິ? ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສໍເວຄໍ ຊນຍິຕ຺ວາ ຕມໍ ນີຫຣິ, ຕສ຺ມາ ສລ຺ລກ຺ເຂສີຕິ.

ອິທານິ ສກ຺ໂກ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ເອວໍ ຠູຕກາຣຓໍ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຕຸໍ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫຕິ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ຣາສິຠູໂຕ. ອສຸຣາ ປຣາຊິນິໍສູຕິ ອສຸຣາ ປຣາຊຍໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ກທາ ປເນເຕ ປຣາຊິຕາຕິ? ສກ຺ກສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລ. ສກ຺ໂກ ກິຣ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຈລຄາເມ ມໂຆ ນາມ ມາຓໂວ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ໂພຘິສຕ຺ຕຈຣິຍາ ວິຍສ຺ສ ຈຣິຍາ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕຕ຺ຕິໍສ ປຸຣິເສ ຄເຫຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓມກາສິ. ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນວ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ມຫາຊນສ຺ສ ສນ຺ນິປຕິຕຏ຺ຐາເນ ກຈວຣໍ ອຸຠຍໂຕ ອປພ຺ພຫິຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ອຕິຣມຓີຍມກາສິ, ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣສິ, ປຸນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ສາລໍ ກາເຣສິ. ຄາມໂຕ ຈ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາວຸຕມ຺ປິ ອຑ຺ຒໂຍຊນມ຺ປິ ຕິຄາວຸຕມ຺ປິ ໂຍຊນມ຺ປິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສຫາເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສມໍ ສມໍ ອກາສິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເສຕຸຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ເສຕຸໍ, ມຓ຺ຑປສາລາໂປກ຺ຂຣຓີມາລາຄຈ຺ຉໂຣປນາທີນໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ມຓ຺ຑປາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎມກໍສຸ. ມໂຆ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ປູເຣຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສທ຺ຘິໍ ສຫາເຍຫິ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອສຸຣຄຓາ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ປຏິວສນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ເຕ ເທວານໍ ສມານາຍຸກາ ສມານວຓ຺ຓາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສກ຺ກໍ ສປຣິສໍ ທິສ຺ວາ ອຘຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ນວກເທວປຸຕ຺ຕາ ອາຄຕາຕິ ມຫາປານໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ – ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ນ ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຘາຣຓໍ ກຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ຄຓ຺ຑປານໍ ມາ ປິວິຕ຺ຖ ປີຕມຕ຺ຕເມວ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ພາລອສຸຣາ ຄຓ຺ຑປານໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວານໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ເຕ ປາເທສຸ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສິເນຣຸປາເທ ຂິປາເປສິ, ສິເນຣຸສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ອສຸຣຠວນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕາວຕິໍສເທວໂລກປ຺ປມາຓເມວ. ຕຕ຺ຖ ອສຸຣາ ວສນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕປາຏລິ ນາມ ຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ຕສ຺ສ ປຸປ຺ຜນກາເລ ຊານນ຺ຕິ – ‘‘ນາຍໍ ຕາວຕິໍສາ, ສກ຺ເກນ ວຎ຺ຈິຕາ ມຍ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຄຓ຺ຫຖ ນນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສິເນຣຸໍ ປຣິຫຣມານາ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ວມ຺ມິກປາທໂຕ ວມ຺ມິກມກ຺ຂິກາ ວິຍ ອຠິຣຸຫິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ກາເລນ ເທວາ ຊິນນ຺ຕິ, ກາເລນ ອສຸຣາ. ຍທາ ເທວານໍ ຊໂຍ ໂຫຕິ, ອສຸເຣ ຍາວ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ຐາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ. ຍທາ ອສຸຣານໍ ຊໂຍ ໂຫຕິ, ເທເວ ຍາວ ເວທິກປາທາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສງ຺ຄາເມ ເທວານໍ ຊໂຍ ອໂຫສິ, ເທວາ ອສຸເຣ ຍາວ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ຐາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ອສຸເຣ ປລາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ເອວໍ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ເວທິກປາເທ ວຊິຣຫຕ຺ຖາ ອິນ຺ທປຏິມາໂຍ ຐເປສິ. ອສຸຣາ ກາເລນ ກາລໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕາ ປຏິມາໂຍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ສກ຺ໂກ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ວິຊິຕຏ຺ຐານໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ. ປຣິຈາຣິກາໂຍຕິ ມາລາຄນ຺ຘາທິກມ຺ມກາຣິກາໂຍ.

໓໙໓. ເວສ຺ສວໂຓ ຈ ມຫາຣາຊາຕິ ໂສ ກິຣ ສກ຺ກສ຺ສ ວລ຺ລໂຠ, ພລວວິສ຺ສາສິໂກ, ຕສ຺ມາ ສກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ. ປວິສິໍສູຕິ ປວິສິຕ຺ວາ ປນ ອຸປຑ຺ຒປິຫິຕານິ ທ຺ວາຣານິ ກຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອິທມ຺ປິ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປສ຺ສ ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ຣາມເຓຍ຺ຍກນ຺ຕິ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິທມ຺ປິ ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ປສ຺ສ, ສຸວຓ຺ຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ປສ຺ສ, ຣຊຕຕ຺ຖມ຺ເຠ ມຓິຕ຺ຖມ຺ເຠ ປວາຬຕ຺ຖມ຺ເຠ ໂລຫິຕງ຺ຄຕ຺ຖມ຺ເຠ ມສາຣຄລ຺ລຕ຺ຖມ຺ເຠ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ເຠ ສຕ຺ຕຣຕນຕ຺ຖມ຺ເຠ, ເຕສໍເຍວ ສຸວຓ຺ຓາທິມເຍ ຆຏເກ ວາຬຣູປການິ ຈ ປສ຺ສາຕິ ເອວໍ ຖມ຺ຠປນ຺ຕິໂຍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຍຖາ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປໂຠຄຏ຺ຐາເນນ ໂສຠິຕພ຺ພໍ, ເອວເມວໍ ໂສຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕິພາຬ຺ຫໍ ໂຂ ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປາສາເທ ນາຏກປຣິວາເຣນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວເສນ ອຕິວິຍ ມຕ຺ໂຕ.

ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສີຕິ ອິທ຺ຘິມກາສິ. ອາໂປກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາສາທປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສໍ ອຸທກໍ ໂຫຕູຕິ ອິທ຺ຘິໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປາສາທກຓ຺ຓິເກ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ປຫຣິ. ໂສ ປາສາໂທ ຍຖາ ນາມ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ຐປິຕປຕ຺ຕໍ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຫຏໍ ອປຣາປຣໍ ກມ຺ປຕິ ຈລຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວເມວໍ ສໍກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ, ຖມ຺ຠປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏກຓ຺ຓິກໂຄປານສິອາທີນິ ກຣກຣາຕິ ສທ຺ທໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕານິ ປຕິຕຸໍ ວິຍ ອາຣທ຺ຘານິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສງ຺ກມ຺ເປສິ ສມ຺ປກມ຺ເປສິ ສມ຺ປເວເຘສີ’’ຕິ. ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາຕິ ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອໂຫ ອພ຺ຠຸຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຊາຕອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕາ ເຈວ ສຎ຺ຊາຕຕຸຏ຺ຐິໂນ ຈ ອເຫສຸໍ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສມນສ຺ສາ. ສໍວິຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄໍ. ໂລມຫຏ຺ຐຊາຕນ຺ຕິ ຊາຕໂລມຫໍສໍ, ກຎ຺ຈນຠິຕ຺ຕິຍໍ ຐປິຕມຓິນາຄທນ຺ເຕຫິ ວິຍ ອຸທ຺ຘຄ຺ເຄຫິ ໂລເມຫິ ອາກິຓ຺ຓສຣີຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລມຫໍໂສ ຈ ນາເມສ ໂສມນສ຺ເສນປິ ໂຫຕິ ໂທມນສ຺ເສນປິ, ອິຘ ປນ ໂສມນສ຺ເສນ ຊາໂຕ. ເຖໂຣ ຫິ ສກ຺ກສ຺ສ ໂສມນສ຺ສເວເຄນ ສໍເວເຊຕຸໍ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍມກາສິ. ຕສ຺ມາ ໂສມນສ຺ສເວເຄນ ສໍວິຄ຺ຄໂລມຫຏ຺ຐໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໙໔. ອິຘາຫໍ, ມາຣິສາຕິ ອິທານິສ຺ສ ຍສ຺ມາ ເຖເຣນ ໂສມນສ຺ສສໍເວຄໍ ຊນຍິຕ຺ວາ ຕມໍ ວິໂນທິຕໍ, ຕສ຺ມາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ເອໂສ ນຸ ເຕ, ມາຣິສ, ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາຕິ, ມາຣິສ, ຕ຺ວໍ ກຸຫິໍ ຄໂຕສີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກນ຺ຕິ ວເທສິ, ອິມສ຺ມິໍ ເທວໂລເກ ເອກປາທເກນ ວິຍ ຕິຏ຺ຐສິ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ, ເອໂສ ນຸ ເຕ, ມາຣິສ, ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເມ ເອໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ເຖໂຣ ອນຄາຣິໂຍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຄ຺ຄສາວໂກ, ສກ຺ໂກ ອຄາຣິໂຍ, ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວເສນ ປເນເຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອໂຫ ນູນ ເຕ ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຕາວ ເຕ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ, ໂສ ປນ ເຕ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ ອໂຫ ນູນ ມຫິທ຺ຘິໂກຕິ ສຕ຺ຖຸ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍທສ຺ສເນ ຊາຕາຠິລາປາ ຫຸຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ.

໓໙໕. ຎາຕຎ຺ຎຕຣສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຎາຕຎ຺ຎຕຣສ຺ສ, ສກ຺ໂກ ຫິ ປຎ຺ຎາຕານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ, ເທສນໍ ປນ ຠຄວາ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ເຕ ລທ຺ຘິມຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ອຍໍ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ, ຊາຕກຠາຓໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ຊາຕກໍ ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ສມເຍນ ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ອໂຫສິໍ, ມໂຫສໂຘ, ວິຘຸຣປຓ຺ຑິໂຕ, ເສນກປຓ຺ຑິໂຕ, ມຫາຊນໂກ ຣາຊາ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ສໂມຘາເນນ຺ຕໍ ສຸຓາຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິເມ ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ອິຘໂລກໂຕ ປຣໂລກໍ, ປຣໂລກໂຕ ອິມໍ ໂລກໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕີ’’ຕິ ສສ຺ສຕທສ຺ສນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ ອນຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປນ, ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຍສມ຺ຠວໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິນາ ປຈ຺ຈຍໍ ນຕ຺ຖິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ເຘນ ອກຖິຕໍ ກເຖຕິ, ຊິນຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ ປຏິພາຫຕິ, ໂສຕຸກາມໍ ຊນໍ ວິສໍວາເທຕິ, ອຣິຍປເຖ ຕິຣິຍໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ຍຖາ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ເຊ ມຫາໂຈໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ມຫາຊນສ຺ສ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ຊິນສາສເນ ໂຈໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູຕິ ຊນປທວາສິໂນ ປິຓ຺ຑປາຕິກຠິກ຺ຂູ. ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ອຍໍ ປຣິສໍ ລຠິຕ຺ວາ ສາສນມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຘາເປຍ຺ຍ, ຍາວ ປກ຺ຂໍ ນ ລຠຕິ, ຕາວເທວ ນໍ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈມາຕິ ສຸຕສຸຕຏ຺ຐານໂຕເຍວ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ອນິສີທິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

໓໙໘. ກຕມໍ ຕໍ ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ສາຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ? ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ວໂທ ເວເທຍ຺ໂຍ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ກລ຺ຍາຓປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍ ອຍໍ ວທຕິ ເວທຍຕິ, ໂຍ ຈາຍໍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍມຫໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທມີຕິ. ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ນາມາຕິ ກສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ເວສ຺ສສຸທ຺ທຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕເທວມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ.

໓໙໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ກສ຺ມາ ອາມນ຺ເຕສິ? ສາຕິສ຺ສ ກິຣ ເອວໍ ອໂຫສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ມໍ ‘ໂມຆປຸຣິໂສ’ຕິ ວທຕິ, ນ ຈ ໂມຆປຸຣິໂສຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເນວ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນ ໂຫຕິ. ອຸປເສນມ຺ປິ ຫິ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ຕໍ, ‘ອຕິລຫຸໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ ໂມຆປຸຣິສ ພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຕ຺ໂຕ’ຕິ (ມຫາວ. ໗໕) ຠຄວາ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ໂອວທິ. ເຖໂຣ ອປຣຠາເຄ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉາກາສິ. ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປໍ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຉິນ຺ນປຈ຺ຈໂຍ ອຍໍ ສາສເນ ອວິຣຸຬ຺ຫຘມ຺ໂມຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ. ອຸສ຺ມີກໂຕຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາຘິປ຺ປາຍເມວ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິ ອຍມ຺ປິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ສາຕິສ຺ສ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ, ກິໍ ສກ຺ກາ ອຸປນິສ຺ສເຍ ອສຕິ ກາຕຸໍ? ນ ຫິ ຕຖາຄຕາ ສອຸປນິສ຺ສຍສ຺ເສວ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ເທເສນ຺ຕິເຍວ. ອຫໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ສຸຄໂຕວາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕູປຄໍ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ, ‘‘ນາຫໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂອວາທໍ ວາ ອນຸສາສນິໍ ວາ ເທມີ’’ຕິ ສຸຄໂຕວາທໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທານິ ປຣິສາຍ ລທ຺ຘິໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ, ‘‘ອິຘາຫໍ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໐໐. ອິທານິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍໍ ຍເທວ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈາຕິ ສຫາວຊ຺ຊເນນ ຠວງ຺ຄມນຎ຺ຈ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ຈ ປຏິຈ຺ຈ. ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈາຕິອາທິ ໂອປມ຺ມນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ກິໍ ທີເປຕິ? ທ຺ວາຣສງ຺ກນ຺ຕິຍາ ອຠາວໍ. ຍຖາ ຫິ ກຏ຺ຐໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊລມາໂນ ອຄ຺ຄິ ອຸປາທານປຈ຺ຈເຍ ສຕິເຍວ ຊລຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ວູປສມ຺ມຕິ, ນ ສກລິກາທີນິ ສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກລິກຄ຺ຄີຕິອາທິສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ຈກ຺ຂຸຣູປອາໂລກມນສິກາຣສງ຺ຂາເຕ ປຈ຺ຈຍມ຺ຫິ ສຕິເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນ ໂສຕາທີນິ ສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທິສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພວາເຣສຸ. ອິຕິ ຠຄວາ ນາຫໍ ວິຎ຺ຎາຓປ຺ປວຕ຺ເຕ ທ຺ວາຣສງ຺ກນ຺ຕິມຕ຺ຕມ຺ປິ ວທາມິ, ອຍໍ ປນ ສາຕິ ໂມຆປຸຣິໂສ ຠວສງ຺ກນ຺ຕິໍ ວທຕີຕິ ສາຕິໍ ນິຄ຺ຄເຫສິ.

໔໐໑. ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປນ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ຠູຕມິທນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠູຕມິທນ຺ຕິ ອິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ຊາຕໍ ຠູຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຕໍ ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສ຺ສຖາຕິ. ຕທາຫາຣສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຕໍ ປເນຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອາຫາຣສມ຺ຠວໍ ປຈ຺ຈຍສມ຺ຠວໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອວໍ ປສ຺ສຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕທາຫາຣນິໂຣຘາຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນິໂຣຘາ. ຠູຕມິທໍ ໂນສ຺ສູຕິ ຠູຕໍ ນຸ ໂຂ ອິທໍ, ນ ນຸ ໂຂ ຠູຕນ຺ຕິ. ຕທາຫາຣສມ຺ຠວໍ ໂນສ຺ສູຕິ ຕໍ ຠູຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ປຈ຺ຈຍສມ຺ຠວໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂຕິ. ຕທາຫາຣນິໂຣຘາຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນິໂຣຘາ. ນິໂຣຘຘມ຺ມໍ ໂນສ຺ສູຕິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂຕິ. ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕຕິ ອິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ຊາຕໍ ຠູຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ທິຏ຺ຐໍ. ເອວໍ ເຍ ເຍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສຸໍ, ເຕສໍ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອິທານິ ຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ເຕຫິ ຕໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ສນິໂຣຘໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ສຸທິຏ຺ຐໍ, ຕຕ຺ຖ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິມໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ. ສຠາວທສ຺ສເນນ ປຣິສຸທ຺ຘໍ. ປຈ຺ຈຍທສ຺ສເນນ ປຣິໂຍທາຕໍ. ອລ຺ລີເຍຖາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖ. ເກລາເຍຖາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ກີຬມານາ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖ. ຘນາເຍຖາຕິ ຘນໍ ວິຍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາ ເຄຘໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ມມາເຍຖາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ມມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍາຖ. ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ໂນ ຄຫຓຕ຺ຖາຍາຕິ ໂຍ ໂສ ມຍາ ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ກຸລ຺ລູປໂມ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂນ ນິກນ຺ຕິວເສນ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ. ອປິ ນຸ ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ອາຊາເນຍ຺ຍາຖາຕິ. ວິປຣິຍາເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໐໒. ອິທານິ ເຕສໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາຣາຕິອາທິມາຫ, ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ຍຖາ ປນ ເອໂກ ອິມໍ ຊານາສີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ນ ເກວລໍ ອິມໍ, ມາຕຣມ຺ປິສ຺ສ ຊານາມິ, ມາຕຸ ມາຕຣມ຺ປີ’’ຕິ ເອວໍ ປເວຓິວເສນ ຊານນ຺ໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານາຕິ ນາມ. ເອວເມວໍ ຠຄວາ ນ ເກວລໍ ຂນ຺ຘມຕ຺ຕເມວ ຊານາຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈຍມ຺ປິ ເຕສມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍປຣມ຺ປຣໍ ຊານາຕິ. ໂສ ຕໍ, ພຸທ຺ຘພລໍ ທີເປນ຺ໂຕ ອິທານິ ປຈ຺ຈຍປຣມ຺ປຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ອິເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ ຠເວຍ຺ຍ, ສາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ.

໔໐໔. ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອວິຊ຺ຊາທິເກ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິມສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ເອວ ຕຸ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາຕິ ວິຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ມຄ຺ເຄນ ອເສສນິໂຣຘາ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນິຣຸທ຺ຘານໍ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາຓາທີນຎ຺ຈ ນິໂຣຘາ ນາມຣູປາທີນິ ນິຣຸທ຺ຘານິເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເກວລສ຺ສາຕິ ສກລສ຺ສ, ສຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ, ສຕ຺ຕວິຣຫິຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂຣາສິສ຺ສ. ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

໔໐໖. ອິມສ຺ມິໍ ອສຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໐໗. ເອວໍ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ອິມໍ ທ຺ວາທສງ຺ຄປຈ຺ຈຍວຏ຺ຏໍ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ເຄນ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ຍາ ປຏິຘາວນາ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສາ ອຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຊານນ຺ຕາຕິ ເອວໍ ສຫວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ເຄນ ຊານນ຺ຕາ. ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຸພ຺ພນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາສໍ, ອຕີຕຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິຘາເວຍ຺ຍາຖາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ປຏິຘາເວຍ຺ຍາຖ. ເສສໍ ສພ຺ພາສວສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ອິທານິ ເນສໍ ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈລຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາຖ, ສຕ຺ຖາ ໂນ ຄຣູຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄຣູຕິ ຠາຣິໂກ ອກາມາ ອນຸວຕ຺ຕິຕພ຺ໂພ. ສມໂຓຕິ ພຸທ຺ຘສມໂຓ. ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາຖາຕິ ອຍໍ ສຕ຺ຖາ ອມ຺ຫາກໍ ກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອປິ ນຸ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພາຫິຣກໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາຖ. ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານນ຺ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຖູນໍ ຕິຕ຺ຖິຍສມຓານໍ ເຈວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານຎ຺ຈ. ວຕໂກຕູຫລມງ຺ຄລານີຕິ ວຕສມາທານານິ ຈ ທິຏ຺ຐິກຸຕູຫລານິ ຈ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕມງ຺ຄລານິ ຈ. ຕານິ ສາຣໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາຕິ ເອຕານິ ສາຣນ຺ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ. ເອວໍ ນິສ຺ສຏ຺ຐານິ ຈ ປຸນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາມໍ ຎາຕນ຺ຕິ ສຍໍ ຎາເຓນ ຎາຕໍ. ສາມໍ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ສຍໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐໍ. ສາມໍ ວິທິຕນ຺ຕິ ສຍໍ ວິຠາວິຕໍ ປາກຏໍ ກຕໍ. ອຸປນີຕາ ໂຂ ເມ ຕຸມ຺ເຫຕິ ມຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ອິມິນາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາທິສຠາເວນ ຘມ຺ເມນ ນິພ຺ພານໍ ອຸປນີຕາ, ປາປິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກຕິອາທີນມຕ຺ໂຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ. ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ວຈນມິທໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສາມໍ ຎາຕາທິຠາວໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໐໘. ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ນນຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏວເສນ ເທສນາ ມຕ຺ຖກໍ ປາປິຕາຕິ? ອາມ ປາປິຕາ. ອຍໍ ປນ ປາຏິເອກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ, ‘‘ອຍຎ຺ຫິ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ປຏິສນ຺ຘິສມ຺ມູຬ຺ໂຫ, ຕສ຺ສ ສມ຺ໂມຫຏ຺ຐານໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ອປິຈ ວຏ຺ຏມູລໍ ອວິຊ຺ຊາ, ວິວຏ຺ຏມູລໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ອິຕິ ວຏ຺ຏມູລໍ ອວິຊ຺ຊໍ ວິວຏ຺ຏມູລຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາປິ, ‘‘ປຸນ ເອກວາຣໍ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏວເສນ ເທສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປາຕາຕິ ສໂມຘາເນນ ປິຓ຺ຑຠາເວນ. ຄພ຺ຠສ຺ສາຕິ ຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກສຕ຺ຕສ຺ສ. ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ຫິ ຄພ຺ໂຠຕິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍເມກຣຕ຺ຕິໍ ປຐມໍ, ຄພ຺ເຠ ວສຕິ ມາຓໂວ;

ອພ຺ຠຸຏ຺ຐິໂຕວ ໂສ ຍາຕິ, ສ ຄຈ຺ຉໍ ນ ນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໓໖໓);

ກຕ຺ຖຈິ ຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕນສຕ຺ໂຕ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍຖາ ໂຂ, ປນານນ຺ທ, ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິກາ ນວ ວາ ທສ ວາ ມາເສ ຄພ຺ຠໍ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ວິຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໕). ອິຘ ສຕ຺ໂຕ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ. ມາຕາ ຈ ອຸຕຸນີ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ອຸຕຸສມຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມາຕຸຄາມສ຺ສ ກິຣ ຍສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ທາຣໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຖ ມຫຕີ ໂລຫິຕປີຬກາ ສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ, ວຕ຺ຖຸ ສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສຸທ຺ເຘ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ມາຕາປິຕູສຸ ເອກວາຣໍ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ຍາວ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ເຂຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາຫເວຓິຄ຺ຄາຫາທິນາ ອງ຺ຄປຣາມສເນນປິ ທາຣໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິເຍວ. ຄນ຺ຘພ຺ໂພຕິ ຕຕ຺ຣູປຄສຕ຺ໂຕ. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕີຕິ ນ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ນິປາຕໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ສມີເປ ຐິໂຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ກມ຺ມຍນ຺ຕຍນ຺ຕິໂຕ ປນ ເອໂກ ສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂກ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສໍສເຍນາຕິ ‘‘ອໂຣໂຄ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອຫໍ ວາ, ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ເມ’’ຕິ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕນ ຊີວິຕສໍສເຍນ. ໂລຫິຕຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ຕທາ ກິຣ ມາຕຸໂລຫິຕໍ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ປຓ຺ຑຣໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ວງ຺ກກນ຺ຕິ ຄາມທາຣການໍ ກີຬນກໍ ຂຸທ຺ທກນງ຺ຄລໍ. ຆຏິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ທີຆທຓ຺ເຑນ ຣສ຺ສທຓ຺ຑກໍ ປຫຣຓກີຬາ. ໂມກ຺ຂຈິກນ຺ຕິ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກກີຬາ, ອາກາເສ ວາ ທຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ວາ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍຠາເວນ ປຣິວຕ຺ຕນກີຬນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈິງ຺ຄຸລກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕາລປຓ຺ຓາທີຫິ ກຕໍ ວາຕປ຺ປຫາເຣນ ປຣິພ຺ຠມນຈກ຺ກໍ. ປຕ຺ຕາຬ຺ຫກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຓ຺ຓນາຬິກາ, ຕາຍ ວາລິກາທີນິ ມິນນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕິ. ຣຖກນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກຣຖໍ. ຘນຸກມ຺ປິ ຂຸທ຺ທກຘນຸເມວ.

໔໐໙. ສາຣຊ຺ຊຕີຕິ ຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕີຕິ ພ຺ຍາປາທໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ອນຸປຏ຺ຐິຕກາຍສຕີຕິ ກາເຍ ສຕິ ກາຍສຕິ, ຕໍ ອນຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຕ຺ຕເຈຕໂສຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ໂຕ. ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ປາປກາຕິ ຍສ຺ສໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍໍ ເອເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຊານາຕິ ນາຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸໂຣຘວິໂຣຘນ຺ຕິ ຣາຄຎ຺ເຈວ ໂທສຎ຺ຈ. ອຠິນນ຺ທຕີຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ອຠິນນ຺ທຕິ, ຕຓ຺ຫາວເສເນວ ອໂຫ ສຸຂນ຺ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ອຠິວທຕິ. ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຕຓ຺ຫາອຊ຺ໂຌສານຄຫເຓນ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຸຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ອຠິນນ຺ທຕຸ, ທຸກ຺ຂໍ ກຖໍ ອຠິນນ຺ທຕີຕິ? ‘‘ອຫໍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ມມ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຠິນນ຺ທຕິ ນາມ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນນ຺ທີຕິ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕທຸປາທານນ຺ຕິ ສາວ ຕຓ຺ຫາ ຄຫຓຏ຺ເຐນ ອຸປາທານໍ ນາມ. ຕສ຺ສ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ…ເປ… ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ, ອິທຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ປຸນ ເອກວາຣໍ ທ຺ວິສນ຺ຘິ ຕິສງ຺ເຂປໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣວຏ຺ຏໍ ທສ຺ສິຕໍ.

໔໑໐-໔. ອິທານິ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປມາຓເຈຕໂສຕິ ອປ຺ປມາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ເຈໂຕ ອສ຺ສາຕິ ອປ຺ປມາຓເຈຕໂສ, ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມໍ ໂຂ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ຘາເຣຖາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ເທສິຕໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິເທສນໍ ຕຸມ຺ເຫ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ ມາ ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ເທສນາ ຫິ ເອຕ຺ຖ ວິມຸຕ຺ຕິປຏິລາຠເຫຕຸໂຕ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ມຫາຕຓ຺ຫາຊາລຕຓ຺ຫາສງ຺ຆາຏປຏິມຸກ຺ກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາວ ສໍສິພ຺ພິຕຏ຺ເຐນ ມຫາຕຓ຺ຫາຊາລໍ, ສງ຺ຆຏິຕຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆາຏນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມຫາຕຓ຺ຫາຊາເລ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຆາເຏ ຈ ອິມໍ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ປຏິມຸກ຺ກໍ ຘາເຣຖ. ອນຸປວິຏ຺ໂຐ ອນ຺ໂຕຄໂຘຕິ ນໍ ຘາເຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ມຫາອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອງ຺ເຄສູຕິ ອງ຺ຄາ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ‘‘ອງ຺ຄາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອງ຺ເຄສຸ ຊນປເທ. ອສ຺ສປຸຣໍ ນາມ ອງ຺ຄານໍ ນິຄໂມຕິ ອສ຺ສປຸຣນ຺ຕິ ນຄຣນາເມນ ລທ຺ຘໂວຫາໂຣ ອງ຺ຄານໍ ຊນປທສ຺ສ ເອໂກ ນິຄໂມ, ຕໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ‘‘ສມຓາ ສມຓາຕິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊໂນ ສຎ຺ຊານາຕີ’’ຕິອາທິວຈນມໂວຈ.

ກສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ອໂວຈາຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ນິຄເມ ມນຸສ຺ສາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ພຸທ຺ຘມາມກາ ຘມ຺ມມາມກາ ສງ຺ຆມາມກາ, ຕທຫຸປພ຺ພຊິຕສາມເຓຣມ຺ປິ ວສ຺ສສຕິກຕ຺ເຖຣສທິສໍ ກຕ຺ວາ ປສໍສນ຺ຕິ; ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ພີຊນງ຺ຄລາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ, ຜຣສຸອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສນ຺ຕາປິ ຕານິ ອຸປກຣຓານິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ອາສນສາລໍ ວາ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຣຊປານີຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ທຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕານິ ອຸປກຣຓານິ ອາທາຍ ເຂຕ຺ຕໍ ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ກມ຺ມນ຺ຕຏ຺ຐາເນປິ ເນສໍ ອຎ຺ຎາ ກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜລຏ຺ຐາຕິ ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ອຣິຍສງ຺ໂຆ ນາມ; ເຕ ‘‘ເອວຣູເປນ ສີເລນ, ເອວຣູເປນ ອາຈາເຣນ, ເອວຣູປາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາ ລຊ຺ຊິໂນ ເປສລາ ອຸຬາຣຄຸຓາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕິ. ກມ຺ມນ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕສາຍມາສາ ຆຣທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ນາປິ, ສຍນິຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາປິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕິ. ຠຄວາ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍເນ ນິໂຍເຊຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ.

ເຍ ຘມ຺ມາ ສມຓກຣຓາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຣຓາ ຈາຕິ ເຍ ຘມ຺ມາ ສມາທາຍ ປຣິປູຣິຕາ ສມິຕປາປສມຓຎ຺ຈ ພາຫິຕປາປພ຺ຣາຫ຺ມຓຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓສ຺ສ ສມຓິຍານິ ສມຓກຣຓີຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາສມາທານໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາສມາທານໍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສມາທານ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໒) ເອຕ຺ຖ ປນ ສມເຓນ ກຕ຺ຕພ຺ພຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕປິ ຈ ສມຓກຣຓາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ອິຘ ປນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປາທິວເສນ ເທສນາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ເອວໍ ໂນ ອຍໍ ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂນຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອຍໍ ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫປ຺ຜລາ ມຫານິສໍສາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກເມວ. ອວຎ຺ຌາຕິ ອໂມຆາ. ສຜລາຕິ ອຍໍ ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ສາ ຫິ ຜລໍ ນຕ຺ຖິ, ສາ ວຎ຺ຌາ ນາມ ໂຫຕິ. ສອຸທ຺ຣຍາຕິ ສວຑ຺ຒິ, ອິທໍ ສຜລຕາຍ ເວວຈນໍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິມິນາ ເອຕ຺ຕເກນ ຐາເນນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ. ກສ຺ມາ? ວຈນປຖປຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ. ສເຈ ຫິ ໂກຈິ ອຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ພາລຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ຠຄວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປາທິຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຖາຕິ ວທຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເຕສໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕເນ ອານິສໍໂສ’’ຕິ? ຕສ຺ສ ວຈນປຖປຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ. ອຍຎ຺ຈ ອານິສໍໂສ, ອິເມ ຫິ ຘມ຺ມາ ສມາທາຍ ປຣິປູຣິຕາ ສມິຕປາປສມຓໍ ນາມ ພາຫິຕປາປພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ນາມ ກໂຣນ຺ຕິ, ຈຕຸປຈ຺ຈຍລາຠໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈຍທາຍການໍ ມຫປ຺ຜລຕໍ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອວຎ຺ຌໍ ສຜລໍ ສອຸທ຺ຣຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ວຓ຺ຓກຖາ ສຕິປຏ຺ຐາເນ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໗໓; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໗໓) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໑໖. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນາຕິ ‘‘ຍໍ ຫິຣີຍຕິ ຫິຣີຍິຕພ຺ເພນ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຕພ຺ເພນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໑) ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕາຍ ຫິຣິຍາ ເຈວ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ຈ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ, ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຫິຣີ, ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ, ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ, ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ. ອປິຈ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາລນໂຕ ໂລກປາລຘມ຺ມາ ນາມາຕິ ກຖິຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ. ອິເມ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ນ ປາເລຍ຺ຍຸໍ, ນຍິຘ ປຎ຺ຎາເຍຖ, ‘ມາຕາ’ຕິ ວາ, ‘ມາຕຸຈ຺ຉາ’ຕິ ວາ, ‘ມາຕຸລານີ’ຕິ ວາ, ‘ອາຈຣິຍຠຣິຍາ’ຕິ ວາ, ‘ຄຣູນໍ ທາຣາ’ຕິ ວາ, ສມ຺ເຠທໍ ໂລໂກ ອຄມິສ຺ສ, ຍຖາ ອເຊຬກາ ກຸກ຺ກຸຏສູກຣາ ໂສຓສິງ຺ຄາລາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໙). ອິເມເຍວ ຊາຕເກ ‘‘ເທວຘມ຺ມາ’’ຕິ ກຖິຕາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາ, ສຸກ຺ກຘມ຺ມສມາຫິຕາ;

ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ໂລເກ, ເທວຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໖);

ມຫາຈຸນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປນ ກິເລສສລ຺ເລຂນປຏິປທາຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ປເຣ ອຫິຣິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ຫິຣິມນາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ປເຣ ອໂນຕ຺ຕາປີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ໂອຕ຺ຕາປີ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໘໓). ອິເມວ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ໂອວາທູປສມ຺ປທາຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕສ຺ມາ ຕິຫ ເຕ, ກສ຺ສປ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕິພ຺ພໍ ເມ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ເຖເຣສຸ ນເວສຸ ມຊ຺ຌິເມສູຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ກສ຺ສປ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໔). ອິຘ ປເນເຕ ສມຓຘມ຺ມາ ນາມາຕິ ທສ຺ສິຕາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອປເຣປິ ສມຓກຣຓຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖຕິ ສໍຍຸຕ຺ຕເກ ຕາວ, ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມຎ຺ຎໍ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມຎ຺ຎໍ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ? ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖) ມຄ຺ໂຄ ‘‘ສາມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ, ຜລນິພ຺ພານານິ ‘‘ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ຜລມ຺ປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາໂຣຈຍາມີຕິ ກເຖມິ. ປຏິເວທຍາມີຕິ ຊານາເປມິ.

໔໑໗. ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍສມາຈາໂຣ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ທຸວິໂຘ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ປາຓໍ ຫນຕິ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາ ຈຣຕິ, ຕສ຺ສ ກາຍສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ, ອຍໍ ປນ ກມ຺ມປຖວເສເນວ ວາຣິໂຕ. ໂຍ ປນ ປາຓິນາ ວາ ເລຑ຺ຑຸນາ ວາ ທຓ຺ເຑນ ວາ ສຕ຺ເຖນ ວາ ປຣໍ ໂປເຖຕິ ວິເຫເຐຕິ, ຕສ຺ສ ກາຍສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ, ອຍມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທພທ຺ເຘເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ປຣມສລ຺ເລໂຂ ນາມ ກຖິໂຕ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ປານີຍຆເຏ ວາ ປານີຍໍ ປິວນ຺ຕານໍ, ປຕ຺ເຕ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ກາການໍ ນິວາຣຓວເສນ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ທຓ຺ຑໍ ວາ ເລຑ຺ຑຸໍ ວາ ອຸຄ຺ຄິຣຕິ, ຕສ຺ສ ກາຍສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ. ວິປຣີໂຕ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ. ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ອຸຄ຺ຄໂຕ ປາກໂຏ. ວິວໂຏຕິ ອນາວໂຏ ອສຎ຺ຉນ຺ໂນ. ອຸຠເຍນາປິ ປຣິສຸທ຺ຘຕໍເຍວ ທີເປຕິ. ນ ຈ ຉິທ຺ທວາຕິ ສທາ ເອກສທິໂສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ຉິທ຺ທຣຫິໂຕ. ສໍວຸໂຕຕິ ກິເລສານໍ ທ຺ວາຣ ປິທຫເນນ ປິທຫິໂຕ, ນ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖາຍ.

໔໑໘. ວຈີສມາຈາເຣປິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ມຸສາ ວທຕິ, ປິສຸຓໍ ກເຖຕິ, ຜຣຸສໍ ຠາສຕິ, ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ, ຕສ຺ສ ວຈີສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ. ອຍໍ ປນ ກມ຺ມປຖວເສນ ວາຣິໂຕ. ໂຍ ປນ ຄຫປຕິກາຕິ ວາ ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ອາທີຫິ ຂຸໍເສນ຺ໂຕ ວທຕິ, ຕສ຺ສ ວຈີສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ. ອຍໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທພທ຺ເຘເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ປຣມສລ຺ເລໂຂ ນາມ ກຖິໂຕ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ທຫເຣນ ວາ ສາມເຓເຣນ ວາ, ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ປສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ວິຈທິໍສຸ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເຕ ວິກ຺ກາຍິກສາກຠຓ຺ຑິກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຫສາຘິປ຺ປາໂຍປິ ເອວຣູປໍ ກຖໍ ກເຖຕິ, ຕສ຺ສ ວຈີສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ. ວິປຣີໂຕ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ.

໔໑໙. ມໂນສມາຈາເຣ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ມໂນສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ. ອຍໍ ປນ ກມ຺ມປຖວເສເນວ ວາຣິໂຕ. ໂຍ ປນ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍຕິ, ຕສ຺ສ ມໂນສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ. ອຍມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທພທ຺ເຘເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ປຣມສລ຺ເລໂຂ ນາມ ກຖິໂຕ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຕສ຺ສ ມໂນສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ. ວິປຣີໂຕ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ.

໔໒໐. ອາຊີວສ຺ມິໍ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອາຊີວເຫຕຸ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ປຫິຓຄມນໍ ຄຓ຺ຑຜາລນໍ ກໂຣຕິ, ອຣຸມກ຺ຂນໍ ເທຕິ, ເຕລໍ ປຈຕີຕິ ເອກວີສຕິອເນສນາວເສນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ. ໂຍ ວາ ປນ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອາຊີໂວ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ. ອຍໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທພທ຺ເຘເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ປຣມສລ຺ເລໂຂ ນາມ ກຖິໂຕ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສປ຺ປິນວນີຕເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ລຠິຕ຺ວາ, ‘‘ສ຺ເວ ວາ ປຸນທິວເສ ວາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂຍ ວາ ປນ ນິມ຺ພງ຺ກຸຣາທີນິ ທິສ຺ວາ ສາມເຓເຣ ວທຕິ – ‘‘ອໍງ຺ກຸເຣ ຂາທຖາ’’ຕິ, ສາມເຓຣາ ເຖໂຣ ຂາທິຕຸກາໂມຕິ ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ທຫເຣ ປນ ສາມເຓເຣ ວາ ປານີຍໍ ປິວຖ, ອາວຸໂສຕິ ວທຕິ, ເຕ ເຖໂຣ ປານີຍໍ ປິວິຕຸກາໂມຕິ ປານີຍສງ຺ຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາຊີໂວ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ. ວິປຣີໂຕ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ.

໔໒໒. ມຕ຺ຕຎ຺ຎູຕິ ປຣິເຍສນປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠເຄສຸ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ຍຸຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ປມາຓຎ຺ຎູ.

໔໒໓. ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ນິທ຺ທາຍ ໂອກາສໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ໂກຏ຺ຐາເສ ຊາຄຣິຍມ຺ຫິ ຍຸຕ຺ຕາ ປຍຸຕ຺ຕາ. ສີຫເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ, ເປຕເສຍ຺ຍາ, ສີຫເສຍ຺ຍາ, ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ເສຍ຺ຍາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄີ ສຕ຺ຕາ ວາເມນ ປສ຺ເສນ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ, ເຕສຸ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ ສຍາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປຕາ ອຸຕ຺ຕານາ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ເປຕເສຍ຺ຍາ, ເປຕາ ຫິ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕຊຏິຕາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ສຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕານາວ ເສນ຺ຕິ.

‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ອນຸປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ເສຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ສີຫເສຍ຺ຍາ. ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ຫິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ທ຺ເວ ປຸຣິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຈ຺ຉິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທປຈ຺ຉິມປາທນງ຺ຄຸຏ຺ຐານໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຣິມປາທານໍ ມຕ຺ຖເກ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຍຕິ. ທິວສມ຺ປິ ສຍິຕ຺ວາ ປພຸຊ຺ຌມາໂນ ນ ອຸຕ຺ຣາສນ຺ໂຕ ປພຸຊ຺ຌຕິ. ສີສໍ ປນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທານໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ. ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ຐານໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ນຍິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ, ນ ສູຣຠາວສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປ’’ນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຍຕິ, ນ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ. ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕ ປນ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ ສູຣຠາວສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປມິທ’’ນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຸຏ຺ຐາຍ ສີຫວິຊມ຺ຠິຕໍ ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ເກສຣຠາຣໍ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເສຍ຺ຍາ ປນ ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາສຸ ອິຘ ສີຫເສຍ຺ຍາ ອາຄຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ເຕຊຸສ຺ສທອິຣິຍາປຖຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມເສຍ຺ຍາ ນາມ. ປາເທ ປາທນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓປາເທ ວາມປາທໍ. ອຈ຺ຈາຘາຍາຕິ ອຕິອາຘາຍ ອີສກໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐເປຕ຺ວາ, ໂຄປ຺ຜເກນ ຫິ ໂຄປ຺ຜເກ, ຊາຓຸນາ ວາ ຊາຓຸມ຺ຫິ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຍມາເນ ອຠິຓ຺ຫໍ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ອຜາສຸກາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕິ, ເອວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐປິເຕ ເວທນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ຜາສຸກາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

໔໒໕. ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກຕິອາທິ ຈູຬຫຕ຺ຖິປເທ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ.

໔໒໖. ຍາ ປນາຍໍ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອຸປມາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອິຓໍ ອາທາຍາຕິ ວຑ຺ຒິຍາ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ພ຺ຍນ຺ຕີ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ວິຄຕນ຺ຕານິ ກເຣຍ຺ຍ. ຍຖາ ເຕສໍ ກາກຓິກມຕ຺ໂຕປິ ປຣິຍນ຺ໂຕ ນາມ ນາວສິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ກເຣຍ຺ຍ, ສພ຺ພໂສ ປຏິນິຍ຺ຍາເຕຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ອາຓຓ຺ຍນິທານໍ. ໂສ ຫິ ອຓໂຓມ຺ຫີຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ພລວປາໂມຊ຺ຊໍ ລຠຕິ, ພລວໂສມນສ຺ສມຘິຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ລເຠຖ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ວິສຠາຄເວທນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກກເຈເນວ ຈຕຸອິຣິຍາປຖໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ອາພາຘຕີຕິ ອາພາໂຘ, ສ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອາພາຘິໂກ. ຕໍສມຸຏ຺ຐາເນນ ທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ຂິໂຕ. ອຘິມຕ຺ຕຄິລາໂນຕິ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ. ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍາຕິ ອຘິມຕ຺ຕພ຺ຍາຘິປເຣຕຕາຍ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ພລມຕ຺ຕາຕິ ພລເມວ, ພລຎ຺ຈສ຺ສ ກາເຍ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ອາໂຣຄ຺ຍນິທານໍ, ຕສ຺ສ ຫິ ອໂຣໂຄມ຺ຫີຕິ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ຕທຸຠຍໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ລເຠຖ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ນ ຈສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ໂຠຄານໍ ວໂຍຕິ ກາກຓິກມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຠຄານໍ ວໂຍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ພນ຺ຘນາໂມກ຺ຂນິທານໍ, ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສພ຺ພປເທສຸ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອນຕ຺ຕາຘີໂນຕິ ນ ອຕ຺ຕນິ ອຘີໂນ, ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ປຣາຘີໂນຕິ ປເຣສຸ ອຘີໂນ, ປຣສ຺ເສວ ຣຸຈິຍາ ປວຕ຺ຕຕິ. ນ ເຍນ ກາມໍ ຄໂມຕິ ເຍນ ທິສາຠາເຄນສ຺ສ ກາໂມ ໂຫຕິ. ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຄມນາຍ, ເຕນ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ທາສພ຺ຍາຕິ ທາສຠາວາ. ຠຸຊິສ຺ໂສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕໂກ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ຠຸຊິສ຺ສນິທານໍ. ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ຄນ຺ຕິ ກນ຺ຕາຣໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ, ນິຣຸທກໍ ທີຆມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ເຂມນ຺ຕຠູມິນິທານໍ.

ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ອປ຺ປຫີເນຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ອປ຺ປຫີນໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ອິຓສທິສໍ, ເສສານິ ໂຣຄາທິສທິສານິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສທິສຕາ – ໂຍ ຫິ ປເຣສໍ ອິຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິນາເສຕິ. ໂສ ເຕຫິ ອິຓໍ ເທຫີຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ຜຣຸສໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ພຊ຺ຌມາໂນປິ ປຫຣິຍມາໂນປິ ກິຎ຺ຈິ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສພ຺ພໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ, ຕິຕິກ຺ຂກາຣຓຎ຺ຫິສ຺ສ ຕໍ ອິຓໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວໍ ໂຍ ຍມ຺ຫິ ກາມຈ຺ຉນ຺ເທນ ຣຊ຺ຊຕິ, ຕຓ຺ຫາຄເຓນ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ເຕນ ຜຣຸສໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ພຊ຺ຌມາໂນປິ ປຫຣິຍມາໂນປິ ສພ຺ພໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ. ຕິຕິກ຺ຂກາຣຓຎ຺ຫິສ຺ສ ໂສ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ຆຣສາມິເກຫິ ວຘີຍມານານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ວິຍາຕິ. ເອວໍ ອິຓໍ ວິຍ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍຖາ ປນ ປິຕ຺ຕໂຣຄາຕຸໂຣ ມຘຸສກ຺ກຣາທີສຸປິ ທິນ຺ເນສຸ ປິຕ຺ຕໂຣຄາຕຸຣຕາຍ ເຕສໍ ຣສໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ຕິຕ຺ຕກໍ ຕິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄິຣຕິເຍວ. ເອວເມວໍ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຫິຕກາເມຫິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂອວທີຍມາໂນ ໂອວາທໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘‘ອຕິ ວິຍ ເມ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປທ຺ທເວຖາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມຕິ. ປິຕ຺ຕໂຣຄາຕຸຣຕາຍ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຘຸສກ຺ກຣາທິຣສໍ ວິຍ, ໂກຘາຕຸຣຕາຍ ຌານສຸຂາທິເຠທໍ ສາສນຣສໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ. ເອວໍ ໂຣໂຄ ວິຍ ພ຺ຍາປາໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍຖາ ປນ ນກ຺ຂຕ຺ຕທິວເສ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພທ຺ໂຘ ປຸຣິໂສ ນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ເນວ ອາທິໍ, ນ ມຊ຺ຌໍ, ນ ປຣິໂຍສານໍ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ທຸຕິຍທິວເສ ມຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ອໂຫ ຫິຍ຺ໂຍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ມນາປໍ, ອໂຫ ນຈ຺ຈໍ, ອໂຫ ຄີຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ສຸຕ຺ວາປິ ປຏິວຈນໍ ນ ເທຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ອນນຸຠູຕຕ຺ຕາ. ເອວເມວໍ ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິຈິຕ຺ຕນເຍປິ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ປວຕ຺ຕມາເນ ເນວ ຕສ຺ສ ອາທິໍ, ນ ມຊ຺ຌໍ, ນ ປຣິໂຍສານໍ ຊານາຕິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐິເຕ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ, ‘‘ອໂຫ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ອໂຫ ກາຣຓໍ, ອໂຫ ອຸປມາ’’ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສວນສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠຓມານານໍ ສຸຕ຺ວາປິ ປຏິວຈນໍ ນ ເທຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຖິນມິທ຺ຘວເສນ ຘມ຺ມກຖາຍ ອນນຸຠູຕຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ວິຍ ຖິນມິທ຺ຘໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍຖາ ປນ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬນ຺ໂຕປິ ທາໂສ, ‘‘ອິທໍ ນາມ ອຈ຺ຈາຍິກໍ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖິ, ສີຆໍ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉ, ໂນ ເຈ ຄຈ຺ຉສິ, ຫຕ຺ຖປາທໍ ວາ ເຕ ຉິນ຺ທາມິ ກຓ຺ຓນາສໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ສີຆໍ ຄຈ຺ຉຕິເຍວ, ນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ກສ຺ມາ? ປຣາຘີນຕາຍ. ເອວເມວໍ ວິນເຍ ອປ຺ປກຕຎ຺ຎຸນາ ວິເວກຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ເຐນາປິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ອນ຺ຕມໂສ ກປ຺ປິຍມໍເສປິ ອກປ຺ປິຍມໍສສຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວິເວກໍ ປຫາຍ ສີລວິໂສຘນຕ຺ຖໍ ວິນຍຘຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ວິເວກສຸຂໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ກສ຺ມາ? ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຠິຠູຕຕາຍາຕິ, ເອວໍ ທາສພ຺ຍໍ ວິຍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ທຏ຺ຏພ຺ພໍ.

ຍຖາ ປນ ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ຄປຏິປນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ໂຈເຣຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ວິລຸຕ຺ໂຕກາສໍ ປຫໂຕກາສຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ທຓ຺ຑກສທ຺ເທນປິ ສກຸຓສທ຺ເທນປິ ໂຈຣາ ອາຄຕາຕິ ອຸສ຺ສງ຺ກິຕປຣິສງ຺ກິໂຕ ໂຫຕິ, ຄຈ຺ຉຕິປິ, ຕິຏ຺ຐຕິປິ, ນິວຕ຺ຕຕິປິ, ຄຕຏ຺ຐານໂຕ ອາຄຕຏ຺ຐານເມວ ພຫຸຕຣໍ ໂຫຕິ. ໂສ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ເຂມນ຺ຕຠູມິໍ ປາປຸຓາຕິ ວາ, ນ ວາ ປາປຸຓາຕິ. ເອວເມວໍ ຍສ຺ສ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຈິກິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ສທ຺ຘາຍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ນ ປາປຸຓາຕີຕິ ຍຖາ ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ເຄ ‘‘ໂຈຣາ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາສປ຺ປນປຣິສປ຺ປນໍ ອປຣິໂຍຄາຫນໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ເຂມນ຺ຕປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາປິ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ ນ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາສປ຺ປນປຣິສປ຺ປນໍ ອປຣິໂຍຄາຫນໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທຍມານາ ອຣິຍຠູມິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕີຕິ ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ໂຄ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອິທານິ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຓຓ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ປຫີນກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ອາຓຓ຺ຍສທິສໍ, ເສສານິ ອາໂຣຄ຺ຍາທິສທິສານິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສທິສຕາ – ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ອິຓໍ ອາທາຍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ສມິທ຺ຘກມ຺ມນ຺ໂຕ, ‘‘ອິທໍ ອິຓໍ ນາມ ປລິໂພຘມູລ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສວຑ຺ຒິກໍ ອິຓໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ຜາລາເປຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເນວ ໂກຈິ ທູຕໍ ເປເສຕິ, ນ ປຓ຺ຓໍ, ໂສ ອິຓສາມິເກ ທິສ຺ວາປິ ສເຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ອາສນາ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ໂນ ເຈ, ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ກສ຺ມາ? ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິລ຺ເລປຕາຍ ອລຄ຺ຄຕາຍ. ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ, ‘‘ອຍໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ນາມ ປລິໂພຘມູລ’’ນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຉ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕ຺ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ປຊຫຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປຫີນກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ຍຖາ ອິຓມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອິຓສາມິເກ ທິສ຺ວາ ເນວ ຠຍໍ ນ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ປຣວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ເນວ ສງ຺ໂຄ ນ ພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ທິພ຺ພານິປິ ຣູປານິ ປສ຺ສໂຕ ກິເລໂສ ນ ສມຸທາຈຣຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ອາຓຓ຺ຍມິວ ກາມຈ຺ຉນ຺ທປ຺ປຫານມາຫ.

ຍຖາ ປນ ໂສ ປິຕ຺ຕໂຣຄາຕຸໂຣ ປຸຣິໂສ ເຠສຊ຺ຊກິຣິຍາຍ ຕໍ ໂຣຄໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຘຸສກ຺ກຣາທີນໍ ຣສໍ ວິນ຺ທຕິ. ເອວເມວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ‘‘ອຍໍ ພ຺ຍາປາໂທ ນາມ ອນຕ຺ຖກາຣໂກ’’ຕິ ຉ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ ປຊຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຫີນພ຺ຍາປາໂທ ຍຖາ ປິຕ຺ຕໂຣຄວິມຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ມຘຸສກ຺ກຣາທີນິ ມຘຸຣານິ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ປຏິເສວຕິ. ເອວເມວໍ ອາຈາຣປຓ຺ຓຕ຺ຕິອາທີນິ ສິກ຺ຂາປິຍມາໂນ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ສິກ຺ຂຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ອາໂຣຄ຺ຍມິວ ພ຺ຍາປາທປ຺ປຫານມາຫ.

ຍຖາ ໂສ ນກ຺ຂຕ຺ຕທິວເສ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ປເວສິໂຕ ປຸຣິໂສ ອປຣສ຺ມິໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕທິວເສ, ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ອຫໍ ປມາທໂທເສນ ພທ຺ໂຘ ຕໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ນານຸຠວາມິ, ອິທານິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍຖາສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ – ‘‘ອໂຫ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ອໂຫ ນກ຺ຂຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ, ‘‘ອິທໍ ຖິນມິທ຺ຘໍ ນາມ ມຫາອນຕ຺ຖກຣ’’ນ຺ຕິ ຉ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕ຺ວາ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ ປຊຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຫີນຖິນມິທ຺ໂຘ ຍຖາ ພນ຺ຘນາ ມຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ສຕ຺ຕາຫມ຺ປິ ນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ອນຸຠວຕິ. ເອວເມວໍ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ພນ຺ຘນາ ໂມກ຺ຂມິວ ຖິນມິທ຺ຘປ຺ປຫານມາຫ.

ຍຖາ ປນ ທາໂສ ກຎ຺ຈິເທວ ມິຕ຺ຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ສາມິການໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຠຸຊິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ. ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ, ‘‘ອິທໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນາມ ມຫາອນຕ຺ຖກຣ’’ນ຺ຕິ ຉ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຊຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຫີນຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ໂຈ ຍຖາ ຠຸຊິສ຺ໂສ ປຸຣິໂສ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ກໂຣຕິ. ນ ຕໍ ໂກຈິ ພລກ຺ກາເຣນ ຕໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ເອວເມວໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຂໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ນ ນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ພລກ຺ກາເຣນ ຕໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຠຸຊິສ຺ສໍ ວິຍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປ຺ປຫານມາຫ.

ຍຖາ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຊ຺ຊາວຸໂຘ ສປຣິວາໂຣ ກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ໂຈຣາ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ປລາເຍຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ໂສຕ຺ຖິນາ ຕໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຂມນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອສ຺ສ. ເອວເມວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ‘‘ອຍໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ນາມ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ’’ຕິ ຉ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕ຺ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຊຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຫີນວິຈິກິຈ຺ໂຉ ຍຖາ ພລວາ ສຊ຺ຊາວຸໂຘ ສປຣິວາໂຣ ປຸຣິໂສ ນິພ຺ຠໂຍ ໂຈເຣ ຕິຓໍ ວິຍ ອຄເຓຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຂມນ຺ຕຠູມິໍ ປາປຸຓາຕິ. ເອວເມວໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຣມເຂມນ຺ຕຠູມິໍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເຂມນ຺ຕຠູມິໍ ວິຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຫານມາຫ.

໔໒໗. ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ກຣຊກາຍໍ. ອຠິສນ຺ເທຕີຕິ ເຕເມຕິ ສ຺ເນເຫຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕປີຕິສຸຂໍ ກໂຣຕິ. ປຣິສນ຺ເທຕີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ສນ຺ເທຕິ. ປຣິປູເຣຕີຕິ ວາຍຸນາ ຠສ຺ຕໍ ວິຍ ປູເຣຕິ. ປຣິປ຺ຜຣຕີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຜຸສຕິ. ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສາຕິ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາສວໂຕ ກາຍສ຺ສ. ກິຎ຺ຈິ ອຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕຕິປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ຉວິມໍສໂລຫິຕານຸຄຕໍ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ຐານໍ ປຐມຊ຺ຌານສຸເຂນ ອຜຸຏ຺ຐໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ທກ຺ໂຂຕິ ເຉໂກ ປຏິພໂລ ນ຺ຫານີຍຈຸຓ຺ຓານິ ກາຕຸຎ຺ເຈວ ໂຍເຊຕຸຎ຺ຈ ສນ຺ເນຕຸຎ຺ຈ. ກໍສຖາເລຕິ ເຍນ ເກນຈິ ໂລເຫນ ກຕຠາຊເນ. ມຕ຺ຕິກຠາຊນໍ ປນ ຖິຣໍ ນ ໂຫຕິ, ສນ຺ເນນ຺ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ທສ຺ເສຕິ. ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກນ຺ຕິ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ສນ຺ເນຍ຺ຍາຕິ ວາມຫຕ຺ເຖນ ກໍສຖາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຣິມທ຺ທນ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑໍ ກເຣຍ຺ຍ. ສ຺ເນຫານຸຄຕາຕິ ອຸທກສິເນເຫນ ອນຸຄຕາ. ສ຺ເນຫປເຣຕາຕິ ອຸທກສິເນເຫນ ປຣິຄຕາ. ສນ຺ຕຣພາຫິຣາຕິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕປເທເສນ ເຈວ ພຫິປເທເສນ ຈ, ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ອຸທກສິເນເຫນ ຜຸຏາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ປຄ຺ຆຣິຓີຕິ ນ ພິນ຺ທຸ ພິນ຺ທຸ ອຸທກໍ ປຄ຺ຆຣຕິ, ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຫຕ຺ເຖນປິ ທ຺ວີຫິປິ ຕີຫິປິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ຄເຫຕຸໍ ໂອວຏ຺ຏິກມ຺ປິ ກາຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໒໘. ທຸຕິຍຊ຺ຌານສຸຂອຸປມາຍໍ ອຸພ຺ຠິໂຕທໂກຕິ ອຸພ຺ຠິນ຺ນອຸທໂກ, ນ ເຫຏ຺ຐາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນອຸທໂກ, ອນ຺ໂຕເຍວ ປນ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊນອຸທໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍມຸຂນ຺ຕິ ອາຄມນມຄ຺ໂຄ. ເທໂວຕິ ເມໂຆ. ກາເລນກາລນ຺ຕິ ກາເລ ກາເລ, ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ວາ ອນຸທສາຫໍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘາຣນ຺ຕິ ວຸຏ຺ຐິໍ. ນານຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ນ ປເວເສຍ຺ຍ, ນ ວສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີຕາ ວາຣິຘາຣາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ສີຕໍ ວາຣິ ຕໍ ອຸທກຣຫທໍ ປູຣຍມານໍ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ເຫຏ຺ຐາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນອຸທກຎ຺ຫິ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕໍ ອຸທກໍ ໂຂເຠຕິ. ຈຕູຫິ ທິສາຫິ ປວິສນອຸທກໍ ປຸຣາຓປຓ຺ຓຕິຓກຏ຺ຐທຓ຺ຑກາທີຫິ ອຸທກໍ ໂຂເຠຕິ. ວຸຏ຺ຐິອຸທກໍ ຘາຣານິປາຕປຸປ຺ຜຸຬເກຫິ ອຸທກໍ ໂຂເຠຕິ. ສນ຺ນິສິນ຺ນເມວ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິນິມ຺ມິຕມິວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຸທກໍ ອິມໍ ປເທສໍ ຜຣຕິ, ອິມໍ ປເທສໍ ນ ຜຣຕີຕິ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ອຜຸໂຏກາໂສ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣຫໂທ ວິຍ ກຣຊກາໂຍ, ອຸທກໍ ວິຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໒໙. ຕຕິຍຊ຺ຌານສຸຂອຸປມາຍໍ ອຸປ຺ປລານິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປລິນີ. ເສສປທທ຺ວເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເສຕຣຕ຺ຕນີເລສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຸປ຺ປລໍ ອຸປ຺ປລເມວ, ອູນກສຕປຕ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຑຣີກໍ, ສຕປຕ຺ຕໍ ປທຸມໍ. ປຕ຺ຕນິຍມໍ ວາ ວິນາປິ ເສຕໍ ປທຸມໍ, ຣຕ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຑຣີກນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອຸທການຸຄ຺ຄຕານີຕິ ອຸທກໂຕ ນ ອຸຄ຺ຄຕານິ. ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນີຕິ ອຸທກຕລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ຄານິເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ໂປສີນິ, ວຑ຺ຒີນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໓໐. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສຸຂອຸປມາຍໍ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນິຣຸປກ຺ກິເລສຏ຺ເຐນ ປຣິສຸທ຺ຘໍ. ປຠສ຺ສຣຏ຺ເຐນ ປຣິໂຍທາຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂອທາເຕນ ວຕ຺ເຖນາຕິ ອິທໍ ອຸຕຸຜຣຓຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ເຖນ ຫິ ອຸຕຸຜຣຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຕງ຺ຂຓໂຘຕປຣິສຸທ຺ເຘນ ອຸຕຸຜຣຓໍ ພລວໍ ໂຫຕິ. ອິມິສ຺ສາ ຫິ ອຸປມາຍ ວຕ຺ຖໍ ວິຍ ກຣຊກາໂຍ. ອຸຕຸຜຣຓໍ ວິຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສຸຂໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ສຸນ຺ຫາຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ອຸຕຸ ສພ຺ພເມວ ວຕ຺ຖໍ ຜຣຕິ, ນ ໂກຈິ ວຕ຺ຖສ຺ສ ອຜຸໂຏກາໂສ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສຸເຂນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຣຊກາຍສ຺ສ ນ ໂກຈິ ໂອກາໂສ ອຜຸໂຏ ໂຫຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕເມວ ວາ ວຕ຺ຖໍ ວິຍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ອຸຕຸຜຣຓໍ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ໂອທາຕວຕ຺ເຖ ກາຍໍ ອປ຺ຜຸສນ຺ເຕປິ ຕໍສມຸຏ຺ຐາເນນ ອຸຕຸນາ ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ກາໂຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມຸຏ຺ຐິເຕນ ສຸຂຸມຣູເປນ ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຣຊກາໂຍ ຜຸໂຏ ໂຫຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໓໑. ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓອຸປມາຍໍ ຕໍທິວສໍ ກຕກິຣິຍາ ປາກຏາ ໂຫຕີຕິ ຕໍທິວສໍ ຄຕຄາມຕ຺ຕຍເມວ ຄຫິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຄາມຕ຺ຕຍໍ ຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓລາຠີ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕໂຍ ຄາມາ ວິຍ ຕໂຍ ຠວາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕີສຸ ຄາເມສຸ ຕໍທິວສໍ ກຕກິຣິຍາຍ ອາວິຠາໂວ ວິຍ ປຸພ຺ເພນິວາສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕີສຸ ຠເວສຸ ກຕກິຣິຍາຍ ອາວິຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໓໒. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸອຸປມາຍໍ ທ຺ເວ ອຄາຣາຕິ ທ຺ເວ ຆຣາ. ສທ຺ວາຣາຕິ ສມ຺ມຸຂທ຺ວາຣາ. ອນຸຈງ຺ກມນ຺ເຕຕິ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣນ຺ເຕ. ອນຸວິຈຣນ຺ເຕຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຈຣນ຺ເຕ, ອິໂຕ ປນ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອຕໍ ເຄຫໍ, ເອຕສ຺ມາ ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິມໍ ເຄຫໍ ປວິສນວເສນປິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອຄາຣາ ສທ຺ວາຣາ ວິຍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓລາຠີ, ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຄຫານໍ ອນ຺ຕເຣ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສໂຕ ທ຺ເວ ອຄາເຣ ປວິສນກນິກ຺ຂມນກປຸຣິສານໍ ປາກຏກາໂລ ວິຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸລາຠິໂນ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຈວນກອຸປປຊ຺ຊນກສຕ຺ຕານໍ ປາກຏກາໂລ. ກິໍ ປນ ເຕ ຎາຓສ຺ສ ປາກຏາ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ? ຎາຓສ຺ສ. ຕສ຺ສ ປາກຏຕ຺ຕາ ປນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາກຏາເຍວາຕິ.

໔໓໓. ອາສວກ຺ຂຍຎາຓອຸປມາຍໍ ປພ຺ພຕສງ຺ເຂເປຕິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ. ອນາວິໂລຕິ ນິກ຺ກທ຺ທໂມ. ສິປ຺ປິໂຍ ຈ ສມ຺ພຸກາ ຈ ສິປ຺ປິສມ຺ພຸກໍ. ສກ຺ຂຣາ ຈ ກຖລາ ຈ ສກ຺ຂຣກຖລໍ. ມຈ຺ຉານໍ ຄຸມ຺ພາ ຆຏາຕິ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພໍ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕມ຺ປິ ຈຣນ຺ຕມ຺ປີຕິ ເອຕ຺ຖ ສກ຺ຂຣກຖລໍ ຕິຏ຺ຐຕິເຍວ, ອິຕຣານິ ຈຣນ຺ຕິປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິປິ. ຍຖາ ປນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຐິຕາສຸປິ ນິສິນ຺ນາສຸປິ ວິຊ຺ຊມານາສຸປິ, ‘‘ເອຕາ ຄາໂວ ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຈຣນ຺ຕິໂຍ ອຸປາທາຍ ອິຕຣາປິ ຈຣນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕເມວ ສກ຺ຂຣກຖລໍ ອຸປາທາຍ ອິຕຣມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣຎ຺ຈ ທ຺ວຍໍ ຈຣນ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ສກ຺ຂຣກຖລມ຺ປິ ຈຣນ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສໂຕ ສິປ຺ປິສມ຺ພຸກາທີນໍ ວິຠູຕກາໂລ ວິຍ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ວິຠູຕກາໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໔໓໔. ອິທານິ ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫິ ສລິງ຺ຄໂຕ ສຄຸຓໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມໂຓ ອິຕິປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມໂຓ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມິຕປາປຕ຺ຕາ ສມໂຓ ໂຫຕິ. ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ. ນ຺ຫາຕກິເລສຕ຺ຕາ ນ຺ຫາຕໂກ ໂຫຕິ, ໂຘຕກິເລສຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາເຕຫິ ເວເທຫິ ອກຸສລຘມ຺ມານໍ ຄຕຕ຺ຕາ ເວທຄູ ໂຫຕິ, ວິທິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ວິທິຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕີຕິອາທິມາຫ. ກິເລສານໍ ສຸຕຕ຺ຕາ ໂສຕ຺ຕິໂຍ ໂຫຕິ, ນິສ຺ສຸຕຕ຺ຕາ ອປຫຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິເລສານໍ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິໂຍ ໂຫຕິ, ຫຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣຫໍ ໂຫຕິ, ທູຣີຠູຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພຕ຺ຖ ປາກຏເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຈູຬອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ເທສນາກາຣຓໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ສມຓສາມີຈິປ຺ປຏິປທາຕິ ສມຓານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ສມຓານໍ ອນຸໂລມປ຺ປຏິປທາ.

໔໓໖. ສມຓມລານນ຺ຕິອາທີສຸ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ສມເຓ ມລິເນ ກໂຣນ຺ຕິ ມລຄ຺ຄຫິເຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມຓມລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອເຕຫິ ສມຓາ ທຸສ຺ສນ຺ຕິ, ປທຸສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສມຓໂທສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມເຓ ກສເຏ ນິໂຣເຊ ກໂຣນ຺ຕິ ມິລາເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສມຓກສຏາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອາປາຍິການໍ ຐານານນ຺ຕິ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປການໍ ກາຣຓານໍ. ທຸຄ຺ຄຕິເວທນິຍານນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ວິປາກເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍານໍ. ມຕຊໍ ນາມາຕິ ມນຸສ຺ສາ ຕິຂິຓໍ ອຍໍ ອເຍນ ສຸຆໍສິຕ຺ວາ ຕໍ ອຍຈຸຓ຺ຓໍ ມໍເສນ ສທ຺ຘິໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ໂກຎ຺ຈສກຸເຓ ຂາທາເປນ຺ຕິ. ເຕ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ. ໂນ ເຈ ມຣນ຺ຕິ, ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ. ອຖ ເຕສໍ ກຸຈ຺ຉິໍ ຜາເລຕ຺ວາ ນໍ ອຸທເກນ ໂຘວິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໍເສນ ສທ຺ຘິໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ຂາທາເປນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕ ວາເຣ ຂາທາເປຕ຺ວາ ຄຫິເຕນ ອຍຈຸຓ຺ເຓນ ອາວຸຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສຸສິກ຺ຂິຕາ ຈ ນໍ ອຍກາຣາ ພຫຸຫຕ຺ຖກມ຺ມມູລໍ ລຠິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕໍ ມຕສກຸຓໂຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ‘‘ມຕຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຕິຕິຂິຓໍ ໂຫຕິ. ປີຕນິສິຕນ຺ຕິ ອຸທກປີຕຎ຺ເຈວ ສິລາຍ ຈ ສຸນິຆໍສິຕໍ. ສງ຺ຆາຏິຍາຕິ ໂກສິຍາ. ສມ຺ປາຣຸຕນ຺ຕິ ປຣິໂຍນທ຺ຘໍ. ສມ຺ປລິເວຐິຕນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ເວຐິຕໍ.

໔໓໗. ຣໂຊຊລ຺ລິກສ຺ສາຕິ ຣໂຊຊລ຺ລຘາຣິໂນ. ອຸທໂກໂຣຫກສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸທກໍ ໂອໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ. ຣຸກ຺ຂມູລິກສ຺ສາຕິ ຣຸກ຺ຂມູລວາສິໂນ. ອພ຺ໂຠກາສິກສ຺ສາຕິ ອພ຺ໂຠກາສວາສິໂນ. ອຸພ຺ຠຏ຺ຐກສ຺ສາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຐິຕກສ຺ສ. ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕິກສ຺ສາຕິ ມາສວາເຣນ ວາ ອຑ຺ຒມາສວາເຣນ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ. ສພ຺ພເມຕໍ ພາຫິຣສມເຍເນວ ກຖິຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ສາສເນ ຈີວຣຘໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆາຏິໂກຕິ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຣໂຊຊລ຺ລຘາຣຓາທິວຕານິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ນຕ຺ຖິເຍວ. ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ພຸທ຺ຘວຈນເມວ ນາມໍ, ນ ມນ຺ຕາຕິ. ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ, ອພ຺ໂຠກາສິໂກຕິ ເອຕ຺ຕກໍເຍວ ປນ ລພ຺ຠຕິ. ຕມ຺ປິ ພາຫິຣສມເຍເນວ ກຖິຕໍ. ຊາຕເມວ ນນ຺ຕິ ຕໍທິວເສ ຊາຕມຕ຺ຕໍເຍວ ນໍ. ສງ຺ຆາຏິກໍ ກເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສງ຺ຆາຏິກໍ ວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ສງ຺ຆາຏິກໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໔໓໘. ວິສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ. ວິສຸທ຺ໂຘຕິ ປນ ນ ຕາວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕີຕິ ຕຸຏ຺ຐາກາໂຣ ຊາຍຕິ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕີຕິ ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ໂຂຠຍມານາ ປີຕິ ຊາຍຕິ. ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍຕິ ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນາມກາໂຍ. ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ວິຄຕທຣໂຖ ໂຫຕິ. ສຸຂໍ ເວເທຕີຕິ ກາຍິກມ຺ປິ ເຈຕສິກມ຺ປິ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີຕິ ອິມິນາ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸເຂນ ສຸຂິຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປ຺ປນາປຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ໂສ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ກິເລສວເສນ ອາຣທ຺ຘາ ເທສນາ ປພ຺ພເຕ ວຸຏ຺ຐວຸຏ຺ຐິ ວິຍ ນທິໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຠາວນໍ ໂອຕິຓ຺ຓາ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປກ຺ຂຣຓີຕິ ມຫາສີຫນາທສຸຕ຺ເຕ ມຄ຺ໂຄ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ອຸປມິໂຕ, ອິຘ ສາສນໍ ອຸປມິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພກິເລສານໍ ສມິຕຕ຺ຕາ ປຣມຕ຺ຖສມໂຓ ໂຫຕີຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຈູຬຍມກວຄ຺ໂຄ

໑. ສາເລຍ຺ຍກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສາເລຍ຺ຍກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂກສເລສູຕິ ໂກສລາ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ. ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ໂກສລາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ໂກສເລສຸ ຊນປເທ. ໂປຣາຓາ ປນາຫຸ – ຍສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ມຫາປນາທໍ ຣາຊກຸມາຣໍ ນານານາຏການິ ທິສ຺ວາ ສິຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ອກໂຣນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ໂຍ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ຫສາເປຕິ, ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣນ ນໍ ອລງ຺ກໂຣມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ນງ຺ຄລານິປິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຫາຊນກາເຍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ມນຸສ຺ສາ ສາຕິເຣການິ ສຕ຺ຕວສ຺ສານິ ນານາກີຬິກາໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນໍ ຫສາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວນຏໍ ເປເສສິ. ໂສ ທິພ຺ພນາຏກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຫສາເປສິ. ອຖ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສໂນກາສາຠິມຸຂາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຕ ປຏິປເຖ ມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊາທໂຍ ທິສ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ, ‘‘ກຈ຺ຈິ, ໂຠ, ກຸສລໍ, ກຈ຺ຈິ, ໂຠ, ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ກຸສລໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ອຸປາທາຍ ໂສ ປເທໂສ ໂກສລາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນຕິ ອຕຸຣິຕຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ. ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ສຕສຫສ຺ສໍ ວາຕິ ເອວໍ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສໂມສຣຓຄາໂມປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ໂຠຄຄາໂມປິ. ອິຘ ສໂມສຣຓຄາໂມ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕທວສຣີຕິ ຕໍ ອວສຣິ, ສມ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ອນິຍາມິໂຕ; ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ພຸທ຺ຘານໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ ເອໂກ ວນສຓ຺ໂຑ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ສຸຓິໍສຸ ອຸປລຠິໍສຸ. ໂສຕທ຺ວາຣສມ຺ປຕ຺ຕວຈນນິຄ຺ໂຆສານຸສາເຣນ ຊານິໍສຸ. ໂຂຕິ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ວາ ນິປາໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖນ ອສ຺ໂສສຸໍເຍວ, ນ ເນສໍ ໂກຈິ ສວນນ຺ຕຣາໂຍ ອໂຫສີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປທປູຣເຓນ ພ຺ຍຎ຺ຊນສິລິຏ຺ຐຕາມຕ຺ຕເມວ.

ອິທານິ ຍມຕ຺ຖໍ ອສ຺ໂສສຸໍ, ຕໍ ປກາເສຕຸໍ ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສມິຕປາປຕ຺ຕາ ສມໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຂລູຕິ ອນຸສ຺ສວນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂຠຕິ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາລປນມຕ຺ຕໍ. ໂຄຕໂມຕິ ຠຄວໂຕ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ປຣິທີປນໍ. ຕສ຺ມາ ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ສມໂຓ ກິຣ, ໂຠ, ໂຄຕມໂຄຕ຺ໂຕຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ປນ ຠຄວໂຕ ອຸຈ຺ຈາກຸລປຣິທີປນໍ. ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕຠາວທີປນໍ. ເກນຈິ ປາຣິຊຸຎ຺ເຎນ ອນຠິຠູໂຕ ອປຣິກ຺ຂີຓໍເຍວ ຕໍ ກຸລໍ ປຫາຍ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ຕໍ ໂຂ ປນາຕິ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕາຂ຺ຍານຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກລ຺ຍາໂຓຕິ ກລ຺ຍາຓຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ, ເສຏ຺ໂຐຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທຕິ ກິຕ຺ຕິເຍວ, ຖຸຕິໂຆໂສ ວາ. ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕຕິ ສເທວກໍ ໂລກໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄໂຕ. ກິນ຺ຕິ? ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ – ໂສ ຠຄວາ ອິຕິປິ ອຣຫໍ, ອິຕິປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ອິຕິປິ ຠຄວາຕິ. ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຣກຕ຺ຕາ, ອຣີນໍ ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາຕິ ອິເມຫິ ຕາວ ກາຣເຓຫິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິອາທິນາ ນເຍນ ມາຕິກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພາເນວ ເອຕານິ ປທານິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕານີຕິ ຕໂຕ ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ສາຘຸ ໂຂ ປນາຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ໂຂ ປນ; ອຕ຺ຖາວຫໍ ສຸຂາວຫນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາຣູປານໍ ອຣຫຕນ຺ຕິ ຍຖາຣູໂປ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ເອວຣູປານໍ ອເນເກຫິປິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ເສຫິ ທຸລ຺ລຠທສ຺ສນານໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຣຕນປຏິມຓ຺ຑິເຕຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ຺ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓວເຣຫິ ສມາກິຓ຺ຓມໂນຣມສຣີຣານໍ ອຕປ຺ປກທສ຺ສນານໍ ອຕິມຘຸຣຘມ຺ມນິຄ຺ໂຆສານໍ, ຍຖາຠູຕຄຸຓາຘິຄເມນ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕຕິ ລທ຺ຘສທ຺ທານໍ ອຣຫຕໍ. ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີຕິ ປສາທໂສມ຺ມານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ທສ຺ສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ສາຘຸ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ເອກໍ ປທມ຺ປິ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມ, ສາຘຸຕຣໍເຍວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກຕ຺ວາ.

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ອາຄມໍສຸ. ເອຕທໂວຈຸນ຺ຕິ ທຸວິຘາ ຫິ ປຸຈ຺ຉາ ອຄາຣິກປຸຈ຺ຉາ ອນຄາຣິກປຸຈ຺ຉາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສລໍ, ກິໍ ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຄາຣິກປຸຈ຺ຉາ ອາຄຕາ. ‘‘ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອນຄາຣິກປຸຈ຺ຉາ. ອິເມ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ອຄາຣິກປຸຈ຺ຉໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອຕໍ, ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈຸໍ. ເຕສໍ ຠຄວາ ຍຖາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ, ເອວໍ ສໍຂິຕ຺ເຕເນວ ຕາວ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ, ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາເຫຕຸ ໂຂ ຄຫປຕໂຍຕິອາທິມາຫ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ຍຖາ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ, ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີຕິ? ປຓ຺ຑິຕມານິກາ ຫິ ເຕ; ອາທິໂຕວ ມາຕິກໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຍຖາ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ເຖ ວິຕ຺ຖາຣິເຕ, ເທສນໍ ອຸຕ຺ຕານິກາຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕາ ອວຊານນ຺ຕິ, ມຍມ຺ປິ ກເຖນ຺ຕາ ເອວເມວ ກເຖຍ຺ຍາມາຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ. ເຕນ ເນສໍ ຠຄວາ ຍຖາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ, ເອວໍ ສໍຂິຕ຺ເຕເນວ ຕາວ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕໂຕ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕຫິ ວິຕ຺ຖາຣເທສນໍ ຍາຈິໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣນ ເທເສຕຸໍ, ເຕນ ຫິ ຄຫປຕໂຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຫີຕິ ກາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຍສ຺ມາ ມໍ ຕຸມ຺ເຫ ຍາຈຖ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໔໐. ຕິວິຘນ຺ຕິ ຕີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ. ກາເຍນາຕິ ກາຍທ຺ວາເຣນ. ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາຕິ ອຘມ຺ມຈຣິຍສງ຺ຂາຕາ ວິສມຈຣິຍາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປທຕ຺ໂຖ, ອຘມ຺ມສ຺ສ ຈຣິຍາ ອຘມ຺ມຈຣິຍາ, ອຘມ຺ມກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສມາ ຈຣິຍາ, ວິສມສ຺ສ ວາ ກມ຺ມສ຺ສ ຈຣິຍາຕິ ວິສມຈຣິຍາ. ອຘມ຺ມຈຣິຍາ ຈ ສາ ວິສມຈຣິຍາ ຈາຕິ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ເພສຸ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ລຸທ຺ໂທຕິ ກກ຺ຂໂຬ. ທາຣຸໂຓຕິ ສາຫສິໂກ. ໂລຫິຕປາຓີຕິ ປຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ຕສ຺ສ ປາຓີ ໂລຫິເຕນ ລິປ຺ປນ຺ຕິ. ສເຈປິ ນ ລິປ຺ປນ຺ຕິ, ຕຖາວິໂຘ ໂລຫິຕປາຓີຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຫຕປ຺ປຫເຕ ນິວິຏ຺ໂຐຕິ ຫເຕ ຈ ປຣສ຺ສ ປຫາຣທາເນ, ປຫເຕ ຈ ປຣມາຣເຓ ນິວິຏ຺ໂຐ. ອທຍາປນ຺ໂນຕິ ນິກ຺ກຣຸຓຕໍ ອາປນ຺ໂນ.

ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສາຕິ ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ. ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ປຣສ຺ສ ວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຕຸຏ຺ຐິຊນນໍ ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑກໍ. ຄາມຄຕໍ ວາຕິ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວາ ຐປິຕໍ. ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາຕິ ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄປພ຺ພຕມຕ຺ຖກາທີສຸ ວາ ຐປິຕໍ. ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ເຕຫິ ປເຣຫິ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ອທິນ຺ນໍ. ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຖໂນຕິ ໂຈໂຣ. ເຖນສ຺ສ ຠາໂວ ເຖຍ຺ຍໍ, ອວຫຣຓຈິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສງ຺ຂາ ສງ຺ຂາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ໂກຏ຺ຐາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ‘‘ສຎ຺ຎານິທານາ ຫິ ປປຎ຺ຈສງ຺ຂາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ເຖຍ຺ຍຎ຺ຈ ຕໍ ສງ຺ຂາຕຎ຺ຈາຕິ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ, ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຕ ເອໂກ ຈິຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາເຕນາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາຕິອາທີສຸ ຍໍ ປິຕຣິ ນຏ຺ເຐ ວາ ມເຕ ວາ ຆາສຈ຺ຉາທນາທີຫິ ປຏິຊຄ຺ຄມານາ, ວຍປຕ຺ຕໍ ກຸລຆເຣ ທສ຺ສາມີຕິ ມາຕາ ຣກ຺ຂຕິ, ອຍໍ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ນາມ. ເອເຕນຸປາເຍນ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຠາຄກຸລານິ ປນ ກຸຈ຺ຉິຄເຕສຸປິ ຄພ຺ເຠສຸ ກຕິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ – ‘‘ສເຈ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ຘີຕາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ໂຫຕູ’’ຕິ. ເອວໍ ຄພ຺ເຠປິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ສສ຺ສາມິກາ ນາມ. ‘‘ໂຍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອິຕ຺ຖິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕໂກ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ ເອວໍ ຄາມໍ ວາ ເຄຫໍ ວາ ວີຖິໍ ວາ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຐປິຕທຓ຺ຑາ, ປນ ສປຣິທຓ຺ຑາ ນາມ. ອນ຺ຕມໂສ ມາລາຄຸຓປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປີຕິ ຍາ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ, ‘‘ເອສາ ເມ ຠຣິຍາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ ເກນຈິ ມາລາຄຸຓໍ ຂິປນ຺ເຕນ ມາລາຄຸຓມຕ຺ເຕນາປິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຕຖາຣູປາສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕີຕິ ເອວຣູປາສຸ ອິຕ຺ຖີສຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕມິຈ຺ຉາຈາຣລກ຺ຂຓວເສນ ວີຕິກ຺ກມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ສຠາຄໂຕຕິ ສຠາຍໍ ຐິໂຕ. ປຣິສາຄໂຕຕິ ປຣິສາຍໍ ຐິໂຕ. ຎາຕິມຊ຺ຌຄໂຕຕິ ທາຍາທານໍ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ. ປູຄມຊ຺ຌຄໂຕຕິ ເສນີນໍ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ. ຣາຊກຸລມຊ຺ຌຄໂຕຕິ ຣາຊກຸລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ມຫາວິນິຈ຺ຉເຍ ຐິໂຕ. ອຠິນີໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍ ນີໂຕ. ສກ຺ຂິປຸຏ຺ໂຐຕິ ສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ. ເອຫມ຺ໂຠ ປຸຣິສາຕິ ອາລປນເມຕໍ. ອຕ຺ຕເຫຕຸ ວາ ປຣເຫຕຸ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຣສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ຖປາທາທິເຫຕຸ ວາ ຘນເຫຕຸ ວາ. ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕຸ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາມິສນ຺ຕິ ລາໂຠ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ກິຎ຺ຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ. ອນ຺ຕມໂສ ຕິຕ຺ຕິຣວຏ຺ຏກສປ຺ປິປິຓ຺ຑນວນີຕປິຓ຺ຑາທິມຕ຺ຕກສ຺ສປິ ລຎ຺ຊສ຺ສ ເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕີຕິ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ອິເມສໍ ເຠທາຍາຕິ ເຍສໍ ອິໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ເຠທາຍ. ອມູສໍ ເຠທາຍາຕິ ເຍສໍ ອມຸຕ຺ຣາຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ເຠທາຍ. ອິຕິ ສມຄ຺ຄານໍ ວາ ເຠທກາຕິ ເອວໍ ສມຄ຺ຄານໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຫາຍການໍ ເຠທໍ ກຕ຺ຕາ. ຠິນ຺ນານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກຕໍ ຕຍາ, ຕໍ ປຊຫນ຺ເຕນ ກຕິປາເຫເນວ ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ອນຕ຺ຖໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ຠິນ຺ນານໍ ປຸນ ອສໍສນ຺ທນາຍ ອນຸປ຺ປທາຕາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕາ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຄ຺ໂຄ ອາຣາໂມ ອຠິຣຕິຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ວຄ຺ຄາຣາໂມ. ວຄ຺ຄຣໂຕຕິ ວຄ຺ເຄສຸ ຣໂຕ. ວຄ຺ເຄ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ນນ຺ທຕີຕິ ວຄ຺ຄນນ຺ທີ. ວຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈນ຺ຕິ ຍາ ວາຈາ ສມຄ຺ເຄປິ ສຕ຺ເຕ ວຄ຺ເຄ ກໂຣຕິ ຠິນ຺ທຕິ, ຕໍ ກລຫກາຣຓໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

ອຓ຺ຑກາຕິ ຍຖາ ສໂທເສ ຣຸກ຺ເຂ ອຓ຺ຑການິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສໂທສຕາຍ ຂຸໍສນາວມ຺ຠນາທິວຈເນຫິ ອຓ຺ຑກາ ຊາຕາ. ກກ຺ກສາຕິ ປູຕິກາ. ຍຖາ ນາມ ປູຕິກຣຸກ຺ໂຂ ກກ຺ກໂສ ໂຫຕິ ປຄ຺ຆຣິຕຈຸຓ຺ໂຓ, ເອວໍ ກກ຺ກສາ ໂຫຕິ, ໂສຕໍ ຆໍສມານາ ວິຍ ປວິສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກກ຺ກສາ’’ຕິ. ປຣກຏຸກາຕິ ປເຣສໍ ກຏຸກາ ອມນາປາ ໂທສຊນນີ. ປຣາຠິສຊ຺ຊນີຕິ ກຸຏິລກຓ຺ຏກສາຂາ ວິຍ ມມ຺ເມສຸ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປເຣສໍ ອຠິສຊ຺ຊນີ ຄນ຺ຕຸກາມານມ຺ປິ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ລຄ຺ຄນກາຣີ. ໂກຘສາມນ຺ຕາຕິ ໂກຘສ຺ສ ອາສນ຺ນາ. ອສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິກາຕິ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ວາ ອຸປຈາຣສມາຘິສ຺ສ ວາ ອສໍວຕ຺ຕນິກາ. ອິຕິ ສພ຺ພາເນວ ຕານິ ສໂທສວາຈາຍ ເວວຈນານິ.

ອກາລວາທີຕິ ອກາເລນ ວຕ຺ຕາ. ອຠູຕວາທີຕິ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕາ. ອນຕ຺ຖວາທີຕິ ອກາຣຓນິສ຺ສິຕໍ ວຕ຺ຕາ. ອຘມ຺ມວາທີຕິ ອສຠາວໍ ວຕ຺ຕາ. ອວິນຍວາທີຕິ ອສໍວຣວິນຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕາ. ອນິຘານວຕິ ວາຈນ຺ຕິ ຫທຍມຎ຺ຊູສາຍໍ ນິເຘຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ອກາເລນາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພກາລສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ອຍຸຕ຺ຕກາເລ ວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອນປເທສນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕາປເທສວິຣຫິຕໍ. ອປຣິຍນ຺ຕວຕິນ຺ຕິ ອປຣິຈ຺ເຉທໍ, ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປລພ຺ຠໍ ວາ ອຸປມໍ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ພາຫິຣກຖໍເຍວ ກເຖຕິ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ກເຖຕິ ຊາຕກໍ ນຸ ໂຂ, ນສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ວາ ໂກຏິໍ ວາ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ວຏຣຸກ຺ຂສາຂານໍ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ປາໂຣຫາ ໂອຕຣນ຺ຕິ, ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິຓ຺ຓຏ຺ຐາເນ ສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິເຍວ. ເອວໍ ອຑ຺ຒໂຍຊນມ຺ປິ ໂຍຊນມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປນ ມູລຣຸກ຺ໂຂ ວິນສ຺ສຕິ, ປເວຓິຊາຕກາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເອວມຍມ຺ປິ ນິຄ຺ໂຣຘຘມ຺ມກຖິໂກ ນາມ ໂຫຕິ; ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕເມວ ກຕ຺ວາ ປສ຺ເສເນວ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຍ ປນ ພຫຸມ຺ປິ ຠຓນ຺ໂຕ ເອຕທຕ຺ຖມິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊານາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ນ ອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ.

ອຠິຊ຺ຌາຕາ ໂຫຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາຍ ໂອໂລເກຕາ ໂຫຕິ. ອໂຫ ວຕາຕິ ປຕ຺ຖນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອຠິຊ຺ຌາຍ ໂອໂລກິຕມຕ຺ຕເກນ ເຈຕ຺ຖ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ, ‘‘ອໂຫ ວຕິທໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ອສ຺ສ, ອຫເມຕ຺ຖ ວສໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມຕິ, ຕທາ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ອຍມິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕຕິ ວິປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປູຕິຠູຕຈິຕ຺ໂຕ. ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ໂທເສນ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສງ຺ກປ຺ໂປ. ຫຎ຺ຎນ຺ຕູຕິ ຆາຕິຍນ຺ຕູ. ວຊ຺ຌນ຺ຕູຕິ ວຘໍ ປາປຸຓນ຺ຕຸ. ມາ ວາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິປິ ມາ ອເຫສຸໍ. ອິຘາປິ ໂກປມຕ຺ຕເກນ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນ ໂຫຕິ. ຫຎ຺ຎນ຺ຕູຕິອາທິຈິນ຺ຕເນເນວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກຕິ ອກຸສລທສ຺ສໂນ. ວິປຣີຕທສ຺ສໂນຕິ ວິປລ຺ລຕ຺ຖທສ຺ສໂນ. ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ທິນ຺ນສ຺ສ ຜລາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຍິຏ຺ຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາຍາໂຄ. ຫຸຕນ຺ຕິ ປເຫຓກສກ຺ກາໂຣ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕມ຺ປິ ອຸຠຍໍ ຜລາຠາວເມວ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ສຸກຕທຸກ຺ກຏານນ຺ຕິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ, ກຸສລາກຸສລານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລໍ ວິປາໂກຕິ ຍໍ ຜລນ຺ຕິ ວາ ວິປາໂກຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກຕິ ປຣໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ອຍໍ ໂລໂກ ນຕ຺ຖິ. ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກຕິ ອິຘ ໂລເກ ຐິຕສ຺ສປິ ປຣໂລໂກ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນຕ຺ຖິ ມາຕາ ນຕ຺ຖິ ປິຕາຕິ ເຕສຸ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕີນໍ ຜລາຠາວວເສນ ວທຕິ. ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາຕິ ຈວິຕ຺ວາ ອຸປປຊ຺ຊນກສຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີຕິ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຠິວິສິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕິ, ເຕ ນຕ຺ຖີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ອຠາວໍ ທີເປຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ທສວຕ຺ຖຸກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ກຖິຕາ ໂຫຕິ.

໔໔໑. ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍາຕິອາທໂຍ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ຈູຬຫຕ຺ຖິປເທ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເຍວ.

໔໔໒. ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ສຫຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ. ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິເທວານໍ. ອາຠານໍ ເທວານນ຺ຕິ ອາຠາ ນາມ ວິສຸໍ ນຕ຺ຖິ, ປຣິຕ຺ຕາຠອປ຺ປມາຓາຠອາຠສ຺ສຣານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຣິຕ຺ຕາຠານນ຺ຕິອາທິ ປນ ເອກໂຕ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍເຍວ ເຠທໂຕ ຄຫຓໍ. ປຣິຕ຺ຕສຸຠານນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຠຄວາ ອາສວກ຺ຂຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສິ.

ອິຘ ຐຕ຺ວາ ປນ ເທວໂລກາ ສມາເນຕພ຺ພາ. ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ຕາວ ຌານຠູມີນໍ ວເສນ ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ, ປຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາສາ ຈຕູຫິ ອາຣູເປຫິ ສທ຺ຘິໍ ນວາຕິ ອຏ຺ຐາຣສ, ເວຫປ຺ຜເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກູນວີສຕິ, ເຕ ອສຎ຺ຎໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວີສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຉຫິ ກາມາວຈເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຉພ຺ພີສຕິ ເທວໂລກາ ນາມ. ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຠຄວຕາ ທສກຸສລກມ຺ມປເຖຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຉສຸ ຕາວ ກາມາວຈເຣສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ສຸຈຣິຕານໍ ວິປາເກເນວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອຸປຣິເທວໂລການໍ ປນ ອິເມ ກມ຺ມປຖາ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ກຖິຕາ. ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ຫິ ສີລໍ, ສີລວໂຕ ຈ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ອິຊ຺ຌຕີຕິ. ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ; ທຸຕິຍາທີນິ ຠາເວຕ຺ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິອາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ; ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຎ຺ຈສຸ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ; ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອຣູເປສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ; ຣູປາຣູປຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອສຎ຺ຎຠໂວ ປນ ພາຫິຣການໍ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຈິຓ຺ໂຓຕິ ອິຘ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສາເລຍ຺ຍກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເວຣຎ຺ຊກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໔໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ເວຣຎ຺ຊກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເວຣຎ຺ຊກາຕິ ເວຣຎ຺ຊວາສິໂນ. ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນາຕິ ເກນຈິເທວ ອນິຍມິຕກິຈ຺ເຈນ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີຕິ ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ເທສນາ ກຕາ. ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ເວຣຎ຺ຊກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫາເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໔໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາຕິ ສຄາຣວສປ຺ປຕິສ຺ສວຈນເມຕໍ. ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ທຸຏ຺ຐໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປ຺ປຎ຺ໂຎ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂຕິ ກາຣຓປຣິຈ຺ເຉທປຸຈ຺ຉາ, ກິຕ຺ຕເກນ ນຸ ໂຂ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຈ຺ຉາ ຈ ນາເມສາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ, ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ, ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ, ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ. ຕາສມິທໍ ນານາກຣຓໍ –

ກຕມາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ອຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ ອທິຏ຺ຐໍ ອຕຸລິຕໍ ອຕີຣິຕໍ ອວິຠູຕໍ ອວິຠາວິຕໍ, ຕສ຺ສ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ຕຸລນາຍ ຕີຣຓາຍ ວິຠູຕາຍ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ຎາຕໍ ໂຫຕິ ທິຏ຺ຐໍ ຕຸລິຕໍ ຕີຣິຕໍ ວິຠູຕໍ ວິຠາວິຕໍ, ອຎ຺ເຎຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ ໂຫຕິ ວິມຕິປກ຺ຂນ຺ໂທ, ທ຺ເວຬ຺ຫກຊາໂຕ, ‘‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ, ໂສ ວິມຕິຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒).

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາຕິ? ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໑) ເອວຣູປາ ອນຸມຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາກາເລ ປຸຈ຺ຉາ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ ນາມ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານາ, ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໙໐) ເອວຣູປາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສຍເມວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຍເມວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸກາມສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ ນາມ. ຕາສຸ ອິຘ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ເຖໂຣ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຍເມວ ປຎ຺ຫໍ ສມຸຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ໂຕ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ປຎ຺ຫໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕຸໍເຍວ ສກ຺ໂກຕິ ນ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ; ເອກຈ຺ໂຈ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ; ເອກຈ຺ໂຈ ອຸຠຍມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ; ເອກຈ຺ໂຈ ອຸຠຍມ຺ປິ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕສຸ ເຖໂຣ ອຸຠຍມ຺ປິ ສກ຺ໂກຕິເຍວ. ກສ຺ມາ? ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ. ມຫາປຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ມຫາກຈ຺ຈານຕ຺ເຖໂຣ, ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣ, ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ, ອຍເມວ ອາຍສ຺ມາຕິ ສມ຺ພຫຸລາ ເຖຣາ ວິເສສຏ຺ຐານໍ ອຘິຄຕາ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຍາຍ ວາ ຕາຍ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສາວກປາຣມີຎາຓສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຸຓິຕຸໍ, ມຫາປຎ຺ເຎນ ປນ ສກ຺ກາຕິ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຕໍ ຐານໍ ອຘິຄໂຕ. ປຎ຺ຎາຍ ຫິ ເຖເຣນ ສທິໂສ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຫາປຎ຺ຎານໍ ຍທິທໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໘໙).

ຕຖາ ນ ສກ຺ກາ ຍາຍ ວາ ຕາຍ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ສມາເນຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠເຊຕຸໍ, ມຫາປຎ຺ເຎນ ປນ ສກ຺ກາຕິ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ມຫາກຈ຺ຈານຕ຺ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ປຏິພໂລ ຊາໂຕ, ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໗).

ຕຖາ ນ ສກ຺ກາ ຍາຍ ວາ ຕາຍ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ເຕນ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ວິຠຊນ຺ເຕນ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕຸໍ, ມຫາປຎ຺ເຎນ ປນ ສກ຺ກາຕິ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ຈິຕ຺ຕພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ລີຬາຍນ຺ໂຕ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມກຖິການໍ ຍທິທໍ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໖).

ຕຖາ ຍາຍ ວາ ຕາຍ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອນຸກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍຏ຺ຐິໂກຏິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຘ ວິຍ, ເອກປທິກໍ ທຓ຺ຑກເສຕຸໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ ວິຍ ຈ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາປຎ຺ໂຎ ປນ ຈຕຸປ຺ປທິກໍ ຄາຖໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປມາ ຈ ກາຣຓານິ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກເຖສິ. ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ປນ ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ຈຕຸປ຺ປທິກໍ ຄາຖໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປມາ ຈ ກາຣຓານິ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊນ຺ໂຕ ຊາຕສ຺ສເຣ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານິ ກຸສຸມານິ ຜຸລ຺ລາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ສິເນຣຸມຕ຺ຖເກ ວຏ຺ຏິສຫສ຺ສໍ ເຕລປທີປໍ ຊາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກເຖສິ. ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈິຕ຺ຕກຖິການໍ ຍທິທໍ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໗).

ຕຖາ ຍາຍ ວາ ຕາຍ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ຈຕຸປ຺ປທິກມ຺ປິ ຄາຖໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ມຫາປຎ຺ໂຎ ປນ ເອກປເທ ຐຕ຺ວາ ປທສຕມ຺ປິ ປທສຫສ຺ສມ຺ປິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປນ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ເອກປທຸທ຺ຘາເຣ ຐຕ຺ວາ ສກິໍເຍວ ສຸຕ຺ວາ ປຸນ ອປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຏ຺ຐິ ປທສຫສ຺ສານິ ປນ຺ນຣສ ຄາຖາສຫສ຺ສານິ ວລ຺ລິຍາ ປຸປ຺ຜານິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຄຫິຕຄຫິຕໍ ປາສາເຓ ຂຕເລຂາ ວິຍ, ສຸວຓ຺ຓຆເຏ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສີຫວສາ ວິຍ ຈ ຄຫິຕາກາເຣເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄຕິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ, ສຕິມນ຺ຕານໍ, ຘິຕິມນ຺ຕານໍ, ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ, ອຸປຏ຺ຐາການໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໙-໒໒໓).

ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຍາຍ ວາ ຕາຍ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາປເຠທສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ມຫາປຎ຺ເຎນ ປນ ສກ຺ກາຕິ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ມຫາໂກຏ຺ຐິຕຕ຺ເຖໂຣ ອຘິຄມປຣິປຸຈ຺ຉາສວນປຸພ຺ພໂຍຄານໍ ວເສນ ອນນ຺ຕນຍຸສ຺ສທໍ ປຏິສມ຺ຠິທາປເຠທໍ ປຕ຺ໂຕ. ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໘).

ອິຕິ ເຖໂຣ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ປຎ຺ຫໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕຸມ຺ປິ ນິຈ຺ເຉຕຸມ຺ປີຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຍເມວ ສພ຺ພປຎ຺ເຫ ສມຸຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ໂຕ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ, ‘‘ໂສຠນາ ວຕ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິເກນ ນໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ອຍໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ເອກມຕິຍາ ເອກຊ຺ຌາສເຍນ ຈ ຐປິຕາ ອຕິຄຣຸກາ ຠວິສ຺ສຕິ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕສທິສາ, ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖິການໍ ຕິຕ຺ເຖ ຐປິຕນາວາ ວິຍ, ມຄ຺ຄຄມນຕ຺ຖິການໍ ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕອາຊຎ຺ຎຣໂຖ ວິຍ ພຫຸປກາຣາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕາສຸ ອິຘ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ ອຘິປ຺ເປຕາ’’ຕິ.

ນປ຺ປຊານາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ນປ຺ປຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ນປ຺ປຊານາຕີຕິ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ນ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ອິໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸເທຕີຕິ ປວຕ຺ຕິທຸກ຺ຂປຠາວິກາ ຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ນ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ຈ ອິທໍ ນາມ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ນ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ອຍໍ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ນ ປຊານາຕີຕິ. ອນນ຺ຕຣວາເຣປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສງ຺ເຂປໂຕ ປເນຕ຺ຖ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍຎ຺ຫິ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ສວນໂຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ນິໂຣຘປາປໂນ ມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຠິນິວິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ວຏ຺ຏໍ, ປຈ຺ຉິມານິ ວິວຏ຺ຏໍ, ວຏ຺ເຏ ອຠິນິເວໂສ ໂຫຕິ, ໂນ ວິວຏ຺ເຏ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ອຠິນິວິສມາໂນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ອຠິນິວິສຕິ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ນາມ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ, ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ຣູປໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕທາຣມ຺ມຓາ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມນ຺ຕິ ເອວໍ ຍມກຕາລກ຺ຂນ຺ຘໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ທ຺ເວວ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ນ ອເຫຕຸກໍ ສເຫຕຸກໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ, ໂກ ຈສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ຘມ຺ມາຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເຍ ເຈວ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມ ຈ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພປິ ຘມ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕິ, ຕໂຕ ອຸທຍວຍປ຺ປຏິປີຬນາກາເຣນ ທຸກ຺ຂາ, ອວສວຕ຺ຕນາກາເຣນ ອນຕ຺ຕາຕິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ.

ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອກາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ສມຸທຍໍ ປຫານປຏິເວເຘນ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຏິເວເຘນ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານາຠິສມເຍນ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ໂສ ຕີຓິ ສຈ຺ຈານິ ກິຈ຺ຈໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈສ຺ສ ຂເຓ ອຫໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາມິ, ສມຸທຍໍ ປຊຫາມິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣມິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາເວມີຕິ ອາໂຠຄສມນ຺ນາຫາຣມນສິກາຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖິ. ເອຕສ຺ສ ປນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ເສວ ມຄ຺ໂຄ ຕີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ປຣິຎ຺ຎາທິກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ໂຕວ ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ.

ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ອຸປຣິມໂກຏິຍາ ຂີຓາສໂວ ປຎ຺ຎວາຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ໂຍ ປນ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປາຬິໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອນຸສນ຺ຘິໂຕ ຈ ປຸພ຺ພາປຣໂຕ ຈ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ປຎ຺ຎວາ ນາມ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ນາມາຕິ? ວິຎ຺ຎາຓຈຣິໂຕ ນາເມສ, ປຎ຺ຎວາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຖ ໂຍ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຊ຺ຊ ອຊ຺ເຊວ ອຣຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຣຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຎວາ ນາມ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ນາມາຕິ? ຠຊາປິຍມາໂນ ປຎ຺ຎວາປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ. ສຸຕ຺ເຕ ປນ ປຏິເວໂຘວ ກຖິໂຕ.

ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ເຍນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ເອສ ປຎ຺ຎວາ ນາມ ຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ອາຄມນວິປສ຺ສນາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ກມ຺ມກາຣກຈິຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສຸຂນ຺ຕິປິ ວິຊານາຕີຕິ ສຸຂເວທນມ຺ປິ ວິຊານາຕິ. ອຸປຣິປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມິນາ ເຖໂຣ ‘‘ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໑໑໓; ທີ. ນິ. ໒.໓໘໐) ນເຍນ ອາຄຕເວທນາວເສນ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສໍສຏ຺ຐາຕິ ເອກຸປ຺ປາທາທິລກ຺ຂເຓນ ສໍໂຍຄຏ຺ເຐນ ສໍສຏ຺ຐາ, ອຸທາຫຸ ວິສໍສຏ຺ຐາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຖໂຣ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນາວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຠູມນ຺ຕຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສມຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປນ ມຄ຺ຄວິຎ຺ຎາເຓນ, ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ຈ ວິປສ຺ສນາວິຎ຺ຎາເຓເນວ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຏ຺ຐຠາວໍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຖໂຣປິສ຺ສ ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍສຏ຺ຐາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນ ຈ ລພ຺ຠາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອິເມສໍ ໂລກິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ. ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ວິນິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ວຕ຺ຖຸໂຕ ວາ ອຸປ຺ປາທໂຕ ວາ ນິໂຣຘໂຕ ວາ ນານາກຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສໍ ເຕສໍ ປນ ຘມ຺ມານໍ ວິສໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ໂລກິຍຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ຫິ ໂລກິຍຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ຕ຺ວໍ ກຕມໍ ປຎ຺ຎໍ ອຘິຄໂຕ, ກິໍ ປຐມມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ, ອຸທາຫຸ ທຸຕິຍ ຕຕິຍ ຈຕຸຕ຺ຖ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ນ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກິໍ ຜສ຺ໂສ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ກິໍ ເວທໂນ, ກິໍ ສຎ຺ໂຎ, ກິໍ ເຈຕໂນຕິ ນ ຈ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຈິຕ຺ຕວເສນ ປນ, ‘‘ກິຎ຺ຈິຕ຺ໂຕ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໓໕) ປຸຈ຺ຉຕິ. ກຸສລາກຸສລໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕປິ ‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ, ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑, ໒) ຈ, ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑) ຈ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕວເສເນວ ປຎ຺ຎາເປຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ກິໍ ຜສ຺ໂສ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ກິໍ ເວທໂນ, ກິໍ ສຎ຺ໂຎ, ກິໍ ເຈຕໂນຕິ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກຕມາ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຎາ ອຘິຄຕາ, ກິໍ ປຐມມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ, ອຸທາຫຸ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຎາວເສເນວ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍຍຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄສຸ ເອຕ຺ຖ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ ເອຕ຺ຖ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ເອຕ຺ຖ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ຌາເນສຸ ເອຕ຺ຖ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໔໗໘). ເອວໍ ສວິສຍສ຺ມິໍເຍວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ ກຖິຕາ.

ຍຖາ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາ ຣາຊາຕິ ຣາຊປຎ຺ຈເມສຸ ສຫາເຍສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມາຕິ ວີຖິໍ ໂອຕິຓ຺ເຓສຸ ເອກສ຺ສ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຕກາເລ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕິ, ເຄຫສາມິໂກວ, ‘‘ອິເມສໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ເທຖ, ຄນ຺ຘມາລາລງ຺ກາຣາທີນິ ເທຖາ’’ຕິ ເຄເຫ ວິຈາເຣຕິ. ທຸຕິຍສ຺ສ ຕຕິຍສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຕກາເລ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕິ, ເຄຫສາມິໂກວ, ‘‘ອິເມສໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ເທຖ, ຄນ຺ຘມາລາລງ຺ກາຣາທີນິ ເທຖາ’’ຕິ ເຄເຫ ວິຈາເຣຕິ. ອຖ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ຣຎ຺ໂຎ ເຄຫໍ ຄຕກາເລ ກິຎ຺ຈາປິ ຣາຊາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິສ຺ສໂຣວ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫເຍວ, ‘‘ອິເມສໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ເທຖ, ຄນ຺ຘມາລາລງ຺ກາຣາທີນິ ເທຖາ’’ຕິ ວິຈາເຣຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມເກສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ເຕສຸ ສຫາເຍສຸ ເອກໂຕ ວີຖິໍ ໂອຕຣນ຺ເຕສຸ ວິຍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸປິ ຍຖາ ປຐມສ຺ສ ເຄເຫ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕິ, ເຄຫສາມິໂກວ ວິຈາເຣຕິ, ເອວໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ເຊຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ, ເສສານິ ຕທນ຺ວຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ທຸຕິຍສ຺ສ ເຄເຫ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕິ, ເຄຫສາມິໂກວ ວິຈາເຣຕິ, ເອວໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານິ ປຕ຺ວາ ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ເຊຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ, ເສສານິ ຕທນ຺ວຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຕຕິຍສ຺ສ ເຄເຫ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕິ, ເຄຫສາມິໂກວ ວິຈາເຣຕິ, ເອວໍ ສຕິປຏ຺ຐານານິ ປຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ເຊຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ, ເສສານິ ຕທນ຺ວຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ເຄເຫ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕິ, ເຄຫສາມິໂກວ ວິຈາເຣຕິ, ເອວໍ ຌານວິໂມກ຺ເຂ ປຕ຺ວາ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ເຊຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ, ເສສານິ ຕທນ຺ວຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ຣຎ຺ໂຎ ເຄຫໍ ຄຕກາເລ ປນ ຍຖາ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕິ, ຣາຊາວ ເຄເຫ ວິຈາເຣຕິ, ເອວເມວ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຕ຺ວາ ປຊານນລກ຺ຂຓໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ເຊຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ, ເສສານິ ຕທນ຺ວຍານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕານໍ ອຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ ມຫາໂກຏ຺ຐິຕຕ຺ເຖໂຣ ໂລກິຍຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ; ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ປຎ຺ຎໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີຕິ.

ຍໍ ຫາວຸໂສ, ປຊານາຕີຕິ ຍໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມມິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ປຊານາຕິ. ຕໍ ວິຊານາຕີຕິ ມຄ຺ຄວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ຕເຖວ ຕໍ ວິຊານາຕິ. ຍໍ ວິຊານາຕີຕິ ຍໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປສ຺ສນາວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານາຕິ. ຕໍ ປຊານາຕີຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາປິ ຕເຖວ ຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ມາ ອິເມ ຘມ຺ມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ອິເມ ຘມ຺ມາ. ສໍສຏ຺ຐາຕິ ເອກຸປ຺ປາທເອກນິໂຣຘເອກວຕ຺ຖຸກເອກາຣມ຺ມຓຕາຍ ສໍສຏ຺ຐາ.

ປຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ອິທໍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠາເວຕພ຺ພເມວ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິທໍ ວິປສ຺ສນາວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ປຎ຺ຎາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຊານິຕພ຺ພາວ ໂຫຕິ.

໔໕໐. ເວທນາ ເວທນາຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕິ? ເວທນາລກ຺ຂຓໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເຕຠູມິກສມ຺ມສນຈາຣເວທນາວ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ສຸຂມ຺ປິ ເວເທຕີຕິ ສຸຂໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເວເທຕິ ອນຸຠວຕິ. ປຣໂຕ ປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຫິທໍ, ມຫາລິ, ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ ອຠວິສ຺ສ, ທຸກ຺ຂານຸປຕິຕໍ ທຸກ຺ຂາວກ຺ກນ຺ຕໍ ອນວກ຺ກນ຺ຕໍ ສຸເຂນ, ນຍິທໍ ສຕ຺ຕາ ຣູປສ຺ມິໍ ສາຣຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາລິ, ຣູປໍ ສຸຂໍ ສຸຂານຸປຕິຕໍ ສຸຂາວກ຺ກນ຺ຕໍ ອນວກ຺ກນ຺ຕໍ ທຸກ຺ເຂນ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ຣູປສ຺ມິໍ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສາຣາຄາ ສໍຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສໍໂຍຄາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ. ເວທນາ ຈ ຫິທໍ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຫິທໍ, ມຫາລິ, ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ ອຠວິສ຺ສ…ເປ… ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໐) ອິມິນາ ຫິ ມຫາລິສຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ ອິຘ ອາຣມ຺ມຓໍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ກຖິຕໍ. ອປິຈ ປຸຣິມໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອປຣາ ສຸຂາ ເວທນາ ເວເທຕິ; ປຸຣິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອປຣາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ເວເທຕິ; ປຸຣິມໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອປຣາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ເວເທຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເວທນາເຍວ ຫິ ເວເທຕິ, ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ເວທິຕາ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕເມຕໍ.

ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ສພ຺ພສຎ຺ຎາຍ ລກ຺ຂຓໍ. ກິໍ ສພ຺ພຕ຺ຖກສຎ຺ຎາຍາຕິ? ສພ຺ພສຎ຺ຎາຍ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິປິ ສພ຺ພຕ຺ຖກສຎ຺ຎາຍ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິປິ ເອກເມເວຕໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເຕຠູມິກສມ຺ມສນຈາຣສຎ຺ຎາວ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ນີລກມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ນີລປຸປ຺ເຜ ວາ ວຕ຺ເຖ ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຈາຣໍ ວາ ອປ຺ປນໍ ວາ ປາເປນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຕ຺ເຖ ປຣິກມ຺ມສຎ຺ຎາປິ ອຸປຈາຣສຎ຺ຎາປິ ອປ຺ປນາສຎ຺ຎາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ນີເລ ນີລນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຎ຺ຎາປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປີຕກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຍາ ຈາວຸໂສ, ເວທນາຕິ ເອຕ຺ຖ ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາ ກສ຺ມາ ນ ຄຫິຕາຕິ? ອສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຎາຍ ຫິ ຄຫິຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ເວທນາທໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ໂນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ຕໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອິເມສຸ ຄຫິເຕສຸ ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ອນ຺ຕມໂສ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຘມ຺ມາປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ຕໂຍ ປຸຣິສາ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຣຕນາວຸຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕສຸ ປຸຣິມາ ຕໂຍ ຕກ຺ກຄຕມ຺ປິ ປຏ຺ຏິວຏ຺ຏກາທິຄຕມ຺ປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ພຫຸໍ ສຸຕ຺ຕໍ ລຠນ຺ຕິ ອນ຺ຕມໂສ ມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕມ຺ປິ. ຣຕນາວຸຕສຸຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ມນ຺ທໍ ລຠຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຫຏ຺ຐໂຕ ວາ ປຎ຺ຎາ ວິຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປໂຍຄໍ ລຠາປິຕາ ວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາວ ອິຘ ນ ຄຫິຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍໍ ຫາວຸໂສ, ເວເທຕີຕິ ຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເວທນາ ເວເທຕິ, ສຎ຺ຎາປິ ຕເທວ ສຎ຺ຊານາຕິ. ຍໍ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານາຕິ, ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ຕເທວ ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ສຎ຺ຊານາຕິ ວິຊານາຕິ ປຊານາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ. ຊານາຕີຕິ ປທໍ ປນ ອວິເສໂສ. ຕສ຺ສາປິ ຊານນຕ຺ເຖ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຎ຺ຎາ ຫິ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕເມວ, ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາຕິ, ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓປຏິເວຘຎ຺ຈ ປາເປຕິ, ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ປນ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ປຎ຺ຎາ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘມ຺ປິ ປາເປຕິ, ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ປາເປຕຸມ຺ປິ ສກ຺ໂກຕິ.

ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລເກ ກຫາປຓຣາສິມ຺ຫິ ກເຕ ອຊາຕພຸທ຺ຘິ ທາຣໂກ ຄາມິກປຸຣິໂສ ມຫາເຫຣຎ຺ຎິໂກຕິ ຕີສຸ ຊເນສຸ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ອຊາຕພຸທ຺ຘິ ທາຣໂກ ກຫາປຓານໍ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຈຕຸຣສ຺ສມຓ຺ຑລຠາວເມວ ຊານາຕິ, ອິທໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ຣຕນສມ຺ມຕນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ຄາມິກປຸຣິໂສ ຈິຕ຺ຕາທິຠາວຎ຺ເຈວ ຊານາຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄຣຕນສມ຺ມຕຠາວຎ຺ຈ. ‘‘ອຍໍ ກູໂຏ ອຍໍ ເຉໂກ ອຍໍ ກຣໂຕ ອຍໍ ສຓ຺ໂຫ’’ຕິ ປນ ນ ຊານາຕິ. ມຫາເຫຣຎ຺ຎິໂກ ຈິຕ຺ຕາທິຠາວມ຺ປິ ຣຕນສມ຺ມຕຠາວມ຺ປິ ກູຏາທິຠາວມ຺ປິ ຊານາຕິ, ຊານນ຺ໂຕ ຈ ປນ ນໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາປິ ຊານາຕິ, ອາໂກຏິຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາປິ, ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາປິ, ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາປິ, ຫຕ຺ເຖນ ຄຣຸກລຫຸກຠາວໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາປິ ອສຸກຄາເມ ກໂຕຕິປິ ຊານາຕິ, ອສຸກນິຄເມ ອສຸກນຄເຣ ອສຸກປພ຺ພຕຈ຺ຉາຍາຍ ອສຸກນທີຕີເຣ ກໂຕຕິປິ, ອສຸກາຈຣິເຍນ ກໂຕຕິປິ ຊານາຕິ. ເອວເມວໍ ສຎ຺ຎາ ອຊາຕພຸທ຺ຘິທາຣກສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນໍ ວິຍ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕເມວ ສຎ຺ຊານາຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ຄາມິກປຸຣິສສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນໍ ວິຍ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘມ຺ປິ ປາເປຕິ. ປຎ຺ຎາ ມຫາເຫຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນໍ ວິຍ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘມ຺ປິ ປາເປຕິ, ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວມ຺ປິ ປາເປຕິ. ໂສ ປນ ເນສໍ ວິເສໂສ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ໂຌ.

ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ – ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕນ຺ຕິ. ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສນ ຠຄວຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕນ຺ຕິ? ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ, ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາຕໍ, ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໗.໑໖). ຍຖາ ຫິ ຕິລເຕລໍ, ສາສປເຕລໍ, ມຘຸກເຕລໍ, ເອຣຓ຺ຑກເຕລໍ, ວສາເຕລນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເຕລານິ ເອກຈາຏິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິວສໍ ຍມກມນ຺ເຖຫິ ມນ຺ເຖຕ຺ວາ ຕໂຕ ອິທໍ ຕິລເຕລໍ, ອິທໍ ສາສປເຕລນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ສ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອຸທ຺ຘຣຓໍ ນາມ ທຸກ຺ກຣໍ, ອິທໍ ຕໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ. ຠຄວາ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຘມ຺ມິສ຺ສໂຣ ຘມ຺ມຣາຊາ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາສິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມຫານທີນໍ ສມຸທ຺ທໍ ປວິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ, ‘‘ອິທໍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ຍມຸນາຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອຸທກອຸທ຺ຘຣເຓນາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໕໑. ນິສ຺ສຏ຺ເຐນາຕິ ນິສ຺ສເຏນ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕນ ວາ. ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສເຏນາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ປຎ຺ຈຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫີຕິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ກຣຓວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປຎ຺ຈຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ນິສ຺ສຣິຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໍ ອນຸປຄມນຕາຍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕນາຕິ. ປຣິສຸທ຺ເຘນາຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລເສນ. ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນາຕິ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕນ. ກິໍ ເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ກິໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ເນຍ຺ຍໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມຫານິ. ໖໙) ຫິ ຊານິຕພ຺ພໍ ເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ກຖໍ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕນ ອຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິ ເນຍ຺ຍາຕິ? ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ຐິເຕນ ອຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ຫິ ສາ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອຖ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອຠິນິເວສາຠາວໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ກລາປໂຕ ນຍໂຕ ສມ຺ມສນໍ ລພ຺ຠຕິ, ຘມ຺ມເສນາປຕິສທິສສ຺ສາປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອຠິນິເວໂສ ນ ຊາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣປິ, ‘‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໙໔) ກລາປໂຕ ນຍໂຕ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີຕິ. ຠຄວາ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຕຕ຺ຕາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປໂຣປຎ຺ຎາສ ຘມ຺ເມ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອໍຄຸທ຺ຘາເຣເນວ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ, ‘‘ຍາວຕາ ສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ຕາວຕາ ອຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ’’ຕິ ອາຫ.

ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ປຊານາຕີຕິ ທສ຺ສນປຣິຓາຍກຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸຠູຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ປຊານາຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປຎ຺ຎາ ສມາຘິປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ຈ. ສມາຘິປຎ຺ຎາຍ ກິຈ຺ຈໂຕ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຈ ປຊານາຕິ. ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຊານນໍ ກຖິຕໍ. ກິມຕ຺ຖິຍາຕິ ໂກ ເອຕິສ຺ສາ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິອາທີສຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ອຠິຊານາຕີຕິ ອຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ປຣິຊານາຕີຕິ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖາ. ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ປຊຫຕີຕິ ປຫານຕ຺ຖາ. ສາ ປເນສາ ໂລກິຍາປິ ອຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາ ຈ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖາ ຈ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ປຫານຕ຺ຖາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາປິ ອຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາ ຈ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖາ ຈ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ປຫານຕ຺ຖາ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍາ ກິຈ຺ຈໂຕ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຈ ປຊານາຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ອສມ຺ໂມຫໂຕ.

໔໕໒. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຈ. ປຣໂຕ ຈ ໂຆໂສຕິ ສປ຺ປາຍຘມ຺ມສ຺ສວນໍ. ໂຍນິໂສ ຈ ມນສິກາໂຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປາຍມນສິກາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ສາວເກສຸ ອປິ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຍາ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ. ເຖໂຣ ຫິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິກໍ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ກິເລສໍ ປຊຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ເຫຕຸປ຺ປຠວາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໖໐) ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣໂຕ ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາວສ຺ສ ປຏິເວໂຘ ຊາໂຕ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ປຣໂຕໂຆສກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ໂຍນິໂສມນສິກາຣສ຺ມິໍເຍວ ຐຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎ຺ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ.

ອນຸຄ຺ຄຫິຕາຕິ ລທ຺ຘູປກາຣາ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ຜລກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຜລໍ ອສ຺ສາຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ. ຕເທວ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ຜລໍ ອານິສໍໂສ ອສ຺ສາຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖຜລປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ, ອວເສສາ ຘມ຺ມາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສີລານຸຄ຺ຄຫິຕາຕິອາທີສຸ ສີລນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ສປ຺ປາຍຘມ຺ມສ຺ສວນໍ. ສາກຈ຺ຉາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຂລນປກ຺ຂລນຈ຺ເຉທນກຖາ. ສມໂຖຕິ ວິປສ຺ສນາປາທິກາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ວິປສ຺ສນາຕິ ສຕ຺ຕວິຘາ ອນຸປສ຺ສນາ. ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລຎ຺ຫິ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ, ສປ຺ປາຍຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ, ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຂລນປກ຺ຂລນໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ, ວິປສ຺ສນາປາທິກາສຸ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕີສຸ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ສຕ຺ຕວິຘໍ ອນຸປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຜລໍ ເທຕິ.

ຍຖາ ຫິ ມຘຸຣໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ອມ຺ພໂປຕກສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ອຸທກໂກຏ຺ຐກໍ ຖິຣໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘຕິ. ຆຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາເລນ ກາລໍ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈຕິ. ອຸທກສ຺ສ ອນິກ຺ຂມນຕ຺ຖໍ ມຣິຍາທໍ ຖິຣໍ ກໂຣຕິ. ຍາ ໂຫຕິ ສມີເປ ວລ຺ລິ ວາ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑໂກ ວາ ກິປິລ຺ລິກປຸໂຏ ວາ ມກ຺ກຏກຊາລໍ ວາ, ຕໍ ອປເນຕິ. ຂຓິຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາເລນ ກາລໍ ມູລານິ ປຣິຂຓຕິ. ເອວມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ກາຣຓານິ ກໂຣໂຕ ໂສ ອມ຺ໂພ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຜລໍ ເທຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ໂກຏ຺ຐກພນ຺ຘນໍ ວິຍ ຫິ ສີລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸທກສິຎ຺ຈນໍ ວິຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ມຣິຍາທາຍ ຖິຣຠາວກຣຓໍ ວິຍ ສມໂຖ, ສມີເປ ວລ຺ລິອາທີນໍ ຫຣຓໍ ວິຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຂລນປກ຺ຂລນຈ຺ເຉທນໍ, ກາເລນ ກາລໍ ຂຓິຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມູລຂຓນໍ ວິຍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ຠາວນາ. ເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມຘຸຣຜລທານກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອຣຫຕ຺ຕຜລທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໕໓. ກຕິ ປນາວຸໂສ, ຠວາຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ມູລເມວ ຄໂຕ ອນຸສນ຺ຘິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ເຍຫິ ຠເວຫິ ນ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ເຕ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາມຠໂວຕິ ກາມຠວູປຄໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘາປີຕິ ອຸຠຍເມກໂຕ ກຕ຺ວາ ກາມຠໂວຕິ ອາຫ. ຣູປາຣູປຠເວສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຍຕິນ຺ຕິ ອນາຄເຕ. ປຸນພ຺ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິຘ ວຏ຺ຏໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຣາຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທນາຕິ ຣູປາຠິນນ຺ທນາ ສທ຺ທາຠິນນ຺ທນາຕິ ເອວໍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອຠິນນ຺ທນາ, ກຣຓວຈເນ ເຈຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທນາຍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ຄມນໍ ໂຫຕິ, ອາຄມນໍ ໂຫຕິ, ຄມນາຄມນໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ອິທານິ ວິວຏ຺ຏໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ກຖໍ ປນາວຸໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ຂຍນິໂຣເຘນ. ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປາເທນ. ກິໍ ອວິຊ຺ຊາ ປຸພ຺ເພ ນິຣຸທ຺ຘາ, ອຖ ວິຊ຺ຊາ ປຸພ຺ເພ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ? ອຸຠຍເມຕໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປທີປຸຊ຺ຊລເນນ ອນ຺ຘກາຣວິຄໂມ ວິຍ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາເທນ ອວິຊ຺ຊາ ນິຣຸທ຺ຘາວ ໂຫຕິ. ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຂຍນິໂຣເຘນ. ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ຄມນໍ ອາຄມນໍ ຄມນາຄມນໍ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ວຏ຺ຏໍ ນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວິວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

໔໕໔. ກຕມໍ ປນາວຸໂສຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ນິໂຣຘປາທກໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຐມໍ ຌານນ຺ຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊນເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖານໍ ໂກຏ຺ຐາສປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ຊານິຕພ຺ໂພ, ອິທໍ ຌານໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ທຸວງ຺ຄິກນ຺ຕິ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖານໍ ໂກຏ຺ຐາສປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ວິຕກ຺ໂກຕິອາທີສຸ ປນ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ, ອນຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ ວິຈາໂຣ, ຜຣຓລກ຺ຂຓາ ປີຕິ, ສາຕລກ຺ຂຓໍ ສຸຂໍ, ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕງ຺ຄວິປ຺ປຫີນນ຺ຕິ ອິຘ ປນ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊນເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປກາຣານຸປກາຣານິ ອງ຺ຄານິ ຊານິຕພ຺ພານິ, ຕານິ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ປເນຕ຺ຖ ປາກຏເມວ. ອິຕິ ເຫຏ຺ຐາ ນິໂຣຘປາທກໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຄຫິຕໍ, ອຸປຣິ ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ອນ຺ຕຣາ ປນ ຉ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສໍຂິຕ຺ຕາ, ນຍໍ ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໕໕. ອິທານິ ວິຎ຺ຎາຓນິສ຺ສເຍ ປຎ຺ຈ ປສາເທ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈິມານິ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂຄຈຣວິສຍນ຺ຕິ ໂຄຈຣຠູຕໍ ວິສຍໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕສ຺ສ ໂສຕໍ ວາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສາຕິ ເອວໍ ເອເກກສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ນ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ. ສເຈ ຫິ ນີລາທິເຠທໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປເນຍ຺ຍ, ‘‘ອິງ຺ຆ ຕາວ ນໍ ວວຕ຺ຖເປຫິ ວິຠາເວຫິ, ກິໍ ນາເມຕໍ ອາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ວິນາປິ ມຸເຂນ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ອເຣ ອນ຺ຘພາລ, ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສມ຺ປິ ປຣິຘາວມາໂນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມຍາ ກຸຫິໍ ເອຕສ຺ສ ຊານນກໍ ລຠິສ຺ສສິ, ອາຫຣ ນໍ ຈກ຺ຂຸປສາເທ ອຸປເນຫິ, ອຫເມຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຊານິສ຺ສາມິ, ຍທິ ວາ ນີລໍ ຍທິ ວາ ປີຕກໍ, ນ ຫິ ເອໂສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິສໂຍ, ມຍ຺ເຫເວໂສ ວິສໂຍ’’ຕິ. ເສສທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວເມຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣໍ ວິສຍໍ ນ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕິ ນາມ. ກິໍ ປຏິສຣຓນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ກິໍ ປຏິສຣຓໍ, ກິໍ ເອຕານິ ປຏິສຣນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ມໂນ ປຏິສຣຓນ຺ຕິ ຊວນມໂນ ປຏິສຣຓໍ. ມໂນ ຈ ເນສນ຺ຕິ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນມໂນ ວາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຊວນມໂນ ວາ ເອເຕສໍ ໂຄຈຣວິສຍໍ ຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ອນຸໂຠຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ຣູປທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ, ເອຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊນໍ ວາ ທຸສ຺ສນໍ ວາ ມຸຍ຺ຫນໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ທ຺ວາເຣ ຊວນໍ ຣຊ຺ຊຕິ ວາ ທຸສ຺ສຕິ ວາ ມຸຍ຺ຫຕິ ວາ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ປຎ຺ຈ ກິຣ ທຸພ຺ພລໂຠຊກາ ຣາຊານໍ ເສວິຕ຺ວາ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ເອກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈກຸລິເກ ຄາເມ ປຣິຕ຺ຕກໍ ອາຍໍ ລຠິໍສຸ. ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ຉຠາໂຄ ມໍສຠາໂຄ ຍຸຕ຺ຕິກຫາປໂຓ ວາ, ພນ຺ຘກຫາປໂຓ ວາ, ມາປຫາຣກຫາປໂຓ ວາ, ອຏ຺ຐກຫາປໂຓ ວາ, ໂສຬສກຫາປໂຓ ວາ, ພາຕ຺ຕິໍສກຫາປໂຓ ວາ, ຈຕຸສຏ຺ຐິກຫາປໂຓ ວາ, ທຓ຺ໂຑຕິ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ຕເມວ ປາປຸຓາຕິ. ສຕວຕ຺ຖຸກໍ ປຎ຺ຈສຕວຕ຺ຖຸກໍ ສຫສ຺ສວຕ຺ຖຸກໍ ມຫາພລິໍ ຣາຊາວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈກຸລິກຄາໂມ ວິຍ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ; ປຎ຺ຈ ທຸພ຺ພລໂຠຊກາ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ; ຣາຊາ ວິຍ ຊວນໍ; ທຸພ຺ພລໂຠຊການໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ ອາຍປາປຸຓນໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຣູປທສ຺ສນາທິມຕ຺ຕໍ. ຣຊ຺ຊນາທີນິ ປນ ເອເຕສຸ ນຕ຺ຖິ. ຣຎ຺ໂຎ ມຫາພລິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ເຕສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຊວນສ຺ສ ຣຊ຺ຊນາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໔໕໖. ປຎ຺ຈິມານິ, ອາວຸໂສຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອນ຺ໂຕນິໂຣຘສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈ ປສາເທ. ກິຣິຍມຍປວຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ວຕ຺ຕມາເນ ອຣູປຘມ຺ມາ ປສາທານໍ ພລວປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ຕໍ ປວຕ຺ຕໍ ນິໂຣເຘຕ຺ວາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອາຍຸໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອຸສ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກມ຺ມຊເຕຊໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ກມ຺ມຊເຕໂຊປິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ວິນາ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸສ຺ມາ ອາຍຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຌາຍໂຕຕິ ຊລໂຕ. ອຈ຺ຈິໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຊາລສິຂໍ ປຏິຈ຺ຈ. ອາຠາ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາໂລໂກ ນາມ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຈ຺ຈີຕິ ຕໍ ອາໂລກໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊາລສິຂາ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາຍຸ ອຸສ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຊາລສິຂາ ວິຍ ກມ຺ມຊເຕໂຊ. ອາໂລໂກ ວິຍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຊາລສິຂາ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອາໂລກໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສາ ເຕນ ອຕ຺ຕນາ ຊນິຕອາໂລເກເນວ ສຍມ຺ປິ ອຓຸ ຖູລາ ທີຆາ ຣສ຺ສາຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊາລປວຕ຺ຕິຍາ ຊນິຕອາໂລເກນ ຕສ຺ສາເຍວ ຊາລປວຕ຺ຕິຍາ ປາກຏຠາໂວ ວິຍ ອຸສ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ກມ຺ມຊມຫາຠູຕສມ຺ຠເວນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ອຸສ຺ມາຍ ອນຸປາລນໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຫິ ທສປິ ວສ຺ສານິ…ເປ… ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ກມ຺ມຊເຕຊປວຕ຺ຕໍ ປາເລຕິ. ອິຕິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທາຣູປານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາທິວເສນ ປຈ຺ຈຍານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຍຸ ອຸສ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມຫາຠູຕານິ ປາເລຕີຕິ ອຸສ຺ມາ ອາຍຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໕໗. ອາຍຸສງ຺ຂາຣາຕິ ອາຍຸເມວ. ເວທນິຍາ ຘມ຺ມາຕິ ເວທນາ ຘມ຺ມາວ. ວຸຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣູປປວຕ຺ເຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎຎ຺ຈ ເວທນຎ຺ຈ ນິໂຣເຘຕ຺ວາ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍາ ອຣູປຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ປນ ຣູປາຣູປປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ຊາລາປວຕ຺ເຕ ອຸກ຺ຂຓ຺ຐິໂຕ ອຸທເກນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊາລໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຉາຣິກາຍ ອງ຺ຄາເຣ ປິຘາຍ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ປຸນ ຊາລາຍ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຉາຣິກໍ ອປເນຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປາທານໍ ທຕ຺ວາ ມຸຂວາຕໍ ວາ ຕາລວຓ຺ຏວາຕໍ ວາ ທທາຕິ. ອຖ ຊາລາປວຕ຺ຕໍ ປຸນ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວເມວ ຊາລາປວຕ຺ຕໍ ວິຍ ອຣູປຘມ຺ມາ. ປຸຣິສສ຺ສ ຊາລາປວຕ຺ເຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ອຸທກປ຺ປຫາເຣນ ຊາລໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຉາຣິກາຍ ອງ຺ຄາເຣ ປິຘາຍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕສ຺ສ ນິສຊ຺ຊາ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣູປປວຕ຺ເຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎຎ຺ຈ ເວທນຎ຺ຈ ນິໂຣເຘຕ຺ວາ ນິໂຣຘສມາປຊ຺ຊນໍ. ຉາຣິກາຍ ປິຫິຕອງ຺ຄາຣາ ວິຍ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຸຣິສສ຺ສ ປຸນ ຊາລາຍ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ຉາຣິກາປນຍນາທີນິ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລາປຄມນໍ. ອຄ຺ຄິຊາລາຍ ປວຕ຺ຕິ ວິຍ ປຸນ ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຣູປາຣູປປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອາຍຸ ອຸສ຺ມາ ຈ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກມ຺ມຊເຕໂຊຘາຕຸ, ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຍທາ ອິມໍ ຣູປກາຍໍ ຊຫນ຺ຕິ, ອຖາຍໍ ອເຈຕນໍ ກຏ຺ຐໍ ວິຍ ປຖວິຍໍ ຉຑ຺ຑິໂຕ ເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ –

‘‘ອາຍຸ ອຸສ຺ມາ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍທາ ກາຍໍ ຊຫນ຺ຕິມໍ;

ອປວິທ຺ໂຘ ຕທາ ເສຕິ, ປຣຠຕ຺ຕໍ ອເຈຕນ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໓.໙໕);

ກາຍສງ຺ຂາຣາຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ. ວຈີສງ຺ຂາຣາຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາຕິ ສຎ຺ຎາເວທນາ. ອາຍູຕິ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຣິຠິນ຺ນານີຕິ ອຸປຫຕານິ, ວິນຏ຺ຐານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ‘‘ນິໂຣຘສມາປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາວ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ອນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຈິຕ຺ຕກາ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ວຈີສງ຺ຂາຣາປິສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວາຈາ ອນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ເນນ ຘມ຺ມມ຺ປິ ກເຖນ຺ເຕນ ສຊ຺ຌາຍມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ‘‘ໂຍ ຈາຍໍ ມໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສາປິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ອນິຣຸທ຺ຘໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ກາລງ຺ກເຕ ມາຕາປິຕໂຣ ວາ ອຣຫນ຺ເຕ ວາ ຌາປຍນ຺ເຕນ ອນນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ ກຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ອິຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ອຠິນິເວສໍ ອກຕ຺ວາ ອາຈຣິຍານໍ ນເຍ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ໂຖ ຫິ ປຏິສຣຓໍ, ນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິປ຺ປສນ຺ນານີຕິ ກິຣິຍມຍປວຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ວຕ຺ຕມາເນ ພຫິທ຺ຘາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປສາເທ ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກິລມນ຺ຕານິ ອຸປຫຕານິ ມກ຺ຂິຕານິ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ວາຕາທີຫິ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ຣເຊນ ຈຕຸມຫາປເຖ ຐປິຕອາທາໂສ ວິຍ. ຍຖາ ປນ ຖວິກາຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຎ຺ຊູສາທີສຸ ຐປິໂຕ ອາທາໂສ ອນ຺ໂຕເຍວ ວິໂຣຈຕິ, ເອວໍ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ອຕິວິໂຣຈນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິປ຺ປສນ຺ນານີ’’ຕິ.

໔໕໘. ກຕິ ປນາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ນິໂຣຘສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ປນສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປຄມນປຈ຺ຈຍາ ກຖິຕາ. ອນິມິຕ຺ຕາຍາຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ນິໂຣຘໂຕ ວຸຏ຺ຐານກຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອວເສສສມາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ຠວງ຺ເຄນ ໂຫຕິ, ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ ປນ ວິປສ຺ສນານິສ຺ສນ຺ທາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ຕເມວ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຣູປາທີນໍ ສພ຺ພາຣມ຺ມຓານໍ. ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣຕິ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕາປຄຕາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣ. ຜລສມາປຕ຺ຕິສຫຊາຕໍ ມນສິກາຣໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິຕິ ເຫຏ຺ຐາ ນິໂຣຘປາທກໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຄຫິຕໍ, ນິໂຣຘສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ຄຫິຕໍ, ອິຘ ນິໂຣຘໂຕ ວຸຏ຺ຐານກຜລສມາປຕ຺ຕິ ຄຫິຕາຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິໂຣຘກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ ໂຫຕິ. ສາ, ‘‘ທ຺ວີຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕໂຍ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ ວສີຠາວຕາປຎ຺ຎາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ (ປຏິ. ມ. ໑.໘໓) ອາຄຕາ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນສ຺ສາ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ກຖິຕາ.

ອິທານິ ວລຎ຺ຊນສມາປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຕິ ປນາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາຕິອາທິມາຫ. ນິໂຣຘໂຕ ຫິ ວຸຏ຺ຐານກຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ເອກໍ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕວາຣເມວ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ອຣູປປວຕ຺ຕໍ ນິໂຣເຘຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ນິໂຣຘວຸຏ຺ຐານກຜລສມາປຕ຺ຕິຍໍ ນ ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວລຎ຺ຊນສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉໂທວ ປມາຓໍ. ຕສ຺ມາ ສາ ຐິຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ ກຕິ ປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ປນສ຺ສາ ປຸພ຺ເພ ຈ ອຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉໂທ ວຸຕ຺ໂຕ. ວຸຏ຺ຐານາຍາຕິ ອິຘ ຠວງ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ວິສ຺ສຊ຺ຊເນປິສ຺ສາ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ມນສິກາໂຣຕິ ຣູປາທິນິມິຕ຺ຕວເສນ ຠວງ຺ຄສຫຊາຕມນສິກາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ.

໔໕໙. ຍາ ຈາຍໍ, ອາວຸໂສຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອິຘ ອຎ຺ຎໍ ອຠິນວໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕຘມ຺ເມເຍວ ເອກໂຕ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກຕ຺ຖ ປນ ເຕ ກຖິຕາ? ‘‘ນີລມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ ປີຕກມ຺ປິ, ໂລຫິຕກມ຺ປິ, ໂອທາຕກມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໐) ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐາເນ ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ກຖິຕາ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໑) ເອຕ຺ຖ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ‘‘ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໑) ເອຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎຕາ. ‘‘ກຕິ ປນາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນິມິຕ຺ຕາ. ເອວໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕາວ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອກໂຕ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ປນ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອຕາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາວາຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ເອກນາມກາ ອຕ຺ຖິ. ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຈຕຸນາມໂກ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກຖາເປຕຸໍ ອິຘ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕໍ. ຕສ຺ສາ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຍໍ ຜຣຓອປ຺ປມາຓຕາຍ ອປ຺ປມາຓາ ນາມ. ອຍຎ຺ຫິ ອປ຺ປມາເຓ ວາ ສຕ຺ເຕ ຜຣຕິ, ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ວາ ສຕ຺ເຕ ອເສເສຕ຺ວາ ຜຣຕິ.

ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຕິ ອາຣມ຺ມຓກິຎ຺ຈນສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ. ອຕ຺ເຕນ ວາຕິ ອຕ຺ຕ ຠາວໂປສປຸຄ຺ຄລາທິສງ຺ຂາເຕນ ອຕ຺ເຕນ ສຸຎ຺ຎໍ. ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາຕິ ຈີວຣາທິປຣິກ຺ຂາຣສງ຺ຂາເຕນ ອຕ຺ຕນິເຍນ ສຸຎ຺ຎໍ. ອນິມິຕ຺ຕາຕິ ຣາຄນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ອຠາເວເນວ ອນິມິຕ຺ຕາ, ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ນານຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນມ຺ປິ ເນສໍ ນານາ ອຕ຺ໂຖປິ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ນານຕາ ປາກຏາວ. ອຕ຺ໂຖ ປນ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠູມນ຺ຕຣໂຕ ມຫຄ຺ຄຕາ ເອວ ໂຫຕິ ຣູປາວຈຣາ; ອາຣມ຺ມຓໂຕ ສຕ຺ຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາຣມ຺ມຓາ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ຠຸມ຺ມນ຺ຕຣໂຕ ມຫຄ຺ຄຕາ ອຣູປາວຈຣາ; ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ສຸຎ຺ຎຕາ ຠຸມ຺ມນ຺ຕຣໂຕ ກາມາວຈຣາ; ອາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາ. ວິປສ຺ສນາ ຫິ ເອຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎຕາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອນິມິຕ຺ຕາ ຠຸມ຺ມນ຺ຕຣໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ; ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິພ຺ພນາຣມ຺ມຓາ.

ຣາໂຄ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປມາຓກຣໂຓຕິອາທີສຸ ຍຖາ ປພ຺ພຕປາເທ ປູຕິປຓ຺ຓຣສອຸທກໍ ນາມ ໂຫຕິ ກາຬວຓ຺ຓໍ; ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ພ຺ຍາມສຕຄມ຺ຠີຣໍ ວິຍ ຂາຍຕິ. ຍຏ຺ຐິໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ມິນນ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປາໂທຕ຺ຖຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ. ເອວເມວໍ ຍາວ ຣາຄາທໂຍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາວ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຎ຺ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ວິຍ, ສກທາຄາມີ ວິຍ, ອນາຄາມີ ວິຍ ຈ ຂາຍຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕທາ ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ມູຬ຺ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອິຕິ ເອເຕ ‘‘ເອຕ຺ຕໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປມາຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປມາຓກຣຓາ ນາມ ວຸຕ຺ຕາ. ຍາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍຕິ ຍຕ຺ຕກາ ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍ. ກິຕ຺ຕກາ ປນ ຕາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລານີຕິ ທ຺ວາທສ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ຜຣຓອປ຺ປມາຓຕາຍ ອປ຺ປມາຓາ. ເສສາ ປມາຓກຣຓານໍ ກິເລສານໍ ອຠາເວນ ອປ຺ປມາຓາ. ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອປ຺ປມາຓເມວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ປນ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕໍ. ອກຸປ຺ປາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ; ສາ ຫິ ຕາສໍ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐິກາ, ຕສ຺ມາ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຣາໂຄ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ກິຎ຺ຈໂນຕິ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລໍ ກິຎ຺ຈຕິ ມທ຺ທຕິ ປລິພຸນ຺ຘຕິ. ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈໂນຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ມນຸສ຺ສາ ກິຣ ໂຄເຓຫິ ຂລໍ ມທ຺ທາເປນ຺ໂຕ ກິຎ຺ເຈຫິ ກປິລ, ກິຎ຺ເຈຫິ ກາຬກາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ມທ຺ທນຕ຺ໂຖ ກິຎ຺ຈນຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂທສໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ນາມ ນວ ຘມ຺ມາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຎ຺ຈ ມຄ຺ຄຜລານິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ກິຎ຺ຈນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ມຄ຺ຄຜລານິ ກິຎ຺ຈນານໍ ມທ຺ທນານໍ ປລິພຸນ຺ຘນກິເລສານໍ ນຕ຺ຖິຕາຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎານິ. ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ປນ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕໍ.

ຣາໂຄ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນິມິຕ຺ຕກຣໂຓຕິອາທີສຸ ຍຖາ ນາມ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸລານໍ ສທິສາ ທ຺ເວ ວຈ຺ຉກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາວ ເຕສໍ ລກ຺ຂຓໍ ນ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕາວ ‘‘ອຍໍ ອສຸກກຸລສ຺ສ ວຈ຺ຉໂກ, ອຍໍ ອສຸກກຸລສ຺ສາ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ຊານິຕຸໍ. ຍທາ ປນ ເຕສໍ ສຕ຺ຕິສູລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລກ຺ຂຓໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ຊານິຕຸໍ. ເອວເມວ ຍາວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຣາໂຄ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຊານິຕຸໍ ອຣິໂຍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວາຕິ. ຣາໂຄ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສຣາໂຄ ນາມ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ສຎ຺ຊານນນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນິມິຕ຺ຕກຣໂຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂທສໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ ເຕຣສ ຘມ຺ມາ – ວິປສ຺ສນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລານີຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕີຕິ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ ຣູປນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາເວນ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ. ມຄ຺ຄຜລານິ ນິມິຕ຺ຕກຣຓານໍ ກິເລສານໍ ອຠາເວນ ອນິມິຕ຺ຕານິ. ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອນິມິຕ຺ຕເມວ, ຕໍ ປນ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕໍ. ອຖ ກສ຺ມາ ສຸຎ຺ຎຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ນ ຄຫິຕາຕິ? ສາ, ‘‘ສຸຎ຺ຎາ ຣາເຄນາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸປວິຏ຺ຐາວ, ຕສ຺ມາ ວິສຸໍ ນ ຄຫິຕາ. ເອກຕ຺ຖາຕິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເອກຕ຺ຖາ. ອປ຺ປມາຓໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິ ສພ຺ພາເນຕານິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ນາມານິ. ອິຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ເອກຕ຺ຖາ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອປ຺ປມາຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສຸຎ຺ຎຕາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອນິມິຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ. ອິຕິ ເຖໂຣ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈູຬເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໖໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກຕິ ວິສາໂຂຕິ ເອວໍນາມໂກ ອຸປາສໂກ. ເຍນ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຕິ ເຍນ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ໂກ ປນາຍໍ ວິສາໂຂ? ກາ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ? ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມີຕິ? ວິສາໂຂ ນາມ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ຄິຫິກາເລ ຆຣສາມິໂກ. ໂສ ຍທາ ຠຄວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ຍສາທໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ວິເນຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຊຏິລສຫສ຺ສໍ ວິເນຕ຺ວາ ປຸຣາຓຊຏິເລຫິ ຂີຓາສວຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ທ຺ວາທສນຫຸຕາຍ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕສ຺ສ ພິມ຺ພິສາຣມຫາຣາຊສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕທາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ອາຄເຕສຸ ທ຺ວາທສນຫຸເຕສຸ ເອກໍ ນຫຸຕໍ ອຸປາສກຕ຺ຕໍ ປຏິເວເທສິ, ເອກາທສ ນຫຸຕານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ ສທ຺ຘິໍ ຣຎ຺ຎາ ພິມ຺ພິສາເຣນ. ອຍໍ ອຸປາສໂກ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຐມທສ຺ສເນວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ, ປຸນ ເອກທິວສໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ວາ, ຕໂຕ ອປຣຠາເຄປິ ເອກທິວສໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ໂສ ອນາຄາມີ ຫຸຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສິຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ສນ຺ຕມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ວີຖິໍ ໂອໂລກຍມານາ ຕສ຺ສ ອາຄມນາກາຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຸຣຸມານາ ໂສປານສີເສ ຐຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພນຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ. ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖໍ ສມິຎ຺ເຊສິ. ສາ ‘‘ປາຕຣາສໂຠຊນກາເລ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຸປາສໂກ ປຸພ຺ເພ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕໍ ທິວສໍ ປນ ຕໍ ອນປໂລເກຕ຺ວາ ໂຍຄາວຈຣຠິກ຺ຂຸ ວິຍ ເອກໂກວ ຠຸຎ຺ຊິ. ສາ, ‘‘ສາຍນ຺ຫກາເລ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຸປາສໂກ ຕໍທິວສໍ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ນ ປາວິສິ, ອຎ຺ຎໍ ຄພ຺ຠໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎປາເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຸປາສິກາ, ‘‘ກິໍ ນຸ ຂ຺ວສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ປຕ຺ຖນາ ອຕ຺ຖິ, ອຸທາຫຸ ເກນຈິເທວ ປຣິເຠທເກນ ຠິນ຺ໂນ, ອຸທາຫຸ ມຍ຺ເຫວ ໂກຈິ ໂທໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ພລວໂທມນສ຺ສາ ຫຸຕ຺ວາ, ‘‘ເອກໍ ທ຺ເວ ທິວເສ ວສິຕກາເລ ສກ຺ກາ ຎາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຸປາສໂກ, ‘‘ກິໍ ຘມ຺ມທິນ຺ເນ ອກາເລ ອາຄຕາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອາມ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອາຄຕາມ຺ຫິ, ນ ຕ຺ວໍ ຍຖາ ປຸຣາໂຓ, ກິໍ ນຸ ເຕ ພຫິທ຺ຘາ ປຕ຺ຖນາ ອຕ຺ຖີຕິ? ນຕ຺ຖິ ຘມ຺ມທິນ຺ເນຕິ. ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຣິເຠທໂກ ອຕ຺ຖີຕິ? ອຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍ຺ເຫວ ໂກຈິ ໂທໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຖ ກສ຺ມາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຍຖາ ປກຕິຍາ ອາລາປສລ຺ລາປມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກໂຣຖາຕິ? ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ນາມ ຄຣຸ ຠາຣິໂຍ ນ ປກາເສຕຕພ຺ໂພ, ສເຈ ໂຂ ປນາຫໍ ນ ກເຖສ຺ສາມິ, ອຍໍ ຫທຍໍ ຜາເລຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສານຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ກເຖສິ – ‘‘ຘມ຺ມທິນ຺ເນ ອຫໍ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນາມ ອຘິຄໂຕ, ຕໍ ອຘິຄຕສ຺ສ ເອວຣູປາ ໂລກິຍກິຣິຍາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ຕ຺ວໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕວ ຈຕ຺ຕາລີສ ໂກຏິໂຍ ມມ ຈຕ຺ຕາລີສ ໂກຏິໂຍຕິ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ຖ ອິສ຺ສຣາ ຫຸຕ຺ວາ ມມ ມາຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ຠຄິນິຏ຺ຐາເນ ວາ ຐຕ຺ວາ ວສ. ຕຍາ ທິນ຺ເນນ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑມຕ຺ຕເກນ ອຫໍ ຍາເປສ຺ສາມິ. ອເຖວໍ ນ ກໂຣສິ, ອິເມ ໂຠເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸລເຄຫໍ ຄຈ຺ຉ, ອຖາປິ ເຕ ພຫິທ຺ຘາ ປຕ຺ຖນາ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ຕໍ ຠຄິນິຏ຺ຐາເນ ວາ ຘິຕຸຏ຺ຐາເນ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ໂປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປກຕິປຸຣິໂສ ເອວໍ ວຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອທ຺ຘາ ເອເຕນ ໂລກຸຕ຺ຕຣວຣຘມ຺ໂມ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ໂສ ປນ ຘມ຺ໂມ ກິໍ ປຸຣິເສເຫວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ, ອຸທາຫຸ ມາຕຸຄາໂມປິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ວິສາຂໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ປຸຣິເສເຫວ ລຠິຕພ຺ໂພ, ມາຕຸຄາເມນປິ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ? ກິໍ ວເທສິ ຘມ຺ມທິນ຺ເນ, ເຍ ປຏິປນ຺ນກາ, ເຕ ເອຕສ຺ສ ທາຍາທາ, ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ໂສ ເອຕໍ ປຏິລຠຕີຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາຖາຕິ. ສາຘຸ ຠທ຺ເທ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ເອຕສ຺ມິໍເຍວ ມຄ຺ເຄ ໂຍເຊຕຸກາໂມ, ມນໍ ປນ ເຕ ອຊານມາໂນ ນ ກເຖມີຕິ ຕາວເທວ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ຣາຊາ, ‘‘ກິໍ, ຄຫປຕິ, ອກາເລ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຘມ຺ມທິນ຺ນາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕີຕິ. ກິໍ ປນສ຺ສ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ, ໂສວຓ຺ຓສິວິກໍ ເທວ, ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ນຄຣຎ຺ຈ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕຸນ຺ຕິ. ຣາຊາ ໂສວຓ຺ຓສິວິກໍ ທຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປສິ. ວິສາໂຂ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນຫາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ໂສວຓ຺ຓສິວິກາຍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຎາຕິຄເຓນ ປຣິວາຣາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູຊຍມາໂນ ນຄຣວາສນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ປພ຺ພາເຊຖາຍ຺ເຍ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ‘‘ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ໂທເສ ສຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ຄຫປຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ນຕ຺ຖຍ຺ເຍ ໂກຈິ ໂທໂສ, ສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊຕີຕິ. ອເຖກາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ເຖຣີ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເກເສ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ວິສາໂຂ, ‘‘ອຠິຣມຍ຺ເຍ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຕສ຺ສາ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເຕເນວ ປລິພຸທ຺ຘາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠຕິ. ອຖາຈຣິຍ-ອຸປຊ຺ຌາຍເຖຣິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາ, ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປນ ນາຕິຈິຣໍ ກິລມິຕ຺ຖ.

ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ຕທາ ເອສາ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ທາສີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເກເສ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ສຸຊາຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນາມ ອຄ຺ຄສາວກສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນມກາສິ. ສາ ຕາຍ ປຕ຺ຖນາຠິນີຫາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນາຕິຈິຣໍ ກິລມິຕ຺ຖ, ກຕິປາເຫເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ເຍນຕ຺ເຖນ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕາ, ໂສ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ກິໍ ເມ ຊນປທວາເສນ, ມຍ຺ຫໍ ຎາຕກາປິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆປິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ກິລມິສ຺ສຕິ, ຣາຊຄຫໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊຄຫເມວ ອຄມາສິ. ວິສາໂຂ, ‘‘ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ກິຣ ອາຄຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ຊນປທໍ ຄຕາ, ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ນຈິຣສ຺ເສວ ປຈ຺ຈາຄຕາ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຸຕິຍຄມເນນ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກ ເຍນ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ສກ຺ກາໂຍຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ກສ຺ມາ ອໂວຈາຕິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຠິຣມສິ ນາຠິຣມສິ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນໍ ນາມ ນ ປຓ຺ຑິຕກິຈ຺ຈໍ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ອຸປເນຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣເຓນ ຕສ຺ສາ ອຠິຣຕິໍ ວາ ອນຠິຣຕິໍ ວາ ຊານິສ຺ສາມີຕິ, ຕສ຺ມາ ອໂວຈ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ອຫໍ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສກາຍໍ ວາ ປຣກາຍໍ ວາ ກຸໂຕ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ວາ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຖຣິໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ອວຕ຺ວາ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉມານາ ວິຍ, ເອກປາສກຄຓ຺ຐິໍ ໂມເຈນ຺ຕີ ວິຍ ຄຫນຏ຺ຐາເນ ຫຕ຺ຖິມຄ຺ຄໍ ນີຫຣມານາ ວິຍ ຂຄ຺ຄມຸເຂນ ສມຸຄ຺ຄໍ ວິວຣມານາ ວິຍ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາວິສເຍ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊມານາ, ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ອຸປາທານານໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຂນ຺ຘາຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍເນຕ຺ຖ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘກຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພາ. ສາ ປເນສາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ເອວາຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຕາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສກ຺ກາຍສມຸທຍາທີສຸປິ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ອິທໍ ປນ ຈຕຸສຈ຺ຈພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ວິສາໂຂ ເຖຣິຍາ ອຠິຣຕຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘສາສເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ອນຠິຣໂຕ, ໂສ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫໍ ສຓ຺ຑາເສນ ເອເກກໍ ປລິຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ, ສິເນຣຸປາທໂຕ ວາລຸກໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ວິຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ໂລເກ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ວິຍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປາກຏານິ, ປຣິສມຊ຺ເຌ ຄໂຕ ຫິ ຠຄວາປິ ມຫາເຖຣາປິ ສຈ຺ຈາເນວ ປກາເສນ຺ຕິ; ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມ ກິໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ປຎ຺ຫໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ອຍຎ຺ຈ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ອຸປາຍໂກສລ຺ເລ ຐິຕາ ປຓ຺ຑິຕາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ນຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸເຕນປິ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ເອຕິສ຺ສາ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຈ຺ຈານໍ ປຏິວິທ຺ຘຠາໂວ ຎາຕຸໍ, ສຈ຺ຈວິນິພ຺ໂຠຄປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣເຓນ ສກ຺ກາ ຎາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕານິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ປຏິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຸຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຐິປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຎ຺ເຎວ ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ເຍຕິອາທິມາຫ.

ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຕຎ຺ເຎວ ອຸປາທານນ຺ຕິ ອຸປາທານສ຺ສ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘກເທສຠາວໂຕ ນ ຕໍເຍວ ອຸປາທານໍ ເຕ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ນາປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຎ຺ຈຫິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ອຸປາທານໍ. ຍທິ ຫິ ຕຎ຺ເຎວ ສິຍາ, ຣູປາທິສຠາວມ຺ປິ ອຸປາທານໍ ສິຍາ. ຍທິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສິຍາ, ປຣສມເຍ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອນຸສໂຍ ວິຍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ ວິຍ ຈ ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ສິຍາ, ຉຏ຺ໂຐ ວາ ຂນ຺ໂຘ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສາ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຘິຄຕປຕິຏ຺ຐາ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວິສາໂຂ ນິຏ຺ຐມຄມາສິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອຂີຓາສເວນ ອສມ຺ພທ຺ເຘນ ອວິຕ຺ຖາຍນ຺ເຕນ ປທີປສຫສ຺ສໍ ຊາເລນ຺ເຕນ ວິຍ ເອວຣູໂປ ຄຸຬ຺ໂຫ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ຕິລກ຺ຂຓາຫໂຕ ຄມ຺ຠີໂຣ ປຎ຺ໂຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ. ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ, ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ສາສເນ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐາ ອຘິຄຕປຏິສມ຺ຠິທາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ຠວມຕ຺ຖເກ ຐິຕາ ມຫາຂີຓາສວາ, ສມຕ຺ຖາ ມຍ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ, ອິທານິ ປນ ນໍ ໂອວຕ຺ຕິກສາຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ກຖໍ ປນາຍ຺ເຍຕິອາທິມາຫ.

໔໖໑. ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອສ຺ສຸຕວາຕິອາທິ ມູລປຣິຍາເຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ, ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຍໍ ຣູປໍ ໂສ ອຫໍ, ໂຍ ອຫໍ ຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ຣູປຎ຺ຈ ອຕ຺ຕຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເຕລປ຺ປທີປສ຺ສ ຌາຍໂຕ ຍາ ອຈ຺ຈິ ໂສ ວຓ຺ໂຓ, ໂຍ ວຓ຺ໂຓ ສາ ອຈ຺ຈີຕິ ອຈ຺ຈິຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເອວເມວ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ…ເປ… ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໓໑) ເອວໍ ຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິປສ຺ສນາຍ ປສ຺ສຕິ. ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຉາຍາວນ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ວິຍ ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣູປວນ຺ຕໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປນ຺ຕິ ອຣູປເມວ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ຄນ຺ຘໍ ວິຍ ອຕ຺ຕນິ ຣູປໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຣູປເມວ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ກຣຓ຺ຑາຍ ມຓິໍ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ຣູປສ຺ມິໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ, ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ສຸທ຺ຘຣູປເມວ ອຕ຺ຕາຕິ ກຖິຕໍ. ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອິເມສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ອຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ກຖິຕໍ. ເວທນາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ເວທນໍ, ເວທນາຍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕູສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວເສນ ທ຺ວາທສສຸ ຐາເນສຸ ຣູປາຣູປມິສ຺ສໂກ ອຕ຺ຕາ ກຖິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ… ເວທນໍ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ກຖິຕາ, ອວເສເສສຸ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ປນ຺ນຣສ ຠວທິຏ຺ຐິໂຍ, ປຎ຺ຈ ວິຠວທິຏ຺ຐິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ປນ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ນ ຣູປວນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ…ເປ… ນ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ຕໂຕ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ສພ຺ພາກາເຣນ ປນ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຖຣິຍາ, ‘‘ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຣິມປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິຍາ ເອຕ຺ຕເກນ ຄມນໍ ໂຫຕິ, ອາຄມນໍ ໂຫຕິ, ຄມນາຄມນໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ນ ໂຫຕີຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິຍາ ເອຕ຺ຕເກນ ຄມນໍ ນ ໂຫຕິ, ອາຄມນໍ ນ ໂຫຕິ, ຄມນາຄມນໍ ນ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏໍ ນາມ ນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວິວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ.

໔໖໒. ກຕໂມ ປນາຍ຺ເຍ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ເຖຣິຍາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍ – ‘‘ອຸປາສກ, ຕຍາ ເຫຏ຺ຐາ ມຄ຺ໂຄ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ອິຘ ກສ຺ມາ ມຄ຺ຄເມວ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ. ສາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ຕສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ – ‘‘ອິມິນາ ອຸປາສເກນ ເຫຏ຺ຐາ ປຏິປຕ຺ຕິວເສນ ມຄ຺ໂຄ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິຘ ປນ ຕໍ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕວເສນ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຍໍ ຍໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕໍ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂໂຕຕິ ເຈຕິໂຕ ກປ຺ປິໂຕ ປກປ຺ປິໂຕ ອາຍູຫິໂຕ ກໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ສມາປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ຕີຫິ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຂນ຺ເຘຫິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ມຄ຺ໂຄ ສປ຺ປເທໂສ, ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ນິປ຺ປເທສາ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ສປ຺ປເທສຕ຺ຕາ ນຄຣໍ ວິຍ ຣຊ຺ເຊນ ນິປ຺ປເທເສຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ສີລເມວ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສຊາຕິໂຕ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ປາຬິຍໍ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘຕິ ຠຸມ຺ເມນ ວິຍ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ກຣຓວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມາວາຍາມາທີສຸ ປນ ຕີສຸ ສມາຘິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ອປ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ວີຣິເຍ ປນ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ເຕ ສຕິຍາ ຈ ອປິລາປນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘູປກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ຍຖາ ຫິ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ເຐສຸ ຕີສຸ ສຫາເຍສຸ ເອໂກ ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ຈມ຺ປກຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ໂອນມິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ທເທຍ຺ຍ, ໂສ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາປິ ກມ຺ປມາໂນ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ອິຕໂຣ ອໍສກູຏໍ ອຸປນາເມຍ຺ຍ, ໂສ ເອກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ອໍສກູຏໍ ໂອລຸພ຺ຠ ຍຖາຣຸຈິ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີເຬຍ຺ຍ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອກໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ຐາ ຕໂຍ ສຫາຍກາ ວິຍ ຫິ ເອກໂຕ ຊາຕາ ສມ຺ມາວາຍາມາທໂຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ສຸປຸປ຺ຜິຕຈມ຺ປໂກ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ອປ຺ເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສມາຘິ. ປິຏ຺ຐິໍ ທຕ຺ວາ ໂອນຕສຫາໂຍ ວິຍ ວາຍາໂມ. ອໍສກູຏໍ ທຕ຺ວາ ຐິຕສຫາໂຍ ວິຍ ສຕິ. ຍຖາ ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ອໍສກູຏໍ ໂອລຸພ຺ຠ ອິຕໂຣ ຍຖາຣຸຈິ ປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວໍ ວີຣິເຍ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ເຕ, ສຕິຍາ ຈ ອປິລາປນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘຸປກາໂຣ ສມາຘິ ສກ຺ໂກຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ອປ຺ເປຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ສມາຘິເຍເວຕ຺ຖ ສຊາຕິໂຕ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ວາຍາມສຕິໂຍ ປນ ກິຣິຍໂຕ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ເປສຸປິ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວິຕກ຺ເກ ປນ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ເທນ຺ເຕ ສກ຺ໂກຕິ. ກຖໍ? ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ກຫາປຓໍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຠາເຄສຸ ໂອໂລເກຕຸກາໂມ ສມາໂນປິ ນ ຈກ຺ຂຸທເລເນວ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອງ຺ຄຸລິປພ຺ເພຫິ ປນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເອວເມວ ນ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂເຓນ ປນ ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣເສນ ວິຕກ຺ເກນ ອາໂກເຏນ຺ເຕນ ວິຍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ວິຍ ຈ ອາທາຍາ ທິນ຺ນເມວ ວິນິຈ຺ເຉຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເຍວ ສຊາຕິໂຕ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕາ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປນ ກິຣິຍໂຕ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕີຫິ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຂນ຺ເຘຫິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ.

ອິທານິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກໍ ມຄ຺ຄສມາຘິໍ ສນິມິຕ຺ຕໍ ສປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ກຕໂມ ປນາຍ຺ເຍຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ, ສາ ສມາຘິສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຖນ ນິມິຕ຺ຕໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນວເສເນວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວີຣິຍໍ, ຕໍ ປຣິວາຣຏ຺ເຐນ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ. ເຕສໍເຍວ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເຕສໍ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ. ອາເສວນາຕິອາທີສຸ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາເຍວ ອາເສວນາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນ, ‘‘ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ນາມ ມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖິ, ‘ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານີ’ຕິ ຫິ ວຈນໂຕ ສຕ຺ຕປິ ວສ຺ສານິ ມຄ຺ຄຠາວນາ ໂຫຕິ, ກິເລສາ ປນ ລຫຸ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕາ ສຕ຺ຕຫິ ຎາເຓຫິ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວທຕິ. ໂສ ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ, ‘‘ຍາ ເຕສໍເຍວ ຘມ຺ມານໍ ອາເສວນາ ຠາວນາ ພຫຸລີກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອິທເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ອຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ເຕນ ອາເສວຕິ, ອຎ຺ເຎນ ຠາເວຕິ, ອຎ຺ເຎນ ພຫຸລີກໂຣຕີ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ກິໍ ປນິທໍ, ສຸຕ຺ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ນີຕຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ວກ຺ຂຕິ – ‘‘ນີຕຕ຺ຖໍ ຍຖາ ສຸຕ຺ຕໍ ຕເຖວ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ອິທໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ – ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເອກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາເສວມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອປຣມ຺ປິ ອາເສວມານໍ, ອປຣມ຺ປິ ອາເສວມານນ຺ຕິ ເອວໍ ທິວສມ຺ປິ ອາເສວນາວ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຸໂຕ ຠາວນາ, ກຸໂຕ ພຫຸລີກມ຺ມໍ? ເອກໍ ວາ ຠາວຍມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອປຣມ຺ປິ ຠາວຍມານໍ ອປຣມ຺ປິ ຠາວຍມານນ຺ຕິ ເອວໍ ທິວສມ຺ປິ ຠາວນາວ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຸໂຕ ອາເສວນາ ກຸໂຕ ພຫຸລີກມ຺ມໍ? ເອກໍ ວາ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອປຣມ຺ປິ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕໍ, ອປຣມ຺ປິ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ທິວສມ຺ປິ ພຫຸລີກມ຺ມເມວ ຠວິສ຺ສຕິ ກຸໂຕ ອາເສວນາ, ກຸໂຕ ຠາວນາຕິ.

ອຖ ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ເອເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ອາເສວຕິ, ທ຺ວີຫິ ຠາເວຕິ, ຕີຫິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ທ຺ວີຫິ ວາ ອາເສວຕິ, ຕີຫິ ຠາເວຕິ, ເອເກນ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕີຫິ ວາ ອາເສວຕິ, ເອເກນ ຠາເວຕິ, ທ຺ວີຫິ ພຫຸລີກໂຣຕີ’’ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ມາ ສຸຕ຺ຕໍ ເມ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອວຈ. ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ເຕນ ນາມ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣສໍ ວິທິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາວ ອຍໍ ອາເສວນາ, ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ ຠາວນາ, ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກໍ ພຫຸລີກມ຺ມໍ. ຂຍຄາມິໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ພຫຸລຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ‘ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກເຍວາ’ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສຎ຺ຊານາຕິ, ສຎ຺ຊານາຕຸ, ໂນ ເຈ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຄຈ຺ຉ ປາໂຕວ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປິວາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

໔໖໓. ກຕິ ປນາຍ຺ເຍ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ເຍ ສງ຺ຂາເຣ ນິໂຣເຘຕ຺ວາ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ເຕ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕເນວສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ເຖຣີ, ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີສຸ ອເນເກສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ, ກາຍສງ຺ຂາຣາທໂຍວ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ, ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາຍປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ກາເຍນ ສງ຺ຂຣີຍຕິ ກຣີຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຍຕີຕິ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ. ວາຈໍ ສງ຺ຂໂຣຕິ ກໂຣຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ. ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂຣີຍຕິ ກຣີຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຍຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ. ກຕໂມ ປນາຍ຺ເຍຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມິສ຺ສາ ອາລຸຬິຕາ ອວິຠູຕາ ທຸທ຺ທີປນາ. ຕຖາ ຫິ, ກາຍທ຺ວາເຣ ອາທານຄຫຓມຸຎ຺ຈນໂຈປນານິ ປາເປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາຕິ ເອວໍ ກຸສລາກຸສລາ ວີສຕິ ເຈຕນາປິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາປິ ກາຍສງ຺ຂາຣາຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວຈີທ຺ວາເຣ ຫນຸສໍໂຈປນໍ ວຈີເຠທໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາວ ວີສຕິ ເຈຕນາປິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາປິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ໂຈປນໍ ອປຕ຺ຕາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາກຸສລາ ເອກູນຕິໍສ ເຈຕນາປິ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມິສ຺ສາ ອາລຸຬິຕາ ອວິຠູຕາ ທຸທ຺ທີປນາ. ເຕ ປາກເຏ ວິຠູເຕ ກຕ຺ວາ ກຖາເປສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ກສ຺ມາ ປນາຍ຺ເຍຕິ ອິຘ ກາຍສງ຺ຂາຣາທິນາມສ຺ສ ປທຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘາຕິ ກາຍນິສ຺ສິຕາ, ກາເຍ ສຕິ ໂຫນ຺ຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘາຕິ ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕາ, ຈິຕ຺ເຕ ສຕິ ໂຫນ຺ຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫນ຺ຕິ.

໔໖໔. ອິທານິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ວລຎ຺ເຊຕິ, ນ ວລຎ຺ເຊຕິ. ຈິຓ຺ຓວສີ ວາ ຕຕ຺ຖ ໂນ ຈິຓ຺ຓວສີຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ກຖໍ ປນາຍ຺ເຍ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ສມາປຊ຺ຊາມີຕິ ວາ ປທທ຺ວເຍນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິກາໂລ ກຖິໂຕ. ສມາປນ຺ໂນຕິ ປເທນ ອນ຺ໂຕນິໂຣໂຘ. ຕຖາ ປຸຣິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສຈິຕ຺ຕກກາໂລ ກຖິໂຕ, ປຈ຺ຉິເມນ ອຈິຕ຺ຕກກາໂລ. ປຸພ຺ເພວ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທກາເລເຍວ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຈິຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປເນຕີຕິ ຍໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຈິຕ຺ຕກຠາວາຍ ອຸປເນຕິ.

ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣຕິ ເສສສງ຺ຂາເຣຫິ ປຐມໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ວຸຏ຺ຐຫາມີຕິ ວາ ປທທ຺ວເຍນ ອນ຺ໂຕນິໂຣຘກາໂລ ກຖິໂຕ. ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ປເທນ ຜລສມາປຕ຺ຕິກາໂລ. ຕຖາ ປຸຣິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ອຈິຕ຺ຕກກາໂລ ກຖິໂຕ, ປຈ຺ຉິເມນ ສຈິຕ຺ຕກກາໂລ. ປຸພ຺ເພວ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທກາເລເຍວ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຈິຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ສຈິຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປເນຕີຕິ ຍໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສຈິຕ຺ຕກຠາວາຍ ອຸປເນຕິ. ອິຕິ ເຫຏ຺ຐາ ນິໂຣຘສມາປຊ຺ຊນກາໂລ ຄຫິໂຕ, ອິຘ ນິໂຣຘໂຕ ວຸຏ຺ຐານກາໂລ.

ອິທານິ ນິໂຣຘກຖໍ ກເຖຕຸໍ ວາໂຣຕິ ນິໂຣຘກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ ສິຍາ, ສາ ປເນສາ, ‘‘ທ຺ວີຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕໂຍ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ ວສີຠາວຕາປຎ຺ຎາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ກຖິຕນເຍເນວ ຄເຫຕພ຺ພາ. ໂກ ປນາຍໍ ນິໂຣໂຘ ນາມ? ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຏິສງ຺ຂາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ. ອຖ ກິມຕ຺ຖເມຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ສງ຺ຂາຣານໍ ປວຕ຺ເຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ສຕ຺ຕາຫໍ ອຈິຕ຺ຕກາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສາມ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ ນາເມຕໍ, ຍທິທໍ ນິໂຣໂຘຕິ ເອຕທຕ຺ຖໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕິ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຜລສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎຎ຺ຈ ເວທນຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ, ‘‘ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄສມເຍ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິໍ ປນ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ? ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກາ ຜລສມາປຕ຺ຕິ, ສາ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ກິໍ ວາ ເອເຕນ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ວາ ໂຫຕຸ, ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກາ ວາ, ສນ຺ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກຠາໂວ ສຎ຺ຊີວຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸນາ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຎ຺ຊີວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຫິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ກິໍສຸກປຸປ຺ຜສທິເສ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາເຣ ມທ຺ທມານສ຺ສ ຄຈ຺ຉໂຕ ຈີວເຣ ອໍສຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຌາຍິ, ອຸສຸມາກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາໂຫສິ, ສມາປຕ຺ຕິຜລໍ ນາເມຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ສນ຺ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຠວງ຺ຄສມເຍເນເວຕໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ວຈີສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ກິຣິຍມຍປວຕ຺ຕວຬຎ຺ຊນກາເລ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິໍ ຠວງ຺ຄໍ ວິຕກ຺ກວິຈາເຣ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ? ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕໍສມຸຏ຺ຐານາ ປນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວາຈໍ ອຠິສງ຺ຂາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ກິຣິຍມຍປວຕ຺ຕວຬຎ຺ຊນກາເລເນວຕໍ ກຖິຕໍ. ສຸຎ຺ຎໂຕ ຜສ຺ໂສຕິອາທໂຍ ສຄຸເຓນາປິ ອາຣມ຺ມເຓນາປິ ກເຖຕພ຺ພາ. ສຄຸເຓນ ຕາວ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ ຜລສມາປຕ຺ຕິ, ຕາຍ ສຫຊາຕໍ ຜສ຺ສໍ ສນ຺ຘາຍ ສຸຎ຺ຎໂຕ ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນິມິຕ຺ຕາປຓິຫິເຕສຸປິເອເສວ ນໂຍ. ອາຣມ຺ມເຓນ ປນ ນິພ຺ພານໍ ຣາຄາທີຫິ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎໍ ນາມ, ຣາຄນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ອຠາວາ ອນິມິຕ຺ຕໍ, ຣາຄໂທສໂມຫປ຺ປຓິຘີນໍ ອຠາວາ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ. ສຸຎ຺ຎຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຜລສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຜສ຺ໂສ ສຸຎ຺ຎໂຕ ນາມ. ອນິມິຕ຺ຕາປຓິຫິເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອປຣາ ອາຄມນິຍກຖາ ນາມ ໂຫຕິ, ສຸຎ຺ຎຕາ, ອນິມິຕ຺ຕາ, ອປ຺ປຓິຫິຕາຕິ ຫິ ວິປສ຺ສນາປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິສ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ທຸກ຺ຂໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຓິຫິຕາ ນາມ. ໂຍ ອນຕ຺ຕໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕໂຕ ທິສ຺ວາ ອນຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອນິມິຕ຺ຕວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ໂຄ ອນິມິຕ຺ໂຕ ນາມ, ອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຜລໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ອນິມິຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສຫຊາເຕ ຜສ຺ເສ ຜຸສນ຺ເຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ ຜຸສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປ຺ປຓິຫິຕສຸຎ຺ຎເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຄມນິເຍນ ກຖິເຕ ປນ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວາ ຜສ຺ໂສ ອນິມິຕ຺ໂຕ ວາ ຜສ຺ໂສ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວາ ຜສ຺ໂສຕິ ວິກປ຺ໂປ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ສຄຸເຓນ ເຈວ ອາຣມ຺ມເຓນ ຈ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕໂຍ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕີຕິ ສເມຕິ.

ວິເວກນິນ຺ນນ຺ຕິອາທີສຸ ນິພ຺ພານໍ ວິເວໂກ ນາມ, ຕສ຺ມິໍ ວິເວເກ ນິນ຺ນໍ ໂອນຕນ຺ຕິ ວິເວກນິນ຺ນໍ. ອຎ຺ຎໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍນ ວິເວໂກ, ເຕນ ວງ຺ກໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ ວິເວກໂປຓໍ. ເຍນ ວິເວໂກ, ເຕນ ປຕມານໍ ວິຍ ຐິຕນ຺ຕິ ວິເວກປພ຺ຠາຣໍ.

໔໖໕. ອິທານິ ຍາ ເວທນາ ນິໂຣເຘຕ຺ວາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຕິ ປນາຍ຺ເຍ, ເວທນາຕິ ອາຫ. ກາຍິກໍ ວາຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກໍ ສຸຂໍ ກາຍິກໍ ນາມ, ມໂນທ຺ວາຣິກໍ ເຈຕສິກໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂນ຺ຕິ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ສາຕນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ມຘຸຣຠາວທີປກໍ ເວວຈນໍ. ເວທຍິຕນ຺ຕິ ເວທຍິຕຠາວທີປກໍ, ສພ຺ພເວທນານໍ ສາຘາຣຓວຈນໍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຐິຕິສຸຂາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາຕິອາທີສຸ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ສຸຂໍ, ນຕ຺ຖິຠາໂວ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ທຸກ຺ຂໍ, ນຕ຺ຖິຠາໂວ ສຸຂໍ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຊານນຠາໂວ ສຸຂໍ, ອຊານນຠາໂວ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກິໍ ອນຸສໂຍ ອນຸເສຕີຕິ ກຕໂມ ອນຸສໂຍ ອນຸເສຕິ. ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ສຍິໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ອນຸສຍປຸຈ຺ຉໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສພ຺ພາຍ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕີຕິ ນ ສພ຺ພາຍ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ. ນ ສພ຺ພາຍ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ໂສ ອປ຺ປຫີໂນ, ນ ສພ຺ພໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ກິໍ ປຫາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ປຫານປຸຈ຺ຉາ ນາມ.

ຣາຄໍ ເຕນ ປຊຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເກເນວ ພ຺ຍາກຣເຓນ ທ຺ເວ ປຸຈ຺ຉາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຣາຄານຸສຍໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຌານວິກ຺ຂມ຺ຠິຕໍ ຣາຄານຸສຍໍ ຕຖາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕເມວ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ໂສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫີໂນປິ ຕຖາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາວ ປຐມຊ຺ຌາເນ ນານຸເສຕິ ນາມ. ເຕນາຫ – ‘‘ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ. ຕທາຍຕນນ຺ຕິ ຕໍ ອາຍຕນໍ, ປຣມສ຺ສາສຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ອນຸຕ຺ຕເຣສູຕິ ເອວໍ ອນຸຕ຺ຕຣາ ວິໂມກ຺ຂາຕິ ລທ຺ຘນາເມ ອຣຫຕ຺ເຕ. ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປິຫາປຈ຺ຈຍາ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນາຍ ປຏ຺ຐປນມູລກໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ນ ປຕ຺ຖນາຍ ປຏ຺ຐປນມູລກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອລາຠມູລກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປິຫາປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ໂທມນສ຺ສໍ ນາມ ເອກນ຺ເຕນ ອກຸສລໍ, ອິທໍ ປນ ເສວິຕພ຺ພໍ ໂທມນສ຺ສໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂຍຄິໂນ ຫິ ເຕມາສິກໍ ຉມາສິກໍ ວາ ນວມາສິກໍ ວາ ປຏິປທໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ໂຍ ຕໍ ຕໍ ປຏິປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕກາລປຣິຈ຺ເຉເທເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີຕິ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາເລນ ປາປຸຓິຕຸໍ, ຕສ຺ສ ພລວໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອາຬິນ຺ທິກວາສິມຫາຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ ອສ຺ສຸຘາຣາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ກິຣ ເອກູນວີສຕິວສ຺ສານິ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕວຕ຺ຕໍ ປູເຣສິ. ຕສ຺ສ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓໍ ປວາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ມານສໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ເອກູນວີສຕິວສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ. ປວາຣຓາທິວເສ ອາຄເຕ ເຖຣສ຺ສ ອສ຺ສຸປາເຕນ ມຸຕ຺ຕທິວໂສ ນາມ ນາໂຫສິ. ວີສຕິເມ ປນ ວສ຺ເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາຓຸຓິ.

ປຏິຆໍ ເຕນ ປຊຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂທມນສ຺ເສເນວ ປຏິຆໍ ປຊຫຕິ. ນ ຫິ ປຏິເຆເນວ ປຏິຆປ຺ປຫານໍ, ໂທມນສ຺ເສນ ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຫານໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເຕມາສິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຏິປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘‘ປສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸ, ກິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສີເລນ ຫີນຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ, ອຸທາຫຸ ວີຣິເຍນ, ອຸທາຫຸ ປຎ຺ຎາຍ, ນນຸ ເຕ ສີລໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ວີຣິຍໍ ສຸປຄ຺ຄຫິຕໍ ປຎ຺ຎາ ສູຣາ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕີ’’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ, ‘‘ນ ທານິ ປຸນ ອິມສ຺ສ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຕມາເສ ວາ ອນ຺ໂຕຉມາເສ ວາ ອນ຺ໂຕນວມາເສ ວາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຕໍ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ປຏິເຆເນວ ປຏິຆໍ, ໂທມນສ຺ເສເນວ ໂທມນສ຺ສໍ ປຊຫຕິ ນາມ.

ນ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ເອວຣູເປ ໂທມນສ຺ເສ ປຏິຆານຸສໂຍ ນານຸເສຕິ. ນ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຫີໂນວ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆານຸສໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊໍ ເຕນ ປຊຫຕີຕິ ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອວິຊ຺ຊານຸສຍໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຌານວິກ຺ຂມ຺ຠິຕໍ ອວິຊ຺ຊານຸສຍໍ ຕຖາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕເມວ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ໂສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຫີໂນປິ ຕຖາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ນານຸເສຕິ ນາມ. ເຕນາຫ – ‘‘ນ ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ.

໔໖໖. ອິທານິ ປຏິຠາຄປຸຈ຺ຉໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຸຂາຍ ປນາຍ຺ເຍຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຍສ຺ມາ ສຸຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ສຸຂໍ ປຈ຺ຈນີກໍ, ຕສ຺ມາ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ວິສຠາຄປຏິຠາໂຄ ກຖິໂຕ. ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ອນ຺ຘກາຣາ ອວິຠູຕາ ທຸທ຺ທີປນາ, ອວິຊ຺ຊາປິ ຕາທິສາວາຕິ ເຕເນຕ຺ຖ ສຠາຄປຏິຠາໂຄ ກຖິໂຕ. ຍຕ຺ຕເກສຸ ປນ ຐາເນສຸ ອວິຊ຺ຊາ ຕມໍ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຕເກສຸ ວິຊ຺ຊາ ຕມໍ ວິໂນເທຕີຕິ ວິສຠາຄປຏິຠາໂຄ ກຖິໂຕ. ອວິຊ຺ຊາຍ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸໂຠເປເຕ ຘມ຺ມາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ສຠາຄປຏິຠາໂຄວ ກຖິໂຕ. ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ອນາສວຏ຺ເຐນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນ ອພ຺ຍາກຕຏ຺ເຐນ ຈ ສຠາຄປຏິຠາໂຄວ ກຖິໂຕ. ອຈ຺ຈຍາສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຫໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາສກ຺ຂິ ປຎ຺ຫານໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ຄເຫຕຸນ຺ຕິ ປຎ຺ຫານໍ ປຣິຈ຺ເຉທປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອປ຺ປຏິຠາຄຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິຠາຄໍ ປຸຈ຺ຉິ. ນິພ຺ພານໍ ນາເມຕໍ ອປ຺ປຏິຠາຄໍ, ນ ສກ຺ກາ ນີລໍ ວາ ປີຕກໍ ວາຕິ ເກນຈິ ຘມ຺ເມນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ. ຕຎ຺ຈ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ປຸຈ຺ຉສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈາຍໍ ອຸປາສໂກ ຍຖາ ນາມ ສຕ຺ຕເມ ຆເຣ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຕ ຆຣານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຏ຺ຐມສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ສພ຺ພານິປິ ສຕ຺ຕ ເຄຫານິ ວິຣທ຺ໂຘວ ນ ອຎ຺ຎາສິ, ເອວເມວໍ ອປ຺ປຏິຠາຄຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິຠາຄໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສພ຺ພາສຸປິ ສຕ຺ຕສຸ ສປ຺ປຏິຠາຄປຸຈ຺ຉາສຸ ວິຣທ຺ໂຘວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນິພ຺ພາໂນຄຘນ຺ຕິ ນິພ຺ພານພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐໍ. ນິພ຺ພານປຣາຍນນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ປຣໍ ອຍນມສ຺ສ ປຣາ ຄຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພານໍ ປຣິໂຍສານໍ ອວສານໍ ອສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພານປຣິໂຍສານໍ.

໔໖໗. ປຓ຺ຑິຕາຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ຘາຕຸກຸສລາ ອາຍຕນກຸສລາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສລາ ຐານາຏ຺ຐານກຸສລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາປຎ຺ຎາຕິ ມຫນ຺ເຕ ອຕ຺ເຖ ມຫນ຺ເຕ ຘມ຺ເມ ມຫນ຺ຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິໂຍ ມຫນ຺ຕານິ ປຏິຠານານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຍຖາ ຕໍ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍາຕິ ຍຖາ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ພ຺ຍາກຕໍ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ເອວເມວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປນ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຊິນຠາສິໂຕ ນາມ ຊາໂຕ, ນ ສາວກຠາສິໂຕ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊຍຸຕ຺ເຕຫິ ລິຂິຕໍ ປຓ຺ຓໍ ຍາວ ຣາຊມຸທ຺ທິກາຍ ນ ລຎ຺ຉິຕໍ ໂຫຕິ, ນ ຕາວ ຣາຊປຓ຺ຓນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ລຎ຺ຉິຕມຕ຺ຕໍ ປນ ຣາຊປຓ຺ຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຖາ, ‘‘ອຫມ຺ປິ ຕໍ ເອວເມວ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອິມາຍ ຊິນວຈນມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອາຫຈ຺ຈວຈເນນ ຊິນຠາສິໂຕ ນາມ ຊາໂຕ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຈູຬຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໖໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສມາທານານີຕິ ຘມ຺ໂມຕິ ຄຫິຕຄຫຓານິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ສຸຂໍ, ອາຍູຫນກ຺ຂເຓ ສຸຂໍ ສຸກຣໍ ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ປູເຣຕຸໍ. ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກນ຺ຕິ ອນາຄເຕ ວິປາກກາເລ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໖໙. ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ໂທໂສຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸປິ ກິເລສກາເມສຸປິ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຕ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາເມນ ປາຕພ຺ຍຕໍ ປິວິຕພ຺ພຕໍ, ຍຖາຣຸຈິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂມຬິພທ຺ຘາຫີຕິ ໂມຬິໍ ກຕ຺ວາ ພທ຺ຘເກສາຫິ. ປຣິພ຺ພາຊິກາຫີຕິ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊິກາຫິ. ເອວມາຫໍສູຕິ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ. ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕີຕິ ປຫານໍ ສມຕິກ຺ກມໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ມາລຸວາສິປາຏິກາຕິ ທີຆສຓ຺ຐານໍ ມາລຸວາປກ຺ກໍ. ຜເລຍ຺ຍາຕິ ອາຕເປນ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ສາລມູເລຕິ ສາລຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສມີເປ. ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ກສ຺ມາ ອາປຊ຺ຊຕິ? ຠວນວິນາສຠຍາ. ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຕິຕມາລຸວາພີຊໂຕ ຫິ ລຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫຕິ. ສາ ມຫາປຕ຺ຕາ ເຈວ ໂຫຕິ ພຫຸປຕ຺ຕາ ຈ, ໂກວິຬາຣປຕ຺ຕສທິເສຫິ ປຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອຖ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິນນ຺ຘມານາ ສພ຺ພວິຏປານິ ສຎ຺ຉາເທຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຠາຣໍ ຊເນຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສາ ວາເຕ ວາ ວາຍນ຺ເຕ ເທເວ ວາ ວສ຺ສນ຺ເຕ ໂອຆນໍ ຊເນຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສພ຺ພສາຂາປສາຂໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ຠູມິຍໍ ນິປາເຕຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ປຕິຏ຺ຐິຕວິມານໍ ຠິຊ຺ຊຕິ ນສ຺ສຕິ. ອິຕິ ສາ ຠວນວິນາສຠຍາ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ອາຣາມເທວຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸປ຺ຜາຣາມຜລາຣາເມສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ. ວນເທວຕາຕິ ອນ຺ຘວນສຸຠຄວນາທີສຸ ວເນສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ. ຣຸກ຺ຂເທວຕາຕິ ອຠິລກ຺ຂິເຕສຸ ນເຬຣຸປຸຈິມນ຺ທາທີສຸ ຣຸກ຺ເຂສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ. ໂອສຘິຕິຓວນປ຺ປຕີສູຕິ ຫຣີຕກີອາມລກີອາທີສຸ ໂອສຘີສຸ ຕາລນາຬິເກຣາທີສຸ ຕິເຓສຸ ວນເຊຏ຺ຐເກສຸ ຈ ວນປ຺ປຕິຣຸກ຺ເຂສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ. ວນກມ຺ມິກາຕິ ວເນ ກສນລາຍນທາຣຸອາຫຣຓໂຄຣກ຺ຂາທີສຸ ເກນຈິເທວ ກມ຺ເມນ ວາ ວິຈຣກມນຸສ຺ສາ. ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ. ວິລມ຺ພິນີຕິ ວາເຕນ ປຫຕປຫຕຏ຺ຐາເນສຸ ເກຬິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ວິຍ ວິລມ຺ພນ຺ຕີ. ສຸໂຂ ອິມິສ຺ສາຕິ ເອວຣູປາຍ ມາລຸວາລຕາຍ ສມ຺ຜສ຺ໂສປິ ສຸໂຂ, ທສ຺ສນມ຺ປິ ສຸຂໍ. ອຍໍ ເມ ທາຣການໍ ອາປານມຓ຺ຑລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກີຬາຠູມິ ຠວິສ຺ສຕິ, ທຸຕິຍໍ ເມ ວິມານໍ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ລຕາຍ ທສ຺ສເນປິ ສມ຺ຜສ຺ເສປິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ເອວມາຫ.

ວິຏຠິໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ສາຂານໍ ອຸປຣິ ຉຕ຺ຕາກາເຣນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ໂອຆນໍ ຊເນຍ຺ຍາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຆນໍ ຊເນຍ຺ຍ. ອຸປຣິ ອາຣຸຍ຺ຫ ສກລໍ ຣຸກ຺ຂໍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ປຸນ ເຫຏ຺ຐາ ຠສ຺ສມານາ ຠູມິໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທາເລຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ໂອຆນໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມູລາ ໂອຕິຓ຺ຓສາຂາຫິ ອຠິຣຸຫມານາ ສພ຺ພສາຂາ ປລິເວເຐນ຺ຕີ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ວາ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ປຸນ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ຈ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຈ ສກລຣຸກ຺ຂໍ ສໍສິພ຺ພິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕີ ສພ຺ພສາຂາ ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ສຍໍ ອຸປຣິ ຐຕ຺ວາ ວາເຕ ວາ ວາຍນ຺ເຕ ເທເວ ວາ ວສ຺ສນ຺ເຕ ປທາເລຍ຺ຍ. ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂາຓຸມຕ຺ຕເມວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ສາຂຏ຺ຐກວິມານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສາຂາສຸ ຠິຊ຺ຊມານາສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພສາຂາສຸ ຠິນ຺ນາສຸ ສພ຺ພໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຣຸກ຺ຂຏ຺ຐກວິມານໍ ປນ ຍາວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕາວ ນ ນສ຺ສຕິ. ອິທໍ ປນ ວິມານໍ ສາຂຏ຺ຐກໍ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສາຂາສຸ ສໍຠິຊ຺ຊມານາສຸ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ເທວຕາ ປຸຕ຺ຕເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາຓຸເກ ຐິຕາ ປຣິເທວິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາ.

໔໗໑. ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິໂກຕິ ພຫລຣາຄສຠາໂວ. ຣາຄຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິກຕ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖສ຺ສ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຓາເປນ຺ຕິ. ໂສ ອຠິກ຺ຂຓໍ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ນຕ຺ເວວ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ຕິພ຺ພໂທສຊາຕິໂກຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕິເກເນວ ກຸປ຺ປຕິ, ທຫຣສາມເຓເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖປຣາມາສາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕວ ກເຖຕິ. ໂສປິ ທຓ຺ຑກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂມຫຊາຕິໂກ ປນ ອິຘ ກຕໍ ວາ ກຕໂຕ ອກຕໍ ວາ ອກຕໂຕ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ຕານິ ຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ວິຣາເຘຕິ. ໂສປິ ທຓ຺ຑກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

໔໗໒. ນ ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິໂກຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ໂກຈິ ຕິພ຺ພຣາຄາທິຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂກຈິ ນ ຕິພ຺ພຣາຄາທິຊາຕິໂກ? ກມ຺ມນິຍາເມນ. ຍສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ໂລໂຠ ພລວາ ໂຫຕິ, ອໂລໂຠ ມນ຺ໂທ, ອໂທສາໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ, ໂທສໂມຫາ ມນ຺ທາ, ຕສ຺ສ ມນ຺ໂທ ອໂລໂຠ ໂລຠໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອໂທສາໂມຫາ ປນ ພລວນ຺ໂຕ ໂທສໂມເຫ ປຣິຍາທາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ເຕນ ກມ຺ເມນ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ລຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສຸຂສີໂລ ອກ຺ໂກຘໂນ ປຎ຺ຎວາ ວຊິຣູປມຎາໂຓ.

ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ໂລຠໂທສາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ອໂລຠາໂທສາ ມນ຺ທາ, ອໂມໂຫ ພລວາ, ໂມໂຫ ມນ຺ໂທ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ, ປຎ຺ຎວາ ປນ ໂຫຕິ ວຊິຣູປມຎາໂຓ ທຕ຺ຕາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ໂລຠາໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ທນ຺ໂຘ ຈ, ສຸຂສີລໂກ ປນ ໂຫຕິ ອກ຺ໂກຘໂນ.

ຕຖາ ຍສ຺ສ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຕໂຍປິ ໂລຠໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ອໂລຠາທໂຍ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ມູຬ຺ໂຫ ຈ.

ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອໂລຠໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອປ຺ປກິເລໂສ ໂຫຕິ, ທິພ຺ພາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລ, ທຸຏ຺ໂຐ ປນ ໂຫຕິ ທນ຺ຘປຎ຺ໂຎ ຈ.

ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອໂລຠາໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ສຸຂສີລໂກ ຈ, ມູຬ຺ໂຫ ປນ ໂຫຕິ.

ຕຖາ ຍສ຺ສ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອໂລຠໂທສາໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎວາ ຈ, ທຸຏ຺ໂຐ ປນ ໂຫຕິ ໂກຘໂນ.

ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຕໂຍປິ ອໂລຠາທໂຍ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ໂລຠາທໂຍ ມນ຺ທາ, ໂສ ມຫາສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ອລຸທ຺ໂຘ ອທຸຏ຺ໂຐ ປຎ຺ຎວາ ຈ ໂຫຕິ.

ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ມຫາຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍກາມາຕິ ເອວໍອິຈ຺ຉາ. ເອວໍຉນ຺ທາຕິ ເອວໍອຊ຺ຌາສຍາ. ເອວໍອຘິປ຺ປາຍາຕິ ເອວໍລທ຺ຘິກາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນິຏ຺ຐວຑ຺ຒເນ ເຈວ ອິຏ຺ຐປຣິຫາເນ ຈ. ຠຄວໍມູລກາຕິ ຠຄວາ ມູລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຠຄວໍມູລກາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິເມ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຸປ຺ປາທິຕາ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິເມ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິ, ຠຄວຕາ ປນ ໂນ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາທິຕາ. ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ມຍໍ ອິເມ ຘມ຺ເມ ອາຊານາມ ປຏິວິຊ຺ຌາມາຕິ ເອວໍ ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາຕິ. ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາຕິ ຠຄວາ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ເນຕາ ວິເນຕາ ອນຸເນຕາຕິ. ຍຖາສຠາວໂຕ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ ຘມ຺ມາ ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຄວໍປຏິສຣຓາຕິ ຈຕຸຠູມກາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉມານາ ຠຄວຕິ ປຏິສຣນ຺ຕິ ນາມາຕິ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ປຏິສຣນ຺ຕີຕິ ໂອສຣນ຺ຕິ ສໂມສຣນ຺ຕິ. ອປິຈ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຏິເວຘວເສນ ຜສ຺ໂສ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຫໍ ຠຄວາ ກິນ຺ນາໂມຕິ? ຕ຺ວໍ ຜຸສນຏ຺ເຐນ ຜສ຺ໂສ ນາມ. ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອຫໍ ຠຄວາ ກິນ຺ນາມນ຺ຕິ? ຕ຺ວໍ ວິຊານນຏ຺ເຐນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມານໍ ຍຖາສຠາວໂຕ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຘມ຺ເມ ປຏິສຣຕີຕິປິ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ຠຄວນ຺ຕຎ຺ເຎວ ປຏິຠາຕູຕິ ຠຄວໂຕເຍວ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ໂນ ກເຖຕ຺ວາ ເທຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໗໔. ເສວິຕພ຺ເພຕິ ນິສ຺ສຍິຕພ຺ເພ. ຠຊິຕພ຺ເພຕິ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ເພ. ຍຖາ ຕໍ ອວິທ຺ທສຸໂນຕິ ຍຖາ ອວິທຸໂນ ພາລສ຺ສ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ. ຍຖາ ຕໍ ວິທ຺ທສຸໂນຕິ ຍຖາ ວິທຸໂນ ເມຘາວິໂນ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ.

໔໗໕. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານນ຺ຕິ ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຏິປາຏິອາກາເຣນ ມາຕິກາ ຐປິຕາ, ອິຘ ປນ ຍຖາຘມ຺ມຣເສເນວ ສຕ຺ຖາ ມາຕິກໍ ຐເປສິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສມາທານນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຫຓໍ.

໔໗໖. ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໔໗໗. ວິຊ຺ຊາຄໂຕຕິ ວິຊ຺ຊາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຎ຺ຎວາ.

໔໗໘. ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນາຕິ ເອຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ອຠິຊ຺ຌາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມ ຕາວ ຕໂຍ ປຸພ຺ພເຈຕນາຍ ຈ ອປຣເຈຕນາຍ ຈາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຈຕນານໍ ວເສນ ທຸກ຺ຂເວທນາ ໂຫນ຺ຕິ. ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ສຸຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວາ ໂຫຕິ. ເສສາ ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ສຕ຺ຕ ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ເຈຕນານໍ ວເສນ ທຸກ຺ຂເວທນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນາ’’ຕິ. ໂທມນສ຺ສເມວ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຣິເຍຏ຺ຐິໍ ວາ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຣຠາເຄສຸ ກາຍິກໍ ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

໔໗໙. ສຫາປິ ສຸເຂນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາໂຕ ຜຣຸສວາຈາ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ອິເມ ຕາວ ຕໂຍ ປຸພ຺ພເຈຕນາຍ ຈ ອປຣເຈຕນາຍ ຈາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຈຕນານໍ ວເສນ ສຸຂເວທນາ ໂຫນ຺ຕິ. ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ເສສາ ສຕ຺ຕ ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ເຈຕນານໍ ວເສນ ສຸຂເວທນາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນາຕິ ໂສມນສ຺ສເມວ ເຈຕ຺ຖ ສຸຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພສມງ຺ຄິໂນ ວາ ປຸພ຺ພຠາຄປຣຠາເຄສຸ ກາຍິກໍ ສຸຂມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

໔໘໐. ຕຕິຍຘມ຺ມສມາທາເນ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ມຈ຺ຉພນ຺ໂຘ ວາ ໂຫຕິ, ມາຄວິໂກ ວາ, ປາຓຸປຆາຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ. ຕສ຺ສ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອກາມກສ຺ເສວ ປາຓາຕິປາເຕ ອາທີນວໍ, ປາຓາຕິປາຕວິຣຕິຍາ ຈ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ເທຕິ. ໂສ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ທຸກ຺ຂິໂຕ ໂທມນສ຺ສິໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອປຣຠາເຄ ກຕິປາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ທຸກ຺ຂິໂຕວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພາປຣເຈຕນາ ທຸກ຺ຂສຫຄຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ສຸຂສຫຄຕາ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ວາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ປຸພ຺ພຠາຄປຣຠາຄເຈຕນາວ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນາ’’ຕິ. ໂທມນສ຺ສເມວ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໘໑. ຈຕຸຕ຺ຖຘມ຺ມສມາທາເນ ທສສຸປິ ປເທສຸ ຕິສ຺ໂສປິ ປຸພ຺ພຠາຄາປຣຠາຄສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ສຸຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນາ’’ຕິ. ໂສມນສ຺ສເມວ ເຈຕ຺ຖ ສຸຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໘໒. ຕິຕ຺ຕກາລາພູຕິ ຕິຕ຺ຕກຣສອລາພຸ. ວິເສນ ສໍສຏ຺ໂຐຕິ ຫລາຫລວິເສນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ມິສ຺ສິໂຕ ລຸຬິໂຕ. ນຈ຺ຉາເທສ຺ສຕີຕິ ນ ຣຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ ນ ຕຸຏ຺ຐິໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ນິຄຈ຺ຉສີຕິ ຄມິສ຺ສສິ. ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຍ ປິເວຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປິເວຍ຺ຍ.

໔໘໓. ອາປານີຍກໍໂສຕິ ອາປານີຍສ຺ສ ມຘຸຣປານກສ຺ສ ຠຣິຕກໍໂສ. ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ປານກວຓ຺ຓາທີຫິ ສມ຺ປນ຺ນວຓ຺ໂຓ, ກໍເສ ປກ຺ຂິຕ຺ຕປານກວເສນ ປານກກໍໂສປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຉາເທສ຺ສຕີຕິ ຕຎ຺ຫິ ຫລາຫລວິສໍ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຣສໍ ເທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉາເທສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໔໘໔. ປູຕິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຸຕ຺ຕເມວ. ຍຖາ ຫິ ມນຸສ຺ສຠາໂວ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ປູຕິກາໂຍຕ຺ເວວ, ຕທຫຸຊາຕາປິ ຄໂລຈິລຕາ ປູຕິລຕາຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຕງ຺ຂຓໍ ຄຫິຕໍ ຕຣຸຓມ຺ປິ ມຸຕ຺ຕໍ ປູຕິມຸຕ຺ຕເມວ. ນານາເຠສຊ຺ເຊຫີຕິ ຫຣີຕກາມລກາທີຫິ ນາໂນສເຘຫິ. ສຸຂີ ອສ຺ສາຕິ ອໂຣໂຄ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ສຸຂີ ຠເວຍ຺ຍ.

໔໘໕. ທຘິ ຈ ມຘຸ ຈາຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ທຘິ ຈ ສຸມຘຸຣໍ ມຘຸ ຈ. ເອກຊ຺ຌໍ ສໍສຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ມິສ຺ສິຕໍ ອາລຸຬິຕໍ. ຕສ຺ສ ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕໍ ຈຕຸມຘຸຣເຠສຊ຺ຊໍ ປິວໂຕ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ອິທຎ຺ຈ ຍໍ ຠຄນ຺ທຣສໍສຏ຺ຐໍ ໂລຫິຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ນ ຕສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ, ອາຫາຣໍ ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ອວລຎ຺ຊໍ ກໂຣຕິ. ຍໍ ປນ ປິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐໍ ໂລຫິຕໍ, ຕສ຺ເສຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ສີຕລກິຣິຍາຍ ປຣິຍຕ຺ຕຠູຕໍ.

໔໘໖. ວິທ຺ເຘຕິ ອຸພ຺ພິທ຺ເຘ. ເມຆວິຄເມນ ທູຣີຠູເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຄຕວລາຫເກຕິ ອປຄຕເມເຆ, ເທເວຕິ ອາກາເສ. ອາກາສຄຕໍ ຕມຄຕນ຺ຕິ ອາກາສຄຕໍ ຕມໍ. ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣປ຺ປວາເທຕິ ປຸຖູນໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສງ຺ຂາຕານໍ ປເຣສໍ ວາເທ. ອຠິວິຫຈ຺ຈາຕິ ອຠິຫນ຺ຕ຺ວາ. ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈເຕ ຈາຕິ ສຣທກາເລ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ອາທິຈ຺ໂຈວ ໂອຠາສໍ ມຸຎ຺ຈຕິ ຕປຕິ ວິຊ຺ໂຊຕຕີຕິ.

ອິທໍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ເທວຕານໍ ອຕິວິຍ ປິຍໍ ມນາປໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ທກ຺ຂິຓທິສາຍໍ ກິຣ ຫຕ຺ຖິໂຠຄຊນປເທ ສງ຺ຄຣວິຫາໂຣ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ໂຠຊນສາລທ຺ວາເຣ ສງ຺ຄຣຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ເອກສ຺ສ ທຫຣສ຺ສ ສຣຠຎ຺ຎວເສນ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ໂອສາເຣນ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ. ທຫໂຣ ກິໍ ເອໂສຕິ ອາຫ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາຕິ. ກສ຺ມິໍ ເທວເຕ ປສນ຺ນາສິ, ກິໍ ສທ຺ເທ, ອຸທາຫຸ ສຸຕ຺ເຕຕິ? ສທ຺ໂທ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ໂຫຕິເຍວ, ສຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນາມ຺ຫິ. ສຕ຺ຖາຣາ ເຊຕວເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຖິຕທິວເສ ຈ ອຊ຺ຊ ຈ ເອກພ຺ຍຎ຺ຊເນປິ ນານໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ອສ຺ໂສສິ ຕ຺ວໍ ເທວເຕ ສຕ຺ຖາຣາ ກຖິຕທິວເສຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕ. ກຕ຺ຖ ຐິຕາ ອສ຺ໂສສີຕິ? ເຊຕວນໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຕາມ຺ຫິ, ມເຫສກ຺ຂາສຸ ປນ ເທວຕາສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີສຸ ຕຕ຺ຖ ໂອກາສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອິເຘວ ຐຕ຺ວາ ອສ຺ໂສສິນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຐິຕາຍ ສກ຺ກາ ສຸຕ຺ຖຸ ສທ຺ໂທ ໂສຕຸນ຺ຕິ? ຕ຺ວໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓສີຕິ? ອາມ ເທວເຕຕິ. ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓປສ຺ເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຖນກາໂລ ວິຍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຕີຕິ. ກິໍ ປນ ເທວເຕ ສຕ຺ຖຸ ຣູປໍ ປສ຺ສສີຕິ? ສຕ຺ຖາ ມເມວ ໂອໂລເກຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ວິເສສໍ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ຂິຕ຺ຖ ເທວເຕຕິ. ເທວຕາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ຕໍ ທິວສໍ ກິເຣສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ເອວມິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທວຕານໍ ປິຍໍ ມນາປໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ວີມໍສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ວີມໍສກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວີມໍສເກນາຕິ ຕໂຍ ວີມໍສກາ – ອຕ຺ຖວີມໍສໂກ ສງ຺ຂາຣວີມໍສໂກ ສຕ຺ຖຸວີມໍສໂກຕິ. ເຕສຸ, ‘‘ປຓ຺ຑິຕາ ຫາວຸໂສ, ມນຸສ຺ສາ ວີມໍສກາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໒) ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖວີມໍສໂກ ອາຄໂຕ. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ຘາຕຸກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ອາຍຕນກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ຐານາຏ຺ຐານກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວີມໍສໂກຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໔) ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣວີມໍສໂກ ອາຄໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖຸວີມໍສໂກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເຈໂຕປຣິຍາຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕວາຣໍ ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທໍ. ສມນ຺ເນສນາຕິ ເອສນາ ປຣິເຍສນາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ. ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓາຍາຕິ ເອວໍ ວິຊານນຕ຺ຖາຍ.

໔໘໘. ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຕຖາຄໂຕ ສມນ຺ເນສິຕພ຺ໂພຕິ ອິຘ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຫາ ຫິ ເອສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕູປນິສ຺ສໂຍ ນາມ. ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ເອກສ຺ມິໍ ຫິ ສມເຍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຸປຑ຺ຒໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ໂຫຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕານຸຠາເວນາຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ, – ‘‘ອຸປຑ຺ຒມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ, ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ກລ຺ຍາຓສຫາຍຕາ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກຕາ’’ຕິ. ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ສກລເມວິທໍ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ກລ຺ຍາຓສຫາຍຕາ, ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກຕາ. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຏິກງ຺ຂໍ ກລ຺ຍາຓສຫາຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກສ຺ສ, ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສຕິ, ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ພຫຸລີກຣິສ຺ສຕິ. ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ…ເປ… ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ, ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ…ເປ… ພຫຸລີກໂຣຕິ, ຕທມິນາເປຕໍ, ອານນ຺ທ, ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ສກລເມວິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ກລ຺ຍາຓສຫາຍຕາ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກຕາ. ມມຎ຺ຫິ, ອານນ຺ທ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຊາຕິຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ຊາຕິຍາ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຊຣາຘມ຺ມາ…ເປ… ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາເສຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒).

ຠິກ຺ຂູນໍ ພາຫິຣງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກເຖນ຺ໂຕປິ ອາຫ – ‘‘ພາຫິຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ຄນ຺ຕິ ກຣິຕ຺ວາ ນາຎ຺ຎໍ ເອກງ຺ຄມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ມຫໂຕ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫໂຕ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໑໓). ມຫາຈຸນ຺ທສ຺ສ ກິເລສສລ຺ເລຂປຏິປທໍ ກເຖນ຺ໂຕປິ, ‘‘ປເຣ ປາປມິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໘໓) ອາຫ. ເມຆິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິຍຘມ຺ເມ ກເຖນ຺ໂຕປິ, ‘‘ອປຣິປກ຺ກາຍ, ເມຆິຍ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຣິປາກາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ເມຆິຍ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ’’ຕິ (ອຸທາ. ໓໑) ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍເມວ ວິເສເສສິ. ປິຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຠິຓ຺ໂຫວາທໍ ເທນ຺ໂຕປິ –

‘‘ມິຕ຺ເຕ ຠຊສ຺ສຸ ກລ຺ຍາເຓ, ປນ຺ຕຎ຺ຈ ສຍນາສນໍ;

ວິວິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຫິ ໂຠຊເນ.

ຈີວເຣ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຈ, ປຈ຺ຈເຍ ສຍນາສເນ;

ເອເຕສຸ ຕຓ຺ຫໍ ມາກາສິ, ມາ ໂລກໍ ປຸນຣາຄມີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໓໔໐, ໓໔໑) –

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍເມວ ສພ຺ພປຐມໍ ກເຖສິ. ເອວໍ ມຫາ ເອສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕູປນິສ຺ສໂຍ ນາມ. ອິຘາປິ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຕຖາຄໂຕ ສມນ຺ເນສິຕພ຺ໂພຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຕຖາຄຕໍ ເອສຕຸ ຄເວສຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ຠຄວາ ອຍໍ ມຫາຊຈ຺ໂຈຕິ ວາ, ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ວາ, ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍຕິ ວາ, ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ອຠິລກ຺ຂິໂຕຕິ ວາ, ອິມໍ ນິສ຺ສາຍາຫໍ ຈີວຣາທໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ໂຍ ປນ ເອວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ‘‘ປໂຫຕິ ເມ ເອສ ສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕຸ’’ນ຺ຕິ, ໂສ ມໍ ຠຊຕູຕິ ສີຫນາທໍ ນທຕິ. ພຸທ຺ຘສີຫນາໂທ ກິຣ ນາເມສ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ.

ອິທານິ ເຕ ທ຺ເວ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍສູຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຖຸ ກາຍິໂກ ສມາຈາໂຣ ວີມໍສກສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຘມ຺ໂມ ນາມ. ວາຈສິໂກ ສມາຈາໂຣ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຘມ຺ໂມ ນາມ. ອິທານິ ເຕສຸ ສມນ຺ເນສິຕພ຺ພາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເຍ ສໍກິລິຏ຺ຐາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສໍກິລິຏ຺ຐາຕິ ກິເລສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຈ ນ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ຍຖາ ປນ ອຸທເກ ຈລນ຺ເຕ ວາ ປຸປ຺ຜຸຬເກ ວາ ມຸຎ຺ຈນ຺ເຕ ອນ຺ໂຕ ມຈ຺ໂຉ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ມຸສາວາທາທີນິ ວາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ກາຍວຈີສມາຈາເຣ ທິສ຺ວາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ຈ ຕໍສມຸຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ຕໍ ສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ກາຍວຈີສມາຈາຣາປິ ສໍກິລິຏ຺ຐາເຍວ ນາມ. ນ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິ. ນ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕ຺ຖິຕາເຍວ ຫິ ເຕ ນ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ ນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕາຍ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ເອກທິວສໍ ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ຫນ຺ທ ທານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປວາເຣມິ ໂວ, ນ ຈ ເມ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫຖ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫາມ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ. ຠຄວາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຎ຺ຊາເນຕາ, ອນກ຺ຂາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອກ຺ຂາຕາ, ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ ມຄ຺ຄວິທູ ມຄ຺ຄໂກວິໂທ. ມຄ຺ຄານຸຄາ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໕). ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍວຈີສມາຈາຣາ. ອຸຕ຺ຕໂຣປິ ສຸທໍ ມາຓໂວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣ ອນາຣາຘນີຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ສຕ຺ຕ ມາເສ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ລິກ຺ຂາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອທ຺ທສ. ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ວາ ເອສ ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣ ກິໍ ອນາຣາຘນີຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ? ມາໂຣປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ຄເວສມາໂນ ກິຎ຺ຈິ ອນາຣາຘນີຍໍ ນາທ຺ທສ, ອນ຺ຕມໂສ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຕ຺ຕມ຺ປິ. ມາໂຣ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈສ຺ສ ວິຕກ຺ກິຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ອກຸສລໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມິ, ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ມຸທ຺ຘນິ ປຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ອທິສ຺ວາ ພຸທ຺ຘຠູຕມ຺ປິ ເອກໍ ວສ຺ສໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຊ຺ຊໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຄມນສມເຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ –

‘‘ມຫາວີຣ ມຫາປຸຎ຺ຎໍ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ;

ສພ຺ພເວຣຠຍາຕີຕໍ, ປາເທ ວນ຺ທາມິ ໂຄຕມ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໙) –

ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ວີຕິມິສ຺ສາຕິ ກາເລ ກຓ຺ຫາ, ກາເລ ສຸກ຺ກາຕິ ເອວໍ ໂວມິສ຺ສກາ. ໂວທາຕາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາ ນິກ຺ກິເລສາ. ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ໂວທາຕາ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ ປຣິສຸທ຺ຘາ ກາຍສມາຈາຣາທໂຍ. ເຕນາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣກ຺ເຂຍ຺ຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ… ປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາໂຣ… ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໕໘).

ອິມໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອິມໍ ອນວຊ຺ຊໍ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ. ‘‘ອຍມາຍສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ກິໍ ນຸ ໂຂ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ອຕິຈິຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມິນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຸທາຫຸ ອິຕ຺ຕຣສມາປນ຺ໂນ ຫິຍ຺ໂຍ ວາ ປເຣ ວາ ປຣສຸເວ ວາ ທິວເສ ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ຄເວສຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຈ຺ເຈນ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສນ຺ເຕນ ພຫຸ ມິຈ຺ຉາຊີວກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ກາລາຕິກ຺ກເມ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ໂສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ວາ ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ມນຸສ຺ສາ ສມ຺ຠາວນໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຓີເຕ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ. ຊນປທວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ປຣິຫາຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຕິທປ຺ປິໂຕ ວຕາຍໍ ອາຍສ຺ມາ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເອໂສ’’ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ, ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ອສຸກໍ ນາມ ມິຈ຺ຉາຊີວໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສໂຖ ວາ ປວາຣຓາ ວາ ກາຕຸນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸກ຺ເຂປນີຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວຣູປາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ວາ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ວາ ວີມໍສາເປຕຸໍ ເອວມາຫ.

ເອວໍ ຊານາຕີຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ, ນ ອິຕ຺ຕຣສມາປນ຺ໂນຕິ ຊານາຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ເຈຕໍ. ຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອຕຣຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຍສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລປິ ເອວໍ ອໂຫສິ.

ອຕີເຕ ກິຣ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ ຈ ເວເທຫຣາຊາ ຈ ທ຺ເວປິ ສຫາຍກາ ຫຸຕ຺ວາ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຣຊ຺ຊານິ ປຸຕ຺ຕານໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎຄາມເກ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ນາມ ທຸລ຺ລຠໂລໂຓ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ອໂລຓໍ ຍາຄຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອກິສ຺ສາຍ ສາລາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ປິວນ຺ຕິ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ມນຸສ຺ສາ ໂລຓຈຸຓ຺ຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ເອກທິວສໍ ເອໂກ ເວເທຫິສິສ຺ສ ປຓ຺ເຓ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂລຓຈຸຓ຺ຓໍ ອທາສິ. ເວເທຫິສິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ຄນ຺ຘາຣິສິສ຺ສ-ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ຐເປສິ. ຕໂຕ ໂຖກໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມາ ອິທໍ ນສ຺ສີ’’ຕິ ປຓ຺ເຓນ ເວເຐຕ຺ວາ ຕິຓຄຫເນ ຐເປສິ. ປຸນ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ຍາຄຸປານກາເລ ສຕິໍ ກຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຘາຣິສິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອິໂຕ ໂຖກໍ ຄຓ຺ຫຖ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ກຸໂຕ ເຕ ລທ຺ຘໍ ເວເທຫິສີຕິ? ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ປຣິຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ‘‘ມາ ນສ຺ສີ’’ຕິ ມຍາ ຐປິຕນ຺ຕິ. ຄນ຺ຘາຣິສິ ຄເຫຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອໂລຓກໍເຍວ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ເວເທຫໍ ອິສິໍ ອໂວຈ –

‘‘ຫິຕ຺ວາ ຄາມສຫສ຺ສານິ, ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ໂສຬສ;

ໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ຜີຕານິ, ສນ຺ນິຘິໍ ທານິ ກຸພ຺ພສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໗໖);

ເວເທຫິສິ ອໂວຈ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ໂລຓຈຸຓ຺ຓມຕ຺ຕສນ຺ນິຘິກາຣຓາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ນ ກໂຣຖາ’’ຕິ? ກິໍ ມຍາ ກຕໍ ເວເທຫິສີຕິ? ອຖ ນໍ ອາຫ –

‘‘ຫິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາຣວິສຍໍ, ປຫູຕຘນຘາຣິຍໍ;

ປສາສນໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ອິຘ ທານິ ປສາສສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໗໗);

ຄນ຺ຘາໂຣ ອາຫ –

‘‘ຘມ຺ມໍ ຠຓາມິ ເວເທຫ, ອຘມ຺ໂມ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ;

ຘມ຺ມໍ ເມ ຠຓມານສ຺ສ, ນ ປາປມຸປລິມ຺ປຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໗໘);

ເວເທໂຫ ອາຫ –

‘‘ເຍນ ເກນຈິ ວຓ຺ເຓນ, ປໂຣ ລຠຕິ ຣຸປ຺ປນໍ;

ມຫຕ຺ຖິຍມ຺ປິ ເຈ ວາຈໍ, ນ ຕໍ ຠາເສຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໗໙);

ຄນ຺ຘາໂຣ ອາຫ –

‘‘ກາມໍ ຣຸປ຺ປຕຸ ວາ ມາ ວາ, ຠຸສໍວ ວິກິຣີຍຕຸ;

ຘມ຺ມໍ ເມ ຠຓມານສ຺ສ, ນ ປາປມຸປລິມ຺ປຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໘໐);

ຕໂຕ ເວເທຫິສິ ຍສ຺ສ ສກາປິ ພຸທ຺ຘິ ນຕ຺ຖິ, ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ວິນຍໍ ນ ສິກ຺ຂຕິ, ໂສ ອນ຺ຘມຫິໍໂສ ວິຍ ວເນ ຈຣຕີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ –

‘‘ໂນ ເຈ ອສ຺ສ ສກາ ພຸທ຺ຘິ, ວິນໂຍ ວາ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ;

ວເນ ອນ຺ຘມຫິໍໂສວ, ຈເຣຍ຺ຍ ພຫຸໂກ ຊໂນ.

ຍສ຺ມາ ຈ ປນິເຘກຈ຺ເຈ, ອາເຈຣມ຺ຫິ ສຸສິກ຺ຂິຕາ;

ຕສ຺ມາ ວິນີຕວິນຍາ, ຈຣນ຺ຕິ ສຸສມາຫິຕາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໘໑-໘໒);

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເວເທຫິສິ ອຊານິຕ຺ວາ ມຍາ ກຕນ຺ຕິ ຄນ຺ຘາຣິສິໍ ຂມາເປສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຕປໍ ຈຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຄມໍສຸ. ເອວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລປິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອໂຫສິ.

ອຸຕ຺ຕຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຍມາຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ຍສປຕ຺ໂຕຕິ ອຍມາຍສ຺ມາ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸ ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຕຠາວໍ ປາກຏຠາວໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ນຸ ໂຂ, ສຍຎ຺ຈ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ ນຸ ໂຂ ໂນຕິ. ເຕນ ຈສ຺ສ ປຎ຺ຎາຕຊ຺ຌາປນ຺ນຠາເວນ ຍສສນ຺ນິສ຺ສິຕຠາເວນ ຈ ກິໍ ເອກຈ຺ເຈ ອາທີນວາ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ໂນຕິ ເອວໍ ສມນ຺ເນສນ຺ຕູຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາວ ຠິກ຺ຂຸ ນ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີສຸ ອຠິຎ຺ຎາຕຠາວໍ ວາ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕາວ ເອກຈ຺ເຈ ມານາຕິມານາທໂຍ ອາທີນວາ ນ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຸປສນ຺ຕູປສນ຺ໂຕ ວິຍ ໂສຕາປນ຺ໂນ ວິຍ ສກທາຄາມີ ວິຍ ຈ ວິຫຣຕິ. ອຣິໂຍ ນຸ ໂຂ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ນຸ ໂຂຕິປິ ຎາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ.

ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ຍທາ ປນ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ຎາໂຕ ໂຫຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ວາ, ຕທາ ຕິຓ຺ເຫນ ສິງ຺ເຄນ ໂຄຄຓໍ ວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ທຸຏ຺ຐໂຄໂຓ ວິຍ, ມິຄສງ຺ຆໍ ອຠິມທ຺ທມາໂນ ທີປິ ວິຍ ຈ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອຄາຣໂວ ອສຠາຄວຸຕ຺ຕິ ອຄ຺ຄປາເທນ ຠູມິໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ວິຍ ຈຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ຍຖາ ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຍສສ຺ສີ, ຕຖາ ຕຖາ ຜລຠາຣຠຣິໂຕ ວິຍ ສາລິ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ໂອນມຕິ, ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີສຸ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕສຸ ອກິຎ຺ຈນຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມຓສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຉິນ຺ນວິສາຓອຸສໂຠ ວິຍ, ຈຓ຺ຑາລທາຣໂກ ວິຍ ຈ ໂສຣໂຕ ນິວາໂຕ ນີຈຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເຈວ ສເທວກສ຺ສ ຈ ໂລກສ຺ສ, ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ເອວຣູປໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນາສ຺ສ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາທີນວາ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຖາຄໂຕ ປນ ອຏ຺ຐສຸ ໂລກຘມ຺ເມສຸ ຕາທີ, ໂສ ຫິ ລາເຠປິ ຕາທີ, ອລາເຠປິ ຕາທີ, ຍເສປິ ຕາທີ, ອຍເສປິ ຕາທີ, ປສໍສາຍປິ ຕາທີ, ນິນ຺ທາຍປິ ຕາທີ, ສຸເຂປິ ຕາທີ, ທຸກ຺ເຂປິ ຕາທີ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພາກາເຣນ ນາສ຺ສ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາທີນວາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຠຍູປຣໂຕຕິ ອຠໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຣໂຕ, ອຈ຺ຈນ຺ຕູປຣໂຕ ສຕຕູປຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ວາ ຠເຍນ ອຸປຣໂຕຕິປິ ອຠຍູປຣໂຕ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຫິ ຠຍານິ ກິເລສຠຍໍ ວຏ຺ຏຠຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິຠຍໍ ອຸປວາທຠຍນ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຈຕູຫິປິ ຠເຍຫິ ຠາຍຕິ. ເສກ຺ຂາ ຕີຫິ, ເຕສຎ຺ຫິ ທຸຄ຺ຄຕິຠຍໍ ປຫີນໍ, ອິຕິ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ ຠຍູປຣຕາ, ຂີຓາສໂວ ອຠຍູປຣໂຕ ນາມ, ຕສ຺ສ ຫິ ເອກມ຺ປິ ຠຍໍ ນຕ຺ຖິ. ກິໍ ປຣວາທຠຍໍ ນຕ຺ຖີຕິ? ນຕ຺ຖິ. ປຣານຸທ຺ທຍໍ ປນ ປຏິຈ຺ຈ, ‘‘ມາທິສໍ ຂີຓາສວໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕາ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ອຸປວາທໍ ຣກ຺ຂຕິ. ມູລຸປ຺ປລວາປິວິຫາຣວາສີ ຍສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

ເຖໂຣ ກິຣ ມູລຸປ຺ປລວາປິຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຖຓ຺ຑິລປີຐກໍ ນິສ຺ສາຍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສຸໍ. ອມຈ຺ຈຘີຕາປິ ຕໍເຍວ ປີຐກໍ ນິສ຺ສາຍ ປຣໂຕຠາເຄ ນີຈຕຣໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິສີທິ. ເອໂກ ເນວາສິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ໂຐ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ອມຈ຺ຈຘີຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ເອກມຎ຺ເຈ ນິສິນ຺ໂນຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ປໍສຸກູລິໂກ ວິຫາເຣວ ອຸປສນ຺ຕູປສນ຺ໂຕ ວິຍ ວິຫຣຕິ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ປນ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກມຎ຺ເຈ ນິສີທຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍາ ທຸທ຺ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕຖາສຎ຺ຎີວ ຫຸຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຖໂຣປິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ນິສີທິ. ເນວາສິໂກປິ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຕໍ ປໍສຸກູລິກໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຫາຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສຎ຺ຎຕນີຫາເຣນ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄຆຏໂຕ ອຸລຸງ຺ເກນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາເທ ໂຘວິ. ເຖໂຣ, ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອສຎ຺ຎຕຈາຣິໂກ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ມຍິ ມນໍ ປໂທເສຕ຺ວາ ອປາຍູປໂຄ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຓ຺ຓິກາມຓ຺ຑລສມີເປ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ເນວາສິໂກ ທຸຏ຺ຐາກາເຣນ ຆຏິກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ໂຐ ເຖຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ, ‘‘ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖາປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອາຣຠິ. ເຖໂຣ ອຸກ຺ກາສິ. ອິຕໂຣ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອວມາຫ – ‘‘ປຕິຣູປໍ ເຕ, ອາວຸໂສ, ປໍສຸກູລິກ ເອວໍ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກມຎ຺ເຈ ນິສີທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ປພ຺ພຊິຕາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ນ ເອກມຎ຺ເຈ ນິສີທນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປນ ທຸທ຺ທິຏ຺ຐເມຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ຂີຓາສວາ ປຣານຸທ຺ທຍາຍ ອຸປວາທໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ.

ຂຍາ ຣາຄສ຺ສາຕິ ຣາຄສ຺ສ ຂເຍເນວ. ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ກາເມ ນ ປຏິເສວຕິ, ນ ປຏິສງ຺ຂາຍ ວາເຣຕ຺ວາຕິ. ຕຎ຺ເຈຕິ ເອວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຐິຕນິສິນ຺ນກາລາທີສຸປິ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາປິ ອິຕິປິ ສຕ຺ຖາ ວີຕຣາໂຄ ວີຕໂທໂສ ວີຕໂມໂຫ ວນ຺ຕກິເລໂສ ປຫີນມໂລ ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ຕປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ສຸປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ເອວໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກິເລສປ຺ປຫາເນ ວຓ຺ຓໍ ກຖຍມານໍ ຕໍ ວີມໍສກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປເຣ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາກາຣາຕິ ກາຣຓານິ. ອນ຺ວຍາຕິ ອນຸພຸທ຺ຘິໂຍ. ສງ຺ເຆ ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕຕິ ອປ຺ເປກທາ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຄຓນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ເອໂກ ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕຕິ ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຑ຺ຒມາສໍ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸນ຺ຕິ, ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິສລ຺ລາເນ ເຈວ ປາລິເລຍ຺ຍກວນສຓ຺ເຑ ຈ ເອກໂກ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ສຸຄຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸຄຕາ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ກາຣກາ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ. ເອວຣູປາປິ ຫິ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ. ທຸຄ຺ຄຕາຕິ ທຸຏ຺ຐຸຄຕາ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ກາຍທຬ຺ຫິພຫຸລາ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານາ. ເອວຣູປາປິ ເອກຈ຺ເຈ ອຕ຺ຖິ. ຄຓມນຸສາສນ຺ຕີຕິ ຄຓພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ຄຓາຣາມາ ຄຓພຫຸລິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຄຓໍ ປຣິຫຣນ຺ຕິ. ເອວຣູປາປິ ເອກຈ຺ເຈ ອຕ຺ຖິ. ເຕສໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາ ຄຓໂຕ ນິສ຺ສຏາ ວິສໍສຏ຺ຐາ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕວິຫາຣິໂນປິ ອຕ຺ຖິ.

ອາມິເສສຸ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອາມິສຄິທ຺ຘາ ອາມິສຈກ຺ຂຸກາ ຈຕຸປຈ຺ຈຍອາມິສຕ຺ຖເມວ ອາຫິຓ຺ຑມານາ ອາມິເສສຸ ສນ຺ທິສ຺ສມານກຠິກ຺ຂູປິ ອຕ຺ຖິ. ອາມິເສນ ອນຸປລິຕ຺ຕາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນິວຕ຺ຕມານສາ ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ຕຈນ຺ທສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣມານາປິ ອຕ຺ຖິ. ນາຍມາຍສ຺ມາ ຕໍ ເຕນ ອວຊານາຕີຕິ ອຍໍ ອາຍສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ຕາຍ ຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຕໍ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນາວຊານາຕິ, ອຍໍ ປຏິປນ຺ໂນ ກາຣໂກ, ອຍໍ ຄຓໂຕ ນິສ຺ສໂຏ ວິສໍສຏ຺ໂຐ. ອຍໍ ອາມິເສນ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນິວຕ຺ຕມານໂສ ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕ ຈນ຺ທິມາ ວິຍາຕິ ເອວມສ຺ສ ເຄຫສິຕວເສນ ອຸສ຺ສາທນາປິ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອກາຣໂກ ກາຍທຬ຺ຫິພຫຸໂລ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐາໂນ, ອຍໍ ຄຓພນ຺ຘນພທ຺ໂຘ, ອຍໍ ອາມິສຄິທ຺ໂຘ ໂລໂລ ອາມິສຈກ຺ຂຸໂກຕິ ເອວມສ຺ສ ເຄຫສິຕວເສນ ອປສາທນາປິ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ? ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຕ຺ເຕສຸ ຕາທິຠາໂວ ກຖິໂຕ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ –

‘‘ວຘກສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ, ໂຈຣສ຺ສງ຺ຄຸລິມາລິໂນ;

ຘນປາເລ ຣາຫຸເລ ຈ, ສພ຺ເພສໍ ສມໂກ ມຸນີ’’ຕິ. (ມິ. ປ. ໖.໖.໕);

໔໘໙. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ວີມໍສເກສຸ. ໂຍ, ‘‘ເກ ປນາຍສ຺ມໂຕ ອາກາຣາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍໍ ອາຄໂຕ ຄຓ຺ຐິວີມໍສໂກ ຈ, ໂຍ ‘‘ອຠຍູປຣໂຕ ອຍມາຍສ຺ມາ’’ຕິ ອາຄໂຕ ມູລວີມໍສໂກ ຈ. ເຕສຸ ມູລວີມໍສເກນ ຕຖາຄໂຕວ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ປຸພ຺ເພ ປຣສ຺ເສວ ກຖາຍ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ. ປໂຣ ຈ ນາມ ຊານິຕ຺ວາປິ ກເຖຍ຺ຍ ອຊານິຕ຺ວາປິ. ເອວມສ຺ສ ກຖາ ຠູຕາປິ ໂຫຕິ ອຠູຕາປິ, ຕສ຺ມາ ປຣສ຺ເສວ ກຖາຍ ນິຏ຺ຐໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ຕຖາຄໂຕວ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ພ຺ຍາກຣມາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາ ມິຈ຺ຉາຕິ ອວຕ຺ວາ ພ຺ຍາກຣມາໂນຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕໍ ປໂຖຫມສ຺ມິ ເອຕໍ ໂຄຈໂຣຕິ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ປໂຖ ເອສ ໂຄຈໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອຕາປາໂຖ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ມຍ຺ຫໍ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ສ຺ວາຫໍ ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຠາເວນ ວີມໍສກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຎາຓມຸເຂ ເອຕາປາໂຖ, ເອວໍ ອາປາຖໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂນ ຈ ເຕນ ຕມ຺ມໂຍຕິ ເຕນປິ ຈາຫໍ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ສີເລນ ນ ຕມ຺ມໂຍ, ນ ສຕຓ຺ໂຫ, ປຣິສຸທ຺ຘສີລຕ຺ຕາວ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫຫມສ຺ມີຕິ ທີເປຕິ.

ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິໍ ປຓີຕປຓີຕນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິໍ ເຈວ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ເທເສຕິ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄນ຺ຕິ ກຓ຺ຫໍ ເຈວ ສຸກ຺ກຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສປ຺ປຏິຠາຄໍ ສວິປກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ, ກຓ຺ຫໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສຸກ຺ກນ຺ຕິ ສຸກ຺ກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ກຓ຺ຫນ຺ຕິ ເອວໍ ສປ຺ປຏິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ເທເສຕິ. ກຓ຺ຫໍ ເທເສນ຺ໂຕປິ ສອຸສ຺ສາຫໍ ສວິປາກໍ ເທເສຕິ, ສຸກ຺ກໍ ເທເສນ຺ໂຕປິ ສອຸສ຺ສາຫໍ ສວິປາກໍ ເທເສຕິ. ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເຘກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ຘມ຺ເມສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ເທສິເຕ ຘມ຺ເມ ເອກຈ຺ຈໍ ປຏິເວຘຘມ຺ມໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ເຕນ ປຏິເວຘຘມ຺ເມນ ເທສນາຘມ຺ເມ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສຕ຺ຖຣິ ປສີທຕີຕິ ເອວໍ ຘມ຺ເມ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂສ ຠຄວາຕິ ສຕ຺ຖຣິ ປສີທຕິ. ເຕນ ປນ ຠຄວຕາ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ອກ຺ຂາໂຕ, ໂສປິ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕາ. ຍ຺ວາສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆ, ໂສປິ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວງ຺ກາທິໂທສຣຫິຕໍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ຘມ຺ເມ ສງ຺ເຆປິ ປສີທຕິ. ຕຎ຺ເຈຕິ ຕໍ ເອວໍ ປສນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ.

໔໙໐. ອິເມຫິ ອາກາເຣຫີຕິ ອິເມຫິ ສຕ຺ຖຸວີມໍສນກາຣເຓຫິ. ອິເມຫິ ປເທຫີຕິ ອິເມຫິ ອກ຺ຂຣສມ຺ປິຓ຺ຑນປເທຫິ. ອິເມຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ອິເມຫິ ອິຘ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອກ຺ຂເຣຫິ. ສທ຺ຘາ ນິວິຏ຺ຐາຕິ ໂອກປ຺ປນາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ມູລຊາຕາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວເສນ ສຎ຺ຊາຕມູລາ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ຫິ ສທ຺ຘາຍ ມູລໍ ນາມ. ອາກາຣວຕີຕິ ກາຣຓໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສກາຣຓາ. ທສ຺ສນມູລິກາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄມູລິກາ. ໂສ ຫິ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຬ຺ຫາຕິ ຖິຣາ. ອສໍຫາຣິຍາຕິ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ສມເຓນ ວາຕິ ສມິຕປາປສມເຓນ ວາ. ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາຕິ ພາຫິຕປາປພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ. ເທເວນ ວາຕິ ອຸປປຕ຺ຕິເທເວນ ວາ. ມາເຣນ ວາຕິ ວສວຕ຺ຕິມາເຣນ ວາ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ວສວຕ຺ຕິມາເຣນາປິ ສທ຺ຘາ ອສໍຫາຣິຍາ ໂຫຕິ ສູຣມ຺ພຏ຺ຐສ຺ສ ວິຍ.

ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອາຄໂຕ. ອຖ ມາໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ພຸທ຺ຘຣູປໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສາສນໍ ປຫິຓິ. ສູໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ, ‘‘ອຫໍ ອິທາເນວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸສຎ຺ຎາຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ມາໂຣ ອາຫ – ‘‘ຍໍ ເຕ ມຍາ, ສູຣມ຺ພຏ຺ຐ, ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ກຖິຕໍ, ຕໍ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາວ ສຫສາ ມຍາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ສູໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຍໍ ພຸທ຺ຘາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ອປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຍ຺ຍຸໍ, ອທ຺ຘາ ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ວິພາຘນຕ຺ຖໍ ມາໂຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ຕໂຕ ນໍ ຕ຺ວໍ ມາໂຣຕິ ອາຫ. ໂສ ມຸສາວາທໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອາມ ມາໂຣສ຺ມີຕິ ປຏິຊານິ. ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕວ ສທ຺ຘາຈາລນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອາຫ. ກຓ຺ຫ ປາປິມ, ຕ຺ວໍ ຕາວ ເອກໂກ ຕິຏ຺ຐ, ຕາທິສານໍ ມາຣານໍ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ມມ ສທ຺ຘໍ ຈາເລຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ, ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕາ ສທ຺ຘາ ນາມ ສິລາປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕສິເນຣຸ ວິຍ ອຈລາ ໂຫຕິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ. ໂສ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ. ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ. ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ເອເຕ ສມຓາທໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນປິ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ຘມ຺ມສມນ຺ເນສນາຕິ ສຠາວສມນ຺ເນສນາ. ຘມ຺ມຕາສຸສມນ຺ນິຏ຺ໂຐຕິ ຘມ຺ມຕາຍ ສຸສມນ຺ນິຏ຺ໂຐ, ສຠາເວເນວ ສຸຏ຺ຐຸ ສມນ຺ເນສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ວີມໍສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ໂກສມ຺ພິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ໂກສມ຺ພິຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂກສມ຺ພິຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕສ຺ສ ກິຣ ນຄຣສ຺ສ ອາຣາມໂປກ຺ຂຣຓີອາທີສຸ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ໂກສມ຺ພຣຸກ຺ຂາວ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ຕສ຺ມາ ໂກສມ຺ພີຕິ ສງ຺ຂໍ ອຄມາສິ. ກຸສມ຺ພສ຺ສ ນາມ ອິສິໂນ ອສ຺ສມໂຕ ອວິທູເຣ ມາປິຕຕ຺ຕາຕິປິ ເອເກ. ໂຆສິຕາຣາເມຕິ ໂຆສິຕເສຏ຺ຐິນາ ກາຣິເຕ ອາຣາເມ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ອທ຺ທິລຣຏ຺ຐໍ ນາມ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ໂກຕູຫລໂກ ນາມ ທລິທ຺ໂທ ຉາຕກຠເຍນ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ເກທາຣປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ ຣຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ ວຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ມາຕາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕາ. ເຕ ເອກໍ ໂຄປາລກຄາມກໍ ປວິສິໍສຸ, ໂຄປາລການຎ຺ຈ ຕທາ ປຫຕປາຍໂສ ປຏິຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປາຍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ອຖ ໂສ ປຸຣິໂສ ປຫູຕປາຍສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຊິຣາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຸນຂິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸໂຣ ຊາໂຕ. ໂສ ໂຄປາລກສ຺ສ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ, ໂຄປາລໂກ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘປິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ກຸກ຺ກຸຣສ຺ສ ເອກໍ ປິຓ຺ຑໍ ເທຕິ. ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ໂຄປາລເກນ ສທ຺ຘິໍ ປຓ຺ຓສາລມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ໂສ ໂຄປາລເກ ອສນ຺ນິຫິເຕ ຠຕ຺ຕເວລາຍ ສຍເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາລາໂຣຈນຕ຺ຖໍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຠຸສ຺ສຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄປິ ຈຓ຺ຑມິເຄ ທິສ຺ວາ ຠຸສ຺ສິຕ຺ວາ ປລາເປຕິ. ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ມຸທຸເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ໂຆສກເທວປຸຕ຺ໂຕຕ຺ເວວ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ອປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕູນໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຖ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕ ຊາເຕ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມາຣາເປຕຸໍ ອຸປກ຺ກມິ. ໂສ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕຕາຍ ສຕ຺ຕສຸປິ ຐາເນສຸ ມຣຓໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອວສາເນ ເອກາຍ ເສຏ຺ຐິຘີຕາຍ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ລທ຺ຘຊີວິໂກ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸອຈ຺ຈເຍນ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ໂຆສິຕເສຏ຺ຐິ ນາມ ຊາໂຕ. ອຎ຺ເຎປິ ໂກສມ຺ພິຍໍ ກຸກ຺ກຸຏເສຏ຺ຐິ ປາວາຣິກເສຏ຺ຐີຕິ ທ຺ເວ ເສຏ຺ຐິໂນ ສນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕໂຍ ອເຫສຸໍ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ເຕສໍ ສຫາຍການໍ ເສຏ຺ຐີນໍ ກຸລູປກາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິສໂຍ ປພ຺ພຕປາເທ ວສິໍສຸ. ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ວາເຣ ຄິມ຺ຫສມເຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນິຣຸທກມຫາກນ຺ຕາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ກນ຺ຕາຣປຣິໂຍສາເນ ມຫນ຺ຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ຍາທິໂສ ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ອທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ມເຫສກ຺ຂາຍ ເທວຕາຍ ຠວິຕພ຺ພໍ, ສາຘຸ ວຕສ຺ສ, ສເຈ ໂນ ປານີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເທວຕາ ອິສີນໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ອິເມສໍ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ວິຏປນ຺ຕຣໂຕ ນງ຺ຄລສີສມຕ຺ຕໍ ອຸທກຘາຣໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ອິສິຄໂຓ ຣຊຕກ຺ຂນ຺ຘສທິສໍ ອຸທກວຏ຺ຏິໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຊເນຫິ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເທວຕາຍ ອມ຺ຫາກໍ ປຣິໂຠຄອຸທກໍ ທິນ຺ນໍ, ອິທໍ ປນ ອຄາມກໍ ມຫາອຣຎ຺ຎໍ, ສາຘຸ ວຕສ຺ສ, ສເຈ ໂນ ອາຫາຣມ຺ປິ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເທວຕາ ອິສີນໍ ອຸປສໍກປ຺ປນວເສນ ທິພ຺ພານິ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ທຕ຺ວາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ. ອິສໂຍ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ເທວຕາຍ ອມ຺ຫາກໍ ປຣິໂຠຄອຸທກມ຺ປິ ໂຠຊນມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ທິນ຺ນໍ, ສາຘຸ ວຕສ຺ສ, ສເຈ ໂນ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ເທວຕາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒກາຍໍ ທສ຺ເສສິ. ເຕ ອາຫໍສຸ – ‘‘ເທວເຕ, ມຫຕີ ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຘິຄຕາສີ’’ຕິ? ຠນ຺ເຕ, ນາຕິມຫນ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາຕິ. ອຸປຑ຺ຒອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຫິ ເທວຕາຍ ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ.

ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ກິຣ ເຄເຫ ອຍໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ກມ຺ມກາໂຣ ອໂຫສິ. ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຫິ ເຄເຫ ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກາເຣ ອຸປາທາຍ ສພ຺ໂພ ຊໂນ ອຸໂປສຖິໂກ ໂຫຕິ. ເອກທິວສໍ ອຍໍ ກມ຺ມກາໂຣ ເອກໂກວ ປາໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ຄໂຕ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ນິວາປໍ ລຠນມນຸສ຺ເສ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ເອຕສ຺ເສເວກສ຺ສ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອສ຺ສ ສາຍມາສຕ຺ຖາຍ ນິວາປໍ ອທາສິ. ຠຕ຺ຕກາຣິກາ ທາສີ ເອກສ຺ເສວ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອທາສິ, ກມ຺ມກາໂຣ ອາຫ – ‘‘ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ເຄຫໍ ເອກສທ຺ທໍ ອໂຫສິ, ອຊ຺ຊ ອຕິວິຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ຕສ຺ສ ສາ ອາຈິກ຺ຂິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ສພ຺ເພ ມນຸສ຺ສາ ອຸໂປສຖິກາ, ມຫາເສຏ຺ຐິ ຕຸຍ຺ເຫເວກສ຺ສ ນິວາປໍ ອທາສີ’’ຕິ. ເອວໍ ອມ຺ມາຕິ? ອາມ ສາມີຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິນ຺ນສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ມຫາເສຏ຺ຐິໍ ປຸຈ຺ຉ ອມ຺ມາຕິ? ຕາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ມຫາເສຏ຺ຐິ ອາຫ – ‘‘ສກລອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ, ອຸປຑ຺ຒກມ຺ມໍ ປນ ໂຫຕິ, ອຸໂປສຖິໂກ ໂຫຕູ’’ຕິ. ກມ຺ມກາໂຣ ຠຕ຺ຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ອາຫາຣປຣິກ຺ຂີຓກາຍສ຺ສ ຣຕ຺ຕິໍ ວາໂຕ ກຸປ຺ປິ. ໂສ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒອຸໂປສຖກມ຺ມນິສ຺ສນ຺ເທນ ມຫາວຏ຺ຏນິອຏວິຍໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອິສີນໍ ອາໂຣເຈສິ.

ອິສໂຍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍໍ ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ, ສງ຺ໂຆຕິ ອສຸຕປຸພ຺ພໍ ສາວິຕາ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນຸ ໂຂ ໂລເກ ພຸທ຺ໂຘຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ. ອິທານິ ກຸຫິໍ ວສຕີຕິ? ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ເຊຕວເນ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອິສໂຍ ຕິຏ຺ຐຖ ຕາວ ຕຸມ຺ເຫ ມຍໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ໂກສມ຺ພິນຄຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ. ມຫາເສຏ຺ຐິໂນ, ‘‘ອິສໂຍ ອາຄຕາ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອິສິຄຓສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ອິສໂຍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ອາປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກາເລ ເອກມ຺ປິ ມາສໍ ທ຺ເວປິ ຕໂຍປິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວາເຣ ຫິຍ຺ໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ວທຖ, ກິມິທນ຺ຕິ? ອາມ ຄຫປຕໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ວິທິຕຸໍ, ເຕນ ມຍໍ ຕຸຣິຕາ ຄຈ຺ຉາມາຕິ. ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉາມ, ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄຈ຺ຉຖາຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ອຄາຣິຍາ ນາມ ມຫາຊຏາ, ຕິຏ຺ຐຖ ຕຸມ຺ເຫ, ມຍໍ ປຸເຣຕຣໍ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ທ຺ເວປິ ທິວສານິ ອວສິຕ຺ວາ ຕຸຣິຕຄມເນເນວ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວນວິຫາເຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກເມວ ອຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖຸ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ເຕປິ ຕໂຍ ເສຏ຺ຐິໂນ ປຎ຺ຈຫິ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ເຈວ ປຏ຺ຏຸນ຺ນທຸກູລາທີນິ ຈ ອາທາຍ ໂກສມ຺ພິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວນສາມນ຺ເຕ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ສຫາຍການໍ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ເຕ ພລວໂສມນສ຺ສຊາຕາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ປຸນ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສຕິ ເອວໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຊນປທໍ ອາຄມນາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ເທຖາ’’ຕິ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຠຄວາ, ‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ໂຂ ຄຫປຕໂຍ ຕຖາຄຕາ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຏິຎ຺ຎາ ທິນ຺ນາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ຄຫປຕໂຍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ທິນ຺ນາ ໂນ ຠຄວຕາ ປຏິຎ຺ຎາຕິ ທສພລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຍຊເນ ໂຍຊເນ ຐາເນ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ໂກສມ຺ພິໍ ປຕ຺ວາ, ‘‘ໂລເກ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ກຖຍິໍສຸ. ຕໂຍປິ ຊນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣາເມ ມຫນ຺ຕໍ ຘນປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວສນຕ຺ຖາຍ ວິຫາເຣ ກາຣາປຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ກຸກ຺ກຸຏເສຏ຺ຐິນາ ກາຣິໂຕ ກຸກ຺ກຸຏາຣາໂມ ນາມ ອໂຫສິ. ປາວາຣິກເສຏ຺ຐິນາ ອມ຺ພວເນ ກາຣິໂຕ ປາວາຣິກມ຺ພວໂນ ນາມ ອໂຫສິ. ໂຆສິເຕນ ກາຣິໂຕ ໂຆສິຕາຣາໂມ ນາມ ອໂຫສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂຆສິຕເສຏ຺ຐິນາ ກາຣິເຕ ອາຣາເມ’’ຕິ.

ຠຓ຺ຑນຊາຕາຕິອາທີສຸ ກລຫສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ຠຓ຺ຑນໍ ນາມ, ຕໍ ຊາຕໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ. ຫຕ຺ຖປຣາມາສາທິວເສນ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ ກລໂຫ ຊາໂຕ ເອເຕສນ຺ຕິ ກລຫຊາຕາ. ວິຣຸທ຺ຘຠູຕໍ ວາທນ຺ຕິ ວິວາທໍ, ຕໍ ອາປນ຺ນາຕິ ວິວາທາປນ຺ນາ. ມຸຂສຕ຺ຕີຫີຕິ ວາຈາສຕ຺ຕີຫິ. ວິຕຸທນ຺ຕາຕິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ. ເຕ ນ ເຈວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ ນ ຈ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸເປນ຺ຕີຕິ ເຕ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ກາຣຓຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເນວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຊານາເປນ຺ຕິ. ສເຈປິ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອາຣຠນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ຊານິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຊ຺ຌຕ຺ຕິຍາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິເວວຈນເມເວຕໍ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ອເຫສຸນ຺ຕິ? ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ກາຣເຓນ.

ທ຺ເວ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສນ຺ຕິ ວິນຍຘໂຣ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ຈ. ເຕສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກທິວສໍ ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອາຈມນອຸທກາວເສສໍ ຠາຊເນ ຐເປຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມິ. ວິນຍຘໂຣ ປຈ຺ຉາ ປວິຏ຺ໂຐ ຕໍ ອຸທກໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉິ, ອາວຸໂສ, ຕຍາ ອິທໍ ອຸທກໍ ຐປິຕນ຺ຕິ? ອາມ, ອາວຸໂສຕິ. ຕ຺ວເມຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິຠາວໍ ນ ຊານາສີຕິ? ອາມ ນ ຊານາມີຕິ. ໂຫຕິ, ອາວຸໂສ, ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີຕິ. ສເຈ ໂຫຕິ ເທເສສ຺ສາມີຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາ ກຕໍ, ນຕ຺ຖິ ເຕ ອາປຕ຺ຕີຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິ ອໂຫສິ.

ວິນຍຘໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕການໍ, ‘‘ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນປິ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສິຕເກ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ອາປຕ຺ຕິຠາວໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ອຍໍ ວິນຍຘໂຣ ປຸພ຺ເພ ‘ອນາປຕ຺ຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ‘ອາປຕ຺ຕີ’ຕິ ວທຕິ, ມຸສາວາທີ ເອໂສ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ມຸສາວາທີ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ວຑ຺ຒຍິໍສຸ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ, ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ໂກສມ຺ພິຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເນວ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ນ ເຠທາຘິປ຺ປາເຍນ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ຫິຕກາມຕາຍ. ສາມຄ຺ຄິກາຣໂກ ກິເຣສ ຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍຖາ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ວິວາທໍ ອາຣທ຺ຘາ, ນ ສກ຺ກາ ມຍາ, ນາປິ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສມຄ຺ຄາ ກາຕຸໍ, ອປ຺ເປວ ນາມ ສເທວເກ ໂລເກ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ຠຄວາ ສຍໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສນ຺ຕິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເອເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສາຣຓີຍຘມ຺ມເທສນໍ ກເຖຕ຺ວາ ສາມຄ຺ຄິໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ຫິຕກາມຕາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂວຈ.

໔໙໒. ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສາຣຓີຍາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ກລຫຠຓ຺ຑນວເສນ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຉ ສາຣຓີຍາ ຘມ຺ມາ ອາຄຕາຕິ ເອວມິທໍ ໂກສມ຺ພິຍສຸຕ຺ຕໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ຄຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາຣຓີຍາຕິ ສຣິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕາ ອທ຺ຘາເນ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕປິ ນ ປມຸສ຺ສິຕພ຺ພາ. ໂຍ ເຕ ຘມ຺ເມ ປູເຣຕິ, ຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປິຍກຣຓາ. ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຄຣຸກຣຓາ. ສງ຺ຄຫາຍາຕິ ສງ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ. ອວິວາທາຍາຕິ ອວິວາທນຕ຺ຖາຍ. ສາມຄ຺ຄິຍາຕິ ສມຄ຺ຄຠາວຕ຺ຖາຍ. ເອກີຠາວາຍາຕິ ເອກີຠາວຕ຺ຖາຍ ນິນ຺ນານາກຣຓາຍ. ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຠວນ຺ຕິ. ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກາຍກມ຺ມໍ. ວຈີກມ຺ມມໂນກມ຺ເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມານິ ຠິກ຺ຂູນໍ ວເສນ ອາຄຕານິ, ຄິຫີສຸປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິເຍວ. ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ອາຠິສມາຈາຣິກຘມ຺ມປູຣຓໍ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຄິຫີນໍ ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ໂພຘິວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ສງ຺ຆນິມນ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ຄມນໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ເຐ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ປຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ອາສນປຎ຺ຎາປນໍ ອນຸຄມນນ຺ຕິ ເອວມາທິກໍ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ.

ຠິກ຺ຂູນໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ອາຈາຣປຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານກຖນໍ ຘມ຺ມເທສນາ ເຕປິຏກມ຺ປິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ຄິຫີນຎ຺ຈ, ‘‘ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມ, ໂພຘິວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມ, ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ປທີປມາລາປຸປ຺ຜປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມ, ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ທສ຺ສາມ, ວສ຺ສາວາສິກໍ ທສ຺ສາມ, ອຊ຺ຊ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ທສ຺ສາມ, ສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຂາທນີຍາທີນິ ສໍວິທຫຖ, ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຖ, ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຖ, ສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາເນຖ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຉນ຺ທຊາຕາ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣຖາ’’ຕິອາທິກຖນກາເລ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ.

ຠິກ຺ຂູນໍ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕາທີນິ ຈ ກຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ສຸຂີ ໂຫນ຺ຕຸ, ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕນໍ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ຄິຫີນໍ ‘‘ອຍ຺ຍາ ສຸຂີ ໂຫນ຺ຕຸ, ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕນໍ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ.

ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈາຕິ ສມ຺ມຸຂາ ຈ ປຣມ຺ມຸຂາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ນວການໍ ຈີວຣກມ຺ມາທີສຸ ສຫາຍຠາວູປຄມນໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ເຖຣານໍ ປນ ປາທໂຘວນວນ຺ທນພີຊນທານາທິເຠທມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ອຸຠເຍຫິປິ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ທາຣຸຠຓ຺ຑາທີນໍ ເຕສຸ ອວມຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ວິຍ ປຏິສາມນໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ເທວຕ຺ເຖໂຣ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣຕິ ເອວໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ວຈນໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ວິຫາເຣ ອສນ຺ຕໍ ປນ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ, ກຸຫິໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທວຕ຺ເຖໂຣ, ອມ຺ຫາກໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ກທາ ນຸ ໂຂ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ມມາຍນວຈນໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ເມຕ຺ຕາສິເນຫສິນິທ຺ຘານິ ປນ ນຍນານິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ສຸປ຺ປສນ຺ເນນ ມຸເຂນ ໂອໂລກນໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ເທວຕ຺ເຖໂຣ, ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອໂຣໂຄ ໂຫຕຸ ອປ຺ປາພາໂຘຕິ ສມນ຺ນາຫຣຓໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ.

ລາຠາຕິ ຈີວຣາທໂຍ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍາ. ຘມ຺ມິກາຕິ ກຸຫນາທິເຠທໍ ມິຈ຺ຉາຊີວໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍວຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຕ຺ເຕ ປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄຕໍ ທ຺ວຕ຺ຕິກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂາມຕ຺ຕມ຺ປິ. ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປຏິວິຠຕ຺ຕານິ ນາມ ອາມິສປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລປຏິວິຠຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ທສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ເຕນ ວິຠຊນໍ ອາມິສປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ນາມ. ‘‘ອສຸກສ຺ສ ທສ຺ສາມິ, ອສຸກສ຺ສ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ເຕນ ວິຠຊນໍ ປນ ປຸຄ຺ຄລປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ໂຍ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຍໍ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ນາມ.

ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສາຘາຣຓໂຠຄີຕິ ເອຕ຺ຖ ສາຘາຣຓໂຠຄິໂນ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ, ຍໍ ຍໍ ປຓີຕໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ຕໍ ເນວ ລາເຠນ ລາຠໍ ຊິຄີສນາມຸເຂນ ຄິຫີນໍ ເທຕິ, ນ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ; ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕວ ສງ຺ເຆນ ສາຘາຣຓໍ ໂຫຕູຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຓ຺ຑິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ ວິຍ ປສ຺ສຕິ. ອິທໍ ປນ ສາຣຓີຍຘມ຺ມໍ ໂກ ປູເຣຕິ, ໂກ ນ ປູເຣຕີຕິ? ທຸສ຺ສີໂລ ຕາວ ນ ປູເຣຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ສີລວນ຺ຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ ປນ ວຕ຺ຕໍ ອຂຓ຺ເຑນ຺ໂຕ ປູເຣຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຕໍ – ໂຍ ຫິ ໂອທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ມາຕຸ ວາ ປິຕຸ ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທີນໍ ວາ ເທຕິ, ໂສ ທາຕພ຺ພໍ ເທຕິ, ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ປນສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ປລິໂພຘຊຄ຺ຄນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ຫິ ມຸຕ຺ຕປລິໂພຘສ຺ເສວ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕນ ປນ ໂອທິສ຺ສກໍ ເທນ຺ເຕນ ຄິລານຄິລານຸປຏ຺ຐາກອາຄນ຺ຕຸກຄມິການຎ຺ເຈວ ນວປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ເອເຕສໍ ທຕ຺ວາ ອວເສສໍ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ອທຕ຺ວາ ໂຍ ຍຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຕກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອວສິຏ຺ເຐ ອສຕິ ປຸນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍໍ ຍໍ ປຓີຕໍ, ຕໍ ຕໍ ທຕ຺ວາ ເສສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ‘‘ສີລວນ຺ເຕຫີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ອທາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຍໍ ປນ ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ສຸສິກ຺ຂິຕາຍ ປຣິສາຍ ສຸປູໂຣ ໂຫຕິ, ໂນ ອສິກ຺ຂິຕາຍ ປຣິສາຍ. ສຸສິກ຺ຂິຕາຍ ຫິ ປຣິສາຍ ໂຍ ອຎ຺ຎໂຕ ລຠຕິ, ໂສ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຎ຺ຎໂຕ ອລຠນ຺ໂຕປິ ປມາຓຍຸຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ອຕິເຣກໍ. ອຍຎ຺ຈ ປນ ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ເທນ຺ຕສ຺ສາປິ ທ຺ວາທສຫິ ວສ຺ເສຫິ ປູຣຕິ, ນ ຕໂຕ ໂອຣໍ. ສເຈ ຫິ ທ຺ວາທສເມປິ ວສ຺ເສ ສາຣຓີຍຘມ຺ມປູຣໂກ ປິຓ຺ຑປາຕປູຣໍ ປຕ຺ຕໍ ອາສນສາລາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ນຫາຍິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຈ ກສ຺ເສໂສ ປຕ຺ໂຕຕິ? ສາຣຓີຍຘມ຺ມປູຣກສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ອາຫຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈ ຣິຕ຺ຕປຕ຺ຕໍ ຐເປຕິ. ອຖ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຣິຕ຺ຕປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອເສເສຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສູ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປຸນ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ປູເຣຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາສສທິໂສ ເຫສ. ສກິໍ ຂຓ຺ເຑ ຊາເຕ ປຸນ ປູເຣຕພ຺ໂພວ. ໂຍ ປນ, ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ຍສ຺ສ ເມ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອນາປຸຈ຺ຉາວ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສໍ ຊເນຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ປູຣິຕສາຣຓີຍຘມ຺ມສ຺ສ ປນ ເນວ ອິສ຺ສາ, ນ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ, ໂສ ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ສຸລຠປຈ຺ຈໂຍ; ປຕ຺ຕຄຕມສ຺ສ ທີຍມານມ຺ປິ ນ ຂີຍຕິ, ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄຠຓ຺ຑໍ ລຠຕິ, ຠເຍ ວາ ຉາຕເກ ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ເທວຕາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ເລຓຄິຣິວາສີ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ມຫາຄິຣິຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສຕິ. ປຎ຺ຎາສ ມຫາເຖຣາ ນາຄທີປໍ ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄິຣິຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອລທ຺ຘາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເຖໂຣ ປວິສນ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ລທ຺ຘໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ວິຈຣິມ຺ຫາ, ອາວຸໂສຕິ. ໂສ ອລທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຍາວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕາວ ອິເຘວ ໂຫຖາ’’ຕິ. ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຎາສ ຊນາ ປຕ຺ຕເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠິມ຺ຫາຕິ. ເນວາສິກາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິພລາ ໂຫນ຺ຕິ, ອລຠນ຺ຕາປິ ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄສຠາວໍ ຊານນ຺ຕີຕິ. ເຖຣາ ອາຄມິໍສຸ. ເຖໂຣ ຄາມໍ ປາວິສິ. ຘຸຣເຄເຫເຍວ ມຫາອຸປາສິກາ ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຖຣໍ ໂອໂລກຍມານາ ຐິຕາ ເຖຣສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ອາທາຍ ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣມາຫ. ເຖໂຣ, ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ເອຕ຺ຕເກຫິ ກິຎ຺ຈິ ນ ລທ຺ຘໍ, ອຍໍ ສີຆເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ເສສານໍ ມຸຂໍ ໂອໂລເກສິ. ເຖໂຣ ໂອໂລກນາກາເຣເນວ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ຘມ຺ເມນ ສເມນ ລທ຺ຘປິຓ຺ຑປາໂຕ, ນິກ຺ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຄຓ຺ຫຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ເພສໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາປິ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ເຖຣາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກທາ, ອາວຸໂສ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌີ’’ຕິ? ນຕ຺ຖິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມຕິ. ຌານລາຠີສິ, ອາວຸໂສຕິ? ເອຕມ຺ປິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖີຕິ. ນນຸ, ອາວຸໂສ, ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ? ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປູຣິໂຕ, ຕສ຺ສ ເມ ຘມ຺ມສ຺ສ ປູຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສເຈປິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ປຕ຺ຕຄຕໍ ນ ຂີຍຕີຕິ. ສາຘຸ ສາຘຸ, ສປ຺ປຸຣິສ, ອນຸຈ຺ຉວິກມິທໍ ຕຸຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ຕາວ ປຕ຺ຕຄຕໍ ນ ຂີຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ.

ອຍເມວ ປນ ເຖໂຣ ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ຄິຣິຠຓ຺ຑມຫາປູຊາຍ ທານຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກິໍ ວຣຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ທ຺ເວ ສາຏກາ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເອເຕ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ໂຈ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ເອໂກ ທຫໂຣ ເອວໍ ວທຕີ’’ຕິ. ‘‘ທຫຣສ຺ເສວໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ມຫາເຖຣານໍ ປນ ສຸຂຸມສາຏກາ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາເຖຣານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຐເປສິ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຏິປາຏິຍາ ຐິເຕ ເທນ຺ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຐປິຕາປິ ເຕ ສາຏກາ ຫຕ຺ຖໍ ນາໂຣຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎວ ອາໂຣຫນ຺ຕິ. ທຫຣສ຺ສ ທານກາເລ ປນ ຫຕ຺ຖໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ. ໂສ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ມຸຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທຫຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທຫຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ, ‘‘ກທາ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປຣິຍາເຍນປິ ອສນ຺ຕໍ ອວທນ຺ໂຕ, ‘‘ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ’’ຕິ ອາຫ. ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພວ ອວຈຸຕ຺ຖາຕິ? ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສາຣຓີຍຘມ຺ມປູຣໂກ ອຫໍ, ຕສ຺ສ ເມ ຘມ຺ມສ຺ສ ປູຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄຠຓ຺ຑໍ ປາປຸຓາຕີຕິ. ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຈ຺ຉວິກມິທໍ ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອິທໍ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄຠຓ຺ຑໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕິສ຺ສຠເຍ ປນ ຠາຕຣຄາມວາສິໂນ ນາຄຕ຺ເຖຣິຍາ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາວ ປລາຍິໍສຸ. ເຖຣີ ປຈ຺ຈູສກາເລ, ‘‘ອຕິວິຍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆໂສ ຄາໂມ, ອຸປຘາເຣຖ ຕາວາ’’ຕິ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອາຫ. ຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ເຖຣິຍາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ມາ ຕຸມ຺ເຫ ເຕສໍ ຄຕຠາວໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອຕ຺ຕໂນ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາໂຍນິໂສມນສິກາເຣສຸເຍວ ໂຍຄໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕທ຺ວາທສມາ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ອຏ຺ຐາສິ. ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ທ຺ວາທສນ຺ນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ເຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ມາ ຄຈ຺ຉຖ, ນິຈ຺ຈໍ ອິເຘວ ເອຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖຣິຍາ ປນ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ນາຄຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ໂສ, ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ຠຍໍ, ນ ສກ຺ກາ ອິຘ ຍາເປຕຸໍ, ປຣຕີຣໍ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ຕທ຺ວາທສໂມວ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເຖຣິໍ ທິສ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠາຕຣຄາມໍ ອາຄໂຕ. ເຖຣີ, ‘‘ເຖຣາ ອາຄຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ກິໍ ອຍ຺ຍາຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສາ, ‘‘ອຊ຺ຊ ເອກທິວສໍ ວິຫາເຣເຍວ ວສິຕ຺ວາ ສ຺ເວວ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖຣາ ວິຫາຣໍ ອຄມໍສຸ.

ເຖຣີ ປຸນທິວເສ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ, ‘‘ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ເຖຣີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອຏ຺ຐາສິ. ຘມ຺ມິໂກ ຕາຕາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາຕິ. ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ເຖຣີຕິ. ສາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ຂິປິ, ປຕ຺ໂຕ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ, ‘‘ສຕ຺ຕຕາລມຕ຺ເຕ ຐິຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນີຠຕ຺ຕເມວ, ເຖຣີຕິ ວຕ຺ວາ ຠຍໍ ນາມ ສພ຺ພກາລໍ ນ ໂຫຕິ, ຠເຍ ວູປສນ຺ເຕ ອຣິຍວໍສໍ ກຖຍມາໂນ, ‘ໂຠ ປິຓ຺ຑປາຕິກ ຠິກ຺ຂຸນີຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວີຕິນາມຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸວທິຍມາໂນ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖ ເຖຣິໂຍ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຫິ.

ຣຸກ຺ຂເທວຕາປິ, ‘‘ສເຈ ເຖໂຣ ເຖຣິຍາ ຫຕ຺ຖໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ນໍ ນິວຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ສເຈ ປນ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນິວຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍມານາ ຐຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຄມນໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຕ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທຖາຕິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍເຍວ ອາເນຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທ຺ວາທສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ທ຺ວາທສ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ອິທໍ ເທວຕາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ, ຕຕ຺ຣ ຫິ ເຖຣີ ສາຣຓີຍຘມ຺ມປູຣິກາ ອໂຫສິ.

ອຂຓ຺ຑານີຕິອາທີສຸ ຍສ຺ສ ສຕ຺ຕສຸ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ອນ຺ເຕ ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສີລໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ຉິນ຺ນສາຏໂກ ວິຍ ຂຓ຺ຑໍ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ເວມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຉິທ຺ທສາຏໂກ ວິຍ ຉິທ຺ທໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ປຏິປາຏິຍາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓນ ກາຬຣຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣວຓ຺ຓາ ຄາວີ ວິຍ ສພລໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິສຠາຄພິນ຺ທຸຈິຕ຺ຣາ ຄາວີ ວິຍ ກມ຺ມາສໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ປເນຕານິ ຕຓ຺ຫາທາສພ຺ຍໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ຠຸຊິສ຺ສຠາວກຣຓໂຕ ຠຸຊິສ຺ສານິ. ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ປສຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ‘‘ອິທໍ ນາມ ຕ຺ວໍ ອາປນ຺ນປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ເກນຈິ ປຣາມຏ຺ຐຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຈ ອປຣາມຏ຺ຐານິ. ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ວາ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ ສໍວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສີລສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ທິສາຠາເຄສຸ ວິຫຣນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມານຠາວູປຄຕສີໂລ ວິຫຣຕິ. ໂສຕາປນ຺ນາທີນຎ຺ຫິ ສີລໍ ສມຸທ຺ທນ຺ຕເຣປິ ເທວໂລເກປິ ວສນ຺ຕານໍ ອຎ຺ເຎສໍ ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ສີເລນ ສມານເມວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄສີເລ ນານຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐີຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອຣິຍາຕິ ນິທ຺ໂທສາ. ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ນິຍ຺ຍານິກາ. ຕກ຺ກຣສ຺ສາຕິ ໂຍ ຕຖາກາຣີ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຕ຺ຖໍ. ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄໂຕຕິ ສມານທິຏ຺ຐິຠາວໍ ອຸປຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ເຊຏ຺ຐກໍ. ສພ຺ພໂຄປານສິໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສງ຺ຄາຫິກໍ. ສພ຺ພໂຄປານສີນໍ ສງ຺ຆາຏໍ ກໂຣຕີຕິ ສງ຺ຆາຏນິກໍ. ສງ຺ຆາຏນິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິທໍ ກູຏນ຺ຕິ ຍເມຕໍ ກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກາສງ຺ຂາຕໍ ກູຏໍ ນາມ. ປຎ຺ຈຠູມິກາທິປາສາທາ ຫິ ກູຏພທ຺ຘາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປຕິເຕ ມຕ຺ຕິກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ປຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ຍຖາ ກູຏໍ ກູຏາຄາຣສ຺ສ, ເອວໍ ອິເມສມ຺ປິ ສາຣຓີຍຘມ຺ມານໍ ຍາ ອຍໍ ອຣິຍາ ທິຏ຺ຐິ, ສາ ອຄ຺ຄາ ຈ ສງ຺ຄາຫິກາ ຈ ສງ຺ຆາຏນິຍາ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໔໙໓. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐີຕິ ເອຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ກຖໍ ເກນ ກາຣເຓນ ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕເຍວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສຸປ຺ປຓິຫິຕໍ ເມ ມານສນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕໍ. ສຈ຺ຈານໍ ໂພຘາຍາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ໂພຘຕ຺ຖາຍ. ອຣິຍນ຺ຕິອາທີສຸ ຕໍ ຎາຓໍ ຍສ຺ມາ ອຣິຍານໍ ໂຫຕິ, ນ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍສໍ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມປິ ອຕ຺ຖິ, ເຕສໍເຍວ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ, ຕສ຺ມາ ໂລກຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປນ ອຠາວໂຕ ອສາຘາຣຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພວາເຣສຸ.

໔໙໔. ລຠາມິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ສມຖນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ສມຖໍ ລຠາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພຸຕິຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສມໂຖຕິ ເອກຄ຺ຄຕາ. ນິພ຺ພຸຕີຕິ ກິເລສວູປສໂມ.

໔໙໕. ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາຕິ ເອວຣູປາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄທິຏ຺ຐິຍາ.

໔໙໖. ຘມ຺ມຕາຍາຕິ ສຠາເວນ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາຕິ ສຠາໂວ ເອສ. ວຸຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສງ຺ຆກມ຺ມວເສນ ວາ ເທສນາຍ ວາ ວຸຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ສຕິ. ອຣິຍສາວໂກ ຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຄຣຸກາປຕ຺ຕີສຸ ກຸຏິກາຣສທິສໍ, ລຫຸກາປຕ຺ຕີສຸ ສຫເສຍ຺ຍາທິສທິສໍ ອຈິຕ຺ຕກາປຕ຺ຕິໍເຍວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕມ຺ປິ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ, ໂນ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ, ອາປນ຺ນໍ ນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ຕສ຺ມາ ອຖ ໂຂ ນໍ ຂິປ຺ປເມວາຕິອາທິມາຫ. ທຫໂຣຕິ ຕຣຸໂຓ. ກຸມາໂຣຕິ ນ ມຫລ຺ລໂກ. ມນ຺ໂທຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕາທີນໍ ມນ຺ທຕາຍ ມນ຺ໂທ. ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກຕິ ອຕິທຫຣຕາຍ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ, ທກ຺ຂິເຓນ ວາ ວາເມນ ວາ ປສ຺ເສນ ສຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອງ຺ຄາຣໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປສາຣິເຕນ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ປາເທນ ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ. ເອວໍ ຜຸສນ຺ຕານໍ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ນ ສີຆໍ ຫຕ຺ໂຖ ຌາຍຕິ, ຕຖາ ຫິ ເອກຈ຺ເຈ ຫຕ຺ເຖນ ອງ຺ຄາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕມານາ ທູຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ທຫຣສ຺ສ ປນ ຫຕ຺ຖປາທາ ສຸຂຸມາລາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ຜຸຏ຺ຐມຕ຺ເຕເນວ ທຍ຺ຫມາໂນ ຈິຣີຕິ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍ ປຏິສໍຫຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ທຫໂຣວ ທສ຺ສິໂຕ. ມຫລ຺ລໂກ ຈ ທຍ຺ຫນ຺ໂຕປິ ອຘິວາເສຕິ, ອຍໍ ປນ ອຘິວາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາປິ ທຫໂຣວ ທສ຺ສິໂຕ. ເທເສຕີຕິ ອາປຕ຺ຕິປຏິຄ຺ຄາຫເກ ສຠາຄປຸຄ຺ຄເລ ສຕິ ເອກໍ ທິວສໍ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ອນຘິວາເສຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຈຕຸຣງ຺ເຄປິ ຕເມ ສຠາຄຠິກ຺ຂຸໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທເສຕິເຍວ.

໔໙໗. ອຸຈ຺ຈາວຈານີຕິ ອຸຈ຺ຈນີຈານິ. ກິໍ ກຣຓີຍານີຕິ ກິໍ ກໂຣມີຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມານິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈກມ຺ມໍ ນາມ ຈີວຣສ຺ສ ກຣຓໍ ຣຊນໍ ເຈຕິເຍ ສຸຘາກມ຺ມໍ ອຸໂປສຖາຄາຣເຈຕິຍຆຣໂພຘິຆເຣສຸ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ ເອວມາທິ. ອວຈກມ຺ມໍ ນາມ ປາທໂຘວນມກ຺ຂນາທິຂຸທ຺ທກກມ຺ມໍ, ອຖ ວາ ເຈຕິເຍ ສຸຘາກມ຺ມາທິ ອຸຈ຺ຈກມ຺ມໍ ນາມ. ຕຕ຺ເຖວ ກສາວປຈນອຸທການຍນກຸຈ຺ຉກຣຓ ນິຍ຺ຍາສພນ຺ຘນາທິ ອວຈກມ຺ມໍ ນາມ. ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອຸສ຺ສຸກ຺ກຠາວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕິພ຺ພາເປກ຺ໂຂ ໂຫຕີຕິ ພຫລປຕ຺ຖໂນ ໂຫຕິ. ຖມ຺ພຎ຺ຈ ອາລຸມ຺ປຕີຕິ ຕິຓຎ຺ຈ ອາລຸມ຺ປມານາ ຂາທຕິ. ວຈ຺ຉກຎ຺ຈ ອປຈິນາຕີຕິ ວຈ຺ຉກຎ຺ຈ ອປໂລເກຕິ. ຕຣຸຓວຈ຺ຉາ ຫິ ຄາວີ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໂຕ ອາຄຕໍ ວຈ຺ຉກໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິປນ຺ນໍ ປຫາຍ ທູຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ວຈ຺ຉກສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຈຣມານາ ຕິຓໍ ອາລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກນ຺ຕໍ ວຈ຺ຉກເມວ ຈ ວິໂລເກຕິ, ເອວເມວ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ກິໍ ກຣຓີຍານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕນ຺ນິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອສິຖິລປູຣໂກ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ພຫລປຕ຺ຖໂນ ຫຸຕ຺ວາວ ກໂຣຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ມຫາເຈຕິເຍ ກິຣ ສຸຘາກມ຺ເມ ກຣິຍມາເນ ເອໂກ ອຣິຍສາວໂກ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ສຸຘາຠາຊນໍ, ເອເກນ ກຸຈ຺ຉໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຘາກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ. ເອໂກ ກາຍທຬ຺ຫິພຫຸໂລ ຠິກ຺ຂຸ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສຕິ ປປຎ຺ໂຈ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມາ ຐານາ ອຎ຺ຎໍ ຐານໍ ຄໂຕ. ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ຕຕ຺ເຖວ ອຄມາສິ. ເຖໂຣ ປຸນ ອຎ຺ຎໍ ຐານນ຺ຕິ ເອວໍ ກຕິປຍຏ຺ຐາເນ ອາຄຕໍ, – ‘‘ສປ຺ປຸຣິສ ມຫນ຺ຕໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ກິໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂອກາສໍ ນ ລຠຖາ’’ຕິ ອາຫ. ນ ອິຕໂຣ ປກ຺ກາມີຕິ.

໔໙໘. ພລຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຖິກຠາວໍ ກຕ຺ວາ, ອຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນສິກຕ຺ວາຕິ ມນສ຺ມິໍ ກຣິຕ຺ວາ. ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິກ຺ເຂປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ສກລຈິຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ. ໂອຫິຕໂສໂຕຕິ ຐປິຕໂສໂຕ. ອຣິຍສາວກາ ຫິ ປິຍຘມ຺ມສ຺ສວນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍມານາ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປມານາ ວາ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວາ ນ ນິສີທນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອມຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ວິຍ ອຕິຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ, ອຖ ອຣຸຓໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

໕໐໐. ຘມ຺ມຕາ ສຸສມນ຺ນິຏ຺ຐາ ໂຫຕີຕິ ສຠາໂວ ສຸຏ຺ຐຸ ສມນ຺ເນສິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາຕິ ກຣຓວຈນໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກຕຎາເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສຕ຺ຕງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເອວໍ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ມຫາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຍໍ ຕາວ ອາຈຣິຍານໍ ສມານກຖາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ຫິ ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ນາມ ມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖິ, ‘‘ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານີ’’ຕິ ຫິ ວຈນໂຕ ສຕ຺ຕປິ ວສ຺ສານິ ມຄ຺ຄຠາວນາ ໂຫນ຺ຕິ. ກິເລສາ ປນ ລຫຸ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕາ ສຕ຺ຕຫິ ຎາເຓຫິ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວທຕິ. ໂສ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ, ‘‘ອິທມສ຺ສ ປຐມໍ ຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ, ອິທມສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ຎາຓໍ…ເປ… ອິທມສ຺ສ ສຕ຺ຕມໍ ຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມເມວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ກິໍ ປນິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ນີຕຕ຺ຖນ຺ຕິ. ຕໂຕ ວກ຺ຂຕິ – ‘‘ນີຕຕ຺ຖຕ຺ຖໍ, ຍຖາສຸຕ຺ຕໍ ຕເຖວ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຘມ຺ມຕາ ສຸສມນ຺ນິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ? ອທ຺ຘາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍຕ຺ໂຖຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຜລສມງ຺ຄີ’’ຕິ. ຊານນ຺ໂຕ, ‘‘ຜລສມງ຺ຄີ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, – ‘‘ເອວໍ ສຕ຺ຕງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິຘ ມຄ຺ຄໍ ອຠາເວຕ຺ວາ ມຓ຺ຑູໂກ ວິຍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຣິຍສາວໂກ ຜລເມວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ. ມາ ສຸຕ຺ຕໍ ເມ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອວຈ. ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ເຕນ ນາມ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣສໍ ວິທິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຎາຓານິ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓາເນວ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກເຍວາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສຎ຺ຊານາຕິ ສຎ຺ຊານາຕຸ. ໂນ ເຈ ສຎ຺ຊານາຕິ, ‘‘ຄຈ຺ຉ ປາໂຕວ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປິວາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ໂກສມ຺ພິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ພ຺ຣຫ຺ມນິມນ຺ຕນິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໐໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມນິມນ຺ຕນິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ລາມກາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ອິທໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທໍ ສຫ ກາເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນິຈ຺ຈໍ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ຘຸວາທີນິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ຕຕ຺ຖ ຘຸວນ຺ຕິ ຖິຣໍ. ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ສທາ ວິຊ຺ຊມານໍ. ເກວລນ຺ຕິ ອຂຓ຺ຑໍ ສກລໍ. ອຈວນຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຈວນສຠາວໍ. ອິທຎ຺ຫິ ນ ຊາຍຕີຕິອາທີສຸ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂກຈິ ຊາຍນໂກ ວາ ຊີຍນໂກ ວາ ມີຍນໂກ ວາ ຈວນໂກ ວາ ອຸປປຊ຺ຊນໂກ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອິໂຕ ຈ ປນຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິໂຕ ສຫ ກາຍກາ ພ຺ຣຫ຺ມຏ຺ຐານາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວມສ຺ສ ຖາມຄຕາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ເອວໍວາທີ ປນ ໂສ ອຸປຣິ ຕິສ຺ໂສ ຌານຠູມິໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຏິພາຫຕິ. ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ຄໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຎ຺ຎາຓີ ອນ຺ຘີຠູໂຕ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ນາມ.

໕໐໒. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາໂຣ ປາປິມາຕິ ມາໂຣ ກຖໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ? ໂສ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ຠວເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ກາເລນ ກາລໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ກຕຣສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ວສຕີ’’ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ, ‘‘ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ນິສ຺ສາຍ ສຸຠຄວເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ຄໂຕ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍາວ ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຓໍ ມມ ວິສຍາ ນາຕິກ຺ກເມຕິ, ຕາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາຍໍ ວິຉນ຺ທໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ປທານຸປທິໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຓສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ, ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ພກພ຺ຣຫ຺ມາ ອປສາທິໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາໂຣ ປາປິມາ’’ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊໍ ອນ຺ວາວິສິຕ຺ວາຕິ ເອກສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊສ຺ສ ສຣີຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕານໍ ວາ ອນ຺ວາວິສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເມຕມາສໂທຕິ ມາ ເອຕໍ ອປສາທຍິຕ຺ຖ. ອຠິຠູຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ເຊຏ຺ຐໂກ. ອນຠິຠູໂຕຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອນຠິຠູໂຕ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖູຕິ ເອກໍສວຈເນ ນິປາໂຕ. ທສ຺ສນວເສນ ທໂສ, ສພ຺ພໍ ປສ຺ສຕີຕິ ທີເປຕິ. ວສວຕ຺ຕີຕິ ສພ຺ພຊນໍ ວເສ ວຕ຺ເຕຕິ. ອິສ຺ສໂຣຕິ ໂລເກ ອິສ຺ສໂຣ. ກຕ຺ຕາ ນິມ຺ມາຕາຕິ ໂລກສ຺ສ ກຕ຺ຕາ ຈ ນິມ຺ມາຕາ ຈ, ປຖວີຫິມວນ຺ຕສິເນຣຸຈກ຺ກວາຬມຫາສມຸທ຺ທຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ຈ ອິມິນາ ນິມ຺ມິຕາຕິ ທີເປຕິ.

ເສຏ຺ໂຐ ສຊິຕາຕິ ອຍໍ ໂລກສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ສຊິຕາ ຈ. ‘‘ຕ຺ວໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ນາມ ໂຫຫິ, ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ, ເວສ຺ໂສ ນາມ, ສຸທ຺ໂທ ນາມ, ຄຫຏ຺ໂຐ ນາມ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ, ອນ຺ຕມໂສ ໂອຏ຺ໂຐ ໂຫຫິ, ໂຄໂຓ ໂຫຫີ’’ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຊ຺ເຊຕາ ອຍນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວສີ ປິຕາ ຠູຕຠພ຺ຍານນ຺ຕິ ອຍໍ ຈິຓ຺ຓວສິຕາຍ ວສີ, ອຍໍ ປິຕາ ຠູຕານຎ຺ຈ ຠພ຺ຍານຎ຺ຈາຕິ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊາ ສຕ຺ຕາ ອນ຺ໂຕອຓ຺ຑໂກເສ ເຈວ ອນ຺ໂຕວຕ຺ຖິມ຺ຫິ ຈ ຠພ຺ຍາ ນາມ, ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠູຕາ. ສໍເສທຊາ ປຐມຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຠພ຺ຍາ, ທຸຕິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠູຕາ. ໂອປປາຕິກາ ປຐມອິຣິຍາປເຖ ຠພ຺ຍາ, ທຸຕິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠູຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ເອຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາຕິ ສຎ຺ຎາຍ, ‘‘ປິຕາ ຠູຕຠພ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ປຖວີຄຣຫກາຕິ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ເອຕຣຫິ, ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຖວິໍ ຄຣຫສິ ຊິຄຸຈ຺ຉສິ, ເອວໍ ເຕປິ ປຖວີຄຣຫກາ ອເຫສຸໍ, ນ ເກວລໍ ຕ຺ວໍເຍວາຕິ ທີເປຕິ. ອາປຄຣຫກາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຫີເນ ກາເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ປຖວີປສໍສກາຕິ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ຄຣຫສິ, ເອວໍ ອຄຣຫິຕ຺ວາ, ‘‘ນິຈ຺ຈາ ຘຸວາ ສສ຺ສຕາ ອຈ຺ເຉຊ຺ຊາ ອເຠຊ຺ຊາ ອກ຺ຂຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຖວີປສໍສກາ ປຖວິຍາ ວຓ຺ຓວາທິໂນ ອເຫສຸນ຺ຕິ ວທຕິ. ປຖວາຠິນນ຺ທິໂນຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ປຖວິຍາ ອຠິນນ຺ທິໂນ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຓີເຕ ກາເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຕໍ ຕາຫນ຺ຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ອຫໍ. ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອຸປາຕິວຕ຺ຕິຕ຺ໂຖຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ຖ. ‘‘ອຸປາຕິວຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ທຓ຺ເຑນ ປຏິປ຺ປຓາເມຍ຺ຍາຕິ ຈຕຸຫຕ຺ເຖນ ມຸຄ຺ຄຣທຓ຺ເຑນ ໂປເຖຕ຺ວາ ປລາເປຍ຺ຍ. ນຣກປປາເຕຕິ ສຕໂປຣິເສ ມຫາໂສພ຺ເຠ. ວິຣາເຘຍ຺ຍາຕິ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫຓຍຸຕ຺ເຕ ວາ ປາເທນ ປຕິຏ຺ຐານຍຸຕ຺ເຕ ວາ ຐາເນ ຄຫຓປຕິຏ຺ຐານານິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ນນຸ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສສີຕິ ຠິກ຺ຂຸ ນນຸ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສໍ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ໂອຠາສມານໍ ວິໂຣຈມານໍ ໂຊຕຍມານໍ ປສ຺ສສີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ໂອວາເທ ຐິຕານໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິຕິ ໂຂ ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາໂຣ ປາປິມາ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສໍ ອຸປເນສີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາໂຣ ປາປິມາ ນນຸ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສສິ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສໍ ຍເສນ ຈ ສິຣິຍາ ຈ ໂອຠາສມານໍ ວິໂຣຈມານໍ ໂຊຕຍມານໍ, ຍທິ ຕ຺ວມ຺ປິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ວຈນໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍເທວ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວທຕິ, ຕໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ເອວເມວໍ ຍເສນ ຈ ສິຣິຍາ ຈ ວິໂຣເຈຍ຺ຍາສີຕິ ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ມໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສໍ ອຸປເນສິ ອຸປສໍຫຣິ. ມາ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖຕິ ມາ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຎິ. ມາໂຣ ຕ຺ວມສິ ປາປິມາຕິ ປາປິມ ຕ຺ວໍ ມຫາຊນສ຺ສ ມາຣຓໂຕ ມາໂຣ ນາມ, ປາປກໍ ລາມກໍ ມຫາຊນສ຺ສ ອຍສໍ ກຣຓໂຕ ປາປິມາ ນາມາຕິ ຊານາມິ.

໕໐໓. ກສິຓໍ ອາຍຸນ຺ຕິ ສກລໍ ອາຍຸໍ. ເຕ ໂຂ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເຕ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕນ ຕໂປກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ຕ຺ວໍ ປນ ປຸຣິມທິວເສ ຊາໂຕ, ກິໍ ຊານິສ຺ສສິ, ຍສ຺ສ ເຕ ອຊ຺ຊາປິ ມຸເຂ ຂີຣຄນ຺ໂຘ ວາຍຕີຕິ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວທຕິ. ປຖວິໍ ອຊ຺ໂຌສິສ຺ສສີຕິ ປຖວິໍ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີຫິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ. ໂອປສາຍິໂກ ເມ ຠວິສ຺ສສີຕິ ມຍ຺ຫໍ ສມີປສໂຍ ຠວິສ຺ສສິ, ມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອນຸຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ, ຐິຕໍ ອຸປຕິຏ຺ຐິສ຺ສສິ, ນິສິນ຺ນໍ ອຸປນິສີທິສ຺ສສິ, ນິປນ຺ນໍ ອຸປນິປຊ຺ຊິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຖຸສາຍິໂກຕິ ມມ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສຍນໂກ. ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ພາຫິເຕຍ຺ໂຍຕິ ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ຍໍ ອິຈ຺ຉາມິ, ຕໍ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ, ພາຫິຕ຺ວາ ຈ ປນ ຊຊ຺ຌຣິກາຄຸມ຺ພໂຕປິ ນີຈຕໂຣ ລກຸຓ຺ຑຏກຕໂຣ ກາຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິມິນາ ເອສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປລາເປຕິ ວາ ອປສາເທຕິ ວາ. ອຸປລາເປຕິ ນາມ ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຓ຺ຫາທີຫິ ປຖວິໍ ອຊ຺ໂຌສິສ຺ສສິ, ໂອປສາຍິໂກ ເມ ຠວິສ຺ສສິ, ມຍິ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄມິສ຺ສສິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ຐສ຺ສສິ, ນິສິນ຺ເນ ນິສີທິສ຺ສສິ, ນິປນ຺ເນ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫໍ ຕໍ ເສສຊນໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ວິສ຺ສາສິກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣິກໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ຕາວ ອຸປລາເປຕິ ນາມ. ເສສປເທຫິ ປນ ອປສາເທຕິ ນາມ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ສເຈ ຕ຺ວໍ ປຖວິໍ ອຊ຺ໂຌສິສ຺ສສິ, ວຕ຺ຖຸສາຍິໂກ ເມ ຠວິສ຺ສສິ, ມມ ຄມນາທີນິ ອາຄເມຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສສິ ວາ ຐສ຺ສສິ ວາ ນິສີທິສ຺ສສິ ວາ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສສິ ວາ, ມມ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຍ຺ຫໍ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ, ອຫໍ ປນ ຕໍ ຍຖາກາມໍ ກຣິສ຺ສາມິ ພາຫິຕ຺ວາ ຈ ຊຊ຺ຌຣິກາຄຸມ຺ພໂຕປິ ລກຸຓ຺ຑກຕຣນ຺ຕິ ເອວໍ ອປສາເທຕິ ນາມ. ອຍໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມາ ມານນິສ຺ສິໂຕ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ອປສາທນາວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອາປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອປິຈ ເຕ ອຫໍ ພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ອິທານິ ຠຄວາ, ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມາ ມານນິສ຺ສິໂຕ ‘ອຫໍ ຊານາມີ’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຍເສນ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ສຣີຣໍ ຜຸສິຕຸມ຺ປິ ສມຕ຺ຖໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສຕິ, ໂຖກໍ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ຄຕິຎ຺ຈ ປຊານາມີຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປຊານາມິ. ຊຸຕິຎ຺ຈາຕິ ອານຸຠາວຎ຺ຈ ປຊານາມິ. ເອວໍ ມເຫສກ຺ໂຂຕິ ເອວໍ ມຫາຍໂສ ມຫາປຣິວາໂຣ.

ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິຫຣນ຺ຕີຕິ ຍຕ຺ຕເກ ຐາເນ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈນາຕິ ທິສາສຸ ວິໂຣຈມານາ ໂອຠາສນ຺ຕິ, ທິສາ ວາ ເຕຫິ ວິໂຣຈມານາ ໂອຠາສນ຺ຕິ. ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກຕິ ຕຕ຺ຕເກນ ປມາເຓນ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ, ອິມິນາ ຈກ຺ກວາເຬນ ສທ຺ຘິໍ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ເຕ ວຕ຺ຕເຕ ວໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສ ຕຸຍ຺ຫໍ ວໂສ ວຕ຺ຕຕິ. ປໂຣປຣຎ຺ຈ ຊານາສີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສ ປໂຣປເຣ ອຸຈ຺ຈນີເຈ ຫີນປ຺ປຓີເຕ ສຕ຺ເຕ ຊານາສິ. ອໂຖ ຣາຄວິຣາຄິນນ຺ຕິ ນ ເກວລໍ, ‘‘ອຍໍ ອິທ຺ໂຘ ອຍໍ ປກຕິມນຸສ຺ໂສ’’ຕິ ປໂຣປຣໍ, ‘‘ອຍໍ ປນ ສຣາໂຄ ອຍໍ ວີຕຣາໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ຣາຄວິຣາຄິນມ຺ປິ ຊນໍ ຊານາສິ. ອິຕ຺ຖໍຠາວຎ຺ຎຖາຠາວນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖໍຠາໂວຕິ ອິທໍ ຈກ຺ກວາຬໍ. ອຎ຺ຎຖາຠາໂວຕິ ອິໂຕ ເສສໍ ເອກູນສຫສ຺ສໍ. ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິໍ ຄຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິໍ, ຈຸຕິວເສນ ຄຕິໍ ຈ ຊານາສິ. ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ອຕິມຫນ຺ໂຕຫມສ຺ມີຕິ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ສຫສ຺ສິພ຺ຣຫ຺ມາ ນາມ ຕ຺ວໍ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ຕຍາ ອຸຕ຺ຕຣິ ທ຺ວິສຫສ຺ສານໍ ຕິສຫສ຺ສານໍ ຈຕຸສຫສ຺ສານໍ ປຎ຺ຈສຫສ຺ສານໍ ທສສຫສ຺ສານໍ ສຕສຫສ຺ສານຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຈຕຸຫຕ຺ຖາຍ ປິໂລຕິກາຍ ປຏປ຺ປມາຓໍ ກາຕຸໍ ວາຍມນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫນ຺ໂຕສ຺ມີຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣສີຕິ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໕໐໔. ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ອິຘ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ. ເຕນ ຕໍ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ກາຍໍ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສິ. ເນວ ເຕ ສມສໂມຕິ ຊານິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາປິ ຕຍາ ສມສໂມ ນ ໂຫມິ. ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ອຎ຺ຎາຍ. ກຸໂຕ ນີເຈຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕຍາ ນີຈຕຣຠາໂວ ປນ ມຍ຺ຫໍ ກຸໂຕ.

ເຫຏ຺ຐູປປຕ຺ຕິໂກ ກິເຣສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ເວຫປ຺ຜລພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຎ຺ຈກປ຺ປສຕິກໍ ອາຍຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຏູປປຕ຺ຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ຫພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຈຕຸສຏ຺ຐິກປ຺ປໍ ອາຍຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອາຠສ຺ສເຣສຸ ອຏ຺ຐກປ຺ປໍ ອາຍຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ກປ຺ປາຍຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ໂສ ປຐມກາເລ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎາສິ, ກາເລ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອຸຠຍໍ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ເຕນ ນໍ ຠຄວາ, ‘‘ເຕນ ຕໍ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສິ…ເປ… ກຸໂຕ ນີເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອຖ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຍ຺ຫໍ ອາຍຸຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປຸພ຺ເພກຕກມ຺ມຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ເພກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ກເຖສິ.

ປຸພ຺ເພ ກິເຣສ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມ຺ມ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານລາຠີ ຫຸຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຌານຣຕິຍາ ວີຕິນາເມຕິ. ຕທາ ຈ ກາເລນ ກາລໍ ສຕ຺ຖວາຫາ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ມຣຸກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ປນ ທິວາ ນ ສກ຺ກາ ຄນ຺ຕຸໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ຄມນໍ ໂຫຕິ. ອຖ ປຸຣິມສກຏສ຺ສ ອຄ຺ຄຍຸເຄ ຍຸຕ຺ຕພລິພທ຺ທາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຄຕມຄ຺ຄາຠິມຸຂາວ ອເຫສຸໍ. ອິຕຣສກຏານິ ຕເຖວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ນິວຕ຺ຕິຕຠາວໍ ຊານິໍສຸ. ເຕສຎ຺ຈ ຕທາ ກນ຺ຕາຣໍ ອຕິກ຺ກມນທິວໂສ ອໂຫສິ. ສພ຺ພໍ ທາຣຸທກໍ ປຣິກ຺ຂີຓໍ, ຕສ຺ມາ, ‘‘ນຕ຺ຖິ ທານິ ອມ຺ຫາກໍ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຄເຓ ຈກ຺ເກສຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ສກຏປຈ຺ຉາຍາຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕາປໂສປິ ກາລສ຺ເສວ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຄງ຺ຄໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ອທ຺ທສ ຄງ຺ຄໍ ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ປວຕ຺ຕິຕມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ. ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ເອວຣູປສ຺ສ ມຘຸໂຣທກສ຺ສ ອລາເຠນ ກິລິສ຺ສມານາ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ຕໍ ສຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ, ‘‘ອິໂຕ ມຫາ ອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ສຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ສຫຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ ມາຕິກາຣຸຬ຺ຫໍ ວິຍ ອຸທກໍ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸທກສທ຺ເທນ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຸທກໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕຸຏ຺ຐາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ໂຄເຓປິ ປາເຍຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ອປາເຍສິ ພຫູ ມນຸສ຺ເສ,

ປິປາສິເຕ ຆມ຺ມນິ ສມ຺ປເຣເຕ;

ຕໍ ເຕ ປຸຣາຓໍ ວຕສີລວຕ຺ຕໍ,

ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວ ອນຸສ຺ສຣາມີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໗໑) –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ອປຣສ຺ມິໍ ສມເຍ ຕາປໂສ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎກໍ ຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ວສຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ໂຈຣາ ຕໍ ຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາວິໂຍ ຈ ກຣມເຣ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຄາໂວປິ ສຸນຂາປິ ມນຸສ຺ສາປິ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວນ຺ຕິ. ຕາປໂສ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ, ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ໂຈຣານໍ ປຏິປເຖ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິເສນໍ ມາເປສິ ກມ຺ມສຊ຺ຊໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ. ໂຈຣາ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຣາຊາ’’ຕິ ເຕ ມຎ຺ຎມານາ ວິໂລປໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຕາປໂສ ‘‘ຍໍ ຍສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ, ຕໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ຍໍ ເອຓິກູລສ຺ມິໍ ຊນໍ ຄຫີຕໍ,

ອໂມຈຍີ ຄຍ຺ຫກ ນີຍມານໍ;

ຕໍ ເຕ ປຸຣາຓໍ ວຕສີລວຕ຺ຕໍ,

ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວ ອນຸສ຺ສຣາມີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໗໒) –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ເອຕ຺ຖ ເອຓິກູລສ຺ມິນ຺ຕິ ຄງ຺ຄາຕີເຣ.

ປຸນ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸປຣິຄງ຺ຄາວາສິກໍ ກຸລໍ ເຫຏ຺ຐາຄງ຺ຄາວາສິເກນ ກຸເລນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ນາວາສງ຺ຆາຏໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍຎ຺ເຈວ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຈ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາໂສເຕນ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຂາທມານາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ຄາຍນ຺ຕາ ເທວວິມາເນນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວິຍ ພລວໂສມນສ຺ສາ ອເຫສຸໍ. ຄງ຺ເຄຍ຺ຍໂກ ນາໂຄ ທິສ຺ວາ ກຸປິໂຕ, ‘‘ອິເມ ມຍິ ສຎ຺ຎມ຺ປິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອິທານິ ເນ ສມຸທ຺ທເມວ ປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸສ຺ສູກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາຊໂນ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ວິສ຺ສຣມກາສິ. ຕາປໂສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ນິສິນ຺ໂນ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອິເມ ຄາຍນ຺ຕາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິທານິ ປນ ຠຍຣວໍ ຣວິໍສຸ, ກິໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມາເປຕ຺ວາ ນາຄຣາຊສ຺ສ ທສ຺ເສສິ. ນາຄຣາຊາ ຠີໂຕ ຜຓໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ມຫາຊໂນ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕສ຺ມິໍ ຄຫີຕນາວໍ,

ລຸທ຺ເທນ ນາເຄນ ມນຸສ຺ສກປ຺ປາ;

ອໂມຈຍິຕ຺ຖ ພລສາ ປສຍ຺ຫ,

ຕໍ ເຕ ປຸຣາຓໍ ວຕສີລວຕ຺ຕໍ;

ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວ ອນຸສ຺ສຣາມີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໗໓) –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ອປຣສ຺ມິໍ ສມເຍ ເອສ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເກສໂວ ນາມ ຕາປໂສ ອໂຫສິ. ເຕນ ສມເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປ຺ໂປ ນາມ ມາຓໂວ ເກສວສ຺ສ ພທ຺ຘຈໂຣ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ກິໍກາຣປຏິສ຺ສາວີ ມນາປຈາຣີ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຖຈໂຣ ອໂຫສິ. ເກສໂວ ຕໍ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຕໍ ນິສ຺ສາເຍວ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ສຕ຺ຖາ ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ກປ຺ໂປ ຈ ເຕ ພທ຺ຘຈໂຣ ອໂຫສິ,

ສມ຺ພຸທ຺ຘິມນ຺ຕໍ ວຕິນໍ ອມຎ຺ຎິ;

ຕໍ ເຕ ປຸຣາຓໍ ວຕສີລວຕ຺ຕໍ,

ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວ ອນຸສ຺ສຣາມີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໗໔) –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ເອວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ນານຕ຺ຕຠາເວສຸ ກຕກມ຺ມໍ ສຕ຺ຖາ ປກາເສສິ. ສຕ຺ຖຣິ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ, ທີປສຫສ຺ເສ ອຸຊ຺ຊລິເຕ ຣູປານິ ວິຍ ສພ຺ພກມ຺ມານິສ຺ສ ປາກຏານິ ອເຫສຸໍ. ໂສ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອທ຺ຘາ ປຊານາສິ ມເມຕມາຍຸໍ,

ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຊານາສິ ຕຖາ ຫິ ພຸທ຺ໂຘ;

ຕຖາ ຫິ ຕາຍໍ ຊລິຕານຸຠາໂວ,

ໂອຠາສຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໗໕);

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອສມສມຕໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຖວິໍ ໂຂ ອຫໍ ພ຺ຣຫ຺ເມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຖວິຍາ ປຖວຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕນ຺ຕິ ປຖວິຍາ ປຖວິສຠາເວນ ອນນຸຠູຕໍ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ? ນິພ຺ພານໍ. ຕຎ຺ຫິ ສພ຺ພສ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ປຖວິສຠາເວນ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕທຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຊານິຕ຺ວາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ. ປຖວິໍ ນາປໂຫສິນ຺ຕິ ປຖວິໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານຄາເຫຫິ ນ ຄຓ຺ຫິໍ. ອາປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ມູລປຣິຍາເຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ສພ຺ພສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ເຕນາຕິ ອິທເມວ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ວາທິຕາຍ ສພ຺ພນ຺ຕິ ອກ຺ຂຣໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອກ຺ຂເຣ ໂທສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ປນ ສກ຺ກາຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສພ຺ພສພ຺ພໍ ສນ຺ຘາຍ. ຕ຺ວໍ ‘‘ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທສິ, ‘‘ສພ຺ພສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕ’’ນ຺ຕິ ວທສິ, ຍທິ ສພ຺ພໍ ອນນຸຠູຕໍ ນຕ຺ຖິ, ອຖສ຺ສ ອນນຸຠູຕໍ ອຕ຺ຖິ. ມາ ເຫວ ເຕ ຣິຕ຺ຕກເມວ ອໂຫສິ ຕຸຈ຺ຉກເມວ ອໂຫສີຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ຣິຕ຺ຕກໍ ມາ ໂຫຕຸ, ຕຸຈ຺ຉກໍ ມາ ໂຫຕູຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ເອຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນ ວາທີຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ສພ຺ພຎ຺ຈ ວກ຺ຂາມິ, ອນນຸຠູຕຎ຺ຈ ວກ຺ຂາມິ, ສຸຓາຫິ ເມຕິ ຕສ຺ສ ວາທມທ຺ທນຕ຺ຖໍ ກາຣຓໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຊານິຕພ຺ພໍ. ອນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາປາຖໍ ອນຸປຄມນໂຕ ອນິທສ຺ສນໍ ນາມ, ປທທ຺ວເຍນປິ ນິພ຺ພານເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ຕຍິທໍ ອຸປ຺ປາທວຍອນ຺ຕຣຫິຕຕ຺ຕາ ອນນ຺ຕໍ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ –

‘‘ອນ຺ຕວນ຺ຕານິ ຠູຕານິ, ອສມ຺ຠູຕໍ ອນນ຺ຕກໍ;

ຠູເຕ ອນ຺ຕານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠູເຕ ອນ຺ຕາ ປກາສິຕາ’’ຕິ.

ສພ຺ພໂຕປຠນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ປຠາສມ຺ປນ຺ນໍ. ນິພ຺ພານໂຕ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ ສປຠຕໂຣ ວາ ໂຊຕິວນ຺ຕຕໂຣ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘຕໂຣ ວາ ປຓ຺ຑຣຕໂຣ ວາ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພໂຕ ວາ ຕຖາ ປຠູຕເມວ, ນ ກຕ຺ຖຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ສພ຺ພໂຕປຠໍ. ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາທີສຸ ຫິ ອສຸກທິສາຍ ນາມ ນິພ຺ພານໍ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ປຠນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຖສ຺ສ ນາມໍ, ສພ຺ພໂຕ ປຠມສ຺ສາຕິ ສພ຺ພໂຕປຠໍ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ກິຣ ຍຖາ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຍໂຕ ຍໂຕ ໂອຕຣິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຕເທວ ຕິຕ຺ຖໍ, ອຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວເມວໍ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ເຍນ ເຍນ ມຸເຂນ ນິພ຺ພານໍ ໂອຕຣິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຕເທວ ຕິຕ຺ຖໍ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໂຕປຠນ຺ຕິ. ຕໍ ປຖວິຍາ ປຖວຕ຺ເຕນາຕິ ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຖວິຍາ ປຖວີສຠາເວນ ຕໂຕ ປເຣສໍ ອາປາທີນໍ ອາປາທິສຠາເວນ ຈ ອນນຸຠູຕໍ. ອິຕິ ຍໍ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ວິສຍຠູຕໍ ສພ຺ພເຕຠູມກຘມ຺ມຊາຕໍ ຕສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ເຕນ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິທສ຺ສນໍ ອນນ຺ຕໍ ສພ຺ພໂຕປຕໍ ອນນຸຠູຕນ຺ຕິ ວາທໍ ປຕິຏ຺ຐເປສິ.

ຕໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຄຫິຕຄຫິຕໍ ສຕ຺ຖາຣາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາປິໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕພ຺ພໍ ອທິສ຺ວາ ລຬິຕກໍ ກາຕຸກາໂມ ຫນ຺ທ ຈຣຫິ ເຕ, ມາຣິສ, ອນ຺ຕຣຘາຍາມີຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣຘາຍາມີຕິ ອທິສ຺ສມານກປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣມີຕິ ອາຫ. ສເຈ ວິສຫສີຕິ ຍທິ ສກ຺ໂກສິ ມຍ຺ຫໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕຸໍ, ອນ຺ຕຣຘາຍສິ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣຫີຕິ. ເນວສ຺ສຸ ເມ ສກ຺ໂກຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕຸນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕຸໍ ເນວ ສກ຺ໂກຕິ. ກິໍ ປເນສ ກາຕຸກາໂມ ອໂຫສີຕິ? ມູລປຏິສນ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ພ຺ຣຫ຺ມານຎ຺ຫິ ມູລປຏິສນ຺ຘິກອຕ຺ຕຠາໂວ ສຸຂຸໂມ, ອຎ຺ເຎສໍ ອນາປາໂຖ, ອຠິສງ຺ຂຕກາເຍເນວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ມູລປຏິສນ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອທາສິ. ມູລປຏິສນ຺ຘິໍ ວາ ອຄນ຺ຕ຺ວາປິ ເຍນ ຕເມນ ອຕ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣຘາເປຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມານໂກ ຠເວຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຕມໍ ວິໂນເທສິ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວິມາເນ ນິລີຍຕິ, ກປ຺ປຣຸກ຺ເຂ ນິລີຍຕິ, ອຸກ຺ກຸຏິໂກ ນິສີທຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຄໂຓ ເກຬິມກາສິ – ‘‘ເອສ ໂຂ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິມາເນ ນິລີຍຕິ, ກປ຺ປຣຸກ຺ເຂ ນິລີຍຕິ, ອຸກ຺ກຸຏິໂກ ນິສີທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ເມ ຕ຺ວໍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທສິ ນາມາຕິ. ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຄເຓນ ອຸປ຺ປຓ຺ຑິໂຕ ມງ຺ກຸ ອໂຫສິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ, ‘‘ຫນ຺ທ ຈຣຫິ ເຕ, ມາຣິສ, ອນ຺ຕຣຘາຍາມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຫໍ ເອຕທໂວຈໍ. ອິມໍ ຄາຖມຠາສິນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ຄາຖມຠາສີຕິ? ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ວາ ນຕ຺ຖິຠາໂວ ວາ ກຖໍ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ເອວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຄຓສ຺ສ ວຈໂນກາໂສ ມາ ໂຫຕູຕິ ອນ຺ຕຣຫິໂຕວ ຄາຖມຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຠເວວາຫໍ ຠຍໍ ທິສ຺ວາຕິ ອຫໍ ຠເວ ຠຍໍ ທິສ຺ວາເຍວ. ຠວຎ຺ຈ ວິຠເວສິນນ຺ຕິ ອິມຎ຺ຈ ກາມຠວາທິຕິວິຘມ຺ປິ ສຕ຺ຕຠວໍ ວິຠເວສິນໍ ວິຠວໍ ຄເວສມານໍ ປຣິເຍສມານມ຺ປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠເວເຍວ ທິສ຺ວາ. ຠວໍ ນາຠິວທິນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ກິຎ຺ຈິ ຠວໍ ນ ອຠິວທິໍ, ນ ຄເວສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນ຺ທິຎ຺ຈ ນ ອຸປາທິຍິນ຺ຕິ ຠວຕຓ຺ຫໍ ນ ອຸປຄຎ຺ຉິໍ, ນ ອຄ຺ຄເຫສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ເທສນານຸສາເຣນ ວິປສ຺ສນາຄພ຺ຠໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທສມຕ຺ຕານິ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ສານິ ມຄ຺ຄຜລາມຕປານໍ ປິວິໍສຸ.

ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາຕິ ອຈ຺ຉຣິຍຊາຕາ ອພ຺ຠຸຕຊາຕາ ຕຸຏ຺ຐິຊາຕາ ຈ ອເຫສຸໍ. ສມູລໍ ຠວໍ ອຸທພ຺ພຫີຕິ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ອຕ຺ຕໂນ ຕາຍ ຕາຍ ເທສນາຍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ພຫູນໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ສມູລກໍ ຠວໍ ອຸທພ຺ພຫິ, ອຸທ຺ຘຣິ ອຸປ຺ປາເຏສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໐໕. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ມາໂຣ ປາປິມາ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ‘‘ມຍິ ວິຈຣນ຺ເຕເຍວ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ທສມຕ຺ຕານິ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ສານິ ມມ ວສໍ ອຕິວຕ຺ຕິຕານີ’’ຕິ ໂກຘາຠິຠູຕຕາຍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊສ຺ສ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອນຸພຸທ຺ໂຘຕິ ສເຈ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອຕ຺ຕນາວ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອນຸພຸທ຺ໂຘ. ມາ ສາວເກ ອຸປເນສີຕິ ຄິຫິສາວເກ ວາ ປພ຺ພຊິຕສາວເກ ວາ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ມາ ອຸປນຍສິ. ຫີເນ ກາເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ປຓີເຕ ກາເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ອິທໍ ເກ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ? ພາຫິຣປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິເຕ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊເກ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ຫິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ເອກຈຣາ ຫຸຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ອນກ຺ຂາຕໍ ກຸສລຎ຺ຫິ ມາຣິສາຕິ ປເຣສໍ ອນກ຺ຂາຕໍ ອໂນວທນໍ ຘມ຺ມກຖາຍ ອກຖນໍ ກຸສລໍ ເອຕໍ ເສຍ຺ໂຍ. ມາ ປຣໍ ໂອວທາຫີຕິ ກາເລນ ມນຸສ຺ສໂລກໍ, ກາເລນ ເທວໂລກໍ, ກາເລນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ, ກາເລນ ນາຄໂລກໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ ມາ ວິຈຣິ, ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ຌານມຄ຺ຄຜລສຸເຂນ ວີຕິນາເມຫີຕິ. ອນາລປນຕາຍາຕິ ອນຸລ຺ລປນຕາຍ. ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈ ອຠິນິມນ຺ຕນຕາຍາຕິ ພກພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈ ອິທຎ຺ຫິ, ມາຣິສ, ນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຫ ກາຍເກນ ພ຺ຣຫ຺ມຏ຺ຐາເນນ ນິມນ຺ຕນວຈເນນ. ຕສ຺ມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ. ອິມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມນິມນ຺ຕນິກໍຕ຺ເວວ ອຘິວຈນໍ ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຊາຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ພ຺ຣຫ຺ມນິມນ຺ຕນິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ມາຣຕຊ຺ຊນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໐໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມາຣຕຊ຺ຊນີຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂກຏ຺ຐມນຸປວິຏ຺ໂຐຕິ ກຸຈ຺ຉິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ, ປກ຺ກາສຍຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ. ຄຣຸຄໂຣ ວິຍາຕິ ຄຣຸກຄຣຸໂກ ວິຍ ຖທ຺ໂຘ ປາສາຓປຸຎ຺ຊສທິໂສ. ມາສາຈິຕໍ ມຎ຺ເຎຕິ ມາສຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິ ວິຍ ມາສປູຣິຕປສິພ຺ພໂກ ວິຍ ຕິນ຺ຕມາໂສ ວິຍ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາຕິ ສເຈ ອາຫາຣໂທເສນ ເອສ ຄຣຸຠາໂວ, ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ນ ສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ຈງ຺ກມາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປກຕິປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສ ມນສາກາສີຕິ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ອຸປາເຍນ ມນສິ ອກາສິ. ສເຈ ປນ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ‘‘ຍໍ ຫິຍ຺ໂຍ ວາ ປເຣ ວາ ປຣສຸເວ ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ອວິປກ຺ກມຕ຺ຖິ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ວິສຠາຄໂທໂສ, ສພ຺ພໍ ຊີຣຕຸ ຜາສຸກໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣາມສິສ຺ສ, ມາໂຣ ປາປິມາ ວິລີຍິຕ຺ວາ ອຄມິສ຺ສ. ເຖໂຣ ປນ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ມນສິ ອກາສິ. ມາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເສສີຕິ ຍຖາ ຫິ ປຸຕ຺ເຕສຸ ວິເຫສິເຕສຸ ມາຕາປິຕໂຣ ວິເຫສິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ວິເຫສິເຕສຸ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ວິເຫສິຕາວ, ຊນປເທ ວິເຫສິເຕ ຣາຊາ ວິເຫສິໂຕວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄຕສາວເກ ວິເຫສິເຕ ຕຖາຄໂຕ ວິເຫສິໂຕວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ມາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເສສີ’’ຕິ.

ປຈ຺ຈຄ຺ຄເຬ ອຏ຺ຐາສີຕິ ປຕິອຄ຺ຄເຬວ ອຏ຺ຐາສິ. ອຄ຺ຄຬໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກວາຏໍ, ມຸເຂນ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິປຓ຺ຓສາລາຍ ກວາຏໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໐໗. ຠູຕປຸພ຺ພາຫໍ ປາປິມາຕິ ກສ຺ມາ ອິທໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ? ເຖໂຣ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາກາສຏ຺ຐກເທວຕານໍ ຕາວ ມນຸສ຺ສຄນ຺ໂຘ ໂຍຊນສເຕ ຐິຕານໍ ອາພາຘໍ ກໂຣຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘ໂຍຊນສຕໍ ໂຂ ຣາຊຎ຺ຎ ມນຸສ຺ສຄນ຺ໂຘ ເທເວ ອຸພ຺ພາຘຕີ’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໔໑໕). ອຍໍ ປນ ມາໂຣ ນາຄຣິໂກ ປຣິໂຈກ຺ໂຂ ມເຫສກ຺ໂຂ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ໂນ ເທວຣາຊາ ສມາໂນ ມມ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ກາສໂຍກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ອຕິວິຍ ປທຸຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອວຣູປໍ ນາມ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ປຏິກູລໍ ໂອກາສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ກິມຎ຺ຎໍ ອກຣຓີຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ອຎ຺ຎໍ ລຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ມມ ຎາຕິໂກຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ມຸທຸຠາວໍ ອນາປຊ຺ຊມາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຫນ຺ທສ຺ສ ຎາຕິໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຸທຸເກເນວ ນໍ ອຸປາເຍນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມໍ ເທສນມາຣຠິ.

ໂສ ເມ ຕ຺ວໍ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ໂຫສີຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມຍ຺ຫໍ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ໂຫສິ. ອິທໍ ປເວຓິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທວໂລກສ຺ມິໍ ປນ ມາຣສ຺ສ ປິຕຸ ວໍໂສ ປິຕາມຫສ຺ສ ວໍໂສ ຣຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຸຎ຺ຎວເສນ ເທວໂລເກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຈວຕິ. ອຎ຺ໂຎ ເອໂກ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ກມ຺ເມນ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຘິປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ມາໂຣປິ ຕທາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຸນ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ຕສ຺ມິໍ ອຘິປຕິຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິຘຸໂຣຕິ ວິຄຕຘຸໂຣ, ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປກສິເຣນາຕິ ອປ຺ປທຸກ຺ເຂນ. ປສຸປາລກາຕິ ອເຊຬກປາລກາ. ປຖາວິໂນຕິ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນາ. ກາເຍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສູຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ສຣີຣໍ ປຣິຍາທານໍ ຄມິສ຺ສຕີຕິ ຈິຕກສ຺ສ ປມາຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຈິຕໂກ ປທີປສິຂາ ວິຍ ປຊ຺ຊລິ, ເຖຣສ຺ສ ອຸທກເລຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ຈີວຣານິ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິຄຕຘູເມ ກິໍສຸກວຓ຺ເຓ ອງ຺ຄາເຣ ມທ຺ທມາໂນ ຈີວຣານິ ວິຘຸນິຕ຺ວາ. ສຣີເຣ ປນສ຺ສ ອຸສຸມມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາໂຫສິ, ຈີວເຣສຸ ອໍສຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຊ຺ຌາຍິ, ສມາປຕ຺ຕິຜລໍ ນາເມຕໍ.

໕໐໘. ອກ຺ໂກສຖາຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສຖ. ປຣິຠາສຖາຕິ ວາຈາຍ ປຣິຠາສຖ. ໂຣເສຖາຕິ ຆຏ຺ເຏຖ. ວິເຫເສຖາຕິ ທຸກ຺ຂາເປຖ. ສພ຺ພເມຕໍ ວາຈາຍ ຆຏ຺ຏນສ຺ເສວ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາ ຕໍ ທູສີ ມາໂຣຕິ ຍຖາ ເອເຕສໍ ທູສີ ມາໂຣ. ລເຠຖ ໂອຕາຣນ຺ຕິ ລເຠຖ ຉິທ຺ທໍ, ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຈຍໍ ລເຠຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸຓ຺ຑກາຕິອາທີສຸ ມຸຓ຺ເຑ ມຸຓ຺ຑາຕິ ສມເຓ ຈ ສມຓາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ອິເມ ປນ ຫີເຬນ຺ຕາ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາຕິ ອາຫໍສຸ. ອິພ຺ຠາຕິ ຄຫປຕິກາ. ກິຓ຺ຫາຕິ ກຓ຺ຫາ, ກາຬກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ພນ຺ຘູຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປິຕາມໂຫຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ປາທານໍ ອປຈ຺ຈາ ປາທາປຈ຺ຈາ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປິຏ຺ຐິປາທໂຕ ຊາຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕສໍ ກິຣ ອຍໍ ລທ຺ຘິ – ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອຸຣໂຕ, ເວສ຺ສາ ນາຠິໂຕ, ສຸທ຺ທາ ຊາຓຸໂຕ, ສມຓາ ປິຏ຺ຐິປາທໂຕ’’ຕິ.

ຌາຍິໂນສ຺ມາ ຌາຍິໂນສ຺ມາຕິ ຌາຍິໂນ ມຍໍ ຌາຍິໂນ ມຍນ຺ຕິ. ມຘຸຣກຊາຕາຕິ ອາລສິຍຊາຕາ. ຌາຍນ຺ຕີຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕິ. ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິອາທີນິ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕານິ. ມູສິກໍ ມຄ຺ຄຍມາໂນຕິ ສາຍໍ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ສຸສິຣຣຸກ຺ຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ມູສິກໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ. ໂສ ກິຣ ອຸປສນ຺ຕູປສນ຺ໂຕ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕກາເລ ມູສິກໍ ສຫສາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂກຕ຺ຖູຕິ ສິງ຺ຄາໂລ, ໂສໂຓຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ສນ຺ຘິສມລສງ຺ກຏິເຣຕິ ສນ຺ຘິມ຺ຫິ ຈ ສມເລ ຈ ສງ຺ກຏິເຣ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຘິ ນາມ ຆຣສນ຺ຘິ. ສມໂລ ນາມ ຄູຖນິທ຺ຘມນປນາຬິ. ສງ຺ກຏິຣໍ ນາມ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ. ວຫຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ກນ຺ຕາຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຉິນ຺ນວໂຫ. ສນ຺ຘິສມລສງ຺ກຏິເຣຕິ ສນ຺ຘິມ຺ຫິ ວາ ສມເລ ວາ ສງ຺ກຏິເຣ ວາ. ໂສປິ ຫິ ພທ຺ຘຄຕ຺ໂຕ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ ຌາຍຕິ.

ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສເຈ ມາໂຣ ມນຸສ຺ສານໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ເອວໍ ກເຣຍ຺ຍ, ມນຸສ຺ສານໍ ອກຸສລໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ມາຣສ຺ເສວ ຠເວຍ຺ຍ. ສຣີເຣ ປນ ອນຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິສຠາຄວຕ຺ຖຸໍ ວິປ຺ປຏິສາຣາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕທາ ກິຣ ໂສ ຠິກ຺ຂູ ຂິປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ເຕ ວິຍ, ຊາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ວິຍ, ເລປຍຏ຺ຐິໍ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສກຸເຓ ພນ຺ຘນ຺ເຕ ວິຍ, ສຸນເຂຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຣຎ຺ເຎ ມິຄວໍ ຈຣນ຺ເຕ ວິຍ, ມາຕຸຄາເມ ຄເຫຕ຺ວາ ອາປານຠູມິຍໍ ນິສິນ຺ເນ ວິຍ, ນຈ຺ຈນ຺ເຕ ວິຍ, ຄາຍນ຺ເຕ ວິຍ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນສຸ ວິສຠາຄມນຸສ຺ເສ ນິສິນ຺ເນ ວິຍ, ຐິເຕ ວິຍ ຈ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ມນຸສ຺ສາ ອຣຎ຺ຎຄຕາປິ ວນຄຕາປິ ວິຫາຣຄຕາປິ ວິປ຺ປຏິສາຣາຣມ຺ມຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ກເຖນ຺ຕິ – ‘‘ສມຓາ ເອວຣູປໍ ອສ຺ສມຓກໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ທິນ຺ເນ ກຸໂຕ ກຸສລໍ, ມາ ເອເຕສໍ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ສີລວນ຺ເຕ ອກ຺ໂກສນ຺ຕາ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວິຕ຺ວາ ອປາຍປູຣກາ ອເຫສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

໕໐໙. ອນ຺ວາວິຏ຺ຐາຕິ ອາວຏ຺ຏິຕາ. ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສູຕິ ນ ເກວລໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

໕໑໐. ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອາຄມນຏ຺ຐານໍ ວາ, ຈຸຕິວເສນ ຄມນຏ຺ຐານໍ ວາ ນ ຊານາມິ. ສິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສວເສນ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຫິ ປຸພ຺ເພ ວິປ຺ປຏິສາຣກຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອວມິຘາປິ ປສາທກຣໍ. ໂສ ກິຣ ຕທາ ມນຸສ຺ສານໍ ທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂູ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ວິຍ, ຐິເຕ ວິຍ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ເນ ວິຍ, ອາກາເສ ສູຈິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕ ວິຍ, ໂປຕ຺ຖກໍ ວາເຈນ຺ເຕ ວິຍ, ອາກາເສ ຈີວຣໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ກາຍໍ ອຸຕຸໍ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ເຕ ວິຍ, ນວປພ຺ພຊິເຕ ອາກາເສນ ຈຣນ຺ເຕ ວິຍ, ຕຣຸຓສາມເຓເຣ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນນ຺ເຕ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ມນຸສ຺ສາ ອຣຎ຺ຎຄຕາປິ ວນຄຕາປິ ວິຫາຣຄຕາປິ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ກເຖນ຺ຕິ – ‘‘ຠິກ຺ຂູສຸ ອນ຺ຕມໂສ ສາມເຓຣາປິ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາວາ, ເອເຕສໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອເຕສໍ ເທຖ ສກ຺ກໂຣຖາ’’ຕິ. ຕໂຕ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຖປູຣກາ ອເຫສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

໕໑໑. ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຠານຸປສ຺ສິໂນ ກາເຍ ວິຫຣຖາຕິ ຠຄວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ ອນ຺ຕມໂສ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ –

‘‘ອສຸຠສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ມສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ.

ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ.

ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ໂລກຈິຕ຺ເຣສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ.

ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໔໙) ເອວໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ –

ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຖ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎິໂນ ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎິໂນ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສິໂນຕິ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ກເຖສິ. ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສພ຺ພາສເວ ເຂເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ອິມານິປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ຣາຄສນ຺ຕານິ ໂທສໂມຫສນ຺ຕານິ ຣາຄປຏິຆາຕານິ ໂທສໂມຫປຏິຆາຕານິ ຈາຕິ.

໕໑໒. ສກ຺ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອນ຺ໂຕມຸຏ຺ຐິຍໍ ຕິຏ຺ຐນປມາຓໍ ປາສາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອຍຎ຺ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກຫິ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ວເສນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຸປ຺ປາທາເປຕ຺ວາປິ, ໂອຕາຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ ອິທານິ ສຫຕ຺ຖາ ອຸປກ຺ກມິຕຸກາໂມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ປາສາຓໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສກ຺ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ.

ສີສໍ ໂວ ຠິນ຺ທີຕິ ສີສໍ ຠິນ຺ທິ, ມຫາຈມ຺ມໍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມໍສໍ ທ຺ເວຘາ ອໂຫສິ. ສກ຺ຂຣາ ປນສ຺ສ ສີສກຏາຫໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ອາຫຈ຺ເຈວ ນິວຕ຺ຕາ. ນາຄາປໂລກິຕໍ ອປໂລເກສີຕິ ປຫາຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຍຖາ ນາມ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອປໂລເກຕຸກາໂມ ຄີວໍ ອປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສກລສຣີເຣເນວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອປໂລເກຕິ. ເອວໍ ສກລສຣີເຣເນວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອປໂລເກສິ. ຍຖາ ຫິ ມຫາຊນສ຺ສ ອຏ຺ຐີນິ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕານິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ອງ຺ກຸສລຄ຺ຄານິ, ນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘານໍ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສງ຺ຂລິການິ ວິຍ ເອກາພທ຺ຘານິ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕານິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຉໂຕ ອປໂລກນກາເລ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ. ຍຖາ ປນ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ປຈ຺ຉາຠາຄໍ ອປໂລເກຕຸກາໂມ ສກລສຣີເຣເນວ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຍນ຺ເຕນ ປຣິວຕ຺ຕິຕາ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ສກລສຣີເຣເນວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອປໂລເກສິ, ອປໂລເກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ປນ, ‘‘ນ ວາຍໍ ທູສີ ມາໂຣ ມຕ຺ຕມຎ຺ຎາສີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ທູສີ ມາໂຣ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເນວ ປມາຓໍ ອຎ຺ຎາສິ, ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕມກາສີຕິ.

ສຫາປໂລກນາຍາຕິ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປໂລກເນເນວ ສຫ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ. ຕມ຺ຫາ ຈ ຐານາ ຈວີຕິ ຕມ຺ຫາ ຈ ເທວຏ຺ຐານາ ຈຸໂຕ, ມຫານິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈວມາໂນ ຫິ ນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຐິໂຕ ຈວຕິ, ຕສ຺ມາ ວສວຕ຺ຕິເທວໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຸໂຕ, ‘‘ສຫາປໂລກນາຍາ’’ຕິ ຈ ວຈນໂຕ ນ ຠຄວໂຕ ອປໂລກິຕຕ຺ຕາ ຈຸໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຈຸຕິກາລທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ເຫຕໍ. ອຸຬາເຣ ປນ ມຫາສາວເກ ວິຣທ຺ຘຕ຺ຕາ ກຸທາຣິຍາ ປຫຏໍ ວິຍສ຺ສ ອາຍຸ ຕຕ຺ເຖວ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໂຍ ນາມເຘຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕີຓິ ນາມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຉຜສ຺ສາຍຕນິໂກຕິ ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ປາຏິເຍກ຺ກາຍ ເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ.

ສງ຺ກຸສມາຫໂຕຕິ ອຍສູເລຫິ ສມາຫໂຕ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕເວທນິໂຍຕິ ສຍເມວ ເວທນາຊນໂກ. ສງ຺ກຸນາ ສງ຺ກຸ ຫທເຍ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຍສູເລນ ສທ຺ຘິໍ ອຍສູລໍ ຫທຍມຊ຺ເຌ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ນິຣເຍ ອຸປປນ຺ນານໍ ຕິຄາວຸໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ, ເຖຣສ຺ສາປິ ຕາທິໂສ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຫິ ນິຣຍປາລາ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປມາຓານິ ອຍສູລານິ ອາທິຕ຺ຕານິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕານິ ສໂຊຕິຠູຕານິ ສຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິວຕ຺ຕມານາ, – ‘‘ອິມິນາ ເຕ ຐາເນນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປາປໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປູວໂທຓິຍໍ ປູວໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວິຍ ຫທຍມຊ຺ຌໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ, ປຓ຺ຓາສ ຊນາ ປາທາຠິມຸຂາ ປຓ຺ຓາສ ຊນາ ສີສາຠິມຸຂາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຎ຺ຈຫິ ວສ຺ສສເຕຫິ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ປຕ຺ວາ ປຸນ ນິວຕ຺ຕມານາ ປຎ຺ຈຫິ ວສ຺ສສເຕຫິ ຫທຍມຊ຺ຌໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຸຏ຺ຐານິມນ຺ຕິ ວິປາກວຸຏ຺ຐານເວທນໍ. ສາ ກິຣ ມຫານິຣເຍ ເວທນາໂຕ ທຸກ຺ຂຕຣາ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຫິ ສິເນຫປານສຕ຺ຕາຫໂຕ ປຣິຫາຣສຕ຺ຕາຫໍ ທຸກ຺ຂຕຣໍ, ເອວໍ ມຫານິຣຍທຸກ຺ຂໂຕ ອຸສ຺ສເທ ວິປາກວຸຏ຺ຐານເວທນາ ທຸກ຺ຂຕຣາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຈ຺ຉສ຺ສາຕິ ປຸຣິສສີສຎ຺ຫິ ວຏ຺ຏໍ ໂຫຕິ, ສູເລນ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ປຫາໂຣ ຐານໍ ນ ລຠຕິ ປຣິຄລຕິ, ມຈ຺ຉສີສໍ ອາຍຕໍ ປຸຖຸລໍ, ປຫາໂຣ ຐານໍ ລຠຕິ, ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກມ຺ມກາຣຓາ ສຸກຣາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວຣູປໍ ສີສໍ ໂຫຕິ.

໕໑໓. ວິຘຸຣໍ ສາວກມາສຊ຺ຊາຕິ ວິຘຸຣໍ ສາວກໍ ຆຏ຺ຏຍິຕ຺ວາ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕເວທນາຕິ ສຍເມວ ປາຏິເຍກ຺ກເວທນາຊນກາ. ອີທິໂສ ນິຣໂຍ ອາສີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິຣໂຍ ເທວທູຕສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ກຓ຺ຫ-ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສີຕິ ກາຬກ-ມາຣ, ທຸກ຺ຂໍ ວິນ຺ທິສ຺ສສິ. ມຊ຺ເຌ ສຣສ຺ສາຕິ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອຸທກໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕວິມານານິ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິການິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເວຬຸຣິຍສ຺ສ ວິຍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຊລິຕນຬຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ເນສໍ ອຈ຺ຈິໂຍ ໂຊຕນ຺ຕິ, ປຠສ຺ສຣາ ປຠາສມ຺ປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ວິມາເນສຸ ນີລເຠທາທິວເສນ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓາ ອຈ຺ຉຣາ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂຍ ເອຕມຠິຊານາຕີຕິ ໂຍ ເອຕໍ ວິມານວຕ຺ຖຸໍ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມຕ຺ຖ ວິມານເປຕວຕ຺ຖຸເກເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປາທງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ກມ຺ປຍີຕິ ອິທໍ ປາສາທກມ຺ປນສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ໂຍ ເວຊຍນ຺ຕໍ ປາສາທນ຺ຕິ ອິທໍ ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ສກ຺ກໍ ໂສ ປຣິປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ເຕເນວ ທີເປຕພ຺ພໍ. ສຸຘມ຺ມາຍາຠິໂຕ ສຠນ຺ຕິ ສຸຘມ຺ມສຠາຍ ສມີເປ, ອຍໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ສຸຘມ຺ມສຠາວ, ນ ຕາວຕິໍສຠວເນ. ສຸຘມ຺ມສຠາວິຣຫິໂຕ ຫິ ເທວໂລໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຠສ຺ສຣນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານມຫາກສ຺ສປາທີຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂອຠາສໍ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຠຄວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ສຸຘມ຺ມາຍ ເທວສຠາຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ, – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ. ໂຍ ອິຘ ອາຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ເສວ ພ຺ຣຫ຺ມຄຓສ຺ສ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຓສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ໂນ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທີນໍ ອາຄມນໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຕປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທິສາສຸ ນິສີທິໍສຸ, ສກລພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ເອໂກຠາໂສ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອເນການິ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ສານິ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍິມາ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ໂສ ປນາຍມຕ຺ໂຖ ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣຫ຺ມສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ວິໂມກ຺ເຂນ ອຜສ຺ສຍີຕິ ຌານວິໂມກ຺ເຂນ ຜຸສິ. ວນນ຺ຕິ ຊມ຺ພຸທີປໍ. ປຸພ຺ພວິເທຫານນ຺ຕິ ປຸພ຺ພວິເທຫານຎ຺ຈ ທີປໍ. ເຍ ຈ ຠູມິສຍາ ນຣາຕິ ຠູມິສຍາ ນຣາ ນາມ ອປຣໂຄຍານກາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸກາ ຈ. ເຕປິ ສພ຺ເພ ຜຸສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ອຕ຺ໂຖ ນນ຺ໂທປນນ຺ທທມເນນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ວຕ຺ຖຸ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອິທ຺ຘິກຖາຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວີຕິ ອປຸຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິ. ອາສໍ ມາ ອກາສິ ຠິກ຺ຂູສູຕິ ຠິກ຺ຂູ ວິເຫເສມີຕິ ເອຕໍ ອາສໍ ມາ ອກາສິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມາຣຕຊ຺ຊນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມູລປຓ຺ຓາສຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.