📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ

ມູລປຓ຺ຓາສ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໓. ໂອປມ຺ມວຄ຺ໂຄ

໑. ກກຈູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ກກຈູປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນຕິ ໂມຬີຕິ ຈູຬາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຉຕ຺ວານ ໂມຬິໍ ວຣຄນ຺ຘວາສິຕໍ,

ເວຫາຍສໍ ອຸກ຺ຂິປິ ສກ຺ຍປຸງ຺ຄໂວ;

ຣຕນຈງ຺ໂກຏວເຣນ ວາສໂວ,

ສຫສ຺ສເນຕ຺ໂຕ ສິຣສາ ປຏິຄ຺ຄຫີ’’ຕິ.

ສາ ຕສ຺ສ ຄິຫິກາເລ ມຫຕີ ອໂຫສິ, ເຕນສ຺ສ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນຕິ ສງ຺ຂາ ອຸທປາທິ. ປພ຺ພຊິຕມ຺ປິ ນໍ ເຕເນວ ນາເມນ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ອຕິເວລນ຺ຕິ ເວລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ກາລເວລາ, ສີມເວລາ, ສີລເວລາຕິ ຕິວິຘາ ເວລາ. ‘‘ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີ’’ຕິ (ຘມ຺ມປເທ ວຄ຺ຄານມຸທ຺ທານໍ, ຄາຖານມຸທ຺ທານໍ; ມຫາວ. ໑-໓) ອຍໍ ກາລເວລາ ນາມ. ‘‘ຐິຕຘມ຺ໂມ ເວລໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໘໔; ອຸທາ. ໔໕; ອ. ນິ. ໘.໑໙) ອຍໍ ສີມເວລາ ນາມ. ‘‘ເວລາອນຕິກ຺ກໂມ ເສຕຸຆາໂຕ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໒໙໙-໓໐໑) ຈ, ‘‘ເວລາ ເຈສາ ອວີຕິກ຺ກມນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ຈ, ອຍໍ ສີລເວລາ ນາມ. ຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ໂສ ອຕິກ຺ກມິເຍວ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຫິ ໂອວທິຕຸໍ ກາໂລ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕປິ ສູຣິເຍ ໂອວທນ຺ໂຕ ຕໍ ກາລເວລມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ໂອວາເທ ປມາຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ ສີມາ ມຣິຍາທາ. ໂສ ອຸຕ຺ຕຣິຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫິ ໂອວທນ຺ໂຕ ຕໍ ສີມເວລມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິ. ກເຖນ຺ໂຕ ປນ ທວສຫຄຕໍ ກຕ຺ວາ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິປໂຫນກໍ ກເຖຕິ, ເອວໍ ສີລເວລມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິ.

ສໍສຏ຺ໂຐຕິ ມິສ຺ສີຠູໂຕ ສມານສຸຂທຸກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ. ສມ຺ມຸຂາຕິ ປຸຣໂຕ. ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ຕາ ປນ ປຈນໂກຏ຺ຏນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ທິສ຺ວາ ນຕ຺ຖິ ອິມາສໍ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ, ອິມາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອນາຈາຣາ ທຸພ຺ພຈາ ປຄພ຺ຠາຕິ ອຄຸຓໍ ກເຖຕິ. ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣຕີຕິ ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິມາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອກ຺ຂີນິ ທຍ຺ຫນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຸປ຺ຜປູຊາ ວາ ອາສນໂຘວນປຣິຠຓ຺ຑກຣຓາທີນິ ວາ ອິມາສໍ ວເສນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຸລຘີຕໂຣ ເອຕາ ລຊ຺ຊິນິໂຍ, ຕຸມ຺ເຫ ອິມາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວທຖ, ອຍໍ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ວິນຍຘຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ເມ ເທຖາຕິ ອຘິກຣຓໍ ອາກຑ຺ຒຕິ.

ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ. ນິຈ຺ຈກາລໍ ອິມສ຺ສ ປຣິເວຓທ຺ວາຣໍ ອສຸຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫີຕິ ອຄຸຓໍ ກເຖຕິ. ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອກ຺ຂີນິ ທຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອຎ຺ເຎສໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ກາ. ວິຫາຣໍ ອາຄຕຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວາທໍ ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ວາ ອຸທ຺ເທສປທໍ ວາ ເຖຣເມວ ນິສ຺ສາຍ ລຠນ຺ຕິ, ກຸລປຸຕ຺ຕໂກ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ, ເອວຣູປໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວທຖ, ເອຖ ວິນຍຘຣານໍ ສນ຺ຕິເກ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ເທຖາຕິ ອຘິກຣຓໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ.

ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ເນວ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ນ ເຠທາຘິປ຺ປາເຍນ, ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ອໂວຈ. ເອກໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເອວໍ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຍໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ໂສ ສາສນສ຺ສາປິ ອວຓ຺ໂຓເຍວ. ອຎ຺ເຎນ ປນ ກຖິໂຕ ອຍໍ ນ ໂອຣມິສ຺ສຕິ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ໂອວທິໂຕ ໂອຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕໍ, ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

໒໒໓. ອາມນ຺ເຕຫີຕິ ຊານາເປຫິ. ອາມນ຺ເຕຕີຕິ ປກ຺ໂກສຕິ.

໒໒໔. ສທ຺ຘາຕິ ສທ຺ຘາຍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຈວ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕ ຈ, ຍສ຺ມາ ວາ ເຕ ເອຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເຍ ຕາ ອກ຺ໂກສິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ, ປຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ, ເຕສຸ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ສໍສຄ຺ເຄ ປຫີເນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອວຓ຺ຓຠາສເນ. ເຄຫສິຕາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕາ. ຉນ຺ທາຕິ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທາປິ ປຏິຆຉນ຺ທາປິ. ວິປຣິຓຕນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ. ທຸຏ຺ຐມ຺ປິ, ມູຬ຺ຫມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ. ອິຘ ປນ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທວເສນ ຣຕ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິຆຉນ຺ທວເສນ ທຸຏ຺ຐມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຫິຕານຸກມ຺ປີຕິ ຫິເຕນ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ຫິເຕນ ຜຣມາໂນ. ນ ໂທສນ຺ຕໂຣຕິ ນ ໂທສຈິຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ.

໒໒໕. ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ ກິຣ ເອຕ຺ຕກໍ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາປິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສໍສຄ຺ຄໂຕ ໂອຣມິສ຺ສາມິ ວິຣມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຠຄວຕາ ປນ ສທ຺ຘິໍ ປຏາຓີ ວິຍ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ ອຏ຺ຐາສິ, ອຖສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຍຖາ ນາມ ຊິຆຈ຺ຉິຕສ຺ສ ໂຠຊເນ, ປິປາສິຕສ຺ສ ປານີເຍ, ສີເຕນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຸຓ຺ເຫ ທຸກ຺ຂິຕສ຺ສ ສຸເຂ ປຕ຺ຖນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ອິມໍ ທຸພ຺ພຈໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປຐມໂພຘິຍໍ ສຸພ຺ພຈາ ຠິກ຺ຂູ ອາປາຖໍ ອາຄມິໍສຸ. ອຖ ເຕສໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣາຘຍິໍສູຕິ ຄຓ຺ຫິໍສຸ ປູຣຍິໍສຸ. ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ. ເອກາສນໂຠຊນນ຺ຕິ ເອກໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໂຠຊນໍ. ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໂຕ ຫິ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຸຕ຺ຕໂຠຊນມ຺ປິ ອິຘ ເອກາສນໂຠຊນນ຺ເຕວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອປ຺ປາພາຘຕນ຺ຕິ ນິຣາພາຘຕໍ. ອປ຺ປາຕງ຺ກຕນ຺ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຕໍ. ລຫຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສຣີຣສ຺ສ ສລ຺ລຫຸກໍ ອຸຏ຺ຐານໍ. ພລນ຺ຕິ ກາຍພລໍ. ຜາສຸວິຫາຣນ຺ຕິ ກາຍສ຺ສ ສຸຂວິຫາຣໍ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ທິວາ ວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫາປິຕກາໂລ ກຖິໂຕ. ຠທ຺ທາລິສຸຕ຺ເຕ ປນ ຣຕ຺ຕິໍ ວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫາປິຕກາໂລ ກຖິໂຕ. ອິມານິ ຫິ ທ຺ເວ ໂຠຊນານິ ຠຄວາ ນ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ປຊຫາເປສິ. ກສ຺ມາ? ອິມາເນວ ຫິ ທ຺ເວ ໂຠຊນານິ ວຏ຺ເຏ ສຕ຺ຕານໍ ອາຈິຓ຺ຓານິ. ສນ຺ຕິ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາລາ, ເຕ ເອກໂຕ ທ຺ເວປິ ໂຠຊນານິ ປຊຫນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອກໂຕ ອປຊຫາເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ທິວາ ວິກາລໂຠຊນໍ, ເອກສ຺ມິໍ ຣຕ຺ຕິໍ ວິກາລໂຠຊນນ຺ຕິ ວິສຸໍ ປຊຫາເປສິ. ເຕສຸ ອິຘ ທິວາ ວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫາປິຕກາໂລ ກຖິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘາ ນ ຠຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຊຫາເປນ຺ຕິ, ອານິສໍສໍ ປນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຊຫາເປນ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕາ ສຸເຂນ ປຊຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຄຸເຓ ທສ຺ເສສິ. ອນຸສາສນີ ກຣຓີຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສາສເນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາໂຫສິ. ‘‘ອິທໍ ກໂຣຖ, ອິທໍ ມາ ກໂຣຖາ’’ຕິ ສຕຸປ຺ປາທກຣຓີຍມຕ຺ຕເມວ ອໂຫສິ. ຕາວຕ຺ຕເກເນວ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອກໍສຸ, ປຫາຕພ຺ພໍ ປຊຫິໍສຸ, ປຐມໂພຘິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸພ຺ພຈາ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ ອສ຺ສວາ ໂອວາທປຏິກຣາຕິ.

ອິທານິ ເນສໍ ສຸພ຺ພຈຠາວທີປິກໍ ອຸປມໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຠູມິຍນ຺ຕິ ສມຠູມິຍໍ. ‘‘ສຸຠູມ຺ຍໍ ສຸເຂຕ຺ເຕ ວິຫຕຂາຓຸເກ ພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐເປຍ຺ຍາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໔໓໘) ເອຕ຺ຖ ປນ ມຓ຺ຑຠູມິ ສຸຠູມີຕິ ອາຄຕາ. ຈຕຸມຫາປເຖຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫາມຄ຺ຄານໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ. ອາຊຎ຺ຎຣໂຖຕິ ວິນີຕອສ຺ສຣໂຖ. ໂອຘສ຺ຕປໂຕໂທຕິ ຍຖາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຐິເຕນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ, ເອວໍ ອາລມ຺ພນໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິຣິຍໂຕ ຐປິຕປໂຕໂທ. ໂຍຄ຺ຄາຈຣິໂຍຕິ ອສ຺ສາຈຣິໂຍ. ສ຺ເວວ ອສ຺ສທມ຺ເມ ສາເຣຕີຕິ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ. ເຍນິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ເຍນ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ອິຈ຺ຉຕິ. ຍທິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ຄຕິໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ສາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸຊຸກໍ ປຸຣໂຕ ເປເສຍ຺ຍ. ປຈ຺ຈາສາເຣຍ຺ຍາຕິ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ຍຖາ ຫິ ໂສ ໂຍຄ຺ຄາຈຣິໂຍ ເຍນ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ຄມນໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ອສ຺ສາ ອາຣຸຬ຺ຫາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາຍ ຍາຍ ຈ ຄຕິຍາ ອິຈ຺ຉຕິ, ສາ ສາ ຄຕິ ຄຫິຕາວ ໂຫຕິ. ຣຖໍ ເປເສຕ຺ວາ ອສ຺ສາ ເນວ ວາເຣຕພ຺ພາ ນ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ. ເກວລໍ ເຕສໍ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ຂຸເຣສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄມນເມວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາໂຫສິ. ອິທໍ ກໂຣຖ ອິທໍ ມາ ກໂຣຖາຕິ ສຕຸປ຺ປາທນມຕ຺ຕເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເຕຫິປິ ຕາວເທວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຕເມວ ໂຫຕິ, ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຊຫິຕເມວ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສຸພ຺ພຈາ ຍຸຕ຺ຕຍານປຏິຠາຄາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕຸປ຺ປາທນມຕ຺ເຕເນວ ປຊຫິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫປິ ປຊຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອລຓ຺ເຑຫີຕິ ເອລຓ຺ຑາ ກິຣ ສາລທູສນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ວິໂສເຘຍ຺ຍາຕິ ເອລຓ຺ເຑ ເຈວ ອຎ຺ຎາ ຈ ວລ຺ລິໂຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫິ ນີຫຣເຓນ ໂສເຘຍ຺ຍ. ສຸຊາຕາຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕາ. ສມ຺ມາ ປຣິຫເຣຍ຺ຍາຕິ ມຣິຍາທໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທກາສິຎ຺ຈເນນປິ ກາເລນກາລໍ ມູລມູເລ ຂຓເນນປິ ວລ຺ລິຄຸມ຺ພາທິຈ຺ເຉທເນນປິ ກິປິລ຺ລປູຏກຫຣເຓນປິ ມກ຺ກຏກຊາລສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກຫຣເຓນປິ ສມ຺ມາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂປເສຍ຺ຍ. ວຸທ຺ຘິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

໒໒໖. ອິທານິ ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເວເທຫິກາຕິ ວິເທຫຣຏ຺ຐວາສິກສ຺ສ ຘີຕາ. ອຖ ວາ ເວໂທຕິ ປຎ຺ຎາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເວເທນ ອີຫຕິ ອິຣິຍຕີຕິ ເວເທຫິກາ, ປຓ຺ຑິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຫປຕານີຕິ ຆຣສາມິນີ. ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທຕິ ກິຕ຺ຕິໂຆໂສ. ໂສຣຕາຕິ ໂສຣຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ນິວາຕາຕິ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ. ອຸປສນ຺ຕາຕິ ນິພ຺ພຸຕາ. ທກ຺ຂາຕິ ຠຕ຺ຕປຈນສຍນຕ຺ຖຣຓທີປຸຊ຺ຊລນາທິກມ຺ເມສຸ ເຉກາ. ອນລສາຕິ ອຸຏ຺ຐາຫິກາ, ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາ. ເອກາ ອນລສາ ໂຫຕິ, ຍໍ ຍໍ ປນ ຠາຊນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ຕໍ ຠິນ຺ທຕິ ວາ ຉິທ຺ທໍ ວາ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ນ ຕາທິສາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ ປາໂຕວ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ ເຘນຸທຸຫນາທິກມ຺ມານິ ອກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສູເຣ ອຸຏ຺ຐິຕາ. ເຫ ເຊ ກາຬີຕິ ອເຣ ກາຬິ. ກິໍ ເຊ ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ ກິໍ ເຕ ກິຎ຺ຈິ ອຜາສຸກໍ ອຕ຺ຖິ, ກິໍ ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ? ໂນ ວຕ ເຣ ກິຎ຺ຈີຕິ ອເຣ ຍທິ ເຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຜາສຸກໍ ອຕ຺ຖິ, ເນວ ສີສໍ ຣຸຊ຺ຌຕິ, ນ ປິຏ຺ຐິ, ອຖ ກສ຺ມາ ປາປິ ທາສິ ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ຠາກຸຏິມກາສິ. ທິວາຕຣໍ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ ປຸນທິວເສ ອຸສ຺ສູຣຕຣໍ ອຸຏ຺ຐາສິ. ອນຕ຺ຕມນວາຈນ຺ຕິ ອເຣ ປາປິ ທາສິ ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສິ; ກິໍ ອຄ຺ຄິໍ ສີໂຕຕິ ມຎ຺ຎສິ, ອິທານິ ຕໍ ສິກ຺ຂາເປສ຺ສາມີຕິອາທີນິ ວທມານາ ກຸປິຕວຈນໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ.

ປຏິວິສການນ຺ຕິ ສາມນ຺ຕເຄຫວາສີນໍ. ອຸຊ຺ຌາເປສີຕິ ອວຊານາເປສິ. ຈຓ຺ຑີຕິ ອໂສຣຕາ ກິພ຺ພິສາ. ອິຕິ ຍຕ຺ຕກາ ຄຸຓາ, ຕໂຕ ທິຄຸຓາ ໂທສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ຄຸຓາ ນາມ ສຓິກໍ ສຓິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ໂທສາ ເອກທິວເສເນວ ປຕ຺ຖຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສຣຕໂສຣໂຕຕິ ອຕິວິຍ ໂສຣໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ນຸ ໂຂ, ສກທາຄາມີ ອນາຄາມີ ອຣຫາ ນຸ ໂຂຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຜຸສນ຺ຕີຕິ ຜຸສນ຺ຕາ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອຖ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຣໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຖ ອຘິວາສນກ຺ຂນ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຣໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຈີວຣ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣເຫຕູຕິ ໂຍ ເອຕານິ ຈີວຣາທີນິ ປຓີຕປຓີຕານິ ລຠນ຺ໂຕ ປາທປຣິກມ຺ມປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມາທີນິ ເອກວຈເນເນວ ກໂຣຕິ. ອລຠມາໂນຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ລຠຕິ, ເອວໍ ອລຠນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ຘມ຺ມໍເຍວ ສກ຺ກາຣໍ ສຸກຕກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ຄຣຸຠາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ມາເນນ຺ໂຕຕິ ມເນນ ປິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ປູເຊນ຺ໂຕຕິ ປຈ຺ຈຍປູຊາຍ ປູເຊນ຺ໂຕ. ອປຈາຍມາໂນຕິ ຘມ຺ມໍເຍວ ອປຈາຍມາໂນ ອປຈິຕິໍ ນີຈວຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ.

໒໒໗. ເອວໍ ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ອຘິວາເສນ຺ຕິ, ເຕ ເອວໍ ອຘິວາເສນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາເລນາຕິ ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລນ. ຠູເຕນາຕິ ສຕາ ວິຊ຺ຊມາເນນ. ສຓ຺ເຫນາຕິ ສມ຺ມຏ຺ເຐນ. ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕນາຕິ ອຕ຺ຖນິສ຺ສິເຕນ ກາຣຓນິສ຺ສິເຕນ. ອກາເລນາຕິອາທີນິ ເຕສໍເຍວ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ໂທສນ຺ຕຣາຕິ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທສາ ຫຸຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ວຈນປເຖສຸ. ຜຣິຕ຺ວາຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ. ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ກຖໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ກໂຣຕິ? ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ເສວ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວເສສສຕ຺ເຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ. ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ຕສ຺ເສວ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ສພ຺ພາວນ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕວນ຺ຕໍ. ໂລກນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂລກໍ. ວິປຸເລນາຕິ ອເນກສຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓນ. ມຫຄ຺ຄເຕນາຕິ ມຫຄ຺ຄຕຠູມິເກນ. ອປ຺ປມາເຓນາຕິ ສຸຠາວິເຕນ. ອເວເຣນາຕິ ນິທ຺ໂທເສນ. ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນາຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ເຂນ. ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມາຕິ ເອວຣູເປນ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ຕຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລໍ ສພ຺ພຎ຺ຈ ໂລກໍ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມ.

໒໒໘. ອິທານິ ຕທຕ຺ຖທີປິກໍ ອຸປມໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປຖວິນ຺ຕິ ນິປ຺ປຖວິໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ. ວິກິເຣຍ຺ຍາຕິ ປຈ຺ຉິຍາ ປໍສຸໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ພີຊານິ ວິຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ. ໂອຏ຺ຐຸເຠຍ຺ຍາຕິ ເຂຬໍ ປາເຕຍ຺ຍ. ອປຖວິໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ກາເຍນ ຈ ວາຈາຍ ຈ ປໂຍຄໍ ກຕ຺ວາປິ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ອປຖວິໍ ກາຕຸນ຺ຕິ? ຄມ຺ຠີຣາຕິ ພຫລຕ຺ເຕນ ທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ນຫຸຕານິ ຄມ຺ຠີຣາ. ອປ຺ປເມຍ຺ຍາຕິ ຕິຣິຍໍ ປນ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ປຖວີ ວິຍ ຫິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຸທາລປິຏກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ. ຍຖາ ໂສ ກຸທາລປິຏເກນ ມຫາປຖວິໍ ອປຖວິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ໂວ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ.

໒໒໙. ທຸຕິຍອຸປມາຍໍ ຫລິທ຺ທິນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປີຕກວຓ຺ຓໍ. ນີລນ຺ຕິ ກໍສນີລໍ ວາ ປລາສນີລໍ ວາ. ອຣູປີຕິ ອຣູໂປ. ນນຸ ຈ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຏ຺ຐານໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສຍ຺ຍານໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສລານໍ ວາ ອນ຺ຕຣໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາສຣູປນ຺ຕິ ອາຄຕໍ, ກສ຺ມາ ອິຘ ອຣູປີຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ສນິທສ຺ສນຠາວປຏິກ຺ເຂປໂຕ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອນິທສ຺ສໂນ’’ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຣູປໍ ລິຂິຕຸໍ, ຣູປປາຕຸຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຣູປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອນິທສ຺ສໂນຕິ ທສ຺ສນສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອນາປາໂຖ. ອຸປມາສໍສນ຺ທເນ ປເນຕ຺ຖ ອາກາໂສ ວິຍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ. ຕຸລິກປຎ຺ຈມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣງ຺ຄຊາຕາ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປຖາ, ຕຸລິກປຎ຺ຈເມ ຣງ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ. ຍຖາ ໂສ ຕຸລິກປຎ຺ຈເມຫິ ຣງ຺ເຄຫິ ອາກາເສ ຣູປປາຕຸຠາວໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ໂວ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂທສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ.

໒໓໐. ຕຕິຍອຸປມາຍໍ ອາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊ຺ຊລິຕໍ. ຄມ຺ຠີຣາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາຕິ ອິມິສ຺ສາ ຄງ຺ຄາຍ ຄມ຺ຠີຣຏ຺ຐານໍ ຄາວຸຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອຑ຺ຒໂຍຊນມ຺ປິ, ໂຍຊນມ຺ປິ. ປຸຖຸລໍ ປນສ຺ສາ ເອວຣູປໍເຍວ, ທີຆໂຕ ປນ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕານິ. ສາ ກຖໍ ຄມ຺ຠີຣາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາຕິ? ເອເຕນ ປໂຍເຄນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນ ອຸທກໍ ວິຍ ຕາເປຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໂຕ. ຐິໂຕທກໍ ປນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ອງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ວາ ອຑ຺ຒງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ວາ ເອວໍ ຕາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ, ອຍໍ ປນ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປມາສໍສນ຺ທເນ ປເນຕ຺ຖ ຄງ຺ຄາ ວິຍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ, ຕິຓຸກ຺ກໍ ອາທາຍ ອາຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ. ຍຖາ ໂສ ອາທິຕ຺ຕາຍ ຕິຓຸກ຺ກາຍ ຄງ຺ຄໍ ຕາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ໂວ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ.

໒໓໑. ຈຕຸຕ຺ຖອຸປມາຍໍ ພິຬາຣຠສ຺ຕາຕິ ພິຬາຣຈມ຺ມປສິພ຺ພກາ. ສຸມທ຺ທິຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ມທ຺ທິຕາ. ສຸປຣິມທ຺ທິຕາຕິ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ສມນ຺ຕໂຕ ສຸປຣິມທ຺ທິຕາ. ຕູລິນີຕິ ສິມ຺ພລິຕູລລຕາຕູລສມານາ. ຉິນ຺ນສສ຺ສຣາຕິ ຉິນ຺ນສສ຺ສຣສທ຺ທາ. ຉິນ຺ນຠພ຺ຠຣາຕິ ຉິນ຺ນຠພ຺ຠຣສທ຺ທາ. ອຸປມາສໍສນ຺ທເນ ປເນຕ຺ຖ ພິຬາຣຠສ຺ຕາ ວິຍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ, ກຏ຺ຐກຐລໍ ອາທາຍ ອາຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ. ຍຖາ ໂສ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຐເລນ ວາ ພິຬາຣຠສ຺ຕໍ ສຣສຣໍ ຠຣຠຣໍ ສທ຺ທໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ໂວ ປຎ຺ຈ ວຈນປເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂທສານຸຄຕຠາວໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ.

໒໓໒. ໂອຈຣກາຕິ ອວຈຣກາ ເຫຏ຺ຐາຈຣກາ, ນີຈກມ຺ມກາຣກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ມໂນ ປທູເສຍ຺ຍາຕິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ມໂນ ປທູເສຍ຺ຍ, ຕໍ ກກເຈນ ໂອກນ຺ຕນໍ ນາຘິວາເສຍ຺ຍ. ນ ເມ ໂສ ເຕນ ສາສນກໂຣຕິ ໂສ ເຕນ ອນຘິວາສເນນ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທກໂຣ ນ ໂຫຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ.

໒໓໓. ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາຕິ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ ວາ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ວາ. ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ນາຘິວາເສຍ຺ຍາຖາຕິ ໂຍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຘິວາເສຕພ຺ໂພ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ອນຘິວາເສຕພ຺ພໍ ນາມ ວຈນປຖໍ ນ ປສ຺ສາມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາຕິ ອິຕິ ຠຄວາ ອຣຫຕ຺ເຕນ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ກກຈູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຄທ຺ເຘ ພາຘຍິໍສູຕິ ຄທ຺ຘພາຘິໂນ, ຄທ຺ຘພາຘິໂນ ປຸພ຺ພປຸຣິສາ ອສ຺ສາຕິ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພສ຺ສ, ຄິຊ຺ຌຆາຕກກຸລປ຺ປສຸຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂານໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອນ຺ຕຣາຍິກາ. ເຕ ກມ຺ມກິເລສວິປາກອຸປວາທອາຓາວີຕິກ຺ກມວເສນ ປຎ຺ຈວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍຘມ຺ມາ ກມ຺ມນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸນີທູສກກມ຺ມໍ, ຕໍ ປນ ໂມກ຺ຂສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ນ ສຄ຺ຄສ຺ສ. ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ ກິເລສນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ປຓ຺ຑກຕິຣຈ຺ຉານຄຕອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນການໍ ປຏິສນ຺ຘິຘມ຺ມາ ວິປາກນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ອຣິຍູປວາທຘມ຺ມາ ອຸປວາທນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ, ເຕ ປນ ຍາວ ອຣິເຍ ນ ຂມາເປນ຺ຕິ, ຕາວເທວ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາຓາວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ເຕປິ ຍາວ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ວາ ປຏິຊານາຕິ, ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ ວາ, ນ ເທເສຕິ ວາ, ຕາວເທວ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ ເສສນ຺ຕຣາຍິເກ ຊານາຕິ, ວິນເຍ ປນ ອໂກວິທຕ຺ຕາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິເກ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ຣໂຫຄໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ອິເມ ອາຄາຣິກາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ໂສຕາປນ຺ນາປິ ສກທາຄາມິໂນປິ ອນາຄາມິໂນປິ ໂຫນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູປິ ມນາປິການິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ ຣູປານິ ປສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຜຸສນ຺ຕິ, ມຸທຸການິ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາທີນິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ ອິຕ຺ຖີນໍເຍວ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ? ເອເຕປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ຣເສນ ຣສໍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ຖູລວາເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕິສຸຂຸມສຸຕ຺ຕໍ ອຸປເນນ຺ໂຕ ວິຍ, ສາສເປນ ສທ຺ຘິໍ ສິເນຣຸໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ, ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ຠຄວຕາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕນ ວິຍ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ປຐມປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ໂທໂສ’’ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ ປຏິພາຫນ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທີນິ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ເມ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ຊິນສ຺ສ ອາຓາຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ອທາສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມີ’’ຕິອາທິ.

ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂຕິ ເອວໍ ວິຍ ໂຂ. ສມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ກິໍ ລທ຺ຘິໂກ ຕ຺ວໍ, ລທ຺ຘິໍ ວເທຫີຕິ ປຸຈ຺ຉມານາ ສມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ທິຏ຺ຐິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ ສມນຸຄ຺ຄາຫນ຺ຕິ ນາມ. ເກນ ກາຣເຓນ ເອວໍ ວທສີຕິ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ສມນຸຠາສນ຺ຕິ ນາມ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໔໒-໔໘) ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ອປ຺ປສ຺ສາທຏ຺ເຐນ. ມໍສເປສູປມາ ພຫຸສາຘາຣຓຏ຺ເຐນ. ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ. ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ມຫາຠິຕາປນຏ຺ເຐນ. ສຸປິນກູປມາ ອິຕ຺ຕຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ຍາຈິຕກູປມາ ຕາວກາລິກຏ຺ເຐນ. ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄປລິຠຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ. ອສິສູນູປມາ ອຘິກຸຏ຺ຏນຏ຺ເຐນ. ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ. ສປ຺ປສິຣູປມາ ສາສງ຺ກສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນ. ຖາມສາຕິ ທິຏ຺ຐິຖາເມນ. ປຣາມາສາຕິ ທິຏ຺ຐິປຣາມາເສນ. ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣຕີຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂວຫຣຕິ ທີເປຕິ ວາ.

໒໓໕. ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ຍທາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ. ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາຕິ ອິທໍ ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍນ ນຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ຕຸກາໂມປິ ຠຄວໂຕ ອານຸຠາເວນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ສມ຺ມຸຂາ ທ຺ເວ ກຖາ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໒໓໖. ກສ຺ສ ໂຂ ນາມ ຕ຺ວໍ ໂມຆປຸຣິສາຕິ ຕ຺ວໍ ໂມຆປຸຣິສ ກສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ເວສ຺ສສ຺ສ ວາ ສຸທ຺ທສ຺ສ ວາ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ເທວສ຺ສ ວາ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ວາ ມຍາ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ອຍໍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອຣິຏ຺ໂຐ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຄວາ ມໍ ໂມຆປຸຣິໂສຕິ ວທຕິ, ນ ໂຂ ປນ ໂມຆປຸຣິສາຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຕເກນ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນ ໂຫຕິ. ອຸປເສນມ຺ປິ ຫິ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ຕໍ, ‘ອຕິລຫຸໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຕ຺ໂຕ’ຕິ (ມຫາວ. ໗໕) ຠຄວາ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ໂອວທິ. ເຖໂຣ ອປຣຠາເຄ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉາກາສິ. ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປໍ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ພນ຺ຘນາ ປວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຓ຺ຑຸປລາສສ຺ສ ວິຍ ອວິຣຸຬ຺ຫິຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ອຸສ຺ມີກໂຕປີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຖ, ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ເອວໍລທ຺ຘິໂກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຓາຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ທທມາໂນ ອປິ ນຸ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຸສ຺ມີກໂຕປິ? ຍຖາ ນິພ຺ພຸເຕປິ ມຫນ຺ເຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ຂຊ຺ຊຸປນກມຕ຺ຕາປິ ອຄ຺ຄິປປຏິກາ ໂຫຕິເຍວ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸນ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາປິ ຎາຓຸສ຺ມາ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວາຍມນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ? ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍລທ຺ຘິກສ຺ສ ກຸໂຕ ເອວຣູປາ ຎາຓຸສ຺ມາຕິ? ມຄ຺ຄຜລານໍ ປຈ຺ຈຍສມຕ຺ຖາຍ ຎາຓຸສ຺ມາຍ ອຸສ຺ມີກຕຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕາ ວທນ຺ຕິ. ມງ຺ກຸຠູໂຕຕິ ນິຕ຺ເຕຊຠູໂຕ. ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ປຕິຕກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອປ຺ປຏິຠາໂນຕິ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຠານໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠິນ຺ນປຏິຠາໂນ ເອວຣູປມ຺ປິ ນາມ ນິຍ຺ຍານິກສາສນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອວິຣຸຬ຺ຫິຘມ຺ໂມ ກິຣມ຺ຫິ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕປຈ຺ຈໂຍ ຊາໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠພ຺ພຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ຠູມິໍ ຂຓມາໂນ ນິສີທິ.

ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສິ ໂຂຕິ ອຍມ຺ປິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອຣິຏ຺ໂຐ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ວທຕິ, ນ ໂຂ ປນ ພຸທ຺ຘາ ສອຸປນິສ຺ສຍານໍເຍວ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ອນຸປນິສ຺ສຍານມ຺ປິ ເທເສນ຺ຕິ, ອຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາ ສຸຄໂຕວາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕູປຄໍ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ໂອວາທໍ ປຏິປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ‘‘ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ຕ຺ວໍເຍວ, ໂມຆປຸຣິສ, ອິມິນາ ປາປເກນ ທິຏ຺ຐິຄເຕນ ນິຣຍາທີສຸ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສິ, ມມ ສນ຺ຕິກາ ຕຸຍ຺ຫໍ ສຸຄໂຕວາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນ ເມ ຕຍາ ອຕ຺ໂຖ, ອິຘາຫໍ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ.

໒໓໗. ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິ ອຍມ຺ປິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐາເນ ຠຄວາ ປຣິສໍ ໂສເຘຕິ, ອຣິຏ຺ຐໍ ຄຓໂຕ ນິສ຺ສາເຣຕິ. ສເຈ ຫິ ປຣິສຄຕານໍ ກສ຺ສຈິ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍ – ‘‘ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠຄວຕາ ອກຖິຕໍ ກເຖຕຸໍ ກິໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຠຄວຕາ ກຖາຍ ສມາຣທ຺ຘາຍ ສຫສາ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ກຖິຕໍ ປນ ນ ອຣິຏ຺ໂຐວ ສຸຓາຕິ, ອຎ຺ເຎນປິ ສຸຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຖາປິສ຺ສ ສິຍາ ‘‘ຍຖາ ສຕ຺ຖາ ອຣິຏ຺ຐໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ມມ຺ປິ ເອວໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ສຸຕ຺ວາປິ ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ສພ຺ພໍ ນ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ມຍາປິ ນ ກຖິຕໍ, ອຎ຺ເຎນ ສຸຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິເມ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ປຣິສາຍ ລທ຺ຘິໍ ໂສເຘຕິ. ປຣິສາຍ ປນ ລທ຺ຘິໂສຘເນເນວ ອຣິຏ຺ໂຐ ຄຓໂຕ ນິສ຺ສາຣິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ລທ຺ຘິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫີຕິອາທີສຸ ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’ຕິ ເອວໍລທ຺ຘິໂກ, ໂສ ວຕ ກິເລສກາເມຫິ ເຈວ ກິເລສກາມສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ສຎ຺ຎາວິຕກ຺ເກຫິ ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ເອເຕ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ, ວິນາ ເອເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ວຕ຺ຖຸກາເມ ປຏິເສວິສ຺ສຕິ, ເມຖຸນສມາຈາຣໍ ສມາຈຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ກາຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສຕິ.

໒໓໘. ເອວໍ ຠຄວາ ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ຍຖາ ນາມ ຣຊໂກ ສຸຄນ຺ຘານິປິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘານິປິ ຊິຓ຺ຓານິປິ ນວານິປິ ສຸທ຺ຘານິປິ ອສຸທ຺ຘານິປິ ວຕ຺ຖານິ ເອກໂຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຓີຕຈີວຣາທິປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ອນິພທ຺ຘສີລານໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ນິພທ຺ຘສີລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາວຣຓກຣໍ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ເອກສທິສໍ ກໂຣຕີຕິ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ລທ຺ຘິໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອິທານິ ທຸຄ຺ຄຫິຕາຍ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ເຈຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄນິທ຺ເທສຂນ຺ຘກປຣິວາຣາ, ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕຣຕນສຸຕ຺ຕນາລກສຸອາຕຸວຏ຺ຏກສຸຕ຺ຕານິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຈ ສຸຕ຺ຕນາມກໍ ຕຖາຄຕວຈນໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພມ຺ປິ ສຄາຖກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ວິເສເສນ ສໍຍຸຕ຺ຕເກ ສກໂລປິ ສຄາຖາວຄ຺ໂຄ. ສກລໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ນິຄ຺ຄາຖກໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ຕໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມປທໍ, ເຖຣຄາຖາ, ເຖຣິຄາຖາ, ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ໂນສຸຕ຺ຕນາມິກາ ສຸທ຺ຘິກຄາຖາ ຈ ຄາຖາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂສມນສ຺ສຎາຓມຍິກຄາຖາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວອສີຕິສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອຸທານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ (ອິຕິວຸ. ໑,໒) ທສຸຕ຺ຕຣສຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອິຕິວຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປຓ຺ຓກຊາຕກາທີນິ ປຓ຺ຓາສາຘິການິ ປຎ຺ຈຊາຕກສຕານິ ຊາຕກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ (ອ. ນິ. ໔.໑໒໙) ສພ຺ເພປິ ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈູຬເວທລ຺ລມຫາເວທລ຺ລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສກ຺ກປຎ຺ຫສງ຺ຂາຣຠາຊນິຍມຫາປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ເວທຎ຺ຈ ຕຸຏ຺ຐິຎ຺ຈ ລທ຺ຘາ ລທ຺ຘາ ປຸຈ຺ຉິຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຕ຺ຖໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖຕ຺ຖໍ ກາຣຓຕ຺ຖໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອນຸປປຣິກ຺ຂຕນ຺ຕິ ອນຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕານໍ. ນ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕີຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສີລໍ ສມາຘິ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ໂຄ ຜລໍ ວຏ຺ຏໍ ວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ອຸປາຣມ຺ຠານິສໍສາ ເຈວາຕິ ເຕ ປເຣສໍ ວາເທ ໂທສາໂຣປນານິສໍສາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສາ ຈາຕິ ເອວໍ ວາທປໂມກ຺ຂານິສໍສາ, ປເຣຫິ ສກວາເທ ໂທເສ ອາໂຣປິເຕ ຕໍ ໂທສໍ ເອວໍ ໂມເຈສ຺ສາມາຕິ ອິມິນາວ ກາຣເຓນ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸໂຠນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ສ ຈ ມຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ຜລສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ເອເຕ ທຸຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄາຫິໂນ ນານຸໂຠນ຺ຕິ. ອປິຈ ປຣສ຺ສ ວາເທ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ໂມເຈຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ນານຸໂຠນ຺ຕິເຍວ.

໒໓໙. ອລຄທ຺ທຕ຺ຖິໂກຕິ ອາສິວິສອຕ຺ຖິໂກ. ຄໂທຕິ ຫິ ວິສສ຺ສ ນາມໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອລໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອລຄທ຺ໂທ. ໂຠເຄຕິ ສຣີເຣ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ເຈ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ນິຕ຺ຖຣຓປຣິຍຕ຺ຕິວເສນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິໂຍ ອລຄທ຺ທປຣິຍຕ຺ຕິ ນິຕ຺ຖຣຓປຣິຍຕ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ຈີວຣາທີນິ ວາ ລຠິສ຺ສາມິ, ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ວາ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ລາຠສກ຺ກາຣເຫຕຸ ປຣິຍາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ປຣິຍຕ຺ຕິ ອລຄທ຺ທປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ປຣິຍາປຸຓໂຕ ຫິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນໍ ວຣຕຣໍ.

ໂຍ ປນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສີລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມາຘິສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສມາຘິຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສາມິ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ປຣິຍຕ຺ຕິ ນິຕ຺ຖຣຓປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ.

ຂີຓາສວສ຺ສ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ. ຕສ຺ສ ຫິ ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ອປ຺ປຫີນໍ ອຠາວິຕໍ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ປຣິຎ຺ຎາຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຫີນກິເລໂສ ຠາວິຕມຄ຺ໂຄ ສຈ຺ຉິກຕຜໂລ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ໂຕ ຕນ຺ຕິຘາຣໂກ ປເວຓິປາລໂກ ວໍສານຸຣກ຺ຂໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິຕິສ຺ສ ສາ ປຣິຍຕ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ.

ໂຍ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຉາຕຠຍາທີສຸ ຄນ຺ຖຘເຣສຸ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕສຸ ສຍໍ ຠິກ຺ຂາຈາເຣນ ອກິລມມາໂນ ອຕິມຘຸຣໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ມາ ນສ຺ສຕຸ, ຕນ຺ຕິໍ ຘາເຣສ຺ສາມິ, ວໍສໍ ຐເປສ຺ສາມິ, ປເວຓິໍ ປາເລສ຺ສາມີຕິ ປຣິຍາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ນ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ປຣິຍາປຸຕຕ຺ຕາ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ອລຄທ຺ທາ ວາ ໂຫຕິ ນິຕ຺ຖຣຓາ ວາ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ ນິຕ຺ຖຣຓາວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕິເຍວ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ນິຕ຺ຖຣຓປຣິຍຕ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕີຕິ ສີລາທີນໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ອິຘ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອິຘ ສມາຘິ, ອິຘ ວິປສ຺ສນາ, ອິຘ ມຄ຺ໂຄ, ອິຘ ຜລໍ, ອິຘ ວຏ຺ຏໍ, ອິຘ ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠນ຺ຕີຕິ ເຍສໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ. ສຸຄ຺ຄຫິຕປຣິຍຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕາ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ປຣວາເທ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ສກວາເທ ອາໂຣປິຕໍ ໂທສໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂມເຈຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ອນຸໂຠນ຺ຕິເຍວ. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສີລາທີນໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສີລາທີນິ ປູເຣນ຺ຕານມ຺ປິ, ປເຣສໍ ວາເທ ສຫຘມ຺ເມນ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ອາໂຣເປນ຺ຕານມ຺ປິ, ສກວາທໂຕ ໂທສໍ ຫຣນ຺ຕານມ຺ປິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປສນ຺ເນຫິ ອຸປນີເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານມ຺ປິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສຸຄ຺ຄຫິເຕ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຕ຺ເຖວ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ຕສ຺ມາ ຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ທຸຄ຺ຄຫິຕປຣິຍຕ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຫິຕອລຄທ຺ໂທ ວິຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕປຣິຍຕ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຫິຕອລຄທ຺ໂທ ວິຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖາຕິ ຕເຖວ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ, ເຕເນວ ອຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖ. ເຍ ວາ ປນາສ຺ສຸ ວິຍຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຍ ວາ ປນ ອຎ຺ເຎ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານມຫາກສ຺ສປມຫາກຈ຺ຈານາທິກາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕາ ຠິກ຺ຂູ ອສ຺ສຸ, ເຕ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ອຣິຏ຺ເຐນ ວິຍ ປນ ມມ ສາສເນ ນ ກລລໍ ວາ ກຈວຣໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ.

໒໔໐. ກຸລ຺ລູປມນ຺ຕິ ກຸລ຺ລສທິສໍ. ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍາຕິ ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ. ອຸທກຓ຺ຓວນ຺ຕິ ຍຎ຺ຫິ ອຸທກໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ນ ປຸຖຸລໍ. ປຸຖຸລໍ ວາ ປນ ນ ຄມ຺ຠີຣໍ, ນ ຕໍ ອຓ຺ຓໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ເຈວ ປຸຖຸລຎ຺ຈ, ຕໍ ອຓ຺ຓໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກຓ຺ຓວນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ປຸຖຸລໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສາສງ຺ກໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ໂຈຣານໍ ນິວຸຕ຺ໂຖກາໂສ ທິສ຺ສຕິ. ຐິໂຕກາໂສ, ນິສິນ຺ໂນກາໂສ, ນິປນ຺ໂນກາໂສ ທິສ຺ສຕິ. ສປ຺ປຏິຠຍໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ໂຈເຣຫິ ມນຸສ຺ສາ ຫຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິລຸຕ຺ຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ອາໂກຏິຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣເສຕູຕິ ອຸທກຓ຺ຓວສ຺ສ ອຸປຣິ ພທ຺ໂຘ ເສຕຸ. ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ກຸລ຺ໂລ ນາມ ຕຣຓຕ຺ຖາຍ ກລາປໍ ກຕ຺ວາ ພທ຺ໂຘ. ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ພທ຺ຘາ ປນ ປທຣຈາຏິອາທໂຍ ອຸຬຸມ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຸຈ຺ຈາເຣຕ຺ວາຕິ ຐເປຕ຺ວາ. ກິຈ຺ຈກາຣີຕິ ປຕ຺ຕກາຣີ ຍຸຕ຺ຕກາຣີ, ປຕິຣູປກາຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມາປິ ໂວ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາ. ຠຄວາ ຫິ ສມເຖປິ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫາເປສິ, ວິປສ຺ສນາຍປິ. ສມເຖ ຉນ຺ທຣາຄໍ ກຕ຺ຖ ປຊຫາເປສິ? ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສປິ ປຫານໍ ວທາມິ, ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຍິ, ຕໍ ສໍໂຍຊນໍ ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາ, ຍສ຺ສາຫໍ ໂນ ປຫານໍ ວທາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໕໖) ເອຕ຺ຖ ສມເຖ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫາເປສິ. ‘‘ອິມໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິໍ ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເອວໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ນ ອລ຺ລີເຍຖ ນ ເກລາເຍຖ ນ ຘນາເຍຖາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໑) ເອຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫາເປສິ. ອິຘ ປນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ປຊຫາເປນ຺ໂຕ ‘‘ຘມ຺ມາປິ ໂວ ປຫາຕພ຺ພາ, ປເຄວ ອຘມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ເອວຣູເປສຸ ສນ຺ຕປ຺ປຓີເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ວທາມິ, ກິໍ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ອສທ຺ຘມ຺ເມ ຄາມຘມ຺ເມ ວສລຘມ຺ເມ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ເລ ໂອທກນ຺ຕິເກ, ຍຕ຺ຖ ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ໂມຆປຸຣິໂສ ນິທ຺ໂທສສຎ຺ຎີ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາຄໍ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາຕິ ວທຕິ. ອຣິຏ຺ເຐນ ວິຍ ນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ສາສເນ ກລລໍ ວາ ກຈວຣໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ຠຄວາ ອິມິນາປິ ໂອວາເທນ ອຣິຏ຺ຐໍເຍວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໔໑. ອິທານິ ໂຍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຕິວິຘຄ຺ຄາຫວເສນ ອຫໍ ມມນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ສາສເນ ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ວິຍ ກລລໍ ກຈວຣໍ ປກ຺ຂິປຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານານີຕິ ທິຏ຺ຐິປິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ປຈ຺ຈໂຍປິ. ຣູປໍ ເອຕໍ ມມາຕິອາທີສຸ ເອຕໍ ມມາຕິ ຕຓ຺ຫາຄ຺ຄາໂຫ. ເອໂສຫມສ຺ມີຕິ ມານຄ຺ຄາໂຫ. ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາໂຫ. ເອວໍ ຣູປາຣມ຺ມຓາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣູປໍ ປນ ອຕ຺ຕາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທິຏ຺ຐໍ ຣູປາຍຕນໍ, ສຸຕໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ, ມຸຕໍ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ, ຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ມຸຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວເສສານິ ສຕ຺ຕາຍຕນານິ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ. ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ປຕ຺ຕໍ. ປຣິເຍສິຕນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິເຍສິຕໍ. ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕໍ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕມ຺ປິ. ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ນາມ. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ນາມ. ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕຎ຺ຈ ມນສານຸວິຈຣິຕໍ ນາມ.

ອຖ ວາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ປຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຕ຺ຕໍ ນາມ. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ນາມ. ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕໍ ມນສານຸວິຈຣິຕໍ ນາມ. ສພ຺ພໍ ວາ ເອຕໍ ມນສາ ອນຸວິຈຣິຕຕ຺ຕາ ມນສານຸວິຈຣິຕໍ ນາມ. ອິມິນາ ວິຎ຺ຎາຓາຣມ຺ມຓາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ ກຖິຕາ, ເທສນາວິລາເສນ ເຫຏ຺ຐາ ທິຏ຺ຐາທິອາຣມ຺ມຓວເສນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຍມ຺ປິ ຕໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍມ຺ປິ ເອຕໍ ໂສ ໂລໂກຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ.

ໂສ ໂລໂກ ໂສ ອຕ຺ຕາຕິ ຍາ ເອສາ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ໂລໂກ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ໂສ ອຫໍ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຈ຺ໂຈ ຠວິສ຺ສາມິ, ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສາມິ, ສິເນຣຸມຫາປຖວີມຫາສມຸທ຺ທາທີຫິ ສສ຺ສຕີຫິ ສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສາມິ. ຕມ຺ປິ ເອຕໍ ມມາຕິ ຕມ຺ປິ ທສ຺ສນໍ ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ອິມິນາ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ ກຖິຕາ. ວິປສ຺ສນາຍ ປຏິວິປສ຺ສນາກາເລ ວິຍ ປຈ຺ຉິມທິຏ຺ຐິຍາ ປຸຣິມທິຏ຺ຐິຄ຺ຄຫຓກາເລ ເອວໍ ໂຫຕິ.

ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ຣູປໍ ເນຕໍ ມມາຕິ ຣູເປ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ປທສ຺ສ ຕຓ຺ຫາສມນຸປສ຺ສນາ ມານສມນຸປສ຺ສນາ ທິຏ຺ຐິສມນຸປສ຺ສນາ ຎາຓສມນຸປສ຺ສນາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ສມນຸປສ຺ສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ສມນຸປສ຺ສນານໍ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ຎາຓສມນຸປສ຺ສນາຍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອສຕິ ນ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ອວິຊ຺ຊມາເນ ຠຍປຣິຕສ຺ສນາຍ ຕຓ຺ຫາປຣິຕສ຺ສນາຍ ວາ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ. ອິມິນາ ຠຄວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘວິນາເສ ອປຣິຕສ຺ສມານໍ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເທສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສິ.

໒໔໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອວໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອນຸສນ຺ຘິກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ – ‘‘ຠຄວຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘວິນາເສ ອປຣິຕສ຺ສນ຺ຕໍ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເທສນາ ນິຏ຺ຐາປິຕາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປຣິຕສ຺ສນ຺ເຕ ໂຂ ປນ ສຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຣິຕສ຺ສເກນ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາຣວິນາເສ ປຣິຕສ຺ສເກນ ອປຣິຕສ຺ສເກນ ຈາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ. ພຫິທ຺ຘາ ອສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາຣວິນາເສ. ອຫຸ ວຕ ເມຕິ ອໂຫສິ ວຕ ເມ ຠທ຺ທກໍ ຍານໍ ວາຫນໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ວຕ ເມ ນຕ຺ຖີຕິ ຕໍ ວຕ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖິ, ຣາຊູຫິ ວາ ໂຈເຣຫິ ວາ ຫຏໍ, ອຄ຺ຄິນາ ວາ ທຑ຺ຒໍ, ອຸທເກນ ວາ ວຸຬ຺ຫໍ, ປຣິໂຠເຄນ ວາ ຊິຓ຺ຓໍ. ສິຍາ ວຕ ເມຕິ ຠເວຍ຺ຍ ວຕ ມຍ຺ຫໍ ຍານໍ ວາຫນໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ສາລິ ວີຫິ ຍໂວ ໂຄຘຸໂມ. ຕໍ ວຕາຫໍ ນ ລຠາມີຕິ ຕມຫໍ ອລຠມາໂນ ຕທນຸຈ຺ຉວິກໍ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຕ຺ຕາ ອິທານິ ນ ລຠາມີຕິ ໂສຈຕິ, ອຍໍ ອຄາຣິຍໂສຈນາ, ອນຄາຣິຍສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣາທີນໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປຣິຕສ຺ສນາວາເຣ ນ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ເຍຫິ ກິເລເສຫິ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍ, ເຕສໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານາຘິຏ຺ຐານປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍານນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐາຘິຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິປຣິຍຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ອຠິນິເວສານຸສຍານຎ຺ຈ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມຖາຍາຕິ ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາອິຎ຺ຊິຕານິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຈລນານິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ສມ຺ມນ຺ຕິ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ, ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕເທວ ຈ ອາຄມ຺ມ ຂນ຺ຘູປຘິ ກິເລສູປຘິ ອຠິສງ຺ຂາຣູປຘິ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓູປຘີຕິ ອິເມ ອຸປຘໂຍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຍນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫາ ຂີຍຕິ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ, ‘‘ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ອຍໍ ປນສ຺ສ ສຣູປນິທ຺ເທໂສ, ອິຕິ ສພ຺ເພເຫວ ອິເມຫິ ປເທຫິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ. ຕສ຺ເສວໍ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ນາມສ຺ສຸ, ວິນສ຺ສິສ຺ສາມິ ນາມສ຺ສຸ, ນາສ຺ສຸ ນາມ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ຫິ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຸຎ຺ຎຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເທສິຍມານໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕາໂສ ເຫໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ໂນ ຈສ຺ສໍ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໕).

໒໔໓. ເອຕ຺ຕາວຕາ ພຫິທ຺ຘາປຣິກ຺ຂາຣວິນາເສ ຕສ຺ສນກສ຺ສ ຈ ໂນຕສ຺ສນກສ຺ສ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘວິນາເສ ຕສ຺ສນກສ຺ສ ຈ ໂນຕສ຺ສນກສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ຈຕຸກ຺ໂກຏິກາ ສຸຎ຺ຎຕາ ກຖິຕາ. ອິທານິ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ນາມ ກຕ຺ວາ, ວີສຕິວຕ຺ຖຸກໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ນາມ ກຕ຺ວາ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປມຸຂາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ຕິໂກຏິກໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຄ຺ຄຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ. ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາຕິ ຍຖາ ວິຎ຺ຎູ ມນຸສ຺ໂສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອຫມ຺ປິ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ນ ປສ຺ສຖ, ອຫມ຺ປິ ນ ປສ຺ສາມິ, ອິຕິ ເອວຣູໂປ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໔໔. ເອວໍ ຕິໂກຏິກໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘ ອຕ຺ຕາຕິ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກ຺ຂາເຣ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ທ຺ວິໂກຏິກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນິ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ສຕິ ອິທໍ ເມ ປຣິກ຺ຂາຣຊາຕໍ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ອສ຺ສ, ອຕ຺ຕນິເຍວ ວາ ປຣິກ຺ຂາເຣ ສຕິ ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ສາມີຕິ, ເອວໍ ອຫນ຺ຕິ. ສຕິ ມມາຕິ, ມມາຕິ ສຕິ ອຫນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ສຈ຺ຈໂຕຕິ ຠູຕໂຕ, ເຖຕໂຕຕິ ຕຖໂຕ ຖິຣໂຕ ວາ.

ອິທານິ ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ຕິປຣິວຏ຺ຏວເສນ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ວິຍ ມຍ຺ຫໍ ສາສເນ ກລລໍ ກຈວຣໍ ປກ຺ຂິປຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຍສ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ. ອຸປ຺ປາທວຍວຕ຺ຕິໂຕ ວິປຣິຓາມຕາວກາລິກນິຈ຺ຈປຏິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ວາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອນິຈ຺ຈໍ. ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປີຬນາກາເຣນ ທຸກ຺ຂໍ, ສນ຺ຕາປທຸກ຺ຂມທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸກສຸຂປຏິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ວາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ທຸກ຺ຂໍ. ວິປຣິຓາມຘມ຺ມນ຺ຕິ ຠວສງ຺ກນ຺ຕິອຸປຄມນສຠາວໍ ປກຕິຠາວວິຊຫນສຠາວໍ. ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ຕໍ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫານໍ ວເສນ ອຫໍ ມມາຕິ ເອວໍ ຄເຫຕຸໍ. ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ອິມິນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອວສວຕ຺ຕນາກາເຣນ ຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຕ຺ຕາຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ສຸຎ຺ຎອສ຺ສາມິກອນິສ຺ສຣອຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ວາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອນຕ຺ຕາ.

ຠຄວາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ອນິຈ຺ຈວເສນ ອນຕ຺ຕຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ທຸກ຺ຂວເສນ, ກຕ຺ຖຈິ ອຸຠຍວເສນ. ‘‘ຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕາຕິ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ, ຕໍ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທປິ ວໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ອຸປ຺ປາໂທປິ ວໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຕ຺ຕາ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈ ເວຕິ ຈາຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ເອວມາຄຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕາຕິ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ, ອິຕິ ຈກ຺ຂຸ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໒໒) ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຉຉກ຺ກສຸຕ຺ເຕ ອນິຈ຺ຈວເສນ ອນຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຫິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສ, ນຍິທໍ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ລພ຺ເຠຖ ຈ ຣູເປ ‘ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີ’ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ອນຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຈ ລພ຺ຠຕິ ຣູເປ ‘ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີ’’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໐; ສໍ. ນິ. ໓.໕໙) ອິມສ຺ມິໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂວເສນ ອນຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ, ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕທນຕ຺ຕາ, ຍທນຕ຺ຕາ ຕໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໖) ອິມສ຺ມິໍ ອຣຫຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ ອຸຠຍວເສນ ອນຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ກສ຺ມາ? ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປາກຏໍ. ອນຕ຺ຕາຕິ ນ ປາກຏໍ.

ປຣິໂຠຄຠາຊນາທີສຸ ຫິ ຠິນ຺ເນສຸ ອໂຫ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອໂຫ ອນຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຣີເຣ ຄຓ຺ຑປິຬກາທີສຸ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕາສຸ ກຓ຺ຏເກນ ວາ ວິທ຺ຘາ ອໂຫ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອໂຫ ອນຕ຺ຕາຕິ ປນ ວຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ອິທຎ຺ຫິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ນາມ ອວິຠູຕໍ ທຸທ຺ທສໍ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາປນໍ. ເຕນ ຕໍ ຠຄວາ ອນິຈ຺ຈວເສນ ວາ ທຸກ຺ຂວເສນ ວາ ອຸຠຍວເສນ ວາ ທສ຺ເສຕິ. ຕຍິທໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ເຕປຣິວຏ຺ເຏ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂວເສເນວ ທສ຺ສິຕໍ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕສ຺ມາ ຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມາ ເອຕຣຫິ ອຎ຺ຎທາປິ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປນ຺ຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ.

໒໔໕. ນິພ຺ພິນ຺ທຕີຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນິພ຺ພິທາຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາຍ ຫິ ພຫູນິ ນາມານິ. ເອສາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ສຎ຺ຎຄ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ກຕ຺ຖຈິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ຕມ຺ມຍຕາປຣິຍາທານນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ຕີຫິ ນາເມຫິ. ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ວີຫີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂປຏ຺ຐປາທສຸຕ຺ເຕ ຕາວ ‘‘ສຎ຺ຎາ ໂຂ, ໂປຏ຺ຐປາທ, ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໑໖) ເອວໍ ສຎ຺ຎຄ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສຸສິມສຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ສຸສິມ, ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ, ປຈ຺ຉາ ນິພ຺ພາເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໗໐) ເອວໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໙) ເອວໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິປທານິຍງ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຣຖວິນີເຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໗) ເອວໍ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສຬາຍຕນວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອຕມ຺ມຍຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສາຍ ອຕມ຺ມຍຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕສິຕາ, ຕໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ເອວເມຕິສ຺ສາ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມຕິສ຺ສາ ສມຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໐) ເອວໍ ຕມ຺ມຍຕາປຣິຍາທານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ‘‘ຍາ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ, ຍາ ຈ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ, ຍາ ຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໔) ເອວໍ ຕີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອນຸໂລມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ອນຸໂລມໍ ໂວທານສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗) ເອວໍ ທ຺ວີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອລຄທ຺ທສຸຕ຺ເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຕີຕິ ນິພ຺ພິທານາເມນ ອາຄຕາ.

ນິພ຺ພິທາ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຣາໂຄຕິ ມຄ຺ໂຄ ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຣາເຄນ ມຄ຺ເຄນ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຜລໍ ກຖິຕໍ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ອິຘ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກຖິຕາ.

ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ມຫາຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສ ຍຖາຠູເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ວຏ຺ຏມູລິກາ ອວິຊ຺ຊາ. ອຍຎ຺ຫິ ທຸຣຸກ຺ຂິປນຏ຺ເຐນ ປລິໂຆຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນສ ຕສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາຕິ ສີສຈ຺ຉິນ຺ນຕາໂລ ວິຍ ກຕາ, ສມູລໍ ວາ ຕາລໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕາລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕາ, ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຸນ ໂສ ຕາໂລ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ປຸນ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວໍ ນີຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂປໂນພ຺ຠວິໂກຕິ ປຸນພ຺ຠວທາຍໂກ. ຊາຕິສໍສາໂຣຕິອາທີສຸ ຊາຍນວເສນ ເຈວ ສໍສຣຓວເສນ ຈ ເອວໍ ລທ຺ຘນາມານໍ ປຸນພ຺ຠວຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ໂສ ຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກຣຓວເສນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ປຣິກ຺ຂາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕເນສ ຕສ຺ສາ ສໍກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ວິກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ສໍກິຓ຺ຓປຣິກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຓ຺ຫາຕິ ວຏ຺ຏມູລິກາ ຕຓ຺ຫາ. ອຍຎ຺ຫິ ຄມ຺ຠີຣານຸຄຕຏ຺ເຐນ ເອສິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນສ ຕສ຺ສາ ອພ຺ພູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານີຕິ ໂອຣໍ ຠຊນການິ ກາມຠເວ ອຸປປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍານິ. ເອຕານິ ຫິ ກວາຏໍ ວິຍ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄຬາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕເນສ ເຕສໍ ນິຣາກຕຕ຺ຕາ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ນິຣຄ຺ຄໂຬຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຣິໂຍຕິ ນິກ຺ກິເລໂສ ປຣິສຸທ຺ໂຘ. ປນ຺ນທ຺ຘໂຊຕິ ປຕິຕມານທ຺ຘໂຊ. ປນ຺ນຠາໂຣຕິ ຂນ຺ຘຠາຣກິເລສຠາຣອຠິສງ຺ຂາຣຠາຣປຎ຺ຈກາມຄຸຓຠາຣາ ປນ຺ນາ ໂອໂຣຫິຕາ ອສ຺ສາຕິ ປນ຺ນຠາໂຣ. ອປິຈ ອິຘ ມານຠາຣສ຺ເສວ ໂອໂຣປິຕຕ຺ຕາ ປນ຺ນຠາໂຣຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ ມານສໍໂຍເຄເນວ ວິສໍຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອສ຺ມິມາໂນຕິ ຣູເປ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນ, ເວທນາຍ… ສຎ຺ຎາຍ… ສງ຺ຂາເຣສຸ… ວິຎ຺ຎາເຓ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠຄວຕາ ມຄ຺ເຄນ ກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ນິໂຣຘສຍນວຣຄຕສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ວິຫຣໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ກາໂລ ທສ຺ສິໂຕ. ຍຖາ ຫິ ທ຺ເວ ນຄຣານິ ເອກໍ ໂຈຣນຄຣໍ, ເອກໍ ເຂມນຄຣໍ. ອຖ ເອກສ຺ສ ມຫາໂຍຘສ຺ສ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍ – ‘‘ຍາວິມໍ ໂຈຣນຄຣໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕາວ ເຂມນຄຣໍ ຠຍໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ໂຈຣນຄຣໍ ອນຄຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນາຫໍ ກຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຈຣນຄຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ອຸສ຺ສາປິເຕ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສທ຺ວາຣພາຫກໍ ກວາຏໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລິຆໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາກາຣໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ປຣິກ຺ຂໍ ສໍກິຣິຕ຺ວາ ນຄຣໂສຠນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສິເຕ ຘເຊ ປາເຕຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອຄ຺ຄິນາ ຌາເປຕ຺ວາ ເຂມນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຎາຕິຄຓປຣິວຸໂຕ ສຸຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂຈຣນຄຣໍ ວິຍ ສກ຺ກາໂຍ, ເຂມນຄຣໍ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ, ມຫາໂຍໂຘ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ. ຕສ຺ເສວໍ ໂຫຕິ, ‘‘ຍາວ ສກ຺ກາຍວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣຓອຏ຺ຐນວຸຕິໂຣຄປຎ຺ຈວີສຕິມຫາຠເຍຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ມຫາໂຍໂຘ ວິຍ ສນ຺ນາຫໍ ສີລສນ຺ນາຫໍ ກຕ຺ວາ, ປຎ຺ຎາຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂຄ຺ເຄນ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຕຓ຺ເຫສິກໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ສທ຺ວາຣພາຫກໍ ນຄຣກວາຏໍ ວິຍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນຄ຺ຄຬໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ປລິຆໍ ວິຍ, ອວິຊ຺ຊາປລິຆໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ປາກາຣໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ປຣິກ຺ຂໍ ວິຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ຊາຕິສໍສາຣປຣິກ຺ຂໍ ສໍກິຣິຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ນຄຣໂສຠນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສາປິເຕ ຘເຊ ວິຍ ມານທ຺ຘເຊ ປາເຕຕ຺ວາ ສກ຺ກາຍນຄຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ເຂມນຄເຣ ອຸປຣິປາສາເທ ສຸຣສໂຠຊນໍ ວິຍ ກິເລສນິພ຺ພານໍ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອມຕນິໂຣຘາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕິ.

໒໔໖. ອິທານິ ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ປເຣຫິ ອນຘິຄມນີຍວິຎ຺ຎາຓຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ເວສນ຺ຕິ ອນ຺ເວສນ຺ຕາ ຄເວສນ຺ຕາ. ອິທໍ ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ນາມ ນິສ຺ສິຕໍ. ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕປິ ຕຖາຄໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄໂລ ຂີຓາສໂວປິ. ອນນຸວິຊ຺ໂຊຕິ ອສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ວາ ອວິນ຺ເທຍ຺ໂຍ ວາ. ຕຖາຄໂຕຕິ ຫິ ສຕ຺ເຕ ຄຫິເຕ ອສໍວິຊ຺ຊມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຏ຺ຏຕິ, ຂີຓາສເວ ຄຫິເຕ ອວິນ຺ເທຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຘຣມານກໍເຍວ ຂີຓາສວໍ ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ນ ປຎ຺ຎເປມິ. ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ປນ ປຣິນິພ຺ພຸຕໍ ຂີຓາສວໍ ສຕ຺ໂຕຕິ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວາ ກິໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມິ? ອນນຸວິຊ຺ໂຊ ຕຖາຄໂຕ. ນ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ອິທໍ ນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອນ຺ເວສນ຺ຕາປິ ກິໍ ອຘິຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ? ກຖໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍນເຍ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຘຣມານກໍເຍວ ຂີຓາສວໍ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ອິນ຺ທາທີຫິ ອວິນ຺ທິຍໍ ວທາມິ. ນ ຫິ ສອິນ຺ທາ ເທວາ ສພ຺ຣຫ຺ມກາ ສປຊາປຕິກາ ອນ຺ເວສນ຺ຕາປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ ວາ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕໍ ວາ, ອິທໍ ນາມ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ກິໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິ?

ອສຕາຕິ ອສນ຺ເຕນ. ຕຸຈ຺ຉາຕິ ຕຸຈ຺ຉເກນ. ມຸສາຕິ ມຸສາວາເທນ. ອຠູເຕນາຕິ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ. ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຠິອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຠິຠວິຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ. ເວນຍິໂກຕິ ວິນຍຕິ ວິນາເສຕີຕິ ວິນໂຍ, ໂສ ເອວ ເວນຍິໂກ, ສຕ຺ຕວິນາສໂກຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ຈາຫໍ ນ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍນ ວາກາເຣນ ອຫໍ ນ ສຕ຺ຕວິນາສໂກ. ຍຖາ ຈາຫໍ ນ ວທາມີຕິ ເຍນ ວາ ກາຣເຓນ ອຫໍ ສຕ຺ຕວິນາສໍ ນ ປຎ຺ຎເປມິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາຫໍ ນ ສຕ຺ຕວິນາສໂກ, ຍຖາ ຈ ນ ສຕ຺ຕວິນາສໍ ປຎ຺ຎເປມິ, ຕຖາ ມໍ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ເວນຍິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ສຕ຺ຕວິນາສໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມຕິ ຈ, ‘‘ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວິນາສໍ ວິຠວໍ ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ສຕ຺ຕວິນາສໍ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ຈ ອສຕາ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ.

ປຸພ຺ເພ ຈາຕິ ປຸພ຺ເພ ມຫາໂພຘິມຓ຺ຑມ຺ຫິເຍວ ຈ. ເອຕຣຫິ ຈາຕິ ເອຕຣຫິ ຘມ຺ມເທສນາຍຎ຺ຈ. ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎເປມິ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ນິໂຣຘນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ອປ຺ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວິຫຣນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕປິ ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ປຎ຺ຎເປມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ທຸກ຺ຂຄ຺ຄຫເຓນ ຕສ຺ສ ມູລຠູໂຕ ສມຸທໂຍ, ນິໂຣຘຄ຺ຄຫເຓນ ຕໍສມ຺ປາປໂກ ມຄ຺ໂຄ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ຕສ຺ມິໍ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສເນ. ປເຣຕິ ສຈ຺ຈານິ ອາຊານິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖປຸຄ຺ຄລາ. ອກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ປຣິຠາສນ຺ຕີຕິ ວາຈາຍ ປຣິຠາສນ຺ຕິ. ໂຣເສນ຺ຕິ ວິເຫເສນ຺ຕີຕິ ໂຣເສສ຺ສາມ ວິເຫເສສ຺ສາມາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ອກ຺ໂກສາທີສຸ, ເຕສຸ ວາ ປຣປຸຄ຺ຄເລສຸ. ອາຆາໂຕຕິ ໂກໂປ. ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕິ ໂທມນສ຺ສໍ. ອນຠິຣທ຺ຘີຕິ ອຕຸຏ຺ຐິ.

ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສເນເຍວ. ປເຣຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນໍ ອາຊານິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ຖປຸຄ຺ຄລາ. ອານນ຺ໂທຕິ ອານນ຺ທປີຕິ. ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປິລາປນປີຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນມ຺ຫິເຍວ. ຕຕ຺ຣາຕິ ສກ຺ກາຣາທີສຸ. ຍໍ ໂຂ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ປຸພ຺ເພ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ. ຕຕ຺ຖເມຕິ ຕສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ອິເມ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຕຕ຺ຣາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິເມ ສກ຺ກາຣາ ມຍິ ກຣີຍນ຺ຕີຕິ ວາ ອຫໍ ເອເຕ ອນຸຠວາມີຕິ ວາ ນ ໂຫຕິ. ປຸພ຺ເພ ປຣິຎ຺ຎາຕກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍເຍວ ເອເຕ ສກ຺ກາເຣ ອນຸໂຠຕີຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ໂຫຕີຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາ ຕຖາຄຕມ຺ປິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໔໗. ຕສ຺ມາ ຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິເຍປິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ຍຖາ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຕຖາ ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍ. ນ ຫິ ໂນ ເອຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕາ ວາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາສໍ ອມ຺ຫາກໍ ເນວ ອຕ຺ຕາ ນ ອມ຺ຫາກໍ ຣູປໍ ນ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕນິຍໍ ວາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຈີວຣາທິປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕໍ ປຊຫຖາຕິ ຠຄວາ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍເຍວ ນ ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຊຫາເປຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ, ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວາ. ຉນ຺ທຣາຄວິນເຍນ ປເນຕໍ ປຊຫາເປຕິ.

໒໔໘. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິປຣິວຏ຺ຏໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອິມໍ ຐານໍ ອາຫຣິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິໂລເມນ ເປມມຕ຺ຕເກນ ສຄ຺ຄປຣາຍຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອິມໍ ຐານໍ ອາຫຣິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິ ສຸກຖິໂຕ. ສຸກຖິຕຕ຺ຕາ ເອວ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ປກາສິໂຕ. ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກຕິ ປິໂລຕິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຉິນ຺ນໍ ຠິນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສິພ຺ພິຕໍ ຄຓ຺ຐິກຕໍ ຊິຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຖໍ, ຕໍ ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖໍ ວາ ນວຫຕ຺ຖໍ ວາ ອຫຕສາຏກໍ ນິວຕ຺ໂຖ, ໂສ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ ນາມ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ຕາທິໂສ, ນ ເຫຕ຺ຖ ໂກຫຎ຺ຎາທິວເສນ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນສິພ຺ພິຕຄຓ຺ຐິກຕຠາໂວ ອຕ຺ຖິ. ອປິຈ ກຈວໂຣ ປິໂລຕິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສາສເນ ສມຓກຈວຣໍ ນາມ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ກາຣຓ຺ຑວໍ ນິທ຺ຘມຖ, ກສມ຺ພຸຎ຺ຈາປກສ຺ສຖ;

ຕໂຕ ປລາເປ ວາເຫຖ, ອສ຺ສມເຓ ສມຓມານິເນ.

ນິທ຺ຘມິຕ຺ວານ ປາປິຈ຺ເຉ, ປາປອາຈາຣໂຄຈເຣ;

ສຸທ຺ຘາ ສຸທ຺ເຘຫິ ສໍວາສໍ, ກປ຺ປຍວ຺ໂຫ ປຕິສ຺ສຕາ;

ຕໂຕ ສມຄ຺ຄາ ນິປກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໒໘໓-໒໘໕);

ອິຕິ ສມຓກຈວຣສ຺ສ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາປິ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ວຏ຺ຏໍ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາປນາຍາຕິ ເຕສໍ ວຏ຺ຏໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວໍ ຄຕໍ ນິປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕິກໍ ຊາຕໍ. ເອວຣູໂປ ມຫາຂີຓາສໂວ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ສາສເນເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຈ ຂີຓາສໂວ, ເອວໍ ອນາຄາມິອາທໂຍປິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມານຸສາຣິໂນ ສທ຺ຘານຸສາຣິໂນຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ? ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາວາຫິໍ ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ, ຜເລ ຐິໂຕ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ? ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘາວາຫິໍ ສທ຺ຘາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ, ຜເລ ຐິໂຕ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໓໐). ເຍສໍ ມຍິ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕໍ ເປມມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ເຍສໍ ອຎ຺ໂຎ ອຣິຍຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາຄເຕ ປນ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕໍ ເປມມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເຕ ວິປສ຺ສກປຸຄ຺ຄລາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ວິປສ຺ສກຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ເອວໍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນານໍ ທສພເລ ເອກາ ສທ຺ຘາ ເອກໍ ເປມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ເຕນ ເປເມນ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ຐປິຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນິຍຕຄຕິກາ ກິຣ ເອເຕ. ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ປນ ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈູຬໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ວທນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ວມ຺ມິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ວມ຺ມິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ. ກຸມາຣກສ຺ສໂປຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ກຸມາຣກາເລ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ປນ ຠຄວຕາ, ‘‘ກສ຺ສປໍ ປກ຺ໂກສຖ, ອິທໍ ຜລໍ ວາ ຂາທນີຍໍ ວາ ກສ຺ສປສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ກຕຣສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສາຕິ ກຸມາຣກສ຺ສປສ຺ສາຕິ ເອວໍ ຄຫິຕນາມຕ຺ຕາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຑ຺ຒກາເລປິ ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປິຈ ຣຎ຺ຎາ ໂປສາວນິກປຸຕ຺ຕຕ຺ຕາປິ ຕໍ ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ອຍໍ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພໂຍຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາວິຠາວກຖາ –

ເຖໂຣ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຣກຖິໍ ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາວກໍ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ອຫມ຺ປິ ຠຄວາ ອນາຄເຕ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຍໍ ເຖໂຣ ວິຍ ຈິຕ຺ຣກຖີ ສາວໂກ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ຕທາ ກິຣ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ໂອສກ຺ກນ຺ເຕ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສມຓຘມ຺ມໍ ອກໍສຸ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຕຕິຍທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອນຸເຖໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອນາຄາມີ ອໂຫສິ. ອິຕເຣ ຕໂຍ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕສໍ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠນ຺ຕານໍ ເອໂກ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອໂກ ເອກສ຺ມິໍ ສມຸທ຺ທປຏ຺ຏເນ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຠິນ຺ນນາໂວ ທາຣຸຈີຣານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ລາຠສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ, ‘‘ອຫໍ ອຣຫາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ, ຄຈ຺ຉ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ອຕ຺ຖກາມາຍ ເທວຕາຍ ໂຈທິໂຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປຕ຺ໂຕ.

ເອໂກ ຣາຊຄເຫ ເອກິສ຺ສາ ກຸລທາຣິກາຍ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ສາ ຈ ປຐມໍ ມາຕາປິຕໂຣ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຠມານາ ກຸລຆຣໍ ຄຕາ ຄພ຺ຠສຓ຺ຐິຕມ຺ປິ ອຊານນ຺ຕີ ສາມິກໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ເຕນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕາ. ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠິນິນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເທວທຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ໂສ ‘‘ອສ຺ສມຓີ’’ຕິ ອາຫ. ທສພລໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ສຕ຺ຖາ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ເຖໂຣ ສາວຕ຺ຖິນຄຣວາສີນິ ກຸລານິ ວິສາຂຎ຺ຈ ອຸປາສິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ໂສເຘນ຺ໂຕ, – ‘‘ປຸເຣ ລທ຺ໂຘ ຄພ຺ໂຠ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອໂຣຄາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຸວິນິຈ຺ຉິຕໍ ອຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເຖຣສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພສທິສໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ໂປສາເປສິ. ‘‘ກສ຺ສໂປ’’ຕິ ຈສ຺ສ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ອິຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂປສາວນິກປຸຕ຺ຕຕ຺ຕາປິ ຕໍ ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິໍສູຕິ.

ອນ຺ຘວເນຕິ ເອວໍນາມເກ ວເນ. ຕໍ ກິຣ ວນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ກາເລ ອວິຊຫິຕນາມໍ ອນ຺ຘວນໍຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວິຠາວນາ – ອປ຺ປາຍຸກພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ສຣີຣຘາຕຸ ນ ເອກຄ຺ຆນາ ໂຫຕິ. ອຘິຏ຺ຐານານຸຠາເວນ ວິປ຺ປກິຣິຍຕິ. ເຕເນວ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ, – ‘‘ອຫໍ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ, ອປ຺ປເກຫິ ສຕ຺ເຕຫິ ອຫໍ ທິຏ຺ໂຐ, ເຍຫິ ນ ທິຏ຺ໂຐ, ເຕວ ພຫຸຕຣາ, ເຕ ເມ ຘາຕຸໂຍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປູເຊນ຺ຕາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ, ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ວິປ຺ປກິຣິຍຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ທີຆາຍຸກພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ເອກຄ຺ຆນໍ ຘາຕຸສຣີຣໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ກສ຺ສປສ຺ສາປິ ຠຄວໂຕ ຕເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ມຫາຊນາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ຘາຕຸໂຍ ເອກຄ຺ຆນາ ນ ສກ຺ກາ ວິໂຍເຊຕຸໍ, ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຆນເມວ ເຈຕິຍໍ ກຣິສ຺ສາມ, ກິຕ຺ຕກໍ ປນ ໂຫຕຸ ຕນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອເກ ສຕ຺ຕໂຍຊນິຍນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອຕໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ, ອນາຄເຕ ຊຄ຺ຄິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຉໂຍຊນໍ ໂຫຕຸ, ປຎ຺ຈໂຍຊນໍ… ຈຕຸໂຍຊນໍ… ຕິໂຍຊນໍ… ທ຺ວິໂຍຊນໍ… ເອກໂຍຊນໍ ໂຫຕູຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອິຏ຺ຐກາ ກີທິສາ ໂຫນ຺ຕູຕິ ພາຫິຣນ຺ເຕ ອິຏ຺ຐກາ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓມຍາ ເອກຄ຺ຆນາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອພ຺ຠນ຺ຕຣິມນ຺ເຕ ປຎ຺ຎາສສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ. ຫຣິຕາລມໂນສິລາຫິ ມຕ຺ຕິກາກິຈ຺ຈໍ ກຍິຣຕຸ, ເຕເລນ ອຸທກກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຸຂານິ ຈຕຸຘາ ວິຠຊິໍສຸ. ຣາຊາ ເອກໍ ມຸຂໍ ຄຓ຺ຫິ, ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ປຖວິນ຺ທຣກຸມາໂຣ ເອກໍ, ອມຈ຺ຈານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເສນາປຕິ ເອກໍ, ຊນປທານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ເອກໍ.

ຕຕ຺ຖ ຘນສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຣາຊາປິ ສຸວຓ຺ຓໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕມຸເຂ ກມ຺ມໍ ອາຣຠິ, ອຸປຣາຊາປິ, ເສນາປຕິປິ. ເສຏ຺ຐິນາ ຄຫິຕມຸເຂ ປນ ກມ຺ມໍ ໂອລີຍຕິ. ຕໂຕ ຍໂສຣໂຕ ນາມ ເອໂກ ອຸປາສໂກ ເຕປິຏໂກ ຠາຓໂກ ອນາຄາມີ ອຣິຍສາວໂກ, ໂສ ກມ຺ມໍ ໂອລີຍຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຐຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຕສ຺ສ ໂຍຊນິກໍ ຣຕນເຈຕິຍໍ ກຍິຣຕິ, ໂຍ ຍໍ ທາຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ ວາ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ສຕ຺ຕຣຕນໍ ວາ ຫຣິຕາລໍ ວາ ມໂນສິລໍ ວາ, ໂສ ຕໍ ເທຕູ’’ຕິ ສມາທເປສິ. ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຖາເມນ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນິ ອທໍສຸ. ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຕລຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເທນ຺ຕິເຍວ. ອຸປາສໂກ ເຕລຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ກມ຺ມກາຣານໍ ຠຕ຺ຕເວຕນຕ຺ຖໍ ປຫິຓາຕິ, ອວເສເສຫິ ສຸວຓ຺ຓໍ ເຈຕາເປຕ຺ວາ ປຫິຓາຕິ, ເອວໍ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຈຣິ.

ເຈຕິເຍ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໂຕ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິໍສຸ – ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ ກມ຺ມໍ ອາຈຣິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທຕູ’’ຕິ. ໂສປິ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິ – ‘‘ມຍາ ສກລຊມ຺ພຸທີໂປ ສມາທປິໂຕ, ຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐາເປນ຺ຕູ’’ຕິ. ທ຺ເວປິ ປຓ຺ຓານິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສມາຄມິໍສຸ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ປຓ຺ຓໂຕ ປນ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໂຕ ປຓ຺ຓໍ ປຐມຕຣໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ອຄມາສິ. ໂສ ປຓ຺ຓໍ ວາເຈຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂມິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຏວິຍໍ ປຎ຺ຈ ໂຈຣສຕານິ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕຕ຺ເຣກຈ຺ເຈ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິມິນາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໂຕ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕໍ, ນິຘິກຸມ຺ຠີ ໂນ ປວຏ຺ຏມານາ ອາຄຕາຕິ ອວເສສານໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ກສ຺ມາ ຕາຕາ, ມໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ? ຕຍາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໂຕ ສພ຺ພໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ເທຫີຕິ. ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ນ ຊານາຖ, ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຍຊນິກໍ ຣຕນເຈຕິຍໍ ກຍິຣຕິ, ຕທຕ຺ຖາຍ ມຍາ ສມາທປິຕໍ, ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ. ຕໍ ຕໍ ລທ຺ຘລທ຺ຘຏ຺ຐານໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ເປສິຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ນິວຕ຺ຖສາຏກມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຕ຺ຕໍ ກາກຓິກມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ.

ເອເກ, ‘‘ເອວເມຕໍ ວິສ຺ສເຊຖ ອາຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອເກ, ‘‘ອຍໍ ຣາຊປູຊິໂຕ ອມຈ຺ຈປູຊິໂຕ, ອມ຺ເຫສຸ ກຎ຺ຈິເທວ ນຄຣວີຖິຍໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອນຍວ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຸປາສໂກ, ‘‘ຕາຕາ, ນາຫໍ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ເຎນ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕນິກນ຺ຕິຍາ. ອຖ ເຕສຸ ຄເຫຕພ຺ໂພ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພຕິ ວິວທນ຺ເຕສຸ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ລທ຺ຘິກາ ເອວ ພຫຸຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປຍິໍສຸ.

ເຕສໍ ພລວຄຸເຓ ອຣິຍສາວເກ ອປຣາເຘນ ນິພ຺ພຸຕທີປສິຂາ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ເຕ, ‘‘ກຫໍ ໂຠ ຈກ຺ຂຸ, ກຫໍ ໂຠ ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ວິປ຺ປລປນ຺ຕາ ເອກຈ຺ເຈ ຎາຕເກຫິ ເຄຫໍ ນີຕາ. ເອກຈ຺ເຈ ໂນຎາຕກາ ອນາຖາຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອຏວິຍໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສິໍສຸ. ອຏວິໍ ອາຄຕມນຸສ຺ສາ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເຕສໍ ຕຓ຺ຑຸລໍ ວາ ປຸຏຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິພ຺ພຍໍ ວາ ເທນ຺ຕິ. ທາຣຸປຓ຺ຓາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຕາ ມນຸສ຺ສາ ກຸຫິໍ ຄຕຕ຺ຖາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນ຺ຘວນໍ ຄຕມ຺ຫາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ພຸທ຺ຘານໍ ກາເລ ຕໍ ວນໍ ອນ຺ຘວນໍຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ປເນຕໍ ຉຑ຺ຑິຕຊນປເທ ອຏວິ ອໂຫສິ. ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສາວຕ຺ຖິຍາ ອວິທູເຣ ເຊຕວນສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຠາເຄ ປວິເວກກາມານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຘານຆຣໍ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ເຕນ ສມເຍນ ເສຂປຏິປທໍ ປູຣຍມາໂນ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນ຺ຘວເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ອປາກຏາ ເອກາ ເທວຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຠິຊານາຕິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຫຸຎາຕຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ມເຫສກ຺ຂສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ຠາສິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໖໕) ເອຕ຺ຖ ປນ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ສກ຺ໂກປິ ເທວຣາຊາ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເທວຕາຕິ ຈ ອິທໍ ເທວານມ຺ປິ ເທວຘີຕານມ຺ປິ ສາຘາຣຓວຈນໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ເທໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ໂທ ຂຍສຸນ຺ທຣາຠິຣູປອພ຺ຠນຸໂມທນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຐໂມ ຍາໂມ, ຈິຣນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ອຸທ຺ທິສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໐) ຂເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໐) ເອວມາທີສຸ ສຸນ຺ທເຣ.

‘‘ໂກ ເມ ວນ຺ທຕິ ປາທານິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ;

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສຍໍ ທິສາ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໕໗) –

ເອວມາທີສຸ ອຠິຣູເປ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໕) ອພ຺ຠນຸໂມທເນ. ອິຘ ປນ ຂເຍ. ເຕນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ປຣິກ຺ຂີຓາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ອາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາຕິ ອິຘ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ໂທ ອຠິຣູເປ. ວຓ຺ຓສທ຺ໂທ ປນ ຉວິ-ຖຸຕິ-ກຸລວຄ຺ຄກາຣຓ-ສຓ຺ຐານປມາຓຣູປາຍຕນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ, ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓສິ ຠຄວາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ຉວິຍາ. ‘‘ກທາ ສຎ຺ຎູຬ຺ຫາ ປນ ເຕ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໗໗) ເອວມາທີສຸ ຖຸຕິຍໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຓ຺ຓາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໑໑໕) ກຸລວຄ຺ເຄ. ‘‘ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ຄນ຺ຘເຖໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໔) ກາຣເຓ. ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣາຊວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໘) ສຓ຺ຐາເນ. ‘‘ຕໂຍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຣາ. ໖໐໒) ປມາເຓ. ‘‘ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ຣູປາຍຕເນ. ໂສ ອິຘ ຉວິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາຕິ ອຠິຣູປຉວິອິຏ຺ຐວຓ຺ຓາ, ມນາປວຓ຺ຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເທວຕາ ຫິ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉມານາ ປກຕິວຓ຺ຓໍ ປກຕິອິທ຺ຘິໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ອຕິເຣກວຓ຺ຓໍ ອຕິເຣກອິທ຺ຘິໍ ມາເປຕ຺ວາ ນຏສມຊ຺ຊາທີນິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ວິຍ ອຠິສງ຺ຂເຕນ ກາເຍນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ອາຄໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ’’ຕິ.

ເກວລກປ຺ປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວລສທ຺ໂທ ອນວເສສ-ເຍຠູຍ຺ຍ-ອພ຺ຍາມິສ຺ສານຕິເຣກທຬ຺ຫຕ຺ຖ-ວິສໍໂຍຄາທິອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ, ‘‘ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໑) ເອວມາທີສຸ ອນວເສສຕ຺ຕມຕ຺ໂຖ. ‘‘ເກວລກປ຺ປາ ຈ ອງ຺ຄມຄຘາ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ເຍຠຸຍ຺ຍຕາ. ‘‘ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໒໕) ເອວມາທີສຸ ອພ຺ຍາມິສ຺ສຕາ. ‘‘ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກໍ ນູນ ອຍມາຍສ຺ມາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໔) ເອວມາທີສຸ ອນຕິເຣກຕາ. ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ພາຫິໂຍ ນາມ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ເກວລກປ຺ປໍ ສງ຺ຆເຠທາຍ ຐິໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໓) ເອວມາທີສຸ ທຬ຺ຫຕ຺ຖຕາ. ‘‘ເກວລີ ວຸສິຕວາ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໗) ເອວມາທີສຸ ວິສໍໂຍໂຄ. ອິຘ ປນສ຺ສ ອນວເສສຕ຺ຕມຕ຺ໂຖຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ກປ຺ປສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ອຠິສທ຺ທຫນ-ໂວຫາຣ-ກາລ-ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ- ເຉທນ-ວິກປ຺ປ-ເລສ-ສມນ຺ຕຠາວາທິ-ອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ, ‘‘ໂອກປ຺ປນິຍເມຕໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ, ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ເອວມາທີສຸ ອຠິສທ຺ທຫນມຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໐) ເອວມາທີສຸ ໂວຫາໂຣ. ‘‘ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປໍ ວິຫຣາມີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ກາໂລ. ‘‘ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ກປ຺ໂປ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໒໔) ເອວມາທີສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ອລງ຺ກຕາ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສູ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໖໕) ເອວມາທີສຸ ເຉທນໍ. ‘‘ກປ຺ປຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸລກປ຺ໂປ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໔໔໖) ເອວມາທີສຸ ວິກປ຺ໂປ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ກປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໘໐) ເອວມາທີສຸ ເລໂສ. ‘‘ເກວລກປ຺ປໍ ເວຬຸວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໔) ເອວມາທີສຸ ສມນ຺ຕຠາໂວ. ອິຘ ປນສ຺ສ ສມນ຺ຕຠາໂວ ອຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມາ ເກວລກປ຺ປໍ ອນ຺ຘວນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນວເສສໍ ສມນ຺ຕໂຕ ອນ຺ຘວນນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ໂອຠາເສຕ຺ວາຕິ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣສຣີຣສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ອາຠາຍ ຜຣິຕ຺ວາ, ຈນ຺ທິມາ ວິຍ ຈ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ເອໂກຠາສໍ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕ, ເອກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິວຈນມໂວຈ. ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ສມຓໂວຫາເຣເນວ ກເຖຕີຕິ? ສມຓສຎ຺ຎາສມຸທາຈາເຣເນວ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ອນ຺ຕຣາ ກາມາວຈເຣ ວສິ. ອຫໍ ປນ ອສ຺ມິ ຕໂຕ ກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ ສມຓສຎ຺ຎາວສ຺ສ ສມຸທາຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ສມຓໂວຫາເຣເນວ ກເຖຕິ. ປຸພ຺ພສຫາໂຍ ກິເຣໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເຖຣສ຺ສ. ກຸໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ? ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ໂຍ ຫິ ປຸພ຺ພໂຍເຄ ອາຄເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສຫາເຍສຸ ອນຸເຖໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອນາຄາມີ ອໂຫສີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ໂສ. ຕທາ ກິຣ ເຕສຸ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຣຫຕ຺ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຎ຺ຎາ ອາຄມິໍສຸ. ໂສ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອິມໍ, ອາວຸໂສ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕເຣ ອາຫໍສຸ – ‘‘ນ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ເອວໍ ກຕິກາ ອຕ຺ຖິ – ‘ໂຍ ປຐມໍ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣຕິ, ເຕນາຠຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສເສຫິ ສມຓຘມ຺ໂມ ກາຕພ຺ໂພ’ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປນິສ຺ສເຍນ ກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຍິຕ຺ຖ. ມຍມ຺ປິ ສເຈ ໂນ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສ຺ສາມ. ປປຎ຺ໂຈ ເອສ ອມ຺ຫາກໍ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ. ໂສ ຍຖາຜາສຸກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ປຸນທິວເສ ອນຸເຖໂຣ ອນາຄາມິຜລໍ ສຈ຺ຉກາສິ, ຕສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອາຄມິໍສຸ. ໂສປິ ຕເຖວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຍຖາຜາສຸກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ສຸທ຺ຘາວາເສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ສຸທ຺ຘາວາເສ ຐຕ຺ວາ ເຕ ສຫາເຍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ເອໂກ ຕທາວ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ເອໂກ ອຘຸນາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຣິຍຠູມິໍ ປຕ຺ໂຕ, ເອໂກ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ, ‘‘ອຫໍ ອຣຫາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏເນ ວສຕີຕິ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ, ນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ຄຈ຺ຉ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສປິ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂອວາທໍ ຍາຈິຕ຺ວາ, ‘‘ຕສ຺ມາ ຕິຫ ເຕ ພາຫິຍ ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ໂຫຕູ’’ຕິ (ອຸທາ. ໑໐) ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ໂອວທິໂຕ ອຣິຍຠູມິໍ ສມ຺ປາປຸຓິ.

ຕໂຕ ອຎ຺ໂຎ ເອໂກ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ກຸຫິນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອນ຺ຘວເນ ເສກ຺ຂປຏິປທໍ ປູຣຍມາໂນ ວິຫຣຕີຕິ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຫາຍກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄມິສ຺ສາມີຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປນ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ເຖນ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຫາໂຍ ໂຂ ປນ ເມ ນິຣາມິໂສ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ວສນ຺ໂຕ ມຍາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕມ຺ປິ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ອກາສິ, ອິທານິ ອາມິສປຓ຺ຓາກາຣໍ ກິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ? ຘມ຺ມປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິໂຕວ ຣຕນາວຬິໍ ຄນ຺ເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ປນ຺ນຣສ ປຎ຺ເຫ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຕໍ ຘມ຺ມປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫາຍສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມຓສຎ຺ຎາສມຸທາຈາຣວເສນ ຕໍ ອນຠິວາເທຕ຺ວາວ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາລປິຕ຺ວາ ອຍໍ ວມ຺ມິໂກຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຸຣິຕາລປນວເສນ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຕິ ອາເມຑິຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ວາ ເອກເນວ ຕິລເກນ ນລາຏໍ ນ ໂສຠຕິ, ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຸປິ ທິນ຺ເນສຸ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕໍ ວິຍ ໂສຠຕິ, ເອວໍ ເອເກເນວ ປເທນ ວຈນໍ ນ ໂສຠຕິ, ປຣິວາຣິກປເທນ ສທ຺ຘິໍ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕໍ ວິຍ ໂສຠຕີຕິ ຕໍ ປຣິວາຣິກປທວເສນ ວຈນໍ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕໍ ວິຍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ເອວມາຫ.

ອຍໍ ວມ຺ມິໂກຕິ ປຸຣໂຕ ຐິໂຕ ວມ຺ມິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເທສນາວເສນ ປນ ປຸຣໂຕ ຐິຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ອຍນ຺ຕິ ອາຫ. ລງ຺ຄິນ຺ຕິ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ຂຓນ຺ໂຕ ປລິຆໍ ອທ຺ທສ. ອຸກ຺ຂິປ ລງ຺ຄິໍ ອຠິກ຺ຂຓ ສຸເມຘາຕິ ຕາຕ, ປຓ຺ຑິຕ, ລງ຺ຄີ ນາມ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ. ອຸກ຺ຂິເປຕ ປຣໍ ປຣໂຕ ຂຓາຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸທ຺ຘຸມາຍິກນ຺ຕິ ມຓ຺ຑູກໍ. ຈງ຺ກວາຣນ຺ຕິ ຂາຣປຣິສ຺ສາວນໍ. ກຸມ຺ມນ຺ຕິ ກຈ຺ຉປໍ. ອສິສູນນ຺ຕິ ມໍສຈ຺ເຉທກໍ ອສິຎ຺ເຈວ ອຘິກຸຏ຺ຏນຎ຺ຈ. ມໍສເປສິນ຺ຕິ ນິສທໂປຕປ຺ປມາຓໍ ອລ຺ລມໍສປິຓ຺ຑໍ. ນາຄນ຺ຕິ ສຸມນປຸປ຺ຜກລາປສທິສໍ ມຫາຜຓໍ ຕິວິຘໂສວຕ຺ຖິກປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຫິນາຄໍ ອທ຺ທສ. ມາ ນາຄໍ ຆຏ຺ເຏສີຕິ ທຓ຺ຑກໂກຏິຍາ ວາ ວລ຺ລິໂກຏິຍາ ວາ ປໍສຸຈຸຓ຺ຓໍ ວາ ປນ ຂິປມາໂນ ມາ ນາຄໍ ຆຏ຺ຏຍິ. ນໂມ ກໂຣຫິ ນາຄສ຺ສາຕິ ອຸປຣິວາຕໂຕ ອປຄມ຺ມ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ນາຄສ຺ສ ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣຫິ. ນາເຄນ ອຘິສຍິຕໍ ຘນໍ ນາມ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຂາທໂຕ ນ ຂີຍຕິ, ນາໂຄ ເຕ ອຘິສຍິຕໍ ຘນໍ ທສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ນໂມ ກໂຣຫິ ນາຄສ຺ສາຕິ. ອິໂຕ ວາ ປນ ສຸຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ເຘ ອິໂຕຕິ ສາສເນ ນິສ຺ສກໍ, ນ ຕຖາ ອິຘ. ອິຘ ປນ ເທວປຸຕ຺ເຕ ນິສ຺ສກ຺ກໍ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ວາ ປນາຕິ ມມ ວາ ປນ ສນ຺ຕິກາ ສຸຕ຺ວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໑. ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິກສ຺ສາຕິ ຈຕຸມຫາຠູຕມຍສ຺ສ. ກາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ສຣີຣສ຺ສ ນາມໍ. ຍເຖວ ຫິ ພາຫິຣໂກ ວມ຺ມິໂກ, ວມຕີຕິ ວນ຺ຕໂກຕິ ວນ຺ຕຸສ຺ສໂຍຕິ ວນ຺ຕສິເນຫສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ວມ຺ມິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ຫິ ອຫິມງ຺ຄຸສອຸນ຺ທູຣຆຣໂຄຬິກາທໂຍ ນານປ຺ປກາເຣ ປາຓເກ ວມຕີຕິ ວມ຺ມິໂກ. ອຸປຈິກາຫິ ວນ຺ຕໂກຕິ ວມ຺ມິໂກ. ອຸປຈິກາຫິ ວມິຕ຺ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປໍສຸຈຸຓ຺ເຓນ ກຏິປ຺ປມາເຓນປິ ໂປຣິສປ຺ປມາເຓນປິ ອຸສ຺ສິໂຕຕິ ວມ຺ມິໂກ. ອຸປຈິກາຫິ ວນ຺ຕເຂຬສິເນເຫນ ອາພທ຺ຘຕາຍ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕປິ ນ ວິປ຺ປກິຣິຍຕິ, ນິທາເຆປິ ຕໂຕ ປໍສຸມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ມຸຏ຺ຐິນາ ປີຬິຍມາເນ ສິເນໂຫ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວໍ ວນ຺ຕສິເນເຫນ ສມ຺ພທ຺ໂຘຕິ ວມ຺ມິໂກ. ເອວມຍໍ ກາໂຍປິ, ‘‘ອກ຺ຂິມ຺ຫາ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນານປ຺ປກາຣກໍ ອສຸຈິກລິມລໍ ວມຕີຕິ ວມ຺ມິໂກ. ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຂີຓາສວາ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທາເນນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ຕໂກຕິປິ ວມ຺ມິໂກ. ເຍຫິ ຈາຍໍ ຕີຫິ ອຏ຺ຐິສເຕຫິ ອຸສ຺ສິໂຕ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພທ຺ໂຘ ມໍສາວເລປໂນ ອລ຺ລຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ຉວິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຕ຺ເຕ ວຎ຺ເຈຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ຕເມວາຕິ ວນ຺ຕຸສ຺ສໂຍຕິປິ ວມ຺ມິໂກ. ‘‘ຕຓ຺ຫາ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ຈິຕ຺ຕມສ຺ສ ວິຘາວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໕໕) ເອວໍ ຕຓ຺ຫາຍ ຊນິຕຕ຺ຕາ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ເຕເນວ ຕຓ຺ຫາສິເນເຫນ ສມ຺ພທ຺ໂຘ ອຍນ຺ຕິ ວນ຺ຕສິເນເຫນ ສມ຺ພທ຺ໂຘຕິປິ ວມ຺ມິໂກ. ຍຖາ ຈ ວມ຺ມິກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາຣາ ປາຓກາ ຕຕ຺ເຖວ ຊາຍນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄິລານາ ສຍນ຺ຕິ, ມຕາ ປຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂສ ເຕສໍ ສູຕິຆຣໍ ວຈ຺ຈກຸຏິ ຄິລານສາລາ ສຸສານຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາທີນມ຺ປິ ກາໂຍ ອຍໍ ໂຄປິຕຣກ຺ຂິໂຕ ມຓ຺ຑິຕປ຺ປສາຘິໂຕ ມຫານຸຠາວານໍ ກາໂຍຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຉວິນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ຈມ຺ມນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ມໍສນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ນ຺ຫາຣຸນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ອຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊນິສ຺ສິຕາ ປາຓາຕິ ເອວໍ ກຸລຄຓນາຍ ອສີຕິມຕ຺ຕານິ ກິມິກຸລສຫສ຺ສານິ ອນ຺ໂຕກາຍສ຺ມິໍເຍວ ຊາຍນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຄລຎ຺ເຎນ ອາຕຸຣິຕານິ ສຍນ຺ຕິ, ມຕານິ ປຕນ຺ຕິ, ອິຕິ ອຍມ຺ປິ ເຕສໍ ປາຓານໍ ສູຕິຆຣໍ ວຈ຺ຈກຸຏິ ຄິລານສາລາ ສຸສານຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ‘‘ວມ຺ມິໂກ’’ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ວມ຺ມິໂກຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມສ຺ສ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠວສ຺ສາຕິ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ມາຕາເປຕ຺ຕິເກນ ສຸກ຺ກໂສຓິເຕນ ສມ຺ຠູຕສ຺ສ. ໂອທນກຸມ຺ມາສູປຈຍສ຺ສາຕິ ໂອທເນນ ເຈວ ກຸມ຺ມາເສນ ຈ ອຸປຈິຕສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕສ຺ສ. ອນິຈ຺ຈຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈຘມ຺ໂມ. ທຸຄ຺ຄນ຺ຘວິຆາຕຕ຺ຖາຍ ຕນຸວິເລປເນນ ອຸຈ຺ຉາທນຘມ຺ໂມ. ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄາພາຘວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ຂຸທ຺ທກສມ຺ພາຫເນນ ປຣິມທ຺ທນຘມ຺ໂມ. ທຫຣກາເລ ວາ ອູຣູສຸ ສຍາເປຕ຺ວາ ຄພ຺ຠວາເສນ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕານໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ອງ຺ຄານໍ ສຓ຺ຐານສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຉນປີຬນາທິວເສນ ປຣິມທ຺ທນຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ປຣິຫຣໂຕປິ ຈ ເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ໂມ ຠິຊ຺ຊຕິ ເຈວ ວິກິຣຕິ ຈ, ເອວໍ ສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠວໂອທນກຸມ຺ມາສູປຈຍອຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນປເທຫິ ສມຸທໂຍ ກຖິໂຕ, ອນິຈ຺ຈເຠທວິທ຺ຘໍສນປເທຫິ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ. ເອວໍ ສຕ຺ຕຫິປິ ປເທຫິ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາວຈຠາໂວ ວຑ຺ຒິປຣິຫານິ ສມຸທຍຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທິວາ ກມ຺ມນ຺ເຕຕິ ທິວາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມນ຺ເຕ. ຘູມາຍນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ຘູມສທ຺ໂທ ໂກເຘ ຕຓ຺ຫາຍ ວິຕກ຺ເກ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປກຕິຘູເມຕິ ອິເມສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ໂກໂຘ ຘູໂມ ຠສ຺ມນິໂມສວຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໖໕) ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂກເຘ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ອິຈ຺ຉາຘູມາຍິຕາ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍ. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ຘູມາຍນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຕກ຺ເກ.

‘‘ປງ຺ໂກ ຈ ກາມາ ປລິໂປ ຈ ກາມາ,

ຠຍຎ຺ຈ ເມຕໍ ຕິມູລໍ ປວຸຕ຺ຕໍ;

ຣໂຊ ຈ ຘູໂມ ຈ ມຍາ ປກາສິຕາ;

ຫິຕ຺ວາ ຕຸວໍ ປພ຺ພຊ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໖.໑໔) –

ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓສຸ. ‘‘ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໔໙) ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມເທສນາຍ. ‘‘ຘໂຊ ຣຖສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓໍ, ຘູໂມ ປຎ຺ຎາຓມຄ຺ຄິໂນ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໗໒) ເອຕ຺ຖ ປກຕິຘູເມ. ອິຘ ປນາຍໍ ວິຕກ຺ເກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍນາ’’ຕິ.

ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຕຖາຄໂຕ ຫິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ພາຫິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຘມ຺ມານໍ ພາຫິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ກຕເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ? ຣາໂຄ ພາຫິໂຕ ໂຫຕິ, ໂທໂສ… ໂມໂຫ… ມາໂນ… ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ… ວິຈິກິຈ຺ຉາ… ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ພາຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ພາຫິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ (ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒໘). ສຸເມໂຘຕິ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ໂຎ. ເສກ຺ຂສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສິກ຺ຂຕີຕິ ເສກ຺ໂຂ. ຍຖາຫ – ‘‘ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ມາ ເສກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂຕິ? ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໖).

ປຎ຺ຎາຍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ, ນ ອາວຸຘສຕ຺ຖສ຺ສ. ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສາຕິ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍສ຺ສ. ຕໍ ປຎ຺ຎາຄຕິກເມວ ໂຫຕິ. ໂລກິຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ໂລກິຍໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ເອຕ຺ຖ ປນາຍໍ ອຕ຺ຖທີປນາ –

ເອໂກ ກິຣ ຊານປໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາໂຕວ ມາຓວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ມນ຺ເຕ ວາເຈຕ຺ວາ ສາຍໍ ຄາມໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈ ເອໂກ ວມ຺ມິໂກ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ, ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອນ຺ເຕວາສິໍ ສຸເມຘໍ ມາຓວໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອຍໍ ວມ຺ມິໂກ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ, ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ, ວິກາຣມສ຺ສ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຂິປາຫີ’’ຕິ. ໂສ ສາຘູຕິ ກຸທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕຖາ ອກາສິ. ຕຕ຺ຣ ອາຈຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຍ ຠຄວາ. ສຸເມຘມາຓວໂກ ວິຍ ເສກ຺ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ. ວມ຺ມິໂກ ວິຍ ກາໂຍ. ‘‘ຕາຕ, ອຍໍ ວມ຺ມິໂກ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ, ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ, ວິກາຣມສ຺ສ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຂິປາຫີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກໍ ກາຍໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕກາໂລ. ຕສ຺ສ ສາຘູຕິ ກຸທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຖາກຣຓໍ ວິຍ ເສກ຺ຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ, ‘‘ໂຍ ວີສຕິຍາ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຖທ຺ຘຠາໂວ, ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸ. ໂຍ ທ຺ວາທສສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອາພນ຺ຘນຠາໂວ, ອຍໍ ອາໂປຘາຕຸ. ໂຍ ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຣິປາຈນຠາໂວ, ອຍໍ ເຕໂຊຘາຕຸ. ໂຍ ຉສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຠາໂວ, ອຍໍ ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ ເອວໍ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານວເສນ ກາຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ລງ຺ຄີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂູຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ອວິຊ຺ຊໍ ລງ຺ຄີຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສີຕິ? ຍຖາ ຫິ ນຄຣສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ປລິເຆ ໂຍຊິເຕ ມຫາຊນສ຺ສ ຄມນໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ເຍ ນຄຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ, ເຕ ອນ຺ໂຕເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ພຫິ, ເຕ ພຫິເຍວ. ເອວເມວ ຍສ຺ສ ຎາຓມຸເຂ ອວິຊ຺ຊາລງ຺ຄີ ປຕຕິ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສມ຺ປາປກໍ ຎາຓຄມນໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊໍ ລງ຺ຄີຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ປຊຫ ອວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວເສນ ອວິຊ຺ຊາປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຍິກມຓ຺ຑູໂກ ນາມ ໂນ ມຫນ຺ໂຕ, ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາໂຓ ໂຫຕິ, ປຸຣາຓປຓ຺ຓນ຺ຕເຣ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ວາ ວລ຺ລິອນ຺ຕເຣ ວາ ວສຕິ. ໂສ ທຓ຺ຑໂກຏິຍາ ວາ ວລ຺ລິໂກຏິຍາ ວາ ປໍສຸຈຸຓ຺ຓເກນ ວາ ຆຏ຺ຏິໂຕ ອາຍມິຕ຺ວາ ມຫນ຺ໂຕ ປຣິມຓ຺ຑໂລ ເພລຸວປກ຺ກປ຺ປມາໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເທ ອາກາສຄເຕ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິນ຺ນຄມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອມິຕ຺ຕວສໍ ຍາຕິ, ກາກກຸລລາທິຠຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ອຍໍ ໂກໂຘ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕາວິລມຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ມຸຂວິກຸລນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ຫນຸສຎ຺ໂຈປນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ຜຣຸສວາຈານິຈ຺ຉາຣຓໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ທິສາວິໂລກນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ປາຓິນາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑສຕ຺ຖປຣາມສນໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ທຓ຺ຑສຕ຺ຖາຠິນິປາຕໍ ປາເປຕິ. ຕທາ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ປຣຆາຕນມ຺ປິ ອຕ຺ຕຆາຕນມ຺ປິ ປາເປຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ – ‘‘ຍໂຕ ອຍໍ ໂກໂຘ ປຣໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຆາເຕຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາຍໍ ໂກໂຘ ປຣມຸສ຺ສທຄໂຕ ໂຫຕິ ປຣມເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາຍ ຈຕູສຸ ປາເທສຸ ອາກາສຄເຕສຸ ຄມນໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາ ອມິຕ຺ຕວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາກາທິຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂກຘສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອມິຕ຺ຕວສໍ ຍາຕິ, ສພ຺ເພສໍ ມາຣານໍ ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂກຘູປາຍາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ພລວປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂກໂຘວ ໂກຘູປາຍາໂສ. ປຊຫ ໂກຘູປາຍາສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສງ຺ຂານປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ທ຺ວິຘາປໂຖຕິ ເອຕ຺ຖ, ຍຖາ ປຸຣິໂສ ສຘໂນ ສໂຠໂຄ ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ທ຺ເວຘາປຖໍ ປຕ຺ວາ, ‘‘ອິມິນາ ນຸ ໂຂ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອິມິນາ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຖ ນໍ ໂຈຣາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ກງ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖ ນໍ ກິເລສມາຣາທໂຍ ສພ຺ເພ ມາຣາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕິ, ອິຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ທ຺ເວຘາປຖສມາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ທ຺ວິຘາປໂຖຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາເຍຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ວິຈິກິຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວເສນ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ຈງ຺ຄວາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ຍຖາ ຣຊເກຫິ ຂາຣປຣິສ຺ສາວນມ຺ຫິ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ເອໂກ ອຸທກຆໂຏ ທ຺ເວປິ ທສປິ ວີສຕິປິ ຆຏສຕມ຺ປິ ປຄ຺ຆຣຕິເຍວ, ປສຏມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ນີວຣຓສມງ຺ຄິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ກຸສລຘມ຺ໂມ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຈງ຺ຄວາຣນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ນີວຣຓານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ປຎ຺ຈນີວຣເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄວເສນ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ກຸມ຺ໂມຕິ ເອຕ຺ຖ, ຍຖາ ກຈ຺ຉປສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ ສີສນ຺ຕິ ປຎ຺ເຈວ ອງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂຕາ ຘມ຺ມາ ຄຍ຺ຫມານາ ປຎ຺ເຈວ ຂນ຺ຘາ ຠວນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ກຸມ຺ໂມຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ອສິສູນາຕິ ເອຕ຺ຖ, ຍຖາ ສູນາຍ ອຸປຣິ ມໍສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອສິນາ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ເອວມິເມ ສຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸກາມຕ຺ຖາຍ ກິເລສກາເມຫິ ຆາຕຍມານາ ວຕ຺ຖຸກາມານໍ ອຸປຣິ ກຕ຺ວາ ກິເລສກາເມຫິ ກນ຺ຕິຕາ ໂກຏ຺ຏິຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອສິສູນາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ມໍສເປສີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ມໍສເປສິ ນາມ ພຫຸຊນປຕ຺ຖິຕາ ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ມນຸສ຺ສາປິ ນໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ ກາກາທໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານາປິ. ອິເມ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ມຕ຺ຕາ ນນ຺ທິຣາຄໍ ອຸປຄມ຺ມ ວຏ຺ຏໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ຍຖາ ວາ ມໍສເປສິ ຐປິຕຐປິຕຏ຺ຐາເນ ລຄ຺ຄຕິ, ເອວມິເມ ສຕ຺ຕາ ນນ຺ທິຣາຄພທ຺ຘາ ວຏ຺ເຏ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ວາປິ ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕິ, ອິຕິ ນນ຺ທິຣາໂຄ ມໍສເປສິສທິໂສ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ມໍສເປສີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ນນ຺ທິຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ປຊຫ ນນ຺ທີຣາຄນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ ນນ຺ທີຣາຄປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ນາໂຄຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຂີຓາສວສ຺ເສຕໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍນຕ຺ເຖນ ຂີຓາສໂວ ນາໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໓) ປກາສິໂຕ ເອວ. ນໂມ ກໂຣຫິ ນາຄສ຺ສາຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ ພຸທ຺ຘນາຄສ຺ສ, ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ໂສ ຠຄວາ ໂພຘາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ທນ຺ໂຕ ໂສ ຠຄວາ ທມຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສນ຺ໂຕ ໂສ ຠຄວາ ສມຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຕິຓ຺ໂຓ ໂສ ຠຄວາ ຕຣຓາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໖໑) ເອວໍ ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣຫີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ເຖໂຣປິ ອິທເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ ອຍໍ ເອຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ຣຕນຣາສິມ຺ຫິ ມຓິກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ວມ຺ມິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຣຖວິນີຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຣຖວິນີຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊຄເຫຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ, ຕຎ຺ຫິ ມນ຺ຘາຕຸມຫາໂຄວິນ຺ທາທີຫິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຣາຊຄຫນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຎ຺ເຎເປຕ຺ຖ ປກາເຣ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ກິໍ ເຕຫິ? ນາມເມຕໍ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ. ຕໍ ປເນຕໍ ພຸທ຺ຘກາເລ ຈ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິກາເລ ຈ ນຄຣໍ ໂຫຕິ, ເສສກາເລ ສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ຍກ຺ຂປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ເຕສໍ ວສນ຺ຕວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປຕິ ເວຬຸວນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ນາມໍ, ຕໍ ກິຣ ເວຬູຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ເຖນ ຈ ປາກາເຣນ, ໂຄປຸຣຏ຺ຏາລກຍຸຕ຺ຕໍ ນີໂລຠາສໍ ມໂນຣມໍ, ເຕນ ເວຬຸວນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກລນ຺ທການຎ຺ເຈຕ຺ຖ ນິວາປໍ ອທໍສຸ, ເຕນ ກລນ຺ທກນິວາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ອຸຍ຺ຍານກີຬນຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕ ສຸຣາມເທນ ມຕ຺ໂຕ ທິວາເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ ສຸປິ. ປຣິຊໂນປິສ຺ສ, ‘‘ສຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ’’ຕິ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ປໂລຠິຍມາໂນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ກາມິ, ອຖ ສຸຣາຄນ຺ເຘນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມາ ສຸສິຣຣຸກ຺ຂາ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ, ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ກາຬກເວເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຓ຺ຓມູເລ ສທ຺ທມກາສິ. ຣາຊາ ປຏິພຸຊ຺ຌິ, ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິວຕ຺ໂຕ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິມາຍ ມມ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ກາຬການໍ ຕຕ຺ຖ ນິວາປໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ອຠຍໂຆສນຎ຺ຈ ໂຆສາເປສິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ກລນ຺ທກນິວາປນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕໍ. ກລນ຺ທກາຕິ ກາຬການໍ ນາມໍ.

ຊາຕິຠູມິກາຕິ ຊາຕິຠູມິວາສິໂນ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິຠູມີຕິ ຊາຕຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ເນວ ໂກສລມຫາຣາຊາທີນໍ ນ ຈງ຺ກີພ຺ຣາຫມຓາທີນໍ ນ ສກ຺ກສຸຍາມສນ຺ຕຸສິຕາທີນໍ ນ ອສີຕິມຫາສາວກາທີນໍ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕຏ຺ຐານໍ ‘‘ຊາຕິຠູມີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ຊາຕທິວເສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກທ຺ຘຊມາລາວິປ຺ປກິຓ຺ຓກຸສຸມວາສຈຸຓ຺ຓຄນ຺ຘສຸຄນ຺ຘາ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລມິວ ນນ຺ທນວນໍ ວິໂຣຈມານາ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທີນຎ຺ຈ ຣູປທສ຺ສນາທີນິ ອເນການິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕຏ຺ຐານສາກິຍຊນປໂທ ກປິລວຕ຺ຖາຫາໂຣ, ສາ ‘‘ຊາຕິຠູມີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຘມ຺ມຄຣຸຠາວວຓ຺ຓນາ

ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາຕິ ເຕມາສໍ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ ປວາຣິຕປວາຣຓາ ຫຸຕ຺ວາ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈາຕິ ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂມນີຍ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ອາຄນ຺ຕຸກປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອຕໍ, ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິວຈນມໂວຈ. ເຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ, – ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂມນີຍໍ ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ ອປ຺ປກິລມເຖນ ອທ຺ຘານໍ ອາຄຕາ, ນ ຈ ປິຓ຺ຑເກນ ກິລມິຕ຺ຖ, ກຸໂຕ ຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຖາຣວເສນ ປຸຈ຺ຉິຕາ – ‘‘ຠຄວາ ສາກິຍຊນປເທ ກປິລວຕ຺ຖາຫາຣໂຕ ຊາຕິຠູມິໂຕ ອາຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຖ ຠຄວາ ເນວ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ, ນ ສກ຺ໂກທນສ຺ສ, ນ ສຸກ຺ໂກທນສ຺ສ, ນ ໂຘໂຕທນສ຺ສ, ນ ອມິໂຕທນສ຺ສ, ນ ອມິຕ຺ຕາຍ ເທວິຍາ, ນ ມຫາປຊາປຕິຍາ, ນ ສກລສ຺ສ ສາກິຍມຓ຺ຑລສ຺ສ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕນາ ຈ ທສກຖາວຕ຺ຖຸລາຠິໍ ປຣຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ສມາທເປຕາຣໍ ປຏິປຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິທໍ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ສຸທ຺ໂຘທນາທີນໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸເມວ ປຸຈ຺ຉຕິ? ປິຍຕາຍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ປຏິປນ຺ນກາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ຈ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ ມນາປາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຘມ຺ມຄຣຸຕາຍ. ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ຫິ ຕຖາຄຕາ, ໂສ ຈ ເນສໍ ຘມ຺ມຄຣຸຠາໂວ, ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ໂຂ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໑) ອິມິນາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ອຸປ຺ປນ຺ນຊ຺ຌາສເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມຄຣຸຕາເຍວ ຫິ ຠຄວາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນທິວເສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິຄາວຸຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິ. ອຕິເຣກຕິໂຍຊນສຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາກປ຺ປິນໍ ສປຣິສໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ເອກສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ນິເວສເນ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກຕ຺ວາ ປຸກ຺ກຸສາຕິກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ວີສໂຍຊນສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນວາສິສາມເຓຣສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ອກາສິ. ສຏ຺ຐິໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂທິຣວນິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ປາຈີນວໍສທາເຍ ນິສິນ຺ໂນ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ໂກຏິກຓ຺ຓໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຊ຺ເຌສິຕ຺ວາ ສຣຠຎ຺ຎປຣິໂຍສາເນ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ຕິຄາວຸຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ໂຄສິງ຺ຄສາລວເນ ສາມຄ຺ຄິຣສານິສໍສໍ ກເຖສິ. ກສ຺ສໂປປິ ຠຄວາ – ‘‘ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວິສ຺ສາສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫຕ຺ຖາ ອາມິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ອມ຺ຫາກໍເຍວ ຠຄວາ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ເຊຕວນໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຈາຣິກໍ ນິກ຺ຂມິ. ໂກສລມຫາຣາຊອນາຖປິຓ຺ຑິກາທໂຍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຆຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ປຸຓ຺ຓາ ນາມ ທາສີ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕສິ ສາມີຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ ເຊ, ສຕ຺ຖາຣໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ອຖ ເມ ອິມໍ ເຕມາສໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ, ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ວາ ທານໍ ທາຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ. ອຫມ຺ປິ ສາມິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິວຕ຺ເຕສ຺ສາມີຕິ. ສເຈ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ໂກສິ, ຠຸຊິສ຺ສາເຍວ ຕ຺ວນ຺ຕິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ປຸຓ຺ເຓ ຕ຺ວໍ ປຣປຏິພທ຺ຘຊີວິກາ ກິໍ ເມ ກຣິສ຺ສສີຕິ. ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ຕຸມ຺ເຫປິ ຊານາຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິວຕ຺ຕນປຈ຺ຈຍາ ປນາຫໍ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ. ຠຄວາ ສາຘຸ ສາຘຸ ປຸຓ຺ເຓຕິ ສາຘຸກາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຊຕວນເມວ ປວິຏ຺ໂຐ. ອຍໍ ກຖາ ປາກຏາ ອໂຫສິ. ເສຏ຺ຐິ ສຸຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓາຍ ກິຣ ຠຄວາ ນິວຕ຺ຕິໂຕຕິ ຕໍ ຠຸຊິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ຘີຕຸຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອິມໍ ໂອຠາສຄາຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ –

‘‘ປຸຓ຺ເຓ ປູເຣສິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣໂສ ຍຖາ;

ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ປຎ຺ຎາຍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ເຖຣີຄາ. ໓);

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ສາວິກາ ອໂຫສີຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ຕຖາຄຕາ.

ນນ຺ທກຕ຺ເຖເຣ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕປິ ຠຄວາ ອນຫາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຐິຕໂກວ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ເຖໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ກາຍ ເວລາຍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຍາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ອາຣທ຺ຘມຕ຺ເຕຕິ. ທຸກ຺ກຣໍ ກຣິຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສຸຂຸມາລາ ຕຸມ຺ເຫຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ, ນນ຺ທ, ກປ຺ປໍ ເທເສຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາສິ, ກປ຺ປມຕ຺ຕມ຺ປາຫໍ ຐິຕໂກວ ສຸເຓຍ຺ຍນ຺ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ເອວໍ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ຕຖາຄຕາ. ເຕສໍ ຘມ຺ມຄຣຸຕາຍ ປຏິປນ຺ນກາ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຏິປນ຺ນເກ ປຸຈ຺ຉິ. ປຏິປນ຺ນໂກ ຈ ນາມ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ, ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈາຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສຍໍ ທສນ຺ນໍ ກຖາວຕ຺ຖູນໍ ລາຠີ ໂຫຕິ, ປຣໍ ຕຕ຺ຖ ນ ໂອວທຕິ ນ ອນຸສາສຕິ ອາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ວິຍ. ອຍໍ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂນ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠຄວາ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ນ ມຍ຺ຫໍ ສາສນສ຺ສ ວຑ຺ຒິປກ຺ເຂ ຐິໂຕຕິ.

ໂຍ ປນ ທສນ຺ນໍ ກຖາວຕ຺ຖູນໍ ອລາຠີ, ປຣໍ ເຕຫິ ໂອວທຕິ ເຕນ ກຕວຕ຺ຕສາທິຍນຕ຺ຖໍ ອຸປນນ຺ໂທ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ, ອຍໍ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ເອວຣູປມ຺ປິ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ອສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ມຫາປຈ຺ຉິ ວິຍ ອປ຺ປຫີນາຕິ.

ໂຍ ອຕ຺ຕນາປິ ທສນ຺ນໍ ກຖາວຕ຺ຖູນໍ ອລາຠີ, ປຣມ຺ປິ ເຕຫິ ນ ໂອວທຕິ, ລາຬຸທາຍີ ວິຍ, ອຍໍ ເນວ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນ ປຣຫິຕາຍ, ເອວຣູປມ຺ປິ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ອສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ກິເລສາ ຜຣສຸເຉຊ຺ຊາ ວິຍ ມຫນ຺ຕາຕິ.

ໂຍ ປນ ສຍໍ ທສນ຺ນໍ ກຖາວຕ຺ຖູນໍ ລາຠີ, ປຣມ຺ປິ ເຕຫິ ໂອວທຕິ, ອຍໍ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຣຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານມຫາກສ຺ສປາທໂຍ ອສີຕິມຫາເຖຣາ ວິຍ, ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ມຍ຺ຫໍ ສາສນສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິປກ຺ເຂ ຐິໂຕຕິ. ອິຘາປິ ເອວຣູປເມວ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ.

ເອວໍ ຠຄວຕາ ປຸຏ຺ຐານໍ ປນ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິຠູມິຍໍ ອຸຠຍຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນໍ ທສກຖາວຕ຺ຖຸລາຠິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ເອວຣູໂປຕິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ຕນາ ວາ ສມນ຺ຕນາ ວາ ອໂຫສິ. ກສ຺ມາ? ອາຍສ຺ມາ ຫິ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ອາກາສມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ. ຕສ຺ມາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເມຆສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິຕໂມຣຆຏາ ວິຍ ຆນສຊ຺ຌາຍໍ ກາຕຸໍ, ອາຣທ຺ຘຠິກ຺ຂູ ວິຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍໍ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖຣໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈນ຺ຕາ ເຖຣສ຺ສ ຈ ຄຸຓໍ ຠາສິຕຸໍ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕຫິ ມຸເຂຫິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາຕິອາທິມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ປຸຓ຺ໂຓຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ມນ຺ຕາຓິຍາ ປນ ໂສ ປຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ຠາວິໂຕຕິ ຄຸຓສມ຺ຠາວນາຍ ສມ຺ຠາວິໂຕ.

ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິວຓ຺ຓນາ

ອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ ອິຈ຺ຉາວິຣຫິໂຕ ນິອິຈ຺ໂຉ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສາວເສສໍ ວິຍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ນິຣວເສໂສ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຓຸມຕ຺ຕາປິ ປາປິກາ ອິຈ຺ຉາ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຂີຓາສໂວ ເຫສ ສພ຺ພໂສ ປຫີນຕຓ຺ໂຫ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ປາປິຈ຺ຉຕາ ມຫິຈ຺ຉຕາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຕິ ອຍໍ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສກລາເຠ ອຕິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣລາເຠ ປຕ຺ຖນາ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ນາມ. ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ເອກຠາເຊນ ປກ຺ກປູໂວປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ປຕິໂຕ ນ ສຸປກ຺ໂກ ວິຍ ຂຸທ຺ທໂກ ວິຍ ຈ ຂາຍຕິ. ສ຺ເວວ ປຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສຸປກ຺ໂກ ວິຍ ມຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ຂາຍຕິ. ອສນ຺ຕຄຸຓສມ຺ຠາວນຕາ ປນ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ປາປິຈ຺ຉຕາ ນາມ, ສາ, ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ສມາໂນ ສທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ອາຄຕາເຍວ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຫຎ຺ເຎ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ສນ຺ຕຄຸຓສມ຺ຠາວນາ ປນ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ມຫິຈ຺ຉຕາ ນາມ. ສາປິ, ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສທ຺ໂຘ ສມາໂນ ສທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ອິຈ຺ຉຕິ, ສີລວາ ສມາໂນ ສີລວາຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໕໑) ອິມິນາ ນເຍນ ອາຄຕາເຍວ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສນ຺ຕປ຺ປໂຍ ໂຫຕິ, ວິຊາຕມາຕາປິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມຸທ຺ໂທ ຈ, ມຫິຈ຺ໂຉ ຈາປິ ປຸຄ຺ຄໂລ;

ສກເຏນ ປຈ຺ຈຍໍ ເທຕຸ, ຕໂຍເປເຕ ອຕປ຺ປຍາ’’ຕິ.

ສນ຺ຕຄຸຓນິຄູຫນຕາ ປນ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ນາມ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ຄຸຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸກາມຕາຍ, ‘‘ສທ຺ໂຘ ສມາໂນ ສທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ສີລວາ, ປວິວິຕ຺ໂຕ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຎ຺ຎວາ, ຂີຓາສໂວ ສມາໂນ ຂີຓາສໂວຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຊ຺ຌນ຺ຕິກຕ຺ເຖໂຣ.

ເຖໂຣ ກິຣ ມຫາຂີຓາສໂວ ອໂຫສິ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປນສ຺ສ ປາທມຕ຺ຕເມວ ອຄ຺ຆຕິ, ໂສ ອໂສກສ຺ສ ຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ວິຫາຣມຫທິວເສ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ອຕິລູຂຠາວໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຖກໍ ພຫິ ໂຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ, ‘‘ມາທິເສ ຂີຓາສເວ ຣຎ຺ໂຎ ສງ຺ຄຫໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຖວິຍໍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິ. ເອວໍ ຂີຓາສໂວ ສມາໂນ, ‘‘ຂີຓາສໂວຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ຖາວຣໍ ກໂຣຕິ, ທາຍການໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕິ, ຍຖາ ຍຖາ ຫິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ອປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ເຕ ປສນ຺ນາ ມນຸສ຺ສາ ພຫູ ເທນ຺ຕິ.

ອປໂຣປິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ – ປຈ຺ຈຍອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຘຸຕງ຺ຄອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ປຣິຍຕ຺ຕິອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອຘິຄມອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ປຈ຺ຈຍອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ, ໂສ ທາຍກສ຺ສ ວສໍ ຊານາຕິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວສໍ ຊານາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາມໍ ຊານາຕິ. ຍທິ ຫິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ພຫຸ ໂຫຕິ, ທາຍໂກ ອປ຺ປໍ ທາຕຸກາໂມ, ທາຍກສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ອປ຺ໂປ, ທາຍໂກ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມປິ ພຫຸ, ທາຍໂກປິ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາມໍ ຎຕ຺ວາ ປມາເຓເນວ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຘຸຕງ຺ຄສມາທານສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ນຊານາເປຕຸກາໂມ ຘຸຕງ຺ຄອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ. ຕສ຺ສ ວິຠາວນຕ຺ຖໍ ອິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ໂສສານິກມຫາສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສານິ ສຸສາເນ ວສິ, ອຎ຺ໂຎ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ນ ອຎ຺ຎາສິ, ເຕເນວາຫ –

‘‘ສຸສາເນ ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສານິ, ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ວສາມຫໍ;

ທຸຕິໂຍ ມໍ ນ ຊາເນຍ຺ຍ, ອໂຫ ໂສສານິກຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ.

ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ທ຺ເວຠາຕິຍຕ຺ເຖຣາ ວສິໍສຸ. ເຕສຸ ກນິຏ຺ໂຐ ອຸປຏ຺ຐາເກນ ເປສິຕາ ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ປຣິໂຠຄໍ, ຠນ຺ເຕ, ກໂຣຖາຕິ. ເຖຣສ຺ສ ຈ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາລນກາໂລ ອໂຫສິ. ໂສ ອລໍ, ອາວຸໂສຕິ ອາຫ. ກຈ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ເອກາສນິກຕ຺ຖາຕິ. ອາຫຣາວຸໂສ, ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑິກາຕິ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ ເອກາສນິໂກ ສມາໂນປິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນິຄູຫມາໂນ ປຣິໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ປຸນ ຘຸຕງ຺ຄໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄໂຕ.

ໂຍ ປນ ສາເກຕກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາວໍ ຊານາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ປຣິຍຕ຺ຕິອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ. ເຖໂຣ ກິຣ ຂໂຓ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາສຸ ໂອກາສໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ມຣຓກ຺ຂຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ລຠິສ຺ສຖາຕິ ໂຈທິໂຕ ຄຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກຓິກາຣວາລິກສມຸທ຺ທວິຫາຣໍ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ເຖຣນວມຊ຺ຌິມານໍ ອຸປກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ອຸໂປສຖທິວເສ ຘມ຺ມກຖາຍ ຊນຕໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ໂຍ ປນ ໂສຕາປນ຺ນາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ນາທິຠາວໍ ຊານາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອຘິຄມອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ, ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ວິຍ ຆຏິກາຣກຸມ຺ຠກາໂຣ ວິຍ ຈ.

ອາຍສ຺ມາ ປນ ປຸຓ຺ໂຓ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ ມຫິຈ຺ຉຕຎ຺ຈ ປຫາຍ ສພ຺ພໂສ ອິຈ຺ຉາປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ອໂລຠສງ຺ຂາຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ນາມ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ, ‘‘ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ປາປິຈ຺ຉຕາ ມຫິຈ຺ຉຕາຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ເຕສຸ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖໍ ກເຖສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ທ຺ວາທສວິຘສນ຺ໂຕສວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິອາທີສຸ ວິເສສຕ຺ຖເມວ ທີປຍິສ຺ສາມ. ໂຍຊນາ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ອິຕຣີຕຣປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ ປເນສ ສນ຺ໂຕໂສ ທ຺ວາທສວິໂຘ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈີວເຣ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ ຍຖສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສຕິ ຕິວິໂຘ, ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາຕາທີສຸ. ຕສ຺ສາຍໍ ປເຠທສໍວຓ຺ຓນາ.

ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣໍ ລຠຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ວາ ອສຸນ຺ທຣໍ ວາ. ໂສ ເຕເນວ ຍາເປຕິ ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ອຖ ໂຍ ປກຕິທຸພ຺ພໂລ ວາ ໂຫຕິ ອາພາຘຊຣາຠິຠູໂຕ ວາ, ຄຣຸຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ກິລມຕິ, ໂສ ສຠາເຄນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ລຫຸເກນ ຍາເປນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ປຓີຕປຈ຺ຈຍລາຠີ ໂຫຕິ, ໂສ ປຏ຺ຏຈີວຣາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫຄ຺ຆຈີວຣໍ ພຫູນິ ວາ ປນ ຈີວຣານິ ລຠິຕ຺ວາ ອິທໍ ເຖຣານໍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕານໍ ອິທໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອນຸຣູປໍ, ອິທໍ ຄິລານານໍ ອິທໍ ອປ຺ປລາຠານໍ ໂຫຕູຕິ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸຣາຓຈີວຣໍ ວາ ສງ຺ກາຣກູຏາທິໂຕ ວາ ນນ຺ຕການິ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສງ຺ຆາຏິໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ໂສ ເຕເນວ ຍາເປຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ພ຺ຍາຘິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ, ເຍນສ຺ສ ປຣິຠຸຕ຺ເຕນ ອຜາສຸ ໂຫຕິ, ໂສ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ພຫຸໍ ປຓີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ຈີວຣໍ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕພຫຸສ຺ສຸຕອປ຺ປລາຠິຄິລານານໍ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ວາ ເສສກໍ ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ຈຣິຕ຺ວາ ມິສ຺ສກາຫາຣໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນໍ ລຠຕິ ມນາປໍ ວາ ອມນາປໍ ວາ, ໂສ ເຕນ ເນວ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ປຏິຆໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກນາປິ ຍຖາລທ຺ເຘເນວ ຕຸສ຺ສຕິ, ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ພ຺ຍາຘິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ເສນາສນໍ ລຠຕິ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ວສໂຕ ອຜາສຸ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ສປ຺ປາຍເສນາສເນ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ເລຓມຓ຺ຑປກູຏາຄາຣາທີນິ ພຫູນິ ປຓີຕເສນາສນານິ ລຠຕິ, ໂສ ຕານິ ຈີວຣາທີນິ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕພຫຸສ຺ສຸຕອປ຺ປລາຠິຄິລານານໍ ທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍປິ, ‘‘ອຸຕ຺ຕມເສນາສນໍ ນາມ ປມາທຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ນິທ຺ທາຠິຠູຕສ຺ສ ປຸນ ປຏິພຸຊ຺ຌໂຕ ປາປວິຕກ຺ກາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕາທິສໍ ເສນາສນໍ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອພ຺ໂຠກາສຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມ຺ປິສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ລຠຕິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ໂສ ຍໍ ລຠຕິ, ເຕເນວ ສນ຺ຕຸສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍ ປນ ເຕເລນ ອຕ຺ຖິໂກ ຜາຓິຕໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ເຕລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎເທວ ວາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເຕຫິ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ພຫຸໍ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທິປຓີຕເຠສຊ຺ຊໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ຈີວຣໍ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕພຫຸສ຺ສຸຕອປ຺ປລາຠິຄິລານານໍ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຠຕເກນ ເຍນ ເກນຈິ ຍາເປນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຈຕຸມຘຸຣໍ, ‘‘ຄຓ຺ຫ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສຈສ຺ສ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນປິ ໂຣໂຄ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຖ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ ນາມ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ຈຕຸມຘຸຣໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕເກເນວ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣມສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິເມສໍ ປນ ປຈ຺ເຈກໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ໂຕສານໍ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສວ ອຄ຺ໂຄ. ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ເອເກກສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈເຍ ອິເມຫິ ຕີຫິ ສນ຺ໂຕເສຫິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖຎ຺ຈາຕິ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຈ ອິມໍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖໍ ກຕ຺ຕາວ ອໂຫສິ.

ຕິວິຘປວິເວກວຓ຺ຓນາ

ປວິວິຕ຺ໂຕຕິ ກາຍປວິເວໂກ ຈິຕ຺ຕປວິເວໂກ ອຸປຘິປວິເວໂກຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ປວິເວເກຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອໂກ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອໂກ ນິສີທຕິ, ເອໂກ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ເອໂກ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ, ເອໂກ ປຏິກ຺ກມຕິ, ເອໂກ ຈງ຺ກມມຘິຏ຺ຐາຕິ, ເອໂກ ຈຣຕິ, ເອໂກ ວິຫຣຕີຕິ ອຍໍ ກາຍປວິເວໂກ ນາມ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປນ ຈິຕ຺ຕປວິເວໂກ ນາມ. ນິພ຺ພານໍ ອຸປຘິປວິເວໂກ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ – ‘‘ກາຍປວິເວໂກ ຈ ວິເວກຏ຺ຐກາຍານໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕານໍ. ຈິຕ຺ຕປວິເວໂກ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕານໍ ປຣມໂວທານປ຺ປຕ຺ຕານໍ. ອຸປຘິວິເວໂກ ຈ ນິຣຸປຘີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວິສງ຺ຂາຣຄຕານ’’ນ຺ຕິ (ມຫານິ. ໕໗). ປວິເວກກຖນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຈ ອິມໍ ປວິເວກກຖໍ ກຕ຺ຕາ.

ປຎ຺ຈວິຘສໍສຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

ອສໍສຏ຺ໂຐຕິ ປຎ຺ຈວິເຘນ ສໍສຄ຺ເຄນ ວິຣຫິໂຕ. ສວນສໍສຄ຺ໂຄ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ໂຄ ສມຸລ຺ລປນສໍສຄ຺ໂຄ ສມ຺ໂຠຄສໍສຄ຺ໂຄ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ ສໍສຄ຺ໂຄ. ເຕສຸ ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ, ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ກຸມາຣິກາ ວາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ, ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ປເຣຫິ ວາ ກຖີຍມານໍ ຣູປາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຕ຺ຕນາ ວາ ຫສິຕລປິຕຄີຕສທ຺ທໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຣາໂຄ ສວນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ໂສ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘປຈ຺ເຈກໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຈຄ຺ຄຬເລຓວາສີຕິສ຺ສທຫຣສ຺ສ ຈ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ທຫໂຣ ກິຣ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄິຣິຄາມວາສິກມ຺ມາຣຘີຕາຍ ປຎ຺ຈຫິ ກຸມາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປທຸມສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປທຸມານິ ຈ ປິລນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຄາຍນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ກາມຣາເຄນ ວິທ຺ໂຘ ວິເສສາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓິ. ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຓາຕິ, ອປິຈ ໂຂ ສາມໍ ປສ຺ສຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ກຸມາຣິໍ ວາ ອຠິຣູປໍ ທສ຺ສນີຍໍ ປາສາທິກໍ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ, ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ວິສຠາຄຣູປໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວີຖິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ໂສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ເອໂກ ກິຣ ທຫໂຣ ກາລທີຆວາປິທ຺ວາຣວິຫາຣໍ ອຸທ຺ເທສຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ. ອາຈຣິໂຍ ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ທິສ຺ວາ ໂອກາສໍ ນ ກໂຣຕິ. ໂສ ປຸນປ຺ປຸນ຺ນໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ. ອາຈຣິໂຍ ສເຈ ອນ຺ໂຕຄາເມ ນ ຈຣິສ຺ສສິ. ທສ຺ສາມິ ເຕ ອຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທເສ ນິຏ຺ຐິເຕ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຈຣິໂຍ ເມ ອິມສ຺ມິໍ ຄາເມ ຈຣິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓນ຺ຕິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄາມໍ ປາວິສິ, ເອກາ ກຸລຘີຕາ ປີຕກວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເຄເຫ ຐິຕາ ທຫຣໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕຣາຄາ ອຸຬຸງ຺ເກນ ຍາຄຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ມາຕາປິຕໂຣ ກິໍ ອມ຺ມາຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ທ຺ວາເຣນ ຄຕໍ ທຫຣໍ ລຠມານາ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠມານາ ມຣິສ຺ສາມີຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ທຫຣໍ ປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ທຫໂຣ ອລໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ. ເຕ, ‘‘ອິທໍ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຄເຫ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ເອກາເຍວ ໂນ ຘີຕາ, ຕ຺ວໍ ໂນ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐສ຺ສສິ, ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ຊີວິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ທຫໂຣ, ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ປລິໂພເຘນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອນາທິຍິຕ຺ວາວ ປກ຺ກນ຺ໂຕ.

ມາຕາປິຕໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ນາສກ຺ຂິມ຺ຫາ ທຫຣໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ, ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ສາມິກໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ລຠິສ຺ສສິ, ອຸຏ຺ເຐຫິ ຂາທ ຈ ປິວ ຈາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕີ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຕສ຺ສາ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປີຕກວຕ຺ຖໍ ຘຸຣວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອທໍສຸ, ຠິກ຺ຂູ ວຕ຺ຖໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຠາຊຍິໍສຸ. ເອໂກ ມຫລ຺ລໂກ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓີວິຫາຣໍ ອາຄໂຕ. ໂສປິ ທຫໂຣ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິ. ມຫລ຺ລໂກ ຕໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ອິມິນາ ເມ ປຣິສ຺ສາວນໍ ວິຈາເຣຖາ’’ຕິ ທຫຣໍ ອໂວຈ. ທຫໂຣ ມຫາເຖຣ ‘‘ກຸຫິໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖສິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ, ‘‘ເອວຣູປາຍ ນາມ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ຣາຄຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ໂຒ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາລາປສລ຺ລາປວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ປນ ສມຸລ຺ລປນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສນ຺ຕກໍ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄກຣຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ສມ຺ໂຠຄສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ໂສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ມຣິຈວຏ຺ຏິວິຫາຣມເຫ ກິຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ນວຸຕິສຫສ຺ສານິ ເອວ ອເຫສຸໍ. ເອໂກ ສາມເຓໂຣ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສກິໍ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ຐເປສິ, ສກິໍ ຠູມິຍໍ. ເອກາ ສາມເຓຣີ ທິສ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຍາຫີຕິ ຖາລກໍ ອທາສິ. ເຕ ອປຣຠາເຄ ເອກສ຺ມິໍ ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຣສມຸທ຺ທໍ ອຄມໍສຸ. ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸເຣຕຣໍ ອຄມາສິ. ສາ, ‘‘ເອໂກ ກິຣ ສີຫຬຠິກ຺ຂຸ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ, – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຣິຈວຏ຺ຏິວິຫາຣມຫກາເລ ຕຸມ຺ເຫ ກຕິວສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕທາຫໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກສາມເຓໂຣ. ຕ຺ວໍ ປນ ກຕິວສ຺ສາຕິ? ອຫໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກສາມເຓຣີເຍວ ເອກສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຐປນຕ຺ຖໍ ຖາລກມທາສິນ຺ຕິ. ເຖໂຣ, ‘‘ອຫໍ ໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຖາລກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ເຕ ເອຕ຺ຕເກເນວ ສໍສຄ຺ເຄນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ທ຺ເວປິ ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາເລ ວິພ຺ຠມິໍສຸ.

ຫຕ຺ຖຄາຫາທິວເສນ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ມຫາເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ສຊ຺ຌາຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ທຫໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ເອກິສ຺ສາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຍໍ ຉຸປິ. ສາ ຕໍ ຫຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຣສ຺ມິໍ ຐເປສິ, ເອຕ຺ຕເກນ ສໍສຄ຺ເຄນ ທ຺ເວປິ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ຕາ.

ຄາຫຄາຫກາທິວຓ຺ຓນາ

ອິເມສຸ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ສໍສຄ຺ເຄສຸ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສວນທສ຺ສນສມຸລ຺ລປນສມ຺ໂຠຄກາຍປຣາມາສາ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຐເປຕ຺ວາ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ເສສາ ກາເລນ ກາລໍ ໂຫນ຺ຕິ; ຕຖາ ອຸປາສກອຸປາສິກາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ເພປິ ກາເລນ ກາລໍ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຫິ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຄາຫຄາຫໂກ ໂຫຕິ, ເອໂກ ຄາຫມຸຕ຺ຕໂກ, ເອໂກ ມຸຕ຺ຕຄາຫໂກ, ເອໂກ ມຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕໂກ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ມນຸສ຺ສາປິ ອາມິເສນ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸປິ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຍໍ ຄາຫຄາຫໂກ ນາມ. ຍໍ ປນ ມນຸສ຺ສາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຍໍ ຄາຫມຸຕ຺ຕໂກ ນາມ. ຍສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຍໍ ມຸຕ຺ຕຄາຫໂກ ນາມ. ຍສ຺ສ ມນຸສ຺ສາປິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸປິ ຈູຬປິຓ຺ຑປາຕິຍຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຍໍ ມຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕໂກ ນາມ.

ເຖຣໍ ກິຣ ເອກາ ອຸປາສິກາ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ເອກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ອຄ຺ຄິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຄຫານິ ຌາເປສິ. ອຎ຺ເຎສໍ ກຸລູປກຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ອຸປາສິເກ, ອປິ ກິຎ຺ຈິ ຠຓ຺ຑກໍ ອໂຣຄໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ຂິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ກຸລູປກຕ຺ເຖໂຣ ຠຸຎ຺ຊນເວລາຍເມວ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣປິ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ອາຄໂຕ. ອຸປາສິກາ ໂກຏ຺ຐຈ຺ຉາຍາຍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຖເຣ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ກຸລູປກຕ຺ເຖໂຣ ຠຸຎ຺ຊນເວລາຍເມວ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ອຸປາສິກາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກາ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ອນຸຈ຺ຉວິກາ, ມຍ຺ຫໍ ເຖໂຣ ມຍ຺ເຫວ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ອາຍສ຺ມາ ປນ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ສໍສຄ຺ເຄຫິ ຈຕູຫິປິ ປຣິສາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສໍສຏ຺ໂຐ ຄາຫມຸຕ຺ຕໂກ ເຈວ ມຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕໂກ ຈ ອໂຫສິ. ຍຖາ ຈ ສຍໍ ອສໍສຏ຺ໂຐ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຕໍ ອສໍສຄ຺ຄກຖໍ ກຕ຺ຕາ ອໂຫສິ.

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍ, ປຣິປຸຓ຺ຓກາຍິກເຈຕສິກວີຣິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຄມເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ຐານໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ນິສຊ຺ຊໍ, ນິສຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ສຍນໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ມນ຺ເຕນ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ, ອມິຕ຺ຕໍ ຄີວາຍ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ວິຈຣຕິ, ອຍໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ນາມ. ເຖໂຣ ຈ ຕາທິໂສ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຕເຖວ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖໍ ກຕ຺ຕາ ອໂຫສິ.

ສີລສມ຺ປນ຺ໂນຕິອາທີສຸ ສີລນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ສມາຘີຕິ ວິປສ຺ສນາປາທກາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ປຎ຺ຎາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓໍ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣິຍຜລໍ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ເອກູນວີສຕິວິຘໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ. ເຖໂຣ ສຍມ຺ປິ ສີລາທີຫິ ສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ສີລາທິກຖໍ ກຕ຺ຕາ. ສ຺ວາຍໍ ທສຫິ ກຖາວຕ຺ຖູຫິ ໂອວທຕີຕິ ໂອວາທໂກ. ຍຖາ ປນ ເອໂກ ໂອວທຕິເຍວ, ສຸຂຸມໍ ອຕ຺ຖໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຊານາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ເອວໍ ເຖໂຣ. ເຖໂຣ ປນ ຕານິ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ວິຎ຺ຎາປໂກ. ເອໂກ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຖໂຣ ກາຣຓມ຺ປິ ສນ຺ທສ຺ເສຕີຕິ ສນ຺ທສ຺ສໂກ. ເອໂກ ວິຊ຺ຊມານໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ, ຄາເຫຕຸໍ ປນ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຖໂຣ ຄາເຫຕຸມ຺ປິ ສກ຺ໂກຕີຕິ ສມາທປໂກ. ເອວໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ປນ ເຕສຸ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ອຸສ຺ສາຫຊນນວເສນ ຠິກ຺ຂູ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕີຕິ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ. ອຸສ຺ສາຫຊາເຕ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕີຕິ ສມ຺ປຫໍສໂກ.

ປຎ຺ຈລາຠວຓ຺ຓນາ

໒໕໓. ສຸລທ຺ຘລາຠາຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວປພ຺ພຊ຺ຊາທິຄຸຓລາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ປນ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ສຸລທ຺ຘລາຠາ ເອເຕ, ຍສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ເອວໍ ວຓ຺ໂຓ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ອປຓ຺ຑິເຕຫິ ວຓ຺ຓກຖນໍ ນາມ ນ ຕຖາ ລາໂຠ, ປຓ຺ຑິເຕຫິ ວຓ຺ຓກຖນໍ ປນ ລາໂຠ. ຄິຫີ ຫິ ວາ ວຓ຺ຓກຖນໍ ນ ຕຖາ ລາໂຠ, ຄິຫີ ຫິ ‘‘ວຓ຺ຓໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ໂຍ ສຓ຺ໂຫ ສຂິໂລ ສຸຂສມ຺ຠາໂສ, ວິຫາຣໍ ອາຄຕານໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຜາຓິຕາທີຫິ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ອວຓ຺ຓເມວ ກເຖຕິ. ‘‘ອວຓ຺ຓໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ມນ຺ທມນ຺ໂທ ວິຍ ອພລພໂລ ວິຍ ຠາກຸຏິກຠາກຸຏິໂກ ວິຍ ນຕ຺ຖິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ’’ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ວຓ຺ຓເມວ ກເຖຕິ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິປິ ສຕ຺ຖຸ ປຣມ຺ມຸຂາ ວຓ຺ຓກຖນໍ ນ ຕຖາ ລາໂຠ, ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ປນ ອຕິລາໂຠຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘‘ສຸລທ຺ຘລາຠາ’’ຕິ ອາຫ. ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສາຕິ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ຕຎ຺ຈ ສຕ຺ຖາ ອພ຺ຠນຸໂມທຕີຕິ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ເອວເມຕໍ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຈ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຈ ໂສ ຠິກ຺ຂູຕິ ອນຸໂມທຕິ. ອິຕິ ວິຎ຺ຎູຫິ ວຓ຺ຓຠາສນໍ ເອໂກ ລາໂຠ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ເອໂກ, ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ເອໂກ, ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສ ເອໂກ, ສຕ຺ຖາຣາ ອພ຺ຠນຸໂມທນໍ ເອໂກຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ລາເຠ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຸລທ຺ຘລາຠາ’’ຕິ ອາຫ. ກທາຈີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ກາເລ. ກຣຫຈີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອປ຺ເປວ ນາມ ສິຍາ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປຕິ ອປິ ນາມ ໂກຈິ ກຖາສມຸທາຈາໂຣປິ ຠເວຍ຺ຍ. ເຖເຣນ ກິຣ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ເນວ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ນສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາ ສຸຕປຸພ຺ພາ. ອິຕິ ໂສ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນມ຺ປິ ຘມ຺ມກຖມ຺ປິ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ເອວມາຫ.

ຈາຣິກາທິວຓ຺ຓນາ

໒໕໔. ຍຖາຠິຣນ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາອຊ຺ຌາສຍໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສນ຺ຕານໍ ຉາຍູທກາທິວິປຕ຺ຕິໍ ວາ ອປ຺ຜາສຸກເສນາສນໍ ວາ, ມນຸສ຺ສານໍ ອສ຺ສທ຺ຘາທິຠາວໍ ວາ ອາຄມ຺ມ ອນຠິຣຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ອິຘ ຜາສຸ ວິຫຣາມາ’’ຕິ ອຠິຣມິຕ຺ວາ ຈິຣວິຫາໂຣປິ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຕຖາຄເຕ ວິຫຣນ຺ເຕ ສຕ຺ຕາ ສຣເຓສຸ ວາ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສີລານິ ວາ ສມາທິຍນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ວາ, ຕໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີນໍ ວາ ປນ ເຕສໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາ ສຕ຺ເຕ ຕາສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ປຕິຏ຺ຐາປນອຊ຺ຌາສເຍນ ວສນ຺ຕິ; ຕາສໍ ອຠາເວ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍຖາອຊ຺ຌາສຍໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນຕິ ອທ຺ຘານຄມນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ຈາຣິກາ ຈ ນາເມສາ ຠຄວໂຕ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ຈ, ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ທູເຣປິ ໂພຘເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ສຫສາ ຄມນໍ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ. ສາ ມຫາກສ຺ສປປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາທີສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຠຄວາ ຫິ ມຫາກສ຺ສປໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ຕິຄາວຸຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິ, ອາຬວກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຕິໍສໂຍຊນໍ, ຕຖາ ອງ຺ຄຸລິມາລສ຺ສ. ປຸກ຺ກຸສາຕິສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນໍ, ມຫາກປ຺ປິນສ຺ສ ວີສໂຍຊນສຕໍ, ຂທິຣວນິຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຕ ໂຍຊນສຕານິ ອຄມາສິ; ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ວນວາສີຕິສ຺ສສາມເຓຣສ຺ສ ຕິຄາວຸຕາຘິກໍ ວີສໂຍຊນສຕໍ.

ເອກທິວສໍ ກິຣ ເຖໂຣ, ‘‘ຕິສ຺ສສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ, ‘‘ອຫມ຺ປິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອານນ຺ທ, ວີສຕິສຫສ຺ສານໍ ຉຬຠິຎ຺ຎານໍ ອາໂຣເຈຫິ – ‘ຠຄວາ ວນວາສີຕິສ຺ສສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ຕໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ ວີສຕິສຫສ຺ສຂີຓາສວປຣິວຸໂຕ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ວີສໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ ຕສ຺ສ ໂຄຈຣຄາມທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິ. ກມ຺ມນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉມານາ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ, ‘‘ສຕ຺ຖາ, ໂຠ, ອາຄໂຕ, ມາ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ປານວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ, ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ອຸປາສກາ, ນ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິເຘວ ຕິສ຺ສສາມເຓຣສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕຕິ. ເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກິຣ ກຸລູປກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ, ໂນ ວຕ ໂນ ເຖໂຣ ໂອຣມຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອເຫສຸໍ.

ອຖ ຠຄວໂຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສາມເຓໂຣ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກາ ມຫາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ເຕ, ‘‘ສຕ຺ຖາ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ, ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ອລໍ, ຕິສ຺ສ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈມກາສິ. ອຖສ຺ສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສຕ຺ຖາ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ກຕໂຣ ເຕ, ຕິສ຺ສ, ວສນຏ຺ຐານໍ ຄມນມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຍໍ ຠຄວາ’’ຕິ. ມຄ຺ຄໍ ເທສຍມາໂນ ປຸຣໂຕ ຍາຫິ ຕິສ຺ສາຕິ. ຠຄວາ ກິຣ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ມຄ຺ຄເທສໂກ ສມາໂນປິ ‘‘ສກລຕິຄາວຸເຕ ມຄ຺ເຄ ສາມເຓຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຕໍ ມຄ຺ຄເທສກມກາສິ.

ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕມກາສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ, ‘‘ກຕໂຣ ເຕ, ຕິສ຺ສ, ຈງ຺ກໂມ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມເຓຣສ຺ສ ນິສີທນປາສາເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ, ‘‘ຕິສ຺ສ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຸຂໍ ວສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ເມ ຐາເນ ວສນ຺ຕສ຺ສ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆຫຕ຺ຖິມິຄໂມຣາທີນໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓໂຕ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາຍ ສຸຂໍ ວສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ, ‘‘ຕິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຫິ, ພຸທ຺ຘທາຍຊ຺ຊໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສີຕິ. ອຍໍ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ.

ຍໍ ປນ ຄາມນິຄມປຏິປາຏິຍາ ເທວສິກໍ ໂຍຊນຑ຺ຒໂຍຊນວເສນ ປິຓ຺ຑປາຕຈຣິຍາທີຫິ ໂລກໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຄມນໍ, ອຍໍ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ. ອິມໍ ປນ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ມຫາມຓ຺ຑລໍ ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑລໍ ອນ຺ຕິມມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ມຓ຺ຑລານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຈຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຫາມຓ຺ຑລໍ ນວໂຍຊນສຕິກໍ, ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑລໍ ຉໂຍຊນສຕິກໍ, ອນ຺ຕິມມຓ຺ຑລໍ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ. ຍທາ ມຫາມຓ຺ຑເລ ຈາຣິກໍ ຈຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ມຫາປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ປາຏິປທທິວເສ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ນິກ຺ຂມຕິ. ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕໍ ເອກໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ, ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ອາຄຕາ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ; ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ສກ຺ກາໂຣ ມຫາມຓ຺ຑເລ ໂອສຣຕິ. ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ເຕສຸ ເຕສຸ ຄາມນິຄເມສຸ ເອກາຫໍ ທ຺ວີຫໍ ວສນ຺ໂຕ ມຫາຊນໍ ອາມິສປຏິຄ຺ຄເຫນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ມທາເນນ ຈສ຺ສ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສິຕໍ ກຸສລໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ນວຫິ ມາເສຫິ ຈາຣິກໍ ປຣິໂຍສາເປຕິ.

ສເຈ ປນ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມຖວິປສ຺ສນາ ຕຣຸຓາ ໂຫຕິ, ມຫາປວາຣຓາຍ ອປວາເຣຕ຺ວາ ປວາຣຓາສງ຺ຄຫໍ ທຕ຺ວາ ກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ມິຄສິຣສ຺ສ ປຐມທິວເສ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑລໍ ໂອສຣຕິ. ອຎ຺ເຎນປິ ກາຣເຓນ ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑເລ ຈາຣິກໍ ຈຣິຕຸກາໂມ ຈຕຸມາສໍ ວສິຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ສກ຺ກາໂຣ ມຊ຺ຌິມມຓ຺ຑເລ ໂອສຣຕິ. ຠຄວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂລກໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐຫິ ມາເສຫິ ຈາຣິກໍ ປຣິໂຍສາເປຕິ.

ສເຈ ປນ ຈຕຸມາສໍ ວຸຏ຺ຐວສ຺ສສ຺ສາປິ ຠຄວໂຕ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕາ ອປຣິປກ຺ກິນ຺ທ຺ຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ ອປຣມ຺ປິ ເອກໍ ມາສໍ ວາ ທ຺ວິຕິຈຕຸມາສໍ ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ນິກ຺ຂມຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ສກ຺ກາໂຣ ອນ຺ໂຕມຓ຺ຑເລ ໂອສຣຕິ. ຠຄວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂລກໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຫິ ວາ ຉຫິ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຈຕູຫິ ວາ ມາເສຫິ ຈາຣິກໍ ປຣິໂຍສາເປຕິ. ອິຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ນ ຈີວຣາທິເຫຕຸ ຈຣຕິ. ອຖ ໂຂ ເຍ ທຸຄ຺ຄຕາ ພາລາ ຊິຓ຺ຓາ ພ຺ຍາຘິຕາ, ເຕ ກທາ ຕຖາຄຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ? ມຍິ ປນ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ເຕ ມຫາຊໂນ ຕຖາຄຕທສ຺ສນໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ຈິຕ຺ຕານິ ປສາເທສ຺ສນ຺ຕິ, ເກຈິ ມາລາທີຫິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເກຈິ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ເກຈິ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນໍ ປຫາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາຕິ ເອວໍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ຈາຣິກໍ ຈຣຕິ.

ອປິຈ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ຊງ຺ຆາວິຫາຣວເສນ ສຣີຣຜາສຸກຕ຺ຖາຍ, ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິກາລໍ ອຠິກງ຺ຂນຕ຺ຖາຍ, ຠິຂູນໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາປນຕ຺ຖາຍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣິປາກຄຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ໂພຘເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕ ໂພຘນຕ຺ຖາຍາຕິ. ອປເຣຫິປິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ມຫຕາ ຘມ຺ມວສ຺ເສນ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ສນ຺ຕປ຺ເປສ຺ສາມີຕິ ວາຕິ. ອປເຣຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ອທິນ຺ນາທານາ… ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ… ມຸສາວາທາ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ວິຣມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາຕິ. ອປເຣຫິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ທຸຕິຍໍ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາຕິ. ອປເຣຫິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ – ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ອຘິຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາຕິ. ອຍໍ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ, ສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ປເນສາ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ ນິພທ຺ຘຈາຣິກາ, ອນິພທ຺ຘຈາຣິກາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເອກສ຺ເສວ ໂພຘເນຍ຺ຍສຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ນິພທ຺ຘຈາຣິກາ ນາມ. ຍໍ ປນ ຄາມນິຄມນຄຣປຏິປາຏິວເສນ ຈຣຕິ, ອຍໍ ອນິພທ຺ຘຈາຣິກາ ນາມ. ເອສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາຕິ ເສນາສນໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ. ຕໍ ປນ ປຏິສາເມນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ນ ຈູຬປຕ຺ຕມຫາປຕ຺ຕ-ຈູຬຖາລກມຫາຖາລກ-ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓຈີວຣ-ທຸກູລຈີວຣາທີນໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ສປ຺ປິເຕລາທີນໍ ວາ ປນ ຆເຏ ປູຣາເປຕ຺ວາ ຄພ຺ເຠ ນິທຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ກຸຎ຺ຈິກມຸທ຺ທິກາທີນິ ໂຍຊາເປສິ. ‘‘ສເຈ ນ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ສາມເຓໂຣ ວາ ອາຣາມິໂກ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ, ຈຕູສຸ ປາສາເຓສຸ ມຎ຺ເຈ ມຎ຺ຈໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປີເຐ ປີຐໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຈີວຣວໍເສ ວາ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ອຸປຣິ ປຸຎ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານໍ ຖເກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໖໑) ວຈນໂຕ ປນ ເນວາສິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຸຈ຺ຉນມຕ຺ຕເກເນວ ປຏິສາເມສິ.

ເຍນ ສາວຕ຺ຖິ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມີຕິ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ສາວຕ຺ຖິ ເຕນ ປກ຺ກາມິ. ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ຈ ນ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ຍູຖໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປນ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖີ ວິຍ, ອສຫາຍກິຈ຺ໂຈ ສີໂຫ ວິຍ, ປຕ຺ຕຈີວຣມຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ເອກໂກວ ປກ຺ກາມິ. ກສ຺ມາ ປເນສ ປຎ຺ຈສເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຄຫໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທານິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ? ຣາຊຄຫໍ ກປິລວຕ຺ຖຸໂຕ ທູຣໍ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ, ສາວຕ຺ຖິ ປນ ປຎ຺ຈທສ. ສຕ຺ຖາ ຣາຊຄຫໂຕ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ອິທານິ ອາສນ຺ໂນ ຊາໂຕຕິ ສຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມີຕິ ອກາຣຓເມຕໍ. ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫິ ເອສ ໂຍຊນສຫສ຺ສມ຺ປິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕທາ ປນ ກາຍວິເວໂກ ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ. ພຫູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄມນກາເລ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ວທນ຺ເຕ ເອໂກ ອິເຘວ ວສາມາຕິ ວທຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ວສາມາຕິ ວທນ຺ເຕ ເອໂກ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ຜາສຸກເສນາສເນ ກາຍວິເວກໍ ລທ຺ຘຸໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ເອກກສ຺ສ ປນ ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຸລຠໍ ໂຫຕີຕິ ຕທາ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທານິ ປກ຺ກາມິ.

ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ຈາຣິກາ ນາມ ມຫາຊນສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ລພ຺ຠຕິ, ພຸທ຺ເຘ ອຸປາທາຍ ປນ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ສາວການມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ກິລຎ຺ຊາທີຫິ ກຕໍ ພີຊນມ຺ປິ ຕາລວຓ຺ຏໍ ວິຍ. ເຍນ ຠຄວາຕິ ສາວຕ຺ຖິຍາ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປານີຍໍ ວາ ປານກໍ ວາ ປິວິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວຓເມວ ອຄມາສິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸກາມສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຣາຫຸລໍ ວາ ອານນ຺ທໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ເອວມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສິ.

ເຖໂຣ ຫິ ສຍເມວ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວລ຺ລໂຠ ຣຎ຺ໂຎ ສງ຺ຄາມວິຊຍມຫາໂຍໂຘ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ຕາທິສສ຺ສ ໂຍຘສ຺ສ ຣາຊານໍ ທຏ຺ຐຸກາມສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ເສວິຕ຺ວາ ທສ຺ສນກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ວລ຺ລຠຕາຍ ສຍເມວ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ເຖໂຣປິ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວລ຺ລໂຠ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ເສວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປາທປຸຎ຺ຉນມ຺ຫິ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ຠຄວາປິ ‘‘ປຈ຺ຈູສກາເລເຍວ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ມາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສູຈິຆຏິກໍ ອທຕ຺ວາວ ທຣຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສີທິ. ເຖໂຣ ກວາຏໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ຠຄວາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໓໒໕ ອາທໂຍ) ຕິຓ຺ຓໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສາມຄ຺ຄິຣສານິສໍສໍ ກເຖສິ; ເສກ຺ຂສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໒ ອາທໂຍ) ອາວສຖານິສໍສໍ, ຆຏິກາຣສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໘໒ ອາທໂຍ) ສຕິປຏິລາຠິກໍ ປຸພ຺ເພນິວາສປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖໍ; ຣຏ຺ຐປາລສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໓໐໔) ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມຸທ຺ເທເສ, ເສລສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໖ ອາທໂຍ) ປານການິສໍສກຖໍ, ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໓.໒໓໖ ອາທໂຍ) ຠຄຸຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອກີຠາເວ ອານິສໍສໍ ກເຖສິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຣຖວິນີເຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ທສກຖາວຕ຺ຖຸນິສ຺ສຍໍ ອນນ຺ຕນຍໍ ນາມ ທສ຺ເສສິ ປຸຓ຺ຓ, ອຍມ຺ປິ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາເຍວ ສນ຺ໂຕສກຖາເຍວາຕິ. ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ເວລນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ ອໂຫສິ.

ເຍນ ອນ຺ຘວນນ຺ຕິ ຕທາ ກິຣ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ເຊຕວນໍ ອາກິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ພຫູ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ເຊຕວນໍ ໂອສຣນ຺ຕິ; ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຂນ຺ຘາວາຣຏ຺ຐານໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາ ປວິເວກໍ ລຠິຕຸໍ. ອນ຺ຘວນໍ ປນ ປຘານຆຣສທິສໍ ປວິວິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເຍນນ຺ຘວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ກສ຺ມາ ປນ ມຫາເຖເຣ ນ ອທ຺ທສ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣ ທິສ຺ວາ ປຸນ ທສພລໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ມຫາເຖຣານໍ ເອກໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖຸ ທ຺ເວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມມ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ສຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິປຎ຺ຫວຓ຺ຓນາ

໒໕໖. ອຠິຓ຺ຫໍ ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ອໂຫສີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຓ຺ຓໍ ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ວິຫາສິ. ເຖໂຣ ກິຣ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທິວເສ ທິວເສ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ‘‘ປຸຓ຺ໂຓ ກິຣ ນາມ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ປຣິສາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສໍສຏ຺ໂຐ, ໂສ ທສພລສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄມິສ຺ສຕິ; ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ມໍ ອທິສ຺ວາວ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຖຣນວມຊ຺ຌິມານໍ ສຕິກຣຓຕ຺ຖໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ຄຸຓໍ ຠາສຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ມຫລ຺ລກຠິກ຺ຂູ ນາມ ນ ສພ຺ພກາລໍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ໂຫນ຺ຕິ; ຄຸຓກຖາຍ ປນສ຺ສ ກຖິຕາຍ ໂຍ ຈ ນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ; ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖາຍໍ ເຖຣສ຺ເສວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ກຖໍ ປນ ນໍ ເອສ ອຎ຺ຎາສີຕິ? ປຸຓ຺ຓ, ປຸຓ຺ຓາຕິ ວຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມກຖາຍ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ອຍໍ ໂສ ເຖໂຣ, ຍສ຺ສ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອຠິຓ຺ຫໍ ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອິຕິ ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ນິສີທນໍ ອາທາຍາຕິ ນິສີທນໍ ນາມ ສທສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວາຍິມໍ. ເຖໂຣ ປນ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ. ສີສານຸໂລກີຕິ ໂຍ ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐາເນ ປິຏ຺ຐິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສີສໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍມ຺ປິ ສີສານຸໂລກີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິ. ເຖໂຣ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ສໍຍຕປທສທ຺ທຕາຍ ອຈ຺ຈາສນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ປທສທ຺ເທນ ນ ພາຘຕິ, ‘‘ນາຍໍ ສມ຺ໂມທນກາໂລ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປນ ນ ອຈ຺ຈາສນ຺ໂນ, ອນ຺ຘວນໍ ນາມ ມຫນ຺ຕໍ, ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິລີນໍ ອປສ຺ສນ຺ເຕນ, ອາວຸໂສ ປຸຓ຺ຓ, ປຸຓ຺ຓາຕິ ອຜາສຸກສທ຺ໂທ ກາຕພ຺ໂພ ໂຫຕີຕິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານຊານນຕ຺ຖໍ ນາຕິທູເຣ ຫຸຕ຺ວາ ສີສານຸໂລກີ ອຄມາສິ. ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທີຕິ ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ນິສີທິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາປິ ປຸຓ຺ໂຓ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓຊຈ຺ໂຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສມາປນ຺ໂນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິກໍ ເອກມສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ມຫາຂີຓາສໂວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ. ອິຕິ ເອກໍ ກນກຄຸຫໍ ປວິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ສີຫາ ວິຍ, ເອກໍ ວິຊມ຺ຠນຠູມິໍ ໂອຕິຓ຺ຓາ ທ຺ເວ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ວິຍ, ເອກໍ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລວນໍ ປວິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ຉທ຺ທນ຺ຕນາຄຣາຊາໂນ ວິຍ, ເອກໍ ສິມ຺ພລິວນໍ ປວິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາໂນ ວິຍ, ເອກໍ ນຣວາຫນຍານໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ ທ຺ເວ ເວສ຺ສວຓາ ວິຍ, ເອກໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລໍ ອຠິນິສິນ຺ນາ ທ຺ເວ ສກ຺ກາ ວິຍ, ເອກວິມານພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕາ ທ຺ເວ ຫາຣິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ວິຍ ຈ ເຕ ທ຺ເວປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊຈ຺ຈາ ທ຺ເວປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ທ຺ເວປິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ທ຺ເວປິ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ນາ ທ຺ເວປິ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕາ ມຫາຂີຓາສວາ ເອກໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ ຕໍ ວນຏ຺ຐານໍ ໂສຠຍິໍສຸ.

ຠຄວຕິ ໂນ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີຕິ, ອາວຸໂສ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອາຍສ຺ມຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີຕິ? ອິທໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ປຸຣິມກຖາຍ ຫິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາຍ ປຈ຺ຉິມກຖາ ນ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂສຕຸກາໂມ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາວຸໂສ ສີລວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ. ອາຍສ຺ມາ ປນ ປຸຓ຺ໂຓ ຍສ຺ມາ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລາທີສຸ ຐິຕສ຺ສາປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ມຕ຺ຖກໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ, ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປຏິກ຺ຂິປິ.

ກິມຕ຺ຖໍ ຈຣຫາວຸໂສຕິ ຍທິ ສີລວິສຸທ຺ຘິອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວຸສ຺ສຕິ, ອຖ ກິມຕ຺ຖໍ ວຸສ຺ສຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖໍ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ນາມ ອປ຺ປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານໍ. ທ຺ເວຘາ ອຸປາທານານິ ຄຫຓູປາທານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍູປາທານຎ຺ຈ. ຄຫຓູປາທານໍ ນາມ ກາມຸປາທານາທິກໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ, ປຈ຺ຈຍູປາທານໍ ນາມ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ. ຕຕ຺ຖ ຄຫຓູປາທານວາທິໂນ ອາຈຣິຍາ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ອຸປາທາເນສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນາປິ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ນ ຈ ອຸປາທານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຸປາທິຍຕິ, ກິເລສານຎ຺ຈ ປຣິນິພ຺ພຸຕນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຈ຺ຈຍູປາທານວາທິໂນ ປນ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານໍ. ປຈ຺ຈຍວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສງ຺ຂຕໍ ອມຕຘາຕຸເມວ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ອຍໍ ອນ຺ໂຕ, ອຍໍ ໂກຏິ, ອຍໍ ນິຏ຺ຐາ. ອປ຺ປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ‘‘ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສີລວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ປຸນ ປຸຈ຺ຉໍ ອາຣຠິ.

໒໕໘. ເຖໂຣປິ ສພ຺ພປຣິວຕ຺ເຕສຸ ຕເຖວ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເນ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສີລວິສຸທ຺ຘິໍ ເຈ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍາຕິ ຍທິ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ. ສອຸປາທານໍເຍວ ສມານໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍາຕິ ສງ຺ຄຫຓຘມ຺ມເມວ ນິຄ຺ຄຫຓຘມ຺ມໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມເມວ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມເມວ ອສງ຺ຂຕຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍໍ ປນ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມເມວ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມເມວ ອສງ຺ຂຕຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍາຕິ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຫິ, ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ວຏ຺ຏານຸຄໂຕ ໂລກິຍພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລມຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຠາວໂຕ ສພ຺ພໂສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອິເມຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ເຕນ ຫີຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ເອກຈ຺ເຈ ປຓ຺ຑິຕາ ອຸປມາຍ ອຕ຺ຖໍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຕຣຖວິນີຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໙. ສຕ຺ຕ ຣຖວິນີຕານີຕິ ວິນີຕອສ຺ສາຊານິຍຍຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕ ຣເຖ. ຍາວເທວ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຕິ, ອາວຸໂສ, ອຍໍ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ນາມ, ຍາວເທວ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາ. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຕິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນເມຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ, ຍາວເທວ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕາ ອຕ຺ຖາ, ຕາວ ອຍໍ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຍາ ປນ ອຍໍ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ, ເອສາ ສີລວິສຸທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ໂກຏິ, ອິທໍ ປຣິໂຍສານໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ຫິ ສີລວິສຸທ຺ຘິກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ.

ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ວິຍ ຫິ ຊຣາມຣຓຠີຣຸໂກ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສາວຕ຺ຖິນຄຣໍ ວິຍ ສກ຺ກາຍນຄຣໍ, ສາເກຕນຄຣໍ ວິຍ ນິພ຺ພານນຄຣໍ, ຣຎ຺ໂຎ ສາເກເຕ ວຑ຺ຒິອາວຫສ຺ສ ສີຆໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາປຸຓິຕພ຺ພສ຺ສ ອຈ຺ຈາຍິກສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ອນຠິສເມຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອຠິສມຍກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກາໂລ. ສຕ຺ຕ ຣຖວິນີຕານິ ວິຍ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ, ປຐມໍ ຣຖວິນີຕໍ ອາຣຸຬ຺ຫກາໂລ ວິຍ ສີລວິສຸທ຺ຘິຍໍ ຐິຕກາໂລ, ປຐມຣຖວິນີຕາທີຫິ ທຸຕິຍາທີນິ ອາຣຸຬ຺ຫກາໂລ ວິຍ ສີລວິສຸທ຺ຘິອາທີຫິ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິອາທີສຸ ຐິຕກາໂລ. ສຕ຺ຕເມນ ຣຖວິນີເຕນ ສາເກເຕ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາເຣ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອຸປຣິປາສາເທ ຎາຕິມິຕ຺ຕຄຓປຣິວຸຕສ຺ສ ສຸຣສໂຠຊນປຣິໂຠຄກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍາ ສພ຺ພກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມວຣປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ປໂຣປຓ຺ຓາສກຸສລຘມ຺ມປຣິວາຣສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິໂຣຘສຍເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂານຸຠວນກາໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ທສກຖາວຕ຺ຖຸລາຠິໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ປຸຈ຺ຉິ. ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ກິໍ ຊານິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ, ອຸທາຫຸ ອຊານິຕ຺ວາ? ຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ວາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ວິສຍສ຺ມິໍ ປຸຈ຺ຉິ, ອຸທາຫຸ ອຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ຫຸຕ຺ວາ ອວິສຍສ຺ມິໍ? ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ຈ ກິໍ ຊານິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ອຸທາຫຸ ອຊານິຕ຺ວາ? ຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ວາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ວິສຍສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ອຸທາຫຸ ອຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ຫຸຕ຺ວາ ອວິສເຍຕິ? ຊານິຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ຫຸຕ຺ວາ ວິສເຍ ປຸຈ຺ຉີຕິ ຫິ ວທມາໂນ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍເຍວ ວເທຍ຺ຍ. ຊານິຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖກຸສໂລ ຫຸຕ຺ວາ ວິສເຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີຕິ ວທມາໂນ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖຣໍເຍວ ວເທຍ຺ຍ. ຍຎ຺ຫິ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ. ຍໍ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ. ຕທມິນາ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິສຸທ຺ຘີສຸ ຫິ ເອກາ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຕາ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖາ ອສໍສຄ຺ຄກຖາ, ສີລກຖາຕິ. ເອກາ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ຕີຓິ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຕາ – ປວິເວກກຖາ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ, ສມາຘິກຖາຕິ, ເອວໍ ຕາວ ຍໍ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ. ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ປນ ເອກາ ປຎ຺ຎາກຖາ ປຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຕາ – ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ, ເອວໍ ຍໍ ກຖາວຕ຺ຖູສຸ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ. ຕສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິ, ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິເຍວ ປຸຈ຺ຉິ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິເຍວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີຕິ. ອິຕິ ອຸໂຠເປເຕ ຊານິຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖກຸສລາ ຫຸຕ຺ວາ ວິສເຍວ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໖໐. ໂກ ນາໂມ ອາຍສ຺ມາຕິ ນ ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ນາມໍ ນ ຊານາຕິ. ຊານນ຺ໂຕເຍວ ປນ ສມ຺ໂມທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ກຖຎ຺ຈ ປນາຍສ຺ມນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ເຖໂຣ ສມ຺ໂມທມາໂນ ອາຫ. ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕຕິ ມນ຺ຕາຓິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ສຸຕວຕາ ສາວເກນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພາ, ເອວເມວ ພ຺ຍາກຕາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສາຕິ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ເຈລຓ຺ຑຸປເກນາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຈລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຕ຺ຖໍ, ອຓ຺ຑຸປກໍ ຈຸມ຺ພຏກໍ. ວຕ຺ຖຈຸມ຺ພຏກໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ຕາປິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ທສ຺ສນາຍ ລເຠຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ລທ຺ຘທສ຺ສນມ຺ປິ ເຕສໍ ລາຠາເຍວາຕິ ອຏ຺ຐານປຣິກປ຺ເປນ ອຠິຓ຺ຫທສ຺ສນສ຺ສ ອຸປາຍໍ ທສ຺ເສສິ. ເອວໍ ອປຣິຫຣນ຺ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາເມນ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸກາເມນ ‘‘ເຖໂຣ ກຕ຺ຖ ຐິໂຕ ກຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ປຣິເຍສນ຺ເຕນ ຈຣິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຣິຫຣນ຺ຕາ ປນ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓເຍວ ສີສໂຕ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຣເຫ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ. ອິຕິ ອຏ຺ຐານປຣິກປ຺ເປນ ອຠິຓ຺ຫທສ຺ສນສ຺ສ ອຸປາຍໍ ທສ຺ເສສິ.

ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຈ ປນ ມນ຺ຕິ ສາຣິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ຈ ປນ ເອວໍ ມໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຊານນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖຸກປ຺ເປນາຕິ ສຕ຺ຖຸສທິເສນ. ອິຕິ ເອກປເທເນວ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸກ຺ຂິປິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອກນ຺ຕຘມ຺ມກຖິກຠາໂວ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ອມຈ຺ຈຎ຺ຫິ ປຸໂຣຫິຕໍ ມຫນ຺ໂຕຕິ ວທມາໂນ ຣາຊສທິໂສຕິ ວເທຍ຺ຍ, ໂຄຓໍ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາໂຓຕິ, ວາປິໍ ສມຸທ຺ທປ຺ປມາໂຓຕິ, ອາໂລກໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາໂລກປ຺ປມາໂຓຕິ, ອິໂຕ ປຣໍ ເອເຕສໍ ມຫນ຺ຕຠາວກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສາວກມ຺ປິ ມຫາຕິ ວທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸປຏິຠາໂຄຕິ ວເທຍ຺ຍ, ອິໂຕ ປຣໍ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາວກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ເອກປເທເນວ ເຖຣໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸກ຺ຂິປິ.

ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂນ ນປ຺ປຏິຠາເສຍ຺ຍາຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິຠານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍາ ປນາຍໍ ອຸປມາ ອາຫຏາ, ຕໍ ນ ອາຫເຣຍ຺ຍາມ, ອຕ຺ຖເມວ ກເຖຍ຺ຍາມ. ອຸປມາ ຫິ ອຊານນ຺ຕານໍ ອາຫຣີຍຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອິທມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປມາ ນາມ ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ອາຫຣີຍຕິ, ເຖຣໍ ປເນສ ອປຈາຍມາໂນ ເອວມາຫາຕິ.

ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຕາຕິ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕາ. ກິໍ ປນ ປຎ຺ຫສ຺ສ ປຸຈ຺ຉນໍ ຠາຣິຍໍ, ອຸທາຫຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ? ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນໍ ໂນ ຠາຣິຍໍ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ປນ ຠາຣິຍໍ. ສເຫຕຸກໍ ວາ ສກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນມ຺ປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນມ຺ປິ ຠາຣິຍເມວ. ສມນຸໂມທິໍສູຕິ ສມຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸໂມທິໍສຸ. ອິຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນາ ນິຏ຺ຐິຕາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຣຖວິນີຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ນິວາປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ນິວາປສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເນວາປິໂກຕິ ໂຍ ມິຄານໍ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓພີຊານິ ວປຕິ ‘‘ອິທໍ ຕິຓໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຄເຕ ມິເຄ ສຸຂໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ນິວາປນ຺ຕິ ວປ຺ປໍ. ນິວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວປິຕໍ. ມິຄຊາຕາຕິ ມິຄຆຏາ. ອນຸປຂຊ຺ຊາຕິ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາມຸຈ຺ຉນາຍ ມຸຈ຺ຉິຕາ, ຕຓ຺ຫາຍ ຫທຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຉນາກາຣໍ ປາປິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ມານມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ປມາທນ຺ຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐສຕິຠາວໍ. ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ອິຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ຕຖາ ກາຕພ຺ພາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ນິວາເປຕິ ອິມສ຺ມິໍ ນິວາປຏ຺ຐາເນ. ເອກໍ ກິຣ ນິວາປຕິຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ ນິທາຆຠທ຺ທກໍ, ຕໍ ຍຖາ ຍຖາ ນິທາໂຆ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ນີວາຣວນໍ ວິຍ ເມຆມາລາ ວິຍ ຈ ເອກຄ຺ຆນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ລຸທ຺ທກາ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ກສິຕ຺ວາ ວປິຕ຺ວາ ວຕິໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ອຖ ຍທາ ມຫານິທາເຆ ສພ຺ພຕິຓານິ ສຸກ຺ຂານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຊິວ຺ຫາເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ທຸລ຺ລຠໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ມິຄຊາຕາ ສຸກ຺ຂຕິຓານິ ເຈວ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິ ຈ ຂາທນ຺ຕາ ກມ຺ປມານາ ວິຍ ວິຈຣນ຺ຕາ ນິວາປຕິຓສ຺ສ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ວຘພນ຺ຘນາທີນິ ອຄຓຍິຕ຺ວາ ວຕິໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕາ ປວິສນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ນິວາປຕິຓໍ ອຕິວິຍ ປິຍໍ ໂຫຕິ ມນາປໍ. ເນວາປິໂກ ເຕ ທິສ຺ວາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ປມຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອນ຺ໂຕນິວາປຏ຺ຐາເນ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອຸທກອາວາຏກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ມິຄາ ວິວຏທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ຂາທິຕມຕ຺ຕກໍ ປິວິຕມຕ຺ຕກເມວ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ປຸນທິວເສ ກິຎ຺ຈິ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກຓ຺ເຓ ຈາລຍມານາ ຂາທິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ອຕຣມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຸນທິວເສ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑລຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ລຸທ຺ທກາ ເຕສໍ ປມຕ຺ຕຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕ ຕສ຺ມິໍ ນິວາເປ ເນວາປິກສ຺ສ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວນ຺ຕິ.

໒໖໒. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສຸ ມິຄຊາເຕສຸ. ປຐມາ ມິຄຊາຕາຕິ, ມິຄຊາຕາ ປຐມທຸຕິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຠຄວາ ປນ ອາຄຕປຏິປາຏິວເສນ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ປຐມາ, ທຸຕິຍາ, ຕຕິຍາ, ຈຕຸຕ຺ຖາຕິ ນາມໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ອິທ຺ຘານຸຠາວາຕິ ຍຖາກາມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ; ວສີຠາໂວເຍວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອິທ຺ຘີຕິ ຈ ອານຸຠາໂວຕິ ຈ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

໒໖໓. ຠຍໂຠຄາຕິ ຠເຍນ ໂຠຄໂຕ. ພລວີຣິຍນ຺ຕິ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຓວາໂຍຘາຕຸ, ສາ ປຣິຫາຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໔. ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມາຕິ ອນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຍເມວ, ພາຫິຣໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຍເມວ, ມຍໍ ປນ ອມຸໍ ນິວາປຏ຺ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກມນ຺ເຕ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມາຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສູຕິ ລຸທ຺ທກາ ນາມ ນ ສພ຺ພກາລໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ມຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມຓ຺ຑລຄຸມ຺ເພສຸ ເຈວ ວຕິປາເທສຸ ຈ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອເຕສຸ ມຸຂໂຘວນຕ຺ຖໍ ວາ ອາຫາຣກິຈ຺ຈກຣຓຕ຺ຖໍ ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ນິວາປວຕ຺ຖຸໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຂາທິຕມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິສ຺ສາມາຕິ ນິວາປວຕ຺ຖຸໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຄຫເນສຸ ຄຸມ຺ພວຕິປາທາທີສຸ ອາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສຸ. ຠຸຎ຺ຊິໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ລຸທ຺ທການໍ ປມາທກາລໍ ຎຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເກຕພິໂນຕິ ສິກ຺ຂິຕເກຣາຏິກາ. ອິທ຺ຘິມນ຺ຕາຕິ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ວິຍ. ປຣຊນາຕິ ຍກ຺ຂາ. ອິເມ ນ ມິຄຊາຕາຕິ. ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາຕິ ອິມິນາ ນາມ ຐາເນນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອມຸຕ຺ຣ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ເນສໍ ນ ຊານາມ. ທຓ຺ຑວາກຣາຫີຕິ ທຓ຺ຑວາກຣຊາເລຫິ. ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ອນຸປຣິວາເຣສຸນ຺ຕິ ອຕິມາຍາວິໂນ ເອເຕ, ນ ທູຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ສນ຺ຕິເກເຍວ ນິປນ຺ນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນິວາປກ຺ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂອກາສໍ ອນຸປຣິວາເຣສຸໍ. ອທ຺ທສໍສູຕິ ເອວໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວາກຣຊາລໍ ສມນ຺ຕໂຕ ຈາເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ອທ຺ທສໍສຸ. ຍຕ຺ຖ ເຕຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ເຕ ຄາຫໍ ອຄມໍສຸ, ຕໍ ຐານໍ ອທ຺ທສໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໕. ຍໍນູນ ມຍໍ ຍຕ຺ຖ ອຄຕີຕິ ເຕ ກິຣ ເອວໍ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ອນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຍເມວ, ພາຫິຣໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຍເມວ, ເຕປິ ຫິ ວາກຣຊາເລນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຫິຕາເຍວາ’’ຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍໍນູນ ມຍໍ ຍຕ຺ຖ ເນວາປິກສ຺ສ ຈ ເນວາປິກປຣິສາຍ ຈ ອຄຕິ ອວິສໂຍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎ ຆຏ຺ເຏສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ທູຣຕຣວາສິໂນ ອຎ຺ເຎ ຆຏ຺ເຏສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ຆຏ຺ຏິຕາ ອຎ຺ເຎຕິ ເຕປິ ຆຏ຺ຏິຕາ ອຎ຺ເຎ ຕໂຕ ທູຣຕຣວາສິໂນ ຆຏ຺ເຏສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໂສ ມິຄຊາຕາ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ອິມໍ ອມ຺ເຫຫິ ນິວຸຕ຺ຕໍ ນິວາປໍ ສພ຺ເພ ມິຄຆຏາ ມິຄສງ຺ຆາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ເຂຍ຺ຍາມາຕິ ເຕສໍ ຄຫເຓ ອພ຺ຍາວຏາ ຠເວຍ຺ຍາມາຕິ; ຍຖາ ຕຖາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ຫິ ຕຣຸຓໂປຕໂກ ວາ ມຫລ຺ລໂກ ວາ ທຸພ຺ພໂລ ວາ ຍູຖປຣິຫີໂນ ວາ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ລທ຺ຘຸໍ, ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິໍສຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອພ຺ຍາວຏາວ ອເຫສຸໍ.

໒໖໗. ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານີຕິ ເອຕ຺ຖ ນິວາໂປຕິ ວາ ໂລກາມິສານີຕິ ວາ ວຏ຺ຏາມິສຠູຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ມາໂຣ ນ ຈ ພີຊານິ ວິຍ ກາມຄຸເຓ ວເປນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑຕິ, ກາມຄຸຓຄິທ຺ຘານໍ ປນ ອຸປຣິ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ກາມຄຸຓາ ມາຣສ຺ສ ນິວາປາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສາ’’ຕິ. ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາຕິ ມາຣສ຺ສ ວສໍ ຄຕາ ອເຫສຸໍ, ຍຖາກາມກຣຓີຍາ. ອຍໍ ສປຸຕ຺ຕຠຣິຍປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອາຄຕອຸປມາ.

໒໖໘. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ປຣິຫາຍີຕິ ເອຕ຺ຖ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ ອຣຎ຺ເຎ ວສິສ຺ສາມາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌາສໂຍ; ໂສ ປຣິຫາຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖູປເມ ອຫໍ ອິເມ ທຸຕິເຍຕິ ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມິກປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸປມາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຫິ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏຸປຈ຺ເຉທຠເຍນ ປເວຓິໍ ຆຏຍິສ຺ສາມາຕິ ຘນໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຕ຺ເຕ ຊາເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ ວຏ຺ຏໍ ນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ປເວຓິ ຆຏິຕາ’’ຕິ ປຸນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ວາ ຕເມວ ວາ ສ’ກລຕ຺ຕວາສໍ ວສນ຺ຕິ.

໒໖໙. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສູຕິ ປຸຣິມາ ວິຍ ເຕປິ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ ນ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ; ຍຖາກາມກຣຓີຍາວ ອເຫສຸໍ. ກິໍ ປນ ເຕ ອກໍສູຕິ? ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ເຕສຸ ເຕສຸ ອາຣາມອຸຍ຺ຍານຏ຺ຐາເນສຸ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ນິວສນ຺ຕາ ກຸລທາຣເກ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖສິປ຺ປາທີນິ ນານປ຺ປກາຣານິ ສິປ຺ປານິ ສິກ຺ຂາເປສຸໍ. ອິຕິ ເຕ ວາກຣຊາເລນ ຕຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ວິຍ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ທິຏ຺ຐິຊາເລນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ.

໒໗໐. ຕຖູປເມ ອຫໍ ອິເມ ຈຕຸຕ຺ເຖຕິ ອຍໍ ອິມສ຺ສ ສາສນສ຺ສ ອຸປມາ ອາຫຏາ.

໒໗໑. ອນ຺ຘມກາສິ ມາຣນ຺ຕິ ນ ມາຣສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ຠິນ຺ທິ. ວິປສ຺ສນາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມໍ ນາມ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ມາໂຣ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນ຺ຘມກາສິ ມາຣ’’ນ຺ຕິ. ອປທໍ ວຘິຕ຺ວາ ມາຣຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເຕເນວ ປຣິຍາເຍນ ຍຖາ ມາຣສ຺ສ ຈກ຺ຂຸ ອປທໍ ໂຫຕິ ນິປ຺ປທໍ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ, ນິຣາຣມ຺ມຓໍ, ເອວໍ ວຘິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ ປາປິມໂຕຕິ ເຕເນວ ປຣິຍາເຍນ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ. ນ ຫິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຎາຓສຣີຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ທິສ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕິຓ຺ໂຓ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ໂລເກ ສຕ຺ຕວິສຕ຺ຕຠາເວນ ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ອຖ ວາ ‘‘ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ວິສຕ຺ຕິກາ? ວິສຕາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ ວິສຏາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິປຸລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສາລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສມາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສກ຺ກຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສໍ ຫຣຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສໍວາທິກາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສມູລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສຜລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສປຣິໂຠຄາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສາລາ ວາ ປນ ສາ ຕຓ຺ຫາ ຣູເປ ສທ຺ເທ ຄນ຺ເຘ ຣເສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ’’ຕິ (ມຫານິ. ໓; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒໒, ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໔) ວິສຕ຺ຕິກາ. ເອວໍ ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ຕິຓ຺ໂຓ ນິຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ຕິຓ຺ໂຓ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ນິວາປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປາສຣາສິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ປາສຣາສິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສາຘຸ ມຍໍ, ອາວຸໂສຕິ ອາຍາຈນ຺ຕາ ຠຓນ຺ຕິ. ເອເຕ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ຊນປທວາສິໂນ ‘‘ທສພລໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ. ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນໍ ປນ ເອເຕຫິ ລທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ນ ຕາວ ສຸຓນ຺ຕິ. ເຕ ສຕ຺ຖຸຄາຣເວນ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ຄຣູ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກຈາຣິໂກ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ວິຍ, ປຠິນ຺ນກຸຎ຺ຊໂຣ ວິຍ, ຜຓກຕອາສີວິໂສ ວິຍ, ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ທຸຣາສທາ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອາສີວິໂສ ຍຖາ ໂຆໂຣ, ມິຄຣາຊາວ ເກສຣີ;

ນາໂຄວ ກຸຎ຺ຊໂຣ ທນ຺ຕີ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘາ ທຸຣາສທາ’’ຕິ.

ເອວໍ ທຸຣາສທໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຍໍ ຍາຈິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຍາຈມານາ ‘‘ສາຘຸ ມຍໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ອປ຺ເປວ ນາມາຕິ ອປິ ນາມ ລເຠຍ຺ຍາຖ. ກສ຺ມາ ປນ ເຖໂຣ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ? ປາກຏກິຣິຍຕາຍ. ທສພລສ຺ສ ຫິ ກິຣິຍາ ເຖຣສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫຕິ; ຊານາຕິ ເຖໂຣ, ‘‘ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ກຣິສ຺ສຕິ; ອຊ຺ຊ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ກຣິສ຺ສຕິ; ອຊ຺ຊ ເອກໂກວ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິສ຺ສຕິ; ອຊ຺ຊ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ຊນປທຈາຣິກໍ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກິໍ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຊານນຕ຺ຖໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ? ນຕ຺ຖິ. ອນຸມານພຸທ຺ຘິຍາ ປນ ກຕກິຣິຍາຍ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ຊານາຕິ. ຍຎ຺ຫິ ທິວສໍ ຠຄວາ ເຊຕວເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ກາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑານໍ ປຏິສາມນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ, ເຖໂຣ ສມ຺ມຊ຺ຊນິສງ຺ກາຣຉຑ຺ຑນກາທີນິ ປຏິສາເມຕິ. ປຸພ຺ພາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ທິວາວິຫາຣາຍ ອາຄມນກາເລປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຍທາ ປນ ເອກໂກ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ໂພຘເນຍ຺ຍພນ຺ຘວໍ ທິສ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ເອກໂກ ປວິສິຕຸກາໂມ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂາຈາຣສຊ຺ຊາ ໂຫຖາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ. ຍທາ ປນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາຣໍ ອຸປຑ຺ຒປິທຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ເຖໂຣ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ. ຍທາ ຊນປທຈາຣິກໍ ນິກ຺ຂມິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ເອກໍ ທ຺ເວ ອາໂລເປ ອຕິເຣກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ສພ຺ພກາລໍ ຈງ຺ກມນຎ຺ຈາຣຸຍ຺ຫ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມຕິ, ເຖໂຣ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ, ອາວຸໂສ, ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣິຕຸກາໂມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ.

ຠຄວາ ປຐມໂພຘິຍໍ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ອນິພທ຺ຘວາໂສ ອໂຫສິ, ປຈ຺ຉາ ປຎ຺ຈວີສຕິ ວສ຺ສານິ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ສາວຕ຺ຖິໍເຍວ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ເອກທິວເສ ທ຺ເວ ຐານານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ເຊຕວເນ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ກໂຣຕິ. ປຸພ຺ພາຣາເມ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ກໂຣຕິ. ກສ຺ມາ? ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸລານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ. ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຐິເຕນ ຫິ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ວິຍ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ, ມາຕຸຄາມຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕາຍ ຈ ວິສາຂາຍ ວິຍ ອຎ຺ຎາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ຕຖາຄຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຘນປຣິຈ຺ຈາໂຄ ກໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເຕສໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ເອກທິວເສ ອິມານິ ທ຺ເວ ຐານານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ເຊຕວເນ ວສິ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ – ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫກາເລ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐກໍ ຄມິສ຺ສຕິ; ອຖາຫໍ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມິ. ເອວມິເມ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມກຖໍ ສວນາຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອວມາຫ.

ມິຄາຣມາຕຸປາສາໂທຕິ ວິສາຂາຍ ປາສາໂທ. ສາ ຫິ ມິຄາເຣນ ເສຏ຺ຐິນາ ມາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐປິຕຕ຺ຕາ ມິຄາຣມາຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ປາສາເທ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫາສາວການໍ ສິຣິຄພ຺ຠານໍ ມຊ຺ເຌ ຠຄວໂຕ ສິຣິຄພ຺ໂຠ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄມ຺ມ ທຣຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ.

ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸນ຺ຕິ ໂຍ ຫິ ຈຸຓ຺ຓມຕ຺ຕິກາທີຫິ ຄຕ຺ຕານິ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ມລ຺ລກມຸຏ຺ຐາທີຫິ ວາ ຆໍສນ຺ໂຕ ນ຺ຫາຍຕິ, ໂສ ນ຺ຫາຍຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຍ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ປກຕິຍາວ ນ຺ຫາຍຕິ, ໂສ ປຣິສິຎ຺ຈຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠຄວໂຕປິ ສຣີເຣ ຕຖາ ຫຣິຕພ຺ພໍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ນາມ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ອຸຕຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປນ ຠຄວາ ເກວລໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກຕິ ປາຈີນໂກຏ຺ຐໂກ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ວິຫາໂຣ ກທາຈິ ມຫາ ໂຫຕິ ກທາຈິ ຂຸທ຺ທໂກ. ຕຖາ ຫິ ໂສ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ໂຍຊນິໂກ ອໂຫສິ, ສິຂິສ຺ສ ຕິຄາວຸໂຕ, ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ອຑ຺ຒໂຍຊນິໂກ, ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຄາວຸຕປ຺ປມາໂຓ, ໂກຓາຄມນສ຺ສ ອຑ຺ຒຄາວຸຕປ຺ປມາໂຓ, ກສ຺ສປສ຺ສ ວີສຕິອຸສຠປ຺ປມາໂຓ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ອຏ຺ຐກຣີສປ຺ປມາໂຓ ຊາໂຕ. ຕມ຺ປິ ນຄຣໍ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ກທາຈິ ປາຈີນໂຕ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ທກ຺ຂິຓໂຕ, ກທາຈິ ປຈ຺ຉິມໂຕ, ກທາຈິ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ. ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຎ຺ຈປາທານໍ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຈລເມວ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ຫິ ອຈລເຈຕິຍຏ຺ຐານານິ ນາມ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກຏ຺ຐານໍ ອິສິປຕເນ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານໍ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ເທໂວໂຣຫຓກາເລ ໂສປານສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ມຎ຺ຈປາທຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ວີສຕິອຸສຠວິຫາຣກາເລ ປາຈີນທ຺ວາເຣ ໂກຏ຺ຐໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ອິທານິປິ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ອຈິຣວຕີ ນຄຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສນ຺ທມານາ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐກໍ ປຕ຺ວາ ອຸທເກນ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກຣຫທໍ ມາເປສິ ສມຕິຕ຺ຖໍ ອນຸປຸພ຺ພຄມ຺ຠີຣໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ຣຎ຺ໂຎ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖໍ, ເອກໍ ນາຄຣານໍ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ, ເອກໍ ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ເອວໍ ປາຏິເຍກ຺ການິ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ ຣມຓີຍານິ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຣຊຕປຏ຺ຏສທິສວາລິການິ. ອິຕິ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອຍໍ ເອວຣູໂປ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸໍ. ອຖາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຸທກສາຏິກໍ ອຸປເນສິ. ຠຄວາ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຸທກສາຏິກໍ ນິວາເສສິ. ເຖໂຣ ທຸປຏ຺ເຏນ ສທ຺ຘິໍ ມຫາຈີວຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕມກາສິ. ຠຄວາ ອຸທກໍ ໂອຕຣິ. ສໂຫຕຣເຓເນວສ຺ສ ອຸທເກ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ສພ຺ເພ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ອເຫສຸໍ. ຍນ຺ຕນາລິກາຫິ ສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣານິສິຎ຺ຈມານກາໂລ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປຏປສາຣຓກາໂລ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ອຖ ຠຄວໂຕ ນ຺ຫານວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕິຓ຺ຓສ຺ສ ເຖໂຣ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ອຸປເນສິ. ຠຄວາ ຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊຸລຕາສທິສໍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຫາຈີວຣໍ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ປທຸມຄພ຺ຠສທິສໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນີຕໍ ທ຺ວີສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐເກ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ.

ເອວໍ ຐິຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ວິກສິຕກມລຸປ຺ປລສຣໍ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ ຕາຣາມຣີຈິວິກສິຕໍ ຈ ຄຄນຕລໍ ສິຣິຍາ ອວຫສມານໍ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ເຂປວິລາສິນີ ຈສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓມາລາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ຐປິຕາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈນ຺ທມາລາ ວິຍ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສສູຣິຍມາລາ ວິຍ, ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ວິຍ ຈ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ, ວຓ຺ຓຠູມິນາເມສາ. ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ພຸທ຺ຘານໍ ສຣີຣວຓ຺ຓໍ ວາ ຄຸຓວຓ຺ຓໍ ວາ ຈຸຓ຺ຓິຍປເທຫິ ວາ ຄາຖາຫິ ວາ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຸປມາໂຍ ຈ ກາຣຓານິ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຏິພເລນ ຘມ຺ມກຖິເກນ ປູເຣຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໗໓. ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພາປຍມາໂນຕິ ປກຕິຠາວໍ ຄມຍມາໂນ ນິຣຸທການິ ກຸຣຸມາໂນ, ສຸກ຺ຂາປຍມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສທເກນ ຄຕ຺ເຕນ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຈີວເຣ ກຓ຺ຓິກາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑໍ ທຸສ຺ສຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສຣີເຣ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ; ປທຸມປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ຕອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ອຸທກໍ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາຍ ຠຄວາ, ‘‘ປພ຺ພຊິຕວຕ຺ຕໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ມຫາຈີວຣໍ ອຸໂຠສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ກາຍໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຄວາ ມຫາຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມິຄາຣມາຕຸປາສາທໍ ອາຣພ຺ຠ ຄມນາຠິຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຕິໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ; ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ອຘິປ຺ປາຍໂກປນໍ ນາມ ເອກຈາຣິກສີຫສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ; ປຠິນ຺ນວຣວາຣຓສ຺ສ ໂສຓ຺ຑາຍ ປຣາມສນໍ ວິຍ; ອຸຄ຺ຄເຕຊສ຺ສ ອາສີວິສສ຺ສ ຄີວາຍ ຄຫຓໍ ວິຍ ຈ ຠາຣິຍໍ ໂຫຕິ. ອິເຘວ ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄມນຕ຺ຖາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ…ເປ… ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາຕິ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ໂສສ຺ສາມາຕິ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ຄຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ, ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ທສສຸ ປາຣມິຕາສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ປາຣມິຍາ ເຈວ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ກຖຍມານາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຄມຍມາໂນຕິ ໂອໂລກຍມາໂນ. ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘຕິ ສຫສາ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາ ຍາວ ສາ ກຖາ ນິຏ຺ຐາຕິ, ຕາວ ອຏ຺ຐາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄ຺ຄຬໍ ອາໂກເຏສີຕິ ອຄ຺ຄນເຂນ ກວາເຏ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ວິວຣິໍສູຕິ ໂສຕໍ ໂອທຫິຕ຺ວາວ ນິສິນ຺ນຕ຺ຕາ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິວຣິໍສຸ.

ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນຕິ ພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເອໂກປິ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຠຄວາ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ມນສິ ກໂຣຕິ ‘‘ອສຸໂກ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ໂນ ວາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ປສ຺ສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອກຸສລວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ກຍມານໍ, ຕໂຕ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ມາທິສສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອກຸສລວິຕກ຺ກາ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ເຄ ວຏ຺ຏທຸກ຺ເຂ ສໍສາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ເຖວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ອເຖວໍ ໂອວທິຍມານາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອມ຺ຫາກໍ ມນໍ ຊານິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ສມີເປ ຐິຕໍເຍວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕິ; ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ, ‘ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ນິສີທຖ, ອິຘ ນິສີທຖາ’ຕິ ອາສນປຣິເຍສນໍ ນາມ ຠາໂຣ’’ຕິ. ເຕ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາວ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປີຐໍ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ມຎ຺ຈໍ ວາ ຜລກໍ ວາ ກຏ຺ຐໍ ວາ ປາສາຓໍ ວາ ວາລິກປຸຎ຺ຊໍ ວາ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຕໍ ອລຠມານາ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິປິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປໍສຸກູລໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ປກຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ ອາສນໍ ອໂຫສິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທີ’’ຕິ.

ກາຍ ນຸຕ຺ຖາຕິ ກຕມາຍ ນຸ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ຠວຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກາຍ ເນຕ຺ຖາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ຕສ຺ສາ ກຕມາຍ ນຸ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກາຍ ໂນຕ຺ຖາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ຕສ຺ສາປິ ປຸຣິໂມເຍວ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ຕຣາ ກຖາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາຣອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນໍ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ຎາ ເອກາ ກຖາ. ວິປ຺ປກຕາຕິ ມມ ອາຄມນປຈ຺ຈຍາ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕາ ສິຂໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ. ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຖ ເອຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ຘມ຺ມີ ວາ ກຖາຕິ ທສກຖາວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕາ ວາ ຘມ຺ມີ ກຖາ. ອຣິໂຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານມ຺ປິ ອຣິໂຍ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຌານໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນປິ, ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນປິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣິເຍນ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ນິສິນ຺ໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໗໔. ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິເຍສນາຕິ ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ? ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ໂສສ຺ສາມາຕິ ເຖຣສ຺ສ ຠາຣໍ ອກໍສຸ, ເຖໂຣ ເຕສໍ ອສ຺ສມຄມນມກາສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຕິຣຈ຺ຉານກຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ຠຄວາ ‘‘ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິເຍສນາ ອຣິຍປຣິເຍສນາ ນາມາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍປຣິເຍສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ມຄ຺ຄກຸສໂລ ປຸຣິໂສ ປຐມໍ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ ອປາຍມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວາມໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ຠຄວາ ເທສນາກຸສລຕາຍ ປຐມໍ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ ອນຣິຍປຣິເຍສນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອິຕຣໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ ອຸທ຺ເທສານຸກ຺ກມໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ຊາຕິຘມ຺ໂມຕິ ຊາຍນສຠາໂວ. ຊຣາຘມ຺ໂມຕິ ຊີຣຓສຠາໂວ. ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມຕິ ພ຺ຍາຘິສຠາໂວ. ມຣຓຘມ຺ໂມຕິ ມຣຓສຠາໂວ. ໂສກຘມ຺ໂມຕິ ໂສຈນກສຠາໂວ. ສໍກິເລສຘມ຺ໂມຕິ ສໍກິລິສ຺ສນສຠາໂວ.

ປຸຕ຺ຕຠຣິຍນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ຠຣິຍາ ຈ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຊາຕຣູປຣຊຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຊາຕຣູປນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ. ຣຊຕນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂວຫາຣູປຄໍ ໂລຫມາສກາທິ. ຊາຕິຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍຕິ ເອເຕ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓູປຘໂຍ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ຊາຕິຘມ຺ມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມວາຣາທີສຸ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ນ ຄຫິຕໍ, ນ ເຫຕສ຺ສ ສີສໂຣຄາທໂຍ ພ຺ຍາຘໂຍ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ຕານໍ ວິຍ ຈຸຕິສງ຺ຂາຕໍ ມຣຓໍ, ນ ໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍາທີຫິ ປນ ສໍກິເລເສຫິ ສໍກິລິສ຺ສຕີຕິ ສໍກິເລສຘມ຺ມວາເຣ ຄຫິຕໍ. ຕຖາ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ຊາຕິຘມ຺ມວາເຣ. ມລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີຣຓໂຕ ຊຣາຘມ຺ມວາເຣ ຈ.

໒໗໕. ອຍໍ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍາ ປຣິເຍສນາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ນິທ຺ໂທສຕາຍປິ ອຣິເຍຫິ ປຣິເຍສິຕພ຺ພຕາຍປິ ອຣິຍປຣິເຍສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໗໖. ອຫມ຺ປິ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຫມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ອນຣິຍປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສິໍ. ສ຺ວາຫໍ ຕໍ ປຫາຍ ອຣິຍປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາປິ ອນຣິຍປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສິໍສຸ. ເຕ ຕໍ ປຫາຍ ອຣິຍປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຂີຓາສວຠູມິໍ ປຕ຺ຕາ. ຕຸມ຺ເຫປິ ມມ ເຈວ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ. ອຣິຍປຣິເຍສນາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິເຍສນາ’’ຕິ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

໒໗໗. ຕຕ຺ຖ ທຫໂຣວ ສມາໂນຕິ ຕຣຸໂຓວ ສມາໂນ. ສຸສຸກາຬເກໂສຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກາຬເກໂສ, ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓເກໂສວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠທ຺ເຣນາຕິ ຠທ຺ທເກນ. ປຐເມນ ວຍສາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ວຍານໍ ປຐມວເຍນ. ອກາມການນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຉມານານໍ, ອນາທຣຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ອສ຺ສູນິ ມຸເຂ ເອເຕສນ຺ຕິ ອສ຺ສຸມຸຂາ; ເຕສໍ ອສ຺ສຸມຸຂານໍ, ອສ຺ສຸກິລິນ຺ນມຸຂານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຸທນ຺ຕານນ຺ຕິ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທມານານໍ. ກິໍ ກຸສລຄເວສີຕິ ກິໍ ກຸສລນ຺ຕິ ຄເວສມາໂນ. ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ສນ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ວຣປທໍ, ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຬາໂຣຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ທີຆປິງ຺ຄໂລ ກິເຣໂສ. ເຕນສ຺ສ ອາຬາໂຣຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ກາລາໂມຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ວິຫຣຕາຍສ຺ມາຕິ ວິຫຣຕຸ ອາຍສ຺ມາ. ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສຕິ ຍສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ. ສກໍ ອາຈຣິຍກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍສມຍໍ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕນ ໂອກາໂສ ກໂຕ ໂຫຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍ ເຕສໍ ສມຍໍ ຕນ຺ຕິໍ. ປຣິຍາປຸຓິນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍ.

ໂອຏ຺ຐປຫຕມຕ຺ເຕນາຕິ ເຕນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ໂອຏ຺ຐປຫຣຓມຕ຺ເຕນ; ອປຣາປຣໍ ກຕ຺ວາ ໂອຏ຺ຐສຎ຺ຈຣຓມຕ຺ຕເກນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລປິຕລາປນມຕ຺ເຕນາຕິ ເຕນ ລປິຕສ຺ສ ປຏິລາປນມຕ຺ຕເກນ. ຎາຓວາທນ຺ຕິ ຊານາມີຕິ ວາທໍ. ເຖຣວາທນ຺ຕິ ຖິຣຠາວວາທໍ, ເຖໂຣ ອຫເມຕ຺ຖາຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ. ອຫຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎ ຈາຕິ ນ ເກວລໍ ອຫໍ, ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ. ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນາຕິ ປຎ຺ຎາຍ ອສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ສຸທ຺ເຘນ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກເນວ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຣ ວາຈາຍ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ, ‘‘ນ ກາລາມສ຺ສ ວາຈາຍ ປຣິຍຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ ອສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ, ອທ຺ຘາ ເອສ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ, ເຕນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ປເວເທສີຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນປຣິໂຍສານາ ສຕ຺ຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ມໍ ຊານາເປສິ. ສທ຺ຘາຕິ ອິມາສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ສທ຺ຘາ. ວີຣິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປທເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ປໂຍຄໍ ກເຣຍ຺ຍໍ. ນຈິຣສ຺ເສວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິນ຺ຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຣ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕິປາຫຎ຺ເຎວ ສຕ຺ຕ ສຸວຓ຺ຓນິສ຺ເສຓິໂຍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສຕ຺ຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ; ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ລາຠາ ໂນ, ອາວຸໂສຕິ ອນຸສູຍໂກ ກິເຣສ ກາລາໂມ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ອຘຸນາຄໂຕ, ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສີ’’ຕິ ອຸສູຍໍ ອກຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ປສາທໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຸໂຠວ ສນ຺ຕາ ອິມໍ ຄຓໍ ປຣິຫຣາມາຕິ ‘‘ມຫາ ອຍໍ ຄໂຓ, ທ຺ເວປິ ຊນາ ປຣິຫຣາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຓສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ, ‘‘ອຫມ຺ປິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ, ມຫາປຸຣິໂສປິ ສຕ຺ຕນ຺ນເມວ, ເອຕ຺ຕກາ ຊນາ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຣິກມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ເອຕ຺ຕກາ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຸຬາຣາຍາຕິ ອຸຕ຺ຕມາຍ. ປູຊາຍາຕິ ກາລາມສ຺ສ ກິຣ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອິຕ຺ຖິໂຍປິ ປຸຣິສາປິ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກາລາໂມ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ມຫາປຸຣິສໍ ປູເຊຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ເຕ ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ຍໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ກາລາມໍ ປູເຊນ຺ຕິ. ມຫຄ຺ຆານິ ມຎ຺ຈປີຐານິ ອາຫຣນ຺ຕິ; ຕານິປິ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທາເປຕ຺ວາ ຍທິ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ວຣເສນາສນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ເສສກໍ ອຕ຺ຕນາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ອຸຬາຣາຍ ປູຊາຍ ປູເຊສິ. ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ນິພ຺ພິທາຍາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ສຕ຺ຕສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ເນວ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ, ນ ວິຣຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ, ນ ຣາຄາທິນິໂຣຘຕ຺ຖາຍ, ນ ອຸປສມຕ຺ຖາຍ, ນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອຠິຊານນຕ຺ຖາຍ, ນ ຈຕຸມຄ຺ຄສມ຺ໂພຘາຍ, ນ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍາວເທວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປປຕ຺ຕິຍາຕິ ຍາວ ສຏ຺ຐິກປ຺ປສຫສ຺ສາຍຸປຣິມາເຓ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຠເວ ອຸປປຕ຺ຕິ, ຕາວເທວ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ. ເອວມຍໍ ປຸນຣາວຕ຺ຕນຘມ຺ໂມເຍວ; ຍຎ຺ຈ ຐານໍ ປາເປຕິ, ຕໍ ຊາຕິຊຣາມຣເຓຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕເມວ ມຈ຺ຈຸປາສປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວາຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຣິໂສ ມນຸຎ຺ຎໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນປິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປິຕ຺ຕວເສນ ວາ ເສມ຺ຫວເສນ ວາ ມກ຺ຂິກາວເສນ ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸນ ເອກໍ ປິຓ຺ຑມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ມນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ; ເອວເມວ ອິມາ ສຕ຺ຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາປິ, ຕາສຸ ອິມໍ ປຸນຣາວຕ຺ຕິກາທິເຠທໍ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ, ປຸນ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ອາວຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ວາ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ວາ ອຘິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ວາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິສ຺ສາມິ ວາຕິ ຈິຕ຺ຕເມວ ນ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາຕິ ອລໍ ອິມິນາ, ອລໍ ອິມິນາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ. ນິພ຺ພິຊ຺ຊາຕິ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ. ອປກ຺ກມິນ຺ຕິ ອຄມາສິໍ.

໒໗໘. ນ ໂຂ ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອິຘາປິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ນາຍໍ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ອຸທກສ຺ສ ວາຈາຍ ອຸຄ຺ຄຫິຕມຕ຺ໂຕວ, ອທ຺ຘາ ປເນສ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ’’ຕິ. ເຕນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນ ໂຂ ຣາໂມ…ເປ… ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫາສີ’’ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ປຸຣິມວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໗໙. ເຍນ ອຸຣຸເວລາ ເສນານິຄໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຣຸເວລາຕິ ມຫາເວລາ, ມຫາວາລິກຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອຸຣູຕິ ວາລິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ; ເວລາຕິ ມຣິຍາທາ, ເວລາຕິກ຺ກມນເຫຕຸ ອາຫຏາ ອຸຣຸ ອຸຣຸເວລາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຕີເຕ ກິຣ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ທສສຫສ຺ສາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ວິຫຣນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ອກໍສຸ – ‘‘ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ນາມ ປເຣສມ຺ປິ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ມໂນກມ຺ມໍ ປນ ອປາກຏໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ໂຈທໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ໂສ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕປຸເຏນ ວາລິກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາກິຣຕຸ, ອິທມສ຺ສ ທຓ຺ຑກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຍ ຕາທິສໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕປຸເຏນ ວາລິກໍ ອາກິຣຕິ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸກ຺ກເມນ ມຫາວາລິກຣາສິ ຊາໂຕ. ຕໂຕ ຕໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຈຕິຍຏ຺ຐານມກາສິ; ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸຣຸເວລາຕິ ມຫາເວລາ, ມຫາວາລິກຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ວາ ອຸຣູຕິ ວາລິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເວລາຕິ ມຣິຍາທາ. ເວລາຕິກ຺ກມນເຫຕຸ ອາຫຏາ ອຸຣຸ ອຸຣຸເວລາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

ເສນານິຄໂມຕິ ເສນາຍ ນິຄໂມ. ປຐມກປ຺ປິການໍ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ເສນານິເວໂສ ອໂຫສິ; ຕສ຺ມາ ໂສ ປເທໂສ ເສນານິຄໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ເສນານິ-ຄາໂມ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ເສນານີ ນາມ ສຸຊາຕາຍ ປິຕາ, ຕສ຺ສ ຄາໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທວສຣິນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ໂອສຣິໍ. ຣມຓີຍໍ ຠູມິຠາຄນ຺ຕິ ສຸປຸປ຺ຜິຕນານປ຺ປກາຣຊລຊຖລຊປຸປ຺ຜວິຈິຕ຺ຕໍ ມໂນຣມ຺ມໍ ຠູມິຠາຄໍ. ປາສາທິກຎ຺ຈ ວນສຓ຺ຑນ຺ຕິ ໂມຣປິຎ຺ຉກລາປສທິສໍ ປສາທຊນນວນສຓ຺ຑຎ຺ຈ ອທ຺ທສໍ. ນທິຎ຺ຈ ສນ຺ທນ຺ຕິນ຺ຕິ ສນ຺ທມານຎ຺ຈ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘສທິສໍ ວິມລນີລສີຕລສລິລໍ ເນຣຎ຺ຊຣໍ ນທິໍ ອທ຺ທສໍ. ເສຕກນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ນິກ຺ກທ຺ທມໍ. ສຸປຕິຕ຺ຖນ຺ຕິ ອນຸປຸພ຺ພຄມ຺ຠີເຣຫິ ສຸນ຺ທເຣຫິ ຕິຕ຺ເຖຫິ ອຸເປຕໍ. ຣມຓີຍນ຺ຕິ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິສໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາລິກໍ ປຫູຕມຈ຺ຉກຈ຺ຉປໍ ອຠິຣາມທສ຺ສນໍ. ສມນ຺ຕາ ຈ ໂຄຈຣຄາມນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ອວິທູເຣ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕປພ຺ພຊິຕານໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑໍ ໂຄຈຣຄາມຎ຺ຈ ອທ຺ທສໍ. ອລໍ ວຕາຕິ ສມຕ຺ຖໍ ວຕ. ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິນ຺ຕິ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສຊ຺ຊໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອຸປຣິສຸຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕຕ຺ເຖວາຕິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກຏ຺ຐານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ອິຘ ປນ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ໂກ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ’’ນ຺ຕິ. ອລມິທໍ ປຘານາຍາຕິ ອິທໍ ຐານໍ ປຘານຕ຺ຖາຍ ສມຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິສີທິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໐. ອຊ຺ຌຄມນ຺ຕິ ອຘິຄຈ຺ຉິໍ ປຏິລຠິໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມທສ຺ສນສມຕ຺ຖຎ຺ຈ ເມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຸທປາທິ. ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ ອກຸປ຺ປຕາຍ ຈ ອກຸປ຺ປາຣມ຺ມຓຕາຍ ຈ ອກຸປ຺ປາ, ສາ ຫິ ຣາຄາທີຫິ ນ ກຸປ຺ປຕີຕິ ອກຸປ຺ປຕາຍປິ ອກຸປ຺ປາ, ອກຸປ຺ປໍ ນິພ຺ພານມສ຺ສາຣມ຺ມຓນ຺ຕິປິ ອກຸປ຺ປາ. ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕີຕິ ອຍໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມາ ຊາຕິ. ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວຕິ ອິທານິ ເມ ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓມ຺ປິ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໒໘໑. ອຘິຄໂຕຕິ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຘມ຺ໂມຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ. ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຸຕ຺ຕານຠາວປຏິກ຺ເຂປວຈນເມຕໍ. ທຸທ຺ທໂສຕິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາວ ທຸທ຺ທໂສ ທຸກ຺ເຂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ທຏ຺ຐຸໍ. ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາວ ທຸຣນຸໂພໂຘ, ທຸກ຺ເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕຸໍ. ສນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ພຸໂຕ. ປຓີໂຕຕິ ອຕປ຺ປໂກ. ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕກ຺ກາວຈໂຣຕິ ຕກ຺ເກນ ອວຈຣິຕພ຺ໂພ ໂອຄາຫິຕພ຺ໂພ ນ ໂຫຕິ, ຎາເຓເນວ ອວຈຣິຕພ຺ໂພ. ນິປຸໂຓຕິ ສຓ຺ໂຫ. ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍຕິ ສມ຺ມາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ເນຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາລຍຣາມາຕິ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ອາລຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ອາລຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາລຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕຫິ ອາລເຍຫິ ຣມນ຺ຕີຕິ ອາລຍຣາມາ. ອາລເຍສຸ ຣຕາຕິ ອາລຍຣຕາ. ອາລເຍສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸທິຕາຕິ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ປຸປ຺ຜຜລຠຣິຕຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຣາຊາ ຕາຍ ຕາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣມຕິ, ສມ຺ມຸທິໂຕ ອາໂມທິຕປໂມທິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ, ສາຍມ຺ປິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ; ເອວມິເມຫິປິ ກາມາລຍຕຓ຺ຫາລເຍຫິ ສຕ຺ຕາ ຣມນ຺ຕິ, ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ສມ຺ມຸທິຕາ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ວສນ຺ຕິ. ເຕນ ເນສໍ ຠຄວາ ທຸວິຘມ຺ປິ ອາລຍໍ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ວິຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອາລຍຣາມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ອິເມສໍ ປຈ຺ຈຍາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ; ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ; ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ສາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ສງ຺ຂາຣາທິປຈ຺ຈຍານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພານເມວ. ຍສ຺ມາ ຫິ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ສມ຺ມນ຺ຕິ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ເພ ອຸປຘໂຍ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພາ ຕຓ຺ຫາ ຂີຍນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກິເລສຣາຄາ ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ; ຕສ຺ມາ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ປເນສາ ຕຓ຺ຫາ ຠເວນ ຠວໍ, ຜເລນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ກມ຺ມໍ ວິນຕິ ສໍສິພ຺ພຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວານໂຕຕິ ນິພ຺ພານໍ. ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖຕິ ຍາ ອຊານນ຺ຕານໍ ເທສນາ ນາມ, ໂສ ມມ ກິລມໂຖ ອສ຺ສ, ສາ ມມ ວິເຫສາ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍກິລມໂຖ ເຈວ ກາຍວິເຫສາ ຈ ອສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ເຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ. ອປິສ຺ສູຕິ ອນຸພ຺ຣູຫນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ໂສ ‘‘ນ ເກວລໍ ເອຕທໂຫສິ, ອິມາປິ ຄາຖາ ປຏິຠໍສູ’’ຕິ ທີເປຕິ. ມນ຺ຕິ ມມ. ອນຈ຺ຉຣິຍາຕິ ອນຸອຈ຺ຉຣິຍາ. ປຏິຠໍສູຕິ ປຏິຠານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣາ ອເຫສຸໍ; ປຣິວິຕກ຺ກຍິຕພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ກິຈ຺ເຉນາຕິ ທຸກ຺ເຂນ, ນ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ສຸຂປ຺ປຏິປທາວ ໂຫນ຺ຕິ. ປາຣມີປູຣຓກາເລ ປນ ສຣາຄສໂທສສໂມຫສ຺ເສວ ສໂຕ ອາຄຕາຄຕານໍ ຍາຈການໍ, ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ຕໍ ສີສໍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ, ຄລໂລຫິຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ, ສຸອຎ຺ຊິຕານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ, ກຸລວໍສປ຺ປທີປໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມນາປຈາຣິນິໍ ຠຣິຍນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ເທນ຺ຕສ຺ສ, ອຎ຺ຎານິ ຈ ຂນ຺ຕິວາທິສທິເສສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ເຉຊ຺ຊເຠຊ຺ຊາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ອາຄມນິຍປຏິປທໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ, ອລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກາສິຕຸນ຺ຕິ ເທສິຕຸໍ, ເອວໍ ກິຈ຺ເຉນ ອຘິຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອລໍ ເທສິຕຸໍ, ປຣິຍຕ຺ຕໍ ເທສິຕຸໍ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ເທສິເຕນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣາຄໂທສປເຣເຕຫີຕິ ຣາຄໂທສປຣິຜຸຏ຺ເຐຫິ ຣາຄໂທສານຸຄເຕຫິ ວາ.

ປຏິໂສຕຄາມິນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈາທີນໍ ປຏິໂສຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ ອສຸຠນ຺ຕິ ເອວໍ ຄຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ. ຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ກາມຣາເຄນ ຠວຣາເຄນ ທິຏ຺ຐິຣາເຄນ ຈ ຣຕ຺ຕາ. ນ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ ອສຸຠນ຺ຕິ ອິມິນາ ສຠາເວນ ນ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອປສ຺ສນ຺ເຕ ໂກ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ເອວໍ ຄາຫາເປຕຸໍ. ຕໂມຂນ຺ເຘນ ອາວຸຏາຕິ ອວິຊ຺ຊາຣາສິນາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຕາ.

໒໘໒. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍາຕິ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ກຠາເວນ, ອເທເສຕຸກາມຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ນນຸ ເອສ ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈສ຺ສາມິ, ຕິຓ຺ໂຓ ຕາເຣສ຺ສາມິ.

‘‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕາຣຍິສ຺ສໍ ສເທວກ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໖) –

ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ. ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຕເທວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຄຫນຕໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ຄມ຺ຠີຣຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຄຫນຕາ ຈ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາ ຈ ສພ຺ພາກາເຣນ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອຖສ຺ສ ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ກຎ຺ຊິກປຸຓ຺ຓາ ລາພຸ ວິຍ, ຕກ຺ກຠຣິຕາ ຈາຏິ ວິຍ, ວສາເຕລປີຕປິໂລຕິກາ ວິຍ, ອຎ຺ຊນມກ຺ຂິຕຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ຈ ກິເລສຠຣິຕາ ອຕິສໍກິລິຏ຺ຐາ ຣາຄຣຕ຺ຕາ ໂທສທຸຏ຺ຐາ ໂມຫມູຬ຺ຫາ, ເຕ ກິໍ ນາມ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ກິເລສຄຫນປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນາປິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ.

‘‘ອຍຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ປຖວີສນ຺ຘາຣກອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຄມ຺ຠີໂຣ, ປພ຺ພເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ສາສໂປ ວິຍ ທຸທ຺ທໂສ, ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິປຏິປາທນໍ ວິຍ ທຸຣນຸໂພໂຘ. ນນຸ ມຍາ ຫິ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວາຍມນ຺ເຕນ ອທິນ຺ນໍ ທານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຣກ຺ຂິຕໍ ສີລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປຣິປູຣິຕາ ກາຈິ ປາຣມີ ນາມ ນຕ຺ຖິ? ຕສ຺ສ ເມ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ ວິຍ ມາຣພລໍ ວິຘມນ຺ຕສ຺ສາປິ ປຖວີ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ໂສເຘນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕສ຺ເສວ ເມ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ອິຕິ ມາທິເສນາປິ ຕິກ຺ຂຎາເຓນ ກິຈ຺ເຉເນວາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປຏິວິທ຺ໂຘ, ຕໍ ໂລກິຍມຫາຊນາ ກຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນາປິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຍາຈິເຕ ເທເສຕຸກາມຕາຍປິສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ຊານາຕິ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ມມ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ເຕ ນມມາເນ ມໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈິສ຺ສຕິ, ອິເມ ຈ ສຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸກາ, ເຕ ‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຘມ຺ມໍ ນ ເທເສຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ອຖ ນໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຍາຈິຕ຺ວາ ເທສາເປສິ, ສນ຺ໂຕ ວຕ, ໂຠ, ຘມ຺ໂມ ປຓີໂຕ ວຕ, ໂຠ, ຘມ຺ໂມ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ສຸສ຺ສູສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມ຺ປິສ຺ສ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຫມ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ສຫໂກ ນາມ ເຖໂຣ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ກປ຺ປາຍຸກພ຺ຣຫ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣ ນໍ ສຫມ຺ປຕິພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ປຏິສຎ຺ຊານນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫມ຺ປຕິສ຺ສາ’’ຕິ. ນສ຺ສຕິ ວຕ, ໂຠຕິ ໂສ ກິຣ ອິມໍ ສທ຺ທໍ ຕຖາ ນິຈ຺ຉາເຣສິ, ຍຖາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນາມ ໂລເກ. ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ເຕຫິ ທສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ປຎ຺ຎາມເຍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ອປ຺ປໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣາຄໂທສໂມຫຣຊໍ ເອເຕສໍ, ເອວໍສຠາວາຕິ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ. ອສ຺ສວນຕາຕິ ອສ຺ສວນຕາຍ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວເສນ ກຕາຘິກາຣາ ປຣິປາກຄຕປທຸມານິ ວິຍ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ສໍ, ຘມ຺ມເທສນໍເຍວ ອາກງ຺ຂມານາ ຈຕຸປ຺ປທິກຄາຖາວສາເນ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມນາຣຫາ ນ ເອໂກ, ນ ທ຺ເວ, ອເນກສຕສຫສ຺ສາ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ປາຕຸຠວິ. ສມເລຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕຕິ ສມເລຫິ ຉຫິ ສຕ຺ຖາເຣຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕ. ເຕ ຫິ ປຸເຣຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ກຓ຺ຏເກ ປຕ຺ຖຣມານາ ວິຍ, ວິສໍ ສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ ຈ ສມລໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມໍ ເທສຍິໍສຸ. ອປາປຸເຣຕນ຺ຕິ ວິວຣ ເອຕໍ. ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອມຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທ຺ວາຣຠູຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ສຸຓນ຺ຕຸ ຘມ຺ມໍ ວິມເລນານຸພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຣາຄາທິມລານໍ ອຠາວໂຕ ວິມເລນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕຸ ຕາວ ຠຄວາຕິ ຍາຈຕິ.

ເສເລ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕຕິ ເສລມເຍ ເອກຄ຺ຆເນ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຍຖາ ຐິໂຕວ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ຐິຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄີວຸກ຺ຂິປນປສາຣຓາທິກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຖູປມນ຺ຕິ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ເສລປພ຺ພຕູປມໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ເສລປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຐິໂຕວ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສມນ຺ຕໂຕ ຊນຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕຖາ ຕ຺ວມ຺ປິ, ສຸເມຘ, ສຸນ຺ທຣປຎ຺ຎ-ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຠຄວາ ຘມ຺ມມຍໍ ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສຍໍ ອເປຕໂສໂກ ໂສກາວຕິຓ຺ຓໍ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕໍ ຊນຕໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສຸ ອຸປຘາຣຍ ອຸປປຣິກ຺ຂ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ຫິ ປພ຺ພຕປາເທ ສມນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເກທາຣປາຬີສຸ ກຸຏິກາໂຍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຍ຺ຍຸໍ. ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຎ຺ຈ ອນ຺ຘກາຣໍ ອສ຺ສ, ອຖ ຕສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ຠູມິໍ ໂອໂລກຍໂຕ ເນວ ເຂຕ຺ຕໍ, ນ ເກທາຣປາຬິໂຍ, ນ ກຸຏິໂຍ, ນ ຕຕ຺ຖ ສຍິຕມນຸສ຺ສາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍຸໍ. ກຸຏິກາສຸ ປນ ອຄ຺ຄິຊາລາມຕ຺ຕກເມວ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ເອວໍ ຘມ຺ມປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ ໂອໂລກຍໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ເຍ ເຕ ອກຕກລ຺ຍາຓາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ເອກວິຫາເຣ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸປສ຺ເສ ນິສິນ຺ນາປິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ ສຣາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ກຕກລ຺ຍາຓາ ເວເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລາ, ເຕ ເອວສ຺ສ ທູເຣປິ ຐິຕາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພໂຕ ວິຍ ຈ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທູເຣ ສນ຺ໂຕ ປກາເສນ຺ຕິ, ຫິມວນ຺ໂຕວ ປພ຺ພໂຕ;

ອສນ຺ເຕຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ ຍຖາ ສຣາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໐໔);

ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຈາຣິກຈຣຓໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຠຓຕິ. ວີຣາຕິອາທີສຸ ຠຄວາ ວີຣິຍວນ຺ຕຕາຍ ວີໂຣ. ເທວປຸຕ຺ຕມຈ຺ຈຸກິເລສມາຣານໍ ວິຊິຕຕ຺ຕາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ. ຊາຕິກນ຺ຕາຣາທິນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຖວາຫນສມຕ຺ຖຕາຍ ສຕ຺ຖວາໂຫ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທອິຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຓໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໘໓. ອຊ຺ເຌສນນ຺ຕິ ຍາຈນໍ. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາເຓນ ຈ ອາສຍານຸສຍຎາເຓນ ຈ. ອິເມສຎ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂູຕິ ນາມໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂູຕິ. ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂຕິອາທີສຸ ເຍສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຣາຄາທິຣຊໍ ອປ຺ປໍ, ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ, ເຕ ມຫາຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕິກ຺ຂານິ, ເຕ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ຕານິ ມຸທູນິ, ເຕ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ເຕເຍວ ສທ຺ຘາທໂຍ ອາກາຣາ ສຸນ຺ທຣາ, ເຕ ສ຺ວາກາຣາ. ເຍ ກຖິຕກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ, ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ເຕ ສຸວິຎ຺ຎາປຍາ. ເຍ ປຣໂລກຎ຺ເຈວ ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຠຍໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິໂນ ນາມ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິ – ‘‘ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຣຊກ຺ໂຂ, ອສ຺ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຫາຣຊກ຺ໂຂ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ…, ກຸສິໂຕ…, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ…, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ…, ສມາຫິໂຕ…, ອສມາຫິໂຕ…, ປຎ຺ຎວາ…, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຫາຣຊກ຺ໂຂ. ຕຖາ ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍ…ເປ… ປຎ຺ຎວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວີ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວີ. ໂລໂກຕິ ຂນ຺ຘໂລໂກ, ອາຍຕນໂລໂກ, ຘາຕຸໂລໂກ, ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ, ສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກ, ວິປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ, ວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກ, ເອໂກ ໂລໂກ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ທ຺ເວ ໂລກາ – ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ. ຕໂຍ ໂລກາ – ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກາ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ. ປຎ຺ຈ ໂລກາ – ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ຉ ໂລກາ – ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ. ສຕ຺ຕ ໂລກາ – ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ອຏ຺ຐ ໂລກາ – ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ. ນວ ໂລກາ – ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ. ທສ ໂລກາ – ທສາຍຕນານິ. ທ຺ວາທສ ໂລກາ – ທ຺ວາທສາຍຕນານິ. ອຏ຺ຐາຣສ ໂລກາ – ອຏ຺ຐາຣສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ. ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ກິເລສາ ວຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ ວຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ອຠິສງ຺ຂາຣາ ວຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ມາ ວຊ຺ຊາ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລເກ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ວຊ຺ເຊ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິເກ ວຘເກ. ອິເມຫິ ປຎ຺ຎາສາຍ ອາກາເຣຫິ ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ອິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ເຕ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒).

ອຸປ຺ປລິນິຍນ຺ຕິ ອຸປ຺ປລວເນ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນີຕິ ຍານິ ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ຄາເນວ ໂປສິຍນ຺ຕິ. ອຸທກໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານີຕິ ອຸທກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຍານິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານິ, ຕານິ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ສໍ ອາຄມຍມານານິ ຐິຕານິ ອຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜນການິ. ຍານິ ສໂມທກໍ ຐິຕານິ, ຕານິ ສ຺ເວ ປຸປ຺ຜນການິ. ຍານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ, ຕານິ ຕຕິຍທິວເສ ປຸປ຺ຜນການິ. ອຸທກາ ປນ ອນຸຄ຺ຄຕານິ ອຎ຺ຎານິປິ ສໂຣຄອຸປ຺ປລາທີນິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຍານິ ເນວ ປຸປ຺ຜິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ຂາເນວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕານິ ປາຬິໍ ນາຣຸຬ຺ຫານິ. ອາຫຣິຕ຺ວາ ປນ ທີເປຕພ຺ພານີຕິ ທີປິຕານິ.

ຍເຖວ ຫິ ຕານິ ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ປຸປ຺ຜານິ, ເອວເມວ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ເນຍ຺ໂຍ ປທປຣໂມຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຫ ອຸທາຫຏເວລາຍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ເຖ ວິຠຊິຍມາເນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸທ຺ເທສໂຕ ປຣິປຸຈ຺ຉໂຕ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນຍ຺ໂຍ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸມ຺ປິ ສຸຓໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ຠຓໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ຘາຣຍໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ວາຈຍໂຕ ນ ຕາຍ ຊາຕິຍາ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປທປຣໂມ’’ (ປຸ. ປ. ໑໕໑). ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸປ຺ປລວນາທິສທິສໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ, ສ຺ເວ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ, ຕຕິຍທິວເສ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ເນຍ຺ໂຍ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ຂານິ ປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ປທປຣໂມ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ, ເອຕ຺ຕກາ ມຫາຣຊກ຺ຂາ, ຕຕ຺ຣາປິ ເອຕ຺ຕກາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕວ ອທ຺ທສ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕິ. ປທປຣມານໍ ອນາຄເຕ ວາສນຕ຺ຖາຍ ໂຫຕິ. ອຖ ຠຄວາ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖາວຫໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ເທເສຕຸກມ຺ຍຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນ ສພ຺ເພປິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ສຕ຺ເຕ ຠພ຺ພາຠພ຺ພວເສນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ. ເຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ, ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ກິເລສາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວິປາກາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອຈ຺ຉນ຺ທິກາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ອຠພ຺ພາ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ອິເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ. ກຕເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ? ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ນ ກມ຺ມາວຣເຓນ…ເປ… ອິເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໒໗; ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໕). ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພປິ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລ ປຫາຍ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລເຍວ ຎາເຓນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຣາຄຈຣິຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ໂທສໂມຫຈຣິຕາ ວິຕກ຺ກສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ’’ຕິ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ; ເອວໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທສິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ປຈ຺ຈຠາສິນ຺ຕິ ປຕິອຠາສິໍ. ອປາຣຸຕາຕິ ວິວຏາ. ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ອມຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ, ໂສ ມຍາ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ສທ຺ຘນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘໍ ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕຸ. ປຈ຺ຉິມປທທ຺ວເຍ ອຍມຕ຺ໂຖ, ອຫຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິຕມ຺ປິ ອິມໍ ປຓີຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຘມ຺ມໍ ກາຍວາຈາກິລມຖສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຠາສິໍ. ອິທານິ ປນ ສພ຺ໂພ ຊໂນ ສທ຺ຘາຠາຊນໍ ອຸປເນຕຸ, ປູເຣສ຺ສາມິ ເນສໍ ສງ຺ກປ຺ປນ຺ຕິ.

໒໘໔. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສີຕິ ເອຕໍ ອໂຫສິ – ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກທາ ປເນສ ອຸທປາທີຕິ? ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຣ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນທິວເສ ວິວຏໍ ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ, ‘‘ກຓ຺ຑກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ຉນ຺ນໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຉນ຺ນສຫາໂຍ ອສ຺ສຣາຊປິຏ຺ຐິຄໂຕ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກຓ຺ຑກນິວຕ຺ຕນເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອໂນມານທີຕີເຣ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑວປພ຺ພເຕ ນິສິນ຺ໂນ ມຄຘິສ຺ສເຣນ ຣຎ຺ຎາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອິມໍ ຣຊ຺ຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ອລໍ ມຫາຣາຊ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ອຕ຺ໂຖ, ອຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ໂລກຫິຕຕ຺ຖາຍ ປຘານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂລເກ ວິວຏຈ຺ຉໂທ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ເຕນ ຫິ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມໍ ມຍ຺ຫໍ ວິຊິຕໍ ໂອສເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຫິໂຕ ກາລາມຎ຺ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສາຣໍ ອວິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕໂຕ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸຣຸເວຬາຍ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອມຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂອຬາຣິກາຫາຣປຏິເສວເນນ ກາຍໍ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ.

ຕທາ ຈ ອຸຣຸເວລຄາເມ ສຸຊາຕາ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິຍຘີຕາ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ປຕ຺ຖນມກາສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ສມານຊາຕິກໍ ກຸລຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມຄພ຺ເຠ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ສາ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌິ. ສາ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມທິວເສ ປາໂຕວ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ເອວ ປາຍສໍ ປຏິຍາເທສິ. ຕສ຺ມິໍ ປາຍເສ ປຈ຺ຈມາເນ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ປຸປ຺ຜຸຬາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາວຏ຺ຏາ ຫຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ. ເອກຜຸສິຕມ຺ປິ ພຫິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກປາລາ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ຖາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ອລາຕານິ ສມາເນນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລສິ. ເທວຕາ ຈຕູສຸ ທີເປສຸ ໂອຊໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂາຈາຣກາລໍ ອາຄມຍມາໂນ ປາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ຣຸກ຺ຂມູເລ ໂສຘນຕ຺ຖາຍ ຄຕາ ຘາຕີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຊາຕາຍ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ເທວຕາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ. ສຸຊາຕາ, ສພ຺ພໍ ປສາຘນໍ ປສາເຘຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິເກ ສຸວຓ຺ຓຖາເລ ປາຍສໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອປຣາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ປິທຫິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຕາ ມຫາປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ສເຫວ ປາຕິຍາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ມຍ຺ຫໍ ມໂນຣໂຖ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຖາລໍ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກູນປຓ຺ຓາສປິຓ຺ເຑ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາຍສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມິ, ຖາລໍ ປຏິໂສຕໍ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຂິປິ. ຖາລໍ ປຏິໂສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຐຕ຺ວາ ກາລນາຄຣາຊສ຺ສ ຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຖາລານິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ວນສຓ຺ເຑ ທິວາວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ໂສຕ຺ຕິເຍນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປເທໂສ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ມຫາສຕ຺ໂຕ, ‘‘ອຍໍ ມມ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາຄໍ ອຄມາສິ, ໂສປິ ຕເຖວ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາຄໍ ອຄມາສິ, ໂສປິ ຕເຖວ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາຄໍ ອຄມາສິ, ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ສຸນິຂາຕອິນ຺ທຂິໂລ ວິຍ ນິຈ຺ຈລມໂຫສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ກິເລສຠຎ຺ຊນວິທ຺ຘໍສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຕານິ ຕິຓານິ ອຄ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລສິ. ຕານິ ຈິຕ຺ຕກາເຣນ ຕູລິກຄ຺ເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນານິ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ‘‘ໂພຘິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມາໂຣ ພາຫຸສຫສ຺ສໍ ມາເປຕ຺ວາ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິກໍ ຄິຣິເມຂລໍ ນາມ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນວໂຍຊນໍ ມາຣພລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທ຺ຘກ຺ຂິເກນ ໂອໂລກຍມາໂນ ປພ຺ພໂຕ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ອຸປສງ຺ກມິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ສກ຺ຂິ ນຕ຺ຖິ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ປນ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຕສຸ ວາເຣສຸ ມຫາປຖວີ ສກ຺ຂິ ອໂຫສິ; ອິທານິປິ ເມ ອຍເມວ ອເຈຕນາ ກຏ຺ຐກລິງ຺ຄຣູປມາ ມຫາປຖວີ ສກ຺ຂີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕິ. ມຫາປຖວີ ຕາວເທວ ອຍທຓ຺ເຑນ ປຫຕໍ ກໍສຖາລໍ ວິຍ ຣວສຕໍ ຣວສຫສ຺ສໍ ມຸຎ຺ຈມານາ ວິຣວິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕມານາ ມາຣພລໍ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ມຸຎ຺ຈນມກາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ສູຣິເຍ ຘຣມາເນເຍວ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຣຸໂຓທເຍ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ, ‘‘ມຍາ ອເນກກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ ອທ຺ຘານໍ ອິມສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ວາຍາໂມ ກໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ອເຖກຈ຺ຈານໍ ເທວຕານໍ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ເຎປິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕກຣາ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂາ ອຸທປາທິ.

ອຖ ຠຄວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເທວຕານໍ ກງ຺ຂໍ ຎຕ຺ວາ ກງ຺ຂາວິຘມນຕ຺ຖໍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕາສໍ ກງ຺ຂໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໂຕ ອີສກໍ ປາຈີນນິສ຺ສິເຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາເຄ ຐຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປູຣິຕານໍ ປາຣມີນໍ ຜລາຘິຄມຏ຺ຐານໍ ປລ຺ລງ຺ກຎ຺ເຈວ ໂພຘິຣຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອນິມິເສຫິ ອກ຺ຂີຫິ ໂອໂລກຍມາໂນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ອນິມິສເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ.

ອຖ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຈ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ປຸຣຕ຺ຖິມປຈ຺ຉິມໂຕ ອາຍເຕ ຣຕນຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຈງ຺ກມເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຕໂຕ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ເທວຕາ ຣຕນຆຣໍ ມາປຍິໍສຸ, ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອນນ຺ຕນຍສມນ຺ຕປຏ຺ຐານໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຆຣເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ເອວໍ ໂພຘິສມີເປເຍວ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ສຕ຺ຕາເຫ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູລາ ເຍນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕເຍວ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ອຠິຘມ຺ເມ ນຍມຄ຺ຄໍ ສມ຺ມສິ – ປຐມໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປກຣຓໍ ນາມ, ຕໂຕ ວິຠງ຺ຄປກຣຓໍ, ຘາຕຸກຖາປກຣຓໍ, ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປກຣຓໍ, ກຖາວຕ຺ຖຸ ນາມ ປກຣຓໍ, ຍມກໍ ນາມ ປກຣຓໍ, ຕໂຕ ມຫາປກຣຓໍ ປຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ.

ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສຓ຺ຫສຸຂຸມປຏ຺ຐານມ຺ຫິ ຈິຕ຺ເຕ ໂອຕິຓ຺ເຓ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ; ປີຕິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ໂລຫິຕໍ ປສີທິ, ໂລຫິເຕ ປສນ຺ເນ ຉວິ ປສີທິ. ຉວິຍາ ປສນ຺ນາຍ ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ ກູຏາຄາຣາທິປ຺ປມາຓາ ຣສ຺ມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທຉທ຺ທນ຺ຕນາຄກຸລໍ ວິຍ ປາຈີນທິສາຍ ອນນ຺ຕານິ ຈກ຺ກວາຬານິ ປກ຺ຂນ຺ທາ, ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ, ທກ຺ຂິຓໍສກູຏໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທິສາຍ, ວາມໍສກູຏໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ອນນ຺ຕານິ ຈກ຺ກວາຬານິ ປກ຺ຂນ຺ທາ, ປາທຕເລຫິ ປວາຬງ຺ກຸຣວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາປຖວິໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາຕກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາເລຕ຺ວາ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທາ, ສີສໂຕ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕິຍມານໍ ມຓິທາມໍ ວິຍ ນີລວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິວຏ຺ຏິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຉ ເທວໂລເກ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ເວຫປ຺ຜເລ ປຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາເສ ຈ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ເປ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທາ. ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓາ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາວ ອເຫສຸໍ. ຕໍ ທິວສຎ຺ຈ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ຍາວຊ຺ຊທິວສາປິ ຕາ ຣສ຺ມິໂຍ ອນນ຺ຕາ ໂລກຘາຕຸໂຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຣໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຸຈລິນ຺ເທ ນິສີທິ, ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຈສ຺ສ ສກລໍ ຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ມຫາອກາລເມໂຆ ອຸທປາທິ. ເອວຣູໂປ ກິຣ ມຫາເມໂຆ ທ຺ວີສຸເຍວ ກາເລສຸ ວສ຺ສຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມ຺ຫິ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ວາ. ອິຘ ພຸທ຺ຘກາເລ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມຸຈລິນ຺ໂທ ນາຄຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເມໂຆ ສຕ຺ຖຣິ ມຍ຺ຫໍ ຠວນໍ ປວິຏ຺ຐມຕ຺ເຕວ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ວາສາຄາຣມສ຺ສ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ປາສາທໍ ນິມ຺ມິນິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ເອວໍ ກເຕ ມຍ຺ຫໍ ມຫປ຺ຜລໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ທສພລສ຺ສ ກາຍເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຜຓໍ ຘາເຣສິ. ປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ໂອກາໂສ ເຫຏ຺ຐາ ໂລຫປາສາທປ຺ປມາໂຓ ອໂຫສິ. ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ສຕ຺ຖາ ວິຫຣິສ຺ສຕີຕິ ນາຄຣາຊສ຺ສ ອຊ຺ຌາສໂຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂອກາສໍ ປຣິກ຺ຂິປິ. ມຊ຺ເຌ ຣຕນປລ຺ລງ຺ໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກວິຈິຕ຺ຕໍ ສໂມສຣິຕຄນ຺ຘທາມກຸສຸມທາມເຈລວິຕານໍ ອໂຫສິ. ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ຄນ຺ຘເຕເລນ ທີປາ ຊລິຕາ, ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ວິວຣິຕ຺ວາ ຈນ຺ທນກຣຓ຺ຑກາ ຐປິຕາ. ເອວໍ ຠຄວາ ຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຣໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ຣາຊາຍຕເນ ນິສີທິ.

ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ອາຠຕໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂອສຘຫຣີຕກຎ຺ຈ ຂາທິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ໂລກປາເລຫິ ອຸປນີເຕ ປຈ຺ຈຄ຺ເຆ ເສລມເຍ ປຕ຺ເຕ ຕປຸສ຺ສຠລ຺ລິການໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ໂຓ ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ວິຍຕ຺ໂຕຕິ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເມຘາວີຕິ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິໂກຕິ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ ນິກ຺ກິເລສຊາຕິໂກ ວິສຸທ຺ຘສຕ຺ໂຕ. ອາຊານິສ຺ສຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມຕິ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຠຄວາ ກິຣ ເທວຕາຍ ກຖິເຕເນວ ນິຏ຺ຐໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິໂຕ ສຕ຺ຕມທິວສມຕ຺ຖເກ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ອທ຺ທສ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ. ມຫາຊານິໂຍຕິ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຕ຺ຕພ຺ພມຄ຺ຄຜລໂຕ ປຣິຫີນຕ຺ຕາ ມຫຕີ ຊານິ ອສ຺ສາຕິ ມຫາຊານິໂຍ. ອກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທສິຍມານໍ ຘມ຺ມມ຺ປິສ຺ສ ໂສຕຸໍ ໂສຕປ຺ປສາໂທ ນຕ຺ຖິ, ອິຘ ຘມ຺ມເທສນຏ຺ຐານໍ ອາຄມນປາທາປິ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ມຫາຊານິໂຍ ຊາໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຠິໂທສກາລງ຺ກໂຕຕິ ອຑ຺ຒຣຕ຺ເຕ ກາລງ຺ກໂຕ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມຕິ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຸທປາທິ. ອິຘາປິ ກິຣ ຠຄວາ ເທວຕາຍ ວຈເນນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ອກຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ເຕ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເສສໍ ປຸຣິມນຍສທິສເມວ. ພຫຸກາຣາຕິ ພຫູປກາຣາ. ປຘານປຫິຕຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສູຕິ ປຘານຕ຺ຖາຍ ເປສິຕຕ຺ຕຠາວໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊເນນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘເນນ ມຸໂຂທກທນ຺ຕກຏ຺ຐທານາທິນາ ຈ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເກ ປນ ເຕ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ນາມ? ເຍເຕ –

ຣາໂມ ຘໂຊ ລກ຺ຂໂຓ ໂຊຕິມນ຺ຕິ,

ຍຎ຺ໂຎ ສຸໂຠໂຊ ສຸຍາໂມ ສຸທຕ຺ໂຕ;

ເອເຕ ຕທາ ອຏ຺ຐ ອເຫສຸໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ,

ຉຬງ຺ຄວາ ມນ຺ຕໍ ວິຍາກຣິໍສູຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕກາເລ ສຸປິນປຏິຄ຺ຄາຫກາ ເຈວ ລກ຺ຂຓປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຈ ອຏ຺ຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ເຕສຸ ຕໂຍ ທ຺ເວຘາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ – ‘‘ອິເມຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສມາໂນ ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ປພ຺ພຊມາໂນ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ປຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓາ ອເຫສຸໍ – ‘‘ອິເມຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຄາເຣ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ພຸທ຺ໂຘວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເຕສຸ ປຸຣິມາ ຕໂຍ ຍຖາມນ຺ຕປທໍ ຄຕາ, ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈ ມນ຺ຕປທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ. ເຕ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕໍ ຎາຕການໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຫາປຸຣິໂສ ອຄາຣໍ ນ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ, ເອກນ຺ເຕນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິພ຺ພິຕກ຺ກາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສມຓປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕາ. ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ເອເຕ ກິຣ ທຫຣກາເລເຍວ ພຫູ ມນ຺ເຕ ຊານິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຈຣິຍຏ຺ຐາເນ ຐປຍິໍສຸ. ເຕ ປຈ຺ຉາ ອມ຺ເຫຫິ ປຸຕ຺ຕທາຣຊຏໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ຠວິສ຺ສຕິ ປພ຺ພຊິຕຸນ຺ຕິ ທຫຣກາເລເຍວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຣມຓີຍານິ ເສນາສນານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ກາເລນ ກາລໍ ປນ ‘‘ກິໍ, ໂຠ, ມຫາປຸຣິໂສ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ, ‘‘ກຸຫິໍ ຕຸມ຺ເຫ ມຫາປຸຣິສໍ ປສ຺ສິສ຺ສຖ, ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ຕິວິຘນາຏກມຊ຺ເຌ ເທໂວ ວິຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ນ ຕາວ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຎາຓໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ວິຫຣິໍສຸເຍວ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຠຄວາ, ‘‘ພຫຸກາຣາ ໂຂ ອິເມ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ’’ຕິ ອາຫ? ກິໍ ອຸປກາຣການໍເຍວ ເອສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອນຸປກາຣການໍ ນ ເທເສຕີຕິ? ໂນ ນ ເທເສຕິ. ປຣິຈຍວເສນ ເຫສ ອາຬາຣຎ຺ເຈວ ກາລາມໍ ອຸທກຎ຺ຈ ຣາມປຸຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກສິ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ພຸທ຺ຘກ຺ເຂຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ຕຖາວິຘອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ປຸຎ຺ຎກຣຓກາເລ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ອເຫສຸໍ. ເຕ ເອກໂຕວ ສສ຺ສໍ ອກໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນວວາເຣ ອຄ຺ຄສສ຺ສທານໍ ມຍາ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອໂຫສິ. ໂສ ວປ຺ປກາເລ ພີຊຄ຺ຄໍ ນາມ ທຕ຺ວາ ຄພ຺ຠກາເລ ກນິຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄພ຺ຠກາເລ ຄພ຺ຠໍ ຜາເລຕ຺ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ກນິຏ຺ໂຐ ‘‘ຕຣຸຓສສ຺ສໍ ນາເສຕຸກາໂມສີ’’ຕິ ອາຫ. ເຊຏ຺ໂຐ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອນນຸວຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ຄພ຺ຠໍ ຜາເລຕ຺ວາ ຂີຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສປ຺ປິຜາຓິເຕຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອທາສິ, ປຸຖຸກກາເລ ປຸຖຸກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອທາສິ, ລາຍເນ ລາຍນຄ຺ຄໍ ເວຓິກຣເຓ ເວຓຄ຺ຄໍ ກລາປາທີສຸ ກລາປຄ຺ຄໍ ຂຬຄ຺ຄໍ ຠຓ຺ຑຄ຺ຄໍ ໂກຏ຺ຐຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍ ເອກສສ຺ເສ ນວວາເຣ ອຄ຺ຄທານໍ ອທາສິ. ກນິຏ຺ໂຐ ປນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ເຕສຸ ເຊຏ຺ໂຐ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖໂຣ ຊາໂຕ, ກນິຏ຺ໂຐ ສຸຠທ຺ທປຣິພ຺ພາຊໂກ. ອິຕິ ເອກສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນວນ຺ນໍ ອຄ຺ຄທານານໍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຎ຺ໂຎ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ພຫຸກາຣາ ໂຂ ອິເມ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອຸປກາຣານຸສ຺ສຣຓມຕ຺ຕເກເນວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ປເທເສ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘາ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພເຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຄມນກາເລປິ ຕໂຕເຍວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິສໂຍ ເອຕ຺ຖ ນິປຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຕນ຺ຕິ ຈາຕິ ຕໍ ຐານໍ ອິສິປຕນນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ມິຄານໍ ປນ ອຠຍຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ມິຄທາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ’’ຕິ.

໒໘໕. ອນ຺ຕຣາ ຈ ຄຍໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂພຘິນ຺ຕິ ຄຍາຍ ຈ ໂພຘິສ຺ສ ຈ ວິວເຣ ຕິຄາວຸຕນ຺ຕເຣ ຐາເນ. ໂພຘິມຓ຺ຑໂຕ ຫິ ຄຍາ ຕີຓິ ຄາວຸຕານິ. ພາຣາຓສີ ອຏ຺ຐາຣສ ໂຍຊນານິ. ອຸປໂກ ໂພຘິມຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຄຍາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ອນ຺ຕຣາສທ຺ເທນ ປນ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ກຕໍ. ອີທິເສສຸ ຈ ຐາເນສຸ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ‘‘ອນ຺ຕຣາ ຄາມຎ຺ຈ ນທິຎ຺ຈ ຍາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເອກເມວ ອນ຺ຕຣາສທ຺ທໍ ປຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ທຸຕິຍປເທນປິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອໂຍຊິຍມາເນ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ອິຘ ປນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນນ຺ຕິ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນໍ, ທີຆມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທ຺ຘານມຄ຺ຄຄມນສມຍສ຺ສ ຫິ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ປາຈິ. ໒໑໘) ອທ຺ຘໂຍຊນມ຺ປິ ອທ຺ຘານມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ. ໂພຘິມຓ຺ຑໂຕ ປນ ຄຍາ ຕິຄາວຸຕໍ.

ສພ຺ພາຠິຠູຕິ ສພ຺ພໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສພ຺ພວິທູຕິ ສພ຺ພໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມໍ ອເວທິໍ ອຎ຺ຎາສິໍ. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປລິຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພສຸ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ກິເລສເລປເນນ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພໍ ຊໂຫຕິ ສພ຺ພໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຕຓ຺ຫາກ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ສພ຺ພໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕນາວ ຊານິຕ຺ວາ. ກມຸທ຺ທິເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ກໍ ອຎ຺ຎໍ ‘‘ອຍໍ ເມ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍໍ.

ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ມຍ຺ຫໍ ອາຈຣິໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ມຍ຺ຫໍ ປຏິຠາຄປຸຄ຺ຄໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ສເຫຕຸນາ ນເຍນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ. ສີຕິຠູໂຕຕິ ສພ຺ພກິເລສຄ຺ຄິນິພ຺ພາປເນນ ສີຕິຠູໂຕ. ກິເລສານໍເຍວ ນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸໂຕ. ກາສິນໍ ປຸຣນ຺ຕິ ກາສິຣຏ຺ເຐ ນຄຣໍ. ອາຫຎ຺ຉໍ ອມຕທຸນ຺ທຸຠິນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປຏິລາຠາຍ ອມຕເຠຣິໍ ປຫຣິສ຺ສາມີຕິ ຄຈ຺ຉາມິ. ອຣຫສິ ອນນ຺ຕຊິໂນຕິ ອນນ຺ຕຊິໂນຕິ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຫຸເປຍ຺ຍ ປາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ເອວມ຺ປິ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ປກ຺ກາມີຕິ ວງ຺ກຫາຣຊນປທໍ ນາມ ອຄມາສິ.

ຕຕ຺ເຖກໍ ມິຄລຸທ຺ທກຄາມກໍ ນິສ຺ສາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເຊຏ຺ຐກລຸທ຺ທໂກ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຊນປເທ ຈຓ຺ຑາ ມກ຺ຂິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ເອກາຍ ຈາຏິຍາ ວສາເປສຸໍ, ມິຄລຸທ຺ທໂກ ທູເຣ ມິຄວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຣຫນ຺ເຕ ມາ ປມຊ຺ຊີ’’ຕິ ຉາວໍ ນາມ ຘີຕຣໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ຕຠາຕຸເກຫິ. ສາ ຈສ຺ສ ຘີຕາ ທສ຺ສນີຍາ ໂຫຕິ ໂກຏ຺ຐາສສມ຺ປນ຺ນາ. ທຸຕິຍທິວເສ ອຸປໂກ ຆຣໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ທາຣິກໍ ສພ຺ພໍ ອຸປຈາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຣິວິສິຕຸໍ ອຸປຄຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠາຊເນນ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ເອກມນ຺ເຕ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສເຈ ຉາວໍ ລຠາມິ, ຊີວາມິ, ໂນ ເຈ, ມຣາມີຕິ ນິຣາຫາໂຣ ສຍິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມາຄວິໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ອຸປກສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ‘‘ເອກທິວສເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ນາຄຕປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ມາຄວິໂກ ອາຄຕເວເສເນວ ນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຕໍຂຓໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປາເທ ປຣາມສນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ. ອຸປໂກ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕຕິເຍວ. ໂສ ‘‘ວທຖ ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມຍາ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປໂກ, ‘‘ສເຈ ຉາວໍ ລຠາມິ, ຊີວາມິ, ໂນ ເຈ, ອິເຘວ ມຣຓໍ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ຊານາສິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປນ຺ຕິ. ນ ຊານາມີຕິ. ນ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ອຊານນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ຆຣາວາສໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸນ຺ຕິ.

ໂສ ອາຫ – ‘‘ນາຫໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ຊານາມິ, ອປິຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມໍສຫາຣໂກ ຠວິສ຺ສາມິ, ມໍສຎ຺ຈ ວິກ຺ກີຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ມາຄວິໂກ, ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເອຕເທວ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣສາຏກໍ ທຕ຺ວາ ຆຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ເຕສໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຸຕ຺ໂຕ ວິຊາຍິ. ສຸຠທ຺ໂທຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຉາວາ ຕສ຺ສ ໂຣທນກາເລ ‘‘ມໍສຫາຣກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕ, ມິຄລຸທ຺ທກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕ ມາ ໂຣທີ’’ຕິອາທີນິ ວທມານາ ປຸຕ຺ຕໂຕສນຄີເຕນ ອຸປກໍ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑສິ. ຠທ຺ເທ ຕ຺ວໍ ມໍ ອນາໂຖຕິ ມຎ຺ຎສິ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອນນ຺ຕຊິໂນ ນາມ ສຫາໂຍ. ຕສ຺ສາຫໍ ສນ຺ຕິເກ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ອາຫ. ຉາວາ ເອວມຍໍ ອຏ຺ຏີຍຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາວ ມຊ຺ຌິມເທສາຠິມຸໂຂ ປກ຺ກາມິ.

ຠຄວາ ຈ ເຕນ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ມຫາວິຫາເຣ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ຠິກ຺ຂູ ອາຓາເປສິ – ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ອນນ຺ຕຊິໂນ’ຕິ ປຸຈ຺ຉມາໂນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ມໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ອຸປໂກປິ ໂຂ ‘‘ກຸຫິໍ ອນນ຺ຕຊິໂນ ວສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ກຸຫິໍ ອນນ຺ຕຊິໂນຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ສຎ຺ຊານາຖ ມໍ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ອຸປກ, ສຎ຺ຊານາມິ, ກຸຫິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ວສິຕ຺ຖາຕິ. ວງ຺ກຫາຣຊນປເທ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຸປກ, ມຫລ຺ລໂກສິ ຊາໂຕ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີຕິ. ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຠຄວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂສ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວິເຫສຸ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ. ອວິເຫສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ຫິ ສຕ຺ຕ ຊນາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ເຕສໍ ໂສ ອຎ຺ຎຕໂຣ.

ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອວິຫໍ ອຸປປນ຺ນາເສ, ວິມຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຣາຄໂທສປຣິກ຺ຂີຓາ, ຕິຓ຺ຓາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກໍ.

ອຸປໂກ ປລຄຓ຺ໂຑ ຈ, ປຸກ຺ກຸສາຕິ ຈ ເຕ ຕໂຍ;

ຠທ຺ທິໂຍ ຂຓ຺ຑເທໂວ ຈ, ພຫຸຣຄ຺ຄິ ຈ ສງ຺ຄິໂຍ;

ເຕ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ທິພ຺ພໂຍຄໍ ອຸປຊ຺ຌຄຸ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໕);

໒໘໖. ສຓ຺ຐເປສຸນ຺ຕິ ກຕິກໍ ອກໍສຸ. ພາຫຸລ຺ລິໂກຕິ ຈີວຣພາຫຸລ຺ລາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕຕິ ປຘານໂຕ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕ ຠຏ຺ໂຐ ປຣິຫີໂນ. ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍາຕິ ຈີວຣາທີນໍ ພຫຸລຠາວຕ຺ຖາຍ ອາວຕ຺ໂຕ. ອປິຈ ໂຂ ອາສນໍ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ອປິຈ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຸຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ອາສນມຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ນາສກ຺ຂິໍສູຕິ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ພຸທ຺ຘເຕຊສາ ອຠິຠູຕາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕິກາຍ ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ນາເມນ ຈ ອາວຸໂສວາເທນ ຈ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ໂຄຕມາຕິ, ອາວຸໂສຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ມຍໍ ອຸຣຸເວລາຍໍ ປຘານກາເລ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິມ຺ຫາ, ມຸໂຂທກໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອທມ຺ຫາ, ວຸຕ຺ຖປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິມ຺ຫາ, ປຈ຺ຉາ ໂກ ເຕ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິມກາສິ, ກຈ຺ຈິ ອມ຺ເຫສຸ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ນ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາຕິ ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຣິຍາຍາຕິ ທຸກ຺ກຣອິຣິຍາຍ. ປຏິປທາຍາຕິ ທຸກ຺ກຣປຏິປຕ຺ຕິຍາ. ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍາຕິ ປສຕປສຕ-ມຸຄ຺ຄຍູສາທິອາຫຣກຣຓາທິນາ ທຸກ຺ກຣກຣເຓນ. ອຠິຊານາຖ ເມ ໂນຕິ ອຠິຊານາຖ ນຸ ມມ. ເອວຣູປໍ ປຠາວິຕເມຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ເອວຣູປໍ ວາກ຺ຍເຠທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິ ນຸ ອຫໍ ອຸຣຸເວລາຍ ປຘາເນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐນຕ຺ຖໍ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວາ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, – ‘‘ອາວຸໂສ, ມາ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖ, ມຍ຺ຫໍ ໂອຠາໂສ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອວຣູປໍ ກຎ຺ຈິ ວຈນເຠທໍ ອກາສິນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕ ເອກປເທເນວ ສຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຄາຣວາ, ‘‘ຫນ຺ທ ອທ຺ຘາ ເອສ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ’’ຕິ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ອາຫໍສຸ. ອສກ຺ຂິໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸນ຺ຕິ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ພຸທ຺ໂຘ ອຫນ຺ຕິ ຊານາເປຕຸໍ ອສກ຺ຂິໍ. ຕທາ ປນ ຠຄວາ ອຸໂປສຖທິວເສເຍວ ອາຄຈ຺ຉິ. ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ. ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ເຖໂຣ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສູຣິເຍ ຘຣມາເນເຍວ ເທສນາ ນິຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ.

ທ຺ເວປິ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ໂອວທາມີຕິອາທິ ປາຏິປທທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍປິ ຄາມໍ ອປ຺ປວິສນທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນມລວິໂສຘນຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ອໂຫສິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກມ຺ມຏ຺ຐານມເລ ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠຄວາປິ ເຕສໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມລໍ ວິໂນເທຕິ. ອຖ ເນສໍ ຠຄວຕາ ເອວໍ ນີຫຏຠຕ຺ເຕນ ໂອວທິຍມານານໍ ວປ຺ປຕ຺ເຖໂຣ ປາຏິປທທິວເສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ທຸຕິຍາຍໍ, ມຫານາມຕ຺ເຖໂຣ ຕຕິຍາຍໍ, ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖິຍໍ. ປກ຺ຂສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈມິຍໍ ສພ຺ເພວ ເຕ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ, ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ເພປິ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ມຍາ ເອວໍ ໂອວທິຍມານາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍສຸ…ເປ… ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕກໍ ກຖາມຄ຺ຄໍ ຠຄວາ ຍໍ ປຸພ຺ເພ ອວຈ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ ມມຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ, ອຣິຍປຣິເຍສນາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິເຍສນາ’’ຕິ ອິມໍ ເອກເມວ ອນຸສນ຺ຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫຣິ.

໒໘໗. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ນ ອຄາຣິຍານໍເຍວ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປຣິເຍສນາ ໂຫຕິ, ອນຄາຣິຍານມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວເສນ ອນຣິຍປຣິເຍສນາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມຄຸຓາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນວຣຕ຺ເຕສຸ ປຕ຺ຕຈີວຣາທີສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາຕິອາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກາມຄຸຓາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຣໂສ ປເນຕ຺ຖ ປຣິໂຠຄຣໂສ ໂຫຕິ. ມນຸຎ຺ເຎ ປິຓ຺ຑປາເຕ ເຠສຊ຺ເຊ ຈ ປຎ຺ຈປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ເສນາສນມ຺ຫິ ຈີວເຣ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ຣໂສ ປນ ເອຕ຺ຖາປິ ປຣິໂຠຄຣໂສວ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ເອວໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ‘‘ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຣິຍປຣິເຍສນາ ນາມ ກຸໂຕ, ອຣິຍປຣິເຍສນາວ ປພ຺ພຊິຕານ’’ນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຏິເສຘນຕ຺ຖາຍ ‘‘ປພ຺ພຊິຕານມ຺ປິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຣິໂຠໂຄ ອນຣິຍປຣິເຍສນາ ເອວາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ຄຘິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາເຄເຘນ ຄຘິຕາ. ມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາມຸຈ຺ຉາຍ ມຸຈ຺ຉິຕາ. ອຊ຺ໂຌປນ຺ນາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ຫາ. ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນຕິ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ. ອນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎາຕິ ນິສ຺ສຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ. ເຕ ເຕນ ວິຣຫິຕາ.

ອິທານິ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘກໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ເຣວໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອາຣຎ຺ຎກມໂຄ ວິຍ ຫິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ລຸທ຺ທເກນ ອຣຎ຺ເຎ ຐປິຕປາໂສ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ, ຕສ຺ສ ລຸທ຺ທສ຺ສ ປາສຣາສິໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຍນກາໂລ ວິຍ ເຕສໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄກາໂລ. ລຸທ຺ທເກ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ມຄສ຺ສ ເຍນ ກາມໍ ອຄມນກາໂລ ວິຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມາຣສ຺ສ ຍຖາກາມກຣຓີຍກາໂລ, ມາຣວສໍ ອຸປຄຕຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຄສ຺ສ ປນ ອພທ຺ຘສ຺ສ ປາສຣາສິໍ ອຘິສຍິຕກາໂລ ວິຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຣິໂຠໂຄ, ລຸທ຺ທເກ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ມຄສ຺ສ ເຍນ ກາມໍ ຄມນໍ ວິຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມາຣວສໍ ອນຸປຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ນິພ຺ຠໂຍ ນິຣາສງ຺ໂກ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ປາສຣາສິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣິຍປຣິເຍສນາຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

໗. ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໘໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພເສເຕນ ວຬວາຠິຣເຖນາຕິ, ‘‘ເສຕາ ສຸທໍ ອສ຺ສາ ຍຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເສຕາລງ຺ກາຣາ. ເສໂຕ ຣໂຖ ເສຕາລງ຺ກາໂຣ ເສຕປຣິວາໂຣ, ເສຕາ ຣສ຺ມິໂຍ, ເສຕາ ປໂຕທລຏ຺ຐິ, ເສຕໍ ຉຕ຺ຕໍ, ເສຕໍ ອຸຓ຺ຫີສໍ, ເສຕານິ ວຕ຺ຖານິ, ເສຕາ ອຸປາຫນາ, ເສຕາຍ ສຸທໍ ວາລພີຊນິຍາ ພີຊິຍຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໔) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ສກລເສເຕນ ຈຕູຫິ ວຬວາຫິ ຍຸຕ຺ຕຣເຖນ.

ຣໂຖ ຈ ນາເມໂສ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ – ໂຍຘຣໂຖ, ອລງ຺ກາຣຣໂຖຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຘຣໂຖ ຈຕຸຣສ຺ສສຓ຺ຐາໂນ ໂຫຕິ ນາຕິມຫາ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ຊນານໍ ຄຫຓສມຕ຺ໂຖ. ອລງ຺ກາຣຣໂຖ ມຫາ ໂຫຕິ, ທີຆໂຕ ທີໂຆ, ປຸຖຸລໂຕ ປຸຖຸໂລ. ຕຕ຺ຖ ຉຕ຺ຕຄ຺ຄາຫໂກ ວາລພີຊນິຄ຺ຄາຫໂກ ຕາລວຓ຺ຏຄ຺ຄາຫໂກຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ສຸເຂນ ຐາຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວາ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ອລງ຺ກາຣຣໂຖເຍວ. ໂສ ສພ຺ໂພ ສຈກ຺ກປຎ຺ຊຣກຸພ຺ພໂຣ ຣຊຕປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ວຬວາ ປກຕິຍາ ເສຕວຓ຺ຓາວ. ປສາຘນມ຺ປິ ຕາທິສໍ ຣຊຕມຍໍ ອໂຫສິ. ຣສ຺ມິໂຍປິ ຣຊຕປນາຬິ ສຸປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ປໂຕທລຏ຺ຐິປິ ຣຊຕປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ເສຕວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເສຕໍເຍວ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄມກາສິ, ເສຕວິເລປນໍ ວິລິມ຺ປິ, ເສຕມາລໍ ປິລນ຺ຘິ, ທສສຸ ອງ຺ຄຸລີສຸ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກາ, ກຓ຺ເຓສຸ ກຸຓ຺ຑລານີຕິ ເອວມາທິອລງ຺ກາໂຣປິສ຺ສ ຣຊຕມໂຍວ ອໂຫສິ. ປຣິວາຣພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິສ຺ສ ທສສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ຕເຖວ ເສຕວຕ຺ຖວິເລປນມາລາລງ຺ກາຣາ ອເຫສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພເສເຕນ ວຬວາຠິຣເຖນາ’’ຕິ.

ສາວຕ຺ຖິຍາ ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ໂສ ກິຣ ຉນ຺ນໍ ຉນ຺ນໍ ມາສານໍ ເອກວາຣໍ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕິ. ອິໂຕ ເອຕ຺ຕເກຫິ ທິວເສຫິ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ປຸເຣຕຣເມວ ໂຆສນາ ກຣີຍຕິ; ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຍ ນຄຣໂຕ ນ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕ ນ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຍ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ເຕປິ, ‘‘ປຸຎ຺ຎວໂຕ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍໍ ທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນຄຣໍ ອນຸວິຈຣຕິ, ຕທາ ປາໂຕວ ນຄຣວີຖິໂຍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ລາຊປຎ຺ຈເມຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ອຠິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຐເປຕ຺ວາ ກທລິໂຍ ຈ ຘເຊ ຈ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ຘູປິຕວາສິຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາໂຕວ ສີສໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເສຕວຕ຺ຖາທີຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫຕິ. ອຖ ນໍ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສພ຺ພເສຕວຕ຺ຖວິເລປນມາລາລງ຺ກາຣາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ; ຕໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ສນ຺ນິປາຕນຕ຺ຖໍ ປຐມໍເຍວ ຕຣຸຓທາຣການໍ ຜລາຜລານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ມາສກຣູປານິ; ຕທນນ຺ຕຣໍ ກຫາປເຓ ວິກິຣນ຺ຕິ; ມຫາຊນາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໂຍ ເຈວ ເຈລຸກ຺ເຂປາ ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມງ຺ຄລິກໂສວຕ຺ຖິກາທີສຸ ມງ຺ຄລານິ ເຈວ ສຸວຕ຺ຖິໂຍ ຈ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນຄຣໍ ອນຸວິຈຣຕິ. ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ເອກຠູມກາທິປາສາເທ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຸກປຕ຺ຕສທິສານິ ວາຕປານກວາຏານິ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ອຕ຺ຕໂນ ຍສສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນຄຣໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ວິຍ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣາຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສາວຕ຺ຖິຍາ ນິຍ຺ຍາຕີ’’ຕິ.

ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສ ທິວາ, ມຊ຺ຌນ຺ຫກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິໂລຕິກໍ ປຣິພ຺ພາຊກນ຺ຕິ ປິໂລຕິກາຕິ ເອວໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໂວຫາຣວເສນ ລທ຺ຘນາມໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ. ໂສ ກິຣ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ທຫໂຣ ປຐມວເຍ ຐິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ, ປາໂຕວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຈວ ມຫາເຖຣານຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕິທຓ຺ຑກຸຓ຺ຑິກາທິປຣິກ຺ຂາຣໍ ອາທາຍ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນຄຣາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ຕໍ ເອສ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ເອຕທໂວຈາຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ເອຕໍ, ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ວຈນໍ ອໂວຈ. ປຓ຺ຑິໂຕ ມຎ຺ເຎຕິ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອຸທາຫຸ ໂນຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ໂກ ຈາຫໍ, ໂຠຕິ, ໂຠ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊານເນ ອຫໍ ໂກ ນາມ? ໂກ ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ກຸໂຕ ຈາຫໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊານິສ຺ສາມິ, ເກນ ກາຣເຓນ ຊານິສ຺ສາມີຕິ? ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຊານນຠາວໍ ທີເປຕິ. ໂສປິ ນູນສ຺ສ ຕາທິໂສວາຕິ ໂຍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ໂສປິ ນູນ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຕາທິໂສ ພຸທ຺ໂຘເຍວ ຠເວຍ຺ຍ. ສິເນຣຸໍ ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ວາ ປຖວິໍ ວາ ອາກາສໍ ວາ ປເມຕຸກາເມນ ຕປ຺ປມາໂຓວ ທຓ຺ໂຑ ວາ ຣຊ຺ຊຸ ວາ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ຊານນ຺ເຕນປິ ຕສ຺ສ ຎາຓສທິສເມວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ອາທຣວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອາເມຑິຕໍ ກຕໍ. ອຸຬາຣາຍາຕິ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເສຏ຺ຐາຍ. ໂກ ຈາຫໍ, ໂຠຕິ, ໂຠ, ອຫໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປສໍສເນ ໂກ ນາມ? ໂກ ຈ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສິສ຺ສາມີຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ປສໍສິສ຺ສາມິ? ປສຕ຺ຖປສຕ຺ໂຖຕິ ສພ຺ພຄຸຓານໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕເຣຫິ ສພ຺ພໂລກປສຕ຺ເຖຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓເຫວ ປສຕ຺ໂຖ, ນ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ປສໍສນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຫິ ຈມ຺ປກປຸປ຺ຜໍ ວາ ນີລຸປ຺ປລໍ ວາ ປທຸມໍ ວາ ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘສິຣິຍາວ ປາສາທິກຎ຺ເຈວ ສຸຄນ຺ຘຎ຺ຈ, ນ ຕສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ວຓ຺ຓຄນ຺ເຘຫິ ໂຖມນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຈ ມຓິຣຕນໍ ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາໂລເກເນວ ໂອຠາສຕິ, ນ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ໂອຠາສນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສພ຺ພໂລກປສຕ຺ເຖຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓເຫວ ປສຕ຺ໂຖ ໂຖມິໂຕ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ເສຏ຺ຐຕໍ ປາປິໂຕ, ນ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ປສໍສນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ປສຕ຺ເຖຫິ ວາ ປສຕ຺ໂຖຕິປິ ປສຕ຺ຖປສຕ຺ໂຖ.

ເກ ປສຕ຺ຖາ ນາມ? ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ກາສິໂກສລວາສິເກຫິ ປສຕ຺ໂຖ, ພິມ຺ພິສາໂຣ ອງ຺ຄມຄຘວາສີຫິ. ເວສາລິກາ ລິຈ຺ຉວີ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ຐວາສີຫິ ປສຕ຺ຖາ. ປາເວຍ຺ຍກາ ມລ຺ລາ, ໂກສິນາຣກາ ມລ຺ລາ, ອຎ຺ເຎປິ ເຕ ເຕ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຕຫິ ເຕຫິ ຊານປເທຫິ ປສຕ຺ຖາ. ຈງ຺ກີອາທໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄເຓຫິ, ອນາຖປິຓ຺ຑິກາທໂຍ ອຸປາສກາ ອເນກສເຕຫິ ອຸປາສກຄເຓຫິ, ວິສາຂາທໂຍ ອຸປາສິກາ ອເນກສຕາຫິ ອຸປາສິກາຫິ, ສກຸລຸທາຍິອາທໂຍ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອເນເກຫິ ປຣິພ຺ພາຊກສເຕຫິ, ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາເຖຣິອາທິກາ ມຫາສາວິກາ ອເນເກຫິ ຠິກ຺ຂຸນິສເຕຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທໂຍ ມຫາສາວກາ ອເນກສເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ, ສກ຺ກາທໂຍ ເທວາ ອເນກສຫສ຺ເສຫິ ເທເວຫິ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາທໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ອເນກສຫສ຺ເສຫິ ພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ປສຕ຺ຖາ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ທສພລໍ ໂຖເມນ຺ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ປສໍສນ຺ຕີຕິ ຠຄວາ ‘‘ປສຕ຺ຖປສຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຕ຺ຖວສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖານິສໍສໍ. ອຖສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ກຸສໂລ ນາຄວນິໂກຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນາຄວນິໂກຕິ ນາຄວນວາສິໂກ ອນຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ປຸຣິໂສ. ປຣໂຕ ປນ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ປຸຣິໂສ ນາຄວນິໂກຕິ ອາຄໂຕ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓປທານິ ຎາຓວລຎ຺ຊານິ, ຎາເຓນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໙. ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິເຕຕິອາທີສຸ ປຓ຺ຑິເຕຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄເຕ. ນິປຸເຓຕິ ສຓ຺ເຫ ສຸຂຸມພຸທ຺ຘິໂນ, ສຸຂຸມອຕ຺ຖນ຺ຕຣປຏິວິຊ຺ຌນສມຕ຺ເຖ. ກຕປຣປ຺ປວາເທຕິ ວິຎ຺ຎາຕປຣປ຺ປວາເທ ເຈວ ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຕວາທປຣິຈເຍ ຈ. ວາລເວຘິຣູເປຕິ ວາລເວຘິຘນຸຄ຺ຄຫສທິເສ. ເຕ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ ມຎ຺ເຎ ຈຣນ຺ຕີຕິ ວາລເວຘິ ວິຍ ວາລໍ ສຸຂຸມານິປິ ປເຣສໍ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາຄເຕນ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ ວິຍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ທຸປທມ຺ປິ ຕິປທມ຺ປິ ຈຕຸປ຺ປທມ຺ປິ ປຎ຺ຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມາຕິ ໂທສໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມ. ນ ເຈວ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ; ກສ຺ມາ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ? ຠຄວາ ກິຣ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຣິສາຍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕິ, ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ – ‘‘ອິເມ ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາ ຄຸຬ຺ຫໍ ຣຫສ຺ສໍ ປຎ຺ຫໍ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຕາ’’ຕິ. ໂສ ເຕຫິ ອປຸຏ຺ໂຐເຍວ ເອວຣູເປ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉາຍ ເອຕ຺ຕກາ ໂທສາ, ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ເອຕ຺ຕກາ, ອຕ຺ເຖ ປເທ ອກ຺ຂເຣ ເອຕ຺ຕກາຕິ ອິເມ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ, ອິຕິ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອານີເຕ ປຎ຺ເຫ ຘມ຺ມກຖາຍ ອນ຺ຕເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິທ຺ຘໍເສຕິ. ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ເສຍ຺ໂຍ ວຕ ໂນ, ເຍ ມຍໍ ອິເມ ປຎ຺ເຫ ນ ປຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ, ສເຈ ຫິ ມຍໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ, ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐວ ໂນ ກຕ຺ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຂິເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕມນາ ຠວນ຺ຕິ.

ອປິຈ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ປຣິສໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣນ຺ຕິ, ເມຕ຺ຕາຜຣເຓນ ທສພເລ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ຣູປຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາ ມຘຸຣສ຺ສຣາ ມຸທຸຊິວ຺ຫາ ສຸຜຸສິຕທນ຺ຕາວຣຓາ ອມເຕນ ຫທຍໍ ສິຎ຺ຈນ຺ຕາ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ເນສໍ ເມຕ຺ຕາຜຣເຓນ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເອວຣູປໍ ອທ຺ເວຊ຺ຌກຖໍ ອໂມຆກຖໍ ນິຍ຺ຍານິກກຖໍ ກເຖນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ ປຈ຺ຈນີກຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປສນ຺ນຠາເວເນວ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎທຕ຺ຖູຕິ ເອກໍເສນ. ສາວກາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສຣຓຄມນວເສນ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕທນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຣິໂຍສານຠູຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ, ຕທຕ຺ຖາຍ ຫິ ເຕ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ມນໍ ວຕ, ໂຠ, ອນສ຺ສາມາຕິ, ໂຠ, ສເຈ ມຍໍ ນ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ, ອິມິນາ ໂຖເກນ ອນຸປສງ຺ກມນມຕ຺ເຕນ ອປຍິຣຸປາສນມຕ຺ເຕເນວ ນຏ຺ຐາ ຠເວຍ຺ຍາມ. ອຸປສງ຺ກມນມຕ຺ຕເກນ ປນມ຺ຫາ ນ ນຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍປທໍ ປຸຣິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອສ຺ສມຓາວ ສມານາຕິອາທີສຸ ປາປານໍ ອສມິຕຕ຺ຕາ ອສ຺ສມຓາວ. ອພາຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ປນ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ. ກິເລສາຣີນໍ ອຫຕຕ຺ຕາ ອນຣຫນ຺ໂຕເຍວ ສມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໙໐. ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຸທາຫາຣໍ ອຸທາຫຣິ. ຍຖາ ຫິ ຍໍ ເຕລໍ ມານໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວິສ຺ສນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອວເສໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຎ຺ຈ ຊລໍ ຕຬາກໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ໂອໂຆຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມວ ຍໍ ປີຕິມຍໍ ວຈນໍ ຫທຍໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຘິກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕໍ ອຸທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວຣູປໍ ປີຕິມຍໍ ວຈນໍ ນິຈ຺ຉາເຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຕ຺ຖິປໂທປໂມຕິ ຫຕ຺ຖິປທໍ ອຸປມາ ອສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ຫຕ຺ຖິປໂທປໂມ. ໂສ ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນາຄວນິໂກຕິ ອຸຄ຺ຄຫິຕຫຕ຺ຖິສິປ຺ໂປ ຫຕ຺ຖິວນຈາຣິໂກ. ອຖ ກສ຺ມາ ອິຘ ກຸສໂລຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ປຣໂຕ ‘‘ໂຍ ໂຫຕິ ກຸສໂລ’’ຕິ ວິຠາຄທສ຺ສນໂຕ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ປວິສຕິ, ໂຍ ປນ ກຸສໂລ ໂຫຕິ, ໂສ ເນວ ຕາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ກຸສໂລຕິ ອວຕ຺ວາ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໙໑. ວາມນິກາຕິ ຣສ຺ສາ ອາຍາມໂຕປິ ນ ທີຆາ ມຫາກຸຈ຺ຉິຫຕ຺ຖິນິໂຍ. ອຸຈ຺ຈາ ຈ ນິເສວິຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐຣຕນຸພ຺ເພເຘ ວຏຣຸກ຺ຂາທີນໍ ຂນ຺ຘປ຺ປເທເສ ຆໍສິຕຏ຺ຐານໍ. ອຸຈ຺ຈາ ກາຬາຣິກາຕິ ອຸຈ຺ຈາ ຈ ຍຏ຺ຐິສທິສປາທາ ຫຸຕ຺ວາ, ກາຬາຣິກາ ຈ ທນ຺ຕານໍ ກຬາຣຕາຍ. ຕາສໍ ກິຣ ເອໂກ ທນ຺ໂຕ ອຸນ຺ນໂຕ ໂຫຕິ, ເອໂກ ໂອນໂຕ. ອຸໂຠປິ ຈ ວິຣຬາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອາສນ຺ນາ. ອຸຈ຺ຈາ ຈ ທນ຺ເຕຫິ ອາຣຎ຺ຊິຕານີຕິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐຣຕນຸພ຺ເພເຘ ວຏຣຸກ຺ຂາທີນໍ ຂນ຺ຘປ຺ປເທເສ ຜຣສຸນາ ປຫຕຏ຺ຐານໍ ວິຍ ທາຏ຺ຐາຫິ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ. ອຸຈ຺ຈາ ກເຓຣຸກາ ນາມາຕິ ອຸຈ຺ຈາ ຈ ຍຏ຺ຐິສທິສທີຆປາທາ ຫຸຕ຺ວາ, ກເຓຣຸກາ ຈ ທນ຺ຕານໍ ກເຓຣຸຕາຍ, ຕາ ກິຣ ມກຸຬທາຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ກເຓຣຸກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂສ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂສ ນາຄວນິໂກ ຍສ຺ສ ວຕາຫໍ ນາຄສ຺ສ ອນຸປທໍ ອາຄໂຕ, ອຍເມວ ໂສ, ນ ອຎ຺ໂຎ. ຍຎ຺ຫິ ອຫໍ ປຐມໍ ປທໍ ທິສ຺ວາ ວາມນິການໍ ປທໍ ອິທໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ນິຏ຺ຐໍ ນ ຄໂຕ, ຍມ຺ປິ ຕໂຕ ໂອຣຠາເຄ ທິສ຺ວາ ກາຬາຣິການໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກເຓຣຸການໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ນິຏ຺ຐໍ ນ ຄໂຕ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອິມສ຺ເສວ ມຫາຫຕ຺ຖິໂນ ປທນ຺ຕິ ມຫາຫຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ນາຄວນໍ ວິຍ ຫິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ນີວຣຓປ຺ປຫານາ ຘມ຺ມເທສນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຸສໂລ ນາຄວນິໂກ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ; ມຫານາໂຄ ວິຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ; ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິປທໍ ວິຍ ຌານາຠິຎ຺ຎາ. ນາຄວນິກສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິປທໍ ທິສ຺ວາປິ ວາມນິການໍ ປທໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກາຬາຣິການໍ ກເຓຣຸການໍ ປທໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄຕຠາໂວ ວິຍ ໂຍຄິໂນ, ອິມາ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ພາຫິຣກປຣິພ຺ພາຊການມ຺ປິ ສນ຺ຕີຕິ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄຕຠາໂວ. ນາຄວນິກສ຺ສ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມຍາ ທິຏ຺ຐໍ ປທໍ ອິມສ຺ເສວ ມຫາຫຕ຺ຖິໂນ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ມຫາຫຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ນິຏ຺ຐງ຺ຄມນໍ ວິຍ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາວ ນິຏ຺ຐງ຺ຄມນໍ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອນຸກ຺ກມາຄຕໍ ປນ ປາຬິປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິເຘວ ກຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ເທສາປເທເສ ນິປາໂຕ. ສ຺ວາຍໍ ກຕ຺ຖຈິ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໗໙). ກຕ຺ຖຈິ ສາສນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໑). ກຕ຺ຖຈິ ໂອກາສໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ, ເທວຠູຕສ຺ສ ເມ ສໂຕ;

ປຸນຣາຍຸ ຈ ເມ ລທ຺ໂຘ, ເອວໍ ຊານາຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໖໙; ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໙໐);

ກຕ຺ຖຈິ ປທປູຣຓມຕ຺ຕເມວ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຕ຺ຕາວີ ອສ຺ສໍ ປວາຣິໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐). ອິຘ ປນ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ຕຖາຄໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄຕສທ຺ໂທ ມູລປຣິຍາເຍ, ອຣຫນ຺ຕິອາທໂຍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ໂລໂກຕິ ໂອກາສໂລໂກ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສງ຺ຂາຣໂລໂກຕິ ຕິວິໂຘ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຕໂລໂກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສຕ຺ຕໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນປິ ຈ ຕຖາຄໂຕ ນ ເທວໂລເກ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ, ມນຸສ຺ສໂລເກເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມນຸສ຺ສໂລເກປິ ນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຈກ຺ກວາເຬ. ຕຕ຺ຣາປິ ນ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ, ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ຄຊງ຺ຄລໍ ນາມ ນິຄໂມ. ຕສ຺ສາປເຣນ ມຫາສາໂລ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ປຸຣຕ຺ຖິມທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ສລ຺ລວຕີ ນາມ ນທີ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ເສຕກຓ຺ຓິກໍ ນາມ ນິຄໂມ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ຖູຓໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອຸສິຣທ຺ຘໂຊ ນາມ ປພ຺ພໂຕ, ຕໂຕ ປຣາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໙) ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ອາຍາມໂຕ ຕິໂຍຊນສເຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍໂຍຊນສເຕ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ນວໂຍຊນສເຕ ມຊ຺ຌິມປເທເສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕວ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອຄ຺ຄສາວກາ ອສີຕິ ມຫາເຖຣາ ພຸທ຺ຘມາຕາ ພຸທ຺ຘປິຕາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ອຎ຺ເຎ ຈ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເອຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນມຘຸປາຍສໂຠຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ, ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ. ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ຕຸສິຕຠວນໂຕ ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ທີປງ຺ກຣປາທມູລໂຕ ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ, ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ. ອິຘ ສພ຺ພປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ໂສ ຠຄວາ ອິມໍ ໂລກໍ, ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນິທສ຺ເສຕິ. ສເທວກນ຺ຕິ ສຫ ເທເວຫິ ສເທວກໍ. ເອວໍ ສຫ ມາເຣນ ສມາຣກໍ. ສຫ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ. ສຫ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ. ປຊາຕຕ຺ຕາ ປຊາ, ຕໍ ປຊໍ. ສຫ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສເທວມນຸສ຺ສໍ. ຕຕ຺ຖ ສເທວກວຈເນນ ປຎ຺ຈກາມາວຈຣເທວຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສມາຣກວຈເນນ ຉຏ຺ຐກາມາວຈຣເທວຄ຺ຄຫຓໍ. ສພ຺ຣຫ຺ມກວຈເນນ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທິພ຺ຣຫ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ. ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິວຈເນນ ສາສນສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄ຺ຄຫຓໍ ສມິຕປາປພາຫິຕປາປສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ. ປຊາວຈເນນ ສຕ຺ຕໂລກຄ຺ຄຫຓໍ. ສເທວມນຸສ຺ສວຈເນນ ສມ຺ມຸຕິເທວອວເສສມນຸສ຺ສຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ຕີຫິ ປເທຫິ ໂອກາສໂລເກນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕໂລໂກ, ທ຺ວີຫິ ປຊາວເສນ ສຕ຺ຕໂລໂກວ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສເທວກຄ຺ຄຫເຓນ ອຣູປາວຈຣເທວໂລໂກ ຄຫິໂຕ. ສມາຣກຄ຺ຄຫເຓນ ຉກາມາວຈຣເທວໂລໂກ. ສພ຺ຣຫ຺ມກຄ຺ຄຫເຓນ ຣູປີ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ. ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາທິຄ຺ຄຫເຓນ ຈຕຸປຣິສວເສນ ສມ຺ມຸຕິເທເວຫິ ວາ ສຫ ມນຸສ຺ສໂລໂກ ອວເສສສພ຺ພສຕ຺ຕໂລໂກ ວາ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ສເທວກວຈເນນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ສພ຺ພສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຕຠາວມາຫ. ຕໂຕ ເຍສໍ ອໂຫສິ – ‘‘ມາໂຣ ມຫານຸຠາໂວ ຉກາມາວຈຣິສ຺ສໂຣ ວສວຕ຺ຕີ. ກິໍ ໂສປິ ເອເຕນ ສຈ຺ຉິກໂຕ’’ຕິ? ເຕສໍ ວິມຕິໍ ວິຘມນ຺ໂຕ ສມາຣກນ຺ຕິ ອາຫ. ເຍສໍ ປນ ອໂຫສິ – ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫານຸຠາໂວ, ເອກງ຺ຄຸລິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສ ອາໂລກໍ ຜຣຕິ, ທ຺ວີຫິ…ເປ… ທສຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ອາໂລກໍ ຜຣຕິ, ອນຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ຌານສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ກິໍ ໂສປິ ສຈ຺ຉິກໂຕ’’ຕິ? ເຕສໍ ວິມຕິໍ ວິຘມນ຺ໂຕ ສພ຺ຣຫ຺ມກນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ເຍ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສາສນສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ກິໍ ເຕປິ ສຈ຺ຉິກຕາ’’ຕິ? ເຕສໍ ວິມຕິໍ ວິຘມນ຺ໂຕ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊນ຺ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຸກ຺ກຏ຺ຐານໍ ສຈ຺ຉິກຕຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອຖ ສມ຺ມຸຕິເທເວ ອວເສສມນຸສ຺ເສ ຈ ອຸປາທາຍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເສສສຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສເທວມນຸສ຺ສນ຺ຕິ ອາຫ. ອຍເມຕ຺ຖ ຠາວານຸກ຺ກໂມ. ໂປຣາຓາ ປນາຫຸ – ສເທວກນ຺ຕິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໂລກໍ. ສມາຣກນ຺ຕິ ມາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໂລກໍ. ສພ຺ຣຫ຺ມກນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໂລກໍ. ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ຕິຠວູປເຄ ສຕ຺ເຕ ຕີຫາກາເຣຫິ ຕີສຸ ປເທສຸ ປກ຺ຂິເປຕ຺ວາ ປຸນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ປຣິຍາທິຍນ຺ໂຕ ‘‘ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ປຎ຺ຈຫິ ປເທຫິ ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ເຕຘາຕຸກເມວ ປຣິຍາທິນ຺ນນ຺ຕິ.

ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕີຕິ ສຍນ຺ຕິ ສາມໍ ອປຣເນຍ຺ໂຍ ຫຸຕ຺ວາ. ອຠິຎ຺ຎາຕິ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ອຘິເກນ ຎາເຓນ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ. ເອເຕນ ອນຸມານາທິປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ ໂຫຕິ. ປເວເທຕີຕິ ໂພເຘຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕິ ປກາເສຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ…ເປ… ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຫິຕ຺ວາປິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິເວກສຸຂໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ອາທິກລ຺ຍາຓາທິປ຺ປກາຣເມວ ເທເສຕິ. ອາທິມ຺ຫິປິ ກລ຺ຍາຓໍ ຠທ຺ທກໍ ອນວຊ຺ຊເມວ ກຕ຺ວາ ເທເສຕິ. ມຊ຺ເຌປິ… ປຣິໂຍສາເນປິ ກລ຺ຍາຓໍ ຠທ຺ທກໍ ອນວຊ຺ຊເມວ ກຕ຺ວາ ເທເສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ເທສນາຍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ, ອຕ຺ຖິ ສາສນສ຺ສ. ເທສນາຍ ຕາວ ຈຕຸປ຺ປທິກາຍປິ ຄາຖາຍ ປຐມປາໂທ ອາທິ ນາມ, ຕໂຕ ທ຺ເວ ມຊ຺ຌໍ ນາມ, ອນ຺ເຕ ເອໂກ ປຣິໂຍສານໍ ນາມ. ເອການຸສນ຺ຘິກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິທານມາທິ, ອິທມໂວຈາຕິ ປຣິໂຍສານໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣາ ມຊ຺ຌໍ. ອເນການຸສນ຺ຘິກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມານຸສນ຺ຘິ ອາທິ, ອນ຺ເຕ ອນຸສນ຺ຘິ ປຣິໂຍສານໍ, ມຊ຺ເຌ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ພຫູ ວາ ມຊ຺ຌເມວ. ສາສນສ຺ສ ປນ ສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາ ອາທິ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ, ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙). ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຊ຺ຌໍ ນາມ, ຜລຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຣິໂຍສານໍ ນາມ. ‘‘ເອຕທຕ຺ຖມິທໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍເມຕໍ ສາຣໍ, ເອຕໍ ປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໒໔) ຫິ ເອຕ຺ຖ ຜລໍ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນິພ຺ພາໂນຄຘຎ຺ຫິ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ນິພ຺ພານປຣາຍຓໍ ນິພ຺ພານປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໖) ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພານໍ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ເທສນາຍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຠຄວາ ຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອາທິມ຺ຫິ ສີລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ມຄ຺ຄໍ ປຣິໂຍສາເນ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎປິ ຘມ຺ມກຖິໂກ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

‘‘ອາທິມ຺ຫິ ສີລໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ມຊ຺ເຌ ມຄ຺ຄໍ ວິຠາວເຍ;

ປຣິໂຍສານມ຺ຫິ ນິພ຺ພານໍ, ເອສາ ກຖິກສຓ຺ຐິຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໙໐);

ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຫິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິວຓ຺ຓນາ ນິສ຺ສິຕາ ເທສນາ ໂຫຕິ, ນ ໂສ ສາຕ຺ຖໍ ເທເສຕິ. ຠຄວາ ປນ ຕຖາຣູປໍ ເທສນໍ ປຫາຍ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານາທິນິສ຺ສິຕໍ ເທສນໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສາຕ຺ຖໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ເທສນາ ເອກພ຺ຍຎ຺ຊນາທິຍຸຕ຺ຕາ ວາ ສພ຺ພນິໂຣຏ຺ຐພ຺ຍຎ຺ຊນາ ວາ ສພ຺ພວິສ຺ສຏ຺ຐສພ຺ພນິຄ຺ຄຫີຕພ຺ຍຎ຺ຊນາ ວາ, ຕສ຺ສ ທມິຬກິຣາສວຣາທິມິລກ຺ຂູນໍ ຠາສາ ວິຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນປາຣິປູຣິຍາ ອຠາວໂຕ ອພ຺ຍຎ຺ຊນາ ນາມ ເທສນາ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ປນ –

‘‘ສິຖິລໍ ຘນິຕຎ຺ຈ ທີຆຣສ຺ສໍ, ຄຣຸກໍ ລຫຸກຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຫີຕໍ;

ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວວຕ຺ຖິຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ທສຘາ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ ປເຠໂທ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໙໐) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ທສວິຘໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວລນ຺ຕິ ສກລາຘິວຈນໍ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອນູນາຘິກວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສກລປຣິປຸຓ຺ຓເມວ ເທເສຕິ, ເອກເທສນາປິ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ. ໂຍ ຫິ ອິທໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ນິສ຺ສາຍ ລາຠໍ ວາ ສກ຺ກາຣໍ ວາ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ເທເສຕິ, ຕສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ເທສນາ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ປນ ໂລກາມິສນິຣເປກ຺ໂຂ ຫິຕຜຣເຓນ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ມຸທຸຫທໂຍ ອຸລ຺ລຸມ຺ປນສຠາວສຓ຺ຐິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ສກລສາສນໍ. ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕີຕິ ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ…ເປ… ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ເອວໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຈ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕໍ ສກລສາສນໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕໍ ຈຣິຍໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕານໍ ວາ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສມ຺ປທໍ ຘມ຺ມໍ. ສຸຓາຕິ ຄຫປຕິ ວາຕິ ກສ຺ມາ ປຐມໍ ຄຫປຕິໍ ນິທ຺ທິສຕີຕິ? ນິຫຕມານຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາ ປພ຺ພຊິຕາ ມນ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຫີນຊຈ຺ຈກຸລາ ປພ຺ພຊິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊາຕິຕາຍ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຄຫປຕິທາຣກາ ປນ ກຈ຺ເຉຫິ ເສທໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ເຕຫິ ປິຏ຺ຐິຍາ ໂລຓໍ ປຸປ຺ຜມານາຍ ຠູມິໍ ກສິຕ຺ວາ ນິຫຕມານທປ຺ປາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມານໍ ວາ ທປ຺ປໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ຍຖາພລໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ. ອິຕເຣຫິ ຈ ກຸເລຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ ນາມ ນ ພຫຸກາ, ຄຫປຕິກາວ ພຫຸກາ, ອິຕິ ນິຫຕມານຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ປຐມໍ ຄຫປຕິໍ ນິທ຺ທິສຕີຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາຕິ ອິຕເຣສໍ ວາ ກຸລານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ. ປຈ຺ຈາຊາໂຕຕິ ປຕິຊາໂຕ. ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສາມິມ຺ຫິ ຕຖາຄເຕ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ຠຄວາ’’ຕິ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສຕິ ສເຈປິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ຆເຣ ໂຍຊນສຕນ຺ຕເຣປິ ວາ ທ຺ເວ ຊາຍມ຺ປຕິກາ ວສນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ເນສໍ ສກິຎ຺ຈນສປລິໂພຘຏ຺ເຐນ ຆຣາວາໂສ ສມ຺ພາໂຘເຍວ. ຣໂຊປໂຖຕິ ຣາຄຣຊາທີນໍ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຄມນປໂຖຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອລຄ຺ຄນຏ຺ເຐນ ອພ຺ໂຠກາໂສ ວິຍາຕິ ອພ຺ໂຠກາໂສ. ປພ຺ພຊິໂຕ ຫິ ກູຏາຄາຣຣຕນປາສາທເທວວິມານາທີສຸ ປິຫິຕທ຺ວາຣວາຕປາເນສຸ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນສຸ ວສນ຺ໂຕປິ ເນວ ລຄ຺ຄຕິ ນ ສຊ຺ຊຕິ ນ ພຊ຺ຌຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ. ອປິຈ ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ກຸສລກິຣິຍາຍ ໂອກາສາຠາວໂຕ. ຣໂຊປໂຖ ອສໍວຸຕສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຣຊານໍ ກິເລສຣຊານໍ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕ. ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ກຸສລກິຣິຍາຍ ຍຖາສຸຂໍ ໂອກາສສພ຺ຠາວໂຕ.

ນຍິທໍ ສຸກຣໍ…ເປ… ປພ຺ພເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປກຖາ – ຍເທຕໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອກມ຺ປິ ທິວສໍ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ເອກທິວສມ຺ປິ ຈ ກິເລສມເລນ ອມລິນໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ, ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ລິຂິຕສງ຺ຂສທິສໍ ໂຘຕສງ຺ຂສປ຺ປຏິຠາຄໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ນ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ເຕນ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ…ເປ… ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເກເສ ຈ ມສ຺ສຸຎ຺ຈ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍຣສປີຕຕາຍ ກາສາຍານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕານໍ ອນຸຈ຺ຉວິການິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ອຄາຣສ຺ສ ຫິຕໍ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ມໍ ອຄາຣິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຎ຺ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອນຄາຣິຍາຕິ ຎາຕພ຺ພາ, ຕໍ ອນຄາຣິຍໍ. ປພ຺ພເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ. ອປ຺ປໍ ວາຕິ ສຫສ຺ສໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ໂຘ ອປ຺ໂປ ນາມ ໂຫຕິ, ສຫສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາ. ອາພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຎາຕິ ເອວ ປຣິວຏ຺ໂຏ ຎາຕິປຣິວຏ຺ໂຏ. ໂສ ວີສຕິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ອປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ວີສຕິຍາ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາ.

໒໙໒. ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນຕິ ຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຘິສີລສງ຺ຂາຕາ ສິກ຺ຂາ, ຕຎ຺ຈ, ຍຕ຺ຖ ເຈເຕ ສຫ ຊີວນ຺ຕິ ເອກຊີວິກາ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທສງ຺ຂາຕໍ ສາຊີວຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂນຠາເວນ ສມາປນ຺ໂນຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນ. ສມາປນ຺ໂນຕິ ສິກ຺ຂໍ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ, ສາຊີວຎ຺ຈ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕທຸຠຍໍ ອຸປຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍາຕິອາທີສຸ ປາຓາຕິປາຕາທິກຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ເອວ. ປຫາຍາຕິ ອິມໍ ປາຓາຕິປາຕເຈຕນາສງ຺ຂາຕໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕີຕິ ປຫີນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໂຕ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໂຕ ໂອຣໂຕ ວິຣໂຕວ ໂຫຕິ. ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖຕິ ປຣູປຆາຕຕ຺ຖາຍ ທຓ຺ຑໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາທາຍ ອວຕ຺ຕນໂຕ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ ເຈວ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສຕ຺ໂຖ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອວເສສໍ ອຸປກຣຓໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິຫິໍສນຠາວໂຕ ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂູ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑໍ ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐວາສິໍ ວາ ປິປ຺ຜລກໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ຕໍ ປຣູປຆາຕຕ຺ຖາຍ. ຕສ຺ມາ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ລຊ຺ຊີຕິ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາຍ ລຊ຺ຊາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທຍາປນ຺ໂນຕິ ທຍໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕໍ ອາປນ຺ໂນ. ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີຕິ ສພ຺ເພ ປາຓຠູເຕ ຫິເຕນ ອນຸກມ຺ປໂກ. ຕາຍ ທຍາປນ຺ນຕາຍ ສພ຺ເພສໍ ປາຓຠູຕານໍ ຫິຕຈິຕ຺ຕໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ ປາເລຕິ.

ທິນ຺ນເມວ ອາທິຍຕີຕິ ທິນ຺ນາທາຍີ. ຈິຕ຺ເຕນປິ ທິນ຺ນເມວ ປຏິກງ຺ຂຕີຕິ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ. ເຖເນຕີຕິ ເຖໂນ. ນ ເຖເນນ ອເຖເນນ. ອເຖນຕ຺ຕາເຍວ ສຸຈິຠູເຕນ. ອຕ຺ຕນາຕິ ອຕ຺ຕຠາເວນ, ອເຖນໍ ສຸຈິຠູຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ອເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ. ພ຺ຣຫ຺ມໍ ເສຏ຺ຐໍ ອາຈາຣໍ ຈຣຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ອາຣາຈາຣີຕິ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂຕ ທູຣຈາຣີ. ເມຖຸນາຕິ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐານວເສນ ສທິສຕ຺ຕາ ເມຖຸນກາຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣຫິ ປຏິເສວິຕພ຺ພໂຕ ເມຖຸນາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ ອສທ຺ຘມ຺ມາ. ຄາມຘມ຺ມາຕິ ຄາມວາສີນໍ ຘມ຺ມາ.

ສຈ຺ຈໍ ວທຕີຕິ ສຈ຺ຈວາທີ. ສຈ຺ເຈນ ສຈ຺ຈໍ ສນ຺ທຫຕິ ຆເຏຕີຕິ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ, ນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ມຸສາ ວທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຫິ ປຸຣິໂສ ກທາຈິ ມຸສາ ວທຕິ, ກທາຈິ ສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ມຸສາວາເທນ ອນ຺ຕຣິຕຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ເຈນ ນ ຆຏີຍຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ໂສ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ, ອຍໍ ປນ ນ ຕາທິໂສ, ຊີວິຕເຫຕຸປິ ມຸສາວາທໍ ອວຕ຺ວາ ສຈ຺ເຈນ ສຈ຺ຈໍ ສນ຺ທຫຕິເຍວາຕິ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ. ເຖໂຕຕິ ຖິໂຣ, ຖິຣກໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຫລິທ຺ທິຣາໂຄ ວິຍ, ຖຸສຣາສິມ຺ຫິ ນິຂາຕຂາຓຸ ວິຍ, ອສ຺ສປິຏ຺ເຐ ຐປິຕກຸມ຺ຠຓ຺ຑມິວ ຈ ນ ຖິຣກໂຖ ໂຫຕິ. ເອໂກ ປາສາຓເລຂາ ວິຍ ອິນ຺ທຂິໂລ ວິຍ ຈ ຖິຣກໂຖ ໂຫຕິ; ອສິນາ ສີເສ ຉິຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ທ຺ເວ ກຖາ ນ ກເຖຕິ; ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຖໂຕ. ປຈ຺ຈຍິໂກຕິ ປຕ຺ຕິຍາຍິຕພ຺ພໂກ, ສທ຺ຘາຍິໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ປຈ຺ຈຍິໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ເກນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອສຸເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສທ຺ທຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອໂກ ປຈ຺ຈຍິໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ເກນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອສຸເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຍທິ ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມວ ປມາຓໍ, ອິທານິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຈ຺ຈຍິໂກ. ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສາຕິ ຕາຍ ສຈ຺ຈວາທິຕາຍ ໂລກໍ ນ ວິສໍວາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິເມສໍ ເຠທາຍາຕິ ເຍສໍ ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸຕໍ, ເຕສໍ ເຠທາຍ. ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາຕິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ມິຕ຺ຕານໍ ວາ ສມານຸປຊ຺ຌາຍກາທີນໍ ວາ ເກນຈິເທວ ກາຣເຓນ ຠິນ຺ນານໍ ເອກເມກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອີທິເສ ກຸເລ ຊາຕານໍ ເອວໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອິທໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ສນ຺ຘານໍ ກຕ຺ຕາ. ອນຸປ຺ປທາຕາຕິ ສນ຺ຘານານຸປ຺ປທາຕາ, ທ຺ເວ ຊເນ ສມຄ຺ເຄ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວຣູເປ ກຸເລ ຊາຕານໍ ເອວຣູເປຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກເມຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຄ຺ໂຄ ອາຣາໂມ ອສ຺ສາຕິ ສມຄ຺ຄາຣາໂມ. ຍຕ຺ຖ ສມຄ຺ຄາ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສມຄ຺ຄຣາໂມ’’ຕິປິ ປາຬິ, ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສມຄ຺ຄຣໂຕຕິ ສມຄ຺ເຄສຸ ຣໂຕ, ເຕ ປຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຄ຺ເຄ ທິສ຺ວາປິ ສຸຕ຺ວາປິ ນນ຺ທຕີຕິ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ. ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາຕິ ຍາ ວາຈາ ສຕ຺ເຕ ສມຄ຺ເຄເຍວ ກໂຣຕິ, ຕໍ ສາມຄ຺ຄິຄຸຓປຣິທີປກເມວ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ນ ອິຕຣນ຺ຕິ.

ເນລາຕິ ເອລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທໂສ, ນາສ຺ສາ ເອລນ຺ຕິ ເນລາ, ນິທ຺ໂທສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເນລງ຺ໂຄ ເສຕປຈ຺ຉາໂທ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕເນລໍ ວິຍ. ກຓ຺ຓສຸຂາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຘຸຣຕາຍ ກຓ຺ຓານໍ ສຸຂາ, ສູຈິວິຊ຺ຌນໍ ວິຍ ກຓ຺ຓສູລໍ ນ ຊເນຕິ. ອຕ຺ຖມຘຸຣຕາຍ ສກລສຣີເຣ ໂກປໍ ອຊເນຕ຺ວາ ເປມໍ ຊເນຕີຕິ ເປມນີຍາ. ຫທຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອປຏິຫຎ຺ຎມານາ ສຸເຂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປວິສຕີຕິ ຫທຍງ຺ຄມາ. ຄຸຓປຣິປຸຓ຺ຓຕາຍ ປຸເຣ ຠວາຕິ ໂປຣີ, ປຸເຣ ສໍວທ຺ຘນາຣີ ວິຍ ສຸກຸມາຣາຕິປິ ໂປຣີ, ປຸຣສ຺ສ ເອສາຕິປິ ໂປຣີ, ນຄຣວາສີນໍ ກຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຄຣວາສິໂນ ຫິ ຍຸຕ຺ຕກຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ປິຕິມຕ຺ຕໍ ປິຕາຕິ, ມາຕິມຕ຺ຕໍ ມາຕາຕິ, ຠາຕິມຕ຺ຕໍ ຠາຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວຣູປີ ກຖາ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ກນ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ. ກນ຺ຕຠາເວເນວ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ມນາປາ ຈິຕ຺ຕວຸທ຺ຘິກຣາຕິ ພຫຸຊນມນາປາ.

ກາເລນ ວທຕີຕິ ກາລວາທີ, ວຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ສຠາວເມວ ວທຕີຕິ ຠູຕວາທີ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕເມວ ກຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ອຕ຺ຖວາທີ. ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ຘມ຺ມວາທີ. ສໍວຣວິນຍປຫານວິນຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ວິນຍວາທີ. ນິຘານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຐປໂນກາໂສ, ນິຘານມສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ນິຘານວຕີ, ຫທເຍ ນິຘາຕພ຺ພ ຍຸຕ຺ຕວາຈໍ ຠາສິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເລນາຕິ ເອວຣູປິໍ ຠາສມາໂນປິ ຈ ‘‘ອຫໍ ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ອກາເລນ ຠາສຕິ, ຍຸຕ຺ຕກາລໍ ປນ ອເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາປເທສນ຺ຕິ ສອຸປມໍ, ສກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຍນ຺ຕວຕິນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຍຖາສ຺ສາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ຠາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ອເນເກຫິປິ ນເຍຫິ ວິຠຊນ຺ເຕນ ປຣິຍາທາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຕ຺ຖສມ຺ປນ຺ນໍ, ຍໍ ວາ ໂສ ອຕ຺ຖວາທີ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ, ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ສໍຫິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠາສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໙໓. ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາຕິ ມູລພີຊໍ ຂນ຺ຘພີຊໍ ຜຬຸພີຊໍ ອຄ຺ຄພີຊໍ ພີຊພີຊນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສ ພີຊຄາມສ຺ສ ເຈວ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນີລຕິຓຣຸກ຺ຂາທິກສ຺ສ ຠູຕຄາມສ຺ສ ຈ ສມາຣມ຺ຠາ, ເຉທນເຠທນປຈນາທິຠາເວນ ວິໂກປນາ ປຏິວິຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຠຕ຺ຕິໂກຕິ ປາຕຣາສຠຕ຺ຕໍ ສາຍມາສຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ຠຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ປາຕຣາສຠຕ຺ຕໍ ອນ຺ໂຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອິຕຣໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓນ. ຕສ຺ມາ ອນ຺ໂຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ເອກຠຕ຺ຕິໂກວ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກຠຕ຺ຕິໂກ’’ຕິ. ຣຕ຺ຕິຍາ ໂຠຊນໍ ຣຕ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຸປຣໂຕຕິ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ. ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ຍາວ ສູຣິຍຕ຺ຖໍຄມນາ ໂຠຊນໍ ວິກາລໂຠຊນໍ ນາມ. ຕໂຕ ວິຣຕຕ຺ຕາ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ສາສນສ຺ສ ອນນຸໂລມຕ຺ຕາ ວິສູກໍ ປຏາຓີຠູຕໍ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວິສູກທສ຺ສນໍ. ອຕ຺ຕນາ ນຈ຺ຈນນຈ຺ຈາປນາທິວເສນ ນຈ຺ຈາ ຈ ຄີຕາ ຈ ວາທິຕາ ຈ, ອນ຺ຕມໂສ ມຍູຣນຈ຺ຈນາທິວເສນາປິ ປວຕ຺ຕານໍ ນຈ຺ຈາທີນໍ ວິສູກຠູຕາ ທສ຺ສນາ ຈາຕິ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນາ. ນຈ຺ຈາທີນິ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ປໂຍເຊຕຸໍ ວາ ປເຣຫິ ປໂຍຊາເປຕຸໍ ວາ ປຍຸຕ຺ຕານິ ປສ຺ສິຕຸໍ ວາ ເນວ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ມາລາທີສຸ ມາລາຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜໍ. ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘຊາຕໍ. ວິເລປນນ຺ຕິ ຉວິຣາຄກຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປິຬນ຺ຘນ຺ໂຕ ຘາເຣຕິ ນາມ. ອູນຏ຺ຐານໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ມຓ຺ເຑຕິ ນາມ. ຄນ຺ຘວເສນ ຉວິຣາຄວເສນ ຈ ສາທິຍນ຺ໂຕ ວິຠູເສຕິ ນາມ. ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາຣຓໍ. ຕສ຺ມາ ຍາຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ຕານິ ມາລາຘາຣຓາທີນິ ມຫາຊໂນ ກໂຣຕິ, ຕໂຕ ປຏິວິຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸຈ຺ຈາສຍນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ມຫາສຍນໍ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຖຣຓໍ. ຕໂຕ ປຏິວິຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊາຕຣູປນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ. ຣຊຕນ຺ຕິ ກຫາປໂຓ ໂລຫມາສໂກ ຊຕຸມາສໂກ ທາຣຸມາສໂກຕິ ເຍ ໂວຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອຸຠຍສ຺ສປິ ປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ, ເນວ ນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ນ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສາທິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາມກຘຎ຺ຎປຏິຄ຺ຄຫຓາຕິ ສາລິວີຫິຍວໂຄຘູມກງ຺ຄຸວຣກກຸທ຺ຣູສກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສຕ຺ຕວິຘສ຺ສາປິ ອາມກຘຎ຺ຎສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕສໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ, ອາມສນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂອທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ອາມກມໍສມຈ຺ຉານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ໂນ ອາມສນໍ.

ອິຕ຺ຖິກຸມາຣິກປຏິຄ຺ຄຫຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖີຕິ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາ, ອິຕຣາ ກຸມາຣິກາ ນາມ. ຕາສໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓມ຺ປິ ອາມສນມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍເມວ. ທາສິທາສປຏິຄ຺ຄຫຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ທາສິທາສວເສເນວ ເຕສໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ທມ຺ມິ, ອາຣາມິກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ອເຊຬກາທີສຸ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຣິໂຍສາເນສຸ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍນໂຍ ວິນຍວເສນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ຍສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ຣຸຫຕິ. ວຕ຺ຖຸ ນາມ ຍສ຺ມິໍ ອປຣຓ຺ຓໍ ຣຸຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ວາ ອຸຠຍມ຺ປິ ຣຸຫຕິ, ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ. ຕທຕ຺ຖາຍ ອກຕຠູມິຠາໂຄ ວຕ຺ຖຸ. ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ວາປິຕຬາກາທີນິປິ ສງ຺ຄຫິຕາເນວ. ທູເຕຍ຺ຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທູຕກມ຺ມໍ, ຄິຫີນໍ ປຓ຺ຓໍ ວາ ສາສນໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄມນໍ. ປຫິຓຄມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຆຣາ ຆຣໍ ເປສິຕສ຺ສ ຂຸທ຺ທກຄມນໍ. ອນຸໂຍໂຄ ນາມ ຕທຸຠຍກຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານໍ ອນຸໂຍຄາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຍວິກ຺ກຍາຕິ ກຍາ ຈ ວິກ຺ກຍາ ຈ. ຕຸລາກູຏາທີສຸ ກູຏນ຺ຕິ ວຎ຺ຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຸລາກູຏໍ ຕາວ ຣູປກູຏໍ ອງ຺ຄກູຏໍ ຄຫຓກູຏໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກູຏນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປກູຏໍ ນາມ ທ຺ເວ ຕຸລາ ສຣູປາ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມຫຕິຍາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທທນ຺ໂຕ ຂຸທ຺ທິກາຍ ເທຕິ. ອງ຺ຄກູຏໍ ນາມ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ຫຕ຺ເຖນ ຕຸລໍ ອກ຺ກມຕິ, ທທນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ. ຄຫຓກູຏໍ ນາມ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມູເລ ຣຊ຺ຊຸໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທທນ຺ໂຕ ອຄ຺ເຄ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກູຏໍ ນາມ ຕຸລໍ ສຸສິຣໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອຍຈຸຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ກໂຣຕິ, ທທນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຠາເຄ. ກໍໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິ, ຕາຍ ວຎ຺ຈນໍ ກໍສກູຏໍ. ກຖໍ? ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ໂລຫປາຕິໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກໂຣຕິ, ຕໂຕ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອທ຺ຘກຸລໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ‘‘ສຸວຓ຺ຓຠາຊນານິ ກິຓຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄ຺ເຆ ປຸຈ຺ຉິເຕ ສມຄ຺ຆຕຣໍ ທາຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕຫິ ‘‘ກຖໍ ອິເມສໍ ສຸວຓ຺ຓຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ປາສາເຓ ຆໍສິຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ປາຕິໂຍ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ.

ມານກູຏໍ ນາມ ຫທຍເຠທສິຂາເຠທຣຊ຺ຊຸເຠທວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫທຍເຠໂທ ສປ຺ປິເຕລາທິມິນນກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ຕານິ ຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຉິທ຺ເທນ ມາເນນ, ‘‘ສຓິກໍ ອາສິຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຠາຊເນ ພຫຸໍ ປຄ຺ຆຣາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ; ທທນ຺ໂຕ ຉິທ຺ທໍ ປິຘາຍ ສີຆໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ. ສິຂາເຠໂທ ຕິລຕຓ຺ຑຸລາທິມິນນກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ຕານິ ຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສຓິກໍ ສິຂໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທທນ຺ໂຕ ເວເຄນ ປູເຣຕ຺ວາ ສິຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ເທຕິ. ຣຊ຺ຊຸເຠໂທ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸມິນນກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ລຎ຺ຊໍ ອລຠນ຺ຕາ ຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ອມຫນ຺ຕມ຺ປິ ມຫນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ມິນນ຺ຕິ.

ອຸກ຺ໂກຏນາທີສຸ ອຸກ຺ໂກຏນນ຺ຕິ ສາມິເກ ອສ຺ສາມິເກ ກາຕຸໍ ລຎ຺ຊຄ຺ຄຫຓໍ. ວຎ຺ຈນນ຺ຕິ ເຕຫິ ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ ປເຣສໍ ວຎ຺ຈນໍ. ຕຕ຺ຣິທເມກໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ລຸທ຺ທໂກ ມິຄຎ຺ຈ ມິຄໂປຕກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕເມໂກ ຘຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ກິໍ, ໂຠ, ມິໂຄ ອຄ຺ຆຕິ, ກິໍ ມິຄໂປຕໂກ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມິໂຄ ທ຺ເວ ກຫາປເຓ ມິຄໂປຕໂກ ເອກ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ກຫາປຓໍ ທຕ຺ວາ ມິຄໂປຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ໂຕ, ‘‘ນ ເມ, ໂຠ, ມິຄໂປຕເກນ ອຕ຺ໂຖ, ມິຄໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ‘‘ທ຺ເວ ກຫາປເຓ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ນນຸ ເຕ, ໂຠ, ມຍາ ປຐມໍ ເອໂກ ກຫາປໂຓ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ. ອາມ ທິນ຺ໂນຕິ. ‘‘ອິມມ຺ປິ ມິຄໂປຕກໍ ຄຓ຺ຫ, ເອວໍ ໂສ ຈ ກຫາປໂຓ ອຍຎ຺ຈ ກຫາປຓຄ຺ຆນໂກ ມິຄໂປຕໂກຕິ ທ຺ເວ ກຫາປຓາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ກາຣຓໍ ວທຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມິຄໂປຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມິຄໍ ອທາສີຕິ.

ນິກຕີຕິ ໂຍຄວເສນ ວາ ມາຍາວເສນ ວາ ອປາມງ຺ຄໍ ປາມງ຺ຄນ຺ຕິ, ອມຓິໍ ມຓິນ຺ຕິ, ອສຸວຓ຺ຓໍ ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ປຏິຣູປເກນ ວຎ຺ຈນໍ. ສາຈິໂຍໂຄຕິ ກຸຏິລໂຍໂຄ, ເອເຕສໍເຍວ ອຸກ຺ໂກຏນາທີນເມຕໍ ນາມໍ, ຕສ຺ມາ ອຸກ຺ໂກຏນສາຈິໂຍໂຄ ວຎ຺ຈນສາຈິໂຍໂຄ ນິກຕິສາຈິໂຍໂຄຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເກຈິ ອຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ສາຈິໂຍໂຄຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ວຎ຺ຈເນເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ເຉທນາທີສຸ ເຉທນນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທນາທິ. ວໂຘຕິ ມາຣຓໍ. ພນ຺ໂຘຕິ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນາທີຫິ ພນ຺ຘນໍ. ວິປຣາໂມໂສຕິ ຫິມວິປຣາໂມໂສ ຄຸມ຺ພວິປຣາໂມໂສຕິ ທຸວິໂຘ. ຍໍ ຫິມປາຕສມເຍ ຫິເມນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນໍ ຊນໍ ມຸສນ຺ຕິ, ອຍໍ ຫິມວິປຣາໂມໂສ. ຍໍ ຄຸມ຺ພາທີຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ມຸສນ຺ຕິ, ອຍໍ ຄຸມ຺ພວິປຣາໂມໂສ. ອາໂລໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ ຄາມນິຄມາທີນໍ ວິໂລປກຣຓໍ. ສຫສາກາໂຣຕິ ສາຫສິກກິຣິຍາ, ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸເຣ ສຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕຠຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວເມຕສ຺ມາ ເຉທນ…ເປ… ສຫສາກາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ.

໒໙໔. ໂສ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕີຕິ ສ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕນ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ທ຺ວາທສວິເຘນ ອິຕຣີຕຣປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປນ ທ຺ວາທສວິເຘນ ອິຕຣີຕຣປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕເສນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຏ຺ຐ ປຣິກ຺ຂາຣາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ຕີຓິ ຈີວຣານິ ປຕ຺ໂຕ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນວາສິ ເອກາ ສູຈິ ກາຍພນ຺ຘນໍ ປຣິສ຺ສາວນນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ ຈ, ວາສິ ສູຈິ ຈ ພນ຺ຘນໍ;

ປຣິສ຺ສາວເນນ ອຏ຺ເຐເຕ, ຍຸຕ຺ຕໂຍຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ.

ເຕ ສພ຺ເພປິ ກາຍປຣິຫາຣິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກາປິ. ກຖໍ? ຕິຈີວຣໍ ຕາວ ນິວາເສຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ວິຈຣຓກາເລ ກາຍໍ ປຣິຫຣຕິ ໂປເສຕີຕິ ກາຍປຣິຫາຣິກໍ ໂຫຕິ, ຈີວຣກຓ຺ເຓນ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ປິວນກາເລ ຂາທິຕພ຺ພຜລາຜລຄ຺ຄຫຓກາເລ ຈ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣິຫຣຕິ ໂປເສຕີຕິ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກໍ ໂຫຕິ. ປຕ຺ໂຕປິ ເຕນ ອຸທກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນຫານກາເລ ກຸຏິປຣິຠຓ຺ຑກຣຓກາເລ ຈ ກາຍປຣິຫາຣິໂກ ໂຫຕິ, ອາຫາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນກາເລ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິໂກ ໂຫຕິ. ວາສິປິ ຕາຍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນກາເລ ມຎ຺ຈປີຐານໍ ອງ຺ຄປາທຈີວຣກຸຏິທຓ຺ຑກສຊ຺ຊນກາເລ ຈ ກາຍປຣິຫາຣິກາ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຉຸຈ຺ເຉທນນາຬິເກຣາທິຕຈ຺ຉນກາເລ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກາ. ສູຈິປິ ຈີວຣສິພ຺ພນກາເລ ກາຍປຣິຫາຣິກາ ໂຫຕິ, ປູວໍ ວາ ຜລໍ ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຂາທນກາເລ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກາ. ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ກາຍປຣິຫາຣິກໍ, ອຸຈ຺ຉຸອາທີນິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຫຓກາເລ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກໍ. ປຣິສ຺ສາວນໍ ເຕນ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ນຫານກາເລ, ເສນາສນປຣິຠຓ຺ຑກຣຓກາເລ ຈ ກາຍປຣິຫາຣິກໍ, ປານີຍປຣິສ຺ສາວນກາເລ ເຕເນວ ຕິລຕຓ຺ຑຸລປຸຖຸກາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນກາເລ ຈ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິກໍ. ອຍໍ ຕາວ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາຣມຕ຺ຕາ.

ນວປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ປນ ເສຍ຺ຍໍ ປວິສນ຺ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ກຸຎ຺ຈິກາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ທສປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ນິສີທນໍ ວາ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກາທສປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ ວາ ເຕລນາຬິກາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ທ຺ວາທສປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປາຫນາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອເຕສຸ ຈ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣິໂກວ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອິຕເຣ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ມຫິຈ຺ຉາ ມຫາຠາຣາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ເອເຕປິ ຫິ ອປ຺ປິຈ຺ຉາວ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາວ ສຸຠຣາວ ສລ຺ລຫຸກວຸຕ຺ຕິໂນວ. ຠຄວາ ປນ ນຍິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ວເສນ ກເຖສິ, ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣິກສ຺ສ ວເສນ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຂຸທ຺ທກວາສິຎ຺ຈ ສູຈິຎ຺ຈ ປຣິສ຺ສາວເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ອໍສກູເຏ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຕິຈີວຣໍ ກາຍປຏິພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ເຍນິຈ຺ຉກໍ ສຸຂໍ ປກ຺ກມຕິ. ປຏິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ ນາມສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສລ຺ລຫຸກວຸຕ຺ຕິຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍປຣິຫາຣິເກນາຕິ ກາຍປຣິຫຣຓມຕ຺ຕເກນ. ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນາຕິ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫຣຓມຕ຺ຕເກນ. ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕີຕິ ຕໍ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣມຕ຺ຕກໍ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຍປຏິພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ມມ ວິຫາໂຣ ປຣິເວຓໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ’’ຕິສ຺ສ ສງ຺ໂຄ ວາ ພທ຺ໂຘ ວາ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ຊິຍາ ມຸຕ຺ໂຕ ສໂຣ ວິຍ, ຍູຖາ ອປກ຺ກນ຺ໂຕ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖີ ວິຍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ເສນາສນໍ ວນສຓ຺ຑໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວນປພ຺ຠາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ເອໂກວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອໂກວ ນິສີທຕິ, ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ເອໂກວ ອທຸຕິໂຍ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທິໂສ ອປ຺ປຏິໂຆ ຈ ໂຫຕິ,

ສນ຺ຕຸສ຺ສມາໂນ ອິຕຣີຕເຣນ;

ປຣິສ຺ສຍານໍ ສຫິຕາ ອຉມ຺ຠີ,

ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໔໒);

ເອວໍ ວຓ຺ຓິຕໍ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ປຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ສາເຘນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓຕິ ປກ຺ຂຍຸຕ຺ໂຕ ສກຸໂຓ. ເຑຕີຕິ ອຸປ຺ປຕຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ສກຸຓາ ນາມ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ປເທເສ ຣຸກ຺ໂຂ ປຣິປກ຺ກຜໂລ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ນານາທິສາຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຂປກ຺ຂຕຸຓ຺ຑາທີຫິ ຕສ຺ສ ຜລານິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ ວິຘຸນນ຺ຕາ ຂາທນ຺ຕິ. ‘‘ອິທໍ ອຊ຺ຊຕນາຍ ອິທໍ ສ຺ວາຕນາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເນສໍ ນ ໂຫຕິ. ຜເລ ປນ ຂີເຓ ເນວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປນ຺ຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕໍ ວາ ນຂໍ ວາ ຕຸຓ຺ຑໍ ວາ ຐເປນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອນເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍ ຍໍ ທິສາຠາຄໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ເຕນ ສປຕ຺ຕຠາໂຣວ – ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ນິສ຺ສງ຺ໂຄ ນິຣເປກ຺ໂຂເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕີ’’ຕິ. ອຣິເຍນາຕິ ນິທ຺ໂທເສນ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ສເກ ອຕ຺ຕຠາເວ. ອນວຊ຺ຊສຸຂນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທສສຸຂໍ.

໒໙໕. ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ອພ຺ຍາເສກສຸຂນ຺ຕິ ກິເລເສຫິ ອນວສິຕ຺ຕສຸຂໍ, ອວິກິຓ຺ຓສຸຂນ຺ຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສຸຂຎ຺ຫິ ທິຏ຺ຐາທີສຸ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕາທິວເສນ ປວຕ຺ຕຕາຍ ອວິກິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ໂສ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອິເມສຸ ອຠິກ຺ກນ຺ຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໒໙໖. ໂສ ອິມິນາ ຈາຕິອາທິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ອຣຎ຺ຎວາສສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວາໂສ ນ ອິຊ຺ຌຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕຫິ ວາ ວນຈຣເກຫິ ວາ ສທ຺ຘິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຣຎ຺ເຎ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ‘‘ກິໍ ເອວຣູປສ຺ສ ປາປຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣຎ຺ຎວາເສນາ’’ຕິ ເຠຣວສທ຺ທໍ ສາເວນ຺ຕິ, ຫຕ຺ເຖຫິ ສີສໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປລາຍນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ‘‘ອສຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ປາປກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ອຍໂສ ປຕ຺ຖຣຕິ. ຍສ຺ສ ປເນເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວາໂສ ອິຊ຺ຌຕິ, ໂສ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ກາຬກໍ ວາ ຕິລກໍ ວາ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອຣຎ຺ເຎ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ອິຕິສ຺ສ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເຕລພິນ຺ທຸ ວິຍ ຍໂສ ວິຕ຺ຖາຣິໂກ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎໍ ອປ຺ປສທ຺ທໍ, ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕເທວ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ວິຠງ຺ເຄ, ‘‘ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສນ຺ຕິເກ ເຈປິ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ອນາກິຓ຺ຓໍ ຄຫຏ຺ເຐຫິ ປພ຺ພຊິເຕຫິ, ເຕນ ຕໍ ວິວິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ເສຕິ ເຈວ ອາສຕິ ຈ ເອຕ຺ຖາຕິ ເສນາສນໍ, ມຎ຺ຈປີຐາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ເສນາສນນ຺ຕິ ມຎ຺ໂຈປິ ເສນາສນໍ, ປີຐມ຺ປິ ຠິສິປິ ພິມ຺ໂພຫນມ຺ປິ, ວິຫາໂຣປິ ອຑ຺ຒໂຍໂຄປິ, ປາສາໂທປິ, ຫມ຺ມິຍມ຺ປິ, ຄຸຫາປິ, ອຏ຺ໂຏປິ, ມາໂຬປິ, ເລຓມ຺ປິ, ເວຬຸຄຸມ຺ໂພປິ, ຣຸກ຺ຂມູລມ຺ປິ, ມຓ຺ຑໂປປິ ເສນາສນໍ, ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ເສນາສນ’’ນ຺ຕິ. ອປິຈ ‘‘ວິຫາໂຣ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ປາສາໂທ ຫມ຺ມິຍໍ ຄຸຫາ’’ຕິ ອິທໍ ວິຫາຣເສນາສນໍ ນາມ. ‘‘ມຎ຺ໂຈ ປີຐໍ, ຠິສິ ພິມ຺ໂພຫນ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ມຎ຺ຈປີຐເສນາສນໍ ນາມ. ‘‘ຈິມິລິກາ, ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑ, ຕິຓສນ຺ຖາໂຣ, ປຓ຺ຓສນ຺ຖາໂຣ’’ຕິ ອິທໍ ສນ຺ຖຕເສນາສນໍ ນາມ. ‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ໂອກາສເສນາສນໍ ນາມາຕິ ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເສນາສນຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕເມວ. ອິມສ຺ສ ປນ ສກຸຓສທິສສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ, ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວເສນ ອາຄຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ. ‘‘ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາມ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໖໕໔) ອິທໍ ປນ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຣູປໍ, ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຘຸຕງ຺ຄນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສນ຺ທຈ຺ຉາຍໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂມູລໍ. ປພ຺ພຕນ຺ຕິ ເສລໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຸທກໂສຓ຺ຑີສຸ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສີຕາຍ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ນານາທິສາສຸ ຂາຍມານາສຸ ສີເຕນ ວາເຕນ ວີຊິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ກນ຺ທຣນ຺ຕິ ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸທກໍ, ເຕນ ທາຣິຕໍ, ອຸທເກນ ຠິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕປ຺ປເທສໍ, ຍໍ ນທີຕຸມ຺ພນ຺ຕິປິ ນທີກຸຎ຺ຊນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິສາ ວາລິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຕ຺ຖເກ ມຓິວິຕານໍ ວິຍ ວນຄຫນໍ, ມຓິກ຺ຂນ຺ຘສທິສໍ ອຸທກໍ ສນ຺ທຕິ. ເອວຣູປໍ ກນ຺ທຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕານິ ສີຕານິ ກຕ຺ວາ ວາລິກໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ຄິຣິຄຸຫນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕຣາ, ເອກສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອຸມງ຺ຄສທິສໍ ມຫາວິວຣໍ. ສຸສານລກ຺ຂຓໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປຈາຣຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ນ ກສນ຺ຕິ ນ ວປນ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ທູຣານເມຕໍ ເສນາສນານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິອາທິ (ວິຠ. ໕໓໑). ອພ຺ໂຠກາສນ຺ຕິ ອຈ຺ຉນ຺ນໍ, ອາກງ຺ຂມາໂນ ປເນຕ຺ຖ ຈີວຣກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ວສຕິ. ປລາລປຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ປລາລຣາສິໍ. ມຫາປລາລປຸຎ຺ຊໂຕ ຫິ ປລາລໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປພ຺ຠາຣເລຓສທິເສ ອາລເຍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉຄຸມ຺ພາທີນມ຺ປິ ອຸປຣິ ປລາລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ນິສິນ຺ນາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ. ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ປິຓ຺ຑປາຕປຣິເຍສນໂຕ ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ. ປລ຺ລງ຺ກນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ. ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍາຕິ ອຸປຣິມໍ ສຣີຣໍ ອຸຊຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາເທຕ຺ວາ. ເອວຎ຺ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈມ຺ມມໍສນຫາຣູນິ ນ ປຓມນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຍາ ເຕສໍ ປຓມນປຈ຺ຈຍາ ຂເຓ ຂເຓ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕາສຸ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານາສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ປຣິປຕຕິ, ວຸທ຺ຘິໍ ຜາຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ ຐປຍິຕ຺ວາ, ມຸຂສມີເປ ວາ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຍໍ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ນາສິກຄ຺ເຄ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ເຕ ວາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໓໗). ອຖ ວາ ‘‘ປຣີຕິ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ, ມຸຂນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານຕ຺ໂຖ, ສຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐານຕ຺ໂຖ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິມຸຂໍ ສຕິ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໔) ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂໂປ ‘‘ປຣິຄ຺ຄຫິຕນິຍ຺ຍານສຕິໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກຕິ ເອຕ຺ຖ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຣາຄໍ ປຫາຍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ປຫີນຕ຺ຕາ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສທິເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂມເຈຕິ. ຍຖາ ນໍ ສາ ມຸຎ຺ຈຕິ ເຈວ, ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈ ນ ປຸນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ອິມິນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປູຕິກມ຺ມາສາທໂຍ ວິຍ ປຸຣິມປກຕິໍ ປຊຫຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ວິກາຣາປຕ຺ຕິຍາ ປທຸສ຺ສຕິ, ປຣໍ ວາ ປທູເສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ປໂທໂສ. ອຸຠຍເມຕໍ ໂກຘສ຺ເສວາຘິວຈນໍ. ຖິນໍ ຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎໍ. ມິທ຺ຘໍ ເຈຕສິກເຄລຎ຺ຎໍ. ຖິນຎ຺ຈ ມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ. ອາໂລກສຎ຺ຎີຕິ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທິວາ ທິຏ຺ຐອາໂລກສຎ຺ຊານນສມຕ຺ຖຕາຍ ວິຄຕນີວຣຓາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສຕິຍາ ຈ ຎາເຓນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອິທໍ ອຸຠຍໍ ອາໂລກສຎ຺ຎາຍ ອຸປກາຣຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຈ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ຕຣິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ‘‘ກຖມິທໍ ກຖມິທ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອກຖໍກຖີ. ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອນວຊ຺ເຊສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ‘‘ອິເມ ນຸ ໂຂ ກຸສລາ, ກຖມິເມ ກຸສລາ’’ຕິ ເອວໍ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນ ກງ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ອິເມສຸ ປນ ນີວຣເຓສຸ ວຈນຕ຺ຖລກ຺ຂຓາທິເຠທໂຕ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໙໗. ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອປິ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຖາຄຕປທໍ ອິຕິປີຕິ ອິທມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓປທໍ ຎາຓວຬຎ຺ຊໍ ຎາເຓນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາຄຕນິເສວິຕນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓຜາສຸກາຍ ນິຆໍສິຕຏ຺ຐານໍ. ຕຖາຄຕາຣຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓທາຐາຍ ອາຣຎ຺ຊິຕຏ຺ຐານໍ.

໒໙໙. ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ຍຖາສຠາວໍ ປຊານາຕິ. ນຕ຺ເວວ ຕາວ ອຣິຍສາວໂກ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິມາ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ພາຫິຣເກຫິປິ ສາຘາຣຓາຕິ ນ ຕາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ອປຣິໂຍສິຕກິຈ຺ຈຕາຍ ນ ຕາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ອປິຈ ໂຂ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອປິຈ ໂຂ ປນ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຫາຫຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນາຄວນິໂກ ວິຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓ ປຣິໂຍສິຕສພ຺ພກິຈ຺ຈຕາຍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊງ຺ຄລານນ຺ຕິ ປຖວີຕລຈາຣີນໍ. ປາຓານນ຺ຕິ ສປາທກປາຓານໍ. ປທຊາຕານີຕິ ປທານິ. ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂອຘານໍ ປກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີຕິ ເສຏ຺ຐໍ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຍທິທໍ ມຫນ຺ຕຕ຺ເຕນາຕິ ມຫນ຺ຕຠາເວນ ອຄ຺ຄໍ ອກ຺ຂາຍຕິ, ນ ຄຸຓວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ເຍ ເກຈິ ໂລກິຍາ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ວາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ສງ຺ຄໂຫ – ສຊາຕິສງ຺ຄໂຫ, ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ, ກິຣິຍສງ຺ຄໂຫ, ຄຓນສງ຺ຄໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ເພ ຂຕ຺ຕິຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ສພ຺ເພ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ເອວໍ ສມານຊາຕິວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ສຊາຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ສພ຺ເພ ໂກສລກາ ສພ຺ເພ ມາຄຘກາ’’ຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຊາຕິເທສວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ສພ຺ເພ ຣຖິກາ ສພ຺ເພ ຘນຸຄ຺ຄຫາ’’ຕິ ເອວໍ ກິຣິຍວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ກິຣິຍສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ກຕມກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ? ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຫຎ຺ຈິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ກຖາ. ໔໗໑), ອຍໍ ຄຓນສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ອຍເມວ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ນນຸ ຈ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ກຕິ ກຸສລາ ກຕິ ອກຸສລາ ກຕິ ອພ຺ຍາກຕາຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອກຸສລໍ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ກຸສລໍ, ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອພ຺ຍາກຕໍ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສິຍາ ກຸສລໍ, ສິຍາ ອກຸສລໍ, ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໒໑໖-໒໑໗) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈຕຸຠູມກມ຺ປິ ກຸສລໍ ທິຍຑ຺ຒເມວ ສຈ຺ຈໍ ຠຊຕິ. ອຖ ກສ຺ມາ ມຫາເຖໂຣ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຫາຕິ? ສຈ຺ຈານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ສາຘິກມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອຸທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຕກາມາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໘) ເອຕ຺ຖ ສາຘິກມິທໍ ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ເອກາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາວ ໂຫຕິ, ຕໍ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂຕີຕິ ທສ຺ສິໂຕ, ສິກ຺ຂານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ເອກສ຺ສ ຫຕ຺ຖິປທສ຺ສ ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ເອກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ໂອຕິຓ຺ຓານິປິ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ໂອຕິຓ຺ຓານິປິ ສິງ຺ຄາລສສມິຄາທີນໍ ປາທານິ ຫຕ຺ຖິປເທ ສໂມຘານໍ ຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖິປທໂຕ ອມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ທ຺ວີສຸປິ ຕີສຸປິ ຈຕູສຸປິ ສຈ຺ເຈສຸ ຄຓນໍ ຄຕາ ຘມ຺ມາ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຄຓນໍ ຄຕາວ ໂຫນ຺ຕິ; ສຈ຺ຈານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາຕິ ທິຍຑ຺ຒສຈ຺ຈຄຓນໍ ຄເຕປິ ກຸສລຘມ຺ເມ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ທຸກ຺ເຂ ອຣິຍສຈ຺ເຈ’’ຕິອາທີສຸ ອຸທ຺ເທສປເທສຸ ເຈວ ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາຕິອາທີສຸ ນິທ຺ເທສປເທສຸ ຈ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ເກວລໍ ປເນຕ຺ຖ ເທສນານຸກ຺ກໂມວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໐໑. ຍຖາ ຫິ ເຉໂກ ວິລີວກາໂຣ ສຸຊາຕໍ ເວຬຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ ເຉຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຘາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຕໂຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຜາເລນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ເປສິໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຠາຄໍ ປິຏ຺ຐິຠາຄນ຺ຕິ ທ຺ວິຘາ ຜາເລຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຠາຄໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຠາຄໍ ອາທາຍ ຕໂຕ ສມຸຄ຺ຄພີຊນິຕາລວຓ຺ຏາທິນານປ຺ປກາຣໍ ເວຬຸວິກຕິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ປິຏ຺ຐິຠາຄຎ຺ຈ ອິຕຣາ ຈ ຈຕສ຺ໂສ ເປສິໂຍ ອິຕເຣ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ອິຕເຣ ຈ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ກມ຺ມາຍ ນ ອຸປເນສ຺ສຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອກປ຺ປຫາເຣນ ປນ ອຸປເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຸປເນສ຺ສຕິ. ເອວເມວ ອຍໍ ມຫາເຖໂຣປິ ວິລີວກາໂຣ ສຸຊາຕໍ ເວຬຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ວິຍ, ອິມໍ ມຫນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຈຕຸອຣິຍສຈ຺ຈວເສນ ມາຕິກໍ ຐເປສິ. ວິລີວກາຣສ຺ສ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈຘາ ກຣຓໍ ວິຍ ເຖຣສ຺ສ ຕີຓິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠາເຊນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ກຣຓໍ. ຕໂຕ ຍຖາ ໂສ ວິລີວກາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຠາຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຘາ ຜາເລສິ, ເອວໍ ເຖໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ຐເປຕ຺ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ຣູປນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຘາ ອກາສິ. ຕໂຕ ຍຖາ ໂສ ວິລີວກາໂຣ ຈຕສ຺ໂສ ເປສິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຠາຄໍ ປິຏ຺ຐິຠາຄນ຺ຕິ ທ຺ວິຘາ ຜາເລສິ, ເອວໍ ເຖໂຣ ອຸປາທາຍ ຣູປຎ຺ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ ຘາຕຸໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວເສນ ທ຺ວິຘາ ທສ຺ເສສິ. ຍຖາ ໂສ ວິລີວກາໂຣ ປິຏ຺ຐິຠາຄໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຠາຄໍ ອາທາຍ ນານປ຺ປກາຣໍ ວິລີວວິກຕິໍ ອກາສິ, ເອວໍ ເຖໂຣ ພາຫິຣໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູຕິອາທິມາຫ.

ຍຖາ ປນ ວິລີວກາໂຣ ປິຏ຺ຐິຠາຄຎ຺ຈ ອິຕຣາ ຈ ຈຕ຺ຕສ຺ໂສ ເປສິໂຍ ອິຕເຣ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ອິຕເຣ ຈ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກມ຺ມາຍ ອຸປເນສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ອຸປເນຕຸໍ, ເອວໍ ເຖໂຣປິ ພາຫິຣຎ຺ຈ ປຖວີຘາຕຸໍ ອິຕຣາ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ ອິຕເຣ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ເຘ ອິຕຣານິ ຈ ຕີຓິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ທສ຺ເສຕຸໍ. ອປິຈ ຣາຊປຸຕ຺ຕູປມາຍປິ ອຍໍ ກໂມ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ –

ເອໂກ ກິຣ ມຫາຣາຊາ, ຕສ຺ສ ປໂຣສຫສ຺ສໍ ປຸຕ຺ຕາ. ໂສ ເຕສໍ ປິຬນ຺ຘນປຣິກ຺ຂາຣໍ ຈຕູສຸ ເປຬາສຸ ຐເປຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ເປສິ – ‘‘ອິທໍ ເຕ, ຕາຕ, ຠາຕິການໍ ປິຬນ຺ຘນຠຓ຺ຑໍ ຕຖາຣູເປ ຉເຓ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປິຬນ຺ຘນໍ ໂນ ເທຫີຕິ ຍາຈນ຺ຕານໍ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ເທວາ’’ຕິ ສາຣຄພ຺ເຠ ປຏິສາເມສິ, ຕຖາຣູເປ ຉຓທິວເສ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປິຬນ຺ຘນໍ ໂນ, ຕາຕ, ເທຖ, ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕາຕາ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ໂວ ຫຕ຺ເຖ ມຍາ ປິຬນ຺ຘນໍ ຐປິຕໍ, ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘຖາຕິ. ເຕ ສາຘູຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຣ ໂນ ຫຕ຺ເຖ ປິຬນ຺ຘນຠຓ຺ຑໍ, ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຄພ຺ຠໍ ວິວຣິຕ຺ວາ, ຈຕສ຺ໂສ ເປຬາໂຍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈ ສມຸຄ຺ເຄ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈສຸ ກຣຓ຺ເຑສຸ ນີຫຣິເຕສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປິຘານໍ ປສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ຫຕ຺ຖູປຄປາທູປຄາທີນິ ນານປ຺ປກາຣານິ ປິຬນ຺ຘນານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ອິຕເຣຫິ ຈຕູຫິ ກຣຓ຺ເຑຫິ ອິຕເຣຫິ ຈຕູຫິ ສມຸຄ຺ເຄຫິ ອິຕຣາຫິ ຕີຫິ ເປຬາຫິ ນ ຕາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຕິ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ປນ ທສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ທາຕຸໍ.

ຕຕ຺ຖ ມຫາຣາຊາ ວິຍ ຠຄວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ ຠຄວາ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໕໙). ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ, ‘ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ໂອຣໂສ ມຸຂໂຕ ຊາໂຕ ຘມ຺ມໂຊ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ ຘມ຺ມທາຍາໂທ, ໂນ ອາມິສທາຍາໂທ’ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ, ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ…ເປ… ໂນ ອາມິສທາຍາໂທ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໙໗). ປໂຣສຫສ຺ສຣາຊປຸຕ຺ຕາ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປໂຣສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ສຸຄຕໍ ປຍິຣຸປາສຕິ;

ເທເສນ຺ຕໍ ວິຣຊໍ ຘມ຺ມໍ, ນິພ຺ພານໍ ອກຸໂຕຠຍ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໖);

ຣຎ຺ໂຎ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ຈຕູສຸ ເປຬາສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕກາໂລ ວິຍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນາຍ ຐປິຕກາໂລ, ເຕເນວາຫ – ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປໂຫຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ເທເສຕຸໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ປຏ຺ຐເປຕຸໍ ວິວຣິຕຸໍ ວິຠຊິຕຸໍ ອຸຕ຺ຕານີກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໑). ຕຖາຣູເປ ຂເຓ ເຕສໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕານໍ ຕໍ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນໍ ຍາຈນກາໂລ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວສ຺ສູປນາຍິກສມເຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຍາຈິຕກາໂລ. ອຸປກຏ຺ຐາຍ ກິຣ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທສິຕໍ. ຣຎ຺ໂຎ, ‘‘ຕາຕາ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ໂວ ຫຕ຺ເຖ ມຍາ ປິຬນ຺ຘນໍ ຐປິຕໍ ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ສມ຺ພຸທ຺ເຘນາປິ, ‘‘ເສເວຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ, ຠຊຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ. ປຓ຺ຑິຕາ ຠິກ຺ຂູ ອນຸຄ຺ຄາຫກາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ສນ຺ຕິເກ ຠິກ຺ຂູນໍ ເປສິຕກາໂລ.

ຣາຊປຸຕ຺ເຕຫິ ຣຎ຺ໂຎ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນໍ ຍາຈິຕກາໂລ ວິຍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຕ຺ຖຸກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຍາຈິຕກາໂລ. ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ຄພ຺ຠໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ເປຬາໂຍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຐປນໍ ວິຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ວເສນ ມາຕິກາຍ ຐປນໍ. ຕິສ຺ໂສ ເປຬາໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຎ຺ຈສມຸຄ຺ຄນີຫຣຓໍ ວິຍ ຕີຓິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ວິຠຊນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທສ຺ສນໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມຸຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຎ຺ຈກຣຓ຺ຑນີຫຣຓໍ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຠຊນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸມຫາຠູຕອຸປາທາຣູປວເສນ ປຎ຺ຈໂກຏ຺ຐາສທສ຺ສນໍ.

໓໐໒. ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຣຓ຺ເຑ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປິຘານໍ ປສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖູປຄປາທູປຄາທິປິຬນ຺ຘນທານໍ ວິຍ ຕີຓິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ວິຠຊນ຺ຕສ຺ສ ພາຫິຣໍ ຕາວ ປິຘານໍ ວິຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ນານາສຠາວໂຕ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູ’’ຕິອາທິວຈນໍ.

ຕສ຺ສ ປນ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕຫິ ຈຕູຫິ ກຣຓ຺ເຑຫິ ຈຕູຫິ ສມຸຄ຺ເຄຫິ ຕີຫິ ຈ ເປຬາຫິ ປຈ຺ຉາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນທານໍ ວິຍ ເຖຣສ຺ສາປິ ອິຕເຣສຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປເນຕໍ ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ນິຍກາຘິວຈນເມວ. ກກ຺ຂຬນ຺ຕິ ຖທ຺ຘໍ. ຂຣິຄຕນ຺ຕິ ຜຣຸສໍ. ອຸປາທິນ຺ນນ຺ຕິ ນ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານເມວ, ອວິເສເສນ ປນ ສຣີຣຏ຺ຐກສ຺ເສຕໍ ຄຫຓໍ. ສຣີຣຏ຺ຐກຎ຺ຫິ ອຸປາທິນ຺ນໍ ວາ ໂຫຕຸ, ອນຸປາທິນ຺ນໍ ວາ, ອາທິນ຺ນຄຫິຕປຣາມຏ຺ຐວເສນ ສພ຺ພໍ ອຸປາທິນ຺ນເມວ ນາມ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ອຸທຣິຍໍ ກຣີສນ຺ຕິ ອິທໍ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກປຖວີຘາຕຸວເສນ ຕາວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຠຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ມນສິກາຣໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸກາເມນ ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ປນ ນ ອິຘ ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫໍ. ຕມ຺ປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິວເສນ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ, ‘‘ອຍມ຺ປິ ອເຈຕນາ ອພ຺ຍາກຕາ ສຸຎ຺ຎາ ຖທ຺ຘາ ປຖວີຘາຕຸ ເອວາ’’ຕິ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປີຕິ ອິທໍ ອິຕເຣສຸ ຕີສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອນຸຄຕາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູຕິ ຍາ ຈ ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ. ຍາ ຈ ພາຫິຣາຕິ ຍາ ຈ ວິຠງ຺ເຄ, ‘‘ອໂຍ ໂລຫໍ ຕິປຸ ສີສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໑໗໓) ນເຍນ ອາຄຕາ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຖເຣນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ ນານາສຠາວໂຕ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ທສ຺ສິຕາ, ພາຫິຣາ ສງ຺ເຂເປນ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐາເນ ສຕ຺ຕານໍ ອາລໂຍ ນິກນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ຄຫຓໍ ປຣາມາໂສ ພລວາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ອາລຍາທີນໍ ອຸທ຺ຘຣຓຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ຘາ ວາ ພຸທ຺ຘສາວກາ ວາ ວິຕ຺ຖາຣກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ນ ພລວາ, ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈາຠາວໂຕ ສງ຺ເຂເປນ ກເຖນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ກສ຺ສໂກ ເຂຕ຺ຕໍ ກສມາໂນ ຍຕ຺ຖ ມູລສນ຺ຕານການໍ ພລວຕາຍ ນງ຺ຄລໍ ລຄ຺ຄຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂຄເຓ ຐເປຕ຺ວາ ປໍສຸໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ມູລສນ຺ຕານການິ ເຉຕ຺ວາ ເຉຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ພຫຸໍ ວາຍາມໍ ກໂຣຕິ. ຍຕ຺ຖ ຕານິ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ພລວໍ ປໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ໂຄເຓ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣມາໂນ ກສຕິເຍວ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຖວີຘາຕຸເຣເວສາຕິ ທຸວິຘາເປສາ ຖທ຺ຘຏ຺ເຐນ ກກ຺ຂຬຏ຺ເຐນ ຜຣຸສຏ຺ເຐນ ເອກລກ຺ຂຓາ ປຖວີຘາຕຸເຍວ, ອາວຸໂສຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ພາຫິຣາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ຍສ຺ມາ ພາຫິຣາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອເຈຕນາຠາໂວ ປາກໂຏ, ນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍ, ຕສ຺ມາ ສາ ພາຫິຣາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກສທິສາ ອເຈຕນາເຍວາຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂປຣິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ທນ຺ເຕນ ໂຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊິໂຕ ອທນ຺ໂຕ ກຕິປາຫເມວ ວິສູກາຍຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ, ອຖ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ທມຖໍ ອຸເປຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາປິ ພາຫິຣາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກສທິສາຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ກຕິປາຫເມວ ອເຈຕນາຠາໂວ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຖ ນ ຈິເຣເນວສ຺ສາ ອເຈຕນາຠາໂວ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ຕໍ ເນຕໍ ມມາຕິ ຕໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ນ ເອຕໍ ມມ, ນ ເອໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາຠູຕນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວໍ, ຕຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາວໍ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ພາຫິຣອາໂປຘາຕຸວເສນ ພາຫິຣາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ວິນາສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ວິເສສຕເຣນ ອຸປາທິນ຺ນາຍ ສຣີຣຏ຺ຐກປຖວີຘາຕຸຍາ ວິນາສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ປກຸປ຺ປຕີຕິ ອາໂປສໍວຏ຺ຏວເສນ ວຑ຺ຒມານາ ກຸປ຺ປຕິ. ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ຂາໂຣທເກນ ວິລີຍມານາ ອຸທການຸຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ປພ຺ພຕາທິວເສນ ສຓ຺ຐິຕາ ປຖວີຘາຕຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ໂຫຕິ. ວິລີຍິຕ຺ວາ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ. ຕາວ ມຫລ຺ລິກາຍາຕິ ຕາວ ມຫນ຺ຕາຍ.

ທຸເວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ສງ຺ຂາຕາຍໍ ວສຸນ຺ຘຣາຕິ. –

ເອວໍ ພຫລຕ຺ເຕເນວ ມຫນ຺ຕາຍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬປ຺ປມາຓາຍ. ອນິຈ຺ຈຕາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຕາ. ຂຍຘມ຺ມຕາຕິ ຂຍໍ ຄມນສຠາວຕາ. ວຍຘມ຺ມຕາຕິ ວຍໍ ຄມນສຠາວຕາ. ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາຕິ ປກຕິວິຊຫນສຠາວຕາ, ອິຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຕີຓິປິ ລກ຺ຂຓານິ ອາຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ມຕ຺ຕຏ຺ຐກສ຺ສາຕິ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກສ຺ສ, ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ ຐິຕິປຣິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ສຣສປຣິຕ຺ຕຕາຍ ຈ. ອຍຎ຺ຫິ ອຕີເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິຕ຺ຖ, ນ ຊີວຕິ, ນ ຊີວິສ຺ສຕິ. ອນາຄເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິສ຺ສຕິ, ນ ຊີວຕິ, ນ ຊີວິຕ຺ຖ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວຕິ, ນ ຊີວິຕ຺ຖ, ນ ຊີວິສ຺ສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຈ, ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈ ເກວລາ;

ເອກຈິຕ຺ຕສມາຍຸຕ຺ຕາ, ລຫຸ ໂສ ວຕ຺ຕເຕ ຂໂຓ’’ຕິ. –

ອິທໍ ເອຕສ຺ເສວ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຐິຕິປຣິຕ຺ຕຕາຍ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອສ຺ສາສປສ຺ສາສູປນິພທ຺ຘາທິຠາເວນ ປນສ຺ສ ສຣສປຣິຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ອສ຺ສາສູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ປສ຺ສາສູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ມຫາຠູຕູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ກພຬີກາຣາຫາຣູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓູປນິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕນ຺ຕິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ.

ຕຓ຺ຫຸປາທິນ຺ນສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອາທິນ຺ນຄຫິຕປຣາມຏ຺ຐສ຺ສ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ອສ຺ມີຕິ ວາ. ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ໂນເຕເວຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ ອຖ ໂຂ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອຫນ຺ຕິ ວາຕິອາທິ ຕິວິໂຘ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາໂຫ ໂນເຕວ ໂຫຕິ, ນ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຈ ອາໂປຘາຕຸວເສນ, ເອວໍ ເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕຸວເສນປິ ພາຫິຣາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ ເອກໍເຍວ ອາຄຕໍ. ອິຕຣານິປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຕຎ຺ເຈ, ອາວຸໂສຕິ ອິຘ ຕສ຺ສ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂສຕທ຺ວາເຣ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ພລໍ ທສ຺ເສຕິ. ອກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ປຣິຠາສນ຺ຕີຕິ ຕຍາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຕໍ, ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ຕໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ວາຈາຍ ປຣິຠາສນ຺ຕິ. ໂຣເສນ຺ຕີຕິ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ວິເຫເສນ຺ຕີຕິ ທຸກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ວາຈາຍ ຆຏ຺ຏນເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ເອວນ຺ຕິ ໂສ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ເອວໍ ສມ຺ປຊານາຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຂ ເມ ອຍນ຺ຕິ ສມ຺ປຕິວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ຈ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາຕິ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສໂຕ ຊາຕາ ໂສຕທ຺ວາຣຊວນເວທນາ, ຜສ຺ໂສ ອນິຈ຺ໂຈຕິ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ໂຈຕິ ປສ຺ສຕິ. ເວທນາທໂຍປິ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຘາຕາຣມ຺ມຓເມວາຕິ ຘາຕຸສງ຺ຂາຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ. ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ໂອຕຣຕິ. ປສີທຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ປສີທຕິ, ຠຸມ຺ມວຈນເມວ ວາ ເອຕໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ‘‘ຘາຕາຣມ຺ມຓເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຘາຕາຣມ຺ມເຓເຍວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຘາຕຸວເສນ ເອວນ຺ຕິ ອຘິໂມກ຺ຂໍ ລຠຕິ, ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ນ ທຸສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ໂສຕທ຺ວາຣມ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ມູລປຣິຎ຺ຎາອາຄນ຺ຕຸກຕາວກາລິກວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎປພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ປນ ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ໂສຕທ຺ວາຣວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ກຕປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ຫິ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ພລວວິປສ຺ສກສ຺ສ ສເຈປິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອໂຍນິໂສ ອາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ປຕ຺ວາ ເອກໍ ທ຺ເວ ວາເຣ ອາເສວນໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄເມວ ໂອຕຣຕິ, ນ ຣາຄາທິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕິກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ. ອປຣສ຺ສ ຣາຄາທິວເສນ ເອກໍ ວາຣໍ ຊວນໍ ຊວຕິ, ຊວນປຣິໂຍສາເນ ປນ ຣາຄາທິວເສນ ເອວໍ ເມ ຊວນໍ ຊວິຕນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊໂຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ, ປຸນ ວາຣໍ ຕຖາ ນ ຊວຕິ. ອປຣສ຺ສ ເອກວາຣໍ ເອວໍ ອາວຊ຺ຊໂຕ ປຸນ ທຸຕິຍວາຣໍ ຣາຄາທິວເສນ ຊວນໍ ຊວຕິເຍວ, ທຸຕິຍວາຣາວສາເນ ປນ ເອວໍ ເມ ຊວນໍ ຊວິຕນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊໂຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ, ຕຕິຍວາເຣ ຕຖາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ປຐໂມ ອຕິຕິກ຺ໂຂ, ຕຕິໂຍ ອຕິມນ຺ໂທ, ທຸຕິຍສ຺ສ ປນ ວເສນ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ, ລຏຸກິໂກປເມ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວເນ ຈ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ໂສຕທ຺ວາເຣ ປຣິຄ຺ຄຫິຕວເສນ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ພລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກາຍທ຺ວາເຣ ທີເປນ຺ໂຕ ຕຎ຺ເຈ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ວາເຣສຸ ກິລມຕິ ໂສຕທ຺ວາເຣ ຈ ກາຍທ຺ວາເຣ ຈ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ເຂຕ຺ຕສ຺ສາມີ ປຸຣິໂສ ກຸທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ໂຕ ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑໍ ອທຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐາເນສຸເຍວ ກຸທາເລນ ຠູມິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕິຓມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑໍ ເທຕິ. ເອວເມວ ມຫາເຖໂຣ ອນາຄເຕ ສິກ຺ຂາກາມາ ປຘານກມ຺ມິກາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອິເມສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສໍວຣໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຂິປ຺ປເມວ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິເມສຸເຍວ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຄາຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສໍວຣໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ. ປາຓິສມ຺ຜສ຺ເສນາຕິ ປາຓິປ຺ປຫາເຣນ, ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຖາຠູໂຕຕິ ຕຖາສຠາໂວ. ຍຖາຠູຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຍຖາສຠາເວ. ກມນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕຕິອາທີສຸ ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວຕາຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິເຍວ. ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ກກຈູປໂມວາທໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ອນຸສ຺ສຣຕິເຍວ. ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ກກໂຈກນ຺ຕນໍ ອຘິວາສຍມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣມາໂນປິ ອນຸສ຺ສຣຕິເຍວ.

ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ອິຘ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ອິຘ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ສາ ປເນສາ ກິຎ຺ຈາປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ວີຣິຍພເລນ ຠາວນາສິທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປສ຺ສນໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຐາເນ ຐເປຕີຕິ ວິປສ຺ສນາວ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ ຊາຕາ.

໓໐໓. ອາໂປຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ອາໂປຄຕນ຺ຕິ ສພ຺ພອາເປສຸ ຄຕໍ ອລ຺ລຍູສຠາວລກ຺ຂຓໍ. ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ຠາວນານເຍນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ປກຸປ຺ປຕີຕິ ໂອຆວເສນ ວຑ຺ຒຕິ, ສມຸທ຺ທໂຕ ວາ ອຸທກໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ປາກຕິໂກ ປໂກໂປ, ອາໂປສໍວຏ຺ຏກາເລ ປນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໍ ອຸທກປູຣເມວ ໂຫຕິ. ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘເນ ອາໂຣປິຕອຸທກໍ ວິຍ ຂຍໍ ວິນາສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໐໔. ເຕໂຊຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ເຕໂຊຄຕນ຺ຕິ ສພ຺ພເຕເຊສຸ ຄຕໍ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ເຕໂຊ ເອວ ວາ ເຕໂຊຠາວໍ ຄຕນ຺ຕິ ເຕໂຊຄຕໍ. ປຸຣິເມ ອາໂປຄເຕປິ ປຈ຺ຉິເມ ວາໂຍຄເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ຈາຕິ ເຍນ ເຕໂຊຄເຕນ. ຕສ຺ມິໍ ກຸປ຺ປິເຕ ອຍໍ ກາໂຍ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ເອກາຫິກຊຣາທິຠາເວນ ອຸສຸມຊາໂຕ ໂຫຕິ. ເຍນ ຈ ຊີຣີຍຕີຕິ ເຍນ ອຍໍ ກາໂຍ ຊີຣຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວກລ຺ລຕ຺ຕໍ ພລປຣິກ຺ຂຍໍ ວລິປລິຕາທິຠາວຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ເຍນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫຕີຕິ ເຍນ ກຸປ຺ປິເຕນ ອຍໍ ກາໂຍ ທຍ຺ຫຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຍ຺ຫາມິ ທຍ຺ຫາມີຕິ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ສຕໂຘຕສປ຺ປິໂຄສີຕຈນ຺ທນາທິເລປຎ຺ຈ ຕາລວຓ຺ຏວາຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຍນ ຕໍ ອສິຕໍ ວາ ໂອທນາທິ, ປີຕໍ ວາ ປານກາທິ, ຂາຍິຕໍ ວາ ປິຏ຺ຐຂຊ຺ຊກາທິ, ສາຍິຕໍ ວາ ອມ຺ພປກ຺ກມຘຸຜາຓິຕາທິ ສມ຺ມາ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣສາທິຠາເວນ ວິເວກໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ຠາວນານເຍນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຫຣິຕນ຺ຕນ຺ຕິ ຫຣິຕເມວ. ອລ຺ລຕິຓາທິໍ ອາຄມ຺ມ ນິພ຺ພາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປນ຺ຖນ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາມຄ຺ຄເມວ. ເສລນ຺ຕນ຺ຕິ ປພ຺ພຕໍ. ອຸທກນ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທກໍ. ຣມຓີຍໍ ວາ ຠູມິຠາຄນ຺ຕິ ຕິຓຄຸມ຺ພາທິຣຫິຕໍ, ວິວິຕ຺ຕໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ຠູມິຠາຄໍ. ອນາຫາຣາຕິ ນິຣາຫາຣາ ນິຣຸປາທານາ, ອຍມ຺ປິ ປກຕິຍາວ ເຕໂຊວິກາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕໂຊສໍວຏ຺ຏກາເລ ປນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸເລນາຕິ ຈມ຺ມນິລ຺ເລຂເນນ. ອຄ຺ຄິໍ ຄເວສນ຺ຕີຕິ ເອວຣູປໍ ສຸຂຸມໍ ອຸປາທານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ຍໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຸສຸມໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຊ຺ຊລຕິ, ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໐໕. ວາໂຍຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາຕິ ອຸຄ຺ຄາຣຫິກ຺ກາຣາທິປວຕ຺ຕກາ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫນວາຕາ. ອໂຘຄມາ ວາຕາຕິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທິນີຫຣຓກາ ອໂຘ ໂອໂຣຫນວາຕາ. ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາຕິ ອນ຺ຕານໍ ພຫິວາຕາ. ໂກຏ຺ຐາສຍາ ວາຕາຕິ ອນ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕວາຕາ. ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນຕິ ຘມນີຊາລານຸສາເຣນ ສກລສຣີເຣ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ອນຸສຏາ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິນິພ຺ພຕ຺ຕກວາຕາ. ອສ຺ສາໂສຕິ ອນ຺ໂຕປວິສນນາສິກວາໂຕ. ປສ຺ສາໂສຕິ ພຫິນິກ຺ຂມນນາສິກວາໂຕ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ຠາວນານເຍນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຄາມມ຺ປິ ວຫຕີຕິ ສກລຄາມມ຺ປິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກຸຣຸມານາ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິຄມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ວາໂຍສໍວຏ຺ຏກາເລ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬວິທ຺ຘໍສນວເສນ ວາໂຍຘາຕຸວິກາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ. ວິຘູປເນນາຕິ ອຄ຺ຄິພີຊນເກນ. ໂອສ຺ສວເນຕິ ຉທນຄ຺ເຄ, ເຕນ ຫິ ອຸທກໍ ສວຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ໂອສ຺ສວນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໓໐໖. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສຕິ ອິຘ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕານໍ ມຫາຠູຕານໍ ນິສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ. ກຏ຺ຐນ຺ຕິ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣໍ. ວລ຺ລິນ຺ຕິ ອາພນ຺ຘນວລ຺ລິໍ. ຕິຓນ຺ຕິ ຉທນຕິຓໍ. ມຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ອນຸເລປມຕ຺ຕິກໍ. ອາກາໂສ ປຣິວາຣິໂຕຕິ ເອຕານິ ກຏ຺ຐາທີນິ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອາກາໂສ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄາຣໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຄາຣນ຺ຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຏ຺ຐາທີສຸ ປນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຣາສິກເຕສຸ ກຏ຺ຐຣາສິວລ຺ລິຣາສີຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອວເມວ ອຏ຺ຐິອາທີນິ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອາກາໂສ, ຕາເນວ ອຏ຺ຐິອາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ຣູປໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຣີຣນ຺ຕິ ໂວຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ກຏ຺ຐາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ເຄຫນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ ອຄາຣໍ ຂຕ຺ຕິຍເຄຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເຄຫນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍສຣີຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຣີຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ເຫຕ຺ຖ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຊີໂວ ວາ ວິຊ຺ຊຕິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈວ, ອາວຸໂສ, ຈກ຺ຂູຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ເຫຏ຺ຐາ ອຸປາທາຣູປໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ຕີຓິ ຈ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ນ ກຖິຕານິ, ອິທານິ ຕານິ ກເຖຕຸໍ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸໍ ອປຣິຠິນ຺ນນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸປສາເທ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ອຸປຫເຕປິ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫໂລຫິເຕຫິ ປລິພຸທ຺ເຘປິ ຈກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຣິຠິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ນາມ. ພາຫິຣາ ຈ ຣູປາຕິ ພາຫິຣາ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປາ. ຕຊ຺ໂຊ ສມນ຺ນາຫາໂຣຕິ ຕໍ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ຣູເປ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນມນສິກາໂຣ, ຠວງ຺ຄາວຏ຺ຏນສມຕ຺ຖໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ຣູປານໍ ອນາປາຖຄຕຕ຺ຕາປິ ອຎ຺ຎາວິຫິຕສ຺ສປິ ນ ໂຫຕິ, ຕຊ຺ຊສ຺ສາຕິ ຕທນຸຣູປສ຺ສ. ວິຎ຺ຎາຓຠາຄສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຓໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ.

ຍໍ ຕຖາຠູຕສ຺ສາຕິອາທີສຸ ທ຺ວາຣວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຠູຕສ຺ສາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫຠູຕສ຺ສ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນ ຣູປຊນກຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂເຓ ຕິສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ, ຕທນນ຺ຕຣຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເວທນາທໂຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ. ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓເມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເຈຕນາວ ວຸຕ຺ຕາ. ສງ຺ຄໂຫຕິ ເອກໂຕ ສງ຺ຄໂຫ. ສນ຺ນິປາໂຕຕິ ສມາຄໂມ. ສມວາໂຍຕິ ຣາສິ. ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕີຕິ ໂສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕິ, ຉນ຺ໂທຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫາເວວຈນເມວ, ຕຓ຺ຫາ ຫິ ຉນ຺ທກຣຓວເສນ ຉນ຺ໂທ. ອາລຍກຣຓວເສນ ອາລໂຍ. ອນຸນຍກຣຓວເສນ ອນຸນໂຍ. ອຊ຺ໂຌຄາຫິຕ຺ວາ ຄິລິຕ຺ວາ ຄຫນວເສນ ອຊ຺ໂຌສານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ອິຕິ ຕີຓິ ສຈ຺ຈານິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາເນວ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຍາ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ທິຏ຺ຐິ ສງ຺ກປ຺ໂປ ວາຈາ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ອາຊີໂວ ວາຍາໂມ ສຕິ ສມາຘິ ຠາວນາປຏິເວໂຘ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄຕິ. ພຫຸກຕໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ພຫຸໍ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈວ, ອາວຸໂສ, ໂສຕນ຺ຕິອາທິວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິໂກ ມໂນ ນາມ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຕໍ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ ມນ຺ທຖາມຄຕເມວ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ປຣິຠິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ນາມ. ພາຫິຣາ ຈ ຘມ຺ມາຕິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ເນວ ຕາວ ຕຊ຺ຊສ຺ສາຕິ ອິທໍ ຠວງ຺ຄສມເຍເນວ ກຖິຕໍ. ທຸຕິຍວາໂຣ ປຄຸຓຊ຺ຌານປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ວາ, ປຄຸຓກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາເຣນ ວາ, ປຄຸຓພຸທ຺ຘວຈນສຊ຺ຌາຍກຣຓາທິນາ ວາ, ອຎ຺ຎວິຫິຕກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ຣູປນ຺ຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ເວທນາທໂຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓເມວ. ສງ຺ຂາຣາ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ສເຈຕນາວເສເນວ ຄຫິຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ມຫາເຖໂຣ ເຫຏ຺ຐາ ເອກເທສເມວ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ປຣິຫີນເທສນໍ ສພ຺ພໍ ຕໍຕໍທ຺ວາຣວເສນ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ມຫາສາໂຣປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສາໂຣປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕຕິ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ສລິງ຺ເຄເນວ ປາຏິເຍກ຺ເກ ຊາເຕ.

ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ອສຸກກຸລປຸຕ຺ໂຕຕິ ນ ນິຍາມິໂຕ, ເທວທຕ຺ຕໍເຍວ ປນ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂສ ຫິ ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ມຫາສມ຺ມຕປເວຓິຍາ ໂອກ຺ກາກວໍເສ ຊາຕຕ຺ຕາ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ໂຕ. ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິ ຍສ຺ສ ຊາຕິ ອນ຺ໂຕ ອນຸປວິຏ຺ຐາ, ໂສ ຊາຕິຍາ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ນາມ. ຊຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ລາຠສກ຺ກາຣາທີສຸປິ ລາໂຠຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ. ສກ຺ກາໂຣຕິ ເຕສໍເຍວ ສຸກຕຠາໂວ. ສິໂລໂກຕິ ວຓ຺ຓຠຓນໍ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ອປຎ຺ຎາຕາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປ຺ເປສກ຺ຂາຕິ ອປ຺ປປຣິວາຣາ, ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂສາເຣນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອກ຺ຂຈກ຺ກຍຸຄນງ຺ຄລາທິກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ. ສາຂາປລາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສາຕິ ມຄ຺ຄຜລສາຣສ຺ສ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ສາຂາປລາສໍ ນາມ, ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຕນ ຈ ໂວສານໍ ອາປາທີຕິ ເຕເນວ ຈ ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ສາໂຣ ເມ ປຕ຺ໂຕຕິ ໂວສານໍ ອາປນ຺ໂນ.

໓໑໐. ຎາຓທສ຺ສນໍ ອາຣາເຘຕີຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ໂຎ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຠິຎ຺ຎານໍ ມຕ຺ຖເກ ຐິຕໍ, ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ຎາຓທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຊານໍ ອປສ຺ສໍ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ກິຎ຺ຈິ ສຸຂຸມໍ ຣູປໍ ອຊານນ຺ຕາ ອນ຺ຕມໂສ ປໍສຸປິສາຈກມ຺ປິ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

໓໑໑. ອສມຍວິໂມກ຺ຂໍ ອາຣາເຘຕີຕິ, ‘‘ກຕໂມ ອສມຍວິໂມກ຺ໂຂ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ອຍໍ ອສມຍວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໓) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອາຣາເຘຕິ ສມ຺ປາເທຕິ ປຏິລຠຕິ. ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຫິ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓເຍວ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ, ‘‘ກຕໂມ ສມຍວິໂມກ຺ໂຂ? ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຌານານິ ຈຕສ຺ໂສ ຈ ອຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ອຍໍ ສມຍວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ ເອວໍ ສມຍວິໂມກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ປນ ກາເລນ ກາລໍ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສກິໍ ວິມຸຕ຺ຕານິ ຫິ ມຄ຺ຄຜລານິ ວິມຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕເມວາຕິ ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ອສມຍວິໂມກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ອກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ເອຕສ຺ສາຕິ ເອຕທຕ຺ຖໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລຕ຺ຖມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ອຍໍ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕໍ ສາຣນ຺ຕິ ເອຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ສາຣໍ. ເອຕໍ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ເອຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ, ເອສາ ໂກຏິ, ນ ອິໂຕ ປຣໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາສາໂຣປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຈູຬສາໂຣປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬສາໂຣປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປິງ຺ຄລໂກຈ຺ໂຉຕິ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິງ຺ຄລຘາຕຸໂກ. ໂກຈ຺ໂຉຕິ ປນສ຺ສ ນາມໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປິງ຺ຄລໂກຈ຺ໂຉ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສງ຺ຆິໂນຕິອາທີສຸ ປພ຺ພຊິຕສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ສງ຺ໂຆ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ຆິໂນ. ສ຺ເວວ ຄໂຓ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຓິໂນ. ອາຈາຣສິກ຺ຂາປນວເສນ ຕສ຺ສ ຄຓສ຺ສ ອາຈຣິຍາຕິ ຄຓາຈຣິຍາ. ຎາຕາຕິ ປຎ຺ຎາຕາ ປາກຏາ. ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ວຕ຺ຖມ຺ປິ ນ ນິວາເສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມຸຄ຺ຄໂຕ ຍໂສ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຍສສ຺ສິໂນ. ຕິຕ຺ຖກຣາຕິ ລທ຺ຘິກຣາ. ສາຘຸສມ຺ມຕາຕິ ອິເມ ສາຘຸ ສຸນ຺ທຣາ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຕາ. ພຫຸຊນສ຺ສາຕິ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ. ອິທານິ ເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖິທໍ ປູຣໂຓຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປູຣໂຓຕິ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸປຏິຎ຺ຎສ຺ສ ນາມໍ. ກສ຺ສໂປຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ໂສ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ເອກູນທາສສຕໍ ປູຣຍມາໂນ ຊາໂຕ, ເຕນສ຺ສ ‘‘ປູຣໂຓ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ມງ຺ຄລທາສຕ຺ຕາ ຈສ຺ສ ‘‘ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ອກຕໍ ວາ ນ ກຕນ຺ຕິ. ‘‘ໂສ ກິມຫເມຕ຺ຖ ວສາມີ’’ຕິ ປລາຍິ. ອຖສ຺ສ ໂຈຣາ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉິນ຺ທິໍສຸ. ໂສ ປຓ຺ເຓນ ວາ ຕິເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸມ຺ປິ ອຊານນ຺ໂຕ ຊາຕຣູເປເນວ ເອກໍ ຄາມໍ ປາວິສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ອຣຫາ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ນຕ຺ຖິ ອິມິນາ ສທິໂສ’’ຕິ ປູວຠຕ຺ຕາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາຏກໍ ອນິວຕ຺ຖຠາເວນ ອິທໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາຏກໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ນ ນິວາເສສິ, ຕເທວ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ເຎປິ ປຎ຺ຈສຕາ ມນຸສ຺ສາ ປພ຺ພຊິໍສຸ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ’’ຕິ.

ມກ຺ຂລີຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ໂຄສາລາຍ ຊາຕຕ຺ຕາ ໂຄສາໂລຕິ ທຸຕິຍໍ ນາມໍ. ຕໍ ກິຣ ສກທ຺ທມາຍ ຠູມິຍາ ເຕລຆຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ‘‘ຕາຕ, ມາ ຂລີ’’ຕິ ສາມິໂກ ອາຫ. ໂສ ປມາເທນ ຂລິຕ຺ວາ ປຕິຕ຺ວາ ສາມິກສ຺ສ ຠເຍນ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ສາມິໂກ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ສາຏກກຓ຺ເຓ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສປິ ສາຏກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອເຈລໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຍິ, ເສສໍ ປູຣຓສທິສເມວ.

ອຊິໂຕຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ເກສກມ຺ພລໍ ຘາເຣຕີຕິ ເກສກມ຺ພໂລ. ອິຕິ ນາມທ຺ວຍໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກສກມ຺ພໂລ ນາມ ມນຸສ຺ສເກເສຫິ ກຕກມ຺ພໂລ, ຕໂຕ ປຏິກິຏ຺ຐຕຣໍ ວຕ຺ຖໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍານິ ການິຈິ ຕນ຺ຕາວຸຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ, ເກສກມ຺ພໂລ ເຕສໍ ປຏິກິຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂາຍຕິ, ເກສກມ຺ພໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີເຕ ສີໂຕ ອຸຓ຺ເຫ ອຸຓ຺ໂຫ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໓໘).

ປກຸໂຘຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ກຈ຺ຈາຍໂນຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສີຕຸທກປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ເອສ, ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາປິ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣຕິ, ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ວາ ກຎ຺ຊິຍໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ກໂຣຕິ, ນທິໍ ວາ ມຄ຺ໂຄທກໍ ວາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ‘‘ສີລໍ ເມ ຠິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວາລິກຖູປໍ ກຕ຺ວາ ສີລໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວຣູໂປ ນິສ຺ສິຣິກລທ຺ຘິໂກ ເອສ.

ສຎ຺ຊໂຍຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ເພລຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ. ອມ຺ຫາກໍ ຄຓ຺ຐນກິເລໂສ ປລິພຸຊ຺ຌນກິເລໂສ ນຕ຺ຖິ, ກິເລສຄຓ຺ຐຣຫິຕາ ມຍນ຺ຕິ ເອວໍ ວາທິຕາຍ ລທ຺ຘນາມວເສນ ນິຄຓ຺ໂຐ. ນາຏສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ. ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສູຕິ ຍຖາ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎາ, ຕເຖວ ຊານິໍສຸ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ເນສໍ ສາ ປຏິຎ຺ຎາ ນິຍ຺ຍານິກາ ສພ຺ເພ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ. ໂນ ເຈ, ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ. ຕສ຺ມາ ກິໍ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນ ນິຍ຺ຍານິກາຕິ, ອຍເມຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ຠຄວາ ເນສໍ ອນິຍ຺ຍານິກຠາວກຖເນນ ອຕ຺ຖາຠາວໂຕ ອລນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປມາຍ ອຕ຺ຖໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເມວ ເທເສຕຸໍ, ຘມ຺ມໍ, ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເທເສສ຺ສາມີຕິ ອາຫ.

໓໒໐. ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາຕິ ສຈ຺ຉິກຣຓຕ຺ຖໍ. ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ ນ ຊນຍຕິ. ນ ວາຍມຕີຕິ ວາຍາມໍ ປຣກ຺ກມໍ ນ ກໂຣຕິ. ໂອລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕີຕິ ລີນຊ຺ຌາສໂຍ ໂຫຕິ. ສາຖລິໂກຕິ ສິຖິລຄ຺ຄາຫີ, ສາສນໍ ສິຖິລໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຬ຺ຫໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ.

໓໒໓. ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠິກ຺ຂຸ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ກຖໍ ອິເມ ປຐມຊ຺ຌານາທິຘມ຺ມາ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຊາຕາຕິ? ນິໂຣຘປາທກຕ຺ຕາ. ເຫຏ຺ຐາ ປຐມຊ຺ຌານາທິຘມ຺ມາ ຫິ ວິປສ຺ສນາປາທກາ, ອິຘ ນິໂຣຘປາທກາ, ຕສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຊາຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ນິຏ຺ຐເປສິ. ເທສນາວສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬສາໂຣປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ມຫາຍມກວຄ຺ໂຄ

໑. ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາຕິເກ ວິຫຣຕີຕິ ນາຕິກາ ນາມ ເອກໍ ຕຬາກໍ ນິສ຺ສາຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈູຬປິຕິມຫາປິຕິປຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ເວ ຄາມາ, ເຕສຸ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ. ຄິຎ຺ຊກາວສເຖຕິ ອິຏ຺ຐກາມເຍ ອາວສເຖ. ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ຠຄວາ ມຫາຊນສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ເຐ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ນາຕິກໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ນາຕິກວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຠຄວໂຕ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຫທຍາ, ‘‘ສຕ຺ຖຸ ວສນຏ຺ຐານໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິຏ຺ຐກາເຫວ ຠິຕ຺ຕິໂສປານຕ຺ຖມ຺ເຠ ວາຬຣູປາທີນິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປາສາທໍ ກຕ຺ວາ ສຸຘາຍ ລິມ຺ປິຕ຺ວາ ມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມາທີນິ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຠຸມ຺ມຕ຺ຖຣຓມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ນິຍ຺ຍາເຕສຸໍ. ອປຣາປຣໍ ປເນຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານມຓ຺ຑປຈງ຺ກມາທີນິ ກາຣຍິໍສຸ. ອິຕິ ໂສ ວິຫາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ’’ຕິ.

ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍຕິ ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຂນ຺ຘໂຕ ໂຄສິງ຺ຄສຓ຺ຐານໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິຏປໍ ອຸຏ຺ຐຫິ, ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ວນໍ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ທາໂຍຕິ ອວິເສເສນ ອຣຎ຺ຎສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ມາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍຕິ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນອຣຎ຺ເຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ອນຸຠວມານາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອິເມສຎ຺ຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອຸປຣິປຓ຺ຓາສເກ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາໂລ ກຖິໂຕ, ອິຘ ຂີຓາສວກາໂລ. ຕທາ ຫິ ເຕ ລທ຺ຘສ຺ສາທາ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐາ ອຘິຄຕປຏິສມ຺ຠິທາ ຂີຓາສວາ ຫຸຕ຺ວາ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ອນຸຠວມານາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣິໍສຸ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຍນ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣສຸ ວາ ອສີຕິມຫາສາວເກສຸ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກອານນ຺ທຕ຺ເຖຣມ຺ປິ ກຎ຺ຈິ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ອນີກາ ນິສ຺ສໂຏ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ, ຍູຖາ ນິສ຺ສໂຏ ກາຬສີໂຫ ວິຍ, ວາຕຈ຺ຉິນ຺ໂນ ວລາຫໂກ ວິຍ ເອກໂກວ ອຸປສງ຺ກມິ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຠຄວາ ສຍໍ ອຄມາສີຕິ? ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ, ປຈ຺ຉິມຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປນໂຕ ຘມ຺ມຄຣຸຠາວໂຕ ຈ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກໍສິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເນສໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ຕາວ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ ອຄມາສິ. ອປຣມ຺ປິສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອນາຄເຕ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສນ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິກໍ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ໂກ ນາມ ສມຄ຺ຄວາສໍ ນ ວເສຍ຺ຍາຕິ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎມານາ ຂິປ຺ປເມວ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ປຈ຺ຉິມຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປນໂຕປິ ອຄມາສິ. ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ເນສໍ ຘມ຺ມຄຣຸຠາໂວ ຣຖວິນີເຕ ອາວິກໂຕວ. ອິຕິ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມຄຣຸຠາວໂຕປິ ຘມ຺ມໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອຄມາສິ.

ທາຍປາໂລຕິ ອຣຎ຺ຎປາໂລ. ໂສ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຍຖາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕປ຺ປເທເສນ ມນຸສ຺ສາ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ນິຍ຺ຍາສໍ ວາ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣໍ ວາ ນ ຫຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ວຕິຍາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎສ຺ສ ໂຍຊິເຕ ທ຺ວາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຣກ຺ຂຕິ, ປາເລຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ທາຍປາໂລ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕກາມຣູປາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕໍ ກາມຍມານສຠາວາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ໂຍ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ເວຊ຺ຊກມ຺ມທູຕກມ຺ມປຫິຓຄມນາທີນໍ ວເສນ ເອກວີສຕິອເນສນາຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ອຍໍ ນ ອຕ຺ຕກາມຣູໂປ ນາມ. ໂຍ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກວີສຕິອເນສນໍ ປຫາຍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍຘຸຕງ຺ຄໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມນ຺ຕໍ ປຫາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມາໂນ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ອຕ຺ຕກາໂມ ນາມ. ເຕປິ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ເອວຣູປາ ອເຫສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຕ຺ຕກາມຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

ມາ ເຕສໍ ອຜາສຸມກາສີຕິ ເຕສໍ ມາ ອຜາສຸກໍ ອກາສີຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວາເຣສິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມຄ຺ຄາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ຄຕຏ຺ຐາເນ ຠຓ຺ຑນກລຫວິວາທາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕິຂິຓສິງ຺ໂຄ ຈຓ຺ຑໂຄໂຓ ວິຍ ໂອວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ອເຖກມຄ຺ເຄນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄມນໍ ນ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ອຍມ຺ປິ ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິເມສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ປາສາທິໂກ ຈ ປເນສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ສຸຣສຄິທ຺ໂຘ ມຎ຺ເຎ, ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຓີຕທາຍການໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາການຎ຺ຈ ວຓ຺ຓກຖນາທີຫິ ອິເມສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປມາທວິຫາຣໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ວສນຏ຺ຐານານິ ຈາປິ ເອເຕສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ນິພທ຺ຘານິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນານິ ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຓ຺ຓສາລາ ຕໂຍ ຈງ຺ກມາ ຕີຓິ ທິວາຏ຺ຐານານິ ຕີຓິ ມຎ຺ຈປີຐານິ. ອຍໍ ປນ ສມໂຓ ມຫາກາໂຍ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ອກາເລ ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ເສນາສນາ ວຸຏ຺ຐາເປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ເອເຕສໍ ອຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ‘‘ມາ ເຕສໍ ອຜາສຸກມກາສີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວາເຣສິ.

ກິໍ ປເນສ ຊານນ຺ໂຕ ວາເຣສິ, ອຊານນ຺ໂຕຕິ? ອຊານນ຺ໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬກມ຺ປນາທີນິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ, ອຣຎ຺ຎວາສິໂນ ປນ ທຸພ຺ພລມນຸສ຺ສາ ສກມ຺ມປ຺ປສຸຕາ ຕານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຈ ນາມ ຍທາ ອເນກຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາຍ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓສິຣິຍາ ຈ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ຕທາ ໂກ ເອໂສຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊານິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕທາ ປນ ຠຄວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ຈີວຣຄພ຺ເຠນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວລາຫກຄພ຺ເຠນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ອຄມາສິ. ອິຕິ ນໍ ອຊານນ຺ໂຕວ ທາຍປາໂລ ນິວາເຣສິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ມາ ສມຓາຕິ ທາຍປາລສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍໍ ຕໂຍ ຊນາ ອິຘ ວິຫຣາມ, ອຎ຺ເຎ ປພ຺ພຊິຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ທາຍປາໂລ ປພ຺ພຊິເຕນ ວິຍ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິວາຏ຺ຐານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ຠຄວາປິ ເຖຣສ຺ສ ສຫ ທສ຺ສເນເນວ ສຣີໂຣຠາສໍ ມຸຎ຺ຈິ, ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນວິຣາຊິຕາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ປສາຣິຕສຸວຓ຺ຓປໂຏ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ເຖໂຣ, ‘‘ອຍໍ ທາຍປາໂລ ຜຓກຕໍ ອາສິວິສໍ ຄີວາຍ ຄເຫຕຸໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕວ ນ ຊານາຕິ, ອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸນາ ວິຍ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ເອຕໍ, ‘‘ມາ, ອາວຸໂສ ທາຍປາລາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ອກຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ຕໂຍ ຊນາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສາມ, ສຈາຫໍ ເອກໂກວ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ສມຄ຺ຄວາໂສ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປິຍມິຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາວ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ຈ ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ປິໂຍ, ເອວໍ ສຫາຍານມ຺ປິ ເມ ປິໂຍຕິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກາຕຸກາໂມ ສຍໍ ອກຕ຺ວາວ ອຸປສງ຺ກມິ. ເກຈິ ປນ ເຕສໍ ເຖຣານໍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍາ ຠຄວໂຕ ອາຄມນມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ເຕສໍ ສຎ຺ຎໍ ທທມາໂນວ ຄໂຕຕິ. ອຠິກ຺ກມຖາຕິ ອິໂຕ ອາຄຈ຺ຉຖ. ປາເທ ປກ຺ຂາເລສີຕິ ວິກສິຕປທຸມສນ຺ນິເຠຫິ ຊາລຫຕ຺ເຖຫິ ມຓິວຓ຺ຓໍ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓສຸ ປິຏ຺ຐິປາເທສຸ ອຸທກມຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປາເທນ ປາທໍ ຆໍສນ຺ໂຕ ປກ຺ຂາເລສິ. ພຸທ຺ຘານໍ ກາເຍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ນາມ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ກສ຺ມາ ປກ຺ຂາເລສີຕິ? ສຣີຣສ຺ສ ອຸຕຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຫໍສນຕ຺ຖໍ. ອມ຺ເຫຫິ ອຠິຫເຏນ ອຸທເກນ ຠຄວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລສິ, ປຣິໂຠຄໍ ອກາສີຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພລວໂສມນສ຺ສວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປີຓິຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປກ຺ຂາເລສິ. ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈາຕິ ໂສ ກິຣ ເຕສໍ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ.

໓໒໖. ຕສ຺ສ ສງ຺ຄເຫ ກເຕ ເສສານໍ ກໂຕວ ໂຫຕີຕິ ເຖຣຎ຺ເຎວ ເອຕໍ ກຈ຺ຈິ ໂວ ອນຸຣຸທ຺ຘາຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ກຈ຺ຈີຕິ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂວຕິ ສາມິວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກຈ຺ຈິ ອນຸຣຸທ຺ຘາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຂມນີຍໍ, ອິຣິຍາປໂຖ ໂວ ຂມຕິ? ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ໂວ ຊີວິຕໍ ຍາເປຕິ ຆຏິຍຕິ? ກຈ຺ຈິ ປິຓ຺ຑເກນ ນ ກິລມຖ, ກຈ຺ຈິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑໍ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ໂວ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຬຸງ຺ກຍາຄຸໍ ວາ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ວາ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ປຈ຺ຈເຍນ ອກິລມນ຺ເຕນ ຫິ ສກ຺ກາ ສມຓຘມ຺ໂມ ກາຕຸໍ, ວຕ຺ຕເມວ ວາ ເອຕໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ. ອຖ ເຕນ ປຏິວຈເນ ທິນ຺ເນ, ‘‘ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຕຸມ຺ເຫ ຣາຊປພ຺ພຊິຕາ ມຫາປຸຎ຺ຎາ, ມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕານໍ ອທຕ຺ວາ ກສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ເອຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກິໍ ນຸ ໂຂ ມິຄໂປຕກາ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ຕາ ວິຫຣຖ, ອຸທາຫຸ ສາມຄ຺ຄິຠາໂວ ໂວ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ສມຄ຺ຄາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຂີໂຣທກີຠູຕາຕິ ຍຖາ ຂີຣຎ຺ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສນ຺ທຕິ, ວິສຸໍ ນ ໂຫຕິ, ເອກຕ຺ຕໍ ວິຍ ອຸເປຕິ, ກຈ຺ຈິ ເອວໍ ສາມຄ຺ຄິວເສນ ເອກຕ຺ຕູປຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ວິຫຣຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປິຍຈກ຺ຂູຫີຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ໂອໂລກນຈກ຺ຂູນິ ປິຍຈກ຺ຂູນິ ນາມ. ກຈ຺ຈິ ຕຖາຣູເປຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຄ຺ຆາຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເອກໍເສນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກຖໍ ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ກຖນ຺ຕິ ກາຣຓປຸຈ຺ຉາ. ກຖໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ວິຫຣຖ, ເກນ ກາຣເຓນ ວິຫຣຖ, ຕໍ ເມ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ. ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈາຕິ ສມ຺ມຸຂາ ເຈວ ປຣມ຺ມຸຂາ ຈ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາ ກາຍວຈີກມ຺ມານິ ສຫວາເສ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອິຕຣານິ ວິປ຺ປວາເສ. ມໂນກມ຺ມໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ລພ຺ຠຕິ. ຍຎ຺ຫິ ສຫວສນ຺ເຕສຸ ເອເກນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ວາ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑໍ ວາ ພຫິ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ເກນິທໍ ວຬຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອວຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິສາເມນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ປນ ຐານໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ເຕນ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣໍ ຕເຖວ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ວາ ປນ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕສ຺ສ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສຫວສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຘຸຣໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ປຏິສນ຺ຖາຣກຖໍ ສາຣຓີຍກຖໍ ຘມ຺ມີກຖໍ ສຣຠຎ຺ຎໍ ສາກຈ຺ຉໍ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນໍ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ເອວມາທິກຣເຓ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຖເຣສຸ ປນ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ມຍ຺ຫໍ ປິຍສຫາໂຍ ນນ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ກິມິລຕ຺ເຖໂຣ ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອວໍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິອາທິຄຸຓກຖນໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ມຍ຺ຫໍ ປິຍມິຕ຺ໂຕ ນນ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ກິມິລຕ຺ເຖໂຣ ອເວໂຣ ໂຫຕຸ, ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ສຸຂີ ໂຫຕູຕິ ເອວໍ ສມນ຺ນາຫຣໂຕ ປນ ສມ຺ມຸຂາປິ ປຣມ຺ມຸຂາປິ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິເຍວ.

ນານາ ຫິ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍາຕິ ກາຍຎ຺ຫິ ປິຏ຺ຐໍ ວິຍ ມຕ຺ຕິກາ ວິຍ ຈ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ເອກຎ຺ຈ ປນ ມຎ຺ເຎ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ໂນ ຫິຕຏ຺ເຐນ ນິຣນ຺ຕຣຏ຺ເຐນ ອວິຄ຺ຄຫຏ຺ເຐນ ສມຄ຺ຄຏ຺ເຐນ ເອກເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຖໍ ປເນຕໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິຕເຣສໍ ຈິຕ຺ຕວເສນ ວຕ຺ຕິໍສູຕິ? ເອກສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ມລໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ເອກສ຺ສ ຈີວຣໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ສ ປຣິຠຓ຺ຑກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ມລໍ ອຸຏ຺ຐິຕໍ, ເຕນ ມມາວຸໂສ, ປຕ຺ເຕ ມລໍ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ປຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິຕເຣ ມຍ຺ຫໍ ຈີວຣໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ໂຘວິຕພ຺ພໍ, ມຍ຺ຫໍ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທາຣູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕກຏາເຫ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຈີວຣໍ ວາ ໂຘວນ຺ຕິ, ປຣິຠຓ຺ຑໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ມມາວຸໂສ, ຈີວຣໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ໂຘວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມມ ປຓ຺ຓສາລາ ອຸກ຺ລາປາ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຐມຕຣໍ ອາໂຣຈິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໒໗. ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາຕິ ຠຄວາ ເຫຏ຺ຐາ ນ ຈ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑເກນ ກິລມິມ຺ຫາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ກສ຺ມາ? ອຍຎ຺ຫິ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ນາມ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອປາຍໂລເກປິ ເທວມນຸສ຺ສໂລເກປິ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ໂຓວ. ອຍໍ ປນ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວິວາທປກ຺ຂນ຺ໂທ, ອປາຍໂລເກ ເທວມນຸສ຺ສໂລເກປິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ປຏິວິຣຸທ຺ຘາ ເອວ, ເອເຕສໍ ສາມຄ຺ຄິກາໂລ ທຸລ຺ລໂຠ, ກທາຈິເທວ ໂຫຕີຕິ ສມຄ຺ຄວາສສ຺ສ ທຸລ຺ລຠຕ຺ຕາ ອິຘ ຠຄວາ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ອິທານິ ເຕສໍ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ ວາ, ກຈ຺ຈິ ຕຸມ຺ເຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ ຕີສຸ ຊເນສຸ. ປິຓ຺ຑາຍ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ. ອວກ຺ກາຣປາຕິນ຺ຕິ ອຕິເຣກປິຓ຺ຑປາຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ຐປນຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ສມຸຄ຺ຄປາຕິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຐເປຕິ.

ໂຍ ປຈ຺ຉາຕິ ເຕ ກິຣ ເຖຣາ ນ ເອກໂຕວ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິສນ຺ຕິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິຣຕາ ເຫເຕ. ປາໂຕວ ສຣີຣປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ. ເຕສຸ ໂຍ ປຐມຕຣໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກາລປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປຐມຕຣໍ ອຸຏ຺ຐາຕິ; ໂສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊານາຕິ – ‘‘ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຉາ, ອຫໍ ປຐມຕຣໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ອຖ ປຕ຺ຕໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ອາສນປຎ຺ຎາປນາທີນິ ກຕ຺ວາ ຍທິ ປຕ຺ເຕ ປຏິວິສມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຍທິ ອຕິເຣກໍ ໂຫຕິ, ອວກ຺ກາຣປາຕິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາຕິໍ ປິຘາຍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ໂອສາເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ. ທຸຕິໂຍປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາວ ຊານາຕິ – ‘‘ເອໂກ ປຐມໍ ອາຄໂຕ, ເອໂກ ປຈ຺ຉໂຕ’’ຕິ. ໂສ ສເຈ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປມາຓເມວ ໂຫຕິ, ຠຸຎ຺ຊຕິ. ສເຈ ມນ຺ທໍ, ອວກ຺ກາຣປາຕິໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ສເຈ ອຕິເຣກໍ ໂຫຕິ, ອວກ຺ກາຣປາຕິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປມາຓເມວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸຣິມຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ. ຕຕິໂຍປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາວ ຊານາຕິ – ‘‘ທ຺ເວ ປຐມໍ ອາຄຕາ, ອຫໍ ປຈ຺ຉໂຕ’’ຕິ. ໂສປິ ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ໂອສາເປຕ຺ວາ ອາສນານິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕິ; ປານີຍຆເຏ ວາ ປຣິໂຠຊນີຍຆເຏ ວາ ອວເສສໍ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຆເຏ ນິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອວກ຺ກາຣປາຕິຍໍ ສເຈ ອວເສສຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຊຫິຕ຺ວາ ປາຕິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕິ; ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຈິກາຫິ ມຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ. ອິທໍ ເຖຣານໍ ພຫິວິຫາເຣ ອຣຎ຺ເຎ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈກຣຓຏ຺ຐາເນ ໂຠຊນສາລາຍໍ ວຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ, ‘‘ໂຍ ປຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂຍ ປສ຺ສຕີຕິອາທິ ປນ ເນສໍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ວຈ຺ຈຆຏນ຺ຕິ ອາຈມນກຸມ຺ຠິໍ. ຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣິຕ຺ຕກໍ. ຕຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອວິສຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ, ອຕິຠາຣິຍໍ. ຫຕ຺ຖວິກາເຣນາຕິ ຫຕ຺ຖສຎ຺ຎາຍ. ເຕ ກິຣ ປານີຍຆຏາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕຸຈ຺ຉກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຫຕ຺ຖວິກາເຣນ ອາມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ໂອທິສ຺ສ ວາ ອໂນທິສ຺ສ ວາ ສທ຺ທໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ໂອທິສ຺ສ ສທ຺ທໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ? ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສທ຺ໂທ ພາເຘຍ຺ຍາຕິ. ກສ຺ມາ ອໂນທິສ຺ສ ສທ຺ທໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ? ອໂນທິສ຺ສ ສທ຺ເທ ທິນ຺ເນ, ‘‘ອຫໍ ປຸເຣ, ອຫໍ ປຸເຣ’’ຕິ ທ຺ເວປິ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ທ຺ວີຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ເມ ຕຕິຍສ຺ສ ກມ຺ມຈ຺ເຉໂທ ຠເວຍ຺ຍ. ສໍຍຕປທສທ຺ໂທ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທິວາຏ຺ຐານສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖສຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອິຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕ ທ຺ເວ ຊນາ ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ຖໍ ສໍສິພ຺ພນ຺ຕາ ທ຺ວີສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ຫຕ຺ຖວິກາເຣນ ທຸຕິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖວິລງ຺ຆເກນ ອຸປຏ຺ຐເປມາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈາຫິກໍ ໂຂ ປນາຕິ ຈາຕຸທ຺ທເສ ປນ຺ນຣເສ ອຏ຺ຐມິຍນ຺ຕິ ອິທໍ ຕາວ ປກຕິຘມ຺ມສ຺ສວນເມວ, ຕໍ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ປຎ຺ຈເມ ທິວເສ ທ຺ເວ ເຖຣາ ນາຕິວິກາເລ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ປິຏການໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ອຣຸຓໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຖເຣນ ຠຄວຕາ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ປມາທຏ຺ຐາເນສຸເຍວ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິສນກາໂລ, ນິກ຺ຂມນກາໂລ, ນິວາສນປຣິວຕ຺ຕນໍ, ຈີວຣປາຣຸປນໍ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓໍ ຘມ຺ມກຖນໍ, ອນຸໂມທນໍ, ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈກຣຓໍ, ປຕ຺ຕໂຘວນໍ, ປຕ຺ຕໂອສາປນໍ, ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິສາມນນ຺ຕິ ປປຎ຺ຈກຣຓຏ຺ຐານານິ ເອຕານິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປມາທກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປມາທຏ຺ຐາເນສຸເຍວ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ.

໓໒໘. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຕິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ. ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສຕິ ອຣິຍຠາວກຣຓສມຕ຺ໂຖ ຎາຓວິເສໂສ. ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕຕິ ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນາຘິຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຘິຄໂຕເຍວາຕິ. ຍາວ ເທວາຕິ ຍາວ ເອວ.

໓໒໙. ເອວໍ ປຐມຊ຺ຌານາຘິຄເມ ພ຺ຍາກເຕ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສ ປນ ໂວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຕິກ຺ກມາຍາຕິ ສມຕິກ຺ກມຕ຺ຖາຍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຖາຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຉິມປຎ຺ເຫ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓທສ຺ສນວເສນ ອຘິຄຕໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສຕິ ອາຫ. ເຖໂຣປິ ປຸຈ຺ຉານຸຣູເປເນວ ພ຺ຍາກາສິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ເວທຍິຕສຸຂໂຕ ອເວທຍິຕສຸຂໍ ສນ຺ຕຕຣໍ ປຓີຕຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ສາມາຕິ ອາຫ.

໓໓໐. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສານິສໍສປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ. ສພ຺ເພປິ ເຕ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ປຣິນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈາ, ເຕນ ເຕສໍ ປຏິເວຘຕ຺ຖາຍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ສາມຄ຺ຄິຣເສນ ປນ ອຍຎ຺ຈ ອຍຎ຺ຈ ອານິສໍໂສຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສານິສໍສເມວ ເນສໍ ຠຄວາ ກເຖສິ. ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາຕິ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ. ເຕ ກິຣ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອຄມໍສຸ, ອຖ ຠຄວາ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິເວຓປຣິຍນ຺ຕໍ ຄຕກາເລ, ‘‘ອາຫຣຖ ເມ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ, ຕຸມ຺ເຫ ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐຖາ’’ຕິ ປກ຺ກາມິ. ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ຕໂຕ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາທີນິ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖາຍ ອຏ຺ຏິຍມານາ ອຘິຄມປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ອາຫໍສຸ. ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈາຕິ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ. ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕຕິ ອຊ຺ຊ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິນາເມສຸໍ, ອຊ຺ຊ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍາຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິທິຕໍ. ເທວຕາປິ ເມຕິ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອຊ຺ຊ ອຍ຺ໂຍ ນນ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ, ອຊ຺ຊ ອຍ຺ໂຍ ກິມິລຕ຺ເຖໂຣ ອິມາຍ ຈ ອິມາຍ ຈ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິນາເມສີຕິ ເອວມາໂຣເຈສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຫາຠິປຸຏ຺ເຐນາຕິ ຕມ຺ປິ ມຍາ ສຍໍ ວິທິຕນ຺ຕິ ວາ ເທວຕາຫິ ອາໂຣຈິຕນ຺ຕິ ວາ ເອຕ຺ຕເກເນວ ມຸຂໍ ເມ ສຊ຺ຊນ຺ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອປຸຏ຺ເຐເນວ ເມ ນ ກຖິຕໍ. ຠຄວຕາ ປນ ປຎ຺ຫາຠິປຸຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຫໍ ອຠິປຸຈ຺ຉິເຕນ ສຕາ ພ຺ຍາກຕໍ, ຕຕ຺ຣ ເມ ກິໍ ນ ໂຣຈຖາຕິ ອາຫ.

໓໓໑. ທີໂຆຕິ ‘‘ມຓິ ມາຓິວໂຣ ທີໂຆ, ອໂຖ ເສຣີສໂກ ສຫາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໙໓) ເອວໍ ອາຄໂຕ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ຍກ຺ຂເສນາປຕີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ເອໂກ ເທວຣາຊາ. ປຣຊໂນຕິ ຕສ຺ເສວ ຍກ຺ຂສ຺ສ ນາມໍ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ໂສ ກິຣ ເວສ຺ສວເຓນ ເປສິໂຕ ເອຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຍໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄິຎ຺ຊກາວສຖໂຕ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ທິສ຺ວາ ຠຄວາ ອຕ຺ຕນາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວເນ ຕິຓ຺ຓໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຊ຺ຊ ມຫຕີ ຘມ຺ມເທສນາ ຠວິສ຺ສຕິ. ມຍາປິ ຕສ຺ສາ ເທສນາຍ ຠາຄິນາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ສຕ຺ຖຸ ປທານຸປທິໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕປິ ນ ຄໂຕ, – ‘‘ອິເມ ເຖຣາ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ຐິໂຕ. ອຖ ເຕ ທ຺ເວ ເຖເຣ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣໍ ປລິເວເຐນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ, – ‘‘ອິເມ ເຖຣາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາທໂຍ ສພ຺ພຄຸເຓ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຠຄວໂຕວ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ຕິ, ນ ສຫນ຺ຕິ, ອຕິວິຍ ນິລີຍນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ, ນ ທານິ ເຕສໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ທສ຺ສາມິ, ປຖວິໂຕ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອເຕສໍ ຄຸເຓ ປກາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ລາຠາ ວຕ, ຠນ຺ເຕຕິ ເຍ, ຠນ຺ເຕ, ວຊ຺ຊິຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຈ ອິເມ ຈ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສ຺ສິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ວນ຺ທິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ທາຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ລາຠາ, ຠນ຺ເຕ, ວຊ຺ຊີນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ໂສ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ຍກ຺ຂານຸຠາເວນ ມຫນ຺ຕໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ສກລໍ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ຐໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ເຕນ ຈສ຺ສ ເຕສຸ ຣຸກ຺ຂປພ຺ພຕາທີສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ຠຸມ຺ມາ ເທວຕາ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສຸໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ’’ຕິ. ອນຸສ຺ສາເວສຸນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສາເວສຸໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາຕິ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ. ຕຎ຺ເຈປິ ກຸລນ຺ຕິ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິຕາ ເອວໍ ສີລວນ຺ໂຕ ຄຸຓວນ຺ໂຕ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວໍ ຕຎ຺ເຈປິ ກຸລໍ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຕິ ຠຄວາ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໓໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍຕິ ອິທໍ ວສນຏ຺ຐານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎສຸ ຫິ ສຸຕ຺ເຕສຸ, ‘‘ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ’’ຕິ ເອວໍ ປຐມໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວສນຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ ຠຄວໂຕ ໂຄຈຣຄາໂມ ອນິພນ຺ໂຘ, ໂກຈິເທວ ໂຄຈຣຄາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ວສນຏ຺ຐານເມວ ປຣິທີປິຕໍ. ອຣຎ຺ຎນິທານກໍ ນາເມຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສມ຺ພຫຸເລຫີຕິ ພຫຸເກຫິ. ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິສ຺ສຸເຕຫິ ປາກເຏຫິ. ເຖເຣຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທີຫິ ຖິຣກາຣເກເຫວ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເຖເຣຫິ, ສວນນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ. ອິທານິ ເຕ ເຖເຣ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ພຸທ຺ຘສາສເນ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ. ຈກ຺ຂຸມນ຺ຕານໍ ຄຄນມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈນ຺ໂທ ວິຍ, ສມຸທ຺ທຕີເຣ ຐິຕານໍ ສາຄໂຣ ວິຍ ຈ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ. ນ ເກວລຎ຺ຈສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸຓວເສເນວ ມຫນ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສໍ ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕໍ ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ ສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ ຣຖວິນີຕໍ ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມໍ ມຫາເວທລ຺ລໍ ຈາຕຸມສຸຕ຺ຕໍ ທີຆນຂໍ ອນຸປທສຸຕ຺ຕໍ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປາຣິສຸທ຺ຘິ ສມ຺ປສາທນີຍໍ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ຕໍ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕໍ ປວາຣຓາສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໕ ອາທໂຍ) ສຸສິມສຸຕ຺ຕໍ ເຖຣປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ ມຫານິທ຺ເທໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ໂຄ ເຖຣສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເຖຣສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຫາປຎ຺ຎານໍ ຍທິທໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໘໘-໑໘໙) ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ອນຸມານສຸຕ຺ຕໍ, ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ ມາຣຕຊ຺ຊນິຍສຸຕ຺ຕໍ ປາສາທກມ຺ປນໍ ສກລໍ ອິທ຺ຘິປາທສໍຍຸຕ຺ຕໍ ນນ຺ໂທປນນ຺ທທມນໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍກາເລ ເທວໂລກຄມນໍ ວິມານວຕ຺ຖຸ ເປຕວຕ຺ຖຸ ເຖຣສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ວເສນ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໐) ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຫາກສ຺ສໂປປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ຈີວຣປຣິວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕໍ ຊິຓ຺ຓຈີວຣສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໔ ອາທໂຍ) ຈນ຺ໂທປມໍ ສກລໍ ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາອຣິຍວໍສສຸຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ວເສນ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸຕວາທານໍ ຍທິທໍ ມຫາກສ຺ສໂປ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໑) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ນຬກປານສຸຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣິຍສຸຕ຺ຕໍ ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘສໍຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ວເສນ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ຍທິທໍ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໒) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ເຣວເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທ຺ເວ ເຣວຕາ ຂທິຣວນິຍເຣວໂຕ ຈ ກງ຺ຂາເຣວໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຂທິຣວນິຍເຣວໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ, ນ ໂສ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ‘‘ອກປ຺ປິໂຍ ຄຸໂຬ, ອກປ຺ປິຍາ ມຸຄ຺ຄາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໒) ເອວໍ ກງ຺ຂາພຫຸໂລ ປນ ເຖໂຣ ອິຘ ເຣວໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມເນນປິ ເອຕທຄ຺ເຄນປິ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຌາຍີນໍ ຍທິທໍ ກງ຺ຂາເຣວໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໐໔) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣປິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເຈວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຄຸເຓຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາ. ອປິຈສ຺ສ ເສກ຺ຂສຸຕ຺ຕໍ ພາຫິຕິກສຸຕ຺ຕໍ ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍໍ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ພຫຸຘາຕຸກໍ ຈູຬສຸຎ຺ຎຕໍ ມຫາສຸຎ຺ຎຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕສຸຕ຺ຕໍ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕໍ ມຫານິທານໍ ມຫາປຣິນິພ຺ພານໍ ສຸຠສຸຕ຺ຕໍ ຈູຬນິຍໂລກຘາຕຸສຸຕ຺ຕໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ເອຕທຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມສມ຺ປິ ວເສນ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕທຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໙-໒໒໓) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫີຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕເຫວ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ມຫາຄຸຓຕາຍ ປາກເຏຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ພຫູຫິ ເຖເຣຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍສ຺ມາ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສຍໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ມຫາປຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທາ ທສພລໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສຍໍ ອິທ຺ຘິມາ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ສຍໍ ຘຸຕວາໂທ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ສຍໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ, ອາຍສ຺ມາ ເຣວໂຕ ສຍໍ ຌານາຠິຣໂຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສຍໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ພຫຸສ຺ສຸເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທາ ທສພລໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຫາສິ, ເອວໍ ຕທາ ເອເຕ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ມຫາເຖຣາ ຕິໍສສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ທສພລໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສູຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິເວກໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ປຈ຺ຉິມໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວນນ຺ເຕ ກີຬນ຺ຕສ຺ສ ມຕ຺ຕຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ກຓ຺ຓໂຕ ປຕມານໍ ກຸຓ຺ຑລໍ ວິຍ, ສໍຫຣິຕ຺ວາ ສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິປມານໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລໍ ວິຍ, ມຓິນາຄທນ຺ຕໂຕ ປຕມານໍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ວິຍ ຈ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉມານໍ ປຣິປຸຓ຺ຓປຓ຺ຓາສໂຍຊນໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ອທ຺ທສ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ປາຈີນໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເນມິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕຍມານໍ ຣຊຕຈກ຺ກໍ ວິຍ, ຣຊຕກູຏໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ຂີຣຘາຣາມຓ຺ຑໍ ວິຍ, ສປກ຺ເຂ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຄຄນຕເລ ປກ຺ຂນ຺ທມານໍ ເສຕຫໍສໍ ວິຍ ຈ ເມຆວຓ຺ຓາຍ ສມຸທ຺ທກຸຈ຺ຉິໂຕ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ສສລກ຺ຂຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ເອກູນປຓ຺ຓາສໂຍຊນໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ ສາລວນໍ ໂອໂລເກສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສາລຣຸກ຺ຂາ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄາ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລາ ທຸກູລປາຣຸຕາ ວິຍ, ມຸຕ຺ຕາກລາປວິນທ຺ຘາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ. ຠູມິຕລໍ ປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣປູຊາຍ ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ວິຍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິປຕນ຺ເຕນ ປຸປ຺ຜເຣຓຸນາ ລາຂາຣເສນ ສິຎ຺ຈມານໍ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ຠມຣມຘຸກຣຄຓາ ກຸສຸມເຣຓຸມທມຕ຺ຕາ ອຸປຄາຍມານາ ວິຍ ວນນ຺ຕເຣສຸ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຕທາ ຈ ອຸໂປສຖທິວໂສວ ໂຫຕິ. ອຖ ເຖໂຣ, ‘‘ກາຍ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ຣຕິຍາ ວີຕິນາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ອຣິຍສາວກາ ຈ ນາມ ປິຍຘມ຺ມສ຺ສວນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຣຕິຍາ ວີຕິນາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ເອກໂກວ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປິຍສຫາຍໍ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ເອວມາວຸໂສຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປຕິ ເຖໂຣປິ ຍສ຺ມາ ປິຍຘມ຺ມສ຺ສວໂນວ ອຣິຍສາວໂກ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ, ມຍ຺ຫໍ ສີສໍ ວາ ຣຸຊ຺ຊຕິ ປິຏ຺ຐິ ວາຕິ ກິຎ຺ຈິ ເລສາປເທສໍ ອກຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຫທໂຍວ, ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຈ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທ຺ເວ ມຫາເຖຣາ ປຏິປາຏິຍາ ຐິຕານິ ທ຺ເວ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລານິ ວິຍ, ທ຺ເວ ສູຣິຍມຓ຺ຑລານິ ວິຍ, ທ຺ເວ ຉທ຺ທນ຺ຕນາຄຣາຊາໂນ ວິຍ, ທ຺ເວ ສີຫາ ວິຍ, ທ຺ເວ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ. ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ທ຺ເວ ມຫາເຖເຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສູຣິຍໍ ວນນ຺ຕໍ ປວິສນ຺ຕໍ ວິຍ, ປາຈີນໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຈນ຺ທໍ ວນນ຺ຕໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວິຍ, ສາລວນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລເມວ ສາລວນຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ອຊ຺ຊ ອຸໂປສຖທິວໂສ, ອິເມ ຈ ເມ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກາ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຫນ຺ເຕນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຫມ຺ປິ ຘມ຺ມສ຺ສວນສ຺ສ ຠາຄີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ມຫາເຖຣານໍ ປທານຸປທິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາກສ຺ສໂປ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູ’’ຕິ. ອຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ. ປຏິປາຏິຍາ ຐິຕາ ຕໂຍ ຈນ຺ທາ ວິຍ, ສູຣິຍາ ວິຍ, ສີຫາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈມານາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

໓໓໓. ເອວໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ປນ ເຕ ມຫາເຖເຣ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຊ຺ຊ ມຫນ຺ຕໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍາປິ ຕສ຺ສ ຠາຄິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ໂຂ ປນ ເອກໂກວ ຄມິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫໍ ປິຍສຫາຍມ຺ປິ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປສງ຺ກມເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ເຕ ທ຺ເວ ຊນາ ປຏິປາຏິຍາ ຐິຕາ ທ຺ເວ ຈນ຺ທາ ວິຍ, ສູຣິຍາ ວິຍ, ສີຫາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈມານາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ. ທິສ຺ວານ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ກຖາອຸປຈາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕເມຕໍ, ‘‘ເອຕຸ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ປຸຄ຺ຄລຣາມເຓຍ຺ຍກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ວນໍ ນາມ ນາຄສລຬສາລຈມ຺ປກາທີຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ ພຫລຈ຺ຉາຍໍ ປຸປ຺ຜຜລູປຄໍ ວິວິຘຣຸກ຺ຂໍ ອຸທກສມ຺ປນ຺ນໍ ຄາມໂຕ ນິສ຺ສຏໍ, ອິທໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຣມຓີຍານິ ອຣຎ຺ຎານິ, ຍຕ຺ຖ ນ ຣມຕີ ຊໂນ;

ວີຕຣາຄາ ຣມິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ເຕ ກາມຄເວສິໂນ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໙໙);

ວນໍ ປນ ສເຈປິ ອຸຊ຺ຊງ຺ຄເລ ໂຫຕິ ນິຣຸທກໍ ວິຣລຈ຺ຉາຍໍ ກຓ຺ຏກສມາກິຓ຺ຓໍ, ພຸທ຺ຘາທໂຍເປຕ຺ຖ ອຣິຍາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອິທໍ ປຸຄ຺ຄລຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ຍຕ຺ຖ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໙໘);

ອິຘ ປນ ຕໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ຕທາ ຫິ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລໍ ໂຫຕິ ກຸສຸມຄນ຺ຘສຸຄນ຺ຘໍ, ສເທວເກ ເຈຕ຺ຖ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕິໍສສຫສ຺ສມຕ຺ເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາຕຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນ’’ນ຺ຕິ.

ໂທສິນາຕິ ໂທສາປຄຕາ, ອພ຺ຠໍ ມຫິກາ ຘູໂມ ຣໂຊ ຣາຫູຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ວິຣຫິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາລິຜຸລ຺ລາ, ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄາ ອປຸປ຺ຜິຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທິພ຺ພາ ມຎ຺ເຎ ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕີຕິ ທິພ຺ພາ ມນ຺ທາຣປຸປ຺ຜໂກວິຬາຣປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓຄນ຺ຘາ ວິຍ ສມນ຺ຕາ ປວາຍນ຺ຕິ, ສກ຺ກສຸຍາສນ຺ຕຸສິຕນິມ຺ມານຣຕິປຣນິມ຺ມິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ໂອຕິຓ຺ຓຏ຺ຐານໍ ວິຍ ວາຍນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທາຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຖຣານໍ ສງ຺ຆນວໂກວ. ກສ຺ມາ ເຖໂຣ ຕໍເຍວ ປຐມໍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ? ມມາຍິຕຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ທ຺ເວ ເຖຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມມາຍິໍສຸ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ‘‘ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ສຕ຺ຖຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ມມາຍິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ສາວການໍ ອຄ຺ໂຄຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ມມາຍິ, ກຸລທາຣເກ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ອກາສິ. ເອວໍ ເອກເມເກນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາປິຕານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອເຫສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຓີຕານິ ຈີວຣາທີນິປິ ລຠິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ເສວ ເທຕິ.

ເອໂກ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ພຸທ຺ຘຣຕນສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆຣຕນສ຺ສ ຈ ປູຊາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຘມ຺ມຣຕນໍ ປູຊິຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ? ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ສເຈສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ມຣຕນໍ ປູຊິຕຸກາໂມ, ເອກໍ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ປູເຊຫີ’’ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຈິກ຺ຂຖາຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຈິກ຺ຂຖາຕິ ອາຫ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຖຣໍ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິເກນ ຈີວເຣນ ປູເຊສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຠຄວາ ‘‘ກຸໂຕ, ອານນ຺ທ, ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອເກນ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ທິນ຺ນໍ, ອິທໍ ປນາຫໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທາຕຸກາໂມຕິ. ເທຫິ, ອານນ຺ທາຕິ. ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອາຄຕກາເລ ເທຫີຕິ. ສິກ຺ຂາປທໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກທາ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ? ທສາຫມຕ຺ເຕນ, ຠນ຺ເຕຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ອານນ຺ທ, ທສາຫປຣມໍ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໔໖໑; ມຫາວ. ໓໔໗) ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມນາປໍ ລຠຕິ, ຕໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເທຕິ. ເອວໍ ເຕ ເຖຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມມາຍິໍສຸ, ອິຕິ ມມາຍິຕຕ຺ຕາ ປຐມໍ ປຸຈ຺ຉິ.

ອປິຈ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ ນາເມສາ ຂຸທ຺ທກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ປຐມໍ ອານນ຺ທໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ອານນ຺ໂທ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠານໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ເຣວຕໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘໍ, ມຫາກສ຺ສປໍ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠານໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ປຎ຺ຈປິ ເຖຣາ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠານໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕາ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຖ ມຍໍ ສພ຺ເພປິ ທສພລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ຫິ ຊນປທມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຏ຺ໂຏ ຄາມໂຠຊກໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ນິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຊນປທໂຠຊກໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ມຫາວິນິຈ຺ຉຍອມຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ມິໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ເສນາປຕິໍ, ຕສ຺ມິໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ອຸປຣາຊໍ, ຕສ຺ມິໍ ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຣາຊານໍ ປາປຸຓາຕິ, ຣຎ຺ຎາ ວິນິຈ຺ຉິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ໂຏ ອປຣາປຣໍ ນ ສຎ຺ຈຣຕິ, ຣາຊວຈເນເນວ ຉິຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວໍ ອຫຎ຺ຫິ ປຐມໍ ອານນ຺ທໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ…ເປ… ອຖ ມຍໍ ສພ຺ເພປິ ທສພລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ປຐມໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ.

ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕີຕິ ພຫຸ ອສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ນວງ຺ຄໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ປາຬິອນຸສນ຺ຘິປຸພ຺ພາປຣວເສນ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕຘໂຣຕິ ສຸຕສ຺ສ ອາຘາຣຠູໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ອິໂຕ ຄຫິຕໍ ອິໂຕ ປລາຍຕິ, ຉິທ຺ທຆເຏ ອຸທກໍ ວິຍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປຣິສມຊ຺ເຌ ເອກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ກເຖຕຸໍ ວາ ວາເຈຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຍໍ ນ ສຸຕຘໂຣ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕກາລສທິສເມວ ໂຫຕິ, ທສປິ ວີສຕິປິ ວສ຺ສານິ ສຊ຺ຌາຍໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ນສ຺ສຕິ, ອຍໍ ສຸຕຘໂຣ ນາມ. ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍຕິ ສຸຕສ຺ສ ສນ຺ນິຈຍຠູໂຕ. ຍຖາ ຫິ ສຸຕໍ ຫທຍມຎ຺ຊູສາຍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ສິລາຍໍ ເລຂາ ວິຍ, ສຸວຓ຺ຓຆເຏ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສີຫວສາ ວິຍ ຈ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ ນາມ. ຘາຕາຕິ ຐິຕາ ປຄຸຓາ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຘາຕໍ ປຄຸຓໍ ນິຈ຺ຈລິຕໍ ນ ໂຫຕິ, ອສຸກສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ກເຖຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ສມນຸຄ຺ຄາຫິຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຘາຕໍ ປຄຸຓໍ ຠວງ຺ຄໂສຕສທິສໍ ໂຫຕິ, ອສຸກສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ກເຖຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕເມວ ກເຖຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘາຕາ’’ຕິ.

ວຈສາ ປຣິຈິຕາຕິ ສຸຕ຺ຕທສກ-ວຄ຺ຄທສກ-ປຓ຺ຓາສທສການໍ ວເສນ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາຍິຕາ. ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸເປກ຺ຂິຕາ, ຍສ຺ສ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາຍິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ມນສາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ມຫາທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຣູປຄຕໍ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ’’ຕິ. ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ກາຣຓໂຕ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ປທເມວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ຕໍ ອກ຺ຂຣປາຣິປູຣິໍ ກຕ຺ວາ ທສວິຘພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິໂຍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິສຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ນິກ຺ຂປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸປາຣມ຺ຠກຣໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປມໍ ກເຖຕິ, ຕທຕ຺ຖໍ ໂອຫາເຣຕິ, ເອວມິທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ຂິປນ຺ໂຕ ເອກປສ຺ເສເນວ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ກາລໍ ຎຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫຕິ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ປນ ນິກ຺ຂຕ຺ຕມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ກຖາ ອປຣິມຓ຺ຑລາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພຫິ ເອກປທມ຺ປິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຬິຍາ ອນຸສນ຺ຘິຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປຣຎ຺ຈ ອມກ຺ເຂນ຺ໂຕ ອາຈຣິເຍຫິ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ ຕຸລິກາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ, ຄມ຺ຠີຣມາຕິກາຍ ອຸທກໍ ເປເສນ຺ໂຕ ວິຍ, ປທໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ສິນ຺ຘວາຊານີໂຍ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ກຖາ ປຣິມຓ຺ຑລາ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຊາຕກໍ ວາ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ອຣຓິໍ ມນ຺ເຖນ຺ໂຕ ວິຍ, ອຸຓ຺ຫຂາທນີຍໍ ຂາທນ຺ໂຕ ວິຍ, ປາຬິຍາ ອນຸສນ຺ຘິປຸພ຺ພາປເຣສຸ ຄຫິຕໍ ຄຫິຕເມວ ອຄ຺ຄຫິຕໍ ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ຈ ກຕ຺ວາ ປຸຣາຓປຓ຺ຓນ຺ຕເຣສຸ ຈຣມານໍ ໂຄຘໍ ອຸຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຫຣນ຺ໂຕ ໂອສາເປນ຺ໂຕ ໂອຫາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຍປິ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກາເລນ ສີຆໍ ກາເລນ ທນ຺ຘໍ ກາເລນ ມຫາສທ຺ທໍ ກາເລນ ຂຸທ຺ທກສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ເປຕຄ຺ຄິ ກາເລນ ຊລຕິ, ກາເລນ ນິພ຺ພາຍຕິ, ເອວເມວ ອິຘ ເປຕຄ຺ຄິຘມ຺ມກຖິໂກ ນາມ ໂຫຕິ, ປຣິສາຍ ອຸຏ຺ຐາຕຸກາມາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຣຠຕິ. ໂຍປິ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຍຕິ, ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ກເຖຕິ, ອິເມສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກຖາ ອປ຺ປພນ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍຫິ ທິນ຺ນນເຍ ຐິໂຕ ອຈ຺ຉິນ຺ນຘາຣໍ ກຕ຺ວາ ນທີໂສຕໍ ວິຍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ອາກາສຄງ຺ຄໂຕ ຠສ຺ສມານໍ ອຸທກໍ ວິຍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ກຖາ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘຫີ’’ຕິ. ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕາຍາຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸສຍານໍ ສມຸຄ຺ຆາຕຕ຺ຖາຍ. ເອວຣູເປນາຕິ ເອວຣູເປນ ພຫຸສ຺ສຸເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕຖາຣູເປເນວ ຠິກ຺ຂຸສເຕນ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສນ ວາ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ເຓນ ວາ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ຓໍ, ປລ຺ລງ຺ເກນ ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຫຈ຺ຈ ນິສິນ຺ເນນ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໓໔. ປຏິສລ຺ລານໍ ອສ຺ສ ອາຣາໂມຕິ ປຏິສລ຺ລານາຣາໂມ. ປຏິສລ຺ລາເນ ຣໂຕຕິ ປຏິສລ຺ລານຣໂຕ.

໓໓໕. ສຫສ຺ສໍ ໂລການນ຺ຕິ ສຫສ຺ສໍ ໂລກຘາຕູນໍ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ເຖຣສ຺ສ ຘຸວເສວນໍ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ, ອາກງ຺ຂມາໂນ ປນ ເຖໂຣ ອເນການິປິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ໂວໂລເກຕິເຍວ. ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕຕິ ສຕ຺ຕຠູມກສ຺ສ ວາ ນວຠູມກສ຺ສ ວາ ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຄໂຕ. ສຫສ຺ສໍ ເນມິມຓ຺ຑລານໍ ໂວໂລເກຍ຺ຍາຕິ ປາສາທປຣິເວເຓ ນາຠິຍາ ປຕິຏ຺ຐິຕານໍ ເນມິວຏ຺ຏິຍາ ເນມິວຏ຺ຏິໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕານໍ ເນມິມຓ຺ຑລານໍ ສຫສ຺ສໍ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ນາຠິໂຍປິ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຣາປິ ອຣນ຺ຕຣານິປິ ເນມິໂຍປິ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຫສ຺ສໍ ໂລການໍ ໂວໂລເກຕິ. ຕສ຺ສ ປາສາເທ ຐິຕປຸຣິສສ຺ສ ຈກ຺ກນາຠິໂຍ ວິຍ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສ ສິເນຣຸສຫສ຺ສໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອຣາ ວິຍ ທີປາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຣນ຺ຕຣານິ ວິຍ ທີປຏ຺ຐິຕມນຸສ຺ສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ເນມິໂຍ ວິຍ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໓໖. ອາຣຎ຺ຎິໂກຕິ ສມາທິຓ຺ຓອຣຎ຺ຎຘຸຕງ຺ໂຄ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໓໗. ໂນ ຈ ສໍສາເທນ຺ຕີຕິ ນ ໂອສາເທນ຺ຕິ. ສເຫຕຸກຎ຺ຫິ ສກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສໍສາເທຕິ ນາມ. ເອວໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕີຕິ ນທີໂສໂຕທກໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕິ.

໓໓໘. ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ຍາຍ ໂລກິຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ, ຍາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ.

໓໓໙. ສາຘຸ ສາຘຸ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ ອຍໍ ສາຘຸກາໂຣ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ໂນ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວາ ອາລປຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຍຖາ ຕໍ ອານນ຺ໂທວາຕິ ຍຖາ ອານນ຺ໂທວ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣຓມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ພ຺ຍາກຕໍ ອານນ຺ເທນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຈ຺ຉວິກເມວ, ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປເມວ ພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຫິ ອຕ຺ຕນາປິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ອຊ຺ຌາສໂຍປິສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສາສເນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຫິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊໍ, ຄຣຸກລຫຸກໍ ສເຕກິຈ຺ຉາເຕກິຈ຺ຉໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອຸຄ຺ຄຫິຕພຸທ຺ຘວຈນໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອິມສ຺ມິໍ ສມາຘິ, ອິມສ຺ມິໍ ວິປສ຺ສນາ, ອິມສ຺ມິໍ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານີຕິ ສີລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ, ສມາຘິສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສມາຘິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນາຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ເອວໍ ອຊ຺ຌາສໂຍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ນິກາເຍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕາ ສີລາທີນໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ສີລາທີນິ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ເສສວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໔໐. ອາຍສ຺ມາ ຫິ ເຣວໂຕ ຌານຊ຺ຌາສໂຍ ຌານາຠິຣໂຕ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອກິກາ ນິສີທິຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໑. ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ອເນເກສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ຈວມາເນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຈ ສຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ວຏ຺ຏຠເຍນ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໒. ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ຘຸຕວາໂທ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຘຸຕວາທາ ຫຸຕ຺ວາ ຘຸຕງ຺ຄານຸຠາເວນ ປຈ຺ຈຍຕຓ຺ຫໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ອປເຣປິ ນານປ຺ປກາເຣ ກິເລເສ ຘຸນິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໓. ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສມາຘິປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ສຸຂຸມໍ ປນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕຣໍ ຂນ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຘາຕ຺ວນ຺ຕຣໍ ອາຍຕນນ຺ຕຣໍ ຌາໂນກ຺ກນ຺ຕິກໍ ອາຣມ຺ມໂຓກ຺ກນ຺ຕິກໍ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖານໍ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໍ ອງ຺ຄສງ຺ກນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິ ເອກໂຕວຑ຺ຒນໍ ອຸຠໂຕວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ອາຠິຘມ຺ມິກຘມ຺ມກຖິກສ຺ເສວ ປາກຏໍ. ອນາຠິຘມ຺ມິໂກ ຫິ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ – ‘‘ອຍໍ ສກວາໂທ ອຍໍ ປຣວາໂທ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ສກວາທໍ ທີເປສ຺ສາມີຕິ ປຣວາທໍ ທີເປຕິ, ປຣວາທໍ ທີເປສ຺ສາມີຕິ ສກວາທໍ ທີເປຕິ, ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ວິສໍວາເທຕິ. ອາຠິຘມ຺ມິໂກ ສກວາທໍ ສກວາທນິຍາເມເນວ, ປຣວາທໍ ປຣວາທນິຍາເມເນວ ທີເປຕິ, ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ນ ວິສໍວາເທຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຠິຘມ຺ມິກາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຂຸເມສຸ ຐາເນສຸ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໔. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຎວາເຍວ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາປິ ກຕິປາເຫເນວ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈິຕ຺ຕວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພານສ຺ສ ວິເສວິຕວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອີສກມ຺ປິ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອເທນ຺ຕາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ.

໓໔໕. ສພ຺ເພສໍ ໂວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸຠາສິຕໍ ປຣິຍາເຍນາຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍສ຺ມາ ສງ຺ຆາຣາມສ຺ສ ນາມ ພຫຸສ຺ສຸຕຠິກ຺ຂູຫິປິ ໂສຠນກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຌານາຠິຣເຕຫິປິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸເກຫິປິ, ຘຸຕວາເທຫິປິ, ອາຠິຘມ຺ມິເກຫິປິ, ອຈິຕ຺ຕວສິເກຫິປິ ໂສຠນກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ໂວ ສຸຠາສິຕໍ ປຣິຍາເຍນ, ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ສຸຠາສິຕເມວ, ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ. ອປິຈ ມມປິ ສຸຓາຖາຕິ ອປິຈ ມມປິ ວຈນໍ ສຸຓາຖ. ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ນ ຕາວ ອຫໍ ອິມໍ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອາຠຸຊິຕໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ນ ໂມເຈສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ກິຣ ຠຄວາ ປຣິປາກຄເຕ ຎາເຓ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປຫາຍ ກຕາຠິນິກ຺ຂມໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫສມາທາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຕິຓ຺ຓໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອຸນ຺ນາເທນ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ອປິຈ ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນປິ ປຏິປຕ຺ຕິສາຣໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ອນາຄເຕ ເອວໍ ອຊ຺ຌາສຍາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ຠຄວາ ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ…ເປ… ເອວຣູເປນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາຕິ ອາຫ, ມຍໍ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’ຕິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ທຬ຺ຫສມາທານາ ຫຸຕ຺ວາ ‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມາ’ຕິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ເອວໍ ປຏິປນ຺ນາ ກຕິປາເຫເນວ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ, ອິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ປຏິປຕ຺ຕິສາຣໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວຣູເປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫາໂຄປາລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາໂຄປາລກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສ ກຖາ ເອກນາຬິກາ, ຈຕຸຣສ຺ສາ, ນິສິນ຺ນວຕ຺ຕິກາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຬິໍ ວຕ຺ວາ ເອເກກປທສ຺ສ ອຕ຺ຖກຖນໍ ເອກນາຬິກາ ນາມ. ອປຓ຺ຑິຕໍ ໂຄປາລກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ອປຓ຺ຑິຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ປຓ຺ຑິຕໍ ໂຄປາລກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ປຓ຺ຑິຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ຈຕຸກ຺ກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຖນໍ ຈຕຸຣສ຺ສາ ນາມ. ອປຓ຺ຑິຕໍ ໂຄປາລກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານຄມນໍ, ອປຓ຺ຑິຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານຄມນໍ, ປຓ຺ຑິຕໍ ໂຄປາລກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານຄມນໍ, ປຓ຺ຑິຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານຄມນນ຺ຕິ ອຍໍ ນິສິນ຺ນວຕ຺ຕິກາ ນາມ. ອຍໍ ອິຘ ສພ຺ພາຈຣິຍານໍ ອາຈິຓ຺ຓາ.

ເອກາທສຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫີຕິ ເອກາທສຫິ ອຄຸຓໂກຏ຺ຐາເສຫິ. ໂຄຄຓນ຺ຕິ ໂຄມຓ຺ຑລໍ. ປຣິຫຣິຕຸນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິຕຸໍ. ຜາຕິໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ວຑ຺ຒິໍ ອາປາເທຕຸໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ. ນ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕີຕິ ຄຓນໂຕ ວາ ວຓ຺ຓໂຕ ວາ ຣູປໍ ນ ຊານາຕິ. ຄຓນໂຕ ນ ຊານາຕິ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸນ຺ນໍ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຊານາຕິ. ໂສ ຄາວີສຸ ຫຏາສຸ ວາ ປລາຕາສຸ ວາ ໂຄຄຓໍ ຄເຓຕ຺ວາ, ອຊ຺ຊ ເອຕ຺ຕິກາ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຄາມນ຺ຕຣານິ ວາ ອຏວິໍ ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ນ ປຣິເຍສຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ຄາວີສຸ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຄຓໍ ປວິຏ຺ຐາສຸປິ ໂຄຄຓໍ ຄເຓຕ຺ວາ, ‘‘ອິມາ ເອຕ຺ຕິກາ ຄາໂວ ນ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ຍຏ຺ຐິຍາ ໂປເຖຕ຺ວາ ນ ນີຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐາ ຄາວິໂຍ ນຏ຺ຐາວ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣຄາວິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕໍ ໂຄສາມິກາ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມ຺ຫາກໍ ເຘນຸໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄາວິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ໂຄຄໂຓປິ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ. ວຓ຺ຓໂຕ ນ ຊານາຕິ ນາມ – ‘‘ເອຕ຺ຕິກາ ຄາໂວ ເສຕາ, ເອຕ຺ຕິກາ ຣຕ຺ຕາ, ເອຕ຺ຕິກາ ກາຬາ, ເອຕ຺ຕິກາ ກພຣາ ເອຕ຺ຕິກາ ນີລາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ຄາວີສຸ ຫຏາສຸ ວາ…ເປ… ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ຄາວີນໍ ສຣີເຣ ກຕໍ ຘນຸສຕ຺ຕິສູລາທິເຠທໍ ລກ຺ຂຓໍ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ຄາວີສຸ ຫຏາສຸ ວາ ປລາຕາສຸ ວາ ອຊ຺ຊ ອສຸກລກ຺ຂຓາ ຈ ອສຸກລກ຺ຂຓາ ຈ ຄາໂວ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາຕິ ຄຸນ຺ນໍ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທີຫິ ປຫຏຏ຺ຐາເນສຸ ວໂຓ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ນີລມກ຺ຂິກາ ອຓ຺ຑການິ ປາເຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອາສາຏິກາຕິ ນາມ. ຕານິ ທຓ຺ເຑນ ອປເນຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ທາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ພາໂລ ໂຄປາລໂກ ຕຖາ ນ ກໂຣຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ຄຸນ຺ນໍ ວຓາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຄມ຺ຠີຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ປາຓກາ ກຸຈ຺ຉິໍ ປວິສນ຺ຕິ, ຄາໂວ ເຄລຎ຺ຎາຠິຠູຕາ ເນວ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ, ນ ປານີຍໍ ປາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄຸນ຺ນໍ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ໂຄຓານໍ ຊໂວ ຫາຍຕິ, ອຸຠເຍສໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສ ໂຄຄໂຓປິ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕີຕິ ຄຸນ຺ນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຎ຺ຊາໂຕ ວໂຓ ເຠສຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ວາເກນ ວາ ຈີຣເກນ ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ພາໂລ ໂຄປາລໂກ ຕຖາ ນ ກໂຣຕິ, ອຖສ຺ສ ຄຸນ຺ນໍ ວເຓຫິ ຍູສາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ, ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິຆໍເສນ຺ຕິ, ເຕນ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ວຓາ ຊາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ຄາໂວ ເຄລຎ຺ຎາຠິຠູຕາ ເນວ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ຑໍສມກສາທີນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນກາເລ ໂຄຄເຓ ວຊໍ ປວິຏ຺ເຐ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຘູໂມ ກາຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ອປຓ຺ຑິໂຕ ໂຄປາລໂກ ຕໍ ນ ກໂຣຕິ. ໂຄຄໂຓ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຑໍສາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ນິທ຺ທໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອຣຎ຺ເຎ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍຕິ, ເນວ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ…ເປ… ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕີຕິ ຕິຕ຺ຖໍ ສມນ຺ຕິ ວາ ວິສມນ຺ຕິ ວາ ສຄາຫນ຺ຕິ ວາ ນິຄ຺ຄາຫນ຺ຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ອຕິຕ຺ເຖນ ຄາວິໂຍ ໂອຕາເຣຕິ. ຕາສໍ ວິສມຕິຕ຺ເຖ ປາສາຓາທີນິ ອກ຺ກມນ຺ຕີນໍ ປາທາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຄາຫໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕິຓ຺ຓາ ກຸມ຺ຠີລາທໂຍ ຄາຫາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຊ຺ຊ ເອຕ຺ຕິກາ ຄາໂວ ນຏ຺ຐາ, ອຊ຺ຊ ເອຕ຺ຕິກາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວມສ຺ສ ໂຄຄໂຓປິ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ປີຕໍ ຊານາຕີຕິ ປີຕມ຺ປິ ອປີຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ. ໂຄປາລເກນ ຫິ ‘‘ອິມາຍ ຄາວິຍາ ປີຕໍ, ອິມາຍ ນ ປີຕໍ, ອິມາຍ ປານີຍຕິຕ຺ເຖ ໂອກາໂສ ລທ຺ໂຘ, ອິມາຍ ນ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ປີຕາປີຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ທິວສຠາຄໍ ອຣຎ຺ເຎ ໂຄຄຓໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປາເຍສ຺ສາມີຕິ ນທິໍ ວາ ຕຬາກໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຫາອຸສຠາ ຈ ອນຸອຸສຠາ ຈ ພລວຄາວິໂຍ ຈ ທຸພ຺ພລານິ ເຈວ ມຫລ຺ລການິ ຈ ໂຄຣູປານິ ສິງ຺ເຄຫິ ວາ ຜາສຸກາຫິ ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ ອູຣຸປ຺ປມາຓໍ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍຖາກາມໍ ປິວນ຺ຕິ. ອວເສສາ ໂອກາສໍ ອລຠມານາ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ກລລມິສ຺ສກໍ ອຸທກໍ ປິວນ຺ຕິ, ອປີຕາ ເອວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ເນ ໂຄປາລໂກ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ອຣຎ຺ຎໍ ປເວເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ອປີຕຄາວິໂຍ ປິປາສາຍ ສຸກ຺ຂມານາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄຸນ຺ນໍ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ໂຄຓານໍ ຊໂວ ຫາຍຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ວີຖິໍ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ສໂມ ເຂໂມ, ອຍໍ ວິສໂມ ສາສງ຺ໂກ ສປ຺ປຏິຠໂຍ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ໂສ ສມໍ ເຂມໍ ມຄ຺ຄໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂຄຄຓໍ ອິຕຣໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປາເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄາໂວ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທີນໍ ຄນ຺ເຘນ ໂຈຣປຣິສ຺ສເຍນ ວາ ອຠິຠູຕາ ຠນ຺ຕມິຄສປ຺ປຏິຠາຄາ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເນວ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທນ຺ຕິ, ນ ປານີຍໍ ປິວນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄຸນ຺ນໍ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ໂຄປາລເກນ ຫິ ໂຄຈຣກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຎ຺ຈາຫິກວາໂຣ ວາ ສຕ຺ຕາຫິກວາໂຣ ວາ ຊານິຕພ຺ໂພ, ເອກທິສາຍ ໂຄຄຓໍ ຈາເຣຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕຕ຺ຖ ນ ຈາເຣຕພ຺ໂພ. ມຫຕາ ຫິ ໂຄຄເຓນ ຈິຓ຺ຓຏ຺ຐານໍ ເຠຣິຕລໍ ວິຍ ສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ນິຕ຺ຕິຓໍ, ອຸທກມ຺ປິ ອາລຸຬີຍຕິ. ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈເມ ວາ ສຕ຺ຕເມ ວາ ທິວເສ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ຈາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອຕ຺ຕເກນ ຫິ ຕິຓມ຺ປິ ປຏິວິຣຸຫຕິ, ອຸທກມ຺ປິ ປສີທຕິ. ອຍໍ ປນ ອິມໍ ປຎ຺ຈາຫິກວາຣໍ ວາ ສຕ຺ຕາຫິກວາຣໍ ວາ ນ ຊານາຕິ, ທິວເສ ທິວເສ ຣກ຺ຂິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຣກ຺ຂຕິ. ອຖສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ຫຣິຕຕິຓໍ ນ ລຠຕິ, ສຸກ຺ຂຕິຓໍ ຂາທນ຺ໂຕ ກລລມິສ຺ສກໍ ອຸທກໍ ປິວຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄຸນ຺ນໍ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ອນວເສສໂທຫີ ຈ ໂຫຕີຕິ ປຓ຺ຑິຕໂຄປາລເກນ ຍາວ ວຈ຺ຉກສ຺ສ ມໍສໂລຫິຕໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕາວ ເອກໍ ທ຺ເວ ຖເນ ຐເປຕ຺ວາ ສາວເສສໂທຫິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ວຈ຺ຉກສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອນວເສເສຕ຺ວາ ທຸຫຕິ, ຂີຣປໂກ ວຈ຺ໂຉ ຂີຣປິປາສາຍ ສຸກ຺ຂຕິ, ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກມ຺ປມາໂນ ມາຕຸ ປຸຣໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຣຕິ. ມາຕາ ປຸຕ຺ຕກໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕໂກ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸຂີຣໍ ປາຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ, ນ ປານີຍໍ ປາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຖເນສຸ ຂີຣໍ ຉິຊ຺ຊຕິ. ເອວມສ຺ສ ໂຄຄໂຓປິ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສໂຕປິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ຄຸນ຺ນໍ ປິຕຸຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ໂຄປິຕໂຣ. ຄາໂວ ປຣິຓຍນ຺ຕິ ຍຖາຣຸຈິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂຄປຣິຓາຍກາ. ນ ອຕິເຣກປູຊາຍາຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ໂຄປາລໂກ ເອວຣູເປ ອຸສເຠ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕິ, ປຓີຕໍ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິເກຫິ ມຓ຺ເຑຕິ, ມາລໍ ປິລນ຺ເຘຕິ, ສິງ຺ເຄ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕໂກສເກ ຈ ຘາເຣຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ເຈລວິຕານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສຍາເປຕິ. ອຍໍ ປນ ຕໂຕ ເອກສກ຺ກາຣມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ, ອຸສຠາ ອຕິເຣກປູຊໍ ອລຠມານາ ໂຄຄຓໍ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ປຣິສ຺ສຍໍ ນ ວາເຣນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ປຣິຫາຍຕິ, ປຎ຺ຈໂຄຣສໂຕ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

໓໔໗. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ນ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕີຕິ, ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຣູປໍ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ນ ຊານາຕິ ຄຓນໂຕ ວາ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ວາ. ຄຓນໂຕ ນ ຊານາຕິ ນາມ, ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ໂສຕ-ຆານ-ຊິວ຺ຫາ-ກາຍາຍຕນໍ, ຣູປ-ສທ຺ທ-ຄນ຺ຘ-ຣສ-ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ, ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອາກາສຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ, ມຸທຸຕາ, ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ອຸປຈໂຍ, ສນ຺ຕຕິ, ຊຣຕາ, ຣູປສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາ, ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ’’ຕິ ເອວໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຣູປໂກຏ຺ຐາສາຕິ ນ ຊານາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ຄຓນໂຕ ຄຸນ຺ນໍ ຣູປໍ ນ ຊານາຕິ, ຕຖູປໂມ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ຄຓນໂຕ ຣູປໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຣູປາຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ຍຖາ ຕສ຺ສ ໂຄປາລກສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພາເນຫິ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ຍຖາ ຈ ໂສ ໂຄປາລໂກ ປຎ຺ຈຫິ ໂຄຣເສຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ, ອເສກ຺ເຂນ ສມາຘິ, ປຎ຺ຎາ, ວິມຸຕ຺ຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ນ ຊານາຕິ ນາມ, ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປໍ ເອກສມຸຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ນ ກຸໂຕຈິສມຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ວຓ຺ຓໂຕ ຄຸນ຺ນໍ ຣູປໍ ນ ຊານາຕິ, ຕຖູປໂມ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ຣູປໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ພາໂລ, ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ປຓ຺ຑິຕພາລລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ໂສ ເອວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ພາເລ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິເຕ ນ ເສວຕິ, ພາເລ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິເຕ ອເສວນ຺ໂຕ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ກຸສລາກຸສລໍ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊໍ ຄຣຸກລຫຸກໍ ສເຕກິຈ຺ຉອເຕກິຈ຺ຉໍ ກາຣຓາກາຣຓໍ ນ ຊານາຕິ; ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ຍຖາ ຕສ຺ສ ໂຄປາລກສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ສີລາທີຫິ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ໂຄປາລໂກ ວິຍ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ໂຄຣເສຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກາມວິຕກ຺ກາທິເກ ນ ວິໂນເທຕິ, ໂສ ອິມໍ ອກຸສລວິຕກ຺ກໍ ອາສາຏິກໍ ອຫາເຣຕ຺ວາ ວິຕກ຺ກວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ຍຖາ ຕສ຺ສ ໂຄປາລກສ຺ສ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕີຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ນເຍນ ສພ຺ພາຣມ຺ມເຓສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຍຖາ ໂສ ໂຄປາລໂກ ວຓໍ ນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ເອວໍ ສໍວຣໍ ນ ສມ຺ປາເທຕິ. ໂສ ວິວຏທ຺ວາໂຣ ວິຈຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ຘູມໍ ວິຍ ຘມ຺ມເທສນາຘູມໍ ນ ກໂຣຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ວາ ສຣຠຎ຺ຎໍ ວາ ອຸປນິສິນ຺ນກຖໍ ວາ ອນຸໂມທນໍ ວາ ນ ກໂຣຕິ. ຕໂຕ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຄຸຓວາຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄຫໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂສ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກິລມມາໂນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກາຕຸໍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣຕຸໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕີຕິ ຕິຕ຺ຖຠູເຕ ພຫຸສ຺ສຸຕຠິກ຺ຂູ ນ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ, ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຖໍ ໂຣເປຕພ຺ພໍ, ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປາຬິ ກິໍ ວເທຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຕ຺ໂຖ ກິໍ ທີເປຕີ’’ຕິ ເອວໍ ນ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ນ ປຣິປຎ຺ຫຕິ, ນ ຊານາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ເຕ ເອວໍ ອປຣິປຸຈ຺ຉໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ນ ວິວຣນ຺ຕິ, ຠາເຊຕ຺ວາ ນ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ນ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອປາກຏໍ ນ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອເນກວິຘາສຸ ກງ຺ຂາສຸ ເອກໍ ກງ຺ຂມ຺ປິ ນ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ກງ຺ຂາ ເອວ ຫິ ກງ຺ຂາຐານິຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ກງ຺ຂມ຺ປິ ນ ນີຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເອວໍ ພຫຸສ຺ສຸຕຕິຕ຺ຖໍ ອນຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກງ຺ໂຂ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສ ໂຄປາລໂກ ຕິຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຕິຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ອຊານນ຺ໂຕ ອວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຠິຘມ຺ມິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ວິນຍຘຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣູປາຣູປປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕ ອວິສເຍ ປຸຏ຺ຐາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕນາ ສກງ຺ໂຂ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ປີຕໍ ຊານາຕີຕິ ຍຖາ ໂສ ໂຄປາລໂກ ປີຕາປີຕໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ມູປສຎ຺ຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ ນ ຊານາຕິ ນ ລຠຕິ, ສວນມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ອານິສໍສໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ ສຸຓາຕິ, ນິສິນ຺ໂນ ນິທ຺ທາຍຕິ, ກຖໍ ກເຖຕິ, ອຎ຺ຎວິຫິຕໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ອສຸຓນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ວີຖິໍ ຊານາຕີຕິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄໍ ວິຍ, – ‘‘ອຍໍ ໂລກິໂຍ ອຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຍຖາຠູຕໍ ນ ປຊານາຕິ. ອຊານນ຺ໂຕ ໂລກິຍມຄ຺ເຄ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ນ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ປຎ຺ຈາຫິກວາເຣ ສຕ຺ຕາຫິກວາເຣ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ, ‘‘ອິເມ ໂລກິຍາ ອິເມ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນ ປຊານາຕິ. ອຊານນ຺ໂຕ ສຸຂຸມຏ຺ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ໂລກິຍສຕິປຏ຺ຐາເນ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ອນວເສສໂທຫີ ຈ ໂຫຕີຕິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ມຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອນວເສສໍ ທຸຫຕິ. ນິທ຺ເທສວາເຣ ປນສ຺ສ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາເຣນ຺ຕີຕິ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອຠິຫາຣາ ວາຈາຠິຫາໂຣ ຈ ປຈ຺ຈຍາຠິຫາໂຣ ຈ. ວາຈາຠິຫາໂຣ ນາມ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ວເທຍ຺ຍາຖ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປວາເຣນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຍາຠິຫາໂຣ ນາມ ວຕ຺ຖາທີນິ ວາ ເຕລຜາຓິຕາທີນິ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວຕເກນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸ ມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ປມາຓໍ ນ ຊານາຕິ, – ‘‘ທາຍກສ຺ສ ວໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຣຖວິນີເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນຸສ຺ສາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ນ ປຸນ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ. ໂສ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກິລມນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ…ເປ… ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ.

ເຕ ນ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕີຕິ ໂສ ໂຄປາລໂກ ມຫາອຸສເຠ ວິຍ ເຕ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອິມາຍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ ເມຕ຺ຕາຍ ກາຍກມ຺ມາທິກາຍ ອຕິເຣກປູຊາຍ ນ ປູເຊຕິ. ຕໂຕ ເຖຣາ, – ‘‘ອິເມ ອມ຺ເຫສຸ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ນວເກ ຠິກ຺ຂູ ທ຺ວີຫິ ສງ຺ຄເຫຫິ ນ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ອາມິສສງ຺ຄເຫນ ຈີວເຣນ ວາ ປຕ຺ເຕນ ວາ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ເນນ ວາ ວສນຏ຺ຐາເນນ ວາ. ກິລມນ຺ເຕ ມິລາຍນ຺ເຕປິ ນປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ. ປາຬິໍ ວາ ອຏ຺ຐກຖໍ ວາ ຘມ຺ມກຖາພນ຺ຘໍ ວາ ຄຸຍ຺ຫຄນ຺ຖໍ ວາ ນ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ນວກາ ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິກາ ສພ຺ພໂສ ອິເມ ທ຺ເວ ສງ຺ຄເຫ ອລຠມານາ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຍຖາ ຕສ຺ສ ໂຄປາລກສ຺ສ ໂຄຄໂຓ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ສີລາທີນິ ນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສ ໂຄປາລໂກ ປຎ຺ຈຫິ ໂຄຣເສຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ປຣິພາຫິຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາສວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາໂຄປາລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈູຬໂຄປາລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬໂຄປາລກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກເຈລາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ມາປິຍມາເນ ຣຕ຺ຕິໍ ຄງ຺ຄາໂສຕໂຕ ມຈ຺ໂຉ ຖລໍ ປຕ຺ໂຕ. ມນຸສ຺ສາ ເຈລານິ ເຕລປາຕິຍໍ ເຕເມຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາ ກຕ຺ວາ ມຈ຺ຉໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ນຄເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ຕສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ເຕ ອມ຺ເຫຫິ ນຄຣຏ຺ຐານສ຺ສ ຄຫິຕທິວເສ ເຈລຸກ຺ກາຫິ ມຈ຺ໂຉ ຄຫິໂຕຕິ ອຸກ຺ກເຈລາ-ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພາ ຄງ຺ຄາ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕາທິເສ ວາລິກຸສ຺ສເທ ຄງ຺ຄາຕິຕ຺ເຖ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສນ຺ທມານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ຄງ຺ຄໍ ນິສ຺ສາຍ ໂກຈິ ປຸພ຺ເພ ວຑ຺ຒິປຣິຫານິໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ປຸພ຺ເພ ເອກໍ ພາລໂຄປາລກໍ ນິສ຺ສາຍ ອເນກສຕສຫສ຺ສາ ໂຄຄຓາ ອິມິສ຺ສາ ຄງ຺ຄາຍ ອາວຏ຺ເຏ ປຕິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທເມວ ປວິຏ຺ຐາ, ອປຣໍ ປນ ປຓ຺ຑິຕໂຄປາລກໍ ນິສ຺ສາຍ ອເນກສຕສຫສ຺ສໂຄຄຓສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິ ຊາຕາ ວຑ຺ຒິ ຊາຕາ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ຊາຕນ຺ຕິ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວາ ອິມໍ ກາຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ.

ມາຄຘໂກຕິ ມຄຘຣຏ຺ຐວາສີ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎຊາຕິໂກຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎສຠາໂວ ທນ຺ໂຘ ມຫາຊໂຬ. ອສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ. ປຕາເຣສີຕິ ຕາເຣຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ສຸວິເທຫານນ຺ຕິ ຄງ຺ຄາຍ ໂອຣິເມ ຕີເຣ ມຄຘຣຏ຺ຐໍ, ປາຣິເມ ຕີເຣ ວິເທຫຣຏ຺ຐໍ, ຄາໂວ ມຄຘຣຏ຺ຐໂຕ ວິເທຫຣຏ຺ຐໍ ເນຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ປຕາເຣສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ສຸວິເທຫານ’’ນ຺ຕິ. ອາມຓ຺ຑລິກໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ມຓ຺ຑລິກໍ ກຕ຺ວາ. ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊິໍສູຕິ ອວຑ຺ຒິໍ ວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ມຫາສມຸທ຺ທເມວ ປວິສິໍສຸ. ເຕນ ຫິ ໂຄປາລເກນ ຄາໂວ ໂອຕາເຣນ຺ເຕນ ຄງ຺ຄາຍ ໂອຣິມຕີເຣ ສມຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ວິສມຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ອສ຺ສ, ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ຄຸນ຺ນໍ ວິສ຺ສມຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ວາລິກຕ຺ຖລານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພານິ ອສ຺ສຸ. ຕຖາ ປາຣິມຕີເຣ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຕິຕ຺ຖານິ, ອິມສ຺ມາ ຕິຕ຺ຖາ ຠຏ຺ຐາ ອິມໍ ຕິຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມາ ຠຏ຺ຐາ ອິມນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ພາລໂຄປາລໂກ ໂອຣິມຕີເຣ ຄຸນ຺ນໍ ໂອຕຣຓຕິຕ຺ຖໍ ສມໍ ວາ ວິສມໍ ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ຄຸນ຺ນໍ ວິສ຺ສມຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ວາລິກຕ຺ຖລານິປິ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ປຣຕີເຣ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣຓຕິຕ຺ຖານິ ອສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາວ ອຕິຕ຺ເຖເນວ ຄາໂວ ໂອຕາເຣສິ. ອຖສ຺ສ ມຫາອຸສໂຠ ຊວນສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ເຈວ ຖາມສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຈ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ປາຣິມໍ ຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ຉິນ຺ນຕຏຎ຺ເຈວ ກຓ຺ຏກຄຸມ຺ພຄຫນຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ, ‘‘ທຸພ຺ພິນິວິຏ຺ຐເມຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຘຸຣຄ຺ຄ-ປຕິຏ຺ຐາໂນກາສມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ຄາໂວ ມຫາອຸສໂຠ ນິວຕ຺ໂຕ ມຍມ຺ປິ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສາມາຕິ ນິວຕ຺ຕາ. ມຫໂຕ ໂຄຄຓສ຺ສ ນິວຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ອາວຏ຺ຏໍ ອຸຏ຺ຐເປສິ. ໂຄຄໂຓ ອາວຏ຺ຏໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທເມວ ປຕ຺ໂຕ. ເອໂກປິ ໂຄໂຓ ອໂຣໂຄ ນາມ ນາໂຫສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕຕ຺ເຖວ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊິໍສູ’’ຕິ.

ອກຸສລາ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສາຕິ ອິຘ ໂລເກ ຂນ຺ຘຘາຕາຍຕເນສຸ ອກຸສລາ ອເຉກາ, ປຣໂລເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມາຣເຘຍ຺ຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ. ອມາຣເຘຍ຺ຍໍ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍມ຺ປິ ເຕຠູມກຘມ຺ມາວ. ອມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍໍ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ອກຸສລາ ອເຉກາ. ວຈນຕ຺ຖໂຕ ປນ ມາຣສ຺ສ ເຘຍ຺ຍໍ ມາຣເຘຍ຺ຍໍ. ເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ຐານໍ ວຕ຺ຖຸ ນິວາໂສ ໂຄຈໂຣ. ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ເອວຣູປານໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ, ອິມິນາ ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໕໑. ເອວໍ ກຓ຺ຫປກ຺ຂໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຸກ຺ກປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ພລວຄາໂວຕິ ທນ຺ຕໂຄເຓ ເຈວ ເຘນຸໂຍ ຈ. ທມ຺ມຄາໂວຕິ ທເມຕພ຺ພໂຄເຓ ເຈວ ອວິຊາຕຄາໂວ ຈ. ວຈ຺ຉຕເຣຕິ ວຈ຺ຉຠາວໍ ຕຣິຕ຺ວາ ຐິເຕ ພລວວຈ຺ເຉ. ວຈ຺ຉເກຕິ ເຘນຸປເກ ຕຣຸຓວຈ຺ຉເກ. ກິສາພລເກຕິ ອປ຺ປມໍສໂລຫິເຕ ມນ຺ທຖາເມ. ຕາວເທວ ຊາຕໂກຕິ ຕໍທິວເສ ຊາຕໂກ. ມາຕຸໂຄຣວເກນ ວຸຍ຺ຫມາໂນຕິ ມາຕາ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຫຸໍຫຸນ຺ຕິ ໂຄຣວໍ ກຕ຺ວາ ສຎ຺ຎໍ ທທມານາ ອຸເຣນ ອຸທກໍ ຉິນ຺ທມານາ ຄຈ຺ຉຕິ, ວຈ຺ຉໂກ ຕາຍ ໂຄຣວສຎ຺ຎາຍ ເຘນຸຍາ ວາ ອຸເຣນ ຉິນ຺ໂນທເກນ ຄຈ຺ຉມາໂນ ‘‘ມາຕຸໂຄຣວເກນ ວຸຍ຺ຫມາໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໕໒. ມາຣສ຺ສ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ມາຣສ຺ສ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ. ປາຣໍ ຄຕາຕິ ມຫາອຸສຠາ ນທີປາຣໍ ວິຍ ສໍສາຣປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄຕາ. ປາຣໍ ອຄມໍສູຕິ ມຫາອຸສຠານໍ ປາຣງ຺ຄຕກ຺ຂເຓ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕສ຺ສ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິຕາ ມຫາອຸສເຠ ປາຣໍ ປຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ຄຕມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ. ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄວຊ຺ຌານໍ ກິເລສານໍ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ເຂເປຕ຺ວາ ຐິຕາ ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອວເສສໍ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ພລວຄາໂວ ວິຍ ນທີປາຣໍ ສໍສາຣປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມານຸສາຣິໂນ, ສທ຺ຘານຸສາຣິໂນຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ປຐມມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ.

ຊານຕາຕິ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ຊານນ຺ເຕນ ພຸທ຺ເຘນ. ສຸປ຺ປກາສິໂຕຕິ ສຸກຖິໂຕ. ວິວຏນ຺ຕິ ວິວຣິຕໍ. ອມຕທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາຕິ ຕທຕ຺ຖາຍ ວິວຏໍ. ວິນຬີກຕນ຺ຕິ ວິຄຕມານນຬໍ ກຕໍ. ເຂມໍ ປຕ຺ເຖຖາຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ເທນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖຖ, ກຕ຺ຕຸກາມາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸກາມາ ໂຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຕ຺ຕ’ຕ຺ຖາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ເອວຣູປໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ປຕ຺ຕາເຍວ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຠຄວາ ປນ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬໂຄປາລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຈູຬສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍນ຺ຕິ ມຫາວນໍ ນາມ ສຍໍຊາຕໍ ອໂຣປິມໍ ສປຣິຈ຺ເຉທໍ ມຫນ຺ຕໍ ວນໍ. ກປິລວຕ຺ຖຸສາມນ຺ຕາ ປນ ມຫາວນໍ ຫິມວນ຺ເຕນ ສຫ ເອກາພທ຺ຘໍ ອປຣິຈ຺ເຉທໍ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕໍ. ອິທໍ ຕາທິສໍ ນ ໂຫຕິ. ສປຣິຈ຺ເຉທໍ ມຫນ຺ຕໍ ວນນ຺ຕິ ມຫາວນໍ. ກູຏາຄາຣສາລາ ປນ ມຫາວນໍ ນິສ຺ສາຍ ກເຕ ອາຣາເມ ກູຏາຄາຣໍ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ຫໍສວຏ຺ຏກຈ຺ຉນ຺ເນນ ກຕາ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕຕິ ປຸພ຺ເພ ກິຣ ເອໂກ ນິຄຓ຺ໂຐ ຈ ນິຄຓ຺ຐີ ຈ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວາທສຕານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມາຕິ ຊມ຺ພຸທີເປ ວິຈຣນ຺ຕາ ເວສາລິຍໍ ສມາຄຕາ. ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ທິສ຺ວາ, – ‘‘ຕ຺ວໍ ໂກ, ຕ຺ວໍ ກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ນິຄຓ຺ໂຐ – ‘‘ອຫໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີຕິ ຊມ຺ພຸທີເປ ວິຈຣາມີ’’ຕິ ອາຫ. ນິຄຓ຺ຐີປິ ຕຖາ ອາຫ. ລິຈ຺ຉວິໂນ, ‘‘ອິເຘວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວາທໍ ອາໂຣເປຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ນິຄຓ຺ຐີ ອຕ຺ຕນາ ອຸຄ຺ຄຫິຕານິ ປຎ຺ຈວາທສຕານິ ປຸຈ຺ຉິ, ນິຄຓ຺ໂຐ ກເຖສິ. ນິຄຓ຺ເຐນ ປຸຈ຺ຉິເຕປິ ນິຄຓ຺ຐີ ກເຖສິເຍວ. ເອກສ຺ສປິ ນ ຊໂຍ, ນ ປຣາຊໂຍ, ອຸໂຠ ສມສມາວ ອເຫສຸໍ. ລິຈ຺ຉວິໂນ, – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖ, ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ເຄຫໍ ທຕ຺ວາ ພລິໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ. ເຕສໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ຈຕສ຺ໂສ ຘີຕໂຣ ຊາຕາ, – ເອກາ ສຈ຺ຈາ ນາມ, ເອກາ ໂລລາ ນາມ, ເອກາ ປຏາຈາຣາ ນາມ, ເອກາ ອາຈາຣວຕີ ນາມ. ຕາປິ ປຓ຺ຑິຕາວ ອເຫສຸໍ, ມາຕາປິຕູຫິ ອຸຄ຺ຄຫິຕານິ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວາທສຕານິ ອຸຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຕາ ວຍປຕ຺ຕາ ມາຕາປິຕໂຣ ອໂວຈຸໍ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອມ຺ມາ ກຸເລ ທາຣິກາ ນາມ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນິ ທຕ຺ວາ ກຸລຆຣໍ ເປສິຕປຸພ຺ພາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂຍ ປນ ອຄາຣິໂກ ຕາສໍ ວາທໍ ມທ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍ ປພ຺ພຊິໂຕ ຕາສໍ ມທ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ມຍມ຺ປິ ເອວເມວ ກຣິສ຺ສາມາຕິ. ຈຕສ຺ໂສປິ ປຣິພ຺ພາຊິກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ຊມ຺ພຸທີໂປ ນາມ ຊມ຺ພຸຍາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ຊມ຺ພຸສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຍໍ ຄາມໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ປໍສຸປຸຎ຺ເຊ ວາ ວາລິກປຸຎ຺ເຊ ວາ ຊມ຺ພຸຘຊໍ ຐເປຕ຺ວາ, – ‘‘ໂຍ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ອິມໍ ມທ຺ທຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາມໍ ປວິສນ຺ຕິ. ເອວໍ ຄາເມນ ຄາມໍ ວິຈຣນ຺ຕິໂຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຕເຖວ ຄາມທ຺ວາເຣ ຊມ຺ພຸຘຊໍ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕມນຸສ຺ສານໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐາ.

ເຕນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ເຊຕວເນ ວິຫຣຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຄິລາເນ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຊຄ຺ຄິຕຏ຺ຐານໍ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈມຫນ຺ຕຕາຍ ອຎ຺ເຎຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ທິວາຕຣໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ຄາມທ຺ວາເຣ ຊມ຺ພຸຘຊໍ ທິສ຺ວາ, – ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ທາຣເກ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕນ ຫິ ມທ຺ທຖາຕິ. ນ ສກ຺ໂກມ, ຠນ຺ເຕ, ຠາຍາມາຕິ. ‘‘ກຸມາຣາ ມາ ຠາຍຖ, ‘ເກນ ອມ຺ຫາກໍ ຊມ຺ພຸຘໂຊ ມທ຺ທາປິໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສາວເກນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ມທ຺ທາປິໂຕ, ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸກາມາ ເຊຕວເນ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຖາຕິ ວເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸຘຊໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑສຸໍ. ເຖໂຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ. ປຣິພ຺ພາຊິກາປິ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຘໂຊ ເກນ ມທ຺ທາປິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ທາຣກາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ປຣິພ຺ພາຊິກາ ປຸນ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອເກກໍ ວີຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ, – ‘‘ພຸທ຺ຘສາວໂກ ກິຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນາມ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ໂສຕຸກາມາ ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ມຫາຊໂນ ນິກ຺ຂມິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ເຊຕວນໍ ອຄມິໍສຸ.

ເຖໂຣ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອາຄມນໍ ນາມ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ນິສີທິ. ປຣິພ຺ພາຊິກາໂຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອມ຺ຫາກໍ ຘໂຊ ມທ຺ທາປິໂຕ’’ຕິ? ອາມ, ມຍາ ມທ຺ທາປິໂຕຕິ. ມຍໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ. ສາຘຸ ກໂຣຖ, ກສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ ກສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂຫຕູຕິ? ປຸຈ຺ຉາ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ມາຕຸຄາມາ ນາມ ປຐມໍ ປຸຈ຺ຉຖາຕິ ອາຫ. ຕາ ຈຕສ຺ໂສປິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຐຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ວາທສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖໂຣ ຂຄ຺ເຄນ ກຸມຸທນາຬໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ນິຊ຺ຊຏໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ, ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຈ຺ຉຖາຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຕກເມວ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຊານາມາຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ວາທສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ມຍາ ກຖິຕໍ, ອຫໍ ປນ ເອກໍ ເຍວ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ກເຖຖາ’’ຕິ. ຕາ ເຖຣສ຺ສ ວິສຍໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ‘‘ວທ, ຠນ຺ເຕ, ຊານມານາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸນ ອາຫໍສຸ.

ເຖໂຣ ອຍໍ ປນ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ປຐມໍ ສິກ຺ຂາເປຕພ຺ພປຎ຺ໂຫຕິ ວຕ຺ວາ, – ‘‘ເອກໍ ນາມ ກິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາ ເນວ ອນ຺ຕໍ, ນ ໂກຏິໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ເຖໂຣ ກເຖຖາຕິ ອາຫ. ນ ປສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຕຸມ຺ເຫຫິ ວາທສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ມຍາ ກຖິຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອກໍ ປຎ຺ຫມ຺ປິ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກສ຺ສ ຊໂຍ ກສ຺ສ ປຣາຊໂຍຕິ? ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊໂຍ, ອມ຺ຫາກໍ ປຣາຊໂຍຕິ. ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາຕິ? ຕາ ມາຕາປິຕູຫິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕຸມ຺ເຫ ມາຕຸຄາມາ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຖາຕິ. ຕາ ສາຘູຕິ ເຖຣສ຺ສ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ປພ຺ພຊິຕາ ຈ ປນ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິນິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ອຍໍ ສຈ຺ຈໂກ ຕາສໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ. ຕາຫິ ຈຕູຫິປິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣປຎ຺ໂຎ, ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ສນ຺ຕິກາ ວາທສຫສ຺ສໍ, ຕໂຕ ພຫຸຕຣຎ຺ຈ ພາຫິຣສມຍໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕ຺ຖຈິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທາຣເກ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ເວສາລິຍໍ ວສຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ອຕິປູຣິຕຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິ ເມ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຠີໂຕ ອຍປຏ຺ເຏນ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈຣຕິ, ອິມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຠສ຺ສປ຺ປວາທໂກຕິ ຠສ຺ສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຖາມຄ຺ໂຄ, ຕໍ ປວທຕິ ກເຖຕີຕິ ຠສ຺ສປ຺ປວາທໂກ. ປຓ຺ຑິຕວາໂທຕິ ອຫໍ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ເອວໍ ວາໂທ. ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສາຕິ ຍໍ ຍໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕຈາເຣນ ອາທິສຕິ, ຕໍ ຕໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ສາຘຸລທ຺ຘິໂກ ຠທ຺ທໂກຕິ ເອວໍ ສມ຺ມໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ. ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣທ຺ໂຘຕິ ກຖາມຄ຺ເຄນ ໂທສໍ ອາໂຣປິໂຕ. ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຊີຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖໂຣ. ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ລິຈ຺ຉວິຣາຊເຄຫໂຕ ຕໍ ຕໍ ເຄຫໍ ຄມນຕ຺ຖາຍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ. ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຊິ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ສມຍຊານນຕ຺ຖໍ.

ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫິຓ຺ຑາມິ, ‘ສມຍໍ ປນສ຺ສ ນ ຊານາມີ’ຕິ ນ ອາໂຣເປສິໍ. ປຣສ຺ສ ຫິ ສມຍໍ ຎຕ຺ວາ ອາໂຣປິໂຕ ວາໂທ ສ຺ວາໂຣປິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວໂກ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖໂຣ; ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຖຸ ສມເຍ ໂກວິໂທ, ເອຕາຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກຖໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ. ວິເນຕີຕິ ກຖໍ ວິເນຕິ, ກຖໍ ສິກ຺ຂາເປຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຖໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸປາຣມ຺ຠສ຺ສ ໂອກາໂສ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄຜລານິປິ ປຣິຍາເຍນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອາຄຕານິ, ອຍຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘‘ໂຠ ອສ຺ສຊິ, ກິມຕ຺ຖໍ ຕຸມ຺ເຫ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ມຄ຺ຄຜລຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, – ‘‘ນຍິທໍ, ໂຠ ອສ຺ສຊິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສນໍ ນາມ, ມຫາອາຆາຕນໍ ນາເມຕໍ, ນິຣຍຸສ຺ສໂທ ນາເມສ, ນຕ຺ຖິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຸຂາສາ, ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ທຸກ຺ຂເມວ ຊິຣາເປນ຺ຕາ ອາຫິຓ຺ຑຖາ’’ຕິ ໂທສໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ປຣວາທິສ຺ສ ປຣິຍາຍກຖໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ເອສ ອປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ເອວມສ຺ສ ນິປ຺ປຣິຍາຍກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ອນິຈ຺ຈານຕ຺ຕວເສເນວ ກຖໍ ກເຖຕິ. ທຸສ຺ສຸຕນ຺ຕິ ໂສຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ.

໓໕໔. ສນ຺ຖາຄາເຣຕິ ຣາຊກຸລານໍ ອຕ຺ຖານຸສາສນສນ຺ຖາຄາຣສາລາຍໍ. ເຍນ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ສມຍໍ ອຊານນຠາເວນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ນ ອາໂຣເປສິໍ, ອິທານິ ປນສ຺ສ ມຫາສາວເກນ ກຖິຕໍ ສມຍໍ ຊານາມິ, ອິເມ ຈ ມມ ອນ຺ເຕວາສິກາ ປຎ຺ຈສຕາ ລິຈ຺ຉວີ ສນ຺ນິປຕິຕາ. ເອເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ. ຎາຕຎ຺ຎຕເຣນາຕິ ຎາເຕສຸ ອຠິຎ຺ຎາເຕສຸ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍຕ຺ເຖເຣສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ. ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ຍຖາ ເຕນ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ສເຈ ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐິສ຺ສຕິ, ອຖ ປນ ອຎ຺ຎເທວ ວກ຺ຂຕິ, ຕຕ຺ຣ ມຍາ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ອິທາເນວ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອາຫ. ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິມຸຂໍ ກຑ຺ເຒຍ຺ຍ. ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ ປຸຣໂຕ ປຏິປຓາເມຍ຺ຍ. ສມ຺ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ ກາເລນ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ກາເລນ ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ. ໂສຓ຺ຑິກາກິລຎ຺ຊນ຺ຕິ ສຸຣາຆເຣ ປິຏ຺ຐກິລຎ຺ຊໍ. ໂສຓ຺ຑິກາຘຸຕ຺ໂຕຕິ ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ. ວາລໍ ກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ສຸຣາປຣິສ຺ສາວນຕ຺ຖວິກໍ ໂຘວິຕຸກາໂມ ກສຏນິຘຸນນຕ຺ຖໍ ອຸໂຠສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ຄເຫຕ຺ວາ. ໂອຘຸເນຍ຺ຍາຕິ ອໂຘມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຘຸເນຍ຺ຍ. ນິທ຺ຘຸເນຍ຺ຍາຕິ ອຸທ຺ຘໍມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຘຸເນຍ຺ຍ. ນິປ຺ໂຜເຏຍ຺ຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປປ຺ໂຜເຏຍ຺ຍ. ສາຓໂຘວິກໍ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ສາຓສາຏກກຣຓຕ຺ຖໍ ສາຓວາເກ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິໍ ມຸຏ຺ຐິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕິຍທິວເສ ສຸຏ຺ຐຸ ກິລິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ພິລຍາຄຸສຸຣາທີນິ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຓມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິຓໂຕ ວາມໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຈາຕິ ຕີສຸ ຜລເກສຸ ສກິໍ ທກ຺ຂິຓຜລເກ, ສກິໍ ວາມຜລເກ, ສກິໍ ສມ຺ມຸຂຜລເກ ປຫຣນ຺ຕາ ອມ຺ພິລຍາຄຸສຸຣາທີນິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ປິວນ຺ຕາ ຂາທນ຺ຕາ ໂຘວນ຺ຕິ. ມຫນ຺ຕາ ກີຬາ ໂຫຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຕໍ ກີຬໍ ທິສ຺ວາ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກໍ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑາຍ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກິໍ ກຸມ຺ເຠ ສກິໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ສກິໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ສກິໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິຍໍ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ກີຬິຕ຺ຖ. ຕທຸປາທາຍ ຕໍ ກີຬິຕຊາຕໍ ສາຓໂຘວິກໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສາຓໂຘວິກໍ ນາມ ກີຬິຕຊາຕໍ ກີຬຕີ’’ຕິ. ກິໍ ໂສ ຠວມາໂນ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕິ, ໂສ ກິໍ ຠວມາໂນ ກິໍ ຍກ຺ໂຂ ຠວມາໂນ ອຸທາຫຸ ອິນ຺ໂທ, ອຸທາຫຸ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຠວມາໂນ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕິ? ນ ຫິ ສກ຺ກາ ປກຕິມນຸສ຺ເສນ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໕໕. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຈ຺ຈໂກ ອາຣາມໍ ປາວິສິ, ຕສ຺ມິໍ. ກິສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ປາວິສີຕິ? ມຫາມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ. ກສ຺ມາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈງ຺ກມນ຺ຕີຕິ? ປຓີຕໂຠຊນປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ວິໂນທນຕ຺ຖໍ. ທິວາປຘານິກາ ວາ ເຕ. ຕາທິສານຎ຺ຫິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ອຸຕຸໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ນິສຊ຺ຊ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂສ ກິຣ ກຸຫິໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມຕິ ປຣິເວຓໂຕ ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປວິສິສ຺ສາມີຕິ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມາເນ ປໍສຸກູລິກຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ, ‘‘ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຫໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠຕິ ກຕຣສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠຄວາຕິ ຕທາ ກິຣ ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ມຫາກຣຸຓາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຊາລໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂພຘເນຍ຺ຍສຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ – ‘‘ສ຺ເວ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕິໍ ລິຈ຺ຉວິປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸກາໂມ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ມຫາປຣິສາຍ ນິສີທິຕຸໍ ສຸຂຏ຺ຐາເນ ນິສີທິສ຺ສາມີຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ອປວິສິຕ຺ວາ ມຫາວເນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ສຈ຺ຈເກນ ປຸຏ຺ຐາ ທູເຣ ນິສິນ຺ນໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ, ‘‘ເອສ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ມຫຕິຍາ ລິຈ຺ຉວິປຣິສາຍ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ລິຈ຺ຉວິສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິກາເຍວ, ອນ຺ໂຕເວສາລິຍໍ ປນ ສຈ຺ຈໂກ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ລິຈ຺ຉວິຣາຊສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ວາທຕ຺ຖິໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ໂສສ຺ສາມາຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມນຸສ຺ສາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ເອວໍ ສາ ປຣິສາ ມຫຕີ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຄຓນາ ອໂຫສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາຕິ ເອເຕ ອຸຠໂຕປກ຺ຂິກາ, ເຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ສເຈ ໂນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ໂຈເທສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວນ຺ທິຕ຺ຖາ’ຕິ, ເຕສໍ, ‘ກິໍ ອຎ຺ຊລິມຕ຺ຕກຣເຓນປິ ວນ຺ທິຕໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວກ຺ຂາມ. ສເຈ ໂນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ໂຈເທສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ກສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນ ວນ຺ທິຕ຺ຖາ’ຕິ, ‘ກິໍ ສີເສນ ຠູມິໍ ປຫຣນ຺ເຕເນວ ວນ຺ທິຕໍ ໂຫຕິ, ນນຸ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມມ຺ປິ ວນ຺ທນາ ເອວາ’ຕິ ວກ຺ຂາມາ’’ຕິ. ນາມ ໂຄຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫໍ ອສຸກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ທຕ຺ໂຕ ນາມ ມິຕ຺ໂຕ ນາມ ອິຘ ອາຄໂຕຕິ ວທນ຺ຕາ ນາມໍ ສາເວນ຺ຕິ ນາມ. ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫໍ ວາສິຏ຺ໂຐ ນາມ ກຈ຺ຈາໂນ ນາມ ອິຘ ອາຄໂຕຕິ ວທນ຺ຕາ ໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວນ຺ຕິ ນາມ. ເອເຕ ກິຣ ທລິທ຺ທາ ຊິຓ຺ຓກຸລປຸຕ຺ຕາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ປາກຏາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ອກໍສຸ. ເຍ ປນ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ນິສີທິໍສຸ, ເຕ ເກຣາຏິກາ ເຈວ ອນ຺ຘພາລາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ເກຣາຏິກາ, ‘‘ເອກໍ ທ຺ເວ ກຖາສລ຺ລາເປ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິສ຺ສາສິໂກ ໂຫຕິ, ອຖ ວິສ຺ສາເສ ສຕິ ເອກໍ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂາ ອທາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈນ຺ຕາ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕິ. ອນ຺ຘພາລາ ອຎ຺ຎາຓຕາເຍວ ອວກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ນິສີທນ຺ຕິ.

໓໕໖. ກິຎ຺ຈິເທວ ເທສນ຺ຕິ ກຎ຺ຈິ ໂອກາສໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ, ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉເນ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ໂຕ ອາຫ – ປຸຈ຺ຉ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍທາກງ຺ຂສີຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ‘‘ປຸຈ຺ຉ ຍທິ ອາກງ຺ຂສິ, ນ ເມ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຠາໂຣ ອຕ຺ຖິ’’. ອຖ ວາ ‘‘ປຸຈ຺ຉ ຍໍ ອາກງ຺ຂສິ, ສພ຺ພໍ ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣສິ ອສາຘາຣຓໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘອຄ຺ຄສາວມຫາສາວເກຫິ. ເຕ ຫິ ຍທາກງ຺ຂສີຕິ ນ ວທນ຺ຕິ, ສຸຕ຺ວາ ເວທິສ຺ສາມາຕິ ວທນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາ ປນ ‘‘ປຸຈ຺ຉາວຸໂສ, ຍທາກງ຺ຂສີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໗) ວາ, ‘‘ປຸຈ຺ຉ, ມຫາຣາຊ, ຍທາກງ຺ຂສີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໒) ວາ,

‘‘ປຸຈ຺ຉ ວາສວ ມໍ ປຎ຺ຫໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ;

ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຫສ຺ສ, ອຫໍ ອນ຺ຕໍ ກໂຣມິ ເຕ’’ ອິຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໕໖) ວາ,

‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ສເກ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉ ຍທາກງ຺ຂສີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໘໕) ວາ,

‘‘ພາວຣິສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫໍ ວາ, ສພ຺ເພສໍ ສພ຺ພສໍສຍໍ;

ກຕາວກາສາ ປຸຈ຺ຉວ຺ໂຫ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໓໖) ວາ,

‘‘ປຸຈ຺ຉ ມໍ ສຠິຍ ປຎ຺ຫໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ;

ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຫສ຺ສ, ອຫໍ ອນ຺ຕໍ ກໂຣມິ ເຕ’’ ອິຕິ. (ສຸ. ນິ. ໕໑໗) ວາ –

ເຕສໍ ເຕສໍ ຍກ຺ຂນຣິນ຺ທເທວສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊການໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣນ຺ຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ, ຍໍ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຠູມິໍ ປຕ຺ວາ ເອຕໍ ປວາຣຓໍ ປວາເຣຍ຺ຍ. ໂຍ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູມິຍໍ ປເທສຎາເຓປິ ຐິໂຕ

‘‘ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎ ປຎ຺ຫານິ ວິຍາກໂຣຫິ,

ຍາຈນ຺ຕິ ຕໍ ອິສໂຍ ສາຘຸຣູປາ;

ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎ ເອໂສ ມນຸເຊສຸ ຘມ຺ໂມ,

ຍໍ ວຸທ຺ຘມາຄຈ຺ຉຕິ ເອສ ຠາໂຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໖໐) –

ເອວໍ ສກ຺ກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອິສີຫິ ຍາຈິໂຕ

‘‘ກຕາວກາສາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ,

ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຎ຺ຫໍ ມນສາຠິປຕ຺ຖິຕໍ;

ອຫຎ຺ຫິ ຕໍ ຕໍ ໂວ ວິຍາກຣິສ຺ສໍ,

ຎຕ຺ວາ ສຍໍ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈາ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໖໑);

ເອວໍ ສຣຠງ຺ຄກາເລ, ສມ຺ຠວຊາຕເກ ຈ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫານໍ ອນ຺ຕກຣໍ ອທິສ຺ວາ ສຸຈິຣເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ໂອກາເສ ກາຣິເຕ, ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ໂສ ຣຖິກາຍໍ ປໍສຸໍ ກີຬນ຺ໂຕ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ –

‘‘ຕຄ຺ຆ ເຕ ອຫມກ຺ຂິສ຺ສໍ, ຍຖາປິ ກຸສໂລ ຕຖາ;

ຣາຊາ ຈ ໂຂ ຕໍ ຊານາຕິ, ຍທິ ກາຫຕິ ວາ ນ ວາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໖.໑໗໒) –

ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣສິ.

ເອວໍ ຠຄວຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ‘‘ກຖໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ, ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອຎ຺ຎໍ ສາວເກນ ກຖິຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາ ກເຖຕິ, ນນຸ ມຍາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘ສເຈ ຕຖາ ປຕິຏ຺ຐິສ຺ສຕິ, ຍຖາສ຺ສ ສາວເກນ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ເອວາຫໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’ຕິ. ອຍໍ ປນ ອຎ຺ຎເມວ ກເຖຕິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ມຍາ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ວຈໂນກາໂສ ມາ ໂຫຕູຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖເຣນ ກຖິຕນິຍາເມເນວ ກເຖນ຺ໂຕ, ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ. ອຸປມາ ມໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຏິຠາຕີຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍ຺ຫໍ ເອກາ ອຸປມາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອາຫຣາມິ ຕໍ ອຸປມນ຺ຕິ ວທຕິ. ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຫຣ ຕໍ ອຸປມໍ ວິສຕ຺ໂຖຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ພລກຣຓີຍາຕິ ພາຫຸພເລນ ກຕ຺ຕພ຺ພາ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິກາ ກມ຺ມນ຺ຕາ. ຣູປຕ຺ຕາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລຕິ ຣູປໍ ອຕ຺ຕາ ອສ຺ສາຕິ ຣູປຕ຺ຕາ, ຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕປຸຄ຺ຄລໍ ທີເປຕິ. ຣູເປ ປຕິຏ຺ຐາຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫິຕຣູເປ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ. ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປສວຕີຕິ ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ ປຏິລຠຕິ. ເວທນຕ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມິນາ ກິໍ ທີເປຕິ? ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຖວີ ວິຍ ປຕິຏ຺ຐາ, ເຕ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ນາມ ອາຍູຫນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ເອວຣູປໍ ວິຊ຺ຊມານເມວ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນຕ຺ຕາຕິ ທີເປຖາຕິ ອຕິວິຍ ສກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປມໍ ອາຫຣິ. ອິມິນາ ຈ ນິຄຓ຺ເຐນ ອາຫຏໂອປມ຺ມໍ ນິຍຕເມວ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຕສ຺ສ ກຖໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາເທ ໂທສໍ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທຸວິຘາ ຫິ ປຸຄ຺ຄລາ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ຍາ ຈ ສາວກເວເນຍ຺ຍາ ຈ. ສາວກເວເນຍ຺ເຍ ສາວກາປິ ວິເນນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາປິ. ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ເຍ ປນ ສາວກາ ວິເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາວ ວິເນນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ນິຄຓ຺ໂຐ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ໂຍ, ຕສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ວາທໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ໂທສໍ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ສຍເມວ ວາເທ ໂທສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ນນຸ ຕ຺ວໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ.

ອຖ ນິຄຓ຺ໂຐ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕິວິຍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມມ ວາທໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕິ, ສເຈ ອຸປຣິ ໂກຈິ ໂທໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ມມໍ ເອກກໍເຍວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ. ຫນ຺ທາຫໍ ອິມໍ ວາທໍ ມຫາຊນສ຺ສາປິ ມຕ຺ຖເກ ປກ຺ຂິປາມີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ – ອຫມ຺ປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍ ວທາມິ ຣູປໍ ເມ ອຕ຺ຕາ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ, ອຍຎ຺ຈ ມຫຕີ ຊນຕາຕິ. ຠຄວາ ປນ ນິຄຓ຺ຐໂຕ ສຕຄຸເຓນປິ ສຫສ຺ສຄຸເຓນປິ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນປິ ວາທີວຣຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ວາທໍ ປກ຺ຂິປຕິ, ນາສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈຕຸໍ ທສ຺ສາມິ, ມຫາຊນໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກກໍເຍວ ນໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ກິຎ຺ຫິ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ນາຍໍ ຊນຕາ ມມ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ອາຄຕາ, ຕ຺ວໍເຍວ ສກລໍ ເວສາລິໍ ສໍວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ມມ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ສກເມວ ວາທໍ ນິເວເຐຫິ, ມາ ມຫາຊນສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປກ຺ຂິປສີຕິ. ໂສ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິອາທິມາຫ.

໓໕໗. ອິຕິ ຠຄວາ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ວາທໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ເຕນ ຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຫີຕິ ກາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອຕ຺ຕໂຕ ປຏິຊານາສິ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກສ຺ມິໍ ວິຊິເຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຏ຺ເຐ. ຆາເຕຕາຍໍ ວາ ຆາເຕຕຸນ຺ຕິ ຆາຕາຣຫໍ ຆາເຕຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຆາເຕຕຸໍ. ຊາເປຕາຍໍ ວາ ຊາເປຕຸນ຺ຕິ ຘນຊານິຣຫໍ ຊາເປຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ຊາເປຕຸໍ ຊິຓ຺ຓຘນໍ ກາຕຸໍ. ປພ຺ພາເຊຕາຍໍ ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸນ຺ຕິ ສກຣຏ຺ຐໂຕ ປພ຺ພາຊນາຣຫໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ, ນີຫຣິຕຸໍ. ວຕ຺ຕິຕຸຎ຺ຈ ອຣຫຕີຕິ ວຕ຺ຕຕິ ເຈວ ວຕ຺ຕິຕຸຎ຺ຈ ອຣຫຕິ. ວຕ຺ຕິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ທີເປຕິ. ອິຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ອຕ຺ຕໂນ ວາທເຠທນຕ຺ຖໍ ອາຫຏກາຣຓເມວ ອຕ຺ຕໂນ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ອາວຸຘໍ ຕິຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ວິເສເສຕ຺ວາ ທີເປຕິ, ຍຖາ ຕໍ ພາໂລ. ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕູຕິ ມມ ຣູປໍ ເອວໍວິຘໍ ໂຫຕຸ, ປາສາທິກໍ ອຠິຣູປໍ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ຕໍ ສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ ວິຍ ສຸສຊ຺ຊິຕຈິຕ຺ຕປໂຏ ວິຍ ຈ ມນາປທສ຺ສນນ຺ຕິ. ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີຕິ ມມ ຣູປໍ ເອວໍວິຘໍ ມາ ໂຫຕຸ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕໍ ວລິຕປລິຕໍ ຕິລກສມາກິຓ຺ຓນ຺ຕິ.

ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິຣທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມມ ວາທໍ ຠິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ກາຣຓໍ ອາຫຣິ, ອຫໍ ພາລຕາຍ ຕເມວ ວິເສເສຕ຺ວາ ທີເປສິໍ, ອິທານິ ນຏ຺ໂຐມ຺ຫິ, ສເຈ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວກ຺ຂາມິ, ອິເມ ຣາຊາໂນ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ‘ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕ຺ວໍ ມມ ຣູເປ ວໂສ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວທສິ, ຍທິ ເຕ ຣູເປ ວໂສ ວຕ຺ຕຕິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຍຖາ ອິເມ ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ຕາວຕິໍສເທວສທິເສຫິ ອຕ຺ຕຠາເວຫິ ວິໂຣຈນ຺ຕິ ອຠິຣູປາ ປາສາທິກາ, ເອວໍ ນ ວິໂຣຈສີ’ຕິ. ສເຈ ນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວກ຺ຂາມິ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ‘ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ວຕ຺ຕຕິ ເມ ຣູປສ຺ມິໍ ວໂສຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ປຏິກ຺ຂິປສີ’ຕິ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕິ. ອິຕິ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອໂກ ໂທໂສ, ນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອໂກ ໂທໂສ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉິ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍາວຕຕິຍໍ ຠຄວຕາ ປຸຈ຺ຉິເຕ ອພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘາ ຜລຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ສຕ຺ຕານໍເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມີນໍ ປູຣິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ເຕສຸ ພລວອນຸທ຺ທຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍາວຕຕິຍໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຈ຺ຈກໍ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ເອຕໍ ‘‘ພ຺ຍາກໂຣຫີ ທານີ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ຕຕ຺ຖ ສຫຘມ຺ມິກນ຺ຕິ ສເຫຕຸກໍ ສກາຣຓໍ. ວຊິຣໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສາຕິ ວຊິຣປາຓິ. ຍກ຺ໂຂຕິ ນ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ ຍກ຺ໂຂ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິວຓ຺ຓໍ. ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຊ຺ຊລິຕໍ. ສໂຊຕິຠູຕນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ໂຊຕິຠູຕໍ, ເອກຄ຺ຄິຊາລຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐິໂຕ ໂຫຕີຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສີສໍ, ກນ຺ທລມກຸລສທິສາ ທາຐາ, ຠຍານການິ ອກ຺ຂິນາສາທີນີຕິ ເອວໍ ວິຣູປຣູປໍ ມາເປຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ກສ຺ມາ ປເນສ ອາຄໂຕຕິ? ທິຏ຺ຐິວິສ຺ສຊ຺ຊາປນຕ຺ຖໍ. ອປິຈ, ‘‘ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ປເຣ ຈ ເມ ນ ອາຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຠາວໍ ອາປນ຺ເນ ຠຄວຕິ ສກ຺ໂກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຓາຍ ອວຕ຺ຕມາເນ ມຍໍ ວຕ຺ຕາເປສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ໂຫຕຸ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຓາຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ປຏິຎ຺ຎມກາສິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຊ຺ຊ ສຈ຺ຈກໍ ຕາເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄໂຕ.

ຠຄວາ ເຈວ ປສ຺ສຕິ, ສຈ຺ຈໂກ ຈ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕຕິ ຍທິ ຫິ ຕໍ ອຎ຺ເຎປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ກາຣຓໍ ອຄຣຸ ອສ຺ສ, ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສຈ຺ຈກໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາເທ ອໂນຕຣນ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຍກ຺ຂໍ ອາວາເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈໂກ ຠເຍນ ກເຖສີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເຈວ ປສ຺ສຕິ ສຈ຺ຈໂກ ຈ. ຕສ຺ສ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ສກລສຣີຣໂຕ ເສທາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ, ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິ ວິປຣິວຕ຺ຕມານາ ມຫາຣວໍ ຣວິ. ໂສ ‘‘ອຎ຺ເຎປິ ນຸ ໂຂ ປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກສ຺ສຈິ ໂລມຫໍສມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ – ‘‘ອິທໍ ຠຍໍ ມເມວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ສຈາຫໍ ຍກ຺ໂຂຕິ ວກ຺ຂາມິ, ‘ກິໍ ຕຸຍ຺ຫເມວ ອກ຺ຂີນິ ອຕ຺ຖິ, ຕ຺ວເມວ ຍກ຺ຂໍ ປສ຺ສສິ, ປຐມໍ ຍກ຺ຂໍ ອທິສ຺ວາ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ວາທສງ຺ຆາເຏ ຂິຕ຺ໂຕວ ຍກ຺ຂໍ ປສ຺ສສີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ນ ທານິ ເມ ອິຘ ອຎ຺ຎໍ ປຏິສຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຓາ ໂຄຕມາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ, ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ…ເປ… ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ. ຕາຓໍ ຄເວສີຕິ ຕາຓນ຺ຕິ ຄເວສມາໂນ. ເລຓໍ ຄເວສີຕິ ເລຓນ຺ຕິ ຄເວສມາໂນ. ສຣຓໍ ຄເວສີຕິ ສຣຓນ຺ຕິ ຄເວສມາໂນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕາຍຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຕາຓໍ. ນິລີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເລຓໍ. ສຣຕີຕິ ສຣຓໍ, ຠຍໍ ຫິໍສຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໕໘. ມນສິ ກຣິຕ຺ວາຕິ ມນມ຺ຫິ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ. ເອວໍ ເມ ເວທນາ ໂຫຕູຕິ ກຸສລາວ ໂຫຕຸ, ສຸຂາວ ໂຫຕຸ. ເອວໍ ເມ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕູຕິ ກຸສລາວ ໂຫຕຸ, ສຸຂາວ ໂຫຕຸ, ໂສມນສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕູຕິ. ສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມາ ອໂຫສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກລ຺ລໍ ນູຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ. ສມນຸປສ຺ສິຕຸນ຺ຕິ ‘‘ເອຕໍ ມມ ເອໂສຫມສ຺ມິ ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ປສ຺ສິຕຸໍ. ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕເມຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ. ອິຕິ ຠຄວາ ຍຖາ ນາມ ເຉໂກ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ສປ຺ປທຏ຺ຐວິສໍ ເຕເນວ ສປ຺ເປນ ປຸນ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ອຸພ຺ພາເຫຍ຺ຍ, ເອວໍ ຕສ຺ສໍເຍວ ປຣິສຕິ ສຈ຺ຈກໍ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ເຕເນວ ມຸເຂນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາຕິ ວທາເປສິ. ທຸກ຺ຂໍ ອລ຺ລີໂນຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອລ຺ລີໂນ. ອຸປຄໂຕ ອຊ຺ໂຌສິໂຕຕິປິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸກ຺ຂໍ ເອຕໍ ມມາຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຊາເນຍ຺ຍາຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຕ ຊາເນຍ຺ຍ. ປຣິກ຺ເຂເປຕ຺ວາຕິ ຂຍໍ ວຍໍ ອນຸປ຺ປາທໍ ອຸປເນຕ຺ວາ.

໓໕໙. ນວນ຺ຕິ ຕຣຸຓໍ. ອກຸກ຺ກຸກຊາຕນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜຄ຺ຄຫຓກາເລ ອນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐປ຺ປມາໂຓ ເອໂກ ຆນທຓ຺ຑໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເຕນ ວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣິຕ຺ໂຕຕິ ສຸຎ຺ໂຎ ອນ຺ໂຕສາຣວິຣຫິໂຕ. ຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາວ ຕຸຈ຺ໂຉ. ອປຣທ຺ໂຘຕິ ປຣາຊິໂຕ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ມຸຂຣຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາຫ. ໂສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ປູຣຓາທໂຍ ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ມຫນ຺ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຊຍໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘມ຺ປິ ຕເຖວ ວິເຫເຐສ຺ສາມີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ –

‘‘ອມ຺ໂຠ ໂກ ນາມ ຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ສິນ຺ນປຕ຺ໂຕ ສກຓ຺ຏໂກ;

ຍຕ຺ຖ ເອກປ຺ປຫາເຣນ, ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ວິຠິຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຍໍ ຂທິຣໍ ອາຫຈ຺ຈ ອສາຣກຣຸກ຺ຂປຣິຈິໂຕ ມຸທຸຕຸຓ຺ຑສກຸໂຓ ວິຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສາຣໍ ອາຫຈ຺ຈ ຎາຓຕຸຓ຺ຑເຠທໍ ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ຕທສ຺ສ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປກາເສນ຺ໂຕ ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕຕິອາທິມາຫ. ນຕ຺ຖິ ເອຕຣຫີຕິ ອຸປາທິນ຺ນກສຣີເຣ ເສໂທ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອຕຣຫິ ປນ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ກາຍໍ ວິວຣີຕິ ນ ສພ຺ພໍ ກາຍໍ ວິວຣິ. ພຸທ຺ຘາ ນາມ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນສຣີຣາ ປຣິສຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ຄລວາຏກສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣສິ. ໂອຕາຣິຕມຕ຺ເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິໂຍ ປຸຎ຺ຊປຸຎ຺ຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຆຏໂຕ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາ ວິຍ, ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓວລາຫກໂຕ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ຈ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓມຸຣຊສທິສໍ ມຫາຂນ຺ຘໍ ອຸຕ຺ຕມສິຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຸຣຸມານາ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເອວມກາສີຕິ? ມຫາຊນສ຺ສ ກງ຺ຂາວິໂນທນຕ຺ຖໍ. ມຫາຊໂນ ຫິ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຍ຺ຫໍ ເສໂທ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ, ສຈ຺ຈກສ຺ສ ຕາວ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍນ຺ຕາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ວິຍ ເສທາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ. ສມໂຓ ປນ ໂຄຕໂມ ຆນທຸປຏ຺ຏຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ, ອນ຺ໂຕ ເສທສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາ ວາ ນຕ຺ຖິຕາ ວາ ກຖໍ ສກ຺ກາ ຎາຕຸນ຺ຕິ ກງ຺ຂໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ກງ຺ຂາວິໂນທນຕ຺ຖໍ ເອວມກາສິ. ມງ຺ກຸຠູໂຕຕິ ນິຕ຺ເຕຊຠູໂຕ. ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ປຕິຕກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອປ຺ປຏິຠາໂນຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ນິສີທີຕິ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ຠູມິໍ ກສມາໂນ ນິສີທິ.

໓໖໐. ທຸມ຺ມຸໂຂຕິ ນ ວິຣູປມຸໂຂ, ອຠິຣູໂປ ຫິ ໂສ ປາສາທິໂກ. ນາມໍ ປນສ຺ສ ເອຕໍ. ອຠພ຺ໂພ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ປຸນ ໂອຕຣິຕຸນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ອຬານໍ ຠຄ຺ຄຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉິນ຺ນຄມໂນ ໂອຕຣິຕຸໍ ອຠພ຺ໂພ, ຕຕ຺ເຖວ ກາກກຸລລາທີນໍ ຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວິສູກາຍິການີຕິ ທິຏ຺ຐິວິສູການິ. ວິເສວິຕານີຕິ ທິຏ຺ຐິສຎ຺ຈຣິຕານິ. ວິປ຺ຜນ຺ທິຕານີຕິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ. ຍທິທໍ ວາທາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ; ວາທາຘິປ຺ປາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີຕິ ອຊ຺ຌາສເຍນ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ອຠພ຺ໂພ; ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ປນ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ທຸມ຺ມຸຂໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ກສ຺ມາ ອໂວຈ? ທຸມ຺ມຸຂສ຺ສ ກິຣສ຺ສ ອຸປມາຫຣຓກາເລ ເສສ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣາປິ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອິມິນາ ນິຄຓ຺ເຐນ ອມ຺ຫາກໍ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓຏ຺ຐາເນ ຈິຣໍ ອວມາໂນ ກໂຕ, ອຍໍ ທານິ ອມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ກາໂລ. ມຍມ຺ປິ ເອເກກໍ ອຸປມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປາຓິປ຺ປຫາເຣນ ປຕິຕໍ ມຸຄ຺ຄເຣນ ໂປເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ຕຖາ ນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຍຖາ ນ ປຸນ ປຣິສມຊ຺ເຌ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ເຕ ໂອປມ຺ມານິ ກຣິຕ຺ວາ ທຸມ຺ມຸຂສ຺ສ ກຖາປຣິໂຍສານໍ ອາຄມຍມານາ ນິສີທິໍສຸ. ສຈ຺ຈໂກ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ, ອິເມ ສພ຺ເພວ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອຏ຺ເຐຫິ ຈລມາເນຫິ ຐິຕາ; ສເຈ ປຈ຺ເຈກາ ອຸປມາ ຫຣິຕຸໍ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸນ ມຍາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ທຸມ຺ມຸຂໍ ອປສາເທຕ຺ວາ ຍຖາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຖາວາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ມາ ເອຕທໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອາຄເມຫີຕິ ຕິຏ຺ຐ, ມາ ປຸນ ຠຓາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໖໑. ຕິຏ຺ຐເຕສາ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອສາ ອມ຺ຫາກຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວາຈາ ຕິຏ຺ຐຕຸ. ວິລາປໍ ວິລປິຕໍ ມຎ຺ເຎຕິ ເອຕຎ຺ຫິ ວຈນໍ ວິລປິຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ວິປ຺ປລປິຕມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຕິຏ຺ຐເຕສາຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖາຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ວາຈາວິລາປໍ ວິລປິຕໍ ມຎ຺ເຎຕິ ເອຕ຺ຖ ປນິທໍ ວາຈານິຈ຺ຉາຣຓໍ ວິລປິຕມຕ຺ຕໍ ມຎ຺ເຎ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກິຕ຺ຕາວຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເວສາຣຊ຺ຊປຕ຺ໂຕຕິ ຎາຓປຕ຺ໂຕ. ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອປຣປ຺ປຕ຺ຕິໂຍ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອິຘ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ, ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ປສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເສກ຺ຂຠູມິ ທສ຺ສິຕາ. ຕສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອເສກ຺ຂຠູມິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຠຄວາ ພ຺ຍາກາສິ. ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິເຍນາຕິອາທີສຸ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປຎ຺ຎາ. ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປຏິປທາ. ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ວິມຸຕ຺ຕິ. ສຸທ຺ຘໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ເສສານິ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ. ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ອຄ຺ຄຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ວາ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ນາມ. ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອຄ຺ຄຜລໍ ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ພຸທ຺ໂຘ ໂສ ຠຄວາຕິ ໂສ ຠຄວາ ສຍມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ພຸທ຺ໂຘ. ໂພຘາຍາຕິ ປເຣສມ຺ປິ ຈຕຸສຈ຺ຈໂພຘາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ທນ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ທນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ພິເສວໂນ. ທມຖາຍາຕິ ນິພ຺ພິເສວນຕ຺ຖາຍ. ສນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພກິເລສວູປສເມນ ສນ຺ໂຕ. ສມຖາຍາຕິ ກິເລສວູປສມາຍ. ຕິຓ຺ໂຓຕິ ຈຕຸໂຣຆຕິຓ຺ໂຓ. ຕຣຓາຍາຕິ ຈຕຸໂຣຆຕຣຓາຍ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ປຣິນິພ຺ພານາຍາຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ.

໓໖໒. ຘໍສີຕິ ຄຸຓຘໍສກາ. ປຄພ຺ພາຕິ ວາຈາປາຄພ຺ພິເຍນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອາສາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ພໍ. ອາສຊ຺ຊາຕິ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ນຕ຺ເວວ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມນ຺ຕິ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ອາສຊ຺ຊ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ອນຸປຫຕໍ ສກລໍ ອາທາຍ ປກ຺ກມິຕຸໍ ຖາໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ຠຄວາ ຫຕ຺ຖິອາທໂຍ ວິຍ ກສ຺ສຈິ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ປນ ນິຄຓ຺ໂຐ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອຸປມາ ນ ຠຄວໂຕ ອຸກ຺ກໍສນຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ, ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນຕ຺ຖເມວ ອາຫຣິ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊາ ກຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ເອວໍ ນາມ ສູໂຣ ເອວໍ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ ໂຖເມນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕານເມວ ໂຖເມຕິ. ເອວເມວ ໂສປິ ສິຍາ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຫຕ຺ຖິໍ ປຠິນ຺ນນ຺ຕິອາທີຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸກ຺ກໍເສນ຺ໂຕປິ ມຍເມວ ສູຣາ ມຍໍ ປຓ຺ຑິຕາ ມຍໍ ພຫຸສ຺ສຸຕາເຍວ ເອວໍ ປຠິນ຺ນຫຕ຺ຖິໍ ວິຍ, ຊລິຕອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ, ຜຓກຕອາສີວິສໍ ວິຍ ຈ ວາທຕ຺ຖິກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາຕິ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຸກ຺ກໍເສຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍເສຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕຍມາໂນ ອຘິວາເສຕຸ ເມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຘິວາເສຕູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕຸ. ສ຺ວາຕນາຍາຕິ ຍໍ ເມ ຕຸມ຺ເຫສຸ ກາຣໍ ກໂຣໂຕ ສ຺ເວ ຠວິສ຺ສຕິ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊຎ຺ຈ, ຕທຕ຺ຖາຍ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນາຕິ ຠຄວາ ກາຍງ຺ຄໍ ວາ ວາຈງ຺ຄໍ ວາ ອໂຈເປຕ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ຂນ຺ຕິໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ອຘິວາເສສິ. ສຈ຺ຈກສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖໍ ມນສາວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໓໖໓. ຍມສ຺ສ ປຕິຣູປໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖາຕິ ເຕ ກິຣ ລິຈ຺ຉວີ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈຖາລິປາກສຕານິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣນ຺ຕິ. ຕເທວ ສນ຺ຘາຍ ເອສ ສ຺ເວ ຕຸມ຺ເຫ ຍໍ ອສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຕິຣູປໍ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ, ຕໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາຖ; ສມຓສ຺ສ ຫິ ໂຄຕມສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ປຣິຈາຣກາ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕໍ ຊານາຖາຕິ ວທຕິ. ຠຕ຺ຕາຠິຫາຣໍ ອຠິຫຣິໍສູຕິ ອຠິຫຣິຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຠິຫຣິໍສຸ. ປຓີເຕນາຕິ ອຸຕ຺ຕເມນ. ສຫຕ຺ຖາຕິ ສຫຕ຺ເຖນ. ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຕປ຺ເປຕ຺ວາ, ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສຸຫິຕໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ. ສມ຺ປວາເຣຕ຺ວາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປວາເຣຕ຺ວາ, ອລໍ ອລນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖສຎ຺ຎາຍ ປຏິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ. ຠຸຕ຺ຕາວິນ຺ຕິ ຠຸຕ຺ຕວນ຺ຕໍ. ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໂຕ ໂອນີຕປາຓິໍ, ອປນີຕຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ໂອນິຕ຺ຕປຕ຺ຕປາຓິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ, ໂອນິຕ຺ຕໍ ນານາຠູຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປາຓິໂຕ ອສ຺ສາຕິ ໂອນິຕ຺ຕປຕ຺ຕປາຓີ. ຕໍ ໂອນິຕ຺ຕປຕ຺ຕປາຓິໍ, ຫຕ຺ເຖ ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂຘວິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອວໍຠູຕໍ ຎຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ນິສີທີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈາຕິ ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ທາເນ ປຸຎ຺ຎໍ, ອາຍຕິໍ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎມຫີຕິ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘານໍເຍວ ປຣິວາໂຣ. ຕໍ ທາຍການໍ ສຸຂາຍ ໂຫຕູຕິ ຕໍ ອິເມສໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ໂຫຕຸ. ອິທໍ ກິຣ ໂສ ອຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ, ປພ຺ພຊິເຕນ ຈ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ທານໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕຸນ຺ຕິ ເຕສໍ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຖ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ລິຈ຺ຉວີຫິ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ນ ຠຄວໂຕ. ສຈ຺ຈເກນ ປນ ຠຄວໂຕ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ໂຕ ຍໍ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິມາຫ. ອິຕິ ຠຄວາ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ມເຕນ ວິນາເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ທິນ຺ນໍ ທກ຺ຂິຓໍ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕສິ, ສາ ຈສ຺ສ ອນາຄເຕ ວາສນາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ມຫາສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ຈ ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ຈ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ຈ ຕີຫິ ປເທຫິ ເອໂກວ ສມໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕຣໍ ຄາມໍ ປວິສິສ຺ສາມາຕິ ວິຕກ຺ກມາຬເກ ຐິຕກາໂລ ນາມ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ເອວຣູເປ ສມເຍ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ເອກໍສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິປມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ, – ‘‘ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ຈ ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ຈ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ປວິສິຕຸກາໂມຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາໂນ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມີຕິ? ວາທາໂຣປນຊ຺ຌາສເຍນ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອປຓ຺ຑິຕຕາຍ ສກລໍ ເວສາລິປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ມງ຺ກຸ ຊາໂຕ. ອິທານິ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມິ. ຍທິ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຣາເຊຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ທີເປຕ຺ວາ ຊຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຍທິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນ຺ຘກາເຣ ນຈ຺ຈໍ ວິຍ ນ ໂກຈິ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິທ຺ທາປຎ຺ຫໍ ນາມ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມິນາ ວາທຊ຺ຌາສເຍນ ອຸປສງ຺ກມິ.

ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາຕິ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ. ເຖຣສ຺ສ ກິຣສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ – ‘‘ຠຄວຕິ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ພຸທ຺ຘທສ຺ສນໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຎ຺ຈ ລຠິສ຺ສຕິ. ຕທສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທຕຸ ຠຄວາຕິ ອາຫ. ‘‘ກາຣຓໍ ອານນ຺ໂທ ວທຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ຍໍ ປນ ປຎ຺ຫໍ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ອາຄໂຕ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ປສ຺ເສນ ຕາວ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ເອຕໍ ສນ຺ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

໓໖໕. ຜຸສນ຺ຕິ ຫິ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຣີເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສາຣີຣິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ຜຸສນ຺ຕິ ລຠນ຺ຕິ, ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອູຣຸກ຺ຂມ຺ໂຠຕິ ຂມ຺ຠກຕອູຣຸຠາໂວ, ອູຣຸຖທ຺ຘຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິມ຺ຫຍຕ຺ຖວເສນ ປເນຕ຺ຖ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອນາຄຕວຈນໍ ກຕໍ. ກາຍນ຺ວຍໍ ໂຫຕີຕິ ກາຍານຸຄຕໍ ໂຫຕິ ກາຍສ຺ສ ວສວຕ຺ຕິ. ກາຍຠາວນາຕິ ປນ ວິປສ຺ສນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາຍ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປໍ ປາປຸຓນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ອສນ຺ຕໍ ອຠູຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕເທວາຫ. ຈິຕ຺ຕຠາວນາຕິປິ ສມໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສມາຘິຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອູຣຸກ຺ຂມ຺ຠາທໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ອິທໍ ອຠູຕເມວ ອາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍເຖວ ‘ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອູຣຸກ຺ຂມ຺ໂຠປິ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິອາທີນິ ວທໂຕ ອນາຄຕຣູປໍ ນ ສເມຕິ, ຕຖາ ອຕ຺ໂຖປິ ນ ສເມຕິ, ອສນ຺ຕໍ ອຠູຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ກເຖຕີ’’ຕິ.

ໂນ ກາຍຠາວນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈາຕປຕປ຺ປນາທິໍ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອຍຎ຺ຫິ ເຕສໍ ກາຍຠາວນາ ນາມ. ກິໍ ປນ ໂສ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ? ໂສ ກິຣ ທິວາທິວສ຺ສ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນສຸ ປຏິສລ຺ລານໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ປຏິສລ຺ລີເນ ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຠາວນາມຕ຺ຕໍ ເອເຕ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ກາຍຠາວນາ ປເນເຕສໍ ນຕ຺ຖີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວມາຫ.

໓໖໖. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກິນ຺ຕິ ປນ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກາຍຠາວນາ ສຸຕາຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ນນ຺ໂທ ວຈ຺ໂຉຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນນ຺ໂທຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ວຈ຺ໂຉຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ກິໂສຕິ ນາມໍ. ສໍກິຈ຺ໂຈຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ມກ຺ຂລິໂຄສາໂລ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄໂຕວ. ເອເຕຕິ ເອເຕ ຕໂຍ ຊນາ, ເຕ ກິຣ ກິລິຏ຺ຐຕປານໍ ມຕ຺ຖກປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ອຸຬາຣານິ ອຸຬາຣານີຕິ ປຓີຕານິ ປຓີຕານິ. ຄາເຫນ຺ຕິ ນາມາຕິ ພລໍ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິ ນາມ. ພ຺ຣູເຫນ຺ຕີຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ເມເທນ຺ຕີຕິ ຊາຕເມທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ປຸຣິມໍ ປຫາຍາຕິ ປຸຣິມໍ ທຸກ຺ກຣກາຣໍ ປຫາຍ. ປຈ຺ຉາ ອຸປຈິນນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຉາ ອຸຬາຣຂາທນີຍາທີຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປນ຺ຕິ, ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ອາຈຍາປຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ວຑ຺ຒິ ຈ ອວຑ຺ຒິ ຈ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ກາເລນ ວຑ຺ຒິ, ກາເລນ ປຣິຫານີຕິ ວຑ຺ຒິປຣິຫານິມຕ຺ຕເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກາຍຠາວນາ ປນ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທີເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຠາວນໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ‘‘ກິນ຺ຕິ ປນ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ສຸຕາ’’ຕິ ອາຫ. ນ ສມ຺ປາຍາສີຕິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຍຖາ ຕໍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

໓໖໗. ກຸໂຕ ປນ ຕ຺ວນ຺ຕິ ໂຍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ໂອຬາຣິກໍ ທຸພ຺ພລໍ ກາຍຠາວນໍ ນ ຊານາສິ? ໂສ ຕ຺ວໍ ກຸໂຕ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນໍ ຊານິສ຺ສສີຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ໂຈທນາລຍຕ຺ເຖໂຣ, ‘‘ອພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາເມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ ພີຊນິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ທິສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ສ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອາຈໂຍປິ ອປຈໂຍປິ ອາທານມ຺ປິ ນິກ຺ເຂປນມ຺ປີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໒). ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ – ‘‘ໂອຬາຣິກໍ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວິປສ຺ສນາ ໂອຬາຣິກາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

໓໖໘. ສຸຂສາຣາຄີຕິ ສຸຂສາຣາເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາຕິ ນ ອນນ຺ຕຣາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຸຂທຸກ຺ຂານຎ຺ຫິ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາ ປຏ຺ຐາເນ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໒.໔໕-໔໖) ປຏິສິທ຺ຘາ. ຍສ຺ມາ ປນ ສຸເຂ ອນິຣຸທ຺ເຘ ທຸກ຺ຂໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເຂເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຸຠໂຕປກ຺ຂນ຺ຕິ ສຸຂໍ ເອກໍ ປກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ເອກໍ ປກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸຠໂຕປກ຺ຂໍ ຫຸຕ຺ວາ.

໓໖໙. ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠາວິຕຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ. ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍຠາວນາ ວິປສ຺ສນາ, ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ສມາຘິ. ວິປສ຺ສນາ ຈ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາສນ຺ນາ. ສມາຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ, ສຸຂສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ. ກຖໍ? ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ອທ຺ຘາເນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິອຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ມຕ຺ຖກໂຕ ອຸສຸມວຏ຺ຏິອຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຫຎ຺ຎຕິ ວິຫຎ຺ຎຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ. ເອວໍ ຕາວ ວິປສ຺ສນາ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາສນ຺ນາ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປນ ກາຍິເກ ວາ ເຈຕສິເກ ວາ ທຸກ຺ເຂ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ຂໍ ທູຣາປຄຕໍ ໂຫຕິ, ອນປ຺ປກໍ ສຸຂໍ ໂອກ຺ກມຕິ. ເອວໍ ສມາຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ, ສຸຂສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ. ຍຖາ ວິປສ຺ສນາ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາສນ຺ນາ, ນ ຕຖາ ສມາຘິ. ຍຖາ ສມາຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ, ສຸຂສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ, ນ ຈ ຕຖາ ວິປສ຺ສນາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠາວິຕຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ. ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ.

໓໗໐. ອາສຊ຺ຊ ອຸປນີຍາຕິ ຄຸເຓ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ເຈວ ອຸປເນຕ຺ວາ ຈ. ຕໍ ວຕ ເມຕິ ຕໍ ວຕ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ.

໓໗໑. ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກິໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠວິສ຺ສເຕວ, ມາ ເອວໍ ສຎ຺ຎີ ໂຫຫິ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິເຍວ ເມ ສຸຂາປິ ທຸກ຺ຂາປິ ເວທນາ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປນສ຺ສາ ອຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐາຕຸໍ ນ ເທມິ. ອິທານິສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ອຸປຣິ ປສາທາວຫໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສຕຸກາໂມ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອິຘ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິໍ, ອລມິທໍ ປຘານາຍາຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ປາສຣາສິສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ຕຕ຺ຖ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສຊ຺ຊາ, ອິຘ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ.

໓໗໔. ອລ຺ລກຏ຺ຐນ຺ຕິ ອລ຺ລໍ ອຸທຸມ຺ພຣກຏ຺ຐໍ. ສສ຺ເນຫນ຺ຕິ ສຂີຣໍ. ກາເມຫີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ. ອວູປກຏ຺ຐາຕິ ອນປຄຕາ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິອາທີສຸ ກິເລສກາໂມວ ຉນ຺ທກຣຓວເສນ ຉນ຺ໂທ. ສິເນຫກຣຓວເສນ ສ຺ເນໂຫ. ມຸຈ຺ຉາກຣຓວເສນ ມຸຈ຺ຉາ. ປິປາສາກຣຓວເສນ ປິປາສາ. ອນຸທຫນວເສນ ປຣິຬາໂຫຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂອປກ຺ກມິກາຕິ ອຸປກ຺ກມນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ສພ຺ພໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄເວວຈນເມວ.

ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອລ຺ລໍ ສຂີຣໍ ອຸທຸມ຺ພຣກຏ຺ຐໍ ວິຍ ຫິ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມໂຕ ອນິສ຺ສຏປຸຄ຺ຄລາ. ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວ ວິຍ ກິເລສກາເມນ ຕິນ຺ຕຕາ; ມນ຺ຖເນນາປິ ອຄ຺ຄິໂນ ອນຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ວິຍ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມໂຕ ອນິສ຺ສຏານໍ ໂອປກ຺ກມິກາຫິ ເວທນາຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຘິຄໂມ. ອມນ຺ຖເນນາປິ ອຄ຺ຄິໂນ ອນຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ວິຍ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວິນາປິ ໂອປກ຺ກມິກາຫິ ເວທນາຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຘິຄໂມ. ທຸຕິຍອຸປມາປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ປຸຣິມາ ສປຸຕ຺ຕຠຣິຍປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸປມາ; ປຈ຺ຉິມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມິກປພ຺ພຊ຺ຊາຍ.

໓໗໖. ຕຕິຍອຸປມາຍ ໂກຬາປນ຺ຕິ ຉິນ຺ນສິເນຫໍ ນິຣາປໍ. ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປພ຺ພຕຖເລ ວາ ຠູມິຖເລ ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖາປິ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ສຸກ຺ຂໂກຬາປກຏ຺ຐໍ ວິຍ ຫິ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມໂຕ ນິສ຺ສຏປຸຄ຺ຄລາ, ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວ ວິຍ ກິເລສກາເມນ ອຕິນ຺ຕຕາ. ມນ຺ຖເນນາປິ ອຄ຺ຄິໂນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ວິຍ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມໂຕ ນິສ຺ສຏານໍ ອພ຺ໂຠກາສິກເນສຊ຺ຊິກາທິວເສນ ໂອປກ຺ກມິກາຫິປິ ເວທນາຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄໂມ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສຸກ຺ຂສາຂາຍ ສທ຺ຘິໍ ຆໍສນມຕ຺ເຕເນວ ອຄ຺ຄິໂນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ວິຍ ວິນາປິ ໂອປກ຺ກມິກາຫິ ເວທນາຫິ ສຸຂາເຍວ ປຏິປທາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄໂມຕິ. ອຍໍ ອຸປມາ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອາຫຏາ.

໓໗໗. ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ກິໍ ປນ ຠຄວາ ທຸກ຺ກຣໍ ອກຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິຕຸໍ ນ ສມຕ຺ໂຖຕິ? ກຕ຺ວາປິ ອກຕ຺ວາປິ ສມຕ຺ໂຖວ. ອຖ ກສ຺ມາ ອກາສີຕິ? ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣກ຺ກມໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ. ໂສ ຈ ມໍ ວີຣິຍນິມ຺ມຖນຄຸໂຓ ຫາເສສ຺ສຕີຕິ. ປາສາເທ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ຫິ ປເວຓິອາຄຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ນ ຕຖາປມຸທິໂຕ ໂຫຕິ, ຍຖາ ພລກາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຄາເມ ທ຺ເວ ຕໂຍ ສມ຺ປຫາເຣ ທຕ຺ວາ ອມິຕ຺ຕມຖນໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຣຊ຺ໂຊ. ເອວໍ ປຕ຺ຕຣຊ຺ຊສ຺ສ ຫິ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣກ຺ກມໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ, ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ອສຸກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອສຸກຎ຺ຈ ອສຸກຎ຺ຈ ອມິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເອວໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວໍ ຠຄວາປິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປຣກ຺ກມໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ໂສ ຫິ ມໍ ປຣກ຺ກໂມ ອຕິວິຍ ຫາເສສ຺ສຕິ, ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສຕີຕິ ທຸກ຺ກຣມກາສິ.

ອປິຈ ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນປິ ອກາສິເຍວ, ປຈ຺ຉິມາ ຫິ ຊນຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາປິ ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຕ຺ໂຕ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍນ຺ຕິ ປຘານວີຣິຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສຕິ; ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຂິປ຺ປເມວ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ອກາສິເຍວ.

ທນ຺ເຕຠິທນ຺ຕມາຘາຍາຕິ ເຫຏ຺ຐາທນ຺ເຕ ອຸປຣິທນ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ. ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ. ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍໍ. ອຠິນິປ຺ປີເຬຍ຺ຍນ຺ຕິ ນິປ຺ປີເຬຍ຺ຍໍ. ອຠິສນ຺ຕາເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕາເປຕ຺ວາ ວີຣິຍນິມ຺ມຖນໍ ກເຣຍ຺ຍໍ. ສາຣທ຺ໂຘຕິ ສທຣໂຖ. ປຘານາຠິຕຸນ຺ນສ຺ສາຕິ ປຘາເນນ ອຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ, ວິທ຺ຘສ຺ສ ສໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໗໘. ອປ຺ປາຓກນ຺ຕິ ນິຣສ຺ສາສກໍ. ກມ຺ມາຣຄຄ຺ຄຣິຍາຕິ ກມ຺ມາຣສ຺ສ ຄຄ຺ຄຣນາຬິຍາ. ສີສເວທນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກຸໂຕຈິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອລຠມາເນຫິ ວາເຕຫິ ສມຸຏ຺ຐາປິຕາ ພລວຕິໂຍ ສີສເວທນາ ໂຫນ຺ຕິ. ສີສເວຐໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ສີສເວຐນໍ ທເທຍ຺ຍ. ເທວຕາຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປຓ຺ຓສາລປຣິເວຓສາມນ຺ຕາ ຈ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ.

ຕທາ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິມຕ຺ເຕ ກາຍທາເຫ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມຸຈ຺ຉາ ອຸທປາທິ. ໂສ ຈງ຺ກເມວ ນິສິນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປປຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເທວຕາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ວິຫາໂຣຕ຺ເວວ ໂສ ອຣຫໂຕ’’ຕິ, ‘‘ອຣຫນ຺ໂຕ ນາມ ເອວຣູປາ ໂຫນ຺ຕິ ມຕກສທິສາ’’ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ເທວຕາ ‘‘ກາລງ຺ກໂຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ, ຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ’’ຕິ. ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຕ, ໂນ ອຫຸຕ຺ວາຕິ? ພຸທ຺ໂຘ ຠວິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ປຘານຠູມິຍໍເຍວ ປຕິຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຕຕິ. ນາຫໍ ສທ຺ທຫາມິ, ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິໍ ອປຕ຺ວາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ອປຣຠາເຄ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ຕສມເຍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ – ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ປຘານກຣຓກາເລ ເທວຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກາລງ຺ກໂຕ’’ຕິ ອາຫໍສູຕິ. ກິໍ ສທ຺ທຫສິ ມຫາຣາຊາຕິ? ນ ຠຄວາ ສທ຺ທຫິນ຺ຕິ. ອິທານິ, ມຫາຣາຊ, ສຸປິນປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກິໍ ສທ຺ທຫິສ຺ສສິ? ອຫມ຺ປິ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ຕ຺ວມ຺ປິ ພຸທ຺ຘປິຕາ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພ ປນ ມຍ຺ຫໍ ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ໂພຘິຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມປາລກຸມາຣກາເລປິ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຄຕສ຺ສ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ ກາລງ຺ກໂຕ, ອິທມສ຺ສ ອຏ຺ຐີ’’ຕິ ເອຬກຏ຺ຐິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສຸໍ, ຕທາປິ ຕຸມ຺ເຫ, ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນາຫໍ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ ອໂວຈຸຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊາຕິ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຠຄວາ ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກໍ ກເຖສິ.

໓໗໙. ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ ມາຣິສາຕິ ສມ຺ປິຍາຍມານາ ອາຫໍສຸ. ເທວຕານໍ ກິຣາຍໍ ປິຍມນາປໂວຫາໂຣ, ຍທິທໍ ມາຣິສາຕິ. ອຊຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອໂຠຊນໍ. ຫລນ຺ຕິ ວທາມີຕິ ອລນ຺ຕິ ວທາມິ, ອລໍ ອິມິນາ ເອວໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ຍາເປສ຺ສາມຫນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິເສເຘມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘໐-໑. ມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວີຕິ ມງ຺ຄຸຣມຈ຺ຉຈ຺ຉວິ. ເອຕາວ ປຣມນ຺ຕິ ຕາສມ຺ປິ ເວທນານເມຕໍເຍວ ປຣມໍ, ອຸຕ຺ຕມໍ ປມາຓໍ. ປິຕຸ ສກ຺ກສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ເຕ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕາຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ວປ຺ປມງ຺ຄລທິວໂສ ນາມ ໂຫຕິ, ຕທາ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາເທນ຺ຕິ. ນຄຣວີຖິໂຍ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຐປາເປຕ຺ວາ ຘຊປຏາກາທໂຍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ອລງ຺ກໂຣນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ທາສກມ຺ມກຣາທໂຍ ອຫຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘມາລາທິປຏິມຓ຺ຑິຕາ ຣາຊກຸເລ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ກມ຺ມນ຺ເຕ ນງ຺ຄລສຕສຫສ຺ສໍ ໂຍຊີຍຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ເອເກນ ອູນໍ ອຏ຺ຐສຕໍ ໂຍເຊນ຺ຕິ. ສພ຺ພນງ຺ຄລານິ ສທ຺ຘິໍ ພລິພທ຺ທຣສ຺ມິໂຍຕ຺ເຕຫິ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິສ຺ສ ຣໂຖ ວິຍ ຣຊຕປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ອາລມ຺ພນນງ຺ຄລໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ພລິພທ຺ທານໍ ສິງ຺ຄານິປິ ຣສ຺ມິປໂຕທາປິ ສຸວຓ຺ຓປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣາຊາ ມຫາປຣິວາເຣນ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ກມ຺ມນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອໂກ ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ໂຂ ພຫລປຕ຺ຕປລາໂສ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ກຸມາຣສ຺ສ ສຍນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກຂຈິຕໍ ວິຕານໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສາຓິປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ຣາຊາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ນງ຺ຄລກຣຓຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓນງ຺ຄລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອມຈ຺ຈາ ເອເກນູນອຏ຺ຐສຕຣຊຕນງ຺ຄລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ກສນ຺ຕິ. ຣາຊາ ປນ ໂອຣໂຕ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປາຣໂຕ ວາ ໂອຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຘາຕິໂຍ ຣຎ຺ໂຎ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາຕິ ອນ຺ໂຕສາຓິໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ເວເຄນ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອານາປາເນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຘາຕິໂຍ ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊນ຺ຕເຣ ວິຈຣມານາ ໂຖກໍ ຈິຣາຍິໍສຸ, ເສສຣຸກ຺ຂານໍ ຉາຍາ ນິວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ປນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິມຓ຺ຑລາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຘາຕິໂຍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ເອກໂກຕິ ເວເຄນ ສາຓິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສມານາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສຍເນ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນໍ ຕຎ຺ຈ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈຍິໍສຸ – ‘‘ກຸມາໂຣ ເທວ, ເອວໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຎ຺ເຎສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ຉາຍາ ນິວຕ຺ຕາ, ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິມຓ຺ຑລາ ຐິຕາ’’ຕິ. ຣາຊາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິທໍ ເຕ, ຕາຕ, ທຸຕິຍໍ ວນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິ. ອິທເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປິຕຸ ສກ຺ກສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ເຕ…ເປ… ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕາ’’ຕິ. ສິຍາ ນຸ ໂຂ ເອໂສ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາຕິ ຠເວຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ອານາປານສ຺ສຕິປຐມຊ຺ຌານໍ ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ມຄ຺ໂຄຕິ. ສຕານຸສາຣິວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ນຍິທໍ ໂພຘາຍ ມຄ຺ໂຄ ຠວິສ຺ສຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິປຐມຊ຺ຌານໍ ປນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ເອກໍ ທ຺ເວ ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນສຕິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຎ຺ຎາຓໍ ສຕານຸສາຣິວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ. ຍໍ ຕໍ ສຸຂນ຺ຕິ ຍໍ ຕໍ ອານາປານສ຺ສຕິປຐມຊ຺ຌານສຸຂໍ.

໓໘໒. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຓ຺ຓສາລປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊນາທິວຕ຺ຕກຣເຓນ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ພາຫຸລ຺ລິໂກຕິ ປຈ຺ຈຍພາຫຸລ຺ລິໂກ. ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍາຕິ ຣສຄິທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຓີຕປິຓ຺ຑປາຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາວຕ຺ໂຕ. ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມິໍສູຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ຘມ຺ມນິຍາເມເນວ ປກ຺ກນ຺ຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕກາເລ ກາຍວິເວກສ຺ສ ໂອກາສທານຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຕາຍ ຄຕາ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ອຎ຺ຎຏ຺ຐານໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ອຄມໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕສຸ ຄເຕສຸ ອທ຺ຘມາສໍ ກາຍວິເວກໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ.

໓໘໓. ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິອາທິ ຠຍເຠຣເວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໘໗. ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫນ຺ຕິ ອຍໍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ນິຄຓ຺ໂຐ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ເອກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໍ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ‘ອປຣາປິ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອປຣາປິ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາ’ຕິ ປຣິໂຍສານໍ ອທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກເຖຕິເຍວ. ກຸປິໂຕ ນຸ ໂຂ’’ຕິ? ອຖ ຠຄວາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕຖາຄເຕ ອເນກສຕາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ກຸປິໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມຕິ ເອໂກປິ ວຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ປເຣສໍ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ປຏິວິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ເອວ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອາຣພ຺ຠາຕິ ສນ຺ຘາຍ. ຍາວເທວາຕິ ປໂຍຊນວິຘິ ປຣິຈ຺ເຉທນິຍມນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປເຣສໍ ວິຎ຺ຎາປນເມວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປໂຍຊນໍ, ຕສ຺ມາ ນ ເອກສ຺ເສວ ເທເສຕິ, ຍຕ຺ຕກາ ວິຎ຺ຎາຕາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພສໍ ເທເສຕີຕິ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິນ຺ຕິ ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕີຕິ? ສຈ຺ຈໂກ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຠິຣູໂປ ປາສາທິໂກ ສຸຜຸສິຕໍ ທນ຺ຕາວຣຓໍ, ຊິວ຺ຫາ ມຸທຸກາ, ມຘຸຣໍ ວາກ຺ກຣຓໍ, ປຣິສໍ ຣຎ຺ເຊນ຺ໂຕ ມຎ຺ເຎ ວິຈຣຕິ, ອນ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິສໍ ຣຎ຺ເຊນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕາຍປິ ປຣິສາຍ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອສລ຺ລີໂນ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ ເອກວິຫາຣີ, ສຸຎ຺ຎຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວມາຫ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວາຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ. ສນ຺ນິສາເທມີຕິ ສນ຺ນິສີທາເປມິ, ຕຖາຄໂຕ ຫິ ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຣິສາ ສາຘຸກາຣໍ ເທຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຸພ຺ພາໂຠເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສາຘຸກາຣສທ຺ທສ຺ສ ນິຄ຺ໂຆເສ ອວິຈ຺ຉິນ຺ເນເຍວ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຠວງ຺ຄປຣິວາໂສ ລຫຸໂກ ໂຫຕີຕິ ອສ຺ສາສວາເຣ ປສ຺ສາສວາເຣ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປນ຺ຕິ ເຍນ ສຸຎ຺ເຎນ ຜລສມາຘິນາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ວິຫຣາມິ, ຕສ຺ມິໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປມິ ສມາທຫາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ໂອກປ຺ປນິຍເມຕນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນິຍເມຕໍ. ເອວໍ ຠຄວໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອານີຕປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຠິຊານາຕິ ໂຂ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ທິວາ ສຸປິຕາຕິ ອາຫ. ຍຖາ ຫິ ສຸນໂຂ ນາມ ອສມ຺ຠິນ຺ນຂີຣປກ຺ກປາຍສໍ ສປ຺ປິນາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸທຣປູຣໍ ໂຠຊິໂຕປິ ຄູຖໍ ທິສ຺ວາ ອຂາທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຂາທມາໂນ ຆາຍິຕ຺ວາປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຆາຍິຕ຺ວາວ ຄຕສ຺ສ ກິຣສ຺ສ ສີສໍ ຣຸຊ຺ຊຕິ; ເອວເມວໍ ອິມສ຺ສປິ ສຕ຺ຖາ ອສມ຺ຠິນ຺ນຂີຣປກ຺ກປາຍສສທິສໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາສວກ຺ຂຍາ ປສາທນີຍໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສຕິ. ເອຕສ຺ສ ປນ ເອວຣູປໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ປສາທມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອານີຕປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ສພ຺ພຂີຓາສວານໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວ ປຫີຍຕິ, ກາຍທຣໂຖ ປນ ອຸປາທິນ຺ນເກປິ ໂຫຕິ ອນຸປາທິນ຺ນເກປິ. ຕຖາ ຫິ ກມລຸປ຺ປລາທີນິ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ວິກສນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ມກຸລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສາຍໍ ເກສຎ຺ຈິ ຣຸກ຺ຂານມ຺ປິ ປຕ຺ຕານິ ປຕິລີຍນ຺ຕິ, ປາໂຕ ວິປ຺ຜາຣິການິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຸປາທິນ຺ນກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ທຣໂຖເຍວ ທຣຖວເສນ ຠວງ຺ຄໂສຕຎ຺ຈ ອິຘ ນິທ຺ທາຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕໍ ຂີຓາສວານມ຺ປິ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ, ‘‘ອຠິຊານາມຫ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ສມ຺ໂມຫວິຫາຣສ຺ມິໍ ວທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ໂມຫວິຫາໂຣຕິ ວທນ຺ຕິ.

໓໘໙. ອາສຊ຺ຊ ອາສຊ຺ຊາຕິ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ອຸປນີເຕຫີຕິ ອຸປເນຕ຺ວາ ກຖິເຕຫິ. ວຈນປ຺ປເຖຫີຕິ ວຈເນຫິ. ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາຕິ ອລນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ວາຈາຍປິ ປສໍສນ຺ໂຕ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ. ຠຄວຕາ ອິມສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ທ຺ເວ ສຸຕ຺ຕານິ ກຖິຕານິ. ປຸຣິມສຸຕ຺ຕໍ ເອໂກ ຠາຓວາໂຣ, ອິທໍ ທິຍຑ຺ໂຒ, ອິຕິ ອຑ຺ຒຕິເຍ ຠາຓວາເຣ ສຸຕ຺ວາປິ ອຍໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ເນວ ອຠິສມຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ນ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ກສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີຕິ? ອນາຄເຕ ວາສນຕ຺ຖາຍ. ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ, ‘‘ອິມສ຺ສ ອິທານິ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ສມຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ສາສນໍ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ກາຬພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ນາມ ມຫາຂີຓາສໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອິທໍ ທິສ຺ວາ ອນາຄເຕ ວາສນຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ໂສປິ ຕຕ຺ເຖວ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປມ຺ຫິ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຄິຣິວິຫາຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາເມ ເອກສ຺ມິໍ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາສມຕ຺ຖໂຍພ຺ພເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄຓໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ໂຈເທສ຺ສາມີຕິ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຸຂໍ ທຕ຺ວາ ກຖາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສິ. ໂສ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ມຍິ ຄນ຺ຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄເຕ ມຸຂໍ ທຕ຺ວາ ກຖາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກຣິຕ຺ຖ, ໂກ ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕ ເອຕ຺ຕເກເນວ ‘ປພ຺ພຊ຺ຊາກິຈ຺ຈໍ ເມ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣສີ’’ຕິ. ກິໍ ກໂຣມິ, ຠນ຺ເຕຕິ? ຄຓໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ປປຎ຺ຈໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຈຕິຍປພ຺ພຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຫີຕິ. ໂສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎວາ ຣາຊປູຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ເຈຕິຍປພ຺ພຕວິຫາເຣ ວສິ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ຕິສ຺ສມຫາຣາຊາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ຣາຊເລເຓ ວສຕິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກຠິກ຺ຂຸໂນ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ – ‘‘ຍທາ ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ໂຍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ຘມ຺ມໍ ວາ ກເຖຕິ, ຕທາ ເມ ສຎ຺ຎໍ ທເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣປິ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ກຓ຺ຏກເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກາຬຕິມ຺ພຣຸຣຸກ຺ຂມູເລ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຖໂຣ ກາຬກາຣາມສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ນນຸ, ອາວຸໂສ, ອຊ຺ຊ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວໂສຕິ ອາຫ. ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວໂສຕິ. ເຕນ ຫິ ປີຐກໍ ອາເນຖ, ອິເຘວ ນິສິນ຺ນາ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ. ອຖສ຺ສ ຣຸກ຺ຂມູເລ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ເຖໂຣ ປຸພ຺ພຄາຖາ ວຕ຺ວາ ກາຬກາຣາມສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠິ. ໂສປິສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກທຫໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ສຎ຺ຎໍ ທາເປສິ. ຣາຊາ ປຸພ຺ພຄາຖາສຸ ອນິຏ຺ຐິຕາສຸເຍວ ປາປຸຓິ. ປຕ຺ວາ ຈ ອຎ຺ຎາຕກເວເສເນວ ປຣິສນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຐິຕໂກວ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ, ອິທມໂວຈ ຠຄວາຕິ ວຈນກາເລ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ. ເຖໂຣ ຎຕ຺ວາ, ກທາ ອາຄໂຕສິ, ມຫາຣາຊາຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຸພ຺ພຄາຖາ ໂອສາຣຓກາເລເຍວ, ຠນ຺ເຕຕິ. ທຸກ຺ກຣໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ກຕນ຺ຕິ. ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ກຣໍ, ຍທິ ປນ ເມ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ອາຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກປເທປິ ອຎ຺ຎວິຫິຕຠາໂວ ອໂຫສິ, ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປສ຺ສ ປໂຕທຍຏ຺ຐິນິຕຸທນມຕ຺ເຕປິ ຐາເນ ສາມິຠາໂວ ນາມ ເມ ມາ ໂຫຕູຕິ ສປຖມກາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ປຣິທີປິຕາ, ຕສ຺ມາ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ເອຕ຺ຕກາວ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘຄຸຓາ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ມຍາ ກຖິຕໂຕ, ມຫາຣາຊ, ອກຖິຕເມວ ພຫຸ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ. ອຸປມໍ, ຠນ຺ເຕ, ກໂຣຖາຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຣີສສຫສ຺ສມຕ຺ເຕ ສາລິກ຺ເຂຕ຺ເຕ ເອກສາລິສີສໂຕ ອວເສສສາລີເຍວ ພຫູ, ເອວໍ ມຍາ ກຖິຕຄຸຓາ ອປ຺ປາ, ອວເສສາ ພຫູຕິ. ອປຣມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປມໍ ກໂຣຖາຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາຄງ຺ຄາຍ ໂອຆປຸຓ຺ຓາຍ ສູຈິປາສໍ ສມ຺ມຸຂໍ ກເຣຍ຺ຍ, ສູຈິປາເສນ ຄຕອຸທກໍ ອປ຺ປໍ, ເສສໍ ພຫຸ, ເອວເມວ ມຍາ ກຖິຕຄຸຓາ ອປ຺ປາ, ອວເສສາ ພຫູຕິ. ອປຣມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປມໍ ກໂຣຖາຕິ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຈາຕກສກຸຓາ ນາມ ອາກາເສ ກີຬນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຂຸທ຺ທກາ ສາ ສກຸຓຊາຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ສກຸຓສ຺ສ ອາກາເສ ປກ຺ຂປສາຣຓຏ຺ຐານໍ ພຫຸ, ອວເສໂສ ອາກາໂສ ອປ຺ໂປຕິ? ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ວທຖ, ອປ຺ໂປ ຕສ຺ສ ປກ຺ຂປສາຣໂຓກາໂສ, ອວເສໂສວ ພຫູຕິ. ເອວເມວ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປກາ ມຍາ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ກຖິຕາ, ອວເສສາ ພຫູ ອນນ຺ຕາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາຕິ. ສຸກຖິຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນນ຺ຕາ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ອນນ຺ເຕເນວ ອາກາເສນ ອຸປມິຕາ. ປສນ຺ນາ ມຍໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ, ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປນ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ. ອຍໍ ເມ ທຸຄ຺ຄຕປຓ຺ຓາກາໂຣ ອິມສ຺ມິໍ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ອິມໍ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ຣຊ຺ຊໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ເທມາຕິ. ຕຸມ຺ເຫຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕໂນ ປສນ຺ນາກາໂຣ ກໂຕ, ມຍໍ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ນໍ ຣຊ຺ຊໍ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ເທມ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ ມຫາຣາຊາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທຕິ ປຸພ຺ພາຣາມສງ຺ຂາເຕ ວິຫາເຣ ມິຄາຣມາຕຸຍາ ປາສາເທ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີກຖາອຕີເຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກາ ອຸປາສິກາ ປທຸມຸຕ຺ຕຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ‘‘ອນາຄເຕ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ ໂຫມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນມກາສິ. ສາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທເວສຸ ເຈວ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຠທ຺ທິຍນຄເຣ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘນຎ຺ຊຍສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ຄເຫ ສຸມນເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຊາຕກາເລ ຈສ຺ສາ ວິສາຂາຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ສາ ຍທາ ຠຄວາ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ອຄມາສິ, ຕທາ ປຎ຺ຈຫິ ທາຣິກາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ປຐມທສ຺ສນມ຺ຫິເຍວ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຓ຺ຓວຑ຺ຒນກຸມາຣສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ນໍ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິ ມາຕິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ, ຕສ຺ມາ ມິຄາຣມາຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຕິກຸລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຈສ຺ສາ ປິຕາ ມຫາລຕາປິຬນ຺ຘນໍ ນາມ ກາຣາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປິຬນ຺ຘເນ ຈຕສ຺ໂສ ວຊິຣນາຬິໂຍ ອຸປໂຍຄໍ ອຄມໍສຸ, ມຸຕ຺ຕານໍ ເອກາທສ ນາຬິໂຍ, ປວາຬານໍ ທ຺ວາວີສຕິ ນາຬິໂຍ, ມຓີນໍ ເຕຕ຺ຕິໍສ ນາຬິໂຍ, ອິຕິ ເອເຕຫິ ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ສຕ຺ຕວຓ຺ເຓຫິ ຣຕເນຫິ ນິຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ສີເສ ປຏິມຸກ຺ກໍ ຍາວ ປາທປິຏ຺ຐິຍາ ຠສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ ຘາຣຍມານາວ ນໍ ອິຕ຺ຖີ ຘາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ທສພລສ຺ສ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປສາຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນວຫິ ໂກຏີຫິ ຠຄວໂຕ ວິຫາຣໍ ກາຣຍມານາ ກຣີສມຕ຺ເຕ ຠູມິຠາເຄ ປາສາທໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈ ຄພ຺ຠສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐາຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈາຕິ ຄພ຺ຠສຫສ຺ສປ຺ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ອໂຫສິ. ສາ ‘‘ສຸທ຺ຘປາສາໂທວ ນ ໂສຠຕີ’’ຕິ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ທ຺ວິກູຏເຄຫສຕານິ, ປຎ຺ຈ ຈູຬປາສາທສຕານິ, ປຎ຺ຈ ທີຆສາລສຕານິ ຈ ກາຣາເປສິ. ວິຫາຣມໂຫ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ.

ມາຕຸຄາມຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕາຍ ວິສາຂາຍ ວິຍ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຘນປຣິຈ຺ຈາໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຸຣິສຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕສ຺ສ ຈ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ວິຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຘນປຣິຈ຺ຈາໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ຈຕຸປຎ຺ຎາສໂກຏິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍາ ທກ຺ຂິຓຠາເຄ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ມຫາວິຫາຣສທິເສ ຐາເນ ເຊຕວນມຫາວິຫາຣໍ ນາມ ກາເຣສິ. ວິສາຂາ, ສາວຕ຺ຖິຍາ ປາຈີນຠາເຄ ອຸຕ຺ຕມເທວີວິຫາຣສທິເສ ຐາເນ ປຸພ຺ພາຣາມໍ ນາມ ກາເຣສິ. ຠຄວາ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸລານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ວິຫາເຣສຸ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສິ. ເອກໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ເຊຕວເນ ວສຕິ, ເອກໍ ປຸພ຺ພາຣາເມ, ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ຠຄວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ’’ຕິ.

ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິ ກິຕ຺ຕເກນ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ. ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ກິຕ຺ຕາວຕາ ໂຫຕິ? ຍາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ເມ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິປທໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ເທເສຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐຕິ ຂຍວຍສງ຺ຂາຕໍ ອນ຺ຕໍ ອຕີຕາຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕາ. ອຈ຺ຈນ຺ຕາ ນິຏ຺ຐາ ອສ຺ສາຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ, ເອກນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ສຕຕນິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ໂຍຄກ຺ເຂມີຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ, ນິຈ຺ຈໂຍຄກ຺ເຂມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນິຈ຺ຈພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣິໂຍສານມສ຺ສາຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ. ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ເທວານຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ. ເອວຣູໂປ ຠິກ຺ຂຸ ກິຕ຺ຕາວຕາ ໂຫຕິ, ຂິປ຺ປເມຕສ຺ສ ສງ຺ເຂເປເນວ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ກເຖຖາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈຕິ. ກສ຺ມາ ປເນສ ເອວໍ ເວຄາຍຕີຕິ? ກີຬໍ ອນຸຠວິຕຸກາມຕາຍ.

ອຍໍ ກິຣ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ມຫາຣາຊູຫິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ອຑ຺ຒຕິຍາຫິ ນາຏກໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອຣາວຓໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ – ‘‘ກິຕ຺ຕເກນ ນຸ ໂຂ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ສງ຺ເຂປໂຕ ອາຄມນິຍປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ອຕິວິຍ ສສ຺ສິຣິໂກ, ສຈາຫໍ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາວ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິສ຺ສາມິ, ຉທ຺ວາຣິເກຫິ ອາຣມ຺ມເຓຫິ ນິມ຺ມຖິໂຕ ນ ປຸນ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສາມິ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ອຸຍ຺ຍານກີຬາ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕປຎ຺ໂຫ ອຸຍ຺ຍາເນ ກີຬິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ເຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ອາຣກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຐິຕາ, ປຣິຈາຣິກເທວສງ຺ຆາປິ ນາຏການິປິ ເອຣາວໂຓປິ ນາຄຣາຊາ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ, ເອວເມສ ກີຬໍ ອນຸຠວິຕຸກາມຕາຍ ເວຄາຍນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ອຠິນິເວສາຍ ນາລໍ ນ ປຣິຍຕ຺ຕາ ນ ສມຕ຺ຖາ ນ ຍຸຕ຺ຕາ, ກສ຺ມາ? ຄຫິຕາກາເຣນ ອຕິຏ຺ຐນໂຕ. ເຕ ຫິ ນິຈ຺ຈາຕິ ຄຫິຕາປິ ອນິຈ຺ຈາວ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຸຂາຕິ ຄຫິຕາປິ ທຸກ຺ຂາວ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫິຕາປິ ອນຕ຺ຕາວ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍ. ອຠິຊານາຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ອຠິຊານາຕິ. ປຣິຊານາຕີຕິ ຕເຖວ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານາຕິ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທນນ຺ຕິ ອນ຺ຕມໂສ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ເວທນໍ ອນຸຠວຕິ. ອິມິນາ ຠຄວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ເວທນາວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣູປປຣິຄ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕິ. ສເຈ ປນ ເວທນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ກຖິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກເຖຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ກຖິຕໍ, ຕສ຺ມາ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ເຕ ຫິ ອຸປ຺ປາທວຍຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ທສ຺ສນຎາຓໍ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີຕິ ເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ວິຣາຄານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ວິຣາຄາ ຂຍວິຣາໂຄ ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິຣາໂຄ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ຂຍວຍໂຕ ອນຸປສ຺ສນາປິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕວິຣາຄໍ ນິພ຺ພານໍ ວິຣາຄໂຕ ທສ຺ສນມຄ຺ຄຎາຓມ຺ປິ ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາ. ຕທຸຠຍສມາງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ນາມ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ’’ຕິ, ວິຣາຄໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິໂຣຘານຸປສ຺ສິມ຺ຫິປິ ເອເສວ ນໂຍ, ນິໂຣໂຘປິ ຫິ ຂຍນິໂຣໂຘ ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິໂຣໂຘ ຈາຕິ ທຸວິໂຘເຍວ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ, ໂສ ຈ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວິປສ຺ສນາ, ສາ ຫິ ຕທງ຺ຄວເສນ ກິເລເສ ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ໂວສ຺ສຊ຺ຊຕິ. ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ມຄ຺ໂຄ, ໂສ ຫິ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ທ຺ວີຫິປິ ວາ ກາຣເຓຫິ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄເຍວ, ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ກິເລສານຎ຺ຈ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນໂຕ. ຕສ຺ມາ ກິເລເສ ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ປຣິຈ຺ຈຊຕີຕິ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ, ນິໂຣເຘ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ມຄ຺ເຄ ສເມຕິ. ຕທຸຠຍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ອິມາຍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ’’ຕິ. ນ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕີຕິ ກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຕຓ຺ຫາວເສນ ນ ອຸປາທິຍຕິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ປຣາມສຕິ. ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາປຣິຕສ຺ສນາຍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ສຍເມວ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ຂີຓາ ຊາຕີຕິອາທິນາ ປນສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາວ ທສ຺ສິຕາ. ອິຕິ ຠຄວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິປທໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ສລ຺ລຫຸກໍ ກຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ເຕເນວ ຂິປ຺ປໍ ກເຖສິ.

໓໙໑. ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອນນ຺ຕເຣ ກູຏາຄາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຠິສເມຈ຺ຈາຕິ ຎາເຓນ ອຠິສມາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຊານິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ຊານິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິ, ອຸທາຫຸ ອຊານິຕ຺ວາ ວາຕິ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ເອວມໂຫສີຕິ? ເຖໂຣ ກິຣ ນ ຠຄວໂຕ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ, ສກ຺ກສ຺ສ ປນ ເທວຣຎ຺ໂຎ, ‘‘ເອວເມຕໍ ຠຄວາ ເອວເມຕໍ ສຸຄຕາ’’ຕິ ອນຸໂມທນສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ. ສກ຺ໂກ ກິຣ ເທວຣາຊາ ມຫຕາ ສທ຺ເທນ ອນຸໂມທິ. ອຖ ກສ຺ມາ ນ ຠຄວໂຕ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສີຕິ? ຍຖາປຣິສວິຎ຺ຎາປກຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ເອກາພທ຺ຘາຍ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕາຍປິ ປຣິສາຍ ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ, ປຣິຍນ຺ຕໍ ປນ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ພຫິທ຺ຘາ ນ ນິຈ຺ຉຣຕິ. ກສ຺ມາ? ເອວຣູປາ ມຘຸຣກຖາ ມາ ນິຣຕ຺ຖກາ ອຄມາສີຕິ. ຕທາ ຠຄວາ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ສຕ຺ຕຣຕນມເຍ ກູຏາຄາເຣ ສິຣິຄພ຺ຠມ຺ຫິ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນກູຏາຄາຣໍ, ວາມປສ຺ເສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ, ອນ຺ຕເຣ ຉິທ຺ທວິວໂຣກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ນ ຠຄວໂຕ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ, ສກ຺ກສ຺ເສວ ອສ຺ໂສສີຕິ.

ປຎ຺ຈຫິ ຕູຣິຍສເຕຫີຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄິການໍ ຕູຣິຍານໍ ປຎ຺ຈຫິ ສເຕຫິ. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຕູຣິຍໍ ນາມ ອາຕຕໍ ວິຕຕໍ ອາຕຕວິຕຕໍ ສຸສິຣໍ ຆນນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຕຕໍ ນາມ ຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ເຘສຸ ເຠຣິອາທີສຸ ເອກຕລຕູຣິຍໍ. ວິຕຕໍ ນາມ ອຸຠຍຕລໍ. ອາຕຕວິຕຕໍ ນາມ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘປຓວາທິ. ສຸສິຣໍ ວໍສາທິ. ຆນໍ ສມ຺ມາທິ. ສມປ຺ປິໂຕຕິ ອຸປຄໂຕ. ສມງ຺ຄີຠູໂຕຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຣິຈາເຣຕີຕິ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຕໂຕ ຕໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈາເຣຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວຊ຺ຊມາເນຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຕູຣິຍສເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕີ. ປຏິປຓາເມຕ຺ວາຕິ ອປເນຕ຺ວາ, ນິສ຺ສທ຺ທານິ ກາຣາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍເຖວ ຫິ ອິທານິ ສທ຺ຘາ ຣາຊາໂນ ຄຣຸຠາວນິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມາ, ຕາຕາ, ຄາຍຖ, ມາ ວາເທຖ, ມາ ນຈ຺ຈຖາ’’ຕິ ນາຏການິ ປຏິວິເນນ຺ຕິ, ສກ຺ໂກປິ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ເອວມກາສິ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສີຕິ ເອວຣູປໍ ໂລເກ ປກຕິຍາ ປິຍສມຸທາຫາຣວຈນໍ ໂຫຕິ, ໂລກິຍາ ຫິ ຈິຣສ຺ສໍ ອາຄຕມ຺ປິ ອນາຄຕປຸພ຺ພມ຺ປິ ມນາປຊາຕິຍໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ, – ‘‘ກຸໂຕ ຠວໍ ອາຄໂຕ, ຈິຣສ຺ສໍ ຠວໍ ອາຄໂຕ, ກຖໍ ເຕ ອິຘາຄມນມຄ຺ໂຄ ຎາໂຕ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫສີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ອາຄຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາເຍວ ເອວມາຫ. ເຖໂຣ ຫິ ກາເລນ ກາລໍ ເທວຈາຣິກໍ ຄຈ຺ຉຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາຍມກາສີຕິ ວາຣມກາສິ. ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍາຕິ ໂຍ ອຍໍ ອິຘາຄມນາຍ ວາໂຣ, ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຣສ຺ສມກາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນິກໍ ມຓິປລ຺ລງ຺ກໍ ປຎ຺ຎປາເປຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

໓໙໒. ພຫຸກິຈ຺ຈາ ພຫຸກຣຓີຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍສໍ ພຫູນິ ກິຈ຺ຈານິ, ເຕ ພຫຸກິຈ຺ຈາ. ພຫຸກຣຓີຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອປ຺ເປວ ສເກນ ກຣຓີເຍນາຕິ ສກຣຓີຍເມວ ອປ຺ປໍ ມນ຺ທໍ, ນ ພຫຸ, ເທວານໍ ກຣຓີຍໍ ປນ ພຫຸ, ປຖວິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂມາຕຸຄາມາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຏາ ສກ຺ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຍເມນ຺ໂຕ ອາຫ – ອປິຈ ເທວານໍເຍວ ຕາວຕິໍສານໍ ກຣຓີເຍນາຕິ. ເທວານຎ຺ຫິ ຘີຕາ ຈ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ອງ຺ເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປາທປຣິຈາຣິກາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ສຍເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕາສໍ ມຓ຺ຑນປສາຘນກາຣິກາ ເທວຘີຕາ ສຍນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣາ ອນ຺ໂຕວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຏກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ເຍ ປນ ສີມນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ‘‘ມມ ສນ຺ຕກາ ຕວ ສນ຺ຕກາ’’ຕິ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອຏ຺ຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ຍສ຺ສ ວິມານໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໂກຕິ ວທຕິ. ສເຈ ທ຺ເວປິ ສມຏ຺ຐາເນ ໂຫນ຺ຕິ, ຍສ຺ສ ວິມານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຐິໂຕ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໂກຕິ ວທຕິ. ສເຈ ເອກມ຺ປິ ນ ໂອໂລເກຕິ, ຕໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ກລຫຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກໂຣຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ, ‘‘ເທວານໍເຍວ ຕາວຕິໍສານໍ ກຣຓີເຍນາ’’ຕິ ອາຫ. ອປິຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ກີຬາກິຈ຺ຈມ຺ປິ ກຣຓີຍເມວ.

ຍໍ ໂນ ຂິປ຺ປເມວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕີຕິ ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສີຆເມວ ອນ຺ຘກາເຣ ຣູປຄຕໍ ວິຍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ອິມິນາ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂມີ’’ຕິ ທີເປຕິ. ເຖໂຣ – ‘‘ກສ຺ມາ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ອສລ຺ລກ຺ຂຓຠາວໍ ທີເປຕິ, ປສ຺ເສນ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ – ‘‘ເທວາ ນາມ ມຫາມູຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ. ຉທ຺ວາຣິເກຫິ ອາຣມ຺ມເຓຫິ ນິມ຺ມຖີຍມານາ ອຕ຺ຕໂນ ຠຸຕ຺ຕາຠຸຕ຺ຕຠາວມ຺ປິ ປີຕາປີຕຠາວມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອິຘ ກຕເມຕ຺ຖ ປມຸສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ເກຈິ ປນາຫຸ – ‘‘ເຖໂຣ ເອຕສ຺ສ ຄຣຸ ຠາວນິໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘ອິທາເນວ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຫໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ອິທາເນວ ນາຏການໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍ ມໍ ເຖໂຣ ຕຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ຠເຍນ ເອວມາຫາ’’ຕິ. ເອຕໍ ປນ ໂກຫຎ຺ຎໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ເອວຣູປໍ ໂກຫຎ຺ຎໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ມູຬ຺ຫຠາເວເນວ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປຣິ ກສ຺ມາ ສລ຺ລກ຺ເຂສີຕິ? ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສໍເວຄໍ ຊນຍິຕ຺ວາ ຕມໍ ນີຫຣິ, ຕສ຺ມາ ສລ຺ລກ຺ເຂສີຕິ.

ອິທານິ ສກ຺ໂກ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ເອວໍ ຠູຕກາຣຓໍ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຕຸໍ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫຕິ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ຣາສິຠູໂຕ. ອສຸຣາ ປຣາຊິນິໍສູຕິ ອສຸຣາ ປຣາຊຍໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ກທາ ປເນເຕ ປຣາຊິຕາຕິ? ສກ຺ກສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລ. ສກ຺ໂກ ກິຣ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຈລຄາເມ ມໂຆ ນາມ ມາຓໂວ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ໂພຘິສຕ຺ຕຈຣິຍາ ວິຍສ຺ສ ຈຣິຍາ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕຕ຺ຕິໍສ ປຸຣິເສ ຄເຫຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓມກາສິ. ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນວ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ມຫາຊນສ຺ສ ສນ຺ນິປຕິຕຏ຺ຐາເນ ກຈວຣໍ ອຸຠຍໂຕ ອປພ຺ພຫິຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ອຕິຣມຓີຍມກາສິ, ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣສິ, ປຸນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ສາລໍ ກາເຣສິ. ຄາມໂຕ ຈ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາວຸຕມ຺ປິ ອຑ຺ຒໂຍຊນມ຺ປິ ຕິຄາວຸຕມ຺ປິ ໂຍຊນມ຺ປິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສຫາເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສມໍ ສມໍ ອກາສິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເສຕຸຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ເສຕຸໍ, ມຓ຺ຑປສາລາໂປກ຺ຂຣຓີມາລາຄຈ຺ຉໂຣປນາທີນໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ມຓ຺ຑປາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎມກໍສຸ. ມໂຆ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ປູເຣຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສທ຺ຘິໍ ສຫາເຍຫິ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອສຸຣຄຓາ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ປຏິວສນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ເຕ ເທວານໍ ສມານາຍຸກາ ສມານວຓ຺ຓາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສກ຺ກໍ ສປຣິສໍ ທິສ຺ວາ ອຘຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ນວກເທວປຸຕ຺ຕາ ອາຄຕາຕິ ມຫາປານໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ – ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ນ ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຘາຣຓໍ ກຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ຄຓ຺ຑປານໍ ມາ ປິວິຕ຺ຖ ປີຕມຕ຺ຕເມວ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ພາລອສຸຣາ ຄຓ຺ຑປານໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວານໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ເຕ ປາເທສຸ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສິເນຣຸປາເທ ຂິປາເປສິ, ສິເນຣຸສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ອສຸຣຠວນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕາວຕິໍສເທວໂລກປ຺ປມາຓເມວ. ຕຕ຺ຖ ອສຸຣາ ວສນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕປາຏລິ ນາມ ຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ຕສ຺ສ ປຸປ຺ຜນກາເລ ຊານນ຺ຕິ – ‘‘ນາຍໍ ຕາວຕິໍສາ, ສກ຺ເກນ ວຎ຺ຈິຕາ ມຍ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຄຓ຺ຫຖ ນນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສິເນຣຸໍ ປຣິຫຣມານາ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ວມ຺ມິກປາທໂຕ ວມ຺ມິກມກ຺ຂິກາ ວິຍ ອຠິຣຸຫິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ກາເລນ ເທວາ ຊິນນ຺ຕິ, ກາເລນ ອສຸຣາ. ຍທາ ເທວານໍ ຊໂຍ ໂຫຕິ, ອສຸເຣ ຍາວ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ຐາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ. ຍທາ ອສຸຣານໍ ຊໂຍ ໂຫຕິ, ເທເວ ຍາວ ເວທິກປາທາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສງ຺ຄາເມ ເທວານໍ ຊໂຍ ອໂຫສິ, ເທວາ ອສຸເຣ ຍາວ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ຐາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ອສຸເຣ ປລາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ເອວໍ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ເວທິກປາເທ ວຊິຣຫຕ຺ຖາ ອິນ຺ທປຏິມາໂຍ ຐເປສິ. ອສຸຣາ ກາເລນ ກາລໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕາ ປຏິມາໂຍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ສກ຺ໂກ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ວິຊິຕຏ຺ຐານໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ. ປຣິຈາຣິກາໂຍຕິ ມາລາຄນ຺ຘາທິກມ຺ມກາຣິກາໂຍ.

໓໙໓. ເວສ຺ສວໂຓ ຈ ມຫາຣາຊາຕິ ໂສ ກິຣ ສກ຺ກສ຺ສ ວລ຺ລໂຠ, ພລວວິສ຺ສາສິໂກ, ຕສ຺ມາ ສກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ. ປວິສິໍສູຕິ ປວິສິຕ຺ວາ ປນ ອຸປຑ຺ຒປິຫິຕານິ ທ຺ວາຣານິ ກຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອິທມ຺ປິ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປສ຺ສ ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ຣາມເຓຍ຺ຍກນ຺ຕິ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິທມ຺ປິ ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ປສ຺ສ, ສຸວຓ຺ຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ປສ຺ສ, ຣຊຕຕ຺ຖມ຺ເຠ ມຓິຕ຺ຖມ຺ເຠ ປວາຬຕ຺ຖມ຺ເຠ ໂລຫິຕງ຺ຄຕ຺ຖມ຺ເຠ ມສາຣຄລ຺ລຕ຺ຖມ຺ເຠ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ເຠ ສຕ຺ຕຣຕນຕ຺ຖມ຺ເຠ, ເຕສໍເຍວ ສຸວຓ຺ຓາທິມເຍ ຆຏເກ ວາຬຣູປການິ ຈ ປສ຺ສາຕິ ເອວໍ ຖມ຺ຠປນ຺ຕິໂຍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຍຖາ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປໂຠຄຏ຺ຐາເນນ ໂສຠິຕພ຺ພໍ, ເອວເມວໍ ໂສຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕິພາຬ຺ຫໍ ໂຂ ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປາສາເທ ນາຏກປຣິວາເຣນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວເສນ ອຕິວິຍ ມຕ຺ໂຕ.

ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສີຕິ ອິທ຺ຘິມກາສິ. ອາໂປກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາສາທປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສໍ ອຸທກໍ ໂຫຕູຕິ ອິທ຺ຘິໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປາສາທກຓ຺ຓິເກ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ປຫຣິ. ໂສ ປາສາໂທ ຍຖາ ນາມ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ຐປິຕປຕ຺ຕໍ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຫຏໍ ອປຣາປຣໍ ກມ຺ປຕິ ຈລຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວເມວໍ ສໍກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ, ຖມ຺ຠປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏກຓ຺ຓິກໂຄປານສິອາທີນິ ກຣກຣາຕິ ສທ຺ທໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕານິ ປຕິຕຸໍ ວິຍ ອາຣທ຺ຘານິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສງ຺ກມ຺ເປສິ ສມ຺ປກມ຺ເປສິ ສມ຺ປເວເຘສີ’’ຕິ. ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາຕິ ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອໂຫ ອພ຺ຠຸຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຊາຕອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕາ ເຈວ ສຎ຺ຊາຕຕຸຏ຺ຐິໂນ ຈ ອເຫສຸໍ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສມນສ຺ສາ. ສໍວິຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄໍ. ໂລມຫຏ຺ຐຊາຕນ຺ຕິ ຊາຕໂລມຫໍສໍ, ກຎ຺ຈນຠິຕ຺ຕິຍໍ ຐປິຕມຓິນາຄທນ຺ເຕຫິ ວິຍ ອຸທ຺ຘຄ຺ເຄຫິ ໂລເມຫິ ອາກິຓ຺ຓສຣີຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລມຫໍໂສ ຈ ນາເມສ ໂສມນສ຺ເສນປິ ໂຫຕິ ໂທມນສ຺ເສນປິ, ອິຘ ປນ ໂສມນສ຺ເສນ ຊາໂຕ. ເຖໂຣ ຫິ ສກ຺ກສ຺ສ ໂສມນສ຺ສເວເຄນ ສໍເວເຊຕຸໍ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍມກາສິ. ຕສ຺ມາ ໂສມນສ຺ສເວເຄນ ສໍວິຄ຺ຄໂລມຫຏ຺ຐໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໙໔. ອິຘາຫໍ, ມາຣິສາຕິ ອິທານິສ຺ສ ຍສ຺ມາ ເຖເຣນ ໂສມນສ຺ສສໍເວຄໍ ຊນຍິຕ຺ວາ ຕມໍ ວິໂນທິຕໍ, ຕສ຺ມາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ເອໂສ ນຸ ເຕ, ມາຣິສ, ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາຕິ, ມາຣິສ, ຕ຺ວໍ ກຸຫິໍ ຄໂຕສີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກນ຺ຕິ ວເທສິ, ອິມສ຺ມິໍ ເທວໂລເກ ເອກປາທເກນ ວິຍ ຕິຏ຺ຐສິ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ, ເອໂສ ນຸ ເຕ, ມາຣິສ, ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເມ ເອໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ເຖໂຣ ອນຄາຣິໂຍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຄ຺ຄສາວໂກ, ສກ຺ໂກ ອຄາຣິໂຍ, ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວເສນ ປເນເຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອໂຫ ນູນ ເຕ ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຕາວ ເຕ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ, ໂສ ປນ ເຕ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ ອໂຫ ນູນ ມຫິທ຺ຘິໂກຕິ ສຕ຺ຖຸ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍທສ຺ສເນ ຊາຕາຠິລາປາ ຫຸຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ.

໓໙໕. ຎາຕຎ຺ຎຕຣສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຎາຕຎ຺ຎຕຣສ຺ສ, ສກ຺ໂກ ຫິ ປຎ຺ຎາຕານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ, ເທສນໍ ປນ ຠຄວາ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ເຕ ລທ຺ຘິມຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ອຍໍ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ, ຊາຕກຠາຓໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ຊາຕກໍ ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ສມເຍນ ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ອໂຫສິໍ, ມໂຫສໂຘ, ວິຘຸຣປຓ຺ຑິໂຕ, ເສນກປຓ຺ຑິໂຕ, ມຫາຊນໂກ ຣາຊາ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ສໂມຘາເນນ຺ຕໍ ສຸຓາຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິເມ ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ອິຘໂລກໂຕ ປຣໂລກໍ, ປຣໂລກໂຕ ອິມໍ ໂລກໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕີ’’ຕິ ສສ຺ສຕທສ຺ສນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ ອນຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປນ, ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຍສມ຺ຠວໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິນາ ປຈ຺ຈຍໍ ນຕ຺ຖິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ເຘນ ອກຖິຕໍ ກເຖຕິ, ຊິນຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ ປຏິພາຫຕິ, ໂສຕຸກາມໍ ຊນໍ ວິສໍວາເທຕິ, ອຣິຍປເຖ ຕິຣິຍໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ຍຖາ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ເຊ ມຫາໂຈໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ມຫາຊນສ຺ສ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ຊິນສາສເນ ໂຈໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູຕິ ຊນປທວາສິໂນ ປິຓ຺ຑປາຕິກຠິກ຺ຂູ. ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ອຍໍ ປຣິສໍ ລຠິຕ຺ວາ ສາສນມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຘາເປຍ຺ຍ, ຍາວ ປກ຺ຂໍ ນ ລຠຕິ, ຕາວເທວ ນໍ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈມາຕິ ສຸຕສຸຕຏ຺ຐານໂຕເຍວ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ອນິສີທິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

໓໙໘. ກຕມໍ ຕໍ ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ສາຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ? ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ວໂທ ເວເທຍ຺ໂຍ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ກລ຺ຍາຓປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍ ອຍໍ ວທຕິ ເວທຍຕິ, ໂຍ ຈາຍໍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍມຫໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທມີຕິ. ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ນາມາຕິ ກສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ເວສ຺ສສຸທ຺ທຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕເທວມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ.

໓໙໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ກສ຺ມາ ອາມນ຺ເຕສິ? ສາຕິສ຺ສ ກິຣ ເອວໍ ອໂຫສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ມໍ ‘ໂມຆປຸຣິໂສ’ຕິ ວທຕິ, ນ ຈ ໂມຆປຸຣິໂສຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເນວ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນ ໂຫຕິ. ອຸປເສນມ຺ປິ ຫິ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ຕໍ, ‘ອຕິລຫຸໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ ໂມຆປຸຣິສ ພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຕ຺ໂຕ’ຕິ (ມຫາວ. ໗໕) ຠຄວາ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ໂອວທິ. ເຖໂຣ ອປຣຠາເຄ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉາກາສິ. ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປໍ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຉິນ຺ນປຈ຺ຈໂຍ ອຍໍ ສາສເນ ອວິຣຸຬ຺ຫຘມ຺ໂມຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ. ອຸສ຺ມີກໂຕຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາຘິປ຺ປາຍເມວ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິ ອຍມ຺ປິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ສາຕິສ຺ສ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ, ກິໍ ສກ຺ກາ ອຸປນິສ຺ສເຍ ອສຕິ ກາຕຸໍ? ນ ຫິ ຕຖາຄຕາ ສອຸປນິສ຺ສຍສ຺ເສວ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ເທເສນ຺ຕິເຍວ. ອຫໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ສຸຄໂຕວາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕູປຄໍ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ, ‘‘ນາຫໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂອວາທໍ ວາ ອນຸສາສນິໍ ວາ ເທມີ’’ຕິ ສຸຄໂຕວາທໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທານິ ປຣິສາຍ ລທ຺ຘິໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ, ‘‘ອິຘາຫໍ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໐໐. ອິທານິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍໍ ຍເທວ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈາຕິ ສຫາວຊ຺ຊເນນ ຠວງ຺ຄມນຎ຺ຈ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ຈ ປຏິຈ຺ຈ. ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈາຕິອາທິ ໂອປມ຺ມນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ກິໍ ທີເປຕິ? ທ຺ວາຣສງ຺ກນ຺ຕິຍາ ອຠາວໍ. ຍຖາ ຫິ ກຏ຺ຐໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊລມາໂນ ອຄ຺ຄິ ອຸປາທານປຈ຺ຈເຍ ສຕິເຍວ ຊລຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ວູປສມ຺ມຕິ, ນ ສກລິກາທີນິ ສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກລິກຄ຺ຄີຕິອາທິສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ຈກ຺ຂຸຣູປອາໂລກມນສິກາຣສງ຺ຂາເຕ ປຈ຺ຈຍມ຺ຫິ ສຕິເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນ ໂສຕາທີນິ ສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທິສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພວາເຣສຸ. ອິຕິ ຠຄວາ ນາຫໍ ວິຎ຺ຎາຓປ຺ປວຕ຺ເຕ ທ຺ວາຣສງ຺ກນ຺ຕິມຕ຺ຕມ຺ປິ ວທາມິ, ອຍໍ ປນ ສາຕິ ໂມຆປຸຣິໂສ ຠວສງ຺ກນ຺ຕິໍ ວທຕີຕິ ສາຕິໍ ນິຄ຺ຄເຫສິ.

໔໐໑. ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປນ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ຠູຕມິທນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠູຕມິທນ຺ຕິ ອິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ຊາຕໍ ຠູຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຕໍ ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສ຺ສຖາຕິ. ຕທາຫາຣສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຕໍ ປເນຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອາຫາຣສມ຺ຠວໍ ປຈ຺ຈຍສມ຺ຠວໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອວໍ ປສ຺ສຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕທາຫາຣນິໂຣຘາຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນິໂຣຘາ. ຠູຕມິທໍ ໂນສ຺ສູຕິ ຠູຕໍ ນຸ ໂຂ ອິທໍ, ນ ນຸ ໂຂ ຠູຕນ຺ຕິ. ຕທາຫາຣສມ຺ຠວໍ ໂນສ຺ສູຕິ ຕໍ ຠູຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ປຈ຺ຈຍສມ຺ຠວໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂຕິ. ຕທາຫາຣນິໂຣຘາຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນິໂຣຘາ. ນິໂຣຘຘມ຺ມໍ ໂນສ຺ສູຕິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂຕິ. ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕຕິ ອິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ຊາຕໍ ຠູຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ທິຏ຺ຐໍ. ເອວໍ ເຍ ເຍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສຸໍ, ເຕສໍ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອິທານິ ຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ເຕຫິ ຕໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ສນິໂຣຘໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ສຸທິຏ຺ຐໍ, ຕຕ຺ຖ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິມໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ. ສຠາວທສ຺ສເນນ ປຣິສຸທ຺ຘໍ. ປຈ຺ຈຍທສ຺ສເນນ ປຣິໂຍທາຕໍ. ອລ຺ລີເຍຖາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖ. ເກລາເຍຖາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ກີຬມານາ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖ. ຘນາເຍຖາຕິ ຘນໍ ວິຍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາ ເຄຘໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ມມາເຍຖາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ມມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍາຖ. ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ໂນ ຄຫຓຕ຺ຖາຍາຕິ ໂຍ ໂສ ມຍາ ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ກຸລ຺ລູປໂມ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂນ ນິກນ຺ຕິວເສນ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ. ອປິ ນຸ ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ອາຊາເນຍ຺ຍາຖາຕິ. ວິປຣິຍາເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໐໒. ອິທານິ ເຕສໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາຣາຕິອາທິມາຫ, ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ຍຖາ ປນ ເອໂກ ອິມໍ ຊານາສີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ນ ເກວລໍ ອິມໍ, ມາຕຣມ຺ປິສ຺ສ ຊານາມິ, ມາຕຸ ມາຕຣມ຺ປີ’’ຕິ ເອວໍ ປເວຓິວເສນ ຊານນ຺ໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານາຕິ ນາມ. ເອວເມວໍ ຠຄວາ ນ ເກວລໍ ຂນ຺ຘມຕ຺ຕເມວ ຊານາຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈຍມ຺ປິ ເຕສມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍປຣມ຺ປຣໍ ຊານາຕິ. ໂສ ຕໍ, ພຸທ຺ຘພລໍ ທີເປນ຺ໂຕ ອິທານິ ປຈ຺ຈຍປຣມ຺ປຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ອິເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ ຠເວຍ຺ຍ, ສາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ.

໔໐໔. ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອວິຊ຺ຊາທິເກ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິມສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕເນວາຫ – ‘‘