📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ

ມຊ຺ຌິມປຓ຺ຓາສປາຬິ

໑. ຄຫປຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ກນ຺ທຣກສຸຕ຺ຕໍ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຈມ຺ປາຍໍ ວິຫຣຕິ ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ. ອຖ ໂຂ ເປສ຺ໂສ [ເປໂຍ (ກ.)] ຈ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕ ກນ຺ທຣໂກ ຈ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເປສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ກນ຺ທຣໂກ ປນ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ [ສາຣາຓີຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ ປີ.)] ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ກນ຺ທຣໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍາວຎ຺ຈິທໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຏິປາທິໂຕ! ເຍປິ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເຕປິ ຠຄວນ຺ໂຕ ເອຕປຣມໍເຍວ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຏິປາເທສຸໍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເອຕຣຫິ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຏິປາທິໂຕ. ເຍປິ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເຕປິ ຠຄວນ຺ໂຕ ເອຕປຣມໍເຍວ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຏິປາເທສ຺ສນ຺ຕິ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເອຕຣຫິ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຏິປາທິໂຕ’’ຕິ.

໒. ‘‘ເອວເມຕໍ, ກນ຺ທຣກ, ເອວເມຕໍ, ກນ຺ທຣກ. ເຍປິ ເຕ, ກນ຺ທຣກ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເຕປິ ຠຄວນ຺ໂຕ ເອຕປຣມໍເຍວ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຏິປາເທສຸໍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເອຕຣຫິ ມຍາ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຏິປາທິໂຕ. ເຍປິ ເຕ, ກນ຺ທຣກ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເຕປິ ຠຄວນ຺ໂຕ ເອຕປຣມໍເຍວ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຏິປາເທສ຺ສນ຺ຕິ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເອຕຣຫິ ມຍາ ສມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຏິປາທິໂຕ.

‘‘ສນ຺ຕິ ຫິ, ກນ຺ທຣກ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕາ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ກນ຺ທຣກ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເສກ຺ຂາ ສນ຺ຕຕສີລາ ສນ຺ຕຕວຸຕ຺ຕິໂນ ນິປກາ ນິປກວຸຕ຺ຕິໂນ; ເຕ ຈຕູສຸ [ນິປກວຸຕ຺ຕິໂນ ຈຕູສຸ (ສີ.)] ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ [ສຸປຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ (ສີ. ປີ. ກ.)] ວິຫຣນ຺ຕິ. ກຕເມສຸ ຈຕູສຸ? ອິຘ, ກນ຺ທຣກ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

໓. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ເປສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຈິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ [ໂສກປຣິທ຺ທວານໍ (ສີ. ປີ.)] ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ມຍມ຺ປິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາເລນ ກາລໍ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ວິຫຣາມ. ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣາມ ອາຕາປິໂນ ສມ຺ປຊານາ ສຕິມນ຺ໂຕ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣາມ ອາຕາປິໂນ ສມ຺ປຊານາ ສຕິມນ຺ໂຕ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣາມ ອາຕາປິໂນ ສມ຺ປຊານາ ສຕິມນ຺ໂຕ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣາມ ອາຕາປິໂນ ສມ຺ປຊານາ ສຕິມນ຺ໂຕ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວໍ ມນຸສ຺ສຄຫເນ ເອວໍ ມນຸສ຺ສກສເຏ ເອວໍ ມນຸສ຺ສສາເຐຍ຺ເຍ ວຕ຺ຕມາເນ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕາຫິຕໍ ຊານາຕິ. ຄຫນຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິທໍ ມນຸສ຺ສາ; ອຸຕ຺ຕານກຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິທໍ ປສໂວ. ອຫຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປໂຫມິ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມໍ ສາເຣຕຸໍ. ຍາວຕເກນ ອນ຺ຕເຣນ ຈມ຺ປໍ ຄຕາຄຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ສາເຐຍ຺ຍານິ ກູເຏຍ຺ຍານິ ວງ຺ເກຍ຺ຍານິ ຊິມ຺ເຫຍ຺ຍານິ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕິ. ອມ຺ຫາກໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ ອຎ຺ຎຖາວ ກາເຍນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຖາວ ວາຈາຍ ອຎ຺ຎຖາວ ເນສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວໍ ມນຸສ຺ສຄຫເນ ເອວໍ ມນຸສ຺ສກສເຏ ເອວໍ ມນຸສ຺ສສາເຐຍ຺ເຍ ວຕ຺ຕມາເນ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕາຫິຕໍ ຊານາຕິ. ຄຫນຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິທໍ ມນຸສ຺ສາ; ອຸຕ຺ຕານກຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິທໍ ປສໂວ’’ຕິ.

໔. ‘‘ເອວເມຕໍ, ເປສ຺ສ, ເອວເມຕໍ, ເປສ຺ສ. ຄຫນຎ຺ເຫຕໍ, ເປສ຺ສ, ຍທິທໍ ມນຸສ຺ສາ; ອຸຕ຺ຕານກຎ຺ເຫຕໍ, ເປສ຺ສ, ຍທິທໍ ປສໂວ. ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ເປສ຺ສ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ເປສ຺ສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ອິຘ ປນ, ເປສ຺ສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ອິຘ ປນ, ເປສ຺ສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ອິຘ ປນ, ເປສ຺ສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ອນຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ [ສີຕິຠູໂຕ (ສີ. ປີ. ກ.)] ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ. ອິເມສໍ, ເປສ຺ສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ກຕໂມ ເຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕີ’’ຕິ?

‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈິຕ຺ຕໍ ນາຣາເຘຕິ. ໂຍປາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອຍມ຺ປິ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈິຕ຺ຕໍ ນາຣາເຘຕິ. ໂຍປາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອຍມ຺ປິ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈິຕ຺ຕໍ ນາຣາເຘຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອນຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ – ອຍເມວ [ອຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕີ’’ຕິ.

໕. ‘‘ກສ຺ມາ ປນ ເຕ, ເປສ຺ສ, ອິເມ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ຈິຕ຺ຕໍ ນາຣາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອຕ຺ຕານໍ ສຸຂກາມໍ ທຸກ຺ຂປຏິກ຺ກູລໍ ອາຕາເປຕິ ປຣິຕາເປຕິ – ອິມິນາ ເມ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈິຕ຺ຕໍ ນາຣາເຘຕິ. ໂຍປາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ ປຣໍ ສຸຂກາມໍ ທຸກ຺ຂປຏິກ຺ກູລໍ ອາຕາເປຕິ ປຣິຕາເປຕິ – ອິມິນາ ເມ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈິຕ຺ຕໍ ນາຣາເຘຕິ. ໂຍປາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ສຸຂກາມໍ ທຸກ຺ຂປຏິກ຺ກູລໍ [ສຸຂກາເມ ທຸກ຺ຂປຏິກ຺ກູເລ (ສີ. ປີ.)] ອາຕາເປຕິ ປຣິຕາເປຕິ – ອິມິນາ ເມ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈິຕ຺ຕໍ ນາຣາເຘຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອນຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ [ວິຫຣຕິ. ອິມິນາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວິຫຣຕິ; ໂສ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ສຸຂກາມໍ ທຸກ຺ຂປຏິກ຺ກູລໍ ເນວ ອາຕາເປຕິ ນ ປຣິຕາເປຕິ – ອິມິນາ [ວິຫຣຕິ. ອິມິນາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເມ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕິ. ຫນ຺ທ, ຈ ທານິ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉາມ; ພຫຸກິຈ຺ຈາ ມຍໍ ພຫຸກຣຓີຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຕ຺ວໍ, ເປສ຺ສ, ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເປສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ເປສ຺ເສ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕ; ມຫາປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິສີເທຍ຺ຍ ຍາວສ຺ສາຫໍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄເລ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິຠຊິສ຺ສາມິ [ວິຠຊາມິ (ສີ. ປີ.)], ມຫຕາ ອຕ຺ເຖນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອຠວິສ຺ສ. ອປິ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ເປສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖາໂຣຫປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕາ ອຕ຺ເຖນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອຕສ຺ສ, ຠຄວາ, ກາໂລ, ເອຕສ຺ສ, ສຸຄຕ, ກາໂລ, ຍໍ ຠຄວາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄເລ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິຠເຊຍ຺ຍ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໗. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອເຈລໂກ ໂຫຕິ ມຸຕ຺ຕາຈາໂຣ ຫຕ຺ຖາປເລຂໂນ [ຫຕ຺ຖາວເລຂໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນເອຫິຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ ນຕິຏ຺ຐຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ [ນເອຫິຠທນ຺ຕິໂກ, ນຕິຏ຺ຐຠທນ຺ຕິໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]; ນາຠິຫຏໍ ນ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ນ ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍຕິ; ໂສ ນ ກຸມ຺ຠິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ກໂຬປິມຸຂາ [ຂໂຬປິມຸໂຂ (ສີ.)] ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ເອຬກມນ຺ຕຣໍ ນ ທຓ຺ຑມນ຺ຕຣໍ ນ ມຸສລມນ຺ຕຣໍ ນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊມານານໍ ນ ຄພ຺ຠິນິຍາ ນ ປາຍມານາຍ ນ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາຍ ນ ສງ຺ກິຕ຺ຕີສຸ ນ ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ນ ຍຕ຺ຖ ມກ຺ຂິກາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິນີ; ນ ມຈ຺ຉໍ ນ ມໍສໍ ນ ສຸຣໍ ນ ເມຣຍໍ ນ ຖຸໂສທກໍ ປິວຕິ. ໂສ ເອກາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ເອກາໂລປິໂກ, ທ຺ວາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ທ຺ວາໂລປິໂກ…ເປ… ສຕ຺ຕາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕາໂລປິໂກ; ເອກິສ຺ສາປິ ທຕ຺ຕິຍາ ຍາເປຕິ, ທ຺ວີຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ…ເປ… ສຕ຺ຕຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ; ເອກາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ, ທ຺ວີຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ…ເປ… ສຕ຺ຕາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ – ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອຑ຺ຒມາສິກໍ ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕໂຠຊນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ໂສ ສາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ສາມາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ນີວາຣຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ທທ຺ທຸລຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ຫຏຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ກຓຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ອາຈາມຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ປິຎ຺ຎາກຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ຕິຓຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ, ໂຄມຍຠກ຺ໂຂ ວາ ໂຫຕິ; ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຍາເປຕິ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີ. ໂສ ສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ, ມສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ, ຉວທຸສ຺ສານິປິ ຘາເຣຕິ, ປໍສຸກູລານິປິ ຘາເຣຕິ, ຕິຣີຏານິປິ ຘາເຣຕິ, ອຊິນມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ອຊິນກ຺ຂິປມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ກຸສຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ວາກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ຜລກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ເກສກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ວາຬກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ອຸລູກປກ຺ຂມ຺ປິ ຘາເຣຕິ; ເກສມສ຺ສຸໂລຈໂກປິ ໂຫຕິ, ເກສມສ຺ສຸໂລຈນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອຸພ຺ຠຏ຺ຐໂກປິ ໂຫຕິ ອາສນປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ອຸກ຺ກຸຏິໂກປິ ໂຫຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍິໂກປິ ໂຫຕິ ກຓ຺ຏກາປສ຺ສເຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໑໕໕ ມຫາສີຫນາທສຸຕ຺ເຕ]; ສາຍຕຕິຍກມ຺ປິ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ – ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອເນກວິຫິຕໍ ກາຍສ຺ສ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

໘. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂອຣພ຺ຠິໂກ ໂຫຕິ ສູກຣິໂກ ສາກຸຓິໂກ ມາຄວິໂກ ລຸທ຺ໂທ ມຈ຺ຉຆາຕໂກ ໂຈໂຣ ໂຈຣຆາຕໂກ ໂຄຆາຕໂກ ພນ຺ຘນາຄາຣິໂກ ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ກຸຣູຣກມ຺ມນ຺ຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

໙. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣາຊາ ວາ ໂຫຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ມຫາສາໂລ. ໂສ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ນຄຣສ຺ສ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ [ສນ຺ຘາຄາຣໍ (ຏີກາ)] ກາຣາເປຕ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ຂຣາຊິນໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ສປ຺ປິເຕເລນ ກາຍໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຄວິສາເຓນ ປິຏ຺ຐິໍ ກຓ຺ຑຸວມາໂນ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ປວິສຕິ ສທ຺ຘິໍ ມເຫສິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຈ ປຸໂຣຫິເຕນ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ຕາຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ. ເອກິສ຺ສາຍ ຄາວິຍາ ສຣູປວຈ຺ຉາຍ ຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ຖເນ ຂີຣໍ ໂຫຕິ ເຕນ ຣາຊາ ຍາເປຕິ, ຍໍ ທຸຕິຍສ຺ມິໍ ຖເນ ຂີຣໍ ໂຫຕິ ເຕນ ມເຫສີ ຍາເປຕິ, ຍໍ ຕຕິຍສ຺ມິໍ ຖເນ ຂີຣໍ ໂຫຕິ ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸໂຣຫິໂຕ ຍາເປຕິ, ຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ມິໍ ຖເນ ຂີຣໍ ໂຫຕິ ເຕນ ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫຕິ, ອວເສເສນ ວຈ຺ຉໂກ ຍາເປຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ເອຕ຺ຕກາ ອຸສຠາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ວຈ຺ຉຕຣາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ວຈ຺ຉຕຣິໂຍ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຊາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຸຣພ຺ຠາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, (ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ສາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ) [( ) ນຕ຺ຖິ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ], ເອຕ຺ຕກາ ຣຸກ຺ຂາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕຸ ຍູປຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ທພ຺ຠາ ລູຍນ຺ຕຸ ພຣິຫິສຕ຺ຖາຍາ’ຕິ [ປຣິຫິໍ ສຕ຺ຖາຍ (ກ.)]. ເຍປິສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ ເຕປິ ທຓ຺ຑຕຊ຺ຊິຕາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ຣຸທມານາ ປຣິກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

໑໐. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອນຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ. ໂສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘາປຏິລາເຠນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣຊາປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ນຍິທໍ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ, ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ, ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ, ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ, ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ.

໑໑. ‘‘ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ, ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ, ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ. ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂຫຕິ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ ເຖໂຕ ປຈ຺ຈຍິໂກ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ. ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ນ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ – ອິຕິ ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາ ສຫິຕານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ສມຄ຺ຄຣໂຕ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ, ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ໂສ ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ; ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ອາມກຘຎ຺ຎປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ອິຕ຺ຖິກຸມາຣິກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ທາສິທາສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ອເຊຬກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ກຸກ຺ກຸຏສູກຣປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ຫຕ຺ຖິຄວສ຺ສວຬວປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານຸໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ກຍວິກ຺ກຍາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ຕຸລາກູຏກໍສກູຏມານກູຏາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ອຸກ຺ໂກຏນວຎ຺ຈນນິກຕິສາຈິໂຍຄາ [ສາວິໂຍຄາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.) ສາຈິ ກຸຏິລປຣິຍາໂຍ] ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ເຉທນວຘພນ຺ຘນວິປຣາໂມສອາໂລປສຫສາກາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໒໙໓ ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປເມ].

‘‘ໂສ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ, ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ ເຍນ ເຍເນວ ເຑຕິ, ສປຕ຺ຕຠາໂຣວ ເຑຕິ; ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ, ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

໑໒. ‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍາເສກສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ.

໑໓. ‘‘ໂສ ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, (ອິມາຍ ຈ ອຣິຍາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ,) [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໒໙໖ ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປເມ] ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ, ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ, ພ຺ຍາປາທປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຖີນມິທ຺ຘໍ ປຫາຍ ວິຄຕຖີນມິທ຺ໂຘ ວິຫຣຕິ ອາໂລກສຎ຺ຎີ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖີນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫຣຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ.

‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

໑໔. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

໑໕. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ; ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ.

໑໖. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ກນ຺ທຣກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ອຏ຺ຐກນາຄຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ເພລຸວຄາມເກ [ເວຬຸວຄາມເກ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)]. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ທສໂມ ຄຫປຕິ ອຏ຺ຐກນາຄໂຣ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ. ອຖ ໂຂ ທສໂມ ຄຫປຕິ ອຏ຺ຐກນາຄໂຣ ເຍນ ກຸກ຺ກຸຏາຣາໂມ ເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ທສໂມ ຄຫປຕິ ອຏ຺ຐກນາຄໂຣ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕິ? ທສ຺ສນກາມາ ຫິ ມຍໍ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອໂສ, ຄຫປຕິ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ເພລຸວຄາມເກ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ທສໂມ ຄຫປຕິ ອຏ຺ຐກນາຄໂຣ ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ຕໍ ກຣຓີຍໍ ຕີເຣຕ຺ວາ ເຍນ ເວສາລີ ເຍນ ເພລຸວຄາມໂກ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

໑໘. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ທສໂມ ຄຫປຕິ ອຏ຺ຐກນາຄໂຣ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເອກຘມ຺ໂມ ອກ຺ຂາໂຕ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕີ’’ຕິ?

‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເອກຘມ຺ໂມ ອກ຺ຂາໂຕ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເອກຘມ຺ໂມ ອກ຺ຂາໂຕ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕີ’’ຕິ?

໑໙. ‘‘ອິຘ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອິທມ຺ປິ ປຐມໍ ຌານໍ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ. ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ ຕທນິຈ຺ຈໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂນ ເຈ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາປຸຓາຕິ, ເຕເນວ ຘມ຺ມຣາເຄນ ຕາຍ ຘມ຺ມນນ຺ທິຍາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເອກຘມ຺ໂມ ອກ຺ຂາໂຕ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

໒໐. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອິທມ຺ປິ ໂຂ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ …ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ [ຈຕຸຕ຺ຖິໍ (ສີ. ປີ.)]. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ [ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ (ກ.) ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຕິກນິປາຕຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອຠິສງ຺ຂຕາ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕາ. ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ ຕທນິຈ຺ຈໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ອຸເປກ຺ຂາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອຠິສງ຺ຂຕາ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕາ. ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ ຕທນິຈ຺ຈໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ອຠິສງ຺ຂຕາ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕາ. ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ ຕທນິຈ຺ຈໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ອຠິສງ຺ຂຕາ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕາ. ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ ຕທນິຈ຺ຈໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ອຠິສງ຺ຂຕາ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕາ. ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ ຕທນິຈ຺ຈໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂນ ເຈ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາປຸຓາຕິ, ເຕເນວ ຘມ຺ມຣາເຄນ ຕາຍ ຘມ຺ມນນ຺ທິຍາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເອກຘມ຺ໂມ ອກ຺ຂາໂຕ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕີ’’ຕິ.

໒໑. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ທສໂມ ຄຫປຕິ ອຏ຺ຐກນາຄໂຣ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ປຸຣິໂສ ເອກໍວ ນິຘິມຸຂໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ສກິເທວ ເອກາທສ ນິຘິມຸຂານິ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອມຕທ຺ວາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ສກິເທວ [ສກິໍ ເທວ (ກ.)] ເອກາທສ ອມຕທ຺ວາຣານິ ອລຕ຺ຖໍ ຠາວນາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສສ຺ສ ອຄາຣໍ ເອກາທສທ຺ວາຣໍ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອຄາເຣ ອາທິຕ຺ເຕ ເອກເມເກນປິ ທ຺ວາເຣນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ອຕ຺ຕານໍ ໂສຕ຺ຖິໍ ກາຕຸໍ; ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມສໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ອມຕທ຺ວາຣານໍ ເອກເມເກນປິ ອມຕທ຺ວາເຣນ ສກ຺ກຸຓິສ຺ສາມິ ອຕ຺ຕານໍ ໂສຕ຺ຖິໍ ກາຕຸໍ. ອິເມຫິ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ປຣິເຍສິສ຺ສນ຺ຕິ, ກິມງ຺ຄໍ [ກິໍ (ສີ. ປີ.)] ປນາຫໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປູຊໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ! ອຖ ໂຂ ທສໂມ ຄຫປຕິ ອຏ຺ຐກນາຄໂຣ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກຎ຺ຈ ເວສາລິກຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ, ເອກເມກຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຈ຺ເຈກໍ ທຸສ຺ສຍຸເຄນ ອຈ຺ຉາເທສິ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ອານນ຺ທໍ ຕິຈີວເຣນ ອຈ຺ຉາເທສິ, ອາຍສ຺ມໂຕ ຈ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຎ຺ຈສຕວິຫາຣໍ ກາຣາເປສີຕິ.

ອຏ຺ຐກນາຄຣສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ເສຂສຸຕ຺ຕໍ

໒໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ກາປິລວຕ຺ຖວານໍ [ກປິລວຕ຺ຖຸວາສີນໍ (ກ.)] ສກ຺ຍານໍ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ອຈິຣກາຣິຕໍ ໂຫຕິ ອນຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐໍ [ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເກນຈິ ວາ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ. ອຖ ໂຂ ກາປິລວຕ຺ຖວາ ສກ຺ຍາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ກາປິລວຕ຺ຖວາ ສກ຺ຍາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ກາປິລວຕ຺ຖວານໍ ສກ຺ຍານໍ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ອຈິຣກາຣິຕໍ [ອຈິຣກາຣິຕໍ ໂຫຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອນຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເກນຈິ ວາ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ. ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຐມໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕຸ. ຠຄວຕາ ປຐມໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາ ກາປິລວຕ຺ຖວາ ສກ຺ຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕທສ຺ສ ກາປິລວຕ຺ຖວານໍ ສກ຺ຍານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ກາປິລວຕ຺ຖວາ ສກ຺ຍາ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ [ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖຕໍ (ກ.)] ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸທກມຓິກໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຕລປ຺ປທີປໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ກາປິລວຕ຺ຖວາ ສກ຺ຍາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ຖາຄາຣໍ, ອາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ອຸທກມຓິໂກ ອຸປຏ຺ຐາປິໂຕ, ເຕລປ຺ປທີໂປ ອາໂຣປິໂຕ. ຍສ຺ສທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ໂຂ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທິ, ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ. ກາປິລວຕ຺ຖວາປິ ໂຂ ສກ຺ຍາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຈ຺ຉິມາຠິມຸຂາ ນິສີທິໍສຸ, ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ກາປິລວຕ຺ຖເວ ສກ຺ເຍ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ກາປິລວຕ຺ຖວານໍ ສກ຺ຍານໍ ເສໂຂ ປາຏິປໂທ [ປຏິປໂທ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)]. ປິຏ຺ຐິ ເມ ອາຄິລາຍຕິ; ຕມຫໍ ອາຍມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ, ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ.

໒໓. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ.

໒໔. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ – ‘ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ; ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ. ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ, ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມໍ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິມໍ ຍາມໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

໒໕. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ຫິຣີຍຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ຫິຣີຍຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ [ພຫູ ສຸຕາ (?)] ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ [ຘຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ສຕິມາ ໂຫຕິ, ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ, ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

໒໖. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ? ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ.

໒໗. ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ເສໂຂ ປາຏິປໂທ ອປຸຈ຺ຈຓ຺ຑຕາຍ ສມາປນ຺ໂນ, ຠພ຺ໂພ ອຠິນິພ຺ຠິທາຍ, ຠພ຺ໂພ ສມ຺ໂພຘາຍ, ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫານາມ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາ ຕານາສ຺ສຸ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ ສມ຺ມາ ປຣິເສທິຕານິ ສມ຺ມາ ປຣິຠາວິຕານິ, ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕິເມ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຠພ຺ພາວ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊິຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫານາມ, ຍໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ເສໂຂ ປາຏິປໂທ ອປຸຈ຺ຈຓ຺ຑຕາຍ ສມາປນ຺ໂນ, ຠພ຺ໂພ ອຠິນິພ຺ຠິທາຍ, ຠພ຺ໂພ ສມ຺ໂພຘາຍ, ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

໒໘. ‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອິມໍເຍວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຄມ຺ມ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ປຐມາຠິນິພ຺ຠິທາ ໂຫຕິ ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉາປກສ຺ເສວ ອຓ຺ຑໂກສມ຺ຫາ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອິມໍເຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຄມ຺ມ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ, ອຍມສ຺ສ ທຸຕິຍາຠິນິພ຺ຠິທາ ໂຫຕິ ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉາປກສ຺ເສວ ອຓ຺ຑໂກສມ຺ຫາ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອິມໍເຍວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຄມ຺ມ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ຕຕິຍາຠິນິພ຺ຠິທາ ໂຫຕິ ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉາປກສ຺ເສວ ອຓ຺ຑໂກສມ຺ຫາ.

໒໙. ‘‘ຍມ຺ປິ [ຍມ຺ປິ ໂຂ (ກ.)], ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ຈຣຓສ຺ມິໍ; ຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ຈຣຓສ຺ມິໍ; ຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ຈຣຓສ຺ມິໍ; ຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ຈຣຓສ຺ມິໍ; ຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ຈຣຓສ຺ມິໍ; ຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ຈຣຓສ຺ມິໍ.

‘‘ຍຎ຺ຈ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ວິຊ຺ຊາຍ; ຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ວິຊ຺ຊາຍ. ຍມ຺ປິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ວິຊ຺ຊາຍ.

‘‘ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ວິຊ຺ຊາສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຕິປິ ຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຕິປິ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຕິປິ.

໓໐. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸນາເປສາ, ມຫານາມ, ສນງ຺ກຸມາເຣນ ຄາຖາ ຠາສິຕາ –

‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ, ເຍ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣິໂນ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມານຸເສ’ຕິ.

‘‘ສາ ໂຂ ປເນສາ, ມຫານາມ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສນງ຺ກຸມາເຣນ ຄາຖາ ສຸຄີຕາ ໂນ ທຸຄ຺ຄີຕາ, ສຸຠາສິຕາ ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕາ ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ, ອນຸມຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອານນ຺ທ, ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ກາປິລວຕ຺ຖວານໍ ສກ຺ຍານໍ ເສຂໍ ປາຏິປທໍ ອຠາສີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຕ຺ຕມນາ ກາປິລວຕ຺ຖວາ ສກ຺ຍາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ເສຂສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ໂປຕລິຍສຸຕ຺ຕໍ

໓໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣາເປສຸ ວິຫຣຕິ ອາປຓໍ ນາມ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣາປານໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອາປຓໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອາປເຓ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນຎ຺ຎຕໂຣ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ [ອຊ຺ໂຌຄເຫຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອຊ຺ໂຌຄາຫິຕ຺ວາ (ປີ. ກ.)] ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ໂປຕລິໂຍປິ ໂຂ ຄຫປຕິ ສມ຺ປນ຺ນນິວາສນປາວຸຣໂຓ [ປາປຸຣໂຓ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຉຕ຺ຕຸປາຫນາຫິ [ຉຕ຺ຕຸປາຫໂນ (ກ.)] ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນ ເຍນ ໂສ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ໂປຕລິຍໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອາສນານິ; ສເຈ ອາກງ຺ຂສິ ນິສີທາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ໂປຕລິໂຍ ຄຫປຕິ ‘‘ຄຫປຕິວາເທນ ມໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສມຸທາຈຣຕີ’’ຕິ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ໂປຕລິຍໍ ຄຫປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອາສນານິ; ສເຈ ອາກງ຺ຂສິ ນິສີທາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ໂປຕລິໂຍ ຄຫປຕິ ຄຫປຕິວາເທນ ມໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສມຸທາຈຣຕີ’’ຕິ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕຍິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນຈ຺ຉນ຺ນໍ, ຕຍິທໍ ນປ຺ປຕິຣູປໍ, ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ຄຫປຕິວາເທນ ສມຸທາຈຣສີ’’ຕິ. ‘‘ເຕ ຫິ ເຕ, ຄຫປຕິ, ອາກາຣາ, ເຕ ລິງ຺ຄາ, ເຕ ນິມິຕ຺ຕາ ຍຖາ ຕໍ ຄຫປຕິສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ຕຖາ ຫິ ປນ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສພ຺ເພ ກມ຺ມນ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ໂວຫາຣາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ສພ຺ເພ ກມ຺ມນ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ໂວຫາຣາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍໍ ອໂຫສິ ຘນໍ ວາ ຘຎ຺ຎໍ ວາ ຣຊຕໍ ວາ ຊາຕຣູປໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ທາຍຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາຕໍ, ຕຕ຺ຖາຫໍ ອໂນວາທີ ອນຸປວາທີ ຆາສຈ຺ຉາທນປຣໂມ ວິຫຣາມິ. ເອວໍ ໂຂ ເມ [ເອວຎ຺ຈ ເມ (ສ຺ຍາ.), ເອວໍ ເມ (ກ.)], ໂຠ ໂຄຕມ, ສພ຺ເພ ກມ຺ມນ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ໂວຫາຣາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎຖາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉທໍ ວທສິ, ອຎ຺ຎຖາ ຈ ປນ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ? ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ ຍຖາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຄຫປຕິ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂປຕລິໂຍ ຄຫປຕິ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

໓໒. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິເມ, ຄຫປຕິ, ຘມ຺ມາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອປາຓາຕິປາຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປາຓາຕິປາໂຕ ປຫາຕພ຺ໂພ; ທິນ຺ນາທານໍ ນິສ຺ສາຍ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຕພ຺ພໍ; ສຈ຺ຈວາຈໍ [ສຈ຺ຈໍ ວາຈໍ (ສ຺ຍາ.)] ນິສ຺ສາຍ ມຸສາວາໂທ ປຫາຕພ຺ໂພ; ອປິສຸຓໍ ວາຈໍ ນິສ຺ສາຍ ປິສຸຓາ ວາຈາ ປຫາຕພ຺ພາ; ອຄິທ຺ຘິໂລຠໍ ນິສ຺ສາຍ ຄິທ຺ຘິໂລໂຠ ປຫາຕພ຺ໂພ; ອນິນ຺ທາໂຣສໍ ນິສ຺ສາຍ ນິນ຺ທາໂຣໂສ ປຫາຕພ຺ໂພ; ອກ຺ໂກຘູປາຍາສໍ ນິສ຺ສາຍ ໂກຘູປາຍາໂສ ປຫາຕພ຺ໂພ; ອນຕິມານໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິມາໂນ ປຫາຕພ຺ໂພ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕາ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອວິຠຕ຺ຕາ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ເມ [ເຍ ເມ ປນ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕາ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອວິຠຕ຺ຕາ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ວິຕ຺ຖາເຣນ [ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ (ກ.)] ວິຠຊຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຄຫປຕິ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂປຕລິໂຍ ຄຫປຕິ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໓໓. ‘‘‘ອປາຓາຕິປາຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປາຓາຕິປາໂຕ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຕຸ ປາຓາຕິປາຕີ ອສ຺ສໍ, ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຫຎ຺ເຈວ [ອຫຎ຺ເຈ (?)] ໂຂ ປນ ປາຓາຕິປາຕີ ອສ຺ສໍ, ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ ປາຓາຕິປາຕປຈ຺ຈຍາ, ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ [ອນຸວິຈ຺ຈ ວິຎ຺ຎູ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ ປາຓາຕິປາຕປຈ຺ຈຍາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ ປາຓາຕິປາຕປຈ຺ຈຍາ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ສໍໂຍຊນໍ ເອຕໍ ນີວຣຓໍ ຍທິທໍ ປາຓາຕິປາໂຕ. ເຍ ຈ ປາຓາຕິປາຕປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ’. ‘ອປາຓາຕິປາຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປາຓາຕິປາໂຕ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ – ອິຕິ ຍນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໔. ‘‘‘ທິນ຺ນາທານໍ ນິສ຺ສາຍ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຕຸ ອທິນ຺ນາທາຍີ ອສ຺ສໍ, ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ອທິນ຺ນາທາຍີ ອສ຺ສໍ, ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ ອທິນ຺ນາທານປຈ຺ຈຍາ, ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ ອທິນ຺ນາທານປຈ຺ຈຍາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ ອທິນ຺ນາທານປຈ຺ຈຍາ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ສໍໂຍຊນໍ ເອຕໍ ນີວຣຓໍ ຍທິທໍ ອທິນ຺ນາທານໍ. ເຍ ຈ ອທິນ຺ນາທານປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ’. ‘ທິນ຺ນາທານໍ ນິສ຺ສາຍ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໕. ‘‘‘ສຈ຺ຈວາຈໍ ນິສ຺ສາຍ ມຸສາວາໂທ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຕຸ ມຸສາວາທີ ອສ຺ສໍ, ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ມຸສາວາທີ ອສ຺ສໍ, ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ ມຸສາວາທປຈ຺ຈຍາ, ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ ມຸສາວາທປຈ຺ຈຍາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ ມຸສາວາທປຈ຺ຈຍາ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ສໍໂຍຊນໍ ເອຕໍ ນີວຣຓໍ ຍທິທໍ ມຸສາວາໂທ. ເຍ ຈ ມຸສາວາທປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ’. ‘ສຈ຺ຈວາຈໍ ນິສ຺ສາຍ ມຸສາວາໂທ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ – ອິຕິ ຍນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໖. ‘‘‘ອປິສຸຓໍ ວາຈໍ ນິສ຺ສາຍ ປິສຸຓາ ວາຈາ ປຫາຕພ຺ພາ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຕຸ ປິສຸຓວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ປິສຸຓວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ ປິສຸຓວາຈາປຈ຺ຈຍາ, ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ ປິສຸຓວາຈາປຈ຺ຈຍາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ ປິສຸຓວາຈາປຈ຺ຈຍາ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ສໍໂຍຊນໍ ເອຕໍ ນີວຣຓໍ ຍທິທໍ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ເຍ ຈ ປິສຸຓວາຈາປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ’. ‘ອປິສຸຓໍ ວາຈໍ ນິສ຺ສາຍ ປິສຸຓາ ວາຈາ ປຫາຕພ຺ພາ’ຕິ – ອິຕິ ຍນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໗. ‘‘‘ອຄິທ຺ຘິໂລຠໍ ນິສ຺ສາຍ ຄິທ຺ຘິໂລໂຠ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຕຸ ຄິທ຺ຘິໂລຠີ ອສ຺ສໍ, ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຄິທ຺ຘິໂລຠີ ອສ຺ສໍ, ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ ຄິທ຺ຘິໂລຠປຈ຺ຈຍາ, ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ ຄິທ຺ຘິໂລຠປຈ຺ຈຍາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ ຄິທ຺ຘິໂລຠປຈ຺ຈຍາ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ສໍໂຍຊນໍ ເອຕໍ ນີວຣຓໍ ຍທິທໍ ຄິທ຺ຘິໂລໂຠ. ເຍ ຈ ຄິທ຺ຘິໂລຠປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ຄິທ຺ຘິໂລຠາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ’. ‘ອຄິທ຺ຘິໂລຠໍ ນິສ຺ສາຍ ຄິທ຺ຘິໂລໂຠ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ – ອິຕິ ຍນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໘. ‘‘‘ອນິນ຺ທາໂຣສໍ ນິສ຺ສາຍ ນິນ຺ທາໂຣໂສ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຕຸ ນິນ຺ທາໂຣສີ ອສ຺ສໍ, ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ນິນ຺ທາໂຣສີ ອສ຺ສໍ, ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ ນິນ຺ທາໂຣສປຈ຺ຈຍາ, ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ ນິນ຺ທາໂຣສປຈ຺ຈຍາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ ນິນ຺ທາໂຣສປຈ຺ຈຍາ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ສໍໂຍຊນໍ ເອຕໍ ນີວຣຓໍ ຍທິທໍ ນິນ຺ທາໂຣໂສ. ເຍ ຈ ນິນ຺ທາໂຣສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອນິນ຺ທາໂຣສິສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ’. ‘ອນິນ຺ທາໂຣສໍ ນິສ຺ສາຍ ນິນ຺ທາໂຣໂສ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ – ອິຕິ ຍນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໙. ‘‘‘ອກ຺ໂກຘູປາຍາສໍ ນິສ຺ສາຍ ໂກຘູປາຍາໂສ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຕຸ ໂກຘູປາຍາສີ ອສ຺ສໍ, ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ໂກຘູປາຍາສີ ອສ຺ສໍ, ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ ໂກຘູປາຍາສປຈ຺ຈຍາ, ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ ໂກຘູປາຍາສປຈ຺ຈຍາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ ໂກຘູປາຍາສປຈ຺ຈຍາ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ສໍໂຍຊນໍ ເອຕໍ ນີວຣຓໍ ຍທິທໍ ໂກຘູປາຍາໂສ. ເຍ ຈ ໂກຘູປາຍາສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອກ຺ໂກຘູປາຍາສິສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ’. ‘ອກ຺ໂກຘູປາຍາສໍ ນິສ຺ສາຍ ໂກຘູປາຍາໂສ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ – ອິຕິ ຍນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໐. ‘‘‘ອນຕິມານໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິມາໂນ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຕຸ ອຕິມານີ ອສ຺ສໍ, ເຕສາຫໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ອຕິມານີ ອສ຺ສໍ, ອຕ຺ຕາປິ ມໍ ອຸປວເທຍ຺ຍ ອຕິມານປຈ຺ຈຍາ, ອນຸວິຈ຺ຈາປິ ມໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣເຫຍ຺ຍຸໍ ອຕິມານປຈ຺ຈຍາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ ອຕິມານປຈ຺ຈຍາ. ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ສໍໂຍຊນໍ ເອຕໍ ນີວຣຓໍ ຍທິທໍ ອຕິມາໂນ. ເຍ ຈ ອຕິມານປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອນຕິມານິສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ’. ‘ອນຕິມານໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິມາໂນ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ – ອິຕິ ຍນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໑. ‘‘ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕາ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິຠຕ຺ຕາ [ອວິຠຕ຺ຕາ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ເຍ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ; ນ ຕ຺ເວວ ຕາວ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ? ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ ຍຖາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຄຫປຕິ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂປຕລິໂຍ ຄຫປຕິ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

ກາມາທີນວກຖາ

໔໒. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ກຸກ຺ກຸໂຣ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປເຣໂຕ ໂຄຆາຕກສູນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ອສ຺ສ. ຕເມນໍ ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ໂຄຆາຕກນ຺ເຕວາສີ ວາ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລໍ ສຸນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິມ຺ມໍສໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ອຸປສຸມ຺ເຠຍ຺ຍ [ອຸປຈ຺ຉຸເຠຍ຺ຍ (ສີ. ປີ.), ອຸປຈ຺ຉູເຠຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອຸປຈ຺ຈຸມ຺ເຠຍ຺ຍ (ກ.)]. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ ກຸກ຺ກຸໂຣ ອມຸໍ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລໍ ສຸນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິມ຺ມໍສໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ປເລຫນ຺ໂຕ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ປຏິວິເນຍ຺ຍາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’?

‘‘ອທຸຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຏ຺ຐິກງ຺ກລໍ ສຸນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິມ຺ມໍສໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ. ຍາວເທວ ປນ ໂສ ກຸກ຺ກຸໂຣ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ [ພຫູປາຍາສາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕສິຕາ ຕໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາ ຍຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສ ໂລກາມິສູປາທານາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ.

໔໓. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ຄິຊ຺ໂຌ ວາ ກງ຺ໂກ ວາ ກຸລໂລ ວາ ມໍສເປສິໍ ອາທາຍ ອຸຑ຺ຑີເຍຍ຺ຍ [ອຸຑ຺ຑເຍຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ປີ.)]. ຕເມນໍ ຄິຊ຺ຌາປິ ກງ຺ກາປິ ກຸລລາປິ ອນຸປຕິຕ຺ວາ ອນຸປຕິຕ຺ວາ ວິຕຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ [ວິຣາເຊຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ສເຈ ໂສ ຄິຊ຺ໂຌ ວາ ກງ຺ໂກ ວາ ກຸລໂລ ວາ ຕໍ ມໍສເປສິໍ ນ ຂິປ຺ປເມວ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ມໍສເປສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕສິຕາ ຕໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາ ຍຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສ ໂລກາມິສູປາທານາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ.

໔໔. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ປຸຣິໂສ ອາທິຕ຺ຕໍ ຕິຓຸກ຺ກໍ ອາທາຍ ປຏິວາຕໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ສເຈ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ຕິຓຸກ຺ກໍ ນ ຂິປ຺ປເມວ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ສາ ອາທິຕ຺ຕາ ຕິຓຸກ຺ກາ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ທເຫຍ຺ຍ ພາຫຸໍ ວາ ທເຫຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ [ທເຫຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄ (ສີ. ປີ.)] ທເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ…ເປ… ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ.

໔໕. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ອງ຺ຄາຣກາສຸ ສາຘິກໂປຣິສາ, ປູຣາ ອງ຺ຄາຣານໍ ວີຕຈ຺ຈິການໍ ວີຕຘູມານໍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຊີວິຕຸກາໂມ ອມຣິຕຸກາໂມ ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິກ຺ກູໂລ. ຕເມນໍ ທ຺ເວ ພລວນ຺ໂຕ ປຸຣິສາ ນານາພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ອຸປກຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອິຕິຈິຕິເຈວ ກາຍໍ ສນ຺ນາເມຍ຺ຍາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’?

‘‘ວິທິຕຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອິມຎ຺ຈາຫໍ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ປປຕິສ຺ສາມິ, ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ…ເປ… ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ.

໔໖. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ປຸຣິໂສ ສຸປິນກໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ. ໂສ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິປສ຺ເສຍ຺ຍ [ປສ຺ເສຍ຺ຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສຸປິນກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ…ເປ… ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ.

໔໗. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ປຸຣິໂສ ຍາຈິຕກໍ ໂຠຄໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຍານໍ ວາ [ຍານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂປຣິເສຍ຺ຍໍ [ໂປໂຣເສຍ຺ຍໍ (ສີ. ປີ. ກ.), ໂອໂຣເປຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປວຣມຓິກຸຓ຺ຑລໍ. ໂສ ເຕຫິ ຍາຈິຕເກຫິ ໂຠເຄຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ປຣິວຸໂຕ ອນ຺ຕຣາປຓໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕເມນໍ ຊໂນ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ໂຠຄີ ວຕ, ໂຠ, ປຸຣິໂສ, ເອວໍ ກິຣ ໂຠຄິໂນ ໂຠຄານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ສາມິກາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ສານິ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອລໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’?

‘‘ສາມິໂນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສານິ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍາຈິຕກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ…ເປ… ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ.

໔໘. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ຕິພ຺ໂພ ວນສຓ຺ໂຑ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ຣຸກ຺ໂຂ ສມ຺ປນ຺ນຜໂລ ຈ ອຸປປນ຺ນຜໂລ [ອຸປ຺ປນ຺ນຜໂລ (ສ຺ຍາ.)] ຈ, ນ ຈສ຺ສຸ ການິຈິ ຜລານິ ຠູມິຍໍ ປຕິຕານິ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຜລຕ຺ຖິໂກ ຜລຄເວສີ ຜລປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ. ໂສ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສມ຺ປນ຺ນຜລຎ຺ຈ ອຸປປນ຺ນຜລຎ຺ຈ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຣຸກ຺ໂຂ ສມ຺ປນ຺ນຜໂລ ຈ ອຸປປນ຺ນຜໂລ ຈ, ນຕ຺ຖິ ຈ ການິຈິ ຜລານິ ຠູມິຍໍ ປຕິຕານິ. ຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕຸໍ [ອາຣຸຫິຕຸໍ (ສີ.)]. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖຎ຺ຈ ຂາເທຍ຺ຍໍ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຎ຺ຈ ປູເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖຎ຺ຈ ຂາເທຍ຺ຍ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຎ຺ຈ ປູເຣຍ຺ຍ. ອຖ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຜລຕ຺ຖິໂກ ຜລຄເວສີ ຜລປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ຕິຓ຺ຫໍ ກຸຐາຣິໍ [ກຸຘາຣິໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອາທາຍ. ໂສ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສມ຺ປນ຺ນຜລຎ຺ຈ ອຸປປນ຺ນຜລຎ຺ຈ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຣຸກ຺ໂຂ ສມ຺ປນ຺ນຜໂລ ຈ ອຸປປນ຺ນຜໂລ ຈ, ນຕ຺ຖິ ຈ ການິຈິ ຜລານິ ຠູມິຍໍ ປຕິຕານິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຊານາມິ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ມູລໂຕ ເຉຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖຎ຺ຈ ຂາເທຍ຺ຍໍ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຎ຺ຈ ປູເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ມູລໂຕວ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອມຸໂກ [ອສຸ (ສີ. ປີ.)] ໂຍ ໂສ ປຸຣິໂສ ປຐມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣູຬ຺ໂຫ ສເຈ ໂສ ນ ຂິປ຺ປເມວ ໂອໂຣເຫຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ປປຕນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ ປາທໍ ວາ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕສິຕາ ຕໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາ ຍຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສ ໂລກາມິສູປາທານາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ.

໔໙. ‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິມໍເຍວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຄມ຺ມ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິມໍເຍວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຄມ຺ມ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິມໍເຍວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຄມ຺ມ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ.

໕໐. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ຍຖາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ອປິ ນຸ ຕ຺ວໍ ເອວຣູປໍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉທໍ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ໂກ ຈາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂກ ຈ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉໂທ! ອາຣກາ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ໂວຫາຣສມຸຈ຺ເຉທາ. ມຍຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍ ປຣິພ຺ພາຊເກ ອນາຊານີເຍວ ສມາເນ ອາຊານີຍາຕິ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫ, ອນາຊານີເຍວ ສມາເນ ອາຊານີຍໂຠຊນໍ ໂຠຊິມ຺ຫ, ອນາຊານີເຍວ ສມາເນ ອາຊານີຍຐາເນ ຐປິມ຺ຫ; ຠິກ຺ຂູ ປນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຊານີເຍວ ສມາເນ ອນາຊານີຍາຕິ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫ, ອາຊານີເຍວ ສມາເນ ອນາຊານີຍໂຠຊນໍ ໂຠຊິມ຺ຫ, ອາຊານີເຍວ ສມາເນ ອນາຊານີຍຐາເນ ຐປິມ຺ຫ; ອິທານິ ປນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍ ປຣິພ຺ພາຊເກ ອນາຊານີເຍວ ສມາເນ ອນາຊານີຍາຕິ ຊານິສ຺ສາມ, ອນາຊານີເຍວ ສມາເນ ອນາຊານີຍໂຠຊນໍ ໂຠເຊສ຺ສາມ, ອນາຊານີເຍວ ສມາເນ ອນາຊານີຍຐາເນ ຐເປສ຺ສາມ. ຠິກ຺ຂູ ປນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຊານີເຍວ ສມາເນ ອາຊານີຍາຕິ ຊານິສ຺ສາມ ອາຊານີເຍວ ສມາເນ ອາຊານີຍໂຠຊນໍ ໂຠເຊສ຺ສາມ, ອາຊານີເຍວ ສມາເນ ອາຊານີຍຐາເນ ຐເປສ຺ສາມ. ອຊເນສິ ວຕ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສມເຓສຸ ສມຓປ຺ເປມໍ, ສມເຓສຸ ສມຓປ຺ປສາທໍ, ສມເຓສຸ ສມຓຄາຣວໍ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ໂປຕລິຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຊີວກສຸຕ຺ຕໍ

໕໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຊີວກສ຺ສ ໂກມາຣຠຈ຺ຈສ຺ສ ອມ຺ພວເນ. ອຖ ໂຂ ຊີວໂກ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊີວໂກ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ອາຣຠນ຺ຕິ [ອາຣມ຺ຠນ຺ຕິ (ກ.)], ຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ [ອຸທ຺ທິສ຺ສກຏໍ (ສີ. ປີ.)] ມໍສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມ’ນ຺ຕິ. ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເອວມາຫໍສຸ – ‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ອາຣຠນ຺ຕິ, ຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ມໍສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມ’ນ຺ຕິ, ກຈ຺ຈິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ວຸຕ຺ຕວາທິໂນ, ນ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ?

໕໒. ‘‘ເຍ ເຕ, ຊີວກ, ເອວມາຫໍສຸ – ‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ອາຣຠນ຺ຕິ, ຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ມໍສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມ’ນ຺ຕິ ນ ເມ ເຕ ວຸຕ຺ຕວາທິໂນ, ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ຈ ມໍ ເຕ ອສຕາ ອຠູເຕນ. ຕີຫິ ໂຂ ອຫໍ, ຊີວກ, ຐາເນຫິ ມໍສໍ ອປຣິໂຠຄນ຺ຕິ ວທາມິ. ທິຏ຺ຐໍ, ສຸຕໍ, ປຣິສງ຺ກິຕໍ – ອິເມຫິ ໂຂ ອຫໍ, ຊີວກ, ຕີຫິ ຐາເນຫິ ມໍສໍ ອປຣິໂຠຄນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕີຫິ ໂຂ ອຫໍ, ຊີວກ, ຐາເນຫິ ມໍສໍ ປຣິໂຠຄນ຺ຕິ ວທາມິ. ອທິຏ຺ຐໍ, ອສຸຕໍ, ອປຣິສງ຺ກິຕໍ – ອິເມຫິ ໂຂ ອຫໍ, ຊີວກ, ຕີຫິ ຐາເນຫິ ມໍສໍ ປຣິໂຠຄນ຺ຕິ ວທາມິ.

໕໓. ‘‘ອິຘ, ຊີວກ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ໂສ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕເມນໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ເຕຕິ. ອາກງ຺ຂມາໂນວ [ອາກງ຺ຂມາໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຊີວກ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາເສຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຕສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມຕິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທຕິ. ຕເມນໍ ໂສ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປຓີເຕນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຣິວິສຕິ. ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສາຘຸ ວຕ ມາຍໍ [ມໍ + ອຍໍ = ມາຍໍ] ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປຓີເຕນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຣິວິເສຍ຺ຍາຕິ! ອໂຫ ວຕ ມາຍໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອາຍຕິມ຺ປິ ເອວຣູເປນ ປຓີເຕນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຣິວິເສຍ຺ຍາ’ຕິ – ເອວມ຺ປິສ຺ສ ນ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຄຖິໂຕ [ອຄຘິໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ໂຌປນ຺ໂນ [ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຊີວກ, ອປິ ນຸ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ວາ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ວາ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ວາ ເຈເຕຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ນນຸ ໂສ, ຊີວກ, ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນວຊ຺ຊໍເຍວ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕີ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ. ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ພ຺ຣຫ຺ມາ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ’ຕິ. ຕໍ ເມ ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສກ຺ຂິທິຏ຺ໂຐ; ຠຄວາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ’’ຕິ. ‘‘ເຍນ ໂຂ, ຊີວກ, ຣາເຄນ ເຍນ ໂທເສນ ເຍນ ໂມເຫນ ພ຺ຍາປາທວາ ອສ຺ສ ໂສ ຣາໂຄ ໂສ ໂທໂສ ໂສ ໂມໂຫ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ [ອນຠາວກໂຕ (ສີ. ປີ.), ອນຠາວໍຄໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ສເຈ ໂຂ ເຕ, ຊີວກ, ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ອນຸຊານາມິ ເຕ ເອຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ’’ [ຠາສິຕນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)].

໕໔. ‘‘ອິຘ, ຊີວກ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ໂສ ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕເມນໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ເຕຕິ. ອາກງ຺ຂມາໂນວ, ຊີວກ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາເສຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມຕິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທຕິ. ຕເມນໍ ໂສ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປຓີເຕນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຣິວິສຕິ. ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສາຘຸ ວຕ ມາຍໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປຓີເຕນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຣິວິເສຍ຺ຍາຕິ! ອໂຫ ວຕ ມາຍໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອາຍຕິມ຺ປິ ເອວຣູເປນ ປຓີເຕນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຣິວິເສຍ຺ຍາ’ຕິ – ເອວມ຺ປິສ຺ສ ນ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຄຖິໂຕ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ໂຌປນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຊີວກ, ອປິ ນຸ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ວາ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ວາ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ວາ ເຈເຕຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ນນຸ ໂສ, ຊີວກ, ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນວຊ຺ຊໍເຍວ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕີ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ. ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ພ຺ຣຫ຺ມາ ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣີ’ຕິ. ຕໍ ເມ ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສກ຺ຂິທິຏ຺ໂຐ; ຠຄວາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣີ’’ຕິ. ‘‘ເຍນ ໂຂ, ຊີວກ, ຣາເຄນ ເຍນ ໂທເສນ ເຍນ ໂມເຫນ ວິເຫສວາ ອສ຺ສ ອຣຕິວາ ອສ຺ສ ປຏິຆວາ ອສ຺ສ ໂສ ຣາໂຄ ໂສ ໂທໂສ ໂສ ໂມໂຫ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ສເຈ ໂຂ ເຕ, ຊີວກ, ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ, ອນຸຊານາມິ ເຕ ເອຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ’’.

໕໕. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ຊີວກ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ອາຣຠຕິ ໂສ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຍມ຺ປິ ໂສ, ຄຫປຕິ, ເອວມາຫ – ‘ຄຈ຺ຉຖ, ອມຸກໍ ນາມ ປາຓໍ ອາເນຖາ’ຕິ, ອິມິນາ ປຐເມນ ຐາເນນ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຍມ຺ປິ ໂສ ປາໂຓ ຄລປ຺ປເວຐເກນ [ຄລປ຺ປເວຘເກນ (ພຫູສຸ)] ອານີຍມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອິມິນາ ທຸຕິເຍນ ຐາເນນ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຍມ຺ປິ ໂສ ເອວມາຫ – ‘ຄຈ຺ຉຖ ອິມໍ ປາຓໍ ອາຣຠຖາ’ຕິ, ອິມິນາ ຕຕິເຍນ ຐາເນນ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຍມ຺ປິ ໂສ ປາໂຓ ອາຣຠິຍມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອິມິນາ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ຐາເນນ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຍມ຺ປິ ໂສ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ອກປ຺ປິເຍນ ອາສາເທຕິ, ອິມິນາ ປຎ຺ຈເມນ ຐາເນນ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ໂຍ ໂຂ, ຊີວກ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ອາຣຠຕິ ໂສ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຊີວໂກ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ກປ຺ປິຍໍ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣນ຺ຕິ; ອນວຊ຺ຊໍ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣນ຺ຕິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຊີວກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອຸປາລິສຸຕ຺ຕໍ

໕໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ນາຬນ຺ທາຍໍ ວິຫຣຕິ ປາວາຣິກມ຺ພວເນ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ [ນາຖປຸຕ຺ໂຕ (ສີ.), ນາຕປຸຕ຺ໂຕ (ປີ.)] ນາຬນ຺ທາຍໍ ປຏິວສຕິ ມຫຕິຍາ ນິຄຓ຺ຐປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ. ອຖ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຬນ຺ທາຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ປາວາຣິກມ຺ພວນໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສິໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ, ຕປສ຺ສິ [ທີຆຕປສ຺ສິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ອາສນານິ; ສເຈ ອາກງ຺ຂສິ ນິສີທາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສິໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕິ ປນ, ຕປສ຺ສິ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ກມ຺ມານິ ປຎ຺ຎເປຕິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ອາຈິຓ຺ຓໍ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ‘ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມ’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ; ‘ທຓ຺ຑໍ, ທຓ຺ຑ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ອາຈິຓ຺ຓໍ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎເປຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຕິ ປນ, ຕປສ຺ສິ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ທຓ຺ຑານິ ປຎ຺ຎເປຕິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ?

‘‘ຕີຓິ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ທຓ຺ຑານິ ປຎ຺ຎເປຕິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາຍທຓ຺ຑໍ, ວຈີທຓ຺ຑໍ, ມໂນທຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ຕປສ຺ສິ, ອຎ຺ຎເທວ ກາຍທຓ຺ຑໍ, ອຎ຺ຎໍ ວຈີທຓ຺ຑໍ, ອຎ຺ຎໍ ມໂນທຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອຎ຺ຎເທວ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ກາຍທຓ຺ຑໍ, ອຎ຺ຎໍ ວຈີທຓ຺ຑໍ, ອຎ຺ຎໍ ມໂນທຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິເມສໍ ປນ, ຕປສ຺ສິ, ຕິຓ຺ຓໍ ທຓ຺ຑານໍ ເອວໍ ປຏິວິຠຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຏິວິສິຏ຺ຐານໍ ກຕມໍ ທຓ຺ຑໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ຊຕຣໍ ປຎ຺ຎເປຕິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ຍທິ ວາ ກາຍທຓ຺ຑໍ, ຍທິ ວາ ວຈີທຓ຺ຑໍ, ຍທິ ວາ ມໂນທຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ຕິຓ຺ຓໍ ທຓ຺ຑານໍ ເອວໍ ປຏິວິຠຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຏິວິສິຏ຺ຐານໍ ກາຍທຓ຺ຑໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ຊຕຣໍ ປຎ຺ຎເປຕິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ໂນ ຕຖາ ວຈີທຓ຺ຑໍ, ໂນ ຕຖາ ມໂນທຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກາຍທຓ຺ຑນ຺ຕິ, ຕປສ຺ສິ, ວເທສິ’’?

‘‘ກາຍທຓ຺ຑນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ວທາມິ’’.

‘‘ກາຍທຓ຺ຑນ຺ຕິ, ຕປສ຺ສິ, ວເທສິ’’?

‘‘ກາຍທຓ຺ຑນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ວທາມິ’’.

‘‘ກາຍທຓ຺ຑນ຺ຕິ, ຕປສ຺ສິ, ວເທສິ’’?

‘‘ກາຍທຓ຺ຑນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ວທາມີ’’ຕິ.

ອິຕິຫ ຠຄວາ ທີຆຕປສ຺ສິໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ອິມສ຺ມິໍ ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຍາວຕຕິຍກໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

໕໗. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕ຺ວໍ ປນາວຸໂສ ໂຄຕມ, ກຕິ ທຓ຺ຑານິ ປຎ຺ຎເປສິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ, ຕປສ຺ສິ, ອາຈິຓ຺ຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ‘ທຓ຺ຑໍ, ທຓ຺ຑ’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ; ‘ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ຕປສ຺ສິ, ອາຈິຓ຺ຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຎ຺ຎເປຕຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຕ຺ວໍ ປນາວຸໂສ ໂຄຕມ, ກຕິ ກມ຺ມານິ ປຎ຺ຎເປສິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ?

‘‘ຕີຓິ ໂຂ ອຫໍ, ຕປສ຺ສິ, ກມ຺ມານິ ປຎ຺ຎເປມິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ມໂນກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ໂຄຕມ, ອຎ຺ຎເທວ ກາຍກມ຺ມໍ, ອຎ຺ຎໍ ວຈີກມ຺ມໍ, ອຎ຺ຎໍ ມໂນກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອຎ຺ຎເທວ, ຕປສ຺ສິ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອຎ຺ຎໍ ວຈີກມ຺ມໍ, ອຎ຺ຎໍ ມໂນກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິເມສໍ ປນາວຸໂສ ໂຄຕມ, ຕິຓ຺ຓໍ ກມ຺ມານໍ ເອວໍ ປຏິວິຠຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຏິວິສິຏ຺ຐານໍ ກຕມໍ ກມ຺ມໍ ມຫາສາວຊ຺ຊຕຣໍ ປຎ຺ຎເປສິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ຍທິ ວາ ກາຍກມ຺ມໍ, ຍທິ ວາ ວຈີກມ຺ມໍ, ຍທິ ວາ ມໂນກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຕປສ຺ສິ, ຕິຓ຺ຓໍ ກມ຺ມານໍ ເອວໍ ປຏິວິຠຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ປຏິວິສິຏ຺ຐານໍ ມໂນກມ຺ມໍ ມຫາສາວຊ຺ຊຕຣໍ ປຎ຺ຎເປມິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ໂນ ຕຖາ ກາຍກມ຺ມໍ, ໂນ ຕຖາ ວຈີກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ວເທສິ’’?

‘‘ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ, ຕປສ຺ສິ, ວທາມິ’’.

‘‘ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ວເທສິ’’?

‘‘ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ, ຕປສ຺ສິ, ວທາມິ’’.

‘‘ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ວເທສິ’’?

‘‘ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ, ຕປສ຺ສິ, ວທາມີ’’ຕິ.

ອິຕິຫ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ຠຄວນ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຍາວຕຕິຍກໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

໕໘. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕິຍາ ຄິຫິປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພາລກິນິຍາ ປຣິສາຍ ອຸປາລິປມຸຂາຍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ທີຆຕປສ຺ສິໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ; ທິສ຺ວານ ທີຆຕປສ຺ສິໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ, ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ຕປສ຺ສິ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ຫິ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຈ຺ຉາມິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ’’ຕິ. ‘‘ອຫຸ ປນ ເຕ, ຕປສ຺ສິ, ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ? ‘‘ອຫຸ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ເຕ, ຕປສ຺ສິ, ອຫຸ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຕໍ ສພ຺ພໍ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ທີຆຕປສ຺ສິໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຕປສ຺ສິ! ຍຖາ ຕໍ ສຸຕວຕາ ສາວເກນ ສມ຺ມເທວ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ອາຊານນ຺ເຕນ ເອວເມວ ທີຆຕປສ຺ສິນາ ນິຄຓ຺ເຐນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ພ຺ຍາກຕໍ. ກິຎ຺ຫິ ໂສຠຕິ ຉໂວ ມໂນທຓ຺ໂຑ ອິມສ຺ສ ເອວໍ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ກາຍທຓ຺ຑສ຺ສ ອຸປນິຘາຍ! ອຖ ໂຂ ກາຍທຓ຺ໂຑວ ມຫາສາວຊ຺ຊຕໂຣ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ໂນ ຕຖາ ວຈີທຓ຺ໂຑ, ໂນ ຕຖາ ມໂນທຓ຺ໂຑ’’ຕິ.

໕໙. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ທີຆຕປສ຺ສີ [ຕປສ຺ສີ (ສີ. ປີ.)]! ຍຖາ ຕໍ ສຸຕວຕາ ສາວເກນ ສມ຺ມເທວ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ອາຊານນ຺ເຕນ ເອວເມວໍ ຠທນ຺ເຕນ ຕປສ຺ສິນາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ພ຺ຍາກຕໍ. ກິຎ຺ຫິ ໂສຠຕິ ຉໂວ ມໂນທຓ຺ໂຑ ອິມສ຺ສ ເອວໍ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ກາຍທຓ຺ຑສ຺ສ ອຸປນິຘາຍ! ອຖ ໂຂ ກາຍທຓ຺ໂຑວ ມຫາສາວຊ຺ຊຕໂຣ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ໂນ ຕຖາ ວຈີທຓ຺ໂຑ, ໂນ ຕຖາ ມໂນທຓ຺ໂຑ. ຫນ຺ທ ຈາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉາມິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມິ. ສເຈ ເມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ ຍຖາ ຠທນ຺ເຕນ ຕປສ຺ສິນາ ປຕິຏ຺ຐາປິຕໍ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ທີຆໂລມິກໍ ເອຬກໍ ໂລເມສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ສມ຺ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ເອວເມວາຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວາເທນ ວາທໍ ອາກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ ປຣິກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ ສມ຺ປຣິກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ໂສຓ຺ຑິກາກມ຺ມກາໂຣ ມຫນ຺ຕໍ ໂສຓ຺ຑິກາກິລຎ຺ຊໍ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທກຣຫເທ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ສມ຺ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ເອວເມວາຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວາເທນ ວາທໍ ອາກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ ປຣິກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ ສມ຺ປຣິກຑ຺ຒິສ຺ສາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ໂສຓ຺ຑິກາຘຸຕ຺ໂຕ ວາລໍ [ຖາລໍ (ກ.)] ກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຘຸເນຍ຺ຍ ນິທ຺ຘຸເນຍ຺ຍ ນິປ຺ໂຜເຏຍ຺ຍ [ນິຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ (ສີ. ປີ. ກ.), ນິຈ຺ໂຈເຏຍ຺ຍ (ກ.), ນິປ຺ໂປເຐຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ເອວເມວາຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວາເທນ ວາທໍ ໂອຘຸນິສ຺ສາມິ ນິທ຺ຘຸນິສ຺ສາມິ ນິປ຺ໂຜເຏສ຺ສາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກຸຎ຺ຊໂຣ ສຏ຺ຐິຫາຍໂນ ຄມ຺ຠີຣໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ສາຓໂຘວິກໍ ນາມ ກີຬິຕຊາຕໍ ກີຬຕິ, ເອວເມວາຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ສາຓໂຘວິກໍ ມຎ຺ເຎ ກີຬິຕຊາຕໍ ກີຬິສ຺ສາມິ. ຫນ຺ທ ຈາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉາມິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວາທໍ ອາໂຣເປຫິ. ອຫໍ ວາ ຫິ, ຄຫປຕິ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍໍ, ທີຆຕປສ຺ສີ ວາ ນິຄຓ຺ໂຐ, ຕ຺ວໍ ວາ’’ຕິ.

໖໐. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣຸຈ຺ຈຕິ ຍໍ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ. ສມໂຓ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຄຕໂມ ມາຍາວີ ອາວຏ຺ຏນິໍ ມາຍໍ ຊານາຕິ ຍາຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສາວເກ ອາວຏ຺ເຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ຕປສ຺ສິ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວາທໍ ອາໂຣເປຫິ. ອຫໍ ວາ ຫິ, ຄຫປຕິ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍໍ, ທີຆຕປສ຺ສີ ວາ ນິຄຓ຺ໂຐ, ຕ຺ວໍ ວາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣຸຈ຺ຈຕິ ຍໍ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ. ສມໂຓ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຄຕໂມ ມາຍາວີ ອາວຏ຺ຏນິໍ ມາຍໍ ຊານາຕິ ຍາຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສາວເກ ອາວຏ຺ເຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ຕປສ຺ສິ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວາທໍ ອາໂຣເປຫິ. ອຫໍ ວາ ຫິ, ຄຫປຕິ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍໍ, ທີຆຕປສ຺ສີ ວາ ນິຄຓ຺ໂຐ, ຕ຺ວໍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ປາວາຣິກມ຺ພວນໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຄມາ ນຸ ຂ຺ວິຘ, ຠນ຺ເຕ, ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ’’ຕິ?

‘‘ອາຄມາ ຂ຺ວິຘ, ຄຫປຕິ, ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ’’ຕິ.

‘‘ອຫຸ ໂຂ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ທີຆຕປສ຺ສິນາ ນິຄຓ຺ເຐນ ສທ຺ຘິໍ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ?

‘‘ອຫຸ ໂຂ ເມ, ຄຫປຕິ, ທີຆຕປສ຺ສິນາ ນິຄຓ຺ເຐນ ສທ຺ຘິໍ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອຫຸ ທີຆຕປສ຺ສິນາ ນິຄຓ຺ເຐນ ສທ຺ຘິໍ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ?

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ທີຆຕປສ຺ສິນາ ນິຄຓ຺ເຐນ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ.

໖໑. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ຕປສ຺ສີ! ຍຖາ ຕໍ ສຸຕວຕາ ສາວເກນ ສມ຺ມເທວ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ອາຊານນ຺ເຕນ ເອວເມວໍ ທີຆຕປສ຺ສິນາ ນິຄຓ຺ເຐນ ຠຄວໂຕ ພ຺ຍາກຕໍ. ກິຎ຺ຫິ ໂສຠຕິ ຉໂວ ມໂນທຓ຺ໂຑ ອິມສ຺ສ ເອວໍ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ກາຍທຓ຺ຑສ຺ສ ອຸປນິຘາຍ? ອຖ ໂຂ ກາຍທຓ຺ໂຑວ ມຫາສາວຊ຺ຊຕໂຣ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ໂນ ຕຖາ ວຈີທຓ຺ໂຑ, ໂນ ຕຖາ ມໂນທຓ຺ໂຑ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐາຍ ມນ຺ເຕຍ຺ຍາສິ ສິຍາ ໂນ ເອຕ຺ຖ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ເຈ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຕິຏ຺ຐາຍ ມນ຺ເຕສ຺ສາມິ; ໂຫຕຸ ໂນ ເອຕ຺ຖ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ.

໖໒. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອິຘສ຺ສ ນິຄຓ຺ໂຐ ອາພາຘິໂກ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ ສີໂຕທກປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອຸຓ຺ໂຫທກປຏິເສວີ. ໂສ ສີໂຕທກໍ ອລຠມາໂນ ກາລງ຺ກເຣຍ຺ຍ. ອິມສ຺ສ ປນ, ຄຫປຕິ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ກຕ຺ຖູປປຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິ?

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນສຕ຺ຕາ ນາມ ເທວາ ຕຕ຺ຖ ໂສ ອຸປປຊ຺ຊຕິ’’.

‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’?

‘‘ອສຸ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນປຏິພທ຺ໂຘ ກາລງ຺ກໂຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ມນສິ ກໂຣຫິ, ຄຫປຕິ [ຄຫປຕິ ຄຫປຕິ ມນສິ ກໂຣຫິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຄຫປຕິ ມນສິ ກໂຣຫິ (ກ.), ຄຫປຕິ ຄຫປຕິ (ປີ.)], ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອສາ ວາຈາ – ‘ສຈ຺ເຈ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຕິຏ຺ຐາຍ ມນ຺ເຕສ຺ສາມິ, ໂຫຕຸ ໂນ ເອຕ຺ຖ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’’ຕິ. ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວມາຫ, ອຖ ໂຂ ກາຍທຓ຺ໂຑວ ມຫາສາວຊ຺ຊຕໂຣ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ໂນ ຕຖາ ວຈີທຓ຺ໂຑ, ໂນ ຕຖາ ມໂນທຓ຺ໂຑ’’ຕິ.

໖໓. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອິຘສ຺ສ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ຈາຕຸຍາມສໍວຣສໍວຸໂຕ ສພ຺ພວາຣິວາຣິໂຕ ສພ຺ພວາຣິຍຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພວາຣິຘຸໂຕ ສພ຺ພວາຣິຜຸໂຏ. ໂສ ອຠິກ຺ກມນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມນ຺ໂຕ ພຫູ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປາເທຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ, ຄຫປຕິ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ກໍ ວິປາກໍ ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິ?

‘‘ອສຎ຺ເຈຕນິກໍ, ຠນ຺ເຕ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ໂນ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຄຫປຕິ, ເຈເຕຕີ’’ຕິ?

‘‘ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຈຕນໍ ປນ, ຄຫປຕິ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ກິສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິ?

‘‘ມໂນທຓ຺ຑສ຺ມິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ມນສິ ກໂຣຫິ, ຄຫປຕິ, ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອສາ ວາຈາ – ‘ສຈ຺ເຈ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຕິຏ຺ຐາຍ ມນ຺ເຕສ຺ສາມິ; ໂຫຕຸ ໂນ ເອຕ຺ຖ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’’ຕິ. ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວມາຫ, ອຖ ໂຂ ກາຍທຓ຺ໂຑວ ມຫາສາວຊ຺ຊຕໂຣ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ໂນ ຕຖາ ວຈີທຓ຺ໂຑ, ໂນ ຕຖາ ມໂນທຓ຺ໂຑ’’ຕິ.

໖໔. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອຍໍ ນາຬນ຺ທາ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ຜີຕາ ຈ ພຫຸຊນາ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ນາຬນ຺ທາ ອິທ຺ຘາ ເຈວ ຜີຕາ ຈ ພຫຸຊນາ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອິຘ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິໂກ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ ຍາວຕິກາ ອິມິສ຺ສາ ນາຬນ຺ທາຍ ປາຓາ ເຕ ເອເກນ ຂເຓນ ເອເກນ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ເອກໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ປໂຫຕິ ນຸ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ຍາວຕິກາ ອິມິສ຺ສາ ນາຬນ຺ທາຍ ປາຓາ ເຕ ເອເກນ ຂເຓນ ເອເກນ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ເອກໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ທສປິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສາ, ວີສມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສາ, ຕິໍສມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສາ, ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສາ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ ຍາວຕິກາ ອິມິສ຺ສາ ນາຬນ຺ທາຍ ປາຓາ ເຕ ເອເກນ ຂເຓນ ເອເກນ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ເອກໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ກາຕຸໍ. ກິຎ຺ຫິ ໂສຠຕິ ເອໂກ ຉໂວ ປຸຣິໂສ’’ຕິ!

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອິຘ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ ອິມໍ ນາຬນ຺ທໍ ເອເກນ ມໂນປໂທເສນ ຠສ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ປໂຫຕິ ນຸ ໂຂ ໂສ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອິມໍ ນາຬນ຺ທໍ ເອເກນ ມໂນປໂທເສນ ຠສ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ທສປິ, ຠນ຺ເຕ, ນາຬນ຺ທາ, ວີສມ຺ປິ ນາຬນ຺ທາ, ຕິໍສມ຺ປິ ນາຬນ຺ທາ, ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ ນາຬນ຺ທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ນາຬນ຺ທາ ປໂຫຕິ ໂສ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ເອເກນ ມໂນປໂທເສນ ຠສ຺ມໍ ກາຕຸໍ. ກິຎ຺ຫິ ໂສຠຕິ ເອກາ ຉວາ ນາຬນ຺ທາ’’ຕິ!

‘‘ມນສິ ກໂຣຫິ, ຄຫປຕິ, ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອສາ ວາຈາ – ‘ສຈ຺ເຈ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຕິຏ຺ຐາຍ ມນ຺ເຕສ຺ສາມິ; ໂຫຕຸ ໂນ ເອຕ຺ຖ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’’ຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວມາຫ, ອຖ ໂຂ ກາຍທຓ຺ໂຑວ ມຫາສາວຊ຺ຊຕໂຣ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ໂນ ຕຖາ ວຈີທຓ຺ໂຑ, ໂນ ຕຖາ ມໂນທຓ຺ໂຑ’’ຕິ.

໖໕. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ສຸຕໍ ເຕ ທຓ຺ຑກີຣຎ຺ຎໍ [ທຓ຺ຑກາຣຎ຺ຎໍ (ສີ. ປີ.)] ກາລິງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎໍ [ເມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມາຕງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎຠູຕ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕໍ ເມ ທຓ຺ຑກີຣຎ຺ຎໍ ກາລິງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎໍ ມາຕງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎຠູຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ກິນ຺ຕິ ເຕ ສຸຕໍ ເກນ ຕໍ ທຓ຺ຑກີຣຎ຺ຎໍ ກາລິງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎໍ ມາຕງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎຠູຕ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິສີນໍ ມໂນປໂທເສນ ຕໍ ທຓ຺ຑກີຣຎ຺ຎໍ ກາລິງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎໍ ມາຕງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎຠູຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມນສິ ກໂຣຫິ, ຄຫປຕິ, ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ນ ໂຂ ເຕ ສນ຺ຘິຍຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອສາ ວາຈາ – ‘ສຈ຺ເຈ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຕິຏ຺ຐາຍ ມນ຺ເຕສ຺ສາມິ; ໂຫຕຸ ໂນ ເອຕ຺ຖ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’’ຕິ.

໖໖. ‘‘ປຸຣິເມເນວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂອປມ຺ເມນ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ ອຠິຣທ຺ໂຘ. ອປິ ຈາຫໍ ອິມານິ ຠຄວໂຕ ວິຈິຕ຺ຣານິ ປຎ຺ຫປຏິຠານານິ ໂສຕຸກາໂມ, ເອວາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈນີກໍ ກາຕພ຺ພໍ ອມຎ຺ຎິສ຺ສໍ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວໍ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໖໗. ‘‘ອນຸວິຈ຺ຈກາຣໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ກໂຣຫິ, ອນຸວິຈ຺ຈກາໂຣ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຎາຕມນຸສ຺ສານໍ ສາຘຸ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິມິນາປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ອຠິຣທ຺ໂຘ ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ອນຸວິຈ຺ຈກາຣໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ກໂຣຫິ, ອນຸວິຈ຺ຈກາໂຣ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຎາຕມນຸສ຺ສານໍ ສາຘຸ ໂຫຕີ’ຕິ. ມຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ສາວກໍ ລຠິຕ຺ວາ ເກວລກປ຺ປໍ ນາຬນ຺ທໍ ປຏາກໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ອຸປາລິ ອມ຺ຫາກໍ ຄຫປຕິ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ’ຕິ. ອຖ ຈ ປນ ມໍ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ອນຸວິຈ຺ຈກາຣໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ກໂຣຫິ, ອນຸວິຈ຺ຈກາໂຣ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຎາຕມນຸສ຺ສານໍ ສາຘຸ ໂຫຕີ’ຕິ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໖໘. ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ເຕ, ຄຫປຕິ, ນິຄຓ຺ຐານໍ ໂອປານຠູຕໍ ກຸລໍ ເຍນ ເນສໍ ອຸປຄຕານໍ ປິຓ຺ຑກໍ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ອິມິນາປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ອຠິຣທ຺ໂຘ ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ເຕ, ຄຫປຕິ, ນິຄຓ຺ຐານໍ ໂອປານຠູຕໍ ກຸລໍ ເຍນ ເນສໍ ອຸປຄຕານໍ ປິຓ຺ຑກໍ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາສີ’ຕິ. ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫ – ‘ມຍ຺ຫເມວ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ; ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ; ມຍ຺ຫເມວ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ; ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’ນ຺ຕິ. ອຖ ຈ ປນ ມໍ ຠຄວາ ນິຄຓ຺ເຐສຸປິ ທາເນ ສມາທເປຕິ. ອປິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ມຍເມຕ຺ຖ ກາລໍ ຊານິສ຺ສາມ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຕິຍມ຺ປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໖໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ [ອານຸປຸພ຺ພີກຖໍ (ສີ.), ອານຸປຸພ຺ພິກຖໍ (ປີ.), ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ກເຖສິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທານກຖໍ ສີລກຖໍ ສຄ຺ຄກຖໍ, ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ຍທາ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາສິ ອຸປາລິໍ ຄຫປຕິໍ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓຈິຕ຺ຕໍ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ, ອຖ ຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສາມຸກ຺ກໍສິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ຕໍ ປກາເສສິ – ທຸກ຺ຂໍ, ສມຸທຍໍ, ນິໂຣຘໍ, ມຄ຺ຄໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ ອປຄຕກາຬກໍ ສມ຺ມເທວ ຣຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ເອວເມວ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ປຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ວິທິຕຘມ຺ໂມ ປຣິໂຍຄາຬ຺ຫຘມ຺ໂມ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ ຈ ທານິ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉາມ, ພຫຸກິຈ຺ຈາ ມຍໍ ພຫຸກຣຓີຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

໗໐. ອຖ ໂຂ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ສກໍ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ, ສມ຺ມ ໂທວາຣິກ, ອາວຣາມິ ທ຺ວາຣໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນິຄຓ຺ຐີນໍ, ອນາວຏໍ ທ຺ວາຣໍ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ. ສເຈ ໂກຈິ ນິຄຓ຺ໂຐ ອາຄຈ຺ຉຕິ ຕເມນໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ – ‘ຕິຏ຺ຐ, ຠນ຺ເຕ, ມາ ປາວິສິ. ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ. ອາວຏໍ ທ຺ວາຣໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນິຄຓ຺ຐີນໍ, ອນາວຏໍ ທ຺ວາຣໍ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ. ສເຈ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑເກນ ອຕ຺ໂຖ, ເອຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐ, ເອຕ຺ເຖວ ເຕ ອາຫຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂທວາຣິໂກ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

໗໑. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ – ‘‘ອຸປາລິ ກິຣ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາລິ ກິຣ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ຕປສ຺ສິ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ …ເປ… ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຫນ຺ທາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉາມິ ຍາວ ຊານາມິ ຍທິ ວາ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ ຍທິ ວາ ໂນ’’ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ຕປສ຺ສິ, ຊານາຫິ ຍທິ ວາ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ ຍທິ ວາ ໂນ’’ຕິ.

໗໒. ອຖ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ເຍນ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ໂທວາຣິໂກ ທີຆຕປສ຺ສິໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ທີຆຕປສ຺ສິໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕິຏ຺ຐ, ຠນ຺ເຕ, ມາ ປາວິສິ. ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ. ອາວຏໍ ທ຺ວາຣໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນິຄຓ຺ຐີນໍ, ອນາວຏໍ ທ຺ວາຣໍ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ. ສເຈ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑເກນ ອຕ຺ໂຖ, ເອຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐ, ເອຕ຺ເຖວ ເຕ ອາຫຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ເມ, ອາວຸໂສ, ປິຓ຺ຑເກນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍເຍວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ. ເອຕໍ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາລຕ຺ຖໍ ນ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຣຸຈ຺ຈຕິ ຍໍ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ. ສມໂຓ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຄຕໂມ ມາຍາວີ ອາວຏ຺ຏນິໍ ມາຍໍ ຊານາຕິ ຍາຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສາວເກ ອາວຏ຺ເຏຕີຕິ. ອາວຏ຺ໂຏ ໂຂ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ມາຍາຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ຕປສ຺ສິ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍເຍວ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ທີຆຕປສ຺ສີ ນິຄຓ຺ໂຐ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍເຍວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຫນ຺ທ ຈາຫໍ, ຕປສ຺ສິ, ຄຈ຺ຉາມິ ຍາວ ຈາຫໍ ສາມໍເຍວ ຊານາມິ ຍທິ ວາ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ ຍທິ ວາ ໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕິຍາ ນິຄຓ຺ຐປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ໂທວາຣິໂກ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕິຏ຺ຐ, ຠນ຺ເຕ, ມາ ປາວິສິ. ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ. ອາວຏໍ ທ຺ວາຣໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນິຄຓ຺ຐີນໍ, ອນາວຏໍ ທ຺ວາຣໍ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ. ສເຈ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑເກນ ອຕ຺ໂຖ, ເອຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐ, ເອຕ຺ເຖວ ເຕ ອາຫຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ໂທວາຣິກ, ເຍນ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປາລິໍ ຄຫປຕິໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕິຍາ ນິຄຓ຺ຐປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິໂຕ; ໂສ ເຕ ທສ຺ສນກາໂມ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂທວາຣິໂກ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປາລິໍ ຄຫປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕິຍາ ນິຄຓ຺ຐປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິໂຕ; ໂສ ເຕ ທສ຺ສນກາໂມ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ໂທວາຣິກ, ມຊ຺ຌິມາຍ ທ຺ວາຣສາລາຍ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂທວາຣິໂກ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມາຍ ທ຺ວາຣສາລາຍ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເຍນ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປາລິໍ ຄຫປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມຊ຺ຌິມາຍ ທ຺ວາຣສາລາຍ ອາສນານິ. ຍສ຺ສທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

໗໓. ອຖ ໂຂ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ເຍນ ມຊ຺ຌິມາ ທ຺ວາຣສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອາສນໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຈ ເສຏ຺ຐຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈ ປຓີຕຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ສາມໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ໂທວາຣິກ, ເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ‘ອຸປາລິ, ຠນ຺ເຕ, ຄຫປຕິ ເອວມາຫ – ປວິສ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ອາກງ຺ຂສີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂທວາຣິໂກ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸປາລິ, ຠນ຺ເຕ, ຄຫປຕິ ເອວມາຫ – ‘ປວິສ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ອາກງ຺ຂສີ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕິຍາ ນິຄຓ຺ຐປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ມຊ຺ຌິມາ ທ຺ວາຣສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ອຸປາລິ ຄຫປຕິ – ຍໍ ສຸທໍ ປຸພ຺ເພ ຍໂຕ ປສ຺ສຕິ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວານ ຕໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອາສນໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຈ ເສຏ຺ຐຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈ ປຓີຕຎ຺ຈ ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ [ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕິ ໂສ – ທານິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອາສນໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຈ ເສຏ຺ຐຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈ ປຓີຕຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ສາມໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອາສນານິ; ສເຈ ອາກງ຺ຂສິ, ນິສີທາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ອຸປາລິໍ ຄຫປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ໂຕສິ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ທຕ຺ໂຕສິ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ! ‘ຄຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫຕາສິ ວາທສງ຺ຆາເຏນ ປຏິມຸກ຺ໂກ ອາຄໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ປຸຣິໂສ ອຓ຺ຑຫາຣໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸພ຺ຠເຕຫິ ອຓ຺ເຑຫິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ຄຫປຕິ ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂິກຫາຣໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸພ຺ຠເຕຫິ ອກ຺ຂີຫິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ‘ຄຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫຕາສິ ວາທສງ຺ຆາເຏນ ປຏິມຸກ຺ໂກ ອາຄໂຕ. ອາວຏ຺ໂຏສິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ມາຍາຍາ’’ຕິ.

໗໔. ‘‘ຠທ຺ທິກາ, ຠນ຺ເຕ, ອາວຏ຺ຏນີ ມາຍາ; ກລ຺ຍາຓີ, ຠນ຺ເຕ, ອາວຏ຺ຏນີ ມາຍາ; ປິຍາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ; ປິຍານມ຺ປິ ເມ ອສ຺ສ ຎາຕິສາໂລຫິຕານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ; ສພ຺ເພ ເຈປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ; ສພ຺ເພສານມ຺ປິສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ; ສພ຺ເພ ເຈປິ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ…ເປ… ເວສ຺ສາ…ເປ… ສຸທ຺ທາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ; ສພ຺ເພສານມ຺ປິສ຺ສ ສຸທ຺ທານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ; ສເທວໂກ ເຈປິ, ຠນ຺ເຕ, ໂລໂກ ສມາຣໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມໂກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຊາ ສເທວມນຸສ຺ສາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ; ສເທວກສ຺ສປິສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາຕິ. ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ. ອຸປມາຍ ປິເຘກຈ຺ເຈ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິສາ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານນ຺ຕິ.

໗໕. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ທຫຣາ ມາຓວິກາ ປຊາປຕີ ອໂຫສິ ຄພ຺ຠິນີ ອຸປວິຊຎ຺ຎາ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ມາຓວິກາ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາປຓາ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປກໍ ກິຓິຕ຺ວາ ອາເນຫິ, ໂຍ ເມ ກຸມາຣກສ຺ສ ກີຬາປນໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ມາຓວິກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອາຄເມຫິ ຕາວ, ໂຠຕິ, ຍາວ ວິຊາຍຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ, ໂຠຕິ, ກຸມາຣກໍ ວິຊາຍິສ຺ສສິ, ຕສ຺ສາ ເຕ ອຫໍ ອາປຓາ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປກໍ ກິຓິຕ຺ວາ ອາເນສ຺ສາມິ, ໂຍ ເຕ ກຸມາຣກສ຺ສ ກີຬາປນໂກ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ໂຠຕິ, ກຸມາຣິກໍ ວິຊາຍິສ຺ສສິ, ຕສ຺ສາ ເຕ ອຫໍ ອາປຓາ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປິກໍ ກິຓິຕ຺ວາ ອາເນສ຺ສາມິ, ຍາ ເຕ ກຸມາຣິກາຍ ກີຬາປນິກາ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ມາຓວິກາ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ມາຓວິກາ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາປຓາ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປກໍ ກິຓິຕ຺ວາ ອາເນຫິ, ໂຍ ເມ ກຸມາຣກສ຺ສ ກີຬາປນໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສາ ມາຓວິກາຍ ສາຣຕ຺ໂຕ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອາປຓາ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປກໍ ກິຓິຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ຕໍ ມາຓວິກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຍໍ ເຕ, ໂຠຕິ, ອາປຓາ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປໂກ ກິຓິຕ຺ວາ ອານີໂຕ, ໂຍ ເຕ ກຸມາຣກສ຺ສ ກີຬາປນໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ມາຓວິກາ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມໍ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປກໍ ອາທາຍ ເຍນ ຣຕ຺ຕປາຓິ ຣຊຕປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕປາຓິໍ ຣຊກປຸຕ຺ຕໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ສມ຺ມ ຣຕ຺ຕປາຓິ, ອິມໍ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປກໍ ປີຕາວເລປນໍ ນາມ ຣງ຺ຄຊາຕໍ ຣຊິຕໍ ອາໂກຏິຕປຈ຺ຈາໂກຏິຕໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສາ ມາຓວິກາຍ ສາຣຕ຺ໂຕ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຕໍ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປກໍ ອາທາຍ ເຍນ ຣຕ຺ຕປາຓິ ຣຊກປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕປາຓິໍ ຣຊກປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ສມ຺ມ ຣຕ຺ຕປາຓິ, ອິມໍ ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປກໍ ປີຕາວເລປນໍ ນາມ ຣງ຺ຄຊາຕໍ ຣຊິຕໍ ອາໂກຏິຕປຈ຺ຈາໂກຏິຕໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕປາຓິ ຣຊກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຍໍ ໂຂ ເຕ, ມກ຺ກຏຈ຺ຉາປໂກ ຣງ຺ຄກ຺ຂໂມ ຫິ ໂຂ, ໂນ ອາໂກຏນກ຺ຂໂມ, ໂນ ວິມຊ຺ຊນກ຺ຂໂມ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພາລານໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ວາໂທ ຣງ຺ຄກ຺ຂໂມ ຫິ ໂຂ ພາລານໍ ໂນ ປຓ຺ຑິຕານໍ, ໂນ ອນຸໂຍຄກ຺ຂໂມ, ໂນ ວິມຊ຺ຊນກ຺ຂໂມ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອປເຣນ ສມເຍນ ນວໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາທາຍ ເຍນ ຣຕ຺ຕປາຓິ ຣຊກປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕປາຓິໍ ຣຊກປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ສມ຺ມ ຣຕ຺ຕປາຓິ, ອິມໍ ນວໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ປີຕາວເລປນໍ ນາມ ຣງ຺ຄຊາຕໍ ຣຊິຕໍ ອາໂກຏິຕປຈ຺ຈາໂກຏິຕໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕປາຓິ ຣຊກປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິທໍ ໂຂ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ນວໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ຣງ຺ຄກ຺ຂມຎ຺ເຈວ ອາໂກຏນກ຺ຂມຎ຺ຈ ວິມຊ຺ຊນກ຺ຂມຎ຺ຈາ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວາໂທ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຣງ຺ຄກ຺ຂໂມ ເຈວ ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂນ ພາລານໍ, ອນຸໂຍຄກ຺ຂໂມ ຈ ວິມຊ຺ຊນກ຺ຂໂມ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ສຣາຊິກາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ປຣິສາ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາວໂກ’ຕິ. ກສ຺ສ ຕໍ, ຄຫປຕິ, ສາວກໍ ຘາເຣມາ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຸປາລິ ຄຫປຕິ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຸໂຓຫິ ຍສ຺ສາຫໍ ສາວໂກ’’ຕິ –

໗໖.

‘‘ຘີຣສ຺ສ ວິຄຕໂມຫສ຺ສ, ປຠິນ຺ນຂີລສ຺ສ ວິຊິຕວິຊຍສ຺ສ;

ອນີຆສ຺ສ ສຸສມຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ວຸທ຺ຘສີລສ຺ສ ສາຘຸປຎ຺ຎສ຺ສ;

ເວສມນ຺ຕຣສ຺ສ [ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ວິມລສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມິ.

‘‘ອກຖໍກຖິສ຺ສ ຕຸສິຕສ຺ສ, ວນ຺ຕໂລກາມິສສ຺ສ ມຸທິຕສ຺ສ;

ກຕສມຓສ຺ສ ມນຸຊສ຺ສ, ອນ຺ຕິມສາຣີຣສ຺ສ ນຣສ຺ສ;

ອໂນປມສ຺ສ ວິຣຊສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມິ.

‘‘ອສໍສຍສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ, ເວນຍິກສ຺ສ ສາຣຖິວຣສ຺ສ;

ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຣຸຈິຣຘມ຺ມສ຺ສ, ນິກ຺ກງ຺ຂສ຺ສ ປຠາສກສ຺ສ [ປຠາສກຣສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)];

ມານຈ຺ຉິທສ຺ສ ວີຣສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມິ.

‘‘ນິສຠສ຺ສ ອປ຺ປເມຍ຺ຍສ຺ສ, ຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ໂມນປຕ຺ຕສ຺ສ;

ເຂມງ຺ກຣສ຺ສ ເວທສ຺ສ, ຘມ຺ມຏ຺ຐສ຺ສ ສໍວຸຕຕ຺ຕສ຺ສ;

ສງ຺ຄາຕິຄສ຺ສ ມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມິ.

‘‘ນາຄສ຺ສ ປນ຺ຕເສນສ຺ສ, ຂີຓສໍໂຍຊນສ຺ສ ມຸຕ຺ຕສ຺ສ;

ປຏິມນ຺ຕກສ຺ສ [ປຏິມນ຺ຕສ຺ສ (ກ.)] ໂຘນສ຺ສ, ປນ຺ນຘຊສ຺ສ ວີຕຣາຄສ຺ສ;

ທນ຺ຕສ຺ສ ນິປ຺ປປຎ຺ຈສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມິ.

‘‘ອິສິສຕ຺ຕມສ຺ສ ອກຸຫສ຺ສ, ເຕວິຊ຺ຊສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມປຕ຺ຕສ຺ສ;

ນ຺ຫາຕກສ຺ສ [ນຫາຕກສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປທກສ຺ສ, ປສ຺ສທ຺ຘສ຺ສ ວິທິຕເວທສ຺ສ;

ປຸຣິນ຺ທທສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມິ.

‘‘ອຣິຍສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕສ຺ສ, ປຕ຺ຕິປຕ຺ຕສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ສ;

ສຕິມໂຕ ວິປສ຺ສິສ຺ສ, ອນຠິນຕສ຺ສ ໂນ ອປນຕສ຺ສ;

ອເນຊສ຺ສ ວສິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມິ.

‘‘ສມຸຄ຺ຄຕສ຺ສ [ສມ຺ມຄ຺ຄຕສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຌາຍິສ຺ສ, ອນນຸຄຕນ຺ຕຣສ຺ສ ສຸທ຺ຘສ຺ສ;

ອສິຕສ຺ສ ຫິຕສ຺ສ [ອປ຺ປຫີນສ຺ສ (ສີ. ປີ.), ອປ຺ປຠີຕສ຺ສ (ສ຺ຍາ.)], ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ;

ຕິຓ຺ຓສ຺ສ ຕາຣຍນ຺ຕສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມິ.

‘‘ສນ຺ຕສ຺ສ ຠູຣິປຎ຺ຎສ຺ສ, ມຫາປຎ຺ຎສ຺ສ ວີຕໂລຠສ຺ສ;

ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຸຄຕສ຺ສ, ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສມສ຺ສ;

ວິສາຣທສ຺ສ ນິປຸຓສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມິ.

‘‘ຕຓ຺ຫຈ຺ຉິທສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ວີຕຘູມສ຺ສ ອນຸປລິຕ຺ຕສ຺ສ;

ອາຫຸເນຍ຺ຍສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ, ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕຸລສ຺ສ;

ມຫໂຕ ຍສຄ຺ຄປຕ຺ຕສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຕສ຺ສ ສາວໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ.

໗໗. ‘‘ກທາ ສຎ຺ຎູຬ຺ຫາ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ອິເມ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ? ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນານາປຸປ຺ຜານໍ ມຫາປຸປ຺ຜຣາສິ, ຕເມນໍ ທກ຺ໂຂ ມາລາກາໂຣ ວາ ມາລາກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ວິຈິຕ຺ຕໍ ມາລໍ ຄນ຺ເຖຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ຠຄວາ ອເນກວຓ຺ໂຓ ອເນກສຕວຓ຺ໂຓ. ໂກ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສກ຺ກາຣໍ ອສຫມານສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉີຕິ [ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)].

ອຸປາລິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ກຸກ຺ກຸຣວຕິກສຸຕ຺ຕໍ

໗໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກລິເຍສຸ ວິຫຣຕິ ຫລິທ຺ທວສນໍ ນາມ ໂກລິຍານໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ ປຸຓ຺ໂຓ ຈ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ ອເຈໂລ ຈ ເສນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຓ຺ໂຓ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອເຈໂລ ປນ ເສນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸໂຣວ ປລິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ [ປລິກຸຓ຺ຐິຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ປລິຄຸຓ຺ຐິຕ຺ວາ (ກ.)] ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ປຸຓ຺ໂຓ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ເສນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ທຸກ຺ກຣກາຣໂກ ຉມານິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຕໍ ສມາທິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ອລໍ, ປຸຓ຺ຓ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ; ມາ ມໍ ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ປຸຓ຺ໂຓ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ປຸຓ຺ໂຓ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອເຈໂລ ເສນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ທຸກ຺ກຣກາຣໂກ ຉມານິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຕໍ ສມາທິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ?

໗໙. ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ປຸຓ຺ຓ, ນ ລຠາມິ. ອລໍ, ປຸຓ຺ຓ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ; ມາ ມໍ ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉີຕິ; ອປິ ຈ ຕ຺ຍາຫໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ. ອິຘ, ປຸຓ຺ຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣສີລໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣາກປ຺ປໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ. ໂສ ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣສີລໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣາກປ຺ປໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ກຸກ຺ກຸຣານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ໂຂ ປນສ຺ສ ເອວໍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ – ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ, ສາສ຺ສ [ສາຍໍ (ກ.)] ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສ຺ສ [ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ (ສີ.)] ໂຂ ອຫໍ, ປຸຓ຺ຓ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄຕິໍ ວທາມິ – ນິຣຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ວາ. ອິຕິ ໂຂ, ປຸຓ຺ຓ, ສມ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ກຸກ຺ກຸຣານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປເນຕິ, ວິປຊ຺ຊມານໍ ນິຣຍ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອເຈໂລ ເສນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ປໂຣທິ, ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ເຕສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸຓ຺ຓໍ ໂກລິຍປຸຕ຺ຕໍ ໂຄວຕິກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕໍ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ປຸຓ຺ຓ, ນາລຕ຺ຖໍ. ອລໍ, ປຸຓ຺ຓ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ; ມາ ມໍ ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ໂຣທາມິ ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ເອວມາຫ; ອປິ ຈ ເມ ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຕໍ ສມາທິນ຺ນໍ. ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຓ຺ໂຓ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ. ຕສ຺ສ ຕໍ ໂຄວຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຕໍ ສມາທິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ອລໍ, ເສນິຍ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ; ມາ ມໍ ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອເຈໂລ ເສນິໂຍ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອເຈໂລ ເສນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຓ຺ໂຓ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ. ຕສ຺ສ ຕໍ ໂຄວຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຕໍ ສມາທິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ?

໘໐. ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ເສນິຍ, ນ ລຠາມິ. ອລໍ, ເສນິຍ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ; ມາ ມໍ ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉີຕິ; ອປິ ຈ ຕ຺ຍາຫໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ. ອິຘ, ເສນິຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ໂຄວຕໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ໂຄສີລໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ໂຄຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ຄວາກປ຺ປໍ [ຄ຺ວາກປ຺ປໍ (ກ.)] ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ. ໂສ ໂຄວຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ໂຄສີລໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ໂຄຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ຄວາກປ຺ປໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຄຸນ຺ນໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ໂຂ ປນສ຺ສ ເອວໍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ – ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ, ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ເສນິຍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄຕິໍ ວທາມິ – ນິຣຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ວາ. ອິຕິ ໂຂ, ເສນິຍ, ສມ຺ປຊ຺ຊມານໍ ໂຄວຕໍ ຄຸນ຺ນໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປເນຕິ, ວິປຊ຺ຊມານໍ ນິຣຍ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ປຸຓ຺ໂຓ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ ປໂຣທິ, ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ເຕສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອເຈລໍ ເສນິຍໍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕໍ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ເສນິຍ, ນາລຕ຺ຖໍ. ອລໍ, ເສນິຍ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ; ມາ ມໍ ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ໂຣທາມິ ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ເອວມາຫ; ອປິ ຈ ເມ ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຄວຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຕໍ ສມາທິນ຺ນໍ. ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ; ປໂຫຕິ ຠຄວາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ຍຖາ ອຫໍ ເຈວິມໍ ໂຄວຕໍ ປຊເຫຍ຺ຍໍ, ອຍຎ຺ເຈວ ອເຈໂລ ເສນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ຕໍ ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ປຊເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ປຸຓ຺ຓ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ປຸຓ຺ໂຓ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໘໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ, ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ? ອິຘ, ປຸຓ຺ຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ [ສພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຕ຺ຕາ ເນຣຍິກາ. ອິຕິ ໂຂ, ປຸຓ຺ຓ, ຠູຕາ ຠູຕສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ; ຍໍ ກໂຣຕິ ເຕນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອຸປປນ຺ນເມນໍ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ເອວໍປາຫໍ, ປຸຓ຺ຓ, ‘ກມ຺ມທາຍາທາ ສຕ຺ຕາ’ຕິ ວທາມິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ປຸຓ຺ຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອິຕິ ໂຂ, ປຸຓ຺ຓ, ຠູຕາ ຠູຕສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ; ຍໍ ກໂຣຕິ ເຕນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອຸປປນ຺ນເມນໍ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ເອວໍປາຫໍ, ປຸຓ຺ຓ, ‘ກມ຺ມທາຍາທາ ສຕ຺ຕາ’ຕິ ວທາມິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ປຸຓ຺ຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາປິ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິປິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ເວທນໍ ເວເທຕິ ໂວກິຓ຺ຓສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອິຕິ ໂຂ, ປຸຓ຺ຓ, ຠູຕາ ຠູຕສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ; ຍໍ ກໂຣຕິ ເຕນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອຸປປນ຺ນເມນໍ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ເອວໍປາຫໍ, ປຸຓ຺ຓ, ‘ກມ຺ມທາຍາທາ ສຕ຺ຕາ’ຕິ ວທາມິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ, ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ຕຕ຺ຣ, ປຸຓ຺ຓ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາ, ຍມິທໍ [ຍມ຺ປິທໍ (ສີ. ປີ.)] ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາ, ຍມິທໍ [ຍມ຺ປິທໍ (ສີ. ປີ.)] ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປຸຓ຺ຓ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ, ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ປຸຓ຺ຓ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ.

໘໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ປຸຓ຺ໂຓ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ໂຄວຕິໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ອເຈໂລ ປນ ເສນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ເສນິຍ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອາກງ຺ຂຕິ ອຸປສມ຺ປທໍ ໂສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ, ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍ. ອປິ ຈ ເມຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລເວມຕ຺ຕຕາ ວິທິຕາ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂນ຺ຕາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອາກງ຺ຂນ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປທໍ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍ, ອຫໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສານິ ປຣິວສິສ຺ສາມິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕຸ, ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍາ’’ຕິ. ອລຕ຺ຖ ໂຂ ອເຈໂລ ເສນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຣວຕິໂກ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ເສນິໂຍ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ເສນິໂຍ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ.

ກຸກ຺ກຸຣວຕິກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຠຍຣາຊກຸມາຣສຸຕ຺ຕໍ

໘໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ອຠໂຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອຠຍໍ ຣາຊກຸມາຣໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປຫິ. ເອວໍ ເຕ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ – ‘ອຠເຍນ ຣາຊກຸມາເຣນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິກສ຺ສ ເອວໍ ມຫານຸຠາວສ຺ສ ວາໂທ ອາໂຣປິໂຕ’’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິກສ຺ສ ເອວໍ ມຫານຸຠາວສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ‘ຠາເສຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ຍາ ສາ ວາຈາ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ’ຕິ? ສເຈ ເຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ‘ຠາເສຍ຺ຍ, ຣາຊກຸມາຣ, ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ຍາ ສາ ວາຈາ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ’ຕິ, ຕເມນໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ – ‘ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ ນານາກຣຓໍ? ປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ຫິ ຕໍ ວາຈໍ ຠາເສຍ຺ຍ ຍາ ສາ ວາຈາ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ’ຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ‘ນ, ຣາຊກຸມາຣ, ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ຠາເສຍ຺ຍ ຍາ ສາ ວາຈາ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ’ຕິ, ຕເມນໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ – ‘ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ພ຺ຍາກໂຕ – ‘‘ອາປາຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ, ເນຣຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ, ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ເທວທຕ຺ໂຕ, ອເຕກິຈ຺ໂຉ ເທວທຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ຕາຍ ຈ ປນ ເຕ ວາຈາຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ ອໂຫສິ ອນຕ຺ຕມໂນ’ຕິ. ອິມໍ ໂຂ ເຕ, ຣາຊກຸມາຣ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຠໂຕໂກຏິກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ເນວ ສກ຺ຂິຕິ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິຕິ ໂອຄິລິຕຸໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣິສສ຺ສ ອໂຍສິງ຺ຆາຏກໍ ກຓ຺ເຐ ວິລຄ຺ຄໍ, ໂສ ເນວ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ໂອຄິລິຕຸໍ; ເອວເມວ ໂຂ ເຕ, ຣາຊກຸມາຣ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ອຸຠໂຕໂກຏິກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ເນວ ສກ຺ຂິຕິ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິຕິ ໂອຄິລິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອຠໂຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

໘໔. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ໂຂ ອຠຍສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ສູຣິຍໍ [ສຸຣິຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ອຊ຺ຊ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ. ສ຺ເວ ທານາຫໍ ສເກ ນິເວສເນ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສ຺ວາຕນາຍ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ອຠໂຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ອຠຍສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ອຠໂຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ. ອຖ ໂຂ ອຠໂຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

໘໕. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຠໂຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠາເສຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ຍາ ສາ ວາຈາ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຂ຺ເວຕ຺ຖ, ຣາຊກຸມາຣ, ເອກໍເສນາ’’ຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ອນສ຺ສຸໍ ນິຄຓ຺ຐາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ເອວໍ ວເທສິ – ‘ເອຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ອນສ຺ສຸໍ ນິຄຓ຺ຐາ’’’ຕິ? ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປຫິ. ເອວໍ ເຕ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ – ອຠເຍນ ຣາຊກຸມາເຣນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິກສ຺ສ ເອວໍ ມຫານຸຠາວສ຺ສ ວາໂທ ອາໂຣປິໂຕ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຍຖາ ກຖໍ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິກສ຺ສ ເອວໍ ມຫານຸຠາວສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ຠາເສຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ຍາ ສາ ວາຈາ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາຕິ? ສເຈ ເຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ຠາເສຍ຺ຍ, ຣາຊກຸມາຣ, ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ຍາ ສາ ວາຈາ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາຕິ, ຕເມນໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ – ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ ນານາກຣຓໍ? ປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ຫິ ຕໍ ວາຈໍ ຠາເສຍ຺ຍ ຍາ ສາ ວາຈາ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ນ, ຣາຊກຸມາຣ, ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ຠາເສຍ຺ຍ ຍາ ສາ ວາຈາ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາຕິ, ຕເມນໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ – ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ພ຺ຍາກໂຕ – ອາປາຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ, ເນຣຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ, ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ເທວທຕ຺ໂຕ, ອເຕກິຈ຺ໂຉ ເທວທຕ຺ໂຕຕິ? ຕາຍ ຈ ປນ ເຕ ວາຈາຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ ອໂຫສິ ອນຕ຺ຕມໂນຕິ. ອິມໍ ໂຂ ເຕ, ຣາຊກຸມາຣ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຸຠໂຕໂກຏິກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ເນວ ສກ຺ຂິຕິ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິຕິ ໂອຄິລິຕຸໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣິສສ຺ສ ອໂຍສິງ຺ຆາຏກໍ ກຓ຺ເຐ ວິລຄ຺ຄໍ, ໂສ ເນວ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ໂອຄິລິຕຸໍ; ເອວເມວ ໂຂ ເຕ, ຣາຊກຸມາຣ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ອຸຠໂຕໂກຏິກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ເນວ ສກ຺ຂິຕິ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິຕິ ໂອຄິລິຕຸ’’’ນ຺ຕິ.

໘໖. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ທຫໂຣ ກຸມາໂຣ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ອຠຍສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຠຍໍ ຣາຊກຸມາຣໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຣາຊກຸມາຣ, ສຈາຍໍ ກຸມາໂຣ ຕຸຍ຺ຫໍ ວາ ປມາທມນ຺ວາຍ ຘາຕິຍາ ວາ ປມາທມນ຺ວາຍ ກຏ຺ຐໍ ວາ ກຐລໍ [ກຖລໍ (ກ.)] ວາ ມຸເຂ ອາຫເຣຍ຺ຍ, ກິນ຺ຕິ ນໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ອາຫເຣຍ຺ຍສ຺ສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ. ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ອາທິເກເນວ ອາຫຕ຺ຕຸໍ [ອາຫຣິຕຸໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ສີສໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ [ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ (ສີ.)] ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ວງ຺ກງ຺ຄຸລິໍ ກຣິຕ຺ວາ ສໂລຫິຕມ຺ປິ ອາຫເຣຍ຺ຍໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຕ຺ຖິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຸມາເຣ ອນຸກມ຺ປາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຣາຊກຸມາຣ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ສາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຠາສຕິ. ຍມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ສາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ນ ຠາສຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ສາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ວາຈາຍ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ. ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ສາ ຈ ປເຣສໍ ປິຍາ ມນາປາ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຠາສຕິ. ຍມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ສາ ຈ ປເຣສໍ ປິຍາ ມນາປາ ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ນ ຠາສຕິ. ຍຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ສາ ຈ ປເຣສໍ ປິຍາ ມນາປາ, ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ວາຈາຍ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຕ຺ຖິ, ຣາຊກຸມາຣ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຕ຺ເຕສຸ ອນຸກມ຺ປາ’’ຕິ.

໘໗. ‘‘ເຍເມ, ຠນ຺ເຕ, ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຓ຺ຑິຕາປິ ຄຫປຕິປຓ຺ຑິຕາປິ ສມຓປຓ຺ຑິຕາປິ ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພວ ນຸ ໂຂ, ເອຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ກິຕໍ ໂຫຕິ ‘ເຍ ມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ ເຕສາຫໍ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອຸທາຫຸ ຐານໂສເວຕໍ ຕຖາຄຕໍ ປຏິຠາຕີ’’ຕິ?

‘‘ເຕນ ຫິ, ຣາຊກຸມາຣ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຣາຊກຸມາຣ, ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສໂລ ອຫໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຣາຊກຸມາຣ, ເຍ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ກິໍ ນາມິທໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄ’ນ຺ຕິ? ປຸພ຺ເພວ ນຸ ໂຂ ເຕ ເອຕໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ກິຕໍ ອສ຺ສ ‘ເຍ ມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ ເຕສາຫໍ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອຸທາຫຸ ຐານໂສເວຕໍ ປຏິຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ?

‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຣຖິໂກ ສຎ຺ຎາໂຕ ກຸສໂລ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ. ສພ຺ພານິ ເມ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ສຸວິທິຕານິ. ຐານໂສເວຕໍ ມໍ ປຏິຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຣາຊກຸມາຣ, ເຍ ເຕ ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຓ຺ຑິຕາປິ ຄຫປຕິປຓ຺ຑິຕາປິ ສມຓປຓ຺ຑິຕາປິ ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຐານໂສເວຕໍ ຕຖາຄຕໍ ປຏິຠາຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສາ ຫິ, ຣາຊກຸມາຣ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມຘາຕຸ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ ຍສ຺ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຐານໂສເວຕໍ ຕຖາຄຕໍ ປຏິຠາຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຠໂຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຠຍຣາຊກຸມາຣສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ພຫຸເວທນີຍສຸຕ຺ຕໍ

໘໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ເຍນາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ອຸທາຍິ, ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ? ‘‘ຕິສ຺ໂສ ໂຂ, ຖປຕິ [ຄຫປຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ – ອິມາ ໂຂ, ຖປຕິ, ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ອຸທາຍິ, ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ; ທ຺ເວ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ – ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ຍາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ສນ຺ຕສ຺ມິໍ ເອສາ ປຓີເຕ ສຸເຂ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ປຎ຺ຈກງ຺ຄໍ ຖປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ທ຺ເວ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ; ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ – ອິມາ ໂຂ, ຖປຕິ, ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ອຸທາຍິ, ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ; ທ຺ເວ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ – ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ຍາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ສນ຺ຕສ຺ມິໍ ເອສາ ປຓີເຕ ສຸເຂ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ປຎ຺ຈກງ຺ຄໍ ຖປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ຖປຕິ, ທ຺ເວ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ; ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ – ອິມາ ໂຂ, ຖປຕິ, ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ອຸທາຍິ, ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ, ທ຺ເວ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ – ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ຍາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ສນ຺ຕສ຺ມິໍ ເອສາ ປຓີເຕ ສຸເຂ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ. ເນວ ໂຂ ສກ຺ຂິ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ປຎ຺ຈກງ຺ຄໍ ຖປຕິໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ປນາສກ຺ຂິ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ.

໘໙. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸທາຍິສ຺ສ ປຎ຺ຈກງ຺ເຄນ ຖປຕິນາ ສທ຺ຘິໍ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸທາຍິສ຺ສ ປຎ຺ຈກງ຺ເຄນ ຖປຕິນາ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສນ຺ຕຎ຺ເຎວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ປຣິຍາຍໍ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອຸທາຍິສ຺ສ ນາພ຺ຠນຸໂມທິ, ສນ຺ຕຎ຺ເຎວ ຈ ປນ ປຣິຍາຍໍ ອຸທາຍີ ປຎ຺ຈກງ຺ຄສ຺ສ ຖປຕິສ຺ສ ນາພ຺ຠນຸໂມທິ. ທ຺ເວປານນ຺ທ, ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ ປຣິຍາເຍນ, ຕິສ຺ໂສປິ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ ປຣິຍາເຍນ, ປຎ຺ຈປິ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ ປຣິຍາເຍນ, ຉປິ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ ປຣິຍາເຍນ, ອຏ຺ຐາຣສປິ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ ປຣິຍາເຍນ, ຉຕ຺ຕິໍສປິ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ ປຣິຍາເຍນ, ອຏ຺ຐສຕມ຺ປິ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ ປຣິຍາເຍນ. ເອວໍ ປຣິຍາຍເທສິໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ປຣິຍາຍເທສິເຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ເມ ເຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສຸລປິຕໍ ນ ສມນຸຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ສມນຸມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ສມນຸໂມທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຕສເມຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຣິຍາຍເທສິໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ປຣິຍາຍເທສິເຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ເມ ເຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສຸລປິຕໍ ສມນຸຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ສມນຸມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ ສມນຸໂມທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຕສເມຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ’’.

໙໐. ‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ…ເປ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ – ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ຍໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມສຸຂໍ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອຕປຣມໍ ສຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’ຕິ, ອິທມສ຺ສ ນານຸຊານາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຕ຺ຖານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ. ກຕມຎ຺ຈານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອຕປຣມໍ ສຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’ຕິ, ອິທມສ຺ສ ນານຸຊານາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຕ຺ຖານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ. ກຕມຎ຺ຈານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ…ເປ…. ກຕມຎ຺ຈານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ…ເປ…. ກຕມຎ຺ຈານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ…ເປ…. ກຕມຎ຺ຈານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ, ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ…ເປ…. ກຕມຎ຺ຈານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ…ເປ…. ກຕມຎ຺ຈານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ…ເປ…. ກຕມຎ຺ຈານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອຕປຣມໍ ສຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’ຕິ, ອິທມສ຺ສ ນານຸຊານາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຕ຺ຖານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ. ກຕມຎ຺ຈານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເອຕມ຺ຫາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

໙໑. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຫ; ຕຎ຺ຈ ສຸຂສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຕຍິທໍ ກິໍສຸ, ຕຍິທໍ ກຖໍສູ’ຕິ? ເອວໍວາທິໂນ, ອານນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ – ‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ສຸຂໍເຍວ ເວທນໍ ສນ຺ຘາຍ ສຸຂສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎເປຕິ; ອປິ ຈ, ອາວຸໂສ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ ຍຫິໍ ຍຫິໍ ຕໍ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ສຸຂສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎເປຕີ’’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ພຫຸເວທນີຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ.

໑໐. ອປຓ຺ຓກສຸຕ຺ຕໍ

໙໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ສາລາ ນາມ ໂກສລານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ຕທວສຣິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ສາເລຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ – ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ ໂຠ ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ສາລໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕໍ ໂຂ ປນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ສາຘຸ ໂຂ ປນ ຕຖາຣູປານໍ ອຣຫຕໍ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສາເລຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ; ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

໙໓. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ສາເລຍ຺ຍເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ, ຄຫປຕໂຍ, ໂກຈິ ມນາໂປ ສຕ຺ຖາ ຍສ຺ມິໍ ໂວ ອາກາຣວຕີ ສທ຺ຘາ ປຏິລທ຺ຘາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ໂກຈິ ມນາໂປ ສຕ຺ຖາ ຍສ຺ມິໍ ໂນ ອາກາຣວຕີ ສທ຺ຘາ ປຏິລທ຺ຘາ’’ຕິ. ‘‘ມນາປໍ ໂວ, ຄຫປຕໂຍ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອລຠນ຺ເຕຫິ ອຍໍ ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິຕພ຺ໂພ. ອປຓ຺ຓໂກ ຫິ, ຄຫປຕໂຍ, ຘມ຺ໂມ ສມຕ຺ໂຕ ສມາທິນ຺ໂນ, ໂສ ໂວ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ກຕໂມ ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ’’?

໙໔. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຄຫປຕໂຍ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ; ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ [ສຸກຏທຸກ຺ກຏານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ; ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ; ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ; ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ [ສມຄ຺ຄຕາ (ກ.)] ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕສໍເຍວ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ອຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ; ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ; ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ; ອຕ຺ຖິ ມາຕາ, ອຕ຺ຖິ ປິຕາ; ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ; ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຄຫປຕໂຍ – ‘ນນຸເມ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ’’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

໙໕. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ…ເປ… ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ ເຕສເມຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ? ຍມິທໍ [ຍທິທໍ (ກ.)] ກາຍສຸຈຣິຕໍ, ວຈີສຸຈຣິຕໍ, ມໂນສຸຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ [ອຠິນິພ຺ພຊ຺ເຊຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອຠິນິພ຺ພິຊ຺ຊິຕ຺ວາ (ກ.)] ຍມິທໍ [ຍທິທໍ (ກ.)] ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປສ຺ສນ຺ຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ໂວທານປກ຺ຂໍ. ສນ຺ຕໍເຍວ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ ຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ; ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ຕິ ວາຈໍ ຠາສຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາວາຈາ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ຕິ ອາຫ; ເຍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຣໂລກວິທຸໂນ ເຕສມຍໍ ປຈ຺ຈນີກໍ ກໂຣຕິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ຕິ ປຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕິ [ປຎ຺ຎາເປຕິ (ກ.)]; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ [ອສ຺ສທ຺ຘມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ (ກ.)]. ຕາຍ ຈ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອິຕິ ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ສຸສີລ຺ຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ – ອຍຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ອຣິຍານໍ ປຈ຺ຈນີກຕາ ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນາ ປຣວມ຺ຠນາ. ເອວມສ຺ສິເມ [ເອວໍ’ສິ’ເມ’ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ ເອວມຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ໂສຕ຺ຖິມຕ຺ຕານໍ ກຣິສ຺ສຕິ; ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ ເອວມຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ກາມໍ ໂຂ ປນ ມາຫຸ ປໂຣ ໂລໂກ, ໂຫຕຸ ເນສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ; ອຖ ຈ ປນາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ຄາຣຍ຺ໂຫ – ທຸສ຺ສີໂລ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນຕ຺ຖິກວາໂທ’ຕິ. ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ເຖວ ປໂຣ ໂລໂກ, ເອວໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກລິຄ຺ຄໂຫ – ຍຎ຺ຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ຍຎ຺ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວມສ຺ສາຍໍ ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ ທຸສ຺ສມຕ຺ໂຕ ສມາທິນ຺ໂນ, ເອກໍສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ກຸສລໍ ຐານໍ.

໙໖. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ…ເປ… ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ ເຕສເມຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ? ຍມິທໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍມິທໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ, ວຈີສຸຈຣິຕໍ, ມໂນສຸຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ປສ຺ສນ຺ຕິ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ໂວທານປກ຺ຂໍ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ ຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ; ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ຕິ ວາຈໍ ຠາສຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາວາຈາ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ຕິ ອາຫ; ເຍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຣໂລກວິທຸໂນ ເຕສມຍໍ ນ ປຈ຺ຈນີກໍ ກໂຣຕິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ປຣໍ ໂລກໍ ‘ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ’ຕິ ປຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອິຕິ ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ສຸສີລ຺ຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ – ອຍຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ອຣິຍານໍ ອປຈ຺ຈນີກຕາ ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນາ ອປຣວມ຺ຠນາ. ເອວມສ຺ສິເມ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ເອວມຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ກາມໍ ໂຂ ປນ ມາຫຸ ປໂຣ ໂລໂກ, ໂຫຕຸ ເນສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ; ອຖ ຈ ປນາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ປາສໍໂສ – ສີລວາ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອຕ຺ຖິກວາໂທ’ຕິ. ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ເຖວ ປໂຣ ໂລໂກ, ເອວໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກຏຄ຺ຄໂຫ – ຍຎ຺ຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ປາສໍໂສ, ຍຎ຺ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວມສ຺ສາຍໍ ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ ສຸສມຕ຺ໂຕ ສມາທິນ຺ໂນ, ອຸຠຍໍສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ອກຸສລໍ ຐານໍ.

໙໗. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຄຫປຕໂຍ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ກໂຣໂຕ ກາຣຍໂຕ, ຉິນ຺ທໂຕ ເຉທາປຍໂຕ, ປຈໂຕ ປາຈາປຍໂຕ, ໂສຈຍໂຕ ໂສຈາປຍໂຕ, ກິລມໂຕ ກິລມາປຍໂຕ, ຜນ຺ທໂຕ ຜນ຺ທາປຍໂຕ, ປາຓມຕິປາຕຍໂຕ [ປາຓມຕິມາປຍໂຕ (ສີ. ປີ.), ປາຓມຕິປາຕາປຍໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ປາຓມຕິປາປຍໂຕ (ກ.)], ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍໂຕ, ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທໂຕ, ນິລ຺ໂລປໍ ຫຣໂຕ, ເອກາຄາຣິກໍ ກໂຣໂຕ, ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐໂຕ, ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉໂຕ, ມຸສາ ຠຓໂຕ; ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປໍ. ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນ ເຈປິ ຈກ຺ເກນ ໂຍ ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາ ປາເຓ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ເອກໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ທກ຺ຂິຓຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຫນນ຺ໂຕ ຆາເຕນ຺ໂຕ, ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ເຉທາເປນ຺ໂຕ, ປຈນ຺ໂຕ ປາເຈນ຺ໂຕ; ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ອຸຕ຺ຕຣຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ທທນ຺ໂຕ ທາເປນ຺ໂຕ, ຍຊນ຺ໂຕ ຍຊາເປນ຺ໂຕ; ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ. ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ [ສຈ຺ຈວາເຈນ (ກ.)] ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ’ຕິ. ເຕສໍເຍວ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກໂຣໂຕ ກາຣຍໂຕ, ຉິນ຺ທໂຕ ເຉທາປຍໂຕ, ປຈໂຕ ປາຈາປຍໂຕ, ໂສຈຍໂຕ ໂສຈາປຍໂຕ, ກິລມໂຕ ກິລມາປຍໂຕ, ຜນ຺ທໂຕ ຜນ຺ທາປຍໂຕ, ປາຓມຕິປາຕຍໂຕ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍໂຕ, ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທໂຕ, ນິລ຺ໂລປໍ ຫຣໂຕ, ເອກາຄາຣິກໍ ກໂຣໂຕ, ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐໂຕ, ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉໂຕ, ມຸສາ ຠຓໂຕ; ກໂຣໂຕ ກຣີຍຕິ ປາປໍ. ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນ ເຈປິ ຈກ຺ເກນ ໂຍ ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາ ປາເຓ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ເອກໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ທກ຺ຂິຓຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຫນນ຺ໂຕ ຆາເຕນ຺ໂຕ, ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ເຉທາເປນ຺ໂຕ, ປຈນ຺ໂຕ ປາເຈນ຺ໂຕ; ອຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ອຸຕ຺ຕຣຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ທທນ຺ໂຕ ທາເປນ຺ໂຕ, ຍຊນ຺ໂຕ ຍຊາເປນ຺ໂຕ; ອຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ອຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ. ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ ອຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎໍ, ອຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຄຫປຕໂຍ, ນນຸເມ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

໙໘. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ກໂຣໂຕ ກາຣຍໂຕ, ຉິນ຺ທໂຕ ເຉທາປຍໂຕ, ປຈໂຕ ປາຈາປຍໂຕ, ໂສຈຍໂຕ ໂສຈາປຍໂຕ, ກິລມໂຕ ກິລມາປຍໂຕ, ຜນ຺ທໂຕ ຜນ຺ທາປຍໂຕ, ປາຓມຕິປາຕຍໂຕ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍໂຕ, ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທໂຕ, ນິລ຺ໂລປໍ ຫຣໂຕ, ເອກາຄາຣິກໍ ກໂຣໂຕ, ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐໂຕ, ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉໂຕ, ມຸສາ ຠຓໂຕ; ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປໍ. ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນ ເຈປິ ຈກ຺ເກນ ໂຍ ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາ ປາເຓ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ເອກໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ທກ຺ຂິຓຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຫນນ຺ໂຕ ຆາເຕນ຺ໂຕ…ເປ… ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ’ຕິ ເຕສເມຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ? ຍມິທໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ, ວຈີສຸຈຣິຕໍ, ມໂນສຸຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍມິທໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປສ຺ສນ຺ຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ໂວທານປກ຺ຂໍ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ ຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ; ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ຕິ ວາຈໍ ຠາສຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາວາຈາ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ຕິ ອາຫ, ເຍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ກິຣິຍວາທາ ເຕສມຍໍ ປຈ຺ຈນີກໍ ກໂຣຕິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ຕິ ປຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອິຕິ ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ສຸສີລ຺ຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ – ອຍຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ອຣິຍານໍ ປຈ຺ຈນີກຕາ ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນາ ປຣວມ຺ຠນາ. ເອວມສ຺ສິເມ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ, ເອວມຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ໂສຕ຺ຖິມຕ຺ຕານໍ ກຣິສ຺ສຕິ; ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ ເອວມຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ກາມໍ ໂຂ ປນ ມາຫຸ ກິຣິຍາ, ໂຫຕຸ ເນສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ; ອຖ ຈ ປນາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ຄາຣຍ຺ໂຫ – ທຸສ຺ສີໂລ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອກິຣິຍວາໂທ’ຕິ. ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ເຖວ ກິຣິຍາ, ເອວໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກລິຄ຺ຄໂຫ – ຍຎ຺ຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ຍຎ຺ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວມສ຺ສາຍໍ ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ ທຸສ຺ສມຕ຺ໂຕ ສມາທິນ຺ໂນ, ເອກໍສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ກຸສລໍ ຐານໍ.

໙໙. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ກໂຣໂຕ ກາຣຍໂຕ, ຉິນ຺ທໂຕ ເຉທາປຍໂຕ, ປຈໂຕ ປາຈາປຍໂຕ, ໂສຈຍໂຕ ໂສຈາປຍໂຕ, ກິລມໂຕ ກິລມາປຍໂຕ, ຜນ຺ທໂຕ ຜນ຺ທາປຍໂຕ, ປາຓມຕິປາຕຍໂຕ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍໂຕ, ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທໂຕ, ນິລ຺ໂລປໍ ຫຣໂຕ, ເອກາຄາຣິກໍ ກໂຣໂຕ, ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐໂຕ, ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉໂຕ, ມຸສາ ຠຓໂຕ; ກໂຣໂຕ ກຣີຍຕິ ປາປໍ. ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນ ເຈປິ ຈກ຺ເກນ ໂຍ ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາ ປາເຓ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ເອກໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ທກ຺ຂິຓຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຫນນ຺ໂຕ ຆາເຕນ຺ໂຕ, ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ເຉທາເປນ຺ໂຕ, ປຈນ຺ໂຕ ປາເຈນ຺ໂຕ, ອຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ອຸຕ຺ຕຣຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ທທນ຺ໂຕ ທາເປນ຺ໂຕ, ຍຊນ຺ໂຕ ຍຊາເປນ຺ໂຕ, ອຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ອຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ. ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ ອຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎໍ, ອຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ’ຕິ ເຕສເມຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ? ຍມິທໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍມິທໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ, ວຈີສຸຈຣິຕໍ, ມໂນສຸຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ປສ຺ສນ຺ຕິ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ໂວທານປກ຺ຂໍ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ ຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ; ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ຕິ ວາຈໍ ຠາສຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາວາຈາ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ຕິ ອາຫ; ເຍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ກິຣິຍວາທາ ເຕສມຍໍ ນ ປຈ຺ຈນີກໍ ກໂຣຕິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ກິຣິຍໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ’ຕິ ປຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອິຕິ ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ສຸສີລ຺ຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ – ອຍຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ອຣິຍານໍ ອປຈ຺ຈນີກຕາ ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນາ ອປຣວມ຺ຠນາ. ເອວມສ຺ສິເມ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ, ເອວມຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ກາມໍ ໂຂ ປນ ມາຫຸ ກິຣິຍາ, ໂຫຕຸ ເນສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ; ອຖ ຈ ປນາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ປາສໍໂສ – ສີລວາ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ກິຣິຍວາໂທ’ຕິ. ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ເຖວ ກິຣິຍາ, ເອວໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກຏຄ຺ຄໂຫ – ຍຎ຺ຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ປາສໍໂສ, ຍຎ຺ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວມສ຺ສາຍໍ ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ ສຸສມຕ຺ໂຕ ສມາທິນ຺ໂນ, ອຸຠຍໍສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ອກຸສລໍ ຐານໍ.

໑໐໐. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຄຫປຕໂຍ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ; ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ; ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ພລໍ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ [ວິຣິຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສຖາໂມ, ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ; ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ ສພ຺ເພ ຠູຕາ ສພ຺ເພ ຊີວາ ອວສາ ອພລາ ອວີຣິຍາ ນິຍຕິສໍຄຕິຠາວປຣິຓຕາ ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕສໍເຍວ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ອຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ; ສເຫຕູ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ອຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ; ສເຫຕູ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ພລໍ, ອຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ, ອຕ຺ຖິ ປຸຣິສຖາໂມ, ອຕ຺ຖິ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ; ນ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ ສພ຺ເພ ຠູຕາ ສພ຺ເພ ຊີວາ ອວສາ ອພລາ ອວີຣິຍາ [ອຕ຺ຖິ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ, ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ… ສວສາ ສພລາ ສວີຣິຍາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ນິຍຕິສໍຄຕິຠາວປຣິຓຕາ ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຄຫປຕໂຍ, ນນຸເມ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ’ຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’.

໑໐໑. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ; ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ; ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ພລໍ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສຖາໂມ, ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ; ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ ສພ຺ເພ ຠູຕາ ສພ຺ເພ ຊີວາ ອວສາ ອພລາ ອວີຣິຍາ ນິຍຕິສໍຄຕິຠາວປຣິຓຕາ ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’ຕິ ເຕສເມຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ? ຍມິທໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ, ວຈີສຸຈຣິຕໍ, ມໂນສຸຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍມິທໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປສ຺ສນ຺ຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ໂວທານປກ຺ຂໍ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ ຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ; ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ຕິ ວາຈໍ ຠາສຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາວາຈາ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ຕິ ອາຫ; ເຍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ເຫຕຸວາທາ ເຕສມຍໍ ປຈ຺ຈນີກໍ ກໂຣຕິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ຕິ ປຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອິຕິ ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ສຸສີລ຺ຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ – ອຍຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ອຣິຍານໍ ປຈ຺ຈນີກຕາ ອສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍສນາ ປຣວມ຺ຠນາ. ເອວມສ຺ສິເມ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ເອວມຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ໂສຕ຺ຖິມຕ຺ຕານໍ ກຣິສ຺ສຕິ; ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ເອວມຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ກາມໍ ໂຂ ປນ ມາຫຸ ເຫຕຸ, ໂຫຕຸ ເນສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ; ອຖ ຈ ປນາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ຄາຣຍ຺ໂຫ – ທຸສ຺ສີໂລ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອເຫຕຸກວາໂທ’ຕິ. ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ເຖວ ເຫຕຸ, ເອວໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກລິຄ຺ຄໂຫ – ຍຎ຺ຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ຍຎ຺ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວມສ຺ສາຍໍ ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ ທຸສ຺ສມຕ຺ໂຕ ສມາທິນ຺ໂນ, ເອກໍສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ກຸສລໍ ຐານໍ.

໑໐໒. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ອຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ; ສເຫຕູ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ອຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ; ສເຫຕູ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ພລໍ, ອຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ, ອຕ຺ຖິ ປຸຣິສຖາໂມ, ອຕ຺ຖິ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ; ນ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ ສພ຺ເພ ຠູຕາ ສພ຺ເພ ຊີວາ ອວສາ ອພລາ ອວີຣິຍາ ນິຍຕິສໍຄຕິຠາວປຣິຓຕາ ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’ຕິ ເຕສເມຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ? ຍມິທໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍມິທໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ, ວຈີສຸຈຣິຕໍ, ມໂນສຸຈຣິຕໍ – ອິເມ ຕໂຍ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ປສ຺ສນ຺ຕິ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ໂວທານປກ຺ຂໍ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ ຕິສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ; ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ຕິ ວາຈໍ ຠາສຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາວາຈາ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ຕິ ອາຫ, ເຍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ເຫຕຸວາທາ ເຕສມຍໍ ນ ປຈ຺ຈນີກໍ ກໂຣຕິ. ສນ຺ຕໍເຍວ ໂຂ ປນ ເຫຕຸໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເຫຕູ’ຕິ ປຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອິຕິ ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ສຸສີລ຺ຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ – ອຍຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ອຣິຍານໍ ອປຈ຺ຈນີກຕາ ສທ຺ຘມ຺ມສຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນາ ອປຣວມ຺ຠນາ. ເອວມສ຺ສິເມ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ເອວມຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ກາມໍ ໂຂ ປນ ມາຫຸ ເຫຕຸ, ໂຫຕຸ ເນສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ; ອຖ ຈ ປນາຍໍ ຠວໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ປາສໍໂສ – ສີລວາ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເຫຕຸວາໂທ’ຕິ. ສເຈ ໂຂ ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ເອວໍ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກຏຄ຺ຄໂຫ – ຍຎ຺ຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິຎ຺ຎູນໍ ປາສໍໂສ, ຍຎ຺ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວມສ຺ສາຍໍ ອປຓ຺ຓໂກ ຘມ຺ໂມ ສຸສມຕ຺ໂຕ ສມາທິນ຺ໂນ, ອຸຠຍໍສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ອກຸສລໍ ຐານໍ.

໑໐໓. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຄຫປຕໂຍ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ອາຣຸປ຺ປາ’ຕິ. ເຕສໍເຍວ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ອາຣຸປ຺ປາ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຄຫປຕໂຍ, ນນຸເມ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ອາຣຸປ຺ປາ’ຕິ, ອິທໍ ເມ ອທິຏ຺ຐໍ; ເຍປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ອາຣຸປ຺ປາ’ຕິ, ອິທໍ ເມ ອວິທິຕໍ. ອຫຎ຺ເຈວ [ອຫຎ຺ເຈ (?)] ໂຂ ປນ ອຊານນ຺ໂຕ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອກໍເສນ ອາທາຍ ໂວຫເຣຍ຺ຍໍ – ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ເມຕໍ ອສ຺ສ ປຕິຣູປໍ. ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ອາຣຸປ຺ປາ’ຕິ, ສເຈ ເຕສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ ເທວາ ຣູປິໂນ ມໂນມຍາ, ອປຓ຺ຓກໍ ເມ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ອາຣຸປ຺ປາ’ຕິ, ສເຈ ເຕສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ ເທວາ ອຣູປິໂນ ສຎ຺ຎາມຍາ, ອປຓ຺ຓກໍ ເມ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕິ. ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ຣູປາຘິກຣຓໍ [ຣູປກາຣຓາ (ກ.)] ທຓ຺ຑາທານ-ສຕ຺ຖາທານ-ກລຫ-ວິຄ຺ຄຫ-ວິວາທ-ຕຸວໍຕຸວໍ-ເປສຸຎ຺ຎ-ມຸສາວາທາ. ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ ປເນຕໍ ສພ຺ພໂສ ອຣູເປ’’’ຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຣູປານໍເຍວ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

໑໐໔. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຄຫປຕໂຍ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ. ເຕສໍເຍວ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຄຫປຕໂຍ, ນນຸເມ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກວາທາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຄຫປຕໂຍ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ, ອິທໍ ເມ ອທິຏ຺ຐໍ; ເຍປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ, ອິທໍ ເມ ອວິທິຕໍ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊານນ຺ໂຕ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອກໍເສນ ອາທາຍ ໂວຫເຣຍ຺ຍໍ – ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ເມຕໍ ອສ຺ສ ປຕິຣູປໍ. ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ, ສເຈ ເຕສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ ເທວາ ອຣູປິໂນ ສຎ຺ຎາມຍາ ອປຓ຺ຓກໍ ເມ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ, ສເຈ ເຕສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ – ຍໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ. ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ, ເຕສມຍໍ ທິຏ຺ຐິ ສາຣາຄາຍ [ສຣາຄາຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສນ຺ຕິເກ, ສໍໂຍຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອຠິນນ຺ທນາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອຊ຺ໂຌສານາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອຸປາທານາຍ ສນ຺ຕິເກ. ເຍ ປນ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພໂສ ຠວນິໂຣໂຘ’ຕິ, ເຕສມຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອສາຣາຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອສໍໂຍຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອນຠິນນ຺ທນາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອນຊ຺ໂຌສານາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອນຸປາທານາຍ ສນ຺ຕິເກ’’’ຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຠວານໍເຍວ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

໑໐໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຄຫປຕໂຍ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ໂສ ອນຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ.

໑໐໖. ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອເຈລໂກ ໂຫຕິ ມຸຕ຺ຕາຈາໂຣ ຫຕ຺ຖາປເລຂໂນ…ເປ… [ວິຕ຺ຖາໂຣ ມ. ນິ. ໒.໖-໗ ກນ຺ທຣກສຸຕ຺ເຕ] ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອເນກວິຫິຕໍ ກາຍສ຺ສ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕໂຍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂອຣພ຺ຠິໂກ ໂຫຕິ ສູກຣິໂກ…ເປ… ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ກຸຣູຣກມ຺ມນ຺ຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕໂຍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣາຊາ ວາ ໂຫຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ…ເປ… ເຕປິ ທຓ຺ຑຕຊ຺ຊິຕາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ຣຸທມານາ ປຣິກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕໂຍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ໂສ ອນຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕໂຍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ໂສ ອນຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສາເລຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອເຕ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສເກ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄເຕ’’ຕິ.

ອປຓ຺ຓກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

ຄຫປຕິວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ກນ຺ທຣນາຄຣເສຂວໂຕ ຈ, ໂປຕລິໂຍ ປຸນ ຊີວກຠຈ຺ໂຈ;

ອຸປາລິທມໂຖ ກຸກ຺ກຸຣອຠໂຍ, ພຫຸເວທນີຍາປຓ຺ຓກໂຕ ທສໂມ.

໒. ຠິກ຺ຂຸວຄ຺ໂຄ

໑. ອມ຺ພລຏ຺ຐິກຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຍໍ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາ ເຍນາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປສິ, ອຸທກຎ຺ຈ ປາທານໍ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ນິສຊ຺ຊ ປາເທ ປກ຺ຂາເລສິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ຣາຫຸໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

໑໐໘. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກາວເສສໍ ອຸທກາຘາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກາວເສສໍ ອຸທກາຘາເນ ຐປິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ເຕສໍ ສາມຎ຺ຎໍ ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຊ຺ຊາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກາວເສສໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກາວເສສໍ ຉຑ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວໍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ເຕສໍ ສາມຎ຺ຎໍ ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຊ຺ຊາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕໍ ອຸທກາຘານໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ອິມໍ ອຸທກາຘານໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ເຕສໍ ສາມຎ຺ຎໍ ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຊ຺ຊາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕໍ ອຸທກາຘານໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ອິມໍ ອຸທກາຘານໍ ຣິຕ຺ຕໍ ຕຸຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວໍ ຣິຕ຺ຕໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ເຕສໍ ສາມຎ຺ຎໍ ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຊ຺ຊາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຣາຫຸລ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອີສາທນ຺ໂຕ ອຸຣູຬ຺ຫວາ [ອຸພ຺ພູຬ຺ຫວາ (ສີ. ປີ.)] ອຠິຊາໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ປຸຣິເມຫິປິ ປາເທຫິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຈ຺ຉິເມຫິປິ ປາເທຫິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຸຣິເມນປິ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຈ຺ຉິເມນປິ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສີເສນປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ກຓ຺ເຓຫິປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ທນ຺ເຕຫິປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ; ຣກ຺ຂເຕວ ໂສຓ຺ຑໍ. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖາໂຣຫສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອີສາທນ຺ໂຕ ອຸຣູຬ຺ຫວາ ອຠິຊາໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ປຸຣິເມຫິປິ ປາເທຫິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຈ຺ຉິເມຫິປິ ປາເທຫິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ; ຣກ຺ຂເຕວ ໂສຓ຺ຑໍ. ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຂ ຣຎ຺ໂຎ ນາຄສ຺ສ ຊີວິຕ’ນ຺ຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອີສາທນ຺ໂຕ ອຸຣູຬ຺ຫວາ ອຠິຊາໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ປຸຣິເມຫິປິ ປາເທຫິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຈ຺ຉິເມຫິປິ ປາເທຫິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສຓ຺ຑາຍປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖາໂຣຫສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອີສາທນ຺ໂຕ ອຸຣູຬ຺ຫວາ ອຠິຊາໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ປຸຣິເມຫິປິ ປາເທຫິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຈ຺ຉິເມຫິປິ ປາເທຫິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຸຣິເມນປິ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຈ຺ຉິເມນປິ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສີເສນປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ກຓ຺ເຓຫິປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ທນ຺ເຕຫິປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສຓ຺ຑາຍປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຂ ຣຎ຺ໂຎ ນາຄສ຺ສ ຊີວິຕໍ. ນຕ຺ຖິ ທານິ ກິຎ຺ຈິ ຣຎ຺ໂຎ ນາຄສ຺ສ ອກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ນຕ຺ຖິ ລຊ຺ຊາ, ນາຫໍ ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ອກຣຓີຍນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕສ຺ມາຕິຫ ເຕ, ຣາຫຸລ, ‘ຫສ຺ສາປິ ນ ມຸສາ ຠຓິສ຺ສາມີ’ຕິ – ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໑໐໙. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຣາຫຸລ, ກິມຕ຺ຖິໂຍ ອາທາໂສ’’ຕິ? ‘‘ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ໂຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ມນສາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍເທວ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ຕເທວ ເຕ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິທໍ ເມ ກາຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ [ທຸກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣຍໍ, ທຸກ຺ຂຸທຍໍ (ກ.)] ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ? ສເຈ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິທໍ ເມ ກາຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ເຕ, ຣາຫຸລ, ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ສສກ຺ກໍ ນ ກຣຓີຍໍ [ສໍສກ຺ກໍ ນ ຈ ກຣຓີຍໍ (ກ.)]. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິທໍ ເມ ກາຍກມ຺ມໍ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ກຸສລໍ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ເຕ, ຣາຫຸລ, ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ກໂຣນ຺ເຕນປິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ຕເທວ ເຕ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ ອິທໍ ເມ ກາຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ? ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ ອິທໍ ເມ ກາຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ປຏິສໍຫເຣຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ເອວຣູປໍ ກາຍກມ຺ມໍ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ ອິທໍ ເມ ກາຍກມ຺ມໍ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ກຸສລໍ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ອນຸປທຊ຺ເຊຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ເອວຣູປໍ ກາຍກມ຺ມໍ.

‘‘ກຕ຺ວາປິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ຕເທວ ເຕ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ອິທໍ ເມ ກາຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ [ສໍວຕ຺ຕິ (ປີ.)], ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ? ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ອິທໍ ເມ ກາຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ເຕ, ຣາຫຸລ, ກາຍກມ຺ມໍ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ເທເສຕພ຺ພໍ, ວິວຣິຕພ຺ພໍ, ອຸຕ຺ຕານີກາຕພ຺ພໍ; ເທເສຕ຺ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕານີກຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ກາເຍນ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ອິທໍ ເມ ກາຍກມ຺ມໍ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ກຸສລໍ ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເຕເນວ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫເຣຍ຺ຍາສິ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

໑໑໐. ‘‘ຍເທວ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ຕເທວ ເຕ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິທໍ ເມ ວຈີກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ? ສເຈ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິທໍ ເມ ວຈີກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ເຕ, ຣາຫຸລ, ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ສສກ຺ກໍ ນ ກຣຓີຍໍ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິທໍ ເມ ວຈີກມ຺ມໍ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ກຸສລໍ ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ເຕ, ຣາຫຸລ, ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ກໂຣນ຺ເຕນປິ, ຣາຫຸລ, ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ຕເທວ ເຕ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ ອິທໍ ເມ ວຈີກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ? ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ ອິທໍ ເມ ວຈີກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ປຏິສໍຫເຣຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ເອວຣູປໍ ວຈີກມ຺ມໍ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ ອິທໍ ເມ ວຈີກມ຺ມໍ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ກຸສລໍ ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ອນຸປທຊ຺ເຊຍ຺ຍາສິ, ຕ຺ວໍ ຣາຫຸລ, ເອວຣູປໍ ວຈີກມ຺ມໍ.

‘‘ກຕ຺ວາປິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ຕເທວ ເຕ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ອິທໍ ເມ ວຈີກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ [ສໍວຕ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)], ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ? ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ອິທໍ ເມ ວຈີກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ເຕ, ຣາຫຸລ, ວຈີກມ຺ມໍ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ເທເສຕພ຺ພໍ, ວິວຣິຕພ຺ພໍ, ອຸຕ຺ຕານີກຕ຺ຕພ຺ພໍ; ເທເສຕ຺ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕານີກຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ອິທໍ ເມ ວຈີກມ຺ມໍ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ກຸສລໍ ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເຕເນວ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫເຣຍ຺ຍາສິ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

໑໑໑. ‘‘ຍເທວ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ມນສາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ຕເທວ ເຕ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ມນສາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິທໍ ເມ ມໂນກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ? ສເຈ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ມນສາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິທໍ ເມ ມໂນກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ເຕ, ຣາຫຸລ, ມນສາ ກມ຺ມໍ ສສກ຺ກໍ ນ ກຣຓີຍໍ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ມນສາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິທໍ ເມ ມໂນກມ຺ມໍ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ກຸສລໍ ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ເຕ, ຣາຫຸລ, ມນສາ ກມ຺ມໍ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ກໂຣນ຺ເຕນປິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ມນສາ ກມ຺ມໍ ຕເທວ ເຕ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ມນສາ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ ອິທໍ ເມ ມໂນກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ? ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ມນສາ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ ອິທໍ ເມ ມໂນກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ປຏິສໍຫເຣຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ເອວຣູປໍ ມໂນກມ຺ມໍ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ມນສາ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ ອິທໍ ເມ ມໂນກມ຺ມໍ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ກຸສລໍ ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ອນຸປທຊ຺ເຊຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ເອວຣູປໍ ມໂນກມ຺ມໍ.

‘‘ກຕ຺ວາປິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ມນສາ ກມ຺ມໍ ຕເທວ ເຕ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ມນສາ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ອິທໍ ເມ ມໂນກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ [ສໍວຕ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)], ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ? ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ມນສາ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ອິທໍ ເມ ມໂນກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອກຸສລໍ ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ປນ [ເອວຣູເປ (ສີ. ປີ.), ເອວຣູເປ ປນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ເຕ, ຣາຫຸລ, ມໂນກມ຺ມໍ [ມໂນກມ຺ເມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຏ຺ຏີຍິຕພ຺ພໍ ຫຣາຍິຕພ຺ພໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ; ອຏ຺ຏີຍິຕ຺ວາ ຫຣາຍິຕ຺ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ອຫໍ ອິທໍ ມນສາ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ອິທໍ ເມ ມໂນກມ຺ມໍ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ກຸສລໍ ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກ’ນ຺ຕິ, ເຕເນວ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫເຣຍ຺ຍາສິ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

໑໑໒. ‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຣາຫຸລ, ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ກາຍກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສຸໍ, ວຈີກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສຸໍ, ມໂນກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສຸໍ, ສພ຺ເພ ເຕ ເອວເມວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກາຍກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສຸໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ວຈີກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສຸໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ມໂນກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສຸໍ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ, ຣາຫຸລ, ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ກາຍກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສນ຺ຕິ, ວຈີກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສນ຺ຕິ, ມໂນກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ເອວເມວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກາຍກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ວຈີກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ມໂນກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ, ຣາຫຸລ, ເອຕຣຫິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ກາຍກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘນ຺ຕິ, ວຈີກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘນ຺ຕິ, ມໂນກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ເອວເມວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກາຍກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ວຈີກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ມໂນກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຣາຫຸລ, ‘ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກາຍກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສາມິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ວຈີກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສາມິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ມໂນກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘສ຺ສາມີ’ຕິ – ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ອມ຺ພລຏ຺ຐິກຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ມຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ຣາຫຸໂລ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອປໂລເກຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ຣາຫຸລ, ຣູປໍ – ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ – ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຣູປເມວ ນຸ ໂຂ, ຠຄວາ, ຣູປເມວ ນຸ ໂຂ, ສຸຄຕາ’’ຕິ? ‘‘ຣູປມ຺ປິ, ຣາຫຸລ, ເວທນາປິ, ຣາຫຸລ, ສຎ຺ຎາປິ, ຣາຫຸລ, ສງ຺ຂາຣາປິ, ຣາຫຸລ, ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ, ຣາຫຸລາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ‘‘ໂກ ນຊ຺ຊ [ໂກ ນຸຊ຺ຊ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຠຄວຕາ ສມ຺ມຸຂາ ໂອວາເທນ ໂອວທິໂຕ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ທິສ຺ວານ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອານາປານສ຺ສຕິໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ອານາປານສ຺ສຕິ, ຣາຫຸລ, ຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ’’ຕິ.

໑໑໔. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຖໍ ຠາວິຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອານາປານສ຺ສຕິ, ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ’’ຕິ? ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຂຣິຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ [ນຫາຣຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກໍ ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສໍ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຂຣິຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ [ປຐວີຘາຕຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ, ປຖວີຘາຕຸເຣເວສາ. ຕໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ປຖວີຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ປຖວີຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ’’.

໑໑໕. ‘‘ກຕມາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອາໂປຘາຕຸ? ອາໂປຘາຕຸ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ສິຍາ ພາຫິຣາ. ກຕມາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອາໂປ ອາໂປຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕໍ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອາໂປ ອາໂປຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ອາໂປຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸເຣເວສາ. ຕໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອາໂປຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ອາໂປຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

໑໑໖. ‘‘ກຕມາ ຈ, ຣາຫຸລ, ເຕໂຊຘາຕຸ? ເຕໂຊຘາຕຸ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ສິຍາ ພາຫິຣາ. ກຕມາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເຕໂຊ ເຕໂຊຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເຍນ ຈ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ ເຍນ ຈ ຊີຣີຍຕິ ເຍນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເຕໂຊ ເຕໂຊຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ເຕໂຊຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸເຣເວສາ. ຕໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

໑໑໗. ‘‘ກຕມາ ຈ, ຣາຫຸລ, ວາໂຍຘາຕຸ? ວາໂຍຘາຕຸ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ສິຍາ ພາຫິຣາ. ກຕມາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ວາໂຍ ວາໂຍຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາ, ອໂຘຄມາ ວາຕາ, ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາ, ໂກຏ຺ຐາສຍາ [ໂກຏ຺ຐສຍາ (ສີ. ປີ.)] ວາຕາ, ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນ ວາຕາ, ອສ຺ສາໂສ ປສ຺ສາໂສ, ອິຕິ ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ວາໂຍ ວາໂຍຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ວາໂຍຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕຸເຣເວສາ. ຕໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

໑໑໘. ‘‘ກຕມາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອາກາສຘາຕຸ? ອາກາສຘາຕຸ ສິຍາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ສິຍາ ພາຫິຣາ. ກຕມາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາກາສຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອາກາສໍ ອາກາສຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທໍ ນາສຈ຺ຉິທ຺ທໍ ມຸຂທ຺ວາຣໍ, ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ຍຕ຺ຖ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ອໂຘຠາຄໍ [ອໂຘຠາຄາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນິກ຺ຂມຕິ, ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອາກາສໍ ອາກາສຄຕໍ, ອຆໍ ອຆຄຕໍ, ວິວຣໍ ວິວຣຄຕໍ, ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐໍ, ມໍສໂລຫິເຕຫິ ອຸປາທິນ຺ນໍ [ອາກາສຄຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ (ສີ. ປີ.)] – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາກາສຘາຕຸ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາກາສຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ອາກາສຘາຕຸ ອາກາສຘາຕຸເຣເວສາ. ຕໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອາກາສຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ອາກາສຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

໑໑໙. ‘‘ປຖວີສມໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ປຖວີສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຣາຫຸລ, ປຖວິຍາ ສຸຈິມ຺ປິ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ອສຸຈິມ຺ປິ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຄູຖຄຕມ຺ປິ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ມຸຕ຺ຕຄຕມ຺ປິ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ເຂຬຄຕມ຺ປິ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ປຸພ຺ພຄຕມ຺ປິ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ໂລຫິຕຄຕມ຺ປິ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕນ ປຖວີ ອຏ຺ຏີຍຕິ ວາ ຫຣາຍຕິ ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ວາ; ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ປຖວີສມໍ ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ປຖວີສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ອາໂປສມໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ອາໂປສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຣາຫຸລ, ອາປສ຺ມິໍ ສຸຈິມ຺ປິ ໂຘວນ຺ຕິ, ອສຸຈິມ຺ປິ ໂຘວນ຺ຕິ, ຄູຖຄຕມ຺ປິ ໂຘວນ຺ຕິ, ມຸຕ຺ຕຄຕມ຺ປິ ໂຘວນ຺ຕິ, ເຂຬຄຕມ຺ປິ ໂຘວນ຺ຕິ, ປຸພ຺ພຄຕມ຺ປິ ໂຘວນ຺ຕິ, ໂລຫິຕຄຕມ຺ປິ ໂຘວນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕນ ອາໂປ ອຏ຺ຏີຍຕິ ວາ ຫຣາຍຕິ ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ວາ; ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ອາໂປສມໍ ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ອາໂປສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ເຕໂຊສມໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ເຕໂຊສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຣາຫຸລ, ເຕໂຊ ສຸຈິມ຺ປິ ທຫຕິ, ອສຸຈິມ຺ປິ ທຫຕິ, ຄູຖຄຕມ຺ປິ ທຫຕິ, ມຸຕ຺ຕຄຕມ຺ປິ ທຫຕິ, ເຂຬຄຕມ຺ປິ ທຫຕິ, ປຸພ຺ພຄຕມ຺ປິ ທຫຕິ, ໂລຫິຕຄຕມ຺ປິ ທຫຕິ, ນ ຈ ເຕນ ເຕໂຊ ອຏ຺ຏີຍຕິ ວາ ຫຣາຍຕິ ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ວາ; ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ເຕໂຊສມໍ ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ເຕໂຊສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ວາໂຍສມໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ວາໂຍສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຣາຫຸລ, ວາໂຍ ສຸຈິມ຺ປິ ອຸປວາຍຕິ, ອສຸຈິມ຺ປິ ອຸປວາຍຕິ, ຄູຖຄຕມ຺ປິ ອຸປວາຍຕິ, ມຸຕ຺ຕຄຕມ຺ປິ ອຸປວາຍຕິ, ເຂຬຄຕມ຺ປິ ອຸປວາຍຕິ, ປຸພ຺ພຄຕມ຺ປິ ອຸປວາຍຕິ, ໂລຫິຕຄຕມ຺ປິ ອຸປວາຍຕິ, ນ ຈ ເຕນ ວາໂຍ ອຏ຺ຏີຍຕິ ວາ ຫຣາຍຕິ ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ວາ; ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ວາໂຍສມໍ ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ວາໂຍສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ອາກາສສມໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ອາກາສສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຣາຫຸລ, ອາກາໂສ ນ ກຕ຺ຖຈິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ; ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ອາກາສສມໍ ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ອາກາສສມຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ.

໑໒໐. ‘‘ເມຕ຺ຕໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ເມຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ໂຍ ພ຺ຍາປາໂທ ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ. ກຣຸຓໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ກຣຸຓຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ຍາ ວິເຫສາ ສາ ປຫີຍິສ຺ສຕິ. ມຸທິຕໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ມຸທິຕຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ຍາ ອຣຕິ ສາ ປຫີຍິສ຺ສຕິ. ອຸເປກ຺ຂໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ອຸເປກ຺ຂຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ໂຍ ປຏິໂຆ ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ. ອສຸຠໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ອສຸຠຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ໂຍ ຣາໂຄ ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎຎ຺ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ໂຍ ອສ຺ມິມາໂນ ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ.

໑໒໑. ‘‘ອານາປານສ຺ສຕິໍ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ. ອານາປານສ຺ສຕິ ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ກຖໍ ຠາວິຕາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອານາປານສ຺ສຕິ, ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ? ອິຘ, ຣາຫຸລ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕິ ສໂຕວ [ສໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປສ຺ສສຕິ.

‘‘ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ທີຆໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຣສ຺ສໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຣສ຺ສໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ສພ຺ພກາຍປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ສພ຺ພກາຍປ຺ປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘‘ປີຕິປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປີຕິປ຺ປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປ຺ປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘‘ຈິຕ຺ຕປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ຈິຕ຺ຕປ຺ປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘ເອວໍ ຠາວິຕາ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ອານາປານສ຺ສຕິ, ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ເອວໍ ຠາວິຕາຍ, ຣາຫຸລ, ອານາປານສ຺ສຕິຍາ, ເອວໍ ພຫຸລີກຕາຍ ເຍປິ ເຕ ຈຣິມກາ ອສ຺ສາສາ ເຕປິ ວິທິຕາວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ໂນ ອວິທິຕາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ມຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ຈູຬມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ [ມາລຸງ຺ກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ຍານິມານິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ຠຄວຕາ ອພ຺ຍາກຕານິ ຐປິຕານິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິປິ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິປິ, ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິປິ, ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິປິ, ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິປິ, ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິປິ, ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ, ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ, ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ, ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ – ຕານິ ເມ ຠຄວາ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ຍານິ ເມ ຠຄວາ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ຕໍ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ເມ ນກ຺ຂມຕິ. ໂສຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ສເຈ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ…ເປ… ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ – ເອວາຫໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ; ໂນ ເຈ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ…ເປ… ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ – ເອວາຫໍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

໑໒໓. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

໑໒໔. ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ຍານິມານິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ຠຄວຕາ ອພ຺ຍາກຕານິ ຐປິຕານິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິປິ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິປິ…ເປ… ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ – ຕານິ ເມ ຠຄວາ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ຍານິ ເມ ຠຄວາ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ຕໍ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ເມ ນກ຺ຂມຕິ. ໂສຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ສເຈ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ…ເປ… ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ – ເອວາຫໍ ຠຄວຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ. ໂນ ເຈ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ…ເປ… ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ – ເອວາຫໍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີຕິ. ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ, ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ; ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ. ໂນ ເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ອຊານໂຕ ໂຂ ປນ ອປສ຺ສໂຕ ເອຕເທວ ອຸຊຸກໍ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ‘ນ ຊານາມິ, ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ. ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ, ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ; ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ, ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ. ໂນ ເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ອຊານໂຕ ໂຂ ປນ ອປສ຺ສໂຕ ເອຕເທວ ອຸຊຸກໍ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ‘ນ ຊານາມິ, ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ. ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ, ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ; ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ, ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ. ໂນ ເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ວາ, ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ວາ, ອຊານໂຕ ໂຂ ປນ ອປສ຺ສໂຕ ເອຕເທວ ອຸຊຸກໍ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ‘ນ ຊານາມິ, ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ. ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ, ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ; ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ, ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ. ໂນ ເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ອຊານໂຕ ໂຂ ປນ ອປສ຺ສໂຕ ເອຕເທວ ອຸຊຸກໍ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ‘ນ ຊານາມິ ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ. ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ, ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ; ສເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ, ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ເມ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕຸ. ໂນ ເຈ ຠຄວາ ຊານາຕິ – ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ອຊານໂຕ ໂຂ ປນ ອປສ຺ສໂຕ ເອຕເທວ ອຸຊຸກໍ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ‘ນ ຊານາມິ, ນ ປສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

໑໒໕. ‘‘ກິໍ ນຸ [ກິໍ ນຸ ໂຂ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຕາຫໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ອວຈໍ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມຍິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣ, ອຫໍ ເຕ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ວາ, ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ວາ, ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕ຺ວໍ ວາ ປນ ມໍ ເອວໍ ອວຈ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ, ຠຄວາ ເມ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ວາ, ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ວາ, ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຕິ ກິຣ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ເນວາຫໍ ຕໍ ວທາມິ – ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມຍິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣ, ອຫໍ ເຕ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ…ເປ… ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ວາ’ຕິ; ນປິ ກິຣ ມໍ ຕ຺ວໍ ວເທສິ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ, ຠຄວາ ເມ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ…ເປ… ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ’’ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ໂມຆປຸຣິສ, ໂກ ສນ຺ໂຕ ກໍ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂສິ?

໑໒໖. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ເມ ຠຄວາ ນ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ – ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ວາ…ເປ… ‘‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’’ຕິ ວາຕິ, ອພ຺ຍາກຕເມວ ຕໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄເຕນ ອສ຺ສ, ອຖ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ປຸຣິໂສ ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສ ສວິເສນ ຄາຬ຺ຫປເລປເນນ. ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເວສ຺ໂສ ວາ ສຸທ຺ໂທ ວາ’ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ອິຕິ ວາ’ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ທີໂຆ ວາ ຣສ຺ໂສ ວາ ມຊ຺ຌິໂມ ວາ’ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ກາໂຬ ວາ ສາໂມ ວາ ມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວີ ວາ’ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ອມຸກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ນຄເຣ ວາ’ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ຘນຸໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ຍທິ ວາ ຈາໂປ ຍທິ ວາ ໂກທຓ຺ໂຑ’ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ຊິຍໍ ຊານາມິ ຍາຍມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ຍທິ ວາ ອກ຺ກສ຺ສ ຍທິ ວາ ສຓ຺ຫສ຺ສ [ສຓ຺ຐສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຍທິ ວາ ນ຺ຫາຣຸສ຺ສ ຍທິ ວາ ມຣຸວາຍ ຍທິ ວາ ຂີຣປຓ຺ຓິໂນ’ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ກຓ຺ຑໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ຍທິ ວາ ຄຈ຺ຉໍ ຍທິ ວາ ໂຣປິມ’ນ຺ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ກຓ຺ຑໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ຍສ຺ສ ປຕ຺ເຕຫິ ວາຊິຕໍ [ວາຂິຕ຺ຕໍ (ກ.)] ຍທິ ວາ ຄິຊ຺ຌສ຺ສ ຍທິ ວາ ກງ຺ກສ຺ສ ຍທິ ວາ ກຸລລສ຺ສ ຍທິ ວາ ໂມຣສ຺ສ ຍທິ ວາ ສິຖິລຫນຸໂນ’ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ກຓ຺ຑໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ຍສ຺ສ ນ຺ຫາຣຸນາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຍທິ ວາ ຄວສ຺ສ ຍທິ ວາ ມຫິໍສສ຺ສ ຍທິ ວາ ເຠຣວສ຺ສ [ໂຣຣຸວສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຍທິ ວາ ເສມ຺ຫາຣສ຺ສາ’ຕິ; ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ສລ຺ລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ນ ຕໍ ສລ຺ລໍ ຊານາມິ ເຍນມ຺ຫິ ວິທ຺ໂຘ, ຍທິ ວາ ສລ຺ລໍ ຍທິ ວາ ຂຸຣປ຺ປໍ ຍທິ ວາ ເວກຓ຺ຑໍ ຍທິ ວາ ນາຣາຈໍ ຍທິ ວາ ວຈ຺ຉທນ຺ຕໍ ຍທິ ວາ ກຣວີຣປຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ – ອຎ຺ຎາຕເມວ ຕໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ເຕນ ປຸຣິເສນ ອສ຺ສ, ອຖ ໂສ ປຸຣິໂສ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ໂຍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ຕາວາຫໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ ຍາວ ເມ ຠຄວາ ນ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ – ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ວາ ‘‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ວາ…ເປ… ‘‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’’ຕິ ວາຕິ – ອພ຺ຍາກຕເມວ ຕໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄເຕນ ອສ຺ສ, ອຖ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາລງ຺ກເຣຍ຺ຍ.

໑໒໗. ‘‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວໍ ‘ໂນ ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວມ຺ປິ ‘ໂນ ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ອຕ຺ເຖວ ຊາຕິ, ອຕ຺ຖິ ຊຣາ, ອຕ຺ຖິ ມຣຓໍ, ສນ຺ຕິ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ; ເຍສາຫໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຆາຕໍ ປຎ຺ຎເປມິ. ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວໍ ‘ໂນ ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວມ຺ປິ ‘ໂນ ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ວາ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ, ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ອຕ຺ເຖວ ຊາຕິ, ອຕ຺ຖິ ຊຣາ, ອຕ຺ຖິ ມຣຓໍ, ສນ຺ຕິ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ; ເຍສາຫໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຆາຕໍ ປຎ຺ຎເປມິ. ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວໍ ‘ໂນ ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວມ຺ປິ ‘ໂນ ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ວາ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ, ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ອຕ຺ເຖວ ຊາຕິ…ເປ… ນິຆາຕໍ ປຎ຺ຎເປມິ. ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວໍ ‘ໂນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວມ຺ປິ ‘ໂນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ, ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ອຕ຺ເຖວ ຊາຕິ…ເປ… ເຍສາຫໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຆາຕໍ ປຎ຺ຎເປມິ. ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວໍ ‘ໂນ ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຠວິສ຺ສາຕິ, ເອວມ຺ປິ ‘ໂນ ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ, ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ອຕ຺ເຖວ ຊາຕິ…ເປ… ເຍສາຫໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຆາຕໍ ປຎ຺ຎເປມິ.

໑໒໘. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອພ຺ຍາກຕຎ຺ຈ ເມ ອພ຺ຍາກຕໂຕ ຘາເຣຖ; ພ຺ຍາກຕຎ຺ຈ ເມ ພ຺ຍາກຕໂຕ ຘາເຣຖ. ກິຎ຺ຈ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ? ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ – ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ – ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ – ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ – ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ – ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ – ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ – ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ – ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ – ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ. ກສ຺ມາ ເຈຕໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ? ນ ເຫຕໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ນ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ ນ [ເນຕໍ (ສີ.)] ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ມຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ. ກິຎ຺ຈ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ພ຺ຍາກຕໍ? ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ພ຺ຍາກຕໍ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ – ມຍາ ພ຺ຍາກຕໍ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ – ມຍາ ພ຺ຍາກຕໍ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ – ມຍາ ພ຺ຍາກຕໍ. ກສ຺ມາ ເຈຕໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ພ຺ຍາກຕໍ? ເອຕຎ຺ຫິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ເອຕໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ມຍາ ພ຺ຍາກຕໍ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອພ຺ຍາກຕຎ຺ຈ ເມ ອພ຺ຍາກຕໂຕ ຘາເຣຖ; ພ຺ຍາກຕຎ຺ຈ ເມ ພ຺ຍາກຕໂຕ ຘາເຣຖາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ຈູຬມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ມຫາມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຘາເຣຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ເທສິຕານິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານີ’’ຕິ?

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຘາເຣມິ ຠຄວຕາ ເທສິຕານິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຘາເຣສິ ມຍາ ເທສິຕານິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານີ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ ເທສິຕໍ ຘາເຣມິ; ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ ເທສິຕໍ ຘາເຣມິ; ສີລພ຺ພຕປຣາມາສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ ເທສິຕໍ ຘາເຣມິ; ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ ເທສິຕໍ ຘາເຣມິ; ພ຺ຍາປາທໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ ເທສິຕໍ ຘາເຣມິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘາເຣມິ ຠຄວຕາ ເທສິຕານິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານີ’’ຕິ.

‘‘ກສ຺ສ ໂຂ ນາມ ຕ຺ວໍ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອິມານິ ເອວໍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ເທສິຕານິ ຘາເຣສິ? ນນຸ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອິມິນາ ຕຣຸຓູປເມນ ອຸປາຣມ຺ເຠນ ອຸປາຣມ຺ຠິສ຺ສນ຺ຕິ? ທຫຣສ຺ສ ຫິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກຸມາຣສ຺ສ ມນ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກສ຺ສ ສກ຺ກາໂຍຕິປິ ນ ໂຫຕິ, ກຸໂຕ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ? ອນຸເສຕ຺ເວວສ຺ສ [ອນຸເສຕິ ຕ຺ເວວສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐານຸສໂຍ. ທຫຣສ຺ສ ຫິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກຸມາຣສ຺ສ ມນ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກສ຺ສ ຘມ຺ມາຕິປິ ນ ໂຫຕິ, ກຸໂຕ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ຘມ຺ເມສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາ? ອນຸເສຕ຺ເວວສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ. ທຫຣສ຺ສ ຫິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກຸມາຣສ຺ສ ມນ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກສ຺ສ ສີລາຕິປິ ນ ໂຫຕິ, ກຸໂຕ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ສີເລສຸ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ? ອນຸເສຕ຺ເວວສ຺ສ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສານຸສໂຍ. ທຫຣສ຺ສ ຫິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກຸມາຣສ຺ສ ມນ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກສ຺ສ ກາມາຕິປິ ນ ໂຫຕິ, ກຸໂຕ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ? ອນຸເສຕ຺ເວວສ຺ສ ກາມຣາຄານຸສໂຍ. ທຫຣສ຺ສ ຫິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກຸມາຣສ຺ສ ມນ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກສ຺ສ ສຕ຺ຕາຕິປິ ນ ໂຫຕິ, ກຸໂຕ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ສຕ຺ເຕສຸ ພ຺ຍາປາໂທ? ອນຸເສຕ຺ເວວສ຺ສ ພ຺ຍາປາທານຸສໂຍ. ນນຸ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອິມິນາ ຕຣຸຓູປເມນ ອຸປາຣມ຺ເຠນ ອຸປາຣມ຺ຠິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕສ຺ສ, ຠຄວາ, ກາໂລ, ເອຕສ຺ສ, ສຸຄຕ, ກາໂລ ຍໍ ຠຄວາ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ເທເສຍ຺ຍ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫານນ຺ທ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໓໐. ‘‘ອິຘານນ຺ທ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ຖາມຄຕາ ອປ຺ປຏິວິນີຕາ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ. ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຖາມຄຕາ ອປ຺ປຏິວິນີຕາ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ. ສີລພ຺ພຕປຣາມາສປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ຖາມຄໂຕ ອປ຺ປຏິວິນີໂຕ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ. ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ກາມຣາຄປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ກາມຣາໂຄ ຖາມຄໂຕ ອປ຺ປຏິວິນີໂຕ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ. ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ພ຺ຍາປາທປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ພ຺ຍາປາໂທ ຖາມຄໂຕ ອປ຺ປຏິວິນີໂຕ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍໍ ສໍໂຍຊນໍ.

໑໓໑. ‘‘ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ ນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ສານຸສຍາ ປຫີຍຕິ. ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສານຸສຍາ ປຫີຍຕິ. ນ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ນ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ສານຸສໂຍ ປຫີຍຕິ. ນ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ນ ກາມຣາຄປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ກາມຣາໂຄ ສານຸສໂຍ ປຫີຍຕິ. ນ ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ນ ພ຺ຍາປາທປເຣເຕນ; ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ພ຺ຍາປາໂທ ສານຸສໂຍ ປຫີຍຕິ.

໑໓໒. ‘‘ໂຍ, ອານນ຺ທ, ມຄ຺ໂຄ ຍາ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຕໍ ປຏິປທໍ ອນາຄມ຺ມ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ຎສ຺ສຕິ ວາ ທກ຺ຂຕິ ວາ ປຊຫິສ຺ສຕິ ວາຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ຕຈໍ ອຈ຺ເຉຕ຺ວາ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອຈ຺ເຉຕ຺ວາ ສາຣຈ຺ເຉໂທ ຠວິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ໂຍ ມຄ຺ໂຄ ຍາ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຕໍ ປຏິປທໍ ອນາຄມ຺ມ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ຎສ຺ສຕິ ວາ ທກ຺ຂຕິ ວາ ປຊຫິສ຺ສຕິ ວາຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍ ຈ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຄ຺ໂຄ ຍາ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຕໍ ປຏິປທໍ ອາຄມ຺ມ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ຎສ຺ສຕິ ວາ ທກ຺ຂຕິ ວາ ປຊຫິສ຺ສຕິ ວາຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ ສາຣວໂຕ ຕຈໍ ເຉຕ຺ວາ ເຜຄ຺ຄຸໍ ເຉຕ຺ວາ ສາຣຈ຺ເຉໂທ ຠວິສ຺ສຕີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ໂຍ ມຄ຺ໂຄ ຍາ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຕໍ ປຏິປທໍ ອາຄມ຺ມ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ຎສ຺ສຕິ ວາ ທກ຺ຂຕິ ວາ ປຊຫິສ຺ສຕິ ວາຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ຄງ຺ຄາ ນທີ ປູຣາ ອຸທກສ຺ສ ສມຕິຕ຺ຕິກາ ກາກເປຍ຺ຍາ. ອຖ ທຸພ຺ພລໂກ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ ອິມິສ຺ສາ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕິຣິຍໍ ພາຫາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’ຕິ [ຄຈ຺ຉາມີຕິ (ສີ. ປີ.)]; ໂສ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕິຣິຍໍ ພາຫາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ [ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ສກ຺ກາຍນິໂຣຘາຍ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ ທຸພ຺ພລໂກ ປຸຣິໂສ ເອວເມເຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ຄງ຺ຄາ ນທີ ປູຣາ ອຸທກສ຺ສ ສມຕິຕ຺ຕິກາ ກາກເປຍ຺ຍາ. ອຖ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ ອິມິສ຺ສາ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕິຣິຍໍ ພາຫາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’ຕິ; ໂສ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕິຣິຍໍ ພາຫາຍ ໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘາຍ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ ພລວາ ປຸຣິໂສ ເອວເມເຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໑໓໓. ‘‘ກຕໂມ ຈານນ຺ທ, ມຄ຺ໂຄ, ກຕມາ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຘິວິເວກາ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາ ສພ຺ພໂສ ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ຣູປຄຕໍ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ ເຕ ຘມ຺ເມ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕ ຄຓ຺ຑໂຕ ສລ຺ລໂຕ ອຆໂຕ ອາພາຘໂຕ ປຣໂຕ ປໂລກໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ໂສ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິວາເປຕິ [ປຏິປາເປຕິ (ສ຺ຍາ.), ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ (ກ.)]. ໂສ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິວາເປຕ຺ວາ ອມຕາຍ ຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາປຸຓາຕິ; ໂນ ເຈ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາປຸຓາຕິ ເຕເນວ ຘມ຺ມຣາເຄນ ຕາຍ ຘມ຺ມນນ຺ທິຍາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ຣູປຄຕໍ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ… ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ…ເປ… ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ…ເປ… ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ…ເປ… ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍາ’’ຕິ.

‘‘ເອໂສ ເຈ, ຠນ຺ເຕ, ມຄ຺ໂຄ ເອສາ ປຏິປທາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ, ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ອິເຘກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂນ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ? ‘‘ເອຕ຺ຖ ໂຂ ປເນສາຫໍ [ເອຕ຺ຖ ໂຂ ເຕສາຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອານນ຺ທ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕໍ ວທາມີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ມຫາມາລຸກ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຠທ຺ທາລິສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາສນໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ; ເອກາສນໂຠຊນໍ ໂຂ, ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານາມິ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ. ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາສນໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຖ; ເອກາສນໂຠຊນໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານິສ຺ສຖ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທາລິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ນ ອຸສ຺ສຫາມິ ເອກາສນໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ; ເອກາສນໂຠຊນຎ຺ຫິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຸຎ຺ຊໂຕ ສິຍາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ສິຍາ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຍຕ຺ຖ ນິມນ຺ຕິໂຕ ອສ຺ສສິ ຕຕ຺ຖ ເອກເທສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກເທສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາປິ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ເອກາສໂນ ຍາເປສ຺ສສີ’’ຕິ [ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຍາເປສ຺ສສີຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ‘‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນ ອຸສ຺ສຫາມິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ; ເອວມ຺ປິ ຫິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຸຎ຺ຊໂຕ ສິຍາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ສິຍາ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທາລິ ຠຄວຕາ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎາປິຍມາເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສິກ຺ຂໍ ສມາທິຍມາເນ ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທາລິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ເຕມາສໍ ນ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອທາສິ, ຍຖາ ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ.

໑໓໕. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ – ນິຏ຺ຐິຕຈີວໂຣ ຠຄວາ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທາລິ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຠທ຺ທາລິໍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິທໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ຠທ຺ທາລິ, ຠຄວໂຕ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກຣີຍຕິ [ກຣຓີຍໍ (ກ.)]. ນິຏ຺ຐິຕຈີວໂຣ ຠຄວາ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕິ. ອິງ຺ຆາວຸໂສ ຠທ຺ທາລິ, ເອຕໍ ໂທສກໍ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ມາ ເຕ ປຈ຺ຉາ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທາລິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທາລິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ໂຍຫໍ ຠຄວຕາ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎາປິຍມາເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສິກ຺ຂໍ ສມາທິຍມາເນ ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ມຍາ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎາປິຍມາເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສິກ຺ຂໍ ສມາທິຍມາເນ ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທສິ. ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ – ‘ຠຄວາ ໂຂ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ຠຄວາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ – ຠທ຺ທາລິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ. ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ – ‘ສມ຺ພຫຸລາ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕາ, ເຕປິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ – ຠທ຺ທາລິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ. ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ – ‘ສມ຺ພຫຸລາ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕາ, ຕາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ – ຠທ຺ທາລິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ. ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ – ‘ສມ຺ພຫຸລາ ໂຂ ອຸປາສກາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສນ຺ຕິ, ເຕປິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ – ຠທ຺ທາລິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ. ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ – ‘ສມ຺ພຫຸລາ ໂຂ ອຸປາສິກາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສນ຺ຕິ, ຕາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ – ຠທ຺ທາລິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ. ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ – ‘ສມ຺ພຫຸລາ ໂຂ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕາ, ເຕປິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ – ຠທ຺ທາລິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວໂກ ເຖຣຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ໂຍຫໍ ຠຄວຕາ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎາປິຍມາເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສິກ຺ຂໍ ສມາທິຍມາເນ ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ມຍາ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎາປິຍມາເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສິກ຺ຂໍ ສມາທິຍມາເນ ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທສິ’’.

໑໓໖. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຠທ຺ທາລິ, ອິຘສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ, ຕມຫໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍໍ – ‘ເອຫິ ເມ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປງ຺ເກ ສງ຺ກໂມ ໂຫຫີ’ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ ສງ຺ກເມຍ຺ຍ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ກາຍໍ ສນ຺ນາເມຍ຺ຍ, ‘ໂນ’ຕິ ວາ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຠທ຺ທາລິ, ອິຘສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ… ກາຍສກ຺ຂິ… ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ… ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ… ຘມ຺ມານຸສາຣີ… ສທ຺ຘານຸສາຣີ, ຕມຫໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍໍ – ‘ເອຫິ ເມ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປງ຺ເກ ສງ຺ກໂມ ໂຫຫີ’ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ ສງ຺ກເມຍ຺ຍ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ກາຍໍ ສນ຺ນາເມຍ຺ຍ, ‘ໂນ’ຕິ ວາ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຠທ຺ທາລິ, ອປິ ນຸ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ວາ ໂຫສິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ວາ ກາຍສກ຺ຂິ ວາ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວາ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ວາ ສທ຺ຘານຸສາຣີ ວາ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣິຕ຺ໂຕ ຕຸຈ຺ໂຉ ອປຣທ຺ໂຘ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ. ອຈ຺ຈໂຍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ໂຍຫໍ ຠຄວຕາ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎາປິຍມາເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສິກ຺ຂໍ ສມາທິຍມາເນ ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ມຍາ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎາປິຍມາເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສິກ຺ຂໍ ສມາທິຍມາເນ ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທສິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣສິ, ຕໍ ເຕ ມຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ. ວຸທ຺ຘິເຫສາ, ຠທ຺ທາລິ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂຍ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣຕິ, ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ’’.

໑໓໗. ‘‘ອິຘ, ຠທ຺ທາລິ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠເຊຍ຺ຍໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ອປ຺ເປວ ນາມາຫໍ ອຸຕ຺ຕຣິ [ອຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ຕສ຺ສ ຕຖາວູປກຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສຕ຺ຖາປິ ອຸປວທຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈປິ ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຸປວທນ຺ຕິ, ເທວຕາປິ ອຸປວທນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປວທຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາປິ ອຸປວທິໂຕ, ອນຸວິຈ຺ຈປິ ວິຎ຺ຎູຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອຸປວທິໂຕ, ເທວຕາຫິປິ ອຸປວທິໂຕ, ອຕ຺ຕນາປິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປວທິໂຕ ນ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠທ຺ທາລິ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣິສ຺ສ.

໑໓໘. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠທ຺ທາລິ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠເຊຍ຺ຍໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ອປ຺ເປວ ນາມາຫໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ຕສ຺ສ ຕຖາວູປກຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສຕ຺ຖາປິ ນ ອຸປວທຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈປິ ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນ ອຸປວທນ຺ຕິ, ເທວຕາປິ ນ ອຸປວທນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕານໍ ນ ອຸປວທຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາປິ ອນຸປວທິໂຕ, ອນຸວິຈ຺ຈປິ ວິຎ຺ຎູຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອນຸປວທິໂຕ, ເທວຕາຫິປິ ອນຸປວທິໂຕ, ອຕ຺ຕນາປິ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸປວທິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ໂສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠທ຺ທາລິ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ປຣິປູຣກາຣິສ຺ສ.

໑໓໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠທ຺ທາລິ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ປຣິປູຣກາຣິສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ, ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠທ຺ທາລິ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ປຣິປູຣກາຣິສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠທ຺ທາລິ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ປຣິປູຣກາຣິສ຺ສ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠທ຺ທາລິ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ປຣິປູຣກາຣິສ຺ສ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ…ເປ… ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ; ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ…ເປ… ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠທ຺ທາລິ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ປຣິປູຣກາຣິສ຺ສ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠທ຺ທາລິ, ໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ປຣິປູຣກາຣິສ຺ສາ’’ຕິ.

໑໔໐. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທາລິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສຍ຺ຫ ປສຍ຺ຫ [ປວຍ຺ຫ ປວຍ຺ຫ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ? ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂນ ຕຖາ ປສຍ຺ຫ ປສຍ຺ຫ ກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ຠທ຺ທາລິ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຓ຺ຫາປຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ນ ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ນ ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ‘ເຍນ ສງ຺ໂຆ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ ນາຫ. ຕຕ຺ຣ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຓ຺ຫາປຕ຺ຕິໂກ ອາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ນ ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ນ ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ‘ເຍນ ສງ຺ໂຆ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ ນາຫ. ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຖາ ຕຖາ ອຸປປຣິກ຺ຂຖ ຍຖາສ຺ສິທໍ [ຍຖຍິທໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອຘິກຣຓໍ ນ ຂິປ຺ປເມວ ວູປສເມຍ຺ຍາຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂູ ຕຖາ ຕຖາ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາສ຺ສິທໍ ອຘິກຣຓໍ ນ ຂິປ຺ປເມວ ວູປສມ຺ມຕິ.

໑໔໑. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠທ຺ທາລິ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຓ຺ຫາປຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ນາຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ນ ອປນາເມຕິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ‘ເຍນ ສງ຺ໂຆ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຣ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຓ຺ຫາປຕ຺ຕິໂກ ອາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ນາຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ນ ອປນາເມຕິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ‘ເຍນ ສງ຺ໂຆ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອາຫ. ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຖາ ຕຖາ ອຸປປຣິກ຺ຂຖ ຍຖາສ຺ສິທໍ ອຘິກຣຓໍ ຂິປ຺ປເມວ ວູປສເມຍ຺ຍາຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂູ ຕຖາ ຕຖາ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາສ຺ສິທໍ ອຘິກຣຓໍ ຂິປ຺ປເມວ ວູປສມ຺ມຕິ.

໑໔໒. ‘‘ອິຘ, ຠທ຺ທາລິ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິຈ຺ຈາປຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ອນາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ນ ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ນ ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ‘ເຍນ ສງ຺ໂຆ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ ນາຫ. ຕຕ຺ຣ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘິຈ຺ຈາປຕ຺ຕິໂກ ອນາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ນ ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ນ ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ‘ເຍນ ສງ຺ໂຆ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ ນາຫ. ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຖາ ຕຖາ ອຸປປຣິກ຺ຂຖ ຍຖາສ຺ສິທໍ ອຘິກຣຓໍ ນ ຂິປ຺ປເມວ ວູປສເມຍ຺ຍາຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂູ ຕຖາ ຕຖາ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາສ຺ສິທໍ ອຘິກຣຓໍ ນ ຂິປ຺ປເມວ ວູປສມ຺ມຕິ.

໑໔໓. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠທ຺ທາລິ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິຈ຺ຈາປຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ອນາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ນາຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ‘ເຍນ ສງ຺ໂຆ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຣ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘິຈ຺ຈາປຕ຺ຕິໂກ ອນາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ນາຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ‘ເຍນ ສງ຺ໂຆ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອາຫ. ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຖາ ຕຖາ ອຸປປຣິກ຺ຂຖ ຍຖາສ຺ສິທໍ ອຘິກຣຓໍ ຂິປ຺ປເມວ ວູປສເມຍ຺ຍາຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂູ ຕຖາ ຕຖາ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາສ຺ສິທໍ ອຘິກຣຓໍ ຂິປ຺ປເມວ ວູປສມ຺ມຕິ.

໑໔໔. ‘‘ອິຘ, ຠທ຺ທາລິ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນ ວຫຕິ ເປມມຕ຺ຕເກນ. ຕຕ຺ຣ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນ ວຫຕິ ເປມມຕ຺ຕເກນ. ສເຈ ມຍໍ ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສຍ຺ຫ ປສຍ຺ຫ ກາຣຓໍ ກຣິສ຺ສາມ – ມາ ຍມ຺ປິສ຺ສ ຕໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກໍ ເປມມຕ຺ຕກໍ ຕມ຺ຫາປິ ປຣິຫາຍີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠທ຺ທາລິ, ປຸຣິສສ຺ສ ເອກໍ ຈກ຺ຂຸໍ, ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຕໍ ເອກໍ ຈກ຺ຂຸໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ – ‘ມາ ຍມ຺ປິສ຺ສ ຕໍ ເອກໍ ຈກ຺ຂຸໍ ຕມ຺ຫາປິ ປຣິຫາຍີ’ຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນ ວຫຕິ ເປມມຕ຺ຕເກນ. ຕຕ຺ຣ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກນ ວຫຕິ ເປມມຕ຺ຕເກນ. ສເຈ ມຍໍ ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສຍ຺ຫ ປສຍ຺ຫ ກາຣຓໍ ກຣິສ຺ສາມ – ມາ ຍມ຺ປິສ຺ສ ຕໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກໍ ເປມມຕ຺ຕກໍ ຕມ຺ຫາປິ ປຣິຫາຍີ’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສຍ຺ຫ ປສຍ຺ຫ ກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ, ຠທ຺ທາລິ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂນ ຕຖາ ປສຍ຺ຫ ປສຍ຺ຫ ກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

໑໔໕. ‘‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຕຣານິ ເຈວ ສິກ຺ຂາປທານິ ອເຫສຸໍ ພຫຸຕຣາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎາຍ ສຓ຺ຐຫິໍສຸ? ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ເອຕຣຫິ ພຫຸຕຣານິ ເຈວ ສິກ຺ຂາປທານິ ໂຫນ຺ຕິ ອປ຺ປຕຣາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎາຍ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕີ’ຕິ? ‘‘ເອວເມຕໍ, ຠທ຺ທາລິ, ໂຫຕິ ສຕ຺ເຕສຸ ຫາຍມາເນສຸ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ອນ຺ຕຣຘາຍມາເນ, ພຫຸຕຣານິ ເຈວ ສິກ຺ຂາປທານິ ໂຫນ຺ຕິ ອປ຺ປຕຣາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎາຍ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ. ນ ຕາວ, ຠທ຺ທາລິ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ ຍາວ ນ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ເຆ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ເຆ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ອຖ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ ເຕສໍເຍວ ອາສວຏ຺ຐານີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ນ ຕາວ, ຠທ຺ທາລິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ເຆ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຍາວ ນ ສງ຺ໂຆ ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ສງ຺ໂຆ ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຖ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ເຆ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ ເຕສໍເຍວ ອາສວຏ຺ຐານີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ນ ຕາວ, ຠທ຺ທາລິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ເຆ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຍາວ ນ ສງ຺ໂຆ ລາຠຄ຺ຄໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍສຄ຺ຄໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຣຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ສງ຺ໂຆ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຖ ອິເຘກຈ຺ເຈ ອາສວຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ເຆ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ອຖ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ ເຕສໍເຍວ ອາສວຏ຺ຐານີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

໑໔໖. ‘‘ອປ຺ປກາ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທາລິ, ເຕນ ສມເຍນ ອຫຸວຕ຺ຖ ຍທາ ໂວ ອຫໍ ອາຊານີຍສຸສູປມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ເທເສສິໍ. ຕໍ ສຣສິ [ສຣສິ ຕ຺ວໍ (ສີ. ປີ.), ສຣສິ ຕໍ (?)] ຠທ຺ທາລີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠທ຺ທາລິ, ກໍ ເຫຕຸໍ ປຈ຺ເຈສີ’’ຕິ?

‘‘ໂສ ຫິ ນູນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ເອເສວ ເຫຕຸ, ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ. ອປິ ຈ ເມ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທາລິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ – ‘ນ ຈາຍໍ ໂມຆປຸຣິໂສ ມຍາ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕໂສ [ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ (ກ.)] ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕີ’ຕິ. ອປິ ຈ ເຕ ອຫໍ, ຠທ຺ທາລິ, ອາຊານີຍສຸສູປມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທາລິ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໔໗. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠທ຺ທາລິ, ທກ຺ໂຂ ອສ຺ສທມໂກ ຠທ຺ຣໍ ອສ຺ສາຊານີຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຐເມເນວ ມຸຂາຘາເນ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ. ຕສ຺ສ ມຸຂາຘາເນ ກາຣຓໍ ກາຣິຍມານສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິເຍວ ວິສູກາຍິຕານິ ວິເສວິຕານິ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ການິຈິ ການິຈິ, ຍຖາ ຕໍ ອກາຣິຕປຸພ຺ພໍ ກາຣຓໍ ກາຣິຍມານສ຺ສ. ໂສ ອຠິຓ຺ຫກາຣຓາ ອນຸປຸພ຺ພກາຣຓາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ອຠິຓ຺ຫກາຣຓາ ອນຸປຸພ຺ພກາຣຓາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕິ, ຕເມນໍ ອສ຺ສທມໂກ ອຸຕ຺ຕຣິ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ ຍຸຄາຘາເນ. ຕສ຺ສ ຍຸຄາຘາເນ ກາຣຓໍ ກາຣິຍມານສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິເຍວ ວິສູກາຍິຕານິ ວິເສວິຕານິ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ການິຈິ ການິຈິ, ຍຖາ ຕໍ ອກາຣິຕປຸພ຺ພໍ ກາຣຓໍ ກາຣິຍມານສ຺ສ. ໂສ ອຠິຓ຺ຫກາຣຓາ ອນຸປຸພ຺ພກາຣຓາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ອຠິຓ຺ຫກາຣຓາ ອນຸປຸພ຺ພກາຣຓາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕິ, ຕເມນໍ ອສ຺ສທມໂກ ອຸຕ຺ຕຣິ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ ອນຸກ຺ກເມ ມຓ຺ຑເລ ຂຸຣກາເສ [ຂຸຣກາເຍ (ສີ. ປີ.)] ຘາເວ ທວຕ຺ເຕ [ຣວຕ຺ເຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຣາຊຄຸເຓ ຣາຊວໍເສ ອຸຕ຺ຕເມ ຊເວ ອຸຕ຺ຕເມ ຫເຍ ອຸຕ຺ຕເມ ສາຂລ຺ເຍ. ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕເມ ຊເວ ອຸຕ຺ຕເມ ຫເຍ ອຸຕ຺ຕເມ ສາຂລ຺ເຍ ກາຣຓໍ ກາຣິຍມານສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິເຍວ ວິສູກາຍິຕານິ ວິເສວິຕານິ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ການິຈິ ການິຈິ, ຍຖາ ຕໍ ອກາຣິຕປຸພ຺ພໍ ກາຣຓໍ ກາຣິຍມານສ຺ສ. ໂສ ອຠິຓ຺ຫກາຣຓາ ອນຸປຸພ຺ພກາຣຓາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ອຠິຓ຺ຫກາຣຓາ ອນຸປຸພ຺ພກາຣຓາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕິ, ຕເມນໍ ອສ຺ສທມໂກ ອຸຕ຺ຕຣິ ວຓ຺ຓິຍຎ຺ຈ ປາຓິຍຎ຺ຈ [ວລິຍຎ຺ຈ (ສີ. ປີ.), ພລິຍຎ຺ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ທສຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ທສຫິ? ອິຘ, ຠທ຺ທາລິ, ຠິກ຺ຂຸ ອເສຂາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ເປນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສຂາຍ ສມ຺ມາວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ສມ຺ມາອາຊີເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ສມ຺ມາວາຍາເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສຂາຍ ສມ຺ມາສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ສມ຺ມາສມາຘິນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ສມ຺ມາຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສຂາຍ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠທ຺ທາລິ, ທສຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທາລິ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ຠທ຺ທາລິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ລຏຸກິໂກປມສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣາເປສຸ ວິຫຣຕິ ອາປຓໍ ນາມ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣາປານໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອາປຓໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອາປເຓ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນຎ຺ຎຕໂຣ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ອຸທາຍີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອາປຓໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອາປເຓ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ໂສ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸທາຍິສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ພຫູນໍ [ພຫຸນ຺ນໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ເອວມີທິເສ ອວິຎ຺ຎາຓກປ຺ປກຣເຓ] ວຕ ໂນ ຠຄວາ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ອປຫຕ຺ຕາ, ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ສຸຂຘມ຺ມານໍ ອຸປຫຕ຺ຕາ; ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອປຫຕ຺ຕາ, ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປຫຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

໑໔໙. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ອປຫຕ຺ຕາ, ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ສຸຂຘມ຺ມານໍ ອຸປຫຕ຺ຕາ; ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອປຫຕ຺ຕາ, ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປຫຕ຺ຕາ’ຕິ. ມຍຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ ສາຍຎ຺ເຈວ ຠຸຎ຺ຊາມ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ. ອຫຸ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ສມໂຍ ຍໍ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອິງ຺ຆ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ທິວາວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫຖາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຫຸເທວ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ອຫຸເທວ [ອຫຸ (ສີ. ປີ.)] ໂທມນສ຺ສໍ – ‘ຍມ຺ປິ ໂນ ສທ຺ຘາ ຄຫປຕິກາ ທິວາ ວິກາເລ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ເທນ຺ຕິ ຕສ຺ສປິ ໂນ ຠຄວາ ປຫານມາຫ, ຕສ຺ສປິ ໂນ ສຸຄໂຕ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມາຫາ’ຕິ. ເຕ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣວຎ຺ຈ ຫິຣິຎ຺ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ເອວໍ ຕໍ ທິວາວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫິມ຺ຫາ. ເຕ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສາຍຎ຺ເຈວ ຠຸຎ຺ຊາມ ປາໂຕ ຈ. ອຫຸ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ສມໂຍ ຍໍ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອິງ຺ຆ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ຣຕ຺ຕິໍວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫຖາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຫຸເທວ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອຫຸເທວ ໂທມນສ຺ສໍ – ‘ຍມ຺ປິ ໂນ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕານໍ ປຓີຕສງ຺ຂາຕຕຣໍ ຕສ຺ສປິ ໂນ ຠຄວາ ປຫານມາຫ, ຕສ຺ສປິ ໂນ ສຸຄໂຕ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມາຫາ’ຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ທິວາ ສູເປຍ຺ຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘ຫນ຺ທ ຈ ອິມໍ ນິກ຺ຂິປຖ, ສາຍໍ ສພ຺ເພວ ສມຄ຺ຄາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’ຕິ. ຍາ ກາຈິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຂຕິໂຍ ສພ຺ພາ ຕາ ຣຕ຺ຕິໍ, ອປ຺ປາ ທິວາ. ເຕ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣວຎ຺ຈ ຫິຣິຎ຺ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ເອວໍ ຕໍ ຣຕ຺ຕິໍວິກາລໂຠຊນໍ ປຊຫິມ຺ຫາ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ຈນ຺ທນິກມ຺ປິ ປວິສນ຺ຕິ, ໂອລິຄລ຺ເລປິ ປປຕນ຺ຕິ, ກຓ຺ຏກາວາຏມ຺ປິ [ກຓ຺ຏກວຕ຺ຕມ຺ປິ (ສີ. ປີ.), ກຓ຺ຏກຣາຊິມ຺ປິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຄາວິໍ ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ມາຓເວຫິປິ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ກຕກມ຺ເມຫິປິ ອກຕກມ຺ເມຫິປິ, ມາຕຸຄາໂມປິ ເຕ [ເຕນ (ກ.)] ອສທ຺ຘມ຺ເມນ ນິມນ຺ເຕຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣາມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ວິຊ຺ຊນ຺ຕຣິກາຍ ຠາຊນໍ ໂຘວນ຺ຕີ. ທິສ຺ວາ ມໍ ຠີຕາ ວິສ຺ສຣມກາສິ – ‘ອຠຸມ຺ເມ [ອພ຺ຠຸມ຺ເມ (ສີ. ປີ.)] ປິສາໂຈ ວຕ ມ’ນ຺ຕິ! ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ນາຫໍ, ຠຄິນິ, ປິສາໂຈ; ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຐິໂຕ’ຕິ. ‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາຕຸມາຣີ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ມາຕຸມາຣີ [ຐິໂຕ’ຕິ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາຕຸມາຕຸມາຣີ (ກ.)]! ວຣໍ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕິຓ຺ເຫນ ໂຄວິກນ຺ຕເນນ ກຸຈ຺ຉິ ປຣິກນ຺ໂຕ, ນ ຕ຺ເວວ ວຣໍ ຍໍ [ນ ຕ຺ເວວ ຍາ (ສີ. ປີ.)] ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ກຸຈ຺ຉິເຫຕຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣສີ’ຕິ [ຈຣສາຕິ (ສີ. ປີ.)]. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕທນຸສ຺ສຣໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ອປຫຕ຺ຕາ, ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ສຸຂຘມ຺ມານໍ ອຸປຫຕ຺ຕາ; ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອປຫຕ຺ຕາ, ພຫູນໍ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປຫຕ຺ຕາ’’’ຕິ.

໑໕໐. ‘‘ເອວເມວ ປນຸທາຍິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ‘ອິທໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມານາ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ໂອຣມຕ຺ຕກສ຺ສ ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍໍ ສມໂຓ’ຕິ. ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ມຍິ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕສໍ ຕໍ, ອຸທາຍິ, ໂຫຕິ ພລວໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖິຣໍ ພນ຺ຘນໍ, ອປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖູໂລ, ກລິງ຺ຄໂຣ – ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຸທາຍິ, ລຏຸກິກາ ສກຸຓິກາ ປູຕິລຕາຍ ພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ຕຕ຺ເຖວ ວຘໍ ວາ ພນ຺ຘໍ ວາ ມຣຓໍ ວາ ອາຄເມຕິ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເຍນ ສາ ລຏຸກິກາ ສກຸຓິກາ ປູຕິລຕາຍ ພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ຕຕ຺ເຖວ ວຘໍ ວາ ພນ຺ຘໍ ວາ ມຣຓໍ ວາ ອາຄເມຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ ອພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຸພ຺ພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ອສາຣກໍ ພນ຺ຘນ’ນ຺ຕິ; ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອຸທາຍິ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເຍນ ສາ, ຠນ຺ເຕ, ລຏຸກິກາ ສກຸຓິກາ ປູຕິລຕາຍ ພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ຕຕ຺ເຖວ ວຘໍ ວາ ພນ຺ຘໍ ວາ ມຣຓໍ ວາ ອາຄເມຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ ພລວໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖິຣໍ ພນ຺ຘນໍ ອປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖູໂລ, ກລິງ຺ຄໂຣ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ‘ອິທໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມານາ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ໂອຣມຕ຺ຕກສ຺ສ ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍໍ ສມໂຓ’ຕິ? ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ມຍິ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕສໍ ຕໍ, ອຸທາຍິ, ໂຫຕິ ພລວໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖິຣໍ ພນ຺ຘນໍ, ອປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖູໂລ, ກລິງ຺ຄໂຣ’’.

໑໕໑. ‘‘ອິຘ ປນຸທາຍິ, ເອກຈ຺ເຈ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘ອິທໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມານາ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ໂອຣມຕ຺ຕກສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຍສ຺ສ ໂນ ຠຄວາ ປຫານມາຫ, ຍສ຺ສ ໂນ ສຸຄໂຕ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມາຫາ’ຕິ? ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ປຊຫນ຺ຕິ, ມຍິ ຈ ນ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕ ຕໍ ປຫາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ປນ຺ນໂລມາ ປຣທຕ຺ຕວຸຕ຺ຕາ [ປຣທວຸຕ຺ຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມິຄຠູເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕໍ, ອຸທາຍິ, ໂຫຕິ ອພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຸພ຺ພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ອສາຣກໍ ພນ຺ຘນໍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຸທາຍິ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອີສາທນ຺ໂຕ ອຸຣູຬ຺ຫວາ ອຠິຊາໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ທຬ຺ເຫຫິ ວຣຕ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ໂຘ ອີສກໍເຍວ ກາຍໍ ສນ຺ນາເມຕ຺ວາ ຕານິ ພນ຺ຘນານິ ສໍຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສໍປທາເລຕ຺ວາ ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກມຕິ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເຍຫິ ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອີສາທນ຺ໂຕ ອຸຣູຬ຺ຫວາ ອຠິຊາໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ທຬ຺ເຫຫິ ວຣຕ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ໂຘ ອີສກໍເຍວ ກາຍໍ ສນ຺ນາເມຕ຺ວາ ຕານິ ພນ຺ຘນານິ ສໍຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສໍປທາເລຕ຺ວາ ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກມຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ພລວໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖິຣໍ ພນ຺ຘນໍ, ອປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖູໂລ, ກລິງ຺ຄໂຣ’ຕິ; ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອຸທາຍິ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເຍຫິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອີສາທນ຺ໂຕ ອຸຣູຬ຺ຫວາ ອຠິຊາໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ທຬ຺ເຫຫິ ວຣຕ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ໂຘ ອີສກໍເຍວ ກາຍໍ ສນ຺ນາເມຕ຺ວາ ຕານິ ພນ຺ຘນານິ ສໍຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສໍປທາເລຕ຺ວາ ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກມຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ອພລໍ ພນ຺ຘນໍ…ເປ… ອສາຣກໍ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘ອິທໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມານາ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ໂອຣມຕ຺ຕກສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຍສ຺ສ ໂນ ຠຄວາ ປຫານມາຫ, ຍສ຺ສ ໂນ ສຸຄໂຕ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມາຫາ’ຕິ? ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ປຊຫນ຺ຕິ, ມຍິ ຈ ນ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕ ຕໍ ປຫາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ປນ຺ນໂລມາ ປຣທຕ຺ຕວຸຕ຺ຕາ ມິຄຠູເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕໍ, ອຸທາຍິ, ໂຫຕິ ອພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຸພ຺ພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ອສາຣກໍ ພນ຺ຘນໍ’’.

໑໕໒. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຸທາຍິ, ປຸຣິໂສ ທລິທ຺ໂທ ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂຍ; ຕສ຺ສ’ສ຺ສ ເອກໍ ອຄາຣກໍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄໍ ກາກາຕິທາຍິໍ [ກາກາຕິຑາຍິໍ (?)] ນປຣມຣູປໍ, ເອກາ ຂໂຏປິກາ [ກໂຬປິກາ (ກ.)] ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄາ ນປຣມຣູປາ, ເອກິສ຺ສາ ກຸມ຺ຠິຍາ ຘຎ຺ຎສມວາປກໍ ນປຣມຣູປໍ, ເອກາ ຊາຍິກາ ນປຣມຣູປາ. ໂສ ອາຣາມຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຸໂຘຕຫຕ຺ຖປາທໍ ມນຸຎ຺ຎໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ສີຕາຍ ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ນໍ ອຘິຈິຕ຺ເຕ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສຸຂໍ ວຕ, ໂຠ, ສາມຎ຺ຎໍ, ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວຕ, ໂຠ, ສາມຎ຺ຎໍ! ໂສ ວຕສ຺ສໍ [ໂສ ວຕສ຺ສ (ກ.)] ໂຍຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ເອກໍ ອຄາຣກໍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄໍ ກາກາຕິທາຍິໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ, ເອກໍ ຂໂຏປິກໍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ, ເອກິສ຺ສາ ກຸມ຺ຠິຍາ ຘຎ຺ຎສມວາປກໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ, ເອກໍ ຊາຍິກໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເຍຫິ ໂສ ປຸຣິໂສ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ໂຘ ນ ສກ຺ໂກຕິ ເອກໍ ອຄາຣກໍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄໍ ກາກາຕິທາຍິໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ, ເອກໍ ຂໂຏປິກໍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ, ເອກິສ຺ສາ ກຸມ຺ຠິຍາ ຘຎ຺ຎສມວາປກໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ, ເອກໍ ຊາຍິກໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ; ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ອພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຸພ຺ພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ອສາຣກໍ ພນ຺ຘນ’ນ຺ຕິ; ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອຸທາຍິ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເຍຫິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ໂຘ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ເອກໍ ອຄາຣກໍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄໍ ກາກາຕິທາຍິໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ, ເອກໍ ຂໂຏປິກໍ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ, ເອກິສ຺ສາ ກຸມ຺ຠິຍາ ຘຎ຺ຎສມວາປກໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ, ເອກໍ ຊາຍິກໍ ນປຣມຣູປໍ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ; ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ພລວໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖິຣໍ ພນ຺ຘນໍ, ອປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖູໂລ, ກລິງ຺ຄໂຣ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ‘ອິທໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມານາ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ໂອຣມຕ຺ຕກສ຺ສ ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍໍ ສມໂຓ’ຕິ? ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ມຍິ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕສໍ ຕໍ, ອຸທາຍິ, ໂຫຕິ ພລວໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖິຣໍ ພນ຺ຘນໍ, ອປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖູໂລ, ກລິງ຺ຄໂຣ’’.

໑໕໓. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຸທາຍິ, ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ, ເນການໍ ນິກ຺ຂຄຓານໍ ຈໂຍ, ເນການໍ ຘຎ຺ຎຄຓານໍ ຈໂຍ, ເນການໍ ເຂຕ຺ຕຄຓານໍ ຈໂຍ, ເນການໍ ວຕ຺ຖຸຄຓານໍ ຈໂຍ, ເນການໍ ຠຣິຍຄຓານໍ ຈໂຍ, ເນການໍ ທາສຄຓານໍ ຈໂຍ, ເນການໍ ທາສິຄຓານໍ ຈໂຍ; ໂສ ອາຣາມຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຸໂຘຕຫຕ຺ຖປາທໍ ມນຸຎ຺ຎໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ສີຕາຍ ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ນໍ ອຘິຈິຕ຺ເຕ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ສຸຂໍ ວຕ, ໂຠ, ສາມຎ຺ຎໍ, ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວຕ, ໂຠ, ສາມຎ຺ຎໍ! ໂສ ວຕສ຺ສໍ ໂຍຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ເນການິ ນິກ຺ຂຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ຘຎ຺ຎຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ເຂຕ຺ຕຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ວຕ຺ຖຸຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ຠຣິຍຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ທາສຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ທາສິຄຓານິ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເຍຫິ ໂສ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ໂຘ, ສກ຺ໂກຕິ ເນການິ ນິກ຺ຂຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ຘຎ຺ຎຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ເຂຕ຺ຕຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ວຕ຺ຖຸຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ຠຣິຍຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ທາສຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ທາສິຄຓານິ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ພລວໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖິຣໍ ພນ຺ຘນໍ, ອປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ຖູໂລ, ກລິງ຺ຄໂຣ’ຕິ; ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອຸທາຍິ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ. ເຍຫິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ໂຘ, ສກ຺ໂກຕິ ເນການິ ນິກ຺ຂຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ຘຎ຺ຎຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ເຂຕ຺ຕຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ວຕ຺ຖຸຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ຠຣິຍຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ທາສຄຓານິ ປຫາຍ, ເນການິ ທາສິຄຓານິ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ; ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ອພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຸພ຺ພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ອສາຣກໍ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘ອິທໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມານາ ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ໂອຣມຕ຺ຕກສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຍສ຺ສ ໂນ ຠຄວາ ປຫານມາຫ ຍສ຺ສ, ໂນ ສຸຄໂຕ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມາຫາ’ຕິ? ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ປຊຫນ຺ຕິ, ມຍິ ຈ ນ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕ ຕໍ ປຫາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ປນ຺ນໂລມາ ປຣທຕ຺ຕວຸຕ຺ຕາ ມິຄຠູເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕໍ, ອຸທາຍິ, ໂຫຕິ ອພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ທຸພ຺ພລໍ ພນ຺ຘນໍ, ປູຕິກໍ ພນ຺ຘນໍ, ອສາຣກໍ ພນ຺ຘນໍ’’.

໑໕໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອຸທາຍິ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘຸທາຍິ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປຘິປຫານາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຸປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ. ຕເມນໍ ອຸປຘິປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນໍ ອຸປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ອຸປຘິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ອຘິວາເສຕິ, ນປ຺ປຊຫຕິ, ນ ວິໂນເທຕິ, ນ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ, ນ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ປຸຄ຺ຄລໍ ‘ສໍຍຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວທາມິ ໂນ ‘ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ’. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕາ ຫິ ເມ, ອຸທາຍິ, ອິມສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ວິທິຕາ.

‘‘ອິຘ ປນຸທາຍິ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປຘິປຫານາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຸປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ. ຕເມນໍ ອຸປຘິປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນໍ ອຸປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ອຸປຘິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ນາຘິວາເສຕິ, ປຊຫຕິ, ວິໂນເທຕິ, ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ, ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອິມມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ປຸຄ຺ຄລໍ ‘ສໍຍຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວທາມິ ໂນ ‘ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ’. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕາ ຫິ ເມ, ອຸທາຍິ, ອິມສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ວິທິຕາ.

‘‘ອິຘ ປນຸທາຍິ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປຘິປຫານາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຸປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ. ຕເມນໍ ອຸປຘິປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນໍ ອຸປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ສຕິສມ຺ໂມສາ ອຸປຘິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ; ທນ຺ໂຘ, ອຸທາຍິ, ສຕຸປ຺ປາໂທ. ອຖ ໂຂ ນໍ ຂິປ຺ປເມວ ປຊຫຕິ, ວິໂນເທຕິ, ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ, ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຸທາຍິ, ປຸຣິໂສ ທິວສໍສນ຺ຕຕ຺ເຕ [ທິວສສນ຺ຕຕ຺ເຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອໂຍກຏາເຫ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ອຸທກຜຸສິຕານິ ນິປາເຕຍ຺ຍ; ທນ຺ໂຘ, ອຸທາຍິ, ອຸທກຜຸສິຕານໍ ນິປາໂຕ. ອຖ ໂຂ ນໍ ຂິປ຺ປເມວ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປຘິປຫານາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຸປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ. ຕເມນໍ ອຸປຘິປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນໍ ອຸປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ສຕິສມ຺ໂມສາ ອຸປຘິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ; ທນ຺ໂຘ, ອຸທາຍິ, ສຕຸປ຺ປາໂທ. ອຖ ໂຂ ນໍ ຂິປ຺ປເມວ ປຊຫຕິ, ວິໂນເທຕິ, ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ, ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອິມມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ປຸຄ຺ຄລໍ ‘ສໍຍຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວທາມິ ໂນ ‘ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ’. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕາ ຫິ ເມ, ອຸທາຍິ, ອິມສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ວິທິຕາ.

‘‘ອິຘ ປນຸທາຍິ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ອຸປຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ນິຣຸປຘິ ໂຫຕິ, ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ປຸຄ຺ຄລໍ ‘ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວທາມິ ໂນ ‘ສໍຍຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕາ ຫິ ເມ, ອຸທາຍິ, ອິມສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ວິທິຕາ. ອິເມ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

໑໕໕. ‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອຸທາຍິ, ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ. ອິເມ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ຍໍ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມສຸຂໍ ມິຬ຺ຫສຸຂໍ [ມີຬ຺ຫສຸຂໍ (ສີ. ປີ.)] ປຸຖຸຊ຺ຊນສຸຂໍ ອນຣິຍສຸຂໍ, ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ນ ຠາເວຕພ຺ພໍ, ນ ພຫຸລີກາຕພ຺ພໍ; ‘ຠາຍິຕພ຺ພໍ ເອຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

໑໕໖. ‘‘ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂໍ ປວິເວກສຸຂໍ ອຸປສມສຸຂໍ ສມ຺ໂພຘສຸຂໍ, ອາເສວິຕພ຺ພໍ, ຠາເວຕພ຺ພໍ, ພຫຸລີກາຕພ຺ພໍ; ‘ນ ຠາຍິຕພ຺ພໍ ເອຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສາ’ຕິ ວທາມິ.

‘‘ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ອິທໍ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ ວທາມິ. ກິຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ? ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ອນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ອິທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ ວທາມິ. ກິຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ? ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ປີຕິສຸຂໍ ອນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ອິທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ ວທາມິ. ກິຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ? ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາສຸຂໍ ອນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ອິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ອິທໍ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ອນິຎ຺ຊິຕສ຺ມິໍ ວທາມິ.

‘‘ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ອິທໍ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ‘ອນລ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ‘ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ, ‘ສມຕິກ຺ກມຖາ’ຕິ ວທາມິ. ໂກ ຈ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ? ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ; ອິທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ‘ອນລ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ‘ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ, ‘ສມຕິກ຺ກມຖາ’ຕິ ວທາມິ. ໂກ ຈ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ? ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ; ອິທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ‘ອນລ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ‘ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ, ‘ສມຕິກ຺ກມຖາ’ຕິ ວທາມິ. ໂກ ຈ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ? ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ; ອິທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ‘ອນລ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ‘ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ, ‘ສມຕິກ຺ກມຖາ’ຕິ ວທາມິ. ໂກ ຈ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ? ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ; ອິທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ‘ອນລ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ‘ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ, ‘ສມຕິກ຺ກມຖາ’ຕິ ວທາມິ. ໂກ ຈ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ? ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ; ອິທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ‘ອນລ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ‘ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ, ‘ສມຕິກ຺ກມຖາ’ຕິ ວທາມິ. ໂກ ຈ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ? ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ; ອິທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ‘ອນລ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ‘ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ, ‘ສມຕິກ຺ກມຖາ’ຕິ ວທາມິ. ໂກ ຈ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ? ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ; ອິທມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ‘ອນລ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ‘ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ, ‘ສມຕິກ຺ກມຖາ’ຕິ ວທາມິ. ໂກ ຈ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ? ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ; ອິຕິ ໂຂ ອຫໍ, ອຸທາຍິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສປິ ປຫານໍ ວທາມິ. ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຍິ, ຕໍ ສໍໂຍຊນໍ ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາ ຍສ຺ສາຫໍ ໂນ ປຫານໍ ວທາມີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ລຏຸກິໂກປມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຈາຕຸມສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຈາຕຸມາຍໍ ວິຫຣຕິ ອາມລກີວເນ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸຂານິ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຈາຕຸມໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ເຕ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ເນວາສິເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສມ຺ໂມທມານາ ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎາປຍມານາ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ປຏິສາມຍມານາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເກ ປເນເຕ, ອານນ຺ທ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ, ເກວຏ຺ຏາ ມຎ຺ເຎ ມຈ຺ຉວິໂລເປ’’ຕິ? ‘‘ເອຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸຂານິ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຈາຕຸມໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕານິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ເຕ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ເນວາສິເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສມ຺ໂມທມານາ ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎາປຍມານາ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ປຏິສາມຍມານາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນຫານນ຺ທ, ມມ ວຈເນນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຫິ – ‘ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອາມນ຺ເຕຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ, ເກວຏ຺ຏາ ມຎ຺ເຎ ມຈ຺ຉວິໂລເປ’’ຕິ? ‘‘ອິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸຂານິ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຈາຕຸມໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕານິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ເຕເມ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ເນວາສິເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສມ຺ໂມທມານາ ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎາປຍມານາ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ປຏິສາມຍມານາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓາເມມິ ໂວ, ນ ໂວ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຖພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປກ຺ກມິໍສຸ.

໑໕໘. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ສກ຺ຍາ ສນ຺ຖາຄາເຣ [ສນ຺ຘາຄາເຣ (ກ.)] ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂ ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ສກ຺ຍາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ; ທິສ຺ວານ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຫນ຺ທ, ກຫໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ‘‘ຠຄວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຓາມິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນຫາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິສີທຖ, ອປ຺ເປວ ນາມ ມຍໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາມ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສາເທຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຈາຕຸເມຍ຺ຍການໍ ສກ຺ຍານໍ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ສກ຺ຍາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ສກ຺ຍາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຠິນນ຺ທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ; ອຠິວທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ເອວເມວ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ. ສນ຺ເຕຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ນວາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ອຘຸນາຄຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ. ເຕສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອລຠນ຺ຕານໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ພີຊານໍ ຕຣຸຓານໍ ອຸທກໍ ອລຠນ຺ຕານໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ນວາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ອຘຸນາຄຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ເຕສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອລຠນ຺ຕານໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ວຈ຺ຉສ຺ສ ຕຣຸຓສ຺ສ ມາຕຣໍ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ນວາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ອຘຸນາຄຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ເຕສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ. ອຠິນນ຺ທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ; ອຠິວທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕ; ເອວເມວ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆ’’ນ຺ຕິ.

໑໕໙. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ຠຄວໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ [ສມ຺ມິຎ຺ຊິຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ – ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິນນ຺ທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ; ອຠິວທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕ; ເອວເມວ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ. ສນ຺ເຕຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ນວາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ອຘຸນາຄຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ເຕສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອລຠນ຺ຕານໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ພີຊານໍ ຕຣຸຓານໍ ອຸທກໍ ອລຠນ຺ຕານໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ນວາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ອຘຸນາຄຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ເຕສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອລຠນ຺ຕານໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠນ຺ເຕ, ວຈ຺ຉສ຺ສ ຕຣຸຓສ຺ສ ມາຕຣໍ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ນວາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ອຘຸນາຄຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ເຕສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມ. ອຠິນນ຺ທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ; ອຠິວທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕ; ເອວເມວ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆ’’ນ຺ຕິ.

໑໖໐. ອສກ຺ຂິໍສຸ ໂຂ ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ຈ ສກ຺ຍາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສາເທຕຸໍ ພີຊູປເມນ ຈ ຕຣຸຓູປເມນ ຈ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຸຏ຺ເຐຖາວຸໂສ, ຄຓ຺ຫຖ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ. ປສາທິໂຕ ຠຄວາ ຈາຕຸເມຍ຺ຍເກຫິ ຈ ສກ຺ເຍຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຈ ສຫມ຺ປຕິນາ ພີຊູປເມນ ຈ ຕຣຸຓູປເມນ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອໂຫສິ ມຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຓາມິເຕ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຫສິ – ‘ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຓາມິໂຕ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ທານິ ຠຄວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣິສ຺ສຕິ, ມຍມ຺ປິ ທານິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’’’ຕິ. ‘‘ອາຄເມຫິ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອາຄເມຫິ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອໂຫສິ ມຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຓາມິເຕ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຫສິ – ‘ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຓາມິໂຕ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ທານິ ຠຄວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ທານິ ອາຍສ຺ມາ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມາ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ! ອຫໍ ວາ ຫິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ວາ’’ຕິ.

໑໖໑. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຍານິ ອຸທໂກໂຣຫນ຺ເຕ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອູມິຠຍໍ [ອຸມ຺ມີຠຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ກຸມ຺ຠີລຠຍໍ, ອາວຏ຺ຏຠຍໍ, ສຸສຸກາຠຍໍ – ອິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ອຸທໂກໂຣຫນ຺ເຕ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພານິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິມານິ ຠຍານິ ອິເຘກຈ຺ເຈ ປຸຄ຺ຄເລ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິເຕ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອູມິຠຍໍ, ກຸມ຺ຠີລຠຍໍ, ອາວຏ຺ຏຠຍໍ, ສຸສຸກາຠຍໍ.

໑໖໒. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອູມິຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ຕເມນໍ ຕຖາ ປພ຺ພຊິຕໍ ສມານໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂອວທນ຺ຕິ, ອນຸສາສນ຺ຕິ – ‘ເອວໍ ເຕ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ອາໂລກິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ວິໂລກິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ສມິຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປສາຣິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຘາເຣຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຍໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູຕາ ສມານາ ອຎ຺ເຎ ໂອວທາມ, ອນຸສາສາມ [ໂອວທາມປິ ອນຸສາສາມປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ອິເມ ປນມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ມຎ຺ເຎ, ນຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ມຎ຺ເຎ, ອມ຺ເຫ [ເອວໍ (ກ.)] ໂອວທິຕພ຺ພໍ ອນຸສາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອູມິຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ‘ອູມິຠຍ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຘຸປາຍາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

໑໖໓. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ຠີລຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ຕເມນໍ ຕຖາ ປພ຺ພຊິຕໍ ສມານໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ – ‘ອິທໍ ເຕ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ນ ຂາທິຕພ຺ພໍ; ອິທໍ ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ; ອິທໍ ເຕ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ນ ສາຍິຕພ຺ພໍ; ອິທໍ ເຕ ປາຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ນ ປາຕພ຺ພໍ; ກປ຺ປິຍໍ ເຕ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຕ ນ ຂາທິຕພ຺ພໍ; ກປ຺ປິຍໍ ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຕ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ; ກປ຺ປິຍໍ ເຕ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຕ ນ ສາຍິຕພ຺ພໍ; ກປ຺ປິຍໍ ເຕ ປາຕພ຺ພໍ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຕ ນ ປາຕພ຺ພໍ; ກາເລ ເຕ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ວິກາເລ ເຕ ນ ຂາທິຕພ຺ພໍ; ກາເລ ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ວິກາເລ ເຕ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ; ກາເລ ເຕ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ວິກາເລ ເຕ ນ ສາຍິຕພ຺ພໍ; ກາເລ ເຕ ປາຕພ຺ພໍ, ວິກາເລ ເຕ ນ ປາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຍໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູຕາ ສມານາ ຍໍ ອິຈ຺ຉາມ ຕໍ ຂາທາມ, ຍໍ ນ ອິຈ຺ຉາມ ນ ຕໍ ຂາທາມ; ຍໍ ອິຈ຺ຉາມ ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມ, ຍໍ ນ ອິຈ຺ຉາມ ນ ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມ; ຍໍ ອິຈ຺ຉາມ ຕໍ ສາຍາມ, ຍໍ ນ ອິຈ຺ຉາມ ນ ຕໍ ສາຍາມ; ຍໍ ອິຈ຺ຉາມ ຕໍ ປິວາມ [ປິປາມ (ສີ. ປີ.)], ຍໍ ນ ອິຈ຺ຉາມ ນ ຕໍ ປິວາມ; ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ຂາທາມ, ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ຂາທາມ; ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມ, ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມ; ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ສາຍາມ, ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ສາຍາມ; ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ປິວາມ, ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ປິວາມ; ກາເລປິ ຂາທາມ, ວິກາເລປິ ຂາທາມ; ກາເລປິ ຠຸຎ຺ຊາມ ວິກາເລປິ ຠຸຎ຺ຊາມ; ກາເລປິ ສາຍາມ, ວິກາເລປິ ສາຍາມ; ກາເລປິ ປິວາມ, ວິກາເລປິ ປິວາມ. ຍມ຺ປິ ໂນ ສທ຺ຘາ ຄຫປຕິກາ ທິວາ ວິກາເລ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ເທນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖປິເມ ມຸຂາວຣຓໍ ມຎ຺ເຎ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ຠີລຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ‘ກຸມ຺ຠີລຠຍ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອທຣິກຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

໑໖໔. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຏ຺ຏຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ. ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ອຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ຄຫປຕິໍ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕໍ ສມງ຺ຄີຠູຕໍ ປຣິຈາຣຍມານໍ [ປຣິຈາຣິຍມານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)]. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຍໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູຕາ ສມານາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ປຣິຈາຣິມ຺ຫາ. ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ ກຸເລ [ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ກຸເລ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຠຄາ. ສກ຺ກາ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກາຕຸ’ນ຺ຕິ. ໂສ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຏ຺ຏຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ‘ອາວຏ຺ຏຠຍ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ.

໑໖໕. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸສຸກາຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ. ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ອຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ມາຕຸຄາມໍ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ. ຕສ຺ສ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍເສນ [ອນຸທ຺ຘສ຺ເຕນ (ສີ. ປີ.)] ຈິຕ຺ເຕນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸສຸກາຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ‘ສຸສຸກາຠຍ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ປຸຄ຺ຄເລ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິເຕ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພານີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ຈາຕຸມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ນຬກປານສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ນຬກປາເນ ປລາສວເນ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ – ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ຠທ຺ທິໂຍ [ນນ຺ທິໂຍ (ສີ. ປີ.) ວິນເຍ ຈ ມ. ນິ. ໑ ຈູຬໂຄສິງ຺ເຄ ຈ], ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ [ກິມ຺ພິໂລ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອາຍສ຺ມາ ຈ ຠຄຸ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ [ກຸຓ຺ຑຘາໂນ (ສີ. ປີ.)], ອາຍສ຺ມາ ຈ ເຣວໂຕ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ອານນ຺ໂທ, ອຎ຺ເຎ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ກຈ຺ຈິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອຠິຣຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ກຈ຺ຈິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອຠິຣຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ’’ຕິ? ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ກຈ຺ຈິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອຠິຣຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ’’ຕິ? ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ.

໑໖໗. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ! ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກຈ຺ຈິ ຕຸມ຺ເຫ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອຠິຣຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ’’ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຣຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ເອຕໍ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕິຣູປໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຠິຣເມຍ຺ຍາຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ. ເຍນ ຕຸມ຺ເຫ ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຐເມນ ວຍສາ ສຸສຸກາຬເກສາ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຖ ເຕນ ຕຸມ຺ເຫ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠທ຺ເຣນປິ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຐເມນ ວຍສາ ສຸສຸກາຬເກສາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ. ເຕ ຈ ໂຂ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເນວ ຣາຊາຠິນີຕາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ນ ໂຈຣາຠິນີຕາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ນ ອິຓຏ຺ຏາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ນ ຠຍຏ຺ຏາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ນາຊີວິກາປກຕາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ. ອປິ ຈ ໂຂມ຺ຫິ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາຕິ – ນນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອວໍ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວໍ ປພ຺ພຊິເຕນ ຈ ປນ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ກິມສ຺ສ ກຣຓີຍໍ? ວິເວກໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ກາເມຫິ ວິເວກໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປີຕິສຸຂໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ ອຎ຺ຎໍ ວາ [ອຎ຺ຎໍ ຈ (ກ.)] ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣໍ, ຕສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ພ຺ຍາປາໂທປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຖີນມິທ຺ຘມ຺ປິ [ຖີນມິທ຺ຘມ຺ປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຣຕີປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕນ຺ທີປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວິເວກໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ກາເມຫິ ວິເວກໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປີຕິສຸຂໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣໍ’’.

‘‘ວິເວກໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ກາເມຫິ ວິເວກໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປີຕິສຸຂໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣໍ, ຕສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ພ຺ຍາປາໂທປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຖີນມິທ຺ຘມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຣຕີປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕນ຺ທີປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວິເວກໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ກາເມຫິ ວິເວກໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປີຕິສຸຂໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕໂຕ ສນ຺ຕຕຣໍ.

໑໖໘. ‘‘ກິນ຺ຕິ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ມຍິ ໂຫຕິ – ‘ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ [ໂປໂນຠວິກາ (ສີ. ປີ.)] ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ, ອປ຺ປຫີນາ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ; ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຏິເສວຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ອຘິວາເສຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ວິໂນເທຕີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ, ອປ຺ປຫີນາ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ; ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຏິເສວຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ອຘິວາເສຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ວິໂນເທຕີ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ໂຫຕິ – ‘ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ, ປຫີນາ ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ; ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຏິເສວຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ອຘິວາເສຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ວິໂນເທຕີ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ຕຖາຄຕສ຺ສ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ, ປຫີນາ ເຕ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຕາໂລ ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອຠພ຺ໂພ ປຸນວິຣູຬ຺ຫິຍາ; ເອວເມວ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຍ ອາສວາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ, ປຫີນາ ເຕ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ; ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຏິເສວຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ອຘິວາເສຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ວິໂນເທຕິ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ກໍ ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຕຖາຄໂຕ ສາວເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ‘ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ; ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ’’’ຕິ? ‘‘ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ສາຘຸ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຏິຠາຕຸ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຕຖາຄໂຕ ຊນກຸຫນຕ຺ຖໍ ນ ຊນລປນຕ຺ຖໍ ນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລການິສໍສຕ຺ຖໍ ນ ‘ອິຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’ຕິ ສາວເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ‘ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ, ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ’ຕິ. ສນ຺ຕິ ຈ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ອຸຬາຣເວທາ ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ຊາ. ເຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ’’.

໑໖໙. ‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ [ກາລກໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]; ໂສ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ – ອຎ຺ຎາຍ ສຓ຺ຐຫີ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາມໍ ທິຏ຺ໂຐ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸໂຕ ວາ – ‘ເອວໍສີໂລ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ໂມ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍປຎ຺ໂຎ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍວິຫາຣີ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ; ໂສ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ – ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາມໍ ທິຏ຺ໂຐ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸໂຕ ວາ – ‘ເອວໍສີໂລ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ໂມ…ເປ… ເອວໍປຎ຺ໂຎ… ເອວໍວິຫາຣີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ; ໂສ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ – ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາມໍ ທິຏ຺ໂຐ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸໂຕ ວາ – ‘ເອວໍສີໂລ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ໂມ…ເປ… ເອວໍປຎ຺ໂຎ… ເອວໍວິຫາຣີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ; ໂສ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ – ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາມໍ ທິຏ຺ໂຐ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸໂຕ ວາ – ‘ເອວໍສີໂລ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ໂມ…ເປ… ເອວໍປຎ຺ໂຎ… ເອວໍວິຫາຣີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

໑໗໐. ‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸນີ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ກາລງ຺ກຕາ; ສາ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕາ – ອຎ຺ຎາຍ ສຓ຺ຐຫີ’ຕິ. ສາ ໂຂ ປນສ຺ສາ ຠຄິນີ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸຕາ ວາ – ‘ເອວໍສີລາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍປຎ຺ຎາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍວິຫາຣິນີ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸນີ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ກາລງ຺ກຕາ; ສາ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕາ – ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິນີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’ຕິ. ສາ ໂຂ ປນສ຺ສາ ຠຄິນີ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸຕາ ວາ – ‘ເອວໍສີລາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ…ເປ… ເອວໍປຎ຺ຎາ… ເອວໍວິຫາຣິນີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸນີ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ກາລງ຺ກຕາ; ສາ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕາ – ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິນີ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ສາ ໂຂ ປນສ຺ສາ ຠຄິນີ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸຕາ ວາ – ‘ເອວໍສີລາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ…ເປ… ເອວໍປຎ຺ຎາ… ເອວໍວິຫາຣິນີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸນີ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ກາລງ຺ກຕາ; ສາ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕາ – ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’ຕິ. ສາ ໂຂ ປນສ຺ສາ ຠຄິນີ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸຕາ ວາ – ‘ເອວໍສີລາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ… ເອວໍປຎ຺ຎາ… ເອວໍວິຫາຣິນີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

໑໗໑. ‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສໂກ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອຸປາສໂກ ກາລງ຺ກໂຕ; ໂສ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ – ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາມໍ ທິຏ຺ໂຐ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸໂຕ ວາ – ‘ເອວໍສີໂລ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ໂມ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍປຎ຺ໂຎ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍວິຫາຣີ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສກສ຺ສ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສໂກ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອຸປາສໂກ ກາລງ຺ກໂຕ; ໂສ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ – ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາມໍ ທິຏ຺ໂຐ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸໂຕ ວາ – ‘ເອວໍສີໂລ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ໂມ… ເອວໍປຎ຺ໂຎ… ເອວໍວິຫາຣີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສກສ຺ສ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສໂກ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອຸປາສໂກ ກາລງ຺ກໂຕ; ໂສ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ – ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາມໍ ທິຏ຺ໂຐ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸໂຕ ວາ – ‘ເອວໍສີໂລ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ໂມ…ເປ… ເອວໍປຎ຺ໂຎ… ເອວໍວິຫາຣີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ ອຸປາສກສ຺ສ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

໑໗໒. ‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສິກາ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ອຸປາສິກາ ກາລງ຺ກຕາ; ສາ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕາ – ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິນີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’ຕິ. ສາ ໂຂ ປນສ຺ສາ ຠຄິນີ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸຕາ ວາ – ‘ເອວໍສີລາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ… ເອວໍປຎ຺ຎາ… ເອວໍວິຫາຣິນີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສິກາຍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສິກາ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ອຸປາສິກາ ກາລງ຺ກຕາ; ສາ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕາ – ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິນີ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ສາ ໂຂ ປນສ຺ສາ ຠຄິນີ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸຕາ ວາ – ‘ເອວໍສີລາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ… ເອວໍປຎ຺ຎາ… ເອວໍວິຫາຣິນີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສິກາຍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘານຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສິກາ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ອຸປາສິກາ ກາລງ຺ກຕາ; ສາ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕາ – ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’ຕິ. ສາ ໂຂ ປນສ຺ສາ ຠຄິນີ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສ຺ສຸຕາ ວາ – ‘ເອວໍສີລາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍຘມ຺ມາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍປຎ຺ຎາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍວິຫາຣິນີ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປິ, ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ສາ ຠຄິນີ ອໂຫສິ ອິຕິປີ’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປາສິກາຍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຕຖາຄໂຕ ນ ຊນກຸຫນຕ຺ຖໍ ນ ຊນລປນຕ຺ຖໍ ນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລການິສໍສຕ຺ຖໍ ນ ‘ອິຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’ຕິ ສາວເກ ອພ຺ຠຕີເຕ ກາລງ຺ກເຕ ອຸປປຕ຺ຕີສຸ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ‘ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ, ອສຸ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປປນ຺ໂນ’ຕິ. ສນ຺ຕິ ຈ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ອຸຬາຣເວທາ ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ຊາ. ເຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ນຬກປານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ໂຄລິຍານິສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂຄລິຍານິ [ຄຸລິສ຺ສານິ (ສີ. ປີ.), ໂຄລິສ຺ສານິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣຎ຺ຎິໂກ [ອາຣຎ຺ຎໂກ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ປທສມາຈາໂຣ [ປທຣສມາຈາໂຣ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂອສໂຏ ໂຫຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ໂຄລິຍານິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ສຄາຣເວນ ຠວິຕພ຺ພໍ ສປ຺ປຕິສ຺ເສນ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຄໂຕ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອຄາຣໂວ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ, ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອຄາຣໂວ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ’ຕິ – ຕສ຺ສ [ອປ຺ປຕິສ຺ໂສຕິສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ສຄາຣເວນ ຠວິຕພ຺ພໍ ສປ຺ປຕິສ຺ເສນ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອາສນກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ – ‘ອິຕິ ເຖເຣ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນານຸປຂຊ຺ຊ ນິສີທິສ຺ສາມິ ນເວ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນ ອາສເນນ ປຏິພາຫິສ຺ສາມີ’ຕິ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຄໂຕ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ອາສນກຸສໂລ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ, ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ອາສນກຸສໂລ ນ ໂຫຕີ’ຕິ [ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ອາຠິສມາຈາຣິກມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ນ ຊານາຕີຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອາສນກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອາຠິສມາຈາຣິໂກປິ ຘມ຺ໂມ ຊານິຕພ຺ໂພ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຄໂຕ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຠິສມາຈາຣິກມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ອາຠິສມາຈາຣິກມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ນ ຊານາຕີ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອາຠິສມາຈາຣິໂກປິ ຘມ຺ໂມ ຊານິຕພ຺ໂພ [ອຍໍ ອາຠິສມາຈາຣິກຕຕິຍວາໂຣ ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນ ທິສ຺ສຕິ].

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ນາຕິກາເລນ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ ນາຕິທິວາ [ນ ທິວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຄໂຕ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕິກາເລນ ຄາມໍ ປວິສຕິ ອຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ອຕິກາເລນ ຄາມໍ ປວິສຕິ ອຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມຕີ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ນາຕິກາເລນ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ, ນາຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ກຸເລສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຄໂຕ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ກຸເລສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ອຍໍ ນູນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ວິຫຣໂຕ ວິກາລຈຣິຍາ ພຫຸລີກຕາ, ຕເມນໍ ສງ຺ຆຄຕມ຺ປິ ສມຸທາຈຣຕີ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ກຸເລສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອນຸທ຺ຘເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອຈປເລນ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຄໂຕ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘໂຕ ໂຫຕິ ຈປໂລ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ອິທໍ ນູນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ວິຫຣໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ຈາປລ຺ຍໍ ພຫຸລີກຕໍ, ຕເມນໍ ສງ຺ຆຄຕມ຺ປິ ສມຸທາຈຣຕີ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອນຸທ຺ຘເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອຈປເລນ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອມຸຂເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອວິກິຓ຺ຓວາເຈນ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຄໂຕ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຸຂໂຣ ໂຫຕິ ວິກິຓ຺ຓວາໂຈ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ມຸຂໂຣ ວິກິຓ຺ຓວາໂຈ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອມຸຂເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອວິກິຓ຺ຓວາເຈນ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ສຸວເຈນ [ສຸພ຺ພເຈນ (ສີ. ກ.)] ຠວິຕພ຺ພໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຄໂຕ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພໂຈ ໂຫຕິ ປາປມິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ທຸພ຺ພໂຈ ປາປມິຕ຺ໂຕ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຄເຕນ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ເຕນ ສຸວເຈນ ຠວິຕພ຺ພໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸນາ ຠວິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ໂຕ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ກຸສີໂຕ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສມາຫິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອສມາຫິໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ອສມາຫິໂຕ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສມາຫິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຎວຕາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຎວຕາ ຠວິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ສນ຺ຕາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕາໂຣ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ສມ຺ປາຍຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ສມ຺ປາຍຕີ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ຕຕ຺ຖ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ສນ຺ຕາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕາໂຣ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ສມ຺ປາຍຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ສມ຺ປາຍຕີ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ຕຕ຺ຖ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ສນ຺ຕາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕາໂຣ. ສເຈ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ສມ຺ປາຍຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ‘ກິໍ ປນິມສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ເອກສ຺ສາຣຎ຺ເຎ ເສຣິວິຫາເຣນ ໂຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕີ’ຕິ – ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ [ມຫາໂມຄ຺ຄລາໂນ (ກ.)] ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກເນວ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພາ ອຸທາຫຸ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣິນາປີ’’ຕິ? ‘‘ອາຣຎ຺ຎິເກນາປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພາ ປເຄວ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣິນາ’’ຕິ.

ໂຄລິຍານິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ.

໑໐. ກີຏາຄິຣິສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກາສີສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣຕິ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ [ຣຕ຺ຕິໂຠຊນໍ (ກ.)] ຠຸຎ຺ຊາມິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານາມິ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ. ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານິສ຺ສຖ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ກາສີສຸ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ກີຏາຄິຣິ ນາມ ກາສີນໍ ນິຄໂມ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ກີຏາຄິຣິສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ ກາສີນໍ ນິຄເມ.

໑໗໕. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ກີຏາຄິຣິສ຺ມິໍ ອາວາສິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸເກ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຠຄວາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຈ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ. ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫປິ, ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານິສ຺ສຖ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ຠິກ຺ຂູ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ມຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສາຍຎ຺ເຈວ ຠຸຎ຺ຊາມ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ. ເຕ ມຍໍ ສາຍຎ຺ເຈວ ຠຸຎ຺ຊມານາ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານາມ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ. ເຕ ມຍໍ ກິໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວິສ຺ສາມ? ສາຍຎ຺ເຈວ ມຍໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ’’ຕິ.

ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ນາສກ຺ຂິໍສຸ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸເກ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ອຖ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິມ຺ຫ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸເກ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈຸມ຺ຫ – ‘ຠຄວາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຈ; ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ. ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫປິ, ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານິສ຺ສຖ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈາ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອມ຺ເຫ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ມຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສາຍຎ຺ເຈວ ຠຸຎ຺ຊາມ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ. ເຕ ມຍໍ ສາຍຎ຺ເຈວ ຠຸຎ຺ຊມານາ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານາມ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ. ເຕ ມຍໍ ກິໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວິສ຺ສາມ? ສາຍຎ຺ເຈວ ມຍໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ’ຕິ. ຍໂຕ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາສກ຺ຂິມ຺ຫ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸເກ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ອຖ ມຍໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈມາ’’ຕິ.

໑໗໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ມມ ວຈເນນ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸເກ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຫິ – ‘ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອາມນ຺ເຕຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸເກ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸເກ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ຠຄວາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຈ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ. ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫປິ, ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານິສ຺ສຖ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈາ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກິຣ [ກິໍ ນຸ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖ – ‘ມຍໍ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ສາຍຎ຺ເຈວ ຠຸຎ຺ຊາມ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ. ເຕ ມຍໍ ສາຍຎ຺ເຈວ ຠຸຎ຺ຊມານາ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານາມ ອປ຺ປາຕງ຺ກຕຎ຺ຈ ລຫຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ. ເຕ ມຍໍ ກິໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວິສ຺ສາມ? ສາຍຎ຺ເຈວ ມຍໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ ປາໂຕ ຈ ທິວາ ຈ ວິກາເລ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

໑໗໗. ‘‘ກິໍ ນຸ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ຕສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ນນຸ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາຖ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຍໍ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອິຘ ປເນກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອິຘ ປເນກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອິຘ ປເນກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

໑໗໘. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາຕໍ ອຠວິສ຺ສ ອທິຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ອຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວາຫໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ; ອປິ ນຸ ເມ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕິຣູປໍ ອຠວິສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຎາຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’ຕິ, ຕສ຺ມາຫໍ ‘ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ. ມຍາ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາຕໍ ອຠວິສ຺ສ ອທິຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ອຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວາຫໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ; ອປິ ນຸ ເມ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕິຣູປໍ ອຠວິສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຎາຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’ຕິ, ຕສ຺ມາຫໍ ‘ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’ຕິ ວທາມິ.

໑໗໙. ‘‘ມຍາ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາຕໍ ອຠວິສ຺ສ ອທິຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ອຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວາຫໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ; ອປິ ນຸ ເມ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕິຣູປໍ ອຠວິສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຎາຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’ຕິ, ຕສ຺ມາຫໍ ‘ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ. ມຍາ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາຕໍ ອຠວິສ຺ສ ອທິຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ອຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວາຫໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ; ອປິ ນຸ ເມ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕິຣູປໍ ອຠວິສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຎາຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’ຕິ, ຕສ຺ມາຫໍ ‘ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’ຕິ ວທາມິ.

໑໘໐. ‘‘ມຍາ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາຕໍ ອຠວິສ຺ສ ອທິຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ອຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວາຫໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ; ອປິ ນຸ ເມ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕິຣູປໍ ອຠວິສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຎາຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’ຕິ, ຕສ຺ມາຫໍ ‘ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ປຊຫຖາ’ຕິ ວທາມິ’’. ມຍາ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາຕໍ ອຠວິສ຺ສ ອທິຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ອຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວາຫໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ; ອປິ ນຸ ເມ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕິຣູປໍ ອຠວິສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຎາຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຜສ຺ສິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’ຕິ, ຕສ຺ມາຫໍ ‘ເອວຣູປໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’ຕິ ວທາມິ.

໑໘໑. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ເພສໍເຍວ ຠິກ຺ຂູນໍ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ; ນ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ເພສໍເຍວ ຠິກ຺ຂູນໍ ‘ນ ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ເຍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕາ, ຕຖາຣູປານາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ‘ນ ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ກຕໍ ເຕສໍ ອປ຺ປມາເທນ. ອຠພ຺ພາ ເຕ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ. ເຍ ຈ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ເສກ຺ຂາ ອປ຺ປຕ຺ຕມານສາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປານາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອປ຺ເປວ ນາມິເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອນຸໂລມິການິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວມານາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມານາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມານາ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ! ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອປ຺ປມາທຜລໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ.

໑໘໒. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ, ກາຍສກ຺ຂິ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ, ຘມ຺ມານຸສາຣີ, ສທ຺ຘານຸສາຣີ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ [ຜສ຺ສິຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ວິຫຣຕິ ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ນ ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ກຕໍ ຕສ຺ສ ອປ຺ປມາເທນ. ອຠພ຺ໂພ ໂສ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ນ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ສປິ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ນ ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ກຕໍ ຕສ຺ສ ອປ຺ປມາເທນ. ອຠພ຺ໂພ ໂສ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສກ຺ຂິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສກ຺ຂິ. ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອປ຺ເປວ ນາມ ອຍມາຍສ຺ມາ ອນຸໂລມິການິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວມາໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມາໂນ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ! ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມາທຜລໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ນ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕາ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ໂວທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ໂວຈຣິຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ສປິ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອປ຺ເປວ ນາມ ອຍມາຍສ຺ມາ ອນຸໂລມິການິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວມາໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມາໂນ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ! ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມາທຜລໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ນ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາຄເຕ ຈສ຺ສ ສທ຺ຘາ ນິວິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ມູລຊາຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ສປິ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອປ຺ເປວ ນາມ ອຍມາຍສ຺ມາ ອນຸໂລມິການິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວມາໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມາໂນ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ! ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມາທຜລໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ນ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ [ທິສ຺ວາ ອາສວາ ອປຣິກ຺ຂີຓາ (ສີ. ປີ.)] ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕາ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ມຕ຺ຕໂສ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ, ອປິ ຈສ຺ສ ອິເມ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸສາຣີ. ອິມສ຺ສປິ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອປ຺ເປວ ນາມ ອຍມາຍສ຺ມາ ອນຸໂລມິການິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວມາໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມາໂນ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ! ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມາທຜລໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ນ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ [ທິສ຺ວາ ອາສວາ ອປຣິກ຺ຂີຓາ (ສີ. ປີ.)] ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາຄເຕ ຈສ຺ສ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ເປມມຕ຺ຕໍ, ອປິ ຈສ຺ສ ອິເມ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘານຸສາຣີ. ອິມສ຺ສປິ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອປ຺ເປວ ນາມ ອຍມາຍສ຺ມາ ອນຸໂລມິການິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວມາໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມາໂນ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ! ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມາທຜລໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ‘ອປ຺ປມາເທນ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ.

໑໘໓. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິເກເນວ ອຎ຺ຎາຣາຘນໍ ວທາມິ; ອປິ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ ອຎ຺ຎາຣາຘນາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ ອຎ຺ຎາຣາຘນາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາຊາໂຕ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສຕິ, ປຍິຣຸປາສນ຺ໂຕ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣຕິ, ຘຕານໍ [ຘາຕານໍ (ກ.)] ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ຘມ຺ມາ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ, ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ສຕິ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ, ຉນ຺ທຊາໂຕ ອຸສ຺ສຫຕິ, ອຸສ຺ສາເຫຕ຺ວາ ຕຸເລຕິ, ຕຸລຍິຕ຺ວາ ປທຫຕິ, ປຫິຕຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ກາເຍນ ເຈວ ປຣມສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ນໍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ. ສາປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາ ນາໂຫສິ; ຕມ຺ປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປສງ຺ກມນໍ ນາໂຫສິ; ສາປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຍິຣຸປາສນາ ນາໂຫສິ; ຕມ຺ປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕາວຘານໍ ນາໂຫສິ; ຕມ຺ປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ນາໂຫສິ; ສາປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມຘາຣຓາ ນາໂຫສິ; ສາປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂາ ນາໂຫສິ; ສາປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິ ນາໂຫສິ; ໂສປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ໂທ ນາໂຫສິ; ໂສປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸສ຺ສາໂຫ ນາໂຫສິ; ສາປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸລນາ ນາໂຫສິ; ຕມ຺ປິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຘານໍ ນາໂຫສິ. ວິປ຺ປຏິປນ຺ນາຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ. ກີວ ທູເຣວິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຆປຸຣິສາ ອປກ຺ກນ຺ຕາ ອິມມ຺ຫາ ຘມ຺ມວິນຍາ.

໑໘໔. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸປ຺ປທໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຍສ຺ສຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ປຎ຺ຎາຍຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍ. ອຸທ຺ທິສິສ຺ສາມິ ໂວ [ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສາປິ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ອາຊານິສ຺ສຖ ເມ ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເກ ຈ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເກ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ’’ຕິ? ໂຍປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາ ອາມິສຄຣຸ ອາມິສທາຍາໂທ ອາມິເສຫິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຕສ຺ສ ປາຍໍ ເອວຣູປີ ປໂຓປຓວິຍາ ນ ອຸເປຕິ – ‘ເອວຎ຺ຈ ໂນ ອສ຺ສ ອຖ ນໍ ກເຣຍ຺ຍາມ, ນ ຈ ໂນ ເອວມສ຺ສ ນ ນໍ ກເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ, ກິໍ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໂສ ອາມິເສຫິ ວິສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ. ສທ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ປຣິໂຍຄາຫິຍ [ປຣິໂຍຄາຍ (ສີ. ປີ. ກ.), ປຣິໂຍຄຍ຺ຫ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວຕ຺ຕໂຕ ອຍມນຸຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ – ‘ສຕ຺ຖາ ຠຄວາ, ສາວໂກຫມສ຺ມິ; ຊານາຕິ ຠຄວາ, ນາຫໍ ຊານາມີ’ຕິ. ສທ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ປຣິໂຍຄາຫິຍ ວຕ຺ຕໂຕ ຣຸຬ຺ຫນີຍໍ [ຣຸມ຺ຫນິຍໍ (ສີ. ປີ.)] ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ໂຫຕິ ໂອຊວນ຺ຕໍ. ສທ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ປຣິໂຍຄາຫິຍ ວຕ຺ຕໂຕ ອຍມນຸຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ – ‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕຸ, ສຣີເຣ ອຸປສຸສ຺ສຕຸ [ອຸປສຸສ຺ສຕຸ ສຣີເຣ (ສີ.), ສຣີເຣ ອວສຸສ຺ສຕຸ (ກ.)] ມໍສໂລຫິຕໍ, ຍໍ ຕໍ ປຸຣິສຖາເມນ ປຸຣິສວີຣິເຍນ ປຸຣິສປຣກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ນ ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ວີຣິຍສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ [ສນ຺ຖານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ສທ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ປຣິໂຍຄາຫິຍ ວຕ຺ຕໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜລໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎາ, ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສ ອນາຄາມິຕາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ກີຏາຄິຣິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

ຠິກ຺ຂຸວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ກຸຎ຺ຊຣ-ຣາຫຸລ-ສສ຺ສຕໂລໂກ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຈ ຠທ຺ທາລິ-ນາໂມ;

ຂຸທ຺ທ-ທິຊາຖ-ສຫມ຺ປຕິຍາຈໍ, ນາຬກ-ຣຎ຺ຎິກິຏາຄິຣິນາໂມ.

໓. ປຣິພ຺ພາຊກວຄ຺ໂຄ

໑. ເຕວິຊ຺ຊວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເອກປຸຓ຺ຑຣີເກ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ປຏິວສຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ; ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ເອກປຸຓ຺ຑຣີໂກ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ເຍນ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ເອກປຸຓ຺ຑຣີໂກ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ເຍນ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ. ສ຺ວາຄຕໍ [ສາຄຕໍ (ສີ. ປີ.)], ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ນິສີທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ, ອປຣິເສ+ສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ, ຈຣໂຕ ຈ ເມ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເອວມາຫໍສຸ – ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ, ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ, ຈຣໂຕ ຈ ເມ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ກຈ຺ຈິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ວຸຕ຺ຕວາທິໂນ, ນ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ເຍ ເຕ, ວຈ຺ຉ, ເອວມາຫໍສຸ – ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ, ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ, ຈຣໂຕ ຈ ເມ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ເມ ເຕ ວຸຕ຺ຕວາທິໂນ, ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ຈ ປນ ມໍ ອສຕາ ອຠູເຕນາ’’ຕິ.

໑໘໖. ‘‘ກຖໍ ພ຺ຍາກຣມານາ ປນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຕ຺ຕວາທິໂນ ເຈວ ຠຄວໂຕ ອສ຺ສາມ, ນ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາມ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາມ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ?

‘‘‘ເຕວິຊ຺ໂຊ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ພ຺ຍາກຣມາໂນ ວຸຕ຺ຕວາທີ ເຈວ ເມ ອສ຺ສ, ນ ຈ ມໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຫຎ຺ຫິ, ວຈ຺ຉ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມິ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ. ອຫຎ຺ຫິ, ວຈ຺ຉ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາມິ. ອຫຎ຺ຫິ, ວຈ຺ຉ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ.

‘‘‘ເຕວິຊ຺ໂຊ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ພ຺ຍາກຣມາໂນ ວຸຕ຺ຕວາທີ ເຈວ ເມ ອສ຺ສ, ນ ຈ ມໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂກຈິ ຄິຫີ ຄິຫິສໍໂຍຊນໍ ອປ຺ປຫາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ໂກຈິ ຄິຫີ ຄິຫິສໍໂຍຊນໍ ອປ຺ປຫາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂກຈິ ຄິຫີ ຄິຫິສໍໂຍຊນໍ ອປ຺ປຫາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຄ຺ຄູປໂຄ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ເອກໍເຍວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ສຕານິ ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ອຖ ໂຂ ຠິຍ຺ໂຍວ ເຍ ຄິຫີ ຄິຫິສໍໂຍຊນໍ ອປ຺ປຫາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຄ຺ຄູປຄາ’’ຕິ [‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ວຈ຺ຉ ໂກຈິ ຄິຫີ ຄິຫິສໍໂຍຊນໍ ອປ຺ປຫາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຄ຺ຄູປໂຄຕິ’’. (ກ.)].

‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂກຈິ ອາຊີວໂກ [ອາຊີວິໂກ (ກ.)] ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ໂກຈິ ອາຊີວໂກ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂກຈິ ອາຊີວໂກ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຄ຺ຄູປໂຄ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ໂຂ ໂສ, ວຈ຺ຉ, ເອກນວຸໂຕ ກປ຺ໂປ [ອິໂຕ ໂກ ວຈ຺ຉ ເອກນວຸເຕ ກປ຺ເປ (ກ.)] ຍມຫໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ, ນາຠິຊານາມິ ກຎ຺ຈິ ອາຊີວກໍ ສຄ຺ຄູປຄໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອເກນ; ໂສປາສິ ກມ຺ມວາທີ ກິຣິຍວາທີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສຸຎ຺ຎໍ ອທຸໍ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ ອນ຺ຕມໂສ ສຄ຺ຄູປເຄນປີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ວຈ຺ຉ, ສຸຎ຺ຎໍ ອທຸໍ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ ອນ຺ຕມໂສ ສຄ຺ຄູປເຄນປີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ເຕວິຊ຺ຊວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ອຄ຺ຄິວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ [ເອວໍທິຏ຺ຐີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’’ນ຺ຕິ.

໑໘໘. ‘‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ [ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ວເທສິ (ສີ.), ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິຕິ ວເທສິ (?)]. ‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ.

‘‘‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ – ເອວໍທິຏ຺ຐິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ວເທສິ.

‘‘ກິໍ ປນ ໂຠ ໂຄຕໂມ ອາທີນວໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ເອວໍ ອິມານິ ສພ຺ພໂສ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ອນຸປຄໂຕ’’ຕິ?

໑໘໙. ‘‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ທິຏ຺ຐິຄຕເມຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຫນໍ ທິຏ຺ຐິກນ຺ຕາໂຣ [ທິຏ຺ຐິກນ຺ຕາຣໍ (ສີ. ປີ.)] ທິຏ຺ຐິວິສູກໍ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ ສທຸກ຺ຂໍ ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ, ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ…ເປ… ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ…ເປ… ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ…ເປ… ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ…ເປ… ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ…ເປ… ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ …ເປ… ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ…ເປ… ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ…ເປ… ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ທິຏ຺ຐິຄຕເມຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຫນໍ ທິຏ຺ຐິກນ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິວິສູກໍ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ ສທຸກ຺ຂໍ ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ, ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ອາທີນວໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ເອວໍ ອິມານິ ສພ຺ພໂສ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ອນຸປຄໂຕ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐິຄຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອປນີຕເມຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ. ທິຏ຺ຐຎ຺ເຫຕໍ, ວຈ຺ຉ, ຕຖາຄເຕນ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ເວທນາ, ອິຕິ ເວທນາຍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສຎ຺ຎາ, ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ, ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພມຎ຺ຎິຕານໍ ສພ຺ພມຖິຕານໍ ສພ຺ພອຫໍກາຣມມໍກາຣມານານຸສຍານໍ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

໑໙໐. ‘‘ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຠິກ຺ຂຸ ກຸຫິໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ນ ອຸເປຕິ’’. ‘‘ເຕນ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ນ ອຸເປຕິ’’. ‘‘ເຕນ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ນ ອຸເປຕິ’’. ‘‘ເຕນ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ນ ອຸເປຕິ’’.

‘‘‘ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຠິກ຺ຂຸ ກຸຫິໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ນ ອຸເປຕີ’ຕິ ວເທສິ. ‘ເຕນ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ນ ອຸເປຕີ’ຕິ ວເທສິ. ‘ເຕນ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ນ ອຸເປຕີ’ຕິ ວເທສິ. ‘ເຕນ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ນ ອຸເປຕີ’ຕິ ວເທສິ. ເອຕ຺ຖາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຎ຺ຎາຓມາປາທິໍ, ເອຕ຺ຖ ສມ຺ໂມຫມາປາທິໍ. ຍາປິ ເມ ເອສາ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ປຸຣິເມນ ກຖາສລ຺ລາເປນ ອຫຸ ປສາທມຕ຺ຕາ ສາປິ ເມ ເອຕຣຫິ ອນ຺ຕຣຫິຕາ’’ຕິ. ‘‘ອລຎ຺ຫິ ເຕ, ວຈ຺ຉ, ອຎ຺ຎາຓາຍ, ອລໍ ສມ຺ໂມຫາຍ. ຄມ຺ຠີໂຣ ຫາຍໍ, ວຈ຺ຉ, ຘມ຺ໂມ ທຸທ຺ທໂສ ທຸຣນຸໂພໂຘ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ ອຕກ຺ກາວຈໂຣ ນິປຸໂຓ ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍ. ໂສ ຕຍາ ທຸຊ຺ຊາໂນ ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐິເກນ ອຎ຺ຎຂນ຺ຕິເກນ ອຎ຺ຎຣຸຈິເກນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣໂຍເຄນ [ອຎ຺ຎຕ຺ຣາໂຍເຄນ (ທີ. ນິ. ໑.໔໒໐)] ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຈຣິຍເກນ’’ [ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຈຣິຍເກນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

໑໙໑. ‘‘ເຕນ ຫິ, ວຈ຺ຉ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ; ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ວຈ຺ຉ, ສເຈ ເຕ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ຊເລຍ຺ຍ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ – ‘ອຍໍ ເມ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ຊລຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ຊເລຍ຺ຍ, ຊາເນຍ຺ຍາຫໍ – ‘ອຍໍ ເມ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ຊລຕີ’’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ປນ ຕໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ໂຍ ເຕ ອຍໍ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ ອຍໍ ອຄ຺ຄິ ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊລຕີ’ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ກິນ຺ຕິ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ມໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ໂຍ ເຕ ອຍໍ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ ອຍໍ ອຄ຺ຄິ ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊລຕີ’ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍໍ – ‘ໂຍ ເມ ອຍໍ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ ອຍໍ ອຄ຺ຄິ ຕິຓກຏ຺ຐຸປາທານໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊລຕີ’’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ເຕ, ວຈ຺ຉ, ປຸຣໂຕ ໂສ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ – ‘ອຍໍ ເມ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພຸໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຸຣໂຕ ໂສ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ, ຊາເນຍ຺ຍາຫໍ – ‘ອຍໍ ເມ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພຸໂຕ’’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ປນ ຕໍ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ໂຍ ເຕ ອຍໍ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ອຄ຺ຄິ ອິໂຕ ກຕມໍ ທິສໍ ຄໂຕ – ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ’ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ກິນ຺ຕິ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ອຸເປຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍຎ຺ຫິ ໂສ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຄ຺ຄິ ຕິຓກຏ຺ຐຸປາທານໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຊລິ [ຊລຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຕສ຺ສ ຈ ປຣິຍາທານາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ອນຸປຫາຣາ ອນາຫາໂຣ ນິພ຺ພຸໂຕ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

໑໙໒. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ເຍນ ຣູເປນ ຕຖາຄຕໍ ປຎ຺ຎາປຍມາໂນ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ ຕໍ ຣູປໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີນໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວໍກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ. ຣູປສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ [ຣູປສງ຺ຂາວິມຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ເອວໍ ເວທນາສງ຺ຂຍາທີສຸປິ] ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ຕຖາຄໂຕ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຬ຺ໂຫ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ. ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ.

‘‘ຍາຍ ເວທນາຍ ຕຖາຄຕໍ ປຎ຺ຎາປຍມາໂນ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ ສາ ເວທນາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເວທນາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ຕຖາຄໂຕ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຬ຺ໂຫ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ. ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ.

‘‘ຍາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຕຖາຄຕໍ ປຎ຺ຎາປຍມາໂນ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ ສາ ສຎ຺ຎາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ສຎ຺ຎາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ຕຖາຄໂຕ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຬ຺ໂຫ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ. ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ.

‘‘ເຍຫິ ສງ຺ຂາເຣຫິ ຕຖາຄຕໍ ປຎ຺ຎາປຍມາໂນ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ສງ຺ຂາຣສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ຕຖາຄໂຕ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຬ຺ໂຫ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ. ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ.

‘‘ເຍນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ຕຖາຄຕໍ ປຎ຺ຎາປຍມາໂນ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີນໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວໍກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ. ວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ຕຖາຄໂຕ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຬ຺ໂຫ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ. ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ ນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ, ເນວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ອຸເປຕິ’’.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ມຫາສາລຣຸກ຺ໂຂ. ຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາ ສາຂາປລາສາ ປລຸຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ [ສາຂາປລາສໍ ປລຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ], ຕຈປປຏິກາ ປລຸຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຜຄ຺ຄູ ປລຸຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ [ເຜຄ຺ຄຸ ປລຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]; ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປຄຕສາຂາປລາໂສ ອປຄຕຕຈປປຏິໂກ ອປຄຕເຜຄ຺ຄຸໂກ ສຸທ຺ໂຘ ອສ຺ສ, ສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ; ເອວເມວ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ປາວຈນໍ ອປຄຕສາຂາປລາສໍ ອປຄຕຕຈປປຏິກໍ ອປຄຕເຜຄ຺ຄຸກໍ ສຸທ຺ຘໍ, ສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຄ຺ຄິວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ມຫາວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕາຫໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ສຫກຖີ. ສາຘຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ກຸສລາກຸສລໍ ເທເສຕູ’’ຕິ. ‘‘ສໍຂິຕ຺ເຕນປິ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ກຸສລາກຸສລໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ວິຕ຺ຖາເຣນປິ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ກຸສລາກຸສລໍ ເທເສຍ຺ຍໍ; ອປິ ຈ ເຕ ອຫໍ, ວຈ຺ຉ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ກຸສລາກຸສລໍ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໙໔. ‘‘ໂລໂຠ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ອໂລໂຠ ກຸສລໍ; ໂທໂສ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ອໂທໂສ ກຸສລໍ; ໂມໂຫ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ອໂມໂຫ ກຸສລໍ. ອິຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ.

‘‘ປາຓາຕິປາໂຕ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ; ອທິນ຺ນາທານໍ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ; ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ; ມຸສາວາໂທ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ; ປິສຸຓາ ວາຈາ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ; ຜຣຸສາ ວາຈາ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ; ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ ກຸສລໍ; ອຠິຊ຺ຌາ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ອນຠິຊ຺ຌາ ກຸສລໍ; ພ຺ຍາປາໂທ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ, ອພ຺ຍາປາໂທ ກຸສລໍ; ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອກຸສລໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ກຸສລໍ. ອິຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ, ທສ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ປຫີນາ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ, ໂສ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

໑໙໕. ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມ. ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ສາວໂກ ໂຍ ອາສວານໍ ຂຍາ [ສາວໂກ ອາສວານໍ ຂຍາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ເອວມຸປຣິປິ] ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ເອກໍເຍວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ສຕານິ ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ອຖ ໂຂ ຠິຍ຺ໂຍວ ເຍ ຠິກ຺ຂູ ມມ ສາວກາ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂູ. ອຕ຺ຖິ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ເອກາ ຠິກ຺ຂຸນີປິ ສາວິກາ ຍາ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ເອກໍເຍວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ສຕານິ ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ອຖ ໂຂ ຠິຍ຺ໂຍວ ຍາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ມມ ສາວິກາ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂູ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ. ອຕ຺ຖິ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ເອກຸປາສໂກປິ ສາວໂກ ຄິຫີ ໂອທາຕວສໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂຍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ເອກໍເຍວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ສຕານິ ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ອຖ ໂຂ ຠິຍ຺ໂຍວ ເຍ ອຸປາສກາ ມມ ສາວກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’’ຕິ.

‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂູ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ອຸປາສກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ. ອຕ຺ຖິ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ເອກຸປາສໂກປິ ສາວໂກ ຄິຫີ ໂອທາຕວສໂນ ກາມໂຠຄີ ສາສນກໂຣ ໂອວາທປ຺ປຏິກໂຣ ໂຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ເອກໍເຍວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ສຕານິ ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ອຖ ໂຂ ຠິຍ຺ໂຍວ ເຍ ອຸປາສກາ ມມ ສາວກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ ສາສນກຣາ ໂອວາທປ຺ປຏິກຣາ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຄຕກຖໍກຖາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂູ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ອຸປາສກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ອຸປາສກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ. ອຕ຺ຖິ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ເອກຸປາສິກາປິ ສາວິກາ ຄິຫິນີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີ ຍາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິນີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ເອກໍເຍວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ສຕານິ ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ອຖ ໂຂ ຠິຍ຺ໂຍວ ຍາ ອຸປາສິກາ ມມ ສາວິກາ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິນິໂຍ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ’’ຕິ.

‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂູ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ອຸປາສກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ອຸປາສກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ອຸປາສິກາ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ. ອຕ຺ຖິ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ເອກຸປາສິກາປິ ສາວິກາ ຄິຫິນີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິນີ ສາສນກຣາ ໂອວາທປ຺ປຏິກຣາ ຍາ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຄຕກຖໍກຖາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ເອກໍເຍວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ສຕານິ ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ອຖ ໂຂ ຠິຍ຺ໂຍວ ຍາ ອຸປາສິກາ ມມ ສາວິກາ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິນິໂຍ ສາສນກຣາ ໂອວາທປ຺ປຏິກຣາ ຕິຓ຺ຓວິຈ຺ຉິກິຈ຺ຉາ ວິຄຕກຖໍກຖາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

໑໙໖. ‘‘ສເຈ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວໍເຍວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ ອຠວິສ຺ສ, ໂນ ຈ ໂຂ ຠິກ຺ຂູ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອປຣິປູຣໍ ອຠວິສ຺ສ ເຕນງ຺ເຄນ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປູຣໍ ເຕນງ຺ເຄນ.

‘‘ສເຈ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ ອຠວິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ໂນ ຈ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອາຣາຘິກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອປຣິປູຣໍ ອຠວິສ຺ສ ເຕນງ຺ເຄນ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອາຣາຘິກາ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປູຣໍ ເຕນງ຺ເຄນ.

‘‘ສເຈ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ ອຠວິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອາຣາຘິກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຸປາສກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອປຣິປູຣໍ ອຠວິສ຺ສ ເຕນງ຺ເຄນ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອາຣາຘິກາ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຘກາ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປູຣໍ ເຕນງ຺ເຄນ.

‘‘ສເຈ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ ອຠວິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອາຣາຘິກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຸປາສກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອປຣິປູຣໍ ອຠວິສ຺ສ ເຕນງ຺ເຄນ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອາຣາຘິກາ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຘກາ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ ອາຣາຘກາ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປູຣໍ ເຕນງ຺ເຄນ.

‘‘ສເຈ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ ອຠວິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອາຣາຘິກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຸປາສິກາ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ ອາຣາຘິກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອປຣິປູຣໍ ອຠວິສ຺ສ ເຕນງ຺ເຄນ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອາຣາຘິກາ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຘກາ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ ອາຣາຘກາ, ອຸປາສິກາ ຈ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ ອາຣາຘິກາ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປູຣໍ ເຕນງ຺ເຄນ.

‘‘ສເຈ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ ອຠວິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອາຣາຘິກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ ອາຣາຘກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ອຸປາສິກາ ຈ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ ອາຣາຘິກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຸປາສິກາ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິນິໂຍ ອາຣາຘິກາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອປຣິປູຣໍ ອຠວິສ຺ສ ເຕນງ຺ເຄນ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຠວຎ຺ເຈວ ໂຄຕໂມ ອາຣາຘໂກ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອາຣາຘກາ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອາຣາຘິກາ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຘກາ, ອຸປາສກາ ຈ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິໂນ ອາຣາຘກາ, ອຸປາສິກາ ຈ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໂຍ ອາຣາຘິກາ, ອຸປາສິກາ ຈ ຄິຫິນິໂຍ ໂອທາຕວສນາ ກາມໂຠຄິນິໂຍ ອາຣາຘິກາ; ເອວມິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຣິປູຣໍ ເຕນງ຺ເຄນ.

໑໙໗. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຄງ຺ຄາ ນທີ ສມຸທ຺ທນິນ຺ນາ ສມຸທ຺ທໂປຓາ ສມຸທ຺ທປພ຺ຠາຣາ ສມຸທ຺ທໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວາຍໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣິສາ ສຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕາ ນິພ຺ພານນິນ຺ນາ ນິພ຺ພານໂປຓາ ນິພ຺ພານປພ຺ຠາຣາ ນິພ຺ພານໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາຫໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອາກງ຺ຂຕິ ອຸປສມ຺ປທໍ, ໂສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍ; ອປິ ຈ ເມຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລເວມຕ຺ຕຕາ ວິທິຕາ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂນ຺ຕາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອາກງ຺ຂນ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສນ຺ຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍ; ອຫໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສານິ ປຣິວສິສ຺ສາມິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕຸ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍາ’’ຕິ. ອລຕ຺ຖ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ.

ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ອທ຺ຘມາສູປສມ຺ປນ຺ໂນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍາວຕກໍ, ຠນ຺ເຕ, ເສເຂນ ຎາເຓນ ເສຂາຍ ວິຊ຺ຊາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ຕໍ ມຍາ; ອຸຕ຺ຕຣິ ຈ ເມ [ອຸຕ຺ຕຣິໍ ເມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ທ຺ເວ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕຣິ ຠາເວຫິ – ສມຖຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນຎ຺ຈ. ອິເມ ໂຂ ເຕ, ວຈ຺ຉ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິ ຠາວິຕາ – ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ – ອເນກຘາຕຸປຏິເວຘາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ.

໑໙໘. ‘‘ໂສ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ຍາວເທວ [ຍາວເທ (ປີ.)] ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸຠເວຍ຺ຍໍ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ອສ຺ສໍ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ອສ຺ສໍ; ອາວິຠາວໍ, ຕິໂຣຠາວໍ; ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ; ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ; ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ; ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກເມຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ; ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣິມເສຍ຺ຍໍ, ປຣິມຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ; ຍາວພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ, ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ – ‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸເຓຍ຺ຍໍ – ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ, ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາ’ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ, ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ – ‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊາເນຍ຺ຍໍ – ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ, ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ; ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ; ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ, ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ – ‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊາເນຍ຺ຍໍ – ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ; ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາຕິ; ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ, ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ – ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ, ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິ.

໑໙໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ອຣຫຕໍ ອໂຫສິ.

໒໐໐. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ. ທິສ຺ວານ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ! ກຫໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ‘‘ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຂ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນຫາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ມມ ວຈເນນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຖ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຖ – ‘ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຕິ – ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ເມ ຠຄວາ, ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ເມ ສຸຄໂຕ’’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຕິ – ‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ເມ ຠຄວາ, ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ເມ ສຸຄໂຕ’’’ຕິ. ‘‘ປຸພ຺ເພວ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ – ‘ເຕວິຊ຺ໂຊ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ’ຕິ. ເທວຕາປິ ເມ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘ເຕວິຊ຺ໂຊ, ຠນ຺ເຕ, ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ’’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ທີຆນຂສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ສູກຣຂຕາຍໍ. ອຖ ໂຂ ທີຆນໂຂ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ທີຆນໂຂ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍາປິ ໂຂ ເຕ ເອສາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ທິຏ຺ຐິ – ‘ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ, ເອສາປິ ເຕ ທິຏ຺ຐິ ນກ຺ຂມຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອສາ ເຈ [ເອສາປິ (ກ.)] ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ທິຏ຺ຐິ ຂເມຍ຺ຍ, ຕໍປສ຺ສ ຕາທິສເມວ, ຕໍປສ຺ສ ຕາທິສເມວາ’’ຕິ. ‘‘ອໂຕ ໂຂ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ພຫູ ຫິ ພຫຸຕຣາ ໂລກສ຺ມິໍ ເຍ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ຕໍປສ຺ສ ຕາທິສເມວ, ຕໍປສ຺ສ ຕາທິສເມວາ’ຕິ. ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ທິຏ຺ຐິໍ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ. ອໂຕ ໂຂ ເຕ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕນູ ຫິ ຕນຸຕຣາ ໂລກສ຺ມິໍ ເຍ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ຕໍປສ຺ສ ຕາທິສເມວ, ຕໍປສ຺ສ ຕາທິສເມວາ’ຕິ. ເຕ ຕຎ຺ເຈວ ທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ນ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ. ສນ຺ຕຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສພ຺ພໍ ເມ ຂມຕີ’ຕິ; ສນ຺ຕຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ; ສນ຺ຕຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ຂມຕິ, ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ. ຕຕ຺ຣຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສພ຺ພໍ ເມ ຂມຕີ’ຕິ ເຕສມຍໍ ທິຏ຺ຐິ ສາຣາຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ສຎ຺ໂຎຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອຠິນນ຺ທນາຍ ສນ຺ຕິເກ ອຊ຺ໂຌສານາຍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປາທານາຍ ສນ຺ຕິເກ; ຕຕ຺ຣຄ຺ຄິເວສ຺ສນ ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ ເຕສມຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອສາຣາຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອສຎ຺ໂຎຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອນຠິນນ຺ທນາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອນຊ຺ໂຌສານາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອນຸປາທານາຍ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ.

໒໐໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ທີຆນໂຂ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸກ຺ກໍເສຕິ [ອຸກ຺ກໍສຕິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ສມຸກ຺ກໍເສຕິ [ສມ຺ປຫໍສຕິ (ກ.)] ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ທິຏ຺ຐິຄຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕຕ຺ຣຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ຂມຕິ, ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ. ຍາ ຫິ ເຕສໍ ຂມຕິ ສາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ສາຣາຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ສຎ຺ໂຎຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອຠິນນ຺ທນາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອຊ຺ໂຌສານາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອຸປາທານາຍ ສນ຺ຕິເກ; ຍາ ຫິ ເຕສໍ ນກ຺ຂມຕິ ສາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອສາຣາຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອສຎ຺ໂຎຄາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອນຠິນນ຺ທນາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອນຊ຺ໂຌສານາຍ ສນ຺ຕິເກ, ອນຸປາທານາຍ ສນ຺ຕິເກ. ຕຕ຺ຣຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສພ຺ພໍ ເມ ຂມຕີ’ຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍາ ໂຂ ເມ ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ – ສພ຺ພໍ ເມ ຂມຕີຕິ, ອິມຎ຺ເຈ ອຫໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຖາມສາ ປຣາມາສາ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫເຣຍ຺ຍໍ – ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ; ທ຺ວີຫິ ເມ ອສ຺ສ ວິຄ຺ຄໂຫ – ໂຍ ຈາຍໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີຕິ, ໂຍ ຈາຍໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ຂມຕິ, ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີຕິ – ອິເມຫິ ອສ຺ສ ທ຺ວີຫິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອິຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ສຕິ ວິວາໂທ, ວິວາເທ ສຕິ ວິຆາໂຕ, ວິຆາເຕ ສຕິ ວິເຫສາ’. ອິຕິ ໂສ ວິຄ຺ຄຫຎ຺ຈ ວິວາທຎ຺ຈ ວິຆາຕຎ຺ຈ ວິເຫສຎ຺ຈ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຕຎ຺ເຈວ ທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ.

໒໐໓. ‘‘ຕຕ຺ຣຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍາ ໂຂ ເມ ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ – ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ, ອິມຎ຺ເຈ ອຫໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຖາມສາ ປຣາມາສາ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫເຣຍ຺ຍໍ – ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ; ທ຺ວີຫິ ເມ ອສ຺ສ ວິຄ຺ຄໂຫ – ໂຍ ຈາຍໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ສພ຺ພໍ ເມ ຂມຕີຕິ, ໂຍ ຈາຍໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ຂມຕິ ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີຕິ – ອິເມຫິ ອສ຺ສ ທ຺ວີຫິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອິຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ສຕິ ວິວາໂທ, ວິວາເທ ສຕິ ວິຆາໂຕ, ວິຆາເຕ ສຕິ ວິເຫສາ’. ອິຕິ ໂສ ວິຄ຺ຄຫຎ຺ຈ ວິວາທຎ຺ຈ ວິຆາຕຎ຺ຈ ວິເຫສຎ຺ຈ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຕຎ຺ເຈວ ທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ.

໒໐໔. ‘‘ຕຕ຺ຣຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ຂມຕິ, ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍາ ໂຂ ເມ ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ – ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ຂມຕິ, ເອກຈ຺ຈໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີຕິ, ອິມຎ຺ເຈ ອຫໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຖາມສາ ປຣາມາສາ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫເຣຍ຺ຍໍ – ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ; ທ຺ວີຫິ ເມ ອສ຺ສ ວິຄ຺ຄໂຫ – ໂຍ ຈາຍໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ສພ຺ພໍ ເມ ຂມຕີຕິ, ໂຍ ຈາຍໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ສພ຺ພໍ ເມ ນກ຺ຂມຕີຕິ – ອິເມຫິ ອສ຺ສ ທ຺ວີຫິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອິຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ສຕິ ວິວາໂທ, ວິວາເທ ສຕິ ວິຆາໂຕ, ວິຆາເຕ ສຕິ ວິເຫສາ’. ອິຕິ ໂສ ວິຄ຺ຄຫຎ຺ຈ ວິວາທຎ຺ຈ ວິຆາຕຎ຺ຈ ວິເຫສຎ຺ຈ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຕຎ຺ເຈວ ທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ. ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ.

໒໐໕. ‘‘ອຍໍ ໂຂ ປນຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ກາໂຍ ຣູປີ ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠໂວ ໂອທນກຸມ຺ມາສຸປຈໂຍ ອນິຈ຺ຈຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ໂມ, ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕ ຄຓ຺ຑໂຕ ສລ຺ລໂຕ ອຆໂຕ ອາພາຘໂຕ ປຣໂຕ ປໂລກໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສິມໍ ກາຍໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕ ຄຓ຺ຑໂຕ ສລ຺ລໂຕ ອຆໂຕ ອາພາຘໂຕ ປຣໂຕ ປໂລກໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ໂຍ ກາຍສ຺ມິໍ ກາຍຉນ຺ໂທ ກາຍສ຺ເນໂຫ ກາຍນ຺ວຍຕາ ສາ ປຫີຍຕິ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ໂຂ ອິມາ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວທນາ – ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ຍສ຺ມິໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ; ສຸຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ; ທຸກ຺ຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສມເຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ; ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ສຸຂາປິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ; ທຸກ຺ຂາປິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ; ອທຸກ຺ຂມສຸຂາປິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ເອວໍ ປສ຺ສໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ສຸຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ທຸກ຺ຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ; ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເກນຈິ ສໍວທຕິ, ນ ເກນຈິ ວິວທຕິ, ຍຎ຺ຈ ໂລເກ ວຸຕ຺ຕໍ ເຕນ ໂວຫຣຕິ, ອປຣາມສ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໖. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊຍມາໂນ [ວີຊຍມາໂນ (ສີ. ປີ.)]. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ເຕສໍ ເຕສໍ ກິຣ ໂນ ຠຄວາ ຘມ຺ມານໍ ອຠິຎ຺ຎາ ປຫານມາຫ, ເຕສໍ ເຕສໍ ກິຣ ໂນ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມານໍ ອຠິຎ຺ຎາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມາຫາ’’ຕິ. ອິຕິ ຫິທໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ. ທີຆນຂສ຺ສ ປນ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ – ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ທີຆນໂຂ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ປຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ວິທິຕຘມ຺ໂມ ປຣິໂຍຄາຬ຺ຫຘມ຺ໂມ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ – ເອວເມວ ໂຂ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ທີຆນຂສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕິ ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ນາມ ກຸຣູນໍ ນິຄໂມ, ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຄ຺ຍາຄາເຣ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ [ຕິຓສນ຺ຖຣເກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ [ມາຄນ຺ທິໂຍ (ສີ. ປີ.)] ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນ ເຍນ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຄ຺ຍາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຄ຺ຍາຄາເຣ ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກສ຺ສ ນ຺ວຍໍ ໂຠໂຕ ຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ອຄ຺ຍາຄາເຣ ຕິຓສນ຺ຖາຣໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ສມຓເສຍ຺ຍານຸຣູປໍ [ສມຓເສຍ຺ຍາຣູປໍ (ສີ. ປີ.)] ມຎ຺ເຎ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ໂຠ ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ຕໍ ໂຂ ປນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ຕສ຺ເສສາ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ເສຍ຺ຍາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ທຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ວຕ, ໂຠ ຠາຣທ຺ວາຊ, ອທ຺ທສາມ; ທຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ວຕ, ໂຠ ຠາຣທ຺ວາຊ, ອທ຺ທສາມ! ເຍ ມຍໍ ຕສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຠູນຫຸໂນ [ຠູນຫນສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ເສຍ຺ຍໍ ອທ຺ທສາມາ’’ຕິ. ‘‘ຣກ຺ຂສ຺ເສຕໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ວາຈໍ; ຣກ຺ຂສ຺ເສຕໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ວາຈໍ. ພຫູ ຫິ ຕສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຓ຺ຑິຕາປິ ຄຫປຕິປຓ຺ຑິຕາປິ ສມຓປຓ຺ຑິຕາປິ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ວິນີຕາ ອຣິເຍ ຎາເຍ ຘມ຺ເມ ກຸສເລ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເຈປິ ມຍໍ, ໂຠ ຠາຣທ຺ວາຊ, ຕໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ສມ຺ມຸຂາປິ ນໍ ວເທຍ຺ຍາມ – ‘ຠູນຫຸ [ຠູນຫໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ໂນ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຈຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ຕໍ ໂຠໂຕ ມາຄຓ຺ຑິຍສ຺ສ ອຄຣຸ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາມິ ຕໍ [ອາໂຣເຈຍ຺ຍເມຕໍ (ສີ. ປີ.), ອາໂຣເຈສ຺ສາມິ ຕສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຠວໍ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ວຸຕ຺ໂຕວ ນໍ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໒໐໘. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຠຄວາ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ມາຄຓ຺ຑິເຍນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຄ຺ຍາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ. ອຖ ໂຂ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫຸ ປນ ເຕ, ຠາຣທ຺ວາຊ, ມາຄຓ຺ຑິເຍນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ອິມໍເຍວ ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ອາຣພ຺ຠ ໂກຈິເທວ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ມຍໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ອາໂຣເຈຕຸກາມາ. ອຖ ຈ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອນກ຺ຂາຕໍເຍວ ອກ຺ຂາສີ’’ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ຫິ [ອຍຎ຺ຈ ຫິທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠຄວໂຕ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນ ເຍນ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຄ຺ຍາຄາຣໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ມາຄຓ຺ຑິຍໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໒໐໙. ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຣູປາຣາມໍ ຣູປຣຕໍ ຣູປສມ຺ມຸທິຕໍ. ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທນ຺ຕໍ ຄຸຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ສໍວຸຕໍ, ຕສ຺ສ ຈ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອິທໍ ນຸ ເຕ ເອຕໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ໂນ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຈຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂສຕໍ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສທ຺ທາຣາມໍ…ເປ… ຆານໍ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ ຄນ຺ຘາຣາມໍ… ຊິວ຺ຫາ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຣສາຣາມາ ຣສຣຕາ ຣສສມ຺ມຸທິຕາ. ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທນ຺ຕາ ຄຸຕ຺ຕາ ຣກ຺ຂິຕາ ສໍວຸຕາ, ຕສ຺ສາ ຈ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອິທໍ ນຸ ເຕ ເອຕໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ໂນ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຈຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ກາໂຍ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣາໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຣໂຕ…ເປ… ມໂນ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຘມ຺ມາຣາໂມ ຘມ຺ມຣໂຕ ຘມ຺ມສມ຺ມຸທິໂຕ. ໂສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທນ຺ໂຕ ຄຸຕ຺ໂຕ ຣກ຺ຂິໂຕ ສໍວຸໂຕ, ຕສ຺ສ ຈ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອິທໍ ນຸ ເຕ ເອຕໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ ໂຂ ປນ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ຠູນຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ຫິ ໂນ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຈຣຕີ’’ຕິ.

໒໑໐. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣູເປຫິ ປຣິຈາຣິຕປຸພ຺ໂພ ອສ຺ສ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ, ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຣູປານໍເຍວ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ຣູປຕຓ຺ຫໍ ປຫາຍ ຣູປປຣິຬາຫໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຄຕປິປາໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ອິມສ຺ສ ປນ ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ກິມສ຺ສ ວຈນີຍ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ – ‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ສທ຺ເທຫິ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຄນ຺ເຘຫິ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣເສຫິ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ປຣິຈາຣິຕປຸພ຺ໂພ ອສ຺ສ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ, ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍເຍວ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫໍ ປຫາຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພປຣິຬາຫໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຄຕປິປາໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ອິມສ຺ສ ປນ ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ກິມສ຺ສ ວຈນີຍ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ, ໂຠ ໂຄຕມ’’.

໒໑໑. ‘‘ອຫໍ ໂຂ ປນ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູໂຕ ສມາໂນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣສິໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣູເປຫິ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ສທ຺ເທຫິ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຄນ຺ເຘຫິ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣເສຫິ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ – ເອໂກ ວສ຺ສິໂກ, ເອໂກ ເຫມນ຺ຕິໂກ, ເອໂກ ຄິມ຺ຫິໂກ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ວສ຺ສິເກ ປາສາເທ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ [ວສ຺ສິເກ ປາສາເທ ຈຕ຺ຕາໂຣ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ມາເສ ນິປ຺ປຸຣິເສຫິ ຕູຣິເຍຫິ [ຕຸຣິເຍຫິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຣິຈາຣຍມາໂນ [ປຣິຈາຣິຍມາໂນ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ນ ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ໂອໂຣຫາມິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາມານໍເຍວ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ກາມຕຓ຺ຫໍ ປຫາຍ ກາມປຣິຬາຫໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຄຕປິປາໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ. ໂສ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ກາເມສຸ ອວີຕຣາເຄ ກາມຕຓ຺ຫາຫິ ຂຊ຺ຊມາເນ ກາມປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫມາເນ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ເຕ. ໂສ ເຕສໍ ນ ປິເຫມິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣມາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍາຫຍໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຣຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ – ອປິ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ສມຘິຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ຕາຍ ຣຕິຍາ ຣມມາໂນ ຫີນສ຺ສ ນ ປິເຫມິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣມາມິ.

໒໑໒. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຍ຺ຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣູເປຫິ…ເປ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນນ຺ທເນ ວເນ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ທິພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຍ຺ຍ. ໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຄຫປຕິໍ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕໍ ສມງ຺ຄີຠູຕໍ ປຣິຈາຣຍມານໍ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອປິ ນຸ ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ນນ຺ທເນ ວເນ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ທິພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາຣຍມາໂນ ອມຸສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປິເຫຍ຺ຍ, ມານຸສການໍ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານໍ ມານຸສເກຫິ ວາ ກາເມຫິ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມານຸສເກຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກາເມຫິ ທິພ຺ພກາມາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣາ ຈ ປຓີຕຕຣາ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູໂຕ ສມາໂນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣສິໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣູເປຫິ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ສທ຺ເທຫິ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຄນ຺ເຘຫິ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣເສຫິ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາມານໍເຍວ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ກາມຕຓ຺ຫໍ ປຫາຍ ກາມປຣິຬາຫໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຄຕປິປາໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ. ໂສ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ກາເມສຸ ອວີຕຣາເຄ ກາມຕຓ຺ຫາຫິ ຂຊ຺ຊມາເນ ກາມປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫມາເນ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ເຕ, ໂສ ເຕສໍ ນ ປິເຫມິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣມາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍາຫຍໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຣຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ – ອປິ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ສມຘິຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ຕາຍ ຣຕິຍາ ຣມມາໂນ ຫີນສ຺ສ ນ ປິເຫມິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣມາມິ.

໒໑໓. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ກຸຏ຺ຐີ ປຸຣິໂສ ອຣຸຄຕ຺ໂຕ ປກ຺ກຄຕ຺ໂຕ ກິມີຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ນເຂຫິ ວຓມຸຂານິ ວິປ຺ປຕຈ຺ຉມາໂນ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ກາຍໍ ປຣິຕາເປຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ເຠສຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ. ໂສ ຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອາຄມ຺ມ ກຸຏ຺ເຐຫິ ປຣິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ອໂຣໂຄ ອສ຺ສ ສຸຂີ ເສຣີ ສຍໍວສີ ເຍນ ກາມໍ ຄໂມ. ໂສ ອຎ຺ຎໍ ກຸຏ຺ຐິໍ ປຸຣິສໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອຣຸຄຕ຺ຕໍ ປກ຺ກຄຕ຺ຕໍ ກິມີຫິ ຂຊ຺ຊມານໍ ນເຂຫິ ວຓມຸຂານິ ວິປ຺ປຕຈ຺ຉມານໍ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ກາຍໍ ປຣິຕາເປນ຺ຕໍ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອມຸສ຺ສ ກຸຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປິເຫຍ຺ຍ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຏິເສວນາຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຣເຄ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສຕິ ເຠສຊ຺ເຊນ ກຣຓີຍໍ ໂຫຕິ, ໂຣເຄ ອສຕິ ນ ເຠສຊ຺ເຊນ ກຣຓີຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູໂຕ ສມາໂນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣສິໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣູເປຫິ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ສທ຺ເທຫິ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຄນ຺ເຘຫິ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣເສຫິ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ອິຏ຺ເຐຫິ ກນ຺ເຕຫິ ມນາເປຫິ ປິຍຣູເປຫິ ກາມູປສໍຫິເຕຫິ ຣຊນີເຍຫິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາມານໍເຍວ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ກາມຕຓ຺ຫໍ ປຫາຍ ກາມປຣິຬາຫໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຄຕປິປາໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ. ໂສ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ກາເມສຸ ອວີຕຣາເຄ ກາມຕຓ຺ຫາຫິ ຂຊ຺ຊມາເນ ກາມປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫມາເນ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ເຕ. ໂສ ເຕສໍ ນ ປິເຫມິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣມາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍາຫຍໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຣຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກາເມຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ – ອປິ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ສມຘິຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ຕາຍ ຣຕິຍາ ຣມມາໂນ ຫີນສ຺ສ ນ ປິເຫມິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣມາມິ.

໒໑໔. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ກຸຏ຺ຐີ ປຸຣິໂສ ອຣຸຄຕ຺ໂຕ ປກ຺ກຄຕ຺ໂຕ ກິມີຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ນເຂຫິ ວຓມຸຂານິ ວິປ຺ປຕຈ຺ຉມາໂນ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ກາຍໍ ປຣິຕາເປຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ເຠສຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ. ໂສ ຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອາຄມ຺ມ ກຸຏ຺ເຐຫິ ປຣິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ອໂຣໂຄ ອສ຺ສ ສຸຂີ ເສຣີ ສຍໍວສີ ເຍນ ກາມໍ ຄໂມ. ຕເມນໍ ທ຺ເວ ພລວນ຺ໂຕ ປຸຣິສາ ນານາພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ອຸປກຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ຈິຕິເຈວ ກາຍໍ ສນ຺ນາເມຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອສຸ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຄ຺ຄິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ເຈວ ມຫາຠິຕາໂປ ຈ ມຫາປຣິຬາໂຫ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອິທາເນວ ນຸ ໂຂ ໂສ ອຄ຺ຄິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ເຈວ ມຫາຠິຕາໂປ ຈ ມຫາປຣິຬາໂຫ ຈ ອຸທາຫຸ ປຸພ຺ເພປິ ໂສ ອຄ຺ຄິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ເຈວ ມຫາຠິຕາໂປ ຈ ມຫາປຣິຬາໂຫ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ອິທານິ ເຈວ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂສ ອຄ຺ຄິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ເຈວ ມຫາຠິຕາໂປ ຈ ມຫາປຣິຬາໂຫ ຈ, ປຸພ຺ເພປິ ໂສ ອຄ຺ຄິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ເຈວ ມຫາຠິຕາໂປ ຈ ມຫາປຣິຬາໂຫ ຈ. ອສຸ ຈ [ອສຸ ຫິ ຈ (ສີ. ປີ.)], ໂຠ ໂຄຕມ, ກຸຏ຺ຐີ ປຸຣິໂສ ອຣຸຄຕ຺ໂຕ ປກ຺ກຄຕ຺ໂຕ ກິມີຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ນເຂຫິ ວຓມຸຂານິ ວິປ຺ປຕຈ຺ຉມາໂນ ອຸປຫຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ເສເຍວ ອຄ຺ຄິສ຺ມິໍ ສຸຂມິຕິ ວິປຣີຕສຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຈລຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຕີຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ກາມາ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສາ ເຈວ ມຫາຠິຕາປາ ຈ ມຫາປຣິຬາຫາ ຈ, ອນາຄຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ກາມາ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສາ ເຈວ ມຫາຠິຕາປາ ຈ ມຫາປຣິຬາຫາ ຈ, ເອຕຣຫິປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານໍ ກາມາ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສາ ເຈວ ມຫາຠິຕາປາ ຈ ມຫາປຣິຬາຫາ ຈ. ອິເມ ຈ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສຕ຺ຕາ ກາເມສຸ ອວີຕຣາຄາ ກາມຕຓ຺ຫາຫິ ຂຊ຺ຊມານາ ກາມປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫມານາ ອຸປຫຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ເສສຸເຍວ ກາເມສຸ ສຸຂມິຕິ ວິປຣີຕສຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຈລຕ຺ຖຸໍ.

໒໑໕. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ກຸຏ຺ຐີ ປຸຣິໂສ ອຣຸຄຕ຺ໂຕ ປກ຺ກຄຕ຺ໂຕ ກິມີຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ນເຂຫິ ວຓມຸຂານິ ວິປ຺ປຕຈ຺ຉມາໂນ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ກາຍໍ ປຣິຕາເປຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອສຸ ກຸຏ຺ຐີ ປຸຣິໂສ ອຣຸຄຕ຺ໂຕ ປກ຺ກຄຕ຺ໂຕ ກິມີຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ນເຂຫິ ວຓມຸຂານິ ວິປ຺ປຕຈ຺ຉມາໂນ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ກາຍໍ ປຣິຕາເປຕິ ຕຖາ ຕຖາ’ສ຺ສ [ຕຖາ ຕຖາ ຕສ຺ເສວ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຕານິ ວຓມຸຂານິ ອສຸຈິຕຣານິ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຕຣານິ ຈ ປູຕິກຕຣານິ ຈ, ໂຫຕິ ເຈວ ກາຈິ ສາຕມຕ຺ຕາ ອສ຺ສາທມຕ຺ຕາ – ຍທິທໍ ວຓມຸຂານໍ ກຓ຺ຑູວນເຫຕຸ; ເອວເມວ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສຕ຺ຕາ ກາເມສຸ ອວີຕຣາຄາ ກາມຕຓ຺ຫາຫິ ຂຊ຺ຊມານາ ກາມປຣິຬາເຫນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫມານາ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສຕ຺ຕາ ກາເມສຸ ອວີຕຣາຄາ ກາມຕຓ຺ຫາຫິ ຂຊ຺ຊມານາ ກາມປຣິຬາເຫນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫມານາ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ຕິ ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ກາມຕຓ຺ຫາ ເຈວ ປວຑ຺ຒຕິ, ກາມປຣິຬາເຫນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫນ຺ຕິ, ໂຫຕິ ເຈວ ສາຕມຕ຺ຕາ ອສ຺ສາທມຕ຺ຕາ – ຍທິທໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓ ປຏິຈ຺ຈ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອປິ ນຸ ເຕ ທິຏ຺ໂຐ ວາ ສຸໂຕ ວາ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາຣຍມາໂນ ກາມຕຓ຺ຫໍ ອປ຺ປຫາຍ ກາມປຣິຬາຫໍ ອປ຺ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຄຕປິປາໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວິຫາສິ ວາ ວິຫຣຕິ ວາ ວິຫຣິສ຺ສຕິ ວາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ສາຘຸ, ມາຄຓ຺ຑິຍ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາຣຍມາໂນ ກາມຕຓ຺ຫໍ ອປ຺ປຫາຍ ກາມປຣິຬາຫໍ ອປ຺ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຄຕປິປາໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວິຫາສິ ວາ ວິຫຣຕິ ວາ ວິຫຣິສ຺ສຕິ ວາ. ອຖ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ວິຄຕປິປາສາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວິຫາສຸໍ ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ວາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ສພ຺ເພ ເຕ ກາມານໍເຍວ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ກາມຕຓ຺ຫໍ ປຫາຍ ກາມປຣິຬາຫໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຄຕປິປາສາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວິຫາສຸໍ ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ວາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂໍ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ຈ ມຄ຺ຄານໍ, ເຂມໍ ອມຕຄາມິນ’’ນ຺ຕິ.

໒໑໖. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ຍາວ ສຸຠາສິຕໍ ຈິທໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ – ‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’ນ຺ຕິ. ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສຸຕໍ ປຸພ຺ພການໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’ນ຺ຕິ; ຕຍິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສເມຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍໍ ປນ ເຕ ເອຕໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສຸຕໍ ປຸພ຺ພການໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’ນ຺ຕິ, ກຕມໍ ຕໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ກຕມໍ ຕໍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສກາເນວ ສຸທໍ ຄຕ຺ຕານິ ປາຓິນາ ອໂນມຊ຺ຊຕິ – ‘‘ອິທນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ອິທນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອຕຣຫິ ອໂຣໂຄ ສຸຂີ, ນ ມໍ ກິຎ຺ຈິ ອາພາຘຕີ’’ຕິ.

໒໑໗. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປຸຣິໂສ; ໂສ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ນີລການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປີຕການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ໂລຫິຕການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐການິ [ມຎ຺ເຊຏ຺ຐິການິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ມຎ຺ເຊຏ຺ຐການິ (ກ.)] ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສມວິສມໍ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຕາຣກຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ. ໂສ ສຸເຓຍ຺ຍ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ຠາສມານສ຺ສ – ‘ເຉກໍ ວຕ, ໂຠ, ໂອທາຕໍ ວຕ຺ຖໍ ອຠິຣູປໍ ນິມ຺ມລໍ ສຸຈີ’ຕິ! ໂສ ໂອທາຕປຣິເຍສນໍ ຈເຣຍ຺ຍ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ເຕລມລິກເຕນ ສາຫຸຬິຈີເຣນ [ເຕລມສິກເຕນ ສາຫຸຬຈີວເຣນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວຎ຺ເຈຍ຺ຍ – ‘ອິທໍ ເຕ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ໂອທາຕໍ ວຕ຺ຖໍ ອຠິຣູປໍ ນິມ຺ມລໍ ສຸຈີ’ຕິ. ໂສ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຸເປຍ຺ຍ, ປາຣຸເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍ – ‘ເຉກໍ ວຕ, ໂຠ, ໂອທາຕໍ ວຕ຺ຖໍ ອຠິຣູປໍ ນິມ຺ມລໍ ສຸຈີ’ຕິ!

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອປິ ນຸ ໂສ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປຸຣິໂສ ຊານນ຺ໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອມຸໍ ເຕລມລິກຕໍ ສາຫຸຬິຈີຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຸເປຍ຺ຍ, ປາຣຸເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍ – ‘ເຉກໍ ວຕ, ໂຠ, ໂອທາຕໍ ວຕ຺ຖໍ ອຠິຣູປໍ ນິມ຺ມລໍ ສຸຈີ’ຕິ ອຸທາຫຸ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ສທ຺ຘາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຊານນ຺ໂຕ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂສ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປຸຣິໂສ ອມຸໍ ເຕລມລິກຕໍ ສາຫຸຬິຈີຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຸເປຍ຺ຍ, ປາຣຸເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍ – ‘ເຉກໍ ວຕ, ໂຠ, ໂອທາຕໍ ວຕ຺ຖໍ ອຠິຣູປໍ ນິມ຺ມລໍ ສຸຈີ’ຕິ, ຈກ຺ຂຸມໂຕ ສທ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອນ຺ຘາ ອຈກ຺ຂຸກາ ອຊານນ຺ຕາ ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ອປສ຺ສນ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ, ອຖ ຈ ປນິມໍ ຄາຖໍ ຠາສນ຺ຕິ – ‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’ນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພເກເຫສາ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຣຫນ຺ເຕຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ຄາຖາ ຠາສິຕາ –

‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂໍ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ຈ ມຄ຺ຄານໍ, ເຂມໍ ອມຕຄາມິນ’ນ຺ຕິ.

໒໑໘. ‘‘ສາ ເອຕຣຫິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຸຖຸຊ຺ຊນຄາຖາ [ປຸຖຸຊ຺ຊນຄຕາ (ສີ. ປີ.)]. ອຍໍ ໂຂ ປນ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ກາໂຍ ໂຣຄຠູໂຕ ຄຓ຺ຑຠູໂຕ ສລ຺ລຠູໂຕ ອຆຠູໂຕ ອາພາຘຠູໂຕ, ໂສ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ກາຍໍ ໂຣຄຠູຕໍ ຄຓ຺ຑຠູຕໍ ສລ຺ລຠູຕໍ ອຆຠູຕໍ ອາພາຘຠູຕໍ – ‘ອິທນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ອິທນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ ວເທສິ. ຕຎ຺ຫິ ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸໍ ນຕ຺ຖິ ເຍນ ຕ຺ວໍ ອຣິເຍນ ຈກ຺ຂຸນາ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ນິພ຺ພານໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ! ປໂຫຕິ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ຍຖາຫໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ນິພ຺ພານໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

໒໑໙. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປຸຣິໂສ; ໂສ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ນີລການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປີຕການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ໂລຫິຕການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສມວິສມໍ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຕາຣກຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ. ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ເຠສຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ. ໂສ ຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອາຄມ຺ມ ນ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ນ ຈກ຺ຂູນິ ວິໂສເຘຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ນນຸ ໂສ ເວຊ຺ໂຊ ຍາວເທວ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຫຎ຺ເຈ ເຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ – ‘ອິທນ຺ຕໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ອິທນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ນ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ນິພ຺ພານໍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ. ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖ, ສາ ມມສ຺ສ ວິເຫສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ. ປໂຫຕິ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ຍຖາຫໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ນິພ຺ພານໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

໒໒໐. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປຸຣິໂສ; ໂສ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ນີລການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປີຕການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ໂລຫິຕການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐການິ ຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສມວິສມໍ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຕາຣກຣູປານິ, ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ. ໂສ ສຸເຓຍ຺ຍ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ຠາສມານສ຺ສ – ‘ເຉກໍ ວຕ, ໂຠ, ໂອທາຕໍ ວຕ຺ຖໍ ອຠິຣູປໍ ນິມ຺ມລໍ ສຸຈີ’ຕິ! ໂສ ໂອທາຕປຣິເຍສນໍ ຈເຣຍ຺ຍ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ເຕລມລິກເຕນ ສາຫຸຬິຈີເຣນ ວຎ຺ເຈຍ຺ຍ – ‘ອິທໍ ເຕ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ໂອທາຕໍ ວຕ຺ຖໍ ອຠິຣູປໍ ນິມ຺ມລໍ ສຸຈີ’ຕິ. ໂສ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຸເປຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ເຠສຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ – ອຸທ຺ຘໍວິເຣຈນໍ ອໂຘວິເຣຈນໍ ອຎ຺ຊນໍ ປຈ຺ຈຎ຺ຊນໍ ນຕ຺ຖຸກມ຺ມໍ. ໂສ ຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອາຄມ຺ມ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ຈກ຺ຂູນິ ວິໂສເຘຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ສຫ ຈກ຺ຂຸປ຺ປາທາ ໂຍ ອມຸສ຺ມິໍ ເຕລມລິກເຕ ສາຫຸຬິຈີເຣ ຉນ຺ທຣາໂຄ ໂສ ປຫີເຍຖ. ຕຎ຺ຈ ນໍ ປຸຣິສໍ ອມິຕ຺ຕໂຕປິ ທເຫຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໂຕປິ ທເຫຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວຕ, ໂຠ, ອຫໍ ອິມິນາ ປຸຣິເສນ ເຕລມລິກເຕນ ສາຫຸຬິຈີເຣນ ນິກໂຕ ວຎ຺ຈິໂຕ ປລຸທ຺ໂຘ – ອິທໍ ເຕ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ໂອທາຕໍ ວຕ຺ຖໍ ອຠິຣູປໍ ນິມ຺ມລໍ ສຸຈີ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຫຎ຺ເຈ ເຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ – ‘ອິທນ຺ຕໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ອິທນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕ຺ວໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ນິພ຺ພານໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສຫ ຈກ຺ຂຸປ຺ປາທາ ໂຍ ປຎ຺ຈສຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ໂສ ປຫີເຍຖ; ອປິ ຈ ເຕ ເອວມສ຺ສ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວຕ, ໂຠ, ອຫໍ ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ນິກໂຕ ວຎ຺ຈິໂຕ ປລຸທ຺ໂຘ [ປລທ຺ໂຘ (ສີ. ປີ.)]. ອຫຎ຺ຫິ ຣູປໍເຍວ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍິໍ, ເວທນໍເຍວ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍິໍ, ສຎ຺ຎໍເຍວ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍິໍ, ສງ຺ຂາເຣເຍວ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍິໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍເຍວ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ; ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ! ປໂຫຕິ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ຍຖາຫໍ ອິມມ຺ຫາ ອາສນາ ອນນ຺ໂຘ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

໒໒໑. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສປ຺ປຸຣິເສ ຠເຊຍ຺ຍາສິ. ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສປ຺ປຸຣິເສ ຠຊິສ຺ສສິ ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສສິ; ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສສິ ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສສິ; ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສສິ ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ສາມໍເຍວ ຎສ຺ສສິ, ສາມໍ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ – ອິເມ ໂຣຄາ ຄຓ຺ຑາ ສລ຺ລາ; ອິຘ ໂຣຄາ ຄຓ຺ຑາ ສລ຺ລາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເມ ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ; ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ.

໒໒໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາຫໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອາກງ຺ຂຕິ ອຸປສມ຺ປທໍ, ໂສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສຕິ; ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ, ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍ. ອປິ ຈ ເມຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລເວມຕ຺ຕຕາ ວິທິຕາ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂນ຺ຕາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອາກງ຺ຂນ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສນ຺ຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍ; ອຫໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສານິ ປຣິວສິສ຺ສາມິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕຸ, ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂຸຠາວາຍາ’’ຕິ. ອລຕ຺ຖ ໂຂ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ມາຄຓ຺ຑິໂຍ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ.

ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສນ຺ທກສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ປິລກ຺ຂຄຸຫາຍໍ ປຏິວສຕິ ມຫຕິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ປຣິພ຺ພາຊກສເຕຫິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມາວຸໂສ, ເຍນ ເທວກຕໂສພ຺ໂຠ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ຄຸຫາທສ຺ສນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ເທວກຕໂສພ຺ໂຠ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ມຫຕິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຸນ຺ນາທິນິຍາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາຍ ອເນກວິຫິຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ກເຖນ຺ຕິຍາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຊກຖໍ ໂຈຣກຖໍ ມຫາມຕ຺ຕກຖໍ ເສນາກຖໍ ຠຍກຖໍ ຍຸທ຺ຘກຖໍ ອນ຺ນກຖໍ ປານກຖໍ ວຕ຺ຖກຖໍ ສຍນກຖໍ ມາລາກຖໍ ຄນ຺ຘກຖໍ ຎາຕິກຖໍ ຍານກຖໍ ຄາມກຖໍ ນິຄມກຖໍ ນຄຣກຖໍ ຊນປທກຖໍ ອິຕ຺ຖິກຖໍ ສູຣກຖໍ ວິສິຂາກຖໍ ກຸມ຺ຠຏ຺ຐານກຖໍ ປຸພ຺ພເປຕກຖໍ ນານຕ຺ຕກຖໍ ໂລກກ຺ຂາຍິກໍ ສມຸທ຺ທກ຺ຂາຍິກໍ ອິຕິຠວາຠວກຖໍ ອິຕິ ວາ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ສກໍ ປຣິສໍ ສຓ຺ຐາເປສິ – ‘‘ອປ຺ປສທ຺ທາ ໂຠນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕຸ, ມາ ໂຠນ຺ໂຕ ສທ຺ທມກຕ຺ຖ; ອຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວໂກ ອາຄຈ຺ຉຕິ ສມໂຓ ອານນ຺ໂທ. ຍາວຕາ ໂຂ ປນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ປຏິວສນ຺ຕິ, ອຍໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສມໂຓ ອານນ຺ໂທ. ອປ຺ປສທ຺ທກາມາ ໂຂ ປນ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອປ຺ປສທ຺ທວິນີຕາ ອປ຺ປສທ຺ທສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທິໂນ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ປຣິສໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ.

໒໒໔. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຸ ໂຂ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ, ສ຺ວາຄຕໍ ໂຠໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ນິສີທຕຸ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ, ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ສນ຺ທໂກປິ ໂຂ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ສນ຺ທກໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກາຍນຸຕ຺ຖ, ສນ຺ທກ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ‘‘ຕິຏ຺ຐເຕສາ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ກຖາ ຍາຍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ. ເນສາ ໂຠໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ກຖາ ທຸລ຺ລຠາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຈ຺ຉາປິ ສວນາຍ. ສາຘຸ ວຕ ຠວນ຺ຕໍເຍວ ອານນ຺ທໍ ປຏິຠາຕຸ ສເກ ອາຈຣິຍເກ ຘມ຺ມີກຖາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສນ຺ທກ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາ ອກ຺ຂາຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ອນສ຺ສາສິການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານິ ອກ຺ຂາຕານິ, ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ [ວສນ຺ໂຕ ວາ (ສີ. ປີ.) ເອວມຸປຣິປິ ອນາຣາຘນປກ຺ເຂ] ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຕເມ ປນ ເຕ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາ ອກ຺ຂາຕາ, ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ?

໒໒໕. ‘‘ອິຘ, ສນ຺ທກ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ໂຫຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕິ. ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກ ອຍໍ ປຸຣິໂສ ຍທາ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ປຖວີ ປຖວີກາຍໍ ອນຸເປຕິ ອນຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອາໂປ ອາໂປກາຍໍ ອນຸເປຕິ ອນຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເຕໂຊ ເຕໂຊກາຍໍ ອນຸເປຕິ ອນຸປຄຈ຺ຉຕິ, ວາໂຍ ວາໂຍກາຍໍ ອນຸເປຕິ ອນຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອາກາສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສງ຺ກມນ຺ຕິ. ອາສນ຺ທິປຎ຺ຈມາ ປຸຣິສາ ມຕໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍາວາຬາຫນາ ປທານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ກາໂປຕການິ ອຏ຺ຐີນິ ຠວນ຺ຕິ. ຠສ຺ສນ຺ຕາ ອາຫຸຕິໂຍ; ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຍທິທໍ ທານໍ. ເຕສໍ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ວິລາໂປ ເຍ ເກຈິ ອຕ຺ຖິກວາທໍ ວທນ຺ຕິ. ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫນ຺ຕິ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ສນ຺ທກ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕິ. ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກ ອຍໍ ປຸຣິໂສ ຍທາ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ປຖວີ ປຖວີກາຍໍ ອນຸເປຕິ ອນຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອາໂປ ອາໂປກາຍໍ ອນຸເປຕິ ອນຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເຕໂຊ ເຕໂຊກາຍໍ ອນຸເປຕິ ອນຸປຄຈ຺ຉຕິ, ວາໂຍ ວາໂຍກາຍໍ ອນຸເປຕິ ອນຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອາກາສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສງ຺ກມນ຺ຕິ. ອາສນ຺ທິປຎ຺ຈມາ ປຸຣິສາ ມຕໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍາວາຬາຫນາ ປທານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ກາໂປຕການິ ອຏ຺ຐີນິ ຠວນ຺ຕິ. ຠສ຺ສນ຺ຕາ ອາຫຸຕິໂຍ; ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຍທິທໍ ທານໍ. ເຕສໍ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ວິລາໂປ ເຍ ເກຈິ ອຕ຺ຖິກວາທໍ ວທນ຺ຕິ. ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫນ຺ຕິ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ. ສເຈ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ສຕ຺ຖຸໂນ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ, ອກເຕນ ເມ ເອຕ຺ຖ ກຕໍ, ອວຸສິເຕນ ເມ ເອຕ຺ຖ ວຸສິຕໍ. ອຸໂຠປິ ມຍໍ ເອຕ຺ຖ ສມສມາ ສາມຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຕາ, ໂຍ ຈາຫໍ ນ ວທາມິ ‘ອຸໂຠ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ວິນສ຺ສິສ຺ສາມ, ນ ຠວິສ຺ສາມ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ. ອຕິເຣກໍ ໂຂ ປນິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ສຕ຺ຖຸໂນ ນຄ຺ຄິຍໍ ມຸຓ຺ຑິຍໍ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານໍ ເກສມສ຺ສຸໂລຈນໍ ໂຍຫໍ ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘສຍນໍ [ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘວສນໍ (ສີ.)] ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ໂຕ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ໂຕ ອິມິນາ ໂຠຕາ ສຕ຺ຖາຣາ ສມສມຄຕິໂກ ຠວິສ຺ສາມິ. ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ໂສຫໍ ກິໍ ຊານນ຺ໂຕ ກິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຖຣິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ? ‘ໂສ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຍ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມຕິ [ນິພ຺ພິຊ຺ຊາປກ຺ກມຕິ (ສີ.)]. ອຍໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປຐໂມ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອກ຺ຂາໂຕ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

໒໒໖. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສນ຺ທກ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ໂຫຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ກໂຣໂຕ ກາຣຍໂຕ ຉິນ຺ທໂຕ ເຉທາປຍໂຕ ປຈໂຕ ປາຈາປຍໂຕ ໂສຈຍໂຕ ໂສຈາປຍໂຕ ກິລມໂຕ ກິລມາປຍໂຕ ຜນ຺ທໂຕ ຜນ຺ທາປຍໂຕ ປາຓມຕິປາຕຍໂຕ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍໂຕ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທໂຕ ນິລ຺ໂລປໍ ຫຣໂຕ ເອກາຄາຣິກໍ ກໂຣໂຕ ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐໂຕ ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ມຸສາ ຠຓໂຕ ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປໍ. ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນ ເຈປິ ຈກ຺ເກນ ໂຍ ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາ ປາເຓ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ເອກໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ທກ຺ຂິຓຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຫນນ຺ໂຕ ຆາເຕນ຺ໂຕ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ເຉທາເປນ຺ໂຕ ປຈນ຺ໂຕ ປຈາເປນ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ອຸຕ຺ຕຣຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ທທນ຺ໂຕ ທາເປນ຺ໂຕ ຍຊນ຺ໂຕ ຍຊາເປນ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ. ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ’ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ສນ຺ທກ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ກໂຣໂຕ ກາຣຍໂຕ ຉິນ຺ທໂຕ ເຉທາປຍໂຕ ປຈໂຕ ປາຈາປຍໂຕ ໂສຈໂຕ ໂສຈາປຍໂຕ ກິລມໂຕ ກິລມາປຍໂຕ ຜນ຺ທໂຕ ຜນ຺ທາປຍໂຕ ປາຓມຕິປາຕຍໂຕ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍໂຕ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທໂຕ ນິລ຺ໂລປໍ ຫຣໂຕ ເອກາຄາຣິກໍ ກໂຣໂຕ ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐໂຕ ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ມຸສາ ຠຓໂຕ ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປໍ ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນ ເຈປິ ຈກ຺ເກນ ໂຍ ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາ ປາເຓ ເອກໍ ມໍສຂລໍ ເອກໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ທກ຺ຂິຓຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຫນນ຺ໂຕ ຆາເຕນ຺ໂຕ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ເຉທາເປນ຺ໂຕ ປຈນ຺ໂຕ ປຈາເປນ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ປາປສ຺ສ ອາຄໂມ. ອຸຕ຺ຕຣຎ຺ເຈປິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ທທນ຺ໂຕ ທາເປນ຺ໂຕ ຍຊນ຺ໂຕ ຍຊາເປນ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕນິທານໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ. ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ’ຕິ. ສເຈ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ສຕ຺ຖຸໂນ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ, ອກເຕນ ເມ ເອຕ຺ຖ ກຕໍ, ອວຸສິເຕນ ເມ ເອຕ຺ຖ ວຸສິຕໍ. ອຸໂຠປິ ມຍໍ ເອຕ຺ຖ ສມສມາ ສາມຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຕາ, ໂຍ ຈາຫໍ ນ ວທາມິ ‘ອຸຠິນ຺ນໍ ກຸຣຸຕໍ ນ ກຣີຍຕິ ປາປ’ນ຺ຕິ. ອຕິເຣກໍ ໂຂ ປນິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ສຕ຺ຖຸໂນ ນຄ຺ຄິຍໍ ມຸຓ຺ຑິຍໍ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານໍ ເກສມສ຺ສຸໂລຈນໍ ໂຍຫໍ ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘສຍນໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ໂຕ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ໂຕ ອິມິນາ ໂຠຕາ ສຕ຺ຖາຣາ ສມສມຄຕິໂກ ຠວິສ຺ສາມິ. ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ໂສຫໍ ກິໍ ຊານນ຺ໂຕ ກິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຖຣິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ? ‘ໂສ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຍ’ນ຺ຕິ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທຸຕິໂຍ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອກ຺ຂາໂຕ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

໒໒໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສນ຺ທກ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ໂຫຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ; ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ; ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ; ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ; ນຕ຺ຖິ ພລໍ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສຖາໂມ, ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ; ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ ສພ຺ເພ ຠູຕາ ສພ຺ເພ ຊີວາ ອວສາ ອພລາ ອວີຣິຍາ ນິຍຕິສງ຺ຄຕິຠາວປຣິຓຕາ ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ສນ຺ທກ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ, ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ, ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ພລໍ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສຖາໂມ, ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ, ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ ສພ຺ເພ ຠູຕາ ສພ຺ເພ ຊີວາ ອວສາ ອພລາ ອວີຣິຍາ ນິຍຕິສງ຺ຄຕິຠາວປຣິຓຕາ ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ສເຈ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ສຕ຺ຖຸໂນ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ, ອກເຕນ ເມ ເອຕ຺ຖ ກຕໍ, ອວຸສິເຕນ ເມ ເອຕ຺ຖ ວຸສິຕໍ. ອຸໂຠປິ ມຍໍ ເອຕ຺ຖ ສມສມາ ສາມຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຕາ, ໂຍ ຈາຫໍ ນ ວທາມິ ‘ອຸໂຠ ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວິສຸຊ຺ຌິສ຺ສາມາ’ຕິ. ອຕິເຣກໍ ໂຂ ປນິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ສຕ຺ຖຸໂນ ນຄ຺ຄິຍໍ ມຸຓ຺ຑິຍໍ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານໍ ເກສມສ຺ສຸໂລຈນໍ ໂຍຫໍ ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘສຍນໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ໂຕ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ໂຕ ອິມິນາ ໂຠຕາ ສຕ຺ຖາຣາ ສມສມຄຕິໂກ ຠວິສ຺ສາມິ. ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ໂສຫໍ ກິໍ ຊານນ຺ໂຕ ກິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຖຣິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ? ‘ໂສ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຍ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕຕິໂຍ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອກ຺ຂາໂຕ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

໒໒໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສນ຺ທກ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ໂຫຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ສຕ຺ຕິເມ ກາຍາ ອກຏາ ອກຏວິຘາ ອນິມ຺ມິຕາ ອນິມ຺ມາຕາ ວຎ຺ຌາ ກູຏຏ຺ຐາ ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິຕາ, ເຕ ນ ອິຎ຺ຊນ຺ຕິ ນ ວິປຣິຓມນ຺ຕິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕິ ນາລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຂາຍ ວາ ທຸກ຺ຂາຍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂາຍ ວາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ປຖວີກາໂຍ ອາໂປກາໂຍ ເຕໂຊກາໂຍ ວາໂຍກາໂຍ ສຸເຂ ທຸກ຺ເຂ ຊີເວ ສຕ຺ຕເມ – ອິເມ ສຕ຺ຕກາຍາ ອກຏາ ອກຏວິຘາ ອນິມ຺ມິຕາ ອນິມ຺ມາຕາ ວຎ຺ຌາ ກູຏຏ຺ຐາ ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິຕາ. ເຕ ນ ອິຎ຺ຊນ຺ຕິ ນ ວິປຣິຓມນ຺ຕິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕິ. ນາລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຂາຍ ວາ ທຸກ຺ຂາຍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂາຍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ຫນ຺ຕາ ວາ ຆາເຕຕາ ວາ ໂສຕາ ວາ ສາເວຕາ ວາ ວິຎ຺ຎາຕາ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕາ ວາ. ໂຍປິ ຕິຓ຺ເຫນ ສຕ຺ເຖນ ສີສໍ ຉິນ຺ທຕິ, ນ ໂກຈິ ກຎ຺ຈິ [ກິຎ຺ຈິ (ກ.)] ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍຕ຺ເວວ ກາຍານມນ຺ຕເຣນ ສຕ຺ຖໍ ວິວຣມນຸປຕຕິ. ຈຸທ຺ທສ ໂຂ ປນິມານິ ໂຍນິປມຸຂສຕສຫສ຺ສານິ ສຏ຺ຐິ ຈ ສຕານິ ຉ ຈ ສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ກມ຺ມຸໂນ ສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ກມ຺ມານິ ຕີຓິ ຈ ກມ຺ມານິ, ກມ຺ເມ ຈ ອຑ຺ຒກມ຺ເມ ຈ, ທ຺ວຏ຺ຐິປຏິປທາ, ທ຺ວຏ຺ຐນ຺ຕຣກປ຺ປາ, ຉຬາຠິຊາຕິໂຍ, ອຏ຺ຐ ປຸຣິສຠູມິໂຍ, ເອກູນປຎ຺ຎາສ ອາຊີວກສເຕ, ເອກູນປຎ຺ຎາສ ປຣິພ຺ພາຊກສເຕ, ເອກູນປຎ຺ຎາສ ນາຄາວາສສເຕ, ວີເສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສເຕ, ຕິໍເສ ນິຣຍສເຕ, ຉຕ຺ຕິໍສ ຣໂຊຘາຕຸໂຍ, ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎີຄພ຺ຠາ, ສຕ຺ຕ ອສຎ຺ຎີຄພ຺ຠາ, ສຕ຺ຕ ນິຄຓ຺ຐິຄພ຺ຠາ, ສຕ຺ຕ ເທວາ, ສຕ຺ຕ ມານຸສາ, ສຕ຺ຕ ເປສາຈາ, ສຕ຺ຕ ສຣາ, ສຕ຺ຕ ປວຸຏາ, ສຕ຺ຕ ປປາຕາ, ສຕ຺ຕ ປປາຕສຕານິ, ສຕ຺ຕ ສຸປິນາ, ສຕ຺ຕ ສຸປິນສຕານິ, ຈຸລ຺ລາສີຕິ [ຈູຬາສີຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມຫາກປ຺ປິໂນ [ມຫາກປ຺ປຸໂນ (ສີ. ປີ.)] ສຕສຫສ຺ສານິ, ຍານິ ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ອປຣິປກ຺ກໍ ວາ ກມ຺ມໍ ປຣິປາເຈສ຺ສາມິ, ປຣິປກ຺ກໍ ວາ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ເຫວໍ ນຕ຺ຖິ ໂທຓມິເຕ ສຸຂທຸກ຺ເຂ ປຣິຍນ຺ຕກເຕ ສໍສາເຣ, ນຕ຺ຖິ ຫາຍນວຑ຺ຒເນ, ນຕ຺ຖິ ອຸກ຺ກໍສາວກໍເສ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸຕ຺ຕຄຸເຬ ຂິຕ຺ເຕ ນິພ຺ເພຐິຍມານເມວ ປເລຕິ, ເອວເມວ ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ສນ຺ທກ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ສຕ຺ຕິເມ ກາຍາ ອກຏາ ອກຏວິຘາ ອນິມ຺ມິຕາ ອນິມ຺ມາຕາ ວຎ຺ຌາ ກູຏຏ຺ຐາ ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິຕາ. ເຕ ນ ອິຎ຺ຊນ຺ຕິ ນ ວິປຣິຓມນ຺ຕິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕິ. ນາລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຂາຍ ວາ ທຸກ຺ຂາຍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂາຍ ວາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ປຖວີກາໂຍ ອາໂປກາໂຍ ເຕໂຊກາໂຍ ວາໂຍກາໂຍ ສຸເຂ ທຸກ຺ເຂ ຊີເວ ສຕ຺ຕເມ – ອິເມ ສຕ຺ຕ ກາຍາ ອກຏາ ອກຏວິຘາ ອນິມ຺ມິຕາ ອນິມ຺ມາຕາ ວຎ຺ຌາ ກູຏຏ຺ຐາ ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິຕາ. ເຕ ນ ອິຎ຺ຊນ຺ຕິ ນ ວິປຣິຓມນ຺ຕິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕິ. ນາລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຂາຍ ວາ ທຸກ຺ຂາຍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂາຍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ຫນ຺ຕາ ວາ ຆາເຕຕາ ວາ ໂສຕາ ວາ ສາເວຕາ ວາ ວິຎ຺ຎາຕາ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕາ ວາ. ໂຍປິ ຕິຓ຺ເຫນ ສຕ຺ເຖນ ສີສໍ ຉິນ຺ທຕິ, ນ ໂກຈິ ກຎ຺ຈິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍຕ຺ເວວ ກາຍານມນ຺ຕເຣນ ສຕ຺ຖໍ ວິວຣມນຸປຕຕິ. ຈຸທ຺ທສ ໂຂ ປນິມານິ ໂຍນິປມຸຂສຕສຫສ຺ສານິ ສຏ຺ຐິ ຈ ສຕານິ ຉ ຈ ສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ກມ຺ມຸໂນ ສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ກມ຺ມານິ ຕີຓິ ຈ ກມ຺ມານິ, ກມ຺ເມ ຈ ອຑ຺ຒກມ຺ເມ ຈ, ທ຺ວຏ຺ຐິປຏິປທາ, ທ຺ວຏ຺ຐນ຺ຕຣກປ຺ປາ, ຉຬາຠິຊາຕິໂຍ, ອຏ຺ຐ ປຸຣິສຠູມິໂຍ, ເອກູນປຎ຺ຎາສ ອາຊີວກສເຕ, ເອກູນປຎ຺ຎາສ ປຣິພ຺ພາຊກສເຕ, ເອກູນປຎ຺ຎາສ ນາຄາວາສສເຕ, ວີເສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສເຕ, ຕິໍເສ ນິຣຍສເຕ, ຉຕ຺ຕິໍສ ຣໂຊຘາຕຸໂຍ, ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎີຄພ຺ຠາ, ສຕ຺ຕ ອສຎ຺ຎີຄພ຺ຠາ, ສຕ຺ຕ ນິຄຓ຺ຐິຄພ຺ຠາ, ສຕ຺ຕ ເທວາ, ສຕ຺ຕ ມານຸສາ, ສຕ຺ຕ ເປສາຈາ, ສຕ຺ຕ ສຣາ, ສຕ຺ຕ ປວຸຏາ, ສຕ຺ຕ ປປາຕາ, ສຕ຺ຕ ປປາຕສຕານິ, ສຕ຺ຕ ສຸປິນາ, ສຕ຺ຕ ສຸປິນສຕານິ, ຈຸລ຺ລາສີຕິ ມຫາກປ຺ປິໂນ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຍານິ ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ອປຣິປກ຺ກໍ ວາ ກມ຺ມໍ ປຣິປາເຈສ຺ສາມິ, ປຣິປກ຺ກໍ ວາ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ, ເຫວໍ ນຕ຺ຖິ ໂທຓມິເຕ ສຸຂທຸກ຺ເຂ ປຣິຍນ຺ຕກເຕ ສໍສາເຣ, ນຕ຺ຖິ ຫາຍນວຑ຺ຒເນ, ນຕ຺ຖິ ອຸກ຺ກໍສາວກໍເສ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸຕ຺ຕຄຸເຬ ຂິຕ຺ເຕ ນິພ຺ເພຐິຍມານເມວ ປເລຕິ, ເອວເມວ ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ສເຈ ປນ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ສຕ຺ຖຸໂນ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ, ອກເຕນ ເມ ເອຕ຺ຖ ກຕໍ, ອວຸສິເຕນ ເມ ເອຕ຺ຖ ວຸສິຕໍ. ອຸໂຠປິ ມຍໍ ເອຕ຺ຖ ສມສມາ ສາມຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຕາ, ໂຍ ຈາຫໍ ນ ວທາມິ. ‘ອຸໂຠ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ອຕິເຣກໍ ໂຂ ປນິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ສຕ຺ຖຸໂນ ນຄ຺ຄິຍໍ ມຸຓ຺ຑິຍໍ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານໍ ເກສມສ຺ສຸໂລຈນໍ ໂຍຫໍ ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘສຍນໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ໂຕ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ໂຕ ອິມິນາ ໂຠຕາ ສຕ຺ຖາຣາ ສມສມຄຕິໂກ ຠວິສ຺ສາມິ. ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ໂສຫໍ ກິໍ ຊານນ຺ໂຕ ກິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຖຣິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສາມິ? ‘ໂສ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອຍ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອກ຺ຂາໂຕ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

‘‘ອິເມ ໂຂ ເຕ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາ ອກ຺ຂາຕາ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາວ ສມານາ ‘ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາ’ຕິ ອກ຺ຂາຕາ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລນ຺ຕິ. ກຕມານິ ປນ ຕານິ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນສ຺ສາສິການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານິ ອກ຺ຂາຕານິ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ?

໒໒໙. ‘‘ອິຘ, ສນ຺ທກ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຈຣໂຕ ຈ ເມ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ສຸຎ຺ຎມ຺ປິ ອຄາຣໍ ປວິສຕິ, ປິຓ຺ຑມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ກຸກ຺ກຸໂຣປິ ຑໍສຕິ, ຈຓ຺ເຑນປິ ຫຕ຺ຖິນາ ສມາຄຈ຺ຉຕິ, ຈຓ຺ເຑນປິ ອສ຺ເສນ ສມາຄຈ຺ຉຕິ, ຈຓ຺ເຑນປິ ໂຄເຓນ ສມາຄຈ຺ຉຕິ, ອິຕ຺ຖິຍາປິ ປຸຣິສສ຺ສປິ ນາມມ຺ປິ ໂຄຕ຺ຕມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຄາມສ຺ສປິ ນິຄມສ຺ສປິ ນາມມ຺ປິ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂສ ‘ກິມິທ’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ສຸຎ຺ຎໍ ເມ ອຄາຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ ອໂຫສິ’, ເຕນ ປາວິສິໍ; ‘ປິຓ຺ຑມ຺ປິ ອລທ຺ຘພ຺ພໍ ອໂຫສິ’, ເຕນ ນາລຕ຺ຖໍ; ‘ກຸກ຺ກຸເຣນ ຑໍສິຕພ຺ພໍ ອໂຫສິ’, ເຕນມ຺ຫິ [ເຕນ (ກ.), ເຕນາສິໍ (?)] ທຏ຺ໂຐ; ‘ຈຓ຺ເຑນ ຫຕ຺ຖິນາ ສມາຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອໂຫສິ’, ເຕນ ສມາຄມິໍ; ‘ຈຓ຺ເຑນ ອສ຺ເສນ ສມາຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອໂຫສິ’, ເຕນ ສມາຄມິໍ; ‘ຈຓ຺ເຑນ ໂຄເຓນ ສມາຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອໂຫສິ’, ເຕນ ສມາຄມິໍ; ‘ອິຕ຺ຖິຍາປິ ປຸຣິສສ຺ສປິ ນາມມ຺ປິ ໂຄຕ຺ຕມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອໂຫສິ’, ເຕນ ປຸຈ຺ຉິໍ; ‘ຄາມສ຺ສປິ ນິຄມສ຺ສປິ ນາມມ຺ປິ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອໂຫສິ’, ເຕນ ປຸຈ຺ຉິນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ສນ຺ທກ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ…ເປ… ‘ຄາມສ຺ສປິ ນິຄມສ຺ສປິ ນາມມ຺ປິ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອໂຫສິ, ເຕນ ປຸຈ຺ຉິ’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘ອນສ຺ສາສິກໍ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປຐມໍ ອນສ຺ສາສິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອກ຺ຂາຕໍ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

໒໓໐. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສນ຺ທກ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ອນຸສ຺ສວິໂກ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສວສຈ຺ໂຈ. ໂສ ອນຸສ຺ສເວນ ອິຕິຫິຕິຫປຣມ຺ປຣາຍ ປິຏກສມ຺ປທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອນຸສ຺ສວິກສ຺ສ ໂຂ ປນ, ສນ຺ທກ, ສຕ຺ຖຸໂນ ອນຸສ຺ສວສຈ຺ຈສ຺ສ ສຸສ຺ສຸຕມ຺ປິ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສຸຕມ຺ປິ ໂຫຕິ ຕຖາປິ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາປິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ, ສນ຺ທກ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ອນຸສ຺ສວິໂກ ອນຸສ຺ສວສຈ຺ໂຈ ໂສ ອນຸສ຺ສເວນ ອິຕິຫິຕິຫປຣມ຺ປຣາຍ ປິຏກສມ຺ປທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອນຸສ຺ສວິກສ຺ສ ໂຂ ປນ ສຕ຺ຖຸໂນ ອນຸສ຺ສວສຈ຺ຈສ຺ສ ສຸສ຺ສຸຕມ຺ປິ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສຸຕມ຺ປິ ໂຫຕິ ຕຖາປິ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາປິ ໂຫຕິ’. ໂສ ‘ອນສ຺ສາສິກໍ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທຸຕິຍໍ ອນສ຺ສາສິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອກ຺ຂາຕໍ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

໒໓໑. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສນ຺ທກ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ຕກ຺ກີ ໂຫຕິ ວີມໍສີ. ໂສ ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕກ຺ກິສ຺ສ ໂຂ ປນ, ສນ຺ທກ, ສຕ຺ຖຸໂນ ວີມໍສິສ຺ສ ສຸຕກ຺ກິຕມ຺ປິ ໂຫຕິ ທຸຕ຺ຕກ຺ກິຕມ຺ປິ ໂຫຕິ ຕຖາປິ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາປິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ, ສນ຺ທກ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ຕກ຺ກີ ວີມໍສີ. ໂສ ຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ວີມໍສານຸຈຣິຕໍ ສຍໍປຏິຠານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕກ຺ກິສ຺ສ ໂຂ ປນ ສຕ຺ຖຸໂນ ວີມໍສິສ຺ສ ສຸຕກ຺ກິຕມ຺ປິ ໂຫຕິ ທຸຕ຺ຕກ຺ກິຕມ຺ປິ ໂຫຕິ ຕຖາປິ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາປິ ໂຫຕິ’. ໂສ ‘ອນສ຺ສາສິກໍ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕຕິຍໍ ອນສ຺ສາສິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອກ຺ຂາຕໍ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

໒໓໒. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສນ຺ທກ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ມນ຺ໂທ ໂຫຕິ ໂມມູໂຫ. ໂສ ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ [ຕຖາ ຕຖາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ວາຈາວິກ຺ເຂປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ອມຣາວິກ຺ເຂປໍ – ‘ເອວນ຺ຕິປິ [ເອວມ຺ປິ (ສີ. ປີ.)] ເມ ໂນ, ຕຖາຕິປິ [ຕຖາປິ (ສີ. ປີ.)] ເມ ໂນ, ອຎ຺ຎຖາຕິປິ [ອຎ຺ຎຖາປິ (ສີ. ປີ.) ( ) ສພ຺ພຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ] ເມ ໂນ, ໂນຕິປິ ເມ ໂນ, ໂນ ໂນຕິປິ ເມ ໂນ’ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ສນ຺ທກ, ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ມນ຺ໂທ ໂມມູໂຫ. ໂສ ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ວາຈາວິກ຺ເຂປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ອມຣາວິກ຺ເຂປໍ – ເອວນ຺ຕິປິ ເມ ໂນ, ຕຖາຕິປິ ເມ ໂນ, ອຎ຺ຎຖາຕິປິ ເມ ໂນ, ໂນຕິປິ ເມ ໂນ, ໂນ ໂນຕິປິ ເມ ໂນ’ຕິ. ໂສ ‘ອນສ຺ສາສິກໍ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ປກ຺ກມຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນສ຺ສາສິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອກ຺ຂາຕໍ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, (ຕານິ ສນ຺ທກ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນສ຺ສາສິການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານິ ອກ຺ຂາຕານິ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນສ຺ສາສິກາເນວ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານິ ອນສ຺ສາສິການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານີຕິ ອກ຺ຂາຕານິ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ນາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ. ໂສ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ກິໍ ວາທີ ກິໍ ອກ຺ຂາຍີ ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ.

໒໓໓. ‘‘ອິຘ, ສນ຺ທກ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ…ເປ… [ວິຕ຺ຖາໂຣ ມ. ນິ. ໒.໙-໑໐ ກນ຺ທຣກສຸຕ຺ເຕ] ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ [ຍສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ສນ຺ທກ, ສຕ຺ຖຣິ ສາວໂກ ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສນ຺ທກ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ... ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ສຕ຺ຖຣິ ສາວໂກ ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສນ຺ທກ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ສຕ຺ຖຣິ ສາວໂກ ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສນ຺ທກ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ສຕ຺ຖຣິ ສາວໂກ ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ສຕ຺ຖຣິ ສາວໂກ ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ສຕ຺ຖຣິ ສາວໂກ ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ສຕ຺ຖຣິ ສາວໂກ ເອວຣູປໍ ອຸຬາຣວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສສກ຺ກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວເສຍ຺ຍ, ວສນ຺ໂຕ ຈ ອາຣາເຘຍ຺ຍ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ.

໒໓໔. ‘‘ໂຍ ປນ ໂສ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ໂສ ກາເມ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ສນ຺ທກ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຠພ຺ໂພ ໂສ ປຎ຺ຈຏ຺ຐານານິ ອຊ຺ຌາຈຣິຕຸໍ. ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທາຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສເວຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູໂຕ. ໂຍ ໂສ, ສນ຺ທກ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຠພ຺ໂພ ໂສ ອິມານິ ປຎ຺ຈຏ຺ຐານານິ ອຊ຺ຌາຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

໒໓໕. ‘‘ໂຍ ປນ ໂສ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຈຣໂຕ ເຈວ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ, ສນ຺ທກ, ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ; ອຸປມາຍປິເຘກຈ຺ເຈ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິສາ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສນ຺ທກ, ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທາ ຉິນ຺ນາ; ຕສ຺ສ ຈຣໂຕ ເຈວ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ (ຊານາຕິ – ‘ຉິນ຺ນາ ເມ ຫຕ຺ຖປາທາ’ຕິ, ອຸທາຫຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຊານາຕິ – ‘ຉິນ຺ນາ ເມ ຫຕ຺ຖປາທາ’’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ໂສ ປຸຣິໂສ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຊານາຕິ – ‘ຉິນ຺ນາ ເມ ຫຕ຺ຖປາທາ’ ຕິ.) [(ຉິນ຺ນາວ ຫຕ຺ຖປາທາ,) (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຊານາຕິ – ‘ຉິນ຺ນາ ເມ ຫຕ຺ຖປາທາ’’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ໂຍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຈຣໂຕ ເຈວ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ (ຎາຓທສ຺ສນໍ ນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ;) [(ຂີຓາວ ອາສວາ,) (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ.

໒໓໖. ‘‘ກີວພຫຸກາ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ນິຍ຺ຍາຕາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ສນ຺ທກ, ເອກໍເຍວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ສຕານິ ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ອຖ ໂຂ ຠິຍ຺ໂຍວ ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ນິຍ຺ຍາຕາໂຣ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ! ນ ຈ ນາມ ສຘມ຺ໂມກ຺ກໍສນາ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ປຣຘມ຺ມວມ຺ຠນາ, ອາຍຕເນ ຈ ຘມ຺ມເທສນາ ຕາວ ພຫຸກາ ຈ ນິຍ຺ຍາຕາໂຣ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິເມ ປນາຊີວກາ ປຸຕ຺ຕມຕາຍ ປຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈວ ອຸກ຺ກໍເສນ຺ຕິ, ປເຣ ຈ ວມ຺ເຠນ຺ຕິ ຕໂຍ ເຈວ ນິຍ຺ຍາຕາໂຣ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ນນ຺ທໍ ວຈ຺ຉໍ, ກິສໍ ສໍກິຈ຺ຈໍ, ມກ຺ຂລິໍ ໂຄສາລ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສກໍ ປຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຈຣນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ສມເຓ ໂຄຕເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ. ນ ທານິ ສຸກຣໍ ອມ຺ເຫຫິ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຫິທໍ ສນ຺ທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສກໍ ປຣິສໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍຕິ.

ສນ຺ທກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ມຫາສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ໂມຣນິວາເປ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ປຏິວສນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອນ຺ນຠາໂຣ ວຣຘໂຣ ສກຸລຸທາຍີ ຈ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຎ຺ເຎ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ປຣິພ຺ພາຊກາ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ໂມຣນິວາໂປ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ເຍນ ສກຸລຸທາຍີ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ໂມຣນິວາໂປ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສກຸລຸທາຍີ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ມຫຕິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຸນ຺ນາທິນິຍາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາຍ ອເນກວິຫິຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ກເຖນ຺ຕິຍາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຊກຖໍ ໂຈຣກຖໍ ມຫາມຕ຺ຕກຖໍ ເສນາກຖໍ ຠຍກຖໍ ຍຸທ຺ຘກຖໍ ອນ຺ນກຖໍ ປານກຖໍ ວຕ຺ຖກຖໍ ສຍນກຖໍ ມາລາກຖໍ ຄນ຺ຘກຖໍ ຎາຕິກຖໍ ຍານກຖໍ ຄາມກຖໍ ນິຄມກຖໍ ນຄຣກຖໍ ຊນປທກຖໍ ອິຕ຺ຖິກຖໍ ສູຣກຖໍ ວິສິຂາກຖໍ ກຸມ຺ຠຏ຺ຐານກຖໍ ປຸພ຺ພເປຕກຖໍ ນານຕ຺ຕກຖໍ ໂລກກ຺ຂາຍິກໍ ສມຸທ຺ທກ຺ຂາຍິກໍ ອິຕິຠວາຠວກຖໍ ອິຕິ ວາ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ສກຸລຸທາຍີ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ສກໍ ປຣິສໍ ສຓ຺ຐາເປຕິ – ‘‘ອປ຺ປສທ຺ທາ ໂຠນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕຸ; ມາ ໂຠນ຺ໂຕ ສທ຺ທມກຕ຺ຖ. ອຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ; ອປ຺ປສທ຺ທກາໂມ ໂຂ ປນ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອປ຺ປສທ຺ທສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ປຣິສໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ສກຸລຸທາຍີ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ສກຸລຸທາຍີ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ. ສ຺ວາຄຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ນິສີທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ; ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ສກຸລຸທາຍີປິ ໂຂ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ສກຸລຸທາຍິໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໒໓໘. ‘‘ກາຍນຸຕ຺ຖ, ອຸທາຍິ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ‘‘ຕິຏ຺ຐເຕສາ, ຠນ຺ເຕ, ກຖາ ຍາຍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ. ເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ກຖາ ຠຄວໂຕ ທຸລ຺ລຠາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຈ຺ຉາປິ ສວນາຍ. ປຸຣິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ທິວສານິ ປຸຣິມຕຣານິ ນານາຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ກຸຕູຫລສາລາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ລາຠາ ວຕ, ໂຠ, ອງ຺ຄມຄຘານໍ, ສຸລທ຺ຘລາຠາ ວຕ, ໂຠ, ອງ຺ຄມຄຘານໍ! ຕຕ຺ຣິເມ [ຍຕ຺ຖິເມ (ສີ.)] ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສງ຺ຆິໂນ ຄຓິໂນ ຄຓາຈຣິຍາ ຎາຕາ ຍສສ຺ສິໂນ ຕິຕ຺ຖກຣາ ສາຘຸສມ຺ມຕາ ພຫຸຊນສ຺ສ ຣາຊຄຫໍ ວສ຺ສາວາສໍ ໂອສຏາ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ສງ຺ຆີ ເຈວ ຄຓີ ຈ ຄຓາຈຣິໂຍ ຈ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ; ໂສປິ ຣາຊຄຫໍ ວສ຺ສາວາສໍ ໂອສໂຏ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ມກ຺ຂລິ ໂຄສາໂລ…ເປ… ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ… ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ… ສຎ຺ຊໂຍ ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ… ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆີ ເຈວ ຄຓີ ຈ ຄຓາຈຣິໂຍ ຈ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ; ໂສປິ ຣາຊຄຫໍ ວສ຺ສາວາສໍ ໂອສໂຏ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສງ຺ຆີ ເຈວ ຄຓີ ຈ ຄຓາຈຣິໂຍ ຈ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ; ໂສປິ ຣາຊຄຫໍ ວສ຺ສາວາສໍ ໂອສໂຏ. ໂກ ນຸ ໂຂ ອິເມສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສງ຺ຆີນໍ ຄຓີນໍ ຄຓາຈຣິຍານໍ ຎາຕານໍ ຍສສ຺ສີນໍ ຕິຕ຺ຖກຣານໍ ສາຘຸສມ຺ມຕານໍ ພຫຸຊນສ຺ສ ສາວການໍ ສກ຺ກໂຕ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ, ກຎ຺ຈ ປນ ສາວກາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ [ຄຣຸກຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕີ’’’ຕິ?

໒໓໙. ‘‘ຕຕ຺ເຣກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຍໍ ໂຂ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ສງ຺ຆີ ເຈວ ຄຓີ ຈ ຄຓາຈຣິໂຍ ຈ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ; ໂສ ຈ ໂຂ ສາວການໍ ນ ສກ຺ກໂຕ ນ ຄຣຸກໂຕ ນ ມານິໂຕ ນ ປູຊິໂຕ, ນ ຈ ປນ ປູຣຓໍ ກສ຺ສປໍ ສາວກາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ອເນກສຕາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕຕ຺ຣຎ຺ຎຕໂຣ ປູຣຓສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສ ສາວໂກ ສທ຺ທມກາສິ – ‘‘ມາ ໂຠນ຺ໂຕ ປູຣຓໍ ກສ຺ສປໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖ; ເນໂສ ເອຕໍ ຊານາຕິ; ມຍເມຕໍ ຊານາມ, ອມ຺ເຫ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉຖ; ມຍເມຕໍ ຠວນ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ – ‘‘ອປ຺ປສທ຺ທາ ໂຠນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕຸ, ມາ ໂຠນ຺ໂຕ ສທ຺ທມກຕ຺ຖ. ເນເຕ, ຠວນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອມ຺ເຫ ເອເຕ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ; ມຍເມເຕສໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ພຫູ ໂຂ ປນ ປູຣຓສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສ ສາວກາ ວາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອປກ຺ກນ຺ຕາ – ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສິ, ອຫໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາມິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານິສ຺ສສິ? ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ ຕ຺ວມສິ, ອຫມສ຺ມິ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ, ສຫິຕໍ ເມ, ອສຫິຕໍ ເຕ, ປຸເຣວຈນີຍໍ ປຈ຺ຉາ ອວຈ, ປຈ຺ຉາວຈນີຍໍ ປຸເຣ ອວຈ, ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ເຕ ວິປຣາວຕ຺ຕໍ, ອາໂຣປິໂຕ ເຕ ວາໂທ, ນິຄ຺ຄຫິໂຕສິ, ຈຣ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂາຍ, ນິພ຺ເພເຐຫິ ວາ ສເຈ ປໂຫສີ’’ຕິ. ອິຕິ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ສາວການໍ ນ ສກ຺ກໂຕ ນ ຄຣຸກໂຕ ນ ມານິໂຕ ນ ປູຊິໂຕ, ນ ຈ ປນ ປູຣຓໍ ກສ຺ສປໍ ສາວກາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຈ ປນ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ຘມ຺ມກ຺ໂກເສນາ’’’ຕິ.

‘‘ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ມກ຺ຂລິ ໂຄສາໂລ…ເປ… ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ… ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ… ສຎ຺ຊໂຍ ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ… ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆີ ເຈວ ຄຓີ ຈ ຄຓາຈຣິໂຍ ຈ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ; ໂສ ຈ ໂຂ ສາວການໍ ນ ສກ຺ກໂຕ ນ ຄຣຸກໂຕ ນ ມານິໂຕ ນ ປູຊິໂຕ, ນ ຈ ປນ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ສາວກາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ອເນກສຕາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕຕ຺ຣຎ຺ຎຕໂຣ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາວໂກ ສທ຺ທມກາສິ – ມາ ໂຠນ຺ໂຕ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖ; ເນໂສ ເອຕໍ ຊານາຕິ; ມຍເມຕໍ ຊານາມ, ອມ຺ເຫ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉຖ; ມຍເມຕໍ ຠວນ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມາຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ – ‘‘ອປ຺ປສທ຺ທາ ໂຠນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕຸ, ມາ ໂຠນ຺ໂຕ ສທ຺ທມກຕ຺ຖ. ເນເຕ ຠວນ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອມ຺ເຫ ເອເຕ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ; ມຍເມເຕສໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ພຫູ ໂຂ ປນ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາວກາ ວາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອປກ຺ກນ຺ຕາ – ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສິ, ອຫໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາມິ. ກິໍ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານິສ຺ສສິ? ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ ຕ຺ວມສິ. ອຫມສ຺ມິ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ. ສຫິຕໍ ເມ ອສຫິຕໍ ເຕ, ປຸເຣວຈນີຍໍ ປຈ຺ຉາ ອວຈ, ປຈ຺ຉາວຈນີຍໍ ປຸເຣ ອວຈ, ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ເຕ ວິປຣາວຕ຺ຕໍ, ອາໂຣປິໂຕ ເຕ ວາໂທ, ນິຄ຺ຄຫິໂຕສິ, ຈຣ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂາຍ, ນິພ຺ເພເຐຫິ ວາ ສເຈ ປໂຫສີ’’ຕິ. ອິຕິ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ສາວການໍ ນ ສກ຺ກໂຕ ນ ຄຣຸກໂຕ ນ ມານິໂຕ ນ ປູຊິໂຕ, ນ ຈ ປນ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ສາວກາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຈ ປນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມກ຺ໂກເສນາ’’’ຕິ.

໒໔໐. ‘‘ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສງ຺ຆີ ເຈວ ຄຓີ ຈ ຄຓາຈຣິໂຍ ຈ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ; ໂສ ຈ ໂຂ ສາວການໍ ສກ຺ກໂຕ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ, ສມຓຎ຺ຈ ປນ ໂຄຕມໍ ສາວກາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຠູຕປຸພ຺ພໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອເນກສຕາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕຕ຺ຣຎ຺ຎຕໂຣ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວໂກ ອຸກ຺ກາສິ. ຕເມນາຎ຺ຎຕໂຣ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຊຓ຺ຓຸເກນ [ຊຓ຺ຓຸເກ (ສີ.)] ຆຏ຺ເຏສິ – ‘‘ອປ຺ປສທ຺ໂທ ອາຍສ຺ມາ ໂຫຕຸ, ມາຍສ຺ມາ ສທ຺ທມກາສິ, ສຕ຺ຖາ ໂນ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີ’’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອເນກສຕາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວການໍ ຂິປິຕສທ຺ໂທ ວາ ໂຫຕິ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ໂທ ວາ. ຕເມນໍ ມຫາຊນກາໂຍ ປຈ຺ຈາສີສມານຣູໂປ [ປຈ຺ຈາສິໍ ສມານຣູໂປ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ – ‘‘ຍໍ ໂນ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ຠາສິສ຺ສຕິ ຕໍ ໂນ ໂສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣິໂສ ຈາຕຸມ຺ມຫາປເຖ ຂຸທ຺ທມຘຸໍ [ຂຸທ຺ທໍ ມຘຸໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອເນລກໍ ປີເຬຍ຺ຍ [ອຸປ຺ປີເຬຍ຺ຍ (ສີ.)]. ຕເມນໍ ມຫາຊນກາໂຍ ປຈ຺ຈາສີສມານຣູໂປ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ອສ຺ສ. ເອວເມວ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອເນກສຕາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວການໍ ຂິປິຕສທ຺ໂທ ວາ ໂຫຕິ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ໂທ ວາ. ຕເມນໍ ມຫາຊນກາໂຍ ປຈ຺ຈາສີສມານຣູໂປ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ – ‘‘ຍໍ ໂນ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ຠາສິສ຺ສຕິ ຕໍ ໂນ ໂສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຍປິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສມ຺ປໂຍເຊຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຕປິ ສຕ຺ຖຸ ເຈວ ວຓ຺ຓວາທິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕຄຣຫິໂນເຍວ ໂຫນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎຄຣຫິໂນ, ‘‘ມຍເມວມ຺ຫາ ອລກ຺ຂິກາ ມຍໍ ອປ຺ປປຸຎ຺ຎາ ເຕ ມຍໍ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນາສກ຺ຂິມ຺ຫາ ຍາວຊີວໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ອາຣາມິກຠູຕາ ວາ ອຸປາສກຠູຕາ ວາ ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປເທ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສາວການໍ ສກ຺ກໂຕ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ, ສມຓຎ຺ຈ ປນ ໂຄຕມໍ ສາວກາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕີ’’’ຕິ.

໒໔໑. ‘‘ກຕິ ປນ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຍິ, ມຍິ ຘມ຺ເມ ສມນຸປສ຺ສສິ, ເຍຫິ ມມໍ [ມມ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ [ຄຣຸກໂຣນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ຘມ຺ເມ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເຍຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຠຄວາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ປາຫາໂຣ, ອປ຺ປາຫາຣຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອປ຺ປາຫາໂຣ, ອປ຺ປາຫາຣຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເຍນ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ທຸຕິຍໍ ຘມ຺ມໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເຍນ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ອິຕຣີຕຣປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ອິຕຣີຕຣປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ຕຕິຍໍ ຘມ຺ມໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເຍນ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ອິຕຣີຕຣເສນາສນສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ອິຕຣີຕຣເສນາສນສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເຍນ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປວິວິຕ຺ໂຕ, ປວິເວກສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປວິວິຕ຺ໂຕ, ປວິເວກສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ປຎ຺ຈມໍ ຘມ຺ມໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເຍນ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ອິເມ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເຍຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

໒໔໒. ‘‘‘ອປ຺ປາຫາໂຣ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອປ຺ປາຫາຣຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ໂກສກາຫາຣາປິ ອຑ຺ຒໂກສກາຫາຣາປິ ເພລຸວາຫາຣາປິ ອຑ຺ຒເພລຸວາຫາຣາປິ. ອຫໍ ໂຂ ປນ, ອຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ. ‘ອປ຺ປາຫາໂຣ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອປ຺ປາຫາຣຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ເຍ ເຕ, ອຸທາຍິ, ມມ ສາວກາ ໂກສກາຫາຣາປິ ອຑ຺ຒໂກສກາຫາຣາປິ ເພລຸວາຫາຣາປິ ອຑ຺ຒເພລຸວາຫາຣາປິ ນ ມໍ ເຕ ອິມິນາ ຘມ຺ເມນ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ.

‘‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ປໍສຸກູລິກາ ລູຂຈີວຣຘຣາ ເຕ ສຸສານາ ວາ ສງ຺ກາຣກູຏາ ວາ ປາປຓິກາ ວາ ນນ຺ຕການິ [ປາປຓິການິ ວາ ນນ຺ຕການິ ວາ (ສີ.)] ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ [ອຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ (ກ.)] ສງ຺ຆາຏິໍ ກຣິຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ຕິ. ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ຄຫປຕິຈີວຣານິ ຘາເຣມິ ທຬ຺ຫານິ ສຕ຺ຖລູຂານິ ອລາພຸໂລມສານິ. ‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ເຍ ເຕ, ອຸທາຍິ, ມມ ສາວກາ ປໍສຸກູລິກາ ລູຂຈີວຣຘຣາ ເຕ ສຸສານາ ວາ ສງ຺ກາຣກູຏາ ວາ ປາປຓິກາ ວາ ນນ຺ຕການິ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໍ ກຣິຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ຕິ, ນ ມໍ ເຕ ອິມິນາ ຘມ຺ເມນ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ.

‘‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ອິຕຣີຕຣປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ ສປທານຈາຣິໂນ ອຸຎ຺ຉາສເກ ວເຕ ຣຕາ, ເຕ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ຐາ ສມານາ ອາສເນນປິ ນິມນ຺ຕິຍມານາ ນ ສາທິຍນ຺ຕິ. ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ນິມນ຺ຕເນປິ [ນິມນ຺ຕນສ຺ສາປິ (ກ.)] ຠຸຎ຺ຊາມິ ສາລີນໍ ໂອທນໍ ວິຈິຕກາຬກໍ ອເນກສູປໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ອິຕຣີຕຣປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ເຍ ເຕ, ອຸທາຍິ, ມມ ສາວກາ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ ສປທານຈາຣິໂນ ອຸຎ຺ຉາສເກ ວເຕ ຣຕາ ເຕ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ຐາ ສມານາ ອາສເນນປິ ນິມນ຺ຕິຍມານາ ນ ສາທິຍນ຺ຕິ, ນ ມໍ ເຕ ອິມິນາ ຘມ຺ເມນ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ.

‘‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ອິຕຣີຕຣເສນາສນສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ຣຸກ຺ຂມູລິກາ ອພ຺ໂຠກາສິກາ, ເຕ ອຏ຺ຐມາເສ ຉນ຺ນໍ ນ ອຸເປນ຺ຕິ. ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ກູຏາຄາເຣສຸປິ ວິຫຣາມິ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ເຕສຸ ນິວາເຕສຸ ຜຸສິຕຄ຺ຄເຬສຸ [ຜຸສ຺ສິຕຄ຺ຄເຬສຸ (ສີ. ປີ.)] ປິຫິຕວາຕປາເນສຸ. ‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ອິຕຣີຕຣເສນາສນສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ເຍ ເຕ, ອຸທາຍິ, ມມ ສາວກາ ຣຸກ຺ຂມູລິກາ ອພ຺ໂຠກາສິກາ ເຕ ອຏ຺ຐມາເສ ຉນ຺ນໍ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ນ ມໍ ເຕ ອິມິນາ ຘມ຺ເມນ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ.

‘‘‘ປວິວິຕ຺ໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ປວິເວກສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ອາຣຎ຺ຎິກາ ປນ຺ຕເສນາສນາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂອສຣນ຺ຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍ. ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອາກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣາມິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອຸປາສເກຫິ ອຸປາສິກາຫິ ຣຎ຺ຎາ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ. ‘ປວິວິຕ຺ໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ປວິເວກສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’ຕິ, ອິຕິ ເຈ ມໍ, ອຸທາຍິ, ສາວກາ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ເຍ ເຕ, ອຸທາຍິ, ມມ ສາວກາ ອາຣຎ຺ຎກາ ປນ຺ຕເສນາສນາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂອສຣນ຺ຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາຍ, ນ ມໍ ເຕ ອິມິນາ ຘມ຺ເມນ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ນ ມມໍ ສາວກາ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

໒໔໓. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອຎ຺ເຎ ຈ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ເຍຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ມມໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘຸທາຍິ, ມມໍ ສາວກາ ອຘິສີເລ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ – ‘ສີລວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຣເມນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ຍມ຺ປຸທາຍິ [ຍມຸທາຍິ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ມມໍ ສາວກາ ອຘິສີເລ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ – ‘ສີລວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຣເມນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ, ອຍໍ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ເຍນ ມມໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

໒໔໔. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ມມໍ ສາວກາ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ຎາຓທສ຺ສເນ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ – ‘ຊານໍເຍວາຫ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ – ຊານາມີຕິ, ປສ຺ສໍເຍວາຫ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ – ປສ຺ສາມີຕິ; ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍ; ສນິທານໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂນ ອນິທານໍ; ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂນ ອປ຺ປາຏິຫາຣິຍ’ນ຺ຕິ. ຍມ຺ປຸທາຍິ, ມມໍ ສາວກາ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ຎາຓທສ຺ສເນ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ – ‘ຊານໍເຍວາຫ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ – ຊານາມີຕິ, ປສ຺ສໍເຍວາຫ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ – ປສ຺ສາມີຕິ; ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍ; ສນິທານໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂນ ອນິທານໍ; ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂນ ອປ຺ປາຏິຫາຣິຍ’ນ຺ຕິ, ອຍໍ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ເຍນ ມມໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

໒໔໕. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ມມໍ ສາວກາ ອຘິປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ – ‘ປຎ຺ຎວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຣເມນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ; ຕໍ ວຕ ອນາຄຕໍ ວາທປຖໍ ນ ທກ຺ຂຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ປຣປ຺ປວາທໍ ນ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ’. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຸທາຍິ, ອປິ ນຸ ເມ ສາວກາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖໍ ໂອປາເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ອຸທາຍິ, ສາວເກສຸ ອນຸສາສນິໍ ປຈ຺ຈາສີສາມິ [ປຈ຺ຈາສິໍສາມິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]; ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ມມເຍວ ສາວກາ ອນຸສາສນິໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ.

‘‘ຍມ຺ປຸທາຍິ, ມມໍ ສາວກາ ອຘິປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ – ‘ປຎ຺ຎວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຣເມນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ; ຕໍ ວຕ ອນາຄຕໍ ວາທປຖໍ ນ ທກ຺ຂຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ປຣປ຺ປວາທໍ ນ ສຫຘມ຺ເມນ ນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ’. ອຍໍ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ເຍນ ມມໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

໒໔໖. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ມມ ສາວກາ ເຍນ ທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ຓາ ທຸກ຺ຂປເຣຕາ ເຕ ມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສາຫໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣມິ, ເຕສາຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘມິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ; ເຕ ມໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ… ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ… ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສາຫໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣມິ, ເຕສາຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘມິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ. ຍມ຺ປຸທາຍິ, ມມ ສາວກາ ເຍນ ທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ຓາ ທຸກ຺ຂປເຣຕາ ເຕ ມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສາຫໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣມິ, ເຕສາຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘມິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ. ເຕ ມໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ … ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ… ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສາຫໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣມິ. ເຕສາຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘມິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ. ອຍໍ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ເຍນ ມມໍ ສາວກາ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

໒໔໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠາເວນ຺ຕິ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ… ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ຕຕ຺ຣ ຈ ປນ ເມ ສາວກາ ພຫູ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ຠາເວນ຺ຕິ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ປທຫຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ປທຫຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ປທຫຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ວາຍມຕິ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ປທຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ຈ ປນ ເມ ສາວກາ ພຫູ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາເທ ຠາເວນ຺ຕິ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ວີຣິຍສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ຈິຕ຺ຕສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ຕຕ຺ຣ ຈ ປນ ເມ ສາວກາ ພຫູ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວນ຺ຕິ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ ອຸປສມຄາມິໍ ສມ຺ໂພຘຄາມິໍ; ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ… ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ ອຸປສມຄາມິໍ ສມ຺ໂພຘຄາມິໍ. ຕຕ຺ຣ ຈ ປນ ເມ ສາວກາ ພຫູ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ປຎ຺ຈ ພລານິ ຠາເວນ຺ຕິ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາພລໍ ຠາເວຕິ ອຸປສມຄາມິໍ ສມ຺ໂພຘຄາມິໍ; ວີຣິຍພລໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ສຕິພລໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິພລໍ ຠາເວຕິ… ປຎ຺ຎາພລໍ ຠາເວຕິ ອຸປສມຄາມິໍ ສມ຺ໂພຘຄາມິໍ. ຕຕ຺ຣ ຈ ປນ ເມ ສາວກາ ພຫູ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຠາເວນ຺ຕິ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ; ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ. ຕຕ຺ຣ ຈ ປນ ເມ ສາວກາ ພຫູ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ຕິ. ອິຘຸທາຍິ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ຠາເວຕິ, ສມ຺ມາວາຈໍ ຠາເວຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ຠາເວຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວໍ ຠາເວຕິ, ສມ຺ມາວາຍາມໍ ຠາເວຕິ, ສມ຺ມາສຕິໍ ຠາເວຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິໍ ຠາເວຕິ. ຕຕ຺ຣ ຈ ປນ ເມ ສາວກາ ພຫູ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

໒໔໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ຠາເວນ຺ຕິ. ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ; ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ; ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ; ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອ