📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ

ອຸປຣິປຓ຺ຓາສປາຬິ

໑. ເທວທຫວຄ຺ໂຄ

໑. ເທວທຫສຸຕ຺ຕໍ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ເທວທຫໍ ນາມ ສກ຺ຍານໍ ນິຄໂມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວໍວາທິໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາ.

‘‘ເອວໍວາທາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ເຐ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ? ເຕ ຈ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາ ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ‘ອາມາ’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ.

‘‘ຕ຺ຍາຫໍ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ອຫຸວມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ, ນ ນາຫຸວມ຺ຫາ’ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’.

‘‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ອກຣມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ, ນ ນາກຣມ຺ຫາ’ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’.

‘‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ເອວຣູປໍ ວາ ເອວຣູປໍ ວາ ປາປກມ຺ມໍ ອກຣມ຺ຫາ’ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’.

‘‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊີເຣຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕກມ຺ຫິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ນິຊ຺ຊິຓ຺ເຓ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’.

‘‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊານາຖ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’.

໒. ‘‘ອິຕິ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ນ ຊານາຖ – ອຫຸວມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ, ນ ນາຫຸວມ຺ຫາຕິ, ນ ຊານາຖ – ອກຣມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ, ນ ນາກຣມ຺ຫາຕິ, ນ ຊານາຖ – ເອວຣູປໍ ວາ ເອວຣູປໍ ວາ ປາປກມ຺ມໍ ອກຣມ຺ຫາຕິ, ນ ຊານາຖ – ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊີເຣຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕກມ຺ຫິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ນິຊ຺ຊິຓ຺ເຓ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ, ນ ຊານາຖ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທໍ; ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນ ກລ຺ລມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ອຫຸວມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ, ນ ນາຫຸວມ຺ຫາຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ອກຣມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ, ນ ນາກຣມ຺ຫາຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ເອວຣູປໍ ວາ ເອວຣູປໍ ວາ ປາປກມ຺ມໍ ອກຣມ຺ຫາຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊີເຣຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕກມ຺ຫິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ນິຊ຺ຊິຓ຺ເຓ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທໍ; ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ກລ຺ລມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໓. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ປຸຣິໂສ ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສ ສວິເສນ ຄາຬ຺ຫູປເລປເນນ [ຄາຬ຺ຫປເລປເນນ (ກ.)]; ໂສ ສລ຺ລສ຺ສປິ ເວຘນເຫຕຸ [ເວທນາເຫຕຸ (ສີ. ປີ. ກ.)] ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ [ຕິປ຺ປາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ສຕ຺ເຖນ ວຓມຸຂໍ ປຣິກນ຺ເຕຍ຺ຍ; ໂສ ສຕ຺ເຖນປິ ວຓມຸຂສ຺ສ ປຣິກນ຺ຕນເຫຕຸ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ເອສນິຍາ ສລ຺ລໍ ເອເສຍ຺ຍ; ໂສ ເອສນິຍາປິ ສລ຺ລສ຺ສ ເອສນາເຫຕຸ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ສລ຺ລໍ ອພ຺ພຸເຫຍ຺ຍ [ອພ຺ພຸຍ຺ເຫຍ຺ຍ (ສີ.), ອພ຺ຠູຓ຺ເຫຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]; ໂສ ສລ຺ລສ຺ສປິ ອພ຺ພຸຫນເຫຕຸ [ອພ຺ພຸຍ຺ຫນເຫຕຸ (ສີ.), ອພ຺ຠູຓ຺ຫນເຫຕຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ອຄທງ຺ຄາຣໍ ວຓມຸເຂ ໂອທເຫຍ຺ຍ; ໂສ ອຄທງ຺ຄາຣສ຺ສປິ ວຓມຸເຂ ໂອທຫນເຫຕຸ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຍ຺ຍ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຣູຬ຺ເຫນ ວເຓນ ສຎ຺ຉວິນາ ອໂຣໂຄ ອສ຺ສ ສຸຂີ ເສຣີ ສຍໍວສີ ເຍນ ກາມງ຺ຄໂມ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຫໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິໍ ສວິເສນ ຄາຬ຺ຫູປເລປເນນ. ໂສຫໍ ສລ຺ລສ຺ສປິ ເວຘນເຫຕຸ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສຸໍ. ຕສ຺ສ ເມ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ສຕ຺ເຖນ ວຓມຸຂໍ ປຣິກນ຺ຕິ; ໂສຫໍ ສຕ຺ເຖນປິ ວຓມຸຂສ຺ສ ປຣິກນ຺ຕນເຫຕຸ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ເອສນິຍາ ສລ຺ລໍ ເອສິ; ໂສ ອຫໍ ເອສນິຍາປິ ສລ຺ລສ຺ສ ເອສນາເຫຕຸ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ສລ຺ລໍ ອພ຺ພຸຫິ [ອພ຺ພຸຍ຺ຫິ (ສີ.), ອພ຺ຠູຓ຺ຫິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]; ໂສຫໍ ສລ຺ລສ຺ສປິ ອພ຺ພຸຫນເຫຕຸ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ອຄທງ຺ຄາຣໍ ວຓມຸເຂ ໂອທຫິ; ໂສຫໍ ອຄທງ຺ຄາຣສ຺ສປິ ວຓມຸເຂ ໂອທຫນເຫຕຸ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍິໍ. ໂສມ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ຣູຬ຺ເຫນ ວເຓນ ສຎ຺ຉວິນາ ອໂຣໂຄ ສຸຂີ ເສຣີ ສຍໍວສີ ເຍນ ກາມງ຺ຄໂມ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ອຫຸວມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ, ນ ນາຫຸວມ຺ຫາຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ອກຣມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ, ນ ນາກຣມ຺ຫາຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ເອວຣູປໍ ວາ ເອວຣູປໍ ວາ ປາປກມ຺ມໍ ອກຣມ຺ຫາຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊີເຣຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕກມ຺ຫິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ນິຊ຺ຊິຓ຺ເຓ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທໍ; ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ກລ຺ລມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ນ ຊານາຖ – ອຫຸວມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ, ນ ນາຫຸວມ຺ຫາຕິ, ນ ຊານາຖ – ອກຣມ຺ເຫວ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ, ນ ນາກຣມ຺ຫາຕິ, ນ ຊານາຖ – ເອວຣູປໍ ວາ ເອວຣູປໍ ວາ ປາປກມ຺ມໍ ອກຣມ຺ຫາຕິ, ນ ຊານາຖ – ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊີເຣຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕກມ຺ຫິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ນິຊ຺ຊິຓ຺ເຓ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ, ນ ຊານາຖ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທໍ; ຕສ຺ມາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນ ກລ຺ລມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໔. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ນິຄຓ຺ຐາ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ອາວຸໂສ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ [ນາຖປຸຕ຺ໂຕ (ສີ.)] ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ, ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ. ຈຣໂຕ ຈ ເມ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ໂວ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ປຸພ຺ເພວ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໍ ອິມາຍ ກຏຸກາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ນິຊ຺ຊີເຣຖ, ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເອຕຣຫິ ກາເຍນ ສໍວຸຕາ ວາຈາຍ ສໍວຸຕາ ມນສາ ສໍວຸຕາ ຕໍ ອາຍຕິໍ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ອກຣຓໍ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຕຎ຺ຈ ປນມ຺ຫາກໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ ເຈວ ຂມຕິ ຈ, ເຕນ ຈມ຺ຫາ ອຕ຺ຕມນາ’’ຕິ.

໕. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ນິຄຓ຺ເຐ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທ຺ວິຘາວິປາກາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາ, ຣຸຈິ, ອນຸສ຺ສໂວ, ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ໂກ, ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິ – ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທ຺ວິຘາວິປາກາ. ຕຕ຺ຣາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ກາ ອຕີຕໍເສ ສຕ຺ຖຣິ ສທ຺ຘາ, ກາ ຣຸຈິ, ໂກ ອນຸສ຺ສໂວ, ໂກ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ໂກ, ກາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວໍວາທີ [ເອວໍວາທີສຸ (ກ.)] ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ເຐສຸ ນ ກຎ຺ຈິ [ກິຎ຺ຈິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ສຫຘມ຺ມິກໍ ວາທປຏິຫາຣໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣາຫໍ [ປຸນ ຈ ປນາຫໍ (ສີ. ປີ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ນິຄຓ຺ເຐ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ. ຍສ຺ມິໍ ໂວ ສມເຍ ຕິພ຺ໂພ [ຕິປ຺ໂປ (ປີ.)] ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຖ; ຍສ຺ມິໍ ປນ ໂວ ສມເຍ ນ ຕິພ຺ໂພ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ນ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ນ ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຖາ’ຕິ? ‘ຍສ຺ມິໍ ໂນ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ສມເຍ ຕິພ຺ໂພ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍາມ; ຍສ຺ມິໍ ປນ ໂນ ສມເຍ ນ ຕິພ຺ໂພ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ນ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ນ ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍາມາ’’’ຕິ.

໖. ‘‘ອິຕິ ກິຣ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຍສ຺ມິໍ ໂວ ສມເຍ ຕິພ຺ໂພ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຖ; ຍສ຺ມິໍ ປນ ໂວ ສມເຍ ນ ຕິພ຺ໂພ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ນ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ນ ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຖ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນ ກລ຺ລມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ສເຈ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຍສ຺ມິໍ ໂວ ສມເຍ ຕິພ຺ໂພ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ນ ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຖ; ຍສ຺ມິໍ ປນ ໂວ ສມເຍ ນ ຕິພ຺ໂພ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ນ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຖ [ປຘານໍ, ຕິຏ຺ເຐຍ຺ເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ… ເວທນາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]; ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ກລ຺ລມສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຍສ຺ມິໍ ໂວ ສມເຍ ຕິພ຺ໂພ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຖ; ຍສ຺ມິໍ ປນ ໂວ ສມເຍ ນ ຕິພ຺ໂພ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ນ ຕິພ຺ພໍ ປຘານໍ, ນ ຕິພ຺ພາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິເຍຖ; ເຕ ຕຸມ຺ເຫ ສາມໍເຍວ ໂອປກ຺ກມິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍມານາ ອວິຊ຺ຊາ ອຎ຺ຎາຓາ ສມ຺ໂມຫາ ວິປຈ຺ເຈຖ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ. ອິຕິ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວາ, ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ, ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ; ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາ ກມ຺ມກ຺ຂໂຍ; ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ; ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ; ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວໍວາທີປິ [ເອວໍວາທີສຸປິ (ກ.)] ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ເຐສຸ ນ ກຎ຺ຈິ ສຫຘມ຺ມິກໍ ວາທປຏິຫາຣໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ.

໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ນິຄຓ຺ເຐ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ຍໍ ປນິທໍ ກມ຺ມໍ ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ສຸຂເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ຍໍ ປນິທໍ ກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ສຸຂເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ປຣິປກ຺ກເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ອປຣິປກ຺ກເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ຍໍ ປນິທໍ ກມ຺ມໍ ອປຣິປກ຺ກເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ປຣິປກ຺ກເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ພຫຸເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ອປ຺ປເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ຍໍ ປນິທໍ ກມ຺ມໍ ອປ຺ປເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ພຫຸເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ສເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ອເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’. ‘ຍໍ ປນິທໍ ກມ຺ມໍ ອເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ສເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ລພ຺ຠເມຕ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’.

໘. ‘‘ອິຕິ ກິຣ, ອາວຸໂສ ນິຄຓ຺ຐາ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ, ຍໍ ປນິທໍ ກມ຺ມໍ ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ສຸຂເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ສຸຂເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ປຣິປກ຺ກເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ອປຣິປກ຺ກເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ອປຣິປກ຺ກເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ປຣິປກ຺ກເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ພຫຸເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ອປ຺ປເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ອປ຺ປເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ພຫຸເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ສເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ອເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ອເວທນີຍໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ປຘາເນນ ວາ ສເວທນີຍໍ ໂຫຕູຕິ ອລພ຺ຠເມຕໍ; ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ອຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ອຜລໍ ປຘານໍ’’.

‘‘ເອວໍວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາ. ເອວໍວາທີນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐານໍ ທສ ສຫຘມ຺ມິກາ ວາທານຸວາທາ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໙. ‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາ ປຸພ຺ເພ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣິໂນ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາ ປາປເກນ ອິສ຺ສເຣນ ນິມ຺ມິຕາ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສງ຺ຄຕິຠາວເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາ ປາປສງ຺ຄຕິກາ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອຠິຊາຕິເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາ ປາປາຠິຊາຕິກາ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມູປກ຺ກມເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມູປກ຺ກມາ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍນ຺ຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສງ຺ຄຕິຠາວເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ສງ຺ຄຕິຠາວເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອຠິຊາຕິເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ອຠິຊາຕິເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມູປກ຺ກມເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມູປກ຺ກມເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ຄາຣຍ຺ຫາ ນິຄຓ຺ຐາ. ເອວໍວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐາ. ເອວໍວາທີນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ຐານໍ ອິເມ ທສ ສຫຘມ຺ມິກາ ວາທານຸວາທາ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ອຜລໍ ປຘານໍ.

໑໐. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ອນທ຺ຘຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ເຂນ ອທ຺ຘຠາເວຕິ, ຘມ຺ມິກຎ຺ຈ ສຸຂໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສຸເຂ ອນຘິມຸຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ເມ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ສງ຺ຂາຣໍ ປທຫໂຕ ສງ຺ຂາຣປ຺ປຘານາ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ປນ ເມ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂໂຕ ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາວຍໂຕ ວິຣາໂຄ ໂຫຕີ’ຕິ. ໂສ ຍສ຺ສ ຫິ ຂ຺ວາສ຺ສ [ຍສ຺ສ ໂຂ ປນສ຺ສ (ສີ.), ຍສ຺ສ ຂ຺ວາສ຺ສ (ປີ.)] ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ສງ຺ຂາຣໍ ປທຫໂຕ ສງ຺ຂາຣປ຺ປຘານາ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ, ສງ຺ຂາຣໍ ຕຕ຺ຖ ປທຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂໂຕ ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາວຍໂຕ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ສງ຺ຂາຣໍ ປທຫໂຕ ສງ຺ຂາຣປ຺ປຘານາ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ – ເອວມ຺ປິສ຺ສ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂໂຕ ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາວຍໂຕ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ – ເອວມ຺ປິສ຺ສ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ.

໑໑. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິຍາ ສາຣຕ຺ໂຕ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ຕິພ຺ພາເປກ຺ໂຂ. ໂສ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອຎ຺ເຎນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕິໍ ສໍຫສນ຺ຕິໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອມຸໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕິໍ ສໍຫສນ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສູປາຍາສາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອມຸ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອມຸສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສາຣຕ຺ໂຕ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ຕິພ຺ພາເປກ຺ໂຂ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕິໍ ສໍຫສນ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສູປາຍາສາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອມຸສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສາຣຕ຺ໂຕ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ຕິພ຺ພາເປກ຺ໂຂ. ຕສ຺ສ ເມ ອມຸໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕິໍ ສໍຫສນ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສູປາຍາສາ. ຍໍນູນາຫໍ ໂຍ ເມ ອມຸສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຕໍ ປຊເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຍ ອມຸສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຕໍ ປຊເຫຍ຺ຍ. ໂສ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຎ຺ເຎນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕິໍ ສໍຫສນ຺ຕິໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອມຸໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕິໍ ສໍຫສນ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສູປາຍາສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອມຸ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອມຸສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ວິຣາໂຄ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕິໍ ສໍຫສນ຺ຕິໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສູປາຍາສາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ອນທ຺ຘຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ເຂນ ອທ຺ຘຠາເວຕິ, ຘມ຺ມິກຎ຺ຈ ສຸຂໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສຸເຂ ອນຘິມຸຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ເມ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ສງ຺ຂາຣໍ ປທຫໂຕ ສງ຺ຂາຣປ຺ປຘານາ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ປນ ເມ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂໂຕ ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາວຍໂຕ ວິຣາໂຄ ໂຫຕີ’ຕິ. ໂສ ຍສ຺ສ ຫິ ຂ຺ວາສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ສງ຺ຂາຣໍ ປທຫໂຕ ສງ຺ຂາຣປ຺ປຘານາ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ, ສງ຺ຂາຣໍ ຕຕ຺ຖ ປທຫຕິ; ຍສ຺ສ ປນສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂໂຕ ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາວຍໂຕ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ສງ຺ຂາຣໍ ປທຫໂຕ ສງ຺ຂາຣປ຺ປຘານາ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ – ເອວມ຺ປິສ຺ສ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິທານສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂໂຕ ອຸເປກ຺ຂໍ ຠາວຍໂຕ ວິຣາໂຄ ໂຫຕິ – ເອວມ຺ປິສ຺ສ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ.

໑໒. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍຖາສຸຂໍ ໂຂ ເມ ວິຫຣໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ; ທຸກ຺ຂາຍ ປນ ເມ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫຕິ. ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ໂສ ນ ອປເຣນ ສມເຍນ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍສ຺ສ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທເຫຍ຺ຍ ສ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ອປເຣນ ສມເຍນ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸສຸກາໂຣ ເຕຊນໍ ທ຺ວີສຸ ອລາເຕສຸ ອາຕາເປຕິ ປຣິຕາເປຕິ ອຸຊຸໍ ກໂຣຕິ ກມ຺ມນິຍໍ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸສຸກາຣສ຺ສ ເຕຊນໍ ທ຺ວີສຸ ອລາເຕສຸ ອາຕາປິຕໍ ໂຫຕິ ປຣິຕາປິຕໍ ອຸຊຸໍ ກຕໍ [ອຸຊຸໍ ກຕໍ ໂຫຕິ (ສີ.)] ກມ຺ມນິຍໍ, ນ ໂສ ຕໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຸສຸກາໂຣ ເຕຊນໍ ທ຺ວີສຸ ອລາເຕສຸ ອາຕາເປຕິ ປຣິຕາເປຕິ ອຸຊຸໍ ກໂຣຕິ ກມ຺ມນິຍໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍສ຺ສ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖາຍ ອຸສຸກາໂຣ ເຕຊນໍ ທ຺ວີສຸ ອລາເຕສຸ ອາຕາເປຍ຺ຍ ປຣິຕາເປຍ຺ຍ ອຸຊຸໍ ກເຣຍ຺ຍ ກມ຺ມນິຍໍ ສ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຸສຸກາໂຣ ເຕຊນໍ ທ຺ວີສຸ ອລາເຕສຸ ອາຕາເປຕິ ປຣິຕາເປຕິ ອຸຊຸໍ ກໂຣຕິ ກມ຺ມນິຍໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍຖາສຸຂໍ ໂຂ ເມ ວິຫຣໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ; ທຸກ຺ຂາຍ ປນ ເມ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫຕິ. ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ໂສ ນ ອປເຣນ ສມເຍນ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍສ຺ສ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທເຫຍ຺ຍ ສ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ອປເຣນ ສມເຍນ ທຸກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປທຫຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ.

໑໓. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ. ໂສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘາປຏິລາເຠນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣຊາປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ນຍິທໍ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ.

໑໔. ‘‘ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ, ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ, ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ. ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂຫຕິ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ ເຖໂຕ ປຈ຺ຈຍິໂກ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ. ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ນ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ – ອິຕິ ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາ ສຫິຕານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ສມຄ຺ຄຣໂຕ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ, ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ໂສ ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອາມກຘຎ຺ຎປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິຕ຺ຖິກຸມາຣິກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ທາສິທາສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອເຊຬກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ກຸກ຺ກຸຏສູກຣປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຫຕ຺ຖິຄວສ຺ສວຬວປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານຸໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ກຍວິກ຺ກຍາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຕຸລາກູຏກໍສກູຏມານກູຏາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຸກ຺ໂກຏນວຎ຺ຈນນິກຕິສາຈິໂຍຄາ [ສາວິໂຍຄາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.) ເອຕ຺ຖ ສາຈິສທ຺ໂທ ກຸຏິລປຣິຍາໂຍ] ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເຉທນວຘພນ຺ຘນວິປຣາໂມສອາໂລປສຫສາກາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໒໙໓ ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປເມ].

‘‘ໂສ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ, ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ ເຍນ ເຍເນວ ເຑຕິ ສປຕ຺ຕຠາໂຣວ ເຑຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ, ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ; ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

໑໕. ‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍາເສກສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສມິຎ຺ຊິເຕ [ສມ຺ມິຎ຺ຊິເຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ.

໑໖. ‘‘ໂສ ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, (ອິມາຍ ຈ ອຣິຍາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ,) [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໒໙໖ ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປເມ] ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ, ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ, ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ, ພ຺ຍາປາທປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫາຍ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ ວິຫຣຕິ ອາໂລກສຎ຺ຎີ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖິນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫຣຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ.

‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ.

໑໗. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ [ເສຍ຺ຍຖີທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ.

໑໘. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ. ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ.

໑໙. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຜໂລ ອຸປກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ສຜລໍ ປຘານໍ. ເອວໍວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕາ. ເອວໍວາທີນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕານໍ [ຕຖາຄໂຕ, ເອວໍວາທິໍ ຠິກ຺ຂເວ ຕຖາຄຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ທສ ສຫຘມ຺ມິກາ ປາສໍສຏ຺ຐານາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໒໐. ‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຸພ຺ເພ ສຸກຕກມ຺ມກາຣີ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ອນາສວາ ສຸຂາ ເວທນາ ເວເທຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຠທ຺ທເກນ ອິສ຺ສເຣນ ນິມ຺ມິໂຕ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ອນາສວາ ສຸຂາ ເວທນາ ເວເທຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສງ຺ຄຕິຠາວເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ກລ຺ຍາຓສງ຺ຄຕິໂກ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ອນາສວາ ສຸຂາ ເວທນາ ເວເທຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອຠິຊາຕິເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ກລ຺ຍາຓາຠິຊາຕິໂກ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ອນາສວາ ສຸຂາ ເວທນາ ເວເທຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມູປກ຺ກມເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ; ອທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ກລ຺ຍາຓທິຏ຺ຐຘມ຺ມູປກ຺ກໂມ ຍໍ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປາ ອນາສວາ ສຸຂາ ເວທນາ ເວເທຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສງ຺ຄຕິຠາວເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ສງ຺ຄຕິຠາວເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອຠິຊາຕິເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ອຠິຊາຕິເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມູປກ຺ກມເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ; ໂນ ເຈ ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມູປກ຺ກມເຫຕຸ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ປາສໍໂສ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕາ. ເອວໍວາທີນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕານໍ ອິເມ ທສ ສຫຘມ຺ມິກາ ປາສໍສຏ຺ຐານາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ເທວທຫສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ປຎ຺ຈຕ຺ຕຍສຸຕ຺ຕໍ [ປຎ຺ຈາຍຕນສຸຕ຺ຕ (ກ.)]

໒໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອປຣນ຺ຕກປ຺ປິກາ ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໂນ ອປຣນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອເນກວິຫິຕານິ ອຘິວຸຕ຺ຕິປທານິ [ອຘິມຸຕ຺ຕິປທານິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອຠິວທນ຺ຕິ. ‘ສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອໂຣໂຄ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ; ‘ອສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອໂຣໂຄ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ; ‘ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອໂຣໂຄ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ; ສໂຕ ວາ ປນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວິນາສໍ ວິຠວໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ [ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ ວາ ປເນເກ ອຠິວທນ຺ຕິ. ອິຕິ ສນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ [ປຣໍ ມຣຓາ. ອິຕິ ອິມານິ (ກ.)] ປຣໍ ມຣຓາ, ສໂຕ ວາ ປນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວິນາສໍ ວິຠວໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ ວາ ປເນເກ ອຠິວທນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ [ປຣໍ ມຣຓາ. ອິຕິ ອິມານິ (ກ.)] ຫຸຕ຺ວາ ຕີຓິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕີຓິ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ໂຫນ຺ຕິ – ອຍມຸທ຺ເທໂສ ປຎ຺ຈຕ຺ຕຍສ຺ສ.

໒໒. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ອຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິຎ຺ຈ ອຣູປິຎ຺ຈ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ເນວຣູປິໍ ນາຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ປຣິຕ຺ຕສຎ຺ຎິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ອປ຺ປມາຓສຎ຺ຎິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ເອຕໍ [ເອວໍ (ກ.)] ວາ ປເນເກສໍ [ປເນເຕສໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຸປາຕິວຕ຺ຕຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກສິຓເມເກ ອຠິວທນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓໍ ອາເນຎ຺ຊໍ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຠິຊານາຕິ [ປຊານາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອຏ຺ຐກຖາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ]. ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ອຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິຎ຺ຈ ອຣູປິຎ຺ຈ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ເນວຣູປິໍ ນາຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ປຣິຕ຺ຕສຎ຺ຎິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ອປ຺ປມາຓສຎ຺ຎິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ [ມຣຓາຕິ (ກ.)], ຍາ ວາ ປເນຕາສໍ ສຎ຺ຎານໍ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣມາ ອຄ຺ຄາ ອນຸຕ຺ຕຣິຍາ ອກ຺ຂາຍຕິ – ຍທິ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ຍທິ ອຣູປສຎ຺ຎານໍ ຍທິ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ຍທິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ. ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນເມເກ ອຠິວທນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓໍ ອາເນຎ຺ຊໍ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

໒໓. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ອຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິຎ຺ຈ ອຣູປິຎ຺ຈ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ເນວຣູປິໍ ນາຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ ເຕສເມເຕ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຎ຺ຎາ ໂຣໂຄ ສຎ຺ຎາ ຄຓ຺ໂຑ ສຎ຺ຎາ ສລ຺ລໍ, ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ – ‘ອສຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຠິຊານາຕິ ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ອຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິຎ຺ຈ ອຣູປິຎ຺ຈ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ເນວຣູປິໍ ນາຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫມຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣູປາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເວທນາຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຎ຺ຎາຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ຂາເຣຫິ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ [ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຎ຺ຎາຓາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຎ຺ຎາເຓນ (ກ.)] ອາຄຕິໍ ວາ ຄຕິໍ ວາ ຈຸຕິໍ ວາ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ວາ ວຸທ຺ຘິໍ ວາ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ວາ ເວປຸລ຺ລໍ ວາ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

໒໔. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ອຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິຎ຺ຈ ອຣູປິຎ຺ຈ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ເນວຣູປິໍ ນາຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ ເຕສເມເຕ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ເຍປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ ເຕສເມເຕ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຎ຺ຎາ ໂຣໂຄ ສຎ຺ຎາ ຄຓ຺ໂຑ ສຎ຺ຎາ ສລ຺ລໍ, ອສຎ຺ຎາ ສມ຺ໂມໂຫ, ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ – ‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ. [ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.) ເອຕນ຺ຕິປທໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ] ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຠິຊານາຕິ. ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ອຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ຣູປິຎ຺ຈ ອຣູປິຎ຺ຈ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ, ເນວຣູປິໍ ນາຣູປິໍ ວາ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ [ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ (ສີ. ປີ.)] ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕພ຺ພສງ຺ຂາຣມຕ຺ເຕນ ເອຕສ຺ສ ອາຍຕນສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ພ຺ຍສນຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກ຺ຂາຍຕິ [ອາຍຕນມກ຺ຂາຍຕິ (ກ.)] ເອຕສ຺ສ ອາຍຕນສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາຍ. ນ ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຍຕນໍ ສງ຺ຂາຣສມາປຕ຺ຕິປຕ຺ຕພ຺ພມກ຺ຂາຍຕິ; ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິປຕ຺ຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຍຕນມກ຺ຂາຍຕິ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

໒໕. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວິນາສໍ ວິຠວໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ ເຕສເມເຕ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ເຍປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ ເຕສເມເຕ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ເຍປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ອໂຣຄໍ ປຣໍ ມຣຓາ ເຕສເມເຕ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສພ຺ເພປິເມ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸທ຺ຘໍ ສຣໍ [ອຸທ຺ຘໍສຣາ (ສີ. ປີ.), ອຸທ຺ຘໍ ປຣາມສນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອາສຕ຺ຕິໍເຍວ ອຠິວທນ຺ຕິ – ‘ອິຕິ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມ, ອິຕິ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ວາຓິຊສ຺ສ ວາຓິຊ຺ຊາຍ ຄຈ຺ຉໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິໂຕ ເມ ອິທໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມິນາ ອິທໍ ລຈ຺ຉາມີ’ຕິ, ເອວເມວິເມ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາຓິຊູປມາ ມຎ຺ເຎ ປຏິຠນ຺ຕິ – ‘ອິຕິ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມ, ອິຕິ ເປຈ຺ຈ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຠິຊານາຕິ. ເຍ ໂຂ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວິນາສໍ ວິຠວໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ເຕ ສກ຺ກາຍຠຍາ ສກ຺ກາຍປຣິເຊຄຸຈ຺ຉາ ສກ຺ກາຍຎ຺ເຎວ ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສາ ຄທ຺ທຸລພທ຺ໂຘ ທຬ຺ເຫ ຖມ຺ເຠ ວາ ຂິເລ [ຂີເລ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ອຸປນິພທ຺ໂຘ, ຕເມວ ຖມ຺ຠໍ ວາ ຂິລໍ ວາ ອນຸປຣິຘາວຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕິ; ເອວເມວິເມ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສກ຺ກາຍຠຍາ ສກ຺ກາຍປຣິເຊຄຸຈ຺ຉາ ສກ຺ກາຍຎ຺ເຎວ ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

໒໖. ‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອປຣນ຺ຕກປ຺ປິກາ ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໂນ ອປຣນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອເນກວິຫິຕານິ ອຘິວຸຕ຺ຕິປທານິ ອຠິວທນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິມາເນວ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ ອຠິວທນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ.

໒໗. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຸພ຺ພນ຺ຕກປ຺ປິກາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໂນ ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອເນກວິຫິຕານິ ອຘິວຸຕ຺ຕິປທານິ ອຠິວທນ຺ຕິ. ‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ສສ຺ສໂຕ ຈ ອສສ຺ສໂຕ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ເນວສສ຺ສໂຕ ນາສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ອນ຺ຕວາ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ອນນ຺ຕວາ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ອນ຺ຕວາ ຈ ອນນ຺ຕວາ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ເນວນ຺ຕວາ ນານນ຺ຕວາ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ປຣິຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ອປ຺ປມາຓສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ເອກນ຺ຕສຸຂີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ສຸຂທຸກ຺ຂີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ – ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕິ.

໒໘. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວຕ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ສທ຺ຘາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣຸຈິຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸສ຺ສວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ຎາຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິໂຍທາຕນ຺ຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຎາເຓ ອສຕິ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ຍທປິ [ຍທິປິ (ກ.)] ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕຕ຺ຖ ຎາຓຠາຄມຕ຺ຕເມວ ປຣິໂຍທເປນ຺ຕິ ຕທປິ ເຕສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປາທານມກ຺ຂາຍຕິ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

໒໙. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ…ເປ… [ຍຖາ ສສ຺ສຕວາເຣ, ຕຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ] ສສ຺ສໂຕ ຈ ອສສ຺ສໂຕ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ເນວສສ຺ສໂຕ ນາສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ອນ຺ຕວາ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ອນນ຺ຕວາ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ອນ຺ຕວາ ຈ ອນນ຺ຕວາ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ເນວນ຺ຕວາ ນານນ຺ຕວາ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ປຣິຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ອປ຺ປມາຓສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ເອກນ຺ຕສຸຂີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ສຸຂທຸກ຺ຂີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ… ອທຸກ຺ຂມສຸຂີ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວຕ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ສທ຺ຘາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣຸຈິຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸສ຺ສວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ຎາຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິໂຍທາຕນ຺ຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຎາເຓ ອສຕິ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ຍທປິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕຕ຺ຖ ຎາຓຠາຄມຕ຺ຕເມວ ປຣິໂຍທເປນ຺ຕິ ຕທປິ ເຕສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປາທານມກ຺ຂາຍຕິ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

໓໐. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ສພ຺ພໂສ ກາມສໍໂຍຊນານໍ ອນຘິຏ຺ຐານາ, ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ – ‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ປວິເວກາ ປີຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສໍ, ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປວິເວກາ ປີຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ຉາຍາ ຊຫຕິ ຕໍ ອາຕໂປ ຜຣຕິ, ຍໍ ອາຕໂປ ຊຫຕິ ຕໍ ຉາຍາ ຜຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສໍ, ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປວິເວກາ ປີຕິ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຠິຊານາຕິ. ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ສພ຺ພໂສ ກາມສໍໂຍຊນານໍ ອນຘິຏ຺ຐານາ, ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ – ‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ປວິເວກາ ປີຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສໍ, ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປວິເວກາ ປີຕິ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

໓໑. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ສພ຺ພໂສ ກາມສໍໂຍຊນານໍ ອນຘິຏ຺ຐານາ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ສມຕິກ຺ກມາ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ – ‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປວິເວກາ ປີຕິ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ຉາຍາ ຊຫຕິ ຕໍ ອາຕໂປ ຜຣຕິ, ຍໍ ອາຕໂປ ຊຫຕິ ຕໍ ຉາຍາ ຜຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປວິເວກາ ປີຕິ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຠິຊານາຕິ. ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ສພ຺ພໂສ ກາມສໍໂຍຊນານໍ ອນຘິຏ຺ຐານາ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ສມຕິກ຺ກມາ, ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ – ‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປວິເວກາ ປີຕິ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

໓໒. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ສພ຺ພໂສ ກາມສໍໂຍຊນານໍ ອນຘິຏ຺ຐານາ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ສມຕິກ຺ກມາ, ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ – ‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ, ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ຉາຍາ ຊຫຕິ ຕໍ ອາຕໂປ ຜຣຕິ, ຍໍ ອາຕໂປ ຊຫຕິ ຕໍ ຉາຍາ ຜຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ, ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຠິຊານາຕິ. ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ສພ຺ພໂສ ກາມສໍໂຍຊນານໍ ອນຘິຏ຺ຐານາ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ສມຕິກ຺ກມາ, ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ – ‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ, ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

໓໓. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ສພ຺ພໂສ ກາມສໍໂຍຊນານໍ ອນຘິຏ຺ຐານາ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ສມຕິກ຺ກມາ, ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມຕິກ຺ກມາ – ‘ສນ຺ໂຕຫມສ຺ມິ, ນິພ຺ພຸໂຕຫມສ຺ມິ, ອນຸປາທາໂນຫມສ຺ມີ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຠິຊານາຕິ. ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ສພ຺ພໂສ ກາມສໍໂຍຊນານໍ ອນຘິຏ຺ຐານາ, ປວິເວກາຍ ປີຕິຍາ ສມຕິກ຺ກມາ, ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມຕິກ຺ກມາ – ‘ສນ຺ໂຕຫມສ຺ມິ, ນິພ຺ພຸໂຕຫມສ຺ມິ, ອນຸປາທາໂນຫມສ຺ມີ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ນິພ຺ພານສປ຺ປາຍໍເຍວ ປຏິປທໍ ອຠິວທຕິ. ອຖ ຈ ປນາຍໍ ຠວໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໍ ວາ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕິ, ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໍ ວາ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕິ, ກາມສໍໂຍຊນໍ ວາ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕິ, ປວິເວກໍ ວາ ປີຕິໍ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕິ, ນິຣາມິສໍ ວາ ສຸຂໍ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ເວທນໍ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ອຍມາຍສ຺ມາ – ‘ສນ຺ໂຕຫມສ຺ມິ, ນິພ຺ພຸໂຕຫມສ຺ມິ, ອນຸປາທາໂນຫມສ຺ມີ’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ ຕທປິ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ສມຓສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຸປາທານມກ຺ຂາຍຕິ. ‘ຕຍິທໍ ສງ຺ຂຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອຕ຺ເຖຕ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີ ຕຖາຄໂຕ ຕທຸປາຕິວຕ຺ໂຕ.

‘‘ອິທໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ຍທິທໍ – ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ [ອນຸປາທາວິໂມກ຺ໂຂ. ຕຍິທໍ ຠິກ຺ຂເວ ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຍທິທໍ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ອນຸປາທາວິໂມກ຺ໂຂຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອນຸປາທາວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ [ອນຸປາທາວິໂມກ຺ໂຂ. ຕຍິທໍ ຠິກ຺ຂເວ ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິວຣປທໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຍທິທໍ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ອນຸປາທາວິໂມກ຺ໂຂຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈຕ຺ຕຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ກິນ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໓໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ປິສິນາຣາຍໍ [ກຸສິນາຣາຍໍ (ສີ.)] ວິຫຣຕິ ພລິຫຣເຓ ວນສຓ຺ເຑ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິນ຺ຕິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍິ ໂຫຕິ – ‘ຈີວຣເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເສນາສນເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອິຕິຠວາຠວເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຈີວຣເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເສນາສນເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອິຕິຠວາຠວເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ນ ຈ ກິຣ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍິ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຈີວຣເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ…ເປ… ອິຕິຠວາຠວເຫຕຸ ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’ຕິ; ອຖ ກິນ຺ຕິ ຈຣຫິ ໂວ [ອຖ ກິນ຺ຕິ ໂວ (ສີ. ປີ.), ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ໂວ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ມຍິ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕິ ໂຫຕິ – ‘ອນຸກມ຺ປໂກ ຠຄວາ ຫິເຕສີ; ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວຎ຺ຈ [ເອວໍ (ສີ. ປີ.)] ກິຣ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍິ ໂຫຕິ – ‘ອນຸກມ຺ປໂກ ຠຄວາ ຫິເຕສີ; ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’’ຕິ.

໓໕. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ໂວ [ເຍ ເຕ (ກ.)] ມຍາ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສມຄ຺ເຄຫິ ສມ຺ໂມທມາເນຫິ ອວິວທມາເນຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ເຕສຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ໂມທມານານໍ ອວິວທມານານໍ ສິກ຺ຂຕໍ ສິຍໍສຸ [ສິຍຸໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.) ສທ຺ທນີຕິ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ອຠິຘມ຺ເມ ນານາວາທາ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອິເມສໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ນານໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ນານ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ [ສຸພ຺ພຈຕຣໍ (ກ.)] ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ນານໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ນານໍ. ຕທມິນາເປຕໍ [ຕທິມິນາເປຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊານາຖ – ຍຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ນານໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ນານໍ. ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’ຕິ. ອຖາປເຣສໍ ເອກໂຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ນານໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ນານໍ. ຕທມິນາເປຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊານາຖ – ຍຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ນານໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ນານໍ. ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’ຕິ. ອິຕິ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕພ຺ພໍ. ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕ຺ວາ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕ຺ວາ [ອິຕິ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອນນ຺ຕຣວາຣຕ຺ຕເຍ ປນ ອິທໍ ປາຐນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ] ໂຍ ຘມ຺ໂມ ໂຍ ວິນໂຍ ໂສ ຠາສິຕພ຺ໂພ.

໓໖. ‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອິເມສໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ໂຂ ນານໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ສເມຕີ’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ນານໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ສເມຕິ. ຕທມິນາເປຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊານາຖ – ຍຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ໂຂ ນານໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ສເມຕິ. ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’ຕິ. ອຖາປເຣສໍ ເອກໂຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ໂຂ ນານໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ສເມຕິ. ຕທມິນາເປຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊານາຖ – ຍຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ໂຂ ນານໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ສເມຕິ. ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’ຕິ. ອິຕິ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕພ຺ພໍ. ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕ຺ວາ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ໂຍ ວິນໂຍ ໂສ ຠາສິຕພ຺ໂພ.

໓໗. ‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອິເມສໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ໂຂ ສເມຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ສເມຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານໍ. ຕທມິນາເປຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊານາຖ – ຍຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ໂຂ ສເມຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານໍ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຍທິທໍ – ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’ຕິ. ອຖາປເຣສໍ ເອກໂຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ສເມຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານໍ. ຕທມິນາເປຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊານາຖ – ຍຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ໂຂ ສເມຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານໍ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຍທິທໍ – ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກ [ອປ຺ປມຕ຺ຕເກຫິ (ສີ. ປີ.)] ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’ຕິ. ອິຕິ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕພ຺ພໍ. ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ໂຍ ວິນໂຍ ໂສ ຠາສິຕພ຺ໂພ.

໓໘. ‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອິເມສໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ສເມຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ສເມຕີ’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ສເມຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ສເມຕິ. ຕທມິນາເປຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊານາຖ – ຍຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ສເມຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ສເມຕິ. ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’ຕິ. ອຖາປເຣສໍ ເອກໂຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ສເມຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ສເມຕິ. ຕທມິນາເປຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊານາຖ – ຍຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ສເມຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ສເມຕິ. ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’ຕິ. ອິຕິ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕພ຺ພໍ. ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໂຕ ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ໂຍ ວິນໂຍ ໂສ ຠາສິຕພ຺ໂພ.

໓໙. ‘‘ເຕສຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ໂມທມານານໍ ອວິວທມານານໍ ສິກ຺ຂຕໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາປຕ຺ຕິ ສິຍາ ວີຕິກ຺ກໂມ, ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ໂຈທນາຍ ຕຣິຕພ຺ພໍ [ໂຈທິຕພ຺ພໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.) ຕຸຣິຕພ຺ພໍ (?)]. ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ – ‘ອິຕິ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ອວິເຫສາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຸປຆາໂຕ, ປໂຣ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອກ຺ໂກຘໂນ ອນຸປນາຫີ ອທຬ຺ຫທິຏ຺ຐີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ສກ຺ໂກມິ ຈາຫໍ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸ’ນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມສ຺ສ, ກລ຺ລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມສ຺ສ – ‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ອວິເຫສາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຆາໂຕ, ປໂຣ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ອຸປນາຫີ ອທຬ຺ຫທິຏ຺ຐີ ສຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ສກ຺ໂກມິ ຈາຫໍ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຍທິທໍ – ປຣສ຺ສ [ຍທິທໍ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ວິເຫສາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣສ຺ສ ຈ (ກ.)] ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຆາໂຕ. ອຖ ໂຂ ເອຕເທວ ພຫຸຕຣໍ – ສ຺ວາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸ’ນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມສ຺ສ, ກລ຺ລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມສ຺ສ – ‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ວິເຫສາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຸປຆາໂຕ. ປໂຣ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອກ຺ໂກຘໂນ ອນຸປນາຫີ ທຬ຺ຫທິຏ຺ຐີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ສກ຺ໂກມິ ຈາຫໍ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຍທິທໍ – ມຍ຺ຫໍ ວິເຫສາ [ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ວິເຫສາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຆາໂຕ (ກ.)]. ອຖ ໂຂ ເອຕເທວ ພຫຸຕຣໍ – ສ຺ວາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸ’ນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມສ຺ສ, ກລ຺ລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມສ຺ສ – ‘ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ໂຂ ວິເຫສາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຆາໂຕ. ປໂຣ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ອຸປນາຫີ ທຬ຺ຫທິຏ຺ຐີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ສກ຺ໂກມິ ຈາຫໍ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຍທິທໍ – ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ວິເຫສາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຆາໂຕ. ອຖ ໂຂ ເອຕເທວ ພຫຸຕຣໍ – ສ຺ວາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸ’ນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມສ຺ສ, ກລ຺ລໍ ວຈນາຍ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມສ຺ສ – ‘ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ໂຂ ວິເຫສາ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຆາໂຕ. ປໂຣ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ອຸປນາຫີ ທຬ຺ຫທິຏ຺ຐີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ນ ຈາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວຣູເປ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລ ອຸເປກ຺ຂາ ນາຕິມຎ຺ຎິຕພ຺ພາ.

໔໐. ‘‘ເຕສຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ໂມທມານານໍ ອວິວທມານານໍ ສິກ຺ຂຕໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວຈີສໍຫາໂຣ [ວຈີສງ຺ຂາໂຣ (ສີ. ປີ.)] ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ທິຏ຺ຐິປຬາໂສ [ທິຏ຺ຐິປລາໂສ (ສີ. ກ.)] ເຈຕໂສ ອາຆາໂຕ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອນຠິຣທ຺ຘິ. ຕຕ຺ຖ ເອກໂຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ຍໍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ສມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ໂມທມານານໍ ອວິວທມານານໍ ສິກ຺ຂຕໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວຈີສໍຫາໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ຐິປຬາໂສ ເຈຕໂສ ອາຆາໂຕ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອນຠິຣທ຺ຘິ, ຕໍ ຊານມາໂນ ສມໂຓ ຄຣເຫຍ຺ຍາ’ຕິ [ສມາໂນ (ສີ. ກ.)]. ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ຍໍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ສມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ໂມທມານານໍ ອວິວທມານານໍ ສິກ຺ຂຕໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວຈີສໍຫາໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ຐິປຬາໂສ ເຈຕໂສ ອາຆາໂຕ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອນຠິຣທ຺ຘິ, ຕໍ ຊານມາໂນ ສມໂຓ ຄຣເຫຍ຺ຍາຕິ. ເອຕໍ ປນາວຸໂສ, ຘມ຺ມໍ ອປ຺ປຫາຍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມໍ ອປ຺ປຫາຍ ນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍາ’ຕິ.

‘‘ອຖາປເຣສໍ ເອກໂຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸວຈຕຣໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຖ, ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ຍໍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ສມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ໂມທມານານໍ ອວິວທມານານໍ ສິກ຺ຂຕໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວຈີສໍຫາໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ຐິປຬາໂສ ເຈຕໂສ ອາຆາໂຕ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອນຠິຣທ຺ຘິ, ຕໍ ຊານມາໂນ ສມໂຓ ຄຣເຫຍ຺ຍາ’ຕິ. ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ຍໍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ສມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ໂມທມານານໍ ອວິວທມານານໍ ສິກ຺ຂຕໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວຈີສໍຫາໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ຐິປຬາໂສ ເຈຕໂສ ອາຆາໂຕ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ອນຠິຣທ຺ຘິ ຕໍ ຊານມາໂນ ສມໂຓ ຄຣເຫຍ຺ຍາຕິ. ເອຕໍ ປນາວຸໂສ, ຘມ຺ມໍ ອປ຺ປຫາຍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ເອຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມໍ ອປ຺ປຫາຍ ນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍາ’’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປເຣ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ອາຍສ຺ມຕາ ໂນ ເອເຕ ຠິກ຺ຂູ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐາປິຕາ’ຕິ? ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ອິຘາຫໍ, ອາວຸໂສ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ຕາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຠາສິໍ. ຕໍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐຫິໍສຸ, ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູ’ຕິ. ເອວໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຈວ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ກິນ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ສາມຄາມສຸຕ຺ຕໍ

໔໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ສາມຄາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ [ນາຖປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ປາວາຍໍ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ [ກາລກໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍ ຠິນ຺ນາ ນິຄຓ຺ຐາ ທ຺ເວຘິກຊາຕາ [ທ຺ເວຬ຺ຫກຊາຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ – ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສິ, ອຫໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາມິ. ກິໍ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານິສ຺ສສິ! ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ ຕ຺ວມສິ, ອຫມສ຺ມິ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ. ສຫິຕໍ ເມ, ອສຫິຕໍ ເຕ. ປຸເຣວຈນີຍໍ ປຈ຺ຉາ ອວຈ, ປຈ຺ຉາວຈນີຍໍ ປຸເຣ ອວຈ. ອຘິຈິຓ຺ຓໍ [ອວິຈິຓ຺ຓໍ (ສີ. ປີ.)] ເຕ ວິປຣາວຕ຺ຕໍ. ອາໂຣປິໂຕ ເຕ ວາໂທ. ນິຄ຺ຄຫິໂຕສິ, ຈຣ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂາຍ; ນິພ຺ເພເຐຫິ ວາ ສເຈ ປໂຫສີ’’ຕິ. ວໂຘເຍວ ໂຂ [ວໂຘເຍເວໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ມຎ຺ເຎ ນິຄຓ຺ເຐສຸ ນາຏປຸຕ຺ຕິເຍສຸ ວຕ຺ຕຕິ. ເຍປິ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ນາຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາວກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ເຕປິ ນິຄຓ຺ເຐສຸ ນາຏປຸຕ຺ຕິເຍສຸ ນິພ຺ພິນ຺ນຣູປາ [ນິພ຺ພິນ຺ທຣູປາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ວິຣຕ຺ຕຣູປາ ປຏິວານຣູປາ ຍຖາ ຕໍ ທຸຣກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ທຸປ຺ປເວທິເຕ ອນິຍ຺ຍານິເກ ອນຸປສມສໍວຕ຺ຕນິເກ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ ຠິນ຺ນຖູເປ ອປ຺ປຏິສຣເຓ.

໔໒. ອຖ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ປາວາຍໍ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ໂຐ [ວສ຺ສໍວຸຕ຺ໂຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຍນ ສາມຄາໂມ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ປາວາຍໍ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ. ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍ ຠິນ຺ນາ ນິຄຓ຺ຐາ ທ຺ເວຘິກຊາຕາ…ເປ… ຠິນ຺ນຖູເປ ອປ຺ປຏິສຣເຓ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຈຸນ຺ທໍ ສມຓຸທ຺ເທສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ອິທໍ, ອາວຸໂສ ຈຸນ຺ທ, ກຖາປາຠຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ອາຍາມ, ອາວຸໂສ ຈຸນ຺ທ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອານນ຺ໂທ ຈຸນ຺ໂທ ຈ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ເອວມາຫ – ‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ປາວາຍໍ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ. ຕສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາຍ ຠິນ຺ນາ ນິຄຓ຺ຐາ ທ຺ເວຘິກຊາຕາ…ເປ… ຠິນ຺ນຖູເປ ອປ຺ປຏິສຣເຓ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມາເຫວ ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຈເຍນ ສງ຺ເຆ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ; ສ຺ວາສ຺ສ [ໂສ (ສີ. ປີ.), ສ຺ວາຍໍ (ກ.)] ວິວາໂທ ພຫຸຊນາຫິຕາຍ ພຫຸຊນາສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’’ນ຺ຕິ.

໔໓. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອານນ຺ທ, ເຍ ໂວ ມຍາ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ທ຺ເວປິ ຠິກ຺ຂູ ນານາວາເທ’’ຕິ? ‘‘ເຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠຄວຕາ ອຠິຎ຺ຎາ ເທສິຕາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ທ຺ເວປິ ຠິກ຺ຂູ ນານາວາເທ. ເຍ ຈ ໂຂ [ສນ຺ຕິ ຈ ໂຂ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ສນ຺ຕິ ຈ (ກ.)], ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄລາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຕິສ຺ສຍມານຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕປິ ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຈເຍນ ສງ຺ເຆ ວິວາທໍ ຊເນຍ຺ຍຸໍ ອຊ຺ຌາຊີເວ ວາ ອຘິປາຕິໂມກ຺ເຂ ວາ. ສ຺ວາສ຺ສ [ໂສສ຺ສ (ສີ. ປີ.), ສ຺ວາຍໍ (ກ.)] ວິວາໂທ ພຫຸຊນາຫິຕາຍ ພຫຸຊນາສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ໂສ, ອານນ຺ທ, ວິວາໂທ ຍທິທໍ – ອຊ຺ຌາຊີເວ ວາ ອຘິປາຕິໂມກ຺ເຂ ວາ. ມຄ຺ເຄ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ປຏິປທາຍ ວາ ສງ຺ເຆ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ; ສ຺ວາສ຺ສ ວິວາໂທ ພຫຸຊນາຫິຕາຍ ພຫຸຊນາສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

໔໔. ‘‘ຉຍິມານິ, ອານນ຺ທ, ວິວາທມູລານິ. ກຕມານິ ຉ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປນາຫີ. ໂຍ ໂສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປນາຫີ ໂສ ສຕ຺ຖຣິປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສງ຺ເຆປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍປິ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ. ໂຍ ໂສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມ… ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ, ໂສ ສງ຺ເຆ ວິວາທໍ ຊເນຕິ; ໂຍ ໂຫຕິ ວິວາໂທ ພຫຸຊນາຫິຕາຍ ພຫຸຊນາສຸຂາຍ, ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເອວຣູປຎ຺ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍເມຍ຺ຍາຖ. ເອວຣູປຎ຺ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ ໂຫຕິ.

໔໕. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ປຬາສີ…ເປ… ອິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉຣີ…ເປ… ສໂຐ ໂຫຕິ ມາຍາວີ…ເປ… ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ [ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] …ເປ… ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ. ໂຍ ໂສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ ໂສ ສຕ຺ຖຣິປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສງ຺ເຆປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍປິ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ. ໂຍ ໂສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມ… ສງ຺ເຆ… ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ ໂສ ສງ຺ເຆ ວິວາທໍ ຊເນຕິ; ໂຍ ໂຫຕິ ວິວາໂທ ພຫຸຊນາຫິຕາຍ ພຫຸຊນາສຸຂາຍ, ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເອວຣູປຎ຺ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍເມຍ຺ຍາຖ. ເອວຣູປຎ຺ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຉ ວິວາທມູລານິ.

໔໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ອານນ຺ທ, ອຘິກຣຓານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ວິວາທາຘິກຣຓໍ, ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ, ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ, ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ – ອິມານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານິ. ສຕ຺ຕ ໂຂ ປນິເມ, ອານນ຺ທ, ອຘິກຣຓສມຖາ – ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຘິກຣຓານໍ ສມຖາຍ ວູປສມາຍ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ສຕິວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາເຣຕພ຺ພໍ, ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ, ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ.

໔໗. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ໂຫຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ວິວທນ຺ຕິ ຘມ຺ໂມຕິ ວາ ອຘມ຺ໂມຕິ ວາ ວິນໂຍຕິ ວາ ອວິນໂຍຕິ ວາ. ເຕຫານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູຫິ ສພ຺ເພເຫວ ສມຄ຺ເຄຫິ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພໍ. ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິ ສມນຸມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິໍ ສມນຸມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ສເມຕິ ຕຖາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ໂຫຕິ; ເອວຎ຺ຈ ປນິເຘກຈ຺ຈານໍ ອຘິກຣຓານໍ ວູປສໂມ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ.

໔໘. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ ໂຫຕິ? ເຕ ເຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວູປສເມຕຸໍ. ເຕຫານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູຫິ ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ ພຫຸຕຣາ ຠິກ຺ຂູ ໂສ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສມຄ຺ເຄຫິ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພໍ. ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິ ສມນຸມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິໍ ສມນຸມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ສເມຕິ ຕຖາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຈ ປນິເຘກຈ຺ຈານໍ ອຘິກຣຓານໍ ວູປສໂມ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ.

໔໙. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ສຕິວິນໂຍ ໂຫຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອວຣູປາຍ ຄຣຸກາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ ປາຣາຊິເກນ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ເຕນ ວາ – ‘ສຣຕາຍສ຺ມາ ເອວຣູປິໍ [ເອວຣູປໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ເອວຣູປາຍ-ອິຕິ ວຸຈ຺ຈມານວຈເນນ ສເມຕິ. ວິນເຍນປິ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພໍ] ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສຣາມິ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ [ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)], ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕິວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຕິວິນໂຍ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຈ ປນິເຘກຈ຺ຈານໍ ອຘິກຣຓານໍ ວູປສໂມ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ສຕິວິນເຍນ.

໕໐. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ ໂຫຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອວຣູປາຍ ຄຣຸກາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ ປາຣາຊິເກນ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ເຕນ ວາ – ‘ສຣຕາຍສ຺ມາ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ? (ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສຣາມິ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ. ຕເມນໍ ໂສ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕໍ ອຕິເວເຐຕິ – ‘ອິງ຺ຆາຍສ຺ມາ ສາຘຸກເມວ ຊານາຫິ ຍທິ ສຣສິ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ.) [( ) ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ຈູຬວ. ໒໓໗ ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາວາເຣເອເວເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ] ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຸມ຺ມາທໍ ປາປຸຓິໍ ເຈຕໂສ ວິປຣິຍາສໍ. ເຕນ ເມ ອຸມ຺ມຕ຺ຕເກນ ພຫຸໍ ອສ຺ສາມຓກໍ ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ຓໍ ຠາສິຕປຣິກ຺ກນ຺ຕໍ [ຠາສິຕປຣິກນ຺ຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ນາຫໍ ຕໍ ສຣາມິ. ມູຬ຺ເຫນ ເມ ເອຕໍ ກຕ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ [ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຈ ປນິເຘກຈ຺ຈານໍ ອຘິກຣຓານໍ ວູປສໂມ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ອມູຬ຺ຫວິນເຍນ.

໕໑. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ໂຫຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຈທິໂຕ ວາ ອໂຈທິໂຕ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ສຣຕິ, ວິວຣຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ [ອຸຕ຺ຕານິໍ ກໂຣຕິ (ກ.)]. ເຕນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ [ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕໍ ປຏິເທເສມີ’ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ປສ຺ສສີ’ຕິ? ‘ອາມ ປສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘ອາຍຕິໍ ສໍວເຣຍ຺ຍາສີ’ຕິ. (‘ສໍວຣິສ຺ສາມີ’ຕິ.) [( ) ວິນເຍ ນຕ຺ຖິ] ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຈ ປນິເຘກຈ຺ຈານໍ ອຘິກຣຓານໍ ວູປສໂມ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓນ.

໕໒. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ ໂຫຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອວຣູປາຍ ຄຣຸກາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທຕິ ປາຣາຊິເກນ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ເຕນ ວາ – ‘ສຣຕາຍສ຺ມາ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສຣາມິ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ. ຕເມນໍ ໂສ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕໍ ອຕິເວເຐຕິ – ‘ອິງ຺ຆາຍສ຺ມາ ສາຘຸກເມວ ຊານາຫິ ຍທິ ສຣສິ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສຣາມິ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ; ສຣາມິ ຈ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອວຣູປິໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ’ຕິ. ຕເມນໍ ໂສ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕໍ ອຕິເວເຐຕິ – ‘ອິງ຺ຆາຍສ຺ມາ ສາຘຸກເມວ ຊານາຫິ ຍທິ ສຣສິ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອິມຎ຺ຫິ ນາມາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປມຕ຺ຕິກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຸຏ຺ໂຐ ປຏິຊານິສ຺ສາມິ. ກິໍ ປນາຫໍ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ ປຸຏ຺ໂຐ ນປຏິຊານິສ຺ສາມີ’ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອິມຎ຺ຫິ ນາມ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປມຕ຺ຕິກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຸຏ຺ໂຐ ນປຏິຊານິສ຺ສສິ, ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ ປຸຏ຺ໂຐ [ອປຸຏ຺ໂຐ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ປຏິຊານິສ຺ສສິ? ອິງ຺ຆາຍສ຺ມາ ສາຘຸກເມວ ຊານາຫິ ຍທິ ສຣສິ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ສຣາມິ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ. ທວາ ເມ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຣວາ ເມ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ນາຫໍ ຕໍ ສຣາມິ ເອວຣູປິໍ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ປາຣາຊິກໍ ວາ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ວາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຈ ປນິເຘກຈ຺ຈານໍ ອຘິກຣຓານໍ ວູປສໂມ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ຕສ຺ສປາປິຍສິກາຍ.

໕໓. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ ໂຫຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ກລຫຊາຕານໍ ວິວາທາປນ຺ນານໍ ວິຫຣຕໍ ພຫຸໍ ອສ຺ສາມຓກໍ ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ ຠາສິຕປຣິກ຺ກນ຺ຕໍ. ເຕຫານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູຫິ ສພ຺ເພເຫວ ສມຄ຺ເຄຫິ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພໍ. ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ເອກໂຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ [ພ຺ຍຕ຺ຕຕເຣນ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ. ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ກລຫຊາຕານໍ ວິວາທາປນ຺ນານໍ ວິຫຣຕໍ ພຫຸໍ ອສ຺ສາມຓກໍ ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ຓໍ ຠາສິຕປຣິກ຺ກນ຺ຕໍ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ຍາ ເຈວ ອິເມສໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິ ຍາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອາປຕ຺ຕິ, ອິເມສຎ຺ເຈວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອຕ຺ຖາຍ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ເທເສຍ຺ຍໍ, ຐເປຕ຺ວາ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖາປເຣສໍ ເອກໂຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ. ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ກລຫຊາຕານໍ ວິວາທາປນ຺ນານໍ ວິຫຣຕໍ ພຫຸໍ ອສ຺ສາມຓກໍ ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ຓໍ ຠາສິຕປຣິກ຺ກນ຺ຕໍ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ຍາ ເຈວ ອິເມສໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິ ຍາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອາປຕ຺ຕິ, ອິເມສຎ຺ເຈວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອຕ຺ຖາຍ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ເທເສຍ຺ຍໍ, ຐເປຕ຺ວາ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຈ ປນິເຘກຈ຺ຈານໍ ອຘິກຣຓານໍ ວູປສໂມ ໂຫຕິ ຍທິທໍ – ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ.

໕໔. ‘‘ຉຍິເມ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມາ ສາຣຓີຍາ ປິຍກຣຓາ ຄຣຸກຣຓາ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ – ເຍ ເຕ ລາຠາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕຖາຣູເປຫິ ລາເຠຫິ – ອປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ໂຫຕິ, ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສາຘາຣຓໂຠຄີ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ – ຍານິ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ ຕຖາຣູເປສຸ ສີເລສຸ – ສີລສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ – ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ – ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຉ ສາຣຓີຍາ ຘມ຺ມາ ປິຍກຣຓາ ຄຣຸກຣຓາ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ອິເມ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ຉ ສາຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຖ, ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ຕໍ ວຈນປຖໍ ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ນາຘິວາເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ອິເມ ຉ ສາຣຓີເຍ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຖ. ຕໍ ໂວ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ສາມຄາມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໕໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎາ ພ຺ຍາກຕາ ໂຫຕິ – ‘‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາມາ’’ຕິ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ສມ຺ພຫຸເລຫິ ກິຣ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎາ ພ຺ຍາກຕາ ໂຫຕິ – ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາມາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ສມ຺ພຫຸເລຫິ ກິຣ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎາ ພ຺ຍາກຕາ – ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໍສຸ – ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາມາ’’ຕິ, ກຈ຺ຈິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມເທວ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໍສຸ ອຸທາຫຸ ສນ຺ເຕຕ຺ເຖກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ອຘິມາເນນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໍສູຕິ?

໕໖. ‘‘ເຍ ເຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂູ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໍສຸ – ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາມາ’’ຕິ. ‘‘ສນ຺ເຕຕ຺ເຖກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມເທວ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໍສຸ, ສນ຺ຕິ ປນິເຘກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ອຘິມາເນນປິ [ອຘິມາເນນ (?)] ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໍສຸ. ຕຕ຺ຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມເທວ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໍສຸ ເຕສໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ; ເຍ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຘິມາເນນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໍສຸ ຕຕ຺ຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຘມ຺ມໍ ເນສໍ ເທເສສ຺ສ’ນ຺ຕິ [ເທເສຍ຺ຍນ຺ຕິ (ປີ. ກ.)]. ເອວຎ຺ເຈຕ຺ຖ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຫຕິ – ‘ຘມ຺ມໍ ເນສໍ ເທເສສ຺ສ’ນ຺ຕິ. ອຖ ຈ ປນິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຍມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຘມ຺ມໍ ເນສໍ ເທເສສ຺ສ’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສປິ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕສ຺ສ ຠຄວາ ກາໂລ, ເອຕສ຺ສ ສຸຄຕ ກາໂລ, ຍໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໕໗. ‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ – ອິເມ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ.

໕໘. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂລກາມິສາຘິມຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ. ໂລກາມິສາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕປ຺ປຕິຣູປີ ເຈວ ກຖາ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນຸຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ, ອນຸວິຈາເຣຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ອາເນຎ຺ຊປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຈ ປນ ກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນ ສຸສ຺ສູສຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ [ອຸປຏ຺ຐເປຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ນ ຈ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ນ ຈ ເຕນ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິໂສ ສກມ຺ຫາ ຄາມາ ວາ ນິຄມາ ວາ ຈິຣວິປ຺ປວຸຕ຺ໂຖ ອສ຺ສ. ໂສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຕມ຺ຫາ ຄາມາ ວາ ນິຄມາ ວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕໍ. ໂສ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ເຂມຕຎ຺ຈ ສຸຠິກ຺ຂຕຎ຺ຈ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ຕສ຺ສ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ເຂມຕຎ຺ຈ ສຸຠິກ຺ຂຕຎ຺ຈ ອປ຺ປາພາຘຕຎ຺ຈ ສໍເສຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສຸສ຺ສູເສຍ຺ຍ, ໂສຕໍ ໂອທເຫຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສໍ ຠເຊຍ຺ຍ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂລກາມິສາຘິມຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ. ໂລກາມິສາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕປ຺ປຕິຣູປີ ເຈວ ກຖາ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນຸຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ, ອນຸວິຈາເຣຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ອາເນຎ຺ຊປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຈ ປນ ກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນ ສຸສ຺ສູສຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ນ ຈ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ນ ຈ ເຕນ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ເວທິຕພ຺ໂພ – ‘ອາເນຎ຺ຊສໍໂຍຊເນນ ຫິ ໂຂ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ [ອາເນຎ຺ຊສໍໂຍຊເນນ ຫິ ໂຂ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ-ອິຕິ ປາໂຐ ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ຕພ຺ພຓ຺ຓນາ ທິສ຺ສຕິເຍວ] ໂລກາມິສາຘິມຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ’’’ຕິ.

໕໙. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ອາເນຎ຺ຊາຘິມຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ. ອາເນຎ຺ຊາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕປ຺ປຕິຣູປີ ເຈວ ກຖາ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນຸຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ, ອນຸວິຈາເຣຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຈ ປນ ກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນ ສຸສ຺ສູສຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ນ ຈ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ນ ຈ ເຕນ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຓ຺ຑຸປລາໂສ ພນ຺ຘນາ ປວຸຕ຺ໂຕ ອຠພ຺ໂພ ຫຣິຕຕ຺ຕາຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອາເນຎ຺ຊາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຍ ໂລກາມິສສໍໂຍຊເນ ເສ ປວຸຕ຺ເຕ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ເວທິຕພ຺ໂພ – ‘ໂລກາມິສສໍໂຍຊເນນ ຫິ ໂຂ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອາເນຎ຺ຊາຘິມຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ’’’ຕິ.

໖໐. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາຘິມຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕປ຺ປຕິຣູປີ ເຈວ ກຖາ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນຸຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ, ອນຸວິຈາເຣຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ອາເນຎ຺ຊປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຈ ປນ ກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນ ສຸສ຺ສູສຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ນ ຈ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ນ ຈ ເຕນ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຖຸສິລາ ທ຺ເວຘາຠິນ຺ນາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຍ ອາເນຎ຺ຊສໍໂຍຊເນ ເສ ຠິນ຺ເນ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ເວທິຕພ຺ໂພ – ‘ອາເນຎ຺ຊສໍໂຍຊເນນ ຫິ ໂຂ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາຘິມຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ’’’ຕິ.

໖໑. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາຘິມຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕປ຺ປຕິຣູປີ ເຈວ ກຖາ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນຸຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ, ອນຸວິຈາເຣຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຈ ປນ ກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນ ສຸສ຺ສູສຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ນ ຈ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ນ ຈ ເຕນ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິໂສ ມນຸຎ຺ຎໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕາວີ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍ [ຉທ຺ເທຍ຺ຍ (?)]. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຠຕ຺ເຕ [ວນ຺ເຕ (ກ. ສີ.), ຠຸຕ຺ເຕ (ກ. ສີ. ກ.)] ປຸນ ໂຠຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອທຸຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕໍ [ວນ຺ຕໍ (ສີ.)] ປຏິກູລສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສໍໂຍຊເນ ເສ ວນ຺ເຕ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ເວທິຕພ຺ໂພ – ‘ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສໍໂຍຊເນນ ຫິ ໂຂ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາຘິມຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ.

໖໒. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ. ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕປ຺ປຕິຣູປີ ເຈວ ກຖາ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນຸຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ, ອນຸວິຈາເຣຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຈ ປນ ກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນ ສຸສ຺ສູສຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ນ ຈ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຠຊຕິ, ນ ຈ ເຕນ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຕາໂລ ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອຠພ຺ໂພ ປຸນ ວິຣຸຬ຺ຫິຍາ; ເອວເມວ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສໍໂຍຊເນ ເສ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູເລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກເຕ ອນຠາວໍກເຕ [ອນຠາວກເຕ (ສີ. ປີ.), ອນຠາວງ຺ຄເຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ເມ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ເວທິຕພ຺ໂພ – ‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສໍໂຍຊເນນ ຫິ ໂຂ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ’’’ຕິ.

໖໓. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວມສ຺ສ – ‘ຕຓ຺ຫາ ໂຂ ສລ຺ລໍ ສມເຓນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວິຊ຺ຊາວິສໂທໂສ, ຉນ຺ທຣາຄພ຺ຍາປາເທນ ຣຸປ຺ປຕິ. ຕໍ ເມ ຕຓ຺ຫາສລ຺ລໍ ປຫີນໍ, ອປນີໂຕ ອວິຊ຺ຊາວິສໂທໂສ, ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ໂຕຫມສ຺ມີ’ຕິ. ເອວໍມານິ [ເອວໍມານີ (ສີ. ປີ. ກ.), ເອວມາທິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອສ຺ສ ອຕຖໍ ສມານໍ [ອຕ຺ຖໍ ສມານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ອຕ຺ຖສມານໍ (ສີ.)]. ໂສ ຍານິ ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍານິ ຕານິ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ; ອສປ຺ປາຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິໂສ ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສ ສວິເສນ ຄາຬ຺ຫູປເລປເນນ. ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ສຕ຺ເຖນ ວຓມຸຂໍ ປຣິກນ຺ເຕຍ຺ຍ. ສຕ຺ເຖນ ວຓມຸຂໍ ປຣິກນ຺ຕິຕ຺ວາ ເອສນິຍາ ສລ຺ລໍ ເອເສຍ຺ຍ. ເອສນິຍາ ສລ຺ລໍ ເອສິຕ຺ວາ ສລ຺ລໍ ອພ຺ພຸເຫຍ຺ຍ, ອປເນຍ຺ຍ ວິສໂທສໍ ສອຸປາທິເສສໍ. ສອຸປາທິເສໂສຕິ [ອນຸປາທິເສໂສຕິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ອຍໍ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິສໂຍ] ຊານມາໂນ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ອຸພ຺ຠຕໍ ໂຂ ເຕ ສລ຺ລໍ, ອປນີໂຕ ວິສໂທໂສ ສອຸປາທິເສໂສ [ອນຸປາທິເສໂສ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ອຍມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິສໂຍ]. ອນລຎ຺ຈ ເຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍ. ສປ຺ປາຍານິ ເຈວ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ, ມາ ເຕ ອສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ວໂຓ ອສ຺ສາວີ ອສ຺ສ. ກາເລນ ກາລຎ຺ຈ ວຓໍ ໂຘເວຍ຺ຍາສິ, ກາເລນ ກາລໍ ວຓມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍາສິ, ມາ ເຕ ນ ກາເລນ ກາລໍ ວຓໍ ໂຘວໂຕ ນ ກາເລນ ກາລໍ ວຓມຸຂໍ ອາລິມ຺ປໂຕ ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ວຓມຸຂໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິ. ມາ ຈ ວາຕາຕເປ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິ, ມາ ເຕ ວາຕາຕເປ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣໂຊສູກໍ ວຓມຸຂໍ ອນຸທ຺ຘໍເສສິ. ວຓານຸຣກ຺ຂີ ຈ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ວິຫເຣຍ຺ຍາສິ ວຓສາໂຣປີ’ຕິ [ວຓສ຺ສາໂຣປີຕິ (ກ.) ວຓ + ສໍ + ໂຣປີ = ວຓສາໂຣປີ-ອິຕິ ປທວິຠາໂຄ]. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຸພ຺ຠຕໍ ໂຂ ເມ ສລ຺ລໍ, ອປນີໂຕ ວິສໂທໂສ ອນຸປາທິເສໂສ. ອນລຎ຺ຈ ເມ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ. ໂສ ອສປ຺ປາຍານິ ເຈວ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ວໂຓ ອສ຺ສາວີ ອສ຺ສ. ນ ຈ ກາເລນ ກາລໍ ວຓໍ ໂຘເວຍ຺ຍ, ນ ຈ ກາເລນ ກາລໍ ວຓມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ນ ກາເລນ ກາລໍ ວຓໍ ໂຘວໂຕ, ນ ກາເລນ ກາລໍ ວຓມຸຂໍ ອາລິມ຺ປໂຕ ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ວຓມຸຂໍ ປຣິໂຍນນ຺ເຘຍ຺ຍ. ວາຕາຕເປ ຈ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ວາຕາຕເປ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣໂຊສູກໍ ວຓມຸຂໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ. ນ ຈ ວຓານຸຣກ຺ຂີ ວິຫເຣຍ຺ຍ ນ ວຓສາໂຣປີ. ຕສ຺ສ ອິມິສ຺ສາ ຈ ອສປ຺ປາຍກິຣິຍາຍ, ອສຸຈິ ວິສໂທໂສ ອປນີໂຕ ສອຸປາທິເສໂສ ຕທຸຠເຍນ ວໂຓ ປຸຖຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ໂສ ປຸຖຸຕ຺ຕໍ ຄເຕນ ວເຓນ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວມສ຺ສ – ‘ຕຓ຺ຫາ ໂຂ ສລ຺ລໍ ສມເຓນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວິຊ຺ຊາວິສໂທໂສ ຉນ຺ທຣາຄພ຺ຍາປາເທນ ຣຸປ຺ປຕິ. ຕໍ ເມ ຕຓ຺ຫາສລ຺ລໍ ປຫີນໍ, ອປນີໂຕ ອວິຊ຺ຊາວິສໂທໂສ, ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ໂຕຫມສ຺ມີ’ຕິ. ເອວໍມານິ ອສ຺ສ ອຕຖໍ ສມານໍ. ໂສ ຍານິ ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍານິ ຕານິ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ມຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂຍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ; ມຣຓມຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ທຸກ຺ຂໍ ຍໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໖໔. ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວມສ຺ສ – ‘ຕຓ຺ຫາ ໂຂ ສລ຺ລໍ ສມເຓນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວິຊ຺ຊາວິສໂທໂສ ຉນ຺ທຣາຄພ຺ຍາປາເທນ ຣຸປ຺ປຕິ. ຕໍ ເມ ຕຓ຺ຫາສລ຺ລໍ ປຫີນໍ, ອປນີໂຕ ອວິຊ຺ຊາວິສໂທໂສ, ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ໂຕຫມສ຺ມີ’ຕິ. ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ໂສ ຍານິ ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍານິ ຕານິ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ນານຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ. ໂສ ນ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ເນວ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ນ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ປຸຣິໂສ ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສ ສວິເສນ ຄາຬ຺ຫູປເລປເນນ. ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ສຕ຺ເຖນ ວຓມຸຂໍ ປຣິກນ຺ເຕຍ຺ຍ. ສຕ຺ເຖນ ວຓມຸຂໍ ປຣິກນ຺ຕິຕ຺ວາ ເອສນິຍາ ສລ຺ລໍ ເອເສຍ຺ຍ. ເອສນິຍາ ສລ຺ລໍ ເອສິຕ຺ວາ ສລ຺ລໍ ອພ຺ພຸເຫຍ຺ຍ, ອປເນຍ຺ຍ ວິສໂທສໍ ອນຸປາທິເສສໍ. ອນຸປາທິເສໂສຕິ ຊານມາໂນ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ອຸພ຺ຠຕໍ ໂຂ ເຕ ສລ຺ລໍ, ອປນີໂຕ ວິສໂທໂສ ອນຸປາທິເສໂສ. ອນລຎ຺ຈ ເຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍ. ສປ຺ປາຍານິ ເຈວ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ, ມາ ເຕ ອສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ວໂຓ ອສ຺ສາວີ ອສ຺ສ. ກາເລນ ກາລຎ຺ຈ ວຓໍ ໂຘເວຍ຺ຍາສິ, ກາເລນ ກາລໍ ວຓມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍາສິ. ມາ ເຕ ນ ກາເລນ ກາລໍ ວຓໍ ໂຘວໂຕ ນ ກາເລນ ກາລໍ ວຓມຸຂໍ ອາລິມ຺ປໂຕ ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ວຓມຸຂໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິ. ມາ ຈ ວາຕາຕເປ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິ, ມາ ເຕ ວາຕາຕເປ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣໂຊສູກໍ ວຓມຸຂໍ ອນຸທ຺ຘໍເສສິ. ວຓານຸຣກ຺ຂີ ຈ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ວິຫເຣຍ຺ຍາສິ ວຓສາໂຣປີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຸພ຺ຠຕໍ ໂຂ ເມ ສລ຺ລໍ, ອປນີໂຕ ວິສໂທໂສ ອນຸປາທິເສໂສ. ອນລຎ຺ຈ ເມ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ. ໂສ ສປ຺ປາຍານິ ເຈວ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ວໂຓ ນ ອສ຺ສາວີ ອສ຺ສ. ກາເລນ ກາລຎ຺ຈ ວຓໍ ໂຘເວຍ຺ຍ, ກາເລນ ກາລໍ ວຓມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ກາເລນ ກາລໍ ວຓໍ ໂຘວໂຕ ກາເລນ ກາລໍ ວຓມຸຂໍ ອາລິມ຺ປໂຕ ນ ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ວຓມຸຂໍ ປຣິໂຍນນ຺ເຘຍ຺ຍ. ນ ຈ ວາຕາຕເປ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ວາຕາຕເປ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣໂຊສູກໍ ວຓມຸຂໍ ນານຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ. ວຓານຸຣກ຺ຂີ ຈ ວິຫເຣຍ຺ຍ ວຓສາໂຣປີ. ຕສ຺ສ ອິມິສ຺ສາ ຈ ສປ຺ປາຍກິຣິຍາຍ ອສຸ ຈ [ອສຸຈິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ໂສຈາຕິ ຕພ຺ພຓ຺ຓນາ ມນສິກາຕພ຺ພາ] ວິສໂທໂສ ອປນີໂຕ ອນຸປາທິເສໂສ ຕທຸຠເຍນ ວໂຓ ວິຣຸເຫຍ຺ຍ. ໂສ ຣຸຬ຺ເຫນ ວເຓນ ສຎ຺ຉວິນາ ເນວ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ນ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວມສ຺ສ – ‘ຕຓ຺ຫາ ໂຂ ສລ຺ລໍ ສມເຓນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວິຊ຺ຊາວິສໂທໂສ ຉນ຺ທຣາຄພ຺ຍາປາເທນ ຣຸປ຺ປຕິ. ຕໍ ເມ ຕຓ຺ຫາສລ຺ລໍ ປຫີນໍ, ອປນີໂຕ ອວິຊ຺ຊາວິສໂທໂສ, ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ໂຕຫມສ຺ມີ’ຕິ. ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ໂສ ຍານິ ສມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍານິ ຕານິ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສປ຺ປາຍໍ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສປ຺ປາຍໍ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ນານຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ. ໂສ ນ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ເນວ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ນ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ.

໖໕. ‘‘ອຸປມາ ໂຂ ເມ ອຍໍ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ກຕາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນາຍ. ອຍໍເຍເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ວໂຓຕິ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຉນ຺ເນຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການໍ ອາຍຕນານໍ ອຘິວຈນໍ; ວິສໂທໂສຕິ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອວິຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ; ສລ຺ລນ຺ຕິ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ; ເອສນີຕິ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ສຕິຍາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ; ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອຣິຍາເຍຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຘິວຈນໍ; ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕຕິ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ.

‘‘ໂສ ວຕ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ສໍວຸຕກາຣີ ‘ອຸປຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ນິຣຸປຘິ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸປຘິສ຺ມິໍ ວາ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣິສ຺ສຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອາປານີຍກໍໂສ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ໂນ ຣສສມ຺ປນ຺ໂນ; ໂສ ຈ ໂຂ ວິເສນ ສໍສຏ຺ໂຐ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຊີວິຕຸກາໂມ ອມຣິຕຸກາໂມ ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂປຏິກູໂລ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອມຸໍ ອາປານີຍກໍສໍ ປິເວຍ຺ຍ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ – ‘ອິມາຫໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ຉາມິ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ໂສ ວຕ ຠິກ຺ຂຸ ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ສໍວຸຕກາຣີ ‘ອຸປຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ນິຣຸປຘິ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸປຘິສ຺ມິໍ ວາ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣິສ຺ສຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອາສີວິໂສ [ອາສິວິໂສ (ກ.)] ໂຆຣວິໂສ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຊີວິຕຸກາໂມ ອມຣິຕຸກາໂມ ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂປຏິກູໂລ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອມຸສ຺ສ ອາສີວິສສ຺ສ ໂຆຣວິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ວາ ທຊ຺ຊາ [ຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ (ກ.)] ຍໍ ຊຎ຺ຎາ – ‘ອິມິນາຫໍ ທຏ຺ໂຐ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ຉາມິ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ໂສ ວຕ ຠິກ຺ຂຸ ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ສໍວຸຕກາຣີ ‘ອຸປຘິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ນິຣຸປຘິ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸປຘິສ຺ມິໍ ວາ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣິສ຺ສຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕໍ

໖໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕິ ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ນາມ ກຸຣູນໍ ນິຄໂມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອນິຈ຺ຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມາ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ໂມສຘມ຺ມາ. ມາຍາກຕເມ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລລາປນໍ. ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມສຎ຺ຎາ – ອຸຠຍເມຕໍ ມາຣເຘຍ຺ຍໍ, ມາຣສ຺ເສສ [ມາຣສ຺ເສວ (ກ.)] ວິສໂຍ, ມາຣສ຺ເສສ ນິວາໂປ, ມາຣສ຺ເສສ ໂຄຈໂຣ. ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ມານສາ ອຠິຊ຺ຌາປິ ພ຺ຍາປາທາປິ ສາຣມ຺ຠາປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕວ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອິຘມນຸສິກ຺ຂໂຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມສຎ຺ຎາ – ອຸຠຍເມຕໍ ມາຣເຘຍ຺ຍໍ, ມາຣສ຺ເສສ ວິສໂຍ, ມາຣສ຺ເສສ ນິວາໂປ, ມາຣສ຺ເສສ ໂຄຈໂຣ. ເອຕ຺ເຖເຕ ປາປກາ ອກຸສລາ ມານສາ ອຠິຊ຺ຌາປິ ພ຺ຍາປາທາປິ ສາຣມ຺ຠາປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕວ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອິຘມນຸສິກ຺ຂໂຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ເຈຕສາ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ໂລກໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ມນສາ. ວິປຸເລນ ຫິ ເມ ມຫຄ຺ຄເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣໂຕ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ໂລກໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ມນສາ ເຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ມານສາ ອຠິຊ຺ຌາປິ ພ຺ຍາປາທາປິ ສາຣມ຺ຠາປິ ເຕ ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓໍ ສຸຠາວິຕ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນ ອາຍຕເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ສມ຺ປສາເທ ສຕິ ເອຕຣຫິ ວາ ອາເນຎ຺ຊໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອສ຺ສ ອາເນຎ຺ຊູປຄໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມາ ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ ອກ຺ຂາຍຕິ’’.

໖໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມສຎ຺ຎາ; ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ (ສພ຺ພໍ ຣູປໍ) [( ) ນຕ຺ຖິ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ] ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນ ອາຍຕເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ສມ຺ປສາເທ ສຕິ ເອຕຣຫິ ວາ ອາເນຎ຺ຊໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອສ຺ສ ອາເນຎ຺ຊູປຄໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍາ ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ ອກ຺ຂາຍຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມສຎ຺ຎາ; ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ຣູປາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ຣູປາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ຣູປສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ຣູປສຎ຺ຎາ – ອຸຠຍເມຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ. ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ນາລໍ ອຠິນນ຺ທິຕຸໍ, ນາລໍ ອຠິວທິຕຸໍ, ນາລໍ ອຊ຺ໂຌສິຕຸ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນ ອາຍຕເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ສມ຺ປສາເທ ສຕິ ເອຕຣຫິ ວາ ອາເນຎ຺ຊໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອສ຺ສ ອາເນຎ຺ຊູປຄໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍາ ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ ອກ຺ຂາຍຕິ.

໖໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມສຎ຺ຎາ; ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ຣູປາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ຣູປາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ຣູປສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ຣູປສຎ຺ຎາ; ຍາ ຈ ອາເນຎ຺ຊສຎ຺ຎາ – ສພ຺ພາ ສຎ຺ຎາ. ຍຕ຺ເຖຕາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ – ຍທິທໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນ ອາຍຕເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ສມ຺ປສາເທ ສຕິ ເອຕຣຫິ ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ ອກ຺ຂາຍຕິ.

໖໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນ ອາຍຕເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ສມ຺ປສາເທ ສຕິ ເອຕຣຫິ ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ ອກ຺ຂາຍຕິ.

໗໐. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນາຫໍ ກ຺ວຈນິ [ກ຺ວຈິນິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ສີ. ອຏ຺ຐ.)] ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິໍ [ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິ (?)], ນ ຈ ມມ ກ຺ວຈນິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນ ອາຍຕເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ສມ຺ປສາເທ ສຕິ ເອຕຣຫິ ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ ອກ຺ຂາຍຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມສຎ຺ຎາ; ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ຣູປາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ຣູປາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ຣູປສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ຣູປສຎ຺ຎາ; ຍາ ຈ ອາເນຎ຺ຊສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາ – ສພ຺ພາ ສຎ຺ຎາ. ຍຕ຺ເຖຕາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ – ຍທິທໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣິໂນ ອາຍຕເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ສມ຺ປສາເທ ສຕິ ເອຕຣຫິ ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ ອກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ.

໗໑. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ‘ໂນ ຈສ຺ສ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ; ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ; ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ, ຠູຕໍ – ຕໍ ປຊຫາມີ’ຕິ. ເອວໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ວາ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອເປຕ຺ເຖກຈ຺ໂຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ, ອເປຕ຺ເຖກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ນ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນເປຕ຺ເຖກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ, ອເປຕ຺ເຖກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ນ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ‘ໂນ ຈສ຺ສ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ; ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ; ຍທຕ຺ຖິ, ຍໍ ຠູຕໍ – ຕໍ ປຊຫາມີ’ຕິ. ເອວໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ຕໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕິ, ອຠິວທຕິ, ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທໂຕ ອຠິວທໂຕ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕທຸປາທານໍ. ສອຸປາທາໂນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາທານເສຏ຺ຐໍ ກິຣ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຸປາທານເສຏ຺ຐຎ຺ຫິ ໂສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປາທິຍມາໂນ ອຸປາທິຍຕິ. ອຸປາທານເສຏ຺ຐຎ຺ເຫຕໍ, ອານນ຺ທ, ຍທິທໍ – ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ’’.

໗໒. ‘‘ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ‘ໂນ ຈສ຺ສ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ; ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ; ຍທຕ຺ຖິ, ຍໍ ຠູຕໍ – ຕໍ ປຊຫາມີ’ຕິ. ເອວໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ຕໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ, ນາຠິວທຕິ, ນ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ອນຠິນນ຺ທໂຕ ອນຠິວທໂຕ ອນຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ນ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ຕທຸປາທານໍ. ອນຸປາທາໂນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີ’’ຕິ.

໗໓. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ ກິຣ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓາ ອກ຺ຂາຕາ. ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ? ‘‘ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ກາມສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ກາມສຎ຺ຎາ; ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ຣູປາ, ເຍ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ຣູປາ; ຍາ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາ ຣູປສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສມ຺ປຣາຍິກາ ຣູປສຎ຺ຎາ; ຍາ ຈ ອາເນຎ຺ຊສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາ – ເອສ ສກ຺ກາໂຍ ຍາວຕາ ສກ຺ກາໂຍ. ເອຕໍ ອມຕໍ ຍທິທໍ ອນຸປາທາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອິຕິ, ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເທສິຕາ ມຍາ ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ, ເທສິຕາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ, ເທສິຕາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ, ເທສິຕາ ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓາ, ເທສິໂຕ ອຣິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ. ຍໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຖາຣາ ກຣຓີຍໍ ສາວການໍ ຫິເຕສິນາ ອນຸກມ຺ປເກນ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ກຕໍ ໂວ ຕໍ ມຍາ. ເອຕານິ, ອານນ຺ທ, ຣຸກ຺ຂມູລານິ, ເອຕານິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານິ. ຌາຍຖານນ຺ທ, ມາ ປມາທຕ຺ຖ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ. ອຍໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ’’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕໍ

໗໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ອຖ ໂຂ ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ [ຄຓກໂມຄ຺ຄລາໂນ (ກ.)] ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມສ຺ສ ມິຄາຣມາຕຸປາສາທສ຺ສ ທິສ຺ສຕິ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ ຍທິທໍ – ຍາວ ປຈ຺ຉິມໂສປານກເຬວຣາः ອິເມສມ຺ປິ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທິສ຺ສຕິ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ ຍທິທໍ – ອຊ຺ເຌເນः ອິເມສມ຺ປິ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິສ຺ສາສານໍ ທິສ຺ສຕິ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ ຍທິທໍ – ອິສ຺ສຕ຺ເຖ [ອິສ຺ສຕ຺ເຕ (ກ.)]. ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຄຓການໍ ຄຓນາຊີວານໍ ທິສ຺ສຕິ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ ຍທິທໍ – ສງ຺ຂາເນ. ມຍຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອນ຺ເຕວາສິໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຐມໍ ເອວໍ ຄຓາເປມ – ‘ເອກໍ ເອກກໍ, ທ຺ເວ ທຸກາ, ຕີຓິ ຕິກາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕຸກ຺ກາ, ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈກາ, ຉ ຉກ຺ກາ, ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕກາ, ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐກາ, ນວ ນວກາ, ທສ ທສກາ’ຕິ; ສຕມ຺ປິ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຄຓາເປມ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຄຓາເປມ. ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຘມ຺ມວິນເຍ ເອວເມວ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ ປຎ຺ຎເປຕຸ’’ນ຺ຕິ?

໗໕. ‘‘ສກ຺ກາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຘມ຺ມວິນເຍ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທກ຺ໂຂ ອສ຺ສທມ຺ມໂກ ຠທ຺ທໍ ອສ຺ສາຊານີຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຐເມເນວ ມຸຂາຘາເນ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ, ອຖ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄໂຕ ປຸຣິສທມ຺ມໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຐມໍ ເອວໍ ວິເນຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ສີລວາ ໂຫຫິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣາຫິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂສ຺ສຸ ສິກ຺ຂາປເທສູ’’’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ຕເມນໍ ຕຖາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວິເນຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຫິ, ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ມາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຫິ ມານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊາຫິ; ຣກ຺ຂາຫິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊາຫິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ມາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຫິ ມານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊາຫິ; ຣກ຺ຂາຫິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊາຫີ’’’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ, ຕເມນໍ ຕຖາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວິເນຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຫິ. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຍ຺ຍາສິ – ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ, ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ – ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາ’’’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ຕເມນໍ ຕຖາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວິເນຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣາຫິ, ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຫິ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຫິ, ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມໍ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາສິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິມໍ ຍາມໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຫີ’’’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕເມນໍ ຕຖາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວິເນຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຫິ, ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ’’’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕເມນໍ ຕຖາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວິເນຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊາຫິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊ’ນ຺ຕິ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປ຺ປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ, ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ, ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ, ພ຺ຍາປາທປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຖິນມິທ຺ຘໍ [ຖີນມິທ຺ຘໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຫາຍ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ ວິຫຣຕິ ອາໂລກສຎ຺ຎີ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖິນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫຣຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ.

໗໖. ‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ເຍ ໂຂ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂູ ເສກ຺ຂາ [ເສຂາ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ອປຕ຺ຕມານສາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕສຸ ເມ ອຍໍ ເອວຣູປີ ອນຸສາສນີ ໂຫຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕາ ເຕສໍ ອິເມ ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ເຈວ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ຈາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ເອວໍ ໂອວທີຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສີຍມານາ ສພ຺ເພ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ເຈ ນາຣາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມມ ສາວກາ ມຍາ ເອວໍ ໂອວທີຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສີຍມານາ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນາຣາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຍໍ ຕິຏ຺ຐເຕວ ນິພ຺ພານໍ, ຕິຏ຺ຐຕິ ນິພ຺ພານຄາມີ ມຄ຺ໂຄ, ຕິຏ຺ຐຕິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ສມາທເປຕາ; ອຖ ຈ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ເອວໍ ໂອວທີຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສີຍມານາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນາຣາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ?

໗໗. ‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕໍເຍເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣາຊຄຫຄາມິສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ, ກຸສໂລ ອຫໍ ຣາຊຄຫຄາມິສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິຘ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ. ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕຸໍ; ຕສ຺ສ ເມ ຣາຊຄຫສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອຸປທິສາ’ຕິ. ຕເມນໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ – ‘ເອຫມ຺ໂຠ [ເອວໍ ໂຠ (ສີ. ປີ.)] ປຸຣິສ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ຣາຊຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉ, ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ ອມຸກໍ ນາມ ຄາມໍ, ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉ, ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ ອມຸກໍ ນາມ ນິຄມໍ; ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉ, ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ ຣາຊຄຫສ຺ສ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ໂປກ຺ຂຣຓີຣາມເຓຍ຺ຍກ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕຍາ ເອວໍ ໂອວທີຍມາໂນ ເອວໍ ອນຸສາສີຍມາໂນ ອຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາມຸໂຂ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຖ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ. ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕຸໍ; ຕສ຺ສ ເມ ຣາຊຄຫສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອຸປທິສາ’ຕິ. ຕເມນໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ – ‘ເອຫມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ຣາຊຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉ, ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ ອມຸກໍ ນາມ ຄາມໍ; ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉ, ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ ອມຸກໍ ນາມ ນິຄມໍ; ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉ, ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິສ຺ສສິ ຣາຊຄຫສ຺ສ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ໂປກ຺ຂຣຓີຣາມເຓຍ຺ຍກ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕຍາ ເອວໍ ໂອວທີຍມາໂນ ເອວໍ ອນຸສາສີຍມາໂນ ໂສຕ຺ຖິນາ ຣາຊຄຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ໂກ ນຸ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຍໍ ຕິຏ຺ຐເຕວ ຣາຊຄຫໍ, ຕິຏ຺ຐຕິ ຣາຊຄຫຄາມີ ມຄ຺ໂຄ, ຕິຏ຺ຐສິ ຕ຺ວໍ ສມາທເປຕາ; ອຖ ຈ ປນ ຕຍາ ເອວໍ ໂອວທີຍມາໂນ ເອວໍ ອນຸສາສີຍມາໂນ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາມຸໂຂ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອໂກ ໂສຕ຺ຖິນາ ຣາຊຄຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕ຺ຖ ກ຺ຍາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກໂຣມິ? ມຄ຺ຄກ຺ຂາຍີຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕິຏ຺ຐເຕວ ນິພ຺ພານໍ, ຕິຏ຺ຐຕິ ນິພ຺ພານຄາມີ ມຄ຺ໂຄ, ຕິຏ຺ຐາມຫໍ ສມາທເປຕາ; ອຖ ຈ ປນ ມມ ສາວກາ ມຍາ ເອວໍ ໂອວທີຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສີຍມານາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນາຣາເຘນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ກ຺ຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກໂຣມິ? ມຄ຺ຄກ຺ຂາຍີຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ.

໗໘. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເຍເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຸຄ຺ຄລາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ຊີວິກຕ຺ຖາ ນ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ ສຐາ ມາຍາວິໂນ ເກຕພິໂນ [ເກຏຸຠິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸທ຺ຘຕາ ອຸນ຺ນຬາ ຈປລາ ມຸຂຣາ ວິກິຓ຺ຓວາຈາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕາ ສາມຎ຺ເຎ ອນເປກ຺ຂວນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາຍ ນ ຕິພ຺ພຄາຣວາ ພາຫຸລິກາ [ພາຫຸລ຺ລິກາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ກຸສີຕາ ຫີນວີຣິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ ອສມ຺ປຊານາ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ເອຬມູຄາ, ນ ເຕຫິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ’’.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ ອສຐາ ອມາຍາວິໂນ ອເກຕພິໂນ ອນຸທ຺ຘຕາ ອນຸນ຺ນຬາ ອຈປລາ ອມຸຂຣາ ອວິກິຓ຺ຓວາຈາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ສາມຎ຺ເຎ ອເປກ຺ຂວນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາຍ ຕິພ຺ພຄາຣວາ ນພາຫຸລິກາ ນສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ປຫິຕຕ຺ຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິໂນ ສມ຺ປຊານາ ສມາຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ອເນຬມູຄາ, ເຕຫິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຍ ເກຈິ ມູລຄນ຺ຘາ, ກາລານຸສາຣິ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ; ເຍ ເກຈິ ສາຣຄນ຺ຘາ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ; ເຍ ເກຈິ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘາ, ວສ຺ສິກໍ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ; ເອວເມວ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ໂອວາໂທ ປຣມຊ຺ຊຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕໍ

໗໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ ອຈິຣປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊຄຫໍ ປຏິສງ຺ຂາຣາເປຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຊ຺ໂຊຕສ຺ສ ອາສງ຺ກມາໂນ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ໂຕ, ເຍນ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ໂຕ, ເຍນ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຸ ໂຂ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ. ສ຺ວາຄຕໍ ໂຠໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ. ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ນິສີທຕຸ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ, ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນປິ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສພ຺ເພນສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາສພ຺ພໍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອໂຫສິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສພ຺ເພນສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາສພ຺ພໍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂສ ຠຄວາ ອໂຫສິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂສ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠຄວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຎ຺ຊເນຕາ, ອນກ຺ຂາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອກ຺ຂາຕາ, ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ, ມຄ຺ຄວິທູ, ມຄ຺ຄໂກວິໂທ; ມຄ຺ຄານຸຄາ ຈ ປນ ເອຕຣຫິ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ຫິທໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຣາຊຄເຫ ກມ຺ມນ຺ເຕ ອນຸສຎ຺ຎາຍມາໂນ ເຍນ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ໂຕ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກາຍນຸຕ຺ຖ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ ມໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສພ຺ເພນສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາສພ຺ພໍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອໂຫສິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສພ຺ເພນສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາສພ຺ພໍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂສ ຠຄວາ ອໂຫສິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂສ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠຄວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຎ຺ຊເນຕາ, ອນກ຺ຂາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອກ຺ຂາຕາ, ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ, ມຄ຺ຄວິທູ, ມຄ຺ຄໂກວິໂທ; ມຄ຺ຄານຸຄາ ຈ ປນ ເອຕຣຫິ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ສມນ຺ນາຄຕາ’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ໂນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ. ອຖ ຕ຺ວໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

໘໐. ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕນ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ຐປິໂຕ – ‘ອຍໍ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ [ປຏິຘາເວຍ຺ຍາຖາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]? ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຐປິໂຕ – ‘ອຍໍ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ຍໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມໂຕ, ສມ຺ພຫຸເລຫິ ເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຐປິໂຕ – ‘ອຍໍ ໂນ ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມໂຕ, ສມ຺ພຫຸເລຫິ ເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຐປິໂຕ – ‘ອຍໍ ໂນ ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ຍໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ອປ຺ປຏິສຣເຓ ຈ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ໂກ ເຫຕຸ ສາມຄ຺ຄິຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປ຺ປຏິສຣຓາ; ສປ຺ປຏິສຣຓາ ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ; ຘມ຺ມປ຺ປຏິສຣຓາ’’ຕິ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕນ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ຐປິໂຕ – ອຍໍ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາຖາ’ຕິ – ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຐປິໂຕ – ອຍໍ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ, ຍໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາມາ’ຕິ ວເທສິ; ‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມໂຕ, ສມ຺ພຫຸເລຫິ ເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຐປິໂຕ – ອຍໍ ໂນ ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາຖາ’ຕິ – ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມໂຕ, ສມ຺ພຫຸເລຫິ ເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຐປິໂຕ – ອຍໍ ໂນ ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ, ຍໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາມາ’ຕິ – ວເທສິ; ‘ເອວໍ ອປ຺ປຏິສຣເຓ ຈ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ໂກ ເຫຕຸ ສາມຄ຺ຄິຍາ’ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນ ໂຂ ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປ຺ປຏິສຣຓາ; ສປ຺ປຏິສຣຓາ ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ; ຘມ຺ມປ຺ປຏິສຣຓາ’ຕິ ວເທສິ. ອິມສ຺ສ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ຠາສິຕສ຺ສ ກຖໍ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ?

໘໑. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ເຕ ມຍໍ ຕທຫຸໂປສເຖ ຍາວຕິກາ ເອກໍ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມ ເຕ ສພ຺ເພ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕາມ; ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ ຕໍ ອຊ຺ເຌສາມ. ຕສ຺ມິໍ ເຈ ຠຎ຺ຎມາເນ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ວີຕິກ຺ກໂມ ຕໍ ມຍໍ ຍຖາຘມ຺ມໍ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ກາເຣມາຕິ.

‘‘ນ ກິຣ ໂນ ຠວນ຺ໂຕ ກາເຣນ຺ຕິ; ຘມ຺ໂມ ໂນ ກາເຣຕິ’’. ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ສກ຺ກໂຣຖ ຄຣຸໍ ກໂຣຖ [ຄຣຸກໂຣຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມາເນຖ ປູເຊຖ; ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ [ຄຣຸກຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ຍໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ສກ຺ກໂຣມ ຄຣຸໍ ກໂຣມ ມາເນມ ປູເຊມ; ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມາ’’ຕິ.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕນ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ຐປິໂຕ – ອຍໍ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາຖາ’ຕິ – ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຐປິໂຕ – ອຍໍ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາມາ’ຕິ ວເທສິ; ‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມໂຕ, ສມ຺ພຫຸເລຫິ ເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຐປິໂຕ – ອຍໍ ໂນ ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາຖາ’ຕິ – ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມໂຕ, ສມ຺ພຫຸເລຫິ ເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຐປິໂຕ – ອຍໍ ໂນ ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຈເຍນ ປຏິສຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ປຏິປາເທຍ຺ຍາມາ’ຕິ ວເທສິ; ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ສກ຺ກໂຣຖ ຄຣຸໍ ກໂຣຖ ມາເນຖ ປູເຊຖ; ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຖາ’ຕິ – ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ຍໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ສກ຺ກໂຣມ ຄຣຸໍ ກໂຣມ ມາເນມ ປູເຊມ; ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມາ’ຕິ ວເທສິ. ອິມສ຺ສ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ຠາສິຕສ຺ສ ກຖໍ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ?

໘໒. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທສ ປສາທນີຍາ ຘມ຺ມາ ອກ຺ຂາຕາ. ຍສ຺ມິໍ ໂນ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ສກ຺ກໂຣມ ຄຣຸໍ ກໂຣມ ມາເນມ ປູເຊມ; ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມ. ກຕເມ ທສ?

‘‘ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ, ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ, ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ, ສາຕ຺ຖໍ, ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ [ສາຕ຺ຖາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ [ຘຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ.

‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ( ) [(ອິຕຣີຕເຣຫິ) ທີ. ນິ. ໓.໓໔໕] ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣຫິ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ.

‘‘ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕິ; ອາວິຠາວໍ ຕິໂຣຠາວໍ; ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ [ຕິໂຣກຸຑ຺ຑໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ; ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ; ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ; ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ; ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣິມສຕິ [ປຣາມສຕິ (ກ.)] ປຣິມຊ຺ຊຕິ, ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ – ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ, ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈ.

‘‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕິ. ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວີຕຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສໂທສໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວີຕໂທສໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວີຕໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສໍຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ.

‘‘ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

‘‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ.

‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທສ ປສາທນີຍາ ຘມ຺ມາ ອກ຺ຂາຕາ. ຍສ຺ມິໍ ໂນ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ສກ຺ກໂຣມ ຄຣຸໍ ກໂຣມ ມາເນມ ປູເຊມ; ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມາ’’ຕິ.

໘໓. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ອຸປນນ຺ທໍ ເສນາປຕິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຕິ ຠວໍ ເສນາປຕິ [ມຎ຺ຎສິ ເອວໍ ເສນາປຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ມຎ຺ຎສິ ເສນາປຕິ (ສີ.), ມຎ຺ຎສິ ຠວໍ ເສນາປຕິ (ກ.)] ຍທິເມ ໂຠນ຺ໂຕ ສກ຺ກາຕພ຺ພໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ, ຄຣຸໍ ກາຕພ຺ພໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມາເນຕພ຺ພໍ ມາເນນ຺ຕິ, ປູເຊຕພ຺ພໍ ປູເຊນ຺ຕິ’’? ‘‘ຕຄ຺ຆິເມ [ຕຄ຺ຆ ເມ (ກ.)] ໂຠນ຺ໂຕ ສກ຺ກາຕພ຺ພໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ, ຄຣຸໍ ກາຕພ຺ພໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມາເນຕພ຺ພໍ ມາເນນ຺ຕິ, ປູເຊຕພ຺ພໍ ປູເຊນ຺ຕິ. ອິມຎ຺ຈ ຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ນ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ນ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ນ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ນ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ; ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ເຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຫໍ ປນ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ເວຬຸວເນ ໂຂຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕຣຫິ ວິຫຣາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ປນ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເວຬຸວນໍ ຣມຓີຍຎ຺ເຈວ ອປ຺ປສທ຺ທຎ຺ຈ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສຎ຺ຈ ວິຊນວາຕໍ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍກໍ [ມນຸສ຺ສຣາຫເສຍ຺ຍກໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເວຬຸວນໍ ຣມຓີຍຎ຺ເຈວ ອປ຺ປສທ຺ທຎ຺ຈ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສຎ຺ຈ ວິຊນວາຕໍ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍກໍ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປໍ, ຍຖາ ຕໍ ຕຸມ຺ຫາທິເສຫິ ຣກ຺ຂເກຫິ ໂຄປເກຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕຄ຺ຆ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເວຬຸວນໍ ຣມຓີຍຎ຺ເຈວ ອປ຺ປສທ຺ທຎ຺ຈ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສຎ຺ຈ ວິຊນວາຕໍ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍກໍ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປໍ, ຍຖາ ຕໍ ຠວນ຺ເຕຫິ ຌາຍີຫິ ຌານສີລີຫິ. ຌາຍິໂນ ເຈວ ຠວນ຺ໂຕ ຌານສີລິໂນ ຈ’’.

‘‘ເອກມິທາຫໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ສມຍໍ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ເຍນ ມຫາວນໍ ກູຏາຄາຣສາລາ ເຍນ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ. ຕຕ຺ຣ ຈ ປນ ໂສ [ຕຕ຺ຣ ຈ ໂສ (ສີ. ປີ.)] ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຌານກຖໍ ກເຖສິ. ຌາຍີ ເຈວ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອໂຫສິ ຌານສີລີ ຈ. ສພ຺ພຎ຺ຈ ປນ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຌານໍ ວຓ຺ເຓສີ’’ຕິ.

໘໔. ‘‘ນ ຈ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສ ຠຄວາ ສພ຺ພໍ ຌານໍ ວຓ຺ເຓສິ, ນປິ ໂສ ຠຄວາ ສພ຺ພໍ ຌານໍ ນ ວຓ຺ເຓສີຕິ. ກຖໍ ຣູປຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສ ຠຄວາ ຌານໍ ນ ວຓ຺ເຓສິ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ກາມຣາຄປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ; ໂສ ກາມຣາຄໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຌາຍຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ນິຊ຺ຌາຍຕິ ອປຊ຺ຌາຍຕິ. ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ພ຺ຍາປາທປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ; ໂສ ພ຺ຍາປາທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຌາຍຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ນິຊ຺ຌາຍຕິ ອປຊ຺ຌາຍຕິ. ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ຖິນມິທ຺ຘປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ; ໂສ ຖິນມິທ຺ຘໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຌາຍຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ນິຊ຺ຌາຍຕິ ອປຊ຺ຌາຍຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ; ໂສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຌາຍຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ນິຊ຺ຌາຍຕິ ອປຊ຺ຌາຍຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ; ໂສ ວິຈິກິຈ຺ຉໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຌາຍຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ນິຊ຺ຌາຍຕິ ອປຊ຺ຌາຍຕິ. ເອວຣູປໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສ ຠຄວາ ຌານໍ ນ ວຓ຺ເຓສິ.

‘‘ກຖໍ ຣູປຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສ ຠຄວາ ຌານໍ ວຓ຺ເຓສິ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວຣູປໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສ ຠຄວາ ຌານໍ ວຓ຺ເຓສີ’’ຕິ.

‘‘ຄາຣຍ຺ຫໍ ກິຣ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຌານໍ ຄຣຫິ, ປາສໍສໍ ປສໍສິ. ຫນ຺ທ, ຈ ທານິ ມຍໍ, ໂຠ ອານນ຺ທ, ຄຈ຺ຉາມ; ພຫຸກິຈ຺ຈາ ມຍໍ ພຫຸກຣຓີຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ວສ຺ສກາເຣ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍໍ ໂນ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອປຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ຕໍ ໂນ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ ນ ພ຺ຍາກາສີ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອໂວຈຸມ຺ຫາ – ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສພ຺ເພນສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາສພ຺ພໍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂສ ຠຄວາ ອໂຫສິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂສ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠຄວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຎ຺ຊເນຕາ, ອນກ຺ຂາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອກ຺ຂາຕາ, ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ, ມຄ຺ຄວິທູ, ມຄ຺ຄໂກວິໂທ. ມຄ຺ຄານຸຄາ ຈ ປນ ເອຕຣຫິ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ສມນ຺ນາຄຕາ’’’ຕິ.

ໂຄປກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ມຫາປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕໍ

໘໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ປຸຓ຺ຓາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ເທສໍ, ສເຈ ເມ ຠຄວາ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ສເກ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉ ຍທາກງ຺ຂສີ’’ຕິ.

໘໖. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສເກ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິເມ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ? ‘‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອິເມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ກິໍມູລກາ’’ຕິ? ‘‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຉນ຺ທມູລກາ’’ຕິ. ‘‘ຕໍເຍວ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາທານໍ ເຕ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຎ຺ຈຫຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕໍເຍວ ອຸປາທານໍ ເຕ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ນາປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຎ຺ຈຫຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ອຸປາທານໍ. ໂຍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາຄເວມຕ຺ຕຕາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ເອວໍຣູໂປ ສິຍໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ເອວໍເວທໂນ ສິຍໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ເອວໍສຎ຺ໂຎ ສິຍໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ເອວໍສງ຺ຂາໂຣ ສິຍໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ເອວໍວິຎ຺ຎາໂຓ ສິຍໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສິຍາ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາຄເວມຕ຺ຕຕາ’’ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘາຘິວຈນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣູປໍ – ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ, ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ, ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ – ອຍໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ – ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ, ໂອຬາຣິກາ ວາ ສຸຂຸມາ ວາ, ຫີນາ ວາ ປຓີຕາ ວາ, ຍາ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ – ອຍໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ – ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ…ເປ… ຍາ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ – ອຍໍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ – ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ, ໂອຬາຣິກາ ວາ ສຸຂຸມາ ວາ, ຫີນາ ວາ ປຓີຕາ ວາ, ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ – ອຍໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ – ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ, ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ, ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ – ອຍໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘາຘິວຈນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ? ໂກ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ? ໂກ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ? ໂກ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ? ໂກ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍາ’’ຕິ?

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ມຫາຠູຕາ ເຫຕຸ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ ປຈ຺ຈໂຍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ. ຜສ຺ໂສ ເຫຕຸ, ຜສ຺ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ. ຜສ຺ໂສ ເຫຕຸ, ຜສ຺ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ. ຜສ຺ໂສ ເຫຕຸ, ຜສ຺ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍ. ນາມຣູປໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ເຫຕຸ, ນາມຣູປໍ ປຈ຺ຈໂຍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍາ’’ຕິ.

໘໗. ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ເວທນາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິ ວາ ເວທນໍ ເວທນາຍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ສຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ສຎ຺ຎາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິ ວາ ສຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາຍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ສງ຺ຂາເຣ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ສງ຺ຂາຣວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິ ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສງ຺ຂາເຣສຸ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວີ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ສຸວິນີໂຕ ນ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ນ ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ ນ ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ນ ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ນ ເວທນາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ເວທນໍ ນ ເວທນາຍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ນ ສຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ນ ສຎ຺ຎາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ສຎ຺ຎໍ ນ ສຎ຺ຎາຍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ນ ສງ຺ຂາເຣ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ນ ສງ຺ຂາຣວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ສງ຺ຂາເຣ ນ ສງ຺ຂາເຣສຸ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຓວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

໘໘. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣູເປ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ອາທີນໂວ, ກິໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂກ ເວທນາຍ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ອາທີນໂວ, ກິໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂກ ສຎ຺ຎາຍ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ອາທີນໂວ, ກິໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂກ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ອາທີນໂວ, ກິໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂກ ວິຎ຺ຎາເຓ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ອາທີນໂວ, ກິໍ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣູປໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ຣູເປ ອສ຺ສາໂທ. ຍໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ອຍໍ ຣູເປ ອາທີນໂວ. ໂຍ ຣູເປ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ, ອິທໍ ຣູເປ ນິສ຺ສຣຓໍ. ຍໍ ໂຂ [ຍຎ຺ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຠິກ຺ຂຸ, ເວທນໍ ປຏິຈ຺ຈ… ສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ… ສງ຺ຂາເຣ ປຏິຈ຺ຈ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ວິຎ຺ຎາເຓ ອສ຺ສາໂທ. ຍໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ອຍໍ ວິຎ຺ຎາເຓ ອາທີນໂວ. ໂຍ ວິຎ຺ຎາເຓ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາເຓ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ.

໘໙. ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຊານໂຕ ກຖໍ ປສ຺ສໂຕ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫໍກາຣມມໍກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣູປໍ – ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ – ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ – ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ – ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ – ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫໍກາຣມມໍກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

໙໐. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ອິຕິ ກິຣ, ໂຠ, ຣູປໍ ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ ອນຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນຕ຺ຕາ; ອນຕ຺ຕກຕານິ ກມ຺ມານິ ກມຕ຺ຕານໍ [ກຖມຕ຺ຕານໍ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໒)] ຜຸສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂມຆປຸຣິໂສ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຕຓ຺ຫາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ເຈຕສາ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ອຕິຘາວິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ – ‘ອິຕິ ກິຣ, ໂຠ, ຣູປໍ ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ ອນຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນຕ຺ຕາ; ອນຕ຺ຕກຕານິ ກມ຺ມານິ ກມຕ຺ຕານໍ ຜຸສິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ປຏິວິນີຕາ [ປຏິຈ຺ຈ ວິນີຕາ (ສີ. ປີ.), ປຏິປຸຈ຺ຉາມິ ວິນີຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂຂ ເມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ເມສຸ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ – ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ – ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ – ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ – ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ປສ຺ສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ຣູປສ຺ມິມ຺ປິ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ເວທນາຍປິ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ສຎ຺ຎາຍປິ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ສງ຺ຂາເຣສຸປິ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິມ຺ປິ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ; ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ມິໍ ຠຎ຺ຎມາເນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິມຸຈ຺ຈິໍສູຕິ.

ມຫາປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ.

໑໐. ຈູຬປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕໍ

໙໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ປຸຓ຺ຓາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຊາເນຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ – ‘ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ; ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’ນ຺ຕິ. ຊາເນຍ຺ຍ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ – ‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ; ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐານໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’ນ຺ຕິ. ອສປ຺ປຸຣິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສທ຺ຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕິ [ອສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕີ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ໂຫຕິ, ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕີ ໂຫຕິ, ອສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕີ ໂຫຕິ, ອສປ຺ປຸຣິສວາໂຈ ໂຫຕິ, ອສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐິ [ອສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐີ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ໂຫຕິ; ອສປ຺ປຸຣິສທານໍ ເທຕິ’’.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕິ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສສ຺ສ ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອຫິຣິກາ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໂນ ອປ຺ປສ຺ສຸຕາ ກຸສີຕາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ຕ຺ຍາສ຺ສ ມິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເຕ ສຫາຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ມນ຺ເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ມນ຺ເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ມນ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສວາໂຈ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສວາໂຈ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ເອວໍທິຏ຺ຐິ [ເອວໍທິຏ຺ຐີ (ສີ. ປີ.), ເອວໍທິຏ຺ຐິໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂຫຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ [ສຸກ຺ກຏທຸກ຺ກຏານໍ (ສີ. ປີ.)] ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ [ສມຄ຺ຄຕາ (ກ.)] ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ, ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສທານໍ ເທຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ເທຕິ, ອສຫຕ຺ຖາ ທານໍ ເທຕິ, ອຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ, ອປວິຏ຺ຐໍ ທານໍ ເທຕິ ອນາຄມນທິຏ຺ຐິໂກ ທານໍ ເທຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສທານໍ ເທຕິ.

‘‘ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ເອວໍ ອສ຺ສທ຺ຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ, ເອວໍ ອສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕິ, ເອວໍ ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕີ, ເອວໍ ອສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕີ, ເອວໍ ອສປ຺ປຸຣິສວາໂຈ, ເອວໍ ອສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ໂຕ, ເອວໍ ອສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐິ; ເອວໍ ອສປ຺ປຸຣິສທານໍ ທຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຍາ ອສປ຺ປຸຣິສານໍ ຄຕິ ຕຕ຺ຖ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ກາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສານໍ ຄຕິ? ນິຣໂຍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ວາ.

໙໒. ‘‘ຊາເນຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ – ‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ; ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’ນ຺ຕິ. ຊາເນຍ຺ຍ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ – ‘ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ; ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’ນ຺ຕິ. ສປ຺ປຸຣິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປຸຣິສວາໂຈ ໂຫຕິ, ສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ; ສປ຺ປຸຣິສທານໍ ເທຕິ’’.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສທ຺ຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສທ຺ຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕິ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສສ຺ສ ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສທ຺ຘາ ຫິຣິມນ຺ໂຕ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິໂນ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິໂນ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ຕ຺ຍາສ຺ສ ມິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສຫາຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ເຈເຕຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ມນ຺ເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ມນ຺ເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ມນ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສວາໂຈ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສວາໂຈ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ເອວໍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ອຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ມາຕາ, ອຕ຺ຖິ ປິຕາ, ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສທານໍ ເທຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ເທຕິ, ສຫຕ຺ຖາ ທານໍ ເທຕິ, ຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ, ອນປວິຏ຺ຐໍ ທານໍ ເທຕິ, ອາຄມນທິຏ຺ຐິໂກ ທານໍ ເທຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສທານໍ ເທຕິ.

‘‘ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ເອວໍ ສທ຺ຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ, ເອວໍ ສປ຺ປຸຣິສຠຕ຺ຕິ, ເອວໍ ສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕີ, ເອວໍ ສປ຺ປຸຣິສມນ຺ຕີ, ເອວໍ ສປ຺ປຸຣິສວາໂຈ, ເອວໍ ສປ຺ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ໂຕ, ເອວໍ ສປ຺ປຸຣິສທິຏ຺ຐິ; ເອວໍ ສປ຺ປຸຣິສທານໍ ທຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຍາ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຄຕິ ຕຕ຺ຖ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ກາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຄຕິ? ເທວມຫຕ຺ຕຕາ ວາ ມນຸສ຺ສມຫຕ຺ຕຕາ ວາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ຈູຬປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

ເທວທຫວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ເທວທຫໍ ປຎ຺ຈຕ຺ຕຍໍ, ກິນ຺ຕິ-ສາມ-ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ;

ສປ຺ປາຍ-ຄຓ-ໂຄປກ-ມຫາປຸຓ຺ຓຈູຬປຸຓ຺ຓຎ຺ຈາຕິ.

໒. ອນຸປທວຄ຺ໂຄ

໑. ອນຸປທສຸຕ຺ຕໍ

໙໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ; ມຫາປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ; ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ; ຫາສປຎ຺ໂຎ [ຫາສຸປຎ຺ໂຎ (ສີ. ປີ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ; ຊວນປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ; ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ; ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ; ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຑ຺ຒມາສໍ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນໍ ວິປສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ໂຫຕິ.

໙໔. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເຍ ຈ ປຐເມ ຌາເນ [ປຐມຊ຺ຌາເນ (ກ. ສີ. ປີ. ກ.)] ຘມ຺ມາ ວິຕກ຺ໂກ ຈ ວິຈາໂຣ ຈ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ, ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ວີຣິຍໍ ສຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ມນສິກາໂຣ – ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອນຸປທວວຕ຺ຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ວິທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ [ອປ຺ປຏິພນ຺ໂຘ (ກ.)] ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາ ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ [ອຕ຺ຖິເຕວສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເຍ ຈ ທຸຕິເຍ ຌາເນ ຘມ຺ມາ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາໂທ ຈ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ, ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ວີຣິຍໍ ສຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ມນສິກາໂຣ – ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອນຸປທວວຕ຺ຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ວິທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາ ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເຍ ຈ ຕຕິເຍ ຌາເນ ຘມ຺ມາ – ສຸຂຎ຺ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ, ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ວີຣິຍໍ ສຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ມນສິກາໂຣ – ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອນຸປທວວຕ຺ຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ວິທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາ ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເຍ ຈ ຈຕຸຕ຺ເຖ ຌາເນ ຘມ຺ມາ – ອຸເປກ຺ຂາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ເຈຕໂສ ອນາໂຠໂຄ ສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ, ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ວີຣິຍໍ ສຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ມນສິກາໂຣ – ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອນຸປທວວຕ຺ຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ວິທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາ ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເຍ ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕເນ ຘມ຺ມາ – ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ວີຣິຍໍ ສຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ມນສິກາໂຣ – ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອນຸປທວວຕ຺ຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ວິທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາ ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເຍ ຈ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕເນ ຘມ຺ມາ – ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ, ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ວີຣິຍໍ ສຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ມນສິກາໂຣ – ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອນຸປທວວຕ຺ຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ວິທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາ ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເຍ ຈ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ຘມ຺ມາ – ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາ ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈ, ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ວີຣິຍໍ ສຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ມນສິກາໂຣ – ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອນຸປທວວຕ຺ຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ວິທິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາ ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ ໂຫຕິ.

໙໕. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຍ ຘມ຺ມາ [ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ (ສີ.)] ອຕີຕາ ນິຣຸທ຺ຘາ ວິປຣິຓຕາ ເຕ ຘມ຺ເມ ສມນຸປສ຺ສຕິ – ‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາ ອຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ ໂຫຕິ.

໙໖. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫຕິ. ໂສ ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຍ ຘມ຺ມາ ອຕີຕາ ນິຣຸທ຺ຘາ ວິປຣິຓຕາ ເຕ ຘມ຺ເມ ສມນຸປສ຺ສຕິ – ‘ເອວໍ ກິຣເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ນຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕພ຺ພຫຸລີກາຣາ ນຕ຺ຖິຕ຺ເວວສ຺ສ ໂຫຕິ.

໙໗. ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣິຍສ຺ມິໍ ສີລສ຺ມິໍ, ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣິຍສ຺ມິໍ ສມາຘິສ຺ມິໍ, ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣິຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ, ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣິຍາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ’ຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣິຍສ຺ມິໍ ສີລສ຺ມິໍ, ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣິຍສ຺ມິໍ ສມາຘິສ຺ມິໍ, ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣິຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ, ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣິຍາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ’ຕິ. ຍໍ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ໂອຣໂສ ມຸຂໂຕ ຊາໂຕ ຘມ຺ມໂຊ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ ຘມ຺ມທາຍາໂທ ໂນ ອາມິສທາຍາໂທ’ຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ໂອຣໂສ ມຸຂໂຕ ຊາໂຕ ຘມ຺ມໂຊ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ ຘມ຺ມທາຍາໂທ ໂນ ອາມິສທາຍາໂທ’ຕິ. ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມ຺ມເທວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ອນຸປທສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ຉພ຺ພິໂສຘນສຸຕ຺ຕໍ

໙໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ປຊານາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອາວຸໂສ, ໂວຫາຣາ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ສຸເຕ ສຸຕວາທິຕາ, ມຸເຕ ມຸຕວາທິຕາ, ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ – ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂວຫາຣາ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ກຖໍ ຊານໂຕ ປນາຍສ຺ມໂຕ, ກຖໍ ປສ຺ສໂຕ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ໂວຫາເຣສຸ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ? ຂີຓາສວສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸສິຕວໂຕ ກຕກຣຓີຍສ຺ສ ໂອຫິຕຠາຣສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນສ຺ສ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຍມນຸຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ‘ທິຏ຺ເຐ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມິ. ສຸເຕ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ…ເປ… ມຸເຕ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ… ວິຎ຺ຎາເຕ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອນຸປາໂຍ ອນປາໂຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມິ. ເອວໍ ໂຂ ເມ, ອາວຸໂສ, ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ໂວຫາເຣສຸ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ. ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

໙໙. ‘‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ອາວຸໂສ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ – ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ກຖໍ ຊານໂຕ ປນາຍສ຺ມໂຕ, ກຖໍ ປສ຺ສໂຕ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ? ຂີຓາສວສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸສິຕວໂຕ ກຕກຣຓີຍສ຺ສ ໂອຫິຕຠາຣສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນສ຺ສ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຍມນຸຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ‘ຣູປໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອພລໍ ວິຣາຄຸນໍ [ວິຣາຄໍ (ສີ. ປີ.), ວິຣາຄຸຕໍ (ຏີກາ)] ອນສ຺ສາສິກນ຺ຕິ ວິທິຕ຺ວາ ເຍ ຣູເປ ອຸປາຍູປາທານາ [ອຸປຍູປາທານາ (ກ.)] ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍາ ເຕສໍ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ວິມຸຕ຺ຕໍ ເມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາມິ. ເວທນໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ…ເປ… ສຎ຺ຎໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ… ສງ຺ຂາເຣ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອພລໍ ວິຣາຄຸນໍ ອນສ຺ສາສິກນ຺ຕິ ວິທິຕ຺ວາ ເຍ ວິຎ຺ຎາເຓ ອຸປາຍູປາທານາ ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍາ ເຕສໍ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ວິມຸຕ຺ຕໍ ເມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາມິ. ເອວໍ ໂຂ ເມ, ອາວຸໂສ, ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ. ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

໑໐໐. ‘‘‘ຉຍິມາ, ອາວຸໂສ, ຘາຕຸໂຍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ກຕມາ ຉ? ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸ, ອາກາສຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ – ອິມາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຉ ຘາຕຸໂຍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ. ກຖໍ ຊານໂຕ ປນາຍສ຺ມໂຕ, ກຖໍ ປສ຺ສໂຕ ອິມາສຸ ຉສຸ ຘາຕູສຸ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ? ຂີຓາສວສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸສິຕວໂຕ ກຕກຣຓີຍສ຺ສ ໂອຫິຕຠາຣສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນສ຺ສ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຍມນຸຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ‘ປຖວີຘາຕຸໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ນ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉິໍ, ນ ຈ ປຖວີຘາຕຸນິສ຺ສິຕໍ ອຕ຺ຕານໍ. ເຍ ຈ ປຖວີຘາຕຸນິສ຺ສິຕາ ອຸປາຍູປາທານາ ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍາ ເຕສໍ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ວິມຸຕ຺ຕໍ ເມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາມິ. ອາໂປຘາຕຸໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ…ເປ… ເຕໂຊຘາຕຸໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ… ວາໂຍຘາຕຸໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ… ອາກາສຘາຕຸໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ… ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໍ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ນ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉິໍ, ນ ຈ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸນິສ຺ສິຕໍ ອຕ຺ຕານໍ. ເຍ ຈ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸນິສ຺ສິຕາ ອຸປາຍູປາທານາ ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍາ ເຕສໍ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ວິມຸຕ຺ຕໍ ເມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາມິ. ເອວໍ ໂຂ ເມ, ອາວຸໂສ, ຊານໂຕ, ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອິມາສຸ ຉສຸ ຘາຕູສຸ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ. ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

໑໐໑. ‘‘‘ຉ ໂຂ ປນິມານິ, ອາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ [ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ພາຫິຣານິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອາຍຕນານິ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕານິ. ກຕມານິ ຉ? ຈກ຺ຂຸ ເຈວ ຣູປາ ຈ, ໂສຕຎ຺ຈ ສທ຺ທາ ຈ, ຆານຎ຺ຈ ຄນ຺ຘາ ຈ, ຊິວ຺ຫາ ຈ ຣສາ ຈ, ກາໂຍ ຈ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຈ, ມໂນ ຈ ຘມ຺ມາ ຈ – ອິມານິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕານິ. ກຖໍ ຊານໂຕ ປນາຍສ຺ມໂຕ, ກຖໍ ປສ຺ສໂຕ ອິເມສຸ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣສຸ ອາຍຕເນສຸ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ? ຂີຓາສວສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸສິຕວໂຕ ກຕກຣຓີຍສ຺ສ ໂອຫິຕຠາຣສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນສ຺ສ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຍມນຸຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ‘ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ຣູເປ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ [ນນ຺ທິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຍາ ຕຓ຺ຫາ ເຍ ຈ ອຸປາຍູປາທານາ ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍາ ເຕສໍ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ວິມຸຕ຺ຕໍ ເມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາມິ. ໂສຕສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສທ຺ເທ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓ…ເປ… ຆານສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ຄນ຺ເຘ ຆານວິຎ຺ຎາເຓ… ຊິວ຺ຫາຍ, ອາວຸໂສ, ຣເສ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາເຓ… ກາຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ກາຍວິຎ຺ຎາເຓ… ມນສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ເມ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓ ມໂນວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ ເຍ ຈ ອຸປາຍູປາທານາ ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍາ ເຕສໍ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ວິມຸຕ຺ຕໍ ເມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາມິ. ເອວໍ ໂຂ ເມ, ອາວຸໂສ, ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອິເມສຸ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣສຸ ອາຍຕເນສຸ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ. ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

໑໐໒. ‘‘‘ກຖໍ ຊານໂຕ ປນາຍສ຺ມໂຕ, ກຖໍ ປສ຺ສໂຕ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫໍກາຣມມໍກາຣມານານຸສຍາ ສມູຫຕາ’ຕິ [ສຸສມູຫຕາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]? ຂີຓາສວສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸສິຕວໂຕ ກຕກຣຓີຍສ຺ສ ໂອຫິຕຠາຣສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນສ຺ສ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຍມນຸຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ – ‘ປຸພ຺ເພ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອຄາຣິຍຠູໂຕ ສມາໂນ ອວິທ຺ທສຸ ອໂຫສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ຕຖາຄໂຕ ວາ ຕຖາຄຕສາວໂກ ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠິໍ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘາປຏິລາເຠນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິໍ – ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣຊາປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ນຍິທໍ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໍ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ, ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫາສິໍ. ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ, ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫາສິໍ. ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອໂຫສິໍ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ ເຖໂຕ ປຈ຺ຈຍິໂກ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ. ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ນ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ; ອິຕິ ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາ ສຫິຕານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ສມຄ຺ຄຣໂຕ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ອໂຫສິໍ. ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ; ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ອໂຫສິໍ. ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ; ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ອໂຫສິໍ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ.

‘‘ໂສ ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ອໂຫສິໍ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ. ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ. ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ. ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ອາມກຘຎ຺ຎປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ; ອິຕ຺ຖິກຸມາຣິກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ທາສິທາສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ອເຊຬກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ຫຕ຺ຖິຄວສ຺ສວຬວປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ. ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານຸໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ກຍວິກ຺ກຍາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ຕຸລາກູຏກໍສກູຏມານກູຏາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ອຸກ຺ໂກຏນວຎ຺ຈນນິກຕິສາຈິໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ, ເຉທນວຘພນ຺ຘນວິປຣາໂມສອາໂລປສຫສາກາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ອໂຫສິໍ.

‘‘ໂສ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອໂຫສິໍ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ, ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ [ເຍນ ເຍນ ຈ (ກ.)] ປກ຺ກມິໍ ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມິໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ ເຍນ ເຍເນວ ເຑຕິ ສປຕ຺ຕຠາໂຣວ ເຑຕິ; ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ; ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອໂຫສິໍ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ, ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມິໍ ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມິໍ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທສິໍ.

໑໐໓. ‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ອໂຫສິໍ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ; ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊິໍ; ຣກ຺ຂິໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊິໍ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ອໂຫສິໍ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ; ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊິໍ; ຣກ຺ຂິໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊິໍ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍາເສກສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທສິໍ.

‘‘ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ອໂຫສິໍ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ອໂຫສິໍ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ອໂຫສິໍ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ ອໂຫສິໍ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ອໂຫສິໍ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ ອໂຫສິໍ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ອໂຫສິໍ.

‘‘ໂສ ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, (ອິມາຍ ຈ ອຣິຍາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ,) [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໒໙໖ ຈູຬຫຕ຺ຖິປໂທປເມ] ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊິໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທິໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ.

‘‘ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫາສິໍ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘສິໍ. ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫາສິໍ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ, ພ຺ຍາປາທປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘສິໍ. ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫາຍ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ ວິຫາສິໍ ອາໂລກສຎ຺ຎີ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖິນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘສິໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫາສິໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘສິໍ. ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫາສິໍ ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘສິໍ.

໑໐໔. ‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ; ອິເມ ອາສວາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖः ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ອໂຫສິ. ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ເອວໍ ໂຂ ເມ, ອາວຸໂສ, ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫໍກາຣມມໍກາຣມານານຸສຍາ ສມູຫຕາ’’ຕິ. ‘‘ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ. ‘ສາຘູ’ຕິ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ລາຠາ ໂນ, ອາວຸໂສ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂນ, ອາວຸໂສ, ເຍ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຕາທິສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ສມນຸປສ຺ສາມາ’’’ຕິ [ປສ຺ສາມາຕິ (ສີ.)].

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ຉພ຺ພິໂສຘນສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ສປ຺ປຸຣິສສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຸຈ຺ຈາກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອຸຈ຺ຈາກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ອຸຈ຺ຈາກຸລາ ປພ຺ພຊິຕາ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ອຸຈ຺ຈາກຸລີນຕາຍ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍໍ [ອຍມ຺ປິ (ສີ. ປີ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ອຸຈ຺ຈາກຸລີນຕາຍ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ອຸຈ຺ຈາກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ອຸຈ຺ຈາກຸລີນຕາຍ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ມຫາກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… [ຍຖາ ອຸຈ຺ຈາກຸລວາເຣ ຕຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ] ມຫາໂຠຄກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ອຸຬາຣໂຠຄກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອຸຬາຣໂຠຄກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ອຸຬາຣໂຠຄກຸລາ ປພ຺ພຊິຕາ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ອຸຬາຣໂຠຄຕາຍ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ອຸຬາຣໂຠຄຕາຍ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ອຸຬາຣໂຠຄກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ອຸຬາຣໂຠຄຕາຍ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

໑໐໖. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຍສສ຺ສີ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປຎ຺ຎາຕາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ຎຕ຺ເຕນ [ຎາເຕນ (ສີ. ກ.), ຎາຕຕ຺ເຕນ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ຎຕ຺ເຕນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຍສສ຺ສີ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ຎຕ຺ເຕນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ລາຠິໂນ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານ’ນ຺ຕິ. ໂສ ເຕນ ລາເຠນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ລາເຠນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ລາເຠນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ພຫຸສ຺ສຸຕາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ພາຫຸສຈ຺ເຈນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ພາຫຸສຈ຺ເຈນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ພາຫຸສຈ຺ເຈນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ວິນຍຘໂຣ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ວິນຍຘຣາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ວິນຍຘຣຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ວິນຍຘຣຕ຺ເຕນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ວິນຍຘຣຕ຺ເຕນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຘມ຺ມກຖິໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ຘມ຺ມກຖິກາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ຘມ຺ມກຖິກຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ຘມ຺ມກຖິກຕ຺ເຕນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ຘມ຺ມກຖິໂກ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ຘມ຺ມກຖິກຕ຺ເຕນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

໑໐໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ອາຣຎ຺ຎິກາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ອາຣຎ຺ຎິກຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ອາຣຎ຺ຎິກຕ຺ເຕນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ອາຣຎ຺ຎິກຕ຺ເຕນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ປໍສຸກູລິໂກ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ປໍສຸກູລິກາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ປໍສຸກູລິກຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ປໍສຸກູລິກຕ຺ເຕນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ປໍສຸກູລິກຕ຺ເຕນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຕນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຕນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ຣຸກ຺ຂມູລິກາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ຣຸກ຺ຂມູລິກຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ຣຸກ຺ຂມູລິກຕ຺ເຕນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ຣຸກ຺ຂມູລິກຕ຺ເຕນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ໂສສານິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ອພ຺ໂຠກາສິໂກ ໂຫຕິ… ເນສຊ຺ຊິໂກ ໂຫຕິ… ຍຖາສນ຺ຖຕິໂກ ໂຫຕິ… ເອກາສນິໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ເອກາສນິໂກ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ເອກາສນິກາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ເອກາສນິກຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ເອກາສນິກຕ຺ເຕນ ໂລຠຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາ ວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ເອກາສນິໂກ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຸຊ຺ໂຊ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປາສໍໂສ’ຕິ. ໂສ ປຏິປທໍເຍວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ເອກາສນິກຕ຺ເຕນ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

໑໐໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ນ ລາຠິໂນ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາປິ ໂຂ ອຕມ຺ມຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ’ຕິ. ໂສ ອຕມ຺ມຍຕຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ນ ລາຠິໂນ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາປິ ໂຂ ອຕມ຺ມຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ’ຕິ. ໂສ ອຕມ຺ມຍຕຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ນ ລາຠິໂນ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາປິ ໂຂ ອຕມ຺ມຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ’ຕິ. ໂສ ອຕມ຺ມຍຕຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ນ ລາຠິໂນ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາປິ ໂຂ ອຕມ຺ມຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ’ຕິ. ໂສ ອຕມ຺ມຍຕຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ນ ລາຠິໂນ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາປິ ໂຂ ອຕມ຺ມຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ’ຕິ. ໂສ ອຕມ຺ມຍຕຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາຠີ, ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ນ ລາຠິໂນ’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ. ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາປິ ໂຂ ອຕມ຺ມຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ’ຕິ. ໂສ ອຕມ຺ມຍຕຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ອຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ໂມ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ [ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ (ກ.)] ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ [ອຍໍ ໂຂ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ກິຎ຺ຈິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ກຸຫິຎ຺ຈິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ເກນຈິ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ສປ຺ປຸຣິສສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກາຍສມາຈາຣໍປາຫໍ [ປຫໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)], ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາຍສມາຈາຣໍ. ວຈີສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວຈີສມາຈາຣໍ. ມໂນສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມໂນສມາຈາຣໍ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ. ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍ. ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍ. ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ.

໑໑໐. ‘‘‘ກາຍສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາຍສມາຈາຣ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເອວຣູໂປ ກາຍສມາຈາໂຣ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ເອວຣູໂປ ກາຍສມາຈາໂຣ ເສວິຕພ຺ໂພ.

໑໑໑. ‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ ລຸທ຺ໂທ ໂລຫິຕປາຓິ ຫຕປ຺ປຫເຕ ນິວິຏ຺ໂຐ ອທຍາປນ຺ໂນ ປາຓຠູເຕສຸ; ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຄາມຄຕໍ ວາ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ ຕໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທາຕາ ໂຫຕິ; ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ, ຍາ ຕາ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ ສສ຺ສາມິກາ ສປຣິທຓ຺ຑາ ອນ຺ຕມໂສ ມາລາຄຸຬປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ ຕຖາຣູປາສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ, ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣຕິ; ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຄາມຄຕໍ ວາ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ ຕໍ ນາທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທາຕາ ໂຫຕິ; ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ປຫາຍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຍາ ຕາ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ ສສ຺ສາມິກາ ສປຣິທຓ຺ຑາ ອນ຺ຕມໂສ ມາລາຄຸຬປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ ຕຖາຣູປາສຸ ນ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ‘ກາຍສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາຍສມາຈາຣ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ວຈີສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວຈີສມາຈາຣ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ວຈີສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເອວຣູໂປ ວຈີສມາຈາໂຣ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວຈີສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ວຈີສມາຈາໂຣ ເສວິຕພ຺ໂພ.

໑໑໒. ‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ວຈີສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ສຠາຄໂຕ [ສຠຄ຺ຄໂຕ (ພຫູສຸ)] ວາ ປຣິສາຄໂຕ [ປຣິສຄ຺ຄໂຕ (ພຫູສຸ)] ວາ ຎາຕິມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ປູຄມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ຣາຊກຸລມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ອຠິນີໂຕ ສກ຺ຂິປຸຏ຺ໂຐ – ‘ເອຫມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຍໍ ຊານາສິ ຕໍ ວເທຫີ’ຕິ ໂສ ອຊານໍ ວາ ອາຫ – ‘ຊານາມີ’ຕິ, ຊານໍ ວາ ອາຫ – ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ; ອປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ – ‘ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ – ‘ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ – ອິຕິ [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໑.໔໔໐ ສາເລຍ຺ຍກສຸຕ຺ເຕ] ອຕ຺ຕເຫຕຸ ວາ ປຣເຫຕຸ ວາ ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕຸ [ກິຎ຺ຈກ຺ຂເຫຕຸ (ສີ.)] ວາ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ; ປິສຸຓວາໂຈ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ – ອິຕິ ສມຄ຺ຄານໍ ວາ ເຠຕ຺ຕາ, ຠິນ຺ນານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ, ວຄ຺ຄາຣາໂມ, ວຄ຺ຄຣໂຕ, ວຄ຺ຄນນ຺ທີ, ວຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ; ຜຣຸສວາໂຈ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ, ຍາ ສາ ວາຈາ ກຓ຺ຑກາ ກກ຺ກສາ ຜຣຸສາ ປຣກຏຸກາ ປຣາຠິສຊ຺ຊນີ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ອສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິກາ, ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ; ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ອກາລວາທີ ອຠູຕວາທີ ອນຕ຺ຖວາທີ ອຘມ຺ມວາທີ ອວິນຍວາທີ, ອນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ອກາເລນ ອນປເທສໍ ອປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ວຈີສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ວຈີສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ສຠາຄໂຕ ວາ ປຣິສາຄໂຕ ວາ ຎາຕິມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ປູຄມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ຣາຊກຸລມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ອຠິນີໂຕ ສກ຺ຂິປຸຏ຺ໂຐ – ‘ເອຫມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຍໍ ຊານາສິ ຕໍ ວເທຫີ’ຕິ ໂສ ອຊານໍ ວາ ອາຫ – ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ, ຊານໍ ວາ ອາຫ – ‘ຊານາມີ’ຕິ, ອປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ – ‘ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ – ‘ປສ຺ສາມີ’ຕິ – ອິຕິ ອຕ຺ຕເຫຕຸ ວາ ປຣເຫຕຸ ວາ ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕຸ ວາ ນ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ; ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ນ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ – ອິຕິ ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາ ສຫິຕານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ສມຄ຺ຄຣໂຕ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ; ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ; ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ, ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ວຈີສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ‘ວຈີສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວຈີສມາຈາຣ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ມໂນສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມໂນສມາຈາຣ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ມໂນສມາຈາໂຣ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ມໂນສມາຈາໂຣ ເສວິຕພ຺ໂພ.

໑໑໓. ‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາຕາ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ຍໍ ປຣສ຺ສ ຕໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ; ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ – ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວາ ວຊ຺ຌນ຺ຕຸ ວາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕຸ ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ ອເຫສຸ’ນ຺ຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຕໍ ນາຠິຊ຺ຌາຕາ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ຍໍ ປຣສ຺ສ ຕໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ; ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ – ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາ [ອພ຺ຍາປຊ຺ຌາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູ’ຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ‘ມໂນສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມໂນສມາຈາຣ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໔. ‘‘‘ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ; ພ຺ຍາປາທວາ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາທສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ; ວິເຫສວາ ໂຫຕິ, ວິເຫສາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ; ອພ຺ຍາປາທວາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາທສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ; ອວິເຫສວາ ໂຫຕິ, ອວິເຫສາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ‘ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໕. ‘‘‘ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາປຏິລາຠ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ສຎ຺ຎາປຏິລາໂຠ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ສຎ຺ຎາປຏິລາໂຠ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອຠິຊ຺ຌາສຫຄຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ວິຫຣຕິ; ພ຺ຍາປາທວາ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາທສຫຄຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ວິຫຣຕິ; ວິເຫສວາ ໂຫຕິ, ວິເຫສາສຫຄຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ວິຫຣຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາສຫຄຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ວິຫຣຕິ; ອພ຺ຍາປາທວາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາທສຫຄຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ວິຫຣຕິ; ອວິເຫສວາ ໂຫຕິ, ອວິເຫສາສຫຄຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ວິຫຣຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ‘ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາປຏິລາຠ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໖. ‘‘‘ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ທິຏ຺ຐິປຏິລາໂຠ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ – ເອວຣູໂປ ທິຏ຺ຐິປຏິລາໂຠ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ອຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ມາຕາ, ອຕ຺ຖິ ປິຕາ, ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ – ເອວຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ‘ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໗. ‘‘‘ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ – ເອວຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ – ເອວຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ? ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ [ສພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)], ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຍໂຕ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕຠາວາຍ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ; ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຍໂຕ ປຣິນິຏ຺ຐິຕຠາວາຍ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ‘ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມີ’’ຕິ.

໑໑໘. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາສິ.

‘‘‘ກາຍສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາຍສມາຈາຣ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ກາຍສມາຈາໂຣ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ – ເອວຣູໂປ ກາຍສມາຈາໂຣ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ? ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ ລຸທ຺ໂທ ໂລຫິຕປາຓິ ຫຕປ຺ປຫເຕ ນິວິຏ຺ໂຐ ອທຍາປນ຺ໂນ ປາຓຠູເຕສຸ; ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຄາມຄຕໍ ວາ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ ຕໍ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທາຕາ ໂຫຕິ; ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ, ຍາ ຕາ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ ສສ຺ສາມິກາ ສປຣິທຓ຺ຑາ ອນ຺ຕມໂສ ມາລາຄຸຬປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ ຕຖາຣູປາສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ – ເອວຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ? ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ, ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣຕິ; ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ຄາມຄຕໍ ວາ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ ຕໍ ນາທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທາຕາ ໂຫຕິ; ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ປຫາຍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຍາ ຕາ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ ສສ຺ສາມິກາ ສປຣິທຓ຺ຑາ ອນ຺ຕມໂສ ມາລາຄຸຬປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ ຕຖາຣູປາສຸ ນ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ – ເອວຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ‘ກາຍສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາຍສມາຈາຣ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ວຈີສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ …ເປ… ມໂນສມາຈາຣໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ…ເປ… ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ…ເປ… ສຎ຺ຎາປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ…ເປ….

‘‘‘ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ – ເອວຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ? ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຍໂຕ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕຠາວາຍ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ; ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຍໂຕ ປຣິນິຏ຺ຐິຕຠາວາຍ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ‘ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠ’ນ຺ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ສ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑໑໙. ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ສທ຺ທໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຄນ຺ຘໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣສໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ; ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ. ‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ເສວິຕພ຺ພໍ. ‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ສທ຺ທໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ…ເປ… ເອວຣູໂປ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ສທ຺ໂທ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ສທ຺ໂທ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຄນ຺ໂຘ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຄນ຺ໂຘ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຣໂສ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຣໂສ ເສວິຕພ຺ໂພ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ … ເອວຣູໂປ ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘‘ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຘມ຺ໂມ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຘມ຺ໂມ ເສວິຕພ຺ໂພ. ‘ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມີ’’ຕິ.

໑໒໐. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາສິ. ‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ເສວິຕພ຺ພໍ. ‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ສທ຺ທໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ…ເປ… ເອວຣູໂປ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ສທ຺ໂທ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ສທ຺ໂທ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຄນ຺ໂຘ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຄນ຺ໂຘ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຣໂສ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຣໂສ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ…ເປ… ເອວຣູໂປ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຘມ຺ໂມ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຘມ຺ໂມ ເສວິຕພ຺ໂພ. ‘ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ສ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑໒໑. ‘‘ຈີວຣໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ…ເປ… ປິຓ຺ຑປາຕໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ… ເສນາສນໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ… ຄາມໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ… ນິຄມໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ… ນຄຣໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ… ຊນປທໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ… ປຸຄ຺ຄລໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ. ‘ຈີວຣໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈີວຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຈີວຣໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຈີວຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຈີວຣໍ ເສວິຕພ຺ພໍ. ‘ຈີວຣໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ປິຓ຺ຑປາຕໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ…ເປ… ເອວຣູໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເສນາສນໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ…ເປ… ເອວຣູປໍ ເສນາສນໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ… ເອວຣູປໍ ເສນາສນໍ ເສວິຕພ຺ພໍ… ຄາມໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ …ເປ… ເອວຣູໂປ ຄາໂມ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຄາໂມ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ນິຄໂມ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ນິຄໂມ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູປໍ ນຄຣໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ… ເອວຣູປໍ ນຄຣໍ ເສວິຕພ຺ພໍ… ເອວຣູໂປ ຊນປໂທ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ… ເອວຣູໂປ ຊນປໂທ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘‘ປຸຄ຺ຄລໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄລໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄລໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ. ‘ປຸຄ຺ຄລໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມີ’’ຕິ.

໑໒໒. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາສິ. ‘ຈີວຣໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈີວຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຈີວຣໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈີວຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຈີວຣໍ ເສວິຕພ຺ພໍ. ‘ຈີວຣໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. (ຍຖາ ປຐມໍ ຕຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ) ເອວຣູໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ… ເອວຣູປໍ ເສນາສນໍ… ເອວຣູໂປ ຄາໂມ… ເອວຣູໂປ ນິຄໂມ… ເອວຣູປໍ ນຄຣໍ… ເອວຣູໂປ ຊນປໂທ.

‘‘‘ປຸຄ຺ຄລໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຍຖາຣູປໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຸຄ຺ຄລໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຸຄ຺ຄລໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ. ‘ປຸຄ຺ຄລໍປາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ – ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ, ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’ຕິ – ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ສ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑໒໓. ‘‘ສພ຺ເພປິ ເຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອິມສ຺ສ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສານມ຺ປິສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສພ຺ເພປິ ເຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ…ເປ… ສພ຺ເພປິ ເຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເວສ຺ສາ… ສພ຺ເພປິ ເຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸທ຺ທາ ອິມສ຺ສ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສານມ຺ປິສ຺ສ ສຸທ຺ທານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສເທວໂກປິ ເຈ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂລໂກ ສມາຣໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມໂກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຊາ ສເທວມນຸສ຺ສາ ອິມສ຺ສ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍ, ສເທວກສ຺ສປິສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ພຫຸຘາຕຸກສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍານິ ການິຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຍານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ; ເຍ ເກຈິ ອຸປທ຺ທວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ; ເຍ ເກຈິ ອຸປສຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຬາຄາຣາ ວາ ຕິຓາຄາຣາ ວາ ອຄ຺ຄິ ມຸຕ຺ໂຕ [ອຄ຺ຄິມຸກ຺ໂກ (ສີ. ປີ.)] ກູຏາຄາຣານິປິ ທຫຕິ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕານິ ນິວາຕານິ ຜຸສິຕຄ຺ຄຬານິ ປິຫິຕວາຕປານານິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍານິ ການິຈິ ຠຍານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ; ເຍ ເກຈິ ອຸປທ຺ທວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ; ເຍ ເກຈິ ອຸປສຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຏິຠໂຍ ພາໂລ, ອປ຺ປຏິຠໂຍ ປຓ຺ຑິໂຕ; ສອຸປທ຺ທໂວ ພາໂລ, ອນຸປທ຺ທໂວ ປຓ຺ຑິໂຕ; ສອຸປສຄ຺ໂຄ ພາໂລ, ອນຸປສຄ຺ໂຄ ປຓ຺ຑິໂຕ. ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕໂຕ ຠຍໍ, ນຕ຺ຖິ ປຓ຺ຑິຕໂຕ ອຸປທ຺ທໂວ, ນຕ຺ຖິ ປຓ຺ຑິຕໂຕ ອຸປສຄ຺ໂຄ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ປຓ຺ຑິຕາ ຠວິສ຺ສາມ ວີມໍສກາ’ຕິ – ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ‘ວີມໍສໂກ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ຘາຕຸກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ອາຍຕນກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ຐານາຐານກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ‘ວີມໍສໂກ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

໑໒໕. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຏ຺ຐາຣສ ໂຂ ອິມາ, ອານນ຺ທ, ຘາຕຸໂຍ – ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ຣູປຘາຕຸ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ; ໂສຕຘາຕຸ, ສທ຺ທຘາຕຸ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ; ຆານຘາຕຸ, ຄນ຺ຘຘາຕຸ, ຆານວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ; ຊິວ຺ຫາຘາຕຸ, ຣສຘາຕຸ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ; ກາຍຘາຕຸ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ; ມໂນຘາຕຸ, ຘມ຺ມຘາຕຸ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ອິມາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ຍໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ, ຍຖາ ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ. ຉຍິມາ, ອານນ຺ທ, ຘາຕຸໂຍ – ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸ, ອາກາສຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ອິມາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຉ ຘາຕຸໂຍ ຍໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ, ຍຖາ ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ. ຉຍິມາ, ອານນ຺ທ, ຘາຕຸໂຍ – ສຸຂຘາຕຸ, ທຸກ຺ຂຘາຕຸ, ໂສມນສ຺ສຘາຕຸ, ໂທມນສ຺ສຘາຕຸ, ອຸເປກ຺ຂາຘາຕຸ, ອວິຊ຺ຊາຘາຕຸ. ອິມາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຉ ຘາຕຸໂຍ ຍໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ, ຍຖາ ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ. ຉຍິມາ, ອານນ຺ທ, ຘາຕຸໂຍ – ກາມຘາຕຸ, ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ, ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ວິຫິໍສາຘາຕຸ, ອວິຫິໍສາຘາຕຸ. ອິມາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຉ ຘາຕຸໂຍ ຍໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ, ຍຖາ ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ. ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ອານນ຺ທ, ຘາຕຸໂຍ – ກາມຘາຕຸ, ຣູປຘາຕຸ, ອຣູປຘາຕຸ. ອິມາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ຍໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ, ຍຖາ ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ. ທ຺ເວ ອິມາ, ອານນ຺ທ, ຘາຕຸໂຍ – ສງ຺ຂຕາຘາຕຸ, ອສງ຺ຂຕາຘາຕຸ. ອິມາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ຍໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ຘາຕຸກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

໑໒໖. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ‘ອາຍຕນກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ຉ ໂຂ ປນິມານິ, ອານນ຺ທ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ – ຈກ຺ຂຸເຈວ ຣູປາ ຈ ໂສຕຎ຺ຈ ສທ຺ທາ ຈ ຆານຎ຺ຈ ຄນ຺ຘາ ຈ ຊິວ຺ຫາ ຈ ຣສາ ຈ ກາໂຍ ຈ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຈ ມໂນ ຈ ຘມ຺ມາ ຈ. ອິມານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ ຍໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ – ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ອາຍຕນກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍທິທໍ – ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສູປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ, ເວທນານິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສູປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ’. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

໑໒໗. ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ‘ຐານາຐານກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ [ກິຎ຺ຈິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ສຸຂໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ສຸຂໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ.

໑໒໘. ‘‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ປິຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ…ເປ… ອຣຫນ຺ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ.

໑໒໙. ‘‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ເອໂກ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ຣາຊາໂນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ເອໂກ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ.

໑໓໐. ‘‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອຣຫໍ ອສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຣິໂສ ອຣຫໍ ອສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ຣາຊາ ອສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຣິໂສ ຣາຊາ ອສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ … ມາຣຕ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ… ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ປຸຣິໂສ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ… ມາຣຕ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ… ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ.

໑໓໑. ‘‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ…ເປ… ຍໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ…ເປ… ຍໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ກາຍສຸຈຣິຕສ຺ສ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ກາຍສຸຈຣິຕສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ວຈີສຸຈຣິຕສ຺ສ…ເປ… ຍໍ ມໂນສຸຈຣິຕສ຺ສ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ວຈີສຸຈຣິຕສ຺ສ…ເປ… ຍໍ ມໂນສຸຈຣິຕສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ.

‘‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີ ຕໍນິທານາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີ ຕໍນິທານາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີ…ເປ… ຍໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີ ຕໍນິທານາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີ…ເປ… ຍໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີ ຕໍນິທານາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ກາຍສຸຈຣິຕສມງ຺ຄີ ຕໍນິທານາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ກາຍສຸຈຣິຕສມງ຺ຄີ ຕໍນິທານາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ວຈີສຸຈຣິຕສມງ຺ຄີ…ເປ… ຍໍ ມໂນສຸຈຣິຕສມງ຺ຄີ ຕໍນິທານາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ວຈີສຸຈຣິຕສມງ຺ຄີ…ເປ… ຍໍ ມໂນສຸຈຣິຕສມງ຺ຄີ ຕໍນິທານາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ຐານາຐານກຸສໂລ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

໑໓໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ໂກນາໂມ ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ‘ພຫຸຘາຕຸໂກ’ຕິປິ ນໍ ຘາເຣຫິ, ‘ຈຕຸປຣິວຏ຺ໂຏ’ຕິປິ ນໍ ຘາເຣຫິ, ‘ຘມ຺ມາທາໂສ’ຕິປິ ນໍ ຘາເຣຫິ, ‘ອມຕທຸນ຺ທຸຠີ’ຕິປິ [ທຸທ຺ຣຠີຕິປິ (ກ.)] ນໍ ຘາເຣຫິ, ‘ອນຸຕ຺ຕໂຣ ສງ຺ຄາມວິຊໂຍ’ຕິປິ ນໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ພຫຸຘາຕຸກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອິສິຄິລິສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ເວຠາຣໍ ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອຕສ຺ສປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວຠາຣສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ອຎ຺ຎາວ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ ອຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ’’.

‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ປຓ຺ຑວໍ ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອຕສ຺ສປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑວສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ອຎ຺ຎາວ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ ອຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ’’.

‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອຕສ຺ສປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຸລ຺ລສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ອຎ຺ຎາວ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ ອຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ’’.

‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອຕສ຺ສປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິຊ຺ຌກູຏສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ອຎ຺ຎາວ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ ອຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ’’.

‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ອິສິຄິລິໍ ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິສິຄິລິສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ເອສາວ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ ເອສາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ’’.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສຕານິ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສິໂນ ອເຫສຸໍ. ເຕ ອິມໍ ປພ຺ພຕໍ ປວິສນ຺ຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ປວິຏ຺ຐາ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຍໍ ປພ຺ພໂຕ ອິເມ ອິສີ [ອິສໂຍ (ກ.)] ຄິລຕີ’ຕິ; ‘ອິສິຄິລິ ອິສິຄິລິ’ ຕ຺ເວວ ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ. ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ [ອຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ ໂວ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ນາມານິ; ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ນາມານິ; ເທເສສ຺ສາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ນາມານິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໓໔. ‘‘ອຣິຏ຺ໂຐ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ [ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ (ກ. ສີ. ປີ.)] ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ອຸປຣິຏ຺ໂຐ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ຕຄຣສິຂີ [ຕຄ຺ຄຣສິຂີ (ກ.)] ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ຍສສ຺ສີ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ສຸທສ຺ສໂນ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ປິຍທສ຺ສີ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ຄນ຺ຘາໂຣ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ປິຓ຺ໂຑໂລ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ອຸປາສໂຠ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ນີໂຕ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ຕໂຖ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ, ສຸຕວາ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ; ຠາວິຕຕ຺ໂຕ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມສ຺ມິໍ ອິສິຄິລິສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສີ ອໂຫສິ.

໑໓໕.

‘‘ເຍ ສຕ຺ຕສາຣາ ອນີຆາ ນິຣາສາ,

ປຈ຺ເຈກເມວຊ຺ຌຄມໍສຸ ໂພຘິໍ [ປຈ຺ເຈກເມວຊ຺ຌຄມຸໍ ສຸໂພຘິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)];

ເຕສໍ ວິສລ຺ລານ ນຣຸຕ຺ຕມານໍ,

ນາມານິ ເມ ກິຕ຺ຕຍໂຕ ສຸຓາຖ.

‘‘ອຣິຏ຺ໂຐ ອຸປຣິຏ຺ໂຐ ຕຄຣສິຂີ ຍສສ຺ສີ,

ສຸທສ຺ສໂນ ປິຍທສ຺ສີ ຈ ສຸສມ຺ພຸທ຺ໂຘ [ພຸທ຺ໂຘ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)];

ຄນ຺ຘາໂຣ ປິຓ຺ໂຑໂລ ອຸປາສໂຠ ຈ,

ນີໂຕ ຕໂຖ ສຸຕວາ ຠາວິຕຕ຺ໂຕ.

‘‘ສຸມ຺ໂຠ ສຸໂຠ ມຕຸໂລ [ເມຖຸໂລ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຏ຺ຐໂມ ຈ,

ອຖສ຺ສຸເມໂຆ [ອຏ຺ຐສຸເມໂຘ (ກ.)] ອນີໂຆ ສຸທາໂຐ;

ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຠວເນຕ຺ຕິຂີຓາ,

ຫິງ຺ຄູ ຈ ຫິງ຺ໂຄ ຈ ມຫານຸຠາວາ.

‘‘ທ຺ເວ ຊາລິໂນ ມຸນິໂນ ອຏ຺ຐໂກ ຈ,

ອຖ ໂກສລ຺ໂລ ພຸທ຺ໂຘ ອໂຖ ສຸພາຫຸ;

ອຸປເນມິໂສ ເນມິໂສ ສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ,

ສຈ຺ໂຈ ຕໂຖ ວິຣໂຊ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ.

‘‘ກາຬູປກາຬາ ວິຊິໂຕ ຊິໂຕ ຈ,

ອງ຺ໂຄ ຈ ປງ຺ໂຄ ຈ ຄຸຕ຺ຕິຊິໂຕ ຈ;

ປສ຺ສິ ຊຫິ ອຸປຘິທຸກ຺ຂມູລໍ [ປສ຺ສີ ຊຫີ ອຸປຘິໍ ທຸກ຺ຂມູລໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)],

ອປຣາຊິໂຕ ມາຣພລໍ ອເຊສິ.

‘‘ສຕ຺ຖາ ປວຕ຺ຕາ ສຣຠງ຺ໂຄ ໂລມຫໍໂສ,

ອຸຈ຺ຈງ຺ຄມາໂຍ ອສິໂຕ ອນາສໂວ;

ມໂນມໂຍ ມານຈ຺ຉິໂທ ຈ ພນ຺ຘຸມາ,

ຕທາຘິມຸຕ຺ໂຕ ວິມໂລ ຈ ເກຕຸມາ.

‘‘ເກຕຸມ຺ຠຣາໂຄ ຈ ມາຕງ຺ໂຄ ອຣິໂຍ,

ອຖຈ຺ຈຸໂຕ ອຈ຺ຈຸຕຄາມພ຺ຍາມໂກ;

ສຸມງ຺ຄໂລ ທພ຺ພິໂລ ສຸປຕິຏ຺ຐິໂຕ,

ອສຍ຺ໂຫ ເຂມາຠິຣໂຕ ຈ ໂສຣໂຕ.

‘‘ທຸຣນ຺ນໂຍ ສງ຺ໂຆ ອໂຖປິ ອຸຊ຺ຊໂຍ,

ອປໂຣ ມຸນິ ສຍ຺ໂຫ ອໂນມນິກ຺ກໂມ;

ອານນ຺ໂທ ນນ຺ໂທ ອຸປນນ຺ໂທ ທ຺ວາທສ,

ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອນ຺ຕິມເທຫຘາຣີ [ອນ຺ຕິມເທຫຘາຣິ (ສີ.)].

‘‘ໂພຘິ ມຫານາໂມ ອໂຖປິ ອຸຕ຺ຕໂຣ,

ເກສີ ສິຂີ ສຸນ຺ທໂຣ ທ຺ວາຣຠາໂຊ;

ຕິສ຺ສູປຕິສ຺ສາ ຠວພນ຺ຘນຈ຺ຉິທາ,

ອຸປສິຂິ ຕຓ຺ຫຈ຺ຉິໂທ ຈ ສິຂຣິ [ອຸປສີທຣີ ຕຓ຺ຫຈ຺ຉິໂທ ຈ ສີທຣີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຫຸ ມງ຺ຄໂລ ວີຕຣາໂຄ,

ອຸສຠຈ຺ຉິທາ ຊາລິນິໍ ທຸກ຺ຂມູລໍ;

ສນ຺ຕໍ ປທໍ ອຊ຺ຌຄໂມປນີໂຕ,

ອຸໂປສໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ສຈ຺ຈນາໂມ.

‘‘ເຊໂຕ ຊຍນ຺ໂຕ ປທຸໂມ ອຸປ຺ປໂລ ຈ,

ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ຣກ຺ຂິໂຕ ປພ຺ພໂຕ ຈ;

ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ໂສຠິໂຕ ວີຕຣາໂຄ,

ກຓ຺ໂຫ ຈ ພຸທ຺ໂຘ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ.

‘‘ເອເຕ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ມຫານຸຠາວາ,

ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຠວເນຕ຺ຕິຂີຓາ;

ເຕ ສພ຺ພສງ຺ຄາຕິຄເຕ ມເຫສີ,

ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ວນ຺ທຖ ອປ຺ປເມຍ຺ເຍ’’ຕິ.

ອິສິຄິລິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຣິຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສມາຘິໍ ເທເສສ຺ສາມິ ສອຸປນິສໍ ສປຣິກ຺ຂາຣໍ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິໂຍ ສມ຺ມາສມາຘິ ສອຸປນິໂສ ສປຣິກ຺ຂາໂຣ? ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ; ຍາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫງ຺ເຄຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ປຣິກ຺ຂຕາ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິໂຍ ສມ຺ມາສມາຘິ ສອຸປນິໂສ ອິຕິປິ, ສປຣິກ຺ຂາໂຣ ອິຕິປິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ? ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’ຕິ ປຊານາຕິ – ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ? ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍປຫໍ [ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິມຫໍ (ກ.) ເອວໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍປຫໍກ຺ຍາທີສຸປິ], ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວາຍໍ [ທ຺ວຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ວທາມິ – ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສາສວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກາ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສາສວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກາ? ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ອຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ມາຕາ, ອຕ຺ຖິ ປິຕາ, ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສາສວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ? ຍາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາສວຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາວຍໂຕ ປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎາພລໍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ [ມຄ຺ຄງ຺ຄາ (ສີ. ປີ.)] – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ. ໂສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ປຫານາຍ ວາຍມຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ, ອຸປສມ຺ປທາຍ, ສ຺ວາສ຺ສ [ສ຺ວາຍໍ (ກ.)] ໂຫຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ໂສ ສໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ, ສໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສາສ຺ສ [ສາຍໍ (ກ.)] ໂຫຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ອິຕິຍິເມ [ອິຕິເມ (ສີ.), ອິຕິສ຺ສິເມ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ.

໑໓໗. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ? ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໍ ‘ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ’ຕິ ປຊານາຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ’ຕິ ປຊານາຕິ, ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ? ກາມສງ຺ກປ຺ໂປ, ພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ, ວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ? ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍປຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວາຍໍ ວທາມິ – ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສາສໂວ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂຍ ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສາສໂວ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂຍ ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ? ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ, ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ, ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ – ‘ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສາສໂວ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂຍ ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ’’’.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ? ໂຍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາສວຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາວຍໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ສງ຺ກປ຺ໂປ ອປ຺ປນາ ພ຺ຍປ຺ປນາ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ. ໂສ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ໂສ ສໂຕ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໍ ປຊຫຕິ, ສໂຕ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ອິຕິຍິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ.

໑໓໘. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ? ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ‘ມິຈ຺ຉາວາຈາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ສມ຺ມາວາຈໍ ‘ສມ຺ມາວາຈາ’ຕິ ປຊານາຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ? ມຸສາວາໂທ, ປິສຸຓາ ວາຈາ, ຜຣຸສາ ວາຈາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ? ສມ຺ມາວາຈໍປຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວາຍໍ ວທາມິ – ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ສາສວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກາ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ສາສວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກາ? ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ສາສວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ? ຍາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາສວຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາວຍໂຕ ຈຕູຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ອາຣຕິ ວິຣຕິ ປຏິວິຣຕິ ເວຣມຓີ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ. ໂສ ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ປຫານາຍ ວາຍມຕິ, ສມ຺ມາວາຈາຍ ອຸປສມ຺ປທາຍ; ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ໂສ ສໂຕ ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ປຊຫຕິ, ສໂຕ ສມ຺ມາວາຈໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ອິຕິຍິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມາວາຈໍ ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ.

໑໓໙. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ? ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ‘ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ’ຕິ ປຊານາຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ‘ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ’ຕິ ປຊານາຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ? ປາຓາຕິປາໂຕ, ອທິນ຺ນາທານໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ? ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍປຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວາຍໍ ວທາມິ – ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສາສໂວ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂຍ ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສາສໂວ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂຍ ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ? ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສາສໂວ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂຍ ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ? ຍາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາສວຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາວຍໂຕ ຕີຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ອາຣຕິ ວິຣຕິ ປຏິວິຣຕິ ເວຣມຓີ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ. ໂສ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາຍ; ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ໂສ ສໂຕ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ປຊຫຕິ, ສໂຕ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ອິຕິຍິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ.

໑໔໐. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ? ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ‘ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ’ຕິ ປຊານາຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວໍ ‘ສມ຺ມາອາຊີໂວ’ຕິ ປຊານາຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ? ກຸຫນາ, ລປນາ, ເນມິຕ຺ຕິກຕາ, ນິປ຺ເປສິກຕາ, ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນຕາ [ນິຊິຄິໍ ສນຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ? ສມ຺ມາອາຊີວໍປຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວາຍໍ ວທາມິ – ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສາສໂວ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂຍ ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສາສໂວ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂຍ ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຫາຍ ສມ຺ມາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສາສໂວ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂຍ ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ? ຍາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາສວຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາວຍໂຕ ມິຈ຺ຉາອາຊີວາ ອາຣຕິ ວິຣຕິ ປຏິວິຣຕິ ເວຣມຓີ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ. ໂສ ມິຈ຺ຉາອາຊີວສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາຍ; ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ໂສ ສໂຕ ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຊຫຕິ, ສໂຕ ສມ຺ມາອາຊີວໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ອິຕິຍິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມາອາຊີວໍ ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ.

໑໔໑. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ສມ຺ມາວາຈາ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຈສ຺ສ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ສມ຺ມາສຕິ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາສຕິສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ສມ຺ມາຎາຓໍ ປໂຫຕິ, ສມ຺ມາຎາຓສ຺ສ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ປໂຫຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ເສກ຺ໂຂ [ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕາ ເສຂາ ປຏິປທາ (ສີ.), ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ເສໂຂ ປາຏິປໂທ (ປີ. ກ.) ( ) ນຕ຺ຖິ ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ], ທສງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣຫາ ໂຫຕິ. (ຕຕ຺ຣປິ ສມ຺ມາຎາເຓນ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ວິຄຕາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ).

໑໔໒. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາວາຈສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ… ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ… ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ… ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ… ສມ຺ມາສຕິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສຕິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ… ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ… ສມ຺ມາຎາຓສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ… ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີສຕິ ກຸສລປກ຺ຂາ, ວີສຕິ ອກຸສລປກ຺ຂາ – ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສໂກ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິໂຍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ.

໑໔໓. ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິມໍ ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທສສຫຘມ຺ມິກາ ວາທານຸວາທາ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ, ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕ ໂຠໂຕ ປຸຊ຺ຊາ, ເຕ ໂຠໂຕ ປາສໍສາ; ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ, ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕ ໂຠໂຕ ປຸຊ຺ຊາ, ເຕ ໂຠໂຕ ປາສໍສາ; ສມ຺ມາວາຈໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ… ສມ຺ມາອາຊີວໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ… ສມ຺ມາວາຍາມໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ… ສມ຺ມາສຕິໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ… ສມ຺ມາສມາຘິໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ… ສມ຺ມາຎາຓໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ … ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິໍ ເຈ ຠວໍ ຄຣຫຕິ, ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕີ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕ ໂຠໂຕ ປຸຊ຺ຊາ, ເຕ ໂຠໂຕ ປາສໍສາ. ໂຍ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິມໍ ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິເມ ທສສຫຘມ຺ມິກາ ວາທານຸວາທາ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອເຫສຸໍ ໂອກ຺ກລາ ວສ຺ສຠຎ຺ຎາ [ວຍຠິຎ຺ຎາ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໓.໖໒; ອ. ນິ. ໔.໓໐ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ອເຫຕຸວາທາ ອກິຣິຍວາທາ ນຕ຺ຖິກວາທາ ເຕປິ ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ນປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ ອມຎ຺ຎິໍສຸ [ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸໍ (ກ.)]. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນິນ຺ທາພ຺ຍາໂຣສອຸປາຣມ຺ຠຠຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອານາປານສ຺ສຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ເຖເຣຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ – ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ [ມຫາໂມຄ຺ຄລາເນນ (ກ.)] ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ມຫາກສ຺ສເປນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ມຫາກຈ຺ຈາຍເນນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ມຫາໂກຏ຺ຐິເກນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ມຫາກປ຺ປິເນນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ມຫາຈຸນ຺ເທນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ເຣວເຕນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ອານນ຺ເທນ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕຫິ ເຖເຣຫິ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ນເວ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ທສປິ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວີສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຕິໍສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ໂອວທິຍມານາ ອນຸສາສິຍມານາ ອຸຬາຣໍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສສໍ ຊານນ຺ຕິ [ປຊານນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ (ກ.)].

໑໔໕. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ປວາຣຓາຍ ປຸຓ຺ຓາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຣທ຺ໂຘສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມາຍ ປຏິປທາຍ; ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມາຍ ປຏິປທາຍ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຖ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ, ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິເຘວາຫໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ໂກມຸທິໍ ຈາຕຸມາສິນິໍ ອາຄເມສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ຊານປທາ ຠິກ຺ຂູ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ຕຕ຺ເຖວ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ໂກມຸທິໍ ຈາຕຸມາສິນິໍ ອາຄເມສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕ ຊານປທາ ຠິກ຺ຂູ ສາວຕ຺ຖິໍ [ສາວຕ຺ຖິຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ໂອສຣນ຺ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ເຕ ຈ ໂຂ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ນເວ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ທສປິ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວີສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຕິໍສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ໂອວທິຍມານາ ອນຸສາສິຍມານາ ອຸຬາຣໍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສສໍ ຊານນ຺ຕິ.

໑໔໖. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ໂກມຸທິຍາ ຈາຕຸມາສິນິຍາ ປຸຓ຺ຓາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອປລາປາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ; ນິປ຺ປລາປາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ; ສຸທ຺ຘາ ສາເຣ [ສຸທ຺ຘສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ; ຕຖາຣູປາ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ ຍຖາຣູປາ ປຣິສາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ປາຫຸເນຍ຺ຍາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອຎ຺ຊລິກຣຓີຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ; ຕຖາຣູປາ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ ຍຖາຣູປາຍ ປຣິສາຍ ອປ຺ປໍ ທິນ຺ນໍ ພຫຸ ໂຫຕິ, ພຫຸ ທິນ຺ນໍ ພຫຸຕຣໍ. ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ; ຕຖາຣູປາ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ ຍຖາຣູປາ ປຣິສາ ທຸລ຺ລຠາ ທສ຺ສນາຍ ໂລກສ຺ສ. ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ; ຕຖາຣູປາ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ ຍຖາຣູປໍ ປຣິສໍ ອລໍ ໂຍຊນຄຓນານິ ທສ຺ສນາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ປຸໂຏເສນາປິ’’ [ປຸໂຏເສນາປິ, ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸສໍໂຆ, ຕຖາຣູປາ ອຍໍ ປຣິສາ (ສີ. ປີ. ກ.)].

໑໔໗. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕາ – ເອວຣູປາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຕສ຺ມາ ໂລກາ – ເອວຣູປາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມິໂນ ສກິເທວ [ສກິໍ ເທວ (ກ.)] ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ – ເອວຣູປາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍນາ – ເອວຣູປາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ – ເອວຣູປາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈຕຸນ຺ນໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ ຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ…ເປ… ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ… ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ… ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພລານໍ… ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ… ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ – ເອວຣູປາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເມຕ຺ຕາຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ… ກຣຸຓາຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ… ມຸທິຕາຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ… ອຸເປກ຺ຂາຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ… ອສຸຠຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ… ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ – ເອວຣູປາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອານາປານສ຺ສຕິຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອານາປານສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ອານາປານສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ປຣິປູເຣຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ.

໑໔໘. ‘‘ກຖໍ ຠາວິຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານາປານສ຺ສຕິ ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕິ ສໂຕວ [ສໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປສ຺ສສຕິ.

‘‘ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ທີຆໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຣສ຺ສໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຣສ຺ສໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘‘ປີຕິປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປີຕິປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ສຸຂປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ສຸຂປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘‘ຈິຕ຺ຕປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ຈິຕ຺ຕປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ຠາວິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານາປານສ຺ສຕິ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ.

໑໔໙. ‘‘ກຖໍ ຠາວິຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານາປານສ຺ສຕິ ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ປຣິປູເຣຕິ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ທີຆໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຣສ຺ສໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຣສ຺ສໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ກາເຍສຸ ກາຍຎ຺ຎຕຣາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ວທາມິ ຍທິທໍ – ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ປີຕິປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປີຕິປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ສຸຂປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ສຸຂປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເວທນາສຸ ເວທນາຎ຺ຎຕຣາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ວທາມິ ຍທິທໍ – ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ສາຘຸກໍ ມນສິກາຣໍ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ຈິຕ຺ຕປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ຈິຕ຺ຕປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ວທາມິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ໂສ ຍໍ ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສານໍ ປຫານໍ ຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ.

‘‘ເອວໍ ຠາວິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານາປານສ຺ສຕິ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ປຣິປູເຣຕິ.

໑໕໐. ‘‘ກຖໍ ຠາວິຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຕິ ໂຫຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ [ອປ຺ປມ຺ມຸຏ຺ຐາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ໂຫຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ໂສ ຕຖາສໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນຕິ ປວິຈຍຕິ [ປວິຈຣຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຣິວີມໍສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາສໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນຕິ ປວິຈຍຕິ ປຣິວີມໍສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນໂຕ ປວິຈຍໂຕ ປຣິວີມໍສໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນໂຕ ປວິຈຍໂຕ ປຣິວີມໍສໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປີຕິ ນິຣາມິສາ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປີຕິ ນິຣາມິສາ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສ຺ສ ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສ຺ສ ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ໂສ ຕຖາສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາຘຸກໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາຘຸກໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໑໕໑. ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເວທນາສຸ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຕິ ໂຫຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ໂຫຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ໂສ ຕຖາສໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນຕິ ປວິຈຍຕິ ປຣິວີມໍສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາສໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນຕິ ປວິຈຍຕິ ປຣິວີມໍສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນໂຕ ປວິຈຍໂຕ ປຣິວີມໍສໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນໂຕ ປວິຈຍໂຕ ປຣິວີມໍສໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປີຕິ ນິຣາມິສາ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປີຕິ ນິຣາມິສາ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສ຺ສ ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສ຺ສ ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ໂສ ຕຖາສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາຘຸກໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາຘຸກໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠາເວຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ຠາວິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ສຕ຺ຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ.

໑໕໒. ‘‘ກຖໍ ຠາວິຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ. ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ. ເອວໍ ຠາວິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ອານາປານສ຺ສຕິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ກາຍຄຕາສຕິ [ກາຍຄຕາ ສຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ວຸຕ຺ຕາ ມຫານິສໍສາ’’ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ຫິທໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ອຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ວຸຕ຺ຕາ ມຫານິສໍສາ’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ, ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

໑໕໔. ‘‘ກຖໍ ຠາວິຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍຄຕາສຕິ ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕິ ສໂຕວ ປສ຺ສສຕິ; ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ທີຆໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຣສ຺ສໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຣສ຺ສໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ; ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ‘ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເຍ ເຄຫສິຕາ [ເຄຫສ຺ສິຕາ (ຏີກາ)] ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ [ເອໂກທີ ໂຫຕິ (ສີ.), ເອໂກທິໂຠຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສມາຘິຍຕິ. ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ [ກາຍຄຕໍ ສຕິໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ‘ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ຐິໂຕ ວາ ‘ຐິໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ນິສິນ຺ໂນ ວາ ‘ນິສິນ຺ໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ສຍາໂນ ວາ ‘ສຍາໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ວາ ປນສ຺ສ ກາໂຍ ປຓິຫິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ນໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເຍ ເຄຫສິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເຍ ເຄຫສິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ [ນຫາຣຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກໍ ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສໍ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຠໂຕມຸຂາ ປຸໂຕຬິ [ມູໂຕຬີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປູຣາ ນານາວິຫິຕສ຺ສ ຘຎ຺ຎສ຺ສ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສາລີນໍ ວີຫີນໍ ມຸຄ຺ຄານໍ ມາສານໍ ຕິລານໍ ຕຓ຺ຑຸລານໍ, ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ອິເມ ສາລີ ອິເມ ວີຫີ ອິເມ ມຸຄ຺ຄາ ອິເມ ມາສາ ອິເມ ຕິລາ ອິເມ ຕຓ຺ຑຸລາ’ຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກໍ ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສໍ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເຍ ເຄຫສິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູ’ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ໂຄຆາຕກນ຺ເຕວາສີ ວາ ຄາວິໍ ວຘິຕ຺ວາ ຈຕຸມຫາປເຖ [ຈາຕຸມ຺ມຫາປເຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ພິລໂສ ວິຠຊິຕ຺ວາ [ປຏິວິຠຊິຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ຍຖາຐິຕໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ຘາຕຸໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເຍ ເຄຫສິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ [ສີວຖິກາຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຉຑ຺ຑິຕໍ ເອກາຫມຕໍ ວາ ທ຺ວີຫມຕໍ ວາ ຕີຫມຕໍ ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ວິນີລກໍ ວິປຸພ຺ພກຊາຕໍ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’ຕິ [ເອຕໍ ອນຕີໂຕຕິ (ສີ.)]. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເຍ ເຄຫສິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ກາເກຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ກຸລເລຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ຄິຊ຺ເຌຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ກງ຺ເກຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ສຸນເຂຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ພ຺ຍຄ຺ເຆຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ທີປີຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ສິງ຺ຄາເລຫິ ວາ [ຄິຊ຺ເຌຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ສຸວາເນຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ສິຄາເລຫິ ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຂຊ຺ຊມານໍ ວິວິເຘຫິ ວາ ປາຓກຊາເຕຫິ ຂຊ຺ຊມານໍ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ສມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ…ເປ… ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ນິມ຺ມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ…ເປ… ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ອປຄຕມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ…ເປ… ອຏ຺ຐິການິ ອປຄຕສມ຺ພນ຺ຘານິ [ອປຄຕນຫາຣູສມ຺ພນ຺ຘານິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ທິສາວິທິສາວິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ [ທິສາວິທິສາສຸ ວິກ຺ຂິຕານິ (ສີ. ປີ.)] ອຎ຺ເຎນ ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປາທຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິກໍ [ອຎ຺ເຎນ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ອິທໍ ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ອຎ຺ເຎນ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ອູຣຸຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ກຏິຏ຺ຐິກໍ [ອຎ຺ເຎນ ກຏຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑກໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຎ຺ເຎນ ຜາສຸກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປິຏ຺ຐິຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຄີວຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຫນຸກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ທນ຺ຕຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ [ອຎ຺ເຎນ ກຏຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑກໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ – ອຏ຺ຐິການິ ເສຕານິ ສງ຺ຂວຓ຺ຓປຏິຠາຄານິ [ສງ຺ຂວຓ຺ຓູປນິຠານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] …ເປ… ອຏ຺ຐິການິ ປຸຎ຺ຊກິຕານິ ເຕໂຣວສ຺ສິການິ…ເປ… ອຏ຺ຐິການິ ປູຕີນິ ຈຸຓ຺ຓກຊາຕານິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

໑໕໕. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ນ຺ຫາປໂກ [ນຫາປໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ນ຺ຫາປກນ຺ເຕວາສີ ວາ ກໍສຖາເລ ນ຺ຫານີຍຈຸຓ຺ຓານິ [ນຫານີຍຈຸຓ຺ຓານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ສນ຺ເນຍ຺ຍ, ສາຍໍ ນ຺ຫານີຍປິຓ຺ຑິ [ສາສ຺ສ ນຫານີຍປິຓ຺ຑີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສ຺ເນຫານຸຄຕາ ສ຺ເນຫປເຣຕາ ສນ຺ຕຣພາຫິຣາ ຜຸຏາ ສ຺ເນເຫນ ນ ຈ ປຄ຺ຆຣິຓີ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກຣຫໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸພ຺ຠິໂທທໂກ [ອຸພ຺ຠິໂຕທໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)]. ຕສ຺ສ ເນວສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ ນ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ ນ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ ນ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ; ເທໂວ ຈ ນ ກາເລນ ກາລໍ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ອຖ ໂຂ ຕມ຺ຫາວ ອຸທກຣຫທາ ສີຕາ ວາຣິຘາຣາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕເມວ ອຸທກຣຫທໍ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອຠິສນ຺ເທຍ຺ຍ ປຣິສນ຺ເທຍ຺ຍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍ ປຣິປ຺ຜເຣຍ຺ຍ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ອຸທກຣຫທສ຺ສ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອປ຺ຜຸຏໍ ອສ຺ສ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປລິນິຍໍ ວາ ປທຸມິນິຍໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີກິນິຍໍ ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ, ຕານິ ຍາວ ຈຄ຺ຄາ ຍາວ ຈ ມູລາ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອຠິສນ຺ນານິ ປຣິສນ຺ນານິ [ອຠິສນ຺ທານິ ປຣິສນ຺ທານິ (ກ.)] ປຣິປູຣານິ ປຣິປ຺ຜຸຏານິ, ນາສ຺ສ [ນ ເນສໍ (?)] ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວຕໍ ອຸປ຺ປລານໍ ວາ ປທຸມານໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການໍ ວາ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອປ຺ຜຸຏໍ ອສ຺ສ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ຜຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ໂອທາເຕນ ວຕ຺ເຖນ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ໂອທາເຕນ ວຕ຺ເຖນ ອປ຺ຜຸຏໍ ອສ຺ສ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ຜຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເຍ ເຄຫສິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຫານາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ເອວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວຕິ.

໑໕໖. ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ອນ຺ໂຕຄຘາວາສ຺ສ [ອນ຺ໂຕຄຘາ ຕສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເຍ ເກຈິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ເຈຕສາ ຜຸໂຏ, ອນ຺ໂຕຄຘາວາສ຺ສ ກຸນ຺ນທິໂຍ ຍາ ກາຈິ ສມຸທ຺ທງ຺ຄມາ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ອນ຺ໂຕຄຘາວາສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເຍ ເກຈິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາ.

‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍຄຕາສຕິ ອຠາວິຕາ ອພຫຸລີກຕາ, ລຠຕິ ຕສ຺ສ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ລຠຕິ ຕສ຺ສ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ [ອາຣມຓໍ (?)]. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ຄຣຸກໍ ສິລາຄຸຬໍ ອລ຺ລມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ເຊ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕໍ ຄຣຸກໍ ສິລາຄຸຬໍ ອລ຺ລມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ເຊ ລເຠຖ ໂອຕາຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ອຠາວິຕາ ອພຫຸລີກຕາ, ລຠຕິ ຕສ຺ສ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ລຠຕິ ຕສ຺ສ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸກ຺ຂໍ ກຏ຺ຐໍ ໂກຬາປໍ [ໂກຬາປໍ ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ (ກ.)]; ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ – ‘ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ເຕໂຊ ປາຕຸກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອມຸໍ ສຸກ຺ຂໍ ກຏ຺ຐໍ ໂກຬາປໍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖນ຺ໂຕ [ອຠິມນ຺ເຖນ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເຕໂຊ ປາຕຸກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ອຠາວິຕາ ອພຫຸລີກຕາ, ລຠຕິ ຕສ຺ສ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ລຠຕິ ຕສ຺ສ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກມຓິໂກ ຣິຕ຺ໂຕ ຕຸຈ຺ໂຉ ອາຘາເຣ ຐປິໂຕ; ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸທກຠາຣໍ ອາທາຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ລເຠຖ ອຸທກສ຺ສ ນິກ຺ເຂປນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ອຠາວິຕາ ອພຫຸລີກຕາ, ລຠຕິ ຕສ຺ສ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ລຠຕິ ຕສ຺ສ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ’’.

໑໕໗. ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ນ ຕສ຺ສ ລຠຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ນ ຕສ຺ສ ລຠຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ລຫຸກໍ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ ສພ຺ພສາຣມເຍ ອຄ຺ຄຬຜລເກ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕໍ ລຫຸກໍ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ ສພ຺ພສາຣມເຍ ອຄ຺ຄຬຜລເກ ລເຠຖ ໂອຕາຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ນ ຕສ຺ສ ລຠຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ນ ຕສ຺ສ ລຠຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ [ສສ຺ເນຫໍ ອາຣກາ ອຸທກາ ຖເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ (ກ.)]; ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ – ‘ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ເຕໂຊ ປາຕຸກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອມຸໍ ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເຕໂຊ ປາຕຸກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ນ ຕສ຺ສ ລຠຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ນ ຕສ຺ສ ລຠຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກມຓິໂກ ປູໂຣ ອຸທກສ຺ສ ສມຕິຕ຺ຕິໂກ ກາກເປຍ຺ໂຍ ອາຘາເຣ ຐປິໂຕ; ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸທກຠາຣໍ ອາທາຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ລເຠຖ ອຸທກສ຺ສ ນິກ຺ເຂປນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ນ ຕສ຺ສ ລຠຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ນ ຕສ຺ສ ລຠຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ’’.

໑໕໘. ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ໂສ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກມຓິໂກ ປູໂຣ ອຸທກສ຺ສ ສມຕິຕ຺ຕິໂກ ກາກເປຍ຺ໂຍ ອາຘາເຣ ຐປິໂຕ. ຕເມນໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຍໂຕ ຍໂຕ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ໂສ, ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເມ ຠູມິຠາເຄ ຈຕຸຣສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓີ [ໂປກ຺ຂຣິຓີ (ສີ.)] ອສ຺ສ ອາຬິພນ຺ຘາ ປູຣາ ອຸທກສ຺ສ ສມຕິຕ຺ຕິກາ ກາກເປຍ຺ຍາ. ຕເມນໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຍໂຕ ຍໂຕ ອາຬິໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ໂສ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠູມິຍໍ ຈຕຸມຫາປເຖ ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ ຐິໂຕ ໂອຘສ຺ຕປໂຕໂທ [ໂອຠສ຺ຕປໂຕໂທ (ກ.), ອຸຠນ຺ຕຣປໂຏໂທ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ອວ + ຘໍສຸ + ຕ = ໂອຘສ຺ຕ-ອິຕິປທວິຠາໂຄ]; ຕເມນໍ ທກ຺ໂຂ ໂຍຄ຺ຄາຈຣິໂຍ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ຣສ຺ມິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ປໂຕທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຍນິຈ຺ຉກໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ສາເຣຍ຺ຍາປິ ປຈ຺ຈາສາເຣຍ຺ຍາປິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ໂສ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’.

໑໕໙. ‘‘ກາຍຄຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ທສານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ອຣຕິຣຕິສໂຫ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຕໍ ອຣຕິ ສຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຣຕິໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣຕິ.

‘‘ຠຍເຠຣວສໂຫ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ສຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍເຠຣວໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣຕິ.

‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ.

‘‘ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈານຸໂຠຕິ. ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕິ, ອາວິຠາວໍ…ເປ… ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ, ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈ…ເປ….

‘‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕິ. ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ…ເປ… ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ.

‘‘ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

‘‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ.

‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ກາຍຄຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ອິເມ ທສານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວມໍ.

໑໐. ສງ຺ຂາຣຸປປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສງ຺ຂາຣຸປປຕ຺ຕິໍ [ສງ຺ຂາຣູປປຕ຺ຕິໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ສງ຺ຂາຣຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ (ສີ. ປີ.)] ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

໑໖໑. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສຸເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຈາເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ [ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ [ວິຫາໂຣ (ສີ. ປີ.)] ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ [ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຕຕ຺ຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ (ສີ. ປີ.)] ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໖໒. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສຸເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຈາເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ…ເປ… ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ [ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໖໓. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສຸເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຈາເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຣາຊິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໖໔. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສຸເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຈາເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ຕາວຕິໍສາ ເທວາ…ເປ… ຍາມາ ເທວາ… ຕຸສິຕາ ເທວາ… ນິມ຺ມານຣຕີ ເທວາ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໖໕. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສຸເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຈາເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ທີຆາຍຸໂກ ວຓ຺ຓວາ ສຸຂພຫຸໂລ’ຕິ. ສຫສ຺ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ [ສຫສ຺ສິໍ ໂລກຘາຕຸໍ (ສີ.)] ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ [ອຘິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ (ກ.)] ວິຫຣຕິ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ເອກໍ ອາມຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ເຖ ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຫສ຺ສສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໖໖. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ທ຺ວິສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ…ເປ… ຕິສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ… ຈຕຸສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ… ປຎ຺ຈສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ທີຆາຍຸໂກ ວຓ຺ຓວາ ສຸຂພຫຸໂລຕິ. ປຎ຺ຈສຫສ຺ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ປຎ຺ຈສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ປຎ຺ຈ ອາມຓ຺ຑານິ ຫຕ຺ເຖ ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ປຎ຺ຈສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຎ຺ຈສຫສ຺ສສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໖໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ທສສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ທີຆາຍຸໂກ ວຓ຺ຓວາ ສຸຂພຫຸໂລ’ຕິ. ທສສຫສ຺ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສຸໂຠ ຊາຕິມາ ອຏ຺ຐໍໂສ ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ [ຠາສຕິ ຈ ຕປຕິ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວິໂຣຈຕິ ຈ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທສສຫສ຺ສສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໖໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ… ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ສຕສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ທີຆາຍຸໂກ ວຓ຺ຓວາ ສຸຂພຫຸໂລ’ຕິ. ສຕສຫສ຺ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຕສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທໍ [ເນກ຺ຂໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ທກ຺ຂກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕອຸກ຺ກາມຸຂສຸກຸສລສມ຺ປຫຏ຺ຐໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈຕິ ຈ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຕສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໖໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ… ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ອາຠາ ເທວາ…ເປ… ປຣິຕ຺ຕາຠາ ເທວາ… ອປ຺ປມາຓາຠາ ເທວາ… ອາຠສ຺ສຣາ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອາຠສ຺ສຣານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໗໐. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ … ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ປຣິຕ຺ຕສຸຠາ ເທວາ…ເປ… ອປ຺ປມາຓສຸຠາ ເທວາ… ສຸຠກິຓ຺ຫາ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຠກິຓ຺ຫານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໗໑. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ… ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ເວຫປ຺ຜລາ ເທວາ…ເປ… ອວິຫາ ເທວາ… ອຕປ຺ປາ ເທວາ… ສຸທສ຺ສາ ເທວາ… ສຸທສ຺ສີ ເທວາ… ອກນິຏ຺ຐາ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອກນິຏ຺ຐານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໗໒. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ… ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ສຸຂພຫຸລາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໗໓. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ… ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ສຸຂພຫຸລາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໗໔. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ… ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ ເທວາ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ສຸຂພຫຸລາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ວິຫາຣາ ຈ ເອວໍ ຠາວິຕາ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໗໕. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສີເລນ… ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ກຕ຺ຖຈິ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ [ນ ກຕ຺ຖຈິ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນ ກຸຫິຎ຺ຈິ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ (ສີ. ປີ.), ນ ກຕ຺ຖຈິ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນ ກຸຫິຎ຺ຈິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ. (ກ.)].

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ສງ຺ຂາຣຸປປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທສມໍ.

ອນຸປທວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອນຸປາທ-ໂສຘນ-ໂປຣິສຘມ຺ໂມ, ເສວິຕພ຺ພ-ພຫຸຘາຕຸ-ວິຠຕ຺ຕິ;

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ກິຕ຺ຕິນາມ-ຈຕ຺ຕາຣີເສນ, ອານາປາໂນ ກາຍຄໂຕ ອຸປປຕ຺ຕິ [ອິໂຕ ປຣໍ ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ເອວມ຺ປິ ທິສ຺ສຕິ –-§ຈນ຺ທເກ ວິມເລ ປຣິສຸທ຺ເຘ, ປຸຓ຺ຓສມ຺ໂມທິນິໂຣຘອຕ຺ຕໂນ;§ທນ຺ຘາ ພຫຸຊນເສວິຕໍ ຘມ຺ມວຣໍ, ຍໍ ອນຸປທໍ ວຄ຺ຄວຣໍ ທຸຕິຍາຕິ].

໓. ສຸຎ຺ຎຕວຄ຺ໂຄ

໑. ຈູຬສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອກມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ນຄຣກໍ ນາມ ສກ຺ຍານໍ ນິຄໂມ. ຕຕ຺ຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ສຸຎ຺ຎຕາວິຫາເຣນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ພຫຸລໍ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ກຈ຺ຈິ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຸສ຺ສຸຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ເຕ ເອຕໍ, ອານນ຺ທ, ສຸສ຺ສຸຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ. ປຸພ຺ເພປາຫໍ [ປຸພ຺ເພຈາຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອານນ຺ທ, ເອຕຣຫິປິ [ເອຕຣຫິ ຈ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ສຸຎ຺ຎຕາວິຫາເຣນ ພຫຸລໍ ວິຫຣາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ອຍໍ ມິຄາຣມາຕຸປາສາໂທ ສຸຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິຄວສ຺ສວຬເວນ, ສຸຎ຺ໂຎ ຊາຕຣູປຣຊເຕນ, ສຸຎ຺ໂຎ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສສນ຺ນິປາເຕນ ອຕ຺ຖິ ເຈວິທໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຍທິທໍ – ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕໍ; ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ຄາມສຎ຺ຎໍ, ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎໍ, ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ຄາມສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ເຈວາຍໍ ທຣຖມຕ຺ຕາ ຍທິທໍ – ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ຄາມສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຕ຺ຖິ ເຈວິທໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຍທິທໍ – ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ຕໍ ‘ສນ຺ຕມິທໍ ອຕ຺ຖີ’’’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈາ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕາວກ຺ກນ຺ຕິ ຠວຕິ.

໑໗໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎໍ, ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ, ປຖວີສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ປຖວີສຎ຺ຎາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ອາສຠຈມ຺ມໍ ສງ຺ກຸສເຕນ ສຸວິຫຕໍ ວິຄຕວລິກໍ; ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາ ອຸກ຺ກູລວິກ຺ກູລໍ ນທີວິທຸຄ຺ຄໍ ຂາຓຸກຓ຺ຏກຏ຺ຐານໍ ປພ຺ພຕວິສມໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ [ສພ຺ພໍ (ກ.)] ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ປຖວີສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ປຖວີສຎ຺ຎາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ເຈວາຍໍ ທຣຖມຕ຺ຕາ ຍທິທໍ – ປຖວີສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຕ຺ຖິ ເຈວິທໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຍທິທໍ – ປຖວີສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ຕໍ ‘ສນ຺ຕມິທໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈາ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕາວກ຺ກນ຺ຕິ ຠວຕິ.

໑໗໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ, ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ປຖວີສຎ຺ຎໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ປຖວີສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ເຈວາຍໍ ທຣຖມຕ຺ຕາ ຍທິທໍ – ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ປຖວີສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຕ຺ຖິ ເຈວິທໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຍທິທໍ – ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ຕໍ ‘ສນ຺ຕມິທໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈາ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕາວກ຺ກນ຺ຕິ ຠວຕິ.

໑໗໙. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ປຖວີສຎ຺ຎໍ, ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ປຖວີສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ເຈວາຍໍ ທຣຖມຕ຺ຕາ ຍທິທໍ – ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ປຖວີສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຕ຺ຖິ ເຈວິທໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຍທິທໍ – ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ຕໍ ‘ສນ຺ຕມິທໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈາ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕາວກ຺ກນ຺ຕິ ຠວຕິ.

໑໘໐. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ເຈວາຍໍ ທຣຖມຕ຺ຕາ ຍທິທໍ – ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຕ຺ຖິ ເຈວິທໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຍທິທໍ – ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ຕໍ ‘ສນ຺ຕມິທໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈາ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕາວກ຺ກນ຺ຕິ ຠວຕິ.

໑໘໑. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ ຠິກ຺ຂຸ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ເຈວາຍໍ ທຣຖມຕ຺ຕາ ຍທິທໍ – ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຕ຺ຖິ ເຈວິທໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຍທິທໍ – ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ຕໍ ‘ສນ຺ຕມິທໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈາ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕາວກ຺ກນ຺ຕິ ຠວຕິ.

໑໘໒. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ອນິມິຕ຺ເຕ ເຈໂຕສມາຘິມ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ເຈວາຍໍ ທຣຖມຕ຺ຕາ ຍທິທໍ – ອິມເມວ ກາຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຬາຍຕນິກໍ ຊີວິຕປຈ຺ຈຍາ’ຕິ. ໂສ ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຕ຺ຖິ ເຈວິທໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຍທິທໍ – ອິມເມວ ກາຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຬາຍຕນິກໍ ຊີວິຕປຈ຺ຈຍາ’ຕິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ຕໍ ‘ສນ຺ຕມິທໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈາ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕາວກ຺ກນ຺ຕິ ຠວຕິ.

໑໘໓. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎໍ, ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ປຏິຈ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ອນິມິຕ຺ເຕ ເຈໂຕສມາຘິມ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ອນິມິຕ຺ໂຕ ເຈໂຕສມາຘິ ອຠິສງ຺ຂໂຕ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິໂຕ’. ‘ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕໍ ຕທນິຈ຺ຈໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ກາມາສວໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ຠວາສວໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ເຍ ອສ຺ສຸ ທຣຖາ ອວິຊ຺ຊາສວໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕຘ ນ ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ເຈວາຍໍ ທຣຖມຕ຺ຕາ ຍທິທໍ – ອິມເມວ ກາຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຬາຍຕນິກໍ ຊີວິຕປຈ຺ຈຍາ’ຕິ. ໂສ ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ກາມາສເວນາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ຠວາສເວນາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ສຸຎ຺ຎມິທໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ອວິຊ຺ຊາສເວນາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ‘ອຕ຺ຖິ ເຈວິທໍ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຍທິທໍ – ອິມເມວ ກາຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຬາຍຕນິກໍ ຊີວິຕປຈ຺ຈຍາ’ຕິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ຕໍ ‘ສນ຺ຕມິທໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈາ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣມານຸຕ຺ຕຣາ ສຸຎ຺ຎຕາວກ຺ກນ຺ຕິ ຠວຕິ.

໑໘໔. ‘‘ເຍປິ ຫິ ເກຈິ, ອານນ຺ທ, ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣມານຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິໍສຸ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິມໍເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣມານຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິໍສຸ. ເຍປິ [ເຍ (ສີ. ປີ.)] ຫິ ເກຈິ, ອານນ຺ທ, ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣມານຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິມໍເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣມານຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍປິ [ເຍ (ສີ. ປີ.)] ຫິ ເກຈິ, ອານນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣມານຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິມໍເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣມານຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ອານນ຺ທ, ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣມານຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ [ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ (ປີ. ກ.)] – ເອວຎ຺ຫິ ໂວ [ເຕ (ກ.)], ອານນ຺ທ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ຈູຬສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມໍ.

໒. ມຫາສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ກາຬເຂມກສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ວິຫາໂຣ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ກາຬເຂມກສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ວິຫາເຣ ສມ຺ພຫຸລານິ ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ກາຬເຂມກສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ວິຫາເຣ ສມ຺ພຫຸລານິ ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ. ທິສ຺ວານ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສມ຺ພຫຸລານິ ໂຂ ກາຬເຂມກສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ວິຫາເຣ ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ. ສມ຺ພຫຸລາ ນຸ ໂຂ ອິຘ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

໑໘໖. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຆຏາຍ ສກ຺ກສ຺ສ ວິຫາເຣ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ຆຏາຍ ສກ຺ກສ຺ສ ວິຫາໂຣ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມ຺ພຫຸລານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກາຬເຂມກສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ວິຫາເຣ ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ. ສມ຺ພຫຸລາ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສມ຺ພຫຸລານິ, ຠນ຺ເຕ, ກາຬເຂມກສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ວິຫາເຣ ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ. ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ເອຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຈີວຣກາຣສມໂຍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຠຕິ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ສງ຺ຄຓິກຣໂຕ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຄຓາຣາໂມ ຄຓຣໂຕ ຄຓສມ຺ມຸທິໂຕ. ໂສ ວຕານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ສງ຺ຄຓິກຣໂຕ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຄຓາຣາໂມ ຄຓຣໂຕ ຄຓສມ຺ມຸທິໂຕ ຍໍ ຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂໍ ປວິເວກສຸຂໍ ອຸປສມສຸຂໍ ສມ຺ໂພຘິສຸຂໍ [ສມ຺ໂພຘສຸຂໍ (ສີ. ປີ.), ສມ຺ໂພຘສຸຂໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສຸຂໍ (ກ.) ອຸປຣິ ອຣຓວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ ປນ ສມ຺ໂພຘິສຸຂນ຺ຕ຺ເວວ ທິສ຺ສຕິ] ຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ຠວິສ຺ສຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອໂກ ຄຓສ຺ມາ ວູປກຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຕສ຺ເສຕໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຏິກງ຺ຂໍ ຍໍ ຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂໍ ປວິເວກສຸຂໍ ອຸປສມສຸຂໍ ສມ຺ໂພຘິສຸຂໍ ຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ຠວິສ຺ສຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂສ ວຕານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ສງ຺ຄຓິກຣໂຕ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຄຓາຣາໂມ ຄຓຣໂຕ ຄຓສມ຺ມຸທິໂຕ ສາມາຍິກໍ ວາ ກນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕິ ອສາມາຍິກໍ ວາ ອກຸປ຺ປນ຺ຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອໂກ ຄຓສ຺ມາ ວູປກຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຕສ຺ເສຕໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຏິກງ຺ຂໍ ສາມາຍິກໍ ວາ ກນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕິ ອສາມາຍິກໍ ວາ ອກຸປ຺ປນ຺ຕິ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເອກໍ ຣູປມ຺ປິ [ເອກຣູປມ຺ປິ (ສີ.)] ສມນຸປສ຺ສາມິ ຍຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຠິຣຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ວິປຣິຓາມຎ຺ຎຖາຠາວາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສູປາຍາສາ.

໑໘໗. ‘‘ອຍໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ວິຫາໂຣ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຍທິທໍ – ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ [ວິຫຣຕໍ (ກ. ສີ.), ວິຫຣຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)]. ຕຕ຺ຣ ເຈ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕໍ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣນ຺ຕໍ ຠວນ຺ຕິ [ຠຄວນ຺ຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອຸປສງ຺ກມິຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ຣາຊາໂນ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ. ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ວິເວກນິນ຺ເນເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ວິເວກໂປເຓນ ວິເວກປພ຺ຠາເຣນ ວູປກຏ຺ເຐນ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣເຕນ ພ຺ຍນ຺ຕີຠູເຕນ ສພ຺ພໂສ ອາສວຏ຺ຐານີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ອຸຍ຺ໂຍຊນິກປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍເຍວ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເຈປິ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ເຕນານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ ສນ຺ນິສາເທຕພ຺ພໍ ເອໂກທິ ກາຕພ຺ພໍ ສມາທຫາຕພ຺ພໍ.

໑໘໘. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕິ ສນ຺ນິສາເທຕິ ເອໂກທິໍ ກໂຣຕິ [ເອໂກທິກໂຣຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສມາທຫຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕິ ສນ຺ນິສາເທຕິ ເອໂກທິໍ ກໂຣຕິ ສມາທຫຕິ. ໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ໂຂ ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ໂສ ພຫິທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ…ເປ… ໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ …ເປ… ໂສ ອາເນຎ຺ຊໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ອາເນຎ຺ຊໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອາເນຎ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອາເນຎ຺ຊໍ ໂຂ ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອາເນຎ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ເຕນານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ ສນ຺ນິສາເທຕພ຺ພໍ ເອໂກທິ ກາຕພ຺ພໍ ສມາທຫາຕພ຺ພໍ. ໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ໂຂ ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ໂສ ພຫິທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ…ເປ… ໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ…ເປ… ໂສ ອາເນຎ຺ຊໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ອາເນຎ຺ຊໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອາເນຎ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອາເນຎ຺ຊໍ ໂຂ ເມ ມນສິກໂຣໂຕ ອາເນຎ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

໑໘໙. ‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣໂຕ ຈງ຺ກມາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ໂສ ຈງ຺ກມຕິ – ‘ເອວໍ ມໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ນາຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣໂຕ ຐານາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ໂສ ຕິຏ຺ຐຕິ – ‘ເອວໍ ມໍ ຐິຕໍ ນາຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣໂຕ ນິສຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ໂສ ນິສີທຕິ – ‘ເອວໍ ມໍ ນິສິນ຺ນໍ ນາຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣໂຕ ສຍນາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ໂສ ສຍຕິ – ‘ເອວໍ ມໍ ສຍນ຺ຕໍ ນາຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣໂຕ ກຖາຍ [ຠສ຺ສາຍ (ສີ.), ຠາສາຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ໂສ – ‘ຍາຍໍ ກຖາ ຫີນາ ຄມ຺ມາ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກາ ອນຣິຍາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຊກຖາ ໂຈຣກຖາ ມຫາມຕ຺ຕກຖາ ເສນາກຖາ ຠຍກຖາ ຍຸທ຺ຘກຖາ ອນ຺ນກຖາ ປານກຖາ ວຕ຺ຖກຖາ ສຍນກຖາ ມາລາກຖາ ຄນ຺ຘກຖາ ຎາຕິກຖາ ຍານກຖາ ຄາມກຖາ ນິຄມກຖາ ນຄຣກຖາ ຊນປທກຖາ ອິຕ຺ຖິກຖາ ສຸຣາກຖາ ວິສິຂາກຖາ ກຸມ຺ຠຏ຺ຐານກຖາ ປຸພ຺ພເປຕກຖາ ນານຕ຺ຕກຖາ ໂລກກ຺ຂາຍິກາ ສມຸທ຺ທກ຺ຂາຍິກາ ອິຕິຠວາຠວກຖາ ອິຕິ ວາ ອິຕິ – ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ນ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ຍາ ຈ ໂຂ ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ກຖາ ອຠິສລ຺ເລຂິກາ ເຈໂຕວິນີວຣຓສປ຺ປາຍາ [ເຈໂຕວິຈາຣຓສປ຺ປາຍາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ເຈໂຕວິວຣຓສປ຺ປາຍາ (ປີ.)] ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖາ ປວິເວກກຖາ ອສໍສຄ຺ຄກຖາ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ ສີລກຖາ ສມາຘິກຖາ ປຎ຺ຎາກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກຖາ ອິຕິ – ‘ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ວິຫຣໂຕ ວິຕກ຺ກາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ໂສ – ‘ເຍ ເຕ ວິຕກ຺ກາ ຫີນາ ຄມ຺ມາ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກາ ອນຣິຍາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ອິຕິ ເອວຣູເປ ວິຕກ຺ເກ [ເອວຣູເປນ ວິຕກ຺ເກນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ນ ວິຕກ຺ເກສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ວິຕກ຺ກາ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ອິຕິ – ‘ເອວຣູເປ ວິຕກ຺ເກ [ເອວຣູເປນ ວິຕກ຺ເກນ (ກ.)] ວິຕກ຺ເກສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

໑໙໐. ‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ – ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຠິກ຺ຂຓໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ອາຍຕເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈຕໂສ ສມຸທາຈາໂຣ’ຕິ? ສເຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ເມ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ອາຍຕເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈຕໂສ ສມຸທາຈາໂຣ’ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕເມຕໍ [ເອວໍ ສນ຺ຕໍ (ອຏ຺ຐ.)], ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ໂຍ ໂຂ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ໂສ ເມ ນປ຺ປຫີໂນ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ ເມ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ອາຍຕເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈຕໂສ ສມຸທາຈາໂຣ’ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ໂຍ ໂຂ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ໂສ ເມ ປຫີໂນ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

໑໙໑. ‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິເມ, ອານນ຺ທ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສິນາ ວິຫາຕພ຺ພໍ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ, ອິຕິ ເວທນາ… ອິຕິ ສຎ຺ຎາ… ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ… ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ. ຕສ຺ສ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ໂຍ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອສ຺ມິມາໂນ ໂສ ປຫີຍຕິ. ເອວໍ ສນ຺ຕເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ໂຍ ໂຂ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອສ຺ມິມາໂນ ໂສ ເມ ປຫີໂນ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ ເຕ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມາ ເອກນ຺ຕກຸສລາ ກຸສລາຍາຕິກາ [ຘມ຺ມາ ເອກນ຺ຕກຸສລາຍຕິກາ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ອຏ຺ຐກຖາຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ອຣິຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ອນວກ຺ກນ຺ຕາ ປາປິມຕາ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອານນ຺ທ, ກໍ ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຣຫຕິ ສາວໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸພນ຺ຘິຕຸໍ ອປິ ປຓຸຊ຺ຊມາໂນ’’ຕິ [ອປິ ປນຸຊ຺ຊມາໂນປີຕິ (ກ. ສີ.), ອປິ ປຍຸຊ຺ຊມາໂນຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]? ‘‘ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ສາຘຸ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຏິຠາຕຸ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

໑໙໒. ‘‘ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຣຫຕິ ສາວໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸພນ຺ຘິຕຸໍ, ຍທິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຕສ຺ສ ເຫຕຸ [ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ເຫຕຸ (ກ.)]. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ທີຆຣຕ຺ຕສ຺ສ [ທີຆຣຕ຺ຕໍ + ອສ຺ສາຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ] ຫິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມາ ສຸຕາ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ຍາ ຈ ໂຂ ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ກຖາ ອຠິສລ຺ເລຂິກາ ເຈໂຕວິນີວຣຓສປ຺ປາຍາ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖາ ປວິເວກກຖາ ອສໍສຄ຺ຄກຖາ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ ສີລກຖາ ສມາຘິກຖາ ປຎ຺ຎາກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກຖາ – ເອວຣູປິຍາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກຖາຍ ເຫຕຸ ອຣຫຕິ ສາວໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸພນ຺ຘິຕຸໍ ອປິ ປຓຸຊ຺ຊມາໂນ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອາຈຣິຍູປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອນ຺ເຕວາສູປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣູປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ.

໑໙໓. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ອາຈຣິຍູປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ຕສ຺ສ ຕຖາວູປກຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອນ຺ວາວຕ຺ຕນ຺ຕິ [ອນ຺ວາວຏ຺ຏນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ໂສ ອນ຺ວາວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເນຄເມສຸ ເຈວ ຊານປເທສຸ ຈ ມຸຈ຺ຉໍ ນິກາມຍຕິ [ມຸຈ຺ຉຕິ ກາມຍຕິ (ສີ. ປີ.) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ນ ຕຖາ ທິສ຺ສຕິ], ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອາວຕ຺ຕຕິ ພາຫຸລ຺ລາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕານນ຺ທ, ອຸປທ຺ທໂວ [ອຸປທ຺ທຸໂຕ (ສີ. ປີ.)] ອາຈຣິໂຍ. ອາຈຣິຍູປທ຺ທເວນ ອວຘິໍສຸ ນໍ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ [ໂປໂນຠວິກາ (ສີ. ປີ.)] ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອາຈຣິຍູປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ.

໑໙໔. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ອນ຺ເຕວາສູປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ? ຕສ຺ເສວ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ວິເວກມນຸພ຺ຣູຫຍມາໂນ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ຕສ຺ສ ຕຖາວູປກຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອນ຺ວາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ໂສ ອນ຺ວາວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເນຄເມສຸ ເຈວ ຊານປເທສຸ ຈ ມຸຈ຺ຉໍ ນິກາມຍຕິ, ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອາວຕ຺ຕຕິ ພາຫຸລ຺ລາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕານນ຺ທ, ອຸປທ຺ທໂວ ອນ຺ເຕວາສີ. ອນ຺ເຕວາສູປທ຺ທເວນ ອວຘິໍສຸ ນໍ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອນ຺ເຕວາສູປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ.

໑໙໕. ‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣູປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ຕສ຺ສ ຕຖາວູປກຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອນ຺ວາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ໂສ ອນ຺ວາວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເນຄເມສຸ ເຈວ ຊານປເທສຸ ຈ ນ ມຸຈ຺ຉໍ ນິກາມຍຕິ, ນ ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ອາວຕ຺ຕຕິ ພາຫຸລ຺ລາຍ. ຕສ຺ເສວ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ວິເວກມນຸພ຺ຣູຫຍມາໂນ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ຕສ຺ສ ຕຖາວູປກຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອນ຺ວາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ໂສ ອນ຺ວາວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເນຄເມສຸ ເຈວ ຊານປເທສຸ ຈ ມຸຈ຺ຉໍ ນິກາມຍຕິ, ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອາວຕ຺ຕຕິ ພາຫຸລ຺ລາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕານນ຺ທ, ອຸປທ຺ທໂວ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣູປທ຺ທເວນ ອວຘິໍສຸ ນໍ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສໍກິເລສິກາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ສທຣາ ທຸກ຺ຂວິປາກາ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣູປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ໂຍ ເຈວາຍໍ ອາຈຣິຍູປທ຺ທໂວ, ໂຍ ຈ ອນ຺ເຕວາສູປທ຺ທໂວ ອຍໍ ເຕຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣູປທ຺ທໂວ ທຸກ຺ຂວິປາກຕໂຣ ເຈວ ກຏຸກວິປາກຕໂຣ ຈ, ອປິ ຈ ວິນິປາຕາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໑໙໖. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ມໍ, ອານນ຺ທ, ມິຕ຺ຕວຕາຍ ສມຸທາຈຣຖ, ມາ ສປຕ຺ຕວຕາຍ. ຕໍ ໂວ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ສປຕ຺ຕວຕາຍ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ໂນ ມິຕ຺ຕວຕາຍ? ອິຘານນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອນຸກມ຺ປໂກ ຫິເຕສີ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ – ‘ອິທໍ ໂວ ຫິຕາຍ, ອິທໍ ໂວ ສຸຂາຍາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາວກາ ນ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ສຕ຺ຖຸສາສນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ສປຕ຺ຕວຕາຍ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ໂນ ມິຕ຺ຕວຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ມິຕ຺ຕວຕາຍ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ໂນ ສປຕ຺ຕວຕາຍ? ອິຘານນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອນຸກມ຺ປໂກ ຫິເຕສີ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ – ‘ອິທໍ ໂວ ຫິຕາຍ, ອິທໍ ໂວ ສຸຂາຍາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາວກາ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ, ໂສຕໍ ໂອທຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ນ ຈ ໂວກ຺ກມ ສຕ຺ຖຸສາສນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ມິຕ຺ຕວຕາຍ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ໂນ ສປຕ຺ຕວຕາຍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ມໍ, ອານນ຺ທ, ມິຕ຺ຕວຕາຍ ສມຸທາຈຣຖ, ມາ ສປຕ຺ຕວຕາຍ. ຕໍ ໂວ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ນ ໂວ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາ ປຣກ຺ກມິສ຺ສາມິ ຍຖາ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ອາມເກ ອາມກມຕ຺ເຕ. ນິຄ຺ຄຍ຺ຫ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫາຫໍ, ອານນ຺ທ, ວກ຺ຂາມິ; ປວຍ຺ຫ ປວຍ຺ຫ, ອານນ຺ທ, ວກ຺ຂາມິ [ປວຍ຺ຫ ປວຍ຺ຫ (ສີ. ປີ.), ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອານນ຺ທ ວກ຺ຂາມິ (ກ.)]. ໂຍ ສາໂຣ ໂສ ຐສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ມຫາສຸຎ຺ຎຕສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊານິສ຺ສຕິ [ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ ຊານິສ຺ສຕິ (ກ.)] – ‘ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປິ, ‘ເອວໍນາມາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປິ, ‘ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປິ, ‘ເອວໍສີລາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປິ, ‘ເອວໍຘມ຺ມາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປິ, ‘ເອວໍປຎ຺ຎາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປິ, ‘ເອວໍວິຫາຣີ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປິ, ‘ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ’ ອິຕິປີ’’ຕິ! ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍາ ເຈວ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕາ ອຈ຺ຉຣິຍຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕາ ຈ; ອພ຺ຠຸຕາ ເຈວ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕາ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕາ ຈາ’’ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ຫິທໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ ໂຫຕິ.

໑໙໘. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄໂຕ ອຕີເຕ ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ ຉິນ຺ນວຏຸເມ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ເຏ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ເຕ ຊານິສ຺ສຕິ – ເອວໍຊຈ຺ຈາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປິ, ເອວໍນາມາ… ເອວໍໂຄຕ຺ຕາ… ເອວໍສີລາ… ເອວໍຘມ຺ມາ.. ເອວໍປຎ຺ຎາ… ເອວໍວິຫາຣີ… ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ ອິຕິປີ’ຕິ! ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອມ຺ເຫ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍາ ເຈວ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕາ ອຈ຺ຉຣິຍຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕາ ຈ, ອພ຺ຠຸຕາ ເຈວ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄຕາ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕາ ຈາ’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ; ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

໑໙໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຏິຠນ຺ຕຸ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມາ’’ຕິ [ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາຕິ (?)].

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕໍ ກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊີ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕໍ ກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິ ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິເຕ ກາເຍ ອຏ຺ຐາສີ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິເຕ ກາເຍ ອຏ຺ຐາສິ ອິທໍປາຫໍ [ອິທໍປຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

໒໐໐. ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍາວຕາຍຸກໍ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິເຕ ກາເຍ ອຏ຺ຐາສີ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວຕາຍຸກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິເຕ ກາເຍ ອຏ຺ຐາສິ ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕາ, ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມີ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມິ ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

໒໐໑. ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອຖ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ໂລເກ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ຍາປິ ຕາ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ອຆາ ອສໍວຸຕາ ອນ຺ຘກາຣາ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ, ຍຕ຺ຖປິເມ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ເອວໍມຫິທ຺ຘິກາ ເອວໍມຫານຸຠາວາ ອາຠາຍ ນານຸໂຠນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖປິ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ໂລເກ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ເຕໂນຠາເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ – ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ, ໂຠ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອິຘູປປນ຺ນາຕິ. ອຍຎ຺ຈ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ ອປ຺ປມາໂຓ ຈ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ໂລເກ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວ’ນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

໒໐໒. ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສໍ ອາຣກ຺ຂາຍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ – ມາ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຣໍ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ໂກຈິ ວາ ວິເຫເຐສີ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

໒໐໓. ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປກຕິຍາ ສີລວຕີ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ ວິຣຕາ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕາ ອທິນ຺ນາທານາ ວິຣຕາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ວິຣຕາ ມຸສາວາທາ ວິຣຕາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ປຸຣິເສສຸ ມານສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມຄຸຓູປສໍຫິຕໍ, ອນຕິກ຺ກມນີຍາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ ເກນຈິ ປຸຣິເສນ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນາ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ລາຠິນີ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານໍ. ສາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ປຣິຈາເຣຕີ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

໒໐໔. ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ໂກຈິເທວ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ສຸຂິນີ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ ອກິລນ຺ຕກາຍາ; ໂພຘິສຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ຕິໂຣກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ປສ຺ສຕິ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສຸໂຠ ຊາຕິມາ ອຏ຺ຐໍໂສ ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ສຸຕ຺ຕໍ ອາວຸຕໍ ນີລໍ ວາ ປີຕໍ ວາ ໂລຫິຕໍ ວາ ໂອທາຕໍ ວາ ປຓ຺ຑຸສຸຕ຺ຕໍ ວາ. ຕເມນໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ຫຕ຺ເຖ ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ – ອຍໍ ໂຂ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສຸໂຠ ຊາຕິມາ ອຏ຺ຐໍໂສ ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕ, ຕຕ຺ຣິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາວຸຕໍ ນີລໍ ວາ ປີຕໍ ວາ ໂລຫິຕໍ ວາ ໂອທາຕໍ ວາ ປຓ຺ຑຸສຸຕ຺ຕໍ ວາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ໂກຈິເທວ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ສຸຂິນີ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ໂຫຕິ ອກິລນ຺ຕກາຍາ; ໂພຘິສຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ຕິໂຣກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ປສ຺ສຕິ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍ’ນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

໒໐໕. ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ສຕ຺ຕາຫຊາເຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຕຸສິຕໍ ກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍຖາ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິກາ ນວ ວາ ທສ ວາ ມາເສ ຄພ຺ຠໍ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ວິຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຫວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ວິຊາຍຕິ. ທເສວ ມາສານິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ວິຊາຍຕີ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍຖາ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິກາ ນິສິນ຺ນາ ວາ ນິປນ຺ນາ ວາ ວິຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຫວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ວິຊາຍຕິ. ຐິຕາວ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ວິຊາຍຕີ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ເທວາ ນໍ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສາ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

໒໐໖. ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອປ຺ປຕ຺ໂຕວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຖວິໍ ໂຫຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ນໍ ເທວປຸຕ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕຸ ປຸຣໂຕ ຐເປນ຺ຕິ – ອຕ຺ຕມນາ, ເທວິ, ໂຫຫິ; ມເຫສກ຺ໂຂ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ວິສໂທວ ນິກ຺ຂມຕິ ອມກ຺ຂິໂຕ ອຸເທນ [ອຸທ຺ເທນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອມກ຺ຂິໂຕ ເສມ຺ເຫນ ອມກ຺ຂິໂຕ ຣຸຫິເຣນ ອມກ຺ຂິໂຕ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ສຸທ຺ໂຘ ວິສໂທ [ວິສຸທ຺ໂຘ (ສ຺ຍາ.)]. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ມຓິຣຕນໍ ກາສິເກ ວຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ເນວ ມຓິຣຕນໍ ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ມກ຺ເຂຕິ ນາປິ ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ມຓິຣຕນໍ ມກ຺ເຂຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຸຠິນ຺ນໍ ສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ວິສໂທວ ນິກ຺ຂມຕິ ອມກ຺ຂິໂຕ ອຸເທນ ອມກ຺ຂິໂຕ ເສມ຺ເຫນ ອມກ຺ຂິໂຕ ຣຸຫິເຣນ ອມກ຺ຂິໂຕ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ສຸທ຺ໂຘ ວິສໂທ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ທ຺ເວ ອຸທກສ຺ສ ຘາຣາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ເອກາ ສີຕສ຺ສ, ເອກາ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ; ເຍນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາຕຸ ຈາ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

໒໐໗. ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຕມ຺ຫິ ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣິຍມາເນ, ສພ຺ພາ ຈ ທິສາ ວິໂລເກຕິ, ອາສຠິຎ຺ຈ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ອຄ຺ໂຄຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເຊຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເສຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ. ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມິ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຍທາ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຖ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ໂລເກ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ຍາປິ ຕາ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ອຆາ ອສໍວຸຕາ ອນ຺ຘກາຣາ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ ຍຕ຺ຖປິເມ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ເອວໍມຫິທ຺ຘິກາ ເອວໍມຫານຸຠາວາ ອາຠາຍ ນານຸໂຠນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖປິ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ໂລເກ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ເຕໂນຠາເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ – ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ, ໂຠ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອິຘູປປນ຺ນາຕິ. ອຍຎ຺ຈ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ, ອປ຺ປມາໂຓ ຈ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ໂລເກ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວ’ນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມີ’’ຕິ.

໒໐໘. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອິທມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣຫິ. ອິຘານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ວິທິຕາ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ວິທິຕາ ວິຕກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ວິທິຕາ ສຎ຺ຎາ… ວິທິຕາ ວິຕກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິທໍປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ; ອຕ຺ຕມນາ ຈ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ພາກຸລສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ [ພກ຺ກຸໂລ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ອເຈລກສ຺ສໂປ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ປຸຣາຓຄິຫິສຫາໂຍ ເຍນາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ພາກຸເລນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອເຈລກສ຺ສໂປ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ພາກຸລໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກີວຈິຣໍ ປພ຺ພຊິໂຕສິ, ອາວຸໂສ ພາກຸລາ’’ຕິ? ‘‘ອສີຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ອິເມຫິ ປນ ເຕ, ອາວຸໂສ ພາກຸລ, ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ກຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເມຖຸໂນ ຘມ຺ໂມ ປຏິເສວິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ມໍ, ອາວຸໂສ ກສ຺ສປ, ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ – ‘ອິເມຫິ ປນ ເຕ, ອາວຸໂສ ພາກຸລ, ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ກຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເມຖຸໂນ ຘມ຺ໂມ ປຏິເສວິໂຕ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ໂຂ ມໍ, ອາວຸໂສ ກສ຺ສປ, ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ – ‘ອິເມຫິ ປນ ເຕ, ອາວຸໂສ ພາກຸລ, ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ກຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກາມສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ’’’ຕິ? ( ) [(ອິເມຫິ ປນ ເຕ ອາວຸໂສ ພກ຺ກຸລ ອສີຕິໂຍ ວສ຺ເສຫິ ກຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກາມສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາຕິ.) (ສີ. ປີ.)]

໒໑໐. ‘‘ອສີຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ນາຠິຊານາມິ ກາມສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ. ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ນາຠິຊານາຕິ ກາມສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ ອິທມ຺ປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມ.

‘‘ອສີຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ນາຠິຊານາມິ ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎໍ…ເປ… ວິຫິໍສາສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ. ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ນາຠິຊານາຕິ ວິຫິໍສາສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ, ອິທມ຺ປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມ.

‘‘ອສີຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ນາຠິຊານາມິ ກາມວິຕກ຺ກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ. ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ນາຠິຊານາຕິ ກາມວິຕກ຺ກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ, ອິທມ຺ປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມ.

‘‘ອສີຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ນາຠິຊານາມິ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ. ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ນາຠິຊານາຕິ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ, ອິທມ຺ປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມ.

໒໑໑. ‘‘ອສີຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ນາຠິຊານາມິ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ສາທິຕາ. ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ນາຠິຊານາຕິ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ສາທິຕາ, ອິທມ຺ປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມ.

‘‘ອສີຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ນາຠິຊານາມິ ສຕ຺ເຖນ ຈີວຣໍ ຉິນ຺ທິຕາ. ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ນາຠິຊານາຕິ ສຕ຺ເຖນ ຈີວຣໍ ຉິນ຺ທິຕາ…ເປ… ຘາເຣມ.

‘‘ອສີຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ນາຠິຊານາມິ ສູຈິຍາ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພິຕາ…ເປ… ນາຠິຊານາມິ ຣຊເນນ ຈີວຣໍ ຣຊິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ກຖິເນ [ກຐິເນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈີວຣໍ ສິພ຺ພິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ຈີວຣກມ຺ເມ ວິຈາຣິຕາ [ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈີວຣກມ຺ເມ ພ຺ຍາປາຣິຕາ (ສີ. ປີ.)] … ນາຠິຊານາມິ ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ເອວຣູປໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ – ‘ອໂຫ ວຕ ມໍ ໂກຈິ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍາ’ຕິ… ນາຠິຊານາມິ ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຠຸຎ຺ຊິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕາ… ນາຠິຊານາມິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕາ ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸປ຺ປທມ຺ປິ ຄາຖໍ… ນາຠິຊານາມິ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ສິກ຺ຂມານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ສາມເຓຣິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ປພ຺ພາເຊຕາ… ນາຠິຊານາມິ ອຸປສມ຺ປາເທຕາ… ນາຠິຊານາມິ ນິສ຺ສຍໍ ທາຕາ… ນາຠິຊານາມິ ສາມເຓຣໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕາ… ນາຠິຊານາມິ ຊນ຺ຕາຆເຣ ນ຺ຫາຍິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ຈຸຓ຺ເຓນ ນ຺ຫາຍິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຄຕ຺ຕປຣິກມ຺ເມ ວິຈາຣິຕາ [ພ຺ຍາປາຣິຕາ (ສີ. ປີ.)] … ນາຠິຊານາມິ ອາພາຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຄທ຺ທູຫນມຕ຺ຕມ຺ປິ… ນາຠິຊານາມິ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຸປຫຣິຕາ, ອນ຺ຕມໂສ ຫຣິຕກິຂຓ຺ຑມ຺ປິ… ນາຠິຊານາມິ ອປສ຺ເສນກໍ ອປສ຺ສຍິຕາ… ນາຠິຊານາມິ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕາ. ຍໍປາຍສ຺ມາ…ເປ… ຘາເຣມ.

‘‘ອສີຕິ ເມ, ອາວຸໂສ, ວສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ນາຠິຊານາມິ ຄາມນ຺ຕເສນາສເນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕາ. ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອສີຕິຍາ ວສ຺ເສຫິ ນາຠິຊານາຕິ ຄາມນ຺ຕເສນາສເນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕາ, ອິທມ຺ປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມ.

‘‘ສຕ຺ຕາຫເມວ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສຣໂຓ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊິໍ; ອຖ ອຏ຺ຐມິຍໍ ອຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ. ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ສຕ຺ຕາຫເມວ ສຣໂຓ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊິ; ອຖ ອຏ຺ຐມິຍໍ ອຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ ອິທມ຺ປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມ.

໒໑໒. ‘‘ລເຠຍ຺ຍາຫໍ, ອາວຸໂສ ພາກຸລ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ. ອລຕ຺ຖ ໂຂ ອເຈລກສ຺ສໂປ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ປນາຍສ຺ມາ ກສ຺ສໂປ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ກສ຺ສໂປ ອຣຫຕໍ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອປເຣນ ສມເຍນ ອວາປຸຣຓໍ [ອປາປຸຣຓໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອາທາຍ ວິຫາເຣນ ວິຫາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ. ອຊ຺ຊ ເມ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອວາປຸຣຓໍ ອາທາຍ ວິຫາເຣນ ວິຫາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ; ອຊ຺ຊ ເມ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ອິທມ຺ປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມ’’.

ອາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ມຊ຺ເຌ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິສິນ຺ນໂກວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ‘‘ຍໍປາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ມຊ຺ເຌ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິສິນ຺ນໂກວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ອິທມ຺ປິ ມຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣມາ’’ຕິ.

ພາກຸລສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທນ຺ຕຠູມິສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຈິຣວໂຕ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍໍ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂຂ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນ ເຍນ ອຈິຣວໂຕ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຈິຣວເຕນ ສມຓຸທ຺ເທເສນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ອຈິຣວຕໍ ສມຓຸທ຺ເທສໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ – ‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜຸເສຍ຺ຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ. ‘ເອວເມຕໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ເອວເມຕໍ, ຣາຊກຸມາຣ. ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜຸເສຍ຺ຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ. ‘ສາຘຸ ເມ ຠວໍ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສໂນ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ. ‘ນ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ສກ຺ໂກມິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ. ອຫຎ຺ຈ ຫິ ເຕ, ຣາຊກຸມາຣ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ເມ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນ ອາຊາເນຍ຺ຍາສິ; ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖ, ສາ ມມສ຺ສ ວິເຫສາ’ຕິ. ‘ເທເສຕຸ ເມ ຠວໍ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສໂນ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ. ອປ຺ເປວນາມາຫໍ ໂຠໂຕ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ‘ເທເສຍ຺ຍໍ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ. ສເຈ ເມ ຕ຺ວໍ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາສິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ໂນ ເຈ ເມ ຕ຺ວໍ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາສິ, ຍຖາສເກ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາສິ, ນ ມໍ ຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’ຕິ. ‘ເທເສຕຸ ເມ ຠວໍ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສໂນ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ. ສເຈ ອຫໍ ໂຠໂຕ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານິສ຺ສາມິ [ອາຊາເນຍ຺ຍາມິ (ກ.)], ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ໂນ ເຈ ອຫໍ ໂຠໂຕ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານິສ຺ສາມິ, ຍຖາສເກ ຕິຏ຺ຐິສ຺ສາມິ [ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາມິ (ກ.)], ນາຫໍ ຕຕ຺ຖ ຠວນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

໒໑໔. ອຖ ໂຂ ອຈິຣວໂຕ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ຊຍເສນສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ອຈິຣວຕໍ ສມຓຸທ຺ເທສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ໂຠ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອນວກາໂສ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜຸເສຍ຺ຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ອຈິຣວຕສ຺ສ ສມຓຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຏ຺ຐານຕຎ຺ຈ ອນວກາສຕຎ຺ຈ ປເວເທຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ອຈິຣວໂຕ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ຊຍເສເນ ຣາຊກຸມາເຣ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຈິຣວໂຕ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ຊຍເສເນນ ຣາຊກຸມາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຈິຣວຕໍ ສມຓຸທ຺ເທສໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ລພ຺ຠາ. ຍໍ ຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ຎາຕພ຺ພໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ຕໍ ວຕ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ກາມມຊ຺ເຌ ວສນ຺ໂຕ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກາມວິຕກ຺ເກຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ກາມປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ ກາມປຣິເຍສນາຍ ອຸສ຺ສຸໂກ [ອຸສ຺ສຸກ຺ໂກ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ຎສ຺ສຕິ ວາ ທກ຺ຂຕິ ວາ ສຈ຺ຉິ ວາ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

໒໑໕. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິສ຺ສຸ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມາ ວາ ອສ຺ສທມ຺ມາ ວາ ໂຄທມ຺ມາ ວາ ສຸທນ຺ຕາ ສຸວິນີຕາ, ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມາ ວາ ອສ຺ສທມ຺ມາ ວາ ໂຄທມ຺ມາ ວາ ອທນ຺ຕາ ອວິນີຕາ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຍ ເຕ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມາ ວາ ອສ຺ສທມ຺ມາ ວາ ໂຄທມ຺ມາ ວາ ສຸທນ຺ຕາ ສຸວິນີຕາ, ອປິ ນຸ ເຕ ທນ຺ຕາວ ທນ຺ຕກາຣຓໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ທນ຺ຕາວ ທນ຺ຕຠູມິໍ ສມ຺ປາປຸເຓຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເຍ ປນ ເຕ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມາ ວາ ອສ຺ສທມ຺ມາ ວາ ໂຄທມ຺ມາ ວາ ອທນ຺ຕາ ອວິນີຕາ, ອປິ ນຸ ເຕ ອທນ຺ຕາວ ທນ຺ຕກາຣຓໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອທນ຺ຕາວ ທນ຺ຕຠູມິໍ ສມ຺ປາປຸເຓຍ຺ຍຸໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຕ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມາ ວາ ອສ຺ສທມ຺ມາ ວາ ໂຄທມ຺ມາ ວາ ສຸທນ຺ຕາ ສຸວິນີຕາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຍໍ ຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ຎາຕພ຺ພໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ຕໍ ວຕ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ກາມມຊ຺ເຌ ວສນ຺ໂຕ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກາມວິຕກ຺ເກຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ກາມປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ ກາມປຣິເຍສນາຍ ອຸສ຺ສຸໂກ ຎສ຺ສຕິ ວາ ທກ຺ຂຕິ ວາ ສຈ຺ຉິ ວາ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

໒໑໖. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ມຫາປພ຺ພໂຕ. ຕເມນໍ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ຕມ຺ຫາ ຄາມາ ວາ ນິຄມາ ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖວິລງ຺ຆເກນ ເຍນ ໂສ ປພ຺ພໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອໂກ ສຫາຍໂກ ເຫຏ຺ຐາ ປພ຺ພຕປາເທ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ເອໂກ ສຫາຍໂກ ອຸປຣິປພ຺ພຕໍ ອາໂຣເຫຍ຺ຍ. ຕເມນໍ ເຫຏ຺ຐາ ປພ຺ພຕປາເທ ຐິໂຕ ສຫາຍໂກ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິຕໍ ສຫາຍກໍ ເອວໍ ເວທຍ຺ຍ – ‘ຍໍ, ສມ຺ມ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ປສ຺ສສິ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິໂຕ’ຕິ? ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ປສ຺ສາມິ ໂຂ ອຫໍ, ສມ຺ມ, ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິໂຕ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ໂປກ຺ຂຣຓີຣາມເຓຍ຺ຍກ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ສມ຺ມ, ອນວກາໂສ ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິໂຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ໂປກ຺ຂຣຓີຣາມເຓຍ຺ຍກ’ນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິໂຕ ສຫາຍໂກ ເຫຏ຺ຐິມປພ຺ພຕປາທໍ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ຕໍ ສຫາຍກໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິປພ຺ພຕໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຍໍ, ສມ຺ມ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ປສ຺ສສິ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິໂຕ’ຕິ? ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ປສ຺ສາມິ ໂຂ ອຫໍ, ສມ຺ມ, ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິໂຕ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ໂປກ຺ຂຣຓີຣາມເຓຍ຺ຍກ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອິທາເນວ ໂຂ ເຕ, ສມ຺ມ, ຠາສິຕໍ – ມຍໍ ເອວໍ ອາຊານາມ – ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ ສມ຺ມ, ອນວກາໂສ ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິໂຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ໂປກ຺ຂຣຓີຣາມເຓຍ຺ຍກ’ນ຺ຕິ. ອິທາເນວ ຈ ປນ ເຕ ຠາສິຕໍ ມຍໍ ເອວໍ ອາຊານາມ – ‘ປສ຺ສາມິ ໂຂ ອຫໍ, ສມ຺ມ, ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິໂຕ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ໂປກ຺ຂຣຓີຣາມເຓຍ຺ຍກ’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕຖາ ຫິ ປນາຫໍ, ສມ຺ມ, ອິມິນາ ມຫຕາ ປພ຺ພເຕນ ອາວຸໂຕ [ອາວໂຏ (ສີ. ອຏ຺ຐ. ປີ.), ອາວຸໂຏ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ນາທ຺ທສ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອໂຕ ມຫນ຺ຕຕເຣນ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອວິຊ຺ຊາຂນ຺ເຘນ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ອາວຸໂຕ ນິວຸໂຕ [ນິວຸໂຏ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ໂອຜຸໂຏ [ໂອວຸໂຕ (ສີ.), ໂອວຸໂຏ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ. ໂສ ວຕ ຍໍ ຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ຎາຕພ຺ພໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ຕໍ ວຕ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ກາມມຊ຺ເຌ ວສນ຺ໂຕ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກາມວິຕກ຺ເກຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ກາມປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ ກາມປຣິເຍສນາຍ ອຸສ຺ສຸໂກ ຎສ຺ສຕິ ວາ ທກ຺ຂຕິ ວາ ສຈ຺ຉິ ວາ ກຣິສ຺ສຕີຕິ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ໂຂ ຕໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຊຍເສນສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອິມາ ທ຺ເວ ອຸປມາ ປຏິຠາເຍຍ຺ຍຸໍ [ປຏິຠາເສຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ເຕ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ປສີເທຍ຺ຍ, ປສນ຺ໂນ ຈ ເຕ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຸໂຕ ປນ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊຍເສນສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອິມາ ທ຺ເວ ອຸປມາ ປຏິຠາຍິສ຺ສນ຺ຕິ [ປຏິຠາສິສ຺ສນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອນຈ຺ຉຣິຍາ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠຄວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ?

໒໑໗. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ນາຄວນິກໍ ອາມນ຺ເຕຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສມ຺ມ ນາຄວນິກ, ຣຎ຺ໂຎ ນາຄໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນາຄວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາຄໍ ອຕິປສ຺ສິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນາຄສ຺ສ ຄີວາຍໍ ອຸປນິພນ຺ຘາຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ນາຄວນິໂກ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນາຄໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນາຄວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາຄໍ ອຕິປສ຺ສິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນາຄສ຺ສ ຄີວາຍໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ. ຕເມນໍ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອພ຺ໂຠກາສໍ ນີຫຣຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ນາໂຄ ອພ຺ໂຠກາສໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖເຄຘາ [ເອຕເຄຘາ (ສີ. ປີ.)] ຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຣຎ຺ຎກາ ນາຄາ ຍທິທໍ – ນາຄວນໍ. ຕເມນໍ ນາຄວນິໂກ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ – ‘ອພ຺ໂຠກາສຄໂຕ ໂຂ [ໂຂ ເຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ເທວ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ນາໂຄ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຕເມນໍ ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິທມກໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ສມ຺ມ ຫຕ຺ຖິທມກ, ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາຄໍ ທມຍາຫິ ອາຣຎ຺ຎການຎ຺ເຈວ ສີລານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ອາຣຎ຺ຎການຎ຺ເຈວ ສຣສງ຺ກປ຺ປານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ອາຣຎ຺ຎການຎ຺ເຈວ ທຣຖກິລມຖປຣິຬາຫານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ຄາມນ຺ເຕ ອຠິຣມາປນາຍ ມນຸສ຺ສກນ຺ເຕສຸ ສີເລສຸ ສມາທປນາຍາ’’’ຕິ [ສມາທາປນາຍາຕິ (?)].

‘‘‘ເອວໍ, ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຫຕ຺ຖິທມໂກ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຖມ຺ຠໍ ປຖວິຍໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎກສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ຄີວາຍໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ ອາຣຎ຺ຎການຎ຺ເຈວ ສີລານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ອາຣຎ຺ຎການຎ຺ເຈວ ສຣສງ຺ກປ຺ປານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ອາຣຎ຺ຎການຎ຺ເຈວ ທຣຖກິລມຖປຣິຬາຫານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ຄາມນ຺ເຕ ອຠິຣມາປນາຍ ມນຸສ຺ສກນ຺ເຕສຸ ສີເລສຸ ສມາທປນາຍ. ຕເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມໂກ ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປາຫິ ວາຈາຫິ ສມຸທາຈຣຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ນາໂຄ ຫຕ຺ຖິທມກສ຺ສ ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປາຫິ ວາຈາຫິ ສມຸທາຈຣິຍມາໂນ ສຸສ຺ສູສຕິ, ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ; ຕເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມໂກ ອຸຕ຺ຕຣິ ຕິຓຆາໂສທກໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ນາໂຄ ຫຕ຺ຖິທມກສ຺ສ ຕິຓຆາໂສທກໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຕ຺ຣ ຫຕ຺ຖິທມກສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຊີວິສ຺ສຕິ ໂຂ [ນຸ ໂຂ (ສີ. ກ.)] ທານິ ອາຣຎ຺ຎໂກ [ຣຎ຺ໂຎ (ສີ. ປີ.)] ນາໂຄ’ຕິ. ຕເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມໂກ ອຸຕ຺ຕຣິ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ – ‘ອາທິຍ, ໂຠ, ນິກ຺ຂິປ, ໂຠ’ຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ນາໂຄ ຫຕ຺ຖິທມກສ຺ສ ອາທານນິກ຺ເຂເປ ວຈນກໂຣ ໂຫຕິ ໂອວາທປ຺ປຏິກໂຣ, ຕເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມໂກ ອຸຕ຺ຕຣິ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ – ‘ອຠິກ຺ກມ, ໂຠ, ປຏິກ຺ກມ, ໂຠ’ຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ນາໂຄ ຫຕ຺ຖິທມກສ຺ສ ອຠິກ຺ກມປຏິກ຺ກມວຈນກໂຣ ໂຫຕິ ໂອວາທປ຺ປຏິກໂຣ, ຕເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມໂກ ອຸຕ຺ຕຣິ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ – ‘ອຸຏ຺ຐຫ, ໂຠ, ນິສີທ, ໂຠ’ຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ນາໂຄ ຫຕ຺ຖິທມກສ຺ສ ອຸຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊາຍ ວຈນກໂຣ ໂຫຕິ ໂອວາທປ຺ປຏິກໂຣ, ຕເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມໂກ ອຸຕ຺ຕຣິ ອາເນຎ຺ຊໍ ນາມ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ, ມຫນ຺ຕສ຺ສ ຜລກໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ, ໂຕມຣຫຕ຺ໂຖ ຈ ປຸຣິໂສ ອຸປຣິຄີວາຍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສມນ຺ຕໂຕ ຈ ໂຕມຣຫຕ຺ຖາ ປຸຣິສາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖິທມໂກ ຈ ທີຆໂຕມຣຍຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ອາເນຎ຺ຊໍ ກາຣຓໍ ກາຣິຍມາໂນ ເນວ ປຸຣິເມ ປາເທ ໂຈເປຕິ ນ ປຈ຺ຉິເມ ປາເທ ໂຈເປຕິ, ນ ປຸຣິມກາຍໍ ໂຈເປຕິ ນ ປຈ຺ຉິມກາຍໍ ໂຈເປຕິ, ນ ສີສໍ ໂຈເປຕິ, ນ ກຓ຺ເຓ ໂຈເປຕິ, ນ ທນ຺ເຕ ໂຈເປຕິ, ນ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ໂຈເປຕິ, ນ ໂສຓ຺ຑໍ ໂຈເປຕິ. ໂສ ໂຫຕິ ອາຣຎ຺ຎໂກ ນາໂຄ ຂໂມ ສຕ຺ຕິປ຺ປຫາຣານໍ ອສິປ຺ປຫາຣານໍ ອຸສຸປ຺ປຫາຣານໍ ສຣປຕ຺ຕປ຺ປຫາຣານໍ [ປຣສຕ຺ຖປ຺ປຫາຣານໍ (ສີ.), ປຣສຕ຺ຕຸປ຺ປຫາຣານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຠຣິປຓວວໍສສງ຺ຂຑິຓ຺ຑິມນິນ຺ນາທສທ຺ທານໍ [ເຠຣິປຓວສງ຺ຂຕິຓວນິນ຺ນາທສທ຺ທານໍ (ປີ.)] ສພ຺ພວງ຺ກໂທສນິຫິຕນິນ຺ນີຕກສາໂວ ຣາຊາຣໂຫ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໒໑໘. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ. ໂສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘາປຏິລາເຠນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣຊາປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ນຍິທໍ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ອປ຺ປໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຣິຍສາວໂກ ອພ຺ໂຠກາສຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖເຄຘາ ຫິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເທວມນຸສ຺ສາ ຍທິທໍ – ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ຕເມນໍ ຕຖາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວິເນຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ສີລວາ ໂຫຫິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣາຫິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂສ຺ສຸ ສິກ຺ຂາປເທສູ’’’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຣິຍສາວໂກ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ຕເມນໍ ຕຖາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວິເນຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຫິ, ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ມາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ…ເປ… (ຍຖາ ຄຓກໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພານິ.)

໒໑໙. ‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເວທນາສຸ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ…ເປ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຫຕ຺ຖິທມໂກ ມຫນ຺ຕໍ ຖມ຺ຠໍ ປຖວິຍໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎກສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ຄີວາຍໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ ອາຣຎ຺ຎການຎ຺ເຈວ ສີລານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ອາຣຎ຺ຎການຎ຺ເຈວ ສຣສງ຺ກປ຺ປານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ອາຣຎ຺ຎການຎ຺ເຈວ ທຣຖກິລມຖປຣິຬາຫານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ຄາມນ຺ເຕ ອຠິຣມາປນາຍ ມນຸສ຺ສກນ຺ເຕສຸ ສີເລສຸ ສມາທປນາຍ; ເອວເມວ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ເຈຕໂສ ອຸປນິພນ຺ຘນາ ໂຫນ຺ຕິ ເຄຫສິຕານຎ຺ເຈວ ສີລານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ເຄຫສິຕານຎ຺ເຈວ ສຣສງ຺ກປ຺ປານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ເຄຫສິຕານຎ຺ເຈວ ທຣຖກິລມຖປຣິຬາຫານໍ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

໒໒໐. ‘‘ຕເມນໍ ຕຖາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວິເນຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາຫິ, ມາ ຈ ກາມູປສໍຫິຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສິ. ເວທນາສຸ… ຈິຕ຺ເຕ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາຫິ, ມາ ຈ ກາມູປສໍຫິຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສີ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

໒໒໑. ‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ.

‘‘ໂສ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ ສພ຺ພຣາຄໂທສໂມຫນິຫິຕນິນ຺ນີຕກສາໂວ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

໒໒໒. ‘‘ມຫລ຺ລໂກ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອທນ຺ໂຕ ອວິນີໂຕ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ‘ອທນ຺ຕມຣຓໍ [ອທນ຺ຕໍ ມຣຓໍ (ກ.)] ມຫລ຺ລໂກ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ມຊ຺ຌິໂມ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ. ທຫໂຣ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອທນ຺ໂຕ ອວິນີໂຕ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ‘ອທນ຺ຕມຣຓໍ ທຫໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຖໂຣ ເຈປິ ຠິກ຺ຂຸ ອຂີຓາສໂວ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ‘ອທນ຺ຕມຣຓໍ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ມຊ຺ຌິໂມ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠິກ຺ຂຸ. ນໂວ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠິກ຺ຂຸ ອຂີຓາສໂວ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ‘ອທນ຺ຕມຣຓໍ ນໂວ ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ມຫລ຺ລໂກ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສຸທນ຺ໂຕ ສຸວິນີໂຕ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ‘ທນ຺ຕມຣຓໍ ມຫລ຺ລໂກ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ມຊ຺ຌິໂມ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ… ທຫໂຣ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສຸທນ຺ໂຕ ສຸວິນີໂຕ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ‘ທນ຺ຕມຣຓໍ ທຫໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເຖໂຣ ເຈປິ ຠິກ຺ຂຸ ຂີຓາສໂວ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ‘ທນ຺ຕມຣຓໍ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ມຊ຺ຌິໂມ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠິກ຺ຂຸ. ນໂວ ເຈປິ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຠິກ຺ຂຸ ຂີຓາສໂວ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ‘ທນ຺ຕມຣຓໍ ນໂວ ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອຈິຣວໂຕ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ທນ຺ຕຠູມິສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຠູມິຊສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠູມິໂຊ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຊຍເສນສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ເຍນາຍສ຺ມາ ຠູມິໂຊ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ຠູມິເຊນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຠູມິຊໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສນ຺ຕິ, ໂຠ ຠູມິຊ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ [ຈຣຕິ, ອຠພ຺ໂພ (ສີ. ປີ.) ເອວມຸປຣິປິ ເອກວຈເນເນວ ທິສ຺ສຕິ] ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ [ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ຈ ເຈປິ (ອຏ຺ຐ.)] ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍາ’ຕິ. ອິຘ ໂຠໂຕ ຠູມິຊສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ກິໍວາທີ [ກິໍວາທີ ກິໍທິຏ຺ຐີ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ກິມກ຺ຂາຍີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ເມຕໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ. ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຠຄວາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍາ’ຕິ. ນ ໂຂ ເມ ຕໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ. ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຠຄວາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ໂຂ ໂຠໂຕ ຠູມິຊສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ [ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐີ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ເອວມກ຺ຂາຍີ, ອທ຺ຘາ ໂຠໂຕ ຠູມິຊສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ສພ຺ເພສໍເຍວ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຸທ຺ຘານໍ [ພຸທ຺ຘານໍ (ກ.) ມຸທ຺ຘານນ຺ຕິມຸທ຺ຘໍ, ມຕ຺ຖກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ] ມຎ຺ເຎ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຠູມິຊໍ ສເກເນວ ຖາລິປາເກນ ປຣິວິສິ.

໒໒໔. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠູມິໂຊ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠູມິໂຊ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຊຍເສນສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິໍ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສນ຺ຕິ, ໂຠ ຠູມິຊ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍາ’ຕິ. ‘ອິຘ ໂຠໂຕ ຠູມິຊສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ກິໍວາທີ ກິມກ຺ຂາຍີ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊຍເສນໍ ຣາຊກຸມາຣໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ນ ໂຂ ເມ ຕໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ. ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຠຄວາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍາຕິ. ນ ໂຂ ເມ ຕໍ, ຣາຊກຸມາຣ, ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ, ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ. ຐານຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ຠຄວາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ‘ສເຈ ໂຠໂຕ ຠູມິຊສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ເອວມກ຺ຂາຍີ, ອທ຺ຘາ ໂຠໂຕ ຠູມິຊສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ສພ຺ເພສໍເຍວ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຸທ຺ຘານໍ ມຎ຺ເຎ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ‘ກຈ຺ຈາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ວຸຕ຺ຕວາທີ ເຈວ ຠຄວໂຕ ໂຫມິ, ນ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂາມິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣມິ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’’ຕິ?

‘‘ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ຠູມິຊ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ວຸຕ຺ຕວາທີ ເຈວ ເມ ໂຫສິ, ນ ຈ ມໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂສິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣສິ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠູມິຊ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂນ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາອາຊີວາ ມິຈ຺ຉາວາຍາມາ ມິຈ຺ຉາສຕີ ມິຈ຺ຉາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

໒໒໕. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠູມິຊ, ປຸຣິໂສ ເຕລຕ຺ຖິໂກ ເຕລຄເວສີ ເຕລປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ວາລິກໍ ໂທຓິຍາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປີເຬຍ຺ຍ. ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂທຓິຍາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປີເຬຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ເຕລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂທຓິຍາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປີເຬຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ເຕລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂທຓິຍາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປີເຬຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ເຕລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂທຓິຍາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປີເຬຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ເຕລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ເຕລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠູມິຊ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂນ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາອາຊີວາ ມິຈ຺ຉາວາຍາມາ ມິຈ຺ຉາສຕີ ມິຈ຺ຉາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠູມິຊ, ປຸຣິໂສ ຂີຣຕ຺ຖິໂກ ຂີຣຄເວສີ ຂີຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ຄາວິໍ ຕຣຸຓວຈ຺ຉໍ ວິສາຓໂຕ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ [ອາວິຎ຺ເຊຍ຺ຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ຄາວິໍ ຕຣຸຓວຈ຺ຉໍ ວິສາຓໂຕ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ຂີຣສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ຄາວິໍ ຕຣຸຓວຈ຺ຉໍ ວິສາຓໂຕ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ຂີຣສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຂີຣສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠູມິຊ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂນ…ເປ… ມິຈ຺ຉາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

໒໒໖. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠູມິຊ, ປຸຣິໂສ ນວນີຕຕ຺ຖິໂກ ນວນີຕຄເວສີ ນວນີຕປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ອຸທກໍ ກລເສ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຕ຺ເຖນ [ມນ຺ເຖນ (ສີ.), ມຕ຺ເຕນ (ກ.)] ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ. ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ກລເສ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຕ຺ເຖນ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ນວນີຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ກລເສ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຕ຺ເຖນ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ນວນີຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ນວນີຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠູມິຊ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂນ…ເປ… ມິຈ຺ຉາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠູມິຊ, ປຸຣິໂສ ອຄ຺ຄິຕ຺ຖິໂກ [ອຄ຺ຄຕ຺ຖິໂກ (ສີ.)] ອຄ຺ຄິຄເວສີ ອຄ຺ຄິປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖຍ຺ຍ [ອຠິມຕ຺ເຖຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)]. ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ອລ຺ລໍ ກຏ຺ຐໍ ສສ຺ເນຫໍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖຍ຺ຍ, ອຠພ຺ໂພ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠູມິຊ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂນ…ເປ… ມິຈ຺ຉາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ…ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠູມິຊ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາ ສມ຺ມາອາຊີວາ ສມ຺ມາວາຍາມາ ສມ຺ມາສຕີ ສມ຺ມາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

໒໒໗. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠູມິຊ, ປຸຣິໂສ ເຕລຕ຺ຖິໂກ ເຕລຄເວສີ ເຕລປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ຕິລປິຏ຺ຐໍ ໂທຓິຍາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປີເຬຍ຺ຍ. ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ຕິລປິຏ຺ຐໍ ໂທຓິຍາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປີເຬຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ເຕລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ຕິລປິຏ຺ຐໍ ໂທຓິຍາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປີເຬຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ເຕລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ເຕລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠູມິຊ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂນ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠູມິຊ, ປຸຣິໂສ ຂີຣຕ຺ຖິໂກ ຂີຣຄເວສີ ຂີຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ຄາວິໍ ຕຣຸຓວຈ຺ຉໍ ຖນໂຕ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ. ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ຄາວິໍ ຕຣຸຓວຈ຺ຉໍ ຖນໂຕ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ຂີຣສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ຄາວິໍ ຕຣຸຓວຈ຺ຉໍ ຖນໂຕ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ຂີຣສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຂີຣສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠູມິຊ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂນ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

໒໒໘. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠູມິຊ, ປຸຣິໂສ ນວນີຕຕ຺ຖິໂກ ນວນີຕຄເວສີ ນວນີຕປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ທຘິໍ ກລເສ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຕ຺ເຖນ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ. ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ທຘິໍ ກລເສ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຕ຺ເຖນ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ນວນີຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ທຘິໍ ກລເສ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຕ຺ເຖນ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ນວນີຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ນວນີຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠູມິຊ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂນ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ… ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ … ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠູມິຊ, ປຸຣິໂສ ອຄ຺ຄິຕ຺ຖິໂກ ອຄ຺ຄິຄເວສີ ອຄ຺ຄິປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ສຸກ຺ຂໍ ກຏ຺ຐໍ ໂກຬາປໍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖຍ຺ຍ; ( ) [(ຠພ຺ໂພ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຘິຄມາຍ) (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ… ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ.. ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ… ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂ ກຏ຺ຐໍ ໂກຬາປໍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິໍ ອາທາຍ ອຠິມນ຺ເຖຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠູມິຊ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂນ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິໂນ ເຕ ອາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ອາສຎ຺ຈ ອນາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ; ເນວາສໍ ນານາສຎ຺ເຈປິ ກຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍ.

‘‘ສເຈ ໂຂ ຕໍ, ຠູມິຊ, ຊຍເສນສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ອຸປມາ ປຏິຠາເຍຍ຺ຍຸໍ ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ເຕ ຊຍເສໂນ ຣາຊກຸມາໂຣ ປສີເທຍ຺ຍ, ປສນ຺ໂນ ຈ ເຕ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຸໂຕ ປນ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊຍເສນສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ອຸປມາ ປຏິຠາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠຄວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ?

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ຠູມິໂຊ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ຠູມິຊສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອນຸຣຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທາຫິ [ວນ຺ທາຫິ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຫິ (ສີ. ປີ.)] – ‘ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ, ຠນ຺ເຕ, ຖປຕິ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີ’ຕິ; ເອວຎ຺ຈ ວເທຫິ [ເອວຎ຺ຈ ວເທຕິ (ສີ. ປີ.)] – ‘ອຘິວາເສຕຸ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ປຎ຺ຈກງ຺ຄສ຺ສ ຖປຕິສ຺ສ ສ຺ວາຕນາຍ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠຕ຺ຕໍ; ເຍນ ຈ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ປເຄວຕຣໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ, ຠນ຺ເຕ, ຖປຕິ [ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ (ສີ. ປີ.)] ພຫຸກິຈ຺ໂຈ ພຫຸກຣຓີໂຍ ຣາຊກຣຓີເຍນາ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ປຎ຺ຈກງ຺ຄສ຺ສ ຖປຕິສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ, ຠນ຺ເຕ, ຖປຕິ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຕິ – ‘ອຘິວາເສຕຸ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ປຎ຺ຈກງ຺ຄສ຺ສ ຖປຕິສ຺ສ ສ຺ວາຕນາຍ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠຕ຺ຕໍ; ເຍນ ຈ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ປເຄວຕຣໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ, ຠນ຺ເຕ, ຖປຕິ ພຫຸກິຈ຺ໂຈ ພຫຸກຣຓີໂຍ ຣາຊກຣຓີເຍນາ’’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

໒໓໐. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ປຎ຺ຈກງ຺ຄສ຺ສ ຖປຕິສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ. ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອປ຺ປມາຓໍ, ຄຫປຕິ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຠາເວຫີ’ຕິ [ອປ຺ປມາຓາ ຄຫປຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ (ກ.)]. ເອກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ມຫຄ຺ຄຕໍ, ຄຫປຕິ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຠາເວຫີ’ຕິ. ຍາ ຈາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຍາ ຈ ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ, ອຸທາຫຸ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ, ຄຫປຕິ, ຕໍ ເຍເວຕ຺ຖ ປຏິຠາຕຸ. ອປຓ຺ຓກນ຺ເຕ ອິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍາ ຈາຍໍ ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຍາ ຈ ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍາ ຈາຍໍ, ຄຫປຕິ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຍາ ຈ ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ. ຕທມິນາເປຕໍ, ຄຫປຕິ, ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ ຍຖາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ’’.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຄຫປຕິ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ; ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ; ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ.

໒໓໑. ‘‘ກຕມາ ຈ, ຄຫປຕິ, ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອິຘ ປນ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລານິ ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ [ອຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອິຘ ປນ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອິຘ ປນ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕານິ ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອິຘ ປນ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອິຘ ປນ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ມຫາຣຊ຺ຊານິ ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອິຘ ປນ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຍມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ມຫຄ຺ຄຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອິມິນາ ໂຂ ເອຕໍ, ຄຫປຕິ, ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ ຍຖາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ.

໒໓໒. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ໂຂ ອິມາ ຄຫປຕິ, ຠວູປປຕ຺ຕິໂຍ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ‘ປຣິຕ຺ຕາຠາ’ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣິຕ຺ຕາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິຘ ປນ, ຄຫປຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ‘ອປ຺ປມາຓາຠາ’ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປ຺ປມາຓາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິຘ ປນ, ຄຫປຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ‘ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ’ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິຘ ປນ, ຄຫປຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ‘ປຣິສຸທ຺ຘາຠາ’ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈຕສ຺ໂສ ຠວູປປຕ຺ຕິໂຍ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຄຫປຕິ, ສມໂຍ, ຍາ ຕາ ເທວຕາ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ຕາສໍ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ວຓ຺ຓນານຕ຺ຕຎ຺ຫິ ໂຂ ປຎ຺ຎາຍຕິ ໂນ ຈ ອາຠານານຕ຺ຕໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ປຸຣິໂສ ສມ຺ພຫຸລານິ ເຕລປ຺ປທີປານິ ເອກໍ ຆຣໍ ປເວເສຍ຺ຍ. ເຕສໍ ເອກໍ ຆຣໍ ປເວສິຕານໍ ອຈ຺ຈິນານຕ຺ຕຎ຺ຫິ ໂຂ ປຎ຺ຎາເຍຖ, ໂນ ຈ ອາຠານານຕ຺ຕໍ; ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ ສມໂຍ, ຍາ ຕາ ເທວຕາ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ ຕາສໍ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ວຓ຺ຓນານຕ຺ຕຎ຺ຫິ ໂຂ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂນ ຈ ອາຠານານຕ຺ຕໍ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຄຫປຕິ, ສມໂຍ, ຍາ ຕາ ເທວຕາ ຕໂຕ ວິປກ຺ກມນ຺ຕິ, ຕາສໍ ຕໂຕ ວິປກ຺ກມນ຺ຕີນໍ ວຓ຺ຓນານຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອາຠານານຕ຺ຕຎ຺ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ປຸຣິໂສ ຕານິ ສມ຺ພຫຸລານິ ເຕລປ຺ປທີປານິ ຕມ຺ຫາ ຆຣາ ນີຫເຣຍ຺ຍ. ເຕສໍ ຕໂຕ ນີຫຕານໍ [ນີຫຣນ຺ຕານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຈ຺ຈິນານຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎາເຍຖ ອາຠານານຕ຺ຕຎ຺ຈ; ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ ສມໂຍ, ຍາ ຕາ ເທວຕາ ຕໂຕ ວິປກ຺ກມນ຺ຕິ, ຕາສໍ ຕໂຕ ວິປກ຺ກມນ຺ຕີນໍ ວຓ຺ຓນານຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອາຠານານຕ຺ຕຎ຺ຈ.

‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຕາສໍ ເທວຕານໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ຘຸວນ຺ຕິ ວາ ສສ຺ສຕ’ນ຺ຕິ ວາ, ອປິ ຈ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ຕາ [ຍາ (ກ.)] ເທວຕາ ອຠິນິວິສນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຕາ ເທວຕາ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ມກ຺ຂິການໍ ກາເຊນ ວາ ປິຏເກນ ວາ ຫຣີຍມານານໍ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ຘຸວນ຺ຕິ ວາ ສສ຺ສຕ’ນ຺ຕິ ວາ, ອປິ ຈ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ຕາ [ຍາ (ກ.)] ມກ຺ຂິກາ ອຠິນິວິສນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຕາ ມກ຺ຂິກາ ອຠິຣມນ຺ຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຕາສໍ ເທວຕານໍ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ຘຸວນ຺ຕິ ວາ ສສ຺ສຕ’ນ຺ຕິ ວາ, ອປິ ຈ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ຕາ ເທວຕາ ອຠິນິວິສນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຕາ ເທວຕາ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ.

໒໓໓. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສຠິໂຍ ກຈ຺ຈາໂນ [ກຈ຺ຈາຍໂນ (ສີ.)] ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ! ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ເອຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຍາ ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຕາ ອາຠາ ສພ຺ພາ ຕາ ປຣິຕ຺ຕາຠາ ອຸທາຫຸ ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ອປ຺ປມາຓາຠາ’’ຕິ? ‘‘ຕທງ຺ເຄນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ປຣິຕ຺ຕາຠາ, ສນ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ອປ຺ປມາຓາຠາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ເອກໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປນ຺ນານໍ ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ປຣິຕ຺ຕາຠາ, ສນ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ອປ຺ປມາຓາຠາ’’ຕິ?

‘‘ເຕນ ຫາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຕໍເຍເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຍ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂຍຈາຍໍ [ໂຍປາຍໍ (ກ.)] ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລານິ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ກຕມາ ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ? ‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລານິ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອຍໍ ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຍ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລານິ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂຍຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ກຕມາ ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ? ‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອຍໍ ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຍ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂຍຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕານິ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ກຕມາ ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ? ‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕານິ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອຍໍ ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຍ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕານິ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂຍຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ກຕມາ ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ? ‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອຍໍ ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຍ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ເອກໍ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂຍຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ມຫາຣຊ຺ຊານິ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ກຕມາ ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ? ‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ມຫາຣຊ຺ຊານິ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອຍໍ ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຍ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ມຫາຣຊ຺ຊານິ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂຍຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ກຕມາ ຈິຕ຺ຕຠາວນາ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ? ‘‘ຍ຺ວາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕາ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ‘ມຫຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ – ອຍໍ ອິມາສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຠາວນານໍ ມຫຄ຺ຄຕຕຣາ’’ຕິ? ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ເອກໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປນ຺ນານໍ ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ປຣິຕ຺ຕາຠາ, ສນ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ອປ຺ປມາຓາຠາ’’ຕິ.

໒໓໔. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ! ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ເອຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຍາວຕາ [ຍາ ຕາ (ກ.)], ຠນ຺ເຕ, ເທວຕາ ອາຠາ ສພ຺ພາ ຕາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ ອຸທາຫຸ ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠາ’’ຕິ? ‘‘ຕທງ຺ເຄນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ, ສນ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ເອກໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປນ຺ນານໍ ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ, ສນ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠາ’’ຕິ?

‘‘ເຕນ, ຫາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ. ອຸປມາຍປິເຘກຈ຺ເຈ [ອຸປມາຍມິເຘກຈ຺ເຈ (ກ.)] ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິສາ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ເຕລປ຺ປທີປສ຺ສ ຌາຍໂຕ ເຕລມ຺ປິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ວຏ຺ຏິປິ ອປຣິສຸທ຺ຘາ. ໂສ ເຕລສ຺ສປິ ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏິຍາປິ ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອນ຺ຘນ຺ຘໍ ວິຍ ຌາຍຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ‘ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ’ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລມ຺ປິ ນ ສຸປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘມ຺ປິ ນ ສຸສມູຫຕໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈມ຺ປິ ນ ສຸປ຺ປຏິວິນີຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສ຺ສປິ ນ ສຸປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສປິ ນ ສຸສມູຫຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສປິ ນ ສຸປ຺ປຏິວິນີຕຕ຺ຕາ ອນ຺ຘນ຺ຘໍ ວິຍ ຌາຍຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ເຕລປ຺ປທີປສ຺ສ ຌາຍໂຕ ເຕລມ຺ປິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວຏ຺ຏິປິ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ໂສ ເຕລສ຺ສປິ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏິຍາປິ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນ ອນ຺ຘນ຺ຘໍ ວິຍ ຌາຍຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ‘ປຣິສຸທ຺ຘາຠາ’ຕິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລມ຺ປິ ສຸປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘມ຺ປິ ສຸສມູຫຕໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈມ຺ປິ ສຸປ຺ປຏິວິນີຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສ຺ສປິ ສຸປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສປິ ສຸສມູຫຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສປິ ສຸປ຺ປຏິວິນີຕຕ຺ຕາ ນ ອນ຺ຘນ຺ຘໍ ວິຍ ຌາຍຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ເອກໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປນ຺ນານໍ ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ສໍກິລິຏ຺ຐາຠາ, ສນ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ປຣິສຸທ຺ຘາຠາ’’ຕິ.

໒໓໕. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສຠິໂຍ ກຈ຺ຈາໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ! ນ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເອວມາຫ – ‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ເອວໍ ອຣຫຕິ ຠວິຕຸ’ນ຺ຕິ ວາ; ອຖ ຈ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ‘ເອວມ຺ປິ ຕາ ເທວຕາ, ອິຕິປິ ຕາ ເທວຕາ’ຕ຺ເວວ ຠາສຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອທ຺ຘາ ອາຍສ຺ມຕາ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ ຕາຫິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພຎ຺ຈ ສາກຈ຺ຉາ ຈ ສມາປຊ຺ຊິຕປຸພ຺ພາ’’’ຕິ. ‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ ອຍໍ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ອາສຊ຺ຊ ອຸປນີຍ ວາຈາ ຠາສິຕາ, ອປິ ຈ ເຕ ອຫໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ເມ, ອາວຸໂສ ກຈ຺ຈານ, ຕາຫິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພຎ຺ຈ ສາກຈ຺ຉາ ຈ ສມາປຊ຺ຊິຕປຸພ຺ພາ’’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສຠິໂຍ ກຈ຺ຈາໂນ ປຎ຺ຈກງ຺ຄໍ ຖປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ລາຠາ ເຕ, ຄຫປຕິ, ສຸລທ຺ຘໍ ເຕ, ຄຫປຕິ, ຍໍ ຕ຺ວຎ຺ເຈວ ຕໍ ກງ຺ຂາຘມ຺ມໍ ປຫາສິ [ປຊຫສິ (ກ.)], ມຍຎ຺ຈິມໍ [ຍມ຺ປິມໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ອລຕ຺ຖມ຺ຫາ ສວນາຍາ’’ຕິ.

ອນຸຣຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂກສມ຺ພິຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ໂກສມ຺ພິຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຠຓ຺ຑນໍ, ມາ ກລຫໍ, ມາ ວິຄ຺ຄຫໍ, ມາ ວິວາທ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຄເມຕຸ, ຠນ຺ເຕ! ຠຄວາ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ; ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕຸ; ມຍເມເຕນ ຠຓ຺ຑເນນ ກລເຫນ ວິຄ຺ຄເຫນ ວິວາເທນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຠຓ຺ຑນໍ, ມາ ກລຫໍ, ມາ ວິຄ຺ຄຫໍ, ມາ ວິວາທ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຄເມຕຸ, ຠນ຺ເຕ! ຠຄວາ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ; ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕຸ; ມຍເມເຕນ ຠຓ຺ຑເນນ ກລເຫນ ວິຄ຺ຄເຫນ ວິວາເທນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຠຓ຺ຑນໍ, ມາ ກລຫໍ, ມາ ວິຄ຺ຄຫໍ, ມາ ວິວາທ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຄເມຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ; ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕຸ; ມຍເມເຕນ ຠຓ຺ຑເນນ ກລເຫນ ວິຄ຺ຄເຫນ ວິວາເທນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ໂກສມ຺ພິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ໂກສມ຺ພິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຐິຕໂກວ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໓໗.

‘‘ປຸຖຸສທ຺ໂທ ສມຊໂນ, ນ ພາໂລ ໂກຈິ ມຎ຺ຎຖ;

ສງ຺ຆສ຺ມິໍ ຠິຊ຺ຊມານສ຺ມິໍ, ນາຎ຺ຎໍ ຠິຍ຺ໂຍ ອມຎ຺ຎຣຸໍ.

‘‘ປຣິມຸຏ຺ຐາ ປຓ຺ຑິຕາຠາສາ, ວາຈາໂຄຈຣຠາຓິໂນ;

ຍາວິຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຸຂາຍາມໍ, ເຍນ ນີຕາ ນ ຕໍ ວິທູ.

‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ ອວຘິ ມໍ, ອຊິນິ ມໍ ອຫາສິ ເມ;

ເຍ ຈ ຕໍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເວຣໍ ເຕສໍ ນ ສມ຺ມຕິ.

‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ ອວຘິ ມໍ, ອຊິນິ ມໍ ອຫາສິ ເມ;

ເຍ ຈ ຕໍ ນຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເວຣໍ ເຕສູປສມ຺ມຕິ.

‘‘ນ ຫິ ເວເຣນ ເວຣານິ, ສມ຺ມນ຺ຕີຘ ກຸທາຈນໍ;

ອເວເຣນ ຈ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນ.

‘‘ປເຣ ຈ ນ ວິຊານນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ຍມາມເສ;

ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊານນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສມ຺ມນ຺ຕິ ເມຘຄາ.

‘‘ອຏ຺ຐິຈ຺ຉິນ຺ນາ ປາຓຫຣາ, ຄວສ຺ສຘນຫາຣິໂນ;

ຣຏ຺ຐໍ ວິລຸມ຺ປມານານໍ, ເຕສມ຺ປິ ໂຫຕິ ສງ຺ຄຕິ;

ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂນ ສິຍາ.

‘‘ສເຈ ລເຠຖ ນິປກໍ ສຫາຍໍ,

ສທ຺ຘິໍ ຈຣໍ ສາຘຸວິຫາຣິ ຘີຣໍ;

ອຠິຠຸຍ຺ຍ ສພ຺ພານິ ປຣິສ຺ສຍານິ,

ຈເຣຍ຺ຍ ເຕນຕ຺ຕມໂນ ສຕີມາ.

‘‘ໂນ ເຈ ລເຠຖ ນິປກໍ ສຫາຍໍ,

ສທ຺ຘິໍ ຈຣໍ ສາຘຸວິຫາຣິ ຘີຣໍ;

ຣາຊາວ ຣຏ຺ຐໍ ວິຊິຕໍ ປຫາຍ,

ເອໂກ ຈເຣ ມາຕງ຺ຄຣຎ຺ເຎວ ນາໂຄ.

‘‘ເອກສ຺ສ ຈຣິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ນຕ຺ຖິ ພາເລ ສຫາຍຕາ;

ເອໂກ ຈເຣ ນ ຈ ປາປານິ ກຍິຣາ,

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ມາຕງ຺ຄຣຎ຺ເຎວ ນາໂຄ’’ຕິ.

໒໓໘. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຐິຕໂກວ ອິມາ ຄາຖາ ຠາສິຕ຺ວາ ເຍນ ພາລກໂລຓກາຣຄາໂມ [ພາລກໂລຓກຄາໂມ (ກ.), ຕຖາ ວິນເຍປິ] ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຠຄຸ ພາລກໂລຓກາຣຄາເມ ວິຫຣຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠຄຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສິ ອຸທກຎ຺ຈ ປາທານໍ ໂຘວນໍ [ອຸທກຎ຺ຈ ປາທານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ນິສຊ຺ຊ ປາເທ ປກ຺ຂາເລສິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ຠຄຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຠຄຸໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂຸ, ຂມນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ປິຓ຺ຑເກນ ນ ກິລມສີ’’ຕິ? ‘‘ຂມນີຍໍ ຠຄວາ, ຍາປນີຍໍ ຠຄວາ, ນ ຈາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑເກນ ກິລມາມີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຠຄຸໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຍນ ປາຈີນວໍສທາໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ [ຠທ຺ທິໂຍ (ມ. ນິ. ໒.໑໖໖ ນຬກປາເນ] ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ [ກິມ຺ພິໂລ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປາຈີນວໍສທາເຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ທາຍປາໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ, ມຫາສມຓ, ເອຕໍ ທາຍໍ ປາວິສິ. ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕກາມຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ມາ ເຕສໍ ອຜາສຸມກາສີ’’ຕິ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ທາຍປາລສ຺ສ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍມານສ຺ສ. ສຸຕ຺ວານ ທາຍປາລໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ, ອາວຸໂສ ທາຍປາລ, ຠຄວນ຺ຕໍ ວາເຣສິ. ສຕ຺ຖາ ໂນ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

໒໓໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຍນາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ ເຍນາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ນນ຺ທິຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ກິມິລໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ອຠິກ຺ກມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ສຕ຺ຖາ ໂນ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມາ ຈ ນນ຺ທິໂຍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ກິມິໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອໂກ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ, ເອໂກ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສິ, ເອໂກ ປາໂທທກໍ ອຸປຏ຺ຐເປສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ນິສຊ຺ຊ ປາເທ ປກ຺ຂາເລສິ. ເຕປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຈ຺ຈິ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຂມນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ປິຓ຺ຑເກນ ນ ກິລມຖາ’’ຕິ? ‘‘ຂມນີຍໍ ຠຄວາ, ຍາປນີຍໍ ຠຄວາ, ນ ຈ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑເກນ ກິລມາມາ’’ຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣາມາ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ ໂຍຫໍ ເອວຣູເປຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມສຸ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ຕສ຺ສ, ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິເມສໍເຍວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິເມສໍເຍວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕາມິ. ນານາ ຫິ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍາ, ເອກຎ຺ຈ ປນ ມຎ຺ເຎ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ນນ຺ທິໂຍ…ເປ… ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ກິມິໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ ໂຍຫໍ ເອວຣູເປຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣາມີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມສຸ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິເມສໍເຍວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິເມສໍເຍວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕາມິ. ນານາ ຫິ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍາ, ເອກຎ຺ຈ ປນ ມຎ຺ເຎ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣາມາ’’ຕິ.

໒໔໐. ‘‘ສາຘຸ, ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣາມາ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ໂຍ ປຐມໍ ຄາມໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ປຏິກ຺ກມຕິ, ໂສ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕິ, ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ອວກ຺ກາຣປາຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ. ໂຍ ປຈ຺ຉາ ຄາມໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ປຏິກ຺ກມຕິ – ສເຈ ໂຫຕິ ຠຸຕ຺ຕາວເສໂສ, ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ, ຠຸຎ຺ຊຕິ; ໂນ ເຈ ອາກງ຺ຂຕິ, ອປ຺ປຫຣິເຕ ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ ອປາຓເກ ວາ ອຸທເກ ໂອປິລາເປຕິ – ໂສ ອາສນານິ ປຏິສາເມຕິ, ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ປຏິສາເມຕິ, ອວກ຺ກາຣປາຕິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕິ, ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປສ຺ສຕິ ປານີຍຆຏໍ ວາ ປຣິໂຠຊນີຍຆຏໍ ວາ ວຈ຺ຈຆຏໍ ວາ ຣິຕ຺ຕໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ໂສ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ. ສຈສ຺ສ ໂຫຕິ ອວິສຍ຺ຫໍ, ຫຕ຺ຖວິກາເຣນ ທຸຕິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖວິລງ຺ຆເກນ ອຸປຏ຺ຐາເປມ [ອຸປຏ຺ຐເປຕິ (ສີ.)], ນ ຕ຺ເວວ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວາຈໍ ຠິນ຺ທາມ. ປຎ຺ຈາຫິກໍ ໂຂ ປນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ນິສີທາມ. ເອວໍ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣາມາ’’ຕິ.

໒໔໑. ‘‘ສາຘຸ, ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ! ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕານໍ ອາຕາປີນໍ ປຫິຕຕ຺ຕານໍ ວິຫຣຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອຘິຄໂຕ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕາ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາມ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສ ໂຂ ປນ ໂນ ໂອຠາໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ; ຕຎ຺ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ນປ຺ປຏິວິຊ຺ຌາມາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ໂຂ ປນ ໂວ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ. ອຫມ຺ປິ ສຸທໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂພຘິສຕ຺ໂຕວ ສມາໂນ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາມິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ໂອຠາໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ເມ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານ’ນ຺ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ວິຈິກິຈ຺ຉາ ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາມິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ໂອຠາໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ເມ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານ’ນ຺ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອມນສິກາໂຣ ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ອມນສິກາຣາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ນ ອມນສິກາໂຣ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ…ເປ… ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຖິນມິທ຺ຘໍ ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ຖິນມິທ຺ຘາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ນ ອມນສິກາໂຣ ນ ຖິນມິທ຺ຘ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ…ເປ… ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ປຸຣິໂສ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ອຸຠໂຕປສ຺ເສ ວຏ຺ຏກາ [ວຘກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸປ຺ປເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ຕໂຕນິທານໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ, ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ນ ອມນສິກາໂຣ ນ ຖິນມິທ຺ຘໍ ນ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ…ເປ… ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຸປ຺ປິລໍ [ອຸພ຺ພິລ຺ລໍ (ສີ. ປີ.), ອຸພ຺ພິລໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ອຸປ຺ປິລາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ປຸຣິໂສ ເອກໍ ນິຘິມຸຂໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ສກິເທວ ປຎ຺ຈນິຘິມຸຂານິ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕໂຕນິທານໍ ອຸປ຺ປິລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອຸປ຺ປິລໍ ອຸທປາທິ, ອຸປ຺ປິລາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ອມນສິກາໂຣ, ນ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ນ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ນ ອຸປ຺ປິລ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ…ເປ… ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ອມນສິກາໂຣ, ນ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ນ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ນ ອຸປ຺ປິລໍ, ນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ…ເປ… ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ປຸຣິໂສ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ວຏ຺ຏກໍ ຄາຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ປຕເມຍ຺ຍ [ມຕເມຍ຺ຍ (ພຫູສຸ) ປ + ຕໍ + ເອຍ຺ຍ = ປຕເມຍ຺ຍ-ອິຕິ ປທວິຠາໂຄ]; ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ອຸທປາທິ, ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ອມນສິກາໂຣ, ນ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ນ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ນ ອຸປ຺ປິລໍ, ນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ, ນ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ…ເປ… ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຕິລີນວີຣິຍໍ ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ອຕິລີນວີຣິຍາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ປຸຣິໂສ ວຏ຺ຏກໍ ສິຖິລໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອຸປ຺ປເຕຍ຺ຍ; ເອວເມວ ໂຂ ເມ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອຕິລີນວີຣິຍໍ ອຸທປາທິ, ອຕິລີນວີຣິຍາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ອມນສິກາໂຣ, ນ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ນ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ນ ອຸປ຺ປິລໍ, ນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ, ນ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ, ນ ອຕິລີນວີຣິຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ…ເປ… ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຠິຊປ຺ປາ ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ອຠິຊປ຺ປາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ອມນສິກາໂຣ, ນ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ນ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ນ ອຸປ຺ປິລໍ, ນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ, ນ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ, ນ ອຕິລີນວີຣິຍໍ, ນ ອຠິຊປ຺ປາ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ…ເປ… ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ໂຂ ເມ ອຸທປາທິ, ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ອມນສິກາໂຣ, ນ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ນ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ນ ອຸປ຺ປິລໍ, ນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ, ນ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ, ນ ອຕິລີນວີຣິຍໍ, ນ ອຠິຊປ຺ປາ, ນ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາມິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ໂອຠາໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຣຸທ຺ຘາ ເອຕທໂຫສິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ເມ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຕິນິຊ຺ຌາຍິຕຕ຺ຕໍ ໂຂ ເມ ຣູປານໍ ອຸທປາທິ, ອຕິນິຊ຺ຌາຍິຕຕ຺ຕາຘິກຣຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ຣູປານໍ ສມາຘິ ຈວິ. ສມາຘິມ຺ຫິ ຈຸເຕ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ. ໂສຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ເມ ປຸນ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ອມນສິກາໂຣ, ນ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ນ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ນ ອຸປ຺ປິລໍ, ນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ, ນ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ, ນ ອຕິລີນວີຣິຍໍ, ນ ອຠິຊປ຺ປາ, ນ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ນ ອຕິນິຊ຺ຌາຍິຕຕ຺ຕໍ ຣູປານ’’’ນ຺ຕິ.

໒໔໒. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ‘ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ອມນສິກາໂຣ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອມນສິກາຣໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ຖິນມິທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ອຸປ຺ປິລໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປິລໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ອຕິລີນວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຕິລີນວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ອຠິຊປ຺ປາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຠິຊປ຺ປໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ, ‘ອຕິນິຊ຺ຌາຍິຕຕ຺ຕໍ ຣູປານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຕິນິຊ຺ຌາຍິຕຕ຺ຕໍ ຣູປານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫິໍ.

໒໔໓. ‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂອຠາສຎ຺ຫິ ໂຂ ສຎ຺ຊານາມິ, ນ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ; ຣູປານິ ຫິ ໂຂ ປສ຺ສາມິ, ນ ຈ ໂອຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມິ – ‘ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິໍ, ເກວລມ຺ປິ ທິວໍ [ທິວສໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ’ [ຣຕ຺ຕິທິວໍ (ກ.)]. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຍ຺ວາຫໍ ໂອຠາສຎ຺ຫິ ໂຂ ສຎ຺ຊານາມິ ນ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ; ຣູປານິ ຫິ ໂຂ [ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ (ສີ. ກ.)] ປສ຺ສາມິ ນ ຈ ໂອຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມິ – ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິໍ, ເກວລມ຺ປິ ທິວໍ, ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂຂ ອຫໍ ສມເຍ ຣູປນິມິຕ຺ຕໍ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ໂອຠາສນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣມິ, ໂອຠາສຎ຺ຫິ ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຎ຺ຊານາມິ, ນ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ. ຍສ຺ມິໍ ປນາຫໍ ສມເຍ ໂອຠາສນິມິຕ຺ຕໍ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ຣູປນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣມິ, ຣູປານິ ຫິ ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສາມິ ນ ຈ ໂອຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມິ – ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິໍ, ເກວລມ຺ປິ ທິວໍ, ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ໂອຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມິ, ປຣິຕ຺ຕານິ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ; ອປ຺ປມາຓຎ຺ເຈວ ໂອຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມິ, ອປ຺ປມາຓານິ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ – ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິໍ, ເກວລມ຺ປິ ທິວໍ, ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຍ຺ວາຫໍ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ໂອຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມິ, ປຣິຕ຺ຕານິ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ; ອປ຺ປມາຓຎ຺ເຈວ ໂອຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມິ, ອປ຺ປມາຓານິ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ – ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິໍ, ເກວລມ຺ປິ ທິວໍ, ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍສ຺ມິໍ ໂຂ ເມ ສມເຍ ປຣິຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ໂຫຕິ, ປຣິຕ຺ຕໍ ເມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈກ຺ຂຸ ໂຫຕິ. ໂສຫໍ ປຣິຕ຺ເຕນ ຈກ຺ຂຸນາ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ໂອຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມິ, ປຣິຕ຺ຕານິ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ເມ ສມເຍ ອປ຺ປມາໂຓ ສມາຘິ ໂຫຕິ, ອປ຺ປມາຓໍ ເມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈກ຺ຂຸ ໂຫຕິ. ໂສຫໍ ອປ຺ປມາເຓນ ຈກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມາຓຎ຺ເຈວ ໂອຠາສໍ ສຎ຺ຊານາມິ, ອປ຺ປມາຓານິ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ – ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິໍ, ເກວລມ຺ປິ ທິວໍ, ເກວລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວ’’’ນ຺ຕິ.

໒໔໔. ຍໂຕ ໂຂ ເມ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ‘ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ອມນສິກາໂຣ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອມນສິກາໂຣ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ຖິນມິທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ອຸປ຺ປິລໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປິລໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ອຕິລີນວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຕິລີນວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ອຠິຊປ຺ປາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຠິຊປ຺ປາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ, ‘ອຕິນິຊ຺ຌາຍິຕຕ຺ຕໍ ຣູປານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’ຕິ – ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຕິນິຊ຺ຌາຍິຕຕ຺ຕໍ ຣູປານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ອໂຫສິ.

໒໔໕. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ເມ ປຫີນາ. ຫນ຺ທ, ທານາຫໍ ຕິວິເຘນ ສມາຘິໍ ຠາເວມີ’ຕິ [ຠາເວສິນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ສວິຕກ຺ກມ຺ປິ ສວິຈາຣໍ ສມາຘິໍ ຠາເວສິໍ [ຠາເວມິ (ກ.)], ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ສມາຘິໍ ຠາເວສິໍ, ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິໍ ຠາເວສິໍ, ສປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ສມາຘິໍ ຠາເວສິໍ, ນິປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ສມາຘິໍ ຠາເວສິໍ, ສາຕສຫຄຕມ຺ປິ ສມາຘິໍ ຠາເວສິໍ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມ຺ປິ ສມາຘິໍ ຠາເວສິໍ. ຍໂຕ ໂຂ ເມ, ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ສວິຕກ຺ໂກປິ ສວິຈາໂຣ ສມາຘິ ຠາວິໂຕ ອໂຫສິ, ອວິຕກ຺ໂກປິ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ຠາວິໂຕ ອໂຫສິ, ອວິຕກ຺ໂກປິ ອວິຈາໂຣ ສມາຘິ ຠາວິໂຕ ອໂຫສິ, ສປ຺ປີຕິໂກປິ ສມາຘິ ຠາວິໂຕ ອໂຫສິ, ນິປ຺ປີຕິໂກປິ ສມາຘິ ຠາວິໂຕ ອໂຫສິ, ສາຕສຫຄໂຕປິ ສມາຘິ ຠາວິໂຕ ອໂຫສິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄໂຕປິ ສມາຘິ ຠາວິໂຕ ອໂຫສິ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ, ອກຸປ຺ປາ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສ ພາລລກ຺ຂຓານິ ພາລນິມິຕ຺ຕານິ ພາລາປທານານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ຠາສິຕຠາສີ ຈ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ ຈ. ໂນ ເຈຕໍ [ໂນ ເຈທໍ (ສໍ. ນິ. ໓.໒໗-໒໘)], ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ອຠວິສ຺ສ ທຸພ຺ຠາສິຕຠາສີ ຈ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ ຈ ເກນ ນໍ [ນ ເຕນ ນໍ (ກ.), ນ ນໍ (?)] ປຓ຺ຑິຕາ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ – ‘ພາໂລ ອຍໍ ຠວໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ’ຕິ? ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ຠາສິຕຠາສີ ຈ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ ຈ ຕສ຺ມາ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ຊານນ຺ຕິ – ‘ພາໂລ ອຍໍ ຠວໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ’ຕິ. ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ຕິວິຘໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ສຠາຍໍ ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຣຖິກາຍ [ຣຖິຍາຍ (ພຫູສຸ)] ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສິງ຺ຆາຏເກ ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ຕຕ຺ຣ ເຈ ຊໂນ ຕຊ຺ຊໍ ຕສ຺ສາຣຸປ຺ປໍ ກຖໍ ມນ຺ເຕຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍ ໂຂ ຊໂນ ຕຊ຺ຊໍ ຕສ຺ສາຣຸປ຺ປໍ ກຖໍ ມນ຺ເຕຕິ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ເຕວ ເຕ [ສໍວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ເຕ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຘມ຺ມາ ມຍິ, ອຫຎ຺ຈ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສນ຺ທິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ປຐມໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

໒໔໗. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ປສ຺ສຕິ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣນ຺ເຕ – ກສາຫິປິ ຕາເຬນ຺ເຕ ເວຕ຺ເຕຫິປິ ຕາເຬນ຺ເຕ ອທ຺ຘທຓ຺ຑເກຫິປິ ຕາເຬນ຺ເຕ ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ຫຕ຺ຖປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ກຓ຺ຓມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ກຓ຺ຓນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ພິລງ຺ຄຖາລິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ຣາຫຸມຸຂມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ໂຊຕິມາລິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ເອຣກວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ຈີຣກວາສິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ເອເຓຍ຺ຍກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ພຬິສມໍສິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ກຫາປຓິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກມ຺ປິ [ຂາຣາປຏິຈ຺ຉກມ຺ປິ (ກ.)] ກໂຣນ຺ເຕ ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ ປລາລປີຐກມ຺ປິ [ປລາລປິຏ຺ຐກມ຺ປິ (ປີ.)] ກໂຣນ຺ເຕ ຕຕ຺ເຕນປິ ເຕເລນ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ເຕ ສຸນເຂຫິປິ ຂາທາເປນ຺ເຕ ຊີວນ຺ຕມ຺ປິ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສນ຺ເຕ ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍຖາຣູປານໍ ໂຂ ປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ເຫຕຸ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣນ຺ຕິ – ກສາຫິປິ ຕາເຬນ຺ຕິ…ເປ… ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ; ສໍວິຊ຺ຊນ຺ເຕວ ເຕ ຘມ຺ມາ ມຍິ, ອຫຎ຺ຈ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສນ຺ທິສ຺ສາມິ. ມໍ ເຈປິ ຣາຊາໂນ [ສເຈ ມມ຺ປິ (ກ.)] ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ມມ຺ປິ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣຍ຺ຍຸໍ – ກສາຫິປິ ຕາເຬຍ຺ຍຸໍ…ເປ… ຊີວນ຺ຕມ຺ປິ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສຍ຺ຍຸໍ, ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ທຸຕິຍໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

໒໔໘. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລໍ ປີຐສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ມຎ຺ຈສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ຉມາຍໍ [ຉມາຍ (ສີ. ປີ.)] ວາ ເສມານໍ, ຍານິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ປາປການິ ກມ຺ມານິ ກຕານິ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ຕານິສ຺ສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌລມ຺ພນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປລມ຺ພນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫຕໍ ປພ຺ພຕກູຏານໍ ຉາຍາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຖວິຍາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌລມ຺ພນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປລມ຺ພນ຺ຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລໍ ປີຐສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ມຎ຺ຈສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ຉມາຍໍ ວາ ເສມານໍ, ຍານິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ປາປການິ ກມ຺ມານິ ກຕານິ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ຕານິສ຺ສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌລມ຺ພນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປລມ຺ພນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອກຕໍ ວຕ ເມ ກລ຺ຍາຓໍ, ອກຕໍ ກຸສລໍ, ອກຕໍ ຠີຣຸຕ຺ຕາຓໍ; ກຕໍ ປາປໍ, ກຕໍ ລຸທ຺ທໍ, ກຕໍ ກິພ຺ພິສໍ. ຍາວຕາ, ໂຠ, ອກຕກລ຺ຍາຓານໍ ອກຕກຸສລານໍ ອກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓານໍ ກຕປາປານໍ ກຕລຸທ຺ທານໍ ກຕກິພ຺ພິສານໍ ຄຕິ ຕໍ ຄຕິໍ ເປຈ຺ຈ ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ຕຕິຍໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອກນ຺ຕໍ ອນິຏ຺ຐໍ ເອກນ຺ຕໍ ອກນ຺ຕໍ ເອກນ຺ຕໍ ອມນາປ’ນ຺ຕິ, ນິຣຍເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອກນ຺ຕໍ ອນິຏ຺ຐໍ ເອກນ຺ຕໍ ອກນ຺ຕໍ ເອກນ຺ຕໍ ອມນາປ’ນ຺ຕິ. ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປມາປິ [ອຸປມາຫິປິ (ສີ.)] ນ ສຸກຣາ ຍາວ ທຸກ຺ຂາ ນິຣຍາ’’ຕິ.

໒໔໙. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສກ຺ກາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສກ຺ກາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ – ‘ອຍໍ ໂຂ, ເທວ, ໂຈໂຣ ອາຄຸຈາຣີ, ອິມສ຺ສ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ ຕໍ ທຓ຺ຑໍ ປເຓຫີ’ຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຄຈ຺ຉຖ, ໂຠ, ອິມໍ ປຸຣິສໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ສຕ຺ຕິສເຕນ ຫນຖາ’ຕິ. ຕເມນໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ສຕ຺ຕິສເຕນ ຫເນຍ຺ຍຸໍ. ອຖ ຣາຊາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ [ມຊ຺ຌນ຺ຕິກສມຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.), ມຊ຺ຌນ຺ຕິກໍ ສມຍໍ (ປີ.)] ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອມ຺ໂຠ, ກຖໍ ໂສ ປຸຣິໂສ’ຕິ? ‘‘‘ຕເຖວ, ເທວ, ຊີວຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຄຈ຺ຉຖ, ໂຠ, ຕໍ ປຸຣິສໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ສຕ຺ຕິສເຕນ ຫນຖາ’ຕິ. ຕເມນໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ສຕ຺ຕິສເຕນ ຫເນຍ຺ຍຸໍ. ອຖ ຣາຊາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອມ຺ໂຠ, ກຖໍ ໂສ ປຸຣິໂສ’ຕິ? ‘ຕເຖວ, ເທວ, ຊີວຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຄຈ຺ຉຖ, ໂຠ, ຕໍ ປຸຣິສໍ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ສຕ຺ຕິສເຕນ ຫນຖາ’ຕິ. ຕເມນໍ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ສຕ຺ຕິສເຕນ ຫເນຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕີຫິ ສຕ຺ຕິສເຕຫິ ຫຎ຺ຎມາໂນ ຕໂຕນິທານໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວທິເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ເອກິສ຺ສາປິ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕິຍາ ຫຎ຺ຎມາໂນ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕໂຕນິທານໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວທິເຍຖ, ໂກ ປນ ວາໂທ ຕີຫິ ສຕ຺ຕິສເຕຫີ’’ຕິ?

໒໕໐. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ປາຓິມຕ຺ຕໍ ປາສາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕໂມ ນຸ ໂຂ ມຫນ຺ຕຕໂຣ – ໂຍ ຈາຍໍ ມຍາ ປຣິຕ຺ໂຕ ປາຓິມຕ຺ໂຕ ປາສາໂຓ ຄຫິໂຕ, ໂຍ ຈ ຫິມວາ ປພ຺ພຕຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ປຣິຕ຺ໂຕ ປາຓິມຕ຺ໂຕ ປາສາໂຓ ຄຫິໂຕ, ຫິມວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕຣາຊານໍ ອຸປນິຘາຍ ສງ຺ຂມ຺ປິ ນ ອຸເປຕິ, ກລຠາຄມ຺ປິ ນ ອຸເປຕິ, ອຸປນິຘມ຺ປິ [ອຸປນິຘິມ຺ປິ (ສີ. ປີ.)] ນ ອຸເປຕິ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕີຫິ ສຕ຺ຕິສເຕຫິ ຫຎ຺ຎມາໂນ ຕໂຕນິທານໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ ຕໍ ນິຣຍກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປນິຘາຍ ສງ຺ຂມ຺ປິ ນ ອຸເປຕິ, ກລຠາຄມ຺ປິ ນ ອຸເປຕິ, ອຸປນິຘມ຺ປິ ນ ອຸເປຕິ’’.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນໍ ນາມ ກມ຺ມກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ – ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ [ອໂຍຂີລໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຫຕ຺ເຖ ຄເມນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ທຸຕິເຍ ຫຕ຺ເຖ ຄເມນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ປາເທ ຄເມນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ທຸຕິເຍ ປາເທ ຄເມນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ມຊ຺ເຌ ອຸຣສ຺ມິໍ ຄເມນ຺ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວເທຕິ, ນ ຈ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕິ [ພ຺ຍນ຺ຕິໂຫຕິ (ປີ. ກ.)]. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ສໍເວເສຕ຺ວາ ກຸຐາຣີຫິ [ກຸຘາຣີຫິ (ກ.)] ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ…ເປ… ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາສີຫິ ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ…ເປ… ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ຣເຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອາທິຕ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ [ສຎ຺ໂຊຕິຠູຕາຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສາເຣນ຺ຕິປິ ປຈ຺ຈາສາເຣນ຺ຕິປິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ…ເປ… ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ມຫນ຺ຕໍ ອງ຺ຄາຣປພ຺ພຕໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ອາໂຣເປນ຺ຕິປິ ໂອໂຣເປນ຺ຕິປິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວເທຕິ, ນ ຈ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕາຍ ໂລຫກຸມ຺ຠິຍາ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ ອາທິຕ຺ຕາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈມາໂນ ສກິມ຺ປິ ອຸທ຺ຘໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກິມ຺ປິ ອໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກິມ຺ປິ ຕິຣິຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວເທຕິ, ນ ຈ ຕາວ ກາລງ຺ກໂຣຕິ ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ [ນິຣຍປາລາ ປຸນປ຺ປຸນໍ (ກ.)] ມຫານິຣເຍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ,