📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ

ອຸປຣິປຓ຺ຓາສ-ອຏ຺ຐກຖາ

໑. ເທວທຫວຄ຺ໂຄ

໑. ເທວທຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ເທວທຫສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເທວທຫໍ ນາມາຕິ ເທວາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຣາຊາໂນ, ຕຕ຺ຖ ຈ ສກ຺ຍຣາຊູນໍ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓີ ອໂຫສິ ປາສາທິກາ ອາຣກ຺ຂສມ຺ປນ຺ນາ, ສາ ເທວານໍ ທຫຕ຺ຕາ ‘‘ເທວທຫ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕທຸປາທາຍ ໂສປິ ນິຄໂມ ເທວທຫນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ຠຄວາ ຕໍ ນິຄມໍ ນິສ຺ສາຍ ລຸມ຺ພິນິວເນ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕູຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ. ອິມິນາ ກມ຺ມເວທນຎ຺ຈ ກິຣິຍເວທນຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກໍ ວິປາກເວທນເມວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ວາທິໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາຕິ ອິມິນາ ປຸພ຺ເພ ອນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ອຫຸວມ຺ເຫວ ມຍນ຺ຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ເຕສໍ ອຊານນຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕວ ເກວລໍ ກລິສາສນໍ ອາໂຣເປຕຸກາໂມ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຍ ຫິ ‘‘ມຍໍ ອຫຸວມ຺ຫາ’’ຕິປິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ກຖໍ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຠາວໍ ວາ ອກຕຠາວໍ ວາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິປຸຈ຺ຉາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒. ເອວໍ ສນ຺ເຕຕິ ຈູຬທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ເຘ (ມ. ນິ. ໑.໑໗໙-໑໘໐) ມຫານິຄຓ຺ຐສ຺ສ ວຈເນ ສຈ຺ເຈ ສນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິຘ ປນ ເອຕ຺ຕກສ຺ສ ຐານສ຺ສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຊານນຠາເວ ສນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ກລ຺ລນ຺ຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ.

໓. ຄາຬ຺ຫູປເລປເນນາຕິ ພຫລູປເລປເນນ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິສຣຎ຺ຊິເຕນ, ນ ປນ ຂລິຍາ ລິຕ຺ເຕນ ວິຍ. ເອສນິຍາຕິ ເອສນິສລາກາຍ ອນ຺ຕມໂສ ນນ຺ຕກວຏ຺ຏິຍາປິ. ເອເສຍ຺ຍາຕິ ຄມ຺ຠີຣໍ ວາ ອຸຕ຺ຕານໍ ວາຕິ ວີມໍເສຍ຺ຍ. ອຄທງ຺ຄາຣນ຺ຕິ ຌາມຫຣີຕກສ຺ສ ວາ ອາມລກສ຺ສ ວາ ຈຸຓ຺ຓໍ. ໂອທເຫຍ຺ຍາຕິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ອໂຣໂຄຕິອາທິ ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໑໓) ວຸຕ຺ຕເມວ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ, ສລ຺ເລນ ວິທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ວິທ຺ຘກາເລ ເວທນາຍ ປາກຏກາໂລ ວິຍ ອິເມສໍ ‘‘ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ອຫຸວມ຺ຫາ ວາ ໂນ ວາ, ປາປກມ຺ມໍ ອກຣມ຺ຫາ ວາ ໂນ ວາ, ເອວຣູປໍ ວາ ປາປໍ ກຣມ຺ຫາ’’ຕິ ຊານນກາໂລ ສິຍາ. ວຓມຸຂສ຺ສ ປຣິກນ຺ຕນາທີສຸ ຈຕູສຸ ກາເລສຸ ເວທນາຍ ປາກຏກາໂລ ວິຍ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ໂນ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕເກ ວາ ນິຊ຺ຊິຓ຺ເຓ ສພ຺ພເມວ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ນາມ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຊານນກາໂລ ສິຍາ. ອປຣຠາເຄ ຜາສຸຠາວຊານນກາໂລ ວິຍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຊານນກາໂລ ສິຍາ. ເອວເມຕ຺ຖ ເອກາຍ ອຸປມາຍ ຕໂຍ ອຕ຺ຖາ, ຈຕູຫິ ອຸປມາຫິ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ປຣິທີປິໂຕ.

໔. ອິເມ ປນ ຕໂຕ ເອກມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄເຕ ສລ຺ເລ ອວິທ຺ໂຘວ ‘‘ວິທ຺ໂຘສິ ມຍາ’’ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກສ຺ສ ວຈນປ຺ປມາເຓເນວ ‘‘ວິທ຺ໂຘສ຺ມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕປຸຣິໂສ ວິຍ ເກວລໍ ມຫານິຄຓ຺ຐສ຺ສ ວຈນປ຺ປມາເຓນ ສພ຺ພເມຕໍ ສທ຺ທຫນ຺ຕາ ເອວໍ ສລ຺ໂລປມາຍ ຠຄວຕາ ນິຄ຺ຄຫິຕາ ປຈ຺ຈາຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຍຖາ ນາມ ທຸພ຺ພໂລ ສຸນໂຂ ມິຄໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສາມິກສ຺ສ ອຠິມຸຂໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ໂອສກ຺ກຕິ, ເອວໍ ມຫານິຄຓ຺ຐສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ວາທໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕາ ນິຄຓ຺ໂຐ, ອາວຸໂສຕິອາທີມາຫໍສຸ.

໕. ອຖ ເນ ຠຄວາ ສາຈຣິຍເກ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍສ຺ມນ຺ຕານນ຺ຕິ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ. ກາ ອຕີຕໍເສ ສຕ຺ຖຣິ ສທ຺ຘາຕິ ອຕີຕໍສວາທິມ຺ຫິ ສຕ຺ຖຣິ ກາ ສທ຺ຘາ. ຍາ ອຕີຕວາທໍ ສທ຺ທຫນ຺ຕານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຫານິຄຓ຺ຐສ຺ສ ສທ຺ຘາ, ສາ ກຕມາ? ກິໍ ຠູຕຕ຺ຖາ ອຠູຕຕ຺ຖາ, ຠູຕວິປາກາ ອຠູຕວິປາກາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຫຘມ຺ມິກນ຺ຕິ ສເຫຕຸກໍ ສກາຣຓໍ. ວາທປຏິຫາຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຈາຄມນກວາທໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕສໍ ‘‘ອປເນຖ ສທ຺ຘໍ, ສພ຺ພທຸພ຺ພລາ ເອສາ’’ຕິ ສທ຺ຘາເຉທກວາທໍ ນາມ ທສ຺ເສຕິ.

໖. ອວິຊ຺ຊາ ອຎ຺ຎາຓາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎາເຓນ. ສມ຺ໂມຫາຕິ ສມ຺ໂມເຫນ. ວິປຈ຺ເຈຖາຕິ ວິປຣີຕໂຕ ສທ຺ທຫຖ, ວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາຫໍ ວາ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກທາຍກໍ. ອຸປກ຺ກເມນາຕິ ປໂຍເຄນ. ປຘາເນນາຕິ ວີຣິເຍນ. ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍນ຺ຕິ ທຸຕິເຍ ວາ ຕຕິເຍ ວາ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກທາຍກໍ. ສຸຂເວທນີຍນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓວິປາກທາຍກໍ ກຸສລກມ຺ມໍ. ວິປຣີຕໍ ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ. ປຣິປກ຺ກເວທນີຍນ຺ຕິ ປຣິປກ຺ເກ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ອຕ຺ຕຠາເວ ເວທນີຍໍ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍສ຺ເສເວຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອປຣິປກ຺ກເວທນີຍນ຺ຕິ ອປຣິປກ຺ເກ ອຕ຺ຕຠາເວ ເວທນີຍໍ, ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍສ຺ເສເວຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ – ຍໍ ປຐມວເຍ ກຕໍ ປຐມວເຍ ວາ ມຊ຺ຌິມວເຍ ວາ ປຈ຺ຉິມວເຍ ວາ ວິປາກໍ ເທຕິ, ມຊ຺ຌິມວເຍ ກຕໍ ມຊ຺ຌິມວເຍ ວາ ປຈ຺ຉິມວເຍ ວາ ວິປາກໍ ເທຕິ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ກຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ວິປາກໍ ເທຕິ, ຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວິປາກໍ ເທຕິ, ຕໍ ປຣິປກ຺ກເວທນີຍໍ ນາມ. ຕໍ ກຸສລມ຺ປິ ໂຫຕິ ອກຸສລມ຺ປິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ ກິຣ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ໂສ ຣາຊຄເຫ ສຸມນເສຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ວສຕິ. ຕເມນໍ ເອກທິວສໍ ນຄຣມ຺ຫິ ນກ຺ຂຕ຺ເຕ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ເສຏ຺ຐິ ອາຫ – ‘‘ສເຈ ອຊ຺ຊ ກສິສ຺ສສິ, ທ຺ເວ ຈ ໂຄເຓ ນງ຺ຄລຎ຺ຈ ລຠິສ຺ສສິ. ກິໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສສິ, ກສິສ຺ສສີ’’ຕິ. ກິໍ ເມ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ, ກສິສ຺ສາມີຕິ? ເຕນ ຫິ ເຍ ໂຄເຓ ອິຈ຺ຉສິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ກສາຫີຕິ. ໂສ ກສິຕຸໍ ຄໂຕ. ຕໍ ທິວສໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣມີ’’ຕິ? ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປຸຓ຺ຓໍ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ກສນຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ. ປຸຓ຺ໂຓ ກສິໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ທຕ຺ວາ ມຸໂຂທກໍ ອທາສິ. ເຖໂຣ ສຣີຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິສີທິ ຠຕ຺ຕາຠິຫາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍໍ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ.

ສາ ສາມິກສ຺ສ ອາຫຏຠຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ທິວາ ອຄມາສິ. ປຸຓ຺ໂຓ ເອກວາຣໍ ກສິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສາປິ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອາຫ – ‘‘ສາມິ ປາໂຕວ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຍິຕ຺ຖ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຫຣນ຺ຕິຍາ ເມ ອຸສ຺ສູໂຣ ຊາໂຕ, ມາ ກຸຊ຺ຌິ ສາມີ’’ຕິ. ຠທ຺ທກໍ ເຕ ຠທ຺ເທ ກຕໍ, ມຍາ ເຖຣສ຺ສ ປາໂຕວ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ມຸໂຂທກຎ຺ຈ ທິນ຺ນໍ, ອມ຺ຫາກໍເຍວາເນນ ປິຓ຺ຑປາໂຕປິ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ, ອຊ຺ຊ ເຖເຣນ ກຕສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ມຍໍ ຠາຄິໂນ ຊາຕາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສິ. ເອກວາຣໍ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ສຸວຓ຺ຓເມວ ອໂຫສິ. ໂສ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວິຊ຺ໂຊຕມານໍ ທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຍຏ຺ຐິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ອກເຖຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ສກເຏຫິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຣາສິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ເອຕ຺ຕກໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ກສ຺ສຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານມສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິ ນາມ ຊາໂຕ.

ອປຣມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸ – ຕສ຺ມິໍເຍວ ຣາຊຄເຫ ກາຬເວຬິໂຍ ນາມ ທຸຄ຺ຄໂຕ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ປຓ຺ຓມ຺ພິລຍາຄຸໍ ປຈິ. ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ, ເຖໂຣ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອຸປນາເມສິ. ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ, ເສສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ປໂຫສິ. ກາຬວຬິໂຍປິ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ໂຕ ຈູຬກໍ ລຠິ. ມຫາກສ຺ສໂປ ສຕ຺ຖາຣໍ ກາຬວຬິຍສ຺ສ ວິປາກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ເສຏ຺ຐິຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກາຬວຬິໂຍ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຣິຍາຍ ອາໂຣເຈສິ.

ຕທາ ຈ ຣາຊາ ນຄຣໍ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ໂຕ ພຫິນຄເຣ ຊີວສູເລ ນິສິນ຺ນໍ ປຸຣິສໍ ອທ຺ທສ. ປຸຣິໂສ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ອກາສິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເມ ຠຸຎ຺ຊນຠຕ຺ຕໍ ປຫິຓຖ ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ເປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສາຍມາສຠຕ຺ເຕ ອຸປນີເຕ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຫຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫ, ນຄເຣ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຈາເຣສຸໍ. ຕຕິຍວາເຣ ກາຬວຬິຍສ຺ສ ຠຣິຍາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຖ ນໍ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ, ສາ ປຸຣິສເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈາວຸຘສນ຺ນທ຺ຘາ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິ. ພຫິນຄເຣ ຕາເລ ອຘິວຕ຺ໂຖ ທີຆຕາໂລ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູເລນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐ ຕິຏ຺ຐ ຠກ຺ໂຂສິ ເມ’’ຕິ ອາຫ. ນາຫໍ ຕວ ຠກ຺ໂຂ, ຣາຊທູໂຕ ອຫນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉສີຕິ. ຊີວສູເລ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິກນ຺ຕິ. ມມປິ ເອກໍ ສາສນໍ ຫຣິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີຕິ. ອາມ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ທີຆຕາລສ຺ສ ຠຣິຍາ ສຸມນເທວຣາຊຘີຕາ ກາຬີ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຕາ’’ຕິ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສິ. ອິມສ຺ມິໍ ຕາລມູເລ ສຕ຺ຕ ນິຘິກຸມ຺ຠິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ຕາ ຕ຺ວໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີຕິ. ສາ ‘‘ທີຆຕາລສ຺ສ ຠຣິຍາ ສຸມນເທວຣາຊຘີຕາ ກາຬີ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຕາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ຕີ ອຄມາສິ.

ສຸມນເທໂວ ຍກ຺ຂສມາຄເມ ນິສິນ຺ໂນ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ມນຸສ຺ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ປິຍປວຕ຺ຕິໍ ອາຫຣຕິ, ປກ຺ໂກສຖ ນ’’ນ຺ຕິ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ‘‘ອິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິມຓ຺ຑລຈ຺ຉາຍາຍ ຜຣຓຏ຺ຐາເນ ນິຘິກຸມ຺ຠິໂຍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ຊີວສູເລ ນິສິນ຺ນປຸຣິໂສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຂປຸຎ຺ຉນກາເລ ອິຕ຺ຖິຜສ຺ໂສຕິ ຎຕ຺ວາ ຈູຬາຍ ຑໍສິ, ສາ ອສິນາ ອຕ຺ຕໂນ ຈູຬໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍເຍວ ຄຕາ. ຣາຊາ ຠຕ຺ຕໂຠຊິຕຠາໂວ ກຖໍ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ? ຈູຬສຎ຺ຎາຍາຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໍ ຘນໍ ອາຫຣາເປສິ. ຣາຊາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ. ນຕ຺ຖິ ເທວາຕິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ປຕິໍ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ຘນເສຏ຺ຐິໍ ອກາສິ. ມລ຺ລິກາຍປິ ເທວິຍາ ວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອິມານິ ຕາວ ກຸສລກມ຺ເມ ວຕ຺ຖູນິ.

ນນ຺ທມາຓວໂກ ປນ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຍ ເຖຣິຍາ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊິ, ຕສ຺ສ ມຎ຺ຈໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ມຫາປຖວີ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອກາສມທາສິ, ຕຕ຺ເຖວ ມຫານຣກໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ນນ຺ໂທປິ ໂຄຆາຕໂກ ປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ ໂຄຆາຕກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ໂຠຊນກາເລ ມໍສໍ ອລຠນ຺ໂຕ ເອກສ຺ສ ຊີວມານກໂຄຓສ຺ສ ຊິວ຺ຫໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈາເປຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ອຖສ຺ສ ຊິວ຺ຫາ ມູເລ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປາຕິຍໍເຍວ ປຕິຕາ, ໂສ ວິຣວນ຺ໂຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນນ຺ໂທປິ ຍກ຺ໂຂ ອຎ຺ເຎນ ຍກ຺ເຂນ ສທ຺ຘິໍ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ນໂວໂຣປິເຕຫິ ເກເສຫິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ສີເສ ປຫຣິຕຸກາໂມ ອິຕຣສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ວາຣິຍມາໂນປິ ປຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ຑຍ຺ຫາມິ ຑຍ຺ຫາມີຕິ ວິຣວນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຠູມິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ອິມານິ ອກຸສລກມ຺ເມ ວຕ຺ຖູນິ.

ຍໍ ປນ ອນ຺ຕມໂສ ມຣຓສນ຺ຕິເກປິ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ຠວນ຺ຕເຣ ວິປາກໍ ເທຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ອປຣິຫີນສ຺ສ ຌານສ຺ສ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ໂສ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ມູລຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ເນວ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ນ ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍນ຺ຕິ, ນ ວິຈາຣິຕໍ, ກິຎ຺ຈາປິ ນ ວິຈາຣິຕໍ, ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍເມວ ປເນຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປຐມມຄ຺ຄາທີນໍ ຠວນ຺ຕເຣ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິປາໂກ, ໂສ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຄຸໂຓຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄກມ຺ມໍ ປນ ປຣິປກ຺ກເວທນີຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຄ຺ຄເຈຕນາເຍວ ຫິ ສພ຺ພລຫຸໍ ຜລທາຍິກາ ອນນ຺ຕຣຜລຕ຺ຕາຕິ.

໘. ພຫຸເວທນີຍນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຠວູປຄໍ. ອປ຺ປເວທນີຍນ຺ຕິ ອສຎ຺ຎາຠວູປຄໍ. ສເວທນີຍນ຺ຕິ ສວິປາກໍ ກມ຺ມໍ. ອເວທນີຍນ຺ຕິ ອວິປາກໍ ກມ຺ມໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕຕິ ອິເມສໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທີນໍ ກມ຺ມານໍ ອຸປກ຺ກເມນ ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍາທິ ຠາວກາຣຓສ຺ສ ອລາເຠ ສຕິ. ອຜໂລຕິ ນິປ຺ຜໂລ ນິຣຕ຺ຖໂກຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປໂຍຄສ຺ສ ອຜລຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຘານຈ຺ເຉທກວາໂທ ນາມ ທສ຺ສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຫຘມ຺ມິກາ ວາທານຸວາທາຕິ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ສກາຣຓາ ຫຸຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐານໍ ວາທາ ຈ ອນຸວາທາ ຈ. ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ຎູຫິ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ກາຣຓໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ວາທານຸປ຺ປຕ຺ຕາ ຄາຣຍ຺ຫຏ຺ຐານາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປເຣຫິ ວຸຕ຺ເຕນ ກາຣເຓນ ສກາຣຓາ ນິຄຓ຺ຐານໍ ວາທໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ຕໍ ວາທໍ ໂສເສນ຺ຕາ ມິລາເປນ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣິໂນຕິອາທໂຍ ທສ ຄາຣຍ຺ຫຏ຺ຐານາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໙. ສງ຺ຄຕິຠາວເຫຕູຕິ ນິຍຕິຠາວກາຣຓາ. ປາປສງ຺ຄຕິກາຕິ ປາປນິຍຕິໂນ. ອຠິຊາຕິເຫຕູຕິ ຉຬຠິຊາຕິເຫຕຸ.

໑໐. ເອວໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ອຜລຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ຈ ສຜລຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນທ຺ຘຠູຕນ຺ຕິ ອນຘິຠູຕໍ. ທຸກ຺ເຂນ ອນຘິຠູໂຕ ນາມ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ຕໍ ອທ຺ຘຠາເວຕິ ນາຠິຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕມ຺ປິ ນານປ຺ປກາຣາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ປໂຍເຊນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ອທ຺ຘຠາເວຕິ ນາມ. ເຍ ປນ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂມູລິກາທໂຍ ວາ, ເຕ ທຸກ຺ເຂນ ນ ອທ຺ຘຠາເວນ຺ຕິ ນາມ. ນິຍ຺ຍານິກສາສນສ຺ມິຎ຺ຫິ ວີຣິຍໍ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ນາມ ໂຫຕິ.

ເຖໂຣ ປນາຫ – ໂຍ ອິສ຺ສຣກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ໂຕ ປິຕຸອງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຆເຣ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອນຸໂມທນາຍ ກຣິຍມານາຍ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຈ຺ເຈສຸ ປກາສິເຕສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ມາຕາປິຕູຫິ ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສສິ ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ນີໂຕ ຕຈປຎ຺ຈກໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ເກເສສຸ ໂອຫາຣິຍມາເນສຸ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ນວປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ປນ ມໂນສິລາເຕລມກ຺ຂິເຕນ ສີເສນ ປຸນທິວເສ ມາຕາປິຕູຫິ ເປສິຕໍ ກາຊຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຍໍ ນ ທຸກ຺ເຂນ ອຕ຺ຕານໍ ອທ຺ຘຠາເວຕິ ນາມ. ອຍໍ ປນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສກ຺ກາໂຣ. ໂຍ ທາສິກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕມໂສ ຣຊຕມຸທ຺ທິກມ຺ປິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂຄຣກປິຍງ຺ຄຸມຕ຺ເຕນາປິ ສຣີຣໍ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ນ’’ນ຺ຕິ ນີໂຕ ຂຸຣຄ຺ເຄ ວາ ປຸນທິວເສ ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຍມ຺ປິ ນ ອນທ຺ຘຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ເຂນ ອທ຺ຘຠາເວຕິ ນາມ.

ຘມ຺ມິກໍ ສຸຂໍ ນາມ ສງ຺ຆໂຕ ວາ ຄຓໂຕ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສຸຂໍ. ອນຘິມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາມຸຈ຺ຉນາຍ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ. ຘມ຺ມິກຎ຺ຫິ ສຸຂໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊາມີຕິ ນ ຕຕ຺ຖ ເຄໂຘ ກາຕພ຺ໂພ. ສງ຺ຆໂຕ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ວາ ‘‘ອິທມຕ຺ຖໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕເຣ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ປທຸມໍ ວິຍ ສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜເລຫິ ວຑ຺ຒຕິ. ອິມສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ມູລຠູຕສ຺ສ. ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ. ສາ ຫິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານໍ. ສງ຺ຂາຣໍ ປທຫໂຕຕິ ສມ຺ປໂຍຄວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ວິຣາໂຄ ໂຫຕີຕິ ມຄ຺ເຄນ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ສງ຺ຂາຣປຘາເນນ ເມ ອິມສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ວິຣາໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຊານາຕີຕິ ອິມິນາ ສຸຂາປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ກຖິຕາ. ທຸຕິຍວາເຣນ ຕສ຺ສ ສມ຺ປໂຍຄວີຣິຍສ຺ສ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາກາໂຣ ກຖິໂຕ. ໂສ ຍສ຺ສ ຫິ ຂ຺ວາສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ສງ຺ຂາຣປຘາເນນ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ, ສງ຺ຂາຣໍ ຕຕ຺ຖ ປທຫຕິ, ມຄ຺ຄປຘາເນນ ປທຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂໂຕ ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ຠາເວຕິ, ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ.

໑໑. ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕຕິ ຉນ຺ທຣາເຄນ ພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ພຫລຈ຺ຉນ຺ໂທ. ຕິພ຺ພາເປກ຺ໂຂຕິ ພຫລປຕ຺ຖໂນ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິນ຺ຕິ ເອກໂຕ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ. ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕິນ຺ຕິ ມຫາຫສິຕໍ ຫສມານໍ. ສໍຫສນ຺ຕິນ຺ຕິ ສິຕໍ ກຸຣຸມານໍ.

ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມວິຠາວນໍ – ເອໂກ ຫິ ປຸຣິໂສ ເອກິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສາຣຕ຺ໂຕ ຆາສຈ຺ຉາທນມາລາລງ຺ກາຣາທີນິ ທຕ຺ວາ ຆເຣ ວາເສຕິ. ສາ ຕໍ ອຕິຈຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ເສວຕິ. ໂສ ‘‘ນູນ ອຫໍ ອສ຺ສາ ອນຸຣູປໍ ສກ຺ກາຣໍ ນ ກໂຣມີ’’ຕິ ສກ຺ກາຣໍ ວຑ຺ເຒສິ. ສາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຕິຈຣຕິເຍວ. ໂສ – ‘‘ອຍໍ ສກ຺ກຣິຍມານາປິ ອຕິຈຣເຕວ, ຆເຣ ເມ ວສມານາ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍ, ນີຫຣາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ອລໍວຈນີຍໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມາ ປຸນ ເຄຫໍ ປາວິສີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສາ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ນຏນຈ຺ຈກາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣຕິ. ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສໍ, ໂສມນສ຺ສໍ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິສສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຍາ ສາຣຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕຠາເວ ອາລໂຍ. ຆາສຈ຺ຉາທນາທີນິ ທຕ຺ວາ ຆເຣ ວສາປນກາໂລ ວິຍ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄນກາໂລ. ຕສ຺ສາ ອຕິຈຣຓກາໂລ ວິຍ ຊຄ຺ຄິຍມານສ຺ເສວ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປິຕ຺ຕປໂກປາທີນໍ ວເສນ ສາພາຘຕາ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ສກ຺ກາຣໍ ອລຠນ຺ຕີ ອຕິຈຣຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣວຑ຺ຒນໍ ວິຍ ‘‘ເຠສຊ຺ຊໍ ອລຠນ຺ໂຕ ເອວໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊກຣຓກາໂລ. ສກ຺ກາເຣ ວຑ຺ຒິເຕປິ ປຸນ ອຕິຈຣຓໍ ວິຍ ປິຕ຺ຕາທີສຸ ເອກສ຺ສ ເຠສຊ຺ເຊ ກຣິຍມາເນ ເສສານໍ ປໂກປວເສນ ປຸນ ສາພາຘຕາ. ປຣິສມຊ຺ເຌ ອລໍວຈນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເຄຫາ ນິກ຺ກຑ຺ຒນໍ ວິຍ ‘‘ອິທານິ ເຕ ນາຫໍ ທາໂສ ນ ກມ຺ມກໂຣ, ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ຕໍເຍວ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ວິຈຣິໍ, ໂກ ເມ ຕຍາ ອຕ຺ໂຖ, ຉິຊ຺ຊ ວາ ຠິຊ຺ຊ ວາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນເປກ຺ຂຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ຖິຣໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄນ ກິເລສສມຸຄ຺ຆາຕນໍ. ນຏນຈ຺ຈກາທີຫິ ນຈ຺ຈມານໍ ວິຈຣນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຍຖາ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ໂທມນສ຺ສໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສມນສ຺ສເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕ຺ຕປໂກປາທີນໍ ວເສນ ອາພາຘິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ໂທມນສ຺ສໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມິ ວຕ ຂນ຺ຘປຣິຫາຣທຸກ຺ຂໂຕ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອຍໍ ປນ ອຸປມາ ‘‘ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ເອວມຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຂາຣໍ ວາ ປທຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂໍ ວາ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານໍ ປຫີຍຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ຎຕ຺ວາ ຕທຸຠຍໍ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂນິທານໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕຸໍ ອາຄຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໒. ຍຖາ ສຸຂໍ ໂຂ ເມ ວິຫຣໂຕຕິ ເຍນ ສຸເຂນ ວິຫຣິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມິ ເຕນ, ເມ ວິຫຣໂຕ. ປທຫໂຕຕິ ເປເສນ຺ຕສ຺ສ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ສ ສຸຂາ ປຏິປທາ ອສປ຺ປາຍາ, ສຸຂຸມຈີວຣານິ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ປາສາທິເກ ເສນາສເນ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິປຕິ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ສປ຺ປາຍາ, ຉິນ຺ນຠິນ຺ນານິ ຖູລຈີວຣານິ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ສຸສານຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ, ອຸສຸກາໂຣ ວິຍ ຫິ ຊາຕິຊຣາມຣຓຠີໂຕ ໂຍຄີ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ວງ຺ກກຸຏິລຊິມ຺ຫເຕຊນໍ ວິຍ ວງ຺ກກຸຏິລຊິມ຺ຫຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ເວ ອລາຕາ ວິຍ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍໍ, ເຕຊນໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກຎ຺ຊິກເຕລໍ ວິຍ ສທ຺ຘາ, ນມນທຓ຺ຑໂກ ວິຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ, ອຸສ຺ສຸກາຣສ຺ສ ວງ຺ກກຸຏິລຊິມ຺ຫເຕຊນໍ ກຎ຺ຊິກເຕເລນ ສິເນເຫຕ຺ວາ ອລາເຕສຸ ຕາເປຕ຺ວາ ນມນທຓ຺ຑເກນ ອຸຊຸກຣຓໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວງ຺ກກຸຏິລຊິມ຺ຫຈິຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘາຍ ສິເນເຫຕ຺ວາ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິເຍນ ຕາເປຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ເຄນ ອຸຊຸກຣຓໍ, ອຸສຸກາຣສ຺ເສວ ເອວໍ ອຸຊຸກເຕນ ເຕຊເນນ ສປຕ຺ຕໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິອນຸຠວນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຕຖາ ອຸຊຸກເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກິເລສຄຓໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາສາທິເກ ເສນາສເນ ນິໂຣຘວຣຕລຄຕສ຺ສ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂານຸຠວນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ສຸຂາປຏິປທາຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎຠິກ຺ຂຸໂນ, ທຸກ຺ຂາປຏິປທາທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎຠິກ຺ຂຸໂນ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິໂຍ ກຖິຕາ, ອິຕເຣສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ນ ກຖິຕາ, ຕາ ກເຖຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ອິມາສຸ ວາ ທ຺ວີສຸ ກຖິຕາສຸ ອິຕຣາປິ ກຖິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອາຄມນີຍປຏິປທາ ປນ ນ ກຖິຕາ, ຕໍ ກເຖຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ສຫາຄມນີຍາປິ ວາ ປຏິປທາ ກຖິຕາວ, ອທສ຺ສິຕໍ ປນ ເອກໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນເທສນໍ ອຣຫຕ຺ເຕນ ວິນິວຏ຺ເຏສ຺ສາມີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ເທວທຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຎ຺ຈຕ຺ຕຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຕ຺ຕຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອເກຕິ ເອກຈ຺ເຈ. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ປຣິພ຺ພຊຸປຄຕຠາເວນ ສມຓາ ຊາຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ໂລເກນ ວາ ສມຓາຕິ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ຈ ເອວໍ ສມ຺ມຕາ. ອປຣນ຺ຕໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອປຣນ຺ຕກປ຺ປິກາ. ອປຣນ຺ຕກປ຺ໂປ ວາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິປິ ອປຣນ຺ຕກປ຺ປິກາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນ຺ໂຕຕິ ‘‘ສກ຺ກາໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອໂກ ອນ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໖.໖໑) ວິຍ ອິຘ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ກປ຺ໂປຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ກປ຺ໂປຕິ ອຸທ຺ທານໂຕ ທ຺ເວ ກປ຺ປາ ຕຓ຺ຫາກປ຺ໂປ ຈ ທິຏ຺ຐິກປ຺ໂປ ຈາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ອນາຄຕໍ ຂນ຺ຘໂກຏ຺ຐາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ ອປຣນ຺ຕກປ຺ປິກາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕສໍ ເອວໍ ອປຣນ຺ຕໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຐິຕານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວເສນ ອປຣນ຺ຕເມວ ອນຸຄຕາ ທິຏ຺ຐີຕິ ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໂນ. ເຕ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ ຕໍ ອປຣນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອາຄມ຺ມ ປຏິຈ຺ຈ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຊນໍ ທິຏ຺ຐິຄຕິກໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອເນກວິຫິຕານິ ອຘິວຸຕ຺ຕິປທານິ ອຠິວທນ຺ຕິ. ອເນກວິຫິຕານີຕິ ອເນກວິຘານິ. ອຘິວຸຕ຺ຕິປທານີຕິ ອຘິວຈນປທານິ. ອຖ ວາ ຠູຕມຕ຺ຖໍ ອຘິຠວິຕ຺ວາ ຍຖາສຠາວໂຕ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕນໂຕ ອຘິວຸຕ຺ຕິໂຍຕິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອຘິວຸຕ຺ຕີນໍ ປທານິ ອຘິວຸຕ຺ຕິປທານິ, ທິຏ຺ຐິທີປການິ ວຈນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຎ຺ຎີຕິ ສຎ຺ຎາສມງ຺ຄີ. ອໂຣໂຄຕິ ນິຈ຺ໂຈ. ອິຕ຺ເຖເກຕິ ອິຕ຺ຖໍ ເອເກ, ເອວເມເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ໂສຬສ ສຎ຺ຎີວາທາ ກຖິຕາ, ອສຎ຺ຎີຕິ ອິມິນາ ອຏ຺ຐ ອສຎ຺ຎີວາທາ, ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີຕິ ອິມິນາ ອຏ຺ຐ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີວາທາ, ສໂຕ ວາ ປນ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ສຕ຺ຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ. ຕຕ຺ຖ ສໂຕຕິ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ. ອຸຈ຺ເຉທນ຺ຕິ ອຸປຈ຺ເຉທໍ. ວິນາສນ຺ຕິ ອທສ຺ສນໍ. ວິຠວນ຺ຕິ ຠວວິຄມໍ. ສພ຺ພາເນຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ ວາຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານວາທາ ກຖິຕາ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂຘມ຺ໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຏິລທ຺ຘອຕ຺ຕຠາວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ນິພ຺ພານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ທຸກ຺ຂວູປສມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ຕໍ ວາຕິ ສຎ຺ຎີຕິອາທິວເສນ ຕີຫາກາເຣຫິ ສນ຺ຕໍ. ຕີຓິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາຕິອາທີນິ ສນ຺ຕອຕ຺ຕວເສນ ເອກໍ, ອິຕຣານິ ທ຺ເວຕິ ເອວໍ ຕີຓິ.

໒໒. ຣູປິໍ ວາຕິ ກຣຊຣູເປນ ວາ ກສິຓຣູເປນ ວາ ຣູປິໍ. ຕຕ຺ຖ ລາຠີ ກສິຓຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕກ຺ກີ ອຸໂຠປິ ຣູປານິ ຄຓ຺ຫາຕິເຍວ. ອຣູປິນ຺ຕິ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວາ, ຐເປຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ ເສສອຣູປຘມ຺ເມ ວາ ອຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕາ ລາຠິໂນປິ ຕກ຺ກິກາປິ ເອວໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ຕຕິຍທິຏ຺ຐິ ປນ ມິສ຺ສກຄາຫວເສນ ປວຕ຺ຕາ, ຈຕຸຕ຺ຖາ ຕກ຺ກຄາເຫເນວ. ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ປຐມທິຏ຺ຐິ ສມາປນ຺ນກວາເຣນ ກຖິຕາ, ທຸຕິຍທິຏ຺ຐິ ອສມາປນ຺ນກວາເຣນ, ຕຕິຍທິຏ຺ຐິ ສຸປ຺ປມຕ຺ເຕນ ວາ ສຣາວມຕ຺ເຕນ ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມວເສນ, ຈຕຸຕ຺ຖທິຏ຺ຐິ ວິປຸລກສິຓວເສນ ກຖິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອຕໍ ວາ ປເນເກສໍ ອຸປາຕິວຕ຺ຕຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຎີຕິປເທນ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎາສຕ຺ຕກໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປເຣ ອຏ຺ຐກນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕທຸຠຍໍ ປຣໂຕ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ເກຈິ ຫິ ເອຕາ ສຕ຺ຕ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ສຎ຺ຎາ ສມຕິກ຺ກມິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເກຈິ ປນ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເຕວ ຄຫິຕາ. ເຕສໍ ປນ ເອເກສໍ ອຸປາຕິວຕ຺ຕຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ຍຖາປິ ນາມ ຄງ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ເຓສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ເອໂກ ທີຆວາປິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ເອໂກ ຕໂຕ ປຣໍ ມຫາຄາມໍ; ເອວເມວ ເອເກ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອປ຺ປມາຓໍ ອາເນຎ຺ຊນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອເກ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິຎ຺ຎາຓກສິຓເມເກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣໂຕ ‘‘ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນເມເກ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕຍິທນ຺ຕິ ຕໍ ອິທໍ ທິຏ຺ຐິຄຕຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ. ຕຖາຄໂຕ ອຠິຊານາຕີຕິ. ອິມິນາ ປຈ຺ຈເຍນ ອິທໍ ນາມ ທສ຺ສນໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອຠິວິສິຏ຺ເຐນ ຎາເຓນ ຊານາຕິ.

ອິທານິ ຕເທວ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕຕິອາທິມາຫ. ຍາ ວາ ປນ ເອຕາສໍ ສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ຍາ ວາ ປນ ເອຕາສໍ ‘‘ຍທິ ຣູປສຎ຺ຎານ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ. ປຣິສຸທ຺ຘາຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສາ. ປຣມາຕິ ອຸຕ຺ຕມາ. ອຄ຺ຄາຕິ ເສຏ຺ຐາ. ອນຸຕ຺ຕຣິຍາ ອກ຺ຂາຍຕີຕິ ອສທິສາ ກຖີຍຕິ. ຍທິ ຣູປສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ອິມິນາ ຈຕສ຺ໂສ ຣູປາວຈຣສຎ຺ຎາ ກຖິຕາ. ຍທິ ອຣູປສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ອິມິນາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ. ອິຕເຣຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສມາປນ຺ນກວາໂຣ ຈ ອສມາປນ຺ນກວາໂຣ ຈ ກຖິໂຕຕິ ເອວເມຕາ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອຏ຺ຐ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມາປນ຺ນກວາໂຣ ຫິ ປຸຣິມາຫິ ຉຫິສງ຺ຄຫິໂຕເຍວ. ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ຕໍ ອິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສທ຺ຘິໍ ທິຏ຺ຐິຄເຕນ ສງ຺ຂຕໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕໍ. ໂອຬາຣິກນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕຕ຺ຕາວ ໂອຬາຣິກໍ. ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘຕິ ເອເຕສໍ ປນ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣຘສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ອຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ໂຂ ປນ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານິຕ຺ວາ. ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີຕິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສີ ນິພ຺ພານທສ຺ສີ. ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕຕິ ຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໓. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ອສຎ຺ຎີວາເທສຸ. ຣູປິໍ ວາຕິອາທີນິ ສຎ຺ຎີວາເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຍຎ຺ຈ ຍສ຺ມາ ອສຎ຺ຎີວາໂທ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ກໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ ປຏິພາຫນ຺ຕິ ປຏິເສເຘນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາ ໂຣໂຄຕິອາທີສຸ ອາພາຘຏ຺ເຐນ ໂຣໂຄ, ສໂທສຏ຺ເຐນ ຄຓ຺ໂຑ, ອນຸປວິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ສລ຺ລໍ. ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາຕິອາທີສຸ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອາຄຕິໍ, ຈຸຕິວເສນ ຄຕິໍ, ຈວນວເສນ ຈຸຕິໍ, ອຸປປຊ຺ຊນວເສນ ອຸປປຕ຺ຕິໍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ວຑ຺ຒນວເສນ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ. ກາມຎ຺ຈ ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ຣູປໍ ວິນາປິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ເສເສ ປນ ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ວິນາ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ປນ ປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວວເສນ ກຖິໂຕ. ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ຫິ ເອຕ຺ຕເກ ຂນ຺ເຘ ວິນາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣູປາຕິອາທິວຈນໂຕ ອຣູປຠເວປິ ຣູປໍ, ອສຎ຺ຎາຠເວ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ວທຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍ ເຈ ອຕ຺ຖໍ ປຏິພາຫສິ, ອາຄຕິໍ ວາຕິອາທິວຈນໂຕ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປກ຺ຂິທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທາ ວິຍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ປທສາປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂຄວິສາຓວລ຺ລິອາທີນິ ວິຍ ຈ ວຑ຺ຒຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເຍ ຈ ຠຄວຕາ ອເນກສເຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຕໂຍ ຠວາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ອຣູປຠວສ຺ສ ອຠາວາ ທ຺ເວວ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ມາ ເອວໍ ອວຈ, ຍຖາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ຘາເຣຫີຕິ.

໒໔. ຕຕ຺ຣາຕິ ອຏ຺ຐສຸ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີວາເທສຸ ຠຸມ຺ມໍ. ອິຘາປິ ຣູປິໍ ວາຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອສຎ຺ຎາ ສມ຺ໂມໂຫຕິ ນິສ຺ສຎ຺ຎຠາໂວ ນາເມສ ສມ຺ໂມຫຏ຺ຐານໍ. ໂຍ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ນ ຊານາຕິ, ຕໍ ອສຎ຺ຎີ ເອໂສຕິ ວທນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕພ຺ພສງ຺ຂາຣມຕ຺ເຕນາຕິ ທິຏ຺ຐວິຎ຺ຎາຕພ຺ພມຕ຺ເຕນ ສຸຕວິຎ຺ຎາຕພ຺ພມຕ຺ເຕນ ມຸຕວິຎ຺ຎາຕພ຺ພມຕ຺ເຕນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ, ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕພ຺ພມຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກສຎ຺ຎາປວຕ຺ຕິມຕ຺ເຕນາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂາຣມຕ຺ເຕນາຕິ ໂອຬາຣິກສງ຺ຂາຣປວຕ຺ຕິມຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕສ຺ສ ອາຍຕນສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ. ອຸປສມ຺ປທນ຺ຕິ ປຏິລາຠໍ. ພ຺ຍສນໍ ເຫຕນ຺ຕິ ວິນາໂສ ເຫສ, ວຸຏ຺ຐານໍ ເຫຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກສຎ຺ຎາປວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ໂອຬາຣິກສງ຺ຂາຣປວຕ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ປນ ປວຕ຺ເຕນ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສງ຺ຂາຣສມາປຕ຺ຕິປຕ຺ຕພ຺ພມກ຺ຂາຍຕີຕິ ໂອຬາຣິກສງ຺ຂາຣປວຕ຺ຕິຍາ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ອກ຺ຂາຍຕິ. ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣານໍເຍວ ອວເສສາ ຠາວນາວເສນ ສພ຺ພສຸຂຸມຠາວໍ ປຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣາ, ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິຍາ ເອຕໍ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຣູເປສຸ ຫິ ສງ຺ຂາເຣສຸ ປວຕ຺ເຕສຸ ເອຕໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຍິທນ຺ຕິ ຕໍ ອິທໍ ເອຕໍ ສຸຂຸມມ຺ປິ ສມານໍ ສງ຺ຂຕໍ ສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ຈ ໂອຬາຣິກໍ.

໒໕. ຕຕ຺ຣາຕິ ສຕ຺ຕສຸ ອຸຈ຺ເຉທວາເທສຸ ຠຸມ຺ມໍ. ອຸທ຺ຘໍ ສຣນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນາຄຕສໍສາຣວາໂທ, ອນາຄຕໍ ສໍສາຣວາທໍ ສຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສຕ຺ຕິໍເຍວ ອຠິວທນ຺ຕິ ລຄ຺ຄນກໍເຍວ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ອາສຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕຓ຺ຫໍເຍວ ວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມ. ຂຕ຺ຕິຍາ ຠວິສ຺ສາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ. ວາຓິຊູປມາ ມຎ຺ເຎຕິ ວາຓິຊູປມາ ວິຍ ວາຓິຊປຏິຠາຄາ ວາຓິຊສທິສາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ສກ຺ກາຍຠຍາຕິ ສກ຺ກາຍສ຺ສ ຠຍາ. ເຕ ຫິ ຍເຖວ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຠຍສ຺ສ ຠາຍນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາໂທ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຍາ ປຖວິໍ ນ ຂາທຕິ ‘ມາ ປຖວີ ຂິຍີ’ຕິ, ໂກນ຺ໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອກປາເທນ ຕິຏ຺ຐຕິ ‘ມາ ປຖວີ ໂອສີທີ’ຕິ, ກິກີ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕານາ ເສຕິ ‘ມາ ອມ຺ຠາ ອຸນ຺ທ຺ຣິຍີ’ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມິໂກ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ຈຣຕິ ‘ມາ ໂລໂກ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊີ’ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຠຍສ຺ສ ຠາຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ສກ຺ກາຍສ຺ສ ຠາຍນ຺ຕິ’’. ສກ຺ກາຍປຣິເຊຄຸຈ຺ຉາຕິ ຕເມວ ເຕຠູມກສງ຺ຂາຕໍ ສກ຺ກາຍໍ ປຣິຊິຄຸຈ຺ຉມານາ. ສາ ຄທ຺ທຸລພທ຺ໂຘຕິ ທຓ຺ຑເກ ຣຊ຺ຊຸໍ ປເວເສຕ຺ວາ ພທ຺ຘສຸນໂຂ. ເອວເມວິເມຕິ ເອຕ຺ຖ ທຬ຺ຫຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ຂີໂລ ວິຍ ຈ ເຕຠູມກຘມ຺ມສງ຺ຂາໂຕ ສກ຺ກາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ສາ ວິຍ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ, ທຓ຺ຑໂກ ວິຍ ທິຏ຺ຐິ, ຣຊ຺ຊຸ ວິຍ ຕຓ຺ຫາ, ຄທ຺ທຸເລນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຖມ຺ເຠ ວາ ຂີເລ ວາ ອຸປນິພທ຺ຘສຸນຂສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖສ຺ສ ອນຸປຣິຘາວນໍ ວິຍ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ທິຏ຺ຐິທຓ຺ຑເກ ປເວສິຕາຍ ຕຓ຺ຫາຣຊ຺ຊຸຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສກ຺ກາເຍ ອຸປນິພທ຺ຘສ຺ສ ອນຸປຣິຘາວນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໖. ອິມາເນວ ປຎ຺ຈາຍຕນານີຕິ ອິມາເນວ ປຎ຺ຈ ກາຣຓານິ. ອິຕິ ມາຕິກໍ ຐເປນ຺ເຕນປິ ປຎ຺ເຈວ ຐປິຕານິ, ນິຄເມນ຺ເຕນປິ ປຎ຺ເຈວ ນິຄມິຕານິ, ຠາເຊນ຺ເຕນ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠາຊິຕານິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ ກຸຫິໍ ປວິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວີສຸ ປເທສຸ ປວິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໗. ເອວຎ຺ຈ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ອປຣນ຺ຕກປ຺ປິເກ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຏ຺ຐາຣສ ປຸພ຺ພນ຺ຕກປ຺ປິເກ ທສ຺ເສຕຸໍ ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕີຕໂກຏ຺ຐາສສງ຺ຂາຕໍ ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ປຸພ຺ພນ຺ຕກປ຺ປິກາ. ປຸພ຺ພນ຺ຕກປ຺ໂປ ວາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ປຸພ຺ພນ຺ຕກປ຺ປິກາ. ເອວໍ ເສສມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ຣູປາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຈ ໂລໂກຕິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ສສ຺ສໂຕ ອມໂຣ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວຕິ ອຠິວທນ຺ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕາ ເຈວ ໂລໂກ ຈ ສສ຺ສໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕີ’’ຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອສສ຺ສຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐມວາເທນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສສ຺ສຕວາທາ ວຸຕ຺ຕາ, ທຸຕິຍວາເທນ ສຕ຺ຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ.

ນນຸ ເຈເຕ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄຕາ, ອິຘ ກສ຺ມາ ປຸນ ຄຫິຕາຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຄຕາ. ອິຘ ປນ ປຸພ຺ເພນິວາສລາຠີ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ອຕີຕໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ອນາຄຕໍ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອາຄໂຕ ອຕ຺ຕາ ອິເຘວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ອິໂຕ ປຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຫິຕາ. ຕຕິຍວາເທນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕວາທາ ວຸຕ຺ຕາ, ຈຕຸຕ຺ຖວາເທນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອມຣາວິກ຺ເຂປິກາ ວຸຕ຺ຕາ. ອນ຺ຕວາຕິ ສປຣິຍນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ປຣິວຏຸໂມ. ອວຑ຺ຒິຕກສິຓສ຺ສ ຕໍ ກສິຓໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຈ ໂລໂກຕິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍວາໂທ ວຑ຺ຒິຕກສິຓສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕຕິຍວາໂທ ຕິຣິຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘມໂຘ ອວຑ຺ຒິຕກສິຓສ຺ສ, ຈຕຸຕ຺ຖວາໂທ ຕກ຺ກິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອນນ຺ຕຣຈຕຸກ຺ກໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອກນ຺ຕສຸຂີຕິ ນິຣນ຺ຕຣສຸຂີ. ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ ລາຠີຊາຕິສ຺ສຣຕກ຺ກີນໍ ວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ລາຠິໂນ ຫິ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ຂຕ຺ຕິຍາທິກຸເລ ເອກນ຺ຕສຸຂເມວ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ຊາຕິສ຺ສຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂມນຸຠວໂຕ ອຕີຕາສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຊາຕີສຸ ຕາທິສເມວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ. ຕກ຺ກິສ຺ສ ປນ ອິຘ ສຸຂສມງ຺ຄິໂນ ‘‘ອຕີເຕປາຫໍ ເອວເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ຕກ຺ເກເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂີຕິ ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ ລາຠິໂນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຫິ ເອກນ຺ເຕເນວ ອິຘ ຌານສຸເຂນ ສຸຂີ ໂຫຕິ. ອິຘ ທຸກ຺ເຂນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ປນ ຊາຕິສ຺ສຣສ຺ສ ຕກ຺ກິສ຺ເສວ ຈ ສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕິຍາ ອິຘ ໂວກິຓ຺ຓສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖາ ທິຏ຺ຐິ. ລາຠິໂນ ຫິ ອິທານິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂສ຺ສ, ປຸພ຺ເພ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກເມວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ. ຊາຕິສ຺ສຣສ຺ສາປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ, ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕຏ຺ຐານເມວ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ, ຕກ຺ກິໂນປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ, ອຕີເຕປິ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຕກ຺ເກເນວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ເອສາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສສ຺ສຕວາທາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕິກາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນ຺ຕານນ຺ຕິກາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອມຣາວິກ຺ເຂປິກາ, ທ຺ເວ ອຘິຈ຺ຈ-ສມຸປ຺ປນ຺ນິກາຕິ ອຏ຺ຐາຣສປິ ປຸພ຺ພນ຺ຕກປ຺ປິກາ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໘. ອິທານິ ທິຏ຺ຐຸທ຺ຘາຣໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ຎາຓນ຺ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂຎາຓໍ. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ. ປຣິໂຍທາຕນ຺ຕິ ປຠສ຺ສຣໍ. ສພ຺ພປເທຫິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍເຍວ ກຖິຕໍ. ສທ຺ຘາທໂຍ ຫິ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ພາຫິຣສມຍສ຺ມິມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ສາສນສ຺ມິໍເຍວ. ຕຕ຺ຖ ຎາຓຠາຄມຕ຺ຕເມວ ປຣິໂຍທເປນ຺ຕີຕິ ມຍມິທໍ ຊານາມາຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຎາຓໂກຏ຺ຐາສໍ ໂອຕາເຣນ຺ຕິເຍວ. ອຸປາທານມກ຺ຂາຍຕີຕິ ນ ຕໍ ຎາຓໍ, ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນໍ ນາເມຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕທປິ ເຕສໍ ຠວນ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ອກ຺ຂາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖາປິ ຕໍ ຊານນມຕ຺ຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຎາຓຠາຄມຕ຺ຕເມວ, ຕຖາປິ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນສ຺ສ ອນຸປາຕິວຕ຺ຕນໂຕ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ອຸປາທານເມວ. ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕຕິ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສສ຺ສຕວາທາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕິກາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນ຺ຕານນ຺ຕິກາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອມຣາວິກ຺ເຂປິກາ, ທ຺ເວ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນິກາ, ໂສຬສ ສຎ຺ຎີວາທາ, ອຏ຺ຐ ອສຎ຺ຎີວາທາ, ອຏ຺ຐ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີວາທາ, ສຕ຺ຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ, ປຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານວາທາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ອາຄຕາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິປິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ປນ ກຖິເຕ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອກຖິຕເມວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອິຘ ຕໂຕ ອຕິເຣກາຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກຖິເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລໍ ກຖິຕເມວ ໂຫຕິ.

໓໐. ອິທານິ ອິມາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປມຸເຂເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຕິ ປຣິຈ຺ຈາເຄນ. ກາມສໍໂຍຊນານໍ ອນຘິຏ຺ຐານາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຕຓ຺ຫານໍ ນິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ປວິເວກໍ ປີຕິນ຺ຕິ ສປ຺ປີຕິກຊ຺ຌານທ຺ວຍປີຕິໍ. ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ຌານນິໂຣເຘນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ປນ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕິ. ຍເຖວ ຫິ ‘‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ, ນິຣາມິສສຸຂສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ອຍມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ – ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານນິໂຣຘາ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຫີນຊ຺ຌານປຣິຍາທານກໂທມນສ຺ສໍ. ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ກມ຺ມນີຍຠາໂວ ກຖິໂຕ.

ປວິເວກາ ປີຕີຕິ ສາ ເອວ ຌານທ຺ວຍປີຕິ. ຍໍ ຉາຍາ ຊຫຕີຕິ ຍໍ ຐານໍ ຉາຍາ ຊຫຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ຉາຍາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ອາຕໂປ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມິໍ ອາຕໂປ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ຉາຍາ ນຕ຺ຖີຕິ.

໓໑. ນິຣາມິສໍ ສຸຂນ຺ຕິ ຕຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ.

໓໒. ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເວທນໍ.

໓໓. ອນຸປາທາໂນຫມສ຺ມີຕິ ນິຄ຺ຄຫໂຓ ອຫມສ຺ມິ. ນິພ຺ພານສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ ອຸປກາຣຠູຕໍ. ນນຸ ຈ ມຄ຺ຄທສ຺ສນໍ ນາມ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິຍາ ສຸກ຺ຂາປິຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກຖເມຕໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸປກາຣປຏິປທາ ນາມ ຊາຕນ຺ຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸປາທິຍນວເສນ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນວເສນ ອຸປກາຣປຏິປທາ ນາມ ຊາຕໍ. ອຠິວທຕີຕິ ອຠິມາເນນ ອຸປວທຕິ. ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສວິຘມ຺ປິ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໍ. ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ຈຕຸຈຕ຺ຕາຣີສວິຘມ຺ປິ ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໍ. ອຸປາທານມກ຺ຂາຍຕີຕິ ອຫມສ຺ມີຕິ ຄຫຓສ຺ສ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ອກ຺ຂາຍຕິ.

ສນ຺ຕິວຣປທນ຺ຕິ ວູປສນ຺ຕກິເລສຕ຺ຕາ ສນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕມປທໍ. ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານນ຺ຕິ ຠຄວຕາ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຣູປສຎ຺ຎາ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ໂສ ອາຍຕໂນ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ປຏິກ຺ເຂເປນ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ສິຕໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ອາໂປ ຈ ປຖວີ, ເຕໂຊ ວາໂຍ ນ ຄາຘຕິ;

ອໂຕ ສຣາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ວຏ຺ຏໍ ນ ວຕ຺ຕຕິ;

ເອຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໗) –

ເອຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຂາຣປຏິກ຺ເຂເປນ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ສິຕໍ.

‘‘ກຕ຺ຖ ອາໂປ ຈ ປຖວີ, ເຕໂຊ ວາໂຍ ນ ຄາຘຕິ;

ກຕ຺ຖ ທີຆຎ຺ຈ ຣສ຺ສຎ຺ຈ, ອຓຸໍ ຖູລໍ ສຸຠາສຸຠໍ;

ກຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໑.໔໙໘);

ຕຕ຺ຣ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຠວຕິ –

‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິທສ຺ສນໍ, ອນນ຺ຕໍ ສພ຺ພໂຕ ປຠ’’ນ຺ຕິ –

ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣປຏິກ຺ເຂເປນ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ສິຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ຉອາຍຕນປຏິກ຺ເຂເປນ ທສ຺ສິຕໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈ ອນຸປາທາວິໂມກ຺ໂຂຕິ ນິພ຺ພານເມວ ທສ຺ສິຕໍ, ອິຘ ປນ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ປຎ຺ຈຕ຺ຕຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ກິນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ກິນ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປິສິນາຣາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ມຓ຺ຑລປເທເສ. ພລິຫຣເຓຕິ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ຠູຕານໍ ພລິໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ພລິຫຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈີວຣເຫຕູຕິ ຈີວຣກາຣຓາ, ຈີວຣໍ ປຈ຺ຈາສີສມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິຠວາຠວເຫຕູຕິ ເອວໍ ອິມໍ ເທສນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ສຸຂໍ ເວທິສ຺ສາມີຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໕. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິອາທໂຍ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາວ ກຖິຕາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ຘມ຺ເມສຸ. ສິຍໍສູຕິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ອຠິຘມ຺ເມຕິ ວິສິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ, ອິເມສຸ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ອິທມ຺ປິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມສ຺ເວວ ຠຸມ຺ມໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ນານໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກາໂຍວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ເວທນາວ ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ນານໍ ໂຫຕິ, ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕທມິນາປີຕິ ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ຊານາຖາຕິ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ສມາເນຕ຺ວາ ອຖສ຺ສ ຈ ອຎ຺ຎຖາ ຄຫິຕຠາໂວ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ຈ ມິຈ຺ຉາ ໂຣປິຕຠາໂວ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຘມ຺ໂມ ໂຍ ວິນໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາປນກາຣຓເມວ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ.

໓໗. ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ໂຂ ສເມຕີຕິ ສຕິເຍວ ສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຄຫິຕາ. ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານນ຺ຕິ ເກວລໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ສຕິປຏ຺ຐາໂນຕິ ວາ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ວາ ມິຈ຺ຉາ ໂຣເປຖ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂຂຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ນາມ ໂຫຕິ. ປຣິຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ຘນິຕໍ ກຕ຺ວາ ໂຣປິເຕປິ ຫິ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ວິຊຍາຣາມວິຫາຣວາສີ ກິເຣໂກ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ – ‘‘ສມຸທ຺ໂຘ ສມຸທ຺ໂຘຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕີ’’ຕິ ຘນິຕໍ ກຕ຺ວາ ອາຫ. ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ສມຸທ຺ໂຘ ນາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ອາວຸໂສ, ສມຸທ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສມຸທ຺ໂທຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ມຍໍ ໂລຓສາຄຣເມວ ຊານາມ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ໂນ ອຕ຺ຖຄເວສກາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນຄເວສກາ, ຄຈ຺ຉຖ ມຫາວິຫາເຣ ປຄຸຓພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ໂສຘາເປຖາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອກເຖຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐາເປສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ມຫາວິຫາເຣ ເຠຣິໍ ປຫຣາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ເອວໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ວິນຍໍ ປນ ປຕ຺ວາ ໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ. ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊາປິ ຫິ ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິໂຕ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸປສມ຺ປທາທິກມ຺ມານິປິ ສິຖິລາທີນໍ ຘນິຕາທິກຣຓມຕ຺ເຕເນວ ກຸປ຺ປນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໘. ອຖ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ວິວາໂທ ກສ຺ມາ? ສຎ຺ຎາຍ ວິວາໂທ. ‘‘ອຫໍ ສຕິເມວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ວທາມິ, ອຍໍ ‘ກາໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ວທຕີ’’ຕິ ຫິ ເນສໍ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ພ຺ຍຎ຺ຊເນປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໙. ນ ໂຈທນາຍ ຕຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ໂຈທນຕ຺ຖາຍ ເວຄາຍິຕພ຺ພໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ນລາເຏ ເຕ ສາສປມຕ຺ຕາ ປິຬກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ນລາເຏ ສາສປມຕ຺ຕໍ ປິຬກໍ ປສ຺ສສິ, ອຕ຺ຕໂນ ນລາເຏ ຕາລປກ຺ກມຕ຺ຕໍ ມຫາຄຓ຺ຑໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ມາ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ອທຬ຺ຫທິຏ຺ຐີຕິ ອນາທານທິຏ຺ຐີ ສຸໍສຸມາຣໍ ຫທເຍ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ທຬ຺ຫໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ອຸປຆາໂຕຕິ ຈຓ຺ຑຠາເວນ ວຓຆຏ຺ຏິຕສ຺ສ ວິຍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີຕິ ‘‘ກິໍ ນາມ ອຫໍ ອາປນ຺ໂນ, ກທາ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕວ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວາ ເອກໍ ທ຺ເວ ວາເຣ ວຕ຺ວາປິ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ອສຸກທິວເສ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອາປນ຺ນຕ຺ຖ, ສຓິກໍ ອນຸສ຺ສຣຖາ’’ຕິ ສຣິຕ຺ວາ ຕາວເທວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ວິເຫສາຕິ ພຫຸໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ກາຣຓຎ຺ຈ ອາຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກາຍຈິຕ຺ຕກິລມໂຖ. ສກ຺ໂກມີຕິ ເອວຣູໂປ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກທາ ກິສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກທິວເສ ອສຸກສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ສຣາມິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ສຓິກໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຣຖາ’’ຕິ ພຫຸໍ ວຕ຺ວາ ສາຣິໂຕ ສຣິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸເປກ຺ຂາ ນາຕິມຎ຺ຎິຕພ຺ພາຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ນ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພາ, ກຕ຺ຕພ຺ພາ ຊເນຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຫິ ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຐິຕກໍເຍວ ປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາປິ ‘‘ນນຸ, ອາວຸໂສ, ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ໂສ ອຸເປກ຺ຂໍ ອຕິມຎ຺ຎຕິ ນາມ.

໔໐. ວຈີສໍຫາໂຣຕິ ວຈນສຎ຺ຈາໂຣ. ອິເມຫິ ກຖິຕໍ ອມູສໍ ອນ຺ຕຣໍ ປເວເສຍ຺ຍ, ຕຸມ຺ເຫ ອິເມຫິ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອມູຫິ ກຖິຕໍ ອິເມສໍ ອນ຺ຕຣໍ ປເວເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐິປຬາໂສຕິອາທີຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາຣາຘນິຍຠາໂວ ກຖິໂຕ. ຕໍ ຊານມາໂນ ສມາໂນ ຄຣເຫຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ສຕ຺ຖາ ຊານມາໂນ ສມາໂນ ນິນ຺ເທຍ຺ຍ ອມ຺ເຫຕິ. ເອຕໍ ປນາວຸໂສ, ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕໍ ກລຫຠຓ຺ຑນຘມ຺ມໍ.

ຕຎ຺ເຈຕິ ຕໍ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິກາຣກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ. ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາຕິ ມຍາ ເອເຕ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາປິຕາຕິ ອວຕ຺ວາ ເຍນ ກາຣເຓນ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກຕາ, ຕເທວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ຕາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ນ ເຈວ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປ຺ປມາໂຓ ເຫສ ອຄ຺ຄິ ອຸຏ຺ຐາສິ, ໂກ ເອຕມຎ຺ຎຕ຺ຣ ມຍາ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຫິ ວທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍເສຕິ ນາມ. ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຊນາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ໂອກາໂສ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອໂກປິ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທມາໂນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ ນາມ. ຕທຸຠຍມ຺ເປສ ນ ກໂຣຕິ. ຘມ຺ໂມ ປເນຕ຺ຖ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ, ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິກຣຓໍ ອນຸຘມ຺ໂມ, ຕເທວ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ນາມ. ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກຕິ ອຎ຺ໂຎ ຈສ຺ສ ໂກຈິ ສເຫຕຸໂກ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ວາໂທ ວາ ອນຸວາໂທ ວາ ຄຣຫິຕພ຺ພຠາວໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ກິນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສາມຄາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສາມຄາມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສາມຄາເມຕິ ສາມາການໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວໍລທ຺ຘນາເມ ຄາເມ. ອຘຸນາ ກາລງ຺ກໂຕຕິ ສມ຺ປຕິ ກາລໍ ກໂຕ. ທ຺ເວຘິກຊາຕາຕິ ທ຺ເວຊ຺ຌຊາຕາ ທ຺ເວຠາຄຊາຕາ. ຠຓ຺ຑນາທີສຸ ຠຓ຺ຑນໍ ປຸພ຺ພຠາຄກລໂຫ, ຕໍ ທຓ຺ຑາທານາທິວເສນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມວເສນ ຈ ວທ຺ຘິຕໍ ກລໂຫ, ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສີ’’ຕິອາທິກໍ ວິຣຸທ຺ຘວຈນໍ ວິວາໂທ. ວິຕຸທນ຺ຕາຕິ ວິຕຸຊ຺ຊນ຺ຕາ. ສຫິຕໍ ເມຕິ ມມ ວຈນໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ເຕ ວິປຣາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕວ ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ຈິຣກາລເສວນວເສນ ປຄຸຓໍ, ຕໍ ມມ ວາທໍ ອາຄມ຺ມ ນິວຕ຺ຕໍ. ອາໂຣປິໂຕ ເຕ ວາໂທຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປຣິ ມຍາ ໂທໂສ ອາໂຣປິໂຕ. ຈຣ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂາຍາຕິ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ອາທາຍ ຕໍ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຣິເຍສມາໂນ ຈຣ. ນິພ຺ເພເຐຫິ ວາຕິ ອຖ ມຍາ ອາໂຣປິຕວາທໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈຫິ. ສເຈ ປໂຫສີຕິ ສເຈ ສກ຺ໂກສິ. ວໂຘເຍວາຕິ ມຣຓເມວ.

ນາຏປຸຕ຺ຕິເຍສູຕິ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ. ນິພ຺ພິນ຺ນຣູປາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕສຠາວາ, ອຠິວາທນາທີນິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ວິຣຕ຺ຕຣູປາຕິ ວິຄຕເປມາ. ປຏິວານຣູປາຕິ ເຕສໍ ນິປຈ຺ຈກິຣິຍໂຕ ນິວຕ຺ຕສຠາວາ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ຈ ທຸຣກ຺ຂາຕາທິສຠາເວ ຘມ຺ມວິນເຍ ນິພ຺ພິນ຺ນວິຣຕ຺ຕປຏິວານຣູເປຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕເຖວ ຊາຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຣກ຺ຂາເຕຕິ ທຸກ຺ກຖິເຕ. ທຸປ຺ປເວທິເຕຕິ ທຸວິຎ຺ຎາປິເຕ. ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກຕິ ຣາຄາທີນໍ ອຸປສມໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ. ຠິນ຺ນຖູເປຕິ ຠິນ຺ນປຕິຏ຺ເຐ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ນາຏປຸຕ຺ໂຕວ ເນສໍ ປຕິຏ຺ເຐນ ຖູໂປ, ໂສ ປນ ຠິນ຺ໂນ ມໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິນ຺ນຖູເປ’’ຕິ. ອປ຺ປຏິສຣເຓຕິ ຕສ຺ເສວ ອຠາເວນ ປຏິສຣຓວິຣຫິເຕ.

ນນຸ ຈາຍໍ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ນາຬນ຺ທວາສິໂກ, ໂສ ກສ຺ມາ ປາວາຍໍ ກາລໍກໂຕຕິ. ໂສ ກິຣ ອຸປາລິນາ ຄຫປຕິນາ ປຏິວິທ຺ຘສຈ຺ເຈນ ທສຫິ ຄາຖາຫິ ຠາສິເຕ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ສຸຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ຉຑ຺ເຑສິ. ອຖ ນໍ ອຜາສຸກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາວໍ ອຄມໍສຸ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ກາລມກາສິ. ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ຈ ‘‘ມມ ລທ຺ຘິ ອນິຍ຺ຍານິກາ ສາຣຣຫິຕາ, ມຍໍ ຕາວ ນຏ຺ຐາ, ອວເສສຊໂນ ມາ ອປາຍປູຣໂກ ອໂຫສິ. ສເຈ ປນາຫໍ ‘ມມ ສາສນໍ ອນິຍ຺ຍານິກ’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂາມິ, ນ ສທ຺ທຫິສ຺ສນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ທ຺ເວປິ ຊເນ ນ ເອກນີຫາເຣນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍໍ, ເຕ ມມຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວທິສ຺ສນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ວິວາທໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ເຕ ສາສນສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ຊາຕິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ເອໂກ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ທຸພ຺ພລາ, ມຍ຺ຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ສາຣໍ ອາຈິກ຺ຂຖ ອາຈຣິຍປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ. ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ມມຈ຺ຈເຍນ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີຕິ. ອປໂຣປິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິ, ຕໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ເອວໍ ທ຺ເວປິ ຊເນ ເອກລທ຺ຘິເກ ອກຕ຺ວາ ພຫູ ນານານີຫາເຣນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ກສ຺ສາວຸໂສ, ອາຈຣິໂຍ ສາຣມາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ? ເອໂກ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອາຫ. ກິໍ ອາຈິກ຺ຂີຕິ? ສສ຺ສຕນ຺ຕິ. ອປໂຣ ຕໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ສາຣໍ ອາຈິກ຺ຂີຕິ ອາຫ. ເອວໍ ສພ຺ເພ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາຣໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ອຫໍ ເຊຏ຺ຐໂກ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອກ຺ໂກເສ ເຈວ ປຣິຠາເສ ຈ ຫຕ຺ຖປາທປຫາຣາທີນິ ຈ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກມຄ຺ເຄນ ທ຺ເວ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນານາທິສາສຸ ປກ຺ກມິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ຄິຫີ ອເຫສຸໍ.

ຠຄວໂຕ ປນ ຘຣມານກາເລປິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ວິວາໂທ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຖາ ຫິ ເຕສໍ ວິວາທກາຣເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕເຍວ ສຍໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ວາ ຠິກ຺ຂູ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຂນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາ ປຏິສງ຺ຂາ ອວິຫິໍສາ ສາຣຓີຍຘມ຺ເມສຸ ເອກໍ ກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ວິວາທໍ ວູປສເມຕິ. ເອວໍ ຘຣມາໂນປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາວ ອໂຫສິ. ປຣິນິພ຺ພາຍມາໂນປິ ອວິວາທກາຣຓໍ ກຕ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ຠຄວຕາ ຫິ ສຸຕ຺ເຕ ເທສິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ (ອ. ນິ. ໔.໑໘໐; ທີ. ນິ. ໒.໑໘໗) ຍາວຊ຺ຊທິວສາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຈ ອວສ຺ສໂຍ ຈ. ຕຖາ ຂນ຺ຘເກ ເທສິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ (ມຫາວ. ໓໐໕) ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ (ອ. ນິ. ໔.໔໒) ຈ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ໂຍ ໂວ ມຍາ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໖).

໔໒. ອຖ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສຕິ ອຍໍ ເຖໂຣ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ. ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສຕິ ສມຸທາຈຣິຕ຺ວາ ເຖຣກາເລປິ ຕເຖວ ສມຸທາຈຣິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ’’ຕິ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ນາຏປຸຕ຺ເຕ ກິຣ ກາລໍກເຕ ຊມ຺ພຸທີເປ ມນຸສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເອໂກ ສຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍາຍ ສາວການໍ ເອວຣູໂປ ວິວາໂທ ຊາໂຕ, ສມໂຓ ປນ ໂຄຕໂມ ຊມ຺ພຸທີເປ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ປາກໂຏເຍວ, ກີທິໂສ ນຸ ໂຂ ສມເຓ ໂຄຕເມ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສາວການໍ ວິວາໂທ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ອາໂຣເຈສ຺ສາມິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ເອຕໍ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ເທສນໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຍນ ສາມຄາໂມ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸຊຸເມວ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍນສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ໂສ ອິມໍ ສາສນໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສຕິ, ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕທນຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກຖາປາຠຕນ຺ຕິ ກຖາມູລໍ, ມູລຎ຺ຫິ ປາຠຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອປ຺ປເກນປິ ເມຘາວີ, ປາຠເຕນ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ອຓຸໍ ອຄ຺ຄິໍວ ສນ຺ຘມ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໒.໑.໔);

ທສ຺ສນາຍາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ. ກິໍ ປນິມິນາ ຠຄວາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພຕິ? ໂນ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ອຍຎ຺ຫິ ອາຍສ຺ມາ ທິວາ ນວ ວາເຣ ຣຕ຺ຕິໍ ນວ ວາເຣຕິ ເອກາຫໍ ອຏ຺ຐາຣສ ວາເຣ ອຸປຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ທິວສສ຺ສ ປນ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ສມາໂນປິ ນ ອກາຣຓາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອກໍ ປຎ຺ຫຸທ຺ຘາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຕໍທິວສໍ ເຕນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ເອວມາຫ.

ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວິວາໂທ ກຖໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໔໕໑) ວິຍ ຫິ ທ຺ວີສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິວາທໍ ອາປນ຺ເນສຸ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເຕສໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ວິວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ໂອວາທໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ວິວທຕິ, ຕໂຕ ເຕສໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ວິວທນ຺ຕິ, ອຖ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມວາທີນໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຘມ຺ມວາທິນິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ອຘມ຺ມວາທີນໍ ອຘມ຺ມວາທິນິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຕາສໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕານໍ ມິຕ຺ຕາ ຠຸມ຺ມເທວຕາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຣມ຺ປຣາຍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສາວເກ ສພ຺ເພ ເທວມນຸສ຺ສາ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ມວາທີຫິ ປນ ອຘມ຺ມວາທິໂນວ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຍໍ ພຫູຫິ ຄຫິຕໍ, ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຫຸຕຣາວ ອຘມ຺ມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕ ອຘມ຺ມໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕາ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວິວາໂທ ພຫູນໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ໂຫຕິ.

໔໓. ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາຕິ ມຫາໂພຘິມູເລ ນິສິນ຺ເນນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ປເວທິຕາ. ປຕິສ຺ສຍມານຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຈເຍນາຕິ ເອຕຣຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຄ຺ຄເຕຊຕາຍ ທຸຣາສທຕາຍ ວິວາທໍ ຊເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຠຄວໂຕ ປນ ອຈ຺ຈເຍນ ວິວາທໍ ຊເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວທຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຕໍ ວິວາທໍ ຊເນຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌາຊີເວ ວາ ອຘິປາຕິໂມກ຺ເຂ ວາຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌາຊີເວຕິ ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອຸລ຺ລປຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ (ປຣິ. ໒໘໗) ນເຍນ ປຣິວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ຉ ສິກ຺ຂາປທານິ, ຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານິ ສພ຺ພສິກ຺ຂາປທານິ ອຘິປາຕິໂມກ຺ຂໍ ນາມ. ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ໂສ ອານນ຺ທາຕິ ອຊ຺ຌາຊີວໍ ອຘິປາຕິໂມກ຺ຂຎ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນວິວາໂທ ນາມ ຍສ຺ມາ ປຣສ຺ສ ກຖາຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍປິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຊໂຫ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ອິເຘກຈ຺ໂຈ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອນຸລ຺ລປນ຺ເຕນ ກິຎ຺ຈິ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຊີວເຫຕຸ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ວາ ອຸລ຺ລປຕິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ວາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂຍ ເຕ ວິຫາເຣ ວສຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫາຕິອາທິນາ ນເຍນ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນໍ ວາ ກໂຣຕິ, ອຄິລາໂນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ປຓີຕໂຠຊນານິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ປນ ຕານິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປາຏິເທສນີຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂຍ ໂກຈິ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິເມວ ວາ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ປນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ຕເມນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອວໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ – ‘‘ກິໍ ອິມສ຺ສ ອິມິນາ ລາເຠນ ລທ຺ເຘນ, ໂຍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍປິສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ກິສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ລາເຠນ, ຍ຺ວາຫໍ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປມິ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕໂຕ ໂອຣມຕິ. ເອວໍ ປຣສ຺ສ ກຖາຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍປິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຊໂຫ ໂຫຕິ. ເຕນ ຠຄວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ອາຫ.

ມຄ຺ເຄ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ປຏິປທາຍ ວາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ວິວາໂທ ນາມ ສພ຺ພໂສ ວູປສມ຺ມຕິ, ນຕ຺ຖິ ອຘິຄຕມຄ຺ຄານໍ ວິວາໂທ. ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄໍ ປນ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທຎ຺ຈ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ມນຸສ຺ສາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ. ໂສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິເຕ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ກິໍ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ມນສິກາຕພ຺ພກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ນິສີທຖ, ຂເຓເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖກມ຺ມຏ຺ຐານກຖໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ ວຕ຺ວາ ວທຕິ – ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ໂອຠາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ປຐມມຄ຺ໂຄ ນາມ. ໂສ ທຸຕິຍໍ ໂອຠາສຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ທຸຕິຍມຄ຺ໂຄ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕຕິຍຎ຺ຈ ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຈວ ຜລປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຂີຓາສໂວ ນາມ ເອວໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອທ຺ຘາຍໍ ຂີຓາສໂວ’’ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກໂຣຕິ. ສມນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາເມຫິ ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ເກນຈິ, ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ. ອຸປາສກາ ປຸພ຺ເພວ ເຖເຣນ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ. ເຕ ປຸປ຺ຜມຓ຺ຑປໍ ປຸປ຺ຜກູຏາຄາຣໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ເຓນ ອກ຺ຂິປິຘານມຸຂປິຘານາທິໍ ກຣິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ສາຘຸກີຬິກໍ ກີເຬຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐີນິ ອາທາຍ ເຈຕິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ອາຄນ຺ຕຸກາ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາເຖຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ກຫໍ, ອາວຸໂສ, ມຫາເຖໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຠນ຺ເຕຕິ. ທຸກ຺ກຣໍ, ອາວຸໂສ, ເຖເຣນ ກຕໍ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ເຕນ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖ, ອາວຸໂສຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິມິນາ ນິຍາເມນ ກເຖສິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ນ ເອໂສ, ອາວຸໂສ, ມຄ຺ໂຄ, ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລໂສ ນາເມສ, ນ ຕຸມ຺ເຫ ຊານິຕ຺ຖ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ອາວຸໂສ, ເຖໂຣຕິ. ເຕ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ສກລວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາເມສຸ ມນຸສ຺ສາ ຈ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ຊານາຖ. ກຕຣມຄ຺ເຄນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຄຕາ, ກິໍ ໂວ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ເຈຕິຍໍ ນ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍວາທີນໍ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕໍ ວາ, ໂຫຕຸ ສຫສ຺ສໍ ວາ, ຍາວ ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ສຄ຺ໂຄປິ ມຄ຺ໂຄປິ ວາຣິໂຕເຍວ.

ອປໂຣປິ ຕາທິໂສວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອວໍ ກເຖຕິ – ຈິຕ຺ເຕເນວ ຕີສຸ ອຸທ຺ຘເນສຸ ຕີຓິ ກປລ຺ລານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຕໂນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ກປລ຺ເລສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕເນວ ທຓ຺ຑເກນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຍາ ຌາຍມາເນ ຉາຣິກາ ໂຫຕິ, ສາ ມຸຂວາເຕນ ປລາເສຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຕເກນ ຘູຕປາໂປ ນາເມສ ສມໂຓ ໂຫຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ອປໂຣ ເອວໍ ກເຖຕິ – ຈິຕ຺ເຕເນວ ມຫາຈາຏິໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຕ຺ຖຸໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຕໂນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖຸໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ມນ຺ຖິຕພ຺ພໍ. ມຖິຍມານໍ ວິລີຍຕິ, ວິລີເນ ອຸປຣິ ເຜໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ເຜໂຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂວ ອມຕໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ‘‘ອຖ ເຕ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

໔໔. ອິທານິ ໂຍ ເອວໍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ມູລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຉຍິມານີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຄາຣໂວຕິ ຄາຣວວິຣຫິໂຕ. ອປ຺ປຕິສ຺ໂສຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສໂຍ ອນີຈວຸຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ຘຣມາເນ ຕີສຸ ກາເລສຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນ ຍາຕິ, ສຕ຺ຖຣິ ອນຸປາຫເນ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ສອຸປາຫໂນ ຈງ຺ກມຕິ, ນີເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ອຸຈ຺ເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ວສນ຺ເຕ ອຸປຣິ ວສຕິ, ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ອຸໂຠ ອໍເສ ປາຣຸປຕິ, ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕິ, ອຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ, ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ກໂຣຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ວາ ປນ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍນຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສິ, ນ ອິທໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສມ຺ມາສພຸທ຺ຘສ຺ສ ນາມ ລຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕູຓ຺ຫີ ໂຫຕິ, ກິໍ ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘຕິ ວທສີ’’ຕິ ຠຓຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ນາມ.

ໂຍ ປນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ນ ສຸຓາຕິ, ນິທ຺ທາຍຕິ ວາ ສລ຺ລເປນ຺ໂຕ ວາ ນິສີທຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ‘‘ກິໍ ຘມ຺ເມ ອຄາຣວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ, ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ໂມຕິ ວທສິ, ກິໍ ຘມ຺ໂມ ນາມາ’’ຕິ ວທຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ນາມ.

ໂຍ ປນ ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ນິສີທຕິ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕິ, ວຸຑ຺ເຒ ຠິກ຺ຂູ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕິຏ຺ຐຕິ ນິສີທຕິ, ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກໍ ວາ ຫຕ຺ຖປລ຺ລຕ຺ຖິກໍ ວາ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອຸໂຠ ອໍເສ ປາຣຸປຕິ, ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ລຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ, ສງ຺ໂຆ ສງ຺ໂຆຕິ ວທສິ, ກິໍ ສງ຺ໂຆ, ມິຄສງ຺ໂຆ ອຊສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທີນິ ວທຕິ, ອຍໍ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ນາມ. ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ມິມ຺ປິ ຫິ ອຄາຣເວ ກເຕ ສງ຺ເຆ ກໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປນ ອປຣິປູຣຍມາໂນວ ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ນາມ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ອຕ຺ຕນິ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ວາ. ພາຫິທ຺ຘາຕິ ປຣສ຺ມິໍ ວາ ປຣສ຺ສ ປຣິສາຍ ວາ.

໔໖. ອິທານິ ອຍໍ ຉ ຐານານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນວິວາໂທ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຍານິ ອຘິກຣຓານິ ປາປຸຓາຕິ, ຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈຕ຺ຕາຣິມານີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວູປສມນຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕມາເນຫິ ສມເຖຫິ ອຘິກາຕພ຺ພານີຕິ ອຘິກຣຓານິ. ວິວາໂທວ ອຘິກຣຓໍ ວິວາທາຘິກຣຓໍ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິທານິ ອິມານິປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານິ ປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ໂສ ວິວາໂທ ເຍຫິ ສມເຖຫິ ວູປສມ຺ມຕິ, ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕ ໂຂ ປນິເມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຘິກຣຓານິ ສເມນ຺ຕິ ວູປສເມນ຺ຕີຕິ ອຘິກຣຓສມຖາ. ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ. ອຘິກຣຓານນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ວິວາທາຘິກຣຓາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ. ສມຖາຍ ວູປສມາຍາຕິ ສມນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ວູປສມນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ…ເປ… ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ສມຖາ ທາຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ – ອຘິກຣເຓສຸ ຕາວ ຘມ຺ໂມຕິ ວາ ອຘມ຺ໂມຕິ ວາຕິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ວິວທນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂຍ ວິວາໂທ, ອິທໍ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ນາມ. ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາຈາຣທິຏ຺ຐິອາຊີວວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອນຸວທນ຺ຕານໍ ໂຍ ອນຸວາໂທ ອຸປວທນາ ເຈວ ໂຈທນາ ຈ, ອິທໍ ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ນາມ. ມາຕິກາຍໍ ອາຄຕາ ປຎ຺ຈ ວິຠງ຺ເຄ ທ຺ເວຕິ ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ນາມ. ຍໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອປໂລກນາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ກຣຓໍ, ອິທໍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ ຈ. ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ສມ຺ມມານໍ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ວາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວູປສເມຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວາ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາຕິຕໍ, ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຆນ ວາ ຄເຓນ ວາ ວູປສເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ສມ຺ມຕປຸຄ຺ຄເລຫິ ວາ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ສມ຺ມຕິ. ເອວໍ ສມ຺ມມາເນ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຍາ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ, ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ, ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາ, ອຍໍ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ກາຣກສງ຺ຆສ຺ສ ສາມຄ຺ຄິວເສນ ສມ຺ມຸຂີຠາໂວ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ. ສເມຕພ຺ພສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ຠູຕຕາ ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ. ຍຖາ ຕໍ ສເມຕພ຺ພໍ, ຕເຖວ ສມນໍ ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ. ໂຍ ຈ ວິວທຕິ, ເຍນ ຈ ວິວທຕິ, ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ສມ຺ມຸຂີຠາໂວ ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາ. ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ວູປສເມ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ ປຣິຫາຍຕິ. ເອວໍ ຕາວ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ສມ຺ມຕິ.

ສເຈ ປເນວມ຺ປິ ນ ສມ຺ມຕິ, ອຖ ນໍ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ສມ຺ມຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ນ ມຍໍ ສກ຺ໂກມ ວູປສເມຕຸ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕິ. ຕໂຕ ສງ຺ໂຆ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສລາກຄ຺ຄາຫກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ເຕນ ຄຸຬ຺ຫກວິວຏກສກຓ຺ຓຊປ຺ປເກສຸ ຕີສຸ ສລາກຄ຺ຄາເຫສຸ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມວາທີນໍ ເຍຠຸຍ຺ຍຕາຍ ຍຖາ ເຕ ຘມ຺ມວາທິໂນ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ວູປສນ຺ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ ຈ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ. ຍໍ ປນ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ ກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓໍ, ອຍໍ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ ນາມ. ເອວໍ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ.

ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ຈຕູຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ສຕິວິນເຍນ ຈ ອມູຬ຺ຫວິນເຍນ ຈ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາຍ ຈ. ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ສມ຺ມມານໍ ໂຍ ຈ ອນຸວທຕິ, ຍຎ຺ຈ ອນຸວທຕິ, ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສເຈ ກາຈິ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ອຸໂຠ ຂມາເປຕ຺ວາ, ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ນາເມຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ວູປສມ຺ມຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາວິນຍລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຍທາ ປນ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອມູລິກາຍ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍສິຕສ຺ສ ສຕິວິນຍໍ ຍາຈມານສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ສຕິວິນຍໍ ເທຕິ, ຕທາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ສຕິວິນເຍນ ຈ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທິນ຺ເນ ປນ ສຕິວິນເຍ ປຸນ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ກສ຺ສຈິ ອນຸວາໂທ ນ ຣຸຫຕິ.

ຍທາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸມ຺ມາທວເສນ ກເຕ ອສ຺ສາມຓເກ ອຊ຺ຌາຈາເຣ ‘‘ສຣຕາຍສ຺ມາ ເອວຣູປິໍ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ – ‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕເກນ ເມ, ອາວຸໂສ, ເອຕໍ ກຕໍ, ນາຫໍ ຕໍ ສຣາມີ’’ຕິ ຠຓນ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ໂຈທິຍມາໂນວ ປຸນ ອໂຈທນຕ຺ຖາຍ ອມູຬ຺ຫວິນຍໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ຈສ຺ສ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ອມູຬ຺ຫວິນຍໍ ເທຕິ, ຕທາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ອມູຬ຺ຫວິນເຍນ ຈ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທິນ຺ເນ ປນ ອມູຬ຺ຫວິນເຍ ປຸນ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ກສ຺ສຈິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອນຸວາໂທ ນ ຣຸຫຕິ.

ຍທາ ປນ ປາຣາຊິເກນ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ເຕນ ວາ ໂຈທິຍມານສ຺ສ ອຎ຺ເຎນາຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣໂຕ ປາປຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ປາປິຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ – ‘‘ສຈາຍໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຠວິສ຺ສຕິ, ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອສາຣຓໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ສເຈ ຉິນ຺ນມູໂລ, ອຍເມວສ຺ສ ນາສນາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ສງ຺ໂຆ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ຕສ຺ສປາປິຍສິກໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ຕສ຺ສ ປາປິຍສິກາຍ ຈ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ຈຕູຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ.

ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ຕີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓນ ຈ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ຈ. ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ວູປສໂມ ນຕ຺ຖິ. ຍທາ ປນ ເອກສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ສງ຺ຆຄຓມຊ຺ເຌສຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕິ, ຕທາ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓນ ຈ ວູປສມ຺ມຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ຕາວ ໂຍ ຈ ເທເສຕິ, ຍສ຺ສ ຈ ເທເສຕິ, ເຕສໍ ສມ຺ມຸຂຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈ ຄຓສ຺ສ ຈ ເທສນາກາເລ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ ປຣິຫາຍຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອປນ຺ໂນ’’ຕິ ຈ, ອາມ ‘‘ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ປຏິຎ຺ຎາຕາຍ ‘‘ອາຍຕິໍ ສໍວເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ກຣຓໍ, ຕໍ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ນາມ. ສງ຺ຆາທິເສເສ ປຣິວາສາທິຍາຈນາ ປຏິຎ຺ຎາ, ປຣິວາສາທີນໍ ທານໍ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ນາມ.

ທ຺ເວປກ຺ຂຊາຕາ ປນ ຠຓ຺ຑນກາຣກາ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸໍ ອສ຺ສາມຓກໍ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຸນ ລຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ‘‘ສເຈ ມຍໍ ອິມາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາເຣສ຺ສາມ, ສິຍາປິ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາຣາປເນ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ຍທາ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທາ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ຈ ສມ຺ມຕິ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ຍຕ຺ຕກາ ຫຕ຺ຖປາສຸປຄຕາ ‘‘ນ ເມ ຕໍ ຂມຕີ’’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ກຏໍ ກມ຺ມໍ ປຸນ ກາຕພ຺ພໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ນ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕິ, ນິທ຺ທມ຺ປິ ໂອກ຺ກນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຐເປຕ຺ວາ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພາປຕ຺ຕິໂຍ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ຕີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ. ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ເອເກນ ສມເຖນ ສມ຺ມຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ.

ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານິ ຍຖານຸຣູປໍ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຘິກຣຓານໍ ສມຖາຍ ວູປສມາຍ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ…ເປ… ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ’’ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໑໘໕) ອາຄໂຕເຍວ. ວິນິຈ຺ຉໂຍປິສ຺ສ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວຸຕ຺ໂຕ.

໔໗. ໂຍ ປນາຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ວິວທນ຺ຕີ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ເອເຕນ ນເຍນ ສງ຺ເຂປໂຕວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິອາທີສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຕາວ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ຘມ຺ໂມ, ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ອຘມ຺ໂມ. ຕຖາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄຕາ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ, ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຕໂຍ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຕໂຍ ອິທ຺ຘິປາທາ ຉ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຉ ພລານິ ອຏ຺ຐ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ນວງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຈາຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປາທານາ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານີຕິອາທໂຍ ສງ຺ກລິຏ຺ຐຘມ຺ມາ ຈາຕິ ອຍໍ ອຘມ຺ໂມ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ອຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິ ກຣິສ຺ສາມ, ເອວໍ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍກຸລໍ ນິຍ຺ຍານິກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍຎ຺ຈ ໂລເກ ປາກຏາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ອຘມ຺ມໍ ‘‘ຘມ຺ໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ຘມ຺ໂມຕິ ວິວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາເສສຸ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຘມ຺ໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ອຘມ຺ໂມຕິ ວິວທນ຺ຕິ.

ວິນຍປຣິຍາເຍນ ປນ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຍ ກາຕພ຺ພກມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ ນາມ, ອຠູເຕນ ປນ ວຕ຺ຖຸນາ ອໂຈເທຕ຺ວາ ອສາເຣຕ຺ວາ ອປຏິຎ຺ຎາຍ ກຕພ຺ພກມ຺ມໍ ອຘມ຺ໂມ ນາມ. ເຕສຸປິ ອຘມ຺ມໍ ‘‘ຘມ຺ໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ຘມ຺ໂມຕິ ວິວທນ຺ຕິ, ‘‘ອຘມ຺ໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ອຘມ຺ໂມຕິ ວິວທນ຺ຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ປນ ຣາຄວິນໂຍ ໂທສວິນໂຍ ໂມຫວິນໂຍ ສໍວໂຣ ປຫານໍ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ອຍໍ ວິນໂຍ ນາມ, ຣາຄາທີນໍ ອວິນໂຍ ອສໍວໂຣ ອປ຺ປຫານໍ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຕິ ອຍໍ ອວິນໂຍ ນາມ. ວິນຍປຣິຍາເຍນ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິ ອນຸສາວນສມ຺ປຕ຺ຕິ ສີມສມ຺ປຕິ ປຣິສສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອຍໍ ວິນໂຍ ນາມ, ວຕ຺ຖຸວິປຕ຺ຕິ…ເປ… ປຣິສວິປຕ຺ຕີຕິ ອຍໍ ອວິນໂຍ ນາມ. ເຕສຸປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອວິນຍໍ ‘‘ວິນໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ວິນໂຍຕິ ວິວທນ຺ຕິ, ວິນຍໍ ອວິນໂຍຕິ ກເຖນ຺ຕາ ອວິນໂຍຕິ ວິວທນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິ ສມນຸມຊ຺ຊິຕພ຺ພາຕິ ຘມ຺ມຣຊ຺ຊຸ ອນຸມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ ຎາເຓນ ຆໍສິຕພ຺ພາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ສາ ປເນສາ ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິ ‘‘ອິຕິ ໂຂ ວຈ຺ຉ ອິເມ ທສ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ທສ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’’ຕິ ເອວໍ ມຫາວຈ຺ຉໂຄຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໑໙໔) ອາຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ເອວ ວາ ໂຫຕຸ, ໂຍ ວາ ອິຘ ຘມ຺ໂມຕິ ຈ ວິນໂຍ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ສເມຕີຕິ ຍຖາ ຕາຍ ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິຍາ ສເມຕິ, ‘‘ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ໂມວ ໂຫຕິ, ອຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມວ, ວິນໂຍ ວິນໂຍວ ໂຫຕິ, ອວິນໂຍ ອວິນໂຍວ’’. ຕຖາ ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ. ເອກຈ຺ຈານໍ ອຘິກຣຓານນ຺ຕິ ອິຘ ວິວາທາຘິກຣຓເມວ ທສ຺ສິຕໍ, ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ປນ ນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ອຘິກຣເຓ ນ ລພ຺ຠຕິ.

໔໘. ຕໍ ປເນຕໍ ຍສ຺ມາ ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ ຈ, ຕສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ມາຕິກາຍ ຐປິຕານຸກ຺ກເມນ ອິທານິ ສຕິວິນຍສ຺ສ ວາເຣ ປຕ຺ເຕປິ ຕໍ ອວຕ຺ວາ ວິວາທາຘິກຣຓເຍວ ຕາວ ທຸຕິຍສມຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ພຫຸຕຣາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ທ຺ວີຫິ ຕີຫິປິ ອຕິເຣກຕຣາ. ເສສເມຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໙. ອິທານິ ເຫຏ຺ຐາ ອວິຕ຺ຖາຣິຕໍ ສຕິວິນຍໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວເສສສມເຖ ປຏິປາຏິຍາ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸໍ ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ສຕິວິນໂຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປາຣາຊິກສາມນ຺ເຕນ ວາຕິ ທ຺ເວ ສາມນ຺ຕານິ ຂນ຺ຘສາມນ຺ຕຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍ-ປາຈິຕ຺ຕິຍ-ປາຏິເທສນີຍ-ທຸກ຺ກຏ-ທຸພ຺ຠາສິຕາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ເອວໍ ປຸຣິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຂນ຺ຘໍ ຂນ຺ຘສາມນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ປຐມປາຣາຊິກສ຺ສ ປນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ທຸກ຺ກຏໍ, ເສສານໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອິທໍ ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຘສາມນ຺ເຕ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ສຣຕາຍສ຺ມາຕິ ສຣຕຸ ອາຍສ຺ມາ. ເອກຈ຺ຈານໍ ອຘິກຣຓານນ຺ຕິ ອິຘ ອນຸວາທາຘິກຣຓເມວ ທສ຺ສິຕໍ.

໕໐. ຠາສິຕປຣິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ວາຈາຍ ຠາສິຕໍ ກາເຍນ ຈ ປຣິກ຺ກນ຺ຕໍ, ປຣກ຺ກມິຕ຺ວາ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຈ຺ຈານນ຺ຕິ ອິຘາປິ ອນຸວາທາຘິກຣຓເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓ ‘‘ເອກຈ຺ຈານ’’ນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ.

໕໒. ທວາຕິ ສຫສາ. ຣວາຕິ ອຎ຺ຎໍ ຠຓິຕຸກາເມນ ອຎ຺ຎໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາປຸສ຺ສນ຺ນຕາ ປາປິຍສິກາ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ກມ຺ມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ທສ຺ສິຕໍ. ເອວຣູປສ຺ສ ຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກາຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກມ຺ເມນ ຫິ ອຘິກຣຓສ຺ສ ວູປສໂມ ໂຫຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາປຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ. ອິຘາປິ ຈ ອນຸວາທາຘິກຣຓເມວ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໕໓. ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສທິສຕ຺ຕາ ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ຄູຖໍ ວາ ມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຆຏ຺ຏິຍມານໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຕາຍ ພາຘຕິ, ຕິເຓຫິ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉາທິຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ໂສ ຄນ຺ໂຘ ນ ພາຘຕິ, ເອວເມວ ຍໍ ອຘິກຣຓໍ ມູລານຸມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວູປສມິຍມານໍ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາຍ ວາຬຕ຺ຕາຍ ເຠທາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ວູປສນ຺ຕໍ ຄູຖໍ ວິຍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສທິສຕ຺ຕາ ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຓ຺ຑນຊາຕານນ຺ຕິອາທິວຈເນນ ອາກາຣມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ສິຕໍ, ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕາເຍວ ປເນຕ຺ຖ ກມ຺ມວາຈາ ປມາຓໍ. ຐເປຕ຺ວາ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຖູລ຺ລວຊ຺ຊໍ ປາຣາຊິກຎ຺ເຈວ ສງ຺ຆາທິເສສຎ຺ຈ. ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄິຫີນໍ ຫີເນນ ຂຸໍສນວມ຺ຠນຘມ຺ມິກປຏິສ຺ສເວສຸ ອາປນ຺ນາ ອາປຕ຺ຕິ. ອຘິກຣຓານນ຺ຕິ ອິຘ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓສ຺ສ ປນ ວເສນ ອິຘ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ປນສ຺ສ ວູປສໂມ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໔. ຉຍິເມ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມາ ສາຣຓີຍາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ກລຫວເສນ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ອຸປຣິ ສາຣຓີຍຘມ຺ມາ ອາຄຕາ. ອິຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນາ ຄຕາ ໂຫຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ໂກສມ຺ພິຍສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໔໙໘-໕໐໐) ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ກຖິຕາ, ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຓຸນ຺ຕິ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ. ຖູລນ຺ຕິ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສາມຄາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ພ຺ຍາກຕາຕິ ຂີຓາ ຊາຕີຕິອາທີຫິ ຈຕູຫິ ປເທຫິ ກຖິຕາ. ອຘິມາເນນາຕິ ອປ຺ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ອນຘິຄເຕ ອຘິຄຕສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຘິຄຕໍ ອມ຺ເຫຫີຕິ ມາເນນ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ.

໕໖. ເອວຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣເຓ – ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ເອເຕສໍ ອວິຠູຕໍ ອນ຺ຘກາຣໍ, ເຕນິເມ ອນຘິຄເຕ ອຘິຄຕສຎ຺ຎິໂນ, ຫນ຺ທ ເນສໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສມີ’’ຕິ, ເອວຎ຺ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຫຕິ. ອຖ ຈ ປນິເຘກຈ຺ເຈ…ເປ… ຕສ຺ສປິ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຄວາ ປຏິປນ຺ນການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອິຈ຺ຉາຈາເຣ ຐິຕາ ເອກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ປສ຺ສຕິ – ‘‘ອິເມ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຊານິຕ຺ວາວ ຊານນ຺ຕາ ວິຍ ອປ຺ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຄາມນິຄມາທີສຸ ວິເສວມານາ ວິຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໍ ເນສໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ ເອວມສ຺ສາຍໍ ອິຈ຺ຉາຈາເຣ ຐິຕານໍ ກາຣຓາ ປຏິປນ຺ນການມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ‘‘ຘມ຺ມໍ ເທສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໘. ໂລກາມິສາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ວຏ຺ຏາມິສ-ກາມາມິສ-ໂລກາມິສຠູເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕນ຺ນິນ຺ໂນ ຕຄ຺ຄຣຸໂກ ຕປ຺ປພ຺ຠາໂຣ. ຕປ຺ປຕິຣູປີຕິ ກາມຄຸຓສຠາຄາ. ອາເນຎ຺ຊປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍາຕິ ອາເນຎ຺ຊສມາປຕ຺ຕິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ. ສໍເສຍ຺ຍາຕິ ກເຖຍ຺ຍ. ອາເນຎ຺ຊສໍໂຍຊເນນ ຫິ ໂຂ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອາເນຎ຺ຊສມາປຕ຺ຕິສໍໂຍຊເນນ ວິສໍສຏ຺ໂຐ. ໂລກາມິສາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວຣູໂປ ຫິ ລູຂຈີວຣຘໂຣ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສທິເສຫິ ກຕິປເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຊນປທໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາປໍສຸກຸລິກາ ອາຄຕາ’’ຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ຠຕ຺ຕກິຈ຺ເຈ ນິຏ຺ຐິເຕ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ສ຺ເວປິ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອລໍ ອຸປາສກາ, ອຊ຺ຊາປິ ໂວ ພຫູນໍ ທິນ຺ນນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ອິຘ ວເສຍ຺ຍາຖາຕິ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ວິຫາຣມຄ຺ຄໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມນ຺ຕິ. ສາຍໍ ເອໂກ ອາວາສິໂກ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ກຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ອສຸກຄາເມຕິ. ຠິກ຺ຂາສມ຺ປນ຺ນາຕິ? ອາມ ເອວຣູປາ ນາມ ມນຸສ຺ສານໍ ສທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ‘‘ອຊ຺ເຊວ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ເອທິສາ, ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ເອທິສາ’’ຕິ? ສທ຺ຘາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ເອທິສາ, ເຕ ນິສ຺ສາເຍວ ອຍໍ ວິຫາໂຣ ວຑ຺ຒຕີຕິ. ຕໂຕ ເຕ ປໍສຸກຸລິກາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຕສໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕິ, ທິວສາວເສສໍ ກເຖຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ກເຖນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິຈ຺ຉາຈາເຣ ຐິຕສ຺ສ ສີສໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຸທຣໍ ຜາລິຕໍ. ເອວໍ ໂລກາມິສາຘິມຸຕ຺ໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໙. ອິທານິ ອາເນຎ຺ຊສມາປຕ຺ຕິລາຠິໍ ອຘິມານິກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຐານໍ ໂຂ ປເນຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອາເນຎ຺ຊາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ກິເລສສິຎ຺ຈນວິຣຫິຕາສຸ ເຫຏ຺ຐິມາສຸ ຉສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ອຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕນ຺ນິນ຺ນສ຺ສ ຕຄ຺ຄຣຸໂນ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣສ຺ສ. ເສ ປວຸຕ຺ເຕຕິ ຕໍ ປວຸຕ຺ຕໍ. ຉ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຫິ ອຘິມານິກສ຺ສ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາມິສພນ຺ຘນາ ປຕິຕປຓ຺ຑຸປລາໂສ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໐. ອິທານິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ລາຠິໂນ ອຘິມານິກສ຺ສ ນິຆໍສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຐານໍ ໂຂ ປນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວຘາ ຠິນ຺ນາຕິ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນາ. ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາຕິ ຂຸທ຺ທກາ ມຸຏ຺ຐິປາສາຓມຕ຺ຕາ ຊຕຸນາ ວາ ສິເລເສນ ວາ ອລ຺ລີຍາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘາຕຸໍ ສກ຺ກາ. ມຫນ຺ຕໍ ປນ ກຸຏາຄາຣປ຺ປມາຓໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສ ຠິນ຺ເນຕິ ຕໍ ຠິນ຺ນໍ. ອຸປຣິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຫິ ເຫຏ຺ຐາສມາປຕ຺ຕິ ທ຺ເວຘາຠິນ຺ນາ ເສລາ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໑. ອິທານິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນລາຠິໂນ ອຘິມານິກສ຺ສ ຈ ນິຆໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຐານໍ ໂຂ ປນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເສ ວນ຺ເຕຕິ ຕໍ ວນ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຫິ ເຫຏ຺ຐາສມາປຕ຺ຕິໂຍ ວນ຺ຕສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໒. ອິທານິ ຂີຓາສວສ຺ສ ນິຆໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຐານໍ ໂຂ ປນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເສ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູເລຕິ ໂສ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ. ອຸປຣິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຫິ ເຫຏ຺ຐາສມາປຕ຺ຕິ ມູລຈ຺ຉິນ຺ນຕາໂລ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໓. ຐານໍ ໂຂ ປນາຕິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ເຫຏ຺ຐາ ຫິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ອຘິມານິກສ຺ສປິ ຂີຓາສວສ຺ສປິ ນິຆໍໂສ ກຖິໂຕ, ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ປນ ອຘິມານິກສ຺ສປິ ຂີຓາສວສ຺ສປິ ນ ກຖິໂຕ. ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ນິຆໍສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕໍ ປນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຫິ ອຘິມານິກສ຺ສ ນິຆໍເສ ກຖິເຕ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສປິ ອຘິມານິກສ຺ສ ກຖິໂຕວ ໂຫຕິ, ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຈ ຂີຓາສວສ຺ສ ກຖິເຕ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກຂີຓາສວສ຺ສ ກຖິໂຕວ ໂຫຕິ. ເອເຕສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ກເຖຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕຸ, ຂີຓາສວສ຺ສ ກຖໍ ອສປ຺ປາຍນ຺ຕິ. ຍທຄ຺ເຄນ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອສປ຺ປາຍໍ, ຕທຄ຺ເຄນ ຂີຓາສວສ຺ສາປິ ອສປ຺ປາຍເມວ. ວິສໍ ນາມ ຊານິຕ຺ວາ ຂາທິຕມ຺ປິ ອຊານິຕ຺ວາ ຂາທິຕມ຺ປິ ວິສເມວ. ນ ຫິ ຂີຓາສເວນປິ ‘‘ອຫໍ ຂີຓາສໂວ’’ຕິ ອສໍວຸເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຂີຓາສເວນປິ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ເຕເນວ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໔. ຕຕ຺ຖ ສມເຓນາຕິ ພຸທ຺ຘສມເຓນ. ຉນ຺ທຣາຄພ຺ຍາປາເທນາຕິ ໂສ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາໂຕ ວິສໂທໂສ ຉນ຺ທຣາເຄນ ຈ ພ຺ຍາປາເທນ ຈ ຣຸປ຺ປຕິ ກຸປ຺ປຕິ. ອສປ຺ປາຍານີຕິ ອວຑ຺ຒິກຣານິ ອາຣມ຺ມຓານິ. ອນຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍາຕິ ໂສເສຍ຺ຍ ມິລາເປຍ຺ຍ. ສອຸປາທິເສສນ຺ຕິ ສຄຫຓເສສໍ, ອຸປາທິຕພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ ອິຘ ອຸປາທີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນລຎ຺ຈ ເຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍາຕິ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ເຕ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ. ຣໂຊສູກນ຺ຕິ ຣໂຊ ຈ ວີຫິສຸກາທິ ຈ ສູກໍ. ອສຸ ຈ ວິສໂທໂສຕິ ໂສ ຈ ວິສໂທໂສ. ຕທຸຠເຍນາຕິ ຍາ ສາ ອສປ຺ປາຍກິຣິຍາ ຈ ໂຍ ວິສໂທໂສ ຈ, ເຕນ ອຸຠເຍນ. ປຸຖຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕຠາວໍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ສອຸປາທານສລ຺ລຸທ຺ຘາໂຣ ວິຍ ອປ຺ປຫີໂນ ອວິຊ຺ຊາວິສໂທໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອສປ຺ປາຍກິຣິຍາຍ ຐິຕຠາໂວ ວິຍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອສໍວຸຕກາໂລ, ຕທຸຠເຍນ ວເຓ ປຸຖຸຕ຺ຕໍ ຄເຕ ມຣຓໍ ວິຍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນໍ, ມຣຓມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິຍ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ຄຣຸກາຍ ສໍກິລິຏ຺ຐາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາປຊ຺ຊນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໕. ສຕິຍາເຍຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕິ ປຎ຺ຎາຄຕິກາ. ໂລກິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ໂລກິກາ ໂຫຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ອຣິຍາເຍຕໍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ.

ອິທານິ ຂີຓາສວສ຺ສ ພລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂສ ວຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສໍວຸຕກາຣີຕິ ປິຫິຕກາຣີ. ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ນິຣຸປຘີຕິ ເອວໍ ຊານິຕ຺ວາ ກິເລສຸປຘິປຫານາ ນິຣຸປຘິ ໂຫຕິ, ນິຣຸປາທາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸປຘີນໍ ສງ຺ຂຍຠູເຕ ນິພ຺ພາເນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ອຸປຘິສ຺ມິນ຺ຕິ ກາມຸປຘິສ຺ມິໍ. ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣິສ຺ສຕີຕິ ກາຍໍ ອລ຺ລີຍາເປສ຺ສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕຓ຺ຫກ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຂີຓາສໂວ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ເສວິຕຸໍ, ກາຍໍ ວາ ອຸປສໍຫຣິສ຺ສຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ. ກາມາຕິ ວຕ຺ຖຸກາມາປິ ກິເລສກາມາປິ. ຕຸຈ຺ຉາຕິ ນິຈ຺ຈສາຣຘຸວສາຣອຕ຺ຕສາຣວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ຣິຕ຺ຕາ, ນ ປນ ນຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ຕຸຈ຺ຉມຸຏ຺ຐີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຸຏ຺ຐິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຸຈ຺ໂຉ. ມຸສາຕິ ນາສນກາ. ໂມສຘມ຺ມາຕິ ນສ຺ສນສຠາວາ, ເຂຕ຺ຕໍ ວິຍ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ຈ ນ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ກຕິປາເຫເນວ ສຸປິນເກ ທິຏ຺ຐາ ວິຍ ນສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂມສຘມ຺ມາ’’ຕິ, ມາຍາກຕເມຕນ຺ຕິ ຍຖາ ມາຍາຍ ອຸທກໍ ມຓີຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ, ພທຣິປຓ຺ຓໍ ກຫາປໂຓຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ເອວຣູປໍ ທສ຺ສນູປຈາເຣ ຐິຕສ຺ເສວ ຕຖາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຸປຈາຣາຕິກ຺ກມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາກຕິກເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເອວໍ ກາມາປິ ອິຕ຺ຕຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ‘‘ມາຍາກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ມາຍາກາໂຣ ອຸທກາທີນິ ມຓິອາທີນໍ ວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວຎ຺ເຈຕິ, ເອວໍ ກາມາປິ ອນິຈ຺ຈາທີນິ ນິຈ຺ຈາທິສຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ວຎ຺ເຈນ຺ຕີຕິ ວຎ຺ຈນກຏ຺ເຐນປິ ‘‘ມາຍາກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ພາລລາປນນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ, ມຍ຺ຫໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ມຍ຺ຫໍ ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອວໍ ພາລານໍ ລາປນໂຕ ພາລລາປນໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມາຕິ ມານຸສກາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ສມ຺ປຣາຍິກາຕິ ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ. ກາມສຎ຺ຎາຕິ ມານຸສເກ ກາເມ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ອຸຠຍເມຕໍ ມາຣເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອເຕ ກາມາ ຈ ກາມສຎ຺ຎາ ຈ ອຸຠຍມ຺ປິ ມາຣເຘຍ຺ຍໍ. ເຍຫິ ອຸຠຍເມຕໍ ຄຫິຕໍ, ເຕສຎ຺ຫິ ອຸປຣິ ມາໂຣ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຸຠຍເມຕໍ ມາຣເຘຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມາຣສ຺ເສສ ວິສໂຍຕິອາທີສຸປິ ຍຖາ ໂຈຬສ຺ສ ວິສໂຍ ໂຈຬວິສໂຍ, ປຓ຺ຑສ຺ສ ວິສໂຍ ປຓ຺ຑວິສໂຍ, ສໍວຣານໍ ວິສໂຍ ສໍວຣວິສໂຍຕິ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານໍ ວິສໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ເຍຫິ ເອເຕ ກາມາ ຄຫິຕາ, ເຕສໍ ອຸປຣິ ມາໂຣ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ມາຣສ຺ເສສ ວິສໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈ ປນ ກາມຄຸເຓ ນິວາປພີຊໍ ວິຍ ວິປ຺ປກິຣນ຺ໂຕ ມາໂຣ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຍຫິ ປນ ເຕ ຄຫິຕາ, ເຕສໍ ອຸປຣິ ມາໂຣ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ມາຣສ຺ເສສ ນິວາໂປຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຈ ຍຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິອາທໂຍ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ໂສ ຫຕ຺ຖິໂຄຈໂຣ ອສ຺ສໂຄຈໂຣ ອຊໂຄຈໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ເຍຫິ ເອເຕ ກາມາ ຄຫິຕາ, ເຕສຸ ມາໂຣ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ມາຣສ຺ເສສ ໂຄຈໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ກາເມສຸ. ມານສາຕິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາ. ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ທຸວິເຘ ຕາວ ກາເມ ອາຣພ຺ຠ ອຠິຊ຺ຌານລກ຺ຂຓາ ອຠິຊ຺ຌາ, ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂໂຓ ສາຣມ຺ໂຠ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ, ພ຺ຍາປາໂທ ກຖໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ມມາຍິເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຈ຺ຉິນ຺ເນປິ ໂສຈນ຺ຕິ, ອຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ໂສຈນ຺ຕິ, ອຈ຺ຉິນ຺ນສງ຺ກິໂນປິ ໂສຈນ຺ຕິ, ໂຍ ເອວຣູໂປ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຆາໂຕຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕວ ອຣິຍສາວກສ຺ສາຕິ ເຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ. ວກາໂຣ ອາຄມສນ຺ຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຘ ມນຸສິກ຺ຂໂຕຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ສິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ເຕ ຕໂຍປິ ກິເລສາ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຠິຠຸຍ຺ຍ ໂລກນ຺ຕິ ກາມໂລກໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ອຘິຏ຺ຐາຍ ມນສາຕິ ຌານາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ເຕນ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ. ອປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂເປນ ມຫຄ຺ຄຕໍ ອປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ. ປມາຓນ຺ຕິປິ ກາມາວຈຣເມວ, ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ສຸຠາວິຕນ຺ຕິ ປນ ເອຕໍ ກາມາວຈຣາທີນໍ ນາມໍ ນ ໂຫຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ເສເວຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ວເສນ ອປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມາຓໍ ສຸຠາວິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນຕິ ກາມປຏິພາຫເນນ ຕເມວ ປຏິປທໍ ພຫຸລໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອາຍຕເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕີຕິ ກາຣເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນໍ ວາ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ວາ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ວາ. ສມ຺ປສາເທ ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິໂຘ ສມ຺ປສາໂທ ອຘິໂມກ຺ຂສມ຺ປສາໂທ ຈ ປຏິລາຠສມ຺ປສາໂທ ຈ. ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວິຫຣໂຕ ມຫາຠູຕາທີສຸ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ເຍນິເມ ນີຫາເຣນ ມຫາຠູຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອຸປາທາຣູປາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນາມຣູປາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈຍາ ສພ຺ພຖາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓາ ວິປສ຺ສນາ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ອຊ຺ເຊວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອປ຺ປຏິລທ຺ເຘເຍວ ອາສາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຘິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ວາ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຕ຺ຖາຍ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນີວຣຓວິກ຺ຂມ຺ຠນາທີນິ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ເຍນິເມ ນີຫາເຣນ ນີວຣຓາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ, ກິເລສາ ສນ຺ນິສີທນ຺ຕິ, ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວາ ວິຠູຕໍ ປາກຏໍ ຫຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກສ຺ສ ປຣໂລໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ເລປປິຓ຺ເຑ ລຄ຺ຄມາໂນ ວິຍ ອຸປຈາເຣນ ສມາຘິຍຕິ, ອຊ຺ເຊວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີຕິ ອປຏິລທ຺ເຘເຍວ ອາສາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຘິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ອຍໍ ອຘິໂມກ຺ຂສມ຺ປສາໂທ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ປສາເທ ສຕິ. ໂຍ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ ປຏິລຠຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ວາ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິເຍວ. ອິຘ ປນ ‘‘ອາຍຕເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອຣຫຕ຺ຕວິປສ຺ສນາຍ ເຈວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານູປຈາຣສ຺ສ ຈ ປຏິລາໂຠ ປຏິລາຠສມ຺ປສາໂທຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິປສ຺ສນາ ຫິ ປຎ຺ຎາຍ ອຘິມຸຈ຺ຈນສ຺ສ ກາຣຓໍ, ອຸປຈາຣໍ ອາເນຎ຺ຊສມາປຕ຺ຕິຍາ.

ເອຕຣຫິ ວາ ອາເນຎ຺ຊໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕຣຫິ ວາ ປຎ຺ຎາຍ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ, ອາເນຎ຺ຊໍ ວາ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ປທປຣິວຕ຺ຕນໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ປສາເທ ສຕິ ເອຕຣຫິ ວາ ປຎ຺ຎາຍ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອນຠິສມ຺ຠຸຓນ຺ໂຕ ອາເນຎ຺ຊໍ ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ອຖ ວາ ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ, ຕໍ ອນຠິສມ຺ຠຸຓນ຺ໂຕ ອາເນຎ຺ຊໍ ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອຕຣຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຕໍ ອນຠິສມ຺ຠຸຓນ຺ໂຕ ອາເນຎ຺ຊໍ ວາ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ນີວຣຓາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕິ, ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸປຈາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ໂສ ຣູປາຣູປໍ ປຣິຄຓ຺ຫາຕິ, ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກໍ ວິປສ຺ສນໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອຸປຈາເຣນ ເມ ຌານໍ ວິເສສຠາຄິຍໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ວິເສສຠາຄິຍຕາ, ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ເອຕ຺ຕເກນສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປນ ຕໂຕ ໂອສກ຺ກິຕມານໂສ ອນ຺ຕຣາ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິເຍວ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ປຸຣິໂສ ‘‘ວນມຫິໍສໍ ຆາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ສເຈ ຕໍ ຆາເຕຕິ, ສກລຄາມວາສິໂນ ໂຕເສສ຺ສຕິ, ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສສໂຄຘາທໂຍ ຂຸທ຺ທກມິເຄ ຆາເຕຕ຺ວາ ກາຊໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເອຕິເຍວ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິສສ຺ສ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວນມຫິໍສານຸພນ຺ຘນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ປຣິກມ຺ມກຣຓໍ, ວນມຫິໍສຆາຕນໍ ວິຍ – ‘‘ນີວຣຓວິກ຺ຂມ຺ຠນາທີນິ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ວິເສສຠາຄິຍໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ວິເສສຠາຄິຍຕາ, ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຣຓໍ, ມຫິໍສໍ ຆາເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສສໂຄຘາທໂຍ ຂຸທ຺ທກມິເຄ ຆາເຕຕ຺ວາ ກາຊໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ, ຕໂຕ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຊ຺ຊນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຄ຺ຄຠາວນາ ຈຕຸສຈ຺ຈສຈ຺ຉິກິຣິຍາໂຍຊນາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕໍ ສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອສ຺ສ ອາເນຎ຺ຊູປຄໍ, ຕໍ ກາຣຓໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ເຍນ ວິປາກວິຎ຺ຎາເຓນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສໍວຕ຺ຕຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອາເນຎ຺ຊູປຄນ຺ຕິ ກຸສລາເນຎ຺ຊສຠາວູປຄຕໍ ອສ຺ສ, ຕາທິສເມວ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓໍ ວທນ຺ຕິ. ຍໍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສໍວຕ຺ຕນິກໍ ອຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓໍ ອາເນຎ຺ຊູປຄຕໍ ອສ຺ສ, ວິປາກກາເລປິ ຕນ຺ນາມກເມວ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປນາຍມຕ຺ໂຖ – ‘‘ປຸຎ຺ຎໍ ເຈ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ປຸຎ຺ຎູປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອປຸຎ຺ຎໍ ເຈ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ, ອປຸຎ຺ຎຸປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອາເນຎ຺ຊໍ ເຈ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອາເນຎ຺ຊູປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໑) ອິມິນາ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍາຕິ ອາເນຎ຺ຊສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ສປ຺ປາຍາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ສາ ອາເນຎ຺ຊສ຺ເສວ, ອຸປຣິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສາປິ ສປ຺ປາຍາວ ອຸປກາຣຠູຕາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຐມກອາເນຎ຺ເຊ ສມາຘິວເສນ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ.

໖໗. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ປຕ຺ວາ ເອວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ເຫຏ຺ຐິເມນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕໂຣ ຕສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຕິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມສຕິ. ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນຕິ ຣູປປຏິພາຫເນນ ຕເມວ ປຏິປທໍ ພຫຸລໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອາເນຎ຺ຊໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕານາເນຎ຺ຊໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ຍຖາ ຈ ອິຘ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ປນ ວກ຺ຂາມ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ທຸຕິຍອາເນຎ຺ເຊ ວິປສ຺ສນາວເສນ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ, ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ກຖິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ປຕ຺ວາ ເອວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ວີຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຕິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມສຕິ. ອຸຠຍເມຕໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ເອເກກໂກຏ຺ຐາສາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກວເສນ ປນ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຠຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນາລໍ ອຠິນນ຺ທິຕຸນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ອຠິນນ຺ທິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນຕິ ກາມປຏິພາຫເນນ ຈ ຣູປປຏິພາຫເນນ ຈ ຕເມວ ປຏິປທໍ ພຫຸລໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອາເນຎ຺ຊໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາເນຎ຺ຊໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ຕຕິຍອາເນຎ຺ເຊ ວິປສ຺ສນາວເສນ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ.

໖໘. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ປຕ຺ວາ ເອວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ຕີຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຕິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມສຕິ. ຍຕ຺ເຖຕາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ຍໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ປຕ຺ວາ ເອຕາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ ສພ຺ພສຎ຺ຎາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ອງ຺ຄສນ຺ຕຕາຍ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍ ຈ ສນ຺ຕໍ, ອຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ປຓີຕໍ. ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນຕິ ຕາສໍ ສຎ຺ຎານໍ ປຏິພາຫເນນ ຕເມວ ປຏິປທໍ ພຫຸລໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອິມສ຺ມິໍ ປຐມາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ສມາຘິວເສນ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ.

ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນເມວ ປຕ຺ວາ ເອວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ຈຕູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມສຕິ. ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາຕິ ອຫໍ ມມາຕິ ຄເຫຕພ຺ເພນ ສຸຎ຺ຎໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຣິຕ຺ຕໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ທ຺ວິໂກຏິກາ ສຸຎ຺ຎຕາ ທສ຺ສິຕາ. ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປຏິປທຎ຺ຈ ອິມຎ຺ຈ ສຸຎ຺ຎຕປຏິປທໍ ພຫຸລໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອິມສ຺ມິໍ ທຸຕິຍາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ວິປສ຺ສນາວເສນ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ.

໗໐. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນເມວ ປຕ຺ວາ ເອວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຕິ ຉນ຺ນມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມສຕິ. ນາຫໍ ກ຺ວຈນິ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິໍ, ນ ຈ ມມ ກ຺ວຈນິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຈຕຸໂກຏິກາ ສຸຎ຺ຎຕາ ກຖິຕາ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ນາຫໍ ກ຺ວຈນີຕິ ກ຺ວຈິ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕານໍ ກສ຺ສຈິ ປຣສ຺ສ ກິຎ຺ຈນຠາເວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຠາຕິຏ຺ຐາເນ ຠາຕຣໍ ສຫາຍຏ຺ຐາເນ ສຫາຍໍ ປຣິກ຺ຂາຣຏ຺ຐາເນ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ມມ ກ຺ວຈນີຕິ ເອຕ຺ຖ ມມ – ສທ຺ທໍ ຕາວ ຐເປຕ຺ວາ ນ ຈ ກ຺ວຈນິ ປຣສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕານໍ ກ຺ວຈິ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ມມ – ສທ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມມ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ໂສ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ມມ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈນຠາເວ ອຕ຺ຖີຕິ ນ ປສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຠາຕິຏ຺ຐາເນ ຠາຕຣໍ ສຫາຍຏ຺ຐາເນ ສຫາຍໍ ປຣິກ຺ຂາຣຏ຺ຐາເນ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຐາເນ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ອິມິນາ ກິຎ຺ຈນຠາເວນ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມຍໍ ຍສ຺ມາ ເນວ ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຕານໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ຕໍ ປຣສ຺ສ ກິຎ຺ຈນຠາເວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຎ຺ຈນຠາເວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ສຸຎ຺ຎຕາ ຈຕຸໂກຏິກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປຏິປທໍ ອິມໍ ຈຕຸໂກຏິສຸຎ຺ຎຕຎ຺ຈ ພຫຸລໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອິມສ຺ມິໍ ຕຕິຍາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນປິ ວິປສ຺ສນາວເສເນວ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ.

ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ປຕ຺ວາ ເອວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ຉຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມສຕິ. ຍຕ຺ເຖຕາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ຍໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ເອຕາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ ສພ຺ພສຎ຺ຎາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນຕິ ຕາສໍ ສຎ຺ຎານໍ ປຏິພາຫເນນ ຕເມວ ປຏິປທໍ ພຫຸລໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອິມສ຺ມິໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ສມາຘິວເສນ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ.

໗໑. ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາຕິ ສເຈ ມຍ຺ຫໍ ປຸພ຺ເພ ປຎ຺ຈວິຘໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ ນ ອາຍູຫິຕໍ ອສ຺ສ, ຍໍ ເມ ອິທໍ ເອຕຣຫິ ເອວໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ວິປາກວຏ຺ຏໍ ເອຕໍ ເມ ນ ສິຍາ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສເຈ ເອຕຣຫິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ ອາຍູຫິຕໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອນາຄເຕ ເມ ປຎ຺ຈວິຘໍ ວິປາກວຏ຺ຏໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ ຕໍ ປຊຫາມີຕິ ຍໍ ອຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ ເອຕຣຫິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ, ຕໍ ປຊຫາມິ. ເອວໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕີຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂໍ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ວາ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາຕິ ກິໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມ຺ປິ ໂອສກ຺ກນາປິ ປຏິປທາປິ ປຏິສນ຺ຘິປິ ກຖິຕາ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາທີນິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ ຐິຕານໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ນ ກິຎ຺ຈິ ກຖິຕໍ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອເປຕ຺ຖາຕິ ອປິ ເອຕ຺ຖ. ໂສ ຕໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕີຕິ ໂສ ຕໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິອຠິນນ຺ທນາຫິ ອຠິນນ຺ທຕິ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິປສ຺ສນານິສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕທຸປາທານນ຺ຕິ ຍໍ ນິກນ຺ຕິວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອຸປາທານໍ ນາມ ຄຫຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສອຸປາທາໂນຕິ ສຄຫໂຓ. ນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ສາລໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ມມ ສາສເນ ນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ໂຍ ປນ ວິຫາຣປຣິເວຓອຸປຏ຺ຐາກາທີສຸ ສາລໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຫໍ ປນາຕິ? ກຕ຺ຖ ປນ? ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫມາໂນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຸປາທານເສຏ຺ຐໍ ກິຣ ໂສ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ຄເຫຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ເສຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຠວໍ ອຸປາທິຍຕິ, ເສຏ຺ຐຠເວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສນ຺ຘິ ກຖິຕາ. ອິທານິສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກເຖຕຸໍ ອິຘານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ.

໗໓. ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ຕໍ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ. ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓາ ອກ຺ຂາຕາຕິ ໂອຆຕຣຓໍ ກຖິຕໍ, ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຠິກ຺ຂຸໂນ ໂອຆນິຕ຺ຖຣຓາ ກຖິຕາ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຠິກ຺ຂຸໂນ ໂອຆນິຕ຺ຖຣຓາ ກຖິຕາຕິ ວທຕິ.

ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ສມາປຕ຺ຕິໍ ຕາວ ປທຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາວໍ ວາ ອຸຬຸມ຺ປາທີນິ ວາ ນິສ຺ສາຍ ມໂຫຆໍ ຕຣິຕ຺ວາ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ນ ກິລມຕິ. ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ ປນ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ພາຫຸພເລນ ໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ກິລມຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ສ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຣິຍສາວໂກຕິ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ ອຣິຍສາວໂກ. ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຕິ ນວນ຺ນມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມສຕິ. ເອສ ສກ຺ກາໂຍ ຍາວຕາ ສກ຺ກາໂຍຕິ ຍຕ຺ຕໂກ ເຕຠູມກວຏ຺ຏສງ຺ຂາໂຕ ສກ຺ກາໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ໂພປິ ໂສ ເອສ ສກ຺ກາໂຍ, ນ ອິໂຕ ປຣໍ ສກ຺ກາໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ.

ເອຕໍ ອມຕໍ ຍທິທໍ ອນຸປາທາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ໂຍ ປເນສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປາທາວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ, ເອຕໍ ອມຕໍ ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕນ຺ຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອນຸປາທາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ ນິພ຺ພານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເກວລໍ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ, ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ປຏິສນ຺ຘິ, ນວສຸ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ຕຕິຍໍ ຌານໍ ຕາວ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ, ປຏິສນ຺ຘິ ກຖິຕາ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ, ຕຖາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ປນ ປທຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ, ປຏິສນ຺ຘິ ກຖິຕາ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ຕຖາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ປນ ໂອສກ຺ກນາ ນຕ຺ຖິ, ປຏິສນ຺ຘິ ປນ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຖິຕໍ. ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ກຖິຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ໂອສກ຺ກນາ ກຖິຕາ, ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ປຏິສນ຺ຘິ, ນວສຸ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມຎ຺ຈ ປນ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ໂອສກ຺ກນໍ ອຏ຺ຐສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນວສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ກເຖນ຺ເຕນ ອິມໍ ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕໍ ສຸກຖິຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາວ ປຈ຺ຉິມໂສປານກເຬວຣາຕິ ຍາວ ປຐມໂສປານຜລກາ ເອກທິວເສເນວ ສຕ຺ຕຠູມິໂກ ປາສາໂທ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຖມ຺ຠຸສ຺ສາປນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ຍາວ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກຣຓາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ເຈຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍທິທໍ ອຊ຺ເຌເນຕິ ຕໂຍປິ ເວທາ ນ ສກ຺ກາ ເອກທິວເສເນວ ອຘີຍິຕຸໍ, ເອເຕສໍ ອຊ຺ເຌເນປິ ປນ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາວ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິສ຺ສຕ຺ເຖຕິ ອາວຸຘວິຊ຺ຊາຍປິ ເອກທິວເສເນວ ວາລເວຘິ ນາມ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ຐານສມ຺ປາທນມຸຏ຺ຐິກຣຓາທີຫິ ປນ ເອຕ຺ຖາປິ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສງ຺ຂາເນຕິ ຄຓນາຍ. ຕຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍໍ ອຕ຺ຕນາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍ ຄຓາເປມາຕິອາທິມາຫ.

໗໕. ເສຍ຺ຍຖາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ອິຘ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ພາຫິຣສມເຍ ຍຖາ ຍຖາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ເກຣາຏິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສາສນໍ ພາຫິຣສມເຍນ ອນຸປເມຕ຺ວາ ຠທ຺ຣອສ຺ສາຊານີເຍນ ອຸປເມນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຠທ຺ໂຣ ຫິ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຍສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ທມິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນາຕິກ຺ກມຕິ. ເອວເມວ ສາສເນ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສີລເວລໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ. ມຸຂາຘາເນຕິ ມຸຂຏ຺ຐປເນ.

໗໖. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ຈາຕິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຫິ ສມງ຺ຄິຠາວຕ຺ຖາຍ. ທ຺ເວ ຫິ ຂີຓາສວາ ສຕຕວິຫາຣີ ຈ ໂນສຕຕວິຫາຣີ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສຕຕວິຫາຣີ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາປິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂນ ສຕຕວິຫາຣີ ປນ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ກິຈ຺ເຈ ກິຈ຺ຈປ຺ປສຸໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ຂີຓາສວສາມເຓຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎວາສໍ ຄໂຕ, ຕຕ຺ຖ ມຫາເຖຣສ຺ສ ເສນາສນໍ ປຕ຺ຕໍ, ສາມເຓຣສ຺ສ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຕໍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ເອກທິວສມ຺ປິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ສາມເຓໂຣ ປນ ເຕມາສໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຣຕິຍາ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ‘‘ສປ຺ປາໂຍ, ຠນ຺ເຕ, ອຣຎ຺ຎວາໂສ ຊາໂຕ’’ຕິ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ‘‘ນ ຊາໂຕ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕິ ໂຍ ເອວຣູໂປ ຂີຓາສໂວ, ໂສ ອິເມ ຘມ຺ເມ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ຈາ’’ຕິ ອາຫ.

໗໘. ເຍເມ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ ຕຖາຄເຕ ກິຣ ກຖຍນ຺ເຕວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ‘‘ອິເມ ປຸຄ຺ຄລາ ນ ອາຣາເຘນ຺ຕິ, ອິເມ ອາຣາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ ນໂຍ ອຸທປາທິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸມາຣທ຺ໂຘ.

ປຣມຊ຺ຊຘມ຺ເມສູຕິ ອຊ຺ຊຘມ຺ມາ ນາມ ຉສຕ຺ຖາຣຘມ຺ມາ, ເຕສຸ ໂຄຕມວາໂທວ, ປຣໂມ ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຈິຣປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕີຕິ ຠຄວຕິ ອຈິຣປຣິນິພ຺ພຸເຕ, ຘາຕຸຠາຊນີຍໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມສງ຺ຄີຕິໍ ກາຕຸໍ ຣາຊຄຫໍ ອາຄຕກາເລ. ຣຎ຺ໂຎ ປຊ຺ໂຊຕສ຺ສ ອາສງ຺ກມາໂນຕິ ຈຓ຺ຑປຊ຺ໂຊໂຕ ນາເມສ ຣາຊາ ພິມ຺ພິສາຣມຫາຣາຊສ຺ສ ສຫາໂຍ ອໂຫສິ, ຊີວກໍ ເປເສຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊກາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ທຬ຺ຫມິຕ຺ໂຕວ ຊາໂຕ, ໂສ ‘‘ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕາ ຆາຕິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມມ ປິຍມິຕ຺ຕໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ເອສ ຣຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ສຫາຍານໍ ອຕ຺ຖິກຠາວໍ ຊານາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິສຕິ ວາຈໍ ອຠາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາສງ຺ກາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ປຊ຺ໂຊຕສ຺ສ ອາສງ຺ກມາໂນ’’ຕິ. ກມ຺ມນ຺ໂຕຕິ ພຫິນຄເຣ ນຄຣປຏິສງ຺ຂາຣາປນຕ຺ຖາຍ ກມ຺ມນ຺ຕຏ຺ຐານໍ.

ອຸປສງ຺ກມີຕິ ມຍໍ ຘມ຺ມວິນຍສງ຺ຄີຕິໍ ກາເຣສ຺ສາມາຕິ ວິຈຣາມ, ອຍຎ຺ຈ ມເຫສກ຺ໂຂ ຣາຊວລ຺ລໂຠ ສງ຺ຄເຫ ກເຕ ເວຬຸວນສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ເຕຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຘມ຺ເມຫິ. ສພ຺ເພນ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ສພ຺ພໍ. ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສຫິ ສພ຺ພໍ. ກິໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ? ຉ ຫິ ສຕ຺ຖາໂຣ ປຐມຕຣໍ ອປ຺ປຎ຺ຎາຕກຸເລຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ, ເຕ ຕຖາຄເຕ ຘຣມາເນເຍວ ກາລໍກຕາ, ສາວກາປິ ເນສໍ ອປ຺ປຎ຺ຎາຕກຸເລເຫວ ປພ຺ພຊິຕາ. ເຕ ເຕສໍ ອຈ຺ຈເຍນ ມຫາວິວາທໍ ອກໍສຸ. ສມໂຓ ປນ ໂຄຕໂມ ມຫາກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ສາວການໍ ມຫາວິວາໂທ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຍໍ ກຖາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ປຕ຺ຖຣມານາ ອຸທປາທິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ຈ ຘຣນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິວາໂທ ນາໂຫສິ. ໂຍປິ ອໂຫສິ, ໂສປິ ຕຕ຺ເຖວ ວູປສມິໂຕ. ປຣິນິພ຺ພຸຕກາເລ ປນສ຺ສ – ‘‘ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສຸພ຺ເພຘໍ ສິເນຣຸໍ ອປວາຫິຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ສ ວາຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຸຣາຓປຓ຺ຓໍ ກິໍ ຐສ຺ສຕິ, ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ອລຊ຺ຊມາໂນ ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ກສ຺ສ ລຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫາສໍເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ຊາຕາ ອຕິວິຍ ອຸປສນ຺ຕຸປສນ຺ຕາ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອນຸສຎ຺ຎາຍມາໂນຕິ ອນຸສຎ຺ຊາຍມາໂນ, ກຕາກຕໍ ຊນນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸວິຈຣມາໂນ ວາ.

໘໐. ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂຕິ ອຍມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐິມປຸຈ຺ຉເມວ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອປ຺ປຏິສຣເຓຕິ ອປ຺ປຏິສຣເຓ ຘມ຺ມວິນເຍ. ໂກ ເຫຕຸ ສາມຄ຺ຄິຍາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສມຄ຺ຄຠາວສ຺ສ ໂກ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ. ຘມ຺ມປ຺ປຏິສຣຓາຕິ ຘມ຺ໂມ ອມ຺ຫາກໍ ປຏິສຣຓໍ, ຘມ຺ໂມ ອວສ຺ສໂຍຕິ ທີເປຕິ.

໘໑. ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຄຸຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ວີຕິກ຺ກໂມຕິ ອຸຠຍເມຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອາຓາຕິກ຺ກມນເມວ. ຍຖາຘມ຺ມໍ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ກາເຣມາຕິ ຍຖາ ຘມ຺ໂມ ຈ ອນຸສິຏ຺ຐິ ຈ ຐິຕາ, ເອວໍ ກາເຣມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນ ກິຣ ໂນ ຠວນ຺ໂຕ ກາເຣນ຺ຕິ ຘມ຺ໂມ ໂນ ກາເຣຕີຕິ ປທທ຺ວເຍປິ ໂນ ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ນ ກິຣ ຠວນ຺ໂຕ ກາເຣນ຺ຕິ, ຘມ຺ໂມວ ກາເຣຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

໘໓. ຕຄ຺ຆາຕິ ເອກໍເສ ນິປາໂຕ. ກຫໍ ປນ ຠວໍ ອານນ຺ໂທຕິ ກິໍ ເຖຣສ຺ສ ເວຬຸວເນ ວສນຠາວໍ ນ ຊານາຕີຕິ? ຊານາຕິ. ເວຬຸວນສ຺ສ ປນ ອເນນ ອາຣກ຺ຂາ ທິນ຺ນາ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍສາເປຕຸກາໂມ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ເຕນ ຕຕ຺ຖ ອາຣກ຺ຂາ ທິນ຺ນາ? ໂສ ກິຣ ເອກທິວສໍ ມຫາກຈ຺ຈາຍນຕ຺ເຖຣໍ ຄິຊ຺ຌກູຏາ ໂອຕຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ມກ຺ກໂຏ ວິຍ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ສເຈ ຂມາເປຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ຂມາເປຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ເວຬຸວເນ ໂຄນງ຺ຄລມກ຺ກໂຏ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ກຖາຍ ທ຺ເວຘາຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຈ຺ຉາ ເມ ມກ຺ກຏຠູຕກາເລ ໂຄຈຣຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເວຬຸວເນ ນານາວິເຘ ຣຸກ຺ເຂ ໂຣເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ອທາສິ. ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ມກ຺ກໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ‘‘ວສ຺ສກາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມີເປ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຄ຺ຆາຕິ ສພ຺ພວາເຣສຸ ເອກໍສວຈເນເຍວ ນິປາໂຕ. ຕຄ຺ຆ, ໂຠ ອານນ຺ທາຕິ ເອວໍ ເຖເຣນ ປຣິສມຊ຺ເຌ ອຕ຺ຕໂນ ອຸກ຺ກໍສິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຫມ຺ປິ ເຖຣໍ ອຸກ຺ກໍສິສ຺ສາມີຕິ ເອວມາຫ.

໘໔. ນ ຈ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ວຓ຺ຓິຕຊ຺ຌານມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອວຓ຺ຓິຕຊ຺ຌານມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສພ຺ພເມວ ວຓ຺ເຓຕີຕິ ປຎ຺ຫໍ ວິສໍວາເທຕິ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ອິມສ຺ສ ມຸຂໍ ອຸລ຺ໂລເກຕຸໍ ນ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ປຎ຺ຫໍ ອຸຊຸໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິທໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ. ເອວຣູປໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສ ຠຄວາ ຌານໍ ວຓ຺ເຓສີຕິ ອິຘ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກຊ຺ຌານໍ ນາມ ກຖິຕໍ.

ຍໍ ໂນ ມຍນ຺ຕິ ອຍໍ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວສ຺ສກາຣພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸສູຍຕິ, ເຕນ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫສ຺ສ ອກຖນໍ ປຈ຺ຈາສີສມາໂນ ກຖິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ວສ຺ສກາເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ, ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫໍ ປນ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ໂຕ ວິຍ ເອກເທສເມວ ກເຖສີ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ມຫາປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕທຫູຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຫຸ, ຕສ຺ມິໍ ທິວເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸໂປສໂຖ. ອຸປວສນ຺ຕີຕິ ສີເລນ ວາ ອນສເນນ ວາ ອຸເປຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາໂຣ – ‘‘ອາຍາມ, ອາວຸໂສ, ກປ຺ປິນ, ອຸໂປສຖໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິອາທີສຸ ຫິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ອຸໂປສໂຖ. ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຂ ວິສາເຂ ອຸໂປສໂຖ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໕໓) ສີລໍ. ‘‘ສຸທ຺ຘສ຺ສ ເວ ສທາ ຜຄ຺ຄຸ, ສຸທ຺ຘສ຺ສຸໂປສໂຖ ສທາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໗໙) ອຸປວາໂສ. ‘‘ອຸໂປສໂຖ ນາມ ນາຄຣາຊາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໔໖) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕທຫຸໂປສເຖ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໑໘໑) ອຸປວສິຕພ຺ພທິວໂສ. ອິຘາປິ ໂສເຍວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ປເນສ ອຏ຺ຐມີຈາຕຸທ຺ທສີປນ຺ນຣສີເຠເທນ ຕິວິໂຘ. ຕສ຺ມາ ເສສທ຺ວຍນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ປນ຺ນຣເສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸໂປສໂຖ’’ຕິ. ມາສປຸຓ຺ຓຕາຍ ປຸຓ຺ຓາ ສໍປຸຓ຺ຓາຕິ ປຸຓ຺ຓາ. ມາ-ອິຕິ ຈນ຺ໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ເອຕ຺ຖ ປຸຓ຺ໂຓຕິ ປຸຓ຺ຓມາ. ເອວໍ ປຸຓ຺ຓາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເທສນ຺ຕິ ກາຣຓໍ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ສເກ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ຐິຕສ຺ສ ອກເຖຕ຺ວາ ນິສີທາເປສີຕິ. ອຍໍ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ປຘານິຍຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ, ເຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕິ ວາຍມນ຺ຕິ. ມຫາຠູຕານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ອຸປາທາຣູປານິ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຖ ເນ ອາຈຣິຍຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ເຖໂຣ ມຫາຠູຕປຣິຄ຺ຄຫາທີນິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕ ສພ຺ພໍ ກເຖນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄຜລປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕາ ປນ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອຖ ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມມ ສນ຺ຕິເກ ເອເຕສໍ ໂອວາທສ຺ສ ປຣິຫານິ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ຈ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ປານີຍປິວນກາລມຕ຺ຕມ຺ປິ ເນສໍ ປມາທກິຣິຍາ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອຫໍ ອິເມສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ນ ຊານາມິ, ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ຍາ ເອເຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ເນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ຈຣິຍວເສນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕີ’’ຕິ, ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາປິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ອຸປນີຕໍ ອຸທກໍ ອາທາຍ ສຣີຣໍ ອຸຕຸໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ມິຄາຣມາຕຸປາສາທປຣິເວເຓ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເມຕິ, ຈນ຺ໂທ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ຈ ຠຄວາ ນິສິນ຺ໂນ. ຈນ຺ທສ຺ສ ປຠາ ນຕ຺ຖິ, ສູຣິຍສ຺ສ ປຠາ ນຕ຺ຖິ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ປຠໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ຍມກພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິຊ຺ໂຊຕມານາ ປຸຎ຺ຊາ ປຸຎ຺ຊາ ຫຸຕ຺ວາ ທິສາວິທິສາສຸ ຘາວນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ວຓ຺ຓຠູມິ ນາເມສາ, ຘມ຺ມກຖິກສ຺ເສເວຕ຺ຖ ຖາໂມ ປມາຓໍ, ຍຕ຺ຕກໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ທຸກ຺ກຖິຕນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາຍ ປຣິສາຍ ເຖໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຎ຺ຫສ຺ສ ໂອກາສໍ ກາເຣສິ. ຕໂຕ ຠຄວາ – ‘‘ສເຈ ອິມສ຺ມິໍ ຐິຕເກ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕ ‘ອາຈຣິໂຍ ໂນ ອຸຏ຺ຐິໂຕ’ຕິ ເສສຠິກ຺ຂູ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄເຕ ອຄາຣໂວ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຖ ນິສິນ຺ນາວ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ອາຈຣິເຍ ອຄາຣໂວ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອກຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ. ອາຈຣິເຍ ປນ ນິສິນ຺ເນ ເຕປິ ນິສີທິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເອກຄ຺ຄາ ຘມ຺ມເທສນໍ ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ສກ຺ກຸຓິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ຐິຕສ຺ສ ອກເຖຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕີຕິ.

ອິເມ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິ ວິມຕິປຸຈ຺ຉາ ວິຍ ກຖິຕາ. ເຖໂຣ ປນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ມຫາຂີຓາສໂວ, ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ວິມຕິ. ຊານນ຺ເຕນປິ ປນ ອຊານນ຺ເຕນ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຫິ ຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ຊານາຕິ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເອກເທສເມວ ກເຖຕິ. ອຊານນ຺ເຕນ ວິຍ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປນ ກເຖນ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈ ເອຕ຺ໂຕ ຈ ກາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຕິ. ໂກຈິ ປນ ອຊານນ຺ໂຕປິ ຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຖໂຣ ເອວຣູປໍ ວຈນໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຊານນ຺ໂຕເຍວ ປນ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຉນ຺ທມູລກາຕິ ຕຓ຺ຫາມູລກາ. ເອວໍຣູໂປ ສິຍນ຺ຕິ ສເຈ ໂອທາໂຕ ໂຫຕຸກາໂມ, ຫຣິຕາລວຓ຺ໂຓ ວາ ມໂນສິລາວຓ຺ໂຓ ວາ ສິຍນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖຕິ. ສເຈ ກາໂຬ ໂຫຕຸກາໂມ, ນີລຸປ຺ປລວຓ຺ໂຓ ວາ ອຎ຺ຊນວຓ຺ໂຓ ວາ ອຕສີປຸປ຺ຜວຓ຺ໂຓ ວາ ສິຍນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖຕິ. ເອວໍເວທໂນຕິ ກຸສລເວທໂນ ວາ ສຸຂເວທໂນ ວາ ສິຍນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖຕິ. ສຎ຺ຎາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຕີເຕ ປຕ຺ຖນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຕ຺ເຖນ຺ເຕນາປິ ຈ ນ ສກ຺ກາ ຕໍ ລທ຺ຘຸໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ໂຫຕິ, ນ ຫິ ໂອທາໂຕ ກາຬຠາວໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກາໂຬ ໂຫຕິ, ນ ກາໂຬ ວາ ໂອທາໂຕ, ທີໂຆ ວາ ຣສ຺ໂສ, ຣສ຺ໂສ ວາ ທີໂຆ, ທານໍ ປນ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ວາ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ໂຫມິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ’’ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ອນາຄຕເມວ ຄຫິຕໍ.

ຂນ຺ຘາຘິວຈນນ຺ຕິ ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ກິຕ຺ຕເກນ ໂຫຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ມຫາຠູຕາ ເຫຕູຕິ ‘‘ຕໂຍ ກຸສລເຫຕູ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໔໔໑) ຫິ ເຫຕຸເຫຕຸ ວຸຕ຺ໂຕ. ອວິຊ຺ຊາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີນໍ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ສາຘາຣຓເຫຕຸ. ກຸສລາກຸສລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກທາເນ ອຸຕ຺ຕມເຫຕຸ. ອິຘ ປຈ຺ຈຍເຫຕຸ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປຖວີຘາຕຸ ມຫາຠູຕໍ ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຠູຕານໍ ອຸປາທາຣູປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຜສ຺ໂສຕິ ‘‘ຜຸຏ຺ໂຐ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວເທຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ເຈເຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໙໓) ວຈນໂຕ ຜສ຺ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຎ຺ຎາປນາຍ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ຕາວ ສທ຺ຘິໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ອຸປຣິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ສມຕິໍສ ຣູປານິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ເຈວ ຣູປາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຣູປໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ນາມໍ. ຕໍ ນາມຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ເອເສວ ນໂຍ ເສສວິຎ຺ຎາເຓສຸ.

໘໗. ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິ ອິທໍ ກິຕ຺ຕເກນ ນຸ ໂຂຕິ ວຏ຺ຏໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ນ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ວິວຏ຺ຏໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

໘໘. ອຍໍ ຣູເປ ອສ຺ສາໂທຕິ ອິມິນາ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ ເຈວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຈ ກຖິຕໍ. ອຍໍ ຣູເປ ອາທີນໂວຕິ ອິມິນາ ປຫານປຏິເວໂຘ ເຈວ ສມຸທຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ. ອິທໍ ຣູເປ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຏິເວໂຘ ເຈວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈຎ຺ຈ. ເຍ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ຘມ຺ມາ, ອຍໍ ຠາວນາປຏິເວໂຘ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໘໙. ພຫິທ຺ຘາຕິ ປຣສ຺ສ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ. ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສູຕິ ອິມິນາ ປນ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘມ຺ປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ’’ຕິ ວຈເນນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ກາໂຍ ຄຫິໂຕວ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫາຕິ.

໙໐. ອນຕ຺ຕກຕານີຕິ ອນຕ຺ຕນິ ຐຕ຺ວາ ກຕານິ. ກມຕ຺ຕານໍ ຜຸສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ກຕຣສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕນິ ຐຕ຺ວາ ວິປາກໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີຕິ ສສ຺ສຕທສ຺ສນໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕຓ຺ຫາຘິປເຕຍ຺ເຍນາຕິ ຕຓ຺ຫາເຊຏ຺ຐເກນ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ປກຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຊຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ນວກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມສນ຺ຕາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຈູຬປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ທິສໍ ອນຸວິໂລເກຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕເມວ. ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາຕິ ປຎ຺ຈປສາທປຏິມຓ຺ຑິຕານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕໂຕ ວິໂລເກຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານມ຺ປິ ອຠາວໍ ທິສ຺ວາ. ອສປ຺ປຸຣິໂສຕິ ປາປປຸຣິໂສ. ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ຍສ຺ມາ ອນ຺ໂຘ ອນ຺ຘໍ ວິຍ ໂສ ຕໍ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫໍສຸ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອສ຺ສທ຺ຘສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ປາປຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ. ອສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕີຕິ ອສປ຺ປຸຣິສເສວໂນ. ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕີຕິ ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕາຍ ຈິນ຺ຕໂກ. ອສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕີຕິ ອສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕນໍ ມນ຺ເຕຕາ. ອສປ຺ປຸຣິສວາໂຈຕິ ອສປ຺ປຸຣິສວາຈໍ ຠາສິຕາ. ອສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ໂຕຕິ ອສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມານໍ ກຕ຺ຕາ. ອສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐີຕິ ອສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອສປ຺ປຸຣິສທານນ຺ຕິ ອສປ຺ປຸຣິເສຫິ ທາຕພ຺ພໍ ທານໍ. ຕ຺ຍາສ຺ສ ມິຕ຺ຕາຕິ ເຕ ອສ຺ສ ມິຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕີຕິ ປາຓໍ ຫນິສ຺ສາມິ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍິສ຺ສາມິ, ມິຈ຺ຉາ ຈຣິສ຺ສາມິ, ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ເຕຕິ. ປຣພ຺ຍາພາຘາຍາຕິ ຍຖາ ອສຸໂກ ອສຸກໍ ປາຓໍ ຫນ຺ຕິ, ອສຸກສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ນໍ ອາຓາເປສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ເຕຕິ. ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍາຕິ ອຫໍ ອສຸກຎ຺ຈ ອສຸກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ອຸຠຍທຸກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ.

ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ມນ຺ເຕຕີຕິອາທີສຸ ອຫໍ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມີຕິ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ມນ຺ເຕຕິ ນາມ. ອສຸກໍ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທເປສ຺ສາມີຕິ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ມນ຺ເຕຕິ ນາມ. ອຎ຺ເຎນ ສທ຺ຘິໍ – ‘‘ມຍໍ ອຸໂຠປິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ມນ຺ເຕຕິ ນາມ.

ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ເທຕີຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລມ຺ປິ ນ ສກ຺ກໂຣຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ນ ສກ຺ກໂຣຕິ ນາມ ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລາທິໂທສສມນ຺ນາຄຕໍ ອາຫາຣໍ ເທຕິ, ນ ປສນ຺ນໍ ກໂຣຕິ. ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ສກ຺ກໂຣຕິ ນາມ ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ອສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອາຘາຣກໍ ຐເປຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ. ອສຫຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖນ, ນ ເທຕິ, ທາສກມ຺ມກາຣາທີຫິ ທາເປຕິ. ອຈິຕ຺ຕິກຕ຺ວາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມປິ ປຸຄ຺ຄເລປິ ນ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ. ອປວິທ຺ຘນ຺ຕິ ຉຑ຺ເຑຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ວມ຺ມິເກ ອຸຣຄໍ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ເທຕິ. ອນາຄມນທິຏ຺ຐິໂກຕິ ໂນ ຜລປາຏິກງ຺ຂີ ຫຸຕ຺ວາ ເທຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ທານໍ ທຕ຺ວາ ນິຣເຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ປນ ເຕນ ປາປລທ຺ຘິກາຍ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນໍ ຄຫິຕໍ, ຕາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ນິຣເຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເທວມຫຕ຺ຕຕາຕິ ຉກາມາວຈຣເທວາ. ມນຸສ຺ສມຫຕ຺ຕຕາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ກຸລານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິທໍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘວຏ຺ຏວເສເນວ ກຖິຕນ຺ຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອນຸປທວຄ຺ໂຄ

໑. ອນຸປທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອນຸປທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ (ປຏິ. ມ. ໓.໔) ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ອໂວຈ. ກສ຺ມາ? ອວເສສຕ຺ເຖເຣສຸ ຫິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອິທ຺ຘິມາຕິ ຄຸໂຓ ປາກໂຏ, ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ຘຸຕວາໂທຕິ, ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກຕິ, ອຸປາລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິນຍຘໂຣຕິ, ເຣວຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຌາຍີ ຌານາຠິຣໂຕຕິ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸໂຕຕິ. ເອວໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ເຖຣານໍ ເຕ ເຕ ຄຸຓາ ປາກຏາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປນ ອປາກຏາ. ກສ຺ມາ? ປຎ຺ຎວໂຕ ຫິ ຄຸຓາ ນ ສກ຺ກາ ອກຖິຕາ ຊານິຕຸໍ. ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸເຓ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຠາຄປຣິສາຍ ສນ຺ນິປາຕໍ ອາຄເມສິ. ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄລານຎ຺ຫິ ສນ຺ຕິເກ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕ ວຓ຺ເຓ ກຖິຍມາເນ ອວຓ຺ຓເມວ ກເຖນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ເຖຣສ຺ສ ສຠາຄປຣິສາ ສນ຺ນິປຕິ, ຕສ຺ສາ ສນ຺ນິປຕິຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ຘາຕຸກຸສລຕາ ອາຍຕນກຸສລຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສລຕາ ຐານາຏ຺ຐານກຸສລຕາຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ. ມຫາປຎ຺ໂຎຕິອາທີສຸ ມຫາປຎ຺ຎາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ມຫາປຎ຺ຎາທີນໍ ນານຕ຺ຕໍ – ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ມຫາປຎ຺ຎາ? ມຫນ຺ເຕ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ, ມຫນ຺ເຕ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ, ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ, ມຫນ຺ຕານິ ຐານາຏ຺ຐານານິ, ມຫນ຺ຕາ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ມຫນ຺ຕານິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ມຫນ຺ເຕ ສຕິປຏ຺ຐາເນ, ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ, ອິທ຺ຘິປາເທ, ມຫນ຺ຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ພລານິ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ, ມຫນ຺ເຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄ, ມຫນ຺ຕານິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ມຫນ຺ຕາ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ, ມຫນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ, ປຸຖຸ ນານາຂນ຺ເຘສຸ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ. ປຸຖຸ ນານາຘາຕູສຸ, ປຸຖຸ ນານາອາຍຕເນສຸ, ປຸຖຸ ນານາອຕ຺ເຖສຸ, ປຸຖຸ ນານາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທສຸ, ປຸຖຸ ນານາສຸຎ຺ຎຕມນຸປລພ຺ເຠສຸ, ປຸຖຸ ນານາອຕ຺ເຖສຸ, ຘມ຺ເມສຸ, ນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນສຸ, ປຸຖຸ ນານາສີລກ຺ຂນ຺ເຘສຸ, ປຸຖຸ ນານາສມາຘິ-ປຎ຺ຎາ-ວິມຸຕ຺ຕິ-ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘສຸ, ປຸຖຸ ນານາຐານາຏ຺ຐາເນສຸ, ປຸຖຸ ນານາວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີສຸ, ປຸຖຸ ນານາອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ, ປຸຖຸ ນານາສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ, ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ, ອິທ຺ຘິປາເທສຸ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ, ພເລສຸ, ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ, ປຸຖຸ ນານາອຣິຍມຄ຺ເຄສຸ, ສາມຎ຺ຎຜເລສຸ, ອຠິຎ຺ຎາສຸ, ປຸຖຸ ນານາຊນສາຘາຣເຓ ຘມ຺ເມ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ປຣມຕ຺ເຖ ນິພ຺ພາເນ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຫາສປຎ຺ຎາ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຫາສພຫຸໂລ ເວທພຫຸໂລ ຕຸຏ຺ຐິພຫຸໂລ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ສີລໍ ປຣິປູເຣຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ປຣິປູເຣຕິ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ, ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄໍ, ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ, ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘໍ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ຐານາຏ຺ຐານໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ຫາສພຫຸໂລ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຣິປູເຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ, ຫາສພຫຸໂລ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ສຕິປຏ຺ຐາເນ, ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ, ອິທ຺ຘິປາເທ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ພລານິ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ, ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ, ຫາສພຫຸໂລ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ, ຫາສພຫຸໂລ ເວທຕຸຏ຺ຐິປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຊວນປຎ຺ຎາ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ທຸກ຺ຂໂຕ ຂິປ຺ປໍ… ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ, ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ວິຠາວຍິຕ຺ວາ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຣູປນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ…ເປ… ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຍຘມ຺ມໍ ວຍຘມ຺ມໍ ວິຣາຄຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ວິຠາວຍິຕ຺ວາ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ, ຂິປ຺ປໍ ກິເລເສ ຉິນ຺ທຕີຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣາຄໍ, ໂທສໍ, ໂມຫໍ, ໂກຘໍ, ອຸປນາຫໍ, ມກ຺ຂໍ, ປຬາສໍ, ອິສ຺ສໍ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ມາຍໍ, ສາເຐຍ຺ຍໍ, ຖມ຺ຠໍ, ສາຣມ຺ຠໍ, ມານໍ, ອຕິມານໍ, ມທໍ, ປມາທໍ, ສພ຺ເພ ກິເລເສ, ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິເຕ, ສພ຺ເພ ອຠິສງ຺ຂາເຣ, ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕີຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ. ເອກສ຺ມິໍ ອາສເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາໂຍ, ຉ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຈ຺ຉິກຕາ ປສ຺ສິຕາ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸພ຺ເພຄພຫຸໂລ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕາສພຫຸໂລ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນພຫຸໂລ ອຣຕິພຫຸໂລ ອນຠິຣຕິພຫຸໂລ ພຫິມຸໂຂ ນ ຣມຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ, ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປ຺ປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ. ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປ຺ປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ, ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ, ໂກຘໍ, ອຸປນາຫໍ…ເປ… ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ເມ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ.

ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນນ຺ຕິ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ວາ ຌານງ຺ຄວເສນ ວາ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ຘມ຺ມວິປສ຺ສນໍ ວິປສ຺ສຕິ, ເອວໍ ວິປສ຺ສນ຺ໂຕ ອທ຺ຘມາເສນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ປນ ສຕ຺ຕຫິ ທິວເສຫິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ມຫາປຎ຺ຎວນ຺ຕຕໂຣ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ຫິ ສາວການໍ ສມ຺ມສນຈາຣໍ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ໂຕ ວິຍ ເອກເທສເມວ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ວາຍມິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ສມ຺ມສນຈາຣໍ ສາວການໍ ສມ຺ມສນຈາຣໍ ນິປ຺ປເທສໍ ສມ຺ມສິ. ເອວໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອທ຺ຘມາສໍ ວາຍມິ. ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ກິຣ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ເຘ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ຈ ອຎ຺ໂຎ ສາວໂກ ນາມ ປຎ຺ຎາຍ ມຍາ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ເວຬຸຍຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ມຫາຊຏໍ ເວຬຸໍ ທິສ຺ວາ ຊຏໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ປປຎ຺ໂຈ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອນ຺ຕເຣນ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ຍຏ຺ຐິໍ ມູເລ ຈ ອຄ຺ເຄ ຈ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມຕຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍຏ຺ຐິໍ ປນ ສາຣໍ ວາ ອຸຊຸໍ ວາ ນ ລຠຕິ. ອປໂຣ ຈ ຕຖາຣູປເມວ ເວຓຸໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສເຈ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຍຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ສາຣໍ ວາ ອຸຊຸໍ ວາ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສຕ຺ເຖນ ເວຓຸຊຏໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສາຣາ ເຈວ ອຸຊູ ຈ ຍຏ຺ຐິໂຍ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ. ອຍໍ ກິຎ຺ຈາປິ ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍຏ຺ຐິໂຍ ປນ ສາຣາ ເຈວ ອຸຊູ ຈ ລຠຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຖຣານໍ ປຘານໍ.

ເອວໍ ປນ ອທ຺ຘມາສໍ ວາຍມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ສູກຣຂຕເລຓທ຺ວາເຣ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທີຆນຂປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເວທນາປຣິຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ ທສພລໍ ພີຊຍມາໂນ ຐິໂຕ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປນ຺ນຣສເມ ທິວເສ ສາວກປາຣມິຎາຓສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ຎາຓານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂສຬສວິຘໍ ປຎ຺ຎໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍາຕິ ຍາ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນໍ ວິປສ຺ສຕີຕິ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຣ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິທໍ ໂຫຕິ. ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ຕໍ ວິປສ຺ສນາໂກຏ຺ຐາສໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙໔. ປຐເມ ຌາເນຕິ ເຍ ປຐເມ ຌາເນ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຘມ຺ມາ. ຕ຺ຍາສ຺ສາຕິ ເຕ ອສ຺ສ. ອນຸປທວວຕ຺ຖິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ວວຕ຺ຖິຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ຎາຕາ ວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ? ເຖໂຣ ຫິ ເຕ ຘມ຺ເມ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ ວຕ຺ຕຕີຕິ ຊານາຕິ. ຕຖາ ອນຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ ວິຈາໂຣ, ຜຣຓລກ຺ຂຓາ ປີຕິ, ສາຕລກ຺ຂຓໍ ສຸຂໍ, ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຜສ຺ໂສ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ເວທນາ, ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ, ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ ເຈຕນາ, ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາລກ຺ຂໂຓ ຉນ຺ໂທ, ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂໂຓ ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ປຄ຺ຄາຫລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓາ ສຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອນຸນຍມນສິກາຣລກ຺ຂໂຓ ມນສິກາໂຣ ວຕ຺ຕຕີຕິ ຊານາຕິ. ເອວໍ ຊານໍ ອຠິນິໂຣປນຏ຺ເຐນ ວິຕກ຺ກໍ ສຠາວໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ…ເປ… ອນຸນຍມນສິກາຣຓຏ຺ເຐນ ມນສິກາຣໍ ສຠາວຠາວໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອນຸປທວວຕ຺ຖິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ວິທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິທິຕາ ປາກຏາວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ຕິຏ຺ຐມານາປິ ວິທິຕາ ປາກຏາວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ນິຣຸຊ຺ຌມານາປິ ວິທິຕາ ປາກຏາວ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຕໍຎາຓຕາ ເຈວ ຎາຓພຫຸຕາ ຈ ໂມເຈຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ເຕເນວ ອງ຺ຄຸລຄ຺ເຄນ ຕໍ ອງ຺ຄຸລຄ຺ຄໍ ນ ສກ຺ກາ ຜຸສິຕຸໍ, ເອວເມວ ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ວາ ຐິຕິ ວາ ຠງ຺ໂຄ ວາ ນ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາວ ຕໍຎາຓຕາ ໂມເຈຕພ຺ພາ. ຍທິ ປນ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕານິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເອເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ເອກສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ວາ ຐິຕິ ວາ ຠງ຺ໂຄ ວາ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ຊານິຕຸໍ. ທ຺ເວ ປນ ຜສ຺ສາ ວາ ເວທນາ ວາ ສຎ຺ຎາ ວາ ເຈຕນາ ວາ ຈິຕ຺ຕານິ ວາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນການິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອເກກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ຎາຓພຫຸຕາ ໂມເຈຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຖໍ? ມຫາເຖຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ໂສຬສ ຘມ຺ມາ ວິທິຕາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕາຍ. ເຖເຣນ ຫິ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ເຕນສ຺ສ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ຐານໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຐານໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ເຠທໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ເຠໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ.

ອນຸປາໂຍຕິ ຣາຄວເສນ ອນຸປຄມໂນ ຫຸຕ຺ວາ. ອນປາໂຍຕິ ປຏິຆວເສນ ອນປຄໂຕ. ອນິສ຺ສິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິນິສ຺ສເຍຫິ ອນິສ຺ສິໂຕ. ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘຕິ ຉນ຺ທຣາເຄນ ອພທ຺ໂຘ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ກາມຣາຄໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ. ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ວາ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ວິມຣິຍາທີກເຕນາຕິ ນິມ຺ມຣິຍາທີກເຕນ. ເຈຕສາຕິ ເອວໍວິເຘນ ຈິຕ຺ເຕນ ວິຫຣຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ມຣິຍາທາ ກິເລສມຣິຍາທາ ຈ ອາຣມ຺ມຓມຣິຍາທາ ຈ. ສເຈ ຫິສ຺ສ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ໂສຬສ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ກິເລສມຣິຍາທາ ເຕນ ກຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ເຕສຸ ປນສ຺ສ ເອໂກປິ ນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ກິເລສມຣິຍາທາ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ໂສຬສ ຘມ຺ເມ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ເອກຈ຺ເຈ ອາປາຖໍ ນາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ເອວມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມຣິຍາທາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເຕ ປນສ຺ສ ໂສຬສ ຘມ຺ເມ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປາຖໍ ອນາຄຕຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຣມ຺ມຓມຣິຍາທາປິ ນຕ຺ຖິ.

ອປຣາປິ ທ຺ເວ ມຣິຍາທາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນມຣິຍາທາ ຈ ສມຸຈ຺ເຉທມຣິຍາທາ ຈ. ຕາສຸ ສມຸຈ຺ເຉທມຣິຍາທາ ອຸປຣິ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ວິກ຺ຂມ຺ຠນມຣິຍາທາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕປຈ຺ຈນີກຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ວິມຣິຍາທິກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ.

ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ. ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ສຸຕ຺ເຕສຸ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ອນນ຺ຕໂຣ ວິເສໂສ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາຕິ ຕສ຺ສ ປຊານນສ຺ສ ພຫຸລີກຣເຓນ. ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິເຍວ ທຬ຺ຫຕຣໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສສວາເຣສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸຕິຍວາເຣ ປນ ສມ຺ປສາທນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປສາໂທ. ສຠາວໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ສຸຂຏ຺ຐາເນ ເວທນຸເປກ຺ຂາວ. ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ເຈຕໂສ ອນາໂຠໂຄຕິ ໂຍ ໂສ ‘‘ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ເຈຕໂສ ອາໂຠໂຄ, ເອເຕເນຕໍ ໂອຬາຣິກມກ຺ຂາຍຕີຕິ ເອວໍ ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ເຈຕໂສ ອນາໂຠໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ອຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາສຕິເຍວ. ອຸເປກ຺ຂາປິ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸເປກ຺ຂາ.

໙໕. ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫຕີຕິ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຎາເຓນ ສມ຺ປຊາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕ ຘມ຺ເມ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ຍສ຺ມາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນາ ໂຫຕິ, ນ ສາວການໍ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ກລາປວິປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ທິສ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕວາໂຣປິ ອຕ຺ຖິ, ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິສມາປນ຺ນວາໂຣປິ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕວາໂຣ ອິຘ ຄຫິໂຕ, ນິໂຣຘໍ ປນ ຈິຓ຺ຓວສິຕາຍ ອປຣາປຣໍ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖສ຺ສ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ສີສໍ ໂຫຕິ, ນິໂຣຘສ຺ສ ວາໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຄູຬ຺ຫາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ສີສໍ ໂຫຕິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ວາໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ຄູຬ຺ຫາ ໂຫຕິ. ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ເຖຣາ ປນ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ເຕ ຘມ຺ເມຕິ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຕິສມຸຏ຺ຐານິກຣູປຘມ຺ເມ, ເຫຏ຺ຐາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕຘມ຺ເມ ວາ. ເຕປິ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພຘມ຺ມາວ, ຕສ຺ມາ ເຕ ວາ ວິປສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໙໗. ວສິປ຺ປໂຕຕິ ຈິຓ຺ຓວສິຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ. ໂອຣໂສຕິອາທີສຸ ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ອຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຊາໂຕຕິ ໂອຣໂສ, ມຸເຂນ ປຠາວິຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຊາໂຕຕິ ມຸຂໂຕ ຊາໂຕ, ຘມ຺ເມນ ປນ ຊາຕຕ຺ຕາ ນິມ຺ມິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໂຊ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ, ຘມ຺ມທາຍສ຺ສ ອາທິຍນໂຕ ຘມ຺ມທາຍາໂທ, ອາມິສທາຍສ຺ສ ອນາທິຍນໂຕ ໂນ ອາມິສທາຍາໂທຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອນຸປທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຉພ຺ພິໂສຘນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຉພ຺ພິໂສຘນສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຂີຓາ ຊາຕີຕິອາທີສຸ ເອເກນາປິ ປເທນ ອຎ຺ຎາ ພ຺ຍາກຕາວ ໂຫຕິ, ທ຺ວີຫິປິ. ອິຘ ປນ ຈຕູຫິ ປເທຫິ ອຎ຺ຎພ຺ຍາກຣຓໍ ອາຄຕໍ. ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທິຕາຕິອາທີສຸ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐໍ ເມຕິ ວທຕິ, ສາ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທິຕາ ນາມ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍມນຸຘມ຺ໂມຕິ ອຍໍ ສຠາໂວ. ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ເກວລໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ສພ຺ໂພປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ສກ຺ກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຎ຺ໂຫຕິ ສເຈ ປນສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ໂຫຖ, ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ຕີສຸ ວາເຣສຸ ອຍເມວ ນໂຍ.

໙໙. ອພລນ຺ຕິ ທຸພ຺ພລໍ. ວິຣາຄຸນນ຺ຕິ ວິຄຈ຺ຉນສຠາວໍ. ອນສ຺ສາສິກນ຺ຕິ ອສ຺ສາສວິຣຫິຕໍ. ອຸປາຍູປາທານາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ ຫິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ອຸເປນ຺ຕີຕິ ອຸປາຍາ, ອຸປາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຸປາທານາ. ເຈຕໂສ ອທິຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍາຕິປິ ຕາສໍເຍວ ນາມໍ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ສກ຺ກາຍຘມ຺ເມສຸ ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານາ, ຕາຫິ ຕໍ ອຠິນິວິສຕີຕິ ອຠິນິເວສາ, ຕາຫິເຍວ ຕໍ ອນຸເສຕີຕິ ອນຸສຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຂຍາ ວິຣາຄາຕິອາທີສຸ ຂເຍນ ວິຣາເຄນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພານິ ເຈຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວ.

໑໐໐. ປຖວີຘາຕູຕິ ປຕິຏ຺ຐານຘາຕຸ. ອາໂປຘາຕູຕິ ອາພນ຺ຘນຘາຕຸ. ເຕໂຊຘາຕູຕິ ປຣິປາຈນຘາຕຸ. ວາໂຍຘາຕູຕິ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຘາຕຸ. ອາກາສຘາຕູຕິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຘາຕຸ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ວິຊານນຘາຕຸ. ນ ອນຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ອຫໍ ອຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາເສນ ນ ອຸປຄມິໍ. ນ ຈ ປຖວີຘາຕຸນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ປຖວີຘາຕຸນິສ຺ສິຕາ ເສສຘາຕຸໂຍ ຈ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ. ເຕປິ ຫິ ນິສ຺ສິຕວຕ຺ຖຸຣູປານໍ ປຖວີຘາຕຸນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເອເກນ ປຣິຍາເຍນ ປຖວີຘາຕຸນິສ຺ສິຕາວ. ຕສ຺ມາ ‘‘ນ ຈ ປຖວີຘາຕຸນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ເສສຣູປາຣູປຘມ຺ເມປິ ອຕ຺ຕໂຕ ນ ອຸປຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ວທຕິ. ອາກາສຘາຕຸນິສ຺ສິຕປເທ ປນ ອວິນິພ຺ໂຠຄວເສນ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠູຕຸປາທາຣູປໍ ອາກາສຘາຕຸນິສ຺ສິຕໍ ນາມ, ຕຖາ ຕໍນິສ຺ສິຕຣູປວຕ຺ຖຸກາ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ. ເອວໍ ອິຘາປິ ຣູປາຣູປໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸນິສ຺ສິຕປເທ ປນ ສຫຊາຕາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຣູປາຣູປໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ.

໑໐໑. ຣູເປ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ອຕີເຕ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຍຎ຺ຈ ອນາຄເຕ ອາປາຖໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ຍມ຺ປິ ເອຕຣຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ອຕີເຕປິ ອາປາຖໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ອນາຄເຕປິ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ເອຕຣຫິປິ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ທ຺ວິຘາ ກໂຣຖ, ອຸປຣິ ຉນ຺ໂທວາເຣ ກິນ຺ຕິ ກຣິສ຺ສຖ, ນຍິທໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕີສຸ ກາເລສຸ ອາປາຖໍ ອາຄຕໍ ວາ ອນາຄຕໍ ວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ຣູປເມວ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕພ຺ພຘມ຺ມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ. ຉນ຺ໂທຕິ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ໂທ. ຣາໂຄຕິ ສ຺ເວວ ຣຊ຺ຊນວເສນ ຣາໂຄ. ນນ຺ທີຕິ ສ຺ເວວ ອຠິນນ຺ທນວເສນ ນນ຺ທີ. ຕຓ຺ຫາຕິ ສ຺ເວວ ຕຓ຺ຫາຍນວເສນ ຕຓ຺ຫາ. ເສສທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໐໒. ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຫງ຺ກາໂຣ ມາໂນ, ມມງ຺ກາໂຣ ຕຓ຺ຫາ, ສ຺ເວວ ມານານຸສໂຍ. ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍາຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ອວຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ຠິກ຺ຂູ ໂລກິຍຘມ຺ມໍ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫໍເຍວ ກເຖນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ເອກວິສ຺ສຊ຺ຊິຕສຸຕ຺ຕໍ ນາເມຕໍ, ຉພ຺ພິໂສຘນນ຺ຕິປິສ຺ສ ນາມໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂວຫາຣາ ປຎ຺ຈ ຂນ຺ຘາ ຉ ຘາຕຸໂຍ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ ອຕ຺ຕໂນ ສວິຎ຺ຎາຓກກາໂຍ ປເຣສໍ ສວິຎ຺ຎາຓກກາໂຍຕິ ອິເມ ຉ ໂກຏ຺ຐາສາ ວິສຸທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຉພ຺ພິໂສຘນິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣສມຸທ຺ທວາສິຕ຺ເຖຣາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ວິຎ຺ຎາຓກກາຍໍ ເອກເມວ ກຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ອາຫາເຣຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ວທນ຺ຕິ.

ອິເມ ປນ ຉ ໂກຏ຺ຐາສາ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກທາ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກຕ຺ຖ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກຕເມ ເຕ ກິເລສາ ປຫີນາ, ກຕເມສໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໙໘) ເອວໍ ວິນຍນິທ຺ເທສປຣິຍາເຍນ ໂສເຘຕພ຺ພາ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ກິໍ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ອຘິຄມປຸຈ຺ຉາ, ຌານວິໂມກ຺ຂາທີສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີສຸ ວາ ກິໍ ຕຍາ ອຘິຄຕໍ. ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ອຸປາຍປຸຈ຺ຉາ. ອຍຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ກິໍ ຕຍາ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຄຕໍ, ທຸກ຺ຂານຕ຺ຕລກ຺ຂເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ, ກິໍ ວາ ສມາຘິວເສນ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ, ອຸທາຫຸ ວິປສ຺ສນາວເສນ, ຕຖາ ກິໍ ຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ, ອຸທາຫຸ ອຣູເປ, ກິໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ, ອຸທາຫຸ ພຫິທ຺ຘາຕິ. ກທາ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ກາລປຸຈ຺ຉາ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫມຊ຺ຌນ຺ຫິກາທີສຸ ກຕຣສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກຕ຺ຖ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ໂອກາສປຸຈ຺ຉາ, ກິສ຺ມິໍ ໂອກາເສ, ກິໍ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ຣຸກ຺ຂມູເລ ມຓ຺ຑເປ ກຕຣສ຺ມິໍ ວາ ວິຫາເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຕເມ ເຕ ກິເລສາ ປຫີນາຕິ ປຫີນກິເລເສ ປຸຈ຺ຉຕິ, ກຕຣມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ຕວ ກິເລສາ ປຫີນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກຕເມສໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີຕິ ປຏິລທ຺ຘຘມ຺ມປຸຈ຺ຉາ, ປຐມມຄ຺ຄາທີສຸ ກຕເມສໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ອິທານິ ເຈປິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຘິຄມໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ນ ໂສ ເອຕ຺ຕາວຕາວ ສກ຺ກາຕພ຺ໂພ. ອິເມສຸ ປນ ຉສຸ ຐາເນສຸ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກິໍ ຌານໍ ອຸທາຫຸ ວິໂມກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣ’’ນ຺ຕິ? ໂຍ ຫິ ເຍນ ອຘິຄໂຕ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ຕສ຺ສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອິທໍ ນາມ ເມ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທີສຸ ກິໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຣູປາຣູປອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາທິເຠເທສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ເກນ ມຸເຂນ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາຕິ? ໂຍ ຫິ ຍສ຺ສາຠິນິເວໂສ, ໂສ ຕສ຺ສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ‘‘ອຍໍ ນາມ ເມ ອຠິນິເວໂສ, ເອວໍ ມຍາ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກທາ ເຕ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ, ອຸທາຫຸ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາເລ’’ຕິ? ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕກາໂລ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ເມ ກາເລ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກຕ຺ຖ ເຕ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ທິວາຏ຺ຐາເນ, ອຸທາຫຸ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ໂອກາເສ’’ຕິ? ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄໂຕກາໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ເມ ໂອກາເສ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກຕເມ ເຕ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ, ອຸທາຫຸ ທຸຕິຍາທິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ’’ຕິ? ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄນ ປຫີນກິເລສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ.

ສເຈ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກຕເມສໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສາ’’ຕິ? ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕຘມ຺ໂມ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອິເມສໍ ນາມາຫໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິສ຺ສ ວຈນໍ ນ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ. ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຫິ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາກຸສລາ ຠິກ຺ຂູ ອິມານິ ຉ ຐານານິ ໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຄມນປຏິປທາ ໂສເຘຕພ຺ພາ, ຍທິ ອາຄມນປຏິປທາ ນ ສຸຊ຺ຌຕິ, ‘‘ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ນາມ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອປເນຕພ຺ໂພ.

ຍທິ ປນສ຺ສ ອາຄມນປຏິປທາ ສຸຊ຺ຌຕິ, ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອລຄ຺ໂຄ ອາກາເສ ປາຓິສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຍາກຣຓໍ ປຏິປທາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄງ຺ໂຄທກໍ ຍມຸໂນທເກນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ, ເອວເມວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ເຕນ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໙໖) ວຸຕ຺ຕສທິສໍ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ໂຂ ເອຕ຺ຕເກນາປິ ສກ຺ກາໂຣ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາປິ ສໂຕ ຂີຓາສວປຏິປຕ຺ຕິສທິສາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕຫິ ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ ອຸຕ຺ຕາເສຕພ຺ໂພ. ຂີຓາສວສ຺ສ ນາມ ອສນິຍາປິ ມຕ຺ຖເກ ປຕມານາຍ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນາປິ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ທີຆຠາຓກອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ເອກໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ທຫຣສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ນ຺ຫາຍມານໍ ກລ຺ຍາຓີນທີມຸຂທ຺ວາເຣ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາເທ ອຄ຺ຄເຫສິ. ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ກຸມ຺ຠີໂລຕິ ສຎ຺ຎາຍ ມຫາສທ຺ທມກາສິ, ຕທາ ນໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ຈນ຺ທມຸຂຕິສ຺ສຣາຊກາເລ ປນ ມຫາວິຫາເຣ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຂີຓາສໂວ ທຸພ຺ພລຈກ຺ຂຸໂກ ວິຫາເຣເຍວ ອຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ເຖຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ຠິກ຺ຂູສຸ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄເຕສຸ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສປ຺ໂປ ວິຍ ປາເທ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຖໂຣ ສິລາຖມ຺ໂຠ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ ໂກ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາຫ? ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕິສ຺ໂສຕິ. ສຸຄນ຺ຘໍ ວາຍສິ ໂນ ຕິສ຺ສາຕິ? ເອວໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ອຕິສູໂຣ ໂຫຕິ ນິພ຺ຠໂຍ. ໂສ ຣຎ຺ຊນີເຍນ ອາຣມ຺ມເຓນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ. ວສຠຣາຊາປິ ຫິ ເອກໍ ເຖຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫມາໂນ ຆເຣ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ພທຣສາຬວໍ ມທ຺ທມາໂນ ນິສີທິ. ມຫາເຖຣສ຺ສ ເຂໂຬ ຈລິ, ຕໂຕ ເຖຣສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາໂວ ອາວິຠູໂຕ. ຂີຓາສວສ຺ສ ຫິ ຣສຕຓ຺ຫາ ນາມ ສຸປ຺ປຫີນາ, ທິພ຺ເພສຸປິ ຣເສສຸ ນິກນ຺ຕິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອິເມຫິ ອຸປາເຍຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຈສ຺ສ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ ຣສຕຓ຺ຫາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕ຺ວໍ ອຣຫາຕິ ອປເນຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອຠີຣູ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ ອນຸຕ຺ຣາສີ ຫຸຕ຺ວາ ສີໂຫ ວິຍ ນິສີທຕິ, ທິພ຺ພາຣມ຺ມເຓປິ ນິກນ຺ຕິໍ ນ ຊເນຕິ. ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປນ຺ນເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ສມນ຺ຕາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີຫິ ເປສິຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອຣຫຕີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຉພ຺ພິໂສຘນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມນ຺ຕິ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ມໍ. ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມນ຺ຕິ ປາປປຸຣິສານໍ ຘມ຺ມໍ. ເອວໍ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາປິ ປຸນ ຍຖາ ນາມ ມຄ຺ຄກຸສໂລ ປຸຣິໂສ ວາມໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຐມໍ ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ ກເຖຕິ, ເອວໍ ປຫາຕພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຐມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈາກຸລາຕິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາ ວາ. ເອຕເທວ ຫິ ກຸລທ຺ວຍໍ ‘‘ອຸຈ຺ຈາກຸລ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ປູຊາຣໂຫ. ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ.

ມຫາກຸລາຕິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາ ວາ ເວສ຺ສກຸລາ ວາ. ອິທເມວ ຫິ ກຸລຕ຺ຕຍໍ ‘‘ມຫາກຸລ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຫາໂຠຄກຸລາຕິ ມຫນ຺ເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ກຸລາ. ອຸຬາຣໂຠຄກຸລາຕິ ອຸຬາເຣຫິ ປຓີເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ສມ຺ປນ຺ນກຸລາ. ອິມສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ກຸລານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກຸເລ ຊາໂຕ ຫິ ປຸຎ຺ຎພເລຫິ ມຫາໂຠໂຄປິ ອຸຬາຣໂຠໂຄປິ ໂຫຕິເຍວ.

໑໐໖. ຍສສ຺ສີຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ອປ຺ປຎ຺ຎາຕາຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕສຣາ ວິຍ ສງ຺ຆມຊ຺ຌາທີສຸ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອປ຺ເປສກ຺ຂາຕິ ອປ຺ປປຣິວາຣາ.

໑໐໗. ອາຣຎ຺ຎິໂກຕິ ສມາທິນ຺ນອາຣຎ຺ຎິກຘຸຕງ຺ໂຄ. ເສສຘຸຕງ຺ເຄສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສຸຕ຺ເຕ ປາຬິຍໍ ນເວວ ຘຸຕງ຺ຄານິ ອາຄຕານິ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເນຕານິ ເຕຣສ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຘຸຕງ຺ຄນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໑໐໘. ອຕມ຺ມຍຕາຕິ ຕມ຺ມຍຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ, ນິຕ຺ຕຓ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕມ຺ມຍຕຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫຕໍເຍວ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ວາ ກຕ຺ວາ, ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນິໂຣຘວາເຣ ຍສ຺ມາ ອນາຄາມິຂີຓາສວາວ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອສປ຺ປຸຣິສວາໂຣ ປຣິຫີໂນ. ນ ກຎ຺ຈິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕີຫິ ມຎ຺ຎນາຫິ ນ ມຎ຺ຎຕິ. ນ ກຸຫິຎ຺ຈິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ໂອກາເສ ນ ມຎ຺ຎຕິ. ນ ເກນຈິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເກນຈິ ວຕ຺ຖຸນາປິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາຍສມາຈາຣນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ກາຍສມາຈາຣໍ, ອຎ຺ຎໍ ອເສວິຕພ຺ພໍ ວທາມິ, ເສວິຕພ຺ພເມວ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ອເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ, ອເສວິຕພ຺ພໍ ວາ ເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ນ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຈີສມາຈາຣາທີສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຠຄວາ ສຕ຺ຕຫິ ປເທຫິ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອວິຠຊິຕ຺ວາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ກສ຺ມາ? ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ໂອກາສກຣຓຕ຺ຖໍ.

໑໑໓. ມໂນສມາຈາເຣ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠວເສນ ວິສຸໍ ອງ຺ຄໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ ນ ຄຫິຕາ.

໑໑໔. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ອກມ຺ມປຖປ຺ປຕ຺ຕາ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໑໕. ສຎ຺ຎາປຏິລາຠວາເຣ ອຠິຊ຺ຌາສຫຄຕາຍ ສຎ຺ຎາຍາຕິອາທີນິ ກາມສຎ຺ຎາທີນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ.

໑໑໗. ສພ຺ຍາພຊ຺ຌນ຺ຕິ ສທຸກ຺ຂໍ. ອປຣິນິຏ຺ຐິຕຠາວາຍາຕິ ຠວານໍ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕຠາວາຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວາ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ຫິ ໂຍ ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ຠວໍ ປຣິນິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຈ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ສທຸກ຺ຂເມວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ນາມ. ຕຖາ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິອນາຄາມິໂນ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາທໂຍ ຕາວ ໂຫນ຺ຕຸ, ອນາຄາມີ ກຖໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ກຖຎ຺ຈສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ. ອນາຄາມີປິ ຫິ ສຸທ຺ຘາວາເສ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ເຂ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕິ, ອນາຄາມິໂນ ຠວໂລໂຠ ຠວຕຓ຺ຫາ ອປ຺ປຫີນາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕຓ຺ຫຕາຍ ອກຸສລາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ ນາມ, ກຸສລາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ນາມ, ສທຸກ຺ຂເມວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ອປຣິນິຏ຺ຐິຕຠໂວເຍວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອພ຺ຍາພຊ຺ຌນ຺ຕິ ອທຸກ຺ຂໍ. ອຍມ຺ປິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຊນານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ຠວໍ ປຣິນິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອກຸສລາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາເຍວ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອທຸກ຺ຂເມວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ປຣິນິຏ຺ຐິຕຠໂວເຍວ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຖາ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິອນາຄາມິໂນ. ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ຕາວ ໂຫນ຺ຕຸ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກຖໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌອຕ຺ຕຠາວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ກຖຎ຺ຈສ຺ສ ອກຸສລປຣິຫານິອາທີນິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ປຈ຺ຉິມຠວິໂກ ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ຠວໍ ປຣິນິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອງ຺ຄຸລິມາລສ຺ສ ວິຍ ເອເກນູນປາຓສຫສ຺ສໍ ຆາເຕນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອພ຺ຍາພຊ຺ໂຌເຍວ ນາມ, ຠວໍ ປຣິນິຏ຺ຐາເປຕິເຍວ ນາມ. ອກຸສລເມວ ຫາຍຕິ, ວິປສ຺ສນເມວ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ ນາມ.

໑໑໙. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິອາທີສຸ ຍສ຺ມາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຣູເປ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຠິນນ຺ທຕິ ອສ຺ສາເທຕິ, ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກ ຠຄວໂຕ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານນ຺ຕິ, ເກ ນ ອາຊານນ຺ຕີຕິ? ເຍ ຕາວ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປາຬິຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕກ຺ກຣາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອນຸໂລມປຏິປທໍ ນ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ນ ອາຊານນ຺ຕິ ນາມ. ເຍ ປນ ຕກ຺ກຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອນຸໂລມປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ອາຊານນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສປຏິສນ຺ຘິການໍ ຕາວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕຸ, ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິການໍ ກຖໍ ໂຫຕີຕິ. ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ ອນຸປາທານາ ວິຍ ຊາຕເວທາ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສານມ຺ປິ ອຈ຺ຈເຍນ ເຕສໍ ປຸນ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຕິ ເອກໍເສນ ເຕສໍເຍວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ພຫຸຘາຕຸກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ພຫຸຘາຕຸກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠຍານີຕິອາທີສຸ ຠຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາໂສ. ອຸປທ຺ທໂວຕິ ອເນກຄ຺ຄຕາກາໂຣ. ອຸປສຄ຺ໂຄຕິ ອຸປສຏ຺ຐາກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄນາກາໂຣ. ເຕສໍ ເອວໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ປພ຺ພຕາທິວິສມນິສ຺ສິຕາ ໂຈຣາ ຊນປທວາສີນໍ ເປເສນ຺ຕິ ‘‘ມຍໍ ອສຸກທິວເສ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄາມໍ ປຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຍໍ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍໍ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາໂສ ນາມ. ‘‘ອິຘ ໂນ ໂຈຣາ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ອາວເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠູມິຍໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຑໍສມກສາທີຫິ ຂຊ຺ຊມານາ ຄຸມ຺ພນ຺ຕຣານິ ປວິສນ຺ຕິ, ຂາຓຸກຓ຺ຏເກ ມທ຺ທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເອວໍ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວ ອເນກຄ຺ຄຕາກາໂຣ ນາມ. ຕໂຕ ໂຈເຣສຸ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ທິວເສ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ‘‘ຕຸຈ຺ຉກສາສນໍ ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄາມໍ ປວິສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສປຣິກ຺ຂາຣາ ຄາມໍ ປວິສນ຺ຕິ, ອຖ ເຕສໍ ປວິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຄາມໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ຆາເຕຕ຺ວາ ໂຈຣາ ສພ຺ພໍ ວິຠວໍ ວິລຸມ຺ເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຆາຕິຕາວເສສາ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐຈ຺ຉາຍຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉາຍາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ ນຏ຺ຐໍ ອນຸໂສຈມານາ. ອຍໍ ອຸປສຏ຺ຐາກາໂຣ ລຄ຺ຄນາກາໂຣ ນາມ.

ນຬາຄາຣາຕິ ນເຬຫິ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນາ ອຄາຣາ, ເສສສມ຺ຠາຣາ ປເນຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂມຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕິຓາຄາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ພາລເມວ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ພາໂລ ຫິ ອປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ຣຊ຺ຊໍ ວາ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ມຫນ຺ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ກຕິປເຍ ອຕ຺ຕນາ ສທິເສ ວິຘວາປຸຕ຺ເຕ ມຫາຘຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ອິສ຺ສເຣ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພຕຄຫນາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ອນ຺ຕນ຺ເຕ ຄາເມ ປຫຣນ຺ໂຕ ທາມຣິກຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິຄເມປິ ຊນປເທປິ ປຫຣຕິ, ມນຸສ຺ສາ ເຄຫານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເຂມນ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເຕ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານານິ ປຫາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂາປິ ເສນາສນມ຺ປິ ທຸລ຺ລຠໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ຠຍໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕິ. ປພ຺ພຊິເຕສຸປິ ທ຺ເວ ພາລາ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາທໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ໂຈທນໍ ອາຣຠນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂກສມ຺ພິວາສິການໍ ວິຍ ມຫາກລໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ຠຍໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຍານິ ການິຈິ ຠຍານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມເທສນາ ມຕ຺ຖກໍ ອປາເປຕ຺ວາວ ນິຏ຺ຐາປິຕາ. ຍໍນູນາຫໍ ທສພລໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓເນວສ຺ສ ເທສນາຍ ປາຣິປູຣິໍ ກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

໑໒໕. ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຘາຕູສຸ ອຑ຺ເຒກາທສຘາຕຸໂຍ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ, ອຑ຺ຒຏ຺ຐມກຘາຕຸໂຍ ອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ຣູປາຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫວ ກຖິໂຕ. ສພ຺ພາປິ ຂນ຺ຘວເສນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈປິ ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ເຕສໍ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປຊານນາ ປຏິປທາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ອິຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຄ຺ຄມນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕາ ຘາຕຸໂຍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາວ. ຊານາຕິ ປສ຺ສຕີຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ.

ປຖວີຘາຕຸອາທໂຍ ສວິຎ຺ຎາຓກກາຍໍ ສຸຎ຺ຎໂຕ ນິສ຺ສຕ຺ຕໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາປິ ປຸຣິມາຫິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຘາຕູຫິ ປູເຣຕພ຺ພາ. ປູເຣນ຺ເຕນ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປູເຣຕພ຺ພາ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ເຫສາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິວເສນ ຉພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາຍ ຕສ຺ສາ ວຕ຺ຖຸ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ອາຣມ຺ມຓໍ ຣູປຘາຕູຕິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ປນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາຍ ຕສ຺ສາ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມວເສນ ມໂນຘາຕຸ, ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມາສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຘາຕູສຸ ອຑ຺ເຒກາທສຘາຕຸໂຍ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອິທມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຄ຺ຄມນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ສຸຂຘາຕູຕິອາທີສຸ ສຸຂຎ຺ຈ ຕໍ ນິສ຺ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ຘາຕຸ ຈາຕິ ສຸຂຘາຕຸ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ສປ຺ປຏິປກ຺ຂວເສນ ຄຫິຕາ, ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ສຣິກ຺ຂກວເສນ. ອວິຠູຕຠາເວນ ຫິ ອຸເປກ຺ຂາຘາຕຸ ອວິຊ຺ຊາຘາຕຸຍາ ສຣິກ຺ຂາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂຘາຕູສຸ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາສຸ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫຕິ, ເສສາສຸ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາສຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫຕິ. ອິມາປິ ຉ ຘາຕຸໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐາຣສຫິເຍວ ປູເຣຕພ຺ພາ. ປູເຣນ຺ເຕນ ອຸເປກ຺ຂາຘາຕຸໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປູເຣຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອິມາສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຘາຕູສຸ ອຑ຺ເຒກາທສຘາຕຸໂຍ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອິທມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຄ຺ຄມນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ກາມຘາຕຸອາທີນໍ ທ຺ເວຘາວິຕກ຺ເກ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໖) ກາມວິຕກ຺ກາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຠິຘມ຺ເມປິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕຸ, ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໑໘໒) ນເຍເນວ ເອຕາສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ອາຄໂຕເຍວ. ອິມາປິ ຉ ຘາຕຸໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐາຣສຫິເຍວ ປູເຣຕພ຺ພາ. ປູເຣນ຺ເຕນ ກາມຘາຕຸໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປູເຣຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອິມາສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຘາຕູສຸ ອຑ຺ເຒກາທສຘາຕຸໂຍ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອິທມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຄ຺ຄມນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ກາມຘາຕຸອາທີສຸ ປຎ຺ຈ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘາ ກາມຘາຕຸ ນາມ, ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘາ ຣູປຘາຕຸ ນາມ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘາ ອຣູປຘາຕຸ ນາມ. ອຠິຘມ຺ເມ ປນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕຸ, ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໑໘໒) ນເຍນ ເອຕາສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ອາຄໂຕເຍວ. ອິມາປິ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐາຣສຫິເຍວ ປູເຣຕພ຺ພາ. ປູເຣນ຺ເຕນ ກາມຘາຕຸໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປູເຣຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອິມາສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຘາຕູສຸ ອຑ຺ເຒກາທສຘາຕຸໂຍ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອິທມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຄ຺ຄມນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ສງ຺ຂຕາຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕາ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ນ ສງ຺ຂຕາ ອສງ຺ຂຕາ. ນິພ຺ພານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິມາປິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐາຣສຫິເຍວ ປູເຣຕພ຺ພາ. ປູເຣນ຺ເຕນ ສງ຺ຂຕຘາຕຸໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປູເຣຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອິມາສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຘາຕູສຸ ອຑ຺ເຒກາທສຘາຕຸໂຍ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອິທມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຄ຺ຄມນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

໑໒໖. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ຈ ພາຫິຣານິ ຈ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈກ຺ຂຸອາທີນິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ຉ, ຣູປາທີນິ ພາຫິຣານິ ຉ. ອິຘາປິ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕີຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ.

ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທນ຺ຕິອາທິ ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

໑໒໗. ອຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເຫຕຸປຏິກ຺ເຂໂປ. ອນວກາໂສຕິ ປຈ຺ຈຍປຏິກ຺ເຂໂປ. ອຸຠເຍນາປິ ກາຣຓເມວ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ຐານນ຺ຕິ ຈ ອວກາໂສຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍນ຺ຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ມຄ຺ຄທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ປນ຺ໂນ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ. ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຈຕຸຠູມເກສຸ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາເຣສຸ ກຎ຺ຈິ ເອກສງ຺ຂາຣມ຺ປິ. ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ນິຈ຺ໂຈຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ຫິ ໂສ ເຕຠູມເກສຸ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາເຣສຸ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸຕ຺ຖຠູມກສງ຺ຂາຣາ ປນ ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ທິວສໍ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ອໂຍຄຸໂຬ ວິຍ ມກ຺ຂິການໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ອກຸສລານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ສຸຂໂຕຕິອາທີສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຸຂໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ‘‘ເອກນ຺ຕສຸຂີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອໂຣໂຄ ປຣໍ ມຣຓາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໑, ໒໒) ເອວໍ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິວເສນ ສຸຂໂຕ ຄາຫໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ປນ ອຣິຍສາວໂກ ປຣິຬາຫາຠິຠູໂຕ ປຣິຬາຫວູປສມຕ຺ຖໍ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖິໍ ປຣິຕ຺ຕາສິໂຕ ວິຍ, ໂຈກ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຍ ຈ ຄູຖໍ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ສຸຂໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ຕວາເຣ ກສິຓາທິປຓ຺ຓຕ຺ຕິສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘາປິ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຈຕຸຠູມກວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ເຕຠູມກວເສນ. ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຣິຍສາວກສ຺ສາປິ ເຕຠູມກວເສເນວ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ຄາຫໍ ວິນິເວເຐຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຫິ ຍໍ ຍໍ ນິຈ຺ຈໍ ສຸຂໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ຕໍ ອຣິຍສາວໂກ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ຄາຫໍ ວິນິເວເຐຕິ.

໑໒໘. ມາຕຣນ຺ຕິອາທີສຸ ຊນິກາວ ມາຕາ, ຊນໂກ ປິຕາ, ມນຸສ຺ສຠູໂຕວ ຂີຓາສໂວ ອຣຫາຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ກິໍ ປນ ອຣິຍສາວໂກ ອຎ຺ຎໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍາຕິ? ເອຕມ຺ປິ ອຏ຺ຐານໍ. ສເຈປິ ຫິ ຠວນ຺ຕຣຄຕໍ ອຣິຍສາວກໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍຠາວໍ ອຊານນ຺ຕມ຺ປິ ໂກຈິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອິມໍ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫີ’’ຕິ, ເນວ ໂສ ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ. ອຖາປິ ນໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ສເຈ ອິມໍ ນ ຆາເຕສ຺ສສິ, ສີສໍ ເຕ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສີສເມວສ຺ສ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ນ ຈ ໂສ ຕໍ ຆາເຕຍ຺ຍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວສ຺ສ ປນ ມຫາສາວຊ຺ຊຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຈ ພລທີປນຕ຺ຖເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ສາວຊ຺ໂຊ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາໂວ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ມາຕຸຆາຕາທີນິປິ ອານນ຺ຕຣິຍານິ ກຣິສ຺ສຕິ. ມຫາພໂລ ຈ ອຣິຍສາວໂກ, ໂຍ ເອຕານິ ກມ຺ມານິ ນ ກໂຣຕີຕິ.

ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕຕິ ວຘກຈິຕ຺ເຕນ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ. ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍາຕິ ຊີວມານກສຣີເຣ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຍ ປິວນມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ. ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ສມານສໍວາສກໍ ສມານສີມາຍ ຐິຕໍ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈຫຸປາລິ ອາກາເຣຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕິ. ກມ຺ເມນ ອຸທ຺ເທເສນ ໂວຫຣນ຺ໂຕ ອນຸສ຺ສາວເນນ ສລາກຄ຺ຄາເຫນາ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໕໘).

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ເມນາຕິ ອປໂລກນາທີສຸ ຈຕູສຸ ກມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກມ຺ເມນ. ອຸທ຺ເທເສນາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທເສສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອຸທ຺ເທເສນ. ໂວຫຣນ຺ໂຕຕິ ກຖຍນ຺ໂຕ, ຕາຫິ ຕາຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຫິ ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ທີເປນ຺ໂຕ. ອນຸສ຺ສາວເນນາຕິ ນນຸ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ ມຍ຺ຫໍ ອຸຈ຺ຈາກຸລາ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາວຎ຺ຈ, ມາທິໂສ ນາມ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ຄາເຫຍ຺ຍາຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ອວີຈິ ນີລຸປ຺ປລວນໍ ວິຍ ສີຕໂລ, ກິໍ ອຫໍ ອປາຍໂຕ ນ ຠາຍາມີຕິອາທິນາ ນເຍນ ກຓ຺ຓມູເລ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສາວເນນ. ສລາກຄ຺ຄາເຫນາຕິ ເອວໍ ອນຸສ຺ສາເວຕ຺ວາ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ອນິວຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ອິມໍ ສລາກ’’ນ຺ຕິ ສລາກຄ຺ຄາເຫນ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກມ຺ມເມວ ອຸທ຺ເທໂສ ວາ ປມາຓໍ, ໂວຫາຣານຸສ຺ສາວນສລາກຄ຺ຄາຫາ ປນ ປຸພ຺ພຠາຄາ. ອຏ຺ຐາຣສວຕ຺ຖຸທີປນວເສນ ຫິ ໂວຫຣນ຺ເຕນ ຕຕ຺ຖ ຣຸຈິຊນນຕ຺ຖໍ ອນຸສ຺ສາເວຕ຺ວາ ສລາກາຍ ຄາຫິຕາຍປິ ອຠິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ ສງ຺ໂຆ. ຍທາ ປນ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຕິເຣກາ ວາ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ອາເວຓິກໍ ກມ຺ມໍ ວາ ອຸທ຺ເທສໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທາ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ມາຕຸຆາຕາທີນິ ປຎ຺ຈ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມານິ ທສ຺ສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຍານິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກໂຣຕິ, ນ ອຣິຍສາວໂກ, ເຕສໍ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ –

ກມ຺ມໂຕ ທ຺ວາຣໂຕ ເຈວ, ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິຍໂຕ ຕຖາ;

ປາກສາຘາຣຓາທີຫິ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໂຕ ຕາວ – ເອຕ຺ຖ ຫິ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ເສວ ມນຸສ຺ສຠູຕໍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ອປິ ປຣິວຕ຺ຕລິງ຺ຄໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິສ຺ສາມີຕິ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ມຫາເຈຕິຍປ຺ປມາເຓຫິ ກຎ຺ຈນຖູເປຫິ ປູເຣຕ຺ວາປິ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາປິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ຓໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຈຣິຕ຺ວາປິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣຍເມວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ສຍໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕໍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ, ສຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຠູໂຕ ມນຸສ຺ສຠູຕໍ, ຕິຣຈ຺ຉາໂນເຍວ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ນ ໂຫຕິ, ຠາຣິຍໍ ປນ ໂຫຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍໍ ອາຫຈ຺ເຈວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມນຸສ຺ສຊາຕິການໍ ປນ ວເສນ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ເອຬກຈຕຸກ຺ກໍ ສງ຺ຄາມຈຕຸກ຺ກໍ ໂຈຣຈຕຸກ຺ກຎ຺ຈ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອຬກໍ ມາເຣມີຕິ ອຠິສນ຺ຘິນາປິ ຫິ ເອຬກຏ຺ຐາເນ ຐິຕໍ ມນຸສ຺ໂສ ມນຸສ຺ສຠູຕໍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ຜຸສຕິ. ເອຬກາຠິສນ຺ຘິນາ ປນ ມາຕາປິຕາອຠິສນ຺ຘິນາ ວາ ເອຬກໍ ມາເຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ນ ຜຸສຕິ. ມາຕາປິຕາອຠິສນ຺ຘິນາ ມາຕາປິຕໂຣ ມາເຣນ຺ໂຕ ຜຸສເຕວ. ເອເສວ ນໂຍ ອິຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ຈຕຸກ຺ກທ຺ວເຍ. ຍຖາ ຈ ມາຕາປິຕູສຸ, ເອວໍ ອຣຫນ຺ເຕປິ ເອຕານິ ຈຕຸກ຺ການິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕເມວ ມາເຣຕ຺ວາ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ຜຸສຕິ, ນ ຍກ຺ຂຠູຕໍ. ກມ຺ມໍ ປນ ຠາຣິຍໍ, ອານນ຺ຕຣິຍສທິສເມວ. ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລເຍວ ສຕ຺ຖປ຺ປຫາເຣ ວາ ວິເສ ວາ ທິນ຺ເນປິ ຍທິ ໂສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເຕເນວ ມຣຕິ, ອຣຫນ຺ຕຆາໂຕ ໂຫຕິເຍວ. ຍໍ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ທິນ຺ນໍ ທານໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ເສວ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເສສອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ມາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ນຕ຺ຖິ. ກມ຺ມໍ ປນ ຠາຣິຍໍ, ອານນ຺ຕຣິຍສທິສເມວ.

ໂລຫິຕຸປ຺ປາເທ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອເຠຊ຺ຊກາຍຕາຍ ປຣູປກ຺ກເມນ ຈມ຺ມຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ໂລຫິຕປຄ຺ຆຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຣີຣສ຺ສ ປນ ອນ຺ໂຕເຍວ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ໂລຫິຕໍ ສໂມສຣຕິ. ເທວທຕ຺ເຕນ ປວິທ຺ຘສິລໂຕ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕາ ສກລິກາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາທນ຺ຕໍ ປຫຣິ, ຜຣສຸນາ ປຫໂຏ ວິຍ ປາໂທ ອນ຺ໂຕໂລຫິໂຕເຍວ ອໂຫສິ. ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ໂຫຕິ. ຊີວໂກ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ສຕ຺ຖເກນ ຈມ຺ມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕມ຺ຫາ ຐານາ ທຸຏ຺ຐໂລຫິຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຜາສຸມກາສິ, ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ.

ອຖ ເຍ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕຖາຄເຕ ເຈຕິຍໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ, ໂພຘິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ຘາຕຸມ຺ຫິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ກິໍ ໂຫຕີຕິ? ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ ອານນ຺ຕຣິຍສທິສໍ. ສຘາຕຸກໍ ປນ ຖູປໍ ວາ ປຏິມໍ ວາ ພາຘມານໍ ໂພຘິສາຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ຕຕ຺ຖ ນິລີນາ ສກຸຓາ ເຈຕິເຍ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕນ຺ຕິ, ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປຣິໂຠຄເຈຕິຍໂຕ ຫິ ສຣີຣເຈຕິຍໍ ມຫນ຺ຕຕຣໍ. ເຈຕິຍວຕ຺ຖຸໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂພຘິມູລມ຺ປິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາ ປນ ໂພຘິສາຂາ ໂພຘິຆຣໍ ພາຘຕິ, ຕໍ ເຄຫຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ໂພຘິອຕ຺ຖຎ຺ຫິ ເຄຫໍ, ນ ເຄຫຕ຺ຖາຍ ໂພຘິ. ອາສນຆເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ອາສນຆເຣ ຘາຕຸ ນິຫິຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ໂພຘິສາຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂພຘິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖໍ ໂອໂຊຫຣຓສາຂໍ ວາ ປູຕິຏ຺ຐານໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ, ຠຄວໂຕ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄເນ ວິຍ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ໂຫຕິ.

ສງ຺ຆເຠເທ ສີມຏ຺ຐກສງ຺ເຆ ອສນ຺ນິປຕິເຕ ວິສຸໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕໂວຫາຣານຸສ຺ສາວນ-ສລາກຄ຺ຄາຫສ຺ສ ກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ອຸທ຺ເທສໍ ວາ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕສ຺ສ ເຠໂທ ຈ ໂຫຕິ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມຎ຺ຈ. ສມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ ປນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເຠໂທວ ໂຫຕິ, ນ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ, ຕຖາ ນວໂຕ ອູນປຣິສາຍໍ. ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ນວນ຺ນໍ ຊນານໍ ໂຍ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ອນຸວຕ຺ຕການໍ ອຘມ຺ມວາທີນໍ ມຫາສາວຊ຺ຊກມ຺ມໍ. ຘມ຺ມວາທິໂນ ປນ ອນວຊ຺ຊາ.

ຕຕ຺ຖ ນວນ຺ນເມວ ສງ຺ຆເຠເທ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອກໂຕ ອຸປາລິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ນວໂມ ອນຸສ຺ສາເວຕິ, ສລາກໍ ຄາເຫຕິ ‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຍໍ ວິນໂຍ ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ, ອິທໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອິມໍ ໂຣເຈຖາ’ຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ອຸປາລິ, ສງ຺ຆຣາຊິ ເຈວ ໂຫຕິ ສງ຺ຆເຠໂທ ຈ. ນວນ຺ນໍ ວາ, ອຸປາລິ, ອຕິເຣກນວນ຺ນໍ ວາ ສງ຺ຆຣາຊິ ເຈວ ໂຫຕິ ສງ຺ຆເຠໂທ ຈາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໕໑). ເອເຕສຸ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ສງ຺ຆເຠໂທ ວຈີກມ຺ມໍ, ເສສານິ ກາຍກມ຺ມານີຕິ. ເອວໍ ກມ຺ມໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ທ຺ວາຣໂຕຕິ ສພ຺ພາເນວ ເຈຕານິ ກາຍທ຺ວາຣໂຕປິ ວຈີທ຺ວາຣໂຕປິ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ປຸຣິມານິ ປເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຓຕ຺ຕິກວິຊ຺ຊາມຍປໂຍຄວເສນ ວຈີທ຺ວາຣໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາປິ ກາຍທ຺ວາຣເມວ ປູເຣນ຺ຕິ, ສງ຺ຆເຠໂທ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ເຠທໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາຍທ຺ວາຣໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາປິ ວຈີທ຺ວາຣເມວ ປູເຣຕີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ທ຺ວາຣໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິຍໂຕຕິ ສງ຺ຆເຠໂທເຍວ ເຈຕ຺ຖ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິໂຍ. ສຓ຺ຐຫນ຺ເຕ ຫິ ກປ຺ເປ ກປ຺ປເວມຊ຺ເຌ ວາ ສງ຺ຆເຠທໍ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປວິນາເສເຍວ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈປິ ຫິ ສ຺ເວວ ກປ຺ໂປ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕີຕິ ອຊ຺ຊ ສງ຺ຆເຠທໍ ກໂຣຕິ, ສ຺ເວວ ມຸຈ຺ຈຕິ, ເອກທິວສເມວ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ກຣຓໍ ປນ ນຕ຺ຖິ. ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ອານນ຺ຕຣິຍາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິຍານີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິຍໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ປາກໂຕຕິ ເຍນ ຈ ປຎ຺ຈເປ’ຕານິ ກມ຺ມານິ ກຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຆເຠໂທເຍວ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ, ເສສານິ ‘‘ອໂຫສິກມ຺ມໍ, ນາໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສງ຺ຆສ຺ສ ເຠທາຠາເວ ໂລຫິຕຸປ຺ປາໂທ, ຕທຠາເວ ອຣຫນ຺ຕຆາໂຕ, ຕທຠາເວ ຈ ສເຈ ປິຕາ ສີລວາ ໂຫຕິ, ມາຕາ ທຸສ຺ສີລາ, ໂນ ວາ ຕຖາ ສີລວຕີ, ປິຕຸຆາໂຕ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ມາຕາປິຕຸຆາໂຕ, ທ຺ວີສຸປິ ສີເລນ ວາ ທຸສ຺ສີເລນ ວາ ສມາເນສຸ ມາຕຸຆາໂຕວ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ. ມາຕາ ຫິ ທຸກ຺ກຣກາຣິນີ ພຫູປກາຣາ ຈ ປຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປາກໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສາຘາຣຓາທີຫີຕິ ປຸຣິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕານໍ ສາຘາຣຓານິ. ສງ຺ຆເຠໂທ ປນ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາລິ ຠິກ຺ຂຸນີ, ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ນ ສິກ຺ຂມານາ, ນ ສາມເຓໂຣ, ນ ສາມເຓຣີ, ນ ອຸປາສໂກ, ນ ອຸປາສິກາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປກຕຕ຺ໂຕ ສມານສໍວາສໂກ ສມານສີມາຍໍ ຐິໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໕໑) ວຈນໂຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນວ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ອສາຘາຣໂຓ. ອາທິສທ຺ເທນ ສພ຺ເພປິ ເຕ ທຸກ຺ຂເວທນາສຫຄຕາ ໂທສໂມຫສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສາຘາຣຓາທີຫິປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ເມ ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຖຸກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຠວນ຺ຕເຣປິ ອຎ຺ຎໍ ຕິຕ຺ຖກຣໍ ‘‘ອຍໍ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອວໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໙. ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາຕິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ. ຕີຓິ ຫິ ເຂຕ຺ຕານິ ຊາຕິເຂຕ຺ຕໍ ອາຓາເຂຕ຺ຕໍ ວິສຍເຂຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ. ສາ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂອກ຺ກມນກາເລ ນິກ຺ຂມນກາເລ ສມ຺ໂພຘິກາເລ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊເນ ປຣິນິພ຺ພາເນ ຈ ກມ຺ປຕິ. ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໍ ປນ ອາຓາເຂຕ຺ຕໍ ນາມ. ອາຏານາຏິຍໂມຣປຣິຕ຺ຕຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕຣຕນປຣິຕ຺ຕາທີນຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອາຓາ ວຕ຺ຕຕິ. ວິສຍເຂຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຣິມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ‘‘ຍາວຕກໍ ຎາຓໍ ຕາວຕກໍ ເນຍ຺ຍໍ, ຍາວຕກໍ ເນຍ຺ຍໍ ຕາວຕກໍ ຎາຓໍ, ຎາຓປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເນຍ຺ຍໍ ເນຍ຺ຍປຣິຍນ຺ຕິກໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໕) ວຈນໂຕ ອວິສໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ເຂຕ຺ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອິມໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປນ ອຕ຺ຖິ. ຕີຓິ ປິຏການິ ວິນຍປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິ, ຍສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິ, ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄີຕີຕິ. ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອິມໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປນ ອຕ຺ຖິ.

ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມນ຺ຕິ ອປຸເຣ ອປຈ຺ຉາ. ເອກໂຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຸເຣ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ໂພຘິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ ນິສິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ, ຕາວ ປຸພ຺ເພຕິ ນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓນ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬກມ຺ປເນເນວ ເຂຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິວາຣິຕາວ ໂຫຕິ. ປຣິນິພ຺ພານກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສາສປມຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕາວ ປຈ຺ຉາຕິ ນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘາຕູສຸ ຫິ ຐິຕາສຸ ພຸທ຺ຘາ ຐິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິວາຣິຕາວ ໂຫຕິ. ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພາເນ ປນ ຊາເຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ນິວາຣິຕາ.

ຕີຓິ ຫິ ອນ຺ຕຣຘານານິ ນາມ ປຣິຍຕ຺ຕິອນ຺ຕຣຘານໍ, ປຏິເວຘອນ຺ຕຣຘານໍ, ປຏິປຕ຺ຕິອນ຺ຕຣຘານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຕ຺ຕີຕິ ຕີຓິ ປິຏການິ. ປຏິເວໂຘຕິ ສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ. ປຏິປຕ຺ຕີຕິ ປຏິປທາ. ຕຕ຺ຖ ປຏິເວໂຘ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິປິ ນ ໂຫຕິປິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ປຏິເວຘຘຣາ ຠິກ຺ຂູ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ເອໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ອງ຺ຄຸລິໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍເຍວ ທີເປ ເອກວາເຣ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂຸ ນາມ ນາໂຫສິ. ປຏິປຕ຺ຕິປູຣິກາປິ ກທາຈິ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ ກທາຈິ ອປ຺ປາ. ອິຕິ ປຏິເວໂຘ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິປິ ນ ໂຫຕິປິ, ສາສນຏ຺ຐິຕິຍາ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິ ປມາຓໍ.

ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ເຕປິຏກໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ປູເຣຕິ. ຍຖາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຬາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາ ສຕ຺ຕ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສ ນ ຊານາມີຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ອຸທກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຘິຄຕໍ ວິເສສໍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສ ອາຈິກ຺ຂິ, ຕສ຺ສ ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ສມ຺ປາເທສິ, ເອວເມວ ປຎ຺ຎວາ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ປູເຣຕິ. ຕສ຺ມາ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ຐິຕາຍ ສາສນໍ ຐິຕໍ ໂຫຕິ.

ຍທາ ປນ ສາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕທາ ປຐມໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ນສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພປຐມໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ອນຸກ຺ກເມນ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມສງ຺ຄໂຫ, ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ປິຏເກສຸ ຐິເຕສຸ ສາສນໍ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏເກ ອນ຺ຕຣຘາຍມາເນ ປຐມໍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ເອກາທສກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເອກກາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ຈກ຺ກເປຍ຺ຍາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ໂອຆຕຣຓາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມູລປຣິຍາຍາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ທີຆນິກາໂຍ ທສຸຕ຺ຕຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ເອກິສ຺ສາປິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຄາຖານໍ ປຸຈ຺ຉາ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສຠິຍປຸຈ຺ຉາ (ສຸ. ນິ. ສຠິຍສຸຕ຺ຕໍ) ວິຍ ອາຬວກປຸຈ຺ຉາ (ສຸ. ນິ. ອາຬວກສຸຕ຺ຕໍ; ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖) ວິຍ ຈ. ເອຕາ ກິຣ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາລິກາ ອນ຺ຕຣາ ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ.

ທ຺ວີສຸ ປນ ປິຏເກສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸປິ ວິນຍປິຏເກ ຐິເຕ ສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປຣິວາຣຂນ຺ຘເກສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄ ຐິເຕ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ມາຕິກາຍ ຐິຕາຍປິ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ມາຕິກາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂປພ຺ພຊ຺ຊອຸປສມ຺ປທາສຸ ຐິຕາສຸ ສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ລິງ຺ຄມທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຕວຕ຺ຖສມຓວໍໂສ ປນ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ປຈ຺ຉິມກສ຺ສ ປນ ສຈ຺ຈປຏິເວຘໂຕ ປຈ຺ຉິມກສ຺ສ ສີລເຠທໂຕ ຈ ປຏ຺ຐາຍ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ວາຣິຕາຕິ.

ຕີຓິ ປຣິນິພ຺ພານານິ ນາມ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານໍ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານໍ ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານໍ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອໂຫສິ, ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານໍ ກຸສິນາຣາຍໍ, ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພານໍ ອນາຄເຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ສາສນສ຺ສ ກິຣ ໂອສກ຺ກນກາເລ ອິມສ຺ມິໍ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ຘາຕຸໂຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫາເຈຕິຍໂຕ ນາຄທີເປ ຣາຊາຍຕນເຈຕິຍໍ, ຕໂຕ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ນາຄຠວນໂຕປິ ເທວໂລກໂຕປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕປິ ຘາຕຸໂຍ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກເມວ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ສາສປມຕ຺ຕາປິ ຘາຕຸ ອນ຺ຕຣາ ນ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ສພ຺ພາ ຘາຕຸໂຍ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ຣາສິຠູຕາ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ເອກຄ຺ຆນາ ຫຸຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ເທວຕາ ໂຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ອຊ຺ຊ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກຕິ, ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນໍ ທານິ ອິທໍ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ທສພລສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕທິວສໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ອນາຄາມິຂີຓາສເວ ອວເສສາ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຘາຕູສຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ສາສປມຕ຺ຕາຍປິ ຘາຕຸຍາ ສຕິ ເອກຊາລາວ ຠວິສ຺ສຕິ, ຘາຕູສຸ ປຣິຍາທານໍ ຄຕາສຸ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຘາຕູສຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາສຸ ສາສນໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍາວ ເອວໍ ນ ອນນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕາວ ອຈຣິມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ສາ. ຍຖາຫ – ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ໂສ, ກຕໂມ ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໑-໑໗໔).

ຍທິ ຈ ທ຺ເວ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ໂສຬສ ວາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຈ຺ຉຣິຍາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ວິຫາເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຈຕິຍານມ຺ປິ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸຬາໂຣ ນ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂູປິ ພຫຸຕາຍ ນ ອຈ຺ຉຣິຍາ ຊາຕາ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘາປິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ເທສນາຍ ຈ ວິເສສາຠາວໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠທໍ ຘມ຺ມໍ ເອໂກ ເທເສຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ໂສວ ເທເສຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ຕໂຕ ນ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ສິຍາ, ເອກສ຺ມິໍ ປນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ເທສນາປິ ອຈ຺ຉຣິຍາ ໂຫຕິ.

ວິວາທາຠາວໂຕ ຈ. ພຫູສຸ ຈ ພຸທ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ພຫູນໍ ອາຈຣິຍານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ວິຍ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ປາສາທິໂກ, ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ລາຠີ ປຸຎ຺ຎວາ’’ຕິ ວິວເທຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາປິ ເອວໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອປິເຈຕໍ ກາຣຓໍ ມິລິນ຺ທຣຎ຺ຎາ ປຸຏ຺ເຐນ ນາຄເສນຕ຺ເຖເຣນ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ (ມິ. ປ. ໕.໑.໑) –

‘‘ຕຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ເທເສນ຺ຕາ ຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ເທເສນ຺ຕິ, ກຖຍມານາ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ກເຖນ຺ຕິ, ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕາ ຈ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ອນຸສາສມານາ ຈ ອປ຺ປມາທປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕຖາຄຕານໍ ເອກາ ເທສນາ ເອກາ ກຖາ ເອກາ ສິກ຺ຂາ ເອກາ ອນຸສິຏ຺ຐິ, ເກນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ເອເກນປິ ຕາວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທນ ອຍໍ ໂລໂກ ໂອຠາສຊາໂຕ. ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຠາຍ ອຍໍ ໂລໂກ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ໂອຠາສຊາໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ໂອວທມານາ ຈ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ສຸຂໍ ໂອວເທຍ຺ຍຸໍ, ອນຸສາສມານາ ຈ ສຸຂໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຖ ເມ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ, ຍຖາຫໍ ນິສ຺ສໍສໂຍ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ.

ອຍໍ ມຫາຣາຊ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ, ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ເອກປຸຣິສສນ຺ຘາຣຓີ ຠເວຍ຺ຍ. ເອກສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ອຠິຣູຬ຺ເຫ ສາ ນາວາ ສມຸປາທິກາ ຠເວຍ຺ຍ. ອຖ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຕາທິໂສ ອາຍຸນາ ວຓ຺ເຓນ ວເຍນ ປມາເຓນ ກິສຖູເລນ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄນ, ໂສ ຕໍ ນາວໍ ອຠິຣູເຫຍ຺ຍ. ອປິນຸ ສາ ມຫາຣາຊ, ນາວາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຘາເຣຍ຺ຍາຕິ? ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂອສີເທຍ຺ຍ ອຸທເກຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ, ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈເລຍ຺ຍ…ເປ… ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

ຍຖາ ວາ ປນ ມຫາຣາຊ ປຸຣິໂສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ຉາເທນ຺ຕໍ ຍາວກຓ຺ຐມຠິປູຣຍິຕ຺ວາ, ໂສ ຘາໂຕ ປີຓິໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ນິຣນ຺ຕໂຣ ຕນ຺ທິກໂຕ ອໂນນມິຕທຓ຺ຑຊາໂຕ ປຸນເທວ ຕຕ຺ຕກໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອປິນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສຸຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ? ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສກິໍ ຠຸຕ຺ໂຕວ ມເຣຍ຺ຍາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ …ເປ… ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ.

ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິຘມ຺ມຠາເຣນ ປຖວີ ຈລຕີຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສກຏາ ຣຕນປຣິປູຣິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ ຍາວ ມຸຂສມາ. ເອກສ຺ມາ ສກຏໂຕ ຣຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ສກເຏ ອາກິເຣຍ຺ຍຸໍ, ອປິນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສກຏໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສກຏານໍ ຣຕນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຕິ? ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນາຠິປິ ຕສ຺ສ ຜເລຍ຺ຍ, ອຣາປິ ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນມິປິ ຕສ຺ສ ໂອປເຕຍ຺ຍ, ອກ຺ໂຂປິ ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິຣຕນຠາເຣນ ສກຏໍ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິຘມ຺ມຠາເຣນ ປຖວີ ຈລຕີຕິ.

ອປິຈ ມຫາຣາຊ ອິມໍ ກາຣຓໍ ພຸທ຺ຘພລປຣິທີປນາຍ ໂອສາຣິຕໍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣູປໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ອຸຠໂຕປກ຺ຂຊາຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ພລວາມຈ຺ຈານໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອມຈ຺ໂຈ ອມ຺ຫາກໍ ອມຈ຺ໂຈ’ຕິ ອຸຠໂຕປກ຺ຂຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ອຸຠໂຕປກ຺ຂຊາຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ອິທໍ ຕາວ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍ ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ອຄ຺ໂຄ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ. ເຊຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ. ເສຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ວິສິຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອຸຕ຺ຕໂມ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ປວໂຣ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອສໂມ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອສມສໂມ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອປ຺ປຏິສໂມ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອປ຺ປຏິຠາໂຄ ພຸທ຺ໂຘຕິ, ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອປິຈ ໂຂ ມຫາຣາຊ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຠາວປກຕິ ເອສາ, ຍໍ ເອໂກເຍວ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ມຫນ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ມຫາຣາຊ ຍໍ ໂລເກ ມຫນ຺ຕໍ, ຕໍ ເອກໍເຍວ ໂຫຕິ. ປຖວີ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ຕີ, ສາ ເອກາເຍວ. ສາຄໂຣ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ສິເນຣຸ ຄິຣິຣາຊາ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ອາກາໂສ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ສກ຺ໂກ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ມາໂຣ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ. ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ ໂລກສ຺ມິໍ. ຍຕ຺ຖ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອໂກເຍວ ໂລກສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ສຸກຖິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ໂອປມ຺ເມຫິ ກາຣເຓຫີ’’ຕິ.

ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ. ເຫຏ຺ຐາ ອິມິນາວ ປເທນ ທສຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ຄຫິຕານິ ຕານິປິ, ເອກຈກ຺ກວາເຬເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຈກ຺ກວາເຬ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ປນ ວາຣິເຕ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວາຣິຕເມວ ໂຫຕິ.

ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ກຣຕນປາຕຸຠາວໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຸພ຺ພໍ, ຕສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣຘານໂຕ ປຈ຺ຉາ ຈຣິມໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິຘາ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕິ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ກາລໍກິຣິຍໂຕ ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ວາ. ອນ຺ຕຣຘາຍມານຎ຺ຈ ປນ ຕໍ ກາລໍກິຣິຍໂຕ ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໂຕ ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ປາຕຸຠາໂວ ອວາຣິໂຕ.

ກສ຺ມາ ປນ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ທ຺ເວ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ວິວາທຸປຈ຺ເຉທໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍຠາວໂຕ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ມຫານຸຠາວໂຕ ຈ. ທ຺ວີສຸ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ມຫນ຺ໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ມຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອກສ຺ມິໍ ທີເປ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ທີເປ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ ຈ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ໂຍ ຈາຍໍ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ອິສ຺ສຣິຍານຸປ຺ປທານສມຕ຺ໂຖ ມຫານຸຠາໂວ, ໂສ ປຣິຫາເຍຖ. ອິຕິ ວິວາທຸປຈ຺ເຉທໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍຠາວໂຕ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ມຫານຸຠາວໂຕ ຈ ນ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ທ຺ເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໑໓໐. ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອສ຺ສ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸເຓ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕາຣຓສມຕ຺ໂຖ ພຸທ຺ຘຠາໂວ, ປຓິຘານມຕ຺ຕມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິຍາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸ ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຘິກາໂຣ ຈ ຉນ຺ທຕາ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ອຠິນີຫາໂຣ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໙) –

ອິມານິ ຫິ ປຓິຘານສມ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓານິ. ອິຕິ ປຓິຘານມ຺ປິ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກຸໂຕ ພຸທ຺ຘຠາໂວຕິ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອສ຺ສ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພາກາຣປຣິປູໂຣ ຈ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣເມວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ປຸຣິໂສວ ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ.

ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ຣາຊາ ອສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິອາທີສຸປິ ຍສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິຍາ ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫຕາທີນໍ ອຠາເວນ ລກ຺ຂຓານິ ນ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ອິຕ຺ຖິຣຕນາຠາເວນ ສຕ຺ຕຣຕນສມງ຺ຄິຕາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພມນຸສ຺ເສຫິ ຈ ອຘິໂກ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ຣາຊາ ອສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ສກ຺ກຕ຺ຕາທີນິ ຕີຓິ ຐານານິ ອຸຕ຺ຕມານິ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຎ຺ຈ ຫີນໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ສກ຺ກຕ຺ຕາທີນິປິ ປຏິສິທ຺ຘານິ.

ນນຸ ຈ ຍຖາ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ, ເອວໍ ປຸຣິສລິງ຺ຄມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນຕ຺ຖິ? ຕສ຺ມາ ‘‘ຍໍ ປຸຣິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ. ໂນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອິຘ ປຸຣິສສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ. ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອິຕ຺ຖີ ຈ ອິຘ ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ, ປຸຣິໂສ ປນ ຕຕ຺ຖ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສມາເນປິ ເຈຕ຺ຖ ອຸຠຍລິງ຺ຄາຠາເວ ປຸຣິສສຓ຺ຐານາວ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ, ນ ອິຕ຺ຖິສຓ຺ຐານາ, ຕສ຺ມາ ສຸວຸຕ຺ຕເມເວຕໍ.

໑໓໑. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສາຕິອາທີສຸ ຍຖາ ນິມ຺ພພີຊໂກສາຕກີພີຊາທີນິ ມຘຸຣຜລໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ອສາຕໍ ອມຘຸຣເມວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິ ມຘຸຣວິປາກໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ອມຘຸຣເມວ ວິປາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ອຸຈ຺ຉຸພີຊສາລິພີຊາທີນິ ມຘຸຣໍ ສາທຸຣສເມວ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ນ ອສາຕໍ ກຏຸກໍ, ເອວໍ ກາຍສຸຈຣິຕາທີນິ ມຘຸຣເມວ ວິປາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ນ ອມຘຸຣໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍາທິສໍ ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລໍ;

ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໕໖);

ຕສ຺ມາ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີຕິອາທີສຸ ສມງ຺ຄີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ສມງ຺ຄິຕາ ອາຍູຫນສມງ຺ຄິຕາ ເຈຕນາສມງ຺ຄິຕາ ກມ຺ມສມງ຺ຄິຕາ ວິປາກສມງ຺ຄິຕາ, ອຸປຏ຺ຐານສມງ຺ຄິຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອາຍູຫນສມງ຺ຄິຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ເຈຕນາສມງ຺ຄິຕາ. ຍາວ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕາວ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ອຸປຈິຕໍ ວິປາກາຣຫໍ ກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກມ຺ມສມງ຺ຄິໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອສາ ກມ຺ມສມງ຺ຄິຕາ. ວິປາກສມງ຺ຄິຕາ ວິປາກກ຺ຂເຓເຍວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍາວ ປນ ສຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕາວ ເນສໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ອຄ຺ຄິຊາລໂລຫກຸມ຺ຠິອາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐານາກາເຣຫິ ນິຣໂຍ, ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊມານານໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ, ເທເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂວິມານາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐານາກາເຣຫິ ເທວໂລໂກຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອິຕິ ເນສໍ ອິມິນາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕອຸປຏ຺ຐາເນນ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕາ ອຸປຏ຺ຐານສມງ຺ຄິຕາ ນາມ. ສາ ຈລຕິ ເສສາ ນິຈ຺ຈລາ. ນິຣເຍ ຫິ ອຸປຏ຺ຐິເຕປິ ເທວໂລໂກ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເທວໂລເກ ອຸປຏ຺ຐິເຕປິ ນິຣໂຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປຏ຺ຐິເຕປິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ຈ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍປິ ມນຸສ຺ສໂລໂກ ອຸປຏ຺ຐາຕິເຍວ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ໂສຓຄິຣິປາເທ ກິຣ ອເຈລວິຫາເຣ ໂສຓຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ເອໂກ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ຕສ຺ສ ປິຕາ ສຸນຂຊີວິໂກ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປຏິພາຫນ຺ໂຕປິ ສໍວເຣ ຐເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ມາ ນສ຺ສິ ຊຣໂກ’’ຕິ ມຫລ຺ລກກາເລ ອກາມກໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕສ຺ສ ຄິລານເສຍ຺ຍາຍ ນິປນ຺ນສ຺ສ ນິຣໂຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂສຓຄິຣິປາທໂຕ ມຫນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕາ ສຸນຂາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຂາທິຕຸກາມາ ວິຍ ສມ຺ປຣິວາເຣສຸໍ. ໂສ ມຫາຠຍຠີໂຕ – ‘‘ວາເຣຫິ, ຕາຕ ໂສຓ, ວາເຣຫິ, ຕາຕ ໂສຓາ’’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ມຫາເຖຣາຕິ. ນ ປສ຺ສສິ ຕາຕາຕິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສຓຕ຺ເຖໂຣ – ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ມາທິສສ຺ສ ປິຕາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ປຕິຏ຺ຐາ’ສ຺ສ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາມເຓເຣຫິ ນານາປຸປ຺ຜານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄເຓສຸ ຕລສນ຺ຖຣຓປູຊໍ ອາສນປູຊຎ຺ຈ ກາເຣຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ມຎ຺ເຈນ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ນິສີທາເປຕ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ມຫາເຖຣ-ປູຊາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕາ ‘ອຍໍ ເມ ຠຄວາ ທຸຄ຺ຄຕປຓ຺ຓາກາໂຣ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ມຫາເຖໂຣ ປູຊໍ ທິສ຺ວາ ຕຖາ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສິ, ຕາວເທວສ຺ສ ເທວໂລໂກ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ນນ຺ທນວນ-ຈິຕ຺ຕລຕາວນ-ມິສ຺ສກວນ-ຜາຣຸສກວນວິມານານິ ເຈວ ນາຏການິ ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕານິ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ໂສ ‘‘ອເປຖ ອເປຖ ໂສຓາ’’ຕິ ອາຫ. ກິມິທໍ ເຖຣາຕິ? ເອຕາ ເຕ, ຕາຕ, ມາຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສຄ຺ໂຄ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ມຫາເຖຣສ຺ສາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐານສມງ຺ຄິຕາ ຈລຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕາສຸ ສມງ຺ຄິຕາສຸ ອິຘ ອາຍູຫນເຈຕນາກມ຺ມສມງ຺ຄິຕາວເສນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໓໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທຕິ ‘‘ເອວໍ ຠຄວຕາ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕ ເຖໂຣ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ເອວໍ ສສ຺ສິຣິກໍ ກຕ຺ວາ ເທສິຕສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ຠຄວຕາ ນາມໍ ນ ຄຫິຕໍ. ຫນ຺ທສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ຫາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ.

ຕສ຺ມາ ຕິຫ ຕ຺ວນ຺ຕິອາທີສຸ ອຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ –

ອານນ຺ທ, ຍສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ‘‘ອຏ຺ຐາຣສ ໂຂ ອິມາ, ອານນ຺ທ, ຘາຕຸໂຍ, ຉ ອິມາ, ອານນ຺ທ, ຘາຕຸໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ພຫຸຘາຕຸໂຍ ວິຠຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕິຫ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ພຫຸຘາຕຸໂກຕິປິ ນໍ ຘາເຣຫິ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຘາຕຸອາຍຕນປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຏ຺ຐານາຏ຺ຐານວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຣິວຏ຺ຏາ ກຖິຕາ, ຕສ຺ມາ ຈຕຸປຣິວຏ຺ໂຏຕິປິ ນໍ ຘາເຣຫິ. ຍສ຺ມາ ຈ ອາທາສໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ເອເຕ ຘາຕຸອາທໂຍ ອຕ຺ຖາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມາທາໂສຕິປິ ນໍ ຘາເຣຫິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຍຖາ ນາມ ປຣເສນມທ຺ທນາ ໂຍຘາ ສງ຺ຄາມຕູຣິຍໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣເສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສປຕ຺ເຕ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ກິເລສເສນມທ຺ທນາ ໂຍຄິໂນ ອິຘ ວຸຕ຺ຕວເສນ ວິປສ຺ສນໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກິເລເສ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຫຕ຺ຕຊຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອມຕທຸນ຺ທຸຠີຕິປິ ນໍ ຘາເຣຫິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຍຖາ ສງ຺ຄາມໂຍຘາ ປຎ຺ຈາວຸຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣເສນໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຊຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຍຄິໂນປິ ອິຘ ວຸຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາວຸຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິເລສເສນໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຊຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ສງ຺ຄາມວິຊໂຍຕິປິ ນໍ ຘາເຣຫີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ພຫຸຘາຕຸກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອິສິຄິລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອິສິຄິລິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາວ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສີຕິ ອິສິຄິລິສ຺ສ ອິສິຄິລີຕິ ສມຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນກາເລ ເວຠາໂຣ ນ ເວຠາໂຣຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ອຎ຺ຎາເຍວສ຺ສ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ. ອຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ ປຸຣິມປທສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕທາ ກິຣ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສິນ຺ນານໍ ປຎ຺ຈ ປພ຺ພຕາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ປພ຺ພເຕ ປຏິປາຏິຍາ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕຕ຺ຖ ນ ຠຄວໂຕ ປພ຺ພເຕຫິ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ອິຕິ ອິເມສຸ ປນ ປພ຺ພເຕສຸ ປຏິປາຏິຍາ ກຖິຍມາເນສຸ ອິສິຄິລິສ຺ສ ອິສິຄິລິຠາໂວ ກເຖຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກຖິຍມາເນ ປທຸມວຕິຍາ ປຸຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈສຕານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ນາມານິ ເຈວ ປທຸມວຕິຍາ ຈ ປຕ຺ຖນາ ກເຖຕພ຺ພາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຠຄວາ ອິມໍ ປຎ຺ຈ ປພ຺ພຕປຏິປາຏິໍ ອາຈິກ຺ຂິ.

ປວິສນ຺ຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ປວິຏ຺ຐາ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຍຖາຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຈຕິຍຄພ຺ເຠ ຍມກມຫາທ຺ວາຣໍ ວິວຣນ຺ຕາ ວິຍ ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ທ຺ເວຘາ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານານິ ມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອິເມ ອິສີຕິ ອິເມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘອິສີ.

ກທາ ປນ ເຕ ຕຕ຺ຖ ວສິໍສຸ? ອຕີເຕ ກິຣ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ຕຖາຄເຕ ພາຣາຓສິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ເອກາ ກຸລຘີຕາ ເຂຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂມານາ ເອກສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຈຫິ ລາຊາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕສຕານິ ປຕ຺ເຖສິ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈ ຂເຓ ປຎ຺ຈສຕາ ມິຄລຸທ຺ທກາ ມຘຸຣມໍສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ເອຕິສ຺ສາ ປຸຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ປຕ຺ຖຍິໍສຸ. ສາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ຊາຕສ຺ສເຣ ປທຸມຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕເມໂກ ຕາປໂສ ທິສ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິ, ຕສ຺ສາ ວິຈຣນ຺ຕິຍາວ ປາທຸທ຺ຘາເຣ ປາທຸທ຺ຘາເຣ ຠູມິໂຕ ປທຸມານິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອໂກ ວນຈຣໂກ ທິສ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ນໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກາສິ, ຕສ຺ສາ ຄພ຺ໂຠ ສຓ຺ຐາສິ. ມຫາປທຸມກຸມາໂຣ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ວສິ, ເສສາ ຄພ຺ຠມລໍ ນິສ຺ສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອຸຍ຺ຍາເນ ປທຸມສ຺ສເຣ ກີຬນ຺ຕາ ເອເກກສ຺ມິໍ ປທຸເມ ນິສີທິຕ຺ວາ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍິໍສຸ. ອຍໍ ເຕສໍ ພ຺ຍາກຣຓຄາຖາ ອໂຫສິ –

‘‘ສໂຣຣຸຫໍ ປທຸມປລາສປຕ຺ຕຊໍ, ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ຠມຣຄຓານຸຈິຓ຺ຓໍ;

ອນິຈ຺ຈຕາຍຸປຄຕໍ ວິທິຕ຺ວາ, ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເຕ ຕຕ຺ຖ ວສິໍສຸ, ຕທາ ຈສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ອິສິຄິລີຕິ ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ.

໑໓໕. ເຍ ສຕ຺ຕສາຣາຕິ ອຣິຏ຺ໂຐ ອຸປຣິຏ຺ໂຐ ຕຄຣສິຂີ ຍສສ຺ສີ ສຸທສ຺ສໂນ ປິຍທສ຺ສີ ຄນ຺ຘາໂຣ ປິຓ຺ໂຑໂລ ອຸປາສໂຠ ນີໂຕ ຕໂຖ ສຸຕວາ ຠາວິຕຕ຺ໂຕຕິ ເຕຣສນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ນາມານິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຄາຖາພນ຺ເຘນ ນາມານິ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເຍ ສຕ຺ຕສາຣາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕສາຣາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ສາຣຠູຕາ. ອນີຆາຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ. ນິຣາສາຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫາ.

ທ຺ເວ ຊາລິໂນຕິ ຈູຬຊາລິ ມຫາຊາລີຕິ ທ຺ເວ ຊາລິນາມກາ. ສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອິທມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ນາມເມວ. ປສ຺ສິ ຊຫິ ອຸປຘິທຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປສ຺ສິ ນາມ ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ມູລໍ ອຸປຘິໍ ຊຫີຕິ ອຍມສ຺ສ ຖຸຕິ. ອປຣາຊິໂຕຕິປິ ເອກສ຺ສ ນາມເມວ.

ສຕ຺ຖາ ປວຕ຺ຕາ ສຣຠງ຺ໂຄ ໂລມຫໍໂສ ອຸຈ຺ຈງ຺ຄມາໂຍຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຊນາ. ອສິໂຕ ອນາສໂວ ມໂນມໂຍຕິ ອິເມປິ ຕໂຍ ຊນາ. ມານຈ຺ຉິໂທ ຈ ພນ຺ຘຸມາຕິ ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ເອໂກ, ມານສ຺ສ ປນ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ມານຈ຺ຉິໂທຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕທາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິປິ ນາມເມວ.

ເກຕຸມ຺ຠຣາໂຄ ຈ ມາຕງ຺ໂຄ ອຣິໂຍຕິ ອິເມ ຕໂຍ ຊນາ. ອຖຈ຺ຈຸໂຕຕິ ອຖ ອຈ຺ຈຸໂຕ. ອຈ຺ຈຸຕຄາມພ຺ຍາມງ຺ໂກຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຊນາ. ເຂມາຠິຣໂຕ ຈ ໂສຣໂຕຕິ ອິເມ ທ຺ເວເຍວ.

ສຍ຺ໂຫ ອໂນມນິກ຺ກໂມຕິ ສຍ຺ໂຫ ນາມ ໂສ ພຸທ຺ໂຘ, ອໂນມວີຣິຍຕ຺ຕາ ປນ ອໂນມນິກ຺ກໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອານນ຺ໂທ ນນ຺ໂທ ອຸປນນ຺ໂທ ທ຺ວາທສາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອານນ຺ທາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ນນ຺ທາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປນນ຺ທາຕິ ເອວໍ ທ຺ວາທສ. ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອນ຺ຕິມເທຫຘາຣີຕິ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ນາມ ໂສ ພຸທ຺ໂຘ. ອນ຺ຕິມເທຫຘາຣີຕິ ຖຸຕິ.

ຕຓ຺ຫຈ຺ຉິໂທຕິ ສິຂຣິສ຺ສາຍໍ ຖຸຕິ. ວີຕຣາໂຄຕິ ມງ຺ຄລສ຺ສ ຖຸຕິ. ອຸສຠຈ຺ຉິທາ ຊາລິນິໍ ທຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິ ອຸສໂຠ ນາມ ໂສ ພຸທ຺ໂຘ ທຸກ຺ຂມູລຠູຕໍ ຊາລິນິໍ ອຈ຺ຉິທາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ຕໍ ປທໍ ອຊ຺ຌຄໂມປນີໂຕຕິ ອຸປນີໂຕ ນາມ ໂສ ພຸທ຺ໂຘ ສນ຺ຕໍ ປທໍ ອຊ຺ຌຄມາ. ວີຕຣາໂຄຕິປິ ເອກສ຺ສ ນາມເມວ. ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອຍໍ ກຓ຺ຫສ຺ສ ຖຸຕິ.

ເອເຕ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈາຕິ ເອເຕ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ ຈ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕາ ອຎ຺ເຎ ຈ ເອເຕສໍ ເອກນາມກາເຍວ. ອິເມສຸ ຫິ ປຎ຺ຈສຸ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສເຕສຸ ທ຺ເວປິ ຕໂຍປິ ທສປິ ທ຺ວາທສປິ ອານນ຺ທາທໂຍ ວິຍ ເອກນາມກາ ອເຫສຸໍ. ອິຕິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕນາເມເຫວ ສພ຺ເພສໍ ນາມານິ ວຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິໂຕ ປຣໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອິສິຄິລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຣິຍນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທສໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ນິທ຺ໂທສຎ຺ຫິ ‘‘ອຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ມາສມາຘິນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສມາຘິໍ. ສອຸປນິສນ຺ຕິ ສປຈ຺ຈຍໍ. ສປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ສປຣິວາຣໍ.

ປຣິກ຺ຂຕາຕິ ປຣິວາຣິຕາ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕີຕິ ທ຺ວິຘາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ ປຸເຣຈາຣິກາ ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຈ ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຈ. ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເຕຠູມກສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປຣິວີມໍສຕິ; ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປນ ປຣິວີມໍສນປຣິໂຍສາເນ ຠູມິລທ຺ຘໍ ວຏ຺ຏໍ ສມຸຄ຺ຆາຏຍມານາ ວູປສມຍມານາ ສີຕຸທກຆຏສຫສ຺ສໍ ມຕ຺ຖເກ ອາສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ກສ຺ສໂກ ປຐມໍ ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທຕິ, ປຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄິໍ ເທຕິ, ໂສ ອຄ຺ຄິ ປຐມໍ ຉິນ຺ເນ ຣຸກ຺ເຂ ອນວເສເສ ຌາເປຕິ, ເອວເມວ ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຐມໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ວີມໍສຕິ, ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຕາຍ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ ສງ຺ຂາເຣ ປຸນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ສມຸຄ຺ຆາຏຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາ ທຸວິຘາປິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ປຊານາຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຊານາຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປຊານາຕິ. ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ສາ ເອວໍ ປຊານນາ ອສ຺ສ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ.

ທ຺ວາຍໍ ວທາມີຕິ ທ຺ວຍໍ ວທາມິ, ທຸວິຘໂກຏ຺ຐາສໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາຕິ ປຸຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາສຠູຕາ. ອຸປຘິເວປກ຺ກາຕິ ອຸປຘິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ ທາຍິກາ.

ປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອມຕທ຺ວາຣໍ ປຎ຺ຎເປຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ປຎ຺ຎາ. ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອິນ຺ທຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປຎ຺ຎາພລໍ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ວິຈິນາຕີຕິ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ມຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປສຏ຺ຐາ ໂສຠນາ ທິຏ຺ຐີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ. ໂສຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ. ປຫານາຍາຕິ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ອຸປສມ຺ປທາຍາຕິ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ມາວາຍາໂມຕິ ນິຍ຺ຍານິໂກ ກຸສລວາຍາໂມ. ສໂຕຕິ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສຫຊາຕາ ຈ ປຸເຣຊາຕາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ຈ ສມ຺ມາສຕິ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ສຫຊາຕາ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ວິຍ ເອກຣເຖ ຐິຕາ ອສິຄ຺ຄາຫຉຕ຺ຕຄ຺ຄາຫາ. ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປນ ປຸເຣຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕິ ຣຖສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຕ຺ຕິກາທໂຍ ວິຍ. ທຸຕິຍປພ຺ພໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທີນໍ ຕໂຍປິ ສຫຊາຕປຣິວາຣາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໓໗. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ປຊານາຕີຕິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຊານາຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປຊານາຕິ. ອິໂຕ ອປເຣສຸ ສມ຺ມາວາຈາທີສຸປິ ເອວເມວ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກາມສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ທ຺ເວຘາວິຕກ຺ກສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໖) ວຸຕ຺ຕາເຍວ.

ຕກ຺ໂກຕິອາທີສຸ ຕກ຺ກນວເສນ ຕກ຺ໂກ. ສ຺ເວວ ຈ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວິຕກ຺ໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ສ຺ເວວ ສງ຺ກປ຺ປນວເສນ ສງ຺ກປ຺ໂປ. ເອກຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ອປ຺ເປຕີຕິ ອປ຺ປນາ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ປນ ປທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ພ຺ຍປ຺ປນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນາ. ວິຕກ຺ກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕິ ວິຕກ຺ໂກ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣເປຕິ ວິຕກ຺ເກ ປນ ອສຕິ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ຘມ຺ມຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຣຸຫຕິ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ອຠິຎ຺ຎາຕປຸຣິໂສ ວິຍ ຣາຊເຄຫໍ. ອນຠິຎ຺ຎາຕສ຺ສ ຫິ ປຏິຫາເຣນ ວາ ໂທວາຣິເກນ ວາ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ອຠິຎ຺ຎາຕໍ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ເພ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນວ ຘມ຺ມຕາຍ ນິກ຺ຂມຕິ ເຈວ ປວິສຕິ ຈ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວາຈໍ ສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂລກິຍວິຕກ຺ໂກ ວາຈໍ ສງ຺ຂໂຣຕິ, ນ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ສງ຺ຂໂຣຕິ, ວຈີສງ຺ຂາໂຣຕ຺ເວວ ຈ ປນສ຺ສ ນາມໍ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕໂຍປິ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ກາມສງ຺ກປ຺ປາທີນຎ຺ຈ ປທຈ຺ເຉທໍ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມາໂນ ເອໂກວ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທິວເສນ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ. ປຣໂຕ ສມ຺ມາວາຈາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໓໘. ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີຕິອາທີສຸ ວິຣຕິປິ ເຈຕນາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຣຕີຕິອາທີສຸ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ອາຣກາ ຣມຕີຕິ ອາຣຕິ. ວິນາ ເຕຫິ ຣມຕີຕິ ວິຣຕິ. ຕໂຕ ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ເຕຫິ ວິນາ ຣມຕີຕິ ປຏິວິຣຕິ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ, ສພ຺ພມິທໍ ໂອຣມນຠາວສ຺ເສວ ອຘິວຈນໍ. ເວຣໍ ມຓຕິ ວິນາເສຕີຕິ ເວຣມຓິ. ອິທມ຺ປິ ໂອຣມນສ຺ເສວ ເວວຈນໍ.

໑໓໙. ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີຕິອາທີສຸປິ ເຈຕນາ ວິຣຕີຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

໑໔໐. ກຸຫນາຕິອາທີສຸ ຕິວິເຘນ ກຸຫນວຕ຺ຖຸນາ ໂລກໍ ເອຕາຍ ກຸຫຍນ຺ຕິ ວິມ຺ຫາປຍນ຺ຕີຕິ ກຸຫນາ. ລາຠສກ຺ກາຣຕ຺ຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ເອຕາຍ ລປນ຺ຕີຕິ ລປນາ. ນິມິຕ຺ຕໍ ສີລເມເຕສນ຺ຕິ ເນມິຕ຺ຕິກາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ເນມິຕ຺ຕິກຕາ. ນິປ຺ເປໂສ ສີລເມເຕສນ຺ຕິ ນິປ຺ເປສິກາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ນິປ຺ເປສິກຕາ. ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນ຺ຕິ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິ ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເນຕາ ກຸຫນາທິກາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສີລນິທ຺ເທເສເຍວ ປາຬິຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປກາສິຕາ. ມິຈ຺ຉາອາຊີວສ຺ສ ປຫານາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕວ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ, ອາຊີວເຫຕຸ ປນ ປວຕ຺ຕິຕາ ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ສຕ຺ຕກມ຺ມປຖເຈຕນາປິ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວວ. ຕາສໍເຍວ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເຈຕນານໍ ປທປຈ຺ເຉທໍ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ກຸຣຸມານໍ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວິຣຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ນາມ.

໑໔໑. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສາຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕີຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕິ, ຜລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສປິ ຜລສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕີຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມາຎາຓສ຺ສ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ມຄ຺ຄສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ຐິຕສ຺ສ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ສມ຺ມາຎາຓໍ ປໂຫຕິ, ຜລສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ຐິຕສ຺ສ ຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ສມ຺ມາຎາຓໍ ປໂຫຕິ. ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມ຺ມາຎາເຓ ຈ ຐິຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ປໂຫຕິ, ຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມ຺ມາຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ຜລສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ປໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ຜລງ຺ຄານິ ສມ຺ມາຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜລໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໔໒. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ອວເສສນິກາຍຠາຓກາ ຜລໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ ປນ ທສນ຺ນໍ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເວທິຕພ຺ພາ, ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາຎາຓໍ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ.

ວີສຕິ ກຸສລປກ຺ຂາຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ທສ, ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ທສາຕິ ເອວໍ ວີສຕິ ກຸສລປກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ວີສຕິ ອກຸສລປກ຺ຂາຕິ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ທສ, ‘‘ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາ ທສ ຈາຕິ ເອວໍ ວີສຕິ ອກຸສລປກ຺ຂາ ເວທິຕພ຺ພາ. ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສໂກຕິ ມຫາວິປາກທາເນນ ມຫນ຺ຕານໍ ກຸສລປກ຺ຂິການຎ຺ເຈວ ອກຸສລປກ຺ຂິການຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣີສາຍ ຘມ຺ມານໍ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສໂກຕິ.

ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍ ກຖິຕາ ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ກມ຺ມສ຺ສກຕາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຜລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສກຕາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ. ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຜລສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ທ຺ເວປິ ກຖິຕາ. ‘‘ສມ຺ມາຎາຓໍ ປໂຫຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ກຖິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໔໓. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນາມາຍໍ ໂສຠນາຕິ ວທນ຺ໂຕປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມາຍໍ ນ ໂສຠນາຕິ ວທນ຺ໂຕປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຄຣຫຕິ ນາມ. ໂອກ຺ກລາຕິ ໂອກ຺ກລຊນປທວາສິໂນ. ວສ຺ສຠຎ຺ຎາຕິ ວສ຺ໂສ ຈ ຠຎ຺ໂຎ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຊນາ. ອເຫຕຸວາທາຕິ ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ເອວມາທິວາທິໂນ. ອກິຣິຍວາທາຕິ ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປນ຺ຕິ ເອວໍ ກິຣິຍປຏິກ຺ເຂປວາທິໂນ. ນຕ຺ຖິກວາທາຕິ ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທິວາທິໂນ. ເຕ ອິເມສຸ ຕີສຸປິ ທສ຺ສເນສຸ ໂອກ຺ກນ຺ຕນິຍາມາ ອເຫສຸໍ. ກຖໍ ປເນເຕສຸ ນິຍາໂມ ໂຫຕີຕິ. ໂຍ ຫິ ເອວຣູປໍ ລທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ສຊ຺ຌາຍຕິ ວີມໍສຕິ, ຕສ຺ສ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ມິຈ຺ຉາສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ. ປຐມຊວເນ ສເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍາທີສຸ. ສຕ຺ຕເມ ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ອເຕກິຈ຺ໂຉ ອນິວຕ຺ຕີ ອຣິຏ຺ຐກຓ຺ຑກສທິໂສ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ເອກໍ ທສ຺ສນໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ໂກຈິ ທ຺ເວ, ໂກຈິ ຕີຓິປິ, ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກວ ໂຫຕິ, ປຕ຺ໂຕ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄາວຣຓຎ຺ເຈວ ໂມກ຺ຂມຄ຺ຄາວຣຓຎ຺ຈ. ອຠພ຺ໂພ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄມ຺ປິ ຄນ຺ຕຸໍ, ປເຄວ ໂມກ຺ຂໍ, ວຏ຺ຏຂາຓຸ ນາເມສ ສຕ຺ໂຕ ປຖວີໂຄປໂກ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເອວຣູປສ຺ສ ຠວໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ. ວສ຺ສຠຎ຺ຎາປິ ເອທິສາ ອເຫສຸໍ. ນິນ຺ທາພ຺ຍາໂຣສອຸປາຣມ຺ຠຠຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນິນ຺ທາຠເຍນ ຆຏ຺ຏນຠເຍນ ອຸປວາທຠເຍນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອານາປານສ຺ສຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອານາປານສ຺ສຕິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎຫິ ຈາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ປາຬິຍໍ ອາຄເຕ ທສ ເຖເຣ ອຎ຺ເຎຫິປິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ພຫູຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ. ຕທາ ກິຣ ມຫາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອໂຫສິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຄຓໂນ.

ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕີຕິ ອາມິສສງ຺ຄເຫນ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາໂນວາທານຸສາສນີຫິ ໂອວທນ຺ຕິ ຈ ອນຸສາສນ຺ຕິ ຈ. ເຕ ຈາຕິ ຈກາໂຣ ອາຄມສນ຺ຘິມຕ຺ຕໍ. ອຸຬາຣໍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສສໍ ຊານນ຺ຕີຕິ ສີລປຣິປູຣຓາທິໂຕ ປຸພ຺ພວິເສສໂຕ ອຸຬາຣຕຣໍ ອປຣໍ ກສິຓປຣິກມ຺ມາທິວິເສສໍ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໔໕. ອາຣທ຺ໂຘຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ. ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ປາປຸຓນຕ຺ຖໍ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ. ໂກມຸທິໍ ຈາຕຸມາສິນິນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມກຕ຺ຕິກຈາຕຸມາສປຸຓ຺ຓມໍ. ສາ ຫິ ກຸມຸທານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ໂກມຸທີ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວສ຺ສິການໍ ມາສານໍ ປຣິໂຍສານຕ຺ຕາ ຈາຕຸມາສິນີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຄເມສ຺ສາມີຕິ ອຸທິກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຊ຺ຊ ອປວາເຣຕ຺ວາ ຍາວ ສາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ກຕ຺ຖຈິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປວາຣຓສງ຺ຄຫໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ປວາຣຓສງ຺ຄໂຫ ນາມ ຎຕ຺ຕິທຸຕິເຍນ ກມ຺ເມນ ທິຍ຺ຍຕິ ກສ຺ສ ປເນສ ທິຍ຺ຍຕິ, ກສ຺ສ ນ ທິຍ຺ຍຕີຕິ. ອກາຣກສ຺ສ ຕາວ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ນ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕຖາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ເຈວ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຈ. ຍສ຺ສ ປນ ສມໂຖ ວາ ຕຣຸໂຓ ໂຫຕິ ວິປສ຺ສນາ ວາ, ຕສ຺ສ ທິຍ຺ຍຕິ. ຠຄວາປິ ຕທາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ປຣິວີມໍສນ຺ໂຕ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ຕຣຸຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ມຍິ ອຊ຺ຊ ປວາເຣນ຺ເຕ ທິສາສຸ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ ຠິກ຺ຂູ ອິຘ ໂອສຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ວຸຑ຺ຒຕເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເສນາສເນ ຄຫິເຕ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ສເຈປິ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສາມິ, ອິເມສໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ທຸລ຺ລຠເມວ ຠວິສ຺ສຕິ. ມຍິ ປນ ອປວາເຣນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູປິ ອິມໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ນ ໂອສຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫມ຺ປິ ຈາຣິກໍ ນ ປກ຺ກມິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອປລິພຸທ຺ຘໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ຜາສຸ ວິຫຣນ຺ຕາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ຖາມຊາຕາ ກຕ຺ວາ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂສ ຕໍທິວສໍ ອປວາເຣຕ຺ວາ ກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາຍໍ ປວາເຣສ຺ສາມີຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປວາຣຓສງ຺ຄຫໍ ອນຸຊານິ. ປວາຣຓສງ຺ຄຫສ຺ມິຎ຺ຫິ ລທ຺ເຘ ຍສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂສປິ ‘‘ສເຈ ປຕິຣູໂປ ນິສ຺ສຍທາຍໂກ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍາວ ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິມມາສາ ວສິຕຸໍ ລຠຕິ. ສເຈປິ ສຏ຺ຐິວສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເສນາສນໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ປນ ປວາຣຓສງ຺ຄໂຫ ເອກສ຺ສ ທິນ຺ໂນປິ ສພ຺ເພສໍ ທິນ຺ໂນເຍວ ໂຫຕິ.

ສາວຕ຺ຖິໍ ໂອສຣນ຺ຕີຕິ ຠຄວຕາ ປວາຣຓສງ຺ຄໂຫ ທິນ຺ໂນຕິ ສຸຕສຸຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຍຖາສຠາເວນ ເອກໍ ມາສໍ ວສິຕ຺ວາ ກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາຍ ອຸໂປສຖໍ ກຕ຺ວາ ໂອສຣນ຺ເຕ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ເພນາປຣນ຺ຕິ ອິຘ ຕຣຸຓສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ຖາມຊາຕາ ອກໍສຸ, ອຍໍ ປຸພ຺ເພ ວິເສໂສ ນາມ. ຕໂຕ ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ເກຈິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ…ເປ… ເກຈິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຣິໍສຸ. ອຍໍ ອປໂຣ ອຸຬາໂຣ ວິເສໂສ ນາມ.

໑໔໖. ອລນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ໂຍຊນຄຓນານີຕິ ເອກໍ ໂຍຊນໍ ໂຍຊນເມວ, ທສປິ ໂຍຊນານິ ໂຍຊນາເນວ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ໂຍຊນຄຓນານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ໂຍຊນສຫສ຺ສມ຺ປິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປຸໂຏເສນາປີຕິ ປຸໂຏສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປາເຖຍ຺ຍໍ. ຕໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຸຏໍເສນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຸໂຏ ອໍເສ ອສ຺ສາຕິ ປຸຏໍໂສ, ເຕນ ປຸຏໍເສນ, ອໍເສ ປາເຖຍ຺ຍປຸຏໍ ວຫນ຺ເຕນາປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໔໗. ອິທານິ ເອວຣູເປຫິ ຈຣເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານນ຺ຕິອາທີນິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຠິນິວິຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ກຖິຕາ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ເຍ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສການໍ ໂລກິຍາ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຠາວນານຸໂຍຄນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາສີເສນ ວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອານາປານກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ຐາວ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ, ຕສ຺ມາ ເສສກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ສງ຺ເຂເປນ ກເຖຕ຺ວາ ອານາປານກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖນ຺ໂຕ ອານາປານສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ອິທໍ ປນ ອານາປານກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວສ຺ສ ປາຬິຕ຺ໂຖ ຈ ຠາວນານໂຍ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໔໙. ກາຍຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ປຖວີກາຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ກາເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວທາມິ, ວາໂຍ ກາຍໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຣູປາຍຕນໍ…ເປ… ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຣູປໂກຏ຺ຐາສາ ຣູປກາໂຍ ນາມ. ເຕສຸ ອານາປານໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕເນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ກາຍຎ຺ຎຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາປິ ເອວມາຫ. ຕສ຺ມາຕິຫາຕິ ຍສ຺ມາ ຈຕູສຸ ກາເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາໂຍກາຍໍ, ປຎ຺ຈວີສຕິຣູປໂກຏ຺ຐາເສ ວາ ຣູປກາເຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອານາປານໍ ອນຸປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເວທນາຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ຕີສຸ ເວທນາສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ສຸຂເວທນໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຘຸກໍ ມນສິກາຣນ຺ຕິ ປີຕິປຏິສໍເວທິຕາທິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸນ຺ທຣມນສິກາຣໍ. ກິໍ ປນ ມນສິກາໂຣ ສຸຂເວທນາ ໂຫຕີຕິ. ນ ໂຫຕິ, ເທສນາສີສໍ ປເນຕໍ. ຍເຖວ ຫິ ‘‘ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຎ຺ຎານາເມນ ປຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວມິຘາປິ ມນສິກາຣນາເມນ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕສ຺ມິໍ ຈຕຸກ຺ເກ ປຐມປເທ ປີຕິສີເສນ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ທຸຕິຍປເທ ສຸຂນ຺ຕິ ສຣູເປເນວ ວຸຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປທທ຺ວເຍ ‘‘ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ເຈຕສິກາ, ເອເຕ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໔) ວຈນໂຕ ‘‘ວິຕກ຺ກວິຈາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣນາເມນ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ມນສິກາຣນາເມນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອິຘ ‘‘ສາຘຸກໍ ມນສິກາຣ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍສ຺ມາ ເອສາ ເວທນາ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ. ໂນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ສຕິປຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາຍມ຺ປິ ຫິ ‘‘ຕໍຕໍສຸຂາທີນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕິ, ຕໍ ປນ ເວທນາປວຕ຺ຕິໍ ອຸປາທາຍ ‘ອຫໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປິຈ ປີຕິປຏິສໍເວທີຕິອາທີນໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຍເມຕສ຺ສ ປຣິຫາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ –

‘‘ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຈ. ກຖໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຌານປຏິລາເຠນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຏິສໍວິທິຕຕ຺ຕາ. ກຖໍ ອສມ຺ໂມຫໂຕ (ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ)? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປີຕິໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘາ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ‘ທີຆໍ ອສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ຕາຍ ສຕິຍາ, ເຕນ ຎາເຓນ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕີ’ຕິ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ອວເສສປທານິປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພານີ’’ຕິ.

ອິຕິ ຍເຖວ ຌານປຏິລາເຠນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປີຕິສຸຂຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິມິນາປິ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ເວທນາສງ຺ຂາຕມນສິກາຣປຏິລາເຠນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສຸວຸຕ຺ຕເມຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ອສມ຺ປຊານສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ສຕິຎ຺ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີເຍວ ນາເມສ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອານາປານສ຺ສຕິຠາວນາ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈິຕ຺ຕປຏິສໍວິທິຕາທິວເສນ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕີຕິ. ໂສ ຍໍ ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສານໍ ປຫານໍ, ຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາຍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ, ໂທມນສ຺ສວເສນ ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ຈຕຸກ຺ກໍ ວິປສ຺ສນາວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ຈ ນີວຣຓປພ຺ພາທິວເສນ ຉພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ນີວຣຓປພ຺ພໍ ອາທິ, ຕສ຺ສປິ ອິທໍ ນີວຣຓທ຺ວຍໍ ອາທິ, ອິຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາຍ ອາທິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ປຫານນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕີຕິ ເອວໍ ປຫານກຣຎາຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາຕິ ຕໍ ອນິຈ຺ຈວິຣາຄນິໂຣຘປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ປຫານຎາຓໍ ອປຣາຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ, ຕມ຺ປິ ອປຣາຍາຕິ ເອວໍ ວິປສ຺ສນາປຣມ຺ປຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີຕິ ຍຎ຺ຈ ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ເອກໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີຕິ ທ຺ວິຘາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ສຫຊາຕານມ຺ປິ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາ ໂຫຕິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສປິ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາ, ອິຘ ອາຣມ຺ມຓອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ຍສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ນ ເກວລໍ ນີວຣຓາທິຘມ຺ເມ, ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສສີເສນ ປນ ວຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານຎາຓມ຺ປິ ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໕໐. ປວິຈິນຕີຕິ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປວິຈິນຕິ. ອິຕຣໍ ປທທ຺ວຍໍ ເອຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ນິຣາມິສາຕິ ນິກ຺ກິເລສາ. ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ກາຍິກເຈຕສິກທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສມາຘິຍຕີຕິ ສມ຺ມາ ຐປິຍຕິ, ອປ຺ປນາປຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີຕິ ສຫຊາຕອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ສຕິ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສຕິຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍໍ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປີຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອິເມສໍ ຉນ຺ນໍ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອໂນສກ຺ກນອນຕິວຕ຺ຕນສງ຺ຂາໂຕ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາໂຣ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຍເຖວ ຫິ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ອສ຺ເສສຸ ສາຣຖິໂນ ‘‘ອຍໍ ໂອລີຍຕີ’’ຕິ ຕຸທນໍ ວາ, ‘‘ອຍໍ ອຕິຘາວຕີ’’ຕິ ອາກຑ຺ຒນໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ເອວໍ ປສ຺ສມານສ຺ສ ຐິຕາກາໂຣວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ອິເມສໍ ຉນ຺ນໍ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອໂນສກ຺ກນອນຕິວຕ຺ຕນສງ຺ຂາໂຕ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາໂຣ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ນາມ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ ນານາຣສລກ຺ຂຓາ ວິປສ຺ສນາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ນາມ ກຖິຕາ.

໑໕໒. ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອານາປານປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ໂລກິຍາ ໂຫຕິ, ໂລກິຍາ ອານາປານາ ໂລກິຍສຕິປຏ຺ຐານໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ໂລກິຍາ ສຕິປຏ຺ຐານາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິຜລນິພ຺ພານໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂລກິຍສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ໂລກິຍໍ ກຖິຕໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ກຖິຕນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ເອວໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອຸປຣິ ອາຄຕໍ, ໂລກິຍາ ອານາປານາ ໂລກິຍສຕິປຏ຺ຐາເນ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ໂລກິຍາ ສຕິປຏ຺ຐານາ ໂລກິເຍ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ໂລກິຍາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິຜລນິພ຺ພານໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິປເທນ ຫິ ອິຘ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິຜລນິພ຺ພານໍ ອຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອານາປານສ຺ສຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໓-໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຄຫສິຕາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕາ. ສຣສງ຺ກປ຺ປາຕິ ຘາວນສງ຺ກປ຺ປາ. ສຣນ຺ຕີຕິ ຫິ ສຣາ, ຘາວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວາຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ. ກາຍຄຕາສຕິນ຺ຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກມ຺ປິ ກາຍາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສຕິໍ. ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມໂຖ ກຖິໂຕ ໂຫຕິ, ກາຍາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວິປສ຺ສນາ. ອຸຠເຍນ ສມຖວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕີຕິ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ກຖິຕາ.

໑໕໖. ອນ຺ໂຕຄຘາວາສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາຍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວິຊ຺ຊໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາ. ວິຊ຺ຊາຠາເຄ ວິຊ຺ຊາໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ, ມໂນມຍິທ຺ຘິ, ຉ ອຠິຎ຺ຎາຕິ ອຏ຺ຐ ວິຊ຺ຊາ. ປຸຣິເມນ ອຕ຺ເຖນ ຕາຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາ. ປຈ຺ຉິເມນ ອຕ຺ເຖນ ຕາສຸ ຍາ ກາຈິ ເອກາ ວິຊ຺ຊາ ວິຊ຺ຊາ, ເສສາ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາຕິ ເອວໍ ວິຊ຺ຊາປິ ວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາເຕວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຈຕສາ ຜຸໂຏຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຜຣຓໍ ອາໂປຜຣຓຎ຺ຈ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຜຣຓຎ຺ຈ, ຕຕ຺ຖ ອາໂປກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາເປນ ຜຣຓໍ ອາໂປຜຣຓໍ ນາມ. ເອວໍ ຜຸເຏປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ສພ຺ພາ ສມຸທ຺ທງ຺ຄມາ ກຸນ຺ນທິໂຍ ອນ຺ໂຕຄຘາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອາໂລກໍ ປນ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ສກລສມຸທ຺ທສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຜຣຓໍ ນາມ. ເອວໍ ຜຣເຓປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ສພ຺ພາ ສມຸທ຺ທງ຺ຄມາ ກຸນ຺ນທິໂຍ ອນ຺ໂຕຄຘາວ ໂຫນ຺ຕິ.

ໂອຕາຣນ຺ຕິ ວິວຣໍ ຉິທ຺ທໍ. ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍໍ. ລເຠຖ ໂອຕາຣນ຺ຕິ ລເຠຍ຺ຍ ປເວສນໍ, ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ນິກ຺ຂິປນຏ຺ຐານໍ.

໑໕໗. ເອວໍ ອຠາວິຕກາຍຄຕາສຕິໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອລ຺ລມຕ຺ຕິກປຸຎ຺ຊາທີຫິ ອຸປເມຕ຺ວາ ອິທານິ ຠາວິຕກາຍຄຕາສຕິໍ ສາຣຜລກາທີຫິ ອຸປເມຕຸໍ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຬຜລກນ຺ຕິ ກວາຏໍ.

໑໕໘. ກາກເປຍ຺ໂຍຕິ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ກາເກນ ຄີວໍ ອນາເມຕ຺ວາວ ປາຕພ຺ໂພ. ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສາຕິ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພສ຺ສ. ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ. ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນຕິ ສຕິສຕິ ກາຣເຓ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກາຣຓນ຺ຕິ? ອຠິຎ຺ຎາວ ກາຣຓໍ. ອາຬິພນ຺ຘາຕິ ມຣິຍາທພທ຺ຘາ.

ຍານີກຕາຍາຕິ ຍຸຕ຺ຕຍານໍ ວິຍ ກຕາຍ. ວຕ຺ຖຸກຕາຍາຕິ ປຕິຏ຺ຐາກຕາຍ. ອນຸຏ຺ຐິຕາຍາຕິ ອນຸປ຺ປວຕ຺ຕິຕາຍ. ປຣິຈິຕາຍາຕິ ປຣິຈຍກຕາຍ. ສຸສມາຣທ຺ຘາຍາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘາຍ ສຸສມ຺ປຄ຺ຄຫິຕາຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສງ຺ຂາຣຸປປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣຸປປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣຸປປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣານໍເຍວ ອຸປປຕ຺ຕິໍ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ໂປສສ຺ສ, ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາເຣນ ວາ ຠວູປຄກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸປປຕ຺ຕິໍ.

໑໖໑. ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ສທ຺ຘາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ໂລກິກາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ທຫຕີຕິ ຐເປຕິ. ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈາຕິ ສຫ ປຕ຺ຖນາຍ ສທ຺ຘາທໂຍວ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ. ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາຕິ ສຫ ປຕ຺ຖນາຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາວ. ຍສ຺ສ ຫິ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖິ, ນ ປຕ຺ຖນາ, ຕສ຺ສ ຄຕິ ອນິພທ຺ຘາ. ຍສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ ອຕ຺ຖິ, ນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ, ຕສ຺ສປິ ອນິພທ຺ຘາ. ເຍສໍ ອຸຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ຄຕິ ນິພທ຺ຘາ. ຍຖາ ຫິ ອາກາເສ ຂິຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ ອຄ຺ເຄນ ວາ ມຊ຺ເຌນ ວາ ມູເລນ ວາ ນິປຕິສ຺ສຕີຕິ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ ອນິຍຕໍ. ຕສ຺ມາ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຕ຺ຖນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໖໕. ອາມຓ຺ຑນ຺ຕິ ອາມລກໍ. ຍຖາ ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສພ຺ພໂສວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ເຕຫິ ສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໑໖໗. ສຸໂຠຕິ ສຸນ຺ທໂຣ. ຊາຕິມາຕິ ອາກຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕຕິ ໂຘວນາທີຫິ ສຸຏ຺ຐຸກຕປຣິກມ຺ໂມ. ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລ ຐປິໂຕ.

໑໖໘. ສຕສຫສ຺ໂສຕິ ໂລກຘາຕຸສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ ອາໂລກຜຣຓພ຺ຣຫ຺ມາ. ນິກ຺ຂນ຺ຕິ ນິກ຺ເຂນ ກຕໍ ປິຬນ຺ຘນໍ, ນິກ຺ຂໍ ນາມ ປຎ຺ຈສຸວຓ຺ຓໍ, ອູນກນິກ຺ເຂນ ກຕໍ ປສາຘນຎ຺ຫິ ຆຏ຺ຏນມຊ຺ຊນກ຺ຂມໍ ນ ໂຫຕິ, ອຕິເຣເກນ ກຕໍ ຆຏ຺ຏນມຊ຺ຊນໍ ຂມຕິ, ວຓ຺ຓວນ຺ຕໍ ປນ ນ ໂຫຕິ, ຜຣຸສຘາຕຸກໍ ຂາຍຕິ. ນິກ຺ເຂນ ກຕໍ ຆຏ຺ຏນມຊ຺ຊນຎ຺ເຈວ ຂມຕິ, ວຓ຺ຓວນ຺ຕຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ຊມ຺ໂພນທນ຺ຕິ ຊມ຺ພຸນທິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ມຫາຊມ຺ພຸຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຫິ ເອເກກາ ສາຂາ ປຓ຺ຓາສ ປຓ຺ຓາສ ໂຍຊນານິ ວຑ຺ຒິຕາ, ຕາສຸ ມຫນ຺ຕາ ນທິໂຍ ສນ຺ທນ຺ຕິ, ຕາສໍ ນທີນໍ ອຸຠຍຕີເຣສຸ ຊມ຺ພຸປກ຺ການໍ ປຕິຕຏ຺ຐາເນ ສຸວຓ຺ຓງ຺ກຸຣາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕ ນທີຊເລນ ວຸຍ຺ຫມານາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຊມ຺ໂພນທນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທກ຺ຂກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕອຸກ຺ກາມຸຂສຸກຸສລສມ຺ປຫຏ຺ຐນ຺ຕິ ທກ຺ເຂນ ສຸກຸສເລນ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ເຕນ ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປຈິຕ຺ວາ ສມ຺ປຫຏ຺ຐໍ. ອຸກ຺ກາມຸເຂຕິ ອຸທ຺ຘເນ. ສມ຺ປຫຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂຘຕຆຏ຺ຏິຕມຊ຺ຊິຕໍ. ວຕ຺ໂຖປເມ (ມ. ນິ. ໑.໗໕-໗໖) ຈ ຘາຕຸວິຠງ຺ເຄ (ມ. ນິ. ໓.໓໕໗-໓໖໐) ຈ ປິຓ຺ຑໂສຘນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ກຕຠຓ຺ຑໂສຘນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍໍ ປນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິຘໍ ຜຣຓໍ ເຈໂຕຜຣຓໍ ກສິຓຜຣຓໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຜຣຓໍ ອາໂລກຜຣຓໍ ສຣີຣຜຣຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຈໂຕຜຣຓໍ ນາມ ໂລກຘາຕຸສຫສ຺ເສ ສຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕຊານນໍ. ກສິຓຜຣຓໍ ນາມ ໂລກຘາຕຸສຫສ຺ເສ ກສິຓປຕ຺ຖຣຓໍ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຜຣຓໍ ນາມ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ສຫສ຺ສໂລກຘາຕຸທສ຺ສນໍ. ອາໂລກຜຣຓມ຺ປິ ເອຕເທວ. ສຣີຣຜຣຓໍ ນາມ ໂລກຘາຕຸສຫສ຺ເສ ສຣີຣປຠາຍ ປຕ຺ຖຣຓໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຜຣຓານິ ອວິນາເສນ຺ເຕນ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ມຓິໂອປມ຺ເມ ກສິຓຜຣຓໍ ວິຍ ນິກ຺ໂຂປມ຺ເມ ສຣີຣຜຣຓໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ວາທໍ ວິຍ ອຏ຺ຐກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຣີຣຜຣຓໍ ນ ສພ຺ພກາລິກໍ, ຈຕ຺ຕາຣິມານິ ຜຣຓານິ ອວິນາເສຕ຺ວາວ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ປທໍ ຜຣຓປທສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ອຖ ວາ ຜຣຕີຕິ ປຕ຺ຖຣຕິ. ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຊານາຕິ.

໑໖໙. ອາຠາຕິອາທີສຸ ອາຠາທໂຍ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ກາ ເທວາ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຍ ປຣິຕ຺ຕາຠາທໂຍ ເທວາ ອາຠາ ນາມ, ປຣິຕ຺ຕາສຸຠາທໂຍ ຈ. ສຸຠກິຓ຺ຫາທໂຍ ຈ ສຸຠາ ນາມ. ເວຫປ຺ຜລາທິວາຣາ ປາກຏາເຍວ.

ອິເມ ຕາວ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕ຺ວາ ກາມາວຈເຣສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕຸ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປນ ອາສວກ຺ຂຍຎ຺ຈ ກຖໍ ປາປຸຓາຕີຕິ? ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສີລໍ, ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕາ ຕາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຠາເວຕ຺ວາ ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຣູປຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ, ສມາປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອຸປຣິມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອາສວກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓາຕີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສງ຺ຂາຣຸປປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສຸຎ຺ຎຕວຄ຺ໂຄ

໑. ຈູຬສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກມິທນ຺ຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ສຸຎ຺ຎຕາຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ວຸຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ສຸຎ຺ຎຕາກຖໍ ໂສຕຸກາໂມ ຊາໂຕ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ຘຸເຣນ ຘຸຣໍ ປຫຣນ຺ເຕນ ວິຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ສຸຎ຺ຎຕາກຖໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກເຖຖາ’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ຍໍ ເມ ຠຄວາ ນຄຣກໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຖໍ ກເຖສິ, ຕໍ ສາເຣມິ, ເອວໍ ເມ ຠຄວາ ສຸຎ຺ຎຕາກຖໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ທສພລໍ ສາເຣນ຺ໂຕ ເອກມິທນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕເມວ. ກຈ຺ຈິເມຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ເຖໂຣ ເອກປເທ ຐຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິປທສຫສ຺ສານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຘາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ກິໍ ໂສ ‘‘ສຸຎ຺ຎຕາວິຫາເຣນາ’’ຕິ ເອກໍ ປທໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ໂສຕຸກາເມນ ປນ ຊານນ຺ເຕນ ວິຍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ສຸຎ຺ຎຕາກຖໍ ໂສຕຸກາໂມ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ເອວມາຫ. ເອໂກ ອຊານນ຺ໂຕປິ ຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ເຖໂຣ ເອວຣູປໍ ໂກຫຎ຺ຎໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຊານນຏ຺ຐາເນປິ ຠຄວໂຕ ອປຈິຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກຈ຺ຈິເມຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ປຸພ຺ເພປີຕິ ປຐມໂພຘິຍໍ ນຄຣກໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຓກາເລປິ. ເອຕຣຫິປີຕິ ອິທານິປິ. ເອວໍ ປນ ວຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອານນ຺ໂທ ສຸຎ຺ຎຕາກຖໍ ໂສຕຸກາໂມ, ເອໂກ ປນ ໂສຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ, ເອໂກ ໂສຕຸມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸມ຺ປິ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ກເຖຕຸໍ, ອານນ຺ໂທ ປນ ໂສຕຸມ຺ປິ ສກ຺ໂກຕິ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸມ຺ປິ ກເຖຕຸມ຺ປິ, (ກເຖມິສ຺ສ) ສຸຎ຺ຎຕາກຖ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬເວນາຕິ ຕຕ຺ຖ ກຏ຺ຐຣູປໂປຕ຺ຖກຣູປຈິຕ຺ຕຣູປວເສນ ກຕາ ຫຕ຺ຖິອາທໂຍ ອຕ຺ຖິ, ເວສ຺ສວຓມນ຺ຘາຕາທີນໍ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມວເສນ ກຕມ຺ປິ, ຣຕນປຣິກ຺ຂຕານໍ ວາຕປານທ຺ວາຣພນ຺ຘມຎ຺ຈປີຐາທີນໍ ວເສນ ສຓ຺ຐິຕມ຺ປິ, ຊິຓ຺ຓປຏິສງ຺ຂຣຓຕ຺ຖໍ ຐປິຕມ຺ປິ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ອຕ຺ຖິ, ກຏ຺ຐຣູປາທິວເສນ ກຕາ ຘມ຺ມສວນປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນາທິວເສນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາປິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ໂສ ເຕຫິ ສຸຎ຺ໂຎ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘານໍ ສວິຎ຺ຎາຓການໍ ຫຕ຺ຖິອາທີນໍ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພສ຺ສ ຊາຕຣູປຣຊຕສ຺ສ, ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສນ຺ຕານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານຎ຺ຈ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຠິກ຺ຂູສຸ ຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ເຐສຸປິ ວິຫາຣຠຕ຺ຕໍ ສາທິຍນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເຈວ ຄິລານຄິລານຸປຏ຺ຐາກອຸທ຺ເທສຈີວຣກມ຺ມປສຸຕາທີຫິ ຈ ຠິກ຺ຂູຫິ ໂສ ອສຸຎ຺ໂຎວ ໂຫຕິ, ອິຕິ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ເອວມາຫ. ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກຠາວໍ, ເອກໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກ ອສຸຎ຺ຎຠາໂວ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອມນສິກຣິຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອກຕ຺ວາ ອນາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ. ຄາມສຎ຺ຎນ຺ຕິ ຄາໂມຕິ ປວຕ຺ຕວເສນ ວາ ກິເລສວເສນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຄາມສຎ຺ຎໍ. ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອຣຎ຺ຎໍ, ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ອຍໍ ປພ຺ພໂຕ, ອຍໍ ນີໂລຠາໂສ ວນສຓ຺ໂຑຕິ ເອວໍ ເອກໍ ອຣຎ຺ຎໍເຍວ ປຏິຈ຺ຈ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ໂອຕຣຕິ. ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອວນ຺ຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາຕິ ເຍ ຈ ປວຕ຺ຕທຣຖາ ວາ ກິເລສທຣຖາ ວາ ຄາມສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອິຘ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍ ນ ສນ຺ຕິ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຕ຺ຖິ ເຈວາຍນ຺ຕິ ອຍໍ ປນ ເອກໍ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ປວຕ຺ຕທຣຖມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖິ.

ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ຫຕ຺ຖິອາທໂຍ ວິຍ ອິມິສ຺ສາ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍ ຄາມສຎ຺ຎາມນຸສ຺ສສຎ຺ຎາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປວຕ຺ຕທຣຖກິເລສທຣຖຊາຕໍ, ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຍໍ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍ ປວຕ຺ຕທຣຖມຕ຺ຕໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຕມິທໍ ອຕ຺ຖີຕິ ປຊານາຕີຕິ ຕໍ ວິຊ຺ຊມານເມວ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ສຸຎ຺ຎຕາວກ຺ກນ຺ຕີຕິ ສຸຎ຺ຎຕານິພ຺ພຕ຺ຕິ.

໑໗໗. ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິຘ ຄາມສຎ຺ຎໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ກສ຺ມາ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎາຍ ຄາມສຎ຺ຎໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎໍ, ປຖວີສຎ຺ຎາຍ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ປຖວີສຎ຺ຎໍ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ວິປສ຺ສນາຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ມຄ຺ເຄນ ວິປສ຺ສນໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຎ຺ຎຕໍ ນາມ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ປຖວີສຎ຺ຎນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ປຫາຍ ປຖວີສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕິ? ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍ ວິເສສານຘິຄມນໂຕ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ຣມຓີຍໍ ເຂຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອິຘ ວຸຕ຺ຕາ ສາລິອາທໂຍ ສຸຏ຺ຐຸ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫາລາຠໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ເຂຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ສາລິອາທໂຍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວ, ສເຈ ປນ ຕໍ ຐານໍ ວິຫຕຂາຓຸກກຓ຺ຏກໍ ກຕ຺ວາ ກສິຕ຺ວາ ວປຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວເມວ – ‘‘ອິທໍ ອຣຎ຺ຎໍ, ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ອຍໍ ປພ຺ພໂຕ, ອຍໍ ນີໂລຠາໂສ ວນສຓ຺ໂຑ’’ຕິ ສເຈປິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ເນວູປຈາຣໍ ນ ສມາຘິໍ ປາປຸຓາຕິ, ປຖວີສຎ຺ຎາຍ ປນສ຺ສ ຘຸວເສວນໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຖວີກສິຓໍ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປທຏ຺ຐານມ຺ປິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ປຫາຍ ປຖວີສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ຠູຕໍ.

ອິທານິ ຍສ຺ມິໍ ປຖວີກສິເຓ ໂສ ປຖວີສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ໂອປມ຺ມທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸສຠສ຺ສ ເອຕນ຺ຕິ ອາສຠໍ. ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ຄຸນ຺ນໍ ຄຓ຺ຑາປິ ໂຫນ຺ຕິ ປຫາຣາປິ. ເຕສຎ຺ຫິ ຈມ຺ມໍ ປສາຣິຍມານໍ ນິພ຺ພລິກໍ ນ ໂຫຕິ, ອຸສຠສ຺ສ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ເຕ ໂທສາ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຈມ຺ມໍ ຄຫິຕໍ. ສງ຺ກຸສເຕນາຕິ ຂິລສເຕນ. ສຸວິຫຕນ຺ຕິ ປສາເຣຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຫຕໍ. ອູນກສຕສງ຺ກຸວິຫຕຎ຺ຫິ ນິພ຺ພລິກໍ ນ ໂຫຕິ, ສງ຺ກຸສເຕນ ວິຫຕໍ ເຠຣິຕລໍ ວິຍ ນິພ຺ພລິກໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຸກ຺ກູລວິກ຺ກູລນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຈນີຈໍ ຖລຏ຺ຐານໍ ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ. ນທີວິທຸຄ຺ຄນ຺ຕິ ນທິໂຍ ເຈວ ທຸຄ຺ຄມຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ປຖວີສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ກສິຓປຖວິຍໍເຍວ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ຠູຕໍ ເອກໍ ສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ທຣຖມຕ຺ຕາຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ປວຕ຺ຕທຣຖວເສນ ທຣຖມຕ຺ຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໘໒. ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສມາຘິໍ. ໂສ ຫິ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທິວິຣຫິໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິມເມວາຕິ ອິມໍ ເອວ ຈຕຸມຫາຠູຕິກໍ. ສຬາຍຕນິກນ຺ຕິ ສຬາຍຕນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ຊີວິຕປຈ຺ຈຍາຕິ ຍາວ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປວຕ຺ຕິ, ຕາວ ຊີວິຕປຈ຺ຈຍາ ປວຕ຺ຕທຣຖມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໘໓. ປຸນ ອນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ປຏິວິປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມາສວໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ກາມາສວໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນປວຕ຺ຕທຣຖາ ອິຘ ນ ສນ຺ຕິ, ອຣິຍມຄ຺ເຄ ເຈວ ອຣິຍຜເລ ຈ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ອຸປາທິເສສທຣຖທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎາຍ ຄາມສຎ຺ຎໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ…ເປ… ມຄ຺ເຄນ ວິປສ຺ສນໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ.

໑໘໔. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ. ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣວິຣຫິຕໍ ສພ຺ພເສຏ຺ຐໍ. ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອຕີເຕປິ, ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວກສງ຺ຂາຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ອນາຄເຕປິ, ເອຕຣຫິປິ ພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວກສງ຺ຂາຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິມໍເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣມໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິໍສຸ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຫຣນ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ມຫາສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຬເຂມກສ຺ສາຕິ ຉວິວຓ຺ເຓນ ໂສ ກາໂຬ, ເຂມໂກຕິ ປນສ຺ສ ນາມໍ. ວິຫາໂຣຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ມາເປຕ຺ວາ ຫໍສວຏ຺ຏກາທິເສນາສນານິ ເຈວ ມຓ຺ຑລມາຬໂຠຊນສາລາທີນິ ຈ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ກໂຕ ວິຫາໂຣ. ສມ຺ພຫຸລານິ ເສນາສນານີຕິ ມຎ຺ໂຈ ປີຐໍ ຠິສິພິມ຺ໂພຫນໍ ຕຏ຺ຏິກາ ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑ ຕິຓສນ຺ຖາໂຣ ປຓ຺ຓສນ຺ຖາໂຣ ປລາລສນ຺ຖາໂຣຕິອາທີນິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ມຎ຺ເຈນ ມຎ຺ຈໍ…ເປ… ປລາລສນ຺ຖາເຣເນວ ປລາລສນ຺ຖາຣໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐປິຕານິ, ຄຓຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານສທິສໍ ອໂຫສິ.

ສມ຺ພຫຸລາ ນຸ ໂຂຕິ ຠຄວໂຕ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກເຍວ ສພ຺ພກິເລສານໍ ສມຸຄ຺ຆາຏິຕຕ຺ຕາ ສໍສໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວິຕກ຺ກປຸພ຺ພຠາຄາ ປຸຈ຺ຉາ, ວິຕກ຺ກປຸພ຺ພຠາເຄ ຈາຍໍ ນຸກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ. ປາຏິມຕ຺ຖກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອວິນິຈ຺ຉິໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ອິໂຕ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ຠຄວຕາ ທສ ທ຺ວາທສ ຠິກ຺ຂູ ເອກຏ຺ຐາເນ ວສນ຺ຕາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ.

ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ຄຓວາໂສ ນາມາຍໍ ວຏ຺ເຏ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ໂຓ ນທີໂອຕິຓ຺ຓອຸທກສທິໂສ, ນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເປຕ຺ຕິວິສຍາສຸຣກາເຍສຸປິ, ມນຸສ຺ສໂລກ-ເທວໂລກພ຺ຣຫ຺ມໂລເກສຸປິ ຄຓວາໂສວ ອາຈິຓ຺ໂຓ. ທສໂຍຊນສຫສ຺ໂສ ຫິ ນິຣໂຍ ຕິປຸຈຸຓ຺ຓຠຣິຕາ ນາຬິ ວິຍ ສຕ຺ເຕຫິ ນິຣນ຺ຕໂຣ, ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກາຣຓກຣຓຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຕານໍ ປມາຓໍ ວາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ວາສີຫິ ຕຈ຺ຉນາທິຐາເນສຸ, ອິຕິ ຄຓຠູຕາວ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ອຸປສິການໍ ປມາຓໍ ວາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ເອເກກພິລາທີສຸປິ ກິປິລ຺ລິກາທີນໍ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍມ຺ປິ ຄຓວາໂສວ. ເປຕນຄຣານິ ຈ ຄາວຸຕິການິ ອຑ຺ຒໂຍຊນິການິປິ ເປຕຠຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍປິ ຄຓວາໂສວ. ອສຸຣຠວນໍ ທສໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ກຓ຺ເຓ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສູຈິຍາ ກຓ຺ຓພິລໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອສຸຣກາເຍປິ ຄຓວາໂສວ. ມນຸສ຺ສໂລເກ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓາສ ກຸລສຕສຫສ຺ສານິ, ຣາຊຄເຫ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ອຏ຺ຐາຣສ ມນຸສ຺ສໂກຏິໂຍ ວສິໍສຸ. ເອວໍ ອຎ຺ເຎສຸປິ ຐາເນສູຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກປິ ຄຓວາໂສວ. ຠຸມ຺ມເທວຕາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລກພ຺ຣຫ຺ມໂລເກສຸປິ ຄຓວາໂສວ. ເອເກກສ຺ສ ຫິ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຑ຺ຒຕິຍາ ນາຏກໂກຏິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນວປິ ໂກຏິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກຏ຺ຐາເນ ທສສຫສ຺ສາປິ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ວສນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ຄຓວາສວິທ຺ຘໍສນຕ຺ຖໍ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ, ອິເມ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ຄຓໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓາຠິຣຕາ ຊາຕາ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ຘມ຺ມສໍເວຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ‘ເອກຏ຺ຐາເນ ທ຺ວີຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ນ ວສິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ, ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍໍ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ ສກ຺ກາ. ຫນ຺ທາຫໍ ມຫາສຸຎ຺ຎຕາປຏິປຕ຺ຕິໍ ນາມ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ເທເສມິ, ຍໍ ສິກ຺ຂາກາມານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຍ ນຄຣທ຺ວາເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສພ຺ພກາຍິກອາທາໂສ ວິຍ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ຍຖາ ນາເມກສ຺ມິໍ ອາທາເສ ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ວຊ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ປຫາຍ ອນວຊ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ມຍິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕປິ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຓໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ເອກີຠາວາຠິຣຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ຈ ມໂນຣຖໍ ປູເຣນ຺ຕາ ວິຍ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຓໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ເຂເປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ. ວາລິກປິຏ຺ຐິວິຫາເຣປິ ຫິ ອາຠິຘມ຺ມິກອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ວສ຺ສູປນາຍິກສມເຍ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອວໍ ກາເຣຕິ, ມຍໍ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ຄຓໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ເອກີຠາວາຠິຣຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຄຓເຠທນໍ ນາມ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໑໘໖. ຆຏາຍາຕິ ເອວໍນາມກສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ. ວິຫາເຣຕິ ອຍມ຺ປິ ວິຫາໂຣ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາມສ຺ເສວ ເອກເທເສ ກາຬເຂມກສ຺ສ ວິຫາໂຣ ວິຍ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈີວຣກມ຺ມນ຺ຕິ ຊິຓ຺ຓມລິນານໍ ອຄ຺ຄຬຏ຺ຐານຸປ຺ປາທນໂຘວນາທີຫິ ກຕປຣິຠຓ຺ຑມ຺ປິ, ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖານໍ ວິຈາຣຓສິພ຺ພນາທີຫິ ອກຕໍ ສໍວິຘານມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຘ ປນ ອກຕໍ ສໍວິຘານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈີວຣສາຏເກ ອທໍສຸ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣກມ຺ມໍ ອກາສິ. ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ປາໂຕວ ສູຈິປາສກສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ນາ ອປຎ຺ຎາຍນກາເລ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ສູຈິກມ຺ເມ ນິຏ຺ຐິເຕເຍວ ເສນາສນານິ ສໍວິທຫິສ຺ສາມາຕິ ນ ສໍວິທຫິໍສຸ. ຈີວຣກາຣສມໂຍ ໂນຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອທ຺ຘາ ເອເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ນ ປຏິສາມິຕານິ ເສນາສນານິ, ຠຄວຕາ ຈ ທິຏ຺ຐານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ສຕ຺ຖາ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຄ຺ຄເຫຕຸກາໂມ, ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ; ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ນ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມາຣາມາ ເອວ, ຈີວຣກິຈ຺ຈວເສນ ປນ ເອວໍ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ນ ໂຂ, ອານນ຺ທາຕິ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມສມໂຍ ວາ ໂຫຕຸ ອກມ຺ມສມໂຍ ວາ, ຈີວຣກາຣສມໂຍ ວາ ໂຫຕຸ ອຈີວຣກາຣສມໂຍ ວາ, ອຖ ໂຂ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂສຠຕິເຍວ. ມາ ຕ຺ວໍ ອນຸປຕ຺ຖມ຺ຠຏ຺ຐາເນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ ອໂຫສີຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄຓິກາຕິ ສກປຣິສສໂມຘານໍ. ຄໂຓຕິ ນານາຊນສໂມຘານໍ. ອິຕິ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ວາ ໂຫຕຸ ຄຓາຣາໂມ ວາ, ສພ຺ພຖາປິ ຄຓພາຫຸລ຺ລາຠິຣໂຕ ຄຓພນ຺ຘນພທ຺ໂຘ ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂສຠຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ປນ ທິວາຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸໂຘຕຫຕ຺ຖປາໂທ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກາຣາມຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສາສເນ ໂສຠຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂນ຺ຕິ ກາມໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂໍ. ປວິເວກສຸຂມ຺ປິ ກາມປວິເວກສຸຂເມວ. ຣາຄາທີນໍ ປນ ວູປສມຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອຸປສມສຸຂໍ. ມຄ຺ຄສມ຺ໂພຘຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ສມ຺ໂພຘິສຸຂໍ. ນິກາມລາຠີຕິ ກາມລາຠີ ອິຈ຺ຉິຕລາຠີ. ອກິຈ຺ຉລາຠີຕິ ອທຸກ຺ຂລາຠີ. ອກສິຣລາຠີຕິ ວິປຸລລາຠີ.

ສາມາຍິກນ຺ຕິ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕສມເຍ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ກນ຺ຕນ຺ຕິ ມນາປໍ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຣູປາຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕວິມຸຕ຺ຕິໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຌານານິ ຈຕສ຺ໂສ ຈ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ອຍໍ ສາມາຍິໂກ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໓). ອສາມາຍິກນ຺ຕິ ນ ສມຍວເສນ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິມຸຕ຺ຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ອຍໍ ອສາມາຍິໂກ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ. ອກຸປ຺ປນ຺ຕິ ກິເລເສຫິ ອໂກເປຕພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ? ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຄຓພນ຺ຘນພທ຺ໂຘ ເນວ ໂລກິຍຄຸຓໍ, ນ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຄຓໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ປນ ເອກາຠິຣໂຕ ສກ຺ໂກຕິ. ຕຖາ ຫິ ວິປສ຺ສີ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປພ຺ພຊິຕສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ວິຈຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຄຓໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕທິວເສ ເອກີຠາວາຠິຣໂຕ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ວິຈຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ເຕສຸ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ເອກີຠາວາຠິຣໂຕ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ.

ເອວໍ ສງ຺ຄຓິກາຣາມສ຺ສ ຄຸຓາຘິຄມາຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ໂທສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນາຫໍ ອານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຣູປນ຺ຕິ ສຣີຣໍ. ຍຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຣູເປ ຣາຄວເສນ ຣຕ຺ຕສ຺ສ. ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ຣູເປ ຣຕ຺ຕສ຺ສ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ອຖ ໂຂ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານານໍ ທສພລສາວກຕ຺ຕຸປຄມນສງ຺ຂາເຕນ ອຎ຺ຎຖາຠາເວນ ສຎ຺ຈຍສ຺ສ ວິຍ, ອຸປາລິຄຫປຕິໂນ ອຎ຺ຎຖາຠາເວນ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ, ປິຍຊາຕິກສຸຕ຺ເຕ ເສຏ຺ຐິອາທີນໍ ວິຍ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວ.

໑໘໗. ອຍໍ ໂຂ ປນານນ຺ທາຕິ ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ? ສເຈ ຫິ ໂກຈິ ທຸພ຺ພຸທ຺ຘີ ນວປພ຺ພຊິໂຕ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຂຕ຺ຕໍ ປວິຏ຺ຐາ ຄາວິໂຍ ວິຍ ອມ຺ເຫເຍວ ຄຓໂຕ ນີຫຣຕິ, ເອກີຠາເວ ນິໂຍເຊຕິ, ສຍໍ ປນ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີຫິ ປຣິວຸໂຕ ວິຫຣຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ວຈໂນກາສຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ – ‘‘ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນປິ ຕຖາຄໂຕ ເອກໂກວາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຣູປາທີນໍ ສງ຺ຂນິມິຕ຺ຕານໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ຕໍ. ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ. ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ, ຕໍ ເຈຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຸນ ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ. ວິເວກນິນ຺ເນນາຕິ ນິພ຺ພານນິນ຺ເນນ. ພ຺ຍນ຺ຕີຠູເຕນາຕິ ອາສວຏ຺ຐານີຍຘມ຺ເມຫິ ວິຄຕນ຺ເຕນ ນິສ຺ສເຏນ ວິສໍຍຸຕ຺ເຕນ. ອຸຍ຺ໂຍຊນິກປຏິສໍຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫຕິ ເອວໍ ອຸຍ຺ໂຍຊນິເກນ ວຈເນນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ.

ກາຍ ປນ ເວລາຍ ຠຄວາ ເອວໍ ກເຖຕິ? ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈເວລາຍ, ວາ ປຸຣິມຍາມກິຈ຺ຈເວລາຍ ວາ. ຠຄວາ ຫິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ປຣິສາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ກາລໍ ວິທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາສນວຣຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊເຕລປາກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ກາລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິເວກນິນ຺ເນນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິສໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ. ປຸຣິມຍາເມປິ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ໂຂ ວາເສຏ຺ຐາ ຣຕ຺ຕິ, ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໙໙) ເອວໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ໂພຘິປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິປິ ນິພ຺ພານນິນ຺ນາເນວ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທາຕິ ຍສ຺ມາ ສຸຎ຺ຎຕາວິຫາໂຣ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ, ຕສ຺ມາ.

໑໘໘. ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວາຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ອິຘ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕີຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອສມ຺ປຊ຺ຊນຠາວຊານເນນ ສມ຺ປຊາໂນ. ພຫິທ຺ຘາຕິ ປຣສ຺ສ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຕິ ກາເລນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເລນ ພຫິທ຺ຘາ. ອາເນຎ຺ຊນ຺ຕິ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໍ ມນສິ ກໂຣຕິ.

ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິນ຺ຕິ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປຄຸຓປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ຕໂຕ ‘‘ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ນຸ ໂຂ ກຖ’’ນ຺ຕິ ພຫິທ຺ຘາ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ຕໂຕ – ‘‘ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ, ກາເລນ ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ນຸ ໂຂ ກຖ’’ນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ຕໂຕ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕຸກາໂມ ‘‘ອຣູປສມາປຕ຺ຕິຍໍ ນຸ ໂຂ ກຖ’’ນ຺ຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ອິທານິ – ‘‘ນ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐວີຣິເຍນ ອຸປຏ຺ຐາກາທີນໍ ປຈ຺ຉໂຕ ນ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ປາທກຊ຺ຌານເມວ ປນ ສາຘຸກໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສ ຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທໂຕ ຜຣສຸມ຺ຫິ ອວຫນ຺ເຕ ປຸນ ນິສິຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຉິຊ຺ເຊສຸ ຜຣສຸ ວິຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ມນສິກາໂຣ ວຫຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕສ຺ມິໍເຍວາຕິອາທິມາຫ. ອິທານິສ຺ສ ເອວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຍໍ ຍໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມນສິກາໂຣ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ອາຫ.

໑໘໙. ອິມິນາ ວິຫາເຣນາຕິ ອິມິນາ ສມຖວິປສ຺ສນາວິຫາເຣນ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ອິຕິ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕປິ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ສມ຺ປຊ຺ຊມາເນ ‘‘ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ເມ ກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຊານເນນ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ສຍຕີຕິ ນິປຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຖ ກຎ຺ຈິ ກາລໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ – ‘‘ອິທານິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອິຣິຍາປຖໍ ອຫາເປຕ຺ວາ ຐາຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພວາເຣສຸ. ນ ກເຖສ຺ສາມີຕິ, ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ນ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ຊານເນນ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ.

ປຸນ ທຸຕິຍວາເຣ ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ຊານເນນ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມຖວິປສ຺ສນາ ຕຣຸຓາວ, ຕາສໍ ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ –

‘‘ອາວາໂສ ໂຄຈໂຣ ຠສ຺ສໍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຖ ໂຠຊນໍ;

ອຸຕຸ ອິຣິຍາປໂຖ ເຈວ, ສປ຺ປາໂຍ ເສວິຕພ຺ພໂກ’’ຕິ.

ສຕ຺ຕ ສປ຺ປາຍານິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພານິ. ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖມິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຕກ຺ກວາເຣສຸ ອວິຕກ຺ກນສ຺ສ ຈ ວິຕກ຺ກນສ຺ສ ຈ ຊານເນນ ສມ຺ປຊານຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໙໐. ອິຕິ ວິຕກ຺ກປຫາເນນ ທ຺ເວ ມຄ຺ເຄ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຕິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ກາມຄຸຓາຕິອາທິມາຫ. ອາຍຕເນຕິ ເຕສຸເຍວ ກາມຄຸເຓສຸ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣເຓ. ສມຸທາຈາໂຣຕິ ສມຸທາຈຣຓໂຕ ອປ຺ປຫີນກິເລໂສ. ເອວໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວິຊ຺ຊມານເມວ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອສມ຺ປຕ຺ຕິຊານເນນ ສມ຺ປຊາໂນ. ທຸຕິຍວາເຣ ເອວໍ ສນ຺ຕເມຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເອຕໍ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສມ຺ປຕ຺ຕິຊານເນນ ສມ຺ປຊາໂນ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ປຫີໂນ ນຸ ໂຂ ເມ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ໂນ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ອປຫີນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ຕໂຕ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ຜລໍ, ຜລໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ປຫີນຠາວໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຊານເນນ ‘‘ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໙໑. ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ປຫີຍຕີຕິ ຣູເປ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນ ອສ຺ມີຕິ ຉນ຺ໂທ ອສ຺ມີຕິ ອນຸສໂຍ ປຫີຍຕິ. ຕຖາ ເວທນາທີສຸ ສມ຺ປຊານຕາ ວຸຕ຺ຕນາເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິເມ ໂຂ ເຕ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິເຕ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລຘມ຺ເມ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກຸສລາຍຕິກາຕິ ກຸສລໂຕ ອາຄຕາ. ກຸສລາ ຫິ ກຸສລາປິ ໂຫນ຺ຕິ ກຸສລາຍຕິກາປິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ກຸສລໍ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ກຸສລຎ຺ເຈວ ກຸສລາຍຕິກຎ຺ຈ…ເປ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ກຸສລໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ກຸສລຎ຺ເຈວ ກຸສລາຍຕິກຎ຺ຈ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ກຸສລໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ກຸສໂລ ເຈວ ກຸສລາຍຕິໂກ ຈ…ເປ… ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກຸສໂລ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ກຸສໂລ ເຈວ ກຸສລາຍຕິໂກ ຈ. ຕຖາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ກຸສລໍ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ເຈວ ກຸສລາຍຕິກາ ຈ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ກຸສໂລ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ເຈວ ກຸສລາຍຕິກາ ຈ.

ອຣິຍາຕິ ນິກ຺ກິເລສາ ວິສຸທ຺ຘາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕຣາ ວິສິຏ຺ຐາ. ອນວກ຺ກນ຺ຕາ ປາປິມຕາຕິ ປາປິມນ຺ເຕນ ມາເຣນ ອໂນກ຺ກນ຺ຕາ. ວິປສ຺ສນາປາທກາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ມາໂຣ ນ ປສ຺ສຕິ, ‘‘ອິທໍ ນາມ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ຊາຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນວກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສີຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຫ? ຄເຓປິ ເອໂກ ອານິສໍໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມາຫ. ອນຸພນ຺ຘິຕຸນ຺ຕິ ອນຸຄຈ຺ຉິຕຸໍ ປຣິຈຣິຕຸໍ.

ນ ໂຂ, ອານນ຺ທາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຠຄວຕາ – ‘‘ສຸຕາວຸໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໖໗) ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ປຎ຺ຈາວຸຘສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຍໂຘ ວິຍ ກໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ຕທນຸຈ຺ຉວິກໍ ອນຸໂລມປຏິປທໍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕສ຺ສ ຕໍ ອາວຸຘໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕທຕ຺ຖໍ ອນຸພນ຺ຘິຕຸໍ ນາຣຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນ ໂຂ, ອານນ຺ທາຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຍທຕ຺ຖໍ ອນຸພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍາ ຈ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ອາຄຕານິ. ‘‘ອິຕິ ເອວຣູປໍ ກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍວເສນ ອາຄຕານິ, ‘‘ຍທິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິວເສນ ອາຄຕານິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິປູຣຓວເສນ ອາຄຕານິ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ກເຖນ຺ເຕນ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພານິ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ເອກກສ຺ສ ວິຫຣໂຕປິ ອຕ຺ໂຖ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອກີຠາເວ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂຂ, ອານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ສນ຺ເຕຕິ ເອວໍ ເອກີຠາເວ ສນ຺ເຕ.

໑໙໓. ສຕ຺ຖາຕິ ພາຫິຣໂກ ຕິຕ຺ຖກຣສຕ຺ຖາ. ອນ຺ວາວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນຸອາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ມຸຈ຺ຉໍ ກາມຍຕີຕິ ມຸຈ຺ຉນຕຓ຺ຫໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຈຣິຍູປທ຺ທເວນາຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ກິເລສູປທ຺ທເວນ ອາຈຣິຍສ຺ສຸປທ຺ທໂວ. ເສສຸປທ຺ທເວສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອວຘິໍສຸ ນນ຺ຕິ ມາຣຍິໍສຸ ນໍ. ເອເຕນ ຫິ ຄຸຓມຣຓໍ ກຖິຕໍ.

ວິນິປາຕາຍາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ນິປຕນາຍ. ກສ຺ມາ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣຸປທ຺ທໂວວ – ‘‘ທຸກ຺ຂວິປາກຕໂຣ ຈ ກຏຸກວິປາກຕໂຣ ຈ ວິນິປາຕາຍ ຈ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ພາຫິຣປພ຺ພຊ຺ຊາ ຫິ ອປ຺ປລາຠາ, ຕຕ຺ຖ ມຫນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕພ຺ພຄຸໂຓ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາມຕ຺ຕກເມວ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຍຖາ ຄທ຺ຣຠປິຏ຺ຐິໂຕ ປຕິຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ສຣີຣສ຺ສ ປໍສຸມກ຺ຂນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ພາຫິຣສມເຍ ໂລກິຍຄຸຓມຕ຺ຕໂຕວ ປຣິຫາຍຕິ, ເຕນ ປຸຣິມໍ ອຸປທ຺ທວທ຺ວຍໍ ນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາສເນ ປນ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ມຫາລາຠາ, ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕາ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພຄຸຓາ. ອິຕິ ຍຖາ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາໂຣ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນຄຣໍ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ປຕິໂຕ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ສາສນໂຕ ປຣິຫາຍມາໂນ ນວຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸເຓຫິ ປຣິຫາຍຕິ. ເຕນາຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣຸປທ຺ທໂວ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

໑໙໖. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເສສຸປທ຺ທເວຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣຸປທ຺ທໂວ ທຸກ຺ຂວິປາກຕໂຣ, ຍສ຺ມາ ວາ ສປຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ມິຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິ ຫິຕາຍ, ຕສ຺ມາ. ເອວໍ ອຸປຣິເມນປິ ເຫຏ຺ຐິເມນປິ ອຕ຺ເຖນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ມິຕ຺ຕວຕາຍາຕິ ມິຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ. ສປຕ຺ຕວຕາຍາຕິ ເວຣປຏິປຕ຺ຕິຍາ.

ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ສຕ຺ຖຸສາສນາຕິ ທຸກ຺ກຏທຸພ຺ຠາສິຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ຫິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວີຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ໂວກ຺ກມ຺ມ ວຕ຺ຕຕິ ນາມ. ຕເທວ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ນ ໂວກ຺ກມ຺ມ ວຕ຺ຕຕິ ນາມ.

ນ ໂວ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາ ປຣກ຺ກມິສ຺ສາມີຕິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ຕຖາ ນ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ. ອາມເກຕິ ອປກ຺ເກ. ອາມກມຕ຺ເຕຕິ ອາມເກ ນາຕິສຸກ຺ເຂ ຠາຊເນ. ກຸມ຺ຠກາໂຣ ຫິ ອາມກໍ ນາຕິສຸກ຺ຂໍ ອປກ຺ກໍ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ສຓ຺ຫິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ‘‘ມາ ຠິຊ຺ຊຕູ’’ຕິ. ອິຕິ ຍຖາ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ. ນິຄ຺ຄຍ຺ຫ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ສກິໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ນ ຠວິສ຺ສາມິ, ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອວທິສ຺ສາມິ ອນຸສາສິສ຺ສາມິ. ປວຍ຺ຫ ປວຍ຺ຫາຕິ ໂທເສ ປວາເຫຕ຺ວາ ປວາເຫຕ຺ວາ. ຍຖາ ປກ຺ກຠາຊເນສຸ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ຠິນ຺ນຉິນ຺ນຊຊ຺ຊຣານິ ປວາເຫຕ຺ວາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສຸປກ຺ກາເນວ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ອຫມ຺ປິ ປວາເຫຕ຺ວາ ປວາເຫຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອວທິສ຺ສາມິ ອນຸສາສິສ຺ສາມິ. ໂຍ ສາໂຣ ໂສ ຐສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ໂວ ມຍາ ໂອວທິຍມານານໍ ໂຍ ມຄ຺ຄຜລສາໂຣ, ໂສ ຐສ຺ສຕິ. ອປິຈ ໂລກິຍຄຸຓາປິ ອິຘ ສາໂຣຕ຺ເວວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ອຈ຺ຉຣິຍຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂຍ ນາມ ຕຖາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈຕິ ເອຕ຺ຖ ປປຎ຺ຈາ ນາມ ຕຓ຺ຫາ ມາໂນ ທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມ ຕໂຍ ກິເລສາ. ຉິນ຺ນວຏຸເມຕິ ເອຕ຺ຖ ວຏຸມນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມວຏ຺ຏໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕຕິ ສພ຺ພໍ ວິປາກວຏ຺ຏສງ຺ຂາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ວີຕິວຕ຺ເຕ. ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ຍຕ຺ຣາຕິ ນິປາຕວເສນ ອນາຄຕວຈນໍ, ອຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ອຕີຕວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠຄວາ ຫິ ເຕ ພຸທ຺ເຘ ອນຸສ຺ສຣິ, ນ ອິທານິ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ. ເອວໍຊຈ຺ຈາຕິ ວິປສ຺ສີອາທໂຍ ຂຕ຺ຕິຍຊຈ຺ຈາ, ກກຸສນ຺ຘາທໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊຈ຺ຈາຕິ. ເອວໍໂຄຕ຺ຕາຕິ ວິປສ຺ສີອາທໂຍ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎໂຄຕ຺ຕາ, ກກຸສນ຺ຘາທໂຍ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍສີລາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສີເລນ ເອວໍສີລາ. ເອວໍຘມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ສມາຘິປກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣນ ສມາຘິນາ ເອວໍສມາຘິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍປຎ຺ຎາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຍ ເອວໍປຎ຺ຎາ. ເອວໍວິຫາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ສມາຘິປກ຺ຂານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫາໂຣ ຄຫິໂຕວ, ປຸນ ກສ຺ມາ ຄຫິຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ເຈ, ນ ອິທໍ ຄຫິຕເມວ. ອິທຎ຺ຫິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິທີປນຕ຺ຖໍ, ຕສ຺ມາ ເອວໍນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິ ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ວິມຸຕ຺ຕິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສຍໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕຫິ ນີວຣຓາທີຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິກາ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ສຍໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈນີກງ຺ຄວເສນ ປຣິຈຕ຺ຕາຫິ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທີຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ ສຍໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເນຫິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ມຄ຺ຄານຸຠາເວນ ກິເລສານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ອປຄຕຕ຺ຕາ ທູເຣ ຐິຕຕ຺ຕາ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ອິຕິ ອິມາສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິມຸຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໙໙. ຕສ຺ມາຕິຫາຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ‘‘ຕຖາຄຕາ ອຈ຺ຉຣິຍາ’’ຕິ ວທສິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ປຏິຠນ຺ຕຸ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມາຕິ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວສມ຺ປຊຎ຺ຎານິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ເທວໂລເກ ຈ. ຕຕ຺ຖ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຊາຕເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ທຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວິໍ ທຕ຺ວາ ສກ຺ເກນ ປສີທິຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ອຏ຺ຐ ວເຣ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ –

‘‘ອິໂຕ ວິມຸຈ຺ຈມານາຫໍ, ສຄ຺ຄຄາມີ ວິເສສຄູ;

ອນິວຕ຺ຕີ ຕໂຕ ອສ຺ສໍ, ອຏ຺ຐເມຕໍ ວຣໍ ວເຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໒.໒໓໐໐) –

ເອວໍ ຕຸສິຕຠວເນ ເມ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕູຕິ ວຣໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸສິຕຠວເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ຊານາຕິ, ອິທໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວໂຕ ປນ ຈຸໂຕ ປຸນ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕສ຺ມີຕິ ອຎ຺ຎາສິ, ອິທໍ ເທວໂລເກ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ.

ກິໍ ປນ ເສສເທວຕາ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ? ໂນ ນ ຊານນ຺ຕິ. ຕາ ປນ ອຸຍ຺ຍານວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ເຂ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເທວນາຏເກຫິ ຕູຣິຍສທ຺ເທນ ປໂພຘິຕາ ‘‘ມາຣິສ ອຍໍ ເທວໂລໂກ ຕຸມ຺ເຫ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ສາຣິຕາ ຊານນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຐມຊວນວາເຣ ນ ຊານາຕິ, ທຸຕິຍຊວນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊານາຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓຊານນໍ ໂຫຕິ.

ອຏ຺ຐາສີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຎ຺ເຎປິ ເທວາ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ຐິຕມ຺ຫາຕິ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ພລວຕາ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓນ ອຠິຠຸຍ຺ຍມານາ ສຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠຸຕ຺ຕປີຕຠາວມ຺ປິ ອຊານນ຺ຕາ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉເທນ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກິໍ ຕຖາຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ເສສເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອາຣມ຺ມເຓນ ປນ ອຕ຺ຕານໍ ມທ຺ທິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິເຕ ກາເຍ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ.

໒໐໐. ຍາວຕາຍຸກນ຺ຕິ ເສສຕ຺ຕຠາເວສຸ ກິໍ ຍາວຕາຍຸກໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕ຺ຕີຕິ? ອາມ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຎ຺ຎທາ ຫິ ທີຆາຍຸກເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ປາຣມິໂຍ ນ ສກ຺ກາ ປູເຣຕຸນ຺ຕິ ອກ຺ຂີນິ ນິມີເລຕ຺ວາ ອຘິມຸຕ຺ຕິກາລໍກິຣິຍໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ກາລງ຺ກິຣິຍາ ອຎ຺ເຎສໍ ນ ໂຫຕິ. ຕທາ ປນ ອທິນ຺ນທານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຣກ຺ຂິຕສີລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພປາຣມີນໍ ປູຣິຕຕ຺ຕາ ຍາວຕາຍຸກໍ ອຏ຺ຐາສິ.

ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ເອວໍ ຕາວ ສພ຺ພປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍາວຕາຍຸກໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເທວຕານໍ ປນ – ‘‘ມນຸສ຺ສຄຓນາວເສນ ອິທານິ ສຕ຺ຕຫິ ທິວເສຫິ ຈຸຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ມາລາ ມິລາຍນ຺ຕິ, ວຕ຺ຖານິ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ກາເຍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ເທໂວ ເທວາສເນ ນ ສຓ຺ຐາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາລາຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓທິວເສ ປິຬນ຺ຘນມາລາ. ຕາ ກິຣ ສຏ຺ຐິສຕສຫສ຺ສາຘິກາ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓາສ-ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ອມິລາຍິຕ຺ວາ ຕທາ ມິລາຍນ຺ຕິ. ວຕ຺ເຖສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຕກໍ ປນ ກາລໍ ເທວານໍ ເນວ ສີຕໍ ນ ອຸຓ຺ຫໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສຣີຣໂຕ ພິນ຺ທຸພິນ຺ທຸວເສນ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຈ ກາລໍ ເຕສໍ ສຣີເຣ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈປາລິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິວຓ຺ຓຕາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເທວຘີຕາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ວິຍ, ເທວປຸຕ຺ຕາ ວີສຕິວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ວິຍ ຂາຍນ຺ຕິ. ມຣຓກາເລ ປນ ເນສໍ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຈ ເນສໍ ກາລໍ ເທວໂລເກ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຣຓກາເລ ປນ ນິສ຺ສສນ຺ຕິ ວິຊມ຺ຠນ຺ຕິ, ສເກ ອາສເນ ນາຠິຣມນ຺ຕິ.

ອິມານິ ປນ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ, ຍຖາ ໂລເກ ມຫາປຸຎ຺ຎານໍ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີນໍເຍວ ອຸກ຺ກາປາຕຠູມິຈາລຈນ຺ທຄ຺ຄາຫາທີນິ ນິມິຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ເພສໍ, ເອວເມວ ມເຫສກ຺ຂານໍ ເທວຕານໍເຍວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ເພສໍ. ຍຖາ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ນກ຺ຂຕ຺ຕປາຐກາທໂຍວ ຊານນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ເພ, ເອວເມວ ຕານິປິ ສພ຺ເພ ເທວາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ປຓ຺ຑິຕາ ເອວ ປນ ຊານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ຈ ມນ຺ເທນ ກຸສລກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເທວປຸຕ຺ຕາ, ເຕ ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ – ‘‘ອິທານິ ໂກ ຊານາຕິ, ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠາຍນ຺ຕິ. ເຍ ມຫາປຸຎ຺ຎາ, ເຕ – ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນໍ ທານໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ສີລໍ ຠາວິຕໍ ຠາວນໍ ອາຄມ຺ມ ອຸປຣິເທວໂລເກສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນ ຠາຍນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕານິ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ຠາຍິ. ອຖສ຺ສ ເຕສຸ ນິມິຕ຺ເຕສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ – ‘‘ມາຣິສ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕຫິ ນ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນ ມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕຫິ ປູຣິຕາ, ໂລກນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ປນ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາເນຫິ ປູຣິຕາ. ໂສ ໂວ ອິທານິ ກາໂລ ມາຣິສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍ, ສມໂຍ ມາຣິສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເທວຕານໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທຕ຺ວາວ ກາລທີປເທສກຸລຊເນຕ຺ຕິອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປຎ຺ຈມຫາວິໂລກນໍ ນາມ ວິໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກາໂລ ນຸ ໂຂ, ນ ກາໂລ’’ຕິ ປຐມໍ ກາລໍ ວິໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວຑ຺ຒິຕອາຍຸກາໂລ ກາໂລ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ຘມ຺ມເທສນາ ນາມ ຕິລກ຺ຂຓມຸຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ກເຖນ຺ຕານໍ ‘‘ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ເນວ ໂສຕຸໍ ນ ສທ຺ຘາຕຸໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ສາສນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອກາໂລ. ວສ຺ສສຕໂຕ ອູນອາຍຸກາໂລປິ ກາໂລ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສານຎ຺ຈ ທິນ຺ໂນວາໂທ ໂອວາທຏ຺ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊິ ວິຍ ຂິປ຺ປໍ ວິຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ອກາໂລ. ສຕສຫສ຺ສໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ ວສ຺ສສຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທ຺ຘໍ ອາຍຸກາໂລ ກາໂລ ນາມ. ຕທາ ຈ ວສ຺ສສຕກາໂລ ໂຫຕິ. ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພກາໂລ’’ຕິ ກາລໍ ປສ຺ສິ.

ຕໂຕ ທີປໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ສປຣິວາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທີເປ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ຕີສຸ ທີເປສຸ ພຸທ຺ຘາ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຊມ຺ພຸທີເປເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ທີປໍ ປສ຺ສິ.

ຕໂຕ – ‘‘ຊມ຺ພຸທີໂປ ນາມ ມຫາ, ທສໂຍຊນສຫສ຺ສປຣິມາໂຓ, ກຕຣສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ປເທເສ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ເທສໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມເທສໍ ປສ຺ສິ. ມຊ຺ຌິມເທໂສ ນາມ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ຄຊງ຺ຄລໍ ນາມ ນິຄໂມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິນເຍ (ມຫາວ. ໒໕໙) ວຸຕ຺ໂຕວ. ໂສ ປນ ອາຍາມໂຕ ຕີຓິ ໂຍຊນສຕານິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຑ຺ຒຕິຍານິ, ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ນວໂຍຊນສຕານີຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປເທເສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຏ຺ຐ ໂສຬສ ວາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທໂຍ ມຫາສາວກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາທີປານໍ ທ຺ວິສຫສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕທີປານຎ຺ຈ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈກາຣກຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ຈ ມເຫສກ຺ຂາ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິມຫາສາລາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ກປິລວຕ຺ຖຸ ນາມ ນຄຣໍ, ຕຕ຺ຖ ມຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐມຄມາສິ.

ຕໂຕ ກຸລໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ໂລກສມ຺ມເຕ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິທານິ ຈ ຂຕ຺ຕິຍກຸລໍ ໂລກສມ຺ມຕໍ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມິ, ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ ຣາຊາ ເມ ປິຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຸລໍ ປສ຺ສິ.

ຕໂຕ ມາຕຣໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ພຸທ຺ຘມາຕາ ນາມ ໂລລາ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕາ ນ ໂຫຕິ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ປູຣິຕປາຣມີ ຊາຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຂຓ຺ຑປຎ຺ຈສີລາ ໂຫຕິ, ອຍຎ຺ຈ ມຫາມາຍາ ນາມ ເທວີ ເອທິສາ. ອຍໍ ເມ ມາຕາ ຠວິສ຺ສຕິ. ກິຕ຺ຕກໍ ປນສ຺ສາ ອາຍູ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ – ‘‘ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຸປຣິ ສຕ຺ຕ ທິວສານີ’’ຕິ ປສ຺ສິ.

ອິຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຈມຫາວິໂລກນໍ ວິໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ກາໂລ ເມ ມາຣິສາ ພຸທ຺ຘຠາວາຍາ’’ຕິ ເທວຕານໍ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ຕາ ເທວຕາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕຸສິຕເທວຕາຫິ ປຣິວຸໂຕ ຕຸສິຕປຸເຣ ນນ຺ທນວນໍ ປາວິສິ. ສພ຺ພເທວໂລເກສຸ ຫິ ນນ຺ທນວນໍ ອຕ຺ຖິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ເທວຕາ – ‘‘ອິໂຕ ຈຸໂຕ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ຉ, ອິໂຕ ຈຸໂຕ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພກຕກຸສລກມ຺ໂມກາສໍ ສາຣຍມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ເທວຕາຫິ ກຸສລໍ ສາຣຍມານາຫິ ປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ໂຕວ ຈວິ.

ເອວໍ ຈຸໂຕ ຈວາມີຕິ ປຊານາຕິ, ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ເມ ຐາເນ ປຏິສນ຺ຘິ ຄຫິຕາຕິ ເອວໍ ປນ ຊານາຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ‘‘ອາວຊ຺ຊນປຣິຍາໂຍ ນາມ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຕິຍຕຕິຍຈິຕ຺ຕວາເຣເຍວ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕິປິຏກມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ມຫາສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ປຏິສນ຺ຘິສທິສາ, ໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຎາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ຈຸຕິກ຺ຂເຓປິ ຈວາມີຕິ ປຊານາຕິ, ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຏິສນ຺ຘິ ຄຫິຕາຕິ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ທສສຫສ຺ສີ ກມ຺ປຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ ປນ ເອກູນວີສຕິຍາ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄສ຺ສ ໂສມນສ຺ສ-ສຫຄຕ-ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ-ອສງ຺ຂາຣິກ-ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສທິສມຫາວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນາ’’ຕິ ອາຫ.

ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປນ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມາຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕທາ ກິຣ ມຫາມາຍາ ປຸເຣ ປຸຓ຺ຓມາຍ ສຕ຺ຕມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຄຕສຸຣາປານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິຠູສນສມ຺ປນ຺ນໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬໍ ອນຸຠວມານາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປາໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣວິຠູສິຕາ ວຣໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສິຣີຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສິຣີສຍເນ ນິປນ຺ນາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມມານາ ອິທໍ ສຸປິນໍ ອທ຺ທສ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິຣ ນໍ ມຫາຣາຊາໂນ ສຍເນເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ເນຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ເທວິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສມລຫຣຓຕ຺ຖໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຄນ຺ເຘຫິ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອວິທູເຣ ຣຊຕປພ຺ພໂຕ, ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ກນກວິມານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ປາຈີນໂຕ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຕວຣວາຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ອວິທູເຣ ເອໂກ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຈຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣຊຕປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທິສໂຕ ອາຄມ຺ມ ກນກວິມານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ຜາເລຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ປວິຏ຺ຐສທິໂສ ອໂຫສິ.

ອຖ ປພຸທ຺ຘາ ເທວີ ຕໍ ສຸປິນໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຈຕຸສຏ຺ຐິມຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປາໂມກ຺ເຂ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຫຣິຕູປລິຕ຺ຕາຍ ລາຊາທີຫິ ກຕມງ຺ຄລສກ຺ກາຣາຍ ຠູມິຍາ ມຫາຣຫານິ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ກຣາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ວຣປາຍາສສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕປາຕິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕປາຕີຕິເຫວ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອທາສິ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ອຫຕວຕ຺ຖກປິລຄາວີທານາທີຫິ ເຕ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ. ອຖ ເນສໍ ສພ຺ພກາມສນ຺ຕປ຺ປິຕານໍ ສຸປິນໍ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ ມຫາຣາຊ, ເທວິຍາ ເຕ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ໂສ ຈ ໂຂ ປຸຣິສຄພ຺ໂຠ, ນ ອິຕ຺ຖິຄພ຺ໂຠ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ, ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ. ສເຈ ອຄາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລເກ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ’’ຕິ. ເອວໍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ອິມິນາ ຈຕຸຕ຺ຖາຍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິຍາ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຈຕສ຺ໂສ ຫິ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິໂຍ.

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠນ຺ເຕ, ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິໂຍ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຍໍ ປຐມາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ.

ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຍໍ ທຸຕິຍາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ.

ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຍໍ ຕຕິຍາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ.

ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຐາຕິ, ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໗).

ເອຕາສຸ ປຐມາ ໂລກິຍມນຸສ຺ສານໍ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາ ອສີຕິມຫາສາວການໍ, ຕຕິຍາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຈ. ເຕ ກິຣ ກມ຺ມຊວາເຕຫິ ອຸທ຺ຘໍປາທາ ອໂຘສິຣາ ອເນກສຕໂປຣິເສ ປປາເຕ ວິຍ ໂຍນິມຸເຂ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເລນ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ ອຕິວິຍ ສມ຺ພາເຘນ ໂຍນິມຸເຂນ ນິກ຺ຂມມານາ ອນນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຕນ ເນສໍ ‘‘ມຍໍ ນິກ຺ຂມາມາ’’ຕິ ສມ຺ປຊານຕາ ນ ໂຫຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານໍ. ເຕ ຫິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາປິ ຊານນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕາປິ ຊານນ຺ຕິ. ນິກ຺ຂມນກາເລປິ ເນສໍ ກມ຺ມຊວາຕາ ອຸທ຺ຘໍປາເທ ອໂຘສິເຣ ກຕ຺ວາ ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ປສາເຣຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ຐິຕກາວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ.

໒໐໑. ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ເອວໍ ໂຫຕິ, ນ ໂອກ຺ກມມາເນ. ອປ຺ປມາໂຓຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມາໂຓ, ວິປຸໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຬາໂຣຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເທວານຸຠາວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເທວານໍ ອຍມານຸຠາໂວ – ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖສ຺ສ ປຠາ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ ຜຣຕິ, ຕຖາ ສຣີຣສ຺ສ, ຕຖາ ອລງ຺ກາຣສ຺ສ, ຕຖາ ວິມານສ຺ສ, ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂລກນ຺ຕຣິກາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຈກ຺ກວາຬານໍ ອນ຺ຕຣາ ເອເກໂກ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ໂຫຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ສກຏຈກ຺ການໍ ປຕ຺ຕານໍ ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐປິຕານໍ ມຊ຺ເຌ ໂອກາໂສ ວິຍ. ໂສ ປນ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣໂຍ ປຣິມາຓໂຕ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ອຆາຕິ ນິຈ຺ຈວິວຏາ. ອສໍວຸຕາຕິ ເຫຏ຺ຐາປິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາ. ອນ຺ຘກາຣາຕິ ຕມຠູຕາ. ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣຓໂຕ ອນ຺ຘຠາວກຣຓຕິມິເສນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ຊາຍຕິ. ເອວໍມຫິທ຺ຘິກາຕິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ກິຣ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຕີສຸ ທີເປສຸ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ເອວໍມຫິທ຺ຘິກາ. ເອເກກາຍ ທິສາຍ ນວນວໂຍຊນສຕສຫສ຺ສານິ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ອາໂລກໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຫານຸຠາວາ. ອາຠາຍ ນານຸໂຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌນ ຈຣນ຺ຕິ, ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕຎ຺ຈ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣໂຍ, ຕສ຺ມາ ເຕ ຕຕ຺ຖ ອາຠາຍ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ.

ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຕິ ເຍປິ ຕສ຺ມິໍ ໂລກນ຺ຕຣມຫານິຣເຍ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ. ກິໍ ປນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ຠາຣິຍໍ ທາຣຸຓໍ ມາຕາປິຕູນໍ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານຎ຺ຈ ອຸປຣິ ອປຣາຘໍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທິວເສ ທິວເສ ປາຓວຘາທິສາຫສິກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ອຠຍໂຈຣນາຄໂຈຣາທໂຍ ວິຍ. ເຕສໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຕິຄາວຸຕິໂກ ໂຫຕິ, ວຄ຺ຄຸລີນໍ ວິຍ ທີຆນຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຣຸກ຺ເຂ ວຄ຺ຄຸລິໂຍ ວິຍ ນເຂຫິ ຈກ຺ກວາຬປາເທ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ. ຍທາ ປນ ສໍສປ຺ປນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ‘‘ຠກ຺ໂຂ ໂນ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ຕຕ຺ຖ ວາວຏາ ວິປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂລກສນ຺ຘາຣກອຸທເກ ປຕນ຺ຕິ. ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ມຘຸກຜລານິ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕນ຺ຕິ. ປຕິຕມຕ຺ຕາ ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕຂາເຣ ອຸທເກ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ວິຍ ວິລີຍນ຺ຕິ.

ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ ໂຠ ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາຕິ – ‘‘ຍຖາ ມຍໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວາມ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ ສຕ຺ຕາ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ອິຘູປປນ຺ນາ’’ຕິ ຕໍ ທິວສໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ໂອຠາໂສ ເອກຍາຄຸປານມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍາວຕາ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປພຸທ຺ໂຘ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຠາເວຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ໂຫຕິ. ທີຆຠາຓກາ ປນ ‘‘ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຏມຕ຺ຕເມວ ວິຊ຺ຊຸຠາໂສ ວິຍ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ກິໍ ອິທນ຺ຕິ ຠຓນ຺ຕານໍເຍວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສງ຺ກມ຺ປຕີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ກມ຺ປຕິ. ອິຕຣທ຺ວຍໍ ປຸຣິມປສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຸນ ອປ຺ປມາໂຓ ຈາຕິອາທິ ນິຄມນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໒. ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສໍ ອາຣກ຺ຂາຍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊູນໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາລີສທສສຫສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ມຫາຣາຊາໂນ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສິຣີຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ຐາ, ອິຕເຣ ຄພ຺ຠທ຺ວາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອວຣຸທ຺ຘປໍສຸປິສາຈກາທິຍກ຺ຂຄເຓ ປຏິກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ຍາວ ຈກ຺ກວາຬາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ.

ກິມຕ຺ຖໍ ປນາຍໍ ຣກ຺ຂາ ອາຄຕາ? ນນຸ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ກລລກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສເຈປິ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສາ ມາຣາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸຍາ ວາ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພ ອນ຺ຕຣາວ ອນ຺ຕຣຘາເຍຍ຺ຍຸໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ປຣູປກ຺ກເມນ ຕຖາຄຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ. ອນຸປກ຺ກເມນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕາ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາວິຫາຣໍ, ອຣກ຺ຂິຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໔໑). ເອວເມຕໍ, ນ ປຣູປກ຺ກເມນ ເຕສໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ອຕ຺ຖິ. ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ອມນຸສ຺ສາ ວິຣູປາ ທຸທ຺ທສິກາ, ເຠຣວຣຸປາ ປກ຺ຂິໂນ, ເຍສໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ຠຍໍ ວາ ສນ຺ຕາໂສ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເຕສໍ ນິວາຣຓຕ຺ຖາຍ ຣກ຺ຂໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ອປິຈ ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎເຕເຊນ ສຎ຺ຊາຕຄາຣວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄາຣວໂຈທິຕາປິ ເຕ ເອວມກໍສຸ.

ກິໍ ປນ ເຕ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸຍາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ ນ ທສ຺ເສນ຺ຕີຕິ? ນຫານມຓ຺ຑນໂຠຊນາທິສຣີຣກິຈ຺ຈກາເລ ນ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ສິຣີຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວຣສຍເນ ນິປນ຺ນກາເລ ປນ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອມນຸສ຺ສທສ຺ສນໍ ນາມ ມນຸສ຺ສານໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ ໂຫຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ເຈວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ເຕ ທິສ຺ວາ ນ ຠາຍຕິ, ປກຕິອນ຺ເຕປຸຣປາລເກສຸ ວິຍ ອສ຺ສາ ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໒໐໓. ປກຕິຍາ ສີລວຕີຕິ ສຠາເວເນວ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ກິຣ ພຸທ຺ເຘ ມນຸສ຺ສາ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊການໍ ສນ຺ຕິເກ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສີລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາປິ ກາລເທວິລສ຺ສ ອິສິໂນ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂພຘິສຕ຺ເຕ ປນ ກຸຈ຺ຉິຄເຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປາທມູເລ ນິສີທິຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ, ສມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຫິຕສີລມ຺ປິ ອວຎ຺ຎາ ກາຣຓມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສຍເມວ ສີລໍ ອຄ຺ຄເຫສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ປຸຣິເສສູຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເກສຸຈິ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຸຣິສາຘິປ຺ປາຍຈິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ຄາຣເວນ, ນ ປຫີນກິເລສຕາຍ. ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ຣູປໍ ປນ ສຸກຸສລາປິ ສິປ຺ປິກາ ໂປຕ຺ຖກມ຺ມາທີສຸປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຣິສສ຺ສ ຣາໂຄ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ສເຈ ປນ ຕໍ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປາທາ ນ ວຫນ຺ຕິ, ທິພ຺ພສງ຺ຂລິກາ ວິຍ ພຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຕິກ຺ກມນີຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ‘‘ກາມຄຸຓູປສໍຫິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຣິສາຘິປ຺ປາຍວເສນ ວຕ຺ຖຸປຏິກ຺ເຂໂປ ກຖິໂຕ, ອິຘ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປຏິລາໂຠ ທສ຺ສິໂຕ. ຕທາ ກິຣ ‘‘ເທວິຍາ ເອວຣູໂປ ປຸຕ຺ໂຕ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ, ສຸຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ຣາຊາໂນ ມຫຄ຺ຆອາຠຣຓຕູຣິຍາທິວເສນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສນ຺ຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸຍາ ຈ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ລາຠສກ຺ກາຣສ຺ສ ປມາຓປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໒໐໔. ອກິລນ຺ຕກາຍາຕິ ຍຖາ ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຄພ຺ຠຠາເຣນ ກິລມນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖປາທາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ຕສ຺ສາ ໂກຈິ ກິລມໂຖ ອໂຫສິ. ຕິໂຣກຸຈ຺ຉິຄຕນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕໍ. ກລລາທິກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວໍ ອຸປຄຕໍເຍວ ປສ຺ສຕິ. ກິມຕ຺ຖໍ ປສ຺ສຕິ? ສຸຂວາສຕ຺ຖໍ. ຍເຖວ ຫິ ມາຕາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນິສິນ຺ນາ ວາ ນິປນ຺ນາ ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸຂວາສຕ຺ຖໍ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕິ, ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາປິ ຍໍ ຕໍ ມາຕຸ ອຸຏ຺ຐານຄມນປຣິວຕ຺ຕນນິສຊ຺ຊາທີສຸ ອຸຓ຺ຫສີຕໂລຓິກຕິຕ຺ຕກກຏຸກາຫາຣອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລສຸ ຈ ຄພ຺ຠສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ຕໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ສຸຂວາສຕ຺ຖໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂອໂລກຍມານາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ ຫິ ອຎ຺ເຎ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕາ ປກ຺ກາສຍໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາມາສຍໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທຣປຏລໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸກ຺ກຸຏິກາ ທ຺ວີສຸ ມຸຏ຺ຐີສຸ ຫນຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣ ມກ຺ກຏາ ວິຍ ນິສີທນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມາສເນ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວິຍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທຕິ. ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ປນສ຺ສາ ວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘຕິ, ສຸທ຺ເຘ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສຸຂຸມຈ຺ຉວິລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອຖ ນໍ ກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ຕໂຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂອໂລເກນ຺ຕິຍາ ພຫິ ຐິໂຕ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິມາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ມາຕຣໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໒໐໕. ກາລໍ ກໂຣຕີຕິ ນ ວິຊາຕຠາວປຈ຺ຈຍາ, ອາຍຸປຣິກ຺ຂເຍເນວ. ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ວສິຕຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ເຈຕິຍກຸຏິສທິສໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ອປຣິໂຠຄໍ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕຸນ຺ຕິ ຕຕ຺ຕກໍເຍວ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທາ ກາລໍ ກໂຣຕິ. ກຕຣສ຺ມິໍ ປນ ວເຍ ກາລໍ ກໂຣຕີຕິ? ມຊ຺ຌິມວເຍ. ປຐມວຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ ພລວາ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕທາ ສຎ຺ຊາຕຄພ຺ຠາ ອິຕ຺ຖີ ຕໍ ຄພ຺ຠໍ ອນຸຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຄພ຺ໂຠ ພຫ຺ວາພາໂຘ ໂຫຕິ. ມຊ຺ຌິມວຍສ຺ສ ປນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຖຸໍ ວິສທໍ ໂຫຕິ, ວິສເທ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ທາຣກາ ອໂຣຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາປິ ປຐມວເຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມວຍສ຺ສ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາເສ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ກາລໍ ກໂຣຕິ.

ນວ ວາ ທສ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ເທນ ວິກປ຺ປນວເສນ ສຕ຺ຕ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ເອກາທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາຕິ ເອວມາທີນມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕມາສຊາໂຕ ຊີວຕິ, ສີຕຸຓ຺ຫກ຺ຂໂມ ປນ ນ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐມາສຊາໂຕ ນ ຊີວຕິ, ເສສາ ຊີວນ຺ຕິ.

ຐິຕາວາຕິ ຐິຕາວ ຫຸຕ຺ວາ. ມຫາມາຍາປິ ເທວີ ອຸປວິຊຎ຺ຎາ ຎາຕິກຸລຆຣໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ກປິລວຕ຺ຖຸໂຕ ເທວທຫນຄຣຄາມິມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ເທວິໍ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍ ນິສີທາເປສິ. ສກລນຄຣວາສິໂນ ສກ຺ຍາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊຍມານາ ເທວິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຍິໍສຸ. ສາ ເທວທຫນຄຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ລຸມ຺ພິນິສາລວນຸຍ຺ຍານໍ ທິສ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານວິຈຣຓຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ສໍວິທຫາເປສິ. ເທວິຍາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ຐມຕ຺ຕາຍ ກາຍທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອໂຫສິ, ອຖສ຺ສາ ມງ຺ຄລສາລມູເລ ສິຣີສຍນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປິໍສຸ. ສາ ອນ຺ໂຕສາຓິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສາລສາຂໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສາ ຕາວເທວ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ.

ເທວາ ນໍ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຂີຓາສວາ ສຸທ຺ຘາວາສພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ກຖໍ? ສູຕິເວສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາຕິ ເອເກ. ຕໍ ປນ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕໍ ວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ມຈ຺ຉກ຺ຂິສທິສໍ ທຸກູລປຏໍ ຍາວ ປາທນ຺ຕາວ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສາ ສລ຺ລຫຸກໍ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ ຘມ຺ມກຣຓໂຕ ອຸທກນິກ຺ຂມນສທິສໍ. ອຖ ເຕ ປກຕິພ຺ຣຫ຺ມເວເສເນວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຐມໍ ສຸວຓ຺ຓຊາເລນ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸໍ. ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມນຸສ຺ສາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເທວາ ນໍ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ.

໒໐໖. ຈຕ຺ຕາໂຣ ນໍ ເທວປຸຕ຺ຕາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຊິນປ຺ປເວຓິຍາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ມເຫສກ຺ໂຂຕິ ມຫາເຕໂຊ ມຫາຍໂສ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິສໂທວ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕາ ໂຍນິມຄ຺ເຄ ລຄ຺ຄນ຺ຕາ ຠຄ຺ຄວິຠຄ຺ຄາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ອລຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸເທນາຕິ ອຸທເກນ. ເກນຈິ ອສຸຈິນາຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມຊວາເຕຫິ ອຸທ຺ຘໍປາທາ ອໂຘສິຣາ ໂຍນິມຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສຕໂປຣິສນຣກປປາຕໍ ປຕນ຺ຕາ ວິຍ ຕາຬຈ຺ຉິທ຺ເທນ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຍມານາ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ນານາອສຸຈິມກ຺ຂິຕາວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ຕຎ຺ຫິ ກມ຺ມຊວາຕາ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ໂສ ຘມ຺ມາສນໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວິຍ ນິສ຺ເສຓິໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຈ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ ປສາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວນ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ອມກ຺ຂິໂຕວ ນິກ຺ຂມຕິ.

ອຸທກສ຺ສ ຘາຣາຕິ ອຸທກວຏ຺ຏິໂຍ. ຕາສຸ ສີຕາ ສຸວຓ຺ຓກຏາເຫ ປຕຕິ, ອຸຓ຺ຫາ ຣຊຕກຏາເຫ. ອິທຎ຺ຈ ປຖວີຕເລ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ເຕສໍ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍອຸທກຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ກີຬນອຸທກຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຆເຏຫິ ອາຫຣິຍມານອຸທກສ຺ສ ເຈວ ຫໍສວຏ຺ຏກາທິໂປກ຺ຂຣຓິຄຕສ຺ສ ຈ ອຸທກສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ.

໒໐໗. ສມ຺ປຕິຊາໂຕຕິ ມຸຫຸຕ຺ຕຊາໂຕ. ປາຬິຍໍ ປນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ໂຕ ວິຍ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ປນ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕໍ ປຐມໍ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສຸວຓ຺ຓຊາເລນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ມງ຺ຄລສມ຺ມຕາຍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສາຍ ອຊິນປ຺ປເວຓິຍາ, ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມນຸສ຺ສາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ, ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

ເສຕມ຺ຫິ ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣິຍມາເນຕິ ທິພ຺ພເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣິຍມາເນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຉຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິວາຣານິ ຂຄ຺ຄາທີນິ ປຎ຺ຈ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິປິ ອາຄຕາເນວ. ປາຬິຍໍ ປນ ຣາຊຄມເນ ຣາຊາ ວິຍ ຉຕ຺ຕເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຸ ຉຕ຺ຕເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ຉຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກາ. ຕຖາ ຂຄ຺ຄ-ຕາລວຓ຺ຏ-ໂມຣຫຕ຺ຖກ-ວາຬພີຊນິ-ອຸຓ຺ຫີສມຕ຺ຕາເຍວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ເຕສໍ ຄາຫກາ. ສພ຺ພານິ ກິຣ ຕານິ ອທິສ຺ສມານຣູປາ ເທວຕາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອເນກສາຂຎ຺ຈ ສຫສ຺ສມຓ຺ຑລໍ,

ຉຕ຺ຕໍ ມຣູ ຘາຣຍຸມນ຺ຕລິກ຺ເຂ;

ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑາ ວິປຕນ຺ຕິ ຈາມຣາ,

ນ ທິສ຺ສເຣ ຈາມຣຉຕ຺ຕຄາຫກາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໖໙໓);

ສພ຺ພາ ຈ ທິສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາຣູປຣິ ຐິຕສ຺ສ ວິຍ ສພ຺ພທິສານຸວິໂລກນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ໂຂ ປເນວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໍ ໂອໂລເກສິ, ອເນກຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກງ຺ຄຓານິ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ເທວມນຸສ຺ສາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊຍມານາ – ‘‘ມຫາປຸຣິສ ອິຘ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທິໂສປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ, ຈຕສ຺ໂສ ອນຸທິສາ, ເຫຏ຺ຐາ, ອຸປຣີຕິ ທສປິ ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທິສໍ ອທິສ຺ວາ ອຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາຕິ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ອຄມາສີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອາສຠິນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ. ອຄ຺ໂຄຕິ ຄຸເຓຫິ ສພ຺ພປຐໂມ. ອິຕຣານິ ທ຺ເວ ປທານິ ເອຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວຕິ ປທທ຺ວເຍນ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐານໍ ຈຕຸອິທ຺ຘິປາທປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂຠາໂວ ມຫາຊນໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຄມນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕປທຄມນໍ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ທິພ຺ພເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕຘາຣຓໍ ວິມຸຕ຺ຕິຈ຺ຉຕ຺ຕປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ປຎ຺ຈຫິ ວິມຸຕ຺ຕີຫິ ວິມຸຈ຺ຈນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ທິສານຸວິໂລກນໍ ອນາວຣຓຎາຓປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອາສຠີວາຈາຠາສນໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕີ’’ຕິ ສີຫນາໂທ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິເມ ວາຣາ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ, ສມ຺ພຫຸລວາໂຣ ປນ ອາຄໂຕ, ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຫິ ຊາຕທິວເສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິ. ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸມ຺ຫິ ເທວຕາ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ປຐມໍ ເທວາ ປຏິຄ຺ຄຫິໍສຸ, ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສາ. ຕນ຺ຕິພທ຺ຘາ ວີຓາ ຈມ຺ມພທ຺ຘາ ເຠຣິໂຍ ຈ ເກນຈິ ອວາທິຕາ ສຍເມວ ວຊ຺ຊິໍສຸ, ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທີນິ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ຠິຊ຺ຊິໍສຸ. ສພ຺ພໂຣຄາ ອມ຺ພິເລນ ໂຘຕຕມ຺ພມລໍ ວິຍ ວິຄຈ຺ຉິໍສຸ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສິໍສຸ. ຊຈ຺ຈພຘິຣາ ສທ຺ທໍ ສຸຓິໍສຸ, ປີຐສປ຺ປີ ຊວນສມ຺ປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ຊາຕິຊຬານມ຺ປິ ເອຬມູຄານໍ ສຕິ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ວິເທເສ ປກ຺ຂນ຺ທນາວາ ສຸປຏ຺ຏນໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ອາກາສຏ຺ຐກຠູມຏ຺ຐກຣຕນານິ ສກເຕໂຊຠາສິຕານິ ອເຫສຸໍ, ເວຣິໂນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິໍສຸ, ອວີຈິມ຺ຫິ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພາຍິ. ໂລກນ຺ຕເຣ ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ, ນທີສຸ ຊລໍ ນ ປວຕ຺ຕິ, ມຫາສມຸທ຺ເທສຸ ມຘຸຣສທິສໍ ອຸທກໍ ອໂຫສິ, ວາໂຕ ນ ວາຍິ, ອາກາສປພ຺ພຕຣຸກ຺ຂຄຕາ ສກຸຓາ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວີຄຕາ ອເຫສຸໍ, ຈນ຺ໂທ ອຕິໂຣຈິ, ສູຣິໂຍ ນ ອຸຓ຺ໂຫ ນ ສີຕໂລ ນິມ຺ມໂລ ອຸຕຸສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອປ຺ໂຜຏນເສຬນເຈລຸກ຺ເຂປາທີຫິ ມຫາກີຬໍ ກີຬິໍສຸ, ຈາຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມໂຆ ວສ຺ສິ, ມຫາຊນໍ ເນວ ຂຸທາ ນ ປິປາສາ ປີເຬສິ, ທ຺ວາຣກວາຏານິ ສຍເມວ ວິວຣິໍສຸ, ປຸປ຺ຜູປຄຜລູປຄາ ຣຸກ຺ຂາ ປຸປ຺ຜຜລານິ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກທ຺ຘຊມາລາ ອໂຫສີຕິ.

ຕຕ຺ຣາປິສ຺ສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸກມ຺ໂປ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ເທວຕານໍ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປາໂຕ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນກາເລ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ປຐມໍ ເທວຕານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປຊ຺ຌານານໍ ປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຕນ຺ຕິພທ຺ຘວີຓານໍ ສຍໍ ວຊ຺ຊນໍ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຈມ຺ມພທ຺ຘເຠຣີນໍ ວຊ຺ຊນໍ ມຫຕິຍາ ຘມ຺ມເຠຣິຍາ ອນຸສ຺ສາວນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທີນໍ ເຉໂທ ອສ຺ມິມານສມຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພໂຣຄວິຄໂມ ສພ຺ພກິເລສວິຄມສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍ ຣູປທສ຺ສນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຊຈ຺ຈພຘິຣານໍ ສທ຺ທສ຺ສວນໍ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ປີຐສປ຺ປີນໍ ຊວນສມ຺ປທາ ຈຕຸອິທ຺ຘິປາທາຘິຄມສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຊຬານໍ ສຕິປຕິຏ຺ຐານໍ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ວິເທສປກ຺ຂນ຺ທນາວານໍ ສຸປຏ຺ຏນສມ຺ປາປຸຓນໍ ຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາຘິຄມສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຣຕນານໍ ສກເຕໂຊຠາສິຕຕ຺ຕໍ ຍໍ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ໂມຠາສໍ ທສ຺ເສສ຺ສຕິ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ.

ເວຣີນໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕປຏິລາໂຠ ຈຕຸພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອວີຈິມ຺ຫິ ອຄ຺ຄິນິພ຺ພານໍ ເອກາທສອຄ຺ຄິນິພ຺ພານສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ໂລກນ຺ຕຣາໂລໂກ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຎາຓາໂລກທສ຺ສນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ມຘຸຣຕາ ນິພ຺ພານຣເສນ ເອກຣສຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ວາຕສ຺ສ ອວາຍນໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕຠິນ຺ທນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສກຸຓານໍ ປຖວີຄມນໍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ປາເຓຫິ ສຣຓຄມນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຈນ຺ທສ຺ສ ອຕິວິໂຣຈນໍ ພຫຸຊນກນ຺ຕຕາຍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສູຣິຍສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສີຕວິວຊ຺ຊນອຸຕຸສຸຂຕາ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ເທວຕານໍ ວິມານທ຺ວາເຣສຸ ອປ຺ໂຜຏນາທີຫິ ກີຬນໍ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ປຕ຺ວາ ອຸທານໍ ອຸທານສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຈາຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມຆວສ຺ສນໍ ມຫໂຕ ຘມ຺ມເມຆວສ຺ສນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຂຸທາປີຬນສ຺ສ ອຠາໂວ ກາຍຄຕາສຕິອມຕປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ປິປາສາປີຬນສ຺ສ ອຠາໂວ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ສຸຂິຕຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວາຣກວາຏານໍ ສຍເມວ ວິວຣຓໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄທ຺ວາຣວິວຣຓສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຣຸກ຺ຂານໍ ປຸປ຺ຜຜລຄຫຓໍ ວິມຸຕ຺ຕິປຸປ຺ເຜຫິ ປຸປ຺ຜິຕສ຺ສ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລຠາຣຠຣິຕຠາວສ຺ສ ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ ເອກທ຺ຘຊມາລຕາ ອຣິຍທ຺ຘຊມາລາມາລິຕາຍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ສມ຺ພຫຸລວາໂຣ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘‘ຍທາ ມຫາປຸຣິໂສ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສຠິໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ຕທາ ກິໍ ປຖວິຍາ ຄໂຕ, ອຸທາຫຸ ອາກາເສນ? ທິສ຺ສມາໂນ ຄໂຕ, ອຸທາຫຸ ອທິສ຺ສມາໂນ? ອເຈລໂກ ຄໂຕ, ອຸທາຫຸ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ໂຕ? ທຫໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຄໂຕ, ອຸທາຫຸ ມຫລ຺ລໂກ? ປຈ຺ຉາປິ ກິໍ ຕາທິໂສວ ອໂຫສິ, ອຸທາຫຸ ປຸນ ພາລທາຣໂກ’’ຕິ? ອຍໍ ປນ ປຎ຺ໂຫ ເຫຏ຺ຐາ ໂລຫປາສາເທ ສງ຺ຆສນ຺ນິປາເຕ ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖເຣນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕວ. ເຖໂຣ ກິເຣຕ຺ຖ ນິຍຕິ ປຸພ຺ເພກຕກມ຺ມ-ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານວາທວເສນ ຕໍ ຕໍ ພຫຸໍ ວຕ຺ວາ ອວສາເນ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ – ‘‘ມຫາປຸຣິໂສ ປຖວິຍໍ ຄໂຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ປນ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ທິສ຺ສມາໂນ ຄໂຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ປນ ອທິສ຺ສມາໂນ ວິຍ ອໂຫສິ. ອເຈລໂກ ຄໂຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ປນ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ໂຕວ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ທຫໂຣວ ຄໂຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ປນ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິໂກ ວິຍ ອໂຫສິ. ປຈ຺ຉາ ປນ ພາລທາຣໂກວ ອໂຫສິ, ນ ຕາທິໂສ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຣິສາ ຈສ຺ສ ‘‘ພຸທ຺ເຘນ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂຠ ເຖເຣນ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕມນາ ອໂຫສິ. ໂລກນ຺ຕຣິກວາໂຣ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ.

ວິທິຕາຕິ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ. ຍຖາ ຫິ ສາວກາ ນຫານມຸຂໂຘວນຂາທນປິວນາທິກາເລ ອໂນກາສຄເຕ ອຕີຕສງ຺ຂາເຣ ນິປ຺ປເທເສ ສມ຺ມສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ໂອກາສປຕ຺ຕເຍວ ສມ຺ມສນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘາ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວວຕ຺ຖິຕສງ຺ຂາເຣ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອວິປສ຺ສິຕຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວິທິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ພາກຸລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ພາກຸລສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ພາກຸໂລຕິ ຍຖາ ທ຺ວາວີສຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຕິອາທິມ຺ຫິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ພາວີສຕິ ພາຕ຺ຕິໍສາຕິອາທີນິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວເມວ ທ຺ວິກຸໂລຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ພາກຸໂລຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ເຖຣສ຺ສ ທ຺ເວ ກຸລານິ ອເຫສຸໍ. ໂສ ກິຣ ເທວໂລໂກ ຈວິຕ຺ວາ ໂກສມ຺ພິນຄເຣ ນາມ ມຫາເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕເມນໍ ປຎ຺ຈເມ ທິວເສ ສີສໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາກີຬໍ ອກໍສຸ. ຘາຕິຍາ ທາຣກໍ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊນຸມ຺ມຸຊ຺ຊນວເສນ ກີຬາເປນ຺ຕິຍາ ເອໂກ ມຈ຺ໂຉ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠກ຺ໂຂ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອຸປຄໂຕ. ຘາຕີ ທາຣກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຕາ. ມຈ຺ໂຉ ຕໍ ຄິລິ. ປຸຎ຺ຎວາ ສຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ນ ປາປຸຓິ, ສຍນຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ວິຍ ອໂຫສິ. ມຈ຺ໂຉ ທາຣກສ຺ສ ເຕເຊນ ຕຕ຺ຕກປລ຺ລໍ ຄິລິຕ຺ວາ ທຍ຺ຫມາໂນ ວິຍ ເວເຄນ ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິນຄຣວາສິໂນ ມຈ຺ຉພນ຺ຘສ຺ສ ຊາລໍ ປາວິສິ, ມຫາມຈ຺ຉາ ນາມ ຊາລພທ຺ຘາ ປຫຣິຍມານາ ມຣນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ທາຣກສ຺ສ ເຕເຊນ ຊາລໂຕ ນີຫຏມຕ຺ໂຕວ ມໂຕ. ມຈ຺ຉພນ຺ຘາ ຈ ມຫນ຺ຕໍ ມຈ຺ຉໍ ລຠິຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ທາຣກສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ອຜາເລຕ຺ວາ ສກລເມວ ກາເຊນ ຫຣິຕ຺ວາ ສຫສ຺ເສນ ເທມາຕິ ວທນ຺ຕາ ນຄເຣ ວິຈຣິໍສຸ. ໂກຈິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ນຄເຣ ອປຸຕ຺ຕກໍ ອສີຕິໂກຏິວິຠວໍ ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣມູລໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ກຫາປຓນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕຫິ ກຫາປຓໍ ທຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ. ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາປິ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ມຈ຺ເຉ ນ ເກລາຍຕິ, ຕໍ ທິວສໍ ປນ ມຈ຺ຉໍ ຜລເກ ຐເປຕ຺ວາ ສຍເມວ ຜາເລສິ. ມຈ຺ຉຎ຺ຈ ນາມ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ຜາເລນ຺ຕິ, ສາ ປນ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຜາເລນ຺ຕີ ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍໍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ທາຣກໍ ອາທາຍ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເສຏ຺ຐິ ຕາວເທວ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ທາຣກໍ ອາທາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍໍ ເມ ເທວ ທາຣໂກ ລທ຺ໂຘ, ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຫ. ປຸຎ຺ຎວາ ເອສ, ໂຍ ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍໍ ອໂຣໂຄ ວສິ, ໂປເສຫິ ນນ຺ຕິ.

ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອິຕຣໍ ກຸລໍ – ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ກິຣ ເອກໍ ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍໍ ທາຣກໍ ລຠຕີ’’ຕິ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ທາຣກໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ກີຬາປິຍມານໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ມນາໂປ ວຕາຍໍ ທາຣໂກ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປວຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ອິຕຣາ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕຕິອາທິມາຫ. ກຫໍ ເຕ ລທ຺ໂຘຕິ? ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍນ຺ຕິ. ໂນ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕຕິ. ກຫໍ ເຕ ລທ຺ໂຘຕິ? ມຍາ ທສມາເສ ກຸຈ຺ຉິຍາ ຘາຣິໂຕ, ອຖ ນໍ ນທິຍາ ກີຬາປິຍມານໍ ມຈ຺ໂຉ ຄິລີຕິ. ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ອຎ຺ເຎນ ມຈ຺ເຉນ ຄິລິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປນ ມຍາ ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍໍ ລທ຺ໂຘຕິ, ອຸໂຠປິ ຣາຊກຸລໍ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ອຍໍ ທສ ມາເສ ກຸຈ຺ຉິຍາ ຘາຣິຕຕ຺ຕາ ອມາຕາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ມຈ຺ຉໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາປິ ວກ຺ກຍກນາທີນິ ພຫິ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ມຈ຺ຉກຸຈ຺ຉິຍໍ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຍມ຺ປິ ອມາຕາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ທາຣໂກ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ກຸລານໍ ທາຍາໂທ ໂຫຕຸ, ອຸໂຠປິ ນໍ ຊຄ຺ຄຖາ’’ຕິ ອຸໂຠປິ ຊຄ຺ຄິໍສຸ.

ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວີສຸປິ ນຄເຣສຸ ປາສາທໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນາຏການິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປສຸໍ. ເອເກກສ຺ມິໍ ນຄເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວສຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ນຄເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວຸຏ຺ຐສ຺ສ ສງ຺ຆາຏນາວາຍ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນໍ ສທ຺ຘິໍ ນາຏກາຫິ ອາໂຣເປນ຺ຕິ. ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາໂນ ອິຕຣໍ ນຄຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍນຄຣວາສິໂນ ນາຏການິ ອຸປຑ຺ຒມຄ຺ຄໍ ອຄມໍສຸ. ເຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາສາທໍ ນຍນ຺ຕິ. ອິຕຣານິ ນາຏການິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ປຸນ ອິຕຣໍ ນຄຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວມສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ອສີຕິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ.

ອຖ ຠຄວາ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ໂຕ. ໂສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິໂຕ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫເມວ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອໂຫສິ, ອຏ຺ຐເມ ປນ ໂສ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ ເອວມສ຺ສ ທ຺ເວ ກຸລານິ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ມາ ພາກຸໂລຕິ ສງ຺ຂໍ ອຄມາສີຕິ.

ປຸຣາຓຄິຫິສຫາໂຍຕິ ປຸພ຺ເພ ຄິຫິກາເລ ສຫາໂຍ. ອຍມ຺ປິ ທີຆາຍຸໂກວ ເຖຣໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອສີຕິເມ ວສ຺ເສ ຄໂຕ. ເມຖຸໂນ ຘມ຺ໂມຕິ ພາໂລ ນຄ຺ຄສມຓໂກ ພາລປຸຈ຺ຉໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ສາສນວຈນໍ, ອິທານິ ເຖເຣນ ທິນ຺ນນເຍ ຐິໂຕ ອິເມຫິ ປນ ເຕຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

໒໑໐. ຍໍປາຍສ຺ມາຕິອາທີນິ ປທານິ ສພ຺ພວາເຣສຸ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ນິຍເມຕ຺ວາ ຐປິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕາວ, ວິຕກ຺ໂກ ກມ຺ມປຖເຠທໂກຕິ. ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ກສ຺ມາ ວິສຸໍ ກໂຣຖ, ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ກມ຺ມປຖເຠທກເມວາ’’ຕິ.

໒໑໑. ຄຫປຕິຈີວຣນ຺ຕິ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຈີວຣໍ. ສຕ຺ເຖນາຕິ ປິປ຺ຜລເກນ. ສູຈິຍາຕິ ສູຈິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕຠາວໍ ນ ສຣາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖິເນ ຈີວຣນ຺ຕິ ກຖິນຈີວຣໍ, ກຖິນຈີວຣມ຺ປິ ຫິ ວສ຺ສາວາສິກຄຕິກເມວ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ‘‘ສິພ຺ພິຕາ ນາຠິຊານາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ເອຕ຺ຕກໍ ປນສ຺ສ ກາລໍ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ທນສິພ຺ພນາທີນິ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກຸໂຕ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ທ຺ວີຫິ ນຄເຣຫິ. ເຖໂຣ ຫິ ມຫາຍສສ຺ສີ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ນຕ຺ຕປນຕ຺ຕກາ ສຸຂຸມສາຏເກຫິ ຈີວຣານິ ກາເຣຕ຺ວາ ຣຊາເປຕ຺ວາ ສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຫິຓນ຺ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ນ຺ຫານກາເລ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐເກ ຐເປນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ຕານິ ນິວາເສຕິ ເຈວ ປາຣຸປຕິ ຈ, ປຸຣາຓຈີວຣານິ ສມ຺ປຕ຺ຕປພ຺ພຊິຕານໍ ເທຕິ. ເຖໂຣ ຕານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ນວກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ກິຎ຺ຈິ ອາຍູຫນກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທຕິ. ຈຕູສຸ ມາເສສຸ ປຕ຺ເຕສຸ ໂລມກິລິຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖສ຺ສ ປຸນ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ປຫິຓິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ອຑ຺ຒມາເສ ອຑ຺ຒມາເສ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ.

ອນຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ ເຖຣສ຺ສ ມຫາປຸຎ຺ຎສ຺ສ ມຫາຠິຎ຺ຎສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ເປ ປູຣິຕປາຣມິສ຺ສ, ອໂສກຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ກຸລູປໂກ ນິຄ຺ໂຣຘຕ຺ເຖໂຣ ທິວສສ຺ສ ນິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈີວຣໍ ປຣິວຕ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ຫິ ຕິຈີວຣໍ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ຈ ຄນ຺ຘສມຸຄ຺ຄສເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຈ ມາລາສມຸຄ຺ຄສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາໂຕວ ອາຫຣິຍິຕ຺ຖ, ຕຖາ ທິວາ ເຈວ ສາຍຎ຺ຈ. ຣາຊາ ກິຣ ທິວສສ຺ສ ນິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາຏເກ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ຈີວຣໍ ນີຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ ນີຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ປຣິວຕ຺ເຕສິ. ເຖໂຣປິ ນ ຠຓ຺ຑິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປສິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອທາສິ. ຕທາ ກິຣ ຊມ຺ພຸທີເປ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ຈີວຣໍ ອໂຫສິ.

ອໂຫ ວຕ ມໍ ໂກຈິ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ກິໍ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທນໍ ຠາຣິຍໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຫານນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ລຫຸກປຣິວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອນຸປ຺ປາທນໍ ຠາຣິຍໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຫານມ຺ປິ ຠາຣິຍເມວ. ອນ຺ຕຣຆເຣຕິ ມຫາສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໓໗) ອິນ຺ທຂີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ນາມ ອິຘ ນິມ຺ໂພທກປຕນຏ຺ຐານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ກຸໂຕ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ. ເຖໂຣ ທ຺ວີສຸ ນຄເຣສຸ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ, ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອາຄຕສ຺ເສວສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນານາຣສໂຠຊນສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ໂສ ລທ຺ຘຏ຺ຐານໂຕ ນິວຕ຺ຕຕິ, ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈກຣຓຏ຺ຐານໍ ປນສ຺ສ ນິພທ຺ຘເມວ ອໂຫສິ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສຕິ ເຖເຣນ ກິຣ ຣູເປ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕຸຄາໂມ ນ ໂອໂລກິຕປຸພ຺ໂພ. ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ເຐນ ຄາຖາສຫສ຺ສມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເຖໂຣ ປນ ກປ຺ປິຍເມວ ນ ອກາສິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ກຸລູປກເຖຣານເມຕໍ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໍ. ຕໍ ປນ ຄິລານປຸຈ຺ຉເກນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຖໂຣ ປນ ກປ຺ປິຍເມວ ນ ອກາສິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຈຸຓ຺ເຓນາຕິ ໂກສມ຺ພຈຸຓ຺ຓາທິນາ. ຄຕ຺ຕປຣິກມ຺ເມຕິ ສຣີຣສມ຺ພາຫນກມ຺ເມ. ວິຈາຣິຕາຕິ ປໂຍຊຍິຕາ. ຄທ຺ທູຫນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄາວິໍ ຖເນ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ຂີຣພິນ຺ທຸໍ ທູຫນກາລມຕ຺ຕມ຺ປິ.

ເກນ ປນ ກາຣເຓນ ເຖໂຣ ນິຣາພາໂຘ ອໂຫສິ. ປທຸມຸຕ຺ຕເຣ ກິຣ ຠຄວຕິ ສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາເຣ ຈາຣິກໍ ຈຣມາເນ ຫິມວຕິ ວິສຣຸກ຺ຂາ ປຸປ຺ຜິໍສຸ. ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານມ຺ປິ ຕິຓປຸປ຺ຜກໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອິທ຺ຘິມາ ຕາປໂສ ໂຫຕິ, ໂສ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂຣຄໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ໂອສຘໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຸປສິງ຺ຆນມຕ຺ເຕເນວ ໂຣໂຄ ວູປສມິ. ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລປິ ປຐມວປ຺ປທິວເສ ວປ຺ປໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິໂຠຄໍ ອຄ຺ຄິສາລຎ຺ເຈວ ວຈ຺ຈກຸຏິຎ຺ຈ ກາເຣຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊວຕ຺ຕໍ ນິພນ຺ຘິ, ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ນິຣາພາໂຘ ອໂຫສິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐເນສຊ຺ຊິໂກ ປເນສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຣຎ຺ຎໂກ ຈ ຕສ຺ມາ ‘‘ນາຠິຊານາມິ ອປສ຺ເສນກໍ ອປສ຺ສຍິຕາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ສຣໂຓຕິ ສກິເລໂສ. ອຎ຺ຎາ ອຸທປາທີຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຖໂຣ ກສ຺ມາ ພ຺ຍາກາສິ? ນ ເຖໂຣ ອຫໍ ອຣຫາຕິ ອາຫ, ອຎ຺ຎາ ອຸທປາທີຕິ ປນາຫ. ອປິຈ ເຖໂຣ ອຣຫາຕິ ປາກໂຏ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

໒໑໒. ປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຖໂຣ ສຍໍ ເນວ ປພ຺ພາເຊສິ, ນ ອຸປສມ຺ປາເທສິ ອຎ຺ເຎຫິ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອວໍ ກາຣາເປສິ. ອວາປຸຣຓໍ ອາທາຍາຕິ ກຸຎ຺ຈິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ.

ນິສິນ຺ນໂກວ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ອຫໍ ຘຣມາໂນປິ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠາໂຣ ອໂຫສິໍ, ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສາປິ ເມ ສຣີຣໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປລິໂພໂຘ ມາ ອໂຫສີຕິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ສຣີຣໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິ, ຉວິມໍສໂລຫິຕໍ ສປ຺ປິ ວິຍ ຌາຍມານໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຕໍ, ສຸມນມກຸລສທິສາ ຘາຕຸໂຍວ ອວເສສິໍສຸ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ. ອິທໍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍສງ຺ຄເຫ ສງ຺ຄີຕນ຺ຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ພາກຸລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ທນ຺ຕຠູມິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ທນ຺ຕຠູມິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວຬຸວນສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ວິວິຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຘານກມ຺ມິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕເສນາສເນ. ຣາຊກຸມາໂຣຕິ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ໂອຣສໂກ.

ຜຸເສຍ຺ຍາຕິ ລເຠຍ຺ຍ. ເອກຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນາມ ລຠຕິ, ຌານໍ ນາມ ລຠຕີຕິ ອິທໍ ມຍາ ສຸຕນ຺ຕິ ວທຕິ. ກິລມໂຖຕິ ກາຍກິລມໂຖ. ວິເຫສາຕິ ສ຺ເວວ ກິລມໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາສເກ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຊານນໂກຏ຺ຐາເສເຍວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາສີຕິ.

໒໑໔. ເທເສສີຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ນາມ ເອວໍ ລຠຕິ, ສມາປຕ຺ຕິໍ ເອວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອປ຺ປນາອຸປຈາຣໍ ປາເປຕ຺ວາ ເອກກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກເຖສິ. ປເວເທຕ຺ວາຕິ ປກາເສຕ຺ວາ.

ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ກາມໂຕ ນິສ຺ສຏຄຸເຓນ ຎາຕພ຺ພໍ. ກາມໂຕ ນິສ຺ສຏຄຸເຓ ຐິເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ເອກຄ຺ຄໍ ນາມ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສານິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕຕິ ທຸວິເຘປິ ກາເມ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ.

໒໑໕. ຫຕ຺ຖິທມ຺ມາ ວາ ອສ຺ສທມ຺ມາ ວາ ໂຄທມ຺ມາ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອທນ຺ຕຫຕ຺ຖິທມ຺ມາທໂຍ ວິຍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຣຫິຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ທນ຺ຕຫຕ຺ຖິອາທໂຍ ວິຍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ. ຍຖາ ອທນ຺ຕຫຕ຺ຖິທມ຺ມາທໂຍ ກູຏາກາຣໍ ອກຕ຺ວາ ຘຸຣໍ ອຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ທນ຺ຕຄມນໍ ວາ ຄນ຺ຕຸໍ, ທນ຺ເຕຫິ ວາ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠູມິໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຣຫິຕາ ສມ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ເຕກຄ຺ເຄຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຄຸຓໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ປຕ຺ຕຠູມິໍ ວາ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

໒໑໖. ຫຕ຺ຖວິລງ຺ຆເກນາຕິ ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ.

ທຏ຺ເຐຍ຺ຍນ຺ຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ. ອາວຸໂຕຕິ ອາວຣິໂຕ. ນິວຸໂຕຕິ ນິວາຣິໂຕ. ໂອຜຸໂຏຕິ ໂອນທ຺ໂຘ.

໒໑໗. ນາຄວນິກນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິປໂທປເມ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໘ ອາທໂຍ) ນາຄວນຈຣໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ນາຄວນິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ຫຕ຺ຖິສິກ຺ຂາຍ ກຸສໂລ ຫຕ຺ຖິໍ ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ອຕິປສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ທິສ຺ວາ. ເອຕ຺ຖເຄຘາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປວຕ຺ຕເຄຘາ. ສຣສງ຺ກປ຺ປານນ຺ຕິ ຘາວນສງ຺ກປ຺ປານໍ. ມນຸສ຺ສກນ຺ເຕສຸ ສີເລສຸ ສມາທປນາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທາ ນາໂຄ ອິຕ຺ຖິປຸຣິເສຫິ ກຸມາຣກຸມາຣິກາຫິ ໂສຓ຺ຑາທີສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປເກຬຍມາໂນ ວິກາຣໍ ນ ກໂຣຕິ ສຸຂາຍຕິ, ຕທາເນນ ມນຸສ຺ສກນ຺ຕານິ ສີລານິ ສມາທິນ຺ນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

ເປມນີຍາຕິ ຕາຕ ຣາຊາ ເຕ ປສນ຺ໂນ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິຏ຺ຐາເນວ ຐເປສ຺ສຕິ, ຣາຊາຣຫານິ ໂຠຊນາທີນິ ລຠິສ຺ສສີຕິ ເອວຣູປີ ນາເຄຫິ ປິຍາປິຕພ຺ພາ ກຖາ. ສຸສ຺ສູສຕີຕິ ຕໍ ເປມນີຍກຖໍ ໂສຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ຕິຓຆາໂສທກນ຺ຕິ ຕິຓຆາສຎ຺ເຈວ ອຸທກຎ຺ຈ, ຕິຓຆາສນ຺ຕິ ຆາສິຕພ຺ພໍ ຕິຓໍ, ຂາທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຓໂວຕິ ຑິຓ຺ຑິໂມ. ສພ຺ພວງ຺ກໂທສນິຫິຕນິນ຺ນີຕກສາໂວຕິ ນິຫິຕສພ຺ພວງ຺ກໂທໂສ ເຈວ ອປນີຕກສາໂວ ຈ. ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອງ຺ຄສໂມ ໂຫຕິ.

໒໑໙. ເຄຫສິຕສີລານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕສີລານໍ. ຎາຍສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄສ຺ສ.

໒໒໒. ອທນ຺ຕມຣຓໍ ມຫລ຺ລໂກ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ກາລງ຺ກໂຕຕິ ຣຎ຺ໂຎ ມຫລ຺ລໂກ ນາໂຄ ອທນ຺ຕມຣຓໍ ມໂຕ ກາລໍ ກໂຕ ໂຫຕິ, ອທນ຺ຕມຣຓໍ ກາລໍກິຣິຍໍ ນາມ ກຣິຍຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ທນ຺ຕຠູມິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຠູມິຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຠູມິຊສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠູມິໂຊຕິ ອຍໍ ເຖໂຣ ຊຍເສນຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ມາຕຸໂລ. ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ຈາຕິ ກາເລນ ອາສໍ ກາເລນ ອນາສໍ. ສເກນ ຖາລິປາເກນາຕິ ປກຕິປວຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິຏ຺ຐິຕຠຕ຺ຕໂຕປິ ຠຕ຺ເຕນ ປຣິວິສິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຠູມິຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອນຸຣຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວມາຫໍສູຕິ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ອຜາສຸກກາໂລ ອໂຫສິ, ຕທາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ. ອປຓ຺ຓກນ຺ຕິ ອວິຣາຘິຕໍ. ເອກຕ຺ຖາຕິ ອປ຺ປມາຓາຕິ ວາ ມຫຄ຺ຄຕາຕິ ວາ ຌານເມວ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາເຍວ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິມໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ.

໒໓໑. ຍາວຕາ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີຕິ ເອກຣຸກ຺ຂມູລປມາຓຏ຺ຐານໍ ກສິຓນິມິຕ຺ເຕນ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກສິຓນິມິຕ຺ເຕ ມຫຄ຺ຄຕຊ຺ຌານໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ປນສ຺ສ ອາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ມຫຄ຺ຄຕຊ຺ຌານປວຕ຺ຕິວເສນ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິມິນາ ໂຂ ເອຕໍ ຄຫປຕິ ປຣິຍາເຍນາຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອປ຺ປມາຓາຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ອຸຄ຺ຆາຏນໍ ນ ຊາຍຕິ, ຕານິ ຌານານິ ອຠິຎ຺ຎານໍ ວາ ນິໂຣຘສ຺ສ ວາ ປາທການິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາປາທການິ ປນ ວຏ຺ຏປາທການິ ຠໂວກ຺ກມນານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ມຫຄ຺ຄຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ປນ ກສິຓຊ຺ຌານານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒຕິ, ອຸຄ຺ຆາຏນໍ ຊາຍຕິ, ສມຕິກ຺ກມາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຠິຎ຺ຎາປາທການິ ນິໂຣຘປາທການິ ວຏ຺ຏປາທການິ ຠໂວກ຺ກມນານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວມິເມ ຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ, ອປ຺ປມາຓາ ມຫຄ຺ຄຕາຕິ ເອວໍ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ.

໒໓໒. ອິທານິ ມຫຄ຺ຄຕສມາປຕ຺ຕິໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຠວູປປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ໂຂ ອິມາຕິອາທິມາຫ. ປຣິຕ຺ຕາຠາຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ອຍມາໂຠໂຄ ອຕ຺ຖິ, ປຣິຕ຺ຕາເຠສຸ ປນ ເທເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກາຣຓໍ ຌານໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ປຣິຕ຺ຕາຠາ ສິຍາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ ໂຫນ຺ຕິ ສິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠາ, ອປ຺ປມາຓາຠາ ສິຍາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ ໂຫນ຺ຕິ ສິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠາ. ກຖໍ? ສຸປ຺ປມຕ຺ເຕ ວາ ສຣາວມຕ຺ເຕ ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອາຈິຓ຺ຓວສິຠາໂວ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອປຣິໂສຘິຕຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພລເມວ ສມາປຕ຺ຕິໍ ວຬຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປຄຸຓຊ຺ຌາເນ ຐິໂຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕາເຠສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ວຓ຺ໂຓ ປນສ຺ສ ປຣິຕ຺ໂຕ ເຈວ ໂຫຕິ ສໍກິລິຏ຺ໂຐ ຈ. ປຎ຺ຈຫິ ປນາກາເຣຫິ ອາຈິຓ຺ຓວສິຠາໂວ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິໂສຘິຕຕ຺ຕາ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ວຬຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຄຸຓຊ຺ຌາເນ ຐິໂຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕາເຠສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ວຓ຺ໂຓ ປນສ຺ສ ປຣິຕ຺ໂຕ ເຈວ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຈ. ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕາຠາ ສິຍາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ ໂຫນ຺ຕິ ສິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠາ. ກສິເຓ ປນ ວິປຸລປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອາຈິຓ຺ຓວສິຠາໂວຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອປ຺ປມາຓາຠາ ສິຍາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ ໂຫນ຺ຕິ ສິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠາຕິ.

ວຓ຺ຓນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຣີຣວຓ຺ຓສ຺ສ ນານຕ຺ຕໍ. ໂນ ຈ ອາຠານານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາໂລເກ ນານຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຈ຺ຈິນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ທີຆຣສ຺ສອຓຸຖູລວເສນ ອຈ຺ຈິຍາ ນານຕ຺ຕໍ.

ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາຕິ ອຸຍ຺ຍານວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ຂນທີຕີຣໂປກ຺ຂຣຓີຕີເຣສຸ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ. ອຠິນິວິສນ຺ຕີຕິ ວສນ຺ຕິ. ອຠິຣມນ຺ຕີຕິ ຣມນ຺ຕິ ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕິ. ກາເຊນາຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕເຕລຜາຓິຕມຈ຺ຉມໍສກາເຊສຸ ເຍນ ເກນຈິ ກາເຊນ. ‘‘ກາເຈນາຕິ’’ປິ ປາໂຐ, ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ. ປິຏເກນາຕິ ປຈ຺ຉິຍາ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວາຕິ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີນໍ ສຸລຠຏ຺ຐານໂຕ ໂລຓປູຕິມຈ຺ຉາທີນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຏ຺ຐານໍ ນີຕາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຜາສຸກໍ, ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ວສິມ຺ຫາ, ອິຘ ໂລຓໍ ວາ ໂນ ພາຘຕິ ປູຕິມຈ຺ຉຄນ຺ໂຘ ວາ ສີສໂຣຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຣມນ຺ຕິ.

໒໓໔. ອາຠາຕິ ອາຠາສມ຺ປນ຺ນາ. ຕທງ຺ເຄນາຕິ ຕສ຺ສາ ຠວູປປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ເຄນ, ຠວູປປຕ຺ຕິກາຣເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ.

ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລນ຺ຕິ ກາຍາລສິຍຠາໂວ. ຌາຍໂຕຕິ ຊລໂຕ.

໒໓໕. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ເມຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຕີຓິ ອຕ຺ຕຠາວສຕານິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຏິລຠິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ອາຫ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອໂວກິຓ຺ຓໍ ຕີຓິ ສຕໍ, ຍໍ ປພ຺ພຊິໍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ;

ອສງ຺ຂຕໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພ ສຎ຺ຈຣິຕໍ ມມ’’ນ຺ຕິ.

ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອນຸຣຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອຕທໂວຈາຕິ ເນວ ເຠທາຘິປ຺ປາເຍນ ນ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ, ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມມ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ໂອຣມິສ຺ສນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ຫິຕານຸກມ຺ປກາ, ອທ຺ຘາ ເນສໍ ຠຄວາ ເອກໍ ກາຣຓໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເອເຕ ໂອຣມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ເຕສໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິວຈນມໂວຈ. ມາ ຠຓ຺ຑນນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ອກຕ຺ຖາ’’ຕິ ປາຐເສສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠຓ຺ຑນໍ ອກຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຖກາໂມ, ອຍໍ ກິຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ໂກຘາຠິຠູຕາ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ມາ ຠຄວາ ເອເຕ ໂອວທນ຺ໂຕ ກິລມີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສີຕິ ນ ເກວລໍ ປາວິສິ, ເຍນປິ ຊເນນ ນ ທິຏ຺ໂຐ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕູຕິປິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ກິມຕ຺ຖໍ ອຘິຏ຺ຐາສີຕິ? ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທມນຕ຺ຖໍ. ຠຄວາ ຫິ ຕທາ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຖຸສທ຺ໂທ ສມຊໂນ’’ຕິອາທິຄາຖາ ຠາສິຕ຺ວາ ໂກສມ຺ພິໂຕ ພາລກໂລຓກາຣຄາມໍ ຄໂຕ. ຕໂຕ ປາຈີນວໍສທາຍໍ, ຕໂຕ ປາລິເລຍ຺ຍກວນສຓ຺ຑໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາລິເລຍ຺ຍຫຕ຺ຖິນາເຄນ ອຸປຏ຺ຐຫິຍມາໂນ ເຕມາສໍ ວສິ. ນຄຣວາສິໂນປິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ, ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍາ’’ຕິ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ກຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ສຕ຺ຖາຣໍ ທກ຺ຂຖ, ສຕ຺ຖາ ‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ເຄ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄໂຕ, ສມຄ຺ເຄ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ມຍໍ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ໂສ ໂນ ອຍາຈິໂຕ ສຍເມວ ອາຄໂຕ, ມຍໍ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ນ ລຠິມ຺ຫາ. ອິເມ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສາມຄ຺ຄິໍ ກໂຣນ຺ເຕ ສມຄ຺ຄາ ນ ຊາຕາ, ກສ຺ສາຎ຺ຎສ຺ສ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ອລໍ ນ ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂາ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ສກລນຄເຣ ທຓ຺ຑໍ ຐປຍິໍສຸ. ເຕ ປຸນທິວເສ ສກລນຄຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອາຄມໍສຸ. ອຸປາສກາປິ ເຕ ປຸນ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຍາວ ສຕ຺ຖາຣໍ ນ ຂມາເປຖ, ຕາວ ໂວ ຕເມວ ທຓ຺ຑກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຄວຕິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ເທເສສີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປາຬິມຸຕ຺ຕກກຖາ.

໒໓໗. ອິທານິ ປຸຖຸສທ຺ໂທຕິອາທິຄາຖາສຸ ປຸຖຸ ມຫາສທ຺ໂທ ອສ຺ສາຕິ ປຸຖຸສທ຺ໂທ. ສມຊໂນຕິ ສມາໂນ ເອກສທິໂສ ຊໂນ, ສພ຺ໂພວາຍໍ ຠຓ຺ຑນກາຣກຊໂນ ສມນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທນິຈ຺ຉຣເຓນ ປຸຖຸສທ຺ໂທ ເຈວ ສທິໂສ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ພາໂລ ໂກຈິ ມຎ຺ຎຖາຕິ ຕຕ຺ຣ ໂກຈິ ເອໂກປິ ອຫໍ ພາໂລຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ສພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິຕມານິໂນເຍວ. ນາຎ຺ຎໍ ຠິຍ຺ໂຍ ອມຎ຺ຎຣຸນ຺ຕິ ໂກຈິ ເອໂກປິ ອຫໍ ພາໂລຕິ ນ ຈ ມຎ຺ຎິ, ຠິຍ຺ໂຍ ຈ ສງ຺ຆສ຺ມິໍ ຠິຊ຺ຊມາເນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເອກໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກາຣຓາ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທໍ ກາຣຓໍ ນ ມຎ຺ຎີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິມຸຏ຺ຐາຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ. ວາຈາໂຄຈຣຠາຓິໂນຕິ ຣາກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສາເທໂສ ກໂຕ; ວາຈາໂຄຈຣາວ, ນ ສຕິປຏ຺ຐານໂຄຈຣາ, ຠາຓິໂນ ຈ, ກຖໍ ຠາຓິໂນ? ຍາວິຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຸຂາຍາມໍ, ຍາວ ມຸຂໍ ປສາເຣຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວ ປສາເຣຕ຺ວາ ຠາຓິໂນ, ເອໂກປິ ສງ຺ຆຄາຣເວນ ມຸຂສງ຺ໂກຈນໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ນີຕາຕິ ເຍນ ກລເຫນ ອິມໍ ນິລ຺ລຊ຺ຊຠາວໍ ນີຕາ. ນ ຕໍ ວິທູ ນ ຕໍ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ ສາທີນໂວ ອຍ’’ນ຺ຕິ.

ເຍ ຈ ຕໍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຕໍ ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມນ຺ຕິອາທິກໍ ອາກາຣໍ ເຍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ. ສນນ຺ຕໂນຕິ ໂປຣາໂຓ.

ປເຣຕິ ປຓ຺ຑິເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ຠຓ຺ຑນກາຣກາ ປເຣ ນາມ. ເຕ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ ຍມາມເສ ອຸປຍມາມ ນສ຺ສາມ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ມຈ຺ຈຸສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ມຍໍ ມຈ຺ຈຸໂນ ສມີປໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວິຊານນ຺ຕິ. ຕໂຕ ສມ຺ມນ຺ຕິ ເມຘຄາຕິ ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຊານນ຺ຕາ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເມຘຄານໍ ກລຫານໍ ວູປສມາຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐິຈ຺ຉິນ຺ນາຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໙.໑໖) ອາຄຕາ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຎ຺ຈ ທີຆາວຸກຸມາຣຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ເຕສມ຺ປິ ຕຖາ ປວຕ຺ຕເວຣານໍ ໂຫຕິ ສງ຺ຄຕິ, ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ໂຫຕິ, ເຍສໍ ໂວ ເນວ ມາຕາປິຕູນໍ ອຏ຺ຐີນິ ຉິນ຺ນານິ, ນ ປາຓາ ຫຏາ ນ ຄວາສ຺ສຘນານິ ຫຏານີຕິ.

ສເຈ ລເຠຖາຕິອາທິຄາຖາ ປຓ຺ຑິຕສຫາຍສ຺ສ ຈ ພາລສຫາຍສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຠິຠຸຍ຺ຍ ສພ຺ພານິ ປຣິສ຺ສຍານີຕິ ປາກຏປຣິສ຺ສເຍ ຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິສ຺ສເຍ ຈ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕມໂນ ສຕິມາ ຈເຣຍ຺ຍາຕິ.

ຣາຊາວ ຣຏ຺ຐໍ ວິຊິຕນ຺ຕິ ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິຕຣຏ຺ຐໍ ມຫາຊນກຣາຊາ ຈ ອຣິນ຺ທມມຫາຣາຊາ ຈ ປຫາຍ ເອກກາ ວິຈຣິໍສຸ, ເອວໍ ວິຈເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຕງ຺ຄຣຎ຺ເຎວ ນາໂຄຕິ ມາຕງ຺ໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ນາໂຄວ. ມາຕງ຺ໂຄຕິ ຫຕ຺ຖິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນາໂຄຕິ ມຫນ຺ຕາຘິວຈນເມຕໍ. ຍຖາ ຫິ ມາຕຸໂປສໂກ ມາຕງ຺ຄນາໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ເອໂກ ຈຣິ, ນ ຈ ປາປານິ ອກາສິ, ຍຖາ ຈ ປາລິເລຍ຺ຍໂກ, ເອວໍ ເອໂກ ຈເຣ, ນ ຈ ປາປານິ ກຍິຣາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໓໘. ພາລກໂລຓກາຣຄາໂມຕິ ອຸປາລິຄຫປຕິສ຺ສ ໂຠຄຄາໂມ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ຄເຓ ກິຣສ຺ສ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ເອກວິຫາຣິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສິຕຸກາມຕາ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ມາ ສີຕາທີຫິ ປີຬິໂຕ ອຸຓ຺ຫາທີນິ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຍ ອຸປສງ຺ກມິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ເອກີຠາເວ ອານິສໍສປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ. ເຍນ ປາຈີນວໍສທາໂຍ, ຕຕ຺ຖ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ກລຫກາຣເກ ກິຣສ຺ສ ທິຏ຺ຐາທີນວຕ຺ຕາ ສມຄ຺ຄວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສິຕຸກາມຕາ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ມາ ສີຕາທີຫິ ປີຬິໂຕ ອຸຓ຺ຫາທີນິ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມິ. ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໒໔໑. ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວຕິ ປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ໂສ ປນ ເຖຣານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິກມ຺ໂມຠາສໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາມາຕິ ປຣິກມ຺ໂມຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມ. ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານນ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນຎ຺ຈ ສຎ຺ຊານາມ. ຕຎ຺ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ນປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາມາຕິ ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ນ ຊານາມ, ເຍນ ໂນ ໂອຠາໂສ ຈ ຣູປທສ຺ສນຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ.

ຕໍ ໂຂ ປນ ໂວ ອນຸຣຸທ຺ຘາ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ໂວ ກາຣຓໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ອຫມ຺ປິ ສຸທນ຺ຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘາ ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ນ ອາຬຸເລສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫມ຺ປິ ອິເມຫິ ເອກາທສຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອາຬຸລິຕປຸພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ໂຂ ເມຕິອາທີສຸ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ນານາວິຘານິ ຣູປານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ໂຂ ກິ’’ນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸທປາທິ. ສມາຘິ ຈວີຕິ ປຣິກມ຺ມສມາຘິ ຈວິ. ໂອຠາໂສຕິ ປຣິກມ຺ໂມຠາໂສປິ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາປິ ຣູປໍ ນ ປສ຺ສິ. ອມນສິກາໂຣຕິ ຣູປານິ ປສ຺ສໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທານິ ກິຎ຺ຈິ ນ ມນສິກຣິສ຺ສາມີຕິ ອມນສິກາໂຣ ອຸທປາທິ.

ຖິນມິທ຺ຘນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິ ອມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຸທປາທິ.

ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິມວນ຺ຕາຠິມຸຂໍ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທານວຣກ຺ຂສອຊຄຣາທໂຍ ອທ຺ທສ, ອຖສ຺ສ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ.

ອຸປ຺ປິລນ຺ຕິ ‘‘ມຍາ ທິຏ຺ຐຠຍໍ ປກຕິຍາ ໂອໂລກິຍມານໍ ນຕ຺ຖິ. ອທິຏ຺ເຐ ກິໍ ນາມ ຠຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ. ສກິເທວາຕິ ເອກປໂຍເຄເນວ ປຎ຺ຈ ນິຘິກຸມ຺ຠິໂຍປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ.

ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລນ຺ຕິ ມຍາ ວີຣິຍໍ ຄາຬ຺ຫໍ ປຄ຺ຄຫິຕໍ, ເຕນ ເມ ອຸປ຺ປິລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ ສິຖິລມກາສິ, ຕໂຕ ກາຍທຣໂຖ ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ກາຍາລສິຍໍ ອຸທປາທິ.

ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍນ຺ຕິ ມມ ວີຣິຍໍ ສິຖິລໍ ກໂຣໂຕ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຸນ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ອຸທປາທິ. ປຕເມຍ຺ຍາຕິ ມເຣຍ຺ຍ.

ອຕິລີນວີຣິຍນ຺ຕິ ມມ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ເອວໍ ຊາຕນ຺ຕິ ປຸນ ວີຣິຍໍ ສິຖິລໍ ກໂຣໂຕ ອຕິລີນວີຣິຍໍ ອຸທປາທິ.

ອຠິຊປ຺ປາຕິ ເທວໂລກາຠິມຸຂໍ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເທວສງ຺ຆໍ ປສ຺ສໂຕ ຕຓ຺ຫາ ອຸທປາທິ.

ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຕິ ມຍ຺ຫໍ ເອກຊາຕິກໍ ຣູປໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຠິຊປ຺ປາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ນານາວິຘຣູປໍ ມນສິ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ກາເລນ ເທວໂລກາຠິມຸຂໍ ກາເລນ ມນຸສ຺ສໂລກາຠິມຸຂໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນານາວິຘານິ ຣູປານິ ມນສິກໂຣໂຕ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ.

ອຕິນິຊ຺ຌາຍິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ນານາວິຘານິ ຣູປານິ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ, ອິຏ຺ຐໍ ວາ ອນິຏ຺ຐໍ ວາ ເອກຊາຕິກເມວ ມນສິ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຕຖາ ມນສິກໂຣໂຕ ອຕິນິຊ຺ຌາຍິຕຕ຺ຕໍ ຣູປານໍ ອຸທປາທິ.

໒໔໓. ໂອຠາສນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣມີຕິ ປຣິກມ຺ໂມຠາສເມວ ມນສິ ກໂຣມິ. ນ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ຣູປານິ ນ ປສ຺ສາມິ. ຣູປນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣມີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວິສຍຣູປເມວ ມນສິ ກໂຣມິ.

ປຣິຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ໂອຠາສນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕກຏ຺ຐາເນ ໂອຠາສໍ. ປຣິຕ຺ຕານິ ຈ ຣູປານີຕິ ປຣິຕ຺ຕກຏ຺ຐາເນ ຣູປານິ. ວິປຣິຍາເຍນ ທຸຕິຍວາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິຕ຺ໂຕ ສມາຘີຕິ ປຣິຕ຺ຕໂກ ປຣິກມ຺ໂມຠາໂສ, ໂອຠາສປຣິຕ຺ຕຕຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ອິຘ ປຣິກມ຺ມສມາຘິ ‘‘ປຣິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຣິຕ຺ຕໍ ເມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປິ ປຣິຕ຺ຕກໍ ໂຫຕິ. ອປ຺ປມາຓວາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໔໕. ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຈາຣມຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສມາຘິໍ. ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ກນເຍປິ ປຎ຺ຈກນເຍປິ ຌານຕ຺ຕຍສມາຘິໍ. ສປ຺ປີຕິກນ຺ຕິ ທຸກຕິກຊ຺ຌານສມາຘິໍ. ນິປ຺ປີຕິກນ຺ຕິ ທຸກຊ຺ຌານສມາຘິໍ. ສາຕສຫຄຕນ຺ຕິ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານສມາຘິໍ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘິໍ ປຎ຺ຈກນເຍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານສມາຘິໍ.

ກທາ ປນ ຠຄວາ ອິມໍ ຕິວິຘໍ ສມາຘິໍ ຠາເວຕິ? ມຫາໂພຘິມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ປຈ຺ຉິມຍາເມ. ຠຄວໂຕ ຫິ ປຐມມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ອໂຫສິ, ທຸຕິຍາທໂຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກາ. ປຎ຺ຈກນເຍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ໂສ ໂລກິໂຍ ອໂຫສີຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ພາລລກ຺ຂຓານີຕິ ພາໂລ ອຍນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ລກ຺ຂິຍຕິ ຎາຍຕີຕິ ພາລລກ຺ຂຓານິ. ຕາເນວ ຕສ຺ສ ສຎ຺ຊານນກາຣຓານີຕິ ພາລນິມິຕ຺ຕານິ. ພາລສ຺ສ ອປທານານີຕິ ພາລາປທານານິ. ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ໂຕ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທສ຺ສນວເສນ ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕເມວ ຈິນ຺ເຕຕິ. ທຸພ຺ຠາສິຕຠາສີຕິ ຠາສມາໂນປິ ມຸສາວາທາທິເຠທໍ ທຸພ຺ຠາສິຕເມວ ຠາສຕິ. ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີຕິ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ປາຓາຕິປາຕາທິວເສນ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມເມວ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ຍຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ, ຕສ຺ສໍ ປຣິສຕິ. ຕຊ຺ຊໍ ຕສ຺ສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ຕຊ຺ຊາຕິກໍ ຕທນຸຈ຺ຉວິກໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເວຣານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມກສມ຺ປຣາຍິກອາທີນວປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕາຍ ກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ. ພາລນ຺ຕິອາທີນິ ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ.

໒໔໘. ໂອລມ຺ພນ຺ຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເສສປທທ຺ວຍໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ໂອລມ຺ພນາທິອາກາເຣນ ຫິ ຕານິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຖວິຍາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕີຕິ ປຖວິຕເລ ປຕ຺ຖຣນ຺ຕິ. ເສສປທທ຺ວຍໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຕ຺ຖຣຓາກາໂຣເຍວ ເຫສ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸປຏ຺ຐານາກາເຣ ອາປາຖຄເຕ ພາລສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ.

໒໔໙. ເອຕທໂວຈາຕິ ອນຸສນ຺ຘິກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ນິຣຍສ຺ສ ອຸປມາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ນ ຠຄວາ ວທຕິ, ‘‘ນ ສຸກຣາ’’ຕິ ປນ ວທຕິ, ນ ສຸກຣໍ ປນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ກາຕຸໍ, ຫນ຺ທາຫໍ ທສພລໍ ອຸປມໍ ກາຣາເປມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ສກ຺ກາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຈນໍ ອໂວຈ. ຫເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄມນວເສນ ຍຖາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ທ຺ເວ ປຫາຣາ ນິປຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ຫເນຍ຺ຍຸໍ. ເຕນສ຺ສ ທ຺ເວ ວຓມຸຂສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໕໐. ປາຓິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕມຸຏ຺ຐິຍໍ ຐປນມຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂມ຺ປິ ນ ອຸເປຕີຕິ ຄຓນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ກລຠາຄມ຺ປີຕິ ສຕິມໍ ກລໍ ສຫສ຺ສິມໍ ກລໍ ສຕສຫສ຺ສິມໍ ວາ ກລໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ນ ອຸເປຕິ. ອຸປນິຘມ຺ປີຕິ ອຸປນິກ຺ເຂປນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸເປຕິ, ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ໂອໂລກິຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລນ຺ຕິ ຕິຄາວຸຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ໂລຫປຖວິຍາ ອຸຕ຺ຕານກໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖ ຕາລປ຺ປມາຓໍ ອຍສູລໍ ປເວເສນ຺ຕິ, ຕຖາ ວາມຫຕ຺ຖາທີສຸ. ຍຖາ ຈ ອຸຕ຺ຕານກໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ, ເອວໍ ອຸເຣນປິ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນປິ ວາມປສ຺ເສນປິ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຕໍ ກມ຺ມກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ. ສໍເວເສຕ຺ວາຕິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ໂລຫປຖວິຍາ ຕິຄາວຸຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ. ກຸຐາຣີຫີຕິ ມຫຕີຫິ ເຄຫສ຺ສ ເອກປກ຺ຂຉທນມຕ຺ຕາຫິ ກຸຐາຣີຫິ ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂລຫິຕໍ ນທີ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ທຕິ, ໂລຫປຖວິໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຈ຺ຉນ຺ຕາ ປນ ສຸຕ຺ຕາຫຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ທາຣູ ວິຍ ອຏ຺ຐໍສມ຺ປິ ຉຬໍສມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ. ວາສີຫີຕິ ມຫາສຸປ຺ປປມາຓາຫິ ວາສີຫິ. ຕາຫິ ຕຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕຈໂຕ ຍາວ ອຏ຺ຐີນິ ສຓິກໍ ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຈ຺ຉິຕໍ ຕຈ຺ຉິຕໍ ປຏິປາກຕິກໍ ໂຫຕິ. ຣເຖ ໂຍເຊຕ຺ວາຕິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຄໂຍຕ຺ຕປຎ຺ຈຣຈກ຺ກກຸພ຺ພຣປາຈເນຫິ ສພ຺ພໂຕ ສມ຺ປຊ຺ຊລິເຕ ຣເຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ. ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາກູຏາຄາຣປ຺ປມາຓໍ. ອາໂຣເປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິເຕຫິ ອຍມຸຄ຺ຄເຣຫິ ໂປເຖນ຺ຕາ ອາໂຣເປນ຺ຕິ. ສກິມ຺ປິ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສຸປກ຺ກຸຖິຕາຍ ອຸກ຺ຂລິຍາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຕຓ຺ຑຸລາ ວິຍ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຠາຄໂສ ມິໂຕຕິ ຠາເຄ ຐເປຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ໂຕ. ປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອຍສາຕິ ອຸປຣິ ອຍປຏ຺ເຏນ ຉາທິໂຕ.

ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເອວໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຖາ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສເຕ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ຍມກໂຄຬກາ ວິຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ.

ນ ສຸກຣາ ອກ຺ຂາເນນ ປາປຸຓິຕຸນ຺ຕິ ນິຣໂຍ ນາມ ເອວມ຺ປິ ທຸກ຺ໂຂ ເອວມ຺ປິ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວສ຺ສສຕໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ກເຖນ຺ເຕນາປິ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສຸກຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໑. ທນ຺ຕຸລ຺ເລຫກນ຺ຕິ ທນ຺ເຕຫິ ອຸລ຺ເລຫິຕ຺ວາ, ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣສາໂທຕິ ຣສເຄເຘນ ປຣິຠຸຕ຺ຕຣໂສ.

໒໕໒. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຂາທິກາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຂາທນໍ.

ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓຕິ ທຸຣູໂປ. ທຸທ຺ທສິໂກຕິ ທາຣການໍ ຠຍາປນຕ຺ຖໍ ກຕຍກ຺ໂຂ ວິຍ ທຸທ຺ທໂສ. ໂອໂກຏິມໂກຕິ ລກຸຓ຺ຑໂກ ປວິຏ຺ຐຄີໂວ ມໂຫທໂຣ. ກາໂຓຕິ ເອກກ຺ຂິກາໂຓ ວາ ອຸຠຍກ຺ຂິກາໂຓ ວາ. ກຸຓີຕິ ເອກຫຕ຺ຖກຸຓີ ວາ ອຸຠຍຫຕ຺ຖກຸຓີ ວາ. ປກ຺ຂຫໂຕຕິ ປີຐສປ຺ປີ. ໂສ ກາເຍນາຕິ ອິທມສ຺ສ ທຸກ຺ຂານຸປພນ຺ຘທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ.

ກລິຄ຺ຄເຫນາຕິ ປຣາຊເຍນ. ອຘິພນ຺ຘໍ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ຍສ຺ມາ ພຫຸໍ ຊິໂຕ ສພ຺ພສາປເຕຍ຺ຍມ຺ປິສ຺ສ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນາປິ ພນ຺ຘໍ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເກວລາ ປຣິປູຣາ ພາລຠູມີຕິ ພາໂລ ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຖ ປກ຺ກາວເສເສນ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕ ປຎ຺ຈສຸ ນີຈກຸເລສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸນ ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ອຍໍ ສກລາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ພາລຠູມິ.

໒໕໓. ປຓ຺ຑິຕລກ຺ຂຓານີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຸຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີຕິອາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ມໂນສຸຈຣິຕາທີນໍ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

ຈກ຺ກຣຕນວຓ຺ຓນາ

໒໕໖. ສີສໍ ນ຺ຫາຕສ຺ສາຕິ ສີເສນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາຕສ຺ສ. ອຸໂປສຖິກສ຺ສາຕິ ສມາທິນ຺ນອຸໂປສຖງ຺ຄສ຺ສ. ອຸປຣິປາສາທວຣຄຕສ຺ສາຕິ ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຄຕສ຺ສ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ມຫາຕເລ ສິຣີຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສີລານິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ. ຕທາ ກິຣ ຣາຊາ ປາໂຕວ ສຕສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸນປິ ໂສຬສຫິ ຄນ຺ໂຘທກຆເຏຫິ ສີສໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ກຕປາຕຣາໂສ ສຸທ຺ຘໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ເອກໍສໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິປາສາທສ຺ສ ສິຣີສຍເນ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ທານມຍປຸຎ຺ຎສມຸທຍໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ອຍໍ ສພ຺ພຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ຘມ຺ມຕາ.

ເຕສໍ ຕໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕານໍເຍວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣປຸຎ຺ຎກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ນີລມຓິສງ຺ຆາຏສທິສໍ ປາຈີນສມຸທ຺ທຊລຕລໍ ຉິນ຺ທມານໍ ວິຍ ອາກາສໍ ອລງ຺ກຸຣຸມານໍ ວິຍ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ. ຕຍິທໍ ທິພ຺ພານຸຠາວຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫສ຺ສໍ ອສ຺ສ ອຣານນ຺ຕິ ສຫສ຺ສາຣໍ. ສຫ ເນມິຍາ ສຫ ນາຠິຍາ ຈາຕິ ສເນມິກໍ ສນາຠິກໍ. ສພ຺ເພຫິ ອາກາເຣຫິ ປຣິປູຣນ຺ຕິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກຎ຺ຈ ຕໍ ຣຕິຊນນຏ຺ເຐນ ຣຕນຎ຺ຈາຕິ ຈກ຺ກຣຕນໍ. ຍາຍ ປນ ຕໍ ນາຠິຍາ ‘‘ສນາຠິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາ ອິນ຺ທນີລມຓິມຍາ ໂຫຕິ. ມຊ຺ເຌ ປນສ຺ສາ ຣຊຕມຍາ ປນາຬິ, ຍາຍ ສຸທ຺ຘສິນິທ຺ຘທນ຺ຕປນ຺ຕິຍາ ຫສມານໍ ວິຍ ວິໂຣຈຕິ. ມຊ຺ເຌ ຉິທ຺ເທນ ວິຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑເລນ ອຸໂຠສຸປິ ພາຫິຣນ຺ເຕສຸ ຣຊຕປຏ຺ເຏນ ກຕປຣິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ປນສ຺ສາ ນາຠິປນາຬິ ປຣິກ຺ເຂປປຏ຺ເຏສຸ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຣິຈ຺ເຉທເລຂາ ສຸວິຠຕ຺ຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາວສ຺ສ ນາຠິຍາ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣຕາ.

ເຍຫິ ປນ ຕໍ ອເຣຫິ ‘‘ສຫສ຺ສາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາ ສູຣິຍຣສ຺ມິໂຍ ວິຍ ປຠາສມ຺ປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ຆຏມຓິກປຣິຈ຺ເຉທເລຂາທີນິ ສຸວິຠຕ຺ຕາເນວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອຍມສ຺ສ ອຣານໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣຕາ.

ຍາຍ ປນ ຕໍ ເນມິຍາ ສຫ ‘‘ສເນມິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາ ພາລສູຣິຍຣສ຺ມິກລາປສິຣິໍ ອວຫສມານາ ວິຍ ສຸຣຕ຺ຕສຸທ຺ຘສິນິທ຺ຘປວາຬມຍາ ໂຫຕິ. ສນ຺ຘີສຸ ປນສ຺ສາ ສຎ຺ຌາຣາຄສສ຺ສິຣິກຣຕ຺ຕຊມ຺ໂພນທປຏ຺ຏາ ວຏ຺ຏປຣິຈ຺ເຉທເລຂາ ຈ ສຸວິຠຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອຍມສ຺ສ ເນມິຍາ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣຕາ.

ເນມິມຓ຺ຑລປິຏ຺ຐິຍໍ ປນສ຺ສ ທສນ຺ນໍ ທສນ຺ນໍ ອຣານມນ຺ຕເຣ ຘມນວໍໂສ ວິຍ ອນ຺ໂຕສຸສິໂຣ ຉິທ຺ທມຓ຺ຑລຈິຕ຺ໂຕ ວາຕຄາຫີ ປວາຬທຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສ ວາເຕນ ປຫຣິຕສ຺ສ ສຸກຸສລສມນ຺ນາຫຕສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍສ຺ສ ວິຍ ສທ຺ໂທ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ກມນີໂຍ ຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ ປວາຬທຓ຺ຑສ຺ສ ອຸປຣິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ສໂມສຣິຕກຸສຸມທາມປນ຺ຕິໂຍຕິ ເອວໍ ສໂມສຣິຕກຸສຸມທາມປນ຺ຕິສຕທ຺ວຍປຣິວາເຣນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສຕຘາຣິນາ ປວາຬທຓ຺ຑສເຕນ ສມຸປໂສຠິຕເນມິປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ນາຠິປນາຬີນໍ ອນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ສີຫມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍຫິ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາຓາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທກິຣຓກລາປສສ຺ສິຣິກາ ຕຣຸຓຣວິສມານຣຕ຺ຕກມ຺ພລເຄຓ຺ຑຸກປຣິຍນ຺ຕາ ອາກາສຄງ຺ຄາຄຕິໂສຠໍ ອຠິຠວມານາ ວິຍ ທ຺ເວ ມຸຕ຺ຕກລາປາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ, ເຍຫິ ຈກ຺ກຣຕເນນ ສທ຺ຘິໍ ອາກາເສ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕມາເນຫິ ຕີຓິ ຈກ຺ການິ ເອກໂຕ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕານິ ວິຍ ຂາຍນ຺ຕິ. ອຍມສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣຕາ.

ຕໍ ປເນຕໍ ເອວໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ ປກຕິຍາ ສາຍມາສຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕກຖາສລ຺ລາເປສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ວີຖິຈຕຸກ຺ກາທີສຸ ກີຬມາເນ ທາຣກຊເນ ນາຕິອຸຈ຺ເຈນ ນາຕິນີເຈນ ວນສຓ຺ຑມຕ຺ຖກາສນ຺ເນນ ອາກາສປ຺ປເທເສນ ອຸປໂສຠຍມານໍ ວິຍ ຣຸກ຺ຂສາຂຄ຺ຄານິ, ທ຺ວາທສໂຍຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຍ຺ຍມາເນນ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ສຕ຺ຕານໍ ໂສຕານິ ໂອຘາປຍມານໍ ໂຍຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນານປ຺ປຠາສມຸທຍສມຸຊ຺ຊເລນ ວຓ຺ເຓນ ນຍນານິ ສມາກຑ຺ຒນ຺ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໍ ອຸຄ຺ໂຆສຍນ຺ຕໍ ວິຍ ຣາຊຘານິອຠິມຸຂໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ.

ອຖ ຕສ຺ສ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສວເນເນວ ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ໂຂ, ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕຫທຍານໍ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໍ ໂອໂລກຍມານານໍ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເອວມາຫ – ‘‘ປສ຺ສ ໂຠ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອຍໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ເອໂກ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອຊ຺ຊ ປນ ອຕ຺ຕທຸຕິໂຍ ອຸຄ຺ຄໂຕ, ເອຕຎ຺ຫິ ຣາຊຫໍສມິຖຸນໍ ວິຍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທມິຖຸນໍ ປຸພ຺ພາປຣິເຍນ ຄຄນຕລໍ ອຠິລງ຺ຆຕີ’’ຕິ. ຕມຎ຺ໂຎ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ກເຖສິ ສມ຺ມ ກຫໍ ນາມ ຕຍາ ທ຺ເວ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທາ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ນນຸ ເອສ ຕປນີຍຣໍສິຘາໂຣ ປິຎ຺ຉຣກິຣໂຓ ທິວາກໂຣ ອຸຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ. ຕມຎ຺ໂຎ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ກິໍ ອຸມ຺ມຕ຺ໂຕສິ, ນນຸ ໂຂ ອິທານິເມວ ທິວາກໂຣ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ, ໂສ ກຖໍ ອິມໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອທ຺ຘາ ປເນຕໍ ອເນກຣຕນປ຺ປຠາສມຸຊ຺ຊລໍ ເອກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ວິມານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ອປສາທຍນ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ກິໍ ພຫຸໍ ວິປ຺ປລປຖ, ເນເວສ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ, ນ ສູຣິໂຍ ນ ເທວວິມານໍ. ນ ເຫເຕສໍ ເອວຣູປາ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ຈກ຺ກຣຕເນນ ປເນເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ປວຕ຺ຕສລ຺ລາປສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ໂອຫາຍ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອຠິມຸຂໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ເຕຫິ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອິທໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘‘ນ ກສ຺ສຈິ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ນນຸ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ປູຣິຕຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ເສຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂສ ຈ ມຫາຊໂນ, ໂຍ ຈ ອຎ຺ໂຎ ປສ຺ສຕິ, ສພ຺ໂພ ຈກ຺ກຣຕນເມວ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ. ຕມ຺ປິ ຈກ຺ກຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຎາເປຕຸກາມໍ ວິຍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປາກາຣມຕ຺ຖເກເນວ ນຄຣໍ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ເຕປຸຣສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣສີຫປຎ຺ຊຣອາສນ຺ເນ ຐາເນ ຍຖາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ປູເຊຕຸໍ, ເອວໍ ອກ຺ຂາຫຕໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ເອວໍ ຐິຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ວາຕປານຈ຺ຉິທ຺ທາທີຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ນານາວິຣາຄຣຕນປ຺ປຠາສມຸຊ຺ຊລໍ ອນ຺ໂຕ ປາສາທໍ ອລງ຺ກຸຣຸມານໍ ປຠາສມູຫໍ ທິສ຺ວາ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ສຎ຺ຊາຕາຠິລາໂສ ຣາຊາ ໂຫຕິ. ປຣິຊໂນປິສ຺ສ ປິຍວຈນປາຠເຕນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ນິເວເທຕິ. ອຖ ຣາຊາ ພລວປີຕິປາໂມຊ຺ຊຜຸຏສຣີໂຣ ປລ຺ລງ຺ກໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ສີຫປຎ຺ຊຣສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຸຕໍ ໂຂ ປນ ເມຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ຈິນ຺ຕນໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທິສ຺ວານ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ…ເປ… ອສ຺ສໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ໂຫຕິ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ ກິຕ຺ຕາວຕາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ໂຫຕິ? ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈກ຺ກຣຕເນ ອາກາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາປນຕ຺ຖໍ ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາຕິ ນິສິນ຺ນາສນໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈກ຺ກຣຕນສມີປໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ. ຠິງ຺ກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑສທິສປນາຬິໍ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາມຫຕ຺ເຖນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ປວຕ຺ຕຕຸ ຠວໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ, ອຠິວິຊິນາຕຸ ຠວໍ ຈກ຺ກຣຕນນ຺ຕິ. ອນ຺ວເທວ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍາຕິ ສພ຺ພຈກ຺ກວຕ຺ຕີນຎ຺ຫິ ອຸທເກນ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ອຠິວິຊານາຕຸ ຠວໍ ຈກ຺ກຣຕນ’’ນ຺ຕິ ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິສມກາລເມວ ໂສ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ນາມ ໂຫຕິ.

ປວຕ຺ເຕ ປນ ຈກ຺ກຣຕເນ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘມາໂນວ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຍານວຣໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອຖສ຺ສ ຉຕ຺ຕຈາມຣາທິຫຕ຺ໂຖ ປຣິຊໂນ ເຈວ ອນ຺ເຕປຸຣຊໂນ ຈ. ຕໂຕ ນານປ຺ປກາຣກຎ຺ຈຸກກວຈາທິສນ຺ນາຫວິຠູສິເຕນ ວິວິຘາຫຣຓປ຺ປຠາສມຸຊ຺ຊລິເຕນ ສມຸສ຺ສິຕທ຺ຘຊປຏາກປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ພລກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຣາຊເສນາປຕິ ປຠູຕໂຍປິ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານເມວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ຣາຊຍຸຕ຺ຕາ ປນ ຊນສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ນຄຣວີຖີສຸ ເຠຣິໂຍ ຈຣາເປນ຺ຕິ ‘‘ຕາຕາ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກຣຕນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວານຸຣູເປນ ມຓ຺ຑິຕປ຺ປສາຘິຕາ ສນ຺ນິປຕຖາ’’ຕິ. ມຫາຊໂນ ປນ ປກຕິຍາ ຈກ຺ກຣຕນສທ຺ເທເນວ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນິ ອາທາຍ ສນ຺ນິປຕິໂຕວ, ໂສປິ ສພ຺ໂພ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານເມວ ປຣິວາເຣຕິ. ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຫິ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸກາມຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ໂສ ອາກາສຄໂຕວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖາຣາ ປຣິສາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກປຸຣິໂສປິ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນສຣີໂຣ ວາ ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ໂຖ ວາ ນຕ຺ຖິ. ສຸຈິປຣິວາໂຣ ຫິ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິປຣິສາ ນາມ ວິຊ຺ຊາຘຣປຣິສາ ວິຍ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉມານາ ອິນ຺ທນີລມຓິຕເລ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຣຕນສທິສາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນ຺ວເທວ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍາ’’ຕິ.

ຕມ຺ປິ ຈກ຺ກຣຕນໍ ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄານໍ ອຸປຣູປຣິ ນາຕິອຸຈ຺ເຈນ ຄຄນປເທເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຍຖາ ຣຸກ຺ຂານໍ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລເວຫິ ອຕ຺ຖິກາ ຕານິ ສຸເຂນ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຠູມິຍໍ ຐິຕາ ‘‘ເອສ ຣາຊາ, ເອສ ອຸປຣາຊາ, ເອສ ເສນາປຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຐານາທີສຸປິ ອິຣິຍາປເຖສຸ ໂຍ ເຍນ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ເຕເນວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທິສິປ຺ປປສຸຕາ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕາເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍເຖວ ຫິ ຠູມິຍໍ, ຕຖາ ເນສໍ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ອາກາເສ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ວາມປສ຺ເສນ ສິເນຣຸໍ ປຫາຍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄນ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ປຸພ຺ພວິເທຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ວິນິພ຺ເພເຘນ ທ຺ວາທສໂຍຊນາຍ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນປຣິສາຍ ສນ຺ນິເວສກ຺ຂໂມ ສຸລຠາຫາຣູປກຣໂຓ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຈິສມຕໂລ ຣມຓີໂຍ ຠູມິຠາໂຄ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອາກາເສ ອກ຺ຂາຫຕໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖ ເຕນ ສຎ຺ຎາເຓນ ໂສ ມຫາຊໂນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ນ຺ຫານໂຠຊນາທີນິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາສໍ ກປ຺ເປຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເທເສ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ວາສໍ ອຸເປຕິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວາສໍ ອຸປຄເຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມ຺ຫິ ເຍ ຕຕ຺ຖ ຣາຊາໂນ, ເຕ ‘‘ປຣຈກ຺ກໍ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາປິ ນ ພລກາຍໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣເມວ ນຕ຺ຖິ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ນາມ, ໂຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກສຎ຺ຎາຍ ຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ອາວຸຘໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ວິສເຫຍ຺ຍ. ອຍມນຸຠາໂວ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ.

ຈກ຺ການຸຠາເວນ ຫິ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ,

ອຣີ ອເສສາ ທມຖໍ ອຸເປນ຺ຕິ;

ອຣິນ຺ທມໍ ນາມ ນຣາຘິປສ຺ສ,

ເຕເນວ ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕສ຺ສ ຈກ຺ກໍ.

ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຣາຊາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊສິຣິວິຠວານຸຣູປໍ ປາຠຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣາຊານໍ ອຸປຄມ຺ມ ໂອນຕສິຣາ ອຕ຺ຕໂນ ໂມຬິຍມຓິປ຺ປຠາຠິເສເກນສ຺ສ ປາທປູຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ເອຫິ ໂຂ ມຫາຣາຊາ’’ຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ຕສ຺ສ ກິງ຺ກາຣປ຺ປຏິສ຺ສາວິຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ…ເປ… ອນຸສາສ ມຫາຣາຊາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສ຺ວາຄຕນ຺ຕິ ສຸອາຄມນໍ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອາຄເຕ ໂສຈນ຺ຕິ, ຄເຕ ນນ຺ທນ຺ຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ຄເຕ ໂສຈນ຺ຕິ. ຕາທິໂສ ຕ຺ວໍ ອາຄຕນນ຺ທໂນ ຄມນໂສຈໂນ, ຕສ຺ມາ ຕວ ອາຄມນໍ ສຸອາຄມນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ນາປິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ເມ ອນຸວສ຺ສໍ ພລິໍ ອຸປກປ຺ເປຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ນາປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂຠຄໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເທຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຘມ຺ມຣາຊຠາວສ຺ສ ອນຸຣູປາຍ ປຎ຺ຎາຍ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເປມນີເຍນ ມຎ຺ຊຸນາ ສເຣນ ‘‘ປສ຺ສຖ ຕາຕາ, ປາຓາຕິປາໂຕ ນາເມສ ອາເສວິໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິກໍ ໂອວາທໍ ເທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເອວມາຫ ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ…ເປ… ຍຖາຠຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຖາຕິ.

ກິໍ ປນ ສພ຺ເພປິ ຣຎ຺ໂຎ ອິມໍ ໂອວາທໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ. ພຸທ຺ຘສ຺ສປິ ຕາວ ສພ຺ເພ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ກິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍ ປຓ຺ຑິຕາ ວິຠາວິໂນ, ເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ປນ ອນຸຍນ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອຖ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ເອວໍ ປຸພ຺ພວິເທຫວາສີນໍ ໂອວາເທ ທິນ຺ເນ ກຕປາຕຣາເສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີພເລນ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ຈ ຕໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ອຄທຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ຕຜໂຓ ນາຄຣາຊາ ວິຍ ສໍຂິຕ຺ຕອູມິວິປ຺ຜາຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂອຄຈ຺ຉມານໍ ມຫາສມຸທ຺ທສລິລໍ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ໂອຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສມຸທ຺ເທ ເວຬຸຣິຍຠິຕ຺ຕິ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຈ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຎ຺ຎສິຣິໍ ທຏ຺ຐຸກາມານິ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ທຕເລ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓານິ ນານາຣຕນານິ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປເທສໍ ປູຣຍນ຺ຕິ. ອຖ ສາ ຣາຊປຣິສາ ຕໍ ນານາຣຕນປຣິປູຣໍ ມຫາສມຸທ຺ທຕລໍ ທິສ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄາທີຫິ ອາທິຍຕິ, ຍຖາຣຸຈິ ອາທິນ຺ນຣຕນາຍ ປນ ປຣິສາຍ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ. ປຏິນິວຕ຺ຕມາເນ ຈ ຕສ຺ມິໍ ປຣິສາ ອຄ຺ຄໂຕ ໂຫຕິ, ມຊ຺ເຌ ຣາຊາ, ອນ຺ເຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ. ຕມ຺ປິ ຊລນິຘິຊລໍ ປໂລຠິຍມານມິວ ຈກ຺ກຣຕນສິຣິຍາ, ອສຫມານມິວ ຈ ເຕນ ວິໂຍຄໍ, ເນມິມຓ຺ຑລປຣິຍນ຺ຕໍ ອຠິຫນນ຺ຕໍ ນິຣນ຺ຕຣເມວ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ.

໒໕໗. ເອວໍ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ປຸຣຕ຺ຖິມສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຸພ຺ພວິເທຫໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ວິເຊຕຸກາໂມ ຈກ຺ກຣຕນເທສິເຕນ ມຄ຺ເຄນ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຖ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຸຣຕ຺ຖິມສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕນວິຘານໍ ເສນາສນ຺ນິເວໂສ ປຏິຣາຊຄມນໍ ເຕສໍ ອນຸສາສນິປ຺ປທານໍ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫນໍ ສມຸທ຺ທສລິລສ຺ສ ໂອຄຈ຺ຉນໍ ຣຕນາທານນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິຊິນິຕ຺ວາ ປນ ຕໍ ທສສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທໂຕປິ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ອປຣໂຄຍານໍ ວິເຊຕຸໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ຕເຖວ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມສມຸທ຺ທໂຕປິ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ວິເຊຕຸໍ ຕເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ຕເຖວ ອຠິວິຊິຍ ອຸຕ຺ຕຣສມຸທ຺ທໂຕປິ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຣຎ຺ຎາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນາ ຈາຕຸຣນ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ວິຊິຕວິຊໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສປຣິໂສ ອຸທ຺ຘໍ ຄຄນຕລໍ ອຠິລງ຺ຆິຕ຺ວາ ສຸວິກສິຕປທຸມຸປ຺ປລປຸຓ຺ຑຣີກວນວິຈິຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊາຕສ຺ສເຣ ວິຍ ປຎ຺ຈສຕປຎ຺ຈສຕປຣິຕ຺ຕທີປປຣິວາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາທີເປ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈກ຺ກຣຕນເທສິເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ຍຖານຸກ຺ກມໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊຘານິເມວ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອນ຺ເຕປຸຣທ຺ວາຣໍ ໂສຠຍມານໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຈກ຺ກຣຕເນ ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ອຸກ຺ກາຫິ ວາ ທີປິກາຫິ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ນ ໂຫຕິ, ຈກ຺ກຣຕໂນຠາໂສເຍວ ຣຕ຺ຕິໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມຕິ. ເຍ ຈ ປນ ຣຕ຺ຕິໍ ອນ຺ຘກາຣຕ຺ຖິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອນ຺ຘກາຣເມວ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ…ເປ… ເອວຣູປໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕີຕິ.

ຫຕ຺ຖິຣຕນວຓ຺ຓນາ

໒໕໘. ເອວໍ ປາຕຸຠູຕຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ປນສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອມຈ຺ຈາ ປກຕິມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານໍ ສຸຈິຠູມິຠາຄໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຫຣິຈນ຺ທນາທີຫິ ສຸຣຠິຄນ຺ເຘຫິ ອຸປລິມ຺ປາເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓສຸຣຠິກຸສຸມສມາກິຓ຺ຓໍ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣການໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ສໂມສຣິຕມນຸຎ຺ຎ-ກຸສຸມທາມປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕວິຕານໍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ເທວ ຫຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ອາຄມນໍ ຈິນ຺ເຕຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລານິ ສມາທາຍ ຕໍ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ, ອຖສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໂຈທິໂຕ ຉທ຺ທນ຺ຕກຸລາ ວາ ອຸໂປສຖກຸລາ ວາ ຕໍ ສກ຺ກາຣວິເສສໍ ອນຸຠວິຕຸກາໂມ ຕຣຸຓຣວິມຓ຺ຑລາຠິຣຕ຺ຕຈຣຓ-ຄີວມຸຂປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕວິສຸທ຺ຘເສຕສຣີໂຣ ສຕ຺ຕປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ສຸສຓ຺ຐິຕງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສນ຺ນິເວໂສ ວິກສິຕຣຕ຺ຕ-ປທຸມຈາຣຸໂປກ຺ຂໂຣ ອິທ຺ຘິມາ ໂຍຄີ ວິຍ ເວຫາສໍ ຄມນສມຕ຺ໂຖ ມໂນສິລາຈຸຓ຺ຓຣຎ຺ຊິຕປຣິຍນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຊຕປພ຺ພໂຕ ຫຕ຺ຖິເສຏ຺ໂຐ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ຉທ຺ທນ຺ຕກຸລາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຸໂປສຖກຸລາ ສພ຺ພເຊຏ຺ໂຐ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ອຸໂປສໂຖ ນາຄຣາຊາ’’ ອິຈ຺ເຈວ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ສ຺ວາຍໍ ປູຣິຕຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອິຕເຣສໍ. ສຍເມວ ປກຕິມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ອປເນຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ນາຄຣາຊາຕິ.

ເອວໍ ປາຕຸຠູຕໍ ປນ ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໂຄປກາທໂຍ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ຠທ຺ທກໍ ວຕ ໂຠ ຫຕ຺ຖິຍານໍ, ສເຈ ທມຖໍ ອຸເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕິ. ອຖ ໂສ ຆຣເຘນຸວຈ຺ຉໂກ ວິຍ ກຓ຺ເຓ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ສູຣຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ຣາຊາ ຕໍ ອຠິຣຸຫິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ປຣິຊນາ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ໂສວຓ຺ຓທ຺ຘຊໍ ໂສວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣໍ ເຫມຊາລປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ອຸປເນນ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ອນິສີທາເປຕ຺ວາວ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາຍ ນິສ຺ເສຓິຍາ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ອາກາສໍ ຄມນນິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນວ ໂສ ຫຕ຺ຖິຣາຊາ ຣາຊຫໍໂສ ວິຍ ອິນ຺ທນີລມຓິປ຺ປຠາຊາລນີລຄຄນຕລໍ ອຠິລງ຺ຆຕິ, ຕໂຕ ຈກ຺ກຈາຣິກາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສກລຣາຊປຣິສາ. ອິຕິ ສປຣິໂສ ຣາຊາ ອນ຺ໂຕປາຕຣາເສເຍວ ສກລປຖວິໍ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາ ຣາຊຘານິໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິກໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວານ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ…ເປ… ເອວຣູປໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕີຕິ.

ອສ຺ສຣຕນວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ປາຕຸຠູຕຫຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ປຣິສາ ປກຕິມງ຺ຄລອສ຺ສຏ຺ຐານໍ ສຸຈິສມຕລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຈ ປຸຣິມນເຍເນວ ຣຎ຺ໂຎ ຕສ຺ສ ອາຄມນຈິນ຺ຕນຕ຺ຖໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ຕິ. ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ກຕທານສກ຺ກາໂຣ ສມາທິນ຺ນສີໂລວ ປາສາທຕເລ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສມນຸສ຺ສຣຕິ, ອຖສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໂຈທິໂຕ ສິນ຺ຘວກຸລໂຕ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາວິນທ຺ຘສຣທກາລເສຕວລາຫກຣາສິສສ຺ສິຣິໂກ ຣຕ຺ຕປາໂທ ຣຕ຺ຕຕຸຓ຺ໂຑ ຈນ຺ທປ຺ປຠາປຸຎ຺ຊສທິສສຸທ຺ຘສິນິທ຺ຘຆນສງ຺ຆາຕສຣີໂຣ ກາກຄີວາ ວິຍ ອິນ຺ທນີລມຓິ ວິຍ ຈ ກາຬວຓ຺ເຓນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ກາຬສີໂສ ສຸຏ຺ຐຸ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຐປິເຕຫິ ວິຍ ມຸຎ຺ຊສທິເສຫິ ສຓ຺ຫວຏ຺ຏອຸຊຸຄຕິຄເຕຫິ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຸຎ຺ຊເກໂສ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ວລາຫໂກ ນາມ ອສ຺ສຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖິຣຕເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວຣູປໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ມຓິຣຕນວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ປາຕຸຠູຕອສ຺ສຣຕນສ຺ສ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຈຕຸຫຕ຺ຖາຍາມໍ ສກຏນາຠິສມປ຺ປມາຓໍ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ກຓ຺ຓິກປຣິຍນ຺ຕໂຕ ວິນິຄ຺ຄຕສຸປຣິສຸທ຺ຘມຸຕ຺ຕາກລາເປຫິ ທ຺ວີຫິ ກຎ຺ຈນປທຸເມຫິ ອລງ຺ກຕໍ ຈຕຸຣາສີຕິມຓິສຫສ຺ສປຣິວາຣໍ ຕາຣາຄຓປຣິວຸຕສ຺ສ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສ຺ສ ສິຣິໍ ປຏິປ຺ຜຣມານໍ ວິຍ ເວປຸລ຺ລປພ຺ພຕໂຕ ມຓິຣຕນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ອາຄຕສ຺ສ ມຸຕ຺ຕາຊາລເກ ຐເປຕ຺ວາ ເວຬຸປຣມ຺ປຣາຍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ອາກາສໍ ອາໂຣປິຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ໂອກາສໍ ອາຠາ ຜຣຕິ, ຍາຍ ສພ຺ໂພ ໂສ ໂອກາໂສ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາ ວິຍ ສຎ຺ຊາຕາໂລໂກ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ກສ຺ສກາ ກສິກມ຺ມໍ, ວາຓິຊາ ອາປຓຸຄ຺ຆາຏນໍ, ເຕ ເຕ ຈ ສິປ຺ປິໂນ ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ປໂຍເຊນ຺ຕິ ທິວາຕິ ມຎ຺ຎມານາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ມຓິຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕີຕິ.

ອິຕ຺ຖິຣຕນວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ປາຕຸຠູຕມຓິຣຕນສ຺ສ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ວິສຍສຸຂວິເສສກາຣຓໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ. ມທ຺ທຣາຊກຸລໂຕ ວາ ຫິສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອາເນນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ວາ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ສຍໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອວເສສາ ປນສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປາຬິຍໍເຍວ ອາຄຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສຓ຺ຐານປາຣິປູຣິຍາ ອຘິກໍ ຣູປໍ ອສ຺ສາຕິ ອຠິຣູປາ. ທິສ຺ສມານາ ຈ ຈກ຺ຂູນິ ປີຓຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎໍ ກິຈ຺ຈວິກ຺ເຂປໍ ຫິຕ຺ວາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ທສ຺ສນີຍາ. ທິສ຺ສມານາ ຈ ໂສມນສ຺ສວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕີຕິ ປາສາທິກາ. ປຣມາຍາຕິ ເອວໍ ປສາທາວຫຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມາຍ. ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍາຕິ ວຓ຺ຓສຸນ຺ທຣຕາຍ. ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຸເປຕາ. ອຠິຣູປາ ວາ ຍສ຺ມາ ນາຕິທີຆາ ນາຕິຣສ຺ສາ ທສ຺ສນີຍາ ຍສ຺ມາ ນາຕິກິສາ ນາຕິຖູລາ, ປາສາທິກາ ຍສ຺ມາ ນາຕິກາຬິກາ ນຈ຺ໂຈທາຕາ. ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຍສ຺ມາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສໍ ວຓ຺ຓໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ທິພ຺ພວຓ຺ຓໍ. ມນຸສ຺ສານຎ຺ຫິ ວຓ຺ຓາຠາ ພຫິ ນ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ເທວານໍ ອຕິທູຣໍ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ຕສ຺ສາ ປນ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ປເທສໍ ສຣີຣາຠາ ໂອຠາເສຕິ.

ນາຕິທີຆາທີສຸ ຈສ຺ສາ ປຐມຍຸຄເຬນ ອາໂຣຫສມ຺ປຕ຺ຕິ, ທຸຕິຍຍຸຄເຬນ ປຣິຓາຫສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຕຕິຍຍຸຄເຬນ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຉຫິ ວາປິ ເອເຕຫິ ກາຍວິປຕ຺ຕິຍາ ອຠາໂວ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສໍ ວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕູລປິຈຸໂນ ວາ ກປ຺ປາສປິຈຸໂນ ວາຕິ ສປ຺ປິມຓ຺ເຑ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐປິຕສ຺ສ ສຕວິຫຕສ຺ສ ຕູລປິຈຸໂນ ວາ ສຕວິຫຕສ຺ສ ກປ຺ປາສປິຈຸໂນ ວາ ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ສີເຕຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສີຕກາເລ. ອຸຓ຺ເຫຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຓ຺ຫກາເລ. ຈນ຺ທນຄນ຺ໂຘຕິ ນິຈ຺ຈກາລເມວ ສຸປິສິຕສ຺ສ ອຠິນວສ຺ສ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິສມາໂຍຊິຕສ຺ສ ຫຣິຈນ຺ທນສ຺ສ ຄນ຺ໂຘ ກາຍໂຕ ວາຍຕິ. ອຸປ຺ປລຄນ຺ໂຘຕິ ຫສິຕກຖິຕກາເລສຸ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕງ຺ຂຓໍ ວິກສິຕສ຺ເສວ ນີລຸປ຺ປລສ຺ສ ອຕິສຸຣຠິຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ.

ເອວໍ ຣູປສມ຺ຜສ຺ສຄນ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາຍ ປນສ຺ສາ ສຣີຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸຣູປໍ ອາຈາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕໍ ໂຂ ປນາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ນິສິນ຺ນາສນໂຕ ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒາ ວິຍ ປຐມເມວ ອຸຏ຺ຐາຕີຕິ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິນີ. ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ເນ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຕາລວຓ຺ເຏນ ພີຊນາທິກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນິປຕຕິ ນິສີທຕີຕິ ປຈ຺ຉານິປາຕິນີ. ກິໍ ກໂຣມິ ເທວາຕິ ຕສ຺ສ ກິໍກາຣໍ ປຏິສ຺ສາເວຕີຕິ ກິໍກາຣປຏິສ຺ສາວິນີ. ຣຎ຺ໂຎ ມນາປເມວ ຈຣຕິ ກໂຣຕີຕິ ມນາປຈາຣິນີ. ຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍໍ, ຕເທວ ວທຕີຕິ ປິຍວາທິນີ.

ອິທານິ ສ຺ວາສ຺ສາ ອາຈາໂຣ ຠາວສຸທ຺ຘິຍາ ເອວ, ນ ສາເຐຍ຺ເຍນາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕໍ ໂຂ ປນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂນ ອຕິຈຣຕີຕິ ນ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຣຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ຈິຕ຺ເຕນປິ ນ ປຕ຺ເຖຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ຕສ຺ສາ ອາທິມ຺ຫິ ‘‘ອຠິຣູປາ’’ຕິອາທໂຍ ອນ຺ເຕ ‘‘ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິນີ’’ຕິອາທໂຍ ຄຸຓາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ປກຕິຄຸຓາ ເອວ ‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສໍ ວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິອາທໂຍ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຈກ຺ກຣຕນປາຕຸຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຣິມກມ຺ມານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຠິຣູປຕາທິກາປິ ວາ ຈກ຺ກຣຕນປາຕຸຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພາກາຣປາຣິປູຣາ ຊາຕາ. ເຕນາຫ ເອວຣູປໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕີຕິ.

ຄຫປຕິຣຕນວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ປາຕຸຠູຕອິຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຘນກຣຓີຍານໍ ກິຈ຺ຈານໍ ຍຖາສຸຂປ຺ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ. ໂສ ປກຕິຍາວ ມຫາໂຠໂຄ ມຫາໂຠຄກຸເລ ຊາໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຘນຣາສິວຑ຺ຒໂກ ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ໂຫຕິ, ຈກ຺ກຣຕນານຸຠາວສຫິຕໍ ປນສ຺ສ ກມ຺ມວິປາກຊໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ປາຕຸຠວຕິ, ເຍນ ອນ຺ໂຕປຖວິຍໍ ໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິຘິໍ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຫທໂຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຘເນນ ປວາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພານິ ຘນກຣຓີຍານິ ສມ຺ປາເທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ເອວຣູປໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕີຕິ.

ປຣິຓາຍກຣຕນວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ປາຕຸຠູຕຄຫປຕິຣຕນສ຺ສ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສພ຺ພກິຈ຺ຈສໍວິຘານສມຕ຺ຖໍ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕິ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ປກຕິຍາ ເອວ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ, ຣຎ຺ໂຎ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມານຸຠາເວນ ປຣຈິຕ຺ຕຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍນ ທ຺ວາທສໂຍຊນາຍ ຣາຊປຣິສາຍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຫິເຕ ຫິເຕ ຈ ວວຕ຺ຖເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ໂສປິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຫທໂຍ ຣາຊານໍ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານຸສາສເນນ ປວາເຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ປາຕຸຠວຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐເປຕພ຺ພໍ ຐເປຕຸນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປຕພ຺ພໍ ຐເປຕຸໍ.

໒໕໙. ສມເວປາກິນິຍາຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໒໖໐. ກຏຄ຺ຄເຫນາຕິ ຊຍຄ຺ຄາເຫນ. ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘນ຺ຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ສຕສຫສ຺ສານິ. ເກວລາ ປຣິປູຣາ ປຓ຺ຑິຕຠູມີຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຸລຣູປໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຕີຓິ ຈ ສຸຈຣິຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ປຸນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ອຍໍ ສກລາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ປຓ຺ຑິຕຠູມິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ເທວທູຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ເທວທູຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອຄາຣາຕິອາທິ ອສ຺ສປຸຣສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

໒໖໒. ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາຕິ ຠຄວາ ກຕ຺ຖຈິ ນິຣຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທສນໍ ເທວໂລເກນ ໂອສາເປຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ເທວໂລກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຣເຍນ ໂອສາເປຕິ. ສເຈ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ນິຣຍທຸກ຺ຂໍ ເອກເທສໂຕ ກເຖຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິທຸກ຺ຂໍ ເປຕ຺ຕິວິສຍທຸກ຺ຂໍ ມນຸສ຺ສໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເອກເທສໂຕ ກເຖຕິ, ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິເມວ ວິຕ຺ຖາເຣຕິ. ສເຈ ນິຣຍທຸກ຺ຂໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເທວໂລກມນຸສ຺ສໂລເກສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເປຕ຺ຕິວິສເຍສຸ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ເອກເທສໂຕ ກເຖຕິ, ນິຣຍທຸກ຺ຂເມວ ວິຕ຺ຖາເຣຕິ. ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ນິຣຍທຸກ຺ຂໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມາ ເທວໂລກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທສນໍ ນິຣເຍນ ໂອສາເປຕິ. ເທວໂລກມນຸສ຺ສໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເປຕ຺ຕິວິສຍທຸກ຺ຂານິ ຈ ເອກເທສໂຕ ກເຖຕ຺ວາ ນິຣຍທຸກ຺ຂເມວ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕຸໍ ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ‘‘ນິຣຍປາລາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຍນ຺ຕຣູປໍ ວິຍ ກມ຺ມເມວ ກາຣຓໍ ກາເຣຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນິຣເຍ ນິຣຍປາລາຕິ, ອາມນ຺ຕາ, ອຕ຺ຖິ ຈ ກາຣຓິກາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ (ກຖາ. ໘໖໖) ປຏິເສຘິຕເມວ. ຍຖາ ຫິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ກມ຺ມກາຣຓກາຣກາ ອຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ນິຣເຍ ນິຣຍປາລາ ອຕ຺ຖີຕິ. ຍມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎຕິ ຍມຣາຊາ ນາມ ເວມານິກເປຕຣາຊາ, ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ທິພ຺ພວິມາເນ ທິພ຺ພກປ຺ປຣຸກ຺ຂທິພ຺ພອຸຍ຺ຍານທິພ຺ພນາຏກາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ກມ຺ມວິປາກໍ, ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ. ນ ເຈສ ເອໂກວ ໂຫຕິ, ຈຕູສຸ ປນ ທ຺ວາເຣສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ໂຫນ຺ຕິ. ນາທ຺ທສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ເປສິຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ເທວທູຕສ຺ສ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ວທຕິ. ອຖ ນໍ ຍໂມ ‘‘ນາຍໍ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ສລ຺ລກ຺ຂາເປຕຸກາໂມ ອມ຺ໂຠຕິອາທິມາຫ.

ຊາຕິຘມ຺ໂມຕິ ຊາຕິສຠາໂວ, ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ຊາຕິຍາ, ຊາຕິ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ອຕ຺ຖີຕິ. ປຣໂຕ ຊຣາຘມ຺ໂມຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໖໓. ປຐມໍ ເທວທູຕໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ທຫຣກຸມາໂຣ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທຕິ ນາມ ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິຍ ຫຕ຺ຖປາທາ ອຕ຺ຖິ, ສເກ ປນມ຺ຫິ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ປລິປນ຺ໂນ, ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ອຫໍ ກິລິຏ຺ຐຄຕ຺ໂຕມ຺ຫິ, ນ຺ຫາເປຖ ມນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກມິ, ຊາຕິໂຕມ຺ຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອທິໂສ ຊາໂຕ. ນ ໂຂ ປນາຫເມວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຊາຕິໂຕ ອປຣິມຸຕ຺ຕາວ. ຍເຖວ ຫິ ມຍ຺ຫໍ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ຊາຕິ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ສາ ປຸເຣ ອາຄມນາວ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕເນສ ເທວທູໂຕ ນາມ ຊາໂຕ, ວຈນຕ຺ໂຖ ປນ ມຆເທວສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ໂຕວ.

ທຸຕິຍໍ ເທວທູຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຊຣາຊິຓ຺ຓສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທຕິ ນາມ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫ ວິຍ ຕຣຸໂຓ ອໂຫສິໍ ອູຣຸພລພາຫຸພລຊວນສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ເມ ຕາ ພລຊວນສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ວິຊ຺ຊມານາປິ ເມ ຫຕ຺ຖປາທາ ຫຕ຺ຖປາທກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຊຣາຍມ຺ຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອທິໂສ ຊາໂຕ. ນ ໂຂ ປນາຫເມວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຊຣາຍ ອປຣິມຸຕ຺ຕາວ. ຍເຖວ ຫິ ມຍ຺ຫໍ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ຊຣາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ສາ ປຸເຣ ອາຄມນາວ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕເນສ ເທວທູໂຕ ນາມ ຊາໂຕ.

ຕຕິຍໍ ເທວທູຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຄິລານສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວ ວທຕິ ນາມ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫ ວິຍ ນິໂຣໂຄ ອໂຫສິໍ, ໂສມ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ພ຺ຍາຘິນາ ອຠິຫໂຕ ສເກ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ປລິປນ຺ໂນ, ອຸຏ຺ຐາຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກມິ, ວິຊ຺ຊມານາປິ ເມ ຫຕ຺ຖປາທາ ຫຕ຺ຖປາທກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ພ຺ຍາຘິໂຕມ຺ຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອທິໂສ ຊາໂຕ. ນ ໂຂ ປນາຫເມວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ພ຺ຍາຘິໂຕ ອປຣິມຸຕ຺ຕາວ. ຍເຖວ ຫິ ມຍ຺ຫໍ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພ຺ຍາຘິ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ສ ປຸເຣ ອາຄມນາວ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕເນສ ເທວທູໂຕ ນາມ ຊາໂຕ.

໒໖໕. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ເທວທູຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກມ຺ມກາຣຓາ ວາ ເທວທູຕາຕິ ກາຕພ຺ພາ ກມ຺ມກາຣຓິກາ ວາ. ຕຕ຺ຖ ປນ ກມ຺ມກາຣຓປກ຺ເຂ ພາຕ຺ຕິໍສ ຕາວ ກມ຺ມກາຣຓາ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ນາມ – ‘‘ມຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານາ ນ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ປາສາເຓ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາມ, ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ສຣີເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕາມ, ອິຕິ ອມ຺ຫາກໍ ປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕວ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕເນເຕ ເທວທູຕາ ນາມ ຊາຕາ. ກມ຺ມກາຣຓິກາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ນາມ – ‘‘ມຍໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ກມ຺ມກາຣຓາ ກໂຣນ຺ຕາ ນ ຣຸກ຺ຂາທີສຸ ກໂຣມ, ຕຸມ຺ຫາທິເສສຸ ສຕ຺ເຕສຸເຍວ ກໂຣມ, ອິຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ປຸເຣ ກມ຺ມກາຣຓາກຣຓໂຕວ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕເນເຕປິ ເທວທູຕາ ນາມ ຊາຕາ.

໒໖໖. ປຎ຺ຈມໍ ເທວທູຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມຕກສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທຕິ ນາມ – ‘‘ປສ຺ສຖ ໂຠ ມໍ ອາມກສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທິຠາວໍ ປຕ຺ຕໍ, ມຣຓໂຕມ຺ຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອທິໂສ ຊາໂຕ. ນ ໂຂ ປນາຫເມວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ມຣຓໂຕ ອປຣິມຸຕ຺ຕາວ. ຍເຖວ ຫິ ມຍ຺ຫໍ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ມຣຓໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ສ ປຸເຣ ອາຄມນາວ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕເນສ ເທວທູໂຕ ນາມ ຊາໂຕ.

ອິມໍ ປນ ເທວທູຕານຸໂຍຄໍ ໂກ ລຠຕິ, ໂກ ນ ລຠຕີຕິ? ເຍນ ຕາວ ພຫຸໍ ປາປໍ ກຕໍ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິເຍວ. ເຍນ ປນ ປຣິຕ຺ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ, ໂສ ລຠຕິ. ຍຖາ ຫິ ສຠຓ຺ຑໍ ໂຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ. ອນຸວິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ປນ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ນຍນ຺ຕິ, ໂສ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ລຠຕິ. ເອວໍສມ຺ປທເມຕໍ. ປຣິຕ຺ຕປາປກມ຺ມາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍປິ ສຣນ຺ຕິ, ສາຣິຍມານາປິ ສຣນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທີຆຊຍນ຺ຕທມິໂຬ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ສຣິ. ໂສ ກິຣ ທມິໂຬ ສຸມນຄິຣິວິຫາເຣ ອາກາສເຈຕິຍໍ ຣຕ຺ຕປເຏນ ປູເຊສິ. ອຖ ນິຣເຍ ອຸສ຺ສທສາມນ຺ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາວ ອຕ຺ຕໂນ ປູຊິຕປຏໍ ອນຸສ຺ສຣິ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ອປໂຣປິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໂນ ຂລິສາຏກໍ ເທນ຺ໂຕ ປາທມູເລ ຐເປສິ, ມຣຓກາລມ຺ຫິ ປຏປຏາຕິ ສທ຺ເທ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ, ໂສປິ ອຸສ຺ສທສາມນ຺ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຊາລສທ຺ເທນ ຕໍ ສາຏກໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ສຣິຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ.

ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອສຣນ຺ເຕ ປນ ປຎ຺ຈ ເທວທູເຕ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ປຐເມນ ເທວທູເຕນ ສຣຕິ, ໂກຈິ ທຸຕິຍາທີຫິ. ໂຍ ປນ ປຎ຺ຈຫິປິ ນ ສຣຕິ, ຕໍ ຍໂມ ຣາຊາ ສຍໍ ສາເຣຕິ. ເອໂກ ກິຣ ອມຈ຺ໂຈ ສຸມນປຸປ຺ຜກຸມ຺ເຠນ ມຫາເຈຕິຍໍ ປູເຊຕ຺ວາ ຍມສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ອທາສິ, ຕໍ ອກຸສລກມ຺ເມນ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຍມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈຫິປິ ເທວທູເຕຫິ ກຸສເລ ອສຣນ຺ເຕ ຍໂມ ສຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ – ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ສຸມນປຸປ຺ຜກຸມ຺ເຠນ ປູເຊຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕິໍ ອທາສີ’’ຕິ ສາເຣສິ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສຣິຕ຺ວາ ເທວໂລກໍ ຄໂຕ. ຍໂມ ປນ ສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ – ‘‘ມຫາທຸກ຺ຂໍ ນາມ ອນຸຠວິສ຺ສຕິ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ.

໒໖໗. ມຫານິຣເຍຕິ ອວີຈິມຫານິຣຍມ຺ຫິ. ກິໍ ປນສ຺ສ ປມາຓໍ? ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອາຍາເມນ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ໂຍຊນສຕໍ ໂຫຕິ. ໂລຫປຖວີ ໂລຫຉທນໍ ເອເກກາ ຈ ຠິຕ຺ຕິ ນວນວໂຍຊນິກາ ໂຫຕິ. ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ຠິຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈິ ອຸຏ຺ຐິຕາ ປຈ຺ຉິມໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ໂຍຊນສຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເສສທິສາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຊາລປຣິຍນ຺ຕວເສນ ອາຍາມວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນາຘິການິ ຕີຓິ ໂຍຊນສຕານິ, ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ປນ ນວໂຍຊນສຕານິ ຈຕຸປຓ຺ຓາສໂຍຊນານິ, ສມນ຺ຕາ ປນ ອຸສ຺ສເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ທສໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ.

໒໖໘. ອຸພ຺ຠຕໍ ຕາທິສເມວ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອກ຺ກນ຺ຕປທໍ ຍາວ ອຏ຺ຐິໂຕ ທຬ຺ຫໍ ອຸທ຺ຘຣິຕຸເມວ ນ ສກ຺ກາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ເຫຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຑຍ຺ຫຕິ, ອຸປຣິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຌາຍຕິ, ອິຕິ ອກ຺ກມນກາເລ ຑຍ຺ຫມານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຸທ຺ຘຣຓກາເລ ຕາທິສເມວ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຫຸສມ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ.

ກສ຺ມາ ປເນສ ນຣໂກ ອວີຈີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕຕິ. ວີຈິ ນາມ ອນ຺ຕຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ອຄ຺ຄິຊາລານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວາ ອນ຺ຕຣໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອວີຈີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຸຣຕ຺ຖິມຠິຕ຺ຕິໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐິຕາ ສໍສິພ຺ພມານາ ໂຍຊນສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຠິຕ຺ຕິໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ໂຍຊນສຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເສສທິສາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິເມສໍ ຉນ຺ນໍ ຊາລານໍ ມຊ຺ເຌ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຍຊນສຕປ຺ປມາໂຓ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ທ຺ເວ ປາທາ ຍາວ ໂຄປ຺ຜກາ ໂລຫປຖວິໍ ປວິຏ຺ຐາ, ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖາ ຍາວ ມຓິພນ຺ຘາ ໂລຫຠິຕ຺ຕິໂຍ ປວິຏ຺ຐາ, ສີສໍ ຍາວ ຠມຸກຏ຺ຐິໂຕ ໂລຫຉທເນ ປວິຏ຺ຐໍ, ອໂຘຠາເຄນ ເອກໍ ໂລຫສູລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກາຍໍ ວິນິວິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ຉທເນ ປວິຏ຺ຐໍ, ປາຈີນຠິຕ຺ຕິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສູລໍ ຫທຍໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຠິຕ຺ຕິໍ ປວິຏ຺ຐໍ, ອຸຕ຺ຕຣຠິຕ຺ຕິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສູລໍ ຜາສຸກາ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຠິຕ຺ຕິໍ ປວິຏ຺ຐໍ. ນິຈ຺ຈເລ ຕຖາຄຕມ຺ຫິ ອປຣທ຺ຘຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈໂລວ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕີຕິ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂຕາຍ ເອທິໂສ ຊາໂຕ. ເອວໍ ຊາລານໍ ນິຣນ຺ຕຣຕາຍ ອວີຈິ ນາມ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປນສ຺ສ ໂຍຊນສຕິເກ ຐາເນ ນາຬິຍໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປູຣິຕປິຏ຺ຐໍ ວິຍ ສຕ຺ຕາ ນິຣນ຺ຕຣາ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຐິຕານໍ ນິສິນ຺ນານໍ ນິປນ຺ນານໍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ວາ ຐິເຕ ວາ ນິສິນ຺ເນ ວາ ນິປນ຺ເນ ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ພາຘນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕານໍ ນິຣນ຺ຕຣຕາຍ ອວີຈິ.

ກາຍທ຺ວາເຣ ປນ ຉ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອກໍ ທຸກ຺ຂສຫຄຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍຖາ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ຉ ມຘຸພິນ຺ທູນິ ຐເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຕມ຺ພໂລຫພິນ຺ທຸມ຺ຫິ ຐປິເຕ ອນຸທຫນພລວຕາຍ ຕເທວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອິຕຣານິ ອພ຺ໂພຫາຣິການິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນຸທຫນພລວຕາຍ ທຸກ຺ຂເມເວຕ຺ຖ ນິຣນ຺ຕຣໍ, ອິຕຣານິ ອພ຺ໂພຫາຣິການີຕິ. ເອວໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິຣນ຺ຕຣຕາຍ ອວີຈິ.

໒໖໙. ມຫນ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນສຕິໂກ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຕຕີຕິ ເອໂກ ປາໂທ ມຫານິຣເຍ ໂຫຕິ, ເອໂກ ຄູຖນິຣເຍ ນິປຕຕິ. ສູຈິມຸຂາຕິ ສູຈິສທິສມຸຂາ, ເຕ ຫຕ຺ຖິຄີວປ຺ປມາຓາ ເອກໂທຓິກນາວາປ຺ປມາຓາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ.

ກຸກ຺ກຸລນິຣໂຍຕິ ໂຍຊນສຕປ຺ປມາໂຓວ ອນ຺ໂຕ ກູຏາຄາຣມຕ຺ຕວິຕຈ຺ຈິຕອງ຺ຄາຣປຸຓ຺ໂຓ ອາທິຕ຺ຕຉາຣິກນິຣໂຍ, ຍຕ຺ຖ ປຕິຕປຕິຕາ ກຸທ຺ຣູສກຣາສິມ຺ຫິ ຂິຕ຺ຕຜາລວາສິສິລາທີນິ ວິຍ ເຫຏ຺ຐິມຕລເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

ອາໂຣເປນ຺ຕີຕິ ອຍທຓ຺ເຑຫິ ໂປເຖນ຺ຕາ ອາໂຣເປນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອາໂຣຫນກາເລ ເຕ ກຓ຺ຏກາ ອໂຘມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂອໂຣຫນກາເລ ອຸທ຺ຘໍມຸຂາ.

ວາເຕຣິຕານີຕິ ກມ຺ມມເຍນ ວາເຕນ ຈລິຕານິ. ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ຜລເກ ມໍສໍ ວິຍ ໂກຏ຺ຏຍມານານິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ສເຈ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາຍຕິ, ອໂຍປາກາໂຣ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ຂຸຣຘາຣາ ສມຸຏ຺ຐາຕິ.

ຂາໂຣທກາ ນທີຕິ ເວຕຣຓີ ນາມ ຕມ຺ພໂລຫນທີ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍມຍານິ ຂຣວາລິກ-ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ຕານິ, ເຫຏ຺ຐາ ຂຸຣຘາຣາ ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ເວຕ຺ຕລຕາ ຈ ກຸສຕິຓານິ ຈ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາຕິ ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຎ຺ຈ ອໂຘ ຈ ວຸຍ຺ຫມາໂນ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕສຸ ຉິຊ຺ຊຕິ. ສິງ຺ຆາຏກສຓ຺ຐານາຍ ຂຣວາລິກາຍ ກຓ຺ຏເກຫິ ວິຊ຺ຌິຍຕິ, ຂຸຣຘາຣາຫິ ຜາລິຍຕິ, ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ກຸສຕິເຓຫິ ວິເລຂຕິ, ເວຕ຺ຕລຕາຫິ ອາກຑ຺ຒິຍຕິ, ຕິກ຺ຂສຕ຺ຕີຫິ ຜາລິຍຕິ.

໒໗໐. ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍສງ຺ກຸນາຕິ ເຕນ ຊິຄຈ຺ຉິໂຕມ຺ຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ໂລຫປຈ຺ຉິໍ ໂລຫຄຸຬານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ໂລຫຄຸຬຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ທນ຺ເຕ ສມ຺ຜຸເສຕິ, ອຖສ຺ສ ເຕ ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍສງ຺ກຸນາ ມຸຂໍ ວິວຣນ຺ຕິ, ຕມ຺ພໂລຫຘາເຣຫິ ມຫນ຺ເຕນ ໂລຫກຏາເຫນ ຕມ຺ພໂລຫໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ເອວເມວໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ປຸນ ມຫານິຣເຍຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຕມ຺ພໂລຫປານາ ຕມ຺ພໂລຫປານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທີນິ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫານິຣເຍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘເນເນວ ມຸຈ຺ຈຕິ, ໂກຈິ ທຸຕິເຍນ, ໂກຈິ ຕຕິເຍນ, ໂກຈິ ຕມ຺ພໂລຫປາເນນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ກມ຺ເມ ປນ ອປຣິກ຺ຂີເຓ ປຸນ ມຫານິຣເຍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ.

ອິທໍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເອໂກ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ, – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວິຕສຕ຺ຕໍ ປຸນປິ ມຫານິຣເຍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ອາວຸໂສ, ກມ຺ເມ ອປຣິກ຺ຂີເຓ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທ຺ເທໂສ, ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ກເຖຖາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ອຸທ຺ເທສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຸທ຺ເທສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕານໍ ຄຓນາ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພພຸທ຺ຘານຎ຺ເຈຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອວິຊຫິຕເມວ ໂຫຕິ.

໒໗໑. ຫີນກາຍູປຄາຕິ ຫີນກາຍໍ ອຸປຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ອຸປາທາເນຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຄຫເຓ. ຊາຕິມຣຓສມ຺ຠເວຕິ ຊາຕິຍາ ຈ ມຣຓສ຺ສ ຈ ກາຣຓຠູເຕ. ອນຸປາທາຕິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ອນຸປາທິຍິຕ຺ວາ. ຊາຕິມຣຓສງ຺ຂເຍຕິ ຊາຕິມຣຓສງ຺ຂຍສງ຺ຂາເຕ ນິພ຺ພາເນ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາຠິນິພ຺ພຸຕາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ສພ຺ພກິເລສນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸຕາ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸນ຺ຕິ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາຕິກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ເທວທູຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ວິຠງ຺ຄວຄ຺ໂຄ

໑. ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວິປສ຺ສນານຸໂຍຄສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຠທ຺ທກສ຺ສ ເອກຣຕ຺ຕສ຺ສ. ອຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ມາຕິກໍ. ວິຠງ຺ຄນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາຣຠາຊນີຍໍ.

ອຕີຕນ຺ຕິ ອຕີເຕ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ. ນານ຺ວາຄເມຍ຺ຍາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ນານຸຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ນປ຺ປຏິກງ຺ເຂຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍ. ຍທຕີຕນ຺ຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ກາຣຓວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ຍໍ ອຕີຕໍ, ຕໍ ປຫີນໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຸນ ນານຸຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ຍໍ ອນາຄຕໍ, ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຊາຕໍ ອນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຈ ນໍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ອນຸປສ຺ສນາຫິ ໂຍ ວິປສ຺ສຕິ ອຣຎ຺ຎາທີສຸ ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ວິປສ຺ສຕິ. ອສໍຫີຣໍ ອສໍກຸປ຺ປນ຺ຕິ ອິທໍ ວິປສ຺ສນາປຏິວິປສ຺ສນາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປສ຺ສນາ ຫິ ຣາຄາທີຫິ ນ ສໍຫີຣຕິ ນ ສໍກຸປ຺ປຕີຕິ ອສໍຫີຣໍ ອສໍກຸປ຺ປໍ, ຕໍ ອນຸພ຺ຣູຫເຍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ປຏິວິປສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ນິພ຺ພານໍ ຣາຄາທີຫິ ນ ສໍຫີຣຕິ ນ ສໍກຸປ຺ປຕີຕິ ອສໍຫີຣໍ ອສໍກຸປ຺ປໍ. ຕໍ ວິທ຺ວາ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸພ຺ຣູຫເຍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຕໍ ຕໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປນ຺ໂຕ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສ ປນ ອນຸພ຺ຣູຫນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ – ອຊ຺ເຊວ ກິຈ຺ຈມາຕປ຺ປນ຺ຕິ ກິເລສານໍ ອາຕາປນປຣິຕາປເນນ ອາຕປ຺ປນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ວີຣິຍໍ ອຊ຺ເຊວ ກາຕພ຺ພໍ. ໂກ ຊຎ຺ຎາ ມຣຓໍ ສຸເວຕິ ສ຺ເວ ຊີວິຕໍ ວາ ມຣຓໍ ວາ ໂກ ຊານາຕິ. ອຊ຺ເຊວ ທານໍ ວາ ທສ຺ສາມິ, ສີລໍ ວາ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ປນ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຫິ ‘‘ອຊ຺ຊ ຕາວ ປປຎ຺ໂຈ ອຕ຺ຖິ, ສ຺ເວ ວາ ປຸນທິວເສ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ວີຣິຍໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມຫາເສເນນາຕິ ອຄ຺ຄິວິສສຕ຺ຖາທີນິ ອເນການິ ມຣຓກາຣຓານິ ຕສ຺ສ ເສນາ, ຕາຍ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ວເສນ ມຫາເສເນນ ເອວຣູເປນ ມຈ຺ຈຸນາ ສທ຺ຘິໍ ‘‘ກຕິປາຫໍ ຕາວ ອາຄເມຫິ ຍາວາຫໍ ພຸທ຺ຘປູຊາທິໍ ອຕ຺ຕໂນ ອວສ຺ສຍກມ຺ມໍ ກໂຣມີ’’ຕິ. ເອວໍ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວາກາຣສງ຺ຂາໂຕ ວາ, ‘‘ອິທໍ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ອາຄເມຫີ’’ຕິ ເອວໍ ລຎ຺ຊານຸປ຺ປທານສງ຺ຂາໂຕ ວາ, ‘‘ອິມິນາຫໍ ພລຣາສິນາ ປຏິພາຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ພລຣາສິສງ຺ຂາໂຕ ວາ ສງ຺ຄໂຣ ນຕ຺ຖິ. ສງ຺ຄໂຣຕິ ຫິ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວາກາຣລຎ຺ຊານຸປ຺ປທານພລຣາສີນໍ ນາມໍ, ຕສ຺ມາ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອຕນ຺ທິຕນ຺ຕິ ອນລສໍ ອຸຏ຺ຐາຫກໍ. ເອວໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຠທ຺ໂທ ເອກຣຕ຺ໂຕ ອສ຺ສາຕິ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ຕໍ ເອວໍ ປຏິປນ຺ນປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ຠທ຺ເທກຣຕ຺ໂຕ ອຍ’’ນ຺ຕິ. ຣາຄາທີນໍ ສນ຺ຕຕາຍ ສນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘມຸນິ ອາຈິກ຺ຂຕິ.

໒໗໓. ເອວໍຣູໂປຕິອາທີສຸ ກາໂຬປິ ສມາໂນ ອິນ຺ທນີລມຓິວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິນ຺ຕິ ເອວໍ ມນຸຎ຺ຎຣູປວເສເນວ ເອວໍຣູໂປ ອໂຫສິໍ. ກຸສລສຸຂໂສມນສ຺ສເວທນາວເສເນວ ເອວໍເວທໂນ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍເຍວ ສຎ຺ຎາທີນໍ ວເສນ ເອວໍສຎ຺ໂຎ ເອວໍສງ຺ຂາໂຣ ເອວໍວິຎ຺ຎາໂຓ ອໂຫສິໍ ອຕີຕມທ຺ຘານນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນນ຺ທິໍ ສມນ຺ວາເນຕີຕິ ເຕສຸ ຣູປາທີສຸ ຕຓ຺ຫໍ ສມນ຺ວາເນຕິ ອນຸປວຕ຺ເຕຕິ. ຫີນຣູປາທິວເສນ ປນ ເອວໍຣູໂປ ອໂຫສິໍ…ເປ… ເອວໍວິຎ຺ຎາໂຓ ອໂຫສິນ຺ຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ.

ນນ຺ທິໍ ນ ສມນ຺ວາເນຕີຕິ ຕຓ຺ຫໍ ວາ ຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕທິຏ຺ຐິໍ ວາ ນານຸປວຕ຺ຕຍຕິ.

໒໗໔. ເອວໍຣູໂປ ສິຍນ຺ຕິອາທີສຸປິ ຕໍມນຸຎ຺ຎຣູປາທິວເສເນວ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິປວຕ຺ຕສງ຺ຂາຕາ ນນ຺ທິສມນ຺ວານຍນາວ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໗໕. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສໍຫີຣຕີຕິ ອິທໍ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ໂຍ ຘມ຺ມໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສຕິ. ອສໍຫີຣໍ ອສໍກຸປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ນິທ຺ເທສຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຘມ຺ມໍ ນ ວິປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຍສ຺ມາ ປນ ອສໍຫີຣາຕິ ຈ ອສໍກຸປ຺ປາຕິ ຈ ວິປສ຺ສນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ເອວ ອຠາວຎ຺ຈ ຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ສໍຫີຣຕີຕິ ມາຕິກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສໍຫີຣຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ອຠາວໂຕ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອາກຑ຺ຒິຍຕິ. ນ ສໍຫີຣຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ຠາເວນ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ນາກຑ຺ຒິຍຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອານນ຺ທຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອານນ຺ທຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ຊານນ຺ໂຕວ ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ.

໒໗໘. ສາຘຸ ສາຘູຕິ ເຖຣສ຺ສ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວນ຺ຕິ ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິສຸທ຺ເຘຫິ ກຖິຕຕ຺ຕາ ເທສນໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ອາຫ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອານນ຺ທຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫາກຈ຺ຈານຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາກຈ຺ຈານຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕໂປທາຣາເມຕິ ຕຕ຺ໂຕທກສ຺ສ ຣຫທສ຺ສ ວເສນ ເອວໍລທ຺ຘນາເມ ອາຣາເມ. ເວຠາຣປພ຺ພຕສ຺ສ ກິຣ ເຫຏ຺ຐາ ຠູມຏ຺ຐກນາຄານໍ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກໍ ນາຄຠວນໍ ເທວໂລກສທິສໍ ມຓິມເຍນ ຕເລນ ອາຣາມອຸຍ຺ຍາເນຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ນາຄານໍ ກີຬນຏ຺ຐາເນ ມຫາອຸທກຣຫໂທ, ຕໂຕ ຕໂປທາ ນາມ ນທີ ສນ຺ທຕິ ກຸຖິຕາ ອຸຓ຺ໂຫທກາ. ກສ຺ມາ ປເນສາ ເອທິສາ ຊາຕາ? ຣາຊຄຫໍ ກິຣ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ມຫາ ເປຕໂລໂກ, ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫາໂລຫກຸມ຺ຠິນິຣຍານໍ ອນ຺ຕເຣນ ອຍໍ ຕໂປທາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ກຸຖິຕາ ສນ຺ທຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຍຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂປທາ ສນ຺ທຕິ, ໂສ ທໂຫ ອຈ຺ໂຉທໂກ ສີໂຕທໂກ ສາໂຕທໂກ ເສໂຕທໂກ ສຸປ຺ປຕິຕ຺ໂຖ ຣມຓີໂຍ ປຫູຕມຈ຺ຉກຈ຺ຉໂປ, ຈກ຺ກມຕ຺ຕານິ ຈ ປທຸມານິ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ. ອປິຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂປທາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫານິຣຍານໍ ອນ຺ຕຣິກາຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນາຍໍ ຕໂປທາ ກຸຖິຕາ ສນ຺ທຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໒໓໑). ອິມສ຺ສ ປນ ອາຣາມສ຺ສ ອຠິສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ຕໂຕ ມຫາອຸທກຣຫໂທ ຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ນາມວເສນາຍໍ ວິຫາໂຣ ຕໂປທາຣາໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໘໐. ສມິທ຺ຘີຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ສມິທ຺ໂຘ ອຠິຣູໂປ ປາສາທິໂກ, ຕສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂກຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຠູໂຕ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາຕິ ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໑໙໙ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

໒໘໒. ອິຕິ ເມ ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ສຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ທ຺ວາທສາຍຕນວເສເນວ ມາຕິກໍ ຐເປສິ. ເຖໂຣປິ ‘‘ຠຄວຕາ ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ວີສຸ, ອຸປຣິ ຈຕຸຕ຺ເຖ ຈາຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ມາຕິກາ ຈ ວິຠງ຺ໂຄ ຈ ກໂຕ, ອິຘ ປນ ທ຺ວາທສາຍຕນວເສເນວ ວິຠຊນຕ຺ຖໍ ມາຕິກາ ຐປິຕາ’’ຕິ ນຍໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ອິມໍ ປນ ນຍໍ ລຠນ຺ເຕນ ເຖເຣນ ຠາຣິຍໍ ກຕໍ, ອປເທ ປທໍ ທສ຺ສິຕໍ, ອາກາເສ ປທໍ ກຕໍ, ເຕນ ນໍ ຠຄວາ ອິມເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໗) ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຈກ຺ຂູຕິ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ. ຣູປາຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປາ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສສາຍຕນານິປິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ນິກນ຺ຕິວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕທຠິນນ຺ທຕີຕິ ຕໍ ຈກ຺ຂຸຎ຺ເຈວ ຣູປຎ຺ຈ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ອຠິນນ຺ທຕິ. ອນ຺ວາຄເມຕີຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ.

ອິຕິ ເມ ມໂນ ອໂຫສິ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອິຕິ ຘມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ມໂນຕິ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມາຕິ ເຕຠູມກຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ.

໒໘໓. ປຓິທຫຕີຕິ ປຕ຺ຖນາວເສນ ຐເປສິ. ປຓິຘານປຈ຺ຈຍາຕິ ປຕ຺ຖນາຏ຺ຐປນກາຣຓາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາກຈ຺ຈານຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ໂລມສກງ຺ຄິຍຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໘໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ໂລມສກງ຺ຄິຍຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂລມສກງ຺ຄິໂຍຕິ ອງ຺ຄເຖໂຣ ກິຣ ນາເມສ, ກາຍສ຺ສ ປນ ອີສກໂລມສາກາຣຕາຍ ໂລມສກງ຺ຄິໂຍຕິ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ຈນ຺ທໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕຕິ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ກິເຣສ ຈນ຺ທໂນ ນາມ ອຸປາສໂກ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ຕີຓິ ຣຕນານິ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ປຸຣິມນາເມນ ຈນ຺ທໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລສິລາຍໍ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລສ຺ເສວ ຊຍສຸມນປຸປ຺ຜຣາສິ ວິຍ ວຓ຺ໂຓ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ກທາ ປນ ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ວິຫາສີຕິ? ໂພຘິປຕ຺ຕິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອາສາຬ຺ຫີມາສປຸຓ຺ຓມາຍ ທ຺ວາທສໂຍຊນາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ກຓ຺ຑມ຺ພມູເລ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ມຫາຊນໍ ມຫາວິທຸຄ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ຍສ຺ມາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ນ ວສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປສ຺ສມານສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ປທວີກ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວິຫາສິ.

ຕຕ຺ຣ ຠຄວາຕິ ຕຕ຺ຣ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທສຫິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສຫິ ສນ຺ນິປຕິຕາຫິ ເທວຕາຫິ ປຣິວຸໂຕ ມາຕຣໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຄມ຺ຠີຣໍ ນິປຸຓໍ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕໍ ຣູປາຣູປປຣິຈ຺ເຉທກຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ເທວານໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສຎ຺ຈ ວິຠງ຺ຄຎ຺ຈ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ສທ຺ຘິໍ ວິຠງ຺ເຄນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ເທວຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປມາທາຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ທິພ຺ເພຫິ ອາຣມ຺ມເຓຫິ ນິປ຺ປີຬິຍມາໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຏ຺ໂຐ ຄາຖາມຕ຺ຕເມວ ຘາເຣສິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸ ຘາເຣມິ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕິໂຍ ຄາຖາ’’ຕິ.

ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫິ ຕ຺ວນ຺ຕິອາທີສຸ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນາມ, ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣິຍາປຸຓາຕິ ນາມ, ອຎ຺ເຎສໍ ວາເຈນ຺ໂຕ ຘາເຣຕິ ນາມ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ໂລມສກງ຺ຄິຍຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຈູຬກມ຺ມວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໘໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຈູຬກມ຺ມວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸໂຠຕິ ໂສ ກິຣ ທສ຺ສນີໂຍ ອໂຫສິ ປາສາທິໂກ, ເຕນສ຺ສ ອງ຺ຄສຸຠຕາຍ ສຸໂຠຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ມາຓໂວຕິ ປນ ຕໍ ຕຣຸຓກາເລ ໂວຫຣິໍສຸ, ໂສ ມຫລ຺ລກກາເລປິ ເຕເນວ ໂວຫາເຣນ ໂວຫຣິຍຕິ. ໂຕເທຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຕເທຍ຺ຍສ຺ສ ນາມ ປເສນທິຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍາ ອວິທູເຣ ຕຸທິຄາໂມ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຘິປຕິຕ຺ຕາ ໂຕເທຍ຺ໂຍຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ມຫາຘໂນ ປນ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕາສີຕິໂກຏິວິຠໂວ ປຣມມຈ຺ຉຣີ, ‘‘ທທໂຕ ໂຠຄານໍ ອປຣິກ຺ຂໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ເທຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອຎ຺ຊນານໍ ຂຍໍ ທິສ຺ວາ, ວມ຺ມິການຎ຺ຈ ສຎ຺ຈຍໍ;

ມຘູນຎ຺ຈ ສມາຫາຣໍ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຆຣມາວເສ’’ຕິ.

ເອວໍ ອທານເມວ ສິກ຺ຂາເປສິ. ຘຸຣວິຫາເຣ ວສໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຍາຄຸອຸຬຸງ຺ຄມຕ຺ຕໍ ວາ ຠຕ຺ຕກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕໍ ວາ ອທຕ຺ວາ ຘນໂລເຠນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຆເຣ ສຸນໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ສຸໂຠ ຕໍ ສຸນຂໍ ອຕິວິຍ ປິຍາຍຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຠຸຎ຺ຊນກຠຕ຺ຕໍເຍວ ໂຠເຊຕິ, ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຣສຍເນ ສຍາເປຕິ. ອຖ ຠຄວາ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ສຸນຂໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ໂຕເທຍ຺ຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຘນໂລເຠນ ອຕ຺ຕໂນວ ຆເຣ ສຸນໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອຊ຺ຊ ມຍິ ສຸຠສ຺ສ ຆຣໍ ຄເຕ ມໍ ທິສ຺ວາ ສຸນໂຂ ຠຸກ຺ກາຣໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສາຫໍ ເອກໍ ວຈນໍ ວກ຺ຂາມິ, ໂສ ‘ຊານາຕິ ມໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໂຕນິທານໍ ສຸຠສ຺ສ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອໂກ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ສຸນໂຂ ປນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມໍ ມາຓວສ຺ສ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐານຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠຄວາ ຕໍ ທິວສໍ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ມາຓເວ ຕໍ ຆຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ.

ສຸນໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຸກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສມີປໍ ຄໂຕ. ຕໂຕ ນໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂຕເທຍ຺ຍ ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພປິ ມໍ ໂຠ ໂຠຕິ ປຣິຠວິຕ຺ວາ ສຸນໂຂ ຊາໂຕ, ອິທານິປິ ຠຸກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິໍ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ. ສຸນໂຂ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ຄີວໍ ໂອນາເມຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນນ຺ຕເຣ ຉາຣິກາຍໍ ນິປນ຺ໂນ. ມນຸສ຺ສາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຍເນ ສຍາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ສຸໂຠ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ເກນາຍໍ ສຸນໂຂ ສຍນາ ໂອໂຣປິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ນ ເກນຈີຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ມາຓໂວ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ມມ ປິຕາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ໂຕເທຍ຺ໂຍ ນາມ ສຸນໂຂ ນຕ຺ຖິ. ສມໂຓ ປນ ໂຄຕໂມ ປິຕຣໍ ສຸນຂໍ ກໂຣຕິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອສ ມຸຂາຣຸຬ຺ຫໍ ຠາສຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄເຫຕຸກາໂມ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິ.

ຠຄວາປິ ຕສ຺ສ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ອວິສໍວາທນຕ຺ຖໍ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ມາຓວ ປິຕຣາ ອນກ຺ຂາຕໍ ຘນ’’ນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ສຸວຓ຺ຓມາລາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິ ສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ກຫາປຓນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉ ຕໍ ສຸນຂໍ ອປ຺ໂປທກປາຍາສໍ ໂຠຊາເປຕ຺ວາ ສຍເນ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອີສກໍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕກາເລ ປຸຈ຺ຉ, ສພ຺ພໍ ເຕ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ອຖ ນໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ ‘‘ປິຕາ ເມ ເອໂສ’’ຕິ. ມາຓໂວ – ‘‘ສເຈ ສຈ຺ຈໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຘນໍ ລຈ຺ຉາມິ, ໂນ ເຈ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ວີຫິປິ ກາຣເຓຫິ ຕຸຏ຺ໂຐ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ສຸນໂຂ – ‘‘ຎາໂຕມ຺ຫິ ອິມິນາ’’ຕິ ໂຣທິຕ຺ວາ ຫຸໍ ຫຸນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘນນິຘານຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເທນ ປຖວິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ, ມາຓໂວ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ຠວປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນາມ ເອວໍ ສຸຂຸມໍ ປຏິສນ຺ຘິອນ຺ຕຣໍ ປາກຏໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ, ອທ຺ຘາ ເອສ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’’ຕິ ຠຄວຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຈຸທ຺ທສ ປຎ຺ເຫ ອຠິສງ຺ຂຣິ. ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາປາຐໂກ ກິເຣສ, ເຕນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິທໍ ຘມ຺ມປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຸຕິຍຄມເນນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ເຕນ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ເຫ ປນ ຠຄວາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ກມ຺ມສ຺ສກາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ເອເຕສໍ ສກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຓ຺ຑກນ຺ຕິ ກມ຺ມສ຺ສກາ. ກມ຺ມສ຺ສ ທາຍາທາຕິ ກມ຺ມທາຍາທາ, ກມ຺ມໍ ເອເຕສໍ ທາຍຊ຺ຊໍ ຠຓ຺ຑກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ມໍ ເອເຕສໍ ໂຍນິ ກາຣຓນ຺ຕິ ກມ຺ມໂຍນີ. ກມ຺ມໍ ເອເຕສໍ ພນ຺ຘູຕິ ກມ຺ມພນ຺ຘູ, ກມ຺ມຎາຕກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ມໍ ເອເຕສໍ ປຏິສຣຓໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ກມ຺ມປຏິສຣຓາ. ຍທິທໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍາຕິ ຍໍ ອິທໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ຫີໂນ ຠວ, ຕ຺ວໍ ປຓີໂຕ, ຕ຺ວໍ ອປ຺ປາຍຸໂກ, ຕ຺ວໍ ທີຆາຍຸໂກ…ເປ… ຕ຺ວໍ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ຠວ, ຕ຺ວໍ ປຎ຺ຎວາ’’ຕິ ເອວໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍ ວິຠຊນໍ, ຕໍ ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ກໂຣຕິ, ກມ຺ມເມວ ເອວໍ ສຕ຺ເຕ ວິຠຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ມາຓໂວ ກຖິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ສຎ຺ຊານາສິ, ຆນທຸສ຺ສປຏ຺ເຏນສ຺ສ ມຸຂໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຘຸຣໍ ປຸຣໂຕ ຐປິຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ມານນິສ຺ສິໂຕ ກິເຣສ ປຓ຺ຑິຕມານີ, ອຕ຺ຕນາ ສມໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສ ‘‘ກິໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ກເຖຕິ, ຍມຫໍ ຊານາມິ, ຕເທວ ກເຖຕີຕິ ອຍໍ ມາໂນ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ ມານຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ‘‘ອາທິໂຕວ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ‘ນາຫໍ ໂຠ ໂຄຕມ ຊານາມິ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ເມ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຖາ’ຕິ ມໍ ຍາຈິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສາຫໍ ຍາຈິຕກາເລ ກເຖສ຺ສາມິ, ເອວຎ຺ຈສ຺ສ ສາຕ຺ຖກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ.

ອິທານິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ນ ໂຂ ອຫນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໒໙໐. ສມຕ຺ເຕນາຕິ ປຣິປຸຓ຺ເຓນ. ສມາທິນ຺ເນນາຕິ ຄຫິເຕນ ປຣາມຏ຺ເຐນ. ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິກາ ເອສາ, ມາຓວ, ປຏິປທາ ຍທິທໍ ປາຓາຕິປາຕີຕິ ຍໍ ອິທໍ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມໍ, ເອສາ ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິກາ ປຏິປທາຕິ.

ກຖໍ ປເນສາ ອປ຺ປາຍຸກຕໍ ກໂຣຕິ? ຈຕ຺ຕາຣິ ຫິ ກມ຺ມານິ ອຸປປີຬກໍ ອຸປຈ຺ເຉທກໍ ຊນກໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກນ຺ຕິ. ພລວກມ຺ເມນ ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕ ອຸປປີຬກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທຕິ ນາມ – ‘‘ສຈາຫໍ ປຐມຕຣໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ນ ເຕ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸໍ ທເທຍ຺ຍໍ, ຈຕູສຸເຍວ ຕໍ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປຍ຺ຍໍ. ໂຫຕຸ, ຕ຺ວໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕ, ອຫໍ ອຸປປີຬກກມ຺ມໍ ນາມ ຕໍ ປີເຬຕ຺ວາ ນິໂຣຊໍ ນິຍູສໍ ກສຏໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ຕາທິສໍ ກໂຣຕິ. ກິໍ ກໂຣຕິ? ປຣິສ຺ສຍໍ ອຸປເນຕິ, ໂຠເຄ ວິນາເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທາຣກສ຺ສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາຕຸ ອສ຺ສາໂທ ວາ ສຸຂໍ ວາ ນ ໂຫຕິ, ມາຕາປິຕູນໍ ປີຬາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ປຣິສ຺ສຍໍ ອຸປເນຕິ. ທາຣກສ຺ສ ປນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຄເຫ ໂຠຄາ ອຸທກໍ ປຕ຺ວາ ໂລຓໍ ວິຍ ຣາຊາທີນໍ ວເສນ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ກຸມ຺ຠໂທຫນເຘນຸໂຍ ຂີຣໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ສູຣຕາ ໂຄຓາ ຈຓ຺ຑາ ໂຫນ຺ຕິ, ກາຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຂຸຊ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຄມຓ຺ຑເລ ໂຣໂຄ ປຕຕິ, ທາສາທໂຍ ວຈນໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ວາປິຕໍ ສສ຺ສໍ ນ ຊາຍຕິ, ເຄຫຄຕໍ ເຄເຫ, ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ອຣຎ຺ເຎ ນສ຺ສຕິ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕໍ ທຸລ຺ລຠໍ ໂຫຕິ, ຄພ຺ຠປຣິຫາໂຣ ນ ໂຫຕິ, ວິຊາຕກາເລ ມາຕຸຖຎ຺ຎໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ທາຣໂກ ປຣິຫາຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ ປີຬິໂຕ ນິໂຣໂຊ ນິຍູໂສ ກສໂຏ ໂຫຕິ, ອິທໍ ອຸປປີຬກກມ຺ມໍ ນາມ.

ທີຆາຍຸກກມ຺ເມນ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຍຸໍ ຉິນ຺ທຕິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ອຏ຺ຐຸສຠຄມນໍ ກຕ຺ວາ ສຣໍ ຂິເປຍ຺ຍ ຕມຎ຺ໂຎ ຘນຸໂຕ ວິມຸຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ມຸຄ຺ຄເຣນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປາເຕຍ຺ຍ, ເອວໍ ທີຆາຍຸກກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມໍ ອາຍຸໍ ຉິນ຺ທຕິ. ກິໍ ກໂຣຕິ? ໂຈຣານໍ ອຏວິໍ ປເວເສຕິ, ວາຬມຈ຺ໂຉທກໍ ໂອຕາເຣຕິ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ປນ ສປຣິສ຺ສຍຏ຺ຐານໍ ອຸປເນຕິ, ອິທໍ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມໍ ນາມ, ‘‘ອຸປຆາຕກ’’ນ຺ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

ປຏິສນ຺ຘິນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ປນ ກມ຺ມໍ ຊນກກມ຺ມໍ ນາມ. ອປ຺ປໂຠຄກຸລາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄສມ຺ປທາທິກຣເຓນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກກມ຺ມໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກກມ຺ມໍ ນາມ.

ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ອກຸສລາເນວ, ຊນກໍ ກຸສລມ຺ປິ ອກຸສລມ຺ປິ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ກຸສລເມວ. ຕຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມໍ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ເມນ ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິກໍ ໂຫຕິ. ປາຓາຕິປາຕິນາ ວາ ກຕໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ອຸຬາຣໍ ນ ໂຫຕິ, ທີຆາຍຸກປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເອວໍ ປາຓາຕິປາໂຕ ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ. ປຏິສນ຺ຘິເມວ ວາ ນິຍາເມຕ຺ວາ ອປ຺ປາຍຸກໍ ກໂຣຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐານເຈຕນາຍ ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ປຸພ຺ພາປຣເຈຕນາຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອປ຺ປາຍຸໂກ ໂຫຕິ.

ທີຆາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິກາ ເອສາ ມາຓວ ປຏິປທາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ເມນປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕ ເອຕໍ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕິກມ຺ມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທຕິ ນາມ – ‘‘ສຈາຫໍ ປຐມຕຣໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ນ ເຕ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸໍ ທເທຍ຺ຍໍ, ເທວໂລເກເຍວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປຍ຺ຍໍ. ໂຫຕຸ, ຕ຺ວໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຫໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກກມ຺ມໍ ນາມ ຖມ຺ຠໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ກໂຣຕິ. ກິໍ ກໂຣຕິ? ປຣິສ຺ສຍໍ ນາເສຕິ, ໂຠເຄ ອຸປ຺ປາເທຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທາຣກສ຺ສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາຕາປິຕູນໍ ສຸຂເມວ ສາຕເມວ ໂຫຕິ. ເຍປິ ປກຕິຍາ ມນຸສ຺ສາມນຸສ຺ສປຣິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຣິສ຺ສຍໍ ນາເສຕິ. ທາຣກສ຺ສ ປນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຄເຫ ໂຠຄານໍ ປມາຓໍ ນ ໂຫຕິ, ນິຘິກຸມ຺ຠິໂຍ ປຸຣໂຕປິ ປຈ຺ຉໂຕປິ ເຄຫໍ ປວຏ຺ຏມານາ ປວິສນ຺ຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ປເຣຫິ ຐປິຕຘນສ຺ສາປິ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຘນຸໂຍ ພຫຸຂີຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຄຓາ ສຸຂສີລາ ໂຫນ຺ຕິ, ວປ຺ປຏ຺ຐາເນ ສສ຺ສານິ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວຑ຺ຒິຍາ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ຕາວກາລິກໍ ວາ ທິນ຺ນໍ ຘນໍ ອໂຈທິຕາ ສຍເມວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ທາສາທໂຍ ສຸວຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ກມ຺ມນ຺ຕາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ທາຣໂກ ຄພ຺ຠໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິຫາຣໍ ລຠຕິ, ໂກມາຣິກເວຊ຺ຊາ ສນ຺ນິຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຄຫປຕິກຸເລ ຊາໂຕ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ, ອມຈ຺ຈກຸລາທີສຸ ຊາໂຕ ເສນາປຕິຏ຺ຐານາທີນິ ລຠຕິ. ເອວໍ ໂຠເຄ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ໂສ ອປຣິສ຺ສໂຍ ສໂຠໂຄ ຈິຣໍ ຊີວຕີຕິ. ເອວໍ ອປາຓາຕິປາຕກມ຺ມໍ ທີຆາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິກໍ ໂຫຕິ.

ອປາຓາຕິປາຕິນາ ວາ ກຕໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ກຸສລໍ ອຸຬາຣໍ ໂຫຕິ, ທີຆາຍຸກປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວມ຺ປິ ທີຆາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິກໍ ໂຫຕິ. ປຏິສນ຺ຘິເມວ ວາ ນິຍາເມຕ຺ວາ ທີຆາຍຸກໍ ກໂຣຕິ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານເຈຕນາຍ ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ປຸພ຺ພາປຣເຈຕນາຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທີຆາຍຸໂກ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິເຫຐນກມ຺ມາທີນິປິ ຫິ ປວຕ຺ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໂຕ ຕເຖວ ວທມານານິ ວິຍ ອຸປປີຬເນນ ນິພ຺ໂຠຄຕໍ ອາປາເທຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ໂຣຄຸປ຺ປາທນາທີຫິ ວາ, ວິເຫຐກາທີຫິ ກຕສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ອນຸຬາຣຕາຍ ວາ, ອາທິໂຕວ ປຏິສນ຺ຘິນິຍາມເນນ ວາ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຸພ຺ພາປຣເຈຕນາວເສນ ວາ ພຫ຺ວາພາຘຕາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ອປາຓາຕິປາໂຕ ວິຍ ຈ ອວິເຫຐນາທີນິປິ ອປ຺ປາພາຘຕາທີນີຕິ.

໒໙໓. ເອຕ຺ຖ ປນ ອິສ຺ສາມນໂກຕິ ອິສ຺ສາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ອຸປທຸສ຺ສຕີຕິ ອິສ຺ສາວເສເນວ ອຸປກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ທຸສ຺ສຕິ. ອິສ຺ສໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ຍວກລາປໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຍ ຍຖາ ນ ນສ຺ສຕິ ເອວໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຍ ຐເປຕິ. ອປ຺ເປສກ຺ໂຂຕິ ອປ຺ປປຣິວາໂຣ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສໂຣ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຫຕ຺ໂຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸທກທາຍກມ຺ປິ ນ ລຠຕິ.

໒໙໔. ນ ທາຕາ ໂຫຕີຕິ ມຈ຺ຉຣິຍວເສນ ນ ທາຕາ ໂຫຕິ. ເຕນ ກມ຺ເມນາຕິ ເຕນ ມຈ຺ຉຣິຍກມ຺ເມນ.

໒໙໕. ອຠິວາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຠິວາທນາຣຫໍ ພຸທ຺ຘໍ ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ວາ ອຣິຍສາວກໍ ວາ. ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕພ຺ພາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອຸປປີຬກອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກກມ຺ມານິ ນ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ນ ຫິ ປວຕ຺ເຕ ນີຈກຸລິນໍ ວາ ອຸຈ຺ຈາກຸລິນໍ ວາ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ປຏິສນ຺ຘິເມວ ປນ ນິຍາເມຕ຺ວາ ນີຈກຸລິຍໍ ກມ຺ມໍ ນີຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ອຸຈ຺ຈາກຸລິຍໍ ກມ຺ມໍ ອຸຈ຺ຈາກຸເລ.

໒໙໖. ນ ປຣິປຸຈ຺ຉິຕາ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອປຣິປຸຈ຺ຉເນນ ນິຣເຍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອປຣິປຸຈ຺ຉໂກ ປນ ‘‘ອິທໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ນ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ, ອຊານນ຺ໂຕ ກາຕພ຺ພໍ ນ ກໂຣຕິ, ອກາຕພ຺ພໍ ກໂຣຕິ. ເຕນ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອິຕໂຣ ສຄ຺ເຄ. ອິຕິ ໂຂ, ມາຓວ…ເປ… ຍທິທໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍາຕິ ສຕ຺ຖາ ເທສນໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິໍ ປາເປສິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຈູຬກມ຺ມວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຸຠສຸຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໖. ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂມຆນ຺ຕິ ຕຸຈ຺ຉໍ ອຜລໍ. ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຕຖໍ ຠູຕໍ. ອິທຎ຺ຈ ເອເຕນ ນ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ, ອຸປາລິສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໕໖) ປນ – ‘‘ມໂນກມ຺ມໍ ມຫາສາວຊ຺ຊຕຣໍ ປຎ຺ຎເປມິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ, ໂນ ຕຖາ ກາຍກມ຺ມໍ ໂນ ຕຖາ ວຈີກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ສາ ກຖາ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອນ຺ຕເຣ ປາກຏາ ຊາຕາ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອສ ວທຕິ. ອຕ຺ຖິ ຈ ສາ ສມາປຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ – ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ອຠິສຎ຺ຎານິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂປຏ຺ຐປາທສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໑.໔໐໖ ອາທໂຍ) ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຠິສຎ຺ຎານິໂຣຘກຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນ ກິຎ຺ຈິ ເວທິຍຕີຕິ ເອກເວທນມ຺ປິ ນ ເວທິຍຕິ. ອຕ຺ຖິ ຈ ໂຂຕິ ເຖໂຣ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ອນຸຊານາຕິ. ປຣິຣກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄຣຫໂຕ ໂມຈເນນ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສຎ຺ເຈຕນາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ເຈຕນິກໍ, ສາຠິສນ຺ຘິກໍ ສຎ຺ເຈຕນິກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂໍ ໂສຕິ ເຖໂຣ ‘‘ອກຸສລເມວ ສນ຺ຘາຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເອວໍ ວທຕິ.

ທສ຺ສນມ຺ປິ ໂຂ ອຫນ຺ຕິ ຠຄວາ ຈຕຸຣງ຺ເຄປິ ອນ຺ຘກາເຣ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນຏ຺ຐາເນ ຕິລມຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣໍ ມໍສຈກ຺ຂຸນາວ ປສ຺ສຕິ, ອຍຎ຺ຈ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ນ ທູເຣ ຄາວຸຕມຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວສຕິ, ກສ຺ມາ ຠຄວາ ເອວມາຫາຕິ? ສມາຄມທສ຺ສນໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ.

໒໙໙. ອຸທາຍີຕິ ລາລຸທາຍີ. ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂເມວ. ອິຕິ ອິມໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ກິເລສທຸກ຺ຂໍ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສເຈ ຠາສິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ ຠຄວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

໓໐໐. ອຸມ຺ມງ຺ຄນ຺ຕິ ປຎ຺ຫາອຸມ຺ມງ຺ຄໍ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊມາໂນຕິ ສີສໍ ນີຫຣມາໂນ. ອໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ອນຸປາເຍນ ສີສໍ ນີຫຣິສ຺ສຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ຠຄວາ ຊານນ຺ໂຕ ເນວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ນ ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ ຊານິ, ອຘິປ຺ປາເຍເນວ ປນ ອຎ຺ຎາສິ. ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ນາມ ສຸວິຊາໂນ ໂຫຕິ, ກເຖຕຸກາໂມ ຄີວໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຫນຸກໍ ຈາເລຕິ, ມຸຂມສ຺ສ ຜນ຺ທຕິ, ສນ຺ນິສີທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຕໍ ອາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຸທາຍີ ສນ຺ນິສີທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຍໍ ອຠູຕໍ, ຕເທວ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ອຎ຺ຎາສິ. ອາທິໍ ເຍວາຕິອາທິມ຺ຫິເຍວ. ຕິສ຺ໂສ ເວທນາຕິ ‘‘ກິໍ ໂສ ເວທິຍຕີ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາວ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ປຸຈ຺ຉິຕາ. ສຸຂເວທນິຍນ຺ຕິ ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ ເຈຕນາ, ເຫຏ຺ຐາ ຕິກຊ຺ຌານເຈຕນາຕິ ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ເຕສຸ ສຸຂເວທນາຍ ຊນນໂຕ ສຸຂເວທນິຍໍ ກມ຺ມໍ ນາມ. ກາມາວຈຣຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຍໍເຍວ ເອກນ຺ເຕນ ສຸຂໍ ຊເນຕິ, ປວຕ຺ເຕ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ອທຸກ຺ຂມສຸຂມ຺ປິ.

ອກຸສລເຈຕນາ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ເຕສຸ ທຸກ຺ຂສ຺ເສວ ຊນນໂຕ ທຸກ຺ຂເວທນິຍໍ ກມ຺ມໍ ນາມ. ກາຍທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ເຕເຍວ ເຈຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ທຸກ຺ຂໍ ຊເນຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂມ຺ປິ, ສາ ປນ ເວທນາ ອນິຏ຺ຐານິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸເຍວ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ທຸກ຺ຂາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ.

ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ ເຈຕນາ, ຣູປາວຈຣກຸສລໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເຈຕນາຕິ ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ເຕສຸ ຕຕິຍເວທນາຍ ຊນນໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນິຍໍ ກມ຺ມໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມາວຈຣໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍເຍວ ເອກນ຺ເຕນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ຊເນຕິ, ປວຕ຺ເຕ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ສຸຂມ຺ປິ. ອປິຈ ສຸຂເວທນິຍກມ຺ມໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິວເສນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຖາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນິຍໍ, ທຸກ຺ຂເວທນິຍໍ ປວຕ຺ຕິວເສເນວ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕສ຺ສ ປນ ວເສນ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິວເສເນວ ວຏ຺ຏຕິ.

ເອຕສ຺ສ ຠຄວາຕິ ເຖໂຣ ຕຖາຄເຕນ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄກຖນຕ຺ຖໍ ອາລໂຍ ທສ຺ສິໂຕ, ຕຖາຄຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄຎາຓໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິກຸສລຕາຍ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄນ຺ຕິ ມຫາກມ຺ມວິຠຊນໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ…ເປ… ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ອິທໍ ນ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄຎາຓຠາຊນໍ, ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄຎາຓຠາຊນຕ຺ຖາຍ ປນ ມາຕິກາຏ຺ຐປນໍ.

໓໐໑. ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາຕິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອິທຎ຺ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອິທໍ ທສ຺ສນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອາຕປ຺ປນ຺ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈປິ ວີຣິຍສ຺ເສວ ນາມານິ. ເຈໂຕສມາຘິນ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສມາຘິໍ. ປສ຺ສຕີຕິ ‘‘ໂສ ສຕ຺ໂຕ ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ. ເຍ ອຎ຺ຎຖາຕິ ເຍ ‘‘ທສນ຺ນໍ ກຸສລານໍ ກມ຺ມປຖານໍ ປູຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ, ມິຈ຺ຉາ ເຕສໍ ຎາຓນ຺ຕິ ວທຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິທິຕນ຺ຕິ ປາກຏໍ. ຖາມສາຕິ ທິຏ຺ຐິຖາເມນ. ປຣາມາສາຕິ ທິຏ຺ຐິປຣາມາເສນ. ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣຕີຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາທິຍິຕ຺ວາ ໂວຫຣຕິ.

໓໐໒. ຕຕ຺ຣານນ຺ທາຕິ ອິທມ຺ປິ ນ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄຎາຓສ຺ສ ຠາຊນໍ, ອຖ ຂ຺ວາສ຺ສ ມາຕິກາຏ຺ຐປນເມວ. ເອຕ຺ຖ ປນ ເອເຕສໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ວຈເນ ເອຕ຺ຕກາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ອນນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ອິທໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ. ອິທມສ຺ສາຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ອສ຺ສ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ. ອິຕິ ອິເມສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວາເທ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ຕີສຸ ອນນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸຎ຺ຎາ ນານຸຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໐໓. ເອວໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ວຈເນ ອນຸຎ຺ຎາ ຈ ອນນຸຎ຺ຎາ ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄຎາຓໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລຕິອາທິມາຫ.

ປຸພ຺ເພ ວາສ຺ສ ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ອິມິນາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸເກນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ກຕໍ. ປຸພ຺ເພ ກເຕນປິ ຫິ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ປຈ຺ຉາ ກເຕນປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ມຣຓກາເລ ວາ ປນ – ‘‘ຂນ຺ໂທ ເສຏ຺ໂຐ ສິໂວ ເສຏ຺ໂຐ, ປິຕາມໂຫ ເສຏ຺ໂຐ, ອິສ຺ສຣາທີຫິ ວາ ໂລໂກ ວິສຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິນາ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສເນນປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕເຕວ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ, ຍໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ, ຕສ຺ສ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ຍໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ, ຕສ຺ສ ອປຣສ຺ມິໍ ປຣິຍາເຍ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

ອິຕິ ອຍໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອກໍ ກມ຺ມຣາສິໍ ເອກຎ຺ຈ ວິປາກຣາສິໍ ອທ຺ທສ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມິນາ ອທິຏ຺ເຐ ຕໂຍ ກມ຺ມຣາສີ, ທ຺ເວ ຈ ວິປາກຣາສີ ອທ຺ທສ. ອິມິນາ ປນ ທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ເຐ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກມ຺ມຣາສີ ຕໂຍ ຈ ວິປາກຣາສີ ອທ຺ທສ. ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຊານນຎາຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄຎາຓໍ ນາມ. ທຸຕິຍວາເຣ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸເກນ ກິຎ຺ຈິ ນ ທິຏ຺ຐໍ, ຕຖາຄເຕນ ປນ ຕໂຍ ກມ຺ມຣາສີ, ທ຺ເວ ຈ ວິປາກຣາສີ ທິຏ຺ຐາຕິ. ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຏ຺ຐານານິ ຊານນຎາຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄຎາຓໍ ນາມ. ເສສວາຣທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຠພ຺ພນ຺ຕິ ຠູຕວິຣຫິຕໍ ອກຸສລໍ. ອຠພ຺ພາຠາສນ຺ຕິ ອຠພ຺ພໍ ອາຠາສຕິ ອຠິຠວຕິ ປຏິພາຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫຸກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອກຸສລກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ພລວກມ຺ມໍ ທຸພ຺ພລກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ ອິທໍ ອຠພ຺ພຎ຺ເຈວ ອຠພ຺ພາຠາສຎ຺ຈ. ກຸສລໍ ປນ ອາຍູຫິຕ຺ວາ ອາສນ຺ເນ ອກຸສລໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ກຸສລສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ອຠພ຺ພໍ ຠພ຺ພາຠາສໍ. ພຫຸມ຺ຫິ ກຸສເລ ອາຍູຫິເຕປິ ພລວກມ຺ມໍ ທຸພ຺ພລກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ຠພ຺ພຎ຺ເຈວ ຠພ຺ພາຠາສຎ຺ຈ. ອກຸສລໍ ປນ ອາຍູຫິຕ຺ວາ ອາສນ຺ເນ ກຸສລໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອກຸສລສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ຠພ຺ພໍ ອຠພ຺ພາຠາສໍ.

ອປິຈ ອຸປຏ຺ຐານາກາເຣນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອຠພ຺ພໂຕ ອາຠາສຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຠພ຺ພາຠາສໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຘ ປາຓາຕິປາຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ປຐມສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອຠພ຺ພໍ ອຠພ຺ພາຠາສໍ, ຕຎ຺ຫິ ອກຸສລຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ຈ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກາຣຓຠູຕໍ ອກຸສລໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ທຸຕິຍສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອຠພ຺ພໍ ຠພ຺ພາຠາສໍ, ຕຎ຺ຫິ ອກຸສລຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ປນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກາຣຓຠູຕໍ ກຸສລໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອິຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ກມ຺ມທ຺ວເຍ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາກມ຺ມວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຬາຍຕນວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສຬາຍຕນວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ສຫວິປສ຺ສເນນ ມຄ຺ເຄນ ຊານິຕພ຺ພານິ. ມໂນປວິຈາຣາຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ. ວິຕກ຺ກຸປ຺ປາທກຎ຺ຫິ ມໂນ ອິຘ ມໂນຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ມນສ຺ສ ອຸປວິຈາຣາຕິ ມໂນປວິຈາຣາ. ສຕ຺ຕປທາຕິ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປທາ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອຏ຺ຐາຣສ ວຏ຺ຏປທາ ນາມ, ອຏ຺ຐາຣສ ວິວຏ຺ຏປທາ ນາມ, ເຕປິ ສຫວິປສ຺ສເນນ ມຄ຺ເຄເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂຍຄ຺ຄາຈຣິຍານນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິໂຍຄ຺ຄາທິອາຈາຣສິກ຺ຂາປການໍ, ທເມຕພ຺ພທມການນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວິຠງ຺ເຄເຍວ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ອຍມຸທ຺ເທໂສຕິ ອິທໍ ມາຕິກາຏ຺ຐປນໍ.

໓໐໕. ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລວິປາກໂຕ ທ຺ເວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓານິ. ເສສປສາທວິຎ຺ຎາເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມານິ ປນ ທສ ຐເປຕ຺ວາ ເສສໍ ອິຘ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ.

ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສມ຺ຜສ຺ໂສ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມ຺ຜສ຺ສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ກາຣຓຠູຕໍ. ອຸປວິຈຣຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຈາຣປວຕ຺ຕເນນ ອຸປວິຈຣຕິ, ວິຕກ຺ໂກ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຏ຺ຐາຣສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣສງ຺ຂາຕາ ມໂນປວິຈາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຉ ໂສມນສ຺ສູປວິຈາຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ໂສມນສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປວິຈຣນ຺ຕີຕິ ໂສມນສ຺ສູປວິຈາຣາ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໐໖. ເຄຫສິຕານີຕິ ກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕານິ. ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານີຕິ ວິປສ຺ສນານິສ຺ສິຕານິ. ອິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຣິເຍສິຕານໍ. ກນ຺ຕານນ຺ຕິ ກາມິຕານໍ. ມໂນຣມານນ຺ຕິ ມໂນ ເອເຕສຸ ຣມຕີຕິ ມໂນຣມານິ, ເຕສໍ ມໂນຣມານໍ. ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ. ອຕີຕນ຺ຕິ ປຏິລທ຺ຘໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕາວ ອາຣພ຺ຠ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ, ອຕີເຕ ກຖໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອຕີເຕປິ – ‘‘ຍຖາຫໍ ເອຕຣຫິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວາມິ, ເອວໍ ປຸພ຺ເພປິ ອນຸຠວິ’’ນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອນິຈ຺ຈຕນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈາກາຣໍ. ວິປຣິຓາມວິຣາຄນິໂຣຘນ຺ຕິ ປກຕິວິຊຫເນນ ວິປຣິຓາມໍ, ວິຄຈ຺ຉເນນ ວິຣາຄໍ, ນິຣຸຊ຺ຌເນນ ນິໂຣຘໍ. ສມ຺ມປຎ຺ຎາຍາຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ໂສມນສ຺ສນ຺ຕິ ອິທໍ ຣຎ຺ໂຎ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສງ຺ຂາຣານໍ ເຠທໍ ປສ຺ສໂຕ ສງ຺ຂາຣຄຕມ຺ຫິ ຕິກ຺ເຂ ສູເຣ ວິປສ຺ສນາຎາເຓ ວຫນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໂສມນສ຺ສໍ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ອມານຸສີ ຣຕີ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕ.

ຍໂຕ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕນ຺ຕໍ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໗໓-໓໗໔);

ອິມານີຕິ ອິມານິ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ.

໓໐໗. ອຕີຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕາວ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ, ອຕີເຕ ກຖໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອຕີເຕປິ ‘‘ຍຖາຫໍ ເອຕຣຫິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ນ ລຠາມິ, ເອວໍ ປຸພ຺ເພປິ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ນ ລຠິ’’ນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ພລວໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອນຸຕ຺ຕເຣສຸ ວິໂມກ຺ເຂສູຕິ ອນຸຕ຺ຕຣວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍຕນນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕາຍຕນໍ. ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ. ຕໍ ປເນຕໍ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິຕິ ປຕ຺ຖນາມູລກຕ຺ຕາ ‘‘ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານີຕິ ອິມານິ ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອຣຫຕ຺ເຕ ປິຫໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕທຘິຄມາຍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສນໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ – ‘‘ອິມມ຺ປິ ປກ຺ຂໍ ອິມມ຺ປິ ມາສໍ ອິມມ຺ປິ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ ອນຸໂສຈໂຕ ຄາມນ຺ຕປພ຺ຠາຣວາສິມຫາສີວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ ອສ຺ສຸຘາຣາປວຕ຺ຕນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ສານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂທມນສ຺ສານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ ສກ຺ກປຎ຺ຫວຓ຺ຓນາຍໍ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໖໑) ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ, ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຕໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໓໐໘. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາ ນາມ ອຎ຺ຎາຓຸເປຂາ. ອໂນຘິຊິນສ຺ສາຕິ ກິເລໂສຘິໍ ຊິນິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ຂີຓາສໂວ ໂອຘິຊິໂນ ນາມ, ຕສ຺ມາ ອຂີຓາສວສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິປາກຊິນສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖປິ ອາຍຕິໍ ວິປາກໍ ຊິນິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ຂີຓາສໂວວ ວິປາກຊິໂນ ນາມ, ຕສ຺ມາ ອຂີຓາສວສ຺ເສວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນຕິອາທີນວໂຕ ອຸປທ຺ທວໂຕ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ອິມາ ຉ ເຄຫສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອິມາ ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ຄຸຬປິຓ຺ຑເກ ນິລີນມກ຺ຂິກາ ວິຍ ຣູປາທີນິ ອນຕິວຕ຺ຕມານາ ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸເປກ຺ຂາ ຉ ເຄຫສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຣູປໍ ສາ ອຕິວຕ຺ຕຕີຕິ ຣູປໍ ສາ ອນຕິກ຺ກມຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິວເສນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອິມາ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອິມາ ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາທິອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອິຏ຺ເຐ ອຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ, ອນິຏ຺ເຐ ອທຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ, ອສມເປກ຺ຂເນ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ, ອຸປ຺ປນ຺ນວິປສ຺ສນາ-ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໐໙. ຕຕ຺ຣ ອິທໍ ນິສ຺ສາຍ ອິທໍ ປຊຫຖາຕິ ເຕສຸ ຉຕ຺ຕິໍສສຕ຺ຕປເທສຸ ອຏ຺ຐາຣສ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐາຣສ ປຊຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ – ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ນິສ຺ສາຍ ອາຄມ຺ມາຕິ ປວຕ຺ຕນວເສນ ນິສ຺ສາຍ ເຈວ ອາຄມ຺ມ ຈ. ເອວເມເຕສໍ ສມຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານໍ ປວຕ຺ຕເນນ ເຄຫສິຕານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສຣິກ຺ຂເກເນວ ສຣິກ຺ຂກໍ ຊຫາເປຕ຺ວາ ອິທານິ ພລວຕາ ທຸພ຺ພລໍ ຊຫາເປນ຺ໂຕ – ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອວໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂສມນສ຺ເສຫິ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂທມນສ຺ສານິ, ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕອຸເປກ຺ຂາຫິ ຈ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂສມນສ຺ສານິ ຊຫາເປນ຺ເຕນ ພລວຕາ ທຸພ຺ພລປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ຐຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂາກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ – ອຏ຺ຐສຸ ຫິ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ປຐມາທີນິ ຈ ຕີຓິ ຌານານິ, ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາເຣ ຈ ປາທເກ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣທ຺ຘານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ວາ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ວາ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ປນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາທີນິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣທ຺ຘານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ປຸຣິມສທິສາວ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ຍາ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຕາ ນິສ຺ສາຍ ຕາ ອາຄມ຺ມ, ຍານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ, ຕານິ ປຊຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອວໍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຍໍ ວິປສ຺ສນາຍ ເວທນາວິເສໂສວ ໂຫຕິ, ອຣິຍມຄ຺ເຄປິ ປນ ຌານງ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄານມ຺ປິ ວິເສໂສ ໂຫຕິ.

ໂກ ປເນຕໍ ວິເສສໍ ນິຍເມຕິ? ເກຈິ ຕາວ ເຖຣາ ວິປສ຺ສນາປາທກຊ຺ຌານໍ ນິຍເມຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ເກຈິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍເມນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ວາເທ ອຍເມວ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາ ນິຍເມຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ປເນຕ຺ຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕາວ.

໓໑໐. ນານຕ຺ຕາຕິ ນານາ ພຫູ ອເນກປ຺ປກາຣາ. ນານຕ຺ຕສິຕາຕິ ນານາຣມ຺ມຓນິສ຺ສິຕາ. ເອກຕ຺ຕາຕິ ເອກາ. ເອກຕ຺ຕສິຕາຕິ ເອກາຣມ຺ມຓນິສ຺ສິຕາ. ກຕມາ ປນາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາຕິ? ເຫຏ຺ຐາ ຕາວ ອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາ, ອຸປຣິ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ວກ຺ຂຕິ, ອິຘ ສມຖອຸເປກ຺ຂາ, ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາຕິ ທ຺ເວ ອຸເປກ຺ຂາ ຄຫິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ຎາວ ຣູເປສຸ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຎ຺ຎາວ ສທ຺ທາທີສຸ, ນ ຫິ ຍາ ຣູເປ ອຸເປກ຺ຂາ, ສາ ສທ຺ທາທີສຸ ໂຫຕິ. ຣູເປ ອຸເປກ຺ຂາ ຈ ຣູປເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ນ ສທ຺ທາທໂຍ. ຣູເປ ອຸເປກ຺ຂາຠາວຎ຺ຈ ອຎ຺ຎາ ສມຖອຸເປກ຺ຂາ ປຖວີກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎາ ອາໂປກສິຓາທີນິ. ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕໍ ນານຕ຺ຕສິຕໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸເປກ຺ຂາ ຣູເປສູຕິອາທິມາຫ. ຍສ຺ມາ ປນ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນານິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາທີນິ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເອກຕ຺ຕໍ ເອກຕ຺ຕສິຕໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸເປກ຺ຂາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນນິສ຺ສິຕາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນອຸເປກ຺ຂາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສນ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນນິສ຺ສິຕາ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຂນ຺ເຘ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນນິສ຺ສິຕາ. ເສສາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕໍ ປຊຫຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິອຸເປກ຺ຂາຍ ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິອຸເປກ຺ຂໍ ປຊຫາເປຕິ, ອຣູປາວຈຣວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາຍ ຣູປາວຈຣວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂໍ.

ອຕມ຺ມຍຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕມ຺ມຍຕາ ນາມ ຕຓ຺ຫາ, ຕສ຺ສາ ປຣິຍາທານໂຕ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາ ອຕມ຺ມຍຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ປຊຫຖາຕິ ອິຘ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາຍ ອຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິອຸເປກ຺ຂຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂຎ຺ຈ ປຊຫາເປຕິ.

໓໑໑. ຍທຣິໂຍຕິ ເຍ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ອຣິໂຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເສວຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສຕິໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ເສວຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕີຕິ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂສຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ອຎ຺ຎາຕິ ຊານນຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ. ໂວກ຺ກມ຺ມາຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ. ສຕ຺ຖຸ ສາສນາຕິ ສຕ຺ຖຸ ໂອວາທໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ ປູເຣຕພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ອຕ຺ຕມໂນຕິ ນ ສກມໂນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຄຫສິຕໂທມນສ຺ສວເສນ ອປ຺ປຕີໂຕ ໂຫຕີຕິ ນ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອປ຺ປຏິປນ຺ນເກສຸ ປນ ອຕ຺ຕມນຕາກາຣຓສ຺ສ ອຠາເວເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນວສ຺ສຸໂຕຕິ ປຏິຆອວສ຺ສເວນ ອນວສ຺ສຸໂຕ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສຕິຍາ ຈ ຎາເຓນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຸເປກ຺ຂໂກຕິ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຍ ອຸເປກ຺ຂໂກ. ອຕ຺ຕມໂນຕິ ອິຘາປິ ເຄຫສິຕໂສມນສ຺ສວເສນ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕຕິ ນ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ປຏິປນ຺ນເກສຸ ປນ ອນຕ຺ຕມນຕາກາຣຓສ຺ສ ອຠາເວເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນວສ຺ສຸໂຕຕິ ຣາຄາວສ຺ສເວນ ອນວສ຺ສຸໂຕ.

໓໑໒. ສາຣິໂຕຕິ ທມິໂຕ. ເອກເມວ ທິສໍ ຘາວຕີຕິ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຘາວນ຺ໂຕ ເອກໍເຍວ ທິສໍ ຘາວຕິ, ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປນ ອປຣໍ ຘາວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອຏ຺ຐ ທິສາ ວິຘາວຕີຕິ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ກາເຍນ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາວ ວິໂມກ຺ຂວເສນ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອຏ຺ຐ ທິສາ ວິຘາວຕິ, ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ວາ ທກ຺ຂິຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣທິສາຠິມຸໂຂ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສຬາຍຕນວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຸທ຺ເທສວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ເທສວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທສວິຠງ຺ຄນ຺ຕິ ອຸທ຺ເທສຎ຺ຈ ວິຠງ຺ຄຎ຺ຈ, ມາຕິກຎ຺ຈ ວິຠຊນຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປປຣິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ຕຸເລຍ຺ຍ ຕີເຣຍ຺ຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ພຫິທ຺ຘາຕິ ພຫິທ຺ຘາອາຣມ຺ມເຓສຸ. ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອວິສຏນ຺ຕິ ນິກນ຺ຕິວເສນ ອາຣມ຺ມເຓ ຕິຏ຺ຐມານໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິສຏໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອສຓ຺ຐິຕນ຺ຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ນິກນ຺ຕິວເສນ ອສຓ຺ຐິຕໍ. ອນຸປາທາຍ ນ ປຣິຕສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ອນຸປາທິຍິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ປຣິຕສ຺ເສຍ຺ຍ. ຍຖາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ພຫິທ຺ຘາ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອວິສຏໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອສຓ຺ຐິຕໍ ອນຸປາທາຍ ນ ປຣິຕສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປປຣິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຊາຕິຊຣາມຣຓທຸກ຺ຂສມຸທຍສມ຺ຠໂວຕິ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ເຈວ ອວເສສສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑໖. ຣູປນິມິຕ຺ຕານຸສາຣີຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ອນຸຘາວຕີຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕານຸສາຣີ.

໓໑໘. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອສຓ຺ຐິຕນ຺ຕິ ນິກນ຺ຕິວເສນ ອສຓ຺ຐິຕໍ. ນິກນ຺ຕິວເສນ ຫິ ອຕິຏ຺ຐມານໍ ຫານຠາຄິຍໍ ນ ໂຫຕິ, ວິເສສຠາຄິຍເມວ ໂຫຕິ.

໓໒໐. ອນຸປາທາ ປຣິຕສ຺ສນາຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ‘‘ອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ອນຸປາທາອປຣິຕສ຺ສນຎ຺ຈາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗) ເອວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຕສ຺ສນາ, ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ອປຣິຕສ຺ສນາ ຈ ກຖິຕາ, ຕໍ ມຫາເຖໂຣ ອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນເມວ ອນຸປາທາປຣິຕສ຺ສນນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ກຖໍ ປເນສາ ອນຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາ ໂຫຕີຕິ. ອຸປາທາຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຍທິ ຫິ ໂກຈິ ສງ຺ຂາໂຣ ນິຈ຺ໂຈ ວາ ຘຸໂວ ວາ ອຕ຺ຕາ ວາ ອຕ຺ຕນິໂຍ ວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກ ອຠວິສ຺ສ, ອຍໍ ປຣິຕສ຺ສນາ ອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາວ ອສ຺ສ. ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ອຸປາທາຕພ຺ໂພ ສງ຺ຂາໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິອາທິນາ ນເຍນ ຣູປາທໂຍ ອຸປາທິນ຺ນາປິ ອນຸປາທິນ຺ນາວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວເມສາ ທິຏ຺ຐິວເສນ ອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາປິ ສມານາ ອຕ຺ຖໂຕ ອນຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາເຍວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຎ຺ຎຖາ ໂຫຕີຕິ ປຣິວຕ຺ຕຕິ ປກຕິຊຫເນນ ນສ຺ສຕິ, ຣູປວິປຣິຓາມານຸປຣິວຕ຺ຕີຕິ ‘‘ມມ ຣູປໍ ວິປຣິຓຕ’’ນ຺ຕິ ວາ, ‘‘ຍໍ ອຫຸ, ຕໍ ວຕ ເມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາ ອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໒) ນເຍນ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູປສ຺ສ ເຠທານຸປຣິວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ວິປຣິຓາມານຸປຣິວຕ຺ຕຊາຕິ ວິປຣິຓາມສ຺ສ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນໂຕ ວິປຣິຓາມາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕໂຕ ຊາຕາ. ປຣິຕສ຺ສນາ ຘມ຺ມສມຸປ຺ປາທາຕິ ຕຓ຺ຫາປຣິຕສ຺ສນາ ຈ ອກຸສລຘມ຺ມສມຸປ຺ປາທາ ຈ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ເຂເປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕາສວາຕິ ຠຍຕາເສນປິ ສອຸຕ຺ຕາໂສ ຕຓ຺ຫາຕາເສນປິ ສອຸຕ຺ຕາໂສ. ວິຆາຕວາຕິ ສວິຆາໂຕ ສທຸກ຺ໂຂ. ອເປກ຺ຂວາຕິ ສາລໂຍ ສສິເນໂຫ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອນຸປາທາ ປຣິຕສ຺ສນາ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ມຓິກຣຓ຺ຑກສຎ຺ຎາຍ ຕຸຈ຺ຉກຣຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນຏ຺ເຐ ປຈ຺ຉາ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ປຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຕສ຺ສນາ ໂຫຕິ.

໓໒໑. ນ ຈ ຣູປວິປຣິຓາມານຸປຣິວຕ຺ຕີຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓເມວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຣູປເຠທານຸປຣິວຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຸທ຺ເທສວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຣຓວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຣຓວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເນວຸສ຺ສາເທຍ຺ຍ ນ ອປສາເທຍ຺ຍາຕິ ເຄຫສິຕວເສນ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ເນວ ອຸກ຺ຂິເປຍ຺ຍ ນ ອວກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ຘມ຺ມເມວ ເທເສຍ຺ຍາຕິ ສຠາວເມວ ກເຖຍ຺ຍ. ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍນ຺ຕິ ວິນິຈ຺ຉິຕສຸຂໍ. ຣໂຫ ວາທນ຺ຕິ ປຣມ຺ມຸຂາ ອວຓ຺ຓໍ, ປິສຸຓວາຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມຸຂາ ນ ຂີຓນ຺ຕິ ສມ຺ມຸຂາປິ ຂີຓໍ ອາກິຓ຺ຓໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ວາຈໍ ນ ຠເຓຍ຺ຍ. ນາຠິນິເວເສຍ຺ຍາຕິ ນ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາທາຍ ໂວຫເຣຍ຺ຍ. ສມຎ຺ຎນ຺ຕິ ໂລກສມຎ຺ຎໍ ໂລກປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ. ນາຕິຘາເວຍ຺ຍາຕິ ນາຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ.

໓໒໔. ກາມປຏິສນ຺ຘິສຸຂິໂນຕິ ກາມປຏິສນ຺ຘິນາ ກາມູປສໍຫິເຕນ ສຸເຂນ ສຸຂິຕສ຺ສ. ສທຸກ຺ໂຂຕິ ວິປາກທຸກ຺ເຂນ ສໍກິເລສທຸກ຺ເຂນປິ ສທຸກ຺ໂຂ. ສອຸປຆາໂຕຕິ ວິປາກູປຆາຕກິເລສູປຆາເຕເຫວ ສອຸປຆາໂຕ. ຕຖາ ສປຣິຬາໂຫ. ມິຈ຺ຉາປຏິປທາຕິ ອຍາຖາວປຏິປທາ ອກຸສລປຏິປທາ.

໓໒໖. ອິຕ຺ເຖເກ ອປສາເທຕີຕິ ເອວໍ ເຄຫສິຕວເສນ ເອກຈ຺ເຈ ປຸຄ຺ຄເລ ອປສາເທຕິ. ອຸສ຺ສາທເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຠວສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ຠວພນ຺ຘນໍ, ຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ນາມໍ.

ສຸຠູຕິຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ອິມໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ຠຄວໂຕ ຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຸສ຺ສາທນາອປສາທນາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕຖາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທີນໍ. ສຸຠູຕິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ‘‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຏິປນ຺ນໂກ ອນາຣາຘໂກ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອຍໍ ສີລວາ ຄຸຓວາ ລຊ຺ຊິເປສໂລ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຘມ຺ມເທສນາຍ ປນສ຺ສ ‘‘ອຍໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາ, ອຍໍ ສມ຺ມາປຏິປທາ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຣຓວິຫາຣີນໍ ຍທິທໍ ສຸຠູຕີ’’ຕິ ອາຫ.

໓໒໙. ກາລຎ຺ຎູ ອສ຺ສາຕິ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ຈ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ຈ ກາເລ ອກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ມຫາຊໂນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາລໍ ຎຕ຺ວາວ ປຣມ຺ມຸຂາ ອວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍ. ຂີຓວາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໓໐. ອຸປຫຎ຺ຎຕີຕິ ຆາຕິຍຕິ. ສໂຣປິ ອຸປຫຎ຺ຎຕີຕິ ສທ຺ໂທປິ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອາຕຸຣີຍຕີຕິ ອາຕຸໂຣ ໂຫຕິ ເຄລຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ໂຕ ສາພາໂຘ. ອວິສ຺ສຏ຺ຐນ຺ຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ອປລິພຸທ຺ຘໍ ນ ໂຫຕິ.

໓໓໑. ຕເທວາຕິ ຕໍເຍວ ຠາຊນໍ. ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣຕີຕິ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານນຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣຖ ໂຘວຖາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ນຍິທໍ ປຕ຺ຕໍ, ປາຕິ ນເມສາ, ເອວໍ ວທາຫີ’’ຕິ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຕິສາໂຣຕິ ອຕິຘາວນໍ.

໓໓໒. ຕຖາ ຕຖາ ໂວຫຣຕິ ອປຣາມສນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຊນປເທ ຠາຊນໍ ປາຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິເມ ປນ ນໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕີຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊນປທໂວຫາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕນ຺ເຕວ ອປຣາມສນ຺ໂຕ ໂວຫຣຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໓໓. ອິທານິ ມຣິຍາທຠາຊນີຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຣໂຓຕິ ສຣໂຊ ສກິເລໂສ. ອຣໂຓຕິ ອຣໂຊ ນິກ຺ກິເລໂສ. ສຸຠູຕິ ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອຍໍ ເຖໂຣ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ເອຕທຄ຺ຄໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ ‘‘ອຣຓວິຫາຣີນໍ ຍທິທໍ ສຸຠູຕິ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ຍທິທໍ ສຸຠູຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໐໒).

ຘມ຺ມເສນາປຕິ ກິຣ ວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘຕິ, ສຸຠູຕິຕ຺ເຖໂຣ ທກ຺ຂິຓໍ ໂສເຘຕິ. ຕຖາ ຫິ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ຍາວ ຠິກ຺ຂໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕາວ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຸຠູຕິຕ຺ເຖໂຣ ຈ ຕເຖວ ເມຕ຺ຕາຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ເມຕ຺ຕາຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ປນ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ. ອາມ ສກ຺ກາ, ເນວ ອຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ, ຍໍ ມຫາຠິຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ຕາ ສາວກາ ເອວໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຫິ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ໂປຣາຓກຣາຊກາເລ ປິງ຺ຄລພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອຸຕ຺ຕຣຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫາສິ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ກຸລສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກມ຺ປິ ຕໍ ກຸລທ຺ວາຣໍ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ເຖໂຣ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນ ສມາປຊ຺ຊິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຣຓວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຘາຕຸວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຘາຕຸວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈາຣິກນ຺ຕິ ຕຸຣິຕຄມນຈາຣິກໍ. ສເຈ ເຕ ຠຄ຺ຄວ ອຄຣູຕິ ສເຈ ຕຸຍ຺ຫໍ ຠາຣິຍໍ ອຜາສຸກໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ໂສ ອນຸຊານາຕີຕິ ຠຄ຺ຄວສ຺ສ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ປພ຺ພຊິຕາ ນາມ ນານາອຊ຺ຌາສຍາ, ເອໂກ ຄຓາຠິຣໂຕ ໂຫຕິ, ເອໂກ ເອກາຠິຣໂຕ. ສເຈ ໂສ ເອກາຠິຣໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ‘ອາວຸໂສ, ມາ ປາວິສິ, ມຍາ ສາລາ ລທ຺ຘາ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ສເຈ ອຍໍ ເອກາຠິຣໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ‘ອາວຸໂສ, ນິກ຺ຂມ, ມຍາ ສາລາ ລທ຺ຘາ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຫໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ວິວາທກາເຣຕາ ນາມ ຠວິສ຺ສາມິ, ທິນ຺ນໍ ນາມ ທິນ຺ນເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ກຕໍ ກຕເມວາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ກຸລປຸຕ຺ໂຕຕິ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ. ວາສູປຄໂຕຕິ ວາສໍ ອຸປຄໂຕ. ກຸໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ? ຕກ຺ກສີລນຄຣໂຕ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ມຊ຺ຌິມປ຺ປເທເສ ກິຣ ຣາຊຄຫນຄເຣ ພິມ຺ພິສາເຣ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຕກ຺ກສີລນຄເຣ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ອຖ ຕກ຺ກສີລໂຕ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາຓິຊາ ຣາຊຄຫໍ ອາຄຕາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ຣາຊາ ເຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິເຕ ‘‘ກຕ຺ຖວາສິໂນ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕກ຺ກສີລວາສິໂນ ເທວາຕິ. ອຖ ເນ ຣາຊາ ຊນປທສ຺ສ ເຂມສຸຠິກ຺ຂຕາທີນິ ນຄຣສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຸກ຺ກຸສາຕິ ນາມ ເທວາຕິ. ຘມ຺ມິໂກຕິ? ອາມ ເທວ ຘມ຺ມິໂກ. ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ຊນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂລກສ຺ສ ມາຕາປິຕິຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ, ອງ຺ເຄ ນິປນ຺ນທາຣກໍ ວິຍ ຊນໍ ໂຕເສຕີຕິ. ກຕຣສ຺ມິໍ ວເຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ? ອຖສ຺ສ ວຍໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ວເຍສຸປິ ພິມ຺ພິສາເຣນ ສມວໂຍ ຊາໂຕ. ອຖ ເຕ ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ຘມ຺ມິໂກ, ວເຍນ ຈ ເມ ສມາໂນ, ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊານໍ ມມ ມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສກ຺ໂກມ ເທວາຕິ. ຣາຊາ ເຕສໍ ສຸງ຺ກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຄຫຎ຺ຈ ທາເປຕ຺ວາ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຠຓ຺ຑໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ມໍ ທິສ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ຣາຊານໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊານໍ ມມ ວຈເນນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ຣາຊາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ອິຈ຺ຉຕີ’ຕິ ວທຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ເຕ ສາຘູຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ກຫໍ ຠເຓ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ຕເກ ອິເມ ທິວເສ ນ ທິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ – ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ມຊ຺ຌິມປ຺ປເທເສ ຣາຊາ ມິຕ຺ໂຕ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊຄຫວາສິໂນປິ ວາຓິຊາ ຕກ຺ກສີລໍ ອຄມໍສຸ. ເຕ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ຣາຊາ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊຄຫໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ນຄຣໂຕ ອາຄຕາ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ. ອາມ ເທວາຕິ. ອາໂຣຄ຺ຍໍ ເມ ສຫາຍສ຺ສາຕິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ເຍ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ນຄຣໂຕ ຊງ຺ຆສຕ຺ເຖນ ວາ ສກຏສຕ຺ເຖນ ວາ ວາຓິຊາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ມມ ວິສຍໍ ປວິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວສນເຄຫານິ, ຣາຊໂກຏ຺ຐາຄາຣໂຕ ນິວາປຎ຺ຈ ເທນ຺ຕຸ, ສຸງ຺ກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕຸ, ກິຎ຺ຈິ ອຸປທ຺ທວໍ ມາ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ພິມ຺ພິສາໂຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ນຄເຣ ຕເຖວ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ.

ອຖ ພິມ຺ພິສາໂຣ ປຸກ຺ກຸສາຕິສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິ – ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕເທເສ ນາມ ມຓິມຸຕ຺ຕາທີນິ ຣຕນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ຣຊ຺ເຊ ທສ຺ສນີຍໍ ວາ ສວນີຍໍ ວາ ຣຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ເມ ມາ ມຈ຺ຉຣາຍຕູ’’ຕິ. ປຸກ຺ກຸສາຕິປິ – ‘‘ມຊ຺ຌິມເທໂສ ນາມ ມຫາຊນປໂທ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ເອວຣູປໍ ຣຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ເມ ສຫາໂຍ ມາ ມຈ຺ຉຣາຍຕູ’’ຕິ ປຏິປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິ. ເອວໍ ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອທິສ຺ວາປິ ທຬ຺ຫມິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

ເອວໍ ເຕສໍ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕານໍ ປຐມຕຣໍ ປຸກ຺ກຸສາຕິສ຺ສ ປຓ຺ຓາກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ກິຣ ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓ ອນຄ຺ຆກມ຺ພເລ ລຠິ. ໂສ – ‘‘ອຕິສຸນ຺ທຣາ ອິເມ ກມ຺ພລາ, ອຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ເປສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ລາຂາຄຸຬມຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐ ສາຣກຣຓ຺ຑເກ ລິຂາເປຕ຺ວາ ເຕສຸ ເຕ ກມ຺ພເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ລາຂາຍ ວຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ເສຕວຕ຺ເຖນ ເວເຐຕ຺ວາ ສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐຕ຺ວາ ຣາຊມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ເຉຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ເປເສສິ. ສາສນຎ຺ຈ ອທາສິ – ‘‘ອຍໍ ປຓ຺ຓາກາໂຣ ນຄຣມຊ຺ເຌ ອມຈ຺ຈາທິປຣິວຸເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ອທໍສຸ.

ໂສ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈາທໂຍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ນຄຣມຊ຺ເຌ ອມຈ຺ຈາທິປຣິວຸໂຕ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ຘາຣິຍມາເນນ ປລ຺ລງ຺ກວເຣ ນິສິນ຺ໂນ ລຎ຺ຉນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖໍ ອປເນຕ຺ວາ ສມຸຄ຺ຄໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ລາຂາຄຸເຬ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ‘ຊຸຕວິຕ຺ຕໂກ ເມ ສຫາໂຍ’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ມຎ຺ເຎ ອິມໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ປຫິຓີ’’ຕິ ເອກໍ ຄຸຬໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຸລຍນ຺ໂຕວ ອນ຺ໂຕ ທຸສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ອຖ ນໍ ປລ຺ລງ຺ກປາເທ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕາວເທວ ລາຂາ ປຣິປຕິ, ໂສ ນເຂນ ກຣຓ຺ຑກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ກມ຺ພລຣຕນໍ ທິສ຺ວາ ອິຕເຣປິ ວິວຣາເປສິ, ສພ຺ເພປິ ກມ຺ພລາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ເນ ປຕ຺ຖຣາເປສິ, ເຕ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ຜສ຺ສສມ຺ປນ຺ນາ ທີຆໂຕ ໂສຬສຫຕ຺ຖາ ຕິຣິຍໍ ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖາ ອເຫສຸໍ. ມຫາຊໂນ ທິສ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ໂປເຐສິ, ເຈລຸກ຺ເຂປໍ ອກາສິ, – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ອທິຏ຺ຐສຫາໂຍ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ອທິສ຺ວາວ ເອວຣູປໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສສິ, ຍຸຕ຺ຕໍ ເອວຣູປໍ ມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ເອກເມກໍ ກມ຺ພລໍ ອຄ຺ຆາເປສິ, ສພ຺ເພ ອນຄ຺ຆາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເປເສສິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ອກາສິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຈ຺ຉາ ເປເສນ຺ເຕນ ປຐມໍ ເປສິຕປຓ຺ຓາກາຣໂຕ ອຕິເຣກໍ ເປເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຫາເຍນ ຈ ເມ ອນຄ຺ໂຆ ປຓ຺ຓາກາໂຣ ເປສິໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເປເສມີ’’ຕິ?

ກິໍ ປນ ຣາຊຄເຫ ຕໂຕ ອຘິກໍ ຣຕນໍ ນຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ, ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ຣາຊາ, ອປິຈ ໂຂ ປນສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຐເປຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ອຎ຺ຎໍ ຣຕນໍ ໂສມນສ຺ສໍ ຊເນຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຣຕນໍ ວິຈິນິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ – ຣຕນໍ ນາມ ສວິຎ຺ຎາຓກໍ ອວິຎ຺ຎາຓກນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຎ຺ຎາຓກໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິ, ສວິຎ຺ຎາຓກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘໍ. ອວິຎ຺ຎາຓກໍ ສວິຎ຺ຎາຓກສ຺ເສວ ອລງ຺ກາຣາທິວເສນ ປຣິໂຠຄໍ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຣຕເນສຸ ສວິຎ຺ຎາຓກໍ ເສຏ຺ຐໍ. ສວິຎ຺ຎາຓກມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ຕິຣຈ຺ຉານຣຕນໍ ມນຸສ຺ສຣຕນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕິຣຈ຺ຉານຣຕນໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຕນໍ, ຕມ຺ປິ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄຕ຺ຖເມວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອິຕິ ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ ມນຸສ຺ສຣຕນໍ ເສຏ຺ຐໍ. ມນຸສ຺ສຣຕນມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ປຸຣິສຣຕນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນມ຺ປິ ປຸຣິສສ຺ເສວ ອຸປໂຠຄໍ. ອິຕິ ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ ປຸຣິສຣຕນເມວ ເສຏ຺ຐໍ.

ປຸຣິສຣຕນມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ອຄາຣິຍຣຕນໍ ອນຄາຣິຍຣຕນຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຄາຣິຍຣຕເນສຸປິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ອຊ຺ຊ ປພ຺ພຊິຕສາມເຓຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທຕິ, ອິຕິ ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ ອນຄາຣິຍຣຕນເມວ ເສຏ຺ຐໍ. ອນຄາຣິຍຣຕນມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ເສກ຺ຂຣຕນຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຣຕນຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ເສກ຺ຂານໍ ອເສກ຺ຂສ຺ສ ປເທສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ອິຕິ ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ ອເສກ຺ຂຣຕນເມວ ເສຏ຺ຐໍ. ຕມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ສາວກຣຕນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ສາວກຣຕນານໍ ພຸທ຺ຘຣຕນສ຺ສ ປເທສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ອິຕິ ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສູ ພຸທ຺ຘຣຕນເມວ ເສຏ຺ຐໍ.

ພຸທ຺ຘຣຕນມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຣຕນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຣຕນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສ຺ສ ປເທສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ອິຕິ ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຣຕນໍເຍວ ເສຏ຺ຐໍ. ສເທວກສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂລເກ ພຸທ຺ຘຣຕນສມໍ ຣຕນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ອສທິສເມວ ຣຕນໍ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ເປເສສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕກ຺ກສີລວາສິໂນ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕາຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊນປເທ ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ໂຆຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ຣຕນານິ ທິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂຆໂສປິ ໂສ ມຫາຣາຊ ຕາວ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ທສ຺ສນໍ ປນ ກຸໂຕຕິ.

‘‘ສຸນ຺ທຣໍ ຕາຕາ’’ຕິ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ຊນສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເປເສຕຸໍ, ພຸທ຺ຘາ ປນ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ນ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐເປນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖາຣາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທໂຍ ມຫາສາວເກ ເປເສຕຸໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ. ມຍາ ປນ ‘ເຖຣາ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວສນ຺ຕີ’ຕິ ສຸຕ຺ວາປິ ມນຸສ຺ເສ ເປເສຕ຺ວາ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ສມີປໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕຸເມວ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ນ ເຖເຣຫິປິ ສກ຺ກາ ຄນ຺ຕຸໍ. ເຍນ ປນາກາເຣນ ສາສເນ ເປສິເຕ ສຕ຺ຖາ ຈ ມຫາສາວກາ ຈ ຄຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນາກາເຣນ ສາສນໍ ປຫິຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕຸຣຕນາຍາມໍ ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕປຸຖຸລໍ ນາຕິຕນຸໍ ນາຕິພຫລໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຊ ອກ຺ຂຣານິ ລິຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ປາໂຕວ ສີສໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ອປນີຕຄນ຺ຘມາລາຠຣໂຓ ສຸວຓ຺ຓສຣເກນ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລິກໍ ອາທາຍ ເຫຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາຣານິ ປິທຫນ຺ໂຕ ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ປຸພ຺ພທິສາມຸຂໍ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອາກາສຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ອກ຺ຂຣານິ ລິຂນ຺ໂຕ – ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ. ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ຕາວ ເອກເທເສນ ລິຂິ.

ຕໂຕ ‘‘ເອວໍ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸສິຕຠວນໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ເອວໍ ໂລກວິວຣຓໍ ອໂຫສິ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ວສມາເນ ອິທໍ ນາມ ອໂຫສິ, ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສມາເນ ອິທໍ ນາມ ອໂຫສິ, ເອວໍ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເອວໍ ມຫາປຘານໍ ປທຫິ. ເອວໍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ມຫາໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂລກວິວຣຓໍ ອໂຫສິ. ສເທວເກ ໂລເກ ອຎ຺ຎໍ ເອວຣູປໍ ຣຕນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຕ຺ຕໍ ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາ,

ສຄ຺ເຄສຸ ວາ ຍໍ ຣຕນໍ ປຓີຕໍ;

ນ ໂນ ສມໍ ອຕ຺ຖິ ຕຖາຄເຕນ,

ອິທມ຺ປິ ພຸທ຺ເຘ ຣຕນໍ ປຓີຕໍ;

ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູ’’ຕິ. (ຂຸ. ປາ. ໖.໓; ສຸ. ນິ. ໒໒໖) –

ເອວໍ ເອກເທເສນ ພຸທ຺ຘຄຸເຓປິ ລິຂິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຘມ຺ມຣຕນໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ – ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ…ເປ… ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕຘມ຺ໂມ ນາມ ເອວຣູໂປ ຈ ເອວຣູໂປ ຈາ’’ຕິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິເຍ ເອກເທເສນ ລິຂິຕ຺ວາ –

‘‘ຍໍ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ໂຐ ປຣິວຓ຺ຓຍີ ສຸຈິໍ,

ສມາຘິມານນ຺ຕຣິກຎ຺ຎມາຫຸ;

ສມາຘິນາ ເຕນ ສໂມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ,

ອິທມ຺ປິ ຘມ຺ເມ ຣຕນໍ ປຓີຕໍ;

ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູ’’ຕິ. (ຂຸ. ປາ. ໖.໕; ສຸ. ນິ. ໒໒໘) –

ເອວໍ ເອກເທເສນ ຘມ຺ມຄຸເຓ ລິຂິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ສງ຺ຆຣຕນໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ – ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ…ເປ… ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ກຸລປຸຕ຺ຕາ ນາມ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເອວໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ອຸປຣຊ຺ຊໍ, ເກຈິ ເສນາປຕິຏ຺ຐານາທີນິ ປຫາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ປນ ອິມຎ຺ຈ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຈູຬສີລມຊ຺ຌິມສີລມຫາສີລາທີນິ ເອກເທເສນ ລິຂິຕ຺ວາ ຉທ຺ວາຣສໍວຣໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສໍ ນວວິຘໍ ເສນາສນໍ, ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ປຣິກມ຺ມໍ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ອຏ຺ຐຕິໍສ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ຍາວ ອາສວກ຺ຂຍາ ເອກເທເສນ ລິຂິ, ໂສຬສວິຘໍ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຕ຺ຖາເຣເນວ ລິຂິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສາວກສງ຺ໂຆ ນາມ ເອວຣູເປຫິ ຈ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ອຏ຺ຐສຕໍ ປສຏ຺ຐາ,

ຈຕ຺ຕາຣິ ເອຕານິ ຍຸຄານິ ໂຫນ຺ຕິ;

ເຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ສຸຄຕສ຺ສ ສາວກາ,

ເອເຕສຸ ທິນ຺ນານິ ມຫປ຺ຜລານິ;

ອິທມ຺ປິ ສງ຺ເຆ ຣຕນໍ ປຓີຕໍ,

ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູ’’ຕິ. (ຂຸ. ປາ. ໖.໖; ສຸ. ນິ. ໒໒໙) –

ເອວໍ ເອກເທເສນ ສງ຺ຆຄຸເຓ ລິຂິຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ສ຺ວາກ຺ຂາຕໍ ນິຍ຺ຍານິກໍ, ສເຈ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ສກ຺ໂກຕິ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຕູ’’ຕິ ລິຂິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ສຸຂຸມກມ຺ພເລນ ເວເຐຕ຺ວາ ສາຣສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ສມຸຄ຺ຄໍ ສຸວຓ຺ຓມເຍ, ສຸວຓ຺ຓມຍໍ, ຣຊຕມເຍ ຣຊຕມຍໍ ມຓິມເຍ, ມຓິມຍໍ ປວາຬມເຍ, ປວາຬມຍໍ ໂລຫິຕງ຺ກມເຍ, ໂລຫິຕງ຺ກມຍໍ ມສາຣຄລ຺ລມເຍ, ມສາຣຄລ຺ລມຍໍ ຜລິກມເຍ, ຜລິກມຍໍ ທນ຺ຕມເຍ, ທນ຺ຕມຍໍ ສພ຺ພຣຕນມເຍ, ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ກິລຎ຺ຊມເຍ, ກິລຎ຺ຊມຍໍ ສມຸຄ຺ຄໍ ສາຣກຣຓ຺ຑເກ ຐເປສິ.

ປຸນ ສາຣກຣຓ຺ຑກໍ ສຸວຓ຺ຓກຣຓ຺ຑເກຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ກຣຓ຺ຑກໍ ກິລຎ຺ຊມເຍ ກຣຓ຺ຑເກ ຐເປສິ. ຕໂຕ ກິລຎ຺ຊມຍໍ ກຣຓ຺ຑກໍ ສາຣມຍເປຬາຍາຕິ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ເປຬໍ ກິລຎ຺ຊມຍເປຬາຍ ຐເປຕ຺ວາ ພຫິ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐຕ຺ວາ ຣາຊມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ເຉຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ອາຓາເປສິ – ‘‘ມມ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກາຣາເປຖ ມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐຸສຠວິຕ຺ຖໂຕ ໂຫຕຸ, ຈຕຸອຸສຠຏ຺ຐານໍ ໂສຘິຕມຕ຺ຕກເມວ ໂຫຕຸ, ມຊ຺ເຌ ຈຕຸອຸສຠໍ ຣາຊານຸຠາເວນ ປຏິຍາເທຖາ’’ຕິ. ຕໂຕ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ນຄຣວີຖິໂຍ ສິຕ຺ຕສມ຺ມຏ຺ຐາ ສມຸສ຺ສິຕທ຺ຘຊປຏາກາ ກທລິປຸຓ຺ຓຆຏຄນ຺ຘຘູມປຸປ຺ຜາທີຫິ ສຸປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕາ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍປ຺ປເທເສ ເອວຣູປໍ ປູຊໍ ກາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ ອນ຺ຕຣໂຠຄິການໍ ຊວນທູເຕ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ – ‘‘ສພ຺ພຕາຬາວຈຣສມ຺ມິສ຺ສພລກາຍປຣິວຸໂຕ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍປຣິຍນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ມຸຂສາສນໍ ອທາສິ – ‘‘ຕາຕ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ອິມໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂອໂຣຘມຊ຺ເຌ ອປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ປຏິຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ເອວໍ ສາສນໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທສໍ ສຕ຺ຖາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ອນ຺ຕຣໂຠຄິກາ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ມຄ຺ຄໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ນຍິໍສຸ.

ປຸກ຺ກຸສາຕິປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊສີມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ມຄ຺ຄໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ອກາສິ. ປຓ຺ຓາກາໂຣ ຕກ຺ກສີລໍ ປາປຸຓນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖທິວເສ ປາປຸຓິ, ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕອມຈ຺ໂຈປິ ຣຎ຺ໂຎ ວຸຕ຺ຕສາສນໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕານໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ມາ ອິຘ ໂກຈິ ປວິສຕູ’’ຕິ ທ຺ວາເຣ ອາຣກ຺ຂໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອຸຈ຺ຈາສເນ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ນີຈາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ລຎ຺ຉນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວາສນໍ ອປເນຕ຺ວາ ກິລຎ຺ຊເປຬໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິວຣນ຺ໂຕ ສາຣມຍໍ ສມຸຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຫາປຣິຫາໂຣ ນາຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣຕນສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ, ອທ຺ຘາ ມຊ຺ຌິມເທເສ ໂສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຣຕນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ຕໍ ສມຸຄ຺ຄໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຣາຊລຎ຺ຉນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸຂຸມກມ຺ພລໍ ອຸຠໂຕ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ອທ຺ທສ.

ໂສ ຕໍ ປສາເຣຕ຺ວາ – ‘‘ມນາປານິ ວຕ ອກ຺ຂຣານິ ສມສີສານິ ສມປນ຺ຕີນິ ຈຕຸຣສ຺ສານີ’’ຕິອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວາເຈຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ສ – ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ນວນວຸຕິໂລມກູປສຫສ຺ສານິ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລມານິ ອເຫສຸໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕຠາວໍ ວາ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ວາ ນ ຊານາຕິ. ອຖສ຺ສ – ‘‘ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ເສຫິປິ ເອຕໍ ທຸລ຺ລຠສາສນໍ ສຫາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ໂສຕຸໍ ລຠາມີ’’ຕິ ຠິຍ຺ໂຍ ພລວປີຕິ ອຸທປາທິ. ໂສ ຫິ ອຸປຣິ ວາເຈຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຍາວ ປີຕິເວຄປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣໂຕ – ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ຘມ຺ມຄຸເຓ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຣາປິສ຺ສ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ໂສ ປຸນ ຍາວ ປີຕິເວຄປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ ສງ຺ຆຄຸເຓ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຣາປິສ຺ສ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ອຖ ສພ຺ພປຣິຍນ຺ເຕ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາເຈຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ, ໂສ ຌານສຸເຂເນວ ວີຕິນາເມສິ. ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ລຠຕິ, ເອໂກວ ຈູຬຸປຏ຺ຐາໂກ ປວິສຕິ. ເອວໍ ອທ຺ຘມາສມຕ຺ຕໍ ວີຕິນາເມສິ.

ນາຄຣາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ອກໍສຸ ‘‘ປຓ຺ຓາກາຣໍ ປຏິຈ຺ຉິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພລທສ຺ສນໍ ວາ ນາຏກທສ຺ສນໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ວິນິຈ຺ຉຍທານໍ ນຕ຺ຖິ, ຣາຊາ ສຫາເຍນ ປຫິຕໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຍສ຺ສິຈ຺ຉຕິ ຕສ຺ສ ທສ຺ເສຕຸ, ຣາຊາໂນ ນາມ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຓ຺ຓາກາຣວເສນປິ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕິ. ກິໍ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ກໂຣຕີ’’ຕິ? ຣາຊາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ນຸ ໂຂ ຘາເຣມິ, ອຸທາຫຸ ສຕ຺ຖາຣ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຣຊ຺ຊກາຣິຕອຕ຺ຕຠາໂວ ນາມ ເນວ ຄຓເກນ, ນ ຄຓກມຫາມຕ຺ເຕນ ຄເຓຕຸໍ ສກ຺ໂກ. ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ຘາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຍເນ ຐປິຕໍ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເກເສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ – ‘‘ເອຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຖາ’’ຕິ ສທ຺ຘິໍ ຈູຬາມຓິນາ ເກສກລາປໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປາເຕສິ, ມຫາຊໂນ ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ – ‘‘ສຫາຍກສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘປຓ຺ຓາກາຣາ ນາມ ຣາຊາໂນ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ໂຫນ຺ຕິ ເທວາ’’ຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ວິຣວິ. ຣຎ຺ໂຎປິ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ເກສມສ຺ສຸ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາສທິສເມວ ກິຣ ຊາຕໍ.

ຕໂຕ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກໍ ເປເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາປຓາ ທ຺ເວ ກາສາຍວຕ຺ຖານິ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ – ‘‘ເຍ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕ, ເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເອກໍ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາມອໍສກູເຏ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ໂນ ວາ’’ຕິ ມຫາຕເລ ກຕິປຍວາເຣ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ – ‘‘ໂສຠຕິ ເມ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຕຣິ. ໂອຕຣນ຺ຕໍ ປນ ນໍ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຐິຕນາຏກາທີນິ ທິສ຺ວາປິ ນ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ‘‘ເອໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕຸໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ກິຣ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ອຸປຣິປາສາທໍ ປນ ອາຣຸຍ຺ຫ ຣຎ຺ໂຎ ຐິຕນິສິນ຺ນຏ຺ຐານານິ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຄໂຕຕິ ຎຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ໂອສີທມານາຍ ນາວາຍ ຊໂນ ວິຍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ວິຣວິໍສຸ. ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ຠູມິຕລໍ ໂອຕິຓ຺ຓມຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາຣສເສນິໂຍ ສພ຺ເພ ນາຄຣາ ພລກາຍາ ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິໍສຸ. ອມຈ຺ຈາປິ ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ເທວ ມຊ຺ຌິມເທສຣາຊາໂນ ນາມ ພຫຸມາຍາ, ສາສນໍ ເປເສຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ນາມ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ໂນ ວາຕິ ຎຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຖ, ນິວຕ຺ຕຖ ເທວາ’’ຕິ. ສທ຺ທຫາມຫໍ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍກສ຺ສ, ຕສ຺ສ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວຊ຺ຌວຈນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕິຏ຺ຐຖ ຕຸມ຺ເຫຕິ. ເຕ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ.

ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ເຑນ ເລຂໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ອິທໍ ຣຊ຺ຊໍ ກສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ? ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທວາຕິ. ໂຍ ອິມໍ ເລຂໍ ອນ຺ຕຣໍ ກໂຣຕິ, ຣາຊາຓາຍ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ. ມຫາຊນກຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກຕເລຂໍ ສີວລິເທວີ ອນ຺ຕຣໍ ກາຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕີ ວິວຕ຺ຕມານາ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສາ ຄຕມຄ຺ເຄນ ມຫາຊໂນ ອຄມາສິ. ຕໍ ປນ ເລຂໍ ມຫາຊໂນ ອນ຺ຕຣໍ ກາຕຸໍ ນ ວິສຫິ, ເລຂໍ ອຸສ຺ສີສກໍ ກຕ຺ວາ ວິວຕ຺ຕມານາ ວິຣວິໍສຸ. ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເມ ຄຕຏ຺ຐາເນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ວາ ມຸໂຂທກໍ ວາ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນ຺ຕມໂສ ເອກເຈຏກມ຺ປິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ມມ ສຕ຺ຖາ ຈ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໂກວ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ເອກໂກວ ອຄມາສິ. ‘‘ສຕ຺ຖຸ ລຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ຈ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ເມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຍານໍ ນາຣຸຬ຺ໂຫ’’ຕິ ຈ ອນ຺ຕມໂສ ເອກປຏລິກມ຺ປິ ອຸປາຫນໍ ນາຣຸຫິ, ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ຘາເຣສິ. ມຫາຊໂນ ຣຸກ຺ຂປາກາຣຏ຺ຏາລກາທີນິ ອາຣຸຍ຺ຫ ເອສ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂອໂລເກສິ. ກຸລປຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ທູຣໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ສກ຺ກາ ເອເກນ ມຄ຺ໂຄ ນິຕ຺ຖຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອກໍ ສຕ຺ຖວາຫໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ສຸຂຸມາລສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຐິນຕຕ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ຄຉນ຺ຕສ຺ສ ປາທຕເລສຸ ໂຜຏາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖວາເຫ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທຕິ. ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ປາທປຣິກມ຺ມໍ ວາ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມໍ ວາ ກຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄທຣຖກິລມຖປຣິຬາຫໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ຌານຣຕິຍາ ວີຕິນາເມຕິ.

ປຸນທິວເສ ອຸຏ຺ຐິເຕ ອຣຸເຓ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສຕ຺ຖວາຫໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ. ປາຕຣາສກາເລ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ຕໍ ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລມ຺ປິ ໂຫຕິ ກິລິນ຺ນມ຺ປິ ສມສກ຺ຂຣມ຺ປິ ອໂລຓາຕິໂລຓມ຺ປິ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປວິສນຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອມຕໍ ວິຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເອເຕນ ນິຍາເມນ ອຏ຺ຐຫິ ອູນການິ ທ຺ເວ ໂຍຊນສຕານິ ຄໂຕ. ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສ຺ສ ປນ ສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ – ‘‘ກຫໍ ສຕ຺ຖາ ວສຕີ’’ຕິ ນາປຸຈ຺ຉິ. ກສ຺ມາ? ສຕ຺ຖຸຄາຣເວນ ເຈວ ຣຎ຺ໂຎ ເປສິຕສາສນວເສນ ຈ. ຣຎ຺ໂຎ ຫິ – ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຣາຊຄເຫ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ສາສນໍ ເປສິຕໍ, ຕສ຺ມາ ນໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ໂສ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນເວລາຍ ຣາຊຄຫໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ກຫໍ ວສຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ກຸໂຕ ນຸ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄໂຕຕິ? ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣໂຕຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ອາຄຕມຄ຺ເຄ ອິໂຕ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນມຕ຺ເຕ ສາວຕ຺ຖິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວສຕີຕິ. ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິທານິ ອກາໂລ ນ ສກ຺ກາ ຄນ຺ຕຸໍ, ອຊ຺ຊ ອິເຘວ ວສິຕ຺ວາ ສ຺ເວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ – ‘‘ວິກາເລ ສມ຺ປຕ຺ຕປພ຺ພຊິຕາ ກຫໍ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອິມາຍ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຖ ໂສ ຕໍ ກຸມ຺ຠກາຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວາສຕ຺ຖາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ຠຄວາປິ ຕໍທິວສໍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ປຸກ຺ກຸສາຕິໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສຫາເຍນ ເປສິຕໍ ສາສນມຕ຺ຕກໍ ວາເຈຕ຺ວາ ອຕິເຣກຕິໂຍຊນສຕິກໍ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຫິ ອູນການິ ທ຺ເວ ໂຍຊນສຕານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣາຊຄຫໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ມຍິ ອຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປນ ຕີຓິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສນ ອນາຖກາລກິຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ມຍິ ປນ ຄເຕ ຕີຓິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ. ຊນສງ຺ຄຫຕ຺ຖາເຍວ ປນ ມຍາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ, ກຣິສ຺ສາມິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕທຣຖກິລມຖໍ ປຏິປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ – ‘‘ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມຍິ ຄາຣເວນ ທຸກ຺ກຣໍ ອກາສິ, ອຕິເຣກໂຍຊນສຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ອນ຺ຕມໂສ ມຸຂໂຘວນທາຍກມ຺ປິ ເຈຏກໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທີສຸ ກຎ຺ຈິ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ເນວ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິ, ນ ປຖວິໍ ສໍຂິປິ, – ‘‘ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມມ ລຊ຺ຊມາໂນ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖສຸວຓ຺ຓສິວິກາທີສຸ ເອກຍາເນປິ ອນິສີທິຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ເອກປຏລິກໍ ອຸປາຫນມ຺ປິ ອນາຣຸຍ຺ຫ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ມຍາປິ ປທສາວ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປທສາວ ອຄມາສິ.

ໂສ ອສີຕິ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ພາຕ຺ຕິໍສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານີຕິ ອິມໍ ພຸທ຺ຘສິຣິໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວລາຫກປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸເວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕເນວ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ໂຍຊນານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມລີເວລາຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປວິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ຕໍ ກຸມ຺ຠກາຣສາລໍ ປາປຸຓິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ, ປຸກ຺ກຸສາຕິ, ນາມ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ກຸມ຺ຠກາຣາເວສເນ ປຐມໍ ວາສູປຄໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປນ ຠຄວາ – ‘‘ອຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ປສຍ຺ຫ ກຸມ຺ຠກາຣສາລໍ ອປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕວ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ໂອກາສໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ສເຈ ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິມາຫ. ອຸຣຸນ຺ທນ຺ຕິ ວິວິຕ຺ຕໍ ອສມ຺ພາຘໍ. ວິຫຣຕາຍສ຺ມາ ຍຖາສຸຂນ຺ຕິ ເຍນ ເຍນ ອິຣິຍາປເຖນ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ຍຖາສຸຂໍ ອາຍສ຺ມາ ວິຫຣຕູຕິ ໂອກາສໍ ອກາສິ. ອຕິເຣກຕິໂຍຊນສຕຎ຺ຫິ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປຣສ຺ສ ຉຑ຺ຑິຕປຕິຕໍ ກຸມ຺ຠກາຣສາລໍ ກິໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ມຈ຺ຉຣາຍິສ຺ສຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ປນ ໂມຆປຸຣິສາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍາທີຫິ ອຠິຠູຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ມຍ຺ຫໍ ກຸຏິ ມຍ຺ຫໍ ປຣິເວຓນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ອວາສາຍ ປຣກ຺ກມນ຺ຕິ. ນິສີທີຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂຸມາໂລ ໂລກນາໂຖ ເທວວິມານສທິສໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປຫາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຉາຣິກາຍ ຠິນ຺ນຠາຊນຕິຓປລາສກຸກ຺ກຸຏສູກຣວຈ຺ຈາທິສໍກິລິຏ຺ຐາຍ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານສທິສາຍ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍ ຕິຓສນ຺ຖາຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເທວວິມານສທິສໍ ທິພ຺ພຄນ຺ຘສຸຄນ຺ຘໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ໂຕ ວິຍ ນິສີທິ.

ອິຕິ ຠຄວາປິ ອສມ຺ຠິນ຺ນມຫາສມ຺ມຕວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ ຂຕ຺ຕິຍຄພ຺ເຠ ວຑ຺ຒິໂຕ. ຠຄວາປິ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ຠຄວາປິ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ. ຠຄວາປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ. ຠຄວາປິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠີ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ. ອິຕິ ທ຺ເວປິ ຂຕ຺ຕິຍາ ທ຺ເວປິ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ນາ ທ຺ເວປິ ຣາຊປພ຺ພຊິຕາ ທ຺ເວປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ທ຺ເວປິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ກຸມ຺ຠກາຣສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາຕິ ເຕຫິ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ, ທ຺ວີຫິ ສີຫາທີຫິ ປວິຏ຺ຐຄຸຫາທີຫິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ຠຄວາ – ‘‘ສຸຂຸມາໂລ ອຫໍ ປຣມສຸຂຸມາໂລ ເອກປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ໂຍຊນານິ ອາຄໂຕ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕາວ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄທຣຖໍ ປຏິປສ຺ສມ຺ເຠມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ໂຕວ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ – ‘‘ທ຺ວານວຸຕິໂຍຊນສຕໍ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕາວ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄທຣຖໍ ວິໂນເທມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ນິສີທມາໂນວ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນນຸ ຈ ຠຄວາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕ, ກສ຺ມາ ນ ເທເສສີຕິ? ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄທຣໂຖ ອປ຺ປຏິປສ຺ສທ຺ໂຘ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ຘມ຺ມເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ, ໂສ ຕາວສ຺ສ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠຕູຕິ ນ ເທເສສິ. ອປເຣ – ‘‘ຣາຊຄຫໍ ນາມ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສໍ ອວິວິຕ຺ຕໍ ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ, ໂສ ສທ຺ໂທ ທິຍຑ຺ຒຍາມມຕ຺ເຕນ ສນ຺ນິສີທຕິ, ຕໍ ອາຄເມນ຺ໂຕ ນ ເທເສສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອກາຣຓໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປ຺ປມາຓມ຺ປິ ຫິ ສທ຺ທໍ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ວູປສເມຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ມຄ຺ຄທຣຖວູປສມໍ ອາຄເມນ຺ໂຕເຍວ ປນ ນ ເທເສສິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ທິຍຑ຺ຒຍາມມຕ຺ຕໍ. ເອຕທໂຫສີຕິ ຠຄວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຸວຓ຺ຓວິມາເນ ມຓິສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຎ຺ຈປສາທປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ, ອຖສ຺ສ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສີສກມ຺ປນວິຣຫິຕໍ ສຸນິຂາຕອິນ຺ທຂີລໍ ວິຍ ນິຈ຺ຈລໍ ອວິພ຺ຠນ຺ຕໍ ສຸວຓ຺ຓປຏິມໍ ວິຍ ນິສິນ຺ນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອຕໍ – ‘‘ປາສາທິກໍ ໂຂ’’ຕິອາທິ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ປາສາທິກນ຺ຕິ ປສາທາວຫໍ. ຠາວນປຸໍສກໍ ປເນຕໍ, ປາສາທິເກນ ອິຣິຍາປເຖນ ອິຣິຍຕິ. ຍຖາ ອິຣິຍໂຕ ອິຣິຍາປໂຖ ປາສາທິໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອິຣິຍຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕູສຸ ຫິ ອິຣິຍາປເຖສຸ ຕໂຍ ອິຣິຍາປຖາ ນ ໂສຠນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຫຕ຺ຖາ ຈລນ຺ຕິ, ປາທາ ຈລນ຺ຕິ, ສີສໍ ຈລຕິ, ຐິຕສ຺ສ ກາໂຍ ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ນິປນ຺ນສ຺ສາປິ ອິຣິຍາປໂຖ ອມນາໂປ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ປນ ທິວາຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສຸໂຘຕຫຕ຺ຖປາທສ຺ສ ຈຕຸສນ຺ຘິກປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນສ຺ເສວ ອິຣິຍາປໂຖ ໂສຠຕິ. ອຍຎ຺ຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອິຕິສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖເນວ ປສນ຺ໂນ ຠຄວາ – ‘‘ປາສາທິກໍ ໂຂ’’ຕິ ປຣິວິຕກ຺ເກສິ.

ຍໍນູນາຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕິ? ກິໍ ຠຄວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ນ ຊານາຕີຕິ? ໂນ ນ ຊານາຕິ, ອປຸຈ຺ຉິເຕ ປນ ກຖາ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອປຕິຏ຺ຐິຕາຍ ກຖາຍ ກຖາ ນ ສຎ຺ຊາຍຕີຕິ ກຖາປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ.

ທິສ຺ວາ ຈ ປນ ຊາເນຍ຺ຍາສີຕິ ຕຖາຄຕໍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ວິໂຣຈນ຺ຕໍ ອຍໍ ພຸທ຺ໂຘຕິ ສພ຺ເພ ຊານນ຺ຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍເມຕໍ ຊານນໍ, ພຸທ຺ຘສິຣິໍ ປນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣປິຓ຺ຑປາຕິກເວເສນ ຈຣນ຺ໂຕ ທຸຊ຺ຊາໂນ ໂຫຕິ. ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ, ປຸກ຺ກຸສາຕິ, ‘‘ນ ຊາເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ສຠາວເມວ ກເຖຕິ. ຕຖາ ຫິ ນໍ ເອກກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍ ນິສິນ຺ນມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ.

ເອຕທໂຫສີຕິ ມຄ຺ຄທຣຖສ຺ສ ວູປສມຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອໂຫສິ. ເອວມາວຸໂສຕິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສຫາເຍນ ເປສິຕໍ ສາສນມຕ຺ຕໍ ວາເຈຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊມາໂນ – ‘‘ທສພລສ຺ສ ມຘຸຣຘມ຺ມເທສນໍ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ – ‘‘ຘມ຺ມໍ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປທມຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕາຣໍ ນາລຕ຺ຖ, ໂສ ‘‘ຘມ຺ມໍ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກິໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ ສຸຓິສ຺ສຕິ. ປິປາສິຕໂສຓ຺ໂຑ ວິຍ ຫິ ປິປາສິຕຫຕ຺ຖີ ວິຍ ຈາຍໍ, ຕສ຺ມາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສວນໍ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ.

໓໔໓. ຉຘາຕຸໂຣ ອຍນ຺ຕິ ຠຄວາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ອກເຖຕ຺ວາ ອາທິໂຕວ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຠູຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຎ຺ຎຕໍ ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂຓເມວ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ຍສ຺ສ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຐມເມວ ສີລສໍວຣໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕໍ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄໍ ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ເມ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານີຕິ ອິມໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ຍສ຺ສ ປເນສາ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຠູຕໍ ວິປສ຺ສນເມວ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ຕຖາ ຫິ ອເນນ ສາສນໍ ວາເຈຕ຺ວາ ປາສາທວຣຄເຕເນວ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ, ຍທສ຺ສ ທ຺ວານວຸຕິໂຍຊນສຠໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຍານກິຈ຺ຈໍ ສາເຘສິ, ສາມເຓຣສີລມ຺ປິສ຺ສ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ອກເຖຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຠູຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຎ຺ຎຕໍ ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂຓເມວສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ຉຘາຕຸໂຣຕິ ຘາຕຸໂຍ ວິຊ຺ຊມານາ, ປຸຣິໂສ ອວິຊ຺ຊມາໂນ. ຠຄວາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ວິຊ຺ຊມາເນນ ອວິຊ຺ຊມານໍ ທສ຺ເສຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ອວິຊ຺ຊມາເນນ ວິຊ຺ຊມານໍ, ກຕ຺ຖຈິ ວິຊ຺ຊມາເນນ ວິຊ຺ຊມານໍ, ກຕ຺ຖຈິ ອວິຊ຺ຊມາເນນ ອວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ສພ຺ພາສເວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ວິຊ຺ຊມາເນນ ອວິຊ຺ຊມານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ສເຈ ຫິ ຠຄວາ ປຸຣິໂສຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສນ຺ເທຫໍ ກເຣຍ຺ຍ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຸຣິໂສຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ‘‘ສຕ຺ໂຕຕິ ວາ ປຸຣິໂສຕິ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຘາຕຸມຕ຺ເຕເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ຕີຓິ ຜລານິ ປຏິວິຊ຺ຌາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໕໗ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕຠາສນ຺ຕຣກຸສໂລ ຕາຍ ຕາຍ ຠາສາຍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ໂຕ ອາຈຣິໂຍ ວິຍ ເອວມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຉ ຘາຕຸໂຍ ອສ຺ສາຕິ ຉຘາຕຸໂຣ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ຕ຺ວໍ ປຸຣິໂສຕິ ສຎ຺ຊານາສິ, ໂສ ຉຘາຕຸໂກ, ນ ເຈຕ຺ຖ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖິ, ປຸຣິໂສຕິ ປນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວາຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈຕຸຣາຘິຏ຺ຐາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘິຏ຺ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຕິຏ຺ຐາ, ຈຕຸປຕິຏ຺ຐາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິໂສ ຉຘາຕຸໂຣ ຉຜສ຺ສາຍຕໂນ ອຏ຺ຐາຣສມໂນປວິຈາໂຣ, ໂສ ເອຕ຺ໂຕວ ວິວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມສິທ຺ຘິຠູຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫມາໂນ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຈຕຸຣາຘິຏ຺ຐາໂນຕິ. ຍຕ຺ຖ ຐິຕນ຺ຕິ ເຍສຸ ອຘິຏ຺ຐາເນສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ມຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ມານສ຺ສ ວາ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ມຸນິ ສນ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຂີຓາສວມຸນິ ອຸປສນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຎ຺ຎໍ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາຍ ປຏິວິຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ ອາທິໂຕວ ສມາຘິວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎໍ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ສຈ຺ຈມນຸຣກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍຕ຺ຖໍ ອາທິໂຕວ ວຈີສຈ຺ຈໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ. ຈາຄມນຸພ຺ຣູເຫຍ຺ຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄກຣຓຕ຺ຖໍ ອາທິໂຕວ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄໍ ພ຺ຣູເຫຍ຺ຍ. ສນ຺ຕິເມວ ໂສ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລສວູປສມນຕ຺ຖໍ ອາທິໂຕວ ກິເລສວູປສມນໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ອິຕິ ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານາທີນໍ ອຘິຄມຕ຺ຖາຍ ອິມານິ ສມຖວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາທີນິ ປຸພ຺ພຠາຄາຘິຏ຺ຐານານິ ວຸຕ຺ຕານິ.

໓໔໕. ຜສ຺ສາຍຕນນ຺ຕິ ຜສ຺ສສ຺ສ ອາຍຕນໍ, ອາກໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິອາທີນິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາທີນໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໓໔໘. ອິທານິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມາຕິກາວເສນ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຐິຕໍ ມຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອຣຫຕ຺ເຕ ປນ ປຕ຺ເຕ ປຸນ ‘‘ປຎ຺ຎໍ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີຫິ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ອິຕິ ຠຄວາ ມາຕິກໍ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຘາຕຸກໍ ຐເປຕ຺ວາປິ ຍຖາຘມ຺ມວເສເນວ ວິຠງ຺ຄໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎໍ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ປຎ຺ຎໍ ປມຊ຺ຊຕິ, ໂກ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ? ໂຍ ຕາວ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທິວເສນ ເອກວີສຕິວິຘາຍ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊານຸຣູເປນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຎໍ ປມຊ຺ຊຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທາຍ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ນິສ຺ສາຍ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ອຣຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຎໍ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ເອສ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປມາໂທ ວຸຕ຺ໂຕ. ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ປເນຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ຫຕ຺ຖິປໂທປມສຸຕ຺ຕາທີສຸ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໓໕໔. ອຖາປຣໍ ວິຎ຺ຎາຓໍເຍວ ອວສິສ຺ສຕີຕິ ອຍມ຺ເປຕ຺ຖ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ເຫຏ຺ຐໂຕ ຫິ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ, ອິທານິ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທນາວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ຍໍ ວາ ປເນຕໍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຖວີຘາຕຸອາທີສຸ ອາຄມນິຍວິປສ຺ສນາວເສນ ກມ຺ມກາຣກວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸວເສນ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕປິ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອວສິສ຺ສຕີຕິ ກິມຕ຺ຖາຍ ອວສິສ຺ສຕິ? ສຕ຺ຖຸ ກຖນຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຏິວິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ອວສິສ຺ສຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ. ປຣິໂຍທາຕນ຺ຕິ ປຠສ຺ສຣໍ. ສຸຂນ຺ຕິປິ ວິຊານາຕີຕິ ສຸຂເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ສຸຂເວທນໍ ເວທຍາມີຕິ ປຊານາຕິ. ເສສປທທ຺ວເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນາຍໍ ເວທນາກຖາ ເຫຏ຺ຐາ ນ ກຖິຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ອິຘ ຐຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ. ສຕິປຏ຺ຐາເນ ປເນສາ ກຖິຕາວາຕິ ຕຕ຺ຖ ກຖິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຂເວທນິຍນ຺ຕິ ເອວມາທິ ປຈ຺ຈຍວເສນ ອຸທຍຕ຺ຖງ຺ຄມນທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂເວທນິຍນ຺ຕິ ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໖໐. ອຸເປກ຺ຂາເຍວ ອວສິສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ຍຖາ ນາມ ເຉເກນ ມຓິກາຣາຈຣິເຍນ ວຊິຣສູຈິຍາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈມ຺ມຂຓ຺ເຑ ປາເຕຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ທິນ຺ນມຸຕ຺ຕໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕຄຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມຸຕ຺ໂຕລມ຺ພກມຸຕ຺ຕຊາລາທີນິ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ຠຄວຕາ ກເຖຕ຺ວາ ກເຖຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ປຄຸຓໍ ອກາສີຕິ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິສ຺ສ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ປຄຸຓໍ ຊາຕໍ, ອຖ ຠຄວາ ‘‘ອຖາປຣໍ ອຸເປກ຺ຂາເຍວ ອວສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ກິມຕ຺ຖໍ ປນ ອວສິສ຺ສຕີຕິ? ສຕ຺ຖຸ ກຖນຕ຺ຖໍ. ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິວິຊ຺ຌນຕ຺ຖນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ຫິ ສຫາຍສ຺ສ ສາສນໍ ວາເຈຕ຺ວາ ປາສາທຕເລ ຐິເຕເນວ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ, ຍທສ຺ສ ເອຕ຺ຕກໍ ມຄ຺ຄໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຍານກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ສຕ຺ຖຸ ກຖນຕ຺ຖໍເຍວ ອວສິສ຺ສຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐາເນ ສຕ຺ຖາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ປຄຸຓໍ ຕວ ອິທໍ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານ’’ນ຺ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘາຕິອາທິ ຕສ຺ສາເຍວ ອຸເປກ຺ຂາຍ ວຓ຺ຓຠຓນໍ. ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ເຘຍ຺ຍາຕິ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລໍ ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍາຕິ ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄາເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ນາຬິກາຍ ຘເມນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຍ຺ຍ. ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍາຕິ ອງ຺ຄາເຣ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣມຕ຺ຖເກ ວາ ຐເປຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຕເກ ວາ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ນີຫຏນ຺ຕິ ນີຫຏໂທສໍ. ນິນ຺ນີຕກສາວນ຺ຕິ ອປນີຕກສາວໍ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕາຍ ປິຬນ຺ຘນວິກຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວ ອຍໍ ຕາວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາ ອຠິຎ຺ຎາ ນິໂຣໂຘ ຠໂວກ຺ກນ຺ຕີຕິ ອິເມສຸ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ໂຫຕີຕິ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານຕ຺ຖໍ ອວຓ຺ຓໍ ອກເຖຕ຺ວາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສີຕິ. ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ພລວໍ. ສເຈ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖຍ຺ຍ, – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທ຺ວານວຸຕິໂຍຊນສຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອິມໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ຍານກິຈ຺ຈໍ ສາເຘສິ, ອຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ມຄ຺ຄໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຌານສຸເຂນ ຌານຣຕິຍາ ອາຄໂຕ, ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ປຓີຕຘມ຺ມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ, ຊານໍ ນຸ ໂຂ ກເຖຕິ ອຊານ’’ນ຺ຕິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສໍສຍໍ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ.

໓໖໑. ຕທນຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ຘມ຺ໂມ ນາມ, ຕໍ ອນຸຄຕຕ຺ຕາ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ອນຸຘມ຺ໂມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປາກຊ຺ຌານໍ ວາ ຘມ຺ໂມ, ກຸສລຊ຺ຌານໍ ອນຸຘມ຺ໂມ. ຕທຸປາທານາຕິ ຕຄ຺ຄຫຓາ. ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານນ຺ຕິ ວີສຕິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ. ວິປາກວເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໖໒. ເອວໍ ຈຕູຫິ ວາເຣຫິ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ເສວ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕເມຕນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ເອຕ຺ຖ ວີສຕິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອາຍຸ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ປນ ສງ຺ຂຕໍ ປກປ຺ປິຕໍ ອາຍູຫິຕໍ, ກໂຣນ຺ເຕນ ກຣີຍຕິ, ອນິຈ຺ຈໍ ອຘຸວໍ ອສສ຺ສຕໍ ຕາວກາລິກໍ, ຈວນປຣິເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ມໍ, ຊາຕິຍາ ອນຸຄຕໍ, ຊຣາຍ ອນຸສຏໍ, ມຣເຓນ ອພ຺ຠາຫຕໍ, ທຸກ຺ເຂ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ອຕາຓໍ ອເລຓໍ ອສຣຓໍ ອສຣຓີຠູຕນ຺ຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ໂສ ເນວ ຕໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິອາທິມາຫ. ຍຖາ ຫິ ເຉໂກ ຠິສກ຺ໂກ ວິສວິກາຣໍ ທິສ຺ວາ ວມນໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິສໍ ຐານໂຕ ຈາເວຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຂນ຺ຘໍ ວາ ສີສໍ ວາ ຄເຫຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ວິສໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປາເຕຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຠຄວາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທາຍ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນ ປຕ຺ຖນໍ ຐເປສິ.

ຠຄວາ ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘‘ອຕ຺ເຖສາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທີສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ. ເຕສຎ຺ຫິ ປຐມພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ວີສຕິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອາຍຸ, ທຸຕິເຍ ຈຕ຺ຕາລີສໍ, ຕຕິເຍ ສຏ຺ຐິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ຈຕຸຣາສີຕິ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອາຍຸ. ຕໍ ປນ ອນິຈ຺ຈໍ ອຘຸວໍ ອສສ຺ສຕໍ ຕາວກາລິກໍ, ຈວນປຣິເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ມໍ, ຊາຕິຍາ ອນຸຄຕໍ, ຊຣາຍ ອນຸສຏໍ, ມຣເຓນ ອພ຺ຠາຫຕໍ, ທຸກ຺ເຂ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ອຕາຓໍ ອເລຓໍ ອສຣຓໍ ອສຣຓີຠູຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ອາທີນວໍ ເອກປເທເນວ ‘‘ສງ຺ຂຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ກເຖສິ. ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິໍ ປຣິຍາທິຍິ, ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈເຣສຸ ນິກນ຺ຕິຍາ ປຣິຍາທິນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕນິກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ໂສ ເນວ ຕໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຍຖາ ວາ ປເນໂກ ມຫາໂຍໂຘ ເອກໍ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານກໍ ຄາມວຣໍ ລເຠຍ຺ຍ, ປຸນ ຣາຊາ ຕສ຺ສານຸຠາວໍ ສຣິຕ຺ວາ – ‘‘ມຫານຸຠາໂວ ໂຍໂຘ, ອປ຺ປກໍ ເຕນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ – ‘‘ນາຍໍ ຕາຕ ຄາໂມ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອຎ຺ຎໍ ຈຕຸສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານກໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ທເທຍ຺ຍ ໂສ ສາຘຸ ເທວາຕິ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄາມໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ຣາຊາ ອສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ຈ ນໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ເຕ ເຕນ, ອຫິວາຕໂຣໂຄ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອສຸກສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ມຫນ຺ຕໍ ນຄຣໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ປຫິເຓຍ຺ຍ, ໂສ ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ວິຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ມຫາໂຍໂຘ ວິຍ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ, ປຐມລທ຺ຘຄາໂມ ວິຍ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ, ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄາມໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານໍ ກຕ຺ວາ ອາຣຸປ຺ປກຖນໍ, ຕໍ ຄາມໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ ເຕນ, ອຫິວາຕໂຣໂຄ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນຄຣໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ອຣູເປ ສງ຺ຂຕເມຕນ຺ຕິ ອາທີນວກຖເນນ ອປ຺ປຕ຺ຕາສຸເຍວ ຕາສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ປຕ຺ຖນໍ ນິວຕ຺ຖາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນາຄຫຓໍ.

ຕຕ຺ຖ ເນວ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ນາຍູຫຕິ ນ ຣາສິໍ ກໂຣຕິ. ນ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍຕີຕິ ນ ກປ຺ເປຕິ. ຠວາຍ ວາ ວິຠວາຍ ວາຕິ ວຸທ຺ຘິຍາ ວາ ປຣິຫານິຍາ ວາ, ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທວເສນປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ນ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕີຕິ ໂລເກ ຣູປາທີສຸ ກິຎ຺ຈິ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາຍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ປຣາມສຕິ. ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ປຊານາຕີຕິ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ຐຕ຺ວາ ເທສນາຍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ. ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຍໂຖປນິສ຺ສເຍນ ຕີຓິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ຍຖາ ນາມ ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຠາຊເນນ ນານາຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປມາເຓນ ປິຓ຺ຑໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອງ຺ເກ ນິສິນ຺ເນນ ຣາຊກຸມາເຣນ ປິຓ຺ຑມ຺ຫິ ອາລເຍ ທສ຺ສິເຕ ຕໍ ປິຓ຺ຑໍ ອຸປນາເມຍ຺ຍ, ກຸມາໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂປ຺ປມາເຓເນວ ກພຬໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເສສໍ ຣາຊາ ສຍໍ ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ປາຕິຍໍ ວາ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ເອວໍ ຘມ຺ມຣາຊາ ຕຖາຄໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປມາເຓນ ອຣຫຕ຺ຕນິກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເທສນໍ ເທເສສິ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຍໂຖປນິສ຺ສເຍນ ຕີຓິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ປຏິວິຊ຺ຌິ.

ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປນສ຺ສ ຂນ຺ຘາ ຘາຕຸໂຍ ອາຍຕນານີຕິ ເອວຣູປໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຎ຺ຎຕໍ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ເນວ ກງ຺ຂາ, ນ ວິມຕິ, ນາປິ – ‘‘ເອວໍ ກິຣ ຕໍ, ເອວໍ ເມ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິຕິ ກິຣ ນ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ນ ວິຕ຺ຖາຍິຕຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ. ເອກຈ຺ເຈສຸ ຈ ກິຣ ຐາເນສຸ ພຸທ຺ຘາ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ວິຈຣນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ ເອໂສຕິ ອຫຸເທວ ສໍສໂຍ, ອຫຸ ວິມຕິ. ຍໂຕ ອເນນ ອນາຄາມິຜລໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ອຖ ອຍໍ ເມ ສຕ຺ຖາຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ. ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ອຈ຺ຈຍໍ ນ ເທເສສີຕິ. ໂອກາສາຠາວໂຕ. ຠຄວາ ຫິ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ມາຕິກາຍ ອຈ຺ຉິນ຺ນຘາຣໍ ກຕ຺ວາ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ເທສນໍ ເທເສສິເຍວ.

໓໖໓. ໂສຕິ ອຣຫາ. ອນຊ຺ໂຌສິຕາຕິ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຖາຕິ ປຊານາຕິ. ອນຠິນນ຺ທິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ອຠິນນ຺ທິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ປຊານາຕິ.

໓໖໔. ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ນໍ ເວເທຕີຕິ ສເຈ ຫິສ຺ສ ສຸຂເວທນໍ ອາຣພ຺ຠ ຣາຄານຸສໂຍ, ທຸກ຺ຂເວທນໍ ອາຣພ຺ຠ ປຏິຆານຸສໂຍ, ອິຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ເວທິເຍຍ຺ຍ ນາມ. ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ປນ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ນໍ ເວເທຕິ ນິສ຺ສໂຏ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ. ກາຍປຣິຍນ຺ຕິກນ຺ຕິ ກາຍໂກຏິກໍ. ຍາວ ກາຍປວຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນເວທນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນຠິນນ຺ທິຕານິ ສີຕີຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທ຺ວາທສສຸ ອາຍຕເນສຸ ກິເລສານໍ ວິເສວນສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ອນຠິນນ຺ທິຕານິ ຫຸຕ຺ວາ ອິຘ ທ຺ວາທສສຸເຍວ ອາຍຕເນສຸ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ. ກິເລສາ ຫິ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ນິຣຸທ຺ຘາປິ ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ນິຣຸທ຺ຘາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ – ‘‘ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ສມຸທຍປຎ຺ເຫນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ສີຕິຠູຕານິປິ ອິເຘວ ສີຕີຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອາຫ. ນນຸ ຈ ອິຘ ເວທຍິຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ນ ກິເລສາຕິ. ເວທຍິຕານິປິ ກິເລສາຠາເວເນວ ສີຕີຠວນ຺ຕິ. ອິຕຣຖາ ເນສໍ ສີຕິຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ສຸວຸຕ຺ຕເມຕໍ.

໓໖໕. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຍຖາ ຫິ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ເຕລປທີປສ຺ສ ຌາຍໂຕ ເຕເລ ຂີເຓ ເຕລໍ ອາສິຎ຺ຈຕິ, ວຏ຺ຏິຍາ ຂີຓາຍ ວຏ຺ຏິໍ ປກ຺ຂິປຕິ, ເອວໍ ທີປສິຂາຍ ອນຸປຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ຐິໂຕ ກຸສລາກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ເຕນ ສຸຄຕິຍຎ຺ຈ ອປາເຍສຸ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິເຍວ, ເອວໍ ເວທນານໍ ອນຸປຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປເນໂກ ທີປສິຂາຍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ – ‘‘ອິມໍ ປຸຣິສໍ ອາຄມ຺ມ ທີປສິຂາ ນ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ນິລີໂນ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ເອວໍ ວຏ຺ຏິຍາ ຈ ເຕລສ຺ສ ຈ ອນຸປຫາຣາ ທີປສິຂາ ອນາຫາຣາ ນິພ຺ພາຍຕິ, ເອວເມວ ວຏ຺ເຏ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ກຸສລາກຸສລໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຸນ ເວທຍິຕານິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອາທິມ຺ຫິ ສມາຘິວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຫິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ, ຕສ຺ມາ. ເອວໍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕເມນ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐາເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂເຍ ຎາຓໍ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ຎາຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕເນວາຫ ຕສ຺ສ ສາ ວິມຸຕ຺ຕິ ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ອກຸປ຺ປາ ໂຫຕີຕິ.

໓໖໖. ເອຕ຺ຖ ຫິ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ, ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ນິພ຺ພານໍ. ອິຕິ ອກຸປ຺ປາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ອກຸປ຺ປາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ມຸສາຕິ ວິຕຖໍ. ໂມສຘມ຺ມນ຺ຕິ ນສ຺ສນສຠາວໍ. ຕໍ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຕໍ ອວິຕຖໍ ສຠາໂວ. ອໂມສຘມ຺ມນ຺ຕິ ອນສ຺ສນສຠາວໍ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອາທິໂຕ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ວຈີສຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສມຸທຍສຈ຺ເຈຫິ ຈ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ນິພ຺ພານເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ, ຕສ຺ມາ. ເອວໍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕເມນ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐາເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໓໖໗. ປຸພ຺ເພຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ. ອຸປຘີ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຂນ຺ຘູປຘິ ກິເລສູປຘິ ອຠິສງ຺ຂາຣູປຘິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓູປຘີຕິ ອິເມ ອຸປຘໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາຕິ ປຣິປູຣາ ຄຫິຕາ ປຣມຏ຺ຐາ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອາທິໂຕ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄໂຕ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີຫິ ຈ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາໂຄ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ, ຕສ຺ມາ. ເອວໍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕເມນ ຈາຄາຘິຏ຺ຐາເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໓໖໘. ອາຆາໂຕຕິອາທີສຸ ອາຆາຕກຣຓວເສນ ອາຆາໂຕ, ພ຺ຍາປຊ຺ຊນວເສນ ພ຺ຍາປາໂທ, ສມ຺ປທຸສ຺ສນວເສນ ສມ຺ປໂທໂສຕິ ຕີຫິ ປເທຫິ ໂທສາກຸສລມູລເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອາທິໂຕ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ກິເລສວູປສມໂຕ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີຫິ ກິເລສວູປສມໂຕ ຈ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວ ກິເລສວູປສໂມ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ, ຕສ຺ມາ. ເອວໍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕເມນ ອຸປສມາຘິຏ຺ຐາເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໓໖໙. ມຎ຺ຎິຕເມຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎິຕໍ ມານມຎ຺ຎິຕໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎິຕນ຺ຕິ ຕິວິຘມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍມຫນ຺ຕິ ເອກໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎິຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຣໂຄຕິອາທີສຸ ອາພາຘຏ຺ເຐນ ໂຣໂຄ, ອນ຺ໂຕໂທສຏ຺ເຐນ ຄຓ຺ໂຑ, ອນຸປວິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ສລ຺ລໍ. ມຸນິ ສນ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຂີຓາສວມຸນິ ສນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຕ຺ຖ ຐິຕນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິຕໍ. ສໍຂິຕ຺ເຕນາຕິ ພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ສພ຺ພາປິ ຘມ຺ມເທສນາ ສໍຂິຕ຺ຕາວ, ວິຕ຺ຖາຣເທສນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສມນ຺ຕປຏ຺ຐານກຖາປິ ສໍຂິຕ຺ຕາເຍວ. ອິຕິ ຠຄວາ ເທສນໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິໍ ປາເປສິ. ອຸຄ຺ຆາຏິຕຎ຺ຎູຕິອາທີສຸ ປນ ຈຕູສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ, ອິຕິ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸວເສນ ຠຄວາ ອິມໍ ຘາຕຸວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ.

໓໗໐. ນ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຕຈີວຣນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຣິກ຺ຂາຣານໍ ອທິນ຺ນຕ຺ຕາ. ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຫິ ທິນ຺ນທາໂນ ກຕາຠິນີຫາໂຣ, ນ ທິນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປນ ປຈ຺ຉິມຠວິການໍເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຍຎ຺ຈ ປຸນປຏິສນ຺ຘິໂກ, ຕສ຺ມາ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ສຍໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທສີຕິ. ໂອກາສາຠາວໂຕ. ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ປຣິກ຺ຂີຓໍ, ສຸທ຺ຘາວາສິໂກ ອນາຄາມີ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ກຸມ຺ຠກາຣສາລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ສຍໍ ນ ປຣິເຍສິ.

ປຕ຺ຕຈີວຣປຣິເຍສນໍ ປກ຺ກາມີຕິ ກາຍ ເວລາຍ ປກ຺ກາມິ? ອຸຏ຺ຐິເຕ ອຣຸເຓ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ຘມ຺ມເທສນາປຣິນິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຣຸຓຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຣສ຺ມິວິສ຺ສຊ຺ຊນຎ຺ຈ ເອກກ຺ຂເຓ ອໂຫສິ. ຠຄວາ ກິຣ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາວ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິ, ສກລກຸມ຺ຠກາຣນິເວສນໍ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ອໂຫສິ, ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ຊາລຊາລາ ປຸຎ຺ຊປຸຎ຺ຊາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຘາວນ຺ຕິໂຍ ສພ຺ພທິສາຠາເຄ ສຸວຓ຺ຓປຏປຣິໂຍນທ຺ເຘ ວິຍ ຈ ນານາວຓ຺ຓກຸສຸມຣຕນວິສຣສມຸຊ຺ຊເລ ວິຍ ຈ ອກໍສຸ. ຠຄວາ ‘‘ນຄຣວາສິໂນ ມໍ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ນຄຣວາສິໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ອາຄໂຕ, ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍ ກິຣ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ.

ຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກາຍ ເວລາຍ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຫິຍ຺ໂຍ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນເວລາຍ ມຫາຣາຊາຕິ. ເກນ ກມ຺ເມນ ຠຄວາຕິ? ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຫາໂຍ ປຸກ຺ກຸສາຕິ ຣາຊາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຫິຕໍ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ໂຍຊນານິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ກຸມ຺ຠກາຣສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທິ, ອຫໍ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິໍ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຕີຓິ ຜລານິ ປຏິວິຊ຺ຌິ ມຫາຣາຊາຕິ. ອິທານິ ກຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິ? ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອປຣິປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕຈີວຣຕາຍ ປຕ຺ຕຈີວຣປຣິເຍສນຕ຺ຖໍ ຄໂຕ ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕທິສາຠາເຄນ ອຄມາສິ. ຠຄວາປິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຊຕວນຄນ຺ຘກຸຏິມ຺ຫິເຍວ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຣິເຍສມາໂນ ເນວ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ນ ຕກ຺ກສີລການໍ ຊງ຺ຆວາຓິຊານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ນ ໂຂ ເມ ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມນາປາມນາປເມວ ວິຈິນິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ມຫນ຺ຕໍ ນຄຣໍ ວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທກຕິຕ຺ຖສຸສານສງ຺ກາຣຏ຺ຐານອນ຺ຕຣວີຖີສຸ ປຣິເຍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ສງ຺ກາຣກູເຏສຸ ຕາວ ປິໂລຕິກໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ.

ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສງ຺ກາຣກູເຏ ປິໂລຕິກໍ ໂອໂລເກນ຺ຕໍ ວິພ຺ຠນ຺ຕາ ຕຣຸຓວຈ຺ຉາ ຄາວີ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ສິງ຺ເຄນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຆາເຕສິ. ຉາຕກຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາກາເສເຍວ ອາຍຸກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ປຕິໂຕ. ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ອໂຘມຸຂຏ຺ຐປິຕາ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ອໂຫສິ, ກາລງ຺ກໂຕ ຈ ປນ ອວິຫາພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕມຕ຺ໂຕວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອວິຫາພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ກິຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕມຕ຺ຕາວ ສຕ຺ຕ ຊນາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອວິຫໍ ອຸປປນ຺ນາເສ, ວິມຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຣາຄໂທສປຣິກ຺ຂີຓາ, ຕິຓ຺ຓາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກໍ.

ເກ ຈ ເຕ ອຕຣຸໍ ປງ຺ກໍ, ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍໍ ສຸທຸຕ຺ຕຣໍ;

ເກ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ທິພ຺ພໂຍຄໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸໍ.

ອຸປໂກ ປລຄຓ຺ໂຑ ຈ, ປຸກ຺ກຸສາຕິ ຈ ເຕ ຕໂຍ;

ຠທ຺ທິໂຍ ຂຓ຺ຑເທໂວ ຈ, ພາຫຸຣຄ຺ຄິ ຈ ສິງ຺ຄິໂຍ;

ເຕ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ທິພ຺ພໂຍຄໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໕໐, ໑໐໕);

ພິມ຺ພິສາໂຣປິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ມຍາ ເປສິຕສາສນມຕ຺ຕໍ ວາເຈຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເອຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຄໂຕ, ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ, ປພ຺ພຊິຕສກ຺ກາເຣນ ຕໍ ສກ຺ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ‘‘ປຣິເຍສຖ ເມ ສຫາຍກ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເປເສສິ. ເປສິຕາ ຕໍ ອທ຺ທສໍສຸ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ປຕິຕໍ, ທິສ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ນ ວຕ, ໂຠ, ລຠິມ຺ຫາ ສຫາຍກສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກາຕຸໍ, ອນາໂຖ ເມ ຊາໂຕ ສຫາຍໂກ’’ຕິ. ປຣິເທວິຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຈເກນ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ໂຕກາເສ ຐເປຕ຺ວາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກາຕຸໍ ຊານນາຠາເວນ ນ຺ຫາປກກປ຺ປກາທໂຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ສີສໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖານິ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ຣາຊເວເສນ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ໂສວຓ຺ຓສິວິກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຕາຬາວຈຣຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຄຣາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ພຫູຫິ ຄນ຺ຘກຏ຺ເຐຫິ ມຫາຈິຕກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ອາທາຍ ເຈຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຘາຕຸວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ສຈ຺ຈວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຈິກ຺ຂນາຕິ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ນາມ…ເປ… ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ນາມາຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາປນາ ນາມ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທີນໍ ຐປນາ. ອາສນໍ ຐເປນ຺ໂຕ ຫິ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏ຺ຐປນາຕິ ປຎ຺ຎາປນາ. ວິວຣຓາຕິ ວິວຏກຣຓາ. ວິຠຊນາຕິ ວິຠາຄກິຣິຍາ. ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມນ຺ຕິ ປາກຏຠາວກຣຓໍ.

ອນຸຄ຺ຄາຫກາຕິ ອາມິສສງ຺ຄເຫນ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫນາຕິ ທ຺ວີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອນຸຄ຺ຄາຫກາ. ຊເນຕາຕິ ຊນິກາ ມາຕາ. ອາປາເທຕາຕິ ໂປເສຕາ. ໂປສິກມາຕາ ວິຍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນຕິ ທີເປຕິ. ຊນິກມາຕາ ຫິ ນວ ວາ ທສ ວາ ມາເສ ໂລຓມ຺ພິລາທີນິ ປຣິຫຣມານາ ກຸຈ຺ຉິຍາ ທາຣກໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ໂປສິກມາຕຣໍ ຘາຕິໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕິ. ສາ ຂີຣນວນີຕາທີຫິ ທາຣກໍ ໂປເສຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕິ, ໂສ ວຸທ຺ຘິມາຄມ຺ມ ຍຖາສຸຂໍ ວິຈຣຕິ. ເອວເມວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິເຕ ທ຺ວີຫິ ສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຄິລາເນ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອປາຍຠເຍຫິ ວຸຏ຺ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ – ‘‘ອິທານິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ອຸປຣິມຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສຸ ອນເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ນເວ ນເວ ໂອວທຕິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນປິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິເຕ ຕເຖວ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຕີຓິ ຜລານິ ປຕ຺ເຕສຸປິ ອນເປກ຺ຂຕໍ ນ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ໂຫຕິ – ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຄູໂຖ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ…ເປ… ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ມຸຕ຺ຕໍ… ເຂໂຬ… ປຸພ຺ໂພ… ໂລຫິຕໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຠວໍ ນ ວຓ຺ເຓມິ ອນ຺ຕມໂສ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆຕມຕ຺ຕມ຺ປີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໓໒໐-໓໒໑). ຕສ຺ມາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕາວ ເຕສຸ ອນເປກ຺ຂຕໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕສຸເຍວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊເນຕາ ເອວໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຊາຕສ຺ສ ອາປາເທຕາ, ເອວໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ. ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ວິເນຕິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ເຖ’’ຕິ. ປໂຫຕີຕິ ສກ຺ໂກຕິ.

ທຸກ຺ເຂ ຎາຓນ຺ຕິ ສວນສມ຺ມສນປຏິເວຘຎາຓໍ, ຕຖາ ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ. ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ສວນປຏິເວຘຎາຓນ຺ຕິ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຖາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ. ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທີສຸ ກາມປຈ຺ຈນີກຏ຺ເຐນ, ກາມໂຕ ນິສ຺ສຏຠາເວນ ວາ, ກາມໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ວາ, ກາມປທຆາຕໍ ກາມວູປສມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ວາ, ກາມວິວິຕ຺ຕນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ວາ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ເພປິ ເຈເຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອກຈິຕ຺ເຕ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປເຈຕນາຍ ສມຸຄ຺ຆາຕໂກ ເອໂກວ ສງ຺ກປ຺ໂປ ລພ຺ຠຕິ, ນ ນານາ ລພ຺ຠຕິ. ສມ຺ມາວາຈາທໂຍປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອກຈິຕ຺ເຕ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ປນ ສຈ຺ຈກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໘໙ ອາທໂຍ) ຈ ວຸຕ຺ຕາເຍວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ສຈ຺ຈວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທກ຺ຂິຓາວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓາວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມຫາປຊາປຕິ ໂຄຕມີຕິ ໂຄຕມີຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ນາມກຣຓທິວເສ ປນສ຺ສາ ລທ຺ຘສກ຺ກາຣາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ລກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ສເຈ ອຍໍ ຘີຕຣໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຸຠຍຖາປິ ມຫຕີເຍວສ຺ສາ ປຊາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ອຖສ຺ສາ ມຫາປຊາປຕີຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ອິຘ ປນ ໂຄຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນວນ຺ຕິ ອຫຕໍ. ສາມໍ ວາຍິຕນ຺ຕິ ນ ສຫຕ຺ເຖເນວ ວາຍິຕໍ, ເອກທິວສໍ ປນ ຘາຕິຄຓປຣິວຸຕາ ສິປ຺ປິການໍ ວາຍນຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເວມໂກຏິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາຍນາກາຣໍ ອກາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກທາ ປນ ໂຄຕມິຍາ ຠຄວໂຕ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ທາຕຸໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປຐມຄມເນນ ກປິລປຸຣໍ ອາຄຕກາເລ. ຕທາ ຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ສກໍ ນິເວສນໍ ປເວເສສິ, ອຖ ຠຄວໂຕ ຣູປໂສຠຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ໂສຠຕິ ວຕ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ພລວໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອກູນຕິໍສ ວສ຺ສານິ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕມໂສ ໂມຈຜລມຕ຺ຕມ຺ປິ ມຍາ ທິນ຺ນກເມວ ອໂຫສິ, ອິທານິປິສ຺ສ ຈີວຣສາຏກໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ຣາຊເຄເຫ ພຫູນິ ມຫຄ຺ຆານິ ວຕ຺ຖານິ ອຕ຺ຖິ, ຕານິ ມໍ ນ ໂຕເສນ຺ຕິ, ສຫຕ຺ຖາ ກຕເມວ ມໍ ໂຕເສຕິ, ສຫຕ຺ຖາ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ.

ອຖນ຺ຕຣາປຓາ ກປ຺ປາສໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ສຫຕ຺ເຖເນວ ປິສິຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ສຸຂຸມສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ສາລໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສິປ຺ປິເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສິປ຺ປິການໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິໂຠຄຂາທນີຍໂຠຊນີຍເມວ ທຕ຺ວາ ວາຍາເປສິ, ກາລານຸກາລຎ຺ຈ ຘາຕິຄຓປຣິວຸຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວມໂກຏິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ນິຏ຺ຐິຕກາເລ ສິປ຺ປິການໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ຄນ຺ຘສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈີວຣສາຏກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິຍາທາເປສິ, ວີຖິໂຍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຐເປຕ຺ວາ ຘຊປຏາກາ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຣາຊຆຣທ຺ວາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາມາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ຓໍ ອກໍສຸ. ມຫາປຊາປຕິປິ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຘາຕິຄຓປຣິວຸຕາ ສມຸຄ຺ຄໍ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນວໍ ທຸສ຺ສຍຸຄນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂຕິ ‘‘ສງ຺ເຆ ໂຄຕມິ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ປໂຫມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທຸສ຺ສໂກຏ຺ຐາຄາຣໂຕ ຠິກ຺ຂຸສຕສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສສ຺ສາປິ ຈີວຣທຸສ຺ສານິ ທາຕຸໍ, ອິທໍ ປນ ເມ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສາມໍ ກນ຺ຕໍ ສາມໍ ວາຍິຕໍ, ຕໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ນິມນ຺ຕຍມານາ ອາຫ. ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈິ, ຠຄວາປິ ປຏິກ຺ຂິປິເຍວ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິຍ຺ຍມານໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທາເປຕີຕິ? ມາຕຣິ ອນຸກມ຺ປາຍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອິມິສ຺ສາ ມໍ ອາຣພ຺ຠ ປຸພ຺ພເຈຕນາ ມຸຎ຺ຈເຈຕນາ ປຣເຈຕນາຕິ ຕິສ຺ໂສ ເຈຕນາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆມ຺ປິສ຺ສາ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕຸ, ເອວມສ຺ສາ ຉ ເຈຕນາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘‘ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຖຸ ທິນ຺ນໂຕ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ວທສີ’’ຕິ ອາມ ວທາມີຕິ. ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາຕິ. ສງ຺ເຆ ໂຄຕມິ ເທຫິ, ສງ຺ເຆ ເຕ ທິນ຺ເນ ອຫຎ຺ເຈວ ປູຊິໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ສງ຺ໂຆ ຈາຕິ. ກິໍ ປນສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖຕິ? ອາມ ອຍເມວາຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ເຕນ ຫານນ຺ທ, ວິຆາສາທານໍ ປູວໍ ເທຫີ’’ຕິ ຈ (ປາຈິ. ໒໖໙) ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວ, ກຈ຺ຈານ, ວິຆາສາທານໍ ຄຸຬໍ ເທຫີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໘໔) ຈ ວຈນໂຕ ວິຆາສາທານໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລຕຣຎ຺ຈ ຠເວຍ຺ຍ. ເອວມ຺ປິ ຫິ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ທິຍ຺ຍມານໍ ທາເປຕີ’’ຕິ. ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຫຕ຺ຖິໂຄປກາທີນໍ ທາເປນ຺ຕິ, ເຕ ຣາຊາທີຫິ ມຫນ຺ຕຕຣາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ມາ ມາ ເອວໍ ຄຓ຺ຫ –

‘‘ນຍິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣສ຺ມິໍ ວາ ປນ,

ພຸທ຺ເຘນ ເສຏ຺ໂຐ ສທິໂສ ວາ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຍມາຫຸເນຍ຺ຍານມຄ຺ຄຕໍ ຄໂຕ,

ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ວິປຸລຜເລສິນ’’ນ຺ຕິ. –

ວຈນໂຕ ຫິ ສຕ຺ຖາຣາ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວມສ຺ສາ ຉ ເຈຕນາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສນ຺ຘາຍ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາເປສິ.

ປຈ຺ຉິມາຍ ຊນຕາຍ ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕີກາຣຊນນຕ຺ຖໍ ຈາປິ ເອວມາຫ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສາສນໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ຊເນຕູ’’ຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາເປສິ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ທິຍ຺ຍມານມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາເປສິ, ສງ຺ໂຆ ນາມ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ທາຕພ຺ເພ ມຎ຺ຎິສ຺ສຕິ, ສງ຺ໂຆ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອກິລມນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ມມ ສາສນໍ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຐສ຺ສຕີຕິ. ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິ ວຈນໂຕປິ ເຈຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ນ ຫິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາປຊາປຕິຍາ ອາຆາໂຕ ວາ ເວຣໍ ວາ ອຕ຺ຖິ. ນ ເຖໂຣ – ‘‘ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓາ ມາ ມຫປ຺ຜລາ ອໂຫສີ’’ຕິ ອິຈ຺ຉຕິ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ເຖໂຣ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເສກ຺ຂປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ, ໂສ ສຕ຺ຖຸ ທິນ຺ນສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຠາເວ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນວ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາຕິ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຍາຈິ.

ປຸນ ວິຕຓ຺ຑວາທີ ອາຫ – ‘‘ສງ຺ເຆ ເຕ ທິນ຺ເນ ອຫຎ຺ເຈວ ປູຊິໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ສງ຺ໂຆ ຈາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສຕ຺ຖາ ສງ຺ຆປຣິຍາປນ຺ໂນ ວາຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຊານາສິ ປນ ຕ຺ວໍ ກຕິ ສຣຓານິ, ກຕິ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທາ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕ ຕີຓີຕິ ວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ຕວ ລທ຺ຘິຍາ ສຕ຺ຖຸ ສງ຺ຆປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທ຺ເວເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຈ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔) ເອວໍ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ປພ຺ພຊ຺ຊາປິ ອຸປສມ຺ປທາປິ ນ ຣຸຫຕິ. ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ເນວ ປພ຺ພຊິໂຕ ອສິ, ນ ຄິຫິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ຈ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ອຸໂປສຖມ຺ປິ ປວາຣຓມ຺ປິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕານິ ສຕ຺ຖຸ ສງ຺ຆປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ກຸປ຺ປານິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ສຕ຺ຖາ ສງ຺ຆປຣິຍາປນ຺ໂນ’’ຕິ.

໓໗໗. ອາປາທິກາຕິ ສໍວຑ຺ຒິກາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ຫຕ຺ຖປາທກິຈ຺ຈໍ ອສາເຘນ຺ເຕສຸ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂປສິກາຕິ ທິວສສ຺ສ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປາເຍຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ໂປເສສິ. ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍສີຕິ ນນ຺ທກຸມາໂຣ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕໂຕ ກຕິປາເຫເນວ ທຫໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ຊາເຕ ມຫາປຊາປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ຘາຕີນໍ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘາຕິກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຕ຺ຕໂນ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເຖໂຣ ເອວມາຫ. ອິຕິ ມຫາປຊາປຕິຍາ ພຫູປກາຣຕໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ພຫູປກາຣຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາປິ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄມ຺ມາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຘາຍ.

໓໗໘. ອຖ ຠຄວາ ທ຺ວີສຸ ອຸປກາເຣສຸ ອຕິເຣກຕຣໍ ອນຸໂມທນ຺ໂຕ ເອວເມຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຫານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄລໍ ອາຄມ຺ມາຕິ ຍໍ ອາຈຣິຍປຸຄ຺ຄລໍ ອນ຺ເຕວາສິກປຸຄ຺ຄໂລ ອາຄມ຺ມ. ອິມສ຺ສານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນາຕິ ອິມສ຺ສ ອາຈຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມິນາ ອນ຺ເຕວາສິກປຸຄ຺ຄເລນ. ນ ສຸປ຺ປຏິກາຣໍ ວທາມີຕິ ປຈ຺ຈູປກາຣໍ ນ ສຸກຣໍ ວທາມິ, ອຠິວາທນາທີສຸ ອາຈຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ອຠິວາທນກຣຓໍ ອຠິວາທນໍ ນາມ. ຍສ຺ມິໍ ວາ ທິສາຠາເຄ ອາຈຣິໂຍ ວສຕິ, ອິຣິຍາປເຖ ວາ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ຕທຠິມຸໂຂ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ອາຈຣິຍໍ ປນ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນກຣຓໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອາຈຣິຍໍ ປນ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ນມສ຺ສຕິ, ຍສ຺ມິໍ ວາ ທິສາຠາເຄ ໂສ ວສຕິ, ຕທຠິມຸໂຂປິ ຕເຖວ ນມສ຺ສຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຐິໂຕປິ ນິສິນ຺ໂນປິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ນມສ຺ສຕິເຍວາຕິ ອິທໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ນາມ. ອນຸຈ຺ຉວິກກມ຺ມສ຺ສ ປນ ກຣຓໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ນາມ. ຈີວຣາທີສຸ ຈີວຣໍ ເທນ຺ໂຕ ນ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ເທຕິ, ມຫຄ຺ຆໍ ສຕມູລິກມ຺ປິ ປຎ຺ຈສຕມູລິກມ຺ປິ ສຫສ຺ສມູລິກມ຺ປິ ເທຕິເຍວ. ປິຓ຺ຑປາຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກິໍ ພຫຸນາ, ຈຕູຫິ ປຓີຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຈກ຺ກວາຬນ຺ຕຣໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສິເນຣຸປພ຺ພເຕນ ກູຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕປິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກິຣິຍໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິເຍວ.

໓໗໙. ຈຸທ຺ທສ ໂຂ ປນິມາຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ອາຣພ຺ຠ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣປິ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກທກ຺ຂິຓໍເຍວ ສມາທເປຕິ, ຈຸທ຺ທສສຸ ຈ ຐາເນສຸ ທິນ຺ນທານໍ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ອຍໍ ປຐມາຕິ ອຍໍ ທກ຺ຂິຓາ ຄຸຓວເສນປິ ປຐມາ ເຊຏ຺ຐກວເສນປິ. ອຍຎ຺ຫິ ປຐມາ ອຄ຺ຄາ ເຊຏ຺ຐິກາ, ອິມິສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓາຍ ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທຸຕິຍຕຕິຍາປິ ປຣມທກ຺ຂິຓາເຍວ, ເສສາ ປຣມທກ຺ຂິຓຠາວໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ພາຫິຣເກ ກາເມສຸ ວີຕຣາເຄຕິ ກມ຺ມວາທິກິຣິຍວາທິມ຺ຫິ ໂລກິຍປຎ຺ຈາຠິຎ຺ເຎ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສີລວນ຺ເຕຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສີລວາ ນາມ ໂຄສີລຘາຕຸໂກ ໂຫຕິ, ອສໂຐ ອມາຍາວີ ປຣໍ ອປີເຬຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ກສິຍາ ວາ ວຓິຊ຺ຊາຍ ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕາ. ປຸຖຸຊ຺ຊນທຸສ຺ສີເລຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນທຸສ຺ສີລາ ນາມ ເກວຏ຺ຏມຈ຺ຉພນ຺ຘາທໂຍ ປຣໍ ປີຬາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕາ.

ອິທານິ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກທກ຺ຂິຓາຍ ວິປາກໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕຕິ ຍໍ ຄຸຓວເສນ ອຸປກາຣວເສນ ໂປສນຕ຺ຖໍ ທິນ຺ນໍ, ອິທໍ ນ ຄຫິຕໍ. ຍມ຺ປິ ອາໂລປອຑ຺ຒອາໂລປມຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນໍ, ຕມ຺ປິ ນ ຄຫິຕໍ. ຍໍ ປນ ສຸນຂສູກຣກຸກ຺ກຸຏກາກາທີສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຜລໍ ປຏິກງ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ທິນ຺ນໍ, ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ’’ຕິ. ສຕຄຸຓາຕິ ສຕານິສໍສາ. ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຍໍ ທກ຺ຂິຓາ ອາຍຸສຕໍ ວຓ຺ຓສຕໍ ສຸຂສຕໍ ພລສຕໍ ປຏິຠານສຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ອານິສໍສສຕານິ ເທຕິ, ອຕ຺ຕຠາວສເຕ ອາຍຸໍ ເທຕິ, ວຓ຺ຓໍ, ສຸຂໍ, ພລໍ, ປຏິຠານໍ ເທຕິ, ນິປ຺ປຣິຕສໍ ກໂຣຕິ. ຠວສເຕປິ ວຸຕ຺ເຕ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ເນຕິ ເອຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ຕິສຣຓໍ ຄໂຕ ອຸປາສໂກປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ, ຕສ຺ມິໍ ທິນ຺ນທານມ຺ປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ. ປຎ຺ຈສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມຫປ຺ຜລໍ, ທສສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ, ຕທຫຸປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ, ວິປສ຺ສກສ຺ສ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ, ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ, ອຸຕ຺ຕມໂກຏິຍາ ປນ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ. ເອຕສ຺ສ ທິນ຺ນທານໍ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມຫປ຺ຜລເມວ.

ກິໍ ປນ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສ ສກ຺ກາ ທານໍ ທາຕຸນ຺ຕິ? ອາມ ສກ຺ກາ. ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ຫິ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ, ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐິຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ທານໍ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ປເນສ ອາສນສາລາຍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຐເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິ ທານໍ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ທິນ຺ນໍ ນາມ. ອຖ ວາ ປນສ຺ສ ວິຫາເຣ ວາ ອາສນສາລາຍ ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອຸປາສກາ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິ ທານໍ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ທິນ຺ນໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ໂສຓ຺ຑິຍໍ ອຸທກສ຺ສ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ເນ ທິນ຺ນທານສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕາສຸ ຕາສຸ ມຫານທີສຸ ມຫາສມຸທ຺ເທ ຈ ອຸທກສ຺ສ ວິຍ ໂສຕາປນ຺ນາທີສຸ ທິນ຺ນທານສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣວເສນ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຖວິຍາ ຂຍມຓ຺ຑລມຕ຺ເຕ ປເທເສ ປໍສຸໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ມຫາປຖວິຍາ ປໍສຸໂນ ອປ຺ປເມຍ຺ຍຕາຍປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີເປຕພ຺ໂພ.

໓໘໐. ສຕ຺ຕ ໂຂ ປນິມາຕິ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ‘‘ສງ຺ເຆ ໂຄຕມິ ເທຫິ, ສງ຺ເຆ ເຕ ທິນ຺ເນ ອຫຎ຺ເຈວ ປູຊິໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ສງ຺ໂຆ ຈາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ທິນ຺ນທານໍ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸເຂ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆຕິ ເອກໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ເອກໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ, ສຕ຺ຖາ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸໂຂ ອຸຠໂຕສງ຺ໂຆ ນາມ. ອຍໍ ປຐມາຕິ ອິມາຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ສມປ຺ປມາຓາ ທກ຺ຂິຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທຸຕິຍທກ຺ຂິຓາທໂຍ ປນ ເອຕໍ ປຣມທກ຺ຂິຓໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ກິໍ ປນ ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ? ສກ຺ກາ. ກຖໍ? ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຫິ ປມຸເຂ ສຘາຕຸກໍ ປຏິມໍ ອາສເນ ຐເປຕ຺ວາ ອາຘາຣກໍ ຐເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ສຕ຺ຖຸ ປຐມໍ ທຕ຺ວາ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ສຕ຺ຖຸ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ໂຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ປິຕຸສນ຺ຕກຎ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສປ຺ປິເຕລານິ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ທີປາ ຊລິຕພ຺ພາ, ສາຏກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏາກາ ອາໂຣເປຕພ຺ພາຕິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆຕິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ. ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂຄຕ຺ຣຠຸໂນຕິ ໂຄຕ຺ຕມຕ຺ຕກເມວ ອນຸຠວມານາ, ນາມມຕ຺ຕສມຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາສາວກຓ຺ຐາຕິ ກາສາວກຓ຺ຐນາມກາ. ເຕ ກິຣ ເອກໍ ກາສາວຂຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ເຖ ວາ ຄີວາຍ ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຆຣທ຺ວາຣໍ ປນ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕຠຣິຍາ ກສິວຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ມານິ ຈ ປາກຕິກາເນວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕສຸ ທຸສ຺ສີເລສຸ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທານໍ ທສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸສ຺ສີລສງ຺ຆນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ໂຆ ຫິ ທຸສ຺ສີໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທຸສ຺ສີລາ ປນ ອຸປາສກາ ເຕສຸ ທຸສ຺ສີເລສຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາຕິ ທານໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຕິ ຠຄວຕາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸເຂ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນທກ຺ຂິຓາປິ ຄຸຓສງ຺ຂາຍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາສາວກຓ຺ຐສງ຺ເຆ ທິນ຺ນທກ຺ຂິຓາປິ ຄຸຓສງ຺ຂາເຍວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສງ຺ຆຄຕາ ທກ຺ຂິຓາ ຫິ ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ໂຫຕິ, ສງ຺ເຆ ປນ ຈິຕ຺ຕີກາໂຣ ທຸກ຺ກໂຣ ໂຫຕິ.

ໂຍ ຫິ ສງ຺ຆຄຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທສ຺ສາມີຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເອກໍ ເຖຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ອຖ ສງ຺ຆໂຕ ສາມເຓຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ສາມເຓໂຣ ເມ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓາ ສງ຺ຆຄຕາ ນ ໂຫຕິ. ມຫາເຖຣໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ‘‘ມຫາເຖໂຣ ເມ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ໂຫຕິເຍວ. ໂຍ ປນ ສາມເຓຣໍ ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ທຫຣໍ ວາ ເຖຣໍ ວາ ພາລໍ ວາ ປຓ຺ຑິຕໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຆໂຕ ລຠິຕ຺ວາ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມີຕິ ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓາ ສງ຺ຆຄຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ປຣສມຸທ຺ທວາສິໂນ ກິຣ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິ ເອໂກ ວິຫາຣສາມິ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ‘‘ສງ຺ຆຄຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເທຖາຕິ ຍາຈິ. ໂສ ເອກໍ ທຸສ຺ສີລຠິກ຺ຂຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ໂອປຸຎ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຘູມປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕີກາເຣນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອທາສິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວິຫາຣຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ ກຸທາລກໍ ເທຖາຕິ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອາຄໂຕ, ອຸປາສໂກ ນິສິນ຺ໂນວ ກຸທາລໍ ປາເທນ ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອທາສິ. ຕເມນໍ ມນຸສ຺ສາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ປາໂຕວ ເອຕສ຺ສ ກຕສກ຺ກາໂຣ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອິທານິ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕກມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ. ອຸປາສໂກ – ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ໂສ ອຍ຺ຍາ ຈິຕ຺ຕີກາໂຣ, ນ ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ກາສາວກຓ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນທກ຺ຂິຓໍ ປນ ໂກ ໂສເຘຕີຕິ? ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທໂຍ ອສີຕິ ມຫາເຖຣາ ໂສເຘນ຺ຕີຕິ. ອປິຈ ເຖຣາ ຈິຣປຣິນິພ຺ພຸຕາ, ເຖເຣ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວຊ຺ຊ ຘຣມານາ ຂີຓາສວາ ໂສເຘນ຺ຕິເຍວ.

ນ ຕ຺ເວວາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ສງ຺ຆຄຕາຍ ທກ຺ຂິຓາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸໂຂ ສງ຺ໂຆ, ອຕ຺ຖິ ເອຕຣຫິ ສງ຺ໂຆ, ອຕ຺ຖິ ອນາຄເຕ ກາສາວກຓ຺ຐສງ຺ໂຆ. ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸໂຂ ສງ຺ໂຆ ເອຕຣຫິ ສງ຺ເຆນ ນ ອຸປເນຕພ຺ໂພ, ເອຕຣຫິ ສງ຺ໂຆ ອນາຄເຕ ກາສາວກຓ຺ຐສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ນ ອຸປເນຕພ຺ໂພ. ເຕນ ເຕເນວ ສມເຍນ ກເຖຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຄຫິຕສມຓປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຫິ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສມເຓ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ. ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິໂກ ສກທາຄາມີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຂີຓາສເວ ທິນ຺ນທານໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຄຫິເຕ ທຸສ຺ສີເລປິ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລຕຣເມວ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີລວໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ໂນ ຕຖາ ທຸສ຺ສີເລ’’ຕິ, ຕໍ ອິມໍ ນຍໍ ປຫາຍ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ໂຂ ອິມານນ຺ທ, ທກ຺ຂິຓາ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈຕຸກ຺ເກ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໓໘໑. ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ມຫປ຺ຜລຠາເວນ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ສຸຈິຘມ຺ໂມ, ນ ປາປຘມ຺ໂມ. ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ເຈຕ຺ຖ ເວສ຺ສນ຺ຕຣມຫາຣາຊາ ກເຖຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ຊູຊກພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທາຣເກ ທຕ຺ວາ ປຖວິໍ ກມ຺ເປສິ.

ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓີນທີມຸຂທ຺ວາຣວາສິເກວຏ຺ໂຏ ກເຖຕພ຺ໂພ. ໂສ ກິຣ ທີຆໂສມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ‘‘ອຍ຺ຍສ຺ສ ມໍ ທີຆໂສມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຸທ຺ຘຣຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ເນວ ທາຍກໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ວຑ຺ຒມານວາສິລຸທ຺ທໂກ ກເຖຕພ຺ໂພ. ໂສ ກິຣ ເປຕທກ຺ຂິຓໍ ເທນ຺ໂຕ ເອກສ຺ສ ທຸສ຺ສີລສ຺ເສວ ຕໂຍ ວາເຣ ອທາສິ, ຕຕິຍວາເຣ ‘‘ອມນຸສ຺ໂສ ທຸສ຺ສີໂລ ມໍ ວິລຸມ຺ປຕີ’’ຕິ ວິຣວິ, ເອກສ຺ສ ສີລວນ຺ຕຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ ປາປິຕກາເລເຍວສ຺ສ ປາປຸຓິ.

ທາຍກໂຕ ເຈວ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອສທິສທານໍ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ສາ ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ນາມ ເຉໂກ ກສ຺ສໂກ ອສາຣມ຺ປິ ເຂຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ສມເຍ ກສິຕ຺ວາ ປໍສຸໍ ອປເນຕ຺ວາ ສາຣພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ອາຣກ຺ເຂ ປມາທໍ ອນາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສາຣເຂຕ຺ຕໂຕ ອຘິກຕຣໍ ຘຎ຺ຎໍ ລຠຕິ, ເອວໍ ສີລວາ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ທຕ຺ວາປິ ຜລໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ວິສຸຊ຺ຌນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວີຕຣາໂຄ ວີຕຣາເຄສູຕິ ເອຕ຺ຖ ວີຕຣາໂຄ ນາມ ອນາຄາມີ, ອຣຫາ ປນ ເອກນ຺ຕວີຕຣາໂຄວ, ຕສ຺ມາ ອຣຫຕາ ອຣຫໂຕ ທິນ຺ນທານເມວ ອຄ຺ຄໍ. ກສ຺ມາ? ຠວາລຍສ຺ສ ຠວປຕ຺ຖນາຍ ອຠາວໂຕ. ນນຸ ຂີຓາສໂວ ທານຜລໍ ນ ສທ຺ທຫຕີຕິ? ທານຜລໍ ສທ຺ທຫນ຺ຕາ ຂີຓາສວສທິສາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຂີຓາສເວນ ກຕກມ຺ມໍ ປນ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄຕ຺ຕາ ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ ນ ໂຫຕິ, ກິຣິຍຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເຕເນວສ຺ສ ທານໍ ອຄ຺ຄໍ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ກິໍ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ອຸທາຫຸ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທິນ຺ນນ຺ຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຎ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ທານສ຺ສ ວິປາກໍ ຊານິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທານຎ຺ຫິ ຈຕູຫິ ສມ຺ປທາຫິ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ເທຕິ. ຕຕ຺ຣິມາ ສມ຺ປທາ – ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປຣໍ ອປີເຬຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕາ, ປຸພ຺ພເຈຕນາທິວເສນ ເຈຕນາຍ ມຫຕ຺ຕຕາ, ຂີຓາສວຠາເວນ ຄຸຓາຕິເຣກຕາ, ຕໍທິວສໍ ນິໂຣຘໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕຠາເວນ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປນ຺ນຕາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ທກ຺ຂິຓາວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຬາຍຕນວຄ຺ໂຄ

໑. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກວາທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນຕິ ອຘິມຕ຺ຕຄິລາໂນ ມຣຓເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຄຫປຕິສ຺ສ ກິຣ ຍາວ ປາທາ ວຫິໍສຸ, ຕາວ ທິວເສ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ອຂຓ຺ຑໍ ອກາສິ. ຍຕ຺ຕກຎ຺ຈສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຕກໍເຍວ ມຫາເຖຣານໍ. ໂສ ອຊ຺ຊ ຄມນປາທສ຺ສ ປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ອນຸຏ຺ຐານເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ ສາສນໍ ເປເສຕຸກາໂມ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນເວລາຍ ອຸປສງ຺ກມິ.

໓໘໔. ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ໂອສກ຺ກນ຺ຕິ, ຕນຸກາ ຠວນ຺ຕິ. ອຠິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ພລວຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຠິກ຺ກໂມສານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ໂນ ປຏິກ຺ກໂມຕິ ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ມາຣຓນ຺ຕິກາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປຣິວາເຕ ຊລິຕຄ຺ຄິ ວິຍ ໂຫຕິ, ຍາວ ອຸສ຺ມາ ນ ປຣິຍາທິຍຕິ, ຕາວ ມຫຕາປິ ອຸປກ຺ກເມນ ນ ສກ຺ກາ ວູປສເມຕຸໍ, ອຸສ຺ມາຍ ປນ ປຣິຍາທິນ຺ນາຍ ວູປສມ຺ມຕິ.

໓໘໕. ອຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ມຫາເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເວທນາ ມາຣຓນ຺ຕິກາ, ນ ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸໍ, ອວເສສາ ກຖາ ນິຣຕ຺ຖກາ, ຘມ຺ມກຖມສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຕສ຺ມາຕິຫາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸໍ ຕີຫິ ຄາເຫຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ. ນ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປາທິຍິສ຺ສາມີຕິ ຈກ຺ຂຸໍ ຕີຫິ ຄາເຫຫິ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ. ນ ຈ ເມ ຈກ຺ຂຸນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາປິ ເມ ຈກ຺ຂຸນິສ຺ສິຕໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ນ ຣູປນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອາຍຕນຣູປໍ ກຖິຕໍ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາມຠວຣູປໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

໓໘໖. ນ ອິຘໂລກນ຺ຕິ ວສນຏ຺ຐານໍ ວາ ຆາສຈ຺ຉາທນໍ ວາ ນ ອຸປາທິຍິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອປຣິຕສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຖິຕໍ. ນ ປຣໂລກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ປຣໂລກາ ນາມ. ອິທໍ – ‘‘ອສຸກເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ຠວິສ຺ສາມິ, ອິທໍ ນາມ ຂາທິສ຺ສາມິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ ນິວາເສສ຺ສາມິ ປາຣຸປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວຣູປາຍ ປຣິຕສ຺ສນາຍ ປຫານຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ນ ອຸປາທິຍິສ຺ສາມິ, ນ ຈ ເມ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຕີຫິ ຄາເຫຫິ ປຣິໂມເຈຕ຺ວາ ເຖໂຣ ເທສນໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ນິຏ຺ຐເປສິ.

໓໘໗. ໂອລີຍສີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ພຊ຺ຌສິ ອລ຺ລີຍສີຕິ. ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ນາມ ຄຫປຕິ ເອວໍ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ມຣຓຠຍສ຺ສ ຠາຍຕິ, ອຎ຺ໂຎ ໂກ ນ ຠາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕສ຺ສ ຄາຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ນ ຈ ເມ ເອວຣູປີ ຘມ຺ມີກຖາ ສຸຕປຸພ຺ພາຕິ ອຍໍ ອຸປາສໂກ – ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາປິ ເມ ເອວຣູປີ ຘມ຺ມກຖາ ນ ສຸຕປຸພ຺ພາ’’ຕິ ວທຕິ, ກິໍ ສຕ຺ຖາ ເອວຣູປິ ສຸຂຸມໍ ຄມ຺ຠີຣກຖໍ ນ ກເຖຕີຕິ? ໂນ ນ ກເຖຕິ. ເອວໍ ປນ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ ຉ ພາຫິຣານິ ຉ ວິຎ຺ຎາຓກາເຍ ຉ ຜສ຺ສກາເຍ ຉ ເວທນາກາເຍ ຉ ຘາຕຸໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູເປ ອິຘໂລກຎ຺ຈ ປຣໂລກຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຖິຕກຖາ ເອເຕນ ນ ສຸຕປຸພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວທຕິ.

ອປິຈາຍໍ ອຸປາສໂກ ທານາຘິມຸຕ຺ໂຕ ທານາຠິຣໂຕ ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖ ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີນິ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ວາລິກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ໂອກິຣາເປຕິ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ຕຄຕິໂກ ກິເຣສ ອຸປາສໂກ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຈຕຸວີສຕິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຸປາສກສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທານກຖເມວ ກເຖສິ – ‘‘ອຸປາສກ, ອິທໍ ທານໍ ນາມ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຄຕມຄ຺ໂຄ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຄຕມຄ຺ໂຄ, ມຍາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ທານໍ ທິນ຺ນໍ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ຄຕມຄ຺ຄເມວ ອນຸຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ. ຘມ຺ມເສນາປຕິອາທໂຍ ມຫາສາວກາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕກາເລ ທານກຖເມວສ຺ສ ກເຖນ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ ນ ໂຂ ຄຫປຕິ ຄິຫີນໍ ໂອທາຕວສນານໍ ເອວຣູປີ ຘມ຺ມີກຖາ ປຏິຠາຕີຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຄຫປຕິ ຄິຫີນໍ ນາມ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓທາສີທາສປຸຕ຺ຕຠຣິຍາທີສຸ ຕິພ຺ໂພ ອາລໂຍ ຕິພ຺ພໍ ນິກນ຺ຕິປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ, ເຕສໍ – ‘‘ເອຕ຺ຖ ອາລໂຍ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ນິກນ຺ຕິ ນ ກາຕພ຺ພາ’’ຕິ ກຖາ ນ ປຏິຠາຕິ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ຕຸສິຕຠວເນ ກິຣສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ ວິຊ຺ໂຊຕມານໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຸຍ຺ຍານວິມານາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ – ‘‘ມຫຕີ ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ມນຸສ຺ສປເຖ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ອຘິກາຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ປມາທຏ຺ຐານມິທໍ ເທວຕ຺ຕໍ ນາມ, ອິມາຍ ຫິ ເມ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂມທມານສ຺ສ ສຕິສມ຺ໂມໂສປິ ສິຍາ, ຫນ຺ທາຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ເຊຕວນສ຺ສ ເຈວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອິສິສງ຺ຆນິເສວິຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆນິເສວິຕໍ. ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ເຊຕວນສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກມ຺ມໍ ວິຊ຺ຊາ ຈາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມນ຺ຕິ ມຄ຺ຄເຈຕນາ. ວິຊ຺ຊາຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ. ຘມ຺ໂມຕິ ສມາຘິປກ຺ຂິໂກ ຘມ຺ໂມ. ສີລໍ ຊີວິຕມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ວິຊ຺ຊາຕິ ທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ໂປ. ຘມ຺ໂມຕິ ວາຍາມສຕິສມາຘໂຍ. ສີລນ຺ຕິ ວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ. ຊີວິຕມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ນາມ ອຸຕ຺ຕມໍ. ເອເຕນ ມຈ຺ຈາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ມຄ຺ເຄນ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ໂຄຕ຺ຕຘເນຫິ, ຕສ຺ມາ. ໂຍນິໂສ ວິຈິເນ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຸປາເຍນ ສມາຘິປກ຺ຂິຍໍ ຘມ຺ມໍ ວິຈິເນຍ຺ຍ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ອຖ ວາ ໂຍນິໂສ ວິຈິເນ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຸປາເຍນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມໍ ວິຈິເນຍ຺ຍ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອວໍ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

ອິທານິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ວາຕິ ອວຘາຣຓວຈນໍ. ເອເຕຫິ ປຎ຺ຎາທີຫິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ວທຕິ. ອຸປສເມນາຕິ ກິເລສອຸປສເມນ. ປາຣງ຺ຄໂຕຕິ ນິພ຺ພານໍ ຄໂຕ. ໂຍ ໂກຈິ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ເອຕາວປຣໂມ ສິຍາ, ນ ເຖເຣນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຉນ຺ໂນວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຉນ຺ໂນວາທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ໂນຕິ ເອວໍນາມໂກ ເຖໂຣ, ນ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ. ປຏິສລ຺ລານາຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ. ຄິລານປຸຈ຺ຉກາຕິ ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓິຕໍ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ຊີວິຕຫາຣກສຕ຺ຖໍ. ນາວກງ຺ຂາມີຕິ ອິຈ຺ຉາມິ.

໓໙໐. ອນຸປວຊ຺ຊນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ.

໓໙໑. ເອຕໍ ມມາຕິອາທີນິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄາຫວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ນິໂຣຘໍ ທິສ຺ວາຕິ ຂຍວຍໍ ຎຕ຺ວາ. ເນຕໍ ມມ ເນໂສຫມສ຺ມິ ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສາມີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສາມິ.

໓໙໓. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ມາຣຓນ຺ຕິກເວທນໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣາມີຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ມາ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອາຍສ຺ມາ, ເຕນ ອິທມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຫີຕິ ທີເປຕິ. ນິຈ຺ຈກປ຺ປນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ. ນິສ຺ສິຕສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ນິສ຺ສິຕສ຺ສ. ຈລິຕນ຺ຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ໂຫຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ, ກິເລສປສ຺ສທ຺ຘິ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕີຕິ ຕຓ຺ຫານຕິ. ນຕິຍາ ອສຕີຕິ ຠວຕ຺ຖາຍ ອາລຍນິກນ຺ຕິປຣິຍຸຏ຺ຐາເນສຸ ອສຕິ. ອາຄຕິຄຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອາຄຕິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຈຸຕິວເສນ ຄມນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຈຸຕູປປາໂຕຕິ ຈວນວເສນ ຈຸຕິ, ອຸປປຊ຺ຊນວເສນ ອຸປປາໂຕ. ເນວິຘ ນ ຫຸຣໍ ນ ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາຕິ ນຍິຘ ໂລເກ, ນ ປຣໂລເກ, ນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ໂຫຕິ. ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂກິເລສທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຍເມວ ອນ຺ໂຕ ອຍໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຣິວຏຸມຠາໂວ ໂຫຕິ. ອຍເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ປນ ‘‘ນ ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາ’’ຕິ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໓໙໔. ສຕ຺ຖໍ ອາຫເຣສີຕິ ຊີວິຕຫາຣກໍ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ, ກຓ຺ຐນາຬິໍ ຉິນ຺ທິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຣຓຠຍໍ ໂອກ຺ກມິ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ໂຄ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສມສີສີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ສມ຺ມຸຂາເຍວ ອນຸປວຊ຺ຊຕາ ພ຺ຍາກຕາຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ເຖຣສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ພ຺ຍາກຣຓໍ ໂຫຕິ, ເອເຕນ ປນ ພ຺ຍາກຣເຓນ ອນນ຺ຕຣາຍມສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຕເມວ ພ຺ຍາກຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖສິ. ອຸປວຊ຺ຊກຸລານີຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພກຸລານິ. ອິມິນາ ເຖໂຣ, – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐາເກສຸ ຈ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາສຸ ຈ ວິຊ຺ຊມານາສຸ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສເນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ກຸເລສຸ ສໍສຄ຺ຄາຠາວໍ ທີເປນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ເຫເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ. ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ຐາເນ ເຖຣສ຺ສ ກຸເລສຸ ອສໍສຏ຺ຐຠາໂວ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຉນ຺ໂນວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຸຓ຺ໂຓວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ປຸຓ຺ໂຓວາທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສລ຺ລານາຕິ ເອກີຠາວາ. ຕໍ ເຈຕິ ຕໍ ຈກ຺ຂຸຎ຺ເຈວ ຣູປຎ຺ຈ. ນນ຺ທີສມຸທຍາ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ນນ຺ທິຍາ ຕຓ຺ຫາຍ ສໂມຘາເນນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂສ຺ສ ສໂມຘານໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທໂຍຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ວເສນ ວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ທຸຕິຍນເຍ ນິໂຣໂຘ ມຄ຺ໂຄຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ວເສນ ວິວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ອິມິນາ ຈ ຕ຺ວໍ ປຸຓ຺ຓາຕິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ເອວໍ ຕາວ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏວເສນ ເທສນໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທານິ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖຣໍ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕຸໍ ອິມິນາ ຈ ຕ຺ວນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໓໙໖. ຈຓ຺ຑາຕິ ທຸຏ຺ຐາ ກິພ຺ພິສາ. ຜຣຸສາຕິ ກກ຺ຂຬາ. ອກ຺ໂກສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສິສ຺ສນ຺ຕິ. ປຣິຠາສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ກິໍ ສມໂຓ ນາມ ຕ຺ວໍ, ອິທຎ຺ຈ ອິທຎ຺ຈ ເຕ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ຕຊ຺ເຊສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ເອຕ຺ຖ ຠວິສ຺ສຕິ.

ທຓ຺ເຑນາຕິ ຈຕຸຫຕ຺ເຖນ ທຓ຺ເຑນ ວາ ຆຏິກມຸຄ຺ຄເຣນ ວາ. ສຕ຺ເຖນາຕິ ເອກໂຕຘາຣາທິນາ. ສຕ຺ຖຫາຣກໍ ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິ ຊີວິຕຫາຣກໍ ສຕ຺ຖໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ. ອິທໍ ເຖໂຣ ຕຕິຍປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອສຸຠກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາເວນ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕ຺ຖຫາຣກປຣິເຍສນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ທມູປສເມນາຕິ ເອຕ຺ຖ ທໂມຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາທີນໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ‘‘ສຈ຺ເຈນ ທນ຺ໂຕ ທມສາ ອຸເປໂຕ, ເວທນ຺ຕຄູ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໙໕; ສຸ. ນິ. ໔໖໗) ເອຕ຺ຖ ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ທໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຍທິ ສຈ຺ຈາ ທມາ ຈາຄາ, ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍຘ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖; ສຸ. ນິ. ໑໙໑) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ທໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໖; ມ. ນິ. ໒.໒໒໖) ເອຕ຺ຖ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ທໂມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ຂນ຺ຕິ ທໂມຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປສໂມຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ.

໓໙໗. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓຕິ ໂກ ປເນສ ປຸຓ຺ໂຓ, ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສີຕິ. ສຸນາປຣນ຺ຕວາສິໂກ ເອວ ເອໂສ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປນ ອສປ຺ປາຍວິຫາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ສຸນາປຣນ຺ຕຣຏ຺ເຐ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ວາຓິຊກຄາເມ ເອເຕ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ. ເຕສຸ ກທາຈິ ເຊຏ຺ໂຐ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ອາຫຣຕິ, ກທາຈິ ກນິຏ຺ໂຐ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ກນິຏ຺ຐໍ ຆເຣ ຐເປຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວນສ຺ສ ນາຕິທູເຣ ສກຏສຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ປຣິຊນປຣິວຸໂຕ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທິຫຕ຺ຖາ ເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ເຍນ ຘມ຺ໂມ ເຍນ ສງ຺ໂຆ, ຕນ຺ນິນ຺ນາ ຕປ຺ໂປຓາ ຕປ຺ປາພ຺ຠາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ອິເມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ’’ຕິ ເອກມນຸສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິ. ກິໍ ຕ຺ວໍ ອຍ຺ໂຍ ນ ຊານາສິ, ໂລເກ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຣຕນານິ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ອິຈ຺ເຈສ ມຫາຊໂນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ຕສ຺ສ ພຸທ຺ໂຘຕິ ວຈນໍ ຉວິຈມ຺ມາທີນິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຊນປຣິວຸໂຕ ຕາຍ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອຖ ຕຖາຄເຕນ ກາລໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ເອຕ຺ຕກໍ ຠຓ຺ຑໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ – ‘‘ອິມໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ອຖສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຊນປໂທ ມຍ຺ຫໍ ອສປ຺ປາໂຍ, ຍໍນູນາຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສີຫນາເທ ນທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ…ເປ… ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ກຕ຺ຖ ປນາຍໍ ວິຫາສີຕິ? ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຫາສິ, ສຸນາປຣນ຺ຕຣຏ຺ຐໍ ຕາວ ປວິສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຊຸຫຕ຺ຖປພ຺ພເຕ ນາມ ປວິສິຕ຺ວາ ວາຓິຊຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສາເປສິ.

ຕໂຕ ສມຸທ຺ທຄິຣິວິຫາຣໍ ນາມ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ອຍກນ຺ຕປາສາເຓຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕຈງ຺ກໂມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ໂກຈິ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ສມຸທ຺ທວີຈິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຍກນ຺ຕປາສາເຓສຸ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຖໂຣນໍ – ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕານໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ ສມຸທ຺ທໍ ນິສ຺ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ.

ຕໂຕ ມາຕຸລຄິຣິໍ ນາມ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ສກຸຓສງ຺ໂຆ ອຸສ຺ສນ຺ໂນ, ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ສທ຺ໂທ ເອກາພທ຺ໂຘວ ໂຫຕິ, ເຖໂຣ ອິມໍ ຐານໍ ອຜາສຸກນ຺ຕິ ຕໂຕ ມກຸລກາຣາມວິຫາຣໍ ນາມ ຄໂຕ. ໂສ ວາຓິຊຄາມສ຺ສ ນາຕິທູໂຣ ນຈ຺ຈາສນ຺ໂນ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ໂນ ວິວິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສທ຺ໂທ. ເຖໂຣ ອິມໍ ຐານໍ ຜາສຸກນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານຈງ຺ກມນາທີນິ ກາເຣຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ເອວໍ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຫາສິ.

ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ປຎ຺ຈ ວາຓິຊສຕານິ ປຣສມຸທ຺ທໍ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ນາວາຍ ຠຓ຺ຑໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ນາວາໂຣຫນທິວເສ ເຖຣສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ເຖຣໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ, – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ນາມ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອເນກນ຺ຕຣາໂຍ, ອມ຺ເຫ ອາວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນາວໍ ອາຣຸຫິ. ນາວາ ອຸຕ຺ຕມຊເວນ ຄຈ຺ຉມານາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທີປກໍ ປາປຸຓິ. ມນຸສ຺ສາ ປາຕຣາສໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ທີປເກ ໂອຕິຓ຺ຓາ. ຕສ຺ມິໍ ທີເປ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ, ຈນ຺ທນວນເມວ ອໂຫສິ.

ອເຖໂກ ວາສິຍາ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ໂລຫິຕຈນ຺ທນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ໂຠ ມຍໍ ລາຠຕ຺ຖາຍ ປຣສມຸທ຺ທໍ ຄຈ຺ຉາມ, ອິໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ລາໂຠ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕາ ຆຏິກາ ສຕສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕິ, ຫາເຣຕພ຺ພກຍຸຕ຺ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ຫາເຣຕ຺ວາ ຈນ຺ທນສ຺ສ ປູເຣມາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ຈນ຺ທນວເນ ອຘິວຕ຺ຖາ ອມນຸສ຺ສາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ – ‘‘ອິເມຫິ ອມ຺ຫາກໍ ຈນ຺ທນວນໍ ນາສິຕໍ, ຆາເຕສ຺ສາມ ເນ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ອິເຘວ ຆາຕິເຕສຸ ສພ຺ພໍ ວນໍ ເອກໍ ກຸຓປໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ເນສໍ ນາວໍ ໂອສີເທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຖ ເຕສໍ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄຕກາເລເຍວ ອຸປ຺ປາທິກໍ ອຸຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ເຕ ອມນຸສ຺ສາ ຠຍານການິ ຣູປານິ ທສ຺ສຍິໍສຸ. ຠີຕາ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຕາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ ຈູຬປຸຓ຺ຓກຸຏຸມ຺ພິໂກ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຕາ ອວສ຺ສໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ.

ເຖໂຣປິ ກິຣ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຕສໍ ພ຺ຍສນຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສມ຺ມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ອມນຸສ຺ສາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ໂຍ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣ ເອຕີ’’ຕິ ປກ຺ກມິໍສຸ, ອຸປ຺ປາທິກໍ ສນ຺ນິສີທິ. ເຖໂຣ ມາ ຠາຍຖາຕິ ເຕ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄນ຺ຕຸກາມຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉາມາຕິ. ເຖໂຣ ນາວໍ ຜເລ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕສໍ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ວາຓິຊາ ສກຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ເຖຣໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ປຎ຺ຈສຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈມາຕຸຄາມສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸປາສກຕ຺ຕໍ ປຏິເວເທສຸໍ. ຕໂຕ ນາວາຍ ຠຓ຺ຑໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂກຏ຺ຐາໂສ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ວິສຸໍ ໂກຏ຺ຐາສກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຖາ ປນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ. ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ຫິ ອິມິນາ ສຕ຺ຖຸ ມຓ຺ຑລມາຬໍ ກໂຣຖ, ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສຖາຕິ. ເຕ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ເຕນ ຈ ໂກຏ຺ຐາເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ມຓ຺ຑລມາຬໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາປິ ກິຣ ອາຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິໂຠຄໍ ອກາສິ. ອາຣກ຺ຂມນຸສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິໍ ໂອຠາສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກຣິໍສຸ. ອຸປາສກາ ມຓ຺ຑລມາຬຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເສນາສນານິ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ທານສມ຺ຠາຣໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ – ‘‘ກຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປກ຺ໂກສຖາ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຖໂຣ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອິທ຺ຘິຍາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວາຓິຊຄາມວາສິໂນ ຕຸມ຺ເຫ ທຏ຺ຐຸກາມາ, ເຕສໍ ອນຸກມ຺ປໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິ. ຠຄວາ ອຘິວາເສສິ. ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ປຈ຺ຈາຄໂຕ.

ຠຄວາປິ ອານນ຺ທເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ, – ‘‘ອານນ຺ທ, ສ຺ເວ ສຸນາປຣນ຺ເຕ ວາຓິຊຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມ, ຕ຺ວໍ ເອກູນປຎ຺ຈສຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສລາກໍ ເທຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນຠຈາຣິກາ ຠິກ຺ຂູ ສລາກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູຕິ ອາຫ. ຕໍທິວສໍ ກຸຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣ ປຐມໍ ສລາກໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ວາຓິຊຄາມວາສິໂນປິ ‘‘ສ຺ເວ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄາມມຊ຺ເຌ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ທານຄ຺ຄໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ຠຄວາ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສກ຺ກສ຺ສ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ. ໂສ ກິໍ ອິທນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສຸນາປຣນ຺ຕຄມນໍ ທິສ຺ວາ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕາຕ ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ຕິມຕ຺ຕານິ ໂຍຊນສຕານິ ປິຓ຺ຑາຈາຣໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຈ ກູຏາຄາຣສຕານິ ມາເປຕ຺ວາ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐມຕ຺ຖເກ ຄມນສຊ຺ຊານິ ກຕ຺ວາ ຐເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຠຄວໂຕ ກູຏາຄາຣໍ ຈຕຸມຸຂໍ ອໂຫສິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ທ຺ວິມຸຂານິ, ເສສານິ ເອກມຸຂານິ. ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕກູຏາຄາເຣສຸ ຘຸຣກູຏາຄາຣໍ ປາວິສິ. ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເອກູນປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕານິປິ ກູຏາຄາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ເອກໍ ຕຸຈ຺ຉກູຏາຄາຣໍ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈປິ ກູຏາຄາຣສຕານິ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ສຈ຺ຈພນ຺ຘປພ຺ພຕໍ ນາມ ປຕ຺ວາ ກູຏາຄາຣໍ ອາກາເສ ຐເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ສຈ຺ຈພນ຺ໂຘ ນາມ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຕາປໂສ ມຫາຊນໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ໂຕ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວສຕິ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈສ຺ສ ອນ຺ໂຕຈາຏິຍໍ ປທີໂປ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຊລຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຘມ຺ມມສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕາປໂສ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ມຄ຺ເຄເນວາສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາ ອາຄຕາ. ເອຫິຠິກ຺ຂຸ ຫຸຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ກູຏາຄາຣໍ ປາວິສິ.

ຠຄວາ ກູຏາຄາຣຄເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວາຓິຊຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກູຏາຄາຣານິ ອທິສ຺ສມານານິ ກຕ຺ວາ ວາຓິຊຄາມໍ ປາວິສິ. ວາຓິຊາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ມກຸລກາຣາມໍ ນຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ມຓ຺ຑລມາຬໍ ປາວິສິ. ມຫາຊໂນ ຍາວ ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕທຣຖໍ ປຏິປສ຺ສມ຺ເຠຕິ, ຕາວ ປາຕຣາສໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ອາທາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ອາຣາມໍ ປຈ຺ຈາຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊນສ຺ສ ພນ຺ຘນໂມກ຺ໂຂ ຊາໂຕ, ມຫນ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ມຫາຊນສ຺ສ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ກຕິປາຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ, ອຣຸຓໍ ປນ ມຫາຄນ຺ຘກຸຏິຍໍເຍວ ອຸຏ຺ຐເປສິ. ຕຕ຺ຖ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ວາຓິຊຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິເຘວ ວສາຫີ’’ຕິ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖຣໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນ຺ຕເຣ ນມ຺ມທານທີ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາ ຕີຣໍ ອຄມາສິ. ນມ຺ມທານາຄຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ນາຄຠວນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ສກ຺ກາຣໍ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິຈຣິຕພ຺ພໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິ, ຠຄວາ ນມ຺ມທານທີຕີເຣ ປທເຈຕິຍໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໍ ວີຈີສຸ ອາຄຕາສຸ ປິຘີຍຕິ, ຄຕາສຸ ວິວຣີຍຕິ, ມຫາສກ຺ກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ສຈ຺ຈພນ຺ຘປພ຺ພຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຈ຺ຈພນ຺ຘໍ ອາຫ – ‘‘ຕຍາ ມຫາຊໂນ ອປາຍມຄ຺ເຄ ໂອຕາຣິໂຕ, ຕ຺ວໍ ອິເຘວ ວສິຕ຺ວາ ເອເຕສໍ ລທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ນິພ຺ພານມຄ຺ເຄ ປຕິຏ຺ຐາເປຫີ’’ຕິ. ໂສປິ ປຣິຈຣິຕພ຺ພໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ຆນປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ອລ຺ລມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑມ຺ຫິ ລຎ຺ຉນໍ ວິຍ ປທເຈຕິຍໍ ທສ຺ເສສິ, ຕໂຕ ເຊຕວນເມວ ຄໂຕ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ເຕເນວນ຺ຕຣວສ຺ເສນາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ມຫາຊໂນ ເຖຣສ຺ສ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ສຣີຣປູຊໍ ກຕ຺ວາ ພຫູນິ ຄນ຺ຘກຏ຺ຐານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ອາທາຍ ເຈຕິຍໍ ອກາສິ. ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຖຣສ຺ສ ອາຬາຫເນ ຐິຕຠິກ຺ຂູ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ປຸຓ຺ໂຓວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນນ຺ທໂກວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ນນ຺ທໂກວາທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ຠຄວາ ມຫາປຊາປຕິຍາ ຍາຈິໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ – ‘‘ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວາເຣນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທນ຺ຕູ’’ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠາຣໍ ອກາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາເຍນາຕິ ວາເຣນ. ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ທູຣໍ ຄາມໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສູຈິກມ຺ມາທີນິ ວາ ອາຣຠິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ນາມສ຺ສ ປປຎ຺ໂຈ’’ຕິ ວທາເປສິ. ອິມໍ ປນ ປຣິຍາເຍນ ໂອວາທໍ ຠຄວາ ນນ຺ທກຕ຺ເຖຣສ຺ເສວ ກາຣຓາ ອກາສິ. ກສ຺ມາ? ອິມາສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ ປສີທຕິ. ເຕນ ຕາ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸກາມາ, ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸກາມາ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ – ‘‘ນນ຺ທໂກ ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ໂອວາທໍ ທສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາເຣນ ໂອວາທໍ ອກາສິ. ເຖໂຣ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ວາຣໍ ນ ກໂຣຕິ, ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ຕາ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປຸພ຺ເພ ເຖຣສ຺ສ ຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສ ໂອໂຣຘາ ອເຫສຸໍ. ເຖໂຣ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມໍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນໍ ອຸປມາໂຍ ຈ ກາຣຓານິ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກຖຍມານໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓລາຠີ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ກາຣຓໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘ອາຍສ຺ມາ ນນ຺ທໂກ ຍາວຊ຺ຊທິວສາ ໂອໂຣເຘ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ໂສຠຕາຍມາຍສ຺ມາ ໂອໂຣຘປຣິວຸໂຕ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ວາຣໍ ນ ກໂຣຕິ. ອິມາສຎ຺ຈ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ເຖຣສ຺ເສວ ເທສນາ ສປ຺ປາຍາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທກໍ ອາມນ຺ເຕສິ.

ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປຸພ຺ເພ ຕສ຺ສ ໂອໂຣຘຠາວຊານນຕ຺ຖໍ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸໍ – ປຸພ຺ເພ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ປຎ຺ຈ ທາສສຕານິ ປຎ຺ຈ ທາສິສຕານິ ຈາຕິ ຊງ຺ຆສຫສ຺ສໍ ເອກໂຕວ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິ. ອຍໍ ນນ຺ທກຕ຺ເຖໂຣ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເຊຏ຺ຐກທາໂສ ໂຫຕິ, ໂຄຕມີ ເຊຏ຺ຐກທາສີ. ສາ ເຊຏ຺ຐກທາສສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກາ ອໂຫສິ ປຓ຺ຑິຕາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ. ຊງ຺ຆສຫສ຺ສມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ເອກໂຕ ກໂຣຕິ. ອຖ ວສ຺ສູປນາຍິກສມເຍ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣໂຕ ອິສິປຕເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອິສິປຕນເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ວສ຺ສູປນາຍິກກຸຏິຍາ ອຕ຺ຖາຍ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຍາຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຊຏ຺ຐກທາສີ ກຸຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ເຕ ອທ຺ທສ. ເສຏ຺ຐິ ເຕສໍ ອາຄຕກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ເຕ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ເຊຏ຺ຐກທາສີ ກຸຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວິສນ຺ຕີ ທິສ຺ວາ ກຸຏໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂອນມິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປິຘາຍ – ‘‘ອຍ຺ຍາ ນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐມຕ຺ຕາວ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ກິໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ວສ຺ສູປນາຍິກກຸຏິຍາ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຍາຈິຕຸໍ ອາຄມິມ຺ຫາຕິ. ລທ຺ຘໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ນ ລທ຺ຘໍ ອຸປາສິເກຕິ? ກິໍ ປເນສາ ກຸຏິ ອິສ຺ສເຣເຫວ ກາຕພ຺ພາ, ທຸຄ຺ຄເຕຫິປິ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ. ເຍນ ເກນຈິ ສກ຺ກາຕິ? ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ກຣິສ຺ສາມ. ສ຺ເວ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸທກໍ ເນຕ຺ວາ ປຸນ ກຸຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ຕິຕ຺ຖມຄ຺ເຄ ຐຕ຺ວາ ອາຄຕາ ອວເສສທາສິໂຍ ‘‘ເອຕ຺ເຖວ ໂຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພາສໍ ອາຄຕກາເລ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ ກິໍ ນິຈ຺ຈເມວ ປຣສ຺ສ ທາສກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສຖ, ອຸທາຫຸ ທາສຠາວໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ອຊ຺ເຊວ ມຸຈ຺ຈິຕຸມິຈ຺ຉາມ ອຍ຺ເຍຕິ. ຍທິ ເອວໍ ມຍາ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ອລຠນ຺ຕາ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ຕິຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາມິເກຫິ ເອກທິວສໍ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ທາເປຖາຕິ. ຕາ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສາຍໍ ອຏວິໂຕ ອາຄຕກາເລ ສາມິການໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕ ສາຘູຕິ ເຊຏ຺ຐກທາສສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາເຣ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ.

ອຖ ເນ ເຊຏ຺ຐກທາສີ ສ຺ເວ ຕາຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ເທຖາຕິ ອານິສໍສໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເຍປິ ນ ກາຕຸກາມາ, ເຕ ຄາຬ຺ເຫນ ໂອວາເທນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ສາ ປຸນທິວເສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ທາສປຸຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ເຕ ຕາວເທວ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ສຕໍ ສຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ເອເກກກຸຏິໍ ເອເກກຈງ຺ກມນາທິປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐປານີຍປຣິໂຠຊນີຍຠາຊນາທີນິ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ເຕມາສໍ ຕຕ຺ຖ ວສນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວາຣຠິກ຺ຂໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ. ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ວາຣທິວເສ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ຐກທາສີ ສກເຄຫໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທຕິ. ເອວໍ ເຕມາສໍ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐກທາສີ ເອເກກໍ ທາສໍ ເອເກກໍ ສາຏກໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ປຎ຺ຈ ຖູລສາຏກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ຕານິ ປຣິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຕິຈີວຣານິ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຍຖາຜາສຸກໍ ອຄມໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຊງ຺ຆສຫສ຺ສໍ ເອກໂຕ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕານິ ປຎ຺ຈ ມາຕຸຄາມສຕານິ ກາເລນ ກາລໍ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຸຣິສສຕານໍ ເຄເຫ ໂຫນ຺ຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ສພ຺ພາປິ ເຊຏ຺ຐກທາສປຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ເຄເຫ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ເຊຏ຺ຐກທາສປຸຕ຺ໂຕ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕາປິ ປຎ຺ຈສຕາ ເທວກຎ຺ຎາ ມຫາໂຠຄກຸເລສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣຊ຺ເຊ ຐິຕສ຺ສ ເຄຫໍ ອຄມໍສຸ. ເອເຕນ ນິຍາເມນ ສໍສຣນ຺ຕິໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ໂກລິຍນຄເຣ ເທວທຫນຄເຣ ຈ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ.

ນນ຺ທກຕ຺ເຖໂຣປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ເຊຏ຺ຐກທາສິຘີຕາ ວຍໍ ອາຄມ຺ມ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ, ອິຕຣາປິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕານໍເຍວ ຆຣໍ ຄຕາ. ຕາສໍ ສາມິກາ ປຎ຺ຈສຕາ ຣາຊກຸມາຣາ ອຸທກຈຸມ຺ພຏກລເຫ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ, ຣາຊຘີຕໂຣ ເຕສໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນຕ຺ຖໍ ສາສນໍ ເປເສສຸໍ. ເຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິເຕ ຠຄວາ ກຸຓາລທຫໍ ເນຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມຫາສມຍທິວເສ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຕາປິ ປຎ຺ຈສຕາ ຣາຊຘີຕໂຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາປຊາປຕິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ອຍມາຍສ຺ມາ ນນ຺ທໂກ ເອຕ຺ຕາວ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍຕິ ເອວເມຕໍ ວຕ຺ຖຸ ທີເປຕພ຺ພໍ.

ຣາຊກາຣາໂມຕິ ປເສນທິນາ ກາຣິໂຕ ນຄຣສ຺ສ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄ ຖູປາຣາມສທິເສ ຐາເນ ວິຫາໂຣ.

໓໙໙. ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ຍາຖາວສຣສໂຕ ທິຏ຺ຐໍ.

໔໐໑. ຕຊ຺ຊໍ ຕຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕໍສຠາວໍ ຕໍສຠາວໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕາ ຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໔໐໒. ປເຄວສ຺ສ ຉາຍາຕິ ມູລາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຉາຍາ ປຐມຕຣໍເຍວ ອນິຈ຺ຈາ.

໔໑໓. ອນຸປຫຈ຺ຈາຕິ ອນຸປຫນິຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ມໍສໍ ປິຓ຺ຑໍ ປິຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຈມ຺ມໍ ອລ຺ລິຍາເປນ຺ໂຕ ມໍສກາຍໍ ອຸປຫນຕິ ນາມ. ຈມ຺ມໍ ພທ຺ຘໍ ພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ມໍເສ ອລ຺ລິຍາເປນ຺ໂຕ ມໍສກາຍໍ ອຸປຫນຕິ ນາມ. ເອວໍ ອກຕ຺ວາ. ວິລິມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸພນ຺ຘນນ຺ຕິ ສພ຺ພຈມ຺ເມ ລຄ຺ຄວິລີປນມໍສເມວ. ອນ຺ຕຣາກິເລສສໍໂຍຊນພນ຺ຘນນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣກິເລສເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໑໔. ສຕ຺ຕ ໂຂ ປນິເມຕິ ກສ຺ມາ ອາຫາຕິ? ຍາ ຫິ ເອສາ ປຎ຺ຎາ ກິເລເສ ຉິນ຺ທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ນ ເອກິກາວ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຍຖາ ປນ ກຸຐາຣີ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ເຉຊ຺ຊໍ ຉິນ຺ທຕິ, ປຸຣິສສ຺ສ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ເຈວ ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ນ ວິນາ ຉຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄຫິ ປຎ຺ຎາ ກິເລເສ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເຕນ ຫີຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຍາ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ, ຉ ພາຫິຣານິ, ຉ ວິຎ຺ຎາຓກາເຍ, ທີໂປປມໍ, ຣຸກ຺ໂຂປມໍ, ຄາວູປມຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄຫິ ອາສວກ຺ຂເຍນ ເທສນາ ນິຏ຺ຐປິຕາ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕ຺ວໍ ສ຺ເວປິ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເຕເນວ ໂອວາເທນ ໂອວເທຍ຺ຍາສີຕິ.

໔໑໕. ສາ ໂສຕາປນ຺ນາຕິ ຍາ ສາ ຄຸເຓຫິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມິກາ, ສາ ໂສຕາປນ຺ນາ. ເສສາ ປນ ສກທາຄາມິອນາຄາມິນິໂຍ ຈ ຂີຓາສວາ ຈ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ປາຕິ. ອຊ຺ຌາສຍປາຣິປູຣິຍາ. ຍສ຺ສາ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອວມໂຫສິ – ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ນນ຺ທກສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຓນ຺ຕີ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ, ສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉາກາສິ. ຍສ຺ສາ ອໂຫສິ ‘‘ສກທາຄາມິຜລໍ ອນາຄາມິຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ສາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉາກາສິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ອຕ຺ຕມນາ ເຈວ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ປາ ຈາ’’ຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ນນ຺ທໂກວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາຕິ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣິປາເຈນ຺ຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ. ຘມ຺ມາຕິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ. ເຕ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ວິສຸທ຺ຘິກາຣຓວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອສ຺ສທ຺ເຘ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ສທ຺ເຘ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ປສາທນີເຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ກຸສີເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ອສມາຫິເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ ສມາຫິເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ຌານວິໂມກ຺ເຂ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ທຸປ຺ປຎ຺ເຎ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ ປຎ຺ຎວນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອິເມຫິ ປນ຺ນຣສຫິ ອາກາເຣຫິ ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໘໕).

ອປເຣປິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ – ສທ຺ຘາທີນິ ປຎ຺ຈິມານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາຕິ, ອິມາ ປຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາ, ເມຆິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກຖິຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາທໂຍ ປຎ຺ຈຘມ຺ມາຕິ. ກາຍ ປນ ເວລາຍ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສີຕິ. ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ຕສ຺ສ.

໔໑໙. ອເນການໍ ເທວຕາສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ອາຍສ຺ມຕາ ຣາຫຸເລນ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ປາລິຕນາຄຣາຊກາເລ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐປິຕເທວຕາເຍວ. ຕາສຸ ປນ ກາຈິ ຠູມຏ຺ຐກາ ເທວຕາ, ກາຈິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂກາ, ກາຈິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ, ກາຈິ ເທວໂລເກ, ກາຈິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ສພ຺ພາ ເອກຏ຺ຐາເນ ອນ຺ຘວນສ຺ມິໍເຍວ ສນ຺ນິປຕິຕາ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ອຸປາລິໂອວາທ- (ມ. ນິ. ໒.໖໙) ທີຆນຂສຸຕ຺ເຕສຸ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໖) ປຐມມຄ຺ໂຄ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໕) ຕີຓິ ຜລານິ, ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລານິ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ກາຈິ ເທວຕາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ກາຈິ ສກທາຄາມີ, ອນາຄາມີ, ຂີຓາສວາ. ຕາສຎ຺ຈ ປນ ເທວຕານໍ ເອຕ຺ຕກາຕິ ຄຓນວເສນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉຉກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໒໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຉຉກ຺ກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາທິກລ຺ຍາຓນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ກລ຺ຍາຓໍ ຠທ຺ທກໍ ນິທ຺ໂທສໍ ກຕ຺ວາ ເທເສສ຺ສາມິ. ມຊ຺ຌປຣິໂຍສາເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຠຄວາ ອຣິຍວໍສໍ ນວຫິ, ມຫາສຕິປຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕຫິ, ມຫາອສ຺ສປຸຣໍ ສຕ຺ຕຫິເຍວ ປເທຫິ ໂຖເມສິ. ອິທໍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ນວຫິ ປເທຫິ ໂຖເມສິ.

ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ສຫວິປສ຺ສເນນ ມຄ຺ເຄນ ຊານິຕພ຺ພານິ. ມນາຍຕເນນ ເຕຠູມກຈິຕ຺ຕເມວ ກຖິຕໍ, ຘມ຺ມາຍຕເນນ ພຫິທ຺ຘາ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ ຈ, ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ເສສໍ ພາວີສຕິວິຘໍ ໂລກິຍວິປາກຈິຕ຺ຕໍ. ຜສ຺ສເວທນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິປາກວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ. ຕຓ຺ຫາຕິ ວິປາກເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຊວນກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນຕຓ຺ຫາ.

໔໒໒. ຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕາຕິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕານຎ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ອນຕ຺ຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເວຕີຕິ ວິຄຈ຺ຉຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

໔໒໔. ອຍໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອຍມ຺ປິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ອຍຎ຺ຫິ ເທສນາ ຕິຓ຺ຓໍ ຄາຫານໍ ວເສນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາ. ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທໂຍຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ວເສນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ເອຕໍ ມມາຕິອາທີສຸ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄາຫາວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ຄາຫຕ຺ຕຍວເສນ ປສ຺ສຕິ.

ເອວໍ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕິຓ຺ຓໍ ຄາຫານໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ, ນິໂຣໂຘ ມຄ຺ໂຄຕິ ອິເມສໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ວເສນ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍໍ ໂຂ ປນາຕິອາທິມາຫ. ເນຕໍ ມມາຕິອາທີນິ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ປຏິເສຘວຈນານິ. ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ປສ຺ສຕິ.

໔໒໕. ເອວໍ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕິຓ຺ຓໍ ອນຸສຍານໍ ວເສນ ປຸນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຠິນນ຺ທຕີຕິອາທີນິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ອນຸເສຕີຕິ ອປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂກິເລສທຸກ຺ຂສ຺ສ.

໔໒໖. ເອວໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອນຸສຍານໍ ວເສນ ວຏ຺ຏໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍ ປຏິກ຺ເຂປວເສນ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈາຕິອາທິມາຫ. ອວິຊ຺ຊໍ ປຫາຍາຕິ ວຏ຺ຏມູລິກໍ ອວິຊ຺ຊໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ.

໔໒໗. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ກຖາມຄ຺ເຄນ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏວເສນ ເທສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ປຸນ ຕເທວ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຈ຺ຉຣິຍເມຕໍ, ຍໍ ສຍເມວ ຕຖາຄເຕ ເທເສນ຺ເຕ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ. ອິມຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິມ຺ຫິ ກເຖນ຺ເຕປິ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ ກເຖນ຺ເຕປິ, ອສີຕິມຫາເຖເຣສຸ ກເຖນ຺ເຕສຸປິ ປຕ຺ຕາ ເອວ. ເອຕມ຺ປິ ອນຈ຺ຉຣິຍໍ. ມຫາຠິຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ຕາ ຫິ ເຕ ສາວກາ.

ອປຣຠາເຄ ປນ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ມາເລຍ຺ຍເທວຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ເຫຏ຺ຐາ ໂລຫປາສາເທ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ. ຕທາປິ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ໂລຫປາສາເທ, ເອວໍ ເຖໂຣ ມຫາມຓ຺ຑເປປິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ. ມຫາວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຈຕິຍປພ຺ພຕໍ ຄໂຕ, ຕຕ຺ຖາປິ ກເຖສິ. ຕໂຕ ສາກິຍວໍສວິຫາເຣ, ກູຏາລິວິຫາເຣ, ອນ຺ຕຣໂສພ຺ເຠ, ມຸຕ຺ຕງ຺ຄເຓ, ວາຕກປພ຺ພເຕ, ປາຈິນຆຣເກ, ທີຆວາປິຍໍ, ໂລກນ຺ທເຣ, ໂນມຓ຺ຑລຕເລ ກເຖສິ. ເຕສຸປິ ຐາເນສຸ ສຏ຺ຐິ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປນ ເຖໂຣ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕໍ ຄໂຕ. ຕທາ ຈ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວິຫາເຣ ອຕິເຣກສຏ຺ຐິວສ຺ໂສ ມຫາເຖໂຣ, ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ກຸຣຸວກຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເຖໂຣ ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມີຕິ ໂອຕິຓ຺ໂຓ. ເທວຕ຺ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປມິ, ຠນ຺ເຕຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຏິສນ຺ຖາເຣເນວ – ‘‘ມາເລຍ຺ຍເທໂວ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕິ, ໂສ ອຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ເທໂວຕິ ອາຫ. ອາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ສຏ຺ຐິວສ຺ສທ຺ຘານໍ ເມ, ອາວຸໂສ, ໂກຈິ ສຣີຣໍ ຫຕ຺ເຖນ ຜຸສິຕຸໍ ນາມ ນ ລຠິ, ຕ຺ວໍ ປນ ນ຺ຫາເປຫີຕິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຕີເຣ ນິສີທິ.

ເຖໂຣ ສພ຺ພມ຺ປິ ຫຕ຺ຖປາທາທິປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ມຫາເຖຣໍ ນ຺ຫາເປສິ. ຕໍ ທິວສຎ຺ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວໂສ ໂຫຕິ. ອຖ ມຫາເຖໂຣ – ‘‘ເທວ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມທານໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂຆເສສຸໍ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕສຏ຺ຐິວສ຺ສາວ ສຏ຺ຐິ ມຫາເຖຣາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖໍ ອຄມໍສຸ. ເທວຕ຺ເຖໂຣ ສຣຠາຓາວສາເນ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠິ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ຈ ສຏ຺ຐິ ມຫາເຖຣາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕໂຕ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກເຖສິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສຏ຺ຐິ ເຖຣາ. ຕໂຕ ນາຄມຫາວິຫາເຣ ກາຬກຈ຺ຉຄາເມ ກເຖສິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສຏ຺ຐິ ເຖຣາ. ຕໂຕ ກລ຺ຍາຓິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈາຕຸທ຺ທເສ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ກເຖສິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສຏ຺ຐິ ເຖຣາ. ອຸໂປສຖທິວເສ ອຸປຣິປາສາເທ ກເຖສິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສຏ຺ຐິ ເຖຣາຕິ ເອວໍ ເທວຕ຺ເຖເຣເຍວ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກເຖນ຺ເຕ ສຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນສຸ ສຏ຺ຐິ ສຏ຺ຐິ ຊນາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ.

ອມ຺ພິລກາຬກວິຫາເຣ ປນ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖເຣ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກເຖນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສປຣິສາ ຄາວຸຕໍ ອໂຫສິ, ເທວປຣິສາ ໂຍຊນິກາ. ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ເທເວສຸ ປນ ຕໂຕ ຕໂຕ ເອເກໂກວ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອໂຫສີຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ຉຉກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ມຫາສຬາຍຕນິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໒໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ມຫາສຬາຍຕນິກສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມຫາສຬາຍຕນິກນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕານໍ ຉນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ໂຊຕກໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ.

໔໒໙. ອຊານນ຺ຕິ ສຫວິປສ຺ສເນນ ມຄ຺ເຄນ ອຊານນ຺ໂຕ. ອຸປຈຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວຸຑ຺ຒິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວສິຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍິກາຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກທຣຖາ. ເຈຕສິກາຕິ ມໂນທ຺ວາຣິກທຣຖາ. ສນ຺ຕາປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໔໓໐. ກາຍສຸຂນ຺ຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກສຸຂໍ. ເຈໂຕສຸຂນ຺ຕິ ມໂນທ຺ວາຣິກສຸຂໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຊວເນນ ສມາປຊ຺ຊນໍ ວາ ວຸຏ຺ຐານໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕກເມວ ໂຫຕິ. ມໂນທ຺ວາຣິເກນ ສພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ພລວວິປສ຺ສນາ, ສາປິ ມໂນທ຺ວາຣິເກເນວ ໂຫຕິ.

໔໓໑. ຕຖາຠູຕສ຺ສາຕິ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຈໂຕສຸຂສມງ຺ຄີຠູຕສ຺ສ. ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສາຕິ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ ປຸພ຺ພສຸທ຺ຘິກາ ນາມ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປວາຍາມສຕິສມາຘິສງ຺ຂາຕານິ ປນ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ສພ຺ພຕ຺ຖກກາຣາປກງ຺ຄານິ ນາມ. ເອວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ວາ ສຕ຺ຕງ຺ຄິໂກ ວາ ໂຫຕິ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນ ‘‘ຍາ ຍຖາຠູຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐີ’’ຕິ ອິມເມວ ສຸຕ຺ຕປເທສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ’’ຕິ ວທຕິ. ໂສ – ‘‘ເອວມສ຺ສາຍໍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອນນ຺ຕຣວຈເນເນວ ປຏິເສຘິຕພ຺ໂພ. ອຸຕ຺ຕຣິ ຈ ເອວໍ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ – ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິມານິ ປນ ປຎ຺ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖກກາຣາປກງ຺ຄານິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິຣຕິວເສນ ປູເຣນ຺ຕິ. ‘‘ຍາ ຈຕູຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ອາຣຕິ ວິຣຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕວິຣຕີສຸ ຫິ ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ປຊຫຕິ, ສມ຺ມາວາຈໍ ຠາເວຕິ, ເອວໍ ສມ຺ມາວາຈໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອິມານິ ປຎ຺ຈງ຺ຄິການິ ນ ວິນາ, ສເຫວ ວິຣຕິຍາ ປູເຣນ຺ຕິ. ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາຊີເວສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ວຈີກມ຺ມາທີນິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາເນວ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອິມານິ ປນ ປຎ຺ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖກກາຣາປກງ຺ຄານິ ວິຣຕິວເສນ ປຣິປູເຣນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຸຠທ຺ທສຸຕ຺ເຕປິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔) ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ຕສເຕສຸ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກວ ມຄ຺ໂຄ ອາຄໂຕຕິ.

໔໓໓. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ. ສມ຺ມປ຺ປຘານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຸຄນນ຺ຘາຕິ ເອກກ຺ຂຓິກຍຸຄນນ຺ຘາ. ເອເຕຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຂເຓ ສມາປຕ຺ຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິປສ຺ສນາຕິ. ເອວໍ ນານາຂຓິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຣິຍມຄ຺ເຄ ປນ ເອກກ຺ຂຓິກາ.

ວິຊ຺ຊາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ ຈ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ຈ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາສຬາຍຕນິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ນຄຣວິນ຺ເທຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ນຄຣວິນ຺ເທຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສມວິສມໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ກາເລນ ສມໍ ຈຣນ຺ຕິ, ກາເລນ ວິສມໍ. ສມຈຣິຍມ຺ປິ ເຫຕນ຺ຕິ ສມຈຣິຍມ຺ປິ ຫິ ເອຕໍ.

໔໓໗. ເກ ອາກາຣາຕິ ການິ ກາຣຓານິ? ເກ ອນ຺ວຍາຕິ ກາ ອນຸພຸທ຺ຘິໂຍ? ນຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ຕຕ຺ຖາຕິ ກສ຺ມາ ອາຫ, ນນຸ ອຣຎ຺ເຎ ຫຣິຕຕິຓຈມ຺ປກວນາທິວເສນ ອຕິມນຸຎ຺ຎາ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ອຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ. ນ ປເນຕໍ ວນສຓ຺ເຑນ ກຖິຕໍ, ອິຕ຺ຖິຣູປາທີນິ ປນ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ກຖິຕໍ. ຕານິ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຣູປມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖິຣູປໍ. ອິຕ຺ຖິຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ນຄຣວິນ຺ເທຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ປິຓ຺ຑປາຕປາຣິສຸທ຺ຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑປາຕປາຣິສຸທ຺ຘິສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສລ຺ລານາຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ.

ວິປ຺ປສນ຺ນານີຕິ ໂອກາສວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ຫິ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈຫິ ປສາເທຫິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາໂສ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິສຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ສຸຎ຺ຎຕວິຫາເຣນາຕິ ສຸຎ຺ຎຕຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາເຣນ. ມຫາປຸຣິສວິຫາໂຣຕິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຕຖາຄຕມຫາສາວການໍ ມຫາປຸຣິສານໍ ວິຫາໂຣ. ເຍນ ຈາຫໍ ມຄ຺ເຄນາຕິອາທີສຸ ວິຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຄາມສ຺ສ ອິນ຺ທຂີລາ ເອສ ປວິຏ຺ຐມຄ຺ໂຄ ນາມ, ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຄຫປຏິປາຏິຍາ ຈຣິຕ຺ວາ ຍາວ ນຄຣທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມນາ ເອສ ຈຣິຕພ຺ພປເທໂສ ນາມ, ພຫິ ອິນ຺ທຂີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ວິຫາຣາ ເອສ ປຏິກ຺ກນ຺ຕມຄ຺ໂຄ ນາມ. ປຏິຆໍ ວາປິ ເຈຕໂສຕິ ຈິຕ຺ເຕ ປຏິຫຎ຺ຎນກິເລສຊາຕໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີຕິ. ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາຕິ ທິວສຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ເຕນ.

໔໔໐. ປຫີນາ ນຸ ໂຂ ເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາຕິອາທີສຸ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນານາ, ນານາຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນານາຕິ. ກຖໍ? ເອໂກ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ໂຕກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ ‘‘ປຫີນາ ນຸ ໂຂ ເມ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອປ຺ປຫີນາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄໍ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ຜລໍ ຜລານນ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄໍ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ປຫີນາ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ນີວຣຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອເຕສໍ ປນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຫານາທີນິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນານາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ໂຫຕິ. ເອຕາສຸ ປນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາສຸ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອຎ຺ໂຎ ເອກນ຺ຕິ ເອວໍ ນານາຠິກ຺ຂູນໍ ນານາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ປິຓ຺ຑປາຕປາຣິສຸທ຺ຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໕໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນາສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຄຊງ຺ຄລາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນິຄເມ. ສຸເວຬຸວເນຕິ ສຸເວຬຸ ນາມ ເອກາ ຣຸກ຺ຂຊາຕິ, ເຕຫິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນ ມຫາວນສຓ຺ໂຑ, ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ນ ສຸຓາຕີຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ນ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ໂສເຕນ ສທ຺ໂທ ນ ໂສຕພ຺ໂພຕິ ເອວໍ ເທເສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ.

ອຎ຺ຎຖາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍຕິ ອິມິນາ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາສເນ ອສທິສາຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນາຍ ກຖນຕ຺ຖໍ ອາລຍໍ ອກາສິ. ອຖາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາລຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິມິສ຺ສໍ ປຣິສຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນາກຖໍ ກາເຣມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສ ຠຄວາຕິອາທິມາຫ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເຕນ ຫານນ຺ທາຕິອາທິມາຫ.

໔໕໔. ຕຖ ຍທິທໍ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ຍາ ເອສາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ນາມ, ເອສາ ສນ຺ຕາ ເອສາ ປຓີຕາ, ອຕປ຺ປິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຣູປາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ອິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ມນາປໍ, ອນິຏ຺ເຐ ອມນາປໍ, ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ມນາປາມນາປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊິຕຸໍ ວາ ທຸສ຺ສິຕຸໍ ວາ ມຸຍ຺ຫິຕຸໍ ວາ ອທຕ຺ວາວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຐເປຕິ. ຈກ຺ຂຸມາຕິ ສມ຺ປນ຺ນຈກ຺ຂຸວິສຸທ຺ຘເນຕ຺ໂຕ. ຈກ຺ຂາພາຘິກສ຺ສ ຫິ ອຸທ຺ຘໍ ອຸມ຺ມີລນນິມ຺ມີລນໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ນ ຄຫິໂຕ.

໔໕໖. ອີສກໍໂປເຓຕິ ຣຖີສາ ວິຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຐິເຕ.

໔໖໑. ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີຕິອາທີສຸ ປຏິກູເລ ເມຕ຺ຕາຜຣເຓນ ວາ ຘາຕຸໂສ ອຸປສໍຫາເຣນ ວາ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ອປ຺ປຏິກູເລ ອສຸຠຜຣເຓນ ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປສໍຫາເຣນ ວາ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣິຕຸກາໂມ ກິໍ ກໂຣຕີຕິ? ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ອາປາຖຄເຕສຸ ເນວ ໂສມນສ຺ສິໂກ ນ ໂທມນສ຺ສິໂກ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກຖໍ ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ? ອນິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເມຕ຺ຕາຍ ວາ ຜຣຕິ, ຘາຕຸໂຕ ວາ ອຸປສໍຫຣຕິ, ເອວໍ ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ກຖໍ ອປ຺ປຏິກູເລ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ? ອິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອສຸຠາຍ ວາ ຜຣຕິ, ອນິຈ຺ຈໂຕ ວາ ອຸປສໍຫຣຕິ, ເອວໍ ອປ຺ປຏິກູເລ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ກຖໍ ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ? ອນິຏ຺ຐສ຺ມິຎ຺ຈ ອິຏ຺ຐສ຺ມິຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເມຕ຺ຕາຍ ວາ ຜຣຕິ, ຘາຕຸໂຕ ວາ ອຸປສໍຫຣຕິ. ເອວໍ ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ກຖໍ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ? ອິຏ຺ຐສ຺ມິຎ຺ຈ ອນິຏ຺ຐສ຺ມິຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອສຸຠາຍ ວາ ຜຣຕິ, ອນິຈ຺ຈໂຕ ວາ ອຸປສໍຫຣຕິ, ເອວໍ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕິ. ກຖໍ ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ເອວໍ ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ.

ອິເມສຸ ຈ ຕີສຸ ນເຍສຸ ປຐມນເຍ ມນາປໍ ອມນາປໍ ມນາປາມນາປນ຺ຕິ ສໍກິເລສໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນິກ຺ກິເລສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທຸຕິຍນເຍ ສໍກິເລສໍ, ຕຕິຍນເຍ ສໍກິເລສນິກ຺ກິເລສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຐມໍ ສໍກິເລສໍ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຕິຍໍ ສໍກິເລສມ຺ປິ ນິກ຺ກິເລສມ຺ປິ, ຕຕິຍໍ ນິກ຺ກິເລສເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປຣິປຓ຺ຓາສຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂຍ ຈາຍໍ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຣທ຺ຘຕ຺ຕາ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ມຊ຺ເຌ ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນ ‘‘ອຣິໂຍ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓຕິ ຕິວິຘກລ຺ຍາໂຓ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ‘‘ມຫາວິປສ຺ສນາ ນາມາຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ວຓ຺ຓນາວເສນ ສມຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ນິຄມນກຖາ

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ອາຍາຈິໂຕ ສຸມຕິນາ ເຖເຣນ ຠທນ຺ຕພຸທ຺ຘມິຕ຺ເຕນ,

ປຸພ຺ເພ ມຍູຣທູຕປຏ຺ຏນມ຺ຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິວສນ຺ເຕນ.

ປຣວາທວິຘໍສນສ຺ສ ມຊ຺ຌິມນິກາຍເສຏ຺ຐສ຺ສ,

ຍມຫໍ ປປຎ຺ຈສູທນິມຏ຺ຐກຖໍ ກາຕຸມາຣຠິໍ.

ສາ ຫິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ ສາຣມາທາຍ ນິຏ຺ຐິຕາ ເອສາ,

ສຕ຺ຕຸຕ຺ຕຣສຕມຕ຺ຕາຍ ປາຬິຍາ ຠາຓວາເຣຫິ.

ເອກູນສຏ຺ຐິມຕ຺ໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄປິ ຠາຓວາເຣຫິ,

ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນຕ຺ຖາຍ ອາຄມານໍ ກໂຕ ຍສ຺ມາ.

ຕສ຺ມາ ເຕນ ສຫາ’ຍໍ ຄາຖາຄຓນານເຍນ ອຏ຺ຐກຖາ,

ສມຘິກຉສຏ຺ຐິສຕມິຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຠາຓວາຣານໍ.

ສມຘິກຉສຏ຺ຐິສຕປມາຓມິຕິ ຠາຓວາຣໂຕ ເອສາ,

ສມຍໍ ປກາສຍນ຺ຕີ ມຫາວິຫາຣາຘິວາສີນໍ.

ມູລຏ຺ຐກຖາສາຣໍ ອາທາຍ ມຍາ ອິມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ,

ຍໍ ປຎ຺ຎມຸປຈິຕໍ ເຕນ ໂຫຕຸ ໂລໂກ ສທາ ສຸຂິໂຕຕິ.

ປຣມວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວີຣິຍປ຺ປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສີລາຈາຣຊ຺ຊວມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍສມຸທິເຕນ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫນສມຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄເຕນ ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິປ຺ປເຠເທ ສາຏ຺ຐກເຖ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓປ຺ປຠາເວນ ມຫາເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຊນິຕສຸຂວິນິຄ຺ຄຕມຘຸໂຣທາຣວຈນລາວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕວາທິນາ ວາທີວເຣນ ມຫາກວິນາ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິທາປຣິວາເຣ ຉຬຠິຎ຺ຎາທິປ຺ປເຠທຄຸຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕພຸທ຺ຘີນໍ ເຖຣວໍສປ຺ປທີປານໍ ເຖຣານໍ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວໍສາລງ຺ກາຣຠູເຕນ ວິປຸລວິສຸທ຺ຘພຸທ຺ຘິນາ ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາ ອຍໍ ປປຎ຺ຈສູທນີ ນາມ ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາ –

ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂລກສ຺ມິໍ, ໂລກນິຕ຺ຖຣເຓສິນໍ;

ທສ຺ເສນ຺ຕີ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ, ນຍໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາ.

ພຸທ຺ໂຘຕິ ນາມມ຺ປິ, ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ໂລກມ຺ຫິ ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ, ປວຕ຺ຕຕິ ມເຫສິໂນຕິ.

ປປຎ຺ຈສູທນີ ນາມ

ມຊ຺ຌິມນິກາຍຏ຺ຐກຖາ ສພ຺ພາກາເຣນ ນິຏ຺ຐິຕາ.