📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ

ມູລປຓ຺ຓາສປາຬິ

໑. ມູລປຣິຍາຍວຄ຺ໂຄ

໑. ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕໍ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ວິຫຣຕິ ສຸຠຄວເນ ສາລຣາຊມູເລ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໒. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ – ປຖວິໍ [ປຐວິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຖວິໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ປຖວິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິຍາ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ອາປໍ ອາປໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ອາປໍ ອາປໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ອາປໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອາປສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອາປໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ອາປໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອາປໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ເຕຊໍ ເຕຊໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ເຕຊໍ ເຕຊໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ເຕຊໍ ມຎ຺ຎຕິ, ເຕຊສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ເຕຊໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ເຕຊໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ເຕຊໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ວາຍໍ ວາຍໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ວາຍໍ ວາຍໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ວາຍໍ ມຎ຺ຎຕິ, ວາຍສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ວາຍໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ວາຍໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ວາຍໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

໓. ‘‘ຠູເຕ ຠູຕໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ຠູເຕ ຠູຕໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ຠູເຕ ມຎ຺ຎຕິ, ຠູເຕສຸ ມຎ຺ຎຕິ, ຠູຕໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ຠູເຕ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ຠູເຕ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ເທເວ ເທວໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ເທເວ ເທວໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ເທເວ ມຎ຺ຎຕິ, ເທເວສຸ ມຎ຺ຎຕິ, ເທວໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ເທເວ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ເທເວ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ປຊາປຕິໍ ປຊາປຕິໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ປຊາປຕິໍ ປຊາປຕິໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ປຊາປຕິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ປຊາປຕິສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ປຊາປຕິໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ປຊາປຕິໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ປຊາປຕິໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ພ຺ຣຫ຺ມໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ມຎ຺ຎຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ອາຠສ຺ສເຣ ອາຠສ຺ສຣໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ອາຠສ຺ສເຣ ອາຠສ຺ສຣໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ອາຠສ຺ສເຣ ມຎ຺ຎຕິ, ອາຠສ຺ສເຣສຸ ມຎ຺ຎຕິ, ອາຠສ຺ສຣໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ອາຠສ຺ສເຣ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອາຠສ຺ສເຣ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ສຸຠກິຓ຺ເຫ ສຸຠກິຓ຺ຫໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ສຸຠກິຓ຺ເຫ ສຸຠກິຓ຺ຫໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ເຫ ມຎ຺ຎຕິ, ສຸຠກິຓ຺ເຫສຸ ມຎ຺ຎຕິ, ສຸຠກິຓ຺ຫໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ສຸຠກິຓ຺ເຫ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ສຸຠກິຓ຺ເຫ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ເວຫປ຺ຜເລ ເວຫປ຺ຜລໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ເວຫປ຺ຜເລ ເວຫປ຺ຜລໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ເວຫປ຺ຜເລ ມຎ຺ຎຕິ, ເວຫປ຺ຜເລສຸ ມຎ຺ຎຕິ, ເວຫປ຺ຜລໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ເວຫປ຺ຜເລ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ເວຫປ຺ຜເລ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ອຠິຠຸໍ ອຠິຠູໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ອຠິຠຸໍ ອຠິຠູໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ອຠິຠຸໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອຠິຠຸສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອຠິຠູໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ອຠິຠຸໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອຠິຠຸໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

໔. ‘‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ມຎ຺ຎຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

໕. ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐໍ ມຎ຺ຎຕິ, ທິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ທິຏ຺ຐໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ທິຏ຺ຐໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ທິຏ຺ຐໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ສຸຕໍ ສຸຕໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ສຸຕໍ ສຸຕໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ສຸຕໍ ມຎ຺ຎຕິ, ສຸຕສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ສຸຕໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ສຸຕໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ສຸຕໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ມຸຕໍ ມຸຕໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ມຸຕໍ ມຸຕໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ມຸຕໍ ມຎ຺ຎຕິ, ມຸຕສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ມຸຕໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ມຸຕໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ມຸຕໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ວິຎ຺ຎາຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ວິຎ຺ຎາຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຕໍ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຕສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຕໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຕໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຕໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

໖. ‘‘ເອກຕ຺ຕໍ ເອກຕ຺ຕໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ເອກຕ຺ຕໍ ເອກຕ຺ຕໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຎຕິ, ເອກຕ຺ຕສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ເອກຕ຺ຕໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ເອກຕ຺ຕໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ເອກຕ຺ຕໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ນານຕ຺ຕໍ ນານຕ຺ຕໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ນານຕ຺ຕໍ ນານຕ຺ຕໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ນານຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຎຕິ, ນານຕ຺ຕສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ນານຕ຺ຕໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ນານຕ຺ຕໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນານຕ຺ຕໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ສພ຺ພໍ ສພ຺ພໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ສພ຺ພໍ ສພ຺ພໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ, ສພ຺ພສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ສພ຺ພໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ສພ຺ພໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ສພ຺ພໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ; ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ສຎ຺ຎຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໂຕ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ເມຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

ປຸຖຸຊ຺ຊນວເສນ ປຐມນຍຠູມິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໗. ‘‘ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສກ຺ໂຂ [ເສໂຂ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຫຣຕິ, ໂສປິ ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ [ອຠິຎ຺ຎຕ຺ວາ (ກ.)] ປຖວິໍ ມາ ມຎ຺ຎິ [ວາ ມຎ຺ຎຕິ], ປຖວິຍາ ມາ ມຎ຺ຎິ, ປຖວິໂຕ ມາ ມຎ຺ຎິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ມາ ມຎ຺ຎິ, ປຖວິໍ ມາຠິນນ຺ທິ [ວາ ອຠິນນ຺ທຕິ (ສີ.) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ]. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ອາປໍ…ເປ… ເຕຊໍ… ວາຍໍ… ຠູເຕ… ເທເວ… ປຊາປຕິໍ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ… ອາຠສ຺ສເຣ… ສຸຠກິຓ຺ເຫ… ເວຫປ຺ຜເລ… ອຠິຠຸໍ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ… ທິຏ຺ຐໍ… ສຸຕໍ… ມຸຕໍ… ວິຎ຺ຎາຕໍ… ເອກຕ຺ຕໍ… ນານຕ຺ຕໍ… ສພ຺ພໍ… ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານໍ ມາ ມຎ຺ຎິ, ນິພ຺ພານສ຺ມິໍ ມາ ມຎ຺ຎິ, ນິພ຺ພານໂຕ ມາ ມຎ຺ຎິ, ນິພ຺ພານໍ ເມຕິ ມາ ມຎ຺ຎິ, ນິພ຺ພານໍ ມາຠິນນ຺ທິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

ເສກ຺ຂວເສນ [ສຕ຺ຖາຣວເສນ (ສີ.), ສຕ຺ຖຸວເສນ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ທຸຕິຍນຍຠູມິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໘. ‘‘ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ໂສປິ ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຖວິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິຍາ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ອາປໍ…ເປ… ເຕຊໍ… ວາຍໍ… ຠູເຕ… ເທເວ… ປຊາປຕິໍ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ… ອາຠສ຺ສເຣ… ສຸຠກິຓ຺ເຫ… ເວຫປ຺ຜເລ… ອຠິຠຸໍ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ… ທິຏ຺ຐໍ… ສຸຕໍ… ມຸຕໍ… ວິຎ຺ຎາຕໍ… ເອກຕ຺ຕໍ… ນານຕ຺ຕໍ… ສພ຺ພໍ… ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານສ຺ມິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

ຂີຓາສວວເສນ ຕຕິຍນຍຠູມິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໙. ‘‘ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ໂສປິ ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຖວິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິຍາ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ, ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ.

‘‘ອາປໍ…ເປ… ເຕຊໍ… ວາຍໍ… ຠູເຕ… ເທເວ… ປຊາປຕິໍ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ… ອາຠສ຺ສເຣ… ສຸຠກິຓ຺ເຫ… ເວຫປ຺ຜເລ… ອຠິຠຸໍ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ … ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ … ທິຏ຺ຐໍ… ສຸຕໍ… ມຸຕໍ… ວິຎ຺ຎາຕໍ… ເອກຕ຺ຕໍ… ນານຕ຺ຕໍ… ສພ຺ພໍ… ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານສ຺ມິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ, ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ.

ຂີຓາສວວເສນ ຈຕຸຕ຺ຖນຍຠູມິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໑໐. ‘‘ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ໂສປິ ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຖວິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິຍາ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຂຍາ ໂທສສ຺ສ, ວີຕໂທສຕ຺ຕາ.

‘‘ອາປໍ…ເປ… ເຕຊໍ… ວາຍໍ… ຠູເຕ… ເທເວ… ປຊາປຕິໍ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ… ອາຠສ຺ສເຣ… ສຸຠກິຓ຺ເຫ… ເວຫປ຺ຜເລ… ອຠິຠຸໍ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ… ທິຏ຺ຐໍ… ສຸຕໍ… ມຸຕໍ… ວິຎ຺ຎາຕໍ… ເອກຕ຺ຕໍ… ນານຕ຺ຕໍ… ສພ຺ພໍ… ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານສ຺ມິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຂຍາ ໂທສສ຺ສ, ວີຕໂທສຕ຺ຕາ.

ຂີຓາສວວເສນ ປຎ຺ຈມນຍຠູມິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໑໑. ‘‘ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ໂສປິ ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຖວິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິຍາ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ, ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ.

‘‘ອາປໍ…ເປ… ເຕຊໍ… ວາຍໍ… ຠູເຕ… ເທເວ… ປຊາປຕິໍ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ… ອາຠສ຺ສເຣ… ສຸຠກິຓ຺ເຫ… ເວຫປ຺ຜເລ… ອຠິຠຸໍ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ … ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ… ທິຏ຺ຐໍ… ສຸຕໍ… ມຸຕໍ… ວິຎ຺ຎາຕໍ… ເອກຕ຺ຕໍ… ນານຕ຺ຕໍ… ສພ຺ພໍ… ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານສ຺ມິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ, ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ.

ຂີຓາສວວເສນ ຉຏ຺ຐນຍຠູມິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໑໒. ‘‘ຕຖາຄໂຕປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຖວິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິຍາ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ອາປໍ…ເປ… ເຕຊໍ… ວາຍໍ… ຠູເຕ… ເທເວ… ປຊາປຕິໍ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ… ອາຠສ຺ສເຣ… ສຸຠກິຓ຺ເຫ… ເວຫປ຺ຜເລ… ອຠິຠຸໍ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ … ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ… ທິຏ຺ຐໍ… ສຸຕໍ… ມຸຕໍ… ວິຎ຺ຎາຕໍ… ເອກຕ຺ຕໍ… ນານຕ຺ຕໍ… ສພ຺ພໍ… ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານສ຺ມິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

ຕຖາຄຕວເສນ ສຕ຺ຕມນຍຠູມິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໑໓. ‘‘ຕຖາຄໂຕປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ປຖວິໍ ປຖວິໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຖວິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິຍາ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຖວິໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ນນ຺ທີ [ນນ຺ທິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ‘ຠວາ ຊາຕິ ຠູຕສ຺ສ ຊຣາມຣຓ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ອາປໍ …ເປ… ເຕຊໍ… ວາຍໍ… ຠູເຕ… ເທເວ… ປຊາປຕິໍ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ… ອາຠສ຺ສເຣ… ສຸຠກິຓ຺ເຫ… ເວຫປ຺ຜເລ… ອຠິຠຸໍ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ… ທິຏ຺ຐໍ… ສຸຕໍ… ມຸຕໍ… ວິຎ຺ຎາຕໍ… ເອກຕ຺ຕໍ… ນານຕ຺ຕໍ… ສພ຺ພໍ… ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຊານາຕິ; ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານສ຺ມິໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນິພ຺ພານໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ນນ຺ທີ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ‘ຠວາ ຊາຕິ ຠູຕສ຺ສ ຊຣາມຣຓ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

ຕຖາຄຕວເສນ ອຏ຺ຐມນຍຠູມິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ [ນ ອຕ຺ຕມນາ ເຕຠິກ຺ຂູ (ສ຺ຍາ.), ເຕ ຠິກ຺ຂູ (ປີ. ກ.)] ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ສພ຺ພາສວສຸຕ຺ຕໍ

໑໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສພ຺ພາສວສໍວຣປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໕. ‘‘ຊານໂຕ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສ຺ສໂຕ ອາສວານໍ ຂຍໍ ວທາມິ, ໂນ ອຊານໂຕ ໂນ ອປສ຺ສໂຕ. ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊານໂຕ ກິຎ຺ຈ ປສ຺ສໂຕ ອາສວານໍ ຂຍໍ ວທາມິ? ໂຍນິໂສ ຈ ມນສິກາຣໍ ອໂຍນິໂສ ຈ ມນສິກາຣໍ. ອໂຍນິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ອາສວາ ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ; ໂຍນິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອາສວາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ອາສວາ ປຫີຍນ຺ຕິ.

໑໖. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາ.

ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາສວາ

໑໗. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ – ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ – ມນສິກຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອມນສິກຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ນປ຺ປຊານາຕິ. ໂສ ມນສິກຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຊານນ຺ໂຕ ອມນສິກຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຊານນ຺ໂຕ, ເຍ ຘມ຺ມາ ນ ມນສິກຣຓີຍາ, ເຕ ຘມ຺ເມ ມນສິ ກໂຣຕິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ມນສິກຣຓີຍາ ເຕ ຘມ຺ເມ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ນ ມນສິກຣຓີຍາ ເຍ ຘມ຺ເມ ມນສິ ກໂຣຕິ? ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ ປວຑ຺ຒຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຠວາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຠວາສໂວ ປວຑ຺ຒຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ປວຑ຺ຒຕິ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ນ ມນສິກຣຓີຍາ ເຍ ຘມ຺ເມ ມນສິ ກໂຣຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ມນສິກຣຓີຍາ ເຍ ຘມ຺ເມ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ? ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ ປຫີຍຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຠວາສໂວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຠວາສໂວ ປຫີຍຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ປຫີຍຕິ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ມນສິກຣຓີຍາ ເຍ ຘມ຺ເມ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ອມນສິກຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ມນສິກາຣາ ມນສິກຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອມນສິກາຣາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ອາສວາ ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ.

໑໘. ‘‘ໂສ ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ – ‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ? ນ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ? ກິໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ? ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ? ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ? ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ? ນ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ? ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ? ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ? ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານ’ນ຺ຕິ? ເອຕຣຫິ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມທ຺ຘານໍ [ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ (ສ຺ຍາ.)] ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກຖໍກຖີ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ? ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມິ? ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ? ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ? ອຍໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ? ໂສ ກຸຫິໍ ຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ?

໑໙. ‘‘ຕສ຺ສ ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ຉນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ ອສ຺ສ [ວາສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ ອສ຺ສ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ‘ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຊານາມີ’ຕິ ວາ ອສ຺ສ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ‘ອຕ຺ຕນາວ ອນຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຊານາມີ’ຕິ ວາ ອສ຺ສ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ‘ອນຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຊານາມີ’ຕິ ວາ ອສ຺ສ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອຖ ວາ ປນສ຺ສ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ – ‘ໂຍ ເມ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ວໂທ ເວເທຍ຺ໂຍ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ກລ຺ຍາຓປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕິ ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຫນໍ ທິຏ຺ຐິກນ຺ຕາຣໍ ທິຏ຺ຐິວິສູກໍ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ. ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ; ‘ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາ’ຕິ ວທາມິ.

໒໐. ‘‘ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ – ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ – ມນສິກຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ປຊານາຕິ ອມນສິກຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ປຊານາຕິ. ໂສ ມນສິກຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ປຊານນ຺ໂຕ ອມນສິກຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ປຊານນ຺ໂຕ ເຍ ຘມ຺ມາ ນ ມນສິກຣຓີຍາ ເຕ ຘມ຺ເມ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ມນສິກຣຓີຍາ ເຕ ຘມ຺ເມ ມນສິ ກໂຣຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ນ ມນສິກຣຓີຍາ ເຍ ຘມ຺ເມ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ? ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ ປວຑ຺ຒຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຠວາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຠວາສໂວ ປວຑ຺ຒຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ປວຑ຺ຒຕິ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ນ ມນສິກຣຓີຍາ, ເຍ ຘມ຺ເມ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ມນສິກຣຓີຍາ ເຍ ຘມ຺ເມ ມນສິ ກໂຣຕິ? ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ ປຫີຍຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຠວາສໂວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຠວາສໂວ ປຫີຍຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ປຫີຍຕິ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ມນສິກຣຓີຍາ ເຍ ຘມ຺ເມ ມນສິ ກໂຣຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ອມນສິກຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອມນສິກາຣາ ມນສິກຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ມນສິກາຣາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ອາສວາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ອາສວາ ປຫີຍນ຺ຕິ.

໒໑. ‘‘ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ – ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາ.

ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາສວາ

໒໒. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ. ຍຎ຺ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ອສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ…ເປ… ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ…ເປ… ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ. ຍຎ຺ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ອສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍວຣໍ ອສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ສໍວຣໍ ສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ.

ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາສວາ

໒໓. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈີວຣໍ ປຏິເສວຕິ – ‘ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີໍສປ- [ສິຣິໍສປ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສມ຺ຜສ຺ສານໍ ປຏິຆາຕາຍ, ຍາວເທວ ຫິຣິໂກປີນປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ’.

‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິເສວຕິ – ‘ເນວ ທວາຍ, ນ ມທາຍ, ນ ມຓ຺ຑນາຍ, ນ ວິຠູສນາຍ, ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ, ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ, ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈ’ [ຈາຕິ (ສີ.)].

‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ເສນາສນໍ ປຏິເສວຕິ – ‘ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີໍສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ປຏິຆາຕາຍ, ຍາວເທວ ອຸຕຸປຣິສ຺ສຍວິໂນທນປຏິສລ຺ລານາຣາມຕ຺ຖໍ’.

‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິເສວຕິ – ‘ຍາວເທວ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ເວຍ຺ຍາພາຘິການໍ ເວທນານໍ ປຏິຆາຕາຍ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌປຣມຕາຍ’ [ອພ຺ຍາປຊ຺ຌປຣມຕາຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ອພ຺ຍາປຊ຺ຊປຣມຕາຍ (ກ.)].

‘‘ຍຎ຺ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປຏິເສວໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ປຏິເສວໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ.

ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາສວາ

໒໔. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ, ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ. ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີໍສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ, ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ [ຕິປ຺ປານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຘິວາສຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອຘິວາສຍໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ.

ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາສວາ

໒໕. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ຖິໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ຈຓ຺ຑໍ ອສ຺ສໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ຈຓ຺ຑໍ ໂຄຓໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ຈຓ຺ຑໍ ກຸກ຺ກຸຣໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ອຫິໍ ຂາຓຸໍ ກຓ຺ຏກຏ຺ຐານໍ ໂສພ຺ຠໍ ປປາຕໍ ຈນ຺ທນິກໍ ໂອຬິຄລ຺ລໍ. ຍຖາຣູເປ ອນາສເນ ນິສິນ຺ນໍ ຍຖາຣູເປ ອໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ຕໍ ຍຖາຣູເປ ປາປເກ ມິຕ຺ເຕ ຠຊນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປາປເກສຸ ຐາເນສຸ ໂອກປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ໂສ ຕຎ຺ຈ ອນາສນໍ ຕຎ຺ຈ ອໂຄຈຣໍ ເຕ ຈ ປາປເກ ມິຕ຺ເຕ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາ.

ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາສວາ

໒໖. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິໂນທຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ວິໂນທຍໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາ.

ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາສວາ

໒໗. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ; ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ.

‘‘ຍຎ຺ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ຠາວຍໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາ.

໒໘. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຍ ອາສວາ ທສ຺ສນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ທສ຺ສນາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ສໍວຣາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ປຏິເສວນາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ອຘິວາສນາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ວິໂນທນາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ຠາວນາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ; ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພາສວສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ, ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ [ອຈ຺ເຉຊ຺ຊິ (ກ.)] ຕຓ຺ຫໍ, ວິວຕ຺ຕຍິ [ວາວຕ຺ຕຍິ (ສີ. ປີ.)] ສໍໂຍຊນໍ, ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ສພ຺ພາສວສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕໍ

໒໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖ, ມາ ອາມິສທາຍາທາ. ອຕ຺ຖິ ເມ ຕຸມ຺ເຫສຸ ອນຸກມ຺ປາ – ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ສາວກາ ຘມ຺ມທາຍາທາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ອາມິສທາຍາທາ’ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຈ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາມິສທາຍາທາ ຠເວຍ຺ຍາຖ ໂນ ຘມ຺ມທາຍາທາ, ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕນ ອາທິຍາ [ອາທິສ຺ສາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຠເວຍ຺ຍາຖ – ‘ອາມິສທາຍາທາ ສຕ຺ຖຸສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂນ ຘມ຺ມທາຍາທາ’ຕິ; ອຫມ຺ປິ ເຕນ ອາທິໂຍ ຠເວຍ຺ຍໍ – ‘ອາມິສທາຍາທາ ສຕ຺ຖຸສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂນ ຘມ຺ມທາຍາທາ’ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຈ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມທາຍາທາ ຠເວຍ຺ຍາຖ, ໂນ ອາມິສທາຍາທາ, ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕນ ນ ອາທິຍາ ຠເວຍ຺ຍາຖ – ‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ສຕ຺ຖຸສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂນ ອາມິສທາຍາທາ’ຕິ; ອຫມ຺ປິ ເຕນ ນ ອາທິໂຍ ຠເວຍ຺ຍໍ – ‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ສຕ຺ຖຸສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂນ ອາມິສທາຍາທາ’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມທາຍາທາ ຠວຖ, ມາ ອາມິສທາຍາທາ. ອຕ຺ຖິ ເມ ຕຸມ຺ເຫສຸ ອນຸກມ຺ປາ – ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ສາວກາ ຘມ຺ມທາຍາທາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ອາມິສທາຍາທາ’ຕິ.

໓໐. ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຕ຺ຕາວີ ອສ຺ສໍ ປວາຣິໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍສິໂຕ ສຸຫິໂຕ ຍາວທຕ຺ໂຖ; ສິຍາ ຈ ເມ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຕິເຣກຘມ຺ໂມ ຉຑ຺ຑນີຍຘມ຺ໂມ [ຉຑ຺ຑິຍຘມ຺ໂມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]. ອຖ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍ- [ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ລ (ສີ. ປີ.)] ປເຣຕາ. ຕ຺ຍາຫໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍໍ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຕ຺ຕາວີ ປວາຣິໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍສິໂຕ ສຸຫິໂຕ ຍາວທຕ຺ໂຖ; ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ອຍໍ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຕິເຣກຘມ຺ໂມ ຉຑ຺ຑນີຍຘມ຺ໂມ. ສເຈ ອາກງ຺ຂຖ, ຠຸຎ຺ຊຖ, ໂນ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຖ [ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ອິທານາຫໍ ອປ຺ປຫຣິເຕ ວາ ຉຑ຺ເຑສ຺ສາມິ, ອປ຺ປາຓເກ ວາ ອຸທເກ ໂອປິລາເປສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕຕ຺ເຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວມສ຺ສ – ‘ຠຄວາ ໂຂ ຠຸຕ຺ຕາວີ ປວາຣິໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍສິໂຕ ສຸຫິໂຕ ຍາວທຕ຺ໂຖ; ອຕ຺ຖິ ຈາຍໍ ຠຄວໂຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຕິເຣກຘມ຺ໂມ ຉຑ຺ຑນີຍຘມ຺ໂມ. ສເຈ ມຍໍ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ອິທານິ ຠຄວາ ອປ຺ປຫຣິເຕ ວາ ຉຑ຺ເຑສ຺ສຕິ, ອປ຺ປາຓເກ ວາ ອຸທເກ ໂອປິລາເປສ຺ສຕິ’. ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວຕາ – ‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖ, ມາ ອາມິສທາຍາທາ’ຕິ. ອາມິສຎ຺ຎຕຣໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຍທິທໍ ປິຓ຺ຑປາໂຕ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິມິນາວ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ເຍນ ເອວໍ ອິມໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ [ຣຕ຺ຕິທິວໍ (ກ.)] ວີຕິນາເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເຕເນວ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ເຍນ ເອວໍ ຕໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ວີຕິນາເມຍ຺ຍ. ອຖ ທຸຕິຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວມສ຺ສ – ‘ຠຄວາ ໂຂ ຠຸຕ຺ຕາວີ ປວາຣິໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍສິໂຕ ສຸຫິໂຕ ຍາວທຕ຺ໂຖ; ອຕ຺ຖິ ຈາຍໍ ຠຄວໂຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຕິເຣກຘມ຺ໂມ ຉຑ຺ຑນີຍຘມ຺ໂມ. ສເຈ ມຍໍ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ອິທານິ ຠຄວາ ອປ຺ປຫຣິເຕ ວາ ຉຑ຺ເຑສ຺ສຕິ, ອປ຺ປາຓເກ ວາ ອຸທເກ ໂອປິລາເປສ຺ສຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ [ປຏິວິເນຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເອວໍ ອິມໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ວີຕິນາເມຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ເອວໍ ຕໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ວີຕິນາເມຍ຺ຍ. ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ເອວໍ ຕໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ວີຕິນາເມຍ຺ຍ, ອຖ ໂຂ ອສຸເຍວ ເມ ປຸຣິໂມ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຊ຺ຊຕໂຣ ຈ ປາສໍສຕໂຣ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສລ຺ເລຂາຍ ສຸຠຣຕາຍ ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມທາຍາທາ ຠວຖ, ມາ ອາມິສທາຍາທາ. ອຕ຺ຖິ ເມ ຕຸມ຺ເຫສຸ ອນຸກມ຺ປາ – ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ສາວກາ ຘມ຺ມທາຍາທາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ອາມິສທາຍາທາ’’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ [ວຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.) ເອວມີທິເສສຸ ຐາເນສຸ] ສຸຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

໓໑. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປນ ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກມນຸສິກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ທູຣໂຕປິ ໂຂ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາຄຈ຺ຉາມ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຕຸໍ. ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມນ຺ຕໍເຍວ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ປຏິຠາຕຸ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ; ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫາວຸໂສ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສຕ຺ຖາ ປຫານມາຫ, ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ພາຫຸລິກາ [ພາຫຸລ຺ລິກາ (ສ຺ຍາ.)] ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ. ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ – ອິມິນາ ປຐເມນ ຐາເນນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສຕ຺ຖາ ປຫານມາຫ ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີ’ຕິ – ອິມິນາ ທຸຕິເຍນ ຐາເນນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ພາຫຸລິກາ ຈ, ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ’ຕິ – ອິມິນາ ຕຕິເຍນ ຐາເນນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ເຖຣາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂູ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ມຊ຺ຌິມາ ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ນວາ ຠິກ຺ຂູ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ – ອິມິນາ ປຐເມນ ຐາເນນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສຕ຺ຖາ ປຫານມາຫ ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີ’ຕິ – ອິມິນາ ທຸຕິເຍນ ຐາເນນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ພາຫຸລິກາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ’ຕິ – ອິມິນາ ຕຕິເຍນ ຐາເນນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ນວາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂູ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ.

໓໒. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈ, ປນາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກມນຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກມນຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ – ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສຕ຺ຖາ ປຫານມາຫ ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ຕິ; ນ ຈ ພາຫຸລິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ. ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກມນຸສິກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ – ອິມິນາ ປຐເມນ ຐາເນນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສຕ຺ຖາ ປຫານມາຫ ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ຕີ’ຕິ – ອິມິນາ ທຸຕິເຍນ ຐາເນນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ນ ຈ ພາຫຸລິກາ, ນ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ’ຕິ – ອິມິນາ ຕຕິເຍນ ຐາເນນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ເຖຣາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂູ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ມຊ຺ຌິມາ ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ນວາ ຠິກ຺ຂູ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກມນຸສິກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ – ອິມິນາ ປຐເມນ ຐາເນນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສຕ຺ຖາ ປຫານມາຫ ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ຕີ’ຕິ – ອິມິນາ ທຸຕິເຍນ ຐາເນນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ‘ນ ຈ ພາຫຸລິກາ, ນ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ’ຕິ – ອິມິນາ ຕຕິເຍນ ຐາເນນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ນວາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂູ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ປາສໍສາ ຠວນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກມນຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ.

໓໓. ‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ໂລໂຠ ຈ ປາປໂກ ໂທໂສ ຈ ປາປໂກ. ໂລຠສ຺ສ ຈ ປຫານາຍ ໂທສສ຺ສ ຈ ປຫານາຍ ອຕ຺ຖິ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ ຎາຓກຣຓີ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກຕມາ ຈ ສາ, ອາວຸໂສ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ ຎາຓກຣຓີ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ [ເສຍ຺ຍຖີທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ອຍໍ ໂຂ ສາ, ອາວຸໂສ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ ຎາຓກຣຓີ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ໂກໂຘ ຈ ປາປໂກ ອຸປນາໂຫ ຈ ປາປໂກ…ເປ… ມກ຺ໂຂ ຈ ປາປໂກ ປຬາໂສ ຈ ປາປໂກ, ອິສ຺ສາ ຈ ປາປິກາ ມຈ຺ເຉຣຎ຺ຈ ປາປກໍ, ມາຍາ ຈ ປາປິກາ ສາເຐຍ຺ຍຎ຺ຈ ປາປກໍ, ຖມ຺ໂຠ ຈ ປາປໂກ ສາຣມ຺ໂຠ ຈ ປາປໂກ, ມາໂນ ຈ ປາປໂກ ອຕິມາໂນ ຈ ປາປໂກ, ມໂທ ຈ ປາປໂກ ປມາໂທ ຈ ປາປໂກ. ມທສ຺ສ ຈ ປຫານາຍ ປມາທສ຺ສ ຈ ປຫານາຍ ອຕ຺ຖິ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ ຎາຓກຣຓີ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກຕມາ ຈ ສາ, ອາວຸໂສ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ ຎາຓກຣຓີ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ອຍໍ ໂຂ ສາ, ອາວຸໂສ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ ຎາຓກຣຓີ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ຠຍເຠຣວສຸຕ຺ຕໍ

໓໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ [ສາຣາຓີຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເຍເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ຠວໍ ເຕສໍ ໂຄຕໂມ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ, ຠວໍ ເຕສໍ ໂຄຕໂມ ພຫຸກາໂຣ, ຠວໍ ເຕສໍ ໂຄຕໂມ ສມາທເປຕາ [ສມາທາເປຕາ (?)]; ໂຠໂຕ ຈ ປນ ໂຄຕມສ຺ສ ສາ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວເມຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ! ເຍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຫໍ ເຕສໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ, ອຫໍ ເຕສໍ ພຫຸກາໂຣ, ອຫໍ ເຕສໍ ສມາທເປຕາ; ມມ ຈ ປນ ສາ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ທຸຣຠິສມ຺ຠວານິ ຫິ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ, ທຸກ຺ກຣໍ ປວິເວກໍ, ທຸຣຠິຣມໍ ເອກຕ຺ເຕ, ຫຣນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ມໂນ ວນານິ ສມາຘິໍ ອລຠມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວເມຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ! ທຸຣຠິສມ຺ຠວານິ ຫິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ, ທຸກ຺ກຣໍ ປວິເວກໍ, ທຸຣຠິຣມໍ ເອກຕ຺ເຕ, ຫຣນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ມໂນ ວນານິ ສມາຘິໍ ອລຠມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ.

໓໕. ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘ທຸຣຠິສມ຺ຠວານິ ຫິ ໂຂ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ, ທຸກ຺ກຣໍ ປວິເວກໍ, ທຸຣຠິຣມໍ ເອກຕ຺ເຕ, ຫຣນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ມໂນ ວນານິ ສມາຘິໍ ອລຠມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ໂຕຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໓໖. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີກມ຺ມນ຺ຕາ…ເປ… ອປຣິສຸທ຺ຘມໂນກມ຺ມນ຺ຕາ …ເປ… ອປຣິສຸທ຺ຘາຊີວາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ອປຣິສຸທ຺ຘາຊີວສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີວາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິສຸທ຺ຘາຊີວຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໓໗. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອຠິຊ຺ຌາລູ ກາເມສຸ ຕິພ຺ພສາຣາຄາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ອຠິຊ຺ຌາລຸກາເມສຸຕິພ຺ພສາຣາຄສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ກາເມສຸ ຕິພ຺ພສາຣາໂຄ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ອນຠິຊ຺ຌາລູຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ອນຠິຊ຺ຌາລູ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນຠິຊ຺ຌາລຸຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໓໘. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ປາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ປສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໓໙. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ຖີນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ຖີນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐານສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຖີນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ວິຄຕຖີນມິທ຺ໂຘຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ວິຄຕຖີນມິທ຺ຘາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຄຕຖີນມິທ຺ຘຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໔໐. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອຸທ຺ຘຕາ ອວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘຕອວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອຸທ຺ຘໂຕ ອວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໔໑. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ກງ຺ຂີ ວິຈິກິຈ຺ຉີ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ກງ຺ຂິວິຈິກິຈ຺ຉິສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ກງ຺ຂີ ວິຈິກິຈ຺ຉີ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໔໒. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສກາ ປຣວມ຺ຠີ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນປຣວມ຺ຠນສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ປຣວມ຺ຠີ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ອປຣວມ຺ຠີຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສກາ ອປຣວມ຺ຠີ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສກຕໍ ອປຣວມ຺ຠິຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໔໓. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ຉມ຺ຠີ ຠີຣຸກຊາຕິກາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ຉມ຺ຠິຠີຣຸກຊາຕິກສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຉມ຺ຠີ ຠີຣຸກຊາຕິໂກ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ວິຄຕໂລມຫໍໂສຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ວິຄຕໂລມຫໍສາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຄຕໂລມຫໍສຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໔໔. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ນິກາມຍມານາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກນິກາມນ [ນິກາມຍມານ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ນິກາມຍມາໂນ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ອປ຺ປິຈ຺ໂຉຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໔໕. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ກຸສີຕາ ຫີນວີຣິຍາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ກຸສີຕຫີນວີຣິຍສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ກຸສີໂຕ ຫີນວີຣິໂຍ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໔໖. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ອສມ຺ປຊານາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິອສມ຺ປຊານສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອສມ຺ປຊາໂນ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໔໗. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ອສມາຫິຕວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອສມາຫິໂຕ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

໔໘. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ເອຬມູຄາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎເອຬມູຄສນ຺ໂທສເຫຕຸ ຫເວ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລໍ ຠຍເຠຣວໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ເອຬມູໂຄ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ; ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນຫມສ຺ມິ. ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວນ຺ຕິ ເຕສມຫໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’ຕິ. ເອຕມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຠິຍ຺ໂຍ ປລ຺ໂລມມາປາທິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຣາຍ.

ໂສຬສປຣິຍາຍໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໔໙. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ຍາ ຕາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິລກ຺ຂິຕາ – ຈາຕຸທ຺ທສີ ປຎ຺ຈທສີ ອຏ຺ຐມີ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ – ຕຖາຣູປາສຸ ຣຕ຺ຕີສຸ ຍານິ ຕານິ ອາຣາມເຈຕິຍານິ ວນເຈຕິຍານິ ຣຸກ຺ຂເຈຕິຍານິ ຠິໍສນການິ ສໂລມຫໍສານິ ຕຖາຣູເປສຸ ເສນາສເນສຸ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ ອປ຺ເປວ ນາມາຫໍ ຠຍເຠຣວໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປເຣນ ສມເຍນ ຍາ ຕາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິລກ຺ຂິຕາ – ຈາຕຸທ຺ທສີ ປຎ຺ຈທສີ ອຏ຺ຐມີ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ – ຕຖາຣູປາສຸ ຣຕ຺ຕີສຸ ຍານິ ຕານິ ອາຣາມເຈຕິຍານິ ວນເຈຕິຍານິ ຣຸກ຺ຂເຈຕິຍານິ ຠິໍສນການິ ສໂລມຫໍສານິ ຕຖາຣູເປສຸ ເສນາສເນສຸ ວິຫຣາມິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຫຣໂຕ ມໂຄ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂມໂຣ ວາ ກຏ຺ຐໍ ປາເຕຕິ, ວາໂຕ ວາ ປຓ຺ຓກສຏໍ [ປຓ຺ຓສຏໍ (ສີ. ປີ.)] ເອເຣຕິ; ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອຕທໂຫສິ [ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ເອວໍ ໂຫຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] – ‘ເອຕໍ ນູນ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ຠຍປຏິກງ຺ຂີ [ຠຍປາຏິກງ຺ຂີ (ສີ.)] ວິຫຣາມິ? ຍໍນູນາຫໍ ຍຖາຠູຕໍ ຍຖາຠູຕສ຺ສ [ຍຖາຠູຕສ຺ສ ຍຖາຠູຕສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ເມ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາຠູຕໍ ຕຖາຠູໂຕວ [ຍຖາຠູໂຕ ຍຖາຠູໂຕວ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ປຏິວິເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເນວ ຕາວ ຕິຏ຺ຐາມິ ນ ນິສີທາມິ ນ ນິປຊ຺ຊາມິ, ຍາວ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ປຏິວິເນມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຐິຕສ຺ສ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເນວ ຕາວ ຈງ຺ກມາມິ ນ ນິສີທາມິ ນ ນິປຊ຺ຊາມິ. ຍາວ ຐິໂຕວ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ປຏິວິເນມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເນວ ຕາວ ນິປຊ຺ຊາມິ ນ ຕິຏ຺ຐາມິ ນ ຈງ຺ກມາມິ, ຍາວ ນິສິນ຺ໂນວ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ປຏິວິເນມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນິປນ຺ນສ຺ສ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເນວ ຕາວ ນິສີທາມິ ນ ຕິຏ຺ຐາມິ ນ ຈງ຺ກມາມິ, ຍາວ ນິປນ຺ໂນວ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ປຏິວິເນມິ.

໕໐. ‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ສມານໍ ທິວາຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ, ທິວາເຍວ ສມານໍ ຣຕ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ອິທມຫໍ ເຕສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສມ຺ໂມຫວິຫາຣສ຺ມິໍ ວທາມິ. ອຫໍ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ສມານໍ ຣຕ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຊານາມິ, ທິວາເຍວ ສມານໍ ທິວາຕິ ສຎ຺ຊານາມິ. ຍໍ ໂຂ ຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສມ຺ໂມຫຘມ຺ໂມ ສຕ຺ໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ, ມເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສມ຺ໂມຫຘມ຺ໂມ ສຕ຺ໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ.

໕໑. ‘‘ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວີຣິຍໍ ອໂຫສິ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ [ອປ຺ປມ຺ມຸຏ຺ຐາ (ສ຺ຍາ.)], ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫາສິໍ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທສິໍ; ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ.

໕໒. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐເມ ຍາເມ ປຐມາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ, ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂມ ວິຫໂຕ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

໕໓. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາມິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ; ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ. ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ; ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາມິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ທຸຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ, ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂມ ວິຫໂຕ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

໕໔. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ອໂຫສິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ຕຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ, ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂມ ວິຫໂຕ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

໕໕. ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວມສ຺ສ – ‘ອຊ຺ຊາປິ ນູນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອວີຕຣາໂຄ ອວີຕໂທໂສ ອວີຕໂມໂຫ, ຕສ຺ມາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທ຺ເວ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວາມິ – ອຕ຺ຕໂນ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ, ປຈ຺ຉິມຎ຺ຈ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ’’ຕິ.

໕໖. ‘‘ອນຸກມ຺ປິຕຣູປາ ວຕາຍໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ, ຍຖາ ຕໍ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຠຍເຠຣວສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ຕໍ

໕໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຍໍ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສາງ຺ຄຓານໍເຍວ ສຕໍ ຫີນປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຍໍ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສາງ຺ຄຓານໍເຍວ ສຕໍ ເສຏ຺ຐປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຍໍ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອນງ຺ຄຓານໍເຍວ ສຕໍ ຫີນປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຍໍ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອນງ຺ຄຓານໍເຍວ ສຕໍ ເສຏ຺ຐປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ.

໕໘. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສາງ຺ຄຓານໍເຍວ ສຕໍ ເອໂກ ຫີນປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕິ, ເອໂກ ເສຏ຺ຐປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕິ? ໂກ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອນງ຺ຄຓານໍເຍວ ສຕໍ ເອໂກ ຫີນປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕິ, ເອໂກ ເສຏ຺ຐປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ?

໕໙. ‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນສ຺ສຕິ ນ ວາຍມິສ຺ສຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠິສ຺ສຕິ ຕສ຺ສງ຺ຄຓສ຺ສ ປຫານາຍ; ໂສ ສຣາໂຄ ສໂທໂສ ສໂມໂຫ ສາງ຺ຄໂຓ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອາຠຕາ ອາປຓາ ວາ ກມ຺ມາຣກຸລາ ວາ ຣເຊນ ຈ ມເລນ ຈ ປຣິໂຍນທ຺ຘາ. ຕເມນໍ ສາມິກາ ນ ເຈວ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ນ ຈ ປຣິໂຍທເປຍ຺ຍຸໍ [ປຣິໂຍທາເປຍ຺ຍຸໍ (?)], ຣຊາປເຖ ຈ ນໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍຸໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສາ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອປເຣນ ສມເຍນ ສໍກິລິຏ຺ຐຕຣາ ອສ຺ສ ມລຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ? ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນສ຺ສຕິ ນ ວາຍມິສ຺ສຕິ ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠິສ຺ສຕິ ຕສ຺ສງ຺ຄຓສ຺ສ ປຫານາຍ; ໂສ ສຣາໂຄ ສໂທໂສ ສໂມໂຫ ສາງ຺ຄໂຓ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ຉນ຺ທໍ ຊເນສ຺ສຕິ ວາຍມິສ຺ສຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠິສ຺ສຕິ ຕສ຺ສງ຺ຄຓສ຺ສ ປຫານາຍ; ໂສ ອຣາໂຄ ອໂທໂສ ອໂມໂຫ ອນງ຺ຄໂຓ ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອາຠຕາ ອາປຓາ ວາ ກມ຺ມາຣກຸລາ ວາ ຣເຊນ ຈ ມເລນ ຈ ປຣິໂຍນທ຺ຘາ. ຕເມນໍ ສາມິກາ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸຎ຺ເຈວ ປຣິໂຍທເປຍ຺ຍຸຎ຺ຈ, ນ ຈ ນໍ ຣຊາປເຖ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍຸໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສາ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອປເຣນ ສມເຍນ ປຣິສຸທ຺ຘຕຣາ ອສ຺ສ ປຣິໂຍທາຕາ’’ຕິ? ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ຉນ຺ທໍ ຊເນສ຺ສຕິ ວາຍມິສ຺ສຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠິສ຺ສຕິ ຕສ຺ສງ຺ຄຓສ຺ສ ປຫານາຍ; ໂສ ອຣາໂຄ ອໂທໂສ ອໂມໂຫ ອນງ຺ຄໂຓ ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ມນສິກາຣາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສສ຺ສຕິ; ໂສ ສຣາໂຄ ສໂທໂສ ສໂມໂຫ ສາງ຺ຄໂຓ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອາຠຕາ ອາປຓາ ວາ ກມ຺ມາຣກຸລາ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕເມນໍ ສາມິກາ ນ ເຈວ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ນ ຈ ປຣິໂຍທເປຍ຺ຍຸໍ, ຣຊາປເຖ ຈ ນໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍຸໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສາ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອປເຣນ ສມເຍນ ສໍກິລິຏ຺ຐຕຣາ ອສ຺ສ ມລຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ? ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ມນສິກາຣາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສສ຺ສຕິ;ໂສ ສຣາໂຄ ສໂທໂສ ສໂມໂຫ ສາງ຺ຄໂຓ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕກາລໍກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນ ມນສິ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອມນສິກາຣາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ນານຸທ຺ຘໍເສສ຺ສຕິ; ໂສ ອຣາໂຄ ອໂທໂສ ອໂມໂຫ ອນງ຺ຄໂຓ ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອາຠຕາ ອາປຓາ ວາ ກມ຺ມາຣກຸລາ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕເມນໍ ສາມິກາ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸຎ຺ເຈວ ປຣິໂຍທເປຍ຺ຍຸຎ຺ຈ, ນ ຈ ນໍ ຣຊາປເຖ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍຸໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສາ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອປເຣນ ສມເຍນ ປຣິສຸທ຺ຘຕຣາ ອສ຺ສ ປຣິໂຍທາຕາ’’ຕິ? ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຓ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນ ມນສິ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອມນສິກາຣາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ນານຸທ຺ຘໍເສສ຺ສຕິ; ໂສ ອຣາໂຄ ອໂທໂສ ອໂມໂຫ ອນງ຺ຄໂຓ ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ກາລໍ ກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສາງ຺ຄຓານໍເຍວ ສຕໍ ເອໂກ ຫີນປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕິ, ເອໂກ ເສຏ຺ຐປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕິ. ອຍໍ ປນາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອນງ຺ຄຓານໍເຍວ ສຕໍ ເອໂກ ຫີນປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕິ, ເອໂກ ເສຏ຺ຐປຸຣິໂສ ອກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ.

໖໐. ‘‘ອງ຺ຄຓໍ ອງ຺ຄຓນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຘິວຈນໍ ຍທິທໍ ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປາປການໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ອກຸສລານໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອຘິວຈນໍ, ຍທິທໍ ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ວຕ ອາປນ຺ໂນ ອສ຺ສໍ, ນ ຈ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ’ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ – ‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ’ຕິ. ‘ຊານນ຺ຕິ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ວຕ ອາປນ຺ໂນ ອສ຺ສໍ, ອນຸຣໂຫ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ໂຈເທຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ’ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂຈເທຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ອນຸຣໂຫ. ‘ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ໂຈເທນ຺ຕິ, ໂນ ອນຸຣໂຫ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ວຕ ອາປນ຺ໂນ ອສ຺ສໍ, ສປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ມໍ ໂຈເທຍ຺ຍ, ໂນ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ໂຈເທຍ຺ຍ, ໂນ ສປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ. ‘ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ມໍ ໂຈເທຕິ, ໂນ ສປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ມເມວ ສຕ຺ຖາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ນ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍາ’ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ. ‘ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ນ ມໍ ສຕ຺ຖາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ມເມວ ຠິກ຺ຂູ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຄາມໍ ຠຕ຺ຕາຍ ປວິເສຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຄາມໍ ຠຕ຺ຕາຍ ປວິເສຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຄາມໍ ຠຕ຺ຕາຍ ປວິເສຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຄາມໍ ຠຕ຺ຕາຍ ປວິເສຍ຺ຍຸໍ. ‘ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຄາມໍ ຠຕ຺ຕາຍ ປວິສນ຺ຕິ, ນ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຄາມໍ ຠຕ຺ຕາຍ ປວິສນ຺ຕີ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ອຫເມວ ລເຠຍ຺ຍໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລເຠຍ຺ຍ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑ’ນ຺ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລເຠຍ຺ຍ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ, ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ລເຠຍ຺ຍ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ. ‘ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລຠຕິ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ, ນາຫໍ ລຠາມິ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ອຫເມວ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຠຸຕ຺ຕາວີ ອນຸໂມເທຍ຺ຍໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຠຸຕ຺ຕາວີ ອນຸໂມເທຍ຺ຍາ’ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຠຸຕ຺ຕາວີ ອນຸໂມເທຍ຺ຍ, ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຠຸຕ຺ຕາວີ ອນຸໂມເທຍ຺ຍ. ‘ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຠຸຕ຺ຕາວີ ອນຸໂມທຕິ, ນາຫໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຠຸຕ຺ຕາວີ ອນຸໂມທາມີ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ອຫເມວ ອາຣາມຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣາມຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍາ’ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣາມຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣາມຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ. ‘ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣາມຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ນາຫໍ ອາຣາມຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມີ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ອຫເມວ ອາຣາມຄຕານໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ…ເປ… ອຸປາສການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ…ເປ… ອຸປາສິການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣາມຄຕານໍ ອຸປາສິການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍາ’ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣາມຄຕານໍ ອຸປາສິການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣາມຄຕານໍ ອຸປາສິການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ. ‘ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣາມຄຕານໍ ອຸປາສິການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ນາຫໍ ອາຣາມຄຕານໍ ອຸປາສິການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມີ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ມເມວ ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ [ຄຣຸກເຣຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ. ‘ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ນ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕີ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ມເມວ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ…ເປ… ອຸປາສກາ…ເປ… ອຸປາສິກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປາສິກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປາສິກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປາສິກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ. ‘ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປາສິກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ນ ມໍ ອຸປາສິກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕີ’ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ອຫເມວ ລາຠີ ອສ຺ສໍ ປຓີຕານໍ ຈີວຣານໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ອສ຺ສ ປຓີຕານໍ ຈີວຣານ’ນ຺ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ອສ຺ສ ປຓີຕານໍ ຈີວຣານໍ, ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ອສ຺ສ ປຓີຕານໍ ຈີວຣານໍ. ‘ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ [ລາຠີ ອສ຺ສ (ກ.)] ປຓີຕານໍ ຈີວຣານໍ, ນາຫໍ ລາຠີ [ລາຠີ ອສ຺ສໍ (ກ.)] ປຓີຕານໍ ຈີວຣານ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ອຫເມວ ລາຠີ ອສ຺ສໍ ປຓີຕານໍ ປິຓ຺ຑປາຕານໍ…ເປ… ປຓີຕານໍ ເສນາສນານໍ…ເປ… ປຓີຕານໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ອສ຺ສ ປຓີຕານໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານ’ນ຺ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ອສ຺ສ ປຓີຕານໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ອສ຺ສ ປຓີຕານໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ‘ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ [ລາຠີ ອສ຺ສ (ກ.)] ປຓີຕານໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ນາຫໍ ລາຠີ [ລາຠີ ອສ຺ສໍ (ກ.)] ປຓີຕານໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂສ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕີໂຕ. ໂຍ ເຈວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂກໂປ ໂຍ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ອຸຠຍເມຕໍ ອງ຺ຄຓໍ.

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອຘິວຈນໍ, ຍທິທໍ ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ.

໖໑. ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ອປ຺ປຫີນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈ, ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ໂຫຕິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ປນ຺ຕເສນາສໂນ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ສປທານຈາຣີ ປໍສຸກູລິໂກ ລູຂຈີວຣຘໂຣ, ອຖ ໂຂ ນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນ ເຈວ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ນ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນ ມາເນນ຺ຕິ ນ ປູເຊນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຕ ຫິ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ອປ຺ປຫີນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອາຠຕາ ອາປຓາ ວາ ກມ຺ມາຣກຸລາ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕເມນໍ ສາມິກາ ອຫິກຸຓປໍ ວາ ກຸກ຺ກຸຣກຸຓປໍ ວາ ມນຸສ຺ສກຸຓປໍ ວາ ຣຈຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ກໍສປາຕິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາປຓໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ຕເມນໍ ຊໂນ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອມ຺ໂຠ, ກິເມວິທໍ ຫຣີຍຕິ ຊຎ຺ຎຊຎ຺ຎໍ ວິຍາ’ຕິ? ຕເມນໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອປາປຸຣິຕ຺ວາ [ອວາປຸຣິຕ຺ວາ (ສີ.)] ໂອໂລເກຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ສຫທສ຺ສເນນ ອມນາປຕາ ຈ ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ [ປຏິກູລຕາ (ກ.), ປາຏິກູລ຺ຍຕາ (ສ຺ຍາ.)] ຈ ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ເຊຄຸຈ຺ຉຕາ ຈ [ເຊຄຸຈ຺ຉິຕາ ຈ (ປີ. ກ.)] ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍ; ຊິຆຈ຺ຉິຕານມ຺ປິ ນ ໂຠຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ ອສ຺ສ, ປເຄວ ສຸຫິຕານໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ອປ຺ປຫີນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈ, ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ໂຫຕິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ປນ຺ຕເສນາສໂນ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ສປທານຈາຣີ ປໍສຸກູລິໂກ ລູຂຈີວຣຘໂຣ, ອຖ ໂຂ ນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນ ເຈວ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ນ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນ ມາເນນ຺ຕິ ນ ປູເຊນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຕ ຫິ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ອປ຺ປຫີນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈ.

໖໒. ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ປຫີນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈ, ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ໂຫຕິ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣີ ເນມນ຺ຕນິໂກ ຄຫປຕິຈີວຣຘໂຣ, ອຖ ໂຂ ນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຕ ຫິ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ປຫີນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ກໍສປາຕິ ອາຠຕາ ອາປຓາ ວາ ກມ຺ມາຣກຸລາ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕເມນໍ ສາມິກາ ສາລີນໍ ໂອທນໍ ວິຈິຕກາຬກໍ [ວິຈິນິຕກາຬກໍ (ກ.)] ອເນກສູປໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຣຈຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ກໍສປາຕິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາປຓໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ຕເມນໍ ຊໂນ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອມ຺ໂຠ, ກິເມວິທໍ ຫຣີຍຕິ ຊຎ຺ຎຊຎ຺ຎໍ ວິຍາ’ຕິ? ຕເມນໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອປາປຸຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ສຫ ທສ຺ສເນນ ມນາປຕາ ຈ ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ອປ຺ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ຈ ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ອເຊຄຸຈ຺ຉຕາ ຈ ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍ; ສຸຫິຕານມ຺ປິ ໂຠຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ ອສ຺ສ, ປເຄວ ຊິຆຈ຺ຉິຕານໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ປຫີນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈ, ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ໂຫຕິ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣີ ເນມນ຺ຕນິໂກ ຄຫປຕິຈີວຣຘໂຣ, ອຖ ໂຂ ນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຕ ຫິ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ອິຈ຺ຉາວຈຣາ ປຫີນາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສູຍນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ.

໖໓. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸປມາ ມໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຏິຠາຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ອາວຸໂສ, ສມຍໍ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ຄິຣິພ຺ພເຊ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມີຕິ ຍານກາຣປຸຕ຺ໂຕ ຣຖສ຺ສ ເນມິໍ ຕຈ຺ຉຕິ. ຕເມນໍ ປຓ຺ຑຸປຸຕ຺ໂຕ ອາຊີວໂກ ປຸຣາຓຍານກາຣປຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຓ຺ຑຸປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຊີວກສ຺ສ ປຸຣາຓຍານກາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ສມີຕິ ຍານກາຣປຸຕ຺ໂຕ ອິມິສ຺ສາ ເນມິຍາ ອິມຎ຺ຈ ວງ຺ກໍ ອິມຎ຺ຈ ຊິມ຺ຫໍ ອິມຎ຺ຈ ໂທສໍ ຕຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວາຍໍ ເນມິ ອປຄຕວງ຺ກາ ອປຄຕຊິມ຺ຫາ ອປຄຕໂທສາ ສຸທ຺ຘາ ອສ຺ສ [ສຸທ຺ຘາສ຺ສ (ສີ. ປີ.), ສຸທ຺ຘາ (ກ.)] ສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຓ຺ຑຸປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຊີວກສ຺ສ ປຸຣາຓຍານກາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ສມີຕິ ຍານກາຣປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ເນມິຍາ ຕຎ຺ຈ ວງ຺ກໍ ຕຎ຺ຈ ຊິມ຺ຫໍ ຕຎ຺ຈ ໂທສໍ ຕຈ຺ຉຕິ. ອຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຓ຺ຑຸປຸຕ຺ໂຕ ອາຊີວໂກ ປຸຣາຓຍານກາຣປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ – ‘ຫທຍາ ຫທຍໍ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎາຍ ຕຈ຺ຉຕີ’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຍ ເຕ ປຸຄ຺ຄລາ ອສ຺ສທ຺ຘາ, ຊີວິກຕ຺ຖາ ນ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ສຐາ ມາຍາວິໂນ ເກຕພິໂນ [ເກຏຸຠິໂນ (ພຫູສຸ)] ອຸທ຺ຘຕາ ອຸນ຺ນຬາ ຈປລາ ມຸຂຣາ ວິກິຓ຺ຓວາຈາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ, ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕາ, ສາມຎ຺ເຎ ອນເປກ຺ຂວນ຺ໂຕ, ສິກ຺ຂາຍ ນ ຕິພ຺ພຄາຣວາ, ພາຫຸລິກາ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ກຸສີຕາ ຫີນວີຣິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ອສມ຺ປຊານາ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ເອຬມູຄາ, ເຕສໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອິມິນາ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ຫທຍາ ຫທຍໍ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎາຍ ຕຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອສຐາ ອມາຍາວິໂນ ອເກຕພິໂນ ອນຸທ຺ຘຕາ ອນຸນ຺ນຬາ ອຈປລາ ອມຸຂຣາ ອວິກິຓ຺ຓວາຈາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ, ສາມຎ຺ເຎ ອເປກ຺ຂວນ຺ໂຕ, ສິກ຺ຂາຍ ຕິພ຺ພຄາຣວາ, ນ ພາຫຸລິກາ ນ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ປຫິຕຕ຺ຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ສມ຺ປຊານາ ສມາຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ອເນຬມູຄາ, ເຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ປິວນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ, ຆສນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ວຈສາ ເຈວ ມນສາ ຈ – ‘ສາຘຸ ວຕ, ໂຠ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ທຫໂຣ ຍຸວາ ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກ ສີສໍນ຺ຫາໂຕ ອຸປ຺ປລມາລໍ ວາ ວສ຺ສິກມາລໍ ວາ ອຕິມຸຕ຺ຕກມາລໍ [ອຘິມຸຕ຺ຕກມາລໍ (ສ຺ຍາ.)] ວາ ລຠິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຍ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອສຐາ ອມາຍາວິໂນ ອເກຕພິໂນ ອນຸທ຺ຘຕາ ອນຸນ຺ນຬາ ອຈປລາ ອມຸຂຣາ ອວິກິຓ຺ຓວາຈາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ, ສາມຎ຺ເຎ ອເປກ຺ຂວນ຺ໂຕ, ສິກ຺ຂາຍ ຕິພ຺ພຄາຣວາ, ນ ພາຫຸລິກາ ນ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ປຫິຕຕ຺ຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ສມ຺ປຊານາ ສມາຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ອເນຬມູຄາ, ເຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ປິວນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ, ຆສນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ວຈສາ ເຈວ ມນສາ ຈ – ‘ສາຘຸ ວຕ, ໂຠ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ເຕ ອຸໂຠ ມຫານາຄາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສມນຸໂມທິໍສູ’’ຕິ.

ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໖໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ ສມ຺ປນ຺ນປາຕິໂມກ຺ຂາ; ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸຕາ ວິຫຣຖ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ນາ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວິໂນ; ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຖ ສິກ຺ຂາປເທສຸ.

໖໕. ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ອສ຺ສໍ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’ຕິ [ມນາໂປ ຄຣຸຠາວນິໂຍ ຈາຕິ (ສີ.)], ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ລາຠີ ອສ຺ສໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ເຍສາຫໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ ເຕສໍ ເຕ ກາຣາ ມຫປ຺ຜລາ ອສ຺ສຸ ມຫານິສໍສາ’ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ເຍ ມໍ [ເຍ ເມ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ຎາຕີ ສາໂລຫິຕາ ເປຕາ ກາລງ຺ກຕາ [ກາລກຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ອສ຺ສ ມຫານິສໍສ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

໖໖. ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອສ຺ສໍ, ນ ຈ ມໍ ອຣຕິ ສເຫຍ຺ຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຣຕິໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຠຍເຠຣວສໂຫ ອສ຺ສໍ, ນ ຈ ມໍ ຠຍເຠຣວໍ ສເຫຍ຺ຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍເຠຣວໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ອສ຺ສໍ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ’ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ, ເຕ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

໖໗. ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອສ຺ສໍ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ອສ຺ສໍ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ອສ຺ສໍ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

໖໘. ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸຠເວຍ຺ຍໍ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ອສ຺ສໍ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ອສ຺ສໍ; ອາວິຠາວໍ ຕິໂຣຠາວໍ; ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ; ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ; ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ; ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກເມຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ; ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣາມເສຍ຺ຍໍ ປຣິມຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ; ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸເຓຍ຺ຍໍ – ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາ’ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊາເນຍ຺ຍໍ – ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ…ເປ… ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊາເນຍ຺ຍໍ – ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ; ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາຕິ, ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

໖໙. ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ.

‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ ສມ຺ປນ຺ນປາຕິໂມກ຺ຂາ; ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸຕາ ວິຫຣຖ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ນາ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວິໂນ; ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຖ ສິກ຺ຂາປເທສູ’’ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕໍ

໗໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຕ຺ຖໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ; ຕເມນໍ ຣຊໂກ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຣງ຺ຄຊາເຕ ອຸປສໍຫເຣຍ຺ຍ – ຍທິ ນີລກາຍ ຍທິ ປີຕກາຍ ຍທິ ໂລຫິຕກາຍ ຍທິ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກາຍ [ມຎ຺ເຊຏ຺ຐກາຍ (ສີ. ປີ.), ມຎ຺ເຊຏ຺ຐິກາຍ (ສ຺ຍາ.)] ທຸຣຕ຺ຕວຓ຺ຓເມວສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓເມວສ຺ສ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຕ຺ຖສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ເຕ ສໍກິລິຏ຺ເຐ, ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຕ຺ຖໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິໂຍທາຕໍ; ຕເມນໍ ຣຊໂກ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຣງ຺ຄຊາເຕ ອຸປສໍຫເຣຍ຺ຍ – ຍທິ ນີລກາຍ ຍທິ ປີຕກາຍ ຍທິ ໂລຫິຕກາຍ ຍທິ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກາຍ – ສຸຣຕ຺ຕວຓ຺ຓເມວສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓເມວສ຺ສ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຕ຺ຖສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ເຕ ອສໍກິລິຏ຺ເຐ, ສຸຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ.

໗໑. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ? ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ໂກໂຘ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ອຸປນາໂຫ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ມກ຺ໂຂ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ປຬາໂສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ອິສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ມາຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ສາເຐຍ຺ຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ຖມ຺ໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ສາຣມ຺ໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ມາໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ອຕິມາໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ມໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ປມາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ.

໗໒. ‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລຠໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ພ຺ຍາປາທໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ໂກໂຘ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ໂກຘໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ອຸປນາໂຫ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຸປນາຫໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ມກ຺ໂຂ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມກ຺ຂໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ປຬາໂສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ປຬາສໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ອິສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອິສ຺ສໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ມາຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ສາເຐຍ຺ຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ສາເຐຍ຺ຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ຖມ຺ໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຖມ຺ຠໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ສາຣມ຺ໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ສາຣມ຺ຠໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ມາໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ອຕິມາໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຕິມານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ມໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມທໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ; ‘ປມາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ປມາທໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ.

໗໓. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ [ຍໂຕ ຈ ໂຂ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ‘ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ໂກໂຘ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ໂກໂຘ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ອຸປນາໂຫ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຸປນາໂຫ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ມກ຺ໂຂ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມກ຺ໂຂ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ປຬາໂສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ປຬາໂສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ອິສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອິສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ມາຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ສາເຐຍ຺ຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ສາເຐຍ຺ຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ຖມ຺ໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຖມ຺ໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ສາຣມ຺ໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ສາຣມ຺ໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ມາໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ອຕິມາໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຕິມາໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ມໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ; ‘ປມາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ປມາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

໗໔. ‘‘ໂສ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ; ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ; ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ, ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ. ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ.

໗໕. ‘‘ຍໂຖຘິ [ຍໂຕຘິ (ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປາຐນ຺ຕຣໍ)] ໂຂ ປນສ຺ສ ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ປຫີນໍ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐໍ, ໂສ ‘ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ; ‘ຘມ຺ເມ…ເປ… ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ; ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ‘ຍໂຖຘິ ໂຂ ປນ ເມ ຈຕ຺ຕໍ ວນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ປຫີນໍ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ; ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ.

໗໖. ‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍສີໂລ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍປຎ຺ໂຎ ສາລີນໍ ເຈປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ວິຈິຕກາຬກໍ ອເນກສູປໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເນວສ຺ສ ຕໍ ໂຫຕິ ອນ຺ຕຣາຍາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຕ຺ຖໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ ອຈ຺ໂຉທກໍ ອາຄມ຺ມ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ປຣິໂຍທາຕໍ, ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ວາ ປນາຄມ຺ມ ຊາຕຣູປໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ປຣິໂຍທາຕໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍສີໂລ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍປຎ຺ໂຎ ສາລີນໍ ເຈປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ວິຈິຕກາຬກໍ ອເນກສູປໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເນວສ຺ສ ຕໍ ໂຫຕິ ອນ຺ຕຣາຍາຍ.

໗໗. ‘‘ໂສ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ [ຈຕຸຕ຺ຖິໍ (ສີ. ປີ.)]. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ; ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ.

໗໘. ‘‘ໂສ ‘ອຕ຺ຖິ ອິທໍ, ອຕ຺ຖິ ຫີນໍ, ອຕ຺ຖິ ປຓີຕໍ, ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ສຎ຺ຎາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ສິນາໂຕ ອນ຺ຕເຣນ ສິນາເນນາ’’’ຕິ.

໗໙. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຄຈ຺ຉຕິ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ພາຫຸກໍ ນທິໍ ສິນາຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພາຫຸກາຍ ນທິຍາ? ກິໍ ພາຫຸກາ ນທີ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂລກ຺ຂສມ຺ມຕາ [ໂລຂ຺ຍສມ຺ມຕາ (ສີ.), ໂມກ຺ຂສມ຺ມຕາ (ປີ.)] ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພາຫຸກາ ນທີ ພຫຸຊນສ຺ສ, ປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕາ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພາຫຸກາ ນທີ ພຫຸຊນສ຺ສ, ພາຫຸກາຍ ປນ ນທິຍາ ພຫຸຊໂນ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ປວາເຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາຊໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ພາຫຸກໍ ອຘິກກ຺ກຎ຺ຈ, ຄຍໍ ສຸນ຺ທຣິກໍ ມປິ [ສຸນ຺ທຣິກາມປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ສຸນ຺ທຣິກໍ ມຫິໍ (ອິຕິປິ)];

ສຣສ຺ສຕິໍ ປຍາຄຎ຺ຈ, ອໂຖ ພາຫຸມຕິໍ ນທິໍ;

ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ພາໂລ ປກ຺ຂນ຺ໂທ [ປກ຺ຂນ຺ໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ກຓ຺ຫກມ຺ໂມ ນ ສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ກິໍ ສຸນ຺ທຣິກາ ກຣິສ຺ສຕິ, ກິໍ ປຍາຄາ [ປຍາໂຄ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ກິໍ ພາຫຸກາ ນທີ;

ເວຣິໍ ກຕກິພ຺ພິສໍ ນຣໍ, ນ ຫິ ນໍ ໂສຘເຍ ປາປກມ຺ມິນໍ.

‘‘ສຸທ຺ຘສ຺ສ ເວ ສທາ ຜຄ຺ຄຸ, ສຸທ຺ຘສ຺ສຸໂປສໂຖ ສທາ;

ສຸທ຺ຘສ຺ສ ສຸຈິກມ຺ມສ຺ສ, ສທາ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ວຕໍ;

ອິເຘວ ສິນາຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພຠູເຕສຸ ກໂຣຫິ ເຂມຕໍ.

‘‘ສເຈ ມຸສາ ນ ຠຓສິ, ສເຈ ປາຓໍ ນ ຫິໍສສິ;

ສເຈ ອທິນ຺ນໍ ນາທິຍສິ, ສທ຺ທຫາໂນ ອມຈ຺ຉຣີ;

ກິໍ ກາຫສິ ຄຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອຸທປາໂນປິ ເຕ ຄຍາ’’ຕິ.

໘໐. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາຫໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ. ອລຕ຺ຖ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ.

ວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສລ຺ເລຂສຸຕ຺ຕໍ

໘໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາຈຸນ຺ໂທ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາຈຸນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍາ ອິມາ, ຠນ຺ເຕ, ອເນກວິຫິຕາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ອຕ຺ຕວາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ວາ ໂລກວາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ວາ – ອາທິເມວ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ມນສິກໂຣໂຕ ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ?

໘໒. ‘‘ຍາ ອິມາ, ຈຸນ຺ທ, ອເນກວິຫິຕາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ອຕ຺ຕວາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ວາ ໂລກວາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ວາ – ຍຕ຺ຖ ເຈຕາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ຈ ອນຸເສນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ຈ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ຕໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມ ໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາ ປສ຺ສໂຕ ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສລ຺ເລເຂນ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາ ເອເຕ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສລ຺ເລເຂນ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາ ເອເຕ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫເຣຍ຺ຍ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສລ຺ເລເຂນ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາ ເອເຕ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສລ຺ເລເຂນ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາ ເອເຕ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ, ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ, ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສລ຺ເລເຂນ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສນ຺ຕາ ເອເຕ ວິຫາຣາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສລ຺ເລເຂນ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສນ຺ຕາ ເອເຕ ວິຫາຣາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສລ຺ເລເຂນ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສນ຺ຕາ ເອເຕ ວິຫາຣາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສລ຺ເລເຂນ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນເຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສລ຺ເລຂາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສນ຺ຕາ ເອເຕ ວິຫາຣາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໘໓. ‘‘ອິຘ ໂຂ ປນ ໂວ, ຈຸນ຺ທ, ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ປາຓາຕິປາຕີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອທິນ຺ນາທາຍີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມຸສາວາທີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ປິສຸຓວາຈາ [ປິສຸຓາ ວາຈາ (ສີ. ປີ.)] ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ຜຣຸສວາຈາ [ຜຣຸສາ ວາຈາ (ສີ. ປີ.)] ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອຠິຊ຺ຌາລູ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອນຠິຊ຺ຌາລູ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາວາຈາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາອາຊີວາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາອາຊີວາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາວາຍາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາວາຍາມາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາສຕີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາສຕີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາສມາຘີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາຎາຓີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາຎາຓີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ.

‘‘‘ປເຣ ຖີນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ວິຄຕຖີນມິທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອຸທ຺ຘຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອນຸທ຺ຘຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ວິຈິກິຈ຺ຉີ [ເວຈິກິຈ຺ຉີ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ໂກຘນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອກ຺ໂກຘນາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອຸປນາຫີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອນຸປນາຫີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມກ຺ຂີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອມກ຺ຂີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ປຬາສີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອປຬາສີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອິສ຺ສຸກີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອນິສ຺ສຸກີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມຈ຺ຉຣີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອມຈ຺ຉຣີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ສຐາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອສຐາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມາຍາວີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອມາຍາວີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ຖທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອຕິມານີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອນຕິມານີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ທຸພ຺ພຈາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສຸວຈາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ປາປມິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ປມຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອສ຺ສທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ສທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອຫິຣິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ຫິຣິມນາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອໂນຕ຺ຕາປີ [ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ (ກ.)] ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ໂອຕ຺ຕາປີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ອປ຺ປສ຺ສຸຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ກຸສີຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ. ‘ປເຣ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ອນາຘານຄ຺ຄາຫີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ.

໘໔. ‘‘ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ພຫຸກາຣໍ [ພຫູປກາຣໍ (ກ.)] ວທາມິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ກາເຍນ ວາຈາຍ ອນຸວິຘີຍນາສຸ! ຕສ຺ມາຕິຫ, ຈຸນ຺ທ, ‘ປເຣ ວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ‘ປເຣ ປາຓາຕິປາຕີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ…‘ປເຣ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ອນາຘານຄ຺ຄາຫີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

໘໕. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຈຸນ຺ທ, ວິສໂມ ມຄ຺ໂຄ ອສ຺ສ, ຕສ຺ສ [ມຄ຺ໂຄ ຕສ຺ສາສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອຎ຺ໂຎ ສໂມ ມຄ຺ໂຄ ປຣິກ຺ກມນາຍ; ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ, ຈຸນ຺ທ, ວິສມໍ ຕິຕ຺ຖໍ ອສ຺ສ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ສມໍ ຕິຕ຺ຖໍ ປຣິກ຺ກມນາຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ວິຫິໍສກສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອວິຫິໍສາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ປາຓາຕິປາຕິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອທິນ຺ນາທາຍິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມຸສາວາທິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ປິສຸຓວາຈສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ຜຣຸສວາຈສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອຠິຊ຺ຌາລຸສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຠິຊ຺ຌາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອພ຺ຍາປາໂທ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາວາຈສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາວາຈາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາອາຊີວສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາວາຍາມສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາສຕິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາສຕິ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາຎາຓິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາຎາຓໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ.

‘‘ຖີນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຄຕຖິນມິທ຺ຘຕາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ວິຈິກິຈ຺ຉິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉຕາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ໂກຘນສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອກ຺ໂກໂຘ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອຸປນາຫິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຸປນາໂຫ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມກ຺ຂິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ປຬາສິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປຬາໂສ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອິສ຺ສຸກິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນິສ຺ສຸກິຕາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອມຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ສຐສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສາເຐຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມາຍາວິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອມາຍາ [ອມາຍາວິຕາ (ກ.)] ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ຖທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖທ຺ຘິຍໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອຕິມານິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຕິມາໂນ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ທຸພ຺ພຈສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສວຈສ຺ສຕາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ປາປມິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ປມຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມາໂທ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອສ຺ສທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສທ຺ຘາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອຫິຣິກສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫິຣີ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອໂນຕ຺ຕາປິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ອປ຺ປສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ກຸສີຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຕາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສິ-ອາຘານຄ຺ຄາຫິ-ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສິອນາຘານຄ຺ຄາຫິ-ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄິຕາ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ກມນາຍ.

໘໖. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຈຸນ຺ທ, ເຍ ເກຈິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພ ເຕ ອໂຘຠາຄງ຺ຄມນີຍາ [ອໂຘຠາວງ຺ຄມນີຍາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພ ເຕ ອຸປຣິຠາຄງ຺ຄມນີຍາ [ອຸປຣິຠາວງ຺ຄມນີຍາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ເອວເມວ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ວິຫິໍສກສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອວິຫິໍສາ ໂຫຕິ ອຸປຣິຠາຄາຍ [ອຸປຣິຠາວາຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)], ປາຓາຕິປາຕິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ອຸປຣິຠາຄາຍ…ເປ… ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສິ-ອາຘານຄ຺ຄາຫິ-ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສິ-ອນາຘານຄ຺ຄາຫິ-ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄິຕາ ໂຫຕິ ອຸປຣິຠາຄາຍ.

໘໗. ‘‘ໂສ ວຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຕ຺ຕນາ ປລິປປລິປນ຺ໂນ ປຣໍ ປລິປປລິປນ຺ນໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂສ ວຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຕ຺ຕນາ ອປລິປປລິປນ຺ໂນ ປຣໍ ປລິປປລິປນ຺ນໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂສ ວຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຕ຺ຕນາ ອທນ຺ໂຕ ອວິນີໂຕ ອປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຣໍ ທເມສ຺ສຕິ ວິເນສ຺ສຕິ ປຣິນິພ຺ພາເປສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂສ ວຕ, ຈຸນ຺ທ, ອຕ຺ຕນາ ທນ຺ໂຕ ວິນີໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຣໍ ທເມສ຺ສຕິ ວິເນສ຺ສຕິ ປຣິນິພ຺ພາເປສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ວິຫິໍສກສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອວິຫິໍສາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ, ປາຓາຕິປາຕິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອທິນ຺ນາທາຍິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມຸສາວາທິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ປິສຸຓວາຈສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ຜຣຸສວາຈສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ສມ຺ຜປ຺ປລາປິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອຠິຊ຺ຌາລຸສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຠິຊ຺ຌາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອພ຺ຍາປາໂທ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາວາຈສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາວາຈາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາອາຊີວສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາວາຍາມສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາສຕິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາສຕິ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາສມາຘິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາຎາຓິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາຎາຓໍ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ.

‘‘ຖີນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຄຕຖິນມິທ຺ຘຕາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ວິຈິກິຈ຺ຉິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉຕາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ໂກຘນສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອກ຺ໂກໂຘ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອຸປນາຫິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຸປນາໂຫ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມກ຺ຂິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ປຬາສິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປຬາໂສ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອິສ຺ສຸກິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນິສ຺ສຸກິຕາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອມຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ສຐສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສາເຐຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມາຍາວິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອມາຍາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ຖທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖທ຺ຘິຍໍ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອຕິມານິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຕິມາໂນ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ທຸພ຺ພຈສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສວຈສ຺ສຕາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ປາປມິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ປມຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມາໂທ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອສ຺ສທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສທ຺ຘາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອຫິຣິກສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫິຣີ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອໂນຕ຺ຕາປິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ອປ຺ປສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ກຸສີຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຕາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສິ-ອາຘານຄ຺ຄາຫິ-ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສິ-ອນາຘານຄ຺ຄາຫິ-ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄິຕາ ໂຫຕິ ປຣິນິພ຺ພານາຍ.

໘໘. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເທສິໂຕ ມຍາ ສລ຺ເລຂປຣິຍາໂຍ, ເທສິໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທປຣິຍາໂຍ, ເທສິໂຕ ປຣິກ຺ກມນປຣິຍາໂຍ, ເທສິໂຕ ອຸປຣິຠາຄປຣິຍາໂຍ, ເທສິໂຕ ປຣິນິພ຺ພານປຣິຍາໂຍ. ຍໍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ສຕ຺ຖາຣາ ກຣຓີຍໍ ສາວການໍ ຫິເຕສິນາ ອນຸກມ຺ປເກນ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ກຕໍ ໂວ ຕໍ ມຍາ. ‘ເອຕານິ, ຈຸນ຺ທ, ຣຸກ຺ຂມູລານິ, ເອຕານິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານິ, ຌາຍຖ, ຈຸນ຺ທ, ມາ ປມາທຕ຺ຖ, ມາ ປຈ຺ຉາວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ’ – ອຍໍ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາຈຸນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຕາລີສປທາ ວຸຕ຺ຕາ, ສນ຺ຘໂຍ ປຎ຺ຈ ເທສິຕາ;

ສລ຺ເລໂຂ ນາມ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ, ຄມ຺ຠີໂຣ ສາຄຣູປໂມຕິ.

ສລ຺ເລຂສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ

໘໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ [ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’ຕິ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ທູຣໂຕປິ ໂຂ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຕຸໍ. ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມນ຺ຕໍເຍວ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ປຏິຠາຕຸ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ອາວຸໂສ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອກຸສລມູລຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ກຸສລຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ກຸສລມູລຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມໍ ປນາວຸໂສ, ອກຸສລໍ, ກຕມໍ ອກຸສລມູລໍ, ກຕມໍ ກຸສລໍ, ກຕມໍ ກຸສລມູລໍ? ປາຓາຕິປາໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອກຸສລໍ, ອທິນ຺ນາທານໍ ອກຸສລໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ອກຸສລໍ, ມຸສາວາໂທ ອກຸສລໍ, ປິສຸຓາ ວາຈາ [ປິສຸຓວາຈາ (ກ.)] ອກຸສລໍ, ຜຣຸສາ ວາຈາ [ຜຣຸສວາຈາ (ກ.)] ອກຸສລໍ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ອກຸສລໍ, ອຠິຊ຺ຌາ ອກຸສລໍ, ພ຺ຍາປາໂທ ອກຸສລໍ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອກຸສລໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ ອກຸສລໍ. ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ, ອກຸສລມູລໍ? ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ, ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ, ໂມໂຫ ອກຸສລມູລໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອກຸສລມູລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ, ກຸສລໍ? ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ, ອນຠິຊ຺ຌາ ກຸສລໍ, ອພ຺ຍາປາໂທ ກຸສລໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ກຸສລໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ກຸສລໍ. ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ, ກຸສລມູລໍ? ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ, ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ, ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ກຸສລມູລໍ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ອກຸສລໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອກຸສລມູລໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກຸສລໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກຸສລມູລໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ, ປຏິຆານຸສຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ທິຏ຺ຐິມານານຸສຍໍ ສມູຫນິຕ຺ວາ, ອວິຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ທິຏ຺ເຐວຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໐. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ [ອຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉຸໍ [ອປຸຈ຺ຉິໍສຸ (ສ຺ຍາ.)] – ‘‘ສິຍາ ປນາວຸໂສ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ ຍຖາ ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ອາຫາຣຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອາຫາຣສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອາຫາຣນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອາຫາຣນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕໂມ ປນາວຸໂສ, ອາຫາໂຣ, ກຕໂມ ອາຫາຣສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ອາຫາຣນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ອາຫາຣນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອາວຸໂສ, ອາຫາຣາ ຠູຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ, ສມ຺ຠເວສີນໍ ວາ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາ, ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຕຕິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ອາຫາຣສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອາຫາຣນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອາຫາຣນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ’.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ອາຫາຣໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາຫາຣສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາຫາຣນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາຫາຣນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ, ປຏິຆານຸສຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ທິຏ຺ຐິມານານຸສຍໍ ສມູຫນິຕ຺ວາ, ອວິຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ທິຏ຺ເຐວຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໑. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ‘‘ສິຍາ ປນາວຸໂສ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ ຍຖາ ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມໍ ປນາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂໍ, ກຕໂມ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ, ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາປິ ທຸກ຺ຂາ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄປິ ທຸກ຺ໂຂ, ປິເຍຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄປິ ທຸກ຺ໂຂ, ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ [ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາປິ (ກ.)] ທຸກ຺ຂາ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂໍ. ກຕໂມ ຈາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ? ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ນນ຺ທີຣາຄສຫຄຕາ [ໂປໂນຠວິກາ (ສີ. ປີ.)] ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ [ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ (ສີ. ປີ.)], ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ກາມຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ. ກຕໂມ ຈາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ? ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ. ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ, ປຏິຆານຸສຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ທິຏ຺ຐິມານານຸສຍໍ ສມູຫນິຕ຺ວາ, ອວິຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ທິຏ຺ເຐວຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໒. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ‘‘ສິຍາ ປນາວຸໂສ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ ຍຖາ ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ຊຣາມຣຓຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຊຣາມຣຓສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຊຣາມຣຓນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຊຣາມຣຓນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມໍ ປນາວຸໂສ, ຊຣາມຣຓໍ, ກຕໂມ ຊຣາມຣຓສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ຊຣາມຣຓນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ຊຣາມຣຓນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫິ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ຊຣາ ຊີຣຓຕາ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ປາລິຈ຺ຈໍ ວລິຕ຺ຕຈຕາ ອາຍຸໂນ ສໍຫານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ຊຣາ. ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ, ມຣຓໍ? ຍາ [ຍໍ (ປີ. ກ.), ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ເຕປິ] ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສຕ຺ຕນິກາຍາ ຈຸຕິ ຈວນຕາ ເຠໂທ ອນ຺ຕຣຘານໍ ມຈ຺ຈຸ ມຣຓໍ ກາລໍກິຣິຍາ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສຸປຈ຺ເຉໂທ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ມຣຓໍ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ຊຣາ ອິທຎ຺ຈ ມຣຓໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ຊຣາມຣຓໍ. ຊາຕິສມຸທຍາ ຊຣາມຣຓສມຸທໂຍ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຊຣາມຣຓນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ຊຣາມຣຓໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຊຣາມຣຓສມຸທໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຊຣາມຣຓນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຊຣາມຣຓນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໓. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ຊາຕິຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຊາຕິສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຊາຕິນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຊາຕິນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມາ ປນາວຸໂສ, ຊາຕິ, ກຕໂມ ຊາຕິສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ຊາຕິນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫິ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວ, ອາຍຕນານໍ ປຏິລາໂຠ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ຊາຕິ. ຠວສມຸທຍາ ຊາຕິສມຸທໂຍ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຊາຕິນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ຊາຕິໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຊາຕິສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຊາຕິນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຊາຕິນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໔. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ຠວຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຠວສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຠວນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຠວນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕໂມ ປນາວຸໂສ, ຠໂວ, ກຕໂມ ຠວສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ຠວນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ຠວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ, ຠວາ – ກາມຠໂວ, ຣູປຠໂວ, ອຣູປຠໂວ. ອຸປາທານສມຸທຍາ ຠວສມຸທໂຍ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ຠວໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຠວສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຠວນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຠວນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໕. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸປາທານຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອຸປາທານສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອຸປາທານນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອຸປາທານນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມໍ ປນາວຸໂສ, ອຸປາທານໍ, ກຕໂມ ອຸປາທານສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ອຸປາທານນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ອາວຸໂສ, ອຸປາທານານິ – ກາມຸປາທານໍ, ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ອຸປາທານສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸປາທານນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ອຸປາທານໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອຸປາທານສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອຸປາທານນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອຸປາທານນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໖. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຕຓ຺ຫາສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມາ ປນາວຸໂສ, ຕຓ຺ຫາ, ກຕໂມ ຕຓ຺ຫາສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, ກຕມາ ຕຓ຺ຫານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຉຍິເມ, ອາວຸໂສ, ຕຓ຺ຫາກາຍາ – ຣູປຕຓ຺ຫາ, ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ, ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ, ຣສຕຓ຺ຫາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ, ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ. ເວທນາສມຸທຍາ ຕຓ຺ຫາສມຸທໂຍ, ເວທນານິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ຕຓ຺ຫໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫາສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫານິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫານິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໗. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເວທນຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ເວທນາສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ເວທນານິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ເວທນານິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມາ ປນາວຸໂສ, ເວທນາ, ກຕໂມ ເວທນາສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ເວທນານິໂຣໂຘ, ກຕມາ ເວທນານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຉຍິເມ, ອາວຸໂສ, ເວທນາກາຍາ – ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ຆານສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ, ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ. ຜສ຺ສສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ, ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເວທນານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ເວທນໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ເວທນາສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ເວທນານິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ເວທນານິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໘. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ຜສ຺ສຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຜສ຺ສສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຜສ຺ສນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຜສ຺ສນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕໂມ ປນາວຸໂສ, ຜສ຺ໂສ, ກຕໂມ ຜສ຺ສສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ຜສ຺ສນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຉຍິເມ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສກາຍາ – ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ, ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ, ຆານສມ຺ຜສ຺ໂສ, ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ໂສ, ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສ, ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ. ສຬາຍຕນສມຸທຍາ ຜສ຺ສສມຸທໂຍ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຜສ຺ສນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ຜສ຺ສໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຜສ຺ສສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຜສ຺ສນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ຜສ຺ສນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໙໙. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ສຬາຍຕນສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມໍ ປນາວຸໂສ, ສຬາຍຕນໍ, ກຕໂມ ສຬາຍຕນສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ສຬາຍຕນນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຉຍິມານິ, ອາວຸໂສ, ອາຍຕນານິ – ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ມນາຍຕນໍ. ນາມຣູປສມຸທຍາ ສຬາຍຕນສມຸທໂຍ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສຬາຍຕນນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ສຬາຍຕນໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສຬາຍຕນສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສຬາຍຕນນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສຬາຍຕນນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໐. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ນາມຣູປຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ນາມຣູປສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ນາມຣູປນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ນາມຣູປນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມໍ ປນາວຸໂສ, ນາມຣູປໍ, ກຕໂມ ນາມຣູປສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ນາມຣູປນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ເຈຕນາ, ຜສ຺ໂສ, ມນສິກາໂຣ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ນາມໍ; ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ຣູປໍ. ອິຕິ ອິທຎ຺ຈ ນາມໍ ອິທຎ຺ຈ ຣູປໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ນາມຣູປໍ. ວິຎ຺ຎາຓສມຸທຍາ ນາມຣູປສມຸທໂຍ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ນາມຣູປນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ນາມຣູປໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ນາມຣູປສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ນາມຣູປນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ນາມຣູປນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໑. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ວິຎ຺ຎາຓສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມໍ ປນາວຸໂສ, ວິຎ຺ຎາຓໍ, ກຕໂມ ວິຎ຺ຎາຓສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຉຍິເມ, ອາວຸໂສ, ວິຎ຺ຎາຓກາຍາ – ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ, ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ສງ຺ຂາຣສມຸທຍາ ວິຎ຺ຎາຓສມຸທໂຍ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໒. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຂາເຣ ຈ ປຊານາຕິ, ສງ຺ຂາຣສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕເມ ປນາວຸໂສ, ສງ຺ຂາຣາ, ກຕໂມ ສງ຺ຂາຣສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຂາຣາ – ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ. ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ສງ຺ຂາຣສມຸທໂຍ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ສງ຺ຂາເຣ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ, ປຏິຆານຸສຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ທິຏ຺ຐິມານານຸສຍໍ ສມູຫນິຕ຺ວາ, ອວິຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໓. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ…ເປ… ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ສິຍາ ປນາວຸໂສ…ເປ… ‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕມາ ປນາວຸໂສ, ອວິຊ຺ຊາ, ກຕໂມ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ກຕມາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຎ຺ຎາຓໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອວິຊ຺ຊາ. ອາສວສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ, ອາສວນິໂຣຘາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ, ປຏິຆານຸສຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ທິຏ຺ຐິມານານຸສຍໍ ສມູຫນິຕ຺ວາ, ອວິຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໔. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉຸໍ – ‘‘ສິຍາ ປນາວຸໂສ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ ຍຖາ ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສິຍາ, ອາວຸໂສ. ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ອາສວຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອາສວສມຸທຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອາສວນິໂຣຘຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ອາສວນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທຎ຺ຈ ປຊານາຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ. ກຕໂມ ປນາວຸໂສ, ອາສໂວ, ກຕໂມ ອາສວສມຸທໂຍ, ກຕໂມ ອາສວນິໂຣໂຘ, ກຕມາ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ? ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ, ອາສວາ – ກາມາສໂວ, ຠວາສໂວ, ອວິຊ຺ຊາສໂວ. ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ອາສວສມຸທໂຍ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ອາສວນິໂຣໂຘ, ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ອາສວໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາສວສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາສວນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣາຄານຸສຍໍ ປຫາຍ, ປຏິຆານຸສຍໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ທິຏ຺ຐິມານານຸສຍໍ ສມູຫນິຕ຺ວາ, ອວິຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອຸຊຸຄຕາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ. [ອິໂຕ ປຣໍ ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ອິມາປິ ຄາຖາໂຍ§ເອວໍ ທິສ຺ສນ຺ຕິ –§ທຸກ຺ຂໍ ຊຣາມຣຓໍ ອຸປາທານໍ, ສຬາຍຕນໍ ນາມຣູປໍ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ຍາ ສາ ປເຣ, ກຕມາ ປນາວຸໂສ ປທານໍ§ກິໍ ຊາຕິ ຕຓ຺ຫາ ຈ ເວທນາ, ອວິຊ຺ຊາຍ ຈຕຸກ຺ກນໂຍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປເຣ ກຕມາ, ປນາວຸໂສ ປທານໍ ເກວລໍ§ອາຫາໂຣ ຈ ຠໂວ ຜສ຺ໂສ, ສງ຺ຂາໂຣ ອາສວປຎ຺ຈໂມ. ຍາວ ປຎ຺ຈ ປເຣ ກຕມາ, ປນາວຸໂສ ປທານໍ ກິໍ§ກຕມນ຺ຕິ ຉພ຺ພິຘາ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຕມານິ ຈຕຸພ຺ພິຘານິ. ກຕໂມ ປຎ຺ຈວິໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ, ສພ຺ເພສໍ ເອກສງ຺ຂານໍ ປຎ຺ຈນຍປທານິ ຈາຕິ ]

໑໐. ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕິ ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ນາມ ກຸຣູນໍ ນິຄໂມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

ອຸທ຺ເທໂສ

໑໐໖. ‘‘ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ, ໂສກປຣິເທວານໍ [ປຣິທ຺ທວານໍ (ສີ. ປີ.)] ສມຕິກ຺ກມາຍ, ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ, ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ.

‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ.

ອຸທ຺ເທໂສ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາ ອານາປານປພ຺ພໍ

໑໐໗. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ນິສີທຕິ, ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ, ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ, ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕິ, ສໂຕວ [ສໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປສ຺ສສຕິ. ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ທີຆໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຣສ຺ສໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຣສ຺ສໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ຠມກາໂຣ ວາ ຠມກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ທີຆໍ ວາ ອຎ຺ຉນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ອຎ຺ຉາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຣສ຺ສໍ ວາ ອຎ຺ຉນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ອຎ຺ຉາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ທີຆໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຣສ຺ສໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຣສ຺ສໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ກາໂຍ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ [ເອວມ຺ປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ອານາປານປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາ ອິຣິຍາປຖປພ຺ພໍ

໑໐໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ‘ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຐິໂຕ ວາ ‘ຐິໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ນິສິນ຺ໂນ ວາ ‘ນິສິນ຺ໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ສຍາໂນ ວາ ‘ສຍາໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ວາ ປນສ຺ສ ກາໂຍ ປຓິຫິໂຕ ໂຫຕິ ຕຖາ ຕຖາ ນໍ ປຊານາຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ກາໂຍ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ອິຣິຍາປຖປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາ ສມ຺ປຊານປພ຺ພໍ

໑໐໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ສມ຺ປຊານປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາ ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພໍ

໑໑໐. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ, ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ, ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ [ນຫາຣຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກໍ ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສໍ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ [ມຸຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄນ຺ຕິ (ກ.)].

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຠໂຕມຸຂາ ປຸໂຕຬິ [ມູໂຕຬີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປູຣາ ນານາວິຫິຕສ຺ສ ຘຎ຺ຎສ຺ສ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສາລີນໍ ວີຫີນໍ ມຸຄ຺ຄານໍ ມາສານໍ ຕິລານໍ ຕຓ຺ຑຸລານໍ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ອິເມ ສາລີ ອິເມ ວີຫີ ອິເມ ມຸຄ຺ຄາ ອິເມ ມາສາ ອິເມ ຕິລາ ອິເມ ຕຓ຺ຑຸລາ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ, ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ, ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ປຏິກູລມນສິກາຣປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາ ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພໍ

໑໑໑. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູ’ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ໂຄຆາຕກນ຺ເຕວາສີ ວາ ຄາວິໍ ວຘິຕ຺ວາ ຈຕຸມຫາປເຖ [ຈາຕຸມ຺ມຫາປເຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ພິລໂສ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູ’ຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ຘາຕຸມນສິກາຣປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນວສິວຖິກປພ຺ພໍ

໑໑໒. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ເອກາຫມຕໍ ວາ ທ຺ວີຫມຕໍ ວາ ຕີຫມຕໍ ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ວິນີລກໍ ວິປຸພ຺ພກຊາຕໍ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’ຕິ [ເອຕໍ ອນຕີໂຕຕິ (ສີ. ປີ.)]. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ກາເກຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ກຸລເລຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ຄິຊ຺ເຌຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ກງ຺ເກຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ສຸນເຂຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ພ຺ຍຄ຺ເຆຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ທີປີຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ສິງ຺ຄາເລຫິ ວາ [ຄິຊ຺ເຌຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ສຸວາເນຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ສິຄາເລຫິ ວາ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຂຊ຺ຊມານໍ ວິວິເຘຫິ ວາ ປາຓກຊາເຕຫິ ຂຊ຺ຊມານໍ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’ຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ສມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ…ເປ… ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ນິມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ…ເປ… ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ອປຄຕມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ…ເປ… ອຏ຺ຐິການິ ອປຄຕສມ຺ພນ຺ຘານິ [ອປຄຕນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘານິ (ສ຺ຍາ.)] ທິສາ ວິທິສາ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ, ອຎ຺ເຎນ ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປາທຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິກໍ [‘‘ອຎ຺ເຎນ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິກ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ອຎ຺ເຎນ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ອູຣຸຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ກຏິຏ຺ຐິກໍ [ອຎ຺ເຎນ ກຏຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປິຏ຺ຐຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ກຓ຺ຏກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຜາສຸກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ອຸຣຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ອໍສຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ພາຫຸຏ຺ຐິກໍ (ສ຺ຍາ.)] ອຎ຺ເຎນ ຜາສຸກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປິຏ຺ຐິຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິກໍ [ອຎ຺ເຎນ ກຏຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປິຏ຺ຐຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ກຓ຺ຏກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຜາສຸກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ອຸຣຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ອໍສຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ພາຫຸຏ຺ຐິກໍ (ສ຺ຍາ.)] ອຎ຺ເຎນ ຄີວຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຫນຸກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ທນ຺ຕຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’ຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ, ອຏ຺ຐິການິ ເສຕານິ ສງ຺ຂວຓ຺ຓປຏິຠາຄານິ [ສງ຺ຂວຓ຺ຓູປນິຠານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] …ເປ… ອຏ຺ຐິການິ ປຸຎ຺ຊກິຕານິ ເຕໂຣວສ຺ສິການິ…ເປ… ອຏ຺ຐິການິ ປູຕີນິ ຈຸຓ຺ຓກຊາຕານິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’ຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ກາຍສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ກາໂຍ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ນວສິວຖິກປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຈຸທ຺ທສກາຍານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເວທນານຸປສ຺ສນາ

໑໑໓. ‘‘ກຖຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂໍ ວາ [ສຸຂໍ, ທຸກ຺ຂໍ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ທຸກ຺ຂໍ ວາ [ສຸຂໍ, ທຸກ຺ຂໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ສາມິສໍ ວາ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ສາມິສໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ນິຣາມິສໍ ວາ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ສາມິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ສາມິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ນິຣາມິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ນິຣາມິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ສາມິສໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ສາມິສໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ນິຣາມິສໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ນິຣາມິສໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ເວທນາສຸ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ເວທນາ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ

໑໑໔. ‘‘ກຖຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວີຕຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສໂທສໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວີຕໂທສໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວີຕໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສໍຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ.

ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນີວຣຓປພ຺ພໍ

໑໑໕. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ປຎ຺ຈສຸ ນີວຣເຓສຸ. ກຖຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ປຎ຺ຈສຸ ນີວຣເຓສຸ?

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາທໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາໂທ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາທໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາໂທ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຖີນມິທ຺ຘໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຖີນມິທ຺ຘ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຖີນມິທ຺ຘໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຖີນມິທ຺ຘ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຖີນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຖີນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ຖີນມິທ຺ຘສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ປຎ຺ຈສຸ ນີວຣເຓສຸ.

ນີວຣຓປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ຂນ຺ຘປພ຺ພໍ

໑໑໖. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ. ກຖຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ເວທນາ, ອິຕິ ເວທນາຍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສຎ຺ຎາ, ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ, ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ; ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ.

ຂນ຺ຘປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ອາຍຕນປພ຺ພໍ

໑໑໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣສຸ ອາຍຕເນສຸ. ກຖຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣສຸ ອາຍຕເນສຸ?

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຣູເປ ຈ ປຊານາຕິ, ຍຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສໍໂຍຊນໍ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ໂສຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ສທ຺ເທ ຈ ປຊານາຕິ, ຍຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສໍໂຍຊນໍ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ຆານຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຄນ຺ເຘ ຈ ປຊານາຕິ, ຍຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສໍໂຍຊນໍ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ຊິວ຺ຫຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຣເສ ຈ ປຊານາຕິ, ຍຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສໍໂຍຊນໍ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ກາຍຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຈ ປຊານາຕິ, ຍຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສໍໂຍຊນໍ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ມນຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຘມ຺ເມ ຈ ປຊານາຕິ, ຍຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສໍໂຍຊນໍ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣສຸ ອາຍຕເນສຸ.

ອາຍຕນປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພໍ

໑໑໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ສຕ຺ຕສຸ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ. ກຖຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ສຕ຺ຕສຸ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ.

‘‘ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ສຕ຺ຕສຸ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ [ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ. ປຐມຠາຓວາຣໍ (ສ຺ຍາ.)].

ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ສຈ຺ຈປພ຺ພໍ

໑໑໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ. ກຖຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ.

ປຐມຠາຓວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ

໑໒໐. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ, ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາປິ ທຸກ຺ຂາ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄປິ ທຸກ຺ໂຂ, ປິເຍຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄປິ ທຸກ຺ໂຂ [‘‘ອປ຺ປິເຍຫິ…ເປ… ວິປ຺ປໂຍໂຄປິ ທຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ປາໂຐ ເຈວ ຕໍນິທ຺ເທໂສ ຈ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນ ທິສ຺ສຕິ, ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍໍປິ ຕໍສໍວຓ຺ຓນາ ນຕ຺ຖິ], ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ [ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາປິ (ກ.)] ທຸກ຺ຂາ.

໑໒໑. ‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິ? ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫິ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວ ອາຍຕນານໍ ປຏິລາໂຠ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິ.

໑໒໒. ‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາ? ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫິ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ຊຣາ ຊີຣຓຕາ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ປາລິຈ຺ຈໍ ວລິຕ຺ຕຈຕາ ອາຍຸໂນ ສໍຫານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາ.

໑໒໓. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ? ຍໍ [ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນີ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສຕ຺ຕນິກາຍາ ຈຸຕິ ຈວນຕາ ເຠໂທ ອນ຺ຕຣຘານໍ ມຈ຺ຈຸ ມຣຓໍ ກາລງ຺ກິຣິຍາ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສຸປຈ຺ເຉໂທ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ.

໑໒໔. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສໂກ? ໂຍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ພ຺ຍສເນນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ໂສໂກ ໂສຈນາ ໂສຈິຕຕ຺ຕໍ ອນ຺ໂຕໂສໂກ ອນ຺ໂຕປຣິໂສໂກ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສໂກ.

໑໒໕. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິເທໂວ? ໂຍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ພ຺ຍສເນນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອາເທໂວ ປຣິເທໂວ ອາເທວນາ ປຣິເທວນາ ອາເທວິຕຕ຺ຕໍ ປຣິເທວິຕຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິເທໂວ.

໑໒໖. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ? ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ກາຍິກໍ ອສາຕໍ ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ອສາຕໍ ເວທຍິຕໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ.

໑໒໗. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທມນສ຺ສໍ? ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ເຈຕສິກໍ ອສາຕໍ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ອສາຕໍ ເວທຍິຕໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທມນສ຺ສໍ.

໑໒໘. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາຍາໂສ? ໂຍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ພ຺ຍສເນນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ ອາຍາສິຕຕ຺ຕໍ ອຸປາຍາສິຕຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາຍາໂສ.

໑໒໙. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ? ອິຘ ຍສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຣູປາ ສທ຺ທາ ຄນ຺ຘາ ຣສາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ວາ ປນສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ອນຕ຺ຖກາມາ ອຫິຕກາມາ ອຜາສຸກກາມາ ອໂຍຄກ຺ເຂມກາມາ, ຍາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄຕິ ສມາຄໂມ ສໂມຘານໍ ມິສ຺ສີຠາໂວ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ.

໑໓໐. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປິເຍຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ? ອິຘ ຍສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຣູປາ ສທ຺ທາ ຄນ຺ຘາ ຣສາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ວາ ປນສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຖກາມາ ຫິຕກາມາ ຜາສຸກກາມາ ໂຍຄກ຺ເຂມກາມາ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ຠາຕາ ວາ ຠຄິນີ ວາ ມິຕ຺ຕາ ວາ ອມຈ຺ຈາ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ວາ, ຍາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສງ຺ຄຕິ ອສມາຄໂມ ອສໂມຘານໍ ອມິສ຺ສີຠາໂວ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປິເຍຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ.

໑໓໑. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ? ຊາຕິຘມ຺ມານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ນ ຊາຕິຘມ຺ມາ ອສ຺ສາມ, ນ ຈ ວຕ ໂນ ຊາຕິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທມ຺ປິ ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ຊຣາຘມ຺ມານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ນ ຊຣາຘມ຺ມາ ອສ຺ສາມ, ນ ຈ ວຕ ໂນ ຊຣາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທມ຺ປິ ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ ອສ຺ສາມ, ນ ຈ ວຕ ໂນ ພ຺ຍາຘິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທມ຺ປິ ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ມຣຓຘມ຺ມານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ນ ມຣຓຘມ຺ມາ ອສ຺ສາມ, ນ ຈ ວຕ ໂນ ມຣຓໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທມ຺ປິ ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສຘມ຺ມານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ນ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສຘມ຺ມາ ອສ຺ສາມ, ນ ຈ ວຕ ໂນ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສຘມ຺ມາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທມ຺ປິ ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ.

໑໓໒. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ? ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ

໑໓໓. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ [ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ (ສ຺ຍາ.)] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ [ໂປໂນຠວິກາ (ສີ. ປີ.)] ນນ຺ທີຣາຄສຫຄຕາ [ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ.

‘‘ສາ ໂຂ ປເນສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫາ ກຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ? ຍໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ? ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ. ໂສຕໍ ໂລເກ…ເປ… ຆານໍ ໂລເກ… ຊິວ຺ຫາ ໂລເກ… ກາໂຍ ໂລເກ… ມໂນ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ຣູປາ ໂລເກ… ສທ຺ທາ ໂລເກ… ຄນ຺ຘາ ໂລເກ… ຣສາ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ໂລເກ… ຘມ຺ມາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ຆານສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ຆານສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ຣູປສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ສທ຺ທສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ຣສສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ຣູປສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ສທ຺ທສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ຄນ຺ຘສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ຣສສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ຘມ຺ມສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ຣູປຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ຣສຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ຣູປວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ສທ຺ທວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ຄນ຺ຘວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ຣສວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ຘມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ.

‘‘ຣູປວິຈາໂຣ ໂລເກ… ສທ຺ທວິຈາໂຣ ໂລເກ… ຄນ຺ຘວິຈາໂຣ ໂລເກ… ຣສວິຈາໂຣ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວິຈາໂຣ ໂລເກ… ຘມ຺ມວິຈາໂຣ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ

໑໓໔. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ [ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ (ສ຺ຍາ.)] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ.

‘‘ສາ ໂຂ ປເນສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫາ ກຕ຺ຖ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ກຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ຍໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ? ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ໂສຕໍ ໂລເກ…ເປ… ຆານໍ ໂລເກ… ຊິວ຺ຫາ ໂລເກ… ກາໂຍ ໂລເກ… ມໂນ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຣູປາ ໂລເກ… ສທ຺ທາ ໂລເກ… ຄນ຺ຘາ ໂລເກ… ຣສາ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ໂລເກ… ຘມ຺ມາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ຆານສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ຆານສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຣູປສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ສທ຺ທສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ຣສສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາ ໂລເກ… ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຣູປສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ສທ຺ທສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ຄນ຺ຘສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ຣສສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ… ຘມ຺ມສຎ຺ເຈຕນາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຣູປຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ຣສຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ ໂລເກ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຣູປວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ສທ຺ທວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ຄນ຺ຘວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ຣສວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ… ຘມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຣູປວິຈາໂຣ ໂລເກ… ສທ຺ທວິຈາໂຣ ໂລເກ… ຄນ຺ຘວິຈາໂຣ ໂລເກ… ຣສວິຈາໂຣ ໂລເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວິຈາໂຣ ໂລເກ… ຘມ຺ມວິຈາໂຣ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ. ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌາມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ

໑໓໕. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ? ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ? ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ? ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ [ເວຣມຓິ (ກ.)], ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ? ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຫາຍ ສມ຺ມາອາຊີເວນ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສມາຘິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສມາຘິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

໑໓໖. ‘‘ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ; ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ວິຫຣຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ’ຕິ ວາ ປນສ຺ສ ສຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍາວເທວ ຎາຓມຕ຺ຕາຍ ປຏິສ຺ສຕິມຕ຺ຕາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ.

ສຈ຺ຈປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓໗. ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜລໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎາ; ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສ ອນາຄາມິຕາ.

‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍ ຉ ວສ຺ສານິ…ເປ… ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ… ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສານິ… ຕີຓິ ວສ຺ສານິ… ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ… ເອກໍ ວສ຺ສໍ… ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກໍ ວສ຺ສໍ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍ ສຕ຺ຕ ມາສານິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜລໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎາ; ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສ ອນາຄາມິຕາ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ມາສານິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍ ຉ ມາສານິ…ເປ… ປຎ຺ຈ ມາສານິ… ຈຕ຺ຕາຣິ ມາສານິ… ຕີຓິ ມາສານິ… ທ຺ເວ ມາສານິ… ເອກໍ ມາສໍ… ອຑ຺ຒມາສໍ… ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຑ຺ຒມາໂສ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ເອວໍ ຠາເວຍ຺ຍ ສຕ຺ຕາຫໍ, ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜລໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎາ ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສ ອນາຄາມິຕາ’’ຕິ.

໑໓໘. ‘‘‘ເອກາຍໂນ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’ຕິ. ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

ມູລປຣິຍາຍວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ – [ອິໂຕ ປຣໍ ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ອິມາປິ ຄາຖາໂຍ ເອວໍ ທິສ຺ສນ຺ຕິ –§ອຊຣໍ ອມຕໍ ອມຕາຘິຄມໍ, ຜລມຄ຺ຄນິທສ຺ສນໍ ທຸກ຺ຂນຸທໍ. ສຫິຕຕ຺ຕໍ ມຫາຣສຫສ຺ສກຣໍ, ຠູຕມິຕິ ສາຣໍ ວິວິຘໍ ສຸຓາຖ.§ຕຬາກໍ ວສຸປູຣິຕໍ ຆມ຺ມປເຖ, ຕິວິຘຄ຺ຄິປິເຬສິຕນິພ຺ພາປນໍ. ພ຺ຍາຘິປນຸທນໂອສຘໂຍ, ປຈ຺ຉິມສຸຕ຺ຕປວຣາ ຐປິຕາ.§ມຘຸມນ຺ທວຣສາມທານໍ, ຂິຑ຺ຑາຣຕິ ຊນນິມນຸສງ຺ຆາຕໍ. ຕຖາ ສຸຕ຺ເຕ ເວຍ຺ຍາກຣຓາ ຐປິຕາ, ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕານມຠິທມນຕ຺ຖາຍ.§ປຎ຺ຎາສໍ ຈ ທິຍຑ຺ຒສຕໍ, ທ຺ເວ ຈ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ອປເຣ ຈ. ເຕວນາມຄຕໍ ຈ ອນຸປຸພ຺ພໍ, ເອກມນາ ນິສາເມຖ ມຸທຄ຺ຄໍ.]

ມູລສຸສໍວຣຘມ຺ມທາຍາທາ, ເຠຣວານງ຺ຄຓາກງ຺ເຂຍ຺ຍວຕ຺ຖໍ;

ສລ຺ເລຂສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຕິປຏ຺ຐໍ, ວຄ຺ຄວໂຣ ອສໂມ ສຸສມຕ຺ໂຕ.

໒. ສີຫນາທວຄ຺ໂຄ

໑. ຈູຬສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຕຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ; ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີຕິ [ສມເຓຫິ ອຎ຺ເຎຕິ (ສີ. ປີ. ກ.) ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎຫີຕິ ສກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຈາຠິຎ຺ເຎຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ]. ເອວເມຕໍ [ເອວເມວ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ສີຫນາທໍ ນທຖ.

໑໔໐. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ໂກ ປນາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອສ຺ສາໂສ, ກິໍ ພລໍ, ເຍນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອວໍ ວເທຖ – ອິເຘວ ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຕຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ; ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອກ຺ຂາຕາ ເຍ ມຍໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ເອວໍ ວເທມ – ອິເຘວ ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຕຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ; ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຕ຺ຖິ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ, ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ເມ ປສາໂທ, ອຕ຺ຖິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາ; ສຫຘມ຺ມິກາ ໂຂ ປນ ປິຍາ ມນາປາ – ຄຫຏ຺ຐາ ເຈວ ປພ຺ພຊິຕາ ຈ. ອິເມ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອກ຺ຂາຕາ ເຍ ມຍໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ເອວໍ ວເທມ – ອິເຘວ ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຕຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ; ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’ຕິ.

໑໔໑. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ເມ ປສາໂທ ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ໂມ, ມຍມ຺ປິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ ຍານິ ອມ຺ຫາກໍ ສີລານິ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສຫຘມ຺ມິກາ ປິຍາ ມນາປາ – ຄຫຏ຺ຐາ ເຈວ ປພ຺ພຊິຕາ ຈ. ອິຘ ໂນ, ອາວຸໂສ, ໂກ ວິເສໂສ ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສ [ອຘິປ຺ປາໂຍ (ກ. ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ອຘິປ຺ປໂຍໂຄ (ກ.)] ກິໍ ນານາກຣຓໍ ຍທິທໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຈວ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈາ’ຕິ?

‘‘ເອວໍວາທິໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ເອກາ ນິຏ຺ຐາ, ອຸທາຫຸ ປຸຖຸ ນິຏ຺ຐາ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ເອກາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ, ນ ປຸຖຸ ນິຏ຺ຐາ’ຕິ.

‘‘‘ສາ ປນາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ ສຣາຄສ຺ສ ອຸທາຫຸ ວີຕຣາຄສ຺ສາ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ວີຕຣາຄສ຺ສາວຸໂສ, ສາ ນິຏ຺ຐາ, ນ ສາ ນິຏ຺ຐາ ສຣາຄສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘‘ສາ ປນາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ ສໂທສສ຺ສ ອຸທາຫຸ ວີຕໂທສສ຺ສາ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ວີຕໂທສສ຺ສາວຸໂສ, ສາ ນິຏ຺ຐາ, ນ ສາ ນິຏ຺ຐາ ສໂທສສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘‘ສາ ປນາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ ສໂມຫສ຺ສ ອຸທາຫຸ ວີຕໂມຫສ຺ສາ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ວີຕໂມຫສ຺ສາວຸໂສ, ສາ ນິຏ຺ຐາ, ນ ສາ ນິຏ຺ຐາ ສໂມຫສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘‘ສາ ປນາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ ສຕຓ຺ຫສ຺ສ ອຸທາຫຸ ວີຕຕຓ຺ຫສ຺ສາ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ວີຕຕຓ຺ຫສ຺ສາວຸໂສ, ສາ ນິຏ຺ຐາ, ນ ສາ ນິຏ຺ຐາ ສຕຓ຺ຫສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘‘ສາ ປນາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ ສອຸປາທານສ຺ສ ອຸທາຫຸ ອນຸປາທານສ຺ສາ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ອນຸປາທານສ຺ສາວຸໂສ, ສາ ນິຏ຺ຐາ, ນ ສາ ນິຏ຺ຐາ ສອຸປາທານສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘‘ສາ ປນາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ ວິທ຺ທສຸໂນ ອຸທາຫຸ ອວິທ຺ທສຸໂນ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ວິທ຺ທສຸໂນ, ອາວຸໂສ, ສາ ນິຏ຺ຐາ, ນ ສາ ນິຏ຺ຐາ ອວິທ຺ທສຸໂນ’ຕິ.

‘‘‘ສາ ປນາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ ອນຸຣຸທ຺ຘປ຺ປຏິວິຣຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸທາຫຸ ອນນຸຣຸທ຺ຘອປ຺ປຏິວິຣຸທ຺ຘສ຺ສາ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ອນນຸຣຸທ຺ຘອປ຺ປຏິວິຣຸທ຺ຘສ຺ສາວຸໂສ, ສາ ນິຏ຺ຐາ, ນ ສາ ນິຏ຺ຐາ ອນຸຣຸທ຺ຘປ຺ປຏິວິຣຸທ຺ຘສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘‘ສາ ປນາວຸໂສ, ນິຏ຺ຐາ ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ ອຸທາຫຸ ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສາວຸໂສ, ສາ ນິຏ຺ຐາ ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ, ນ ສາ ນິຏ຺ຐາ ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ’ຕິ.

໑໔໒. ‘‘ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິໂຍ – ຠວທິຏ຺ຐິ ຈ ວິຠວທິຏ຺ຐິ ຈ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ຠວທິຏ຺ຐິໍ ອລ຺ລີນາ ຠວທິຏ຺ຐິໍ ອຸປຄຕາ ຠວທິຏ຺ຐິໍ ອຊ຺ໂຌສິຕາ, ວິຠວທິຏ຺ຐິຍາ ເຕ ປຏິວິຣຸທ຺ຘາ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ວິຠວທິຏ຺ຐິໍ ອລ຺ລີນາ ວິຠວທິຏ຺ຐິໍ ອຸປຄຕາ ວິຠວທິຏ຺ຐິໍ ອຊ຺ໂຌສິຕາ, ຠວທິຏ຺ຐິຍາ ເຕ ປຏິວິຣຸທ຺ຘາ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອິມາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ, ‘ເຕ ສຣາຄາ ເຕ ສໂທສາ ເຕ ສໂມຫາ ເຕ ສຕຓ຺ຫາ ເຕ ສອຸປາທານາ ເຕ ອວິທ຺ທສຸໂນ ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘປ຺ປຏິວິຣຸທ຺ຘາ ເຕ ປປຎ຺ຈາຣາມາ ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ; ເຕ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ; ນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາ’ຕິ ວທາມິ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອິມາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ‘ເຕ ວີຕຣາຄາ ເຕ ວີຕໂທສາ ເຕ ວີຕໂມຫາ ເຕ ວີຕຕຓ຺ຫາ ເຕ ອນຸປາທານາ ເຕ ວິທ຺ທສຸໂນ ເຕ ອນນຸຣຸທ຺ຘອປ຺ປຏິວິຣຸທ຺ຘາ ເຕ ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມາ ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ; ເຕ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ; ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາ’ຕິ ວທາມິ.

໑໔໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາທານານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ກາມຸປາທານໍ, ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎາວາທາ ປຏິຊານມານາ. ເຕ ນ ສມ຺ມາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ – ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມານິ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕີຓິ ຐານານິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎາວາທາ ປຏິຊານມານາ; ເຕ ນ ສມ຺ມາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ – ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎາວາທາ ປຏິຊານມານາ. ເຕ ນ ສມ຺ມາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ – ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມານິ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ທ຺ເວ ຐານານິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎາວາທາ ປຏິຊານມານາ; ເຕ ນ ສມ຺ມາ [ປຏິຊານມານາ ນ ສມ຺ມາ (?)] ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ – ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎາວາທາ ປຏິຊານມານາ. ເຕ ນ ສມ຺ມາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ – ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມຎ຺ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອກໍ ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎາວາທາ ປຏິຊານມານາ; ເຕ ນ ສມ຺ມາ [ປຏິຊານມານາ ນ ສມ຺ມາ (?)] ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ – ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ.

‘‘ເອວຣູເປ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນເຍ ໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ ໂສ ນ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ອກ຺ຂາຍຕິ; ໂຍ ຘມ຺ເມ ປສາໂທ ໂສ ນ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ອກ຺ຂາຍຕິ; ຍາ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາ ສາ ນ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ; ຍາ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ປິຍມນາປຕາ ສາ ນ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ທຸຣກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ທຸປ຺ປເວທິເຕ ອນິຍ຺ຍານິເກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ.

໑໔໔. ‘‘ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎາວາໂທ ປຏິຊານມາໂນ ສມ຺ມາ ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ – ກາມຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອວຣູເປ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນເຍ ໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ປສາໂທ ໂສ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ອກ຺ຂາຍຕິ; ໂຍ ຘມ຺ເມ ປສາໂທ ໂສ ສມ຺ມຄ຺ຄໂຕ ອກ຺ຂາຍຕິ; ຍາ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາ ສາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ; ຍາ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ປິຍມນາປຕາ ສາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ສຸປ຺ປເວທິເຕ ນິຍ຺ຍານິເກ ອຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ.

໑໔໕. ‘‘ອິເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປາທານາ. ກິໍນິທານາ ກິໍສມຸທຍາ ກິໍຊາຕິກາ ກິໍປຠວາ? ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປາທານາ ຕຓ຺ຫານິທານາ ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ຕຓ຺ຫາຊາຕິກາ ຕຓ຺ຫາປຠວາ. ຕຓ຺ຫາ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານາ ກິໍສມຸທຍາ ກິໍຊາຕິກາ ກິໍປຠວາ? ຕຓ຺ຫາ ເວທນານິທານາ ເວທນາສມຸທຍາ ເວທນາຊາຕິກາ ເວທນາປຠວາ. ເວທນາ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານາ ກິໍສມຸທຍາ ກິໍຊາຕິກາ ກິໍປຠວາ? ເວທນາ ຜສ຺ສນິທານາ ຜສ຺ສສມຸທຍາ ຜສ຺ສຊາຕິກາ ຜສ຺ສປຠວາ. ຜສ຺ໂສ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທາໂນ ກິໍສມຸທໂຍ ກິໍຊາຕິໂກ ກິໍປຠໂວ? ຜສ຺ໂສ ສຬາຍຕນນິທາໂນ ສຬາຍຕນສມຸທໂຍ ສຬາຍຕນຊາຕິໂກ ສຬາຍຕນປຠໂວ. ສຬາຍຕນຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານໍ ກິໍສມຸທຍໍ ກິໍຊາຕິກໍ ກິໍປຠວໍ? ສຬາຍຕນໍ ນາມຣູປນິທານໍ ນາມຣູປສມຸທຍໍ ນາມຣູປຊາຕິກໍ ນາມຣູປປຠວໍ. ນາມຣູປຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານໍ ກິໍສມຸທຍໍ ກິໍຊາຕິກໍ ກິໍປຠວໍ? ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓນິທານໍ ວິຎ຺ຎາຓສມຸທຍໍ ວິຎ຺ຎາຓຊາຕິກໍ ວິຎ຺ຎາຓປຠວໍ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານໍ ກິໍສມຸທຍໍ ກິໍຊາຕິກໍ ກິໍປຠວໍ? ວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣນິທານໍ ສງ຺ຂາຣສມຸທຍໍ ສງ຺ຂາຣຊາຕິກໍ ສງ຺ຂາຣປຠວໍ. ສງ຺ຂາຣາ ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານາ ກິໍສມຸທຍາ ກິໍຊາຕິກາ ກິໍປຠວາ? ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊານິທານາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາຊາຕິກາ ອວິຊ຺ຊາປຠວາ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີນາ ໂຫຕິ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ໂສ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ເນວ ກາມຸປາທານໍ ອຸປາທິຍຕິ, ນ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ອຸປາທິຍຕິ, ນ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ອຸປາທິຍຕິ, ນ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ອຸປາທິຍຕິ. ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ອປຣິຕສ຺ສໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ຈູຬສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ມຫາສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ພຫິນຄເຣ ອປຣປຸເຣ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ. ໂສ ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ [ປຣິສຕິໍ (ສີ. ປີ.)] ເອວໍ [ເອຕໍ (ປີ. ກ.)] ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ [ອຸຕ຺ຕຣິໍ (ປີ.)] ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ. ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານໍ. ຍສ຺ສ ຈ ຂ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສມານສ຺ສ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ. ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານໍ. ຍສ຺ສ ຈ ຂ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ. ໂສ ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ. ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານໍ. ຍສ຺ສ ຈ ຂ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’’’ຕິ.

໑໔໗. ‘‘ໂກຘໂນ ເຫໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ໂມຆປຸຣິໂສ. ໂກຘາ ຈ ປນສ຺ສ ເອສາ ວາຈາ ຠາສິຕາ. ‘ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິສ຺ສາມີ’ຕິ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ໂມຆປຸຣິໂສ ວຓ຺ຓໍເຍວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠາສຕິ. ວຓ຺ໂຓ ເຫໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຍສ຺ສ ຈ ຂ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ໂສ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’ຕິ.

‘‘ອຍມ຺ປິ ຫິ ນາມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ມຍິ ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ, ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ.

‘‘ອຍມ຺ປິ ຫິ ນາມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ມຍິ ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕິ; ອາວິຠາວໍ, ຕິໂຣຠາວໍ; ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ; ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ; ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ; ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ; ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣິມສຕິ ປຣິມຊ຺ຊຕິ; ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕີ’ຕິ.

‘‘ອຍມ຺ປິ ຫິ ນາມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ມຍິ ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ – ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ, ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາ’ຕິ.

‘‘ອຍມ຺ປິ ຫິ ນາມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ມຍິ ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕິ – ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕີ’ຕິ.

໑໔໘. ‘‘ທສ ໂຂ ປນິມານິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານິ ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກຕມານິ ທສ?

‘‘ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ວິປາກໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ວິປາກໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລກໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລກໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໍ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໍ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ. ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ. ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຍມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອິທມ຺ປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານິ ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

໑໔໙. ‘‘ໂຍ ໂຂ ມໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕໍ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ; ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານ’ນ຺ຕິ, ຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວທາມິ. ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

໑໕໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເວສາຣຊ຺ຊານິ ເຍຫິ ເວສາຣຊ຺ເຊຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ?

‘‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’ຕິ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ [ເອຕມ຺ປຫໍ (ສີ. ປີ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘‘ຂີຓາສວສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ອາສວາ ອປຣິກ຺ຂີຓາ’ຕິ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘‘ເຍ ໂຂ ປນ ເຕ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘‘ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’ຕິ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີ’ຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເວສາຣຊ຺ຊານິ ເຍຫິ ເວສາຣຊ຺ເຊຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ໂຍ ໂຂ ມໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕໍ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ, ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານ’ນ຺ຕິ, ຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວທາມິ. ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

໑໕໑. ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຣິສາ. ກຕມາ ອຏ຺ຐ? ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ, ຄຫປຕິປຣິສາ, ສມຓປຣິສາ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກປຣິສາ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຣາຊິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ຕາວຕິໍສປຣິສາ, ມາຣປຣິສາ, ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ – ອິມາ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຏ຺ຐ ປຣິສາ. ອິເມຫິ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈຕູຫິ ເວສາຣຊ຺ເຊຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອິມາ ອຏ຺ຐ ປຣິສາ ອຸປສງ຺ກມຕິ ອຊ຺ໂຌຄາຫຕິ. ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອເນກສຕໍ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕາ. ຕຕ຺ຣປິ ມຍາ ສນ຺ນິສິນ຺ນປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ, ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພຎ຺ຈ, ສາກຈ຺ຉາ ຈ ສມາປຊ຺ຊິຕປຸພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ຠຍໍ ວາ ສາຣຊ຺ຊໍ ວາ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອເນກສຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ…ເປ… ຄຫປຕິປຣິສໍ… ສມຓປຣິສໍ… ຈາຕຸມຫາຣາຊິກປຣິສໍ… ຕາວຕິໍສປຣິສໍ… ມາຣປຣິສໍ… ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕາ. ຕຕ຺ຣປິ ມຍາ ສນ຺ນິສິນ຺ນປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ, ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພຎ຺ຈ, ສາກຈ຺ຉາ ຈ ສມາປຊ຺ຊິຕປຸພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ຠຍໍ ວາ ສາຣຊ຺ຊໍ ວາ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘ໂຍ ໂຂ ມໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕໍ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ, ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານ’ນ຺ຕິ, ຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວທາມິ. ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

໑໕໒. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂຍນິໂຍ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ອຓ຺ຑຊາ ໂຍນິ, ຊລາພຸຊາ ໂຍນິ, ສໍເສທຊາ ໂຍນິ, ໂອປປາຕິກາ ໂຍນິ. ກຕມາ ຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຓ຺ຑຊາ ໂຍນິ? ເຍ ໂຂ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຕ຺ຕາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊ ຊາຍນ຺ຕິ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຓ຺ຑຊາ ໂຍນິ. ກຕມາ ຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຊລາພຸຊາ ໂຍນິ? ເຍ ໂຂ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖິໂກສໍ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊ ຊາຍນ຺ຕິ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຊລາພຸຊາ ໂຍນິ. ກຕມາ ຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສໍເສທຊາ ໂຍນິ? ເຍ ໂຂ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຕ຺ຕາ ປູຕິມຈ຺ເຉ ວາ ຊາຍນ຺ຕິ ປູຕິກຸຓເປ ວາ ປູຕິກຸມ຺ມາເສ ວາ ຈນ຺ທນິກາເຍ ວາ ໂອຬິຄລ຺ເລ ວາ ຊາຍນ຺ຕິ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສໍເສທຊາ ໂຍນິ. ກຕມາ ຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂອປປາຕິກາ ໂຍນິ? ເທວາ, ເນຣຍິກາ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ມນຸສ຺ສາ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂອປປາຕິກາ ໂຍນິ. ອິມາ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈຕສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ.

‘‘ໂຍ ໂຂ ມໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕໍ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ, ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານ’ນ຺ຕິ, ຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວທາມິ. ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

໑໕໓. ‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຄຕິໂຍ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ນິຣໂຍ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ, ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ, ມນຸສ຺ສາ, ເທວາ. ນິຣຍຎ຺ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຊານາມິ, ນິຣຍຄາມິຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ, ນິຣຍຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ; ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຎ຺ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຊານາມິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄາມິຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ; ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ. ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຊານາມິ, ເປຕ຺ຕິວິສຍຄາມິຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ, ເປຕ຺ຕິວິສຍຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ; ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ. ມນຸສ຺ເສ ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຊານາມິ, ມນຸສ຺ສໂລກຄາມິຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ, ມນຸສ຺ສໂລກຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ; ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ. ເທເວ ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຊານາມິ, ເທວໂລກຄາມິຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ, ເທວໂລກຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ; ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຊານາມິ, ນິພ຺ພານຄາມິຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ, ນິພ຺ພານຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ; ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ.

໑໕໔. ‘‘ອິຘາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນໍ, ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອງ຺ຄາຣກາສຸ ສາຘິກໂປຣິສາ ປູຣາ ອງ຺ຄາຣານໍ ວີຕຈ຺ຈິການໍ ວີຕຘູມານໍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ ເອກາຍເນນ ມຄ຺ເຄນ ຕເມວ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ປຓິຘາຍ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕຖາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ອິມໍເຍວ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕສ຺ສາ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ປຕິຕໍ, ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນໍ, ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປນ຺ນໍ, ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຄູຖກູໂປ ສາຘິກໂປຣິໂສ, ປູໂຣ ຄູຖສ຺ສ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ ເອກາຍເນນ ມຄ຺ເຄນ ຕເມວ ຄູຖກູປໍ ປຓິຘາຍ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕຖາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ ຍຖາ ອິມໍເຍວ ຄູຖກູປໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕສ຺ມິໍ ຄູຖກູເປ ປຕິຕໍ, ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປນ຺ນໍ, ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປນ຺ນໍ, ທຸກ຺ຂພຫຸລາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຣຸກ຺ໂຂ ວິສເມ ຠູມິຠາເຄ ຊາໂຕ ຕນຸປຕ຺ຕປລາໂສ ກພຣຈ຺ຉາໂຍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ ເອກາຍເນນ ມຄ຺ເຄນ ຕເມວ ຣຸກ຺ຂໍ ປຓິຘາຍ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕຖາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ອິມໍເຍວ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ອປເຣນ ສມເຍນ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ນິປນ຺ນໍ ວາ ທຸກ຺ຂພຫຸລາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປນ຺ນໍ, ທຸກ຺ຂພຫຸລາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປນ຺ນໍ, ສຸຂພຫຸລາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຣຸກ຺ໂຂ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ຊາໂຕ ພຫລປຕ຺ຕປລາໂສ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ [ສຓ຺ຑຈ຺ຉາໂຍ (ສ຺ຍາ.), ສນ຺ຕຈ຺ຉາໂຍ (ກ.)]. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ ເອກາຍເນນ ມຄ຺ເຄນ ຕເມວ ຣຸກ຺ຂໍ ປຓິຘາຍ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕຖາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ອິມເມວ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ນິປນ຺ນໍ ວາ ສຸຂພຫຸລາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປນ຺ນໍ, ສຸຂພຫຸລາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ, ເອກນ຺ຕສຸຂາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປາສາໂທ, ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ກູຏາຄາຣໍ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕໍ ນິວາຕໍ ຜຸສິຕຄ຺ຄຬໍ ປິຫິຕວາຕປານໍ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ໂກ ໂຄນກຕ຺ຖໂຕ ປຏິກຕ຺ຖໂຕ ປຏລິກຕ຺ຖໂຕ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣໂຓ ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉໂທ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘາໂນ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ ເອກາຍເນນ ມຄ຺ເຄນ ຕເມວ ປາສາທໍ ປຓິຘາຍ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕຖາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ອິມໍເຍວ ປາສາທໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕສ຺ມິໍ ປາສາເທ ຕສ຺ມິໍ ກູຏາຄາເຣ ຕສ຺ມິໍ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ນິປນ຺ນໍ ວາ ເອກນ຺ຕສຸຂາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ ຍຖາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ, ເອກນ຺ຕສຸຂາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕີຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕໍ, ເອກນ຺ຕສຸຂາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຈ຺ໂຉທກາ ສາໂຕທກາ ສີໂຕທກາ ເສຕກາ ສຸປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ. ອວິທູເຣ ຈສ຺ສາ ຕິພ຺ໂພ ວນສຓ຺ໂຑ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ ເອກາຍເນນ ມຄ຺ເຄນ ຕເມວ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ປຓິຘາຍ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕຖາ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ອິມໍເຍວ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ສພ຺ພທຣຖກິລມຖປຣິຬາຫໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ນິປນ຺ນໍ ວາ, ເອກນ຺ຕສຸຂາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ຕຖາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປນ຺ໂນ ຕຖາ ຈ ອິຣິຍຕິ ຕຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ປສ຺ສາມິ ອປເຣນ ສມເຍນ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕໍ, ເອກນ຺ຕສຸຂາ ເວທນາ ເວທຍມານໍ. ອິມາ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈ ຄຕິໂຍ.

‘‘ໂຍ ໂຂ ມໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕໍ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ; ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານ’ນ຺ຕິ ຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວທາມິ ‘ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ’.

໑໕໕. ‘‘ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕາ [ຈຣິຕ຺ວາ (ກ.)] – ຕປສ຺ສີ ສຸທໍ ໂຫມິ ປຣມຕປສ຺ສີ, ລູໂຂ ສຸທໍ [ລູຂສ຺ສຸທໍ (ສີ. ປີ.)] ໂຫມິ ປຣມລູໂຂ, ເຊຄຸຈ຺ຉີ ສຸທໍ ໂຫມິ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉີ, ປວິວິຕ຺ໂຕ ສຸທໍ [ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສຸທໍ (ສີ. ປີ.)] ໂຫມິ ປຣມປວິວິຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສຸ ເມ ອິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕປສ຺ສິຕາຍ ໂຫຕິ – ອເຈລໂກ ໂຫມິ ມຸຕ຺ຕາຈາໂຣ ຫຕ຺ຖາປເລຂໂນ [ຫຕ຺ຖາວເລຂໂນ (ສ຺ຍາ.)], ນ ເອຫິຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ ນ ຕິຏ຺ຐຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ; ນາຠິຫຏໍ ນ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ນ ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍາມິ. ໂສ ນ ກຸມ຺ຠິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ນ ກໂຬປິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ນ ເອຬກມນ຺ຕຣໍ, ນ ທຓ຺ຑມນ຺ຕຣໍ, ນ ມຸສລມນ຺ຕຣໍ, ນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊມານານໍ, ນ ຄພ຺ຠິນິຍາ, ນ ປາຍມານາຍ [ປາຍນ຺ຕິຍາ (ກ.)], ນ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາຍ, ນ ສງ຺ກິຕ຺ຕີສຸ, ນ ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ຍຕ຺ຖ ມກ຺ຂິກາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິນີ; ນ ມຈ຺ຉໍ ນ ມໍສໍ ນ ສຸຣໍ ນ ເມຣຍໍ ນ ຖຸໂສທກໍ ປິວາມິ; ໂສ ເອກາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫມິ ເອກາໂລປິໂກ, ທ຺ວາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫມິ ທ຺ວາໂລປິໂກ…ເປ… ສຕ຺ຕາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫມິ ສຕ຺ຕາໂລປິໂກ; ເອກິສ຺ສາປິ ທຕ຺ຕິຍາ ຍາເປມິ, ທ຺ວີຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປມິ…ເປ… ສຕ຺ຕຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປມິ; ເອກາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣມິ, ທ຺ວີຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣມິ…ເປ… ສຕ຺ຕາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣມິ; ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອທ຺ຘມາສິກມ຺ປິ ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕໂຠຊນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘ໂສ ສາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ສາມາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ນີວາຣຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ທທ຺ທຸລຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ຫຏຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ກຓຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ອາຈາມຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ປິຎ຺ຎາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ຕິຓຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ໂຄມຍຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫມິ, ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຍາເປມິ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີ.

‘‘ໂສ ສາຓານິປິ ຘາເຣມິ, ມສາຓານິປິ ຘາເຣມິ, ຉວທຸສ຺ສານິປິ ຘາເຣມິ, ປໍສຸກູລານິປິ ຘາເຣມິ, ຕິຣີຏານິປິ ຘາເຣມິ, ອຊິນມ຺ປິ ຘາເຣມິ, ອຊິນກ຺ຂິປມ຺ປິ ຘາເຣມິ, ກຸສຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣມິ, ວາກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣມິ, ຜລກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣມິ, ເກສກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣມິ, ວາຬກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣມິ, ອຸລູກປກ຺ຂມ຺ປິ ຘາເຣມິ; ເກສມສ຺ສຸໂລຈໂກປິ ໂຫມິ ເກສມສ຺ສຸໂລຈນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ອຸພ຺ຠຏ຺ຐໂກປິ ໂຫມິ ອາສນປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ; ອຸກ຺ກຸຏິໂກປິ ໂຫມິ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍິໂກປິ ໂຫມິ ກຓ຺ຏກາປສ຺ສເຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ [ອິມສ຺ສານນ຺ຕເຣ ອຎ຺ໂຎປິ ໂກຈິ ປາຐປເທໂສ ອຎ຺ເຎສຸ ອາຊີວກວຕທີປກສຸຕ຺ເຕສຸ ທິສ຺ສຕິ]; ສາຍຕຕິຍກມ຺ປິ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ – ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອເນກວິຫິຕໍ ກາຍສ຺ສ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ. ອິທໍສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕປສ຺ສິຕາຍ ໂຫຕິ.

໑໕໖. ‘‘ຕຕ຺ຣາສ຺ສຸ ເມ ອິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ລູຂສ຺ມິໍ ໂຫຕິ – ເນກວສ຺ສຄຓິກໍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ກາເຍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ປປຏິກຊາຕໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕິນ຺ທຸກຂາຓຸ ເນກວສ຺ສຄຓິໂກ ສນ຺ນິຈິໂຕ ໂຫຕິ ປປຏິກຊາໂຕ, ເອວເມວາສ຺ສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເນກວສ຺ສຄຓິກໍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ກາເຍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ປປຏິກຊາຕໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ອິມໍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ປາຓິນາ ປຣິມຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ເຎ ວາ ປນ ເມ ອິມໍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ປາຓິນາ ປຣິມຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນ ໂຫຕິ. ອິທໍສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ລູຂສ຺ມິໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣາສ຺ສຸ ເມ ອິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຊຄຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ໂຫຕິ – ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສໂຕວ ອຠິກ຺ກມາມິ, ສໂຕວ ປຏິກ຺ກມາມິ, ຍາວ ອຸທກພິນ຺ທຸມ຺ຫິປິ ເມ ທຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ – ‘ມາຫໍ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ວິສມຄເຕ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປາເທສິ’ນ຺ຕິ. ອິທໍສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຊຄຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣາສ຺ສຸ ເມ ອິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປວິວິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ໂຫຕິ – ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫຣາມິ. ຍທາ ປສ຺ສາມິ ໂຄປາລກໍ ວາ ປສຸປາລກໍ ວາ ຕິຓຫາຣກໍ ວາ ກຏ຺ຐຫາຣກໍ ວາ ວນກມ຺ມິກໍ ວາ, ວເນນ ວນໍ ຄຫເນນ ຄຫນໍ ນິນ຺ເນນ ນິນ຺ນໍ ຖເລນ ຖລໍ ສໍປຕາມິ [ປປຕາມິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາ ມໍ ເຕ ອທ຺ທສໍສຸ ອຫຎ຺ຈ ມາ ເຕ ອທ຺ທສນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ມໂຄ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ວເນນ ວນໍ ຄຫເນນ ຄຫນໍ ນິນ຺ເນນ ນິນ຺ນໍ ຖເລນ ຖລໍ ສໍປຕຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍທາ ປສ຺ສາມິ ໂຄປາລກໍ ວາ ປສຸປາລກໍ ວາ ຕິຓຫາຣກໍ ວາ ກຏ຺ຐຫາຣກໍ ວາ ວນກມ຺ມິກໍ ວາ ວເນນ ວນໍ ຄຫເນນ ຄຫນໍ ນິນ຺ເນນ ນິນ຺ນໍ ຖເລນ ຖລໍ ສໍປຕາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາ ມໍ ເຕ ອທ຺ທສໍສຸ ອຫຎ຺ຈ ມາ ເຕ ອທ຺ທສນ຺ຕິ. ອິທໍສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປວິວິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ໂຫຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຍ ເຕ ໂຄຏ຺ຐາ ປຏ຺ຐິຕຄາໂວ ອປຄຕໂຄປາລກາ, ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍານິ ຕານິ ວຈ຺ຉການໍ ຕຣຸຓການໍ ເຘນຸປການໍ ໂຄມຍານິ ຕານິ ສຸທໍ ອາຫາເຣມິ. ຍາວກີວຎ຺ຈ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສກໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສໍ ອປຣິຍາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ສກໍເຍວ ສຸທໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສໍ ອາຫາເຣມິ. ອິທໍສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຫາວິກຏໂຠຊນສ຺ມິໍ ໂຫຕິ.

໑໕໗. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິໍສນກໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫຣາມິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສຸທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິໍສນກສ຺ສ ວນສຓ຺ຑສ຺ສ ຠິໍສນກຕສ຺ມິໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ໂກຈິ ອວີຕຣາໂຄ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິສຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂລມານິ ຫໍສນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍາ ຕາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ສີຕາ ເຫມນ຺ຕິກາ ອນ຺ຕຣຏ຺ຐກາ ຫິມປາຕສມຍາ [ອນ຺ຕຣຏ຺ຐເກ ຫິມປາຕສມເຍ (ສີ. ປີ.)] ຕຖາຣູປາສຸ ຣຕ຺ຕີສຸ ຣຕ຺ຕິໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫຣາມິ, ທິວາ ວນສຓ຺ເຑ; ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ທິວາ ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫຣາມິ, ຣຕ຺ຕິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ອປິສ຺ສຸ ມໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຍໍ ອນຈ຺ຉຣິຍຄາຖາ ປຏິຠາສິ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ –

‘‘ໂສຕຕ຺ໂຕ ໂສສິນ຺ໂນ [ໂສສີໂນ (ສີ. ປີ. ກ.), ໂສສິໂນ (ສ຺ຍາ.), ໂສສິນ຺ໂທ (ສທ຺ທນີຕິ)] ເຈວ, ເອໂກ ຠິໍສນເກ ວເນ;

ນຄ຺ໂຄ ນ ຈຄ຺ຄິມາສີໂນ, ເອສນາປສຸໂຕ ມຸນີ’’ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸສາເນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ ຉວຏ຺ຐິການິ ອຸປຘາຍ. ອປິສ຺ສຸ ມໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຄາມຓ຺ຑລາ [ໂຄມຓ຺ຑລາ (ພຫູສຸ) ຈຣິຍາປິຏກອຏ຺ຐກຖາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອຏ຺ຐຸຠນ຺ຕິປິ, ໂອມຸຕ຺ເຕນ຺ຕິປິ, ປໍສຸເກນປິ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ກຓ຺ຓໂສເຕສຸປິ ສລາກໍ ປເວເສນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຠິຊານາມິ ເຕສຸ ປາປກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕາ. ອິທໍສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣສ຺ມິໍ ໂຫຕິ.

໑໕໘. ‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອາຫາເຣນ ສຸທ຺ຘີ’ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ໂກເລຫິ ຍາເປມາ’ຕິ. ເຕ ໂກລມ຺ປິ ຂາທນ຺ຕິ, ໂກລຈຸຓ຺ຓມ຺ປິ ຂາທນ຺ຕິ, ໂກໂລທກມ຺ປິ ປິວນ຺ຕິ – ອເນກວິຫິຕມ຺ປິ ໂກລວິກຕິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກໍເຍວ ໂກລໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາຣິຕາ. ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວມສ຺ສ – ‘ມຫາ ນູນ ເຕນ ສມເຍນ ໂກໂລ ອໂຫສີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕທາປິ ເອຕປຣໂມເຍວ ໂກໂລ ອໂຫສິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເອຕຣຫິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກໍເຍວ ໂກລໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາຣຍໂຕ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອາສີຕິກປພ຺ພານິ ວາ ກາຬປພ຺ພານິ ວາ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ຠວນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂອຏ຺ຐປທໍ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ອານິສທໍ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ວຏ຺ຏນາວຬີ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ອຸນ຺ນຕາວນໂຕ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຊຣສາລາຍ ໂຄປານສິໂຍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄາ ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ຜາສຸຬິໂຍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄາ ຠວນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທປາເນ ອຸທກຕາຣກາ ຄມ຺ຠີຣຄຕາ ໂອກ຺ຂາຍິກາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ອກ຺ຂິກູເປສຸ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ຄມ຺ຠີຣຄຕາ ໂອກ຺ຂາຍິກາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸອາມກຈ຺ຉິນ຺ໂນ ວາຕາຕເປນ ສໍຜຸຏິໂຕ [ສມ຺ຜຸສິໂຕ (ສ຺ຍາ.), ສໍປຸຏິໂຕ (ປີ. ກ.) ເອຕ຺ຖ ສໍຜຸຏິໂຕຕິ ສງ຺ກຸຈິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ] ໂຫຕິ ສມ຺ມິລາໂຕ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ສີສຈ຺ຉວິ ສໍຜຸຏິຕາ ໂຫຕິ ສມ຺ມິລາຕາ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ‘ອຸທຣຈ຺ຉວິໍ ປຣິມສິສ຺ສາມີ’ຕິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ‘ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ປຣິມສິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຸທຣຈ຺ຉວິໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ຍາວສ຺ສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຸທຣຈ຺ຉວິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອລ຺ລີນາ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ‘ວຈ຺ຈໍ ວາ ມຸຕ຺ຕໍ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອວກຸຊ຺ໂຊ ປປຕາມິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕເມວ ກາຍໍ ອສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ປາຓິນາ ຄຕ຺ຕານິ ອໂນມຊ຺ຊາມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປາຓິນາ ຄຕ຺ຕານິ ອໂນມຊ຺ຊໂຕ ປູຕິມູລານິ ໂລມານິ ກາຍສ຺ມາ ປຕນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ.

໑໕໙. ‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອາຫາເຣນ ສຸທ຺ຘີ’ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ມຸຄ຺ເຄຫິ ຍາເປມ…ເປ… ຕິເລຫິ ຍາເປມ…ເປ… ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ຍາເປມາ’ຕິ. ເຕ ຕຓ຺ຑຸລມ຺ປິ ຂາທນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຑຸລຈຸຓ຺ຓມ຺ປິ ຂາທນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຑຸໂລທກມ຺ປິ ປິວນ຺ຕິ – ອເນກວິຫິຕມ຺ປິ ຕຓ຺ຑຸລວິກຕິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກໍເຍວ ຕຓ຺ຑຸລໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາຣິຕາ. ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວມສ຺ສ – ‘ມຫາ ນູນ ເຕນ ສມເຍນ ຕຓ຺ຑຸໂລ ອໂຫສີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕທາປິ ເອຕປຣໂມເຍວ ຕຓ຺ຑຸໂລ ອໂຫສິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເອຕຣຫິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກໍເຍວ ຕຓ຺ຑຸລໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາຣຍໂຕ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອາສີຕິກປພ຺ພານິ ວາ ກາຬປພ຺ພານິ ວາ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ຠວນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂອຏ຺ຐປທໍ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ອານິສທໍ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ວຏ຺ຏນາວຬີ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ອຸນ຺ນຕາວນໂຕ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຊຣສາລາຍ ໂຄປານສິໂຍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄາ ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ຜາສຸຬິໂຍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄາ ຠວນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທປາເນ ອຸທກຕາຣກາ ຄມ຺ຠີຣຄຕາ ໂອກ຺ຂາຍິກາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ອກ຺ຂິກູເປສຸ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ຄມ຺ຠີຣຄຕາ ໂອກ຺ຂາຍິກາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ອາມກຈ຺ຉິນ຺ໂນ ວາຕາຕເປນ ສໍຜຸຏິໂຕ ໂຫຕິ ສມ຺ມິລາໂຕ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ສີສຈ຺ຉວິ ສໍຜຸຏິຕາ ໂຫຕິ ສມ຺ມິລາຕາ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ‘ອຸທຣຈ຺ຉວິໍ ປຣິມສິສ຺ສາມີ’ຕິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ‘ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ປຣິມສິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຸທຣຈ຺ຉວິໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ. ຍາວສ຺ສຸ ເມ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຸທຣຈ຺ຉວິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອລ຺ລີນາ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ‘ວຈ຺ຈໍ ວາ ມຸຕ຺ຕໍ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອວກຸຊ຺ໂຊ ປປຕາມິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕເມວ ກາຍໍ ອສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ປາຓິນາ ຄຕ຺ຕານິ ອໂນມຊ຺ຊາມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປາຓິນາ ຄຕ຺ຕານິ ອໂນມຊ຺ຊໂຕ ປູຕິມູລານິ ໂລມານິ ກາຍສ຺ມາ ປຕນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ.

‘‘ຕາຍປິ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິຣິຍາຍ ຕາຍ ປຏິປທາຍ ຕາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ນາຊ຺ຌຄມໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມິສ຺ສາເຍວ ອຣິຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອນຘິຄມາ, ຍາຍໍ ອຣິຍາ ປຎ຺ຎາ ອຘິຄຕາ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ, ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ.

໑໖໐. ‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສໍສາເຣນ ສຸທ຺ຘີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນ ໂສ [ນ ໂຂ ປເນໂສ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສໍສາໂຣ ສຸລຠຣູໂປ ໂຍ ມຍາ ອສໍສຣິຕປຸພ຺ໂພ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘາວາເສຫິ ເທເວຫິ. ສຸທ຺ຘາວາເສ ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທເວ ສໍສເຣຍ຺ຍໍ, ນຍິມໍ ໂລກໍ ປຸນຣາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ.

‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ສຸທ຺ຘີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນ ສາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຸປປຕ຺ຕິ ສຸລຠຣູປາ ຍາ ມຍາ ອນຸປປນ຺ນປຸພ຺ພາ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘາວາເສຫິ ເທເວຫິ. ສຸທ຺ຘາວາເສ ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທເວ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ນຍິມໍ ໂລກໍ ປຸນຣາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ.

‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອາວາເສນ ສຸທ຺ຘີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອາວາໂສ ສຸລຠຣູໂປ ໂຍ ມຍາ ອນາວຸຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ [ອນາວຸຕ຺ຖປຸພ຺ໂພ (ສີ. ປີ.)] ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘາວາເສຫິ ເທເວຫິ. ສຸທ຺ຘາວາເສ ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທເວ ອາວເສຍ຺ຍໍ, ນຍິມໍ ໂລກໍ ປຸນຣາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ.

‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຍຎ຺ເຎນ ສຸທ຺ຘີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍຎ຺ໂຎ ສຸລຠຣູໂປ ໂຍ ມຍາ ອຍິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຣຎ຺ຎາ ວາ ສຕາ ຂຕ຺ຕິເຍນ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ມຫາສາເລນ.

‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຄ຺ຄິປຣິຈຣິຍາຍ ສຸທ຺ຘີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຄ຺ຄິ ສຸລຠຣູໂປ ໂຍ ມຍາ ອປຣິຈິຓ຺ຓປຸພ຺ໂພ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຣຎ຺ຎາ ວາ ສຕາ ຂຕ຺ຕິເຍນ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ມຫາສາເລນ.

໑໖໑. ‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຍາວເທວາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ທຫໂຣ ໂຫຕິ ຍຸວາ ສຸສຸກາຬເກໂສ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຐເມນ ວຍສາ ຕາວເທວ ປຣເມນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ອຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ວຸທ຺ໂຘ ມຫລ຺ລໂກ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອາສີຕິໂກ ວາ ນາວຸຕິໂກ ວາ ວສ຺ສສຕິໂກ ວາ ຊາຕິຍາ, ອຖ ຕມ຺ຫາ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍາ, ປຣິຫາຍຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຫໍ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອຕຣຫິ ຊິຓ຺ໂຓ ວຸທ຺ໂຘ ມຫລ຺ລໂກ ອທ຺ຘຄໂຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອາສີຕິໂກ ເມ ວໂຍ ວຕ຺ຕຕິ. ອິຘ ເມ ອສ຺ສຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາວກາ ວສ຺ສສຕາຍຸກາ ວສ຺ສສຕຊີວິໂນ, ປຣມາຍ ສຕິຍາ ຈ ຄຕິຍາ ຈ ຘິຕິຍາ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຣເມນ ຈ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຬ຺ຫຘມ຺ມາ [ທຬ຺ຫຘມ຺ໂມ (ພຫູສຸ) ຏີກາ ຈ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານພ຺ຍາກຣຓໍ ຈ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ] ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ສິກ຺ຂິໂຕ ກຕຫຕ຺ໂຖ ກຕູປາສໂນ ລຫຸເກນ ອສເນນ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ຕິຣິຍໍ ຕາລຈ຺ຉາຍໍ ອຕິປາເຕຍ຺ຍ, ເອວໍ ອຘິມຕ຺ຕສຕິມນ຺ໂຕ ເອວໍ ອຘິມຕ຺ຕຄຕິມນ຺ໂຕ ເອວໍ ອຘິມຕ຺ຕຘິຕິມນ຺ໂຕ ເອວໍ ປຣເມນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເຕ ມໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ປຸຏ຺ໂຐ ປຸຏ຺ໂຐ ຈາຫໍ ເຕສໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍໍ, ພ຺ຍາກຕຎ຺ຈ ເມ ພ຺ຍາກຕໂຕ ຘາເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ມໍ ທຸຕິຍກໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ມາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ນິທ຺ທາກິລມຖປຏິວິໂນທນາ ອປຣິຍາທິນ຺ນາເຍວສ຺ສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ, ອປຣິຍາທິນ຺ນໍເຍວສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມປທພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ອປຣິຍາທິນ຺ນໍເຍວສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຎ຺ຫປຏິຠານໍ. ອຖ ເມ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາວກາ ວສ຺ສສຕາຍຸກາ ວສ຺ສສຕຊີວິໂນ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ມຎ຺ຈເກນ ເຈປິ ມໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຣິຫຣິສ຺ສຖ, ເນວຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ຍໍ ໂຂ ຕໍ [ຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ (ສີ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສມ຺ໂມຫຘມ຺ໂມ ສຕ຺ໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ, ມເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ‘ອສມ຺ໂມຫຘມ຺ໂມ ສຕ຺ໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’’ນ຺ຕິ.

໑໖໒. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄສມາໂລ ຠຄວໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄສມາໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ອປິ ຫິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ໂລມານິ ຫຏ຺ຐານິ. ໂກນາໂມ ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ນາຄສມາລ, ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ໂລມຫໍສນປຣິຍາໂຍ ຕ຺ເວວ ນໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄສມາໂລ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ມຫາສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ມຫາທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ, ຍໍ ນູນ ມຍໍ ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ປຣິພ຺ພາຊເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ; ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ສມໂຓ, ອາວຸໂສ, ໂຄຕໂມ ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ມຍມ຺ປິ ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປມ; ສມໂຓ, ອາວຸໂສ, ໂຄຕໂມ ຣູປານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ມຍມ຺ປິ ຣູປານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປມ; ສມໂຓ, ອາວຸໂສ, ໂຄຕໂມ ເວທນານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ມຍມ຺ປິ ເວທນານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປມ; ອິຘ ໂນ, ອາວຸໂສ, ໂກ ວິເສໂສ, ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສ, ກິໍ ນານາກຣຓໍ ສມຓສ຺ສ ວາ ໂຄຕມສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ວາ – ຍທິທໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ, ອນຸສາສນິຍາ ວາ ອນຸສາສນິ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິໍສຸ, ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິໍສຸ; ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກມິໍສຸ – ‘‘ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

໑໖໔. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິມ຺ຫ. ເຕສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ, ຍໍ ນູນ ມຍໍ ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິມ຺ຫ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ປຣິພ຺ພາຊເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິມ຺ຫ; ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິມ຺ຫ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ອມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ເຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ສມໂຓ, ອາວຸໂສ, ໂຄຕໂມ ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ມຍມ຺ປິ ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປມ. ສມໂຓ, ອາວຸໂສ, ໂຄຕໂມ ຣູປານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ມຍມ຺ປິ ຣູປານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປມ. ສມໂຓ, ອາວຸໂສ, ໂຄຕໂມ ເວທນານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ມຍມ຺ປິ ເວທນານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປມ. ອິຘ ໂນ, ອາວຸໂສ, ໂກ ວິເສໂສ, ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສ, ກິໍ ນານາກຣຓໍ ສມຓສ຺ສ ວາ ໂຄຕມສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ວາ, ຍທິທໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ ອນຸສາສນິຍາ ວາ ອນຸສາສນິ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິມ຺ຫ, ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິມ຺ຫ; ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກມິມ຺ຫ – ‘ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານິສ຺ສາມາ’’’ຕິ.

໑໖໕. ‘‘ເອວໍວາທິໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ໂກ ປນາວຸໂສ, ກາມານໍ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ອາທີນໂວ, ກິໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂກ ຣູປານໍ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ອາທີນໂວ, ກິໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂກ ເວທນານໍ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ອາທີນໂວ, ກິໍ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ນ ເຈວ ສມ຺ປາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິຎ຺ຈ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍຖາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິສຍສ຺ມິໍ. ນາຫໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ໂຍ ອິເມສໍ ປຎ຺ຫານໍ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄເຕນ ວາ ຕຖາຄຕສາວເກນ ວາ, ອິໂຕ ວາ ປນ ສຸຕ຺ວາ.

໑໖໖. ‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອສ຺ສາໂທ? ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ … ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ – ອຍໍ ກາມານໍ ອສ຺ສາໂທ.

໑໖໗. ‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ສິປ຺ປຏ຺ຐາເນນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ – ຍທິ ມຸທ຺ທາຍ ຍທິ ຄຓນາຍ ຍທິ ສງ຺ຂາເນນ [ສງ຺ຂາຍ (ກ.)] ຍທິ ກສິຍາ ຍທິ ວຓິຊ຺ຊາຍ ຍທິ ໂຄຣກ຺ເຂນ ຍທິ ອິສ຺ສຕ຺ເຖນ ຍທິ ຣາຊໂປຣິເສນ ຍທິ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນ – ສີຕສ຺ສ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີໍສປສມ຺ຜສ຺ເສຫິ ຣິສ຺ສມາໂນ [ອີຣຍມາໂນ (ກ.), ສມ຺ຜສ຺ສມາໂນ (ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕ ໑໓໖)] ຂຸປ຺ປິປາສາຍ ມີຍມາໂນ; ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຆຏໂຕ ວາຍມໂຕ ເຕ ໂຠຄາ ນາຠິນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ໂມຆໍ ວຕ ເມ ອຸຏ຺ຐານໍ, ອຜໂລ ວຕ ເມ ວາຍາໂມ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຆຏໂຕ ວາຍມໂຕ ເຕ ໂຠຄາ ອຠິນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ໂຠຄານໍ ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ – ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ໂຠເຄ ເນວ ຣາຊາໂນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ໂຈຣາ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຄ຺ຄິ ທເຫຍ຺ຍ, ນ ອຸທກໍ ວເຫຍ຺ຍ [ວາເຫຍ຺ຍ (ກ.)], ນ ອປ຺ປິຍາ ທາຍາທາ ຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອາຣກ຺ຂໂຕ ໂຄປຍໂຕ ເຕ ໂຠເຄ ຣາຊາໂນ ວາ ຫຣນ຺ຕິ, ໂຈຣາ ວາ ຫຣນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິ ວາ ທຫຕິ, ອຸທກໍ ວາ ວຫຕິ, ອປ຺ປິຍາ ວາ ທາຍາທາ ຫຣນ຺ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ຍມ຺ປິ ເມ ອໂຫສິ ຕມ຺ປິ ໂນ ນຕ຺ຖີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

໑໖໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ຣາຊາໂນປິ ຣາຊູຫິ ວິວທນ຺ຕິ, ຂຕ຺ຕິຍາປິ ຂຕ຺ຕິເຍຫິ ວິວທນ຺ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິວທນ຺ຕິ, ຄຫປຕີປິ ຄຫປຕີຫິ ວິວທນ຺ຕິ, ມາຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ວິວທຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣາ ວິວທຕິ, ປິຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ວິວທຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ປິຕຣາ ວິວທຕິ, ຠາຕາປິ ຠາຕຣາ ວິວທຕິ, ຠາຕາປິ ຠຄິນິຍາ ວິວທຕິ, ຠຄິນີປິ ຠາຕຣາ ວິວທຕິ, ສຫາໂຍປິ ສຫາເຍນ ວິວທຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປາຓີຫິປິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເລຑ຺ຑູຫິປິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ, ທຓ຺ເຑຫິປິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ, ສຕ຺ເຖຫິປິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ມຣຓມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ, ອຸຠໂຕພ຺ຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕິ ອຸສູສຸປິ ຂິປ຺ປມາເນສຸ, ສຕ຺ຕີສຸປິ ຂິປ຺ປມານາສຸ, ອສີສຸປິ ວິຊ຺ໂຊຕລນ຺ເຕສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸສູຫິປິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕິຍາປິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ມຣຓມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ, ອທ຺ທາວເລປນາ [ອຏ຺ຏາວເລປນາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອຸປກາຣິໂຍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕິ ອຸສູສຸປິ ຂິປ຺ປມາເນສຸ, ສຕ຺ຕີສຸປິ ຂິປ຺ປມານາສຸ, ອສີສຸປິ ວິຊ຺ໂຊຕລນ຺ເຕສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸສູຫິປິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕິຍາປິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຉກຓກາຍປິ [ປກຏ຺ຐິຍາປິ (ສີ.)] ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ອຠິວຄ຺ເຄນປິ ໂອມທ຺ທນ຺ຕິ, ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ມຣຓມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

໑໖໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ສນ຺ຘິມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ນິລ຺ໂລປມ຺ປິ ຫຣນ຺ຕິ, ເອກາຄາຣິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຣິປນ຺ເຖປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣນ຺ຕິ – ກສາຫິປິ ຕາເຬນ຺ຕິ, ເວຕ຺ເຕຫິປິ ຕາເຬນ຺ຕິ, ອຑ຺ຒທຓ຺ຑເກຫິປິ ຕາເຬນ຺ຕິ; ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ກຓ຺ຓມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ກຓ຺ຓນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ; ພິລງ຺ຄຖາລິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຣາຫຸມຸຂມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂຊຕິມາລິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອຣກວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຈີຣກວາສິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເຓຍ຺ຍກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ພຬິສມໍສິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ກຫາປຓິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ປລາລປີຐກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຕນປິ ເຕເລນ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ສຸນເຂຫິປິ ຂາທາເປນ຺ຕິ, ຊີວນ຺ຕມ຺ປິ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສນ຺ຕິ, ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ມຣຓມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສມ຺ປຣາຍິໂກ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

໑໗໐. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂຍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາເມສຸ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ – ອິທໍ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ເອວໍ ກາມານໍ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ ເຕ ວຕ ສາມໍ ວາ ກາເມ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຣໍ ວາ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ກາເມ ປຣິຊານິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ເອວໍ ກາມານໍ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ເຕ ວຕ ສາມໍ ວາ ກາເມ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ປຣໍ ວາ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ກາເມ ປຣິຊານິສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

໑໗໑. ‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປານໍ ອສ຺ສາໂທ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຎ຺ຎາ ວາ ຄຫປຕິກຎ຺ຎາ ວາ ປນ຺ນຣສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ວາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ວາ, ນາຕິທີຆາ ນາຕິຣສ຺ສາ ນາຕິກິສາ ນາຕິຖູລາ ນາຕິກາຬີ ນາຈ຺ໂຈທາຕາ ປຣມາ ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຠາ ວຓ຺ຓນິຠາຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’. ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠໍ ວຓ຺ຓນິຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ – ອຍໍ ຣູປານໍ ອສ຺ສາໂທ.

‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປານໍ ອາທີນໂວ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕເມວ ຠຄິນິໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອປເຣນ ສມເຍນ ອາສີຕິກໍ ວາ ນາວຸຕິກໍ ວາ ວສ຺ສສຕິກໍ ວາ ຊາຕິຍາ, ຊິຓ຺ຓໍ ໂຄປານສິວງ຺ກໍ ໂຠຄ຺ຄໍ ທຓ຺ຑປຣາຍນໍ ປເວຘມານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ອາຕຸຣໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ ຂຓ຺ຑທນ຺ຕໍ [ຂຓ຺ຑທນ຺ຕິໍ (ສີ. ປີ.)] ປລິຕເກສໍ [ປລິຕເກສິໍ], ວິລູນໍ ຂລິຕສິຣໍ ວລິນໍ ຕິລກາຫຕຄຕ຺ຕໍ [ຕິລກາຫຕຄຕ຺ຕິໍ (ພຫູສຸ) ອຏ຺ຐກຖາ ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ]. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ປຸຣິມາ ສຸຠາ ວຓ຺ຓນິຠາ ສາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອາທີນໂວ ປາຕຸຠູໂຕຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປານໍ ອາທີນໂວ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕເມວ ຠຄິນິໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອາພາຘິກໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ພາຬ຺ຫຄິລານໍ, ສເກ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ປລິປນ຺ນໍ ເສມານໍ [ເສຍ຺ຍມານໍ (ກ.)], ອຎ຺ເຎຫິ ວຸຏ຺ຐາປິຍມານໍ, ອຎ຺ເຎຫິ ສໍເວສິຍມານໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ປຸຣິມາ ສຸຠາ ວຓ຺ຓນິຠາ ສາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອາທີນໂວ ປາຕຸຠູໂຕຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປານໍ ອາທີນໂວ.

໑໗໒. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕເມວ ຠຄິນິໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ – ເອກາຫມຕໍ ວາ ທ຺ວີຫມຕໍ ວາ ຕີຫມຕໍ ວາ, ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ວິນີລກໍ ວິປຸພ຺ພກຊາຕໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ປຸຣິມາ ສຸຠາ ວຓ຺ຓນິຠາ ສາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອາທີນໂວ ປາຕຸຠູໂຕຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປານໍ ອາທີນໂວ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕເມວ ຠຄິນິໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ – ກາເກຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ກຸລເລຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ຄິຊ຺ເຌຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ກງ຺ເກຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ສຸນເຂຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ພ຺ຍຄ຺ເຆຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ທີປີຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ສິງ຺ຄາເລຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ, ວິວິເຘຫິ ວາ ປາຓກຊາເຕຫິ ຂຊ຺ຊມານໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ປຸຣິມາ ສຸຠາ ວຓ຺ຓນິຠາ ສາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອາທີນໂວ ປາຕຸຠູໂຕຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປານໍ ອາທີນໂວ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕເມວ ຠຄິນິໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ – ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ສມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ, ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ນິມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ, ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ອປຄຕມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ, ອຏ຺ຐິການິ ອປຄຕສມ຺ພນ຺ຘານິ ທິສາວິທິສາວິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ – ອຎ຺ເຎນ ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ປາທຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ອູຣຸຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ກຏິຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ຜາສຸກຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ປິຏ຺ຐິຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ຄີວຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ຫນຸກຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ທນ຺ຕຏ຺ຐິກໍ, ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ປຸຣິມາ ສຸຠາ ວຓ຺ຓນິຠາ ສາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອາທີນໂວ ປາຕຸຠູໂຕຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປານໍ ອາທີນໂວ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕເມວ ຠຄິນິໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ – ອຏ຺ຐິການິ ເສຕານິ ສງ຺ຂວຓ຺ຓປຏິຠາຄານິ, ອຏ຺ຐິການິ ປຸຎ຺ຊກິຕານິ ເຕໂຣວສ຺ສິການິ, ອຏ຺ຐິການິ ປູຕີນິ ຈຸຓ຺ຓກຊາຕານິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ປຸຣິມາ ສຸຠາ ວຓ຺ຓນິຠາ ສາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອາທີນໂວ ປາຕຸຠູໂຕຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປານໍ ອາທີນໂວ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູເປສຸ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ – ອິທໍ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ເອວໍ ຣູປານໍ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ ເຕ ວຕ ສາມໍ ວາ ຣູເປ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຣໍ ວາ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຣູເປ ປຣິຊານິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ເອວໍ ຣູປານໍ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ຕິ ເຕ ວຕ ສາມໍ ວາ ຣູເປ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ປຣໍ ວາ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຣູເປ ປຣິຊານິສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

໑໗໓. ‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ອສ຺ສາໂທ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ; ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອພ຺ຍາພຊ຺ຌປຣມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ອສ຺ສາທໍ ວທາມິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ; ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ອພ຺ຍາພຊ຺ຌປຣມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ອສ຺ສາທໍ ວທາມິ.

໑໗໔. ‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ອາທີນໂວ? ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ – ອຍໍ ເວທນານໍ ອາທີນໂວ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາສຸ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ, ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ – ອິທໍ ເວທນານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ເອວໍ ເວທນານໍ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ, ເຕ ວຕ ສາມໍ ວາ ເວທນໍ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຣໍ ວາ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ເວທນໍ ປຣິຊານິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ເອວໍ ເວທນານໍ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ຕິ ເຕ ວຕ ສາມໍ ວາ ເວທນໍ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຣໍ ວາ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ເວທນໍ ປຣິຊານິສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ຈູຬທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ – ‘ໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ໂທໂສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ໂມໂຫ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈາຫໍ [ເອວໍປາຫໍ (ກ.)], ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ – ‘ໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ໂທໂສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ໂມໂຫ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ເອກທາ ໂລຠຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ໂກສຸ ນາມ ເມ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີໂນ ເຍນ ເມ ເອກທາ ໂລຠຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’’ຕິ.

໑໗໖. ‘‘ໂສ ເອວ ໂຂ ເຕ, ມຫານາມ, ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີໂນ ເຍນ ເຕ ເອກທາ ໂລຠຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ໂສ ຈ ຫິ ເຕ, ມຫານາມ, ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຫີໂນ ອຠວິສ຺ສ, ນ ຕ຺ວໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວເສຍ຺ຍາສິ, ນ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ເຕ, ມຫານາມ, ໂສ ເອວ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີໂນ ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສສິ, ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊສິ.

໑໗໗. ‘‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ [ພຫູປາຍາສາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ – ອິຕິ ເຈປິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ [ໂສວ (ກ.)] ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປີຕິສຸຂໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣໍ; ອຖ ໂຂ ໂສ ເນວ ຕາວ ອນາວຏ຺ຏີ ກາເມສຸ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປີຕິສຸຂໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣໍ; ອຖ ໂຂ ໂສ ອນາວຏ຺ຏີ ກາເມສຸ ໂຫຕິ.

‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂຂ, ມຫານາມ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ, ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ, ‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປີຕິສຸຂໍ ນາຊ຺ຌຄມໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣໍ; ອຖ ຂ຺ວາຫໍ ເນວ ຕາວ ອນາວຏ຺ຏີ ກາເມສຸ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ເມ, ມຫານາມ, ‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐໍ ອໂຫສິ, ໂສ ຈ [ໂສວ (ກ.)] ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປີຕິສຸຂໍ ອຊ຺ຌຄມໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣໍ; ອຖາຫໍ ອນາວຏ຺ຏີ ກາເມສຸ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ.

໑໗໘. ‘‘ໂກ ຈ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອສ຺ສາໂທ? ປຎ຺ຈິເມ, ມຫານາມ, ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ; ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ – ອິເມ ໂຂ, ມຫານາມ, ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ຍໍ ໂຂ, ມຫານາມ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ – ອຍໍ ກາມານໍ ອສ຺ສາໂທ.

‘‘ໂກ ຈ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ? ອິຘ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ສິປ຺ປຏ຺ຐາເນນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ – ຍທິ ມຸທ຺ທາຍ ຍທິ ຄຓນາຍ ຍທິ ສງ຺ຂາເນນ ຍທິ ກສິຍາ ຍທິ ວຓິຊ຺ຊາຍ ຍທິ ໂຄຣກ຺ເຂນ ຍທິ ອິສ຺ສຕ຺ເຖນ ຍທິ ຣາຊໂປຣິເສນ ຍທິ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນ, ສີຕສ຺ສ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີໍສປສມ຺ຜສ຺ເສຫິ ຣິສ຺ສມາໂນ ຂຸປ຺ປິປາສາຍ ມີຍມາໂນ; ອຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ ມຫານາມ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຆຏໂຕ ວາຍມໂຕ ເຕ ໂຠຄາ ນາຠິນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ‘ໂມຆໍ ວຕ ເມ ອຸຏ຺ຐານໍ, ອຜໂລ ວຕ ເມ ວາຍາໂມ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຆຏໂຕ ວາຍມໂຕ ເຕ ໂຠຄາ ອຠິນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ໂຠຄານໍ ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ – ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ໂຠເຄ ເນວ ຣາຊາໂນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ໂຈຣາ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຄ຺ຄິ ທເຫຍ຺ຍ, ນ ອຸທກໍ ວເຫຍ຺ຍ, ນ ອປ຺ປິຍາ ວາ ທາຍາທາ ຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອາຣກ຺ຂໂຕ ໂຄປຍໂຕ ເຕ ໂຠເຄ ຣາຊາໂນ ວາ ຫຣນ຺ຕິ, ໂຈຣາ ວາ ຫຣນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິ ວາ ທຫຕິ, ອຸທກໍ ວາ ວຫຕິ, ອປ຺ປິຍາ ວາ ທາຍາທາ ຫຣນ຺ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ຍມ຺ປິ ເມ ອໂຫສິ ຕມ຺ປິ ໂນ ນຕ຺ຖີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ຣາຊາໂນປິ ຣາຊູຫິ ວິວທນ຺ຕິ, ຂຕ຺ຕິຍາປິ ຂຕ຺ຕິເຍຫິ ວິວທນ຺ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິວທນ຺ຕິ, ຄຫປຕີປິ ຄຫປຕີຫິ ວິວທນ຺ຕິ, ມາຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ວິວທຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣາ ວິວທຕິ, ປິຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ວິວທຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ປິຕຣາ ວິວທຕິ, ຠາຕາປິ ຠາຕຣາ ວິວທຕິ, ຠາຕາປິ ຠຄິນິຍາ ວິວທຕິ, ຠຄິນີປິ ຠາຕຣາ ວິວທຕິ, ສຫາໂຍປິ ສຫາເຍນ ວິວທຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປາຓີຫິປິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເລຑ຺ຑູຫິປິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ, ທຓ຺ເຑຫິປິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ, ສຕ຺ເຖຫິປິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ມຣຓມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ, ອຸຠໂຕພ຺ຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕິ ອຸສູສຸປິ ຂິປ຺ປມາເນສຸ, ສຕ຺ຕີສຸປິ ຂິປ຺ປມານາສຸ, ອສີສຸປິ ວິຊ຺ໂຊຕລນ຺ເຕສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸສູຫິປິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕິຍາປິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ມຣຓມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ, ອທ຺ທາວເລປນາ ອຸປກາຣິໂຍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕິ ອຸສູສຸປິ ຂິປ຺ປມາເນສຸ, ສຕ຺ຕີສຸປິ ຂິປ຺ປມານາສຸ, ອສີສຸປິ ວິຊ຺ໂຊຕລນ຺ເຕສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸສູຫິປິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕິຍາປິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຉກຓກາຍປິ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ອຠິວຄ຺ເຄນປິ ໂອມທ຺ທນ຺ຕິ, ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ມຣຓມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ສນ຺ຘິມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ນິລ຺ໂລປມ຺ປິ ຫຣນ຺ຕິ, ເອກາຄາຣິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຣິປນ຺ເຖປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣນ຺ຕິ – ກສາຫິປິ ຕາເຬນ຺ຕິ, ເວຕ຺ເຕຫິປິ ຕາເຬນ຺ຕິ, ອຑ຺ຒທຓ຺ຑເກຫິປິ ຕາເຬນ຺ຕິ; ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ກຓ຺ຓມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ກຓ຺ຓນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ; ພິລງ຺ຄຖາລິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຣາຫຸມຸຂມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂຊຕິມາລິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອຣກວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຈີຣກວາສິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເຓຍ຺ຍກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ພຬິສມໍສິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ກຫາປຓິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ປລາລປີຐກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຕນປິ ເຕເລນ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ສຸນເຂຫິປິ ຂາທາເປນ຺ຕິ, ຊີວນ຺ຕມ຺ປິ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສນ຺ຕິ, ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ມຣຓມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ, ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ ສມ຺ປຣາຍິໂກ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ກາມານເມວ ເຫຕຸ.

໑໗໙. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ມຫານາມ, ສມຍໍ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣາມິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ນິຄຓ຺ຐາ [ນິຄນ຺ຖາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອິສິຄິລິປສ຺ເສ ກາຬສິລາຍໍ ອຸພ຺ຠຏ຺ຐກາ ໂຫນ຺ຕິ ອາສນປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ມຫານາມ, ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ອິສິຄິລິປສ຺ເສ ກາຬສິລາ ເຍນ ເຕ ນິຄຓ຺ຐາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ນິຄຓ຺ເຐ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ກິນ຺ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ນິຄຓ຺ຐາ ອຸພ຺ຠຏ຺ຐກາ ອາສນປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍຖາ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ມຫານາມ, ເຕ ນິຄຓ຺ຐາ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ອາວຸໂສ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ [ນາຖປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘‘ຈຣໂຕ ຈ ເມ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ໂວ [ອຕ຺ຖິ ໂຂ ໂຠ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ນິຄຓ຺ຐາ, ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໍ ອິມາຍ ກຏຸກາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ນິຊ຺ຊີເຣຖ [ນິຊ຺ຊເຣຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]; ຍໍ ປເນຕ຺ຖ [ມຍໍ ປເນຕ຺ຖ (ກ.)] ເອຕຣຫິ ກາເຍນ ສໍວຸຕາ ວາຈາຍ ສໍວຸຕາ ມນສາ ສໍວຸຕາ ຕໍ ອາຍຕິໍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອກຣຓໍ; ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕິຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ, ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ, ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕຎ຺ຈ ປນມ຺ຫາກໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ ເຈວ ຂມຕິ ຈ, ເຕນ ຈມ຺ຫ ອຕ຺ຕມນາ’ຕິ.

໑໘໐. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ມຫານາມ, ເຕ ນິຄຓ຺ເຐ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ອຫຸວມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ນ ນາຫຸວມ຺ຫາ’ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ອກຣມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ ນ ນາກຣມ຺ຫາ’ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ເອວຣູປໍ ວາ ເອວຣູປໍ ວາ ປາປກມ຺ມໍ ອກຣມ຺ຫາ’ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊີເຣຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕກມ຺ຫິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ນິຊ຺ຊິຓ຺ເຓ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’.

‘‘‘ອິຕິ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ນ ຊານາຖ – ອຫຸວມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ນ ນາຫຸວມ຺ຫາຕິ, ນ ຊານາຖ – ອກຣມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ ນ ນາກຣມ຺ຫາຕິ, ນ ຊານາຖ – ເອວຣູປໍ ວາ ເອວຣູປໍ ວາ ປາປກມ຺ມໍ ອກຣມ຺ຫາຕິ, ນ ຊານາຖ – ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊີເຣຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕກມ຺ຫິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ນິຊ຺ຊິຓ຺ເຓ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ນ ຊານາຖ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ເຍ ໂລເກ ລຸທ຺ທາ ໂລຫິຕປາຓິໂນ ກຸຣູຣກມ຺ມນ຺ຕາ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຈ຺ຈາຊາຕາ ເຕ ນິຄຓ຺ເຐສຸ ປພ຺ພຊນ຺ຕີ’ຕິ? ‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸເຂນ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ເຂນ ໂຂ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ; ສຸເຂນ ຈາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອຠວິສ຺ສ, ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ສຸຂໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ສຸຂວິຫາຣິຕໂຣ ອາຍສ຺ມຕາ ໂຄຕເມນາ’ຕິ.

‘‘‘ອທ຺ຘາຍສ຺ມນ຺ເຕຫິ ນິຄຓ຺ເຐຫິ ສຫສາ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາ ວາຈາ ຠາສິຕາ – ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸເຂນ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ເຂນ ໂຂ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ; ສຸເຂນ ຈາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອຠວິສ຺ສ, ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ສຸຂໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ສຸຂວິຫາຣິຕໂຣ ອາຍສ຺ມຕາ ໂຄຕເມນາ’’ຕິ. ອປິ ຈ ອຫເມວ ຕຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ໂກ ນຸ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ສຸຂວິຫາຣິຕໂຣ ຣາຊາ ວາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ອາຍສ຺ມາ ວາ ໂຄຕໂມ’ຕິ? ອທ຺ຘາວຸໂສ ໂຄຕມ, ອມ຺ເຫຫິ ສຫສາ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາ ວາຈາ ຠາສິຕາ, ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸເຂນ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ເຂນ ໂຂ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ; ສຸເຂນ ຈາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອຠວິສ຺ສ, ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ສຸຂໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ສຸຂວິຫາຣິຕໂຣ ອາຍສ຺ມຕາ ໂຄຕເມນາຕິ. ອປິ ຈ ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ, ອິທານິປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ປຸຈ຺ຉາມ – ໂກ ນຸ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ສຸຂວິຫາຣິຕໂຣ ຣາຊາ ວາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ອາຍສ຺ມາ ວາ ໂຄຕໂມ’ຕິ?

‘‘‘ເຕນ ຫາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຕຸມ຺ເຫວ ຕຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ໂວ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາຖ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ປໂຫຕິ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ, ອນິຎ຺ຊມາໂນ ກາເຍນ, ອຠາສມາໂນ ວາຈໍ, ສຕ຺ຕ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີ ວິຫຣິຕຸ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’.

‘‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ປໂຫຕິ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ, ອນິຎ຺ຊມາໂນ ກາເຍນ, ອຠາສມາໂນ ວາຈໍ, ຉ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ…ເປ… ປຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ… ຈຕ຺ຕາຣິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ… ຕີຓິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ… ທ຺ເວ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ… ເອກໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີ ວິຫຣິຕຸ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’.

‘‘‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ປໂຫມິ ອນິຎ຺ຊມາໂນ ກາເຍນ, ອຠາສມາໂນ ວາຈໍ, ເອກໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີ ວິຫຣິຕຸໍ. ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ປໂຫມິ ອນິຎ຺ຊມາໂນ ກາເຍນ, ອຠາສມາໂນ ວາຈໍ, ທ຺ເວ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ… ຕີຓິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ… ຈຕ຺ຕາຣິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ… ປຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ… ຉ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ… ສຕ຺ຕ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີ ວິຫຣິຕຸໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂກ ສຸຂວິຫາຣິຕໂຣ ຣາຊາ ວາ ມາຄໂຘ ເສນິໂຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ ອຫໍ ວາ’ຕິ? ‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາວ ໂຄຕໂມ ສຸຂວິຫາຣິຕໂຣ ຣຎ຺ຎາ ມາຄເຘນ ເສນິເຍນ ພິມ຺ພິສາເຣນາ’’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ຈູຬທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອນຸມານສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸສຸມາຣຄິເຣ [ສຸໍສຸມາຣຄິເຣ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປວາເຣຕິ ເຈປິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ວທນ຺ຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ວຈນີໂຍມ຺ຫິ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕຫີ’ຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພໂຈ, ໂທວຈສ຺ສກຣເຓຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອກ຺ຂໂມ ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ ອນຸສາສນິໍ, ອຖ ໂຂ ນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນ ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ຈ ອນຸສາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ຈ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ວິສ຺ສາສໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈາວຸໂສ, ໂທວຈສ຺ສກຣຓາ ຘມ຺ມາ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ໂຫຕິ ປຣວມ຺ຠີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ໂຫຕິ ປຣວມ຺ຠີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ໂກຘສາມນ຺ຕາ [ໂກຘສາມນ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕາ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕາ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ [ຈຸທິໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ປຏິປ຺ຜຣຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ປຏິປ຺ຜຣຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ອປສາເທຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ອປສາເທຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ປຈ຺ຈາໂຣເປຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ປຈ຺ຈາໂຣເປຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ນ ສມ຺ປາຍຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ນ ສມ຺ປາຍຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ປຬາສີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ປຬາສີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉຣີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉຣີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສໂຐ ໂຫຕິ ມາຍາວີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສໂຐ ໂຫຕິ ມາຍາວີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອຕິມານີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອຕິມານີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂທວຈສ຺ສກຣໂຓ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕາວຸໂສ, ໂທວຈສ຺ສກຣຓາ ຘມ຺ມາ.

໑໘໒. ‘‘ໂນ ເຈປິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປວາເຣຕິ – ‘ວທນ຺ຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ວຈນີໂຍມ຺ຫິ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕຫີ’ຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ສຸວໂຈ, ໂສວຈສ຺ສກຣເຓຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຂໂມ ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ ອນຸສາສນິໍ, ອຖ ໂຂ ນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ວຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ເຈວ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ອນຸສາສິຕພ຺ພຎ຺ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ວິສ຺ສາສໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈາວຸໂສ, ໂສວຈສ຺ສກຣຓາ ຘມ຺ມາ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ນ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ນ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ໂຫຕິ ອປຣວມ຺ຠີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ໂຫຕິ ອປຣວມ຺ຠີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ນ ໂກຘາຠິຠູໂຕ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ນ ໂກຘາຠິຠູໂຕ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ນ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ນ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ນ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ນ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ນ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕາ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ນ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕາ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ນປ຺ປຏິປ຺ຜຣຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ນປ຺ປຏິປ຺ຜຣຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ນ ອປສາເທຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ນ ອປສາເທຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ນ ປຈ຺ຈາໂຣເປຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ນ ປຈ຺ຈາໂຣເປຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ສມ຺ປາຍຕິ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ສມ຺ປາຍຕິ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ອປຬາສີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ອປຬາສີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອນິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ອມຈ຺ຉຣີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອນິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ອມຈ຺ຉຣີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອສໂຐ ໂຫຕິ ອມາຍາວີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອສໂຐ ໂຫຕິ ອມາຍາວີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອນຕິມານີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອນຕິມານີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອນາຘານຄ຺ຄາຫີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ. ຍມ຺ປາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ, ອນາຘານຄ຺ຄາຫີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ – ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ໂສວຈສ຺ສກຣໂຓ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕາວຸໂສ, ໂສວຈສ຺ສກຣຓາ ຘມ຺ມາ.

໑໘໓. ‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ອນຸມິນິຕພ຺ພໍ [ອນຸມານິຕພ຺ພໍ (ສີ.)] – ‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປາປິຈ຺ໂຉ, ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ປາປິຈ຺ໂຉ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ນ ປາປິຈ຺ໂຉ ຠວິສ຺ສາມິ, ນ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ປຣວມ຺ຠີ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ປຣວມ຺ຠີ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ຠວິສ຺ສາມິ ອປຣວມ຺ຠີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ໂກຘາຠິຠູໂຕ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ໂກຘໂນ ໂກຘາຠິຠູໂຕ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ນ ໂກຘໂນ ຠວິສ຺ສາມິ ນ ໂກຘາຠິຠູໂຕ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ໂກຘໂນ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ນ ໂກຘໂນ ຠວິສ຺ສາມິ ນ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ໂກຘໂນ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ນ ໂກຘໂນ ຠວິສ຺ສາມິ ນ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕາ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ໂກຘໂນ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕາ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ນ ໂກຘໂນ ຠວິສ຺ສາມິ ນ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ປຏິປ຺ຜຣຕິ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ປຏິປ຺ຜເຣຍ຺ຍໍ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ນປ຺ປຏິປ຺ຜຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ອປສາເທຕິ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ອປສາເທຍ຺ຍໍ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ນ ອປສາເທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ປຈ຺ຈາໂຣເປຕິ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ປຈ຺ຈາໂຣເປຍ຺ຍໍ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ນ ປຈ຺ຈາໂຣເປສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈເຣຍ຺ຍໍ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຍ຺ຍໍ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກເຣຍ຺ຍໍ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣິສ຺ສາມິ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມສ຺ສາມິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ນ ສມ຺ປາຍຕິ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ນ ສມ຺ປາເຍຍ຺ຍໍ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ສມ຺ປາຍິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ມກ຺ຂີ ປຬາສີ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ມກ຺ຂີ ປຬາສີ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອມກ຺ຂີ ຠວິສ຺ສາມິ ອປຬາສີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິສ຺ສຸກີ ມຈ຺ຉຣີ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ອິສ຺ສຸກີ ມຈ຺ຉຣີ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອນິສ຺ສຸກີ ຠວິສ຺ສາມິ ອມຈ຺ຉຣີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສໂຐ ມາຍາວີ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ສໂຐ ມາຍາວີ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອສໂຐ ຠວິສ຺ສາມິ ອມາຍາວີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຖທ຺ໂຘ ອຕິມານີ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ຖທ຺ໂຘ ອຕິມານີ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມິ ອນຕິມານີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

‘‘‘ໂຍ ຂ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ; ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນສ຺ສໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ອຫໍປາສ຺ສໍ ປເຣສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’ຕິ. ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ຠວິສ຺ສາມິ ອນາຘານຄ຺ຄາຫີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ.

໑໘໔. ‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ປາປິຈ຺ໂຉ, ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຂມ຺ຫິ, ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ນ ໂຂມ຺ຫິ ປາປິຈ຺ໂຉ, ນ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄໂຕ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ປຣວມ຺ຠີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ໂຂມ຺ຫິ ປຣວມ຺ຠີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ໂຂມ຺ຫິ ອປຣວມ຺ຠີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘໂນ ໂກຘາຠິຠູໂຕ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂກຘໂນ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ນ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘໂນ ໂກຘາຠິຠູໂຕ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘໂນ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ ‘ໂກຘໂນ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ ‘ນ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘໂນ ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘໂນ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂກຘໂນ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ນ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘໂນ ໂກຘເຫຕຸ ອຠິສງ຺ຄີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘໂນ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕາ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂກຘໂນ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕາ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ນ ໂຂມ຺ຫິ ໂກຘໂນ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕາ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ປຏິປ຺ຜຣາມີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ປຏິປ຺ຜຣາມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ນປ຺ປຏິປ຺ຜຣາມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ອປສາເທມີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ອປສາເທມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ໂຈທກໍ ນ ອປສາເທມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ປຈ຺ຈາໂຣເປມີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ປຈ຺ຈາໂຣເປມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ໂຈທກສ຺ສ ນ ປຈ຺ຈາໂຣເປມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣາມິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມມິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣມີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣາມິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມມິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣາມິ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມມິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທິໂຕ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ນ ສມ຺ປາຍາມີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ນ ສມ຺ປາຍາມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ໂຈທິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ໂຈທເກນ ອປທາເນ ສມ຺ປາຍາມີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ມກ຺ຂີ ປຬາສີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ມກ຺ຂີ ໂຂມ຺ຫິ ປຬາສີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອມກ຺ຂີ ໂຂມ຺ຫິ ອປຬາສີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ອິສ຺ສຸກີ ມຈ຺ຉຣີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອິສ຺ສຸກີ ໂຂມ຺ຫິ ມຈ຺ຉຣີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອນິສ຺ສຸກີ ໂຂມ຺ຫິ ອມຈ຺ຉຣີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ສໂຐ ມາຍາວີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ສໂຐ ໂຂມ຺ຫິ ມາຍາວີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອສໂຐ ໂຂມ຺ຫິ ອມາຍາວີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ຖທ຺ໂຘ ອຕິມານີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ຖທ຺ໂຘ ໂຂມ຺ຫິ ອຕິມານີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຕ຺ຖທ຺ໂຘ ໂຂມ຺ຫິ ອນຕິມານີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ’ຕິ? ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຂມ຺ຫິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຂມ຺ຫິ ອນາຘານຄ຺ຄາຫີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ’ຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ສເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ສພ຺ເພປິເມ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫີເນ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສພ຺ເພສໍເຍວ ອິເມສໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ສພ຺ເພປິເມ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ປຫີເນ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ, ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ, ທຫໂຣ ຍຸວາ ມຓ຺ຑນຊາຕິໂກ, ອາທາເສ ວາ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ, ອຈ຺ເຉ ວາ ອຸທກປຕ຺ເຕ, ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ, ສເຈ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ຣຊໍ ວາ ອງ຺ຄຓໍ ວາ, ຕສ຺ເສວ ຣຊສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄຓສ຺ສ ວາ ປຫານາຍ ວາຍມຕິ; ໂນ ເຈ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ຣຊໍ ວາ ອງ຺ຄຓໍ ວາ, ເຕເນວ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ – ‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວຕ ເມ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ສພ຺ເພປິເມ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫີເນ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສພ຺ເພສໍເຍວ ອິເມສໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ສພ຺ເພປິເມ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ປຫີເນ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ເຕນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ, ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ອນຸມານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ເຈໂຕຂິລສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ ອປ຺ປຫີນາ, ປຎ຺ຈ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ [ເຈຕໂສວິນິພທ຺ຘາ (ສີ.), ເຈໂຕວິນິພທ຺ຘາ (ສາຣຕ຺ຖທີປນີຏີກາ)] ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ໂສ ວຕິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຕມາສ຺ສ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ ອປ຺ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ປຐໂມ ເຈໂຕຂິໂລ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ…ເປ… ເອວມສ຺ສາຍໍ ທຸຕິໂຍ ເຈໂຕຂິໂລ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ…ເປ… ເອວມສ຺ສາຍໍ ຕຕິໂຍ ເຈໂຕຂິໂລ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ປສີທຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຈໂຕຂິໂລ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ອາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ຂິລຊາໂຕ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ອາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ຂິລຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ເຈໂຕຂິໂລ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ອິມາສ຺ສ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ ອປ຺ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໘໖. ‘‘ກຕມາສ຺ສ ປຎ຺ຈ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເມ ອວີຕຣາໂຄ [ອວິຄຕຣາໂຄ (ກຕ຺ຖຈິ)] ໂຫຕິ ອວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ອວິຄຕເປໂມ ອວິຄຕປິປາໂສ ອວິຄຕປຣິຬາໂຫ ອວິຄຕຕຓ຺ໂຫ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເມ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ ອວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ອວິຄຕເປໂມ ອວິຄຕປິປາໂສ ອວິຄຕປຣິຬາໂຫ ອວິຄຕຕຓ຺ໂຫ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ປຐໂມ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ໂຘ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວມສ຺ສາຍໍ ທຸຕິໂຍ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ໂຘ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣູເປ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວມສ຺ສາຍໍ ຕຕິໂຍ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ໂຘ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ໂຘ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ – ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ – ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ໂຘ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິມາສ຺ສ ປຎ຺ຈ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ ອປ຺ປຫີນາ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ໂສ ວຕິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

໑໘໗. ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ ປຫີນາ, ປຎ຺ຈ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ໂສ ວຕິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຕມາສ຺ສ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ນ ກງ຺ຂຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປສີທຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ນ ກງ຺ຂຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປສີທຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ປຐໂມ ເຈໂຕຂິໂລ ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ເມ ນ ກງ຺ຂຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປສີທຕິ…ເປ… ເອວມສ຺ສາຍໍ ທຸຕິໂຍ ເຈໂຕຂິໂລ ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ນ ກງ຺ຂຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປສີທຕິ…ເປ… ເອວມສ຺ສາຍໍ ຕຕິໂຍ ເຈໂຕຂິໂລ ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາຍ ນ ກງ຺ຂຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປສີທຕິ…ເປ… ເອວມສ຺ສາຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຈໂຕຂິໂລ ປຫີໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ນ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ນ ອນຕ຺ຕມໂນ [ອຕ຺ຕມໂນ (ສີ. ປີ.)] ອນາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ອຂິລຊາໂຕ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ນ ກຸປິໂຕ ໂຫຕິ ນ ອນຕ຺ຕມໂນ ອນາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ອຂິລຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ເຈໂຕຂິໂລ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ອິມາສ຺ສ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໘໘. ‘‘ກຕມາສ຺ສ ປຎ຺ຈ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເມ ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ ວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ວິຄຕເປໂມ ວິຄຕປິປາໂສ ວິຄຕປຣິຬາໂຫ ວິຄຕຕຓ຺ໂຫ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເມ ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ ວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ວິຄຕເປໂມ ວິຄຕປິປາໂສ ວິຄຕປຣິຬາໂຫ ວິຄຕຕຓ຺ໂຫ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ປຐໂມ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ໂຘ ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ…ເປ… ຣູເປ ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ…ເປ… ນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ໂຘ ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ – ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ – ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ ອາຕປ຺ປາຍ ອນຸໂຍຄາຍ ສາຕຈ຺ຈາຍ ປຘານາຍ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ໂຘ ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິມາສ຺ສ ປຎ຺ຈ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ ປຫີນາ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ໂສ ວຕິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

໑໘໙. ‘‘ໂສ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ວີຣິຍສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ຈິຕ຺ຕສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີເຍວ ປຎ຺ຈມີ. ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີປນ຺ນຣສງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອຠິນິພ຺ພິທາຍ, ຠພ຺ໂພ ສມ຺ໂພຘາຍ, ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາ. ຕານສ຺ສຸ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ ສມ຺ມາ ປຣິເສທິຕານິ ສມ຺ມາ ປຣິຠາວິຕານິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕິເມ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠພ຺ພາວ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊິຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິປນ຺ນຣສງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອຠິນິພ຺ພິທາຍ, ຠພ຺ໂພ ສມ຺ໂພຘາຍ, ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ອຘິຄມາຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ເຈໂຕຂິລສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວນປຕ຺ຖສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ວນປຕ຺ຖປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໙໑. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ, ຕສ຺ສ ເມ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາມິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຣຕ຺ຕິຠາຄໍ ວາ ທິວສຠາຄໍ ວາ ຕມ຺ຫາ ວນປຕ຺ຖາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ.

໑໙໒. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ອປ຺ປກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ. ຕສ຺ສ ເມ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາມິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ອປ຺ປກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຈີວຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ນ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ…ເປ… ນ ເສນາສນເຫຕຸ…ເປ… ນ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາມີ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຂາປິ ຕມ຺ຫາ ວນປຕ຺ຖາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ.

໑໙໓. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ, ເຕ ກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ. ຕສ຺ສ ເມ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາມິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຈີວຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ…ເປ… ນ ເສນາສນເຫຕຸ…ເປ… ນ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາມີ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຂາປິ ຕສ຺ມິໍ ວນປຕ຺ເຖ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

໑໙໔. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ອປ຺ປກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ. ຕສ຺ສ ເມ ອິມໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາມິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ອປ຺ປກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຍາວຊີວມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ວນປຕ຺ເຖ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

໑໙໕. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ …ເປ… ອຎ຺ຎຕຣໍ ນິຄມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣໍ ນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣໍ ຊນປທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ. ຕສ຺ສ ເມ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາມິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຣຕ຺ຕິຠາຄໍ ວາ ທິວສຠາຄໍ ວາ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນານຸພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ.

໑໙໖. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ, ເຕ ອປ຺ປກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ. ຕສ຺ສ ເມ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາມິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ອປ຺ປກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຈີວຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ…ເປ… ນ ເສນາສນເຫຕຸ…ເປ… ນ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນານຸປາປຸຓາມີ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຂາປິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນານຸພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ.

໑໙໗. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ. ຕສ຺ສ ເມ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາມິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຈີວຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ…ເປ… ນ ເສນາສນເຫຕຸ…ເປ… ນ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາມີ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຂາປິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນຸພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ນ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

໑໙໘. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ອປ຺ປກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ. ຕສ຺ສ ເມ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐິຕາ ເຈວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອສມາຫິຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາມິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ – ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣາ – ເຕ ອປ຺ປກສິເຣນ ສມຸທາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຍາວຊີວມ຺ປິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນຸພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ນ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ອປິ ປນຸຊ຺ຊມາເນນປີ’’ຕິ [ອປິ ປຓຸຊ຺ຊມາເນນາຕິ (?)].

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ວນປຕ຺ຖສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ມຫາວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ມຫາວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ເພລຸວລຏ຺ຐິກາຍ ມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ທຓ຺ຑປາຓິປິ ໂຂ ສກ຺ໂກ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ [ຊງ຺ຆວິຫາຣໍ (ກ.)] ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນ ເຍນ ມຫາວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ມຫາວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ເຍນ ເພລຸວລຏ຺ຐິກາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ທຓ຺ຑປາຓິ ສກ຺ໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍວາທີ ສມໂຓ ກິມກ຺ຂາຍີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາວາທີ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ນ ເກນຈິ ໂລເກ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຖາ ຈ ປນ ກາເມຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອກຖໍກຖິໍ ຉິນ຺ນກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຠວາຠເວ ວີຕຕຓ຺ຫໍ ສຎ຺ຎາ ນານຸເສນ຺ຕິ – ເອວໍວາທີ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອວມກ຺ຂາຍີ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ທຓ຺ຑປາຓິ ສກ຺ໂກ ສີສໍ ໂອກມ຺ເປຕ຺ວາ, ຊິວ຺ຫໍ ນິລ຺ລາເຬຕ຺ວາ, ຕິວິສາຂໍ ນລາຏິກໍ ນລາເຏ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ປກ຺ກາມິ.

໒໐໐. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ. ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ມຫາວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ ທິວາວິຫາຣາຍ. ມຫາວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ເພລຸວລຏ຺ຐິກາຍ ມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິໍ. ທຓ຺ຑປາຓິປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນ ເຍນ ມຫາວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ມຫາວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ເຍນ ເພລຸວລຏ຺ຐິກາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຓ຺ຑປາຓິ ສກ຺ໂກ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກິໍວາທີ ສມໂຓ ກິມກ຺ຂາຍີ’ຕິ?

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຓ຺ຑປາຓິໍ ສກ຺ກໍ ເອຕທໂວຈໍ – ຍຖາວາທີ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ນ ເກນຈິ ໂລເກ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຖາ ຈ ປນ ກາເມຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອກຖໍກຖິໍ ຉິນ຺ນກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຠວາຠເວ ວີຕຕຓ຺ຫໍ ສຎ຺ຎາ ນານຸເສນ຺ຕິ – ເອວໍວາທີ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອວມກ຺ຂາຍີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠິກ຺ຂເວ, ທຓ຺ຑປາຓິ ສກ຺ໂກ ສີສໍ ໂອກມ຺ເປຕ຺ວາ, ຊິວ຺ຫໍ ນິລ຺ລາເຬຕ຺ວາ, ຕິວິສາຂໍ ນລາຏິກໍ ນລາເຏ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ປກ຺ກາມີ’’ຕິ.

໒໐໑. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍວາທີ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ນ ເກນຈິ ໂລເກ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ? ກຖຎ຺ຈ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ກາເມຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອກຖໍກຖິໍ ຉິນ຺ນກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຠວາຠເວ ວີຕຕຓ຺ຫໍ ສຎ຺ຎາ ນານຸເສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕນິທານໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ. ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ປຏິຆານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ມານານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ຠວຣາຄານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ທຓ຺ຑາທານ-ສຕ຺ຖາທານ-ກລຫ-ວິຄ຺ຄຫ-ວິວາທ-ຕຸວໍຕຸວໍ-ເປສຸຎ຺ຎ-ມຸສາວາທານໍ. ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

໒໐໒. ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິທໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ, ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ – ‘ຍໂຕນິທານໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ. ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານໍ…ເປ… ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’ຕິ. ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ສຕ຺ຖຸ ເຈວ ສໍວຓ຺ຓິໂຕ ສມ຺ຠາວິໂຕ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ປໂຫຕິ ຈາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊິຕຸໍ. ຍໍນູນ ມຍໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກຈ຺ຈານໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກຈ຺ຈານໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິທໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ – ‘ຍໂຕນິທານໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ. ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານໍ…ເປ… ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕສໍ ໂນ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ອມ຺ຫາກໍ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ – ‘‘ຍໂຕນິທານໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ. ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານໍ…ເປ… ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠເຊຍ຺ຍາຕິ? ເຕສໍ ໂນ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ອມ຺ຫາກໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ສຕ຺ຖຸ ເຈວ ສໍວຓ຺ຓິໂຕ ສມ຺ຠາວິໂຕ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ, ປໂຫຕິ ຈາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊິຕຸໍ. ຍໍນູນ ມຍໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກຈ຺ຈານໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ວິຠຊຕາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ’’ຕິ.

໒໐໓. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ມູລໍ, ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຂນ຺ຘໍ, ສາຂາປລາເສ ສາຣໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ; ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຖຣິ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕ, ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຕິສິຕ຺ວາ, ອມ຺ເຫ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຖ. ໂສ ຫາວຸໂສ, ຠຄວາ ຊານໍ ຊານາຕິ, ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕິ, ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ ຎາຓຠູໂຕ ຘມ຺ມຠູໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ, ວຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິນ຺ເນຕາ, ອມຕສ຺ສ ທາຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສາມີ ຕຖາຄໂຕ. ໂສ ເຈວ ປເນຕສ຺ສ ກາໂລ ອໂຫສິ, ຍໍ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ. ຍຖາ ໂວ ຠຄວາ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ‘‘ອທ຺ຘາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຠຄວາ ຊານໍ ຊານາຕິ, ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕິ, ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ ຎາຓຠູໂຕ ຘມ຺ມຠູໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ, ວຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິນ຺ເນຕາ, ອມຕສ຺ສ ທາຕາ, ຘມ຺ມສ຺ສາມີ ຕຖາຄໂຕ. ໂສ ເຈວ ປເນຕສ຺ສ ກາໂລ ອໂຫສິ, ຍໍ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ. ຍຖາ ໂນ ຠຄວາ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາມ. ອປິ ຈາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ສຕ຺ຖຸ ເຈວ ສໍວຓ຺ຓິໂຕ ສມ຺ຠາວິໂຕ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ, ປໂຫຕິ ຈາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊິຕຸໍ. ວິຠຊຕາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ອຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ [ອຄຣຸກຕ຺ວາ (ສີ.), ອຄຣຸກຣິຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ. ປີ.)]. ‘‘ເຕນ ຫາວຸໂສ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກຈ຺ຈານສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເອຕທໂວຈ –

໒໐໔. ‘‘ຍໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ – ‘ຍໂຕນິທານໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານໍ…ເປ… ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’ຕິ, ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ –

‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈາວຸໂສ, ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ຍໍ ເວເທຕິ ຕໍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຍໍ ສຎ຺ຊານາຕິ ຕໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຍໍ ວິຕກ຺ເກຕິ ຕໍ ປປຎ຺ເຈຕິ, ຍໍ ປປຎ຺ເຈຕິ ຕໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍສຸ ຣູເປສຸ. ໂສຕຎ຺ຈາວຸໂສ, ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ເທ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ຆານຎ຺ຈາວຸໂສ, ປຏິຈ຺ຈ ຄນ຺ເຘ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ຊິວ຺ຫຎ຺ຈາວຸໂສ, ປຏິຈ຺ຈ ຣເສ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ກາຍຎ຺ຈາວຸໂສ, ປຏິຈ຺ຈ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມນຎ຺ຈາວຸໂສ, ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ຍໍ ເວເທຕິ ຕໍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຍໍ ສຎ຺ຊານາຕິ ຕໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຍໍ ວິຕກ຺ເກຕິ ຕໍ ປປຎ຺ເຈຕິ, ຍໍ ປປຎ຺ເຈຕິ ຕໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ໂສ ວຕາວຸໂສ, ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ສຕິ ຣູເປ ສຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ ສຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ເວທນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເວທນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ສຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ສຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ວິຕກ຺ກປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ວິຕກ຺ກປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາສມຸທາຈຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂສ ວຕາວຸໂສ, ໂສຕສ຺ມິໍ ສຕິ ສທ຺ເທ ສຕິ…ເປ… ຆານສ຺ມິໍ ສຕິ ຄນ຺ເຘ ສຕິ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ສຕິ ຣເສ ສຕິ…ເປ… ກາຍສ຺ມິໍ ສຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ສຕິ…ເປ… ມນສ຺ມິໍ ສຕິ ຘມ຺ເມ ສຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓ ສຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ເວທນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເວທນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ສຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ສຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ວິຕກ຺ກປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ວິຕກ຺ກປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາສມຸທາຈຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂສ ວຕາວຸໂສ, ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອສຕິ ຣູເປ ອສຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ ອສຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ເວທນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເວທນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ສຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ສຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ວິຕກ຺ກປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ວິຕກ຺ກປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາສມຸທາຈຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂສ ວຕາວຸໂສ, ໂສຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ສທ຺ເທ ອສຕິ…ເປ… ຆານສ຺ມິໍ ອສຕິ ຄນ຺ເຘ ອສຕິ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ອສຕິ ຣເສ ອສຕິ…ເປ… ກາຍສ຺ມິໍ ອສຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ອສຕິ…ເປ… ມນສ຺ມິໍ ອສຕິ ຘມ຺ເມ ອສຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓ ອສຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຜສ຺ສປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ເວທນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເວທນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ສຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ສຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ວິຕກ຺ກປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ວິຕກ຺ກປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາສມຸທາຈຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຍໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ – ‘ຍໂຕນິທານໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານໍ…ເປ… ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’ຕິ, ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ. ອາກງ຺ຂມານາ ຈ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ. ຍຖາ ໂນ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ.

໒໐໕. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກຈ຺ຈານສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຍໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ – ‘ຍໂຕນິທານໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ. ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານໍ…ເປ… ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ໂນ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ – ‘‘ຍໂຕນິທານໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ. ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ປຏິຆານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ມານານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ຠວຣາຄານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊານຸສຍານໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ທຓ຺ຑາທານ-ສຕ຺ຖາທານ-ກລຫ-ວິຄ຺ຄຫ-ວິວາທຕຸວໍຕຸວໍ-ເປສຸຎ຺ຎ-ມຸສາວາທານໍ. ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠເຊຍ຺ຍາ’ຕິ? ເຕສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ສຕ຺ຖຸ ເຈວ ສໍວຓ຺ຓິໂຕ ສມ຺ຠາວິໂຕ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ, ປໂຫຕິ ຈາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊິຕຸໍ, ຍໍນູນ ມຍໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກຈ຺ຈານໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິມ຺ຫ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກຈ຺ຈານໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິມ຺ຫ. ເຕສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ອິເມຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອຕ຺ໂຖ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາກຈ຺ຈາໂນ; ມຫາປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາກຈ຺ຈາໂນ. ມໍ ເຈປິ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ເອວເມວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍໍ ຍຖາ ຕໍ ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ພ຺ຍາກຕໍ. ເອໂສ ເຈເວຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຈ [ເອເວເມວ ຈ (ກ.)] ນໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປເຣໂຕ ມຘຸປິຓ຺ຑິກໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂສ ຍໂຕ ຍໂຕ ສາເຍຍ຺ຍ, ລເຠເຖວ ສາທຸຣສໍ ອເສຈນກໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຈຕໂສ ຠິກ຺ຂຸ ທພ຺ພຊາຕິໂກ, ຍໂຕ ຍໂຕ ອິມສ຺ສ ຘມ຺ມປຣິຍາຍສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ລເຠເຖວ ອຕ຺ຕມນຕໍ, ລເຠເຖວ ເຈຕໂສ ປສາທໍ. ໂກ ນາໂມ ອຍໍ [ໂກ ນາມາຍໍ (ສ຺ຍາ.)], ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ມຘຸປິຓ຺ຑິກປຣິຍາໂຍ ຕ຺ເວວ ນໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ທ຺ເວຘາວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຸພ຺ເພວ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ຈາຍໍ ກາມວິຕກ຺ໂກ ໂຍ ຈ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ໂຍ ຈ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ – ອິມໍ ເອກໍ ຠາຄມກາສິໍ; ໂຍ ຈາຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ໂຍ ຈ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ໂຍ ຈ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ – ອິມໍ ທຸຕິຍໍ ຠາຄມກາສິໍ.

໒໐໗. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາມິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ກາມວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ຈ ໂຂ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຎ຺ຎານິໂຣຘິໂກ ວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ’ [ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ’’ຕິ (?)]. ‘ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ‘ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ‘ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ‘ປຎ຺ຎານິໂຣຘິໂກ ວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ’ຕິປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ປຊຫເມວ [ອຕີຕກາລິກກິຣິຍາປທານິເຍວ] ວິໂນທເມວ [ອຕີຕກາລິກກິຣິຍາປທານິເຍວ] ພ຺ຍນ຺ຕເມວ [ພ຺ຍນ຺ເຕວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ນໍ ອກາສິໍ.

໒໐໘. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາມິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ຈ ໂຂ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຎ຺ຎານິໂຣຘິໂກ ວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ’. ‘ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ‘ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ‘ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ‘ປຎ຺ຎານິໂຣຘິໂກ ວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ’ຕິປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ປຊຫເມວ ວິໂນທເມວ ພ຺ຍນ຺ຕເມວ ນໍ ອກາສິໍ.

‘‘ຍຎ຺ຎເທວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸລມນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ນຕິ ໂຫຕິ ເຈຕໂສ. ກາມວິຕກ຺ກໍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸລມນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ, ປຫາສິ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກໍ, ກາມວິຕກ຺ກໍ ພຫຸລມກາສິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກາມວິຕກ຺ກາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ. ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸລມນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ, ປຫາສິ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ພຫຸລມກາສິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ສຣທສມເຍ ກິຏ຺ຐສມ຺ພາເຘ ໂຄປາລໂກ ຄາໂວ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ. ໂສ ຕາ ຄາໂວ ຕໂຕ ຕໂຕ ທຓ຺ເຑນ ອາໂກເຏຍ຺ຍ ປຏິໂກເຏຍ຺ຍ ສນ຺ນິຣຸນ຺ເຘຍ຺ຍ ສນ຺ນິວາເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ປສ຺ສຕິ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຄປາລໂກ ຕໂຕນິທານໍ ວຘໍ ວາ ພນ຺ຘນໍ ວາ ຊານິໍ ວາ ຄຣຫໍ ວາ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ທສໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ໂວທານປກ຺ຂໍ.

໒໐໙. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາມິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ຈ ໂຂ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘິໂກ ອວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ ນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ’. ຣຕ຺ຕິໍ ເຈປິ ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸວິຕກ຺ເກຍ຺ຍໍ ອນຸວິຈາເຣຍ຺ຍໍ, ເນວ ຕໂຕນິທານໍ ຠຍໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ທິວສໍ ເຈປິ ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸວິຕກ຺ເກຍ຺ຍໍ ອນຸວິຈາເຣຍ຺ຍໍ, ເນວ ຕໂຕນິທານໍ ຠຍໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ເຈປິ ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸວິຕກ຺ເກຍ຺ຍໍ ອນຸວິຈາເຣຍ຺ຍໍ, ເນວ ຕໂຕນິທານໍ ຠຍໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ອປິ ຈ ໂຂ ເມ ອຕິຈິຣໍ ອນຸວິຕກ຺ກຍໂຕ ອນຸວິຈາຣຍໂຕ ກາໂຍ ກິລເມຍ຺ຍ. ກາເຍ ກິລນ຺ເຕ [ກິລມນ຺ເຕ (ກ.)] ຈິຕ຺ຕໍ ອູຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ. ອູຫເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອາຣາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິມ຺ຫາຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປມິ ສນ຺ນິສາເທມິ ເອໂກທິໍ ກໂຣມິ [ເອໂກທິ ກໂຣມິ (ປີ.)] ສມາທຫາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ມາ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ອູຫຎ຺ຎີ’ຕິ [ອຸຄ຺ຆາຏີຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.), ອູຫນີຕິ (ປີ.)].

໒໑໐. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາມິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ຈ ໂຂ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘິໂກ ອວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ ນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ’. ຣຕ຺ຕິໍ ເຈປິ ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸວິຕກ຺ເກຍ຺ຍໍ ອນຸວິຈາເຣຍ຺ຍໍ, ເນວ ຕໂຕນິທານໍ ຠຍໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ທິວສໍ ເຈປິ ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸວິຕກ຺ເກຍ຺ຍໍ ອນຸວິຈາເຣຍ຺ຍໍ, ເນວ ຕໂຕນິທານໍ ຠຍໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ເຈປິ ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸວິຕກ຺ເກຍ຺ຍໍ ອນຸວິຈາເຣຍ຺ຍໍ, ເນວ ຕໂຕນິທານໍ ຠຍໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ອປິ ຈ ໂຂ ເມ ອຕິຈິຣໍ ອນຸວິຕກ຺ກຍໂຕ ອນຸວິຈາຣຍໂຕ ກາໂຍ ກິລເມຍ຺ຍ. ກາເຍ ກິລນ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ອູຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ. ອູຫເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອາຣາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິມ຺ຫາຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປມິ, ສນ຺ນິສາເທມິ, ເອໂກທິໍ ກໂຣມິ ສມາທຫາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ມາ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ອູຫຎ຺ຎີ’ຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຎເທວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸລມນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ນຕິ ໂຫຕິ ເຈຕໂສ. ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກຎ຺ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸລມນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ, ປຫາສິ ກາມວິຕກ຺ກໍ, ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກໍ ພຫຸລມກາສິ, ຕສ຺ສໍ ຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ. ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກຎ຺ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກຎ຺ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸລມນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ, ປຫາສິ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ພຫຸລມກາສິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ສພ຺ພສສ຺ເສສຸ ຄາມນ຺ຕສມ຺ຠເຕສຸ ໂຄປາລໂກ ຄາໂວ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕສ຺ສ ວາ ອພ຺ໂຠກາສຄຕສ຺ສ ວາ ສຕິກຣຓີຍເມວ ໂຫຕິ – ‘ເອຕາ [ເອເຕ (ກ.)] ຄາໂວ’ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິກຣຓີຍເມວ ອໂຫສິ – ‘ເອເຕ ຘມ຺ມາ’ຕິ.

໒໑໑. ‘‘ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍໍ ອໂຫສິ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫາສິໍ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທສິໍ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ.

໒໑໒. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐເມ ຍາເມ ປຐມາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ; ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

໒໑໓. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ…ເປ… ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ…ເປ… ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ, ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາມິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ທຸຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ; ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

໒໑໔. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ອໂຫສິ – ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ຕຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ; ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

໒໑໕. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຎ຺ເຎ ປວເນ ມຫນ຺ຕໍ ນິນ຺ນໍ ປລ຺ລລໍ. ຕເມນໍ ມຫາມິຄສງ຺ໂຆ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອນຕ຺ຖກາໂມ ອຫິຕກາໂມ ອໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມ. ໂສ ຍ຺ວາສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ເຂໂມ ໂສວຕ຺ຖິໂກ ປີຕິຄມນີໂຍ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປິທເຫຍ຺ຍ, ວິວເຣຍ຺ຍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ, ໂອທເຫຍ຺ຍ ໂອກຈຣໍ, ຐເປຍ຺ຍ ໂອກຈາຣິກໍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາມິຄສງ຺ໂຆ ອປເຣນ ສມເຍນ ອນຍພ຺ຍສນໍ [ອນຍພ຺ຍສນໍ ຕນຸຕ຺ຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ເສວ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫໂຕ ມິຄສງ຺ຆສ຺ສ ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອຕ຺ຖກາໂມ ຫິຕກາໂມ ໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມ. ໂສ ຍ຺ວາສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ເຂໂມ ໂສວຕ຺ຖິໂກ ປີຕິຄມນີໂຍ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ວິວເຣຍ຺ຍ, ປິທເຫຍ຺ຍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ, ອູຫເນຍ຺ຍ ໂອກຈຣໍ, ນາເສຍ຺ຍ ໂອກຈາຣິກໍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາມິຄສງ຺ໂຆ ອປເຣນ ສມເຍນ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

‘‘ອຸປມາ ໂຂ ເມ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນາຍ. ອຍໍ ເຈເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ມຫນ຺ຕໍ ນິນ຺ນໍ ປລ຺ລລນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ມຫາມິຄສງ຺ໂຆຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຸຣິໂສ ອນຕ຺ຖກາໂມ ອຫິຕກາໂມ ອໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຣສ຺ເສຕໍ ປາປິມໂຕ ອຘິວຈນໍ. ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ເສຕໍ ມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິວຈນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາອາຊີວສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວາຍາມສ຺ສ ມິຈ຺ຉາສຕິຍາ ມິຈ຺ຉາສມາຘິສ຺ສ. ໂອກຈໂຣຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທີຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂອກຈາຣິກາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖກາໂມ ຫິຕກາໂມ ໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ເຂໂມ ມຄ຺ໂຄ ໂສວຕ຺ຖິໂກ ປີຕິຄມນີໂຍຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິວຈນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ສມ຺ມາວາຈາຍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ສມ຺ມາສຕິຍາ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວໂຏ ມຍາ ເຂໂມ ມຄ຺ໂຄ ໂສວຕ຺ຖິໂກ ປີຕິຄມນີໂຍ, ປິຫິໂຕ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ, ອູຫໂຕ ໂອກຈໂຣ, ນາສິຕາ ໂອກຈາຣິກາ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາຣາ ກຣຓີຍໍ ສາວການໍ ຫິເຕສິນາ ອນຸກມ຺ປເກນ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ກຕໍ ໂວ ຕໍ ມຍາ. ເອຕານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ຂມູລານິ, ເອຕານິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານິ; ຌາຍຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ປມາທຕ຺ຖ; ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ. ອຍໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ທ຺ເວຘາວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ.

໑໐. ວິຕກ຺ກສຓ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຈ ນິມິຕ຺ຕານິ ກາເລນ ກາລໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕມ຺ຫາ ນິມິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ ກຸສລູປສໍຫິຕໍ. ຕສ຺ສ ຕມ຺ຫາ ນິມິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ກຸສລູປສໍຫິຕໍ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ [ເອໂກທິໂຠຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ສມາຘິຍຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ປລຄຓ຺ໂຑ ວາ ປລຄຓ຺ຑນ຺ເຕວາສີ ວາ ສຸຂຸມາຍ ອາຓິຍາ ໂອຬາຣິກໍ ອາຓິໍ ອຠິນິຫເນຍ຺ຍ ອຠິນີຫເຣຍ຺ຍ ອຠິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ [ອຠິນິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ (ສີ. ປີ.)]; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕມ຺ຫາ ນິມິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ ກຸສລູປສໍຫິຕໍ. ຕສ຺ສ ຕມ຺ຫາ ນິມິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ກຸສລູປສໍຫິຕໍ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ.

໒໑໗. ‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕມ຺ຫາ ນິມິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ກຸສລູປສໍຫິຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ອາທີນໂວ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ – ‘ອິຕິປິເມ ວິຕກ຺ກາ ອກຸສລາ, ອິຕິປິເມ ວິຕກ຺ກາ ສາວຊ຺ຊາ, ອິຕິປິເມ ວິຕກ຺ກາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ອາທີນວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ທຫໂຣ ຍຸວາ ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກ ອຫິກຸຓເປນ ວາ ກຸກ຺ກຸຣກຸຓເປນ ວາ ມນຸສ຺ສກຸຓເປນ ວາ ກຓ຺ເຐ ອາສຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຏິເຍຍ຺ຍ ຫຣາເຍຍ຺ຍ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕມ຺ຫາປິ ນິມິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ກຸສລູປສໍຫິຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ອາທີນໂວ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ – ‘ອິຕິປິເມ ວິຕກ຺ກາ ອກຸສລາ, ອິຕິປິເມ ວິຕກ຺ກາ ສາວຊ຺ຊາ, ອິຕິປິເມ ວິຕກ຺ກາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ອາທີນວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ.

໒໑໘. ‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕສມ຺ປິ ວິຕກ຺ການໍ ອາທີນວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ອສຕິອມນສິກາໂຣ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ອສຕິອມນສິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ອາປາຖຄຕານໍ ຣູປານໍ ອທສ຺ສນກາໂມ ອສ຺ສ; ໂສ ນິມີເລຍ຺ຍ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ອປໂລເກຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕສມ຺ປິ ວິຕກ຺ການໍ ອາທີນວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ, ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ.

໒໑໙. ‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕສມ຺ປິ ວິຕກ຺ການໍ ອສຕິອມນສິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຣສຓ຺ຐານໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຣສຓ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ສີຆໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ສີຆໍ ຄຈ຺ຉາມິ? ຍໍນູນາຫໍ ສຓິກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ສຓິກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ສຓິກໍ ຄຈ຺ຉາມິ? ຍໍນູນາຫໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ຐິໂຕ? ຍໍນູນາຫໍ ນິສີເທຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ນິສີເທຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ນິສິນ຺ໂນ? ຍໍນູນາຫໍ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ໂອຬາຣິກໍ ໂອຬາຣິກໍ ອິຣິຍາປຖໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ [ອຠິນິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ.)] ສຸຂຸມໍ ສຸຂຸມໍ ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕສມ຺ປິ ວິຕກ຺ການໍ ອສຕິອມນສິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ.

໒໒໐. ‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕສມ຺ປິ ວິຕກ຺ການໍ ວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຣສຓ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ທນ຺ເຕຠິທນ຺ຕມາຘາຍ [ທນ຺ເຕ + ອຠິທນ຺ຕໍ + ອາຘາຍາຕິ ຏີກາຍໍ ປທຈ຺ເຉໂທ, ທນ຺ເຕຠີຕິ ປເນຕ຺ຖ ກຣຓຕ຺ໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ] ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ ອຠິນິປ຺ປີເຬຕພ຺ພໍ ອຠິສນ຺ຕາເປຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ທນ຺ເຕຠິທນ຺ຕມາຘາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ອຠິນິປ຺ປີຬຍໂຕ ອຠິສນ຺ຕາປຍໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລວາ ປຸຣິໂສ ທຸພ຺ພລຕຣໍ ປຸຣິສໍ ສີເສ ວາ ຄເລ ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ອຠິນິປ຺ປີເຬຍ຺ຍ ອຠິສນ຺ຕາເປຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕສມ຺ປິ ວິຕກ຺ການໍ ວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຣສຓ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ທນ຺ເຕຠິທນ຺ຕມາຘາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ ອຠິນິປ຺ປີເຬຕພ຺ພໍ ອຠິສນ຺ຕາເປຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ທນ຺ເຕຠິທນ຺ຕມາຘາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ອຠິນິປ຺ປີຬຍໂຕ ອຠິສນ຺ຕາປຍໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ.

໒໒໑. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ [ຍໂຕ ຈ ໂຂ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ, ຕສ຺ສ ຕມ຺ຫາ ນິມິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ກຸສລູປສໍຫິຕໍ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເຕສມ຺ປິ ວິຕກ຺ການໍ ອາທີນວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເຕສມ຺ປິ ວິຕກ຺ການໍ ອສຕິອມນສິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເຕສມ຺ປິ ວິຕກ຺ການໍ ວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຣສຓ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ທນ຺ເຕຠິທນ຺ຕມາຘາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ອຠິນິປ຺ປີຬຍໂຕ ອຠິສນ຺ຕາປຍໂຕ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ຉນ຺ທູປສໍຫິຕາປິ ໂທສູປສໍຫິຕາປິ ໂມຫູປສໍຫິຕາປິ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ ເຕ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວສີ ວິຕກ຺ກປຣິຍາຍປເຖສຸ. ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ອາກງ຺ຂິສ຺ສຕິ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕິ, ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ນາກງ຺ຂິສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕິ. ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫໍ, ວິວຕ຺ຕຍິ [ວາວຕ຺ຕຍິ (ສີ. ປີ.)] ສໍໂຍຊນໍ, ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ວິຕກ຺ກສຓ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

ສີຫນາທວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຈູຬສີຫນາທໂລມຫໍສວໂຣ, ມຫາຈູຬທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘອນຸມານິກສຸຕ຺ຕໍ;

ຂິລປຕ຺ຖມຘຸປິຓ຺ຑິກທ຺ວິຘາວິຕກ຺ກ, ປຎ຺ຈນິມິຕ຺ຕກຖາ ປຸນ ວຄ຺ໂຄ.

໓. ໂອປມ຺ມວຄ຺ໂຄ

໑. ກກຈູປມສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕິເວລໍ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ສໍສຏ຺ໂຐ ອາຍສ຺ມາ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣຕິ – ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ເຕນາຍສ຺ມາ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣຕິ. ສເຈ ປນ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສມ຺ມຸຂາ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ເຕນ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ສໍສຏ຺ໂຐ ອາຍສ຺ມາ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕິເວລໍ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ສໍສຏ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣຕິ – ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ເຕນາຍສ຺ມາ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣຕິ. ສເຈ ປນ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສມ຺ມຸຂາ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ເຕນ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ສໍສຏ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

໒໒໓. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ມມ ວຈເນນ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕຫິ – ‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ, ອາວຸໂສ ຜຄ຺ຄຸນ, ອາມນ຺ເຕຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ, ອາວຸໂສ ຜຄ຺ຄຸນ, ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕິເວລໍ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣສິ? ເອວໍ ສໍສຏ຺ໂຐ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣສິ – ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸຍ຺ຫໍ ສມ຺ມຸຂາ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ເຕນ ຕ຺ວໍ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣສິ. ສເຈ ປນ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສມ຺ມຸຂາ ຕຸຍ຺ຫໍ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ເຕນ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ອຘິກຣຓມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ສໍສຏ຺ໂຐ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣສີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

໒໒໔. ‘‘ນ ໂຂ ເຕ ເອຕໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ປຕິຣູປໍ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕິເວລໍ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫເຣຍ຺ຍາສິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຜຄ຺ຄຸນ, ຕວ ເຈປິ ໂກຈິ ສມ຺ມຸຂາ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຣາປິ ຕ຺ວໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ເຍ ເຄຫສິຕາ [ເຄຫສ຺ສິຕາ (?)] ຉນ຺ທາ ເຍ ເຄຫສິຕາ ວິຕກ຺ກາ ເຕ ປຊເຫຍ຺ຍາສິ. ຕຕ຺ຣາປິ ເຕ, ຜຄ຺ຄຸນ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ເຈວ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ປາປິກໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສ຺ສາມິ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ຈ ວິຫຣິສ຺ສາມິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ນ ໂທສນ຺ຕໂຣ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຜຄ຺ຄຸນ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຜຄ຺ຄຸນ, ຕວ ເຈປິ ໂກຈິ ສມ຺ມຸຂາ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປາຓິນາ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ເລຑ຺ຑຸນາ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ທຓ຺ເຑນ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ສຕ຺ເຖນ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຣາປິ ຕ຺ວໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ເຍ ເຄຫສິຕາ ຉນ຺ທາ ເຍ ເຄຫສິຕາ ວິຕກ຺ກາ ເຕ ປຊເຫຍ຺ຍາສິ. ຕຕ຺ຣາປິ ເຕ, ຜຄ຺ຄຸນ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘ນ ເຈວ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ປາປິກໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສ຺ສາມິ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ຈ ວິຫຣິສ຺ສາມິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ນ ໂທສນ຺ຕໂຣ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຜຄ຺ຄຸນ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຜຄ຺ຄຸນ, ຕວ ເຈປິ ໂກຈິ ສມ຺ມຸຂາ ອວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຣາປິ ຕ຺ວໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ເຍ ເຄຫສິຕາ ຉນ຺ທາ ເຍ ເຄຫສິຕາ ວິຕກ຺ກາ ເຕ ປຊເຫຍ຺ຍາສິ. ຕຕ຺ຣາປິ ເຕ, ຜຄ຺ຄຸນ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘ນ ເຈວ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ປາປິກໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສ຺ສາມິ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ຈ ວິຫຣິສ຺ສາມິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ນ ໂທສນ຺ຕໂຣ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຜຄ຺ຄຸນ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຜຄ຺ຄຸນ, ຕວ ເຈປິ ໂກຈິ ປາຓິນາ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ເລຑ຺ຑຸນາ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ທຓ຺ເຑນ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ສຕ຺ເຖນ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຣາປິ ຕ຺ວໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ເຍ ເຄຫສິຕາ ຉນ຺ທາ ເຍ ເຄຫສິຕາ ວິຕກ຺ກາ ເຕ ປຊເຫຍ຺ຍາສິ. ຕຕ຺ຣາປິ ເຕ, ຜຄ຺ຄຸນ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘ນ ເຈວ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ປາປິກໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສ຺ສາມິ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ຈ ວິຫຣິສ຺ສາມິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ນ ໂທສນ຺ຕໂຣ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຜຄ຺ຄຸນ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

໒໒໕. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຣາຘຍິໍສຸ ວຕ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ເອກໍ ສມຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິໍ – ອຫໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາສນໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ. ເອກາສນໂຠຊນໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານາມິ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ. ເອຖ ຕຸມ຺ເຫປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາສນໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຖ. ເອກາສນໂຠຊນໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານິສ຺ສຖ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈາຕິ. ນ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອນຸສາສນີ ກຣຓີຍາ ອໂຫສິ; ສຕຸປ຺ປາທກຣຓີຍເມວ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອໂຫສິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠູມິຍໍ ຈຕຸມຫາປເຖ ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ ຐິໂຕ ໂອຘສ຺ຕປໂຕໂທ. ຕເມນໍ ທກ຺ໂຂ ໂຍຄ຺ຄາຈຣິໂຍ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ, ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ຣສ຺ມິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ປໂຕທໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ເຍນິຈ຺ຉກໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ສາເຣຍ຺ຍປິ ປຈ຺ຈາສາເຣຍ຺ຍປິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ເມ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອນຸສາສນີ ກຣຓີຍາ ອໂຫສິ, ສຕຸປ຺ປາທກຣຓີຍເມວ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ອກຸສລໍ ປຊຫຖ, ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອາໂຍຄໍ ກໂຣຖ. ເອວຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫປິ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຖ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ມຫນ຺ຕໍ ສາລວນໍ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ເອຬຓ຺ເຑຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອຕ຺ຖກາໂມ ຫິຕກາໂມ ໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມ. ໂສ ຍາ ຕາ ສາລລຏ຺ຐິໂຍ ກຸຏິລາ ໂອຊາປຫຣຓິໂຍ [ໂອຊຫຣຓິໂຍ (ກ.)] ຕາ ເຉຕ຺ວາ [ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ພຫິທ຺ຘາ ນີຫເຣຍ຺ຍ, ອນ຺ໂຕວນໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ ວິໂສເຘຍ຺ຍ. ຍາ ປນ ຕາ ສາລລຏ຺ຐິໂຍ ອຸຊຸກາ ສຸຊາຕາ ຕາ ສມ຺ມາ ປຣິຫເຣຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາລວນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ອກຸສລໍ ປຊຫຖ, ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອາໂຍຄໍ ກໂຣຖ. ເອວຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫປິ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຖ.

໒໒໖. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມິສ຺ສາເຍວ ສາວຕ຺ຖິຍາ ເວເທຫິກາ ນາມ ຄຫປຕານີ ອໂຫສິ. ເວເທຫິກາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄຫປຕານິຍາ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ໂສຣຕາ ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ, ນິວາຕາ ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ, ອຸປສນ຺ຕາ ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ’ຕິ. ເວເທຫິກາຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄຫປຕານິຍາ ກາຬີ ນາມ ທາສີ ອໂຫສິ ທກ຺ຂາ ອນລສາ ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຬິຍາ ທາສິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ອຍ຺ຍາຍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘‘ໂສຣຕາ ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ, ນິວາຕາ ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ, ອຸປສນ຺ຕາ ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ’’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ອຍ຺ຍາ ສນ຺ຕໍເຍວ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂກປໍ ນ ປາຕຸກໂຣຕິ ອຸທາຫຸ ອສນ຺ຕໍ ອຸທາຫຸ ມຍ຺ຫເມເວເຕ [ມຍ຺ເຫເວເຕ (ສີ. ປີ.)] ກມ຺ມນ຺ຕາ ສຸສໍວິຫິຕາ ເຍນ ເມ ອຍ຺ຍາ ສນ຺ຕໍເຍວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂກປໍ ນ ປາຕຸກໂຣຕິ, ໂນ ອສນ຺ຕໍ? ຍໍນູນາຫໍ ອຍ຺ຍໍ ວີມໍເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຬີ ທາສີ ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ ກາຬິໍ ທາສິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເຫ ເຊ ກາຬີ’ຕິ. ‘ກິໍ, ອຍ຺ເຍ’ຕິ? ‘ກິໍ, ເຊ, ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີ’ຕິ? ‘ນ ຂ຺ວຍ຺ເຍ [ນ ໂຂ ອຍ຺ເຍ (ສີ. ປີ.)], ກິຎ຺ຈີ’ຕິ. ‘ໂນ ວຕ ເຣ ກິຎ຺ຈິ, ປາປິ ທາສິ [ປາປທາສິ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີ’ຕິ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ຠາກຸຏິໍ [ຠູກຸຏິໍ (ສີ. ປີ.), ຠກຸຏີໍ (ສ຺ຍາ.)] ອກາສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຬິຍາ ທາສິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ເມ ອຍ຺ຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂກປໍ ນ ປາຕຸກໂຣຕິ, ໂນ ອສນ຺ຕໍ; ມຍ຺ຫເມເວເຕ ກມ຺ມນ຺ຕາ ສຸສໍວິຫິຕາ, ເຍນ ເມ ອຍ຺ຍາ ສນ຺ຕໍເຍວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂກປໍ ນ ປາຕຸກໂຣຕິ, ໂນ ອສນ຺ຕໍ. ຍໍນູນາຫໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຍ຺ຍໍ ວີມໍເສຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຬີ ທາສີ ທິວາຕຣໍເຍວ ອຸຏ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ ກາຬິໍ ທາສິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເຫ ເຊ, ກາຬີ’ຕິ. ‘ກິໍ, ອຍ຺ເຍ’ຕິ? ‘ກິໍ, ເຊ, ທິວາຕຣໍ ອຸຏ຺ຐາສີ’ຕິ? ‘ນ ຂ຺ວຍ຺ເຍ, ກິຎ຺ຈີ’ຕິ. ‘ໂນ ວຕ ເຣ ກິຎ຺ຈິ, ປາປິ ທາສິ, ທິວາຕຣໍ ອຸຏ຺ຐາສີ’ຕິ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ອນຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຬິຍາ ທາສິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ເມ ອຍ຺ຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂກປໍ ນ ປາຕຸກໂຣຕິ, ໂນ ອສນ຺ຕໍ. ມຍ຺ຫເມເວເຕ ກມ຺ມນ຺ຕາ ສຸສໍວິຫິຕາ, ເຍນ ເມ ອຍ຺ຍາ ສນ຺ຕໍເຍວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂກປໍ ນ ປາຕຸກໂຣຕິ, ໂນ ອສນ຺ຕໍ. ຍໍນູນາຫໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຍ຺ຍໍ ວີມໍເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຬີ ທາສີ ທິວາຕຣໍເຍວ ອຸຏ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ ກາຬິໍ ທາສິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເຫ ເຊ, ກາຬີ’ຕິ. ‘ກິໍ, ອຍ຺ເຍ’ຕິ? ‘ກິໍ, ເຊ, ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີ’ຕິ? ‘ນ ຂ຺ວຍ຺ເຍ, ກິຎ຺ຈີ’ຕິ. ‘ໂນ ວຕ ເຣ ກິຎ຺ຈິ, ປາປິ ທາສິ, ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີ’ຕິ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ອຄ຺ຄຬສູຈິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີເສ ປຫາຣໍ ອທາສິ, ສີສໍ ໂວຠິນ຺ທິ [ວິ + ອວ + ຠິນ຺ທິ = ໂວຠິນ຺ທິ]. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຬີ ທາສີ ຠິນ຺ເນນ ສີເສນ ໂລຫິເຕນ ຄລນ຺ເຕນ ປຏິວິສ຺ສການໍ ອຸຊ຺ຌາເປສິ – ‘ປສ຺ສຖຍ຺ເຍ, ໂສຣຕາຍ ກມ຺ມໍ; ປສ຺ສຖຍ຺ເຍ, ນິວາຕາຍ ກມ຺ມໍ, ປສ຺ສຖຍ຺ເຍ, ອຸປສນ຺ຕາຍ ກມ຺ມໍ! ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ເອກທາສິກາຍ ທິວາ ອຸຏ຺ຐາສີຕິ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ອຄ຺ຄຬສູຈິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີເສ ປຫາຣໍ ທສ຺ສຕິ, ສີສໍ ໂວຠິນ຺ທິສ຺ສຕີ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວເທຫິກາຍ ຄຫປຕານິຍາ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ປາປໂກ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ – ‘ຈຓ຺ຑີ ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ, ອນິວາຕາ ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ, ອນຸປສນ຺ຕາ ເວເທຫິກາ ຄຫປຕານີ’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ຕາວເທວ ໂສຣຕໂສຣໂຕ ໂຫຕິ ນິວາຕນິວາໂຕ ໂຫຕິ ອຸປສນ຺ຕູປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ຍາວ ນ ອມນາປາ ວຈນປຖາ ຜຸສນ຺ຕິ. ຍໂຕ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ອມນາປາ ວຈນປຖາ ຜຸສນ຺ຕິ, ອຖ ຠິກ຺ຂຸ ‘ໂສຣໂຕ’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ‘ນິວາໂຕ’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ‘ອຸປສນ຺ໂຕ’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນາຫໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ‘ສຸວໂຈ’ຕິ ວທາມິ ໂຍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣເຫຕຸ ສຸວໂຈ ໂຫຕິ, ໂສວຈສ຺ສຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ອລຠມາໂນ ນ ສຸວໂຈ ໂຫຕິ, ນ ໂສວຈສ຺ສຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍເຍວ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມໍ ມາເນນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມໍ ປູເຊນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ [ຘມ຺ມໍ ເຍວ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສຸວໂຈ ໂຫຕິ, ໂສວຈສ຺ສຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕມຫໍ ‘ສຸວໂຈ’ຕິ ວທາມິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຘມ຺ມໍເຍວ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕາ, ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕາ, ຘມ຺ມໍ ມາເນນ຺ຕາ, ຘມ຺ມໍ ປູເຊນ຺ຕາ, ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມານາ ສຸວຈາ ຠວິສ຺ສາມ, ໂສວຈສ຺ສຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໒໒໗. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈນປຖາ ເຍຫິ ໂວ ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ກາເລນ ວາ ອກາເລນ ວາ; ຠູເຕນ ວາ ອຠູເຕນ ວາ; ສຓ຺ເຫນ ວາ ຜຣຸເສນ ວາ; ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວາ ໂທສນ຺ຕຣາ ວາ. ກາເລນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ອກາເລນ ວາ; ຠູເຕນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ອຠູເຕນ ວາ; ສຓ຺ເຫນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ຜຣຸເສນ ວາ; ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ໂທສນ຺ຕຣາ ວາ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ເຈວ ໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ປາປິກໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສ຺ສາມ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ຈ ວິຫຣິສ຺ສາມ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ, ນ ໂທສນ຺ຕຣາ. ຕຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ [ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ (ກ.) ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຕິກນິປາຕຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໒໒໘. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸທາລປິຏກໍ [ກຸທ຺ທາລປິຏກໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອາທາຍ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ ອິມໍ ມຫາປຖວິໍ ອປຖວິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ວິຂເຓຍ຺ຍ [ຂເຓຍ຺ຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ວິກິເຣຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ໂອຏ຺ຐຸເຠຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ໂອມຸຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ‘ອປຖວີ ຠວສິ, ອປຖວີ ຠວສີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອິມໍ ມຫາປຖວິໍ ອປຖວິໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອຍຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຖວີ ຄມ຺ຠີຣາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ. ສາ ນ ສຸກຣາ ອປຖວີ ກາຕຸໍ; ຍາວເທວ ຈ ປນ ໂສ ປຸຣິໂສ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈິເມ ວຈນປຖາ ເຍຫິ ໂວ ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ກາເລນ ວາ ອກາເລນ ວາ; ຠູເຕນ ວາ ອຠູເຕນ ວາ; ສຓ຺ເຫນ ວາ ຜຣຸເສນ ວາ; ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວາ ໂທສນ຺ຕຣາ ວາ. ກາເລນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ອກາເລນ ວາ; ຠູເຕນ ວາ ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ອຠູເຕນ ວາ; ສຓ຺ເຫນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ຜຣຸເສນ ວາ; ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ໂທສນ຺ຕຣາ ວາ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ເຈວ ໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ປາປິກໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສ຺ສາມ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ຈ ວິຫຣິສ຺ສາມ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ນ ໂທສນ຺ຕຣາ. ຕຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ປຖວິສເມນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໒໒໙. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ລາຂໍ ວາ ຫລິທ຺ທິໍ ວາ ນີລໍ ວາ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐໍ ວາ ອາທາຍ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ອາກາເສ ຣູປໍ ລິຂິສ຺ສາມິ, ຣູປປາຕຸຠາວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອິມສ຺ມິໍ ອາກາເສ ຣູປໍ ລິເຂຍ຺ຍ, ຣູປປາຕຸຠາວໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອຍຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອາກາໂສ ອຣູປີ ອນິທສ຺ສໂນ. ຕຕ຺ຖ ນ ສຸກຣໍ ຣູປໍ ລິຂິຕຸໍ, ຣູປປາຕຸຠາວໍ ກາຕຸໍ; ຍາວເທວ ຈ ປນ ໂສ ປຸຣິໂສ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈິເມ ວຈນປຖາ ເຍຫິ ໂວ ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ກາເລນ ວາ ອກາເລນ ວາ …ເປ… ‘ນ ເຈວ… ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອາກາສສເມນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໒໓໐. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອາທິຕ຺ຕໍ ຕິຓຸກ຺ກໍ ອາທາຍ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ ອິມາຍ ອາທິຕ຺ຕາຍ ຕິຓຸກ຺ກາຍ ຄງ຺ຄໍ ນທິໍ ສນ຺ຕາເປສ຺ສາມິ ສໍປຣິຕາເປສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອາທິຕ຺ຕາຍ ຕິຓຸກ຺ກາຍ ຄງ຺ຄໍ ນທິໍ ສນ຺ຕາເປຍ຺ຍ ສໍປຣິຕາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ຄງ຺ຄາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນທີ ຄມ຺ຠີຣາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ. ສາ ນ ສຸກຣາ ອາທິຕ຺ຕາຍ ຕິຓຸກ຺ກາຍ ສນ຺ຕາເປຕຸໍ ສໍປຣິຕາເປຕຸໍ; ຍາວເທວ ຈ ປນ ໂສ ປຸຣິໂສ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈິເມ ວຈນປຖາ ເຍຫິ ໂວ ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ກາເລນ ວາ ອກາເລນ ວາ…ເປ… ‘ນ ເຈວ… ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ຄງ຺ຄາສເມນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໒໓໑. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພິຬາຣຠສ຺ຕາ ມທ຺ທິຕາ ສຸມທ຺ທິຕາ ສຸປຣິມທ຺ທິຕາ, ມຸທຸກາ ຕູລິນີ ຉິນ຺ນສສ຺ສຣາ ຉິນ຺ນຠພ຺ຠຣາ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຏ຺ຐໍ ວາ ກຖລໍ [ກຐລໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ວາ ອາທາຍ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ ອິມໍ ພິຬາຣຠສ຺ຕໍ ມທ຺ທິຕໍ ສຸມທ຺ທິຕໍ ສຸປຣິມທ຺ທິຕໍ, ມຸທຸກໍ ຕູລິນິໍ, ຉິນ຺ນສສ຺ສຣໍ ຉິນ຺ນຠພ຺ຠຣໍ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຖເລນ ວາ ສຣສຣໍ ກຣິສ຺ສາມິ ຠຣຠຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອມຸໍ ພິຬາຣຠສ຺ຕໍ ມທ຺ທິຕໍ ສຸມທ຺ທິຕໍ ສຸປຣິມທ຺ທິຕໍ, ມຸທຸກໍ ຕູລິນິໍ, ຉິນ຺ນສສ຺ສຣໍ ຉິນ຺ນຠພ຺ຠຣໍ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຖເລນ ວາ ສຣສຣໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຠຣຠຣໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອມຸ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ພິຬາຣຠສ຺ຕາ ມທ຺ທິຕາ ສຸມທ຺ທິຕາ ສຸປຣິມທ຺ທິຕາ, ມຸທຸກາ ຕູລິນີ, ຉິນ຺ນສສ຺ສຣາ ຉິນ຺ນຠພ຺ຠຣາ. ສາ ນ ສຸກຣາ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຖເລນ ວາ ສຣສຣໍ ກາຕຸໍ ຠຣຠຣໍ ກາຕຸໍ; ຍາວເທວ ຈ ປນ ໂສ ປຸຣິໂສ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈິເມ ວຈນປຖາ ເຍຫິ ໂວ ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ກາເລນ ວາ ອກາເລນ ວາ; ຠູເຕນ ວາ ອຠູເຕນ ວາ; ສຓ຺ເຫນ ວາ ຜຣຸເສນ ວາ; ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວາ ໂທສນ຺ຕຣາ ວາ. ກາເລນ ວາ ຠິກ຺ຂເວ ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ອກາເລນ ວາ; ຠູເຕນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ອຠູເຕນ ວາ; ສຓ຺ເຫນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ຜຣຸເສນ ວາ; ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວທມານາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ໂທສນ຺ຕຣາ ວາ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ເຈວ ໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ປາປິກໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສ຺ສາມ ຫິຕານຸກມ຺ປີ ຈ ວິຫຣິສ຺ສາມ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ນ ໂທສນ຺ຕຣາ. ຕຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ພິຬາຣຠສ຺ຕາສເມນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໒໓໒. ‘‘ອຸຠໂຕທຓ຺ຑເກນ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກກເຈນ ໂຈຣາ ໂອຈຣກາ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ໂອກນ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣາປິ ໂຍ ມໂນ ປທູເສຍ຺ຍ, ນ ເມ ໂສ ເຕນ ສາສນກໂຣ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ເຈວ ໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ປາປິກໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສ຺ສາມ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ຈ ວິຫຣິສ຺ສາມ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ນ ໂທສນ຺ຕຣາ. ຕຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມ ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໒໓໓. ‘‘ອິມຎ຺ຈ [ອິມຎ຺ເຈ (?)] ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ກກຈູປມໍ ໂອວາທໍ ອຠິກ຺ຂຓໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍາຖ. ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ວຈນປຖໍ, ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ນາຘິວາເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ກກຈູປມໍ ໂອວາທໍ ອຠິກ຺ຂຓໍ ມນສິກໂຣຖ. ຕໍ ໂວ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ກກຈູປມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພສ຺ສ [ຄນ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພສ຺ສ (ກ.)] ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’ຕິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ – ‘‘ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ກິຣ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພສ຺ສ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເຕ, ອາວຸໂສ ອຣິຏ຺ຐ, ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍພ຺ຍາໂຂ [ເອວໍ ໂຂ (?) ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາເຍວສ຺ສ ‘‘ເອວໍພ຺ຍາໂຂ’’ຕິ] ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ເອຕສ຺ມາ ປາປກາ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຕຸກາມາ ສມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ສມນຸຄາຫນ຺ຕິ [ສມນຸຄ຺ຄາຫນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)] ສມນຸຠາສນ຺ຕິ – ‘‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ ອຣິຏ຺ຐ, ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ; ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ [ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນໍ (ກ.)], ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອເນກປຣິຍາເຍນາວຸໂສ ອຣິຏ຺ຐ, ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ, ອລຎ຺ຈ ປນ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍ. ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ,ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ…ເປ… ມໍສເປສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ສຸປິນກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ຍາຈິຕກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ອສິສູນູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ສປ຺ປສິຣູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນ ສມນຸຄາຫິຍມາໂນ [ສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມາໂນ (ສ຺ຍາ. ວິນເຍປິ)] ສມນຸຠາສິຍມາໂນ ຕເທວ [ຕເຖວ ຕໍ (ວິນເຍ)] ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ຖາມສາ ປຣາມາສາ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣຕິ – ‘‘ເອວໍພ຺ຍາໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’ຕິ.

໒໓໕. ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ນາສກ຺ຂິໍສຸ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ເອຕສ຺ມາ ປາປກາ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພສ຺ສ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ. ອສ຺ສຸມ຺ຫ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ກິຣ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພສ຺ສ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ເຕນຸປສງ຺ກມິມ຺ຫ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ເອຕທໂວຈຸມ຺ຫ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເຕ, ອາວຸໂສ ອຣິຏ຺ຐ, ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ?

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ອມ຺ເຫ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອວໍພ຺ຍາໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ເອຕສ຺ມາ ປາປກາ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຕຸກາມາ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິມ຺ຫ ສມນຸຄາຫິມ຺ຫ ສມນຸຠາສິມ຺ຫ – ‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ ອຣິຏ຺ຐ, ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ; ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອເນກປຣິຍາເຍນາວຸໂສ ອຣິຏ຺ຐ, ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ, ອລຎ຺ຈ ປນ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍ. ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ…ເປ… ສປ຺ປສິຣູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ອມ຺ເຫຫິ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນ ສມນຸຄາຫິຍມາໂນ ສມນຸຠາສິຍມາໂນ ຕເທວ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ຖາມສາ ປຣາມາສາ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣຕິ – ‘ເອວໍພ຺ຍາໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ. ຍໂຕ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາສກ຺ຂິມ຺ຫ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ເອຕສ຺ມາ ປາປກາ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຕຸໍ, ອຖ ມຍໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈມາ’’ຕິ.

໒໓໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ມມ ວຈເນນ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ອາມນ຺ເຕຫິ – ‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ, ອາວຸໂສ ອຣິຏ຺ຐ, ອາມນ຺ເຕຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ, ເຍນ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ, ອາວຸໂສ ອຣິຏ຺ຐ, ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເຕ, ອຣິຏ຺ຐ, ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’’ຕິ?

‘‘ເອວໍພ຺ຍາໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ – ‘ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ສ ໂຂ ນາມ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ມຍາ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາສິ? ນນຸ ມຍາ, ໂມຆປຸຣິສ, ອເນກປຣິຍາເຍນ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ວຸຕ຺ຕາ? ອລຎ຺ຈ ປນ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍ. ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ, ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ… ມໍສເປສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ… ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ… ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ… ສຸປິນກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ… ຍາຈິຕກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ… ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ… ອສິສູນູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ… ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ… ສປ຺ປສິຣູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ, ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຖ ຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ອຕ຺ຕນາ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນ ອມ຺ເຫ ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂສິ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຂນສິ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວສິ. ຕຎ຺ຫິ ເຕ, ໂມຆປຸຣິສ, ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນາຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ອຸສ຺ມີກໂຕປິ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ [ກິໍຕິ (ກ.)] ສິຍາ, ຠນ຺ເຕ; ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ມງ຺ກຸຠູຕໍ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘໍ ອໂຘມຸຂໍ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິຠານໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຣິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ເອເຕນ ສເກນ ປາປເກນ ທິຏ຺ຐິຄເຕນ. ອິຘາຫໍ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

໒໓໗. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາຖ ຍຖາຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ອຕ຺ຕນາ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນ ອມ຺ເຫ ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຂນຕິ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ອເນກປຣິຍາເຍນ ຫິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ; ອລຎ຺ຈ ປນ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍ. ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ…ເປ… ສປ຺ປສິຣູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຘຸ, ໂຂ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາຖ. ອເນກປຣິຍາເຍນ ຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ, ອລຎ຺ຈ ປນ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍ. ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ, ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ…ເປ… ສປ຺ປສິຣູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ, ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຖ ຈ ປນາຍໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ອຕ຺ຕນາ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນ ອມ຺ເຫ ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຂນຕິ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ. ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກາມສຎ຺ຎາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກາມວິຕກ຺ເກຫິ ກາເມ ປຏິເສວິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ’’.

໒໓໘. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ເຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອນຸປປຣິກ຺ຂຕໍ ນ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ. ເຕ ອຸປາຣມ຺ຠານິສໍສາ ເຈວ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສາ ຈ. ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸໂຠນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ທຸຄ຺ຄຫິຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອລຄທ຺ທຕ຺ຖິໂກ ອລຄທ຺ທຄເວສີ ອລຄທ຺ທປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ. ໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຫນ຺ຕໍ ອລຄທ຺ທໍ. ຕເມນໍ ໂຠເຄ ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ໂສ ອລຄທ຺ໂທ ປຏິປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ [ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຫຕ຺ເຖ ວາ ພາຫາຍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄ ຑໍເສຍ຺ຍ [ຑເສຍ຺ຍ (ສີ. ປີ.)]. ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລຄທ຺ທສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ເຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອນຸປປຣິກ຺ຂຕໍ ນ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ. ເຕ ອຸປາຣມ຺ຠານິສໍສາ ເຈວ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສາ ຈ. ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸໂຠນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ທຸຄ຺ຄຫິຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂເວ ຘມ຺ມານໍ.

໒໓໙. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ເຈ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ເຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕໍ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ. ເຕ ນ ເຈວ ອຸປາຣມ຺ຠານິສໍສາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ນ ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສາ ຈ [ນ ຈ ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສາ (?)]. ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂເວ ຘມ຺ມານໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອລຄທ຺ທຕ຺ຖິໂກ ອລຄທ຺ທຄເວສີ ອລຄທ຺ທປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ. ໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຫນ຺ຕໍ ອລຄທ຺ທໍ. ຕເມນໍ ອຊປເທນ ທຓ຺ເຑນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອຊປເທນ ທຓ຺ເຑນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຫິຕ຺ວາ, ຄີວາຍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລຄທ຺ໂທ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ພາຫໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ໂຠເຄຫິ ປລິເວເຐຍ຺ຍ, ອຖ ໂຂ ໂສ ເນວ ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລຄທ຺ທສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ເຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕໍ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ. ເຕ ນ ເຈວ ອຸປາຣມ຺ຠານິສໍສາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ, ນ ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສາ ຈ. ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ເມ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາຖ, ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ. ຍສ຺ສ ຈ ປນ ເມ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນ ອາຊາເນຍ຺ຍາຖ, ອຫໍ ໂວ ຕຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ເຍ ວາ ປນາສ຺ສຸ ວິຍຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ.

໒໔໐. ‘‘ກຸລ຺ລູປມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມິ ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ, ໂນ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ. ໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກຓ຺ຓວໍ, ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ ສາສງ຺ກໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ, ປາຣິມໍ ຕີຣໍ ເຂມໍ ອປ຺ປຏິຠຍໍ; ນ ຈສ຺ສ ນາວາ ສນ຺ຕາຣຓີ ອຸຕ຺ຕຣເສຕຸ ວາ ອປາຣາ ປາຣໍ ຄມນາຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຍໍ ໂຂ ມຫາອຸທກຓ຺ຓໂວ, ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ ສາສງ຺ກໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ, ປາຣິມໍ ຕີຣໍ ເຂມໍ ອປ຺ປຏິຠຍໍ; ນຕ຺ຖິ ຈ ນາວາ ສນ຺ຕາຣຓີ ອຸຕ຺ຕຣເສຕຸ ວາ ອປາຣາ ປາຣໍ ຄມນາຍ. ຍໍນູນາຫໍ ຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາສໍ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ, ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ, ຕໍ ກຸລ຺ລໍ ນິສ຺ສາຍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ວາຍມມາໂນ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຸຕ຺ຕເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາສໍ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ, ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໍ ກຸລ຺ລໍ ນິສ຺ສາຍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ວາຍມມາໂນ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຸຕ຺ຕເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓສ຺ສ [ຕິຓ຺ຓສ຺ສ (ປີ. ກ.)] ປາຣງ຺ຄຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ພຫຸກາໂຣ ໂຂ ເມ ອຍໍ ກຸລ຺ໂລ; ອິມາຫໍ ກຸລ຺ລໍ ນິສ຺ສາຍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ວາຍມມາໂນ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ກຸລ຺ລໍ ສີເສ ວາ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ອຸຈ຺ຈາເຣຕ຺ວາ [ອຸຈ຺ໂຈເປຕ຺ວາ (ກ.)] ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ເອວໍກາຣີ ຕສ຺ມິໍ ກຸລ຺ເລ ກິຈ຺ຈກາຣີ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ກຖໍກາຣີ ຈ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ຕສ຺ມິໍ ກຸລ຺ເລ ກິຈ຺ຈກາຣີ ອສ຺ສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓສ຺ສ ປາຣງ຺ຄຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ພຫຸກາໂຣ ໂຂ ເມ ອຍໍ ກຸລ຺ໂລ; ອິມາຫໍ ກຸລ຺ລໍ ນິສ຺ສາຍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ວາຍມມາໂນ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ກຸລ຺ລໍ ຖເລ ວາ ອຸສ຺ສາເທຕ຺ວາ [ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາ (ກ.)] ອຸທເກ ວາ ໂອປິລາເປຕ຺ວາ ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ເອວໍກາຣີ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ຕສ຺ມິໍ ກຸລ຺ເລ ກິຈ຺ຈກາຣີ ອສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລ຺ລູປໂມ ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ, ໂນ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ. ກຸລ຺ລູປມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ, ອາຊານນ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມາປິ ໂວ ປຫາຕພ຺ພາ ປເຄວ ອຘມ຺ມາ.

໒໔໑. ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ, ຣູປໍ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ເວທນໍ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ສຎ຺ຎໍ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ສງ຺ຂາເຣ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ຍມ຺ປິ ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ, ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ ຕມ຺ປິ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ຍມ຺ປິ ຕໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ – ໂສ ໂລໂກ ໂສ ອຕ຺ຕາ, ໂສ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມິ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ, ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສາມີຕິ – ຕມ຺ປິ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ, ຣູປໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ເວທນໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ສຎ຺ຎໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ສງ຺ຂາເຣ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ຍມ຺ປິ ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ, ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມ຺ປິ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ຍມ຺ປິ ຕໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ – ໂສ ໂລໂກ ໂສ ອຕ຺ຕາ, ໂສ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມິ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ, ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສາມີຕິ – ຕມ຺ປິ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ໂສ ເອວໍ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອສຕິ ນ ປຣິຕສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໒໔໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສິຍາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພຫິທ຺ຘາ ອສຕິ ປຣິຕສ຺ສນາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ – ຠຄວາ ອໂວຈ. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫຸ ວຕ ເມ, ຕໍ ວຕ ເມ ນຕ຺ຖິ; ສິຍາ ວຕ ເມ, ຕໍ ວຕາຫໍ ນ ລຠາມີ’ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ພຫິທ຺ຘາ ອສຕິ ປຣິຕສ຺ສນາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ພຫິທ຺ຘາ ອສຕິ ອປຣິຕສ຺ສນາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ – ຠຄວາ ອໂວຈ. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫຸ ວຕ ເມ, ຕໍ ວຕ ເມ ນຕ຺ຖິ; ສິຍາ ວຕ ເມ, ຕໍ ວຕາຫໍ ນ ລຠາມີ’ຕິ. ໂສ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ພຫິທ຺ຘາ ອສຕິ ອປຣິຕສ຺ສນາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອສຕິ ປຣິຕສ຺ສນາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ – ຠຄວາ ອໂວຈ. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ – ‘ໂສ ໂລໂກ ໂສ ອຕ຺ຕາ, ໂສ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມິ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ, ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ສຸຓາຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ສພ຺ເພສໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານາຘິຏ຺ຐານປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍານໍ ສມຸຄ຺ຆາຕາຍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມຖາຍ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ນາມສ຺ສຸ, ວິນສ຺ສິສ຺ສາມິ ນາມສ຺ສຸ, ນສ຺ສຸ ນາມ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອສຕິ ປຣິຕສ຺ສນາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອສຕິ ອປຣິຕສ຺ສນາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ນ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ – ‘ໂສ ໂລໂກ ໂສ ອຕ຺ຕາ, ໂສ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມິ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ, ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ສຸຓາຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ສພ຺ເພສໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານາຘິຏ຺ຐານປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍານໍ ສມຸຄ຺ຆາຕາຍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມຖາຍ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ. ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ນາມສ຺ສຸ, ວິນສ຺ສິສ຺ສາມິ ນາມສ຺ສຸ, ນສ຺ສຸ ນາມ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອສຕິ ອປຣິຕສ຺ສນາ ໂຫຕິ’’.

໒໔໓. ‘‘ຕໍ [ຕຎ຺ຈ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖ, ຍ຺ວາສ຺ສ [ຍ຺ວາສ຺ສຸ (ກ.)] ປຣິຄ຺ຄໂຫ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ, ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ຍ຺ວາສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ, ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ. ອຫມ຺ປິ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຄ຺ຄຫໍ ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ ຍ຺ວາສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ.

‘‘ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ອຸປາທິເຍຖ, ຍໍສ [ຍສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ອຸປາທິຍໂຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ. ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ຍໍສ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ອຸປາທິຍໂຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ. ອຫມ຺ປິ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ ຍໍສ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ອຸປາທິຍໂຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ.

‘‘ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໍ ນິສ຺ສເຍຖ ຍໍສ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໍ ນິສ຺ສຍໂຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ. ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໍ ຍໍສ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໍ ນິສ຺ສຍໂຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ. ອຫມ຺ປິ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໍ ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ ຍໍສ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໍ ນິສ຺ສຍໂຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ’’.

໒໔໔. ‘‘ອຕ຺ຕນິ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອຕ຺ຕນິຍໍ ເມ ຕິ ອສ຺ສາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອຕ຺ຕນິເຍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອຕ຺ຕາ ເມ ຕິ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອຕ຺ຕນິ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕນິເຍ ຈ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ອນຸປລພ຺ຠມາເນ, ຍມ຺ປິ ຕໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ – ‘ໂສ ໂລໂກ ໂສ ອຕ຺ຕາ, ໂສ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມິ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ, ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສາມີ’ຕິ – ນນາຍໍ [ນ ຈ ໂຂຍໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ເກວໂລ ປຣິປູໂຣ ພາລຘມ຺ໂມ’’’ຕິ?

‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕ, ເກວໂລ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິປູໂຣ [ເກວໂລ ປຣິປູໂຣ (ສີ. ປີ.)] ພາລຘມ຺ໂມ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ?

‘‘ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’’ຕິ?

‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ – ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ…ເປ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ?

‘‘ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’’ຕິ?

‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ – ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ, ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ, ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ, ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ, ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ’’.

໒໔໕. ‘‘ເອວໍ ປສ຺ສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ຣູປສ຺ມິໍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ສຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ນິພ຺ພິທາ ວິຣຊ຺ຊຕິ [ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ອິຕິປິ, ສໍກິຓ຺ຓປຣິກ຺ໂຂ ອິຕິປິ, ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ອິຕິປິ, ນິຣຄ຺ຄໂຬ ອິຕິປິ, ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອິຕິປິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ, ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍກິຓ຺ຓປຣິກ຺ໂຂ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂປໂນພ຺ຠວິໂກ ຊາຕິສໍສາໂຣ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ, ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍກິຓ຺ຓປຣິກ຺ໂຂ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ, ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິຣຄ຺ຄໂຬ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລານິ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕານິ ອນຠາວໍກຕານິ, ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມານິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິຣຄ຺ຄໂຬ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ມິມາໂນ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ, ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

໒໔໖. ‘‘ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ສອິນ຺ທາ ເທວາ ສພ຺ຣຫ຺ມກາ ສປຊາປຕິກາ ອນ຺ເວສໍ ນາຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘ອິທໍ ນິສ຺ສິຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ທິຏ຺ເຐວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ຕຖາຄຕໍ ອນນຸວິຊ຺ໂຊຕິ ວທາມິ. ເອວໍວາທິໍ ໂຂ ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມກ຺ຂາຍິໍ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຕາ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ເວນຍິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວິນາສໍ ວິຠວໍ ປຎ຺ຎາເປຕີ’ຕິ. ຍຖາ ຈາຫໍ ນ, ຠິກ຺ຂເວ [ຠິກ຺ຂເວ ນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ຍຖາ ຈາຫໍ ນ ວທາມິ, ຕຖາ ມໍ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຕາ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ເວນຍິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວິນາສໍ ວິຠວໍ ປຎ຺ຎາເປຕີ’ຕິ. ປຸພ຺ເພ ຈາຫໍ ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ຈ ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎາເປມິ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ນິໂຣຘໍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ໂຣເສນ຺ຕິ ວິເຫເສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ນ ໂຫຕິ ອາຆາໂຕ ນ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ນ ເຈຕໂສ ອນຠິຣທ຺ຘິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ຕຖາຄຕໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ນ ໂຫຕິ ອານນ຺ໂທ ນ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວາ ຕຖາຄຕໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕຕ຺ຖ ເມ ເອວຣູປາ ກາຣາ [ສກ຺ກາຣາ (ກ.)] ກຣີຍນ຺ຕີ’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ເຈປິ ປເຣ ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍຸໍ ປຣິຠາເສຍ຺ຍຸໍ ໂຣເສຍ຺ຍຸໍ ວິເຫເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ ຫິ ນ ອາຆາໂຕ ນ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ນ ເຈຕໂສ ອນຠິຣທ຺ຘິ ກຣຓີຍາ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ເຈປິ ປເຣ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ ນ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍໍ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ເຈປິ ປເຣ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຍໍ ໂຂ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ, ຕຕ຺ຖ ເມ [ຕຕ຺ຖ ໂນ (ກ.) ຕຕ຺ຖ + ອິເມຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ] ເອວຣູປາ ກາຣາ ກຣີຍນ຺ຕີ’ຕິ.

໒໔໗. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕໍ ປຊຫຖ; ຕໍ ໂວ ປຫີນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ? ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖ; ຕໍ ໂວ ປຫີນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ເວທນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖ; ສາ ໂວ ປຫີນາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖ; ສາ ໂວ ປຫີນາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ສງ຺ຂາຣາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ເຕ ປຊຫຖ; ເຕ ໂວ ປຫີນາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖ; ຕໍ ໂວ ປຫີນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ເຊຕວເນ ຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາສໍ, ຕໍ ຊໂນ ຫເຣຍ຺ຍ ວາ ທເຫຍ຺ຍ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍ. ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອມ຺ເຫ ຊໂນ ຫຣຕິ ວາ ທຫຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣຕີ’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ນ ຫິ ໂນ ເອຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕາ ວາ ອຕ຺ຕນິຍໍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕໍ ປຊຫຖ; ຕໍ ໂວ ປຫີນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ? ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖ; ຕໍ ໂວ ປຫີນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ເວທນາ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ… ສງ຺ຂາຣາ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖ; ຕໍ ໂວ ປຫີນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ.

໒໔໘. ‘‘ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ປກາສິໂຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕາເນ ວິວເຏ ປກາສິເຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິເກ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕາ, ວຏ຺ຏໍ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາປນາຍ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ປກາສິໂຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕາເນ ວິວເຏ ປກາສິເຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິເກ ເຍສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ສພ຺ເພ ເຕ ໂອປປາຕິກາ, ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ, ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ປກາສິໂຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕາເນ ວິວເຏ ປກາສິເຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິເກ ເຍສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ຣາຄໂທສໂມຫາ ຕນຸຠູຕາ, ສພ຺ເພ ເຕ ສກທາຄາມິໂນ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ປກາສິໂຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕາເນ ວິວເຏ ປກາສິເຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິເກ ເຍສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ສພ຺ເພ ເຕ ໂສຕາປນ຺ນາ, ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ, ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍນາ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ປກາສິໂຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕາເນ ວິວເຏ ປກາສິເຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິເກ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມານຸສາຣິໂນ ສທ຺ຘານຸສາຣິໂນ ສພ຺ເພ ເຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍນາ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ປກາສິໂຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ. ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕາເນ ວິວເຏ ປກາສິເຕ ຉິນ຺ນປິໂລຕິເກ ເຍສໍ ມຍິ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕໍ ເປມມຕ຺ຕໍ ສພ຺ເພ ເຕ ສຄ຺ຄປຣາຍນາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ວມ຺ມິກສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ອນ຺ຘວເນ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ອນ຺ຘວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ກຸມາຣກສ຺ສປໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ວມ຺ມິໂກ [ວມ຺ມີໂກ (ກຕ຺ຖຈິ) ສກ຺ກຕານຸຣູປໍ] ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ, ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາ’ຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ໂຕ ສຸເມໂຘ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ອທ຺ທສ ລງ຺ຄິໍ ‘ລງ຺ຄີ, ຠທນ຺ເຕ’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຸກ຺ຂິປ ລງ຺ຄິໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາ’ຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ໂຕ ສຸເມໂຘ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ອທ຺ທສ ອຸທ຺ຘຸມາຍິກໍ. ‘ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາ, ຠທນ຺ເຕ’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຸກ຺ຂິປ ອຸທ຺ຘຸມາຍິກໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາ’ຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ໂຕ ສຸເມໂຘ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ອທ຺ທສ ທ຺ວິຘາປຖໍ. ‘ທ຺ວິຘາປໂຖ, ຠທນ຺ເຕ’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຸກ຺ຂິປ ທ຺ວິຘາປຖໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາ’ຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ໂຕ ສຸເມໂຘ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ອທ຺ທສ ຈງ຺ຄວາຣໍ [ປງ຺ກວາຣໍ (ສ຺ຍາ.), ຈງ຺ກວາຣໍ (ກ.)]. ‘ຈງ຺ຄວາໂຣ, ຠທນ຺ເຕ’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຸກ຺ຂິປ ຈງ຺ຄວາຣໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາ’ຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ໂຕ ສຸເມໂຘ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ອທ຺ທສ ກຸມ຺ມໍ. ‘ກຸມ຺ໂມ, ຠທນ຺ເຕ’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຸກ຺ຂິປ ກຸມ຺ມໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາ’ຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ໂຕ ສຸເມໂຘ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ອທ຺ທສ ອສິສູນໍ. ‘ອສິສູນາ, ຠທນ຺ເຕ’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຸກ຺ຂິປ ອສິສູນໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາ’ຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ໂຕ ສຸເມໂຘ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ອທ຺ທສ ມໍສເປສິໍ. ‘ມໍສເປສິ, ຠທນ຺ເຕ’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຸກ຺ຂິປ ມໍສເປສິໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາ’ຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ໂຕ ສຸເມໂຘ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ອທ຺ທສ ນາຄໍ. ‘ນາໂຄ, ຠທນ຺ເຕ’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ນາໂຄ, ມາ ນາຄໍ ຆຏ຺ເຏສິ; ນໂມ ກໂຣຫິ ນາຄສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ອິເມ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ເຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຍຖາ ຈ ເຕ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາສິ. ນາຫໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ, ໂຍ ອິເມສໍ ປຎ຺ຫານໍ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄເຕນ ວາ, ຕຖາຄຕສາວເກນ ວາ, ອິໂຕ ວາ ປນ ສຸຕ຺ວາ’’ຕິ – ອິທມໂວຈ ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ.

໒໕໐. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ອນ຺ຘວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ວມ຺ມິໂກ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍຕິ, ທິວາ ປຊ຺ຊລຕິ’. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາ’ຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ໂຕ ສຸເມໂຘ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ…ເປ… ອິໂຕ ວາ ປນ ສຸຕ຺ວາຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ. ‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວມ຺ມິໂກ, ກາ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍນາ, ກາ ທິວາ ປຊ຺ຊລນາ, ໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ໂກ ສຸເມໂຘ, ກິໍ ສຕ຺ຖໍ, ກິໍ ອຠິກ຺ຂຓໍ, ກາ ລງ຺ຄີ, ກາ ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາ, ໂກ ທ຺ວິຘາປໂຖ, ກິໍ ຈງ຺ຄວາຣໍ, ໂກ ກຸມ຺ໂມ, ກາ ອສິສູນາ, ກາ ມໍສເປສິ, ໂກ ນາໂຄ’’’ຕິ?

໒໕໑. ‘‘‘ວມ຺ມິໂກ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມສ຺ເສຕໍ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິກສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ກາຍສ຺ສ ອຘິວຈນໍ, ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠວສ຺ສ ໂອທນກຸມ຺ມາສູປຈຍສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຸຈ຺ຉາທນ-ປຣິມທ຺ທນເຠທນ-ວິທ຺ຘໍສນ-ຘມ຺ມສ຺ສ.

‘‘ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ທິວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ [ກມ຺ມນ຺ຕໍ (ກ.)] ອາຣພ຺ຠ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ – ອຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຘູມາຍນາ. ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ອນຸວິຈາເຣຕ຺ວາ ທິວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ‘ມນສາ’ [( ) ນຕ຺ຖິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] – ອຍໍ ທິວາ ປຊ຺ຊລນາ.

‘‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ‘ສຸເມໂຘ’ຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ເສກ຺ຂສ຺ເສຕໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຘິວຈນໍ.

‘‘‘ສຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຣິຍາເຍຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຘິວຈນໍ. ‘ອຠິກ຺ຂຓ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

‘‘‘ລງ຺ຄີ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອວິຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸກ຺ຂິປ ລງ຺ຄິໍ, ປຊຫ ອວິຊ຺ຊໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາຕິ ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘‘ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂກຘູປາຍາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸກ຺ຂິປ ອຸທ຺ຘຸມາຍິກໍ, ປຊຫ ໂກຘູປາຍາສໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາຕິ ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘‘ທ຺ວິຘາປໂຖ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸກ຺ຂິປ ທ຺ວິຘາປຖໍ, ປຊຫ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາຕິ ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘‘ຈງ຺ຄວາຣ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ນີວຣຓານໍ ອຘິວຈນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓສ຺ສ, ພ຺ຍາປາທນີວຣຓສ຺ສ, ຖີນມິທ຺ຘນີວຣຓສ຺ສ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນີວຣຓສ຺ສ, ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓສ຺ສ. ອຸກ຺ຂິປ ຈງ຺ຄວາຣໍ, ປຊຫ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາຕິ ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘‘ກຸມ຺ໂມ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຘິວຈນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ. ອຸກ຺ຂິປ ກຸມ຺ມໍ, ປຊຫ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາຕິ ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘‘ອສິສູນາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ – ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣູປານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ປິຍຣູປານໍ ກາມູປສໍຫິຕານໍ ຣຊນີຍານໍ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ສທ຺ທານໍ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຘານໍ…ເປ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣສານໍ…ເປ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ປິຍຣູປານໍ ກາມູປສໍຫິຕານໍ ຣຊນີຍານໍ. ອຸກ຺ຂິປ ອສິສູນໍ, ປຊຫ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາຕິ ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘‘ມໍສເປສີ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ນນ຺ທີຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸກ຺ຂິປ ມໍສເປສິໍ, ປຊຫ ນນ຺ທີຣາຄໍ; ອຠິກ຺ຂຓ, ສຸເມຘ, ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍາຕິ ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘‘ນາໂຄ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຂີຓາສວສ຺ເສຕໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຘິວຈນໍ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ນາໂຄ, ມາ ນາຄໍ ຆຏ຺ເຏສິ; ນໂມ ກໂຣຫິ ນາຄສ຺ສາຕິ ອຍເມຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ວມ຺ມິກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ຣຖວິນີຕສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຊາຕິຠູມກາ ຠິກ຺ຂູ ຊາຕິຠູມິຍໍ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິຠູມິຍໍ ຊາຕິຠູມການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ເອວໍ ສມ຺ຠາວິໂຕ – ‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປວິວິຕ຺ໂຕ ປວິເວກກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອສໍສຏ຺ໂຐ ອສໍສຄ຺ຄກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສີລສມ຺ປທາກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປທາກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ໂອວາທໂກ ວິຎ຺ຎາປໂກ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ຊາຕິຠູມິຍໍ ຊາຕິຠູມການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ເອວໍ ສມ຺ຠາວິໂຕ – ‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ…ເປ… ໂອວາທໂກ ວິຎ຺ຎາປໂກ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນ’’’ນ຺ຕິ.

໒໕໓. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ລາຠາ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ສຸລທ຺ຘລາຠາ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຍສ຺ສ ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ສຕ຺ຖາ ອພ຺ຠນຸໂມທຕິ. ອປ຺ເປວ ນາມ ມຍມ຺ປິ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອາຍສ຺ມຕາ ປຸຓ຺ເຓນ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ [ສມາຄມໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ (ກ.)], ອປ຺ເປວ ນາມ ສິຍາ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ.

໒໕໔. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ເຍນ ສາວຕ຺ຖິ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ສາວຕ຺ຖິ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ; ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ’’ຕິ.

໒໕໕. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ສາວຕ຺ຖິ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ສາວຕ຺ຖິ ເຊຕວນໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາໂມ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິໂຕ ສມາທປິໂຕ ສມຸຕ຺ເຕຊິໂຕ ສມ຺ປຫໍສິໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ອນ຺ຘວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ.

໒໕໖. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍສ຺ສ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິຓ຺ຫໍ ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ອໂຫສິ, ໂສ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິໂຕ ສມາທປິໂຕ ສມຸຕ຺ເຕຊິໂຕ ສມ຺ປຫໍສິໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ອນ຺ຘວນໍ ເຕນ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ທິວາວິຫາຣາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຕຣມານຣູໂປ ນິສີທນໍ ອາທາຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘິ ສີສານຸໂລກີ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ອນ຺ຘວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອນ຺ຘວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ປຸຓ຺ເຓນ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

໒໕໗. ‘‘ຠຄວຕິ ໂນ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສີລວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສີລວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ…ເປ… ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ…ເປ… ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ…ເປ… ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ…ເປ… ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ໂນ ຫິທໍ ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ກິມຕ຺ຖໍ ຈຣຫາວຸໂສ, ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສີລວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອິເມຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສີລວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ…ເປ… ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ… ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ… ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ… ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອິເມຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ຍຖາກຖໍ ປນາວຸໂສ, ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ?

໒໕໘. ‘‘ສີລວິສຸທ຺ຘິໍ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ, ສອຸປາທານໍເຍວ ສມານໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ [ປຎ຺ຎາເປສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ.) ເອວມຎ຺ຎຕ຺ຖປິ]. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິໍ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ, ສອຸປາທານໍເຍວ ສມານໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິໍ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ, ສອຸປາທານໍເຍວ ສມານໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ. ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິໍ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ, ສອຸປາທານໍເຍວ ສມານໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ. ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ, ສອຸປາທານໍເຍວ ສມານໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ. ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ, ສອຸປາທານໍເຍວ ສມານໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ. ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ, ສອຸປາທານໍເຍວ ສມານໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຈ, ອາວຸໂສ, ອິເມຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ອຠວິສ຺ສ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຫິ, ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອິເມຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ເຕນ ຫາວຸໂສ, ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ; ອຸປມາຍປິເຘກຈ຺ເຈ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິສາ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານນ຺ຕິ.

໒໕໙. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສນ຺ຕສ຺ສ ສາເກເຕ ກິຎ຺ຈິເທວ ອຈ຺ຈາຍິກໍ ກຣຓີຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ຈ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ສາເກຕໍ ສຕ຺ຕ ຣຖວິນີຕານິ ອຸປຏ຺ຐເປຍ຺ຍຸໍ. ອຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສາວຕ຺ຖິຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາຣາ ປຐມໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸເຫຍ຺ຍ, ປຐເມນ ຣຖວິນີເຕນ ທຸຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ, ປຐມໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ ທຸຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸເຫຍ຺ຍ. ທຸຕິເຍນ ຣຖວິນີເຕນ ຕຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ, ທຸຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸເຫຍ຺ຍ. ຕຕິເຍນ ຣຖວິນີເຕນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ, ຕຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸເຫຍ຺ຍ. ຈຕຸຕ຺ເຖນ ຣຖວິນີເຕນ ປຎ຺ຈມໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຎ຺ຈມໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸເຫຍ຺ຍ. ປຎ຺ຈເມນ ຣຖວິນີເຕນ ຉຏ຺ຐໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ, ປຎ຺ຈມໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຉຏ຺ຐໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸເຫຍ຺ຍ. ຉຏ຺ເຐນ ຣຖວິນີເຕນ ສຕ຺ຕມໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ, ຉຏ຺ຐໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສຕ຺ຕມໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸເຫຍ຺ຍ. ສຕ຺ຕເມນ ຣຖວິນີເຕນ ສາເກຕໍ ອນຸປາປຸເຓຍ຺ຍ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາຣໍ. ຕເມນໍ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາຣຄຕໍ ສມານໍ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ອິມິນາ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ຣຖວິນີເຕນ ສາວຕ຺ຖິຍາ ສາເກຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາຣ’ນ຺ຕິ? ກຖໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ອິຘ ເມ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສນ຺ຕສ຺ສ ສາເກເຕ ກິຎ຺ຈິເທວ ອຈ຺ຈາຍິກໍ ກຣຓີຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ [ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ (ກ.)]. ຕສ຺ສ ເມ ອນ຺ຕຣາ ຈ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ສາເກຕໍ ສຕ຺ຕ ຣຖວິນີຕານິ ອຸປຏ຺ຐເປສຸໍ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ ສາວຕ຺ຖິຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາຣາ ປຐມໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸຫິໍ. ປຐເມນ ຣຖວິນີເຕນ ທຸຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸຓິໍ, ປຐມໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໍ ທຸຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸຫິໍ. ທຸຕິເຍນ ຣຖວິນີເຕນ ຕຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸຓິໍ, ທຸຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໍ, ຕຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸຫິໍ. ຕຕິເຍນ ຣຖວິນີເຕນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸຓິໍ, ຕຕິຍໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸຫິໍ. ຈຕຸຕ຺ເຖນ ຣຖວິນີເຕນ ປຎ຺ຈມໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸຓິໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໍ, ປຎ຺ຈມໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸຫິໍ. ປຎ຺ຈເມນ ຣຖວິນີເຕນ ຉຏ຺ຐໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸຓິໍ, ປຎ຺ຈມໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໍ, ຉຏ຺ຐໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸຫິໍ. ຉຏ຺ເຐນ ຣຖວິນີເຕນ ສຕ຺ຕມໍ ຣຖວິນີຕໍ ປາປຸຓິໍ, ຉຏ຺ຐໍ ຣຖວິນີຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໍ, ສຕ຺ຕມໍ ຣຖວິນີຕໍ ອຠິຣຸຫິໍ. ສຕ຺ຕເມນ ຣຖວິນີເຕນ ສາເກຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາຣ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສີລວິສຸທ຺ຘິ ຍາວເທວ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ຍາວເທວ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ຍາວເທວ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ຍາວເທວ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ຍາວເທວ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ຍາວເທວ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ຍາວເທວ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາ. ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໒໖໐. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກນາໂມ ອາຍສ຺ມາ, ກຖຎ຺ຈ ປນາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຸຓ຺ໂຓຕິ ໂຂ ເມ, ອາວຸໂສ, ນາມໍ; ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຈ ປນ ມໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ! ຍຖາ ຕໍ ສຸຕວຕາ ສາວເກນ ສມ຺ມເທວ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ອາຊານນ຺ເຕນ, ເອວເມວ ອາຍສ຺ມຕາ ປຸຓ຺ເຓນ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ເຕນ ຄມ຺ຠີຣາ ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຫາ ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສ ພ຺ຍາກຕາ. ລາຠາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ, ສຸລທ຺ຘລາຠາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ, ເຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕໍ ລຠນ຺ຕິ ທສ຺ສນາຍ, ລຠນ຺ຕິ ປຍິຣູປາສນາຍ. ເຈລຓ຺ຑຸເກນ [ເຈລຓ຺ຑເກນ (ກ.), ເຈລຓ຺ຑຸເປເກນ (?)] ເຈປິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕໍ ມຸທ຺ຘນາ ປຣິຫຣນ຺ຕາ ລເຠຍ຺ຍຸໍ ທສ຺ສນາຍ, ລເຠຍ຺ຍຸໍ ປຍິຣູປາສນາຍ, ເຕສມ຺ປິ ລາຠາ ເຕສມ຺ປິ ສຸລທ຺ຘໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ລາຠາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສຸລທ຺ຘໍ, ເຍ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕໍ ລຠາມ ທສ຺ສນາຍ, ລຠາມ ປຍິຣູປາສນາຍາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນາໂມ ອາຍສ຺ມາ, ກຖຎ຺ຈ ປນາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຸປຕິສ຺ໂສຕິ ໂຂ ເມ, ອາວຸໂສ, ນາມໍ; ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຈ ປນ ມໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສຕ຺ຖຸກປ຺ເປນ ວຕ ກິຣ, ໂຠ [ໂຂ (ກ.)], ສາວເກນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍມານາ ນ ຊານິມ຺ຫ – ‘ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ສເຈ ຫິ ມຍໍ ຊາເນຍ຺ຍາມ ‘ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ, ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂນ ນປ຺ປຏິຠາເສຍ຺ຍ [ນປ຺ປຏິເຠຍ຺ຍ (?)]. ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ! ຍຖາ ຕໍ ສຸຕວຕາ ສາວເກນ ສມ຺ມເທວ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ອາຊານນ຺ເຕນ, ເອວເມວ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຄມ຺ຠີຣາ ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຫາ ອນຸມສ຺ສ ອນຸມສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຕາ. ລາຠາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ສຸລທ຺ຘລາຠາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ, ເຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ລຠນ຺ຕິ ທສ຺ສນາຍ, ລຠນ຺ຕິ ປຍິຣູປາສນາຍ. ເຈລຓ຺ຑຸເກນ ເຈປິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ມຸທ຺ຘນາ ປຣິຫຣນ຺ຕາ ລເຠຍ຺ຍຸໍ ທສ຺ສນາຍ, ລເຠຍ຺ຍຸໍ ປຍິຣູປາສນາຍ, ເຕສມ຺ປິ ລາຠາ ເຕສມ຺ປິ ສຸລທ຺ຘໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ລາຠາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສຸລທ຺ຘໍ, ເຍ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ລຠາມ ທສ຺ສນາຍ, ລຠາມ ປຍິຣູປາສນາຍາ’’ຕິ.

ອິຕິຫ ເຕ ອຸໂຠປິ ມຫານາຄາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສມນຸໂມທິໍສູຕິ.

ຣຖວິນີຕສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ນິວາປສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວາປິໂກ ນິວາປໍ ນິວປຕິ ມິຄຊາຕານໍ – ‘ອິມໍ ເມ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມິຄຊາຕາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຍາເປນ຺ຕູ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວາປິໂກ ນິວາປໍ ນິວປຕິ ມິຄຊາຕານໍ – ‘ອິມໍ ເມ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມິຄຊາຕາ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຕ຺ຕາ ສມານາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ນິວາເປ’ຕິ.

໒໖໒. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ມຕ຺ຕາ ສມານາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ.

໒໖໓. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ມຕ຺ຕາ ສມານາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ປຏິວິຣເມຍ຺ຍາມ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ປຏິວິຣມິໍສຸ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ເຕສໍ ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ, ຕິໂຓທກສງ຺ຂເຍ, ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ຕກາຍານໍ ພລວີຣິຍໍ ປຣິຫາຍິ. ພລວີຣິເຍ ປຣິຫີເນ ຕເມວ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ມຕ຺ຕາ ສມານາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍາປິ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ.

໒໖໔. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ…ເປ… ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເຍປິ ເຕ ທຸຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ…ເປ… ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ປຏິວິຣເມຍ຺ຍາມ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາຕິ. ເຕ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ປຏິວິຣມິໍສຸ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ເຕສໍ ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ຕິໂຓທກສງ຺ຂເຍ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ຕກາຍານໍ ພລວີຣິຍໍ ປຣິຫາຍິ. ພລວີຣິເຍ ປຣິຫີເນ ຕເມວ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ມຕ຺ຕາ ສມານາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ທຸຕິຍາປິ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວິສ຺ສາມ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ’ຕິ. ເຕ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວາປິກສ຺ສ ຈ ເນວາປິກປຣິສາຍ ຈ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສຐາສ຺ສຸນາມິເມ ຕຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ເກຕພິໂນ, ອິທ຺ຘິມນ຺ຕາສ຺ສຸນາມິເມ ຕຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ປຣຊນາ; ອິມຎ຺ຈ ນາມ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ເນສໍ ຊານາມ ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ອິມໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມຫຕີຫິ ທຓ຺ຑວາກຣາຫິ [ທຓ຺ຑວາຄຸຣາຫິ (ສ຺ຍາ.)] ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ອນຸປຣິວາເຣຍ຺ຍາມ – ອປ຺ເປວ ນາມ ຕຕິຍານໍ ມິຄຊາຕານໍ ອາສຍໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ຍຕ຺ຖ ເຕ ຄາຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ເຕ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມຫຕີຫິ ທຓ຺ຑວາກຣາຫິ ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ອນຸປຣິວາເຣສຸໍ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວາປິໂກ ຈ ເນວາປິກປຣິສາ ຈ ຕຕິຍານໍ ມິຄຊາຕານໍ ອາສຍໍ, ຍຕ຺ຖ ເຕ ຄາຫໍ ອຄມໍສຸ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍາປິ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ.

໒໖໕. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖາ ມິຄຊາຕາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ…ເປ… ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເຍປິ ເຕ ທຸຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ…ເປ… ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ປຏິວິຣເມຍ຺ຍາມ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ປຏິວິຣມິໍສຸ…ເປ… ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ທຸຕິຍາປິ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເຍປິ ເຕ ຕຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ…ເປ… ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເຍປິ ເຕ ທຸຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ…ເປ… ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ປຏິວິຣເມຍ຺ຍາມ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ປຏິວິຣມິໍສຸ…ເປ… ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ທຸຕິຍາປິ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມ, ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວິສ຺ສາມ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ’ຕິ. ເຕ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສຸ, ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ເນວາປິກສ຺ສ ຈ ເນວາປິກປຣິສາຍ ຈ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສຐາສ຺ສຸນາມິເມ ຕຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ເກຕພິໂນ, ອິທ຺ຘິມນ຺ຕາສ຺ສຸນາມິເມ ຕຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ປຣຊນາ, ອິມຎ຺ຈ ນາມ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ຈ ເນສໍ ຊານາມ ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ອິມໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມຫຕີຕິ ທຓ຺ຑວາກຣາຫິ ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ອນຸປຣິວາເຣຍ຺ຍາມ, ອປ຺ເປວ ນາມ ຕຕິຍານໍ ມິຄຊາຕານໍ ອາສຍໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ຍຕ຺ຖ ເຕ ຄາຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ເຕ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມຫຕີຕິ ທຓ຺ຑວາກຣາຫິ ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ອນຸປຣິວາເຣສຸໍ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂ ເນວາປິໂກ ຈ ເນວາປິກປຣິສາ ຈ ຕຕິຍານໍ ມິຄຊາຕານໍ ອາສຍໍ, ຍຕ຺ຖ ເຕ ຄາຫໍ ອຄມໍສຸ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຕຕິຍາປິ ມິຄຊາຕາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ຍຕ຺ຖ ອຄຕິ ເນວາປິກສ຺ສ ຈ ເນວາປິກປຣິສາຍ ຈ ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມ, ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວິສ຺ສາມ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ’ຕິ. ເຕ ຍຕ຺ຖ ອຄຕິ ເນວາປິກສ຺ສ ຈ ເນວາປິກປຣິສາຍ ຈ ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ເນວາປິກສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວາປິກສ຺ສ ຈ ເນວາປິກປຣິສາຍ ຈ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສຐາສ຺ສຸນາມິເມ ຈຕຸຕ຺ຖາ ມິຄຊາຕາ ເກຕພິໂນ, ອິທ຺ຘິມນ຺ຕາສ຺ສຸນາມິເມ ຈຕຸຕ຺ຖາ ມິຄຊາຕາ ປຣຊນາ. ອິມຎ຺ຈ ນາມ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ເນສໍ ຊານາມ ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ອິມໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມຫຕີຫິ ທຓ຺ຑວາກຣາຫິ ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ອນຸປຣິວາເຣຍ຺ຍາມ, ອປ຺ເປວ ນາມ ຈຕຸຕ຺ຖານໍ ມິຄຊາຕານໍ ອາສຍໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ ຍຕ຺ຖ ເຕ ຄາຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ເຕ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມຫຕີຫິ ທຓ຺ຑວາກຣາຫິ ສມນ຺ຕາ ສປ຺ປເທສໍ ອນຸປຣິວາເຣສຸໍ. ເນວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ທສໍສຸ ເນວາປິໂກ ຈ ເນວາປິກປຣິສາ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖານໍ ມິຄຊາຕານໍ ອາສຍໍ, ຍຕ຺ຖ ເຕ ຄາຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວາປິກສ຺ສ ຈ ເນວາປິກປຣິສາຍ ຈ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສເຈ ໂຂ ມຍໍ ຈຕຸຕ຺ເຖ ມິຄຊາເຕ ຆຏ຺ເຏສ຺ສາມ, ເຕ ຆຏ຺ຏິຕາ ອຎ຺ເຎ ຆຏ຺ຏິສ຺ສນ຺ຕິ ເຕ ຆຏ຺ຏິຕາ ອຎ຺ເຎ ຆຏ຺ຏິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໂສ ມິຄຊາຕາ ປຣິມຸຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ. ຍໍນູນ ມຍໍ ຈຕຸຕ຺ເຖ ມິຄຊາເຕ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ເຂຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິໍສຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວາປິໂກ ຈ ເນວາປິກປຣິສາ ຈ ຈຕຸຕ຺ເຖ ມິຄຊາເຕ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖາ ມິຄຊາຕາ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ເນວາປິກສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ.

໒໖໖. ‘‘ອຸປມາ ໂຂ ເມ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນາຍ. ອຍໍ ເຈເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ນິວາໂປຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ເນວາປິໂກຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຣສ຺ເສຕໍ ປາປິມໂຕ ອຘິວຈນໍ. ເນວາປິກປຣິສາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຣປຣິສາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ມິຄຊາຕາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ.

໒໖໗. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ມຕ຺ຕາ ສມານາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມາ ມິຄຊາຕາ ຕຖູປເມ ອຫໍ ອິເມ ປຐເມ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວທາມິ.

໒໖໘. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ມຕ຺ຕາ ສມານາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ໂລກາມິສາ ປຏິວິຣເມຍ຺ຍາມ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ໂລກາມິສາ ປຏິວິຣມິໍສຸ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາຕິ. ເຕ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ໂລກາມິສາ ປຏິວິຣມິໍສຸ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ສາກຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ສາມາກຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ນີວາຣຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ທທ຺ທຸລຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ຫຏຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ກຓຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ອາຈາມຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ປິຎ຺ຎາກຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ຕິຓຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ໂຄມຍຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ, ວນມູລຜລາຫາຣາ ຍາເປສຸໍ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີ.

‘‘ເຕສໍ ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ, ຕິໂຓທກສງ຺ຂເຍ, ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ຕກາຍານໍ ພລວີຣິຍໍ ປຣິຫາຍິ. ພລວີຣິເຍ ປຣິຫີເນ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ປຣິຫາຍິ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫີນາຍ ຕເມວ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ ຕານິ ຈ ໂລກາມິສານິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ມຕ຺ຕາ ສມານາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ຕຖູປເມ ອຫໍ ອິເມ ທຸຕິເຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວທາມິ.

໒໖໙. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ…ເປ…. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເຍປິ ເຕ ທຸຕິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ…ເປ…. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ໂລກາມິສາ ປຏິວິຣເມຍ຺ຍາມ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ໂລກາມິສາ ປຏິວິຣມິໍສຸ. ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ສາກຠກ຺ຂາປິ ອເຫສຸໍ…ເປ… ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີ. ເຕສໍ ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ຕິໂຓທກສງ຺ຂເຍ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ຕກາຍານໍ ພລວີຣິຍໍ ປຣິຫາຍິ, ພລວີຣິເຍ ປຣິຫີເນ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ປຣິຫາຍິ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫີນາຍ ຕເມວ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ ຕານິ ຈ ໂລກາມິສານິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸປຂຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ມຕ຺ຕາ ສມານາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ທຸຕິຍາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມ, ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວິສ຺ສາມ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສ’’ຕິ.

‘‘ເຕ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສ. ອປິ ຈ ໂຂ ເອວໍທິຏ຺ຐິກາ ອເຫສຸໍ – ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ ອິຕິປິ, ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ ອິຕິປິ; ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ ອິຕິປິ, ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ ອິຕິປິ; ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣໍ ອິຕິປິ, ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣໍ ອິຕິປິ; ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ ອິຕິປິ, ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ ອິຕິປິ, ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ ອິຕິປິ, ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ ອິຕິປິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍາ ມິຄຊາຕາ ຕຖູປເມ ອຫໍ ອິເມ ຕຕິເຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວທາມິ.

໒໗໐. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ…ເປ…. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເຍປິ ເຕ ທຸຕິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ…ເປ…. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ໂລກາມິສາ ປຏິວິຣເມຍ຺ຍາມ ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ໂລກາມິສາ ປຏິວິຣມິໍສຸ…ເປ…. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ທຸຕິຍາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເຍປິ ເຕ ຕຕິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ …ເປ…. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເຍປິ ເຕ ທຸຕິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ ເຍ ໂຂ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ…ເປ…. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ປຐມາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ໂລກາມິສາ ປຏິວິຣເມຍ຺ຍາມ, ຠຍໂຠຄາ ປຏິວິຣຕາ ອຣຎ຺ຎາຍຕນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ເຕ ສພ຺ພໂສ ນິວາປໂຠຊນາ ໂລກາມິສາ ປຏິວິຣມິໍສຸ…ເປ…. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ທຸຕິຍາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາມ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວິສ຺ສາມ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສຕິ.

‘‘ເຕ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ. ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ. ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສ. ອປິ ຈ ໂຂ ເອວໍທິຏ຺ຐິກາ ອເຫສຸໍ ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ ອິຕິປິ…ເປ… ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ ອິຕິປິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຕຕິຍາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ຍຕ຺ຖ ອຄຕິ ມາຣສ຺ສ ຈ ມາຣປຣິສາຍ ຈ ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຍາມ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ຠວິສ຺ສາມ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສຕິ.

‘‘ເຕ ຍຕ຺ຖ ອຄຕິ ມາຣສ຺ສ ຈ ມາຣປຣິສາຍ ຈ ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ປຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຣາສຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອມຸໍ ນິວາປໍ ນິວຸຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ອມູນິ ຈ ໂລກາມິສານິ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ອນນຸປຂຊ຺ຊ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນ ມທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສມານາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ອເຫສຸໍ ມາຣສ຺ສ ອມຸສ຺ມິໍ ນິວາເປ ອມຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລກາມິເສ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ມາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາວາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖາ ມິຄຊາຕາ ຕຖູປເມ ອຫໍ ອິເມ ຈຕຸຕ຺ເຖ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວທາມິ.

໒໗໑. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄຕິ ມາຣສ຺ສ ຈ ມາຣປຣິສາຍ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຘມກາສິ ມາຣໍ, ອປທໍ ວຘິຕ຺ວາ ມາຣຈກ຺ຂຸໍ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຘມກາສິ ມາຣໍ, ອປທໍ ວຘິຕ຺ວາ ມາຣຈກ຺ຂຸໍ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ ປາປິມໂຕ ຕິຓ຺ໂຓ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ນິວາປສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປາສຣາສິສຸຕ຺ຕໍ

໒໗໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຈິຣສ຺ສຸຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມີ ກຖາ. ສາຘຸ ມຍໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ລເຠຍ຺ຍາມ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ສວນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເຍນ ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມຖ; ອປ຺ເປວ ນາມ ລເຠຍ຺ຍາຖ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ສວນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ປຸພ຺ພາຣາໂມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ທິວາວິຫາຣາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ປຸພ຺ພາຣາໂມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

໒໗໓. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸໍ. ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐເກ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສິ ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພາປຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສໂມ ອວິທູເຣ. ຣມຓີໂຍ, ຠນ຺ເຕ, ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສໂມ; ປາສາທິໂກ, ຠນ຺ເຕ, ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສໂມ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເຍນ ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສເມ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐາສິ ກຖາປຣິໂຍສານໍ ອາຄມຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ກຖາປຣິໂຍສານໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຬໍ ອາໂກເຏສິ. ວິວຣິໍສຸ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ທ຺ວາຣໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຣມ຺ມກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກາຍນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ? ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ‘‘ຠຄວນ຺ຕເມວ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອາຣພ຺ຠ ຘມ຺ມີ ກຖາ ວິປ຺ປກຕາ, ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ເອຕໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕິຣູປໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ນິສີເທຍ຺ຍາຖ. ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວຍໍ ກຣຓີຍໍ – ຘມ຺ມີ ວາ ກຖາ, ອຣິໂຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ’’.

໒໗໔. ‘‘ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິເຍສນາ – ອຣິຍາ ຈ ປຣິເຍສນາ, ອນຣິຍາ ຈ ປຣິເຍສນາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍາ ປຣິເຍສນາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣາຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ໂສກຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ໂສກຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິຘມ຺ມໍ, ທາສິທາສໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ, ອເຊຬກໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ, ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ຊາຕິຘມ຺ມໍ. ຊາຕິຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍ. ເອຕ຺ຖາຍໍ ຄຖິໂຕ [ຄຘີໂຕ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາຘມ຺ມໍ, ທາສິທາສໍ ຊຣາຘມ຺ມໍ, ອເຊຬກໍ ຊຣາຘມ຺ມໍ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣໍ ຊຣາຘມ຺ມໍ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວໍ ຊຣາຘມ຺ມໍ, ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ຊຣາຘມ຺ມໍ. ຊຣາຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍ. ເອຕ຺ຖາຍໍ ຄຖິໂຕ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣາຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ, ທາສິທາສໍ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ, ອເຊຬກໍ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣໍ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວໍ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ. ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍ. ເອຕ຺ຖາຍໍ ຄຖິໂຕ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓຘມ຺ມໍ, ທາສິທາສໍ ມຣຓຘມ຺ມໍ, ອເຊຬກໍ ມຣຓຘມ຺ມໍ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣໍ ມຣຓຘມ຺ມໍ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວໍ ມຣຓຘມ຺ມໍ. ມຣຓຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍ. ເອຕ຺ຖາຍໍ ຄຖິໂຕ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສກຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສກຘມ຺ມໍ, ທາສິທາສໍ ໂສກຘມ຺ມໍ, ອເຊຬກໍ ໂສກຘມ຺ມໍ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣໍ ໂສກຘມ຺ມໍ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວໍ ໂສກຘມ຺ມໍ. ໂສກຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍ. ເອຕ຺ຖາຍໍ ຄຖິໂຕ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ໂສກຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ໂສກຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍກິເລສຘມ຺ມໍ ວເທຖ? ປຸຕ຺ຕຠຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍກິເລສຘມ຺ມໍ, ທາສິທາສໍ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍ, ອເຊຬກໍ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣໍ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວໍ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍ, ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍ. ສໍກິເລສຘມ຺ມາ ເຫເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຘໂຍ. ເອຕ຺ຖາຍໍ ຄຖິໂຕ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍາ ປຣິເຍສນາ.

໒໗໕. ‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍາ ປຣິເຍສນາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊາຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣາຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອພ຺ຍາຘິໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອມຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ໂສກຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ໂສກຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອໂສກໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍາ ປຣິເຍສນາ.

໒໗໖. ‘‘ອຫມ຺ປິ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂພຘິສຕ຺ໂຕວ ສມາໂນ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສາມິ, ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣາຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສາມິ, ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສາມິ, ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສາມິ, ອຕ຺ຕນາ ໂສກຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ໂສກຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສາມິ, ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສາມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສາມິ, ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ…ເປ… ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ… ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ… ໂສກຘມ຺ໂມ ສມາໂນ… ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສາມິ? ຍໍນູນາຫໍ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊາຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍໍ, ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣາຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍໍ, ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອພ຺ຍາຘິໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍໍ, ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອມຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍໍ, ອຕ຺ຕນາ ໂສກຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ໂສກຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອໂສກໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍໍ, ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ.

໒໗໗. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປເຣນ ສມເຍນ ທຫໂຣວ ສມາໂນ ສຸສຸກາຬເກໂສ, ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຐເມນ ວຍສາ ອກາມການໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອສ຺ສຸມຸຂານໍ ຣຸທນ຺ຕານໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໍ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ກິໍ ກຸສລຄເວສີ [ກິໍກຸສລໍຄເວສີ (ກ.)] ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທໍ ປຣິເຍສມາໂນ ເຍນ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຬາຣໍ ກາລາມໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ອາວຸໂສ ກາລາມ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ວິຫຣຕາຍສ຺ມາ; ຕາທິໂສ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຈິຣສ຺ເສວ ຂິປ຺ປເມວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິໍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາວຕເກເນວ ໂອຏ຺ຐປຫຕມຕ຺ເຕນ ລປິຕລາປນມຕ຺ເຕນ ຎາຓວາທຎ຺ຈ ວທາມິ ເຖຣວາທຎ຺ຈ, ‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ຈ ປຏິຊານາມິ ອຫຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎ ຈ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທຕິ; ອທ຺ຘາ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫຣຕີ’ຕິ.

‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍນ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຬາຣໍ ກາລາມໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ ກາລາມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທສີ’ຕິ [ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສີຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ປເວເທສິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ສທ຺ຘາ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສທ຺ຘາ; ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ; ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ສຕິ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສຕິ; ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ສມາຘິ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສມາຘິ; ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາ. ຍໍນູນາຫໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທຕິ, ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປທເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຈິຣສ຺ເສວ ຂິປ຺ປເມວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ.

‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍນ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຬາຣໍ ກາລາມໍ ເອຕທໂວຈໍ –

‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ ກາລາມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສີ’ຕິ?

‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທມີ’ຕິ.

‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ.

‘ລາຠາ ໂນ, ອາວຸໂສ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ເຍ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຕາທິສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ປສ຺ສາມ. ອິຕິ ຍາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທມິ ຕໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣສິ. ຍໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣສິ ຕມຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທມິ. ອິຕິ ຍາຫໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາມິ ຕໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາສິ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາສິ ຕມຫໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາມິ. ອິຕິ ຍາທິໂສ ອຫໍ ຕາທິໂສ ຕຸວໍ, ຍາທິໂສ ຕຸວໍ ຕາທິໂສ ອຫໍ. ເອຫິ ທານິ, ອາວຸໂສ, ອຸໂຠວ ສນ຺ຕາ ອິມໍ ຄຓໍ ປຣິຫຣາມາ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ (ອຕ຺ຕໂນ) [( ) ນຕ຺ຖິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ [ອຕ຺ຕໂນ (ສີ. ປີ.)] ສມສມໍ ຐເປສິ, ອຸຬາຣາຍ ຈ ມໍ ປູຊາຍ ປູເຊສິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຍາວເທວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປປຕ຺ຕິຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ອປກ຺ກມິໍ.

໒໗໘. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍ ກຸສລຄເວສີ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທໍ ປຣິເຍສມາໂນ ເຍນ ອຸທໂກ [ອຸທ຺ທໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຣາມປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ອາວຸໂສ [ອາວຸໂສ ຣາມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.) ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາມປຸຕ຺ຕເມວ ອໂວຈ, ນ ຣາມໍ, ຣາໂມ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຄຓາຈຣິໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕທາ ຈ ກາລງ຺ກໂຕ ອສນ຺ໂຕ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ຣາມາຍຕ຺ຕານິ ກ຺ຣິຍປທານິ ອຕີຕກາລວເສນ ອາຄຕານິ, ອຸທໂກ ຈ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອາຈຣິໂຍຕິ. ຏີກາຍໍ ຈ ‘‘ປາຬິຍໍ ຣາມສ຺ເສວ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິຕາ ອາຄຕາ ນ ອຸທກສ຺ສາ’’ຕິ ອາທິ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ປກາສິຕາ], ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ວິຫຣຕາຍສ຺ມາ; ຕາທິໂສ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຈິຣສ຺ເສວ ຂິປ຺ປເມວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິໍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາວຕເກເນວ ໂອຏ຺ຐປຫຕມຕ຺ເຕນ ລປິຕລາປນມຕ຺ເຕນ ຎາຓວາທຎ຺ຈ ວທາມິ ເຖຣວາທຎ຺ຈ, ‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ຈ ປຏິຊານາມິ ອຫຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎ ຈ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທສິ; ອທ຺ຘາ ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫາສີ’ຕິ.

‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍນ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຣາມປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ, ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທສີ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ປເວເທສິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ສທ຺ຘາ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສທ຺ຘາ; ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ວີຣິຍໍ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ; ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ສຕິ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສຕິ; ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ສມາຘິ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສມາຘິ, ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ປຎ຺ຎາ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາ. ຍໍນູນາຫໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທສິ, ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປທເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຈິຣສ຺ເສວ ຂິປ຺ປເມວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ.

‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍນ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຣາມປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ –

‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ, ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສີ’ຕິ?

‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສີ’ຕິ.

‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ.

‘ລາຠາ ໂນ, ອາວຸໂສ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ເຍ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຕາທິສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ປສ຺ສາມ. ອິຕິ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສິ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣສິ. ຍໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣສິ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສິ. ອິຕິ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ອຠິຎ຺ຎາສິ ຕໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາສິ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາສິ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ອຠິຎ຺ຎາສິ. ອິຕິ ຍາທິໂສ ຣາໂມ ອໂຫສິ ຕາທິໂສ ຕຸວໍ, ຍາທິໂສ ຕຸວໍ ຕາທິໂສ ຣາໂມ ອໂຫສິ. ເອຫິ ທານິ, ອາວຸໂສ, ຕຸວໍ ອິມໍ ຄຓໍ ປຣິຫຣາ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເມ ສມາໂນ ອາຈຣິຍຏ຺ຐາເນ ມໍ ຐເປສິ, ອຸຬາຣາຍ ຈ ມໍ ປູຊາຍ ປູເຊສິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຍາວເທວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປປຕ຺ຕິຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ອປກ຺ກມິໍ.

໒໗໙. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍ ກຸສລຄເວສີ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທໍ ປຣິເຍສມາໂນ ມຄເຘສຸ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ອຸຣຸເວລາ ເສນານິຄໂມ ຕທວສຣິໍ. ຕຕ຺ຖທ຺ທສໍ ຣມຓີຍໍ ຠູມິຠາຄໍ, ປາສາທິກຎ຺ຈ ວນສຓ຺ຑໍ, ນທິຎ຺ຈ ສນ຺ທນ຺ຕິໍ ເສຕກໍ ສຸປຕິຕ຺ຖໍ ຣມຓີຍໍ, ສມນ຺ຕາ [ສາມນ຺ຕາ (?)] ຈ ໂຄຈຣຄາມໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຣມຓີໂຍ ວຕ, ໂຠ, ຠູມິຠາໂຄ, ປາສາທິໂກ ຈ ວນສຓ຺ໂຑ, ນທີ ຈ ສນ຺ທຕິ ເສຕກາ ສຸປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ, ສມນ຺ຕາ ຈ ໂຄຈຣຄາໂມ. ອລໍ ວຕິທໍ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຘານຕ຺ຖິກສ຺ສ ປຘານາຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິໍ – ອລມິທໍ ປຘານາຍາຕິ.

໒໘໐. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊາຕິຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊາຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສມາໂນ ອຊາຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍ, ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣາຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສມາໂນ ອຊຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍ, ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອພ຺ຍາຘິໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສມາໂນ ອພ຺ຍາຘິໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍ, ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອມຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍ, ອຕ຺ຕນາ ໂສກຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ໂສກຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອໂສກໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍ, ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສມາໂນ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ – ‘ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕິ, ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’ຕິ.

໒໘໑. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຘິຄໂຕ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ຘມ຺ໂມ ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸທ຺ທໂສ ທຸຣນຸໂພໂຘ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ ອຕກ຺ກາວຈໂຣ ນິປຸໂຓ ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍ. ອາລຍຣາມາ ໂຂ ປນາຍໍ ປຊາ ອາລຍຣຕາ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ. ອາລຍຣາມາ ໂຂ ປນາຍໍ ປຊາ ອາລຍຣຕາຍ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາຍ ທຸທ຺ທສໍ ອິທໍ ຐານໍ ຍທິທໍ – ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຐານໍ ທຸທ຺ທສໍ ຍທິທໍ – ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ປເຣ ຈ ເມ ນ ອາຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖ, ສາ ມມສ຺ສ ວິເຫສາ’ຕິ. ອປິສ຺ສຸ ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມາ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ຄາຖາໂຍ ປຏິຠໍສຸ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ –

‘ກິຈ຺ເຉນ ເມ ອຘິຄຕໍ, ຫລໍ ທານິ ປກາສິຕຸໍ;

ຣາຄໂທສປເຣເຕຫິ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸສມ຺ພຸໂຘ.

‘ປຏິໂສຕຄາມິໍ ນິປຸຓໍ, ຄມ຺ຠີຣໍ ທຸທ຺ທສໍ ອຓຸໍ;

ຣາຄຣຕ຺ຕາ ນ ທກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕໂມຂນ຺ເຘນ ອາວຸຏາ’’’ຕິ [ອາວຏາຕິ (ສີ.), ອາວຸຕາ (ສ຺ຍາ.)].

໒໘໒. ‘‘ອິຕິຫ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫມ຺ປຕິສ຺ສ ມມ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ໂລໂກ, ວິນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ໂລໂກ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ [ນມິສ຺ສຕິ (?)], ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ – ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ມມ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເທເສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມໍ. ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ –

‘ປາຕຸຣໂຫສິ ມຄເຘສຸ ປຸພ຺ເພ,

ຘມ຺ໂມ ອສຸທ຺ໂຘ ສມເລຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕ;

ອປາປຸເຣຕໍ [ອວາປຸເຣຕໍ (ສີ.)] ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ,

ສຸຓນ຺ຕຸ ຘມ຺ມໍ ວິມເລນານຸພຸທ຺ຘໍ.

‘ເສເລ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕ,

ຍຖາປິ ປສ຺ເສ ຊນຕໍ ສມນ຺ຕໂຕ;

ຕຖູປມໍ ຘມ຺ມມຍໍ ສຸເມຘ,

ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ;

ໂສກາວຕິຓ຺ຓໍ [ໂສກາວກິຓ຺ຓໍ (ສ຺ຍາ.)] ຊນຕມເປຕໂສໂກ,

ອເວກ຺ຂສ຺ສຸ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕໍ.

‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ວີຣ ວິຊິຕສງ຺ຄາມ,

ສຕ຺ຖວາຫ ອຓຓ ວິຈຣ ໂລເກ;

ເທສສ຺ສຸ [ເທເສຕຸ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ,

ອຎ຺ຎາຕາໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’’ຕິ.

໒໘໓. ‘‘ອຖ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈ ອຊ຺ເຌສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກສິໍ. ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ, ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ, ສ຺ວາກາເຣ ທ຺ວາກາເຣ, ສຸວິຎ຺ຎາປເຍ ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ [ທສ຺ສາວິໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ວິຫຣນ຺ເຕ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ [ທສ຺ສາວິໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ວິຫຣນ຺ເຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸປ຺ປລິນິຍໍ ວາ ປທຸມິນິຍໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີກິນິຍໍ ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ, ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ສໂມທກໍ ຐິຕານິ, ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທກໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານິ [ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອນຸປລິຕ຺ຕານິ ອຸທເກນ; ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສໍ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ, ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ, ສ຺ວາກາເຣ ທ຺ວາກາເຣ, ສຸວິຎ຺ຎາປເຍ ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ ວິຫຣນ຺ເຕ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ ວິຫຣນ຺ເຕ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສຫມ຺ປຕິໍ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຈຠາສິໍ –

‘ອປາຣຸຕາ ເຕສໍ ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາ,

ເຍ ໂສຕວນ຺ໂຕ ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ສທ຺ຘໍ;

ວິຫິໍສສຎ຺ຎີ ປຄຸຓໍ ນ ຠາສິໍ,

ຘມ຺ມໍ ປຓີຕໍ ມນຸເຊສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ‘ກຕາວກາໂສ ໂຂມ຺ຫິ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’ຕິ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ.

໒໘໔. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ; ໂກ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປເມວ ອາຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິໂກ. ຍໍນູນາຫໍ ອາຬາຣສ຺ສ ກາລາມສ຺ສ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ. ໂສ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປເມວ ອາຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘ສຕ຺ຕາຫກາລງ຺ກໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ’ຕິ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ – ‘ສຕ຺ຕາຫກາລງ຺ກໂຕ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ມຫາຊານິໂຍ ໂຂ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ. ສເຈ ຫິ ໂສ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຸເຓຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປເມວ ອາຊາເນຍ຺ຍາ’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ; ໂກ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປເມວ ອາຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິໂກ. ຍໍນູນາຫໍ ອຸທກສ຺ສ ຣາມປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ. ໂສ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປເມວ ອາຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຠິໂທສກາລງ຺ກໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ – ‘ອຠິໂທສກາລງ຺ກໂຕ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ມຫາຊານິໂຍ ໂຂ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ. ສເຈ ຫິ ໂສ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຸເຓຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປເມວ ອາຊາເນຍ຺ຍາ’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ; ໂກ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປເມວ ອາຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ພຫຸກາຣາ ໂຂ ເມ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ, ເຍ ມໍ ປຘານປຫິຕຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຍໍນູນາຫໍ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເອຕຣຫິ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ? ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຣຸເວລາຍໍ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ເຍນ ພາຣາຓສີ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິໍ [ປກ຺ກາມິໍ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)].

໒໘໕. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປໂກ ອາຊີວໂກ ອນ຺ຕຣາ [ອາຊີວິໂກ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຈ ຄຍໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂພຘິໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນໍ. ທິສ຺ວານ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ໂຂ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ! ກໍສິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິໂຕ, ໂກ ວາ ເຕ ສຕ຺ຖາ, ກສ຺ສ ວາ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ໂຣເຈສີ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປກໍ ອາຊີວກໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິໍ –

‘ສພ຺ພາຠິຠູ ສພ຺ພວິທູຫມສ຺ມິ, ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນູປລິຕ຺ໂຕ;

ສພ຺ພຎ຺ຊໂຫ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ກມຸທ຺ທິເສຍ຺ຍໍ.

‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ.

‘ອຫຎ຺ຫິ ອຣຫາ ໂລເກ, ອຫໍ ສຕ຺ຖາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ເອໂກມ຺ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສີຕິຠູໂຕສ຺ມິ ນິພ຺ພຸໂຕ.

‘ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ, ຄຈ຺ຉາມິ ກາສິນໍ ປຸຣໍ;

ອນ຺ຘີຠູຕສ຺ມິໍ [ອນ຺ຘຠູຕສ຺ມິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂລກສ຺ມິໍ, ອາຫຎ຺ຉໍ ອມຕທຸນ຺ທຸຠິ’ນ຺ຕິ.

‘ຍຖາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ປຏິຊານາສິ, ອຣຫສິ ອນນ຺ຕຊິໂນ’ຕິ!

‘ມາທິສາ ເວ ຊິນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ປຕ຺ຕາ ອາສວກ຺ຂຍໍ;

ຊິຕາ ເມ ປາປກາ ຘມ຺ມາ, ຕສ຺ມາຫມຸປກ ຊິໂນ’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປໂກ ອາຊີວໂກ ‘ຫຸເປຍ຺ຍປາວຸໂສ’ຕິ [ຫຸເວຍ຺ຍປາວຸໂສ (ສີ. ປີ.), ຫຸເວຍ຺ຍາວຸໂສ (ສ຺ຍາ.)] ວຕ຺ວາ ສີສໍ ໂອກມ຺ເປຕ຺ວາ ອຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

໒໘໖. ‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ພາຣາຓສີ ອິສິປຕນໍ ມິຄທາໂຍ ເຍນ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂ ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ທູຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຓ຺ຐເປສຸໍ [ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກຕິກໍ ສຓ຺ຐເປສຸໍ (ວິນຍປິຏເກ ມຫາວຄ຺ເຄ)] – ‘ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ ພາຫຸລ຺ລິໂກ [ພາຫຸລິໂກ (ສີ. ປີ.) ສາຣຕ຺ຖທີປນີຏີກາຍ ສເມຕິ] ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕ ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍ. ໂສ ເນວ ອຠິວາເທຕພ຺ໂພ, ນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ; ນາສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອປິ ຈ ໂຂ ອາສນໍ ຐເປຕພ຺ພໍ, ສເຈ ອາກງ຺ຂິສ຺ສຕິ ນິສີທິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປສງ຺ກມິໍ ຕຖາ ຕຖາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ນາສກ຺ຂິໍສຸ ສກາຍ ກຕິກາຍ ສຓ຺ຐາຕຸໍ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ມໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸໍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສຸໍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປາໂທທກໍ ອຸປຏ຺ຐເປສຸໍ. ອປິ ຈ ໂຂ ມໍ ນາເມນ ຈ ອາວຸໂສວາເທນ ຈ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ນາເມນ ຈ ອາວຸໂສວາເທນ ຈ ສມຸທາຈຣຖ [ສມຸທາຈຣິຕ຺ຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]. ອຣຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂອທຫຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕໍ, ອມຕມຘິຄຕໍ, ອຫມນຸສາສາມິ, ອຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມານາ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຖາ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ຕາຍປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ອິຣິຍາຍ ຕາຍ ປຏິປທາຍ ຕາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ນາຊ຺ຌຄມາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ, ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ເອຕຣຫິ ພາຫຸລ຺ລິໂກ ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕ ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍ ອຘິຄມິສ຺ສສິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສ’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ພາຫຸລ຺ລິໂກ, ນ ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕ, ນ ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍ. ອຣຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂອທຫຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕໍ, ອມຕມຘິຄຕໍ, ອຫມນຸສາສາມິ, ອຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມານາ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຖາ’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ຕາຍປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ອິຣິຍາຍ ຕາຍ ປຏິປທາຍ ຕາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ນາຊ຺ຌຄມາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ, ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ເອຕຣຫິ ພາຫຸລ຺ລິໂກ ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕ ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍ ອຘິຄມິສ຺ສສິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສ’ນ຺ຕິ? ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ພາຫຸລ຺ລິໂກ…ເປ… ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຖາ’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ຕາຍປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ອິຣິຍາຍ ຕາຍ ປຏິປທາຍ ຕາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ນາຊ຺ຌຄມາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ, ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ເອຕຣຫິ ພາຫຸລ຺ລິໂກ ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕ ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍ ອຘິຄມິສ຺ສສິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສ’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອຠິຊານາຖ ເມ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູປໍ ປຠາວິຕເມຕ’ນ຺ຕິ [ຠາສິຕເມຕນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ວິນເຍປິ)]? ‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ອຣຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂອທຫຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕໍ, ອມຕມຘິຄຕໍ, ອຫມນຸສາສາມິ, ອຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມານາ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຖາ’ຕິ.

‘‘ອສກ຺ຂິໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ. ທ຺ເວປິ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ໂອວທາມິ, ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕິ. ຍໍ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຫຣນ຺ຕິ ເຕນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ [ຉພ຺ພຄ຺ຄາ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ຍາເປມ. ຕໂຍປິ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ໂອວທາມິ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕິ. ຍໍ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຫຣນ຺ຕິ ເຕນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຍາເປມ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ມຍາ ເອວໍ ໂອວທິຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສິຍມານາ ອຕ຺ຕນາ ຊາຕິຘມ຺ມາ ສມານາ ຊາຕິຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊາຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສມານາ ອຊາຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍສຸ, ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ມາ ສມານາ ຊຣາຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສມານາ ອຊຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍສຸ, ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ ສມານາ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ມາ ສມານາ… ອຕ຺ຕນາ ໂສກຘມ຺ມາ ສມານາ… ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ມາ ສມານາ ສໍກິເລສຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສມານາ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊ຺ຌຄມໍສຸ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເນສໍ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ – ‘ອກຸປ຺ປາ ໂນ ວິມຸຕ຺ຕິ [ອກຸປ຺ປາ ເນສໍ ວິມຸຕ຺ຕິ (ກ.)], ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’ຕິ.

໒໘໗. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ຄຖິຕາ ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌປນ຺ນາ ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ອນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ເອວມສ຺ສຸ ເວທິຕພ຺ພາ – ‘ອນຍມາປນ຺ນາ ພ຺ຍສນມາປນ຺ນາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ປາປິມໂຕ’ [ປາປິມໂຕ’’ຕິ (?)]. ‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ມໂຄ ພທ຺ໂຘ ປາສຣາສິໍ ອຘິສເຍຍ຺ຍ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອນຍມາປນ຺ໂນ ພ຺ຍສນມາປນ຺ໂນ ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ລຸທ຺ທສ຺ສ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຈ ປນ ລຸທ຺ເທ ເຍນ ກາມໍ ນ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ຄຖິຕາ ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌປນ຺ນາ ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ອນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ເອວມສ຺ສຸ ເວທິຕພ຺ພາ – ‘ອນຍມາປນ຺ນາ ພ຺ຍສນມາປນ຺ນາ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ປາປິມໂຕ’. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອຄຖິຕາ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ອນຊ຺ໂຌປນ຺ນາ ອາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ເອວມສ຺ສຸ ເວທິຕພ຺ພາ – ‘ນ ອນຍມາປນ຺ນາ ນ ພ຺ຍສນມາປນ຺ນາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ປາປິມໂຕ’.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ມໂຄ ອພທ຺ໂຘ ປາສຣາສິໍ ອຘິສເຍຍ຺ຍ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ເວທິຕພ຺ໂພ – ‘ນ ອນຍມາປນ຺ໂນ ນ ພ຺ຍສນມາປນ຺ໂນ ນ ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ລຸທ຺ທສ຺ສ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຈ ປນ ລຸທ຺ເທ ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອຄຖິຕາ ອມຸຈ຺ຉິຕາ ອນຊ຺ໂຌປນ຺ນາ ອາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ເອວມສ຺ສຸ ເວທິຕພ຺ພາ – ‘ນ ອນຍມາປນ຺ນາ ນ ພ຺ຍສນມາປນ຺ນາ ນ ຍຖາກາມກຣຓີຍາ ປາປິມໂຕ’.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ມໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ປວເນ ຈຣມາໂນ ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ນິສີທຕິ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອນາປາຖຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ລຸທ຺ທສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຘມກາສິ ມາຣໍ ອປທໍ, ວຘິຕ຺ວາ ມາຣຈກ຺ຂຸໍ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປາປິມໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຘມກາສິ ມາຣໍ ອປທໍ, ວຘິຕ຺ວາ ມາຣຈກ຺ຂຸໍ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ ປາປິມໂຕ. ຕິຓ຺ໂຓ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກໍ ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ນິສີທຕິ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອນາປາຖຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປິມໂຕ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ປາສຣາສິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕໍ

໒໘໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສພ຺ພເສເຕນ ວຬວາຠິຣເຖນ [ວຬຠີຣເຖນ (ສີ. ປີ.)] ສາວຕ຺ຖິຍາ ນິຍ຺ຍາຕິ ທິວາທິວສ຺ສ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິໂລຕິກໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ປິໂລຕິກໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຫນ຺ທ, ກຸໂຕ ນຸ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ອາຄຈ຺ຉຕິ ທິວາທິວສ຺ສາ’’ຕິ?

‘‘ອິໂຕ ຫິ ໂຂ ອຫໍ, ໂຠ, ອາຄຈ຺ຉາມິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ?

‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ຈາຫໍ, ໂຠ, ໂກ ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊານິສ຺ສາມິ! ໂສປິ ນູນສ຺ສ ຕາທິໂສວ ໂຍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຸຬາຣາຍ ຂລຸ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສາຍ ປສໍສຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ຈາຫໍ, ໂຠ, ໂກ ຈ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສິສ຺ສາມິ?

‘‘ປສຕ຺ຖປສຕ຺ໂຖວ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກໍ ປນ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ສມເຓ ໂຄຕເມ ເອວໍ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ’’ຕິ [ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ (ສ຺ຍາ.)]?

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ກຸສໂລ ນາຄວນິໂກ ນາຄວນໍ ປວິເສຍ຺ຍ. ໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ນາຄວເນ ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິປທໍ, ທີຆໂຕ ຈ ອາຍຕໍ, ຕິຣິຍຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖຕໍ. ໂສ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ມຫາ ວຕ, ໂຠ, ນາໂຄ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ໂຠ, ຍໂຕ ອທ຺ທສໍ ສມເຓ ໂຄຕເມ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ອຖາຫໍ ນິຏ຺ຐມຄມໍ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

໒໘໙. ‘‘ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອິຘາຫໍ, ໂຠ, ປສ຺ສາມິ ເອກຈ຺ເຈ ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິເຕ ນິປຸເຓ ກຕປຣປ຺ປວາເທ ວາລເວຘິຣູເປ, ເຕ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ [ໂວຠິນ຺ທນ຺ຕາ (ສີ. ປີ.) ວິ + ອວ + ຠິນ຺ທນ຺ຕາ] ມຎ຺ເຎ ຈຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຄເຕນ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ. ເຕ ສຸຓນ຺ຕິ – ‘ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມ ອມຸກໍ ນາມ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ໂອສຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເຕ ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ – ‘ອິມໍ ມຍໍ ປຎ຺ຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ. ເອວໍ ເຈ ໂນ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ, ເອວມສ຺ສ ມຍໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມ. ເອວໍ ເຈປິ ໂນ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ, ເອວມ຺ປິສ຺ສ ມຍໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມາ’ຕິ. ເຕ ສຸຓນ຺ຕິ – ‘ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມ ອມຸກໍ ນາມ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ໂອສໂຏ’ຕິ. ເຕ ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ເຕ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິຕາ ສມາທປິຕາ ສມຸຕ຺ເຕຊິຕາ ສມ຺ປຫໍສິຕາ ນ ເຈວ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກຸໂຕສ຺ສ [ກຸຕສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສນ຺ຕິ? ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ສມຓສ຺ເສວ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທາຫໍ, ໂຠ, ສມເຓ ໂຄຕເມ ອິມໍ ປຐມໍ ປທໍ ອທ຺ທສໍ ອຖາຫໍ ນິຏ຺ຐມຄມໍ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣາຫໍ, ໂຠ, ປສ຺ສາມິ ອິເຘກຈ຺ເຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຓ຺ຑິເຕ…ເປ… ຄຫປຕິປຓ຺ຑິເຕ…ເປ… ສມຓປຓ຺ຑິເຕ ນິປຸເຓ ກຕປຣປ຺ປວາເທ ວາລເວຘິຣູເປ ເຕ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ ມຎ຺ເຎ ຈຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຄເຕນ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ. ເຕ ສຸຓນ຺ຕິ – ‘ສມໂຓ ຂລຸ ໂຠ ໂຄຕໂມ ອມຸກໍ ນາມ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ໂອສຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເຕ ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ ‘ອິມໍ ມຍໍ ປຎ຺ຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ. ເອວໍ ເຈ ໂນ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ, ເອວມສ຺ສ ມຍໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມ. ເອວໍ ເຈປິ ໂນ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ, ເອວໍປິສ຺ສ ມຍໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມາ’ຕິ. ເຕ ສຸຓນ຺ຕິ ‘ສມໂຓ ຂລຸ ໂຠ ໂຄຕໂມ ອມຸກໍ ນາມ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ໂອສໂຏ’ຕິ. ເຕ ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ເຕ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິຕາ ສມາທປິຕາ ສມຸຕ຺ເຕຊິຕາ ສມ຺ປຫໍສິຕາ ນ ເຈວ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກຸໂຕສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສນ຺ຕິ? ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ສມຓໍເຍວ ໂຄຕມໍ ໂອກາສໍ ຍາຈນ຺ຕິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ. ເຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປພ຺ພາເຊຕິ [ປພ຺ພາເຊຕິ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ (ສີ.)]. ເຕ ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊິຕາ ສມານາ ວູປກຏ຺ຐາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕາ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ມນໍ ວຕ, ໂຠ, ອນສ຺ສາມ, ມນໍ ວຕ, ໂຠ, ປນສ຺ສາມ; ມຍຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສມຓາວ ສມານາ ສມຓມ຺ຫາຕິ ປຏິຊານິມ຺ຫ, ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ສມານາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມ຺ຫາຕິ ປຏິຊານິມ຺ຫ, ອນຣຫນ຺ໂຕວ ສມານາ ອຣຫນ຺ຕມ຺ຫາຕິ ປຏິຊານິມ຺ຫ. ອິທານິ ໂຂມ຺ຫ ສມຓາ, ອິທານິ ໂຂມ຺ຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ອິທານິ ໂຂມ຺ຫ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ. ຍທາຫໍ, ໂຠ, ສມເຓ ໂຄຕເມ ອິມໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປທໍ ອທ຺ທສໍ ອຖາຫໍ ນິຏ຺ຐມຄມໍ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’’’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ອຫໍ, ໂຠ, ສມເຓ ໂຄຕເມ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ອທ຺ທສໍ ອຖາຫໍ ນິຏ຺ຐມຄມໍ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’’’ຕິ.

໒໙໐. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສພ຺ພເສຕາ ວຬວາຠິຣຖາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘‘ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ອປ຺ເປວ ນາມ ມຍມ຺ປິ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ເຕນ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ, ອປ຺ເປວ ນາມ ສິຍາ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ! ອຖ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ປິໂລຕິເກນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄວາ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫຕ຺ຖິປໂທປໂມ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ. ອປິ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍຖາ ຫຕ຺ຖິປໂທປໂມ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ ຕໍ ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໒໙໑. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນາຄວນິໂກ ນາຄວນໍ ປວິເສຍ຺ຍ. ໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ນາຄວເນ ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິປທໍ, ທີຆໂຕ ຈ ອາຍຕໍ, ຕິຣິຍຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖຕໍ. ໂຍ ໂຫຕິ ກຸສໂລ ນາຄວນິໂກ ເນວ ຕາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ມຫາ ວຕ, ໂຠ, ນາໂຄ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສນ຺ຕິ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນາຄວເນ ວາມນິກາ ນາມ ຫຕ຺ຖິນິໂຍ ມຫາປທາ, ຕາສໍ ເປຕໍ ປທໍ ອສ຺ສາຕິ.

‘‘ໂສ ຕມນຸຄຈ຺ຉຕິ. ຕມນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ ນາຄວເນ ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິປທໍ, ທີຆໂຕ ຈ ອາຍຕໍ, ຕິຣິຍຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖຕໍ, ອຸຈ຺ຈາ ຈ ນິເສວິຕໍ. ໂຍ ໂຫຕິ ກຸສໂລ ນາຄວນິໂກ ເນວ ຕາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ມຫາ ວຕ, ໂຠ, ນາໂຄ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສນ຺ຕິ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນາຄວເນ ອຸຈ຺ຈາ ກາຬາຣິກາ ນາມ ຫຕ຺ຖິນິໂຍ ມຫາປທາ, ຕາສໍ ເປຕໍ ປທໍ ອສ຺ສາຕິ.

‘‘ໂສ ຕມນຸຄຈ຺ຉຕິ. ຕມນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ ນາຄວເນ ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິປທໍ, ທີຆໂຕ ຈ ອາຍຕໍ, ຕິຣິຍຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖຕໍ, ອຸຈ຺ຈາ ຈ ນິເສວິຕໍ, ອຸຈ຺ຈາ ຈ ທນ຺ເຕຫິ ອາຣຎ຺ຊິຕານິ. ໂຍ ໂຫຕິ ກຸສໂລ ນາຄວນິໂກ ເນວ ຕາວ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ມຫາ ວຕ, ໂຠ, ນາໂຄ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສນ຺ຕິ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນາຄວເນ ອຸຈ຺ຈາ ກເຓຣຸກາ ນາມ ຫຕ຺ຖິນິໂຍ ມຫາປທາ, ຕາສໍ ເປຕໍ ປທໍ ອສ຺ສາຕິ.

‘‘ໂສ ຕມນຸຄຈ຺ຉຕິ. ຕມນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ ນາຄວເນ ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິປທໍ, ທີຆໂຕ ຈ ອາຍຕໍ, ຕິຣິຍຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖຕໍ, ອຸຈ຺ຈາ ຈ ນິເສວິຕໍ, ອຸຈ຺ຈາ ຈ ທນ຺ເຕຫິ ອາຣຎ຺ຊິຕານິ, ອຸຈ຺ຈາ ຈ ສາຂາຠງ຺ຄໍ. ຕຎ຺ຈ ນາຄໍ ປສ຺ສຕິ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕໍ ວາ ອພ຺ໂຠກາສຄຕໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ວາ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ນິປນ຺ນໍ ວາ. ໂສ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ອຍເມວ ໂສ ມຫານາໂຄ’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ; ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ. ໂສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘາປຏິລາເຠນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣໂຊປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ນຍິທໍ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ອປ຺ປໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ.

໒໙໒. ‘‘ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ. ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂຫຕິ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ.

‘‘ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ ເຖໂຕ [ເຐໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຈ຺ຈຍິໂກ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ນ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ. ອິຕິ ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາ ສຫິຕານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ, ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ສມຄ຺ຄຣໂຕ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ, ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ.

໒໙໓. ‘‘ໂສ ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ, ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ, ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອາມກຘຎ຺ຎປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖິກຸມາຣິກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ທາສິທາສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອເຊຬກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວາປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານຸໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກຍວິກ຺ກຍາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຕຸລາກູຏກໍສກູຏມານກູຏາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ໂກຏນວຎ຺ຈນນິກຕິສາຈິໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ເຉທນວຘພນ຺ຘນວິປຣາໂມສອາໂລປສຫສາກາຣາ [ສາຫສາກາຣາ (ກ.)] ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ [ອິມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ‘‘ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ທີຆນິກາເຍ ອາຄຕໍ, ຕໍ ອິຘ ສນ຺ໂຕສກຖາວສາເນ ອາຄຕໍ, ສາ ຈ ສນ຺ໂຕສກຖາ ຕຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານນ຺ຕຣເມວ ອາຄຕາ].

໒໙໔. ‘‘ໂສ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ ເຍນ ເຍເນວ ເຑຕິ ສປຕ຺ຕຠາໂຣວ ເຑຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

໒໙໕. ‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍາເສກສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສໍຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ.

໒໙໖. ‘‘ໂສ ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, (ອິມາຍ ຈ ອຣິຍາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ) [( ) ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ອິຘ ນທິສ຺ສຕິ, ຈຕຸກ຺ກງ຺ຄຸຕ຺ຕເຣ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ທິສ຺ສຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຏີກາສຸ ຈ ຕທຕ຺ໂຖ ປກາສິໂຕ. ຕສ຺ມາ ໂສ ເອຕ຺ຖ ປຏີປູຣິໂຕ] ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ, ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ, ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ພ຺ຍາປາທປ຺ປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ພ຺ຍາປາທປ຺ປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫາຍ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ ວິຫຣຕິ ອາໂລກສຎ຺ຎີ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖິນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ.

໒໙໗. ‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄຕປທໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕນິເສວິຕໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕາຣຎ຺ຊິຕໍ ອິຕິປິ. ນ ຕ຺ເວວ ຕາວ ອຣິຍສາວໂກ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ…ເປ… ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ…ເປ… ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄຕປທໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕນິເສວິຕໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕາຣຎ຺ຊິຕໍ ອິຕິປິ. ນ ຕ຺ເວວ ຕາວ ອຣິຍສາວໂກ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

໒໙໘. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄຕປທໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕນິເສວິຕໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕາຣຎ຺ຊິຕໍ ອິຕິປິ. ນ ຕ຺ເວວ ຕາວ ອຣິຍສາວໂກ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄຕປທໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕນິເສວິຕໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕາຣຎ຺ຊິຕໍ ອິຕິປິ. ນ ຕ຺ເວວ ຕາວ ອຣິຍສາວໂກ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

໒໙໙. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄຕປທໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕນິເສວິຕໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕາຣຎ຺ຊິຕໍ ອິຕິປິ. ນ ຕ຺ເວວ ຕາວ ອຣິຍສາວໂກ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄຕປທໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕນິເສວິຕໍ ອິຕິປິ, ຕຖາຄຕາຣຎ຺ຊິຕໍ ອິຕິປິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຣິຍສາວໂກ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຫຕ຺ຖິປໂທປໂມ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕໍ

໓໐໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ຍານິ ການິຈິ ຊງ຺ຄລານໍ ປາຓານໍ ປທຊາຕານິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ຫຕ຺ຖິປເທ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖິປທໍ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ຍທິທໍ ມຫນ຺ຕຕ຺ເຕນ; ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພເຕ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຕເມສຸ ຈຕູສຸ? ທຸກ຺ເຂ ອຣິຍສຈ຺ເຈ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຣິຍສຈ຺ເຈ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ອຣິຍສຈ຺ເຈ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຣິຍສຈ຺ເຈ’’.

໓໐໑. ‘‘ກຕມຎ຺ຈາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ, ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາປິ ທຸກ຺ຂາ, ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ; ສໍຂິຕ຺ເຕນ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ. ກຕເມ ຈາວຸໂສ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ? ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ.

‘‘ກຕໂມ ຈາວຸໂສ, ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ? ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ຣູປໍ.

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ? ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸ.

໓໐໒. ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ປຖວີຘາຕຸ? ປຖວີຘາຕຸ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ສິຍາ ພາຫິຣາ. ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຂຣິຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກໍ ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສໍ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຂຣິຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ, ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ, ປຖວີຘາຕຸເຣເວສາ. ‘ຕໍ ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ປຖວີຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ປຖວີຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ພາຫິຣາ ອາໂປຘາຕຸ ປກຸປ຺ປຕິ [ປຖວີຘາຕຸ ປກຸປ຺ປຕິ (ກ.)]. ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ນາມ, ອາວຸໂສ, ພາຫິຣາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຕາວ ມຫລ຺ລິກາຍ ອນິຈ຺ຈຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ຂຍຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ວຍຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ. ກິໍ ປນິມສ຺ສ ມຕ຺ຕຏ຺ຐກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຕຓ຺ຫຸປາທິນ຺ນສ຺ສ ‘ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ອສ຺ມີ’ຕິ ວາ? ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ໂນເຕເວຕ຺ຖ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຎ຺ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປເຣ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ໂຣເສນ຺ຕິ ວິເຫເສນ຺ຕິ, ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຂ ເມ ອຍໍ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາ ທຸກ຺ຂເວທນາ. ສາ ຈ ໂຂ ປຏິຈ຺ຈ, ໂນ ອປຏິຈ຺ຈ. ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ? ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ’. ໂສ [ໂສປິໂຂ (ສ຺ຍາ.), ໂສປິ (ກ.)] ຜສ຺ໂສ ອນິຈ຺ໂຈຕິ ປສ຺ສຕິ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ປສ຺ສຕິ, ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ປສ຺ສຕິ, ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ປສ຺ສຕິ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສ ຘາຕາຣມ຺ມຓເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຕຎ຺ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປເຣ ອນິຏ຺ເຐຫິ ອກນ຺ເຕຫິ ອມນາເປຫິ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ – ປາຓິສມ຺ຜສ຺ເສນປິ ເລຑ຺ຑຸສມ຺ຜສ຺ເສນປິ ທຓ຺ຑສມ຺ຜສ຺ເສນປິ ສຕ຺ຖສມ຺ຜສ຺ເສນປິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ຕຖາຠູໂຕ ໂຂ ອຍໍ ກາໂຍ ຍຖາຠູຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ປາຓິສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕິ, ເລຑ຺ຑຸສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕິ, ທຓ຺ຑສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວຕາ ກກຈູປໂມວາເທ – ‘‘ອຸຠໂຕທຓ຺ຑເກນ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກກເຈນ ໂຈຣາ ໂອຈຣກາ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ໂອກນ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣາປິ ໂຍ ມໂນ ປທູເສຍ຺ຍ ນ ເມ ໂສ ເຕນ ສາສນກໂຣ’’ຕິ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ວີຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ. ກາມໍ ທານິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປາຓິສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕຸ, ເລຑ຺ຑຸສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕຸ, ທຓ຺ຑສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕຸ, ສຕ຺ຖສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕຸ, ກຣີຍຕິ ຫິທໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕິ. ໂສ ເຕນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ອລາຠາ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ລາຠາ, ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ, ຍສ຺ສ ເມ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ສຸຓິສາ ສສຸຣໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ສ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ໂສ ເຕນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ອລາຠາ ວຕ ເມ ນ ວຕ ເມ ລາຠາ, ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ, ຍສ຺ສ ເມ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ສຓ຺ຐາຕິ, ໂສ ເຕນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພຫຸກຕໍ ໂຫຕິ.

໓໐໓. ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອາໂປຘາຕຸ? ອາໂປຘາຕຸ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ສິຍາ ພາຫິຣາ. ກຕມາ ຈາວຸໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອາໂປ ອາໂປຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອາໂປ ອາໂປຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ອາໂປຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸເຣເວສາ. ‘ຕໍ ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອາໂປຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ອາໂປຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ພາຫິຣາ ອາໂປຘາຕຸ ປກຸປ຺ປຕິ. ສາ ຄາມມ຺ປິ ວຫຕິ, ນິຄມມ຺ປິ ວຫຕິ, ນຄຣມ຺ປິ ວຫຕິ, ຊນປທມ຺ປິ ວຫຕິ, ຊນປທປເທສມ຺ປິ ວຫຕິ. ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິການິປິ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທ຺ວິໂຍຊນສຕິການິປິ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕິໂຍຊນສຕິການິປິ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຈຕຸໂຍຊນສຕິການິປິ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິການິປິ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຉໂຍຊນສຕິການິປິ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕໂຍຊນສຕິການິປິ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ສຕ຺ຕຕາລມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຉຕ຺ຕາລມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ປຎ຺ຈຕາລມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຈຕຸຕ຺ຕາລມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕິຕາລມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ທ຺ວິຕາລມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕາລມຕ຺ຕມ຺ປິ [ຕາລໍປິ (ສີ.)] ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ. ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ສຕ຺ຕໂປຣິສມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຉປ຺ໂປຣິສມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ປຎ຺ຈໂປຣິສມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຈຕຸປ຺ໂປຣິສມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕິໂປຣິສມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ທ຺ວິໂປຣິສມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ໂປຣິສມຕ຺ຕມ຺ປິ [ໂປຣິສໍປິ (ສີ.)] ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ. ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຑ຺ຒໂປຣິສມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ກຏິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຊາຓຸກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ໂຄປ຺ຜກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ. ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ, ຍໍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອງ຺ຄຸລິປພ຺ພເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ນາມ, ອາວຸໂສ, ພາຫິຣາຍ ອາໂປຘາຕຸຍາ ຕາວ ມຫລ຺ລິກາຍ ອນິຈ຺ຈຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ຂຍຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ວຍຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ. ກິໍ ປນິມສ຺ສ ມຕ຺ຕຏ຺ຐກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຕຓ຺ຫຸປາທິນ຺ນສ຺ສ ‘ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ອສ຺ມີຕິ’ ວາ? ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ໂນເຕເວຕ຺ຖ ໂຫຕິ…ເປ… ຕສ຺ສ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ສຓ຺ຐາຕິ. ໂສ ເຕນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພຫຸກຕໍ ໂຫຕິ.

໓໐໔. ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ເຕໂຊຘາຕຸ? ເຕໂຊຘາຕຸ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ສິຍາ ພາຫິຣາ. ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເຕໂຊ ເຕໂຊຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເຍນ ຈ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ເຍນ ຈ ຊີຣີຍຕິ, ເຍນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ, ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເຕໂຊ ເຕໂຊຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ເຕໂຊຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸເຣເວສາ. ‘ຕໍ ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ພາຫິຣາ ເຕໂຊຘາຕຸ ປກຸປ຺ປຕິ. ສາ ຄາມມ຺ປິ ທຫຕິ, ນິຄມມ຺ປິ ທຫຕິ, ນຄຣມ຺ປິ ທຫຕິ, ຊນປທມ຺ປິ ທຫຕິ, ຊນປທປເທສມ຺ປິ ທຫຕິ. ສາ ຫຣິຕນ຺ຕໍ ວາ ປນ຺ຖນ຺ຕໍ ວາ ເສລນ຺ຕໍ ວາ ອຸທກນ຺ຕໍ ວາ ຣມຓີຍໍ ວາ ຠູມິຠາຄໍ ອາຄມ຺ມ ອນາຫາຣາ ນິພ຺ພາຍຕິ. ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ເຕນປິ ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸເລນປິ ອຄ຺ຄິໍ ຄເວສນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ນາມ, ອາວຸໂສ, ພາຫິຣາຍ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ຕາວ ມຫລ຺ລິກາຍ ອນິຈ຺ຈຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ຂຍຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ວຍຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ. ກິໍ ປນິມສ຺ສ ມຕ຺ຕຏ຺ຐກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຕຓ຺ຫຸປາທິນ຺ນສ຺ສ ‘ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ອສ຺ມີ’ຕິ ວາ? ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ໂນເຕເວຕ຺ຖ ໂຫຕິ…ເປ… ຕສ຺ສ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ສຓ຺ຐາຕິ, ໂສ ເຕນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພຫຸກຕໍ ໂຫຕິ.

໓໐໕. ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ວາໂຍຘາຕຸ? ວາໂຍຘາຕຸ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ສິຍາ ພາຫິຣາ. ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ວາໂຍ ວາໂຍຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາ, ອໂຘຄມາ ວາຕາ, ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາ, ໂກຏ຺ຐາສຍາ [ໂກຏ຺ຐສຍາ (ສີ. ປີ.)] ວາຕາ, ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນ ວາຕາ, ອສ຺ສາໂສ ປສ຺ສາໂສ ອິຕິ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ວາໂຍ ວາໂຍຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ, ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ວາໂຍຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸເຣເວສາ. ‘ຕໍ ເນຕໍ ມມ ເນໂສຫມສ຺ມິ ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ພາຫິຣາ ວາໂຍຘາຕຸ ປກຸປ຺ປຕິ. ສາ ຄາມມ຺ປິ ວຫຕິ, ນິຄມມ຺ປິ ວຫຕິ, ນຄຣມ຺ປິ ວຫຕິ, ຊນປທມ຺ປິ ວຫຕິ, ຊນປທປເທສມ຺ປິ ວຫຕິ. ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ຕາລວຓ຺ເຏນປິ ວິຘູປເນນປິ ວາຕໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ໂອສ຺ສວເນປິ ຕິຓານິ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ນາມ, ອາວຸໂສ, ພາຫິຣາຍ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຕາວ ມຫລ຺ລິກາຍ ອນິຈ຺ຈຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ຂຍຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ວຍຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ. ກິໍ ປນິມສ຺ສ ມຕ຺ຕຏ຺ຐກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຕຓ຺ຫຸປາທິນ຺ນສ຺ສ ‘ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ອສ຺ມີ’ຕິ ວາ? ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ໂນເຕເວຕ຺ຖ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຎ຺ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປເຣ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ໂຣເສນ຺ຕິ ວິເຫເສນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຂ ເມ ອຍໍ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ສາ ຈ ໂຂ ປຏິຈ຺ຈ, ໂນ ອປຏິຈ຺ຈ. ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ? ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ. ໂສປິ ຜສ຺ໂສ ອນິຈ຺ໂຈຕິ ປສ຺ສຕິ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ປສ຺ສຕິ, ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ປສ຺ສຕິ, ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ປສ຺ສຕິ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສ ຘາຕາຣມ຺ມຓເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຕຎ຺ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປເຣ ອນິຏ຺ເຐຫິ ອກນ຺ເຕຫິ ອມນາເປຫິ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ປາຓິສມ຺ຜສ຺ເສນປິ ເລຑ຺ຑຸສມ຺ຜສ຺ເສນປິ ທຓ຺ຑສມ຺ຜສ຺ເສນປິ ສຕ຺ຖສມ຺ຜສ຺ເສນປິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ ‘ຕຖາຠູໂຕ ໂຂ ອຍໍ ກາໂຍ ຍຖາຠູຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ປາຓິສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕິ, ເລຑ຺ຑຸສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕິ, ທຓ຺ຑສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວຕາ ກກຈູປໂມວາເທ ‘‘ອຸຠໂຕທຓ຺ຑເກນ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກກເຈນ ໂຈຣາ ໂອຈຣກາ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ໂອກນ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂຍ ມໂນ ປທູເສຍ຺ຍ, ນ ເມ ໂສ ເຕນ ສາສນກໂຣ’’ຕິ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ວີຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ. ກາມໍ ທານິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປາຓິສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕຸ, ເລຑ຺ຑຸສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕຸ, ທຓ຺ຑສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕຸ, ສຕ຺ຖສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕຸ. ກຣີຍຕິ ຫິທໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕິ. ໂສ ເຕນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ອລາຠາ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ລາຠາ, ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ. ຍສ຺ສ ເມ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ສຸຓິສາ ສສຸຣໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ສ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕິ. ໂສ ເຕນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ອລາຠາ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ລາຠາ, ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ. ຍສ຺ສ ເມ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເຈ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ, ອຸເປກ຺ຂາ ກຸສລນິສ຺ສິຕາ ສຓ຺ຐາຕິ, ໂສ ເຕນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພຫຸກຕໍ ໂຫຕິ.

໓໐໖. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ວລ຺ລິຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຓຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ມຕ຺ຕິກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອາກາໂສ ປຣິວາຣິໂຕ ອຄາຣໍ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ນ຺ຫາຣຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ມໍສຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຈມ຺ມຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອາກາໂສ ປຣິວາຣິໂຕ ຣູປໍ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈວ, ອາວຸໂສ, ຈກ຺ຂຸໍ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ພາຫິຣາ ຈ ຣູປາ ນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ໂຫຕິ, ເນວ ຕາວ ຕຊ຺ຊສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຠາຄສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈວ [ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈປິ (?)], ອາວຸໂສ, ຈກ຺ຂຸໍ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ພາຫິຣາ ຈ ຣູປາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ໂຫຕິ, ເນວ ຕາວ ຕຊ຺ຊສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຠາຄສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈວ ຈກ຺ຂຸໍ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ພາຫິຣາ ຈ ຣູປາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຊ຺ໂຊ ຈ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕຊ຺ຊສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຠາຄສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ຣູປໍ ຕໍ ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍາ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ເວທນາ ສາ ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍາ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ສາ ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາ ເຕ ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເອວຎ຺ຫິ ກິຣ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ສງ຺ຄໂຫ ສນ຺ນິປາໂຕ ສມວາໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວຕາ – ‘ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສຕິ ໂສ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ; ໂຍ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ ໂສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສຕີຕິ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຂ ປນິເມ ຍທິທໍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ໂຍ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ໂທ ອາລໂຍ ອນຸນໂຍ ອຊ຺ໂຌສານໍ ໂສ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ. ໂຍ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ, ໂສ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພຫຸກຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຎ຺ເຈວ, ອາວຸໂສ, ໂສຕໍ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ…ເປ… ຆານໍ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ… ຊິວ຺ຫາ ອປຣິຠິນ຺ນາ ໂຫຕິ… ກາໂຍ ອປຣິຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ… ມໂນ ອປຣິຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ພາຫິຣາ ຈ ຘມ຺ມາ ນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ໂນ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ໂຫຕິ, ເນວ ຕາວ ຕຊ຺ຊສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຠາຄສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິໂກ ເຈວ, ອາວຸໂສ, ມໂນ ອປຣິຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ພາຫິຣາ ຈ ຘມ຺ມາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ໂຫຕິ, ເນວ ຕາວ ຕຊ຺ຊສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຠາຄສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິໂກ ເຈວ ມໂນ ອປຣິຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ພາຫິຣາ ຈ ຘມ຺ມາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຊ຺ໂຊ ຈ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕຊ຺ຊສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຠາຄສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ຣູປໍ ຕໍ ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍາ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ເວທນາ ສາ ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍາ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ສາ ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາ ເຕ ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເອວຎ຺ຫິ ກິຣ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ສງ຺ຄໂຫ ສນ຺ນິປາໂຕ ສມວາໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສຕິ ໂສ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ; ໂຍ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ ໂສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຂ ປນິເມ ຍທິທໍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ໂຍ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ໂທ ອາລໂຍ ອນຸນໂຍ ອຊ຺ໂຌສານໍ ໂສ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ. ໂຍ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ໂສ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພຫຸກຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ມຫາສາໂຣປມສຸຕ຺ຕໍ

໓໐໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ເທວທຕ຺ເຕ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກວາ [ລາຠີ ສິໂລກວາ (ສີ. ປີ.), ລາຠີ ສກ຺ກາຣ ສິໂລກວາ (ສ຺ຍາ.)], ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປຎ຺ຎາຕາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປປຏິກໍ, ສາຂາປລາສໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎາສິ ສາຣໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ [ຕຖາປາຍໍ (ກ.)] ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປປຏິກໍ, ສາຂາປລາສໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ ‘ອຫມສ຺ມິ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກວາ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປຎ຺ຎາຕາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສາຂາປລາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ; ເຕນ ຈ ໂວສານໍ ອາປາທິ.

໓໐໘. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ, ປປຏິກໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎາສິ ສາຣໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ, ປປຏິກໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ; ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປປຏິກໍ ອຄ຺ຄເຫສິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ; ເຕນ ຈ ໂວສານໍ ອາປາທິ.

໓໐໙. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ຕຈໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎາສິ ສາຣໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ຕຈໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຈໍ ອຄ຺ຄເຫສິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ; ເຕນ ຈ ໂວສານໍ ອາປາທິ.

໓໑໐. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫຣາມິ. ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອຊານໍ ອປສ຺ສໍ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ເຜຄ຺ຄຸໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎາສິ ສາຣໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ເຜຄ຺ຄຸໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫຣາມິ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອຊານໍ ອປສ຺ສໍ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຄ຺ຄເຫສິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ; ເຕນ ຈ ໂວສານໍ ອາປາທິ.

໓໑໑. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອສມຍວິໂມກ຺ຂໍ ອາຣາເຘຕິ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ [ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕາຍ ອສມຍວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫາເຍຖ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ສາຣຎ຺ເຎວ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ຊານມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຎ຺ຎາສິ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣໍ, ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ, ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ, ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ສາຣຎ຺ເຎວ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ຊານມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອສມຍວິໂມກ຺ຂໍ ອາຣາເຘຕິ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕາຍ ອສມຍວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫາເຍຖ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລການິສໍສໍ, ນ ສີລສມ຺ປທານິສໍສໍ, ນ ສມາຘິສມ຺ປທານິສໍສໍ, ນ ຎາຓທສ຺ສນານິສໍສໍ. ຍາ ຈ ໂຂ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ – ເອຕທຕ຺ຖມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ເອຕໍ ສາຣໍ ເອຕໍ ປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາສາໂຣປມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ.

໑໐. ຈູຬສາໂຣປມສຸຕ຺ຕໍ

໓໑໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ປິງ຺ຄລໂກຈ຺ໂຉ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ປິງ຺ຄລໂກຈ຺ໂຉ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເຍເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສງ຺ຆິໂນ ຄຓິໂນ ຄຓາຈຣິຍາ ຎາຕາ ຍສສ຺ສິໂນ ຕິຕ຺ຖກຣາ ສາຘຸສມ຺ມຕາ, ພຫຸຊນສ຺ສ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ, ມກ຺ຂລິ ໂຄສາໂລ, ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ, ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ, ສຎ຺ຈໂຍ [ສຎ຺ຊໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ, ສພ຺ເພເຕ ສກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ ສພ຺ເພວ ນາພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ, ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ເຈ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ ເອກຈ຺ເຈ ນາພ຺ຠຎ຺ຎໍສູ’’ຕິ? ‘‘ອລໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ – ສພ຺ເພເຕ ສກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ ສພ຺ເພວ ນາພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ, ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ເຈ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ ເອກຈ຺ເຈ ນາພ຺ຠຎ຺ຎໍສູຕິ. ຘມ຺ມໍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ປິງ຺ຄລໂກຈ຺ໂຉ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໓໑໓. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປປຏິກໍ, ສາຂາປລາສໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎາສິ ສາຣໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປປຏິກໍ, ສາຂາປລາສໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ.

໓໑໔. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ, ປປຏິກໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎາສິ ສາຣໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ ປປຏິກໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ.

໓໑໕. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ຕຈໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎາສິ ສາຣໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ຕຈໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ.

໓໑໖. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ, ເຜຄ຺ຄຸໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎາສິ ສາຣໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ, ນ ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ, ເຜຄ຺ຄຸໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ.

໓໑໗. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ສາຣຎ຺ເຎວ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ຊານມາໂນ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຎ຺ຎາສິ ວຕາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣໍ, ອຎ຺ຎາສິ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ອຎ຺ຎາສິ ຕຈໍ, ອຎ຺ຎາສິ ປປຏິກໍ, ອຎ຺ຎາສິ ສາຂາປລາສໍ. ຕຖາ ຫຍໍ ຠວໍ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ສາຣຎ຺ເຎວ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ຊານມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ.

໓໑໘. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກວາ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປຎ຺ຎາຕາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ’ຕິ. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ນ ວາຍມຕິ, ໂອລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ສາຖລິໂກ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປປຏິກໍ, ສາຂາປລາສໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕິ. ຕຖູປມາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

໓໑໙. ‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ. ໂສ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ’ຕິ. ສີລສມ຺ປທາຍ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ນ ວາຍມຕິ, ໂອລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ສາຖລິໂກ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຈໍ, ປປຏິກໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕິ. ຕຖູປມາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

໓໒໐. ‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ. ໂສ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ສີລສມ຺ປທາຍ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ. ໂສ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ’ຕິ. ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ, ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ນ ວາຍມຕິ, ໂອລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ສາຖລິໂກ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເຜຄ຺ຄຸໍ, ຕຈໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕິ. ຕຖູປມາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

໓໒໑. ‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ…ເປ… ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ. ໂສ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ສີລສມ຺ປທາຍ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ. ໂສ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ. ໂສ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ – ‘ອຫມສ຺ມິ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫຣາມິ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອຊານໍ ອປສ຺ສໍ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ຎາຓທສ຺ສເນນ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ນ ວາຍມຕິ, ໂອລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ສາຖລິໂກ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ສາຣໍ, ເຜຄ຺ຄຸໍ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸຠວິສ຺ສຕິ. ຕຖູປມາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

໓໒໒. ‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ. ໂສ ສີລສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສີລສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ສີລສມ຺ປທາຍ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ. ໂສ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ຕາຍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ. ໂສ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ. ໂສ ເຕນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ຎາຓທສ຺ສເນນ ຈ ເຍ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອສາຖລິໂກ.

໓໒໓. ‘‘ກຕເມ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ມາ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ໂມ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ໂມ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ໂມ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ໂມ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ໂມ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ໂມ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ໂມ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ໂມ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ໂມ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ມາ ຎາຓທສ຺ສເນນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈ.

໓໒໔. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ສາຣໍເຍວ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘ສາຣ’ນ຺ຕິ ຊານມາໂນ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສາເຣນ ສາຣກຣຓີຍໍ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸຠວິສ຺ສຕິ. ຕຖູປມາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລການິສໍສໍ, ນ ສີລສມ຺ປທານິສໍສໍ, ນ ສມາຘິສມ຺ປທານິສໍສໍ, ນ ຎາຓທສ຺ສນານິສໍສໍ. ຍາ ຈ ໂຂ ອຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ – ເອຕທຕ຺ຖມິທໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ເອຕໍ ສາຣໍ ເອຕໍ ປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ປິງ຺ຄລໂກຈ຺ໂຉ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬສາໂຣປມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

ໂອປມ຺ມວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນຣິຏ຺ຐຎ຺ຈ ນາໂມ, ອນ຺ຘວເນ ກຖິປຸຓ຺ຓໍ ນິວາໂປ;

ຣາສິກເຓຣຸມຫາຄຊນາໂມ, ສາຣູປໂມ [ສາຣວໂຣ (ສ຺ຍາ.), ສາຣວໂນ (ກ.)] ປຸນ ປິງ຺ຄລໂກຈ຺ໂຉ.

໔. ມຫາຍມກວຄ຺ໂຄ

໑. ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໓໒໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ນາຕິເກ [ນາທິເກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ຎາຕິເກ (ກ.)] ວິຫຣຕິ ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ [ກິມ຺ພິໂລ (ສີ. ປີ. ກ.)] ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ທາຍປາໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ, ສມຓ, ເອຕໍ ທາຍໍ ປາວິສິ. ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕກາມຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ມາ ເຕສໍ ອຜາສຸມກາສີ’’ຕິ.

ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ທາຍປາລສ຺ສ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍມານສ຺ສ. ສຸຕ຺ວານ ທາຍປາລໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ, ອາວຸໂສ ທາຍປາລ, ຠຄວນ຺ຕໍ ວາເຣສິ. ສຕ຺ຖາ ໂນ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຍນາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ນນ຺ທິຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ກິມິລໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ສຕ຺ຖາ ໂນ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ – ເອໂກ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ, ເອໂກ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສິ, ເອໂກ ປາໂທທກໍ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລສິ. ເຕປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໓໒໖. ‘‘ກຈ຺ຈິ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຂມນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ປິຓ຺ຑເກນ ນ ກິລມຖາ’’ຕິ? ‘‘ຂມນີຍໍ, ຠຄວາ, ຍາປນີຍໍ, ຠຄວາ; ນ ຈ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑເກນ ກິລມາມາ’’ຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣາມາ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ໂຍຫໍ ເອວຣູເປຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມສຸ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ; ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ; ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິເມສໍເຍວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິເມສໍເຍວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕາມິ. ນານາ ຫິ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍາ ເອກຎ຺ຈ ປນ ມຎ຺ເຎ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ນນ຺ທິໂຍ…ເປ… ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ກິມິໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ໂຍຫໍ ເອວຣູເປຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມສຸ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິເມສໍເຍວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິເມສໍເຍວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕາມິ. ນານາ ຫິ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍາ ເອກຎ຺ຈ ປນ ມຎ຺ເຎ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣາມາ’’ຕິ.

໓໒໗. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣາມາ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ໂຍ ປຐມໍ ຄາມໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ປຏິກ຺ກມຕິ ໂສ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕິ, ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ອວກ຺ກາຣປາຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ. ໂຍ ປຈ຺ຉາ ຄາມໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ປຏິກ຺ກມຕິ, ສເຈ ໂຫຕິ ຠຸຕ຺ຕາວເສໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂນ ເຈ ອາກງ຺ຂຕິ ອປ຺ປຫຣິເຕ ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ, ອປ຺ປາຓເກ ວາ ອຸທເກ ໂອປິລາເປຕິ. ໂສ ອາສນານິ ປຏິສາເມຕິ, ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ປຏິສາເມຕິ, ອວກ຺ກາຣປາຕິໍ ປຏິສາເມຕິ, ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປສ຺ສຕິ ປານີຍຆຏໍ ວາ ປຣິໂຠຊນີຍຆຏໍ ວາ ວຈ຺ຈຆຏໍ ວາ ຣິຕ຺ຕໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ໂສ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ. ສຈສ຺ສ ໂຫຕິ ອວິສຍ຺ຫໍ, ຫຕ຺ຖວິກາເຣນ ທຸຕິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖວິລງ຺ຆເກນ ອຸປຏ຺ຐາເປມ, ນ ຕ຺ເວວ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວາຈໍ ຠິນ຺ທາມ. ປຎ຺ຈາຫິກໍ ໂຂ ປນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພຣຕ຺ຕິກໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ນິສີທາມ. ເອວໍ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣາມາ’’ຕິ.

໓໒໘. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕານໍ ອາຕາປີນໍ ປຫິຕຕ຺ຕານໍ ວິຫຣນ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕ! ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມ. ອຍໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕານໍ ອາຕາປີນໍ ປຫິຕຕ຺ຕານໍ ວິຫຣນ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ເອຕສ຺ສ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕ! ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມ. ເອຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຍມຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ເອຕສ຺ສ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕ! ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂກາ ຈ ວິຫຣາມ, ສຕາ ຈ ສມ຺ປຊານາ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທມ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມ. ເອຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຍມຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ເອຕສ຺ສ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕ! ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມ. ເອຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຍມຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ເອຕສ຺ສ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕ! ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມ. ເອຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຍມຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ເອຕສ຺ສ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕ! ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມ…ເປ… ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມ…ເປ… ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມ. ເອຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຍມຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ.

໓໒໙. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ເອຕສ຺ສ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ຠນ຺ເຕ! ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມ ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ໂນ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ. ເອຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ວິຫາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ເອຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຍມຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ. ອິມມ຺ຫາ ຈ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຜາສຸວິຫາຣາ ອຎ຺ຎໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ອິມມ຺ຫາ ຜາສຸວິຫາຣາ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ວາ ປຓີຕຕໂຣ ວາ ຜາສຸວິຫາໂຣ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

໓໓໐. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ນນ຺ທິຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ກິມິລໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາ [ອນຸສໍສາເວຕ຺ວາ (ສີ.), ອນຸສາເວຕ຺ວາ (ຏີກາ)] ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ເອວມາໂຣຈິມ຺ຫ – ‘ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ມຍໍ ລາຠິໂນ’ຕິ, ຍໍ ໂນ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຍາວ ອາສວານໍ ຂຍາ ປກາເສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອວມາໂຣເຈສຸໍ – ‘ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ມຍໍ ລາຠິໂນ’ຕິ, ອປິ ຈ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ – ‘ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ອິເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ລາຠິໂນ’ຕິ. ເທວຕາປິ ເມ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ອິເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ລາຠິໂນ’ຕິ. ຕເມນໍ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຫາຠິປຸຏ຺ເຐນ ພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ.

໓໓໑. ອຖ ໂຂ ທີໂຆ ປຣຊໂນ ຍກ຺ໂຂ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ທີໂຆ ປຣຊໂນ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ລາຠາ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ວຊ຺ຊີນໍ, ສຸລທ຺ຘລາຠາ ວຊ຺ຊິປຊາຍ, ຍຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕ ວິຫຣຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອິເມ ຈ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ – ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ’’ຕິ. ທີຆສ຺ສ ປຣຊນສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຸມ຺ມາ ເທວາ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສຸໍ – ‘ລາຠາ ວຕ, ໂຠ, ວຊ຺ຊີນໍ, ສຸລທ຺ຘລາຠາ ວຊ຺ຊິປຊາຍ, ຍຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕ ວິຫຣຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອິເມ ຈ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ – ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ’ຕິ. ຠຸມ຺ມານໍ ເທວານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວາ…ເປ… ຕາວຕິໍສາ ເທວາ…ເປ… ຍາມາ ເທວາ…ເປ… ຕຸສິຕາ ເທວາ…ເປ… ນິມ຺ມານຣຕີ ເທວາ…ເປ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທວາ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ເທວາ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສຸໍ – ‘‘ລາຠາ ວຕ, ໂຠ, ວຊ຺ຊີນໍ, ສຸລທ຺ຘລາຠາ ວຊ຺ຊິປຊາຍ, ຍຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕ ວິຫຣຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອິເມ ຈ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ – ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ’’ຕິ. ອິຕິຫ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເຕນ ຂເຓນ (ເຕນ ລເຍນ) [( ) ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ຍາວພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ວິທິຕາ [ສໍວິທິຕາ (ກ.)] ອເຫສຸໍ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ທີຆ, ເອວເມຕໍ, ທີຆ! ຍສ຺ມາປິ, ທີຆ, ກຸລາ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕຎ຺ເຈປິ ກຸລໍ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສປາສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ຍສ຺ມາປິ, ທີຆ, ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ໂສ ເຈປິ ກຸລປຣິວຏ຺ໂຏ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສປາສ຺ສ ກຸລປຣິວຏ຺ຏສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ຍສ຺ມາປິ, ທີຆ, ຄາມາ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ໂສ ເຈປິ ຄາໂມ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສປາສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ຍສ຺ມາປິ, ທີຆ, ນິຄມາ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ໂສ ເຈປິ ນິຄໂມ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສປາສ຺ສ ນິຄມສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ຍສ຺ມາປິ, ທີຆ, ນຄຣາ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕຎ຺ເຈປິ ນຄຣໍ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສປາສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ຍສ຺ມາປິ, ທີຆ, ຊນປທາ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ໂສ ເຈປິ ຊນປໂທ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສປາສ຺ສ ຊນປທສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສພ຺ເພ ເຈປິ, ທີຆ, ຂຕ຺ຕິຍາ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສານໍປາສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສພ຺ເພ ເຈປິ, ທີຆ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ…ເປ… ສພ຺ເພ ເຈປິ, ທີຆ, ເວສ຺ສາ…ເປ… ສພ຺ເພ ເຈປິ, ທີຆ, ສຸທ຺ທາ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສານໍປາສ຺ສ ສຸທ຺ທານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສເທວໂກ ເຈປິ, ທີຆ, ໂລໂກ ສມາຣໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມໂກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຊາ ສເທວມນຸສ຺ສາ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ, ສເທວກສ຺ສປາສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ປສ຺ສ, ທີຆ, ຍາວ ເອເຕ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນາ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ, ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ທີໂຆ ປຣຊໂນ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ຈູຬໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໓໓໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນທາເຍ ວິຫຣຕິ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ເຖເຣຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ – ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ມຫາກສ຺ສເປນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ເຣວເຕນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ອານນ຺ເທນ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ເຖເຣຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກສ຺ສປໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຍາມາວຸໂສ, ກສ຺ສປ, ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາກສ຺ສໂປ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ມຫາກສ຺ສປໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ທິສ຺ວານ ເຍນາຍສ຺ມາ ເຣວໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເຣວຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕາ ໂຂ ອມູ, ອາວຸໂສ [ອາຍສ຺ມນ຺ຕາວຸໂສ (ກ.)] ເຣວຕ, ສປ຺ປຸຣິສາ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ອາຍາມາວຸໂສ ເຣວຕ, ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ເຣວໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ເຣວໂຕ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອານນ຺ໂທ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ.

໓໓໓. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ເຣວຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ອານນ຺ທໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ. ທິສ຺ວານ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຸ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ! ສ຺ວາຄຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກາວຈຣສ຺ສ! ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ, ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ [ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລາ (ສີ.)] ສາລາ, ທິພ຺ພາ, ມຎ຺ເຎ, ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕິ; ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ; ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຘາຕາ [ຘຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ວຈສາ ປຣິຈິຕາ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ໂສ ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘຫິ [ອປ຺ປພທ຺ເຘຫິ (ສີ. ປີ.)] ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕາຍ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໓໓໔. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເຣວຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ເຣວຕ, ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ທານິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເຣວຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ – ‘ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ເຣວຕ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ, ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ສາລາ, ທິພ຺ພາ, ມຎ຺ເຎ, ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕິ; ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ເຣວຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ? ‘‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສລ຺ລານາຣາໂມ ໂຫຕິ ປຏິສລ຺ລານຣໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ, ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໓໓໕. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອາຍສ຺ມຕາ ເຣວເຕນ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ທານິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ປຸຈ຺ຉາມ – ‘ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ, ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ສາລາ, ທິພ຺ພາ, ມຎ຺ເຎ, ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕິ; ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ? ‘‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຫສ຺ສໍ ໂລການໍ ໂວໂລເກຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕ ສຫສ຺ສໍ ເນມິມຓ຺ຑລານໍ ໂວໂລເກຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຫສ຺ສໍ ໂລການໍ ໂວໂລເກຕິ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໓໓໖. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກສ຺ສປໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ກສ຺ສປ, ອາຍສ຺ມຕາ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ທານິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກສ຺ສປໍ ປຸຈ຺ຉາມ – ‘ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ກສ຺ສປ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ, ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ສາລາ, ທິພ຺ພາ, ມຎ຺ເຎ, ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕິ; ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ກສ຺ສປ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ? ‘‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ ອາຣຎ຺ຎິກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ໂຫຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕິ ປໍສຸກູລິກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ເຕຈີວຣິໂກ ໂຫຕິ ເຕຈີວຣິກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປວິເວກສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອສໍສຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອສໍສຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສີລສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໓໓໗. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາກສ຺ສເປນ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ທານິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ປຸຈ຺ຉາມ – ‘ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ, ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ສາລາ, ທິພ຺ພາ, ມຎ຺ເຎ, ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕິ; ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ? ‘‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ສໍສາເທນ຺ຕິ [ສໍສາເຣນ຺ຕິ (ກ.)], ຘມ຺ມີ ຈ ເນສໍ ກຖາ ປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕິ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໓໓໘. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອມ຺ເຫຫິ ສພ຺ເພເຫວ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ທານິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ – ‘ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ, ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ສາລາ, ທິພ຺ພາ, ມຎ຺ເຎ, ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕິ; ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ? ‘‘ອິຘາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ, ໂນ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ [ມຊ຺ຌນ຺ຕິກສມຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຣຎ຺ໂຎ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ນານາຣຕ຺ຕານໍ ທຸສ຺ສານໍ ທຸສ຺ສກຣຓ຺ຑໂກ ປູໂຣ ອສ຺ສ. ໂສ ຍຎ຺ຎເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ປາຣຸປິຕຸໍ, ຕໍ ຕເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ປາຣຸເປຍ຺ຍ; ຍຎ຺ຎເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ປາຣຸປິຕຸໍ, ຕໍ ຕເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ປາຣຸເປຍ຺ຍ; ຍຎ຺ຎເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປາຣຸປິຕຸໍ, ຕໍ ຕເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປາຣຸເປຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ, ໂນ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕິ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໓໓໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ເຫຫິ ສພ຺ເພເຫວ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ອາຍາມາວຸໂສ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສ຺ສາມ. ຍຖາ ໂນ ຠຄວາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອຖ ໂຂ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ເຣວຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ອານນ຺ທໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ. ທິສ຺ວານ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ເອຕຸ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ! ສ຺ວາຄຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກາວຈຣສ຺ສ! ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ, ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ສາລາ, ທິພ຺ພາ, ມຎ຺ເຎ, ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕິ; ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຘາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ…ເປ… ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕາຍ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ຍຖາ ຕໍ ອານນ຺ໂທວ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ອານນ຺ໂທ ຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ; ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຘາຕາ, ວຈສາ ປຣິຈິຕາ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ໂສ ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘຫິ ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕາຍາ’’ຕິ.

໓໔໐. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເຣວຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ເຣວຕ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ທານິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເຣວຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ – ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ເຣວຕ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ, ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ສາລາ, ທິພ຺ພາ ມຎ຺ເຎ ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕິ. ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ເຣວຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ເຣວໂຕ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສລ຺ລານາຣາໂມ ໂຫຕິ ປຏິສລ຺ລານຣໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ, ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານໍ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ຍຖາ ຕໍ ເຣວໂຕວ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ເຣວໂຕ ຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຏິສລ຺ລານາຣາໂມ ປຏິສລ຺ລານຣໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນິຣາກຕຊ຺ຌາໂນ, ວິປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພ຺ຣູເຫຕາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານ’’ນ຺ຕິ.

໓໔໑. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ ອາວຸໂສ ອນຸຣຸທ຺ຘ ອາຍສ຺ມຕາ ເຣວເຕນ…ເປ… ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຫສ຺ສໍ ໂລການໍ ໂວໂລເກຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ…ເປ… ເອວຣູເປນ ໂຂ ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍຖາ ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ໂຘວ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຫສ຺ສໍ ໂລການໍ ໂວໂລເກຕີ’’ຕິ.

໓໔໒. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກສ຺ສປໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ກສ຺ສປ ອາຍສ຺ມຕາ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ທານິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກສ຺ສປໍ ປຸຈ຺ຉາມ…ເປ… ກຖໍ ຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ກສ຺ສປ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ ອາຣຎ຺ຎິກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ເຕຈີວຣິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ປວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ອສໍສຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ຍຖາ ຕໍ ກສ຺ສໂປວ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ກສ຺ສໂປ ຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ອາຣຎ຺ຎິກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປໍສຸກູລິໂກ ປໍສຸກູລິກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ເຕຈີວຣິໂກ ເຕຈີວຣິກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປວິວິຕ຺ໂຕ ປວິເວກສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອສໍສຏ຺ໂຐ ອສໍສຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສີລສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’’ຕິ.

໓໔໓. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາກສ຺ສເປນ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ທານິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ປຸຈ຺ຉາມ…ເປ… ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ສໍສາເທນ຺ຕິ, ຘມ຺ມີ ຈ ເນສໍ ກຖາ ປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕິ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍຖາ ຕໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນວ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຘມ຺ມກຖິໂກ’’ຕິ.

໓໔໔. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອມ຺ເຫຫິ ສພ຺ເພເຫວ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ຕຕ຺ຖ ທານິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ – ຣມຓີຍໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ, ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລາ ສາລາ, ທິພ຺ພາ, ມຎ຺ເຎ, ຄນ຺ຘາ ສມ຺ປວນ຺ຕິ. ກຖໍຣູເປນ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຘາວຸໂສ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ ໂນ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຣຎ຺ໂຎ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ນານາຣຕ຺ຕານໍ ທຸສ຺ສານໍ ທຸສ຺ສກຣຓ຺ຑໂກ ປູໂຣ ອສ຺ສ. ໂສ ຍຎ຺ຎເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ປາຣຸປິຕຸໍ, ຕໍ ຕເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ປາຣຸເປຍ຺ຍ; ຍຎ຺ຎເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ປາຣຸປິຕຸໍ, ຕໍ ຕເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ປາຣຸເປຍ຺ຍ; ຍຎ຺ຎເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປາຣຸປິຕຸໍ, ຕໍ ຕເທວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປາຣຸເປຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ, ໂນ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕິ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ! ຍຖາ ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຫິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຈິຕ຺ຕໍ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ ໂນ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ວິຫຣຕິ; ຍາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕາຍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

໓໔໕. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສພ຺ເພສໍ ໂວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸຠາສິຕໍ ປຣິຍາເຍນ. ອປິ ຈ ມມປິ ສຸຓາຖ ຍຖາຣູເປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍ. ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ ຍາວ ເມ ນານຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວຣູເປນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ [ເຕ ຠິກ຺ຂູ (ກ.)] ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ມຫາໂຄປາລກສຸຕ຺ຕໍ

໓໔໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເອກາທສຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຄປາລໂກ ອຠພ຺ໂພ ໂຄຄຓໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ [ຜາຕິກຕ຺ຕຸໍ (ສີ. ປີ.), ຜາຕິກາຕຸໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ກຕເມຫິ ເອກາທສຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຄປາລໂກ ນ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ນ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕິ, ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ [ສາເຏຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຫຕິ, ນ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕິ, ນ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ນ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ນ ປີຕໍ ຊານາຕິ, ນ ວີຖິໍ ຊານາຕິ, ນ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ ອນວເສສໂທຫີ ຈ ໂຫຕິ. ເຍ ເຕ ອຸສຠາ ໂຄປິຕໂຣ ໂຄປຣິຓາຍກາ ເຕ ນ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາທສຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຄປາລໂກ ອຠພ຺ໂພ ໂຄຄຓໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາທສຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ເອກາທສຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ນ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕິ, ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕິ, ນ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕິ, ນ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ນ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ນ ປີຕໍ ຊານາຕິ, ນ ວີຖິໍ ຊານາຕິ, ນ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ, ອນວເສສໂທຫີ ຈ ໂຫຕິ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ ເຕ ນ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕິ.

໓໔໗. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ‘ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ພາໂລ, ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ປຓ຺ຑິໂຕ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ອຘິວາເສຕິ, ນປ຺ປຊຫຕິ ນ ວິໂນເທຕິ ນ ພ຺ຍນ຺ຕີ ກໂຣຕິ ນ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຘິວາເສຕິ, ນປ຺ປຊຫຕິ ນ ວິໂນເທຕິ ນ ພ຺ຍນ຺ຕີ ກໂຣຕິ ນ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ນ ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ນ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ນ ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ນ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ, ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ປຣິປຎ຺ຫຕິ – ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ? ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ? ຕສ຺ສ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ນ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ນ ອຸຕ຺ຕານີ ກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຐານີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ນ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປີຕໍ ຊານາຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ເທສິຍມາເນ ນ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ນ ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ນ ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປີຕໍ ຊານາຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ວີຖິໍ ຊານາຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ວີຖິໍ ຊານາຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນວເສສໂທຫີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ສທ຺ຘາ ຄຫປຕິກາ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາເຣນ຺ຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣຫິ, ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸ ມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ ປຏິຄ຺ຄຫຓາຍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນວເສສໂທຫີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ ເຕ ນ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ, ເຕສຸ ນ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ; ນ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ; ນ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ ເຕ ນ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ເອກາທສຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ.

໓໔໘. ‘‘ເອກາທສຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຄປາລໂກ ຠພ຺ໂພ ໂຄຄຓໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ເອກາທສຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຄປາລໂກ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕິ, ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕິ, ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕິ, ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ປີຕໍ ຊານາຕິ, ວີຖິໍ ຊານາຕິ, ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສາວເສສໂທຫີ ຈ ໂຫຕິ. ເຍ ເຕ ອຸສຠາ ໂຄປິຕໂຣ ໂຄປຣິຓາຍກາ ເຕ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາທສຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຄປາລໂກ ຠພ຺ໂພ ໂຄຄຓໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາທສຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ເອກາທສຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕິ, ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕິ, ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕິ, ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ປີຕໍ ຊານາຕິ, ວີຖິໍ ຊານາຕິ, ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສາວເສສໂທຫີ ຈ ໂຫຕິ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ ເຕ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕິ.

໓໔໙. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ‘ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣູປຎ຺ຎູ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ພາໂລ, ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ລກ຺ຂຓກຸສໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ, ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີ ກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ, ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີ ກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສາຏິກໍ ຫາເຣຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘູມໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ, ປຣິປຎ຺ຫຕິ – ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ? ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ? ຕສ຺ສ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານີ ກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຐານີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕໍ ຊານາຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ເທສິຍມາເນ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕໍ ຊານາຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວີຖິໍ ຊານາຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວີຖິໍ ຊານາຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສາວເສສໂທຫີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ສທ຺ຘາ ຄຫປຕິກາ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາເຣນ຺ຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣຫິ. ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸ ມຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ປຏິຄ຺ຄຫຓາຍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສາວເສສໂທຫີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ, ເຕ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ ເຕສຸ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ; ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ; ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ ເຕ ອຕິເຣກປູຊາຍ ປູເຊຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາທສຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາໂຄປາລກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ຈູຬໂຄປາລກສຸຕ຺ຕໍ

໓໕໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ວຊ຺ຊີສຸ ວິຫຣຕິ ອຸກ຺ກເຈລາຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຄຘໂກ ໂຄປາລໂກ ທຸປ຺ປຎ຺ຎຊາຕິໂກ, ວສ຺ສານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ສຣທສມເຍ, ອສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ, ອສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຣິມໍ ຕີຣໍ, ອຕິຕ຺ເຖເນວ ຄາໂວ ປຕາເຣສິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ສຸວິເທຫານໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄາໂວ ມຊ຺ເຌຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂສເຕ ອາມຓ຺ຑລິຍໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຄຘໂກ ໂຄປາລໂກ ທຸປ຺ປຎ຺ຎຊາຕິໂກ, ວສ຺ສານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ສຣທສມເຍ, ອສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ, ອສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຣິມໍ ຕີຣໍ, ອຕິຕ຺ເຖເນວ ຄາໂວ ປຕາເຣສິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ສຸວິເທຫານໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ຫິ ເກຈິ [ເຍ ເກຈິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອກຸສລາ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອກຸສລາ ປຣສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ອກຸສລາ ມາຣເຘຍ຺ຍສ຺ສ ອກຸສລາ ອມາຣເຘຍ຺ຍສ຺ສ, ອກຸສລາ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ ອກຸສລາ ອມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ, ເຕສໍ ເຍ ໂສຕພ຺ພໍ ສທ຺ທຫາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ.

໓໕໑. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຄຘໂກ ໂຄປາລໂກ ສປ຺ປຎ຺ຎຊາຕິໂກ, ວສ຺ສານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ສຣທສມເຍ, ສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ, ສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຣິມໍ ຕີຣໍ, ຕິຕ຺ເຖເນວ ຄາໂວ ປຕາເຣສິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ສຸວິເທຫານໍ. ໂສ ປຐມໍ ປຕາເຣສິ ເຍ ເຕ ອຸສຠາ ໂຄປິຕໂຣ ໂຄປຣິຓາຍກາ. ເຕ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ. ອຖາປເຣ ປຕາເຣສິ ພລວຄາໂວ ທມ຺ມຄາໂວ. ເຕປິ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ. ອຖາປເຣ ປຕາເຣສິ ວຈ຺ຉຕເຣ ວຈ຺ຉຕຣິໂຍ. ເຕປິ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ. ອຖາປເຣ ປຕາເຣສິ ວຈ຺ຉເກ ກິສາພລເກ [ກິສພລເກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]. ເຕປິ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ຉໂກ ຕຣຸຓໂກ ຕາວເທວ ຊາຕໂກ ມາຕຸໂຄຣວເກນ ວຸຍ຺ຫມາໂນ, ໂສປິ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຄຘໂກ ໂຄປາລໂກ ສປ຺ປຎ຺ຎຊາຕິໂກ, ວສ຺ສານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ສຣທສມເຍ, ສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ, ສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຣິມໍ ຕີຣໍ, ຕິຕ຺ເຖເນວ ຄາໂວ ປຕາເຣສິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ຕີຣໍ ສຸວິເທຫານໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ກຸສລາ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ກຸສລາ ປຣສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ກຸສລາ ມາຣເຘຍ຺ຍສ຺ສ ກຸສລາ ອມາຣເຘຍ຺ຍສ຺ສ, ກຸສລາ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ ກຸສລາ ອມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ, ເຕສໍ ເຍ ໂສຕພ຺ພໍ ສທ຺ທຫາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ.

໓໕໒. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ອຸສຠາ ໂຄປິຕໂຣ ໂຄປຣິຓາຍກາ ເຕ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕາ, ເຕ ຕິຣິຍໍ ມາຣສ຺ສ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄຕາ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລວຄາໂວ ທມ຺ມຄາໂວ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ, ເຕປິ ຕິຣິຍໍ ມາຣສ຺ສ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ຉຕຣາ ວຈ຺ຉຕຣິໂຍ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິໂນ ສກິໍເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕປິ ຕິຣິຍໍ ມາຣສ຺ສ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ຉກາ ກິສາພລກາ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມໍສຸ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍນາ, ເຕປິ ຕິຣິຍໍ ມາຣສ຺ສ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ຉໂກ ຕຣຸຓໂກ ຕາວເທວ ຊາຕໂກ ມາຕຸໂຄຣວເກນ ວຸຍ຺ຫມາໂນ ຕິຣິຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ອຄມາສິ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມານຸສາຣິໂນ ສທ຺ຘານຸສາຣິໂນ, ເຕປິ ຕິຣິຍໍ ມາຣສ຺ສ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ອຫໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສໂລ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ກຸສໂລ ປຣສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ກຸສໂລ ມາຣເຘຍ຺ຍສ຺ສ ກຸສໂລ ອມາຣເຘຍ຺ຍສ຺ສ, ກຸສໂລ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ ກຸສໂລ ອມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ໂສຕພ຺ພໍ ສທ຺ທຫາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ອຍໍ ໂລໂກ ປໂຣ ໂລໂກ, ຊານຕາ ສຸປ຺ປກາສິໂຕ;

ຍຎ຺ຈ ມາເຣນ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ຍຎ຺ຈ ມຈ຺ຈຸນາ.

‘‘ສພ຺ພໍ ໂລກໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປຊານຕາ;

ວິວຏໍ ອມຕທ຺ວາຣໍ, ເຂມໍ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ຉິນ຺ນໍ ປາປິມໂຕ ໂສຕໍ, ວິທ຺ຘສ຺ຕໍ ວິນຬີກຕໍ;

ປາໂມຊ຺ຊພຫຸລາ ໂຫຖ, ເຂມໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຖ [ປຕ຺ເຖຖ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພປາໂຐ)] ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ.

ຈູຬໂຄປາລກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຈູຬສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕໍ

໓໕໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ເວສາລິຍໍ ປຏິວສຕິ ຠສ຺ສປ຺ປວາທໂກ ປຓ຺ຑິຕວາໂທ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ. ໂສ ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘‘ນາຫໍ ຕໍ ປສ຺ສາມິ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ, ສງ຺ຆິໍ ຄຓິໍ ຄຓາຈຣິຍໍ, ອປິ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປຏິຊານມານໍ, ໂຍ ມຍາ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣທ຺ໂຘ ນ ສງ຺ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນ ສມ຺ປກມ຺ເປຍ຺ຍ ນ ສມ຺ປເວເຘຍ຺ຍ, ຍສ຺ສ ນ ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ຖູຓໍ ເຈປາຫໍ ອເຈຕນໍ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣເຠຍ຺ຍໍ, ສາປິ ມຍາ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣທ຺ຘາ ສງ຺ກມ຺ເປຍ຺ຍ ສມ຺ປກມ຺ເປຍ຺ຍ ສມ຺ປເວເຘຍ຺ຍ. ໂກ ປນ ວາໂທ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສາ’’ຕິ?

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຊິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ເວສາລິຍໍ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຊິໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຊິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອສ຺ສຊິນາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຊິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຖໍ ປນ, ໂຠ ອສ຺ສຊິ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສາວເກ ວິເນຕິ, ກຖໍຠາຄາ ຈ ປນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວເກສຸ ອນຸສາສນີ ພຫຸລາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠຄວາ ສາວເກ ວິເນຕິ, ເອວໍຠາຄາ ຈ ປນ ຠຄວໂຕ ສາວເກສຸ ອນຸສາສນີ ພຫຸລາ ປວຕ຺ຕຕິ – ‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ, ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ. ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ ອນຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນຕ຺ຕາ. ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠຄວາ ສາວເກ ວິເນຕິ, ເອວໍຠາຄາ ຈ ປນ ຠຄວໂຕ ສາວເກສຸ ອນຸສາສນີ ພຫຸລາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ທຸສ຺ສຸຕໍ ວຕ, ໂຠ ອສ຺ສຊິ, ອສ຺ສຸມ຺ຫ ເຍ ມຍໍ ເອວໍວາທິໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອສ຺ສຸມ຺ຫ. ອປ຺ເປວ ນາມ ມຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ເຕນ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ, ອປ຺ເປວ ນາມ ສິຍາ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ, ອປ຺ເປວ ນາມ ຕສ຺ມາ ປາປກາ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

໓໕໔. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ລິຈ຺ຉວິສຕານິ ສນ຺ຖາຄາເຣ [ສນ຺ຘາຄາເຣ (ກ.)] ສນ຺ນິປຕິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ. ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກມນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວີ, ອຠິກ຺ກມນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວີ, ອຊ຺ຊ ເມ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເຈ ເມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ປຕິຏ຺ຐິສ຺ສຕິ ຍຖາ ຈ ເມ [ຍຖາສ຺ສ ເມ (ສີ. ປີ.)] ຎາຕຎ຺ຎຕເຣນ ສາວເກນ ອສ຺ສຊິນາ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ທີຆໂລມິກໍ ເອຬກໍ ໂລເມສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ສມ຺ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ເອວເມວາຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວາເທນ ວາທໍ ອາກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ ປຣິກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ ສມ຺ປຣິກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ໂສຓ຺ຑິກາກມ຺ມກາໂຣ ມຫນ຺ຕໍ ໂສຓ຺ຑິກາກິຬຎ຺ຊໍ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທກຣຫເທ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ສມ຺ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ເອວເມວາຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວາເທນ ວາທໍ ອາກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ ປຣິກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ ສມ຺ປຣິກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ໂສຓ຺ຑິກາຘຸຕ຺ໂຕ ວາລໍ [ຖາລໍ (ກ.)] ກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຘຸເນຍ຺ຍ ນິທ຺ຘຸເນຍ຺ຍ ນິປ຺ໂຜເຏຍ຺ຍ [ນິຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ (ສີ. ປີ. ກ.), ນິຈ຺ໂຉເຏຍ຺ຍ (ກ.), ນິປ຺ໂປເຐຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ເອວເມວາຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວາເທນ ວາທໍ ໂອຘຸນິສ຺ສາມິ ນິທ຺ຘຸນິສ຺ສາມິ ນິປ຺ໂຜເຏສ຺ສາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກຸຎ຺ຊໂຣ ສຏ຺ຐິຫາຍໂນ ຄມ຺ຠີຣໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ສາຓໂຘວິກໍ ນາມ ກີຬິຕຊາຕໍ ກີຬຕິ, ເອວເມວາຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ສາຓໂຘວິກໍ ມຎ຺ເຎ ກີຬິຕຊາຕໍ ກີຬິສ຺ສາມິ. ອຠິກ຺ກມນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວີ, ອຠິກ຺ກມນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວີ, ອຊ຺ຊ ເມ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ເຣກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ກິໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕີ’’ຕິ? ເອກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ກິໍ ໂສ ຠວມາໂນ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ໂຍ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ລິຈ຺ຉວິສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ເຍນ ມຫາວນໍ ກູຏາຄາຣສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

໓໕໕. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ເອຕຣຫິ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ວິຫຣຕິ? ທສ຺ສນກາມາ ຫິ ມຍໍ ຕໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອສ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠຄວາ ມຫາວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕິຍາ ລິຈ຺ຉວິປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ມຫາວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເຕປິ ໂຂ ລິຈ຺ຉວີ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

໓໕໖. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ເທສໍ, ສເຈ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍາ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍທາກງ຺ຂສີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ສາວເກ ວິເນຕິ, ກຖໍຠາຄາ ຈ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວເກສຸ ອນຸສາສນີ ພຫຸລາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສາວເກ ວິເນມິ, ເອວໍຠາຄາ ຈ ປນ ເມ ສາວເກສຸ ອນຸສາສນີ ພຫຸລາ ປວຕ຺ຕຕິ – ‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ, ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ. ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ ອນຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນຕ຺ຕາ. ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສາວເກ ວິເນມິ, ເອວໍຠາຄາ ຈ ປນ ເມ ສາວເກສຸ ອນຸສາສນີ ພຫຸລາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຸປມາ ມໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຏິຠາຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຍ ເກຈິເມ ພີຊຄາມຠູຕຄາມາ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ. ເອວເມເຕ ພີຊຄາມຠູຕຄາມາ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຍ ເກຈິເມ ພລກຣຓີຍາ ກມ຺ມນ຺ຕາ ກຣີຍນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ. ເອວເມເຕ ພລກຣຓີຍາ ກມ຺ມນ຺ຕາ ກຣີຍນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຣູປຕ຺ຕາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ຣູເປ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປສວຕິ, ເວທນຕ຺ຕາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ເວທນາຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປສວຕິ, ສຎ຺ຎຕ຺ຕາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ສຎ຺ຎາຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປສວຕິ, ສງ຺ຂາຣຕ຺ຕາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຂາເຣສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປສວຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ວິຎ຺ຎາເຓ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປສວຕີ’’ຕິ.

‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອວໍ ວເທສິ – ‘ຣູປໍ ເມ ອຕ຺ຕາ, ເວທນາ ເມ ອຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາ ເມ ອຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣາ ເມ ອຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ເມ ອຕ຺ຕາ’’’ຕິ? ‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍ ວທາມິ – ‘ຣູປໍ ເມ ອຕ຺ຕາ, ເວທນາ ເມ ອຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາ ເມ ອຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣາ ເມ ອຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ມຫຕີ ຊນຕາ’’ຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຫິ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຫຕີ ຊນຕາ ກຣິສ຺ສຕິ? ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສກຎ຺ເຎວ ວາທໍ ນິພ຺ເພເຐຫີ’’ຕິ. ‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍ ວທາມິ – ‘ຣູປໍ ເມ ອຕ຺ຕາ, ເວທນາ ເມ ອຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາ ເມ ອຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣາ ເມ ອຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ເມ ອຕ຺ຕາ’’’ຕິ.

໓໕໗. ‘‘ເຕນ ຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ [ຕຖາ ຕໍ (ກ.)] ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ສກສ຺ມິໍ ວິຊິເຕ ວໂສ – ຆາເຕຕາຍໍ ວາ ຆາເຕຕຸໍ, ຊາເປຕາຍໍ ວາ ຊາເປຕຸໍ, ປພ຺ພາເຊຕາຍໍ ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸສ຺ສ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ສກສ຺ມິໍ ວິຊິເຕ ວໂສ – ຆາເຕຕາຍໍ ວາ ຆາເຕຕຸໍ, ຊາເປຕາຍໍ ວາ ຊາເປຕຸໍ, ປພ຺ພາເຊຕາຍໍ ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸສ຺ສ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສ. ອິເມສມ຺ປິ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສງ຺ຆານໍ ຄຓານໍ – ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ວຊ຺ຊີນໍ ມລ຺ລານໍ – ວຕ຺ຕຕິ ສກສ຺ມິໍ ວິຊິເຕ ວໂສ – ຆາເຕຕາຍໍ ວາ ຆາເຕຕຸໍ, ຊາເປຕາຍໍ ວາ ຊາເປຕຸໍ, ປພ຺ພາເຊຕາຍໍ ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ. ກິໍ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸສ຺ສ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສ? ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຕ຺ຕິຕຸຎ຺ຈ ມຣຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ – ‘ຣູປໍ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ວຕ຺ຕຕິ ເຕ ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ວໂສ – ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ສຈ຺ຈກໍ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ – ‘ຣູປໍ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ວຕ຺ຕຕິ ເຕ ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ວໂສ – ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ? ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຈ຺ຈກໍ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພ຺ຍາກໂຣຫິ ທານິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນ ທານິ ເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາວສ຺ສ ກາໂລ. ໂຍ ໂກຈິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ ຕຖາຄເຕນ ຍາວຕຕິຍໍ ສຫຘມ຺ມິກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ເອຕ຺ເຖວສ຺ສ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘາ ຜລຕີ’’ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ວຊິຣປາຓິ ຍກ຺ໂຂ ອາຍສໍ ວຊິຣໍ ອາທາຍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິເວຫາສໍ ຐິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສຈາຍໍ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ຍາວຕຕິຍໍ ສຫຘມ຺ມິກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ ເອຕ຺ເຖວສ຺ສ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘໍ ຜາເລສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ໂຂ ປນ ວຊິຣປາຓິໍ ຍກ຺ຂໍ ຠຄວາ ເຈວ ປສ຺ສຕິ ສຈ຺ຈໂກ ຈ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠີໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ຕາຓໍ ຄເວສີ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ເລຓໍ ຄເວສີ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ສຣຓໍ ຄເວສີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຸຈ຺ຉຕຸ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

໓໕໘. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ – ‘ຣູປໍ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ວຕ຺ຕຕິ ເຕ ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ວໂສ – ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’.

‘‘ມນສິ ກໂຣຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ; ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ – ‘ເວທນາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ວຕ຺ຕຕິ ເຕ ຕິສ຺ສໍ ເວທນາຍໍ [ຕາຍໍ ເວທນາຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ວໂສ – ເອວໍ ເມ ເວທນາ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ເວທນາ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’.

‘‘ມນສິ ກໂຣຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ; ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ – ‘ສຎ຺ຎາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ວຕ຺ຕຕິ ເຕ ຕິສ຺ສໍ ສຎ຺ຎາຍໍ ວໂສ – ເອວໍ ເມ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ສຎ຺ຎາ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’.

‘‘ມນສິ ກໂຣຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ; ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ – ‘ສງ຺ຂາຣາ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ວຕ຺ຕຕິ ເຕ ເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ວໂສ – ເອວໍ ເມ ສງ຺ຂາຣາ ໂຫນ຺ຕຸ, ເອວໍ ເມ ສງ຺ຂາຣາ ມາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’.

‘‘ມນສິ ກໂຣຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ; ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ – ‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ວຕ຺ຕຕິ ເຕ ຕສ຺ມິໍ ວິຎ຺ຎາເຓ ວໂສ – ເອວໍ ເມ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’.

‘‘ມນສິ ກໂຣຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ; ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ – ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວທນາ…ເປ… ສຎ຺ຎາ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ – ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ໂຍ ນຸ ໂຂ ທຸກ຺ຂໍ ອລ຺ລີໂນ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປຄໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອຊ຺ໂຌສິໂຕ, ທຸກ຺ຂໍ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ ສາມໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊາເນຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂໍ ວາ ປຣິກ຺ເຂເປຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ສິຍາ, ໂຠ ໂຄຕມ? ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນນຸ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ອລ຺ລີໂນ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປຄໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອຊ຺ໂຌສິໂຕ, ທຸກ຺ຂໍ – ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ໂຠ ໂຄຕມ? ເອວເມຕໍ ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

໓໕໙. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ ສາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ຕິຓ຺ຫໍ ກຸຐາຣິໍ [ກຸຘາຣິໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອາທາຍ ວນໍ ປວິເສຍ຺ຍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຫນ຺ຕໍ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຸຊຸໍ ນວໍ ອກຸກ຺ກຸກຊາຕໍ [ອກຸກ຺ກຸຏຊາຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ຕເມນໍ ມູເລ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ມູເລ ເຉຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ອຄ຺ເຄ ເຉຕ຺ວາ ປຕ຺ຕວຏ຺ຏິໍ ວິນິພ຺ຠຸເຊຍ຺ຍ [ວິນິພ຺ຠຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ (ກ.)]. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕວຏ຺ຏິໍ ວິນິພ຺ຠຸຊນ຺ໂຕ ເຜຄ຺ຄຸມ຺ປິ ນາຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກຸໂຕ ສາຣໍ? ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຍາ ສກສ຺ມິໍ ວາເທ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນ ສມນຸຄາຫິຍມາໂນ ສມນຸຠາສິຍມາໂນ ຣິຕ຺ໂຕ ຕຸຈ຺ໂຉ ອປຣທ຺ໂຘ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕ ເອສາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວສາລິຍໍ ປຣິສຕິ ວາຈາ – ‘ນາຫໍ ຕໍ ປສ຺ສາມິ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ, ສງ຺ຆິໍ ຄຓິໍ ຄຓາຈຣິຍໍ, ອປິ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປຏິຊານມານໍ, ໂຍ ມຍາ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣທ຺ໂຘ ນ ສງ຺ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນ ສມ຺ປກມ຺ເປຍ຺ຍ ນ ສມ຺ປເວເຘຍ຺ຍ, ຍສ຺ສ ນ ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ຖູຓໍ ເຈປາຫໍ ອເຈຕນໍ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣເຠຍ຺ຍໍ ສາປິ ມຍາ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣທ຺ຘາ ສງ຺ກມ຺ເປຍ຺ຍ ສມ຺ປກມ຺ເປຍ຺ຍ ສມ຺ປເວເຘຍ຺ຍ. ໂກ ປນ ວາໂທ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສາ’ຕິ? ຕຸຍ຺ຫໍ ໂຂ ປນ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ເສທຜຸສິຕານິ ນລາຏາ ມຸຕ຺ຕານິ, ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ວິນິຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕານິ. ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ປນ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນຕ຺ຖິ ເອຕຣຫິ ກາຍສ຺ມິໍ ເສໂທ’’ຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ຕສ຺ມິໍ [ຕສ຺ສໍ (?)] ປຣິສຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ກາຍໍ ວິວຣິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສີທິ.

໓໖໐. ອຖ ໂຂ ທຸມ຺ມຸໂຂ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ສຈ຺ຈກໍ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ມງ຺ກຸຠູຕໍ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘໍ ອໂຘມຸຂໍ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິຠານໍ ວິທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸປມາ ມໍ, ຠຄວາ, ປຏິຠາຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ທຸມ຺ມຸຂາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ໂປກ຺ຂຣຓີ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ກກ຺ກຏໂກ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ກຸມາຣກາ ວາ ກຸມາຣິກາ ວາ ຕມ຺ຫາ ຄາມາ ວາ ນິຄມາ ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຍນ ສາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ຕໍ ກກ຺ກຏກໍ ອຸທກາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ. ຍຎ຺ຎເທວ ຫິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ກກ຺ກຏໂກ ອຬໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຍ຺ຍ ຕໍ ຕເທວ ເຕ ກຸມາຣກາ ວາ ກຸມາຣິກາ ວາ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຖເລນ ວາ ສຎ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ ສມ຺ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ສມ຺ປລິຠຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ກກ຺ກຏໂກ ສພ຺ເພຫິ ອເຬຫິ ສຎ຺ຉິນ຺ເນຫິ ສມ຺ຠຄ຺ເຄຫິ ສມ຺ປລິຠຄ຺ເຄຫິ ອຠພ຺ໂພ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ປຸນ ໂອຕຣິຕຸໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸພ຺ເພ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຍານິ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິສູກາຍິຕານິ ວິເສວິຕານິ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ຕານິປິ ສພ຺ພານິ [ວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ການິຈິ ການິຈິ ຕານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠຄວຕາ ສຎ຺ຉິນ຺ນານິ ສມ຺ຠຄ຺ຄານິ ສມ຺ປລິຠຄ຺ຄານິ; ອຠພ຺ໂພ ຈ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ປຸນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຍທິທໍ ວາທາຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ທຸມ຺ມຸຂໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຄເມຫິ ຕ຺ວໍ, ທຸມ຺ມຸຂ, ອາຄເມຫິ ຕ຺ວໍ, ທຸມ຺ມຸຂ ( ) [(ມຸຂໂຣສິ ຕ຺ວໍ ທຸມ຺ມຸຂ) (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນ ມຍໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕມ, ອິຘ ມຍໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕມ.

໓໖໑. ‘‘ຕິຏ຺ຐເຕສາ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອມ຺ຫາກຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວາຈາ. ວິລາປໍ ວິລປິຕໍ ມຎ຺ເຎ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈ ນຸ ໂຂ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວໂກ ສາສນກໂຣ ໂຫຕິ ໂອວາທປຕິກໂຣ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມມ ສາວໂກ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ; ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມມ ສາວໂກ ສາສນກໂຣ ໂຫຕິ ໂອວາທປຕິກໂຣ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ໂຫຕິ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ໂຫຕິ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠິກ຺ຂຸ ຕີຫິ ອນຸຕ຺ຕຣິເຍຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິເຍນ, ປຏິປທານຸຕ຺ຕຣິເຍນ, ວິມຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕຣິເຍນ. ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາຄຕຎ຺ເຎວ ສກ຺ກໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ມາເນຕິ ປູເຊຕິ – ພຸທ຺ໂຘ ໂສ ຠຄວາ ໂພຘາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ທນ຺ໂຕ ໂສ ຠຄວາ ທມຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສນ຺ໂຕ ໂສ ຠຄວາ ສມຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຕິຓ຺ໂຓ ໂສ ຠຄວາ ຕຣຓາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ.

໓໖໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍເມວ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຘໍສີ, ມຍໍ ປຄພ຺ພາ, ເຍ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ວາເທນ ວາທໍ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫ. ສິຍາ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຫຕ຺ຖິໍ ປຠິນ຺ນໍ ອາສຊ຺ຊ ປຸຣິສສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ, ນ ຕ຺ເວວ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ອາສຊ຺ຊ ສິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ. ສິຍາ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຊ຺ຊລິຕໍ [ຊລນ຺ຕໍ (ສີ. ປີ.)] ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາສຊ຺ຊ ປຸຣິສສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ, ນ ຕ຺ເວວ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ອາສຊ຺ຊ ສິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ. ສິຍາ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອາສີວິສໍ ໂຆຣວິສໍ ອາສຊ຺ຊ ປຸຣິສສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ, ນ ຕ຺ເວວ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ອາສຊ຺ຊ ສິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ. ມຍເມວ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຘໍສີ, ມຍໍ ປຄພ຺ພາ, ເຍ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ວາເທນ ວາທໍ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫ. ອຘິວາເສຕຸ [ອຘິວາເສຕຸ ຈ (ປີ. ກ.)] ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

໓໖໓. ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ໂຠນ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວີ, ສມໂຓ ເມ ໂຄຕໂມ ນິມນ຺ຕິໂຕ ສ຺ວາຕນາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ເຕນ ເມ ອຠິຫເຣຍ຺ຍາຖ ຍມສ຺ສ ປຕິຣູປໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ຖາລິປາກສຕານິ ຠຕ຺ຕາຠິຫາຣໍ ອຠິຫຣິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ສເກ ອາຣາເມ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ – ‘‘ກາໂລ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ສຈ຺ຈກສ຺ສ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ. ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍມິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ທາເນ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎມຫີ ຈ ຕໍ ທາຍການໍ ສຸຂາຍ ໂຫຕູ’’ຕິ. ‘‘ຍໍ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕາທິສໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ອາຄມ຺ມ ອວີຕຣາຄໍ ອວີຕໂທສໍ ອວີຕໂມຫໍ, ຕໍ ທາຍການໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍໍ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມາທິສໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ອາຄມ຺ມ ວີຕຣາຄໍ ວີຕໂທສໍ ວີຕໂມຫໍ, ຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຈູຬສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ມຫາສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕໍ

໓໖໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ສຸນິວຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕຸກາໂມ [ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ… ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ (ສີ.)]. ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນ ເຍນ ມຫາວນໍ ກູຏາຄາຣສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສຈ຺ຈກໍ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ ຠສ຺ສປ຺ປວາທໂກ ປຓ຺ຑິຕວາໂທ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ. ເອໂສ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອວຓ຺ຓກາໂມ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ອວຓ຺ຓກາໂມ ຘມ຺ມສ຺ສ, ອວຓ຺ຓກາໂມ ສງ຺ຆສ຺ສ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິສີທຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

໓໖໕. ‘‘ສນ຺ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກາຍຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂນ ຈິຕ຺ຕຠາວນໍ. ຜຸສນ຺ຕິ ຫິ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສາຣີຣິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສາຣີຣິກາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ສໂຕ ອູຣຸກ຺ຂມ຺ໂຠປິ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຫທຍມ຺ປິ ນາມ ຜລິສ຺ສຕິ, ອຸຓ຺ຫມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄມິສ຺ສຕິ, ອຸມ຺ມາທມ຺ປິ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ [ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປໍ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກາຍນ຺ວຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາຍສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ສນ຺ຕິ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈິຕ຺ຕຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂນ ກາຍຠາວນໍ. ຜຸສນ຺ຕິ ຫິ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຈຕສິກາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ສໂຕ ອູຣຸກ຺ຂມ຺ໂຠປິ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຫທຍມ຺ປິ ນາມ ຜລິສ຺ສຕິ, ອຸຓ຺ຫມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄມິສ຺ສຕິ, ອຸມ຺ມາທມ຺ປິ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປໍ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອໂສ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຈິຕ຺ຕນ຺ວໂຍ ກາໂຍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອທ຺ຘາ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ຈິຕ຺ຕຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂນ ກາຍຠາວນ’’’ນ຺ຕິ.

໓໖໖. ‘‘ກິນ຺ຕິ ປນ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກາຍຠາວນາ ສຸຕາ’’ຕິ? ‘‘ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ນນ຺ໂທ ວຈ຺ໂຉ, ກິໂສ ສໍກິຈ຺ໂຈ, ມກ຺ຂລິ ໂຄສາໂລ – ເອເຕຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອເຈລກາ ມຸຕ຺ຕາຈາຣາ ຫຕ຺ຖາປເລຂນາ ນເອຫິຠທ຺ທນ຺ຕິກາ ນຕິຏ຺ຐຠທ຺ທນ຺ຕິກາ [ນເອຫິຠທນ຺ຕິກາ, ນຕິຏ຺ຐຠທນ຺ຕິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ນ ອຠິຫຏໍ ນ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ນ ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍນ຺ຕິ, ເຕ ນ ກຸມ຺ຠິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນ ກໂຬປິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນ ເອຬກມນ຺ຕຣໍ ນ ທຓ຺ຑມນ຺ຕຣໍ ນ ມຸສລມນ຺ຕຣໍ ນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊມານານໍ ນ ຄພ຺ຠິນິຍາ ນ ປາຍມານາຍ ນ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາຍ ນ ສງ຺ກິຕ຺ຕີສຸ ນ ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ນ ຍຕ຺ຖ ມກ຺ຂິກາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິນີ, ນ ມຈ຺ຉໍ ນ ມໍສໍ ນ ສຸຣໍ ນ ເມຣຍໍ ນ ຖຸໂສທກໍ ປິວນ຺ຕິ. ເຕ ເອກາຄາຣິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ເອກາໂລປິກາ, ທ຺ວາຄາຣິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ທ຺ວາໂລປິກາ…ເປ… ສຕ຺ຕາຄາຣິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາໂລປິກາ. ເອກິສ຺ສາປິ ທຕ຺ຕິຍາ ຍາເປນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປນ຺ຕິ…ເປ… ສຕ຺ຕຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປນ຺ຕິ. ເອກາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣນ຺ຕິ…ເປ… ສຕ຺ຕາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣນ຺ຕິ. ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອທ຺ຘມາສິກມ຺ປິ ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕໂຠຊນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕາວຕເກເນວ ຍາເປນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ. ອປ຺ເປກທາ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຸຬາຣານິ ອຸຬາຣານິ ຂາທນີຍານິ ຂາທນ຺ຕິ, ອຸຬາຣານິ ອຸຬາຣານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸຬາຣານິ ອຸຬາຣານິ ສາຍນີຍານິ ສາຍນ຺ຕິ, ອຸຬາຣານິ ອຸຬາຣານິ ປານານິ ປິວນ຺ຕິ. ເຕ ອິມໍ ກາຍໍ ພລໍ ຄາເຫນ຺ຕິ ນາມ, ພ຺ຣູເຫນ຺ຕິ ນາມ, ເມເທນ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ໂຂ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ປຸຣິມໍ ປຫາຍ ປຈ຺ຉາ ອຸປຈິນນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອາຈຍາປຈໂຍ ໂຫຕິ. ກິນ຺ຕິ ປນ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ສຸຕາ’’ຕິ? ຈິຕ຺ຕຠາວນາຍ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ນ ສມ຺ປາຍາສິ.

໓໖໗. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຈ຺ຈກໍ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍາປິ ໂຂ ເຕ ເອສາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ປຸຣິມາ ກາຍຠາວນາ ຠາສິຕາ ສາປິ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂນ ຘມ຺ມິກາ ກາຍຠາວນາ. ກາຍຠາວນມ຺ປິ [ກາຍຠາວນໍ ຫິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນ ອຎ຺ຎາສິ, ກຸໂຕ ປນ ຕ຺ວໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນໍ ຊານິສ຺ສສິ? ອປິ ຈ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍຖາ ອຠາວິຕກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຈ, ຠາວິຕກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຈ. ຕໍ ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໓໖໘. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຠາວິຕກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຈ? ອິຘ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂາ ເວທນາ. ໂສ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ສຸຂສາຣາຄີ ຈ ໂຫຕິ ສຸຂສາຣາຄິຕຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ສຸຂາ ເວທນາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ໂສ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອສາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ, ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອວໍ ອຸຠໂຕປກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ, ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຠາວິຕກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຈ.

໓໖໙. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠາວິຕກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຈ? ອິຘ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂາ ເວທນາ. ໂສ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ນ ສຸຂສາຣາຄີ ຈ ໂຫຕິ, ນ ສຸຂສາຣາຄິຕຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ສຸຂາ ເວທນາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ໂສ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອສາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ, ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອວໍ ອຸຠໂຕປກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ, ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ເອວໍ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠາວິຕກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຈາ’’ຕິ.

໓໗໐. ‘‘ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ! ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ຠາວິຕກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ ເຕ ອຍໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາສຊ຺ຊ ອຸປນີຍ ວາຈາ ຠາສິຕາ, ອປິ ຈ ເຕ ອຫໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ. ຍໂຕ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕໍ ວຕ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວາ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ [ເນຕໍ ໂຂຐານໍ (ສີ. ປີ.)] ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ນ ຫິ ນູນ [ນ ຫນູນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕຖາຣູປາ ສຸຂາ ເວທນາ ຍຖາຣູປາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ; ນ ຫິ ນູນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕຖາຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຍຖາຣູປາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໓໗໑. ‘‘ກິຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ? ອິຘ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣຊາປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ນຍິທໍ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອປເຣນ ສມເຍນ ທຫໂຣວ ສມາໂນ, ສຸສຸກາຬເກໂສ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຐເມນ ວຍສາ, ອກາມການໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອສ຺ສຸມຸຂານໍ ຣຸທນ຺ຕານໍ, ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໍ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ກິໍກຸສລຄເວສີ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທໍ ປຣິເຍສມາໂນ ເຍນ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຬາຣໍ ກາລາມໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ອາວຸໂສ ກາລາມ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ວິຫຣຕາຍສ຺ມາ, ຕາທິໂສ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນຈິຣສ຺ເສວ ຂິປ຺ປເມວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິໍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕາວຕເກເນວ ໂອຏ຺ຐປຫຕມຕ຺ເຕນ ລປິຕລາປນມຕ຺ເຕນ ຎາຓວາທຎ຺ຈ ວທາມິ ເຖຣວາທຎ຺ຈ, ‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ຈ ປຏິຊານາມິ, ອຫຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎ ຈ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທຕິ, ອທ຺ຘາ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫຣຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍນ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຬາຣໍ ກາລາມໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ ກາລາມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທສີ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ປເວເທສິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ສທ຺ຘາ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສທ຺ຘາ; ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ; ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ສຕິ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສຕິ; ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ສມາຘິ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສມາຘິ; ນ ໂຂ ອາຬາຣສ຺ເສວ ກາລາມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາ; ຍໍນູນາຫໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທຕິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປທເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນຈິຣສ຺ເສວ ຂິປ຺ປເມວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ.

‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍນ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຬາຣໍ ກາລາມໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ ກາລາມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສີ’ຕິ? ‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທມີ’ຕິ. ‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ‘ລາຠາ ໂນ, ອາວຸໂສ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ເຍ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຕາທິສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ປສ຺ສາມ. ອິຕິ ຍາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທມິ ຕໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣສິ; ຍໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣສິ ຕມຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທມິ. ອິຕິ ຍາຫໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາມິ ຕໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາສິ; ຍໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາສິ ຕມຫໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາມິ. ອິຕິ ຍາທິໂສ ອຫໍ ຕາທິໂສ ຕຸວໍ, ຍາທິໂສ ຕຸວໍ ຕາທິໂສ ອຫໍ. ເອຫິ ທານິ, ອາວຸໂສ, ອຸໂຠວ ສນ຺ຕາ ອິມໍ ຄຓໍ ປຣິຫຣາມາ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ (ອຕ຺ຕໂນ) [( ) ນຕ຺ຖິ (ສີ. ປີ.)] ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ຐເປສິ, ອຸຬາຣາຍ ຈ ມໍ ປູຊາຍ ປູເຊສິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຍາວເທວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປປຕ຺ຕິຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ອປກ຺ກມິໍ.

໓໗໒. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກິໍກຸສລຄເວສີ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທໍ ປຣິເຍສມາໂນ ເຍນ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຣາມປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ອາວຸໂສ [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໒໗໘ ປາສຣາສິສຸຕ຺ເຕ] ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ວິຫຣຕາຍສ຺ມາ, ຕາທິໂສ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນຈິຣສ຺ເສວ ຂິປ຺ປເມວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິໍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕາວຕເກເນວ ໂອຏ຺ຐປຫຕມຕ຺ເຕນ ລປິຕລາປນມຕ຺ເຕນ ຎາຓວາທຎ຺ຈ ວທາມິ ເຖຣວາທຎ຺ຈ, ‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ຈ ປຏິຊານາມິ, ອຫຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎ ຈ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທສິ. ອທ຺ຘາ ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫາສີ’ຕິ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍນ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຣາມປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ ຣາໂມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທສີ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ປເວເທສິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ສທ຺ຘາ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສທ຺ຘາ; ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ວີຣິຍໍ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ; ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ສຕິ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສຕິ; ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ສມາຘິ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ສມາຘິ; ນ ໂຂ ຣາມສ຺ເສວ ອໂຫສິ ປຎ຺ຎາ, ມຍ຺ຫໍປຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາ; ຍໍນູນາຫໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປເວເທສິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປທເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນຈິຣສ຺ເສວ ຂິປ຺ປເມວ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ.

‘‘ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍນ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຣາມປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ, ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສີ’ຕິ? ‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາໂມ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສີ’ຕິ. ‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ‘ລາຠາ ໂນ, ອາວຸໂສ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ເຍ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຕາທິສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ປສ຺ສາມ. ອິຕິ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສິ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣສິ; ຍໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣສິ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປເວເທສິ. ອິຕິ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ອຠິຎ຺ຎາສິ ຕໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາສິ; ຍໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຊານາສິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຣາໂມ ອຠິຎ຺ຎາສິ. ອິຕິ ຍາທິໂສ ຣາໂມ ອໂຫສິ ຕາທິໂສ ຕຸວໍ; ຍາທິໂສ ຕຸວໍ ຕາທິໂສ ຣາໂມ ອໂຫສິ. ເອຫິ ທານິ, ອາວຸໂສ, ຕຸວໍ ອິມໍ ຄຓໍ ປຣິຫຣາ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເມ ສມາໂນ ອາຈຣິຍຏ຺ຐາເນ ຈ ມໍ ຐເປສິ, ອຸຬາຣາຍ ຈ ມໍ ປູຊາຍ ປູເຊສິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຍາວເທວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປປຕ຺ຕິຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ອປກ຺ກມິໍ.

໓໗໓. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກິໍກຸສລຄເວສີ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທໍ ປຣິເຍສມາໂນ ມຄເຘສຸ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ອຸຣຸເວລາ ເສນານິຄໂມ ຕທວສຣິໍ. ຕຕ຺ຖທ຺ທສໍ ຣມຓີຍໍ ຠູມິຠາຄໍ, ປາສາທິກຎ຺ຈ ວນສຓ຺ຑໍ, ນທິຎ຺ຈ ສນ຺ທນ຺ຕິໍ ເສຕກໍ ສຸປຕິຕ຺ຖໍ ຣມຓີຍໍ, ສມນ຺ຕາ ຈ ໂຄຈຣຄາມໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຣມຓີໂຍ ວຕ, ໂຠ, ຠູມິຠາໂຄ, ປາສາທິໂກ ຈ ວນສຓ຺ໂຑ, ນທີ ຈ ສນ຺ທຕິ ເສຕກາ ສຸປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ, ສມນ຺ຕາ ຈ ໂຄຈຣຄາໂມ. ອລໍ ວຕິທໍ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຘານຕ຺ຖິກສ຺ສ ປຘານາຍາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິໍ ‘ອລມິທໍ ປຘານາຍາ’ຕິ.

໓໗໔. ‘‘ອປິສ຺ສຸມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕິສ຺ໂສ ອຸປມາ ປຏິຠໍສຸ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ ອຸທເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ – ‘ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ເຕໂຊ ປາຕຸກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອມຸໍ ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ, ອຸທເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເຕໂຊ ປາຕຸກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອທຸຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ອຸທເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຍາວເທວ ຈ ປນ ໂສ ປຸຣິໂສ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ກາເຍນ ເຈວ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ກາເມຫິ ອວູປກຏ຺ຐາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂຍ ຈ ເນສໍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ກາມສ຺ເນໂຫ ກາມມຸຈ຺ຉາ ກາມປິປາສາ ກາມປຣິຬາໂຫ, ໂສ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນ ສຸປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ນ ສຸປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ, ໂອປກ຺ກມິກາ ເຈປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາວ ເຕ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ. ໂນ ເຈປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາວ ເຕ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ. ອຍໍ ໂຂ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ປຐມາ ອຸປມາ ປຏິຠາສິ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ.

໓໗໕. ‘‘ອປຣາປິ ໂຂ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ທຸຕິຍາ ອຸປມາ ປຏິຠາສິ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ, ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ – ‘ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ເຕໂຊ ປາຕຸກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອມຸໍ ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ, ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ ເຕໂຊ ປາຕຸກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອທຸຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ, ກິຎ຺ຈາປິ ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຍາວເທວ ຈ ປນ ໂສ ປຸຣິໂສ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ກາເຍນ ເຈວ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ກາເມຫິ ວູປກຏ຺ຐາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂຍ ຈ ເນສໍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ກາມສ຺ເນໂຫ ກາມມຸຈ຺ຉາ ກາມປິປາສາ ກາມປຣິຬາໂຫ ໂສ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນ ສຸປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ນ ສຸປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ, ໂອປກ຺ກມິກາ ເຈປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາວ ເຕ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ. ໂນ ເຈປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາວ ເຕ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ. ອຍໍ ໂຂ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ທຸຕິຍາ ອຸປມາ ປຏິຠາສິ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ’’.

໓໗໖. ‘‘ອປຣາປິ ໂຂ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕຕິຍາ ອຸປມາ ປຏິຠາສິ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສຸກ຺ຂໍ ກຏ຺ຐໍ ໂກຬາປໍ, ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ – ‘ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ເຕໂຊ ປາຕຸກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອມຸໍ ສຸກ຺ຂໍ ກຏ຺ຐໍ ໂກຬາປໍ, ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເຕໂຊ ປາຕຸກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອທຸຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສຸກ຺ຂໍ ກຏ຺ຐໍ ໂກຬາປໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ກາເຍນ ເຈວ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ກາເມຫິ ວູປກຏ຺ຐາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ໂຍ ຈ ເນສໍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ກາມສ຺ເນໂຫ ກາມມຸຈ຺ຉາ ກາມປິປາສາ ກາມປຣິຬາໂຫ, ໂສ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ ສຸປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ, ໂອປກ຺ກມິກາ ເຈປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາວ ເຕ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ. ໂນ ເຈປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາວ ເຕ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ. ອຍໍ ໂຂ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕຕິຍາ ອຸປມາ ປຏິຠາສິ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ. ອິມາ ໂຂ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕິສ຺ໂສ ອຸປມາ ປຏິຠໍສຸ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ.’’

໓໗໗. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ທນ຺ເຕຠິ ທນ຺ຕມາຘາຍ [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໒໒໑ ວິຕກ຺ກສຓ຺ຐານສຸຕ຺ເຕ], ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ, ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍໍ ອຠິນິປ຺ປີເຬຍ຺ຍໍ ອຠິສນ຺ຕາເປຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ທນ຺ເຕຠິ ທນ຺ຕມາຘາຍ, ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ, ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ ອຠິນິປ຺ປີເຬມິ ອຠິສນ຺ຕາເປມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ທນ຺ເຕຠິ ທນ຺ຕມາຘາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ອຠິນິປ຺ປີຬຍໂຕ ອຠິສນ຺ຕາປຍໂຕ ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ພລວາ ປຸຣິໂສ ທຸພ຺ພລຕຣໍ ປຸຣິສໍ ສີເສ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ອຠິນິປ຺ປີເຬຍ຺ຍ ອຠິສນ຺ຕາເປຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ທນ຺ເຕຠິ ທນ຺ຕມາຘາຍ, ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ, ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ອຠິນິປ຺ປີຬຍໂຕ ອຠິສນ຺ຕາປຍໂຕ ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ວີຣິຍໍ ໂຫຕິ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ສາຣທ຺ໂຘ ຈ ປນ ເມ ກາໂຍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ເຕເນວ ທຸກ຺ຂປ຺ປຘາເນນ ປຘານາຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໓໗໘. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອປ຺ປາຓກໍເຍວ ຌານໍ ຌາເຍຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຸປຣຸນ຺ຘິໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ກຓ຺ຓໂສເຕຫິ ວາຕານໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕານໍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກມ຺ມາຣຄຄ຺ຄຣິຍາ ຘມມານາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ກຓ຺ຓໂສເຕຫິ ວາຕານໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕານໍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ວີຣິຍໍ ໂຫຕິ ອສລ຺ລີນໍ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ. ສາຣທ຺ໂຘ ຈ ປນ ເມ ກາໂຍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ເຕເນວ ທຸກ຺ຂປ຺ປຘາເນນ ປຘານາຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອປ຺ປາຓກໍເຍວ ຌານໍ ຌາເຍຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຸປຣຸນ຺ຘິໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ອຘິມຕ຺ຕາ ວາຕາ ມຸທ຺ຘນິ ອູຫນນ຺ຕິ [ອູຫນ຺ຕິ (ສີ.), ໂອຫນນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອຸຫນນ຺ຕິ (ກ.)]. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕິຓ຺ເຫນ ສິຂເຣນ ມຸທ຺ຘນິ ອຠິມຕ຺ເຖຍ຺ຍ [ມຸທ຺ຘານໍ ອຠິມນ຺ເຖຍ຺ຍ (ສີ. ປີ.), ມຸທ຺ຘານໍ ອຠິມຕ຺ເຖຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ອຘິມຕ຺ຕາ ວາຕາ ມຸທ຺ຘນິ ອູຫນນ຺ຕິ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ວີຣິຍໍ ໂຫຕິ ອສລ຺ລີນໍ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ. ສາຣທ຺ໂຘ ຈ ປນ ເມ ກາໂຍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ເຕເນວ ທຸກ຺ຂປ຺ປຘາເນນ ປຘານາຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອປ຺ປາຓກໍເຍວ ຌານໍ ຌາເຍຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຸປຣຸນ຺ຘິໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ອຘິມຕ຺ຕາ ສີເສ ສີສເວທນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ພລວາ ປຸຣິໂສ ທຬ຺ເຫນ ວຣຕ຺ຕກ຺ຂຓ຺ເຑນ [ວຣຕ຺ຕກພນ຺ຘເນນ (ສີ.)] ສີເສ ສີສເວຐໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ອຘິມຕ຺ຕາ ສີເສ ສີສເວທນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ວີຣິຍໍ ໂຫຕິ ອສລ຺ລີນໍ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ. ສາຣທ຺ໂຘ ຈ ປນ ເມ ກາໂຍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ເຕເນວ ທຸກ຺ຂປ຺ປຘາເນນ ປຘານາຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອປ຺ປາຓກໍເຍວ ຌານໍ ຌາເຍຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຸປຣຸນ຺ຘິໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ອຘິມຕ຺ຕາ ວາຕາ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣິກນ຺ຕນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ໂຄຆາຕກນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕິຓ຺ເຫນ ໂຄວິກນ຺ຕເນນ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣິກນ຺ເຕຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ອຘິມຕ຺ຕາ ວາຕາ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣິກນ຺ຕນ຺ຕິ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ວີຣິຍໍ ໂຫຕິ ອສລ຺ລີນໍ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ. ສາຣທ຺ໂຘ ຈ ປນ ເມ ກາໂຍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ເຕເນວ ທຸກ຺ຂປ຺ປຘາເນນ ປຘານາຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອປ຺ປາຓກໍເຍວ ຌານໍ ຌາເຍຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຸປຣຸນ຺ຘິໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ອຘິມຕ຺ໂຕ ກາຍສ຺ມິໍ ຑາໂຫ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ທ຺ເວ ພລວນ຺ໂຕ ປຸຣິສາ ທຸພ຺ພລຕຣໍ ປຸຣິສໍ ນານາພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ສນ຺ຕາເປຍ຺ຍຸໍ ສມ຺ປຣິຕາເປຍ຺ຍຸໍ, ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມຸຂໂຕ ຈ ນາສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓໂຕ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ ອຘິມຕ຺ໂຕ ກາຍສ຺ມິໍ ຑາໂຫ ໂຫຕິ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ວີຣິຍໍ ໂຫຕິ ອສລ຺ລີນໍ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ. ສາຣທ຺ໂຘ ຈ ປນ ເມ ກາໂຍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ເຕເນວ ທຸກ຺ຂປ຺ປຘາເນນ ປຘານາຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອປິສ຺ສຸ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເທວຕາ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກາລງ຺ກໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ນ ກາລງ຺ກໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອປິ ຈ ກາລງ຺ກໂຣຕີ’ຕິ. ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ນ ກາລງ຺ກໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ນປິ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ອຣຫໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ວິຫາໂຣຕ຺ເວວ ໂສ [ວິຫາໂຣຕ຺ເວເວໂສ (ສີ.)] ອຣຫໂຕ ເອວຣູໂປ ໂຫຕີ’ຕິ [ວິຫາໂຣຕ຺ເວເວໂສ ອຣຫໂຕ’’ຕິ (?)].

໓໗໙. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ສພ຺ພໂສ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເທວຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ສພ຺ພໂສ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ສພ຺ພໂສ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ຕສ຺ສ ເຕ ມຍໍ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ໂລມກູເປຫິ ອຊ຺ໂຌຫາເຣສ຺ສາມ [ອຊ຺ໂຌຫຣິສ຺ສາມ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)], ຕາຍ ຕ຺ວໍ ຍາເປສ຺ສສີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ສພ຺ພໂສ ອຊຊ຺ຊິຕໍ [ອຊທ຺ຘຸກໍ (ສີ. ປີ.), ຊທ຺ຘຸກໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຏິຊາເນຍ຺ຍໍ, ອິມາ ຈ ເມ ເທວຕາ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ໂລມກູເປຫິ ອຊ຺ໂຌຫາເຣຍ຺ຍຸໍ [ອຊ຺ໂຌຫເຣຍ຺ຍຸໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)], ຕາຍ ຈາຫໍ ຍາເປຍ຺ຍໍ, ຕໍ ມມສ຺ສ ມຸສາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕາ ເທວຕາ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂາມິ, ‘ຫລ’ນ຺ຕິ ວທາມິ.

໓໘໐. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຍ຺ຍໍ, ປສຕໍ ປສຕໍ, ຍທິ ວາ ມຸຄ຺ຄຍູສໍ, ຍທິ ວາ ກຸລຕ຺ຖຍູສໍ, ຍທິ ວາ ກຬາຍຍູສໍ, ຍທິ ວາ ຫເຣຓຸກຍູສ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣສິໍ, ປສຕໍ ປສຕໍ, ຍທິ ວາ ມຸຄ຺ຄຍູສໍ, ຍທິ ວາ ກຸລຕ຺ຖຍູສໍ, ຍທິ ວາ ກຬາຍຍູສໍ, ຍທິ ວາ ຫເຣຓຸກຍູສໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາຣຍໂຕ, ປສຕໍ ປສຕໍ, ຍທິ ວາ ມຸຄ຺ຄຍູສໍ, ຍທິ ວາ ກຸລຕ຺ຖຍູສໍ, ຍທິ ວາ ກຬາຍຍູສໍ, ຍທິ ວາ ຫເຣຓຸກຍູສໍ, ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອາສີຕິກປພ຺ພານິ ວາ ກາຬປພ຺ພານິ ວາ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ຠວນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂອຏ຺ຐປທໍ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ອານິສທໍ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ວຏ຺ຏນາວຬີ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ອຸຓ຺ຓຕາວນໂຕ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຊຣສາລາຍ ໂຄປາຓສິໂຍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄາ ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ຜາສຸຬິໂຍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄາ ຠວນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທປາເນ ອຸທກຕາຣກາ ຄມ຺ຠີຣຄຕາ ໂອກ຺ຂາຍິກາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ອກ຺ຂິກູເປສຸ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ຄມ຺ຠີຣຄຕາ ໂອກ຺ຂາຍິກາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ອາມກຈ຺ຉິນ຺ໂນ ວາຕາຕເປນ ສໍຜຸຏິໂຕ ໂຫຕິ ສມ຺ມິລາໂຕ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ ສີສຈ຺ຉວິ ສໍຜຸຏິຕາ ໂຫຕິ ສມ຺ມິລາຕາ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸທຣຈ຺ຉວິໍ ປຣິມສິສ຺ສາມີຕິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ປຣິມສິສ຺ສາມີຕິ ອຸທຣຈ຺ຉວິໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ຍາວສ຺ສຸ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸທຣຈ຺ຉວິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອລ຺ລີນາ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ວຈ຺ຈໍ ວາ ມຸຕ຺ຕໍ ວາ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອວກຸຊ຺ໂຊ ປປຕາມິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອິມເມວ ກາຍໍ ອສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ປາຓິນາ ຄຕ຺ຕານິ ອນຸມຊ຺ຊາມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ປາຓິນາ ຄຕ຺ຕານິ ອນຸມຊ຺ຊໂຕ ປູຕິມູລານິ ໂລມານິ ກາຍສ຺ມາ ປປຕນ຺ຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ. ອປິສ຺ສຸ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກາໂຬ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ມນຸສ຺ສາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ນ ກາໂຬ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ສາໂມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ມນຸສ຺ສາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ນ ກາໂຬ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ນປິ ສາໂມ, ມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວິ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ຍາວສ຺ສຸ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕາວ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ ອຸປຫໂຕ ໂຫຕິ ຕາເຍວປ຺ປາຫາຣຕາຍ.

໓໘໑. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍິໍສຸ, ເອຕາວປຣມໍ, ນຍິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຕາວປຣມໍ, ນຍິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ ເອຕຣຫິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ, ເອຕາວປຣມໍ, ນຍິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອິມາຍ ກຏຸກາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ອຘິຄຈ຺ຉາມິ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ. ສິຍາ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ໂຎ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາ’ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ ປິຕຸ ສກ຺ກສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ເຕ ສີຕາຍ ຊມ຺ພຸຈ຺ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ໂນ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕາ. ສິຍາ ນຸ ໂຂ ເອໂສ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາ’ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສຕານຸສາຣິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອໂຫສິ – ‘ເອເສວ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ຠາຍາມິ, ຍໍ ຕໍ ສຸຂໍ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ອຫໍ ຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ຠາຍາມິ, ຍໍ ຕໍ ສຸຂໍ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ.

໓໘໒. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ຕໍ ສຸກຣໍ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ເອວໍ ອຘິມຕ຺ຕກສິມານໍ ປຕ຺ຕກາເຍນ, ຍໍນູນາຫໍ ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຍ຺ຍໍ ໂອທນກຸມ຺ມາສ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣສິໍ ໂອທນກຸມ຺ມາສໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ມໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສມເຍນ ປຎ຺ຈ [ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ (ອຎ຺ຎສຸຕ຺ເຕສຸ)] ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ຍໍ ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ອຘິຄມິສ຺ສຕິ, ຕໍ ໂນ ອາໂຣເຈສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍໂຕ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣສິໍ ໂອທນກຸມ຺ມາສໍ, ອຖ ເມ ເຕ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມິໍສຸ – ‘ພາຫຸລ຺ລິໂກ [ພາຫຸລິໂກ (ສີ. ປີ.) ສໍຆເຠທສິກ຺ຂາປທຏີກາຍ ສເມຕິ] ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕ, ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍາ’ຕິ.

໓໘໓. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕ຺ວາ, ພລໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫາສິໍ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ. ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທສິໍ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໓໘໔. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐເມ ຍາເມ ປຐມາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ; ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໓໘໕. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາມິ…ເປ… ອຍໍ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ທຸຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ; ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໓໘໖. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ອໂຫສິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ຕຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ; ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ. ເອວຣູປາປິ ໂຂ ເມ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໓໘໗. ‘‘ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອເນກສຕາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕາ. ອປິສ຺ສຸ ມໍ ເອກເມໂກ ເອວໍ ມຎ຺ຎຕິ – ‘ມເມວາຣພ຺ຠ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’ຕິ. ‘ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ; ຍາວເທວ ວິຎ຺ຎາປນຕ຺ຖາຍ ຕຖາຄໂຕ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕສ຺ສາເຍວ ກຖາຍ ປຣິໂຍສາເນ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປມິ ສນ຺ນິສາເທມິ ເອໂກທິໍ ກໂຣມິ ສມາທຫາມິ, ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປໍ ວິຫຣາມີ’’’ຕິ.

‘‘ໂອກປ຺ປນິຍເມຕໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ອຠິຊານາຕິ ໂຂ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ທິວາ ສຸປິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອຠິຊານາມຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕາ’’ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ໂມຫວິຫາຣສ຺ມິໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ວາ ໂຫຕິ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ວາ. ອປິ ຈ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍຖາ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ຈ ໂຫຕິ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ຈ, ຕໍ ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໓໘໘. ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ ອປ຺ປຫີນາ, ຕມຫໍ ‘ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ’ຕິ ວທາມິ. ອາສວານຎ຺ຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອປ຺ປຫານາ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ ປຫີນາ, ຕມຫໍ ‘ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ’ຕິ ວທາມິ. ອາສວານຎ຺ຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ປຫານາ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕາໂລ ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອຠພ຺ໂພ ປຸນ ວິຣູຬ຺ຫິຍາ, ເອວເມວ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ’’ຕິ.

໓໘໙. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ເອວໍ ອາສຊ຺ຊ ອາສຊ຺ຊ ວຸຈ຺ຈມານສ຺ສ, ອຸປນີເຕຫິ ວຈນປ຺ປເຖຫິ ສມຸທາຈຣິຍມານສ຺ສ, ຉວິວຓ຺ໂຓ ເຈວ ປຣິໂຍທາຍຕິ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ຈ ວິປ຺ປສີທຕິ, ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ອຠິຊານາມຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປູຣຓໍ ກສ຺ສປໍ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣຠິຕາ. ໂສປິ ມຍາ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣທ຺ໂຘ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມສິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕ຺ວາກາສິ. ໂຠໂຕ ປນ [ໂຠໂຕ ໂຂ ປນ (ສີ.)] ໂຄຕມສ຺ສ ເອວໍ ອາສຊ຺ຊ ອາສຊ຺ຊ ວຸຈ຺ຈມານສ຺ສ, ອຸປນີເຕຫິ ວຈນປ຺ປເຖຫິ ສມຸທາຈຣິຍມານສ຺ສ, ຉວິວຓ຺ໂຓ ເຈວ ປຣິໂຍທາຍຕິ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ຈ ວິປ຺ປສີທຕິ, ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ອຠິຊານາມຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ມກ຺ຂລິໍ ໂຄສາລໍ…ເປ… ອຊິຕໍ ເກສກມ຺ພລໍ… ປກຸຘໍ ກຈ຺ຈາຍນໍ… ສຎ຺ຊຍໍ ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ… ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣຠິຕາ. ໂສປິ ມຍາ ວາເທນ ວາທໍ ສມາຣທ຺ໂຘ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມສິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕ຺ວາກາສິ. ໂຠໂຕ ປນ ໂຄຕມສ຺ສ ເອວໍ ອາສຊ຺ຊ ອາສຊ຺ຊ ວຸຈ຺ຈມານສ຺ສ, ອຸປນີເຕຫິ ວຈນປ຺ປເຖຫິ ສມຸທາຈຣິຍມານສ຺ສ, ຉວິວຓ຺ໂຓ ເຈວ ປຣິໂຍທາຍຕິ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ຈ ວິປ຺ປສີທຕິ, ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ຫນ຺ທ ຈ ທານິ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຄຈ຺ຉາມ. ພຫຸກິຈ຺ຈາ ມຍໍ, ພຫຸກຣຓີຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຕ຺ວໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມີຕິ.

ມຫາສຈ຺ຈກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ

໓໙໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອິຘ, ເທວານມິນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາ’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ, ເທວານມິນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາ’ຕິ. ໂສ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊານາຕິ; ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຊານາຕິ; ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທນໍ ເວເທຕິ – ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ໂສ ຕາສຸ ເວທນາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕາສຸ ເວທນາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ. ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ອປຣິຕສ຺ສໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ – ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ.

໓໙໑. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິສເມຈ຺ຈ ອນຸໂມທິ ອຸທາຫຸ ໂນ; ຍໍນູນາຫໍ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ – ຍທິ ວາ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິສເມຈ຺ຈ ອນຸໂມທິ ຍທິ ວາ ໂນ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ – ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ ປາຕຸຣໂຫສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເອກປຸຓ຺ຑຣີເກ ອຸຍ຺ຍາເນ ທິພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຕູຣິຍສເຕຫິ [ຕຸຣິຍສເຕຫິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ຕານິ ທິພ຺ພານິ ປຎ຺ຈ ຕູຣິຍສຕານິ ປຏິປ຺ປຓາເມຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຫິ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສ຺ວາຄຕໍ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ! ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິມໍ ປຣິຍາຍໍ ອກາສິ ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ນິສີທ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ສກ຺ໂກປິ ໂຂ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ໂຂ, ໂກສິຍ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຠາສິ? ສາຘຸ ມຍມ຺ປິ ເອຕິສ຺ສາ ກຖາຍ ຠາຄິໂນ ອສ຺ສາມ ສວນາຍາ’’ຕິ.

໓໙໒. ‘‘ມຍໍ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ພຫຸກິຈ຺ຈາ ພຫຸກຣຓີຍາ – ອປ຺ເປວ ສເກນ ກຣຓີເຍນ, ອປິ ຈ ເທວານໍເຍວ ຕາວຕິໍສານໍ ກຣຓີເຍນ. ອປິ ຈ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຸສ຺ສຸຕໍເຍວ ໂຫຕິ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ, ຍໍ ໂນ ຂິປ຺ປເມວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເທວາສຸຣສງ຺ຄາໂມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ [ສມູປພ຺ຍຸຬ຺ໂຫ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ສມູປພ຺ພູຬ຺ໂຫ (ສີ.)] ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສງ຺ຄາເມ ເທວາ ຊິນິໍສຸ, ອສຸຣາ ປຣາຊິນິໍສຸ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຕໍ ສງ຺ຄາມໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເວຊຍນ຺ຕໍ ນາມ ປາສາທໍ ມາເປສິໍ. ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປາສາທສ຺ສ ເອກສຕໍ ນິຍ຺ຍູຫໍ. ເອເກກສ຺ມິໍ ນິຍ຺ຍູເຫ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ກູຏາຄາຣສຕານິ. ເອກເມກສ຺ມິໍ ກູຏາຄາເຣ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ອຈ຺ຉຣາໂຍ. ເອກເມກິສ຺ສາ ອຈ຺ຉຣາຍ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ປຣິຈາຣິກາໂຍ. ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ທຏ຺ຐຸ’’ນ຺ຕິ? ອຘິວາເສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

໓໙໓. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ຈ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວສ຺ສວໂຓ ຈ ມຫາຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ເຍນ ເວຊຍນ຺ໂຕ ປາສາໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາໂຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ; ທິສ຺ວາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປມານາ ຫິຣີຍມານາ ສກໍ ສກໍ ໂອວຣກໍ ປວິສິໍສຸ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸຓິສາ ສສຸຣໍ ທິສ຺ວາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ຫິຣີຍຕິ, ເອວເມວ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາໂຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ທິສ຺ວາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປມານາ ຫິຣີຍມານາ ສກໍ ສກໍ ໂອວຣກໍ ປວິສິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ຈ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວສ຺ສວໂຓ ຈ ມຫາຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເວຊຍນ຺ເຕ ປາສາເທ ອນຸຈງ຺ກມາເປນ຺ຕິ ອນຸວິຈຣາເປນ຺ຕິ – ‘‘ອິທມ຺ປິ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປສ຺ສ ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ; ອິທມ຺ປິ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປສ຺ສ ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ຣາມເຓຍ຺ຍກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂສຠຕິ ອິທໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂກສິຍສ຺ສ, ຍຖາ ຕໍ ປຸພ຺ເພ ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ. ມນຸສ຺ສາປິ ກິຎ຺ຈິເທວ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ທິສ຺ວາ [ທິຏ຺ຐາ (ສີ. ປີ. ກ.)] ເອວມາຫໍສຸ – ‘ໂສຠຕິ ວຕ ໂຠ ຍຖາ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານ’ນ຺ຕິ. ຕຍິທໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂກສິຍສ຺ສ ໂສຠຕິ, ຍຖາ ຕໍ ປຸພ຺ເພ ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຕິພາຬ຺ຫໍ ໂຂ ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ຍກ຺ຂໍ ສໍເວເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສິ [ອຠິສງ຺ຂາເຣສິ (ກ.), ອຠິສງ຺ຂາເຣຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຍຖາ ເວຊຍນ຺ຕໍ ປາສາທໍ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ສງ຺ກມ຺ເປສິ ສມ຺ປກມ຺ເປສິ ສມ຺ປເວເຘສິ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ຈ ເທວານມິນ຺ໂທ, ເວສ຺ສວໂຓ ຈ ມຫາຣາຊາ, ເທວາ ຈ ຕາວຕິໍສາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ອເຫສຸໍ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ, ສມຓສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ທິພ຺ພຠວນໍ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ສງ຺ກມ຺ເປສ຺ສຕິ ສມ຺ປກມ຺ເປສ຺ສຕິ ສມ຺ປເວເຘສ຺ສຕີ’’ຕິ! ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ສໍວິຄ຺ຄໍ ໂລມຫຏ຺ຐຊາຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ໂຂ, ໂກສິຍ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຠາສິ? ສາຘຸ ມຍມ຺ປິ ເອຕິສ຺ສາ ກຖາຍ ຠາຄິໂນ ອສ຺ສາມ ສວນາຍາ’’ຕິ.

໓໙໔. ‘‘ອິຘາຫໍ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ອຫໍ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠຄວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຘ, ເທວານມິນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາ’ຕິ. ເອວໍ ເຈຕໍ ເທວານມິນ຺ທ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຕໍ ໂຫຕິ ‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາ’ຕິ. ໂສ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊານາຕິ, ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຊານາຕິ, ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທນໍ ເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ. ໂສ ຕາສຸ ເວທນາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕາສຸ ເວທນາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ, ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ອປຣິຕສ຺ສໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ – ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ເມ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຠາສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາໂຍ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ເອໂສ ນຸ ເຕ, ມາຣິສ, ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ເມ, ມາຣິສ, ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເມ ເອໂສ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ. ‘‘ລາຠາ ເຕ, ມາຣິສ, (ສຸລທ຺ຘໍ ເຕ, ມາຣິສ) [( ) ນຕ຺ຖິ (ສີ. ປີ.)] ຍສ຺ສ ເຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ! ອໂຫ ນູນ ເຕ ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ.

໓໙໕. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິຊານາຕິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຫຸ [ອຫຸນຎ຺ເຎວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຎາຕຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ມເຫສກ຺ຂສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ຠາສິຕາ’’ຕິ [ອຠາສິຕ຺ຖາຕິ (ກ.)]? ‘‘ອຠິຊານາມຫໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິຘ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈໍ ‘‘ອິຘ ເທວານມິນ຺ທ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຕໍ ໂຫຕິ ‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາ’ຕິ. ເອວໍ ເຈຕໍ ເທວານມິນ຺ທ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຕໍ ໂຫຕິ ‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາ’ຕິ. ໂສ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊານາຕິ, ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຊານາຕິ, ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທນໍ ເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ. ໂສ ຕາສຸ ເວທນາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕາສຸ ເວທນາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ, ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ອປຣິຕສ຺ສໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ – ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຠິຊານາມິ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ຠາສິຕາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ

໓໙໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສາຕິສ຺ສ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ ອນຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ – ‘‘ສາຕິສ຺ສ ກິຣ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເຕ, ອາວຸໂສ ສາຕິ, ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕສ຺ມາ ປາປກາ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຕຸກາມາ ສມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ສມນຸຄາຫນ຺ຕິ ສມນຸຠາສນ຺ຕິ – ‘‘ມາ ເອວໍ, ອາວຸໂສ ສາຕິ, ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອເນກປຣິຍາເຍນາວຸໂສ ສາຕິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຈ຺ຈຍາ ນຕ຺ຖິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນ ສມນຸຄາຫິຍມາໂນ ສມນຸຠາສິຍມາໂນ ຕເທວ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ຖາມສາ ປຣາມາສາ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣຕິ – ‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ ອນຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

໓໙໗. ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ນາສກ຺ຂິໍສຸ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕສ຺ມາ ປາປກາ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ສາຕິສ຺ສ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ອສ຺ສຸມ຺ຫ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສາຕິສ຺ສ ກິຣ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິມ຺ຫ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸມ຺ຫ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເຕ, ອາວຸໂສ ສາຕິ, ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ເຫ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕສ຺ມາ ປາປກາ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຕຸກາມາ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິມ຺ຫ ສມນຸຄາຫິມ຺ຫ ສມນຸຠາສິມ຺ຫ – ‘ມາ ເອວໍ, ອາວຸໂສ ສາຕິ, ອວຈ, ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອເນກປຣິຍາເຍນາວຸໂສ ສາຕິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຈ຺ຈຍາ ນຕ຺ຖິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ເຫຫິ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນ ສມນຸຄາຫິຍມາໂນ ສມນຸຠາສິຍມາໂນ ຕເທວ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ຖາມສາ ປຣາມສາ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣຕິ – ‘ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຍໂຕ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາສກ຺ຂິມ຺ຫ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕສ຺ມາ ປາປກາ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຕຸໍ, ອຖ ມຍໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈມາ’’ຕິ.

໓໙໘. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ມມ ວຈເນນ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຫິ – ‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ, ອາວຸໂສ ສາຕິ, ອາມນ຺ເຕຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ, ອາວຸໂສ ສາຕິ, ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ເຕ, ສາຕິ, ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ ຍຖາ ຕເທວິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາວຕິ ສໍສຣຕິ, ອນຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຕມໍ ຕໍ, ສາຕິ, ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ວໂທ ເວເທຍ຺ໂຍ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ກລ຺ຍາຓປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ນາມ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ມຍາ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາສິ? ນນຸ ມຍາ, ໂມຆປຸຣິສ, ອເນກປຣິຍາເຍນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຈ຺ຈຍາ ນຕ຺ຖິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວຕິ? ອຖ ຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ອຕ຺ຕນາ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນ ອມ຺ເຫ ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂສິ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຂຓສິ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວສິ. ຕຎ຺ຫິ ເຕ, ໂມຆປຸຣິສ, ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ.

໓໙໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນາຍໍ ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ອຸສ຺ມີກໂຕປິ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຫິ ສິຍາ ຠນ຺ເຕ? ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ມງ຺ກຸຠູຕໍ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘໍ ອໂຘມຸຂໍ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິຠານໍ ວິທິຕ຺ວາ ສາຕິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ເອເຕນ ສເກນ ປາປເກນ ທິຏ຺ຐິຄເຕນ. ອິຘາຫໍ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາຖ ຍຖາຍໍ ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນ ອມ຺ເຫ ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຂຓຕິ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ອເນກປຣິຍາເຍນ ຫິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຈ຺ຈຍາ ນຕ຺ຖິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ສາຘຸ ໂຂ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາຖ. ອເນກປຣິຍາເຍນ ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຈ຺ຈຍາ ນຕ຺ຖິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວຕິ. ອຖ ຈ ປນາຍໍ ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນ ອມ຺ເຫ ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຂຓຕິ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ ປສວຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ.

໔໐໐. ‘‘ຍໍ ຍເທວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ເຕນ ເຕເນວ ວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ [ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ (ສີ. ປີ.)]. ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ໂສຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ເທ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ຆານຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຄນ຺ເຘ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຆານວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ຊິວ຺ຫຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣເສ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ກາຍຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ຍເທວ ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ ເຕນ ເຕເນວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ, ກຏ຺ຐຄ຺ຄິຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ສກລິກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ, ສກລິກຄ຺ຄິຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ຕິຓຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ, ຕິຓຄ຺ຄິຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ໂຄມຍຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ, ໂຄມຍຄ຺ຄິຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ຖຸສຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ, ຖຸສຄ຺ຄິຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ສງ຺ກາຣຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ, ສງ຺ກາຣຄ຺ຄິຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ຍເທວ ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ເຕນ ເຕເນວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ໂສຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ເທ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຆານຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຄນ຺ເຘ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຆາຓວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຊິວ຺ຫຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣເສ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກາຍຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໔໐໑. ‘‘ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສ຺ສຖາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສ຺ສຖາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣນິໂຣຘາ ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສ຺ສຖາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຠູຕມິທໍ ໂນສ຺ສູຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກງ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣສມ຺ຠວໍ ໂນສ຺ສູຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກງ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣນິໂຣຘາ ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມໍ ໂນສ຺ສູຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກງ຺ຂໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ ຍາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສາ ປຫີຍຕີ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ ຍາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສາ ປຫີຍຕີ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣນິໂຣຘາ ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ ຍາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສາ ປຫີຍຕີ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິປິ ໂວ ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິປິ ໂວ ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣນິໂຣຘາ ຍໍ ຠູຕໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິປິ ໂວ ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕທາຫາຣນິໂຣຘາ ຍໍ ຠູຕໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອິມໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິໍ ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເອວໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອລ຺ລີເຍຖ ເກລາເຍຖ ຘນາເຍຖ ມມາເຍຖ, ອປິ ນຸ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລ຺ລູປມໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາຖ ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ໂນ ຄຫຓຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອິມໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິໍ ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເອວໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ນ ອລ຺ລີເຍຖ ນ ເກລາເຍຖ ນ ຘນາເຍຖ ນ ມມາເຍຖ, ອປິ ນຸ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລ຺ລູປມໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາຖ ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ໂນ ຄຫຓຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

໔໐໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາຣາ ຠູຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ, ສມ຺ຠເວສີນໍ ວາ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາ, ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຕຕິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

‘‘ອິເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ກິໍນິທານາ ກິໍສມຸທຍາ ກິໍຊາຕິກາ ກິໍປຠວາ?

‘‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ຕຓ຺ຫານິທານາ ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ຕຓ຺ຫາຊາຕິກາ ຕຓ຺ຫາປຠວາ.

‘‘ຕຓ຺ຫາ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານາ ກິໍສມຸທຍາ ກິໍຊາຕິກາ ກິໍປຠວາ?

‘‘ຕຓ຺ຫາ ເວທນານິທານາ ເວທນາສມຸທຍາ ເວທນາຊາຕິກາ ເວທນາປຠວາ.

‘‘ເວທນາ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານາ ກິໍສມຸທຍາ ກິໍຊາຕິກາ ກິໍປຠວາ?

‘‘ເວທນາ ຜສ຺ສນິທານາ ຜສ຺ສສມຸທຍາ ຜສ຺ສຊາຕິກາ ຜສ຺ສປຠວາ.

‘‘ຜສ຺ໂສ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທາໂນ ກິໍສມຸທໂຍ ກິໍຊາຕິໂກ ກິໍປຠໂວ?

‘‘ຜສ຺ໂສ ສຬາຍຕນນິທາໂນ ສຬາຍຕນສມຸທໂຍ ສຬາຍຕນຊາຕິໂກ ສຬາຍຕນປຠໂວ.

‘‘ສຬາຍຕນໍ ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານໍ ກິໍສມຸທຍໍ ກິໍຊາຕິກໍ ກິໍປຠວໍ?

‘‘ສຬາຍຕນໍ ນາມຣູປນິທານໍ ນາມຣູປສມຸທຍໍ ນາມຣູປຊາຕິກໍ ນາມຣູປປຠວໍ.

‘‘ນາມຣູປໍ ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານໍ ກິໍສມຸທຍໍ ກິໍຊາຕິກໍ ກິໍປຠວໍ?

‘‘ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓນິທານໍ ວິຎ຺ຎາຓສມຸທຍໍ ວິຎ຺ຎາຓຊາຕິກໍ ວິຎ຺ຎາຓປຠວໍ.

‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານໍ ກິໍສມຸທຍໍ ກິໍຊາຕິກໍ ກິໍປຠວໍ?

‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣນິທານໍ ສງ຺ຂາຣສມຸທຍໍ ສງ຺ຂາຣຊາຕິກໍ ສງ຺ຂາຣປຠວໍ.

‘‘ສງ຺ຂາຣາ ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານາ ກິໍສມຸທຍາ ກິໍຊາຕິກາ ກິໍປຠວາ?

‘‘ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊານິທານາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາຊາຕິກາ ອວິຊ຺ຊາປຠວາ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ.’’’

໔໐໓. ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓໍ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ [ກຖໍ ວາ ໂວ ເອຕ຺ຖ (?)] ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຊຣາມຣຓໍ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ [ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ (ກ.)] – ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ຠວປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຊາຕິ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠໂວ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຠໂວ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’’ຕິ. ‘‘ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາທານໍ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາທານໍ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫາ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ເວທນາປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຕຓ຺ຫາ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິ. ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ເວທນາ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’’ຕິ. ‘‘ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜສ຺ໂສ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຜສ຺ໂສ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ. ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຬາຍຕນໍ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ສຬາຍຕນໍ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນາມຣູປໍ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ນາມຣູປໍ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ວິຎ຺ຎາຓໍ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຂາຣາ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ.

໔໐໔. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ເອວໍ ວເທຖ, ອຫມ຺ປິ ເອວໍ ວທາມິ – ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຍທິທໍ – ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ, ເວທນານິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ.

໔໐໕. ‘‘ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓນິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ຊາຕິນິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓນິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຊາຕິນິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ຊຣາມຣຓນິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ຠວນິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠວນິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ຊາຕິນິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ອຸປາທານນິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວນິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຸປາທານນິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ຠວນິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາທານນິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ເວທນານິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ເວທນານິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ເວທນານິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ເວທນານິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຜສ຺ສນິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ເວທນານິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ? ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ນາມຣູປນິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນາມຣູປນິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນາມຣູປນິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ນາມຣູປນິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ໂນ ວາ, ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິ.

໔໐໖. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ເອວໍ ວເທຖ, ອຫມ຺ປິ ເອວໍ ວທາມິ – ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍທິທໍ – ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ, ເວທນານິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ.

໔໐໗. ‘‘ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ວາ ປຏິຘາເວຍ຺ຍາຖ – ‘ອເຫສຸມ຺ຫ ນຸ ໂຂ ມຍໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ນນຸ ໂຂ ອເຫສຸມ຺ຫ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອເຫສຸມ຺ຫ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອເຫສຸມ຺ຫ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອເຫສຸມ຺ຫ ນຸ ໂຂ ມຍໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ອປຣນ຺ຕໍ ວາ ປຏິຘາເວຍ຺ຍາຖ – ຠວິສ຺ສາມ ນຸ ໂຂ ມຍໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ນນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ຠວິສ຺ສາມ ນຸ ໂຂ ມຍໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ເອຕຣຫິ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມທ຺ຘານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກຖໍກຖີ ອສ຺ສຖ – ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ອຍໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ, ໂສ ກຸຫິໍຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາຖ – ສຕ຺ຖາ ໂນ ຄຣຸ, ສຕ຺ຖຸຄາຣເວນ ຈ ມຍໍ ເອວໍ ວເທມາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາຖ – ສມໂຓ ເອວມາຫ, ສມຓາ ຈ ນາມ ມຍໍ ເອວໍ ວເທມາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ຍານິ ຕານິ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຕ ໂກຕູຫລມງ຺ຄລານິ ຕານິ ສາຣໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ນນຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍເທວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາມໍ ຎາຕໍ ສາມໍ ທິຏ຺ຐໍ ສາມໍ ວິທິຕໍ, ຕເທວ ຕຸມ຺ເຫ ວເທຖາ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປນີຕາ ໂຂ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມິນາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິເກນ ຘມ຺ເມນ ອກາລິເກນ ເອຫິປສ຺ສິເກນ ໂອປເນຍ຺ຍິເກນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ເພນ ວິຎ຺ຎູຫິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫິ – ອິຕິ ຍນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

໔໐໘. ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອິຘ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ນ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ເນວ ຕາວ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອິຘ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ເນວ ຕາວ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ – ເອວໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາ ນວ ວາ ທສ ວາ ມາເສ ຄພ຺ຠໍ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣຕິ ມຫຕາ ສໍສເຍນ ຄຣຸຠາຣໍ [ຄຣຸມ຺ຠາຣໍ (ສີ. ປີ.)]. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາ ນວນ຺ນໍ ວາ ທສນ຺ນໍ ວາ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ວິຊາຍຕິ ມຫຕາ ສໍສເຍນ ຄຣຸຠາຣໍ. ຕເມນໍ ຊາຕໍ ສມານໍ ສເກນ ໂລຫິເຕນ ໂປເສຕິ. ໂລຫິຕຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ຍທິທໍ ມາຕຸຖຎ຺ຎໍ. ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມາໂຣ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາກມນ຺ວາຍ ຍານິ ຕານິ ກຸມາຣການໍ ກີຬາປນການິ ເຕຫິ ກີຬຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ວງ຺ກກໍ ຆຏິກໍ ໂມກ຺ຂຈິກໍ ຈິງ຺ຄຸລກໍ ປຕ຺ຕາຬ຺ຫກໍ ຣຖກໍ ຘນຸກໍ. ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມາໂຣ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາກມນ຺ວາຍ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ – ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣູເປຫິ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ສທ຺ເທຫິ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຄນ຺ເຘຫິ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣເສຫິ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ.

໔໐໙. ‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ປິຍຣູເປ ຣູເປ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປິຍຣູເປ ຣູເປ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ, ອນຸປຏ຺ຐິຕກາຍສຕິ ຈ ວິຫຣຕິ ປຣິຕ຺ຕເຈຕໂສ. ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ – ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທນໍ ເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ອຠິວທຕິ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ເວທນໍ ອຠິນນ຺ທໂຕ ອຠິວທໂຕ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນນ຺ທີ. ຍາ ເວທນາສຸ ນນ຺ທີ ຕທຸປາທານໍ, ຕສ຺ສຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ປິຍຣູເປ ຘມ຺ເມ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປິຍຣູເປ ຘມ຺ເມ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ, ອນຸປຏ຺ຐິຕກາຍສຕິ ຈ ວິຫຣຕິ ປຣິຕ຺ຕເຈຕໂສ. ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ – ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທນໍ ເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ອຠິວທຕິ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ເວທນໍ ອຠິນນ຺ທໂຕ ອຠິວທໂຕ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນນ຺ທີ. ຍາ ເວທນາສຸ ນນ຺ທີ ຕທຸປາທານໍ, ຕສ຺ສຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ.

໔໑໐. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ; ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ. ໂສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘາປຏິລາເຠນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣຊາປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ນຍິທໍ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ, ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ, ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ, ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ, ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ, ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ.

໔໑໑. ‘‘ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂຫຕິ, ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ.

‘‘ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ ເຖໂຕ ປຈ຺ຈຍິໂກ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ – ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ນ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ. ອິຕິ ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາ, ສຫິຕານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ສມຄ຺ຄຣໂຕ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ, ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ – ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ, ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ກາເລນ, ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ.

‘‘ໂສ ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ, ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອາມກຘຎ຺ຎປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖິກຸມາຣິກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ທາສິທາສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອເຊຬກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານຸໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກຍວິກ຺ກຍາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຕຸລາກູຏກໍສກູຏມານກູຏາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ໂກຏນວຎ຺ຈນ-ນິກຕິ-ສາຈິໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ເຉທນ-ວຘພນ຺ຘນວິປຣາໂມສ-ອາໂລປ-ສຫສາກາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໒໙໓ ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປເມ].

‘‘ໂສ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ ເຍນ ເຍເນວ ເຑຕິ ສປຕ຺ຕຠາໂຣວ ເຑຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ, ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍາເສກສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ.

໔໑໒. ‘‘ໂສ ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, (ອິມາຍ ຈ ອຣິຍາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ) [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໒໙໖ ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປເມ], ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ – ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ, ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ, ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ, ພ຺ຍາປາທປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຖີນມິທ຺ຘໍ ປຫາຍ ວິຄຕຖີນມິທ຺ໂຘ ວິຫຣຕິ ອາໂລກສຎ຺ຎີ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖີນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫຣຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ.

໔໑໓. ‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

໔໑໔. ‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ປິຍຣູເປ ຣູເປ ນ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປິຍຣູເປ ຣູເປ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ, ອຸປຏ຺ຐິຕກາຍສຕິ ຈ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປມາຓເຈຕໂສ. ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ – ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປຫີໂນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ ນາຠິວທຕິ ນາຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ເວທນໍ ອນຠິນນ຺ທໂຕ ອນຠິວທໂຕ ອນຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຍາ ເວທນາສຸ ນນ຺ທີ ສາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ສ ນນ຺ທີນິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ປິຍຣູເປ ຘມ຺ເມ ນ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປິຍຣູເປ ຘມ຺ເມ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ, ອຸປຏ຺ຐິຕກາຍສຕິ ຈ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປມາຓເຈຕໂສ, ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ – ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປຫີໂນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ ນາຠິວທຕິ ນາຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ເວທນໍ ອນຠິນນ຺ທໂຕ ອນຠິວທໂຕ ອນຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຍາ ເວທນາສຸ ນນ຺ທີ ສາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ສ ນນ຺ທີນິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ອິມໍ ໂຂ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ຘາເຣຖ, ສາຕິໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸໍ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕໍ ມຫາຕຓ຺ຫາຊາລຕຓ຺ຫາສງ຺ຆາຏປ຺ປຏິມຸກ຺ກ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ມຫາອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕໍ

໔໑໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອງ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ອສ຺ສປຸຣໍ ນາມ ອງ຺ຄານໍ ນິຄໂມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສມຓາ ສມຓາຕິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊໂນ ສຎ຺ຊານາຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຈ ປນ ‘ເກ ຕຸມ຺ເຫ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ສມານາ ‘ສມຓາມ຺ຫາ’ຕິ ປຏິຊານາຖ; ເຕສໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍສມຎ຺ຎານໍ ສຕໍ ເອວໍປຏິຎ຺ຎານໍ ສຕໍ ‘ເຍ ຘມ຺ມາ ສມຓກຣຓາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຣຓາ ຈ ເຕ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມ, ເອວໍ ໂນ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສມຎ຺ຎາ ຈ ສຈ຺ຈາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຏິຎ຺ຎາ ຈ ຠູຕາ. ເຍສຎ຺ຈ ມຍໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມ, ເຕສໍ ເຕ ກາຣາ ອມ຺ເຫສຸ ມຫປ຺ຜລາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ, ອມ຺ຫາກຎ຺ເຈວາຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອວຎ຺ຌາ ຠວິສ຺ສຕິ ສຜລາ ສອຸທ຺ຣຍາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໔໑໖. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສມຓກຣຓາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຣຓາ ຈ? ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນມ຺ຫ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ມາ ໂວ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ສຕໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍິ, ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີເຍ’.

໔໑໗. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ? ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ນ ຈ ຉິທ຺ທວາ ສໍວຸໂຕ ຈ. ຕາຍ ຈ ປນ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣຕາຍ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສສ຺ສາມ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠສ຺ສາມາ’ຕິ [ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍສິສ຺ສາມ ນ ປຣໍ ວມ຺ຠິສ຺ສາມາຕິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນມ຺ຫ ສມນ຺ນາຄຕາ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣ; ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ມາ ໂວ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ສຕໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍິ, ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີເຍ’.

໔໑໘. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ? ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ວຈີສມາຈາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ນ ຈ ຉິທ຺ທວາ ສໍວຸໂຕ ຈ. ຕາຍ ຈ ປນ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣຕາຍ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສສ຺ສາມ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠສ຺ສາມາ’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນມ຺ຫ ສມນ຺ນາຄຕາ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວຈີສມາຈາໂຣ; ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ມາ ໂວ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ສຕໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍິ, ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີເຍ’.

໔໑໙. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ? ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ມໂນສມາຈາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ນ ຈ ຉິທ຺ທວາ ສໍວຸໂຕ ຈ. ຕາຍ ຈ ປນ ປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາຣຕາຍ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສສ຺ສາມ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠສ຺ສາມາ’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນມ຺ຫ ສມນ຺ນາຄຕາ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວຈີສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ມໂນສມາຈາໂຣ; ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ມາ ໂວ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ສຕໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍິ, ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີເຍ’.

໔໒໐. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ? ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ອາຊີໂວ ຠວິສ຺ສຕິ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິວໂຏ ນ ຈ ຉິທ຺ທວາ ສໍວຸໂຕ ຈ. ຕາຍ ຈ ປນ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີວຕາຍ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສສ຺ສາມ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠສ຺ສາມາ’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນມ຺ຫ ສມນ຺ນາຄຕາ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວຈີສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ມໂນສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອາຊີໂວ; ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ມາ ໂວ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ສຕໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍິ, ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີເຍ’.

໔໒໑. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ? ‘ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ຠວິສ຺ສາມ; ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ຣກ຺ຂິສ຺ສາມ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ຣກ຺ຂິສ຺ສາມ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມາ’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນມ຺ຫ ສມນ຺ນາຄຕາ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວຈີສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ມໂນສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອາຊີໂວ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸມ຺ຫ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ; ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ມາ ໂວ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ສຕໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍິ, ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີເຍ’.

໔໒໒. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ? ‘ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ຠວິສ຺ສາມ, ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫຣິສ຺ສາມ, ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ, ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ, ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມ ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ໂນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ, ຜາສຸ ວິຫາໂຣ ຈາ’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນມ຺ຫ ສມນ຺ນາຄຕາ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວຈີສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ມໂນສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອາຊີໂວ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸມ຺ຫ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ; ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ມາ ໂວ, ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ສຕໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍິ ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີເຍ’.

໔໒໓. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ? ‘ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມ, ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສາມ. ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສາມ. ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມໍ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສ຺ສາມ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ. ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິມໍ ຍາມໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສາມາ’ຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນມ຺ຫ ສມນ຺ນາຄຕາ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວຈີສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ມໂນສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອາຊີໂວ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸມ຺ຫ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ; ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ, ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ມາ ໂວ, ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ສຕໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍິ ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີເຍ’.

໔໒໔. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ? ‘ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ, ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ’ຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນມ຺ຫ ສມນ຺ນາຄຕາ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂນ ກາຍສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວຈີສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ມໂນສມາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອາຊີໂວ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸມ຺ຫ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄຕາ; ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ກຕເມຕ຺ຕາວຕາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ມາ ໂວ, ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ສຕໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ປຣິຫາຍິ ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີເຍ’.

໔໒໕. ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ – ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປ຺ປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ, ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ, ພ຺ຍາປາທປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຖີນມິທ຺ຘໍ ປຫາຍ ວິຄຕຖີນມິທ຺ໂຘ ວິຫຣຕິ, ອາໂລກສຎ຺ຎີ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖີນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ, ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ.

໔໒໖. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຓໍ ອາທາຍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເຕ ກມ຺ມນ຺ຕາ ສມິຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ [ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)]. ໂສ ຍານິ ຈ ໂປຣາຓານິ ອິຓມູລານິ ຕານິ ຈ ພ຺ຍນ຺ຕີ [ພ຺ຍນ຺ຕິໍ (ກ.), ພ຺ຍນ຺ຕິ (ປີ.)] ກເຣຍ຺ຍ, ສິຍາ ຈສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ທາຣຠຣຓາຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຫໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອິຓໍ ອາທາຍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊສິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ເຕ ກມ຺ມນ຺ຕາ ສມິຊ຺ຌິໍສຸ. ໂສຫໍ ຍານິ ຈ ໂປຣາຓານິ ອິຓມູລານິ ຕານິ ຈ ພ຺ຍນ຺ຕີ ອກາສິໍ, ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ທາຣຠຣຓາຍາ’ຕິ. ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ລເຠຖ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂສມນສ຺ສໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອາພາຘິໂກ ອສ຺ສ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ, ຠຕ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ນ ຈສ຺ສ ກາເຍ ພລມຕ຺ຕາ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຠຕ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຉາເທຍ຺ຍ, ສິຍາ ຈສ຺ສ ກາເຍ ພລມຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຫໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອາພາຘິໂກ ອໂຫສິໍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ, ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ເມ ນຈ຺ຉາເທສິ, ນ ຈ ເມ ອາສິ ກາເຍ ພລມຕ຺ຕາ, ໂສມ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ ມຸຕ຺ໂຕ, ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ເມ ຉາເທຕິ, ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ກາເຍ ພລມຕ຺ຕາ’ຕິ. ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ລເຠຖ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂສມນສ຺ສໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພທ຺ໂຘ ອສ຺ສ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕມ຺ຫາ ພນ຺ຘນາ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ໂສຕ຺ຖິນາ ອພ຺ຠເຍນ [ອພ຺ຍເຍນ (ສີ. ປີ.)], ນ ຈສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ໂຠຄານໍ ວໂຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຫໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພທ຺ໂຘ ອໂຫສິໍ, ໂສມ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ຕມ຺ຫາ ພນ຺ຘນາ ມຸຕ຺ໂຕ, ໂສຕ຺ຖິນາ ອພ຺ຠເຍນ, ນຕ຺ຖິ ຈ ເມ ກິຎ຺ຈິ ໂຠຄານໍ ວໂຍ’ຕິ. ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ລເຠຖ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂສມນສ຺ສໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ທາໂສ ອສ຺ສ ອນຕ຺ຕາຘີໂນ ປຣາຘີໂນ ນ ເຍນກາມໍຄໂມ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕມ຺ຫາ ທາສພ຺ຍາ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ອຕ຺ຕາຘີໂນ ອປຣາຘີໂນ ຠຸຊິສ຺ໂສ ເຍນກາມໍຄໂມ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຫໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ທາໂສ ອໂຫສິໍ ອນຕ຺ຕາຘີໂນ ປຣາຘີໂນ ນ ເຍນກາມໍຄໂມ, ໂສມ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ຕມ຺ຫາ ທາສພ຺ຍາ ມຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາຘີໂນ ອປຣາຘີໂນ ຠຸຊິສ຺ໂສ ເຍນກາມໍຄໂມ’ຕິ. ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ລເຠຖ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂສມນສ຺ສໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ສຘໂນ ສໂຠໂຄ ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ [ສີລກ຺ຂນ຺ຘວຄ຺ຄປາຬິຍາ ກິຎ຺ຈິ ວິສທິສໍ]. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕມ຺ຫາ ກນ຺ຕາຣາ ນິຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ ໂສຕ຺ຖິນາ ອພ຺ຠເຍນ, ນ ຈສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ໂຠຄານໍ ວໂຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຫໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ສຘໂນ ສໂຠໂຄ ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍ. ໂສມ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ຕມ຺ຫາ ກນ຺ຕາຣາ ນິຕ຺ຖິຓ຺ໂຓ ໂສຕ຺ຖິນາ ອພ຺ຠເຍນ, ນຕ຺ຖິ ຈ ເມ ກິຎ຺ຈິ ໂຠຄານໍ ວໂຍ’ຕິ. ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ລເຠຖ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂສມນສ຺ສໍ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ອິຓໍ ຍຖາ ໂຣຄໍ ຍຖາ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ຍຖາ ທາສພ຺ຍໍ ຍຖາ ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ອປ຺ປຫີເນ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຓຓ຺ຍໍ ຍຖາ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ຍຖາ ພນ຺ຘນາໂມກ຺ຂໍ ຍຖາ ຠຸຊິສ຺ສໍ ຍຖາ ເຂມນ຺ຕຠູມິໍ; ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫີເນ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ.

໔໒໗. ‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ນ຺ຫາປໂກ [ນຫາປໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ນ຺ຫາປກນ຺ເຕວາສີ ວາ ກໍສຖາເລ ນ຺ຫານີຍຈຸຓ຺ຓານິ [ນຫານີຍຈຸຓ຺ຓານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ສນ຺ເນຍ຺ຍ. ສາຍໍ ນ຺ຫານີຍປິຓ຺ຑິ ສ຺ເນຫານຸຄຕາ ສ຺ເນຫປເຣຕາ ສນ຺ຕຣພາຫິຣາ, ຜຸຏາ ສ຺ເນເຫນ ນ ຈ ປຄ຺ຆຣິຓີ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ.

໔໒໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກຣຫໂທ ອຸພ຺ຠິໂທທໂກ [ອຸພ຺ຠິໂຕທໂກ (ກ.)]. ຕສ຺ສ ເນວສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ, ນ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ, ນ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ, ນ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ, ເທໂວ ຈ ນ ກາເລນ ກາລໍ ສມ຺ມາຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ ຕມ຺ຫາວ ອຸທກຣຫທາ ສີຕາ ວາຣິຘາຣາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕເມວ ອຸທກຣຫທໍ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອຠິສນ຺ເທຍ຺ຍ ປຣິສນ຺ເທຍ຺ຍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍ ປຣິປ຺ຜເຣຍ຺ຍ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ອຸທກຣຫທສ຺ສ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອປ຺ຜຸຏໍ ອສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ.

໔໒໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປລິນິຍໍ ວາ ປທຸມິນິຍໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີກິນິຍໍ ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ, ຕານິ ຍາວ ຈຄ຺ຄາ ຍາວ ຈ ມູລາ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອຠິສນ຺ນານິ ປຣິສນ຺ນານິ ປຣິປູຣານິ ປຣິປ຺ຜຸຏານິ, ນາສ຺ສ [ນ ເນສໍ (ສີ.)] ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວຕໍ ອຸປ຺ປລານໍ ວາ ປທຸມານໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການໍ ວາ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອປ຺ຜຸຏໍ ອສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ.

໔໓໐. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ຜຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ໂອທາເຕນ ວຕ຺ເຖນ ສສີສໍ ປາຣຸເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ໂອທາເຕນ ວຕ຺ເຖນ ອປ຺ຜຸຏໍ ອສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ຜຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ.

໔໓໑. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ສກມ຺ຫາ ຄາມາ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕມ຺ຫາປິ ຄາມາ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂສ ຕມ຺ຫາ ຄາມາ ສກໍເຍວ ຄາມໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຫໍ ໂຂ ສກມ຺ຫາ ຄາມາ ອມຸໍ ຄາມໍ ອຄຈ຺ຉິໍ [ອຄຈ຺ຉິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ຕຕ຺ຣປິ ເອວໍ ອຏ຺ຐາສິໍ ເອວໍ ນິສີທິໍ ເອວໍ ອຠາສິໍ ເອວໍ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິໍ; ຕມ຺ຫາປິ ຄາມາ ອມຸໍ ຄາມໍ ອຄຈ຺ຉິໍ, ຕຕ຺ຣປິ ເອວໍ ອຏ຺ຐາສິໍ ເອວໍ ນິສີທິໍ ເອວໍ ອຠາສິໍ ເອວໍ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິໍ; ໂສມ຺ຫິ ຕມ຺ຫາ ຄາມາ ສກໍເຍວ ຄາມໍ ປຈ຺ຈາຄໂຕ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

໔໓໒. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ, ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ອຄາຣາ ສທ຺ວາຣາ [ສນ຺ນທ຺ວາຣາ (ກ.)]. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມນຸສ຺ເສ ເຄຫໍ ປວິສນ຺ເຕປິ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕປິ, ອນຸຈງ຺ກມນ຺ເຕປິ ອນຸວິຈຣນ຺ເຕປິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ…ເປ….

໔໓໓. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຕສງ຺ເຂເປ ອຸທກຣຫໂທ ອຈ຺ໂຉ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ອນາວິໂລ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ຕີເຣ ຐິໂຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສິປ຺ປິສມ຺ພຸກມ຺ປິ [ສິປ຺ປິກສມ຺ພຸກມ຺ປິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ສກ຺ຂຣກຖລມ຺ປິ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພມ຺ປິ, ຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕມ຺ປິ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອຸທກຣຫໂທ ອຈ຺ໂຉ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ອນາວິໂລ. ຕຕ຺ຣິເມ ສິປ຺ປິສມ຺ພຸກາປິ ສກ຺ຂຣກຖລາປິ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພາປິ ຈຣນ຺ຕິປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິປີຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ປຊານາຕິ.

໔໓໔. ‘‘ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ສມໂຓ’ ອິຕິປິ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ອິຕິປິ ‘ນ຺ຫາຕໂກ’ອິຕິປິ ‘ເວທຄູ’ອິຕິປິ ‘ໂສຕ຺ຕິໂຍ’ອິຕິປິ ‘ອຣິໂຍ’ອິຕິປິ ‘ອຣຫໍ’ອິຕິປິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມໂຓ ໂຫຕິ? ສມິຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສໍກິເລສິກາ, ໂປໂນພ຺ຠວິກາ, ສທຣາ, ທຸກ຺ຂວິປາກາ, ອາຍຕິໍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມໂຓ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ? ພາຫິຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສໍກິເລສິກາ, ໂປໂນພ຺ຠວິກາ, ສທຣາ, ທຸກ຺ຂວິປາກາ, ອາຍຕິໍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ຺ຫາຕໂກ [ນຫາຕໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຫຕິ? ນ຺ຫາຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສໍກິເລສິກາ, ໂປໂນພ຺ຠວິກາ, ສທຣາ, ທຸກ຺ຂວິປາກາ, ອາຍຕິໍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ຺ຫາຕໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເວທຄູ ໂຫຕິ? ວິທິຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສໍກິເລສິກາ, ໂປໂນພ຺ຠວິກາ, ສທຣາ, ທຸກ຺ຂວິປາກາ, ອາຍຕິໍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເວທຄູ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕ຺ຕິໂຍ ໂຫຕິ? ນິສ຺ສຸຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສໍກິເລສິກາ, ໂປໂນພ຺ຠວິກາ, ສທຣາ, ທຸກ຺ຂວິປາກາ, ອາຍຕິໍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕ຺ຕິໂຍ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ໂຫຕິ? ອາຣກາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສໍກິເລສິກາ, ໂປໂນພ຺ຠວິກາ, ສທຣາ, ທຸກ຺ຂວິປາກາ, ອາຍຕິໍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ໂຫຕິ? ອາຣກາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສໍກິເລສິກາ, ໂປໂນພ຺ຠວິກາ, ສທຣາ, ທຸກ຺ຂວິປາກາ, ອາຍຕິໍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ.

໑໐. ຈູຬອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕໍ

໔໓໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອງ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ອສ຺ສປຸຣໍ ນາມ ອງ຺ຄານໍ ນິຄໂມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສມຓາ ສມຓາຕິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊໂນ ສຎ຺ຊານາຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຈ ປນ ‘ເກ ຕຸມ຺ເຫ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ສມານາ ‘ສມຓາມ຺ຫາ’ຕິ ປຏິຊານາຖ. ເຕສໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍສມຎ຺ຎານໍ ສຕໍ ເອວໍປຏິຎ຺ຎານໍ ສຕໍ – ‘ຍາ ສມຓສາມີຈິປ຺ປຏິປທາ ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມ; ເອວໍ ໂນ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສມຎ຺ຎາ ຈ ສຈ຺ຈາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຏິຎ຺ຎາ ຈ ຠູຕາ; ເຍສຎ຺ຈ ມຍໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມ, ເຕສໍ ເຕ ກາຣາ ອມ຺ເຫສຸ ມຫປ຺ຜລາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ, ອມ຺ຫາກຎ຺ເຈວາຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອວຎ຺ຌາ ຠວິສ຺ສຕິ ສຜລາ ສອຸທ຺ຣຍາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໔໓໖. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ສມຓສາມີຈິປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິຊ຺ຌາລຸສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາ ອປ຺ປຫີນາ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ໂກຘນສ຺ສ ໂກໂຘ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ອຸປນາຫິສ຺ສ ອຸປນາໂຫ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ມກ຺ຂິສ຺ສ ມກ຺ໂຂ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ປຬາສິສ຺ສ ປຬາໂສ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ອິສ຺ສຸກິສ຺ສ ອິສ຺ສາ ອປ຺ປຫີນາ ໂຫຕິ, ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ສຐສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍໍ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ມາຍາວິສ຺ສ ມາຍາ ອປ຺ປຫີນາ ໂຫຕິ, ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ປາປິກາ ອິຈ຺ຉາ ອປ຺ປຫີນາ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອປ຺ປຫີນາ ໂຫຕິ – ອິເມສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓມລານໍ ສມຓໂທສານໍ ສມຓກສຏານໍ ອາປາຍິການໍ ຐານານໍ ທຸຄ຺ຄຕິເວທນິຍານໍ ອປ຺ປຫານາ ‘ນ ສມຓສາມີຈິປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ’ຕິ ວທາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຕຊໍ ນາມ ອາວຸຘຊາຕໍ ອຸຠໂຕຘາຣໍ ປີຕນິສິຕໍ. ຕທສ຺ສ ສງ຺ຆາຏິຍາ ສມ຺ປາຣຸຕໍ ສມ຺ປລິເວຐິຕໍ. ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ວທາມິ.

໔໓໗. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆາຏິກສ຺ສ ສງ຺ຆາຏິຘາຣຓມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອເຈລກສ຺ສ ອເຈລກມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣໂຊຊລ຺ລິກສ຺ສ ຣໂຊຊລ຺ລິກມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທໂກໂຣຫກສ຺ສ ອຸທໂກໂຣຫຓມຕ຺ເຕນ [ອຸທໂກໂຣຫກມຕ຺ເຕນ (ສີ. ປີ.)] ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ຂມູລິກສ຺ສ ຣຸກ຺ຂມູລິກມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອພ຺ໂຠກາສິກສ຺ສ ອພ຺ໂຠກາສິກມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸພ຺ຠຏ຺ຐກສ຺ສ ອຸພ຺ຠຏ຺ຐກມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕິກສ຺ສ ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕິກມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນ຺ຕຊ຺ຌາຍກສ຺ສ ມນ຺ຕຊ຺ຌາຍກມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຏິລກສ຺ສ ຊຏາຘາຣຓມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ.

‘‘ສງ຺ຆາຏິກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆາຏິຘາຣຓມຕ຺ເຕນ ອຠິຊ຺ຌາລຸສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາ ປຫີເຍຖ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີເຍຖ, ໂກຘນສ຺ສ ໂກໂຘ ປຫີເຍຖ, ອຸປນາຫິສ຺ສ ອຸປນາໂຫ ປຫີເຍຖ, ມກ຺ຂິສ຺ສ ມກ຺ໂຂ ປຫີເຍຖ, ປຬາສິສ຺ສ ປຬາໂສ ປຫີເຍຖ, ອິສ຺ສຸກິສ຺ສ ອິສ຺ສາ ປຫີເຍຖ, ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຫີເຍຖ, ສຐສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍໍ ປຫີເຍຖ, ມາຍາວິສ຺ສ ມາຍາ ປຫີເຍຖ, ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ປາປິກາ ອິຈ຺ຉາ ປຫີເຍຖ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຫີເຍຖ, ຕເມນໍ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຊາຕເມວ ນໍ ສງ຺ຆາຏິກໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ສງ຺ຆາຏິກຕ຺ຕເມວ [ສໍຆາຏີກຕ຺ເຕ ເຈວ (ກ.)] ສມາທເປຍ຺ຍຸໍ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ຣມຸຂ, ສງ຺ຆາຏິໂກ ໂຫຫິ, ສງ຺ຆາຏິກສ຺ສ ເຕ ສໂຕ ສງ຺ຆາຏິຘາຣຓມຕ຺ເຕນ ອຠິຊ຺ຌາລຸສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ໂກຘນສ຺ສ ໂກໂຘ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ອຸປນາຫິສ຺ສ ອຸປນາໂຫ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ມກ຺ຂິສ຺ສ ມກ຺ໂຂ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ປຬາສິສ຺ສ ປຬາໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ອິສ຺ສຸກິສ຺ສ ອິສ຺ສາ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ສຐສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍໍ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ມາຍາວິສ຺ສ ມາຍາ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ປາປິກາ ອິຈ຺ຉາ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຫີຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆາຏິກມ຺ປິ ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປສ຺ສາມິ ອຠິຊ຺ຌາລຸໍ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ໂກຘນໍ ອຸປນາຫິໍ ມກ຺ຂິໍ ປຬາສິໍ ອິສ຺ສຸກິໍ ມຈ຺ຉຣິໍ ສຐໍ ມາຍາວິໍ ປາປິຈ຺ຉໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ, ຕສ຺ມາ ນ ສງ຺ຆາຏິກສ຺ສ ສງ຺ຆາຏິຘາຣຓມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ.

‘‘ອເຈລກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຣໂຊຊລ຺ລິກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຸທໂກໂຣຫກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຣຸກ຺ຂມູລິກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອພ຺ໂຠກາສິກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຸພ຺ຠຏ຺ຐກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕິກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ມນ຺ຕຊ຺ຌາຍກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຊຏິລກສ຺ສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຏາຘາຣຓມຕ຺ເຕນ ອຠິຊ຺ຌາລຸສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາ ປຫີເຍຖ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີເຍຖ, ໂກຘນສ຺ສ ໂກໂຘ ປຫີເຍຖ, ອຸປນາຫິສ຺ສ ອຸປນາໂຫ ປຫີເຍຖ, ມກ຺ຂິສ຺ສ ມກ຺ໂຂ ປຫີເຍຖ, ປຬາສິສ຺ສ ປຬາໂສ ປຫີເຍຖ, ອິສ຺ສຸກິສ຺ສ ອິສ຺ສາ ປຫີເຍຖ, ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຫີເຍຖ, ສຐສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍໍ ປຫີເຍຖ, ມາຍາວິສ຺ສ ມາຍາ ປຫີເຍຖ, ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ປາປິກາ ອິຈ຺ຉາ ປຫີເຍຖ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຫີເຍຖ, ຕເມນໍ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຊາຕເມວ ນໍ ຊຏິລກໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຊຏິລກຕ຺ຕເມວ [ຊຏິລກຕ຺ເຕ ເຈວ (ກ.)] ສມາທເປຍ຺ຍຸໍ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ຣມຸຂ, ຊຏິລໂກ ໂຫຫິ, ຊຏິລກສ຺ສ ເຕ ສໂຕ ຊຏາຘາຣຓມຕ຺ເຕນ ອຠິຊ຺ຌາລຸສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາ ປຫີຍິສ຺ສຕິ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ໂກຘນສ຺ສ ໂກໂຘ ປຫີຍິສ຺ສຕິ…ເປ… ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ປາປິກາ ອິຈ຺ຉາ ປຫີຍິສ຺ສຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຫີຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຏິລກມ຺ປິ ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປສ຺ສາມິ ອຠິຊ຺ຌາລຸໍ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ໂກຘນໍ ອຸປນາຫິໍ ມກ຺ຂິໍ ປລາສິໍ ອິສ຺ສຸກິໍ ມຈ຺ຉຣິໍ ສຐໍ ມາຍາວິໍ ປາປິຈ຺ຉໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຊຏິລກສ຺ສ ຊຏາຘາຣຓມຕ຺ເຕນ ສາມຎ຺ຎໍ ວທາມິ.

໔໓໘. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມຓສາມີຈິປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິຊ຺ຌາລຸສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ໂກຘນສ຺ສ ໂກໂຘ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ອຸປນາຫິສ຺ສ ອຸປນາໂຫ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ມກ຺ຂິສ຺ສ ມກ຺ໂຂ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ປຬາສິສ຺ສ ປຬາໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ອິສ຺ສຸກິສ຺ສ ອິສ຺ສາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ສຐສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ມາຍາວິສ຺ສ ມາຍາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ປາປິກາ ອິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຫີນາ ໂຫຕິ – ອິເມສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓມລານໍ ສມຓໂທສານໍ ສມຓກສຏານໍ ອາປາຍິການໍ ຐານານໍ ທຸຄ຺ຄຕິເວທນິຍານໍ ປຫານາ ‘ສມຓສາມີຈິປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ’ຕິ ວທາມິ. ໂສ ສພ຺ເພຫິ ອິເມຫິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ວິສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ ( ) [(ວິມຸຕ຺ຕມຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ) (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ຕສ຺ສ ສພ຺ເພຫິ ອິເມຫິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ວິສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ( ) [(ວິມຸຕ຺ຕມຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ) (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ.

‘‘ໂສ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຈ຺ໂຉທກາ ສາໂຕທກາ ສີໂຕທກາ ເສຕກາ ສຸປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ. ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ. ໂສ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ອາຄມ຺ມ ວິເນຍ຺ຍ ອຸທກປິປາສໍ ວິເນຍ຺ຍ ຆມ຺ມປຣິຬາຫໍ…ເປ… ປຈ຺ຉິມາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ…ເປ… ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ…ເປ… ທກ຺ຂິຓາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍໂຕ ກຸໂຕ ເຈປິ ນໍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ, ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ. ໂສ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ອາຄມ຺ມ ວິເນຍ຺ຍ ອຸທກປິປາສໍ, ວິເນຍ຺ຍ ຆມ຺ມປຣິຬາຫໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂຕ຺ຕິຍກຸລາ ເຈປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຄມ຺ມ, ເອວໍ ເມຕ຺ຕໍ ກຣຸຓໍ ມຸທິຕໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕ຺ວາ ລຠຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ [ຕມຫໍ (ກ.)] ວູປສມໍ [ຕມຫໍ (ກ.)]. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສມາ ‘ສມຓສາມີຈິປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ’ຕິ ວທາມິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາ ເຈປິ…ເປ… ເວສ຺ສກຸລາ ເຈປິ…ເປ… ສຸທ຺ທກຸລາ ເຈປິ…ເປ… ຍສ຺ມາ ກສ຺ມາ ເຈປິ ກຸລາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຄມ຺ມ, ເອວໍ ເມຕ຺ຕໍ ກຣຸຓໍ ມຸທິຕໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕ຺ວາ ລຠຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສມໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສມາ ‘ສມຓສາມີຈິປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍກຸລາ ເຈປິ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາ ເຈປິ…ເປ… ເວສ຺ສກຸລາ ເຈປິ… ສຸທ຺ທກຸລາ ເຈປິ… ຍສ຺ມາ ກສ຺ມາ ເຈປິ ກຸລາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ຈູຬອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

ມຫາຍມກວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຄິຎ຺ຊກສາລວນໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ປຎ຺ຎວໂຕ ປຸນ ສຈ຺ຈກນິເສໂຘ;

ມຸຂວຓ຺ຓປສີທນຕາປິນ຺ໂທ, ເກວຏ຺ຏອສ຺ສປຸຣຊຏິເລນ.

໕. ຈູຬຍມກວຄ຺ໂຄ

໑. ສາເລຍ຺ຍກສຸຕ຺ຕໍ

໔໓໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ສາລາ ນາມ ໂກສລານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ຕທວສຣິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ສາເລຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ – ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ສາລໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕໍ ໂຂ ປນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ; ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ’. ສາຘຸ ໂຂ ປນ ຕຖາຣູປານໍ ອຣຫຕໍ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສາເລຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ສາເລຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ໂກ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ?

‘‘ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາເຫຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາເຫຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ມຍໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມ. ສາຘຸ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ, ຍຖາ ມຍໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຄຫປຕໂຍ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ສາເລຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໔໔໐. ‘‘ຕິວິຘໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ກາເຍນ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ກາເຍນ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ລຸທ຺ໂທ [ລຸທ຺ໂທ ທາຣຸໂຓ (ກ.) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ໂລຫິຕປາຓິ ຫຕປ຺ປຫເຕ ນິວິຏ຺ໂຐ ອທຍາປນ຺ໂນ ປາຓຠູເຕສຸ [ສພ຺ພປາຓຠູເຕສຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)].

‘‘ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ, ຄາມຄຕໍ ວາ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ, ຕໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທາຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ຍາ ຕາ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ ສສ຺ສາມິກາ ສປຣິທຓ຺ຑາ ອນ຺ຕມໂສ ມາລາຄຸຬປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ, ຕຖາຣູປາສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ກາເຍນ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ. ສຠາຄໂຕ ວາ ປຣິສາຄໂຕ ວາ, ຎາຕິມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ປູຄມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ຣາຊກຸລມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ, ອຠິນີໂຕ ສກ຺ຂິປຸຏ຺ໂຐ – ‘ເອຫມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຍໍ ຊານາສິ ຕໍ ວເທຫີ’ຕິ, ໂສ ອຊານໍ ວາ ອາຫ – ‘ຊານາມີ’ຕິ, ຊານໍ ວາ ອາຫ – ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ, ອປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ – ‘ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ – ‘ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ [ໂສ ອາຫ ອຊານໍ ວາ ອຫໍ ຊານາມີຕິ ຊານໍ ວາ ອຫໍ ນ ຊານາມີຕິ ອປສ຺ສໍ ວາ ອຫໍ ປສ຺ສາມີຕິ ປສ຺ສໍ ວາ ອຫໍ ນ ປສ຺ສາມີຕິ (ກ.)]. ອິຕິ ອຕ຺ຕເຫຕຸ ວາ ປຣເຫຕຸ ວາ ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕຸ ວາ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ປິສຸຓວາໂຈ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ. ອິຕິ ສມຄ຺ຄານໍ ວາ ເຠຕ຺ຕາ [ເຠທກາ (ກ.), ເຠເທຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຕທຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເຠຕ຺ຕາຕິ ທິສ຺ສຕິ], ຠິນ຺ນານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ, ວຄ຺ຄາຣາໂມ ວຄ຺ຄຣໂຕ ວຄ຺ຄນນ຺ທີ ວຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ຜຣຸສວາໂຈ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ຍາ ສາ ວາຈາ ອຓ຺ຑກາ [ກຓ຺ຑກາ (ກ.)] ກກ຺ກສາ ປຣກຏຸກາ ປຣາຠິສຊ຺ຊນີ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ອສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິກາ, ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ອກາລວາທີ ອຠູຕວາທີ ອນຕ຺ຖວາທີ ອຘມ຺ມວາທີ ອວິນຍວາທີ. ອນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ອກາເລນ ອນປເທສໍ ອປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາຕາ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ຍໍ ປຣສ຺ສ ຕໍ ມມສ຺ສາ’’’ຕິ!

‘‘ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ – ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວາ ວຊ຺ຌນ຺ຕຸ ວາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕຸ ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ ອເຫສຸ’’’ນ຺ຕິ [ມາ ວາ ອເຫສຸໍ ອິຕິ ວາຕິ (ສີ. ປີ. ກ.)].

‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ.

‘‘ເອວໍ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາເຫຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໔໑. ‘‘ຕິວິຘໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ກາເຍນ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ກາເຍນ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ, ຄາມຄຕໍ ວາ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ, ຕໍ ນາທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທາຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ປຫາຍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຍາ ຕາ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ ສສ຺ສາມິກາ ສປຣິທຓ຺ຑາ ອນ຺ຕມໂສ ມາລາຄຸຬປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ, ຕຖາຣູປາສຸ ນ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ກາເຍນ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ສຠາຄໂຕ ວາ ປຣິສາຄໂຕ ວາ, ຎາຕິມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ປູຄມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ຣາຊກຸລມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ, ອຠິນີໂຕ ສກ຺ຂິປຸຏ຺ໂຐ – ‘ເອຫມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຍໍ ຊານາສິ ຕໍ ວເທຫີ’ຕິ, ໂສ ອຊານໍ ວາ ອາຫ – ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ, ຊານໍ ວາ ອາຫ – ‘ຊານາມີ’ຕິ, ອປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ – ‘ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ – ‘ປສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິຕິ ອຕ຺ຕເຫຕຸ ວາ ປຣເຫຕຸ ວາ ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕຸ ວາ ນ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ນ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ. ອິຕິ ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາ, ສຫິຕານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ, ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ສມຄ຺ຄຣໂຕ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ – ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຕໍ ນາຠິຊ຺ຌາຕາ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ຍໍ ປຣສ຺ສ ຕໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ!

‘‘ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ – ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູ’ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ອວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ມາຕາ ອຕ຺ຖິ ປິຕາ, ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ໂຫຕິ.

‘‘ເອວໍ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາເຫຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໔໒. ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ…ເປ… ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ…ເປ… ຍາມານໍ ເທວານໍ… ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ… ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ… ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣິຕ຺ຕາຠານໍ ເທວານໍ…ເປ… ອປ຺ປມາຓາຠານໍ ເທວານໍ… ອາຠສ຺ສຣານໍ ເທວານໍ… ປຣິຕ຺ຕສຸຠານໍ ເທວານໍ… ອປ຺ປມາຓສຸຠານໍ ເທວານໍ… ສຸຠກິຓ຺ຫານໍ ເທວານໍ… ເວຫປ຺ຜລານໍ ເທວານໍ… ອວິຫານໍ ເທວານໍ… ອຕປ຺ປານໍ ເທວານໍ… ສຸທສ຺ສານໍ ເທວານໍ… ສຸທສ຺ສີນໍ ເທວານໍ… ອກນິຏ຺ຐານໍ ເທວານໍ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ … ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ’’ຕິ.

໔໔໓. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສາເລຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ. ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອເຕ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສເກ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປເຕ [ປາຓຸເປຕໍ (ກ.)] ສຣຓໍ ຄເຕ’’ຕິ.

ສາເລຍ຺ຍກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ເວຣຎ຺ຊກສຸຕ຺ຕໍ

໔໔໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເວຣຎ຺ຊກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສນ຺ຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ເວຣຎ຺ຊກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ – ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕໍ ໂຂ ປນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ; ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ’. ສາຘຸ ໂຂ ປນ ຕຖາຣູປານໍ ອຣຫຕໍ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເວຣຎ຺ຊກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ; ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເວຣຎ຺ຊກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ໂກ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ?

‘‘ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາເຫຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາເຫຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ມຍໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມ. ສາຘຸ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ ຍຖາ ມຍໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຄຫປຕໂຍ, ສຸຓາຖ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ເວຣຎ຺ຊກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໔໔໕. ‘‘ຕິວິຘໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ກາເຍນ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີ ໂຫຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີ ໂຫຕິ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ກາເຍນ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ. ລຸທ຺ໂທ ໂລຫິຕປາຓິ ຫຕປ຺ປຫເຕ ນິວິຏ຺ໂຐ ອທຍາປນ຺ໂນ ປາຓຠູເຕສຸ. ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ… ຕໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທາຕາ ໂຫຕິ. ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ຍາ ຕາ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ… ຕຖາຣູປາສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ກາເຍນ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ. ສຠາຄໂຕ ວາ… ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ປິສຸຓວາໂຈ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ… ວຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ຜຣຸສວາໂຈ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ຍາ ສາ ວາຈາ ອຓ຺ຑກາ ກກ຺ກສາ… ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ອກາລວາທີ… ອປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ…ເປ… ຕໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ. ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ – ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວາ… ມາ ວາ ອເຫສຸ’ນ຺ຕິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ອຘມ຺ມຈາຣີ ວິສມຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ເອວໍ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາເຫຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໔໖. ‘‘ຕິວິຘໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ກາເຍນ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ໂຫຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ໂຫຕິ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ກາເຍນ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ… ຕໍ ນາທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທາຕາ ໂຫຕິ. ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ປຫາຍ… ຕຖາຣູປາສຸ ນ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ກາເຍນ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ສຠາຄໂຕ ວາ…ເປ… ນ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ… ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ… ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ… ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວາຈາຍ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຕໍ ນາຠິຊ຺ຌາຕາ ໂຫຕິ ‘ອໂຫ ວຕ ຍໍ ປຣສ຺ສ, ຕໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ. ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ – ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູ’ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ອວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ… ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຕິວິຘໍ ມນສາ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ເອວໍ ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາເຫຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໔໗. ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເກຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ… ຍາມານໍ ເທວານໍ… ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ… ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ… ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣິຕ຺ຕາຠານໍ ເທວານໍ…ເປ… ອປ຺ປມາຓາຠານໍ ເທວານໍ… ອາຠສ຺ສຣານໍ ເທວານໍ… ປຣິຕ຺ຕສຸຠານໍ ເທວານໍ… ອປ຺ປມາຓສຸຠານໍ ເທວານໍ… ສຸຠກິຓ຺ຫານໍ ເທວານໍ … ເວຫປ຺ຜລານໍ ເທວານໍ… ອວິຫານໍ ເທວານໍ… ອຕປ຺ປານໍ ເທວານໍ… ສຸທສ຺ສານໍ ເທວານໍ… ສຸທສ຺ສີນໍ ເທວານໍ… ອກນິຏ຺ຐານໍ ເທວານໍ… ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ ຄຫປຕໂຍ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ; ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ‘ຍໍ ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ໂສ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ’’’ຕິ.

໔໔໘. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ເວຣຎ຺ຊກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອເຕ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສເກ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປເຕ ສຣຓໍ ຄເຕ’’ຕິ.

ເວຣຎ຺ຊກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ມຫາເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕໍ

໔໔໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘‘ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ’ຕິ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ?

‘‘‘ນປ຺ປຊານາຕິ ນປ຺ປຊານາຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ ນປ຺ປຊານາຕິ? ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ນປ຺ປຊານາຕິ. ‘ນປ຺ປຊານາຕິ ນປ຺ປຊານາຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘‘ສາຘາວຸໂສ’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ –

‘‘‘ປຎ຺ຎວາ ປຎ຺ຎວາ’ຕິ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຎວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ?

‘‘‘ປຊານາຕິ ປຊານາຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ ປຊານາຕິ? ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ປຊານາຕິ ປຊານາຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ?

‘‘‘ວິຊານາຕິ ວິຊານາຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ ວິຊານາຕິ? ສຸຂນ຺ຕິປິ ວິຊານາຕິ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິປິ ວິຊານາຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິປິ ວິຊານາຕິ. ‘ວິຊານາຕິ ວິຊານາຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍາ ຈາວຸໂສ, ປຎ຺ຎາ ຍຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍສຏ຺ຐາ ອຸທາຫຸ ວິສໍສຏ຺ຐາ? ລພ຺ຠາ ຈ ປນິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ [ວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ (ກ.)] ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍາ ຈາວຸໂສ, ປຎ຺ຎາ ຍຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍສຏ຺ຐາ, ໂນ ວິສໍສຏ຺ຐາ. ນ ຈ ລພ຺ຠາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ. ຍໍ ຫາວຸໂສ [ຍຎ຺ຈາວຸໂສ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ປຊານາຕິ ຕໍ ວິຊານາຕິ, ຍໍ ວິຊານາຕິ ຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ມາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍສຏ຺ຐາ, ໂນ ວິສໍສຏ຺ຐາ. ນ ຈ ລພ຺ຠາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍາ ຈາວຸໂສ, ປຎ຺ຎາ ຍຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ – ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ສໍສຏ຺ຐານໍ ໂນ ວິສໍສຏ຺ຐານໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍາ ຈາວຸໂສ, ປຎ຺ຎາ ຍຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ – ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ສໍສຏ຺ຐານໍ ໂນ ວິສໍສຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ອິທໍ ເນສໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ.

໔໕໐. ‘‘‘ເວທນາ ເວທນາ’ຕິ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເວທນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ?

‘‘‘ເວເທຕິ ເວເທຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ເວທນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ ເວເທຕິ? ສຸຂມ຺ປິ ເວເທຕິ, ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ເວເທຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂມ຺ປິ ເວເທຕິ. ‘ເວເທຕິ ເວເທຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ເວທນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘‘ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາ’ຕິ, ອາວຸໂສ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ?

‘‘‘ສຎ຺ຊານາຕິ ສຎ຺ຊານາຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານາຕິ? ນີລກມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ປີຕກມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ໂລຫິຕກມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ໂອທາຕມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ. ‘ສຎ຺ຊານາຕິ ສຎ຺ຊານາຕີ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍາ ຈາວຸໂສ, ເວທນາ ຍາ ຈ ສຎ຺ຎາ ຍຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍສຏ຺ຐາ ອຸທາຫຸ ວິສໍສຏ຺ຐາ? ລພ຺ຠາ ຈ ປນິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍາ ຈາວຸໂສ, ເວທນາ ຍາ ຈ ສຎ຺ຎາ ຍຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍສຏ຺ຐາ, ໂນ ວິສໍສຏ຺ຐາ. ນ ຈ ລພ຺ຠາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ. ຍໍ ຫາວຸໂສ [ຍຎ຺ຈາວຸໂສ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ເວເທຕິ ຕໍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຍໍ ສຎ຺ຊານາຕິ ຕໍ ວິຊານາຕິ. ຕສ຺ມາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍສຏ຺ຐາ ໂນ ວິສໍສຏ຺ຐາ. ນ ຈ ລພ຺ຠາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ.

໔໕໑. ‘‘ນິສ຺ສຏ຺ເຐນ ຫາວຸໂສ [ນິສ຺ສຏ຺ເຐນ ປນາວຸໂສ (?)], ປຎ຺ຈຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ກິໍ ເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ນິສ຺ສຏ຺ເຐນ ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ເນຍ຺ຍໍ, ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ເນຍ຺ຍໍ, ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເນຍ຺ຍໍ ປນາວຸໂສ, ຘມ຺ມໍ ເກນ ປຊານາຕີ’’ຕິ?

‘‘ເນຍ຺ຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ປຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຎາ ປນາວຸໂສ, ກິມຕ຺ຖິຍາ’’ຕິ?

‘‘ປຎ຺ຎາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖາ ປຫານຕ຺ຖາ’’ຕິ.

໔໕໒. ‘‘ກຕິ ປນາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປ຺ປາທາຍາ’’ຕິ?

‘‘ທ຺ເວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ – ປຣໂຕ ຈ ໂຆໂສ, ໂຍນິໂສ ຈ ມນສິກາໂຣ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປ຺ປາທາຍາ’’ຕິ.

‘‘ກຕິຫິ ປນາວຸໂສ, ອງ຺ເຄຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈາ’’ຕິ?

‘‘ປຎ຺ຈຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອງ຺ເຄຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ. ອິຘາວຸໂສ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສີລານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ, ສຸຕານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ, ສາກຈ຺ຉານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ, ສມຖານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ, ວິປສ຺ສນານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈາ’’ຕິ.

໔໕໓. ‘‘ກຕິ ປນາວຸໂສ, ຠວາ’’ຕິ?

‘‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ, ຠວາ – ກາມຠໂວ, ຣູປຠໂວ, ອຣູປຠໂວ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ປນາວຸໂສ, ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທນາ – ເອວໍ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ປນາວຸໂສ, ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ – ເອວໍ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

໔໕໔. ‘‘ກຕມໍ ປນາວຸໂສ, ປຐມໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອາວຸໂສ, ປຐມໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຐມໍ ປນາວຸໂສ, ຌານໍ ກຕິອງ຺ຄິກ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ປຐມໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຌານໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ. ອິຘາວຸໂສ, ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຕກ຺ໂກ ຈ ວຕ຺ຕຕິ, ວິຈາໂຣ ຈ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ. ປຐມໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຌານໍ ເອວໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຐມໍ ປນາວຸໂສ, ຌານໍ ກຕງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ກຕງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ປຐມໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຌານໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ, ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ. ອິຘາວຸໂສ, ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ຖີນມິທ຺ຘໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ; ວິຕກ຺ໂກ ຈ ວຕ຺ຕຕິ, ວິຈາໂຣ ຈ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ. ປຐມໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຌານໍ ເອວໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໔໕໕. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນານາວິສຍານິ ນານາໂຄຈຣານິ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນານາວິສຍານໍ ນານາໂຄຈຣານໍ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕານໍ, ກິໍ ປຏິສຣຓໍ, ໂກ ຈ ເນສໍ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີ’’ຕິ?

‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນານາວິສຍານິ ນານາໂຄຈຣານິ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນານາວິສຍານໍ ນານາໂຄຈຣານໍ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕານໍ, ມໂນ ປຏິສຣຓໍ, ມໂນ ຈ ເນສໍ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີ’’ຕິ.

໔໕໖. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ?

‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອາຍຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ອາຍຸ ປນາວຸໂສ, ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ?

‘‘ອາຍຸ ອຸສ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຸສ຺ມາ ປນາວຸໂສ, ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ?

‘‘ອຸສ຺ມາ ອາຍຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິທາເນວ ໂຂ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ເອວໍ ອາຊານາມ – ‘ອາຍຸ ອຸສ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ອິທາເນວ ປນ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ເອວໍ ອາຊານາມ – ‘ອຸສ຺ມາ ອາຍຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນາວຸໂສ, ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ?

‘‘ເຕນ ຫາວຸໂສ, ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ; ອຸປມາຍປິເຘກຈ຺ເຈ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິສາ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ເຕລປ຺ປທີປສ຺ສ ຌາຍໂຕ ອຈ຺ຈິໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຠາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຈ຺ຈິ ປຎ຺ຎາຍຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາຍຸ ອຸສ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸສ຺ມາ ອາຍຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

໔໕໗. ‘‘ເຕວ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ, ເຕ ເວທນິຍາ ຘມ຺ມາ ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ອຎ຺ເຎ ເວທນິຍາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຕວ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ເຕ ເວທນິຍາ ຘມ຺ມາ. ເຕ ຈ ຫາວຸໂສ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ອຠວິໍສຸ ເຕ ເວທນິຍາ ຘມ຺ມາ, ນ ຍິທໍ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາເຍຖ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຎ຺ເຎ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ອຎ຺ເຎ ເວທນິຍາ ຘມ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍທາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ກາຍໍ ກຕິ ຘມ຺ມາ ຊຫນ຺ຕິ; ອຖາຍໍ ກາໂຍ ອຸຊ຺ຌິໂຕ ອວກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເສຕິ, ຍຖາ ກຏ຺ຐໍ ອເຈຕນ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຍທາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ກາຍໍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຊຫນ຺ຕິ – ອາຍຸ ອຸສ຺ມາ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ; ອຖາຍໍ ກາໂຍ ອຸຊ຺ຌິໂຕ ອວກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເສຕິ, ຍຖາ ກຏ຺ຐໍ ອເຈຕນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ອາວຸໂສ, ມໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ, ໂຍ ຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ – ອິເມສໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ອາວຸໂສ, ມໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ ຕສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ວຈີສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ອາຍຸ ປຣິກ຺ຂີໂຓ, ອຸສ຺ມາ ວູປສນ຺ຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິຠິນ຺ນານິ. ໂຍ ຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ ຕສ຺ສປິ ກາຍສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ວຈີສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ອາຍຸ ນ ປຣິກ຺ຂີໂຓ, ອຸສ຺ມາ ອວູປສນ຺ຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິປ຺ປສນ຺ນານິ. ຍ຺ວາຍໍ, ອາວຸໂສ, ມໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ, ໂຍ ຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ – ອິທໍ ເນສໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ.

໔໕໘. ‘‘ກຕິ ປນາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ?

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

‘‘ກຕິ ປນາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ?

‘‘ທ຺ເວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ – ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

‘‘ກຕິ ປນາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິຍາ’’ຕິ?

‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິຍາ – ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣ, ປຸພ຺ເພ ຈ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕໂຍ ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິຍາ’’ຕິ.

‘‘ກຕິ ປນາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານາຍາ’’ຕິ?

‘‘ທ຺ເວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານາຍ – ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ອມນສິກາໂຣ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານາຍາ’’ຕິ.

໔໕໙. ‘‘ຍາ ຈາຍໍ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ຍາ ຈ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ຍາ ຈ ສຸຎ຺ຎຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ຍາ ຈ ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ ອຸທາຫຸ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຍາ ຈາຍໍ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ຍາ ຈ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ຍາ ຈ ສຸຎ຺ຎຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ຍາ ຈ ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ – ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຣິຍາໂຍ ຍໍ ປຣິຍາຍໍ ອາຄມ຺ມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ; ອຕ຺ຖິ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຣິຍາໂຍ ຍໍ ປຣິຍາຍໍ ອາຄມ຺ມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ’’.

‘‘ກຕໂມ ຈາວຸໂສ, ປຣິຍາໂຍ ຍໍ ປຣິຍາຍໍ ອາຄມ຺ມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ’’?

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ’’.

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ’’?

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ’’.

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ສຸຎ຺ຎຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ’’?

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ສຸຎ຺ຎຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ’’.

‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ’’?

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຣິຍາໂຍ ຍໍ ປຣິຍາຍໍ ອາຄມ຺ມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ’’.

‘‘ກຕໂມ ຈາວຸໂສ, ປຣິຍາໂຍ ຍໍ ປຣິຍາຍໍ ອາຄມ຺ມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ’’?

‘‘ຣາໂຄ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປມາຓກຣໂຓ, ໂທໂສ ປມາຓກຣໂຓ, ໂມໂຫ ປມາຓກຣໂຓ. ເຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ຍາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍ, ອກຸປ຺ປາ ຕາສໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ສາ ໂຂ ປນາກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎາ ຣາເຄນ, ສຸຎ຺ຎາ ໂທເສນ, ສຸຎ຺ຎາ ໂມເຫນ. ຣາໂຄ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ກິຎ຺ຈໂນ, ໂທໂສ ກິຎ຺ຈໂນ, ໂມໂຫ ກິຎ຺ຈໂນ. ເຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ຍາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍ, ອກຸປ຺ປາ ຕາສໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ສາ ໂຂ ປນາກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎາ ຣາເຄນ, ສຸຎ຺ຎາ ໂທເສນ, ສຸຎ຺ຎາ ໂມເຫນ. ຣາໂຄ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນິມິຕ຺ຕກຣໂຓ, ໂທໂສ ນິມິຕ຺ຕກຣໂຓ, ໂມໂຫ ນິມິຕ຺ຕກຣໂຓ. ເຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ຍາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍ, ອກຸປ຺ປາ ຕາສໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ສາ ໂຂ ປນາກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎາ ຣາເຄນ, ສຸຎ຺ຎາ ໂທເສນ, ສຸຎ຺ຎາ ໂມເຫນ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຣິຍາໂຍ ຍໍ ປຣິຍາຍໍ ອາຄມ຺ມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ມຫາເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ຈູຬເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕໍ

໔໖໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກ ເຍນ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘‘ສກ຺ກາໂຍ ສກ຺ກາໂຍ’ຕິ, ອຍ຺ເຍ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕໂມ ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ເຍ, ສກ຺ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ’’ຕິ? ‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ສກ຺ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ສກ຺ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຍ຺ເຍ’’ຕິ ໂຂ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ – ‘‘‘ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍ ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍ’ຕິ, ອຍ຺ເຍ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕໂມ ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ເຍ, ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ’’ຕິ? ‘‘ຍາຍໍ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ນນ຺ທີຣາຄສຫຄຕາ ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ; ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ’’ຕິ.

‘‘‘ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ’ຕິ, ອຍ຺ເຍ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕໂມ ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ເຍ, ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ’’ຕິ?

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ; ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ’’ຕິ.

‘‘‘ສກ຺ກາຍນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ, ອຍ຺ເຍ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕມາ ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ເຍ, ສກ຺ກາຍນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ?

‘‘ອຍເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ.

‘‘ຕຎ຺ເຎວ ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ເຍ, ອຸປາທານໍ ເຕ [ເຕວ (ສີ.)] ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຎ຺ຈຫຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຕຎ຺ເຎວ ອຸປາທານໍ ເຕ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ນາປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຎ຺ຈຫຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ອຸປາທານໍ. ໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິ.

໔໖໑. ‘‘ກຖໍ ປນາຍ຺ເຍ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘາວຸໂສ ວິສາຂ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ, ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເວທນໍ…ເປ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ວິຎ຺ຎາຓວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ປນາຍ຺ເຍ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ອິຘາວຸໂສ ວິສາຂ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ, ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ, ນ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ນ ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ນ ເວທນໍ…ເປ… ນ ສຎ຺ຎໍ… ນ ສງ຺ຂາເຣ…ເປ… ນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ວິຎ຺ຎາຓວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ນ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

໔໖໒. ‘‘ກຕໂມ ປນາຍ຺ເຍ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ?

‘‘ອຍເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ. ‘‘ອຣິໂຍ ປນາຍ຺ເຍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຂໂຕ ອຸທາຫຸ ອສງ຺ຂໂຕ’’ຕິ?

‘‘ອຣິໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຂໂຕ’’ຕິ.

‘‘ອຣິເຍນ ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ເຍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ສງ຺ຄຫິຕາ ອຸທາຫຸ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຣິເຍນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ສງ຺ຄຫິຕາ; ຕີຫິ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຂນ຺ເຘຫິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍາ ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຈາ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ. ໂຍ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ຍາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຍາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ປນາຍ຺ເຍ, ສມາຘິ, ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕາ, ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣາ, ກຕມາ ສມາຘິຠາວນາ’’ຕິ?

‘‘ຍາ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ອຍໍ ສມາຘິ; ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕາ; ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣາ. ຍາ ເຕສໍເຍວ ຘມ຺ມານໍ ອາເສວນາ ຠາວນາ ພຫຸລີກມ຺ມໍ, ອຍໍ ເອຕ຺ຖ ສມາຘິຠາວນາ’’ຕິ.

໔໖໓. ‘‘ກຕິ ປນາຍ຺ເຍ, ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ?

‘‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສງ຺ຂາຣາ – ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ປນາຍ຺ເຍ, ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ກຕໂມ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ກຕໂມ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ?

‘‘ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ກສ຺ມາ ປນາຍ຺ເຍ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ກສ຺ມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ກສ຺ມາ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ?

‘‘ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ກາຍິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ. ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວາຈໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ. ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ເຈຕສິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ.

໔໖໔. ‘‘ກຖໍ ປນາຍ຺ເຍ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສ’ນ຺ຕິ ວາ, ‘ອຫໍ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊາມີ’ຕິ ວາ, ‘ອຫໍ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ’ຕິ ວາ. ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕິ ຍໍ ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປເນຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປນາຍ຺ເຍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ – ຍທິ ວາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ຍທິ ວາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຍທິ ວາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ປນາຍ຺ເຍ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສ’ນ຺ຕິ ວາ, ‘ອຫໍ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫາມີ’ຕິ ວາ, ‘ອຫໍ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ’ຕິ ວາ. ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕິ ຍໍ ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປເນຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ປນາຍ຺ເຍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ຍທິ ວາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ຍທິ ວາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຍທິ ວາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ປນາຍ຺ເຍ, ຠິກ຺ຂຸໍ ກຕິ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໍ ຕໂຍ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ – ສຸຎ຺ຎໂຕ ຜສ຺ໂສ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ.

‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປນາຍ຺ເຍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກິໍນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ກິໍໂປຓໍ ກິໍປພ຺ຠາຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເວກນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວິເວກໂປຓໍ ວິເວກປພ຺ຠາຣ’’ນ຺ຕິ.

໔໖໕. ‘‘ກຕິ ປນາຍ຺ເຍ, ເວທນາ’’ຕິ?

‘‘ຕິສ຺ໂສ ໂຂ ອິມາ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ເວທນາ – ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ’’ຕິ.

‘‘ກຕມາ ປນາຍ຺ເຍ, ສຸຂາ ເວທນາ, ກຕມາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ກຕມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ’’ຕິ?

‘‘ຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ກາຍິກໍ ວາ ເຈຕສິກໍ ວາ ສຸຂໍ ສາຕໍ ເວທຍິຕໍ – ອຍໍ ສຸຂາ ເວທນາ. ຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ກາຍິກໍ ວາ ເຈຕສິກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອສາຕໍ ເວທຍິຕໍ – ອຍໍ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ກາຍິກໍ ວາ ເຈຕສິກໍ ວາ ເນວ ສາຕໍ ນາສາຕໍ ເວທຍິຕໍ – ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ’’ຕິ.

‘‘ສຸຂາ ປນາຍ຺ເຍ, ເວທນາ ກິໍສຸຂາ ກິໍທຸກ຺ຂາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ກິໍສຸຂາ ກິໍທຸກ຺ຂາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ກິໍສຸຂາ ກິໍທຸກ຺ຂາ’’ຕິ?

‘‘ສຸຂາ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ເວທນາ ຐິຕິສຸຂາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ; ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຐິຕິທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມສຸຂາ; ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ຎາຓສຸຂາ ອຎ຺ຎາຓທຸກ຺ຂາ’’ຕິ.

‘‘ສຸຂາຍ ປນາຍ຺ເຍ, ເວທນາຍ ກິໍ ອນຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ກິໍ ອນຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ກິໍ ອນຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ?

‘‘ສຸຂາຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ເວທນາຍ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ພາຍ ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ເຍ, ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ສພ຺ພາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ສພ຺ພາຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສພ຺ພາຍ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ນ ສພ຺ພາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ນ ສພ຺ພາຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຸຂາຍ ປນາຍ຺ເຍ, ເວທນາຍ ກິໍ ປຫາຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ກິໍ ປຫາຕພ຺ພໍ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ກິໍ ປຫາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສຸຂາຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ເວທນາຍ ຣາຄານຸສໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ພາຍ ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ເຍ, ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຣາຄານຸສໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ສພ຺ພາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ສພ຺ພາຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ສພ຺ພາຍ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຣາຄານຸສໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ນ ສພ຺ພາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ນ ສພ຺ພາຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ. ອິຘາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຣາຄໍ ເຕນ ປຊຫຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ. ອິຘາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫໍ ຕທາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມິ ຍທຣິຍາ ເອຕຣຫິ ອາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ? ອິຕິ ອນຸຕ຺ຕເຣສຸ ວິໂມກ຺ເຂສຸ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປິຫາປ຺ປຈ຺ຈຍາ ໂທມນສ຺ສໍ. ປຏິຆໍ ເຕນ ປຊຫຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ. ອິຘາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອວິຊ຺ຊໍ ເຕນ ປຊຫຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ.

໔໖໖. ‘‘ສຸຂາຍ ປນາຍ຺ເຍ, ເວທນາຍ ກິໍ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ?

‘‘ສຸຂາຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ເວທນາຍ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ.

‘‘ທຸກ຺ຂາຍ ປນ຺ນາຍ຺ເຍ, ເວທນາຍ ກິໍ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ?

‘‘ທຸກ຺ຂາຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ເວທນາຍ ສຸຂາ ເວທນາ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ.

‘‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ປນາຍ຺ເຍ, ເວທນາຍ ກິໍ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ?

‘‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ເວທນາຍ ອວິຊ຺ຊາ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ປນາຍ຺ເຍ, ກິໍ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ?

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ວິຊ຺ຊາ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ.

‘‘ວິຊ຺ຊາຍ ປນາຍ຺ເຍ, ກິໍ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ?

‘‘ວິຊ຺ຊາຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ວິມຸຕ຺ຕິ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ.

‘‘ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປນາຍ຺ເຍ, ກິໍ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ?

‘‘ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ນິພ຺ພານໍ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ.

‘‘ນິພ຺ພານສ຺ສ ປນາຍ຺ເຍ, ກິໍ ປຏິຠາໂຄ’’ຕິ? ‘‘ອຈ຺ຈຍາສິ, ອາວຸໂສ [ອຈ຺ຈສຣາວຸໂສ (ສີ. ປີ.), ອຈ຺ຈສ຺ສຣາວຸໂສ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວິສາຂ, ປຎ຺ຫໍ, ນາສກ຺ຂິ ປຎ຺ຫານໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ. ນິພ຺ພາໂນຄຘຎ຺ຫິ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນິພ຺ພານປຣາຍນໍ ນິພ຺ພານປຣິໂຍສານໍ. ອາກງ຺ຂມາໂນ ຈ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຍຖາ ຈ ເຕ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ.

໔໖໗. ອຖ ໂຂ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄວາ ວິສາຂໍ ອຸປາສກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຓ຺ຑິຕາ, ວິສາຂ, ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ມຫາປຎ຺ຎາ, ວິສາຂ, ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຠິກ຺ຂຸນີ. ມໍ ເຈປິ ຕ຺ວໍ, ວິສາຂ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ເອວເມວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍໍ, ຍຖາ ຕໍ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ພ຺ຍາກຕໍ. ເອໂສ ເຈເວຕສ຺ສ [ເອໂສເວຕສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຈ ນໍ [ເອວເມຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຘາເຣຫີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ຈູຬເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຈູຬຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕໍ

໔໖໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ’’.

໔໖໙. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ? ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ໂທໂສ’ຕິ. ເຕ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ໂຂ ໂມຬິພທ຺ຘາຫິ [ໂມຬິພນ຺ຘາຫິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ປຣິພ຺ພາຊິກາຫິ ປຣິຈາເຣນ຺ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກິໍສຸ ນາມ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກາເມສຸ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ກາມານໍ ປຫານມາຫໍສຸ, ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ? ສຸໂຂ ອິມິສ຺ສາ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ຕຣຸຓາຍ ມຸທຸກາຍ ໂລມສາຍ ພາຫາຍ ສມ຺ຜສ຺ໂສ’ຕິ ເຕ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອິທໍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກາເມສຸ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ກາມານໍ ປຫານມາຫໍສຸ, ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ອິເມ ຫິ ມຍໍ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍາມາ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ມາລຸວາສິປາຏິກາ ຜເລຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາລຸວາພີຊໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສາລມູເລ ນິປເຕຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສາເລ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ສາ ຠີຕາ ສໍວິຄ຺ຄາ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມິໍ ສາເລ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ອາຣາມເທວຕາ ວນເທວຕາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ໂອສຘິຕິຓວນປ຺ປຕີສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ເອວໍ ສມສ຺ສາເສຍ຺ຍຸໍ – ‘ມາ ຠວໍ ຠາຍິ, ມາ ຠວໍ ຠາຍິ; ອປ຺ເປວ ນາເມຕໍ ມາລຸວາພີຊໍ ໂມໂຣ ວາ ຄິເລຍ຺ຍ [ໂມໂຣ ວາ ຄິເລຍ຺ຍ, ໂຄຘາ ວາ ຂາເທຍ຺ຍ (ກ.)], ມໂຄ ວາ ຂາເທຍ຺ຍ, ທວຑາໂຫ [ວນທາໂຫ (ກ.)] ວາ ຑເຫຍ຺ຍ, ວນກມ຺ມິກາ ວາ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍຸໍ, ອຸປຈິກາ ວາ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍຸໍ [ອຸທ຺ຣເຠຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ປີ. ກ.)], ອພີຊໍ ວາ ປນສ຺ສາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາລຸວາພີຊໍ ເນວ ໂມໂຣ ຄິເລຍ຺ຍ, ນ ມໂຄ ຂາເທຍ຺ຍ, ນ ທວຑາໂຫ ຑເຫຍ຺ຍ, ນ ວນກມ຺ມິກາ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຸປຈິກາ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍຸໍ, ພີຊຎ຺ຈ ປນສ຺ສ ຕໍ ປາວຸສ຺ສເກນ ເມເຆນ ອຠິປ຺ປວຸຏ຺ຐໍ ສມ຺ມເທວ ວິຣຸເຫຍ຺ຍ. ສາສ຺ສ ມາລຸວາລຕາ ຕຣຸຓາ ມຸທຸກາ ໂລມສາ ວິລມ຺ພິນີ, ສາ ຕໍ ສາລໍ ອຸປນິເສເວຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມິໍ ສາເລ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ເອວມສ຺ສ – ‘ກິໍສຸ ນາມ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ອາຣາມເທວຕາ ວນເທວຕາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ໂອສຘິຕິຓວນປ຺ປຕີສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ມາລຸວາພີເຊ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ເອວໍ ສມສ຺ສາເສສຸໍ [ສມສ຺ສາເສຍ຺ຍຸໍ (ກ.)] – ‘‘ມາ ຠວໍ ຠາຍິ ມາ ຠວໍ ຠາຍິ, ອປ຺ເປວ ນາເມຕໍ ມາລຸວາພີຊໍ ໂມໂຣ ວາ ຄິເລຍ຺ຍ, ມໂຄ ວາ ຂາເທຍ຺ຍ, ທວຑາໂຫ ວາ ຑເຫຍ຺ຍ, ວນກມ຺ມິກາ ວາ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍຸໍ, ອຸປຈິກາ ວາ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍຸໍ, ອພີຊໍ ວາ ປນສ຺ສາ’’ຕິ; ສຸໂຂ ອິມິສ຺ສາ ມາລຸວາລຕາຍ ຕຣຸຓາຍ ມຸທຸກາຍ ໂລມສາຍ ວິລມ຺ພິນິຍາ ສມ຺ຜສ຺ໂສ’ຕິ. ສາ ຕໍ ສາລໍ ອນຸປຣິຫເຣຍ຺ຍ. ສາ ຕໍ ສາລໍ ອນຸປຣິຫຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິຏຠິໍ [ວິຏປໍ (ສ຺ຍາ. ຏ຺ຐ.)] ກເຣຍ຺ຍ. ອຸປຣິ ວິຏຠິໍ ກຣິຕ຺ວາ ໂອຆນໍ ຊເນຍ຺ຍ. ໂອຆນໍ ຊເນຕ຺ວາ ເຍ ຕສ຺ສ ສາລສ຺ສ ມຫນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ເຕ ປທາເລຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມິໍ ສາເລ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອິທໍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ອາຣາມເທວຕາ ວນເທວຕາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ໂອສຘິຕິຓວນປ຺ປຕີສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ມາລຸວາພີເຊ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ເອວໍ ສມສ຺ສາເສສຸໍ [ສມສ຺ສາເສຍ຺ຍຸໍ (ກ.)] – ‘‘ມາ ຠວໍ ຠາຍິ ມາ ຠວໍ ຠາຍິ, ອປ຺ເປວ ນາເມຕໍ ມາລຸວາພີຊໍ ໂມໂຣ ວາ ຄິເລຍ຺ຍ, ມໂຄ ວາ ຂາເທຍ຺ຍ, ທວຑາໂຫ ວາ ຑເຫຍ຺ຍ, ວນກມ຺ມິກາ ວາ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍຸໍ, ອຸປຈິກາ ວາ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍຸໍ ອພີຊໍ ວາ ປນສ຺ສາ’’ຕິ. ຍຎ຺ຈາຫໍ [ຍໍ ວາຫໍ (ກ.), ສ຺ວາຫໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ມາລຸວາພີຊເຫຕຸ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍາມີ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕິ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ໂທໂສ’ຕິ. ເຕ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ໂມຬິພທ຺ຘາຫິ ປຣິພ຺ພາຊິກາຫິ ປຣິຈາເຣນ຺ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກິໍສຸ ນາມ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກາເມສຸ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ກາມານໍ ປຫານມາຫໍສຸ, ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ? ສຸໂຂ ອິມິສ຺ສາ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ຕຣຸຓາຍ ມຸທຸກາຍ ໂລມສາຍ ພາຫາຍ ສມ຺ຜສ຺ໂສ’ຕິ. ເຕ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອິທໍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກາເມສຸ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ກາມານໍ ປຫານມາຫໍສຸ, ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ອິເມ ຫິ ມຍໍ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍາມາ’ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ.

໔໗໐. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອເຈລໂກ ໂຫຕິ ມຸຕ຺ຕາຈາໂຣ ຫຕ຺ຖາປເລຂໂນ, ນເອຫິຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ, ນຕິຏ຺ຐຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ, ນາຠິຫຏໍ, ນ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ, ນ ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍຕິ, ໂສ ນ ກຸມ຺ຠິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ກໂຬປິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ເອຬກມນ຺ຕຣໍ, ນ ທຓ຺ຑມນ຺ຕຣໍ, ນ ມຸສລມນ຺ຕຣໍ, ນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊມານານໍ, ນ ຄພ຺ຠິນິຍາ, ນ ປາຍມານາຍ, ນ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາຍ, ນ ສງ຺ກິຕ຺ຕີສຸ, ນ ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ຍຕ຺ຖ ມກ຺ຂິກາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິນີ, ນ ມຈ຺ຉໍ, ນ ມໍສໍ, ນ ສຸຣໍ, ນ ເມຣຍໍ, ນ ຖຸໂສທກໍ ປິວຕິ. ໂສ ເອກາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ເອກາໂລປິໂກ, ທ຺ວາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ທ຺ວາໂລປິໂກ…ເປ… ສຕ຺ຕາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕາໂລປິໂກ. ເອກິສ຺ສາປິ ທຕ຺ຕິຍາ ຍາເປຕິ, ທ຺ວີຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ… ສຕ຺ຕຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ. ເອກາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ, ທ຺ວີຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ… ສຕ຺ຕາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ. ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອທ຺ຘມາສິກມ຺ປິ ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕໂຠຊນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ໂສ ສາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ສາມາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ນີວາຣຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ທທ຺ທຸລຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ຫຏຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ກຓຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ອາຈາມຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ປິຎ຺ຎາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ຕິຓຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ໂຄມຍຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຍາເປຕິ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີ. ໂສ ສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ, ມສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ, ຉວທຸສ຺ສານິປິ ຘາເຣຕິ, ປໍສຸກູລານິປິ ຘາເຣຕິ, ຕິຣີຏານິປິ ຘາເຣຕິ, ອຊິນມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ອຊິນກ຺ຂິປມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ກຸສຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ວາກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ຜລກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ເກສກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ວາຬກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ອຸລູກປກ຺ຂມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ເກສມສ຺ສຸໂລຈໂກປິ ໂຫຕິ, ເກສມສ຺ສຸໂລຈນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອຸພ຺ຠຏ຺ຐໂກປິ ໂຫຕິ, ອາສນປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ອຸກ຺ກຸຏິໂກປິ ໂຫຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍິໂກປິ ໂຫຕິ, ກຓ຺ຏກາປສ຺ສເຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໑໕໕ ມຫາສີຫນາທສຸຕ຺ເຕ], ສາຍຕຕິຍກມ຺ປິ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອເນກວິຫິຕໍ ກາຍສ຺ສ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ.

໔໗໑. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປກຕິຍາ ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຣາຄຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ປກຕິຍາ ຕິພ຺ພໂທສຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ອຠິກ຺ຂຓໍ ໂທສຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ປກຕິຍາ ຕິພ຺ພໂມຫຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ອຠິກ຺ຂຓໍ ໂມຫຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂສ ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ, ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ, ອສ຺ສຸມຸໂຂປິ ຣຸທມາໂນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ.

໔໗໒. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປກຕິຍາ ນ ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ນ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຣາຄຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ປກຕິຍາ ນ ຕິພ຺ພໂທສຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ນ ອຠິກ຺ຂຓໍ ໂທສຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ປກຕິຍາ ນ ຕິພ຺ພໂມຫຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ນ ອຠິກ຺ຂຓໍ ໂມຫຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມສມາທານານີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ຈູຬຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ມຫາຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕໍ

໔໗໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອວໍກາມາ ເອວໍຉນ຺ທາ ເອວໍອຘິປ຺ປາຍາ – ‘ອໂຫ ວຕ ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍຸໍ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ເຒຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ເຕສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ເອວໍກາມານໍ ເອວໍຉນ຺ທານໍ ເອວໍອຘິປ຺ປາຍານໍ ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ກໍ ເຫຕຸໍ ປຈ຺ເຈຖາ’’ຕິ? ‘‘ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ, ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ, ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ສາຘຸ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕຎ຺ເຎວ ປຏິຠາຕຸ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ; ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໔໗໔. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ, ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຊານາຕິ ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຊານາຕິ, ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຊານາຕິ ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຊານາຕິ. ໂສ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ອຊານນ຺ໂຕ ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ອຊານນ຺ໂຕ, ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ອຊານນ຺ໂຕ ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ອຊານນ຺ໂຕ, ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ເສວຕິ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ເສວຕິ, ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠຊຕິ ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຠຊຕິ. ຕສ຺ສ ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ເສວໂຕ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ອເສວໂຕ, ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠຊໂຕ ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ອຠຊໂຕ ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ອວິທ຺ທສຸໂນ.

‘‘ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ, ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ, ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຊານາຕິ ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຊານາຕິ, ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຊານາຕິ ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຊານາຕິ. ໂສ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຊານນ຺ໂຕ ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຊານນ຺ໂຕ, ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຊານນ຺ໂຕ ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຊານນ຺ໂຕ, ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ເສວຕິ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ເສວຕິ, ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຠຊຕິ ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠຊຕິ. ຕສ຺ສ ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ອເສວໂຕ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ເສວໂຕ, ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ອຠຊໂຕ ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠຊໂຕ, ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ວິທ຺ທສຸໂນ.

໔໗໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ.

໔໗໖. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ [ຍທິທໍ (ສີ.)] ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ, ຕໍ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ອປ຺ປຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ເສວຕິ, ຕໍ ນ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ເສວໂຕ, ຕໍ ອປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ອວິທ຺ທສຸໂນ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ຕໍ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ອປ຺ປຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ເສວຕິ, ຕໍ ນ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ເສວໂຕ, ຕໍ ອປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ອວິທ຺ທສຸໂນ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ, ຕໍ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ອປ຺ປຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ນ ເສວຕິ, ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອເສວໂຕ, ຕໍ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ອວິທ຺ທສຸໂນ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ, ຕໍ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ອປ຺ປຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ນ ເສວຕິ, ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອເສວໂຕ, ຕໍ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ອວິທ຺ທສຸໂນ.

໔໗໗. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ຕໍ ວິທ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ວິທ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ນ ເສວຕິ, ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອເສວໂຕ, ຕໍ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ວິທ຺ທສຸໂນ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ຕໍ ວິທ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ວິທ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ນ ເສວຕິ, ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອເສວໂຕ, ຕໍ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ວິທ຺ທສຸໂນ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ ຕໍ ວິທ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ວິທ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ເສວຕິ, ຕໍ ນ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ເສວໂຕ, ຕໍ ອປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ວິທ຺ທສຸໂນ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ ຕໍ ວິທ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ – ‘ອິທໍ ໂຂ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ວິທ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ເສວຕິ, ຕໍ ນ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ເສວໂຕ, ຕໍ ອປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ວິທ຺ທສຸໂນ.

໔໗໘. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ປາຓາຕິປາຕປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາຈາຣປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ປິສຸຓວາຈາປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ຜຣຸສວາຈາປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອຠິຊ຺ຌາປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ.

໔໗໙. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ປາຓາຕິປາຕປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ປິສຸຓວາຈາປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ຜຣຸສວາຈາປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອຠິຊ຺ຌາປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ.

໔໘໐. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ.

໔໘໑. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ສຫາປິ ສຸເຂນ ສຫາປິ ໂສມນສ຺ເສນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ, ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມສມາທານານິ.

໔໘໒. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ວິເສນ ສໍສຏ຺ໂຐ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຊີວິຕຸກາໂມ ອມຣິຕຸກາໂມ ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິກູໂລ. ຕເມນໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ອຍໍ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ວິເສນ ສໍສຏ຺ໂຐ, ສເຈ ອາກງ຺ຂສິ ປິວ [ປິປ (ສີ. ປີ.)]. ຕສ຺ສ ເຕ ປິວໂຕ [ປິປໂຕ (ສີ. ປີ.)] ເຈວ ນຈ຺ຉາເທສ຺ສຕິ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ, ປິວິຕ຺ວາ [ປີຕ຺ວາ (ສີ.)] ຈ ປນ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ຉສິ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຍ ປິເວຍ຺ຍ, ນປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປິວໂຕ ເຈວ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ, ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປນ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ວທາມິ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ.

໔໘໓. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາປານີຍກໍໂສ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ໂນ ຣສສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ຈ ໂຂ ວິເສນ ສໍສຏ຺ໂຐ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຊີວິຕຸກາໂມ ອມຣິຕຸກາໂມ ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິກູໂລ. ຕເມນໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ອຍໍ ອາປານີຍກໍໂສ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ໂນ ຣສສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ຈ ໂຂ ວິເສນ ສໍສຏ຺ໂຐ, ສເຈ ອາກງ຺ຂສິ ປິວ. ຕສ຺ສ ເຕ ປິວໂຕຫິ [ປິວໂຕປິ (ກ.)] ໂຂ ຉາເທສ຺ສຕິ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ, ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປນ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ຉສິ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຍ ປິເວຍ຺ຍ, ນປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປິວໂຕຫິ ໂຂ ຉາເທຍ຺ຍ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ, ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປນ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ວທາມິ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ.

໔໘໔. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປູຕິມຸຕ຺ຕໍ ນານາເຠສຊ຺ເຊຫິ ສໍສຏ຺ຐໍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປຓ຺ຑຸກໂຣຄີ. ຕເມນໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ອິທໍ ປູຕິມຸຕ຺ຕໍ ນານາເຠສຊ຺ເຊຫິ ສໍສຏ຺ຐໍ, ສເຈ ອາກງ຺ຂສິ ປິວ. ຕສ຺ສ ເຕ ປິວໂຕຫິ ໂຂ ນຈ຺ຉາເທສ຺ສຕິ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ, ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຸຂີ ຠວິສ຺ສສີ’ຕິ. ໂສ ຕໍ ປຏິສງ຺ຂາຍ ປິເວຍ຺ຍ, ນປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປິວໂຕຫິ ໂຂ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ, ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຸຂີ ອສ຺ສ. ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ວທາມິ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ.

໔໘໕. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຘິ ຈ ມຘຸ ຈ ສປ຺ປິ ຈ ຜາຓິຕຎ຺ຈ ເອກຊ຺ຌໍ ສໍສຏ຺ຐໍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິໂກ. ຕເມນໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ອິທໍ ທຘິໍ ຈ ມຘຸໍ ຈ ສປ຺ປິໍ ຈ ຜາຓິຕຎ຺ຈ ເອກຊ຺ຌໍ ສໍສຏ຺ຐໍ, ສເຈ ອາກງ຺ຂສິ ປິວ. ຕສ຺ສ ເຕ ປິວໂຕ ເຈວ ຉາເທສ຺ສຕິ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ, ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຸຂີ ຠວິສ຺ສສີ’ຕິ. ໂສ ຕໍ ປຏິສງ຺ຂາຍ ປິເວຍ຺ຍ, ນປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປິວໂຕ ເຈວ ຉາເທຍ຺ຍ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ, ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຸຂີ ອສ຺ສ. ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ວທາມິ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ.

໔໘໖. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ສຣທສມເຍ ວິທ຺ເຘ ວິຄຕວລາຫເກ ເທເວ ອາທິຈ຺ໂຈ ນຠໍ ອພ຺ຠຸສ຺ສກ຺ກມາໂນ ສພ຺ພໍ ອາກາສຄຕໍ ຕມຄຕໍ ອຠິວິຫຈ຺ຈ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈເຕ ຈ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຘມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາກໍ ຕທຎ຺ເຎ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣປ຺ປວາເທ ອຠິວິຫຈ຺ຈ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈເຕ ຈາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາຘມ຺ມສມາທານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວີມໍສກສຸຕ຺ຕໍ

໔໘໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ວີມໍສເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍາຍໍ ອຊານນ຺ເຕນ [ອາຊານນ຺ເຕນ (ປີ. ກ.), ອຊານນ຺ເຕນ ກິນ຺ຕິ (?)] ຕຖາຄເຕ ສມນ຺ເນສນາ ກາຕພ຺ພາ ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວາ ໂນ ວາ’ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ, ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ; ສາຘຸ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຏິຠາຕຸ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ; ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໔໘໘. ‘‘ວີມໍສເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍາຍໍ ອຊານນ຺ເຕນ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຕຖາຄໂຕ ສມນ຺ເນສິຕພ຺ໂພ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ – ‘ເຍ ສໍກິລິຏ຺ຐາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວາ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂນ ວາ’ຕິ? ຕເມນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ເຍ ສໍກິລິຏ຺ຐາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ນ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ເຍ ສໍກິລິຏ຺ຐາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ນ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ, ຕໂຕ ນໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສມນ຺ເນສຕິ – ‘ເຍ ວີຕິມິສ຺ສາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວາ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂນ ວາ’ຕິ? ຕເມນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ເຍ ວີຕິມິສ຺ສາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ນ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ເຍ ວີຕິມິສ຺ສາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ນ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ, ຕໂຕ ນໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສມນ຺ເນສຕິ – ‘ເຍ ໂວທາຕາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວາ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂນ ວາ’ຕິ? ຕເມນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ເຍ ໂວທາຕາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ເຍ ໂວທາຕາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສາ’ຕິ, ຕໂຕ ນໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສມນ຺ເນສຕິ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ອຍມາຍສ຺ມາ ອິມໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ, ອຸທາຫຸ ອິຕ຺ຕຣສມາປນ຺ໂນ’ຕິ? ຕເມນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ອຍມາຍສ຺ມາ ອິມໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ອິຕ຺ຕຣສມາປນ຺ໂນ’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ອຍມາຍສ຺ມາ ອິມໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ອິຕ຺ຕຣສມາປນ຺ໂນ’ຕິ, ຕໂຕ ນໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສມນ຺ເນສຕິ – ‘ຎຕ຺ຕຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຍມາຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ຍສປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາທີນວາ’ຕິ? ນ ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາທີນວາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຍາວ ນ ຎຕ຺ຕຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ຍສປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຎຕ຺ຕຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ຍສປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຖສ຺ສ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາທີນວາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ຎຕ຺ຕຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຍມາຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ຍສປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນາສ຺ສ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາທີນວາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ຎຕ຺ຕຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ອຍມາຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ຍສປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນາສ຺ສ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາທີນວາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ, ຕໂຕ ນໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສມນ຺ເນສຕິ – ‘ອຠຍູປຣໂຕ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ຠຍູປຣໂຕ; ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ກາເມ ນ ເສວຕິ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສາ’ຕິ? ຕເມນໍ ສມນ຺ເນສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຠຍູປຣໂຕ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ຠຍູປຣໂຕ; ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ກາເມ ນ ເສວຕິ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສາ’ຕິ. ຕຎ຺ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປເຣ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ເກ ປນາຍສ຺ມໂຕ ອາກາຣາ, ເກ ອນ຺ວຍາ, ເຍນາຍສ຺ມາ ເອວໍ ວເທສິ – ອຠຍູປຣໂຕ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ຠຍູປຣໂຕ; ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ກາເມ ນ ເສວຕິ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສາ’ຕິ. ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ຕຖາ ຫິ ປນ ອຍມາຍສ຺ມາ ສງ຺ເຆ ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອໂກ ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ສຸຄຕາ ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ທຸຄ຺ຄຕາ, ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຄຓມນຸສາສນ຺ຕິ, ເຍ ຈ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາມິເສສຸ ສໍທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຍ ຈ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາມິເສນ ອນຸປລິຕ຺ຕາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ຕໍ ເຕນ ອວຊານາຕິ. ສມ຺ມຸຂາ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຠຍູປຣໂຕຫມສ຺ມິ, ນາຫມສ຺ມິ ຠຍູປຣໂຕ, ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ກາເມ ນ ເສວາມິ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສາ’ຕິ.

໔໘໙. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕວ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ເຍ ສໍກິລິຏ຺ຐາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວາ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂນ ວາ’ຕິ? ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ເຍ ສໍກິລິຏ຺ຐາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ນ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ເຍ ວີຕິມິສ຺ສາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວາ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂນ ວາຕິ? ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ເຍ ວີຕິມິສ຺ສາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ນ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ເຍ ໂວທາຕາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວາ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂນ ວາຕິ? ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ເຍ ໂວທາຕາ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ; ເອຕໍປໂຖຫມສ຺ມິ, ເອຕໍໂຄຈໂຣ [ເອຕປໂຖຫມສ຺ມິ ເອຕໂຄຈໂຣ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ໂນ ຈ ເຕນ ຕມ຺ມໂຍ’ຕິ.

‘‘ເອວໍວາທິໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອຣຫຕິ ສາວໂກ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິໍ ປຓີຕປຓີຕໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄໍ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິໍ ປຓີຕປຓີຕໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄໍ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເຘກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ຘມ຺ເມສຸ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຕ຺ຖຣິ ປສີທຕິ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆ’ຕິ. ຕຎ຺ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປເຣ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ເກ ປນາຍສ຺ມໂຕ ອາກາຣາ, ເກ ອນ຺ວຍາ, ເຍນາຍສ຺ມາ ເອວໍ ວເທສິ – ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ອິຘາຫໍ, ອາວຸໂສ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ຕສ຺ສ ເມ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິໍ ປຓີຕປຓີຕໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄໍ. ຍຖາ ຍຖາ ເມ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິໍ ປຓີຕປຓີຕໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄໍ ຕຖາ ຕຖາຫໍ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເຘກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ຘມ຺ເມສຸ ນິຏ຺ຐມຄມໍ, ສຕ຺ຖຣິ ປສີທິໍ – ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ, ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆ’ຕິ.

໔໙໐. ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ອິເມຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘາ ນິວິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ມູລຊາຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາກາຣວຕີ ສທ຺ຘາ ທສ຺ສນມູລິກາ, ທຬ຺ຫາ; ອສໍຫາຣິຍາ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕ ຘມ຺ມສມນ຺ເນສນາ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມຕາສຸສມນ຺ນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ວີມໍສກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ໂກສມ຺ພິຍສຸຕ຺ຕໍ

໔໙໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂກສມ຺ພິຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ນ ເຈວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ ນ ຈ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸເປນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິຊ຺ຌາເປນ຺ຕິ, ນ ຈ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕິໍ ອຸເປນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ໂກສມ຺ພິຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ນ ເຈວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ນ ຈ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸເປນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິຊ຺ຌາເປນ຺ຕິ, ນ ຈ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕິໍ ອຸເປນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ມມ ວຈເນນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຫິ – ‘ສຕ຺ຖາ ໂວ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອາມນ຺ເຕຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣຖ, ເຕ ນ ເຈວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາເປຖ, ນ ຈ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸເປຖ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິຊ຺ຌາເປຖ, ນ ຈ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕິໍ ອຸເປຖາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ຕຸມ຺ເຫ ສມເຍ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣຖ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ…ເປ… ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຕິ ກິຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ຕຸມ຺ເຫ ສມເຍ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣຖ, ເນວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ນ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ…ເປ… ນ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ຕຸມ຺ເຫ, ໂມຆປຸຣິສາ, ກິໍ ຊານນ຺ຕາ ກິໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣຖ, ເຕ ນ ເຈວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາເປຖ, ນ ຈ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸເປຖ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິຊ຺ຌາເປຖ, ນ ຈ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕິໍ ອຸເປຖ? ຕຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ໂມຆປຸຣິສາ, ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ.

໔໙໒. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສາຣຓີຍາ ປິຍກຣຓາ ຄຣຸກຣຓາ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກິຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ລາຠາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຖາຣູເປຫິ ລາເຠຫິ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ໂຫຕິ ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສາຘາຣຓໂຠຄີ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍານິ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ ຕຖາຣູເປສຸ ສີເລສຸ ສີລສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ສາຣຓີຍາ ຘມ຺ມາ ປິຍກຣຓາ ຄຣຸກຣຓາ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ນໍ ສາຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ເອຕໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ [ສງ຺ຄາຫກໍ (?)] ເອຕໍ ສງ຺ຆາຏນິກໍ – ຍທິທໍ ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກູຏາຄາຣສ຺ສ ເອຕໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ເອຕໍ ສງ຺ຆາຏນິກໍ ຍທິທໍ ກູຏໍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ຉນ຺ນໍ ສາຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ເອຕໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ເອຕໍ ສງ຺ຆາຏນິກໍ ຍທິທໍ ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ.

໔໙໓. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີນໍ, ເຍນາຫໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາເນນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊາເນຍ຺ຍໍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ? ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຖີນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຘໂລກຈິນ຺ຕາຍ ປສຸໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຣໂລກຈິນ຺ຕາຍ ປສຸໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຠຓ຺ຑນຊາໂຕ ກລຫຊາໂຕ ວິວາທາປນ຺ໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ ເມ ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີນໍ, ເຍນາຫໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາເນນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊາເນຍ຺ຍໍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ. ສຸປ຺ປຓິຫິຕໍ ເມ ມານສໍ ສຈ຺ຈານໍ ໂພຘາຍາ’ຕິ. ອິທມສ຺ສ ປຐມໍ ຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ອຣິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອສາຘາຣຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ.

໔໙໔. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອິມໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອາເສວນ຺ໂຕ ຠາເວນ຺ໂຕ ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ລຠາມິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ສມຖໍ, ລຠາມິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພຸຕິ’ນ຺ຕິ? ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອາເສວນ຺ໂຕ ຠາເວນ຺ໂຕ ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ລຠາມິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ສມຖໍ, ລຠາມິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພຸຕິ’ນ຺ຕິ. ອິທມສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ອຣິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອສາຘາຣຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ.

໔໙໕. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍຖາ ຣູປາຍາຫໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ? ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ຍຖາຣູປາຍາຫໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ອິທມສ຺ສ ຕຕິຍໍ ຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ອຣິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອສາຘາຣຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ.

໔໙໖. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍຖາຣູປາຍ ຘມ຺ມຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາຍ ຘມ຺ມຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ກຖໍຣູປາຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ? ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ ຕຖາຣູປິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຍຖາຣູປາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ຂິປ຺ປເມວ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ເທເສຕິ ວິວຣຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ; ເທເສຕ຺ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕານີກຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ’. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຫໂຣ ກຸມາໂຣ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ປາເທນ ວາ ອງ຺ຄາຣໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຂິປ຺ປເມວ ປຏິສໍຫຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມຕາ ເອສາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ ຕຖາຣູປິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ຍຖາຣູປາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ຂິປ຺ປເມວ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ເທເສຕິ ວິວຣຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ; ເທເສຕ຺ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕານີກຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ’. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ຍຖາຣູປາຍ ຘມ຺ມຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາຍ ຘມ຺ມຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ອິທມສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ອຣິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອສາຘາຣຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ.

໔໙໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍຖາຣູປາຍ ຘມ຺ມຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາຍ ຘມ຺ມຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ກຖໍຣູປາຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ? ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ ຍານິ ຕານິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ກິໍກຣຓີຍານິ ຕຕ຺ຖ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ຕິພ຺ພາເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ’. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄາວີ ຕຣຸຓວຈ຺ຉາ ຖມ຺ພຎ຺ຈ ອາລຸມ຺ປຕິ ວຈ຺ຉກຎ຺ຈ ອປຈິນຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມຕາ ເອສາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ ຍານິ ຕານິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ກິໍກຣຓີຍານິ ຕຕ຺ຖ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ຕິພ຺ພາເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ’. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ຍຖາຣູປາຍ ຘມ຺ມຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາຍ ຘມ຺ມຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ອິທມສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ອຣິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອສາຘາຣຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ.

໔໙໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍຖາຣູປາຍ ພລຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາຍ ພລຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ກຖໍຣູປາຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ? ພລຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍໍ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ເທສິຍມາເນ ອຏ຺ຐິໍກຕ຺ວາ ມນສິກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ [ສພ຺ພເຈຕໂສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ (ກ.)] ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ຍຖາຣູປາຍ ພລຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາຍ ພລຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ອິທມສ຺ສ ຉຏ຺ຐໍ ຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ອຣິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອສາຘາຣຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ.

໔໙໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍຖາຣູປາຍ ພລຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາຍ ພລຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ກຖໍຣູປາຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ? ພລຕາ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍໍ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ເທສິຍມາເນ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ຍຖາຣູປາຍ ພລຕາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາຍ ພລຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ອິທມສ຺ສ ສຕ຺ຕມໍ ຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ ອຣິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອສາຘາຣຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ.

໕໐໐. ‘‘ເອວໍ ສຕ຺ຕງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຘມ຺ມຕາ ສຸສມນ຺ນິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເອວໍ ສຕ຺ຕງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ໂກສມ຺ພິຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ພ຺ຣຫ຺ມນິມນ຺ຕນິກສຸຕ຺ຕໍ

໕໐໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເອກມິທາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ວິຫຣາມິ ສຸຠຄວເນ ສາລຣາຊມູເລ. ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍນ ພກສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທໍ ນິຈ຺ຈໍ, ອິທໍ ຘຸວໍ, ອິທໍ ສສ຺ສຕໍ, ອິທໍ ເກວລໍ, ອິທໍ ອຈວນຘມ຺ມໍ, ອິທຎ຺ຫິ ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອິໂຕ ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’ຕິ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພກສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ – ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ສຸຠຄວເນ ສາລຣາຊມູເລ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ; ທິສ຺ວານ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອຫິ ໂຂ, ມາຣິສ, ສ຺ວາຄຕໍ, ມາຣິສ! ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ມາຣິສ, ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ອິທຎ຺ຫິ, ມາຣິສ, ນິຈ຺ຈໍ, ອິທໍ ຘຸວໍ, ອິທໍ ສສ຺ສຕໍ, ອິທໍ ເກວລໍ, ອິທໍ ອຈວນຘມ຺ມໍ, ອິທຎ຺ຫິ ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິໂຕ ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພກໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ວຕ, ໂຠ, ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ; ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ວຕ, ໂຠ, ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ; ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ອນິຈ຺ຈໍເຍວ ສມານໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອທ຺ຘຸວໍເຍວ ສມານໍ ຘຸວນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອສສ຺ສຕໍເຍວ ສມານໍ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອເກວລໍເຍວ ສມານໍ ເກວລນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ຈວນຘມ຺ມໍເຍວ ສມານໍ ອຈວນຘມ຺ມນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ; ຍຕ຺ຖ ຈ ປນ ຊາຍຕິ ຊີຍຕິ ມີຍຕິ ຈວຕິ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຕຎ຺ຈ ວກ຺ຂຕິ – ‘ອິທຎ຺ຫິ ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ; ສນ຺ຕຎ຺ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ‘ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

໕໐໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາໂຣ ປາປິມາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊໍ ອນ຺ວາວິສິຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ, ເມຕມາສໂທ ເມຕມາສໂທ, ເອໂສ ຫິ, ຠິກ຺ຂຸ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ ອິສ຺ສໂຣ ກຕ຺ຕາ ນິມ຺ມາຕາ ເສຏ຺ໂຐ ສຊິຕາ [ສຊ຺ຊິຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.), ສຎ຺ຊິຕາ (ສີ. ປີ.)] ວສີ ປິຕາ ຠູຕຠພ຺ຍານໍ. ອເຫສຸໍ ໂຂ ເຍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຍາ ປຸພ຺ເພ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂລກສ຺ມິໍ ປຖວີຄຣຫກາ ປຖວີຊິຄຸຈ຺ຉກາ, ອາປຄຣຫກາ ອາປຊິຄຸຈ຺ຉກາ, ເຕຊຄຣຫກາ ເຕຊຊິຄຸຈ຺ຉກາ, ວາຍຄຣຫກາ ວາຍຊິຄຸຈ຺ຉກາ, ຠູຕຄຣຫກາ ຠູຕຊິຄຸຈ຺ຉກາ, ເທວຄຣຫກາ ເທວຊິຄຸຈ຺ຉກາ, ປຊາປຕິຄຣຫກາ ປຊາປຕິຊິຄຸຈ຺ຉກາ, ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຫກາ ພ຺ຣຫ຺ມຊິຄຸຈ຺ຉກາ – ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປາຓຸປຈ຺ເຉທາ ຫີເນ ກາເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອເຫສຸໍ. ເຍ ປນ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຍາ ປຸພ຺ເພ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂລກສ຺ມິໍ ປຖວີປສໍສກາ ປຖວາຠິນນ຺ທິໂນ, ອາປປສໍສກາ ອາປາຠິນນ຺ທິໂນ, ເຕຊປສໍສກາ ເຕຊາຠິນນ຺ທິໂນ, ວາຍປສໍສກາ ວາຍາຠິນນ຺ທິໂນ, ຠູຕປສໍສກາ ຠູຕາຠິນນ຺ທິໂນ, ເທວປສໍສກາ ເທວາຠິນນ຺ທິໂນ, ປຊາປຕິປສໍສກາ ປຊາປຕາຠິນນ຺ທິໂນ, ພ຺ຣຫ຺ມປສໍສກາ ພ຺ຣຫ຺ມາຠິນນ຺ທິໂນ – ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປາຓຸປຈ຺ເຉທາ ປຓີເຕ ກາເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຕໍ ຕາຫໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ວທາມິ – ‘ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ຍເທວ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອາຫ ຕເທວ ຕ຺ວໍ ກໂຣຫິ, ມາ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ວຈນໍ ອຸປາຕິວຕ຺ຕິຕ຺ໂຖ’. ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ວຈນໍ ອຸປາຕິວຕ຺ຕິສ຺ສສິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣິໂສ ສິຣິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທຓ຺ເຑນ ປຏິປ຺ປຓາເມຍ຺ຍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິໂສ ນຣກປ຺ປປາເຕ ປປຕນ຺ໂຕ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ປຖວິໍ ວິຣາເຘຍ຺ຍ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຸຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ‘ອິງ຺ຆໍ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ຍເທວ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອາຫ ຕເທວ ຕ຺ວໍ ກໂຣຫິ, ມາ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ວຈນໍ ອຸປາຕິວຕ຺ຕິຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປສ຺ສສິ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສໍ ສນ຺ນິປຕິຕ’ນ຺ຕິ? ອິຕິ ໂຂ ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາໂຣ ປາປິມາ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສໍ ອຸປເນສິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຊານາມິ ໂຂ ຕາຫໍ, ປາປິມ; ມາ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖ – ນ ມໍ ຊານາຕີ’ຕິ. ມາໂຣ ຕ຺ວມສິ, ປາປິມ. ໂຍ ເຈວ, ປາປິມ, ພ຺ຣຫ຺ມາ, ຍາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ, ເຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພວ ຕວ ຫຕ຺ຖຄຕາ ສພ຺ເພວ ຕວ ວສໍຄຕາ. ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຫິ, ປາປິມ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ເອໂສປິ ເມ ອສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄໂຕ, ເອໂສປິ ເມ ອສ຺ສ ວສໍຄໂຕ’ຕິ. ອຫໍ ໂຂ ປນ, ປາປິມ, ເນວ ຕວ ຫຕ຺ຖຄໂຕ ເນວ ຕວ ວສໍຄໂຕ’’ຕິ.

໕໐໓. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຫຎ຺ຫິ, ມາຣິສ, ນິຈ຺ຈໍເຍວ ສມານໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວທາມິ, ຘຸວໍເຍວ ສມານໍ ຘຸວນ຺ຕິ ວທາມິ, ສສ຺ສຕໍເຍວ ສມານໍ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ວທາມິ, ເກວລໍເຍວ ສມານໍ ເກວລນ຺ຕິ ວທາມິ, ອຈວນຘມ຺ມໍເຍວ ສມານໍ ອຈວນຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ຍຕ຺ຖ ຈ ປນ ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຕເທວາຫໍ ວທາມິ – ‘ອິທຎ຺ຫິ ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ອສນ຺ຕຎ຺ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ‘ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ອເຫສຸໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຍາ ປຸພ຺ເພ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂລກສ຺ມິໍ ຍາວຕກໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ກສິຓໍ ອາຍຸ ຕາວຕກໍ ເຕສໍ ຕໂປກມ຺ມເມວ ອໂຫສິ. ເຕ ໂຂ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ – ‘ສນ຺ຕຎ຺ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ຕາຫໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ວທາມິ – ‘ນ ເຈວຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຍາວເທວ ຈ ປນ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ຠວິສ຺ສສິ. ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຖວິໍ ອຊ຺ໂຌສິສ຺ສສິ, ໂອປສາຍິໂກ ເມ ຠວິສ຺ສສິ ວຕ຺ຖຸສາຍິໂກ, ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ພາຫິເຕຍ຺ໂຍ. ສເຈ ອາປໍ… ເຕຊໍ… ວາຍໍ… ຠູເຕ… ເທເວ… ປຊາປຕິໍ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຊ຺ໂຌສິສ຺ສສິ, ໂອປສາຍິໂກ ເມ ຠວິສ຺ສສິ ວຕ຺ຖຸສາຍິໂກ, ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ພາຫິເຕຍ຺ໂຍ’ຕິ.

‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ ເອວໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ຊານາມິ – ສເຈ ປຖວິໍ ອຊ຺ໂຌສິສ຺ສາມິ, ໂອປສາຍິໂກ ເຕ ຠວິສ຺ສາມິ ວຕ຺ຖຸສາຍິໂກ, ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ພາຫິເຕຍ຺ໂຍ. ‘ສເຈ ອາປໍ… ເຕຊໍ… ວາຍໍ… ຠູເຕ… ເທເວ… ປຊາປຕິໍ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຊ຺ໂຌສິສ຺ສາມິ, ໂອປສາຍິໂກ ເຕ ຠວິສ຺ສາມິ ວຕ຺ຖຸສາຍິໂກ, ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ພາຫິເຕຍ຺ໂຍ’ຕິ ອປິ ຈ ເຕ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ຄຕິຎ຺ຈ ປຊານາມິ, ຊຸຕິຎ຺ຈ ປຊານາມິ – ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ເອວໍ ມເຫສກ຺ໂຂ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາກຖໍ ປນ ເມ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ຄຕິຎ຺ຈ ປຊານາສິ, ຊຸຕິຎ຺ຈ ປຊານາສິ – ‘ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ເອວໍ ມເຫສກ຺ໂຂ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ’ຕິ?

‘‘ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ, ປຣິຫຣນ຺ຕິ ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈນາ;

ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ, ເອຕ຺ຖ ເຕ ວຕ຺ຕເຕ [ວຕ຺ຕຕີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວໂສ.

‘‘ປໂຣປຣຎ຺ຈ [ປໂຣວຣຎ຺ຈ (ສີ. ປີ.)] ຊານາສິ, ອໂຖ ຣາຄວິຣາຄິນໍ;

ອິຕ຺ຖຠາວຎ຺ຎຖາຠາວໍ, ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິໍ ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ຄຕິຎ຺ຈ ປຊານາມິ ຊຸຕິຎ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ເອວໍ ມເຫສກ຺ໂຂ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ’ຕິ.

໕໐໔. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ອຎ຺ໂຎ ກາໂຍ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສິ ນ ປສ຺ສສິ; ຕມຫໍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມິ. ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ອາຠສ຺ສຣາ ນາມ ກາໂຍ ຍໂຕ ຕ຺ວໍ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ເຕ ອຕິຈິຣນິວາເສນ ສາ ສຕິ ປມຸຏ຺ຐາ, ເຕນ ຕໍ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສິ ນ ປສ຺ສສິ; ຕມຫໍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ເນວ ເຕ ສມສໂມ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ກຸໂຕ ນີເຈຍ຺ຍໍ? ອຖ ໂຂ ອຫເມວ ຕຍາ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ສຸຠກິຓ຺ໂຫ ນາມ ກາໂຍ, ເວຫປ຺ຜໂລ ນາມ ກາໂຍ, ອຠິຠູ ນາມ ກາໂຍ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສິ ນ ປສ຺ສສິ; ຕມຫໍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ເນວ ເຕ ສມສໂມ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ກຸໂຕ ນີເຈຍ຺ຍໍ? ອຖ ໂຂ ອຫເມວ ຕຍາ ຠິຍ຺ໂຍ. ປຖວິໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ປຖວິໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຍາວຕາ ປຖວິຍາ ປຖວຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ ຕທຠິຎ຺ຎາຍ ປຖວິໍ ນາປໂຫສິໍ, ປຖວິຍາ ນາປໂຫສິໍ, ປຖວິໂຕ ນາປໂຫສິໍ, ປຖວິໍ ເມຕິ ນາປໂຫສິໍ, ປຖວິໍ ນາຠິວທິໍ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ເນວ ເຕ ສມສໂມ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ກຸໂຕ ນີເຈຍ຺ຍໍ? ອຖ ໂຂ ອຫເມວ ຕຍາ ຠິຍ຺ໂຍ. ອາປໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ເຕຊໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ວາຍໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ຠູເຕ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ເທເວ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ປຊາປຕິໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ອາຠສ຺ສເຣ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ສຸຠກິຓ຺ເຫ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ… …ເປ… ເວຫປ຺ຜເລ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ອຠິຠຸໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ…ເປ… ສພ຺ພໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ສພ຺ພໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຍາວຕາ ສພ຺ພສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ ຕທຠິຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພໍ ນາປໂຫສິໍ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ນາປໂຫສິໍ ສພ຺ພໂຕ ນາປໂຫສິໍ ສພ຺ພໍ ເມຕິ ນາປໂຫສິໍ, ສພ຺ພໍ ນາຠິວທິໍ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ເນວ ເຕ ສມສໂມ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ກຸໂຕ ນີເຈຍ຺ຍໍ? ອຖ ໂຂ ອຫເມວ ຕຍາ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ໂຂ, ມາຣິສ, ສພ຺ພສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ຕທຠິຎ຺ຎາຍ ມາ ເຫວ ເຕ ຣິຕ຺ຕກເມວ ອໂຫສິ, ຕຸຈ຺ຉກເມວ ອໂຫສີ’’ຕິ.

‘‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິທສ຺ສນໍ ອນນ຺ຕໍ ສພ຺ພໂຕ ປຠໍ’, ຕໍ ປຖວິຍາ ປຖວຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ອາປສ຺ສ ອາປຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ເຕຊສ຺ສ ເຕຊຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ວາຍສ຺ສ ວາຍຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ຠູຕານໍ ຠູຕຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ເທວານໍ ເທວຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ປຊາປຕິສ຺ສ ປຊາປຕິຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ອາຠສ຺ສຣານໍ ອາຠສ຺ສຣຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ສຸຠກິຓ຺ຫານໍ ສຸຠກິຓ຺ຫຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ເວຫປ຺ຜລານໍ ເວຫປ຺ຜລຕ຺ເຕ ອນນຸຠູຕໍ, ອຠິຠຸສ຺ສ ອຠິຠຸຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ, ສພ຺ພສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ເຕນ ອນນຸຠູຕໍ’’.

‘‘ຫນ຺ທ ຈຣຫິ [ຫນ຺ທ ຈ ຫິ (ສີ. ປີ.)] ເຕ, ມາຣິສ, ປສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘາຍາມີ’’ຕິ. ‘ຫນ຺ທ ຈຣຫິ ເມ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣຫ຺ເມ, ອນ຺ຕຣຘາຍສ຺ສຸ, ສເຈ ວິສຫສີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ ‘ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສາມິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ, ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສາມິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສາ’ຕິ ເນວສ຺ສຸ ເມ ສກ຺ໂກຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕຸໍ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພກໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຫນ຺ທ ຈຣຫິ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ ອນ຺ຕຣຘາຍາມີ’ຕິ. ‘ຫນ຺ທ ຈຣຫິ ເມ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ອນ຺ຕຣຘາຍສ຺ສຸ ສເຈ ວິສຫສີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສິໍ – ‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ຈ ສທ຺ທຎ຺ຈ ເມ ໂສສ຺ສນ຺ຕິ [ສທ຺ທເມວ ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ (ກ.)], ນ ຈ ມໍ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ. ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິໍ –

‘‘ຠເວວາຫໍ ຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ຠວຎ຺ຈ ວິຠເວສິນໍ;

ຠວໍ ນາຠິວທິໍ ກິຎ຺ຈິ, ນນ຺ທິຎ຺ຈ ນ ອຸປາທິຍິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ຈ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ອເຫສຸໍ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ! ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ, ນ ຈ ວຕ ໂນ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ທິຏ຺ໂຐ ວາ, ສຸໂຕ ວາ, ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວ ຍຖາຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ຠວຣາມາຍ ວຕ, ໂຠ, ປຊາຍ ຠວຣຕາຍ ຠວສມ຺ມຸທິຕາຍ ສມູລໍ ຠວໍ ອຸທພ຺ພຫີ’ຕິ.

໕໐໕. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາໂຣ ປາປິມາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊໍ ອນ຺ວາວິສິຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ເອວໍ ປຊານາສິ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອນຸພຸທ຺ໂຘ, ມາ ສາວເກ ອຸປເນສິ, ມາ ປພ຺ພຊິເຕ; ມາ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ມາ ປພ຺ພຊິຕານໍ; ມາ ສາວເກສຸ ເຄຘິມກາສິ, ມາ ປພ຺ພຊິເຕສຸ. ອເຫສຸໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຍາ ປຸພ຺ເພ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂລກສ຺ມິໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ປຏິຊານມານາ. ເຕ ສາວເກ ອຸປເນສຸໍ ປພ຺ພຊິເຕ, ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສຸໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ, ສາວເກສຸ ເຄຘິມກໍສຸ ປພ຺ພຊິເຕສຸ, ເຕ ສາວເກ ອຸປເນຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິເຕ, ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕານໍ, ສາວເກສຸ ເຄຘິຕຈິຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິເຕສຸ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປາຓຸປຈ຺ເຉທາ ຫີເນ ກາເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ອເຫສຸໍ ເຍ ປນ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຍາ ປຸພ຺ເພ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂລກສ຺ມິໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ປຏິຊານມານາ. ເຕ ນ ສາວເກ ອຸປເນສຸໍ ນ ປພ຺ພຊິເຕ, ນ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສຸໍ ນ ປພ຺ພຊິຕານໍ, ນ ສາວເກສຸ ເຄຘິມກໍສຸ ນ ປພ຺ພຊິເຕສຸ, ເຕ ນ ສາວເກ ອຸປເນຕ຺ວາ ນ ປພ຺ພຊິເຕ, ນ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນ ປພ຺ພຊິຕານໍ, ນ ສາວເກສຸ ເຄຘິຕຈິຕ຺ຕາ ນ ປພ຺ພຊິເຕສຸ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປາຓຸປຈ຺ເຉທາ ປຓີເຕ ກາເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຕໍ ຕາຫໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ວທາມິ – ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣສ຺ສຸ, ອນກ຺ຂາຕໍ ກຸສລຎ຺ຫິ, ມາຣິສ, ມາ ປຣໍ ໂອວທາຫີ’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຊານາມິ ໂຂ ຕາຫໍ, ປາປິມ, ມາ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖ – ນ ມໍ ຊານາຕີ’ຕິ. ມາໂຣ ຕ຺ວມສິ, ປາປິມ. ນ ມໍ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ເອວໍ ວເທສິ; ອຫິຕານຸກມ຺ປີ ມໍ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ເອວໍ ວເທສິ. ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຫິ, ປາປິມ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ເຍສໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕິ, ເຕ ເມ ວິສຍໍ ອຸປາຕິວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາວ ປນ ເຕ, ປາປິມ, ສມານາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາມ຺ຫາຕິ ປຏິຊານິໍສຸ. ອຫໍ ໂຂ ປນ, ປາປິມ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ສມາໂນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘມ຺ຫີຕິ ປຏິຊານາມິ. ເທເສນ຺ໂຕປິ ຫິ, ປາປິມ, ຕຖາຄໂຕ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ຕາທິໂສວ ອເທເສນ຺ໂຕປິ ຫິ, ປາປິມ, ຕຖາຄໂຕ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ຕາທິໂສວ. ອຸປເນນ຺ໂຕປິ ຫິ, ປາປິມ, ຕຖາຄໂຕ ສາວເກ ຕາທິໂສວ, ອນຸປເນນ຺ໂຕປິ ຫິ, ປາປິມ, ຕຖາຄໂຕ ສາວເກ ຕາທິໂສວ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາຄຕສ຺ສ, ປາປິມ, ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ – ເຕ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປາປິມ, ຕາໂລ ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອຠພ຺ໂພ ປຸນ ວິຣູຬ຺ຫິຍາ; ເອວເມວ ໂຂ, ປາປິມ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ – ເຕ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາຕິ.

‘‘ອິຕິ ຫິທໍ ມາຣສ຺ສ ຈ ອນາລປນຕາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈ ອຠິນິມນ຺ຕນຕາຍ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມນິມນ຺ຕນິກໍເຕວ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມນິມນ຺ຕນິກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ.

໑໐. ມາຣຕຊ຺ຊນີຍສຸຕ຺ຕໍ

໕໐໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸສຸມາຣຄິເຣ ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມາໂຣ ປາປິມາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ໂຫຕິ ໂກຏ຺ຐມນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ກຸຈ຺ຉິ ຄຣຸຄໂຣ ວິຍ [ຄຣຸ ຄຣຸ ວິຍ (ສີ. ປີ. ຏີກາຍໍ ປາຐນ຺ຕຣໍ)]? ມາສາຈິຕໍ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຈງ຺ກມາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສ ມນສາກາສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ໂກຏ຺ຐມນຸປວິຏ຺ຐໍ. ທິສ຺ວານ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິກ຺ຂມ, ປາປິມ; ນິກ຺ຂມ, ປາປິມ! ມາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເສສິ, ມາ ຕຖາຄຕສາວກໍ. ມາ ເຕ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຊານເມວ ໂຂ ມໍ ອຍໍ ສມໂຓ ອປສ຺ສໍ ເອວມາຫ – ‘ນິກ຺ຂມ, ປາປິມ; ນິກ຺ຂມ, ປາປິມ! ມາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເສສິ, ມາ ຕຖາຄຕສາວກໍ. ມາ ເຕ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’ຕິ. ໂຍປິສ຺ສ ໂສ ສຕ຺ຖາ ໂສປິ ມໍ ເນວ ຂິປ຺ປໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ກຸໂຕ ປນ [ກຸໂຕ ຈ ປນ (ສ຺ຍາ.)] ມໍ ອຍໍ ສາວໂກ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ ຕາຫໍ, ປາປິມ, ຊານາມິ, ມາ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖ – ‘ນ ມໍ ຊານາຕີ’ຕິ. ມາໂຣ ຕ຺ວມສິ, ປາປິມ; ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຫິ, ປາປິມ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຊານເມວ ໂຂ ມໍ ອຍໍ ສມໂຓ ອປສ຺ສໍ ເອວມາຫ – ນິກ຺ຂມ, ປາປິມ; ນິກ຺ຂມ, ປາປິມ! ມາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເສສິ, ມາ ຕຖາຄຕສາວກໍ. ມາ ເຕ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາຕິ. ໂຍປິສ຺ສ ໂສ ສຕ຺ຖາ ໂສປິ ມໍ ເນວ ຂິປ຺ປໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ກຸໂຕ ປນ ມໍ ອຍໍ ສາວໂກ ຊານິສ຺ສຕີ’’’ຕິ?

ອຖ ໂຂ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຊານເມ ໂຂ ມໍ ອຍໍ ສມໂຓ ປສ຺ສໍ ເອວມາຫ – ‘ນິກ຺ຂມ, ປາປິມ; ນິກ຺ຂມ, ປາປິມ! ມາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເສສິ, ມາ ຕຖາຄຕສາວກໍ. ມາ ເຕ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຄ຺ຄເຬ ອຏ຺ຐາສິ.

໕໐໗. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຄ຺ຄເຬ ຐິຕໍ; ທິສ຺ວານ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອຕ຺ຖາປິ ໂຂ ຕາຫໍ, ປາປິມ, ປສ຺ສາມິ; ມາ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖ ‘‘ນ ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອໂສ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ປຈ຺ຈຄ຺ຄເຬ ຐິໂຕ. ຠູຕປຸພ຺ພາຫໍ, ປາປິມ, ທູສີ ນາມ ມາໂຣ ອໂຫສິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ກາຬີ ນາມ ຠຄິນີ. ຕສ຺ສາ ຕ຺ວໍ ປຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ເມ ຕ຺ວໍ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ, ປາປິມ, ສມເຍນ ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ໂຂ ປນ, ປາປິມ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວິຘຸຣສຎ຺ຊີວໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ຍາວຕາ ໂຂ ປນ, ປາປິມ, ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວກາ. ເຕສຸ ນ ຈ ໂກຈິ ອາຍສ຺ມຕາ ວິຘຸເຣນ ສມສໂມ ໂຫຕິ ຍທິທໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ. ອິມິນາ ໂຂ ເອວໍ [ເອຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ປາປິມ, ປຣິຍາເຍນ ອາຍສ຺ມໂຕ ວິຘຸຣສ຺ສ ວິຘຸໂຣເຕວ [ວິຘຸຣສ຺ສ ວິຘຸໂຣ ວິຘຸໂຣຕ຺ເວວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ.

‘‘ອາຍສ຺ມາ ປນ, ປາປິມ, ສຎ຺ຊີໂວ ອຣຎ຺ຎຄໂຕປິ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕປິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕປິ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ປາປິມ, ອາຍສ຺ມາ ສຎ຺ຊີໂວ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂ, ປາປິມ, ໂຄປາລກາ ປສຸປາລກາ ກສ຺ສກາ ປຖາວິໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສຎ຺ຊີວໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນໍ ນິສິນ຺ນໍ; ທິສ຺ວານ ເຕສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ! ອຍໍ ສມໂຓ ນິສິນ຺ນໂກວ ກາລງ຺ກໂຕ! ຫນ຺ທ ນໍ ທຫາມາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ, ປາປິມ, ໂຄປາລກາ ປສຸປາລກາ ກສ຺ສກາ ປຖາວິໂນ ຕິຓຎ຺ຈ ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂຄມຍຎ຺ຈ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຎ຺ຊີວສ຺ສ ກາເຍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ໂຂ, ປາປິມ, ອາຍສ຺ມາ ສຎ຺ຊີໂວ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈີວຣານິ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂ ເຕ, ປາປິມ, ໂຄປາລກາ ປສຸປາລກາ ກສ຺ສກາ ປຖາວິໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສຎ຺ຊີວໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ; ທິສ຺ວານ ເນສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ! ອຍໍ ສມໂຓ ນິສິນ຺ນໂກວ ກາລງ຺ກໂຕ, ສ຺ວາຍໍ ປຏິສຎ຺ຊີວິໂຕ’ຕິ. ອິມິນາ ໂຂ ເອວໍ, ປາປິມ, ປຣິຍາເຍນ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຎ຺ຊີວສ຺ສ ສຎ຺ຊີໂວເຕວ [ສຎ຺ຊີໂວ ສຎ຺ຊີໂວຕ຺ເວວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ.

໕໐໘. ‘‘ອຖ ໂຂ, ປາປິມ, ທູສິສ຺ສ ມາຣສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອິເມສໍ ໂຂ ອຫໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມານໍ ເນວ ຊານາມິ ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາ. ຍໍນູນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິເສຍ຺ຍໍ – ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂູ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ອກ຺ໂກສຖ ປຣິຠາສຖ ໂຣເສຖ ວິເຫເສຖ. ອປ຺ເປວ ນາມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອກ຺ໂກສິຍມານານໍ ປຣິຠາສິຍມານານໍ ໂຣສິຍມານານໍ ວິເຫສິຍມານານໍ ສິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຕໍ ທູສີ ມາໂຣ ລເຠຖ ໂອຕາຣ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ, ປາປິມ, ທູສີ ມາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ – ‘ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂູ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ອກ຺ໂກສຖ ປຣິຠາສຖ ໂຣເສຖ ວິເຫເສຖ. ອປ຺ເປວ ນາມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອກ຺ໂກສິຍມານານໍ ປຣິຠາສິຍມານານໍ ໂຣສິຍມານານໍ ວິເຫສິຍມານານໍ ສິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຕໍ ທູສີ ມາໂຣ ລເຠຖ ໂອຕາຣ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ປາປິມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ອນ຺ວາວິສິຏ຺ຐາ ທູສິນາ ມາເຣນ ຠິກ຺ຂູ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ໂຣເສນ຺ຕິ ວິເຫເສນ຺ຕິ – ‘ອິເມ ປນ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ ອິພ຺ຠາ ກິຓ຺ຫາ [ກຓ຺ຫາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ຈາ ‘‘ຌາຍິໂນສ຺ມາ ຌາຍິໂນສ຺ມາ’’ຕິ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາ ອໂຘມຸຂາ ມຘຸຣກຊາຕາ ຌາຍນ຺ຕິ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ອປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸລູໂກ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍໍ ມູສິກໍ ມຄ຺ຄຍມາໂນ ຌາຍຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ນິຊ຺ຌາຍຕິ ອປຊ຺ຌາຍຕິ; ເອວເມວິເມ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ ອິພ຺ຠາ ກິຓ຺ຫາ ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ຈາ ‘‘ຌາຍິໂນສ຺ມາ ຌາຍິໂນສ຺ມາ’’ຕິ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາ ອໂຘມຸຂາ ມຘຸຣກຊາຕາ ຌາຍນ຺ຕິ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ອປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂກຕ຺ຖຸ ນທີຕີເຣ ມຈ຺ເຉ ມຄ຺ຄຍມາໂນ ຌາຍຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ນິຊ຺ຌາຍຕິ ອປຊ຺ຌາຍຕິ; ເອວເມວິເມ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ ອິພ຺ຠາ ກິຓ຺ຫາ ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ຈາ ‘‘ຌາຍິໂນສ຺ມາ ຌາຍິໂນສ຺ມາ’’ຕິ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາ ອໂຘມຸຂາ ມຘຸຣກຊາຕາ ຌາຍນ຺ຕິ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ອປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພິຬາໂຣ ສນ຺ຘິສມລສງ຺ກຏີເຣ ມູສິກໍ ມຄ຺ຄຍມາໂນ ຌາຍຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ນິຊ຺ຌາຍຕິ ອປຊ຺ຌາຍຕິ; ເອວເມວິເມ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ ອິພ຺ຠາ ກິຓ຺ຫາ ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ຈາ ‘‘ຌາຍິໂນສ຺ມາ ຌາຍິໂນສ຺ມາ’’ຕິ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາ ອໂຘມຸຂາ ມຘຸຣກຊາຕາ ຌາຍນ຺ຕິ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ອປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄທ຺ຣໂຠ ວຫຈ຺ຉິນ຺ໂນ ສນ຺ຘິສມລສງ຺ກຏີເຣ ຌາຍຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ນິຊ຺ຌາຍຕິ ອປຊ຺ຌາຍຕິ, ເອວເມວິເມ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ ອິພ຺ຠາ ກິຓ຺ຫາ ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ຈາ ‘‘ຌາຍິໂນສ຺ມາ ຌາຍິໂນສ຺ມາ’’ຕິ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາ ອໂຘມຸຂາ ມຘຸຣກຊາຕາ ຌາຍນ຺ຕິ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ອປຊ຺ຌາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ໂຂ ປນ, ປາປິມ, ເຕນ ສມເຍນ ມນຸສ຺ສາ ກາລງ຺ກໂຣນ຺ຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໕໐໙. ‘‘ອຖ ໂຂ, ປາປິມ, ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອນ຺ວາວິຏ຺ຐາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ທູສິນາ ມາເຣນ – ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂູ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ອກ຺ໂກສຖ ປຣິຠາສຖ ໂຣເສຖ ວິເຫເສຖ, ອປ຺ເປວ ນາມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອກ຺ໂກສິຍມານານໍ ປຣິຠາສິຍມານານໍ ໂຣສິຍມານານໍ ວິເຫສິຍມານານໍ ສິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຕໍ ທູສີ ມາໂຣ ລເຠຖ ໂອຕາຣ’ນ຺ຕິ. ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຖ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຖ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຖ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຖາ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ປາປິມ, ຠິກ຺ຂູ ກກຸສນ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເອວໍ ໂອວທິຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສິຍມານາ ອຣຎ຺ຎຄຕາປິ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕາປິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕາປິ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ.

໕໑໐. ‘‘ອຖ ໂຂ, ປາປິມ, ທູສິສ຺ສ ມາຣສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມານໍ ເນວ ຊານາມິ ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາ, ຍໍນູນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິເສຍ຺ຍໍ – ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂູ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ສກ຺ກໂຣຖ ຄຣຸໍ ກໂຣຖ ມາເນຖ ປູເຊຖ, ອປ຺ເປວ ນາມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສກ຺ກຣິຍມານານໍ ຄຣຸກຣິຍມານານໍ ມານິຍມານານໍ ປູຊິຍມານານໍ ສິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຕໍ ທູສີ ມາໂຣ ລເຠຖ ໂອຕາຣ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ, ປາປິມ, ທູສີ ມາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ – ‘ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂູ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ສກ຺ກໂຣຖ ຄຣຸໍ ກໂຣຖ ມາເນຖ ປູເຊຖ, ອປ຺ເປວ ນາມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສກ຺ກຣິຍມານານໍ ຄຣຸກຣິຍມານານໍ ມານິຍມານານໍ ປູຊິຍມານານໍ ສິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຕໍ ທູສີ ມາໂຣ ລເຠຖ ໂອຕາຣ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ, ປາປິມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ອນ຺ວາວິຏ຺ຐາ ທູສິນາ ມາເຣນ ຠິກ຺ຂູ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ໂຂ ປນ, ປາປິມ, ເຕນ ສມເຍນ ມນຸສ຺ສາ ກາລງ຺ກໂຣນ຺ຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໕໑໑. ‘‘ອຖ ໂຂ, ປາປິມ, ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອນ຺ວາວິຏ຺ຐາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ທູສິນາ ມາເຣນ – ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂູ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ສກ຺ກໂຣຖ ຄຣຸໍ ກໂຣຖ ມາເນຖ ປູເຊຖ, ອປ຺ເປວ ນາມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສກ຺ກຣິຍມານານໍ ຄຣຸກຣິຍມານານໍ ມານິຍມານານໍ ປູຊິຍມານານໍ ສິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຕໍ ທູສີ ມາໂຣ ລເຠຖ ໂອຕາຣນ຺ຕິ. ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຠານຸປສ຺ສິໂນ ກາເຍ ວິຫຣຖ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎິໂນ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎິໂນ [ອນຠິຣຕສຎ຺ຎີໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສິໂນ’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ, ປາປິມ, ຠິກ຺ຂູ ກກຸສນ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເອວໍ ໂອວທິຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສິຍມານາ ອຣຎ຺ຎຄຕາປິ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕາປິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕາປິ ອສຸຠານຸປສ຺ສິໂນ ກາເຍ ວິຫຣິໍສຸ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎິໂນ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎິໂນ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສິໂນ.

໕໑໒. ‘‘ອຖ ໂຂ, ປາປິມ, ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອາຍສ຺ມຕາ ວິຘຸເຣນ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ, ປາປິມ, ທູສີ ມາໂຣ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸມາຣກໍ [ກຸມາຣໍ (ສີ. ປີ.)] ອນ຺ວາວິສິຕ຺ວາ ສກ຺ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ວິຘຸຣສ຺ສ ສີເສ ປຫາຣມທາສິ; ສີສໍ ໂວຠິນ຺ທິ [ສີສໍ ເຕ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ (ກ.)]. ອຖ ໂຂ, ປາປິມ, ອາຍສ຺ມາ ວິຘຸໂຣ ຠິນ຺ເນນ ສີເສນ ໂລຫິເຕນ ຄຬນ຺ເຕນ ກກຸສນ຺ຘໍເຍວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘິ. ອຖ ໂຂ, ປາປິມ, ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ນາຄາປໂລກິຕໍ ອປໂລເກສິ – ‘ນ ວາຍໍ ທູສີ ມາໂຣ ມຕ຺ຕມຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ສຫາປໂລກນາຍ ຈ ປນ, ປາປິມ, ທູສີ ມາໂຣ ຕມ຺ຫາ ຈ ຐານາ ຈວິ ມຫານິຣຍຎ຺ຈ ອຸປປຊ຺ຊິ.

‘‘ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ປາປິມ, ມຫານິຣຍສ຺ສ ຕໂຍ ນາມເຘຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ – ຉຜສ຺ສາຍຕນິໂກ ອິຕິປິ, ສງ຺ກຸສມາຫໂຕ ອິຕິປິ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕເວທນິໂຍ ອິຕິປິ. ອຖ ໂຂ ມໍ, ປາປິມ, ນິຣຍປາລາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ຍທາ ໂຂ ເຕ [ຍໂຕ ເຕ (ກ.)], ມາຣິສ, ສງ຺ກຸນາ ສງ຺ກຸ ຫທເຍ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຖ ນໍ ຕ຺ວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ເມ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານສ຺ສາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ປາປິມ, ພຫູນິ ວສ຺ສານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຕສ຺ມິໍ ມຫານິຣເຍ ອປຈ຺ຈິໍ. ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຕສ຺ເສວ ມຫານິຣຍສ຺ສ ອຸສ຺ສເທ ອປຈ຺ຈິໍ ວຸຏ຺ຐານິມໍ ນາມ ເວທນໍ ເວທິຍມາໂນ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ປາປິມ, ເອວຣູໂປ ກາໂຍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສສ຺ສ. ເອວຣູປໍ ສີສໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຈ຺ຉສ຺ສ.

໕໑໓.

‘‘ກີທິໂສ ນິຣໂຍ ອາສິ, ຍຕ຺ຖ ທູສີ ອປຈ຺ຈຖ;

ວິຘຸຣໍ ສາວກມາສຊ຺ຊ, ກກຸສນ຺ຘຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ.

‘‘ສຕໍ ອາສິ ອໂຍສງ຺ກູ, ສພ຺ເພ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເວທນາ;

ອີທິໂສ ນິຣໂຍ ອາສິ, ຍຕ຺ຖ ທູສີ ອປຈ຺ຈຖ;

ວິຘຸຣໍ ສາວກມາສຊ຺ຊ, ກກຸສນ຺ຘຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ.

‘‘ໂຍ ເອຕມຠິຊານາຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ;

ຕາທິສໍ ຠິກ຺ຂຸມາສຊ຺ຊ, ກຓ຺ຫ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສິ.

‘‘ມຊ຺ເຌ ສຣສ຺ສ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ວິມານາ ກປ຺ປຏ຺ຐາຍິໂນ;

ເວຬຸຣິຍວຓ຺ຓາ ຣຸຈິຣາ, ອຈ຺ຈິມນ຺ໂຕ ປຠສ຺ສຣາ;

ອຈ຺ຉຣາ ຕຕ຺ຖ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປຸຖຸ ນານຕ຺ຕວຓ຺ຓິໂຍ.

‘‘ໂຍ ເອຕມຠິຊານາຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ;

ຕາທິສໍ ຠິກ຺ຂຸມາສຊ຺ຊ, ກຓ຺ຫ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສິ.

‘‘ໂຍ ເວ ພຸທ຺ເຘນ ໂຈທິໂຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆສ຺ສ ເປກ຺ຂໂຕ;

ມິຄາຣມາຕຸປາສາທໍ, ປາທງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ກມ຺ປຍິ.

‘‘ໂຍ ເອຕມຠິຊານາຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ;

ຕາທິສໍ ຠິກ຺ຂຸມາສຊ຺ຊ, ກຓ຺ຫ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສິ.

‘‘ໂຍ ເວຊຍນ຺ຕໍ ປາສາທໍ, ປາທງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ກມ຺ປຍິ;

ອິທ຺ຘິພເລນຸປຕ຺ຖທ຺ໂຘ, ສໍເວເຊສິ ຈ ເທວຕາ.

‘‘ໂຍ ເອຕມຠິຊານາຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ;

ຕາທິສໍ ຠິກ຺ຂຸມາສຊ຺ຊ, ກຓ຺ຫ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສິ.

‘‘ໂຍ ເວຊຍນ຺ຕປາສາເທ, ສກ຺ກໍ ໂສ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ;

ອປິ ວາສວ ຊານາສິ, ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໂຍ;

ຕສ຺ສ ສກ຺ໂກ ວິຍາກາສິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຍຖາຕຖໍ.

‘‘ໂຍ ເອຕມຠິຊານາຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ;

ຕາທິສໍ ຠິກ຺ຂຸມາສຊ຺ຊ, ກຓ຺ຫ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສິ.

‘‘ໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ, ສຸຘມ຺ມາຍາຠິໂຕ ສຠໍ;

ອຊ຺ຊາປິ ຕ຺ຍາວຸໂສ ທິຏ຺ຐິ, ຍາ ເຕ ທິຏ຺ຐິ ປຸເຣ ອຫຸ;

ປສ຺ສສິ ວີຕິວຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຠສ຺ສຣໍ.

‘‘ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິຍາກາສິ, ອນຸປຸພ຺ພໍ ຍຖາຕຖໍ;

ນ ເມ ມາຣິສ ສາ ທິຏ຺ຐິ, ຍາ ເມ ທິຏ຺ຐິ ປຸເຣ ອຫຸ.

‘‘ປສ຺ສາມິ ວີຕິວຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຠສ຺ສຣໍ;

ໂສຫໍ ອຊ຺ຊ ກຖໍ ວຊ຺ຊໍ, ອຫໍ ນິຈ຺ໂຈມ຺ຫິ ສສ຺ສໂຕ.

‘‘ໂຍ ເອຕມຠິຊານາຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ;

ຕາທິສໍ ຠິກ຺ຂຸມາສຊ຺ຊ, ກຓ຺ຫ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສິ.

‘‘ໂຍ ມຫາເມຣຸໂນ ກູຏໍ, ວິໂມກ຺ເຂນ ອຜສ຺ສຍິ;

ວນໍ ປຸພ຺ພວິເທຫານໍ, ເຍ ຈ ຠູມິສຍາ ນຣາ.

‘‘ໂຍ ເອຕມຠິຊານາຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ;

ຕາທິສໍ ຠິກ຺ຂຸມາສຊ຺ຊ, ກຓ຺ຫ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສິ.

‘‘ນ ເວ ອຄ຺ຄິ ເຈຕຍຕິ [ເວຐຍຕິ (ສີ.)], ‘ອຫໍ ພາລໍ ຑຫາມີ’ຕິ;

ພາໂລ ຈ ຊລິຕໍ ອຄ຺ຄິໍ, ອາສຊ຺ຊ ນໍ ສ ຑຍ຺ຫຕິ.

‘‘ເອວເມວ ຕຸວໍ ມາຣ, ອາສຊ຺ຊ ນໍ ຕຖາຄຕໍ;

ສຍໍ ຑຫິສ຺ສສິ ອຕ຺ຕານໍ, ພາໂລ ອຄ຺ຄິໍວ ສໍຜຸສໍ.

‘‘ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວີ ມາໂຣ, ອາສຊ຺ຊ ນໍ ຕຖາຄຕໍ;

ກິນ຺ນຸ ມຎ຺ຎສິ ປາປິມ, ນ ເມ ປາປໍ ວິປຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກໂຣໂຕ ຈີຍຕິ ປາປໍ, ຈິຣຣຕ຺ຕາຍ ອນ຺ຕກ;

ມາຣ ນິພ຺ພິນ຺ທ ພຸທ຺ຘມ຺ຫາ, ອາສໍ ມາກາສິ ຠິກ຺ຂຸສຸ.

‘‘ອິຕິ ມາຣໍ ອຕຊ຺ເຊສິ, ຠິກ຺ຂຸ ເຠສກຬາວເນ;

ຕໂຕ ໂສ ທຸມ຺ມໂນ ຍກ຺ໂຂ, ນຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍຖາ’’ຕິ.

ມາຣຕຊ຺ຊນີຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

ຈູຬຍມກວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສາເລຍ຺ຍ ເວຣຎ຺ຊທຸເວ ຈ ຕຸຏ຺ຐິ, ຈູຬມຫາຘມ຺ມສມາທານຎ຺ຈ;

ວີມໍສກາ ໂກສມ຺ພິ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ທູສີ ຈ ມາໂຣ ທສໂມ ຈ ວຄ຺ໂຄ.

ສາເລຍ຺ຍວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ປຎ຺ຈໂມ.

ອິທໍ ວຄ຺ຄານມຸທ຺ທານໍ –

ມູລປຣິຍາໂຍ ເຈວ, ສີຫນາໂທ ຈ ອຸຕ຺ຕໂມ;

ກກໂຈ ເຈວ ໂຄສິງ຺ໂຄ, ສາເລຍ຺ໂຍ ຈ ອິເມ ປຎ຺ຈ.

ມູລປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.