📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ

ມຊ຺ຌິມປຓ຺ຓາສ-ອຏ຺ຐກຖາ

໑. ຄຫປຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ກນ຺ທຣກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ກນ຺ທຣກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈມ຺ປາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕສ຺ສ ຫິ ນຄຣສ຺ສ ອາຣາມໂປກ຺ຂຣຓີອາທີສຸ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ຈມ຺ປກຣຸກ຺ຂາວ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ຕສ຺ມາ ຈມ຺ປາຕິ ສງ຺ຂມຄມາສິ. ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣຕິ ຕສ຺ສ ຈມ຺ປານຄຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ຄຄ຺ຄຣາຍ ນາມ ຣາຊມເຫສິຍາ ຂຓິຕຕ຺ຕາ ຄຄ຺ຄຣາຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສາ ຕີເຣ ສມນ຺ຕໂຕ ນີລາທິປຎ຺ຈວຓ຺ຓກຸສຸມປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ຈມ຺ປກວນໍ. ຕສ຺ມິໍ ຠຄວາ ກຸສຸມຄນ຺ຘສຸຄນ຺ເຘ ຈມ຺ປກວເນ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອທສ຺ສິຕປຣິຈ຺ເຉເທນ ມຫນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ. ເປສ຺ໂສຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕຕິ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ກນ຺ທຣໂກ ຈ ປຣິພ຺ພາຊໂກຕິ ກນ຺ທຣໂກຕິ ເອວໍນາໂມ ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊໂກ. ອຠິວາເທຕ຺ວາຕິ ຉພ຺ພຓ຺ຓານໍ ຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມີນໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປສນ຺ນລາຂາຣເສ ນິມຸຊ຺ຊມາໂນ ວິຍ, ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ທຸສ຺ສວຣໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ສສີສໍ ປາຣຸປມາໂນ ວິຍ, ວຓ຺ຓຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນຈມ຺ປກປຸປ຺ຜານິ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ, ສິເນຣຸປາທໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ຠຄວໂຕ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິເຕ ອລຕ຺ຕກວຓ຺ຓຜຸລ຺ລປທຸມສສ຺ສິຣິເກ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີຕິ ຉນິສຊ຺ຊໂທສວິຣຫິເຕ ເອກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ນິສີທິ.

ຕຸຓ຺ຫີຠູ ຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕນ຺ຕິ ຍໂຕ ຍໂຕ ອນຸວິໂລເກຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສາປິ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວາ ປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ຠຄວໂຕ ເຈວ ຄາຣເວນ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂຕາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຄຕສລ຺ລາປາ ອນ຺ຕມໂສ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ທມ຺ປິ ອກໂຣນ຺ຕາ ສຸນິຂາຕອິນ຺ທຂີລາ ວິຍ ນິວາຕຏ຺ຐາເນ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ ມຫາສມຸທ຺ທອຸທກໍ ວິຍ ກາເຍນປິ ນິຈ຺ຈລາ ມນສາປິ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕວລາຫກາ ວິຍ ສິເນຣຸກູຏໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເອວໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ ປຣິສໍ ທິສ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປນ ອນ຺ໂຕຫທຍສ຺ມິໍເຍວ ສນ຺ນິທຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປິຍສມຸທາຫາຣໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ຕສ຺ມາ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຠຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘສ຺ສ ປພ຺ພຕາໂຣຫນໍ ວິຍ ນິຈ຺ຈໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ. ອຍໍ ຕາວ ສທ຺ທນໂຍ. ອຍໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ, ອຈ຺ຉຣາໂຍຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ. ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠູຕປຸພ຺ພໍ ຠູຕນ຺ຕິ ອພ຺ຠຸຕໍ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ວິມ຺ຫຍສ຺ເສວາຘິວຈນໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ຄຣຫອຈ຺ຉຣິຍໍ, ປສໍສາອຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ອພ຺ຠຸຕໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຍາວ ພາຫາຄຫຓາປິ ນາມ ໂສ ໂມຆປຸຣິໂສ ອາຄເມສ຺ສຕີຕິ (ຈູຬວ. ໓໘໓; ອ. ນິ. ໘.໒໐), ອິທໍ ຄຣຫອຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ນນ຺ທມາເຕ ອພ຺ຠຸຕໍ ນນ຺ທມາເຕ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມ຺ປິ ປຣິໂສເຘສ຺ສສີຕິ (ອ. ນິ. ໗.໕໓) ອິທໍ ປສໍສາອຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ. ອິຘາປິ ອິທເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ’’ ອຍຎ຺ຫິ ຕໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຍາວຎ຺ຈິທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຍາວາຕິ ປມາຓປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຍາວ ສມ຺ມາ ປຏິປາທິໂຕ, ຍຕ຺ຕເກນ ປມາເຓນ ສມ຺ມາ ປຏິປາທິໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ວຕ຺ຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ອຈ຺ຉຣິຍເມເວຕໍ ອພ຺ຠຸຕເມເວຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕປຣມໍເຍວາຕິ ເອວໍ ສມ຺ມາ ປຏິປາທິໂຕ ເອໂສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຕສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຣໂມຕິ ເອຕປຣໂມ, ຕໍ ເອຕປຣມໍ ຍຖາ ອຍໍ ປຏິປາທິໂຕ, ເອວໍ ປຏິປາທິຕໍ ກຕ຺ວາ ປຏິປາເທສຸໍ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍນເຍ ເອວໍ ປຏິປາເທສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິປາທິໂຕຕິ ອາຠິສມາຈາຣິກວຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ອປຈ຺ຈນີກປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ໂຍຊິໂຕ. ອຖ ກສ຺ມາ ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຕີຕານາຄເຕ ພຸທ຺ເຘ ທສ຺ເສຕິ, ກິມສ຺ສ ຕິຍທ຺ຘຊານນຎາຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ນຕ຺ຖິ, ນຍຄ຺ຄາເຫ ປນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເຍນາກາເຣນ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ ທນ຺ໂຕ ວິນີໂຕ ອຸປສນ຺ໂຕ, ອຕີຕພຸທ຺ຘາປິ ເອຕປຣມໍເຍວ ກຕ຺ວາ ປຏິປຊ຺ຊາເປສຸໍ, ອນາຄຕພຸທ຺ຘາປິ ປຏິປຊ຺ຊາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຏິປາທນາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອນຸພຸທ຺ຘິຍາ ເອວມາຫ.

໒. ເອວເມຕໍ ກນ຺ທຣກາຕິ ປາຏິເອກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ຠຄວາ ກິຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກນ຺ທຣກ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸປສນ຺ໂຕຕິ ວທສິ, ອິມສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປສນ຺ຕກາຣຓໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອປາກຏໍ, ນ ຫິ ຕ຺ວໍ ສມຕິໍສ ປາຣມິຍາ ປູເຣຕ຺ວາ ກຸສລມູລໍ ປຣິປາເຈຕ຺ວາ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ມຍາ ປນ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍໍ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຖຈຣິຍຎ຺ຈ ໂກຏິໍ ປາເປຕ຺ວາ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ມຍ຺ຫໍ ເອເຕສໍ ອຸປສນ຺ຕກາຣຓໍ ປາກຏ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ສນ຺ຕິ ຫິ ກນ຺ທຣກາຕິ ອຍມ຺ປິ ປາຏິເອກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸປສນ຺ໂຕຕິ ວທຕິ, ອຍຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ ກຸຫກຠາເວນ ອິຣິຍາປຖໍ ສຓ຺ຐເປນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸປສນ຺ໂຕ ນ ອຸປສນ຺ຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຏິປທໍ ປູຣຍມານາປິ ປຏິປທໍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ວາ ຐິຕຠິກ຺ຂູປິ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປຏິປທໍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘຄຸເຓເຫວ ອຸປສນ຺ຕາ, ປຏິປທໍ ປູຣຍມານາ ອຸປຣິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຍ ອຸປສນ຺ຕາ, ອິໂຕ ມຸຕ຺ຕາ ປນ ອວເສສາ ຈຕູຫິ ສຕິປຏ຺ຐາເນຫິ ອຸປສນ຺ຕາ. ຕໍ ເນສໍ ອຸປສນ຺ຕກາຣຓໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ‘‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອຸປສນ຺ໂຕ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສນ຺ຕິ ຫິ ກນ຺ທຣກາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສຂປຏິປທມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ສນ຺ຕຕສີລາຕິ ສຕຕສີລາ ນິຣນ຺ຕຣສີລາ. ສນ຺ຕຕວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ສນ຺ຕຕຊີວິກາ ວາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ຕຕສີເລ ຐຕ຺ວາວ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ມຣຓໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນິປກາຕິ ເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ. ນິປກວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວຸຕ຺ຕິໂນ, ປຎ຺ຎາຍ ຐຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ຍຖາ ເອກຈ຺ໂຈ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ຊີວິຕກາຣຓາ ຉສຸ ອໂຄຈເຣສຸ ຈຣຕິ, ເວສິຍາໂຄຈໂຣ ໂຫຕິ, ວິຘວຖຸລ຺ລກຸມາຣິກປຓ຺ຑກປານາຄາຣຠິກ຺ຂຸນິໂຄຈໂຣ ໂຫຕິ. ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຣາຊູຫິ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ ອນນຸໂລມິເກນ ຄິຫິສໍສຄ຺ເຄນ (ວິຠ. ໕໑໔), ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ທູຕກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຫິຓກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຄຓ຺ຑໍ ຜາເລຕິ, ອຣຸມກ຺ຂນໍ ເທຕິ, ອຸທ຺ຘໍວິເຣຈນໍ ເທຕິ, ອໂຘວິເຣຈນໍ ເທຕິ, ນຕ຺ຖຸເຕລໍ ປຈຕິ, ປິວນເຕລໍ ປຈຕິ, ເວຬຸທານໍ, ປຕ຺ຕທານໍ, ປຸປ຺ຜທານໍ, ຜລທານໍ, ສິນານທານໍ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐທານໍ, ມຸໂຂທກທານໍ, ຈຸຓ຺ຓມຕ຺ຕິກທານໍ ເທຕິ, ຈາຏຸກມ຺ຍໍ ກໂຣຕິ, ມຸຄ຺ຄສູປິຍໍ, ປາຣິຠຏຸໍ, ຊງ຺ຆເປສນິຍໍ ກໂຣຕີຕິ ເອກວີສຕິວິຘາຍ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອນິປກວຸຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ປຎ຺ຎາຍ ຐຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕໂຕ ກາລກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ສມຓຍກ຺ໂຂ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາຏິປິ ອາທິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ. ເອວໍວິຘາ ອຫຸຕ຺ວາ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ສິກ຺ຂາປທໍ ອນຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຍຖາພລໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຣຖວິນີຕປຏິປທໍ, ມຫາໂຄສິງ຺ຄປຏິປທໍ, ມຫາສຸຎ຺ຎຕປຏິປທໍ, ອນງ຺ຄຓປຏິປທໍ, ຘມ຺ມທາຍາທປຏິປທໍ, ນາລກປຏິປທໍ, ຕຸວຏ຺ຏກປຏິປທໍ, ຈນ຺ໂທປມປຏິປທນ຺ຕິ ອິມານິ ອຣິຍປຏິປທານິ ປູເຣນ຺ໂຕ ຈຕຸປຈ຺ຈຍ-ສນ຺ໂຕສ-ຠາວນາຣາມ-ອຣິຍວໍສປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ກາຍສກ຺ຂິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອນີກາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຫຕ຺ຖີ ວິຍ ຍູຖາ ວິສ຺ສຏ຺ຐສີໂຫ ວິຍ ນິປຈ຺ຉາພນ຺ຘມຫານາວາ ວິຍ ຈ ຄມນາທີສຸ ເອກວິຫາຣິໂນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຊອຊ຺ເຊວ ອຣຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕອຸສ຺ສາຫາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາຕິ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸຏ຺ຐປິຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ເສສາ ສຕິປຏ຺ຐານກຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ. ອິຘ ປນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ສຕິປຏ຺ຐານາ ກຖິຕາ, ເອຕ຺ຕເກນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປສນ຺ຕກາຣຓໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

໓. ຍາວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ຍາວ ສຸຏ຺ຐປິຕາ ສຸເທສິຕາ. ມຍມ຺ປິ ຫິ, ຠນ຺ເຕຕິ ອິມິນາ ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣກຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິປຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ມຍມ຺ປິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຄິຫິ…ເປ… ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ວິຫຣາມ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປນ ອຍເມວ ກສິ ຈ ພີຊຎ຺ຈ ຍຸຄນງ຺ຄລຎ຺ຈ ຜາລປາຈນຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສພ຺ພກາລໍ ສຕິປຏ຺ຐານປຣາຍໂຓ, ມຍໍ ປນ ກາເລນ ກາລໍ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອຕໍ ມນສິກາຣໍ ກໂຣມ, ມຍມ຺ປິ ກາຣກາ, ນ ສພ຺ພໂສ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານາເຍວາຕິ. ມນຸສ຺ສຄຫເນຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ອຊ຺ຌາສຍຄຫເນນ ຄຫນຕາ, ອຊ຺ຌາສຍສ຺ສາປິ ເນສໍ ກິເລສຄຫເນນ ຄຫນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກສຏສາເຐຍ຺ເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອປຣິສຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ ກສຏຕາ, ເກຣາຏິຍຏ຺ເຐນ ສາເຐຍ຺ຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕາຫິຕໍ ຊານາຕີຕິ ເອວໍ ຄຫນກສຏເກຣາຏິຍານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຫິຕາຫິຕປຏິປທໍ ຍາວ ສຸຏ຺ຐຸ ຠຄວາ ຊານາຕິ. ຍທິທໍ ປສໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ຈຕຸປ຺ປທຊາຕິ ປສໂວຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປໂຫມີຕິ ສກ຺ໂກມິ. ຍາວຕເກນ ອນ຺ຕເຣນາຕິ ຍຕ຺ຕເກນ ຂເຓນ. ຈມ຺ປໍ ຄຕາຄຕໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອສ຺ສມຓ຺ຑລໂຕ ຍາວ ຈມ຺ປານຄຣທ຺ວາຣາ ຄມນຎ຺ຈ ອາຄມນຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສຕິ. ສາເຐຍ຺ຍານີຕິ ສຐຕ຺ຕານິ. ກູເຏຍ຺ຍານີຕິ ກູຏຕ຺ຕານິ. ວງ຺ເກຍ຺ຍານີຕິ ວງ຺ກຕ຺ຕານິ. ຊິມ຺ເຫຍ຺ຍານີຕິ ຊິມ຺ຫຕ຺ຕານິ. ປາຕຸກຣິສ຺ສຕີຕິ ປກາເສສ຺ສຕິ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເຕນ ຕານິ ເອຕ຺ຕເກນ ອນ຺ຕເຣນ ທສ຺ເສຕຸໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ຐາເນ ຐາຕຸກາມສ຺ສ ສໂຕ ຍໍ ຐານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ, ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຐສ຺ສາມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຐາຕຸກາມຏ຺ຐາເນເຍວ ນິຂາຕຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເທ ນິຈ຺ຈເລ ກຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ສໂຐ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ຐາເນ ອວຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂນ຺ຘຄຕໍ ປາເຕຕຸກາມສ຺ສ ສໂຕ ຍໍ ຐານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ, ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ປາເຕສ຺ສາມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ອວຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕຕິ, ອຍໍ ກູໂຏ ນາມ. ຍສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ຐາເນ ມຄ຺ຄາ ອຸກ຺ກມ຺ມ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຏິມຄ຺ຄໍ ອາໂຣຫິຕຸກາມສ຺ສ ສໂຕ ຍໍ ຐານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ, ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ມຄ຺ຄາ ອຸກ຺ກມ຺ມ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຏິມຄ຺ຄໍ ອາໂຣຫຕິ, ອຍໍ ວງ຺ໂກ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ກາເລນ ວາມໂຕ ກາເລນ ທກ຺ຂິຓໂຕ ກາເລນ ອຸຊຸມຄ຺ເຄເນວ ຄນ຺ຕຸກາມສ຺ສ ສໂຕ ຍໍ ຐານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ, ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ກາເລນ ວາມໂຕ ກາເລນ ທກ຺ຂິຓໂຕ ກາເລນ ອຸຊຸມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ລຓ຺ຑໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸກາມສ຺ສ ສໂຕ ອິທໍ ຐານໍ ສຸສມ຺ມຏ຺ຐໍ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສໍ ຣມຓີຍໍ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອວຣູປໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຐາເນ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຊິມ຺ໂຫ ນາມ. ອິຕິ ອິມໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ກິຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພານິ ຕານິ ສາເຐຍ຺ຍານິ ກູເຏຍ຺ຍານິ ວງ຺ເກຍ຺ຍານິ ຊິມ຺ເຫຍ຺ຍານິ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕາປິ ເຕ ສຐາທໂຍ ຕານິ ສາເຐຍ຺ຍາທີນິ ປາຕຸກໂຣນ຺ຕິ ນາມ.

ເອວໍ ປສູນໍ ອຸຕ຺ຕານຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ມນຸສ຺ສານໍ ຄຫນຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທາສາຕິ ອນ຺ໂຕຊາຕກາ ວາ ຘນກ຺ກີຕາ ວາ ກຣມຣານີຕາ ວາ ສຍໍ ວາ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄຕາ. ເປສ຺ສາຕິ ເປສນກາຣກາ. ກມ຺ມກຣາຕິ ຠຕ຺ຕເວຕນຠຕາ. ອຎ຺ຎຖາວ ກາເຍນາຕິ ອຎ຺ເຎເນວາກາເຣນ ກາເຍນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎເນວາກາເຣນ ວາຈາຍ, ອຎ຺ເຎນ ຈ ເນສໍ ອາກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ສມ຺ມຸຂາ ສາມິເກ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖໂຕ ຠຓ຺ຑກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອິມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ເສສານິປິ ອາສນ-ປຎ຺ຎາປນ-ຕາລວຓ຺ຏພີຊນ-ປາທໂຘວນາທີນິ ສພ຺ພານິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຣມ຺ມຸຂກາເລ ປນ ເຕລມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕໍ ນ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ສຕຄ຺ຆນເກປິ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກປິ ກມ຺ເມ ປຣິຫາຍນ຺ເຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິເມ ອຎ຺ຎຖາ ກາເຍນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ນາມ. ເຍ ປນ ສມ຺ມຸຂາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ສາມິ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ໂຍ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປສໍສນ຺ຕິ, ປຣມ຺ມຸຂາ ອວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ວທນ຺ຕິ, ອິເມ ອຎ຺ຎຖາ ວາຈາຍ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ນາມ.

໔. ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ເປສ຺ສປຸຄ຺ຄລາຕິ ອຍມ຺ປິ ປາຏິເອກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອຍຎ຺ຫິ ເປສ຺ໂສ ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວໍ ມນຸສ຺ສຄຫເຓ ເອວໍ ມນຸສ຺ສກສເຏ ເອວໍ ມນຸສ຺ສສາເຐຍ຺ເຍ ວຕ຺ຕມາເນ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕາຫິຕໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ປຸຣິເມ ຈ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ອຫິຕປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ, ອຸປຣິ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຫິຕປຏິປທໍ, ເອວມຫໍ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕາຫິຕໍ ຊານາມີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ເຫຏ຺ຐາ ກນ຺ທຣກສ຺ສ ກຖາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຏິປາທິໂຕ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ‘‘ປຸຣິເມ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄເລ ປຫາຍ ອຸປຣິ ຈຕຸຕ຺ຖປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫິຕປຏິປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ປຏິປາເທມີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕປິ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ສນ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ສໍວິຊ຺ຊມານາຕິ ປທສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ‘‘ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສມິຕາ ວູປສນ຺ຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໔໒) ເອຕ຺ຖ ຫິ ນິຣຸທ຺ຘາ ສນ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ສນ຺ຕາ ເອເຕ ວິຫາຣາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ (ມ. ນິ. ໑.໘໒) ນິພ຺ພຸຕາ. ‘‘ສນ຺ໂຕ ຫເວ ສພ຺ຠິ ປເວທຍນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ (ຊາ. ໒.໒໑.໔໑໓) ປຓ຺ຑິຕາ. ອິຘ ປນ ວິຊ຺ຊມານາ ອຸປລພ຺ຠມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ຕນ຺ຕປາທີສຸ ອຕ຺ຕານໍ ຕປຕິ ທຸກ຺ຂາເປຕີຕິ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ. ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຕາປນານຸໂຍຄໍ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄໍ. ປຣໍ ຕປຕິ ທຸກ຺ຂາເປຕີຕິ ປຣນ຺ຕໂປ. ປເຣສໍ ປຣິຕາປນານຸໂຍຄໍ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄໍ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ. ນິຈ຺ຉາໂຕຕິ ຉາຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ, ສາ ອສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ນິຈ຺ຉາໂຕ. ສພ຺ພກິເລສານໍ ນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸໂຕ. ອນ຺ໂຕ ຕາປນກິເລສານໍ ອຠາວາ ສີຕໂລ ຊາໂຕຕິ ສີຕິຠູໂຕ. ຌານມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານສຸຂານິ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ສຸຂປຏິສໍເວທີ. ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາຕິ ເສຏ຺ຐຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ. ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕິ, ປຣິປູເຣຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ ປສາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕. ທຸກ຺ຂປຏິກ຺ກູລນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຏິກູລໍ, ປຈ຺ຈນີກສຓ຺ຐິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອປຕ຺ຖຍມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖. ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ອິຘ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ປນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕີຕິ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຎ຺ໂຎຕິ ອິທມ຺ປິ ມຫນ຺ເຕ ອຕ຺ເຖ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິອາທິນາ ມຫາປຎ຺ຎລກ຺ຂເຓນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ສຕິປຏ຺ຐານປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ປນ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຫາປຎ຺ໂຎຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫຕາ ອຕ຺ເຖນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອຄມິສ຺ສາຕິ ມຫຕາ ອຕ຺ເຖນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປນ ເຍສໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຖິ, ພຸທ຺ຘານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາເວ ຐິເຕປິ ເຕສໍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕີຕິ. ອາມ ໂຫຕິ, ນ ປນ ພຸທ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ, ອຖ ໂຂ ກິຣິຍປຣິຫານິຍາ ວາ ປາປມິຕ຺ຕຕາຍ ວາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຣິຍປຣິຫານິຍາ ໂຫຕິ ນາມ – ສເຈ ຫິ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຘນຎ຺ຊານິສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອາສຍໍ ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ອເທສຍິສ຺ສາ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຠວິສ຺ສາ, ເອວໍ ຕາວ ກິຣິຍປຣິຫານິຍາ ໂຫຕິ. ປາປມິຕ຺ຕຕາຍ ໂຫຕິ ນາມ – ສເຈ ຫິ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຸຆາຕກມ຺ມໍ ນາກຣິສ຺ສາ, ສາມຎ຺ຎຜລສຸຕ຺ຕກຖິຕທິວເສວ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຠວິສ຺ສາ, ຕສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຸຆາຕກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ປນ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປາປມິຕ຺ຕຕາຍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສາປິ ອຸປາສກສ຺ສ ກິຣິຍປຣິຫານິ ຊາຕາ, ອປຣິນິຏ຺ຐິຕາຍ ເທສນາຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ອປິຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ເປສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕາ ອຕ຺ເຖນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ກຕເຣນ ມຫນ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ? ທ຺ວີຫິ ອານິສໍເສຫິ. ໂສ ກິຣ ອຸປາສໂກ ສງ຺ເຆ ຈ ປສາທໍ ປຏິລຠິ, ສຕິປຏ຺ຐານປຣິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຈສ຺ສ ອຠິນໂວ ນໂຍ ອຸທປາທິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຫຕາ ອຕ຺ເຖນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ກນ຺ທຣໂກ ປນ ສງ຺ເຆ ປສາທເມວ ປຏິລຠິ. ເອຕສ຺ສ ຠຄວາ ກາໂລຕິ ເອຕສ຺ສ ຘມ຺ມກ຺ຂານສ຺ສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວິຠຊນສ຺ສ ກາໂລ.

໘. ໂອຣພ຺ຠິກາທີສຸ ອຸຣພ຺ຠາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຬກາ, ອຸຣພ຺ເຠ ຫນຕີຕິ ໂອຣພ຺ຠິໂກ. ສູກຣິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ລຸທ຺ໂທຕິ ທາຣຸໂຓ ກກ຺ຂໂຬ. ມຈ຺ຉຆາຕໂກຕິ ມຈ຺ຉພນ຺ຘເກວຏ຺ໂຏ. ພນ຺ຘນາຄາຣິໂກຕິ ພນ຺ຘນາຄາຣໂຄປໂກ. ກຸຣຸຣກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ທາຣຸຓກມ຺ມນ຺ຕາ.

໙. ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕຕິ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ມຸທ຺ຘນິ ອຠິສິຕ຺ໂຕ. ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ນຄຣສ຺ສາຕິ ນຄຣໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຍ. ສນ຺ຖາຄາຣນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎສາລໍ. ຂຣາຊິນໍ ນິວາເສຕ຺ວາຕິ ສຂຸຣໍ ອຊິນຈມ຺ມໍ ນິວາເສຕ຺ວາ. ສປ຺ປິເຕເລນາຕິ ສປ຺ປິນາ ຈ ເຕເລນ ຈ. ຐເປຕ຺ວາ ຫິ ສປ຺ປິໍ ອວເສໂສ ໂຍ ໂກຈິ ສ຺ເນໂຫ ເຕລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຓ຺ຑູວມາໂນຕິ ນຂານໍ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ກຓ຺ຑູວິຕພ຺ພກາເລ ເຕນ ກຓ຺ຑູວມາໂນ. ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍາຕິ ອສນ຺ຖຕາຍ. ສຣູປວຈ຺ຉາຍາຕິ ສທິສວຈ຺ຉາຍ. ສເຈ ຄາວີ ເສຕາ ໂຫຕິ, ວຈ຺ໂຉປິ ເສຕໂກວ. ສເຈ ຄາວີ ກພຣາ ວາ ຣຕ຺ຕາ ວາ, ວຈ຺ໂຉປິ ຕາທິໂສ ວາຕິ ເອວໍ ສຣູປວຈ຺ຉາຍ. ໂສ ເອວມາຫາຕິ ໂສ ຣາຊາ ເອວໍ ວເທຕິ. ວຈ຺ຉຕຣາຕິ ຕຣຸຓວຈ຺ຉກຠາວໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ພລວວຈ຺ຉາ. ວຈ຺ຉຕຣີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພຣິຫິສຕ຺ຖາຍາຕິ ປຣິກ຺ເຂປກຣຓຕ຺ຖາຍ ເຈວ ຍຎ຺ຎຠູມິຍໍ ອຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ຈ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣິຕຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ກນ຺ທຣກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຏ຺ຐກນາຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກນາຄຣສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເພລຸວຄາມເກຕິ ເວສາລິຍາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ອວິທູເຣ ເພລຸວຄາມໂກ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສໂມຕິ ໂສ ຫິ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕວເສນ ເຈວ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕກຸລຄຓນາຍ ຈ ທສເມ ຐາເນ ຄຓີຍຕິ, ເຕນສ຺ສ ທສໂມຕ຺ເວວ ນາມໍ ຊາຕໍ. ອຏ຺ຐກນາຄໂຣຕິ ອຏ຺ຐກນຄຣວາສີ. ກຸກ຺ກຸຏາຣາໂມຕິ ກຸກ຺ກຸຏເສຏ຺ຐິນາ ກາຣິໂຕ ອາຣາໂມ.

໑໘. ເຕນ ຠຄວຕາ…ເປ… ອກ຺ຂາໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ, ໂຍ ໂສ ຠຄວາ ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພກິເລເສ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ເຕນ ຠຄວຕາ, ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍານຸສຍໍ ຊານຕາ, ຫຕ຺ຖຕເລ ຐປິຕອາມລກໍ ວິຍ ສພ຺ພໍ ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕາ. ອປິຈ ປຸພ຺ເພນິວາສາທີຫິ ຊານຕາ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕາ, ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ຉຫິ ວາ ປນ ອຠິຎ຺ຎາຫິ ຊານຕາ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫເຕນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕາ, ສພ຺ພຘມ຺ມຊານນສມຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຊານຕາ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸວິສຍາຕີຕານິ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທິຄຕານິປິ ຣູປານິ ອຕິວິສຸທ຺ເຘນ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕາ, ອຕ຺ຕຫິຕສາຘິກາຍ ສມາຘິປທຏ຺ຐານາຍ ປຏິເວຘປຎ຺ຎາຍ ຊານຕາ, ປຣຫິຕສາຘິກາຍ ກຣຸຓາປທຏ຺ຐານາຍ ເທສນາປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕາ, ອຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາທີນຎ຺ຈ ອຣຫຕ຺ຕາ ອຣຫຕາ, ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສຈ຺ຈານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ. ອນ຺ຕຣາຍິກຘມ຺ເມ ວາ ຊານຕາ, ນິຍ຺ຍານິກຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕາ, ກິເລສາຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ ອຣຫຕາ, ສາມໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນາຕິ ເອວໍ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວເສນ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ໂຖມິເຕນ. ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອກ຺ຂາໂຕຕິ.

໑໙. ອຠິສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ກຕໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ. ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕນ຺ຕິ ເຈຕຍິຕໍ ປກປ຺ປິຕໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕຕິ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມ ຐິໂຕ. ຘມ຺ມຣາເຄນ ຘມ຺ມນນ຺ທິຍາຕິ ປທທ຺ວເຍຫິ ສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ. ສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ຫິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຣິຍາທິຍິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຣຫາ ໂຫຕິ, ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອນາຄາມີ ໂຫຕິ. ໂສ ສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເຈຕນາຍ ສຸທ຺ຘາວາເສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຍໍ ອາຈຣິຍານໍ ສມານກຖາ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ ‘‘ເຕເນວ ຘມ຺ມຣາເຄນາຕິ ວຈນໂຕ ອກຸສເລນ ສຸທ຺ຘາວາເສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ໂສ ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິທເມວ ອາຫຣິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ກິໍ ປນິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ນີຕຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ, ອທ຺ຘາ ນີຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອນາຄາມິຜລຕ຺ຖິເກນ ສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ, ຉນ຺ທຣາເຄ ອຸປ຺ປາທິເຕ ອນາຄາມິຜລໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ ຠວິສ຺ສຕິ ‘‘ມາ ສຸຕ຺ຕໍ ເມ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ທີເປຫິ. ປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ເຕນ ຫິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣສໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອກຸສເລນ ຫິ ສຄ຺ເຄ, ກຸສເລນ ວາ ອປາເຍ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຠເຊນ ກມ຺ເມນ ໂທສເຊນ ກມ຺ເມນ ໂມຫເຊນ ກມ຺ເມນ ເທວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຍາ ວາ ປນຎ຺ຎາປິ ກາຈິ ສຸຄຕິໂຍ, ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຠເຊນ ກມ຺ເມນ ໂທສເຊນ ກມ຺ເມນ ໂມຫເຊນ ກມ຺ເມນ ນິຣໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍາ ວາ ປນຎ຺ຎາປິ ກາຈິ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ’’ຕິ –

ເອວໍ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສຎ຺ຊານາຕິ ສຎ຺ຊານາຕຸ, ໂນ ເຈ ສຎ຺ຊານາຕິ, ‘‘ຄຈ຺ຉ ປາໂຕວ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປິວາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຈ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ, ເອວໍ ມຫາມາລຸກ຺ໂຍວາເທປິ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນປິ ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ເຕປິ ສມຖວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ. ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສມຖວເສນ ຄຈ຺ຉໂຕປິ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຄຈ຺ຉໂຕປິ ສມຖຘຸຣເມວ ຘຸຣໍ, ມຫາມາລຸກ຺ໂຍວາເທ ວິປສ຺ສນາວ ຘຸຣໍ, ມຫາສຕິປຏ຺ຐານໍ ປນ ວິປສ຺ສນຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ກຖິຕໍ, ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕໍ ສມຖຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ.

ອຍໍ ໂຂ ຄຫປຕິ…ເປ… ເອກຘມ຺ໂມ ອກ຺ຂາໂຕຕິ ເອກຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ອຍມ຺ປິ ເອກຘມ຺ໂມຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ກຖິຕຕ຺ຕາ ເອກາທສປິ ຘມ຺ມາ ເອກຘມ຺ໂມ ນາມ ຊາໂຕ. ມຫາສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ເອກູນວີສຕິ ປພ຺ພານິ ປຏິປທາວເສນ ເອກຘມ຺ໂມ ນາມ ຊາຕານິ, ອິຘ ເອກາທສປຸຈ຺ຉາວເສນ ເອກຘມ຺ໂມຕິ ອາຄຕານິ. ອມຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍຕ຺ເຖນ ວາ ສພ຺ພານິປິ ເອກຘມ຺ໂມຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໑. ນິຘິມຸຂໍ ຄເວສນ຺ໂຕຕິ ນິຘິໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ. ສກິເທວາຕິ ເອກປໂຍເຄນ. ກຖໍ ປນ ເອກປໂຍເຄເນວ ເອກາທສນ຺ນໍ ນິຘີນໍ ອຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຣຎ຺ເຎ ນິຘິໍ ຄເວສມາໂນ ຈຣຕິ, ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຕ຺ຖຈຣໂກ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂຠ ຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂສ ‘‘ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ປຣິເຍສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ‘‘ເຕນ ຫິ ສມ຺ມ ອາຄຈ຺ຉ, ເອຕໍ ປາສາຓໍ ປວຕ຺ເຕຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຣູປຣິ ຐປິຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຍາ ກຸຈ຺ຉິໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາ ວາ ເອກາທສ ກຸມ຺ຠິໂຍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ເອກປໂຍເຄນ ເອກາທສນ຺ນໍ ນິຘີນໍ ອຘິຄໂມ ໂຫຕິ.

ອາຈຣິຍຘນໍ ປຣິເຍສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ຫິ ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຸເຣ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ວາ ເຄຫໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຘນໍ ເທນ຺ຕິ. ເຍສໍ ເຄເຫ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ຎາຕິສຠາຄໂຕ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ຕຖາ ອລຠມານາ ຠິກ຺ຂມ຺ປິ ຈຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິເຍວ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກິມງ຺ຄໍ ປນາຫນ຺ຕິ ພາຫິຣກາ ຕາວ ອນິຍ຺ຍານິເກປິ ສາສເນ ສິປ຺ປມຕ຺ຕທາຍກສ຺ສ ຘນໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ; ອຫໍ ປນ ເອວໍວິເຘ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ເອກາທສວິຘໍ ອມຕຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິປທໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ປູຊໍ ກິໍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ, ກຣິສ຺ສາມິເຍວາຕິ ວທຕິ. ປຈ຺ເຈກທຸສ຺ສຍຸເຄນ ອຈ຺ຉາເທສີຕິ ເອກເມກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອເກກໍ ທຸສ຺ສຍຸຄມທາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຸທາຈາຣວຈນໍ ປເນຕ຺ຖ ເອວຣູປໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຈ຺ຉາເທສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈສຕວິຫາຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສຕຄ຺ຆນິກໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຏ຺ຐກນາຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ເສຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ເສຂສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣນ຺ຕິ ອຘຸນາ ກາຣິຕໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ, ເອກາ ມຫາສາລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຍ຺ໂຍຄກາລາທີສຸ ຫິ ຣາຊາໂນ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ເອຕ຺ຕກາ ປຈ຺ຉາ, ເອຕ຺ຕກາ ອຸໂຠຫິ ປສ຺ເສຫິ, ເອຕ຺ຕກາ ຫຕ຺ຖີສຸ ອຠິຣຸຫນ຺ຕຸ, ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ເສສຸ, ເອຕ຺ຕກາ ຣເຖສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ສນ຺ຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມຣິຍາທໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານໍ ສນ຺ຖາຄາຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຍ຺ໂຍຄຏ຺ຐານໂຕ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາວ ເຄເຫສຸ ອລ຺ລໂຄມຍປຣິຠຓ຺ຑາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕາວ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ເຕ ຣາຊາໂນ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຖມ຺ຠນ຺ຕີຕິປິ ສນ຺ຖາຄາຣໍ. ເຕສໍ ຣາຊູນໍ ສຫ ອຕ຺ຖານຸສາສນໍ ອຄາຣນ຺ຕິປິ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ຄຓຣາຊາໂນ ຫິ ເຕ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ຈໍ ເອກສ຺ສ ວເສນ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຉນ຺ໂທ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຫ ອຕ຺ຖານຸສາສນໍ ອຄາຣນ຺ຕິປິ ສນ຺ຖາຄາຣ’’ນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປເນເຕ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ກສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ວປິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ຆຣາວາສກິຈ຺ຈານິ ສມ຺ມນ຺ຕຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ທໍ ຆຣາວາສໍ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຖຣນ຺ຕີຕິປິ ສນ຺ຖາຄາຣໍ. ອຈິຣກາຣິຕໍ ໂຫຕີຕິ ກຏ຺ຐກມ຺ມ-ສິລາກມ຺ມ-ຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທິວເສນ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ອຘຸນາ ນິຏ຺ຐາປິຕໍ. ສມເຓນ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຆຣວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄຫກາເລເຍວ ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເທເວນ ວາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເກນຈິ ວາ ມນຸສ຺ສຠູເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມ, ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເທວວິມານສທິສໍ ອຕິວິຍ ມໂນຣມໍ ສສ຺ສິຣິກໍ ເກນ ປຐມໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ອສ຺ສາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ຐສ຺ສ ປຐມໍ ທິຍ຺ຍມາເນປິ ສຕ຺ຖຸໂນວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ທິຍ຺ຍມາເນປິ ສຕ຺ຖຸໂນວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາເປສ຺ສາມ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອາຄເຕ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອາຄຕເມວ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກຖາເປສ຺ສາມ, ອິຕິ ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ມຍໍ ປຈ຺ຉາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ເອວໍ ໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ເຍນ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ຕໍ ທິວສໍ ກິຣ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ກິຎ຺ຈາປິ ຣາຊກຸລານໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ໂຫຕິ ສຸປຏິຊຄ຺ຄິຕໍ, ພຸທ຺ຘາຣຫໍ ປນ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ນາມ ອຣຎ຺ຎຊ຺ຌາສຍາ ອຣຎ຺ຎາຣາມາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວເສຍ຺ຍຸໍ ວາ ໂນ ວາ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ມນໍ ຊານິຕ຺ວາວ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມາຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອິທານິ ປນ ມນໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເປຕຸກາມາ ເຍນ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ສພ຺ພເມວ ສນ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕໍ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ. ສພ຺ພປຐມໍ ຕາວ ‘‘ໂຄມຍໍ ນາມ ສພ຺ພມງ຺ຄເລສຸ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຸຘາປຣິກມ຺ມກຕມ຺ປິ ຠູມິໍ ອລ຺ລໂຄມເຍນ ໂອປຸຎ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປຣິສຸກ຺ຂຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຍຖາ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປທໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ເຘຫິ ລິມ຺ປາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ນານາວຓ຺ເຓ ກຏສາຣເກ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ມຫາປິຏ຺ຐິກໂກຊວເກ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣກ-ອສ຺ສຕ຺ຖຣກ-ສີຫຕ຺ຖຣກ-ພ຺ຍຄ຺ຆຕ຺ຖຣກ-ຈນ຺ທຕ຺ຖຣກ-ສູຣິຍຕ຺ຖຣກ-ຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣກາທີຫິ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ອຕ຺ຖຣເຓຫິ ສນ຺ຖຣິຕພ຺ພກຍຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ໂພກາສໍ ສນ຺ຖຣາເປສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາຕິ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ຕາວ ມງ຺ຄລຕ຺ຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາຣຫໍ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ມຸທຸກຎ຺ຈ ມໂນຣມຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ, ຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ໂລຫິຕກໍ ມນຸຎ຺ຎທສ຺ສນໍ ອຸປຘານໍ ອຸປທຫິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຕາຣກວິຈິຕ຺ຕໍ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘທາມປຸປ຺ຜທາມປຕ຺ຕທາມາທີຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຏ຺ຐາເນ ປຸປ຺ຜຊາລໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕິໍສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ປຏສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກປີຐ-ອປສ຺ສຍປີຐ-ມຸຓ຺ຑປີຐານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ເສຕປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ປາຈີນຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາປິຏ຺ຐິກໂກຊວເກ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຫໍສໂລມາທິປູຣິຕານິ ອຸປຘານານິ ຐປາເປສຸໍ ‘‘ເອວໍ ອກິລມມານາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອຸທກມຓິກນ຺ຕິ ມຫາກຸຈ຺ຉິກໍ ອຸທກຈາຏິໍ. ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ຠຄວາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຈ ຍຖາຣຸຈິຍາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ໂຘວິສ຺ສນ຺ຕິ ປາເທ ວາ, ມຸຂໍ ວາ ວິກ຺ຂາເລສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ມຓິວຓ຺ຓສ຺ສ ອຸທກສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ວາສຕ຺ຖາຍ ນານາປຸປ຺ຜານິ ເຈວ ອຸທກວາສຈຸຓ຺ຓານິ ຈ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກທລິປຓ຺ເຓຫິ ປິທຫິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປສຸໍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ເຕລປ຺ປທີປໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ຣຊຕສຸວຓ຺ຓາທິມຍທຓ຺ຑາສຸ ທີປິກາສຸ ໂຍນກຣູປກິຣາຕຣູປກາທີນໍ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິມຍກປລ຺ລກາທີສຸ ຈ ເຕລປ຺ປທີປໍ ຊລຍິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເຕ ສກ຺ຍຣາຊາໂນ ນ ເກວລໍ ສນ຺ຖາຄາຣເມວ, ອຖ ໂຂ ໂຍຊນາວຏ຺ເຏ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນຄຣວີຖິໂຍປິ ສມ຺ມຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຘເຊ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາເຣສຸ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຈ ກທລິໂຍ ຈ ຐປາເປຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ທີປມາລາທີຫິ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາຣກໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຂີຣປາຍເກ ທາຣເກ ຂີຣໍ ປາເຍຖ, ທຫເຣ ກຸມາເຣ ລຫຸໍ ລຫຸໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຍາເປຖ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ອຊ຺ຊ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວສິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອປ຺ປສທ຺ທກາມາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ທຓ຺ຑທີປິກາ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກິຣ ກາເລ ອາໂຣຈິເຕ ຠຄວາ ລາຂາຣເສນ ຕິນ຺ຕຣຕ຺ຕໂກວິຬາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ກຕ຺ຕຣິຍາ ປທຸມໍ ກນ຺ຕນ຺ໂຕ ວິຍ ສໍວິຘາຍ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາມງ຺ເຄນ ປທຸມກລາປໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາສສ຺ສິຣິກໍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລນ ຄຊກຸມ຺ຠໍ ປຣິໂຍນທ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຕນສຕຸພ຺ເພເຘ ສຸວຓ຺ຓຄ຺ຆິເກ ປວາຬຊາລໍ ຂິປມາໂນ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິເຍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລກຎ຺ຈຸກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓວລາຫເກນ ປຏິຈ຺ຉາທຍມາໂນ ວິຍ ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ສຸປກ຺ກລາຂາຣສໍ ປຣິສິຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາຍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ສຈກ຺ກວາຬສິເນຣຸຍຸຄນ຺ຘຣໍ ມຫາປຖວິໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘປລ຺ລວສມານວຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕວຣປໍສຸກູລໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິ ກຎ຺ຈນຄຸຫໂຕ ສີໂຫ ວິຍ ອຸທຍປພ຺ພຕກູຏໂຕ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ຈ. ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປນ ຄນ຺ຘກຸຏິປມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖສ຺ສ ກາຍໂຕ ເມຆມຸເຂຫິ ວິຊ຺ຊຸກລາປາ ວິຍ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາປຣິເສກມຎ຺ຊຣິປຕ຺ຕປຸປ຺ຜຜລວິຏເປ ວິຍ ອາຣາມຣຸກ຺ເຂ ກຣິໍສຸ. ຕາວເທວ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣສິ. ເຕ ປນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ເອວຣູປາ ອເຫສຸໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ປວິວິຕ຺ຕາ ອສໍສຏ຺ຐາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ວຕ຺ຕາໂຣ ວຈນກ຺ຂມາ ໂຈທກາ ປາປຄຣຫີ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາຕິ. ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣຕ຺ຕປທຸມສຓ຺ຑມຊ຺ຌຄຕາ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓນາວາ ປວາຬເວທິກາປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປາສາໂທ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທໂຍ ມຫາເຖຣາປິ ນໍ ເມຆວຓ຺ຓໍ ປໍສຸກູລໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມຓິວມ຺ມວມ຺ມິກາ ວິຍ ມຫານາຄາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ ວນ຺ຕຣາຄາ ຠິນ຺ນກິເລສາ ວິຊຏິຕຊຏາ ຉິນ຺ນພນ຺ຘນາ ກຸເລ ວາ ຄເຓ ວາ ອລຄ຺ຄາ.

ອິຕິ ຠຄວາ ສຍໍ ວີຕຣາໂຄ ວີຕຣາເຄຫິ, ວີຕໂທໂສ ວີຕໂທເສຫິ, ວີຕໂມໂຫ ວີຕໂມເຫຫິ, ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ນິຕ຺ຕຓ຺ເຫຫິ, ນິກ຺ກິເລໂສ ນິກ຺ກິເລເສຫິ, ສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ພຫຸສ຺ສຸຕພຸທ຺ເຘຫິ ປຣິວາຣິໂຕ, ປຕ຺ຕປຣິວາຣິຕໍ ວິຍ ເກສຣໍ, ເກສຣປຣິວາຣິຕາ ວິຍ ກຓ຺ຓິກາ, ອຏ຺ຐນາຄສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ, ນວຸຕິຫໍສສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ຫໍສຣາຊາ, ເສນງ຺ຄປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ, ມຣຸຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ພ຺ຣຫ຺ມຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຫາຣິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ຕາຣາຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ, ອສເມນ ພຸທ຺ຘເວເສນ ອປຣິມາເຓນ ພຸທ຺ຘວິລາເສນ ກປິລວຕ຺ຖຸຄມນມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ອຖສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມີ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ, ວາມຫຕ຺ຖໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມີ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຸປຣິ ເກສນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພເກສາວຕ຺ເຕຫິ ໂມຣຄີວວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມີ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຄນຕເລ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຫຏ຺ຐາ ປາທຕເລຫິ ປວາຬວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມີ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຆນປຖວິຍໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເອວໍ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິຫຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິຊ຺ໂຊຕມານາ ວິປ຺ຜນ຺ທມານາ ກຎ຺ຈນທຓ຺ຑທີປິກາຫິ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທຊາລາ ວິຍ ຈາຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມຆໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາ ວິຍ ວິຘາວິໍສຸ. ສພ຺ພທິສາຠາຄາ ສຸວຓ຺ຓຈມ຺ປກປຸປ຺ເຜຫິ ວິກິຣິຍມານາ ວິຍ, ສຸວຓ຺ຓຆຏາ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາຫິ ສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ, ປສາຣິຕສຸວຓ຺ຓປຏປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິຍ, ເວຣມ຺ຠວາຕສມຸຏ຺ຐິຕກິໍສຸກກຓິກາຣປຸປ຺ຜຈຸຓ຺ຓສໂມກິຓ຺ຓາ ວິຍ ວິປ຺ປກິຣິໍສຸ.

ຠຄວໂຕປິ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນພ຺ຍາມປ຺ປຠາທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓສມຸຊ຺ຊລໍ ສຣີຣໍ ສມຸຄ຺ຄຕຕາຣກໍ ວິຍ ຄຄນຕລໍ, ວິກສິຕມິວ ປທຸມວນໍ, ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ໂລ ວິຍ ໂຍຊນສຕິໂກ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ, ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສູຈນ຺ທານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສສູຣິຍານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສິຣິຍາ ສິຣິໍ ອຠິຠວມານໍ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ, ຍຖາ ຕໍ ທສຫິ ປາຣມີຫິ ທສຫິ ອຸປປາຣມີຫິ ທສຫິ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີຫິ ສຸປູຣິຕາຫິ ສມຕິໍສປາຣມິຕາຫິ ອລງ຺ກຕໍ. ກປ຺ປສຕສຫສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ທິນ຺ນທານໍ ຣກ຺ຂິຕສີລໍ ກຕກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ໂອສຣິຕ຺ວາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ຐານໍ ອລຠມານໍ ສມ຺ພາຘປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ນາວາສຫສ຺ສຠຓ຺ຑໍ ເອກນາວໍ ອາໂຣປນກາໂລ ວິຍ, ສກຏສຫສ຺ສຠຓ຺ຑໍ ເອກສກຏໍ ອາໂຣປນກາໂລ ວິຍ, ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ນທີນໍ ໂອຆສ຺ສ ສມ຺ຠິຊ຺ຊ ມຸຂທ຺ວາເຣ ເອກໂຕ ຣາສີຠູຕກາໂລ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ.

ອິມາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ໂອຠາສມານສ຺ສາປິ ຈ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ອເນການິ ທຓ຺ຑທີປິກສຫສ຺ສານິ ອຸກ຺ຂິປິໍສຸ. ຕຖາ ປຈ຺ຉໂຕ. ວາມປສ຺ເສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ. ຊາຕິກຸສຸມຈມ຺ປກວນມລ຺ລິກຣຕ຺ຕຸປ຺ປລນີລຸປ຺ປລມກຸລສິນ຺ທຸວາຣປຸປ຺ຜານິ ເຈວ ນີລປີຕາທິວຓ຺ຓສຸຄນ຺ຘຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓານິ ຈ ຈາຕຸທ຺ທີປິກເມຆວິສ຺ສຏ຺ໂຐທກວຸຏ຺ຐິໂຍ ວິຍ ວິປ຺ປກິຣິໍສຸ. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍນິຄ຺ໂຆສາ ເຈວ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸຓປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຖຸຕິໂຆສາ ຈ ສພ຺ພທິສາ ປູຣຍິໍສຸ. ເທວມນຸສ຺ສນາຄສຸປຓ຺ຓຄນ຺ຘພ຺ພຍກ຺ຂາທີນໍ ອກ຺ຂີນິ ອມຕປານໍ ວິຍ ລຠິໍສຸ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ປທສຫສ຺ເສນ ຄມນວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ມຸຂມຕ຺ຕໍ –

‘‘ເອວໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ, ກມ຺ປຍນ຺ໂຕ ວສຸນ຺ຘຣໍ;

ອເຫຐຍນ຺ໂຕ ປາຓານິ, ຍາຕິ ໂລກວິນາຍໂກ.

ທກ຺ຂິຓໍ ປຐມໍ ປາທໍ, ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ນຣາສໂຠ;

ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສິຣິສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສຠເຕ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ.

ຄຈ຺ຉໂຕ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ, ເຫຏ຺ຐາ ປາທຕລໍ ມຸທຸ;

ສມໍ ສມ຺ຜຸສເຕ ຠູມິໍ, ຣຊສາ ນຸປລິປ຺ປຕິ.

ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອຸນ຺ນມຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂລກນາຍເກ;

ອຸນ຺ນຕຎ຺ຈ ສມໍ ໂຫຕິ, ປຖວີ ຈ ອເຈຕນາ.

ປາສາຓາ ສກ຺ຂຣາ ເຈວ, ກຖລາ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາ;

ສພ຺ເພ ມຄ຺ຄາ ວິວຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂລກນາຍເກ.

ນາຕິທູເຣ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ນຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຈ ນິກ຺ຂິປໍ;

ອຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ອຸໂຠ ຊາຓູ ຈ ໂຄປ຺ຜເກ.

ນາຕິສີຆໍ ປກ຺ກມຕິ, ສມ຺ປນ຺ນຈຣໂຓ ມຸນິ;

ນ ຈາຕິສຓິກໍ ຍາຕິ, ຄຈ຺ຉມາໂນ ສມາຫິໂຕ.

ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຈ ຕິຣິຍໍ, ທິສຎ຺ຈ ວິທິສໍ ຕຖາ;

ນ ເປກ຺ຂມາໂນ ໂສ ຍາຕິ, ຍຸຄມຕ຺ຕມ຺ຫິ ເປກ຺ຂຕິ.

ນາຄວິກ຺ກນ຺ຕຈາໂຣ ໂສ, ຄມເນ ໂສຠເຕ ຊິໂນ;

ຈາຣຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ ໂລກຄ຺ໂຄ, ຫາສຍນ຺ໂຕ ສເທວເກ.

ອຸຬຸຣາຊາວ ໂສຠນ຺ໂຕ, ຈຕຸຈາຣີວ ເກສຣີ;

ໂຕສຍນ຺ໂຕ ພຫູ ສຕ຺ເຕ, ປຸຣໍ ເສຏ຺ຐໍ ອຸປາຄມີ’’ຕິ.

ວຓ຺ຓກາໂລ ນາມ ກິເຣສ, ເອວໍວິເຘສຸ ກາເລສຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຣີຣວຓ຺ເຓ ວາ ຄຸຓວຓ຺ເຓ ວາ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຖາໂມເຍວ ປມາຓໍ ຈຸຓ຺ຓິຍປເທຫິ ວາ ຄາຖາພນ຺ເຘນ ວາ ຍຕ຺ຕກໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທຸກ຺ກຖິຕນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອປ຺ປມາຓວຓ຺ຓາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ພຸທ຺ຘາປິ ອນວເສສໂຕ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາຕິ. ອິມິນາ ສິຣິວິລາເສນ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ຕໍ ສກ຺ຍຣາຊປຸຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕນ ຊເນນ ຄນ຺ຘຘູມວາສຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ປູຊຍມາໂນ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ປາວິສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ເອວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຈວ ອຸປາສການຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປລິເວຐິເຕ ປີເຐ ຐປິຕຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓຆນປຏິມາ ວິຍ ອຕິວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂປຣາຓານໍ ວຓ຺ຓຠຓນມຄ຺ໂຄ –

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວານ ມຓ຺ຑລມາຬໍ, ນາຄວິກ຺ກນ຺ຕຈຣໂຓ;

ໂອຠາສຍນ຺ໂຕ ໂລກຄ຺ໂຄ, ນິສີທິ ວຣມາສເນ.

ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ໂນ ນຣທມ຺ມສາຣຖິ,

ເທວາຕິເທໂວ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂໂຓ;

ພຸທ຺ຘາສເນ ມຊ຺ຌຄໂຕ ວິໂຣຈຕິ,

ສຸວຓ຺ຓເນກ຺ຂໍ ວິຍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ.

ເນກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ;

ວິໂຣຈຕິ ວີຕມໂລ, ມຓິເວໂຣຈໂນ ຍຖາ.

ມຫາສາໂລວ ສມ຺ຜຸລ຺ໂລ, ເນຣຸຣາຊາວລງ຺ກໂຕ;

ສຸວຓ຺ຓຍູປສງ຺ກາໂສ, ປທຸໂມ ໂກກນໂທ ຍຖາ.

ຊລນ຺ໂຕ ທີປຣຸກ຺ໂຂວ, ປພ຺ພຕຄ຺ເຄ ຍຖາ ສິຂີ;

ເທວານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ໂຕວ, ສພ຺ພຜຸລ຺ໂລ ວິໂຣຈຖາ’’ຕິ.

ກາປິລວຕ຺ຖເວ ສກ຺ເຍ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມີ ກຖາ ນາມ ສນ຺ຖາຄາຣອນຸໂມທນປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ປກິຓ຺ຓກກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຖໂວຊໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາຊມ຺ພຸໍ ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຍຊນິກໍ ມຘຸຠຓ຺ຑໍ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕນ ປີເຬຕ຺ວາ ມຘຸປານໍ ປາຍມາໂນ ວິຍ ກາປິລວຕ຺ຖວານໍ ສກ຺ຍານໍ ຫິຕສຸຂາວຫໍ ປກິຓ຺ຓກກຖໍ ກເຖສິ. ‘‘ອາວາສທານໍ ນາເມຕໍ ມຫາຣາຊ ມຫນ຺ຕໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາວາໂສ ມຍາ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ມຍາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຈ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ປນ ຘມ຺ມຣຕເນນ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ເຍວາຕິ ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ອາວາສທານສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິນ຺ເນ ສພ຺ພທານໍ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ຠູມຏ຺ຐກປຓ຺ຓສາລາຍ ວາ ສາຂາມຓ຺ຑປສ຺ສ ວາປິ ອານິສໍໂສ ນາມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ນານານຍວິຈິຕ຺ຕໍ ພຫຸໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ –

‘‘ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ ປຏິຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ວາຬມິຄານິ ຈ;

ສຣີສເປ ຈ ມກເສ, ສິສິເຣ ຈາປິ ວຸຏ຺ຐິໂຍ.

ຕໂຕ ວາຕາຕໂປ ໂຆໂຣ, ສຎ຺ຊາໂຕ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ;

ເລຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈ, ຌາຍິຕຸຎ຺ຈ ວິປສ຺ສິຕຸໍ.

ວິຫາຣທານໍ ສງ຺ຆສ຺ສ, ອຄ຺ຄໍ ພຸທ຺ເຘນ ວຓ຺ຓິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ.

ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ເຕສໍ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ.

ທເທຍ຺ຍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ເຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາປນູທນໍ;

ຍໍ ໂສ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍ, ປຣິນິພ຺ພາຕິ ອນາສໂວ’’ຕິ. (ຈູຬວ. ໒໙໕) –

ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ອາວາເສ ອານິສໍໂສ, ອຍມ຺ປິ ອານິສໍໂສຕິ ພຫຸເທວຣຕ຺ຕິໍ ອຕິເຣກຕຣໍ ທິຍຑ຺ຒຍາມໍ ອາວາສານິສໍສກຖໍ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ອິມາ ຄາຖາວ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ, ປກິຓ຺ຓກຘມ຺ມເທສນາ ປນ ສງ຺ຄຫໍ ນ ອາໂຣຫຕິ. ສນ຺ທສ຺ເສສີຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຘມ຺ມກຖໍ ກຖາເປຕຸກາໂມ ຊານາເປສິ. ອຖ ກສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານມຫາກສ຺ສປາທີສຸ ອສີຕິມຫາເຖເຣສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ຠຄວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠາຣມກາສີຕິ. ປຣິສຊ຺ຌາສຍວເສນ. ອາຍສ຺ມາ ຫິ ອານນ຺ໂທ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອຄ຺ໂຄ, ປໂຫສິ ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕຸນ຺ຕິ ສາກິຍມຓ຺ຑເລ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ. ຕສ຺ສ ສກ຺ຍຣາຊູຫິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຘມ຺ມກຖາ ສຸຕປຸພ຺ພາ, ໂອໂຣຘາ ປນ ເນສໍ ນ ຍຖາຣຸຈິຍາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ຠຄວາ ອປ຺ປໍເຍວ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ຐສ຺ສ ອານນ຺ທສ຺ສ ຠາຣໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ຠຄວາ ຕສ຺ເສວ ຠາຣມກາສິ.

ເສໂຂ ປາຏິປໂທຕິ ປຏິປນ຺ນໂກ ເສຂສມໂຓ. ໂສ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຏິຠາຕຸ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ, ຕສ຺ສ ປຏິປທໍ ເທເສຫີຕິ ປຏິປທາຍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ອິມໍ ປຏິປທໍ ນິຍເມສິ? ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ. ອິເມ ຕາວ ສກ຺ຍາ ມງ຺ຄລສາລາຍ ມງ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ ວຑ຺ຒິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ເສຂປຏິປທາ ມຍ຺ຫໍ ສາສເນ ມງ຺ຄລປຏິປທາ ວຑ຺ຒມານກປຏິປທາຕິປິ ອິມໍ ປຏິປທໍ ນິຍເມສິ. ຕສ຺ສຎ຺ຈ ປຣິສຕິ ເສຂາວ ພຫູ ນິສິນ຺ນາ, ເຕ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘຏ຺ຐາເນ ກຖີຍມາເນ ອກິລມນ຺ຕາວ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສນ຺ຕີຕິປິ ອິມໍ ປຏິປທໍ ນິຍເມສິ. ອາຍສ຺ມາ ຈ ອານນ຺ໂທ ເສຂປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕວ, ໂສ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ເຘ ປຈ຺ຈກ຺ຂຏ຺ຐາເນ ກເຖນ຺ໂຕ ອກິລມນ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິປິ ອິມໍ ປຏິປທໍ ນິຍເມສິ. ເສຂປຏິປທາຍ ຈ ຕິສ຺ໂສປິ ສິກ຺ຂາ ໂອສຏາ, ຕຕ຺ຖ ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ ກຖິຕາຍ ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ ກຖິຕເມວ ໂຫຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ກຖິຕາຍ ສກລໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ ກຖິຕາຍ ສກລໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ, ອານນ຺ໂທ ຈ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຕິປິຏກຘໂຣ, ໂສ ປໂຫຕິ ຕີຫິ ປິຏເກຫິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ກເຖຕຸໍ, ເອວໍ ກຖິເຕ ສກ຺ຍານໍ ມງ຺ຄລເມວ ວຑ຺ຒິເຍວ ຠວິສ຺ສຕີຕິປິ ອິມໍ ປຏິປທໍ ນິຍເມສິ.

ປິຏ຺ຐິ ເມ ອາຄິລາຍຕີຕິ ກສ຺ມາ ອາຄິລາຍຕິ? ຠຄວໂຕ ຫິ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ປຘານໍ ປທຫນ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ກາຍທຸກ຺ຂໍ ອໂຫສິ, ອຖສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ມຫລ຺ລກກາເລ ປິຏ຺ຐິວາໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອກາຣຓໍ ວາ ເອຕໍ. ປໂຫຕິ ຫິ ຠຄວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ເອກມ຺ປິ ທ຺ເວປິ ສຕ຺ຕາເຫ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕຸໍ. ສນ຺ຖາຄາຣສາລໍ ປນ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖ ປາທໂຘວນຏ຺ຐານໂຕ ຍາວ ຘມ຺ມາສນາ ອຄມາສິ, ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ຄມນໍ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ. ຘມ຺ມາສນໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຖກໍ ຐຕ຺ວາ ນິສີທິ, ເອຕ຺ຕເກ ຐານໍ. ທິຍຑ຺ຒຍາມໍ ຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິ, ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ນິສຊ຺ຊາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ. ອິທານິ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ໂຖກໍ ນິປນ຺ເນ ສຍນໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຸປາທິນ຺ນກສຣີຣຎ຺ຈ ນາມ ‘‘ໂນ ອາຄິລາຍຕີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ຈິຣໍ ນິສຊ຺ຊາຍ ສຎ຺ຊາຕໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ອາຄິລາຍນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາຕິ ສນ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ກິຣ ເອກປສ຺ເສ ເຕ ຣາຊາໂນ ປຏ຺ຏສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓ-ຕາຣກ-ຄນ຺ຘມາລາ-ທາມປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕລປ຺ປທີປໍ ອາໂຣປຍິໍສຸ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມາສນໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມນ຺ໂຕ ອິຘ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂນ ອິມໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ຠຄວຕາ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕເທວ ສນ຺ຘາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ ວຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ.

໒໓. ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ໂສ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຕສ຺ສໍ ປຣິສຕິ ເຊຏ຺ຐໂກ ປາໂມກ຺ໂຂ, ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄຫິເຕ ເສສປຣິສາ ສງ຺ຄຫິຕາວ ໂຫຕີຕິ ເຖໂຣ ຕເມວ ອາມນ຺ເຕສິ. ສີລສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ສມ຺ປນ຺ນສີໂລ ປຣິປຸຓ຺ຓສີໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ຘມ຺ເມຫີຕິ ສຸນ຺ທຣຘມ຺ເມຫິ, ສຕໍ ວາ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ເມຫິ.

໒໔. ກຖຎ຺ຈ ມຫານາມາຕິ ອິມິນາ ເອຕ຺ຕເກນ ຐາເນນ ເສຂປຏິປທາຍ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸກາໂມ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນຕິອາທີນິ ‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖາ’’ຕິ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ຕາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໒໕. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນາຕິອາທີສຸ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ຫິຣິຍິຕພ຺ພານິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິ ຫິຣິຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປນິທ຺ເທເສ ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ເຫຕຸຠູເຕຫິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ຠາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍ ອໂນສກ຺ກິຕມານໂສ. ປຫານາຍາຕິ ປຫານຕ຺ຖາຍ. ອຸປສມ຺ປທາຍາຕິ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ. ຖາມວາຕິ ວີຣິຍຖາເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມຕິ ຖິຣປຣກ຺ກໂມ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອໂນໂຣປິຕຘຸໂຣ ອໂນສກ຺ກິຕວີຣິໂຍ. ປຣເມນາຕິ ອຸຕ຺ຕເມນ. ສຕິເນປກ຺ເກນາຕິ ສຕິຍາ ຈ ນິປກຠາເວນ ຈ. ກສ຺ມາ ປນ ສຕິຠາຊນິເຍ ປຎ຺ຎາ ອາຄຕາຕິ? ສຕິຍາ ພລວຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ປຎ຺ຎາວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫິ ສຕິ ທຸພ຺ພລາ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ພລວຕີຕິ.

ຈິຣກຕມ຺ປີຕິ ອຕ຺ຕນາ ວາ ປເຣນ ວາ ກາເຍນ ຈິຣກຕໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕາທິ ອສີຕິ ມຫາວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິປູຣຓໍ. ຈິຣຠາສິຕມ຺ປີຕິ ອຕ຺ຕນາ ວາ ປເຣນ ວາ ວາຈາຍ ຈິຣຠາສິຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸທ຺ທິສນ-ອຸທ຺ທິສາປນ-ຘມ຺ໂມສາຣຓ-ຘມ຺ມເທສນາ-ອຸປນິສິນ຺ນກຖາ-ອນຸໂມທນິຍາທິວເສນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ. ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເຍນ ຈິຣກເຕ ‘‘ກາໂຍ ນາມ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຈິຣຠາສິເຕ ວາຈາ ນາມ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຣູປໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐາປິກາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ອຣູປໍ. ອິຕິ ອິເມ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວໍ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ ສຣຕິ ເຈວ ອນຸສ຺ສຣຕິ ຈ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ຫິ ສຕິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເອສ ສກິມ຺ປິ ສຣເຓນ ສຣິຕາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣເຓນ ອນຸສ຺ສຣິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍວຍຄາມິນິຍາ ອຸທຍຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຍ. ອຣິຍາຍາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ຈ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ຈ ກິເລເສຫິ ອາຣກາ ຐິຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ. ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ເຈວ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຈ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ. ນິພ຺ເພຘິກາຍາຕິ ສາເຍວ ນິພ຺ພິຊ຺ຌນໂຕ ນິພ຺ເພຘິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ນິພ຺ເພຘິກາ. ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ຕທງ຺ຄວເສນ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປຏິລາຠສໍວຕ຺ຕນໂຕ ຈາຕິ ວິປສ຺ສນາ ‘‘ນິພ຺ເພຘິກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາຕິ ອິຘາປິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ‘‘ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ເຂປຍມານາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນີ ນາມ. ວິປສ຺ສນາ ຕທງ຺ຄວເສນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ກິເລສທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ເຂປຍມານາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນີ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ ວາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປຏິລາຠສໍວຕ຺ຕນໂຕ ເອສາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໖. ອຠິເຈຕສິການນ຺ຕິ ອຠິຈິຕ຺ຕໍ ເສຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ສິຕານໍ ນິສ຺ສິຕານໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານນ຺ຕິ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓ ສຸຂປຏິລາຠເຫຕູນໍ. ນິກາມລາຠີຕິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕາ. ອກິຈ຺ຉລາຠີຕິ ນິທຸກ຺ຂລາຠີ. ອກສິຣລາຠີຕິ ວິປຸລລາຠີ. ປຄຸຓຠາເວນ ເອໂກ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ສມາຘິປາຣິປນ຺ຖິກຘມ຺ເມ ປນ ອກິລມນ຺ໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອນິຈ຺ຉາຍ ຂິປ຺ປເມວ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອຍໍ ກິຈ຺ຉລາຠີ ກສິຣລາຠີ ນາມ. ເອໂກ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຈ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ສມາຘິປາຣິປນ຺ຖິກຘມ຺ເມ ຈ ອກິລມນ຺ໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ໂສ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທວເສເນວ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອຍໍ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ ນາມ.

໒໗. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫານາມ ອຣິຍສາວໂກ ເສໂຂ ປາຏິປໂທຕິ ມຫານາມ ອຣິຍສາວໂກ ເສໂຂ ປາຏິປໂທ ວິປສ຺ສນາຄພ຺ຠາຍ ວຑ຺ຒມານກປຏິປທາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອປຸຈ຺ຈຓ຺ຑຕາຍາຕິ ອປູຕິອຓ຺ຑຕາຍ. ຠພ຺ໂພ ອຠິນິພ຺ຠິທາຍາຕິ ວິປສ຺ສນາທິຎາຓປ຺ປເຠທາຍ ຠພ຺ໂພ. ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄາຍ. ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສາຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ໂຍຄກ຺ເຂໂມ ນາມ, ຕທຠິຄມາຍ ຠພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍາ ປນາຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖໍ ອຸປມາ ອາຫຏາ, ສາ ເຈໂຕຂິລສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ເຑສຸ ຕິວິຘກິຣິຍກຣຓໍ ວິຍ ຫິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິປນ຺ນຣເສຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕຠາໂວ’’ຕິ ຍໍ ເອວໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ອາຄຕໍ, ຕໍ ອິຘ ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິອາທິວຈນໂຕ ‘‘ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ເຑສຸ ຕິວິຘກິຣິຍກຣຓໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕາທີຫິ ປນ຺ນຣເສຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠາໂວ’’ຕິ. ເອວໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

໒໘. ອິມໍເຍວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອິມໍ ປຐມາທິຊ຺ຌາເນຫິ ອສທິສໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ. ປຐມາຠິນິພ຺ຠິທາຕິ ປຐໂມ ຎາຓເຠໂທ. ທຸຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉາປໂກ ປນ ເອກວາຣໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ເອກວາຣໍ ອຓ຺ຑໂກສໂຕຕິ ທ຺ເວ ວາເຣ ຊາຍຕິ. ອຣິຍສາວໂກ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ຕາໂຍ ວາເຣ ຊາຍຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ປຐມໍ ຊາຍຕິ, ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາເຓນ ທຸຕິຍໍ ຊາຍຕິ, ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອາສວກ຺ຂຍຎາເຓນ ຕຕິຍໍ ຊາຍຕິ.

໒໙. ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ຈຣຓສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ສີລໍ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຣຓໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຣຓໍ ນາມ ພຫຸ ອເນກວິຘໍ, ສີລາທໂຍ ປນ຺ນຣສຘມ຺ມາ, ຕຕ຺ຖ ອິທມ຺ປິ ເອກໍ ຈຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທຕ຺ໂຖ ປນ ຈຣຕິ ເຕນ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຈຣຓໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ວິຊ຺ຊາຍາຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ຕສ຺ສ ວິຊ຺ຊາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຊ຺ຊາ ນາມ ພຫຸ ອເນກວິຘາ, ວິປສ຺ສນຎາຓາທີນິ ອຏ຺ຐ ຎາຓານິ, ຕຕ຺ຖ ອິທມ຺ປິ ຎາຓໍ ເອກາ ວິຊ຺ຊາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ປທຕ຺ໂຖ ປນ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເອຕາຍ ຊານາຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ວິຊ຺ຊາສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຕິປີຕິ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ວິຊ຺ຊາສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຕິປິ. ຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຕິປີຕິ ປຎ຺ຈທສຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຕິປິ. ຕທຸຠເຍນ ປນ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຕິປີຕິ.

໓໐. ສນງ຺ກຸມາເຣນາຕິ ໂປຣາຓກກຸມາເຣນ, ຈິຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຸມາໂຣຕິ ປຎ຺ຎາເຕນ. ໂສ ກິຣ ມນຸສ຺ສປເຖ ປຎ຺ຈຈູຬກກຸມາຣກກາເລ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ໂສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ, ຕສ຺ມາ ຕາທິເສເນວ ອຕ຺ຕຠາເວນ ຈຣຕິ, ເຕນ ນໍ ສນງ຺ກຸມາໂຣຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ຊເນຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຊນິຕສ຺ມິໍ, ປຊາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣິໂນຕິ ເຍ ຊເນຕສ຺ມິໍ ໂຄຕ຺ຕໍ ປຏິສຣນ຺ຕິ ‘‘ອຫໍ ໂຄຕໂມ, ອຫໍ ກສ຺ສໂປ’’ຕິ, ເຕສຸ ໂລເກ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣີສຸ ຂຕ຺ຕິໂຍ ເສຏ຺ໂຐ. ອນຸມຕາ ຠຄວຕາຕິ ມມ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ເທສິຕາຕິ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ເຕ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ‘‘ອຫມ຺ປິ, ອມ຺ພຏ຺ຐ, ເອວໍ ວທາມິ –

‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ, ເຍ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣິໂນ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມານຸເສ’ຕິ’’. (ທີ. ນິ. ໑.໒໗໗) –

ເອວໍ ຠາສນ຺ເຕນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ອນຸໂມທິຕາ. ສາຘຸ ສາຘຸ ອານນ຺ທາຕິ, ຠຄວາ ກິຣ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິທ຺ທໍ ອໂນກ຺ກມນ຺ໂຕວ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອານນ຺ເທນ ເສຂປຏິປທາຍ ກູຏໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປນ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຊິນຠາສິຕໍ ນາມ ຊາຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ເສຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ໂປຕລິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ໂປຕລິຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣາເປສູຕິ ອງ຺ຄາເຍວ ໂສ ຊນປໂທ, ມຫິຍາ ປນສ຺ສ ອຸຕ຺ຕເຣນ ຍາ ອາໂປ, ຕາສໍ ອວິທູຣຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣາໂປຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕຣມຫິຍາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ຍາ ອາໂປຕິ, ມຫາມຫິຍາ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ອາວິຠາວກຖາ – ອຍໍ ກິຣ ຊມ຺ພຸທີໂປ ທສສຫສ຺ສໂຍຊນປຣິມາໂຓ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ ປເທໂສ ອຸທເກນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ສມຸທ຺ໂທຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ຕິສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ມນຸສ຺ສາ ວສນ຺ຕິ. ຕິສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ຫິມວາ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຸພ຺ເພເຘນ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິໂກ ຈຕຸຣາສີຕິກູຏສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ ສນ຺ທມານປຎ຺ຈສຕນທີວິຈິຕ຺ໂຕ, ຍຕ຺ຖ ອາຍາມວິຕ຺ຖາເຣນ ເຈວ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ຈ ປຓ຺ຓາສປຓ຺ຓາສໂຍຊນາ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕປຣິມຓ຺ຑລາ ອໂນຕຕ຺ຕທໂຫ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑທໂຫ ຣຖກາຣທໂຫ ຉທ຺ທນ຺ຕທໂຫ ກຸຓາລທໂຫ ມນ຺ທາກິນີທໂຫ ສີຫປປາຕທໂຫຕິ ສຕ຺ຕ ມຫາສຣາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ເຕສຸ ອໂນຕຕ຺ຕທໂຫ ສຸທສ຺ສນກູຏໍ ຈິຕ຺ຣກູຏໍ ກາຬກູຏໍ ຄນ຺ຘມາທນກູຏໍ ເກລາສກູຏນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປພ຺ພເຕຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ສຸທສ຺ສນກູຏໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ທ຺ວິໂຍຊນສຕຸພ຺ເພຘໍ ອນ຺ໂຕວງ຺ກໍ ກາກມຸຂສຓ຺ຐານໍ ຕເມວ ສຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຈິຕ຺ຣກູຏໍ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ. ກາຬກູຏໍ ອຎ຺ຊນມຍໍ. ຄນ຺ຘມາທນກູຏໍ ສານຸມຍໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓໍ, ມູລຄນ຺ໂຘ ສາຣຄນ຺ໂຘ ເຜຄ຺ຄຸຄນ຺ໂຘ ຕຈຄນ຺ໂຘ ປປຏິກຄນ຺ໂຘ ຣສຄນ຺ໂຘ ປຕ຺ຕຄນ຺ໂຘ ປຸປ຺ຜຄນ຺ໂຘ ຜລຄນ຺ໂຘ ຄນ຺ຘຄນ຺ໂຘຕິ ອິເມຫິ ທສຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ນານປ຺ປກາຣໂອສຘສຎ຺ຉນ຺ນໍ, ກາຬປກ຺ຂອຸໂປສຖທິວເສ ອາທິຕ຺ຕມິວ ອງ຺ຄາຣໍ ຊລນ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເກລາສກູຏໍ ຣຊຕມຍໍ. ສພ຺ພານິ ສຸທສ຺ສເນນ ສມານຸພ຺ເພຘສຓ຺ຐານານິ, ຕເມວ ສຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕານິ. ຕານິ ສພ຺ພານິ ເທວານຸຠາເວນ ນາຄານຸຠາເວນ ຈ ວສ຺ສນ຺ຕິ, ນທິໂຍ ຈ ເຕສຸ ສນ຺ທນ຺ຕິ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຸທກໍ ອໂນຕຕ຺ຕເມວ ປວິສຕິ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ທກ຺ຂິເຓນ ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣນ ຕຕ຺ຖ ໂອຠາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸຊຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕເນວສ຺ສ ອໂນຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂາ ອຸທປາທິ.

ຕຕ຺ຖ ມໂນຫຣສິລາຕລານິ ນິມ຺ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປານິ ຜລິກສທິສນິມ຺ມລຸທການິ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖານິ ສຸປຏິຍຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍສຸ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຂີຓາສວາ ຈ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຈ ອິສໂຍ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ເທວຍກ຺ຂາທໂຍ ອຸຍ຺ຍານກີຬກໍ ກີຬນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ຈຕູສຸ ປສ຺ເສສຸ ສີຫມຸຂໍ ຫຕ຺ຖິມຸຂໍ ອສ຺ສມຸຂໍ ອຸສຠມຸຂນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍຫິ ຈຕສ຺ໂສ ນທິໂຍ ສນ຺ທນ຺ຕິ. ສີຫມຸເຂນ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທີຕີເຣ ສີຫາ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖິມຸຂາທີຫິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສອຸສຠາ. ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທີ ອໂນຕຕ຺ຕໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອິຕຣາ ຕິສ຺ໂສ ນທິໂຍ ອນຸປຄມ຺ມ ປາຈີນຫິມວນ຺ເຕເນວ ອມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສຕິ. ປຈ຺ຉິມທິສໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣທິສໂຕ ຈ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທິໂຍປິ ຕເຖວ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຫິມວນ຺ເຕເນວ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ເຕເນວ ຈ ອມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສນ຺ຕິ. ທກ຺ຂິຓທິສໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທີ ປນ ຕໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ອຸຊຸກໍ ປາສາຓປິຏ຺ເຐເນວ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຣິກ຺ເຂເປນ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓາ ອຸທກຘາຣາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອາກາເສນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຍຄ຺ຄເຬ ນາມ ປາສາເຓ ປຕິຕາ, ປາສາໂຓ ອຸທກຘາຣາເວເຄນ ຠິນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນປ຺ປມາຓາ ຕິຍຄ຺ຄຬາ ນາມ ໂປກ຺ຂຣຓີ ຊາຕາ, ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ກູລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຕາ. ຕໂຕ ຆນປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸມງ຺ເຄນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຎ຺ຌຸໍ ນາມ ຕິຣຈ຺ຉານປພ຺ພຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕເລ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິສທິສາ ປຎ຺ຈຘາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອໂນຕຕ຺ຕໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ອາວຏ຺ຏຄງ຺ຄາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຊຸກໍ ປາສາຓປິຏ຺ເຐນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຕຏ຺ຐາເນ ກຓ຺ຫຄງ຺ຄາຕິ, ອາກາເສນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຕຏ຺ຐາເນ ອາກາສຄງ຺ຄາຕິ, ຕິຍຄ຺ຄຬປາສາເຓ ປຎ຺ຎາສໂຍຊໂນກາເສ ຐິຕາ ຕິຍຄ຺ຄຬໂປກ຺ຂຣຓີຕິ, ກູລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຕຏ຺ຐາເນ ພຫລຄງ຺ຄາຕິ, ອຸມງ຺ເຄນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຕຏ຺ຐາເນ ອຸມງ຺ຄຄງ຺ຄາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຎ຺ຌຸໍ ນາມ ຕິຣຈ຺ຉານປພ຺ພຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຘາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປນ ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ອຈິຣວຕີ ສຣຠູ ມຫີຕິ ປຎ຺ຈຘາ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ. ເອວເມຕາ ປຎ຺ຈ ມຫານທິໂຍ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ປຠວນ຺ຕິ. ຕາສຸ ຍາ ອຍໍ ປຎ຺ຈມີ ມຫີ ນາມ, ສາ ອິຘ ມຫາມຫີຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕສ຺ສາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ຍາ ອາໂປ, ຕາສໍ ອວິທູຣຕ຺ຕາ ໂສ ຊນປໂທ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣາໂປຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິໍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣາເປສຸ ຊນປເທ.

ອາປຓໍ ນາມາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ນິຄເມ ວີສຕິ ອາປຓມຸຂສຫສ຺ສານິ ວິຠຕ຺ຕານິ ອເຫສຸໍ. ອິຕິ ໂສ ອາປຓານໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ອາປຓນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ຕສ຺ສ ຈ ນິຄມສ຺ສ ອວິທູເຣ ນທີຕີເຣ ຆນຈ຺ຉາໂຍ ຣມຓີໂຍ ຠູມິຠາໂຄ ມຫາວນສຓ຺ໂຑ, ຕສ຺ມິໍ ຠຄວາ ວິຫຣຕິ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ວສນຏ຺ຐານໍ ນ ນິຍາມິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຍນຎ຺ຎຕໂຣ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ເປເສຕ຺ວາ ເອກໂກວ ອຸປສງ຺ກມິ ໂປຕລິຍໍ ຄຫປຕິໍ ສນ຺ຘາຍ. ໂປຕລິໂຍປິ ໂຂ ຄຫປຕີຕິ ໂປຕລິໂຍຕິ ເອວໍນາມໂກ ຄຫປຕິ. ສມ຺ປນ຺ນນິວາສນປາວຸຣໂຓຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓນິວາສນປາວຸຣໂຓ, ເອກໍ ທີຆທສໍ ສາຏກໍ ນິວຕ຺ໂຖ ເອກໍ ປາຣຸໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉຕ຺ຕຸປາຫນາຫີຕິ ຉຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປາຫນາ ອາຣຸຍ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສນານີຕິ ປລ຺ລງ຺ກປີຐປລາລປີຐກາທີນິ. ອນ຺ຕມໂສ ສາຂາຠງ຺ຄມ຺ປິ ຫິ ອາສນນ຺ເຕວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຄຫປຕິວາເທນາຕິ ຄຫປຕີຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ. ສມຸທາຈຣຕີຕິ ໂວຫຣຕິ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ຕຕິຍໍ ຄຫປຕີຕິ ວຈນໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕເມຕໍ ‘‘ຕຍິທໍ, ໂຠ, ໂຄຕມາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ນຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ. ນປ຺ປຕິຣູປນ຺ຕິ ນ ສາຣຸປ຺ປໍ. ອາກາຣາຕິອາທີນິ ສພ຺ພາເນວ ກາຣຓເວວຈນານິ. ທີຆທສວຕ຺ຖຘາຣຓ-ເກສມສ຺ສຸນຂຐປນາທີນິ ຫິ ສພ຺ພາເນວ ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ຕສ຺ສ ຄິຫິຠາວໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອາກາຣາ, ຄິຫິສຓ຺ຐາເນນ ສຓ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄາ, ຄິຫິຠາວສ຺ສ ສຎ຺ຊານນນິມິຕ຺ຕຕາຍ ນິມິຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຕໍ ຄຫປຕິສ຺ສາຕິ ຍຖາ ຄຫປຕິສ຺ສ ອາກາຣລິງ຺ຄນິມິຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຕເຖວ ຕຸຍ຺ຫໍ. ເຕນ ຕາຫໍ ເອວໍ ສມຸທາຈຣາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ໂສ ເຍນ ກາຣເຓນ ຄຫປຕິວາທໍ ນາຘິວາເສຕິ, ຕໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຖາ ຫິ ປນ ເມ’’ຕິອາທິມາຫ.

ນິຍ຺ຍາຕນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍາຕິຕໍ. ອໂນວາທີ ອນຸປວາທີຕິ ‘‘ຕາຕາ, ກສຖ, ວປຖ, ວຓິປ຺ປຖໍ ປໂຍເຊຖາ’’ຕິອາທິນາ ຫິ ນເຍນ ໂອວທນ຺ໂຕ ໂອວາທີ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ນ ກສຖ, ນ ວປຖ, ນ ວຓິປ຺ປຖໍ ປໂຍເຊຖ, ກຖໍ ຊີວິສ຺ສຖ, ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ວາ ຠຣິສ຺ສຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປນ ອຸປວທນ຺ໂຕ ອຸປວາທີ ນາມ ໂຫຕິ. ອຫໍ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ຕໍ ນ ກໂຣມິ. ເຕນາຫໍ ຕຕ຺ຖ ອໂນວາທີ ອນຸປວາທີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຆາສຈ຺ຉາທນປຣໂມ ວິຫຣາມີຕິ ຆາສມຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ອຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຣມໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣາມິ, ຕໂຕ ປຣໍ ນຕ຺ຖິ, ນ ຈ ປຕ຺ເຖມີຕິ ທີເປຕິ.

໓໒. ຄິທ຺ຘິໂລໂຠ ປຫາຕພ຺ໂພຕິ ເຄຘຠູໂຕ ໂລໂຠ ປຫາຕພ຺ໂພ. ອນິນ຺ທາໂຣສນ຺ຕິ ອນິນ຺ທາຠູຕໍ ອຆຏ຺ຏນໍ. ນິນ຺ທາໂຣໂສຕິ ນິນ຺ທາຆຏ຺ຏນາ. ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉທາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວຫາໂຣຕິ ພ຺ຍວຫາຣໂວຫາໂຣປິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິປິ ວຈນມ຺ປິ ເຈຕນາປິ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂວຫາຣໍ ອຸປຊີວຕິ;

ເອວໍ ວາເສຏ຺ຐ ຊານາຫິ, ວາຓິໂຊ ໂສ ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໒.໔໕໗) –

ອຍໍ ພ຺ຍວຫາຣໂວຫາໂຣ ນາມ. ‘‘ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໑໓-໑໓໑໕) ອຍໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂວຫາໂຣ ນາມ. ‘‘ຕຖາ ຕຖາ ໂວຫຣຕິ ອປຣາມສ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໓໒) ອຍໍ ວຈນໂວຫາໂຣ ນາມ. ‘‘ອຏ຺ຐ ອຣິຍໂວຫາຣາ ອຏ຺ຐ ອນຣິຍໂວຫຣາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໖໗) ອຍໍ ເຈຕນາໂວຫາໂຣ ນາມ, ອຍມິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ຍສ຺ມາ ວາ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄິຫີຕິ ເຈຕນາ ນຕ຺ຖິ, ສມໂຓຕິ ເຈຕນາ ໂຫຕິ. ຄິຫີຕິ ວຈນໍ ນຕ຺ຖິ, ສມໂຓຕິ ວຈນໍ ໂຫຕິ. ຄິຫີຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ສມໂຓຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຄິຫີຕິ ພ຺ຍວຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ສມໂຓຕິ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ວາ ພ຺ຍວຫາໂຣ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພເປເຕ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໓໓. ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຕຸ ປາຓາຕິປາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາໂຕວ ສໍໂຍຊນໍ. ປາຓາຕິປາຕສ຺ເສວ ຫິ ເຫຕຸ ປາຓາຕິປາຕປຈ຺ຈຍາ ປາຓາຕິປາຕີ ນາມ ໂຫຕິ. ປາຓາຕິປາຕານໍ ປນ ພຫຸຕາຍ ‘‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຫໍ ປາຓາຕິປາຕພນ຺ຘນານໍ. ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອິມິນາ ອປາຓາຕິປາຕສງ຺ຂາເຕນ ກາຍິກສີລສໍວເຣນ ປຫານຕ຺ຖາຍ ສມຸຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍາຕິ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກມ຺ປິ ນາມ ຊີວິຕາ ອໂວໂຣປນກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕມຕ຺ຕໂຕປິ ໂອຣມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ. ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອວຣູເປ ນາມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕມຕ຺ຕໂຕປິ ໂອຣມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກິໍ ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ ເອວໍ ອນຸວິຈ຺ຈ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎປິ ວິຎ຺ຎູ ປຓ຺ຑິຕາ ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ສໍໂຍຊນເມຕໍ ນີວຣຓນ຺ຕິ ທສສຸ ສໍໂຍຊເນສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຈ ນີວຣເຓສຸ ອປຣິຍາປນ຺ນມ຺ປິ ‘‘ອຏ຺ຐ ນີວຣຓາ’’ຕິ ເທສນາວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຏ຺ຏພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຫິ ຫິຕປຏິຈ຺ຉາທນຏ຺ເຐນ ຈ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິປິ ນີວຣຓນ຺ຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາສວາຕິ ປາຓາຕິປາຕກາຣຓາ ເອໂກ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິຆາຕປຣິຬາຫາຕິ ວິຆາຕາ ຈ ປຣິຬາຫາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ວິຆາຕຄ຺ຄຫເຓນ ກິເລສທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ວິປາກທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ຄຫິຕໍ, ປຣິຬາຫຄ຺ຄຫເຓນປິ ກິເລສປຣິຬາໂຫ ຈ ວິປາກປຣິຬາໂຫ ຈ ຄຫິໂຕ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໔-໔໐. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປເທ ອິມິນາ ທິນ຺ນາທານສງ຺ຂາເຕນ ກາຍິກສີລສໍວເຣນ, ສຈ຺ຈວາຈາສງ຺ຂາເຕນ ວາຈສິກສີລສໍວເຣນ, ອປິສຸຓາວາຈາສງ຺ຂາເຕນ ວາຈສິກສີລສໍວເຣນ, ອຄິທ຺ຘິໂລຠສງ຺ຂາເຕນ ມານສິກສີລສໍວເຣນ, ອນິນ຺ທາໂຣສສງ຺ຂາເຕນ ກາຍິກວາຈສິກສີລສໍວເຣນ, ອໂກຘຸປາຍາສສງ຺ຂາເຕນ ມານສິກສີລສໍວເຣນ, ອນຕິມານສງ຺ຂາເຕນ ມານສິກສີລສໍວເຣນ ປຫານຕ຺ຖາຍ ສມຸຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອິເມສຸ ປນ ປເທສຸ ຕິຓສລາກມ຺ປິ ນາມ ອຸປາທາຍ ອທິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄຫຓສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອທິນ຺ນາທານມຕ຺ຕໂຕປິ ວິຣມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ. ເອວຣູເປ ນາມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອທິນ຺ນາທານມຕ຺ຕໂຕປິ ໂອຣມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກິໍ ອິມສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ ເອວໍ ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ? ຫສາເປກ຺ຂຕາຍປິ ນາມ ທວກມ຺ຍຕາຍ ວາ ມຸສາວາທໍ ອກຣຓສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ. ສພ຺ພາກາເຣນ ປິສຸຓໍ ອກຣຓສາສເນ ນາມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຄິທ຺ຘິໂລຠໍ ອກຣຓສາສເນ ນາມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ. ກກເຈນ ອງ຺ເຄສຸ ໂອກ຺ກນ຺ຕິຍມາເນສຸປິ ນາມ ປເຣສໍ ນິນ຺ທາໂຣສໍ ອກຣຓສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ. ຉິນ຺ນຂາຓຸກຓ຺ຏກາທີສຸປິ ນາມ ໂກຘຸປາຍາສໍ ອກຣຓສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ. ອຘິມານມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາມ ມານໍ ອກຣຓສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕິມານມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ. ເອວຣູເປ ນາມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕິມານມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກິໍ ອິມສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ ເອວໍ ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ອາສວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປເທ ອທິນ຺ນາທານກາຣຓາ ກາມາສໂວ ທິຏ຺ຐາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ ຕໂຍ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ມຸສາວາທກາຣຓາ ປິສຸຓາວາຈາກາຣຓາ ຈ, ຄິທ຺ຘິໂລຠກາຣຓາ ທິຏ຺ຐາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ຈ, ນິນ຺ທາໂຣສກາຣຓາ ອວິຊ຺ຊາສໂວວ, ຕຖາ ໂກຘຸປາຍາສກາຣຓາ, ອຕິມານກາຣຓາ ຠວາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ຈາຕິ ທ຺ເວວ ອາສວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ອາສວຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິເມສຸ ປນ ອຏ຺ຐສຸປິ ວາເຣສຸ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ປຸນ ອຍໍ ສງ຺ເຂປວິນິຈ຺ຉໂຍ – ປຸຣິເມສຸ ຕາວ ຈຕູສຸ ວິຣມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຉິເມສຸ ປຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ. ປາຓາຕິປາຕນິນ຺ທາໂຣສໂກຘຸປາຍາເສສຸ ຈ ເອໂກ ອວິຊ຺ຊາສໂວວ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານມຸສາວາທປິສຸຓາວາຈາສຸ ກາມາສໂວ ທິຏ຺ຐາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ, ຄິທ຺ຘິໂລເຠ ທິຏ຺ຐາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ, ອຕິມາເນ ຠວາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ, ອປາຓາຕິປາຕໍ ທິນ຺ນາທານໍ ກາຍິກໍ ສີລໍ, ອມຸສາ ອປິສຸຓໍ ວາຈສິກສີລໍ, ຐເປຕ຺ວາ ອນິນ຺ທາໂຣສໍ ເສສານິ ຕີຓິ ມານສິກສີລານິ. ຍສ຺ມາ ປນ ກາເຍນປິ ຆຏ຺ເຏຕິ ໂຣເສຕິ ວາຈາຍປິ, ຕສ຺ມາ ອນິນ຺ທາໂຣໂສ ທ຺ເວ ຐານານິ ຍາຕິ, ກາຍິກສີລມ຺ປິ ໂຫຕິ ວາຈສິກສີລມ຺ປິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີເລ ຐິຕສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສງ຺ຂາປຫານວເສນ ຄິຫິໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກາມາທີນວກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໒. ວິຕ຺ຖາຣເທສນາຍໍ ຕເມນໍ ທກ຺ໂຂຕິ ປທສ຺ສ ອຸປສຸມ຺ເຠຍ຺ຍາຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕເມນໍ ກຸກ຺ກຸຣໍ ອຸປສຸມ຺ເຠຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສມີເປ ຂິເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລນ຺ຕິ ອຸຣຏ຺ຐິໍ ວາ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ວາ ສີສຏ຺ຐິໍ ວາ. ຕຎ຺ຫິ ນິມ຺ມໍສຕ຺ຕາ ກງ຺ກລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ສຸນິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິລ຺ລິຂິຕໍ, ຍເທຕ຺ຖ ອລ຺ລີນມໍສໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ນິລ຺ລິຂິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິມຕ຺ຕເມວ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນິມ຺ມໍສ’’ນ຺ຕິ. ໂລຫິຕໍ ປນ ມກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ.

ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິເກຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ພຫຸທຸກ຺ຂາ, ອຸປາຍາສສໍກິເລເສຫິ ພຫຸປາຍາສາ. ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕສິຕາຕິ ຍາ ອຍໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາຣມ຺ມຓວເສນ ນານາສຠາວາ, ຕາເນວ ຈ ອາຣມ຺ມຓານິ ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ນານຕ຺ຕສິຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓູເປກ຺ຂາ, ຕໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸເປກ຺ຂາ, ສາ ຫິ ທິວສມ຺ປິ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ເອກສຠາວາ, ຕເທວ ເອກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາ ນາມ. ຍຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສ ໂລກາມິສູປາທານາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸເປກ຺ຂາຍໍ ຍໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ອາຄມ຺ມ ຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອປຣິເສສາ ໂລກາມິສສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາມິສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາມິສາຕິ ຈ ກາມຄຸຓາຣມ຺ມຓຉນ຺ທຣາຄາ, ຄຫຓຏ຺ເຐນ ເຕເຍວ ຈ ອຸປາທານາຕິປິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕີຕິ ຕໍ ໂລກາມິສູປາທານານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸເປກ຺ຂເມວ ວຑ຺ເຒຕິ.

໔໓. ອຸຑ຺ຑີເຍຍ຺ຍາຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອນຸປຕິຕ຺ວາຕິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ວິຕຈ຺ເຉຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ຑໍສນ຺ຕາ ຕຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ມໍສເປສິໍ ນເຂຫິ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປາເຕຍ຺ຍຸໍ.

໔໗. ຍານໍ ວາ ໂປຣິເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຸຣິສານຸຈ຺ຉວິກໍ ຍານໍ. ປວຣມຓິກຸຓ຺ຑລນ຺ຕິ ນານປ຺ປກາຣໍ ອຸຕ຺ຕມມຓິຎ຺ຈ ກຸຓ຺ຑລຎ຺ຈ. ສານິ ຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຓ຺ຑການິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

໔໘. ສມ຺ປນ຺ນຜລນ຺ຕິ ມຘຸຣຜລໍ. ອຸປປນ຺ນຜລນ຺ຕິ ຜລູປປນ຺ນໍ ພຫຸຜລໍ.

໔໙. ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ປຠສ຺ສຣໍ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ.

໕໐. ອາຣກາ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ປຖວິໂຕ ນຠໍ ວິຍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ໂອຣິມຕີຣໂຕ ປຣຕີຣໍ ວິຍ ຈ ສຸວິທູຣວິທູເຣ ອຫໍ. ອນາຊານີເຍຕິ ຄິຫິໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉທນສ຺ສ ກາຣຓໍ ອຊານນເກ. ອາຊານີຍໂຠຊນນ຺ຕິ ກາຣຓໍ ຊານນ຺ເຕຫິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ໂຠຊນໍ. ອນາຊານີຍໂຠຊນນ຺ຕິ ກາຣຓໍ ອຊານນ຺ເຕຫິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ໂຠຊນໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ໂປຕລິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຊີວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຊີວກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊີວກສ຺ສ ໂກມາຣຠຈ຺ຈສ຺ສ ອມ຺ພວເນຕິ ເອຕ຺ຖ ຊີວຕີຕິ ຊີວໂກ. ກຸມາເຣນ ຠໂຕຕິ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ. ຍຖາຫ ‘‘ກິໍ ເອຕໍ ຠເຓ ກາເກຫິ ສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓນ຺ຕິ? ທາຣໂກ ເທວາຕິ. ຊີວຕິ ຠເຓຕິ? ຊີວຕິ ເທວາຕິ. ເຕນ ຫິ ຠເຓ ຕໍ ທາຣກໍ ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ເນຕ຺ວາ ຘາຕີນໍ ເທຖ ໂປເສຕຸນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຊີວຕີຕິ ຊີວໂກຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ, ກຸມາເຣນ ໂປສາປິໂຕຕິ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈຕິ ນາມໍ ອກໍສູ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໒໘). ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາເຣນ ປນ ຊີວກວຕ຺ຖຸ ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕເມວ. ວິນິຈ຺ຉຍກຖາປິສ຺ສ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຍໍ ປນ ຊີວໂກ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠຄວໂຕ ໂທສາຠິສນ຺ນໍ ກາຍໍ ວິເຣເຈຕ຺ວາ ສີເວຍ຺ຍກໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ທຕ຺ວາ ວຕ຺ຖານຸໂມທນປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ທິວສສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທຎ຺ຈ ເວຬຸວນໍ ອຕິທູເຣ, ມຍ຺ຫໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ອມ຺ພວນໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ, ຍໍນູນາຫເມຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ວິຫາຣໍ ກາເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອມ຺ພວເນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານເລຓກຸຏິມຓ຺ຑປາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອມ຺ພວນໍ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພເຘນ ຕມ຺ພປຏ຺ຏວຓ຺ເຓນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ຈີວຣຠຕ຺ເຕນ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ນິຍ຺ຍາເຕສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຊີວກສ຺ສ ໂກມາຣຠຈ຺ຈສ຺ສ ອມ຺ພວເນ’’ຕິ.

ອາຣຠນ຺ຕີຕິ ຆາເຕນ຺ຕິ. ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ກຕໍ. ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຕໍ. ອຖ ວາ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມນ຺ຕິ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ກມ຺ມເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ມໍສໍ ‘‘ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ໂຍ ເອວຣູປໍ ມໍສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂສປິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ທາຍາໂທ ໂຫຕິ, ວຘກສ຺ສ ວິຍ ຕສ຺ສາປິ ປາຓຆາຕກມ຺ມໍ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິ. ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕກາຣຓສ຺ສ ອນຸກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາຣຓໍ ນາມ ຕິໂກຏິປຣິສຸທ຺ຘມຈ຺ຉມໍສປຣິໂຠໂຄ, ອນຸກາຣຓໍ ນາມ ມຫາຊນສ຺ສ ຕຖາ ພ຺ຍາກຣຓໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເນວ ຕໍ ກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ຕຖາ ພ຺ຍາກຣຓໍ ອນຸກາຣຓໍ. ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທຕິ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ສກາຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາໂທ ວາ ອນຸວາໂທ ວາ ວິຎ຺ຎູຫິ ຄຣຫິຕພ຺ພກາຣຓໍ ໂກຈິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ກິໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ກິໍ ສພ຺ພາກາເຣນປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ.

໕໒. ຐາເນຫີຕິ ກາຣເຓຫິ. ທິຏ຺ຐາທີສຸ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ມິຄມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມານໍ ທິຏ຺ຐໍ. ສຸຕໍ ນາມ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ມິຄມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ຄຫິຕນ຺ຕິ ສຸຕໍ. ປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ ສຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ຕທຸຠຍວິມຸຕ຺ຕປຣິສງ຺ກິຕນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວິນິຈ຺ຉໂຍ – ອິຘ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສ ຊາລວາຄຸຣາທິຫຕ຺ເຖ ຄາມໂຕ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ວິຈຣນ຺ເຕ. ທຸຕິຍທິວເສ ຈ ເນສໍ ຕໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ສມຈ຺ຉມໍສໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ເຕນ ທິຏ຺ເຐນ ປຣິສງ຺ກນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ, ເອຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກປ຺ປຕິ.

ນ ເຫວ ໂຂ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອປິຈ ສຸຓນ຺ຕິ ‘‘ມນຸສ຺ສາ ກິຣ ຊາລວາຄຸຣາທິຫຕ຺ຖາ ຄາມໂຕ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍທິວເສ ຈ ເນສໍ ຕໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ສມຈ຺ຉມໍສໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ເຕນ ສຸເຕນ ປຣິສງ຺ກນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ສຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ, ເອຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກປ຺ປຕິ.

ນ ເຫວ ໂຂ ປນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນ ສຸຓນ຺ຕິ, ອປິຈ ເຕສໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຈ຺ຉມໍສໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ປຣິສງ຺ກນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ຕທຸຠຍວິມຸຕ຺ຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ. ເອຕມ຺ປິ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ກຕໍ, ປວຕ຺ຕມໍສໍ ວາ ກຕໍ, ກປ຺ປິຍເມວ ລຠິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປາທິຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກປ຺ປຕິ.

ມຕານໍ ເປຕກິຈ຺ຈຕ຺ຖາຍ ມງ຺ຄລາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ກເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ອກຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຈ ນິພ຺ເພມຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ກປ຺ປຕິ. ສເຈ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ໂຫຕິ, ເຕ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກຕຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ຊານນ຺ຕິ. ເຍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕເຣສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕເຍວ ຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍເຍວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕປິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎປິ ‘‘ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ເພ ນ ຊານນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຎ຺ຈສຸ ຫິ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ສພ຺ເພສໍ ນ ກປ຺ປຕິ.

ສເຈ ປນ ໂກຈິ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ, ໂສ ເຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກຕຠາວໍ ຊານໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ກສ຺ສາປຕ຺ຕີຕິ? ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ, ຕສ຺ສ ອຠຸຕ຺ຕຕາຍ ອນາປຕ຺ຕິ, ອິຕຣສ຺ສ ອຊານນຕາຍ. ກປ຺ປິຍມໍສສ຺ສ ຫິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕຎ຺ຈ ອຊານິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິເທສນາກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ປນ ອຊານິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ວາປິ ອາປຕ຺ຕິ ເທເສຕພ຺ພາ. ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕຎ຺ຫິ ຎຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊໂຕວ ອາປຕ຺ຕິ, ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ອຊານິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ອາປຕ຺ຕິຠີຣຸເກນ ຣູປໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນາປິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ມໍສໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ປຣິໂຠຄກາເລ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ອຈ຺ຉມໍສຎ຺ຫິ ສູກຣມໍສສທິສໍ ໂຫຕິ, ທີປິມໍສາທີນິ ຈ ມິຄມໍສສທິສານິ, ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄຫຓເມວ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຘິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມານໍ ອທິຏ຺ຐໍ. ອສຸຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຘິຕ຺ວາ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອສຸຕໍ. ອປຣິສງ຺ກິຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕາທິວເສນ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ. ປຣິໂຠຄນ຺ຕິ ວທາມີຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຕິໂກຏິປຣິສຸທ຺ຘໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິໂຠໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ຊາຕສູເປຍ຺ຍສາກປຣິໂຠຄສທິໂສ ໂຫຕິ, ຕຖາຣູປໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂທໂສ ວາ ວຊ຺ຊໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໓. ອິທານິ ຕາທິສສ຺ສ ປຣິໂຠເຄ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິໂນປິ ອນວຊ຺ຊຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘ, ຊີວກ, ຠິກ຺ຂູຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອນິຍເມຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕານເມວ ສນ຺ຘາຍ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠຄວຕາ ຫິ ມຫາວຈ຺ຉໂຄຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ, ຈງ຺ກີສຸຕ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕຕິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ເທສນາ ກຕາ. ປຓີເຕນ ປິຓ຺ຑປາເຕນາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ເຕ ໂຍ ໂກຈິ ມຫຄ຺ໂຆ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ປຓີຕປິຓ຺ຑປາໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ອິຘ ປນ ມໍສູປເສຈໂນວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຄຖິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອຄຖິໂຕ. ອມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາມຸຈ຺ຉນາຍ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ. ອນຊ຺ໂຌປນ຺ໂນຕິ ນ ອຘິໂອປນ຺ໂນ, ສພ຺ພໍ ອາລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຄິລິຕຸກາໂມ ກາໂກ ວິຍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທີນວທສ຺ສາວີຕິ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສນ ອຸທຣປຏລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາທີນວໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ອິທມຕ຺ຖມາຫາຣປຣິໂຠໂຄຕິ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ວາ ເຈເຕຕີຕິ ອຕ຺ຕທຸກ຺ຂາຍ ວາ ຈິເຕຕິ. ສຸຕເມຕນ຺ຕິ ສຸຕໍ ມຍາ ເອຕໍ ປຸພ຺ເພ, ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ສວນມຕ຺ຕເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສເຈ ໂຂ ເຕ, ຊີວກ, ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕນ຺ຕິ, ຊີວກ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ພ຺ຍາປາທາທໂຍ ປຫີນາ, ເຕນ ໂສ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ມຍ຺ຫໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນນ, ສເຈ ເຕ ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕວ ອິທໍ ວຈນໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

໕໔. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ເສສພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣວເສນາປິ ອຸຕ຺ຕຣິ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘ, ຊີວກ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໕໕. ໂຍ ໂຂ ຊີວກາຕິ ອຍໍ ປາຏິເອກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐາເນ ຠຄວາ ທ຺ວາຣໍ ຖເກຕິ, ສຕ຺ຕານຸທ຺ທຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ສເຈ ຫິ ກສ຺ສຈິ ເອວມສ຺ສ ‘‘ເອກໍ ຣສປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ປຣໍ ມາເຣຕ຺ວາປິ ຣສປິຓ຺ຑປາໂຕວ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ຕໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ໂຂ, ຊີວກ, ຕຖາຄຕໍ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອິມິນາ ປຐເມນ ຐາເນນາຕິ ອິມິນາ ອາຓຕ຺ຕິມຕ຺ເຕເນວ ຕາວ ປຐເມນ ກາຣເຓນ. ຄລປ຺ປເວຘເກນາຕິ ໂຍຕ຺ເຕນ ຄເລ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຑ຺ຒິໂຕ ຄເລນ ປເວເຘນ຺ເຕນ. ອາຣຠິຍມາໂນຕິ ມາຣິຍມາໂນ. ອກປ຺ປິເຍນ ອາສາເທຕີຕິ ອຈ຺ຉມໍສໍ ສູກຣມໍສນ຺ຕິ, ທີປິມໍສໍ ວາ ມິຄມໍສນ຺ຕິ ຂາທາເປຕ຺ວາ – ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍ ສມໂຓ ນາມ, ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ເຕ ຂາທິຕ’’ນ຺ຕິ ຆຏ຺ເຏຕິ. ເຍ ປນ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາທີສຸ ວາ ພ຺ຍາຘິນິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ວາ ‘‘ອຈ຺ຉມໍສໍ ນາມ ສູກຣມໍສສທິສໍ, ທີປິມໍສໍ ມິຄມໍສສທິສ’’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕາ ‘‘ສູກຣມໍສໍ ອິທໍ, ມິຄມໍສໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຫິຕຊ຺ຌາສເຍນ ຂາທາເປນ຺ຕິ, ນ ເຕ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ພຫຸປຸຎ຺ຎເມວ ໂຫຕິ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາຕິ ອຍໍ ອາຄຕຜໂລ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ທິຏ຺ຐສຈ຺ໂຈ ອຣິຍສາວໂກ. ອິມໍ ປນ ຘມ຺ມເທສນໍ ໂອຄາຫນ຺ໂຕ ປສາທໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖາຍ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຊີວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຸປາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຸປາລິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາຬນ຺ທາຍນ຺ຕິ ນາລນ຺ທາຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ ຕໍ ນຄຣໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ. ປາວາຣິກມ຺ພວເນຕິ ທຸສ຺ສປາວາຣິກເສຏ຺ຐິໂນ ອມ຺ພວເນ. ຕໍ ກິຣ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານໍ ອໂຫສິ, ໂສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ປສນ຺ໂນ ຕສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ກຸຏິເລຓມຓ຺ຑປາທິປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຠຄວໂຕ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເທສິ, ໂສ ວິຫາໂຣ ຊີວກມ຺ພວນໍ ວິຍ ປາວາຣິກມ຺ພວນນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ປາວາຣິກມ຺ພວເນ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທີຆຕປສ຺ສີຕິ ທີຆຕ຺ຕາ ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ. ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ປິຓ຺ຑປາຕໂຕ ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ. ສາສເນ ວິຍ ກິໍ ປນ ພາຫິຣາຍຕເນ ປິຓ຺ຑປາໂຕຕິ ໂວຫາໂຣ ອຕ຺ຖີຕິ, ນຕ຺ຖິ.

ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ ຐເປຕິ. ທຓ຺ຑານິ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ອິທໍ ນິຄຓ຺ຐສມເຍນ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ. ກາຍທຓ຺ຑໍ ວຈີທຓ຺ຑໍ ມໂນທຓ຺ຑນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຣິມທຓ຺ຑທ຺ວຍໍ ເຕ ອຈິຕ຺ຕກໍ ປຍ຺ຍເປນ຺ຕິ. ຍຖາ ກິຣ ວາເຕ ວາຍນ຺ເຕ ສາຂາ ຈລຕິ, ອຸທກໍ ຈລຕິ, ນ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ກາຍທຓ຺ໂຑປິ ອຈິຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ວາເຕ ວາຍນ຺ເຕ ຕາລປຓ຺ຓາທີນິ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸທການິ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ວຈີທຓ຺ໂຑປິ ອຈິຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ທຓ຺ຑທ຺ວຍໍ ອຈິຕ຺ຕກໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ມໂນທຓ຺ຑນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ວຈນໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕຸກາໂມ ‘‘ກິໍ ປນ ຕປສ຺ສີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖາເຍວ ກຖາວຕ຺ຖຸ. ກຖາຍໍ ປຕິຏ຺ຐເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເອວມກາສິ? ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ອຍໍ ອິມໍ ກຖໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຖຸ ມຫານິຄຓ຺ຐສ຺ສ ອາໂຣເຈສ຺ສຕິ, ຕາສຎ຺ຈ ປຣິສຕິ, ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ນິສິນ຺ໂນ, ໂສ ອິມໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມມ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສາຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ໂສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຣຓໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສ຺ສາມິ, ໂສ ສຈ຺ຈປກາສນາວສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ປເຣສໍ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖເມວ ຫິ ມຍາ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ’’ຕິ. ອິມມຕ຺ຖໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວມກາສິ.

໕໗. ກມ຺ມານິ ປຎ຺ຎເປສີຕິ ອິທໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ພຸທ຺ຘສມເຍນ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ. ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍທ຺ວາເຣ ອາທານຄຫຓມຸຎ຺ຈນໂຈປນປຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ທ຺ວາທສາກຸສລເຈຕນາຕິ ວີສຕິເຈຕນາ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ກາຍທ຺ວາເຣ ອາທານາທີນິ ອປຕ຺ວາ ວຈີທ຺ວາເຣ ວຈນເຠທໍ ປາປຍມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕາເຍວ ວີສຕິເຈຕນາ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ອຸຠຍທ຺ວາເຣ ໂຈປນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເອກູນຕິໍສກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ອປິຈ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ, ຕິວິຘໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມໍ ຘຸຣໍ, ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ ປຸຓ຺ຓ ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໘໑) ເອວມາຄເຕປິ ເຈຕນາ ຘຸຣໍ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ‘‘ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກ’’ນ຺ຕິອາທິເຠທໍ ລຠຕິ. ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈສ຺ສ ‘‘ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສາ ວຸຕ຺ຕາວ. ກາຍທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕາ ປນ ອິຘ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ວຈີທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕາ ວຈີກມ຺ມໍ, ມໂນທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕາ ມໂນກມ຺ມໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມໍ ຘຸຣໍ, ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ເຈຕນາ’’ຕິ. ກມ຺ມມ຺ປິ ຫິ ຠຄວາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຕິ ຍຖາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສຸຕ຺ເຕ. ເຈຕນມ຺ປິ, ຍຖາຫ – ‘‘ເຈຕນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ວທາມິ, ເຈຕຍິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໖໓). ກສ຺ມາ ປນ ເຈຕນາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ? ເຈຕນາມູລກຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ນ ກິລມຕິ, ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ມໂນກມ຺ມໍ. ຕຖາ ຫິ ມາຕຸຆາຕາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ກາເຍເນວ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ກາເຍເນວ ກໂຣຕິ, ນິຣເຍ ກປ຺ປຏ຺ຐິກສງ຺ຆເຠທກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ນ ກິລມຕິ ນາມ. ເອກາ ປນ ຌານເຈຕນາ ຈຕຸຣາສີຕິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາວຫຕິ, ເອກາ ມຄ຺ຄເຈຕນາ ສພ຺ພາກຸສລໍ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ເອວໍ ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ມໂນກມ຺ມໍ ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ນ ກິລມຕິ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຠຄວາ ອກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ມໂນກມ຺ມໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ວທມາໂນ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຣມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສາວຊ຺ຊານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໓໑໐).

ອິທານິ ນິຄຓ຺ໂຐປິ ຕຖາຄເຕນ ຄຕມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ, ໂຄຕມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

໕໘. ພາລກິນິຍາຕິ ອຸປາລິສ຺ສ ກິຣ ພາລກໂລຓກາຣຄາໂມ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ອາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ອາຄຕາ, ໂສ ‘‘ເອຖ ຠເຓ, ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ມຫານິຄຓ຺ຐໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕາຍ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພາລກິນິຍາ ປຣິສາຍາ’’ຕິ, ພາລກຄາມວາສິນິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປາລິປມຸຂາຍາຕິ ອຸປາລິເຊຏ຺ຐກາຍ. ອປິຈ ພາລກິນິຍາຕິ ພາລວຕິຍາ ພາລຸສ຺ສນ຺ນາຍາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປາລິປມຸຂາຍາຕິ ອຸປາລິຄຫປຕິເຍວ ຕຕ຺ຖ ໂຖກໍ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ໂສ ຕສ຺ສາ ປມຸໂຂ ເຊຏ຺ຐໂກ. ເຕນາປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປາລິປມຸຂາຍາ’’ຕິ. ຫນ຺ທາຕິ ວຈສາຍຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຉໂວຕິ ລາມໂກ. ໂອຬາຣິກສ຺ສາຕິ ມຫນ຺ຕສ຺ສ. ອຸປນິຘາຍາຕິ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາຍທຓ຺ຑສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ນຸ ໂຂ ມຫນ຺ໂຕ, ອຍໍ ມຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ໂອໂລກິຍມາໂນ ຉໂວ ມໂນທຓ຺ໂຑ ກິໍ ໂສຠຕິ, ກຸໂຕ ໂສຠິສ຺ສຕິ, ນ ໂສຠຕິ, ອຸປນິກ຺ເຂປມຕ຺ຕມ຺ປິ ນປ຺ປໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ. ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຕປສ຺ສີຕິ ທີຆຕປສ຺ສິສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕຕິ ນາຏປຸຕ຺ຕມາລປຕິ.

໖໐. ນ ໂຂ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ມາຍາວີຕິ ມາຍາກາໂຣ. ອາວຏ຺ຏນິມາຍນ຺ຕິ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄຫຓມາຍໍ. ອາວຏ຺ເຏຕີຕິ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ຄຫປຕີຕິ ກສ຺ມາ ມຫານິຄຓ຺ໂຐ ຄຫປຕິໍ ຍາວຕຕິຍໍ ປຫິຓຕິເຍວ? ທີຆຕປສ຺ສີ ປນ ປຏິພາຫເຕວ? ມຫານິຄຓ຺ເຐນ ຫິ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໍ ນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ເຕນປິ ນ ຠຄວາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ. ໂຍ ຫິ ສຕ຺ຖຸວາທປຏິຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ອປ຺ປຫາຍ ພຸທ຺ຘທສ຺ສເນ ອຠພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ເອສ ພຸທ຺ຘທສ຺ສນສ຺ສ ອລທ຺ຘປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ທສພລສ຺ສ ທສ຺ສນສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ນິຍ຺ຍານິກກຖາຠາວຎ຺ຈ ອຊານນ຺ໂຕ ຍາວຕຕິຍໍ ປຫິຓເຕວ. ທີຆຕປສ຺ສີ ປນ ກາເລນ ກາລໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິປິ ນິສີທຕິປິ ປຎ຺ຫມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທສ຺ສນສມ຺ປຕ຺ຕິມ຺ປິ ນິຍ຺ຍານິກກຖາຠາວມ຺ປິ ຊານາຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ຄຫປຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທສ຺ສເນປິ ປສີເທຍ຺ຍ, ນິຍ຺ຍານິກກຖໍ ສຸຕ຺ວາປິ ປສີເທຍ຺ຍ. ຕໂຕ ນ ປຸນ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິພາຫເຕວ.

ອຠິວາເທຕ຺ວາຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ. ຕຖາຄຕຎ຺ຫິ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນາປິ ອປ຺ປສນ຺ນາປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວນ຺ທນ຺ຕິເຍວ, ອປ຺ປກາ ນ ວນ຺ທນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອຕິອຸຈ຺ເຈ ຫິ ກຸເລ ຊາໂຕ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕປິ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພເຍວາຕິ. ອຍໍ ປນ ຄຫປຕິ ປສນ຺ນຕ຺ຕາວ ວນ຺ທິ, ທສ຺ສເນເຍວ ກິຣ ປສນ຺ໂນ. ອາຄມາ ນຸ ຂ຺ວິຘາຕິ ອາຄມາ ນຸ ໂຂ ອິຘ.

໖໑. ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຕປສ຺ສີຕິ ທີຆຕປສ຺ສິສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອາລປຕິ. ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐາຍາຕິ ຖຸສຣາສິມ຺ຫິ ອາໂກຏິຕຂາຓຸໂກ ວິຍ ອຈລນ຺ໂຕ ວຈີສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ. ສິຍາ ໂນຕິ ຠເວຍ຺ຍ ອມ຺ຫາກໍ.

໖໒. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ. ອສ຺ສາຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ສີໂຕທກປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ນິຄຓ຺ຐາ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ສີໂຕທກໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມໂນສຕ຺ຕາ ນາມ ເທວາຕິ ມນມ຺ຫິ ສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາ ລຄິຕາ. ມໂນປຏິພທ຺ໂຘຕິ ຍສ຺ມາ ມນມ຺ຫິ ປຏິພທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ມໂນສຕ຺ເຕສຸ ເທເວສຸ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ປິຕ຺ຕຊຣໂຣໂຄ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຕນສ຺ສ ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ປິວິຕຸໍ ວາ ຫຕ຺ຖປາທາທິໂຘວນຕ຺ຖາຍ ວາ ຄຕ຺ຕປຣິສິຎ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ວາ ອຸປເນຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ໂຣໂຄ ພລວຕໂຣ ໂຫຕິ. ສີໂຕທກໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂຣຄໍ ວູປສເມຕິ. ອຍໍ ປນ ອຸຓ຺ໂຫທກເມວ ປຏິເສວຕິ, ຕໍ ອລຠມາໂນ ໂອທນກຎ຺ຊິກໍ ປຏິເສວຕິ. ຈິຕ຺ເຕນ ປນ ສີໂຕທກໍ ປາຕຸກາໂມ ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ຈ ໂຫຕິ. ເຕນສ຺ສ ມໂນທຓ຺ໂຑ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊຕິ. ໂສ ກາຍທຓ຺ຑໍ ວຈີທຓ຺ຑໍ ຣກ຺ຂາມີຕິ ສີໂຕທກໍ ປາຕຸກາໂມ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ວາ ສີໂຕທກເມວ ເທຖາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວິສຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຣກ຺ຂິຕາປິ ກາຍທຓ຺ຑວຈີທຓ຺ຑາ ຈຸຕິໍ ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ວາ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ມໂນທຓ຺ໂຑ ປນ ຠິນ຺ໂນປິ ຈຸຕິມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິມ຺ປິ ອາກຑ຺ຒຕິເຍວ. ອິຕິ ນໍ ຠຄວາ ທຸພ຺ພລກາຍທຓ຺ຑວຈີທຓ຺ຑາ ຉວາ ລາມກາ, ມໂນທຓ຺ໂຑວ ພລວາ ມຫນ຺ໂຕຕິ ວທາເປສິ.

ຕສ຺ສປິ ອຸປາສກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ. ‘‘ມຸຈ຺ຉາວເສນ ອສຎ຺ຎິຠູຕານຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕາຫມ຺ປິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິປວຕ຺ຕິມຕ຺ເຕເນວ ປນ ເຕ ມຕາຕິ ນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທາ ເນສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ‘ມຕາ ເອເຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເຕ ຌາເປຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກາຍທຓ຺ໂຑ ນິຣີໂຫ ອພ຺ຍາປາໂຣ, ຕຖາ ວຈີທຓ຺ໂຑ. ຈິຕ຺ເຕເນວ ປນ ເຕສໍ ຈຸຕິປິ ປຏິສນ຺ຘິປິ ໂຫຕິ. ອິຕິປິ ມໂນທຓ຺ໂຑວ ມຫນ຺ໂຕ. ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນໂຕ ເອເສວ ມຫນ຺ໂຕ. ອມ຺ຫາກໍ ປນ ມຫານິຄຓ຺ຐສ຺ສ ກຖາ ອນິຍ຺ຍານິກາ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ຠຄວໂຕ ປນ ວິຈິຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຫປຏິຠານານິ ໂສຕຸກາໂມ ນ ຕາວ ອນຸຊານາຕິ.

ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕີຕິ ນ ໂຂ ເຕ ຆຏິຍຕິ. ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕິ ‘‘ກາຍທຓ຺ໂຑ ມຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປຸຣິເມນ ວຈເນນ ອິທານິ ‘‘ມໂນທຓ຺ໂຑ ມຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ. ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມນ຺ຕິ ເຕນ ວາ ປຈ຺ຉິເມນ ອທຸໍ ປຸຣິມວຈນໍ ນ ຆຏິຍຕິ.

໖໓. ອິທານິສ຺ສ ຠຄວາ ອຎ຺ຎານິປິ ກາຣຓານິ ອາຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ນ ປາຓມຕິປາເຕຕິ, ນ ປາຓມຕິປາຕຍຕິ, ນ ປາຓມຕິປາຕຍໂຕ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍາເປຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍໂຕ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ນ ມຸສາ ຠຓຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓາເປຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓໂຕ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ນ ຠາວິຕມາສີສຕິ, ນ ຠາວິຕມາສີສາເປຕິ, ນ ຠາວິຕມາສີສໂຕ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ຈຕຸໂກຏ຺ຐາເສນ ສໍວເຣນ ສໍວຸໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠາວິຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາ.

ສພ຺ພວາຣິວາຣິໂຕຕິ ວາຣິຕສພ຺ພອຸທໂກ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕສພ຺ພສີໂຕທໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຫິ ສີໂຕທເກ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຕໍ ວລຎ຺ເຊຕິ. ອຖ ວາ ສພ຺ພວາຣິວາຣິໂຕຕິ ສພ຺ເພນ ປາປວາຣເຓນ ວາຣິຕປາໂປ. ສພ຺ພວາຣິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພນ ປາປວາຣເຓນ ຍຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພວາຣິຘຸໂຕຕິ ສພ຺ເພນ ປາປວາຣເຓນ ຘຸຕປາໂປ. ສພ຺ພວາຣິຜຸໂຏຕິ ສພ຺ເພນ ປາປວາຣເຓນ ຜຸໂຏ. ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປາເທຕີຕິ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ວຘໍ ອາປາເທຕິ. ໂສ ກິຣ ເອກິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປາຓໍ ທຸວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປາຓນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຕິ. ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກ-ປຸຣາຓປຓ຺ຓສກ຺ຂຣ-ກຖລານິປິ ປາໂຓເຕວ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຂຸທ຺ທກໍ ອຸທກພິນ຺ທຸ ຂຸທ຺ທໂກ ປາໂຓ, ມຫນ຺ຕໍ ມຫນ຺ໂຕຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ກຕ຺ຖ ກຕຣສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ປຎ຺ຎເປຕິ. ມໂນທຓ຺ຑສ຺ມິນ຺ຕິ ມໂນທຓ຺ຑໂກຏ຺ຐາເສ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຍໍ ປນ ອຸປາສໂກ ຠຓນ຺ໂຕວ ສຍມ຺ປິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ມຫານິຄຓ຺ໂຐ ‘ອສຎ຺ເຈຕນິກໍ ກມ຺ມໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ສຎ຺ເຈຕນິກໍ ມຫາສາວຊ຺ຊ’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເຈຕນໍ ມໂນທຓ຺ໂຑຕິ ປຎ຺ຎເປຕິ, ອນິຍ຺ຍານິກາ ເອຕສ຺ສ ກຖາ, ຠຄວໂຕວ ນິຍ຺ຍານິກາ’’ຕິ.

໖໔. ອິທ຺ຘາຕິ ສມິທ຺ຘາ. ຜີຕາຕິ ອຕິສມິທ຺ຘາ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລາ ວິຍ. ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາຕິ ຊນສມາກຸລາ. ປາຓາຕິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ເຈວ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສທາຣກາທໂຍ ມນຸສ຺ສຊາຕິກາ ຈ. ເອກໍ ມໍສຂລນ຺ຕິ ເອກໍ ມໍສຣາສິໍ. ປຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອິທ຺ຘິມາຕິ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ໂນ. ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຈິຕ຺ເຕ ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຠສ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຉາຣິກໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ກິຎ຺ຫິ ໂສຠຕິ ເອກາ ຉວາ ນາຬນ຺ທາຕິ ອິທມ຺ປິ ຠຓນ຺ໂຕ ໂສ ຄຫປຕິ – ‘‘ກາຍປໂຍເຄນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກໍ ນາຬນ຺ທໍ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອິທ຺ຘິມາ ປນ ເອໂກ ເອເກເນວ ມໂນປໂທເສນ ຠສ຺ມໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ອມ຺ຫາກໍ ມຫານິຄຓ຺ຐສ຺ສ ກຖາ ອນິຍ຺ຍານິກາ, ຠຄວໂຕວ ກຖາ ນິຍ຺ຍານິກາ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ.

໖໕. ອຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎຠູຕນ຺ຕິ ອຄາມກໍ ອຣຎ຺ຎເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຊາຕໍ. ອິສີນໍ ມໂນປໂທເສນາຕິ ອິສີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກເຕນ ມໂນປໂທເສນ ຕໍ ມໂນປໂທສໍ ອສຫມານາຫິ ເທວຕາຫິ ຕານິ ຣຏ຺ຐານິ ວິນາສິຕານິ. ໂລກິກາ ປນ ອິສໂຍ ມນໍ ປໂທເສຕ຺ວາ ວິນາສຍິໍສູຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ໂລກວາເທ ຐຕ຺ວາວ ອິທໍ ວາທາໂຣປນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ທຓ຺ຑກີຣຎ຺ຎາທີນໍ ເອວໍ ອຣຎ຺ຎຠູຕຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ – ສຣຠງ຺ຄໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕາວ ປຣິສາຍ ອຕິເວປຸລ຺ລຕໍ ຄຕາຍ ກິສວຈ຺ໂຉ ນາມ ຕາປໂສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສີ ວິເວກວາສໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ຄຓໍ ປຫາຍ ໂຄຘາວຣີຕີຣໂຕ ກລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ທຓ຺ຑກີຣຎ຺ໂຎ ກຸມ຺ຠປຸຣໍ ນາມ ນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວິເວກມນຸພ຺ຣູຫຍມາໂນ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ເສນາປຕິ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕິ.

ຕທາ ຈ ເອກາ ຄຓິກາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມາຕຸຄາມສຕປຣິວາຣາ ນຄຣໍ ອຸປໂສຠຍມານາ ວິຈຣຕິ. ມຫາຊໂນ ຕເມວ ໂອໂລກຍມາໂນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ, ນຄຣວີຖິໂຍ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ. ຣາຊາ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ກາ ເອສາຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ນຄຣໂສຠິນີ ເທວາຕິ. ໂສ ອຸສ຺ສູຍມາໂນ ‘‘ກິໍ ເອຕາຍ ໂສຠຕິ, ນຄຣໍ ສຍໍ ໂສຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທາເປສິ.

ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຣິເຍສມານາ ເອກທິວສໍ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ນິສ຺ສາຍ ປາສາຓຜລເກ ນິສິນ຺ນໍ ຕາປສໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິລິຏ຺ໂຐ ວຕາຍໍ ຕາປໂສ ອນຎ຺ຊິຕມຓ຺ຑິໂຕ, ທາຐິກາຫິ ປຣຸຬ຺ຫາຫິ ມຸຂໍ ປິຫິຕໍ, ມສ຺ສຸນາ ອຸຣໍ ປິຫິຕໍ, ອຸໂຠ ກຈ຺ຉາ ປຣຸຬ຺ຫາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘‘ອຫໍ ເອເກນ ກິຈ຺ເຈນ ວິຈຣາມິ, ອຍຎ຺ຈ ເມ ກາຬກຓ຺ຓີ ທິຏ຺ໂຐ, ອຸທກໍ ອາຫຣຖ, ອກ຺ຂີນິ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸທກທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ສຣີເຣ ປິຓ຺ຑໍ ປິຓ຺ຑໍ ເຂຬໍ ປາເຕຕ຺ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຊຏາມຕ຺ຖເກ ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຕາປສສ຺ສ ມຕ຺ຖກສ຺ມິໍເຍວ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ – ‘‘ເຍຫິ ເມ ອກ຺ຂີຫິ ກາຬກຓ຺ຓີ ທິຏ຺ໂຐ, ຕານິ ໂຘຕານິ ກລິປວາຫິໂຕ’’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ.

ຕໍທິວສຎ຺ຈ ຣາຊາ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ – ‘‘ໂຠ ກຸຫິໍ ນຄຣໂສຠິນີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ເທວາຕິ. ປກຕິຏ຺ຐານນ຺ຕຣໍ ຕສ຺ສາ ເທຖາຕິ ຐານນ຺ຕຣໍ ທາເປສິ. ສາ ປຸພ຺ເພ ສຸກຕກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ຕາປສສ຺ສ ສຣີເຣ ເຂຬປາຕເນນ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ສຎ຺ຎມກາສິ.

ຕໂຕ ກຕິປາຫສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ຣາຊາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ຐານນ຺ຕຣໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ນຄຣໂສຠິນິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠຄິນິ ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຏິລຠີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ກິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອຎ຺ຎໍ ກາຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ອນຎ຺ຊິຕກາຬກຓ຺ຓີ ກູຏຊຏິໂລ ເອໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ເຂຬໍ ປາເຕຫິ, ເອວໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມິ ຠຄິນີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາຍ ກຖິຕສທິສເມວ ສພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ຣາຊາປິ ຕໍທິວສເມວ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ – ‘‘ກຸຫິໍ, ໂຠ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ເທວາຕິ. ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ກຕໍ, ຕເທວສ຺ສ ຐານນ຺ຕຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ທາເປສິ. ໂສປິ ປຸຎ຺ຎພເລນ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ຕາປສສ຺ສ ສຣີເຣ ເຂຬປາຕເນນ ລທ຺ຘໍ ເມ’’ຕິ ສຎ຺ຎມກາສິ.

ຕໂຕ ກຕິປາຫສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ. ຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມສ຺ສາມີຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ນິກ຺ຂມິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຊຍຕຸ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ມຫາຣາຊ, ຊຍຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ອນຎ຺ຊິຕກາຬກຓ຺ຓີ ເອໂກ ກູຏຊຏິໂລ ວສຕິ, ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ເຂຬໍ ປາເຕຖາຕິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາ ຄຓິກາຍ ຈ ເຕນ ຈ ກຕໍ, ຕເຖວ ສພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ໂອໂຣເຘປິ ອາຓາເປສິ – ‘‘ເອຕສ຺ສ ກູຏຊຏິລສ຺ສ ສຣີເຣ ເຂຬໍ ປາເຕຖາ’’ຕິ. ຕໂຕ ໂອໂຣຘາປິ ໂອໂຣຘປາລກາປິ ຕເຖວ ອກໍສຸ. ອຖ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ຣກ຺ຂໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ສພ຺ເພ ຕາປສສ຺ສ ສຣີເຣ ເຂຬໍ ອປາເຕຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ອຖ ສພ຺ໂພ ພລກາໂຍ ຈ ເສນິໂຍ ຈ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ຕາປສສ຺ສ ອຸປຣິ ເຂຬຎ຺ຈ ທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ຈ ມຸຂວິກ຺ຂາລິຕ ອຸທກຎ຺ຈ ປາປຍິໍສຸ, ເຂໂຬ ຈ ທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ຈ ສກລສຣີຣໍ ອວຕ຺ຖຣິໍສຸ.

ເສນາປຕິ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ສຸຓິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກິຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ຠວນ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ສຄ຺ຄໂສປານໍ ເອວໍ ຆຏ຺ຏຍິໍສູ’’ຕິ ອຸສຸມຊາຕຫທໂຍ ມຸເຂນ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ເວເຄນ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ພ຺ຍສນປຕ຺ຕໍ ອິສິໍ ທິສ຺ວາ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ອປວິຍູຫິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໂອສເຘຫິ ເຈວ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຄນ຺ເຘຫິ ຈ ສຣີຣໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຸຂຸມສາຏເກນ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ເອວມາຫ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ເສຫິ ກຕໍ, ເອເຕສໍ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເທວຕາ ເສນາປຕິ ຕິຘາ ຠິນ຺ນາ, ເອກຈ຺ຈາ ‘‘ຣາຊານເມວ ນາເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈາ ‘‘ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ຣາຊານ’’ນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ວິຊິຕໍ ສພ຺ພໍ ນາເສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ປນ ຕາປໂສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂກປໍ ອກຕ຺ວາ ໂລກສ຺ສ ສນ຺ຕິອຸປາຍເມວ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອປຣາໂຘ ນາມ ໂຫຕິ, ອຈ຺ຈຍໍ ປນ ເທເສຕຸໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ປາກຕິກເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເສນາປຕິ ນຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ, ມຫາຣາຊ, ນິຣາປຣາເຘ ມຫິທ຺ຘິເກ ຕາປເສ ອປຣຊ຺ຌນ຺ເຕຫິ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ເທວຕາ ກິຣ ຕິຘາ ຠິນ຺ນາ ເອວໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ – ‘‘ຂມາປິເຕ ກິຣ, ມຫາຣາຊ, ປາກຕິກໍ ໂຫຕິ, ຣຏ຺ຐໍ ມາ ນາເສຖ, ຕາປສໍ ຂມາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕນິ ໂທສໍ ກຕໍ ທິສ຺ວາປິ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ນ ຕໍ ຂມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເສນາປຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕມາຫ – ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕາປສສ຺ສ ພລໍ ຊານາມິ, ນ ໂສ ອຠູຕວາທີ, ນາປິ ກຸປິໂຕ, ສຕ຺ຕານຸທ຺ທເຍນ ປນ ເອວມາຫ ຂມາເປຖ ນໍ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ນ ຂມາເປມີຕິ. ເຕນ ຫິ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເທຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ນ ວສິສ຺ສາມີຕິ. ຕ຺ວໍ ເຍນກາມໍ ຄຈ຺ຉ, ອຫໍ ມຍ຺ຫໍ ເສນາປຕິໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ. ຕໂຕ ເສນາປຕິ ຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເສນາປຕິ ເຍ ເຕ ວຈນໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ສປຣິກ຺ຂາເຣ ສຘເນ ສທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປເທ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພຫິ ຣຊ຺ຊສີມໍ ຄຈ຺ຉ, ເທວຕາ ອຕິວິຍ ກຸປິຕາ ຘຸວໍ ຣຏ຺ຐມ຺ປິ ອຣຏ຺ຐໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ເສນາປຕິ ຕຖາ ອກາສິ.

ຣາຊາ ຄຕມຕ຺ໂຕເຍວ ອມິຕ຺ຕມຖນໍ ກຕ຺ວາ ຊນປທໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ຊຍຂນ຺ຘາວາຣຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປາວິສິ. ເທວຕາ ປຐມໍເຍວ ອຸທກວຸຏ຺ຐິໍ ປາຕຍິໍສຸ. ມຫາຊໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ ‘‘ກູຏຊຏິລໍ ອປຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ວຑ຺ຒິເຍວ, ອມິຕ຺ເຕ ນິມ຺ມເຖສິ, ອາຄຕທິວເສເຍວ ເທໂວ ວຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ເທວຕາ ປຸນ ສຸມນປຸປ຺ຜວຸຏ຺ຐິໍ ປາຕຍິໍສຸ, ມຫາຊໂນ ອຕ຺ຕມນຕໂຣ ອໂຫສິ. ເທວຕາ ປຸນ ມາສກວຸຏ຺ຐິໍ ປາຕຍິໍສຸ. ຕໂຕ ກຫາປຓວຸຏ຺ຐິໍ, ຕໂຕ ກຫາປຓຕ຺ຖໍ ນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ຫຕ຺ຖູປຄປາທູປຄາທິກຕຠຓ຺ຑວຸຏ຺ຐິໍ ປາເຕສຸໍ. ມຫາຊໂນ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາເທ ຐິໂຕປິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຠຣຓານິ ປິຬນ຺ຘນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ‘‘ອຣຫຕິ ວຕ ກູຏຊຏິລເກ ເຂຬປາຕນໍ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ເຂຬປາຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ວຑ຺ຒິ ຊາຕາ, ອມິຕ຺ຕມຖນໍ ກຕໍ, ອາຄຕທິວເສເຍວ ເທໂວ ວສ຺ສິ, ຕໂຕ ສຸມນວຸຏ຺ຐິ ມາສກວຸຏ຺ຐິ ກຫາປຓວຸຏ຺ຐິ ກຕຠຓ຺ຑວຸຏ຺ຐີຕິ ຈຕສ຺ໂສ ວຸຏ຺ຐິໂຍ ຊາຕາ’’ຕິ ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ກຕປາເປ ສມນຸຎ຺ໂຎ ຊາໂຕ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເທວຕາ ເອກໂຕຘາຣອຸຠໂຕຘາຣາທີນິ ນານປ຺ປກາຣານິ ອາວຸຘານິ ມຫາຊນສ຺ສ ອຸປຣິ ຜລເກ ມໍສໍ ໂກຏ຺ຏຍມານາ ວິຍ ປາຕຍິໍສຸ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ວີຕຈ຺ຈິເກ ວີຕຘູເມ ກິໍສຸກປຸປ຺ຜວຓ຺ເຓ ອງ຺ຄາເຣ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ກູຏາຄາຣປ຺ປມາເຓ ປາສາເຓ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ອນ຺ໂຕມຸຏ຺ຐິຍໍ ອສຓ຺ຐຫນິກໍ ສຸຂຸມວາລິກໍ ວສ຺ສາປຍມານາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ຖລໍ ອກໍສຸ. ຣຎ຺ໂຎ ວິຊິຕຏ຺ຐາເນ ກິສວຈ຺ຉຕາປໂສ ເສນາປຕິ ມາຕຸໂປສກຣາໂມຕິ ຕໂຍວ ມນຸສ຺ສຠູຕາ ອໂຣຄາ ອເຫສຸໍ. ເສສານໍ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ອສມງ຺ຄີຠູຕານໍ ຕິຣຈ຺ຉານານໍ ປານີຍຏ຺ຐາເນ ປານີຍໍ ນາໂຫສິ, ຕິຓຏ຺ຐາເນ ຕິຓໍ. ເຕ ເຍນ ປານີຍໍ ເຍນ ຕິຓນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອປ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ພຫິຣຊ຺ຊສີມໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເຕນາຫ ສຣຠງ຺ຄໂພຘິສຕ຺ໂຕ –

‘‘ກິສຎ຺ຫິ ວຈ຺ຉໍ ອວກິຣິຍ ທຓ຺ຑກີ,

ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ສຊໂນ ສຣຏ຺ໂຐ;

ກຸກ຺ກຸຬນາເມ ນິຣຍມ຺ຫິ ປຈ຺ຈຕິ,

ຕສ຺ສ ຜຸລິງ຺ຄານິ ປຕນ຺ຕິ ກາເຍ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໗໐);

ເອວໍ ຕາວ ທຓ຺ຑກີຣຎ຺ຎສ຺ສ ອຣຎ຺ຎຠູຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ປນ ນາຬິກິຣຣຎ຺ເຎ ຣຊ຺ຊໍ ກາຣຍມາເນ ຫິມວຕິ ປຎ຺ຈສຕຕາປສາ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘາ ອຊິນຊຏວາກຈີຣຘຣາ ວນມູລຜລຠກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖໍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ນາຬິກິຣຣຎ຺ໂຎ ນຄຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ເຕ ຊຏາຊິນວາກຈີຣານິ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕານຸຣູປໍ ອຸປສມສິຣິໍ ທສ຺ສຍມານາ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິສິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຕາປສປພ຺ພຊິເຕ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນາ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານໍ ສໍວິຘາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ຕາປສາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ອນຸໂມທນໍ ອກໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ‘‘ກຸຫິໍ ຠທນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຍຖາຜາສຸກຏ຺ຐານໍ, ອາວຸໂສຕິ. ຠນ຺ເຕ, ອລໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄມເນນ, ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສຖ, ມຍໍ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສສ຺ສາມາຕິ. ຕາປສາ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມໍສຸ. ນາຄຣາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ‘‘ຘມ຺ມກຖໍ ໂສສ຺ສາມາ’’ຕິ ສງ຺ຆາ ຄຓາ ຄຓີຠູຕາ ອຸຍ຺ຍານາຠິມຸຂາ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ອຸປຣິປາສາເທ ຐິໂຕ ເຕ ຕຖາ ຄຈ຺ຉມາເນ ທິສ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ເອເຕ ຠເຓ ນາຄຣາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖາ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານາຠິມຸຂາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກິເມຕ຺ຖ ສມຊ຺ຊໍ ວາ ນາຏກໍ ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ນຕ຺ຖິ ເທວ, ເອເຕ ຕາປສານໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ເຕນ ຫິ ຠເຓ ອຫມ຺ປິ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕູຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ຣາຊາປິ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ຣາຊານໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ນາຄຣາ ປກຕິຍາປິ ອຕ຺ຕມນາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ ທຸສ຺ສີໂລ, ຕາປສາ ຘມ຺ມິກາ, ເຕ ອາຄມ຺ມ ຣາຊາປິ ຘມ຺ມິໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕມນຕຣາ ອເຫສຸໍ.

ຣາຊາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາປເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຕາປສາ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ປຣິກຖາຍ ກຸສລສ຺ເສກສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ກເຖຫີ’’ຕິ ສຎ຺ຎມທໍສຸ, ໂສ ຕາປໂສ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ເວເຣສຸ ອາທີນວໍ ປຎ຺ຈສຸ ຈ ສີເລສຸ ອານິສໍສໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

‘‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ອທິນ຺ນໍ ນາທາຕພ຺ພໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ນ ຈຣິຕພ຺ໂພ, ມຸສາ ນ ຠາສິຕພ຺ພາ, ມຊ຺ຊໍ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ປາຓາຕິປາໂຕ ນາມ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິສໍວຕ຺ຕນິໂກ ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ, ຕຖາ ອທິນ຺ນາທານາທີນິ. ປາຓາຕິປາໂຕ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຕສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານໍ ອປ຺ປໂຠຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ພຫຸສປຕ຺ຕສໍວຕ຺ຕນິໂກ, ມຸສາວາໂທ ອຠູຕພ຺ຠກ຺ຂານສໍວຕ຺ຕນິໂກ, ມຊ຺ຊປານໍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກຠາວສໍວຕ຺ຕນິກ’’ນ຺ຕິ –

ປຎ຺ຈສຸ ເວເຣສຸ ອິມໍ ອາທີນວໍ ກເຖສິ.

ຣາຊາ ປກຕິຍາປິ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ ທຸສ຺ສີໂລ, ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຈ ສີລກຖາ ນາມ ທຸກ຺ກຖາ, ກຓ຺ເຓ ສູລປ຺ປເວສນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ‘ເອເຕ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄໂຕ, ອິເມ ປນ ມຍ຺ຫໍ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມໍເຍວ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕາ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ກເຖນ຺ຕິ, ກຣິສ຺ສາມິ ເນສໍ ກາຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຘມ຺ມກຖາປຣິໂຍສາເນ ‘‘ອາຈຣິຍາ ສ຺ເວ ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ໂສ ທຸຕິຍທິວເສ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ໂກຬຸມ຺ເພ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຄູຖສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ກທລິປຕ຺ເຕຫິ ເນສໍ ມຸຂານິ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຐປາເປສິ, ປຸນ ພຫລມຘຸກເຕລນາຄພລປິຈ຺ຉິລ຺ລາທີນໍ ກູເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສ຺ເສຓິມຕ຺ຖເກ ຐປາເປສິ, ຕຕ຺ເຖວ ຈ ມຫາມລ຺ເລ ພທ຺ຘກຈ຺ເຉ ຫຕ຺ເຖຫິ ມຸຄ຺ຄເຣ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ກູຏຕາປສາ ອຕິວິຍ ມໍ ວິເຫຐຍິໍສຸ, ເຕສໍ ປາສາທໂຕ ໂອຕຣຓກາເລ ກູເຏຫິ ປິຈ຺ຉິລ຺ລໍ ໂສປານມຕ຺ຖເກ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສີເສ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ ໂປເຖຕ຺ວາ ຄເລ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສປາເນ ຂິປຖາ’’ຕິ. ໂສປານປາທມູເລ ປນ ຈຓ຺ເຑ ກຸກ຺ກຸເຣ ພນ຺ຘາເປສິ.

ຕາປສາປິ ‘‘ສ຺ເວ ຣາຊເຄເຫ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂອວທິໍສຸ – ‘‘ມາຣິສາ ຣາຊເຄຫໍ ນາມ ສາສງ຺ກໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ, ປພ຺ພຊິເຕຫິ ນາມ ຉທ຺ວາຣາຣມ຺ມເຓ ສຎ຺ຎເຕຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ສໍວໂຣ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວາກຈີຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຊິນຈມ຺ມໍ ເອກໍສຄຕໍ ກຕ຺ວາ ຊຏາກລາປໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຣາຊນິເວສນໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ. ຣາຊາ ອາຣຸຬ຺ຫຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຄູຖໂກຬຸມ຺ພມຸຂໂຕ ກທລິປຕ຺ຕໍ ນີຫຣາເປສິ. ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ຕາປສານໍ ນາສປຸຏໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄປາຕນາກາຣປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ມຫາຕາປໂສ ຣາຊານໍ ໂອໂລເກສິ. ຣາຊາ – ‘‘ເອຕ຺ຖ ໂຠນ຺ໂຕ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ ເຈວ ຫຣນ຺ຕຸ ຈ, ຕຸມ຺ຫາກເມຕໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຫິຍ຺ໂຍ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ມໍເຍວ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ກຖຍິຕ຺ຖ, ຕຸມ຺ຫາກມິທໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ມຫາຕາປສສ຺ສ ອຸລຸງ຺ເກນ ຄູຖໍ ອຸປນາເມສິ. ມຫາຕາປໂສ ຘີ ຘີຕິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຕເກເນວ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຖ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ໂສປາເນ ກູເຏຫິ ປິຈ຺ຉິລ຺ລໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມລ຺ລານໍ ສຎ຺ຎມທາສິ. ມລ຺ລາ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ ສີສານິ ໂປເຖຕ຺ວາ ຄີວາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສປາເນ ຂິປິໍສຸ, ເອໂກປິ ໂສປາເນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ປວຏ຺ຏມານາ ໂສປານປາທມູລໍເຍວ ປາປຸຓິໍສຸ. ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຈຓ຺ຑກຸກ຺ກຸຣາ ປຏປຏາຕິ ລຸຎ຺ຈມານາ ຂາທິໍສຸ. ໂຍປິ ເນສໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປລາຍຕິ, ໂສປິ ອາວາເຏ ປຕຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ນໍ ກຸກ຺ກຸຣາ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິເຍວ. ອິຕິ ເນສໍ ກຸກ຺ກຸຣາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກເມວ ອວເສສຍິໍສຸ. ເອວໍ ໂສ ຣາຊາ ຕປສມ຺ປນ຺ເນ ປຎ຺ຈສເຕ ຕາປເສ ເອກທິວເສເນວ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ.

ອຖສ຺ສ ຣຏ຺ເຐ ເທວຕາ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຸນ ນວວຸຏ຺ຐິໂຍ ປາເຕສຸໍ. ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ສຏ຺ຐິໂຍຊນຸພ຺ເພເຘນ ວາລິກຖເລນ ອວຈ຺ຉາທິຍິຕ຺ຖ. ເຕນາຫ ສຣຠງ຺ໂຄ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ –

‘‘ໂຍ ສຎ຺ຎເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ອວຎ຺ຈຍິ,

ຘມ຺ມໍ ຠຓນ຺ເຕ ສມເຓ ອທູສເກ;

ຕໍ ນາຬິເກຣໍ ສຸນຂາ ປຣຕ຺ຖ,

ສງ຺ຄມ຺ມ ຂາທນ຺ຕິ ວິຜນ຺ທມານ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໗໑);

ເອວໍ ກາລິງ຺ຄາຣຎ຺ຎສ຺ສ ອຣຎ຺ຎຠູຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຕີເຕ ປນ ພາຣາຓສິນຄເຣ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ນາມ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ເອກາ ຘີຕາ ອໂຫສິ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ. ສາ ຣູປໂຠຄກຸລສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ພຫູນໍ ປຕ຺ຖນີຍາ ອໂຫສິ. ໂຍ ປນສ຺ສາ ວາເຣຍ຺ຍຕ຺ຖາຍ ປຫິຓາຕິ, ຕໍ ຕໍ ທິສ຺ວານສ຺ສ ຊາຕິຍໍ ວາ ຫຕ຺ຖປາທາທີສຸ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອສ ທຸຊ຺ຊາໂຕ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ນີຫຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປມ຺ປິ ນາມ ອທ຺ທສໍ, ອຸທກໍ ອາຫຣຖ, ອກ຺ຂີນິ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອກ຺ຂີນິ ໂຘວຕິ. ຕສ຺ສາ ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ປາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປຕີຕິ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂາ ອຸທປາທິ, ມູລນາມໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

ສາ ເອກທິວສໍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິສ຺ສາມີຕິ ຕິຕ຺ຖໍ ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ສກເຏສຸ ປູຣາເປຕ຺ວາ ພຫູນິ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ອາທາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍານໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຎາຕິຄຓປຣິວຸຕາ ເຄຫມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ມຫາປຸຣິໂສ ຈຓ຺ຑາລໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ພຫິນຄເຣ ຈມ຺ມເຄເຫ ວສຕິ, ມາຕງ຺ໂຄຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ເອກໍ ນີລປິໂລຕິກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ຫຕ຺ເຖ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ປຈ຺ຉິໍ, ເອເກນ ຆຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຸສ຺ສຣຖ ອຍ຺ຍາ, ຈຓ຺ຑາໂລຫ’’ນ຺ຕິ ຊານາປນຕ຺ຖໍ ຕໍ ວາເທນ຺ໂຕ ນີຈຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐ ມນຸສ຺ເສ ນມສ຺ສມາໂນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຫາປຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ຆຓ຺ຑສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສາຓິອນ຺ຕເຣນ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ທູຣໂຕວ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມາຕງ຺ໂຄ ອຍ຺ເຍຕິ. ‘‘ກິໍ ວຕ, ໂຠ, ອກຸສລໍ ອກຣມ຺ຫ, ກສ຺ສາຍໍ ນິສ຺ສນ຺ໂທ, ວິນາໂສ ນຸ ໂຂ ເມ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ, ມງ຺ຄລກິຈ຺ເຈນ ນາມ ຄຈ຺ຉມານາ ຈຓ຺ຑາລໍ ອທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ ສຣີຣໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ເຂຬໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຘາຕິໂຍ ອາຫ – ‘‘ເວເຄນ ອຸທກໍ ອາຫຣຖ, ຈຓ຺ຑາໂລ ທິຏ຺ໂຐ, ອກ຺ຂີນິ ເຈວ ນາມ ຄຫິຕມຸຂຎ຺ຈ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຘວິຕ຺ວາ ຣຖໍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພປຏິຍາທານໍ ເຄຫໍ ເປເສຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ສຸຣາໂສຓ຺ຑາທໂຍ ເຈວ ຕສ຺ສາ ອຸປຏ຺ຐາກມນຸສ຺ສາ ຈ ‘‘ກຸຫິໍ, ໂຠ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ, ອິມາຍປິ ເວລາຍ ນາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ວຕ, ໂຠ, ສຸຣາມໍສຄນ຺ຘມາລາທິສກ຺ກາຣໍ ຈຓ຺ຑາລໍ ນິສ຺ສາຍ ອນຸຠວິຕຸໍ ນ ລຠິມ຺ຫ, ຄຓ຺ຫຖ ຈຓ຺ຑາລ’’ນ຺ຕິ ຄຕຏ຺ຐານໍ ຄເວສິຕ຺ວາ ນິຣາປຣາຘໍ ມາຕງ຺ຄປຓ຺ຑິຕໍ ຕຊ຺ຊິຕ຺ວາ – ‘‘ອເຣ ມາຕງ຺ຄ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ສກ຺ກາຣໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ນ ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ເກເສສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຊາຓຸກປ຺ປຣປາສາຓາທີຫິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມໂຕຕິ ສຎ຺ຎາຍ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ຒນ຺ຕາ ສງ຺ກາຣກູເຏ ຉຑ຺ເຑສຸໍ.

ມຫາປຸຣິໂສ ສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ປຣາມສິຕ຺ວາ – ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ກໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ – ‘‘ນ ອຎ຺ຎໍ ກຎ຺ຈິ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ປຸຣິໂສ, ປາເທສຸ ນໍ ນິປາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເວຘມາໂນ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ກຸລທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກໍ ລຠນ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ເຖວ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ເຄຫງ຺ຄເຓ ນິປຊ຺ຊິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຊມ຺ພຸທີເປ ອຍໍ ຘມ຺ມຕາ ໂຫຕິ – ຍສ຺ສ ຈຓ຺ຑາໂລ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠທ຺ວາເຣ ນິປນ຺ໂນ ມຣຕິ, ເຍ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ວສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ຈຓ຺ຑາລາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຄຫມຊ຺ຌມ຺ຫິ ມເຕ ສພ຺ເພ ເຄຫວາສິໂນ, ທ຺ວາຣມ຺ຫິ ມເຕ ອຸຠໂຕ ອນນ຺ຕຣເຄຫວາສິກາ, ອງ຺ຄຓມ຺ຫິ ມເຕ ອິໂຕ ສຕ຺ຕ ອິໂຕ ສຕ຺ຕາຕິ ຈຸທ຺ທສເຄຫວາສິໂນ ສພ຺ເພ ຈຓ຺ຑາລາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ອງ຺ຄເຓ ນິປຊ຺ຊິ.

ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ມາຕງ຺ໂຄ ເຕ ສາມິ ເຄຫງ຺ຄເຓ ປຕິໂຕ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຖ ຠເຓ, ກິໍ ກາຣຓາຕິ ວຕ຺ວາ ເອກມາສກໍ ທຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາເປຖາຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ກິຣ ມາສກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ – ‘‘ນາຫໍ ມາສກຕ຺ຖາຍ ນິປນ຺ໂນ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ສ຺ວາຫໍ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ໂກ ໂທໂສຕິ? ກິໍ ຕສ຺ສາ ໂທສໍ ນ ປສ຺ສຖ, ນິຣປຣາໂຘ ອຫໍ ຕສ຺ສາ ມນຸສ຺ເສຫິ ພ຺ຍສນໍ ປາປິໂຕ, ຕໍ ລຠນ຺ໂຕວ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ອລຠນ຺ໂຕ ນ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ.

ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເສຏ຺ຐິ ຘີຕຸ ໂທສໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ເອກໍ ກຫາປຓໍ ເທຖາ’’ຕິ ເປເສຕິ. ໂສ ‘‘ນ ອິຈ຺ຉາມິ ກຫາປຓໍ, ຕເມວ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ຈ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ຈ – ‘‘ເອກາເຍວ ໂນ ປິຍຘີຕາ, ປເວຓິຍາ ຆຏໂກ ອຎ຺ໂຎ ທາຣໂກປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ຕາ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຕາຕາ, ໂກຈິ ອມ຺ຫາກໍ ອສຫນໂກ ເອຕໍ ຊີວິຕາປິ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ມເຕ ສພ຺ເພ ມຍໍ ນຏ຺ຐາ ໂຫມ, ອາຣກ຺ຂມສ຺ສ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ສໍວິຘາຍ ຍາຄຸໍ ເປສຍິໍສຸ, ຠຕ຺ຕໍ ຘນໍ ເປສຍິໍສຸ, ເອວໍ ໂສ ສພ຺ພໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ເອວໍ ເອໂກ ທິວໂສ ຄໂຕ; ທ຺ເວ, ຕໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ, ປຎ຺ຈ ທິວສາ ຄຕາ.

ຕໂຕ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕເຄຫວາສິກາ ອຸຏ຺ຐາຍ – ‘‘ນ ສກ຺ໂກມ ມຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ຈຓ຺ຑາລາ ຠວິຕຸໍ, ອມ຺ເຫ ມາ ນາເສຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາຣິກໍ ທຕ຺ວາ ເອຕໍ ອຸຏ຺ຐາເປຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ປຫິຓິໍສຸ, ໂສ ປຏິກ຺ຂິປເຕວ. ເອວໍ ຉ ທິວສາ ຄຕາ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຸຠໂຕ ຈຸທ຺ທສເຄຫວາສິກາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ – ‘‘ນ ມຍໍ ຈຓ຺ຑາລາ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອກາມການມ຺ປິ ມຍໍ ເອຕສ຺ສ ທາຣິກໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ມາຕາປິຕໂຣ ໂສກສລ຺ລສມປ຺ປິຕາ ວິສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ສຍເນ ນິປຕິໍສຸ. ອຸຠໂຕ ຈຸທ຺ທສເຄຫວາສິໂນ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຸປຸປ຺ຜິຕກິໍສຸກສາຂໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ວິຍ ຕສ຺ສາ ສພ຺ພາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນເຂຫິ ສີມນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເກເສ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນີລສາຏກໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ນີລປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ເວເຐຕ຺ວາ ກຓ຺ເຓສຸ ຕິປຸປຏ຺ຏເກ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕາລປຓ຺ຓປຈ຺ຉິໍ ທຕ຺ວາ ປາສາທໂຕ ໂອຕາຣາເປຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ຕວ ສາມິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຫີ’’ຕິ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ອທໍສຸ.

ນີລຸປ຺ປລມ຺ປິ ອຕິຠາໂຣຕິ ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕປຸພ຺ພາ ສຸຂຸມາລທາຣິກາ ‘‘ອຸຏ຺ຐາຫິ ສາມິ, ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນິປນ຺ນໂກວ ອາຫ ‘‘ນາຫໍ ອຸຏ຺ຐຫາມີ’’ຕິ. ອຖ ກິນ຺ຕິ ວທາມີຕິ. ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ອຍ຺ຍ ມາຕງ຺ຄາ’’ຕິ ເອວໍ ມໍ ວທາຫີຕິ. ສາ ຕຖາ ອໂວຈ. ນ ຕຸຍ຺ຫໍ ມນຸສ຺ສາ ອຸຏ຺ຐານສມຕ຺ຖໍ ມໍ ອກໍສຸ, ພາຫາຍ ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາເປຫີຕິ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ – ‘‘ນາສິຕໍ, ໂຠ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ປຐມໍ ມນຸສ຺ເສຫິ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ, ອິທານິ ສຍໍ ໂກຏ຺ເຏຕີ’’ຕິ ວິຣວິຕ຺ຖ. ສາ ກິໍ ກໂຣມິ ອຍ຺ຍາຕິ? ທ຺ວີຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາເປຫີຕິ. ສາ ຕຖາ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມ ສາມີຕິ. ຄຈ຺ຉາ ນາມ ອຣຎ຺ເຎ ໂຫນ຺ຕິ, ມຍໍ ມນຸສ຺ສາ, ອຕິໂກຏ຺ຏິໂຕມ຺ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ມນຸສ຺ເສຫິ, ນ ສກ຺ໂກມິ ປທສາ ຄນ຺ຕຸໍ, ປິຏ຺ຐິຍາ ມໍ ເນຫີຕິ. ສາ ໂອນມິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ອທາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຠິຣຸຫິ. ກຸຫິໍ ເນມິ ສາມີຕິ? ພຫິນຄຣໍ ເນຫີຕິ. ສາ ປາຈີນທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ອິຘ ເຕ ສາມິ ວສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ກຕຣຏ຺ຐານໍ ເອຕນ຺ຕິ? ປາຈີນທ຺ວາຣໍ ສາມີຕິ. ປາຈີນທ຺ວາເຣ ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ຕາ ວສິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ສພ຺ພທ຺ວາຣານິ ອາຫິຓ຺ຑາເປສິ. ກສ຺ມາ? ຠວຄ຺ຄປຕ຺ຕມສ຺ສາ ມານໍ ປາເຕສ຺ສາມີຕິ. ມຫາຊໂນ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິມກາສິ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາທິສໍ ອຎ຺ໂຎ ເອຕິສ຺ສາ ມານໍ ເຠທໂກ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ສາ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ເຕ ສາມິ ວສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ກຕຣຏ຺ຐານໍ ເອຕນ຺ຕິ? ປຈ຺ຉິມທ຺ວາຣໍ ສາມີຕິ. ອິມິນາ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈມ຺ມເຄຫໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຄຈ຺ຉາຕິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອິທໍ ຈມ຺ມເຄຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ສາມີ’’ຕິ? ອາມາຕິ ປິຏ຺ຐິໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈມ຺ມເຄຫໍ ປາວິສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວເສ ວສນ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຄເວສນຘີໂຣ ເອຕ຺ຕເກສຸ ທິວເສສຸ ນ ຈ ຊາຕິສມ຺ເຠທມກາສິ. ‘‘ມຫາກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ສເຈ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ນ ຈມ຺ຫາຫໍ ຈຕຸວີສຕິຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ. ເອຕິສ຺ສາ ປາທໂຘວນອຸທເກນ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣາຊູນໍ ອຠິເສກກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຄາຣມຊ຺ເຌວສນ຺ໂຕ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິເກ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ເອກຈຣາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາປິ ອກຕ຺ວາປິ ສກ຺ກາ ຊີວິຕຸໍ, ອິທານິ ປນ ທາຣຠຣຓໍ ປຏິປນ຺ນມ຺ຫ, ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ຊີວິຕຸໍ, ຕ຺ວໍ ຍາວາຫໍ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕາວ ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຸສານາທີສຸ ນນ຺ຕການິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ກຕ຺ວາ ສມຓປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກຈໂຣ ລທ຺ຘກາຍວິເວໂກ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ສກ຺ກາ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ອວສ຺ສເຍນ ມຍາ ຠວິຕຸ’’ນ຺ຕິ ພາຣາຓສິອຠິມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣມາໂນ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ເຄຫາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ.

ສາ ຕໍ ທ຺ວາເຣ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ອສຎ຺ຊານນ຺ຕີ – ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ, ຈຓ຺ຑາລານໍ ວສນຏ຺ຐານເມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ອຸຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິຣວມານາ ປາທມູເລ ປຕິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຍທິ ເຕ ສາມິ ເອທິສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ ມໍ ມຫຕາ ຍສາ ປຣິຫາເປຕ຺ວາ ອນາຖໍ ອກາສີ’’ຕິ. ນານປ຺ປກາຣໍ ປຣິເທວໍ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ປຸຎ຺ຉມານາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຄເຫ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ອທາສິ. ມຫາປຸຣິໂສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິເກ ມາ ໂສຈິ ມາ ປຣິເທວິ, ອຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາທໂຘວນອຸທເກນ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣາຊູນໍ ອຠິເສກກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ຕ຺ວໍ ປນ ເອກໍ ມມ ວຈນໍ ກໂຣຫິ, ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘ນ ມຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ ຈຓ຺ຑາໂລ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ມຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆສຍມານາ ສກລນຄຣໍ ຈຣາຫີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ – ‘‘ປກຕິຍາປິ ອຫໍ ສາມິ ມຸຂໂທເສເນວ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕາ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາເມວໍ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ – ‘‘ກິໍ ປນ ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ອຄາເຣ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອລິກວຈນໍ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ອຫໍ ຕທາປິ ອລິກໍ ນ ຠຓາມິ, ອິທານິ ປພ຺ພຊິໂຕ ກິໍ ວກ຺ຂາມິ, ສຈ຺ຈວາທີ ປຸຣິໂສ ນາມາຫ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ອຊ຺ຊ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ, ຕ຺ວໍ ‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອຸໂປສຖທິວເສ ມຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ ສກລນຄເຣ ອຸຄ຺ໂຆເສຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສາ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ສູຣາ ຫຸຕ຺ວາ ສາຍໍປາຕໍ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຖາ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ມນຸສ຺ສາ ປາຓິນາ ປາຓິໍ ປຫຣນ຺ຕາ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ອມ຺ຫາກໍ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ຕໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຫສນ຺ຕາ ເກຬິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສາ ປຸນທິວເສປິ ຕເຖວ ສາຍໍປາຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ – ‘‘ອິທານິ ຉາຫຈ຺ຈເຍນ, ປຎ຺ຈາຫ-ຈຕູຫ-ຕີຫ-ທ຺ວີຫ-ເອກາຫຈ຺ຈເຍນ ມຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ອຍໍ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ອຕິສູຣາ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ກທາຈິ ເອວໍ ສິຍາ, ເອຖ ມຍໍ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຏິຊຄ຺ຄາມາ’’ຕິ ຈມ຺ມເຄຫສ຺ສ ພາຫິຣຠາຄໍ ສມນ຺ຕາ ຕຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂອກິຣິໍສຸ. ສາປິ ອຸໂປສຖທິວເສ ປາໂຕວ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ອຍໍ ໂຠ ນ ທູຣໍ ອປທິສ຺ສຕິ, ອຊ຺ຊ ກິຣ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ວສນຏ຺ຐານໍ ສໍວິທຫາມາ’’ຕິ ຈມ຺ມເຄຫໍ ສມຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຫຣິຕູປລິຕ຺ຕໍ ອຫຕວຕ຺ເຖຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາຣຫໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ເຈລວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລທາມານິ ໂອສາຣຍິໍສຸ. ເຕສໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕານໍເຍວ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖໍ ຄໂຕ.

ມຫາປຸຣິໂສ ຈນ຺ເທ ອຸຄ຺ຄຕມຕ຺ເຕ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ທວິມານສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ວນນ຺ຕໂຕ ອພ຺ຠຸສ຺ສກ຺ກມານໍ ຈນ຺ທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈນ຺ທວິມານໍ ໂອຫາຍ ປຸຣໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຊໂນ ມໍ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ມຫາຊໂນ ທິສ຺ວາ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ໂຠ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ວຈນໍ, ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປູເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຘມາລໍ ອາທາຍ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ຆຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາປຸຣິໂສ ມຕ຺ຖກມຕ຺ຖເກນ ສຕ຺ຕວາເຣ ພາຣາຓສິໍ ອນຸປຣິຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາຊເນນ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປ຺ປມາຓເມວ ມາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ຈມ຺ມເຄຫໍ ປາວິສິ. ມຫາຊໂນ ທິສ຺ວາ – ‘‘ໂອຕິຓ຺ໂຓ ໂນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ສາຓິໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ນິເວສນໍ ມຫາສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິໂຕ.

ມຫາປຸຣິໂສປິ ສິຣິສຍນມຊ຺ເຌ ນິສີທິ. ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ສມີເປ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຸຕຸສມໂຍ ເຕ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິເກ’’ຕິ. ອາມ ອຍ຺ຍາຕິ. ມຍາ ທິນ຺ນໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ນາຠິມຓ຺ຑລໍ ຜຸສິ. ຕສ຺ສາ ປຣາມສເນເນວ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ມຫາປຸຣິໂສ – ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິເກ ປາທໂຘວນອຸທກໍ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣາຊູນໍ ອຠິເສໂກທກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫາຊນສ຺ສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑມຓ຺ຑລເມວ ປວິຏ຺ໂຐ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພ຺ຣຫ຺ມປຊາປຕີ ນາມ ຊາຕາ. ປາທໂຘວນອຸທກໍ ລຠນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ – ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມປຊາປຕິໍ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ວສາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍາວ ສຕ຺ຕມໂກຏິຍາ ອປຣິສຸທ຺ຘຊາຕິກສ຺ສ ສິວິກໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ອທໍສຸ. ໂສຬສ ຊາຕິມນ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເສສາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ – ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ໂຠ, ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐເຄເຫ ພ຺ຣຫ຺ມປຊາປຕິຍາ ວສິຕຸໍ, ວຕ຺ຖຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຍາວ ປນ ຕໍ ກຣີຍຕິ, ຕາວ ມຓ຺ຑເປວ ວສຕູ’’ຕິ ມຓ຺ຑເປ ວສາເປສຸໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈກ຺ຂຸປເຖ ຐຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ກຫາປຓໍ ທຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ສວນູປຈາເຣ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ສຕໍ ທຕ຺ວາ ລຠນ຺ຕິ, ອາສນ຺ເນ ປກຕິກຖໍ ສວນຏ຺ຐາເນ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ປຎ຺ຈສຕານິ ທຕ຺ວາ ລຠນ຺ຕິ, ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ລຠນ຺ຕິ, ປາທໂຘວນອຸທກໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ທສສຫສ຺ສານິ ທຕ຺ວາ ລຠນ຺ຕິ. ພຫິນຄຣໂຕ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຍາວ ມຓ຺ຑປາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘຘນໍເຍວ ໂກຏິສຕມຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ.

ສກລຊມ຺ພຸທີໂປ ສງ຺ຂຸຠິ, ຕໂຕ ສພ຺ພຣາຊາໂນ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມປຊາປຕິຍາ ປາທໂຘວເນນ ອຠິເສກໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕສຫສ຺ສໍ ເປເສຕ຺ວາ ລຠິໍສຸ. ມຓ຺ຑເປ ວສນ຺ຕິຍາ ເອວ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ມຫາປຸຣິສໍ ປຏິຈ຺ຈ ລທ຺ຘກຸມາໂຣ ປາສາທິໂກ ອໂຫສິ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕຕິ ສກລ ຊມ຺ພຸທີໂປ ເອກໂກລາຫໂລ ອໂຫສິ. ກຸມາຣສ຺ສ ຂີຣມຓິມູລໍ ໂຫຕູຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄຕຘນໍ ໂກຏິສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນິເວສນມ຺ປິ ນິຏ຺ຐິຕໍ. ກຸມາຣສ຺ສ ນາມກຣຓໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ນິເວສນໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑເປ ຊາຕຕ຺ຕາ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ.

ກຸມາໂຣ ສຸເຂນ ສໍວຑ຺ຒມາໂນ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓວຍປຕ຺ໂຕຕິ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ສິປ຺ປຊານນກາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ກຸມາໂຣ ເມຘາວີ ປຎ຺ຎວາ ສຸຕໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ອາວຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຄຫິຕຄຫິຕໍ ສຸວຓ຺ຓຆເຏ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເຕລໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍາວຕາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ປຣິຍຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ນາມ ນາໂຫສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ, ໂສປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຠຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເຄເຫ ອສີຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ເຄຫມ຺ປິສ຺ສ ສຕ຺ຕທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ມຫນ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ເຄເຫ ມງ຺ຄລທິວເສ ຊມ຺ພຸທີປວາສີຫິ ເປສິຕຘນໍ ໂກຏິສຫສ຺ສມຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາວຊ຺ເຊສິ – ‘‘ປມຕ຺ໂຕ ນຸ ໂຂ ກຸມາໂຣ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓຠຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຄຈ຺ຉາມິ ນໍ ທເມມີ’’ຕິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາ ອຕິສມ຺ພາຘາ, ນ ສກ຺ກາ ໂກຏ຺ຐເກນ ປວິສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອສີຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານໍ ຠຸຎ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ອາກາສງ຺ຄເຓ ໂອຕຣິ. ມຓ຺ຑພ຺ຍກຸມາໂຣປິ ສຸວຓ຺ຓກຏຈ຺ຉຸໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ – ‘‘ອິຘ ສູປໍ ເທຖ ອິຘ ໂອທນ’’ນ຺ຕິ ປຣິວິສາເປນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ທຓ຺ຑເກນ ຆຏ຺ຏິຕອາສິວິໂສ ວິຍ ກຸປິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກຸໂຕ ນຸ ອາຄຈ຺ຉສິ ທຸມ຺ມວາສີ,

ໂອຕລ຺ລໂກ ປໍສຸປິສາຈໂກວ;

ສງ຺ກາຣໂຈຬໍ ປຏິມຸຎ຺ຈ ກຓ຺ເຐ,

ໂກ ເຣ ຕຸວໍ ໂຫສິ ອທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໑);

ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາວ ໂອວທນ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ອນ຺ນໍ ຕເວທໍ ປກຕໍ ຍສສ຺ສິ,

ຕໍ ຂຊ຺ຊເຣ ຠຸຎ຺ຊເຣ ປິຍ຺ຍເຣ ຈ;

ຊານາສິ ມໍ ຕ຺ວໍ ປຣທຕ຺ຕູປຊີວິໍ,

ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐ ປິຓ຺ຑໍ ລຠຕໍ ສປາໂກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໒);

ໂສ ນຍິທໍ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ປຏິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ອນ຺ນໍ ມເມທໍ ປກຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ,

ອຕ຺ຖຕ຺ຖິຕໍ ສທ຺ທຫໂຕ ມເມທໍ;

ອເປຫິ ເອຕ຺ໂຕ ກິມິຘຏ຺ຐິໂຕສິ,

ນ ມາທິສາ ຕຸຍ຺ຫໍ ທທນ຺ຕິ ຊມ຺ມາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໓);

ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ທານໍ ນາມ ສຄຸຓສ຺ສປິ ນິຄ຺ຄຸຓສ຺ສປິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ທາຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຫິ ນິນ຺ເນປິ ຖເລປິ ປຕິຏ຺ຐາປິຕໍ ພີຊໍ ປຖວີຣສໍ ອາໂປຣສຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ນິປ຺ຜລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສຸເຂຕ຺ເຕ ວປິຕພີຊໍ ວິຍ ຄຸຓວນ຺ເຕ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຖເລ ຈ ນິນ຺ເນ ຈ ວປນ຺ຕິ ພີຊໍ,

ອນູປເຂຕ຺ເຕ ຜລມາສມານາ;

ເອຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ທທາຫິ ທານໍ,

ອປ຺ເປວ ອາຣາຘເຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໔);

ອຖ ກຸມາໂຣ ໂກຘາຠິຠູໂຕ – ‘‘ເກນິມສ຺ສ ມຸຓ຺ຑກສ຺ສ ປເວໂສ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ ທ຺ວາຣຣກ຺ຂາທໂຍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ –

‘‘ເຂຕ຺ຕານິ ມຍ຺ຫໍ ວິທິຕານິ ໂລເກ,

ເຍສາຫໍ ພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐເປມິ;

ເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊາຕິມນ຺ຕູປປນ຺ນາ,

ຕານີຘ ເຂຕ຺ຕານິ ສຸເປສລານີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໕) –

ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຊມ຺ມໍ ເວຓຸປທເຣນ ໂປເຖຕ຺ວາ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ພຫິ ນີຫຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ມຫາປຸຣິໂສ ອາຫ –

‘‘ຄິຣິໍ ນເຂນ ຂຓສິ, ອໂຍ ທນ຺ເຕຠິ ຂາທສິ;

ຊາຕເວທໍ ປທຫສິ, ໂຍ ອິສິໍ ປຣິຠາສສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໙);

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ – ‘‘ສເຈ ມ຺ຍາຍໍ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປາເທ ວາ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ສຕ຺ຕານຸທ຺ທຍຕາຍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ໂອຕຣິ. ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ມາຕງ຺ໂຄ, ອິສິ ສຈ຺ຈປຣກ຺ກໂມ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂສ຺ມິໍ ປກ຺ກາມິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸທິກ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໑໐);

ຕາວເທວ ນຄຣຣກ຺ຂິກເທວຕານໍ ເຊຏ຺ຐກເທວຣາຊາ ມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາມຸຂໍ ຊາຕໍ, ອກ຺ຂີນິ ປຣິວຕ຺ຕານິ, ມຸເຂນ ເຂຬໍ ວມຕິ, ສຣີຣໍ ຖທ຺ຘໍ ສູເລ ອາໂຣປິຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ອສີຕິສຫສ຺ສາ ປຣິຈາຣກຍກ຺ຂາ ອສີຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານິ ຕເຖວ ອກໍສຸ. ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມປຊາປຕິຍາ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສາ ຕຣມານຣູປາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອາເວຘິຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ,

ພາຫຸໍ ປສາເຣຕິ ອກມ຺ມເນຍ຺ຍໍ;

ເສຕານິ ອກ຺ຂີນິ ຍຖາ ມຕສ຺ສ,

ໂກ ເມ ອິມໍ ປຸຕ຺ຕມກາສິ ເອວ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໑໑);

ອຖສ຺ສາ ອາໂຣເຈສຸໍ –

‘‘ອິຘາຄມາ ສມໂຓ ທຸມ຺ມວາສີ,

ໂອຕລ຺ລໂກ ປໍສຸປິສາຈໂກວ,

ສງ຺ກາຣໂຈຬໍ ປຏິມຸຎ຺ຈ ກຓ຺ເຐ,

ໂສ ເຕ ອິມໍ ປຸຕ຺ຕມກາສິ ເອວ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໑໒);

ສາ ສຸຕ຺ວາວ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຍສທາຍໂກ ອຍ຺ໂຍ ອນຸກມ຺ປາຍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປມຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐາເກ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ກຕມໍ ທິສໍ ອຄມາ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ,

ອກ຺ຂາຖ ເມ ມາຓວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ;

ຄນ຺ຕ຺ວານ ຕໍ ປຏິກເຣມຸ ອຈ຺ຈຍໍ,

ອປ຺ເປວ ນໍ ປຸຕ຺ຕ ລເຠມຸ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໑໓);

ເຕ ອາຫໍສຸ –

‘‘ເວຫາຍສໍ ອຄມາ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ,

ປຖທ຺ຘຸໂນ ປນ຺ນຣເສວ ຈນ຺ໂທ;

ອປິຈາປິ ໂສ ປຸຣິມທິສໍ ອຄຈ຺ຉິ,

ສຈ຺ຈປ຺ປຏິຎ຺ໂຎ ອິສິ ສາຘຸຣູໂປ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔);

ມຫາປຸຣິໂສປິ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປທວຬຎ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນໍ ວເສນ ມາ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕ຺ຖ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາເຍວ ນໍ ປສ຺ສຕຸ, ມາ ອຎ຺ເຎ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ມິສ຺ສໂກທນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກມນສາລາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ຠິກ຺ຂາຠາຊເນເຍວ ຐເປສິ. ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາປິ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ປຏິປຊ຺ຊມານາ ປທວຬຎ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ຍສທາຍກສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ປທ’’ນ຺ຕິ ປທານຸສາເຣນາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາເສນ ກຕາປຣາຘໍ ມຍ຺ຫໍ ຂມຖ, ນ ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ໂກຘວສິກາ ນາມ, ເທຖ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ –

‘‘ອາເວຘິຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ,

ພາຫຸໍ ປສາເຣຕິ ອກມ຺ມເນຍ຺ຍໍ;

ເສຕານິ ອກ຺ຂີນິ ຍຖາ ມຕສ຺ສ,

ໂກ ເມ ອິມໍ ປຸຕ຺ຕມກາສິ ເອວ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໑໕) –

ຄາຖໍ ອຠາສິ. ມຫາປຸຣິໂສ ອາຫ – ‘‘ນ ມຍໍ ເອວຣູປໍ ກໂຣມ, ປພ຺ພຊິຕໍ ປນ ຫິໍສນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ສຄາຣວາຫິ ຠູຕຍກ຺ຂເທວຕາຫິ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ເກວລໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມໂນປໂທໂສ ມາ ໂຫຕຸ, ເທວຕາຫິ ກຕໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂມາປຍາ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຕາ, ອປິຈາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊາມີຕິ. ເຕນ ຫິ ໂອສຘໍ ເຕ ກເຖສ຺ສາມິ, ມມ ຠິກ຺ຂາຠາຊເນ ຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ຠຕ຺ຕມຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ໂຖກໍ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປ, ອວເສສໍ ອຸທກຈາຏິຍໍ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ອສີຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປາຕິ. ສາ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາປຸຣິສໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ.

ມຸເຂ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ເຊຏ຺ຐກເທວຣາຊາ – ‘‘ສາມິມ຺ຫິ ສຍໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ເຕ ອມ຺ເຫຫິ ນ ສກ຺ກາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ກຸມາຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສປິ ຂິປິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ອປ຺ປຕ຺ຕປຸພ຺ໂພ ວິຍ ປກຕິວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ອໂວຈ – ‘‘ປສ຺ສ ຕາຕ ຕວ ກຸລຸປການໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປຣຫິຕານໍ ວິປ຺ປກາຣໍ, ສມຓາ ປນ ນ ເອວຣູປາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມເຓ ຕາຕ ໂຠເຊຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ເສສກໍ ອຸທກຈາຏິຍໍ ອາລຸຬາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ຍກ຺ຂາ ຕາວເທວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຂິປິຕ຺ວາ ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ມາຕງ຺ຄອິສິສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕ ‘‘ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ຂາທາປິຕມ຺ຫາ, ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ທານິມ຺ຫາ ຊາຕາ, ອິທານິ ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘ອສຸທ຺ຘພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິເມ’ຕິ ສມ຺ໂຠຄໍ ນ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຣຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຣາຊສ຺ສ ນຄເຣ ອຄ຺ຄາສນິກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ມຍນ຺ຕິ ຣາຊເຄເຫ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາປນິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມານຊາຕິເກ ນິມ຺ມທຍນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ອເຖໂກ ‘‘ຊາຕິມນ຺ຕຕາປໂສ ນາມ ມຍາ ສທິໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ສຎ຺ຎມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວສມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມານນິຄ຺ຄຫມສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ຕໍ ຊາຕິມນ຺ຕຕາປໂສ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ຊຈ຺ໂຈ ຠວ’’ນ຺ຕິ? ຈຓ຺ຑາໂລ ອຫໍ ອາຈຣິຍາຕິ. ອເປຫິ ຈຓ຺ຑາລ ອເປຫິ ຈຓ຺ຑາລ, ເຫຏ຺ຐາຄງ຺ຄາຍ ວສ, ມາ ອຸປຣິຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐມກາສີຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ – ‘‘ສາຘຸ ອາຈຣິຍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາຄງ຺ຄາຍ ວສນ຺ໂຕ ‘‘ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ຊາຕິມນ຺ຕຕາປໂສ ປາໂຕວ ຄງ຺ຄໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອຸທກໍ ອາຈມຕິ, ຊຏາ ໂຘວຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທນ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑໍ ປິຓ຺ຑໍ ເຂຬໍ ອຸທເກ ປາເຕຕິ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐກຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ປວາເຫຕິ. ຍຖາ ເຈ ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ເສວ ຊຏາສຸ ລຄ຺ຄຕິ, ຕຖາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຂຬມ຺ປິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມ຺ປິ ຕາປສສ຺ສ ຊຏາສຸເຍວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ.

ຕາປໂສ ຈຓ຺ຑາລສ຺ສິທໍ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອິທໍ, ໂຠ ຈຓ຺ຑາລ, ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ຕຍາ ປຏິໂສຕຄາມິກຕ’’ນ຺ຕິ? ອາມ ອາຈຣິຍ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ເຫຏ຺ຐາຄງ຺ຄາຍ ມາ ວສ, ອຸປຣິຄງ຺ຄາຍ ວສາຕິ. ສາຘຸ ອາຈຣິຍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວສິສ຺ສາມີຕິ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ອິທ຺ຘິໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠສິ, ອຸທກໍ ຍຖາຄຕິກເມວ ຊາຕໍ. ປຸນ ຕາປໂສ ຕເທວ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ, – ‘‘ໂຠ ຈຓ຺ຑາລ, ຕ຺ວມິທໍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ກາເລນ ປຏິໂສຕຄາມິໍ ກາເລນ ອນຸໂສຕຄາມິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ? ອາມ ອາຈຣິຍ. ຈຓ຺ຑາລ, ‘‘ຕ຺ວໍ ສຸຂວິຫາຣີນໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ສຸເຂນ ວສິຕຸໍ ນ ເທສິ, ສຕ຺ຕເມ ເຕ ທິວເສ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘາ ຜລຕູ’’ຕິ. ສາຘຸ ອຈຣິຍ, ອຫໍ ປນ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມີຕິ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຕສ຺ສ ອຠິສາໂປ ເອຕສ຺ເສວ ອຸປຣິ ປຕິສ຺ສຕິ, ຣກ຺ຂາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານຸທ຺ທຍຕາຍ ປຸນທິວເສ ອິທ຺ຘິຍາ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອທາສິ. ອິທ຺ຘິມໂຕ ອິທ຺ຘິວິສໂຍ ນາມ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຣຸຓຸຄ຺ຄໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ກສິວຓິຊ຺ຊາທີນິ ກມ຺ມານິ ປໂຍເຊນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ມນຸສ຺ສາ – ‘‘ຍກ຺ຂາວຏ຺ໂຏ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຠູຕເທວຏ຺ໂຏນາຄສຸປຓ຺ຓາວຏ຺ໂຏ’’ຕິ ອຸປທ຺ທວປ຺ປຕ຺ຕາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊກຸລໍ ນາມ ມຫາປຎ຺ຎໍ, ໂລກສ຺ສ ຫິຕໍ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ຠີໂຕປິ ອຠີຕາກາຣໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ມາ ຕາຕາ ຠາຍຖ, ອິມໍ ກາຣຓໍ ຄງ຺ຄາຕີຣວາສີ ຊາຕິມນ຺ຕຕາປໂສ ຊານິສ຺ສຕິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກຕິປເຍເຫວ ອຕ຺ຖຈຣເກຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕາປສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາປໂສ ອາຫ – ‘‘ອາມ ມຫາຣາຊ, ເອໂກ ຈຓ຺ຑາໂລ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອິມໍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ກາເລນ ອນຸໂສຕຄາມິໍ ກາເລນ ປຕິໂສຕຄາມິໍ ກໂຣຕິ, ມຍາ ຕທຕ຺ຖໍ ກິຎ຺ຈິ ກຖິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉຖ, ໂສ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ມາຕງ຺ຄອິສິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ອຣຸຓສ຺ສ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອາມ, ມຫາຣາຊາຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ ຠນ຺ເຕຕິ? ຊາຕິມນ຺ຕຕາປສກາຣຓາ, ມຫາຣາຊ, ຊາຕິມນ຺ຕຕາປເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາປິຕກາເລ ທສ຺ສາມິ ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ອາຈຣິຍ, ຕາປສໍ ຂມາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຈຓ຺ຑາລໍ ວນ຺ທາມີຕິ. ມາ ອາຈຣິຍ, ເອວໍ ກໂຣຖ, ຊນປທສ຺ສ ມຸຂໍ ປສ຺ສຖາຕິ. ໂສ ປຸນ ປຏິກ຺ຂິປິເຍວ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ຂມາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຂມາປິເຕ ອຫໍ ສູຣິຍໍ ນ ມຸຎ຺ຈາມີຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ຂມາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອຂມາປິເຕ ສູຣິຍໍ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ເຕນ ຕາປເສນ, ໂລກໍ ໂອໂລເກສ຺ສາມາ’’ຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ໂຠ, ຕາປສສນ຺ຕິກໍ, ຕໍ ຫຕ຺ເຖສຸ ຈ ປາເທສຸ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕງ຺ຄອິສິສ຺ສ ປາທມູເລ ເນຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຂມາເປຖ ເອຕສ຺ສ ຊນປທານຸທ຺ທຍຕໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຣາຊປຸຣິສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ມາຕງ຺ຄອິສິສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຂມາເປສຸໍ.

ອຫໍ ນາມ ຂມິຕພ຺ພໍ ຂມາມິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ເອຕສ຺ສ ກຖາ ເອຕສ຺ເສວ ອຸປຣິ ປຕິສ຺ສຕິ. ມຍາ ສູຣິເຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ສູຣິຍຣສ຺ມິ ເອຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປຕິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘາ ຜລິສ຺ສຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປເນສ ພ຺ຍສນໍ ມາ ປາປຸຓາຕຸ, ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕໍ ຄລປ຺ປມາເຓ ອຸທເກ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑມສ຺ສ ສີເສ ຐເປຖ. ອຖາຫໍ ສູຣິຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິສ຺ສາມິ. ສູຣິຍຣສ຺ມິ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ເຑ ປຕິຕ຺ວາ ຕໍ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ. ອເຖສ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ຕິຕ຺ເຖນ ອຸຕ຺ຕຣຕຸ, ອິຕິ ນໍ ວທຖ, ເອວມສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຖາ ກາເຣສຸໍ. ຕສ຺ສາປິ ຕເຖວ ໂສຕ຺ຖິ ຊາຕາ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ – ‘‘ຊາຕິ ນາມ ອກາຣຓໍ, ປພ຺ພຊິຕານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຄຸໂຓວ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕມານໍ ປຫາຍ ນິມ຺ມໂທ ອໂຫສິ.

ອິຕິ ຊາຕິມນ຺ຕຕາປເສ ທມິເຕ ມຫາຊໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຖາມໍ ອຎ຺ຎາສິ, ມຫາໂກລາຫລໍ ຊາຕໍ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣໍ ຄມນຕ຺ຖາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຕານິ ຈ ອສີຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານິ ທເມສ຺ສາມິ, ປຏິຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂມເຈສ຺ສາມີຕິ ມຊ຺ຌຣາຊສ຺ສ ນຄຣໍ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ – ໂຠ, ‘‘ອຍໍ ໂສ, ໂຠ ມຫາໂຈໂຣ, ອາຄໂຕ, ອິທາເນວ ສພ຺ເພ ເອເຕ ມຍ຺ຫໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊາຕາຕິ ອມ຺ເຫ ປາກເຏ ກຣິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ໂນ ອິຘາປິ ອາວາໂສ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ປຸນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ມຫາຣາຊ, ເອຕໍ ຈຓ຺ຑາລປພ຺ພຊິຕໍ ມາ ສາຘຸຣູໂປຕິ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ, ເອສ ຄຣຸກມນ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ປຖວິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາສໍ ກໂຣຕິ, ອາກາສໍ ປຖວິໍ, ທູຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສນ຺ຕິກໍ ກໂຣຕິ, ສນ຺ຕິກໍ ທູຣໍ, ຄງ຺ຄໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຄາມິນິໍ ກໂຣຕິ, ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຖວິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາເຕຕຸໍ ມຎ຺ເຎ ສກ຺ໂກຕິ. ປຣສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ສພ຺ພກາລໍ ນ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸໍ, ອຍໍ ອິຘ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ນາເສຍ຺ຍ, ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍມ຺ປິ ວໍສຸປຈ຺ເຉທມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍ, ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ກໂຣຖ, ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ເຊວ ອິມໍ ມາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາໂນ ນາມ ປຣປຕ຺ຕິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕິ ໂສ ພຫູນໍ ກຖາວເສນ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ມິສ຺ສໂກທນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣາປຣາຘຕາຍ ນິຣາສງ຺ໂກ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິສີທິ. ອຕີເຕ ຈຕ຺ຕາລີສ, ອນາຄເຕ ຈຕ຺ຕາລີສາຕິ ອສີຕິກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຎາຓສ຺ສ ອນາວຊ຺ຊນຕາຍ ມຸຫຸຕ຺ຕມຕ຺ຕເກ ກາເລ ສຕິ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຣາຊາ ອຎ຺ຎໍ ອຊານາເປຕ຺ວາ ສຍເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣາວຊ຺ຊນຕາຍ ປມາເທນ ນິສິນ຺ນໍ ມຫາປຸຣິສໍ ອສິນາ ປຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຠາເຄ ອກາສິ. ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ອຏ຺ຐມໍ ໂລຫກູຏວສ຺ສໍ, ນວມໍ ກລລວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ອິຕິ ອິມສ຺ສາປິ ຣຏ຺ເຐ ນວ ວຸຏ຺ຐິໂຍ ປຕິຕາ. ໂສ ຈ ຣາຊາ ສປຣິໂສ ມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ສໍກິຈ຺ຈປຓ຺ຑິໂຕ –

‘‘ອຸປຫຈ຺ຈ ມນໍ ມຊ຺ໂຌ, ມາຕງ຺ຄສ຺ມິໍ ຍສສ຺ສິເນ;

ສປາຣິສຊ຺ໂຊ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎໍ ຕທາ ອຫູຕິ’’. (ຊາ. ໒.໑໙.໙໖) –

ເອວໍ ມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎສ຺ສ ອຣຎ຺ຎຠູຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມາຕງ຺ຄສ຺ສ ປນ ອິສິໂນ ວເສນ ຕເທວ ມາຕງ຺ຄາຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໖. ປຎ຺ຫປຏິຠານານີຕິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ. ປຈ຺ຈນີກໍ ກຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຈ຺ຈນີກໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ ວິໂລມຠາຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໗. ອນຸວິຈ຺ຈກາຣນ຺ຕິ ອນຸວິຈາເຣຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ ກໂຣຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາຘຸ ໂຫຕີຕິ ສຸນ຺ທໂຣ ໂຫຕິ. ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ມິຎ຺ຫິ ມໍ ທິສ຺ວາ ມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ນິຄຓ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ – ‘‘ກິໍ ອຍໍ ອຸປາລິ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐເມວ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ຄຣຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອນຸວິຈ຺ຈກາໂຣ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ສາຘູຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຏາກໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເຕ ກິຣ ເອວຣູປໍ ສາວກໍ ລຠິຕ຺ວາ – ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ເສຏ຺ຐິ ວາ ອມ຺ຫາກໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ສາວໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ປຏາກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຄເຣ ໂຆເສນ຺ຕາ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ເອວໍ ໂນ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຈ, ສເຈ ຕສ຺ສ ‘‘ກິມຫໍ ເອເຕສໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ໂສ ‘‘ເອເຕສໍ ເມ ສຣຓຄຕຠາວໍ ພຫູ ຊານນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ອິທານິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວິໂນເທຕ຺ວາ ນ ປຏິກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ຈ. ‘‘ເຕນາຫ ປຏາກໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ.

໖໘. ໂອປານຠູຕນ຺ຕິ ປຏິຍຕ຺ຕອຸທປາໂນ ວິຍ ຐິຕໍ. ກຸລນ຺ຕິ ຕວ ນິເວສນໍ. ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາສີຕິ ປຸພ຺ເພ ທສປິ ວີສຕິປິ ສຏ຺ຐິປິ ຊເນ ອາຄເຕ ທິສ຺ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ອວຕ຺ວາ ເທຕິ. ອິທານິ ມໍ ສຣຓໍ ຄຕກາຣຓມຕ຺ເຕນວ ມາ ອິເມສໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ, ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ຖ, ສມ຺ປຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ທາຕພ຺ພເມວາຕິ ໂອວທຕິ. ສຸຕເມຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ກຸໂຕ ສຸຕໍ? ນິຄຓ຺ຐານໍ ສນ຺ຕິກາ, ເຕ ກິຣ ກຸລຆເຣສຸ ເອວໍ ປກາເສນ຺ຕິ – ‘‘ມຍໍ ‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ວທາມ, ສມໂຓ ປນ ໂຄຕໂມ ‘ມຍ຺ຫເມວ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ…ເປ… ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’ນ຺ຕິ ວທຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຍໍ ຄຫປຕິ ‘‘ສຸຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

໖໙. ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖນ຺ຕິ ທານານນ຺ຕຣໍ ສີລໍ, ສີລານນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄໍ, ສຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸປຏິປາຏິກຖໍ. ຕຕ຺ຖ ທານກຖນ຺ຕິ ອິທໍ ທານໍ ນາມ ສຸຂານໍ ນິທານໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ, ໂຠຄານໍ ປຕິຏ຺ຐາ, ວິສມຄຕສ຺ສ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິປຣາຍຓໍ, ອິຘໂລກປຣໂລເກສຸ ທານສທິໂສ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ ນຕ຺ຖິ. ອິທຎ຺ຫິ ອວສ຺ສຍຏ຺ເຐນ ຣຕນມຍສີຫາສນສທິສໍ, ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ມຫາປຖວິສທິສໍ, ອາລມ຺ພນຏ຺ເຐນ ອາລມ຺ພນຣຊ຺ຊຸສທິສໍ. ອິທຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂນິຕ຺ຖຣຓຏ຺ເຐນ ນາວາ, ສມສ຺ສາສນຏ຺ເຐນ ສງ຺ຄາມສູໂຣ, ຠຍປຣິຕ຺ຕາຓຏ຺ເຐນ ສຸສງ຺ຂຕນຄຣໍ, ມຈ຺ເຉຣມລາທີຫິ ອນຸປລິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປທຸມໍ, ເຕສໍ ນິທຫນຏ຺ເຐນ ອຄ຺ຄິ, ທຸຣາສທຏ຺ເຐນ ອາສີວິໂສ. ອສນ຺ຕາສນຏ຺ເຐນ ສີໂຫ, ພລວນ຺ຕຏ຺ເຐນ ຫຕ຺ຖີ, ອຠິມງ຺ຄລສມ຺ມຕຏ຺ເຐນ ເສຕວສໂຠ, ເຂມນ຺ຕຠູມິສມ຺ປາປນຏ຺ເຐນ ວລາຫໂກ ອສ຺ສຣາຊາ. ທານໍ ນາເມຠໍ ມຍ຺ຫໍ ຄຕມຄ຺ໂຄ, ມຍ຺ເຫເວໂສ ວໍໂສ, ມຍາ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕນ ເວລາມມຫາຍຎ຺ໂຎ, ມຫາໂຄວິນ຺ທມຫາຍຎ຺ໂຎ ມຫາສຸທສ຺ສນມຫາຍຎ຺ໂຎ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣມຫາຍຎ຺ໂຎຕິ ອເນກມຫາຍຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕິຕາ, ສສຠູເຕນ ຊລິເຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ອຕ຺ຕານໍ ນິຍ຺ຍາເທນ຺ເຕນ ສມ຺ປຕ຺ຕຍາຈການໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍ. ທານຎ຺ຫິ ໂລເກ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເທຕິ, ມາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເທຕິ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເທຕິ, ສາວກປາຣມີຎາຓໍ, ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ, ອຠິສມ຺ໂພຘິຎາຓໍ ເທຕີຕິ ເອວມາທິໍ ທານຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ.

ຍສ຺ມາ ປນ ທານໍ ທທນ຺ໂຕ ສີລໍ ສມາທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທນຕຣໍ ສີລກຖໍ ກເຖສິ. ສີລກຖນ຺ຕິ ສີລໍ ນາເມຕໍ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ, ສີລໍ ນາເມຕໍ ມມ ວໍໂສ, ອຫໍ ສງ຺ຂປາລນາຄຣາຊກາເລ, ຠູຣິທຕ຺ຕນາຄຣາຊກາເລ, ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຣາຊກາເລ, ສີລວນາຄຣາຊກາເລ, ມາຕຸໂປສກຫຕ຺ຖິຣາຊກາເລ, ຉທ຺ທນ຺ຕຫຕ຺ຖິຣາຊກາເລຕິ ອນນ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ສີລໍ ປຣິປູເຣສິໍ. ອິຘໂລກປຣໂລກສມ຺ປຕ຺ຕີນຎ຺ຫິ ສີລສທິໂສ ອວສ຺ສໂຍ, ສີລສທິສາ ປຕິຏ຺ຐາ, ອາຣມ຺ມຓໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ ນຕ຺ຖິ, ສີລາລງ຺ກາຣສທິໂສ ອລງ຺ກາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ສີລປຸປ຺ຜສທິສໍ ປຸປ຺ຜໍ ນຕ຺ຖິ, ສີລຄນ຺ຘສທິໂສ ຄນ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ. ສີລາລງ຺ກາເຣນ ຫິ ອລງ຺ກຕໍ ສີລກຸສຸມປິຬນ຺ຘນໍ ສີລຄນ຺ຘານຸລິຕ຺ຕໍ ສເທວໂກປິ ໂລໂກ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວມາທິໍ ສີລຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ.

ອິທໍ ປນ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຍໍ ສຄ຺ໂຄ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສີລານນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄກຖໍ ກເຖສິ. ສຄ຺ຄກຖນ຺ຕິ ອຍໍ ສຄ຺ໂຄ ນາມ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ, ນິຈ຺ຈເມຕ຺ຖ ກີຬາ, ນິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວາ ນວຸຕິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ທິພ຺ພສຸຂໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ຕາວຕິໍສາ ຕິສ຺ໂສ ຈ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານີຕິ ເອວມາທິໍ ສຄ຺ຄຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ. ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຖຍນ຺ຕານຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ມຸຂໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ອເນກປຣິຍາເຍນ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຄ຺ຄກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໕).

ເອວໍ ສຄ຺ຄກຖາຍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ປຸນ ຫຕ຺ຖິໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂສຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ສຄ຺ໂຄ ອນິຈ຺ໂຈ ອທ຺ຘຸໂວ, ນ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ – ‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ໔໑໗; ມ. ນິ. ໑.໒໓໕) ນເຍນ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ອາທີນໂວຕິ ໂທໂສ. ໂອກາໂຣຕິ ອວກາໂຣ ລາມກຠາໂວ. ສໍກິເລໂສຕິ ເຕຫິ ສຕ຺ຕານໍ ສໍສາເຣ ສໍກິລິສ຺ສນໍ. ຍຖາຫ ‘‘ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ, ໂຠ, ສຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໑).

ເອວໍ ກາມາທີນເວນ ຕຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ກລ຺ລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອໂຣຄຈິຕ຺ຕໍ. ສາມຸກ຺ກໍສິກາຕິ ສາມໍ ອຸກ຺ກໍສິກາ ອຕ຺ຕນາເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຫິຕາ, ສຍມ຺ຠູຎາເຓນ ທິຏ຺ຐາ, ອສາຘາຣຓາ ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາ ປເນສາຕິ, ອຣິຍສຈ຺ຈເທສນາ? ເຕເນວາຫ – ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທຍໍ ນິໂຣຘໍ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ.

ວິຣຊໍ ວີຕມລນ຺ຕິ ຣາຄຣຊາທີນໍ ອຠາວາ ວິຣຊໍ, ຣາຄມລາທີນໍ ວິຄຕຕ຺ຕາ ວີຕມລໍ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ອຸປຣິ ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸສຸຕ຺ເຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ, ຈູຬຣາຫຸໂລວາເທ ອາສວກ຺ຂຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອິຘ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຎ຺ຫິ ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈວເສນ ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ທິຏ຺ໂຐ ອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ເອເຕນາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ. ເອສ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ. ຕິຓ຺ຓາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອເນນາຕິ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ. ວິຄຕາ ກຖໍກຖາ ອສ຺ສາຕິ ວິຄຕກຖໍກໂຖ. ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ເວສາຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ໂຕ. ກຕ຺ຖ? ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ. ນາສ຺ສ ປໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ, ນ ປຣສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ.

໗໐. ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉມາໂນ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ປສໍສມາໂນ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ. ອາວຣາມີຕິ ຖເກມິ ປິທຫາມິ. ອນາວຏນ຺ຕິ ນ ອາວຣິຕໍ ວິວຏໍ ອຸຄ຺ຆາຏິຕໍ.

໗໑. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີຕິ ໂສ ກິຣ ຕສ຺ສ ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ – ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ຄຫປຕິ, ສມໂຓ ຈ ໂຄຕໂມ ທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ນິຍ຺ຍານິກກໂຖ, ທສ຺ສເນປິ ຕສ຺ສ ປສີທິສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມກຖາຍປິ ປສີທິສ຺ສຕິ, ປສີທິຕ຺ວາ ສຣຓໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ຄໂຕ ນຸ ໂຂ ສຣຓໍ ຄຫປຕິ ນ ຕາວ ຄໂຕ’’ຕິ ໂອຫິຕໂສໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ຕສ຺ມາ ປຐມໍເຍວ ອສ຺ໂສສິ.

໗໒. ເຕນ ຫິ ສມ຺ມາຕິ ພລວໂສເກນ ອຠິຠູໂຕ ‘‘ເອຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ໂທວາຣິເກນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປຕິເຍວ.

ມຊ຺ຌິມາຍ ທ຺ວາຣສາລາຍານ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຆຣສ຺ສ ສຕ຺ຕ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພອພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ວາ ສພ຺ພພາຫິຣໂຕ ວາ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕຸຕ຺ຖທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ, ຍສ຺ສ ປຎ຺ຈ, ຕສ຺ສ ຕຕິໂຍ, ຍສ຺ສ ຕໂຍ, ຕສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ ມຊ຺ຌິມທ຺ວາຣສາລາ ນາມ. ເອກທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສ຺ສ ປນ ຆຣສ຺ສ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ມງ຺ຄລຕ຺ຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ມຊ຺ຌິມທ຺ວາຣສາລາ. ຕສ຺ສ ປນ ເຄຫສ຺ສ ສຕ຺ຕ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາ, ປຎ຺ຈາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໗໓. ອຄ຺ຄນ຺ຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ຍໍ ສຸທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ຍໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ. ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ເຕເນວ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ອຸທເຣ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ. ນິສີທາເປຕີຕິ ສຓິກໍ ອາຈຣິຍ, ສຓິກໍ ອາຈຣິຍາຕິ ມຫນ຺ຕໍ ເຕລຆຏໍ ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ນິສີທາເປຕິ. ທຕ຺ໂຕສີຕິ ກິໍ ຊໂຬສິ ຊາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິມຸກ຺ໂກຕິ ສີເສ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ. ອຓ຺ຑຫາຣໂກຕິອາທິໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວຈນມ຺ປິ ສມານໍ ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາຠາເວນ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສກຕາຍ ອິທໍ ນາມ ຠຓາມີຕິ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ຠຓຕິ.

໗໔. ຠທ຺ທິກາ, ຠນ຺ເຕ, ອາວຏ຺ຏນີຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ມາຍເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ. ເຕນ ຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ. ກາຣຓວຈນໍ ວາ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສນໍ ອນິຍ຺ຍານິກໍ, ມມ ສຕ຺ຖຸ ນິຍ຺ຍານິກໍ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໗໕. ອຸປວິຊຎ຺ຎາຕິ ວິຊາຍນກາລໍ ອຸປຄຕາ. ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປກນ຺ຕິ ມກ຺ກຏໂປຕກໍ. ກິຓິຕ຺ວາ ອາເນຫີຕິ ມູລໍ ທຕ຺ວາວ ອາຫຣ. ອາປເຓສຸ ຫິ ສວິຎ຺ຎາຓກມ຺ປິ ອວິຎ຺ຎາຓກມ຺ປິ ມກ຺ກຏາທິກີຬນຠຓ຺ຑກໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ອາຫ. ຣຊິຕນ຺ຕິ ພຫລພຫລໍ ປີຕາວເລປນຣງ຺ຄຊາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ອິມໍ ອິຈ຺ຉາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາໂກຏິຕປຈ຺ຈາໂກຏິຕນ຺ຕິ ອາໂກຏິຕຎ຺ເຈວ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາໂກຏິຕຎ຺ຈ. ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐນ຺ຕິ ມຓິປາສາເຓນ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຏ຺ຐໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕຈ຺ຉວິໍ.

ຣງ຺ຄກ຺ຂໂມ ຫິ ໂຂຕິ ສວິຎ຺ຎາຓກມ຺ປິ ອວິຎ຺ຎາຓກມ຺ປິ ຣງ຺ຄໍ ປິວຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ໂນ ອາໂກຏ຺ຏນກ຺ຂໂມຕິ ສວິຎ຺ຎາຓກສ຺ສ ຕາວ ອາໂກຏ຺ຏນຜລເກ ຐເປຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ອາໂກຏິຕສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ກຣີສໍ ນິກ຺ຂມຕິ. ເສສີ ອາໂກຏິຕສ຺ສ ສີສໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ມຕ຺ຕລຸງ຺ຄໍ ນິກ຺ຂມຕິ. ອວິຎ຺ຎາຓໂກ ຂຓ຺ຑຂຓ຺ຑິຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ໂນ ວິມຊ຺ຊນກ຺ຂໂມຕິ ສວິຎ຺ຎາຓໂກ ມຓິປາສາເຓນ ວິມທ຺ທິຍມາໂນ ນິລ຺ໂລມຕໍ ນິຈ຺ຉວິຕຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອວິຎ຺ຎາຓໂກປິ ວຈຸຓ຺ຓກຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຣງ຺ຄກ຺ຂໂມ ຫິ ໂຂ ພາລານນ຺ຕິ ພາລານໍ ມນ຺ທພຸທ຺ຘີນໍ ຣງ຺ຄກ຺ຂໂມ, ຣາຄມຕ຺ຕໍ ຊເນຕິ, ປິໂຍ ໂຫຕິ. ປຓ຺ຑິຕານໍ ປນ ນິຄຓ຺ຐວາໂທ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ຠາຣຕຣາມສີຕາຫຣຓາທິ ນິຣຕ຺ຖກກຖາມຄ຺ໂຄ ອປ຺ປິໂຍວ ໂຫຕິ. ໂນ ອນຸໂຍຄກ຺ຂໂມ, ໂນ ວິມຊ຺ຊນກ຺ຂໂມຕິ ອນຸໂຍຄໍ ວາ ວີມໍສໍ ວາ ນ ຂມຕິ, ຖຸເສ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລປຣິເຍສນໍ ວິຍ ກທລິຍໍ ສາຣຄເວສນໍ ວິຍ ຈ ຣິຕ຺ຕໂກ ຕຸຈ຺ຉໂກວ ໂຫຕິ. ຣງ຺ຄກ຺ຂໂມ ເຈວ ປຓ຺ຑິຕານນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈກຖາ ຫິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ປິຍາ ໂຫຕິ, ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ສຸຓນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປນ ຍຖາ ຍຖາປິ ໂອຄາຫິສ຺ສຕິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ຄມ຺ຠີຣເມວ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອນຸໂຍຄກ຺ຂໂມ ຈ ວິມຊ຺ຊນກ຺ຂໂມ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ສຸໂຓຫິ ຍສ຺ສາຫໍ ສາວໂກຕິ ຕສ຺ສ ຄຸເຓ ສຸຓາຫີຕິ ຠຄວໂຕ ວຓ຺ເຓ ວຕ຺ຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ.

໗໖. ຘີຣສ຺ສາຕິ ຘີຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ, ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຘາຕຸອາຍຕນປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຏ຺ຐານາຏ຺ຐານກຸສລສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສາຫໍ ສາວໂກ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຠິນ຺ນຂີລສ຺ສາຕິ ຠິນ຺ນປຎ຺ຈເຈໂຕຂິລສ຺ສ. ສພ຺ພປຸຖຸຊ຺ຊເນ ວິຊິນິໍສຸ ວິຊິນນ຺ຕິ ວິຊິນິສ຺ສນ຺ຕິ ວາຕິ ວິຊຍາ. ເກ ເຕ, ມຈ຺ຈຸມາຣກິເລສມາຣເທວປຸຕ຺ຕມາຣາຕິ? ເຕ ວິຊິຕາ ວິຊຍາ ເອເຕນາຕິ ວິຊິຕວິຊໂຍ. ຠຄວາ, ຕສ຺ສ ວິຊິຕວິຊຍສ຺ສ. ອນີຆສ຺ສາຕິ ກິເລສທຸກ຺ເຂນປິ ວິປາກທຸກ຺ເຂນປິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂສ຺ສ. ສຸສມຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເທວທຕ຺ຕຘນປາລກອງ຺ຄຸລິມາລຣາຫຸລເຖຣາທີສຸປິ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ສມຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ວຸທ຺ຘສີລສ຺ສາຕິ ວຑ຺ຒິຕາຈາຣສ຺ສ. ສາຘຸປຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ຎສ຺ສ. ເວສມນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ຣາຄາທິວິສມໍ ຕຣິຕ຺ວາ ວິຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ວິມລສ຺ສາຕິ ວິຄຕຣາຄາທິມລສ຺ສ.

ຕຸສິຕສ຺ສາຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ວນ຺ຕໂລກາມິສສ຺ສາຕິ ວນ຺ຕກາມຄຸຓສ຺ສ. ມຸທິຕສ຺ສາຕິ ມຸທິຕາວິຫາຣວເສນ ມຸທິຕສ຺ສ, ປຸນຣຸຕ຺ຕເມວ ວາ ເອຕໍ. ປສາທວເສນ ຫິ ເອກມ຺ປິ ຄຸຓໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວທຕິເຍວ. ກຕສມຓສ຺ສາຕິ ກຕສາມຎ຺ຎສ຺ສ, ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນຸຊສ຺ສາຕິ ໂລກໂວຫາຣວເສນ ເອກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ນຣສ຺ສາຕິ ປຸນຣຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎຖາ ວຸຈ຺ຈມາເນ ເອເກກຄາຖາຍ ທສ ຄຸຓາ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ.

ເວນຍິກສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ວິນາຍກສ຺ສ. ຣຸຈິຣຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ສຸຈິຘມ຺ມສ຺ສ. ປຠາສກສ຺ສາຕິ ໂອຠາສກສ຺ສ. ວີຣສ຺ສາຕິ ວີຣິຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ. ນິສຠສ຺ສາຕິ ອຸສຠວສຠນິສເຠສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິສມຏ຺ເຐນ ນິສຠສ຺ສ. ຄມ຺ຠີຣສ຺ສາຕິ ຄມ຺ຠີຣຄຸຓສ຺ສ, ຄຸເຓຫິ ວາ ຄມ຺ຠີຣສ຺ສ. ໂມນປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຎາຓປຕ຺ຕສ຺ສ. ເວທສ຺ສາຕິ ເວໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓໍ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ. ຘມ຺ມຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ຘມ຺ເມ ຐິຕສ຺ສ. ສໍວຸຕຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ປິຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ.

ນາຄສ຺ສາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ນາຄສ຺ສ. ປນ຺ຕເສນສ຺ສາຕິ ປນ຺ຕເສນາສນສ຺ສ. ປຏິມນ຺ຕກສ຺ສາຕິ ປຏິມນ຺ຕນປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ. ໂມນສ຺ສາຕິ ໂມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓໍ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ, ຘຸຕກິເລສສ຺ສ ວາ. ທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພິເສວນສ຺ສ.

ອິສິສຕ຺ຕມສ຺ສາຕິ ວິປສ຺ສິອາທໂຍ ຉ ອິສໂຍ ອຸປາທາຍ ສຕ຺ຕມສ຺ສ. ພ຺ຣຫ຺ມປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເສຏ຺ຐປຕ຺ຕສ຺ສ. ນ຺ຫາຕກສ຺ສາຕິ ນ຺ຫາຕກິເລສສ຺ສ. ປທກສ຺ສາຕິ ອກ຺ຂຣາທີນິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຄາຖາປທກຣຓກຸສລສ຺ສ. ວິທິຕເວທສ຺ສາຕິ ວິທິຕຎາຓສ຺ສ. ປຸຣິນ຺ທທສ຺ສາຕິ ສພ຺ພປຐມໍ ຘມ຺ມທານທາຍກສ຺ສ. ສກ຺ກສ຺ສາຕິ ສມຕ຺ຖສ຺ສ. ປຕ຺ຕິປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເຍ ປຕ຺ຕພ຺ພາ ຄຸຓາ, ເຕ ປຕ຺ຕສ຺ສ. ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ສາຕິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຖທີປກສ຺ສ. ຠຄວຕາ ຫິ ອພ຺ຍາກຕໍ ນາມ ຕນ຺ຕິ ປທໍ ນຕ຺ຖິ ສພ຺ເພສໍເຍວ ອຕ຺ໂຖ ກຖິໂຕ.

ວິປສ຺ສິສ຺ສາຕິ ວິປສ຺ສນກສ຺ສ. ອນຠິນຕສ຺ສາຕິ ອນຕສ຺ສ. ໂນ ອປນຕສ຺ສາຕິ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ.

ອນນຸຄຕນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ກິເລເສ ອນນຸຄຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ອສິຕສ຺ສາຕິ ອພທ຺ຘສ຺ສ.

ຠູຣິປຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ຠູຣິ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຖວີ, ຕາຍ ປຖວີສມາຍ ປຎ຺ຎາຍ ວິປຸລາຍ ມຫນ຺ຕາຍ ວິຕ຺ຖຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາປຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ມຫາປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ.

ອນຸປລິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິກິເລເສຫິ ອລິຕ຺ຕສ຺ສ. ອາຫຸເນຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ອາຫຸຕິໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ. ຍກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອານຸຠາວທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ອາທິສ຺ສມານກຏ຺ເຐນ ວາ ຠຄວາ ຍກ຺ໂຂ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ຍກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ. ມຫໂຕຕິ ມຫນ຺ຕສ຺ສ. ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມີຕິ ຕສ຺ສ ເອວໍວິວິຘຄຸຓສ຺ສ ສຕ຺ຖຸສ຺ສ ອຫໍ ສາວໂກຕິ. ອຸປາສກສ຺ສ ໂສຠາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄເນວ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອາຄຕາ. ອິຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາວິສເຍ ຐຕ຺ວາ ປທສເຕນ ທສພລສ຺ສ ກິເລສປ຺ປຫານວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ກສ຺ສ ຕໍ ຄຫປຕິ ສາວກໍ ຘາເຣມາ’’ຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ.

໗໗. ກທາ ສຎ຺ຎູຬ຺ຫາຕິ ກທາ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ອິທາເນວ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ກທາເນນ ເອເຕ ວຓ຺ຓາ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ວິຈິຕ຺ຕໍ ມາລໍ ຄນ຺ເຖຍ຺ຍາຕິ ສຍມ຺ປິ ທກ຺ຂຕາຍ ປຸປ຺ຜານມ຺ປິ ນານາວຓ຺ຓຕາຍ ເອກໂຕວຓ຺ຏິກາທິເຠທໍ ວິຈິຕ຺ຣມາລໍ ຄນ຺ເຖຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ນານາປຸປ຺ຜານໍ ມຫາປຸປ຺ຜຣາສິ ວິຍ ນານາວິຘານໍ ວຓ຺ຓານໍ ຠຄວໂຕ ສິເນຣຸມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓຣາສິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຉກມາລາກາໂຣ ວິຍ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ. ມາລາກາຣສ຺ສ ວິຈິຕ຺ຣມາລາຄນ຺ຖນໍ ວິຍ ຄຫປຕິໂນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິຈິຕ຺ຣວຓ຺ຓຄນ຺ຖນໍ.

ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉີຕິ ຕສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ສກ຺ກາຣໍ ອສຫມານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອນຕ຺ຖິໂກ ທານິ ອຍໍ ຄຫປຕິ ອມ຺ເຫຫິ, ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍ ປຓ຺ຓາສ ສຏ຺ຐິ ຊເນ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ຠິນ຺ນາ ເມ ຠຕ຺ຕກຸມ຺ຠີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກວິປຣິຓາເມນ ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອິເມ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນວ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ໂສເກ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ, ໂລຫິຕໍ ວິລີຍິຕ຺ຖ, ຕໍ ມຫາວາເຕນ ສມຸທ຺ຘຣິຕໍ ກຸເຏ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຣຊນໍ ວິຍ ປຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ. ນິຘານຄຕໂລຫິຕໍ ວມິຕ຺ວາ ປນ ອປ຺ປກາ ສຕ຺ຕາ ຊີວິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ນິຄຓ຺ໂຐ ຕຕ຺ເຖວ ຊາຓຸນາ ປຕິໂຕ, ອຖ ນໍ ປາຏງ຺ກິຍາ ພຫິນຄຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈກສິວິກາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາວໍ ອຄມໍສຸ, ໂສ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ປາວາຍໍ ກາລມກາສິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອຸຄ຺ຆາຏິຕຎ຺ຎູປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ຘມ຺ມເທສນາ ປຣິນິຏ຺ຐິຕາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຸປາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ກຸກ຺ກຸຣວຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຣວຕິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂກລິເຍສູຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ໂສ ຫິ ເອໂກປິ ໂກລນຄເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕານໍ ໂກລິຍານໍ ຣາຊກຸມາຣານໍ ນິວາສຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ໂກລິເຍສຸ ຊນປເທ. ຫລິທ຺ທວສນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ນິຄມສ຺ສ ມາປິຕກາເລ ປີຕກວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ມນຸສ຺ສາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິໍສຸ. ເຕ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬາວສາເນ ນິຄມສ຺ສ ນາມໍ ອາໂຣເປນ຺ຕາ ຫລິທ຺ທວສນນ຺ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ນິຍາມິໂຕ, ຕຖາປິ ພຸທ຺ຘານໍ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ເສນາສເນເຍວ ວິຫາສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຄວຕິໂກຕິ ສມາທິນ຺ນໂຄວໂຕ, ສີເສ ສິງ຺ຄານິ ຐເປຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄາວີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕິຓານິ ຂາທນ຺ໂຕ ວິຍ ຈຣຕິ. ອເຈໂລຕິ ນຄ຺ໂຄ ນິຈ຺ເຈໂລ. ເສນິໂຍຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ.

ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກຕິ ສມາທິນ຺ນກຸກ຺ກຸຣວໂຕ, ສພ຺ພໍ ສຸນຂກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ອຸໂຠເປເຕ ສຫປໍສຸກີຬິກາ ສຫາຍກາ. ກຸກ຺ກຸໂຣວ ປລິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ສຸນໂຂ ນາມ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທນ຺ໂຕ ທ຺ວີຫິ ປາເທຫິ ຠູມິຍໍ ວິເລຂິຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຣກູຊິຕໍ ກູຊນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ, ອຍມ຺ປິ ‘‘ກຸກ຺ກຸຣກິຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຠູມິຍໍ ວິເລຂິຕ຺ວາ ສີສໍ ວິຘຸນນ຺ໂຕ ‘ຠູ ຠູ’ຕິ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ສມິຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸນໂຂ ວິຍ ນິສີທິ. ຉມານິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠູມິຍໍ ຐປິຕໍ. ສມຕ຺ຕໍ ສມາທິນ຺ນນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ. ກາ ຄຕີຕິ ກາ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ. ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍຕິ ອຠິສມ຺ປຣາຍມ຺ຫິ ກຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອລນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອປ຺ປິຍໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິພາຫຕິ. ກຸກ຺ກຸຣວຕນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຣວຕສມາທານໍ.

໗໙. ຠາເວຕີຕິ ວຑ຺ເຒຕິ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອນູນໍ. ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ນິຣນ຺ຕຣໍ. ກຸກ຺ກຸຣສີລນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຣາຈາຣໍ. ກຸກ຺ກຸຣຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ກຸກ຺ກຸເຣຫິ ກາຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ. ກຸກ຺ກຸຣາກປ຺ປນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຣານໍ ຄມນາກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ຕິຏ຺ຐນາກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ນິສີທນາກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ສຍນາກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກຣຓາກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎ ກຸກ຺ກຸເຣ ທິສ຺ວາ ທນ຺ເຕ ວິວຣິຕ຺ວາ ຄມນາກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ກຸກ຺ກຸຣາກປ຺ໂປ ນາມ, ຕໍ ຠາເວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາຫໍ ສີເລນາຕິອາທີສຸ ອຫໍ ອິມິນາ ອາຈາເຣນ ວາ ວຕສມາທາເນນ ວາ ທຸກ຺ກຣຕປຈຣເຓນ ວາ ເມຖຸນວິຣຕິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທໂວຕິ ສກ຺ກສຸຍາມາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ເທວຎ຺ຎຕໂຣຕິ ເຕສໍ ທຸຕິຍຕຕິຍຏ຺ຐານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣເທໂວ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ອເທວໂລກຄາມິມຄ຺ຄເມວ ເທວໂລກຄາມິມຄ຺ໂຄຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕາຍ ສາ ອສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄຕິໍ ວທາມີຕິ ຕສ຺ສ ຫິ ນິຣຍໂຕ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໂຕ ວາ ອຎ຺ຎາ ຄຕິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ສມ຺ປຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊມານໍ.

ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ໂຣທາມິ, ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ເອວມາຫາຕິ ຍໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວມາຫ, ອຫເມຕໍ ຠຄວໂຕ ພ຺ຍາກຣຓໍ ນ ໂຣທາມິ ນ ປຣິເທວາມິ, ນ ອນຸຕ຺ຖຸນາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສກມ຺ມກວເສເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ອສ຺ສຸມຸຎ຺ຈນມຕ຺ເຕນ.

‘‘ມຕໍ ວາ ອມ຺ມ ໂຣທນ຺ຕິ, ໂຍ ວາ ຊີວໍ ນ ທິສ຺ສຕິ;

ຊີວນ຺ຕໍ ອມ຺ມ ປສ຺ສນ຺ຕີ, ກສ຺ມາ ມໍ ອມ຺ມ ໂຣທສີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໙) –

ອຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປໂຍໂຄ. ອປິຈ ເມ ອິທໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ອປິຈ ໂຂ ເມ ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມາທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ວຸທ຺ຘິ ນຕ຺ຖິ, ວິປຊ຺ຊນ຺ເຕປິ. ອິຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ໂມຆໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ໂຣທາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ.

໘໐. ໂຄວຕນ຺ຕິອາທີນິ ກຸກ຺ກຸຣວຕາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຄວາກປ຺ປນ຺ຕິ ໂຄອາກປ຺ປໍ. ເສສໍ ກຸກ຺ກຸຣາກປ຺ເປ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ຍຖາ ປນ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎ ກຸກ຺ກຸເຣ ທິສ຺ວາ ທນ຺ເຕ ວິວຣິຕ຺ວາ ຄມນາກາໂຣ, ເອວມິຘ ອຎ຺ເຎ ຄາໂວ ທິສ຺ວາ ກຓ຺ເຓ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄມນາກາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ.

໘໑. ຈຕ຺ຕາຣິມານິ ປຸຓ຺ຓ ກມ຺ມານີຕິ ກສ຺ມາ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ? ອຍຎ຺ຫິ ເທສນາ ເອກຈ຺ຈກມ຺ມກິຣິຍວເສນ ອາຄຕາ, ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ເກ ກຖິເຕ ອິເມສໍ ກິຣິຍາ ປາກຏາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ອປິຈ ອິມໍ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ກເມວ ເທສິຍມານໍ ອິເມ ສຎ຺ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ເອໂກ ສຣຓໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ເອໂກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີຕິ ອຍເມວ ເອເຕສໍ ສປ຺ປາຍາຕິ ຎຕ຺ວາປິ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຫນ຺ຕິ ກາຬກໍ ທສອກຸສລກມ຺ມປຖກມ຺ມໍ. ກຓ຺ຫວິປາກນ຺ຕິ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ກາຬກວິປາກໍ. ສຸກ຺ກນ຺ຕິ ປຓ຺ຑຣໍ ທສກຸສລກມ຺ມປຖກມ຺ມໍ. ສຸກ຺ກວິປາກນ຺ຕິ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ປຓ຺ຑຣວິປາກໍ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກນ຺ຕິ ໂວມິສ຺ສກກມ຺ມໍ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກນ຺ຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂວິປາກໍ. ມິສ຺ສກກມ຺ມຎ຺ຫິ ກຕ຺ວາ ອກຸສເລນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກຸສເລນ ປວຕ຺ເຕ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ. ກຸສເລນ ຣາຊກຸເລປິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອກຸສເລນ ປວຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ເວທິຍຕິ. ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກນ຺ຕິ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣໍ ຈຕຸມຄ຺ຄເຈຕນາກມ຺ມໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍທິ ກຓ຺ຫໍ ຠເວຍ຺ຍ, ກຓ຺ຫວິປາກໍ ທເທຍ຺ຍ. ຍທິ ສຸກ຺ກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສຸກ຺ກວິປາກໍ ທເທຍ຺ຍ. ອຸຠຍວິປາກສ຺ສ ປນ ອທານໂຕ ອກຓ຺ຫາສຸກ຺ກວິປາກຕ຺ຕາ ‘‘ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ຕາວ ອຸທ຺ເທເສ ອຕ຺ໂຖ.

ນິທ຺ເທເສ ປນ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌນ຺ຕິ ສທຸກ຺ຂໍ. ກາຍສງ຺ຂາຣາທີສຸ ກາຍທ຺ວາເຣ ຄຫຓາທິວເສນ ໂຈປນປ຺ປຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌກາຍສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ວຈີທ຺ວາເຣ ຫນຸສຎ຺ໂຈປນວເສນ ວຈີເຠທປວຕ຺ຕິກາ ຕາເຍວ ທ຺ວາທສ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ອຸຠຍໂຈປນໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ຣໂຫ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕສ຺ສ ມໂນທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕາ ມໂນສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ອິຕິ ຕີສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິເຠທາ ອກຸສລເຈຕນາວ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ເຕ ເຈຕນາ ຘຸຣໍ, ອຸປາລິສຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມໍ. ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາຕິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ, ປິຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກນ຺ຕິ ສທຸກ຺ຂໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕີຕິ ສທຸກ຺ຂາ ວິປາກຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ນິຣນ຺ຕຣທຸກ຺ຂໍ. ຠູຕາຕິ ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ, ຠູຕກມ຺ມໂຕ ຠູຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ສຕ຺ຕາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຖາຠູເຕນ ກມ຺ເມນ ກມ຺ມສຠາຄວເສນ ເຕສໍ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຍໍ ກໂຣຕິ ເຕນ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຕນາຕິ ກມ຺ເມນ ວິຍ ວຸຕ຺ຕາ, ອຸປປຕ຺ຕິ ຈ ນາມ ວິປາເກນ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ວິປາກສ຺ສ ກມ຺ມໍ ເຫຕຸ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ມູລເຫຕຸຠູເຕນ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕີຕິ ເຍນ ກມ຺ມວິປາເກນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕໍກມ຺ມວິປາກຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ກມ຺ມທາຍາທາຕິ ກມ຺ມທາຍຊ຺ຊາ ກມ຺ມເມວ ເນສໍ ທາຍຊ຺ຊໍ ສນ຺ຕກນ຺ຕິ ວທາມິ.

ອພ຺ຍາພຊ຺ຌນ຺ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂໍ. ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ກາຍທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ຕາເຍວ ວຈີທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕາ ຕາເຍວ ອຏ຺ຐ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ເຫຏ຺ຐິມຌານເຈຕນາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມໂນສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ຌານເຈຕນາ ຕາວ ໂຫຕຸ, ກາມາວຈຣາ ກິນ຺ຕິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມໂນສງ຺ຂາໂຣ ນາມ ຊາຕາຕິ. ກສິຓສຊ຺ຊນກາເລ ຈ ກສິຓາເສວນກາເລ ຈ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ກາມາວຈຣເຈຕນາ ປຐມຊ຺ຌານເຈຕນາຍ ຆຏິຕາ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເຈຕນາ ຕຕິຍຊ຺ຌານເຈຕນາຍ ຆຏິຕາ. ອິຕິ ຕີສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ກາຍສຸຈຣິຕາທິເຠທາ ກຸສລເຈຕນາວ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍວາໂຣ ອຸຠຍມິສ຺ສກວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາຕິອາທີສຸ ມນຸສ຺ສານໍ ຕາວ ກາເລນ ສຸຂໍ ກາເລນ ທຸກ຺ຂໍ ປາກຏເມວ, ເທເວສຸ ປນ ຠຸມ຺ມເທວຕານໍ, ວິນິປາຕິເກສຸ ເວມານິກເປຕານໍ ກາເລນ ສຸຂໍ ກາເລນ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຫຕ຺ຖິອາທີສຸ ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸປິ ລພ຺ຠຕິເຍວ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຕີສຸ ກມ຺ເມສຸ. ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາຕິ ຕສ຺ສ ປຫານຕ຺ຖາຍ ມຄ຺ຄເຈຕນາ. ກມ຺ມໍ ປຕ຺ວາວ ມຄ຺ຄເຈຕນາຍ ອຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑຣຕໂຣ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິທໍ ປນ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ກໍ ປຕ຺ວາ ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາ ກຓ຺ຫາ ນາມ, ເຕຠູມກກຸສລເຈຕນາ ສຸກ຺ກາ ນາມ, ມຄ຺ຄເຈຕນາ ອກຓ຺ຫາ ອສຸກ຺ກາຕິ ອາຄຕາ.

໘໒. ‘‘ລເຠຍ຺ຍາຫໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອິທໍ ໂສ ‘‘ຈິຣໍ ວຕ ເມ ອນິຍ຺ຍານິກປກ຺ເຂ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕາ ກິລມິໂຕ, ‘ສຸກ຺ຂນທີຕີເຣ ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມີ’ຕິ ສມ຺ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ວິຍ ຖຸເສ ໂກຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ວິຍ ຈ ນ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ນິປ຺ຜາທິໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ໂຍເຄ ໂຍເຊມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ. ອຖ ຠຄວາ ໂຍເນນ ຂນ຺ຘເກ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາໂສ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຐິໂຕ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂາມິ ອຸປສມ຺ປທໍ, ສ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວາສໍ ຍາຈາມີ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໘໖) ນເຍນ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປຣິວສຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂຍ ໂຂ, ເສນິຍ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ຕິ ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປຣິວສິຕ຺ວາເຍວ ຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠຕິ. ອຸປສມ຺ປທຕ຺ຖິເກນ ປນ ນາຕິກາເລນ ຄາມປ຺ປເວສນາທີນິ ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຕານິ ປູເຣນ຺ເຕນ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາຕິ ອຏ຺ຐວຕ຺ຕປູຣເຓນ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນສ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາໂສ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໖) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ ເມຕ຺ຖາຕິ ອປິຈ ເມ ເອຕ຺ຖ. ປຸຄ຺ຄລເວມຕ຺ຕຕາ ວິທິຕາຕິ ປຸຄ຺ຄລນານຕ຺ຕໍ ວິທິຕໍ. ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣິວາສາຣໂຫ, ອຍໍ ນ ປຣິວາສາຣໂຫຕິ ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ປາກຏນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕໂຕ ເສນິໂຍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ພຸທ຺ຘສາສນໍ, ຍຕ຺ຖ ເອວໍ ຆໍສິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສຎ຺ຊາຕຸສ຺ສາໂຫ ສເຈ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ອຖ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ທຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ນ ເສນິໂຍ ປຣິວາສໍ ອຣຫຕີຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ເສນິຍໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອານຍິ. ຠຄວາ ຄເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອລຕ຺ຖ ໂຂ ອເຈໂລ ເສນິໂຍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ.

ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນຈິຣເມວ. ວູປກຏ຺ໂຐຕິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມຫິ ກາເຍນ ຈ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ວູປກຏ຺ໂຐ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ສຕິໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕ. ອາຕາປີຕິ ກາຍິກເຈຕສິກສງ຺ຂາເຕນ ວີຣິຍາຕາເປນ ອາຕາປີ. ປຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂຕາຍ ເປສິຕຕ຺ໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐອຕ຺ຕຠາໂວ. ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍາຕິ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ. ກຸລປຸຕ຺ຕາຕິ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ຕາ. ສມ຺ມເທວາຕິ ເຫຕຸນາວ ກາຣເຓເນວ. ຕທນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານຠູຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕນາເຍວ ປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ, ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສີຕິ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ເອວໍ ວິຫຣນ຺ໂຕວ ຂີຓາ ຊາຕິ…ເປ… ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ.

ເອວມສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຠູມິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ‘‘ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ເສນິໂຍ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ເອໂກ. ອຣຫຕນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ຕານໍ, ຠຄວໂຕ ສາວການໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ອໂຫສີຕິ ອຍເມວຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ກຸກ຺ກຸຣວຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຠຍຣາຊກຸມາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຠຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຠໂຍຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ຣາຊກຸມາໂຣຕິ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ໂອຣສປຸຕ຺ໂຕ. ວາທໍ ອາໂຣເປຫີຕິ ໂທສໍ ອາໂຣເປຫິ. ເນຣຍິໂກຕິ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ. ກປ຺ປຏ຺ໂຐຕິ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິໂກ. ອເຕກິຈ຺ໂຉຕິ ພຸທ຺ຘສຫສ຺ເສນາປິ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ອຸຄ຺ຄິລິຕຸນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອນ຺ເຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ພຫິ ນີຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິຕິ. ໂອຄິລິຕຸນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ໂທສໍ ທຕ຺ວາ ຫາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂອຄິລິຕຸໍ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິຕິ.

ເອວໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຍ຺ຫໍ ສາວເກ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ເອກໍ ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣມິ, ຍໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸກ຺ກຸຏິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ອຠຍສ຺ສ ເຄຫາ ນີຫຏຠຕ຺ໂຕ ສິນິທ຺ຘໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ພຫູ ປຎ຺ເຫ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ – ‘‘ເອຕ຺ຖ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ນາມ ໂທສໍ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຖ ອິມໍ ນາມາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ປຫາຍ ຈາຕຸມາສມຕ຺ຖເກ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາຍ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ວາ ນ ສກ຺ກາ ໂທໂສ ທາຕຸໍ, ໂອວຏ຺ຏິກສາໂຣ ອຍໍ, ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອຠໂຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ, ໂສ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປມີ’’ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ. ໂສ ວາທຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິ ອາຫ.

໘໔. ອກາໂລ ໂຂ ອຊ຺ຊາຕິ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ອຠິສງ຺ຂໂຕ, ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຍມາເນ ທິວສຠາໂຄ ນປ຺ປໂຫສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ທານີຕິ ສ຺ເວ ທານິ. ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ໂຖຕິ ກສ຺ມາ ພຫູຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ນິມນ຺ເຕສິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ພຫູສຸ ນິສິນ຺ເນສຸ ໂຖກໍ ທຕ຺ວາ ວທນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ອຎ຺ຎໍ ຕຖາຣູປໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກລໂຫ ວາ ໂກລາຫລເມວ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຖາປິ ເອກກໍເຍວ ນິມນ຺ເຕສ຺ສາມິ, ເອວມ຺ປິ ເມ ຄຣຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ‘ຍາວມຈ຺ຉຣີ ວາຍໍ ອຠໂຍ, ຠຄວນ຺ຕໍ ທິວເສ ທິວເສ ຠິກ຺ຂູນໍ ສເຕນປິ ສຫສ຺ເສນປິ ສທ຺ຘິໍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາປິ ເອກກໍເຍວ ນິມນ຺ເຕສີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ປນ ໂທໂສ ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອປເຣຫິ ຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ຖໍ ນິມນ຺ເຕສິ.

໘໕. ນ ຂ຺ເວຕ຺ຖ, ຣາຊກຸມາຣ, ເອກໍເສນາຕິ ນ ໂຂ, ຣາຊກຸມາຣ, ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ເຫ ເອກໍເສນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ວາຈໍ ຕຖາຄໂຕ ຠາເສຍ຺ຍາປິ ນ ຠາເສຍ຺ຍາປິ. ຠາສິຕປຈ຺ຈເຍນ ອຕ຺ຖໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠາເສຍ຺ຍ, ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ຠາເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ມຫານິຄຓ຺ເຐນ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ປຎ຺ຫໍ ອສນິປາເຕນ ປພ຺ພຕກູຏໍ ວິຍ ເອກວຈເນເນວ ສໍຈຸຓ຺ເຓສິ. ອນສ຺ສຸໍ ນິຄຓ຺ຐາຕິ ນຏ຺ຐາ ນິຄຓ຺ຐາ.

໘໖. ອງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອູຣູສຸ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເລສວາທິໂນ ຫິ ວາທໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕາ ກິຎ຺ຈິເທວ ຜລໍ ວາ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ໂປຕ຺ຖກໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຊເຍ ສຕິ ປຣໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ປຣສ຺ສ ຊເຍ ສຕິ ຜລໍ ຂາທນ຺ຕາ ວິຍ ປຸປ຺ຜໍ ຆາຍນ຺ຕາ ວິຍ ໂປຕ຺ຖກໍ ວາເຈນ຺ຕາ ວິຍ ວິກ຺ເຂປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອສ ໂອສຏສງ຺ຄາໂມ ປຣວາທມທ຺ທໂນ. ສເຈ ເມ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ທາຣກໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂຣທາເປສ຺ສາມິ. ຕໂຕ ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອຍໍ ທາຣໂກ ໂຣທຕິ, ອຸຏ຺ຐຫຖ ຕາວ, ປຈ຺ຉາປິ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕສ຺ມາ ທາຣກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຠຄວາ ປນ ຣາຊກຸມາຣໂຕ ສຫສ຺ສຄຸເຓນປິ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນປິ ວາທີວຣຕໂຣ, ‘‘ອິມເມວສ຺ສ ທາຣກໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ວາທໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ ຣາຊກຸມາຣາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ມຸເຂ ອາຫເຣຍ຺ຍາຕິ ມຸເຂ ຐເປຍ຺ຍ. ອາຫເຣຍ຺ຍສ຺ສາຫນ຺ຕິ ອປເນຍ຺ຍໍ ອສ຺ສ ອຫໍ. ອາທິເກເນວາຕິ ປຐມປໂຍເຄເນວ. ອຠູຕນ຺ຕິ ອຠູຕຕ຺ຖໍ. ອຕຈ຺ຉນ຺ຕິ ນ ຕຈ຺ຉໍ. ອນຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ນ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ນ ວຑ຺ຒິນິສ຺ສິຕໍ. ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາຕິ ເນວ ປິຍາ ນ ມນາປາ. ອິມິນາ ນເຍເນວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປິຍປກ຺ເຂ ປຐມວາຈາ ອໂຈຣໍເຍວ ໂຈໂຣຕິ, ອທາສໍເຍວ ທາໂສຕິ, ອທຸປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍເຍວ ທຸປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ປວຕ຺ຕາ. ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ຠາສຕິ. ທຸຕິຍວາຈາ ໂຈຣໍເຍວ ໂຈໂຣ ອຍນ຺ຕິອາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ. ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ນ ຠາສຕິ. ຕຕິຍວາຈາ ‘‘ອິທານິ ອກຕປຸຎ຺ຎຕາຍ ທຸຄ຺ຄໂຕ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ອປ຺ເປສກ຺ໂຂ, ອິຘ ຐຕ຺ວາປິ ປຸນ ປຸຎ຺ຎໍ ນ ກໂຣສິ, ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕວາເຣ ກຖໍ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສສີ’’ຕິ ເອວໍ ມຫາຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາເຣນ ຘມ຺ມປຸເຣກ຺ຂາເຣນ ອນຸສາສນີປຸເຣກ຺ຂາເຣນ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພວາຈາ. ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕຕິຍພ຺ຍາກຣເຓ ຕສ຺ສາ ວາຈາຍ ພ຺ຍາກຣຓຕ຺ຖາຍ ຕຖາຄໂຕ ກາລຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ມຫາຊນສ຺ສ ອາທານກາລໍ ຄຫຓກາລໍ ຊານິຕ຺ວາວ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປິຍປກ຺ເຂ ປຐມວາຈາ ອຏ຺ຐານິຍກຖາ ນາມ. ສາ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ – ເອວໍ ກິຣ ຄາມວາສິມຫລ຺ລກໍ ນຄຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປານາຄາເຣ ປິວນ຺ຕໍ ວຎ຺ເຈຕຸກາມາ ສມ຺ພຫຸລາ ຘຸຕ຺ຕາ ປີຕຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕາ ‘‘ອິມສ຺ສ ນິວາສນປາວຸຣຓມ຺ປິ ຫຕ຺ເຖ ຠຓ຺ຑກມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຕິກໍ ອກໍສຸ – ‘‘ເອເກກໍ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂກຖໍ ກເຖມ, ໂຍ ‘ອຠູຕ’ນ຺ຕິ ກເຖສິ, ກຖິຕໍ ວາ ນ ສທ຺ທຫຕິ, ຕໍ ທາສໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ມຫລ຺ລກໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ຕາຕ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ໂຫຕຸ ຕາຕາຕິ.

ເອໂກ ຘຸຕ຺ໂຕ ອາຫ – ມຍ຺ຫໍ, ໂຠ ມາຕຸ, ມຍິ ກຸຈ຺ຉິຄເຕ ກປິຏ຺ຐຜລໂທຫໂລ ອໂຫສິ. ສາ ອຎ຺ຎໍ ກປິຏ຺ຐຫາຣກໍ ອລພ຺ຠມານາ ມໍເຍວ ເປເສສິ. ອຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄຣໍ ວິຍ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຣິ ຂິປິໍ; ອຖ ສາຂໂຕ ສາຂໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຜລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສ຺ເສຓິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຜລານິ ມາຕຸຍາ ອທາສິໍ; ຕານິ ປນ ມຫນ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຈາຏິປ຺ປມາຓານິ. ຕໂຕ ເມ ມາຕຣາ ເອກາສເນ ນິສິນ຺ນາຍ ສມສຏ຺ຐິຜລານິ ຂາທິຕານິ. ມຍາ ເອກຸຈ຺ຉງ຺ເຄນ ອານີຕຜເລສຸ ເສສການິ ກຸລສນ຺ຕເກ ຄາເມ ຂຸທ຺ທກມຫລ຺ລການໍ ອເຫສຸໍ. ອມ຺ຫາກໍ ຆຣໍ ໂສຬສຫຕ຺ຖໍ, ເສສປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑກໍ ອປເນຕ຺ວາ ກປິຏ຺ຐຜເລເຫວ ຍາວ ຉທນໍ ປູຣິຕໍ. ຕໂຕ ອຕິເຣການິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຣາສິໍ ອກໍສຸ. ໂສ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ປພ຺ພໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ກິໍ ອີທິສໍ, ໂຠ ສກ຺ກາ, ສທ຺ທຫິຕຸນ຺ຕິ?

ຄາມິກມຫລ຺ລໂກ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທິຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ກຖາປຣິໂຍສາເນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອາຫ – ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຕາຕາ, ມຫນ຺ຕໍ ຣຏ຺ຐໍ, ຣຏ຺ຐມຫນ຺ຕຕາຍ ສກ຺ກາ ສທ຺ທຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ເຕນ, ເອວໍ ເສເສຫິປິ ຕຖາຣູປາສຸ ນິກ຺ກາຣຓກຖາສຸ ກຖິຕາສຸ ອາຫ – ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕາຕາ ສຸຓາຖ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ກຸລານິ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ກຸລໍ ມຫາກຸລໍ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ອວເສສເຂຕ຺ເຕຫິ ກປ຺ປາສເຂຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕຕຣໍ. ຕສ຺ສ ອເນກກຣີສສຕສ຺ສ ກປ຺ປາສເຂຕ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເອໂກ ກປ຺ປາສຣຸກ຺ໂຂ ມຫາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສາຂາ, ຕາສຸ ອວເສສສາຂາ ຜລໍ ນ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ປາຈີນສາຂາຍ ເອກເມວ ມຫາຈາຏິມຕ຺ຕໍ ຜລໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຉ ອໍສິໂຍ, ຉສຸ ອໍສີສຸ ຉ ກປ຺ປາສປິຓ຺ຑິໂຍ ປຸປ຺ຜິຕາ. ອຫໍ ມສ຺ສຸໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນ຺ຫາຕວິລິຕ຺ໂຕ ເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາ ກປ຺ປາສປິຓ຺ຑິໂຍ ປຸປ຺ຜິຕາ ທິສ຺ວາ ຐິຕໂກວ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິໍ. ຕາ ກປ຺ປາສປິຓ຺ຑິໂຍ ຖາມສມ຺ປນ຺ນາ ຉ ທາສາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ສພ຺ເພ ມໍ ເອກກໍ ໂອຫາຍ ປລາຕາ. ເອຕ຺ຕເກ ອທ຺ຘາເນ ເຕ ນ ປສ຺ສາມິ, ອຊ຺ຊ ທິຏ຺ຐາ, ຕຸມ຺ເຫ ເຕ ຉ ຊນາ. ຕ຺ວໍ ນນ຺ໂທ ນາມ, ຕ຺ວໍ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ, ຕ຺ວໍ ວຑ຺ຒມາໂນ ນາມ, ຕ຺ວໍ ຈິຕ຺ໂຕ ນາມ ຕ຺ວໍ ມງ຺ຄໂລ ນາມ, ຕ຺ວໍ ໂປຏ຺ຐິໂຍ ນາມາຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ນເກເຍວ ຈູຬາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕ ‘‘ນ ມຍໍ ທາສາ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ອຖ ເນ ກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ເນຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ທາເສ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ຠາສຕິ.

ທຸຕິຍວາຈາ ອາມິສເຫຕຸຈາຏຸກມ຺ຍຕາທິວເສນ ນານປ຺ປກາຣາ ປເຣສໍ ໂຖມນວາຈາ ເຈວ, ໂຈຣກຖໍ ຣາຊກຖນ຺ຕິ ອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາ ຈ. ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ນ ຠາສຕິ. ຕຕິຍວາຈາ ອຣິຍສຈ຺ຈສນ຺ນິສ຺ສິຕກຖາ, ຍໍ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ສຸຓນ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕາ ເນວ ຕິຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຕິ ຕຖາຄໂຕ ເນວ ສພ຺ພມ຺ປິ ອປ຺ປິຍວາຈໍ ຠາສຕິ ນ ປິຍວາຈໍ. ຕຕິຍໍ ຕຕິຍເມວ ປນ ຠາສິຕພ຺ພກາລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠາສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕິຍໍ ອປ຺ປິຍວາຈໍ ສນ຺ຘາຍ ເຫຏ຺ຐາ ທຫຣກຸມາຣອຸປມາ ອາຄຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໗. ອຸທາຫຸ ຐານໂສເວຕນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກຎາເຓນ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສຎ຺ຎາໂຕຕິ ຎາໂຕ ປຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ. ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ຘມ຺ມສຠາໂວ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ຠຄວຕາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ, ຫຕ຺ຖຄຕໍ ຠຄວໂຕ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຐານໂສວ ປຏິຠາຕີຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຍໍ ປນ ຘມ຺ມເທສນາ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລວເສນ ປຣິນິຏ຺ຐິຕາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຠຍຣາຊກຸມາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ພຫຸເວທນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ພຫຸເວທນີຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕີຕິ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ວາສິຜຣສຸນິຂາທນທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄຣກາຬສຸຕ຺ຕນາຬິສງ຺ຂາເຕຫິ ວາ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ໂສ ປຎ຺ຈງ຺ໂຄຕິ ປຎ຺ຎາໂຕ. ຖປຕີຕິ ວຑ຺ຒກີເຊຏ຺ຐໂກ. ອຸທາຍີຕິ ປຓ຺ຑິຕອຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ.

໘໙. ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ກາຣຓໍ. ທ຺ເວປານນ຺ທາຕິ ທ຺ເວປິ, ອານນ຺ທ. ປຣິຍາເຍນາຕິ ກາຣເຓນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາຍິກເຈຕສິກວເສນ ທ຺ເວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຂາທິວເສນ ຕິສ຺ໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທິກາ ປຎ຺ຈ, ທ຺ວາຣວເສນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິກາ ຉ, ອຸປວິຈາຣວເສນ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ຣູປໍ ອຸປວິຈຣຕີ’’ຕິອາທິກາ ອຏ຺ຐາຣສ, ຉ ເຄຫສ຺ສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ, ຉ ເຄຫສ຺ສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ, ຉ ເຄຫສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາຕິ ເອວໍ ຉຕ຺ຕິໍສ, ຕາ ອຕີເຕ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄເຕ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐເວທນາສຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໙໐. ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ກາມຄຸຓາຕິ ອຍໍ ປາຏິເອກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ນ ເກວລມ຺ປິ ທ຺ເວ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ປຣິຍາເຍນ ເອກາປິ ເວທນາ ກຖິຕາ. ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈກງ຺ຄສ຺ສ ຖປຕິໂນ ວາທໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣຕຣໍ. ປຓີຕຕຣນ຺ຕິ ອຕປ຺ປກຕຣໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ, ສາປິ ສນ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຓີຕຏ຺ເຐນ ຈ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຉ ເຄຫສ຺ສິຕານິ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ນິໂຣໂຘ ອເວທຍິຕສຸຂວເສນ ສຸຂໍ ນາມ ຊາໂຕ. ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວເສນ ຫິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວທຍິຕສຸຂໍ ນາມ. ນິໂຣໂຘ ອເວທຍິຕສຸຂໍ ນາມ. ອິຕິ ເວທຍິຕສຸຂໍ ວາ ໂຫຕຸ ອເວທຍິຕສຸຂໍ ວາ, ຕໍ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຠາວສງ຺ຂາເຕນ ສຸຂຏ຺ເຐນ ເອກນ຺ຕສຸຂເມວ ຊາຕໍ.

໙໑. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ສຸຂໍ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ເວທຍິຕສຸຂໍ ວາ ອເວທຍິຕສຸຂໍ ວາ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຕໍ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ສຸຂສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕຖາຄໂຕ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຠາວໍ ສຸຂສ຺ມິໍເຍວ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ. ອິຘ ຠຄວາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລວເສນ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ພຫຸເວທນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອປຓ຺ຓກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອປຓ຺ຓກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈາຣິກນ຺ຕິ ອຕຸຣິຕຈາຣິກໍ.

໙໓. ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ ຄຫປຕໂຍຕິ ກສ຺ມາ ອາຫ? ໂສ ກິຣ ຄາໂມ ອຏວິທ຺ວາເຣ ນິວິຏ຺ໂຐ. ນານາວິຘາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ທິວສໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຍໍ ຕໍ ຄາມໍ ວາສຕ຺ຖາຍ ອຸເປນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ມຎ຺ຈປີຐານິ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປາເທ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍປານການິ ທຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ມນ຺ຕຍມານາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ ຄຫປຕໂຍ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສນໍ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ? ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ‘‘ຄຫປຕໂຍ ວິນາ ທສ຺ສເນນ ໂລໂກ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ, ເອກໍ ທສ຺ສນໍ ຣຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ທສ຺ສນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາ. ອປຣທິວເສ ອຎ຺ເຎ ອາຄຕາ. ເຕປິ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຕ ເຕສໍ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິເມສຸ ທິວເສສຸ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ອມ຺ເຫ ອິທໍ ທສ຺ສນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຄຕາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ‘‘ເຕ ພາລາ ກິໍ ຊານນ຺ຕິ? ‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ອຍໍ ໂລໂກ’ຕິ ອຸຈ຺ເຉທທສ຺ສນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ເອວໍ ເຕປິ ອຸຈ຺ເຉທທສ຺ສນໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາ. ເອເຕນຸປາເຍນ ອຎ຺ເຎ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕໍ, ອຎ຺ເຎ ອນ຺ຕານນ຺ຕໍ, ອຎ຺ເຎ ອມຣາວິກ຺ເຂປນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສຸໍ. ເຕ ປນ ເອກທິຏ຺ຐິຍມ຺ປິ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ຠຄວາ ອຄມາສິ. ໂສ ເຕສໍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ ຄຫປຕໂຍ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາກາຣວຕີຕິ ກາຣຓວຕີ ສເຫຕຸກາ. ອປຓ຺ຓໂກຕິ ອວິຣທ຺ໂຘ ອທ຺ເວຊ຺ຌຄາມີ ເອກໍສຄາຫິໂກ.

໙໔. ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທິ ທສວຕ຺ຖຸກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຫຏ຺ຐາ ສາເລຍ຺ຍກສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ຕຖາ ຕພ຺ພິປຈ຺ຈນີກຠູຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ.

໙໕. ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສນ຺ຕິ ໂຍ ເນສໍ ອກຸສລໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຠາເວ ອານິສໍໂສ, ໂຍ ຈ ໂວທານປກ຺ໂຂ ວິສຸທ຺ຘິປກ຺ໂຂ, ຕໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອຠູຕຘມ຺ມສຎ຺ຎາປນາ. ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ສນໍ ປເຣ ຄຓ຺ຫາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ. ປຣໍ ວມ຺ເຠຕີຕິ ເອຕ຺ຕເກສຸ ຊເນສຸ ເອໂກປິ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ສນໍ ປເຣ ຄຓ຺ຫາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ເອວໍ ປຣໍ ເຫຏ຺ຐາ ຂິປຕິ. ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນາຕິ ປຸພ຺ເພ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ເສວ ສຸສີລ຺ຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີລຠາໂວ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ. ເອວມສ຺ສິເມຕິ ເອວໍ ອສ຺ສ ອິເມ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ສຕ຺ຕ. ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວເສນ ປນ ເຕເຍວ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ຕາສຸ ເຕສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘີສຸ. ກລິຄ຺ຄໂຫຕິ ປຣາຊຍຄ຺ຄາໂຫ. ທຸສ຺ສມຕ຺ໂຕ ສມາທິນ຺ໂນຕິ ທຸຄ຺ຄຫິໂຕ ທຸປ຺ປຣາມຏ຺ໂຐ. ເອກໍສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເອກນ຺ຕໍ ເອກໂກຏ຺ຐາສໍ ສກວາທເມວ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ‘‘ສເຈ ໂຂ ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’’ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕເຍວ ໂສຕ຺ຖິຠາວາວໂຫ ໂຫຕິ. ຣິຎ຺ຈຕີຕິ ວຊ຺ເຊຕິ.

໙໖. ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ຠູຕຘມ຺ມສຎ຺ຎາປນາ.

ກຏຄ຺ຄໂຫຕິ ຊຍຄ຺ຄາໂຫ. ສຸສມຕ຺ໂຕ ສມາທິນ຺ໂນຕິ ສຸຄ຺ຄຫິໂຕ ສຸປຣາມຏ຺ໂຐ. ອຸຠຍໍສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຸຠຍນ຺ຕໍ ອຸຠຍໂກຏ຺ຐາສໍ ສກວາທໍ ປຣວາທຎ຺ຈ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ‘‘ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’’ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘‘ສເຈ ໂຂ ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’’ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ໂສຕ຺ຖິຠາວາວໂຫ ໂຫຕິ. ປຣໂຕປິ ເອກໍສອຸຠຍໍເສສຸ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໙໗. ກໂຣໂຕຕິ ສຫຕ຺ຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ກາຣຍໂຕຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສ. ຉິນ຺ທໂຕຕິ ປເຣສໍ ຫຕ຺ຖາທີນິ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ. ປຈໂຕຕິ ທຓ຺ເຑນ ປີເຬນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ວາ. ໂສຈຍໂຕຕິ ປຣສ຺ສ ຠຓ຺ຑຫຣຓາທີຫິ ໂສກໍ ສຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ ປເຣຫິ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສປິ. ກິລມໂຕຕິ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທ-ພນ຺ຘນາຄາຣປ຺ປເວສນາທີຫິ ສຍໍ ກິລມນ຺ຕສ຺ສາປິ ປເຣຫິ ກິລມາເປນ຺ຕສ຺ສາປິ. ຜນ຺ທໂຕ ຜນ຺ທາປຍໂຕຕິ ປຣໍ ຜນ຺ທນ຺ຕໍ ຜນ຺ທນກາເລ ສຍມ຺ປິ ຜນ຺ທໂຕ ປຣມ຺ປິ ຜນ຺ທາປຍໂຕ. ປາຓມຕິປາຕຍໂຕຕິ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕສ຺ສປິ ຫນາເປນ຺ຕສ຺ສປິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກຣຓກາຣາປນວເສເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສນ຺ຘິນ຺ຕິ ຆຣສນ຺ຘິໍ. ນິລ຺ໂລປນ຺ຕິ ມຫາວິໂລປໍ. ເອກາຄາຣິກນ຺ຕິ ເອກເມວ ຆຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປນໍ. ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐໂຕຕິ ອາຄຕາຄຕານໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ ມຄ຺ເຄ ຕິຏ຺ຐໂຕ. ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ກໂຣມີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ກໂຣໂຕປິ ປາປໍ ນ ກຣີຍຕິ, ນຕ຺ຖິ ປາປໍ. ສຕ຺ຕາ ປນ ກໂຣມາຕິ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນາຕິ ຂຸຣເນມິນາ, ຂຸຣຘາຣສທິສປຣິຍນ຺ເຕນ ວາ. ເອກໍ ມໍສຂລນ຺ຕິ ເອກໍ ມໍສຣາສິໍ. ປຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ເອກມໍສຂລກຣຓນິທານໍ. ທກ຺ຂິຓຕີເຣ ມນຸສ຺ສາ ກກ຺ຂຬາ ທາຣຸຓາ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ຫນນ຺ໂຕຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຕ຺ຕຣຕີເຣ ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ປສນ຺ນາ ພຸທ຺ຘມາມກາ ຘມ຺ມມາມກາ ສງ຺ຆມາມກາ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ທທນ຺ໂຕຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍຊນ຺ໂຕຕິ ມຫາຍາຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ທເມນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທເມນ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ. ສໍຍເມນາຕິ ສີລສໍຍເມນ. ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນາຕິ ສຈ຺ຈວຈເນນ. ອາຄໂມຕິ ອາຄມນໍ, ປວຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຖາປິ ປາປປຸຎ຺ຎານໍ ກິຣິຍເມວ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສເມຕ຺ຖ ປຸຣິມວາເຣ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

໑໐໐. ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈໂຍ ເຫຕຸເວວຈນໍ. ອຸຠເຍນາປິ ວິຊ຺ຊມານກເມວ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິສໍກິເລສປຈ຺ຈຍໍ ກາຍສຸຈຣິຕາທິວິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ພລໍ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສຖາໂມ, ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມຕິ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສິຕຸໍ ວາ ວິສຸຊ຺ຌິຕຸໍ ວາ ພລໍ ວາ ວີຣິຍໍ ວາ ປຸຣິເສນ ກາຕພ຺ໂພ ນາມ ປຸຣິສຖາໂມ ວາ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ ວາ ນຕ຺ຖິ.

ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາຕິ ໂອຏ຺ຐໂຄຓຄທ຺ຣຠາທໂຍ ອນວເສເສ ນິທສ຺ເສນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ປາຓາຕິ ເອກິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ປາໂຓ ທ຺ວິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ປາໂຓຕິ ອາທິວເສນ ວທນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ຠູຕາຕິ ອຓ຺ຑໂກສວຕ຺ຖິໂກເສສຸ ຠູເຕ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ຊີວາຕິ ສາລິຍວໂຄຘຸມາທໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເຫເຕ ວິຣຸຫນຠາເວນ ຊີວສຎ຺ຎິໂນ. ອວສາ ອພລາ ອວີຣິຍາຕິ ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ວໂສ ວາ ພລໍ ວາ ວີຣິຍໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ນິຍຕິສງ຺ຄຕິຠາວປຣິຓຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ນິຍຕີຕິ ນິຍຕຕາ. ສງ຺ຄຕີຕິ ຉນ຺ນໍ ອຠິຊາຕີນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄມນໍ. ຠາໂວຕິ ສຠາໂວເຍວ. ເອວໍ ນິຍຕິຍາ ຈ ສງ຺ຄຕິຍາ ຈ ຠາເວນ ຈ ປຣິຓຕາ ນານປ຺ປກາຣຕໍ ປຕ຺ຕາ. ເຍນ ຫິ ຍຖາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂສ ຕເຖວ ຠວຕິ. ເຍນ ໂນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂສ ນ ຠວຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສູຕິ ຉສຸ ເອວ ອຠິຊາຕີສຸ ຐຕ຺ວາ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ສຸຂທຸກ຺ຂຠູມິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຉ ອຠິຊາຕິໂຍ ນາມ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິ ນີລາຠິຊາຕິ ໂລຫິຕາຠິຊາຕິ ຫລິທ຺ທາຠິຊາຕິ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິ ປຣມສຸກ຺ກາຠິຊາຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາກຸຓິໂກ ສູກຣິໂກ ລຸທ຺ໂທ ມຈ຺ຉຆາຕໂກ ໂຈໂຣ ໂຈຣຆາຕໂກ, ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ກຸຣູຣກມ຺ມນ຺ຕາ, ອຍໍ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິ ນາມ. ຠິກ຺ຂູ ນີລາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ກຓ຺ຏເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂູ ຈ ກຓ຺ຏກວຸຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ ອຍຎ຺ຫິ ເນສໍ ປາຬິເຍວ. ອຖ ວາ ກຓ຺ຏກວຸຕ຺ຕິກາ ເອວໍ ນາມ ເອເກ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ສມຓກຓ຺ຏກວຸຕ຺ຕິກາ’’ຕິປິ ຫິ ເນສໍ ປາຬິ. ໂລຫິຕາຠິຊາຕິ ນາມ ນິຄຓ຺ຐາ ເອກສາຏກາຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິເມ ກິຣ ປຸຣິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປຓ຺ຑຣຕຣາ. ຄິຫີ ອເຈລກສາວກາ ຫລິທ຺ທາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍທາຍເກ ນິຄຓ຺ເຐຫິປິ ເຊຏ຺ຐກຕເຣ ກໂຣນ຺ຕິ. ນນ຺ໂທ, ວຈ຺ໂຉ, ສງ຺ກິຈ຺ໂຈ, ອຍໍ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ປຸຣິເມຫິ ຈຕູຫິ ປຓ຺ຑຣຕຣາ. ອາຊີວເກ ປນ ປຣມສຸກ຺ກາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ສພ຺ເພຫິ ປຓ຺ຑຣຕຣາ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ປຐມໍ ສາກຸຓິກາທໂຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ວິສຸຊ຺ຌມານາ ສກ຺ຍສມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ວິສຸຊ຺ຌມານາ ນິຄຓ຺ຐາ, ຕໂຕ ອາຊີວກສາວກາ, ຕໂຕ ນນ຺ທາທໂຍ, ຕໂຕ ອາຊີວກາຕິ ອຍເມເຕສໍ ລທ຺ຘິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈນີເກນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມວາເຣ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ອິມາສຸ ປນ ຕີສຸ ທິຏ຺ຐີສຸ ນຕ຺ຖິກທິຏ຺ຐິ ວິປາກໍ ປຏິພາຫຕິ, ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິ ກມ຺ມໍ ປຏິພາຫຕິ, ອເຫຕຸກທິຏ຺ຐິ ອຸຠຍມ຺ປິ ປຏິພາຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ປຏິພາຫນ຺ເຕນາປິ ວິປາໂກ ປຏິພາຫິໂຕ ໂຫຕິ, ວິປາກໍ ປຏິພາຫນ຺ເຕນາປິ ກມ຺ມໍ ປຏິພາຫິຕໍ. ອິຕິ ສພ຺ເພເປເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸຠຍປຏິພາຫກາ ນຕ຺ຖິກວາທາ ເຈວ ອເຫຕຸກວາທາ ອກິຣິຍວາທາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເຕສໍ ລທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນາ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ວີມໍສນ຺ຕິ, ເຕສໍ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ກໂຣໂຕ ນ ກຣິຍຕິ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ມິຈ຺ຉາສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ, ປຐມຊວເນ ສເຕກິຈ຺ຉາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍາທີສຸ. ສຕ຺ຕເມ ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ອເຕກິຈ຺ຉາ ອນິວຕ຺ຕິໂນ ອຣິຏ຺ຐກຓ຺ຏກສທິສາ.

ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ເອກໍ ທສ຺ສນໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ໂກຈິ ທ຺ເວ, ໂກຈິ ຕີຓິປິ, ເອກສ຺ມິໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕປິ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ໂອກ຺ກນ຺ເຕສຸປິ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກວ ໂຫຕິ, ປຕ຺ໂຕ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄາວຣຓຎ຺ເຈວ ໂມກ຺ຂມຄ຺ຄາວຣຓຎ຺ຈ, ອຠພ຺ໂພ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄມ຺ປິ ຄນ຺ຕຸໍ, ປເຄວ ໂມກ຺ຂໍ. ວຏ຺ຏຂາຓຸ ນາເມສ ສຕ຺ໂຕ ປຖວີໂຄປໂກ. ກິໍ ປເນສ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິຍໂຕ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປີຕິ? ເອກສ຺ມິຎ຺ເຎວ ນິຍໂຕ, ອາເສວນວເສນ ປນ ຠວນ຺ຕເຣປິ ຕໍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ໂຣເຈຕິເຍວ. ເອວຣູປສ຺ສ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠວໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຕສ຺ມາ ອກລ຺ຍາຓຊນໍ, ອາສີວິສມິໂວຣຄໍ;

ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຠູຕິກາໂມ ວິຈກ຺ຂໂຓຕິ.

໑໐໓. ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ອາຣຸປ຺ປາຕິ ອຣູປພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ນາມ ສພ຺ພາກາເຣນ ນຕ຺ຖິ. ມໂນມຍາຕິ ຌານຈິຕ຺ຕມຍາ. ສຎ຺ຎາມຍາຕິ ອຣູປຊ຺ຌານສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຎາມຍາ. ຣູປານໍເຍວ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ລາຠີ ວາ ໂຫຕິ ຕກ຺ກີ ວາ. ລາຠີ ນາມ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານລາຠີ. ຕສ຺ສ ຣູປາວຈເຣ ກງ຺ຂາ ນຕ຺ຖິ, ອຣູປາວຈຣໂລເກ ອຕ຺ຖິ. ໂສ – ‘‘ອຫໍ ອາຣຸປ຺ປາ ອຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕານມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕານມ຺ປິ ສຸຓາມິ, ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີຕິ ປນ ນ ຊານາມິ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ປທຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ. ສເຈ ອາຣຸປ຺ປາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມິ, ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ຣູປາວຈຣພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມິ. ເອວໍ ເມ ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ ອປຓ຺ຓໂກວ ອວິຣທ຺ໂຘວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ຕກ຺ກີ ປນ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌາໂນ, ຕສ຺ສາປິ ຣູປຊ຺ຌາເນ ກງ຺ຂາ ນຕ຺ຖິ, ອຣູປໂລເກ ປນ ອຕ຺ຖິ. ໂສ – ‘‘ອຫໍ ອາຣຸປ຺ປາ ອຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕານມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕານມ຺ປິ ສຸຓາມິ, ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີຕິ ປນ ນ ຊານາມິ. ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປທຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ. ສເຈ ອາຣຸປ຺ປາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມິ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ຣູປາວຈຣພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມິ. ເອວໍ ເມ ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ ອປຓ຺ຓໂກວ ອວິຣທ຺ໂຘວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊຕິ.

໑໐໔. ຠວນິໂຣໂຘຕິ ນິພ຺ພານໍ. ສາຣາຄາຍ ສນ຺ຕິເກຕິ ຣາຄວເສນ ວຏ຺ເຏ ຣຊ຺ຊນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ. ສໍໂຍຄາຍາຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ສໍໂຍຊນຕ຺ຖາຍ. ອຠິນນ຺ທນາຍາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ອຠິນນ຺ທນາຍ. ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອຍມ຺ປິ ລາຠີ ວາ ໂຫຕິ ຕກ຺ກີ ວາ. ລາຠີ ນາມ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ. ຕສ຺ສ ອາຣຸປ຺ເປ ກງ຺ຂາ ນຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພາເນ ອຕ຺ຖິ. ໂສ – ‘‘ອຫໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ຖີຕິປິ ນຕ຺ຖີຕິປິ ສຸຓາມິ, ສຍໍ ນ ຊານາມິ. ສມາປຕ຺ຕິໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒສ຺ສາມິ. ສເຈ ນິໂຣໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ. ໂນ ເຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາຣຸປ຺ເປ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ຕກ຺ກີ ປນ ເອກສມາປຕ຺ຕິຍາປິ ນ ລາຠີ, ອາຣຸປ຺ເປ ປນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ນຕ຺ຖິ, ຠວນິໂຣເຘ ອຕ຺ຖິ. ໂສ – ‘‘ອຫໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ຖີຕິປິ ນຕ຺ຖີຕິປິ ສຸຓາມິ, ສຍໍ ນ ຊານາມິ, ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒສ຺ສາມິ. ສເຈ ນິໂຣໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ. ໂນ ເຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາຣຸປ຺ເປ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທີນິ ຕາວ ອປຓ຺ຓການິ ຠວນ຺ຕຸ, ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທີນິ ປນ ກຖໍ ອປຓ຺ຓການີ’’ຕິ. ຄຫຓວເສນ. ຕານິ ຫິ ອປຓ຺ຓກໍ ອປຓ຺ຓກນ຺ຕິ ເອວໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອປຓ຺ຓການິ ນາມ ຊາຕານິ.

໑໐໕. ຈຕ຺ຕາໂຣເມຕິ ອຍໍ ປາຏິເອກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ນຕ຺ຖິກວາໂທ, ອເຫຕຸກວາໂທ ອກິຣິຍວາໂທ, ອາຣຸປ຺ປາ ນຕ຺ຖິ ນິໂຣໂຘ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍວາທິໂນ ຈ ທ຺ເວຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ເຫຏ຺ຐາ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິກວາທາທໂຍ ປຎ຺ຈ ເອໂກ ຈຕຸຕ຺ຖປຸຄ຺ຄໂລວ ໂຫຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຠຄວາ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອປຓ຺ຓກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຠິກ຺ຂຸວຄ຺ໂຄ

໑. ອມ຺ພລຏ຺ຐິກຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ເວຬຸວນວິຫາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຘານຆຣສງ຺ເຂເປ ວິເວກກາມານໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ກເຕ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຕິ ເອວໍນາມເກ ປາສາເທ ປວິເວກໍ ພ຺ຣູຫຍນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ກຓ຺ຏໂກ ນາມ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕິຂິໂຓວ ໂຫຕິ, ເອວເມວໍ ອຍມ຺ປິ ອາຍສ຺ມາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກສາມເຓຣກາເລເຍວ ປວິເວກໍ ພ຺ຣູຫຍມາໂນ ຕຕ຺ຖ ວິຫາສິ. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ. ອາສນນ຺ຕິ ປກຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ອາສນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຐເປສິ. ອຸທກາຘາເນຕິ ອຸທກຠາຊເນ. ‘‘ອຸທກຏ຺ຐາເນ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ໂອວາທທານຕ຺ຖໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ຠຄວຕາ ຫິ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ພຫຸລາ ຘມ຺ມເທສນາ ກຕາ. ສາມເຓຣປຎ຺ຫໍ ເຖຣສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ຈູຬຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕມິທໍ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອຍຎ຺ຫິ ອາຍສ຺ມາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ຠຄວນ຺ຕໍ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ທາຍຊ຺ຊໍ ເມ ສມຓ ເທຫີ’’ຕິ ທາຍຊ຺ຊໍ ຍາຈມາໂນ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ປພ຺ພາຊິໂຕ. ອຖ ຠຄວາ ທຫຣກຸມາຣາ ນາມ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ, ໂອວາທມສ຺ສ ເທມີຕິ ຣາຫຸລກຸມາຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສາມເຓເຣນ ນາມ, ຣາຫຸລ, ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕ຺ວໍ ກຖຍມາໂນ ເອວຣູປໍ ກຖໍ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ສພ຺ພພຸທ຺ເຘຫິ ອວິຊຫິຕໍ ທສປຸຈ຺ຉໍ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ – ‘‘ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ ເອໂກ ອຸທ຺ເທໂສ ເອກໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ທ຺ເວ ປຎ຺ຫາ…ເປ… ທສ ປຎ຺ຫາ ທສ ອຸທ຺ເທສາ ທສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຕິ. ເອກໍ ນາມ ກິໍ? ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ…ເປ… ທສ ນາມ ກິໍ? ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣຫາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໔.໑໐) ອິມໍ ສາມເຓຣປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ທຫຣກຸມາຣາ ນາມ ປິຍມຸສາວາທາ ໂຫນ຺ຕິ, ອທິຏ຺ຐເມວ ທິຏ຺ຐໍ ອມ຺ເຫຫິ, ທິຏ຺ຐເມວ ນ ທິຏ຺ຐໍ ອມ຺ເຫຫີຕິ ວທນ຺ຕິ ໂອວາທມສ຺ສ ເທມີ’’ຕິ ອກ຺ຂີຫິ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ສຸຂສຎ຺ຊານນຕ຺ຖໍ ປຐມເມວ ຈຕສ຺ໂສ ອຸທກາຘານູປມາໂຍ, ຕໂຕ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖິອຸປມາໂຍ ເອກໍ ອາທາສູປມຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ. ຈຕູສຸ ປນ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຕຓ຺ຫາວິວຏ຺ຏນໍ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຸປນິສ຺ສຍສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຣາຫຸລສຸຕ຺ຕໍ (ສຸ. ນິ. ຣາຫຸລສຸຕ຺ຕ) ກເຖສິ. ອາຄຕາຄຕຏ຺ຐາເນ ຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ນ ກຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໘໘ ອາທໂຍ) ກເຖສິ. ‘‘ອຫໍ ໂສຠາມິ, ມມ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ປສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ເຄຫສ຺ສິຕຉນ຺ທຣາໂຄ ນ ກຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ມຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຫຸລສຸຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຠິຓ຺ໂຫວາທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອວສ຺ສິກຠິກ຺ຂຸກາລາ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາຣສ ວສ຺ສສາມເຓຣກາເລ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈູຬຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ອວສ຺ສິກຠິກ຺ຂຸກາເລ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸມາຣກປຎ຺ຫຎ຺ຈ ອິທຎ຺ຈ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກສາມເຓຣກາເລ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຸ ຣາຫຸລສຸຕ຺ຕໍ ອຠິຓ຺ໂຫວາທຕ຺ຖໍ, ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ເຖຣສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຄພ຺ຠຄຫຓຕ຺ຖໍ, ມຫາຣາຫຸໂລວາທໍ ເຄຫສ຺ສິຕຉນ຺ທຣາຄວິໂນທນຕ຺ຖໍ, ຈູຬຣາຫຸໂລວາທໍ ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຈທສ-ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍ-ຘມ຺ມປຣິປາກກາເລ ອຣຫຕ຺ຕຄາຫາປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ສນ຺ຘາຍ ຣາຫຸລຕ຺ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິທມາຫ –

‘‘ກິກີວ ພີຊໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຈາມຣີ ວາລມຸຕ຺ຕມໍ;

ນິປໂກ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ມມໍ ຣກ຺ຂິ ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ. (ອປ. ໑.໒.໘໓);

ສາມເຓຣປຎ຺ຫໍ ອຍຸຕ຺ຕວຈນປຫານຕ຺ຖໍ, ອິທໍ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສສິ ໂນຕິ ປສ຺ສສິ ນຸ. ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຖກໍ. ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ສມຓຘມ຺ໂມ. ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອໂຘມຸຂໍ ກຕ຺ວາ. ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອຸຕ຺ຕານໍ ກຕ຺ວາ.

໑໐໘. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຣາຫຸລ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄຕິ ອຍໍ ອຸປມາ ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ສໍວຣຣຫິຕສ຺ສ ໂອປມ຺ມທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອີສາທນ຺ໂຕຕິ ຣຖີສາສທິສທນ຺ໂຕ. ອຸຣຸຬ຺ຫວາຕິ ອຠິວຑ຺ຒິໂຕ ອາໂຣຫສມ຺ປນ຺ໂນ. ອຠິຊາໂຕຕິ ສຸຊາໂຕ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ. ສງ຺ຄາມາວຈໂຣຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ໂພ. ກມ຺ມໍ ກໂຣຕີຕິ ອາຄຕາຄເຕ ປວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຆາເຕຕິ. ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍາທີສຸ ປນ ປຸຣຕ຺ຖິມກາເຍນ ຕາວ ປຏິເສນາຍ ຜລກໂກຏ຺ຐກມຸຓ຺ຑປາກາຣາທໂຍ ປາເຕຕິ, ຕຖາ ປຈ຺ຉິມກາເຍນ. ສີເສນ ກມ຺ມໍ ນາມ ນິຍເມຕ຺ວາ ເອຕໍ ປເທສໍ ມທ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕິ, ເອຕ຺ຕເກນ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ທ຺ເວຘາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ກຓ຺ເຓຫິ ກມ຺ມໍ ນາມ ອາຄຕາຄເຕ ສເຣ ກຓ຺ເຓຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາຕນໍ. ທນ຺ເຕຫິ ກມ຺ມໍ ນາມ ປຏິຫຕ຺ຖິອສ຺ສຫຕ຺ຖາໂຣຫອສ຺ສາໂຣຫປທາທີນໍ ວິຊ຺ຌນໍ. ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ກມ຺ມໍ ນາມ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ພນ຺ຘາຍ ທີຆາສິລຏ຺ຐິຍາ ວາ ອຍມຸສເລນ ວາ ເຉທນເຠທນໍ. ຣກ຺ຂເຕວ ໂສຓ຺ຑນ຺ຕິ ໂສຓ຺ຑໍ ປນ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຕິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໂນ ກຣເຓ. ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນິສ຺ສຏ຺ຐໍ, ປເຣສໍ ຊຍໍ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ປຣາຊຍໍ ປສ຺ສີຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ໂສຓ຺ຑາຍປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕີຕິ ອຍມຸຄ຺ຄຣໍ ວາ ຂທິຣມຸສລໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ມທ຺ທຕິ. ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ, ອິທານິ ຫຕ຺ຖິໂຍຘາທີສຸ ນ ກຸໂຕຈິ ຠາຍຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ຊຍໍ ປເຣສຎ຺ຈ ປຣາຊຍໍ ປສ຺ສີຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ນາຫໍ ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ປາປນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏາທິອາປຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກເມ ວາ ມາຕຸຆາຕກາທິກມ຺ເມສຸ ວາ ກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຕິຫ ເຕຕິ ຍສ຺ມາ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທິໂນ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ປາປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕຍາ ຫສາຍປິ ທວກມ຺ຍຕາຍປິ ມຸສາ ນ ຠຓິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ໂຖຕິ ໂອໂລກນຕ຺ໂຖ, ຍໍ ມຸເຂ ວຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ.

໑໐໙. ສສກ຺ກໍ ນ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ເອກໍເສເນວ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ປຏິສໍຫເຣຍ຺ຍາສີຕິ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາສິ ມາ ກເຣຍ຺ຍາສິ. ອນຸປທຊ຺ເຊຍ຺ຍາສີຕິ ອນຸປເທຍ຺ຍາສິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຍ຺ຍາສິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ. ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂີຕິ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວຎ຺ຈ ສິກ຺ຂມາໂນ.

໑໑໑. ອຏ຺ຏີຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຏ຺ເຏນ ປີຬິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຫຣາຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ລຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄູຖໍ ທິສ຺ວາ ວິຍ ຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ. ມໂນກມ຺ມສ຺ສ ປນ ອເທສນາວຕ຺ຖຸກຕ຺ຕາ ອິຘ ເທເສຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຕ຺ຕເກ ປນ ຐາເນ ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ໂສເຘຕພ຺ພານິ, ກິຕ຺ຕເກ ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ. ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ຕາວ ເອກສ຺ມິໍ ປຸເຣຠຕ຺ເຕເຍວ ໂສເຘຕພ຺ພານິ. ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ເນນ ຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘‘ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສຊ຺ຊາ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ອິມສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວາ ວຈີກມ຺ມໍ ວາ’’ຕິ. ສເຈ ອຕ຺ຖີຕິ ຊານາຕິ, ເທສນາຍຸຕ຺ຕໍ ເທເສຕພ຺ພໍ, ອາວິກຣຓຍຸຕ຺ຕໍ ອາວິກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ. ມໂນກມ຺ມໍ ປນ ເອຕສ຺ມິໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຣິເຍສນຏ຺ຐາເນ ໂສເຘຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ອຊ຺ຊ ປິຓ຺ຑປາຕປຣິເຍສນຏ຺ຐາເນ ຣູປາທີສຸ ຉນ຺ໂທ ວາ ຣາໂຄ ວາ ປຏິຆໍ ວາ’’ຕິ? ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ປຸນ ນ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ.

໑໑໒. ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາຕິ ພຸທ຺ຘາ ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ວາ ຕຖາຄຕສາວກາ ວາ. ຕສ຺ມາຕິຫາຕິ ຍສ຺ມາ ອຕີເຕປິ ເອວໍ ປຣິໂສເຘສຸໍ, ອນາຄເຕປິ ປຣິໂສເຘສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຕຣຫິປິ ປຣິໂສເຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິປິ ເຕສໍ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ເຕຫິ ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິມໍ ປນ ເທສນໍ ຠຄວາ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ອຸສ຺ສິຕສ຺ສ ຣຕນຣາສິໂນ ໂຍຊນິຍມຓິກ຺ຂນ຺ເຘນ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລວເສນ ປຣິນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອມ຺ພລຏ຺ຐິກຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ມຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘີຕິ ທສ຺ສນໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຄມນໍ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອິຣິຍາປຖານຸພນ຺ຘເນນ ອນຸພນ຺ຘິ. ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ປເທ ປທໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິລາສິຕຄມເນນ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣາຫຸລຕ຺ເຖໂຣ ທສພລສ຺ສ ປທານຸປທິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລວນມຊ຺ຌຄໂຕ ສຸຠູມິໂອຕຣຓຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ຕວຣວາຣໂຓ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ຈ ວຣວາຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຄຊໂປຕໂກ ວິຍ. ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມຓິຄຸຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ປຏິປນ຺ໂນ ເກສຣສີໂຫ ວິຍ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ຈ ສີຫມິຄຣາຊານໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສີຫໂປຕໂກ ວິຍ. ຠຄວາ ມຓິປພ຺ພຕສສ຺ສິຣິກວນສຓ຺ຑໂຕ ທາຐພໂລ ມຫາພ຺ຍຄ຺ໂຆ ວິຍ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ຈ ພ຺ຍຄ຺ຆຣາຊານໍ ອນຸພນ຺ຘພ຺ຍຄ຺ຆໂປຕໂກ ວິຍ. ຠຄວາ ສິມ຺ພລິທາຍໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ວິຍ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ຈ ສຸປຓ຺ຓຣາຊສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຸປຓ຺ຓໂປຕໂກ ວິຍ. ຠຄວາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕໂຕ ຄຄນຕລໍ ປກ຺ຂນ຺ທສຸວຓ຺ຓຫໍສຣາຊາ ວິຍ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ຈ ຫໍສາຘິປຕິໍ ອນຸປກ຺ຂນ຺ທຫໍສໂປຕໂກ ວິຍ. ຠຄວາ ມຫາສຣໍ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ຫາ ສຸວຓ຺ຓມຫານາວາ ວິຍ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ຈ ສຸວຓ຺ຓນາວໍ ປຈ຺ຉາ ອນຸພນ຺ຘນາວາໂປຕໂກ ວິຍ. ຠຄວາ ຈກ຺ກຣຕນານຸຠາເວນ ຄຄນຕເລ ສມ຺ປຍາຕຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ວິຍ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ຈ ຣາຊານໍ ອນຸສມ຺ປຍາຕປຣິຓາຍກຣຕນໍ ວິຍ. ຠຄວາ ວິຄຕວລາຫກໍ ນຠໍ ປຏິປນ຺ນຕາຣກຣາຊາ ວິຍ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ຈ ຕາຣກາຘິປຕິໂນ ອນຸມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນາ ປຣິສຸທ຺ຘໂອສຘິຕາຣກາ ວິຍ.

ຠຄວາປິ ມຫາສມ຺ມຕປເວຓິຍໍ ໂອກ຺ກາກຣາຊວໍເສ ຊາໂຕ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທປິ. ຠຄວາປິ ສງ຺ເຂ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຂີຣສທິໂສ ສຸປຣິສຸທ຺ຘຊາຕິຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ຊາໂຕ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທປິ. ຠຄວາປິ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທປິ. ຠຄວໂຕປິ ສຣີຣໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ເທວນຄເຣສຸ ສມຸສ຺ສິຕຣຕນໂຕຣຓໍ ວິຍ ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ໂລ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຈ ອຕິມໂນຫຣຓໍ, ຣາຫຸລຠທ຺ທສ຺ສາປິ. ອິຕິ ທ຺ເວປິ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ນາ, ທ຺ເວປິ ຣາຊປພ຺ພຊິຕາ, ທ຺ເວປິ ຂຕ຺ຕິຍສຸຂຸມາລາ, ທ຺ເວປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ, ທ຺ເວປິ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນາ ເອກມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນາ ປຏິປາຏິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສກ຺ກສຸຍາມສນ຺ຕຸສິຕສຸນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິມຫາພ຺ຣຫ຺ມາທີນໍ ສິຣິຍາ ສິຣິໍ ອຠິຠວມານາ ວິຍ ວິໂຣຈິໍສຸ.

ຕຕ຺ຣາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ຠຄວໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ປາທຕລໂຕ ຍາວ ອຸປຣິ ເກສນ຺ຕາ ຕຖາຄຕໍ ອາໂລເກສິ. ໂສ ຠຄວໂຕ ພຸທ຺ຘເວສວິລາສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂສຠຕິ ຠຄວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓວິຈິຕ຺ຕສຣີໂຣ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຕາຍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓສຸວຓ຺ຓຈຸຓ຺ຓມຊ຺ຌຄໂຕ ວິຍ, ວິຊ຺ຊຸລຕາປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ກນກປພ຺ພໂຕ ວິຍ, ຍນ຺ຕສຸຕ຺ຕສມາກຑ຺ຒິຕຣຕນວິຈິຕ຺ຕໍ ສຸວຓ຺ຓອຄ຺ຆິກໍ ວິຍ, ຣຕ຺ຕປໍສຸກູລຈີວຣປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນປິ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕກນກປພ຺ພໂຕ ວິຍ, ປວາຬລຕາປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສຸວຓ຺ຓອຄ຺ຆິກໍ ວິຍ, ຈີນປິຏ຺ຐຈຸຓ຺ຓປູຊິຕໍ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍໍ ວິຍ, ລາຂາຣສານຸລິຕ຺ໂຕ ກນກຍູໂປ ວິຍ, ຣຕ຺ຕວລາຫກນ຺ຕຣໂຕ ຕງ຺ຂຓພ຺ຠຸຄ຺ຄຕປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ, ອໂຫ ສມຕິໍສປາຣມິຕານຸຠາວສຊ຺ຊິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ສິຣີສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕໂຕ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂສຠາມິ. ສເຈ ຠຄວາ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ອກຣິສ຺ສາ, ມຍ຺ຫໍ ປຣິຓາຍກຏ຺ຐານນ຺ຕຣໍ ອທສ຺ສາ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຕິວິຍ ຊມ຺ພຸທີປຕລໍ ອໂສຠິສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ເຄຫສ຺ສິຕໍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທສິ.

ຠຄວາປິ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓຈ຺ຉວິມໍສໂລຫິໂຕ ທານິ ຣາຫຸລສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ຣຊນີເຍສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີສຸ ຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປກ຺ຂນ຺ທນກາໂລ ຊາໂຕ, ກິໍ ພຫຸລຕາຍ ນຸ ໂຂ ຣາຫຸໂລ ວີຕິນາເມຕີ’’ຕິ. ອຖ ສຫາວຊ຺ຊເນເນວ ປສນ຺ນອຸທເກ ມຈ຺ຉໍ ວິຍ, ປຣິສຸທ຺ເຘ ອາທາສມຓ຺ຑເລ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈ ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວາວ – ‘‘ອຍໍ ຣາຫຸໂລ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຣໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ມມ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘ອຫໍ ໂສຠາມິ, ມຍ຺ຫໍ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ປສນ຺ນ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ເຄຫສ຺ສິຕຉນ຺ທຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຕິຕ຺ເຖ ປກ຺ຂນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຖໍ ປຏິປນ຺ໂນ ອໂຄຈເຣ ຈຣຕິ, ທິສາມູຬ຺ຫອທ຺ຘິໂກ ວິຍ ອຄນ຺ຕພ຺ພໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ກິເລໂສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ. ຕໂຕ ນິຣເຍປິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫາເປສ຺ສຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍມ຺ປິ, ເປຕ຺ຕິວິສເຍປິ, ອສຸຣກາເຍປິ, ສມ຺ພາເຘປິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິນ຺ຕິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ປຣິປາເຕສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ –

ອນຕ຺ຖຊນໂນ ໂລໂຠ, ໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂກປໂນ;

ຠຍມນ຺ຕຣໂຕ ຊາຕໍ, ຕໍ ຊໂນ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ.

ລຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ລຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອນ຺ຘຕມໍ ຕທາ ໂຫຕິ, ຍໍ ໂລໂຠ ສຫເຕ ນຣໍ. (ອິຕິວຸ. ໘໘) –

ຍຖາ ໂຂ ປນ ອເນກຣຕນປູຣາ ມຫານາວາ ຠິນ຺ນຜລກນ຺ຕເຣນ ອຸທກໍ ອາທິຍມານາ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ເວເຄນສ຺ສາ ວິວຣໍ ປິທຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວເມວໍ ອຍມ຺ປິ ນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ຍາວສ຺ສ ອຍໍ ກິເລໂສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສີລຣຕນາທີນິ ນ ວິນາເສຕິ, ຕາວເທວ ນໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສຍມກາສິ. ເອວຣູເປສຸ ປນ ຐາເນສຸ ພຸທ຺ຘານໍ ນາຄວິໂລກນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍນ຺ເຕນ ປຣິວຕ຺ຕິຕສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ສກລກາເຍເນວ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຣາຫຸລຠທ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອປໂລເກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປນ຺ຕິອາທີນິ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ. ເນຕໍ ມມາຕິອາທີນິ ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປເມ ວຸຕ຺ຕານິ. ຣູປເມວ ນຸ ໂຂ ຠຄວາຕິ ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕິ? ຕສ຺ສ ກິຣ – ‘‘ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ວທຕິ, ເວທນາທີສຸ ນຸ ໂຂ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນໂຍ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ນເຍ ຐິໂຕ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນຍກຸສໂລ ເຫສ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ, ອິທໍ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທມ຺ປິ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອິທມ຺ປິ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ ນຍສເຕນປິ ນຍສຫສ຺ເສນປິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ອິທໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສິກ຺ຂາກາໂມ ຫິ ອຍໍ ອາຍສ຺ມາ, ປາໂຕວ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ປຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ວາລິກໍ ໂອກິຣຕິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ເອຕ຺ຕກໍ ໂອວາທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ປຣິຠາສໍ ລຠາມີ’’ຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ນໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປນ຺ໂຕ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາກາມານໍ ຍທິທໍ ຣາຫຸໂລ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໐໙) ສິກ຺ຂາຍເມວ ອຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ. ໂສປິ ອາຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຕເມວ ສີຫນາທໍ ນທິ –

‘‘ສພ຺ພເມຕໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ຘມ຺ມຣາຊາ ປິຕາ ມມ;

ສມ຺ມຸຂາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ.

ສິກ຺ຂາກາມານຫໍ ອຄ຺ໂຄ, ຘມ຺ມຣາເຊນ ໂຖມິໂຕ;

ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຈ, ສຫາໂຍ ປວໂຣ ມມ.

ຘມ຺ມຣາຊາ ປິຕາ ມຍ຺ຫໍ, ຘມ຺ມາຣກ຺ໂຂ ຈ ເປຕ຺ຕິໂຍ;

ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ສພ຺ພໍ ເມ ຊິນສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ນ ເກວລໍ ຣູປເມວ, ເວທນາທໂຍປິ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ຣູປມ຺ປິ ຣາຫຸລາຕິອາທິມາຫ. ໂກ ນຊ຺ຊາຕິ ໂກ ນຸ ອຊ຺ຊ. ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຕຠາວນິສ຺ສິຕໍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ຎຕ຺ວາ ‘ສມເຓນ ນາມ ເອວຣູໂປ ວິຕກ຺ໂກ ນ ວິຕກ຺ກິຕພ຺ໂພ’ຕິ ເນວ ປຣິຍາເຍນ ກຖໍ ກເຖສິ, ຄຈ຺ຉ ຠິກ຺ຂຸ ຣາຫຸລໍ ວເທຫິ ‘ມາ ປຸນ ເອວຣູປໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສີ’ຕິ ນ ທູຕໍ ເປເສສິ. ມໍ ສມ຺ມຸກ຺ເຂ ຐຕ຺ວາເຍວ ປນ ສຠຓ຺ຑກໍ ໂຈຣໍ ຈູຬາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຄໂຕວາທໍ ອທາສິ. ສຸຄໂຕວາໂທ ຈ ນາມ ອສງ຺ເຂຍ຺ເຍຫິປິ ກປ຺ເປຫິ ທຸລ຺ລໂຠ. ເອວຣູປສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ໂອວາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂກ ນຸ ວິຎ຺ຎູ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິໂກ ອຊ຺ຊ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອເຖສ ອາຍສ຺ມາ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ຍສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຐິເຕນ ໂອວາໂທ ລທ຺ໂຘ, ຕໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ຠຄວາປິ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕມານໍ ທິສ຺ວາ ນ ເອວມາຫ – ‘‘ມາ ນິວຕ຺ຕ ຕາວ, ຣາຫຸລ, ຠິກ຺ຂາຈາຣກາໂລ ເຕ’’ຕິ. ກສ຺ມາ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ຕາວ ກາຍຄຕາສຕິອມຕໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ.

ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຠຄວຕິ ຄເຕ ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ. ເອຕສ຺ສ ກິຣາຍສ຺ມໂຕ ເອກກສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຕໍ, ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ. ຍທາ ຫິ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ເອກາກິໂນ ວສນ຺ຕິ, ຕທາ ປາໂຕວ ເສນາສນໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣນ຺ຕາ ປນ ເຖຣາ ເອວໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ປຐມໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ – ‘‘ພຫູນໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ນາມ ສພ຺ເພວ ປາສາທິກໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ວາ, ນ ວາ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສມ຺ມຏ຺ຐໍ ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ກຈວໂຣ ອຉຑ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕິ. ປານີຍຏ຺ຐເປຕພ຺ພຏ຺ຐານມ຺ຫິ ປານີຍກູເຏ ອສຕິ ປານີຍຆຏໍ ຐເປຕິ. ຄິລານານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ອາຫຣາມິ, ກິໍ ໂວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ປຸຈ຺ຉຕິ. ອວສ຺ສິກທຫຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ອຠິຣມຖ, ອາວຸໂສ, ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ຖ, ປຏິປຕ຺ຕິສາຣກໍ ພຸທ຺ຘສາສນ’’ນ຺ຕິ ໂອວທຕິ. ເອວໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ຫິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ເສນາຍ ປຣິວາຣິໂຕ ປຐມໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ເສນງ຺ຄານິ ສໍວິຘາຍ ປຈ຺ຉາ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວໍ ສທ຺ຘມ຺ມຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ປຐມໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຣິຓາຍກຣຕນຠູໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ອິມໍ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ນິກ຺ຂມຕິ. ໂສ ເອວໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ຣາຫຸລຠທ຺ທໍ ອທ຺ທສ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອທ຺ທສາ’’ຕິ.

ອຖ ກສ຺ມາ ອານາປານສ຺ສຕິຍໍ ນິໂຍເຊສິ? ນິສຊ຺ຊານຸຈ຺ຉວິກຕ຺ຕາ. ເຖໂຣ ກິຣ ‘‘ເອຕສ຺ສ ຠຄວຕາ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອນາວຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ເຍນາກາເຣນ ອຍໍ ອຈໂລ ອໂນພທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ, ອິທມສ຺ສ ເອຕິສ຺ສາ ນິສຊ຺ຊາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອານາປານສ຺ສຕິນ຺ຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕີຕິ ກີວມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ເອກາສເນ ນິສິນ຺ໂນວ ສພ຺ພາສເວ ເຂເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຣຓກາເລ ສມສີສີ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖິກເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕໂຕ ວິຣທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຕໍ ອສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາເວ ພາຫິຍຕ຺ເຖຣາທໂຍ ວິຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມຫປ຺ຜລາ. ມຫານິສໍສາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອານາປານສ຺ສຕີ ຍສ຺ສ, ປຣິປຸຓ຺ຓາ ສຸຠາວິຕາ;

ອນຸປຸພ຺ພໍ ປຣິຈິຕາ, ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ;

ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໕໔໘; ປຏິ. ມ. ໑.໑.໖໐) –

ອິມໍ ມຫປ຺ຜລຕໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ເຖໂຣ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ຕຕ຺ຖ ນິໂຍເຊຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ເຖໂຣ ອານາປານສ຺ສຕິນ຺ຕິ ອຸໂຠປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄຕາ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ວິຫາເຣເຍວ ໂອຫີໂນ. ຠຄວາ ຕສ຺ສ ໂອຫີນຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ, ນ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ເປເສສິ, ນ ປເສນທິມຫາຣາຊອນາຖປິຓ຺ຑິກາທີນໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ສຎ຺ຎາມຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ລຠິຕ຺ວາ ເຕ ກາຊຠຕ຺ຕໍ ອຠິຫເຣຍ຺ຍຸໍ. ຍຖາ ຈ ຠຄວາ, ເອວໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ອກາສິ. ຣາຫຸລຕ຺ເຖໂຣ ນິຣາຫາໂຣ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປນາຍສ຺ມໂຕ – ‘‘ຠຄວາ ມໍ ວິຫາເຣ ໂອຫີນໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘປິຓ຺ຑປາຕໍ ນາປິ ສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຫິຓິ, ນ ມນຸສ຺ສານໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍປິ ເມ ໂອຫີນຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕ ຕເຖວ ນ ກິຎ຺ຈິ ອກາສີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ກຸໂຕ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ໂອມານໍ ວາ ອຕິມານໍ ວາ ຊເນສ຺ສຕິ. ຠຄວຕາ ປນ ອາຈິກ຺ຂິຕກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ປຸເຣຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ – ‘‘ອິຕິປິ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ອິຕິປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອິຕິປິ ອສຸຠໍ, ອິຕິປິ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຄ຺ຄິໍ ອຠິມຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ມນສິກຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ຠາເວຫີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ວຈນໍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານຎ຺ຫິ ວຈນໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພໂຈ ນາມ ໂຫຕິ. ‘ທຸພ຺ພໂຈ ຣາຫຸໂລ, ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສປິ ວຈນໍ ນ ກໂຣຕີ’ຕິ ຈ ຄຣຫຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ກກ຺ຂຬຕຣາ ປີຬາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຠາວນາວິຘານໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໔. ຕຕ຺ຖ ປຏິສລ຺ລານາຕິ ເອກີຠາວໂຕ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣາຫຸລາຕິ ກສ຺ມາ? ຠຄວາ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕີຕິ. ຣູເປ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ຣາຫຸລສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຫຏ຺ຐາ ຈສ຺ສ ສງ຺ເຂເປນ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ. ອິທານິສ຺ສາປິ ທ຺ວິຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ ວິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ຕໍນິສ຺ສິຕໍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ອາກາສຘາຕຸໍ ກສ຺ມາ ວິຕ຺ຖາເຣສີຕິ? ອຸປາທາຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເຫຏ຺ຐາ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕາເນວ ກຖິຕານິ, ນ ອຸປາທາຣູປໍ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ມຸເຂນ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາກາສຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣສິ. ອປິຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກນ ອາກາເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຣູປມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ.

ອາກາເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຣູປໍ ຍາຕິ ວິຠູຕຕໍ;

ຕສ຺ເສວໍ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ, ຕໍ ປກາເສສິ ນາຍໂກ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ປຸຣິມາສຸ ຕາວ ຈຕູສຸ ຘາຕູສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປເມ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໑໑໘. ອາກາສຘາຕຸຍໍ ອາກາສຄຕນ຺ຕິ ອາກາສຠາວໍ ຄຕໍ. ອຸປາທິນ຺ນນ຺ຕິອາທິນ຺ນໍ ຄຫິຕໍ ປຣາມຏ຺ຐໍ, ສຣີຣຏ຺ຐກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທນ຺ຕິ ມໍສໂລຫິຕາທີຫິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐກຓ຺ຓວິວຣໍ. ນາສຈ຺ຉິທ຺ທາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ຈາຕິ ເຍນ ຉິທ຺ເທນ. ອຊ຺ໂຌຫຣຕີຕິ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕິ, ຊິວ຺ຫາພນ຺ຘນໂຕ ຫິ ຍາວ ອຸທຣປຏລາ ມນຸສ຺ສານໍ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ຉິທ຺ທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ຈາຕິ ຍສ຺ມິໍ ໂອກາເສ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ມນຸສ຺ສານຎ຺ຫິ ມຫນ຺ຕໍ ປຏປຣິສ຺ສາວນມຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸທຣປຏລໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອໂຘຠາຄໍ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ເຍນ ເຫຏ຺ຐາ ນິກ຺ຂມຕິ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ເອກວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ວງ຺ກໍ ອນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປີຕິ ອິມິນາ ສຸຂຸມສຸຂຸມໍ ຈມ຺ມມໍສາທິອນ຺ຕຣຄຕຎ຺ເຈວ ໂລມກູປຠາເວນ ຈ ຐິຕໍ ອາກາສໍ ທສ຺ເສຕິ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ປຖວີຘາຕຸອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໑໙. ອິທານິສ຺ສ ຕາທິຠາວລກ຺ຂຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຖວີສມນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ຫິ ອຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຸສ຺ສນ຺ໂຕ ຕາທີ ນາມ ໂຫຕິ. ມນາປາມນາປາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ມນາປາ ນາມ, ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອມນາປາ ນາມ. ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອເຕ ຜສ຺ສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ອນ຺ໂຕມຸຏ຺ຐິຄຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣິຍາທາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ‘‘ອຫໍ ໂສຠາມິ, ມຍ຺ຫໍ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ປສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຸນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ຉນ຺ທຣາໂຄ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຄູຖຄຕນ຺ຕິອາທີສຸ ຄູຖເມວ ຄູຖຄຕໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ນ ກຕ຺ຖຈິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ ປຖວີປພ຺ພຕຣຸກ຺ຂາທີສຸ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ຍທິ ຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ປຖວິຍາ ຠິຊ຺ຊມານາຍ ສເຫວ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປພ຺ພເຕ ປຕມາເນ ສເຫວ ປເຕຍ຺ຍ, ຣຸກ຺ເຂ ຉິຊ຺ຊມາເນ ສເຫວ ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

໑໒໐. ເມຕ຺ຕໍ ຣາຫຸລາຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ຕາທິຠາວສ຺ສ ກາຣຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເຫຏ຺ຐາ ຫິ ຕາທິຠາວລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ສິຕໍ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ອຫໍ ຕາທີ ໂຫມີຕິ ອກາຣຓາ ຠວິຕຸໍ, ນປິ ‘‘ອຫໍ ອຸຈ຺ຈາກຸລປ຺ປສຸໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ລາຠີ, ມໍ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍ ຠຊນ຺ຕິ, ອຫໍ ຕາທີ ໂຫມີ’’ຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ໂກຈິ ຕາທີ ນາມ ໂຫຕິ, ເມຕ຺ຕາທິຠາວນາຍ ປນ ໂຫຕີຕິ ຕາທິຠາວສ຺ສ ກາຣຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ຠາວຍໂຕຕິ ອຸປຈາຣໍ ວາ ອປ຺ປນໍ ວາ ປາເປນ຺ຕສ຺ສ. ໂຍ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ໂຍ ສຕ຺ເຕ ໂກໂປ, ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ. ວິເຫສາຕິ ປາຓິອາທີຫິ ສຕ຺ຕານໍ ວິຫິໍສນໍ. ອຣຕີຕິ ປນ຺ຕເສນາສເນສຸ ເຈວ ອຘິກຸສລຘມ຺ເມສຸ ຈ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຕາ. ປຏິໂຆຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຕ຺ເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈ ປຏິຫຎ຺ຎນກິເລໂສ. ອສຸຠນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີສຸ ອຸປຈາຣປ຺ປນໍ. ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີສຸ ອສຸຠຠາວນາ ຈ ນາເມສາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາວ. ຣາໂຄຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາໂຄ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ສຫຊາຕສຎ຺ຎໍ. ວິປສ຺ສນາ ເອວ ວາ ເອສາ ອສຎ຺ຎາປິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ສຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອສ຺ມິມາໂນຕິ ຣູປາທີສຸ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນ.

໑໒໑. ອິທານິ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ອານາປານສ຺ສຕິນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາ ຈ ປາຬິອຕ຺ໂຖ ຈ ສທ຺ຘິໍ ອານິສໍສກຖາຍ ສພ຺ໂພ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອນຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕເຍວ. ອິມໍ ເທສນໍ ຠຄວາ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລວເສເນວ ປຣິນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມາຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຈູຬມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອວໍນາມກສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ. ຐປິຕານິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານີຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ນາມ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພານີຕິ ເອວໍ ຐປິຕານິ ເຈວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ຈ. ຕຖາຄໂຕຕິ ສຕ຺ໂຕ. ຕໍ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ຕໍ ອພ຺ຍາກຣຓໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍາຕິ ສິກ຺ຂໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ.

໑໒໕. ໂກ ສນ຺ໂຕ ກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂສີຕິ ຍາຈໂກ ວາ ຫິ ຍາຈິຕກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຍາຈິຕໂກ ວາ ຍາຈກໍ. ຕ຺ວໍ ເນວ ຍາຈໂກ ນ ຍາຈິຕໂກ, ໂສ ທານິ ຕ຺ວໍ ໂກ ສນ຺ໂຕ ກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໖. ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສາຕິ ປຣເສນາຍ ຐິເຕນ ວິທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ. ຄາຬ຺ຫປເລປເນນາຕິ ພຫລເລປເນນ. ຠິສກ຺ກນ຺ຕິ ເວຊ຺ຊໍ. ສລ຺ລກຕ຺ຕນ຺ຕິ ສລ຺ລກນ຺ຕນໍ ສລ຺ລກນ຺ຕິຍສຸຕ຺ຕວາຈກໍ. ອກ຺ກສ຺ສາຕິ ອກ຺ກວາເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຊິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອກ຺ກສ຺ສາ’’ຕິ. ສຓ຺ຫສ຺ສາຕິ ເວຓຸວິລີວສ຺ສ. ມຣຸວາຂີຣປຓ຺ຓີນມ຺ປິ ວາເກຫິເຍວ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ຍທິ ວາ ມຣຸວາຍ ຍທິ ວາ ຂີຣປຓ຺ຓິໂນຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປພ຺ພຕຄຈ຺ຉນທີຄຈ຺ຉາທີສຸ ຊາຕໍ. ໂຣປິມນ຺ຕິ ໂຣເປຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕໍ ສຣວນໂຕ ສຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕໍ. ສິຖິລຫນຸໂນຕິ ເອວໍນາມກສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ. ເຠຣວສ຺ສາຕິ ກາຬສີຫສ຺ສ. ເສມ຺ຫາຣສ຺ສາຕິ ມກ຺ກຏສ຺ສ. ເອວໍ ໂນຕິ ເອຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໗. ອຕ຺ເຖວ ຊາຕີຕິ ເອຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສວ ນຕ຺ຖິ, ຊາຕິ ປນ ອຕ຺ຖິເຍວ. ຕຖາ ຊຣາມຣຓາທີນີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຍສາຫນ຺ຕິ ເຍສໍ ອຫໍ. ນິຆາຕນ຺ຕິ ອຸປຆາຕໍ ວິນາສໍ. ມມ ສາວກາ ຫິ ເອເຕສຸ ນິພ຺ພິນ຺ນາ ອິເຘວ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໒໘. ຕສ຺ມາຕິຫາຕິ ຍສ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕເມຕໍ, ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ມຍາ ພ຺ຍາກຕໍ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເຫຕໍ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ ອຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ວາ ເອຕໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ ວາ ກາຣຓນິສ຺ສິຕໍ ນ ໂຫຕິ. ນ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຸພ຺ພຠາຄສີລມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ. ນ ນິພ຺ພິທາຍາຕິອາທີສຸ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ວາ ວິຣຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ວາ ວຏ຺ຏນິໂຣຘາຍ ວາ ຣາຄາທິວູປສມນຕ຺ຖາຍ ວາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ອຠິຊານນຕ຺ຖາຍ ວາ ຈຕຸມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕສມ຺ໂພຘຕ຺ຖາຍ ວາ ອສງ຺ຂຕນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍຕ຺ຖາຍ ວາ ນ ໂຫຕິ. ເອຕໍ ຫີຕິ ເອຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈພ຺ຍາກຣຓໍ. ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິຠູຕໍ ປຸພ຺ພປທຏ຺ຐານໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕປຏິວິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມມ຺ປິ ເທສນໍ ຠຄວາ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລວເສນ ນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ມຫາມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ໂກຏ຺ຐາສິການິ ກາມຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສໍວຕ຺ຕນິການິ. ສໍໂຍຊນານີຕິ ພນ຺ຘນານິ. ກສ຺ສ ໂຂ ນາມາຕິ ກສ຺ສ ເທວສ຺ສ ວາ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ວາ ເທສິຕານິ ຘາເຣສິ, ກິໍ ຕ຺ວເມເວໂກ ອສ຺ໂສສິ, ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈີຕິ? ອນຸເສຕີຕິ ອປ຺ປຫີນຕາຍ ອນຸເສຕິ. ອນຸສຍມາໂນ ສໍໂຍຊນໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຠຄວຕາ ສໍໂຍຊນໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ເຖເຣນປິ ສໍໂຍຊນເມວ ພ຺ຍາກຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕສ຺ສ ວາເທ ຠຄວຕາ ໂທໂສ ອາໂຣປິໂຕ. ໂສ ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ເຖຣສ຺ສ ຕຖາລທ຺ຘິກຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິ ‘‘ສມຸທາຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ກິເລເສຫິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ອິຕຣສ຺ມິໍ ຂເຓ ອສໍຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ເຕນສ຺ສ ຠຄວຕາ ໂທໂສ ອາໂຣປິໂຕ. ອຖາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາເຍວ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ, ສາ ອິມິນາ ອປຓ຺ຑິເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວິສໍວາທິຕາ. ຫນ຺ທາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເອວມກາສິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນາຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ຄຫິເຕນ ອຠິຠູເຕນ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປເຣເຕນາຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ອນຸຄເຕນ. ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ອປ຺ປຏິວິນີຕາຕິ ອວິໂນທິຕາ ອນີຫຏາ. ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາຠາຄິຍສໍໂຍຊນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ. ‘‘ສານຸສຍາ ປຫີຍຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປເນຕ຺ຖ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ສໍໂຍຊນໍ ອຎ຺ໂຎ ອນຸສໂຍ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ຫິ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ‘‘ສານຸສຍາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປຣິຍຸຏ຺ຐານສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໂຕ ອຎ຺ເຎນ ອນຸສເຍນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິ. ເຕ ‘‘ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີຫິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ສີສໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖິ. ອຖາປິ ສິຍາ – ‘‘ຍທິ ຕເທວ ສໍໂຍຊນໍ ໂສ ອນຸສໂຍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຠຄວຕາ ເຖຣສ຺ສ ຕຣຸຓູປໂມ ອຸປາຣມ຺ໂຠ ທຸອາໂຣປິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ນ ທຸອາໂຣປິໂຕ, ກສ຺ມາ? ເອວໍລທ຺ຘິກຕ຺ຕາຕິ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມຕໍ. ຕສ຺ມາ ໂສເຍວ ກິເລໂສ ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ສໍໂຍຊນໍ, ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສໂຍຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວຕາ ‘‘ສານຸສຍາ ປຫີຍຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໓໒. ຕຈໍ ເຉຕ຺ວາຕິອາທີສຸ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຕຈຈ຺ເຉໂທ ວິຍ ຫິ ສມາປຕ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ເຜຄ຺ຄຸຈ຺ເຉໂທ ວິຍ ວິປສ຺ສນາ, ສາຣຈ຺ເຉໂທ ວິຍ ມຄ຺ໂຄ. ປຏິປທາ ປນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາວ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວເມເຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ເອວຣູປາ ປຸຄ຺ຄລາ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໑໓໓. ອຸປຘິວິເວກາຕິ ອຸປຘິວິເວເກນ. ອິມິນາ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວິເວໂກ ກຖິໂຕ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຕິ ອິມິນາ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ. ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາຕິ ອິມິນາ ກາຍາລສິຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ກຖິຕາ. ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ອຸປຘິວິເວເກນ ກາເມຫິ ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ. ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫີຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫາເນນ ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ຈ ອກຸສເລຫິ ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ. ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ສມາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ຣູປາທິຘມ຺ມຊາຕໍ ໂຫຕິ. ເຕ ຘມ຺ເມຕິ ເຕ ຣູປຄຕນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕ ຣູປາທໂຍ ຘມ຺ເມ. ອນິຈ຺ຈໂຕຕິ ນ ນິຈ຺ຈໂຕ. ທຸກ຺ຂໂຕຕິ ນ ສຸຂໂຕ. ໂຣຄໂຕຕິອາທີສຸ ອາພາຘຏ຺ເຐນ ໂຣຄໂຕ, ອນ຺ໂຕໂທສຏ຺ເຐນ ຄຓ຺ຑໂຕ, ອນຸປວິທ຺ຘຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂຊນນຏ຺ເຐນ ຈ ສລ຺ລໂຕ, ທຸກ຺ຂຏ຺ເຐນ ອຆໂຕ, ໂຣຄຏ຺ເຐນ ອາພາຘໂຕ, ອສກຏ຺ເຐນ ປຣໂຕ, ປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ປໂລກໂຕ, ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ສຸຎ຺ຎໂຕ, ນ ອຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈໂຕ, ປໂລກໂຕຕິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕໍ, ທຸກ຺ຂໂຕຕິອາທີຫິ ຉຫິ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ, ປຣໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕຕິ ຕີຫິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ.

ໂສ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ໂສ ເຕຫິ ເອວໍ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐຫິ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ເມຫິ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິວາເປຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິສໍຫຣຕິ ໂມເຈຕິ ອປເນຕິ. ອຸປສໍຫຣຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ສວນວເສນ ຖຸຕິວເສນ ປຣິຍຕ຺ຕິວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ຈ ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ເອວໍ ອສງ຺ຂຕາຍ ອມຕາຍ ຘາຕຸຍາ ອຸປສໍຫຣຕິ. ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສເນວ ເອຕໍ ສນ຺ຕເມຕໍ ປຓີຕນ຺ຕິ ນ ເອວໍ ວທຕິ, ອິມິນາ ປນ ອາກາເຣນ ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕຕິ ຕາຍ ຕິລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ຐິໂຕ. ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ຠາເວຕ຺ວາ ປາປຸຓາຕິ. ເຕເນວ ຘມ຺ມຣາເຄນາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມ ຉນ຺ທຣາເຄນ. ສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ຫິ ສພ຺ພໂສ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອນາຄາມີ ໂຫຕິ.

ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ເວທນາຄຕນ຺ຕິ ອິຘ ປນ ຣູປໍ ນ ຄຫິຕໍ. ກສ຺ມາ? ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣູປໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ໂນຕິ ສມຖວເສນປິເນນ ຣູປໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ, ເຫຏ຺ຐາ ຣູປໍ ສມ຺ມເທວ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອິທານິ ອຣູປໍ ສມ຺ມສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາວເສນປິເນນ ຣູປໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ອຣູເປ ປນ ສພ຺ພໂສປິ ຣູປໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຕໍ ສນ຺ຘາຍປິ ອິຘ ຣູປໍ ນ ຄຫິຕໍ.

ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫີຕິ ກິໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ? ສມຖວເສນ ຄຈ຺ຉໂຕ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຘຸຣໍ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ວິປສ຺ສນາວເສນ ຄຈ຺ຉໂຕ ປຎ຺ຎາ ຘຸຣໍ ໂຫຕິ, ໂສ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຖຣສ຺ສ ກງ຺ຂາ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ສຠາວຘມ຺ໂມເຍວ, ສມຖວເສເນວ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ເອໂກ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ. ວິປສ຺ສນາວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸປິ ເອໂກ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ເອໂກ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕໍ ວທາມີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນານຕ຺ຕຕໍ ວທາມິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ເຕນ ເຕ ເອຕໍ ອປາກຏໍ. ອຫໍ ປນ ປຏິວິຊ຺ຌິໍ, ເຕນ ເມ ເອຕໍ ປາກຏໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນານຕ຺ຕຕາ ກາຣຓໍ. ສມຖວເສເນວ ຫິ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຘຸຣໍ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ຘຸຣໍ ໂຫຕິ, ໂສ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ວິປສ຺ສນາວເສເນວ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ຘຸຣໍ ໂຫຕິ, ໂສ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຘຸຣໍ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ສມຖວິປສ຺ສນາຘຸເຣນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕເມຕ຺ຖ ກາຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຠທ຺ທາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຠທ຺ທາລິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກາສນໂຠຊນນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ອສນໂຠຊນໍ, ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປາພາຘຕນ຺ຕິອາທີນິ ກກໂຈປເມ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ. ນ ອຸສ຺ສຫາມີຕິ ນ ສກ຺ໂກມິ. ສິຍາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ສິຍາ ວິປ຺ປຏິສາໂຣຕິ ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂຕິ ອິຕິ ເມ ວິປ຺ປຏິສາຣກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກເທສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ກິຣ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສປ຺ປິມ຺ຫິ ທິນ຺ເນ ສປ຺ປິນາ ອຸຓ຺ຫເມວ ໂຖກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ໂຘວິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຉາຍູທກຜາສຸເກ ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ເອຕໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ. ຠທ຺ທາລິ, ປນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ສກິໍ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂອທນສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຉາຍູທກຜາສຸເກ ຐາເນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອິຕິ ເອວໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ອິຕຣຖາ ໂກ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນ ອຸສ຺ສຫາມີຕິ ອາຫ. ອຍໍ ກິຣ ອຕີເຕ ອນນ຺ຕຣາຍ ຊາຕິຍາ ກາກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ກາກາ ຈ ນາມ ມຫາຉາຕກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຉາຕກຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປນ ວິຣວນ຺ຕສ຺ເສວ ຠຄວາ ຕໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ – ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ວິກາເລ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ຂາເທຍ຺ຍ ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໒໔໘) ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ, ຠທ຺ທາລິ,…ເປ… ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທສີຕິ.

ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ອຎ຺ໂຎປິ ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ເອກວິຫາເຣປິ ວສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ນ ທເທຍ຺ຍ, ຕເຖວ ນ ອທາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນວ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ, ນ ຘມ຺ມເທສນຏ຺ຐານໍ ນ ວິຕກ຺ກມາຬກໍ, ນ ເອກໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຍສ຺ມິໍ ກຸເລ ຠຄວາ ນິສີທຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາເຣປິ ນ ອຏ຺ຐາສິ. ສຈສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຠຄວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ປຸເຣຕຣເມວ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ. ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕ ກິເຣສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ. ເຕນສ຺ສ ນ ອຎ຺ໂຎ ວິຕກ຺ໂກ ອໂຫສິ, – ‘‘ມຍາ ນາມ ອຸທຣກາຣຓາ ຠຄວໂຕ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປນໍ ປຏິພາຫິຕໍ, ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ເມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອຍເມວ ວິຕກ຺ໂກ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ເອກວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕປິ ລຊ຺ຊາຍ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ນາທາສິ.

໑໓໕. ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ມນຸສ຺ສາ ຠຄວໂຕ ຈີວຣສາຏກໍ ອທໍສຸ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອຕໍ ໂທສກນ຺ຕິ ເອຕໍ ໂອກາສເມຕໍ ອປຣາຘໍ, ສຕ຺ຖຸ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕສ຺ສ ປຏິພາຫິຕກາຣຓໍ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ກຣຕຣນ຺ຕິ ວສ຺ສຎ຺ຫິ ວສິຕ຺ວາ ທິສາປກ຺ກນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ກຸຫິໍ ວສິຕ຺ຖາຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕຫິ ເຊຕວເນ ວສິມ຺ຫາຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ກຕຣໍ ຊາຕກໍ ກເຖສິ, ກຕຣໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ກຕຣໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ວິກາລໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ, ຠທ຺ທາລິ, ນາມ ນໍ ເອໂກ ເຖໂຣ ປຏິພາຫີ’’ຕິ ວກ຺ຂນ຺ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ – ‘‘ຠຄວໂຕປິ ນາມ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕສ຺ສ ປຏິພາຫິຕໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ອກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຕ ອຍໍ ໂທໂສ ມຫາຊນນ຺ຕເຣ ປາກໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ທຸປ຺ປຏິກາຣຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ເອວມາຫໍສຸ. ອປິຈ ອຎ຺ເຎປິ ຠິກ຺ຂູ ປວາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖ ຕ຺ວໍ ‘‘ເອຖາວຸໂສ, ມມ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປນ຺ຕສ຺ສ ສຫາຍາ ໂຫຖາ’’ຕິ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕສ຺ສສິ. ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸກາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ, ກິໍ ອິມິນາປິ ຠິກ຺ຂຸນາ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠາຣິຍໍ ກຕໍ ຠິກ຺ຂຸນາ, ທສພລໍ ນາມ ປຏິພາຫິສ຺ສຕີຕິ ອຍຸຕ຺ຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ເຕ ອຍໍ ອປຣາໂຘ ມຫາຊນນ຺ຕເຣ ປາກໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ທຸປ຺ປຏິກາຣຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາປິ ເອວມາຫໍສຸ. ອຖ ວາ ຠຄວາ ປວາເຣຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕິ, ອຖ ຕ຺ວໍ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ຠຄວໂຕ ຂມາປນຕ຺ຖາຍ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕສ຺ສສິ. ຕຕ຺ຣ ທິສາວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ, ກິໍ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ກຕ’’ນ຺ຕິ…ເປ… ທຸປ຺ປຏິກາຣຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາປິ ເອວມາຫໍສຸ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ມຍາ ກຕໍ, ຠຄວາ ປນ ມຫນ຺ເຕປິ ອຄຸເຓ ອລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຈ຺ຈຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອຕໍ ‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຈໂຍຕິ ອປຣາໂຘ. ມໍ ອຈ຺ຈຄມາຕິ ມໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕູຕິ ຂມຕຸ. ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາຕິ ອນາຄເຕ ສໍວຣຓຕ຺ຖາຍ, ປຸນ ເອວຣູປສ຺ສ ອປຣາຘສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ຂລິຕສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ. ຕຄ຺ຆາຕິ ເອກໍເສນ. ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລີຕິ, ຠທ຺ທາລິ, ຕຍາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ເອກໍ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຕມ຺ປິ ເຕ ນ ປຏິວິທ຺ຘໍ ນ ສລ຺ລກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໓໖. ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ຘມ຺ມານຸສາຣີ, ສທ຺ຘານຸສາຣີຕິ ທ຺ເວ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລາ. ເອເຕ ປນ ສຕ຺ຕປິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ຠຄວຕາປິ ເອວໍ ອາຓາເປຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຠຄວຕາ ອາຓຕ຺ເຕ ເຕສມ຺ປິ ເອວໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐານປຣິກປ຺ປວເສນ ປນ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ສຸວຈຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຠທ຺ທາລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈ ທຸພ຺ພຈຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອປິ ນຸ ຕ຺ວໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເທສນໍ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ຠທ຺ທາລິສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຠທ຺ທາລິ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ໂລເກ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ມມ ສາສເນ ສາມິໂນ, ມຍິ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ເຕ ປຏິພາຫິຕພ຺ພຍຸຕ຺ເຕ ກາຣເຓ ສຕິ ເອເຕສໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຕ຺ວໍ ປນ ມມ ສາສນໂຕ ພາຫິຣໂກ, ມຍິ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ເຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຣິຕ຺ໂຕ ຕຸຈ຺ໂຉຕິ ອນ຺ໂຕ ອຣິຍຄຸຓານໍ ອຠາເວນ ຣິຕ຺ຕໂກ ຕຸຈ຺ຉໂກ, ອິສ຺ສຣວຈເນ ກິຎ຺ຈິ ນ ໂຫຕິ. ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣສີຕິ ຍຖາ ຘມ຺ໂມ ຐິໂຕ, ຕເຖວ ກໂຣສິ, ຂມາເປສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ເຕ ມຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມາຕິ ຕໍ ຕວ ອປຣາຘໍ ມຍໍ ຂມາມ. ວຸຑ຺ຒິ ເຫສາ, ຠທ຺ທາລິ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍຕິ ເອສາ, ຠທ຺ທາລິ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ວຸຑ຺ຒິ ນາມ. ກຕມາ? ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກຣິຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ສໍວຣາປຊ຺ຊນາ. ເທສນໍ ປນ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣຕິ, ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອາຫ.

໑໓໗. ສຕ຺ຖາປິ ອຸປວທຕີຕິ ‘‘ອສຸກວິຫາຣວາສີ ອສຸກສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອສຸກສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວາເສນ, ໂຍ ມຍ຺ຫໍ ປນ ສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປວທຕິ, ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ, ອປິເຈຕ຺ຖ ເທວຕາ ນ ເກວລໍ ອຸປວທນ຺ຕິ, ເຠຣວາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປລາຍນາກາຣມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕນາປິ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສີລໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ສໍກິລິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ວິຘາວຕິ, ນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອລ຺ລີຍຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ມາທິສສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວາເສນາ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກມຕິ. ອຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປວທິໂຕຕິ ອຕ຺ຕນາປິ ອຕ຺ຕາ ອຸປວທິໂຕ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈນີກນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິອາທິ ເອວໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໔໐. ປສຍ຺ຫ ປສຍ຺ຫ ກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ໂທເສ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ໂນ ຕຖາຕິ ມຫນ຺ເຕປິ ອປຣາເຘ ຍຖາ ອິຕຣໍ, ເອວໍ ປສຍ຺ຫ ນ ກາເຣນ຺ຕິ. ໂສ ກິຣ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຠທ຺ທາລິ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ເອວຣູປໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອຫິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປຫີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໂຕປິ, ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຠທ຺ທາລິ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ເອວຣູປໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຖຸສນ຺ຕິກາປິ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ຕໂຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາປິ ນ ສມສ຺ສາສິໂຕ, ສຕ຺ຖາຣາປີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ອຖ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ສຕ຺ຖາປິ ໂອວທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕເມວ ໂອວທຕິ, ນ ອິຕຣນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘ, ຠທ຺ທາລິ, ເອກຈ຺ໂຈຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎນາຎ຺ຎນ຺ຕິອາທີນິ ອນຸມານສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ. ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ວຕ຺ຕຕິ. ນ ໂລມໍ ປາເຕຕີຕິ ອນຸໂລມວຕ຺ເຕ ນ ວຕ຺ຕຕິ, ວິໂລມເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນ ນິຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ນິຕ຺ຖາຣຓກວຕ຺ຕມ຺ຫິ ນ ວຕ຺ຕຕິ, ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ຉນ຺ທຊາໂຕ ນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ທຸພ຺ພຈກຣເຓ. ອຠິຓ຺ຫາປຕ຺ຕິໂກຕິ ນິຣນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໂກ. ອາປຕ຺ຕິພຫຸໂລຕິ ສາປຕ຺ຕິກກາໂລວສ຺ສ ພຫຸ, ສຸທ຺ໂຘ ນິຣາປຕ຺ຕິກກາໂລ ອປ຺ໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຂິປ຺ປເມວ ວູປສມ຺ມຕີຕິ ຂິປ຺ປໍ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ທີຆສຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິນຍຘຣາ ປາທໂຘວນກາເລ ອາຄຕໍ ‘‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ວຕ຺ຕເວລາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຸນ ກາລໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ‘‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ຕຸຍ຺ຫໍ ວິຫາຣເວລາ, ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ສາມເຓຣາທີນໍ ອຸທ຺ເທສທານເວລາ, ອມ຺ຫາກໍ ນ຺ຫານເວລາ, ເຖຣູປຏ຺ຐານເວລາ, ມຸຂໂຘວນເວລາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ທິວສຠາເຄປິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄປິ ອາຄຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ຕິເຍວ. ‘‘ກາຍ ເວລາຍ, ຠນ຺ເຕ, ໂອກາໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ອິມເມວ ຐານໍ ຊານາສິ, ອສຸໂກ ນາມ ວິນຍຘຣຕ຺ເຖໂຣ ສິເນຫປານໍ ປິວຕິ, ອສຸໂກ ວິເຣຈນໍ ກາເຣຕິ, ກສ຺ມາ ຕຸຣິໂຕສີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ທີຆສຸຕ຺ຕເມວ ກໂຣນ຺ຕິ.

໑໔໑. ຂິປ຺ປເມວ ວູປສມ຺ມຕີຕິ ລຫຸໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ນ ທີຆສຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸສ຺ສຸກ຺ກາປນ຺ນາ ຠິກ຺ຂູ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອຍໍ ສຸພ຺ພໂຈ ຠິກ຺ຂຸ, ຊນປທວາສິໂນ ນາມ ຄາມນ຺ຕເສນາສເນ ວສນຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊນາທີນິ ນ ຜາສຸການິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂາຈາໂຣປິ ທຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ສີຆມສ຺ສ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມມາ’’ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ.

໑໔໒. ອຘິຈ຺ຈາປຕ຺ຕິໂກຕິ ກທາຈິ ກທາຈິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ລຊ຺ຊີ ໂຫຕິ ປກຕຕ຺ໂຕ, ທຸພ຺ພຈຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ຕເຖວ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໑໔໔. ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນ ວຫຕິ ເປມມຕ຺ຕເກນາຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາຍ ເຄຫສ຺ສິຕສທ຺ຘາຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ເຄຫສ຺ສິຕເປເມນ ຍາເປຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓສທິສາ ຫິ ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ, ນວປພ຺ພຊິໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸຓໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ເປມມຕ຺ເຕນ ຍາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວຣູປາ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຫິ ສງ຺ຄຫໍ ລຠິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຐິຕາ ອຠິຎ຺ຎາປຕ຺ຕາ ມຫາສມຓາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕເກນ ກຖາມຄ຺ເຄນ ‘‘ໂອວທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ໂອວທນ຺ຕິ, ນ ອິຕຣ’’ນ຺ຕິ ອິມເມວ ຠຄວຕາ ທສ຺ສິຕໍ.

໑໔໕. ອຎ຺ຎາຍ ສຓ຺ຐຫິໍສູຕິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສຕ຺ເຕສຸ ຫາຍມາເນສູຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຫາຍມານາຍ ສຕ຺ຕາ ຫາຍນ຺ຕິ ນາມ. ສທ຺ຘມ຺ເມ ອນ຺ຕຣຘາຍມາເນຕິ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ເມ ອນ຺ຕຣຘາຍມາເນ. ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມປິ ຫິ ປຏິປຕ຺ຕິປູຣເກສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ອສຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ນາມ. ອາສວຏ຺ຐານີຍາຕິ ອາສວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອເຕສູຕິ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ. ເຍສຸ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກາ ປຣູປວາທວິປ຺ປຏິສາຣວຘພນ຺ຘນາທໂຍ ເຈວ ອປາຍທຸກ຺ຂວິເສສຠູຕາ ຈ ອາສວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິເຍວ. ຍສ຺ມາ ເນສໍ ເຕ ກາຣຓໍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ວີຕິກ຺ກມຘມ຺ມາ ຍາວ ນ ສງ຺ເຆ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ນ ຕາວ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ອກາລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ກາລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠທ຺ທາລີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍໂຕຕິ ຍທາ, ຍສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ ວີຕິກ຺ກມໂທສາ ສງ຺ເຆ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕທາ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ກສ຺ມາ? ເຕສໍເຍວ ອາສວຏ຺ຐານີຍຘມ຺ມສງ຺ຂາຕານໍ ວີຕິກ຺ກມໂທສານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

ເອວໍ ອາສວຏ຺ຐານີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອກາລໍ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ກາລນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິກາລຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາລຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ຕາວ, ຠທ຺ທາລິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕຠາວໍ. ສງ຺ໂຆ ຫິ ຍາວ ນ ເຖຣນວມຊ຺ຌິມານໍ ວເສນ ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕາວ ເສນາສນານິ ປໂຫນ຺ຕິ, ສາສເນ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕ ປນ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຖ ສຕ຺ຖາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕ ສງ຺ເຆ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ –

‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ອຸຕ຺ຕຣິທ຺ວິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ (ປາຈິ. ໕໑). ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອນຸວສ຺ສໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ (ປາຈິ. ໑໑໗໑). ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ເອກວສ຺ສໍ ທ຺ເວ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໗໕).

ອິມິນາ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ລາຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ລາຠສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ. ສງ຺ໂຆ ຫິ ຍາວ ນ ລາຠຄ຺ຄປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ຕາວ ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ປຕ຺ເຕ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຖ ສຕ຺ຖາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕິ –

‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອເຈລກສ຺ສ ວາ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ວາ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ວາ ສຫຕ຺ຖາ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ທເທຍ຺ຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໒໗໐).

ອິທຎ຺ຫິ ລາຠຄ຺ຄປຕ຺ເຕ ສງ຺ເຆ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ.

ຍສຄ຺ຄນ຺ຕິ ຍສສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ. ສງ຺ໂຆ ຫິ ຍາວ ນ ຍສຄ຺ຄປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ຕາວ ຍສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ປຕ຺ເຕ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຖ ສຕ຺ຖາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕິ ‘‘ສຸຣາເມຣຍປາເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໓໒໗). ອິທຎ຺ຫິ ຍສຄ຺ຄປຕ຺ເຕ ສງ຺ເຆ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ.

ພາຫຸສຈ຺ຈນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາວໍ. ສງ຺ໂຆ ຫິ ຍາວ ນ ພາຫຸສຈ຺ຈປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ຕາວ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ພາຫຸສຈ຺ຈປຕ຺ເຕ ປນ ຍສ຺ມາ ເອກໍ ນິກາຍໍ ທ຺ເວ ນິກາເຍ ປຎ຺ຈປິ ນິກາເຍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊມານາ ປຸຄ຺ຄລາ ຣເສນ ຣສໍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ທີເປນ຺ຕິ, ອຖ ສຕ຺ຖາ – ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ (ປາຈິ. ໔໑໘)…ເປ… ສມຓຸທ຺ເທໂສປິ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ໔໒໙) ນເຍນ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕິ.

ຣຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຊານນ຺ຕີຕິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ. ອຕ຺ຕໂນ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຫູ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຊານນ຺ຕິ, ຈິຣປພ຺ພຊິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູນໍ ຠາວໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ. ຕຕ຺ຣ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຕ ສງ຺ເຆ ອຸປເສນໍ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂສ ຫາຍສ຺ມາ ອູນທສວສ຺ເສ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເອກວສ຺ໂສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອຸປສມ຺ປາເທສິ. ອຖ ຠຄວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ – ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອູນທສວສ຺ເສນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໗໕). ເອວໍ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສິກ຺ຂາປເທ ປຸນ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ທສວສ຺ສມ຺ຫາ ທສວສ຺ສມ຺ຫາ’’ຕິ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ອປຣມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ – ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາເລນ ອພ຺ຍຕ຺ເຕນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ທສວສ຺ເສນ ວາ ອຕິເຣກທສວສ຺ເສນ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕກາເລ ທ຺ເວ ສິກ຺ຂາປທານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ.

໑໔໖. ອາຊານີຍສຸສູປມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ເທເສສິນ຺ຕິ ຕຣຸຓາຊານີຍອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທສຍິໍ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອສຣເຓ. ນ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ເອເສວ ເຫຕູຕິ ນ ເອສ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີຠາໂວເຍວ ເອໂກ ເຫຕຸ.

໑໔໗. ມຸຂາຘາເນ ກາຣຓໍ ກາເຣຕີຕິ ຂລີນພນ຺ຘາທີຫິ ມຸຂຏ຺ຐປເນ ສາຘຸກໍ ຄີວໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕຸໍ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ. ວິສູກາຍິຕານີຕິອາທີຫິ ວິເສວນາຈາຣໍ ກເຖສິ. ສພ຺ພາເນວ ເຫຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ຕສ຺ມິໍ ຐາເນຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິເສວນາຈາເຣ. ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ນິພ຺ພິເສວໂນ ໂຫຕິ, ຕໍ ວິເສວນໍ ຊຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຸຄາຘາເນຕິ ຍຸຄຏ຺ຐປເນ ຍຸຄສ຺ສ ສາຘຸກໍ ຄຫຓຕ຺ຖໍ.

ອນຸກ຺ກເມຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປາເທ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອຸກ຺ຂິປເນ ຈ ນິກ຺ຂິປເນ ຈ. ປຣເສນາຍ ຫິ ອາວາເຏ ຐຕ຺ວາ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສສ຺ສ ປາເທ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເອສ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປາເທ ອຸກ຺ຂິປິສ຺ສຕີຕິ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນວິຘາເນນ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ມຓ຺ຑເລຕິ ຍຖາ ອສ຺ເສ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ຠູມິຍໍ ປຕິຕໍ ອາວຸຘໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ກຣຓຕ຺ຖໍ ມຓ຺ຑເລ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ. ຂຸຣກາເສຕິ ອຄ຺ຄຄ຺ຄຂຸເຣຫິ ປຖວີກມເນ. ຣຕ຺ຕິໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕກຣຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ຍຖາ ປທສທ຺ໂທ ນ ສຸຍ຺ຍຕິ, ຕທຕ຺ຖໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຄ຺ຄຂຸເຣຫິເຍວ ຄມນໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊເວຕິ ສີຆວາຫເນ. ‘‘ຘາເວ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອຕ຺ຕໂນ ປຣາຊເຍ ສຕິ ປລາຍນຕ຺ຖໍ, ປຣໍ ປລາຍນ຺ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຫຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ. ທວຕ຺ເຕຕິ ທວຕ຺ຕາຍ, ຍຸທ຺ຘກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ຫຕ຺ຖີສຸ ວາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ອສ຺ເສສຸ ວາ ຫສນ຺ເຕສຸ ຣເຖສຸ ວາ ນິໂຆສນ຺ເຕສຸ ໂຍເຘສຸ ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ຕສ຺ສ ຣວສ຺ສ ອຠາຍິຕ຺ວາ ປຣເສນປເວສນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ກາຣຓາ ກຣີຍຕິ.

ຣາຊຄຸເຓຕິ ຣຎ຺ຎາ ຊານິຕພ຺ພຄຸເຓ. ກູຏກຓ຺ຓຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ຄຸຬວຓ຺ໂຓ ນາມ ອສ຺ໂສ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຈຕິຍປພ຺ພຕໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ກລມ຺ພນທີຕີຣໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ອສ຺ໂສ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຣາຊາ ອສ຺ສາຈຣິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ອໂຫ ຕຍາ ອສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາປິໂຕ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອາຈຣິໂຍ – ‘‘ສຸສິກ຺ຂາປິໂຕ ເທວ ອສ຺ໂສ, ເອວມສ຺ສ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສຈາຫໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິສ຺ສາມິ, ວາລໍ ເຕມິສ຺ສຕິ, ວາເລ ຕິນ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ເຄ ອຸທກໍ ປາເຕຍ຺ຍາ’ຕິ ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຣີເຣ ອຸທກປາຕນຠເຍນ ນ ໂອຕຣຕິ, ວາລໍ ຄຓ຺ຫາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ອສ຺ໂສ ເວເຄນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປາຣໍ ຄໂຕ. ເອຕທຕ຺ຖໍ ອຍໍ ກາຣຓາ ກຣີຍຕິ. ຣາຊວໍເສຕິ ອສ຺ສຣາຊວໍເສ. ວໍໂສ ເຈໂສ ອສ຺ສຣາຊານໍ, ຕຖາຣູເປນ ປຫາເຣນ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນສຣີຣາປິ ອສ຺ສາໂຣຫໍ ປຣເສນາຍ ອປາເຕຕ຺ວາ ພຫິ ນີຫຣນ຺ຕິເຍວ. ເອຕທຕ຺ຖໍ ກາຣຓໍ ກາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸຕ຺ຕເມ ຊເວຕິ ຊວສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ, ຍຖາ ອຸຕ຺ຕມຊໂວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາຣຓໍ ກາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຕ຺ຕເມ ຫເຍຕິ ອຸຕ຺ຕມຫຍຠາເວ, ຍຖາ ອຸຕ຺ຕມຫໂຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາຣຓໍ ກາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ປກຕິຍາ ອຸຕ຺ຕມຫໂຍວ ອຸຕ຺ຕມຫຍກາຣຓໍ ອຣຫຕິ, ນ ອຎ຺ໂຎ. ອຸຕ຺ຕມຫຍກາຣຓາຍ ເອວ ຈ ຫໂຍ ອຸຕ຺ຕມຊວໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ນ ອຎ຺ໂຎຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ຣາຊາ ເອກໍ ສິນ຺ຘວໂປຕກໍ ລຠິຕ຺ວາ ສິນ຺ຘວຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາວ ອິມໍ ສິກ຺ຂາເປຫີຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອທາສິ. ອາຈຣິໂຍປິ ຕສ຺ສ ສິນ຺ຘວຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ມາສຂາທກໂຆຏການໍ ກາຣຓາສຸ ອຸປເນຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຈ຺ຉວິກຕ຺ຕາ ກາຣຓໍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕໍ ທເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ກູຏສ຺ໂສ ອຍໍ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ.

ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ອສ຺ສາຈຣິຍປຸພ຺ພໂກ ທຫໂຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ປຣິຂາປິຏ຺ເຐ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອນຄ຺ໂຆ, ຠນ຺ເຕ, ສິນ຺ຘວໂປຕໂກ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກເຖສິ. ສເຈ ຣາຊາ ຊາເນຍ຺ຍ, ມງ຺ຄລສ຺ສໍ ນໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ຕາຕ, ຣາຊາ ອປ຺ເປວ ນາມ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປສີເທຍ຺ຍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ, – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອນຄ຺ໂຆ ສິນ຺ຘວໂປຕໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ກເຖສິ. ຕຍາ ທິຏ຺ໂຐ, ຕາຕາຕິ? ອາມ, ມຫາຣາຊາຕິ. ກິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠຸຎ຺ຊນກສຸວຓ຺ຓຖາເລ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠຸຎ຺ຊນກຠຕ຺ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິວນກຣໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄນ຺ຘາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມາລາຕິ. ຣາຊາ ສພ຺ພໍ ທາເປສິ. ທຫໂຣ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ອສ຺ໂສ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາວ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຄຸຓຊານນກອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ທຫໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ. ອສ຺ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຖາເລ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ, ຣສໍ ປິວິ. ອຖ ນໍ ຄນ຺ເຘຫິ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ຣາຊປິຬນ຺ຘນໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ. ໂສ ທຫຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສ຺ສຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ທຫໂຣ – ‘‘ອຍໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອນຄ຺ໂຆ ສິນ຺ຘວໂປຕໂກ, ອິມິນາວ ນໍ ນິຍາເມນ ກຕິປາຫໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ.

ອຖ ກຕິປາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ມຫາຣາຊາຕິ. ສາຘຸ ອາຈຣິຍ ກຸຫິໍ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສາມາຕິ? ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ອສ຺ສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ທຫໂຣ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອນຸປຣິຍາຫີ’’ຕິ ອສ຺ສສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ອສ຺ໂສ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ອນຸປຣິຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ຣາຊາ ເນວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ທິຏ຺ໂຐ ເຕ, ມຫາຣາຊາຕິ? ນ ທິຏ຺ໂຐ, ຕາຕາຕິ. ວລຎ຺ຊກທຓ຺ຑໍ ເອຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ຐເປຖາຕິ ວຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ ‘‘ວລຎ຺ຊກທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ອສ຺ໂສ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ມຸເຂນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ທິຏ຺ຐໍ, ມຫາຣາຊາຕິ. ທິຏ຺ຐໍ, ຕາຕາຕິ.

ປຸນ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ ‘‘ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ປາກາຣມຕ຺ຖເກນ ຈຣິຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ອສ຺ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ທິຏ຺ໂຐ, ມຫາຣາຊາຕິ. ນ ທິຏ຺ໂຐ, ຕາຕາຕິ. ຣຕ຺ຕກມ຺ພລໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອສ຺ສສ຺ສ ປາເທ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ອສ຺ໂສ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປາກາຣມຕ຺ຖເກນ ອນຸປຣິຍາຍິ. ພລວຕາ ປຸຣິເສນ ອາວິຎ຺ຉນອລາຕຄ຺ຄິສິຂາ ວິຍ ອຸຍ຺ຍານປາກາຣມຕ຺ຖເກ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອສ຺ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມີເປ ຐິໂຕ. ທິຏ຺ຐໍ, ມຫາຣາຊາຕິ. ທິຏ຺ຐໍ, ຕາຕາຕິ. ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິປາກາຣມຕ຺ຖເກ ອນຸປຣິຍາຫີຕິ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ.

ປຸນ ‘‘ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປທຸມປຕ຺ເຕສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣາຫີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພປທຸມປຕ຺ເຕ ຈຣິຕ຺ວາ ອຄມາສິ, ເອກໍ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອນກ຺ກນ຺ຕໍ ວາ ຜາລິຕໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕໍ ວາ ຂຓ຺ຑິຕໍ ວາ ນາໂຫສິ. ທິຏ຺ຐໍ, ມຫາຣາຊາຕິ. ທິຏ຺ຐໍ, ຕາຕາຕິ. ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຫຕ຺ຖຕລໍ ອຸປນາເມສິ. ຘາຕູປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕເລ ອຏ຺ຐາສິ. ທິຏ຺ຐໍ, ມຫາຣາຊາຕິ? ທິຏ຺ຐໍ, ຕາຕາຕິ. ເອວໍ ອຸຕ຺ຕມຫໂຍ ເອວ ອຸຕ຺ຕມກາຣຓາຍ ອຸຕ຺ຕມຊວໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ.

ອຸຕ຺ຕເມ ສາຂລ຺ເຍຕິ ມຸທຸວາຈາຍ. ມຸທຸວາຈາຍ ຫິ, ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສສິ, ຣາຊໂຠຊນາທີນິ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕມຫຍກາຣຓໍ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຕ຺ຕເມ ສາຂລ຺ເຍ’’ຕິ. ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປໂຠໂຄ. ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຫຕ຺ຖໍ ວິຍ ປາທໍ ວິຍ ອໂນຫາເຍວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຈຕູສຸ ວາ ເສນງ຺ເຄສຸ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ໂຫຕິ.

ອເສຂາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ. ສມ຺ມາຎາຓໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເຍວ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ອຏ຺ຐ ຜລງ຺ຄານິ ເສສາ ຘມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຍໍ ປນ ເທສນາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ອຣຫຕ຺ຕນິກູຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາປິຕາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຠທ຺ທາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ລຏຸກິໂກປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ລຏຸກິໂກປມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍນ ໂສ ວນສຓ຺ໂຑຕິ ອຍມ຺ປິ ມຫາອຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິກ຺ກມິ. ຕສ຺ມາ ເຍນ ໂສ ຠຄວຕາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປຫຕ຺ຕາຕິ ອປຫາຣໂກ. ອຸປຫຕ຺ຕາຕິ ອຸປຫາຣໂກ. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ.

໑໔໙. ຍໍ ຠຄວາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠຄວາ. ອິງ຺ຆາຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍໍ ນິປາໂຕ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ, ເອວຣູປໍ ປນ ປຓີຕໂຠຊນໍ ອລຠນ຺ຕາ ກຖໍ ຍາເປສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ປຏິຈ຺ຈ ອໂຫສີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນສ຺ສ ປຓີຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ສູເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ສູເປນ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ມຈ຺ຉມໍສກຬີຣາທິ. ສມຄ຺ຄາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາຕິ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ. ສງ຺ຂຕິໂຍຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣິກຂາທນີຍານິ. ສພ຺ພາ ຕາ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ສພ຺ພາ ຕາ ສງ຺ຂຕິໂຍ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ທິວາ ປນ ອປ຺ປາ ປຣິຕ຺ຕາ ໂຖກິກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ທິວາ ຍາຄຸກຎ຺ຊິຍາທີຫິ ຍາເປຕ຺ວາປິ ຣຕ຺ຕິໍ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາປຓີຕເມວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

ປຸນ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ຣຕ຺ຕິ ວິກາລໂຠຊເນ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍນ຺ຕິ ພຫລນ຺ຘກາເຣ. ມາຓເວຫີຕິ ໂຈເຣຫິ. ກຕກມ຺ເມຫີຕິ ກຕໂຈຣກມ຺ເມຫິ. ໂຈຣາ ກິຣ ກຕກມ຺ມາ ຍໍ ເນສໍ ເທວຕໍ ອາຍາຈິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ອຸປຫາຣຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ເສ ມາເຣຕ຺ວາ ຄລໂລຫິຕາທີນິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕ ອຎ຺ເຎສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ມາຣິຍມາເນສຸ ໂກລາຫລາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊິຕໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອກຕກມ຺ເມຫີຕິ ອຏວິໂຕ ຄາມໍ ອາຄມນກາເລ ກມ຺ມນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຖໍ ປຸເຣຕຣໍ ພລິກມ຺ມໍ ກາຕຸກາເມຫິ. ອສທ຺ຘມ຺ເມນ ນິມນ຺ເຕຕີຕິ ‘‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ເຊກຣຕ຺ຕິໍ ອິເຘວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິຘ ວສິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ສ຺ເວ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ເມຖຸນຘມ຺ເມນ ນິມນ຺ເຕຕິ.

ປຸນ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐກາຣຓໍ ກເຖຕິ. ວິຊ຺ຊນ຺ຕຣິກາຍາຕິ ວິຊ຺ຊຸວິຊ຺ໂຊຕນກ຺ຂເຓ. ວິສ຺ສຣມກາສີຕິ ມຫາສທ຺ທມກາສິ. ອຠຸມ຺ເມຕິ ຠູ’ຕິ ວຑ຺ຒິ, ອຠູ’ຕິ ອວຑ຺ຒິ, ວິນາໂສ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິສາໂຈ ວຕ ມນ຺ຕິ ປິສາໂຈ ມໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຄໂຕ ວຕ. ອາຕຸມາຣີ ມາຕຸມາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຕູຕິ ປິຕາ, ມາຕູຕິ ມາຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ສ ປິຕາ ວາ ມາຕາ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕໂກຕິ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ທຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຍາເປນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ຣຕ຺ຕິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ນ ຈຣຕິ. ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ມາຕາປິຕໂຣ ມຕາ ມຎ຺ເຎ, ເຕນ ເອວໍ ຈຣສີຕິ.

໑໕໐. ເອວເມວາຕິ ເອວເມວ ກິຎ຺ຈິ ອານິສໍສໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ນິກ຺ກາຣເຓເນວ. ເອວມາຫໍສູຕິ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາຫໍສູຕິ ວທນ຺ຕິ. ກິໍ ປນິມສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ເຫຕຸ ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ, ນນຸ ອປສ຺ສນ຺ເຕນ ວິຍ ອສຸຓນ຺ເຕນ ວິຍ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ໂອຣມຕ຺ຕກສ຺ສາຕິ ປຣິຕ຺ຕມຕ຺ຕກສ຺ສ. ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍນ຺ຕິ ອຍໍ ສມໂຓ ນວນີຕໍ ປິສນ຺ໂຕ ວິຍ ປທຸມນາຬສຸຕ຺ຕໍ ກກເຈນ ໂອກ຺ກນ຺ຕນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕິສລ຺ເລຂຕິ, ອຕິວາຍາມໍ ກໂຣຕິ. ສິກ຺ຂາກາມາຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທໂຍ ວິຍ ສິກ຺ຂາກາມາ, ເຕສຸ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ສເຈ ເອເຕ ‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກເມຕໍ, ຫຣຖ ຠຄວາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ກິໍ ສຕ຺ຖາ ນ ຫເຣຍ຺ຍ. ເອວໍ ປນ ອວຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ‘ເອວໍ ຠຄວາ, ສາຘຸ ຠຄວາ, ປຎ຺ຎເປຖ ຠຄວາ’ຕິ ອຕິເຣກຕຣໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ປຏິລຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ.

ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ໂມຆປຸຣິສານໍ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປຫາຕພ຺ພໍ. ຖູໂລ ກລິງ຺ຄໂຣຕິ ຄເລ ພທ຺ຘໍ ມຫາກຏ຺ຐໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ລຏຸກິກາ ສກຸຓິກາຕິ ຈາຕກສກຸຓິກາ. ສາ ກິຣ ຣວສຕໍ ຣວິຕ຺ວາ ນຈ຺ຈສຕໍ ນຈ຺ຈິຕ຺ວາ ສກິໍ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອາກາສໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ປນ ນໍ ທິສ຺ວາ ວຈ຺ຉປາລກາທໂຍ ກີຬນຕ຺ຖໍ ປູຕິລຕາຍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຄເມຕີຕິ ອຸເປຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາຕິ ຕໍ ປູຕິລຕາພນ຺ຘນໍ ຕສ຺ສາ ອປ຺ປສຣີຣຕາຍ ເຈວ ອປ຺ປຖາມຕາຍ ຈ ພລວພນ຺ຘນໍ ນາມ, ມຫນ຺ຕໍ ນາຬິເກຣຣຊ຺ຊຸ ວິຍ ທຸຈ຺ຉິຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ. ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ໂມຆປຸຣິສານໍ ສທ຺ຘາມນ຺ທຕາຍ ຈ ປຎ຺ຎາມນ຺ທຕາຍ ຈ ພລວໍ ພນ຺ຘນໍ ນາມ, ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕກມ຺ປິ ມຫນ຺ຕໍ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸ ວິຍ ທຸປ຺ປຊຫໍ ໂຫຕິ.

໑໕໑. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສາຕິ ກິໍ ອິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ເຫຕຸ ຠຄວຕາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ໂນ ຠຄວາ ປຫານມາຫ. ນນຸ ເອວໍ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາປິ ປຫາຕພ຺ພເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາຕິ ອນຸສ຺ສຸກ຺ກາ. ປນ຺ນໂລມາຕິ ປຕິຕໂລມາ, ນ ຕສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພຠເຍນ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລມາ. ປຣທຕ຺ຕວຸຕ຺ຕາຕິ ປເຣຫິ ທິນ຺ນວຸຕ຺ຕິໂນ, ປຣໂຕ ລທ຺ເຘນ ຍາເປນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຄຠູເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ອປຈ຺ຈາສີສນປກ຺ເຂ ຐິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ມິໂຄ ຫິ ປຫາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາວາສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ວາ ວຓເຕລໍ ວາ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອກຕ຺ວາ ປຫາຣໍ ລຠິຕ຺ວາວ ອຄາມກໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຫຏຏ຺ຐານໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ນິປຕິຕ຺ວາ ຜາສຸຠູຕກາເລ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ມິຄາ ອປຈ຺ຈາສີສນປກ຺ເຂ ຐິຕາ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມິຄຠູເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາຕິ ຕໍ ວຣຕ຺ຕພນ຺ຘນໍ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ມຫາສຣີຣຕາຍ ເຈວ ມຫາຖາມຕາຍ ຈ ທຸພ຺ພລພນ຺ຘນໍ ນາມ. ປູຕິລຕາ ວິຍ ສຸຉິຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ຕນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາມຫນ຺ຕຕາຍ ຈ ປຎ຺ຎາມຫນ຺ຕຕາຍ ຈ ມຫນ຺ຕໍ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸປິ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕກໍ ວິຍ ສຸປ຺ປຊຫໍ ໂຫຕິ.

໑໕໒. ທລິທ຺ໂທຕິ ທາລິທ຺ທິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອສ຺ສໂກຕິ ນິສ຺ສໂກ. ອນາຬ຺ຫິໂຍຕິ ອນຑ຺ໂຒ. ອຄາຣກນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກເຄຫໍ. ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ເຄຫຍຏ຺ຐິໂຍ ປິຏ຺ຐິວໍສໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑເລ ລຄ຺ຄາ, ມຓ຺ຑລໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ລຄ຺ຄາ. ກາກາຕິທາຍິນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິເທວ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາຕິ ອນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ນກາເລ ວິສຸໍ ທ຺ວາຣກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ກາກາ ປວິສິຕ຺ວາ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ສູຣກາກາ ຫິ ປລາຍນກາເລ ຈ ຍຖາສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນເນວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕິ. ນປຣມຣູປນ຺ຕິ ນ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ເຄຫໍ ວິຍ ອຸຕ຺ຕມຣູປໍ. ຂໂຏປິກາຕິ ວິລີວມຎ຺ຈໂກ. ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄາຕິ ໂອຓຕຸຓ຺ຓຕາ. ຘຎ຺ຎສມວາປກນ຺ຕິ ຘຎ຺ຎຎ຺ຈ ສມວາປກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຘຎ຺ຎໍ ນາມ ກຸທ຺ຣູສໂກ. ສມວາປກນ຺ຕິ ລາພຸພີຊກຸມ຺ຠຓ຺ຑພີຊກາທິ ພີຊຊາຕໍ. ນປຣມຣູປນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ຄນ຺ຘສາລິພີຊາທິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພີຊໍ, ນ ເອວຣູປໍ. ຊາຍິກາຕິ ກປຓຊາຍາ. ນປຣມຣູປາຕິ ປຈ຺ຉິສີສາ ລມ຺ພຕ຺ຖນີ ມໂຫທຣາ ປິສາຈາ ວິຍ ພີຠຈ຺ຉາ. ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ສມຓຠາໂວ. ໂສ ວຕສ຺ສໍ, ໂຍຫນ຺ຕິ ໂສ ວຕາຫໍ ປຸຣິໂສ ນາມ ອສ຺ສໍ, ໂຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ.

ໂສ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຕິ ໂສ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາປິ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ລາຠຄຣຸກາ ທຸກ຺ກຣາ ທຸຣາສທາ, ສຕ຺ຕປິ ອຏ຺ຐປິ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕເນວ ປຕ຺ເຕນ ອາຄນ຺ຕພ຺ພມ຺ປິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຍາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ເມ ປຸນ ອາຄຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຕິຓວລ຺ລິທພ຺ພສມ຺ຠາຣາ ນາມ ທຸສ຺ສໂມຘານິຍາ, ກິນ຺ຕິ ກໂຣມີ’’ຕິ ວີມໍສຕິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ອຄາຣກໍ ເວຊຍນ຺ຕປາສາໂທ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຖສ຺ສ ຂໂຏປິກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ມຍິ ຄເຕ ອິມໍ ວິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນາລາຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸນ ອຏ຺ຏນິປາທວິລີວາທີນິ ລທ຺ຘພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ, ກິນ຺ຕິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ. ອຖສ຺ສ ສາ ສິຣິສຍນໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕໂຕ ຘຎ຺ຎກຸມ຺ຠິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ມຍິ ຄເຕ ອຍໍ ຆຣຓີ ອິມໍ ຘຎ຺ຎໍ ເຕນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ. ປຸນ ອາຄເຕນ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ ນາມ ລທ຺ຘພ຺ພາ ໂຫຕິ, ກິນ຺ຕິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ. ອຖສ຺ສ ສາ ອຑ຺ຒເຕຬສານິ ໂກຏ຺ຐາຄາຣສຕານິ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕໂຕ ມາຕຸຄາມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ມຍິ ຄເຕ ອິມໍ ຫຕ຺ຖິໂຄປໂກ ວາ ອສ຺ສໂຄປໂກ ວາ ໂຍ ໂກຈິ ປໂລເຠສ຺ສຕິ, ປຸນ ອາຄເຕນ ຠຕ຺ຕປາຈິກາ ນາມ ລທ຺ຘພ຺ພາ ໂຫຕິ, ກິນ຺ຕິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ. ອຖສ຺ສ ສາ ຣູປິນີ ເທວີ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂສ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໕໓. ນິກ຺ຂຄຓານນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂສຕານໍ. ຈໂຍຕິ ສນ຺ຕານໂຕ ກຕສນ຺ນິຈໂຍ. ຘຎ຺ຎຄຓານນ຺ຕິ ຘຎ຺ຎສກຏສຕານໍ.

໑໕໔. ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອຸທາຍິ, ປຸຄ຺ຄລາຕິ ອິຘ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ປຊຫນ຺ຕິ, ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຊຫນກາ ຈ ອປ຺ປຊຫນກາ ຈ ຣາສິວເສນ ທສ຺ສິຕາ, ນ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວິຠຕ຺ຕາ. ອິທານິ ຍຖາ ນາມ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣຕ຺ຖໍ ຄໂຕ ປຸຣິໂສ ປຏິປາຏິຍາ ຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວງ຺ກຎ຺ຈ ປຫາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ອປ຺ປຊຫນເກ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອພ຺ໂພຫາຣິເກ ກຕ຺ວາ ປຊຫນກປຸຄ຺ຄລາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ອຸປຘິປຫານາຍາຕິ ຂນ຺ຘຸປຘິກິເລສຸປຘິອຠິສງ຺ຂາຣຸປຘິກາມຄຸຓູປຘີຕິ ອິເມສໍ ອຸປຘີນໍ ປຫານາຍ. ອຸປຘິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຸປຘິອນຸຘາວນກາ. ສຣສງ຺ກປ຺ປາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣນ຺ຕິ ຘາວນ຺ຕີຕິ ສຣາ. ສງ຺ກປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ສງ຺ກປ຺ປາ. ປທທ຺ວເຍນປິ ວິຕກ຺ກາເຍວ ວຸຕ຺ຕາ. ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ອຠິຠວນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນານຕ຺ຕຕາ. ກທາຈິ ກຣຫຈີຕິ ພຫຸກາລໍ ວີຕິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ. ສຕິສມ຺ໂມສາຕິ ສຕິສມ຺ໂມເສນ. ນິປາໂຕຕິ ອໂຍກຏາຫມ຺ຫິ ປຕນໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ນປ຺ປຊຫຕິ, ປຊຫຕິ, ຂິປ຺ປໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ ຕໂຍ ຣາສໂຍ ທສ຺ສິຕາ. ເຕສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ ນາມ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຊຫນ຺ຕິ ນາມ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂິປ຺ປໍ ປຊຫນ຺ຕິ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ໂສຕາປນ຺ໂນ ສກທາຄາມີ ອນາຄາມີຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ ນາມ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາທໂຍ ຕາວ ມາ ປຊຫນ຺ຕຸ, ອນາຄາມີ ກຖໍ ນ ປຊຫຕີຕິ? ໂສປິ ຫິ ຍາວເທວສ຺ສ ຠວໂລໂຠ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ອໂຫສຸຂໍ ອໂຫສຸຂນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຕສ຺ມາ ນປ຺ປຊຫຕິ ນາມ. ເອເຕເຍວ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ປຊຫນ຺ຕິ ນາມ. ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ຕາວ ປຊຫນ຺ຕຸ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກຖໍ ປຊຫຕີຕິ? ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ຫິ ສຕິສມ຺ໂມເສນ ສຫສາ ກິເລເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ‘‘ມາທິສສ຺ສ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກິເລໂສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສໍເວຄໍ ກຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄນ ກິເລເສ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິຕິ ໂສ ປຊຫຕິ ນາມ. ເຕເຍວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂິປ຺ປໍ ປຊຫນ຺ຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ, ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປເມ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໘ ອາທໂຍ), ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວເນຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໕໓ ອາທໂຍ) ອິເມສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕິຍວາໂຣ ຄຫິໂຕ, ປຎ຺ໂຫ ປນ ທຸຕິຍວາເຣເນວ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ຂນ຺ຘາ ອຸປຘິ ນາມ. ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລນ຺ຕິ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ກິເລສຸປຘິນາ ນິຣຸປຘິ ໂຫຕິ, ນິຄ຺ຄຫໂຓ ນິຕຓ຺ໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຕຓ຺ຫກ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ.

໑໕໕. ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄເລ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ປຊຫນ຺ຕິ, ເຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເອຕ຺ຕເກ ກິເລເສ ປຊຫນ຺ຕິ’’. ເຍ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ເຕປິ ‘‘ອິເມ ນາມ ເອຕ຺ຕເກ ກິເລເສ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ ອຸທາຍິ ກາມຄຸຓາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມິຬ຺ຫສຸຂນ຺ຕິ ອສຸຈິສຸຂໍ. ອນຣິຍສຸຂນ຺ຕິ ອນຣິເຍຫິ ເສວິຕສຸຂໍ. ຠາຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ປຏິລາຠໂຕປິ ວິປາກໂຕປິ ຠາຍິຕພ຺ພໍ. ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂນ຺ຕິ ກາມໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຸຂໍ. ປວິເວກສຸຂນ຺ຕິ ຄຓໂຕປິ ກິເລສໂຕປິ ປວິວິຕ຺ຕສຸຂໍ. ອຸປສມສຸຂນ຺ຕິ ຣາຄາທິວູປສມຕ຺ຖາຍ ສຸຂໍ. ສມ຺ໂພຘສຸຂນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ສຸຂໍ. ນ ຠາຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ປຏິລາຠໂຕປິ ວິປາກໂຕປິ ນ ຠາຍິຕພ຺ພໍ, ຠາເວຕພ຺ພເມເວຕໍ.

໑໕໖. ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ ວທາມີຕິ ອິຎ຺ຊນໍ ຈລນໍ ຜນ຺ທນນ຺ຕິ ວທາມິ. ກິຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕໍ. ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິນ຺ຕິ ເຍ ເອເຕ ອນິຣຸທ຺ຘາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ, ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕໍ. ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌາເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ ວທາມີຕິ ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອນິຎ຺ຊນໍ ອຈລນໍ ນິປ຺ຜນ຺ທນນ຺ຕິ ວທາມິ.

ອນລນ຺ຕິ ວທາມີຕິ ອກຕ຺ຕພ຺ພອາລຍນ຺ຕິ ວທາມິ, ຕຓ຺ຫາລໂຍ ເອຕ຺ຖ ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ອນລໍ ອປຣິຍຕ຺ຕໍ, ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອລເມຕນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສາປີຕິ ເອວຣູປາຍປິ ສນ຺ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຫານເມວ ວທາມິ. ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາຕິ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ ວາ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ວາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເທສນາ ປນ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ນິຏ຺ຐາປິຕາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ລຏຸກິໂກປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຈາຕຸມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈາຕຸມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈາຕຸມາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ຄາເມ. ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານີຕິ ອຘຸນາ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈ ສຕານິ. ເຖຣາ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ທສພລໍ ອທິສ຺ວາວ ປພ຺ພຊິຕາ, ເອເຕສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາອຸປນິສ຺ສເຍນ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ. ປຏິສມ຺ໂມທມານາຕິ ‘‘ກຈ຺ຈາວຸໂສ, ຂມນີຍ’’ນ຺ຕິອາທິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣກຖໍ ກຸຣຸມານາ. ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎາປຍມານາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ວສນຏ຺ຐານານິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ວິວຣິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐກຏສາຣກາທີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຍຖາຏ຺ຐາເນ ສຓ຺ຐາປຍມານາ. ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ປຏິສາມຍມານາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ເມ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຖ, ອິທໍ ຈີວຣໍ, ອິທໍ ຖາລກໍ, ອິທໍ ອຸທກຕຸມ຺ພໍ, ອິມໍ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິນ຺ຕິ ເອວໍ ສມຓປຣິກ຺ຂາເຣ ສງ຺ໂຄປຍມານາ.

ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຈໍ, ປຕ຺ຖຏຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ ອວິນິພ຺ໂຠຄສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕາ. ເກວຏ຺ຏາ ມຎ຺ເຎ ມຈ຺ຉວິໂລເປຕິ ເກວຏ຺ຏານໍ ມຈ຺ຉປຈ຺ຉິຐປິຕຏ຺ຐາເນ ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ – ‘‘ອິຘ ອຎ຺ຎໍ ເອກໍ ມຈ຺ຉໍ ເທຫິ, ເອກໍ ມຈ຺ຉຜາລໍ ເທຫິ, ເອຕສ຺ສ ເຕ ມຫາ ທິນ຺ໂນ, ມຍ຺ຫໍ ຂຸທ຺ທໂກ’’ຕິ ເອວໍ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຈ຺ຉຄຫຓຕ຺ຖໍ ຊາເລ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕປິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ເກວຏ຺ຏາ ເຈວ ອຎ຺ເຎ ຈ ‘‘ປວິຏ຺ໂຐ ນ ປວິຏ຺ໂຐ, ຄຫິໂຕ ນ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຓາເມມີຕິ ນີຫຣາມິ. ນ ໂວ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຖພ຺ພນ຺ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ມາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣຖ, ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ວສນ຺ຕາ ກິໍ ນາມ ສາຣຸປ຺ປໍ ກຣິສ຺ສຖ, ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວສນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ເຕສຸ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ‘‘ຠຄວາ ຕຸມ຺ເຫ ມຫາສທ຺ທມຕ຺ຕເກນ ອມ຺ເຫ ປຓາເມຖາ’’ຕິ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ສພ຺ເພ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເອວໍ ປນ ເຕສໍ ອໂຫສິ ‘‘ມຍໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ຘມ຺ມກຖໍ ໂສສ຺ສາມ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ວສິສ຺ສາມາຕິ ອາຄຕາ. ເອວຣູປສ຺ສ ປນ ຄຣຸໂນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ກຣິມ຺ຫາ, ອມ຺ຫາກເມວ ໂທໂສຍໍ, ປຓາມິຕມ຺ຫາ, ນ ໂນ ລທ຺ຘໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຖຸໍ, ນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສຣີຣໍ ໂອໂລເກຕຸໍ, ນ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ພລວໂທມນສ຺ສຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

໑໕໘. ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ເຕ ກິຣ ສກ຺ຍາ ອາຄມນສມເຍປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ນາ ປສ຺ສິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ຠິກ຺ຂູ ປວິສິຕ຺ວາວ ປຏິນິວຕ຺ຕາ, ຊານິສ຺ສາມ ຕໍ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ກຫໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫຕິ ຕຸມ຺ເຫ ອິທາເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖ, ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂກຈິ ອຸປທ຺ທໂວ, ອຸທາຫຸ ທສພລສ຺ສາຕິ? ເຕສໍ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ, – ‘‘ອາວຸໂສ, ມຍໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອາຄຕາ, ທິຏ຺ໂຐ ໂນ ຠຄວາ, ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ວຈນປຣິຫາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ເອວຣູປໍ ປນ ເລສກປ຺ປໍ ອກຕ຺ວາ ຍຖາຠູຕເມວ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຓາມິໂຕຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ປນ ຣາຊາໂນ ສາສເນ ຘຸຣວຫາ, ຕສ຺ມາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ທ຺ວີຫິ ອຄ຺ຄສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈສຸ ຠິກ຺ຂຸສເຕສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ຠຄວໂຕ ປາທມູລໍ ວິຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອິເມສໍ ນິວຕ຺ຕນາກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ຫາຍສ຺ມນ຺ໂຕຕິອາທິມາຫໍສຸ. ເຕສຸປິ ຠິກ຺ຂູສຸ ‘‘ມຍໍ ມຫາສທ຺ທມຕ຺ຕເກນ ປຓາມິຕາ, ນ ມຍໍ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ປຏິປ຺ຜຣິໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ, ສພ຺ເພ ປນ ສມກໍເຍວ, ‘‘ເອວມາວຸໂສ,’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ.

໑໕໙. ອຠິນນ຺ທຕູຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຄມນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຠິນນ຺ທຕຸ. ອຠິວທຕູຕິ ເອຕຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ອຠິວທຕຸ. ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ອາມິສານຸຄ຺ຄເຫນ ຈ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ຈ ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສພລສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ນ ລຠາມາຕິ ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ວິປຣິຓາໂມຕິ ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ເຕນ ວິພ຺ຠມນ຺ຕານໍ ວິປຣິຓາມຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ພີຊານໍ ຕຣຸຓານນ຺ຕິ ຕຣຸຓສສ຺ສານໍ. ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທກວາຣກາເລ ອຸທກໍ ອລຠນ຺ຕານໍ ມິລາຕຠາເວນ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມິລາຕຠາວໍ ອາປຊ຺ຊເນນ ວິປຣິຓາໂມ ຠເວຍ຺ຍ. ວຈ຺ຉກສ຺ສ ປນ ຂີຣປິປາສາຍ ສຸສ຺ສນໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາມ, ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ກາລກິຣິຍາ ວິປຣິຓາໂມ ນາມ.

໑໖໐. ປສາທິໂຕ ຠຄວາຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອາຄຕໍ ອທ຺ທສ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ຈ ອາຍາຈນສທ຺ທໍ ສຸຓິ, ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ຠຄວໂຕ ປສນ຺ນຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ຕສ຺ມາ – ‘‘ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສິຍມານານໍ ຄມນໍ ນາມ ນ ຜາສຸກໍ, ຍາວ ສຕ຺ຖາ ນ ເປເສຕິ, ຕາວເທວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວມາຫ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ອນຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣນ຺ຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ມຎ຺ເຎ ຠຄວາ ວິຫຣິຕຸກາໂມ, ໂສ ອິທານິ ຍຖາຣຸຈິຍາ ວິຫຣິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ເມ ອໂຫສີຕິ ວທຕິ. ມຍມ຺ປິ ທານີຕິ ມຍໍ ປຣໍ ໂອວທມານາ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕາ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ປໂຣວາເທນ. ອິທານິ ມຍມ຺ປິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາເຣເນວ ວິຫຣິສ຺ສາມາຕິ ທີເປຕິ. ເຖໂຣ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິຣທ຺ໂຘ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣຠາວໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ. ອຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ມຫາເຖຣານໍ ຠາໂຣ, ເຕນ ນໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ຠຄວາ ອາຄເມຫີຕິອາທິມາຫ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ.

໑໖໑. ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ. ໂຍ ຕານິ ອຠີໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອິຕໂຣ ປນ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອຸທໂກໂຣຫນ຺ເຕຕິ ອຸທກໍ ໂອໂຣຫນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ. ກຸມ຺ຠີລຠຍນ຺ຕິ ສຸໍສຸມາຣຠຍໍ. ສຸສຸກາຠຍນ຺ຕິ ຈຓ຺ຑມຈ຺ຉຠຍໍ.

໑໖໒. ໂກຘຸປາຍາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ພາຫິຣໍ ອຸທກໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ອູມີສຸ ໂອສີທິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ໂກຘຸປາຍາເສ ໂອສີທິຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມຕິ. ຕສ຺ມາ ໂກຘຸປາຍາໂສ ‘‘ອູມິຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

໑໖໓. ໂອທຣິກຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ພາຫິຣໍ ອຸທກໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ກຸມ຺ຠີເລນ ຂາທິໂຕ ມຣຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ໂອທຣິກຕ຺ເຕນ ຂາທິໂຕ ວິພ຺ຠມຕິ. ຕສ຺ມາ ໂອທຣິກຕ຺ຕໍ ‘‘ກຸມ຺ຠີລຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໖໔. ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນາຕິ ສີສປ຺ປຈາລກາທິກຣເຓນ ອຣກ຺ຂິຕກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ. ອຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍາຕິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລຠາສນາທິວເສນ ອຣກ຺ຂິຕວາໂຈ ຫຸຕ຺ວາ. ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາຕິ ກາຍຄຕາສຕິໍ ອນຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ອສໍວຸເຕຫີຕິ ອປິຫິເຕຫິ. ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ພາຫິຣໍ ອຸທກໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ອາວຏ຺ເຏ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາວຏ຺ເຏ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມຕິ. ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ‘‘ອາວຏ຺ຏຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໖໕. ອນຸທ຺ຘໍເສຕີຕິ ກິລເມຕິ ມິລາເປຕິ. ຣາຄານຸທ຺ຘໍເສນາຕິ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ. ມາຕຸຄາມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ພາຫິຣໍ ອຸທກໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ຈຓ຺ຑມຈ຺ຉໍ ອາຄມ຺ມ ລທ຺ຘປ຺ປຫາໂຣ ມຣຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ມາຕຸຄາມໍ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປນ຺ນກາມຣາໂຄ ວິພ຺ຠມຕິ. ຕສ຺ມາ ມາຕຸຄາໂມ ‘‘ສຸສຸກາຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ຠາຍິຕ຺ວາ ຍຖາ ອຸທກໍ ອໂນໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸທກໍ ນິສ຺ສາຍ ອານິສໍໂສ ນຕ຺ຖິ, ອຸທກປິປາສາຍ ປິປາສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ ຣໂຊຊລ຺ເລນ ກິລິຏ຺ຐສຣີໂຣ ຈ, ເອວເມວໍ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ຠາຍິຕ຺ວາ ສາສເນ ອປພ຺ພຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ອິມໍ ສາສນໍ ນິສ຺ສາຍ ອານິສໍໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕຓ຺ຫາປິປາສາຍ ປິປາສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ ກິເລສຣເຊນ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຈ. ຍຖາ ປນ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ອຠາຍິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ໂອໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອານິສໍໂສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອິມານິ ອຠາຍິຕ຺ວາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາປິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອານິສໍໂສ ໂຫຕິ. ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ຠາຍິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອໂນຕຣນ຺ໂຕ ໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣຕີຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຠາຍິຕ຺ວາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວໍ ຠາຍິຕ຺ວາ ສາສເນ ອປພ຺ພຊນ຺ໂຕປິ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານປາຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຠາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ປນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຍໍ ປນ ເທສນາ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ນິຏ຺ຐາປິຕາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈາຕຸມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ນຬກປານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ນຬກປານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນຬກປາເນຕິ ເອວໍນາມເກ ຄາເມ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວານຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ມຫາກາໂຍ ກປິຣາຊາ ອເນກວານຣສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ປພ຺ພຕປາເທ ວິຈຣຕິ. ປຎ຺ຎວາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ. ໂສ ປຣິສໍ ເອວໍ ໂອວທຕິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປພ຺ພຕປາເທ ຕາຕາ, ວິສຜລານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ປຸພ຺ເພ ຂາທິຕປຸພ຺ພາເນວ ຜລານິ ຂາທຖ, ປີຕປຸພ຺ພາເນວ ປານີຍານິ ຈ ປິວຖ, ເອຕ຺ຖ ໂວ ມໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອຂາທິຕປຸພ຺ພານິ ປນ ຜລານິ ອປີຕປຸພ຺ພານິ ຈ ປານີຍານິ ມໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາ ຂາທິຕ຺ຖ ມາ ປິວິຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ເຕ ເອກທິວສໍ ຈຣມານາ ອຎ຺ຎໍ ປພ຺ພຕປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປານີຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ເອກໍ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ທິສ຺ວາ ສຫສາ ອປິວິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ໂອໂລກຍມານາ ນິສີທິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕາຕາ ປານີຍໍ ນ ປິວຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກມາຕິ. ສາຘຸ ຕາຕາຕິ ສມນ຺ຕາ ປທໍ ປຣິເຍສມາໂນ ໂອຕິຓ຺ຓປທໍເຍວ ອທ຺ທສ, ນ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓປທໍ, ທິສ຺ວາ ສປຣິສ຺ສຍາຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ຕາວເທວ ຈ ຕຕ຺ຖ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕອມນຸສ຺ໂສ ອຸທກໍ ທ຺ເວຘາ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາສິ ເສຕມຸໂຂ ນີລກຸຈ຺ຉິ ຣຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາໂທ ມຫາທາຐິໂກ ວງ຺ກທາໂຐ ວິຣູໂປ ພີຠຈ຺ໂຉ ອຸທກຣກ຺ຂໂສ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ກສ຺ມາ ປານີຍໍ ນ ປິວຖ, ມຘຸຣໍ ອຸທກໍ ປິວຖ, ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ? ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອິຘ ອຘິວຕ຺ໂຖ ອມນຸສ຺ໂສ’’ຕິ? ອາມາຫນ຺ຕິ. ຕ຺ວໍ ອິຘ ໂອຕິຓ຺ເຓ ລຠສີຕິ? ອາມ ລຠາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ສພ຺ເພ ຂາທິສ຺ສາມີຕິ. ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຍກ຺ຂາຕິ. ປານີຍໍ ປນ ປິວິສ຺ສຖາຕິ? ອາມ ປິວິສ຺ສາມາຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເອໂກປິ ໂວ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີຕິ. ປານີຍຎ຺ຈ ປິວິສ຺ສາມ, ນ ຈ ເຕ ວສໍ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ເອກນຬໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ໂກຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘມິ, ສພ຺ໂພ ເອກຈ຺ຉິທ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕີເຣ ນິສີທິຕ຺ວາວ ປານີຍໍ ປິວິ, ເສສວານຣານໍ ປາຏິເຍກ຺ເກ ນເຬ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຘມິຕ຺ວາ ອທາສິ. ສພ຺ເພ ຍກ຺ຂສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ປານີຍໍ ປິວິໍສຸ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທິສ຺ວາ ປທມນຸຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ, ທິສ຺ວາໂນ’ ຕຣິຕໍ ປທໍ;

ນເຬນ ວາຣິໍ ປິສ຺ສາມ, ເນວ ມໍ ຕ຺ວໍ ວຘິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໒໐);

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຊ຺ຊທິວສາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນຬາ ເອກຈ຺ຉິທ຺ທາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິມິນາ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາຣິ ກປ຺ປຏ຺ຐິຍປາຏິຫາຣິຍານິ ນາມ – ຈນ຺ເທ ສສພິມ຺ພໍ, ວຏ຺ຏກຊາຕກມ຺ຫິ ສຈ຺ຈກິຣິຍຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ຄມນຸປຈ຺ເຉໂທ, ຆຏິກາຣກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ມາຕາປິຕູນໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ເທວສ຺ສ ອວສ຺ສນໍ, ຕສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ ນຬານໍ ເອກຈ຺ຉິທ຺ທຠາໂວຕິ. ອິຕິ ສາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ນເຬນ ປານີຍສ຺ສ ປີຕຕ຺ຕາ ນຬກປານາຕິ ນາມໍ ລຠິ. ອປຣຠາເຄ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ນິສ຺ສາຍ ຄາໂມ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ຕສ຺ສາປິ ນຬກປານນ຺ເຕວ ນາມໍ ຊາຕໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນຬກປາເນ’’ຕິ. ປລາສວເນຕິ ກິໍສຸກວເນ.

໑໖໗. ຕຄ຺ຆ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ເອກໍເສເນວ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຣຕາ. ອຎ຺ເຎປິ ເຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສເນ ອຠິຣມນ຺ຕິ, ເຕ ອມ຺ເຫຫິ ສທິສາວ ຫຸຕ຺ວາ ອຠິຣມນ຺ຕີຕິ ທີເປນ຺ຕິ.

ເນວ ຣາຊາຠິນີຕາຕິອາທີສຸ ເອໂກ ຣຎ຺ໂຎ ອປຣາຘໍ ກຕ຺ວາ ປລາຍຕິ. ຣາຊາ ກຸຫິໍ, ໂຠ, ອສຸໂກຕິ? ປລາໂຕ ເທວາຕິ. ປລາຕຏ຺ຐາເນປິ ເມ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ, ສເຈ ປນ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ, ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ສ ໂກຈິເທວ ສຸຫໂທ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ສເຈ ຊີວິຕຸມິຈ຺ຉສິ, ປພ຺ພຊາຫີຕິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂມາໂນ ຈຣຕິ. ອຍໍ ຣາຊາຠິນີໂຕ ນາມ.

ເອໂກ ປນ ໂຈຣານໍ ມູລໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ໂຈຣາ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣິສານໍ ອຕ຺ຖິກຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ຊານາເປສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ປລາຍຕິ. ໂຈຣາ ປລາໂຕຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປລາຕຏ຺ຐາເນປິ ໂນ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ, ສເຈ ປນ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ, ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຕິ. ອຍໍ ໂຈຣາຠິນີໂຕ ນາມ.

ເອໂກ ປນ ພຫຸໍ ອິຓໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເຕນ ອິເຓນ ອຏ຺ໂຏ ປີຬິໂຕ ຕມ຺ຫາ ຄາມາ ປລາຍຕິ. ອິຓສາມິກາ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປລາຕຏ຺ຐາເນປິ ໂນ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ, ສເຈ ປນ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ, ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຕິ. ອຍໍ ອິຓຏ຺ໂຏ ນາມ.

ຣາຊຠຍາທີນໍ ປນ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຠເຍນ ຠີໂຕ ອຏ຺ໂຏ ອາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິໂຕ ຠຍຏ຺ໂຏ ນາມ. ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາທີສຸ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ ອາຊີວິກາປກໂຕ ນາມ, ອາຊີວິກາຍ ປກໂຕ ອຠິຠູໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິເມສຸ ປນ ເອໂກປິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເນວ ຣາຊາຠິນີໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

ວິເວກນ຺ຕິ ວິວິຈ຺ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ກາເມຫິ ຈ ອກຸສລຘມ຺ເມຫິ ຈ ວິວິຕ຺ເຕນ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌານສງ຺ຂາຕໍ ປີຕິສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ສເຈ ຕໍ ວິວິຈ຺ຈ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປີຕິສຸຂໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ອຸປຣິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຌານານໍ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຄ຺ຄານໍ ວເສນ ສນ຺ຕຕຣໍ ສຸຂໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ອິເມ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຣຕີຕິ ອຘິກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຕາ. ຕນ຺ທີຕິ ອາລສິຍຠາໂວ. ເອວໍ ໂຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ອິເມ ສຕ຺ຕ ປາປຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂສເຍວ ສມຓກິຈ຺ຈມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ປຸນ ວິເວກໍ ອນຸຣຸທ຺ຘາ…ເປ… ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ອາຫ.

ເອວໍ ກຓ຺ຫປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕເນວ ນເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ວິເວກນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໖໘. ສງ຺ຂາຍາຕິ ຊານິຕ຺ວາ. ເອກນ຺ຕິ ເອກຈ຺ຈໍ. ປຏິເສວຕີຕິ ເສວິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ເສວຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິເກ ຕາວ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ, ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິເກ ກຖໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ. ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ປຸນ ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິ ນຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ນາມ.

ຊນກຸຫນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຊນວິມ຺ຫາປນຕ຺ຖໍ. ຊນລປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ອຸປລາປນຕ຺ຖໍ. ນ ອິຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ເອວໍ ມໍ ມຫາຊໂນ ຊານິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ເມ ມຫາຊນສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີຕິ ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຬາຣເວທາຕິ ມຫນ຺ຕຕຸຏ຺ຐິໂນ.

໑໖໙. ໂສ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາຍສ຺ມາຕິ ໂສ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ອາຍສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ຐິຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ. ເອວໍສີໂລຕິອາທີສຸ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາວ ສີລາທໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍຘມ຺ໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສມາຘິປກ຺ຂິກາ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປູຣິຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາເຣນ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸມສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູຣຍມານສ຺ສ ຈຣໂຕປິ ຜາສຸວິຫາໂຣເຍວ ນາມ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ນຬກປານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ໂຄລິຍານິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ໂຄລິຍານິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປທສມາຈາໂຣຕິ ທຸພ຺ພລສມາຈາໂຣ ໂອຬາຣິກາຈາໂຣ, ປຈ຺ຈເຍສຸ ສາເປກ຺ໂຂ ມຫາຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ຕໍ ກິຣ ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລ ນິສິນ຺ນໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອາຫ ‘‘ອສຸກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຈີວຣໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ສາຘຸ ເຕ ກຕໍ ຕໍເຍວ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ຈີວຣໍ ເທນ຺ເຕນາຕິ. ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ທສ຺ສາມີຕິ. ສາຘຸ ກຣິສ຺ສສິ ຕໍເຍວ ຕກ຺ເກນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອາຫ. ອຍມ຺ປິ ເອວຣູໂປ ໂອຬາຣິກາຈາໂຣ ອໂຫສິ. ສປ຺ປຕິສ຺ເສນາຕິ ສເຊຏ຺ຐເກນ, ນ ອຕ຺ຕານໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ. ເສຣິວິຫາເຣນາຕິ ສຈ຺ຉນ຺ທວິຫາເຣນ ນິຣງ຺ກຸສວິຫາເຣນ.

ນານູປຂຊ຺ຊາຕິ ນ ອນຸປຂຊ຺ຊ ນ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ທ຺ວີສຸ ມຫາເຖເຣສຸ ອຸຠໂຕ ນິສິນ຺ເນສຸ ເຕ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຈີວເຣນ ວາ ຊາຓຸນາ ວາ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ, ອຍໍ ອນຸປຂຊ຺ຊ ນິສີທຕິ ນາມ. ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕອາສນສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ນິສີທາວຸໂສຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນ ວທນ຺ຕິ, ນິສີທາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິສີທາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ນ ປຏິພາຫິສ຺ສາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕາສນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນວການໍ ປາປຸຓນຏ຺ຐາເນ ນິສີທຕິ, ອຍໍ ນເວ ຠິກ຺ຂູ ອາສເນນ ປຏິພາຫຕິ ນາມ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕຖາ ນິສິນ຺ເນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ນິສີທິຕຸໍ ນ ເທຕີ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວາ ອາສນໍ ວາ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕາສເນເຍວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ນ ປຏິພາຫຕິ ນາມ.

ອາຠິສມາຈາຣິກມ຺ປິ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຠິສມາຈາຣິກໍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິມຕ຺ຕມ຺ປິ. ນາຕິກາເລນາຕິ ນ ອຕິປາໂຕ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ນ ອຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປວິສິຕພ຺ພຎ຺ຈ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພຎ຺ຈ. ອຕິປາໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕິທິວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕາທີນິ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ກາລສ຺ເສວ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕານິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູ ນິປາເຕນ຺ເຕນ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຍາວ ຠິກ຺ຂາກາລາ ອນ຺ໂຕຄາເມເຍວ ນານປ຺ປກາຣໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ກເຖນ຺ເຕນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ທິວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາທໂຘວນເວລາຍ ວິຫາຣໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ກຸເລສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ນິມນ຺ຕິໂຕ ສຠຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ ກຸເລສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໒໙໙) ອິມໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຣກ຺ຂນ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ນ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຸທ຺ຘໂຕ ໂຫຕິ ຈປໂລຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກຕິໂກ ເຈວ ໂຫຕິ ຈີວຣມຓ຺ຑນ-ປຕ຺ຕມຓ຺ຑນ-ເສນາສນມຓ຺ຑນາ ອິມສ຺ສ ວາ ປູຕິກາຍສ຺ສ ເກລາຍນາ ມຓ຺ຑນາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ຈ ຕຣຸຓທາຣກາວຈາປລ຺ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ປຎ຺ຎວຕາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈີວຣກມ຺ມາທີສຸ ອິຕິກຕ຺ຕພ຺ເພສຸ ອຸປາຍປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍຕິ ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ເຈວ ວິນຍປິຏເກ ຈ ປາຬິວເສນ ເຈວ ອຏ຺ຐກຖາວເສນ ຈ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ອຠິຘມ຺ເມ ທຸກຕິກມາຕິກາຫິ ສທ຺ຘິໍ ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ຄໍ ວິນາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວິນເຍ ປນ ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ທ຺ເວ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ວິນາ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ອາຣຸປ຺ປາຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຏ຺ຐປິ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ປນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ສຕ຺ຕສຸປິ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ, ຉສຸປິ…ເປ… ປຎ຺ຈສຸປິ. ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ເອກໍ ກສິເຓ ປຣິກມ຺ມກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ວິຈຣິຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວິນາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມຕິ ອິມິນາ ສພ຺ເພປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ມາ ອຣຫນ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາຕພ຺ພໍ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ອນຠິສມ຺ຠຸຓນ຺ເຕນ ອນາຄາມິຜເລ ສກທາຄາມິຜເລ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ວາ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຍາເຍນ ເອກໍ ວິປສ຺ສນາມຸຂໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ວິຈຣິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິມໍ ປນ ເທສນໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ອາຠິສມາຈາຣິກວຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ໂຄລິຍານິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ກີຏາຄິຣິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ກີຏາຄິຣິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກາສີສູຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ເອຖ ຕຸມ຺ເຫປິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຖ ຕຸມ຺ເຫປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ອານິສໍເສ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວິກາລໂຠຊນໍ, ທິວາ ວິກາລໂຠຊນນ຺ຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ໂຠຊນານິ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ອຊຫາເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ທິວາ ວິກາລໂຠຊນເມວ ຊຫາເປສິ, ປຸນ ກາລໍ ອຕິນາເມຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວິກາລໂຠຊນໍ ຊຫາເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ກສ຺ມາ? ອິມານິ ຫິ ທ຺ເວ ໂຠຊນານິ ວຕ຺ຕມານານິ ວຏ຺ເຏ ອາຈິຓ຺ຓານິ ສມາຈິຓ຺ຓານິ ນທິໍ ໂອຕິຓ຺ຓອຸທກໍ ວິຍ ອນຸປກ຺ຂນ຺ທານິ, ນິວາເຕສຸ ຈ ຆເຣສຸ ສຸໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕາ ສຸຂຸມາລາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ໂຠຊນານິ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ປຊຫນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ອຊຫາເປຕ຺ວາ ຠທ຺ທາລິສຸຕ຺ເຕ ທິວາ ວິກາລໂຠຊນໍ ຊຫາເປສິ, ອິຘ ຣຕ຺ຕິໍ ວິກາລໂຠຊນໍ. ຊຫາເປນ຺ໂຕ ປນ ນ ຕຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາ, ເຕສໍ ປຫານປຈ຺ຈຍາ ປນ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານິສ຺ສຖາຕິ ເອວໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາວ ຊຫາເປສິ. ກີຏາຄິຣີຕິ ຕສ຺ສ ນິຄມສ຺ສ ນາມໍ.

໑໗໕. ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາຕິ ອສ຺ສຊິ ຈ ປຸນພ຺ພສຸໂກ ຈ ຉສຸ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍສຸ ທ຺ເວ ຄຓາຈຣິຍາ. ປຓ຺ຑຸໂກ ໂລຫິຕໂກ ເມຕ຺ຕິໂຍ ຠຸມ຺ມຊໂກ ອສ຺ສຊິ ປຸນພ຺ພສຸໂກຕິ ອິເມ ຉ ຊນາ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ນາມ. ເຕສຸ ປຓ຺ຑຸກໂລຫິຕກາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວສນ຺ຕິ, ເມຕ຺ຕິຍຠຸມ຺ມຊກາ ຣາຊຄເຫ, ອິເມ ທ຺ເວ ຊນາ ກີຏາຄິຣິສ຺ມິໍ ອາວາສິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອາວາສິກາຕິ ນິພທ຺ຘວາສິໂນ, ຕໍນິພນ຺ຘາ ອກຕໍ ເສນາສນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຊິຓ຺ຓໍ ປຏິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ, ກເຕ ອິສ຺ສຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ກາລິກນ຺ຕິ ອນາຄເຕ ກາເລ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອານິສໍສໍ.

໑໗໘. ມຍາ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິຘ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ຠິກ຺ຂເວ, ທິວສສ຺ສ ຕໂຍ ວາເຣ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸຂເວທນໍເຍວ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ນ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ກິຈ຺ຈກາຣີ ນາມ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຕກາ ປນ ເວທນາ ເສວິຕພ຺ພາ, ເອຕ຺ຕກາ ນ ເສວິຕພ຺ພາຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ເອວຣູປໍ ສຸຂເວທນໍ ປຊຫຖາຕິ ອິທຎ຺ຈ ເຄຫສ຺ສິຕໂສມນສ຺ສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາຕິ ອິທຎ຺ຈ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂສມນສ຺ສວເສນ. ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ທ຺ວີສຸ ວາເຣສຸ ເຄຫສ຺ສິຕເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານໍເຍວ ໂທມນສ຺ສານຎ຺ຈ ອຸເປກ຺ຂານຎ຺ຈ ວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໘໑. ເອວໍ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພເວທນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍສໍ ອປ຺ປມາເທນ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເຍສຎ຺ຈ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ເພສໍເຍວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຕໍ ເຕສໍ ອປ຺ປມາເທນາຕິ ເຕສໍ ຍໍ ອປ຺ປມາເທນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ກຕໍ. ອນຸໂລມິການີຕິ ປຏິປຕ຺ຕິອນຸໂລມານິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສປ຺ປາຍານິ, ຍຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຜລານິ ປາປຸຓິຕຸໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມານາຕິ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມານໍ ກຸຣຸມານາ.

໑໘໒. ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາຕິ ອິຘ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ເຍສໍ ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍສໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ປຎ຺ຈາຕິ ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ປຸຄ຺ຄລາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ອຣູປສມາປຕ຺ຕິຍາ ຣູປກາຍໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ເຄນ ນາມກາຍໂຕ. ໂສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີນໍ ເອເກກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ, ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕອນາຄາມິໂນ ຈ ວເສນ ປຎ຺ຈວິໂຘ ໂຫຕິ. ປາຬິ ປເນຕ຺ຖ – ‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໒໐໘) ເອວໍ ອຠິຘມ຺ເມ ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ຂລາຠິໂນ ວເສນ ອາຄຕາ.

ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ, ຈຕູຫິ ຌາເນຫິ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈາຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ປຎ຺ຈວິໂຘວ ໂຫຕິ. ປາຬິ ປເນຕ຺ຖ ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ຂປຏິກ຺ເຂປວເສເນວ ອາຄຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ນ ເຫວ ໂຂ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຜຸຏ຺ຐນ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ກາຍສກ຺ຂີ. ໂຍ ຌານຜສ຺ສໍ ປຐມໍ ຜຸສຕິ, ປຈ຺ຉາ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ໂສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຏ຺ຐໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ຉພ຺ພິໂຘ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສກ຺ຂີ’’ຕິ.

ທິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣິທໍ ສງ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ – ທຸກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣາ, ສຸໂຂ ນິໂຣໂຘຕິ ຎາຕໍ ໂຫຕິ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຜຸສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນໂສປິ ກາຍສກ຺ຂິ ວິຍ ຉພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕາ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ໂວທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ໂວຈຣິຕາ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໒໐໘).

ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ສທ຺ຘາຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ໂສປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຉພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ – ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕາ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ໂວທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ໂວຈຣິຕາ…ເປ… ໂນ ຈ ໂຂ ຍຖາ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໒໐໘). ເອເຕສຸ ຫິ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສທ຺ທຫນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ໂອກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຈ ກິເລສກ຺ຂໂຍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກິເລສຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ອທນ຺ຘໍ ຕິຂິຓໍ ສູຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ນາຕິຕິຂິເຓນ ອສິນາ ກທລິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ນ ມຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ອສິ ນ ສີຆໍ ວຫຕິ, ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ, ພລວຕໂຣ ວາຍາໂມ ກາຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄຠາວນາ. ຍຖາ ປນ ນິສິຕອສິນາ ກທລິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ມຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ອສິ ສີຆໍ ວຫຕິ, ສທ຺ໂທ ນ ສຸຍ຺ຍຕິ, ພລວວາຍາມກິຈ຺ຈໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄຠາວນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ຘມ຺ມານຸສາຣີ. ຘມ຺ໂມຕິ ປຎ຺ຎາ, ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ຘານຸສາຣິມ຺ຫິ ຈ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸໂຠ ປເນເຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐາເຍວ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາວາຫິໍ ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໒໐໘). ຕຖາ – ‘‘ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘາວາຫິໍ ສທ຺ຘາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ’’ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນສາ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕາທິກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍາ ປເນສາ ເອເຕສໍ ວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອິຘ ປາຬິ ອາຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຣູປສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິນາ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອາຣຸປ຺ປາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາຕິ ສຫຊາຕນາມກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ. ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາຕິ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ເອຕສ຺ສ ອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ທິສ຺ວາ. ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາຕິ ປຐມມຄ຺ຄາທີຫິ ປຫາຕພ຺ພາ ເອກເທສອາສວາ. ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕາຕິ ຕຖາຄເຕນ ປເວທິຕາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ. ປຎ຺ຎາຍ ໂວທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອິມສ຺ມິໍ ສມາຘິ, ອິມສ຺ມິໍ ວິປສ຺ສນາ, ອິມສ຺ມິໍ ມຄ຺ໂຄ, ອິມສ຺ມິໍ ຜລນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ເຖນ ອຕ຺ເຖ ກາຣເຓນ ກາຣເຓ ຈິຓ຺ຓຈຣິຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂວຈຣິຕາຕິ ວິຈຣິຕາ. ສທ຺ຘາ ນິວິຏ຺ຐາ ໂຫຕີຕິ ໂອກປ຺ປນສທ຺ຘາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ມຕ຺ຕໂສ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕີຕິ ມຕ຺ຕາຍ ໂອໂລກນໍ ຂມນ຺ຕິ. ສທ຺ຘາມຕ຺ຕນ຺ຕິ ສທ຺ຘາເຍວ, ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ

ອິຕິ ອິເມສຸ ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີເຍສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຕໂຍ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ຄຜລາ ເສຂາ. ເຕສຸ ອນຸໂລມເສນາສນໍ ເສວມານາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມານາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມານາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຍຖາຐິໂຕວ ປາຬິອຕ຺ໂຖ. ອວສາເນ ປນ ທ຺ເວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ. ເຕຫິ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຸໂລມເສນາສນໍ ເສວິຕໍ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ຠຊິຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານີຕານິ. ອຸປຣິ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຕ຺ຖາຍ ເສວມານາ ຠຊມານາ ສມນ຺ນານຍມານາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປາຬິອຕ຺ໂຖ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນ ອິມເມວ ປາຬິໍ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ, ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ’’ຕິ ວທຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຍທິ ອຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ເຕນ ເສນາສນໍ ປຏິເສວຕິ, ອຎ຺ເຎນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນາເນຕິ, ອຎ຺ຎໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສນ຺ຘາຍ ຕ຺ວໍ ‘ນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ’ຕິ ວທສິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເສນາສນໍ ເສວມາໂນ ນີໂລຠາສໍ ປພ຺ພຕໍ ປສ຺ສຕິ, ວນໍ ປສ຺ສຕິ, ມິຄປກ຺ຂີນໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ປຸປ຺ຜຜລານໍ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍຕິ, ປານີຍໍ ປິວນ຺ໂຕ ຣສໍ ສາຍຕິ, ນິສີທນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຜສ຺ສໍ ຜຸສຕິ. ເອວໍ ເຕ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄີປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສມງ຺ຄີເຍວ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປເນຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉສິ, ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌສິ. ສຕ຺ຖາຣາ ຫິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓກາຍາ ເອກນ຺ຕໍ ອພ຺ຍາກຕາວ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໍສມງ຺ຄິສ຺ສ ກຸສລາກຸສລໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ຈ ເອກນ຺ຕກຸສໂລ. ຕສ຺ມາ ປຊເຫຕໍ ວາທ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ຄຈ຺ຉ ປາໂຕວ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປິວາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

໑໘໓. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິເກເນວາຕິ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມເມວ ມຓ຺ຑູກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອຎ຺ຎາຣາຘນໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐານໍ ນ ວທາມິ. ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ປຣໂຕ ປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສທ຺ຘາຊາໂຕຕິ ໂອກປ຺ປນິຍສທ຺ຘາຍ ຊາຕສທ຺ໂຘ. ອຸປສງ຺ກມຕີຕິ ຄຣູນໍ ສມີປໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຍິຣຸປາສຕີຕິ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທຕິ. ຘາເຣຕີຕິ ສາຘຸກໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຕິ. ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕີຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຈ຺ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ. ອຸສ຺ສຫຕີຕິ ວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ຕຸເລຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຕຸລຍຕິ. ຕຸລຍິຕ຺ວາ ປທຫຕີຕິ ເອວໍ ຕີຣຓວິປສ຺ສນາຍ ຕຸລຍນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄປຘານໍ ປທຫຕິ. ປຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ເປສິຕຈິຕ຺ໂຕ. ກາເຍນ ເຈວ ປຣມສຈ຺ຈນ຺ຕິ ນາມກາເຍນ ນິພ຺ພານສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ຈາຕິ ນາມກາຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ປສ຺ສຕິ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຕ ສຕ຺ຖຸ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກໍສຸ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຈຣິຍໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ສາປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາ ນາໂຫສີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກີວທູເຣວິເມຕິ ກິຕ຺ຕກໍ ທູເຣ ຐາເນ. ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ໂຍຊນສຫສ຺ສມ຺ປິ ອປກ຺ກນ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ. ຈຕຸປ຺ປທໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈພ຺ຍາກຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໘໔. ຍສ຺ສຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ. ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາຕິ ພາຫິຣກສຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອວຣູປີຕິ ເອວໍຊາຕິກາ. ປໂຓປຓວິຍາຕິ ປຓວິຍາ ຈ ໂອປຓວິຍາ ຈ. ນ ອຸເປຕີຕິ ນ ໂຫຕິ. ກຍວິກ຺ກຍກາເລ ວິຍ ອຄ຺ຆວຑ຺ຒນຫາປນໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ໂຄໂຓ ກິໍ ອຄ຺ຆຕິ, ວີສຕິ ອຄ຺ຆຕີຕິ ຠຓນ຺ໂຕ ປຓຕິ ນາມ. ນ ວີສຕິ ອຄ຺ຆຕິ, ທສ ອຄ຺ຆຕີຕິ ຠຓນ຺ໂຕ ໂອປຓຕິ ນາມ. ອິທໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປໂຓປຓວິຍາ ນ ອຸເປຕີ’’ຕິ. ອິທານິ ຕໍ ປໂຓປຓວິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວຎ຺ຈ ໂນ ອສ຺ສ, ອຖ ນໍ ກເຣຍ຺ຍາມ, ນ ຈ ໂນ ເອວມສ຺ສ, ນ ນໍ ກເຣຍ຺ຍາມາຕິ ອາຫ.

ກິໍ ປນ, ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໂສ ອາມິເສຫິ ວິສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ, ເອວໍ ວິສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ເອວຣູປາ ປໂຓປຓວິຍາ ກິໍ ຍຸຊ຺ຊິສ຺ສຕິ? ປຣິໂຍຄາຫິຍ ວຕ຺ຕໂຕຕິ ປຣິໂຍຄາຫິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ. ອຍມນຸຘມ຺ໂມຕິ ອຍໍ ສຠາໂວ. ຊານາຕິ ຠຄວາ, ນາຫໍ ຊານາມີຕິ ຠຄວາ ເອກາສນໂຠຊເນ ອານິສໍສໍ ຊານາຕິ, ອຫໍ ນ ຊານາມີຕິ ມຍິ ສທ຺ຘາຍ ທິວສສ຺ສ ຕໂຍ ວາເຣ ໂຠຊນໍ ປຫາຍ ເອກາສນໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຣຸຬຫນີຍນ຺ຕິ ໂຣຫນີຍໍ. ໂອຊວນ຺ຕນ຺ຕິ ສິເນຫວນ຺ຕໍ. ກາມໍ ຕໂຈ ຈາຕິ ອິມິນາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຕໂຈ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ, ນ຺ຫາຣຸ ເອກໍ, ອຏ຺ຐິ ເອກໍ, ມໍສໂລຫິຕໍ ເອກນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ນ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເທສນໍ ປນ ຠຄວາ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ກີຏາຄິຣິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຣິພ຺ພາຊກວຄ຺ໂຄ

໑. ເຕວິຊ຺ຊວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ເຕວິຊ຺ຊວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກປຸຓ຺ຑຣີເກຕິ ປຸຓ຺ຑຣີໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ເສຕມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອາຣາເມ ເອໂກ ປຸຓ຺ຑຣີໂກ ອຕ຺ຖີຕິ ເອກປຸຓ຺ຑຣີໂກ. ເອຕທໂຫສີຕິ ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕຸກາມຕາຍ ອໂຫສິ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິ ປກຕິຍາ ອາຄຕປຸພ຺ພຕໍ ອຸປາທາຍ. ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ອິຘ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ຘມ຺ໂມ ນາມ, ມຫາຊນສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ອນຸຘມ຺ໂມ ນາມ. ເສສໍ ຊີວກສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໕໑ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ນ ເມ ເຕຕິ ອນນຸຎ຺ຎາຍ ຐຕ຺ວາ ອນຸຎ຺ຎມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ຫິ ອິທໍ ອນຸຊານິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, – ‘‘ຈຣໂຕ ຈ ເມ…ເປ… ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ນານຸຊານິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ຫິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ມາ ອນນຸຎ຺ຎາຍ ຐຕ຺ວາ ອນຸຎ຺ຎມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

໑໘໖. ອາສວານໍ ຂຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສກິໍ ຂີຓານໍ ອາສວານໍ ປຸນ ເຂເປຕພ຺ພາຠາວາ ຍາວເທວາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ເຈຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຕີຕຊານນຄຸຓໍ ທສ຺ເສຕິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາເຓນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຊານນຄຸຓໍ, ອາສວກ຺ຂຍຎາເຓນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມາຫິ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ສກລພຸທ຺ຘຄຸເຓ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ກເຖສິ.

ຄິຫິສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ ຄິຫິປຣິກ຺ຂາເຣສຸ ນິກນ຺ຕິໍ. ນຕ຺ຖິ ໂຂ ວຈ຺ຉາຕິ ຄິຫິສໍໂຍຊນໍ ອປ຺ປຫາຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຍປິ ຫິ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄເສໂນ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ວີຕໂສກທາຣໂກຕິ ຄິຫິລິງ຺ເຄ ຐິຕາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ເຕປິ ມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ນິກນ຺ຕິໍ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕາ. ຕໍ ປຕ຺ວາ ປນ ນ ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ນາເມຕໍ ຫີນໍ, ອຸຕ຺ຕມຄຸຓໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕໍທິວສເມວ ປພ຺ພຊຕິ ວາ ປຣິນິພ຺ພາຕິ ວາ. ຠູມເທວຕາ ປນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ນິລີຍໂນກາສສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ເສສກາມຠເວ ມນຸສ຺ເສສຸ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ຕໂຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ກາມາວຈຣເທເວສຸ ໂສຕາປນ຺ນາ ສກທາຄາມິໂນ ຈ, ອນາຄາມິຂີຓາສວາ ປເນຕ຺ຖ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຕຎ຺ຫິ ຐານໍ ລຬິຕຊນສ຺ສ ອາວາໂສ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ປວິເວກາຣຫໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ອິຕິ ຕຕ຺ຖ ຂີຓາສໂວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ອນາຄາມີ ຈວິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘາວາເສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ກາມາວຈຣເທວໂຕ ອຸປຣິ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

ໂສປາສິ ກມ຺ມວາທີຕິ ໂສປິ ກມ຺ມວາທີ ອໂຫສິ, ກິຣິຍມ຺ປິ ນ ປຏິພາຫິຕ຺ຖ. ຕຎ຺ຫິ ເອກນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ. ຕທາ ກິຣ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປາສຓ຺ຑປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ຕສ຺ສປິ ປາສຓ຺ຑສ຺ສ ນິປ຺ຜລຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ນ ຫາເປສິ, ກິຣິຍວາທີ ຫຸຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ເຕວິຊ຺ຊວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຄ຺ຄິວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນ ໂຂ ອຫນ຺ຕິ ປຐມວາເຣ ນາຫໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໂກຕິ ວທຕິ, ທຸຕິເຍ ນາຫໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂກຕິ. ເອວໍ ອນ຺ຕານນ຺ຕິກາທິວເສນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ປຏິກ຺ເຂໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕວາໂທ. ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ອມຣາວິກ຺ເຂໂປຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໘໙. ສທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ກິເລສທຸກ຺ເຂນ ເຈວ ວິປາກທຸກ຺ເຂນ ຈ ສທຸກ຺ຂໍ. ສວິຆາຕນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວເສນ ສອຸປຆາຕກໍ. ສອຸປາຍາສນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ວເສນ ສອຸປາຍາສໍ. ສປຣິຬາຫນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ວເສນ ສປຣິຬາຫໍ.

ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ກາຈິ ເອກາ ທິຏ຺ຐິປິ ຣຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄຫິຕາ ອຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອປນີຕນ຺ຕິ ນີຫຏໍ ອປວິທ຺ຘໍ. ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍ ທິຏ຺ຐໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍວຍໍ ອທ຺ທສ, ຕສ຺ມາ. ສພ຺ພມຎ຺ຎິຕານນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານມຎ຺ຎິຕານໍ. ມຖິຕານນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ເວວຈນໍ. ອິທານິ ຕານິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສພ຺ພອຫໍກາຣ-ມມໍກາຣ-ມານານຸສຍານນ຺ຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອຫໍກາໂຣ ທິຏ຺ຐິ, ມມໍກາໂຣ ຕຓ຺ຫາ, ມານານຸສໂຍ ມາໂນ. ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອນຸປາທິຍິຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ໂຕ.

໑໙໐. ນ ອຸເປຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອນຸຊານິຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຸຈ຺ເຉທໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ປນ ສສ຺ສຕເມວ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕໍ, ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ອມຣາວິກ຺ເຂປໍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ – ‘‘ອຍໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ອນາລມ຺ໂພ ໂຫຕຸ, ສຸຂປເວສນຏ຺ຐານໍ ມາ ລຠຕູ’’ຕິ ອນນຸຎ຺ຎາຍ ຐຕ຺ວາ ອນຸຎ຺ຎມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອລນ຺ຕິ ສມຕ຺ຖໍ ປຣິຍຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ໂມຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣຘມ຺ໂມ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣໂຍເຄນາຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປໂຍເຄນ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຈຣິຍເກນາຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ອຎ຺ເຎສໍ ອາຈຣິຍານໍ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ເຕນ.

໑໙໑. ເຕນ ຫິ ວຈ຺ຉາຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ສມ຺ໂມຫມາປາທິນ຺ຕິ ວທສິ, ຕສ຺ມາ ຕໍເຍເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ອນາຫາໂຣ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ນິພ຺ພຸໂຕ.

໑໙໒. ເຍນ ຣູເປນາຕິ ເຍນ ຣູເປນ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ຕຖາຄຕໍ ຣູປີຕິ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ. ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ຄຸຓຄມ຺ຠີໂຣ. ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍຕິ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ. ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຬ຺ໂຫຕິ ທຸໂອຄາໂຫ ທຸຊ຺ຊາໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຫາສມຸທ຺ໂທຕິ ຍຖາ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸຊ຺ຊາໂນ, ເອວເມວ ຂີຓາສໂວປິ. ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ? ຍຖາ ປຣິນິພ຺ພຸຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອາຣພ຺ຠ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ຄໂຕຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ.

ອນິຈ຺ຈຕາຕິ ອນິຈ຺ຈຕາຍ. ສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຄ຺ຄິວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫາວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຫກຖີຕິ ສທ຺ຘິໍວາໂທ, ພຫຸໍ ມຍາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຖິຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ກຖໍ ສາເຣຕິ ເມຕ຺ຕິໍ ຆເຏຕິ. ປຸຣິມານິ ຫິ ທ຺ເວ ສຸຕ຺ຕານິ ເອຕສ຺ເສວ ກຖິຕານິ, ສໍຍຸຕ຺ຕເກ ອພ຺ຍາກຕສໍຍຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໔.໔໑໖ ອາທໂຍ) ນາມ ເອຕສ຺ເສວ ກຖິຕໍ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອພ຺ຍາກຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເອກຸຕ຺ຕຣນິກາເຍປິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ກຖິຕໍ ອຕ຺ຖິເຍວ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ຕສ຺ສ ອາຄຕາຄຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ໂອກາສມກາສິເຍວ. ກສ຺ມາ? ອຍຎ຺ຫິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໂກ, ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິກາ ຈ ສີຆໍ ລທ຺ຘິໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ວສາເຕລມກ຺ຂິຕປິໂລຕິກາ ວິຍ ຈິເຣນ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ປສ຺ສຕິ ຈ ຠຄວາ – ‘‘ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ລທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຉ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາຕສາວໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອາຄຕາຄຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ໂອກາສມກາສິເຍວ. ອິທໍ ປນສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຄມນໍ. ໂສ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕຣຓໍ ວາ ໂຫຕຸ ອຕຣຓໍ ວາ, ຍຏ຺ຐິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕມາໂນ ວິຍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ສາຘຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສ ຠຄວາ ມູລວເສນ ສໍຂິຕ຺ຕເທສນໍ, ກມ຺ມປຖວເສນ ວິຕ຺ຖາຣເທສນໍ ເທເສສິ. ມູລວເສນ ເຈຕ຺ຖ ອຕິສໍຂິຕ຺ຕາ ເທສນາ, ກມ຺ມປຖວເສນ ສໍຂິຕ຺ຕາ ວິຕ຺ຖາຣສທິສາ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຈຕຸວີສຕິສມນ຺ຕປຏ຺ຐານມ຺ປິ ຫິ ສຕ຺ຕປກຣເຓ ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ຈ ສພ຺ພໍ ສໍຂິຕ຺ຕເມວ. ຕສ຺ມາ ມູລວເສນາປິ ກມ຺ມປຖວເສນາປິ ສໍຂິຕ຺ຕເມວ ເທເສສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໙໔. ຕຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ກຸສລນ຺ຕິອາທີສຸ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ, ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຕໂຍ ຈຕຸຠູມິກາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ຍໂຕ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ອນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ປນ ຊີວກສຸຕ຺ເຕ ຈ ຈງ຺ກີສຸຕ຺ເຕ ຈ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈ ອຕ຺ຕານເມວ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໙໕. ອຕ຺ຖິ ປນາຕິ ກິໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອຍໍ ກິຣສ຺ສ ລທ຺ຘິ – ‘‘ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສາສເນ ສຕ຺ຖາວ ອຣຫາ ໂຫຕິ, ສາວໂກ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ. ສມໂຓ ຈ ໂຄຕໂມ ‘ຍໂຕ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ຠິກ຺ຂຸໂນ’ຕິ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ກເຖຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວໂກ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕູຕິ ຠວໍ ຕາວ ໂຄຕໂມ ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠວຎ຺ຫິ ໂລເກ ປາກໂຏ ອຣຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍາກເຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ຠິກ຺ຂຸນີອາທີນໍ ວເສນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຠຄວາປິສ຺ສ ພ຺ຍາກາສິ.

໑໙໖. ອາຣາຘໂກຕິ ສມ຺ປາທໂກ ປຣິປູຣໂກ.

໑໙໗. ເສຂາຍ ວິຊ຺ຊາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐິມຜລຕ຺ຕຍໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ມຍາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທຕິ. ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ເສກ຺ຂາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ອປຣິຍາປນ຺ນາ ເຫຏ຺ຐິມານິ ຈ ຕີຓິ ສາມຎ຺ຎຜລານີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໐໒໓) ວຈນໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄປິ ອເນນ ປຕ຺ໂຕເຍວ. ຜລໍ ປນ ອປຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອຸຕ຺ຕຣິ ໂຍຄໍ ກຖາເປຕີຕິ. ໂສ ເອວໍ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ໂຍ ເວ ກິເລສານິ ປຫາຍ ປຎ຺ຈ,

ປຣິປຸຓ຺ຓເສໂຂ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ;

ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ສມາຫິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ,

ສ ເວ ຐິຕຕ຺ໂຕຕິ ນໂຣ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໔.໕);

ອນາຄາມິປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓເສໂຂ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເສຂາຍ ວິຊ຺ຊາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ປນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ມຄ຺ໂຄປິ ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ໂຫຕູຕິ ເຈ. ເອຕໍ ນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ຈ ອຕ຺ໂຖ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ອນາຄາມິຜເລ ຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນໍ ກຖາເປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ນ ເກວລໍ ສຸທ຺ຘອຣຫຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ຉນ຺ນມ຺ປິ ອຠິຎ຺ຎານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ – ‘‘ເອວມຍໍ ສມເຖ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕິ, ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ມຫາສາວໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາມຕ຺ຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ອາຈິກ຺ຂິ.

໑໙໘. ສຕິ ສຕິອາຍຕເນຕິ ສຕິ ສຕິກາຣເຓ. ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ອຠິຎ຺ຎາ ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ວາ ອວສາເນ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ ກາຣຓໍ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໐໐. ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ເມ ຠຄວາຕິ ສຕ຺ຕ ຫິ ເສຂາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິຈຣນ຺ຕິ ນາມ, ຂີຓາສເວນ ຠຄວາ ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ອິຕິ ສງ຺ເຂເປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ເອວມາຫ. ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ຕມຕ຺ຖໍ ນ ຊານິໍສຸ, ອຊານນ຺ຕາວ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເທວຕາຕິ ເຕສໍ ຄຸຓານໍ ລາຠີ ເທວຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທີຆນຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ທີຆນຂສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສູກຣຂຕາຍນ຺ຕິ ສູກຣຂຕາຕິ ເອວໍນາມເກ ເລເຓ. ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ຕໍ ເລຓໍ ເອກສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕເຣ ປຖວິຍາ ວຑ຺ຒມານາຍ ອນ຺ໂຕຠູມິຄຕໍ ຊາຕໍ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ສູກໂຣ ຕສ຺ສ ຉທນປຣິຍນ຺ຕສມີເປ ປໍສຸໍ ຂຓິ. ເທເວ ວຸຏ຺ເຏ ປໍສຸໂຘໂຕ ຉທນປຣິຍນ຺ໂຕ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ເອໂກ ວນຈຣໂກ ທິສ຺ວາ – ‘‘ປຸພ຺ເພ ສີລວນ຺ເຕຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕເລເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ປໍສຸໍ ອປເນຕ຺ວາ ເລຓໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ກຸຏ຺ຏປຣິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຸປຣິນິຏ຺ຐິຕ-ສຸຘາກມ຺ມຈິຕ຺ຕກມ຺ມຣຊຕປຏ຺ຏສທິສາຍ ວາລຸກາຍ ສນ຺ຖຕປຣິເວຓໍ ເລຓໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວສນຕ຺ຖາຍ ອທາສິ. ເລຓໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ອໂຫສິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຠິຣຸຫິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທີຆນໂຂຕິ ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ນາມໍ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ໂສ ກິຣ ເຖເຣ ອຑ຺ຒມາສປພ຺ພຊິເຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕຸໂລ ອຎ຺ຎໍ ປາສຓ຺ຑໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອິທານິ ປນສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕສ຺ສ ອຑ຺ຒມາໂສ ຊາໂຕ. ປວຕ຺ຕິມ຺ປິສ຺ສ ນ ສຸຓາມິ, ໂອຊວນ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ສາສນໍ, ຊານິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຊາໂຕ. ຕສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ເຖໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊຍມາໂນ ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິພ຺ພາຊໂກ ມາຕຸເລ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນ ຐິຕໂກວ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ’’ຕິ.

ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີຕິ ສພ຺ພາ ເມ ອຸປປຕ຺ຕິໂຍ ນກ຺ຂມນ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ນກ຺ຂມນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາເນນ ‘‘ອຸຈ຺ເຉທວາໂທຫມສ຺ມີ’’ຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ປນສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອກ຺ຂເຣ ຕາວ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍາປິ ໂຂ ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອສາປິ ເຕ ທິຏ຺ຐິ ນກ຺ຂມຕີຕິ ເອສາປິ ເຕ ປຐມໍ ຣຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິ ນກ຺ຂມຕີຕິ. ເອສາ ເຈ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ທິຏ຺ຐິ ຂເມຍ຺ຍາຕິ ມຍ຺ຫຎ຺ຫິ ສພ຺ພໍ ນກ຺ຂມຕີຕິ ທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ຍາ ເອສາ ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີຕິ ທິຏ຺ຐິ, ເອສາ ເມ ຂເມຍ຺ຍ. ຍໍ ຕໍ ‘‘ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕາທິສເມວ. ຍຖາ ສພ຺ພຄຫເຓນ ຄຫິຕາປິ ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ ຂມຕິ, ເອວເມວໍ ຕມ຺ປິ ຂເມຍ຺ຍ. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາເທ ອາໂຣປິຕໍ ໂທສໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິຫຣາມີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ວທຕິ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນສ຺ສ ‘‘ເອສາ ທິຏ຺ຐິ ນ ເມ ຂມຕີ’’ຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ສ ປເນສາ ນ ຂມຕິ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສາຍໍ ຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສພ຺ພໍ ເມ ນ ຂມຕີຕິ ທິຏ຺ຐິ ຣຸຈິຕໍ. ເຕນ ຫິ ທິຏ຺ຐິອກ຺ຂເມນ ອຣຸຈິເຕນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຂມຕີຕິ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ນ ປເນສ ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ເກວລໍ ຕສ຺ສາປິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຈ຺ເຉທເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ອໂຕ ໂຂ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ,…ເປ… ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍນ຺ຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ອໂຕຕິ ປຊຫນເກສຸ ນິສ຺ສກ຺ກໍ, ເຍ ປຊຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ເຍ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈິຍນ຺ຕິ, ເຕວ ພຫຸຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫູ ຫິ ພຫຸຕຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ພຫູ ພຫຸຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣໂຕ ຕນູ ຫິ ຕນຸຕຣາຕິ ປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍ ເອວມາຫໍສູຕິ ເຍ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ. ຕຎ຺ເຈວ ທິຏ຺ຐິໍ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍນ຺ຕີຕິ ມູລທສ຺ສນໍ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ອປຣທສ຺ສນໍ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສສ຺ສຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ອປ຺ປຫາຍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວາ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕໍ ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຸຈ຺ເຉທມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ສສ຺ສຕໍ ວາ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸໍ, ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ສສ຺ສຕໍ ວາ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸໍ. ມູລສສ຺ສຕໍ ປນ ອປ຺ປຫາຍ ອຎ຺ຎໍ ສສ຺ສຕເມວ ສກ຺ກາ ຄເຫຕຸໍ. ກຖໍ? ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ‘‘ຣູປໍ ສສ຺ສຕ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣສ຺ມິໍ ສມເຍ ‘‘ນ ສຸທ຺ຘຣູປເມວ ສສ຺ສຕໍ, ເວທນາປິ ສສ຺ສຕາ, ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ສສ຺ສຕ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຸຈ຺ເຉເທປິ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ຈ ຂນ຺ເຘສຸ, ເອວໍ ອາຍຕເນສຸປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຎ຺ເຈວ ທິຏ຺ຐິໍ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍວາເຣ ອໂຕຕິ ອປ຺ປຊຫນເກສຸ ນິສ຺ສກ຺ກໍ, ເຍ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ, ເຍ ປຊຫນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈິຍນ຺ຕິ, ເຕວ ຕນຸຕຣາ ອປ຺ປຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ເຈວ ທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ນ ອຸປາທິຍນ຺ຕີຕິ ຕຎ຺ຈ ມູລທສ຺ສນໍ ປຊຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ກຖໍ? ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ‘‘ຣູປໍ ສສ຺ສຕ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣສ຺ມິໍ ສມເຍ ຕຕ຺ຖ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂອຬາຣິກເມຕໍ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ປຊຫຕິ ‘‘ນ ເກວລຎ຺ຈ ຣູປໍ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ທສ຺ສນເມວ ໂອຬາຣິກໍ, ເວທນາປິ ສສ຺ສຕາ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ທສ຺ສນໍ ໂອຬາຣິກເມວາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ອຸຈ຺ເຉເທປິ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ຈ ຂນ຺ເຘສຸ, ເອວໍ ອາຍຕເນສຸປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຕຎ຺ຈ ມູລທສ຺ສນໍ ປຊຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

ສນ຺ຕຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ອຍໍ ອຸຈ຺ເຉທລທ຺ຘິໂກ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ນິຄູຫຕິ, ຕສ຺ສາ ປນ ລທ຺ຘິຍາ ວຓ຺ເຓ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕີຕິ ຕິສ຺ໂສ ລທ຺ຘິໂຍ ເອກໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິຠຊິຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ສາຣາຄາຍ ສນ຺ຕິເກຕິອາທີສຸ ຣາຄວເສນ ວຏ຺ເຏ ຣຊ຺ຊນສ຺ສ ອາສນ຺ນາ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊເນນ ວຏ຺ຏສໍໂຍຊນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ. ອຠິນນ຺ທນາຍາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສເນວ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິຍາທິຍນສ຺ສ ຄຫຓສ຺ສ ຈ ອາສນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສາຣາຄາຍ ສນ຺ຕິເກຕິອາທີສຸ ວຏ຺ເຏ ອຣຊ຺ຊນສ຺ສ ອາສນ຺ນາຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສສ຺ສຕທສ຺ສນໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ ທນ຺ຘວິຣາຄໍ, ອຸຈ຺ເຉທທສ຺ສນໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ຂິປ຺ປວິຣາຄໍ. ກຖໍ? ສສ຺ສຕວາທີ ຫິ ອິຘໂລກໍ ປຣໂລກຎ຺ຈ ອຕ຺ຖີຕິ ຊານາຕິ, ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ຜລໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຊານາຕິ, ກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ອກຸສລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠາຍຕິ, ວຏ຺ຏໍ ອສ຺ສາເທຕິ, ອຠິນນ຺ທຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ວາ ພຸທ຺ຘສາວການໍ ວາ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ສີຆໍ ລທ຺ຘິໍ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ສສ຺ສຕທສ຺ສນໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ ທນ຺ຘວິຣາຄນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຈ຺ເຉທວາທີ ປນ ອິຘໂລກປຣໂລກໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຊານາຕິ, ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ຜລໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຊານາຕິ, ກຸສລໍ ນ ກໂຣຕິ, ອກຸສລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນ ຠາຍຕິ, ວຏ຺ຏໍ ນ ອສ຺ສາເທຕິ, ນາຠິນນ຺ທຕິ, ພຸທ຺ຘານໍ ວາ ພຸທ຺ຘສາວການໍ ວາ ສມ຺ມຸຂີຠາເວ ສີຆໍ ທສ຺ສນໍ ປຊຫຕິ. ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ, ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຠິນີຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ສາວໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸຈ຺ເຉທທສ຺ສນໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ຂິປ຺ປວິຣາຄນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໐໒. ໂສ ປນ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສນໍ ສໍວຓ຺ເຓຕິ ປສໍສຕິ, ອທ຺ຘາ ເມ ສຸນ຺ທຣໍ ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຸກ຺ກໍເສຕິ ເມ ຠວນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ກຎ຺ຊິເຍເນວ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ, ອຸຈ຺ເຉທທສ຺ສເນເນວ ປູຣິໂຕ, ໂສ ຍຖາ ກຎ຺ຊິຍໍ ອປ຺ປຫາຍ ນ ສກ຺ກາ ລາພຸມ຺ຫິ ເຕລຜາຓິຕາທີນິ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ, ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວໍ ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ມຄ຺ຄຜລານໍ ລາຠາຍ, ຕສ຺ມາ ລທ຺ຘິໍ ຊຫາປນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຣຄ຺ຄິເວສ຺ສນາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ວິຄ຺ຄໂຫຕິ ກລໂຫ. ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ວິຄ຺ຄຫາທິອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ‘‘ກິໍ ເມ ອິມິນາ ວິຄ຺ຄຫາທິນາ’’ຕິ ຕໍ ອຸຈ຺ເຉທທສ຺ສນໍ ປຊຫຕິ.

໒໐໕. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ວມິຕກຎ຺ຊິເຍ ລາພຸມ຺ຫິ ສປ຺ປິຜາຓິຕາທີນິ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ຫທເຍ ອມໂຕສຘໍ ປູເຣສ຺ສາມີຕິ ວິປສ຺ສນໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຍໍ ໂຂ ປນ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກາໂຍຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ວມ຺ມິກສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ໂຕ. ອນິຈ຺ຈໂຕຕິອາທີນິປິ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ. ໂຍ ກາຍສ຺ມິໍ ກາຍຉນ຺ໂທຕິ ຍາ ກາຍສ຺ມິໍ ຕຓ຺ຫາ. ສ຺ເນໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາສ຺ເນໂຫວ. ກາຍນ຺ວຍຕາຕິ ກາຍານຸຄມນຠາໂວ, ກາຍໍ ອນຸຄຈ຺ຉນກກິເລໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ປຸນ ຕາສໍເຍວ ເວທນານໍ ອສມ຺ມິສ຺ສຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍສ຺ມິໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສມເຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຂາທີສຸ ເອກໍ ເວທນໍ ເວທຍຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ຎາ ເວທນາ ອຕ຺ຕໂນ ວາຣໍ ວາ ໂອກາສໍ ວາ ໂອໂລກຍມານາ ນິສິນ຺ນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ອນຸປ຺ປນ຺ນາວ ໂຫນ຺ຕິ ຠິນ຺ນອຸທກປຸປ຺ຜຸຬາ ວິຍ ຈ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ວາ. ສຸຂາປິ ໂຂຕິອາທິ ຕາສໍ ເວທນານໍ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນ ເກນຈິ ສໍວທຕີຕິ ຕສ຺ສຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສສ຺ສຕວາທີ ອຫ’’ນ຺ຕິ ອຸຈ຺ເຉທວາທິນາປິ ສທ຺ຘິໍ ນ ສໍວທຕິ, ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສສ຺ສຕວາທີ ອຫ’’ນ຺ຕິ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕວາທິນາ ສທ຺ຘິໍ ນ ວິວທຕິ. ເອວໍ ຕໂຍປິ ວາທາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ຍຎ຺ຈ ໂລເກ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ໂລເກ ກຖິຕໍ ໂວຫຣິຕໍ, ເຕນ ໂວຫຣຕິ ອປຣາມສນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ປຣາມາສຄ຺ຄາເຫນ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ໂຍ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ກຕາວີ,

ຂີຓາສໂວ ອນ຺ຕິມເທຫຘາຣີ;

ອຫໍ ວທາມີຕິປິ ໂສ ວເທຍ຺ຍ,

ມມໍ ວທນ຺ຕີຕິປິ ໂສ ວເທຍ຺ຍ;

ໂລເກ ສມຎ຺ຎໍ ກຸສໂລ ວິທິຕ຺ວາ,

ໂວຫາຣມຕ຺ເຕນ ໂສ ໂວຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໕);

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິມາ ໂຂ ຈິຕ຺ຕ ໂລກສມຎ຺ຎາ ໂລກນິຣຸຕ຺ຕິໂຍ ໂລກໂວຫາຣາ ໂລກປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ, ຍາຫິ ຕຖາຄໂຕ ໂວຫຣຕິ ອປຣາມສ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໔໐).

໒໐໖. ອຠິຎ຺ຎາປຫານມາຫາຕິ ສສ຺ສຕາທີສຸ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສສ຺ສຕໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຊານິຕ຺ວາ ສສ຺ສຕສ຺ສ ປຫານມາຫ, ອຸຈ຺ເຉທໍ, ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕສ຺ສ ປຫານໍ ວທຕິ. ຣູປໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຣູປສ຺ສ ປຫານໍ ວທຕີຕິອາທິນາ ນເຍເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈີຕິ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ນິຣຸທ຺ເຘຫິ ອາສເວຫິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ປຣສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຂຸທໍ ວິໂນເທນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ປຕ຺ໂຕ, ສາວກປາຣມີຎາຓສ຺ສ ຈ ມຕ຺ຖກໍ, ໂສຬສ ຈ ປຎ຺ຎາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ທີຆນໂຂ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

ຠຄວາ ປນ ອິມໍ ເທສນໍ ສູຣິເຍ ຘຣມາເນເຍວ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຄິຊ຺ຌກູຏາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເວຬຸວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາວກສນ຺ນິປາຕມກາສິ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຣິມານິ ອງ຺ຄານິ – ມາຆນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ໂຕ ປຸຓ຺ຓມອຸໂປສຖທິວໂສ, ເກນຈິ ອນາມນ຺ຕິຕານິ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ຘມ຺ມຕາຍ ສນ຺ນິປຕິຕານິ ອຑ຺ຒເຕລສານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ, ເຕສຸ ເອໂກປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວາ ໂສຕາປນ຺ນ-ສກທາຄາມິ-ອນາຄາມິ-ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກ-ອຣຫນ຺ເຕສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ຉຬຠິຎ຺ຎາວ, ເອໂກປິ ເຈຕ຺ຖ ສຕ຺ຖເກນ ເກເສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ເອຫິຠິກ຺ຂຸໂນເຍວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ທີຆນຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຍາຄາເຣຕິ ອຄ຺ຄິໂຫມສາລຍໍ. ຕິຓສນ຺ຖາຣເກຕິ ທ຺ເວ ມາຄຓ຺ຑິຍາ ມາຕຸໂລ ຈ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ຈ. ເຕສຸ ມາຕຸໂລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍປິ ສອຸປນິສ຺ສໂຍ ນຈິຣສ຺ເສວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ຣມຓີຍໍ ເທວຄພ຺ຠສທິສໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປຫາຍ ຕຕ຺ຖ ຉາຣິກຕິຓກຈວຣາທີຫິ ອຸກ຺ລາເປ ອຄ຺ຍາຄາເຣ ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປຣສງ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖໍ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ຖ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ນ ເກວລໍ ຕໍທິວສເມວ, ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ອຄ຺ຍາຄາຣໍ ຄາມູປຈາເຣ ທາຣກທາຣິກາຫິ ໂອກິຓ຺ຓໍ ອວິວິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິ ທິວສຠາຄໍ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍໍ ວາສຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ.

ອທ຺ທສາ ໂຂ…ເປ… ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຄວາ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາຓໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍທິວສໍ ປນ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາວ ອຄມາສິ. ກສ຺ມາ? ຕທາ ຫິ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ອທ຺ທສ – ‘‘ອຊ຺ຊ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ທິສ຺ວາ ຠາຣທ຺ວາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖາສລ຺ລາປໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຖາຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ. ປເຣສໍ ສງ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖເມວ ຫິ ມຍາ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ’’ຕິ ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາວ ອຄມາສິ.

ສມຓເສຍ຺ຍານຸຣູປໍ ມຎ຺ເຎຕິ ອິມໍ ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ‘‘ສມຓສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ມຎ຺ຎາມິ. ນ ຈ ອສຎ຺ຎຕສມຓສ຺ສ ນິວຸຕ຺ຖຏ຺ຐານເມຕໍ. ຕຖາເຫຕ຺ຖ ຫຕ຺ເຖນ ອາກຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານໍ ວາ ປາເທນ ອາກຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານໍ ວາ ສີເສນ ປຫຏຏ຺ຐານໍ ວາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອນາກຸໂລ ອນາກິຓ຺ໂຓ ອຠິນ຺ໂນ ເຉເກນ ຈິຕ຺ຕກາເຣນ ຕູລິກາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ວິຍ. ສຎ຺ຎຕສມຓສ຺ສ ວສິຕຏ຺ຐານໍ, ກສ຺ສ ໂຠ ວສິຕຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຠູນຫຸໂນຕິ ຫຕວຑ຺ຒິໂນ ມຣິຍາທກາຣກສ຺ສ. ກສ຺ມາ ເອວມາຫ? ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ວຑ຺ຒິປຎ຺ຎາປນລທ຺ຘິກຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິ – ຈກ຺ຂຸ ພ຺ຣູເຫຕພ຺ພໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ, ອທິຏ຺ຐໍ ທກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ທິຏ຺ຐໍ ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ໂສຕໍ ພ຺ຣູເຫຕພ຺ພໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ, ອສຸຕໍ ໂສຕພ຺ພໍ, ສຸຕໍ ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ຆານໍ ພ຺ຣູເຫຕພ຺ພໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ, ອຆາຍິຕໍ ຆາຍິຕພ຺ພໍ, ຆາຍິຕໍ ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ຊິວ຺ຫາ ພ຺ຣູເຫຕພ຺ພາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ, ອສ຺ສາຍິຕໍ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ສາຍິຕໍ ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ກາໂຍ ພ຺ຣູເຫຕພ຺ໂພ ວຑ຺ເຒຕພ຺ໂພ, ອຜຸຏ຺ຐໍ ຜຸສິຕພ຺ພໍ, ຜຸຏ຺ຐໍ ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ມໂນ ພ຺ຣູເຫຕພ຺ໂພ ວຑ຺ເຒຕພ຺ໂພ, ອວິຎ຺ຎາຕໍ ວິຊານິຕພ຺ພໍ, ວິຎ຺ຎາຕໍ ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂສ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ວຑ຺ຒິໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຠຄວາ ປນ –

‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ໂສເຕນ ສໍວໂຣ;

ຆາເນນ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ຊິວ຺ຫາຍ ສໍວໂຣ.

ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ວາຈາຍ ສໍວໂຣ;

ມນສາ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວໂຣ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວຸໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໖໐-໓໖໑) –

ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສໍວຣໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ‘‘ວຑ຺ຒິຫໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຣິຍາທກາຣໂກ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ‘‘ຠູນຫຸໂນ’’ຕິ ອາຫ.

ອຣິເຍ ຎາເຍ ຘມ຺ເມ ກຸສເລຕິ ປຣິສຸທ຺ເຘ ກາຣຓຘມ຺ເມ ອນວຊ຺ເຊ. ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ອຸຄ຺ຄຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາຕສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ ອຸປຣິ ວາຈໍ ຠາສມາເນນ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ມຸເຂ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠາສິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ມາ ສຫສາ ອຠາສິ, ມຸເຂ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຫີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂນ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຈຣຕີຕິ ຍສ຺ມາ ອມ຺ຫາກໍ ສຸຕ຺ເຕ ເອວໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ມຍໍ ມຸຂາຣຸຬ຺ຫິຈ຺ຉາມຕ຺ຕໍ ວທາມ, ສຸຕ຺ເຕ ຈ ນາມ ອາຄຕໍ ວທມານາ ກສ຺ສ ຠາເຍຍ຺ຍາມ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມຸຂາປິ ນໍ ວເທຍ຺ຍາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກຕິ ມມ ຣກ຺ຂນຕ຺ຖາຍ ອນຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ອວາວໂຏ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ໂຕວ ນໍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ອປຸຈ຺ຉິໂຕວ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອມ຺ພຊມ຺ພູອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຍ ອປູຣຍມາໂນ ມຍາ ກຖິຕນິຍາເມນ ຠວໍ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ວເທຍ຺ຍ, ວທສ຺ສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໘. ອສ຺ໂສສິ ໂຂຕິ ສຕ຺ຖາ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ມາຄຓ຺ຑິຍໍ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕໍ ອທ຺ທສ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ຠາສມານານໍ ທິພ຺ພໂສເຕນ ສທ຺ທມ຺ປິ ອສ຺ໂສສິ. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ສໍວິຄ຺ໂຄຕິ ປີຕິສໍເວເຄນ ສໍວິຄ຺ໂຄ ຈລິໂຕ ກມ຺ປິໂຕ. ຕສ຺ສ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ເນວ ມາຄຓ຺ຑິເຍນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອາໂຣຈິຕໍ, ນ ມຍາ. ອມ຺ເຫ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ເອຕ຺ຖ ຕຕິໂຍປິ ນຕ຺ຖິ, ສຸໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ອມ຺ຫາກໍ ສທ຺ໂທ ຕິຂິຓໂສເຕນ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນວນວຸຕິໂລມກູປສຫສ຺ສານິ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄານິ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກຕິ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ປຠິນ຺ນມຸຂໍ ວິຍ ພີຊໍ ປຣິປາກຄຕໍ ຎາຓໍ, ຕສ຺ມາ ສນ຺ນິສີທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑມາໂນ ປຸນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໙. ສຕ຺ຖາ – ‘‘ເອວໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ມໍ ອວຈາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາວ ຈກ຺ຂຸໍ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍາຕິ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ວສນຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາຣາໂມຕິ ຈກ຺ຂຸ ຣູປາຣາມໍ. ຣູເປ ຣຕນ຺ຕິ ຣູປຣຕໍ. ຣູເປນ ຈກ຺ຂຸ ອາໂມທິຕໍ ປໂມທິຕນ຺ຕິ ຣູປສມຸທິຕໍ. ທນ຺ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພິເສວນໍ. ຄຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຄປິຕໍ. ຣກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ຐປິຕຣກ຺ຂໍ. ສໍວຸຕນ຺ຕິ ປິຫິຕໍ. ສໍວຣາຍາຕິ ປິຘານຕ຺ຖາຍ.

໒໑໐. ປຣິຈາຣິຕປຸພ຺ໂພຕິ ອຠິຣມິຕປຸພ຺ໂພ. ຣູປປຣິຬາຫນ຺ຕິ ຣູປໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນປຣິຬາຫໍ. ອິມສ຺ສ ປນ ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ກິມສ຺ສ ວຈນີຍນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ຕຍາ ກິໍ ວຈນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອສ຺ສ, ວຸຑ຺ຒິຫໂຕ ມຣິຍາທກາຣໂກຕິ ອິທໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນ ກິຎ຺ຈິ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ເສສທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໑໑. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຕຍາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫຎ຺ຈ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຫມ຺ປິ ເຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຫໍ ໂຂ ປນາຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ມາຄຓ຺ຑິຍາຕິ ຄິຫິກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສິໂກຕິອາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ ໂຫຕິ ວສ຺ສກາເລ ວສິຕຸໍ, ອຍໍ ວສ຺ສິໂກ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ໂຖ – ວສ຺ສໍ ວາໂສ ວສ຺ສໍ, ວສ຺ສໍ ອຣຫຕີຕິ ວສ຺ສິໂກ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສິໂກ ປາສາໂທ ນາຕິອຸຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ ນາຕິນີໂຈ, ທ຺ວາຣວາຕປານານິປິສ຺ສ ນາຕິຕນູນິ ນາຕິພຫູນິ, ຠູມຕ຺ຖຣຓປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊານິເປຕ຺ຖ ມິສ຺ສກາເນວ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເຫມນ຺ຕິເກ ຖມ຺ຠາປິ ຠິຕ຺ຕິໂຍປິ ນີຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ຕນຸການິ ສຸຂຸມຈ຺ຉິທ຺ທານິ. ອຸຓ຺ຫປເວສນຕ຺ຖາຍ ຠິຕ຺ຕິນິຍູຫານິ ນີຫຣີຍນ຺ຕິ. ຠູມຕ຺ຖຣຓປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນິວາສນປາຣຸປນານິ ປເນຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຫວີຣິຍານິ ກມ຺ພລາທີນິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊໍ ສິນິທ຺ຘໍ ກຏຸກສນ຺ນິສ຺ສິຕຎ຺ຈ. ຄິມ຺ຫິເກ ຖມ຺ຠາປິ ຠິຕ຺ຕິໂຍປິ ອຸຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ປເນຕ຺ຖ ພຫູນິ ວິປຸລຊາລານິ ຠວນ຺ຕິ. ຠູມຕ຺ຖຣຓາທີນິ ທຸກູລມຍານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊານິ ມຘຸຣຣສສີຕວີຣິຍານິ. ວາຕປານສມີເປສຸ ເຈຕ຺ຖ ນວ ຈາຏິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລາທີຫິ ສຎ຺ຉາເທນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເຕສຸ ປເທເສສຸ ອຸທກຍນ຺ຕານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍຫິ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ວິຍ ອຸທກຘາຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຏ຺ຐສຕສຸວຓ຺ຓຆເຏ ຈ ຣຊຕຆເຏ ຈ ຄນ຺ໂຘທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລຄຈ຺ຉເກ ກຕ຺ວາ ສຍນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐປຍິໍສຸ. ມຫນ຺ເຕສຸ ໂລຫກຏາເຫສຸ ຄນ຺ຘກລລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣີການິ ໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຕຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຐເປສຸໍ. ສູຣິຍຣສ຺ມີຫິ ປຸປ຺ຜານິ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ. ນານາວິຘາ ຠມຣຄຓາ ປາສາທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸປ຺ເຜສຸ ຣສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ປາສາໂທ ອຕິສຸຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ຍມກຠິຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕເຣ ໂລຫນາຬິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນວຠູມິກປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິ ອາກາສງ຺ຄເຓ ຣຕນມຓ຺ຑປມຕ຺ຖເກ ສຸຂຸມຈ຺ຉິທ຺ທກໍ ຊາລໍ ພທ຺ຘໍ ອໂຫສິ. ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຸກ຺ຂມຫິໍສຈມ຺ມໍ ປສາເຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທກກີຬນເວລາຍ ມຫິໍສຈມ຺ເມ ປາສາຓຄຸເຬ ຂິປນ຺ຕິ, ເມຆຖນິຕສທ຺ໂທ ວິຍ ໂຫຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ຍນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ອຸທກໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຊາລມຕ຺ຖເກ ປຕຕິ, ວສ຺ສປຕນສລິລໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນີລປຏໍ ນິວາເສຕິ, ນີລປຏໍ ປາຣຸປຕິ, ນີລປສາຘນໍ ປສາເຘຕິ. ປຣິວາຣາປິສ຺ສ ຈຕ຺ຕາລີສນາຏກສຫສ຺ສານິ ນີລວຕ຺ຖາຠຣຓາເນວ ນີລວິເລປນານິ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາປຸຣິສໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຣຕນມຓ຺ຑປໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ທິວສຠາຄໍ ອຸທກກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ສີຕລໍ ອຸຕຸສຸຂໍ ອນຸໂຠຕິ.

ປາສາທສ຺ສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ທິວາກາເລ ນານາວຓ຺ຓສກຸຓຄຓາ ປາຈີນສຣໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິຣວມານາ ປາສາທມຕ຺ຖເກນ ປຈ຺ຉິມສຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉິມສຣໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປາຈີນສຣໍ, ອຸຕ຺ຕຣສຣໂຕ ທກ຺ຂິຓສຣໍ, ທກ຺ຂິຓສຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣສຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣວສ຺ສສມໂຍ ວິຍ ໂຫຕິ. ເຫມນ຺ຕິກປາສາໂທ ປນ ປຎ຺ຈຠູມິໂກ ອໂຫສິ, ວສ຺ສິກປາສາໂທ ສຕ຺ຕຠູມິໂກ.

ນິປ຺ປຸຣິເສຫີຕິ ປຸຣິສວິຣຫິເຕຫິ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕູຣິຍາເນວ ນິປ຺ປຸຣິສານິ, ສພ຺ພຏ຺ຐານານິປິ ນິປ຺ປຸຣິສາເນວ. ໂທວາຣິກາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍວ, ນ຺ຫາປນາທິປຣິກມ຺ມກຣາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍວ. ຣາຊາ ກິຣ – ‘‘ຕຖາຣູປໍ ອິສ຺ສຣິຍສຸຂສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານສ຺ສ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ປຣິສງ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ອິຕ຺ຖິໂຍວ ຐເປສິ. ຕາຍ ຣຕິຍາ ຣມມາໂນຕິ ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຜລສມາປຕ຺ຕິຣຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໑໒. ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຕ຺ຖນາ ໂຫຕິ, ມຫາ ຈ ເນສໍ ປປຎ຺ໂຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມນ຺ເຕຫິ ອຕິຕ຺ຕາ ມນ຺ເຕ ຄເວສນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຄຫປຕິໂນ ປນ ມຸທ຺ທາຄຓນມຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍເຍວ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ’’ຕິ ອາຫ. ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍາຕິ ມານຸສກກາມເຫຕຸ ອາວຏ຺ໂຏ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣາຕິ ວິສິຏ຺ຐຕຣາ. ປຓີຕຕຣາຕິ ອຕປ຺ປກຕຣາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ກຸສຄ຺ເຄນຸທກມາທາຍ, ສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ມິເນ;

ເອວໍ ມານຸສກາ ກາມາ, ທິພ຺ພກາມານ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໑.໓໘໙) –

ສມຘິຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ທິພ຺ພສຸຂໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວິສິຏ຺ຐຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຄຫປຕິສ຺ສ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມງ຺ຄີຠູຕກາໂລ ວິຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ຈຕ຺ຕາລີສສຫສ຺ສອິຕ຺ຖິມຊ຺ເຌ ໂມທນກາໂລ, ຕສ຺ສ ສຸຈຣິຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຏິວິທ຺ຘກາໂລ, ຕສ຺ສ ນນ຺ທນວເນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຜລສມາປຕ຺ຕິຣຕິຍາ ວີຕິວຕ຺ຕນກາໂລ, ຕສ຺ສ ມານຸສການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານໍ ອປຕ຺ຖນກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຜລສມາປຕ຺ຕິຣຕິຍາ ວີຕິນາເມນ຺ຕສ຺ສ ຫີນຊນສຸຂສ຺ສ ອປຕ຺ຖນກາໂລຕິ.

໒໑໓. ສຸຂີຕິ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ປຈ຺ຉາ ສຸຂິໂຕ ອສ຺ສ. ເສຣີຕິ ປຐມໍ ເວຊ຺ຊທຸຕິຍໂກ ປຈ຺ຉາ ເສຣີ ເອກໂກ ຠເວຍ຺ຍ. ສຍໍວສີຕິ ປຐມໍ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ວເສ ວຕ຺ຕມາໂນ ເວຊ຺ເຊນ ນິສີທາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິສີທິ, ນິປຊ຺ຊາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິປຊ຺ຊິ, ຠຸຎ຺ຊາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠຸຎ຺ຊິ, ປິວາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປິວິ, ປຈ຺ຉາ ສຍໍວສີ ຊາໂຕ. ເຍນ ກາມໍ ຄໂມຕິ ປຐມໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນາລຕ຺ຖ, ປຈ຺ຉາ ໂຣເຄ ວູປສນ຺ເຕ ວນທສ຺ສນ-ຄິຣິທສ຺ສນ-ປພ຺ພຕທສ຺ສນາທີສຸປິ ເຍນກາມໍ ຄໂມ ຊາໂຕ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

ເອຕ຺ຖາປິ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ປຸຣິສສ຺ສ ກຸຏ຺ຐິກາໂລ ວິຍ ຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນກາໂລ, ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລໍ ວິຍ ເອກໍ ກາມວຕ຺ຖຸ, ທ຺ເວ ກປລ຺ລານິ ວິຍ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ, ສກ຺ກສ຺ສ ປນ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍໂກຏິຍານິ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລານິ ວິຍ ອຑ຺ຒຕິຍນາຏກໂກຏິໂຍ, ນເຂຫິ ວຓມຸຂານິ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ເລ ປຣິຕາປນໍ ວິຍ ວຕ຺ຖຸປຏິເສວນໍ, ເຠສຊ຺ຊໍ ອາຄມ຺ມ ອໂຣຄກາໂລ ວິຍ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈ ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ພຸທ຺ຘຠູຕກາເລ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຜລສມາປຕ຺ຕິຣຕິຍາ ວີຕິວຕ຺ຕນກາໂລ, ອຎ຺ຎໍ ກຸຏ຺ຐິປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ອປຕ຺ຖນກາໂລ ວິຍ ຕາຍ ຣຕິຍາ ວີຕິນາເມນ຺ຕສ຺ສ ຫີນຊນຣຕິຍາ ອປຕ຺ຖນກາໂລຕິ.

໒໑໔. ອຸປຫຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ ກິມິຣກຸຏ຺ເຐນ ນາມ ອຸປຫຕກາຍປ຺ປສາໂທ. ອຸປຫຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ອຸປຫຕປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຕ ຍຖາ ໂສ ອຸປຫຕກາຍິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ກຸຏ຺ຐີ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສສ຺ມິໍເຍວ ອຄ຺ຄິສ຺ມິໍ ສຸຂມິຕິ ວິປຣີຕສຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຈລຕ຺ຖ, ເອວໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຫຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ເສສ຺ເວວ ກາເມສຸ ສຸຂມິຕິ ວິປຣີຕສຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຈລຕ຺ຖຸໍ.

໒໑໕. ອສຸຈິຕຣານິ ເຈວາຕິອາທີສຸ ປກຕິຍາວ ຕານິ ອສຸຈີນິ ຈ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘານິ ຈ ປູຕີນິ ຈ, ອິທານິ ປນ ອສຸຈິຕຣານິ ເຈວ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຕຣານິ ຈ ປູຕິຕຣານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ກາຈີຕິ ຕສ຺ສ ຫິ ປຣິຕາເປນ຺ຕສ຺ສ ຈ ກຓ຺ຑູວນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປາຓກາ ອນ຺ໂຕ ປວິສນ຺ຕິ, ທຸຏ຺ຐໂລຫິຕທຸຏ຺ຐປຸພ຺ພາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ. ເອວມສ຺ສ ກາຈິ ອສ຺ສາທມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາຕິ ຄາຖາຍ ເຍ ເກຈິ ຘນລາຠາ ວາ ຍສລາຠາ ວາ ປຸຕ຺ຕລາຠາ ວາ ອຕ຺ຖິ, ອາໂຣຄ຺ຍໍ ເຕສໍ ປຣມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ລາໂຠຕິ, ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ຌານສຸຂໍ ວາ ມຄ຺ຄສຸຂໍ ວາ ຜລສຸຂໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພານໍ ຕຕ຺ຖ ປຣມໍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ສຸຂນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂໍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ຄານນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄານໍ ປຸພ຺ພຠາຄຄມເນເນວ ອມຕຄາມີນໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ເຂໂມ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕ ເຂມຕໂຣ ອຎ຺ໂຎ ມຄ຺ໂຄ. ອຖ ວາ ເຂມໍ ອມຕຄາມິນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຂມນ຺ຕິປິ ອມຕນ຺ຕິປິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ນາມໍ. ຍາວຕາ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຣປ຺ປວາທາ ເຂມຄາມິໂນ ຈ ອມຕຄາມິໂນ ຈາຕິ ລທ຺ຘິວເສນ ຄຫິຕາ, ສພ຺ເພສໍ ເຕສໍ ເຂມອມຕຄາມີນໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ປຣໂມ ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

໒໑໖. ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານນ຺ຕິ ອາຈຣິຍານຎ຺ເຈວ ອາຈຣິຍາຈຣິຍານຎ຺ຈ. ສເມຕີຕິ ເອກນາຬິຍາ ມິຕໍ ວິຍ ເອກຕຸລາຍ ຕຸລິຕໍ ວິຍ ສທິສໍ ໂຫຕິ ນິນ຺ນານາກຣຓໍ. ອໂນມຊ຺ຊຕີຕິ ປາຓິໍ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ມຊ຺ຊຕິ – ‘‘ອິທໍ ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ອິທໍ ຕໍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ກາເລນ ສີສໍ ກາເລນ ອຸຣໍ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

໒໑໗. ເຉກນ຺ຕິ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ສາຫຸຬິຈີເຣນາຕິ ກາຬເກຫິ ເອຬກໂລເມຫິ ກຕຖູລຈີເຣນ. ສງ຺ກາຣໂຈຬເກນາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍາຕິ ກາເລນ ທສາຍ ກາເລນ ອນ຺ເຕ ກາເລນ ມຊ຺ເຌ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍ, ວເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ພເກເຫສາຕິ ປຸພ຺ພເກຫິ ເອສາ. ວິປສ຺ສີປິ ຫິ ຠຄວາ…ເປ… ກສ຺ສໂປປິ ຠຄວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ, ‘‘ອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕຄາຖາ’’ຕິ ມຫາຊໂນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ສຕ຺ຖຣິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ອປຣຠາເຄ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ຐາ. ເຕ ໂປຕ຺ຖກຄຕໍ ກຕ຺ວາ ປທທ຺ວຍເມວ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ຂິໍສຸ. ເຕນາຫ – ສາ ເອຕຣຫິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຸຖຸຊ຺ຊນຄາຖາຕິ.

໒໑໘. ໂຣໂຄວ ຠູໂຕຕິ ໂຣຄຠູໂຕ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓຎ຺ເຈວ ມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ຈ. ປໂຫຕີຕິ ສມຕ຺ໂຖ. ເຠສຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸທ຺ຘໍວິເຣຈນໍ ອໂຘວິເຣຈນໍ ອຎ຺ຊນຎ຺ຈາຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ.

໒໑໙. ນ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍາຕິ ຍສ຺ສ ຫິ ອນ຺ຕຣາ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫາທິປລິເວເຐນ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ອຸປຫໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ເຉກໍ ເວຊ຺ຊໍ ອາຄມ຺ມ ສປ຺ປາຍເຠສຊ຺ຊໍ ເສວນ຺ໂຕ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປາເທຕິ ນາມ. ຊຈ຺ຈນ຺ຘສ຺ສ ປນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍເຍວ ວິນຏ຺ຐານິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ນ ລຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໒໒໐. ທຸຕິຍວາເຣ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘຕິ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປິຕ຺ຕາທິປລິເວເຐນ ອນ຺ໂຘ. ອມຸສ຺ມິນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕ. ອມິຕ຺ຕໂຕປິ ທເຫຍ຺ຍາຕິ ອມິຕ຺ໂຕ ເມ ອຍນ຺ຕິ ເອວໍ ອມິຕ຺ຕໂຕ ຐເປຍ຺ຍ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ວຏ຺ເຏ ອນຸຄຕຈິຕ຺ເຕນ. ຕສ຺ສ ເມ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາຕິ ເອກສນ຺ຘິ ທ຺ວິສງ຺ເຂໂປ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ກຖິໂຕ, ວຏ຺ຏໍ ວິຠາວິຕໍ.

໒໒໑. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຏິປທໍ. ອິເມ ໂຣຄາ ຄຓ຺ຑາ ສລ຺ລາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປາທານນິໂຣຘາຕິ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສນ຺ທກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສນ຺ທກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປິລກ຺ຂຄຸຫາຍນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ຄຸຫາຍ ທ຺ວາເຣ ປິລກ຺ຂຣຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ປິລກ຺ຂຄຸຫາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ວິເວກໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ເທວກຕໂສພ຺ໂຠຕິ ວສ຺ໂສທເກເນວ ຕິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຊາໂຕ ມຫາອຸທກຣຫໂທ. ຄຸຫາທສ຺ສນາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຸຫາຕິ ປໍສຸຄຸຫາ. ສາ ອຸນ຺ນເມ ອຸທກມຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອໂຫສິ, ເອກໂຕ ອຸມງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ຂາຓຸເກ ຈ ປໍສຸຎ຺ຈ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຖມ຺ເຠ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ປທຣຈ຺ຉນ຺ນເຄຫສງ຺ເຂເປນ ກຕາ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ວສນ຺ຕິ. ສາ ວສ຺ສາເນ ອຸທກປຸຓ຺ຓາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິທາເຆ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຄຸຫາທສ຺ສນາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ວິຫາຣທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຫິ ອນມຕຄ຺ຄິຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທປພ຺ພຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວາປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

ອຸນ຺ນາທິນິຍາຕິ ອຸຈ຺ຈໍ ນທມານາຍ. ເອວໍ ນທມານາຍ ຈສ຺ສາ ອຸທ຺ຘງ຺ຄມນວເສນ ອຸຈ຺ໂຈ, ທິສາສຸ ປຕ຺ຖຏວເສນ ມຫາສທ຺ໂທຕິ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ໂທ, ຕາຍ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາຍ. ເຕສໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ເຈຕິຍວຕ຺ຕໍ ວາ ໂພຘິວຕ຺ຕໍ ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ວາ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ວາ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ເຕ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ພາລາຕເປ ນິສິນ຺ນາ, ສາຍໍ ວາ ກຖາຍ ຜາສຸກຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ‘‘ອິມສ຺ສ ຫຕ຺ໂຖ ໂສຠໂຓ ອິມສ຺ສ ປາໂທ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທາທີນິ ວາ ອາຣພ຺ຠ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສທາຣກທາຣິກາວຓ຺ເຓ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກາມສ຺ສາທຠວສ຺ສາທາທິວຕ຺ຖຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຣາຊກຖາທິອເນກວິຘໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ສາ ຫິ ອນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕາ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂມຄ຺ຄານໍ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕາ ກຖາຕິ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ມຫາສມ຺ມໂຕ ມນ຺ຘາຕາ ຘມ຺ມາໂສໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕາ ກຖາ ຣາຊກຖາ. ເອສ ນໂຍ ໂຈຣກຖາທີສຸ.

ເຕສຸ ‘‘ອສຸໂກ ຣາຊາ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເຄຫສ຺ສິຕກຖາວ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາ ໂຫຕິ. ‘‘ໂສປິ ນາມ ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວ ຂຍໍ ຄໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາເວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂຈເຣສຸປິ ‘‘ມູລເທໂວ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ, ເມຆມາໂລ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ ເຕສໍ ກມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອໂຫ ສູຣາຕິ ເຄຫສ຺ສິຕກຖາວ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາ. ຍຸທ຺ເຘປິ ຠາຣຕຍຸທ຺ຘາທີສຸ ‘‘ອສຸເກນ ອສຸໂກ ເອວໍ ມາຣິໂຕ ເອວໍ ວິທ຺ໂຘ’’ຕິ ກາມສ຺ສາທວເສເນວ ກຖາ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາ. ‘‘ເຕປິ ນາມ ຂຍໍ ຄຕາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກຖາ ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ໂຫຕິ. ອປິຈ ອນ຺ນາທີສຸ ‘‘ເອວໍ ວຓ຺ຓວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຘວນ຺ຕໍ ຣສວນ຺ຕໍ ຜສ຺ສສມ຺ປນ຺ນໍ ຂາທິມ຺ຫ ຠຸຎ຺ຊິມ຺ຫ ປິວິມ຺ຫ ປຣິຠຸຎ຺ຊິມ຺ຫາ’’ຕິ ກາມສ຺ສາທວເສນ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສາຕ຺ຖກໍ ປນ ກຕ຺ວາ – ‘‘ປຸພ຺ເພ ເອວໍ ວຓ຺ຓາທິສມ຺ປນ຺ນໍ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ສຍນໍ ມາລໍ ຄນ຺ຘໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ອທມ຺ຫ, ເຈຕິເຍ ປູຊໍ ອກຣິມ຺ຫາ’’ຕິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຎາຕິກຖາທີສຸປິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕກາ ສູຣາ ສມຕ຺ຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ມຍໍ ເອວໍ ວິຈິຕ຺ເຣຫິ ຍາເນຫິ ຈຣິມ຺ຫາ’’ຕິ ວາ ອສ຺ສາທວເສນ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສາຕ຺ຖກໍ ປນ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຕປິ ໂນ ຎາຕກາ ຂຍໍ ຄຕາ’’ຕິ ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ມຍໍ ເອວຣູປາ ອຸປາຫນາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອທມ຺ຫາ’’ຕິ ວາ ກເຖຕພ຺ພາ. ຄາມກຖາປິ ສຸນິວິຏ຺ຐທຸນ຺ນິວິຏ຺ຐສຸຠິກ຺ຂທຸພ຺ຠິກ຺ຂາທິວເສນ ວາ ‘‘ອສຸກຄາມວາສິໂນ ສູຣາ ສມຕ຺ຖາ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ອສ຺ສາທວເສນ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສາຕ຺ຖກໍ ປນ ກຕ຺ວາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາຕິ ວາ ຂຍວຍໍ ຄຕາຕິ ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນິຄມນຄຣຊນປທກຖາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕ຺ຖິກຖາປິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ອສ຺ສາທວເສນ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ຂຍໍ ຄຕາຕິ ເອວເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ສູຣກຖາປິ ນນ຺ທິມິຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຍໂຘ ສູໂຣ ອໂຫສີຕິ ອສ຺ສາທວເສເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ອໂຫສິ ຂຍໍ ຄໂຕຕິ ເອວເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ວິສິຂາກຖາປິ ອສຸກາ ວິສິຂາ ສຸນິວິຏ຺ຐາ ທຸນ຺ນິວິຏ຺ຐາ ສູຣາ ສມຕ຺ຖາຕິ ອສ຺ສາທວເສເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ຂຍໍ ຄຕາ ອິຈ຺ເຈວໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ກຸມ຺ຠຏ຺ຐານກຖາຕິ ກຸມ຺ຠຏ຺ຐານອຸທກຕິຕ຺ຖກຖາ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຸມ຺ຠທາສິກຖາ ວາ. ສາປິ ‘‘ປາສາທິກາ ນຈ຺ຈິຕຸໍ ຄາຍິຕຸໍ ເຉກາ’’ຕິ ອສ຺ສາທວເສນ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາຕິອາທິນາ ນເຍເນວ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸພ຺ພເປຕກຖາຕິ ອຕີຕຎາຕິກຖາ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມານຎາຕິກຖາສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ນານຕ຺ຕກຖາຕິ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມກຖາວິມຸຕ຺ຕາ ອວເສສາ ນານາສຠາວາ ນິຣຕ຺ຖກກຖາ. ໂລກກ຺ຂາຍິກາຕິ ອຍໍ ໂລໂກ ເກນ ນິມ຺ມິໂຕ, ອສຸເກນ ນາມ ນິມ຺ມິໂຕ, ກາກາ ເສຕາ ອຏ຺ຐີນໍ ເສຕຕ຺ຕາ, ພກາ ຣຕ຺ຕາ ໂລຫິຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ເອວມາທິກາ ໂລກາຍຕວິຕຓ຺ຑສລ຺ລາປກຖາ.

ສມຸທ຺ທກ຺ຂາຍິກາ ນາມ ກສ຺ມາ ສມຸທ຺ໂທ ສາຄໂຣ, ສາຄຣເທເວນ ຂຓິຕຕ຺ຕາ ສາຄໂຣ, ຂໂຕ ເມຕິ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ນິເວທິຕຕ຺ຕາ ສມຸທ຺ໂທຕິ ເອວມາທິກາ ນິຣຕ຺ຖກາ ສມຸທ຺ທກ຺ຂາຍິກກຖາ. ອິຕິ ຠໂວ, ອິຕິ ອຠໂວຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ນິຣຕ຺ຖກກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕກຖາ ອິຕິຠວາຠວກຖາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠໂວຕິ ສສ຺ສຕໍ, ອຠໂວຕິ ອຸຈ຺ເຉທໍ. ຠໂວຕິ ວຑ຺ຒິ, ອຠໂວຕິ ຫານິ. ຠໂວຕິ ກາມສຸຂໍ, ອຠໂວຕິ ອຕ຺ຕກິລມໂຖ. ອິຕິ ອິມາຍ ຉພ຺ພິຘາຍ ອິຕິຠວາຠວກຖາຍ ສທ຺ຘິໍ ພາຕ຺ຕິໍສຕິຣຈ຺ຉານກຖາ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວຣູປິໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ກເຖນ຺ຕິຍາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

ຕໂຕ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊເກ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອິເມ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຄາຣວາ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ມຍຎ຺ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປາຕຸຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນກູປມາ ຊາຕາ, ລາຠສກ຺ກາໂຣປິ ໂນ ປຣິຫີໂນ. ສເຈ ປນ ອິມໍ ຐານໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ໂຄຕມສາວໂກ ວາ ຄິຫິອຸປຏ຺ຐາໂກປິ ວາສ຺ສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຕິວິຍ ລຊ຺ຊນີຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ປຣິສໂທໂສ ໂຂ ປນ ປຣິສເຊຏ຺ຐກສ຺ເສວ ອຸປຣິ ອາໂຣຫຕີ’’ຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ອທ຺ທສ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອທ຺ທສາ ໂຂ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ…ເປ… ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຓ຺ຐເປສີຕິ ສິກ຺ຂາເປສິ, ວຊ຺ຊມສ຺ສາ ປຏິຈ຺ຉາເທສິ. ຍຖາ ສຸຏ຺ຐປິຕາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນໍ ຐເປສິ. ຍຖາ ນາມ ປຣິສມຊ຺ຌໍ ປວິສນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ ນິວາສນໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ປາຣຸປນໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ຣໂຊກິຓ຺ຓຏ຺ຐານໍ ປຸຎ຺ຉຕິ, ເອວມສ຺ສາ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ ‘‘ອປ຺ປສທ຺ທາ ໂຠນ຺ໂຕ’’ຕິ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ຍຖາ ສຸຏ຺ຐປິຕາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນໍ ຐເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປສທ຺ທກາມາຕິ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກກາ ນິສີທນ຺ຕິ, ເອກກາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ນ ຄຓສງ຺ຄຓິກາຍ ຍາເປນ຺ຕິ. ອປ຺ປສທ຺ທວິນີຕາຕິ ອປ຺ປສທ຺ເທນ ນິຣເວນ ພຸທ຺ເຘນ ວິນີຕາ. ອປ຺ປສທ຺ທສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທິໂນຕິ ຍໍ ຐານໍ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ນິສ຺ສທ຺ທໍ. ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທິໂນ. ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ອິຘາຄນ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ.

ກສ຺ມາ ປເນສ ເຖຣສ຺ສ ອຸປສງ຺ກມນໍ ປຈ຺ຈາສີສຕີຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ວຸທ຺ຘິໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ. ປຣິພ຺ພາຊກາ ກິຣ ພຸທ຺ເຘສຸ ວາ ພຸທ຺ຘສາວເກສຸ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄເຕສຸ – ‘‘ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຄໂຕ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຄໂຕ, ນ ໂຂ ປເນເຕ ຍສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປສ຺ສຖ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຕ຺ຕມຠາວ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ສນ຺ຕິເກ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິ ອຸຈ຺ເຈ ຐາເນ ຐເປນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕປິ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາເກ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ຠວໍ ໂຄຕໂມປິ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາປິ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຄ຺ຄາ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອມ຺ເຫ ອກ຺ຂີຫິ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຖ, ສາມີຈິກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຖ, ກິໍ ໂວ ອມ຺ເຫຫິ ອປຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ມນຸສ຺ສາ – ‘‘ພຸທ຺ຘາປິ ເອເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກິໍ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ທິສ຺ວາ ນປ຺ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸນ຺ຕິ ສນ຺ທກໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສ຺ສທ຺ທາ ນິສີທິໍສຸ.

໒໒໔. ສ຺ວາຄຕໍ ໂຠໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສາຕິ ສຸອາຄມນໍ ໂຠໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ. ຠວນ຺ເຕ ຫິ ໂນ ອາຄເຕ ອານນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ຄເຕ ໂສໂກຕິ ທີເປຕິ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂຕິ ປິຍສມຸທາຈາຣວຈນເມຕໍ. ເຖໂຣ ປນ ກາເລນ ກາລໍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມໍ ຈາຣິກຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຸຣິມຄມນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ນ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ອາສນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອາສເນນ ນິມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ນິສີທຕຸ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ, ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ.

ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາຕິ ນິສິນ຺ນານໍ ໂວ ອາຣມ຺ຠໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມມາຄມນໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ກາ ນາມ ກຖາ ວິປ຺ປກຕາ, ມມາຄມນປຈ຺ຈຍາ ກຕມາ ກຖາ ປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຄຕາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອຖ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ‘‘ນິຣຕ຺ຖກກຖາວ ເອສາ ນິສ຺ສາຣາ ວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕາ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຣໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕີ’’ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐເຕສາ, ໂຠຕິອາທິມາຫ. ເນສາ ໂຠໂຕຕິ ສເຈ ຠວໍ ໂສຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຈ຺ຉາເປສາ ກຖາ ນ ທຸລ຺ລຠາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນິມາຍ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ. ໂຠໂຕ ປນ ອາຄມນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎເທວ ສຸກາຣຓໍ ກຖໍ ໂສຕຸກາມມ຺ຫາຕິ ທີເປຕິ. ຕໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ສາຘຸ ວຕ ຠວນ຺ຕໍ ເຍ ວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາຈຣິຍເກຕິ ອາຈຣິຍສມເຍ. ອນສ຺ສາສິການີຕິ ອສ຺ສາສວິຣຫິຕານິ. ສສກ຺ກນ຺ຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ເອກໍເສເນວ ນ ວເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍາຕິ ນ ສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ນ ປຣິປູເຣຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລນ຺ຕິ ກາຣຓຠູຕໍ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ.

໒໒໕. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ. ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທີນິ ສາເລຍ຺ຍກສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໔໔໐) ວຸຕ຺ຕານິ. ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກຕິ ຈຕຸມຫາຠູຕມໂຍ. ປຖວີ ປຖວີກາຍນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ ພາຫິຣປຖວີຘາຕຸໍ. ອນຸເປຕີຕິ ອນຸຍາຕິ. ອນຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ອນຸຄຈ຺ຉຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ, ອຸຠເຍນາປິ ອຸເປຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອາປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕິ. ອາສນ຺ທິປຎ຺ຈມາຕິ ນິປນ຺ນມຎ຺ເຈນ ປຎ຺ຈມາ, ມຎ຺ໂຈ ເຈວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຎ຺ຈປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຣິສາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວາຬາຫນາຕິ ຍາວ ສຸສານາ. ປທານີຕິ ອຍໍ ເອວໍ ສີລວາ ອໂຫສິ, ເອວໍ ທຸສ຺ສີໂລຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕານິ ຄຸຓປທານິ. ສຣີຣເມວ ວາ ເອຕ຺ຖ ປທານີຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ກາໂປຕການີຕິ ກໂປຕກວຓ຺ຓານິ, ປາຣາວຕປກ຺ຂວຓ຺ຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຠສ຺ສນ຺ຕາຕິ ຠສ຺ມນ຺ຕາ, ອຍເມວ ວາ ປາຬິ. ອາຫຸຕິໂຍຕິ ຍໍ ປເຫຓກສກ຺ກາຣາທິເຠທໍ ທິນ຺ນທານໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຉາຣິກາວສານເມວ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ ຜລທາຍກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຕ຺ຕູຫິ ພາລມນຸສ຺ເສຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ພາເລຫິ ອພຸທ຺ຘີຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕມິທໍ ທານໍ, ນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ. ພາລາ ເທນ຺ຕິ, ປຓ຺ຑິຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຕ຺ຖິກວາທນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ ທິນ຺ນຜລນ຺ຕິ ອິມໍ ອຕ຺ຖິກວາທໍເຍວ ວທນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ວຈນໍ ມຸສາວິລາໂປ. ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈາຕິ ພາລາ ຈ ປຓ຺ຑິຕາ ຈ.

ອກເຕນ ເມ ເອຕ຺ຖ ກຕນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ອກເຕເນວ ສມຓກມ຺ເມນ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ສ ສມເຍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອວຸສິເຕເນວ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວຸສິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສມຓຘມ຺ເມ. ສມສມາຕິ ອຕິວິຍ ສມາ, ສເມນ ວາ ຄຸເຓນ ສມາ. ສາມຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຕາຕິ ສມານຠາວໍ ປຕ຺ຕາ.

໒໒໖. ກຣໂຕຕິອາທີນິ ອປຓ຺ຓກສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຖາ ນຕ຺ຖິ ເຫຕູຕິອາທີນິ.

໒໒໘. ຈຕຸຕ຺ຖພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາເສ ອກຏາຕິ ອກຕາ. ອກຏວິຘາຕິ ອກຕວິຘານາ, ເອວໍ ກໂຣຫີຕິ ເກນຈິ ກາຣາປິຕາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິມ຺ມິຕາຕິ ອິທ຺ຘິຍາປິ ນ ນິມ຺ມິຕາ. ອນິມ຺ມາຕາຕິ ອນິມ຺ມາປິຕາ. ເກຈິ ອນິມ຺ມິຕພ຺ພາຕິ ປທໍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເນວ ປາຬິຍໍ, ນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ. ວຎ຺ຌາຕິ ວຎ຺ຌປສຸວຎ຺ຌຕາລາທໂຍ ວິຍ ອຜລາ, ກສ຺ສຈິ ອຊນກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ປຖວີກາຍາທີນໍ ຣູປາທິຊນກຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ປພ຺ພຕກູຏາ ວິຍ ຐິຕາຕິ ກູຏຏ຺ຐາ. ອີສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິຕາຕິ ມຸຎ຺ເຊ ອີສິກາ ວິຍ ຐິຕາ. ຕຕ຺ຣາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຍມິທໍ ຊາຍຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ມຸຎ຺ຊໂຕ ອີສິກາ ວິຍ ວິຊ຺ຊມານເມວ ນິກ຺ຂມຕີຕິ. ‘‘ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ສຸນິຂາໂຕ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ນິຈ຺ຈໂລ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠເຍນປິ ເຕສໍ ວິນາສາຠາວໍ ທີເປຕິ. ນ ອິຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ຐິຕຕ຺ຕາ ນ ຈລນ຺ຕິ. ນ ວິປຣິຓາເມນ຺ຕີຕິ ປກຕິໍ ນ ຊຫນ຺ຕິ. ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ອຸປຫນນ຺ຕິ. ນາລນ຺ຕິ ນ ສມຕ຺ຖາ.

ປຖວີກາໂຍຕິອາທີສຸ ປຖວີເຍວ ປຖວີກາໂຍ, ປຖວີສມູໂຫ ວາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຊີວສຕ຺ຕເມສຸ ກາເຍສຸ. ນຕ຺ຖິ ຫນ຺ຕາ ວາຕິ ຫນ຺ຕຸໍ ວາ ຆາເຕຕຸໍ ວາ ໂສຕຸໍ ວາ ສາເວຕຸໍ ວາ ຊານິຕຸໍ ວາ ຊານາເປຕຸໍ ວາ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍຕ຺ເວວ ກາຍານນ຺ຕິ ຍຖາ ມຸຄ຺ຄຣາສິອາທີສຸ ປຫຏໍ ສຕ຺ຖໍ ມຸຄ຺ຄຣາສິອາທີນໍ ອນ຺ຕເຣນ ປວິສຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກາຍານໍ ອນ຺ຕເຣນ ຉິທ຺ເທນ ວິວເຣນ ສຕ຺ຖໍ ປວິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປມີ’’ຕິ ເກວລໍ ສຎ຺ຎາມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂຍນິປມຸຂສຕສຫສ຺ສານີຕິ ປມຸຂໂຍນີນໍ ອຸຕ຺ຕມໂຍນີນໍ ຈຸທ຺ທສສຕສຫສ຺ສານິ ອຎ຺ຎານິ ຈ ສຏ຺ຐິສຕານິ ອຎ຺ຎານິ ຈ ຉສຕານິ. ປຎ຺ຈ ຈ ກມ຺ມຸໂນ ສຕານີຕິ ປຎ຺ຈ ກມ຺ມສຕານິ ຈ, ເກວລໍ ຕກ຺ກມຕ຺ຕເກນ ນິຣຕ຺ຖກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ທີເປຕິ. ປຎ຺ຈ ຈ ກມ຺ມານິ ຕີຓິ ຈ ກມ຺ມານີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກຈິ ປນາຫຸ ປຎ຺ຈ ກມ຺ມານີຕິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຠຓຕິ. ຕີຓີຕິ ກາຍກມ຺ມາທິວເສນາຕິ. ກມ຺ເມ ຈ ອຑ຺ຒກມ຺ເມ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຈ ວຈີກມ຺ມຎ຺ຈ ກມ຺ມນ຺ຕິ ລທ຺ຘິ, ມໂນກມ຺ມໍ ອຸປຑ຺ຒກມ຺ມນ຺ຕິ. ທ຺ວຏ຺ຐິປຏິປທາຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ປຏິປທາຕິ ວທຕິ. ທ຺ວຏ຺ຐນ຺ຕຣກປ຺ປາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ອນ຺ຕຣກປ຺ປາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ອຎ຺ເຎ ທ຺ເວ ອຊານນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຉຬາຠິຊາຕິໂຍ ອປຓ຺ຓກສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ.

ອຏ຺ຐ ປຸຣິສຠູມິໂຍຕິ ມນ຺ທຠູມິ ຂິຑ຺ຑາຠູມິ ວີມໍສກຠູມິ ອຸຊຸຄຕຠູມິ ເສກ຺ຂຠູມິ ສມຓຠູມິ ຊິນຠູມິ ປນ຺ນຠູມີຕິ ອິມາ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສຠູມິໂຍຕິ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕທິວເສ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ມນ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ ໂມມູຫາ. ອຍໍ ມນ຺ທຠູມີຕິ ວທຕິ. ເຍ ປນ ທຸຄ຺ຄຕິໂຕ ອາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອຠິຓ຺ຫໍ ໂຣທນ຺ຕິ ເຈວ ວິຣວນ຺ຕິ ຈ. ສຸຄຕິໂຕ ອາຄຕາ ຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຫສນ຺ຕິ. ອຍໍ ຂິຑ຺ຑາຠູມິ ນາມ. ມາຕາປິຕູນໍ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປທນິກ຺ຂິປນໍ ວີມໍສກຠູມິ ນາມ. ປທສາວ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖກາໂລ ອຸຊຸຄຕຠູມິ ນາມ. ສິປ຺ປານໍ ສິກ຺ຂນກາໂລ ເສກ຺ຂຠູມິ ນາມ. ຆຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊນກາໂລ ສມຓຠູມິ ນາມ. ອາຈຣິຍໍ ເສວິຕ຺ວາ ຊານນກາໂລ ຊິນຠູມິ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸ ຈ ປນ຺ນໂກ ຊິໂນ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຕິ ເອວໍ ອລາຠິໍ ສມຓໍ ປນ຺ນຠູມີຕິ ວທຕິ.

ເອກູນປຎ຺ຎາສ ອາຊີວສເຕຕິ ເອກູນປຎ຺ຎາສ ອາຊີວວຸຕ຺ຕິສຕານິ. ປຣິພ຺ພາຊກສເຕຕິ ປຣິພ຺ພາຊກປພ຺ພຊ຺ຊສຕານິ. ນາຄາວາສສເຕຕິ ນາຄມຓ຺ຑລສຕານິ. ວີເສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສເຕຕິ ວີສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສຕານິ. ຕິໍເສ ນິຣຍສເຕຕິ ຕິໍສ ນິຣຍສຕານິ. ຣໂຊຘາຕຸໂຍຕິ ຣຊໂອກິຣຓຏ຺ຐານານິ. ຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິປາທປິຏ຺ຐາທີນິ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎີຄພ຺ຠາຕິ ໂອຏ຺ຐໂຄຓຄທ຺ຣຠອຊປສຸມິຄມຫິໍເສ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອສຎ຺ຎີຄພ຺ຠາຕິ ສາລິຍວໂຄຘຸມມຸຄ຺ຄກງ຺ຄຸວຣກກຸທ຺ຣູສເກ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນິຄຓ຺ຐິຄພ຺ຠາຕິ ນິຄຓ຺ຐິມ຺ຫິ ຊາຕຄພ຺ຠາ, ອຸຈ຺ຉຸເວຬຸນຬາທໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສຕ຺ຕ ເທວາຕິ ພຫູ ເທວາ, ໂສ ປນ ສຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ. ມານຸສາປິ ອນນ຺ຕາ, ໂສ ສຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ. ສຕ຺ຕ ປິສາຈາຕິ ປິສາຈາ ມຫນ຺ຕາ, ສຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ.

ສຣາຕິ ມຫາສຣາ. ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑ-ຣຖກາຣ-ອໂນຕຕ຺ຕ-ສີຫປປາຕກຸຬິຣ-ມຸຈລິນ຺ທ-ກຸຓາລທເຫ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕິ. ປວຸຏາຕິ ຄຓ຺ຐິກາ. ປປາຕາຕິ ມຫາປປາຕາ. ປປາຕສຕານີຕິ ຂຸທ຺ທກປປາຕສຕານິ. ສຸປິນາຕິ ມຫາສຸປິນາ. ສຸປິນສຕານີຕິ ຂຸທ຺ທກສຸປິນສຕານິ. ມຫາກປ຺ປິໂນຕິ ມຫາກປ຺ປານໍ. ເອຕ຺ຖ ເອກມ຺ຫາ ສຣາ ວສ຺ສສເຕ ວສ຺ສສເຕ ກຸສຄ຺ເຄນ ເອກໍ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕມ຺ຫິ ສເຣ ນິຣຸທເກ ກເຕ ເອໂກ ມຫາກປ຺ໂປຕິ ວທຕິ. ເອວຣູປານໍ ມຫາກປ຺ປານໍ ຈຕຸຣາສີຕິສຕສຫສ຺ສານິ ເຂເປຕ຺ວາ ພາລາ ຈ ປຓ຺ຑິຕາ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຍມສ຺ສ ລທ຺ຘິ. ປຓ຺ຑິໂຕປິ ກິຣ ອນ຺ຕຣາ ສຸຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ພາໂລປິ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ.

ສີເລນາຕິ ອເຈລກສີເລນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ. ວເຕນາຕິ ຕາທິເສນ ວເຕນ. ຕເປນາຕິ ຕໂປກມ຺ເມນ. ອປຣິປກ຺ກໍ ປຣິປາເຈຕິ ນາມ ໂຍ ‘‘ອຫໍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ ອນ຺ຕຣາ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ປຣິປກ຺ກໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ ນາມ ໂຍ ‘‘ອຫໍ ພາໂລ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປຣິມາຓໍ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຕິ. ເຫວໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ນຕ຺ຖິ. ຕຎ຺ຫິ ອຸຠຍມ຺ປິ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ໂທຓມິເຕຕິ ໂທເຓນ ມິຕໍ ວິຍ. ສຸຂທຸກ຺ເຂຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ. ປຣິຍນ຺ຕກເຕຕິ ວຸຕ຺ຕປຣິມາເຓນ ກາເລນ ກຕປຣິຍນ຺ໂຕ. ນຕ຺ຖິ ຫາຍນວຑ຺ຒເນຕິ ນຕ຺ຖິ ຫາຍນວຑ຺ຒນານິ. ນ ສໍສາໂຣ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຫາຍຕິ, ນ ພາລສ຺ສ ວຑ຺ຒຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸກ຺ກໍສາວກໍເສຕິ ອຸກ຺ກໍສາວກໍສາ, ຫາປນວຑ຺ຒນານເມເວຕໍ ເວວຈນໍ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ສາເຘນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕຄຸເຬຕິ ເວເຐຕ຺ວາ ກຕສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ. ນິພ຺ເພຐິຍມານເມວ ປເລຕີຕິ ປພ຺ພເຕ ວາ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ວາ ຐຕ຺ວາ ຂິຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕປມາເຓນ ນິພ຺ເພຐິຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ຂີເຓ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ວຸຕ຺ຕກາລໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໒໒໙. ກິມິທນ຺ຕິ ກິມິທໍ ຕວ ອຎ຺ຎາຓໍ, ກິໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ນາມ ຕ຺ວນ຺ຕິ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ນິຍຕິວາເທ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ສຸຎ຺ຎໍ ເມ ອຄາຣນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໒໓໐. ອນຸສ຺ສວິໂກ ໂຫຕີຕິ ອນຸສ຺ສວນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ອນຸສ຺ສວສຈ຺ໂຈຕິ ສວນໍ ສຈ຺ຈໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ປິຏກສມ຺ປທາຍາຕິ ວຄ຺ຄປຓ຺ຓາສກາຍ ປິຏກຄນ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ.

໒໓໒. ມນ຺ໂທຕິ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ. ໂມມູໂຫຕິ ອຕິມູຬ຺ໂຫ. ວາຈາວິກ຺ເຂປໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ວາຈາຍ ວິກ຺ເຂປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກີທິສໍ? ອມຣາວິກ຺ເຂປໍ, ອປຣິຍນ຺ຕວິກ຺ເຂປນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອມຣາ ນາມ ມຈ຺ຉຊາຕິ. ສາ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນນິມ຺ມຸຊ຺ຊນາທິວເສນ ອຸທເກ ສນ຺ຘາວມານາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ເອວເມວ ອຍມ຺ປິ ວາໂທ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສນ຺ຘາວຕິ, ຄາຫໍ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ອມຣາວິກ຺ເຂໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ອມຣາວິກ຺ເຂປໍ.

ເອວນ຺ຕິປິ ເມ ໂນຕິອາທີສຸ ອິທໍ ກຸສລນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ເອວນ຺ຕິປິ ເມ ໂນ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ກິໍ ອກຸສລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຖາຕິປິ ເມ ໂນ’’ຕິ ວທຕິ, ກິໍ ອຸຠຍໂຕ ອຎ຺ຎຖາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຎ຺ຎຖາຕິປິ ເມ ໂນ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ຕິວິເຘນາປິ ນ ໂຫຕີຕິ ເຕ ລທ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂນຕິປິ ເມ ໂນ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ກິໍ ໂນ ໂນຕິ ເຕ ລທ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂນ ໂນຕິປິ ເມ ໂນ’’ຕິ ວິກ຺ເຂປມາປຊ຺ຊຕິ, ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ປກ຺ເຂ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນປິ ເອສ ສຕ຺ຖາ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ. ປຸຣິເມສຸປິ ອນສ຺ສາສິເກສຸ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໓໔. ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ຄິຫິຠູໂຕ ສນ຺ນິຘິໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອວໍ ຕິລຕຓ຺ຑຸລສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ ສນ຺ນິຘິໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອຠພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຈ ຂີຓາສວສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ຕິລຕຓ຺ຑຸລາທໂຍ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕິ. ໂນ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ປເນສ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ຐເປຕິ, ອຜາສຸກປພ຺ພຊິຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຐເປຕິ. ອນາຄາມິສ຺ສ ກຖນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາປິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ສພ຺ພໂສວ ປຫີນາ, ຘມ຺ເມນ ປນ ລທ຺ຘໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ.

໒໓໖. ປຸຕ຺ຕມຕາຍ ປຸຕ຺ຕາຕິ ໂສ ກິຣ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຊີວກາ ມຕາ ນາມາຕິ ສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອາຊີວກາ ມຕາ ນາມ, ເຕສໍ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕມຕາ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອາຊີວກາ ປຸຕ຺ຕມຕາຍ ປຸຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ສມເຓ ໂຄຕເມຕິ ສມເຓ ໂຄຕເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສນ຺ທກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ມຫາສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂມຣນິວາເປຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂມຣານໍ ອຠຍໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ອທໍສຸ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານໍ ໂມຣນິວາໂປຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ອນ຺ນຠາໂຣຕິ ເອກສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ນາມໍ. ຕຖາ ວຣຘໂຣຕິ. ອຎ຺ເຎ ຈາຕິ ນ ເກວລໍ ອິເມ ຕໂຍ, ອຎ຺ເຎປິ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ພຫູ ປຣິພ຺ພາຊກາ. ອປ຺ປສທ຺ທສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີຕິ ອິຘ ອປ຺ປສທ຺ທວິນີໂຕຕິ ອວຕ຺ວາວ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ? ນ ຫິ ຠຄວາ ອຎ຺ເຎນ ວິນີໂຕຕິ.

໒໓໘. ປຸຣິມານີຕິ ຫິຍ຺ໂຍທິວສໍ ອຸປາທາຍ ປຸຣິມານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ປຸຣິມຕຣານິ. ກຸຕູຫລສາລາຍນ຺ຕິ ກຸຕູຫລສາລາ ນາມ ປຈ຺ເຈກສາລາ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ປນ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນານາວິຘໍ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ສາ ພຫູນໍ – ‘‘ອຍໍ ກິໍ ວທຕິ, ອຍໍ ກິໍ ວທຕີ’’ຕິ ກຸຕູຫລຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ ‘‘ກຸຕູຫລສາລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ໂກຕູຫລສາລາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ລາຠາຕິ ເຍ ເອວຣູເປ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ທຏ຺ຐຸໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ຘມ຺ມກຖໍ ວາ ເນສໍ ໂສຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອງ຺ຄມຄຘານໍ ອິເມ ລາຠາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສງ຺ຆິໂນຕິອາທີສຸ ປພ຺ພຊິຕສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ສງ຺ໂຆ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ຆິໂນ. ສ຺ເວວ ຄໂຓ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຓິໂນ. ອາຈາຣສິກ຺ຂາປນວເສນ ຕສ຺ສ ຄຓສ຺ສ ອາຈຣິຍາຕິ ຄຓາຈຣິຍາ. ຎາຕາຕິ ປຎ຺ຎາຕາ ປາກຏາ. ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຸເຓຫິ ເຈວ ອຍຖາຠູຕຄຸເຓຫິ ຈ ສມຸຄ຺ຄໂຕ ຍໂສ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຍສສ຺ສິໂນ. ປູຣຓາທີນຎ຺ຫິ ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ວຕ຺ຖມ຺ປິ ນ ນິວາເສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍໂສ ສມຸຄ຺ຄໂຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທີຫິ ຍຖາຠູຕຄຸເຓຫິ. ຕິຕ຺ຖກຣາຕິ ລທ຺ຘິກຣາ. ສາຘຸສມ຺ມຕາຕິ ອິເມ ສາຘູ ສຸນ຺ທຣາ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຕາ. ພຫຸຊນສ຺ສາຕິ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ເຈວ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຠາວິໂນ ຈ ປຓ຺ຑິຕຊນສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ຕິຕ຺ຖິຍາ ພາລຊນສ຺ສ ເອວໍ ສມ຺ມຕາ, ຕຖາຄໂຕ ປຓ຺ຑິຕຊນສ຺ສ. ອິມິນາ ນເຍນ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ສງ຺ຆີຕິອາທີສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠຄວາ ປນ ຍສ຺ມາ ອຏ຺ຐຕິໍສ ອາຣມ຺ມຓານິ ວິຠຊນ຺ໂຕ ພຫູນິ ນິພ຺ພານໂອຕຣຓຕິຕ຺ຖານິ ອກາສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕິຕ຺ຖກໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ກສ຺ມາ ປເນເຕ ສພ຺ເພປິ ຕຕ຺ຖ ໂອສຏາຕິ? ອຸປຏ຺ຐາກຣກ຺ຂຓຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ລາຠສກ຺ກາຣຕ຺ຖຎ຺ຈ. ເຕສຎ຺ຫິ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຈ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມ. ສມຓສ຺ສ ຈ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາເກ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອມ຺ຫາກໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຠຄວາ ໂອສຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ໂອສຣນ຺ຕິ.

໒໓໙. ວາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ວາເທ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ. ອປກ຺ກນ຺ຕາຕິ, ອປຄຕາ, ເກຈິ ທິສໍ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ເກຈິ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ຕາ, ເກຈິ ອິມໍ ສາສນໍ ອາຄຕາ. ສຫິຕໍ ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ສຫິຕໍ ສິລິຏ຺ຐໍ, ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໍ ກາຣຓຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສຫິຕໍ ເຕຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ອສຫິຕໍ. ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ເຕ ວິປຣາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທີຆຣຕ຺ຕາຈິຓ຺ຓວເສນ ສຸປ຺ປຄຸຓໍ, ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ເອກວຈເນເນວ ວິປຣາວຕ຺ຕໍ ວິປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາໂຣປິໂຕ ເຕ ວາໂທຕິ ມຍາ ຕວ ວາເທ ໂທໂສ ອາໂຣປິໂຕ. ຈຣ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂາຍາຕິ ໂທສໂມຈນຕ຺ຖໍ ຈຣ ວິຈຣ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ເພເຐຫິ ວາ ສເຈ ປໂຫສີຕິ ອຖ ສຍໍ ປໂຫສິ, ອິທາເນວ ນິພ຺ເພເຐຫິ. ຘມ຺ມກ຺ໂກເສນາຕິ ສຠາວກ຺ໂກເສນ.

໒໔໐. ຕໍ ໂນ ໂສສ຺ສາມາຕິ ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສາມ. ຂຸທ຺ທມຘຸນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຫິ ກຕໍ ທຓ຺ຑກມຘຸໍ. ອເນລກນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທສໍ ອປຄຕມຈ຺ຉິກຓ຺ຑກໍ. ປີເຬຍ຺ຍາຕິ ທເທຍ຺ຍ. ປຈ຺ຈາສີສມານຣູໂປຕິ ປູເຣຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ໂນ ໂຠຊນໍ ທສ຺ສຕີຕິ ຠາຊນຫຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຈາສີສມາໂນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ອສ຺ສ. ສມ຺ປໂຍເຊຕ຺ວາຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ວິວາທໍ ກຕ຺ວາ.

໒໔໑. ອິຕຣີຕເຣນາຕິ ລາມກລາມເກນ. ປວິວິຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ກາຍວິເວກມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ຠຄວາ ປນ ຕີຫິ ວິເວເກຫິ ວິວິຕ຺ໂຕວ.

໒໔໒. ໂກສກາຫາຣາປີຕິ ທານປຕີນໍ ຆເຣ ອຄ຺ຄຠິກ຺ຂາຐປນຕ຺ຖໍ ຂຸທ຺ທກສຣາວາ ໂຫນ຺ຕິ, ທານປຕິໂນ ອຄ຺ຄຠຕ຺ຕໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊິເຕ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ເທນ຺ຕິ. ຕໍ ສຣາວກໍ ໂກສໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍ ຈ ເອເກເນວ ຠຕ຺ຕໂກສເກນ ຍາເປນ຺ຕິ, ເຕ ໂກສກາຫາຣາຕິ. ເພລຸວາຫາຣາຕິ ເພລຸວມຕ຺ຕຠຕ຺ຕາຫາຣາ. ສມຕິຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ໂອຏ຺ຐວຏ຺ຏິຍາ ເຫຏ຺ຐິມເລຂາສມໍ. ອິມິນາ ຘມ຺ເມນາຕິ ອິມິນາ ອປ຺ປາຫາຣຕາຘມ຺ເມນ. ເອຕ຺ຖ ປນ ສພ຺ພາກາເຣເນວ ຠຄວາ ອນປ຺ປາຫາໂຣຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປຘານຠູມິຍໍ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ອປ຺ປາຫາໂຣວ ອໂຫສິ, ເວຣຎ຺ຊາຍໍ ຕໂຍ ມາເສ ປຕ຺ໂຖທເນເນວ ຍາເປສິ ປາລິເລຍ຺ຍກວນສຓ຺ເຑ ຕໂຍ ມາເສ ຠິສມຸຬາເລເຫວ ຍາເປສິ. ອິຘ ປນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ – ‘‘ອຫໍ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ອປ຺ປາຫາໂຣ ອໂຫສິໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສາວກາ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຊີວໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ຠິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍທິ ເຕ ອິມິນາ ຘມ຺ເມນ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ມຍາ ຫິ ເຕ ວິເສສຕຣາ. ອຎ຺ໂຎ ເຈວ ປນ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ມໍ ເຕ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປໍສຸກູລິກາຕິ ສມາທິນ຺ນປໍສຸກູລິກງ຺ຄາ. ລູຂຈີວຣຘຣາຕິ ສຕ຺ຖສຸຕ຺ຕລູຂານິ ຈີວຣານິ ຘາຣຍມານາ. ນນ຺ຕການີຕິ ອນ຺ຕວິຣຫິຕານິ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑານິ, ຍທິ ຫິ ເນສໍ ອນ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ປິໂລຕິກາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາຕິ ຜາເລຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ຖິຣຏ຺ຐານເມວ ຄເຫຕ຺ວາ. ອລາພຸໂລມສານີຕິ ອລາພຸໂລມສທິສສຸຕ຺ຕານິ ສຸຂຸມານີຕິ ທີເປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ສຕ຺ຖາ ຈີວຣສນ຺ໂຕເສນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຕິມຸຕ຺ຕກສຸສານໂຕ ຫິສ຺ສ ປຸຓ຺ຓທາສິຍາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປາຕິຕສາຓປໍສຸກູລໍ ຄຫຓທິວເສ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ມຫາປຖວີ ອກມ຺ປິ. ອິຘ ປນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ – ‘‘ອຫໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ປໍສຸກູລໍ ຄຓ຺ຫິໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສາວກາ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຊີວໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ຠິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ.

ປິຓ຺ຑປາຕິກາຕິ ອຕິເຣກລາຠໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄາ. ສປທານຈາຣິໂນຕິ ໂລລຸປ຺ປຈາຣໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນສປທານຈາຣາ. ອຸຎ຺ຉາສເກ ວເຕ ຣຕາຕິ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍສງ຺ຂາເຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ປກຕິວເຕ ຣຕາ, ອຸຈ຺ຈນີຈຆຣທ຺ວາຣຏ຺ຐາຍິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກພຣມິສ຺ສກໍ ຠຕ຺ຕໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ຕຣຆຣນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸສຸຕ຺ເຕ ອຸມ຺ມາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ຕຣຆຣໍ, ອິຘ ອິນ຺ທຂີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ສຕ຺ຖາ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕເສນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອປ຺ປາຫາຣຕາຍ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ປນ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ – ‘‘ອຫໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ນິມນ຺ຕນໍ ນ ສາທຍິໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສາວກາ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຊີວໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ຠິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຣຸກ຺ຂມູລິກາຕິ ຉນ຺ນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄາ. ອພ຺ໂຠກາສິກາຕິ ຉນ຺ນຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂມູລຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄາ. ອຏ຺ຐມາເສຕິ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ຫິເກ ມາເສ. ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ປນ ຈີວຣານຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ຉນ຺ນໍ ປວິສນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ສຕ຺ຖາ ເສນາສນສນ຺ໂຕເສນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເສນາສນສນ຺ໂຕໂສ ປນສ຺ສ ຉພ຺ພສ຺ສິກມຫາປຘາເນນ ຈ ປາລິເລຍ຺ຍກວນສຓ຺ເຑນ ຈ ທີເປຕພ຺ໂພ. ອິຘ ປນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ – ‘‘ອຫໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ຉນ຺ນໍ ນ ປາວິສິໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສາວກາ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຊີວໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ຠິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອາຣຎ຺ຎິກາຕິ ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄາ. ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂອສຣນ຺ຕີຕິ ອພທ຺ຘສີມາຍ ກຖິຕໍ, ພທ຺ຘສີມາຍໍ ປນ ວສນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນເຍວ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ສຕ຺ຖາ ໂນ ປວິວິຕ຺ໂຕຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຑ຺ຒມາສໍ ປຏິສລ຺ລິຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໑໖໒; ໕໖໕) ເອວຎ຺ຫິສ຺ສ ປວິເວໂກ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອິຘ ປນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ອຫໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຕຖາຣູເປ ກາເລ ປຏິສລ຺ລິຍິໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສາວກາ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຊີວໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ຠິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ. ມມໍ ສາວກາຕິ ມໍ ສາວກາ.

໒໔໔. ສນິທານນ຺ຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ. ກິໍ ປນ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ນິພ຺ພານໍ ນ ເທເສຕີຕິ. ໂນ ນ ເທເສຕິ, ສເຫຕຸກໍ ປນ ຕໍ ເທສນໍ ກຕ຺ວາ ເທເສຕິ, ໂນ ອເຫຕຸກນ຺ຕິ. ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ປຸຣິມສ຺ເສເວຕໍ ເວວຈນໍ, ສກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ວຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ.

໒໔໕. ອນາຄຕໍ ວາທປຖນ຺ຕິ ອຊ຺ຊ ຐເປຕ຺ວາ ສ຺ເວ ວາ ປຸນທິວເສ ວາ ອຑ຺ຒມາເສ ວາ ມາເສ ວາ ສໍວຈ຺ຉເຣ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຸປຣິ ອາຄມນວາທປຖໍ. ນ ທກ຺ຂຕີຕິ ຍຖາ ສຈ຺ຈໂກ ນິຄຓ຺ໂຐ ອຕ຺ຕໂນ ນິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອາຄຕກາຣຓໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ວທນ຺ໂຕ ນ ອທ຺ທສ, ເອວໍ ນ ທກ຺ຂຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ສຫຘມ຺ເມນາຕິ ສກາຣເຓນ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖໍ ໂອປາເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ມມ ກຖາວາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ປເວເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ອຸທາຍີຕິ, ອຸທາຍິ, ອຫໍ ອມ຺ພຏ຺ຐໂສຓທຓ຺ຑກູຏທນ຺ຕສຈ຺ຈກນິຄຓ຺ຐາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຫາວາເທ ວຕ຺ຕມາເນປິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ເອກສາວໂກປິ ອຸປມໍ ວາ ກາຣຓໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ສາວເກສຸ ອນຸສາສນິໍ ນ ປຈ຺ຈາສີສາມິ. ມມເຍວາຕິ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ສາວກາ ມມເຍວ ອນຸສາສນິໍ ໂອວາທໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ.

໒໔໖. ເຕສາຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘມີຕິ ເຕສໍ ອຫໍ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາມິ ສມ຺ປາເທມິ ປຣິປູເຣມິ, ອຎ຺ຎໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຎ຺ຎໍ ນ ພ຺ຍາກໂຣມິ, ອມ຺ພໍ ປຸຏ຺ໂຐ ລພຸຊໍ ວິຍ ລພຸຊໍ ວາ ປຸຏ຺ໂຐ ອມ຺ພໍ ວິຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຘິສີເລ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ພຸທ຺ຘສີລໍ ນາມ ກຖິຕໍ, ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ຎາຓທສ຺ສເນ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ‘‘ອຘິປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກປຎ຺ຎາ, ‘‘ເຍນ ທຸກ຺ເຂນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຈ຺ຈພ຺ຍາກຣຓປຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ສຈ຺ຈພ຺ຍາກຣຓປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ປຎ຺ຎາ ອຘິປຎ຺ຎໍ ຠຊຕິ.

໒໔໗. ອິທານິ ເຕສໍ ເຕສໍ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຏິປທໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸນ ຈປຣໍ ອຸທາຍີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານສງ຺ຂາຕຎ຺ເຈວ ອຠິຎ຺ຎາປາຣມີສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ.

ສມ຺ມປ຺ປຘາເນຕິ ອຸປາຍປຘາເນ. ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຈ຺ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ. ວາຍມຕີຕິ ວາຍາມໍ ກໂຣຕິ. ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ວີຣິຍໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ. ປທຫຕີຕິ ອຸປາຍປຘານໍ ກໂຣຕິ. ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາຕິ ວຑ຺ຒິຍາ ປຣິປູຣຓຕ຺ຖໍ. ອປິເຈຕ຺ຖ – ‘‘ຍາ ຐິຕິ, ໂສ ອສມ຺ໂມໂສ…ເປ… ຍໍ ເວປຸລ຺ລໍ, ສາ ຠາວນາປາຣິປູຣີ’’ຕິ (ວິຠ. ໔໐໖) ເອວໍ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິປິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິເມຫິ ປນ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນຫິ ກິໍ ກຖິຕໍ? ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ ສາວກສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ ກຖິຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອາວຸໂສ, ສມ຺ມປ຺ປຘານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ, ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີຍມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ. ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໕).

ເອຕ຺ຖ ຈ ປາປກາ ອກຸສລາຕິ ໂລຠາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາ ເຈວ ມຄ຺ໂຄ ຈ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ນາມ ສມຖວິປສ຺ສນາວ. ມຄ຺ໂຄ ປນ ສກິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌມາໂນ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ທຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ປຸຣິມສ຺ມິມ຺ປິ ວາ ສມຖວິປສ຺ສນາວ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖມິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ມຫາເຈຕິຍຎ຺ຈ ມຫາໂພຘິຎ຺ຈ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິນາ ຠຓ຺ຑຄາຫກສາມເຓເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຊນປທໂຕ ມຫາວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣປຣິເວຓໍ ປາວິສິ. ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທມາເນ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ນ ນິກ຺ຂມິ. ກສ຺ມາ? ຂີຓາສວານຎ຺ຫິ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ມຫນ຺ຕໍ ຄາຣວໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກມນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສານໍ ສາຍມາສຠຸຕ຺ຕເວລາຍໍ ສາມເຓຣມ຺ປິ ອຊານາເປຕ຺ວາ ‘‘ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂມິ. ສາມເຓໂຣ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເຖໂຣ ອເວລາຍ ເອກໂກວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປທານຸປທິໂກ ນິກ຺ຂມິ. ເຖໂຣ ອນາວຊ຺ຊເນນ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ອຊານນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຣຸຫິ. ສາມເຓໂຣປິ ອນຸປທໍເຍວ ອາຣຸຬ຺ໂຫ.

ມຫາເຖໂຣ ມຫາເຈຕິຍໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທຕິ. ສາມເຓໂຣ ເຖຣສ຺ສ ວນ຺ທນາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ ອຕິວິຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວນ຺ທຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ປຸປ຺ຜານິ ລຠິຕ຺ວາ ປູຊໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຖໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສາມເຓໂຣ ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປສິ. ເຖໂຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ກທາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນກາເລ, ຠນ຺ເຕ. ອຕິວິຍ ປສນ຺ນາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ຖ ກິໍ ນຸ ໂຂ ປຸປ຺ຜານິ ລຠິຕ຺ວາ ປູເຊຍ຺ຍາຖາຕິ? ອາມ ສາມເຓຣ ອິມສ຺ມິໍ ເຈຕິເຍ ວິຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອຕ຺ຕກໍ ຘາຕູນໍ ນິຘານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອວຣູປໍ ອສທິສໍ ມຫາຖູປໍ ປຸປ຺ຜານິ ລຠິຕ຺ວາ ໂກ ນ ປູເຊຍ຺ຍາຕິ. ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຘິວາເສຖ, ອາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ຕາວເທວ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນປຸປ຺ຜານິ ປຣິສ຺ສາວນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣ ທກ຺ຂິຓມຸຂໂຕ ປຈ຺ຉິມໍ ມຸຂໍ ອສມ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜປຣິສ຺ສາວນໍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ປູເຊຖ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ອຕິມນ຺ທານິ ໂນ ສາມເຓຣ ປຸປ຺ຜານີ’’ຕິ ອາຫ. ຄຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຄຸເຓ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປູເຊຖາຕິ.

ເຖໂຣ ປຈ຺ຉິມມຸຂນິສ຺ສິເຕນ ໂສປາເຓນ ອາຣຸຍ຺ຫ ກຸຈ຺ຉິເວທິກາຠູມິຍໍ ປຸປ຺ຜປູຊໍ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ເວທິກາຠູມິຍໍ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ປຸປ຺ຜານິ ປຕິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຠູມິຍໍ ຊຓ຺ຓຸປມາເຓນ ໂອຘິນາ ປູຣຍິໍສຸ. ຕໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປາທປິຏ຺ຐິກປນ຺ຕິໍ ປູເຊສິ. ສາປິ ປຣິປູຣິ. ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ວິກິຣນ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ສພ຺ພໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ປຣິປູຣິ. ຕສ຺ມິໍ ປຣິປຸຓ຺ເຓ ‘‘ສາມເຓຣ ປຸປ຺ຜານິ ນ ຂີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິສ຺ສາວນໍ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຘມຸຂໍ ກໂຣຖາຕິ. ອໂຘມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຈາເລສິ, ຕທາ ປຸປ຺ຜານິ ຂີຓານິ. ປຣິສ຺ສາວນໍ ສາມເຓຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖິປາກາເຣນ ເຈຕິຍໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິເວຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍາວ ມຫິທ຺ຘິໂກ ວຕາຍໍ ສາມເຓໂຣ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວໍ ຣກ຺ຂິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ສາມເຓຣມາຫ – ‘‘ສາມເຓຣ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ມຫິທ຺ຘິໂກ, ເອວຣູປໍ ປນ ອິທ຺ຘິໍ ນາເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມກາເລ ກາຓເປສກາຣິຍາ ຫຕ຺ເຖນ ມທ຺ທິຕກຎ຺ຊິຍໍ ປິວິສ຺ສສີ’’ຕິ. ທຫຣກຠາວສ຺ສ ນາເມສ ໂທໂສຍໍ, ໂສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກຖາຍໍ ສໍວິຊ຺ຊິຕ຺ວາ – ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ນ ຍາຈິ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ກິໍ ວທຕີຕິ ຕໍ ປນ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ອຄມາສິ.

ເຖໂຣ ມຫາເຈຕິຍຎ຺ຈ ມຫາໂພຘິຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກຸເຏຬິຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ສາມເຓໂຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປທານຸປທິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ກຕຣໍ ຄາມໍ ປວິສຖ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປນ ‘‘ອິທານິ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄາມທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ. ເຖໂຣ ສພ຺ພກາລໍ ໂອວທຕິ – ‘‘ສາມເຓຣ ມາ ເອວມກາສິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນິທ຺ຘິ ນາມ ຈລາ ອນິພທ຺ຘາ, ອສປ຺ປາຍໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກເນວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສນ຺ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫີນາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ສນ຺ຖມ຺ຠິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ສາມເຓໂຣ ‘‘ກິໍ ກເຖຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ໂສຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕເຖວ ກໂຣຕິ. ເຖໂຣ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຈຕິຍວນ຺ທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຸພິນ຺ທຸວິຫາຣໍ ນາມ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕປິ ເຖເຣ ສາມເຓໂຣ ຕເຖວ ກໂຣຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ເອກາ ເປສກາຣຘີຕາ ອຠິຣູປາ ປຐມວເຍ ຐິຕາ ກມ຺ມພິນ຺ທຸຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປທຸມສ຺ສຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຄາຍມານາ ປຸປ຺ຜານິ ຠຎ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສາມເຓໂຣ ປທຸມສ຺ສຣມຕ຺ຖເກນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ສິເລສິກາຍ ກາຓມຈ຺ຉິກາ ວິຍ ຕສ຺ສາ ຄີຕສທ຺ເທ ພຊ຺ຌິ. ຕາວເທວສ຺ສ ອິທ຺ຘິ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ຉິນ຺ນປກ຺ຂກາໂກ ວິຍ ອໂຫສິ. ສນ຺ຕສມາປຕ຺ຕິພເລນ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ອປຕິຕ຺ວາ ສິມ຺ພລິຕູລໍ ວິຍ ປຕມານໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປທຸມສຣຕີເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ມຫາເຖໂຣ ‘‘ປເຄເວຕໍ ມຍາ ທິຏ຺ຐໍ, ນິວາຣິຍມາໂນປິ ນ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ.

ສາມເຓໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປທຸມສຣຕີເຣ ອຏ຺ຐາສິ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣຓໍ ອາຄມຍມາໂນ. ສາປິ ສາມເຓຣໍ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ຈ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອສ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປຏິກ຺ກມ ສາມເຓຣາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປຏິກ຺ກມິ. ອິຕຣາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາເສ ອານິສໍສຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອວທມານາປິ ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ – ‘‘ອຍໍ ມມ ກາຣຓາ ເອວຣູປາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ປຣິຫີໂນ, ນ ທານິ ຍຸຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐາຕິ ວຕ຺ວາ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣໍ ໂອວທມານາ ວຈນໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອມ຺ເຫ ອຸຈ຺ຈກຸລາຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ, ມຍໍ ເປສກາຣາ. ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ເປສກາຣກມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ສາມເຓໂຣ ອາຫ – ‘‘ອຸປາສກ ຄິຫິຠູໂຕ ນາມ ເປສກາຣກມ຺ມໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍ ນຬກາຣກມ຺ມໍ ວາ, ກິໍ ອິມິນາ ສາຏກມຕ຺ເຕນ ໂລຠໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເປສກາໂຣ ອຸທເຣ ພທ຺ຘສາຏກໍ ທຕ຺ວາ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ອທາສິ.

ໂສ ເປສກາຣກມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເປສກາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາລາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ ປາໂຕວ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາຫຣິໍສຸ, ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ນ ຕາວ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ອິຕເຣສຸ ກມ຺ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມາເນສຸ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ສາ ປຈ຺ຉາ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ອຕິຈິເຣນ ອາຄຕາສີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ມາຕຸຄາໂມ ຈ ນາມ ອປິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊານໍ ອຕ຺ຕນິ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ທາສໍ ວິຍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ. ຕສ຺ມາ ສາ ເອວມາຫ – ‘‘ອຎ຺ເຎສໍ ຆເຣ ທາຣຸປຓ຺ຓໂລຓາທີນິ ສນ຺ນິຫິຕານິ, ພາຫິຣໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທາຍກາ ເປສນຕກາຣກາປິ ອຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ເອກິກາວ, ຕ຺ວມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ຆເຣ ອິທໍ ອຕ຺ຖິ ອິທໍ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ຊານາສິ. ສເຈ ອິຈ຺ຉສິ, ຠຸຎ຺ຊ, ໂນ ເຈ ອິຈ຺ຉສິ, ມາ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຸສ຺ສູເຣ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣສິ, ວາຈາຍປິ ມໍ ຆຏ຺ເຏສີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຫຣຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕເມວ ຕສຣທຓ຺ຑກໍ ຕສຣໂຕ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂິປິ. ສາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອີສກໍ ປຣິວຕ຺ຕິ. ຕສຣທຓ຺ຑກສ຺ສ ຈ ໂກຏິ ນາມ ຕິຂິຓາ ໂຫຕິ, ສາ ຕສ຺ສາ ປຣິວຕ຺ຕມານາຍ ອກ຺ຂິໂກຏິຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ເວເຄນ ອກ຺ຂິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຠິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວຈນໍ ອນຸສ຺ສຣິ – ‘‘ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ມໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘ອນາຄເຕ ກາເລ ກາຓເປສກາຣິຍາ ຫຕ຺ເຖຫິ ມທ຺ທິຕກຎ຺ຊິຍໍ ປິວິສ຺ສສີ’ຕິ ອາຫ, ອິທໍ ເຖເຣນ ທິຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອໂຫ ທີຆທສ຺ສີ ອຍ຺ໂຍ’’ຕິ ມຫາສທ຺ເທນ ໂຣທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕເມນໍ ອຎ຺ເຎ – ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ, ມາ ໂຣທິ, ອກ຺ຂິ ນາມ ຠິນ຺ນໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຣທເນນ ປຏິປາກຕິກໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ‘‘ນາຫເມຕມຕ຺ຖໍ ໂຣທາມິ, ອປິຈ ໂຂ ອິມໍ ສນ຺ຘາຍ ໂຣທາມີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປຏິປາຏິຍາ ກເຖສິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸ – ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ກລ຺ຍາຓິມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏວິມຄ຺ເຄນ ມຫາມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣມານາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຌາມເຂຕ຺ເຕ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ມນຸສ຺ສໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ມສິມກ຺ຂິຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ມສິມກ຺ຂິຕໍເຍວ ເອກໍ ກາສາວໍ ກຈ຺ຉໍ ປີເຬຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ, ໂອໂລກິຍມາໂນ ຌາມຂາຓຸໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ. ໂສ ທິວສຠາເຄ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຊ຺ຌາຍມານານໍ ທາຣູນໍ ກລາປໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ເຓຫິ ເກເສຫິ ກຸມ຺ມຄ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມ຺ມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ສາມເຓຣາ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂອໂລກຍມານາ, – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ ມຫາປິຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ ມາຕຸໂລ’’ຕິ ຫສມານາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂກນາໂມ ຕ຺ວໍ ອຸປາສກາ’’ຕິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ທາຣຸກລາປໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວຕ຺ຖໍ ສໍວິຘາຍ ນິວາເສຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຕາວ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິ ອາຫ. ມຫາເຖຣາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ທຫຣສາມເຓຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາເຖຣານໍ ສມ຺ມຸຂາປິ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຸປາສໂກ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຣິຫສຖ, ເອຕ຺ຕເກເນວ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕມ຺ຫາຕິ ມາ ສລ຺ລກ຺ເຂຖ. ອຫມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ຕຸມ຺ຫາທິໂສວ ສມໂຓ ອໂຫສິໍ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາມຕ຺ຕກມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ອໂຫສິໍ, ອາກາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຖວິໍ ກໂຣມິ, ປຖວິໍ ອາກາສໍ. ທູຣໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສນ຺ຕິກໍ ກໂຣມິ, ສນ຺ຕິກໍ ທູຣໍ. ຈກ຺ກວາຬສຕສຫສ຺ສໍ ຂເຓນ ວິນິວິຊ຺ຌາມິ. ຫຕ຺ເຖ ເມ ປສ຺ສຖ, ອິທານິ ມກ຺ກຏຫຕ຺ຖສທິສາ, ອຫໍ ອິເມເຫວ ຫຕ຺ເຖຫິ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນວ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ປຣາມສິໍ. ອິເມສໍເຍວ ປາທານໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ປາທກຖລິກໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທິໍ. ເອວຣູປາ ເມ ອິທ຺ຘິ ປມາເທນ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ປມາເທນ ຫິ ເອວຣູປໍ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕາ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ມຎ຺ເຎວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂອວາທມທາສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສມານາ ຕິໍສຊນາ ຕຕ຺ເຖວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ. ເອວມ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ກາມາສໂວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຸຕ຺ວາວິຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ກິເລສາ ວິຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປາທາທິສມງ຺ຄິໂນ, ອິທໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ກມ຺ເມ ປນ ຊວິເຕ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘວິປາໂກ ຠຸຕ຺ວາ ວິຄຕໍ ນາມ. ກມ຺ມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຠວິຕ຺ວາ ວິຄຕໍ ນາມ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຠຸຕ຺ວາວິຄຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ກເຕ ໂອກາເສ ວິປາໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ໂອກາສກຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິທໍ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປນ ວິປສ຺ສນາຍ ຠູມິ ນາມ. ເຕ ອຕີຕາທິເຠທາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອນຸສຍິຕກິເລສາ ປນ ອຕີຕາ ວາ ອນາຄຕາ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອຕີຕຂນ຺ເຘສຸ ອນຸສຍິຕາປິ ຫິ ອປ຺ປຫີນາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອນາຄຕຂນ຺ເຘສຸ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຂນ຺ເຘສຸ ອນຸສຍິຕາປິ ອປ຺ປຫີນາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ – ‘‘ຕາສຸ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ອສມຸຄ຺ຆາຕິຕກິເລສາ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອາຣມ຺ມຓາຘິຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສມຸຄ຺ຆາຕິຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕິ ວຕ຺ຕມານໍເຍວ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ສກິໍ ຈກ຺ຂູນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ນິມິຕ຺ເຕ ຄຫິເຕ ອນຸສ຺ສຣິຕານຸສ຺ສຣິຕກ຺ຂເຓ ກິເລສາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຘິຄຫິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ຂີຣຣຸກ຺ຂສ຺ສ ກຸຐາຣິຍາ ອາຫຕາຫຕຏ຺ຐາເນ ຂີຣໍ ນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ. ອິທໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ສມາປຕ຺ຕິຍາ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ກິເລສາ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ສເຈ ຂີຣຣຸກ຺ເຂ ກຸຐາຣິຍາ ອາຫເນຍ຺ຍຸໍ, ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ຂີຣໍ ນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ. ອິທໍ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ມຄ຺ເຄນ ອສມຸຄ຺ຆາຕິຕກິເລສາ ປນ ຠວຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ອສມຸຄ຺ຆາຕິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ.

ອິເມສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຸຕ຺ວາວິຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ, ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສມຸຄ຺ຆາຕິຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ເອເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ. ໂສ ເຍ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕ ອຕີຕາ ວາ ອນາຄຕາ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຫຎ຺ຈິ ອຕີເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕນ ຫິ ຂີຓໍ ເຂເປຕິ, ນິຣຸທ຺ຘໍ ນິໂຣເຘຕິ, ວິຄຕໍ ວິຄເມຕິ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເມຕິ. ອຕີຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ປຊຫຕິ. ຫຎ຺ຈິ ອນາຄເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕນ ຫິ ອຊາຕໍ ປຊຫຕິ, ອນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອປາຕຸຠູຕໍ ປຊຫຕິ. ອນາຄຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ປຊຫຕິ, ຫຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕນ ຫິ ຣຕ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສໍ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫໍ, ວິນິພທ຺ໂຘ ມານໍ, ປຣາມຏ຺ໂຐ ທິຏ຺ຐິໍ, ວິກ຺ເຂປຄໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ, ຖາມຄໂຕ ອນຸສຍໍ ປຊຫຕິ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກຘມ຺ມາ ຍຸຄນທ຺ຘາ ສມເມວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສໍກິເລສິກາ ມຄ຺ຄຠາວນາ ໂຫຕິ…ເປ… ເຕນ ຫິ ນຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄຠາວນາ, ນຕ຺ຖິ ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາ, ນຕ຺ຖິ ກິເລສປ຺ປຫານໍ, ນຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍຕິ. ອຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄຠາວນາ…ເປ… ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍຕິ. ຍຖາ ກຖໍ ວິຍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕຣຸໂຓ ຣຸກ຺ໂຂ ອຊາຕຜໂລ…ເປ… ອປາຕຸຠູຕາເຍວ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິຍໍ ອຊາຕຜລຣຸກ຺ໂຂ ອາຄໂຕ, ຊາຕຜລຣຸກ຺ເຂນ ປນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ສຜໂລ ຕຣຸຓມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ, ຕສ຺ສ ຜລານິ ມນຸສ຺ສາ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເສສານິ ປາເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໂຍ ປູເຣຍ຺ຍຸໍ. ອຖຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ຕໍ ຜຣສຸນາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ເຕນສ຺ສ ເນວ ອຕີຕານິ ຜລານິ ນາສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ນາສິຕານິ. ອຕີຕານິ ຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕານິ, ອນາຄຕານິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕານິ, ນ ສກ຺ກາ ນາເສຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ໂສ ຉິນ຺ໂນ, ຕທາ ຜລານິເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິປິ ອນາສິຕານິ. ສເຈ ປນ ຣຸກ຺ໂຂ ອຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຖສ຺ສ ປຖວີຣສຎ຺ຈ ອາໂປຣສຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ຍານິ ຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕານິ ນາສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຫິ ອຊາຕາເນວ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ອນິພ຺ພຕ຺ຕາເນວ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອປາຕຸຠູຕາເນວ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເອວເມວ ມຄ຺ໂຄ ນາປິ ອຕີຕາທິເຠເທ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ນາປິ ນ ປຊຫຕິ. ເຍສຎ຺ຫິ ກິເລສານໍ ມຄ຺ເຄນ ຂນ຺ເຘສຸ ອປຣິຎ຺ຎາເຕສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາ, ມຄ຺ເຄນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຂນ຺ຘານໍ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ເຕ ກິເລສາ ອຊາຕາວ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ອນິພ຺ພຕ຺ຕາວ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອປາຕຸຠູຕາວ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕຣຸຓປຸຕ຺ຕາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸນ ອວິຊາຍນຕ຺ຖໍ, ພ຺ຍາຘິຕານໍ ໂຣຄວູປສມນຕ຺ຖໍ ປີຕເຠສຊ຺ເຊຫິ ຈາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ມຄ຺ໂຄ ເຍ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕ ອຕີຕາ ວາ ອນາຄຕາ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ນ ຈ ມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ນ ປຊຫຕິ. ເຍ ປນ ມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ມຄ຺ໂຄ ກິເລເສເຍວ ປຊຫຕິ, ກິເລສານໍ ປນ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ເຍ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອຸປາທິນ຺ນກກ຺ຂນ຺ຘາ, ເຕປິ ປຊຫຕິເຍວ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາເຓນ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ສຕ຺ຕ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ຈູຬນິ. ໖) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອິຕິ ມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນອນຸປາທິນ຺ນໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຠວວເສນ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອປາຍຠວໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ສຸຄຕິຠເວກເທສໂຕ, ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ສຸຄຕິກາມຠວໂຕ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຣູປາຣູປຠວໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ສພ຺ພຠເວຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິເຍວາຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ອຖ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກຖໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຠາວນາ ໂຫຕິ, ກຖໍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຐິຕິຍາຕິ. ມຄ຺ຄປ຺ປວຕ຺ຕິຍາເຍວ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ປວຕ຺ຕມາໂນ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນາຄຕປຸພ຺ພຎ຺ຫິ ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ ‘‘ອນາຄຕຏ຺ຐານໍ ອາຄຕມ຺ຫາ, ອນນຸຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວາມາ’’ຕິ. ຍາ ຈສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ອຍເມວ ຐິຕິ ນາມາຕິ ຐິຕິຍາ ຠາເວຕີຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ສງ຺ເຂປກຖາ ເຈໂຕຂິລສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໑໘໕ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕາ. ອຸປສມມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກິເລສູປສມຕ຺ຖໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຸປສມຄາມີ. ສມ຺ພຸຊ຺ຌມານາ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຄ຺ຄສມ຺ໂພຘຕ຺ຖາຍ ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ໂພຘຄາມີ.

ວິເວກນິສ຺ສິຕາທີນິ ສພ຺ພາສວສໍວເຣ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນາຍໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ.

໒໔໘. ວິໂມກ຺ຂກຖາຍໍ ວິໂມກ຺ເຂຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ວິໂມກ຺ຂາ, ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ. ໂກ ປນາຍໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ ນາມ? ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ, ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຠິຣຕິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ, ປິຕຸອງ຺ເກ ວິສ຺ສຏ຺ຐງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ສຍນໍ ວິຍ ອນິຄ຺ຄຫິຕຠາເວນ ນິຣາສງ຺ກຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຉິມວິໂມກ຺ເຂ ນຕ຺ຖິ, ປຸຣິເມສຸ ສພ຺ເພສຸ ອຕ຺ຖິ. ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເກສາທີສຸ ນີລກສິຓາທິວເສນ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ຣູປຊ຺ຌານໍ ຣູປໍ, ຕທສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຣູປີ. ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາປິ ນີລກສິຓາທີນິ ຣູປານິ ຌານຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕິ. ອິມິນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ພຫິທ຺ຘາວຕ຺ຖຸເກສຸ ກສິເຓສຸ ອຸປ຺ປາທິຕຊ຺ຌານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານິ ທສ຺ສິຕານິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນ ຣູປສຎ຺ຎີ, ອຕ຺ຕໂນ ເກສາທີສຸ ອນຸປ຺ປາທິຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາວ ອຸປ຺ປາທິຕຊ຺ຌານສ຺ສ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານິ ທສ຺ສິຕານິ. ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ສຸວິສຸທ຺ເຘສຸ ນີລາທີສຸ ວຓ຺ຓກສິເຓສຸ ຌານານິ ທສ຺ສິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ສຸຠນ຺ຕິ ອາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ປນ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ສຸຠກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂສ ຍສ຺ມາ ສຸຠນ຺ຕິ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ເທສນາ ກຕາ. ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ປນ ‘‘ກຖໍ ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເມຕ຺ຕາຍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິກູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ, ມຸທິຕາສຫຄເຕນ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາຍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິກູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໒) ວຸຕ຺ຕໍ.

ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ອຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ສພ຺ພໂສ ວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐໂມ ອຸຕ຺ຕໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ.

໒໔໙. ອຠິຠາຍຕນກຖາຍໍ ອຠິຠາຍຕນານີຕິ ອຠິຠວນກາຣຓານິ. ກິໍ ອຠິຠວນ຺ຕິ? ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມປິ ອາຣມ຺ມຓານິປິ. ຕານິ ຫິ ປຏິປກ຺ຂຠາເວນ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ອຠິຠວນ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຎາຓຸຕ຺ຕຣິຕາຍ ອາຣມ຺ມຓານິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີຕິອາທີສຸ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ປຣິກມ຺ມວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ນາມ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ນີລປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເກເສ ວາ ປິຕ຺ເຕ ວາ ອກ຺ຂິຕາຣກາຍ ວາ ກໂຣຕິ, ປີຕປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເມເທ ວາ ຉວິຍາ ວາ ຫຕ຺ຖຕລປາທຕເລສຸ ວາ ອກ຺ຂີນໍ ປີຕຏ຺ຐາເນ ວາ ກໂຣຕິ, ໂລຫິຕປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມໍເສ ວາ ໂລຫິເຕ ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ວາ ອກ຺ຂີນໍ ຣຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວາ ກໂຣຕິ, ໂອທາຕປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິມ຺ຫິ ວາ ທນ຺ເຕ ວາ ນເຂ ວາ ອກ຺ຂີນໍ ເສຕຏ຺ຐາເນ ວາ ກໂຣຕິ. ຕໍ ປນ ສຸນີລໍ ສຸປີຕກໍ ສຸໂລຫິຕກໍ ສຸໂອທາຕໍ ນ ໂຫຕິ, ອສຸວິສຸທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ.

ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ຍສ຺ເສຕໍ ປຣິກມ຺ມໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ພຫິທ຺ຘາ, ໂສ ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ອປ຺ປນາຍ ວເສນ – ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣິຕ຺ຕານີຕິ ອວຑ຺ຒິຕານິ. ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີຕິ ສຸວຓ຺ຓານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ ວາ, ປຣິຕ຺ຕວເສເນວ ອິທມຠິຠາຍຕນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ນາມ ສມ຺ປນ຺ນຄຫຓິໂກ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເອກກພຬເມວ ກໂຣຕິ, ເອວເມວໍ ຎາຓຸຕ຺ຕຣິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສທຎາໂຓ – ‘‘ກິເມຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕເກ ອາຣມ຺ມເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ນາຍໍ ມມ ຠາໂຣ’’ຕິ ຕານິ ຣູປານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ປາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊານາມິ ປສ຺ສາມີຕິ ອິມິນາ ປນສ຺ສ ອາໂຠໂຄ ກຖິໂຕ, ໂສ ຈ ໂຂ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ, ນ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ. ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕີຕິ ອາໂຠຄສຎ຺ຎາຍປິ ຌານສຎ຺ຎາຍປິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຠິຠວສຎ຺ຎາ ຫິສ຺ສ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ອຕ຺ຖິ, ອາໂຠຄສຎ຺ຎາ ປນ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ເສວ.

ອປ຺ປມາຓານີຕິ ວຑ຺ຒິຕປ຺ປມາຓານິ, ມຫນ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຠຸຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍຖາ ມຫຄ຺ຆໂສ ປຸຣິໂສ ເອກໍ ຠຕ຺ຕວຑ຺ຒິຕກໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎາປິ ໂຫຕຸ, ອຎ຺ຎາປິ ໂຫຕຸ, ກິເມສາ ມຍ຺ຫໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ນ ມຫນ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ຎາຓຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສທຎາໂຓ ‘‘ກິເມຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນຍິທໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາກຣເຓ ຠາໂຣ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ປາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ອລາຠິຕາຍ ວາ ອນຕ຺ຖິກຕາຍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ປຣິກມ຺ມສຎ຺ຎາວິຣຫິໂຕ. ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ຍສ຺ສ ປຣິກມ຺ມມ຺ປິ ນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ພຫິທ຺ຘາວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ໂສ ເອວໍ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ເຈວ ອປ຺ປນາຍ ຈ ວເສນ – ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖາຠິຠາຍຕເນ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ປຣິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ກຈຣິຕວເສນ ອາຄຕໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ໂມຫຈຣິຕວເສນ, ສຸວຓ຺ຓໍ ໂທສຈຣິຕວເສນ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ຣາຄຈຣິຕວເສນ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ເອຕານິ ສປ຺ປາຍານິ. ສາ ຈ ເນສໍ ສປ຺ປາຍຕາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄຈຣິຍນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕາ.

ປຎ຺ຈມອຠິຠາຍຕນາທີສຸ ນີລານີຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນີລວຓ຺ຓານີຕິ ວຓ຺ຓວເສນ. ນີລນິທສ຺ສນານີຕິ ນິທສ຺ສນວເສນ. ອປຎ຺ຎາຍມານວິວຣານິ ອສມ຺ຠິນ຺ນວຓ຺ຓານິ ເອກນີລາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນີລນິຠາສານີຕິ ອິທໍ ປນ ໂອຠາສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນີໂລຠາສານິ ນີລປຠາຍຸຕ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ເນສໍ ສຸວິສຸທ຺ຘຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ວິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓວເສເນວ ຫິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຠິຠາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຸມາປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ເອຕຎ຺ຫິ ປຸປ຺ຜໍ ສິນິທ຺ຘໍ ມຸທຸໍ ທິສ຺ສມານມ຺ປິ ນີລເມວ ໂຫຕິ. ຄິຣິກຓ຺ຓິກປຸປ຺ຜາທີນິ ປນ ທິສ຺ສມານານິ ເສຕຘາຕຸການິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ຄຫິຕໍ, ນ ຕານິ. ພາຣາຓເສຍ຺ຍກນ຺ຕິ ພາຣາຓສິຍໍ ຠວໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ກປ຺ປາໂສປິ ມຸທຸ, ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິກາໂຍປິ ຕນ຺ຕວາຍາປິ ເຉກາ, ອຸທກມ຺ປິ ສຸຈິ ສິນິທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ມຏ຺ຐໍ ມຸທຸ ສິນິທ຺ຘໍ ຂາຍຕິ. ປີຕານີຕິອາທີສຸ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ນີລກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນີລສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ວາ ວຕ຺ຖສ຺ມິໍ ວາ ວຓ຺ຓຘາຕຸຍາ ວາ’’ຕິອາທິກໍ ປເນຕ຺ຖ ກສິຓກຣຓຎ຺ເຈວ ປຣິກມ຺ມຎ຺ຈ ອປ຺ປນາວິຘານຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພສຸ ສຕິປຏ຺ຐານາທີສຸ ເຕ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕາວ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ປນ ອຏ຺ຐສຸ ອຠິຠາຍຕເນສຸ ຈິຓ຺ຓວສີຠາວາເຍວ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ນາມ.

໒໕໐. ກສິຓກຖາຍໍ ສກລຏ຺ເຐນ ກສິຓານິ, ຕທາຣມ຺ມຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ເຂຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວາ ອາຍຕນານິ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸປຣິ ຄຄນຕລາຠິມຸຂໍ. ອໂຘຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຠູມິຕລາຠິມຸຂໍ. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕມຓ຺ຑລມິວ ສມນ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອຸທ຺ຘເມວ ກສິຓໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ອໂຘ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມນ຺ຕໂຕ. ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ເອວໍ ປສາເຣຕິ ອາໂລກມິວ ຣູປທສ຺ສນກາໂມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍອໂຘຕິຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ອທ຺ວຍນ຺ຕິ ທິສາອນຸທິສາສຸ ອທ຺ວຍໍ. ອິທໍ ປນ ເອກສ຺ສ ອຎ຺ຎຠາວານຸປຄມນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ສພ຺ພທິສາສຸ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ ອນຎ຺ຎໍ, ເອວເມວໍ ປຖວີກສິຓໍ ປຖວີກສິຓເມວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ກສິຓສມ຺ເຠໂທຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຜຣຓອປ຺ປມາຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ເຈຕສາ ຜຣນ຺ໂຕ ສກລເມວ ຜຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ອາທິ, ອິທໍ ມຊ຺ຌນ຺ຕິ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ວິຎ຺ຎາຓກສິຓນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ກສິຓວເສນ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສວເສນ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາເຓ ອຸທ຺ຘໍອໂຘຕິຣິຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນານເຍນ ປເນຕານິ ປຖວີກສິຓາທີນິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ອິຘາປິ ຈິຓ຺ຓວສິຠາເວເນວ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ອິໂຕ ອນນ຺ຕເຣສຸ ຈຕູສຸ ຌາເນສຸ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ມຫາອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໒໕໒. ວິປສ຺ສນາຎາເຓ ປນ ຣູປີຕິອາທີນມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ເອຕ຺ຖ ສິຕເມຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ຘນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈາຕຸມຫາຠູຕິເກ ກາເຍ ນິສ຺ສິຕຎ຺ຈ ປຏິພທ຺ຘຎ຺ຈ. ສຸໂຠຕິ ສຸນ຺ທໂຣ. ຊາຕິມາຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘອາກຣສມຸຏ຺ຐິໂຕ. ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກຕປຣິກມ຺ໂມ ອປນີຕປາສາຓສກ຺ຂໂຣ. ອຈ຺ໂຉຕິ ຕນຸຈ຺ຉວິ. ວິປ຺ປສນ຺ໂນຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ. ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ໂຘວນ ເວຘນາທີຫິ ສພ຺ເພຫິ ອາກາເຣຫິ ສມ຺ປນ຺ໂນ. ນີລນ຺ຕິອາທີຫິ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕາທິສຎ຺ຫິ ອາວຸຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວໍ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ມຓິ ວິຍ ຫິ ກຣຊກາໂຍ. ອາວຸຕສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ. ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ວິປສ຺ສນາລາຠີ ຠິກ຺ຂຸ. ຫຕ຺ເຖ ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ‘‘ອຍໍ ໂຂ ມຓີ’’ຕິ ມຓິໂນ ອາວິຠູຕກາໂລ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຠິນີຫຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກກາຍສ຺ສ ອາວິຠູຕກາໂລ. ‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາວຸຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາວິຠູຕກາໂລ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຠິນີຫຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕທາຣມ຺ມຓານໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມການໍ ວາ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ວາ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ເສວ ວາ ອາວິຠູຕກາໂລຕິ.

ກິໍ ປເນຕໍ ຎາຓສ຺ສ ອາວິຠູຕໍ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ. ຎາຓສ຺ສ, ຕສ຺ສ ປນ ອາວິຠາວຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາວິຠູຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍສ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາວາເຣ ອາຣທ຺ເຘ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາວາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອິເຘວ ທສ຺ສິຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອກຕສມ຺ມສນສ຺ສ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ເຠຣວສທ຺ທໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຍາ ເຠຣເວ ຂນ຺ເຘ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ເຠຣວຣູປໍ ປສ຺ສໂຕ ຠຍສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ກຕສມ຺ມສນສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາປຕ຺ຕສ຺ສ ຠຍວິໂນທກເຫຕຸສມ຺ປາທນຕ຺ຖມ຺ປິ ອິທໍ ອິເຘວ ທສ຺ສິຕໍ. ອິຘາປິ ອຣຫຕ຺ຕວເສເນວ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໕໓. ມໂນມຍິທ຺ຘິຍໍ ຈິຓ຺ຓວສິຕາຍ. ຕຕ຺ຖ ມໂນມຍນ຺ຕິ ມເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄິນ຺ຕິ ສພ຺ເພຫິ ອງ຺ເຄຫິ ຈ ປຈ຺ຈງ຺ເຄຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ສຓ຺ຐານວເສນ ອວິກລິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິທ຺ຘິມຕາ ນິມ຺ມິຕຣູປຎ຺ຫິ ສເຈ ອິທ຺ຘິມາ ໂອທາໂຕ, ຕມ຺ປິ ໂອທາຕໍ. ສເຈ ອວິທ຺ຘກຓ຺ໂຓ, ຕມ຺ປິ ອວິທ຺ຘກຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພາກາເຣຫິ ເຕນ ສທິສເມວ ໂຫຕິ. ມຸຎ຺ຊມ຺ຫາ ອີສິກນ຺ຕິອາທິ ອຸປມຕ຺ຕຍມ຺ປິ ຕໍ ສທິສຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຸຎ຺ຊສທິສາ ເອວ ຫິ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອີສິກາ ໂຫຕິ. ໂກສສທິໂສເຍວ ອສິ, ວຏ຺ຏາຍ ໂກສິຍາ ວຏ຺ຏໍ ອສິເມວ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ປຕ຺ຖຏາຍ ປຕ຺ຖຏໍ.

ກຣຓ຺ຑາຕິ ອິທມ຺ປິ ອຫິກຎ຺ຈຸກສ຺ສ ນາມໍ, ນ ວິລີວກຣຓ຺ຑກສ຺ສ. ອຫິກຎ຺ຈຸໂກ ຫິ ອຫິນາ ສທິໂສວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ປຸຣິໂສ ອຫິໍ ກຣຓ຺ຑາ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ອຸທ຺ຘຣມາໂນ ວິຍ ທສ຺ສິໂຕ, ອຖ ໂຂ ຈິຕ຺ເຕເນວສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ອຫິ ນາມ ສຊາຕິຍໍ ຐິໂຕ, ກຏ຺ຐນ຺ຕຣໍ ວາ ຣຸກ຺ຂນ຺ຕຣໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ, ຕຈໂຕ ສຣີຣນິກ຺ກຑ຺ຒນປໂຍຄສງ຺ຂາເຕນ ຖາເມນ, ສຣີຣໍ ຂາທມານໍ ວິຍ ປຸຣາຓຕຈໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສຍເມວ ກຎ຺ຈຸກໍ ຊຫາຕິ, ນ ສກ຺ກາ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎນ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ຘຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ມຸຎ຺ຊາທິສທິສໍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຣີຣໍ, ອີສິກາທິສທິສໍ ນິມ຺ມິຕຣູປນ຺ຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ. ນິມ຺ມານວິຘານໍ ປເນຕ຺ຖ ປຣໂຕ ຈ ອິທ຺ຘິວິຘາທິປຎ຺ຈອຠິຎ຺ຎາກຖາ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປມາມຕ຺ຕເມວ ຫິ ອິຘ ອຘິກໍ.

ຕຕ຺ຖ ເຉກກຸມ຺ຠກາຣາທໂຍ ວິຍ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓລາຠີ ຠິກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຸປຣິກມ຺ມກຕມຕ຺ຕິກາທໂຍ ວິຍ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຠາຊນວິກຕິອາທິກຣຓໍ ວິຍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິກຸພ຺ພນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ຈິຓ຺ຓວສິຕາວເສເນວ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ອິໂຕ ປຣາສຸ ຈຕູສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ.

໒໕໕. ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸອຸປມາຍໍ ສງ຺ຂຘໂມຕິ ສງ຺ຂຘມໂກ. ອປ຺ປກສິເຣເນວາຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ເຂເນວ. ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍາຕິ ຊານາເປຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຈາຕຸທ຺ທິສາ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ເຕ ສງ຺ຂຘມເກ ‘‘ສງ຺ຂສທ຺ໂທ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖາເປນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂສທ຺ທສ຺ສ ອາວິຠູຕກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ທູຣສນ຺ຕິກເຠທານໍ ທິພ຺ພານຎ຺ເຈວ ມານຸສການຎ຺ຈ ສທ຺ທານໍ ອາວິຠູຕກາໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໒໕໖. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓ-ອຸປມາຍໍ ທຫໂຣຕິ ຕຣຸໂຓ. ຍຸວາຕິ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກຕິ ຍຸວາປິ ສມາໂນ ນ ອລສິໂຍ ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖສຣີໂຣ, ອຖ ໂຂ ມຓ຺ຑນກປກຕິໂກ, ທິວສສ຺ສ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖ-ປຣິທຫນ-ອລງ຺ກາຣກຣຓສີໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກຓິກນ຺ຕິ ກາຬຕິລກວງ຺ກ-ມຸຂທູສິປີຬກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສໂທສໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຕສ຺ສ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ມຸຂໂທໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ເອວໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປເຣສໍ ໂສຬສວິຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸພ຺ເພນິວາສອຸປມາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ມຫາອສ຺ສປຸເຣ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໒໕໙. ອຍໍ ໂຂ ອຸທາຍິ ປຎ຺ຈໂມ ຘມ຺ໂມຕິ ເອກູນວີສຕິ ປພ຺ພານິ ປຏິປທາວເສນ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈໂມ ຘມ຺ໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ຫິ ອຏ຺ຐກນາຄຣສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໑໗ ອາທໂຍ) ເອກາທສ ປພ຺ພານິ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ເອກຘມ຺ໂມ ກໂຕ, ເອວມິຘ ເອກູນວີສຕິ ປພ຺ພານິ ປຏິປທາວເສນ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິເມສຸ ຈ ປນ ເອກູນວີສຕິຍາ ປພ຺ເພສຸ ປຏິປາຏິຍາ ອຏ຺ຐສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວິປສ຺ສນາຎາເຓ ຈ ອາສວກ຺ຂຍຎາເຓ ຈ ອຣຫຕ຺ຕວເສນ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ເສເສສຸ ຈິຓ຺ຓວສິຠາວວເສນ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສມຓມຸຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສມຓມຸຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຄາຫມາໂນຕິ ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ນາມໍ. ສຸມໂນຕິ ປກຕິນາມໍ. ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ປນ ອຸຄ຺ຄຫິຕຸໍ ອຸຄ຺ຄາເຫຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາຍ ອຸຄ຺ຄາຫມາໂນຕິ ນໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ສມຍໍ ປວທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສມຍປ຺ປວາທກໍ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ຐາເນ ຈງ຺ກີຕາຣຸກ຺ຂໂປກ຺ຂຣສາຕິປ຺ປຠຸຕໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນິຄຓ຺ຐາເຈລກປຣິພ຺ພາຊກາທໂຍ ຈ ປພ຺ພຊິຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສມຍໍ ປວທນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ ທີເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອາຣາໂມ ສມຍປ຺ປວາທໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ເວວ ຕິນ຺ທຸກາຈີຣສງ຺ຂາຕາຍ ຕິມ຺ພຣູສກຣຸກ຺ຂປນ຺ຕິຍາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕິນ຺ທຸກາຈີຣໍ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ປຐມໍ ເອກາ ສາລາ ອໂຫສິ, ປຈ຺ຉາ ມຫາປຸຎ຺ຎໍ ໂປຏ຺ຐປາທປຣິພ຺ພາຊກໍ ນິສ຺ສາຍ ພຫູ ສາລາ ກຕາ, ຕສ຺ມາ ຕເມວ ເອກໍ ສາລໍ ອຸປາທາຍ ລທ຺ຘນາມວເສນ ເອກສາລໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມລ຺ລິກາຍ ປນ ປເສນທິຣຎ຺ໂຎ ເທວິຍາ ອຸຍ຺ຍານຠູໂຕ ໂສ ປຸປ຺ຜຜລສຎ຺ຉນ຺ໂນ ອາຣາໂມຕິ ກຕ຺ວາ ມລ຺ລິກາຍ ອາຣາໂມຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ສມຍປ຺ປວາທເກ ຕິນ຺ທຸກາຈີເຣ ເອກສາລເກ ມລ຺ລິກາຍ ອາຣາເມ. ປຏິວສຕີຕິ ວາສຜາສຸຕາຍ ວສຕິ. ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສ ທິວາ ນາມ ມຊ຺ຌນ຺ຫາຕິກ຺ກໂມ, ຕສ຺ມິໍ ທິວສສ຺ສປິ ທິວາຠູເຕ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ນິກ຺ຂມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິສລ຺ລີໂນຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ຣູປາທິໂຄຈຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ລີໂນ, ຌານຣຕິເສວນວເສນ ເອກີຠາວໍ ຄໂຕ. ມໂນຠາວນີຍານນ຺ຕິ ມນວຑ຺ຒນການໍ, ເຍ ອາວຊ຺ຊໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓໍ ໂຫຕິ ອຸນ຺ນມຕິ ວຑ຺ຒຕິ. ຍາວຕາຕິ ຍຕ຺ຕກາ. ອຍໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ອຍໍ ເຕສໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ເອໂກ ສາວໂກ. ອປ຺ເປວ ນາມາຕິ ຕສ຺ສ ອຸປສງ຺ກມນໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ອາຫ. ປຕ຺ຖນາກາຣຓໍ ປນ ສນ຺ທກສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໒໖໑. ເອຕທໂວຈາຕິ ທນ຺ທປຎ຺ໂຎ ອຍໍ ຄຫປຕິ, ຘມ຺ມກຖາຍ ນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາວກໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອຕໍ ‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎເປມີຕິ ທສ຺ເສມິ ຐເປມິ. ສມ຺ປນ຺ນກຸສລນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓກຸສລໍ. ປຣມກຸສລນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມກຸສລໍ. ອໂຍຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາທຍຸທ຺ເຘນ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈາເລຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ອຈລໍ ນິກ຺ກມ຺ປໍ ຖິຣໍ. ນ ກໂຣຕີຕິ ອກຣຓມຕ຺ຕເມວ ວທຕິ, ເອຕ຺ຖ ປນ ສໍວຣປ຺ປຫານໍ ວາ ປຏິເສວນປ຺ປຫານໍ ວາ ນ ວທຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເນວ ອຠິນນ຺ທີຕິ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ຊານິຕ຺ວາປິ ອຊານິຕ຺ວາປິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ວທນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ນາຠິນນ຺ທິ. ນ ປຏິກ຺ໂກສີຕິ ສາສນສ຺ສ ອນຸໂລມໍ ວິຍ ປສນ຺ນາກາຣໍ ວິຍ ວທຕີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ນ ປຏິເສເຘຕິ.

໒໖໒. ຍຖາ ອຸຄ຺ຄາຫມານສ຺ສາຕິ ຍຖາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ກຸມາໂຣ ອໂຍຊ຺ຌສມໂຓ ຖິຣສມໂຓ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍໍ ປນ ເອວໍ ນ ວທາມາຕິ ທີເປຕິ. ກາໂຍຕິປິ ນ ໂຫຕີຕິ ສກກາໂຍ ປຣກາໂຍຕິປິ ວິເສສຎາຓໍ ນ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຜນ຺ທິຕມຕ຺ຕາຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ ວລິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວາ ມງ຺ຄຸລທຏ຺ເຐນ ວາ ກາຍຜນ຺ທນມຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກາເຍນ ກຣຓກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕມ຺ປິ ຈ ກິເລສສຫຄຕຈິຕ຺ເຕເນວ ໂຫຕິ. ວາຈາຕິປິ ນ ໂຫຕີຕິ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ສມ຺ມາວາຈາຕິປິ ນານຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ໂຣທິຕມຕ຺ຕາຕິ ຊິຆຈ຺ຉາປິປາສາປເຣຕສ຺ສ ປນ ໂຣທິຕມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕມ຺ປິ ກິເລສສຫຄຕຈິຕ຺ເຕເນວ. ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປຕິປິ ນານຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ວິກູຊິຕມຕ຺ຕາຕິ ວິກູຊິຕມຕ຺ຕໍ ໂຣທນຫສິຕມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທຫຣກຸມາຣການຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນິຣຍໂຕ ອາຄຕາ ນິຣຍທຸກ຺ຂໍ ສຣິຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕິ, ເທວໂລກໂຕ ອາຄຕາ ຫສນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ກິເລສສຫຄຕຈິຕ຺ເຕເນວ ໂຫຕິ. ອາຊີໂວຕິ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ ສມ຺ມາຊີໂວຕິປິ ນານຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມາຕຸຖຎ຺ຎາຕິ ຖຎ຺ຎໂຈຣທາຣກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕຣິ ຂີຣໍ ປາຍນ຺ຕິຍາ ອປິວິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎວິຫິຕກາເລ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎໍ ປິວນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ ນຕ຺ຖິ. ອຍມ຺ປິ ກິເລສສຫຄຕຈິຕ຺ເຕເນວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໒໖໓. ເອວໍ ປຣິພ຺ພາຊກວາທໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທານິ ສຍໍ ເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ມາຕິກໍ ຐເປນ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ໂຂ ອຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຘິຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ນ ກາເຍນ ປາປ ກມ຺ມນ຺ຕິອາທີສຸ ນ ເກວລໍ ອກຣຓມຕ຺ຕເມວ, ຠຄວາ ປນ ເອຕ຺ຖ ສໍວຣປ຺ປຫານປຏິສງ຺ຂາ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ນ ເຈວ ສມ຺ປນ຺ນກຸສລນ຺ຕິອາທິ ປນ ຂີຓາສວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິທານິ ອເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ມາຕິກໍ ຐເປນ຺ໂຕ ທສຫິ ໂຂ ອຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕີຓິ ປທານິ ນິສ຺ສາຍ ທ຺ເວ ປຐມຈຕຸກ຺ກາ ຐປິຕາ, ເອກໍ ປທໍ ນິສ຺ສາຍ ທ຺ເວ ປຈ຺ຉິມຈຕຸກ຺ກາ. ອຍໍ ເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ມາຕິກາ.

໒໖໔. ອິທານິ ຕໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ກຕເມ ຈ ຖປຕິ ອກຸສລສີລາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຣາຄນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕໍ. ສໂທສນ຺ຕິ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕທ຺ວຍໍ. ສໂມຫນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຈິຕ຺ຕທ຺ວຍມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ພາກຸສລຈິຕ຺ຕານິປິ. ໂມໂຫ ສພ຺ພາກຸສເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິໂຕສມຸຏ຺ຐານາຕິ ອິໂຕ ສຣາຄາທິຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອິໂຕສມຸຏ຺ຐານາ.

ກຸຫິນ຺ຕິ ກຕຣໍ ຐານໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອຕ຺ເຖເຕຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ຠຸມ຺ມໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລຎ຺ຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອກຸສລສີລໍ ອເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອກຸສລສີລນ຺ຕິ ຈ ທຸສ຺ສີລສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອກຸສລານໍ ສີລານໍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຜລປຕ຺ເຕ ປນ ເຕ ນິໂຣຘິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໖໕. ວີຕຣາຄນ຺ຕິອາທີຫິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ຫິ ກຸສລສີລໍ ສມຸຏ຺ຐາຕິ.

ສີລວາ ໂຫຕີຕິ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ໂນ ຈ ສີລມໂຍຕິ ອລເມຕ຺ຕາວຕາ, ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສີລມໂຍ ນ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ຠຸມ຺ມໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜລຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ອກຸສລສີລໍ ອເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຜລປຕ຺ເຕ ປນ ເຕ ນິໂຣຘິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໖໖. ກາມສຎ຺ຎາທີສຸ ກາມສຎ຺ຎາ ອຏ຺ຐໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕສຫຊາຕາ, ອິຕຣາ ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕທ຺ວເຍນ ສຫຊາຕາ.

ປຐມໍ ຌານນ຺ຕິ ອນາຄາມິຜລປຐມຊ຺ຌານໍ. ເອຕ຺ເຖເຕຕິ ອນາຄາມິຜເລ ຠຸມ຺ມໍ. ອນາຄາມິຜລຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ອກຸສລສງ຺ກປ຺ປາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວ ອນາຄາມິມຄ຺ຄາ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຜລປຕ຺ເຕ ປນ ເຕ ນິໂຣຘິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາທໂຍ ຫິ ຕິສ຺ໂສປິ ອຏ຺ຐກາມາວຈຣກຸສລສຫຊາຕສຎ຺ຎາວ.

໒໖໗. ເອຕ຺ເຖເຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ຠຸມ຺ມໍ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລຎ຺ຫິ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ກຸສລສງ຺ກປ຺ປາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຜລປຕ຺ເຕ ປນ ເຕ ນິໂຣຘິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສມຓມຸຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຈູຬສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາຕິ ອິທໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸກາໂມ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສາລຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ.

໒໗໑. ຕໍເຍເວຕ຺ຖ ປຏິຠາຕູຕິ ສເຈ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕ຺ຖ ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ ເອກໍ ກາຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ. ຍຖາ ມໍ ປຏິຠາເສຍ຺ຍາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ມມ ຘມ຺ມເທສນາ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ເອເຕນ ຫິ ກາຣເຓນ ກຖາຍ ສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ສຸຂໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂສ ກິຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ສເຈ ຠຄວາ ອິຘ ອຠວິສ຺ສາ, ອຍເມຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ ທີປສຫສ຺ສໍ ວິຍ ອຸຊ຺ຊລາເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ເມ ປາກຏໍ ອກຣິສ຺ສາ’’ຕິ ທສພລໍເຍວ ອນຸສ຺ສຣິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອໂຫ ນູນາຕິ ອນຸສ຺ສຣຓຕ຺ເຖ ນິປາຕທ຺ວຍໍ. ເຕນ ຕສ຺ສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອໂຫ ນູນ ຠຄວາ ອໂຫ ນູນ ສຸຄໂຕ’’ຕິ. ໂຍ ອິເມສນ຺ຕິ ໂຍ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ. ສຸກຸສໂລຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກຸສໂລ ນິປຸໂຓ ເຉໂກ. ໂສ ຠຄວາ ອໂຫ ນູນ ກເຖຍ຺ຍ, ໂສ ສຸຄໂຕ ອໂຫ ນູນ ກເຖຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓສ຺ສ ອເນການິ ກປ຺ປໂກຏິສຫສ຺ສານິ ເອກງ຺ຄຓານິ ປາກຏານີຕິ, ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕສ຺ສ ວາຫໍ ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ໂຍ ຫິ ລາຠີ ໂຫຕິ, ໂສ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຕ຺ວໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຊານນ຺ໂຕ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸສ຺ສູສຕິ. ອລາຠີ ປນ – ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສີສກມ຺ປເມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ – ‘‘ຕສ຺ສ ວາຫໍ ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ວາ ມໍ ອປຣນ຺ຕນ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸລາຠິໂນ ຫິ ອນາຄຕໍສຎາຓໍ ອິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອິຕຣໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຘມ຺ມໍ ເຕ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ອຍໍ ກິຣ ອຕີເຕ ເທສິຍມາເນປິ ນ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ອນາຄເຕ ເທສິຍມາເນປິ ນ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ສຓ຺ຫສຸຂຸມໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ເທເສຕຸກາໂມ ເອວມາຫ. ກິໍ ປນ ຕໍ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ? ເອຕໍ ປເຄວ ນ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ອນາຄເຕ ປນສ຺ສ ວາສນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ທິສ຺ວາ ຠຄວາ ເອວມາຫ.

ປໍສຸປິສາຈກນ຺ຕິ ອສຸຈິຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕປິສາຈໍ. ໂສ ຫິ ເອກໍ ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມານກາໂຍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອກາ ກິຣ ຍກ຺ຂິນີ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຖູປາຣາມທ຺ວາເຣ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອາຫາຣປຣິເຍສນຕ຺ຖໍ ນຄຣໍ ຄຕາ. ທາຣກາ ເອກໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ອາຫໍສຸ, – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ມາຕາ ອນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐາ, ຕສ຺ສາ ວເທຍ຺ຍາຖ ‘ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ລທ຺ຘກໍ, ຄເຫຕ຺ວາ ສີຆໍ ຄຈ຺ຉ, ທາຣກາ ເຕ ຊິຆຈ຺ຉິຕໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’’ຕິ. ຕມຫໍ ກຖໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ? ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫຖາຕິ ເອກໍ ມູລຂຓ຺ຑໍ ອທໍສຸ. ເຖຣສ຺ສ ອເນການິ ຍກ຺ຂສຫສ຺ສານິ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ, ໂສ ທາຣເກຫິ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາເຓນ ຕໍ ຍກ຺ຂິນິໍ ອທ຺ທສ ວິຣູປໍ ພີຠຈ຺ຉໍ ເກວລໍ ວີຖິຍໍ ຄພ຺ຠມລໍ ປຈ຺ຈາສີສມານໍ. ທິສ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ກເຖສິ. ກຖໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ປສ຺ສສີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມູລຂຓ຺ຑໍ ທສ຺ເສສິ, ສາ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ເອວໍ ປໍສຸປິສາຈກາ ເອກໍ ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມານກາຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍສ ‘‘ປໍສຸປິສາຈກມ຺ປິ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ນ ປກ຺ຂາຍຕີຕິ ນ ທິສ຺ສຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

໒໗໒. ທີຆາປິ ໂຂ ເຕ ເອສາຕິ ອຸທາຍິ ເອສາ ຕວ ວາຈາ ທີຆາປິ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສມ຺ປິ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ນ ຈ ອຕ຺ຖໍ ທີເປຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປ຺ປາຏິຫີຣກຕນ຺ຕິ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ອມູລກໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ຕໍ ວຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລ ຐປິໂຕ. ເອວໍວຓ຺ໂຓ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ໂສ ສຸຠກິຓ຺ຫເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ມຕກາເລ ອຕ຺ຕາ ສຸຠກິຓ຺ຫເທວໂລເກ ຂນ຺ຘາ ວິຍ ໂຊເຕຕີ’’ຕິ ວທຕິ.

໒໗໓. ອຍໍ ອິເມສໍ ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ໂສ ກິຣ ຍສ຺ມາ ມຓິສ຺ສ ພຫິ ອາຠາ ນ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ຂຊ຺ໂຊປນກສ຺ສ ອງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ມຫາຂຊ຺ໂຊປນກສ຺ສ ປນ ຂຬມຓ຺ຑລມຕ຺ຕມ຺ປິ ນິຈ຺ຉຣຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ວິທ຺ເຘຕິ ອຸພ຺ພິທ຺ເຘ, ເມຆວິຄເມນ ທູຣີຠູເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຄຕວລາຫເກຕິ ອປຄຕເມເຆ. ເທເວຕິ ອາກາເສ. ໂອສຘິຕາຣກາຕິ ສຸກ຺ກຕາຣກາ. ສາ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ອຸທຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕນ ສຎ຺ຎາເຓນ ໂອສຘານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິປິ ປິວນ຺ຕິປິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂອສຘິຕາຣກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິໂທ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມຍນ຺ຕິ ອຠິນ຺ເນ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ. ອິມິນາ ຄຄນມຊ຺ເຌ ຐິຕຈນ຺ທໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຠິໂທ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອໂຕ ໂຂຕິ ເຍ ອນຸໂຠນ຺ຕິ, ເຕຫິ ພຫຸຕຣາ, ພຫູ ເຈວ ພຫຸຕຣາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຠາ ນານຸໂຠນ຺ຕີຕິ ໂອຠາສໍ ນ ວຬຎ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສຣີໂຣຠາເສເນວ ອາໂລກໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

໒໗໔. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ໂສ ‘‘ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ໂລກໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ໂນ, ປຸຈ຺ຉາມູຬ຺ໂຫ ປນ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມາ ນໍ ຠຄວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉໍ ສຣາເປນ຺ໂຕ ກິໍ ປນ, ອຸທາຍິ, ອຕ຺ຖິ ເອກນ຺ຕສຸໂຂ ໂລໂກຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາກາຣວຕີຕິ ກາຣຓວຕີ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ປນ ຕໂປຄຸຓນ຺ຕິ ອເຈລກປາຬິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ, ສຸຣາປານວິຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໗໕. ກຕມາ ປນ ສາ, ຠນ຺ເຕ, ອາກາຣວຕີ ປຏິປທາ ເອກນ຺ຕສຸຂສ຺ສາຕິ ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ວທາມ, ປຏິປທໍ ປນ ກາເລນ ສຸຂໍ ກາເລນ ທຸກ຺ຂໍ ວທາມ. ເອກນ຺ຕສຸຂສ຺ສ ໂຂ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປທາຍປິ ເອກນ຺ຕສຸຂາຍ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອມ຺ຫາກໍ ກຖາ ອນິຍ຺ຍານິກາ, ສຕ຺ຖຸ ກຖາວ ນິຍ຺ຍານິກາ’’ຕິ. ອິທານິ ສຕ຺ຖາຣໍເຍວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ເອຕ຺ຖ ມຍໍ ອນສ຺ສາມາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ມຍໍ ອນສ຺ສາມ. ກສ຺ມາ ປນ ເອວມາຫໍສຸ? ເຕ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ເຫສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຊານນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປນ ກາເລ ກສິຓປຣິກມ຺ມມ຺ປິ ນ ຊານິໍສຸ, ຕຕິຍຊ຺ຌານມ຺ປິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພຠາຄຘມ຺ເມ ປນ ‘‘ອາກາຣວຕີ ປຏິປທາ’’ຕິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ‘‘ເອກນ຺ຕສຸໂຂ ໂລໂກ’’ຕິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫໍສຸ. ອຸຕ຺ຕຣິຕຣນ຺ຕິ ອິໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປຏິປທໍ ວາ ຕຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ໂລກໍ ວາ ນ ຊານາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອປ຺ປສທ຺ເທ ກຕ຺ວາຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຫາສທ຺ທໍ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ນິສ຺ສທ຺ເທ ກຕ຺ວາ.

໒໗໖. ສຈ຺ຉິກິຣິຍາເຫຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ຫໂລເກ ເຕສໍ ເທວານໍ ສມານາຍຸວຓ຺ໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຍໍ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ນາມ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພເນນ ສຸຠກິຓ຺ຫໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕຫິ ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສລ຺ລປຕິ ສາກຈ຺ຉໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ນາມ. ຕາສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ອາກາຣວຕີ ປຏິປທາ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເນວ ສກ຺ກາ ສຸຠກິຓ຺ຫໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸໍ, ນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ. ອິຕິ ທຸວິຘມ຺ເປຕໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ເອຕສ຺ສ ນູນ, ຠນ຺ເຕ, ເອກນ຺ຕສຸຂສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາເຫຕູ’’ຕິ ອາຫ.

໒໗໗. ອຸທຎ຺ຈນິໂກຕິ ອຸທກວາຣໂກ. ອນ຺ຕຣາຍມກາສີຕິ ຍຖາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ, ເອວໍ ອຸປທ຺ທຸຕມກາສິ ຍຖາ ຕໍ ອຸປນິສ຺ສຍວິປນ຺ນໍ. ອຍໍ ກິຣ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມມກາສິ. ອຖສ຺ສ ເອໂກ ສຫາຍໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສາສເນ ອນຠິຣໂຕ, ‘‘ອາວຸໂສ, ວິພ຺ຠມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວເຣ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຄິຫິຠາວາຍ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ. ອິຕໂຣ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມິ. ເຕນສ຺ສ ກມ຺ມຸນາ ອິທານິ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຊາໂຕ. ຠຄວຕາ ປນສ຺ສ ປຸຣິມສຸຕ຺ຕໍ ອຕິເຣກຠາຓວາຣມຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ຠາຓວາຣມຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກາຍ ຕນ຺ຕິຍາ ຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ, ເອກເທສນາຍປິ ມຄ຺ຄຜລປຏິເວໂຘ ນ ຊາໂຕ, ອນາຄເຕ ປນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອນາຄເຕ ປຈ຺ຈຍຠາວຎ຺ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ຠຄວາ ຘຣມາໂນ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸມ຺ປິ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິມ຺ຫິ ເອຕທຄ຺ເຄ ນ ຐເປສິ. ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ອນາຄເຕ ອຍໍ ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີນໍ ອຄ຺ໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ໂສ ຠຄວຕິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຘມ຺ມາໂສກຣາຊກາເລ ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີນໍ ອຄ຺ໂຄ ອໂຫສິ. ເຖຣສ຺ສ ເມຕ຺ຕານຸຠາເວນ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິໍສຸ, ເຖໂຣ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ໂອວາທາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ວຕ຺ຕນິເສນາສເນ ອາວສິ, ຕິໍສໂຍຊນມຕ຺ຕາ ອຏວີ ເອກໍ ປຘານຆຣໍ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ອາກາເສ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຠິກ຺ຂາຈາຣມ຺ປິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ, ມນຸສ຺ສາ ວິຫາຣເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານມທໍສຸ. ຘມ຺ມາໂສກຣາຊາ ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓໍ ສຸຕ຺ວາ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຫິຓິ. ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ໂອວາທໍ ທມ຺ມີຕິ ເອກວາຣມ຺ປິ ນ ຄໂຕຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ເວຂນສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ເວຂນສສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເວຂນໂສຕິ ອຍໍ ກິຣ ສກຸລຸທາຍິສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ, ໂສ ‘‘ສກຸລຸທາຍີ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ປຣມວຓ຺ຓປຎ຺ເຫ ປຣາຊິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ໂສ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄຫາປິໂຕ, ເຕນາປິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ປຣາຊິໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຣມວຓ຺ຓປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊຄຫໂຕ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ, ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປນ ຐິຕໂກວ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມສທິສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໘໐. ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ອຄາຣິໂຍປິ ເອກຈ຺ໂຈ ກາມຄຣຸໂກ ກາມາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ເນກ຺ຂມ຺ມຄຣຸໂກ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ຈ ເອກຈ຺ໂຈ ກາມຄຣຸໂກ ກາມາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ເນກ຺ຂມ຺ມຄຣຸໂກ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ກາມຄຣຸໂກ ກາມາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ອິມາຍ ກຖາຍ ກຖິຍມານາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກາມາຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສຕິ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ເທສນາ ສປ຺ປາຍາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ກາມຄ຺ຄສຸຂນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

໒໘໑. ປາປິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຊານນຠາວໍ ປາປິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ນາມກໍເຍວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນິຣຕ຺ຖກວຈນມຕ຺ຕເມວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ປຸພ຺ພນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕຸ ອປຣນ຺ໂຕຕິ ຍສ຺ມາ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຕີຕກຖາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອນາຄຕກຖາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ຕິຏ຺ຐຕູຕິ ອາຫ. ສຸຕ຺ຕພນ຺ຘເນຫີຕິ ສຸຕ຺ຕມຍພນ຺ຘເນຫິ. ຕສ຺ສ ຫິ ອາຣກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ເຈວ ຄີວາຍ ຈ ສຸຕ຺ຕການິ ພນ຺ຘນ຺ຕິ. ຕານິ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫລ຺ລກກາເລ ປນສ຺ສ ຕານິ ສຍໍ ວາ ປູຕີນິ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ, ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ຫຣນ຺ຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ອິມິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ທຫຣສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ສຸຕ຺ຕພນ຺ຘນານໍ ອຊານນກາໂລ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຸຣິມາຍ ໂກຏິຍາ ອຊານນໍ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຸຣິມໂກຏິ ຎາຕຸໍ, ໂມຈນກາເລ ຊານນສທິສໍ ປນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອວິຊ຺ຊາພນ຺ຘນສ຺ສ ປໂມກ຺ໂຂ ຊາໂຕຕິ ຊານນໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ເວຂນສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຣາຊວຄ຺ໂຄ

໑. ຆຏິກາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໘໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຆຏິກາຣສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ ມຫາມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠູມິປ຺ປເທສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ມຍາ ຈຣິຍໍ ຈຣມາເນນ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ – ‘‘ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເວຄຬິງ຺ຄໍ ນາມ ຄາມນິຄໂມ ອໂຫສິ, ອຫໍ ຕທາ ໂຊຕິປາໂລ ນາມ ມາຓໂວ ອໂຫສິໍ, ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ຆຏິກາໂຣ ນາມ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ອໂຫສິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຍາ ອິຘ ເອກໍ ສຸກາຣຓໍ ກຕໍ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອປາກຏໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ຫນ຺ທ ນໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປາກຏໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ ຐິຕໂກວ ສິຕປາຕຸກມ຺ມມກາສິ, ອຄ຺ຄຄ຺ຄທນ຺ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມນ຺ທຫສິຕໍ ຫສິ. ຍຖາ ຫິ ໂລກິຍມນຸສ຺ສາ ອຸຣໍ ປຫຣນ຺ຕາ – ‘‘ກຸຫໍ ກຸຫ’’ນ຺ຕິ ຫສນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘາ, ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ຫສິຕໍ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາກາຣມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ.

ຫສິຕຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ເຕຣສຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ເຕຫິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍມຫາຊໂນ ອກຸສລໂຕ ຈຕູຫິ, ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ຈຕູຫີຕິ ອຏ຺ຐຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສຕິ, ເສກ຺ຂາ ອກຸສລໂຕ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ທ຺ເວ ອປເນຕ຺ວາ ຉຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສນ຺ຕິ, ຂີຓາສວາ ຈຕູຫິ ສເຫຕຸກກິຣິຍຈິຕ຺ເຕຫິ ເອເກນ ອເຫຕຸກກິຣິຍຈິຕ຺ເຕນາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສນ຺ຕິ. ເຕສຸປິ ພລວາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ທ຺ວີຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສນ຺ຕິ, ທຸພ຺ພລາຣມ຺ມເຓ ທຸເຫຕຸກຈິຕ຺ຕທ຺ວເຍນ ຈ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕນ ຈາຕິ ຕີຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕໍ ຠຄວໂຕ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາກາຣມຕ຺ຕໍ ຫສິຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ.

ຕໍ ປເນຕໍ ຫສິຕໍ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ເຖຣສ຺ສ ປາກຏໍ ອໂຫສິ. ກຖໍ? ຕຖາຣູເປ ຫິ ກາເລ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈຕູຫິ ທາຐາຫິ ຈຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມຆມຸຂໂຕ ສເຕຣຕາວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ວິໂຣຈມານາ ມຫາຕາລກ຺ຂນ຺ຘປມາຓາ ຣສ຺ມິວຏ຺ຏິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີສວຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ທາຐຄ຺ເຄສຸເຍວ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕິ. ເຕນ ສຎ຺ຎາເຓນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉມາໂນປິ ສິຕປາຕຸຠາວໍ ຊານາຕິ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ – ‘‘ເອຕ຺ຖ ກິຣ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ໂອວທິ, ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນໍ ອກາສິ, ຠຄວໂຕປິ ເອຕ຺ຖ ນິສີທິຕຸໍ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ເອວມຍໍ ຠູມິຠາໂຄ ທ຺ວີຫິ ພຸທ຺ເຘຫິ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຫາຊໂນ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຈຣນ຺ໂຕ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

໒໘໓. ມຸຓ຺ຑເກນ ສມຓເກນາຕິ ມຸຓ຺ຑໍ ມຸຓ຺ໂຑຕິ, ສມຓໍ ວາ ສມໂຓຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຍໍ ປນ ອປຣິປກ຺ກຎາຓຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອຸຄ຺ຄຫິຕໂວຫາຣວເສເນວ ຫີເຬນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ໂສຕ຺ຕິສິນານິນ຺ຕິ ສິນານຕ຺ຖາຍ ກຕໂສຕ຺ຕິໍ. ໂສຕ຺ຕິ ນາມ ກຸຣຸວິນ຺ທປາສາຓຈຸຓ຺ຓານິ ລາຂາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕຄຸຬິກກລາປກາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ກຸຣຸວິນ຺ທກສຸຕ຺ຕິຍາ ນຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໓) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ. ເອວໍ ສມ຺ມາຕິ ຍຖາ ເອຕຣຫິປິ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ເຈຕິຍວນ຺ທນາຍ ຄຈ຺ຉາມ, ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສາຫໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ‘‘ນຏສມຊ຺ຊາທິທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ປນ ເອກວຈເນເນວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕເຖວ ສິນ຺ຫາຍິຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອກວຈເນນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

໒໘໔. ໂຊຕິປາລໍ ມາຓວໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ເອກປສ຺ເສ ອຣິຍປຣິຫາເຣນ ປຐມຕຣໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ເຕນ ອິສ຺ສຣິຍປຣິຫາເຣນ ນ຺ຫາຍນ຺ຕສ຺ສ ນ຺ຫານປຣິໂຍສານໍ ອາຄເມຕ຺ວາ ຕໍ ນິວຕ຺ຖນິວາສນໍ ເກເສ ໂວທເກ ກຸຣຸມານໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ອຍນ຺ຕິ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ໂອວຏ຺ຏິກໍ ວິນິວຏ຺ເຐຕ຺ວາຕິ ນາຄພໂລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອເປຫິ ສມ຺ມາ’’ຕິ ອີສກໍ ປຣິວຕ຺ຕມາໂນວ ເຕນ ຄຫິຕຄຫຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກເສສຸ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈາຕິ ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຊຕິປາໂລ ປຎ຺ຎວາ, ສກິໍ ທສ຺ສນໍ ລຠມາໂນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທສ຺ສເນປິ ປສີທິສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມກຖາຍປິ ປສີທິສ຺ສຕິ, ປສນ຺ໂນ ຈ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ມິຕ຺ຕາ ນາມ ເອຕທຕ຺ຖໍ ໂຫນ຺ຕິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ມມ ສຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ນໍ ເກເສສຸ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ.

ອິຕ຺ຕຣຊຈ຺ໂຈຕິ ອຎ຺ຎຊາຕິໂກ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອສມານຊາຕິໂກ, ລາມກຊາຕິໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ວຕິທນ຺ຕິ ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ຄມນໍ ນ ວຕ ໂອຣກໍ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ຂຸທ຺ທກໍ, ມຫນ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຖາເມນ ຄຓ຺ຫິ, ສຕ຺ຖຸ ຖາເມນ ຄຓ຺ຫີຕິ ຄຫຓສ຺ມິໍເຍວ ນິຏ຺ຐໍ ອຄມາສິ. ຍາວຕາໂທຫິປີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂທກາຣຫິກາຣປິກາຣາ ນິປາຕາ, ຍາວຕຸປຣິມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ວາຈາຍ ອາລປນໍ ໂອວຏ຺ຏິກາຍ ຄຫຓຎ຺ຈ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາວ ເກສຄ຺ຄຫຓມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ຄມນຕ຺ຖໍ ປໂຍໂຄ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

໒໘໕. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ອິຘ ສຕິປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມີ ກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ສ ຫິ ຠຄວາ, – ‘‘ໂຊຕິປາລ, ຕ຺ວໍ ນ ລາມກຏ຺ຐານໍ ໂອຕິຓ຺ຓສຕ຺ໂຕ, ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ໂອຕິຓ຺ໂຓສິ, ຕາທິສສ຺ສ ນາມ ປມາທວິຫາໂຣ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຕິປຏິລາຠາຍ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ປຣສມຸທ຺ທວາສີເຖຣາ ປນ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ໂຊຕິປາລ, ຍຖາ ອຫໍ ທສປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວີສຕິສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ໂລເກ ວິຈຣາມິ, ເອວເມວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ທສປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສມຓຄຓປຣິວາໂຣ ໂລເກ ວິຈຣິສ຺ສສິ. ເອວຣູເປນ ນາມ ຕຍາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຍຖາສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ເອວໍ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈ ອານິສໍສໍ ກເຖສີຕິ.

໒໘໖. ອລຕ຺ຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ,…ເປ… ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທນ຺ຕິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກິມກາສິ? ຍໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ສມ຺ມຸເຂ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ປນ ອິຕ຺ຕຣສຕ຺ຕາ ວິຍ ປຕິຕສິງ຺ຄາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລ ປນ ສຸປຕິຏ຺ຐາຍ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕວຕ຺ຕໍ ປູຣຍມານາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຍາວ ອນຸໂລມຎາຓໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄຜລຕ຺ຖໍ ວາຍາມໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂຊຕິປາໂລປິ ຕເຖວ ອກາສິ.

໒໘໗. ອຑ຺ຒມາສຸປສມ຺ປນ຺ເນຕິ ກຸລທາຣກຎ຺ຫິ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຑ຺ຒມາສມ຺ປິ ອວສິຕ຺ວາ ຄເຕ ມາຕາປິຕູນໍ ໂສໂກ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ໂສປິ ປຕ຺ຕຈີວຣຄ຺ຄຫຓໍ ນ ຊານາຕິ, ທຫຣຠິກ຺ຂຸສາມເຓເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສິເນໂຫ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຕກໍ ປນ ກາລໍ ນິວາເສ ສຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ປສ຺ສິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ເຕນ ເຕສໍ ໂສໂກ ຕນຸຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຕ຺ຕຈີວຣຄ຺ຄຫຓໍ ຊານາຕິ, ສາມເຓຣທຫຣຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ຊາຍຕິ, ເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສິເນໂຫ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ອຠິຣມຕິ, ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຕກໍ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຑ຺ຒມາສໍ ວສິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ປຓ຺ຑຸປຸຏກສ຺ສ ສາລິໂນຕິ ປຸຏເກ ກຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາປິຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕສາລິໂນ. ຕສ຺ສ ກິຣ ສາລິໂນ ວປ຺ປກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຍໍ ປຣິຫາໂຣ – ເກທາຣາ ສຸປຣິກມ຺ມກຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ໂຘທເກນ ສິຎ຺ຈິໍສຸ, ວປ຺ປກາເລ ວິຕານໍ ວິຍ ອຸປຣິ ວຕ຺ຖກິລຎ຺ຊໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຣິປກ຺ກກາເລ ວີຫິສີສານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິມຕ຺ເຕ ປຸຏເກ ກຕ຺ວາ ໂຍຕ຺ຕພທ຺ເຘ ເວຫາສໍເຍວ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓານິ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐເກສຸ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຕິເຍ ວສ຺ເສ ວິວຣິໍສຸ. ເອວໍ ຕິວສ຺ສໍ ປຣິວຸຕ຺ຖສ຺ສ ສຸຄນ຺ຘຣຕ຺ຕສາລິໂນ ອປຄຕກາຬເກ ສຸປຣິສຸທ຺ເຘ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄເຫຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊກວິກຕິມ຺ປິ ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປຏິຍາທິຍິໍສຸ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ…ເປ… ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສີຕິ.

໒໘໘. ອຘິວຸຏ຺ໂຐ ເມຕິ ກິໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ? ເວຄຬິງ຺ຄໂຕ ນິກ຺ຂມນກາເລ ຆຏິກາໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ວສ຺ສາວາສໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອຫຸເທວ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອຫຸ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ເຕມາສໍ ທານໍ ທາຕຸໍ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ, ອິມິນາ ຈ ນິຍາເມນ ວີສຕິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ນາລຕ຺ຖນ຺ຕິ ອລາຠໍ ອາຣພ຺ຠ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໂທມນສ຺ສໍ ອໂຫສິ, ນ ຕຖາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ. ກສ຺ມາ? ໂສຕາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ໂສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຠຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ກຸປິເຕ ວູປສມນຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸຣຈ຺ຉທໍ ນາມ ຘີຕຣມາຫ – ‘‘ອມ຺ມ ອມ຺ຫາກໍ ເທເວ ມາ ປມຊ຺ຊີ’’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕໍ ຣາຊຘີຕຣໍ ທິສ຺ວາ ວິສຎ຺ຎິໂນ ອເຫສຸໍ. ເກ ອິເມ ຈາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠູມິເທວາຕິ. ຠູມິເທວາ ນາມ ເອວຣູປາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນິຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ສາ ເອກທິວສໍ ວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຐິຕາ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຄ຺ຄສາວກໍ ທິສ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ສຸຓມານາເຍວ ໂສຕາປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ເຎປິ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິສິປຕເນ ວສຕີ’’ຕິ ຈ ສຸຕ຺ວາ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ອທາສິ.

ຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ອຖ ນໍ ປຐມຕຣເມວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘີຕຸ ອວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ປນ ຘີຕຸ ຊາຕກາເລເຍວ ວຣໍ ອທາສິ. ຕສ຺ສາ ‘‘ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຣຊ຺ຊໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຣໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອຖສ຺ສາ ຣາຊາ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເຕສິ. ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂຠຊຍມານາ ຣາຊານໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ພຫິສາຓິຍໍ ນິສີທາເປສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາວ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຊາໂຕ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ນາມ ຕຖາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອາຆາໂຕ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນ ຕຖາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠາ’’ຕິ.

ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຕໍ ຫຣຕູຕິ ໂສ ກິຣ ຠາຊນານິ ປຈິຕ຺ວາ ກຍວິກ຺ກຍໍ ນ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ປນ ວຕ຺ວາ ທາຣຸຕ຺ຖາຍ ວາ ມຕ຺ຕິກຕ຺ຖາຍ ວາ ປລາລຕ຺ຖາຍ ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາຊນາ ‘‘ຆຏິກາເຣນ ຠາຊນານິ ປກ຺ການີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ຘຕຓ຺ຑຸລໂລຓທຘິເຕລຜາຓິຕາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສເຈ ຠາຊນໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ມູລໍ ອປ຺ປໍ, ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາມາຕິ ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ມິໂກ ວາຓິໂຊ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ພຫຸ ໂນ ອກຸສລໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມູລໍ ອາຫຣນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ຠາຊນໍ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ອາຠຕໍ ມູລໍ ພຫຸ, ຘມ຺ມິໂກ ວາຓິໂຊ, ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍຖາຠຕໍ ຆຣສາມິກາ ວິຍ ສາຘຸກໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍຄຸໂຓ ປນ ກສ຺ມາ ນ ປພ຺ພຊຕີຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ວຈນປຖໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ອນ຺ເຘ ຊິຓ຺ເຓ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສຕີຕິ ອາຫ.

໒໘໙. ໂກ ນຸ ໂຂຕິ ກຸຫິໍ ນຸ ໂຂ. ກຸມ຺ຠິຍາຕິ ອຸກ຺ຂລິໂຕ. ປຣິໂຍຄາຕິ ສູປຠາຊນໂຕ. ປຣິຠຸຎ຺ຊາຕິ ຠຸຎ຺ຊ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ? ຆຏິກາໂຣ ກິຣ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ສູປໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວຑ຺ຒມານກໍ ຠຕ຺ຕສູປໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອາຘາຣກໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ. ອຠິວິສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ອຕິວິສ຺ສຕ຺ໂຖ. ປີຕິສຸຂໍ ນ ວິຊຫຕີຕິ ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວິຊຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ວາ ທິວສຠາເຄ ວາ ຄາເມ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ – ‘‘ສເທວເກ ນາມ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ມຍ຺ຫໍ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຫຕ຺ເຖນ ອາມິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ລາຠາ ວຕ ເມ’’ຕິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໙໐. ກໂຬປິຍາຕິ ປຈ຺ຉິໂຕ. ກິໍ ປນ ຠຄວາ ເອວມກາສີຕິ. ປຈ຺ຈໂຍ ຘມ຺ມິໂກ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕສທິໂສ, ຕສ຺ມາ ເອວມກາສິ. ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິປິ ຈ ສາວການໍເຍວ ໂຫຕິ, ພຸທ຺ຘານໍ ສິກ຺ຂາປທເວລາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ປຸປ຺ຜຜລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ຕານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ນິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຣາຊາ ຍຖາຣຸຈິຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອວໍສມ຺ປທເມຕໍ. ປຣສມຸທ຺ທວາສີເຖຣາ ປນ ‘‘ເທວຕາ ກິຣ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອທໍສູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໒໙໑. ຫຣຖ, ຠນ຺ເຕ, ຫຣຖ ຠທ຺ຣມຸຂາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກຸຫິໍ ຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ກຸຫິໍ ນຸ ໂຂ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຕ຺ຖຸ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ໂອວສ຺ສກຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕີຕິ ປຸຕ຺ເຕ ອປຣາຘສຎ຺ຎິໂນ ຄຫເຓ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ເອວມາຫໍສຸ.

ເຕມາສໍ ອາກາສຈ຺ຉທນໍ ອຏ຺ຐາສີຕິ ຠຄວາ ກິຣ ຈຕຸນ຺ນໍ ວສ຺ສິການໍ ມາສານໍ ເອກໍ ມາສໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິຓໍ ອາຫຣາເປສິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປທຕ຺ໂຖ – ອາກາສໍ ຉທນມສ຺ສາຕິ ອາກາສຈ຺ຉທນໍ. ນ ເທໂວຕິວສ຺ສີຕິ ເກວລໍ ນາຕິວສ຺ສິ, ຍຖາ ປເນຕ຺ຖ ປກຕິຍາ ຈ ນິພ຺ພໂກສສ຺ສ ອຸທກປາຕຏ຺ຐານພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອກມ຺ປິ ອຸທກພິນ຺ທຸ ນາຕິວສ຺ສິ, ເອວໍ ຆນຉທນເຄຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວິຍ ນ ວາຕາຕປາປິ ອາພາຘໍ ອກໍສຸ, ປກຕິຍາ ອຸຕຸຜຣຓເມວ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ຕສ຺ມິໍ ນິຄເມ ຉຑ຺ຑິເຕປິ ຕໍ ຐານໍ ອໂນວສ຺ສກເມວ ອໂຫສິ. ມນຸສ຺ສາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ສາຏເກ ຐເປຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຍາວ ກປ຺ປຸຏ຺ຐານາ ຕໍ ຐານໍ ຕາທິສເມວ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປນ ນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ, ເຕສໍເຍວ ປນ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ເຕສຎ຺ຫິ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກຕ຺ຖ ນ ລເຠຍ຺ຍ, ອມ຺ຫາກໍ ນາມ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອນ຺ຘການໍ ນິເວສນໍ ອຸຕ຺ຕິຓໍ ກາເຣສີ’’ຕິ ນ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ – ‘‘ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ອມ຺ຫາກໍ ນິເວສນາ ຕິຓໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ຉາທາເປສີ’’ຕິ ປນ ເຕສໍ ອນປ຺ປກໍ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ. ອິຕິ ເຕສໍເຍວ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິທໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ຊາຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໙໒. ຕຓ຺ຑຸລວາຫສຕານີຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສກຏານິ ເອໂກ ວາໂຫຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕທຸປິຍຎ຺ຈ ສູເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ສູປຕ຺ຖາຍ ຕທນຸຣູປໍ ເຕລຜາຓິຕາທິໍ. ວີສຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສສ຺ສ ເຕມາສຕ຺ຖາຍ ຠຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກິຣ ສຎ຺ຎາຍ ຣາຊາ ເອຕ຺ຕກໍ ເປເສສິ. ອລໍ ເມ ຣຎ຺ໂຎວ ໂຫຕູຕິ ກສ຺ມາ ປຏິກ຺ຂິປິ? ອຘິຄຕອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ນາຫໍ ຣຎ຺ຎາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ເປເສສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ພາຣາຓສິໍ ຄໂຕ, ອທ຺ຘາ ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ວສ຺ສາວາສໍ ຍາຈິຍມາໂນ ມຍ຺ຫໍ ປຏິຎ຺ຎາຕຠາວໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ມມ ຄຸຓກຖໍ ກເຖສິ, ຄຸຓກຖາຍ ລທ຺ຘລາໂຠ ປນ ນເຏນ ນຈ຺ຈິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ວິຍ ຄາຍເກນ ຄາຍິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ, ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສປິ ອຸປຏ຺ຐານໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຆຏິກາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຣຏ຺ຐປາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຣຏ຺ຐປາລສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຖຸລ຺ລໂກຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ຖຸລ຺ລໂກຏ຺ຐໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ. ໂສ ກິຣ ຊນປໂທ ນິຈ຺ຈສສ຺ໂສ ສທາ ພີຊຠຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ຂລຠຓ຺ຑໍ ປວິສຕິ. ເຕນ ຕສ຺ມິໍ ນິຄເມ ໂກຏ຺ຐາ ນິຈ຺ຈປູຣາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຖຸລ຺ລໂກຏ຺ຐິກນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ.

໒໙໔. ຣຏ຺ຐປາໂລຕິ ກສ຺ມາ ຣຏ຺ຐປາໂລ? ຠິນ຺ນໍ ຣຏ຺ຐໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ປາເລຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖຕິ ຣຏ຺ຐປາໂລ. ກທາ ປນສ຺ເສຕໍ ນາມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ປທຸມຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ. ອິໂຕ ຫິ ປຸພ຺ເພ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ໂລກຫິຕາຍ ຈາຣິກໍ ຈຣິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນຄຣໍ ຫໍສວຕີ ນາມ, ອານນ຺ໂທ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສຸຊາຕາ ນາມ ຊນິກາ, ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໑໒.໑໙);

ປທຸມຸຕ຺ຕເຣ ປນ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ເອວ ຫໍສວຕິຍາ ທ຺ເວ ກຸຏຸມ຺ພິກາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ກປຓທ຺ຘິກຍາຈກາທີນໍ ທານໍ ປຏ຺ຐປຍິໍສຸ. ຕທາ ປພ຺ພຕວາສິໂນ ປຎ຺ຈສຕາ ຕາປສາ ຫໍສວຕິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ. ເຕ ທ຺ເວປິ ຊນາ ຕາປສຄຓໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕາປສາ ກິຎ຺ຈິກາລໍ ວສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາທເມວ ຄຕາ. ທ຺ເວ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣາ ໂອຫີຍິໍສຸ. ຕທາ ເຕສໍ ເຕ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອກໍສຸ. ຕາປເສສຸ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ສກ຺ກຠວນສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ, ເອໂກ ຠູມິນ຺ຘຣນາຄຣາຊຠວນສ຺ສ.

ກຸຏຸມ຺ພິເກສຸ ເອໂກ ສກ຺ກຠວນໍ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ເອໂກ ນາຄຠວເນ ປາລິຕນາຄຣາຊາ ນາມ. ຕໍ ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ນາຄໂຍນິຍໍ ອຠິຣມສີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ນາຠິຣມາມີຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຕ຺ຖນໍ ກໂຣຫິ, ອຸໂຠ ສຸຂໍ ວສິສ຺ສາມາຕິ. ນາຄຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສປຣິວາຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ທທມາໂນ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ທສພລສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອຸປເຣວຕໍ ນາມ ສາມເຓຣໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິພ຺ພວຕ຺ຖານິ ທຕ຺ວາ ສາມເຓຣສ຺ສ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖສິ. ຠຄວາ ອນາຄຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອນາຄເຕ ໂຄຕມສ຺ສ ນາມ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸລກຸມາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ເຕ ປຕ຺ຖນາ’’ຕິ ກເຖສິ. ນາຄຣາຊາ ຕມຕ຺ຖໍ ສກ຺ກສ຺ສ ກເຖສິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຕ຺ຕາຫໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠິນ຺ນໍ ຣຏ຺ຐໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ປາເລຕຸໍ ສມຕ຺ຖກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕໍ ຣຏ຺ຐປາລໍ ນາມ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ອນາຄເຕ ໂລກສ຺ມິໍ ຕຸມ຺ຫາທິເສ ພຸທ຺ເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຠິນ຺ນໍ ຣຏ຺ຐໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ປາເລຕຸໍ ສມຕ຺ຖກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕ ຣຏ຺ຐປາໂລ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນມກາສິ. ສຕ຺ຖາ ສມິຊ຺ຌນກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຣາຊິກໍ ຈາຕຸວຓ຺ຓໍ, ໂປເສຕຸໍ ຍໍ ປໂຫສ຺ສຕິ;

ຣຏ຺ຐປາລກຸລໍ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ຊາຍິສ຺ສເຕ ອຍ’’ນ຺ຕິ. –

ເອວໍ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ຕສ຺ເສຕໍ ນາມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕທໂຫສີຕິ ກິໍ ອໂຫສິ? ຍຖາ ຍຖາ ໂຂຕິອາທິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປກຖາ – ອຫໍ ໂຂ ເຍນ ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ, ເຕນ ເຕນ ເມ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍເທຕໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອກທິວສມ຺ປິ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ເອກທິວສມ຺ປິ ຈ ກິເລສມເລນ ອມລີນໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ, ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ວິລິຂິຕສງ຺ຂສທິສໍ ໂຘຕສງ຺ຂສປ຺ປຏິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ນຍິທໍ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ເຕນ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ…ເປ… ຈຣິຕຸໍ, ຍໍນູນາຫໍ ເກສຎ຺ຈ ມສ຺ສຸຎ຺ຈ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍຣສປີຕຕາຍ ກາສາຍານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕານໍ ອນຸຈ຺ຉວິການິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ຖຸລ຺ລໂກຏ຺ຐິເກສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ຣຏ຺ຐປາໂລ ອນຸຏ຺ຐິເຕສຸ ເຕສຸ ນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ກສ຺ມາ? ຕຕ຺ຖສ຺ສ ພຫູ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ສນ຺ຕິ, ເຕ – ‘‘ຕ຺ວໍ ມາຕາປິຕູນໍ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ, ນ ລພ຺ຠາ ຕຍາ ປພ຺ພຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ພາຫາຍມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສເຫວ ປຣິສາຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ເກນຈິ ສຣີຣກິຈ຺ຈເລເສນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຣຏ຺ຐປາໂລ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ຖຸລ຺ລໂກຏ຺ຐິເກສຸ…ເປ… ປພ຺ພາເຊຕຸ ມໍ ຠຄວາ’’ຕິ. ຠຄວາ ປນ ຍສ຺ມາ ຣາຫຸລກຸມາຣສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕໂຕ ປຠຸຕິ ມາຕາປິຕູຫິ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ປພ຺ພາເຊຕິ, ຕສ຺ມາ ນໍ ປຸຈ຺ຉິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕສິ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣຏ຺ຐປາລ, ມາຕາປິຕູຫິ…ເປ… ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ.

໒໙໕. ອມ຺ມຕາຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ອມ຺ມາຕິ ມາຕຣໍ ອາລປຕິ, ຕາຕາຕິ ປິຕຣໍ. ເອກປຸຕ຺ຕໂກຕິ ເອໂກວ ປຸຕ຺ຕໂກ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ເຊຏ຺ໂຐ ວາ ກນິຏ຺ໂຐ ວາ ນຕ຺ຖິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອກປຸຕ຺ໂຕຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອນຸກມ຺ປາວເສນ ເອກປຸຕ຺ຕໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປິໂຍຕິ ປີຕິຊນໂກ. ມນາໂປຕິ ມນວຑ຺ຒນໂກ. ສຸເຂຘິໂຕຕິ ສຸເຂນ ເອຘິໂຕ, ສຸຂສໍວຑ຺ຒິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຂປຣິຠໂຕຕິ ສຸເຂນ ປຣິຠໂຕ, ຊາຕກາລໂຕ ປຠຸຕິ ຘາຕີຫິ ອງ຺ກໂຕ ອງ຺ກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຘາຣິຍມາໂນ ອສ຺ສກຣຖກາທີຫິ ພາລກີຬນເກຫິ ກີຬຍມາໂນ ສາທຸຣສໂຠຊນໍ ໂຠຊຍມາໂນ ສຸເຂນ ປຣິຫໂຏ. ນ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ຣຏ຺ຐປາລ, ກສ຺ສຈິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຊານາສີຕິ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ຣຏ຺ຐປາລ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ກລຠາຄໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນ ຊານາສິ ນ ສຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຣເຓນປິ ເຕ ມຍໍ ອກາມກາ ວິນາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ສເຈປິ ຕວ ອມ຺ເຫສຸ ຊີວມາເນສຸ ມຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍ, ເຕນ ເຕ ມຣເຓນປິ ມຍໍ ອກາມກາ ອນິຈ຺ຉກາ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ວິນາ ຠວິສ຺ສາມ, ຕຍາ ວິໂຍຄໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປນ ມຍໍ ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກິໍ ປນ ກິໍ ນາມ ຕໍ ກາຣຓໍ, ເຍນ ມຍໍ ຕໍ ຊີວນ຺ຕໍ ອນຸຊານິສ຺ສາມ. ອຖ ວາ ກິໍ ປນ ມຍໍ ຕນ຺ຕິ ເກນ ປນ ກາຣເຓນ ມຍໍ ຕໍ ຊີວນ຺ຕໍ ອນຸຊານິສ຺ສາມາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໒໙໖. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຍຕ຺ຖ ນໍ ຐິຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ນານຸຊານິໍສຸ, ຕຕ຺ເຖວ ຐາເນ. ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍາຕິ ເກນຈິ ອຕ຺ຖຣເຓນ ອນຕ຺ຖຕາຍ. ປຣິຈາເຣຫີຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພນຏນາຏກາທີນິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຫາຍເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຖາສຸຂໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈາເຣຫິ ສຎ຺ຈາເຣຫິ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຸປເນຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ປຣິຈາເຣຫີຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພນຏນາຏກາທີນິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຫາຍເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ລຬ ອຸປລຬ ຣມ, ກີຬສ຺ສູຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ. ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ທານປ຺ປທານາທີນິ ສຸຄຕິມຄ຺ຄສໍໂສຘການິ ກຸສລກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ກຖານຸປ຺ປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ນິຣາລາປສລ຺ລາໂປ ອໂຫສິ.

ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ວາ ປຏິວຈນມ຺ປິ ອລຠມານາ ສຫາຍເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ໂວ ສຫາຍໂກ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ, ນິວາເຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕປິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອໂວຈຸໍ, ເຕສມ຺ປິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ອຖ ໂຂ ຣຏ຺ຐປາລສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຫາຍກາ…ເປ… ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ. ອຖສ຺ສ ສຫາຍການໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສເຈ ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຠມາໂນ ມຣິສ຺ສຕິ, ນ ໂກຈິ ຄຸໂຓ ລພ຺ຠຕິ. ປພ຺ພຊິຕໍ ປນ ນໍ ມາຕາປິຕໂຣປິ ກາເລນ ກາລໍ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍມ຺ປິ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ປພ຺ພຊ຺ຊາປິ ຈ ນາເມສາ ຠາຣິຍາ, ທິວເສ ທິວເສ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ເອກເສຍ຺ຍໍ ເອກຠຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຕິທຸກ຺ກຣໍ, ອຍຎ຺ຈ ສຸຂຸມາໂລ ນາຄຣິກຊາຕິໂຍ, ໂສ ຕໍ ຈຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຸນ ອິເຘວ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸຊານາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ມາຕາປິຕໂຣປິ ນໍ ‘‘ປພ຺ພຊິເຕນ ຈ ປນ ເຕ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸທ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິມໍ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ອນຸຊານິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຣຏ຺ຐປາລສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຫາຍກາ ເຍນ ຣຏ຺ຐປາລສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ…ເປ… ອນຸຎ຺ຎາໂຕສິ ມາຕາປິຕູຫິ…ເປ… ອຸທ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ, ຍຖາ ຕໍ ກາເລນ ກາລໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ.

໒໙໙. ພລໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ສປ຺ປາຍໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຉາທນາທີຫິ ຈ ກາຍໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ກາຍພລໍ ຊເນຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອສ຺ສຸມຸຂໍ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ…ເປ… ປພ຺ພາເຊຕຸ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາຕິ. ຠຄວາ ສມີເປ ຐິຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຣຏ຺ຐປາລໍ ປພ຺ພາເຊຫິ ເຈວ ອຸປສມ຺ປາເທຫິ ຈາ’’ຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຣຏ຺ຐປາລໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ຊິນທຕ຺ຕິຍໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ລທ຺ຘາ ປພ຺ພາເຊສິ ເຈວ ອຸປສມ຺ປາເທສິ ຈ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອລຕ຺ຖ ໂຂ ຣຏ຺ຐປາໂລ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ.

ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕຕິ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ເອວໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ອຍມາຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ປຸຎ຺ຎວາ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນປິ ສມາໂນ ‘‘ອຊ຺ຊ ອຊ຺ເຊວ ອຣຫຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ທ຺ວາທສເມ ວສ຺ເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາປິຕໂຣ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານມານາ – ‘‘ຕຍາ ກາເລນ ກາລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸຊານິໍສຸ, ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ໂຂ ປນ ມາຕາປິຕໂຣ, ອຫຎ຺ຈ ເຍນຊ຺ຌາສເຍນ ປພ຺ພຊິໂຕ, ໂສ ເມ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ອິທານິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕູນໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ອຸປສງ຺ກມິ. ມນສາກາສີຕິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຣຏ຺ຐປາເລ ຄເຕ ໂກຈິ ອຸປທ຺ທໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມນສິ ອກາສິ. ຕໂຕ ‘‘ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ຣຏ຺ຐປາໂລ ຕໍ ມທ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ຍຖາ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາສິ…ເປ… ກາລໍ ມຎ຺ຎສີຕິ.

ມິຄຈີເຣຕິ ເອວໍນາມເກ ອຸຍ຺ຍາເນ. ຕຎ຺ຫິ ຣຎ຺ຎາ – ‘‘ອກາເລ ສມ຺ປຕ຺ຕປພ຺ພຊິຕານໍ ທິນ຺ນເມວ ອິທໍ, ຍຖາສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວມນຸຎ຺ຎາຕເມວ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ – ‘‘ມມ ອາຄຕຠາວໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມິ, ເຕ ເມ ປາທໂຘວນອຸຓ຺ໂຫທກປາທມກ຺ຂນເຕລາທີນິ ເປສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານເມວ ປາວິສິ. ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສີຕິ ທຸຕິຍທິວເສ ປາວິສິ.

ມຊ຺ຌິມາຍາຕິ ສຕ຺ຕທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສ຺ສ ຆຣສ຺ສ ມຊ຺ຌິເມ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ. ອຸລ຺ລິຂາເປຕີຕິ ກປ຺ປເກນ ເກເສ ປຫຣາເປຕິ. ເອຕທໂວຈາຕິ – ‘‘ອິເມ ສມຓກາ ອມ຺ຫາກໍ ປິຍປຸຕ຺ຕກໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ໂຈຣານໍ ຫຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຍ ເອກທິວສມ຺ປິ ນ ທສ຺ສາເປນ຺ຕິ, ເອວໍ ຜຣຸສກາຣກາ ເອເຕ ປຸນ ອິມໍ ຐານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເອຕ຺ໂຕວ ນິກຑ຺ຒິຕພ຺ພາ ເອເຕ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ອິເມຫິ ມຸຓ຺ຑເກຫີ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຎາຕິທາສີຕິ ຎາຕການໍ ທາສີ. ອາຠິໂທສິກນ຺ຕິ ປາຣິວາສິກໍ ເອກຣຕ຺ຕາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ປູຕິຠູຕໍ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ປທຕ຺ໂຖ – ປູຕິຠາວໂທເສນ ອຠິຠູໂຕຕິ ອຠິໂທໂສ, ອຠິໂທໂສວ ອາຠິໂທສິໂກ. ເອກຣຕ຺ຕາຕິກ຺ກນ຺ຕສ຺ເສວ ນາມສຎ຺ຎາ ເອສາ ຍທິທໍ ອາຠິໂທສິໂກຕິ, ຕໍ ອາຠິໂທສິກໍ. ກຸມ຺ມາສນ຺ຕິ ຍວກຸມ຺ມາສໍ. ຉຑ຺ເຑຕຸກາມາ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ມາ ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກາຣານໍ ໂຄຣູປານມ຺ປິ ອປຣິໂຠຄາຣໂຫ, ຕສ຺ມາ ນໍ ກຈວຣໍ ວິຍ ພຫິ ຉຑ຺ເຑຕຸກາມາ ໂຫຕິ. ສເຈຕນ຺ຕິ ສເຈ ເອຕໍ. ຠຄິນີຕິ ອຣິຍໂວຫາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ຘາຕິໍ ຎາຕິທາສິໍ ອາລປຕິ. ຉຑ຺ຑນີຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພສຠາວໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຠຄິນິ ເອຕໍ ສເຈ ພຫິ ຉຑ຺ຑນີຍຘມ຺ມໍ ນິສ຺ສຏ຺ຐປຣິຄ຺ຄຫໍ, ອິຘ ເມ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣາຫີ’’ຕິ. ກິໍ ປນ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວາ ປຍຸຕ຺ຕວາຈາ ວາ ນ ໂຫຕີຕິ. ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ນິສ຺ສຏ຺ຐປຣິຄ຺ຄຫຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ຫິ ຉຑ຺ຑນີຍຘມ຺ມໍ ນິສ຺ສຏ຺ຐປຣິຄ຺ຄຫໍ, ຍຕ຺ຖ ສາມິກາ ອນາລຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ‘‘ເທຖ ອາຫຣຖ ອາກິຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕເນວ ຫິ ອຍມາຍສ຺ມາ ອຄ຺ຄອຣິຍວໍສິໂກ ສມາໂນປິ ເອວມາຫ.

ຫຕ຺ຖານນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂາຄຫຓຕ຺ຖໍ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາມຍໂຕ ມຓິພນ຺ຘໂຕ ປຠຸຕິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຫຕ຺ຖານໍ. ປາທານນ຺ຕິ ນິວາສນນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປາທານໍ. ສຣສ຺ສາຕິ ສເຈ ຕໍ ຠຄິນີຕິ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາຣຍໂຕ ສຣສ຺ສ ຈ. ນິມິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສີຕິ ຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິອາທີນິ ໂອໂລກຍມານາ – ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ຣຏ຺ຐປາລສ຺ສ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓກຈ຺ຉປປິຏ຺ຐິສທິສາ ອິມາ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິໂຍ, ຫຣິຕາລວຏ຺ຏິໂຍ ວິຍ ສຸວຏ຺ຏິຕາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ, ມຘຸໂຣ ສໂຣ’’ຕິ ຄິຫິກາເລ ສລ຺ລກ຺ຂິຕປຸພ຺ພໍ ອາກາຣໍ ອຄ຺ຄເຫສິ ສຎ຺ຊານິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ຕສ຺ສ ຫາຍສ຺ມໂຕ ທ຺ວາທສວສ຺ສານິ ອຣຎ຺ຎາວາສຎ຺ເຈວ ປິຓ຺ຑິຍາໂລປໂຠຊນຎ຺ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎາທິໂສ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ, ເຕນ ນໍ ສາ ຎາຕິທາສີ ທິສ຺ວາວ ນ ສຎ຺ຊານິ, ນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫສີຕິ.

໓໐໐. ຣຏ຺ຐປາລສ຺ສ ມາຕຣໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ເຖຣສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ສຓ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍຕ຺ວາ ສໍວຑ຺ຒິຕຘາຕີປິ ສມານາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຫາຂີຓາສວຠາວປ຺ປຕ຺ເຕນ ສາມິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ – ‘‘ຕ຺ວໍ ນຸ ໂຂ, ເມ ຠນ຺ເຕ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣຏ຺ຐປາໂລ’’ຕິອາທິວຈນໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕີ ເວເຄນ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຏ຺ຐປາລສ຺ສ ມາຕຣໍ ເອຕທໂວຈ. ຍຄ຺ເຆຕິ ອາໂຣຈນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ສເຈ ເຊ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຊຕິ ອາລປເນ ນິປາໂຕ. ເອວຎ຺ຫິ ຕສ຺ມິໍ ເທເສ ທາສິຊນໍ ອາລປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕ຺ວຎ຺ຫິ, ໂຠຕິ ທາສິ, ສເຈ ສຈ຺ຈໍ ຠຓສີ’’ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ມຫາກຸເລ ອິຕ຺ຖິໂຍ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຄຣຫໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ອຈ຺ຈາຍິກກິຈ຺ຈໍ, ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ນໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸຏ຺ຏມູລນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ເທເສ ທານປຕີນໍ ຆເຣສຸ ສາລາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາສນານິ ເຈຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປຏ຺ຐາປິຕໍ ອຸທກກຎ຺ຊິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊິຕາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ສເຈ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທານປຕີນມ຺ປິ ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ອີທິສາຍ ສາລາຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸຏ຺ຏມູລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ປພ຺ພຊິຕາ ກປຓມນຸສ຺ສາ ວິຍ ອສາຣຸປ຺ເປ ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

ອຕ຺ຖິ ນາມ ຕາຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ເຖ, ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ເຖ ມຎ຺ຎນຕ຺ເຖ ວາ ນິປາໂຕ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຕາຕ ຣຏ຺ຐປາລ, ອມ຺ຫາກໍ ຘນໍ, ນນຸ ມຍໍ ນິທ຺ຘນາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ເຍສໍ ໂນ ຕ຺ວໍ ອີທິເສ ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຠິໂທສິກໍ ກຸມ຺ມາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ. ຕຖາ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຕາຕ ຣຏ຺ຐປາລ, ອມ຺ຫາກໍ ຊີວິຕໍ, ນນຸ ມຍໍ ມຕາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ເຍສໍ ໂນ ຕ຺ວໍ ອີທິເສ ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຠິໂທສິກໍ ກຸມ຺ມາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ. ຕຖາ ອຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ, ຕາຕ ຣຏ຺ຐປາລ, ຕວ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສາສນໍ ນິສ຺ສາຍ ປຏິລທ຺ໂຘ ສມຓຄຸໂຓ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ສຸໂຠຊນຣສສໍວຑ຺ຒິໂຕປິ ອິມໍ ຊິຄຸຈ຺ຉເນຍ຺ຍໍ ອາຠິໂທສິກໍ ກຸມ຺ມາສໍ ອມຕມິວ ນິພ຺ພິກາໂຣ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສີຕິ. ໂສ ປນ ຄຫປຕິ ທຸກ຺ຂາຠິຕຸນ຺ນຕາຍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸມສກ຺ໂກນ຺ໂຕ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນາມ, ຕາຕ ຣຏ຺ຐປາລ, ອາຠິໂທສິກໍ ກຸມ຺ມາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອວຈ. ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ປເນຕ຺ຖ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ ວທນ຺ຕິ – ອໂນກປ຺ປນາມຣິສນຕ຺ຖວເສເນຕໍ ອຕ຺ຖິສທ຺ເທ ອຸປປເທ ‘‘ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສີ’’ຕິ ອນາຄຕວຈນໍ ກຕໍ. ຕສ຺ສາຍມຕ຺ໂຖ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນາມ…ເປ… ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ, ອິທໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂມ຺ປິ ອຫໍ ນ ສທ຺ທຫາມິ ນ ມຣິສຍາມີ’’ຕິ. ອິທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ວຈນໍ ຄຫປຕິ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ກເຖສິ. ເຖໂຣປິ ປິຕຣິ ປຕ຺ຕມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິເຕເຍວ ຕໍ ປູຕິກຸມ຺ມາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ ສຸນຂວນ຺ຕສທິສໍ ປູຕິກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑມິວ ຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ປູຕິກໍ ວາຍນ຺ຕໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ ກິຣ ຕຖາຣູປໍ ກຸມ຺ມາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ເຖໂຣ ປນ ອຣິຍິທ຺ຘິຍໍ ຐຕ຺ວາ ທິພ຺ໂພຊໍ ອມຕຣສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ວິຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຘມກຣເຓນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ມຸຂຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖປາເທ ຈ ໂຘວິຕ຺ວາ ກຸໂຕ ໂນ ຄຫປຕີຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກຸໂຕ ໂນຕິ ກຸໂຕ ນຸ. ເນວ ທານນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມວເສນ ເນວ ທານໍ ອລຕ຺ຖມ຺ຫ. ນ ປຈ຺ຈກ຺ຂານນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ, ຕາຕ ຣຏ຺ຐປາລ, ກຈ຺ຈິ ເຕ ຂມນີຍໍ, ກຈ຺ຈິສິ ອປ຺ປກິລມເຖນ ອາຄໂຕ, ນ ຕາວ ຕາຕ ເຄເຫ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາທິຍຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິສນ຺ຖາຣວເສນ ປຈ຺ຈກ຺ຂານມ຺ປິ ນ ອລຕ຺ຖມ຺ຫ. ກສ຺ມາ ປນ ເຖໂຣ ເອວມາຫ? ປິຕຸ ອນຸຄ຺ຄເຫນ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ຍຖາ ເອສ ມໍ ວທຕິ, ອຎ຺ເຎປິ ປພ຺ພຊິເຕ ເອວໍ ວທຕິ ມຎ຺ເຎ. ພຸທ຺ຘສາສເນ ຈ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ປທຸມໍ ວິຍ ຠສ຺ມາຉນ຺ໂນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ເຜຄ຺ຄຸປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ຈນ຺ທນສາໂຣ ວິຍ ສຸຕ຺ຕິກາປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ມຸຕ຺ຕຣຕນໍ ວິຍ ວລາຫກປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ຈນ຺ທິມາ ວິຍ ມາທິສານໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຄຸຓານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເຕສຸປິ ນ ເອວຣູປໍ ວຈນໍ ປວຕ຺ເຕສ຺ສຕິ, ສໍວເຣ ຐສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຸຄ຺ຄເຫນ ເອວມາຫ.

ເອຫິ ຕາຕາຕິ ຕາຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ຆຣໍ ມາ ໂຫຕຸ, ເອຫິ ຆຣໍ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ວທຕິ. ອລນ຺ຕິ ເຖໂຣ ອຸກ຺ກຏ຺ຐເອກາສນິກຕາຍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຘິວາເສສີຕິ ເຖໂຣ ປນ ປກຕິຍາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສປທານຈາຣິໂກ ສ຺ວາຕນາຍຠິກ຺ຂໍ ນາມ ນາຘິວາເສຕິ, ມາຕຸ ອນຸຄ຺ຄເຫນ ປນ ອຘິວາເສສິ. ມາຕຸ ກິຣສ຺ສ ເຖຣໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ມຫາໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂຣທເນເນວ ປກ຺ກກ຺ຂິ ວິຍ ຊາຕາ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ‘‘ສຈາຫໍ ຕໍ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມິ, ຫທຍມ຺ປິສ຺ສາ ຜາເລຍ຺ຍາ’’ຕິ ອນຸຄ຺ຄເຫນ ອຘິວາເສສິ. ກາຣາເປຕ຺ວາຕິ ເອກໍ ຫິຣຎ຺ຎສ຺ສ, ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ທ຺ເວ ປຸຎ຺ເຊ ກາຣາເປຕ຺ວາ. ກີວມຫນ຺ຕາ ປນ ປຸຎ຺ຊາ ອເຫສຸນ຺ຕິ. ຍຖາ ໂອຣໂຕ ຐິໂຕ ປຸຣິໂສ ປາຣໂຕ ຐິຕໍ ມຊ຺ຌິມປ຺ປມາຓໍ ປຸຣິສໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ເອວໍມຫນ຺ຕາ.

໓໐໑. ອິທໍ ເຕ ຕາຕາຕິ ກຫາປຓປຸຎ຺ຊຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓປຸຎ຺ຊຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ມຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ມາຕິໂຕ ອາຄຕໍ, ອິທໍ ເຕ ມາຕາມຫິຍາ ມາຕຸ ອິມໍ ເຄຫໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຄນ຺ຘມາລາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ ຘນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎໍ ເປຕ຺ຕິກໍ ອຎ຺ຎໍ ປິຕາມຫນ຺ຕິ ຍໍ ປນ ເຕ ປິຕຸ ຈ ປິຕາມຫານຎ຺ຈ ສນ຺ຕກໍ, ຕໍ ອຎ຺ຎໍເຍວ, ນິຫິຕຎ຺ຈ ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຕິວິຍ ພຫຸ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປິຕາມຫ’’ນ຺ຕິ ຕທ຺ຘິຕໂລປໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ເປຕາມຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ. ສກ຺ກາ ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ຘນເຫຕຸ ຘນປຈ຺ຈຍາ. ຕໍ ຕໍ ຘນໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຣາຊາທີນໍ ວເສນ ຘນປຣິກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໂສກາທໂຍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ – ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີຕິ ອາເນສິໍ, ໂສ ທານິ ເມ ຘມ຺ມກຖໍ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ, ອຍໍ ນ ເມ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສ ໂອໂຣຘານໍ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ໂວ ສາມິໂກ, ຄຈ຺ຉຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ນໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວາຍມຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ສຸວເຍ ຐິຕາ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ, ຕາສຸ ທ຺ເວ ເຊຏ຺ຐກິຕ຺ຖິໂຍ ສນ຺ຘາຍ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ເຈກໍ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ເອເກກມ຺ຫິ ປາເທ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ.

ກີທິສາ ນາມ ຕາ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ ອຈ຺ຉຣາໂຍຕິ ກສ຺ມາ ເອວມາຫໍສຸ? ຕທາ ກິຣ ສມ຺ພຫຸເລ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາເຣປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາເຣປິ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ເຕປິ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ ‘‘ກສ຺ມາ ເອເຕ ປພ຺ພຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖຎ຺ເຎ ວທນ຺ຕິ ‘‘ເທວຈ຺ຉຣາເທວນາຏການໍ ກາຣຓາ’’ຕິ. ສາ ກຖາ ວິຕ຺ຖາຣິກາ ອໂຫສິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ເອວມາຫໍສຸ. ອຖ ເຖໂຣ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ນ ໂຂ ມຍໍ ຠຄິນີຕິອາທິມາຫ. ສມຸທາຈຣຕີຕິ ໂວຫຣຕິ ວທຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ມຸຈ຺ຉິຕາ ປປຕິໍສູຕິ ຕໍ ຠຄິນິວາເທນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອຊ຺ຊ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອຊ຺ຊ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ພຫິ ນ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ໂນ ທາຣກາ ນ ລທ຺ຘາ, ເຍສໍ ອານຸຠາເວນ ຊີເວຍ຺ຍາມ, ອິໂຕ ຈມ຺ຫາ ປຣິຫີນາ ອຎ຺ຎໂຕ ຈ. ອຍໍ ໂລໂກ ນາມ ອຕ຺ຕໂນວ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕສ຺ມາ ຕາປິ ‘‘ອິທານິ ມຍໍ ອນາຖາ ຊາຕາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນວ ຈິນ຺ຕຍມານາ – ‘‘ອນຕ຺ຖິໂກ ທານິ ອມ຺ເຫຫິ ອຍໍ, ໂສ ອມ຺ເຫ ປຊາປຕິໂຍ ສມານາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍາ ສຍິຕທາຣິກາ ວິຍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ສມຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປເທເສ ມຸຈ຺ຉິຕາ ປປຕິໍສຸ, ປຕິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມາ ໂນ ວິເຫເຐຖາຕິ ມາ ອມ຺ເຫ ຘນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມາຕຸຄາເມ ຈ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິເຫຐຍິຕ຺ຖ, ວິເຫສາ ເຫສາ ປພ຺ພຊິຕານນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ເອວມາຫ? ມາຕາປິຕູນໍ ອນຸຄ຺ຄເຫນ. ໂສ ກິຣ ເສຏ຺ຐິ – ‘‘ປພ຺ພຊິຕລິງ຺ຄໍ ນາມ ກິລິຏ຺ຐໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາເວສໍ ຫາເຣຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຕໂຍ ຊນາ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂໍ ນ ເທຕິ. ເຖໂຣ – ‘‘ມາທິສສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ອາຫາຣນ຺ຕຣາຍໍ ກຕ຺ວາ ເອເຕ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເຕສໍ ອນຸຄ຺ຄເຫນ ເອວມາຫ.

໓໐໒. ຄາຖາ ອຠາສີຕິ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສາຕິ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕຊນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕໍ. ພິມ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ. ອຣຸກາຍນ຺ຕິ ນວນ຺ນໍ ວຓມຸຂານໍ ວເສນ ວຓກາຍໍ. ສມຸສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ ນວຫິ ນ຺ຫາຣຸສເຕຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນວຫິ ມໍສເປສິສເຕຫິ ລິມ຺ປິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ອຸສ຺ສິຕໍ. ອາຕຸຣນ຺ຕິ ຊຣາຕຸຣຕາຍ ໂຣຄາຕຸຣຕາຍ ກິເລສາຕຸຣຕາຍ ຈ ນິຈ຺ຈາຕຸຣໍ. ພຫຸສງ຺ກປ຺ປນ຺ຕິ ປເຣສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຕ຺ຖນາສງ຺ກປ຺ເປຫິ ພຫຸສງ຺ກປ຺ປໍ. ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຫິ ກາເຍ ປຸຣິສານໍ ສງ຺ກປ຺ປາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ກາເຍ ອິຕ຺ຖີນໍ. ສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິຕກເຬວຣຠູຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ກາກກຸລລາທໂຍ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິເຍວາຕິ ພຫຸສງ຺ກປ຺ໂປ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ຘຸວໍ ຐິຕີຕິ ຍສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ມາຍາມຣີຈິເຜຓປິຓ຺ຑ ອຸທກປຸປ຺ຜຸຬາທີນໍ ວິຍ ເອກໍເສເນວ ຐິຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມຕາວ ນິຍຕາ.

ຕເຈນ ໂອນທ຺ຘນ຺ຕິ ອລ຺ລມນຸສ຺ສຈມ຺ເມນ ໂອນທ຺ຘໍ. ສຫ ວຕ຺ເຖຠິ ໂສຠຕີຕິ ຄນ຺ຘາທີຫິ ມຓິກຸຓ຺ຑເລຫິ ຈ ຈິຕ຺ຕກຕມ຺ປິ ຣູປໍ ວຕ຺ເຖຫິ ສເຫວ ໂສຠຕິ, ວິນາ ວຕ຺ເຖຫິ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ໂຫຕິ ອໂນໂລກນກ຺ຂມໍ.

ອລຕ຺ຕກກຕາຕິ ອລຕ຺ຕເກນ ຣຎ຺ຊິຕາ. ຈຸຓ຺ຓກມກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ສາສປກກ຺ເກນ ມຸຂປີຬກາທີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂລຓມຕ຺ຕິກາຍ ທຸຏ຺ຐໂລຫິຕໍ ວິລິຍາເປຕ຺ວາ ຕິລປິຏ຺ເຐນ ໂລຫິຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ຫລິທ຺ທິຍາ ວຓ຺ຓໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓກຄຓ຺ຑິກາຍ ມຸຂໍ ປຫຣນ຺ຕິ, ເຕເນສ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຏ຺ຐາປທກຕາຕິ ຣໂສທເກນ ມກ຺ຂິຕ຺ວາ ນລາຏປຣິຍນ຺ເຕ ອາວຕ຺ຕນປຣິວຕ຺ເຕ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐປທກຣຈນາຍ ຣຈິຕາ. ອຎ຺ຊນີຕິ ອຎ຺ຊນນາຬິກາ.

ໂອທຫີຕິ ຐເປສິ. ປາສນ຺ຕິ ວາກຣາຊາລໍ. ນາສທາຕິ ນ ຆຏ຺ຏຍິ. ນິວາປນ຺ຕິ ນິວາປສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນິວາປຕິຓສທິສໂຠຊນໍ. ກນ຺ທນ຺ເຕຕິ ວິຣວມາເນ ປຣິເທວມາເນ. ອິມາຍ ຫິ ຄາຖາຍ ເຖໂຣ ມາຕາປິຕໂຣ ມິຄລຸທ຺ທເກ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ, ອວເສສຎາຕເກ ມິຄລຸທ຺ທກປຣິສໍ ວິຍ, ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ວາກຣາຊາລໍ ວິຍ, ອຕ຺ຕນາ ຠຸຕ຺ຕໂຠຊນໍ ນິວາປຕິຓໍ ວິຍ, ອຕ຺ຕານໍ ມຫາມິຄໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ຍຖາ ຫິ ມຫາມິໂຄ ຍາວທຕ຺ຖໍ ນິວາປຕິຓໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນາມ ຐານໍ ຄຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມິຄລຸທ຺ທການໍ ປຣິເທວນ຺ຕານໍເຍວ ວາກຣໍ ອຆຏ຺ຏຍມາໂນວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຆນຈ຺ຉາຍສ຺ສ ຉຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຄຸມ຺ພສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ມນ຺ທມນ຺ເທນ ວາເຕນ ພີຊຍມາໂນ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ເຖໂຣ ອິມາ ຄາຖາ ຠາສິຕ຺ວາ ອາກາເສເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມິຄຈີເຣ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາສິ.

ກສ຺ມາ ປນ ເຖໂຣ ອາກາເສນ ຄໂຕຕິ. ປິຕາ ກິຣສ຺ສ ເສຏ຺ຐິ ສຕ຺ຕສຸ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກສຸ ອຄ຺ຄຬໍ ທາເປຕ຺ວາ ມລ຺ເລ ອາຓາເປສິ – ‘‘ສເຈ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ຫຣິຕ຺ວາ ຄິຫິເວສໍ ຄຓ຺ຫາເປຖາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ – ‘‘ເອເຕ ມາທິສໍ ມຫາຂີຓາສວໍ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປາເທ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ເນສໍ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສນ ອຄມາສິ. ປຣສມຸທ຺ທວາສິຕ຺ເຖຣານໍ ປນ – ‘‘ຐິຕໂກວ ອິມາ ຄາຖາ ຠາສິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ໂກຣພ຺ຍສ຺ສ ມິຄຈີເຣ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາສີ’’ຕິ ອຍໍ ວາຈນາມຄ຺ໂຄເຍວ.

໓໐໓. ມິຄໂວຕິ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານປາລສ຺ສ ນາມໍ. ໂສເຘນ຺ໂຕຕິ ອຸຍ຺ຍານມຄ຺ຄໍ ສມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຸຍ຺ຍາເນ ຕຈ຺ຉິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານານິ ຕຈ຺ຉາເປນ຺ໂຕ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕານິ ຐານານິ ສມ຺ມຊ຺ຊາເປນ຺ໂຕ ວາລຸກາໂອກິຣຓ-ປຸປ຺ຜວິກິຣຓ-ປຸຓ຺ຓຆຏຏ຺ຐປນ-ກທລິກ຺ຂນ຺ຘຐປນາທີນິ ຈ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ສທາ ອິມສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ, ປສ຺ສິຕຸກາໂມ ເອຕໍ, ອາຄຕຠາວໍ ປນສ຺ສ ນ ຊານາຕິ, ມຫາ ໂຂ ປນາຍໍ ປຓ຺ຓາກາໂຣ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຍນ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ອໂຫສີຕິ ໂສ ກິຣ ຣາຊາ ເຖຣໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ພລມຊ຺ເຌປິ ນາຏກມຊ຺ເຌປິ – ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ຕາວ ມຫນ຺ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຸນນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອນປໂລເກນ຺ເຕນາ’’ຕິ ຄຸຓໍ ກເຖສິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຍໍ ເອວມາຫ. ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖາຕິ ວຕ຺ວາຕິ ໂອໂຣຘມຫາມຕ຺ຕພລກາຍາທີສຸ ຍສ຺ສ ຍໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ທາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸສ຺ສຏາຍ ອຸສ຺ສຏາຍາຕິ ອຸສ຺ສິຕາຍ ອຸສ຺ສິຕາຍ, ມຫາມຕ຺ຕມຫາຣຏ຺ຐິກາທີນໍ ວເສນ ອຸຄ຺ຄຕຸຄ຺ຄຕເມວ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ຠວໍ ຣຏ຺ຐປາໂລ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖເຣ ນິສີທຕູຕິ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖໂຣ ຕນຸໂກ ພຫລປຸປ຺ຜາທິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໂຕ ອຠິລກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ຕາທິເສ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວມາຫ.

໓໐໔. ປາຣິຊຸຎ຺ຎານີຕິ ປາຣິຊຸຎ຺ຎຠາວາ ປຣິກ຺ຂຍາ. ຊິຓ຺ໂຓຕິ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ. ວຸຑ຺ໂຒຕິ ວໂຍວຸຑ຺ໂຒ. ມຫລ຺ລໂກຕິ ຊາຕິມຫລ຺ລໂກ. ອທ຺ຘຄໂຕຕິ ອທ຺ຘານໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ປຈ຺ຉິມວຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ປພ຺ພຊຕີຕິ ຘຸຣວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ທຫຣກາເລ ພຫຸໍ ກຸສລໍ ກຕໍ, ອິທານິ ມຫລ຺ລໂກມ຺ຫິ, ມຫລ຺ລກສ຺ສ ເຈສາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ, ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປຫຣິຕໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພາເຊຖ ມໍ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຍາຈຕິ, ເຖຣາ ອນຸກມ຺ປາຍ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍວາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອປ຺ປາພາໂຘຕິ ອໂຣໂຄ. ອປ຺ປາຕງ຺ໂກຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ. ສມເວປາກິນິຍາຕິ ສມວິປາຈນິຍາ. ຄຫຓິຍາຕິ ກມ຺ມຊເຕໂຊຘາຕຸຍາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕຠຸຕ຺ໂຕ ອາຫາໂຣ ຊີຣຕິ, ຍສ຺ສ ວາ ປນ ປຸຏຠຕ຺ຕໍ ວິຍ ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸໂຠເປເຕ ນ ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຍສ຺ສ ປນ ຠຸຕ຺ຕກາເລ ຠຕ຺ຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວ, ອຍໍ ສມເວປາກິນິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ນາຕິສີຕາຍ ນຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍາຕິ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ນາຕິສີຕາຍ ນຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ. ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ຣາຊາໂນ ວາ ຫຣນ຺ຕີຕິອາທິນາ ອນຸກ຺ກເມນ. ທຸຕິຍວາເຣ ຣາຊຠຍໂຈຣຠຍຉາຕກຠຍາທິນາ ອນຸກ຺ກເມນ.

໓໐໕. ຘມ຺ມຸທ຺ເທສາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ຘມ຺ມນິທ຺ເທສາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ. ອຸປນິຍ຺ຍຕີຕິ ຊຣາມຣຓສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ວາ ຕຕ຺ຖ ນິຍ຺ຍຕິ. ອທ຺ຘຸໂວຕິ ຘຸວຏ຺ຐານວິຣຫິໂຕ. ອຕາໂຓຕິ ຕາຍິຕຸໍ ສມຕ຺ເຖນ ວິຣຫິໂຕ. ອນຠິສ຺ສໂຣຕິ ອສຣໂຓ ອຠິສຣິຕ຺ວາ ອຠິຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສາເສຕຸໍ ສມຕ຺ເຖນ ວິຣຫິໂຕ. ອສ຺ສໂກຕິ ນິສ຺ສໂກ ສກຠຓ຺ຑວິຣຫິໂຕ. ສພ຺ພໍ ປຫາຍ ຄມນີຍນ຺ຕິ ສກຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ຂິຕໍ ສພ຺ພໍ ປຫາຍ ໂລເກນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຕຓ຺ຫາທາໂສຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ທາໂສ.

໓໐໖. ຫຕ຺ຖິສ຺ມິນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ເປ. ກຕາວີຕິ ກຕກຣຓີໂຍ, ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ໂຂ ປຄຸຓສິປ຺ໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອູຣຸພລີຕິ ອູຣຸພລສມ຺ປນ຺ໂນ. ຍສ຺ສ ຫິ ຜລກຎ຺ຈ ອາວຸຘຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣເສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຠິນ຺ນໍ ຠິນ຺ທໂຕ ຠິນ຺ນໍ ສນ຺ຘາຣຍໂຕ ປຣຫຕ຺ຖຄຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ອາຫຣິຕຸໍ ອູຣຸພລໍ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ອູຣຸພລີ ນາມ. ພາຫຸພລີຕິ ພາຫຸພລສມ຺ປນ຺ໂນ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ອລມຕ຺ໂຕຕິ ສມຕ຺ຖອຕ຺ຕຠາໂວ.

ປຣິໂຍຘາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸປ຺ປທ຺ທວໍ ໂອຘາຍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຄຫິຕາ.

ສໍວິຊ຺ຊຕິ ໂຂ, ໂຠ ຣຏ຺ຐປາລ, ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ປຫູຕໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິທໍ ໂສ ຣາຊາ ອຸປຣິ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສສ຺ສ ກາຣຓໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ອາຫ.

ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ‘‘ປສ຺ສາມິ ໂລເກ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສານໍ ອນຸຄີຕິໍ ອໂວຈ.

໓໐໗. ຕຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍວ ກາເມ ອຠິປຕ຺ຖຍນ຺ຕີຕິ ເອກໍ ລຠິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ເອວໍ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິເຍວ.

ປສຍ຺ຫາຕິ ສປຕ຺ຕຄຓໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ສສາຄຣນ຺ຕນ຺ຕິ ສທ຺ຘິໍ ສາຄຣນ຺ເຕນ. ໂອຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສາຕິ ຍໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ໂອຣໂຕ ສກຣຏ຺ຐໍ, ເຕນ ອຕິຕ຺ຕຣູໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຫຕ຺ຖີຕິ ນ ຫິ ອຕ຺ຖິ.

ອໂຫ ວຕາ ໂນຕິ ອໂຫ ວຕ ນຸ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອມຣາຕິ ຈາຫູຕິ ອມຣໍ ອິຕິ ຈ ອາຫຸ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ມຕໍ ຎາຕີ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ຕໍ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ອມ຺ຫາກໍ ຠາຕາ ມໂຕ, ປຸຕ຺ໂຕ ມໂຕ’’ຕິອາທີນິປິ ວທນ຺ຕິ.

ຜຸສນ຺ຕິ ຜສ຺ສນ຺ຕິ ມຣຓຜສ຺ສໍ ຜຸສນ຺ຕິ. ຕເຖວ ຜຸຏ຺ໂຐຕິ ຍຖາ ພາໂລ, ຘີໂຣປິ ຕເຖວ ມຣຓຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ໂຐ, ອຜຸຏ຺ໂຐ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ. ພາໂລ ຈ ພາລ຺ຍາ ວຘິໂຕວ ເສຕີຕິ ພາໂລ ພາລຠາເວນ ມຣຓຜສ຺ສໍ ອາຄມ຺ມ ວຘິໂຕວ ເສຕິ ອຠິຫໂຕວ ສຍຕິ. ອກຕໍ ວຕ ເມ ກລ຺ຍາຓນ