📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ

ສຄາຖາວຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ກຣຸຓາສີຕລຫທຍໍ, ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊຕວິຫຕໂມຫຕມໍ;

ສນຣາມຣໂລກຄຣຸໍ, ວນ຺ເທ ສຸຄຕໍ ຄຕິວິມຸຕ຺ຕໍ.

ພຸທ຺ໂຘປິ ພຸທ຺ຘຠາວໍ, ຠາເວຕ຺ວາ ເຈວ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຈ;

ຍໍ ອຸປຄໂຕ ຄຕມລໍ, ວນ຺ເທ ຕມນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມໍ.

ສຸຄຕສ຺ສ ໂອຣສານໍ, ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຣເສນມຖນານໍ;

ອຏ຺ຐນ຺ນມ຺ປິ ສມູຫໍ, ສິຣສາ ວນ຺ເທ ອຣິຍສງ຺ຆໍ.

ອິຕິ ເມ ປສນ຺ນມຕິໂນ, ຣຕນຕ຺ຕຍວນ຺ທນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ;

ຍໍ ສຸວິຫຕນ຺ຕຣາໂຍ, ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ.

ສໍຍຸຕ຺ຕວຄ຺ຄປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ, ສໍຍຸຕ຺ຕອາຄມວຣສ຺ສ;

ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ຘສໍວຓ຺ຓິຕສ຺ສ, ຎາຓປ຺ປເຠທຊນນສ຺ສ.

ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ, ອຏ຺ຐກຖາ ອາທິໂຕ ວສິສເຕຫິ;

ປຎ຺ຈຫິ ຍາ ສງ຺ຄີຕາ, ອນຸສງ຺ຄີຕາ ຈ ປຈ຺ຉາປິ.

ສີຫຬທີປໍ ປນ ອາຠຕາຖ, ວສິນາ ມຫາມຫິນ຺ເທນ;

ຐປິຕາ ສີຫຬຠາສາຍ, ທີປວາສີນມຕ຺ຖາຍ.

ອປເນຕ຺ວານ ຕໂຕຫໍ, ສີຫຬຠາສໍ ມໂນຣມໍ ຠາສໍ;

ຕນ຺ຕິນຍານຸຈ຺ຉວິກໍ, ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ວິຄຕໂທສໍ.

ສມຍໍ ອວິໂລເມນ຺ໂຕ, ເຖຣານໍ ເຖຣວໍສທີປານໍ;

ສຸນິປຸຓວິນິຈ຺ຉຍານໍ, ມຫາວິຫາເຣ ນິວາສີນໍ.

ຫິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນາຄຕ-ມຕ຺ຖໍ, ອຕ຺ຖໍ ປກາສຍິສ຺ສາມິ;

ສຸຊນສ຺ສ ຈ ຕຸຏ຺ຐຕ຺ຖໍ, ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມສ຺ສ.

ສາວຕ຺ຖິປຠູຕີນໍ, ນຄຣານໍ ວຓ຺ຓນາ ກຕາ ເຫຏ຺ຐາ;

ສງ຺ຄີຕີນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ຍາ ເມ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ເຕນ.

ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ສຸທໍ, ວຕ຺ຖູນິ ຈ ຍານິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານິ;

ເຕສມ຺ປິ ນ ອິຘ ຠິຍ຺ໂຍ, ວິຕ຺ຖາຣກຖໍ ກຣິສ຺ສາມິ.

ສຸຕ຺ຕານໍ ປນ ອຕ຺ຖາ, ນ ວິນາ ວຕ຺ຖູຫິ ເຍ ປກາສນ຺ຕິ;

ເຕສໍ ປກາສນຕ຺ຖໍ, ວຕ຺ຖູນິປິ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມິ.

ສີລກຖາ ຘຸຕຘມ຺ມາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ເຈວ ສພ຺ພານິ;

ຈຣິຍາວິຘານສຫິໂຕ, ຌານສມາປຕ຺ຕິວິຕ຺ຖາໂຣ.

ສພ຺ພາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ, ປຎ຺ຎາສງ຺ກລນນິຈ຺ຉໂຍ ເຈວ;

ຂນ຺ຘາຘາຕາຍຕນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອຣິຍານິ ເຈວ ຈຕ຺ຕາຣິ.

ສຈ຺ຈານິ ປຈ຺ຈຍາກາຣເທສນາ, ສຸປຣິສຸທ຺ຘນິປຸຓນຍາ;

ອວິມຸຕ຺ຕຕນ຺ຕິມຄ຺ຄາ, ວິປສ຺ສນາຠາວນາ ເຈວ.

ອິຕິ ປນ ສພ຺ພໍ ຍສ຺ມາ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ມຍາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ;

ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມາ ຠິຍ຺ໂຍ, ນ ຕໍ ອິຘ ວິຈາຣຍິສ຺ສາມິ.

‘‘ມຊ຺ເຌ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ເອສ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອາຄມານຎ຺ຫິ;

ຐຕ຺ວາ ປກາສຍິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາຠາສິຕມຕ຺ຖໍ’’.

ອິຈ຺ເຈວ ກໂຕ ຕສ຺ມາ, ຕມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວານ ສທ຺ຘິເມຕາຍ;

ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິຊານຖ, ສໍຍຸຕ຺ຕວິນິສ຺ສິຕໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ.

໑. ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ນຬວຄ຺ໂຄ

໑. ໂອຆຕຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

ຕຕ຺ຖ ສໍຍຸຕ຺ຕາຄໂມ ນາມ ສຄາຖາວຄ຺ໂຄ, ນິທານວຄ຺ໂຄ, ຂນ຺ຘກວຄ຺ໂຄ, ສຬາຍຕນວຄ຺ໂຄ, ມຫາວຄ຺ໂຄຕິ ປຎ຺ຈວຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ. ສຸຕ຺ຕໂຕ –

‘‘ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ, ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ຈ;

ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ເຈວ ສຸຕ຺ຕານິ, ເອໂສ ສໍຍຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ’’.

ຠາຓວາຣໂຕ ຠາຓວາຣສຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ວຄ຺ເຄສຸ ສຄາຖາວຄ຺ໂຄ ອາທິ, ສຸຕ຺ເຕສຸ ໂອຆຕຣຓສຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາປິ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກາເລ ວຸຕ຺ຕໍ ນິທານມາທິ. ສາ ປເນສາ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ ອາທິມ຺ຫິ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ, ຕສ຺ມາ ສາ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑. ຍໍ ປເນຕໍ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ນິທານໍ, ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ນິປາຕປທໍ. ເມຕິອາທີນິ ນາມປທານິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວີຕິ ອຸປສຄ຺ຄປທໍ, ຫຣຕີຕິ ອາຂ຺ຍາຕປທນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕາວ ນເຍນ ປທວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອວໍສທ຺ໂທ ຕາວ ອຸປມູປເທສ-ສມ຺ປຫໍສນ-ຄຣຫຓ-ວຈນສມ຺ປຏິຄ຺ຄຫາກາຣນິທສ຺ສນາວຘາຣຓາທິ-ອເນກຕ຺ຖປ຺ປເຠໂທ. ຕຖາ ເຫສ – ‘‘ເອວໍ ຊາເຕນ ມຈ຺ເຈນ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ ພຫຸ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໕໓) ເອວມາທີສຸ ອຸປມາຍໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ເອວໍ ເຕ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໒໒) ອຸປເທເສ. ‘‘ເອວເມຕໍ ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ ສຸຄຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ສມ຺ປຫໍສເນ. ‘‘ເອວເມວໍ ປນາຍໍ ວສລີ ຍສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ສ ມຸຓ຺ຑກສ຺ສ ສມຓກສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໗) ຄຣຫເຓ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑) ວຈນສມ຺ປຏິຄ຺ຄເຫ. ‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໙໘) ອາກາເຣ. ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ ມາຓວກ, ເຍນ ສມໂຓ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ສມຓໍ ອານນ຺ທໍ ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉ – ‘ສຸໂຠ ມາຓໂວ ໂຕເທຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຠວນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວເທຫິ – ‘ສາຘຸ ກິຣ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ສຸຠສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ໂຕເທຍ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິເວສນໍ, ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’ຕິ’’ອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໔໔໕) ນິທສ຺ສເນ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ ກາລາມາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາຕິ? ອກຸສລາ, ຠນ຺ເຕ. ສາວຊ຺ຊາ ວາ ອນວຊ຺ຊາ ວາຕິ? ສາວຊ຺ຊາ, ຠນ຺ເຕ. ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ວາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ວາຕິ? ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ຠນ຺ເຕ. ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ໂນ ວາ, ກຖໍ ໂວ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ? ສມຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ອວຘາຣເຓ. ສ຺ວາຍມິຘ ອາກາຣນິທສ຺ສນາວຘາຣເຓສຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອາກາຣຕ຺ເຖນ ເອວໍສທ຺ເທນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ – ນານານຍນິປຸຓໍ ອເນກຊ຺ຌາສຍສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ ວິວິຘປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາ ປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສກສກຠາສານຸຣູປໂຕ ໂສຕປຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ໂກ ສມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ? ສພ຺ພຖາເມນ ປນ ໂສຕຸກາມຕໍ ຊເນຕ຺ວາປິ ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ມຍາປິ ເອເກນາກາເຣນ ສຸຕນ຺ຕິ.

ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖນ – ‘‘ນາຫໍ ສຍມ຺ຠູ, ນ ມຍາ ອິທໍ ສຈ຺ຉິກຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂມເຈນ຺ໂຕ – ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ມຍາປິ ເອວໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສກລສຸຕ຺ຕໍ ນິທສ຺ເສຕິ.

ອວຘາຣຓຕ຺ເຖນ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ, ຄຕິມນ຺ຕານໍ, ສຕິມນ຺ຕານໍ, ຘິຕິມນ຺ຕານໍ, ອຸປຏ຺ຐາການໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໒໐-໒໒໓) ເອວໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຕ຺ຖກຸສໂລ ຘມ຺ມກຸສໂລ ພ຺ຍຎ຺ຊນກຸສໂລ ນິຣຸຕ຺ຕິກຸສໂລ ປຸພ຺ພາປຣກຸສໂລ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໖໙) ເອວໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ຈ ປສຕ຺ຖຠາວານຸຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘາຣຓພລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ໂສຕຸກາມຕໍ ຊເນຕິ – ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ວາ ອນູນມນຘິກໍ, ເອວເມວ ນ ອຎ຺ຎຖາ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ເມສທ຺ໂທ ຕີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ – ‘‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໑) ມຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ ’’ ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໘໘) ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໙) ມມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນ ‘‘ມຍາ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ມມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຖທ຺ວເຍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ສຸຕນ຺ຕິ ອຍໍ ສຸຕສທ຺ໂທ ສອຸປສຄ຺ໂຄ ອນຸປສຄ຺ໂຄ ຈ ຄມນ-ວິສ຺ສຸຕ-ກິລິນ຺ນອຸປຈິຕານຸໂຍຄ-ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ-ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣວິຎ຺ຎາຕາທິອເນກຕ຺ຖປ຺ປເຠໂທ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ – ‘‘ເສນາຍ ປສຸໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໑໑) ວິສ຺ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອວສ຺ສຸຕາ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໖໕໗) ກິລິນ຺ນາກິລິນ຺ນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ ອນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຂຸ. ປາ. ໗.໑໒) ອຸປຈິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຍ ຌານປສຸຕາ ຘີຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໘໑) ຌານານຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໑) ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໓໙) ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣວິຎ຺ຎາຕຘໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນສ຺ສ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປຘາຣິຕນ຺ຕິ ວາ ອຸປຘາຣຓນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ເມ-ສທ຺ທສ຺ສ ຫິ ມຍາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ – ‘‘ເອວໍ ມຍາ ສຸຕໍ, ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປຘາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ມມາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ – ‘‘ເອວໍ ມມ ສຸຕໍ, ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປຘາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ເອວເມເຕສຸ ຕີສຸ ປເທສຸ ເອວນ຺ຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທິວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈນິທສ຺ສນໍ. ເມຕິ ວຸຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລນິທສ຺ສນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ອສ຺ສວນຠາວປຏິກ຺ເຂປໂຕ ອນູນານຘິກາວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓນິທສ຺ສນໍ. ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ປວຕ຺ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ນານປ຺ປກາເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕິຠາວປ຺ປກາສນໍ. ເມຕິ ອຕ຺ຕປ຺ປກາສນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ຘມ຺ມປ຺ປກາສນໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ‘‘ນານປ຺ປກາເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ມຍາ ນ ອຎ຺ຎໍ ກຕໍ, ອິທໍ ປນ ກຕໍ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸໂຕ’’ຕິ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພປ຺ປກາສນໍ. ເມຕິ ປຸຄ຺ຄລປ຺ປກາສນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລກິຈ຺ຈປ຺ປກາສນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສິສ຺ສາມິ, ຕໍ ມຍາ ເອວໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ນານາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນານຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນານາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ເອວນ຺ຕິ ຫິ ອຍໍ ອາກາຣປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ເມຕິ ກຕ຺ຕຸນິທ຺ເທໂສ. ສຸຕນ຺ຕິ ວິສຍນິທ຺ເທໂສ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນານາກາຣປ຺ປວຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນນ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ກຕ຺ຕຸວິສເຍ ຄຫຓສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ເອວນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລກິຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ. ສຸຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ. ເມຕິ ອຸຠຍກິຈ຺ຈຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລນິທ຺ເທໂສ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ‘‘ມຍາ ສວນກິຈ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ລທ຺ຘສວນກິຈ຺ຈໂວຫາເຣນ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ຈ ເມຕິ ຈ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖວເສນ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ກິຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ເອວນ຺ຕິ ວາ ເມຕິ ວາ ນິທ຺ເທສໍ ລເຠຖ. ສຸຕນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຕໍ ເອຕ຺ຖ ໂສເຕນ ອຸປລທ຺ຘໍ, ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ. ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ຈ ເມຕິ ຈ ຕໍ ຕໍ ອຸປາທາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐາທີນິ ອຸປນິຘາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເອວນ຺ຕິ ວຈເນນ ອສມ຺ໂມຫໍ ທີເປຕິ. ນ ຫິ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ນານປ຺ປກາຣປຏິເວຘສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ວຈເນນ ສຸຕສ຺ສ ອສມ຺ໂມສໍ ທີເປຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ນ ໂສ ກາລນ຺ຕເຣນ ມຍາ ສຸຕນ຺ຕິ ປຏິຊານາຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອສມ຺ໂມເຫນ ປຎ຺ຎາສິທ຺ຘິ, ອສມ຺ໂມເສນ ປນ ສຕິສິທ຺ຘິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ສຕິຍາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາວຘາຣຓສມຕ຺ຖຕາ, ສຕິປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖປຏິເວຘສມຕ຺ຖຕາ. ຕທຸຠຍສມຕ຺ຖຕາໂຍເຄນ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມໂກສສ຺ສ ອນຸປາລນສມຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕ຺ຕສິທ຺ຘິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ເອວນ຺ຕິ ວຈເນນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣໍ ທີເປຕິ, ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ຫິ ນານປ຺ປກາຣປຏິເວຘາຠາວໂຕ. ສຸຕນ຺ຕິ ວຈເນນ ອວິກ຺ເຂປໍ ທີເປຕິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສວນາຠາວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ນ ມຍາ ສຸຕໍ, ປຸນ ຠຓຖາ’’ຕິ ຠຓຕິ. ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘິໍ ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕໍ ສາເຘຕິ, ສມ຺ມາ ອປ຺ປຓິຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ຕທຠາວໂຕ. ອວິກ຺ເຂເປນ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍຎ຺ຈ ສາເຘຕິ. ນ ຫິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂສຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ຈ ສປ຺ປຸຣິເສ ອນຸປນິສ຺ສຍມານສ຺ສ ສວນໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຍສ຺ມາ ‘‘ເອວນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ນານາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນານຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນານາກາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສ ຈ ເອວໍ ຠທ຺ທໂກ ອາກາໂຣ ນ ສມ຺ມາ ອປ຺ປຓິຫິຕຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ເພ ອກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ຠທ຺ທເກນ ອາກາເຣນ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກທ຺ວຍສມ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂນ ທີເປຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ສວນໂຍເຄນ ປຸຣິມຈກ຺ກທ຺ວຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ນ ຫິ ອປ຺ປຕິຣູປເທເສ ວສໂຕ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍວິຣຫິຕສ຺ສ ວາ ສວນໍ ອຕ຺ຖິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກທ຺ວຍສິທ຺ຘິຍາ ອາສຍສຸທ຺ຘິ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ປຸຣິມຈກ຺ກທ຺ວຍສິທ຺ຘິຍາ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິ, ຕາຍ ຈ ອາສຍສຸທ຺ຘິຍາ ອຘິຄມພ຺ຍຕ຺ຕິສິທ຺ຘິ, ປໂຍຄສຸທ຺ຘິຍາ ອາຄມພ຺ຍຕ຺ຕິສິທ຺ຘິ. ອິຕິ ປໂຍຄາສຍສຸທ຺ຘສ຺ສ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວຈນໍ ອຣຸຓຸຄ຺ຄໍ ວິຍ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸທຍໂຕ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ວິຍ ຈ ກຸສລກມ຺ມສ຺ສ, ອຣຫຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນສ຺ສ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ຐາເນ ນິທານໍ ຐເປນ຺ໂຕ ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ນານປ຺ປກາຣປຏິເວຘທີປເກນ ວຈເນນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາສມ຺ປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໍ ທີເປຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ໂສຕພ຺ພເຠທປຏິເວຘທີປເກນ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາສມ຺ປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໍ. ເອວນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣທີປກວຈນໍ ຠາສມາໂນ – ‘‘ເອເຕ ມຍາ ຘມ຺ມາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ’’ຕິ ທີເປຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສວນໂຍຄທີປກວຈນໍ ຠາສມາໂນ – ‘‘ພຫູ ມຍາ ຘມ຺ມາ ສຸຕາ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ’’ຕິ ທີເປຕິ. ຕທຸຠເຍນປິ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນປາຣິປູຣິໍ ທີເປນ຺ໂຕ ສວເນ ອາທຣໍ ຊເນຕິ. ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິປຸຓ຺ຓຎ຺ຫິ ຘມ຺ມໍ ອາທເຣນ ອສ຺ສຸຓນ຺ໂຕ ມຫຕາ ຫິຕາ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕີຕິ ອາທຣໍ ຊເນຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ໂສຕພ຺ໂພຕິ.

ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ສກເລນ ວຈເນນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ອທຫນ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິສຠູມິໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ສາວກຕ຺ຕໍ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສຠູມິໍ ໂອກ຺ກມຕິ. ຕຖາ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ‘‘ເກວລໍ ສຸຕເມເວຕໍ ມຍາ, ຕສ຺ເສວ ປນ ຠຄວໂຕ ວຈນ’’ນ຺ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂມເຈຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອປທິສຕິ, ຊິນວຈນໍ ອປ຺ເປຕິ, ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ.

ອປິຈ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຸປ຺ປາທິຕຠາວໍ ອປ຺ປຏິຊານນ຺ໂຕ ປຸຣິມວຈນໍ ວິວຣນ຺ໂຕ – ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມິທໍ ມຍາ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣທສ຺ສ ທສພລຘຣສ຺ສ ອາສຠຏ຺ຐານຏ຺ຐາຍິໂນ ສີຫນາທນາທິໂນ ສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມສ຺ສ ຘມ຺ມິສ຺ສຣສ຺ສ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ຘມ຺ມາຘິປຕິໂນ ຘມ຺ມທີປສ຺ສ ຘມ຺ມສຣຓສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມວຣຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ, ນ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ເຖ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ປເທ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ວາ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ສພ຺ພເທວມນຸສ຺ສານໍ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ ວິນາເສຕິ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ວິນາສຍຕິ ອສ຺ສທ຺ຘໍ, ສທ຺ຘໍ ວຑ຺ເຒຕິ ສາສເນ;

ເອວໍ ເມ ສຸຕມິຈ຺ເຈວໍ, ວທໍ ໂຄຕມສາວໂກ’’ຕິ.

ເອກນ຺ຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທນິທ຺ເທໂສ. ສມຍນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນນິທ຺ເທໂສ. ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ອນິຍມິຕປຣິທີປນໍ. ຕຕ຺ຖ ສມຍສທ຺ໂທ –

‘‘ສມວາເຍ ຂເຓ ກາເລ, ສມູເຫ ເຫຕຸທິຏ຺ຐິສຸ;

ປຏິລາເຠ ປຫາເນ ຈ, ປຏິເວເຘ ຈ ທິສ຺ສຕິ’’.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສ຺ເວປິ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ກາລຎ຺ຈ ສມຍຎ຺ຈ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໔໔໗) ສມວາໂຍ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໙) ຂໂຓ. ‘‘ອຸຓ຺ຫສມໂຍ ປຣິຬາຫສມໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໓໕໘) ກາໂລ. ‘‘ມຫາສມໂຍ ປວນສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໓໒) ສມູໂຫ. ‘‘ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ຠຄວາ ໂຂ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ຠຄວາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ – ‘ຠທ຺ທາລິ, ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໓໕) ເຫຕຸ. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຸຄ຺ຄາຫມາໂນ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສມຓມຸຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ໂຕ ສມຍປ຺ປວາທເກ ຕິນ຺ທຸກາຈີເຣ ເອກສາລເກ ມລ຺ລິກາຍ ອາຣາເມ ປຏິວສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໒໖໐) ທິຏ຺ຐິ.

‘‘ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຈ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂຍ ຈຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙) ປຏິລາໂຠ. ‘‘ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໘) ປຫານໍ. ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ອຠິສມຍຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໒.໘) ປຏິເວໂຘ. ອິຘ ປນສ຺ສ ກາໂລ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉຣ-ອຸຕຸ-ມາສຑ຺ຒມາສ-ຣຕ຺ຕິ-ທິວ-ປຸພ຺ພຓ຺ຫ-ມຊ຺ຌນ຺ຫິກ-ສາຍນ຺ຫ-ປຐມມຊ຺ຌິມປຈ຺ຉິມຍາມ-ມຸຫຸຕ຺ຕາທີສຸ ກາລປ຺ປເຠທຠູເຕສຸ ສມເຍສຸ ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ເອເຕສຸ ສໍວຈ຺ຉຣາທີສຸ ສມເຍສຸ ຍໍ ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຸຕຸມ຺ຫິ ມາເສ ປກ຺ເຂ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ທິວສຠາເຄ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ສຸວິທິຕໍ ສຸວວຕ຺ຖາປິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ ອສຸກສໍວຈ຺ຉເຣ ອສຸກອຸຕຸມ຺ຫິ ອສຸກມາເສ ອສຸກປກ຺ເຂ ອສຸກຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອສຸກທິວສຠາເຄ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ຘາເຣຕຸໍ ວາ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ວາ ອຸທ຺ທິສາເປຕຸໍ ວາ, ພຫຸ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເກເນວ ປເທນ ຕມຕ຺ຖໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເຍ ວາ ອິເມ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິສມໂຍ ຊາຕິສມໂຍ ສໍເວຄສມໂຍ ອຠິນິກ຺ຂມນສມໂຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກສມໂຍ ມາຣວິຊຍສມໂຍ ອຠິສມ຺ໂພຘິສມໂຍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣສມໂຍ ເທສນາສມໂຍ ປຣິນິພ຺ພານສມໂຍຕິ ເອວມາທໂຍ ຠຄວໂຕ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອຕິວິຍ ສຸປ຺ປກາສາ ອເນກກາລປ຺ປເຠທາ ເອວ ສມຍາ. ເຕສຸ ສມເຍສຸ ເທສນາສມຍສງ຺ຂາຕໍ ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ໂຍ ຈາຍໍ ຎາຓກຣຸຓາກິຈ຺ຈສມເຍສຸ ກຣຸຓາກິຈ຺ຈສມໂຍ, ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິສມເຍສຸ ປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິສມໂຍ, ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ກຣຓີຍທ຺ວຍສມເຍສຸ ຘມ຺ມິກຖາສມໂຍ, ເທສນາປຏິປຕ຺ຕິສມເຍສຸ ເທສນາສມໂຍ, ເຕສຸປິ ສມເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຍຖາ ອຠິຘມ຺ເມ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣ’’ນ຺ຕິ ຈ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິ ຈ ຠຸມ຺ມວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ວິນເຍ ຈ ‘‘ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ ກຣຓວຈເນນ, ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາ, ອິຘ ຈ ອຎ຺ຎຖາ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຠິຘມ຺ເມ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ຈ ອຘິກຣຓຕ຺ໂຖ ຠາເວນຠາວລກ຺ຂຓຕ຺ໂຖ ຈ ສມ຺ຠວຕິ. ອຘິກຣຓຎ຺ຫິ ກາລຕ຺ໂຖ ສມູຫຕ຺ໂຖ ຈ ສມໂຍ, ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານໍ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ມານໍ ຂຓສມວາຍເຫຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈ ສມຍສ຺ສ ຠາເວນ ເຕສໍ ຠາໂວ ລກ຺ຂີຍຕິ. ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມວຈນນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ.

ວິນເຍ ຈ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ ກຣຓຕ຺ໂຖ ຈ ສມ຺ຠວຕິ. ໂຍ ຫິ ໂສ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິສມໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕາທີຫິປິ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ເຕນ ສມເຍນ ເຫຕຸຠູເຕນ ກຣຓຠູເຕນ ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ປຎ຺ຎາປຍນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຫຕຸຎ຺ຈ ອເປກ຺ຂມາໂນ ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຫາສິ. ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ກຣຓວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ.

ອິຘ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈ ເອວໍຊາຕິເກ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠວຕິ. ຍຎ຺ຫິ ສມຍໍ ຠຄວາ ອິມໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ເທເສສິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ຕໍ ສມຍໍ ກຣຸຓາວິຫາເຣນ ວິຫາສິ. ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕນຕ຺ຖໍ ອິຘ ອຸປໂຍຄວຈນນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ.

ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ, ຠຸມ຺ເມນ ກຣເຓນ ຈ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຸປໂຍເຄນ ໂສ ອິຘາ’’ຕິ.

ໂປຣາຓາ ປນ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ – ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ’’ຕິ ວາ ‘‘ເຕນ ສມເຍນາ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ວາ ອຠິລາປມຕ຺ຕເຠໂທ ເອສ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມເມວ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຄວາຕິ ຄຣຸ. ຄຣຸໍ ຫິ ໂລເກ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ສພ຺ພຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຄຣຸ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂປຣາເຓຫິປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຠຄວາຕິ ວຈນໍ ເສຏ຺ຐໍ, ຠຄວາຕິ ວຈນມຸຕ຺ຕມໍ;

ຄຣຸ ຄາຣວຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ, ຠຄວາ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໔໒);

ອປິຈ –

‘‘ຠຄ຺ຍວາ ຠຄ຺ຄວາ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຠເຄຫິ ຈ ວິຠຕ຺ຕວາ;

ຠຕ຺ຕວາ ວນ຺ຕຄມໂນ, ຠເວສຸ ຠຄວາ ຕໂຕ’’ຕິ. –

ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ວເສນສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໔໔) ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ວຈເນນ ຍຖາສຸຕໍ ຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມສຣີຣໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣຕິ. ເຕນ ‘‘ນຍິທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສຕ຺ຖຸກໍ ປາວຈນໍ, ອຍໍ ໂວ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອທສ຺ສເນນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕໍ ຊນໍ ສມສ຺ສາເສຕິ. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາຕິ ວຈເນນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠຄວໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຣູປກາຍປຣິນິພ຺ພານໍ ສາເຘຕິ. ເຕນ ‘‘ເອວໍວິຘສ຺ສ ນາມ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ເທສໂກ ທສພລຘໂຣ ວຊິຣສງ຺ຆາຕສມານກາໂຍ ໂສປິ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ເກນ ອຎ຺ເຎນ ຊີວິເຕ ອາສາ ຊເນຕພ຺ພາ’’ຕິ ຊີວິຕມທມຕ຺ຕໍ ຊນໍ ສໍເວເຊຕິ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ຈສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕິ. ເອວນ຺ຕິ ຈ ຠຓນ຺ໂຕ ເທສນາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສາວກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ຠຄວາຕິ ເທສກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ.

ສາວຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ສມີປຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ວິຫຣຕີຕິ ອວິເສເສນ ອິຣິຍາປຖທິພ຺ພພ຺ຣຫ຺ມອຣິຍວິຫາເຣສຸ ອຎ຺ຎຕຣວິຫາຣສມງ຺ຄີປຣິທີປນເມຕໍ. ອິຘ ປນ ຐານຄມນນິສຊ຺ຊາສຍນປ຺ປເຠເທສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ອຎ຺ຎຕຣອິຣິຍາປຖສມາໂຍຄປຣິທີປນໍ, ເຕນ ຐິໂຕປິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ນິສິນ຺ໂນປິ ສຍາໂນປິ ຠຄວາ ວິຫຣຕິຈ຺ເຈວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ເອກໍ ອິຣິຍາປຖພາຘນໍ ອຎ຺ເຎນ ອິຣິຍາປເຖນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຣິປຕນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຫຣຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເຊຕວເນຕິ ເຊຕສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ວເນ. ຕຎ຺ຫິ ເຕນ ໂຣປິຕໍ ສໍວຑ຺ຒິຕໍ ປຣິປາລິຕໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເຊຕວນ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ເຊຕວເນ. ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມຕິ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ຄຫປຕິນາ ຈຕຸປຎ຺ຎາສຫິຣຎ຺ຎໂກຏິປຣິຈ຺ຈາເຄນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາຕິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາໂມ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄເຕ ອາຣາເມ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍ ສພ຺ພາສວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໔) ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ຍທິ ຕາວ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ‘‘ເຊຕວເນ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ, ‘‘ສາວຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ເອກໍ ສມຍໍ ວິຫຣິຕຸນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫ ‘‘ສມີປຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຄງ຺ຄາຍມຸນາທີນໍ ສມີເປ ໂຄຍູຖານິ ຈຣນ຺ຕານິ ‘‘ຄງ຺ຄາຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຍມຸນາຍໍ ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິຘາປິ ຍທິທໍ ສາວຕ຺ຖິຍາ ສມີເປ ເຊຕວນໍ, ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ’’ຕິ. ໂຄຈຣຄາມນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຫິສ຺ສ ສາວຕ຺ຖິວຈນໍ, ປພ຺ພຊິຕານຸຣູປນິວາສຏ຺ຐານນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເສສວຈນໍ.

ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ອປາກຏາ ເອກາ ເທວຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຠິຊານາຕິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຫຸ ຎາຕຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ມເຫສກ຺ຂສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໍ ຠາສິຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ສກ຺ໂກປິ ເທວຣາຊາ ‘‘ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ເທວຕາ’’ຕິ ຈ ອິທໍ ເທວານມ຺ປິ ເທວຘີຕານມ຺ປິ ສາຘາຣຓວຈນໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ເທໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ໂສ ຈ ໂຂ ຣູປາວຈຣານໍ ເທວານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ຂຍສຸນ຺ທຣາຠິຣູປອພ຺ຠານຸໂມທນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຐໂມ ຍາໂມ, ຈິຣນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ອຸທ຺ທິສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໐; ຈູຬວ. ໓໘໓) ຂເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໐) ສຸນ຺ທເຣ.

‘‘ໂກ ເມ ວນ຺ທຕິ ປາທານິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ;

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສຍໍ ທິສາ’’ຕິ. –

ເອວມາທີສຸ (ວິ. ວ. ໘໕໗) ອຠິຣູເປ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໕) ອພ຺ຠານຸໂມທເນ. ອິຘ ປນ ຂເຍ. ເຕນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ, ປຣິກ຺ຂີຓາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ອາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນິຍາໂມ ຫິ ກິເຣສ ເທວຕານໍ ຍທິທໍ ພຸທ຺ຘານໍ ວາ ພຸທ຺ຘສາວການໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣເຍວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາຕິ ອິຘ ອຠິກ຺ກນ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ອຠິຣູເປ, ວຓ຺ຓ-ສທ຺ໂທ ປນ ຉວິຖຸຕິ-ກຸລວຄ຺ຄ-ກາຣຓ-ສຓ຺ຐານປ຺ປມາຓ-ຣູປາຍຕນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓສິ ຠຄວາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໕໕໓) ຉວິຍາ. ‘‘ກທາ ສຎ຺ຎູຬ຺ຫາ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ອິເມ ສມຓສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໗໗) ຖຸຕິຍໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຓ຺ຓາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໑໑໕) ກຸລວຄ຺ເຄ. ‘‘ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ຄນ຺ຘເຖໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໔) ກາຣເຓ. ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣາຊວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໘) ສຓ຺ຐາເນ. ‘‘ຕໂຍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຣາ. ໖໐໒) ປມາເຓ. ‘‘ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ຣູປາຍຕເນ. ໂສ ອິຘ ຉວິຍາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ອຠິຣູປຈ຺ຉວິ, ອິຏ຺ຐວຓ຺ຓາ ມນາປວຓ຺ຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເທວຕາ ຫິ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉມານາ ປກຕິວຓ຺ຓໍ ປກຕິອິທ຺ຘິໍ ຊຫິຕ຺ວາ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ອຕິເຣກວຓ຺ຓໍ ອຕິເຣກອິທ຺ຘິໍ ມາເປຕ຺ວາ ນຏສມຊ຺ຊາທີນິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ວິຍ ອຠິສງ຺ຂເຕນ ກາເຍນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣາ ອນຠິສງ຺ຂເຕນປິ ອາຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຣູປາວຈຣາ ປນ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ອຕິສຸຂຸໂມ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ນ ເຕນ ອິຣິຍາປຖກປ຺ປນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິສງ຺ຂເຕເນວ ອາຄໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ’’ຕິ.

ເກວລກປ຺ປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວລ-ສທ຺ໂທ ອນວເສສ-ເຍຠຸຍ຺ຍາພ຺ຍາມິສ຺ສານຕິເຣກທຬ຺ຫຕ຺ຖວິສໍໂຍຄາທິອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຣາ. ໑) ອນວເສສຕ຺ຖມຕ຺ໂຖ. ‘‘ເກວລກປ຺ປາ ຈ ອງ຺ຄມຄຘາ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມຫາວ. ໔໓) ເຍຠຸຍ຺ຍຕາ. ‘‘ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ວິຠ. ໒໒໕) ອພ຺ຍາມິສ຺ສຕາ. ‘‘ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກໍ ນູນ ອຍມາຍສ຺ມາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມຫາວ. ໒໔໔) ອນຕິເຣກຕາ. ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ພາຫິໂຍ ນາມ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ເກວລກປ຺ປໍ ສງ຺ຆເຠທາຍ ຐິໂຕ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໓) ທຬ຺ຫຕ຺ຖຕາ. ‘‘ເກວລີ ວຸສິຕວາ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໗) ວິສໍໂຍໂຄ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນສ຺ສ ອນວເສສຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ກປ຺ປ-ສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ອຠິສທ຺ທຫນ-ໂວຫາຣ-ກາລ-ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ-ເຉທນ-ວິກປ຺ປ-ເລສສມນ຺ຕຠາວາທິອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ໂອກປ຺ປນິຍເມຕໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ, ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ອຠິສທ຺ທຫນມຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຈູຬວ. ໒໕໐) ໂວຫາໂຣ. ‘‘ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປໍ ວິຫຣາມີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ກາໂລ. ‘‘ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ກປ຺ໂປ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ອລງ຺ກໂຕ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສູ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ວິ. ວ. ໑໐໙໔, ໑໑໐໑) ເຉທນໍ. ‘‘ກປ຺ປຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸລກປ຺ໂປ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຈູຬວ. ໔໔໖) ວິກປ຺ໂປ. ‘‘ອາຕ຺ຖິ ກປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໘໐) ເລໂສ. ‘‘ເກວລກປ຺ປໍ ເວຬຸວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໔) ສມນ຺ຕຠາໂວ. ອິຘ ປນສ຺ສ ສມນ຺ຕຠາວຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອນວເສສໍ ສມນ຺ຕໂຕ ເຊຕວນ’’ນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ໂອຠາເສຕ຺ວາຕິ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣສຣີຣສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ອາຠາຍ ຜຣິຕ຺ວາ, ຈນ຺ທິມາ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ເອໂກຠາສໍ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຍນາຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ຕສ຺ມາ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຠຄວາ, ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຍນ ວາ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເກນ ຈ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ? ນານປ຺ປກາຣຄຸຓວິເສສາຘິຄມາຘິປ຺ປາເຍນ, ສາທຸຜລູປໂຠຄາຘິປ຺ປາເຍນ ທິຊຄເຓຫິ ນິຈ຺ຈຜລິຕມຫາຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ຈ ຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຸປສງ຺ກມນປຣິໂຍສານທີປນໍ. ອຖ ວາ ເອວໍ ຄຕາ ຕໂຕ ອາສນ຺ນຕຣໍ ຐານໍ ຠຄວໂຕ ສມີປສງ຺ຂາຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ເຍນຕ຺ເຖນ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕາ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາມາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊຸລິໍ ສິຣສິ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ – ‘‘ວິສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໗໐) ວິຍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຐິຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອຏ຺ຐາສີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອຏ຺ຐາສີຕິ ຐານໍ ກປ຺ເປສິ. ປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ເທວມນຸສ຺ສາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາສນກຸສລຕາຍ ເອກມນ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ເທໂວ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ.

ກຖໍ ຐິໂຕ ປນ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຫຕີຕິ? ຉ ຐານໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຕິທູຣໍ, ອຈ຺ຈາສນ຺ນໍ, ອຸປຣິວາຕໍ, ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທສໍ, ອຕິສມ຺ມຸຂໍ, ອຕິປຈ຺ຉາຕິ. ອຕິທູເຣ ຐິໂຕ ຫິ ສເຈ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ເທນ ກເຖຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຐິໂຕ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ກໂຣຕິ. ອຸປຣິວາເຕ ຐິໂຕ ສຣີຣຄນ຺ເຘນ ພາຘຕິ. ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ຐິໂຕ ອຄາຣວໍ ປກາເສຕິ. ອຕິສມ຺ມຸຂາ ຐິໂຕ ສເຈ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຕິປຈ຺ຉາ ຐິໂຕ ສເຈ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ເອເຕ ຉ ຐານໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ອໂວຈ. ກຖໍ ນູຕິ ກາຣຓປຸຈ຺ຉາ. ຠຄວໂຕ ຫິ ຕິຓ຺ໂຓຆຠາໂວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ ປາກໂຏ, ເຕນິມິສ຺ສາ ເທວຕາຍ ຕຕ຺ຖ ກງ຺ຂາ ນຕ຺ຖິ, ອິມິນາ ປນ ກາຣເຓນ ‘‘ຕິຓ຺ໂຓ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ເຕນ ສາ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉມານາ ເອວມາຫ.

ມາຣິສາຕິ ເທວຕານໍ ປິຍສມຸທາຈາຣວຈນເມຕໍ. ນິທ຺ທຸກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ຍທາ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ສງ຺ກຸນາ ສງ຺ກຸ ຫທເຍ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ນໍ ຕ຺ວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ ‘ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ເມ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານສ຺ສາ’’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໕໑໒) ອິທໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ນ ຫິ ເນຣຍິກສຕ຺ໂຕ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ນາມ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ, ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ປນ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ປຐມກປ຺ປິການໍ ນິທ຺ທຸກ຺ຂານໍ ສຸຂສມປ຺ປິຕານໍ ເອສ ໂວຫາໂຣ, ອປຣຠາເຄ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕຸ ວາ ມາ ວາ, ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ອຍໍ ໂວຫາໂຣ ວຸຈ຺ຈເຕວ ນິປ຺ປທຸມາປິ ນິຣຸທກາປິ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ໂປກ຺ຂຣຓີ ວິຍ.

ໂອຆມຕຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ, ກາໂມໂຆ ຠໂວໂຆ ທິຏ຺ໂຐໂຆ ອວິຊ຺ໂຊໂຆຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາໂມໂຆ ນາມ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຌານນິກນ຺ຕິ ຈ ຠໂວໂຆ ນາມ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ໂຐໂຆ ນາມ. ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ກາໂມໂຆ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຠສຫຄເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຠໂວໂຆ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂລຠສຫຄເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ໂຐໂຆ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອວິຊ຺ໂຊໂຆ ສພ຺ພາກຸສເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສພ຺ໂພປິ ເຈສ ອວຫນນຏ຺ເຐນ ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ໂອໂຆຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອວຫນນຏ຺ເຐນາຕິ ອໂຘຄມນຏ຺ເຐນ. ອຍຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ຄເຕ ສຕ຺ເຕ ອໂຘ ຄເມຕິ, ນິຣຍາທິເຠທາຍ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ອຸປຣິຠາວໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ອໂຘ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ນວສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຈ ຄເມຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາສຏ຺ເຐນາຕິ ມຫນ຺ຕຏ຺ເຐນ. ມຫາ ເຫໂສ ກິເລສຣາສິ ອວີຈິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ປຕ຺ຖໂຏ, ຍທິທໍ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ນາມ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວມຍໍ ຣາສຏ຺ເຐນາປິ ໂອໂຆຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕຣີຕິ ອິມໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ໂອຆໍ ເກນ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ກາຣເຓນ ຕິຓ຺ໂຓຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອຖສ຺ສາ ຠຄວາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ຂ຺ວາຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ. ອນາຍູຫນ຺ຕິ ອນາຍູຫນ຺ໂຕ, ອວາຍມນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ຄູຬ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ເທວຕາປິ ນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ພາຫິຣກໍ ຕາວ ໂອຆໍ ຕຣນ຺ຕາ ນາມ ຐາຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕາ ຕຣິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ອາຍູຫນ຺ຕາ ຕຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ອວີຈິໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ປຕ຺ຖຏໍ ກິເລໂສຆໍ ກິເລສຣາສິໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອນາຍູຫນ຺ໂຕ ອຕຣິນ຺ຕິ ອາຫ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ? ກຖໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ວິມຕິໍ ປກ຺ຂນ຺ຕາ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ.

ກິໍ ປນ ຠຄວຕາ ຍຖາ ສຕ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຖນຕ຺ຖາຍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ປຏິວິທ຺ຘາຕິ? ນ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປຏິວິທ຺ຘາ. ທ຺ເວ ປນ ຠຄວໂຕ ເທສນາ ນິຄ຺ຄຫມຸເຂນ ຈ ອນຸຄ຺ຄຫມຸເຂນ ຈ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ປຓ຺ຑິຕມານິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາເຕປິ ຎາຕສຎ຺ຎິໂນ ປຎ຺ຈສຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປພ຺ພຊິຕາ ວິຍ, ເຕສໍ ມານນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ຍຖາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເອວໍ ມູລປຣິຍາຍາທິສທິສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຍໍ ນິຄ຺ຄຫມຸເຂນ ເທສນາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ນິຄ຺ຄຍ຺ຫ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫາຫໍ, ອານນ຺ທ, ວກ຺ຂາມິ, ປວຍ຺ຫ ປວຍ຺ຫ, ອານນ຺ທ, ວກ຺ຂາມິ, ໂຍ ສາໂຣ, ໂສ ຐສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໙໖). ເຍ ປນ ອຸຊຸກາ ສິກ຺ຂາກາມາ, ເຕສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ຕາທິສທິສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ‘‘ອຠິຣມ, ຕິສ຺ສ, ອຠິຣມ, ຕິສ຺ສ, ອຫໂມວາເທນ ອຫມນຸຄ຺ຄເຫນ ອຫມນຸສາສນິຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໔) ຈ ເນ ສມສ຺ສາເສຕິ. ອຍໍ ອນຸຄ຺ຄຫມຸເຂນ ເທສນາ.

ອຍໍ ປນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ປຓ຺ຑິຕມານີ, ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ອຫໍ ໂອຆໍ ຊານາມິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂອຆຕິຓ຺ຓຠາວໍ ຊານາມິ, ‘‘ອິມິນາ ປນ ກາຣເຓນ ຕິຓ຺ໂຓ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ. ອິຕິ ມຍ຺ຫໍ ຎາຕເມວ ພຫຸ, ອປ຺ປໍ ອຎ຺ຎາຕໍ, ຕມຫໍ ກຖິຕມຕ຺ຕເມວ ຊານິສ຺ສາມິ. ກິຎ຺ຫິ ນາມ ຕໍ ຠຄວາ ວເທຍ຺ຍ, ຍສ຺ສາຫໍ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊາເນຍ຺ຍນ຺ຕິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຍໍ ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖໍ ວິຍ ຣງ຺ຄຊາຕໍ ອຠພ຺ໂພ ອິມໍ ມານໍ ອປ຺ປຫາຍ ເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ, ມານນິຄ຺ຄຫໍ ຕາວສ຺ສ ກຕ຺ວາ ປຸນ ນີຈຈິຕ຺ເຕນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປກາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ໂສປິ ນິຫຕມາໂນ ອໂຫສິ, ສາ ຈສ຺ສ ນິຫຕມານຕາ ອຸຕ຺ຕຣິປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉເນເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນສ຺ສ ອຍມຕ຺ໂຖ – ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ອນາຍູຫໍ ໂອຆມຕຣິ, ຍຖາຫໍ ຊານາມິ, ເອວໍ ເມ ກເຖຫີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ກເຖນ຺ໂຕ ຍທາສ຺ວາຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ສ຺ວາຫນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ອຫໍ. ສຸກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຈ ເອຕ຺ຖ, ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ. ສໍສີທາມີຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ອຕຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ໂອສີທາມິ. ນິພ຺ພຸຍ຺ຫາມີຕິ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຕິວຕ຺ຕາມິ. ອິຕິ ຐາເນ ຈ ວາຍາເມ ຈ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ອຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ອວາຍມນ຺ໂຕ ໂອຆມຕຣິນ຺ຕິ ເອວໍ ຠຄວຕາ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ. ເທວຕາຍປິ ປຏິວິທ຺ໂຘ, ນ ປນ ປາກໂຏ, ຕສ຺ສ ປາກຏີກຣຓຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕ ທຸກາ ທສ຺ສິຕາ. ກິເລສວເສນ ຫິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສໍສີທຕິ ນາມ, ອຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ອາຍູຫນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ນາມ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ວາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສໍສີທຕິ ນາມ, ອວເສສກິເລສານຎ຺ເຈວ ອຠິສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ວເສນ ອາຍູຫນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ນາມ. ຕຓ຺ຫາວເສນ ວາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສໍສີທຕິ ນາມ, ທິຏ຺ຐິວເສນ ອາຍູຫນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ນາມ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສໍສີທຕິ ນາມ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ອາຍູຫນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ນາມ. ໂອລີຍນາຠິນິເວສາ ຫິ ຠວທິຏ຺ຐິ, ອຕິຘາວນາຠິນິເວສາ ວິຠວທິຏ຺ຐິ. ລີນວເສນ ວາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສໍສີທຕິ ນາມ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວເສນ ອາຍູຫນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ນາມ. ຕຖາ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄວເສນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສໍສີທຕິ ນາມ, ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄວເສນ ອາຍູຫນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ນາມ. ສພ຺ພາກຸສລາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສໍສີທຕິ ນາມ, ສພ຺ພໂລກິຍກຸສລາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ອາຍູຫນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຈຸນ຺ທ, ເຍ ເກຈິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອໂຘຠາຄງ຺ຄມນີຍາ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອຸປຣິຠາຄງ຺ຄມນີຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໘໖).

ອິມໍ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສຸຕ຺ວາວ ເທວຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕຸຏ຺ຐາ ປສນ຺ນາ ອຕ຺ຕໂນ ຕຸຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປສາທຎ຺ຈ ປກາສຍນ຺ຕີ ຈິຣສ຺ສໍ ວຕາຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈິຣສ຺ສນ຺ຕິ ຈິຣສ຺ສ ກາລສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ກິຣ ເທວຕາ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘໍ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຊ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ. ກິໍ ປນິມາຍ ເທວຕາຍ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ສຕ຺ຖາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພຕິ. ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ວາ ໂຫຕຸ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ວາ, ທສ຺ສນໍ ອຸປາທາຍ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓນ຺ຕິ ພາຫິຕປາປໍ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ. ປຣິນິພ຺ພຸຕນ຺ຕິ ກິເລສນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸຕໍ. ໂລເກຕິ ສຕ຺ຕໂລເກ. ວິສຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອາສຕ຺ຕວິສຕ຺ຕຕາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ວິສຕ຺ຕິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ, ຕໍ ວິສຕ຺ຕິກໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐມານໍ ອນາຍູຫມານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ນິຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສີຕິ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ວຈນໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ສມນຸໂມທິ, ເອກຊ຺ຌາສໂຍ ອໂຫສິ. ອນ຺ຕຣຘາຍີຕິ ອຠິສງ຺ຂຕກາຍໍ ຊຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິອຸປາທິຓ຺ຓກກາຍສ຺ມິໍເຍວ ຐຕ຺ວາ ລທ຺ຘາສາ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ທສພລໍ ຄນ຺ເຘຫິ ຈ ມາເລຫິ ຈ ປູເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍເຍວ ອຄມາສີຕິ.

ໂອຆຕຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນິໂມກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒. ອິທານິ ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຐມມາຄຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຫາຍ ຍໍ ຍໍ ອນຸຕ຺ຕານໍ, ຕໍ ຕເທວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ຊານາສິ ໂນຕິ ຊານາສິ ນຸ. ນິໂມກ຺ຂນ຺ຕິອາທີນິ ມຄ຺ຄາທີນໍ ນາມານິ. ມຄ຺ເຄນ ຫິ ສຕ຺ຕາ ກິເລສພນ຺ຘນໂຕ ນິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ມຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕານໍ ນິໂມກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຜລກ຺ຂເຓ ປນ ເຕ ກິເລສພນ຺ຘນໂຕ ປມຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຜລໍ ສຕ຺ຕານໍ ປໂມກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ວິວິຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ວິເວໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພານິ ວາ ເອຕານິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ນາມານິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໂຕ ນິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ວິວິຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕເທວ ‘‘ນິໂມກ຺ໂຂ ປໂມກ຺ໂຂ ວິເວໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊານາມິ ຂ຺ວາຫນ຺ຕິ ຊານາມິ ໂຂ ອຫໍ. ອວຘາຣຓຕ຺ໂຖ ໂຂກາໂຣ. ອຫໍ ຊານາມິເຍວ. ສຕ຺ຕານໍ ນິໂມກ຺ຂາທິຊານນຕ຺ຖເມວ ຫິ ມຍາ ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘນ຺ຕິ ສີຫນາທໍ ນທຕິ. ພຸທ຺ຘສີຫນາທໍ ນາມ ກິຣ ເອຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ.

ນນ຺ທີຠວປຣິກ຺ຂຍາຕິ ນນ຺ທີມູລກສ຺ສ ກມ຺ມຠວສ຺ສ ປຣິກ຺ຂເຍນ. ນນ຺ທິຍາ ຈ ຠວສ຺ສ ຈາຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ປຸຣິມນເຍ ນນ຺ທີຠເວນ ຕິວິຘກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ຄຫິໂຕ, ສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາເຓຫິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ. ເຕຫິ ປນ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເຕສໍ ຄຫເຓນ ຄຫິຕາວາຕິ ອນຸປາທິຓ຺ຓການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ສອຸປາທິເສສໍ ນິພ຺ພານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ. ເວທນານໍ ນິໂຣຘາ ອຸປສມາຕິ ອຸປາທິຓ຺ຓກເວທນານໍ ນິໂຣເຘນ ຈ ອຸປສເມນ ຈ. ຕຕ຺ຖ ເວທນາຄຫເຓນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓວເສນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘປິ. ເອວໍ ອິເມສໍ ອຸປາທິຓ຺ຓການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ອນຸປາທິເສສໍ ນິພ຺ພານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍນເຍ ປນ ນນ຺ທິຄ຺ຄຫເຓນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ຄຫິໂຕ, ຠວຄ຺ຄຫເຓນ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສງ຺ຂາໂຕ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາທີຫິ ສຣູເປເນວ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ. ເອວໍ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ນິພ຺ພານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມເມວ ຈ ນຍໍ ຈຕຸນິກາຍິກຠຓ຺ຑິກຕ຺ເຖໂຣ ໂຣເຈຕິ. ອິຕິ ນິພ຺ພານວເສເນວ ຠຄວາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ນິໂມກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຸປນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ຕຕິເຍ ອຸປນີຍຕີຕິ ປຣິກ຺ຂີຍຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ວາ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຣຓໍ ອຸເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ວາ ໂຄປາເລນ ໂຄຄໂຓ ນີຍຕິ, ເອວໍ ຊຣາຍ ມຣຓສນ຺ຕິກໍ ອຸປນີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕນ຺ຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອປ຺ປນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຖກໍ. ຕສ຺ສ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ປຣິຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ ສຣສປຣິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ຂຓປຣິຕ຺ຕຕາຍ ຈ. ສຣສປຣິຕ຺ຕຕາຍປິ ຫິ ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕໍ ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໗; ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໓) ວຈນໂຕ ປຣິຕ຺ຕໍ. ຂຓປຣິຕ຺ຕຕາຍປິ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ອຕິປຣິຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕກ຺ຂໂຓ ເອກຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິມຕ຺ໂຕເຍວ. ຍຖາ ນາມ ຣຖຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ເອເກເນວ ເນມິປ຺ປເທເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕິຏ຺ຐມານມ຺ປິ ເອເກເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວໍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ນິຣຸທ຺ຘມຕ຺ເຕ ສຕ຺ໂຕ ນິຣຸທ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ອຕີເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິຕ຺ຖ ນ ຊີວຕິ ນ ຊີວິສ຺ສຕິ, ອນາຄເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິສ຺ສຕິ ນ ຊີວຕິ ນ ຊີວິຕ຺ຖ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວຕິ ນ ຊີວິຕ຺ຖ ນ ຊີວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຈ, ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈ ເກວລາ;

ເອກຈິຕ຺ຕສມາຍຸຕ຺ຕາ, ລຫຸໂສ ວຕ຺ຕເຕ ຂໂຓ.

‘‘ເຍ ນິຣຸທ຺ຘາ ມຣນ຺ຕສ຺ສ, ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ ວາ ອິຘ;

ສພ຺ເພປິ ສທິສາ ຂນ຺ຘາ, ຄຕາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ.

‘‘ອນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ນ ຊາໂຕ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຊີວຕິ;

ຈິຕ຺ຕຠງ຺ຄາ ມໂຕ ໂລໂກ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖິຍາ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໑໐);

ຊຣູປນີຕສ຺ສາຕິ ຊຣໍ ອຸປຄຕສ຺ສ, ຊຣາຍ ວາ ມຣຓສນ຺ຕິກໍ ອຸປນີຕສ຺ສ. ນ ສນ຺ຕິ ຕາຓາຕິ ຕາຓໍ ເລຓໍ ສຣຓໍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາມ ເກຈິ ນຕ຺ຖິ. ເອຕໍ ຠຍນ຺ຕິ ເອຕໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ມຣຓູປຄມນໍ, ອາຍຸປຣິຕ຺ຕຕາ, ຊຣູປນີຕສ຺ສ ຕາຓາຠາໂວຕິ ຕິວິຘໍ ຠຍໍ ຠຍວຕ຺ຖຸ ຠຍກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎານິ ກຍິຣາຖ ສຸຂາວຫານີຕິ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ສຸຂາວຫານິ ສຸຂທາຍການິ ປຸຎ຺ຎານິ ກເຣຍ຺ຍ. ອິຕິ ເທວຕາ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸພ຺ພເຈຕນໍ ອປຣເຈຕນໍ ມຸຎ຺ຈເຈຕນຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫຸວຈນວເສນ ‘‘ປຸຎ຺ຎານີ’’ຕິ ອາຫ. ຌານສ຺ສາທໍ ຌານນິກນ຺ຕິໍ ຌານສຸຂຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂາວຫານີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ເທວຕາຍ ສຍໍ ທີຆາຍຸກຏ຺ຐາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຫຏ຺ຐາ ກາມາວຈຣເທເວສຸ ປຣິຕ຺ຕາຍຸກຏ຺ຐາເນ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຈ ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ວຸຏ຺ຐິປາຕສທິເສ ສຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອໂຫວຕິເມ ສຕ຺ຕາ ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ເອກກປ຺ປ-ທ຺ເວກປ຺ປ-ຈຕຸກປ຺ປ-ອຏ຺ຐກປ຺ປ-ໂສຬສກປ຺ປ-ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກປ຺ປ-ຈຕຸສຏ຺ຐິກປ຺ປປ຺ປມາຓໍ ອທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ອຍໍ ເທວຕາ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ວຏ຺ຏກຖໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ວິວຏ຺ຏມສ຺ສາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂລກາມິສນ຺ຕິ ທ຺ເວ ໂລກາມິສາ ປຣິຍາເຍນ ຈ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ຈ. ປຣິຍາເຍນ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ໂລກາມິສໍ, ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ. ອິຘ ປຣິຍາຍໂລກາມິສໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ນິປ຺ປຣິຍາຍໂລກາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສນ຺ຕິເປກ຺ໂຂຕິ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ຕິໍ ເປກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕຕິ.

ອຸປນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຈ຺ເຈນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຈ຺ເຈນ຺ຕີຕິ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ກາລາຕິ ປຸເຣຠຕ຺ຕາທໂຍ ກາລາ. ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ ອຕິກ຺ກມມານາ ປຸຄ຺ຄລໍ ມຣຓູປຄມນາຍ ຕຣຍນ຺ຕິ ສີຆໍ ສີຆໍ ຄມຍນ຺ຕິ. ວໂຍຄຸຓາຕິ ປຐມມຊ຺ຌິມປຈ຺ຉິມວຍານໍ ຄຸຓາ, ຣາສໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ ທິຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໘) ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຏລຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ‘‘ສຕຄຸຓາ ທກ຺ຂິຓາ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໙) ເອຕ຺ຖ ອານິສໍສຏ຺ໂຐ. ‘‘ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກຏ຺ຐາສຏ຺ໂຐ. ‘‘ກຍິຣາ ມາລາຄຸເຓ ພຫູ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໕໓) ເອຕ຺ຖ ຣາສຏ຺ໂຐ. ‘‘ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ພນ຺ຘນຏ຺ໂຐ. ອິຘ ປນ ຣາສຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມາ ວໂຍຄຸຓາຕິ ວໂຍຣາສໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນຸປຸພ຺ພໍ ຊຫນ຺ຕີຕິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ປຸຄ຺ຄລໍ ຊຫນ຺ຕິ. ມຊ຺ຌິມວເຍ ຐິຕໍ ຫິ ປຐມວໂຍ ຊຫຕິ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ຐິຕໍ ທ຺ເວ ປຐມມຊ຺ຌິມາ ຊຫນ຺ຕິ, ມຣຓກ຺ຂເຓ ປນ ຕໂຍປິ ວຍາ ຊຫນ຺ເຕວ. ເອຕໍ ຠຍນ຺ຕິ ເອຕໍ ກາລານໍ ອຕິກ຺ກມນໍ, ຣຕ຺ຕິທິວານໍ ຕຣິຕຠາໂວ, ວໂຍຄຸຓານໍ ຊຫນຠາໂວຕິ ຕິວິຘໍ ຠຍໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ອຈ຺ເຈນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ກຕິຉິນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕. ປຎ຺ຈເມ ກຕິ ຉິນ຺ເທຕິ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ກຕິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຉິນ຺ເທ ຊເຫ’’ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ຄາຖາພນ຺ຘສ຺ສ ປນ ມຏ຺ຐຠາວຕ຺ຖໍ ອຍໍ ເທວຕາ ສທ຺ທປຸນຣຸຕ຺ຕິໍ ວຊ຺ຊຍນ຺ຕີ ເອວມາຫ. ກຕິ ສງ຺ຄາຕິໂຄຕິ ກຕິ ສງ຺ເຄ ອຕິຄໂຕ, ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຄາຕິໂກຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈ ຉິນ຺ເທຕິ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ປຎ຺ຈ ຊເຫຕິ ຊຫນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ ຊເຫຍ຺ຍ. ອິຘາປິ ຉິນ຺ທນຎ຺ຈ ຊຫນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກເມວ, ຠຄວາ ປນ ເທວຕາຍ ອາໂຣປິຕວຈນານຸຣູເປເນວ ເອວມາຫ. ອຖ ວາ ປາເທສຸ ພທ຺ຘປາສສກຸໂຓ ວິຍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ ເຫຏ຺ຐາ ອາກຑ຺ຒມານາກາຣານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ວທຕິ. ຫຕ຺ເຖຫິ ຄຫິຕຣຸກ຺ຂສາຂາ ວິຍ ປຎ຺ຈຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ ອຸປຣິ ອາກຑ຺ຒມານາກາຣານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຊເຫຍ຺ຍາຕິ ວທຕິ. ປຎ຺ຈ ຈຸຕ຺ຕຣິ ຠາວເຍຕິ ເອເຕສໍ ສໍໂຍຊນານໍ ຉິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ເຈວ ປຫານຕ຺ຖາຍ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຕິເຣກໍ ວິເສສໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈ ສງ຺ຄາຕິໂຄຕິ ຣາຄສງ຺ໂຄ ໂທສສງ຺ໂຄ ໂມຫສງ຺ໂຄ ມານສງ຺ໂຄ ທິຏ຺ຐິສງ຺ໂຄຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ສງ຺ເຄ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ໂອຆຕິຓ຺ໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຈຕຸໂຣຆຕິຓ຺ໂຓຕິ ກຖີຍຕິ. ອິມາຍ ປນ ຄາຖາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ກຖິຕານີຕິ.

ກຕິຉິນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຊາຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖. ຉຏ຺ເຐ ຊາຄຣຕນ຺ຕິ ຊາຄຣນ຺ຕານໍ. ປຎ຺ຈ ຊາຄຣຕນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາຍໍ ປນ ສທ຺ຘາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຊາຄຣນ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ ສຸຕ຺ຕາ ນາມ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິສິນ຺ໂນ ວາ ຐິໂຕ ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐເປນ຺ໂຕປິ ປມາທຕາຍ ອກຸສລສມງ຺ຄິຕາຍ ສຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສຸຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ນີວຣເຓສຸ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊາຄຣານິ ນາມ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕປິ ອປ຺ປມາທຕາຍ ກຸສລສມງ຺ຄິຕາຍ ຊາຄໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈຫິ ປນ ນີວຣເຓເຫວ ກິເລສຣຊໍ ອາທິຍຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຣາມສຕິ. ປຸຣິມາ ຫິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ປຈ຺ຉິມານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ປຣິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຘາປິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວ ກຖິຕານີຕິ.

ຊາຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອປ຺ປຏິວິທິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗. ສຕ຺ຕເມ ຘມ຺ມາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ. ອປ຺ປຏິວິທິຕາຕິ ຎາເຓນ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ປຣວາເທສູຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕວາເທສຸ. ເຕ ຫິ ອິໂຕ ປເຣສໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາທຕ຺ຕາ ປຣວາທາ ນາມ. ນີຍເຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປເຣນປິ ນີຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຍເມວ ສສ຺ສຕາທີນິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນາມ, ປຣສ຺ສ ວຈເນນ ຕານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ນີຍນ຺ຕິ ນາມ. ກາໂລ ເຕສໍ ປພຸຊ຺ຌິຕຸນ຺ຕິ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປພຸຊ຺ຌິຕຸໍ ອຍໍ ກາໂລ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຘມ຺ໂມ ເທສິຍຕິ, ສງ຺ໂຆ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ປຏິປທາ ຠທ຺ທິກາ, ອິເມ ຈ ປນ ມຫາຊນາ ວຏ຺ເຏ ສຸຕ຺ຕາ ນປ຺ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເທວຕາ ອາຫ. ສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນ ພຸທ຺ຘາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ພຸທ຺ຘາ – ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ, ຈຕຸສຈ຺ຈພຸທ຺ໂຘ, ສຸຕພຸທ຺ໂຘຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມຕິໍສປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ ນາມ. ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຍມ຺ຠຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ນາມ. ອວເສສາ ຂີຓາສວາ ຈຕຸສຈ຺ຈພຸທ຺ຘາ ນາມ. ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສຸຕພຸທ຺ໂຘ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຕໂຍປິ ປຸຣິມາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ສມ຺ມທຎ຺ຎາຕິ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນ ຊານິຕ຺ວາ. ຈຣນ຺ຕິ ວິສເມ ສມນ຺ຕິ ວິສເມ ວາ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ວິສເມ ວາ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວິສເມ ວາ ກິເລສຊາເຕ ສມໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ.

ອປ຺ປຏິວິທິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສຸສມ຺ມຸຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘. ອຏ຺ຐເມ ສຸສມ຺ມຸຏ຺ຐາຕິ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘຠາເວເນວ ສຸນຏ຺ຐາ. ຍຖາ ຫິ ທ຺ເວ ເຂຕ຺ຕານິ ກສິຕ຺ວາ, ເອກໍ ວປິຕ຺ວາ, ພຫຸຘຎ຺ຎໍ ອຘິຄຕສ຺ສ ອວາປິຕເຂຕ຺ຕໂຕ ອລທ຺ຘໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ພຫຸໍ ເມ ຘຎ຺ຎໍ ນຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອລທ຺ຘເມວ ‘‘ນຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ເອວມິຘາປິ ອປ຺ປຏິວິທິຕາວ ສຸສມ຺ມຸຏ຺ຐາ ນາມ. ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາຕິ ປຎ຺ຎາຍ ປຏິວິທ຺ຘຠາເວເນວ ອນຏ຺ຐາ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ສຸສມ຺ມຸຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ມານກາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙. ນວເມ ມານກາມສ຺ສາຕິ ມານໍ ກາເມນ຺ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ. ທໂມຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມາຘິປກ຺ຂິໂກ ທໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ‘‘ສຈ຺ເຈນ ທນ຺ໂຕ ທມສາ ອຸເປໂຕ, ເວທນ຺ຕຄູ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໙໕) ເອຕ຺ຖ ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ທໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຍທິ ສຈ຺ຈາ ທມາ ຈາຄາ, ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍຘ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖; ສຸ. ນິ. ໑໙໑) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ. ‘‘ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ ອຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎໍ, ອຕ຺ຖິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄໂມ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໖໕) ເອຕ຺ຖ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ. ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ປຸຓ຺ຓ, ອິມິນາ ທມູປສເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸນາປຣນ຺ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ວິຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໘໘; ມ. ນິ. ໓.໓໙໖) ເອຕ຺ຖ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ທໂມຕິ ສມາຘິປກ຺ຂິກຘມ຺ມານໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ນ ໂມນມຕ຺ຖິ ອສມາຫິຕສ຺ສາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂມນນ຺ຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓໍ, ຕຎ຺ຫິ ມຸນາຕີຕິ ໂມນໍ, ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏສ຺ສ. ຕຎ຺ຫິ ມຈ຺ຈຸໂນ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປາຣນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ. ຕເຣຍ຺ຍາຕິ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອໂກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປມຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ ປາຣໍ ນ ຕເຣຍ຺ຍ ນ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ ນ ປາປຸເຓຍ຺ຍາຕິ.

ມານໍ ປຫາຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ນວວິຘມານໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ສຸສມາຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘີຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຫິຕຕ຺ໂຕ. ສຸເຈຕໂສຕິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາຍ ສຸນ຺ທຣຈິຕ຺ໂຕ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ຫິ ສຸເຈຕໂສຕິ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສຸເຈຕໂສ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພສຸ ຂນ຺ຘາຍຕນາທີສຸ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ຕເຣຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ສມຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ນິພ຺ພານໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ຕຣຕີຕິ ປຏິເວຘຕຣຓໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ – ມາໂນ ນາມາຍໍ ສີລເຠທໂນ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມານໍ ປຫາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ກຖິຕາ ໂຫຕິ. ‘‘ສຸສມາຫິຕຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ. ‘‘ສຸເຈຕໂສ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຎາ ທສ຺ສິຕາ, ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ ກຖິຕາ. ອຘິສີລຎ຺ຈ ນາມ ສີເລ ສຕິ ໂຫຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕ ສຕິ, ອຘິປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາຍ ສຕິ. ຕສ຺ມາ ສີລໍ ນາມ ປຎ຺ຈປິ ທສປິ ສີລານິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ ອຘິສີລໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ, ວິປສ຺ສນາປາທກຊ຺ຌານໍ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາຓໍ ປຎ຺ຎາ, ວິປສ຺ສນາ ອຘິປຎ຺ຎາ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ ຫິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຎ຺ຈສີລໍ ທສສີລໍ ສີລເມວ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທເຍວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຘິສີລໍ. ຈິຕ຺ຕປຎ຺ຎາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິຈ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ ສມາທິນ຺ນໍ ປຎ຺ຈສີລມ຺ປິ ທສສີລມ຺ປິ ອຘິສີລເມວ. ສມາປນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍປິ ອຘິຈິຕ຺ຕເມວ. ສພ຺ພມ຺ປິ ວາ ໂລກິຍສີລໍ ສີລເມວ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອຘິສີລໍ. ຈິຕ຺ຕປຎ຺ຎາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ. ອິຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສກລສາສນໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ມານກາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອຣຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐. ທສເມ ສນ຺ຕານນ຺ຕິ ສນ຺ຕກິເລສານໍ, ປຓ຺ຑິຕານໍ ວາ. ‘‘ສນ຺ໂຕ ຫເວ ສພ຺ຠິ ປເວທຍນ຺ຕິ (ຊາ. ໒.໒໑.໔໑໓), ທູເຣ ສນ຺ໂຕ ປກາສນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໓໐໔) ຫິ ປຓ຺ຑິຕາປິ ສນ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຈາຣີນໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວສນ຺ຕານໍ. ເກນ ວຓ຺ໂຓ ປສີທຕີຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປສີທຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ ປເນສາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ເອສາ ກິຣ ວນສຓ຺ຑວາສິກາ ຠຸມ຺ມເທວຕາ ອາຣຎ຺ຎເກ ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນສຸ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ປສ຺ສຕິ. ເຕສຎ຺ຈ ເອວໍ ນິສິນ຺ນານໍ ພລວຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ວິສຠາຄສນ຺ຕຕິ ວູປສມ຺ມຕິ, ສຠາຄສນ຺ຕຕິ ໂອກ຺ກມຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ. ຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ເນ ໂລຫິຕໍ ປສີທຕິ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ ອຸປາທາຣູປານິ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ໂຫນ຺ຕິ, ວຓ຺ຏາ ປມຸຕ຺ຕຕາລຜລສ຺ສ ວິຍ ມຸຂສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຣີຣວຓ຺ໂຓ ນາມາຍໍ ປຓີຕານິ ຣສສມ຺ປນ຺ນານິ ໂຠຊນານິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສານິ ນິວາສນປາປຸຣຓສຍນານິ ອຸຕຸສຸເຂ ເຕຠູມິກາທິເຠເທ ຈ ປາສາເທ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທີນິ ຈ ລຠນ຺ຕານໍ ປສີທຕິ, ອິເມ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ວິຣຬມຎ຺ຈເກ ວາ ຜລເກ ວາ ສິລາຍ ວາ ສຍນານິ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ວາ ອພ຺ໂຠກາເສ ວາ ວສນ຺ຕິ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ເອເຕສໍ ວຓ຺ໂຓ ປສີທຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິ.

ອຖສ຺ສາ ຠຄວາ ກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖໍ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕີຕນ຺ຕິ ອຕີເຕ ອສຸໂກ ນາມ ຣາຊາ ຘມ຺ມິໂກ ອໂຫສິ, ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ປຓີເຕ ປຈ຺ຈເຍ ອທາສິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ລາຠິໂນ ອເຫສຸໍ. ອຖ ມຍໍ ເອວຣູປານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິມ຺ຫາ, ຈີວຣານິ ປາຣຸປິມ຺ຫາຕິ ເອວໍ ເອກຈ຺ເຈ ປຈ຺ຈຍພາຫຸລ຺ລິກາ ວິຍ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອຕີຕໍ ນານຸໂສຈນ຺ຕິ. ນປ຺ປຊປ຺ປນ຺ຕິ ນາຄຕນ຺ຕິ ອນາຄເຕ ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຜີຕາ ຊນປທາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ພຫູນິ ສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ‘‘ຂາທຖ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ມຍໍ ເອວຣູປານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ຈີວຣານິ ປາຣຸປິສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ອນາຄຕໍ ນ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ຕງ຺ຂເຓ ລທ຺ເຘນ ຍາເປນ຺ຕິ. ເຕນາຕິ ເຕນ ຕິວິເຘນາປິ ກາຣເຓນ.

ເອວໍ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ເສວ ວຓ຺ຓສ຺ສ ວິນາສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນາຄຕປ຺ປຊປ຺ປາຍາຕິ ອນາຄຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາຍ. ເອເຕນາຕິ ເອເຕນ ກາຣຓທ຺ວເຍນ. ນໂຬວ ຫຣິໂຕ ລຸໂຕຕິ ຍຖາ ຫຣິໂຕ ນໂຬ ລາຍິຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫປາສາເຓ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສຸສ຺ສຕິ, ເອວໍ ສຸສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ອຣຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ. ນຬວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ນນ຺ທນວຄ຺ໂຄ

໑. ນນ຺ທນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑. ນນ຺ທນວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣາເມ. ໂຂຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນສິລິຏ຺ຐຕາວເສນ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ປຣິສເຊຏ຺ຐເກ ຠິກ຺ຂູ ຊານາເປສິ. ຠິກ຺ຂໂວຕິ ເຕສໍ ອາມນ຺ຕນາກາຣທີປນໍ. ຠທນ຺ເຕຕິ ປຕິວຈນທານໍ. ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຠິກ຺ຂູ. ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ປຕິອສ຺ໂສສຸໍ, ອຠິມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຓິໍສຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ຕາວຕິໍສກາຍິກາຕິ ຕາວຕິໍສກາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຕາວຕິໍສກາໂຍ ນາມ ທຸຕິຍເທວໂລໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມເຆນ ມາຓເວນ ສທ຺ຘິໍ ມຈລຄາເມ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເຕຕ຺ຕິໍສ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອຸປາທາຍ ກິຣ ຕສ຺ສ ເທວໂລກສ຺ສ ອຍໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ຊາຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເສສຈກ຺ກວາເຬສຸປິ ຉ ກາມາວຈຣເທວໂລກາ ອຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ສຫສ຺ສໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ສຫສ຺ສໍ ຕາວຕິໍສານ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໒໙), ຕສ຺ມາ ນາມປຓ຺ຓຕ຺ຕິເຍເວສາ ຕສ຺ສ ເທວໂລກສ຺ສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ນິທ຺ໂທສໍ ປທໍ ໂຫຕິ.

ນນ຺ທເນ ວເນຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ ວນໍ ປວິຏ຺ເຐ ປວິຏ຺ເຐ ນນ຺ທຍຕິ ໂຕເສຕີຕິ ນນ຺ທນໍ. ປຎ຺ຈສຸ ຫິ ມຣຓນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ຈວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຣິເທວມານາ ເທວຕາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ‘‘ມາ ປຣິເທວິຕ຺ຖ, ອຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມາ ນາມ ສງ຺ຂາຣາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປເວສາເປຕິ. ຕາສໍ ອຎ຺ຎາຫິ ເທວຕາຫິ ພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ປເວສິຕານມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາວ ມຣຓໂສໂກ ວູປສມ຺ມຕິ, ປີຕິປາໂມຊ຺ຊເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ກີຬມານາ ເອວ ອຸຓ຺ຫສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ຫິມປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ວິລີຍນ຺ຕິ, ວາຕາປຫຕທີປສິຂາ ວິຍ ວິຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ນນ຺ທຍຕິ ໂຕເສຕິເຍວາຕິ ນນ຺ທນໍ, ຕສ຺ມິໍ ນນ຺ທເນ. ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸຕາຕິ ອຈ຺ຉຣາຕິ ເທວຘີຕານໍ ນາມໍ, ຕາສໍ ສມູເຫນ ປຣິວຸຕາ.

ທິພ຺ເພຫີຕິ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຫິ. ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫີຕິ ມນາປິຍຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພສງ຺ຂາເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມພນ຺ຘເນຫິ ກາມໂກຏ຺ຐາເສຫິ ວາ. ສມປ຺ປິຕາຕິ ອຸເປຕາ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຣິຈາຣຍມານາຕິ ຣມມານາ, ເຕສຸ ເຕສຸ ວາ ຣູປາທີສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສຎ຺ຈາຣຍມານາ. ຕາຍໍ ເວລາຍນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຣິຈາຣຓກາເລ. ໂສ ປນສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຘຸນາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓເຍວ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ວິໂຣຈຍມາໂນ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາໂຓ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ທິພ຺ພວຕ຺ຖນິວຕ຺ໂຖ ທິພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ທິພ຺ພມາລາວິເລປນຘໂຣ ທິພ຺ເພຫິ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ເຓຫິ ສມໍ ວິກິຣິຍມາໂນ ທິພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ໂອວຸໂຕ ນິວຸໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ໂລຠາຠິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂລຠນິສ຺ສຣຓໍ ນິພ຺ພານໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອາສຠິໍ ວາຈໍ ຠາສນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາສທ຺ເທນ ‘‘ນ ເຕ ສຸຂໍ ປຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ຄາຍມາໂນ ນນ຺ທນວເນ ວິຈຣິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສີ’’ຕິ.

ເຍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນນ຺ທນນ຺ຕິ ເຍ ຕຕ຺ຣ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓານຸຠວນວເສນ ນນ຺ທນວນໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ນຣເທວານນ຺ຕິ ເທວນຣານໍ, ເທວປຸຣິສານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິທສານນ຺ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທສນ຺ນໍ. ຍສສ຺ສິນນ຺ຕິ ປຣິວາຣສງ຺ຂາເຕນ ຍເສນ ສມ຺ປນ຺ນານໍ.

ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາຕິ ເອກາ ອຣິຍສາວິກາ ເທວຕາ. ປຈ຺ຈຠາສີຕິ ‘‘ອຍໍ ພາລເທວຕາ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິຈ຺ຈໍ ອຈລໍ ມຎ຺ຎຕິ, ນາສ຺ສາ ເຉທນເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ມຕໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ພາເລ’’ຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປຕິອຠາສິ. ຍຖາ ອຣຫຕໍ ວໂຈຕິ ຍຖາ ອຣຫນ຺ຕານໍ ວຈນໍ, ຕຖາ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສີຕິ. ເອວໍ ຕສ຺ສາ ອຘິປ຺ປາຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ວຈນໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ອນິຈ຺ຈາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສພ຺ເພ ເຕຠູມກສງ຺ຂາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຕ຺ເຖນ ອນິຈ຺ຈາ. ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນຕິ ອຸປ຺ປາທວຍສຠາວາ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ປຸຣິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນຕິ. ອຸປ຺ປາທວຍຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ຕທນນ຺ຕຣາ ເວມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂຕິ ເຕສໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ວູປສມສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານເມວ ສຸຂໍ. ອິທໍ ອຣຫຕໍ ວໂຈຕິ.

ນນ຺ທນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນນ຺ທຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒. ທຸຕິເຍ ນນ຺ທຕີຕິ ຕຸສ຺ສຕິ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ປຸຕ຺ຕິມາຕິ ພຫຸປຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ຫິ ເອກຈ຺ເຈ ປຸຕ຺ຕາ ກສິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ໂກຏ຺ເຐ ປູເຣນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ວຓິຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍານວາຫນຄາມນິຄມາທີນິ ລຠນ຺ຕິ. ອຖ ເຕສໍ ອານຸຠາວສງ຺ຂາຕໍ ສິຣິໍ ອນຸຠວມານາ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ນນ຺ທຕິ. ຉຓທິວສາທີສຸ ວາ ມຓ຺ຑິຕປສາຘິເຕ ປຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາເນ ທິສ຺ວາ ນນ຺ທຕີຕິ, ‘‘ນນ຺ທຕິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປຸຕ຺ຕິມາ’’ຕິ ອາຫ. ໂຄຫິ ຕເຖວາຕິ ຍຖາ ປຸຕ຺ຕິມາ ປຸຕ຺ເຕຫິ, ຕຖາ ໂຄສາມິໂກປິ ສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຄມຓ຺ຑລໍ ທິສ຺ວາ ຄາໂວ ນິສ຺ສາຍ ໂຄຣສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາໂນ ໂຄຫິ ນນ຺ທຕິ. ອຸປຘີ ຫິ ນຣສ຺ສ ນນ຺ທນາຕິ, ເອຕ຺ຖ ອຸປຘີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປຘີ – ກາມູປຘິ, ຂນ຺ຘູປຘິ, ກິເລສູປຘິ, ອຠິສງ຺ຂາຣູປຘີຕິ. ກາມາປິ ຫິ ‘‘ຍໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ກາມານໍ ອສ຺ສາໂທ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ‘‘ອຸປຘິຍຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຈນຕ຺ເຖນ ອຸປຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຂນ຺ຘາປິ ຂນ຺ຘມູລກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕ, ກິເລສາປິ ອປາຍທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕ, ອຠິສງ຺ຂາຣາປິ ຠວທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕຕິ. ອິຘ ປນ ກາມູປຘິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ປຎ຺ຈ ຫິ ກາມຄຸຓາ ເຕຠູມິກາທິປາສາທ-ອຸຬາຣສຍນ-ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣ-ນາຏກປຣິວາຣາທິວເສນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປສໍຫຣມານາ ນຣໍ ນນ຺ທຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ຄາໂວ ຈ, ເອວໍ ອິເມປິ ອຸປຘີ ຫິ ນຣສ຺ສ ນນ຺ທນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ໂສ ນນ຺ທຕິ ໂຍ ນິຣູປຘີຕິ ໂຍ ກາມຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຣຫິໂຕ ທລິທ຺ໂທ ທຸລ຺ລຠຆາສຈ຺ຉາທໂນ, ນ ຫິ ໂສ ນນ຺ທຕິ. ເອວຣູໂປ ມນຸສ຺ສເປໂຕ ຈ ມນຸສ຺ສເນຣຍິໂກ ຈ ກິໍ ນນ຺ທິສ຺ສຕິ ຠຄວາຕິ ອາຫ.

ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເທວຕາ ໂສກວຕ຺ຖຸເມວ ນນ຺ທວຕ຺ຖຸໍ ກໂຣຕິ, ໂສກວຕ຺ຖຸຠາວມສ຺ສາ ທີເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຜເລນ ຜລໍ ປາເຕນ຺ໂຕ ວິຍ ຕາເຍວ ອຸປມາຍ ຕສ຺ສາ ວາທໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕເມວ ຄາຖໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂສຈຕີຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂສຈຕິ ປຸຕ຺ເຕຫີຕິ ວິເທສຄມນາທິວເສນ ປຸຕ຺ເຕສຸ ນຏ຺ເຐສຸປິ ນສ຺ສນ຺ເຕສຸປິ ອິທານິ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນາສສງ຺ກີປິ ໂສຈຕິ, ຕຖາ ມເຕສຸປິ ມຣນ຺ເຕສຸປິ ໂຈເຣຫິ ຣາຊປຸຣິເສຫິ ຄຫິເຕສຸ ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ຫຕ຺ຖໍ ອຸປຄເຕສຸ ວາ ມຣຓສງ຺ກີປິ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຈຕິ. ຣຸກ຺ຂປພ຺ພຕາທີຫິ ປຕິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທາທີນໍ ເຠທວເສນ ຠິນ຺ເນສຸປິ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕສຸປິ ເຠທສງ຺ກີປິ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຈຕິ. ຍຖາ ຈ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປຸຕ຺ຕິມາ, ໂຄສາມິໂກປິ ຕເຖວ ນວຫາກາເຣຫິ ໂຄຫິ ໂສຈຕິ. ອຸປຘີ ຫິ ນຣສ຺ສ ໂສຈນາຕິ ຍຖາ ຈ ປຸຕ຺ຕຄາໂວ, ເອວໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸໂຓປຘີປິ –

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ ກາມຍານສ຺ສ, ຉນ຺ທຊາຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ;

ເຕ ກາມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໗໓) –

ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນຣໍ ໂສຈນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ນຣສ຺ສ ໂສຈນາ ໂສກວຕ຺ຖຸກເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ໂສ ໂສຈຕິ, ໂຍ ນິຣູປຘີຕິ ຍສ຺ສ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘາເປເຕ ອຸປຘິໂຍ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ນິຣຸປຘິ ມຫາຂີຓາສໂວ ກິໍ ໂສຈິສ຺ສຕິ, ນ ໂສຈຕິ ເທວເຕຕິ.

ນນ຺ທຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ນຕ຺ຖິປຸຕ຺ຕສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓. ຕຕິເຍ ນຕ຺ຖິ ປຸຕ຺ຕສມໍ ເປມນ຺ຕິ ວິຣູເປປິ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕເກ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພກໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ມາລາຄຸເຬ ວິຍ ສີສາທີສຸ ກຕ຺ວາ ປຣິຫຣມານາ ເຕຫິ ໂອຫທິຕາປິ ໂອມຸຕ຺ຕິກາປິ ຄນ຺ຘວິເລປນປຕິຕາ ວິຍ ໂສມນສ຺ສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ປຸຕ຺ຕສມໍ ເປມ’’ນ຺ຕິ. ປຸຕ຺ຕເປມສມໍ ເປມໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຄສມິຕໍ ຘນນ຺ຕິ ໂຄຫິ ສມໍ ໂຄຘນສມໍ ໂຄຘນສທິສໍ ອຎ຺ຎໍ ຘນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ຠຄວາຕິ ອາຫ. ສູຣິຍສມາ ອາຠາຕິ ສູຣິຍາຠາຍ ສມາ ອຎ຺ຎາ ອາຠາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສມຸທ຺ທປຣມາຕິ ເຍ ເກຈິ ອຎ຺ເຎ ສຣາ ນາມ, ສພ຺ເພ ເຕ ສມຸທ຺ທປຣມາ, ສມຸທ຺ໂທ ເຕສໍ ອຸຕ຺ຕໂມ, ສມຸທ຺ທສທິສໍ ອຎ຺ຎໍ ອຸທກນິຘານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຠຄວາຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ອຕ຺ຕເປເມນ ສມໍ ເປມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ມາຕາປິຕາທໂຍ ຫິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາປິ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທໂຍ ຈ ອໂປເສຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານເມວ ໂປເສນ຺ຕິ. ຘຎ຺ເຎນ ຈ ສມໍ ຘນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. (ຍທາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ), ຕຖາຣູເປ ຫິ ກາເລ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນິ ໂຄມຫິໍສາທີນິປິ ຘຎ຺ຎຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຘຎ຺ຎສາມິການເມວ ສນ຺ຕິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສມາ ອາຠາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສູຣິຍາທໂຍ ຫິ ເອກເທສໍເຍວ ໂອຠາສນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ຈ ຕມໍ ວິໂນເທນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎາ ປນ ທສສຫສ຺ສິມ຺ປິ ໂລກຘາຕຸໍ ເອກປ຺ປຊ຺ໂຊຕໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອຕີຕໍສາທິປຏິຈ຺ຉາທກຎ຺ຈ ຕມໍ ວິຘມຕິ. ເມຆວຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ສໂມ ສໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນທີວາປິ ໂຫຕຸ ຕລາກາທີນິ ວາ, ວຸຏ຺ຐິສໂມ ສໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເມຆວຸຏ຺ຐິຍາ ຫິ ປຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອງ຺ຄຸລິປພ຺ພເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ໂຫຕິ, ວຸຏ຺ຐິຍາ ປນ ປວຕ຺ຕມານາຍ ຍາວ ອາຠສ຺ສຣຠວນາປິ ເອໂກທກໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເທວຕາຍ ປຏິຄາຖໍ ວທນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕສມໍ ເປມນ຺ຕິອາທິມາຫາຕິ.

ນຕ຺ຖິປຸຕ຺ຕສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຂຕ຺ຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຂຕ຺ຕິໂຍ ທ຺ວິປທນ຺ຕິ ທ຺ວິປທານໍ ຣາຊາ ເສຏ຺ໂຐ. ໂກມາຣີຕິ ກຸມາຣິກາເລ ຄຫິຕາ. ອຍໍ ເສສຠຣິຍານໍ ເສຏ຺ຐາຕິ ວທຕິ. ປຸພ຺ພໂຊຕິ ປຐມໍ ຊາໂຕ ກາໂຓ ວາປິ ໂຫຕຸ ກຸຓິອາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ໂຍ ປຐມໍ ຊາໂຕ, ອຍເມວ ປຸຕ຺ໂຕ ອິມິສ຺ສາ ເທວຕາຍ ວາເທ ເສຏ຺ໂຐ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ທ຺ວິປທາທີນໍ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ເສຏ຺ຐາ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ປຏິຄາຖໍ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຠຄວາ ສພ຺ເພສໍເຍວ ອປທາທິເຠທານໍ ສຕ຺ຕານໍ ເສຏ຺ໂຐ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ປເນສ ສພ຺ພສຕ຺ຕເສຏ຺ໂຐ ທ຺ວິປເທສຸເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທໍ ເສຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ. ທ຺ວິປເທສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈສ຺ສ ສພ຺ພສຕ຺ຕເສຏ຺ຐຠາໂວ ອປ຺ປຏິຫໂຕວ ໂຫຕິ. ອາຊານີໂຍຕິ ຫຕ຺ຖີ ວາ ໂຫຕຸ ອສ຺ສາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ, ໂຍ ກາຣຓໍ ຊານາຕິ, ອຍໍ ອາຊານີໂຍວ ຈຕຸປ຺ປທານໍ ເສຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກູຏກຓ຺ຓຣຎ຺ໂຎ ຄຸຬວຓ຺ຓອສ຺ໂສ ວິຍ. ຣາຊາ ກິຣ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຈຕິຍປພ຺ພຕໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ກລມ຺ພນທີຕີຣໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ອສ຺ໂສ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຣາຊາ ອສ຺ສາຈຣິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອໂຫ ວຕ ຕຍາ ອສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາປິໂຕ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອາຈຣິໂຍ ‘‘ສຸສິກ຺ຂາປິໂຕ ເທວ ອສ຺ໂສ, ເອຕສ຺ສ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ – ‘ສຈາຫໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິສ຺ສາມິ, ວາລໍ ເຕມິສ຺ສຕິ, ວາເລ ຕິນ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ເຄ ອຸທກໍ ປາເຕຍ຺ຍາ’ຕິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຣີເຣ ອຸທກປາຕນຠເຍນ ນ ໂອຕຣຕິ, ວາລໍ ຄຓ຺ຫາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ອສ຺ໂສ ເວເຄນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປາຣໍ ຄໂຕ. ສຸສ຺ສູສາຕິ ສຸສ຺ສູສມານາ. ກຸມາຣິກາເລ ວາ ຄຫິຕາ ໂຫຕຸ ປຈ຺ຉາ ວາ, ສຸຣູປາ ວາ ວິຣູປາ ວາ, ຍາ ສາມິກໍ ສຸສ຺ສູສຕິ ປຣິຈຣຕິ ໂຕເສຕິ, ສາ ຠຣິຍານໍ ເສຏ຺ຐາ. ອສ຺ສໂວຕິ ອາສຸຓມາໂນ. ເຊຏ຺ໂຐ ວາ ຫິ ໂຫຕຸ ກນິຏ຺ໂຐ ວາ, ໂຍ ມາຕາປິຕູນໍ ວຈນໍ ສຸຓາຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ໂອວາທປຏິກໂຣ ໂຫຕິ, ອຍໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ເສຏ຺ໂຐ, ອຎ຺ເຎຫິ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທກາທິໂຈເຣຫິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ໂກ ອຕ຺ໂຖ ເທວເຕຕິ.

ຂຕ຺ຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຓມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕. ປຎ຺ຈເມ ຐິເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກຕິ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ. ສນ຺ນິສີເວສູຕິ ຍຖາ ຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ນິສິນ຺ເນສຸ ວິສ຺ສມມາເນສຸ. ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິກກາໂລ ນາເມສ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອິຣິຍາປຖທຸພ຺ພລ຺ຍກາໂລ. ອິຘ ປນ ປກ຺ຂີນໍເຍວ ວເສນ ທສ຺ສິໂຕ. ສຓເຕວາຕິ ສຓຕິ ວິຍ ມຫາວິຣວໍ ວິຍ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສຓມານເມວ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ສຓເຕວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ນາເມຕໍ. ນິທາຆສມຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິກກາເລ ຈຕຸປ຺ປທຄເຓສຸ ເຈວ ປກ຺ຂີຄເຓສຸ ຈ ສນ຺ນິສິນ຺ເນສຸ ວາຕປູຣິຕານໍ ສຸສິຣຣຸກ຺ຂານຎ຺ເຈວ ຉິທ຺ທເວຓຸປພ຺ພານຎ຺ຈ ຂນ຺ເຘນ ຂນ຺ຘໍ ສາຂາຍ ສາຂໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏຍນ຺ຕານໍ ປາທປານຎ຺ຈ ອຣຎ຺ຎມຊ຺ເຌ ມຫາສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ຠຍໍ ປຏິຠາຕິ ມນ຺ຕິ ຕໍ ເອວຣູເປ ກາເລ ມຫາອຣຎ຺ຎສ຺ສ ສຓມານໍ ມຍ຺ຫໍ ຠຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ທນ຺ຘປຎ຺ຎາ ກິເຣສາ ເທວຕາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຕ຺ຕໂນ ນິສຊ຺ຊຜາສຸກໍ ກຖາຜາສຸກໍ ທຸຕິຍກໍ ອລຠນ຺ຕີ ເອວມາຫ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕາທິເສ ກາເລ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ວິວິຕ຺ເຕ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນປ຺ປກໍ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ອມານຸສີ ຣຕີ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໗໓) ຈ,

‘‘ປຸຣໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ວາປິ, ອປໂຣ ເຈ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຕີວ ຜາສຸ ຠວຕິ, ເອກສ຺ສ ວສໂຕ ວເນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໕໓໗) ຈ;

ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສາ ຣຕິ ປຏິຠາຕິ ມນ຺ຕິ ຍາ ເອວຣູເປ ກາເລ ເອກກສ຺ສ ນິສຊ຺ຊາ ນາມ, ສາ ຣຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ສຓມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ນິທ຺ທາຕນ຺ທີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖. ຉຏ຺ເຐ ນິທ຺ທາຕິ, ‘‘ອຠິຊານາມຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ເອວຣູປາຍ ອພ຺ຍາກຕນິທ຺ທາຍ ປຸພ຺ພຠາຄາປຣຠາເຄສຸ ເສຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສສງ຺ຂາຣິກອກຸສເລ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຖິນມິທ຺ຘໍ. ຕນ຺ທີຕິ ອຕິຈ຺ຉາຕາຕິສີຕາທິກາເລສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ອາລສິຍໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຕນ຺ທີ? ຍາ ຕນ຺ທີ ຕນ຺ທິຍນາ ຕນ຺ທິມນຕາ ອາລສ຺ຍໍ ອາລສ຺ຍາຍນາ ອາລສ຺ຍາຍິຕຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕນ຺ທີ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໕໗). ວິຊມ຺ຠິຕາຕິ ກາຍວິຊມ຺ຠນາ. ອຣຕີຕິ ອກຸສລປກ຺ຂາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຕາ. ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທຕິ ຠຕ຺ຕມຸຈ຺ຉາ ຠຕ຺ຕກິລມໂຖ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ເຕສໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຊມ຺ຠິຕາ? ຍາ ກາຍສ຺ສ ຊມ຺ຠນາ ວິຊມ຺ຠນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ ອາຄໂຕວ. ເອເຕນາຕິ ເອເຕນ ນິທ຺ທາທິນາ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ໂຐ ນິວາຣິຕປາຕຸຠາໂວ. ນປ຺ປກາສຕີຕິ ນ ໂຊຕຕິ, ນ ປາຕຸຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ. ປາຓິນນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ. ວີຣິເຍນາຕິ ມຄ຺ຄສຫຊາຕວີຣິເຍນ. ນໍ ປຓາເມຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ກິເລສຊາຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ. ອິຕິ ມຄ຺ເຄເນວ ອຸປກ຺ກິເລເສ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ນິທ຺ທາຕນ຺ທີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ທຸກ຺ກຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗. ສຕ຺ຕເມ ທຸຕ຺ຕິຕິກ຺ຂນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂມໍ ທຸອຘິວາສິຍໍ. ອພ຺ຍຕ຺ເຕນາຕິ ພາເລນ. ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ສມຓຘມ຺ໂມ. ອິມິນາ ເທວຕາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ຍໍ ປຓ຺ຑິຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ທສປິ ວສ຺ສານິ ວີສຕິປິ ສຏ຺ຐິປິ ວສ຺ສານິ ທນ຺ເຕ ອຠິທນ຺ຕມາຘາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈປິ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາປິ ເອກາສນໍ ເອກຠຕ຺ຕໍ ປຏິເສວມານາ ອາປາຓໂກຏິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕາ ສາມຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕໍ ຠຄວາ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ. ພຫູ ຫິ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ພາຘາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສາມຎ຺ຎສງ຺ຂາເຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ພຫູ ສມ຺ພາຘາ ມຄ຺ຄາຘິຄມາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ພຫູ ປຣິສ຺ສຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈ ນ ນິວາຣເຍຕິ ຍທິ ອໂຍນິໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນິວາເຣຍ຺ຍ, ກຕິ ອຫານິ ສາມຎ຺ຎໍ ຈເຣຍ຺ຍ? ເອກທິວສມ຺ປິ ນ ຈເຣຍ຺ຍ. ຈິຕ຺ຕວສິໂກ ຫິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ປເທ ປເທຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ອາຣມ຺ມເຓ. ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ອິຘ ປທນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ກິເລໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ພາໂລ ວິສີທຕິ ນາມ. ອິຣິຍາປຖປທມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຄມນາທີສຸ ຫິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ກິເລໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ວິສີທຕິ ນາມ. ສງ຺ກປ຺ປານນ຺ຕິ ກາມສງ຺ກປ຺ປາທີນໍ.

ກຸມ຺ໂມ ວາຕິ ກຈ຺ຉໂປ ວິຍ. ອງ຺ຄານີຕິ ຄີວປຎ຺ຈມານິ ອງ຺ຄານິ. ສໂມທຫນ຺ຕິ ສໂມທຫນ຺ໂຕ, ສໂມທຫິຕ຺ວາ ວາ. ມໂນວິຕກ຺ເກຕິ ມນມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຕກ຺ເກ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ຍຖາ ກຸມ຺ໂມ ໂສຓ຺ຑິປຎ຺ຈມານິ ອງ຺ຄານິ ສເກ ກປາເລ ສໂມທຫນ຺ໂຕ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ໂອຕາຣໍ ນ ເທຕິ, ສໂມທຫິຕ຺ວາ ຈສ຺ສ ອປ຺ປສຍ຺ຫຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວໍ ຠິກ຺ຂຸ ມນມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຕກ຺ເກ ສເກ ອາຣມ຺ມຓກປາເລ ສໂມທຫໍ ມາຣສ຺ສ ໂອຕາຣໍ ນ ເທຕິ, ສໂມທຫິຕ຺ວາ ຈສ຺ສ ອປ຺ປສຍ຺ຫຕໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ. ອນິສ຺ສິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິນິສ຺ສເຍຫິ ອນິສ຺ສິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ອເຫຐຍາໂນຕິ ອວິຫິໍສມາໂນ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ນູປວເທຍ຺ຍ ກຎ຺ຈີຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິອາທີສຸ ຍາຍ ກາຍຈິ ມງ຺ກຸໍ ກາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ນ ວເທຍ຺ຍ, ‘‘ກາເລນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອກາເລນາ’’ຕິອາທໂຍ ປນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸລ຺ລຸມ຺ປນສຠາວສຓ຺ຐິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວເທຍ຺ຍາຕິ.

ທຸກ຺ກຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຫິຣີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘. ອຏ຺ຐເມ ຫິຣີນິເສໂຘຕິ ຫິຣິຍາ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນິເສເຘຕີຕິ ຫິຣີນິເສໂຘ. ໂກຈິ ໂລກສ຺ມິໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ໂກຈິ ເອວຣູໂປ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂຍ ນິນ຺ທໍ ອປໂພຘຕີຕິ ໂຍ ຄຣຫໍ ອປຫຣນ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌຕິ. ອສ຺ໂສ ຠທ຺ໂຣ ກສາມິວາຕິ ຍຖາ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ກສໍ ອປຫຣນ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌຕິ, ປໂຕທຈ຺ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ວິຍ ກສາຍ ອຕ຺ຕນິ ນິປາຕໍ ນ ເທຕິ, ເອວເມວ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠູຕສ຺ສ ທສອກ຺ໂກສວຕ຺ຖຸໂນ ອຕ຺ຕນິ ນິປາຕໍ ອທທນ຺ໂຕ ນິນ຺ທໍ ອປໂພຘຕິ ອປຫຣນ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌຕິ, ເອວຣູໂປ ໂກຈິ ຂີຓາສໂວ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຠູຕກ຺ໂກເສນ ປນ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕນຸຍາຕິ ຕນຸກາ, ຫິຣິຍາ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນິເສເຘຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕາ ຂີຓາສວາ ນາມ ອປ຺ປກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທາ ສຕາຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ສຕິເວປຸລ຺ເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປປ຺ປຸຍ຺ຍາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ໂກຏິໍ ອນ຺ຕຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຫິຣີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ກຸຏິກາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙. ນວເມ ກຈ຺ຈິ ເຕ ກຸຏິກາຕິ ອຍໍ ເທວຕາ ທສ ມາເສ ອນ຺ໂຕວສນຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ມາຕຣໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ, ຍຖາ ສກຸຓາ ທິວສໍ ໂຄຈຣປສຸຕາ ຣຕ຺ຕິໍ ກຸລາວກໍ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ສຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອາລຍວເສນ ຠຣິຍໍ ກຸລາວກໍ ກຕ຺ວາ. ກຸລປເວຓິໍ ສນ຺ຕານກຏ຺ເຐນ ປຸຕ຺ເຕ ສນ຺ຕານເກ ກຕ຺ວາ, ຕຓ຺ຫໍ ພນ຺ຘນໍ ກຕ຺ວາ, ຄາຖາພນ຺ຘເນນ ອິເມ ປຎ຺ເຫ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຠຄວາປິສ຺ສາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕຄ຺ຆາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຄ຺ຆາຕິ ເອກໍສວຈເນ ນິປາໂຕ. ນຕ຺ຖີຕິ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ວາ ປຸນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິວາສສ຺ສ ທາຣຠຣຓສ຺ສ ປຸຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ວາ ອຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ.

ເທວຕາ ‘‘ມຍາ ສນ຺ນາຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຸຬ຺ຫາ ປຎ຺ຫາ ປຸຈ຺ຉິຕາ, ອຍຎ຺ຈ ສມໂຓ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ເຕເຍວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຊານໍ ນຸ ໂຂ ເມ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກເຖສິ, ອຸທາຫຸ ອຊານໍ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ມຸຂາຣຸຬ຺ຫໍ ກເຖສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ກິນ຺ຕາຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິນ຺ຕາຫນ຺ຕິ ກິໍ ເຕ ອຫໍ. ອຖສ຺ສາ ຠຄວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ມາຕຣນ຺ຕິອາທິມາຫ. ສາຫຸ ເຕຕິ ຄາຖາຍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຏ຺ຐານເມວ ຄຕາຕິ.

ກຸຏິກາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສມິທ຺ຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐. ທສເມ ຕໂປທາຣາເມຕິ ຕໂປທສ຺ສ ຕຕ຺ໂຕທກສ຺ສ ຣຫທສ຺ສ ວເສນ ເອວໍ ລທ຺ຘນາເມ ອາຣາເມ. ເວຠາຣປພ຺ພຕສ຺ສ ກິຣ ເຫຏ຺ຐາ ຠຸມ຺ມຏ຺ຐກນາຄານໍ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກໍ ນາຄຠວນໍ ເທວໂລກສທິສໍ ມຓິມເຍນ ຕເລນ ອາຣາມຸຍ຺ຍາເນຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາຄານໍ ກີຬນຏ຺ຐາເນ ມຫາອຸທກຣຫໂທ, ຕໂຕ ຕໂປທາ ນາມ ນທີ ສນ຺ທຕິ ກຸຖິຕາ ອຸຓ຺ໂຫທກາ. ກສ຺ມາ ປເນສາ ເອທິສາ? ຣາຊຄຫໍ ກິຣ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ມຫາເປຕໂລໂກ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫາໂລຫກຸມ຺ຠິນິຣຍານໍ ອນ຺ຕເຣນ ອຍໍ ຕໂປທາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ກຸຖິຕາ ສນ຺ທຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂປທາ ສນ຺ທຕິ, ໂສ ທໂຫ ອຈ຺ໂຉທໂກ ສີໂຕທໂກ ສາໂຕທໂກ ເສໂຕທໂກ ສຸປ຺ປຕິຕ຺ໂຖ ຣມຓີໂຍ ປຫູຕມຈ຺ຉກຈ຺ຉໂປ, ຈກ຺ກມຕ຺ຕານິ ຈ ປທຸມານິ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ. ອປິຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂປທາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫານິຣຍານໍ ອນ຺ຕຣິກາຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນາຍໍ ຕໂປທາ ກຸຖິຕາ ສນ຺ທຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໒໓໑).

ອິມສ຺ສ ປນ ອາຣາມສ຺ສ ອຠິມຸຂຏ຺ຐາເນ ຕໂຕ ມຫາອຸທກຣຫໂທ ຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ວເສນາຍໍ ວິຫາໂຣ ‘‘ຕໂປທາຣາໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມິທ຺ຘີຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ສມິທ຺ໂຘ ອຠິຣູໂປ ປາສາທິໂກ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມິທ຺ຘີ’’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸນ຺ຕິ ປຘານິກຕ຺ເຖໂຣ ເອສ, ພລວປຈ຺ຈູເສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ສຣີຣໍ ອຸຕຸໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ພຫິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ມຫາຈງ຺ກເມ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເສທຄຫິເຕຫິ ຄຕ຺ເຕຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊມານໍ ເສນາສນໍ ກິລິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈນຕ຺ຖໍ ສຣີຣໂຘວນຕ຺ຖໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສີຕິ ນິວາສນໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພາປຍມາໂນຕິ ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພສທິສານິ ໂວທການິ ກຸຣຸມາໂນ. ອລ຺ລສຣີເຣ ປາຣຸຕໍ ຫິ ຈີວຣໍ ກິລິສ຺ສຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ນ ເຈຕໍ ວຕ຺ຕໍ. ເຖໂຣ ປນ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ເຕ ຐິໂຕວ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ນ຺ຫານວຕ຺ຕໍ – ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຈີວຣານິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຐິຕເກເນວ ນ ໂອຕຣິຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພທິສາ ປນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຂາຓຸຄຸມ຺ພລຕາທີນິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາ ອວກຸຊ຺ຊ ຐິເຕນ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄຈີວຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ປສາເຣຕພ຺ພໍ, ກາຍພນ຺ຘນໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ຈີວຣປິຏ຺ເຐເຍວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຸທກສາຏິກາ ນຕ຺ຖິ, ອຸທກນ຺ເຕ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິວາສນໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ສເຈ ສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ, ປສາເຣຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ອຸທກໍ ໂອຕຣນ຺ເຕນ ສຓິກໍ ນາຠິປ຺ປມາຓມຕ຺ຕໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວີຈິໍ ອນຸຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ ສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຄຕທິສາຠິມຸເຂນ ນິມຸຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຈີວຣໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ເຕນປິ ສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ ສຓິກໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນ຺ຫານປຣິໂຍສາເນ ອຸທກນ຺ເຕ ອຸກ຺ກຸຏິເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິວາສນໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສຸປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ອປາຣຸປິຕ຺ວາວ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເຖໂຣປິ ຕຖາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ວິຄຈ຺ຉມານອຸທກໍ ກາຍໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ປກຕິຍາປິ ປາສາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ສມ຺ມາ ປຣິຓຕາຫາຣສ຺ສ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ນ຺ຫາຕສ຺ສ ອຕິວິຍ ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິໂຣຈິ, ພນ຺ຘນາ ປວຸຕ຺ຕຕາລຜລໍ ວິຍ ປຠາສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ຕງ຺ຂຓວິກສິຕປທຸມໍ ວິຍ ມຸຂໍ ສສ຺ສິຣິກໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣວຓ຺ໂຓປິ ວິປ຺ປສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ຠຸມ຺ມເທວຕາ ປາສາທິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂອໂລກຍມານາ ສມນໍ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ກາມປຣິຬາຫາຠິຠູຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ‘‘ເຖຣໍ ປໂລເຠສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຸຬາເຣນ ອລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສຫສ຺ສວຏ຺ຏິປທີປໍ ປຊ຺ຊລມານາ ວິຍ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາປຍມານາ ວິຍ ສກລາຣາມໍ ເອໂກຠາສໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອວນ຺ທິຕ຺ວາວ ເວຫາເສ ຐິຕາ ຄາຖໍ ອຠາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ…ເປ… ອຊ຺ຌຠາສີ’’ຕິ.

ອຠຸຕ຺ວາຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂສີຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣສິ. ມາ ຕໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາໂລ ນາມ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປຏິເສວນກ຺ຂໂມ ທຫຣໂຍພ຺ພນກາໂລ. ຊຣາຊິຓ຺ເຓນ ຫິ ໂອຠຄ຺ເຄນ ທຓ຺ຑປຣາຍເຓນ ປເວຘມາເນນ ກາສສາສາຠິຠູເຕນ ນ ສກ຺ກາ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ອິຕິ ອິມໍ ກາລໍ ສນ຺ຘາຍ ເທວຕາ ‘‘ມາ ຕໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ມາ ອຕິກ຺ກມິ.

ກາລໍ ໂວຫໍ ນ ຊານາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ກາລໍ ນ ຊານາມີຕິ ມຣຓກາລໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ –

‘‘ຊີວິຕໍ ພ຺ຍາຘິ ກາໂລ ຈ, ເທຫນິກ຺ເຂປນໍ ຄຕິ;

ປຎ຺ເຈເຕ ຊີວໂລກສ຺ມິໍ, ອນິມິຕ຺ຕາ ນ ນາຍເຣ’’.

ຕຕ຺ຖ ຊີວິຕໍ ຕາວ ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວ, ນ ອິໂຕ ປຣ’’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ຕໍ. ກລລກາເລປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ, ອພ຺ພຸທ-ເປສິ-ຆນ-ອຑ຺ຒມາສ-ເອກມາສ-ທ຺ເວມາສ-ເຕມາສ-ຈຕຸມາສປຎ຺ຈມາສ…ເປ… ທສມາສກາເລປິ, ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສມເຍປິ, ຕໂຕ ປຣໍ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕປິ ພຫິປິ ມຣນ຺ຕິເຍວ. ພ຺ຍາຘິປິ ‘‘ອິມິນາວ ພ຺ຍາຘິນາ ສຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ເຎນາ’’ຕິ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ຈກ຺ຂຸໂຣເຄນປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ ໂສຕໂຣຄາທີນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນປິ. ກາໂລປິ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ເຍວ ກາເລ ມຣິຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ປຸພ຺ພຓ຺ເຫປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິມ຺ປິ. ເທຫນິກ຺ເຂປນມ຺ປິ, ‘‘ອິເຘວ ມີຍມານານໍ ເທເຫນ ປຕິຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອວໍ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ຕໍ. ອນ຺ໂຕຄາເມ ຊາຕານຎ຺ຫິ ພຫິຄາເມປິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປຕຕິ, ພຫິຄາເມປິ ຊາຕານໍ ອນ຺ໂຕຄາເມປິ. ຕຖາ ຖລຊານໍ ຊເລ, ຊລຊານໍ ຖເລຕິ ອເນກປ຺ປກາຣໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຄຕິປິ, ‘‘ອິໂຕ ຈຸເຕນ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ອນິມິຕ຺ຕາ. ເທວໂລກໂຕ ຫິ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ເສສຸປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຈຸຕາ ເທວໂລກາທີນໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຍນ຺ເຕ ຍຸຕ຺ຕໂຄໂຓ ວິຍ ຄຕິປຎ຺ຈເກ ໂລໂກ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມໍ ມຣຓສ຺ສ ກາລໍ ໂວຫໍ ນ ຊານາມິ.

ຉນ຺ໂນ ກາໂລ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ອຍໍ ກາໂລ ມຍ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ອວິຠູໂຕ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ກາໂລ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອຠຸຕ຺ວາວ ຠິກ຺ຂາມິ. ມາ ມໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ເອຕ຺ຖ ສມຓຘມ຺ມກຣຓກາລໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກາໂລ’’ຕິ ອາຫ. ອຍຎ຺ຫິ ສມຓຘມ຺ໂມ ນາມ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ຕິສ຺ໂສ ວໂຍສີມາ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕນ ໂອຠຄ຺ເຄນ ທຓ຺ຑປຣາຍເຓນ ປເວຘມາເນນ ກາສສາສາຠິຠູເຕນ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ. ຕທາ ຫິ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ, ຘຸຕງ຺ຄໍ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອຣຎ຺ຎວາສໍ ວາ ວສິຕຸໍ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສມາປຕ຺ຕິໍ ວາ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ, ປທຠາຓ-ສຣຠຎ຺ຎຘມ຺ມກຖາ-ອນຸໂມທນາທີນິ ວາ ກາຕຸໍ, ຕຣຸຓໂຍພ຺ພນກາເລ ປເນຕໍ ສພ຺ພໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ອຍໍ ສມຓຘມ຺ມກຣຓສ຺ສ ກາໂລ ມາ ມໍ ອຸປຈ຺ຈຄາ, ຍາວ ມໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ຕາວ ກາເມ ອຠຸຕ຺ວາວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣມີຕິ ອາຫ.

ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ສາ ກິຣ ເທວຕາ – ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມຓຘມ຺ມກຣຓສ຺ສ ກາລໍ ນາມ ກເຖຕິ, ອກາລໍ ນາມ ກເຖຕິ, ສເຫຕຸກໍ ກເຖຕິ ສານິສໍສ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາວ ເຖເຣ ລຊ຺ຊໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມໍ ວິຍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ ຈ ນໍ ມຎ຺ຎມານາ ຄາຣວຊາຕາ ອາກາສາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຖວິຍໍ ອຏ຺ຐາສິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ປຖວິຍໍ ຐິຕາ, ເຍນ ປນຕ຺ເຖນ ອາຄຕາ, ປຸນປິ ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ທຫໂຣ ຕ຺ວນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸສູຕິ ຕຣຸໂຓ. ກາຬເກໂສຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກາຬເກໂສ. ຠທ຺ເຣນາຕິ ຠທ຺ທເກນ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ທຫໂຣປິ ສມາໂນ ກາໂຓ ວາ ໂຫຕິ ກຸຓິອາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ໂສ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ອຠິຣູໂປ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ, ຍໍ ຍເທວ ອລງ຺ກາຣປຣິຫາຣໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ເຕນ ອລງ຺ກໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ຈຣຕິ, ອຍໍ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ເຖໂຣ ຈ ອຸຕ຺ຕມຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ, ເຕນ ນໍ ເອວມາຫ.

ອນິກ຺ກີຬິຕາວີ ກາເມສູຕິ ກາເມສຸ ອກີຬິຕກີໂຬ ອຠຸຕ຺ຕາວີ, ອກຕກາມກີໂຬຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ຕາ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈາ ອວີຕຣາຄາ ອປຣຈິຕ຺ຕວິທູນິໂຍ ເທວຕາ ຠິກ຺ຂູ ທສປິ ວສ຺ສານິ ວີສຕິມ຺ປິ…ເປ… ສຏ຺ຐິມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອຂຓ຺ຑໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣມາເນ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມານຸສເກ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຫາຍ ທິພ຺ເພ ກາເມ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປາເທສິ. ຕສ຺ມາ ມານຸສເກ ກາເມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິເກ, ທິພ຺ເພ ຈ ກາລິເກ ກຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ອຫໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິເກ ກາເມ ຫິຕ຺ວາ ກາລິເກ ກາເມ ນ ອນຸຘາວາມິ ນ ປຕ຺ເຖມິ ນ ປິເຫມິ. ກລິກຎ຺ຈ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສຕິ ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ກາລິກໍ ກາມໍ ຫິຕ຺ວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ອນຸຘາວາມິ. ອິຕິ ເຖໂຣ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣໍ ອລທ຺ຘພ຺ພຕາຍ ທິພ຺ເພປິ ມານຸສເກປິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ກາລິກາຕິ ອກາສິ, ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣໍ ລທ຺ຘພ຺ພຕາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓສຸ ສໂມຫິເຕສຸປິ ສມ຺ປນ຺ນກາມສ຺ສາປິ ກາມິໂນ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕາຣມ຺ມຓານຸຠວນໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວິຕຸກາເມນ ຫິ ຈິຕ຺ຕກາຣໂປຕ຺ຖກາຣຣູປກາຣາທໂຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ອິທໍ ນາມ ສຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອຖ ປຈ຺ຉາ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ. ເສສທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ເສສຜເລສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ.

ໂສ ຕເມວຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາລິກາ ຫິ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາລິກາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສໂມຫິຕສມ຺ປຕ຺ຕິນາປິ ກາລນ຺ຕເຣ ປຕ຺ຕພ຺ພາ. ພຫຸທຸກ຺ຂາຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ນິສ຺ສາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພທຸກ຺ຂສ຺ສ ພຫຸຕາຍ ພຫຸທຸກ຺ຂາ. ຕໍວຕ຺ຖຸກສ຺ເສວ ອຸປາຍາສສ຺ສ ພຫຸຕາຍ ພຫຸປາຍາສາ. ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘພ຺ພສຸຂໂຕ ອາທີນໂວ ຠິຍ຺ໂຍ, ທຸກ຺ຂເມວ ພຫຸຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອຍໍ ຘມ຺ໂມຕິ ອຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ເຍນ ເຍນ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ປຣສທ຺ຘາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພຕໍ ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ສຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ. ອຕ຺ຕໂນ ຜລທານໍ ສນ຺ຘາຍ ນາສ຺ສ ກາໂລຕິ ອກາໂລ, ອກາໂລເຍວ ອກາລິໂກ. ໂຍ ເອຕ຺ຖ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ໂມ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣເມວ ຜລໍ ເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອຫິ ປສ຺ສ ອິມໍ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ເອຫິປສ຺ສວິຘິໍ ອຣຫຕີຕິ ເອຫິປສ຺ສິໂກ. ອາທິຕ຺ຕໍ ເຈລໍ ວາ ສີສໍ ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາປິ ຠາວນາວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປນຍໍ ອຣຫຕີຕິ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ. ສພ຺ເພຫິ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູອາທີຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ‘‘ຠາວິໂຕ ເມ ມຄ຺ໂຄ, ອຘິຄຕໍ ຜລໍ, ສຈ຺ຉິກໂຕ ນິໂຣໂຘ’’ຕິ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕນິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໔໖ ອາທໂຍ) ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອິທານິ ສາ ເທວຕາ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ຣູປວິເສສໍ ເຖເຣນ ກຖິຕສ຺ສ ອຕ຺ເຖ ອຊານນ຺ຕີ ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຖຎ຺ຈາຕິປທສ຺ສ ‘‘ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ກາລິກາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ, ກຖໍ ພຫຸທຸກ຺ຂາ, ກຖໍ ພຫຸປາຍາສາ’’ຕິ? ເອວໍ ສພ຺ພປເທຫິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນໂວຕິ ອປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ນໂວ ນາມ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຈວສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຌິໂມ, ທສວສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖໂຣ. ອປໂຣ ນໂຍ – ອປຣິປຸຓ຺ຓທສວສ຺ໂສ ນໂວ, ທສວສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຌິໂມ, ວີສຕິວສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖໂຣ. ເຕສໍ ອຫໍ ນໂວຕິ ວທຕິ.

ນໂວປິ ເອກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທ຺ວາທສເຕຣສວສ຺ສານິ ສາມເຓຣຠາເວເນວ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ, ອຫໍ ປນ ອຈິຣປພ຺ພຊິໂຕຕິ ວທຕິ. ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ສາສນສ຺ເສວ ນາມໍ. ຘມ຺ເມນ ເຫຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປິຏການິ ວຸຕ຺ຕານິ, ວິນເຍນ ວິນຍປິຏກໍ, ອິຕິ ຕີຫິ ປິຏເກຫິ ປກາສິຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ອຘຸນາ ອາຄໂຕມ຺ຫີຕິ ວທຕິ.

ມເຫສກ຺ຂາຫີຕິ ມຫາປຣິວາຣາຫິ. ເອເກກສ຺ສ ຫິ ເທວຣຎ຺ໂຎ ໂກຏິສຕມ຺ປິ ໂກຏິສຫສ຺ສມ຺ປິ ປຣິວາໂຣ ໂຫຕິ, ເຕ ອຕ຺ຕານໍ ມຫນ຺ເຕ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອມ຺ຫາທິສານໍ ອປ຺ເປສກ຺ຂານໍ ມາຕຸຄາມຊາຕິການໍ ກຸໂຕ ໂອກາໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ມຍມ຺ປິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມາຕິ ອິທໍ ສາ ເທວຕາ ‘‘ສເຈປິ ຈກ຺ກວາຬໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປຣິສາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ມຫຕິຍາ ພຸທ຺ຘວີຖິຍາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຫ. ປຸຈ຺ຉ ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຈ຺ຉ ຠິກ຺ຂູຕິ ຖິຣກຣຓວເສນ ອາເມຑິຕໍ ກຕໍ.

ອກ຺ເຂຍ຺ຍສຎ຺ຎິໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເທໂວ, ມນຸສ຺ໂສ, ຄຫຏ຺ໂຐ, ປພ຺ພຊິໂຕ, ສຕ຺ໂຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕິສ຺ໂສ, ຜຸສ຺ໂສ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອກ຺ເຂຍ຺ຍໂຕ ສພ຺ເພສໍ ອກ຺ຂານານໍ ສພ຺ພາສໍ ກຖານໍ ວຕ຺ຖຸຠູຕໂຕ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ‘‘ອກ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ສຕ຺ໂຕ ນໂຣ ໂປໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎິໂນ, ອກ຺ເຂຍ຺ເຍສ຺ເວວ ສຎ຺ຎິໂນຕິ ອກ຺ເຂຍ຺ຍສຎ຺ຎິໂນ, ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ສຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລາທິສຎ຺ຎິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອກ຺ເຂຍ຺ຍສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຣຕ຺ໂຕ ຫິ ຣາຄວເສນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສວເສນ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫວເສນ, ປຣາມຏ຺ໂຐ ທິຏ຺ຐິວເສນ, ຖາມຄໂຕ ອນຸສຍວເສນ, ວິນິພທ຺ໂຘ ມານວເສນ, ອນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາວເສນ, ວິກ຺ເຂປຄໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວເສນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ອກ຺ເຂຍ຺ຍໍ ອປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ອປຣິຊານິຕ຺ວາ. ໂຍຄມາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ ໂຍຄໍ ປໂຍຄໍ ປກ຺ເຂປໍ ອຸປກ຺ເຂປໍ ອຸປກ຺ກມໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຣຓວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມິມາຍ ຄາຖາຍ ກາລິກາ ກາມາ ກຖິຕາ.

ປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ, ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ, ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ ອິມາຫິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານິຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ? ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຊານາຕິ – ‘‘ອຍໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອຍໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອຍໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອິມານິ ເຕສໍ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານີ’’ຕິ, ອຍໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ. ກຕມາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ? ເອວໍ ຎາຕໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ຕີເຣຕິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕຕິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ. ອຍໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ. ກຕມາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ? ເອວໍ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫຕິ. ອຍໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ.

ອກ຺ຂາຕາຣໍ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເອວໍ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຊານິຕ຺ວາ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂາຕາຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ. ອກ຺ຂາຕາຣນ຺ຕິ ກມ຺ມວເສນ ກາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອກ຺ຂາຕພ຺ພໍ ກເຖຕພ຺ພໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ‘‘ຕິສ຺ໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ຜຸສ຺ໂສ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ເຍນ ເກນຈິ ນາເມນ ວາ ໂຄຕ຺ເຕນ ວາ ປກາເສຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ນ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ນ ໂຫຕິ. ເຍນ ນໍ ວຊ຺ຊາຕິ ເຍນ ນໍ ‘‘ຣາເຄນ ຣຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂທເສນ ທຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂມເຫນ ມູຬ຺ໂຫ’’ຕິ ວາຕິ ໂກຈິ ວເທຍ຺ຍ, ຕໍ ກາຣຓໍ ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ນຕ຺ຖິ.

ສເຈ ວິຊານາສິ ວເທຫີຕິ ສເຈ ເອວຣູປໍ ຂີຓາສວໍ ຊານາສິ, ‘‘ຊານາມີ’’ຕິ ວເທຫິ. ໂນ ເຈ ຊານາສິ, ອຖ ‘‘ນ ຊານາມີ’’ຕິ ວເທຫິ. ຍກ຺ຂາຕິ ເທວຕໍ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ. ອິຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ນວວິໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ. ສາຘູຕິ ອາຍາຈນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ.

ໂຍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ໂຍ ອຕ຺ຕານໍ ‘‘ອຫໍ ສໂມ’’ຕິ ວາ ‘‘ວິເສສີ’’ຕິ ວາ ‘‘ນິຫີໂນ’’ຕິ ວາ ມຎ຺ຎຕິ. ເອເຕນ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ມານາ ຄຫິຕາວ. ເຕສຸ ຄຫິເຕສຸ ນວ ມານາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ວິວເທຖ ເຕນາຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຕເນວ ມາເນນ ເຍນ ເກນຈິ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ – ‘‘ເກນ ມໍ ຕ຺ວໍ ປາປຸຓາສິ, ກິໍ ຊາຕິຍາ ປາປຸຓາສິ, ອຸທາຫຸ ໂຄຕ຺ເຕນ, ກຸລປເທເສນ, ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ, ພາຫຸສຈ຺ເຈນ, ຘຸຕຄຸເຓນາ’’ຕິ ເອວໍ ວິວເທຍ຺ຍ. ອິຕິ ອິມາຍປິ ອຸປຑ຺ຒຄາຖາຍ ກາລິກາ ກາມາ ກຖິຕາ.

ຕີສຸ ວິຘາສູຕິ ຕີສຸ ມາເນສຸ. ‘‘ເອກວິເຘນ ຣູປສງ຺ຄໂຫ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໕໘໔) ຫິ ໂກຏ຺ຐາໂສ ‘‘ວິໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ກຖໍວິຘໍ ສີລວນ຺ຕໍ ວທນ຺ຕິ, ກຖໍວິຘໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໕) ອາກາໂຣ. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຘາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາ, ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາ, ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໖໒) ມາໂນ ‘‘ວິຘາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຘາປິ ມາໂນວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕີສຸ ວິຘາສູຕິ ຕີສຸ ມາເນສູ’’ຕິ. ອວິກມ຺ປມາໂນຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອເຕສຸ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕີສຸ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ນວສຸ ມາເນສຸ ນ ກມ຺ປຕິ, ນ ຈລຕິ. ສໂມ ວິເສສີຕິ ນ ຕສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ປຫີນມານສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ‘‘ອຫໍ ສທິໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວາ ‘‘ຫີໂນ’’ຕິ ວາ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຈ຺ຉິມປທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິຕິ ອິມາຍປິ ອຸປຑ຺ຒຄາຖາຍ ນວວິໂຘ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ.

ປຫາສິ ສງ຺ຂນ຺ຕິ, ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໑໒໐, ໒໓໙) ປຎ຺ຎາ ‘‘ສງ຺ຂາ’’ຕິ ອາຄຕາ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ເຕ ໂກຈິ ຄຓໂກ ວາ ມຸທ຺ທິໂກ ວາ ສງ຺ຂາຍໂກ ວາ, ໂຍ ປໂຫຕິ ຄງ຺ຄາຍ ວາລຸກໍ ຄເຓຕຸ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໔໑໐) ເອຕ຺ຖ ຄຓນາ. ‘‘ສຎ຺ຎານິທານາ ຫິ ປປຎ຺ຈສງ຺ຂາ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໘໐) ໂກຏ຺ຐາໂສ. ‘‘ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໑໓-໑໓໑໕) ເອຕ຺ຖ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ຂາ’’ຕິ ອາຄຕາ. ອິຘາປິ ອຍເມວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປຫາສິ ສງ຺ຂນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ຫິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ – ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ມູຬ຺ໂຫ ອິຕິ ອິມໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ຂີຓາສໂວ ປຫາສິ ຊຫິ ປຊຫີຕິ.

ນ ວິມານມຊ຺ຌຄາຕິ ນວເຠທໍ ຕິວິຘມານໍ ນ ອຸປຄໂຕ. ນິວາສຏ຺ເຐນ ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ ‘‘ວິມານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ນ ອຸປຄຈ຺ຉີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອນາຄຕຕ຺ເຖ ອຕີຕວຈນໍ. ອຈ຺ເຉຈ຺ຉີຕິ ຉິນ຺ທິ. ຉິນ຺ນຄນ຺ຖນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄນ຺ເຖ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອນີຆນ຺ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂໍ. ນິຣາສນ຺ຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫໍ. ປຣິເຍສມານາຕິ ໂອໂລກຍມານາ. ນາຊ຺ຌຄມຸນ຺ຕິ ນ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ວຕ຺ຕມານຕ຺ເຖ ອຕີຕວຈນໍ. ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາຕິ ອິຘໂລເກ ວາ ປຣໂລເກ ວາ. ສພ຺ພນິເວສເນສູຕິ ຕໂຍ ຠວາ, ຈຕສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ, ປຎ຺ຈ ຄຕິໂຍ, ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ, ອິຕິ ອິເມສຸປິ ສພ຺ເພສຸ ສຕ຺ຕນິເວສເນສຸ ເອວຣູປໍ ຂີຓາສວໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ນ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມເມວ ກເຖສິ.

ອິມຎ຺ຈ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສາປິ ເທວຕາ ອຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ, ເຕເນວ ກາຣເຓນ ອິມສ຺ສ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປາປໍ ນ ກຍິຣາຕິ ຄາຖາຍ ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນປິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄວເສນປິ. ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ຕາວ ວຈສາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ຄຫິຕໍ. ມນສາຕິ ຕິວິຘໍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ຄຫິຕໍ. ກາເຍນ ວາ ກິຎ຺ຈນ ສພ຺ພໂລເກຕິ ຕິວິຘໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຄຫິຕໍ. ອິເມ ຕາວ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ກາເມ ປຫາຍາຕິ ອິມິນາ ປນ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ສຕິມາ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ອິມິນາ ທສກຸສລກມ຺ມປຖກາຣຓໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ຄຫິຕໍ. ທຸກ຺ຂໍ ນ ເສເວຖ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ປຏິສິທ຺ໂຘ. ອິຕິ ເທວຕາ ‘‘ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກາຣເຓຫິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ເມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຖິເຕ ອາຊານາມິ ຠຄວາ’’ຕິ ວທຕິ.

ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄວເສນ ປນ ອຍໍ ນໂຍ – ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ຐາເນ ມຫຕີ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ເທວຕາ ຍຖາຐາເນ ຐິຕາວ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວຈສາຕິ ສມ຺ມາວາຈາ ຄຫິຕາ, ມໂນ ປນ ອງ຺ຄໍ ນ ໂຫຕີຕິ ມນສາຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍ. ກາເຍນ ວາ ກິຎ຺ຈນ ສພ຺ພໂລເກຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ຄຫິໂຕ, ອາຊີໂວ ປນ ວາຈາກມ຺ມນ຺ຕປກ຺ຂິກຕ຺ຕາ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ສຕິມາຕິ ອິມິນາ ວາຍາມສຕິສມາຘໂຍ ຄຫິຕາ. ສມ຺ປຊາໂນຕິປເທນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາ. ກາເມ ປຫາຍ, ທຸກ຺ຂໍ ນ ເສເວຖາຕິປທທ຺ວເຍນ ອນ຺ຕທ຺ວຍວຊ຺ຊນໍ. ອິຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄມ຺ມ ມຊ຺ຌິມໍ ປຏິປທໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຖິຕໍ, ອາຊານາມິ ຠຄວາຕິ ວຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີຕິ.

ສມິທ຺ຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນນ຺ທນວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ສຕ຺ຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ສຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑. ສຕ຺ຕິວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ສຕ຺ຕິຍາຕິ ເທສນາສີສເມຕໍ. ເອກໂຕຂາຣາທິນາ ສຕ຺ເຖນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອມຏ຺ໂຐຕິ ປຫໂຕ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ປຫາຣາ ໂອມຏ຺ໂຐ ອຸມ຺ມຏ຺ໂຐ ມຏ຺ໂຐ ວິມຏ຺ໂຐຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປຣິ ຐຕ຺ວາ ອໂຘມຸຂໍ ທິນ຺ນປຫາໂຣ ໂອມຏ຺ໂຐ ນາມ; ເຫຏ຺ຐາ ຐຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍມຸຂໍ ທິນ຺ໂນ ອຸມ຺ມຏ຺ໂຐ ນາມ; ອຄ຺ຄຬສູຈິ ວິຍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄໂຕ ມຏ຺ໂຐ ນາມ; ເສໂສ ສພ຺ໂພປິ ວິມຏ຺ໂຐ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ໂອມຏ຺ໂຐ ຄຫິໂຕ. ໂສ ຫິ ສພ຺ພທາຣຸໂຓ ທຸຣຸທ຺ຘຣສລ຺ໂລ ທຸຕ຺ຕິກິຈ຺ໂຉ ອນ຺ໂຕໂທໂສ ອນ຺ໂຕປຸພ຺ພໂລຫິໂຕວ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ອນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວຓມຸຂໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ນິຫຣິຕຸກາເມຫິ ມຎ຺ເຈນ ສທ຺ຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອໂຘສິໂຣ ກາຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ມຣຓໍ ວາ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓາຕິ. ປຣິພ຺ພເຊຕິ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ກິໍ ກເຖຕິ? ຍຖາ ສຕ຺ຕິຍາ ໂອມຏ຺ໂຐ ປຸຣິໂສ ສລ຺ລຸພ຺ພຫນ-ວຓຕິກິຈ຺ຉນານໍ ອຕ຺ຖາຍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ, ປໂຍຄໍ ກໂຣຕິ ປຣກ຺ກມຕິ. ຍຖາ ຈ ຑຍ຺ຫມາໂນ ມຕ຺ຖເກ ອາທິຕ຺ຕສີໂສ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພາປນຕ຺ຖາຍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ, ປໂຍຄໍ ກໂຣຕິ ປຣກ຺ກມຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ກາມຣາຄໍ ປຫານາຍ ສໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍ ຠຄວາຕິ ກເຖສິ.

ອຖ ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ອິມາຍ ເທວຕາຍ ອຸປມາ ຕາວ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອານີຕາ, ອຕ຺ຖໍ ປນ ປຣິຕ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖນ຺ຕີປິ ເຫສາ ກາມຣາຄສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປຫານເມວ ກເຖຍ຺ຍ. ຍາວ ຈ ກາມຣາໂຄ ມຄ຺ເຄນ ນ ສມຸຄ຺ຆາຏິຍຕິ, ຕາວ ອນຸພທ຺ໂຘວ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຕເມວ ໂອປມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຐມມຄ຺ຄວເສນ ເທສນໍ ວິນິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ປຸຣິມານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ປຐມໍ.

໒. ຜຸສຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒. ທຸຕິເຍ ນາຜຸສນ຺ຕໍ ຜຸສຕີຕິ ກມ຺ມໍ ອຜຸສນ຺ຕໍ ວິປາໂກ ນ ຜຸສຕິ, ກມ຺ມເມວ ວາ ອຜຸສນ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ຜຸສຕິ. ກມ຺ມຎ຺ຫິ ນາກໂຣໂຕ ກຣິຍຕິ. ຜຸສນ຺ຕຎ຺ຈ ຕໂຕ ຜຸເສຕິ ກມ຺ມໍ ຜຸສນ຺ຕໍ ວິປາໂກ ຜຸສຕິ, ກມ຺ມເມວ ວາ ຜຸສຕິ. ກມ຺ມຎ຺ຫິ ກໂຣໂຕ ກຣິຍຕິ. ຕສ຺ມາ ຜຸສນ຺ຕໍ ຜຸສຕິ, ອປ຺ປທຸຏ຺ຐປໂທສິນນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ນ ອຜຸສນ຺ຕໍ ຜຸສຕິ, ຜຸສນ຺ຕຎ຺ຈ ຜຸສຕິ, ອຍໍ ກມ຺ມວິປາການໍ ຘມ຺ມຕາ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ‘‘ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ທຸສ຺ສຕິ, ສຸທ຺ຘສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອນງ຺ຄຓສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐປໂທສີ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ກມ຺ມໍ ຜຸສນ຺ຕເມວ ກມ຺ມໍ ຜຸສຕິ, ວິປາໂກ ວາ ຜຸສຕິ. ໂສ ຫິ ປຣສ຺ສ ອຸປຆາຕໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ວາ ມາ ວາ, ອຕ຺ຕາ ປນາເນນ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ຐປິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຕເມວ ພາລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ປາປໍ, ສຸຂຸໂມ ຣໂຊ ປຏິວາຕໍວ ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຊຏາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓. ຕຕິເຍ ອນ຺ໂຕຊຏາຕິ ຄາຖາຍໍ ຊຏາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຊາລິນິຍາ ອຘິວຈນໍ. ສາ ຫິ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສໍສິພ຺ພນຏ຺ເຐນ ເວຬຸຄຸມ຺ພາທີນໍ ສາຂາຊາລສງ຺ຂາຕາ ຊຏາ ວິຍາຕິ ຊຏາ. ສາ ປເນສາ ສກປຣິກ຺ຂາຣປຣປຣິກ຺ຂາເຣສຸ ສກອຕ຺ຕຠາວ-ປຣອຕ຺ຕຠາເວສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນ-ພາຫິຣາຍຕເນສຸ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອນ຺ໂຕຊຏາ ພຫິຊຏາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາຍ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ຊຏາຍ ຊຏິຕາ ປຊາ. ຍຖາ ນາມ ເວຬຸຊຏາທີຫິ ເວຬຸອາທໂຍ, ເອວໍ ຕາຍ ຕຓ຺ຫາຊຏາຍ ສພ຺ພາປິ ອຍໍ ສຕ຺ຕນິກາຍສງ຺ຂາຕາ ປຊາ ຊຏິຕາ ວິນທ຺ຘາ, ສໍສິພ຺ພິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ຈ ເອວໍ ຊຏິຕາ, ຕໍ ຕໍ ໂຄຕມ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ. ໂຄຕມາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ໂກ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏນ຺ຕິ ອິມໍ ເອວໍ ເຕຘາຕຸກໍ ຊເຏຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຊຏໍ ໂກ ວິຊເຏຍ຺ຍ, ວິຊເຏຕຸໍ ໂກ ສມຕ຺ໂຖຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍາຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລ ຐຕ຺ວາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠຄວາ ຊຏາວິຊຏນໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ສີລໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ນ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອຎ຺ຎໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຊຏາວິຊຏກສ຺ສ ຫິ ປຕິຏ຺ຐາທສ຺ສນຕ຺ຖເມຕ຺ຖ ສີລໍ ກຖິຕໍ.

ນໂຣຕິ ສຕ຺ໂຕ. ສປຎ຺ໂຎຕິ ກມ຺ມຊຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິປຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຎວາ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍນ຺ຕິ ສມາຘິຎ຺ເຈວ ວິປສ຺ສນຎ຺ຈ ຠາວຍມາໂນ. ຈິຕ຺ຕສີເສນ ເຫຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ກຖິຕາ, ປຎ຺ຎານາເມນ ວິປສ຺ສນາ. ອາຕາປີຕິ ວີຣິຍວາ. ວີຣິຍຎ຺ຫິ ກິເລສານໍ ອາຕາປນປຣິຕາປນຏ຺ເຐນ ‘‘ອາຕາໂປ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕທສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອາຕາປີ. ນິປໂກຕິ ເນປກ຺ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ປເທນ ປາຣິຫາຣິຍປຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕິ. ປາຣິຫາຣິຍປຎ຺ຎາ ນາມ ‘‘ອຍໍ ກາໂລ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ, ອຍໍ ກາໂລ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາຣາປິຕາ ປຣິຫຣິຕພ຺ພປຎ຺ຎາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຎ຺ຫາພ຺ຍາກຣເຓ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຎາ ອາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ປຐມາ ຊາຕິປຎ຺ຎາ, ທຸຕິຍາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ, ຕຕິຍາ ສພ຺ພກິຈ຺ຈປຣິຓາຍິກາ ປາຣິຫາຣິຍປຎ຺ຎາ.

ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏນ຺ຕິ ໂສ ອິເມຫິ ສີລາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສຸນິສິຕໍ ສຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ເວຬຸຄຸມ຺ພໍ ວິຊເຏຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສມາຘິສິລາຍໍ ສຸນິສິຕໍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາສຕ຺ຖໍ ວີຣິຍພລປຄ຺ຄຫິເຕນ ປາຣິຫາຣິຍປຎ຺ຎາຫຕ຺ເຖນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປຕິຕໍ ຕຓ຺ຫາຊຏໍ ວິຊເຏຍ຺ຍ ສຎ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ສມ຺ປທາເລຍ຺ຍາຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ເສຂຠູມິໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ຊຏໍ ວິຊເຏຕ຺ວາ ຐິຕໍ ມຫາຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເຍສນ຺ຕິອາທິມາຫ. ເອວໍ ຊຏໍ ວິຊເຏຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຊຏາຍ ວິຊຏໂນກາສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນາມນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ. ປຏິຆໍ ຣູປສຎ຺ຎາ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິຆສຎ຺ຎາວເສນ ກາມຠໂວ ຄຫິໂຕ, ຣູປສຎ຺ຎາວເສນ ຣູປຠໂວ. ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຄຫິເຕສຸ ອຣູປຠໂວ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ ຠວສງ຺ເຂເປນາຕິ. ເອຕ຺ເຖສາ ຉິຊ຺ຊເຕ ຊຏາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕຠູມກວຏ຺ຏສ຺ສ ປຣິຍາທິຍນຏ຺ຐາເນ ເອສາ ຊຏາ ຉິຊ຺ຊຕິ, ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ຉິຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ມໂນນິວາຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຍໂຕ ຍໂຕຕິ ປາປໂຕ ວາ ກລ຺ຍາຓໂຕ ວາ. ອຍໍ ກິຣ ເທວຕາ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຸສລາທິເຠທໍ ໂລກິຍໍ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ມໂນ, ຕໍ ນິວາເຣຕພ຺ພເມວ, ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍລທ຺ຘິກາ. ສ ສພ຺ພໂຕຕິ ໂສ ສພ຺ພໂຕ. ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ອຍໍ ເທວຕາ ອນິຍ຺ຍານິກກຖໍ ກເຖຕິ, ມໂນ ນາມ ນິວາເຣຕພ຺ພມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ ຠາເວຕພ຺ພມ຺ປິ, ວິຠຊິຕ຺ວາ ນມສ຺ສາ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍຄາຖໍ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ນ ມໂນ ສໍຍຕຕ຺ຕມາຄຕນ຺ຕິ, ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ສພ຺ພໂຕ ມໂນ ນິວາຣເຍ’’ຕິ, ກຕຣໍ ຕໍ ມໂນ, ຍໍ ຕໍ ສພ຺ພໂຕ ນ ນິວາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ. ມໂນ ສໍຍຕຕ຺ຕໍ ອາຄຕໍ, ຍໍ ມໂນ ຍຕ຺ຖ ສໍຍຕຠາວໍ ອາຄຕໍ, ‘‘ທານໍ ທສ຺ສາມິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ເອຕໍ ມໂນ ນ ນິວາເຣຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ພ຺ຣູເຫຕພ຺ພໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ຍໂຕ ຍໂຕ ຈ ປາປກນ຺ຕິ ຍໂຕ ຍໂຕ ອກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ຈ ຕໍ ນິວາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຣຫນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕. ປຎ຺ຈເມ ກຕາວີຕິ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ກຕກິຈ຺ໂຈ. ອຫໍ ວທາມີຕິ ອຍໍ ເທວຕາ ວນສຓ຺ຑວາສິນີ, ສາ ອາຣຎ຺ຎການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ‘‘ອຫໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ອຫໍ ນິສີທາມິ, ມມ ປຕ຺ໂຕ, ມມ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິອາທິກຖາໂວຫາຣໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ‘ຂີຓາສວາ’ຕິ ມຎ຺ຎາມິ, ຂີຓາສວານຎ຺ຈ ນາມ ເອວຣູປາ ອຕ຺ຕຸປລທ຺ຘິນິສ຺ສິຕກຖາ ໂຫຕິ, ນ ໂຫຕິ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ໂລກນິຣຸຕ຺ຕິໍ ໂລກໂວຫາຣໍ. ກຸສໂລຕິ ຂນ຺ຘາທີສຸ ກຸສໂລ. ໂວຫາຣມຕ຺ເຕນາຕິ ອຸປລທ຺ຘິນິສ຺ສິຕກຖໍ ຫິຕ຺ວາ ໂວຫາຣເຠທໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ, ມມາ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ‘‘ຂນ຺ຘາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຂນ຺ຘາ ນິສີທນ຺ຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ປຕ຺ໂຕ, ຂນ຺ຘານໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ໂວຫາຣເຠໂທ ໂຫຕິ, ນ ໂກຈິ ຊານາຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອວຕ຺ວາ ໂລກໂວຫາເຣນ ໂວຫຣຕີຕິ.

ອຖ ເທວຕາ – ‘‘ຍທິ ທິຏ຺ຐິຍາ ວເສນ ນ ວທຕິ, ມານວເສນ ນຸ ໂຂ ວທຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ໂຍ ໂຫຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ມານໍ ນຸ ໂຂຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ມານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມານວເສນ ວເທຍ຺ຍ ນຸ ໂຂຕິ. ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ອຍໍ ເທວຕາ ຂີຓາສວໍ ສມານໍ ວິຍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຂີຓາສວສ຺ສ ນວວິໂຘປິ ມາໂນ ປຫີໂນ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຏິຄາຖໍ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຘູປິຕາຕິ ວິຘມິຕາ. ມານຄນ຺ຖສ຺ສາຕິ ມານາ ຈ ຄນ຺ຖາ ຈ ອສ຺ສ. ມຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎນໍ. ຕິວິຘມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາ-ທິຏ຺ຐິ-ມານ-ມຎ຺ຎນໍ ໂສ ວີຕິວຕ຺ໂຕ, ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຊ຺ໂຊຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖. ຉຏ຺ເຐ ປຸຏ຺ຐຸນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ. ກຖໍ ຊາເນມູຕິ ກຖໍ ຊາເນຍ຺ຍາມ. ທິວາຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ປຊ຺ຊລິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ. ເອສາ ອາຠາຕິ ເອສາ ພຸທ຺ຘາຠາ. ກຕມາ ປນ ສາຕິ? ຎາຓາໂລໂກ ວາ ໂຫຕຸ ປີຕິອາໂລໂກ ວາ ປສາທາໂລໂກ ວາ ຘມ຺ມກຖາອາໂລໂກ ວາ, ສພ຺ໂພປິ ພຸທ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອາໂລໂກ ພຸທ຺ຘາຠາ ນາມ. ອຍໍ ອນຸຕ຺ຕຣາ ສພ຺ພເສຏ຺ຐາ ອສທິສາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗. ສຕ຺ຕເມ ກຸໂຕ ສຣາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອິເມ ສໍສາຣສຣາ ກຸໂຕ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກິໍ ອາຄມ຺ມ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຄາຘຕີຕິ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອໂຕຕິ ອໂຕ ນິພ຺ພານໂຕ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ມຫທ຺ຘນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໘. ອຏ຺ຐເມ ນິຘານຄຕໍ ມຸຕ຺ຕສາຣາທິ ມຫນ຺ຕໍ ຘນເມເຕສນ຺ຕິ ມຫທ຺ຘນາ. ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຠາຊນາທິ ມຫາໂຠໂຄ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຫາໂຠຄາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຠິຄິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຠິຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ ປິເຫນ຺ຕິ. ອນລງ຺ກຕາຕິ ອຕິຕ຺ຕາ ອປຣິຍຕ຺ຕຊາຕາ. ອຸສ຺ສຸກ຺ກຊາເຕສູຕິ ນານາກິຈ຺ຈຊາເຕສຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຣູປາທີນໍ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອນຸຠວນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ເກສຸ. ຠວໂສຕານຸສາຣີສູຕິ ວຏ຺ຏໂສຕໍ ອນຸສຣນ຺ເຕສຸ. ອນຸສ຺ສຸກາຕິ ອວາວຏາ. ອຄາຣນ຺ຕິ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ເຄຫໍ. ວິຣາຊິຍາຕິ ວິຣາເຊຕ຺ວາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຈຕຸຈກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙. ນວເມ ຈຕຸຈກ຺ກນ຺ຕິ ຈຕຸອິຣິຍາປຖໍ. ອິຣິຍາປໂຖ ຫິ ອິຘ ຈກ຺ກນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ນວທ຺ວາຣນ຺ຕິ ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ນວທ຺ວາຣໍ. ປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອສຸຈິປູຣໍ. ໂລເຠນ ສໍຍຸຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ກຖໍ ຍາຕ຺ຣາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ກຖໍ ນິຄ຺ຄມນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຖໍ ມຸຕ຺ຕິ ປຣິມຸຕ຺ຕິ ສມຕິກ຺ກໂມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຸປນາຫໍ, ປຸພ຺ພກາເລ ໂກໂຘ, ອປຣກາເລ ອຸປນາໂຫຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ພລວໂກຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ເຉຕ຺ວາ ນທ຺ຘິ ວຣຕ຺ຕຎ຺ຈ, ສນ຺ທານໍ ສຫນຸກ຺ກມ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາຍ (ຘ. ປ. ໓໙໘; ສຸ. ນິ. ໖໒໗) ຕຓ຺ຫາ ວຣຕ຺ຕາ, ທິຏ຺ຐິ ສນ຺ທານໍ ນາມ ຊາຕໍ. ອິຘ ປນ ປາຬິນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ກິເລເສ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ‘‘ວຣຕ຺ຕາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ອິຕິ ກິເລສວຣຕ຺ຕຎ຺ຈ ເຉຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຈ຺ຉາ ໂລຠນ຺ຕິ ເອໂກເຍວ ຘມ຺ໂມ ອິຈ຺ຉນຏ຺ເຐນ ອິຈ຺ຉາ, ລຸພ຺ຠນຏ຺ເຐນ ໂລໂຠຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ ວາ ທຸພ຺ພລາ ອິຈ຺ຉາ, ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ພລວາ ໂລໂຠ. ອລທ຺ຘປຕ຺ຖນາ ວາ ອິຈ຺ຉາ, ປຏິລທ຺ຘວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ໂລໂຠ. ສມູລໍ ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາມູເລນ ສມູລກໍ ຕຓ຺ຫໍ. ອພ຺ພຸຍ຺ຫາຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ເອຓິຊງ຺ຆສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐. ທສເມ ເອຓິຊງ຺ຆນ຺ຕິ ເອຓິມິຄສ຺ສ ວິຍ ສຸວຏ຺ຏິຕຊງ຺ຆໍ. ກິສນ຺ຕິ ອຖູລໍ ສມສຣີຣໍ. ອຖ ວາ ອາຕເປນ ມິລາຕໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປເນຫິ ອນຸປພ຺ຣູຫິຕສຣີຣນ຺ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ວີຣນ຺ຕິ ວີຣິຍວນ຺ຕໍ. ອປ຺ປາຫາຣນ຺ຕິ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ມິຕາຫາຣໍ, ວິກາລໂຠຊນປຏິກ຺ເຂປວເສນ ວາ ປຣິຕ຺ຕາຫາຣໍ. ອໂລລຸປນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ໂລລຸປ຺ປວິຣຫິຕໍ. ຣສຕຓ຺ຫາປຏິກ຺ເຂໂປ ວາ ເອສ. ສີຫໍເວກຈຣໍ ນາຄນ຺ຕິ ເອກຈຣໍ ສີຫໍ ວິຍ, ເອກຈຣໍ ນາຄໍ ວິຍ. ຄຓວາສິໂນ ຫິ ປມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກຈຣາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ເອກຈຣາວ ຄຫິຕາຕິ. ປເວທິຕາຕິ ປກາສິຕາ ກຖິຕາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ນາມຣູເປ. ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວເສນ ຫິ ຣູປໍ ຄຫິຕໍ, ມເນນ ນາມໍ, ອຸຠເຍຫິ ປນ ອວິນິຠຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາທິວເສນເປຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມໍ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ສຕ຺ຕິວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ສຕຸລ຺ລປກາຍິກວຄ຺ໂຄ

໑. ສພ຺ຠິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ສຕຸລ຺ລປກາຍິກວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ສຕຸລ຺ລປກາຍິກາຕິ ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທານວເສນ ອຸລ຺ລເປຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ສຕຸລ຺ລປກາຍິກາ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ສມ຺ພຫຸລາ ກິຣ ສມຸທ຺ທວາຓິຊາ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ເຕສໍ ຂິຕ຺ຕສຣເວເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ນາວາຍ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ມຫນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາຕິກໍ ປາຕຸຠູຕໍ, ມຫາອູມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນາວໍ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣນ຺ຕິ. ນາວາຍ ນິມຸຊ຺ຊມານາຍ ມຫາຊໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຕານໍ ນາມານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຍາຈນາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣິເທວິ. ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ເອໂກ ປຸຣິໂສ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ເອວຣູເປ ຠເຍ ປຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ສຣຓານິ ເຈວ ສີລານິ ຈ ທິສ຺ວາ ໂຍຄີ ວິຍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຕເມນໍ ອິຕເຣ ສຠຍກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ກເຖສິ – ‘‘ອມ຺ໂຠ ອຫໍ ນາວໍ ອຠິຣູຫນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຣຓານິ ເຈວ ສີລານິ ຈ ອຄ຺ຄເຫສິໍ, ເຕນ ເມ ຠຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ກິໍ ປນ ສາມິ ເອຕານິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ? ອາມ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເຕນ ຫິ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເທຖາຕິ. ໂສ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ສຕໍ ສຕໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈສີລານິ ອທາສິ. ເຕສຸ ປຐມໍ ຊງ຺ຆສຕໍ ໂຄປ຺ຜກມຕ຺ເຕ ອຸທເກ ຐິຕໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ທຸຕິຍໍ ຊາຓຸມຕ຺ເຕ, ຕຕິຍໍ ກຏິມຕ຺ເຕ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ນາຠິມຕ຺ເຕ, ປຎ຺ຈມໍ ຖນມຕ຺ເຕ, ຉຏ຺ຐໍ ຄລປ຺ປມາເຓ, ສຕ຺ຕມໍ ມຸເຂນ ໂລໂຓທເກ ປວິສນ຺ເຕ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ເຕສໍ ສີລານິ ທຕ຺ວາ – ‘‘ອຎ຺ຎໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຏິສຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ສີລເມວ ອາວຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ຕານິ ສຕ຺ຕປິ ຊງ຺ຆສຕານິ ຕຕ຺ຖ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອາສນ຺ນກາເລ ຄຫິຕສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ, ເຕສໍ ຆຏາວເສເນວ ວິມານານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ສພ຺ເພສໍ ມຊ຺ເຌ ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂຍຊນສຕິກໍ ສຸວຓ຺ຓວິມານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອວເສນານິ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣານິ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພເຫຏ຺ຐິມໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ອໂຫສິ. ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ກມ຺ມໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ອາຈຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິລາຠໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ຄຈ຺ຉາມ ຕາວ, ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ຕາ ເທວຕາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ເອເກກໍ ຄາຖໍ ອຠາສິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ຠິເຣວາຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ, ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ເອວ. ຣ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ສມາເສຖາຕິ ສຫ ນິສີເທຍ຺ຍ. ເທສນາສີສເມວ ເຈຕໍ, ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖ ສພ຺ຠິເຣວ ສຫ ກຸພ຺ເພຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸພ຺ເພຖາຕິ ກເຣຍ຺ຍ. ສນ຺ຖວນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ. ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖໂວ ປນ ນ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ກາຕພ຺ໂພ, ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ ພຸທ຺ຘ-ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘ-ພຸທ຺ຘສາວເກຫິ ສຫ ກາຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ. ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສີລທສສີລຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠທໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ອິຘ ປນ ປຎ຺ຈສີລໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເສຍ຺ໂຍ ໂຫຕີຕິ ວຑ຺ຒິ ໂຫຕິ. ນ ປາປິໂຍຕິ ລາມກໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ໂຫຕິ. ນາຎ຺ຎໂຕຕິ ວາລິກາທີຫິ ເຕລາທີນິ ວິຍ ອຎ຺ຎໂຕ ອນ຺ຘພາລໂຕ ປຎ຺ຎາ ນາມ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕິລາທີຫິ ປນ ເຕລາທີນິ ວິຍ ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕເມວ ເສວນ຺ໂຕ ຠຊນ຺ໂຕ ລຠຕີຕິ. ໂສກມຊ຺ເຌຕິ ໂສກວຕ຺ຖູນໍ ໂສການຸຄຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ມຊ຺ຌຄໂຕ ນ ໂສຈຕິ ພນ຺ຘຸລມລ຺ລເສນາປຕິສ຺ສ ອຸປາສິກາ ວິຍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຈຣສຕານໍ ມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ສໍກິຈ຺ຈສາມເຓໂຣ ວິຍ ຈ.

ຎາຕິມຊ຺ເຌ ວິໂຣຈຕີຕິ ຎາຕິຄຓມຊ຺ເຌ ສໍກິຈ຺ຈເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອຘິມຸຕ຺ຕກສາມເຓໂຣ ວິຍ ໂສຠຕິ. ໂສ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ, ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ສາມເຓຣ, ມຫລ຺ລໂກສິ ຊາໂຕ, ຄຈ຺ຉ, ວສ຺ສານິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອຫິ, ອຸປສມ຺ປາເທສ຺ສາມິ ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ໂຈຣອຏວິຍາ ໂອຣຠາເຄ ຠຄິນິຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິ, ຕໍ ຠຄິນີ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຄເຫ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊສິ. ໂສ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ວສ຺ສານິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ‘‘ອຫໍ ນ ຊານາມິ, ມາຕາ ເມ ຊານາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ໂສ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອຫໍ ມາຕຸສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຏວິໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ. ຕເມນໍ ທູຣໂຕວ ໂຈຣປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ໂຈຣານໍ ອາໂຣເຈສິ. ໂຈຣາ ‘‘ສາມເຓໂຣ ກິເຣໂກ ອຏວິໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ມາເຣມ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊມາຕິ. ສາມເຓໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ເສໂຂ ສກຣຓີໂຍ, ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິມຕ຺ຕານໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອຸປມໍ ເຕ, ອາວຸໂສ, ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອຫຸ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫາວເນ;

ເຈໂຕ ກູຏານິ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ສສກໍ ອວຘີ ຕທາ.

‘‘ສສກຎ຺ຈ ມຕໍ ທິສ຺ວາ, ອຸພ຺ພິຄ຺ຄາ ມິຄປກ຺ຂິໂນ;

ເອກຣຕ຺ຕິໍ ອປກ຺ກາມຸໍ, ‘ອກິຈ຺ຈໍ ວຕ຺ຕເຕ ອິຘ’.

‘‘ຕເຖວ ສມຓໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ອຘິມຸຕ຺ຕໍ ອກິຎ຺ຈນໍ;

ອທ຺ຘິກາ ນາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘນຊານິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຈ຺ຈໍ ໂຂ ສມໂຓ ອາຫ, ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ອກິຎ຺ຈໂນ;

ອທ຺ຘິກາ ນາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘນຊານິ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ສເຈ ປຏິປເຖ ທິສ຺ວາ, ນາໂຣເຈສ຺ສສິ ກສ຺ສຈິ;

ຕວ ສຈ຺ຈມນຸຣກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຄຈ຺ຉ ຠນ຺ເຕ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ເຕຫິ ໂຈເຣຫິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຎາຕໂຍປິ ທິສ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ນ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ເຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ໂຈຣາ ຄເຫຕ຺ວາ ວິເຫຐຍິໍສຸ, ອຸຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຣິເທວມານຎ຺ຈສ຺ສ ມາຕຣໍ ໂຈຣາ ເອຕທໂວຈຸໍ –

‘‘ກິໍ ເຕ ໂຫຕິ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ, ອຸທເຣ ວສິໂກ ອສິ;

ປຸຏ຺ຐາ ເມ ອມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຫໍ ມາຕາ, ອຍຎ຺ຈ ຊນໂກ ປິຕາ;

ຠຄິນີ ຠາຕໂຣ ຈາປິ, ສພ຺ເພວ ອິຘ ຎາຕໂຍ.

‘‘ອກິຈ຺ຈກາຣີ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິວາຣເຍ;

ເອຕໍ ໂຂ ວຕ຺ຕໍ ສມຓານໍ, ອຣິຍານໍ ຘມ຺ມຊີວິນໍ.

‘‘ສຈ຺ຈວາທີ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິວາຣເຍ;

ອຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ເຓນ, ສຈ຺ຈວາທິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ສພ຺ເພວ ອຠຍໍ ປຕ຺ຕາ, ໂສຕ຺ຖິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ’’ຕິ.

ເອວໍ ເຕ ໂຈເຣຫິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຘິມຸຕ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ –

‘‘ຕວ ຕາຕ ສຸຈິຓ຺ເຓນ, ສຈ຺ຈວາທິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ສພ຺ເພວ ອຠຍໍ ປຕ຺ຕາ, ໂສຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈາຄມມ຺ຫເສ’’ຕິ.

ເຕປິ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ປສາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ໂສ ເຕ ອາທາຍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມໍ ອຕ຺ຕນາ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ປຈ຺ຉາ ເຕ ປຎ຺ຈສເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິເກ ກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທສິ. ເຕ ອຘິມຸຕ຺ຕເຖຣສ຺ສ ໂອວາເທ ຐິຕາ ສພ຺ເພ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອິມມຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເທວຕາ ‘‘ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຎາຕິມຊ຺ເຌ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ສາຕຕນ຺ຕິ ສຕຕໍ ສຸຂໍ ວາ ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ວທຕິ. ສພ຺ພາສໍ ໂວຕິ ສພ຺ພາສໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ. ປຣິຍາເຍນາຕິ ກາຣເຓນ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີຕິ, ນ ເກວລໍ ເສຍ຺ໂຍວ ໂຫຕິ, ນ ຈ ເກວລໍ ປຎ຺ຎໍ ລຠຕິ, ໂສກມຊ຺ເຌ ນ ໂສຈຕິ, ຎາຕິມຊ຺ເຌ ວິໂຣຈຕິ, ສຸຄຕິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຈິຣໍ ສຸຂໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສກລສ຺ມາ ປນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາປິ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ມຈ຺ຉຣິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒. ທຸຕິເຍ ມຈ຺ເຉຣາ ຈ ປມາທາ ຈາຕິ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິນິຄູຫນລກ຺ຂເຓນ ມຈ຺ເຉເຣນ ເຈວ ສຕິວິປ຺ປວາສລກ຺ຂເຓນ ປມາເທນ ຈ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ‘ອິທໍ ເມ ເທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ມຍ຺ຫໍ ວາ ຆຣມານຸສການໍ ວາ ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຈ຺ຉຣິເຍນ ທານໍ ນ ເທຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຂິຑ຺ຑາທິປສຸຕຕ຺ຕາ ‘ທານໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ເອວໍ ທານໍ ນ ທີຍຕີຕິ ເອວເມຕໍ ຍສທາຍກໍ ສິຣີທາຍກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິທາຍກໍ ສຸຂທາຍກໍ ທານໍ ນາມ ນ ທີຍຕີຕິອາທິນາ ກາຣຓໍ ກເຖສິ. ປຸຎ຺ຎໍ ອາກງ຺ຂມາເນນາຕິ ປຸພ຺ພເຈຕນາທິເຠທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອິຈ຺ຉມາເນນ. ເທຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ ວິຊານຕາຕິ ອຕ຺ຖິ ທານສ຺ສ ຜລນ຺ຕິ ຊານນ຺ເຕນ ທາຕພ຺ພເມວາຕິ ວທຕິ.

ຕເມວ ພາລໍ ຜຸສຕີຕິ ຕໍເຍວ ພາລໍ ອິຘໂລກປຣໂລເກສຸ ຊິຆຈ຺ຉາ ຈ ປິປາສາ ຈ ຜຸສຕິ ອນຸພນ຺ຘຕິ ນ ວິຊຫຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕເມວ ຜຸສຕິ, ຕສ຺ມາ. ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣນ຺ຕິ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ວິເນຕ຺ວາ. ທຊ຺ຊາ ທານໍ ມລາຠິຠູຕິ ມລາຠິຠູ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ທານໍ ທເທຍ຺ຍ.

ເຕ ມເຕສຸ ນ ມີຍນ຺ຕີຕິ ອທານສີລຕາຍ ມຣເຓນ ມເຕສຸ ນ ມີຍນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ມໂຕ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐປິເຕ ພຫຸມ຺ຫິປິ ອນ຺ນປານາທິມ຺ຫິ ‘‘ອິທໍ ອິມສ຺ສ ໂຫຕຸ, ອິທໍ ອິມສ຺ສາ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສໍວິຠາຄໍ ນ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ອທານສີໂລປີຕິ ມຕກສ຺ສ ຈ ອທານສີລສ຺ສ ຈ ໂຠຄາ ສມສມາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ທານສີລາ ເອວຣູເປສຸ ມເຕສຸ ນ ມີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປນ຺ຖານໍວ ສຫ ວຊໍ, ອປ຺ປສ຺ມິໍ ເຍ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ອທ຺ຘານໍ ກນ຺ຕາຣມຄ຺ຄໍ ສຫ ວຊນ຺ຕາ ປຖິກາ ສຫ ວຊນ຺ຕານໍ ປຖິການໍ ອປ຺ປສ຺ມິໍ ປາເຖຍ຺ເຍ ສໍວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕິ ທທນ຺ຕິເຍວ, ເອວເມວໍ ເຍ ປນ ອນມຕຄ຺ຄໍ ສໍສາຣກນ຺ຕາຣໍ ສຫ ວຊນ຺ຕາ ສຫ ວຊນ຺ຕານໍ ອປ຺ປສ຺ມິມ຺ປິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ສໍວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ທທນ຺ຕິເຍວ, ເຕ ມເຕສຸ ນ ມີຍນ຺ຕິ.

ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນຕິ ເອສ ໂປຣາຓໂກ ຘມ຺ໂມ, ສນນ຺ຕນານໍ ວາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ເອສ ຘມ຺ໂມຕິ. ອປ຺ປສ຺ເມເກຕິ ອປ຺ປສ຺ມິໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ເອເກ. ປເວຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ທທນ຺ຕິ. ພຫຸເນເກ ນ ທິຈ຺ຉເຣຕິ ພຫຸນາປິ ໂຠເຄນ ສມນ຺ນາຄຕາ ເອກຈ຺ເຈ ນ ທທນ຺ຕິ. ສຫສ຺ເສນ ສມໍ ມິຕາຕິ ສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕາ, ສຫສ຺ສ ທານສທິສາ ໂຫຕິ.

ທຸຣນ຺ວໂຍຕິ ທຸຣນຸຄມໂນ, ທຸປ຺ປູໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມໍ ຈເຣຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ. ໂຍປິ ສມຸຎ຺ຊກຎ຺ຈເຣຕິ ໂຍ ອປິ ຂລມຓ຺ຑລາທິໂສຘນປລາລໂປຐນາທິວເສນ ສມຸຎ຺ຊກຎ຺ຈຣຕິ. ທາຣຎ຺ຈ ໂປສນ຺ຕິ ທາຣຎ຺ຈ ໂປສນ຺ໂຕ. ທທໍ ອປ຺ປກສ຺ມິນ຺ຕິ ອປ຺ປກສ຺ມິໍ ປຓ຺ຓສາກມຕ຺ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສໍວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ທທນ຺ໂຕວ ໂສ ຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ. ສຕໍ ສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ສຫສ຺ສໍ ສຫສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ຄຓິຕານໍ ປຸຣິສານໍ ສຕໍ, ສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫສ຺ສຍາຄິນນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສສ຺ສ ວາ ຍາໂຄ ກຫາປຓສຫສ຺ເສນ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ຍາໂຄປິ ສຫສ຺ສຍາໂຄ. ໂສ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສຫສ຺ສຍາຄິໂນ, ເຕສໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນໍ. ເອເຕນ ທສນ຺ນໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸໂກຏີນໍ ທສນ຺ນໍ ວາ ກຫາປຓໂກຏີນໍ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ເຍ ເອຕ຺ຕກໍ ທທນ຺ຕິ, ເຕ ກລມ຺ປິ ນຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສາຕິ ອາຫ. ຍ຺ວາຍໍ ສມຸຎ຺ຊກໍ ຈຣນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ທາຣໍ ໂປເສນ຺ໂຕປິ, ອປ຺ປກສ຺ມິໍ ທທນ຺ໂຕປິ, ຕຖາວິຘສ຺ສ ເອເຕ ສຫສ຺ສຍາຄິໂນ ກລມ຺ປິ ນຄ຺ຆນ຺ຕິ. ຍໍ ເຕນ ທລິທ຺ເທນ ເອກປຏິວີສກມຕ຺ຕມ຺ປິ ສລາກຠຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ວາ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເຕສໍ ທານໍ ກລໍ ນຄ຺ຆຕີຕິ. ກລໍ ນາມ ໂສຬສຠາໂຄປິ ສຕຠາໂຄປິ ສຫສ຺ສຠາໂຄປິ. ອິຘ ສຕຠາໂຄ ຄຫິໂຕ. ຍໍ ເຕນ ທານໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມິໍ ສຕຘາ ວິຠຕ຺ເຕ ອິຕເຣສໍ ທສໂກຏິສຫສ຺ສທານໍ ຕໂຕ ເອກໂກຏ຺ຐາສມ຺ປິ ນຄ຺ຆຕີຕິ ອາຫ.

ເອວໍ ຕຖາຄເຕ ທານສ຺ສ ອຄ຺ຆໍ ກໂຣນ຺ເຕ ສມີເປ ຐິຕາ ເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອວໍ ຠຄວາ ມຫນ຺ຕໍ ທານໍ ປາເທນ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຣຕນສຕິເກ ວິຍ ນຣເກ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອິທໍ ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ ທານໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑເລ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ມຫປ຺ຜລຕຣ’’ນ຺ຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ເກນາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ. ມຫຄ຺ຄໂຕຕິ ມຫຕ຺ຕໍ ຄໂຕ, ວິປຸລສ຺ເສຕໍ ເວວຈນໍ. ສເມນ ທິນ຺ນສ຺ສາຕິ ສເມນ ທິນ຺ນສ຺ສ ທານສ຺ສ. ອຖສ຺ສາ ຠຄວາ ທານໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທທນ຺ຕິ ເຫເກຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິສເມ ນິວິຏ຺ຐາຕິ ວິສເມ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ເຉຕ຺ວາຕິ ໂປເຖຕ຺ວາ. ວຘິຕ຺ວາຕິ ມາເຣຕ຺ວາ. ໂສຈຍິຕ຺ວາຕິ ປຣໍ ໂສກສມປ຺ປິຕໍ ກຕ຺ວາ. ອສ຺ສຸມຸຂາຕິ ອສ຺ສຸມຸຂສມ຺ມິສ຺ສາ. ປຣໍ ໂຣທາເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນທານຎ຺ຫິ ອສ຺ສຸມຸຂທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສທຓ຺ຑາຕິ ທຓ຺ເຑນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ທິນ຺ນທກ຺ຂິຓາ ສທຓ຺ຑາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວນ຺ຕິ ນາຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຕາຍ ມຫາທານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປຜລໍ ນາມ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ ປຣິຕ຺ຕກທານໍ ວາ ມຫປ຺ຜລໍ ນາມ. ອິທໍ ປນ ມຫາທານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ເອວໍ ອປ຺ປຜລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອິຕຣໍ ປຣິຕ຺ຕທານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ເອວໍ ມຫປ຺ຜລໍ ນາມາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວນ຺ຕິອາທິມາຫາຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສາຘຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໓. ຕຕິເຍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຸທາຫາຣໍ ອຸທາຫຣິ. ຍຖາ ຫິ ຍໍ ເຕລໍ ມານໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ວິສ຺ສນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອວເສສໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຎ຺ຈ ຊລໍ ຕຬາກໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ໂອໂຆຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວໍ ຍໍ ປີຕິວຈນໍ ຫທຍໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຘິກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕໍ ອຸທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວຣູປໍ ປີຕິມຍໍ ວຈນໍ ນິຈ຺ຉາເຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ຘາຍປິ ສາຫຸ ທານນ຺ຕິ ກມ຺ມຎ຺ຈ ກມ຺ມຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາປິ ທິນ຺ນທານໍ ສາຫຸ ລທ຺ຘກໍ ຠທ຺ທກເມວ. ອາຫູຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ກຖໍ ປເນຕໍ ອຸຠຍໍ ສມໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ? ຊີວິຕຠີຣຸໂກ ຫິ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຂຍຠີຣຸໂກ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ‘‘ຊີວິຕຎ຺ຈ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສາມິ ຈາ’’ຕິ ຫິ ວທນ຺ໂຕ ນ ຍຸຊ຺ຌຕິ. ຊີວິເຕ ປນ ອາລຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ‘‘ເຉຊ຺ຊໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຣຓໍ ວາ, ຄຓ຺ຫິສ຺ສາເມຕໍ ອິສ຺ສຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອຸສ຺ສຫນ຺ໂຕວ ຍຸຊ຺ຌຕິ. ‘‘ໂຠເຄ ຈ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ທານຎ຺ຈ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ນ ທທາຕິ. ໂຠເຄສຸ ປນ ອາລຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທສ຺ສາມີຕິ ອຸສ຺ສຫນ຺ໂຕວ ເທຕິ. ເອວໍ ທານຎ຺ຈ ຍຸທ຺ຘຎ຺ຈ ສມໍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ອປ຺ປາປິ ສນ຺ຕາ ພຫຸເກ ຊິນນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ຈ ຍຸທ຺ເຘ ອປ຺ປກາປິ ວີຣປຸຣິສາ ພຫຸເກ ຠີຣຸປຸຣິເສ ຊິນນ຺ຕິ, ເອວໍ ສທ຺ຘາທິສມ຺ປນ຺ໂນ ອປ຺ປກມ຺ປິ ທານໍ ທທນ຺ໂຕ ພຫຸມຈ຺ເຉຣໍ ມທ຺ທຕິ, ພຫຸຎ຺ຈ ທານວິປາກໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ. ເອວມ຺ປິ ທານຎ຺ຈ ຍຸທ຺ຘຎ຺ຈ ສມານໍ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ອປ຺ປມ຺ປິ ເຈ ສທ຺ທຫາໂນ ທທາຕິ,

ເຕເນວ ໂສ ໂຫຕິ ສຸຂີ ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ອິມສ຺ສ ຈ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ເອກສາຏກພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ຈ ອງ຺ກຸຣວຕ຺ຖຸ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສາຕິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ລທ຺ຘສ຺ສ ໂຠຄສ຺ສ ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ເອຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ລທ຺ຘຘມ຺ໂມ ນາມ ອຘິຄຕຘມ຺ໂມ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ. ອິຕິ ຍໍ ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສ ໂຠຄສ຺ສ ທານໍ ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທີຍຕິ, ຕມ຺ປິ ສາຘູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຄາຖາປເທ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄຕສ຺ສາຕິ ອຸຏ຺ຐາເນນ ຈ ວີຣິເຍນ ຈ ອຘິຄຕສ຺ສ ໂຠຄສ຺ສ. ເວຕຣຓິນ຺ຕິ ເທສນາສີສມຕ຺ຕເມຕໍ. ຍມສ຺ສ ປນ ເວຕຣຓິມ຺ປິ ສຎ຺ຊີວກາຬສຸຕ຺ຕາທໂຍປິ ເອກຕິໍສມຫານິຣເຍປິ ສພ຺ພໂສວ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິເຈຍ຺ຍ ທານນ຺ຕິ ວິຈິນິຕ຺ວາ ທິນ຺ນທານໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ວິຈິນນາ ທກ຺ຂິຓາວິຈິນນໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວິຈິນນຎ຺ຈ. ເຕສຸ ລາມກລາມເກ ປຈ຺ຈເຍ ອປເນຕ຺ວາ ປຓີຕປຓີເຕ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເຕສໍ ທານໍ ທກ຺ຂິຓາວິຈິນນໍ ນາມ. ວິປນ຺ນສີເລ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປຎ຺ຈນວຸຕິປາສຓ຺ຑເຠເທ ວາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ປຫາຍ ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນານໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕານໍ ທານໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວິຈິນນໍ ນາມ. ເອວໍ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ວິເຈຍ຺ຍ ທານໍ. ສຸຄຕປ຺ປສຕ຺ຖນ຺ຕິ ສຸຄເຕນ ວຓ຺ຓິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວິຈິນນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາຕິອາທິມາຫ. ພີຊານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຍຖາຕິ ອິມິນາ ປນ ທກ຺ຂິຓາວິຈິນນໍ ອາຫ. ອວິປນ຺ນພີຊສທິສາ ຫິ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຄຫິຕາ ປຓີຕປຓີຕາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມາຕິ.

ປາເຓສຸປິ ສາຘຸ ສໍຍໂມຕິ ປາເຓສຸ ສໍຍຕຠາໂວປິ ຠທ຺ທໂກ. ອຍໍ ເທວຕາ ອິຕຣາຫິ ກຖິຕໍ ທານານິສໍສໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສີລານິສໍສໍ ກເຖຕຸມາຣທ຺ຘາ. ອເຫຐຍໍ ຈຣນ຺ຕິ ອວິຫິໍສນ຺ໂຕ ຈຣມາໂນ. ປຣູປວາທາຕິ ປຣສ຺ສ ອຸປວາທຠເຍນ. ຠຍາຕິ ອຸປວາທຠຍາ. ທານາ ຈ ໂຂ ຘມ຺ມປທໍວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ທານໂຕ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມປທເມວ ເສຍ຺ໂຍ. ປຸພ຺ເພ ຈ ຫິ ປຸພ຺ພຕເຣ ຈ ສນ຺ໂຕຕິ ປຸພ຺ເພ ຈ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘາທິກາເລ ປຸພ຺ພຕເຣ ຈ ໂກຓາຄມນພຸທ຺ຘາທິກາເລ, ສພ຺ເພປິ ວາ ເອເຕ ປຸພ຺ເພ ຈ ປຸພ຺ພຕເຣ ຈ ສນ຺ໂຕ ນາມາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ນສນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກມນີຍານີຕິ ຣູປາທີນິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານິ. ອປຸນາຄມນໍ ອນາຄນ຺ຕາ ປຸຣິໂສ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍາຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏສງ຺ຂາຕາ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍາ ອປຸນາຄມນສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອນາຄນ຺ຕາ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕາ ນ ປຸນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອປຸນາຄມນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ກາເມສຸ ພທ຺ໂຘ ຈ ປມຕ຺ໂຕ ຈ ອນາຄນ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຉນ຺ທຊນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທໂຕ ຊາຕໍ. ອຆນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂໍ. ທຸຕິຍປທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຉນ຺ທວິນຍາ ອຆວິນໂຍຕິ ຕຓ຺ຫາວິນເຍນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິນໂຍ. ອຆວິນຍາ ທຸກ຺ຂວິນໂຍຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິນເຍນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ວິນີຕເມວ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຣານີຕິ ອາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕານິ. ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄຕິ ສງ຺ກປ຺ປິຕຣາໂຄ. ເອວເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາມໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກິເລສກາໂມ ກາໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ປສູຣສຸຕ຺ເຕນ (ສຸ. ນິ. ໘໓໐ ອາທໂຍ) ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ປສູຣປຣິພ຺ພາຊໂກ ຫິ ເຖເຣນ ‘‘ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ປຸຣິສສ຺ສ ກາໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ –

‘‘ນ ເຕ ກາມາ ຍານິ ຈິຕ຺ຣານິ ໂລເກ,

ສງ຺ກປ຺ປຣາຄຎ຺ຈ ວເທສິ ກາມໍ;

ສງ຺ກປ຺ປຍໍ ອກຸສເລ ວິຕກ຺ເກ,

ຠິກ຺ຂູປິ ເຕ ເຫຫິນ຺ຕິ ກາມໂຠຄີ’’ຕິ. –

ອາຫ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ອໂວຈ –

‘‘ເຕ ເຈ ກາມາ ຍານິ ຈິຕ຺ຣານິ ໂລເກ,

ສງ຺ກປ຺ປຣາຄໍ ນ ວເທສິ ກາມໍ;

ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຣູປານິ ມໂນຣມານິ,

ສຕ຺ຖາປິ ເຕ ເຫຫິຕິ ກາມໂຠຄີ.

ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ທານິ, ຆາຍນ຺ໂຕ ຄນ຺ຘານິ;

ສາຍນ຺ໂຕ ຣສານິ, ຜຸສນ຺ໂຕ ຜສ຺ສານິ ມໂນຣມານິ;

ສຕ຺ຖາປິ ເຕ ເຫຫິຕິ ກາມໂຠຄີ’’ຕິ.

ອເຖຕ຺ຖ ຘີຣາຕິ ອຖ ເອເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປຓ຺ຑິຕາ ຉນ຺ທຣາຄໍ ວິນຍນ຺ຕິ. ສໍໂຍຊນໍ ສພ຺ພນ຺ຕິ ທສວິຘມ຺ປິ ສໍໂຍຊນໍ. ອກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຣາຄກິຎ຺ຈນາທິວິຣຫິຕໍ. ນານຸປຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາ ປນ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ນ ປຕນ຺ຕິ. ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ໂມຆຣາຊາຕິ, ‘‘ປຫາສິ ສງ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສໍ ປຣິສຕິ ອນຸສນ຺ຘິກຸສໂລ ໂມຆຣາຊາ ນາມ ເຖໂຣ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ອຕ຺ໂຖ ນ ຍຖານຸສນ຺ຘິໍ ຄໂຕ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖານຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາຕິ ອິຘໂລເກ ວາ ປຣໂລເກ ວາ. ນຣຸຕ຺ຕມໍ ອຕ຺ຖຈຣໍ ນຣານນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ສພ຺ເພ ຂີຓາສວາ ນຣຸຕ຺ຕມາ ເຈວ ອຕ຺ຖຈຣາ ຈ ນຣານໍ, ເຖໂຣ ປນ ທສພລໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ເຍ ຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ປສໍສິຍາ ເຕຕິ ຍທິ ຕຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ເທວມນຸສ຺ສາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ເຍ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ອນຸປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ກິໍ ປສໍສິຍາ, ອຸທາຫຸ ອປສໍສິຍາຕິ. ຠິກ຺ຂູຕິ ໂມຆຣາຊຕ຺ເຖຣໍ ອາລປຕິ. ອຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ຊານິຕ຺ວາ. ສງ຺ຄາຕິຄາ ເຕປິ ຠວນ຺ຕີຕິ ເຍ ຕໍ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ອນຸປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ອຎ຺ຎາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ສງ຺ຄາຕິຄາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ປສໍສິຍາປິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕. ປຎ຺ຈເມ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິກາຕິ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎີ ເທວໂລໂກ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ນຕ຺ຖິ, ອິມາ ປນ ເທວຕາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈຕຸປຈ຺ຈຍປຣິໂຠຄໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸຊ຺ຌາຍມານາ ອາຄຕາ. ຕາສໍ ກິຣ ເອວໍ ອໂຫສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຠິກ຺ຂູນໍ ປໍສຸກູລຈີວຣ-ປິຓ຺ຑິຍາໂລປ-ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນປູຕິມຸຕ຺ຕເຠສຊ຺ເຊຫິ ສນ຺ໂຕສສ຺ເສວ ປຣິຍນ຺ຕກາຣິຕໍ ວຓ຺ເຓຕິ, ສຍໍ ປນ ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓທຸກູລ ໂຂມາທີນິ ປຓີຕຈີວຣານິ ຘາເຣຕິ, ຣາຊາຣຫໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເທວວິມານກປ຺ປາຍ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ວຣສຍເນ ສຍຕິ, ສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ປຏິເສວຕິ, ທິວສໍ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ວຈນມສ຺ສ ອຎ຺ຎໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ກິຣິຍາ ອຎ຺ຎໂຕ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍມານາ ອາຄມິໍສຸ. ເຕນ ຕາສໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ‘‘ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິກາ’’ຕິ ນາມໍ ຄຫິຕໍ.

ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ຠູຕໍ. ນິກຈ຺ຈາຕິ ນິກຕິຍາ ວຎ຺ຈນາຍ, ວຎ຺ເຈຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຕວສ຺ເສວາຕິ ກິຕໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ສາກຸຓິໂກ. ໂສ ຫິ ອຄຸມ຺ໂພວ ສມາໂນ ສາຂປຓ຺ຓາທິປຏິຈ຺ຉາທເນນ ຄຸມ຺ພວຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸປຄເຕ ໂມຣຕິຕ຺ຕິຣາທໂຍ ສກຸເຓ ມາເຣຕ຺ວາ ທາຣຠຣຓໍ ກໂຣຕິ. ອິຕິ ຕສ຺ສ ກິຕວສ຺ສ ອິມາຍ ວຎ຺ຈນາຍ ເອວໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ສກຸຓມໍສໂຠຊນໍ ວິຍ ກຸຫກສ຺ສາປິ ປໍສຸກູເລນ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ກຖາເຉກຕາຍ ມຫາຊນໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຂາທມານສ຺ສ ວິຈຣໂຕ. ຠຸຕ຺ຕໍ ເຖຍ຺ເຍນ ຕສ຺ສ ຕນ຺ຕິ ສພ຺ໂພປິ ຕສ຺ສ ຈຕຸປຈ຺ຈຍປຣິໂຠໂຄ ເຖຍ຺ເຍນ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ອຍໍ ກາຣໂກ ວາ ອກາຣໂກ ວາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ຊານນ຺ຕິ. ອິຕິ ຕາ ເທວຕາ ‘‘ຕຖາຄຕາປິ ມຍເມວ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ເອວມາຫໍສຸ.

ອຖ ຠຄວາ ນຍິທນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍາຍໍ ປຏິປທາ ທຬ຺ຫາຕິ ອຍໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປທາ ທຬ຺ຫາ ຖິຣາ. ຍາຍ ປຏິປທາຍ ຘີຣາ ປຓ຺ຑິຕາ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ຌາເນຫິ ຌາຍິໂນ ມາຣພນ຺ຘນາ ປມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໍ ປຏິປທໍ ຠາສິຕມຕ຺ເຕນ ວາ ສວນມຕ຺ເຕນ ວາ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເວ ຘີຣາ ປກຸພ຺ພນ຺ຕີຕິ ຘີຣາ ປຓ຺ຑິຕາ ວິທິຕ຺ວາ ໂລກປຣິຍາຍໍ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ຎຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມຎ຺ຈ ອຎ຺ຎາຍ ກິເລສນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸຕາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກໍ ຕິຓ຺ຓາ ເອວໍ ນ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ມຍໍ ເອວຣູປານິ ນ ກເຖມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ເຫຫິ ກຕໍ, ອກາຣກເມວ ມຍໍ ກາຣກວາເທນ ສມຸທາຈຣິມ຺ຫາ’’ຕິ ລຊ຺ຊມານາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມນິ ວິຍ ຠຄວຕິ ຄາຣວໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທຸຣາສທໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສມານາ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈໂຍຕິ ອປຣາໂຘ. ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈາຄມາຕິ ອມ຺ເຫ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ. ອາສາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ຆຏ຺ຏຍິຕພ຺ພໍ. ຕາ ກິຣ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ກາເຍນ ວາຈາຍາຕິ ທ຺ວີຫິປິ ຆຏ຺ຏຍິໍສຸ. ຕຖາຄຕໍ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ປຕິຏ຺ຐມານາ ກາເຍນ ຆຏ຺ຏຍິໍສຸ, ກິຕໂວປມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣກໍ ອສພ຺ຠິວາທໍ ວທມານາ ວາຈາຍ ຆຏ຺ຏຍິໍສຸ. ຕສ຺ມາ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫາຕິ ອາຫໍສຸ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕູຕິ ຂມຕຸ. ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາຕິ ອນາຄເຕ ສໍວຣຓຕ຺ຖາຍ, ປຸນ ເອວຣູປສ຺ສ ອປຣາຘສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ.

ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ ອຄ຺ຄທນ຺ເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ກສ຺ມາ? ຕາ ກິຣ ເທວຕາ ນ ສຠາເວນ ຂມາເປນ຺ຕິ, ໂລກິຍມຫາຊນຎ຺ຈ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ ຕຖາຄຕຎ຺ຈ ເອກສທິສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ‘‘ປຣໂຕ ກຖາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ພຸທ຺ຘພລໍ ທີເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍາຕິ ອຕິເຣກປ຺ປມາເຓນ. ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສີຕິ ກຸປິໂຕ ເອສ ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອຠາສິ.

ນ ປຏິຄຓ຺ຫຕີຕິ ນ ຂມຕິ ນາຘິວາເສຕິ. ໂກປນ຺ຕໂຣຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໂກໂປ. ໂທສຄຣູຕິ ໂທສໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ສ ເວຣໍ ປຏິມຸຎ຺ຈຕີຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ຕໍ ເວຣໍ ອຕ຺ຕນິ ປຏິມຸຎ຺ຈຕິ ຐເປຕິ, ນ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈໂຍ ເຈ ນ ວິຊ຺ເຊຖາຕິ ສເຈ ອຈ຺ຈາຍິກກມ຺ມໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ໂນ ຈິຘາປຄຕໍ ສິຍາຕິ ຍທິ ອປຣາໂຘ ນາມ ນ ຠາເວຍ຺ຍ. ເກນີຘ ກຸສໂລ ສິຍາຕິ ຍທິ ເວຣານິ ນ ສມ຺ເມຍ຺ຍຸໍ, ເກນ ກາຣເຓນ ກຸສໂລ ຠເວຍ຺ຍ.

ກສ຺ສຈ຺ຈຍາຕິ ຄາຖາຍ ກສ຺ສ ອຕິກ຺ກໂມ ນຕ຺ຖິ? ກສ຺ສ ອປຣາໂຘ ນຕ຺ຖິ? ໂກ ສມ຺ໂມຫໍ ນາປຊ຺ຊຕິ? ໂກ ນິຈ຺ຈເມວ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ? ອິມໍ ກິຣ ຄາຖໍ ຠຓາປນຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ສິຕປາຕຸກມ຺ມໍ. ຕສ຺ມາ ອິທານິ ເທວຕານໍ ພຸທ຺ຘພລໍ ທີເປຕ຺ວາ ຂມິສ຺ສາມີຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ເອວມາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ. ພຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ ເອວໍ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ. ອຈ຺ຈຍໍ ເທສຍນ຺ຕີນນ຺ຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ‘‘ອຈ຺ຈຍໍ ເທສຍນ຺ຕີນໍ…ເປ… ສ ເວຣໍ ປຏິມຸຎ຺ຈຕີ’’ຕິ, ຕໍ ສາຘຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຫໍ ປນ ຕໍ ເວຣໍ ນາຠິນນ຺ທາມິ ນ ປຕ຺ຖຍາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ ໂວຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອປຣາຘໍ ຂມາມີຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສທ຺ຘາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖. ຉຏ຺ເຐ ສທ຺ຘາ ທຸຕິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ເທວໂລເກ ມນຸສ຺ສໂລເກ ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາ ທຸຕິຍາ ໂຫຕິ, ສຫາຍກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ໂນ ເຈ ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ ອວຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຍທິ ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍໂສຕິ ປຣິວາໂຣ. ກິຕ຺ຕີຕິ ວຓ຺ຓຠຓນໍ. ຕຕ຺ວສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຕໂຕ ອສ຺ສ ໂຫຕິ. ນານຸປຕນ຺ຕິ ສງ຺ຄາຕິ ຣາຄສງ຺ຄາທໂຍ ປຎ຺ຈ ສງ຺ຄາ ນ ອນຸປຕນ຺ຕິ. ປມາທມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຍ ປມາທໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເຕ ຕໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ຘນໍ ເສຏ຺ຐໍວ ຣກ຺ຂຕີຕິ ມຸຕ຺ຕາມຓິສາຣາທິອຸຕ຺ຕມຘນໍ ວິຍ ຣກ຺ຂຕິ. ຌາຍນ຺ໂຕຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຈ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຈ ຌາຍນ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ນາມ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ. ວິປສ຺ສນາ ຫິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ມຄ຺ໂຄ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຄຕກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ຜລໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປນ ກສິຓາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນໂຕ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣມໍ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕສຸຂໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສມຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗. ສຕ຺ຕເມ ສກ຺ເກສູຕິ ‘‘ສກ຺ຍາ ວຕ, ໂຠ ກຸມາຣາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໖໗) ອຸທານໍ ປຏິຈ຺ຈ ສກ຺ກາຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ຣາຊກຸມາຣານໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣູຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ສກ຺ກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສກ຺ເກສຸ ຊນປເທ. ມຫາວເນຕິ ສຍໍຊາເຕ ອໂຣປິເມ ຫິມວນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ເຘ ມຫຕິ ວເນ. ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫີຕິ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກຖິຕທິວເສເຍວ ປຕ຺ຕອຣຫນ຺ເຕຫິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ສາກິຍໂກລິຍາ ຫິ ກິຣ ກປິລວຕ຺ຖຸນຄຣສ຺ສ ຈ ໂກລິຍນຄຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ໂຣຫິຓິໍ ນາມ ນທິໍ ເອເກເນວ ອາວຣເຓນ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສສ຺ສານິ ກາເຣນ຺ຕິ. ອຖ ເຊຏ຺ຐມູລມາເສ ສສ຺ເສສຸ ມິລາຍນ຺ເຕສຸ ອຸຠຍນຄຣວາສີນມ຺ປິ ກມ຺ມກາຣາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ໂກລິຍນຄຣວາສິໂນ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອິທໍ ອຸທກໍ ອຸຠຍໂຕ ອາຫຣິຍມານໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ນ ອມ຺ຫາກໍ ປໂຫສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສສ຺ສໍ ເອເກນ ອຸທເກເນວ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ອຸທກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ກປິລວຕ຺ຖຸວາສິໂນ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ໂກຏ຺ເຐ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ມຍໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓນີລມຓິກາຬກຫາປເຓ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິປສິພ຺ພກາທິຫຕ຺ຖາ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຆຣທ຺ວາເຣ ວິຈຣິຕຸໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສສ຺ສໍ ເອເກເນວ ອຸທເກນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ອຸທກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ມຍມ຺ປິ ນ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອວໍ ກຖໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເອໂກ ອຸຏ຺ຐາຍ ເອກສ຺ສ ປຫາຣໍ ອທາສິ, ໂສປິ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຣາຊກຸລານໍ ຊາຕິໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກລຫໍ ວຑ຺ຒຍິໍສຸ.

ໂກລິຍກມ຺ມກາຣາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊຖ, ເຍ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິໍສຸ, ເອເຕສໍ ຫຕ຺ຖິໂນ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຜລກາວຸຘານິ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ສາກິຍກມ຺ມກາຣາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ທານິ ກຸຏ຺ຐິໂນ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊຖ, ເຍ ອນາຖາ ນິຄ຺ຄຕິກາ ຕິຣຈ຺ຉານາ ວິຍ ໂກລຣຸກ຺ເຂ ວສິໍສຸ, ເອເຕສໍ ຫຕ຺ຖິໂນ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຜລກາວຸຘານິ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ນິຍຸຕ຺ຕອມຈ຺ຈານໍ ກເຖສຸໍ, ອມຈ຺ຈາ ຣາຊກຸລານໍ ກເຖສຸໍ. ຕໂຕ ສາກິຍາ – ‘‘ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິຕການໍ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂກລິຍາປິ – ‘‘ໂກລຣຸກ຺ຂວາສີນໍ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ.

ຠຄວາປິ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມເຍວ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອິເມ ເອວໍ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ເຊ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວາ – ‘‘ມຍິ ຄເຕ ອຍໍ ກລໂຫ ວູປສມ຺ມິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ – ‘‘ອຫເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກລຫວູປສມນຕ຺ຖໍ ຕີຓິ ຊາຕການິ ກເຖສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ກລໂຫ ວູປສມ຺ມິສ຺ສຕິ. ອຖ ສາມຄ຺ຄິທີປນຕ຺ຖາຍ ທ຺ເວ ຊາຕການິ ກເຖຕ຺ວາ ອຕ຺ຕທຓ຺ຑສຸຕ຺ຕໍ ເທເສສ຺ສາມິ. ເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຠຍນຄຣວາສິໂນປິ ອຑ຺ຒຕິຍານິ ອຑ຺ຒຕິຍານິ ກຸມາຣສຕານິ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມິ, ຕທາ ມຫາສມາຄໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ອກາສິ. ຕສ຺ມາ ອິເມສຸ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ເຊສຸ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕສຸ ກສ຺ສຈິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສນານໍ ອນ຺ຕເຣ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ກປິລວຕ຺ຖຸວາສິໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ. ທິຏ຺ໂຐ ນຸ ໂຂ ເຕນ ອມ຺ຫາກໍ ກລຫກຣຓຠາໂວ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ຠຄວຕິ ອາຄເຕ ອມ຺ເຫຫິ ປຣສ຺ສ ສຣີເຣ ສຕ຺ຖໍ ປາເຕຕຸໍ. ໂກລິຍນຄຣວາສິໂນ ອມ຺ເຫ ຫນນ຺ຕຸ ວາ ພຊ຺ຌນ຺ຕຸ ວາ’’ຕິ. ອາວຸຘານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ນິສີທິໍສຸ. ໂກລິຍນຄຣວາສິໂນປິ ຕເຖວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາວຸຘານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ນິສີທິໍສຸ.

ຠຄວາ ຊານນ຺ໂຕວ, ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄຕຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ‘‘ນ, ຠຄວາ, ຕິຕ຺ຖກີຬາຍ ນ ປພ຺ພຕກີຬາຍ, ນ ນທີກີຬາຍ, ນ ຄິຣິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ສງ຺ຄາມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ໂວ ກລໂຫ, ມຫາຣາຊາຕິ? ອຸທກໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຸທກໍ ກິໍ ອຄ຺ຆຕິ, ມຫາຣາຊາຕິ? ອປ຺ປໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ປຖວີ ນາມ ກິໍ ອຄ຺ຆຕິ, ມຫາຣາຊາຕິ? ອນຄ຺ຆາ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຂຕ຺ຕິຍາ ກິໍ ອຄ຺ຆນ຺ຕີຕິ? ຂຕ຺ຕິຍາ ນາມ ອນຄ຺ຆາ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອປ຺ປມູລໍ ອຸທກໍ ນິສ຺ສາຍ ກິມຕ຺ຖໍ ອນຄ຺ເຆ ຂຕ຺ຕິເຍ ນາເສຖ, ມຫາຣາຊ, ກລເຫ ອສ຺ສາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກລຫວເສນ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐາເນ ເວຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກາຍ ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ກາຬສີເຫນ ສທ຺ຘິໍ ພທ຺ຘາຆາໂຕ ສກລມ຺ປິ ອິມໍ ກປ຺ປໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕເຍວາຕິ ວຕ຺ວາ ຜນ຺ທນຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໓.໑໔ ອາທໂຍ) ກເຖສິ’’. ຕໂຕ ‘‘ປຣປຕ຺ຕິເຍນ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ປຣປຕ຺ຕິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິ ເອກສ຺ສ ສສກສ຺ສ ກຖາຍ ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖເຕ ຫິມວນ຺ເຕ ຈຕຸປ຺ປທຄຓາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໂນ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ມາ ປຣປຕ຺ຕິເຍນ ນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ, ປຖວີອຸນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕກໍ ກເຖສິ. ຕໂຕ ‘‘ກທາຈິ, ມຫາຣາຊ, ທຸພ຺ພໂລປິ ມຫາພລສ຺ສ ຣນ຺ຘໍ ວິວຣໍ ປສ຺ສຕິ, ກທາຈິ ມຫາພໂລ ທຸພ຺ພລສ຺ສ. ລຏຸກິກາປິ ຫິ ສກຸຓິກາ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ຆາເຕສີ’’ຕິ ລຏຸກິກຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໕.໓໙ ອາທໂຍ) ກເຖສິ. ເອວໍ ກລຫວູປສມນຕ຺ຖາຍ ຕີຓິ ຊາຕການິ ກເຖຕ຺ວາ ສາມຄ຺ຄິປຣິທີປນຕ຺ຖາຍ ທ຺ເວ ຊາຕການິ ກເຖສິ. ກຖໍ? ‘‘ສມຄ຺ຄານຎ຺ຫິ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ໂອຕາຣໍ ນາມ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ວຕ຺ວາ, ຣຸກ຺ຂຘມ຺ມຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑.໗໔) ກເຖສິ. ຕໂຕ ‘‘ສມຄ຺ຄານໍ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ວິວຣໍ ທສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິ. ຍທາ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາທມກໍສຸ, ອຖ ເຕ ເນສາທປຸຕ຺ໂຕ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄໂຕຕິ ວິວາເທ ອສ຺ສາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ວຏ຺ຏກຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑.໑໑໘) ກເຖສິ. ເອວໍ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຊາຕການິ ກເຖຕ຺ວາ ອວສາເນ ອຕ຺ຕທຓ຺ຑສຸຕ຺ຕໍ (ສຸ. ນິ. ໙໔໑ ອາທໂຍ) ກເຖສິ.

ຣາຊາໂນ ປສນ຺ນາ – ‘‘ສເຈ ສຕ຺ຖາ ນາຄມິສ຺ສ, ມຍໍ ສຫຕ຺ຖາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວຘິຕ຺ວາ ໂລຫິຕນທິໍ ປວຕ຺ຕຍິສ຺ສາມ. ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕຠາຕໂຣ ຈ ເຄຫທ຺ວາເຣ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ສາສນປຏິສາສນມ຺ປິ ໂນ ອາຫຣຓໂກ ນາຠວິສ຺ສ. ສຕ຺ຖາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ໂນ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘໍ. ສເຈ ປນ ສຕ຺ຖາ ອາຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສ ທີປສຫສ຺ສທ຺ວຍປຣິວາຣໍ ຈຕຸມຫາທີປຣຊ຺ຊມສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ອຠວິສ຺ສ, ອຕິເຣກສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສໍສຸ, ຕໂຕ ຂຕ຺ຕິຍປຣິວາໂຣ ອວິຈຣິສ຺ສ. ຕໍ ໂຂ ປເນສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ໂຕ. ອິທານິປິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິວາໂຣເຍວ ວິຈຣຕູ’’ຕິ ອຸຠຍນຄຣວາສິໂນ ອຑ຺ຒຕິຍານິ ອຑ຺ຒຕິຍານິ ກຸມາຣສຕານິ ອທໍສຸ. ຠຄວາປິ ເຕ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ມຫາວນໍ ອຄມາສິ. ເຕສໍ ຄຣຸຄາຣເວນ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາໂຍປິ ເຕສໍ – ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕຸ, ຆຣາວາໂສ ນ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ສາສນໍ ເປເສນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ອຕິເຣກຕຣໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໍສຸ.

ຠຄວາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເຕສໍ ອນຠິຣຕິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມາທິເສນ ພຸທ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຫນ຺ທ ເນສໍ ກຸຓາລທຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທມີ’’ຕິ ກຸຓາລທຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ. ເຕ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ອເຫສຸໍ. ທຏ຺ຐຸກາມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸຓາລທຫນ຺ຕິ? ອາມ ຠຄວາຕິ. ຍທິ ເອວໍ ເອຖ ຄຈ຺ຉາມາຕິ. ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຠຄວາ ຄມນຏ຺ຐານໍ ມຍໍ ກຖໍ ຄມິສ຺ສາມາຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຄນ຺ຕຸກາມາ ໂຫຖ, ອຫໍ ມມານຸຠາເວນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຠຄວາ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ກຸຓາລທເຫ ປຕິຏ຺ຐາຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຫ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ກຸຓາລທເຫ ເຍສໍ ມຈ຺ຉານໍ ນາມໍ ນ ຊານາຖ ມມໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ.

ເຕ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ກເຖສິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ, ມຈ຺ຉານໍເຍວ, ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ຣຸກ຺ຂານມ຺ປິ ປພ຺ພຕປາເທ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທສກຸຓານມ຺ປິ ນາມານິ ປຸຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ກເຖສິ. ອຖ ທ຺ວີຫິ ສກຸເຓຫິ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ຑໍສິຕ຺ວາ ຄຫິຕທຓ຺ຑເກ ນິສິນ຺ໂນ ກຸຓາລສກຸຓຣາຊາ ປຸຣໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອຸໂຠສຸ ຈ ປສ຺ເສສຸ ສກຸຓສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມສໍ ສກຸຓານໍ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຣິວາຣາ ເອເຕ ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ ມຎ຺ຎາມາຕິ. ເອວເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍມ຺ປິ ມເມວ ວໍໂສ ມມ ປເວຓີຕິ. ອິທານິ ຕາວ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອເຕ ສກຸເຓ ປສ຺ສາມ. ຍໍ ປນ ຠຄວາ ‘‘ອຍມ຺ປິ ມເມວ ວໍໂສ ມມ ປເວຓີ’’ຕິ ອາຫ, ຕໍ ໂສຕຸກາມມ຺ຫາຕິ. ໂສຕຸກາມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວຕິ? ອາມ ຠຄວາຕິ. ເຕນ ຫິ ສຸຓາຖາຕິ ຕີຫິ ຄາຖາສເຕຫິ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ກຸຓາລຊາຕກໍ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ກເຖນ຺ໂຕ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ເພປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຄ຺ເຄເນວ ຈ ເນສໍ ອິທ຺ຘິປິ ອາຄຕາ. ຠຄວາ ‘‘ໂຫຕຸ ຕາວ ເອຕ຺ຕກໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນ’’ນ຺ຕິ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫາວນເມວ ອຄມາສິ. ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ຄມນກາເລ ທສພລສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄມນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ມຫາວເນ ໂອຕຣິໍສຸ.

ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ເອຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສີທຖ. ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ຌານໍ ໂວ ກິເລສານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ. ຠິກ຺ຂູ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ຠຄວາ ອມ຺ຫາກໍ ອນຠິຣຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸຓາລທຫໍ ເນຕ຺ວາ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທສິ, ຕຕ຺ຖ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕານໍ ໂນ ອິທານິ ອິຘ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອທາສິ, ນ ໂຂ ປນ ອມ຺ເຫຫິ ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ມຍ’ນ຺ຕິ ວີຕິນາເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸຣິສປຸຣິເສຫິ ໂນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເຕ ທສພລສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສີທນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປພ຺ຠາຣຣຸກ຺ຂມູເລສຸ ນິສີທິໍສຸ.

ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ປກຕິຍາປິ ອວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານາ, ລທ຺ຘຸປາຍສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກິລມນກາຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ‘ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘຄຸຓໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມາ’ຕິ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອເຕສຸ ອາຄເຕສຸ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫາສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ມຍາ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕໂຕ ວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ສພ຺ພປຐມໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕຕ຺ເຖໂຣ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕໂຕ ອປໂຣ ຕໂຕ ອປໂຣຕິ ປຎ຺ຈສຕາປິ ປທຸມິນິຍໍ ປທຸມານິ ວິຍ ວິກສິໍສຸ. ສພ຺ພປຐມໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ທສພລາຠິມຸໂຂ ອໂຫສິ. ເອວໍ ອປໂຣປິ ອປໂຣປີຕິ ປຎ຺ຈສຕາ ຠຕ຺ຕສາລໍ ປວິສນ຺ຕາ ວິຍ ປຏິປາຏິຍາວ ອາຄມິໍສຸ. ປຐມໍ ອາຄໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ, ປຏິວິທ຺ຘຄຸຓໍ ອາໂຣເຈຕຸກາໂມ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ? ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອປຣມ຺ປິ ອທ຺ທສ ອປຣມ຺ປິ ອທ຺ທສເຍວາຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຫຣາຍມາໂນ ນ ກເຖສິ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຫຣາຍມາໂນ ນ ກເຖສິ. ຂີຓາສວານໍ ກິຣ ທ຺ເວ ອາກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍາ ປຏິວິທ຺ຘຄຸຓໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ຂິປ຺ປເມວ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຏິວິທ຺ຘຠາວໍ ປນ ນິຘິລທ຺ຘປຸຣິໂສ ວິຍ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣເຈຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອວໍ ໂອສຏມຕ຺ເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ອຣິຍມຓ຺ຑເລ ປາຈີນຍຸຄນ຺ຘຣປຣິກ຺ເຂປໂຕ ອພ຺ຠາ ມຫິກາ ຘູໂມ ຣໂຊ ຣາຫູຕິ, ອິເມຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຣາມເຓຍ຺ຍກທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປາຈີນທິສາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຣຊຕມຍມຫາອາທາສມຓ຺ຑລໍ ວິຍ, ເນມິວຏ຺ຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ປຣິວຕ຺ຕິຍມານຣຊຕຈກ຺ກສສ຺ສິຣິກໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ, ອນິລປຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ອິຕິ ເອວຣູເປ ຂເຓ ລເຍ ມຸຫຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາວເນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຄວາປິ ມຫາສມ຺ມຕສ຺ສ ວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຕປິ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ມຫາສມ຺ມຕສ຺ສ ກຸເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຠຄວາປິ ຂຕ຺ຕິຍຄພ຺ເຠ ຊາໂຕ, ເຕປິ ຂຕ຺ຕິຍຄພ຺ເຠ ຊາຕາ. ຠຄວາປິ ຣາຊປພ຺ພຊິໂຕ, ເຕປິ ຣາຊປພ຺ພຊິຕາ. ຠຄວາປິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ເຕປິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ຫຕ຺ຖຄຕານິ ຣຊ຺ຊານິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ. ອິຕິ ຠຄວາ ປຣິສຸທ຺ເຘ ໂອກາເສ, ປຣິສຸທ຺ເຘ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ, ສຍໍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ປຣິສຸທ຺ຘປຣິວາໂຣ, ວີຕຣາໂຄ ວີຕຣາຄປຣິວາໂຣ, ວີຕໂທໂສ ວີຕໂທສປຣິວາໂຣ, ວີຕໂມໂຫ ວີຕໂມຫປຣິວາໂຣ, ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫປຣິວາໂຣ, ນິກ຺ກິເລໂສ ນິກ຺ກິເລສປຣິວາໂຣ, ສນ຺ໂຕ ສນ຺ຕປຣິວາໂຣ, ທນ຺ໂຕ ທນ຺ຕປຣິວາໂຣ, ມຸຕ຺ໂຕ ມຸຕ຺ຕປຣິວາໂຣ, ອຕິວິຍ ວິໂຣຈຕີຕິ. ວຓ຺ຓຠູມິ ນາເມສາ, ຍຕ຺ຕກໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫີ’’ຕິ.

ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ພຫຸຕຣາ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ມນ຺ທາ ນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອສຎ຺ຎີ ອຣູປາວຈຣເທວຕາ ສມາປນ຺ນເທວຕາໂຍ ຈ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສນ຺ນິປາຕກ຺ກໂມ – ມຫາວນສ຺ສ ກິຣ ສາມນ຺ຕາ ເທວຕາ ຈລິໍສຸ, ‘‘ອາຍາມ ໂຠ! ພຸທ຺ຘທສ຺ສນໍ ນາມ ພຫູປກາຣໍ, ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ພຫູປກາຣໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆທສ຺ສນໍ ພຫູປກາຣໍ. ອາຍາມ ອາຍາມາ’’ຕິ! ມຫາສທ຺ທໍ ກຸຣຸມານາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕຂີຓາສເວ ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຕາສໍ ຕາສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສທ຺ທນ຺ຕຣອຑ຺ຒຄາວຸຕຄາວຸຕອຑ຺ຒໂຍຊນໂຍຊນາທິວເສນ ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖເຕ ຫິມວນ຺ເຕ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ນຄຣສຫສ຺ເສສຸ, ນວນວຸຕິຍາ ໂທຓມຸຂສຕສຫສ຺ເສສຸ, ຉນວຸຕິຍາ ປຏ຺ຏນໂກຏິສຕສຫສ຺ເສສຸ, ຉປຓ຺ຓາສາຍ ຣຕນາກເຣສູຕິ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ, ປຸພ຺ພວິເທເຫ, ອປຣໂຄຍາເນ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸມ຺ຫິ, ທ຺ວີສຸ ປຣິຕ຺ຕທີປສຫສ຺ເສສູຕິ ສກລຈກ຺ກວາເຬ, ຕໂຕ ທຸຕິຍຕຕິຍຈກ຺ກວາເຬຕິ ເອວໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬຎ຺ຫິ ອິຘ ທສໂລກຘາຕຸໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທສຫິ ຈ ໂລກຘາຕູຫິ ເທວຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ນິປຕິຕາຫິ ເທວຕາຫິ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສູຈິຆເຣ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສູຈີຫິ ວິຍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສ຺ສ ເອວໍ ອຸຈ຺ຈຕ຺ຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ໂລຫປາສາເທ ກິຣ ສຕ຺ຕກູຏາຄາຣສໂມ ປາສາໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐຕ຺ວາ ອໂຘ ຂິຕ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຖວິໍ ປາປຸຓາຕິ. ເອວໍ ມຫນ຺ເຕ ໂອກາເສ ຍຖາ ເຫຏ຺ຐາ ຐຕ຺ວາ ຂິຕ຺ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ວາ ຘູໂມ ວາ ອຸປຣິ ຄນ຺ຕຸໍ, ອຸປຣິ ວາ ຐຕ຺ວາ ຂິຕ຺ຕສາສປາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣິຕຸໍ ອນ຺ຕຣໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ນິຣນ຺ຕຣາ ເທວຕາ ອເຫສຸໍ. ຍຖາ ໂຂ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອສມ຺ພາຘໍ ໂຫຕິ, ອາຄຕາຄຕາ ມເຫສກ຺ຂາ ຂຕ຺ຕິຍາ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິເຍວ, ປຣໂຕ ປຣໂຕ ປນ ອຕິສມ຺ພາຘໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ຠຄວໂຕ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອສມ຺ພາຘໍ, ອາຄຕາຄຕາ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຈ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິເຍວ. ອປິ ສຸທໍ ຠຄວໂຕ ອາສນ຺ນາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ວາລຄ຺ຄນິຕ຺ຕຸທນມຕ຺ເຕ ປເທເສ ທສປິ ວີສຕິປິ ເທວາ ສຸຂຸເມ ອຕ຺ຕຠາເວ ມາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສພ຺ພປຣໂຕ ສຏ຺ຐິ ສຏ຺ຐິ ເທວຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ສຸທ຺ຘາວາສກາຍິການນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘາວາສວາສີນໍ. ສຸທ຺ຘາວາສາ ນາມ ສຸທ຺ຘານໍ ອນາຄາມິຂີຓາສວານໍ ອາວາສາ ປຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ. ເອຕທໂຫສີຕິ ກສ຺ມາ ອໂຫສິ? ເຕ ກິຣ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ວຸຏ຺ຐິຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຠວນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕເຄຫໍ ວິຍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ຕໂຕ ‘‘ກຸຫິໍ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຄຕາ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕາ ມຫາສມາຄມໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ສມາຄໂມ ມຫາ, ມຍໍ ໂອຫີນາ, ໂອຫີນການໍ ປນ ໂອກາໂສ ທຸລ຺ລໂຠ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ເອເກກໍ ຄາຖໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມ. ຕາຍ ມຫາສມາຄເມ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປສ຺ສາມ, ທສພລສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອິຕິ ເຕສໍ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ອາວຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ເອຕທໂຫສິ.

ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣເຫສຸນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຠິມຸຂຏ຺ຐາເນເຍວ ໂອຕິຓ຺ຓາ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ໂຂ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິຕາເຍວ ຄາຖາ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ເອໂກ ປຸຣຕ຺ຖິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕຣິ, ເອໂກ ທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ, ເອໂກ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ, ເອໂກ ອຸຕ຺ຕຣຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕຣິ. ຕໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓພ຺ຣຫ຺ມາ ນີລກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນີລຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ມຓິວມ຺ມໍ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘວີຖິ ນາມ ເກນຈິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ມຫຕິຍາ ພຸທ຺ຘວີຖິຍາວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ອຕ຺ຕນາ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ.

ທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓພ຺ຣຫ຺ມາ ປີຕກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຠໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ສຸວຓ຺ຓປຏໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຕເຖວ ອກາສິ. ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓພ຺ຣຫ຺ມາ ໂລຫິຕກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂລຫິຕກຣສ຺ມິໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ຣຕ຺ຕວຣກມ຺ພເລນ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຕເຖວ ອກາສິ. ອຸຕ຺ຕຣຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓພ຺ຣຫ຺ມາ ໂອທາຕກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອທາຕຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ສຸມນກຸສຸມປຏໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຕເຖວ ອກາສິ.

ປາຬິຍໍ ປນ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສູຕິ ເອວໍ ເອກກ຺ຂເຓ ວິຍ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຠາໂວ ຈ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕຠາໂວ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອິມິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ອໂຫສິ, ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ປນ ທສ຺ສິໂຕ. ຄາຖາຠາສນໍ ປນ ປາຬິຍມ຺ປິ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ມຫາສມໂຍຕິ ມຫາສມູໂຫ. ປວນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວນສຓ຺ໂຑ. ອຸຠເຍນປິ ຠຄວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວນສຓ຺ເຑ ອຊ຺ຊ ມຫາສມູໂຫ ສນ຺ນິປາໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ເຍສໍ ໂສ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ເທວກາຍາ ສມາຄຕາຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ເທວກາຍາຕິ ເທວຆຏາ. ອາຄຕມ຺ຫ ອິມໍ ຘມ຺ມສມຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສມາຄເຕ ເທວກາເຍ ທິສ຺ວາ ມຍມ຺ປິ ອິມໍ ຘມ຺ມສມູຫໍ ອາຄຕາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ທກ຺ຂິຕາເຍ ອປຣາຊິຕສງ຺ຆນ຺ຕິ ເກນຈິ ອປຣາຊິຕໍ ອຊ຺ເຊວ ຕໂຍ ມາເຣ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາມໍ ອິມໍ ອປຣາຊິຕສງ຺ຆໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄຕມ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປນ, ພ຺ຣຫ຺ມາ, ອິມໍ ຄາຖໍ ຠາສິຕ຺ວາ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ, ປຸຣຕ຺ຖິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ທຸຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂໂວຕິ ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂູ. ສມາທຫໍສູຕິ ສມາຘິນາ ໂຍເຊສຸໍ. ຈິຕ຺ຕມຕ຺ຕໂນ ອຸຊຸກໍ ອກໍສູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ສພ຺ເພ ວງ຺ກກຸຏິລຊິມ຺ຫຠາເວ ຫຣິຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ອກຣິໍສຸ. ສາຣຖີວ ເນຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ສິນ຺ຘເວສຸ ໂອຘສ຺ຕປໂຕໂທ ສາຣຖີ ສພ຺ພໂຍຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອໂຈເທນ຺ໂຕ ອວາເຣນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ສພ຺ເພເປເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ, ເອເຕ ທຏ຺ຐຸໍ ອິຘາຄຕມ຺ຫາ ຠຄວາຕິ, ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ຕຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ເຉຕ຺ວາ ຂີລນ຺ຕິ ຣາຄໂທສໂມຫຂີລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ປລິຆນ຺ຕິ ຣາຄໂທສໂມຫປລິຆເມວ. ອິນ຺ທຂີລນ຺ຕິ ຣາຄໂທສໂມຫອິນ຺ທຂີລເມວ. ອູຫຈ຺ຈ ມເນຊາຕິ ເອເຕ ຕຓ຺ຫາເອຊາຍ ອເນຊາ ຠິກ຺ຂູ ອິນ຺ທຂີລໍ ອູຫຈ຺ຈ ສມູຫນິຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ. ສຸທ຺ຘາຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສາ. ວິມລາຕິ ນິມ຺ມລາ. ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຈກ຺ຂຸມຕາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມນ຺ເຕນ. ສຸທນ຺ຕາຕິ ຈກ຺ຂຸໂຕປິ ທນ຺ຕາ ໂສຕໂຕປິ ຆານໂຕປິ ຊິວ຺ຫາໂຕປິ ກາຍໂຕປິ ມນໂຕປິ ທນ຺ຕາ. ສຸສຸນາຄາຕິ ຕຣຸຓນາຄາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ຉນ຺ທາທີຫິ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ນາຄາ, ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫີເນ ກິເລເສ ນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ນາຄາ, ນານປ຺ປກາຣໍ ອາຄຸໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ນາຄາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ມຫານິທ຺ເທເສ (ມຫານິ. ໘໐) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປິຈ –

‘‘ອາຄຸໍ ນ ກໂຣຕິ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ,

ສພ຺ພສໍໂຍຄ ວິສຊ຺ຊ ພນ຺ຘນານິ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ນ ສຊ຺ຊຕີ ວິມຸຕ຺ໂຕ,

ນາໂຄ ຕາທິ ປວຸຈ຺ຈເຕ ຕຖຕ຺ຕາ’’ຕິ. –

ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸສຸນາຄາຕິ ສຸສູ ນາຄາ, ສຸສຸນາຄຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ເອວຣູເປ ອນຸຕ຺ຕເຣນ ໂຍຄ຺ຄາຈຣິເຍນ ທມິເຕ ຕຣຸຓນາເຄ ທສ຺ສນາຍ ອາຄຕມ຺ຫ ຠຄວາຕິ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ຄຕາເສຕິ ນິພ຺ເພມຕິກສຣຓຄມເນນ ຄຕາ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐາສີຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສກລິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘. ອຏ຺ຐເມ ມທ຺ທກຸຈ຺ຉິສ຺ມິນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ອຸຍ຺ຍາເນ. ຕຎ຺ຫິ ອຊາຕສຕ຺ຕຸມ຺ຫິ ກຸຈ຺ຉິຄເຕ ຕສ຺ສ ມາຕຣາ – ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ຄພ຺ໂຠ ຣຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຕຸ ຠວິສ຺ສຕິ. ກິໍ ເມ ອິມິນາ’’ຕິ? ຄພ຺ຠປາຕນຕ຺ຖໍ ກຸຈ຺ຉິ ມທ຺ທາປິຕາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ມທ຺ທກຸຈ຺ຉີ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ມິຄານໍ ປນ ອຠຍວາສຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ມິຄທາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ເທວທຕ຺ໂຕ ຫິ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ຈ ຘນປາລກຎ຺ຈ ປໂຍເຊຕ຺ວາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ສຫຕ຺ເຖເນວ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ກູຏາຄາຣປ຺ປມາຓໍ ສິລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ໂຓ ໂຫຕູ’’ຕິ ປວິຊ຺ຌິ. ມຫາຖາມວາ ກິເຣສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ ຘາເຣຕິ. ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຍໍ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣູປກ຺ກເມນ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣາຠິມຸຂໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອາກາເສ ອຎ຺ຎາ ສິລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ສິລານໍ ສມ຺ປຫາເຣນ ມຫນ຺ໂຕ ປາສາຓສ຺ສ ສກລິກາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປິຏ຺ຐິປາທປຣິຍນ຺ຕໍ ອຠິຫນິ, ປາໂທ ມຫາຜຣສຸນາ ປຫໂຕ ວິຍ ສມຸຄ຺ຄຕໂລຫິເຕນ ລາຂາຣສມກ຺ຂິໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ຠຄວາ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພຫຸ ຕຍາ ໂມຆປຸຣິສ, ອປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ວຘກຈິຕ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຄວໂຕ ອຜາສຸ ຊາຕໍ. ຠິກ຺ຂູ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ອຍໍ ວິຫາໂຣ ອຸຊ຺ຊງ຺ຄໂລ ວິສໂມ, ພຫູນໍ ຂຕ຺ຕິຍາທີນຎ຺ເຈວ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຈ ອໂນກາໂສ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາຄຕໍ ມຎ຺ຈສິວິກາຍ ອາທາຍ ມທ຺ທກຸຈ຺ຉິໍ ນຍິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຠຸສາຕິ ພລວຕິໂຍ. ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ສຸຂປຏິກ຺ເຂໂປ. ຕິພ຺ພາຕິ ພຫລາ. ຂຣາຕິ ຜຣຸສາ. ກຏຸກາຕິ ຕິຂິຓາ. ອສາຕາຕິ ອມຘຸຣາ. ນ ຕາສຸ ມໂນ ອປ຺ເປຕິ, ນ ຕາ ມນໍ ອປ຺ປາຍນ຺ຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີຕິ ອມນາປາ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເວທນາຘິວາສນສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ອວິຫຎ຺ຎມາໂນຕິ ອປີຬິຍມາໂນ, ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕສາຍິຕາຍ ເວທນານໍ ວສໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ.

ສີຫເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ, ເປຕເສຍ຺ຍາ, ສີຫເສຍ຺ຍາ, ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ເສຍ຺ຍາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄີ ສຕ຺ຕາ ວາເມນ ປສ຺ເສນ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ. ເຕສຸ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ ສຍາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປຕາ ອຸຕ຺ຕານາ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ເປຕເສຍ຺ຍາ. ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕຕ຺ຕາ ຫິ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏຊຏິຕາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ສຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕານາວ ເສນ຺ຕິ. ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ອນຸປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ເສຕີ’’ຕິ ອຍໍ ສີຫເສຍ຺ຍາ. ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ຫິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ທ຺ເວ ປຸຣິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ, ‘ປຈ຺ຉິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທປຈ຺ຉິມປາທນງ຺ຄຸຏ຺ຐານໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຣິມປາທານໍ ມຕ຺ຖເກ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຍຕິ, ທິວສມ຺ປິ ສຍິຕ຺ວາ ປພຸຊ຺ຌມາໂນ ນ ອຸຕ຺ຣສນ຺ໂຕ ປພຸຊ຺ຌຕິ, ສີສໍ ປນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທາທີນໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ’. ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ຐານໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ນຍິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ, ນ ສູຣຠາວສ຺ສ ອນຸຣູປ’’ນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຍຕິ, ນ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ. ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕ ປນ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ ຈ ສູຣຠາວສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປມິທ’’ນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຸຏ຺ຐາຍ ສີຫວິຊມ຺ຠິຕໍ ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ເກສຣຠາຣໍ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເສຍ຺ຍາ ປນ ‘‘ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາສຸ ອິຘ ສີຫເສຍ຺ຍາ ອາຄຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ເຕຊຸສ຺ສທອິຣິຍາປຖຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມເສຍ຺ຍາ ນາມ.

ປາເທ ປາທນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓປາເທ ວາມປາທໍ. ອຈ຺ຈາຘາຍາຕິ ອຕິອາຘາຍ, ອີສກໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐເປຕ຺ວາ. ໂຄປ຺ຜເກນ ຫິ ໂຄປ຺ຜເກ ຊາຓຸນາ ວາ ຊາຓຸມ຺ຫິ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຍມາເນ ອຠິຓ຺ຫໍ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ອຜາສຸກາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ນ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕິ, ເອວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐປິເຕ ເວທນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ຜາສຸ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ນິປຊ຺ຊິ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສຍນປຣິຄ຺ຄາຫກສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ‘‘ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຄິລານເສຍ຺ຍາ ເຫສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ.

ສຕ຺ຕສຕາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພາປິ ຕາ ເທວຕາ ຄິລານເສຍ຺ຍຏ຺ຐານໍ ອາຄຕາ. ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ຄິລານເສຍ຺ຍໍ ອາຄຕານໍ ໂທມນສ຺ເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ອິມາສໍ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເວທນາຘິວາສນໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ມຫານຸຠາວຕາ! ເອວຣູປາສຸ ນາມ ເວທນາສຸ ວຕ຺ຕມານາສຸ ວິກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ສິຣີສຍເນ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຐປິຕສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ວິຍ ອນິຎ຺ຊມາເນນ ກາເຍນ ນິປນ຺ໂນ, ອິທານິສ຺ສ ອຘິກຕຣໍ ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິໂຣຈຕິ, ອາຠາສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ສມ຺ປຕິ ວິກສິຕໍ ວິຍ ຈ ອຣວິນ຺ທໍ ອສ຺ສ ມຸຂໍ ໂສຠຕິ, ກາເຍປິ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ອິທານິ ສຸສມ຺ມຏ຺ຐກຎ຺ຈນໍ ວິຍ ວິປ຺ປສີທຕີ’’ຕິ ອຸທານໍ ອຸທປາທິ.

ນາໂຄ ວຕ ໂຠຕິ, ເອຕ຺ຖ ໂຠຕິ ຘມ຺ມາລປນໍ. ພລວນ຺ຕຏ຺ເຐນ ນາໂຄ. ນາຄວຕາຕິ ນາຄຠາເວນ. ສີໂຫ ວຕາຕິອາທີສຸ ອສນ຺ຕາສນຏ຺ເຐນ ສີໂຫ. ພ຺ຍຕ຺ຕປຣິຈຍຏ຺ເຐນ ກາຣຓາກາຣຓຊານເນນ ວາ ອາຊານີໂຍ. ອປ຺ປຏິສມຏ຺ເຐນ ນິສໂຠ. ຄວສຕເຊຏ຺ຐໂກ ຫິ ອຸສໂຠ, ຄວສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ວສໂຠ, ຄວສຕສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ນິສໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠຄວາ ປນ ອປ຺ປຏິສມຏ຺ເຐນ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ. ເຕເນວຕ຺ເຖນ ອິຘ ‘‘ນິສໂຠ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຘຸຣວາຫຏ຺ເຐນ ໂຘຣຍ຺ໂຫ. ນິພ຺ພິເສວນຏ຺ເຐນ ທນ຺ໂຕ.

ປສ຺ສາຕິ ອນິຍມິຕາຓຕ຺ຕິ. ສມາຘິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິໍ. ສຸວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ. ຣາຄານຸຄຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ໂທສານຸຄຕໍ ອປນຕໍ. ຕທຸຠຍປຏິກ຺ເຂເປນ ນ ຈາຠິນຕໍ ນ ຈາປນຕນ຺ຕິ ອາຫ. ນ ຈ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄຕນ຺ຕິ ນ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ກິເລເສ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາຣິຕວຕໍ, ກິເລສານໍ ປນ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ວຕໍ ຜລສມາຘິນາ ສມາຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິເຫເຐຕພ຺ພໍ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ພໍ. ອທສ຺ສນາຕິ ອຎ຺ຎາຓາ. ອຎ຺ຎາຓີ ຫິ ອນ຺ຘພາໂລວ ເອວຣູເປ ສຕ຺ຖຣິ ອປຣຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ເທວທຕ຺ຕໍ ຆຏ຺ຏຍມານາ ວທນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈເວທາຕິ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ ເວທານໍ ຘາຣກາ. ສຕໍ ສມນ຺ຕິ ວສ຺ສສຕໍ. ຕປສ຺ສີຕິ ຕປນິສ຺ສິຕກາ ຫຸຕ຺ວາ. ຈຣນ຺ຕິ ຈຣນ຺ຕາ. ນ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສເຈປິ ເອວຣູປາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວສ຺ສສຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ເນສໍ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ຫີນຕ຺ຕຣູປາ ນ ປາຣໍ ຄມາ ເຕຕິ ຫີນຕ຺ຕສຠາວາ ເຕ ນິພ຺ພານງ຺ຄມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ຫີນຕ຺ຖຣູປາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຫີນຕ຺ຖຊາຕິກາ ປຣິຫີນຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຓ຺ຫາຘິປນ຺ນາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏາ. ວຕສີລພທ຺ຘາຕິ ອຊວຕກຸກ຺ກຸຣວຕາທີຫິ ຈ ວເຕຫິ ຕາທິເສເຫວ ຈ ສີເລຫິ ພທ຺ຘາ. ລູຂໍ ຕປນ຺ຕິ ປຎ຺ຈາຕປຕາປນໍ ກຓ຺ຏກເສຍ຺ຍາທິກໍ ຕປໍ. ອິທານິ ສາ ເທວຕາ ສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ ກເຖນ຺ຕີ ນ ມານກາມສ຺ສາຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວາຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມປຊ຺ຊຸນ຺ນຘີຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙. ນວເມ ປຊ຺ຊຸນ຺ນສ຺ສ ຘີຕາຕິ ປຊ຺ຊຸນ຺ນສ຺ສ ນາມ ວສ຺ສວລາຫກເທວຣຎ຺ໂຎ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກສ຺ສ ຘີຕາ. ອຠິວນ຺ເທຕິ ຠຄວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທ ວນ຺ທາມິ. ຈກ຺ຂຸມຕາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມນ຺ເຕນ ຕຖາຄເຕນ. ຘມ຺ໂມ ອນຸພຸທ຺ໂຘຕິ, ‘‘ອິທໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ປເຣສໍ ສນ຺ຕິເກ ເກວລໍ ສຸຕໍເຍວ ອາສີ’’ຕິ ວທຕິ. ສາຫໍ ທານີຕິ, ສາ ອຫໍ ອິທານິ. ສກ຺ຂິ ຊານາມີຕິ, ປຏິເວຘວເສນ ປຈ຺ຈກ຺ຂເມວ ຊານາມິ. ວິຄຣຫນ຺ຕາຕິ, ‘‘ຫີນກ຺ຂຣປທພ຺ຍຎ຺ຊໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ອນິຍ຺ຍານິໂກ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ຄຣຫນ຺ຕາ. ໂຣຣຸວນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ໂຣຣຸວາ – ຘູມໂຣຣຸໂວ ຈ ຊາລໂຣຣຸໂວ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຘູມໂຣຣຸໂວ ວິສຸໍ ໂຫຕິ, ຊາລໂຣຣຸໂວຕິ ປນ ອວີຈິມຫານິຣຍສ຺ເສເວຕໍ ນາມໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຊລນ຺ເຕ ຊລນ຺ເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຣວໍ ຣວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ‘‘ໂຣຣຸໂວ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຆຣນ຺ຕິ ທາຣຸຓໍ. ຂນ຺ຕິຍາ ອຸປສເມນ ອຸເປຕາຕິ ຣຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄຫຓຂນ຺ຕິຍາ ຈ ຣາຄາທິອຸປສເມນ ຈ ອຸເປຕາຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍປຊ຺ຊຸນ຺ນຘີຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໐. ທສເມ ຘມ຺ມຎ຺ຈາຕິ ຈ ສທ຺ເທນ ສງ຺ຆຎ຺ຈ, ອິຕິ ຕີຓິ ຣຕນານິ ນມສ຺ສມານາ ອິຘາຄຕາຕິ ວທຕິ. ອຕ຺ຖວຕີຕິ, ອຕ຺ຖວຕິໂຍ. ພຫຸນາປິ ໂຂ ຕນ຺ຕິ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ສາ ອຠາສິ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ພຫຸນາປິ ປຣິຍາເຍນ ອຫໍ ວິຠເຊຍ຺ຍໍ. ຕາທິໂສ ຘມ຺ໂມຕິ, ຕາທິໂສ ຫິ ອຍໍ ຠຄວາ ຘມ຺ໂມ, ຕໍສຓ຺ຐິໂຕ ຕປ຺ປຏິຠາໂຄ ພຫູຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ວິຠຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກຕິ ທສ຺ເສຕິ. ລປຍິສ຺ສາມີຕິ, ກຖຍິສ຺ສາມິ. ຍາວຕາ ເມ ມນສາ ປຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ມຍາ ມນສາ ປຣິຍາປຸຏໍ, ຕສ຺ສຕ຺ຖໍ ທິວສໍ ອວຕ຺ວາ ມຘຸປຏລໍ ປີເຬນ຺ຕີ ວິຍ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ກເຖສ຺ສາມິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ທສມໍ.

ສຕຸລ຺ລປກາຍິກວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອາທິຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ

໑. ອາທິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑. ອາທິຕ຺ຕວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈາຕິ ເທສນາສີສເມຕໍ, ຣາຄາທີຫິ ປນ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ໂລໂກ ອາທິຕ຺ໂຕວ. ທາເນນາຕິ ທານເຈຕນາຍ. ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ສຸນີຫຕນ຺ຕິ ທານປຸຎ຺ຎເຈຕນາຫິ ທາຍກສ຺ເສວ ໂຫຕິ ຆຣສາມິກສ຺ສ ວິຍ ນີຫຕຠຓ຺ຑກໍ, ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕີຕິ ອທິນ຺ເນ ໂຠເຄ ໂຈຣາປິ ຫຣນ຺ຕິ ຣາຊາໂນປິ, ອຄ຺ຄິປິ ຑຫຕິ, ຐປິຕຏ຺ຐາເນປິ ນສ຺ສນ຺ຕິ. ອນ຺ເຕນາຕິ ມຣເຓນ. ສຣີຣໍ ສປຣິຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ສຣີຣຎ຺ເຈວ ໂຈຣາທີນໍ ວເສນ ອວິນຏ຺ຐໂຠເຄ ຈ. ສຄ຺ຄມຸເປຕີຕິ ເວສ຺ສນ຺ຕຣມຫາຣາຊາທໂຍ ວິຍ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ກິໍທທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໒. ທຸຕິເຍ ອນ຺ນໂທຕິ ຍສ຺ມາ ອຕິພລວາປິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຠຕ຺ຕານິ ອຠຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຠຸຕ຺ວາ ປນ ທຸພ຺ພໂລປິ ຫຸຕ຺ວາ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອນ຺ນໂທ ພລໂທ’’ຕິ ອາຫ. ວຕ຺ຖໂທຕິ ຍສ຺ມາ ສຸຣູໂປປິ ທຸຈ຺ໂຈໂຬ ວາ ອໂຈໂຬ ວາ ວິຣູໂປ ໂຫຕິ ໂອຫີຬິໂຕ ທຸທ຺ທສິໂກ, ວຕ຺ຖຈ຺ຉນ຺ໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂສຠຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວຕ຺ຖໂທ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓໂທ’’ຕິ ອາຫ. ຍານໂທຕິ ຫຕ຺ຖິຍານາທີນໍ ທາຍໂກ. ເຕສຸ ປນ –

‘‘ນ ຫຕ຺ຖິຍານໍ ສມຓສ຺ສ ກປ຺ປຕິ,

ນ ອສ຺ສຍານໍ, ນ ຣເຖນ ຍາຕຸໍ;

ອິທຎ຺ຈ ຍານໍ ສມຓສ຺ສ ກປ຺ປຕິ,

ອຸປາຫນາ ຣກ຺ຂໂຕ ສີລຂນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມາ ຉຕ຺ຕຸປາຫນກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິມຎ຺ຈປີຐານໍ ທາຍໂກ, ໂຍ ຈ ມຄ຺ຄໍ ໂສເຘຕິ, ນິສ຺ເສຓິໍ ກໂຣຕິ, ເສຕຸໍ ກໂຣຕິ, ນາວໍ ປຏິຍາເທຕິ, ສພ຺ໂພປິ ຍານໂທວ ໂຫຕິ. ສຸຂໂທ ໂຫຕີຕິ ຍານສ຺ສ ສຸຂາວຫນໂຕ ສຸຂໂທ ນາມ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸໂທຕິ ອນ຺ຘກາເຣ ຈກ຺ຂຸມນ຺ຕານມ຺ປິ ຣູປທສ຺ສນາຠາວໂຕ ທີປໂທ ຈກ຺ຂຸໂທ ນາມ ໂຫຕິ, ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ສມ຺ປທມ຺ປິ ລຠຕິ.

ສພ຺ພທໂທ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ເພສໍເຍວ ພລາທີນໍ ທາຍໂກ ໂຫຕິ. ທ຺ເວ ຕໂຍ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອລທ຺ຘາ ອາຄຕສ຺ສາປິ ສີຕລາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປຕິສ຺ສຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ມຎ຺ເຈ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ກາເຍ ພລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ພຫິ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ກາເຍ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ວາຕາຕເປຫິ ຌາຍຕິ, ປຕິສ຺ສຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຈ ວິສຠາຄສນ຺ຕຕິ ວູປສມ຺ມຕິ, ສຠາຄສນ຺ຕຕິ ໂອກ຺ກມຕິ, ວຓ຺ຓາຍຕນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ພຫິ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ປາເທ ກຓ຺ຏໂກ ວິຊ຺ຌຕິ, ຂາຓຸ ປຫຣຕິ, ສຣີສປາທິປຣິສ຺ສໂຍ ເຈວ ໂຈຣຠຍຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຕິສ຺ສຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ນິປນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ເພເຕ ປຣິສ຺ສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມປີຕິສຸຂໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປສມສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ພຫິ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອກ຺ຂີນິ ຜນ຺ທນ຺ຕິ, ເສນາສນໍ ປວິສນກ຺ຂເຓ ກູເປ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ວິຍ ໂຫຕິ, ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປນ ອກ຺ຂິປສາໂທ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣກວາຏວາຕປານມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂສ ຈ ສພ຺ພທໂທ ໂຫຕິ, ໂຍ ທທາຕິ ອຸປສ຺ສຍ’’ນ຺ຕິ.

ອມຕໍທໂທ ຈ ໂສ ໂຫຕີຕິ ປຓີຕໂຠຊນສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອມຣຓທານໍ ນາມ ເທຕິ. ໂຍ ຘມ຺ມມນຸສາສຕີຕິ ໂຍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສາສຕິ, ອຏ຺ຐກຖໍ ກເຖຕິ, ປາຬິໍ ວາເຈຕິ, ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ໂພເປສ ຘມ຺ມໍ ອນຸສາສຕິ ນາມ. ສພ຺ພທານານຎ຺ຈ ອິທໍ ຘມ຺ມທານເມວ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສພ຺ພທານໍ ຘມ຺ມທານໍ ຊິນາຕິ,

ສພ຺ພຣສໍ ຘມ຺ມຣໂສ ຊິນາຕິ;

ສພ຺ພຣຕິໍ ຘມ຺ມຣຕິ ຊິນາຕິ,

ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ຊິນາຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໕໔); ທຸຕິຍໍ;

໓. ອນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓. ຕຕິເຍ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕີຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ຠຊຕີຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຈິຕ຺ຕຄຫປຕິສີວລິຕ຺ເຖຣາທິເກ ວິຍ ປຈ຺ຉໂຕ ອນຸພນ຺ຘຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອິຘໂລເກ ປຣໂລເກ ຈ ອນ຺ນທາຍກເມວ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ເອກມູລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ເອກມູລນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາຍ ມູລໍ, ຕຓ຺ຫາ ອວິຊ຺ຊາຍ. ອິຘ ປນ ຕຓ຺ຫາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ທ຺ວີຫິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐີຫິ ອາວຏ຺ຏຕີຕິ ທ຺ວິຣາວຏ຺ຏາ. ສາ ຈ ຣາຄາທີຫິ ຕີຫິ ມເລຫິ ຕິມລາ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສາ ໂມໂຫ ສຫຊາຕໂກຏິຍາ ມລໍ ໂຫຕິ, ຣາຄໂທສາ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ. ປຎ຺ຈ ປນ ກາມຄຸຓາ ອສ຺ສາ ປຕ຺ຖຣຓຏ຺ຐານາ, ເຕສຸ ສາ ປຕ຺ຖຣຕີຕິ ປຎ຺ຈປຕ຺ຖຣາ. ສາ ຈ ອປູຣຓີຍຏ຺ເຐນ ສມຸທ຺ໂທ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣສຸ ປເນສາ ທ຺ວາທສາຍຕເນສຸ ອາວຏ຺ຏຕິ ປຣິວຏ຺ຏຕີຕິ ທ຺ວາທສາວຏ຺ຏາ. ອປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ປນ ປາຕາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອກມູລໍ…ເປ… ປາຕາລໍ, ອຕຣິ ອິສິ, ອຸຕ຺ຕຣິ ສມຕິກ຺ກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອໂນມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໕. ປຎ຺ຈເມ ອໂນມນາມນ຺ຕິ ສພ຺ພຄຸຓສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອເວກລ຺ລນາມໍ, ປຣິປູຣນາມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິປຸຓຕ຺ຖທສ຺ສິນ຺ຕິ ຠຄວາ ສຓ຺ຫສຸຂຸເມ ຂນ຺ຘນ຺ຕຣາທໂຍ ອຕ຺ເຖ ປສ຺ສຕີຕິ ນິປຸຓຕ຺ຖທສ຺ສີ. ປຎ຺ຎາທທນ຺ຕິ ອນ຺ວຍປຎ຺ຎາຘິຄມາຍ ປຏິປທໍ ກຖນວເສນ ປຎ຺ຎາຍ ທາຍກໍ. ກາມາລເຍ ອສຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາລເຍ ອລຄ຺ຄໍ. ກມມານນ຺ຕິ ຠຄວາ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑເຍວ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຄໂຕ, ນ ອິທານິ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຕີຕໍ ປນ ອຸປາທາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມເຫສິນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕານໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອສິຕາຣໍ ປຣິເຍສິຕາຣນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອຈ຺ຉຣາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໖. ຉຏ຺ເຐ ອຈ຺ຉຣາຄຓສງ຺ຆຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຍໍ ກິຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູຣຍມາໂນ ປຎ຺ຈວສ຺ສກາເລ ປວາເຣຕ຺ວາ ທ຺ເວມາຕິກໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມາກມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສລ຺ລຫຸກວຸຕ຺ຕິໂກ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຍ ຠຄວຕາ ມຊ຺ຌິມຍາໂມ ສຍນສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ‘‘ປມາທສ຺ສ ຠາຍາມີ’’ຕິ ມຎ຺ຈກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ນິຣາຫາໂຣ ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ມນສາກາສິ.

ອຖສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຕ຺ຖກວາຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ປຣິຍາທິຍິໍສຸ. ໂສ ຘຸຣສ຺ມິໍເຍວ ກາລມກາສິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມາໂນ ວາ ອາລມ຺ພນຕ຺ຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ວາ ຈງ຺ກມໂກຏິຍໍ ຈີວຣໍ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ວາ ນິປນ຺ໂນ ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ວາ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ໂພ ໂສ ຘຸຣສ຺ມິໍ ກາລໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ອິຕິ ອຍໍ ຈງ຺ກມເນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສຍມນ຺ທຕາຍ ອາສວກ຺ຂຍໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວເນ ມຫາວິມານທ຺ວາເຣ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປພຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕາວເທວສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ ວິຍ ຕິຄາວຸໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ອນ຺ໂຕວິມາເນ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ອຈ຺ຉຣາ ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ວິມານສາມິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອາຄໂຕ, ຣມຍິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ຕູຣິຍານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ເທວປຸຕ຺ໂຕ ນ ຕາວ ຈຸຕຠາວໍ ຊານາຕິ, ປພ຺ພຊິຕສຎ຺ຎີເຍວ ອຈ຺ຉຣາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິຫາຣຈາຣິກໍ ອາຄຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ລຊ຺ຊີ. ປໍສຸກູລິໂກ ວິຍ ອຸປຣິ ຐິຕໍ ຆນທຸກູລໍ ເອກໍສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອໍສກູຏໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂອກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອໂຘມຸໂຂ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ກາຍວິກາເຣເນວ ຕາ ເທວຕາ ‘‘ສມຓເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ອຍ຺ຍ, ເທວປຸຕ຺ຕ, ເທວໂລໂກ ນາມາຍໍ, ນ ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ກຣໂຓກາໂສ, ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວໂນກາໂສ’’ຕິ. ໂສ ຕເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ເທວຕາ ‘‘ນ ຕາວາຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕີ’’ຕິ ຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ໂສ ຕຖາປິ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕວ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖສ຺ສ ສພ຺ພກາຍິກໍ ອາທາສໍ ປຸຣໂຕ ຐປຍິໍສຸ. ໂສ ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ຈຸຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ນ ມຍາ ອິມໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ໂມ ກໂຕ, ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ກໂຕ’’ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ, ‘‘ສຸວຓ຺ຓປຏໍ ປຏິລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕກ຺ກຍິຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘຏ຺ຐານໍ ໂອຕິຓ຺ຓມລ຺ໂລ ມູລກມຸຏ຺ຐິໍ ລຠິຕ຺ວາ ວິຍ. ໂສ – ‘‘ອຍໍ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ສຸລຠາ, ພຸທ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິມານໍ ອປວິສິຕ຺ວາວ ອສມ຺ຠິນ຺ເນເນວ ສີເລນ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມ຺ມ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຉຣາຄຓສງ຺ຆຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣາຄເຓນ ຄີຕວາທິຕສທ຺ເທຫິ ສງ຺ໂຆສິຕໍ. ປິສາຈຄຓເສວິຕນ຺ຕິ ຕເມວ ອຈ຺ຉຣາຄຓໍ ປິສາຈຄຓໍ ກຕ຺ວາ ວທຕິ. ວນນ຺ຕິ ນນ຺ທນວນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ນິຍາມຈິຕ຺ຕຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຣຸຠາເວນ ເທວຄຓໍ ‘‘ເທວຄໂຓ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ໂຣເຈຕິ. ‘‘ປິສາຈຄໂຓ’’ຕິ ວທຕິ. ນນ຺ທນວນຎ຺ຈ ‘‘ນນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ໂມຫນ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ກຖໍ ຍາຕ຺ຣາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກຖໍ ນິຄ຺ຄມນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຖໍ ອຕິກ຺ກໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ປທຏ຺ຐານຠູຕໍ ວິປສ຺ສນໍ ອາຈິກ຺ຂຖ ຠຄວາຕິ ວທຕິ.

ອຖ ຠຄວາ ‘‘ອຕິສລ຺ລິຂເຕວ ອຍໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທ’’ນ຺ຕິ? ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອຊ຺ຊາປິສ຺ສ ຈງ຺ກມນສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອສມ຺ຠິນ຺ເນນ ສີເລນ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ພຸທ຺ຘາ ຈ ອກຕາຠິນິເວສສ຺ສ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ອກຕປຣິກມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິໂນ ຈິຕ຺ຕກາໂຣ ຠິຕ຺ຕິປຣິກມ຺ມໍ ວິຍ – ‘‘ສີລໍ ຕາວ ໂສເຘຫິ, ສມາຘິໍ ຠາເວຫິ, ກມ຺ມສ຺ສກຕປຎ຺ຎໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ປຐມໍ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິປທໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ກາຣກສ຺ສ ປນ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄປທຏ຺ຐານຠູຕໍ ສຓ຺ຫສຸຂຸມໍ ສຸຎ຺ຎຕາວິປສ຺ສນໍເຍວ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ກາຣໂກ ອຠິນ຺ນສີໂລ, ເອໂກ ມຄ຺ໂຄ ອສ຺ສ ອນາຄໂຕຕິ ສຸຎ຺ຎຕາວິປສ຺ສນໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຸຊຸໂກ ນາມາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຊຸໂກຕິ ກາຍວງ຺ກາທີນໍ ອຠາວໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸຊຸໂກ ນາມ. ອຠຍາ ນາມ ສາ ທິສາຕິ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ຠຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ວາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຠຍໍ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ອຠຍາ ນາມ ສາ ທິສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣໂຖ ອກູຊໂນຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍຖາ ຫິ ປາກຕິກຣໂຖ ອກ຺ເຂ ວາ ອນພ຺ຠຎ຺ຊິເຕ ອຕິເຣເກສຸ ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຠິຣຸຬ຺ເຫສຸ ກູຊຕິ ວິຣວຕິ, ນ ເອວໍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາປິ ປາຓສຫສ຺ເສສຸ ອຠິຣຸຫນ຺ເຕສຸ ນ ກູຊຕິ ນ ວິຣວຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອກູຊໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ມຈກ຺ເກຫິ ສໍຍຸໂຕຕິ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍສງ຺ຂາເຕຫິ ຘມ຺ມຈກ຺ເກຫິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ.

ຫິຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິຣິຄ຺ຄຫເຓນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອປາລມ຺ໂພຕິ ຍຖາ ພາຫິຣກຣຖສ຺ສ ຣເຖ ຐິຕານໍ ໂຍຘານໍ ອປຕນຕ຺ຖາຍ ທາຣຸມຍໍ ອປາລມ຺ພນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ສ ມຄ຺ຄຣຖສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ອປາລມ຺ພນໍ. ສຕ຺ຍສ຺ສ ປຣິວາຣຓນ຺ຕິ ຣຖສ຺ສ ສີຫຈມ຺ມາທິປຣິວາໂຣ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ມຄ຺ຄຣຖສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ປຣິວາຣຓໍ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄໍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣຊວນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣຊວາ ອສ຺ສ ປຸພ຺ພຍາຍິກາຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣຊໂວ, ຕໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣຊວໍ. ຍຖາ ຫິ ປຐມຕຣໍ ຣາຊປຸຣິເສຫິ ກາຓກຸຓິອາທີນໍ ນີຫຣເຓນ ມຄ຺ເຄ ໂສຘິເຕ ປຈ຺ຉາ ຣາຊາ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວເມວໍ ວິປສ຺ສນາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຂນ຺ຘາທີສຸ ໂສຘິເຕສຸ ປຈ຺ຉາ ຠູມິລທ຺ຘວຏ຺ຏໍ ປຣິຊານມານາ ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘມ຺ມາຫໍ ສາຣຖິໍ ພ຺ຣູມິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣຊວ’’ນ຺ຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອວສາເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ທີເປສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ໂຠຊນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂປ຺ປມາເຓ ກພເຬ ອຸກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂປ຺ປມາເຓເນວ ຕໂຕ ກພຬໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວໍ ຠຄວຕິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ເທເສນ຺ເຕປິ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປນິສ຺ສຍານຸຣູເປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຘາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວນໂຣປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗. ສຕ຺ຕເມ ຘມ຺ມຏ຺ຐາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາຕິ ເກ ຘມ຺ມຏ຺ຐາ, ເກ ສີລສມ຺ປນ຺ນາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຠຄວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ຖາວຣວຕ຺ຖຸນາ ທີເປນ຺ໂຕ ອາຣາມໂຣປາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາຣາມໂຣປາຕິ ປຸປ຺ຜາຣາມຜລາຣາມໂຣປກາ. ວນໂຣປາຕິ ສຍໍຊາເຕ ອໂຣປິມວເນ ສີມໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຈຕິຍໂພຘິຈງ຺ກມນມຓ຺ຑປກຸຏິເລຓຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານານໍ ກາຣກາ ຉາຍູປເຄ ຣຸກ຺ເຂ ໂຣເປຕ຺ວາ ທທມານາປິ ວນໂຣປາເຍວ ນາມ. ເສຕຸກາຣກາຕິ ວິສເມ ເສຕຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸທເກ ນາວໍ ປຏິຍາເທນ຺ຕິ. ປປນ຺ຕິ ປານີຍທານສາລໍ. ອຸທປານນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂປກ຺ຂຣຓີຕຬາກາທິໍ. ອຸປສ຺ສຍນ຺ຕິ ວາສາຄາຣໍ. ‘‘ອຸປາສຍ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

ສທາ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ນ ອກຸສລວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຕກ຺ເກນ຺ຕສ຺ສ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປວຑ຺ຒຕິ. ຍທາ ຍທາ ປນ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ຕທາ ຕທາ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒຕິ. ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສທາ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມຏ຺ຐາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ຐິຕຕ຺ຕາ ເຕນປິ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຏ຺ຐາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ. ອຖ ວາ ເອວຣູປານິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕານໍ ທສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປູເຣນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຐິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຏ຺ຐາ. ເຕເນວ ຈ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ເຊຕວນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘. ອຏ຺ຐເມ ອິທໍ ຫິ ຕໍ ເຊຕວນນ຺ຕິ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເຊຕວນສ຺ສ ເຈວ ພຸທ຺ຘາທີນຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕ ເອວມາຫ. ອິສິສງ຺ຆນິເສວິຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆນິເສວິຕໍ.

ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ເຊຕວນສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ກມ຺ມໍ ວິຊ຺ຊາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມນ຺ຕິ ມຄ຺ຄເຈຕນາ. ວິຊ຺ຊາຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ. ຘມ຺ໂມຕິ ສມາຘິປກ຺ຂິກາ ຘມ຺ມາ. ສີລໍ ຊີວິຕມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ວິຊ຺ຊາຕິ ທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປາ. ຘມ຺ໂມຕິ ວາຍາມສຕິສມາຘໂຍ. ສີລນ຺ຕິ ວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ. ຊີວິຕມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສີເລ ຐິຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ນາມ ອຸຕ຺ຕມໍ. ເອເຕນ ມຈ຺ຈາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ເຄນ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ມຄ຺ເຄນ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ໂຄຕ຺ຕຘເນຫິ, ຕສ຺ມາ. ໂຍນິໂສ ວິຈິເນ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຸປາເຍນ ສມາຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມໍ ວິຈິເນຍ຺ຍ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ອຖ ວາ ໂຍນິໂສ ວິຈິເນ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຸປາເຍນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມໍ ວິຈິເນຍ຺ຍ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອວໍ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

ອິທານິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວາຕິ ອວຘາຣຓວຈນໍ, ເອເຕຫິ ປຎ຺ຎາທີຫິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ວທຕິ. ອຸປສເມນາຕິ ກິເລສອຸປສເມນ. ປາຣໍ ຄໂຕຕິ ນິພ຺ພານໍ ຄໂຕ. ໂຍ ໂກຈິ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ເອຕາວປຣໂມ ສິຍາ, ນ ເຖເຣນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ມຈ຺ຉຣິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙. ນວເມ ມຈ຺ຉຣິໂນຕິ ມຈ຺ເຉເຣນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂຸໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາປິ ນ ວນ຺ທຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄໂຕ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣຕິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ນາຄຈ຺ຉຖ, ສມ຺ປນ຺ໂນ ປເທໂສ, ປຏິພລາ ມຍໍ ອຍ຺ຍານໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສທ຺ໂຘ ອຍໍ ອຸປາສໂກ’’ຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຆຣໍ ວາ ປວິສຕິ. ສເຈປິ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຫຕ຺ເຖນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ອຍ຺ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂໍ ເທຖ, ອຫໍ ເອເກນ ກມ຺ເມນ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ປກ຺ກມຕິ. ເຖໂຣ ສກລຄາມໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉປຕ຺ໂຕວ ນິກ຺ຂມຕິ. ອິທໍ ຕາວ ມຸທຸມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ, ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອທາຍໂກປິ ທາຍໂກ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອິຘ ປນ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິຍໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂູສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ເຐສຸ, ‘‘ເຖຣາ ຐິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ປາທາ ຣຸຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ສິລາຖມ຺ໂຠ ວິຍ ຂາຓຸໂກ ວິຍ ຈ ຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສາມີຈິມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ. ກທຣິຍາຕິ ອິທໍ ມຈ຺ຉຣິໂນຕິ ປທສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ມຸທຸກມ຺ປິ ຫິ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ‘‘ມຈ຺ຉຣິຍ’’ນ຺ເຕວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຖທ຺ຘໍ ປນ ກທຣິຍໍ ນາມ. ປຣິຠາສກາຕິ ຠິກ຺ຂູ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐິເຕ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ກສິຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ວປິຕ຺ວາ, ລາຍິຕ຺ວາ? ມຍໍ ອຕ຺ຕໂນປິ ນ ລຠາມ, ກຸໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ສີຆໍ ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິອາທີຫິ ສໍຕຊ຺ຊກາ. ອນ຺ຕຣາຍກຣາຕິ ທາຍກສ຺ສ ສຄ຺ຄນ຺ຕຣາໂຍ, ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ລາຠນ຺ຕຣາໂຍ, ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຆາໂຕຕິ ອິເມສໍ ອນ຺ຕຣາຍານໍ ກາຣກາ.

ສມ຺ປຣາໂຍຕິ ປຣໂລໂກ. ຣຕີຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣຕິ. ຂິຑ຺ຑາຕິ ກາຍິກຂິຑ຺ຑາທິກາ ຕິວິຘາ ຂິຑ຺ຑາ. ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມສ ວິປາໂກຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠວເນ ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ເອສ ວິປາໂກ. ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ທຸຄ຺ຄຕີຕິ ‘‘ຍມໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ທຸຄ຺ຄຕິ.

ວທຎ຺ຎູຕິ ຠິກ຺ຂູ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຸຓ຺ຫີວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ – ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຣ ເຍ ‘‘ມຍໍ ປຈາມ, ອິເມ ປນ ນ ປຈນ຺ຕິ, ປຈມາເນ ປຕ຺ວາ ອລຠນ຺ຕາ ກຸຫິໍ ລຠິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ສໍວິຠຊນ຺ຕິ, ເຕ ວທຎ຺ຎູ ນາມ. ປກາສນ຺ຕີຕິ ວິມານປ຺ປຠາຍ ໂຊຕນ຺ຕິ. ປຣສມ຺ຠເຕສູຕິ ປເຣຫິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິເຕສຸ. ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ສຸຄ຺ຄຕີຕິ, ‘‘ເອເຕ ສຄ຺ຄາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສມ຺ປຣາເຍ ສຸຄຕິ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ວາ ເອເຕສໍ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຸນ ສມ຺ປຣາເຍປິ ທຸຄ຺ຄຕິສຸຄຕິເຍວ ໂຫຕີຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຆຏີກາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໐. ທສເມ ອຸປປນ຺ນາເສຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິວເສນ ອຸປຄຕາ. ວິມຸຕ຺ຕາຕິ ອວິຫາພ຺ຣຫ຺ມໂລກສ຺ມິໍ ອຸປປຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣເມວ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕາ. ມານຸສໍ ເທຫນ຺ຕິ ອິຘ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ ເອວ ວຸຕ຺ຕານິ. ທິພ຺ພໂຍຄນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ. ອຸປຈ຺ຈຄຸນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກມິໍສຸ. ອຸປໂກຕິອາທີນິ ເຕສໍ ເຖຣານໍ ນາມານິ. ກຸສລີ ຠາສສີ ເຕສນ຺ຕິ, ‘‘ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ກຸສລີ, ເຕສໍ ເຖຣານໍ ຕ຺ວໍ ກຸສລໍ ອນວຊ຺ຊໍ ຠາສສິ, ໂຖເມສິ ປສໍສສິ, ປຓ຺ຑິໂຕສິ ເທວປຸຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ. ຕໍ ເຕ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍາຕິ ເຕ ເຖຣາ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອິຘ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສເນ ຊານິຕ຺ວາ. ຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນິຣາມິໂສຕິ ນິຣາມິສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນາມ ອນາຄາມີ, ອນາຄາມີ ອໂຫສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຫຸວາຕິ ອໂຫສິ. ສຄາເມຍ຺ໂຍຕິ ເອກຄາມວາສີ. ປຣິໂຍສານຄາຖາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຐປິຕາຕິ. ທສມໍ.

ອາທິຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ຊຣາວຄ຺ໂຄ

໑. ຊຣາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑. ຊຣາວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ສາຘູຕິ ລທ຺ຘກໍ ຠທ຺ທກໍ. ສີລໍ ຍາວ ຊຣາຕິ ອິມິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ຍຖາ ມຸຕ຺ຕາມຓິຣຕ຺ຕວຕ຺ຖາທີນິ ອາຠຣຓານິ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ໂສຠນ຺ຕິ, ຊຣາຊິຓ຺ຓກາເລ ຕານິ ຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ອຊ຺ຊາປິ ພາລຠາວໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ເອວໍ ສີລໍ. ສີລຎ຺ຫິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ໂສຠຕິ. ພາລກາເລປິ ຫິ ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕໍ ‘‘ກິໍ ອິມສ຺ສ ສີເລນາ’’ຕິ? ວຕ຺ຕາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ມຊ຺ຌິມກາເລປິ ມຫລ຺ລກກາເລປີຕິ.

ສທ຺ຘາ ສາຘຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ຫຕ຺ຖາຬວກຈິຕ຺ຕຄຫປຕິອາທີນໍ ວິຍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕສທ຺ຘາ ນາມ ສາຘຸ. ປຎ຺ຎາ ນຣານໍ ຣຕນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ຐາທີຫິ ຣຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຍທິ ຈິຕ຺ຕີກຕນ຺ຕິ ຣຕນໍ, ນນຸ ຠຄວາ ຈິຕ຺ຕີກໂຕ ປຸຣິສສີໂຫ, ເຍ ຈ ໂລເກ ຈິຕ຺ຕີກຕາ, ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕີກໂຕ ຠຄວາ. ຍທິ ຣຕິກຣນ຺ຕິ ຣຕນໍ, ນນຸ ຠຄວາ ຣຕິກໂຣ ປຸຣິສສີໂຫ, ຕສ຺ສ ວຈເນນ ຈຣນ຺ຕາ ຌານຣຕິສຸເຂນ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ຍທິ ອຕຸລ຺ຍນ຺ຕິ ຣຕນໍ, ນນຸ ຠຄວາ ອຕຸໂລ ປຸຣິສສີໂຫ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຕຸເລຕຸໍ ຄຸເຓຫິ ຄຸຓປາຣມິໍ ຄໂຕ. ຍທິ ທຸລ຺ລຠນ຺ຕິ ຣຕນໍ, ນນຸ ຠຄວາ ທຸລ຺ລໂຠ ປຸຣິສສີໂຫ. ຍທິ ອໂນມສຕ຺ຕປຣິໂຠຄນ຺ຕິ ຣຕນໍ, ນນຸ ຠຄວາ ອໂນໂມ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນາ’’ຕິ.

ອິຘ ປນ ທຸລ຺ລຠປາຕຸຠາວຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ ‘‘ຣຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎເຈຕນາ, ສາ ຫິ ອຣູປຕ຺ຕາ ປຣິຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຊຣສາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒. ທຸຕິເຍ ອຊຣສາຕິ ອຊີຣເຓນ, ອວິປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີລຎ຺ຫິ ອວິປນ຺ນເມວ ສາຘຸ ໂຫຕິ, ວິປນ຺ນສີລໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທໂຍປິ ນ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ນິທ຺ຘມິຕພ຺ໂພວ ໂຫຕີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ມິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໓. ຕຕິເຍ ສຕ຺ໂຖຕິ ສທ຺ຘິໍຈໂຣ, ຊງ຺ຆສຕ຺ໂຖ ວາ ສກຏສຕ຺ໂຖ ວາ. ມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປາຏງ຺ກິຍາ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ຍາເນນ ຫຣິຕ຺ວາ ເຂມນ຺ຕສມ຺ປາປເນນ ມິຕ຺ຕໍ. ສເກ ຆເຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ. ຕຖາຣູເປ ໂຣເຄ ຊາເຕ ປຸຕ຺ຕຠຣິຍາທໂຍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມາຕາ ປນ ອສຸຈິມ຺ປິ ຈນ຺ທນໍ ວິຍ ມຎ຺ຎຕິ. ຕສ຺ມາ ສາ ສເກ ຆເຣ ມິຕ຺ຕໍ. ສຫາໂຍ ອຕ຺ຖຊາຕສ຺ສາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ຈສ຺ສ ໂຍ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ວຫຕິ ນິຕ຺ຖຣຕິ, ໂສ ກິຈ຺ເຈສຸ ສຫ ອຍນຠາເວນ ສຫາໂຍ ມິຕ຺ຕໍ, ສຸຣາປານາທິສຫາຍາ ປນ ນ ມິຕ຺ຕາ. ສມ຺ປຣາຍິກນ຺ຕິ ສມ຺ປຣາຍຫິຕໍ. ຕຕິຍໍ.

໔. ວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຸຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖູຕິ ມຫລ຺ລກກາເລ ປຏິຊຄ຺ຄນຏ຺ເຐນ ປຸຕ຺ຕາ ປຕິຏ຺ຐາ. ປຣໂມຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ອກເຖຕພ຺ພສ຺ສປິ ຄຸຍ຺ຫສ຺ສ ກເຖຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕຕາຍ ຠຣິຍາ ປຣໂມ ສຂາ ນາມ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕-໗. ປຐມຊນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໕໕. ປຎ຺ຈເມ ວິຘາວຕີຕິ ປຣສມຸທ຺ທາທິຄມນວເສນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຘາວຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໕໖. ຉຏ຺ເຐ ທຸກ຺ຂາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ. ຉຏ຺ຐໍ.

໕໗. ສຕ຺ຕເມ ປຣາຍຓນ຺ຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ອວສ຺ສໂຍ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຸປ຺ປຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໘. ອຏ຺ຐເມ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປໂຖຕິ ສຸຄຕິຎ຺ຈ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອມຄ຺ໂຄ. ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວກ຺ຂໂຍຕິ ຣຕ຺ຕິທິເວຫິ, ຣຕ຺ຕິທິເວສຸ ວາ ຂີຍຕິ. ອິຕ຺ຖີ ມລນ຺ຕິ ເສສໍ ພາຫິຣມລໍ ຠສ຺ມຂາຣາທີຫິ ໂຘວິຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ໂສເຘຕຸໍ, ມາຕຸຄາມມເລນ ທຸຏ຺ໂຐ ປນ ນ ສກ຺ກາ ສຸທ຺ໂຘ ນາມ ກາຕຸນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ມລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິຍໍ ປຊາ ສຊ຺ຊຕິ. ຕໂປຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣຘຸຕງ຺ຄຄຸຓວີຣິຍທຸກ຺ກຣກາຣິການໍ ນາມໍ, ອິຘ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ສພ຺ພາປິ ກິເລສສນ຺ຕາປິກາ ປຏິປທາ ວຏ຺ຏຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເມຖຸນວິຣຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໙. ນວເມ ກິສ຺ສ ຈາຠິຣໂຕຕິ ກິສ຺ມິໍ ອຠິຣໂຕ. ທຸຕິຍາຕິ ສຸຄຕິຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸຕິຍິກາ. ປຎ຺ຎາ ເຈນໍ ປສາສຕີຕິ ປຎ຺ຎາ ເອຕໍ ປຸຣິສໍ ‘‘ອິທໍ ກໂຣຫິ, ອິທໍ ມາກຣີ’’ຕິ ອນຸສາສຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ກວິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໐. ທສເມ ຉນ຺ໂທ ນິທານນ຺ຕິ ຄາຍຕ຺ຕິອາທິໂກ ຉນ຺ໂທ ຄາຖານໍ ນິທານໍ. ປຸພ຺ພປຏ຺ຐາປນຄາຖາ ອາຣຠນ຺ໂຕ ຫິ ‘‘ກຕຣຈ຺ຉນ຺ເທນ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາຣຠຕິ. ວິຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ຊນນໍ. ອກ຺ຂຣໍ ຫິ ປທໍ ຊເນຕິ, ປທໍ ຄາຖໍ ຊເນຕິ, ຄາຖາ ອຕ຺ຖໍ ປກາເສຕີຕິ. ນາມສນ຺ນິສ຺ສິຕາຕິ ສມຸທ຺ທາທິປຓ຺ຓຕ຺ຕິນິສ຺ສິຕາ. ຄາຖາ ອາຣຠນ຺ໂຕ ຫິ ສມຸທ຺ທໍ ວາ ປຖວິໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນາມໍ ນິສ຺ສຍິຕ຺ວາວ ອາຣຠຕິ. ອາສໂຍຕິ ປຕິຏ຺ຐາ. ກວິໂຕ ຫິ ຄາຖາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂສ ຕາສໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕີຕິ. ທສມໍ.

ຊຣາວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ອທ຺ຘວຄ຺ໂຄ

໑. ນາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໑. ອທ຺ຘວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ນາມໍ ສພ຺ພໍ ອທ຺ຘຠວີຕິ ນາມໍ ສພ຺ພໍ ອຠິຠວຕິ ອນຸປຕຕິ. ໂອປປາຕິເກນ ວາ ຫິ ກິຕ຺ຕິເມນ ວາ ນາເມນ ມຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ວາ ສງ຺ຂາໂຣ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ສປິ ຫິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວາ ປາສາຓສ຺ສ ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມ ນາມ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອນາມໂກຕ຺ເວວ ຕສ຺ສ ນາມໍ ໂຫຕິ. ປຐມໍ.

໒-໓. ຈິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໖໒. ທຸຕິເຍ ສພ຺ເພວ ວສມນ຺ວຄູຕິ ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍເຍວ ອນວເສສປຣິຍາທານເມຕໍ. ທຸຕິຍໍ.

໖໓. ຕຕິເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕິຍໍ.

໔-໕. ສໍໂຍຊນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໖໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກິໍ ສຸ ສໍໂຍຊໂນຕິ ກິໍ ສໍໂຍຊໂນ ກິໍ ພນ຺ຘໂນ? ວິຈາຣຓນ຺ຕິ ວິຈຣຓາ ປາທານິ. ພຫຸວຈເນ ເອກວຈນໍ ກຕໍ. ວິຕກ຺ກສ຺ສ ວິຈາຣຓນ຺ຕິ ວິຕກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ປາທາ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໖໕. ປຎ຺ຈເມປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອຕ຺ຕຫຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໖. ຉຏ຺ເຐ ເກນສ຺ສຸພ຺ຠາຫໂຕຕິ ເກນ ອພ຺ຠາຫໂຕ. ສຸ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອິຈ຺ຉາຘູປາຍິໂຕຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ອາທິຕ຺ໂຕ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗-໙. ອຸຑ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໖໗. ສຕ຺ຕເມ ຕຓ຺ຫາຍ ອຸຑ຺ຑິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອຸລ຺ລງ຺ຆິໂຕ. ຈກ຺ຂຸຎ຺ຫິ ຕຓ຺ຫາຣຊ຺ຊຸນາ ອາວຸນິຕ຺ວາ ຣູປນາຄທນ຺ເຕ ອຸຑ຺ຑິຕໍ, ໂສຕາທີນິ ສທ຺ທາທີສູຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອຸຑ຺ຑິໂຕ ໂລໂກ. ມຈ຺ຈຸນາ ປິຫິໂຕຕິ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ທູຣໍ ເອກຈິຕ຺ຕນ຺ຕຣໍ, ພລວຕິຍາ ປນ ມາຣຓນ຺ຕິກເວທນາຍ ປພ຺ພເຕນ ວິຍ ໂອຕ຺ຖຏຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ຕໍ ນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ‘‘ມຈ຺ຈຸນາ ປິຫິໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕມໍ.

໖໘. ອຏ຺ຐເມ ສ຺ເວວ ປຎ຺ໂຫ ເທວຕາຍ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍາຍວເສນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ. ອຏ຺ຐມໍ.

໖໙. ນວເມ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ນວມໍ.

໑໐. ໂລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໐. ທສເມ ກິສ຺ມິໍ ໂລໂກ ສມຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ກິສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຉສູຕິ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ອາຍຕເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຉສຸ ກຸພ຺ພຕີຕິ ເຕສຸເຍວ ຉສຸ ສນ຺ຖວໍ ກໂຣຕິ. ອຸປາທາຍາຕິ ຕານິເຍວ ຈ ອຸປາທາຍ ອາຄມ຺ມ ປຏິຈ຺ຈ ປວຕ຺ຕຕິ. ວິຫຎ຺ຎຕີຕິ ເຕສຸເຍວ ຉສຸ ວິຫຎ຺ຎຕິ ປີຬິຍຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນວເສນ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ອາຄໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານໍ ປນ ວເສນ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຉສຸ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຉສຸ ພາຫິເຣສຸ ສນ຺ຖວໍ ກໂຣຕິ, ຉນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການໍ ອຸປາທາຍ ຉສຸ ພາຫິເຣສຸ ວິຫຎ຺ຎຕີຕິ. ທສມໍ.

ອທ຺ຘວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ເຉຕ຺ວາວຄ຺ໂຄ

໑. ເຉຕ຺ວາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໑. ເຉຕ຺ວາວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ເຉຕ຺ວາຕິ ວຘິຕ຺ວາ. ສຸຂໍ ເສຕີຕິ ໂກຘປຣິຬາເຫນ ອປຣິທຍ຺ຫມານຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ສຍຕິ. ນ ໂສຈຕີຕິ ໂກຘວິນາເສນ ວິນຏ຺ຐໂທມນສ຺ສຕ຺ຕາ ນ ໂສຈຕິ. ວິສມູລສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂວິປາກສ຺ສ. ມຘຸຣຄ຺ຄສ຺ສາຕິ ກຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ, ອກ຺ກຸຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສິຕ຺ວາ, ປຫຏສ຺ສ ຈ ປຏິປຫຣິຕ຺ວາ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ມຘຸຣຄ຺ໂຄຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ຐາເນ ປຣິໂຍສານໍ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍາຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ. ປຐມໍ.

໒. ຣຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໒. ທຸຕິເຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ເອເຕນາຕິ ປຎ຺ຎາຓໍ. ຘໂຊ ຣຖສ຺ສາຕິ ມຫນ຺ຕສ຺ມິໍ ຫິ ສງ຺ຄາມສີເສ ທູຣໂຕວ ຘຊໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອສຸກຣຎ຺ໂຎ ນາມ ອຍໍ ຣໂຖ’’ຕິ ຣໂຖ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘໂຊ ຣຖສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄິປິ ທູຣໂຕວ ຘູເມນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ໂຈຬຣຏ຺ຐໍ ປຓ຺ຑຸຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອວໍ ຣຏ຺ຐມ຺ປິ ຣຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາປິ ປນ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ນາມ ຠຣິຍາ’’ຕິ ຠຕ຺ຕາຣໍ ປຕ຺ວາວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ຘູໂມ ປຎ຺ຎາຓມຄ຺ຄິໂນຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ວິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໓. ຕຕິເຍ ສທ຺ຘີຘ ວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ສທ຺ໂຘ ສທ຺ຘາຍ ມຸຕ຺ຕມຓິອາທີນິປິ ວິຕ຺ຕານິ ລຠຕິ, ຕິສ຺ໂສປິ ກຸລສມ຺ປທາ, ຉ ກາມສຄ຺ຄານິ, ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເນ ອມຕມຫານິພ຺ພານທສ຺ສນມ຺ປິ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ມຓິມຸຕ຺ຕາທີຫິ ວິຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘາວິຕ຺ຕເມວ ເສຏ຺ຐໍ. ຘມ຺ໂມຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປໂຖ. ສຸຂມາວຫຕີຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສາສວານາສວໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐສຸຂໍ ອາວຫຕິ. ສາທຸຕຣນ຺ຕິ ໂລກສ຺ມິໍ ໂລຓມ຺ພິລາທີນໍ ສພ຺ພຣສານໍ ສຈ຺ຈເມວ ມຘຸຣຕຣໍ. ສຈ຺ຈສ຺ມິໍ ຫິ ຐິຕາ ສີຆເວຄໍ ນທິມ຺ປິ ນິວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ວິສມ຺ປິ ນິມ຺ມທ຺ເທນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິມ຺ປິ ປຏິພາຫນ຺ຕິ, ເທວມ຺ປິ ວສ຺ສາເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພຣສານໍ ມຘຸຣຕຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຎາຊີວິໍ ຊີວິຕມາຫຸ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂຍ ປຎ຺ຎາຊີວີ ຄຫຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ຊີວຕິ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ປນ ຘມ຺ເມນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຈ຺ຈເຍ ‘‘ອິທມຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາທາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍຜລາຘິຄມວເສນ ປຎ຺ຎາຍ ຊີວຕິ, ຕໍ ປຎ຺ຎາຊີວິໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເສຏ຺ຐໍ ຊີວິຕໍ ຊີວຕີຕິ ອາຫຸ. ຕຕິຍໍ.

໔. ວຸຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ພີຊນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຕນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ຘຎ຺ຎພີຊໍ ເສຏ຺ຐໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸຄ຺ຄເຕ ຊນປໂທ ເຂໂມ ໂຫຕິ ສຸຠິກ຺ໂຂ. ນິປຕຕນ຺ຕິ ນິປຕນ຺ຕານໍ ເມຆວຸຏ຺ຐິ ເສຏ຺ຐາ. ເມຆວຸຏ຺ຐິຍຎ຺ຫິ ສຕິ ວິວິຘານິ ສສ຺ສານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຊນປທາ ຜີຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເຂມາ ສຸຠິກ຺ຂາ. ປວຊມານານນ຺ຕິ ຊງ຺ຄມານໍ ປທສາ ຈຣມານານໍ ຄາໂວ ເສຏ຺ຐາ. ຕາ ນິສ຺ສາຍ ຫິ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ໂຄຣເສ ປຣິຠຸຎ຺ຊມານາ ສຸຂໍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ປວທຕນ຺ຕິ ຣາຊກຸລມຊ຺ຌາທີສຸ ວທນ຺ຕານໍ ປຸຕ຺ໂຕ ວໂຣ. ໂສ ຫິ ມາຕາປິຕູນໍ ອນຕ຺ຖາວຫໍ ນ ວທຕິ.

ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຕຕໍ ເສຏ຺ຐາຕິ ປຸຣິມປຎ຺ເຫ ກິຣ ສຸຕ຺ວາ ສມີເປ ຐິຕາ ເອກາ ເທວຕາ ‘‘ເທວເຕ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ປຎ຺ຫໍ ທສພລໍ ປຸຈ຺ຉສິ? ອຫໍ ເຕ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘິຍາ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ອິຕຣາ ເທວຕາ ອາຫ – ‘‘ຍາວ ປຘໍສີ ວເທສິ ເທວເຕ ຍາວ ປຄພ຺ຠາ ມຸຂຣາ, ອຫໍ ພຸທ຺ຘໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ. ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ກສ຺ມາ ກເຖສີ’’ຕິ? ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເທວ ປຎ຺ຫໍ ທສພລໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຕຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊາຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ. ສາ ຫິ ອຸປ຺ປຕມານາ ສພ຺ພາກຸສລຘມ຺ເມ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸປ຺ປຕຕໍ ເສຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ວຏ຺ຏມູລກມຫາອວິຊ຺ຊາ. ສາ ຫິ ນິປຕນ຺ຕານໍ ໂອສີທນ຺ຕານໍ ວຣາ. ປວຊມານານນ຺ຕິ ປທສາ ຈຣມານານໍ ຊງ຺ຄມານໍ ອໂນມປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕຠູໂຕ ສງ຺ໂຆ ວໂຣ. ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ໂສຕ຺ຖິໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ພຸທ຺ໂຘຕິ ຍາທິໂສ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ໂຎ ວາ, ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ວທມານານໍ ພຸທ຺ໂຘ ວໂຣ. ຕສ຺ສ ຫິ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຄມ຺ມ ອເນກສຕສຫສ຺ສານໍ ປາຓານໍ ພນ຺ຘນໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຠີຕາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໕. ປຎ຺ຈເມ ກິໍສູຘ ຠີຕາຕິ ກິໍ ຠີຕາ? ມຄ຺ໂຄ ຈເນກາຍຕນປ຺ປວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມຓວເສນ ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫິ ກຖິໂຕ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກິສ຺ສ ຠີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຍໍ ຊນຕາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ອຄ຺ຄເຫສີຕິ ວທຕິ. ຠູຣິປຎ຺ຎາຕິ ພຫຸປຎ຺ຎ ອຸສ຺ສນ຺ນປຎ຺ຎ. ປຣໂລກໍ ນ ຠາເຍຕິ ອິມສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຠາເຍຍ຺ຍ. ປຓິຘາຍາຕິ ຐເປຕ຺ວາ. ພຫ຺ວນ຺ນປານໍ ຆຣມາວສນ຺ໂຕຕິ ອນາຖປິຓ຺ຑິກາທໂຍ ວິຍ ພຫ຺ວນ຺ນປາເນ ຆເຣ ວສນ຺ໂຕ. ສໍວິຠາຄີຕິ ອຈ຺ຉຣາຍ ຄຫິຕມ຺ປິ ນເຂນ ຜາເລຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ທຕ຺ວາວ ຠຸຎ຺ຊນສີໂລ. ວທຎ຺ຎູຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ອິທານິ ຄາຖາຍ ອງ຺ຄານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ – ‘‘ວາຈ’’ນ຺ຕິ ຫິ ອິມິນາ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີສຸຈຣິຕານິ ຄຫິຕານິ, ‘‘ມເນນາ’’ຕິປເທນ ຕີຓິ ມໂນສຸຈຣິຕານິ, ‘‘ກາເຍນາ’’ຕິ ປເທນ ຕີຓິ ກາຍສຸຈຣິຕານິ. ອິຕິ ອິເມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ປຸພ຺ພສຸທ຺ຘິອງ຺ຄໍ ນາມ. ພຫ຺ວນ຺ນປານໍ ຆຣມາວສນ຺ໂຕຕິ ອິມິນາ ຍຎ຺ຎອຸປກ຺ຂໂຣ ຄຫິໂຕ. ສທ຺ໂຘຕິ ເອກມງ຺ຄໍ, ມຸທູຕິ ເອກໍ, ສໍວິຠາຄີຕິ ເອກໍ, ວທຎ຺ຎູຕິ ເອກໍ. ອິຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຐິໂຕ ຈຕູສູ’’ຕິ ອາຫ.

ອປໂຣປິ ປຣິຍາໂຍ – ວາຈນ຺ຕິອາທີນິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ, ພຫ຺ວນ຺ນປານນ຺ຕິ ອິມິນາ ຍຎ຺ຎອຸປກ຺ຂໂຣວ ຄຫິໂຕ, ສທ຺ໂຘ ມຸທູ ສໍວິຠາຄີ ວທຎ຺ຎູຕິ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ. ອປໂຣ ທຸກນໂຍ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ວາຈໍ ມນຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິທເມກໍ ອງ຺ຄໍ, ‘‘ກາເຍນ ປາປານິ ອກຸພ຺ພມາໂນ, ພຫ຺ວນ຺ນປານໍ ຆຣມາວສນ຺ໂຕ’’ຕິ ເອກໍ, ‘‘ສທ຺ໂຘ ມຸທູ’’ຕິ ເອກໍ, ‘‘ສໍວິຠາຄີ ວທຎ຺ຎູ’’ຕິ ເອກໍ. ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຐິໂຕ ຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ອິໂຕ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຠາຍຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ນຊີຣຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໖. ຉຏ຺ເຐ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ນ ຊີຣຕີຕິ ອຕີຕພຸທ຺ຘານໍ ຍາວຊ຺ຊທິວສາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ກຖິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຊີຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂປຣາຓາ ປນ ‘‘ອທ຺ຘາເນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ, ຊີຣຓສຠາໂວ ປນ ນ ໂຫຕິເຍວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອາລສ຺ຍນ຺ຕິ ອາລສິຍໍ, ເຍນ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕວ, ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ, ເຕເລປິ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ເຕ ຐິຕິໍ ນ ກໂຣຕິ. ປມາໂທຕິ ນິທ຺ທາຍ ວາ ກິເລສວເສນ ວາ ປມາໂທ. ອນຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ກມ຺ມສມເຍ ກມ຺ມກຣຓວີຣິຍາຠາໂວ. ອສໍຍໂມຕິ ສີລສຎ຺ຎມາຠາໂວ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຈາຣຕາ. ນິທ຺ທາຕິ ໂສປ຺ປພຫຸລຕາ. ຕາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຐິໂຕປິ ນິສິນ຺ໂນປິ ນິທ຺ທາຍຕິ, ປເຄວ ນິປນ຺ໂນ. ຕນ຺ທີຕິ ອຕິຈ຺ຉາຕາທິວເສນ ອາຄນ຺ຕຸກາລສິຍໍ. ເຕ ຉິທ຺ເທຕິ ຕານິ ຉ ຉິທ຺ທານິ ວິວຣານິ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ. ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ວິວຊ຺ຊເຍຕິ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍ ຊເຫຍ຺ຍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອິສ຺ສຣິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໗. ສຕ຺ຕເມ ສຕ຺ຖມລນ຺ຕິ ມລຄ຺ຄຫິຕສຕ຺ຖໍ. ກິໍ ສຸ ຫຣນ຺ຕໍ ວາເຣນ຺ຕີຕິ ກໍ ຫຣນ຺ຕໍ ນິເສເຘນ຺ຕິ. ວໂສຕິ ອາຓາປວຕ຺ຕນໍ. ອິຕ຺ຖີຕິ ອວິສ຺ສຊ຺ຊນີຍຠຓ຺ຑຕ຺ຕາ ‘‘ອິຕ຺ຖີ ຠຓ຺ຑານມຸຕ຺ຕມໍ, ວຣຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ວາ ສພ຺ເພປິ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຈ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຈ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ‘‘ອິຕ຺ຖີ ຠຓ຺ຑານມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂກໂຘ ສຕ຺ຖມລນ຺ຕິ ໂກໂຘ ມລຄ຺ຄຫິຕສຕ຺ຖສທິໂສ, ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖສ຺ສ ວາ ມລນ຺ຕິ ສຕ຺ຖມລໍ. ອພ຺ພຸທນ຺ຕິ ວິນາສກາຣຓໍ, ໂຈຣາ ໂລກສ຺ມິໍ ວິນາສກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຣນ຺ໂຕຕິ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ຫິ ປຏ຺ຐປິຕກາເລເຍວ ມນຸສ຺ເສຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕານິ. ເຕສໍ ຕານິ ຫຣນ຺ໂຕ ສມໂຓ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ອນາຫຣນ຺ເຕ ປຸຎ຺ຎຫານິໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ກາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໘. ອຏ຺ຐເມ ອຕ຺ຕານໍ ນ ທເທຕິ ປຣສ຺ສ ທາສໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນ ທເທຍ຺ຍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ປຣິຈ຺ຈເຊຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທີນໍ ນ ປຣິຈ຺ຈເຊຍ຺ຍ ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ສຓ຺ຫໍ ມຸທຸກໍ. ປາປິກນ຺ຕິ ຜຣຸສໍ ວາຈໍ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປາເຖຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໙. ນວເມ ສທ຺ຘາ ພນ຺ຘຕິ ປາເຖຍ຺ຍນ຺ຕິ ສທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສິຣີຕິ ອິສ຺ສຣິຍໍ. ອາສໂຍຕິ ວສນຏ຺ຐານໍ. ອິສ຺ສຣິເຍ ຫິ ອຠິມຸຂີຠູເຕ ຖລໂຕປິ ຊລໂຕປິ ໂຠຄາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິກສ຺ສຕີຕິ ປຣິກຑ຺ຒຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ປຊ຺ໂຊຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໐. ທສເມ ປຊ຺ໂຊໂຕຕິ ປທີໂປ ວິຍ ໂຫຕິ. ຊາຄໂຣຕິ ຊາຄຣພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຍ ໂຫຕິ. ຄາໂວ ກມ຺ເມ ສຊີວານນ຺ຕິ ກມ຺ເມນ ສຫ ຊີວນ຺ຕານໍ ຄາໂວວ ກມ຺ເມ ກມ຺ມສຫາຍາ ກມ຺ມທຸຕິຍກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຄມຓ຺ຑເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ກສິກມ຺ມາທີນິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສີຕສ຺ສ ອິຣິຍາປໂຖຕິ ສີຕໍ ອສ຺ສ ສຕ຺ຕກາຍສ຺ສ ອິຣິຍາປໂຖ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ. ສີຕນ຺ຕິ ນງ຺ຄລໍ. ຍສ຺ສ ຫິ ນງ຺ຄເລຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ກຏ຺ຐໍ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ກຖໍ ຊີວິສ຺ສຕີຕິ ວທຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ອຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໑. ເອກາທສເມ ອຣຓາຕິ ນິກ຺ກິເລສາ. ວຸສິຕນ຺ຕິ ວຸສິຕວາໂສ. ໂຠຊິສ຺ສິຍນ຺ຕິ ອທາສຠາໂວ. ສມຓາຕິ ຂີຓາສວສມຓາ. ເຕ ຫິ ເອກນ຺ເຕນ ອຣຓາ ນາມ. ວຸສິຕໍ ນ ນສ຺ສຕີຕິ ເຕສໍ ອຣິຍມຄ຺ຄວາໂສ ນ ນສ຺ສຕິ. ປຣິຊານນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສຂາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານນ຺ຕິ. ໂຠຊິສ຺ສິຍນ຺ຕິ ຂີຓາສວສມຓານໍເຍວ ນິຈ຺ຈໍ ຠຸຊິສ຺ສຠາໂວ ນາມ. ວນ຺ທນ຺ຕີຕິ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວນ຺ທນ຺ຕິ. ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ສມຓີຘາຕິ ສມຓໍ ອິຘ. ຊາຕິຫີນນ຺ຕິ ອປິ ຈຓ຺ຑາລກຸລາ ປພ຺ພຊິຕໍ. ຂຕ຺ຕິຍາຕິ ນ ເກວລໍ ຂຕ຺ຕິຍາວ, ເທວາປິ ສີລສມ຺ປນ຺ນໍ ສມຓໍ ວນ຺ທນ຺ຕິເຍວາຕິ. ເອກາທສມໍ.

ເຉຕ຺ວາວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເທວປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມກສ຺ສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໒. ເທວປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ເທວປຸຕ຺ໂຕຕິ ເທວານຎ຺ຫິ ອງ຺ເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸຣິສາ ເທວປຸຕ຺ຕາ ນາມ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ເທວຘີຕໂຣ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ນາມວເສນ ອປາກຏາວ ‘‘ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປາກໂຏ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຘ ‘‘ເທວປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸສາສນ຺ຕິ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ. ອຍໍ ກິຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ສມ຺ໂພຘິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ວສ຺ເສ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ຕິທສປຸເຣ ວສ຺ສໍ ອຸປຄມ຺ມ ອຠິຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕນ ຌານວິຠງ຺ເຄ – ‘‘ຠິກ຺ຂູຕິ ສມຎ຺ຎາຍ ຠິກ຺ຂຸ, ປຏິຎ຺ຎາຍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໐). ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸນິທ຺ເທສໍ ກຖິຍມານໍ ອສ຺ໂສສິ. ‘‘ເອວໍ ວິຕກ຺ເກຖ, ມາ ເອວໍ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖ, ເອວໍ ມນສິກໂຣຖ, ມາ ເອວໍ ມນສາກຕ຺ຖ. ອິທໍ ປຊຫຖ, ອິທໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໙). ເອວຣູປໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂອວາທໍ ຠິກ຺ຂຸອນຸສາສນໍ ນ ອສ຺ໂສສິ. ໂສ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸໍ ຠຄວາ ປກາເສສິ, ໂນ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸສາສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເຕນ ຫີຕິ ຍສ຺ມາ ມຍາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸສິຏ຺ຐິ ນ ປກາສິຕາຕິ ວທສິ, ຕສ຺ມາ. ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິຠາຕູຕິ ຕຸຍ຺ເຫເວສາ ອນຸສິຏ຺ຐິປກາສນາ ອຸປຏ຺ຐາຕູຕິ. ໂຍ ຫິ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ນ ຈ ສກ຺ໂກຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ. ໂຍ ວາ ນ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ສກ຺ໂກຕິ ປນ ກເຖຕຸໍ. ໂຍ ວາ ເນວ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ກເຖຕຸໍ ນ ຈ ສກ຺ໂກຕິ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເຕສໍ ຠຄວາ ປຎ຺ຫໍ ຠາຣໍ ນ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ປນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ກເຖຕຸກາໂມ ເຈວ, ສກ຺ໂກຕິ ຈ ກເຖຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ເສວ ຠາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ເອວມາຫ. ໂສປິ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຠາສິຕສ຺ສ ສິກ຺ເຂຖາຕິ ສຸຠາສິຕໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຈຕຸສຈ຺ຈນິສ຺ສິຕໍ ທສກຖາວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍນິສ຺ສິຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີສຸຈຣິຕເມວ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ສມຓູປາສນສ຺ສ ຈາຕິ ສມເຓຫິ ອຸປາສິຕພ຺ພໍ ສມຓູປາສນໍ ນາມ ອຏ຺ຐຕິໍສເຠທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ຕມ຺ປິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ ຠາເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປາສນມ຺ປິ ສມຓູປາສນໍ. ຕມ຺ປິ ‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສລ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉເນນ ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ຈິຕ຺ຕວູປສມສ຺ສ ຈາຕິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຈິຕ຺ຕວູປສມໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ອິຕິ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸຣິມປເທນ ຫິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ກຖິຕາ, ທຸຕິຍປເທນ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ, ຈິຕ຺ຕວູປສເມນ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຕິ ເອວໍ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສກລມ຺ປິ ສາສນໍ ປກາສິຕເມວ ໂຫຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍກສ຺ສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໓. ທຸຕິເຍ ຌາຍີຕິ ທ຺ວີຫິ ຌາເນຫິ ຌາຍີ. ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ຫທຍສ຺ສານຸປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ໂລກສ຺ສາຕິ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ. ອນິສ຺ສິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອນິສ຺ສິໂຕ, ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ ວາ ອນິສ຺ສິໂຕ. ຕທານິສໍໂສຕິ ອຣຫຕ຺ຕານິສໍໂສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຣຫຕ຺ຕານິສໍໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ຌາຍີ ຠເວຍ຺ຍ, ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ໂລກສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ຎຕ຺ວາ ອນິສ຺ສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ຕນ຺ຕິຘມ຺ໂມ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຸພ຺ພຠາໂຄຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓-໔. ມາຆສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໘໔. ຕຕິເຍ ມາໂຆຕິ ສກ຺ກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສ຺ເວວ ວຕ຺ເຕນ ອຎ຺ເຎ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ເທວິສ຺ສຣິຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ວຕ຺ຣຠູ, ວຕ຺ຣນາມກໍ ວາ ອສຸຣໍ ອຠິຠວຕີຕິ ວຕ຺ຣຠູ. ຕຕິຍໍ.

໘໕. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທາມລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໖. ປຎ຺ຈເມ ນ ເຕນາສີສເຕ ຠວນ຺ຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠວໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ອາຍຕປຄ຺ຄໂຫ ນາເມສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ກິຈ຺ຈໂວສານໍ ນຕ຺ຖິ. ຂີຓາສເວນ ຫິ ອາທິໂຕ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວີຣິຍໍ ກຕໍ, ອປຣຠາເຄ ມຍາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ມາ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕຸ, ຕເຖວ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກໂຣຕຸ ປຣກ຺ກມຕູຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ອຖ ຠຄວາ ‘‘ອຍໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ກິຈ຺ຈໂວສານໍ ອກເຖນ຺ໂຕ ມມ ສາສນໍ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ກເຖຕິ, ກິຈ຺ຈໂວສານມສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນຕ຺ຖິ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕີສຸ ກິຣ ປິຏເກສຸ ອຍໍ ຄາຖາ ອສໍກິຓ຺ຓາ. ຠຄວຕາ ຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວີຣິຍສ຺ສ ໂທໂສ ນາມ ທສ຺ສິໂຕ ນຕ຺ຖິ. ອິຘ ປນ ອິມໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ‘‘ຂີຓາສເວນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອາສວກ຺ຂຍຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ເຕນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາທາຍ ວີຣິຍໍ ກຕໍ, ອປຣຠາເຄ ສເຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ກໂຣຕຸ, ໂນ ເຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ວິຫຣຕູ’’ຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ ກິຈ຺ຈໂວສານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄາຘນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐໍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ກາມທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໗. ຉຏ຺ເຐ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ອຍໍ ກິຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພໂຍຄາວຈໂຣ ພຫລກິເລສຕາຍ ສປ຺ປໂຍເຄນ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍມນ຺ທຕາຍ ອຣິຍຠູມິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ໂສ ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ກຣຠາວໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ທສປິ ວສ຺ສານິ…ເປ… ສຏ຺ຐິປິ ຍເທຕໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ກຣຓໍ ນາມ, ຕໍ ທຸກ຺ກຣໍ. ເສຂາຕິ ສຕ຺ຕ ເສຂາ. ສີລສມາຫິຕາຕິ ສີເລນ ສມາຫິຕາ ສມຸເປຕາ. ຐິຕຕ຺ຕາຕິ ປຕິຏ຺ຐິຕສຠາວາ. ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິທານິ ອຸປຣິປຎ຺ຫສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ອນຄາຣິຍຸເປຕສ຺ສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນຄາຣິຍຸເປຕສ຺ສາຕິ ອນຄາຣິຍໍ ນິຄ຺ເຄຫຠາວໍ ອຸເປຕສ຺ສ. ສຕ຺ຕຠູມິເກປິ ຫິ ປາສາເທ ວສນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຑ຺ຒຕເຣນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິທໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມເຕວ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຄາຣິຍຸເປໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຸຏ຺ຐີຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕໂສ. ຠາວນາຍາຕິ ຈິຕ຺ຕວູປສມຠາວນາຍ.

ເຕ ເຉຕ຺ວາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຊາລນ຺ຕິ ເຍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍູປສເມ ຣຕາ, ເຕ ທຸສ຺ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕາ, ເຕ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສໍ ປູເຣນ຺ຕາ ນ ກິລມນ຺ຕິ. ເຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ເຕ ສີລໍ ປູເຣນ຺ຕາ ນ ກິລມນ຺ຕິ. ເຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ສຕ຺ຕ ເສຂາ, ເຕ ອຣິຍາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຊາລສງ຺ຂາຕໍ ກິເລສຊາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ທຸຄ຺ຄໂມຕິ ‘‘ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍູປສເມ ຣຕາ, ເຕ ທຸສ຺ສມາທຫໍ ສມາທຫນ຺ຕິ…ເປ… ເຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ເຕ ມຈ຺ຈຸໂນ ຊາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ’’. ກິໍ ນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ? ອຍໍ ປນ ທຸຄ຺ຄໂມ ຠຄວາ ວິສໂມ ມຄ຺ໂຄຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເນວ ທຸຄ຺ຄໂມ ນ ວິສໂມ, ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາຍ ປນສ຺ສ ພຫູ ປຣິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອວໍສິຣາຕິ ຎາຓສິເຣນ ອໂຘສິຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປປຕນ຺ຕິ. ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອາໂຣຫິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາເຍວ ຈ ເຕ ອນຣິຍມຄ຺ເຄ ປປຕນ຺ຕີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຣິຍານໍ ສໂມ ມຄ຺ໂຄຕິ ສ຺ເວວ ມຄ຺ໂຄ ອຣິຍານໍ ສໂມ ໂຫຕິ. ວິສເມ ສມາຕິ ວິສເມປິ ສຕ຺ຕກາເຍ ສມາເຍວ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຎ຺ຈາລຈຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໘. ສຕ຺ຕເມ ສມ຺ພາເຘຕິ ນີວຣຓສມ຺ພາຘໍ ກາມຄຸຓສມ຺ພາຘນ຺ຕິ ທ຺ເວ ສມ຺ພາຘາ. ເຕສຸ ອິຘ ນີວຣຓສມ຺ພາຘໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ໂອກາສນ຺ຕິ ຌານສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ປຏິລີນນິສໂຠຕິ ປຏິລີນເສຏ຺ໂຐ. ປຏິລີໂນ ນາມ ປຫີນມາໂນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິລີໂນ ໂຫຕິ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ມິມາໂນ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໘; ມຫານິ. ໘໗). ປຈ຺ຈລຕ຺ຖໍສູຕິ ປຏິລຠິໍສຸ. ສມ຺ມາ ເຕຕິ ເຍ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ ສຕິໍ ປຏິລຠິໍສຸ, ເຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘິນາປິ ສຸສມາຫິຕາຕິ ມິສ຺ສກຊ຺ຌານໍ ກຖິຕໍ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຕາຍນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໙. ອຏ຺ຐເມ ປຸຣາຓຕິຕ຺ຖກໂຣຕິ ປຸພ຺ເພ ຕິຕ຺ຖກໂຣ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ, ຕິຕ຺ຖກໂຣ ນາມ ຕາສໍ ອຸປ຺ປາທໂກ ສຕ຺ຖາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ ນນ຺ໂທ, ວຈ຺ໂຉ, ກິໂສ, ສໍກິຈ຺ໂຈ. ປຸຣາຓາທໂຍ ປນ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ. ອຍໍ ປນ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ກຖໍ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ? ກມ຺ມວາທິຕາຍ. ເອສ ກິຣ ອຸໂປສຖຠຕ຺ຕາທີນິ ອທາສິ, ອນາຖານໍ ວຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ປຕິສ຺ສເຍ ອກາສິ, ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ຂຓາເປສິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພຫຸໍ ກລ຺ຍາຓໍ ອກາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ສາສນສ຺ສ ປນ ນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ ຊານາຕິ. ໂສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາສນານຸຈ຺ຉວິກາ ວີຣິຍປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຄາຖາ ວກ຺ຂາມີຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຉິນ຺ທ ໂສຕນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຉິນ຺ທາຕິ ອນິຍມິຕອາຓຕ຺ຕິ. ໂສຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ. ປຣກ຺ກມ຺ມາຕິ ປຣກ຺ກມິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ກຕ຺ວາ. ກາເມຕິ ກິເລສກາເມປິ ວຕ຺ຖຸກາເມປິ. ປນຸທາຕິ ນີຫຣ. ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ຌານໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກາເມ ອຊຫິຕ຺ວາ ມຸນິ ຌານໍ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນ ປຏິລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຍິຣາ ເຈ ກຍິຣາເຖນນ຺ຕິ ຍທິ ວີຣິຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ກເຣຍ຺ຍາຖ, ຕໍ ວີຣິຍໍ ນ ໂອສກ຺ເກຍ຺ຍ. ທຬ຺ຫເມນໍ ປຣກ຺ກເມຕິ ທຬ຺ຫໍ ເອນໍ ກເຣຍ຺ຍ. ສິຖິໂລ ຫິ ປຣິພ຺ພາໂຊຕິ ສິຖິລຄຫິຕາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ຠິຍ຺ໂຍ ອາກິຣເຕ ຣຊນ຺ຕິ ອຕິເຣກໍ ອຸປຣິ ກິເລສຣຊໍ ອາກິຣຕິ. ອກຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ ເສຍ຺ໂຍຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ອກຕເມວ ເສຍ຺ໂຍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ນ ເກວລໍ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕ຺ວາ ກຕສາມຎ຺ຎເມວ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສິຖິລໍ ກຕໍ ເອວຣູປເມວ ໂຫຕິ. ສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກວຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ຫິ ສາສເນ ປຈ຺ຈຍເຫຕຸ ສມາທິນ຺ນຘຸຕງ຺ຄວຕໍ ສໍກິລິຏ຺ຐເມວ. ສງ຺ກສ຺ສຣນ຺ຕິ ສງ຺ກາຍ ສຣິຕໍ, ‘‘ອິທມ຺ປິ ອິມິນາ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິທມ຺ປິ ອິມິນາ’’ຕິ ເອວໍ ອາສງ຺ກິຕປຣິສງ຺ກິຕໍ. ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິຠູຕາ ປຸພ຺ພປຘານຠູຕາ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຈນ຺ທິມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໐. ນວເມ ຈນ຺ທິມາຕິ ຈນ຺ທວິມານວາສີ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພຘີຕິ ສພ຺ເພສຸ ຂນ຺ຘອາຍຕນາທີສຸ. ໂລການຸກມ຺ປກາຕິ ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ເອຕສ຺ສປິ ຕາທິສາ ເອວ. ສນ຺ຕຣມາໂນວາຕິ ຕຸຣິໂຕ ວິຍ. ປມຸຎ຺ຈສີຕິ ອຕີຕຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ. ນວມໍ.

໑໐. ສູຣິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໑. ທສເມ ສູຣິໂຍຕິ ສູຣິຍວິມານວາສີ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ອນ຺ຘກາເຣຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣເຓນ ອນ຺ຘຠາວກຣເຓ. ວິໂຣຈຕີຕິ ເວໂຣຈໂນ. ມຓ຺ຑລີຕິ ມຓ຺ຑລສຓ຺ຐາໂນ. ມາ, ຣາຫຸ, ຄິລີ ຈຣມນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈຣໍ ສູຣິຍໍ, ຣາຫຸ, ມາ ຄິລີຕິ ວທຕິ. ກິໍ ປເນສ ຕໍ ຄິລຕີຕິ? ອາມ, ຄິລຕິ. ຣາຫຸສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ມຫາ, ອຸຈ຺ຈຕ຺ຕເນນ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຕາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂຍຊນສຫສ຺ສານິ, ພາຫນ຺ຕຣມສ຺ສ ທ຺ວາທສໂຍຊນສຕານິ, ພຫລຕ຺ເຕນ ຉ ໂຍຊນສຕານິ, ສີສໍ ນວ ໂຍຊນສຕໍ, ນລາຏໍ ຕິໂຍຊນສຕໍ, ຠມຸກນ຺ຕຣໍ ປຓ຺ຓາສໂຍຊນໍ, ມຸຂໍ ທ຺ວິໂຍຊນສຕໍ, ຆານໍ ຕິໂຍຊນສຕໍ, ມຸຂາຘານໍ ຕິໂຍຊນສຕຄມ຺ຠີຣໍ ຫຕ຺ຖຕລປາທຕລານິ ປຸຖຸລໂຕ ທ຺ວິໂຍຊນສຕານິ. ອງ຺ຄຸລິປພ຺ພານິ ປຓ຺ຓາສ ໂຍຊນານິ. ໂສ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ວິໂຣຈມາເນ ທິສ຺ວາ ອິສ຺ສາປກໂຕ ເຕສໍ ຄມນວີຖິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຈນ຺ທວິມານໍ ສູຣິຍວິມານໍ ວາ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ມຫານຣເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ວິມາເນ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ວິຣວນ຺ຕິ. ໂສ ປນ ວິມານໍ ກທາຈິ ຫຕ຺ເຖນ ຉາເທຕິ, ກທາຈິ ຫນຸກສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ປກ຺ຂິປຕິ, ກທາຈິ ຊິວ຺ຫາຍ ປຣິມຊ຺ຊຕິ, ກທາຈິ ອວຄຓ຺ຑກາຣກໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຍ ກໂປລນ຺ຕເຣ ຐເປຕິ. ເວຄໍ ປນ ວາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສເຈ ວາເຣສ຺ສາມີຕິ ຄຓ຺ຑກໍ ກຕ຺ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ມຕ຺ຖກໍ ຕສ຺ສ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ, ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວາ ນໍ ໂອນເມຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ວິມາເນນ ສເຫວ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຊໍ ມມນ຺ຕິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ກິຣ ທ຺ເວປິ ເທວປຸຕ຺ຕາ ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕກຖນທິວເສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາ. ເຕນ ຠຄວາ ‘‘ປຊໍ ມມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ, ປຸຕ຺ໂຕ ມມ ເອໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ອນາຖປິຓ຺ຑິກວຄ຺ໂຄ

໑. ຈນ຺ທິມສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໒. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ກຈ຺ເຉວາຕິ ກຈ຺ເຉ ວິຍ. ກຈ຺ເຉຕິ ປພ຺ພຕກຈ຺ເຉປິ ນທີກຈ຺ເຉປິ. ເອໂກທິ ນິປກາຕິ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ເຈວ ປຎ຺ຎາເນປກ຺ເກນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາ. ສຕາຕິ ສຕິມນ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ຌານານິ ລຠິຕ຺ວາ ເອໂກທີ ນິປກາ ສຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ອມກເສ ປພ຺ພຕກຈ຺ເຉ ວາ ນທີກຈ຺ເຉ ວາ ມຄາ ວິຍ ໂສຕ຺ຖິໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ປາຣນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອມ຺ພຸໂຊຕິ ມຈ຺ໂຉ. ຣຓຎ຺ຊຫາຕິ ກິເລສຎ຺ຊຫາ. ເຍປິ ຌານານິ ລຠິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ກິເລເສ ຊຫນ຺ຕິ, ເຕ ສຸຕ຺ຕຊາລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຈ຺ຉາ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຐມໍ.

໒. ເວຓ຺ຑຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໓. ທຸຕິເຍ ເວຓ຺ຑູຕິ ຕສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນາມໍ. ປຍິຣຸປາສິຍາຕິ ປຣິຣຸປາສິຕ຺ວາ. ອນຸສິກ຺ຂເຣຕິ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ສິຏ຺ຐິປເທຕິ ອນຸສິຏ຺ຐິປເທ. ກາເລ ເຕ ອປ຺ປມຊ຺ຊນ຺ຕາຕິ ກາເລ ເຕ ອປ຺ປມາທໍ ກໂຣນ຺ຕາ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ທີຆລຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໔. ຕຕິເຍ ທີຆລຏ຺ຐີຕິ ເທວໂລເກ ສພ຺ເພ ສມປ຺ປມາຓາ ຕິຄາວຸຕິກາວ ໂຫນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ປນສ຺ສ ທີຆຕ຺ຕຠາວຕາຍ ເອວໍນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ຕເຖວ ປຎ຺ຎາຍິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ນນ຺ທນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂຄຕມາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ອນາວຏນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ເປເສນ຺ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ປພ຺ພໂຕ ວາ ອາວຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນາວຏ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຕຖາຄຕໍ ໂຖເມຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ອຠິສງ຺ຂຕປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຖໍວິຘນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂມຕິຈ຺ຈ ອິຣິຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ສີລວາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣນ ສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຂີຓາສໂວ. ປຎ຺ຎາທໂຍປິ ມິສ຺ສກາເຍວ ເວທິຕພ຺ພາ. ປູຊຍນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕-໖. ຈນ຺ທນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໖. ປຎ຺ຈເມ ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ອນາລມ຺ເພຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອປຕິຏ຺ເຐ ອຸປຣິ ອນາລມ຺ພເນ. ສຸສມາຫິໂຕຕິ ອປ຺ປນາຍປິ ອຸປຈາເຣນປິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຫິໂຕ. ປຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ເປສິຕຕ຺ໂຕ. ນນ຺ທີຣາຄປຣິກ຺ຂີໂຓຕິ ປຣິກ຺ຂີຓນນ຺ທີຣາໂຄ. ນນ຺ທີຣາໂຄ ນາມ ຕໂຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣາ. ອິຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ກາມສຎ຺ຎາຄຫເຓນ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ, ຣູປສໍໂຍຊນຄຫເຓນ ປຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ, ນນ຺ທີຣາເຄນ ຕໂຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາ. ເອວໍ ຍສ຺ສ ທສ ສໍໂຍຊນານິ ຕໂຍ ຈ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣາ ປຫີນາ, ໂສ ຄມ຺ຠີເຣ ມໂຫເຆ ນ ສີທຕີຕິ. ກາມສຎ຺ຎາຍ ວາ ກາມຠໂວ, ຣູປສໍໂຍຊເນນ ຣູປຠໂວ ຄຫິໂຕ, ເຕສໍ ຄຫເຓນ ອຣູປຠໂວ ຄຫິໂຕວ, ນນ຺ທີຣາເຄນ ຕໂຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາຕິ ເອວໍ ຍສ຺ສ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຕໂຍ ສງ຺ຂາຣາ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ຄມ຺ຠີເຣ ນ ສີທຕີຕິປິ ທສ຺ເສຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໙໗. ຉຏ຺ຐໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຸພ຺ຣຫ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໘. ສຕ຺ຕເມ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ໂສ ກິຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນນ຺ທນກີຬິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ຕໍ ປຎ຺ຈສຕາ ເທວຘີຕໂຣ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ, ປຎ຺ຈສຕາ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ. ນນຸ ຈ ເທວຕານໍ ຈິຕ຺ຕວເສນ ໂຍຊນສຕິໂກປິ ຣຸກ຺ໂຂ ໂອນມິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ກສ຺ມາ ຕາ ອຠິຣຸຬ຺ຫາຕິ. ຂິຑ຺ຑາປສຸຕຕາຍ. ອຠິຣຸຍ຺ຫ ປນ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຄາຍິຕ຺ວາ ຄາຍິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປາເຕນ຺ຕິ, ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕຣາ ເອກໂຕວຓ຺ຏິກມາລາທິວເສນ ຄນ຺ເຖນ຺ຕິ. ອຖ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມວເສນ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ.

ອຖ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມາສໍ ເນວ ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ, ນ ປຸປ຺ຜານິ ປາເຕນ຺ຕິ. ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຄຕາ’’ຕິ? ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ປິຍວຕ຺ຖຸກໂສເກນ ຣຸປ຺ປມາໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຕາ ຕາວ ຍຖາກມ຺ເມນ ຄຕາ, ມຍ຺ຫໍ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ກິຕ຺ຕໂກ’’ຕິ. ໂສ – ‘‘ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມຍາປິ ອວເສສາຫິ ປຎ຺ຈສຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ທິສ຺ວາ ພລວຕເຣນ ໂສເກນ ຣຸປ຺ປິ. ໂສ – ‘‘ອິມໍ ມຍ຺ຫໍ ໂສກໍ ສເທວເກ ໂລເກ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄຕາ ນິທ຺ຘມິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໍ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ທຸຕິຍປທໍ ປຸຣິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຈ ປທສ຺ສ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ໂສກຸປ຺ປຕ຺ຕິກາລໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ເຉສູຕິ ອິໂຕ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ຍານິ ທຸກ຺ຂານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຸ. ອໂຖ ອຸປ຺ປຕິເຕສຸ ຈາຕິ ຍານິ ປຎ຺ຈສຕານໍ ອຈ຺ຉຣານໍ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐານິ, ເຕສຸ ຈາຕິ ເອວໍ ອິເມສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທຸກ຺ເຂສຸ ນິຈ຺ຈໍ ມມ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຑຍ຺ຫມາໂນ ວິຍ ໂຫມິ ຠຄວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂພຊ຺ຌາ ຕປສາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນຎ຺ຈ ຕໂປຄຸຓຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິໍ ນ ປສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພນິສ຺ສຄ຺ຄາຕິ ນິພ຺ພານໂຕ. ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາ ປຐມໍ ຄຫິຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ປຈ຺ຉາ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣວ ປຐມໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິນ຺ທິຍສໍວເຣ ຫິ ຄຫິເຕ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນິສ຺ສຍມຸຕ຺ຕໂກ ຘຸຕງ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ຕໂປຄຸຓໍ ສມາທາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຍໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ‘‘ສພ຺ພນິສ຺ສຄ຺ໂຄ’’ຕິ ຠຄວາ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ເທສນໍ ວິນິວຕ຺ເຕສິ. ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘-໑໐. ກກຸຘສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໙. ອຏ຺ຐເມ ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕຕິ ອຍໍ ກິຣ ໂກລນຄເຣ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກປຸຕ຺ໂຕ ທຫຣກາເລເຍວ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ໂຕ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕຕ຺ຣາປິ ນໍ ກກຸໂຘ ພ຺ຣຫ຺ມາຕ຺ເວວ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ນນ຺ທສີຕິ ຕຸສ຺ສສິ. ກິໍ ລທ຺ຘາຕິ ຕຸຏ຺ຐິ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ມນາປໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ກິໍ ຊີຍິຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ສ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ມນາປໍ ຈີວຣາທິວຕ຺ຖຸ ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ໂສ ໂສຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຣຕີ ນາຠິກີຣຕີຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ນາຠິຠວຕິ. ອຆຊາຕສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂຊາຕສ຺ສ, ວຏ຺ຏທຸກ຺ເຂ ຐິຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນ຺ທີຊາຕສ຺ສາຕິ ຊາຕຕຓ຺ຫສ຺ສ. ອຆນ຺ຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ຫິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕິ. ‘‘ທຸກ຺ຂີ ສຸຂໍ ປຕ຺ຖຍຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອຆຊາຕສ຺ສ ນນ຺ທີ ໂຫຕິ, ສຸຂວິປຣິຓາເມນ ທຸກ຺ຂໍ ອາຄຕເມວາຕິ ນນ຺ທີຊາຕສ຺ສ ອຆໍ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໑໐໐. ນວມໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ນວມໍ.

໑໐໑. ທສເມ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອນຸມານພຸທ຺ຘິຍາ ອານຸຠາວປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ອາຫ. ທສມໍ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໓. ນານາຕິຕ຺ຖິຍວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ສິວສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໒. ຕຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ປຐມໍ.

໑໐໓. ທຸຕິເຍ ປຏິກຈ຺ເຈວາຕິ ປຐມໍເຍວ. ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນວຌາຍຕີຕິ ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອວຌາຍຕິ, ພລວຈິນ຺ຕນໍ ຈິນ຺ເຕຕິ. ທຸຕິຍຄາຖາຍ ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນວາຕິ ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນ ວິຍ. ທຸຕິຍໍ.

໓-໔. ເສຣີສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໔. ຕຕິເຍ ທາຍໂກຕິ ທານສີໂລ. ທານປຕີຕິ ຍໍ ທານໍ ເທມິ, ຕສ຺ສ ປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ເທມິ, ນ ທາໂສ ນ ສຫາໂຍ. ໂຍ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ມຘຸຣໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ປເຣສໍ ອມຘຸຣໍ ເທຕິ, ໂສ ທານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ທາໂສ ຫຸຕ຺ວາ ເທຕິ. ໂຍ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕເທວ ເທຕິ, ໂສ ສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເທຕິ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕນາ ເຍນ ເຕນ ຍາເປຕິ, ປເຣສໍ ມຘຸຣໍ ເທຕິ, ໂສ ປຕິ ເຊຏ຺ຐໂກ ສາມິ ຫຸຕ຺ວາ ເທຕິ. ອຫໍ ‘‘ຕາທິໂສ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ.

ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ສິນ຺ຘວຣຏ຺ຐໍ ໂສຘິວາກຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ທ຺ເວ ຣຏ຺ຐານິ ອເຫສຸໍ, ນຄຣໍ ໂຣຣຸວໍ ນາມ. ຕສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ເທວສິກໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນ຺ໂຕນຄເຣ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ສຕສຫສ຺ສໍ. ໂສ ພຫຸຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ຣາສິຠູຕໍ ທິສ຺ວາ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ອຸຏ຺ຐິຕອາເຍນ ທານໍ ເທຖາຕິ ອມຈ຺ເຈ ຐເປສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ທານໍ ທີຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓກປຓທ຺ຘິກວນິພ຺ພກຍາຈການນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມຓາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄຕາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ໂຠວາທິໂນ. ສມິຕປາປພາຫິຕປາເປ ປນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ເອສ ນາລຕ຺ຖ. ກປຓາຕິ ທຸຄ຺ຄຕາ ທລິທ຺ທມນຸສ຺ສາ ກາຓກຸຓິອາທໂຍ. ອທ຺ຘິກາຕິ ປຖາວິໂນ. ວນິພ຺ພກາຕິ ເຍ ‘‘ອິຏ຺ຐໍ, ທິນ຺ນໍ, ກນ຺ຕໍ, ມນາປໍ, ກາເລນ, ອນວຊ຺ຊໍ ທິນ຺ນໍ, ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຍ຺ຍ, ຄຈ຺ຉຕຸ ຠວໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທານສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ໂຖມຍມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຍາຈກາຕິ ເຍ ‘‘ປສຕມຕ຺ຕໍ ເທຖ, ສຣາວມຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິອາທີນິ ຈ ວຕ຺ວາ ຍາຈມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ທານໍ ທີຍິຕ຺ຖາຕິ ປຐມທ຺ວາຣສ຺ສ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຕສຫສ຺ເສ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຘນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອມຈ຺ເຈ ຫາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອມຈ຺ເຈ ຐເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນທານໂຕ ຣາຊິຕ຺ຖິໂຍ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ທານໍ ອທໍສຸ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ມມ ທານໍ ປຏິກ຺ກມີຕິ ຍໍ ມມ ທານໍ ຕຕ຺ຖ ທີຍິຕ຺ຖ, ຕໍ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ເສສທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂກຈີຕິ ກຕ຺ຖຈິ. ທີຆຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ. ເອຕ຺ຕກໍ ກິຣ ກາລໍ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ທານໍ ທີຍິຕ຺ຖ. ຕຕິຍໍ.

໑໐໕. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຊນ຺ຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໖. ປຎ຺ຈເມ ໂກສເລສຸ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຸທ຺ຘຕາຕິ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ຈ ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ຈ ອນວຊ຺ເຊ ສາວຊ຺ຊສຎ຺ຎິຕາຍ ຈ ສາວຊ຺ເຊ ອນວຊ຺ຊສຎ຺ຎິຕາຍ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກຕິກາ ຫຸຕ຺ວາ. ອຸນ຺ນຬາຕິ ອຸຄ຺ຄຕນຬາ, ອຸຏ຺ຐິຕຕຸຈ຺ຉມານາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈປລາຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣມຓ຺ຑນາທິນາ ຈາປລ຺ເລນ ຍຸຕ຺ຕາ. ມຸຂຣາຕິ ມຸຂຂຣາ, ຂຣວຈນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິກິຓ຺ຓວາຈາຕິ ອສໍຍຕວຈນາ, ທິວສມ຺ປິ ນິຣຕ຺ຖກວຈນປລາປິໂນ. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນຕິ ນຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ ສຕິວິຣຫິຕາ, ອິຘ ກຕໍ ເອຕ຺ຖ ປມຸສ຺ສນ຺ຕິ. ອສມ຺ປຊານາຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎາ. ອສມາຫິຕາຕິ ອປ຺ປນາອຸປຈາຣສມາຘິຣຫິຕາ, ຈຓ຺ຑໂສເຕ ພທ຺ຘນາວາສທິສາ. ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ອນວຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ, ປນ຺ຖາຣຸຬ຺ຫພາລມິຄສທິສາ. ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ສໍວຣາຠາເວນ ຄິຫິກາເລ ວິຍ ວິວຏອິນ຺ທ຺ຣິຍາ.

ຊນ຺ຕູຕິ ເອວໍນາມໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ຕທຫຸໂປສເຖຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຫຸ ອຸໂປສເຖ, ອຸໂປສຖທິວເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປນ຺ນຣເສຕິ ຈາຕຸທ຺ທສິກາທິປຏິກ຺ເຂໂປ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ໂຈທນຕ຺ຖາຍ ອຸປຄໂຕ. ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ອິທານິ ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ນ ໂຂ ປເນເຕ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ໂຈທິຍມານາ ກຖໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມາຄມນກາເລ ໂຈທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸໂປສຖທິວເສ ເຕສໍ ສນ຺ນິປຕິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ສພ຺ເພສໍ ມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຄຸຓກຖາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິຄ຺ຄຸຓສ຺ສ ອຄຸໂຓ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄຸຓໍ ຕາວ ກເຖນ຺ໂຕ ສຸຂຊີວິໂນ ປຸເຣ ອາສຸນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂຊີວິໂນ ປຸເຣ ອາສຸນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ສຸປ຺ໂປສາ ສຸຠຣາ ອເຫສຸໍ, ອຸຈ຺ຈນີຈກຸເລສຸ ສປທານໍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ເຘນ ມິສ຺ສກປິຓ຺ເຑນ ຍາເປສຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ເອວມາຫ. ອນິຈ຺ຉາຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ.

ເອວໍ ໂປຣາຓກຠິກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ທຸປ຺ໂປສນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄາເມ ຄາມຓິກາ ວິຍາຕິ ຍຖາ ຄາເມ ຄາມກຸຏາ ນານປ຺ປກາເຣນ ຊນໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຂີຣທຘິຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫປິ ອເນສນາຍ ຐິຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຖາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ. ນິປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາມນສິກາເຣຫິ ອນຕ຺ຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ສຍນມ຺ຫິ ຫຕ຺ຖປາເທ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ປຣາຄາເຣສູຕິ ປຣເຄເຫສຸ, ກຸລສຸຓ຺ຫາທີສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ກິເລສມຸຈ຺ຉາຍ ມຸຈ຺ຉິຕາ.

ເອກຈ຺ເຈຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕເກເຍວ. ອປວິທ຺ຘາຕິ ຉຑ຺ຑິຕກາ. ອນາຖາຕິ ອປຕິຏ຺ຐາ. ເປຕາຕິ ສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິຕາ ກາລງ຺ກຕມນຸສ຺ສາ. ຍຖາ ຫິ ສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິຕາ ນານາສກຸຓາທີຫິ ຂຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຎາຕກາປິ ເນສໍ ນາຖກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນ ໂຄປຍນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ເອວຣູປາປິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທີນໍ ສນ຺ຕິກາ ໂອວາທານຸສາສນິໍ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ອປວິທ຺ຘາ ອນາຖາ, ຍຖາ ເປຕາ, ຕເຖວ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ໂຣຫິຕສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໗. ຉຏ຺ເຐ ຍຕ຺ຖາຕິ ຈກ຺ກວາຬໂລກສ຺ສ ເອໂກກາເສ ຠຸມ຺ມໍ. ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ອິທໍ ອປຣາປຣໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ຄຫິຕໍ. ຄມເນນາຕິ ປທຄມເນນ. ນາຫໍ ຕໍ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຎາເຕຍ຺ຍນ຺ຕິອາທີສຸ ຎາຕພ຺ພໍ, ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ຈກ຺ກວາຬໂລກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ສຕ຺ຖາຣາ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ກຖິໂຕ. ໂສ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ເຫນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖຸ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສເມຕີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ປສໍສນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ທຬ຺ຫຘມ຺ໂມຕິ ທຬ຺ຫຘນຸ, ອຸຕ຺ຕມປ຺ປມາເຓນ ຘນຸນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຘນຸຄ຺ຄໂຫຕິ ຘນຸອາຈຣິໂຍ. ສຸສິກ຺ຂິໂຕຕິ ທສ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ຘນຸສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂິໂຕ. ກຕຫຕ຺ໂຖຕິ ອຸສຠປ຺ປມາເຓປິ ວາລຄ຺ຄໍ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາເວນ ກຕຫຕ຺ໂຖ. ກຕູປາສໂນຕິ ກຕສຣກ຺ເຂໂປ ທສ຺ສິຕສິປ຺ໂປ. ອສເນນາຕິ ກຓ຺ເຑນ. ອຕິປາເຕຍ຺ຍາຕິ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ. ຍາວຕາ ໂສ ຕາລຈ຺ຉາຍໍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ, ຕາວຕາ ກາເລນ ເອກຈກ຺ກວາຬໍ ອຕິກ຺ກມາມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ.

ປຸຣຕ຺ຖິມາ ສມຸທ຺ທາ ປຈ຺ຉິໂມຕິ ຍຖາ ປຸຣຕ຺ຖິມສມຸທ຺ທາ ປຈ຺ຉິມສມຸທ຺ໂທ ທູເຣ, ເອວໍ ເມ ທູເຣ ປທວີຕິຫາໂຣ ອໂຫສີຕິ ວທຕິ. ໂສ ກິຣ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຐິໂຕ ປາທໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອກ຺ກມຕິ, ປຸນ ທຸຕິຍໍ ປາທໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ປຣຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອກ຺ກມຕິ. ອິຈ຺ຉາຄຕນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉາ ເອວ. ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວາຕິ ນິປ຺ປປຎ຺ຈຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຠິກ຺ຂາຈາຣກາເລ ກິເຣສ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ເຕ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ກາເລ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸມ຺ຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ປຸນ ຊວຕິ. ວສ຺ສສຕາຍຸໂກຕິ ຕທາ ທີຆາຍຸກກາໂລ ໂຫຕິ, ອຍໍ ປນ ວສ຺ສສຕາວສິຏ຺ເຐ ອາຍຸມ຺ຫິ ຄມນໍ ອາຣຠິ. ວສ຺ສສຕຊີວີຕິ ຕໍ ວສ຺ສສຕໍ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ຊີວນ຺ໂຕ. ອນ຺ຕຣາວ ກາລງ຺ກໂຕຕິ ຈກ຺ກວາຬໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາວ ມໂຕ. ໂສ ປນ ຕຕ຺ຖ ກາລໍ ກຕ຺ວາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຈກ຺ກວາເຬ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອປ຺ປຕ຺ວາຕິ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ. ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ. ອນ຺ຕກິຣິຍນ຺ຕິ ປຣິຍນ຺ຕກຣຓໍ. ກເຬວເຣຕິ ອຕ຺ຕຠາເວ. ສສຎ຺ຎິມ຺ຫິ ສມນເກຕິ ສສຎ຺ເຎ ສຈິຕ຺ເຕ. ໂລກນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ. ໂລກສມຸທຍນ຺ຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ. ໂລກນິໂຣຘນ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ. ປຏິປທນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ອິຕິ – ‘‘ນາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ຕິຓກຏ຺ຐາທີສຸ ປຎ຺ຎເປມິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຈາຕຸມຫາຠູຕິເກ ກາຍສ຺ມິໍ ເຍວ ປຎ຺ຎເປມີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສມິຕາວີຕິ ສມິຕປາໂປ. ນາສີສຕີຕິ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໑໐໘-໑໐໙. ສຕ຺ຕມຏ຺ຐມານິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ສຕ຺ຕມໍ, ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສຸສິມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໐. ນວເມ ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ໂນ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ສຕ຺ຖາ ເຖຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕຸກາໂມ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ນາເມສ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກຖິໂຕ ຫິ ມຕ຺ຖກໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ໂສ ຫິ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ. ‘‘ກິໍ ຕສ຺ສ ສີລໍ? ໂຄຣູປສີໂລ ໂສ. ກິໍ ຕຍາ ອຎ຺ໂຎ ສີລວາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ? ‘‘ປຎ຺ຎວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກິໍ ປຎ຺ໂຎ ໂສ? ກິໍ ຕຍາ ອຎ຺ໂຎ ປຎ຺ຎວາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ? ວາ, ອາທີນິ ວຕ຺ວາ ວຓ຺ຓກຖາຍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສຠາໂຄ, ປຓີຕານິ ລຠິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ເທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາກທາຣເກ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ອຸປສມ຺ປາເທຕິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຕເຖວ ກໂຣຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຄຸເຓສຸ ປສີທິຕ຺ວາ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຫິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ກປ຺ເປ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂສຬສວິຘໍ ປຎ຺ຎໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ຄຸເຓສຸ ປສີທິຕ຺ວາວ ເຖຣໍ ມມາຍຕິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຸໂຂທກທານາທິກິຈ຺ຈໍ ສພ຺ພໍ ອານນ຺ໂທ ກໂຣຕິ. ອານນ຺ທໍ ນິສ຺ສາຍ ອຫໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ລຠາມີ’’ຕິ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຄຸເຓສຸ ປສີທິຕ຺ວາວ ຕໍ ມມາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕຸກາໂມ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກເຖຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ຕຸຍ຺ຫມ຺ປີຕິ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ ປິ-ກາໂຣ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຈາໂຣ ໂຄຈໂຣ ວິຫາໂຣ ອຠິກ຺ກໂມ ປຏິກ຺ກໂມ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕປສາຣຓໍ ມຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອສີຕິມຫາເຖຣານໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ?

ຕໂຕ ເຖໂຣ ສາຏກນ຺ຕເຣ ລທ຺ໂຘກາໂສ ພລວມລ຺ໂລ ວິຍ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ມຍ຺ຫໍ ປິຍສຫາຍສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກຖາເປຕຸກາໂມ. ລຠິສ຺ສາມິ ໂນ ອຊ຺ຊ, ທີປຘຊຠູຕໍ ມຫາຊມ຺ພຸໍ ວິຘຸນນ຺ໂຕ ວິຍ ວລາຫກນ຺ຕຣໂຕ ຈນ຺ທໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມຕຣໍ ຕາວ ຈຕູຫິ ປເທຫິ ປຸຄ຺ຄລປລາເປ ຫຣນ຺ໂຕ ກສ຺ສ ຫິ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອພາລສ຺ສາຕິອາທິມາຫ. ພາໂລ ຫິ ພາລຕາຍ, ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສຕາຍ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມເຫນ, ວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ໂຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສນ ວຓ຺ຓໍ ‘‘ວຓ຺ໂຓ’’ຕິ ວາ ອວຓ຺ຓໍ ‘‘ອວຓ຺ເຓ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອຍໍ ພຸທ຺ໂຘ, ອຍໍ ສາວໂກ’’ຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ. ອພາລາທໂຍ ປນ ຊານນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອພາລສ຺ສາຕິອາທິມາຫ. ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ພາລາທີນໍເຍວ ຫິ ໂສ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ.

ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລປລາເປ ຫຣິຕ຺ວາ ອິທານິ ໂສຬສຫິ ປເທຫິ ຍຖາຠູຕໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈຕູສຸ ໂກສລ຺ເລສຸ ຐິຕສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ຘາຕຸກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ ອາຍຕນກຸສໂລ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສໂລ ຈ ຐານາຏ຺ຐານກຸສໂລ ຈ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ‘ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໔). ມຫາປຎ຺ໂຎຕິອາທີສຸ ມຫາປຎ຺ຎາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣິທໍ ມຫາປຎ຺ຎາທີນໍ ນານຕ຺ຕໍ (ປຏິ. ມ. ໓.໔) – ກຕມາ ມຫາປຎ຺ຎາ? ມຫນ຺ເຕ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ, ມຫນ຺ເຕ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ, ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ. ມຫນ຺ຕານິ ຐານາຏ຺ຐານານິ, ມຫາວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ມຫນ຺ຕານິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ມຫນ຺ເຕ ສຕິປຏ຺ຐາເນ, ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ, ອິທ຺ຘິປາເທ, ມຫນ຺ຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ພລານິ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ, ມຫນ຺ເຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄ, ມຫນ຺ຕານິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ມຫາອຠິຎ຺ຎາໂຍ, ມຫນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ.

ສາ ປນ ເຖຣສ຺ສ ເທໂວໂຣຫນໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ຐິເຕນ ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຖຸຊ຺ຊນປຎ຺ຈເກ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິເຕ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏາ ຊາຕາ.

ກຕມາ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ? ປຸຖຸ ນານາຂນ຺ເຘສຸ, (ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ.) ປຸຖຸ ນານາຘາຕູສຸ, ປຸຖຸ ນານາອາຍຕເນສຸ, ປຸຖຸ ນານາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທສຸ, ປຸຖຸ ນານາສຸຎ຺ຎຕມນຸປລພ຺ເຠສຸ, ປຸຖຸ ນານາອຕ຺ເຖສຸ, ຘມ຺ເມສຸ ນິຣຸຕ຺ຕີສຸ ປຏິຠາເນສຸ, ປຸຖຸ ນານາສີລກ຺ຂນ຺ເຘສຸ, ປຸຖຸ ນານາສມາຘິ-ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ-ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘສຸ, ປຸຖຸ ນານາຐານາຏ຺ຐາເນສຸ, ປຸຖຸ ນານາວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີສຸ, ປຸຖຸ ນານາອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ, ປຸຖຸ ນານາສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ, ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ, ອິທ຺ຘິປາເທສຸ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ, ພເລສຸ, ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ, ປຸຖຸ ນານາອຣິຍມຄ຺ເຄສຸ, ສາມຎ຺ຎຜເລສຸ, ອຠິຎ຺ຎາສຸ, ປຸຖຸ ນານາຊນສາຘາຣເຓ ຘມ຺ເມ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ປຣມຕ຺ເຖ ນິພ຺ພາເນ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຫາສປຎ຺ຎາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຫາສພຫຸໂລ ເວທພຫຸໂລ ຕຸຏ຺ຐິພຫຸໂລ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ສີລໍ ປຣິປູເຣຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ປຣິປູເຣຕິ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ, ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄໍ, ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ, ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘໍ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣຕີຕິ, ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ຐານາຏ຺ຐານໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຣິປູເຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ສຕິປຏ຺ຐາເນ, ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ, ອິທ຺ຘິປາເທ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ພລານິ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ, ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ, ຫາສພຫຸໂລ ເວທຕຸຏ຺ຐິປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ.

ເຖໂຣ ຈ ສຣໂທ ນາມ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ອຄ຺ຄສາວກປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ຕໍກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫາສພຫຸໂລ ສີລປຣິປູຣຓາທີນິ ອກາສີຕິ ຫາສປຎ຺ໂຎ.

ກຕມາ ຊວນປຎ຺ຎາ? ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ທຸກ຺ຂໂຕ ຂິປ຺ປໍ, ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ… ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ, ທຸກ຺ຂໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ, ທຸກ຺ຂໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ, ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ວິຠາວຍິຕ຺ວາ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຣູປນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ເວທນາ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ…ເປ… ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຍຘມ຺ມໍ ວຍຘມ຺ມໍ ວິຣາຄຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ວິຠາວຍິຕ຺ວາ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ? ຂິປ຺ປໍ ກິເລເສ ຉິນ຺ທຕີຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣາຄໍ… ໂທສໍ… ໂມຫໍ… ໂກຘໍ… ອຸປນາຫໍ… ມກ຺ຂໍ… ປຬາສໍ… ອິສ຺ສໍ… ມຈ຺ຉຣິຍໍ… ມາຍໍ… ສາເຐຍ຺ຍໍ… ຖມ຺ຠໍ… ສາຣມ຺ຠໍ… ມານໍ… ອຕິມານໍ… ມທໍ… ປມາທໍ… ສພ຺ເພ ກິເລເສ… ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິເຕ… ສພ຺ເພ ອຠິສງ຺ຂາເຣ… ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ, ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ, ອນຠາວໍ ຄເມຕີຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ. ເອກສ຺ມິໍ ອາສເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ຈຕສ຺ໂສ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາໂຍ, ຉ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຈ຺ຉິກຕາ ຜສ຺ສິຕາ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ.

ເຖໂຣ ຈ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທີຆນຂປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເວທນາປຣິຄ຺ຄຫສຸຕ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ ຐິຕໂກວ ສພ຺ພກິເລເສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສາວກປາຣມິຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ນາມ ຊາໂຕ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ກຕມາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸພ຺ເພຄພຫຸໂລ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕາສພຫຸໂລ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນພຫຸໂລ ອຣຕິພຫຸໂລ ອນຠິຣຕິພຫຸໂລ ພຫິມຸໂຂ ນ ຣມຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ, ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປ຺ປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ. ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປ຺ປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ… ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ… ໂກຘໍ… ອຸປນາຫໍ…ເປ… ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ເມ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ.

ອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ ສນ຺ຕຄຸຓນິຄຸຫນຕາ, ປຈ຺ຈຍປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ເອຕໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສຕິ, ອິເມຫິ ຕີຫິ ສນ຺ໂຕເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປວິວິຕ຺ໂຕຕິ ກາຍວິເວໂກ ຈ ວິເວກຏ຺ຐກາຍານໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕານໍ, ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕານໍ ປຣມໂວທານປ຺ປຕ຺ຕານໍ, ອຸປຘິວິເວໂກ ຈ ນິຣຸປຘີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວິສງ຺ຂາຣຄຕານນ຺ຕິ, ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວິເວການໍ ລາຠີ. ອສໍສຏ຺ໂຐຕິ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ໂຄ ສວນສໍສຄ຺ໂຄ ສມຸລ຺ລປນສໍສຄ຺ໂຄ ປຣິໂຠຄສໍສຄ຺ໂຄ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄຕິ, ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ສໍສຄ຺ເຄຫິ ວິຣຫິໂຕ. ອຍຎ຺ຈ ປຎ຺ຈວິໂຘ ສໍສຄ຺ໂຄ ຣາຊູຫິ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ ອຸປາສເກຫິ ອຸປສິກາຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫີຕິ ອຏ຺ຐຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ຊາຍຕິ, ໂສ ສພ຺ໂພປິ ເຖຣສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ອສໍສຏ຺ໂຐ.

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍ ປຣິປຸຓ຺ຓວີຣິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຄມເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສສ຺ສ ຐານໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ນິສຊ຺ຊໍ, ນິສຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເສຍ຺ຍໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຖໂຣ ປນ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ມຎ຺ເຈ ປິຏ຺ຐິໍ ນ ປສາເຣຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ວຕ຺ຕາຕິ ໂອຘຸນນວຕ຺ຕາ. ຠິກ຺ຂູນໍ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ກເຖສ຺ສາມິ, ສ຺ເວ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຖາວວຕ຺ຖານໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ຐາເນ ໂອວທຕິ ອນຸສາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວຈນກ຺ຂໂມຕິ ວຈນໍ ຂມຕິ. ເອໂກ ຫິ ປຣສ຺ສ ໂອວາທໍ ເທຕິ, ສຍໍ ປນ ອຎ຺ເຎນ ໂອວທິຍມາໂນ ກຸຊ຺ຌຕິ. ເຖໂຣ ປນ ປຣສ຺ສປິ ໂອວາທໍ ເທຕິ, ສຍໍ ໂອວທິຍມາໂນປິ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ສາມເຓໂຣ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິວາສນກຓ຺ໂຓ ໂອລມ຺ພຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາວ ເອກມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ວຏ຺ຏຕິ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຏ຺ຐາສິ.

‘‘ຕທຫຸ ປພ຺ພຊິໂຕ ສນ຺ໂຕ, ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ;

ໂສປິ ມໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ. (ມິ. ປ. ໖.໔.໘) –

ອາຫ.

ໂຈທໂກຕິ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວາ ອໂນຕິຓ຺ເຓ ວາ ວີຕິກ຺ກມໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ເອວໍ ນິວາເສຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຐາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕນ຺ຕິວເສນ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ເທຕິ.

ປາປຄຣຫີຕິ ປາປປຸຄ຺ຄເລ ນ ປສ຺ເສ, ນ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸເຓ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈກ຺ກວາເຬປິ ນ ວເສຍ຺ຍໍ.

‘‘ມາ ເມ ກທາຈິ ປາປິຈ຺ໂຉ, ກຸສີໂຕ ຫີນວີຣິໂຍ;

ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ອນາທໂຣ, ສເມໂຕ ອຫຸ ກຕ຺ຖຈີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ປາປປຸຄ຺ຄເລປິ ຄຣຫຕິ, ‘‘ສມເຓນ ນາມ ຣາຄວສິເກນ ໂທສໂມຫວສິເກນ ນ ໂຫຕພ຺ພໍ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຣາໂຄ ໂທໂສ ໂມໂຫ ປຫາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອວໍ ປາປຘມ຺ເມປິ ຄຣຫຕີຕິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ‘‘ປາປຄຣຫີ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວທຕິ.

ເອວໍ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ໂສຬສຫິ ປເທຫິ ເຖຣສ຺ສ ຍຖາຠູຕວຓ຺ຓປ຺ປກາສເນ ກເຕ – ‘‘ກິໍ ອານນ຺ໂທ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍສຫາຍສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ກເຖຕຸ ກິໍ ປນ ເຕນ ກຖິຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ກິໍ ໂສ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’’ຕິ? ໂກຈິ ປາປປຸຄ຺ຄໂລ ວຕ຺ຕຸໍ ມາ ລຠຕູຕິ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ອກຸປ຺ປໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາສິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຊິນມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວເມຕນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ເອວໍ ຕຖາຄເຕນ ຈ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ຈ ມຫາເຖຣສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ກຖິຍມາເນ ຠຸມຏ຺ຐກາ ເທວຕາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອເຕເຫວ ໂສຬສຫິ ປເທຫິ ວຓ຺ຓໍ ກຖຍິໍສຸ. ຕໂຕ ອາກາສຏ຺ຐກເທວຕາ ສີຕວລາຫກາ ອຸຓ຺ຫວລາຫກາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາຕິ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເທວຕາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອເຕເຫວ ໂສຬສຫິ ປເທຫິ ວຓ຺ຓໍ ກຖຍິໍສຸ. ເອເຕນຸປາເຍນ ເອກຈກ຺ກວາຬໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ເທວຕາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ກຖຍິໍສຸ. ອຖາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ສຸສີໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬໍ ປຫາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ເສວ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉາມິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕເທວ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ເທວຕາຠາສິຕໍ ກໂຣມີ’’ຕິ, ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ສຸສີໂມຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸຈ຺ຈາວຈາຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ຐາເນສຸ ປຓີຕໍ ອຸຈ຺ຈໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຫີນໍ ອວຈໍ. ອິຘ ປນ ອຸຈ຺ຈາວຈາຕິ ນານາວິຘາ ວຓ຺ຓນິຠາ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ເທວປຣິສາຍ ນີລຏ຺ຐານໍ ອຕິນີລໍ, ປີຕກຏ຺ຐານໍ ອຕິປີຕກໍ, ໂລຫິຕຏ຺ຐານໍ ອຕິໂລຫິຕໍ, ໂອທາຕຏ຺ຐານໍ ອຈ຺ໂຈທາຕນ຺ຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘາ ວຓ຺ຓນິຠາ ປາຕຸຠວິ. ເຕເນວ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ອຸປມາ ອາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ສຸໂຠຕິ ສຸນ຺ທໂຣ. ຊາຕິມາຕິ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ. ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕຕິ ໂຘວນາທິປຣິກມ຺ເມນ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິກມ຺ມກໂຕ. ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລ ຐປິໂຕ. ເອວເມວນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຓິ ວິຍ ສພ຺ພາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ວິໂຣຈິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາ. ນິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕິເຣກປຎ຺ຈສຸວຓ຺ເຓນ ກຕປິຬນ຺ຘນໍ. ຕຎ຺ຫິ ຆຏ຺ຏນມຊ຺ຊນກ຺ຂມໍ ໂຫຕິ. ຊມ຺ໂພນທນ຺ຕິ ມຫາຊມ຺ພຸສາຂາຍ ປວຕ຺ຕນທິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ມຫາຊມ຺ພຸຜລຣເສ ວາ ປຖວິຍໍ ປວິຏ຺ເຐ ສຸວຓ຺ຓງ຺ກຸຣາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕນ ສຸວຓ຺ເຓນ ກຕປິຬນ຺ຘນນ຺ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ທກ຺ຂກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕອຸກ຺ກາມຸຂສຸກຸສລສມ຺ປຫຏ຺ຐນ຺ຕິ ສຸກຸສເລນ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ເຕນ ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປຈິຕ຺ວາ ສມ຺ປຫຏ຺ຐໍ. ຘາຕຸວິຠງ຺ເຄ (ມ. ນິ. ໓.໓໕໗ ອາທໂຍ) ອກຕຠຓ຺ຑໍ ຄຫິຕໍ, ອິຘ ປນ ກຕຠຓ຺ຑໍ.

ວິທ຺ເຘຕິ ທູຣີຠູເຕ. ເທເວຕິ ອາກາເສ. ນຠໍ ອພ຺ຠຸສ຺ສກ຺ກມາໂນຕິ ອາກາສໍ ອຠິລງ຺ຆນ຺ໂຕ. ອິມິນາ ຕຣຸຓສູຣິຍຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ໂສຣໂຕຕິ ໂສຣຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ພິເສວໂນ. ສຕ຺ຖຸວຓ຺ຓາຠໂຕຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ອາຠຕວຓ຺ໂຓ. ສຕ຺ຖາ ຫິ ອຏ຺ຐປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ເສວຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໑) ນເຍນ ເຖຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ອາຫຣີຕິ ເຖໂຣ ອາຠຕວຓ຺ໂຓ ນາມ ໂຫຕິ. ກາລໍ ກງ຺ຂຕີຕິ ປຣິນິພ຺ພານກາລໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ຂີຓາສໂວ ຫິ ເນວ ມຣຓໍ ອຠິນນ຺ທຕິ, ນ ຊີວິຕໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ທິວສສງ຺ເຂປໍ ເວຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕປຸຣິໂສ ວິຍ ກາລໍ ປນ ປຕ຺ເຖຕິ, ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ນາຠິນນ຺ທາມິ ມຣຓໍ, ນາຠິນນ຺ທາມິ ຊີວິຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ນິພ຺ພິສໍ ຠຕໂກ ຍຖາ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໐໑-໑໐໐໒); ນວມໍ;

໑໐. ນານາຕິຕ຺ຖິຍສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໑. ທສເມ ນານາຕິຕ຺ຖິຍສາວກາຕິ ເຕ ກິຣ ກມ຺ມວາທິໂນ ອເຫສຸໍ, ຕສ຺ມາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຕ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຖຣິ ປສາເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕມ຺ຫາ’’ຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣານໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກຄາຖາຫິ ກຖຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ຉິນ຺ທິຕມາຣິເຕຕິ ຉິນ຺ທິເຕ ຈ ມາຣິເຕ ຈ. ຫຕຊານີສູຕິ ໂປຖເນ ຈ ຘນຊານີສຸ ຈ. ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ສງ຺ເຂປໂຕ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎານໍ ວິປາໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ສ ເວ ວິສ຺ສາສມາຈິກ຺ຂີຕິ ໂສ – ‘‘ເອວໍ ກຕປາປານມ຺ປິ ກຕປຸຎ຺ຎານມ຺ປິ ວິປາໂກ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ວິສ຺ສາສໍ ອວສ຺ສຍໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ມານນໍ ວນ຺ທນໍ ປູຊນໍ ອຣຫຕີຕິ ວທຕິ.

ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຍາຕິ ກາຍກິລມຖຕເປນ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉເນນ. ສຸສໍວຸຕຕ຺ໂຕຕິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປິຫິໂຕ ວາ. ເຊຄຸຈ຺ຉີຕິ ຕເປນ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉໂກ. ນິປໂກຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ. ຈາຕຸຍາມສຸສໍວຸໂຕຕິ ຈາຕຸຍາເມນ ສຸສໍວຸໂຕ. ຈາຕຸຍາໂມ ນາມ ສພ຺ພວາຣິວາຣິໂຕ ຈ ໂຫຕິ ສພ຺ພວາຣິຍຸຕ຺ໂຕ ຈ ສພ຺ພວາຣິຘຸໂຕ ຈ ສພ຺ພວາຣິຜຸໂຏ ຈາຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາສາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພວາຣິວາຣິໂຕຕິ ວາຣິຕສພ຺ພອຸທໂກ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕສພ຺ພສີໂຕທໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ກິຣ ສີໂຕທເກ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ວລຎ຺ເຊຕິ. ສພ຺ພວາຣິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພນ ປາປວາຣເຓນ ຍຸໂຕ. ສພ຺ພວາຣິຘຸໂຕຕິ ສພ຺ເພນ ປາປວາຣເຓນ ຘຸຕປາໂປ. ສພ຺ພວາຣິຜຸໂຏຕິ ສພ຺ເພນ ປາປວາຣເຓນ ຜຸຏ຺ໂຐ. ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕຎ຺ຈ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐໍ ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ເມ’’ຕິ ສຸຕໍ ‘‘ສຸຕໍ ເມ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ນ ນິຄຸຫນ຺ໂຕ. ນ ຫິ ນູນ ກິພ຺ພິສີຕິ ເອວຣູໂປ ສຕ຺ຖາ ກິພ຺ພິສກາຣໂກ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

ນານາຕິຕ຺ຖິເຍຕິ ໂສ ກິຣ ນານາຕິຕ຺ຖິຍານໍເຍວ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອາຣພ຺ຠ ວທຕິ. ປກຸຘໂກ ກາຕິຍາໂນຕິ ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ. ນິຄຓ຺ໂຐຕິ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ. ມກ຺ຂລິປູຣຓາເສຕິ ມກ຺ຂລິ ຈ ປູຣໂຓ ຈ. ສາມຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ສມຓຘມ຺ເມ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ນູນ ເຕຕິ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ນ ທູເຣ, ເຕເຍວ ໂລເກ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ວທຕິ. ປຈ຺ຈຠາສີຕິ ‘‘ອຍໍ ອາໂກຏໂກ ອິເມສໍ ນຄ຺ຄນິສ຺ສິຣິການໍ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕີຕິ ເຕສໍ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕິອຠາສີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຫາຈຣິເຕນາຕິ ສຫ ຈຣິຕມຕ຺ເຕນ. ຉໂວ ສິຄາໂລຕິ ລາມໂກ ກາລສິຄາໂລ. ໂກຕ຺ຖຸໂກຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ສງ຺ກສ຺ສຣາຈາໂຣຕິ ອາສງ຺ກິຕສມາຈາໂຣ. ນ ສຕໍ ສຣິກ຺ໂຂຕິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ສທິໂສ ນ ໂຫຕິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ກາລສິຄາລສທິເສ ຕິຕ຺ຖິເຍ ສີເຫ ກໂຣສີຕິ?

ອນ຺ວາວິສິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອຍໍ ເອວຣູປານໍ ສຕ຺ຖາຣານໍ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ, ເຕເນວ ນໍ ມຸເຂນ ວຓ຺ຓໍ ກຖາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ອນຸອາວິສິ ອຘິມຸຈ຺ຈິ, ເອວໍ ອນ຺ວາວິສິຕ຺ວາ. ອາຍຸຕ຺ຕາຕິ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉເນ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ. ປາລຍໍ ປວິເວກິຍນ຺ຕິ ປວິເວກໍ ປາລຍນ຺ຕາ. ເຕ ກິຣ ‘‘ນ຺ຫາປິຕປວິເວກໍ ປາເລສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຍໍ ເກເສ ລຸຎ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ຈີວຣປວິເວກໍ ປາເຕສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄ຺ຄາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ‘‘ປິຓ຺ຑປາຕປວິເວກໍ ປາເລສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຸນຂາ ວິຍ ຠູມິຍໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖສຸ ວາ. ‘‘ເສນາສນປວິເວກໍ ປາເລສ຺ສາມາ’’ຕິ ກຓ຺ຏກເສຍ຺ຍາທີນິ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ຣູເປ ນິວິຏ຺ຐາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ຣູເປ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ເທວໂລກາຠິນນ຺ທິໂນຕິ ເທວໂລກປຕ຺ຖນກາມາ. ມາຕິຍາຕິ ມຈ຺ຈາ, ເຕ ເວ ມຈ຺ຈາ ປຣໂລກຕ຺ຖາຍ ສມ຺ມາ ອນຸສາສນ຺ຕີຕິ ວທຕິ.

ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອຍໍ ປຐມໍ ເອເຕສໍ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເອໂສ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຊານິຕ຺ວາວ. ເຍ ຈນ຺ຕລິກ຺ຂສ຺ມິໍ ປຠາສວຓ຺ຓາຕິ ເຍ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈນ຺ໂທຠາສສູຣິໂຍຠາສສຎ຺ຌາຣາຄອິນ຺ທຘນຸຕາຣກຣູປານໍ ປຠາສວຓ຺ຓາ. ສພ຺ເພວ ເຕ ເຕຕິ ສພ຺ເພວ ເຕ ຕຍາ. ນມຸຈີຕິ ມາຣໍ ອາລປຕິ. ອາມິສໍວ ມຈ຺ຉານໍ ວຘາຍ ຂິຕ຺ຕາຕິ ຍຖາ ມຈ຺ຉານໍ ວຘຕ຺ຖາຍ ພຬິສລຄ຺ຄໍ ອາມິສໍ ຂິປຕິ, ເອວໍ ຕຍາ ປສໍສມາເນນ ເອເຕ ຣູປາ ສຕ຺ຕານໍ ວຘາຍ ຂິຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ.

ມາຓວຄາມິໂຍຕິ ອຍໍ ກິຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ. ຣາຊຄຫີຍານນ຺ຕິ ຣາຊຄຫປພ຺ພຕານໍ. ເສໂຕຕິ ເກລາໂສ. ອຆຄາມິນນ຺ຕິ ອາກາສຄາມີນໍ. ອຸທຘິນນ຺ຕິ ອຸທກນິຘານານໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຣາຊຄຫີຍານໍ ປພ຺ພຕານໍ ວິປຸໂລ ເສຏ຺ໂຐ, ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕານໍ ເກລາໂສ, ອາກາສຄາມີນໍ ອາທິຈ຺ໂຈ, ອຸທກນິຘານານໍ ສມຸທ຺ໂທ, ນກ຺ຂຕ຺ຕານໍ ຈນ຺ໂທ, ເອວໍ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ພຸທ຺ໂຘ ເສຏ຺ໂຐຕິ. ທສມໍ.

ນານາຕິຕ຺ຖິຍວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ເທວປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ໂກສລສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ທຫຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໒. ໂກສລສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທີຕິ ຍຖາ ຂມນີຍາທີນິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຄວາ ເຕນ, ເອວໍ ໂສປິ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໂມໂທ ອໂຫສິ. ສີໂຕທກໍ ວິຍ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ສມ຺ໂມທິຕໍ ເອກີຠາວໍ ອຄມາສິ. ຍາຍ ຈ – ‘‘ກຈ຺ຈິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຂມນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ຈ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວການຎ຺ຈ ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິອາທິກາຍ ກຖາຍ ສມ຺ໂມທິ, ຕໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊສງ຺ຂາຕສມ຺ໂມທຊນນໂຕ ສມ຺ໂມທິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຠາວໂຕ ຈ ສມ຺ໂມທນີຍໍ, ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນມຘຸຣຕາຍ ຈິຣມ຺ປິ ກາລໍ ສາເຣຕຸໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ ອຣຫຣູປໂຕ ສຣິຕພ຺ພຠາວໂຕ ຈ ສາຣຓີຍໍ. ສຸຍ຺ຍມານສຸຂໂຕ ຈ ສມ຺ໂມທນີຍໍ, ອນຸສ຺ສຣິຍມານສຸຂໂຕ ສາຣຓີຍໍ. ຕຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ, ອຕ຺ຖປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ສາຣຓີຍນ຺ຕິ ເອວໍ ອເນເກຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຄຸຓາຄຸຓວເສນ ຄມ຺ຠີຣຠາວໍ ວາ ອຸຕ຺ຕານຠາວໍ ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຍໍ ໂອວຏ຺ຏິກສາຣໍ ກຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ໂລກນິສ຺ສຣຓຠໂວກ຺ກນ຺ຕິປຎ຺ຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ຠວມ຺ປິ ໂນຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຠວມ຺ປີຕິ ປິ-ກາໂຣ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ເຕນ ຈ ຉ ສຕ຺ຖາເຣ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ຍຖາ ປູຣຓາທໂຍ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘມ຺ຫາ’’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠວມ຺ປິ ນຸ ປຏິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ປນ ຣາຊາ ນ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິຍາ, ໂລເກ ມຫາຊເນນ ຄຫິຕປຏິຎ຺ຎາວເສນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ຍໍ ຫິ ຕໍ ມຫາຣາຊາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຫໍ ຫິ ມຫາຣາຊາຕິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສພ຺ພເສຏ຺ຐໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຫໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄມເນນ ສມຓາ, ຊາຕິວເສນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ສງ຺ຆິໂນຕິອາທີສຸ ປພ຺ພຊິຕສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ສງ຺ໂຆ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ຆິໂນ. ສ຺ເວວ ຄໂຓ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຓິໂນ. ອາຈາຣສິກ຺ຂາປນວເສນ ຕສ຺ສ ຄຓສ຺ສ ອາຈຣິຍາຕິ ຄຓາຈຣິຍາ. ຎາຕາຕິ ປຎ຺ຎາຕາ ປາກຏາ. ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ວຕ຺ຖມ຺ປິ ນ ນິວາເສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສມຸຄ຺ຄໂຕ ຍໂສ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຍສສ຺ສິໂນ. ຕິຕ຺ຖກຣາຕິ ລທ຺ຘິກຣາ. ສາຘຸສມ຺ມຕາຕິ ‘‘ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຕາ. ພຫຸຊນສ຺ສາຕິ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ. ປູຣໂຓຕິອາທີນິ ເຕສໍ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ. ປູຣໂຓຕິ ຫິ ນາມເມວ. ຕຖາ, ມກ຺ຂລີຕິ. ໂສ ປນ ໂຄສາລາຍ ຊາຕຕ຺ຕາ ໂຄສາໂລຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ນາຏປຸຕ຺ໂຕຕິ ນາຏສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕຕິ ເພລຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ກຈ຺ຈາຍໂນຕິ ປກຸຘສ຺ສ ໂຄຕ຺ຕໍ. ເກສກມ຺ພລສ຺ສ ຘາຣຓໂຕ ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ເຕປິ ມຍາຕິ ກປ຺ປໂກລາຫລໍ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂກລາຫລນ຺ຕິ ຕີຓິ ໂກລາຫລານິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ກປ຺ປຸຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກປ຺ປໂກລາຫລໍ ນາມ ໂຫຕິ – ‘‘ອິໂຕ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ໂລໂກ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ເມຕ຺ຕໍ ມາຣິສາ, ຠາເວຖ, ກຣຸຓໍ ມຸທິຕໍ ອຸເປກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສປ຺ປເຖ ເທວຕາ ໂຆເສນ຺ຕິໂຍ ວິຈຣນ຺ຕິ. ‘‘ວສ຺ສສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ປນ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ນາມ ໂຫຕິ – ‘‘ອິໂຕ ວສ຺ສສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ເນນ ສງ຺ຆຣຕເນນ ປຣິວາຣິໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ວິຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເທວຕາ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ຕິ. ‘‘ວສ຺ສສຕມຕ຺ຖເກ ປນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂກລາຫລໍ ນາມ ໂຫຕິ – ‘‘ອິໂຕ ວສ຺ສສຕມຕ຺ຖເກ ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ໂນ ຈຕຸທ຺ທີປິສ຺ສໂຣ ສຫສ຺ສ ປຸຕ຺ຕປຣິວາໂຣ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເທວຕາ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ຕິ.

ອິເມສຸ ຕີສຸ ໂກລາຫເລສຸ ອິເມ ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕາມາຓິວິຊ຺ຊາທີນິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ – ‘‘ມຍໍ ພຸທ຺ຘມ຺ຫາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວຸຕາ ຊນປທໍ ວິຈຣນ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ…ເປ… ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ ພຸທ຺ໂຘ ກິຣ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ກິຣາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫວ ເນ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕຫິ, ‘‘ຣາຊາ ໂວ ນິມນ຺ເຕຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ຈິຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ເອກໂຕວ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ນິສີທນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຫ. ນິຄ຺ຄຸຓານໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຣາຊຸສ຺ມາ ນາມ ຜຣຕິ, ເຕ ມຫາຣເຫສຸ ອາສເນສຸ ນິສີທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຜລເກສຸ ເຈວ ຠູມິຍໍ ຈ ນິສີທິໍສຸ.

ຣາຊາ ‘‘ເອຕ຺ຕເກເນວ ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ອນ຺ໂຕ ສຸກ຺ກຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ອທຕ຺ວາວ ຕາລໂຕ ປຕິຕໍ ມຸຄ຺ຄເຣນ ໂປເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ພຸທ຺ຘາ, ນ ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ສເຈ ‘ພຸທ຺ຘມ຺ຫາ’ຕິ ວກ຺ຂາມ, ຣາຊາ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ‘ຕຸມ຺ເຫ ມຍໍ ພຸທ຺ຘາຕິ ມຫາຊນໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ອາຫິຓ຺ຑຖາ’ຕິ ຊິວ຺ຫມ຺ປິ ຉິນ຺ທາເປຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອນຕ຺ຖໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ສກປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວ ‘ນ ມຍໍ ພຸທ຺ຘາ’ຕິ ວທິໍສຸ. ອຖ ເນ ຣາຊາ ເຄຫໂຕ ນິກຑ຺ຒາເປສິ. ເຕ ຣາຊຆຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ອຸປຏ຺ຐາກາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກິໍ ອາຈຣິຍາ ຣາຊາ ຕຸມ຺ເຫ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ອກາສີ’’ຕິ? ຣາຊາ ‘‘ພຸທ຺ຘາ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ຕໂຕ ມຍໍ – ‘‘ສເຈ ອຍໍ ຣາຊາ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ກຖິຍມານໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອມ຺ເຫສຸ ມນໍ ປໂທເສສ຺ສຕິ, ພຫຸໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸກມ຺ປາຍ ‘ນ ມຍໍ ພຸທ຺ຘາ’ຕິ ວທິມ຺ຫາ, ມຍໍ ປນ ພຸທ຺ຘາ ເອວ, ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ຘຠາໂວ, ອຸທເກນ ໂຘວິຕ຺ວາປິ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ອິຕິ ພຫິທ຺ຘາ ‘ພຸທ຺ຘມ຺ຫາ’ຕິ ອາຫໍສຸ – ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ‘ນ ມຍໍ ພຸທ຺ຘາ’ຕິ ວທິໍສູຕິ, ອິທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊາ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ທຫໂຣ ເຈວ ຊາຕິຍາ, ນໂວ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິນ຺ຕິ ປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ເອເຕ ຊາຕິມຫລ຺ລກາ ຈ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ຈ ‘‘ພຸທ຺ຘມ຺ຫາ’’ຕິ ນ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຊາຕິຍາ ຈ ທຫໂຣ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈ ນໂວ ກິໍ ປຏິຊານາຕິ? ມາ ປຏິຊານາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນ ອຸຎ຺ຎາຕພ຺ພາຕິ ນ ອວຊານິຕພ຺ພາ. ນ ປຣິໂຠຕພ຺ພາຕິ ນ ປຣິຠວິຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ຂຕ຺ຕິໂຍຕິ ຣາຊກຸມາໂຣ. ອຸຣໂຄຕິ ອາສີວິໂສ. ອຄ຺ຄີຕິ ອຄ຺ຄິເຍວ. ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປເທ ເທສນາກຸສລຕາຍ ອຕ຺ຕານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ສີລວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຫຣໍ ຣາຊກຸມາຣໍ ທິສ຺ວາ, ອຸກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ອເທນ຺ໂຕ, ປາຣຸປນໍ ອນປເນນ຺ໂຕ, ນິສິນ຺ນາສນໂຕ ອນຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ, ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐາທີຫິ ອໂນຕຣນ຺ໂຕ, ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນວເສນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ອນາຈາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຂຕ຺ຕິຍໍ ອວຊານາຕິ ນາມ. ‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕາຍໍ ຣາຊກຸມາໂຣ, ມຫາກຓ຺ໂຑ ມໂຫທໂຣ – ກິໍ ນາມ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂຈຣູປທ຺ທວໍ ວູປສເມຕຸໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຐາເນ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ປຣິໂຠຕິ ນາມ. ອຎ຺ຊນິສລາກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອາສີວິສໂປຕກໍ ກຓ຺ຓາທີສຸ ປິຬນ຺ຘນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຸລິມ຺ປິ ຊິວ຺ຫມ຺ປິ ຑໍສາເປນ຺ໂຕ ອຸຣຄໍ ອວຊານາຕິ ນາມ. ‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕາຍໍ ອາສີວິໂສ ອຸທກເທຑ຺ຑຸໂຠ ວິຍ ກິໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິເທວ ຑໍສິຕຸໍ ກສ຺ສຈິເທວ ກາເຍ ວິສໍ ຜຣິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ປຣິໂຠຕິ ນາມ. ຂຊ຺ໂຊປນກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຄ຺ຄິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ກີຬນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑຸກ຺ຂລິກາຍ ຂິປນ຺ໂຕ ຈູຬາຍ ວາ ສຍນປິຏ຺ຐສາຏກປສິພ຺ພກາທີສຸ ວາ ຐເປນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ອວຊານາຕິ ນາມ. ‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕາຍໍ ອຄ຺ຄິ ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ປຈິສ຺ສຕິ, ກຕຣໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ, ກສ຺ສ ສີຕໍ ວິໂນເທສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ປຣິໂຠຕິ ນາມ. ທຫຣສາມເຓຣມ຺ປິ ປນ ທິສ຺ວາ ອຸກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ອເທນ຺ໂຕຕິ ຣາຊກຸມາເຣ ວຸຕ຺ຕໍ ອນາຈາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸໍ ອວຊານາຕິ ນາມ. ‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕາຍໍ ສາມເຓໂຣ ມຫາກຓ຺ໂຐ ມໂຫທໂຣ ຍໍກິຎ຺ຈິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຣຎ຺ຎໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວສິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣກາເລ ມນາໂປ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ປຣິໂຠຕິ ນາມ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນ ອຸຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ນ ປຣິໂຠຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ຄາຖາພນ຺ຘໍ ອໂວຈ. ຄາຖາ ຈ ນາເມຕາ ຕທຕ຺ຖທີປນາປິ ໂຫນ຺ຕິ ວິເສສຕ຺ຖທີປນາປິ, ຕຕ຺ຣິມາ ຕທຕ຺ຖມ຺ປິ ວິເສສຕ຺ຖມ຺ປິ ທີເປນ຺ຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ຂຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕິໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ເຂຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕີຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ຂຕ຺ຕິໂຍ’ຕ຺ເວວ ທຸຕິຍໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໓໑). ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຕາເຍວ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິຍາ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນໍ. ອຠິຊາຕນ຺ຕິ ຕີຓິ ກຸລານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊາຕໍ.

ຐານໍ ຫີຕິ ກາຣຓໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ມນຸຊິນ຺ໂທຕິ ມນຸສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ. ຣາຊທຓ຺ເຑນາຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຸທ຺ຘຏທຓ຺ເຑນ, ໂສ ອປ຺ປໂກ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ທສສຫສ຺ສວີສຕິສຫສ຺ສປ຺ປມາໂຓ ໂຫຕິເຍວ. ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ກມເຕ ຠຸສນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ພລວອຸປກ຺ກມໍ ອຸປກ຺ກມຕິ. ຣກ຺ຂໍ ຊີວິຕມຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂມາໂນ ຕໍ ຂຕ຺ຕິຍໍ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ ນ ຆຏ຺ເຏຍ຺ຍ.

ອຸຈ຺ຈາວເຈຫີຕິ ນານາວິເຘຫິ. ວຓ຺ເຓຫີຕິ ສຓ຺ຐາເນຫິ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ວຓ຺ເຓນ ຈຣນ຺ໂຕ ໂຄຈຣໍ ລຠຕິ, ຍທິ ສປ຺ປວຓ຺ເຓນ, ຍທິ ເທຑ຺ຑຸຠວຓ຺ເຓນ, ຍທິ ຘມນິວຓ຺ເຓນ, ອນ຺ຕມໂສ ກລນ຺ທກວຓ຺ເຓນປິ ຈຣຕິເຍວ. ອາສຊ຺ຊາຕິ ປຕ຺ວາ. ພາລນ຺ຕິ ເຍນ ພາເລນ ຆຏ຺ຏິໂຕ, ຕໍ ພາລໍ ນຣໍ ວາ ນາຣິໍ ວາ ຑໍເສຍ຺ຍ.

ປຫູຕຠກ຺ຂນ຺ຕິ ພຫຸຠກ຺ຂໍ. ອຄ຺ຄິສ຺ສ ຫິ ອຠກ຺ຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຊາລິນນ຺ຕິ ຊາລວນ຺ຕໍ. ປາວກນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິໍ. ປາວຄນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນິນ຺ຕິ ວຕ຺ຕນີຕິ ມຄ຺ໂຄ, ອຄ຺ຄິນາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ກຓ຺ໂຫ ໂຫຕິ ກາຬໂກ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ມຫາ ຫຸຕ຺ວານາຕິ ມຫນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ອຄ຺ຄິ ຫິ ເອກທາ ຍາວພ຺ຣຫ຺ມໂລກປ຺ປມາໂຓປິ ໂຫຕິ. ຊາຍນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ປາໂຣຫາຕິ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ຒວເນ ປາໂຣຫາ ຊາຍນ຺ຕິ. ປາໂຣຫາຕິ ຕິຓຣຸກ຺ຂາທໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ອຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ຒຏ຺ຐາເນ ມູລມຕ຺ເຕປິ ອວສິຏ຺ເຐ ປາທໂຕ ໂຣຫນ຺ຕິ ຊາຍນ຺ຕິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປາໂຣຫາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຸນ ໂຣຫນຕ຺ເຖນ ວາ ປາໂຣຫາ. ອໂຫຣຕ຺ຕານມຈ຺ຈເຍຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານໍ ອຕິກ຺ກເມ. ນິທາເຆປິ ເທເວ ວຸຏ຺ຐມຕ຺ເຕ ຊາຍນ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸ ຑຫຕິ ເຕຊສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑນ຺ຕໍ ປຏິຠຓ຺ຑນ຺ໂຕ ປຫຣນ຺ຕໍ ປຏິປຫຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸເຕຊສາ ຑຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂຍ ປນ ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ນ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສຕິ, ຠຓ຺ຑນ຺ຕໍ ນ ປຏິຠຓ຺ຑຕິ. ປຫຣນ຺ຕໍ ນ ປຏິປຫຣຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຕສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ຑຍ຺ຫຕິ. ເຕເນເວຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ປສໂວຕິ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣປິ ໂຄມຫິໍສກຸກ຺ກຸຏສູກຣາທໂຍ ປສໂວປິ ນ ຠວນ຺ຕິ, ວິນສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທາຍາທາ ວິນ຺ທເຣ ຘນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ທາຍາທາປິ ຘນໍ ນ ວິນ຺ທນ຺ຕິ. ຕາລາວຕ຺ຖູ ຠວນ຺ຕິ ເຕຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸເຕຊສາ ທຑ຺ຒາ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕາວສິຏ຺ໂຐ ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ນຕາໂລ ວິຍ ຠວນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕຘີຕາທິວເສນ ນ ວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສມຓເຕເຊນ ທຑ຺ຒາ ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ນຕາໂລ ວິຍ ອວິຣຸຬ຺ຫິຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ. ສມ຺ມເທວ ສມາຈເຣຕິ ສມ຺ມາ ສມາຈເຣຍ຺ຍ. ສມ຺ມາ ສມາຈຣນ຺ເຕນ ປນ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຂຕ຺ຕິຍໍ ຕາວ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ຄາມນິຄມຍານວາຫນາທິອານິສໍສໍ, ອຸຣຄໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສ ກີຬາປເນນ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິອານິສໍສໍ ອຄ຺ຄິໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕປຈນສີຕວິໂນທນາທິອານິສໍສໍ, ຠິກ຺ຂຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສ ວເສນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອສຸຕສວນສຸຕປຣິໂຍທປນ-ສຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄມາທິອານິສໍສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ‘‘ເອເຕ ນິສ຺ສາຍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອາທີນໂວ ອຕ຺ຖິ. ກິໍ ອິເມຫີ’’ຕິ? ນ ສພ຺ພໂສ ປຫາຕພ຺ພາ. ອິສ຺ສຣິຍຕ຺ຖິເກນ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອວຊານນຎ຺ຈ ປຣິຠວນຎ຺ຈ ອກຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິປຈ຺ຉານິປາຕິຕາທີຫິ ອຸປາເຍຫິ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາໂຣ ໂຕເສຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ຕໂຕ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອຘິຄມິສ຺ສຕິ. ອຫິຕຸຓ຺ຑິເກນ ອຸຣເຄ ວິສ຺ສາສໍ ອກຕ຺ວາ ນາຄວິຊ຺ຊໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຊປເທນ ທຓ຺ເຑນ ຄີວາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິສຫເຣນ ມູເລນ ທາຐາ ໂຘວິຕ຺ວາ ເປຬາຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກີຬາເປນ຺ເຕນ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຆາສຈ຺ຉາທນາທີນິ ລຠິສ຺ສຕິ. ຍາຄຸປຈນາທີນິ ກຕ຺ຕຸກາເມນ ອຄ຺ຄິໍ ວິສ຺ສາເສນ ຠຓ຺ຑຸກ຺ຂລິກາທີສຸ ອປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ອນາມສນ຺ເຕນ ໂຄມຍຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ຊາເລຕ຺ວາ ຍາຄຸປຈນາທີນິ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ, ເອວໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອານິສໍສໍ ລຠິສ຺ສຕິ. ອສຸຕສວນາທີນິ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນປິ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຕິວິສ຺ສາເສນ ເວຊ຺ຊກມ຺ມນວກມ຺ມາທີສຸ ອໂຍເຊຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອສຸຕປຸພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອສຸຕປຸພ຺ພໍ ປຎ຺ຫາວິນິຈ຺ຉຍໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ອຕ຺ຖໍ ຕິສ຺ໂສ ກຸລສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຉ ກາມສຄ຺ຄານິ ນວ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຕ຺ວາ ອມຕມຫານິພ຺ພານທສ຺ສນມ຺ປິ ລຠິສ຺ສຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ສມ຺ມເທວ ສມາຈເຣຕິ ອາຫ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ປສາທໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ເອຕໍ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ອຠິກນ຺ຕໍ ອຕິອິຏ຺ຐໍ ອຕິມນາປໍ, ອຕິສຸນ຺ທຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ເອເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ເທນ ເທສນໍ ໂຖເມຕິ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິທໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາ’’ຕິ. ເອເກນ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທໍ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິທໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຄມ຺ມ ມມ ປສາໂທ’’ຕິ.

ຕໂຕ ປຣໍ ຈຕູຫິ ອຸປມາຫິ ເທສນໍເຍວ ໂຖເມຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອໂຘມຸຂຐປິຕໍ, ເຫຏ຺ຐາມຸຂຊາຕໍ ວາ. ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຸປຣິມຸຂໍ ກເຣຍ຺ຍ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ຕິຓປຓ຺ຓາທິຉາທິຕໍ. ວິວເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸຄ຺ຆາເຏຍ຺ຍ. ມູຬ຺ຫສ຺ສາຕິ ທິສາມູຬ຺ຫສ຺ສ. ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ອນ຺ຘກາເຣຕິ ກາຬປກ຺ຂຈາຕຸທ຺ທສີ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕຆນວນສຓ຺ຑ ເມຆປຏເລຫິ ຈຕຸຣງ຺ເຄ ຕເມ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ໂກຈິ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ສທ຺ຘມ຺ມວິມຸຂໍ ອສທ຺ຘມ຺ເມ ປຕິຕໍ ມໍ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ, ຍຖາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນນ຺ຕຣຘານາ ປຠຸຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຄຫນປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ສາສນໍ ວິວຣນ຺ເຕນ, ຍຖາ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ເອວໍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນສ຺ສ ເມ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂມຄ຺ຄໍ ອາວິກໂຣນ຺ເຕນ, ຍຖາ ອນ຺ຘກາເຣ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂມຫນ຺ຘກາເຣ ນິມຸຄ຺ຄສ຺ສ ເມ ພຸທ຺ຘາທິຣຕນຣູປານິ ອປສ຺ສໂຕ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສກເທສນາປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣນ຺ເຕນ ມຍ຺ຫໍ ຠຄວຕາ ເອເຕຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕຕິ.

ເອວໍ ເທສນໍ ໂຖເມຕ຺ວາ ອິມາຍ ເທສນາຍ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອສາຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອສາຫນ຺ຕິ ເອໂສ ອຫໍ. ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາຕິ ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາຕິ ອິມໍ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ. ອຸປາສກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕູຕິ ມໍ ຠຄວາ ‘ອຸປາສໂກ ອຍ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຘາເຣຕຸ, ຊານາຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄຕິ ອຊ຺ຊຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ. ອຊ຺ຊທຄ຺ເຄຕິ ວາ ປາໂຐ, ທ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ອຊ຺ຊ ອຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຓຸເປຕນ຺ຕິ ປາເຓຫິ ອຸເປຕໍ ຍາວ ເມ ຊີວິຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ອຸເປຕໍ ອນຎ຺ຎສຕ຺ຖຸກໍ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ສຣຓໍ ຄຕໍ ອຸປາສກໍ ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕູຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ ສາມຎ຺ຎຜລສຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພາກາເຣນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຸຣິສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໓. ທຸຕິເຍ ອຠິວາເທຕ຺ວາຕິ ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕ ສຣຓຄຕຕ຺ຕາ ອິຘ ອຠິວາເທສິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລຠາທີສຸ ລຸພ຺ຠນລກ຺ຂໂຓ ໂລໂຠ, ທຸສ຺ສນລກ຺ຂໂຓ ໂທໂສ, ມຸຍ຺ຫນລກ຺ຂໂຓ ໂມໂຫຕິ. ຫິໍສນ຺ຕີຕິ ວິເຫເຐນ຺ຕິ ນາເສນ຺ຕິ ວິນາເສນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາຕິ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠູຕາ. ຕຈສາຣໍວ ສມ຺ຜລນ຺ຕິ ຍຖາ ຕຈສາຣໍ ເວຬຸໍ ວາ ນຬໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ຫິໍສຕິ ວິນາເສຕິ, ເອວໍ ຫິໍສນ຺ຕິ ວິນາເສນ຺ຕີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຊຣາມຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໔. ຕຕິເຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊຣາມຣຓາຕິ ຊຣາມຣຓໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາຕິ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ ນາມ ມຫາສາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຂຕ຺ຕິຍາ. ເຍສໍ ຫິ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ເຕນ ໂກຏິສຕໍ ນິຘານຄຕໍ ໂຫຕິ, ຕໂຍ ກຫາປຓກຸມ຺ຠາ ວລຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ ນາມ. ເຍສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ນິຫິຕໍ ໂຫຕິ, ທິຍຑ຺ໂຒ ກຫາປຓກຸມ຺ໂຠ ວລຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ນາມ. ເຍສໍ ຄຫປຕີນໍ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ ນິຫິຕໍ ໂຫຕິ, ກຫາປຓກຸມ຺ໂຠ ວລຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕ ຄຫປຕິມຫາສາລາ ນາມ.

ອຑ຺ຒາຕິ ອິສ຺ສຣາ. ນິຘານຄຕຘນສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫທ຺ຘນາ. ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຠາຊນາທີນໍ ອຸປໂຠຄຠຓ຺ຑານໍ ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາໂຠຄາ. ອນິຘານຄຕສ຺ສ ຊາຕຣູປຣຊຕສ຺ສ ປຫູຕຕາຍ, ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊຕາ. ວິຕ຺ຕູປກຣຓສ຺ສ ຕຸຏ຺ຐິກຣຓສ຺ສ ປຫູຕຕາຍ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣຓາ. ໂຄຘນາທີນຎ຺ຈ ສຕ຺ຕວິຘຘຎ຺ຎານຎ຺ຈ ປຫູຕຕາຍ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎາ. ເຕສມ຺ປິ ຊາຕານໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊຣາມຣຓາຕິ ເຕສມ຺ປິ ເອວໍ ອິສ຺ສຣານໍ ຊາຕານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊຣາມຣຓາ, ຊາຕຕ຺ຕາເຍວ ຊຣາມຣຓໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອນ຺ໂຕຊຣາມຣເຓເຍວ ໂຫຕິ.

ອຣຫນ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ອາຣກາ ກິເລເສຫີຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ. ຂີຓາ ເອເຕສໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາຕິ ຂີຓາສວາ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວຸຏ຺ຐາ ປຣິນິຏ຺ຐິຕວາສາຕິ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ. ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ກຣຓີຍໍ ເອເຕສໍ ກຕນ຺ຕິ ກຕກຣຓີຍາ. ຂນ຺ຘຠາໂຣ ກິເລສຠາໂຣ ອຠິສງ຺ຂາຣຠາໂຣ ກາມຄຸຓຠາໂຣຕິ, ອິເມ ໂອຫິຕາ ຠາຣາ ເອເຕສນ຺ຕິ ໂອຫິຕຠາຣາ. ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຕ ສໂກ ອຕ຺ໂຖ ເອເຕສນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ. ທສວິຘມ຺ປິ ປຣິກ຺ຂີຓໍ ຠວສໍໂຍຊນໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນາ. ສມ຺ມາ ກາຣເຓຫິ ຊານິຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຠທນຘມ຺ໂມຕິ ຠິຊ຺ຊນສຠາໂວ. ນິກ຺ເຂປນຘມ຺ໂມຕິ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພສຠາໂວ. ຂີຓາສວສ຺ສ ຫິ ອຊີຣຓຘມ຺ໂມປິ ອຕ຺ຖິ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິວິທ຺ຘໍ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ຫິ ນ ຊີຣຕິ. ອິຘ ປນສ຺ສ ຊີຣຓຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ກິຣສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ສິວິກສາລາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຖິຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຈິຕ຺ຣານິ ຣຖຍານາທີນິ ທິສ຺ວາ ທິຏ຺ຐເມວ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ຊີຣນ຺ຕິ ເວ ຣາຊຣຖາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຊີຣນ຺ຕີຕິ ຊຣໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຣາຊຣຖາຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິຣູຫນຣຖາ. ສຸຈິຕ຺ຕາຕິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທີຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ຈິຕ຺ຕິຕາ. ອໂຖ ສຣີຣມ຺ປິ ຊຣໍ ອຸເປຕີຕິ ເອວຣູເປສຸ ອນຸປາທິຓ຺ຓເກສຸ ສາຣທາຣຸມເຍສຸ ຣເຖສຸ ຊີຣນ຺ເຕສຸ ອິມສ຺ມິໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກ ອຸປາທິຓ຺ຓເກ ມໍສໂລຫິຕາທິມເຍ ສຣີເຣ ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ? ສຣີຣມ຺ປິ ຊຣໍ ອຸເປຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ໂຕ ຫເວ ສພ຺ຠິ ປເວທຍນ຺ຕີຕິ ສນ຺ໂຕ ສພ຺ຠີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ນ ຊຣໍ ອຸເປຕີຕິ ເອວໍ ປເວທຍນ຺ຕິ. ‘‘ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ນ ຊີຣຕິ, ອຊຣໍ ອມຕນ຺ຕິ ເອວໍ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ວາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ສີທນສຠາວາ ກິເລສາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ຠີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ປຸຣິມປທສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສນ຺ໂຕ ຫເວ ສພ຺ຠິ ປເວທຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອິທໍ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ນ ຊຣໍ ອຸເປຕິ, ຕສ຺ມາ ສນ຺ໂຕ ສພ຺ຠິ ປເວທຍນ຺ຕິ. ອຊຣໍ ນິພ຺ພານໍ ສຕໍ ຘມ຺ໂມຕິ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸນ຺ທຣາຘິວຈນໍ ວາ ເອຕໍ ສພ຺ຠີຕິ. ຍໍ ສພ຺ຠິຘມ຺ມຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ໂຕ ປເວທຍນ຺ຕິ ກຖຍນ຺ຕິ, ໂສ ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ນ ຊຣໍ ອຸເປຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຣໂຫຄຕສ຺ສາຕິ ຣຫສິ ຄຕສ຺ສ. ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສາຕິ ນິລີນສ຺ສ ເອກີຠູຕສ຺ສ. ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊາຕິ ອິຘ ຠຄວາ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາສິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ. ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ມຣເຓນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສ຺ສ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໖. ປຎ຺ຈເມ ຫຕ຺ຖິກາໂຍຕິ ຫຕ຺ຖິຆຏາ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສໍວໂຣຕິ ປິທຫນໍ. ສາຘຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວໂຣຕິ ອິມິນາ ກມ຺ມປຖເຠທໍ ອປຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ສໍວຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ລຊ຺ຊີຕິ ຫິຣິມາ. ລຊ຺ຊີຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ໂອຕ຺ຕປ຺ປມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອປ຺ປກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໗. ຉຏ຺ເຐ ອຸຬາເຣ ອຸຬາເຣຕິ ປຓີເຕ ຈ ພຫຸເກ ຈ. ມຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ມານມຊ຺ຊເນນ ມຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຕິສາຣນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກມໍ. ກູຏນ຺ຕິ ປາສໍ. ປຈ຺ຉາສນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ເຕສໍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອຑ຺ຑກຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໘. ສຕ຺ຕເມ ກາມເຫຕູຕິ ກາມມູລກໍ. ກາມນິທານນ຺ຕິ ກາມປຈ຺ຈຍາ. ກາມາຘິກຣຓນ຺ຕິ ກາມກາຣຓາ. ສພ຺ພານິ ເຫຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວ. ຠທ຺ຣມຸໂຂຕິ ສຸນ຺ທຣມຸໂຂ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ຣາຊາ ອຑ຺ຑກຣເຓ ນິສີທິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຕຣໍ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ອມຈ຺ຈາ ອສ຺ສາມິເກປິ ສາມິເກ ກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຕາວ ປຖວິສ຺ສຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາເປເຕ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຣມ຺ມຸຂາ ກິໍ ນາມ ນ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ? ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ ທານິ ວິຏຏູໂຠ ເສນາປຕິ ສເກນ ຣຊ຺ເຊນ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູເປຫິ ລຎ຺ຊຂາທເກຫິ ມຸສາວາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ນິສຊ຺ຊາຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຂິປ຺ປໍວ ໂອຑ຺ຑິຕນ຺ຕິ ກຸມິນໍ ວິຍ ໂອຑ຺ຑິຕໍ. ຍຖາ ມຈ຺ຉາ ໂອຑ຺ຑິຕໍ ກຸມິນໍ ປວິສນ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕາ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ມລ຺ລິກາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໙. ອຏ຺ຐເມ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເຕ ມລ຺ລິເກຕິ ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອຍໍ ກິຣ ມລ຺ລິກາ ທຸຄ຺ຄຕມາລາກາຣສ຺ສ ຘີຕາ, ເອກທິວສໍ ອາປຓໂຕ ປູວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມາລາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາວ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຏິປເຖ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຕໍ ຠຄວໂຕ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ນິສີທນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ປູວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ອິມິສ຺ສາ, ຠນ຺ເຕ, ໂກ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອານນ຺ທ, ອຊ຺ເຊສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຐມໂຠຊນໍ ອທາສິ, ອຊ຺ເຊວ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ຕໍທິວສເມວ ຈ ຣາຊາ ກາສິຄາເມ ຠາຄິເນຍ຺ເຍນ ຍຸທ຺ເຘນ ປຣາຊິໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມາລາຣາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ພລກາຍສ຺ສ ອາຄມນໍ ອາຄເມສິ. ຕສ຺ສ ສາ ວຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ໂສ ຕາຍ ວຕ຺ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ເຕປູຣໍ ອຕິຫາຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ.

ອເຖກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ອິມິສ຺ສາ ທຸຄ຺ຄຕກຸລສ຺ສ ຘີຕຸຍາ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທິນ຺ນໍ, ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ‘ໂກ ເຕ ປິໂຍ’ຕິ? ສາ ‘ຕ຺ວໍ ເມ, ມຫາຣາຊ, ປິໂຍ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສາຫໍ ‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕ຺ວໍເຍວ ປິຍາ’ຕິ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ. ອິຕິ ໂສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສາ ປນ ເທວີ ປຓ຺ຑິຕາ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາຍິກາ ຘມ຺ມຸປຏ຺ຐາຍິກາ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາຍິກາ ມຫາປຎ຺ຎາ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນາຍໍ ປຎ຺ໂຫ ຣຎ຺ໂຎ ມຸຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ສາ ສຣເສເນວ ກເຖຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ຕາຍ ສຣເສນ ກຖິຕຕ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອລຠນ຺ໂຕ ສຍມ຺ປິ ສຣເສເນວ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ສກາຣຓໍ ອິທໍ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ນໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ເນວຊ຺ຌຄາຕິ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ປິໂຍ ປຸຖຸ ອຕ຺ຕາ ປເຣສນ຺ຕິ ຍຖາ ເອກສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ປິໂຍ, ເອວໍ ປເຣສໍ ປຸຖຸສຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຕ຺ຕາ ປິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຍຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໐. ນວເມ ຖູຓູປນີຕານີຕິ ຖູຓໍ ອຸປນີຕານິ, ຖູຓາຍ ພທ຺ຘານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຣຎ຺ໂຎ ອາຣທ຺ຘຍຎ຺ໂຎ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣຈິໂຕ. ກສ຺ມາ ປນ ຣຎ຺ຎາ ອຍໍ ຍຎ຺ໂຎ ອາຣທ຺ໂຘ? ທຸສ຺ສຸປິນປຏິຆາຕາຍ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ຣາຊາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປ຺ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນຄຣໍ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ໂຕ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມານໍ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຕໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕສ຺ສາ ສສ຺ສາມິກຠາວໍ ວາ ອສ຺ສາມິກຠາວໍ ວາ ຊານາຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ‘‘ເອໂສ ເມ ສາມິໂກ ອາປເຓ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຣາຊາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນາຫໍ, ເທວ, ອຸປຏ຺ຐຫິຕຸໍ ຊານາມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ພລກ຺ກາເຣນ ອາວຸຘຜລກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ອກາສິ. ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄຕມຕ຺ຕເມວ ຈ ນໍ ປຸນ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຏ຺ຐາເກນ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຄຈ຺ຉ ອິໂຕ ໂຍຊນມຕ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ສີສໂຘວນໂປກ຺ຂຣຓີ ອຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ອຣຸຓມຕ຺ຕິກຎ຺ຈ ໂລຫິຕຸປ຺ປລມາລຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອຫິ. ສເຈ ອຊ຺ເຊວ ນາຄຈ຺ຉສິ, ຣາຊທຓ຺ຑໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເປເສສິ. ໂສ ຣາຊຠເຍນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ຣາຊາປິ ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ໂທວາຣິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ອຊ຺ຊ ສາຍນ຺ເຫເຍວ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ‘ອຫໍ ຣາຊທູໂຕ’ຕິ ວາ ‘ອຸປຣາຊທູໂຕ’ຕິ ວາ ຠຓນ຺ຕານມ຺ປິ ມາ ວິວຣີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປຸຣິໂສ ມຕ຺ຕິກຎ຺ຈ ອຸປ຺ປລານິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ປິຫິຕມຕ຺ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫຸໍ ວທນ຺ໂຕປິ ທ຺ວາຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສຍຠເຍນ ເຊຕວນໍ ຄໂຕ. ຣາຊາປິ ຣາຄປຣິຬາເຫນ ອຠິຠູໂຕ ກາເລ ນິສີທຕິ, ກາເລ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກາເລ ນິປຊ຺ຊຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ອລຠນ຺ໂຕ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິສິນ຺ນໂກວ ມກ຺ກຏນິທ຺ທາຍ ນິທ຺ທາຍຕິ.

ປຸພ຺ເພ ຈ ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາ ປຣທາຣິກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນນ຺ໂທປນນ຺ທາຍ ນາມ ໂລຫກຸມ຺ຠິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈມານາ ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ເຫຏ຺ຐາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ກຸມ຺ຠິຍາ ຕລໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຸປຣິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຕ ຕໍ ທິວສໍ ອາໂລກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ກຏຠເຍນ ເອເກກໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ຕຸກາມາ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເອເກກໍ ອກ຺ຂຣເມວ ອາຫໍສຸ. ເອໂກ ສ-ກາຣໍ, ເອໂກ ໂສ-ກາຣໍ, ເອໂກ ນ-ກາຣໍ, ເອໂກ ທຸ-ກາຣໍ ອາຫ. ຣາຊາ ເຕສໍ ເນຣຍິກສຕ຺ຕານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຂໍ ອວິນ຺ທມາໂນວ ຕໍຣຕ຺ຕາວເສສໍ ວີຕິນາເມສິ.

ອຣຸເຓ ອຸຏ຺ຐິເຕ ປຸໂຣຫິໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສຸຂເສຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ກຸໂຕ ເມ, ອາຈຣິຍ, ສຸຂ’’ນ຺ຕິ? ວຕ຺ວາ, ‘‘ສຸປິເນ ເອວຣູເປ ສທ຺ເທ ອສ຺ໂສສິ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ – ‘‘ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອິມິນາ ສຸປິເນນ ວຸຑ຺ຒິ ວາ ຫານິ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ຍໍ ອິມສ຺ສ ເຄເຫ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ໂຫຕິ, ໂຄຕມສາວການໍ ໂຫຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠນ຺ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຠິກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ, ‘‘ຠາຣິໂຍ ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ສຸປິໂນ ຕີສຸ ຊານີສຸ ເອກາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຣຊ຺ຊນ຺ຕຣາໂຍ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ວາ, ເທໂວ ວາ ນ ວສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກຖໍ ໂສຕ຺ຖິ ຠເວຍ຺ຍ ອາຈຣິຍາຕິ? ‘‘ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຎາຕຸໍ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຄຈ຺ຉຖ ອາຈຣິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ໂສຕ຺ຖິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ.

ໂສ ສິວິກສາລາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ວທຖາ’’ຕິ ຕໂຍ ວຄ຺ເຄ ອກາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ສຸຂເສຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ກຖິຕນິຍາເມເນວ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ໂສຕ຺ຖິ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາພ຺ຣາຫ຺ມຓາ – ‘‘ສພ຺ພປຎ຺ຈສຕໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຈຣິຍາ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ສຸຕ຺ວາ ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖ ທຸຕິຍວຄ຺ຄພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກເຖສຸໍ. ຕຖາ ຕຕິຍວຄ຺ຄພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ. ອຖ ຣາຊາ ‘‘ຍຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸສຠາທໂຍ ປາເຓ ອາຫຣາເປສຸໍ. ນຄເຣ ມຫາສທ຺ໂທ ອຸທປາທິ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ມລ຺ລິກາ ຣາຊານໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ – ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາທິວສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ – ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸປິນເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ທາ ສຸຕາ, ໂສຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘ຠາຣິໂຍ, ມຫາຣາຊ, ສຸປິໂນ, ສພ຺ພປຎ຺ຈສຕໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ປຏິກມ຺ມໍ ກໂຣມາຕິ ອາຣທ຺ຘາ’’’ຕິ ອາຫ. ກິນ຺ຕິ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ທາ ສຸຕາຕິ. ໂສ ຍຖາສຸຕໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ອາຫ – ປຸພ຺ເພ, ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາ ປຣທາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນນ຺ໂທປນນ຺ທາຍ ໂລຫກຸມ຺ຠິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ເອໂກ –

‘‘ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ສພ຺ພໂສ;

ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານານໍ, ກທາ ອນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.(ເປ. ວ. ໘໐໒; ຊາ. ໑.໔.໕໔) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ອໂຫສິ. ທຸຕິໂຍ –

‘‘ໂສຫໍ ນູນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ໂຍນິໍ ລທ຺ຘານ ມານຸສິໍ;

ວທຎ຺ຎູ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ກາຫາມິ ກຸສລໍ ພຫຸ’’ນ຺ຕິ. (ເປ. ວ. ໘໐໕; ຊາ. ໑.໔.໕໖) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ອໂຫສິ. ຕຕິໂຍ –

‘‘ນຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອນ຺ໂຕ, ນ ອນ຺ໂຕ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ຕທາ ຫິ ປກຕໍ ປາປໍ, ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໘໐໓; ຊາ. ໑.໔.໕໕) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ອໂຫສິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ –

‘‘ທຸຊ຺ຊີວິຕມຊີວິມ຺ຫາ, ເຍ ສນ຺ເຕ ນ ທທມ຺ຫເສ;

ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ໂຠເຄສຸ, ທີປໍ ນາກມ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໘໐໔; ຊາ. ໑.໔.໕໓) –

ອິມໍ. ເຕ ອິມາ ຄາຖາ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເອເກກໍ ອກ຺ຂຣໍ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິມຸຄ຺ຄາ. ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ເນຣຍິກສຕ຺ຕາ ຍຖາກມ຺ເມນ ວິຣວິໍສຸ. ຕສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ສຸຕປຈ຺ຈຍາ ຕຸຍ຺ຫໍ ຫານິ ວາ ວຸຑ຺ຒິ ວາ ນຕ຺ຖິ. ເອຕ຺ຕການໍ ປນ ປສູນໍ ຆາຕນກມ຺ມໍ ນາມ ຠາຣິຍນ຺ຕິ ນິຣຍຠເຍນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ຣາຊາ ທສພເລ ປສີທິຕ຺ວາ, ‘‘ມຸຎ຺ຈາມິ, ເນສໍ ຊີວິຕໍ ທທາມິ, ຫຣິຕານິ ເຈວ ຕິຓານິ ຂາທນ຺ຕຸ, ສີຕລານິ ຈ ປານີຍານິ ປິວນ຺ຕຸ, ສີໂຕ ຈ ເນສໍ ວາໂຕ ອຸປວາຍຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຫາເຣຖາ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ອາຓາເປສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປລາເປຕ຺ວາ ຕໍ ປາຓສງ຺ຆໍ ພນ຺ຘນໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ນຄເຣ ຘມ຺ມເຠຣິໍ ຈຣາເປສຸໍ.

ອຖ ຣາຊາ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ໂນ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກຣຕ຺ຕິ ນາມ ຕິຍາມາ ໂຫຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ອຊ຺ຊ ທ຺ເວ ຣຕ຺ຕິໂຍ ເອກໂຕ ຆຏິຕາ ວິຍ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສປິ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ໂນ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຍຊນໍ ນາມ ຈຕຸຄາວຸຕໍ ໂຫຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ອຊ຺ຊ ທ຺ເວ ໂຍຊນານິ ເອກໂຕ ກຕານິ ວິຍ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ຊາຄຣສ຺ສ ຕາວ ຣຕ຺ຕິຍາ ທີຆຠາໂວ ປາກໂຏ, ສນ຺ຕສ຺ສ ໂຍຊນສ຺ສ ທີຆຠາໂວ ປາກໂຏ, ວຏ຺ຏປຕິຕສ຺ສ ປນ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອນມຕຄ຺ຄສໍສາຣວຏ຺ຏໍ ເອກນ຺ຕທີຆເມວາ’’ຕິ ຣາຊານຎ຺ຈ ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສໍ ເນຣຍິກສຕ຺ເຕ ຈ ອາຣພ຺ຠ ຘມ຺ມປເທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ທີຆາ ຊາຄຣໂຕ ຣຕ຺ຕິ, ທີຆໍ ສນ຺ຕສ຺ສ ໂຍຊນໍ;

ທີໂຆ ພາລານໍ ສໍສາໂຣ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໖໐);

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ໂສ ອິຕ຺ຖິສາມິໂກ ປຸຣິໂສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ຊານິຕ຺ວາ.

ອສ຺ສເມຘນ຺ຕິອາທີສຸ – ໂປຣາຓຣາຊກາເລ ກິຣ ສສ຺ສເມຘໍ ປຸຣິສເມຘໍ ສມ຺ມາປາສໍ ວາຈາເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ ອເຫສຸໍ, ເຍຫິ ຣາຊາໂນ ໂລກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ນິປ຺ຜນ຺ນສສ຺ສໂຕ ທສມຠາຄຄ຺ຄຫຓໍ ສສ຺ສເມຘໍ ນາມ, ສສ຺ສສມ຺ປາທເນ ເມຘາວິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາໂຍຘານໍ ຉມາສິກໍ ຠຕ຺ຕ-ເວຕນານຸປ຺ປທານໍ ປຸຣິສເມຘໍ ນາມ, ປຸຣິສສງ຺ຄຓ຺ຫເນ ເມຘາວິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທລິທ຺ທມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ເລຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ວິນາວ ວຑ຺ຒິຍາ ສຫສ຺ສທ຺ວິສຫສ຺ສມຕ຺ຕຘນານຸປ຺ປທານໍ ສມ຺ມາປາສໍ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ສມ຺ມາ ມນຸສ຺ເສ ປາເສຕິ, ຫທເຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຍ ຐເປຕິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາປາສນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຕາຕ ມາຕຸລາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຓ຺ຫວາຈາຠຓນໍ ວາຈາເປຍ຺ຍໍ ນາມ, ປິຍວາຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ ຣຏ຺ຐໍ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຜີຕຎ຺ຈ ປຫູຕອນ຺ນປານໍ ເຂມໍ ນິຣພ຺ພຸທໍ. ມນຸສ຺ສາ ມຸທາ ໂມທມານາ ອຸເຣ ປຸຕ຺ເຕ ນຈ຺ເຈນ຺ຕາ ອປາຣຸຕຆຣທ຺ວາຣາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອິທໍ ຆຣທ຺ວາເຣສຸ ອຄ຺ຄຬານໍ ອຠາວໂຕ ນິຣຄ຺ຄຬນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ໂປຣາຓິກາ ປເວຓີ.

ອປຣຠາເຄ ປນ ໂອກ຺ກາກຣາຊກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ ອິມຎ຺ຈ ຣຏ຺ຐສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍມູລກໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສເມຘໍ ປຸຣິສເມຘນ຺ຕິ ອາທິເກ ປຎ຺ຈ ຍຎ຺ເຎ ນາມ ອກໍສຸ. ເຕສຸ ອສ຺ສເມຕ຺ຖ ເມຘນ຺ຕິ ວຘນ຺ຕີຕິ ອສ຺ສເມໂຘ. ທ຺ວີຫິ ປຣິຍຎ຺ເຎຫິ ຍຊິຕພ຺ພສ຺ສ ເອກວີສຕິຍູປສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມທິວເສເຍວ ສຕ຺ຕນວຸຕິປຎ຺ຈປສຸສຕຆາຕຠິໍສນສ຺ສ ຐເປຕ຺ວາ ຠູມິຎ຺ຈ ປຸຣິເສ ຈ ອວເສສສພ຺ພວິຠວທກ຺ຂິຓສ຺ສ ຍຎ຺ຎສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຸຣິສເມຕ຺ຖ ເມຘນ຺ຕີຕິ ປຸຣິສເມໂຘ. ຈຕູຫິ ປຣິຍຎ຺ເຎຫິ ຍຊິຕພ຺ພສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ຠູມິຍາ ອສ຺ສເມເຘ ວຸຕ຺ຕວິຠວທກ຺ຂິຓສ຺ສ ຍຎ຺ຎສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມ຺ມເມຕ຺ຖ ປາເສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາປາໂສ. ທິວເສ ທິວເສ ສມ຺ມໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຕິໂຕກາເສ ເວທິໍ ກຕ຺ວາ ສໍຫາຣິເມຫິ ຍູປາທີຫິ ສຣສ຺ສຕິນທິຍາ ນິມຸຄ຺ໂຄກາສໂຕ ປຠຸຕິ ປຏິໂລມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຍຊິຕພ຺ພສ຺ສ ສຕ຺ຣຍາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວາຊເມຕ຺ຖ ປິວນ຺ຕີຕິ ວາຊເປຍ຺ໂຍ. ເອເກນ ປຣິຍຎ຺ເຎນ ສຕ຺ຕຣສຫິ ປສູຫິ ຍຊິຕພ຺ພສ຺ສ ເພລຸວຍູປສ຺ສ ສຕ຺ຕຣສກທກ຺ຂິຓສ຺ສ ຍຎ຺ຎສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຬາຕິ ນິຣຄ຺ຄໂຬ. ນວຫິ ປຣິຍຎ຺ເຎຫິ ຍຊິຕພ຺ພສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ຠູມິຍາ ຈ ປຸຣິເສຫິ ຈ ອສ຺ສເມເຘ ວຸຕ຺ຕວິຠວທກ຺ຂິຓສ຺ສ ສພ຺ພເມຘປຣິຍາຍນາມສ຺ສ ອສ຺ສເມຘວິກປ຺ປສ຺ເສເວຕໍ ອຘິວຈນໍ. ມຫາຣມ຺ຠາຕິ ມຫາກິຈ຺ຈາ ມຫາກຣຓີຍາ. ສມ຺ມຄ຺ຄຕາຕິ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນາ ພຸທ຺ຘາທໂຍ. ນິຣາຣມ຺ຠາຕິ ອປ຺ປຕ຺ຖາ ອປ຺ປກິຈ຺ຈາ. ຍຊນ຺ຕິ ອນຸກຸລນ຺ຕິ ອນຸກຸເລສຸ ຍຊນ຺ຕິ, ຍໍ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕາທິ ປຸພ຺ພປຸຣິເສຫິ ປຏ຺ຐປິຕໍ, ຕໍ ອປຣາປຣໍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ທທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນວມໍ.

໑໐. ພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໑. ທສເມ ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ຎາຕິ ອິທໍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສຸກຕກາຣຓໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ສກ຺ເກນ ກຸສຣາຊສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ອຏ຺ຐວງ຺ໂກ ມຓິ ປເວຓິຍາ ອາຄໂຕ. ຣາຊາ ອລງ຺ກຣຓກາເລ ຕໍ ມຓິໍ ອາຫຣຖາຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຐປິຕຏ຺ຐາເນ ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ອນ຺ໂຕຆຣຈາຣິໂນ ‘‘ມຓິໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ພນ຺ຘາເປສິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເຕ ທິສ຺ວາ ມຓິປຏິສາມການໍ ເອກໍ ອຸປາຍໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ເຖໂຣ, ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ປຏິສາມກມນຸສ຺ສາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຸທກຈາຏິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ອາຫໍສຸ – ‘‘ສາຏກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຖາ’’ຕິ. ມຓິໂຈໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຣາຊຠຓ຺ຑໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ວາ ວລຎ຺ເຊຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ. ໂສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓິໍ ອຸປກຈ຺ຉເກ ຐເປຕ຺ວາ ສາຏກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ອຸທກຈາຏິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ມຫາຊເນ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ຣາຊມນຸສ຺ສາ ຈາຏິຍໍ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ມຓິໍ ທິສ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທໍສຸ. ‘‘ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ກິຣ ທສ຺ສິຕນເຍນ ມຓິ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ມຫາຊໂນ ໂກລາຫລໍ ອກາສິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ກາຣຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈນ຺ຕາ ອິມໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ – ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ອານນ຺ໂທ ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖາຣຸຬ຺ຫມຓິໍ ອາຫຣາເປຍ຺ຍ, ຍຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ ຫຕ຺ຖາຣຸຬ຺ຫໍ ຠຓ຺ຑໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

‘‘ອຸກ຺ກຏ຺ເຐ ສູຣມິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມນ຺ຕີສຸ ອກຸຕູຫລໍ;

ປິຍຎ຺ຈ ອນ຺ນປານມ຺ຫິ, ອຕ຺ເຖ ຊາເຕ ຈ ປຓ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໙໒) –

ມຫາສາຣຊາຕກໍ ກເຖສິ.

ນ ຕໍ ທຬ຺ຫນ຺ຕິ ຕໍ ພນ຺ຘນໍ ຖິຣນ຺ຕິ ນ ກເຖນ຺ຕິ. ຍທາຍສນ຺ຕິ ຍໍ ອາຍສາ ກຕໍ. ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ, ສາຣຕ຺ເຕນ ວາ ຣຕ຺ຕາ ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ, ສາຣໍ ອິທນ຺ຕິ ມຎ຺ຎນາຍ ຣຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເປກ຺ຂາຕິ ອາລໂຍ ນິກນ຺ຕິ. ອາຫູຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ໂອຫາຣິນນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອາກຑ຺ຒນກໍ. ສິຖິລນ຺ຕິ ນ ອາຍສາທິພນ຺ຘນໍ ວິຍ ອິຣິຍາປຖໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ເຕນ ຫິ ພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ປຣເທສມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ. ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎາເຓນ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ສຕ຺ຕຊຏິລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໒. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທຕິ ປຸພ຺ພາຣາມສງ຺ຂາເຕ ວິຫາເຣ ມິຄາຣມາຕຸຍາ ປາສາເທ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ອຕີເຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກາ ອຸປາສິກາ ປທຸມຸຕ຺ຕຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ – ‘‘ອນາຄເຕ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ ໂຫມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ສາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຠທ຺ທິຍນຄເຣ ເມຓ຺ຑກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘນຎ຺ຈຍເສຏ຺ຐິໂນ ເຄເຫ ສຸມນເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຊາຕກາເລ ຈສ຺ສາ ວິສາຂາຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ສາ ຍທາ ຠຄວາ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ອຄມາສິ, ຕທາ ປຎ຺ຈຫິ ທາຣິກາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ຄຕາ ປຐມທສ຺ສນມ຺ຫິເຍວ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຓ຺ຓວຑ຺ຒນກຸມາຣສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິ ມາຕິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ, ຕສ຺ມາ ມິຄາຣມາຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາຍ ກາຣິເຕ ປາສາເທ.

ພຫິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກຕິ ປາສາທທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສ຺ສ ພຫິ, ນ ວິຫາຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສ຺ສ. ໂສ ກິຣ ປາສາໂທ ໂລຫປາສາໂທ ວິຍ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຍຸຕ຺ເຕນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ເຕສຸ ປາຈີນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສ຺ສ ພຫິ ປາສາທຈ຺ຉາຍາຍໍ ປາຈີນໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉນຂໂລມາຕິ ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉາ ປຣູຬ຺ຫນຂາ ປຣູຬ຺ຫໂລມາ, ກຈ຺ຉາທີສຸ ທີຆໂລມາ ທີຆນຂາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂາຣິວິວິຘນ຺ຕິ ວິວິຘຂາຣິໍ ນານປ຺ປກາຣກໍ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑກໍ. ອວິທູເຣ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອວິທູຣມຄ຺ເຄນ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕິ. ຣາຊາຫໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ, ມຍ຺ຫໍ ນາມໍ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖາຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ຣາຊາ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ໂນ ເອວຣູປານໍ ນຄ຺ຄໂຠຄ຺ຄນິສ຺ສິຣິການໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖາຍ. ເອວໍ ຫິສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ເອເຕສໍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ, ‘ມຍໍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ປຫາຍ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ທຸພ຺ໂຠຊນທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາທີນິ ອນຸໂຠມ, ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຎ຺ຊລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກໂຣຕີ’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ນ ກເຖຍ຺ຍຸໍ. ເອວໍ ກເຕ ປນ ອນິຄູຫິຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມກາສິ. ອປິຈ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍຊານນຕ຺ຖໍ ເອວມກາສິ.

ກາສິກຈນ຺ທນນ຺ຕິ ສຓ຺ຫຈນ຺ທນໍ. ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນນ຺ຕິ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຕ຺ຖາຍ ມາລໍ, ສຸຄນ຺ຘຠາວຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຘໍ, ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຕ຺ຖາຍ ວິເລປນຎ຺ຈ ຘາເຣນ຺ເຕນ.

ສໍວາເສນາຕິ ສຫວາເສນ. ສີລໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ສຸສີໂລ ວາ ທຸສ຺ສີໂລ ວາຕິ ສໍວສນ຺ເຕນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕນ ຊານິຕພ຺ໂພ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ນ ອິຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ສີລໍ ທີເຆນ ກາເລນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ນ ອິຕ຺ຕເຣນ. ທ຺ວີຫຕີຫຎ຺ຫິ ສໍຍຕາກາໂຣ ຈ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິຍາກາໂຣ ຈ ນ ສກ຺ກາ ທສ຺ເສຕຸໍ. ມນສິກໂຣຕາຕິ ສີລມສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີຕິ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ເຕເນວ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ, ນ ອິຕເຣນ. ປຎ຺ຎວຕາຕິ ຕມ຺ປິ ສປ຺ປຎ຺ເຎເນວ ປຓ຺ຑິເຕນ. ພາໂລ ຫິ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕປິ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ສໍໂວຫາເຣນາຕິ ກຖເນນ.

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂວຫາຣໍ ອຸປຊີວຕິ;

ເອວໍ ວາເສຏ຺ຐ ຊານາຫິ, ວາຓິໂຊ ໂສ ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໒.໔໕໗) –

ເອຕ຺ຖ ຫິ ພ຺ຍວຫາໂຣ ໂວຫາໂຣ ນາມ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍໂວຫາຣາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນຣິຍໂວຫາຣາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໓) ເອຕ຺ຖ ເຈຕນາ. ‘‘ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໑໓-໑໓໑໕) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ໂວຫາຣມຕ຺ເຕນ ໂສ ໂວຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໕) ເອຕ຺ຖ ກຖາ ໂວຫາໂຣ. ອິຘາປິ ເອໂສວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ສມ຺ມຸຂາ ກຖາ ປຣມ຺ມຸຂາຍ ກຖາຍ ນ ສເມຕິ, ປຣມ຺ມຸຂາ ກຖາ ຈ ສມ຺ມຸຂາຍ ກຖາຍ, ຕຖາ ປຸຣິມກຖາ ຈ ປຈ຺ຉິມກຖາຍ, ປຈ຺ຉິມກຖາ ຈ ປຸຣິມກຖາຍ. ໂສ ກເຖນ຺ເຕເນວ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ ‘‘ອສຸຈິ ເອໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. ສຸຈິສີລສ຺ສ ປນ ປຸຣິມໍ ປຈ຺ຉິເມນ, ປຈ຺ຉິມຎ຺ຈ ປຸຣິເມນ ສເມຕິ, ສມ຺ມຸຂາກຖິຕໍ ປຣມ຺ມຸຂາກຖິເຕນ, ປຣມ຺ມຸຂາກຖິຕຎ຺ຈ ສມ຺ມຸຂາກຖິເຕນ, ຕສ຺ມາ ກເຖນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ສຸຈິຠາໂວ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຖາໂມຕິ ຎາຓຖາໂມ. ຍສ຺ສ ຫິ ຎາຓຖາໂມ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອຸປທ຺ທເວສຸ ຄເຫຕພ຺ພຄ຺ຄຫຓໍ ກຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອທ຺ວາຣຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ຈຣຕິ. ເຕນາຫ ອາປທາສຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ສາກຈ຺ຉາຍາຕິ ສໍກຖາຍ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ຫິ ກຖາ ອຸທເກ ເຄຓ຺ຑຸ ວິຍ ອຸປ຺ປລວຕິ, ປຎ຺ຎວໂຕ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຠານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ໂຫຕິ. ອຸທກວິປ຺ຜນ຺ທິເຕເນວ ຫິ ມຈ຺ໂຉ ຂຸທ຺ທໂກ ວາ ມຫນ຺ໂຕ ວາຕິ ຎາຍຕິ. ໂອຈຣກາຕິ ເຫຏ຺ຐາຈຣກາ. ຈຣາ ຫິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກນ ຈຣນ຺ຕາປິ ເຫຏ຺ຐາ – ຈຣກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ໂອຈຣິຕ຺ວາຕິ ອວຈຣິຕ຺ວາ ວີມໍສິຕ຺ວາ, ຕໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣໂຊຊລ຺ລນ຺ຕິ ຣຊຎ຺ຈ ຊລ຺ລຎ຺ຈ. ວຓ຺ຓຣູເປນາຕິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐາເນນ. ອິຕ຺ຕຣທສ຺ສເນນາຕິ ລຫຸກທສ຺ສເນນ. ວິຍຎ຺ຊເນນາຕິ ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑເກນ. ປຕິຣູປໂກ ມຕ຺ຕິກາກຸຓ຺ຑໂລວາຕິ ສຸວຓ຺ຓກຸຓ຺ຑລປຕິຣູປໂກ ມຕ຺ຕິກາກຸຓ຺ຑໂລວ. ໂລຫຑ຺ຒມາໂສຕິ ໂລຫຑ຺ຒມາສໂກ. ປຐມໍ.

໒. ປຎ຺ຈຣາຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໓. ທຸຕິເຍ ຣູປາຕິ ນີລປີຕາທິເຠທໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ. ກາມານໍ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕໍ ກາມານໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ຣູປຄຣຸໂກ ອາຫ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍໂຕຕິ ຍທາ. ມນາປປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ມນາປນິປ຺ຜຕ຺ຕິກໍ ມນາປໂກຏິກໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ມນາປານິ ປຸຄ຺ຄລມນາປໍ ສມ຺ມຸຕິມນາປຎ຺ຈ. ປຸຄ຺ຄລມນາປໍ ນາມ ຍໍ ເອກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕເທວ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອນິຏ຺ຐໍ ອກນ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນຎ຺ຫິ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທາປິ ອິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ກນ຺ຕາ ມນາປາ, ມຊ຺ຌິມເທສວາສີນໍ ອຕິເຊຄຸຈ຺ຉາ. ເຕສຎ຺ຈ ໂມຣມໍສາທີນິ ອິຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕເຣສໍ ຕານິ ອຕິເຊຄຸຈ຺ຉານິ. ອິທໍ ປຸຄ຺ຄລມນາປໍ. ອິຕຣໍ ສມ຺ມຸຕິມນາປໍ.

ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ໂລເກ ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ວິຠຊິຕ຺ວາ ປນ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ວິຠຊນ຺ເຕນ ຈ ນ ອຕິອິສ຺ສຣານໍ ມຫາສມ຺ມຕມຫາສຸທສ຺ສນຘມ຺ມາໂສກາທີນໍ ວເສນ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ທິປ຺ປກປ຺ປມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອມນາປໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຕິທຸຄ຺ຄຕານໍ ທຸລ຺ລຠນ຺ນປານານໍ ວເສນປິ ນ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ກຓາຊກຠຕ຺ຕສິຕ຺ຖານິປິ ປູຕິມໍສສ຺ສ ຣໂສປິ ອຕິມຘຸໂຣ ອມຕສທິໂສ ໂຫຕິ. ມຊ຺ຌິມານໍ ປນ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕເສຏ຺ຐິ ກຸຏຸມ຺ພິກວາຓິຊາທີນໍ ກາເລນ ອິຏ຺ຐໍ ກາເລນ ອນິຏ຺ຐໍ ລຠມານານໍ ວເສນ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຊວນໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຊວນຎ຺ຫິ ອິຏ຺ເຐປິ ຣຊ຺ຊຕິ ອນິຏ຺ເຐປິ, ອິຏ຺ເຐປິ ທຸສ຺ສຕິ ອນິຏ຺ເຐປິ. ເອກນ຺ຕໂຕ ປນ ວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ພຸທ຺ຘໍ ວາ ສງ຺ຆໍ ວາ ມຫາເຈຕິຍາທີນິ ວາ ອຸຬາຣານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ທິສ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ປິທຫນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ກຓ຺ເຓ ຖເກນ຺ຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໂສຕວິຎ຺ຎາຓານິ ປນ ເຕສໍ ກຸສລວິປາກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຄູຖສູກຣາທໂຍ ຄູຖຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມາຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄູຖທສ຺ສເນ ປນ ເນສໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘຆາຍເນ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ, ຣສສາຍເນ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ອກຸສລວິປາກເມວ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ປນ ປຸຄ຺ຄລມນາປຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເຕ ຈ, ມຫາຣາຊ, ຣູປາຕິອາທິມາຫ.

ຈນ຺ທນງ຺ຄລິໂກຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ນາມໍ. ປຏິຠາຕິ ມໍ ຠຄວາຕິ ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ກາຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ສ ເຕ ປຎ຺ຈ ຣາຊາໂນ ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑເລ ສຊ຺ຊິຕາຍ ອາປານຠູມິຍາ ນິສິນ຺ນວເສເນວ ມຫຕາ ຣາຊານຸຠາເວນ ປຣເມນ ອິສ຺ສຣິຍວິຠເວນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາປິ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທິວາ ປທີເປ ວິຍ ອຸທກາຠິສິຕ຺ເຕ ອງ຺ຄາເຣ ວິຍ ສູຣິຍຸຏ຺ຐາເນ ຂຊ຺ໂຊປນເກ ວິຍ ຈ ຫຕປ຺ປເຠ ຫຕໂສເຠ ຕໍ ຕຖາຄຕຎ຺ຈ ເຕຫິ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ວິໂຣຈມານໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມຫນ຺ຕາ ວຕ ໂຠ ພຸທ຺ຘາ ນາມາ’’ຕິ ປຏິຠານໍ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ໂກກນທນ຺ຕິ ປທຸມສ຺ເສເວຕໍ ເວວຈນໍ. ປາໂຕຕິ ກາລສ຺ເສວ. ສິຍາຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ອວີຕຄນ຺ຘນ຺ຕິ ອວິຄຕຄນ຺ຘໍ. ອງ຺ຄີຣສນ຺ຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຠຄວໂຕ ຫິ ອງ຺ຄໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອງ຺ຄີຣໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ໂກກນທສງ຺ຂາຕໍ ປທຸມໍ ປາໂຕວ ຜຸລ຺ລໍ ອວີຕຄນ຺ຘໍ ສິຍາ, ເອວເມວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອງ຺ຄີຣສໍ ຕປນ຺ຕໍ ອາທິຈ຺ຈມິວ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ວິໂຣຈມານໍ ປສ຺ສາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ຠຄວນ຺ຕໍ ອຈ຺ຉາເທສີຕິ ຠຄວໂຕ ອທາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລກໂວຫາຣໂຕ ປເນຕ຺ຖ ອີທິສໍ ວຈນໍ ໂຫຕິ. ໂສ ກິຣ ອຸປາສໂກ – ‘‘ເອເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸເຓສຸ ປສີທິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄ ເທນ຺ຕິ, ອຫມ຺ປິ ເຕ ຠຄວໂຕວ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອທາສິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ໂທຓປາກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໔. ຕຕິເຍ ໂທຓປາກກຸຣນ຺ຕິ ໂທຓປາກໍ ກຸຣໍ, ໂທຓສ຺ສ ຕຓ຺ຑຸລານໍ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ຕທູປິຍຎ຺ຈ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຸຕ຺ຕາວີຕິ ປຸພ຺ເພ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍທິວສໍ ປນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕວ ທສພລໍ ສຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ມຫສ຺ສາສີຕິ ຕສ຺ສ ຄຈ຺ຉໂຕ ພລວາ ຠຕ຺ຕປຣີຬາໂຫ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ມາ ມຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາເສຫິ ອສ຺ສສຕິ, ຄຕ຺ຕໂຕປິສ຺ສ ເສທພິນ຺ທູນິ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຐຕ຺ວາ ຍມກຕາລວຓ຺ເຏຫິ ພີຊນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘຄາຣເວນ ປນ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫຕີຕິ ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ມຫສ຺ສາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສີຕິ, ຣາຊາ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ກິລມຕິ, ຜາສຸ ວິຫາຣໍ ທານິສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຠາສິ. ມນຸຊສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ກຫາປຓສຕນ຺ຕິ ປາຕຣາເສ ປຓ຺ຓາສໍ ສາຍມາເສ ປຓ຺ຓາສນ຺ຕິ ເອວໍ ກຫາປຓສຕໍ. ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ມງ຺ຄລອສິໍ ກສ຺ສ ທມ຺ມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ອສຸກສ຺ສ ນາມ ເທຫີຕິ ໂສ ຕໍ ອສິໍ ທຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມ຺ມ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ‘‘ຄາຖໍ ວທຖ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຠຕ຺ຕາຠິຫາເຣ ສຸທໍ ຠາສຕີຕິ ກຖໍ ຠາສຕິ? ຠຄວຕາ ອນຸສິຏ຺ຐິນິຍາເມນ. ຠຄວາ ຫິ ນໍ ເອວໍ ອນຸສາສິ – ‘‘ມາຓວ, ອິມໍ ຄາຖໍ ນໂຏ ວິຍ ປຕ຺ຕປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ມາ ອວຈ, ຣຎ຺ໂຎ ຠຸຎ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ປຐມປິຓ຺ຑາທີສຸປິ ອວຕ຺ວາ ໂວສານປິຓ຺ເຑ ຄຫິເຕ ວເທຍ຺ຍາສິ, ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາວ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑສ຺ສຕິ. ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ເຖສຸ ໂຘເຕສຸ ປາຕິໍ ອປເນຕ຺ວາ ສິຕ຺ຖານິ ຄເຓຕ຺ວາ ຕທຸປິຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຎຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕາວຕເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ຫາເຣຍ຺ຍາສິ, ປາຕຣາເສ ຈ ວຕ຺ວາ ສາຍມາເສ ມາ ວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ໂສ ສາຘູຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຕໍທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ປາຕຣາສໍ ຠຸຕ຺ວາ ຄຕຕ຺ຕາ ສາຍມາເສ ຠຄວໂຕ ອນຸສິຏ຺ຐິນິຍາເມນ ຄາຖໍ ອຠາສິ. ຣາຊາ ທສພລສ຺ສ ວຈນໍ ສຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ປາຕິຍໍເຍວ ຉຑ຺ເຑສິ. ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ເຖສຸ ໂຘເຕສຸ ປາຕິໍ ອປເນຕ຺ວາ ສິຕ຺ຖານິ ຄເຓຕ຺ວາ ຕທຸປິຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຎຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕຕ຺ຕເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ຫຣິໍສຸ.

ນາຬິໂກທນປຣມຕາຍ ສຓ຺ຐາສີຕິ ໂສ ກິຣ ມາຓໂວ ທິວເສ ທິວເສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ທສພລສ຺ສ ວິສ຺ສາສິໂກ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຣາຊາ ກິຕ຺ຕກໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ນາຬິໂກທນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຸຣິສຠາໂຄ ເອສ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາຖໍ ມາ ວທີຕິ. ອິຕິ ຣາຊາ ຕຕ຺ເຖວ ສຓ຺ຐາສິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິເກນ ເຈວ ອຕ຺ເຖນ ສມ຺ປຣາຍິເກນ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ສລ຺ລິຂິຕສຣີຣຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຕ຺ໂຖ ນາມ, ສີລໍ ສມ຺ປຣາຍິກຕ຺ໂຖ. ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຫິ ສີລງ຺ຄໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປຐມສງ຺ຄາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕຕິ ເວເທຫີຕິ ປຓ຺ຑິຕາຘິວຈນເມຕໍ, ປຓ຺ຑິຕິຕ຺ຖິຍາ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸຣງ຺ຄິນິນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖປຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕຫິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາຕິ ຈມ຺ມປຏິມຸຎ຺ຈນາທີຫິ ສນ຺ນາຫໍ ກາເຣຕ຺ວາ. ສງ຺ຄາເມສຸນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຌິໍສຸ. ເກນ ກາຣເຓນ? ມຫາໂກສລຣຎ຺ຎາ ກິຣ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ຘີຕຣໍ ເທນ຺ເຕນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຊ຺ຊານໍ ອນ຺ຕເຣ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐາໂນ ກາສິຄາໂມ ນາມ ຘີຕຸ ທິນ຺ໂນ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ຈ ປິຕຣິ ມາຣິເຕ ມາຕາປິສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວິໂຍຄໂສເກນ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຕາ. ຕໂຕ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ – ‘‘ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ມາຕາປິຕໂຣ ມາຣິຕາ, ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕໂກ ຄາໂມ’’ຕິ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອຑ຺ຑໍ ກໂຣຕິ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸປິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕຸ ສນ຺ຕໂກ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສຕ຺ຖາຍ ທ຺ເວປິ ມາຕຸລຠາຄິເນຍ຺ຍາ ຍຸຊ຺ຌິໍສຸ.

ປາປາ ເທວທຕ຺ຕາທໂຍ ມິຕ຺ຕາ ອສ຺ສາຕິ ປາປມິຕ຺ໂຕ. ເຕເຍວສ຺ສ ສຫາຍາຕິ ປາປສຫາໂຍ. ເຕສ຺ເວວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນິນ຺ນໍ ສມ຺ປວງ຺ກນ຺ຕິ ປາປສມ຺ປວງ຺ໂກ. ປເສນທິສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວເສນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທຸກ຺ຂໍ ເສຕີຕິ ຊິຕານິ ຫຕ຺ຖິອາທີນິ ອນຸໂສຈນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ສຍິສ຺ສຕິ. ອິທໍ ຠຄວາ ປຸນ ຕສ຺ສ ຊຍກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ. ຊຍໍ ເວຣໍ ປສວຕີຕິ ຊິນນ຺ໂຕ ເວຣໍ ປສວຕິ, ເວຣິປຸຄ຺ຄລໍ ລຠຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍສງ຺ຄາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໖. ປຎ຺ຈເມ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາສີຕິ ປຣາຊເຍ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິເຕນ ນາມ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິເຕນ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ‘‘ສເຈ ຣາຊາ ອິມຎ຺ຈ ອຸປາຍໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປຸນ ຊິເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຊຍກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ອຠິອຸຍ຺ຍາສິ.

ຍາວສ຺ສ ອຸປກປ຺ປຕີຕິ ຍາວ ຕສ຺ສ ອຸປກປ຺ປຕິ ສຍ຺ຫໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຈຎ຺ເຎຕິ ຍທາ ອຎ຺ເຎ. ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີຕິ ຕໍ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ຐິຕປຸຄ຺ຄລໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ. ວິລຸມ຺ປຕີຕິ ວິລຸມ຺ປິຍຕິ. ຐານໍ ຫິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ‘‘ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຫິ ມຎ຺ຎຕິ. ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ເຊຕາຣໍ ລຠເຕ ຊຍນ຺ຕິ ຊຍນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຈ຺ຉາ ເຊຕາຣມ຺ປິ ລຠຕິ. ໂຣເສຕາຣນ຺ຕິ ຆຏ຺ເຏຕາຣໍ. ໂຣສໂກຕິ ຆຏ຺ຏໂກ. ກມ຺ມວິວຏ຺ເຏນາຕິ ກມ຺ມປຣິຓາເມນ, ຕສ຺ສ ວິລຸມ຺ປນກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກທາເນນ. ໂສ ວິລຸຕ຺ໂຕ ວິລຸປ຺ປຕີຕິ ໂສ ວິລຸມ຺ປໂກ ວິລຸມ຺ປິຍຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ມລ຺ລິກາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໗. ຉຏ຺ເຐ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ມລ຺ລິກາຍ ເທວິຍາ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານກາເລ ສູຕິຆຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີຕິ, ‘‘ທຸຄ຺ຄຕກຸລສ຺ສ ເມ ຘີຕຸ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທິນ຺ນໍ, ສເຈ ປຸຕ຺ຕໍ ອລຠິສ຺ສ, ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອຘິຄມິສ຺ສ, ຕໂຕ ທານິ ປຣິຫີນາ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ເສຍ຺ຍາຕິ ທນ຺ຘປຎ຺ຎສ຺ມາ ເອລມູຄປຸຕ຺ຕໂຕ ເອກຈ຺ຈາ ອິຕ຺ຖີເຍວ ເສຍ຺ຍາ. ໂປສາຕິ ໂປເສຫິ. ຊນາຘິປາຕິ ຊນາຘິຠຸໍ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ສສ຺ສຸເທວາຕິ ສສ຺ສຸສສຸຣເທວຕາ. ທິສມ຺ປຕີຕິ ທິສາເຊຏ຺ຐກາ. ຕາທິສາ ສຸຠຄິຍາຕິ ຕາທິສາຍ ສຸຠຣິຍາຍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອປ຺ປມາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໘. ສຕ຺ຕເມ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ສມຘິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ອາທິຍິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປມາໂທຕິ ກາຣາປກອປ຺ປມາໂທ. ສໂມຘານນ຺ຕິ ສມວຘານໍ ອຸປກ຺ເຂປໍ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ຫຕ຺ຖິປທໍ ວິຍ ຫິ ກາຣາປກອປ຺ປມາໂທ, ເສສປທຊາຕານິ ວິຍ ອວເສສາ ຈຕຸຠູມກາ ກຸສລຘມ຺ມາ. ເຕ ຫຕ຺ຖິປເທ ເສສປທານິ ວິຍ ອປ຺ປມາເທ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອປ຺ປມາທສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຫຕ຺ຖິປທໍ ເສສປທານໍ ອຄ຺ຄໍ ເສຏ຺ຐໍ, ເອວໍ ອປ຺ປມາໂທ ເສສຘມ຺ມານນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມານມ຺ປິ ເຫສ ປຏິລາຠກຏ຺ເຐນ ໂລກິໂຍປິ ສມາໂນ ອຄ຺ໂຄວ ໂຫຕິ.

ອປ຺ປມາທໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ‘‘ເອຕານິ ອາຍຸອາທີນິ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ ອປ຺ປມາໂທວ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອປ຺ປມາທເມວ ປສໍສນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາສຸ ປຓ຺ຑິຕາ ອປ຺ປມາທໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຍຸອາທີນິ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ ອປ຺ປມາໂທວ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖາຠິສມຍາຕິ ອຕ຺ຖປຏິລາຠາ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໙. ອຏ຺ຐເມ ໂສ ຈ ໂຂ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂສ ຈາຍໍ ຘມ຺ໂມ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ເສວ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ປາປມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຘມ຺ໂມ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕວ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທຫນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ປູເຣຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ ວິຍ ວຬຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນ ອິຕຣສ຺ສາຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ໂມຕິ ເຈຕ຺ຖ ເທສນາຘມ຺ໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປຑ຺ຒມິທນ຺ຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ຣໂຫຄໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ສມຓຘມ຺ໂມ ນາມ ໂອວາທເກ ອນຸສາສເກ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ສຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣ ຐິຕສ຺ສ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣໂຕ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ປເທສຎາເຓ ຐິໂຕ ນິປ຺ປເທສໍ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ. ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຕິ ຍາ ເອສາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ນາມ, ສາ ອຸປຑ຺ຒໍ, ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ເຖເຣນ ‘‘ອຸປຑ຺ຒຸປຑ຺ຒາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸປຑ຺ຒຸປຑ຺ຒາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຖຣສ຺ສ ອຍໍ ມໂນຣໂຖ, ຍຖາ ປນ ພຫູຫິ ສິລາຖມ຺ເຠ ອຸສ຺ສາປິເຕ, ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ອສຸເກນ ອຸສ຺ສາປິຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ອສຸເກນາ’’ຕິ ວິນິພ຺ໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາ ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ປຸຕ຺ເຕສຸ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ມາຕິໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປິຕິໂຕ’’ຕິ ວິນິພ຺ໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ອິຘາປິ ອວິນິພ຺ໂຠຄຘມ຺ໂມ ເຫສ, ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣໂຕ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ປນ ອຸປຑ຺ຒຄຸໂຓ ລພ຺ຠຕີຕິ ເຖຣສ຺ສ ອຊ຺ຌາສເຍນ ອຸປຑ຺ຒໍ ນາມ ຊາຕໍ, ສກລຄຸໂຓ ປຏິລພ຺ຠຕີຕິ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສກລໍ ນາມ ຊາຕໍ. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຕິ ເຈຕໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິລາຠງ຺ຄໍ ນາມາຕິ ຄຫິຕໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘາ ສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ.

ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທາຕິ, ອານນ຺ທ, ມາ ເອວໍ ອຠຓິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຕ຺ວໍ ເສຂປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐ ວເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫສິ, ຈຕູຫິ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຕາທິສສ຺ສ ເອວໍ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສກລເມວ ຫິທໍ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຕິ ອິທໍ ຠຄວາ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ສພ຺ພໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕມູລກເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິທານິ ວຈີເຠເທເນວ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ເສຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປາຏິກງ຺ຂນ຺ຕິ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອວສ຺ສໍຠາວີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕີຕິອາທີສຸ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອາທິປທານໍເຍວ ຕາວ ອຍໍ ສງ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ – ສມ຺ມາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາວາຈາ. ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐາປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ສມ຺ມາ ໂວທາປນລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາສຕິ. ສມ຺ມາ ສມາຘານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສມາຘິ.

ເຕສຸ ເອເກກສ຺ສ ຕີຓິ ກິຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍາຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຕາວ ອຎ຺ເຎຫິປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈນີກກິເລເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ປສ຺ສຕິ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫວິຘມນວເສນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ຕເຖວ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີນິ ຈ ປຊຫນ຺ຕິ, ນິໂຣຘຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ທສ຺ເສຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ອຠິນິໂຣເປຕິ, ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາ ໂວທາເປຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ ສມ຺ມາ ທຫຕິ.

ອປິເຈສາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ເອກາຣມ຺ມຓາ. ກິຈ຺ຈໂຕ ປນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ເອກາຣມ຺ມຓາ. ເຕສຸ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ກິຈ຺ຈໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປຕິອາທີນິ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ວິຣຕິໂຍປິ ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕນາໂຍປິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ວິຣຕິໂຍວ. ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມ຺ມປ຺ປຘານສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາສມາຘິ ປນ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ສມ຺ມາສມາຘິເຍວ.

ເອວໍ ຕາວ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອາທິປທານໍເຍວ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ ຎຕ຺ວາ ອິທານິ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິອາທີສຸ ເອວໍ ຎາຕພ຺ໂພ. ຠາເວຕີຕິ ວຑ຺ເຒຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊເນຕິ, ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວິເວກໍ ນິສ຺ສິຕໍ, ວິເວເກ ວາ ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ. ວິເວໂກຕິ ວິວິຕ຺ຕຕາ. ວິວິຕ຺ຕຕາ ຈາຍໍ ຕທງ຺ຄວິເວໂກ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນ-ສມຸຈ຺ເຉທ-ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ-ນິສ຺ສຣຓວິເວໂກຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈວິເຘ ວິເວເກ. ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຕທງ຺ຄວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນານຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຄີ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ຕທງ຺ຄວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ມຄ຺ຄກາເລ ປນ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕິ. ເອສ ນໂຍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕາທີສຸ. ວິເວກຕ຺ຖາ ເອວ ຫິ ວິຣາຄາທໂຍ.

ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ທຸວິໂຘ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຈ ຕທງ຺ຄວເສນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກິເລສປ຺ປຫານໍ. ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຕນ຺ນິນ຺ນຠາເວນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໍ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສເກ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນານເຍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປກາເຣນ ກິເລເສ ຈ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ.

ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ສກເລນ ວຈເນນ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖໍ ປຣິຓມນ຺ຕໍ ປຣິຓຕຎ຺ຈ, ປຣິປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣິປກ຺ກຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນານຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຣິປຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ຈ ປຣິປກ຺ກາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນໍ ຠາເວຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສມຄ຺ຄງ຺ເຄສຸ.

ອາຄມ຺ມາຕິ ອາຣພ຺ຠ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຈ຺ຈ. ຊາຕິຘມ຺ມາຕິ ຊາຕິສຠາວາ ຊາຕິປກຕິກາ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສກໂລ ອຣິຍມຄ຺ໂຄປິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ. ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອປ຺ປມາທໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອປ຺ປມາທໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປມາໂທ ກາຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖາຠິສມຍາຕິ ອຕ຺ຖປຏິລາຠາ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມອປຸຕ຺ຕກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໐. ນວເມ ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສ ທິວາ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ຘນໍ. ໂກ ປນ ວາໂທ ຣູປິຍສ຺ສາຕິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຕມ຺ພໂລຫກາຬໂລຫຜາລກຈ຺ຉປກາທິເຠທສ຺ສ ຆນກຕສ຺ສ ເຈວ ປຣິໂຠຄຠາຊນາທິເຠທສ຺ສ ຈ ຣູປິຍຠຓ຺ຑສ຺ສ ປນ ໂກ ວາໂທ? ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມາ’’ຕິ ກາ ປຣິຈ຺ເຉທກຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຓາຊກນ຺ຕິ ສກຸຓ຺ຑກຠຕ຺ຕໍ. ພິລງ຺ຄທຸຕິຍນ຺ຕິ ກຎ຺ຊິກທຸຕິຍໍ. ສາຓນ຺ຕິ ສາຓວາກມຍໍ. ຕິປກ຺ຂວສນນ຺ຕິ ຕີຓິ ຂຓ຺ຑານິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ກຕນິວາສນໍ.

ອສປ຺ປຸຣິໂສຕິ ລາມກປຸຣິໂສ. ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກນ຺ຕິອາທີສຸ ອຸປຣູປຣິຠູມີສຸ ຜລທານວເສນ ອຸທ຺ຘໍ ອຄ຺ຄມສ຺ສາຕິ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກາ. ສຄ຺ຄສ຺ສ ຫິຕາ ຕຕ຺ຣຸປປຕ຺ຕິຊນນໂຕຕິ ໂສວຄ຺ຄິກາ. ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ສຸໂຂ ວິປາໂກ ອສ຺ສາຕິ ສຸຂວິປາກາ. ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ຄານໍ ທິພ຺ພວຓ຺ຓາທີນໍ ວິເສສານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ. ເອວຣູປໍ ທກ຺ຂິຓທານໍ ນ ປຕິຏ຺ຐາເປຕີຕິ.

ສາໂຕທກາຕິ ມຘຸໂຣທກາ. ເສຕ຺ໂຕທກາຕິ ວີຈີນໍ ຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຸທກສ຺ສ ເສຕຕາຍ ເສໂຕທກາ. ສຸປຕິຕ຺ຖາຕິ ສຸນ຺ທຣຕິຕ຺ຖາ. ຕໍ ຊໂນຕິ ເຍນ ອຸທເກນ ສາໂຕທກາ, ຕໍ ອຸທກໍ ຊໂນ ຠາຊນານິ ປູເຣຕ຺ວາ ເນວ ຫເຣຍ຺ຍ. ນ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍາຕິ, ຍໍ ຍໍ ອຸທເກນ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຕໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ຕທເປຍ຺ຍມານນ຺ຕິ ຕໍ ອເປຍ຺ຍມານໍ. ກິຈ຺ຈກໂຣ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ຕນາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈກໂຣ ເຈວ ກຸສລກິຈ຺ຈກໂຣ ຈ, ຠຸຎ຺ຊຕິ ຈ, ກມ຺ມນ຺ເຕ ຈ ປໂຍເຊຕິ, ທານຎ຺ຈ ເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍອປຸຕ຺ຕກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໑. ທສເມ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຏິປາເທສີຕິ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍໂຍເຊສິ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອທາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກ຺ກາມີຕິ ເກນຈິເທວ ຣາຊຸປຏ຺ຐານາທິນາ ກິຈ຺ເຈນ ຄໂຕ. ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສີຕິ ໂສ ກິຣ ອຎ຺ເຎສຸປິ ທິວເສສຸ ຕໍ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສຕິ, ທາຕຸໍ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ອຍໍ ປທຸມວຕິເທວິຍາ ຕຕິຍປຸຕ຺ໂຕ ຕຄ຺ຄຣສິຂີ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພເຕ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ວຸຏ຺ຐາຍ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ມໂນສິລາຕເລ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມາທາຍ ນຄຣວາສີນໍ ຆຣທ຺ວາເຣສຸ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຐເປນ຺ໂຕ ວິຍ ປາສາທິເກຫິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີຫິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເສຏ຺ຐິໂນ ຆຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕໍທິວສຎ຺ຈ ເສຏ຺ຐິ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ຆຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ທນ຺ຕນ຺ຕຣານິ ໂສເຘນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ, ຕໍທິວສໍ ປາໂຕ ຠຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຕ຺ຕາ ທານຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ຠຣິຍໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ອິມສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ເອຕ຺ຕເກນ ກາເລນ ອິມສ຺ສ ‘ເທຖາ’ຕິ ວຈນໍ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ທາເປນ຺ໂຕປິ ຈ ອຊ຺ຊ ນ ຍສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວາ ທາເປຕິ, ວີຕຣາຄໂທສໂມຫສ຺ສ ວນ຺ຕກິເລສສ຺ສ ໂອຫິຕຠາຣສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ທາເປຕິ, ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອທຕ຺ວາ ປຓີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ, ຆຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຸປຣິສຸທ຺ເຘຫິ ສາລິຕຓ຺ຑຸເລຫິ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປໍ ຂາທນີຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສຸເປຍ຺ຍຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ສມລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫຕ຺ເຖສຸ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ – ‘‘ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສປິ ໂຂ ເສຏ຺ຐິ ພາຫິຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ມຍໍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ອປິ ໂວ ລທ຺ໂຘຕິ? ອາມ, ເສຏ຺ຐິ ລທ຺ໂຘຕິ. ‘‘ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ອຖສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕຄນ຺ໂຘ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນາສາປຸຏໍ ປຫຣິ. ໂສ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍຍເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອາໂຫສີຕິ.

ວຣເມຕນ຺ຕິອາທິ ວິປ຺ປຏິສາຣສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາກາຣທສ຺ສນໍ. ຠາຕຸ ຈ ປນ ເອກປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍສ຺ສ ກາຣຓາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສີຕິ ຕທາ ກິຣສ຺ສ ອວິຠຕ຺ເຕເຍວ ກຸຏຸມ຺ເພ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ຈ ກາລມກໍສຸ. ໂສ ຠາຕຸຊາຍາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຠາຕຸ ປນສ຺ສ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ວີຖິຍາ ກີຬນ຺ຕໍ ມນຸສ຺ສາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ອຍໍ ທາໂສ ອຍໍ ທາສີ ອິທໍ ຍານໍ ອິທໍ ຘນໍ ຕວ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ທາໂສ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ກເຖຕິ.

ອຖສ຺ສ ຈູຬປິຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ທາຣໂກ ອິທາເນວ ເອວໍ ກເຖສິ, ມຫລ຺ລກກາເລ ກຸຏຸມ຺ພໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທາເປຍ຺ຍ, ອິທາເນວສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກທິວສໍ ວາສິໍ ອາທາຍ – ‘‘ເອຫິ ປຸຕ຺ຕ, ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ເນຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕໍ ວິຣວນ຺ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອາວາເຏ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປໍສຸນາ ປຏິຈ຺ຉາເທສິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ສຕ຺ຕວາເຣ. ປຸພ຺ພປຈ຺ຉິມເຈຕນາວເສນ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອກປິຓ຺ຑປາຕທານສ຺ມິຎ຺ຫິ ເອກາວ ເຈຕນາ ທ຺ເວ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ນ ເທຕິ, ປຸພ຺ພປຈ຺ຉິມເຈຕນາຫິ ປເນສ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຄ຺ເຄ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ປຸຣາຓນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທິນ຺ນປິຓ຺ຑປາຕເຈຕນາກມ຺ມໍ.

ປຣິຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ຖຸ. ອນຸຊີວິໂນຕິ ເອກໍ ມຫາກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ປຓ຺ຓາສມ຺ປິ ສຏ຺ຐິປິ ກຸລານິ ຊີວນ຺ຕິ, ເຕ ມນຸສ຺ເສ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພໍ ນາທາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ນ ອາທິຍິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພໍ ນິກ຺ຂິປ຺ປຄາມິນນ຺ຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ນິກ຺ຂິປ຺ປສຠາວໍ, ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພສຠາວເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສມໍ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໓. ຕຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ປຸຄ຺ຄລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໒. ຕຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ‘‘ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ’’ຕິອາທິເກນ ຕເມນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຕໂມ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ປຸນ ນິຣຍຕມູປຄມນໂຕ ຕມປຣາຍໂຓ. ອິຕິ ອຸຠເຍນປິ ຂນ຺ຘຕໂມວ ກຖິໂຕ ໂຫຕິ. ‘‘ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ’’ຕິອາທິເກນ ໂຊຕິນາ ຍຸຕ຺ຕໂຕ ໂຊຕິ, ອາໂລກີຠູໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກາຍສຸຈຣິຕາທີຫິ ປຸນ ສຄ຺ຄູປປຕ຺ຕິໂຊຕິຠາວູປຄມນໂຕ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ. ອິມິນາ ນເຍນ ອິຕເຣປິ ທ຺ເວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເວນກຸເລຕິ ວິລີວກາຣກຸເລ. ເນສາທກຸເລຕິ ມິຄລຸທ຺ທກາທີນໍ ກຸເລ. ຣຖກາຣກຸເລຕິ ຈມ຺ມກາຣກຸເລ. ປຸກ຺ກຸສກຸເລຕິ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກກຸເລ. ກສິຣວຸຕ຺ຕິເກຕິ ທຸກ຺ຂວຸຕ຺ຕິເກ. ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓຕິ ປໍສຸປິສາຈໂກ ວິຍ ຌາມຂາຓຸວຓ຺ໂຓ. ທຸທ຺ທສິໂກຕິ ວິຊາຕມາຕຸຍາປິ ອມນາປທສ຺ສໂນ. ໂອໂກຏິມໂກຕິ ລກຸຓ຺ຑໂກ. ກາໂຓຕິ ເອກກ຺ຂິກາໂຓ ວາ ອຸຠຍກ຺ຂິກາໂຓ ວາ. ກຸຓີຕິ ເອກຫຕ຺ຖກຸຓີ ວາ ອຸຠຍຫຕ຺ຖກຸຓີ ວາ. ຂຎ຺ໂຊຕິ ເອກປາທຂຎ຺ໂຊ ວາ ອຸຠຍປາທຂຎ຺ໂຊ ວາ. ປກ຺ຂຫໂຕຕິ ຫຕປກ຺ໂຂ ປີຐສປ຺ປີ. ປທີເປຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ເຕລກປລ຺ລກາທິໂນ ປທີປອຸປກຣຓສ຺ສ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ພຫິທ຺ຘາ ອາໂລກໍ ອທິສ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍເຍວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ໂຕ ສກລໍ ກປ຺ປມ຺ປິ ສໍສຣຕິ, ໂສປິ ຕໂມຕມປຣາຍໂຓວ. ໂສ ປນ ກຸຫກປຸຄ຺ຄໂລ ຠເວຍ຺ຍ. ກຸຫກສ຺ສ ຫິ ເອວຣູປາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ວາ’’ຕິອາທີຫິ ອາຄມນວິປຕ຺ຕິ ເຈວ ປຸພ຺ພຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍວິປຕ຺ຕິ ຈ ທສ຺ສິຕາ. ທລິທ຺ເທຕິອາທີຫິ ປວຕ຺ຕປຈ຺ຈຍວິປຕ຺ຕິ. ກສິຣວຸຕ຺ຕິເກຕິອາທີຫິ ອາຊີວຸປາຍວິປຕ຺ຕິ. ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓຕິອາທີຫິ ອຕ຺ຕຠາວວິປຕ຺ຕິ. ພວ຺ຫາພາໂຘຕິອາທີຫິ ທຸກ຺ຂກາຣຓສມາໂຍໂຄ. ນ ລາຠີຕິອາທີຫິ ສຸຂກາຣຓວິປຕ຺ຕິ ເຈວ ອຸປໂຠຄວິປຕ຺ຕິ ຈ. ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິອາທີຫິ ຕມປຣາຍຓຠາວສ຺ສ ກາຣຓສມາໂຍໂຄ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິອາທີຫິ ສມ຺ປຣາຍິກຕມູປຄໂມ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອກ຺ໂກສຕີຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສຕິ. ປຣິຠາສຕີຕິ, ‘‘ກສ຺ມາ ຕິຏ຺ຐຖ? ກິໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອມ຺ຫາກໍ ກສິກມ຺ມາທີນິ ກຕານີ’’ຕິອາທີຫິ? ປຣິຠວວຈເນຫິ ປຣິຠາສຕິ. ໂຣສໂກຕິ ຆຏ຺ຏໂກ. ອພ຺ຍຄ຺ຄມນໂສຕິ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ. ປຐມໍ.

໒. ອຍ຺ຍິກາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໓. ທຸຕິເຍ ຊິຓ຺ຓາຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓາ. ວຸຑ຺ຒາຕິ ວໂຍວຸຑ຺ຒາ. ມຫລ຺ລິກາຕິ ຊາຕິມຫລ຺ລິກາ. ອທ຺ຘຄຕາຕິ ອທ຺ຘໍ ຈິຣກາລໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ. ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ປຈ຺ຉິມວຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ປິຍາ ມນາປາຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ມາຕຣິ ມຕາຍ ອຍ຺ຍິກາ ມາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິ, ເຕນສ຺ສ ອຍ຺ຍິກາຍ ພລວເປມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຫຕ຺ຖິຣຕເນນາຕິ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນໂກ ຫຕ຺ຖີ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນ ອລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກໂຕ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ນາມ. ອສ຺ສຣຕເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄາມວໂຣປິ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານກຄາໂມວ. ສພ຺ພານິ ຕານິ ເຠທນຘມ຺ມານີຕິ ເຕສຸ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ກຣິຍມານເມວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ກິຎ຺ຈິ ກຕປຣິໂຍສິຕໍ ຈກ຺ກໂຕ ອນປນີຕເມວ, ກິຎ຺ຈິ ອປເນຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐປິຕມຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ຈິ ຕໂຕ ປຣໍ, ເອວເມວ ສຕ຺ເຕສຸປິ ໂກຈິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຣຕິ, ໂກຈິ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຍ ມາຕຣິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ອນິກ຺ຂນ຺ໂຕວ, ໂກຈິ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ໂຕ, ໂກຈິ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ທຸຕິຍໍ.

໑໓໔. ຕຕິເຍ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອິສ຺ສຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໕. ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ປຐມໂພຘິຍໍ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸທປາທິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ກຸເລສຸ ເອວໍ ກນ຺ເຖນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫ, ‘ມຍ຺ຫເມວ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ. ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ. ມຍ຺ຫເມວ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ. ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’ນ຺ຕິ. ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ສຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂາຈາຣນິສ຺ສິເຕນ ປເຣສໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣນິສ຺ສິຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ ອນນຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ. ສາ ກຖາ ປຕ຺ຖຣມານາ ຣາຊກຸລໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ປເຣສໍ ລາຠນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ. ເອເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອລາຠາຍ ອຍສາຍ ປຣິສກ຺ກນ຺ຕິ. ສຈາຫໍ ອິເຘວ ຐຕ຺ວາ ‘ມາ ເອວໍ ອໂວຈຸຕ຺ຖ, ນ ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ກເຖຕີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ສາ ກຖາ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອິມສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ສນ຺ນິປຕິຕກາເລເຍວ ນໍ ນິຊ຺ຌາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ຉຓທິວສໍ ອາຄເມນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ອປເຣນ ສມເຍນ ມຫາຉເຓ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ກາໂລ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ – ‘‘ສທ຺ຘາ ວາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ວາ ເຄຫຣກ຺ຂເກ ທາຣເກ ວາ ມາຕຸຄາເມ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ເຍ ວິຫາຣໍ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາສໍ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ. ສຍມ຺ປິ ປາໂຕວ ນ຺ຫຕ຺ວາ ກຕປາຕຣາໂສ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ມຫຕາ ພລກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຄວາ ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ເອວໍ ວທຖ ‘ມຍ຺ຫເມວ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ…ເປ… ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຫເມວ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ເມ ຠຄວາ ອວສາເນ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາທໍ ຠຎ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ທານໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ຕສ຺ມິໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ວາ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ເຍຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຈນໍ ອາໂຣຈິຕໍ, ເຕ ໂອໂລເກສິ. ເຕ ຣຎ຺ຎາ ໂອໂລກິຕມຕ຺ຕາວ ມງ຺ກຸຠູຕາ ອໂຘມຸຂາ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ຠູມິໍ ເລຂມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຣາຊາ – ‘‘ເອກປເທເນວ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕາ ຕິຕ຺ຖິຍາ’’ຕິ ມຫາຊນໍ ສາເວນ຺ໂຕ ມຫາສທ຺ເທນ ອຠາສິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠາສິຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວາ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນິຄຓ຺ຐາເຈລກປຣິພ຺ພາຊກາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປສີທຕິ, ກຕ຺ຖ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຎ຺ຎໍ ໂຂ ເອຕນ຺ຕິ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎໍ ຕຍາ ປຐມໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຉາ, ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ ເອຕໍ, ປຎ຺ຫາກຖນໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສີລວໂຕ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຘ ຕ຺ຍສ຺ສາຕິ ອິຘ ເຕ ອສ຺ສ. ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫຕິ ຣາສິຠູໂຕ. ອສິກ຺ຂິໂຕຕິ ຘນຸສິປ຺ເປ ອສິກ຺ຂິໂຕ. ອກຕຫຕ຺ໂຖຕິ ມຸຏ຺ຐິພນ຺ຘາທິວເສນ ອສມ຺ປາທິຕຫຕ຺ໂຖ. ອກຕໂຍຄ຺ໂຄຕິ ຕິຓປຸຎ຺ຊມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ຊາທີສຸ ອກຕປຣິຈໂຍ. ອກຕູປາສໂນຕິ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ສິຕສຣກ຺ເຂໂປ. ຉມ຺ຠີຕິ ປເວຘິຕກາໂຍ.

ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີໂນຕິອາທີສຸ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ພ຺ຍາປາໂທ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ຕຖາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ຕຕິເຍເນວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ປຐມມຄ຺ເຄນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ອເສກ຺ຂສ຺ສ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ອເສກ຺ໂຂ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິເມຫິ ຈຕູຫິ ປເທຫິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ກຖິຕາ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂລກິຍເມວ.

ອິສ຺ສຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸສຸສິປ຺ປໍ. ພລວີຣິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພລໍ ນາມ ວາໂຍຘາຕຸ, ວີຣິຍໍ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍເມວ. ຠເຣຕິ ຠເຣຍ຺ຍ. ນາສູຣໍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາຕິ, ‘‘ອຍໍ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ຊາຕິກາຣຓາ ອສູຣໍ ນ ຠເຣຍ຺ຍ.

ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຂນ຺ຕີຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິ, ໂສຣຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມາຕິ ເອເຕ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ. ອສ຺ສເມຕິ ອາວສເຖ. ວິວເນຕິ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐາເນ, ນິຣຸທເກ ອຣຎ຺ເຎ ຈຕຸຣສ຺ສໂປກ຺ຂຣຓິອາທີນິ ກາຣເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຄ຺ເຄຕິ ວິສມຏ຺ຐາເນ. ສງ຺ກມນານີຕິ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖານິ ສໂມກິຓ຺ຓປຣິສຸທ຺ຘວາລິການິ ສງ຺ກມນານິ ກເຣຍ຺ຍ.

ອິທານິ ເອເຕສຸ ອຣຎ຺ຎເສນາສເນສຸ ວສນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ຕໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອນ຺ນໍ ປານນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເສນາສນານີຕິ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ. ວິປ຺ປສນ຺ເນນາຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ ເທນ຺ໂຕປິ ສກງ຺ເຂນ ກິເລສມລິເນນ ຈິຕ຺ເຕນ ອທຕ຺ວາ ວິປ຺ປສນ຺ເນເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ທເທຍ຺ຍ. ຖນຍນ຺ຕິ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ. ສຕກ຺ກກູຕິ ສຕສິຂໂຣ, ອເນກກູໂຏຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິສງ຺ຂຈ຺ຈາຕິ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ.

ອາໂມທມາໂນຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ. ປກິເຣຕີຕິ ທານຄ຺ເຄ ວິຈິຣຕິ, ປກິຣນ຺ໂຕ ວິຍ ວາ ທານໍ ເທຕິ. ປຸຎ຺ຎຘາຣາຕິ ອເນກທານເຈຕນາມຍາ ປຸຎ຺ຎຘາຣາ. ທາຕາຣໍ ອຠິວສ຺ສຕີຕິ ຍຖາ ອາກາເສ ສມຸຏ຺ຐິຕເມຆໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ອຸທກຘາຣາ ປຖວິໍ ສິເນຫຍນ຺ຕີ ເຕເມນ຺ຕີ ກິເລທຍນ຺ຕີ ອຠິວສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ອຍມ຺ປິ ທາຍກສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຸຎ຺ຎຘາຣາ ຕເມວ ທາຕາຣໍ ອນ຺ໂຕ ສິເນເຫຕິ ປູເຣຕິ ອຠິສນ຺ເທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທາຕາຣໍ ອຠິວສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປພ຺ພຕູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໖. ປຎ຺ຈເມ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ມຸທ຺ຘນິ ອວສິຕ຺ຕານໍ ກຕາຠິເສການໍ. ກາມເຄຘປຣິຍຸຏ຺ຐິຕານນ຺ຕິ ກາເມສຸ ເຄເຘນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕານໍ ອຠິຠູຕານໍ. ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຊນປເທ ຖິຣຠາວປ຺ປຕ຺ຕານໍ. ຣາຊກຣຓີຍານີຕິ ຣາຊກມ຺ມານິ ຣາຊູຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈານິ. ເຕສຸ ຂ຺ວາຫນ຺ຕິ ເຕສຸ ອຫໍ. ອຸສຸກ຺ກມາປນ຺ໂນຕິ ພ຺ຍາປາຣໍ ອາປນ຺ໂນ. ເອສ ກິຣ ຣາຊາ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ຕຣາຄມນານິ ພຫູນິປິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ນິພທ຺ຘໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ພລກາໂຍ ມຫາປິ ໂຫຕິ ອປ຺ໂປປິ. ອເຖກທິວສໍ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ອເວລາຍ ອປ຺ເປນ ພເລນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ອນ຺ຘວເນ ນິລີຍິໍສຸ. ຣາຊາໂນ ຈ ນາມ ມຫາປຸຎ຺ຎາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ເຕສໍເຍວ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ມຫນ຺ຕໍ ພລກາຍໍ ອາທາຍ ອນ຺ຘວນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ເຕ ສພ຺ເພ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຘວນໂຕ ຍາວ ນຄຣທ຺ວາຣາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຍຖາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ເອວໍ ອາສນ຺ນານິ ສູລານິ ໂຣປາເປຕ຺ວາ ສູເລສຸ ອຸຕ຺ຕາເສສິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ວກ຺ຂາມິ, ‘ມຫາຣາຊ, ມາທິເສ ນາມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ຘຸຣວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕ ຕຍາ ເອວຣູປໍ ທາຣຸຓໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ເຕ ກຕ’ນ຺ຕິ, ອຖາຍໍ ຣາຊາ ມງ຺ກຸ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຖມ຺ຠິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ເມ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘາຍິໂກຕິ ສທ຺ຘາຕພ຺ໂພ, ຍສ຺ສ ຕ຺ວໍ ວຈນໍ ສທ຺ທຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຍິໂກຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ຍສ຺ສ ວຈນໍ ປຕ຺ຕິຍາຍສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຠສມນ຺ຕິ ອາກາສສມໍ. ນິປ຺ໂປເຖນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຖວິຕລໂຕ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສພ຺ເພ ສຕ຺ເຕ ສຓ຺ຫກຣຓີຍໍ ຕິຓຈຸຓ຺ຓໍ ວິຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປິສນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ.

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຘມ຺ມຈຣິຍາຍາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈຣິຍໍ ອຎ຺ຎໍ ກາຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ທສກຸສລກມ຺ມປຖສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມຈຣິຍາວ ກຕ຺ຕພ຺ພາ, ຠນ຺ເຕຕິ – ສມຈຣິຍາທີນິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ອາໂຣເຈມີຕິ ອາຈິກ຺ຂາມິ. ປຏິເວທຍາມີຕິ ຊານາເປມິ. ອຘິວຕ຺ຕຕີຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ຫຕ຺ຖິຍຸທ຺ຘານີຕິ ນາຬາຄິຣິສທິເສ ເຫມກປ຺ປເນ ນາເຄ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຍຸຊ຺ຌິຕພ຺ພຍຸທ຺ຘານິ. ຄຕີຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ. ວິສໂຍຕິ ໂອກາໂສ, ສມຕ຺ຖຠາໂວ ວາ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເຕຫິ ຊຣາມຣຓໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ. ມນ຺ຕິໂນ ມຫາມຕ຺ຕາຕິ ມນ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ມໂຫສຘວິຘຸຣປຓ຺ຑິຕາທິສທິສາ ມຫາອມຈ຺ຈາ. ຠູມິຄຕນ຺ຕິ ມຫາໂລຫກຸມ຺ຠິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐປິຕໍ. ເວຫາສຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈມ຺ມປສິພ຺ພເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸລາສງ຺ຆາຏາທີສຸ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ເຈວ ນິຍ຺ຍຸຫາທີສຸ ຈ ປູເຣຕ຺ວາ ຐປິຕໍ. ອຸປລາເປຕຸນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ. ຍຖາ ທ຺ເວ ຊນາ ເອເກນ ມຄ຺ເຄນ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອວໍ ກາຕຸໍ.

ນຠໍ ອາຫຈ຺ຈາຕິ ອາກາສໍ ປູເຣຕ຺ວາ. ເອວໍ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈາຕິ ອິຘ ທ຺ເວເຍວ ປພ຺ພຕາ ຄຫິຕາ, ຣາໂຊວາເທ ປນ ‘‘ຊຣາ ອາຄຈ຺ຉຕິ ສພ຺ພໂຍພ຺ພນໍ ວິລຸມ຺ປມານາ’’ຕິ ເອວໍ ຊຣາ ມຣຓໍ ພ຺ຍາຘິ ວິປຕ຺ຕີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣເປເຕ ອາຄຕາວ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຫຕ຺ຖິຍຸທ຺ຘາທີຫິ ຊຣາມຣຓໍ ຊິນິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ. ສທ຺ຘໍ ນິເວສເຍຕິ ສທ຺ຘໍ ນິເວເສຍ຺ຍ, ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

ຕຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ໂກສລສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ມາຣສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ຕໂປກມ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໗. ມາຣສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ປຏິວິທ຺ຘສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາໂຓ ອຸຣຸເວລຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມໍ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາຫສ຺ມິໍເຍວ. ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍາຕິ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ກຕາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ. ມາໂຣ ປາປິມາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ປຏິປນ຺ເນ ສຕ຺ເຕ ມາເຣຕີຕິ ມາໂຣ. ປາເປ ນິໂຍເຊຕິ, ສຍໍ ວາ ປາເປ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ປາປິມາ. ອຎ຺ຎານິປິສ຺ສ ກຓ຺ໂຫ, ອຘິປຕິ, ວສວຕ຺ຕີ, ອນ຺ຕໂກ, ນມຸຈິ, ປມຕ຺ຕພນ຺ຘູຕິອາທີນິ ພຫູນິ ນາມານິ, ອິຘ ປນ ນາມທ຺ວຍເມວ ຄຫິຕໍ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ – ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ‘ມຸຕ຺ໂຕສ຺ມີ’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອມຸຕ຺ຕຠາວມສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ.

ຕໂປກມ຺ມາ ອປກ຺ກມ຺ມາຕິ ຕໂປກມ຺ມໂຕ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ອປຣທ຺ໂຘຕິ ‘‘ທູເຣ ຕ຺ວໍ ສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາ’’ຕິ ວທຕິ. ອມຣໍ ຕປນ຺ຕິ ອມຣຕປໍ ອມຣຠາວຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ລູຂຕປໍ, ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ. ສພ຺ພານຕ຺ຖາວຫໍ ໂຫຕີຕິ, ‘‘ສພ຺ພໍ ຕປໍ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຖາວຫໍ ນ ຠວຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ. ຜິຍາຣິຕ຺ຕໍວ ຘມ຺ມນີຕິ ອຣຎ຺ເຎ ຖເລ ຜິຍາຣິຕ຺ຕໍ ວິຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອຣຎ຺ເຎ ຖເລ ນາວໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫາຊນາ ອຠິຣູຫິຕ຺ວາ ຜິຍາຣິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສໍກຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ ເຈວ ອຸປ຺ປີເລຍ຺ຍຸໍ ຈ, ໂສ ມຫາຊນສ຺ສ ວາຍາໂມ ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາວາຍ ຄມນໍ ອສາເຘນ຺ໂຕ ນິຣຕ຺ຖໂກ ຠເວຍ຺ຍ ນ ອນຕ຺ຖາວໂຫ, ເອວເມວ ອຫໍ ‘ສພ຺ພໍ ອມຣໍ ຕປໍ ອນຕ຺ຖາວຫໍ ໂຫຕີ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິນ຺ຕິ.

ອິທານິ ຕໍ ອມຣໍ ຕປໍ ປຫາຍ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສີລນ຺ຕິ ວຈເນນ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ ຄຫິຕາ, ສມາຘິນາ ສມ຺ມາວາຍາມສຕິສມາຘໂຍ, ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປາ. ມຄ຺ຄໍ ໂພຘາຍ ຠາວຍນ຺ຕິ ອິມໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກເມວ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂພຘຕ຺ຖາຍ ຠາວຍນ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂພຘາຍາຕິ ມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ. ຍຖາ ຫິ ຍາຄຸຕ຺ຖາຍ ຍາຄຸເມວ ປຈນ຺ຕິ, ປູວຕ຺ຖາຍ ປູວເມວ ປຈນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຄ຺ຄເມວ ມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ຠາເວຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ມຄ຺ຄໍ ໂພຘາຍ ຠາວຍ’’ນ຺ຕິ. ປຣມໍ ສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ນິຫໂຕຕິ ຕ຺ວໍ ມຍາ ນິຫໂຕ ປຣາຊິໂຕ. ປຐມໍ.

໒. ຫຕ຺ຖິຣາຊວຓ຺ຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໘. ທຸຕິເຍ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ອນ຺ຘຠາວກາຣເກ ມຫາຕເມ ຈຕຸຣງ຺ເຄ ຕມສິ. ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປາສາຓຜລເກ ມຫາຈີວຣໍ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ປຘານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

ນນຸ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຠາວິໂຕ ວາ ມຄ຺ໂຄ, ອປ຺ປຫີນາ ວາ ກິເລສາ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ວາ ອກຸປ຺ປໍ, ອສຈ຺ຉິກໂຕ ວາ ນິໂຣໂຘ ນຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ ເອວມກາສີຕິ? ອນາຄເຕ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອງ຺ກຸສຕ຺ຖໍ. ‘‘ອນາຄເຕ ຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ມຍາ ຄຕມຄ຺ຄໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອພ຺ໂຠກາສວາສໍ ວສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎມານາ ປຘານກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ສຕ຺ຖາ ເອວມກາສິ. ມຫາຕິ ມຫນ຺ໂຕ. ອຣິຏ຺ຐໂກຕິ ກາຬໂກ. ມຓີຕິ ປາສາໂຓ. ເອວມສ຺ສ ສີສໍ ໂຫຕີຕິ ເອວຣູປໍ ຕສ຺ສ ກາຬວຓ຺ຓໍ ກູຏາຄາຣປ຺ປມາຓໍ ມຫາປາສາຓສທິສໍ ສີສໍ ໂຫຕິ.

ສຸຠາສຸຠນ຺ຕິ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສໍສຣນ຺ໂຕ ສຸນ຺ທຣາສຸນ຺ທຣໍ ວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ອາຄໂຕສີຕິ ວທຕິ. ອຖ ວາ ສໍສຣນ຺ຕິ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ທີຆມທ຺ຘານນ຺ຕິ ວສວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ ຍາວ ອຸຣຸເວລາຍ ທີຆມຄ຺ຄໍ, ປຸເຣ ໂພຘາຍ ວາ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກສມຍສງ຺ຂາຕໍ ທີຆກາລໍ. ວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸຠາສຸຠນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ອສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ນານປ຺ປກາຣໍ ວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ອເນກວາຣໍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ກິຣ ວຓ຺ໂຓ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຍນ ວຓ຺ເຓນ ມາໂຣ ວິຠິໍສກຕ຺ຖາຍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ນ ອາຄຕປຸພ຺ໂພ. ເຕນ ຕໍ ຠຄວາ ເອວມາຫ. ອລໍ ເຕ ເຕນາຕິ ອລໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ເອເຕນ ມາຣວິຠິໍສາກາຣທສ຺ສນພ຺ຍາປາເຣນ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສຸຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໙. ຕຕິເຍ ສຸສໍວຸຕາຕິ ສຸປິຫິຕາ. ນ ເຕ ມາຣວສານຸຄາຕິ, ມາຣ, ເຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ວສານຸຄາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ເຕ ມາຣສ຺ສ ພທ຺ຘຄູຕິ ເຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ມາຣສ຺ສ ພທ຺ຘຈຣາ ສິສ຺ສາ ອນ຺ເຕວາສິກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປຐມມາຣປາສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາຕິ ອຸປາຍມນສິກາເຣນ. ໂຍນິໂສ ສມ຺ມປ຺ປຘານາຕິ ອຸປາຍວີຣິເຍນ ກາຣຓວີຣິເຍນ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕນາ ວີຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາປິ ນ ຕຸສ຺ສຕິ, ອິທານິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ‘ປາປຸຓາຖາ’ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ກໂຣຕິ, ປຏິພາເຫສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຠາສິ.

ມາຣປາເສນາຕິ ກິເລສປາເສນ. ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາຕິ ເຍ ທິພ຺ພາ ກາມຄຸຓສງ຺ຂາຕາ ມານຸສາ ກາມຄຸຓສງ຺ຂາຕາ ຈ ມາຣປາສາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພຫິ ເຕຫິ ຕ຺ວໍ ພທ຺ໂຘຕິ ວທຕິ. ມາຣພນ຺ຘນພທ຺ໂຘຕິ ມາຣພນ຺ຘເນນ ພທ຺ໂຘ, ມາຣພນ຺ຘເນ ວາ ພທ຺ໂຘ. ນ ເມ ສມຓ ໂມກ຺ຂສີຕິ ສມຓ ຕ຺ວໍ ມມ ວິສຍໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສສິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍມາຣປາສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໑. ປຎ຺ຈເມ ມຸຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ມຸຕ຺ໂຕ ອຫໍ. ປຸຣິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ປນ ປວາເຣຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐວສ຺ສກາເລ. ຈາຣິກນ຺ຕິ ອນຸປຸພ຺ພຄມນຈາຣິກໍ. (ປວາເຣຕ຺ວາ) ທິວເສ ທິວເສ ໂຍຊນປຣມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈຣຖາຕິ ວທຕິ. ມາ ເອເກນ ທ຺ເວຕິ ເອກມຄ຺ເຄນ ທ຺ເວ ຊນາ ມາ ອຄມິຕ຺ຖ. ເອວຎ຺ຫິ ຄເຕສຸ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ, ເອເກນ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕນ ຐາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ອາທິກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ອາທິມ຺ຫິ ກລ຺ຍາຓໍ ສຸນ຺ທຣໍ ຠທ຺ທກໍ. ຕຖາ ມຊ຺ຌປຣິໂຍສາເນສຸ. ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ສາສນສ຺ສ ຈ ເທສນາຍ ຈ ວເສນ ທຸວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ສາສນສ຺ສ ສີລໍ ອາທິ, ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄາ ມຊ຺ຌໍ, ຜລນິພ຺ພານານິ ປຣິໂຍສານໍ. ສີລສມາຘໂຍ ວາ ອາທິ, ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄາ ມຊ຺ຌໍ, ຜລນິພ຺ພານານິ ປຣິໂຍສານໍ. ສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາ ວາ ອາທິ, ມຄ຺ໂຄ ມຊ຺ຌໍ, ຜລນິພ຺ພານານິ ປຣິໂຍສານໍ. ເທສນາຍ ປນ ຈຕຸປ຺ປທິກາຍ ຄາຖາຍ ຕາວ ປຐມປາໂທ ອາທິ, ທຸຕິຍຕຕິຍາ ມຊ຺ຌໍ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຣິໂຍສານໍ. ປຎ຺ຈປທຉປ຺ປທານໍ ປຐມປາໂທ ອາທິ, ອວສານປາໂທ ປຣິໂຍສານໍ, ອວເສສາ ມຊ຺ຌໍ. ເອການຸສນ຺ຘິກສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິທານໍ ອາທິ, ‘‘ອິທມໂວຈາ’’ຕິ ປຣິໂຍສານໍ, ເສສໍ ມຊ຺ຌໍ. ອເນການຸສນ຺ຘິກສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ພຫູປິ ອນຸສນ຺ຘິ ມຊ຺ຌເມວ, ນິທານໍ ອາທິ, ‘‘ອິທມໂວຈາ’’ຕິ ປຣິໂຍສານໍ.

ສາຕ຺ຖນ຺ຕິ ສາຕ຺ຖກໍ ກຕ຺ວາ ເທເສຖ. ສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ເຈວ ປເທຫິ ຈ ປຣິປູຣໍ ກຕ຺ວາ ເທເສຖ. ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ສກລປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ປກາເສຖາຕິ ອາວິກໂຣຖ.

ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ອປ຺ປກິເລສຣຊສຠາວາ, ທຸກູລສາຓິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວິຍ ຈຕຸປ຺ປທິກຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສ຺ສວນຕາຕິ ອສ຺ສວນຕາຍ. ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ ອລາຠປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມໂຕ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ເສນານິຄໂມຕິ ປຐມກປ຺ປິການໍ ເສນາຍ ນິວິຏ຺ໂຐກາເສ ປຕິຏ຺ຐິຕຄາໂມ, ສຸຊາຕາຍ ວາ ປິຕຸ ເສນານີ ນາມ ນິຄໂມ. ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມີຕິ ນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຣິເວຓາທີນິ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກາທີຫິ ປຣິຈຣິຍມາໂນ ວິຫຣິສ຺ສາມິ, ຕິຓ຺ຓໍ ປນ ຊຏິລານໍ ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒານິ ປາຏິຫາຣິຍສຫສ຺ສານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມເມວ ເທເສຕຸໍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມີຕິ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ, ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຫາຍຸທ຺ຘໍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ, ‘ມາ ເອເກນ ທ຺ເວ ອຄມິຕ຺ຖ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຖາ’ຕິ ສຏ຺ຐິ ຊເນ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ພຫູສຸ ເທເສນ຺ເຕສຸ ກຸໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຏິພາຫາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສປ຺ປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໒. ຉຏ຺ເຐ ໂສຓ຺ຑິກາກິລຎ຺ຊນ຺ຕິ ສຸຣາກາຣການໍ ປິຏ຺ຐປຕ຺ຖຣຓກກິລຎ຺ຊໍ. ໂກສລິກາ ກໍສປາຕີຕິ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ຣຖຈກ຺ກປ຺ປມາຓາ ປຣິໂຠຄປາຕິ. ຄຬຄຬາຍນ຺ເຕຕິ ຄຊ຺ຊນ຺ເຕ. ກມ຺ມາຣຄຄ຺ຄຣິຍາຕິ ກມ຺ມາຣຸທ຺ຘນປຓາຬິຍາ. ຘມມານາຍາຕິ ຠສ຺ຕວາເຕນ ປູຣິຍມານາຍ. ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາຕິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ສຸເຂນ ນິສິນ຺ໂນ, ຆຏ຺ຏຍິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ນິຍາມຠູມິຍໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕໍ ວິຊ຺ຊຸລຕາໂລເກນ ທິສ຺ວາ, ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເອໂສ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ, ‘‘ມາໂຣ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິທິຕ຺ວາ.

ສຸຎ຺ຎເຄຫານີຕິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານິ. ເສຍ຺ຍາຕິ ເສຍ຺ຍຕ຺ຖາຍ. ຐສ຺ສາມິ ຈງ຺ກມິສ຺ສາມິ ນິສີທິສ຺ສາມິ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ໂຍ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານິ ເສວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ມຸນິ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໂຕຕິ ໂສ ພຸທ຺ຘມຸນິ ຫຕ຺ຖປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຠາເວນ ສໍຍຕຕ຺ຕຠາໂວ. ໂວສ຺ສຊ຺ຊ ຈເຣຍ຺ຍ ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອາລຍໍ ນິກນ຺ຕິໍ ໂວສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຫາຍ ຈເຣຍ຺ຍ. ປຕິຣູປໍ ຫິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ຕນ຺ຕິ ຕາທິສສ຺ສ ຕໍສຓ຺ຐິຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘມຸນິໂນ ຕໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິກນ຺ຕິໍ ໂວສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຣຓໍ ນາມ ປຕິຣູປໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ.

ຈຣກາຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິກາ ສຎ຺ຈຣຓສຕ຺ຕາ. ເຠຣວາຕິ ສວິຎ຺ຎາຓກອວິຎ຺ຎາຓກເຠຣວາ. ຕຕ຺ຖ ສວິຎ຺ຎາຓກາ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ, ອວິຎ຺ຎາຓກາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຂາຓຸວມ຺ມິກາທໂຍ. ເຕປິ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຍກ຺ຂາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຣຊ຺ຊຸວລ຺ລິຍາທີນິ ສພ຺ພານິ ສປ຺ປາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ເຠຣເວສຸ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ພຸທ຺ຘມຸນິ ໂລມຈລນມຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ.

ອິທານິ ອຏ຺ຐານປຣິກປ຺ປໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນຠໍ ຜເລຍ຺ຍາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຜເລຍ຺ຍາຕິ ກາກປທໍ ວິຍ ຫີຣຫີຣໂສ ຜເລຍ຺ຍ. ຈເລຍ຺ຍາຕິ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕ ວາຕາຫໂຕ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ຈເລຍ຺ຍ. ສລ຺ລມ຺ປິ ເຈ ອຸຣສິ ປກປ຺ປເຍຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຕິຂິຓສຕ຺ຕິສລ຺ລໍ ເຈປິ ອຸຣສ຺ມິໍ ຈາເຣເຍຍ຺ຍຸໍ. ອຸປຘີສູຕິ ຂນ຺ຘູປຘີສຸ. ຕາຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຕິຂິເຓ ສລ຺ເລ ອຸຣສ຺ມິໍ ຈາຣິຍມາເນ ຠເຍນ ຄຸມ຺ພນ຺ຕຣກນ຺ທຣາທີນິ ປວິສນ຺ຕາ ຕາຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນາມ. ພຸທ຺ຘາ ປນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພຠຍາ ເອວຣູປໍ ຕາຓໍ ນາມ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຸປຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໓. ສຕ຺ຕເມ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາຕິ ອຸຕຸຄາຫາປນຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສຣີເຣ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ອຸທກມ຺ປິ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ວິວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອປິຈ ໂຂ ໂຘຕປາທເກ ເຄເຫ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປວິສນໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ວຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘານໍ ວຕ຺ຕເຠໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວຕ຺ຕສີເສ ປນ ຐຕ຺ວາ ໂຘວນ຺ຕິ. ສເຈ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ເນວ ນ຺ຫາເຍຍ຺ຍ, ນ ປາເທ ໂຘເວຍ຺ຍ, ‘‘ນາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ມາ ມນຸສ຺ສກິຣິຍໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ໂຘວຕິ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ໂສປ຺ປປຣິຄ຺ຄາຫເກນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍຕິ, ອຕິວິຍ ສຸຂສຍິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ຆຏ຺ຏຍິສ຺ສາມິ ນນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ.

ກິໍ ໂສປ຺ປສີຕິ ກິໍ ສຸປສິ, ກິໍ ໂສປ຺ປໍ ນາມິທໍ ຕວາຕິ ວທຕິ. ກິໍ ນຸ ໂສປ຺ປສີຕິ ກສ຺ມາ ນຸ ສຸປສິ? ທຸພ຺ຠໂຄ ວິຍາຕິ ມໂຕ ວິຍ, ວິສຎ຺ຎີ ວິຍ ຈ. ສຸຎ຺ຎມຄາຣນ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎໍ ເມ ຆຣໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ໂສປ຺ປສີຕິ ວທຕິ. ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄເຕຕິ ສູຣິຍມ຺ຫິ ອຸຏ຺ຐິເຕ. ອິທານິ ຫິ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂາຈາຣຄມນສຊ຺ຊາ ຠວນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ໂສປ຺ປສິເຍວ.

ຊາລິນີຕິ ຕໂຍ ຠເວ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິເຕນ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສຸປາທາຍ ອຏ຺ຐາຣສຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານີ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໘໔໒) ເຕນ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສຠູເຕນ ຊາເລນ ຊາລິນີ. ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ຣູປາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິສຕ຺ຕຕາຍ ວິສມູລຕາຍ ວິສປຣິໂຠຄຕາຍ ຈ ວິສຕ຺ຕິກາ. ກຸຫິຎ຺ຈິ ເນຕເວຕິ ກຕ຺ຖຈິ ເນຕຸໍ. ສພ຺ພູປຘິ ປຣິກ຺ຂຍາຕິ ສພ຺ເພສໍ ຂນ຺ຘກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣກາມຄຸຓເຠທານໍ ອຸປຘີນໍ ປຣິກ຺ຂຍາ. ກິໍ ຕເວຕ຺ຖ, ມາຣາຕິ, ມາຣ, ຕຸຍ຺ຫໍ ກິໍ ເອຕ຺ຖ? ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຍໍ ນິລີຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາ ວິຍ ອນ຺ຕນ຺ເຕເນວ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑສີຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ນນ຺ທຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໔. ອຏ຺ຐມໍ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມອາຍຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໕. ນວເມ ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ຠິຍ຺ໂຍ ຊີວນ຺ໂຕ ອປຣໍ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຓ຺ຓາສໍ ວາ ສຏ຺ຐິ ວາ ວສ຺ສານິ ຊີວຕິ. ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ອປ຺ປມາຍູ’’ຕິ ກເຖຕິ, ທີຆຠາວມສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ປຈ຺ຈນີກສາຕຕາຍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຠາສິ.

ນ ນໍ ຫີເຬຕິ ຕໍ ອາຍຸໍ ‘‘ອປ຺ປກມິທ’’ນ຺ຕິ ນ ຫີເຬຍ຺ຍ. ຂີຣມຕ຺ໂຕ ວາຕິ ຍຖາ ທຫໂຣ ກຸມາໂຣ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ຂີຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກ ນິປນ຺ໂນ ອສຎ຺ຎີ ວິຍ ນິທ຺ທາຍຕິ, ກສ຺ສຈິ ອາຍຸໍ ອປ຺ປໍ ວາ ທີຆໍ ວາຕິ ນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ເອວໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ. ຈເຣຍ຺ຍາທິຕ຺ຕສີໂສ ວາຕິ ອາຍຸໍ ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຊ຺ຊລິຕສີໂສ ວິຍ ຈເຣຍ຺ຍ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍອາຍຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໖. ທສເມ ເນມີວ ຣຖກຸພ຺ພຣນ຺ຕິ ຍຖາ ທິວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຣຖສ຺ສ ຈກ຺ກເນມິ ກຸພ຺ພຣໍ ອນຸປຣິຍາຍຕິ ນ ວິຊຫຕິ, ເອວໍ ອາຍຸ ອນຸປຣິຍາຍຕີຕິ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ປາສາຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໗. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ນິສິນ຺ໂນຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຘານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ. ມາໂຣປິສ຺ສ ສຸຂນິສິນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຆຏ຺ຏຍິສ຺ສາມີຕິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ. ປທາເລສີຕິ ປພ຺ພຕປິຏ຺ເຐ ຐຕ຺ວາ ປວິຊ຺ຌິ. ປາສາຓາ ນິຣນ຺ຕຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຠິຫນນ຺ຕາ ປຕນ຺ຕິ. ເກວລນ຺ຕິ ສກລໍ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຐມໍ.

໒. ກິນ຺ນຸສີຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໘. ທຸຕິເຍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍາຕິ ປຣິສາຍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໍ ວິນາເສຕຸກມ຺ຍຕາຍ. ພຸທ຺ຘານໍ ປເນສ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໍ ວິນາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຣິສາຍ ເຠຣວາຣມ຺ມຓໍ ສາເວນ຺ໂຕ ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວາ ສກ຺ໂກຕິ. ວິຊິຕາວີ ນຸ ມຎ຺ຎສີຕິ ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ‘‘ວິຊິຕວິຊໂຍ ອຫ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສິ? ມາ ເອວໍ ມຎ຺ຎິ, ນຕ຺ຖິ ເຕ ຊໂຍ. ປຣິສາສູຕິ, ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ. ພລປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ທສພລປ຺ປຕ຺ຕາ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສກລິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໙. ຕຕິເຍ ມນ຺ທິຍາ ນູຕິ ມນ຺ທຠາເວນ ໂມມູຫຠາເວນ. ອຸທາຫຸ ກາເວຍ຺ຍມຕ຺ໂຕຕິ ອຸທາຫຸ ຍຖາ ກວິ ກພ຺ພໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ເຕນ ກພ຺ພກຣເຓນ ມຕ຺ໂຕ ສຍຕິ, ເອວໍ ສຍສິ. ສມ຺ປຈຸຣາຕິ ພຫໂວ. ກິມິທໍ ໂສປ຺ປເສ ວາຕິ ກສ຺ມາ ອິທໍ ໂສປ຺ປໍ ໂສປ຺ປສິເຍວ? ອຕ຺ຖໍ ສເມຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ຖໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາປຸຓິຕ຺ວາ. ມຍ຺ຫໍ ຫິ ອສງ຺ຄໂຫ ນາມ ສງ຺ຄຫວິປນ຺ໂນ ວາ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ. ສລ຺ລນ຺ຕິ ຕິຂິຓໍ ສຕ຺ຕິສລ຺ລໍ. ຊຄ຺ຄໍ ນ ສງ຺ເກຕິ ຍຖາ ເອກຈ຺ໂຈ ສີຫປຖາທີສຸ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ສງ຺ກຕິ, ຕຖາ ອຫໍ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕປິ ນ ສງ຺ກາມິ. ນປິ ເຠມິ ໂສຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ຍຖາ ເອກຈ຺ໂຈ ສີຫປຖາທີສຸເຍວ ສຸປິຕຸໍ ຠາຍຕິ, ເອວໍ ອຫໍ ສຸປິຕຸມ຺ປິ ນ ຠາຍາມິ. ນານຸຕປນ຺ຕິ ມາມນ຺ຕິ ຍຖາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ວາ ອຜາສຸເກ ຊາເຕ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ຐິຕຕ຺ຕາ ອນ຺ເຕວາສິໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕາ ອນຸຕປນ຺ຕິ, ເອວໍ ມໍ ນານຸຕປນ຺ຕິ. ນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕກມ຺ມໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ ຫານິໍ ນ ປສ຺ສາມິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປຕິຣູປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອນຸໂຣຘວິໂຣເຘສູຕິ ຣາຄປຏິເຆສຸ. ມາ ສຊ຺ຊິຕ຺ໂຖ ຕທາຈຣນ຺ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມກຖໍ ອາຈຣນ຺ໂຕ ມາ ລຄ຺ຄິ. ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ເອກຈ຺ເຈ ສາຘຸກາຣໍ ທທນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕສຸ ປຏິໂຆ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ຘມ຺ມກຖິໂກ ອນຸໂຣຘວິໂຣເຘສຸ ສຊ຺ຊຕິ ນາມ. ຕ຺ວໍ ເອວໍ ມາ ສຊ຺ຊິຕ຺ໂຖຕິ ວທຕິ. ຍທຎ຺ຎມນຸສາສຕີຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ອນຸສາສຕິ, ຕໍ. ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິຕານຸກມ຺ປີ ຫິເຕນ ອນຸປກມ຺ປຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຫິຕານຸກມ຺ປີ, ຕສ຺ມາ ອນຸໂຣຘວິໂຣເຘຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ຕຖາຄໂຕຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມານສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໑. ປຎ຺ຈເມ ອາກາເສ ຈຣນ຺ເຕປິ ພນ຺ຘຕີຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ. ປາໂສຕິ ຣາຄປາໂສ. ມານໂສຕິ ມນສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໒. ຉຏ຺ເຐ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸປາທາຍາຕິ ປຎ຺ຈ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ອາທິຍິຕ຺ວາ, ສຠາວສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ. ສນ຺ທສ຺ເສຕີຕິ ຂນ຺ຘານໍ ສຠາວລກ຺ຂຓາທີນິ ທສ຺ເສຕິ. ສມາທເປຕີຕິ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ສມຸຕ຺ເຕເຊຕີຕິ ສມາທານມ຺ຫິ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕິ. ສມ຺ປຫໍເສຕີຕິ ປຏິວິທ຺ຘຄຸເຓນ ໂວທາເປຕິ ໂຊຕາເປຕິ. ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຖິກໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ໂນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ເອວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕາຍ ເທສນາຍ ອຕ຺ຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ. ມນສິ ກຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ. ສພ຺ພເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາຕິ ສພ຺ເພນ ເຕນ ກມ຺ມກາຣກຈິຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ. ໂອຫິຕໂສຕາຕິ ຐປິຕາໂສຕາ. ອພ຺ໂຠກາເສ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ໂອຕາປນຕ຺ຖາຍ ຐປິຕາ.

ຣູປໍ ເວທຍິຕໍ ສຎ຺ຎານ຺ຕິ, ເອເຕ ຣູປາທໂຍ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ. ຍຎ຺ຈ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ຄຫິໂຕ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ເອໂສ ອຫໍ ນ ໂຫມິ, ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວໍ ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ວິຣຊ຺ຊຕິ. ເຂມຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຂມີຠູຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ. ອິມິນາ ຜລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ອນ຺ເວສນ຺ຕິ ຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິສຕ຺ຕາວາສສງ຺ຂາເຕສຸ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ ປຣິເຍສມານາ. ນາຊ຺ຌຄາຕິ ນ ປສ຺ສີຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຉຜສ຺ສາຍຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໓. ສຕ຺ຕເມ ຜສ຺ສາຍຕນານນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕິສໂມສຣຓຏ຺ເຐນ ຉທ຺ວາຣິກສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ອາຍຕນານໍ. ຠຍເຠຣວໍ ສທ຺ທນ຺ຕິ ເມຆທຸນ຺ທຸຠິອສນິປາຕສທ຺ທສທິສໍ ຠຍຊນກໍ ສທ຺ທໍ. ປຖວີ ມຎ຺ເຎ ອຸນ຺ທ຺ຣີຍຕີຕິ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ປຏປຏສທ຺ທໍ ກຸຣຸມານາ ວິຍ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຖ ໂລໂກ ວິມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ເອເຕສຸ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂລໂກ ອຘິມຸຈ຺ຉິໂຕ. ມາຣເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ມາຣສ຺ສ ຐານຠູຕໍ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ປິຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໔. ອຏ຺ຐເມ ປາຫຸນການິ ຠວນ຺ຕີຕິ ຕຖາຣູເປ ນກ຺ຂຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເປເສຕພ຺ພານິ ປາຫຸນການິ ຠວນ຺ຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກປຓ຺ຓາກາຣທານານິ ວາ. ສຍໍຈຣຓທິວເສ ສມວຍຊາຕິໂຄຕ຺ຕາ ກຸມາຣກາ ຕໂຕ ຕໂຕ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ກຸມາຣິກາໂຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວານຸຣູເປນ ອລງ຺ກຕາ ຕຫໍ ຕຫໍ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ກຸມາຣິກາໂຍປິ ຍຖາຣຸຈິການໍ ກຸມາຣການໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສນ຺ຕິ, ກຸມາຣກາປິ ກຸມາຣິການໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອສຕິ ອນ຺ຕມໂສ ມາລາຄຸເຬນປິ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ອນ຺ວາວິຏ຺ຐາຕິ ອນຸ ອາວິຏ຺ຐາ. ຕໍທິວສໍ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ກຸມາຣິກາໂຍ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ປຏິປເຖ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ຉຓປູວໍ ທເທຍ຺ຍຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕາສໍ ທານານຸໂມທນຕ຺ຖໍ ປກິຓ຺ຓກຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສຍ຺ຍ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ພາປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍຸໍ. ມາໂຣ ຕາສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອນ຺ວາວິສິ. ປາຬິຍໍ ປນ ມາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປິຓ຺ຑມລຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຕກໍເຍວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ກິໍ ປນ ສຕ຺ຖາ ມາຣາວຏ຺ຏນໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ໂຐຕິ? ອາມ ອຊານິຕ຺ວາ. ກສ຺ມາ? ອນາວຊ຺ຊນຕາຍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ – ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ຠຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສາມ, ນ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນໍ ນ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ. ປວິຏ຺ໂຐ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປຈາຣເຠທໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ? ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ອາມິສຕ຺ຖໍ ມາຣາວຏ຺ຏນໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ.

ອຸປສງ຺ກມີຕິ ອມິຕ຺ຕວິຊເຍນ ວິຍ ຕຸຏ຺ໂຐ ສກລຄາເມ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາມິຍມນຸສ຺ສເວເສນ ອຸປສງ຺ກມິ. ຕຖາຫໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອິທໍ ໂສ ມຸສາ ຠາສຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ມຍາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ປວິສິສ຺ສຕິ, ອຖ ນໍ ຄາມທາຣກາ ‘ສກລຄາເມ ຈຣິຕ຺ວາ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປຸນ ປວິຏ຺ໂຐສີ’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຠຄວາ ປນ – ‘‘ສຈາຍໍ ມໍ ເອວໍ ວິເຫເຐສ຺ສຕິ ມຸທ຺ຘມສ຺ເສວ ສຕ຺ຕຘາ ຜລິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ອປວິສິຕ຺ວາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປສວີຕິ ຊເນສິ ນິປ຺ຜາເທສິ. ອາສຊ຺ຊາຕິ ອາສາເທຕ຺ວາ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ນ ເມ ປາປໍ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ມມ ປາປໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ. ນິປ຺ຜລໍ ເອຕນ຺ຕິ ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ມຎ຺ຎສິ? ມາ ເອວໍ ມຎ຺ຎິ, ອຕ຺ຖິ ຕຍາ ກຕສ຺ສ ປາປສ຺ສ ຜລນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ມທ຺ທິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ຣາຄກິຎ຺ຈນາທິ ກິເລສຊາຕໍ. ອາຠສ຺ສຣາ ຍຖາຕິ ຍຖາ ອາຠສ຺ສຣາ ເທວາ ສປ຺ປີຕິກຊ຺ຌາເນນ ຍາເປນ຺ຕາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠວິສ຺ສາມາຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ກສ຺ສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໕. ນວເມ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍາຕິ ນິພ຺ພານໍ ອປທິສິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຍ. ຫຏຫຏເກໂສຕິ ປຸຣິມເກເສ ປຈ຺ຉໂຕ, ປຈ຺ຉິມເກເສ ປຸຣໂຕ ວາມປສ຺ສເກເສ ທກ຺ຂິຓໂຕ, ທກ຺ຂິຓປສ຺ສເກເສ ວາມໂຕ ຜຣິຕ຺ວາ ຜຣິຕ຺ວາ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓເກໂສ. ມມ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສປິ ວິຎ຺ຎາຓາຍຕນມ຺ປິ ມເມວາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ເສນ ວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາ ຄຫິຕາ, ວິຎ຺ຎາຓາຍຕເນນ ສພ຺ພານິປິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ອາວຊ຺ຊນາທິວິຎ຺ຎາຓານິ. ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ມໂນຕິ ສາວຊ຺ຊນກໍ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມາຕິ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ສາວຊ຺ຊເນນ ຠວງ຺ເຄນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຜສ຺ໂສ. ວິຎ຺ຎາຓາຍຕນນ຺ຕິ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕເວວ ປາປິມ, ຈກ຺ຂູຕິ ຍໍ ໂລເກ ຕິມິຣກາຈາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸຕໍ ອເນກໂຣຄາຍຕນໍ ອຸປກ຺ກວິປກ຺ກໍ ອນ຺ຕມໂສ ກາຓຈກ຺ຂຸປິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເວວ ຠວຕຸ. ຣູປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຍໍ ວທນ຺ຕີຕິ ຍໍ ຠຓ຺ຑກໍ ‘‘ມມ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຍ ວທນ຺ຕິ ມມນ຺ຕິ ຈາຕິ ເຍ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈ ເຕ ມໂນ ອຕ຺ຖີຕິ ເອເຕສຸ ຈ ຐາເນສຸ ຍທິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ. ນ ເມ ສມຓ ໂມກ຺ຂສີຕິ ສມຓ ມຍ຺ຫໍ ວິສຍໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສສິ. ຍໍ ວທນ຺ຕີຕິ ຍໍ ຠຓ຺ຑກໍ ວທນ຺ຕິ, ນ ຕໍ ມຍ຺ຫໍ. ເຍ ວທນ຺ຕີຕິ ເຍປິ ປຸຄ຺ຄລາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ, ນ ເຕ ອຫໍ. ນ ເມ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ທກ຺ຂສີຕິ ຠວໂຍນິຄຕິອາທີສຸ ມຍ຺ຫໍ ຄຕມຄ຺ຄມ຺ປິ ນ ປສ຺ສສິ. ນວມໍ.

໑໐. ຣຊ຺ຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໖. ທສເມ ອຫນໍ ອຆາຕຍນ຺ຕິ ອຫນນ຺ເຕນ ອຆາຕຍນ຺ເຕນ. ອຊິນໍ ອຊາປຍນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ຘນຊານິໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ ອກາຣາເປນ຺ເຕນ. ອໂສຈໍ ອໂສຈາປຍນ຺ຕິ ອໂສຈນ຺ເຕນ ອໂສຈາປຍນ຺ເຕນ. ອິຕິ ຠຄວາ ອຘມ຺ມິກຣາຊູນໍ ຣຊ຺ເຊ ວິຊິເຕ ທຓ຺ຑກຣປີຬິເຕ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ກາຣຸຎ຺ຎວເສນ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸ’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ປມາທຏ຺ຐານໍ, ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ສກ຺ກາ ໂອຕາຣໍ ລຠິຕຸໍ, ຄຈ຺ຉາມິ ອຸສ຺ສາຫມສ຺ສ ຊເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ອິທ຺ຘິປາທາຕິ ອິຊ຺ຌນກໂກຏ຺ຐາສາ. ຠາວິຕາຕິ ວຑ຺ຒິຕາ. ພຫຸລີກຕາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຕາ. ຍານີກຕາຕິ ຍຸຕ຺ຕຍານໍ ວິຍ ກຕາ. ວຕ຺ຖຸກຕາຕິ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນວຕ຺ຖຸກຕາ. ອນຸຏ຺ຐິຕາຕິ ອວິຊຫິຕາ ນິຈ຺ຈານຸພທ຺ຘາ. ປຣິຈິຕາຕິ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສຸປຣິຈິຕາ ກຕາ ອິສ຺ສາສສ຺ສ ອວິຣາຘິຕເວຘິຫຕ຺ໂຖ ວິຍ. ສຸສມາຣທ຺ຘາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘາ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວນາ. ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ.

ປພ຺ພຕສ຺ສາຕິ ປພ຺ພໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ທ຺ວິຕ຺ຕາວາຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ເອໂກ ປພ຺ພໂຕ, ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ຕາວ ມຫນ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ ເອກສ຺ສ ນາລໍ, ນ ປຣິຍຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ວິທ຺ວາ ສມຎ຺ຈເຣຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ໂຕ ສມໍ ຈເຣຍ຺ຍ. ຍໂຕນິທານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓນິທານໍ, ຕໍ ຍໂຕນິທານໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂຍ ອທກ຺ຂິ. ກຖໍ ນເມຍ຺ຍາຕິ ໂສ ຊນ຺ຕຸ ເຕສຸ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານຠູເຕສຸ ກາເມສຸ ເກນ ກາຣເຓນ ນເມຍ຺ຍ. ອຸປຘິໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ກາມຄຸຓອຸປຘິໍ ‘‘ສງ຺ໂຄ ເອໂສ, ລຄ຺ຄນເມຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິທິຕ຺ວາ. ຕສ຺ເສວ ຊນ຺ຕຸ ວິນຍາຍ ສິກ຺ເຂຕິ ຕສ຺ເສວ ອຸປຘິສ຺ສ ວິນຍາຍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ທສມໍ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໓. ຕຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ສມ຺ພຫຸລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໗. ຕຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຊຏຓ຺ຑຸເວນາຕິ ຊຏາຈຸມ຺ພຏເກນ. ອຊິນກ຺ຂິປນິວຕ຺ໂຖຕິ ສຂຸຣໍ ອຊິນຈມ຺ມໍ ເອກໍ ນິວຕ຺ໂຖ ເອກໍ ປາຣຸໂຕ. ອຸທຸມ຺ພຣທຓ຺ຑນ຺ຕິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຠາວປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ ອີສກໍ ວງ຺ກໍ ອຸທຸມ຺ພຣທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ເອຕທໂວຈາຕິ ໂລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຈນໍ ນາມ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸປິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ, ປພ຺ພຊິເຕສຸປິ ມຫລ຺ລກສ຺ສາຕິ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຘານຠູມິຍໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ທຫຣາ ຠວນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ໂອກມ຺ເປຕ຺ວາຕິ ຫນຸເກນ ອຸຣໍ ປຫຣນ຺ໂຕ ອໂຘນຕໍ ກຕ຺ວາ. ຊິວ຺ຫໍ ນິລ຺ລາເລຕ຺ວາຕິ ກພຣມຫາຊິວ຺ຫໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘມໂຘ ອຸຠຍປສ຺ເສສຸ ຈ ລາເລຕ຺ວາ. ຕິວິສາຂນ຺ຕິ ຕິສາຂໍ. ນລາຏິກນ຺ຕິ ຠກຸຏິໍ, ນລາເຏ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ວລິຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກ຺ກາມີຕິ ຕຸມ຺ເຫ ຊານນ຺ຕານໍ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນວ ເຕເລ ປຈ຺ຈິສ຺ສຖາຕິ ວຕ຺ວາ ເອກໍ ມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ. ປຐມໍ.

໒. ສມິທ຺ຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໘. ທຸຕິເຍ ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ເຈວ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນຎ຺ຈ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ມຍ຺ຫໍ ລາຠາ ມຍ຺ຫໍ ສຸລທ຺ຘນ຺ຕິ. ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ປຈ຺ຉາ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາສາທິກໍ ຕາວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກລ຺ລຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ຫາເສຕ຺ວາ ໂຕເສຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ. ເຕນສ຺ສ ເອວມໂຫສິ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ອຍໍ ສມິທ຺ຘິ ຠິກ຺ຂຸ ປາສາທິກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສທິໂສ, ຍາວ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕາວສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິ. ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສປ຺ປາຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອທ຺ທສ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ສຕິປຎ຺ຎາ ຈ ເມ ພຸທ຺ຘາຕິ ມຍາ ສຕິ ຈ ປຎ຺ຎາ ຈ ຎາຕາ. ກຣສ຺ສຸ ຣູປານີຕິ ພຫູນິປິ ວິຠິໍສກາຣຫານິ ຣູປານິ ກຣສ຺ສຸ. ເນວ ມໍ ພ຺ຍາຘຍິສ຺ສສີຕິ ມໍ ເນວ ເວຘຍິສ຺ສສິ ນ ກມ຺ປສ຺ເສສິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ໂຄຘິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໙. ຕຕິເຍ ອິສິຄິລິປສ຺ເສຕິ ອິສິຄິລິສ຺ສ ນາມ ປພ຺ພຕສ຺ສ ປສ຺ເສ. ກາຬສິລາຍນ຺ຕິ ກາຬວຓ຺ຓາຍ ສິລາຍໍ. ສາມຍິກໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິ ສາມຍິກາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ຜຸສີຕິ ປຏິລຠິ. ປຣິຫາຍີຕິ ກສ຺ມາ ຍາວ ຉຏ຺ຐໍ ປຣິຫາຍິ? ສາພາຘຕ຺ຕາ. ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ວາຕປິຕ຺ຕເສມ຺ຫວເສນ ອນຸສາຍິໂກ ອາພາໂຘ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ສມາຘິສ຺ສ ສປ຺ປາເຍ ອຸປກາຣກຘມ຺ເມ ປູເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫາຍຕິ.

ຍໍນູນາຫໍ ສຕ຺ຖໍ ອາຫເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ, ຍສ຺ມາ ປຣິຫີນຊ຺ຌານສ຺ສ ກາລງ຺ກໂຣໂຕ ອນິພທ຺ຘາ ຄຕິ ໂຫຕິ, ອປຣິຫີນຊ຺ຌານສ຺ສ ນິພທ຺ຘາ ຄຕິ ໂຫຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ – ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕຸກາໂມ, ສຕ຺ຖາຫຣຓຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂສ຺ສ ໂຫຕິ. ໂຍ ເອວໍ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ໂສ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕມ຺ປິ ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ມຍາ ປນ ປຏິພາຫິໂຕປິ ເອສ ນ ໂອຣມິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣາ ປຏິພາຫິໂຕ ໂອຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຖກາໂມ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ຊລາຕິ ຊລມານາ. ປາເທ ວນ຺ທາມິ ຈກ຺ຂຸມາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມາ ຕວ ປາເທ ວນ຺ທາມິ. ຊຸຕິນ຺ຘຣາຕິ ອານຸຠາວຘຣາ. ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕອຣຫຕ຺ໂຕ. ເສໂຂຕິ ສີລາທີນິ ສິກ຺ຂມາໂນ ສກຣຓີໂຍ. ຊເນ ສຸຕາຕິ ຊເນ ວິສ຺ສຸຕາ. ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕໍ ໂຫຕີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ? ອຸຕ຺ຕາໂນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ເຖນ ຄລນາຬິໍ ຉິນ຺ທິ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຖໂຣ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ຕໍເຍວ ເວທນໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສມສີສີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ສມສີສີ ນາມ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ອິຣິຍາປຖສມສີສີ, ໂຣຄສມສີສີ, ຊີວິຕສມສີສີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຐານາທີສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ – ‘‘ອິມໍ ອໂກເປຕ຺ວາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕິ, ອຖສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ອິຣິຍາປຖໂກປນຎ຺ຈ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ອິຣິຍາປຖສມສີສີ ນາມ. ໂຍ ປນ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສຕິ – ‘‘ອິໂຕ ອນຸຏ຺ຐິໂຕວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕິ, ອຖສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ໂຣຄໂຕ ວຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ໂຣຄສມສີສີ ນາມ. ເກຈິ ປນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອິຣິຍາປເຖ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຣເຄ ປຣິນິພ຺ພານວເສເນຕ຺ຖ ສມສີສິຕໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ອາສວກ຺ຂໂຍ ຈ ຊີວິຕກ຺ຂໂຍ ຈ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຊີວິຕສມສີສີ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອາສວປຣິຍາທານຎ຺ຈ ໂຫຕິ ຊີວິຕປຣິຍາທານຎ຺ຈ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມສີສີ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໖).

ເອຕ຺ຖ ຈ ປວຕ຺ຕິສີສໍ ກິເລສສີສນ຺ຕິ ທ຺ເວ ສີສານິ. ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕິສີສໍ ນາມ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກິເລສສີສໍ ນາມ ອວິຊ຺ຊາ. ເຕສຸ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ເຂເປຕິ, ອວິຊ຺ຊາ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປາໂທ ນຕ຺ຖິ. ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ປນ ຜລໍ, ຜລານນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄໍ, ຠວງ຺ຄໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ, ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ວາ ໂຫຕິ ອປຣິປຸຓ຺ຓໍ ວາ. ຕິຂິເຓນ ອສິນາ ສີເສ ຉິຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ຫິ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວາຣາ ອວສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວ, ຈິຕ຺ຕານໍ ປນ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຕາຍ ອາສວກ຺ຂໂຍ ຈ ຊີວິຕປຣິຍາທານຎ຺ຈ ເອກກ຺ຂເຓ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫາຕິ ອວິຊ຺ຊາມູເລນ ສມູລກໍ ຕຓ຺ຫໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ.

ວິວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘນ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘໍ. ເສມານນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານໍ ຫຸຕ຺ວາ ສຍິຕໍ ໂຫຕິ. ເຖໂຣ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ອຸຕ຺ຕານໂກ ສຍິໂຕ, ຕຖາປິສ຺ສ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ປຣິຈິຕສຍນຕ຺ຕາ ສີສໍ ທກ຺ຂິຓໂຕວ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຘູມາຍິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ຘູມາຍິຕຠາວໍ. ຕສ຺ມິໍ ຫິ ຂເຓ ຘູມວລາຫກາ ວິຍ ຕິມິຣວລາຫກາ ວິຍ ຈ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ສມນ຺ເວສຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສຕິ. ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕນາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕນ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕກາຣຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓນ຺ຕິ ເພລຸວປກ຺ກໍ ວິຍ ປຓ຺ຑຸວຓ຺ຓໍ ສຸວຓ຺ຓມຫາວີຓໍ. ອາທາຍາຕິ ກຈ຺ເຉ ຐເປຕ຺ວາ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ໂຄຘິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນ ຊານາມິ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຂຸທ຺ທກທາຣກວຓ຺ຓີ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ນາຘິຄຈ຺ຉາມີຕິ ນ ປສ຺ສາມິ. ໂສກປເຣຕສ຺ສາຕິ ໂສເກນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ. ອຠສ຺ສຖາຕິ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ປຕິຕາ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສຕ຺ຕວສ຺ສານຸພນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານີຕິ ປຸເຣ ໂພຘິຍາ ຉພ຺ພສ຺ສານິ, ໂພຘິໂຕ ປຈ຺ຉາ ເອກໍ ວສ຺ສໍ. ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂຕິ ‘‘ສເຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ກາຍທ຺ວາຣາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ປສ຺ສາມິ, ໂຈເທສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິວຣໍ ອເປກ຺ຂມາໂນ. ອລຠມາໂນຕິ ຣຖເຣຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວກ຺ຂລິຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ. ເຕນາຫ –

‘‘ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຠຄວນ຺ຕໍ, ອນຸພນ຺ຘິໍ ປທາປທໍ;

ໂອຕາຣໍ ນາຘິຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຕີມໂຕ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໔໔໘);

ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຕິຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິ.

ຌາຍສີຕິ ຌາຍນ຺ໂຕ ອວຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນສີຕິ ວທຕິ. ວິຕ຺ຕໍ ນຸ ຊີໂນຕິ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ຊິໂຕສິ ນຸ. ອາຄຸໍ ນຸ ຄາມສ຺ມິນ຺ຕິ, ກິໍ ນຸ ອນ຺ໂຕຄາເມ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ອກາສິ, ເຍນ ອຎ຺ເຎສໍ ມຸຂໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ອວິສຫນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣສິ? ສກ຺ຂິນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ.

ປລິຂາຍາຕິ ຂຓິຕ຺ວາ. ຠວໂລຠຊປ຺ປນ຺ຕິ ຠວໂລຠສງ຺ຂາຕໍ ຕຓ຺ຫໍ. ອນາສໂວ ຌາຍາມີຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ຌາເນຫິ ຌາຍາມິ. ປມຕ຺ຕພນ຺ຘູຕິ ມາຣໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ເຍເກຈິ ໂລເກ ປມຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ພນ຺ຘຸ.

ສເຈ ມຄ຺ຄໍ ອນຸພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຍທິ ຕຍາ ມຄ຺ໂຄ ອນຸພຸທ຺ໂຘ. ອເປຫີຕິ ອປຍາຫິ. ອມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ ອໂນກາສຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ປາຣຄາມິໂນຕິ ເຍປິ ປາຣໍ ຄຕາ, ເຕປິ ປາຣຄາມິໂນ. ເຍປິ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຍປິ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ, ເຕປິ ປາຣຄາມິໂນ.

ວິສູກາຍິການີຕິ ມາຣວິສູການິ. ວິເສວິຕານີຕິ ວິຣຸທ຺ຘເສວິຕານິ, ‘‘ອປ຺ປມາຍຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ອຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອໂຫຣຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ. ‘‘ທີຆມາຍຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ນາຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອໂຫຣຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີນິ ປຏິໂລມກາຣຓານິ. ວິປ຺ຜນ຺ທິຕານີຕິ, ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫິ ກາເລ ຫຕ຺ຖິຣາຊວຓ຺ຓສປ຺ປວຓ຺ຓາທິທສ຺ສນານິ. ນິພ຺ເພຊນີຍາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນີຍາ.

ອນຸປຣິຍຄາຕິອາທີສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອຕີຕວຈນໍ ກຕໍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ວິກປ຺ປວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ເມທວຓ຺ຓໍ ປາສາຓໍ ວາຍໂສ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອປິ ນາເມຕ຺ຖ ມຸທຸໍ ວິນ຺ເທຍ຺ຍາມ, ອປິ ອສ຺ສາໂທ ສິຍາ’’ຕິ ອນຸປຣິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ໂສ ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາທໍ ອລຠິຕ຺ວາວ ວາຍໂສ ເອຕ຺ໂຕ ອປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ຕໂຕ ປາສາຓາ ອປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວໍ ມຍມ຺ປິ ໂສ ກາໂກ ວິຍ ເສລໍ ໂຄຕມໍ ອາສຊ຺ຊ ອສ຺ສາທໍ ວາ ສນ຺ຖວໍ ວາ ອລຠນ຺ຕາ ໂຄຕມາ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຄຈ຺ຉາມ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມາຣຘີຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໑. ປຎ຺ຈເມ ອຠາສິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຠາສິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠາສຍິຕ຺ວາຕິປິ ປາໂຐ. ອຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ‘‘ໂຄປາລກທາຣກໍ ວິຍ ທຓ຺ຑເກນ ຠູມິໍ ເລຂໍ ທຕ຺ວາ ອຕິວິຍ ທຸມ຺ມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ. ‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’ນ຺ຕິ? ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ໂສຈສີຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອາຣຎ຺ຎມິວ ກຸຎ຺ຊຣນ຺ຕິ ຍຖາ ອຣຎ຺ຎໂຕ ເປສິຕຄຓິກາຣຫຕ຺ຖິນິໂຍ ອາຣຎ຺ຎກໍ ກຸຎ຺ຊຣໍ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕທສ຺ສເນນ ປໂລເຠຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອານຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ອານຍິສ຺ສາມ. ມາຣເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ.

ອຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຖກໍ ອຘິວາເສຖ, ມຍໍ ຕໍ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ປິຕຣໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອຸຈ຺ຈາວຈາຕິ ນານາວິຘາ. ເອກສຕໍ ເອກສຕນ຺ຕິ ເອເກກໍ ສຕໍ ສຕໍ ກຕ຺ວາ. ກຸມາຣິວຓ຺ຓສຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ກຸມາຣິອຕ຺ຕຠາວານໍ ສຕໍ.

ອຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ຫທຍສ຺ສ ສນ຺ຕິນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິປິ ປເທຫິ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ກເຖສິ. ເສນນ຺ຕິ ກິເລສເສນໍ. ສາ ຫິ ປິຍຣູປສາຕຣູປາ ນາມ. ເອກາຫໍ ຌາຍນ຺ຕິ ເອໂກ ອຫໍ ຌາຍນ຺ໂຕ. ສຸຂມນຸໂພຘິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕສຸຂໍ ອນຸພຸຊ຺ຌິໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ ເສນໍ ຊິນິຕ຺ວາ ອຫໍ ເອໂກ ຌາຍນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ຫທຍສ຺ສ ສນ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ ອຣຫຕ຺ຕສຸຂໍ ອນຸພຸຊ຺ຌິໍ. ຕສ຺ມາ ຊເນນ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ ນ ກໂຣມິ, ເຕເນວ ຈ ເມ ກາຣເຓນ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ສກ຺ຂີ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ກຖໍວິຫາຣີພຫຸໂລຕິ ກຕເມນ ວິຫາເຣນ ພຫຸລໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ອລທ຺ຘາຕິ ອລຠິຕ຺ວາ. ໂຍຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກຕເມນ ຌາເນນ ພຫຸລໍ ຌາຍນ຺ຕໍ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ກາມສຎ຺ຎາ ອລຠິຕ຺ວາວ ປຣິພາຫິຣາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາຍສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ. ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ອສງ຺ຂຣາໂນຕິ ຕໂຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາເຣ ອນຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ໂຕ. ອໂນໂກຕິ ອນາລໂຍ. ອຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ຊານິຕ຺ວາ. ອວິຕກ຺ກຌາຍີຕິ ອວິຕກ຺ເກນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ຌາຍນ຺ໂຕ. ນ ກຸປ຺ປຕີຕິອາທີສຸ ໂທເສນ ນ ກຸປ຺ປຕິ, ຣາເຄນ ນ ສຣຕິ, ໂມເຫນ ນ ຖີໂນ. ອິເມສຸ ຕີສຸ ມູລກິເລເສສຸ ຄຫິເຕສຸ ທິຍຑ຺ຒກິເລສສຫສ຺ສໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ປຐມປເທນ ວາ ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ ຄຫິຕໍ, ທຸຕິເຍນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ, ຕຕິເຍນ ຖິນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເສສນີວຣຓານິ. ອິຕິ ອິມິນາ ນີວຣຓປ຺ປຫາເນນ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ປຎ຺ໂຈຆຕິຓ຺ໂຓຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກໍ ກິເລໂສຆໍ ຕິຓ຺ໂຓ. ຉຏ຺ຐນ຺ຕິ ມໂນທ຺ວາຣິກມ຺ປິ ຉຏ຺ຐໍ ກິເລໂສຆໍ ອຕຣິ. ປຎ຺ໂຈຆຄ຺ຄຫເຓນ ວາ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ, ຉຏ຺ຐຄ຺ຄຫເຓນ ປຎ຺ຈຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຄຓສງ຺ຆຈາຣີຕິ ຄເຓ ຈ ສງ຺ເຆ ຈ ຈຣຕີຕິ ສຕ຺ຖາ ຄຓສງ຺ຆຈາຣີ ນາມ. ອທ຺ຘາ ຈຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ເຎປິ ສທ຺ຘາ ພຫຸຊນາ ເອກໍເສນ ຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍນ຺ຕິ ອຍໍ ສຕ຺ຖາ. ອໂນໂກຕິ ອນາລໂຍ.

ອຈ຺ເຉຊ຺ຊ ເນສ຺ສຕີຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນຍິສ຺ສຕິ, ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານປາຣໍ ນຍິສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນຍມານານນ຺ຕິ ນຍມາເນສຸ.

ເສລໍວ ສິຣສູຫຈ຺ຈ, ປາຕາເລ ຄາຘເມສຖາຕິ ມຫນ຺ຕໍ ກູຏາຄາຣປ຺ປມາຓໍ ສິລໍ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ປາຕາເລ ປຕິຏ຺ຐຄເວສນໍ ວິຍ. ຂາຓຸໍວ ອຸຣສາສຊ຺ຊາຕິ ອຸຣສິ ຂາຓຸໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິຍ. ອເປຖາຕິ ອປຄຈ຺ຉຖ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ ‘‘ອິທມໂວຈາ’’ຕິ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ທທ຺ທລ຺ລມານາຕິ ຄາຖໍ ອາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ທທ຺ທລ຺ລມານາຕິ ອຕິວິຍ ຊລມານາ ໂສຠມານາ. ອາຄຎ຺ຉຸນ຺ຕິ ອາຄຕາ. ປນຸທີຕິ ນີຫຣິ. ຕູລໍ ຠຏ຺ຐໍວ ມາລຸໂຕຕິ ຍຖາ ຜລໂຕ ຠຏ຺ຐໍ ສິມ຺ພລິຕູລໍ ວາ ໂປຏກິຕູລໍ ວາ ວາໂຕ ປນຸທຕິ ນີຫຣຕິ, ເອວໍ ປນຸທີຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

ຕຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ມາຣສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຠິກ຺ຂຸນີສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ອາຬວິກາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໒. ຠິກ຺ຂຸນີສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ອາຬວິກາຕິ ອາຬວິຍໍ ຊາຕາ ອາຬວິນຄຣໂຕເຍວ ຈ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕາ. ອນ຺ຘວນນ຺ຕິ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕິເຍ ນວກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ຘນໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຍໂສຘຣສ຺ສ ນາມ ຘມ຺ມຠາຓກສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອກ຺ຂິເຠທປ຺ປຕ຺ເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ໂຈຣສເຕຫິ ນິວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອນ຺ຘວນ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ ວນໍ. ຕໍ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ຄາວຸຕມຕ຺ເຕ ໂຫຕິ ຣາຊາຣກ຺ຂາຍ ຄຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປວິເວກກາມາ ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ກາຍວິເວກຕ຺ຖິນີ ເຍນ ຕໍ ວນໍ, ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ປຎ຺ຎາຍາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ. ນ ຕ຺ວໍ ຊານາສິ ຕໍ ປທນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ນິພ຺ພານປທໍ ວາ ນິພ຺ພານຄາມິມຄ຺ຄປທໍ ວາ ນ ຊານາສິ. ສຕ຺ຕິສູລູປມາຕິ ວິນິວິຊ຺ຌນຕ຺ເຖນ ສຕ຺ຕິສູລສທິສາ. ຂນ຺ຘາສໍ ອຘິກຸຏ຺ຏນາຕິ ຂນ຺ຘາ ເຕສໍ ອຘິກຸຏ຺ຏນຠຓ຺ຑິກາ. ປຐມໍ.

໒. ໂສມາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໓. ທຸຕິເຍ ຐານນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ທຸຣຠິສມ຺ຠວນ຺ຕິ ທຸປ຺ປສຫໍ. ທ຺ວງ຺ຄຸລປຎ຺ຎາຍາຕິ ປຣິຕ຺ຕປຎ຺ຎາຍ. ຍສ຺ມາ ວາ ທ຺ວີຫິ ອງ຺ຄຸເລຫິ ກປ຺ປາສວຏ຺ຏິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ທ຺ວງ຺ຄຸລປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຎາຓມ຺ຫິ ວຕ຺ຕມານມ຺ຫີຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິຎາເຓ ປວຕ຺ຕມາເນ. ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ, ປຸພ຺ພຠາເຄ ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກເມວ. ກິຎ຺ຈິ ວາ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ມີຕິ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ‘‘ອຫໍ ອສ຺ມີ’’ຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ຍສ຺ສ ສິຍາ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ກິສາໂຄຕມີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໔. ຕຕິເຍ ກິສາໂຄຕມີຕິ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕຕາຍ ກິສາ, ໂຄຕມີຕິ ປນສ຺ສາ ນາມໍ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ສພ຺ພໍ ອງ຺ຄາຣາວ ຊາຕໍ. ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອງ຺ຄາຣຊາຕານິ ອນີຫຣິຕ຺ວາ – ‘‘ອວສ຺ສໍ ໂກຈິ ປຸຎ຺ຎວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ເຎນ ປຸນ ປາກຕິກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓຫິຣຎ຺ຎສ຺ສ ຈາຏິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາປເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສມີເປ ນິສີທິ. ອເຖກາ ທຸຄ຺ຄຕກຸລສ຺ສ ຘີຕາ – ‘‘ອຑ຺ຒມາສກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຣຸສາກໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວີຖິໍ ຄຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຫ – ‘‘ອາປເຓ ຕາວ ຘນໍ ເອຕ຺ຕກໍ, ເຄເຫ ກິຕ຺ຕກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກິໍ ທິສ຺ວາ ອມ຺ມ ເອວໍ ກເຖສີຕິ? ອິມໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ປຸຎ຺ຎວຕີ ເອສາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາປເຓ ຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ທາຣໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສຕໍ ທາຣິກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ກິໍ ສາມິ ທຸຄ຺ຄເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເກຬິໍ ກໂຣສີຕິ? ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ ນາມ ທຸຄ຺ຄເຕຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ໂຫຕິ, ເທຖ ນໍ, ກຸຏຸມ຺ພສາມິນີ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣໍ ອາເນສິ. ສາ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຕາ. ປຸຕ຺ໂຕ ປທສາ ອາຫິຓ຺ຑນກາເລ ກາລມກາສິ. ສາ ທຸຄ຺ຄຕກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫາກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ‘‘ປຸຕ຺ຕວິນາສໍ ປຕ຺ຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສກາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ວາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ມຕກເຬວຣໍ ອາທາຍ ນຄເຣ ວິປ຺ປລປນ຺ຕີ ຈຣຕິ.

ເອກທິວສໍ ມຫຕິຍາ ພຸທ຺ຘວີຖິຍາ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ອໂຣຄຠາວຕ຺ຖາຍ ເຠສຊ຺ຊໍ ເທຖ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ຄຈ຺ຉ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ຍສ຺ມິໍ ເຄເຫ ມຕປຸພ຺ໂພ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກໍ ອາຫຣ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ ເຠສຊ຺ຊໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ສາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຘຸຣເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກໍ ຍາຈນ຺ຕີ ຆເຣ ຆເຣ, ‘‘ກຸໂຕ ຕ຺ວໍ ເອວຣູປໍ ຆຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ກຕິປຍານິ ເຄຫານິ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ – ‘‘ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກິຣາຍໍ ຘມ຺ມຕາ, ນ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ເສວາ’’ຕິ ສາລາຍໍ ຉວໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຕູ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໍ ເປເສສິ. ສາ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອິມໍ ເຖຣິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຖ ໂຂ ກິສາໂຄຕມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອກມາສີຕິ ເອກາ ອາສິ. ຣຸທມ຺ມຸຂີຕິ ຣຸທມານມຸຂີ ວິຍ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ມຕປຸຕ຺ຕາມ຺ຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕໍ ອຕີຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ, ຠາວນປຸໍສກເມຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ປຸຕ຺ຕມຣຓໍ ອນ຺ຕໍ ອຕີຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມຕປຸຕ຺ຕາ ອຫໍ, ອິທານິ ມມ ປຸນ ປຸຕ຺ຕມຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຸຣິສາ ເອຕທນ຺ຕິກາຕິ ປຸຣິສາປິ ເມ ເອຕທນ຺ຕິກາວ. ໂຍ ເມ ປຸຕ຺ຕມຣຓສ຺ສ ອນ຺ໂຕ, ປຸຣິສານມ຺ປິ ເມ ເອເສວນ຺ໂຕ, ອຠພ຺ພາ ອຫໍ ອິທານິ ປຸຣິສໍ ຄເວສິຕຸນ຺ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີຕິ ສພ຺ເພສຸ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິນິວາເສສຸ ມມ ຕຓ຺ຫານນ຺ທີ ວິຫຕາ. ຕໂມກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອວິຊ຺ຊາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ປທາລິໂຕຕິ ຎາເຓນ ຠິນ຺ໂນ. ຕຕິຍໍ.

໔. ວິຊຍາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນາຕິ ອາຕຕໍ ວິຕຕໍ ອາຕຕວິຕຕໍ ຆນໍ ສຸສິຣນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ. ນິຍ຺ຍາຕຍາມິ ຕຸຍ຺ເຫວາຕິ ສພ຺ເພ ຕຸຍ຺ຫໍເຍວ ເທມິ. ນາຫໍ ເຕນຕ຺ຖິກາຕິ ນາຫໍ ເຕນ ອຕ຺ຖິກາ. ປູຕິກາເຍນາຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓປິ ກາໂຍ ນິຈ຺ຈໍ ອຸຄ຺ຆຣິຕປຄ຺ຆຣິຕຏ຺ເຐນ ປູຕິກາໂຍວ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຠິນ຺ທເນນາຕິ ຠິຊ຺ຊນສຠາເວນ. ປຠງ຺ຄຸນາຕິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ອາປຊ຺ຊນຘມ຺ເມນ. ອຏ຺ຏີຍາມີຕິ ອຏ຺ຏາ ປີຬິຕາ ໂຫມິ. ຫຣາຍາມີຕິ ລຊ຺ຊາມິ. ສນ຺ຕາ ສມາປຕ຺ຕີຕິ ອຏ຺ຐວິຘາ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍ ອງ຺ຄສນ຺ຕຕາຍ ຈ ສນ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ຣູປາຣູປຠເວສຸ, ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠວານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຄຫິເຕ ກາມຠເວ ອຏ຺ຐສຸ ຈ ສມາປຕ຺ຕີສູຕິ ເອເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ ມຍ຺ຫໍ ອວິຊ຺ຊາຕໂມ ວິຫໂຕຕິ ວທຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໖. ປຎ຺ຈເມ ສຸປຸປ຺ຜິຕຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຸປ຺ຜິຕໍ ສາລຣຸກ຺ຂໍ. ນ ຈຕ຺ຖິ ເຕ ທຸຕິຍາ ວຓ຺ຓຘາຕູຕິ ຕວ ວຓ຺ຓຘາຕຸສທິສາ ທຸຕິຍາ ວຓ຺ຓຘາຕຸ ນຕ຺ຖິ, ຕຍາ ສທິສາ ອຎ຺ຎາ ຠິກ຺ຂຸນີ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ອິຘາຄຕາ ຕາທິສິກາ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ອິຘາຄຕາ ກິຎ຺ຈິ ສນ຺ຖວໍ ວາ ສິເນຫໍ ວາ ນ ລຠສິ, ເອວເມວໍ ເຕປິ ຕຍາວ ສທິສາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ປຂຸມນ຺ຕຣິກາຍນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອກ຺ຂີນໍ ມຊ຺ເຌ ນາສວໍເສປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ມໍ ນ ປສ຺ສສິ. ວສີຠູຕມ຺ຫີຕິ ວສີຠູຕາ ອສ຺ມິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຈາລາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໗. ຉຏ຺ເຐ ໂກ ນຸ ຕໍ ອິທມາທປຍີຕິ ໂກ ນຸ ມນ຺ທພຸທ຺ຘິ ພາໂລ ຕໍ ເອວໍ ຄາຫາເປສິ? ປຣິກ຺ເລສນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ນານປ຺ປກາຣໍ ອຸປທ຺ທວໍ. ອິທານິ ຍໍ ມາໂຣ ອາຫ – ‘‘ໂກ ນຸ ຕໍ ອິທມາທປຍີ’’ຕິ, ຕໍ ມທ຺ທນ຺ຕີ – ‘‘ນ ມໍ ອນ຺ຘພາໂລ ອາທເປສິ, ໂລເກ ປນ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ, ພຸທ຺ໂຘຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ເຈ ນິເວສຍີຕິ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈ ນິພ຺ພາເນ ນິເວເສສິ. ນິໂຣຘໍ ອປ຺ປຊານນ຺ຕາຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອຊານນ຺ຕາ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອຸປຈາລາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໘. ສຕ຺ຕເມ ເອນ຺ຕິ ມາຣວສໍ ປຸນາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມຣຓມາຣກິເລສມາຣເທວປຸຕ຺ຕມາຣານໍ ວສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຘູປິໂຕຕິ ສນ຺ຕາປິໂຕ. ອຄຕິ ຍຕ຺ຖ ມາຣສ຺ສາຕິ ຍຕ຺ຖ ຕຸຍ຺ຫໍ ມາຣສ຺ສ ອຄຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພາເນ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສີສຸປຈາລາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໙. ອຏ຺ຐເມ ສມຓີ ວິຍ ທິສ຺ສສີຕິ ສມຓິສທິສາ ທິສ຺ສສິ. ກິມິວ ຈຣສິ ໂມມູຫາຕິ ກິໍ ກາຣຓາ ໂມມູຫາ ວິຍ ຈຣສິ? ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາຕິ ອິມມ຺ຫາ ສາສນາ ພຫິ. ປາສໍ ເຑນ຺ຕີຕິ ປາສຓ຺ຑາ, ສຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ເຕສຸ ທິຏ຺ຐິປາສໍ ຂິປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາສນໍ ປນ ປາເສ ໂມເຈຕິ, ຕສ຺ມາ ປາສຓ຺ໂຑຕິ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາເຍວ ປາສຓ຺ຑາ ໂຫນ຺ຕິ. ປສີທນ຺ຕີຕິ ສໍສີທນ຺ຕິ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ.

ອິທານິ ‘‘ກໍ ນຸ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຸຓ຺ຑາສີ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ຕີ ອຕ຺ຖິ ສກ຺ຍກຸເລ ຊາໂຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາຠິຠູຕິ ສພ຺ພານິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸຠວໂຍນິຄຕິອາທີນິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ມຣຓມາຣາທໂຍ ນຸທິ ນີຫຣີຕິ ມາຣນຸໂທ. ສພ຺ພຕ຺ຖມປຣາຊິໂຕຕິ ສພ຺ເພສຸ ຣາຄາທີສຸ ວາ ມາຣຍຸທ຺ເຘ ວາ ອຊິໂຕ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຸຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ມຸຕ຺ໂຕ. ອສິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິນິສ຺ສເຍນ ອນິສ຺ສິໂຕ. ສພ຺ພກມ຺ມກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພກມ຺ມກ຺ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຸປຘິສງ຺ຂເຍຕິ ອຸປຘິສງ຺ຂຍສງ຺ຂາເຕ ນິພ຺ພາເນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ເສລາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໐. ນວເມ ເກນິທໍ ປກຕນ຺ຕິ ເກນ ອິທໍ ກຕໍ. ພິມ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອຆນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂປຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕຠາວເມວ ວທຕິ. ເຫຕຸຠງ຺ຄາຕິ ເຫຕຸນິໂຣເຘນ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລນ. ນວມໍ.

໑໐. ວຊິຣາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໑. ທສເມ ນຍິຘ ສຕ຺ຕຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣປຸຎ຺ເຊ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສູຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ວວຕ຺ຖິເຕສຸ. ສມ຺ມຸຕີຕິ ສຕ຺ໂຕຕິ ສມຎ຺ຎາມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂໍ. ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ທຸກ຺ຂາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຎ຺ໂຎ ເນວ ສມ຺ໂຠຕິ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ທສມໍ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຠິກ຺ຂຸນີສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ພ຺ຣຫ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ພ຺ຣຫ຺ມາຍາຈນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໒. ພ຺ຣຫ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທີຕິ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ໂຓ ອຍໍ ເຈຕໂສ ວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ. ກທາ ອຸທປາທີຕິ? ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ຣາຊາຍຕນມູເລ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ອາຠຕໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂອສຘຫຣີຕກຎ຺ຈ ຂາທິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ໂລກປາເລຫິ ອຸປນີເຕ ປຈ຺ຈຄ຺ເຆ ເສລມຍປຕ຺ເຕ ຕປຸສ຺ສຠລ຺ລິການໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ສ.

ອຘິຄໂຕຕິ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຘມ຺ໂມຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ. ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຸຕ຺ຕານປຏິກ຺ເຂປວຈນເມຕໍ. ທຸທ຺ທໂສຕິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາວ ທຸທ຺ທໂສ ທຸກ຺ເຂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ທຏ຺ຐຸໍ. ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາວ ທຸຣນຸໂພໂຘ ທຸກ຺ເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕຸໍ. ສນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ພຸໂຕ. ປຓີໂຕຕິ ອຕປ຺ປໂກ. ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕກ຺ກາວຈໂຣຕິ ຕກ຺ເກນ ອວຈຣິຕພ຺ໂພ ໂອຄາຫິຕພ຺ໂພ ນ ໂຫຕິ, ຎາເຓເນວ ອວຈຣິຕພ຺ໂພ. ນິປຸໂຓຕິ ສຓ຺ໂຫ. ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍຕິ ສມ຺ມາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ເນຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາລຍຣາມາຕິ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອາລຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ວາ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາປິ ອາລຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕຫິ ອາລເຍຫິ ຣມນ຺ຕີຕິ ອາລຍຣາມາ. ອາລເຍສຸ ຣຕາຕິ ອາລຍຣຕາ. ອາລເຍສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸທິຕາຕິ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ປຸປ຺ຜຜລຠຣິຕຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຣາຊາ ຕາຍ ຕາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣມຕິ, ສມ຺ມຸທິໂຕ ອາໂມທິຕປໂມທິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ, ສາຍມ຺ປິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເອວມິເມຫິປິ ກາມາລຍຕຓ຺ຫາລເຍຫິ ສຕ຺ຕາ ຣມນ຺ຕິ, ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ສມ຺ມຸທິຕາ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ວສນ຺ຕິ. ເຕນ ເຕສໍ ຠຄວາ ທຸວິຘໍ ອາລຍໍ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ວິຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອາລຍຣາມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ອິເມສໍ ປຈ຺ຈຍາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ສາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ສງ຺ຂາຣາທິປຈ຺ຈຍານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພານເມວ. ຍສ຺ມາ ຫິ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ສມນ຺ຕິ, ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ເພ ອຸປຘໂຍ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພາ ຕຓ຺ຫາ ຂີຍນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກິເລສຣາຄາ ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍາ ປເນສາ ຕຓ຺ຫາ ຠເວນ ຠວໍ, ຜເລນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ກມ຺ມໍ ວິນຕິ ສໍສິພ຺ພຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວານໂຕຕິ ນິພ຺ພານໍ. ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖຕິ ຍາ ອຊານນ຺ຕານໍ ເທສນາ ນາມ, ໂສ ມມ ກິລມໂຖ ອສ຺ສ, ສາ ມມ ວິເຫສາ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍກິລມໂຖ ເຈວ ກາຍວິເຫສາ ຈ ອສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ເຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ. ອປິສ຺ສູຕິ ອນຸພ຺ຣູຫນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂສ ‘‘ນ ເກວລໍ ອຍໍ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ, ອິມາປິ ຄາຖາ ປຏິຠໍສູ’’ຕິ ທີເປຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍາຕິ ອນຸອຈ຺ຉຣິຍາ. ປຏິຠໍສູຕິ ປຏິຠານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣາ ອເຫສຸໍ, ປຣິວິຕກ຺ກຍິຕພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ກິຈ຺ເຉນາຕິ ທຸກ຺ເຂນ, ນ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ. ພຸທ຺ຘານໍ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ສຸຂປຏິປທາວ ໂຫນ຺ຕິ. ປາຣມີປູຣຓກາເລ ປນ ສຣາຄສໂທສສໂມຫສ຺ເສວ ສໂຕ ອາຄຕາຄຕານໍ ຍາຈການໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ສີສໍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ຄລໂລຫິຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຸອຎ຺ຊິຕານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ກຸລວໍສປ຺ປທີປໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມນາປຈາຣິນິໍ ຠຣິຍນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ເທນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎານິ ຈ ຂນ຺ຕິວາທິສທິເສສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ເຉຊ຺ຊເຠຊ຺ຊາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ອາຄມນີຍປຏິປທໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ, ອລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກາສິຕຸນ຺ຕິ ເທສິຕຸໍ, ເອວໍ ກິຈ຺ເຉນ ອຘິຄຕສ຺ສ ອລໍ ເທສິຕຸໍ ປຣິຍຕ຺ຕໍ ເທສິຕຸໍ. ໂກ ອຕ຺ໂຖ ເທສິເຕນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຣາຄໂທສປເຣເຕຫີຕິ ຣາຄໂທສຜຸຏ຺ເຐຫິ ຣາຄໂທສານຸຄເຕຫິ ວາ.

ປຏິໂສຕຄາມິນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈາທີນໍ ປຏິໂສຕໍ, ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ ອສຸຠ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຄຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ. ຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ກາມຣາເຄນ ຠວຣາເຄນ ທິຏ຺ຐິຣາເຄນ ຈ ຣຕ຺ຕາ. ນ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ ອສຸຠນ຺ຕິ ອິມິນາ ສຠາເວນ ນ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອປສ຺ສນ຺ເຕ ໂກ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ເອວໍ ຄາຫາເປຕຸໍ. ຕໂມຂນ຺ເຘນ ອາວຸຏາຕິ ອວິຊ຺ຊາຣາສິນາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏາ.

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍາຕິ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ກຠາເວນ, ອເທເສຕຸກາມຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ? ນນຸ ເອສ ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈສ຺ສາມິ, ຕິຓ຺ໂຓ ຕາເຣສ຺ສາມິ –

‘‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕາຣຍິສ຺ສໍ ສເທວກ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໖) –

ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຕເທວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນ ປນສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຄຫນຕໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ຄມ຺ຠີຣຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຄຫນຕາ ຈ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາ ຈ ສພ຺ພາກາເຣນ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອຖສ຺ສ – ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ກຎ຺ຊິຍປຸຓ຺ຓາ ລາພຸ ວິຍ, ຕກ຺ກຠຣິຕາ ຈາຏິ ວິຍ, ວສາເຕລປີຕປິໂລຕິກາ ວິຍ, ອຎ຺ຊນມກ຺ຂິຕຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ຈ ກິເລສຠຣິຕາ ອຕິສໍກິລິຏ຺ຐາ ຣາຄຣຕ຺ຕາ ໂທສທຸຏ຺ຐາ ໂມຫມູຬ຺ຫາ, ເຕ ກິໍ ນາມ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ຈິນ຺ຕຍໂຕ ກິເລສຄຫນປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນາປິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ.

‘‘ອຍຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ປຖວີສນ຺ຘາຣກອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຄມ຺ຠີໂຣ, ປພ຺ພເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ສາສໂປ ວິຍ ທຸທ຺ທໂສ, ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິປຏິປາທນໍ ວິຍ ທຸຣນຸໂພໂຘ. ນນຸ ມຍາ ຫິ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວາຍມນ຺ເຕນ ອທິນ຺ນໍ ທານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຣກ຺ຂິຕໍ ສີລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປຣິປູຣິຕາ ກາຈິ ປາຣມີ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ເມ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ ວິຍ ມາຣພລໍ ວິຘມນ຺ຕສ຺ສາປິ ປຖວີ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕສ຺ເສວ ເມ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ອິຕິ ມາທິເສນາປິ ຕິກ຺ຂຎາເຓນ ກິຈ຺ເຉເນວາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຕໍ ໂລກິຍມຫາຊນາ ກຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານຸຠາເວນາປິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຍາຈິເຕ ເທເສຕຸກາມຕາຍປິສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ຊານາຕິ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ມມ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ເຕ ນມມາເນ ມໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈິສ຺ສຕິ, ອິເມ ຈ ສຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸກາ. ເຕ ‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຘມ຺ມໍ ນ ເທເສຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຍາຈິຕ຺ວາ ເທສາເປສິ. ສນ຺ໂຕ ວຕ ໂຠ ຘມ຺ໂມ, ປຓີໂຕ ວຕ ໂຠ ຘມ຺ໂມ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ສຸສ຺ສູສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມ຺ປິສ຺ສ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຫມ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ສຫໂກ ນາມ ເຖໂຣ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ກປ຺ປາຍຸກພ຺ຣຫ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣ ນໍ ‘‘ສຫມ຺ປຕິພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິ ປຏິສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫມ຺ປຕິສ຺ສາ’’ຕິ. ນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠຕິ ໂສ ກິຣ ອິມໍ ສທ຺ທໍ ຕຖາ ນິຈ຺ຉາເຣສິ, ຍຖາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນາມ ໂລເກ. ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ເຕຫິ ທສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ປຎ຺ຎາມເຍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ອປ຺ປໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣາຄໂທສໂມຫຣຊໍ ເອເຕສໍ ເອວໍສຠາວາຕິ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ. ອສ຺ສວນຕາຕິ ອສ຺ສວນຕາຍ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ທສປຸຎ຺ຎກິຣິຍວເສນ ກຕາຘິກາຣາ ປຣິປາກຄຕາ ປທຸມານິ ວິຍ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ສໍ, ຘມ຺ມເທສນໍເຍວ ອາກງ຺ຂມານາ ຈຕຸປ຺ປທິກຄາຖາວສາເນ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມນາຣຫາ ນ ເອໂກ, ນ ທ຺ເວ, ອເນກສຕສຫສ຺ສາ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ປາຕຸຠວິ. ສມເລຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕຕິ ສມເລຫິ ຉຫິ ສຕ຺ຖາເຣຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕ. ເຕ ຫິ ປຸເຣຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ກຓ຺ຏເກ ປຕ຺ຖຣມານາ ວິຍ, ວິສໍ ສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ ຈ ສມລໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມໍ ເທສຍິໍສຸ. ອປາປຸເຣຕນ຺ຕິ ວິວຣໍ ເອຕໍ. ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອມຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທ຺ວາຣຠູຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ສຸຓນ຺ຕຸ ຘມ຺ມໍ ວິມເລນານຸພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຣາຄາທິມລານໍ ອຠາວໂຕ ວິມເລນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕຸ ຕາວ ຠຄວາຕິ ຍາຈຕິ.

ເສເລ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕຕິ ເສລມເຍ ເອກຄ຺ຆເນ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຍຖາຐິໂຕວ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ຐິຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄີວຸກ຺ຂິປນປສາຣຓາທິກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຖູປມນ຺ຕິ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ເສລປພ຺ພຕູປມໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ເສລປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຐິໂຕວ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສມນ຺ຕໂຕ ຊນຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕຖາ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸເມຘ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ຎ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຠຄວາ ຘມ຺ມມຍໍ ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສຍໍ ອເປຕໂສໂກ ໂສກາວຕິຓ຺ຓໍ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕໍ ຊນຕໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສຸ ອຸປຘາຣຍ ອຸປປຣິກ຺ຂ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ຫິ ປພ຺ພຕປາເທ ສມນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ເກທາຣປາຬີສຸ ກຸຏິກາໂຍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຍ຺ຍຸໍ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຎ຺ຈ ອນ຺ຘກາຣໍ ອສ຺ສ, ອຖ ຕສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ຠູມິໍ ໂອໂລກຍໂຕ ເນວ ເຂຕ຺ຕໍ ນ ເກທາຣປາຬິໂຍ ນ ກຸຏິໂຍ ນ ຕຕ຺ຖ ສຍິຕມນຸສ຺ສາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍຸໍ. ກຸຏິກາສຸ ປນ ອຄ຺ຄິຊາລາມຕ຺ຕກເມວ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ເອວໍ ຘມ຺ມປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ ໂອໂລກຍໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຍ ເຕ ອກຕກລ຺ຍາຓາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ເອກວິຫາເຣ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸປສ຺ເສ ນິສິນ຺ນາປິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ ສຣາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ກຕກລ຺ຍາຓາ ເວເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລາ, ເຕ ເອວສ຺ສ ທູເຣປິ ຐິຕາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ໂສ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພໂຕ ວິຍ ຈ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທູເຣ ສນ຺ໂຕ ປກາເສນ຺ຕິ, ຫິມວນ຺ໂຕວ ປພ຺ພໂຕ;

ອສນ຺ເຕຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ ຍຖາ ສຣາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໐໔);

ອຊ຺ເຌສນນ຺ຕິ ຍາຈນໍ. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາເຓນ ຈ ອາສຍານຸສຍຎາເຓນ ຈ. ອິເມສໍ ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ‘‘ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂູ’’ຕິ ນາມໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ‘‘ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູ’’ຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ‘‘ຘມ຺ມຈກ຺ຂູ’’ຕິ. ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂຕິອາທີສຸ ເຍສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຣາຄາທິຣຊໍ ອປ຺ປໍ, ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ, ເຕ ມຫາຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕິກ຺ຂານິ, ເຕ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ຕານິ ມຸທູນິ, ເຕ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ເຕເຍວ ສທ຺ຘາທໂຍ ອາກາຣາ ສຸນ຺ທຣາ, ເຕ ສ຺ວາກາຣາ. ເຍ ກຖິຕກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ, ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ເຕ ສຸວິຎ຺ຎາປຍາ. ເຍ ປຣໂລກຎ຺ເຈວ ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຠຍໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິໂນ ນາມ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິ – ‘‘ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຣຊກ຺ໂຂ, ອສ຺ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຫາຣຊກ຺ໂຂ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ກຸສີໂຕ. ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ. ສມາຫິໂຕ, ອສມາຫິໂຕ. ປຎ຺ຎວາ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຫາຣຊກ຺ໂຂ. ຕຖາ ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍ…ເປ… ປຎ຺ຎວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວີ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວີ. ໂລໂກຕິ ຂນ຺ຘໂລໂກ, ອາຍຕນໂລໂກ, ຘາຕຸໂລໂກ, ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ, ສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກ, ວິປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ, ວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກ. ເອໂກ ໂລໂກ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ທ຺ເວ ໂລກາ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ. ຕໂຍ ໂລກາ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ. ປຎ຺ຈ ໂລກາ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ຉ ໂລກາ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ. ສຕ຺ຕ ໂລກາ ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ອຏ຺ຐ ໂລກາ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ. ນວ ໂລກາ ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ. ທສ ໂລກາ ທສາຍຕນານິ. ທ຺ວາທສ ໂລກາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ. ອຏ຺ຐາຣສ ໂລກາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ. ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ກິເລສາ ວຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ ວຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ອຠິສງ຺ຂາຣາ ວຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ມາ ວຊ຺ຊາ, ອິຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລເກ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ວຊ຺ເຊ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິເກ ວຘເກ. ອິເມຫິ ປຎ຺ຎາສາຍ ອາກາເຣຫິ ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ອິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ເຕ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒).

ອຸປ຺ປລິນິຍນ຺ຕິ ອຸປ຺ປລວເນ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນີຕິ ຍານິ ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ຄາເນວ ໂປສິຍນ຺ຕິ. ອຸທກໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານີ ຕິ ອຸທກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຍານິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານິ, ຕານິ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ສໍ ອາຄມຍມານານິ ຐິຕານິ ອຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜນການິ. ຍານິ ປນ ສໂມທກໍ ຐິຕານິ, ຕານິ ສ຺ເວ ປຸປ຺ຜນການິ. ຍານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ, ຕານິ ຕຕິຍທິວເສ ປຸປ຺ຜນການິ. ອຸທກາ ປນ ອນຸຄ຺ຄຕານິ ອຎ຺ຎານິປິ ສໂຣຄອຸປ຺ປລາທີນິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຍານິ ເນວ ປຸປ຺ຜິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ຂາເນວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕານິ ປາຬິໍ ນາຣຸຬ຺ຫານິ. ອາຫຣິຕ຺ວາ ປນ ທີເປຕພ຺ພານີຕິ ທີປິຕານິ. ຍເຖວ ຫິ ຕານິ ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ປຸປ຺ຜານິ, ເອວເມວໍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ເນຍ຺ໂຍ ປທປຣໂມຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຫ ອຸທາຫຏເວລາຍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ເຖ ວິຠຊິຍມາເນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸທ຺ເທສໂຕ ປຣິປຸຈ຺ຉໂຕ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນຍ຺ໂຍ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸມ຺ປິ ສຸຓໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ຠຓໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ຘາຣຍໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ວາຈຍໂຕ ນ ຕາຍ ຊາຕິຍາ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປທປຣໂມ (ປຸ. ປ. ໑໔໘-໑໕໑). ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸປ຺ປລວນາທິສທິສໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ອຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ, ສ຺ເວ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ, ຕຕິຍທິວເສ ປຸປ຺ຜນການິ ວິຍ ເນຍ຺ໂຍ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ຂານິ ປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ປທປຣໂມ’’ຕິ ອທ຺ທສ຺ສ. ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ, ເອຕ຺ຕກາ ມຫາຣຊກ຺ຂາ, ຕຕ຺ຣາປິ ເອຕ຺ຕກາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕວ ອທ຺ທສ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕິ. ປທປຣມານໍ ອນາຄຕຕ຺ຖາຍ ວາສນາ ໂຫຕິ. ອຖ ຠຄວາ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖາວຫໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ເທເສຕຸກມ຺ຍຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນ ສພ຺ເພປິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ສຕ຺ເຕ ຠພ຺ພາຠພ຺ພວເສນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ. ເຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕເມ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ? ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ກິເລສາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວິປາກາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອຈ຺ຉນ຺ທິກາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ອຠພ຺ພາ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ອິເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ? ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ນ ກມ຺ມາວຣເຓນ…ເປ… ອິເມ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໒໗; ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໕). ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພປິ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລ ປຫາຍ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລເຍວ ຎາເຓນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຣາຄຈຣິຕາ ເອຕ຺ຕກາ ໂທສ-ໂມຫຈຣິຕາ ວິຕກ຺ກ-ສທ຺ຘາ-ພຸທ຺ຘິຈຣິຕາ’’ຕິ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ. ເອວໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ປຈ຺ຈຠາສີຕິ ປຕິອຠາສິ. ອປາຣຸຕາຕິ ວິວຏາ. ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ອມຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ, ໂສ ມຍາ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ສທ຺ຘນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘໍ ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕຸ. ປຈ຺ຉິມປທທ຺ວເຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ອຫຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິຕມ຺ປິ ອິມໍ ປຓີຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຘມ຺ມໍ ກາຍວາຈາກິລມຖສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຠາສິໍ. ອິທານິ ປນ ສພ຺ໂພ ຊໂນ ສທ຺ຘາຠາຊນໍ ອຸປເນຕຸ, ປູເຣສ຺ສາມິ ເຕສໍ ສງ຺ກປ຺ປນ຺ຕິ.

ອນ຺ຕຣຘາຍີຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ, ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄເຕ ຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຠຄວາ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ? ອາຬາຣຸທການໍ ກາລງ຺ກຕຠາວໍ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານຎ຺ຈ ພຫູປກາຣຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸກາໂມ ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ຄາຣວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໓. ທຸຕິເຍ ອຸທປາທີຕິ ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ປຎ຺ຈເມ ສຕ຺ຕາເຫ ອຸທປາທິ. ອຄາຣໂວຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຄາຣວຣຫິໂຕ, ກຎ຺ຈິ ຄຣຸຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປຕິສ຺ໂສຕິ ປຕິສ຺ສຍຣຫິໂຕ, ກຎ຺ຈິ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສເທວເກຕິອາທີສຸ ສທ຺ຘິໍ ເທເວຫິ ສເທວເກ. ເທວຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ມາຣພ຺ຣຫ຺ເມສຸ ຄຫິເຕສຸປິ ມາໂຣ ນາມ ວສວຕ຺ຕີ ສພ຺ເພສໍ ອຸປຣິ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ນາມ ມຫານຸຠາໂວ ເອກງ຺ຄຸລິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສ ອາໂລກໍ ຜຣຕິ. ທ຺ວີຫິ ທ຺ວີສຸ…ເປ… ທສຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ທສສຸປິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ອາໂລກໍ ຜຣຕິ, ໂສ ອິມິນາ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕໂຣຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ມາ ລຠຕູຕິ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກຕິ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ສມຓາ ນາມ ເອກນິກາຍາທິວເສນ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ສີລວນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິຕາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາທິວເສນ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ປຓ຺ຑິຕາ, ເຕ ອິມິນາ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕຣາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ມາ ລຠນ຺ຕູຕິ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເທວມນຸສ຺ສາຍາຕິ ອິທໍ ປນ ນິປ຺ປເທສໂຕ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຫິຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ປຸຣິມານິ ຕີຓິ ປທານິ ໂລກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ປຈ຺ຉິມານິ ທ຺ເວ ປຊາວເສນ. ສີລສມ຺ປນ຺ນຕຣນ຺ຕິ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ, ອຘິກຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສີລາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ກຖິຕາ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ໂລກິຍເມວ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ເຫຕໍ.

ປາຕຸຣໂຫສີຕິ – ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ຖາ ອວີຈິໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ສີລາທີຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິກຕຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘ມຍາ ປຏິວິທ຺ຘໍ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມເມວ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ, ກາຣຓໍ ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕຕິ, ອຕ຺ຖໍ ວຸຑ຺ຒິວິເສສໍ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຄຈ຺ຉາມິສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ປາກໂຏ ອໂຫສິ, ອຠິມຸເຂ ອຏ຺ຐາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິຫຣນ຺ຕິ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ວຈນໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນປິ ພຫູ ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ, ໂສ ‘‘ຠຄວາປິ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ປຏິພາຫິຕພ຺ໂພ.

‘‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. (ມຫາວ. ໑໑; ມ. ນິ. ໑.໒໘໕) –

ອາທີຫິ ຈສ຺ສ ສຸຕ຺ເຕຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຠາໂວ ທີເປຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ພຸທ຺ຘາ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸໂນ, ຕສ຺ມາ. ມຫຕ຺ຕມຠິກງ຺ຂຕາຕິ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ປຕ຺ຖຍມາເນນ. ສຣໍ ພຸທ຺ຘານ-ສາສນນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ສຣນ຺ເຕນ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ພ຺ຣຫ຺ມເທວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໔. ຕຕິເຍ ເອໂກຕິ ຐານາທີສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ເອກໂກ, ເອກວິຫາຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວູປກຏ຺ໂຐຕິ ກາເຍນ ວູປກຏ຺ໂຐ ນິສ຺ສໂຏ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາເສ ຐິໂຕ. ອາຕາປີຕິ ວີຣິຍາຕາເປນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ເປສິຕຕ຺ໂຕ. ກຸລປຸຕ຺ຕາຕິ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ຕາ. ສມ຺ມເທວາຕິ ນ ອິຓຏ຺ຏາ ນ ຠຍຏ຺ຏາ ນ ຊີວິຕປກຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ປພ຺ພຊິຕາປິ ເຍ ອນຸໂລມປຏິປທໍ ປູເຣນ຺ຕິ, ເຕ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ນາມ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຣິໂຍສານຠູຕໍ ອຣິຍຜລໍ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ສາມໍ ຊານິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ເອວໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈ ຂີຓາ ຊາຕິ…ເປ… ອພ຺ຠຎ຺ຎາສີຕິ. ເອເຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຠູມິ ທສ຺ສິຕາ.

ກຕມາ ປນສ຺ສ ຊາຕິ ຂີຓາ, ກຖຎ຺ຈ ນໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ, ນ ຕາວສ຺ສ ອຕີຕາ ຊາຕິ ຂີຓາ ປຸພ຺ເພວ ຂີຓຕ຺ຕາ, ນ ອນາຄຕາ ຕຕ຺ຖ ວາຍາມາຠາວໂຕ, ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ປນ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວສຸ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປເຠທາ ຊາຕິ. ສາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊເນນ ຂີຓາ. ຕໍ ໂສ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ – ‘‘ກິເລສາຠາເວ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ອາຍຕິໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕ ຊານາຕິ.

ວຸສິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຖໍ ປຣິວຸຕ຺ຖໍ, ກຕໍ ຈຣິຕໍ ນິຏ຺ຐາປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ກຕໍ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຣິຎ຺ຎາປຫານສຈ຺ຉິກິຣິຍຠາວນາວເສນ ໂສຬສວິຘມ຺ປິ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິທານິ ປຸນ ອິຕ຺ຖຠາວາຍ, ເອວໍ ໂສຬສກິຈ຺ຈຠາວາຍ, ກິເລສກ຺ຂຍາຍ ວາ ກຕມຄ຺ຄຠາວນາ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຖ ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕຠາວໂຕ, ອິມສ຺ມາ ເອວໍປກາຣາ ອິທານິ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານາ ອປຣໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຉິນ຺ນມູລໂກ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍາຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ເອໂກ. ອຣຫຕນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ຕານໍ, ຠຄວໂຕ ສາວການໍ ອຣຫຕໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ອໂຫສິ.

ສປທານນ຺ຕິ ສປທານຈາຣໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕຆຣໍ ອນຸກ຺ກມ຺ມ ປຏິປາຏິຍາ ຈຣນ຺ໂຕ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ. ມາຕາ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ຆຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາເປສິ.

ອາຫຸຕິໍ ນິຈ຺ຈໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ນິຈ຺ຈກາເລ ອາຫຸຕິປິຓ຺ຑໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕໍ ທິວສໍ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຆເຣ ຠູຕພລິກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພເຄຫໍ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓລາຊໍ ວນມາລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສິຕທ຺ຘຊປຏາກໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸຓ຺ຓຆເຣ ຐເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑທີປິກາ ຊາເລຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓມາລາທີຫິ ອລງ຺ກຕໍ, ສມນ຺ຕໂຕ ສຎ຺ຉາທິຍມານາ ຘູມກຏຈ຺ຉຸ ອໂຫສິ. ສາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂສຬສຫິ ຄນ຺ໂຘທກຆເຏຫິ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອລງ຺ກຣິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມຫາຂີຓາສວໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ, ຍາຄຸອຸຬຸງ຺ກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອທຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາພ຺ຣຫ຺ມໍ ໂຠເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍໍ ປາຍາສໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ຂຣາທີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນິເວສນສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ຕຠາວາທີຫິ ອລງ຺ກຕາ ຠູຕປີຐິກາ ອຕ຺ຖິ. ສາ ຕໍ ປາຕິໍ ອາທາຍ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ມຊ຺ເຌ ຈ ເອເກກໍ ປາຍາສປິຓ຺ຑໍ ຐເປຕ຺ວາ, ເອກໍ ປິຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ, ຍາວ ກປ຺ປຣາ ສປ຺ປິນາ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ປຖວິຍໍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠຸຎ຺ຊຕຸ ຠວໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ສາຍຕຸ ຠວໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ຕປ຺ເປຕຸ ຠວໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິ ວທມານາ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ໂຠເຊຕິ.

ເອຕທໂຫສີຕິ ມຫາຂີຓາສວສ຺ສ ສີລຄນ຺ຘໍ ຉເທວໂລເກ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຸປຄຕໍ ຆາຍມານສ຺ສ ເອຕໍ ອໂຫສິ. ສໍເວເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ໂຈເທຍ຺ຍໍ, ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ໂຍເຊຍ຺ຍໍ. ‘ອຍໍ ຫິ ເອວຣູປໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ມຫາຂີຓາສວໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸອຸຬຸງ຺ກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອທຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາພ຺ຣຫ຺ມໍ ໂຠເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸລໍ ປຫາຍ ຫຕ຺ເຖນ ຕຸລຍນ຺ຕີ ວິຍ, ເຠຣິໍ ປຫາຍ ກຸຈ຺ຉິໍ ວາເທນ຺ຕີ ວິຍ, ອຄ຺ຄິໍ ປຫາຍ ຂຊ຺ໂຊປນກໍ ຘມມານາ ວິຍ ຠູຕພລິໍ ກຸຣຸມານາ ອາຫິຓ຺ຑຕິ. ຄຈ຺ຉາມິສ຺ສາ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປາຍມຄ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຍຖາ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄໍ ອາໂຣຫຕິ, ຕຖາ ກໂຣມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ທູເຣ ອິໂຕຕິ ອິມມ຺ຫາ ຐານາ ທູເຣ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ. ຕໂຕ ຫິ ກູຏາຄາຣມຕ຺ຕາ ສິລາ ປາຕິຕາ ເອເກນ ອໂຫຣຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນສຫສ຺ສານິ ເຂປຍມານາ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ສພ຺ພເຫຏ຺ຐິໂມປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ເອວໍ ທູເຣ. ຍສ຺ສາຫຸຕິນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາຫຸຕິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາສິ, ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ທູເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມປຖນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມປໂຖ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຸສລຊ຺ຌານານິ, ວິປາກຊ຺ຌານານິ ປນ ເນສໍ ຊີວິຕປໂຖ ນາມ, ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຖໍ ອຊານນ຺ຕີ ຕ຺ວໍ ກິໍ ຊປ຺ປສິ ວິປ຺ປລປສິ? ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຫິ ສປ຺ປີຕິກຊ຺ຌາເນນ ຍາເປນ຺ຕິ, ນ ເອຕໍ ຕິຓພີຊານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣນ຺ຘໍ ໂຄຍູສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ມາ ອກາຣຓາ ກິລມສີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ໂສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອວກຸຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປທິສນ຺ໂຕ ເອໂສ ຫິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນິຣູປຘິໂກຕິ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣກາມຄຸໂຓປຘີຫິ ວິຣຫິໂຕ. ອຕິເທວປຕ຺ໂຕຕິ ເທວານໍ ອຕິເທວຠາວໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຕິພ຺ຣຫ຺ມຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ. ອນຎ຺ຎໂປສີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອິມໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ວາ ອໂປສນຕາຍ ອນຎ຺ຎໂປສີ.

ອາຫຸເນຍ຺ໂຍຕິ ອາຫຸນປິຓ຺ຑໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ເວທຄູຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕຫິ ເວເທຫິ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ຄໂຕ. ຠາວິຕຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ອນູປລິຕ຺ໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາທີຫິ ເລເປຫິ ອາລິຕ຺ໂຕ. ຆາເສສນໍ ອິຣິຍຕີຕິ ອາຫາຣປຣິເຍສນໍ ຈຣຕິ.

ນ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ນ ປຸຣຕ຺ຖມຕ຺ຖີຕິ ປຈ຺ຉາ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕີຕໍ, ປຸຣຕ຺ຖໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນາຄຕໍ, ອຕີຕານາຄເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາຄວິຣຫິຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ວາ ປຸຣຕ຺ຖໍ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ສນ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ຣາຄາທິສນ຺ຕຕາຍ ສນ຺ໂຕ. ໂກຘຘູມວິຄມາ ວິຘູໂມ, ທຸກ຺ຂາຠາວາ ອນີໂຆ, ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕປິ ວຘກເຈຕນາຍ ອຠາວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ. ຕສຖາວເຣສູຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຕສາ ນາມ, ຂີຓາສວາ ຖາວຣາ ນາມ. ສຕ຺ຕ ປນ ເສຂາ ຕສາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຖາວຣາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຠຊມານາ ປນ ຖາວຣປກ຺ຂເມວ ຠຊນ຺ຕິ. ໂສ ຕ຺ຍາຫຸຕິນ຺ຕິ ໂສ ເຕ ອາຫຸຕິໍ.

ວິເສນິຠູໂຕຕິ ກິເລສເສນາຍ ວິເສໂນ ຊາໂຕ. ອເນໂຊຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ສຸສີໂລຕິ ຂີຓາສວສີເລນ ສຸສີໂລ. ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ໂອຆຕິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອເຆ ຕິຓ຺ຓໍ. ເອຕ຺ຕເກນ ກຖາມຄ຺ເຄນ ພ຺ຣຫ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຍຕເນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ນິໂຍເຊສິ. ອວສານຄາຖາ ປນ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຐປິຕາ. ປຕິຏ຺ຐເປສິ ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ສຸຂມາຍຕິກນ຺ຕິ ສຸຂາຍຕິກໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ, ສຸຂາວຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕິຍໍ.

໔. ພກພ຺ຣຫ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ລາມິກາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ອິທໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທໍ ສຫ ກາເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນິຈ຺ຈໍ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ຘຸວາທີນິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ຕຕ຺ຖ ຘຸວນ຺ຕິ ຖິຣໍ. ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ສທາ ວິຊ຺ຊມານໍ. ເກວລນ຺ຕິ ອຂຓ຺ຑໍ ສກລໍ. ອຈວນຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຈວນສຠາວໍ. ອິທໍ ຫິ ນ ຊາຍຕີຕິອາທີສຸ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂກຈິ ຊາຍນໂກ ວາ ຊີຍນໂກ ວາ ມີຍນໂກ ວາ ຈວນໂກ ວາ ອຸປປຊ຺ຊນໂກ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອິໂຕ ຈ ປນຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິໂຕ ສຫກາຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຏ຺ຐານາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ເອວມສ຺ສ ຖາມຄຕາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ເອວໍວາທີ ຈ ປນ ໂສ ອຸປຣິ ຕິສ຺ໂສ ຌານຠູມິໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຏິພາຫຕິ. ກທາ ປນສ຺ສ ສາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ? ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິຍນ຺ຕິ ເອເກ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ເຫຏ຺ຐຸປປຕ຺ຕິໂກ ກິເຣສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ເວຫປ຺ຜລພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຎ຺ຈກປ຺ປສຕິກໍ ອາຍຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐຸປປຕ຺ຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ຫພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຈຕຸສຏ຺ຐິກປ຺ປໍ ອາຍຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອາຠສ຺ສເຣ ອຏ຺ຐ ກປ຺ເປ ອາຍຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ກປ຺ປາຍຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ປຐມກາເລ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎາສິ, ກາເລ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອຸຠຍໍ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາເທສິ.

ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ຄໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຎ຺ຎາຓີ ອນ຺ຘີຠູໂຕ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ນາມ. ວກ຺ຂຕີຕິ ຠຓຕິ. ‘‘ຍຕ຺ຣາ’’ຕິ ນິປາຕໂຍເຄນ ປນ ອນາຄຕວຈນໍ ກຕໍ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ມຄ຺ຄໂຈໂຣ ທ຺ເວ ຕໂຍ ປຫາເຣ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ສຫາເຍ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຫາຣໍ ປຫຣິຍມາໂນ ‘‘ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ເອວເມວ ຠຄວຕາ ສນ຺ຕຊ຺ຊິຍມາໂນ ສຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ, ‘‘ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ປທານຸປທໍ ເປກ຺ຂນ຺ໂຕ ມໍ ນິປ຺ປີຬິຕຸກາໂມ’’ຕິ ຠີໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາເຍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ທ຺ວາສຕ຺ຕຕີຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍໍ ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິ ຊນາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ວສວຕ຺ຕິໂນ ສຍໍ ອຎ຺ເຎສໍ ວເສ ອວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປເຣ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕມ, ຊາຕິຎ຺ຈ ຊຣຎ຺ຈ ອຕີຕາ, ອຍໍ ໂນ ເວເທຫິ ຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ເວທຄູ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ ຠຄວາ ອນ຺ຕິມາ ພ຺ຣຫ຺ມຸປປຕ຺ຕິ. ອສ຺ມາຠິຊປ຺ປນ຺ຕິ ຊນາ ອເນກາຕິ ອເນກຊນາ ອມ຺ເຫ ອຠິຊປ຺ປນ຺ຕິ. ‘‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ອຠິຠູ, ອນຠິຠູໂຕ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ, ວສວຕ຺ຕີ, ອິສ຺ສໂຣ, ກຕ຺ຕາ, ນິມ຺ມາຕາ, ເສຏ຺ໂຐ, ສຊິຕາ, ວສີ, ປິຕາ ຠູຕຠພ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ ປິເຫນ຺ຕີຕິ.

ອຖ ນໍ ຠຄວາ ອປ຺ປໍ ຫິ ເອຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຕວ ອາຍຸໍ ‘‘ທີຆ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ເອຕໍ ອປ຺ປໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ. ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ນິຣພ຺ພຸທານນ຺ຕິ ນິຣພ຺ພຸທຄຓນາຍ ສຕສຫສ຺ສນິຣພ຺ພຸທານໍ. ອາຍຸໍ ປຊານາມີຕິ, ‘‘ອິທານິ ຕວ ອວສິຏ຺ຐໍ ເອຕ຺ຕກໍ ອາຍູ’’ຕິ ອຫໍ ຊານາມິ. ອນນ຺ຕທສ຺ສີ ຠຄວາ ຫມສ຺ມີຕິ, ຠຄວາ, ຕຸມ຺ເຫ ‘‘ອຫໍ ອນນ຺ຕທສ຺ສີ ຊາຕິອາທີນິ ອຸປາຕິວຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວທຖ. ກິໍ ເມ ປຸຣາຓນ຺ຕິ, ຍທິ ຕ຺ວໍ ອນນ຺ຕທສ຺ສີ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອິທໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣາຓໍ? ວຕສີລວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສີລເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍມຫໍ ວິຊຎ຺ຎາຕິ ຍໍ ອຫໍ ຕຍາ ກຖິຕໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ຕໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂາຕິ ວທຕິ.

ອິທານິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຍໍ ຕ຺ວໍ ອປາເຍສີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ປຸພ຺ເພ ກິເຣສ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມ຺ມ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານສ຺ສ ລາຠີ ຫຸຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຌານຣຕິຍາ ວີຕິນາເມຕິ. ຕທາ ຈ ກາເລນກາລໍ ສຕ຺ຖວາຫາ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ມຣຸກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ປນ ທິວາ ນ ສກ຺ກາ ຄນ຺ຕຸໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ຄມນໍ ໂຫຕິ. ອຖ ປຸຣິມສກຏສ຺ສ ອຄ຺ຄຍຸເຄ ຍຸຕ຺ຕພລິພທ຺ທາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຄຕມຄ຺ຄາຠິມຸຂາ ອເຫສຸໍ, ສພ຺ພສກຏານິ ຕເຖວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ນິວຕ຺ຕິຕຠາວໍ ຊານິໍສຸ. ເຕສຎ຺ຈ ຕທາ ກນ຺ຕາຣໍ ອຕິກ຺ກມນທິວໂສ ອໂຫສິ. ສພ຺ພໍ ທາຣຸທກໍ ປຣິກ຺ຂີຓໍ – ຕສ຺ມາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທານິ ອມ຺ຫາກໍ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ໂຄເຓ ຈກ຺ເກສຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ, ມນຸສ຺ສາ ສກຏຈ຺ຉາຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ.

ຕາປໂສປິ ກາລສ຺ເສວ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຄງ຺ຄໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ອທ຺ທສ ຄງ຺ຄໍ ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ປູຣິຍມານໍ ປວຕ຺ຕິຕມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ເອວຣູປສ຺ສ ມຘຸໂຣທກສ຺ສ ອລາເຠນ ກິລິສ຺ສມານາ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ? ໂສ ເອວໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ຕໍ ສຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’ຕິ ‘‘ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ສຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ສຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ ມາຕິກາຣຸຬ຺ຫໍ ວິຍ ອຸທກໍ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸທກສທ຺ເທນ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຸທກໍ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ໂຄເຓປິ ປາເຍຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປາເຍສີຕິ ປາເຍສິ. ອ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຄມ຺ມນີຕິ ຄິມ຺ເຫ. ສມ຺ປເຣເຕຕິ ຄິມ຺ຫາຕເປນ ຜຸຏ຺ເຐ ອນຸຄເຕ.

ອປຣສ຺ມິມ຺ປິ ສມເຍ ຕາປໂສ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎຄາມກໍ ນິສ຺ສາຍ ວສຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ໂຈຣາ ຕໍ ຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາວິໂຍ ຈ ກຣມເຣ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຄາໂວປິ ສຸນຂາປິ ມນຸສ຺ສາປິ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວນ຺ຕິ. ຕາປໂສ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ໂຈຣານໍ ປຏິປເຖ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ມາເປສິ. ກມ຺ມສຊ຺ຊາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ໂຈຣາ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຣາຊາ ມຎ຺ເຎ ອາຄໂຕ’’ຕິ ວິໂລປໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຕາປໂສ ‘‘ຍໍ ຍສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ, ຕໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອຓິກູລສ຺ມິນ຺ຕິ ຄງ຺ຄາຕີເຣ. ຄຍ຺ຫກໍ ນີຍມານນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຍມານໍ, ກຣມຣໍ ນີຍມານນ຺ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຸນ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸປຣິຄງ຺ຄາວາສິກໍ ເອກໍ ກຸລໍ ເຫຏ຺ຐາຄງ຺ຄາວາສິເກນ ກຸເລນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ, ນາວາສງ຺ຆາຏໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ, ພຫຸໍ ຂາທນີຍຎ຺ເຈວ ໂຠຊນີຍຎ຺ຈ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຈ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາໂສເຕນ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຂາທມານາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ຄາຍນ຺ຕາ ເທວວິມາເນນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວິຍ ພລວໂສມນສ຺ສາ ອເຫສຸໍ. ຄງ຺ເຄຍ຺ຍໂກ ນາໂຄ ທິສ຺ວາ ກຸປິໂຕ ‘‘ອິເມ ມຍິ ສຎ຺ຎມ຺ປິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິທານິ ເນ ສມຸທ຺ທເມວ ປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ, ສຸສຸກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາຊໂນ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ວິສ຺ສຣມກາສິ. ຕາປໂສ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອິເມ ຄາຍນ຺ຕາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິທານິ ປນ ຠຍຣວໍ ຣວິໍສຸ, ກິນ຺ນຸ ໂຂ’’ຕິ? ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ສຕ຺ຕາ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມາເປຕ຺ວາ ນາຄຣາຊສ຺ສ ທສ຺ເສສິ. ນາຄຣາຊາ ຠີໂຕ ຜຓໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ມຫາຊໂນ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ລຸທ຺ເທນາຕິ ທາຣຸເຓນ. ມນຸສ຺ສກມ຺ຍາຕິ ມນຸສ຺ສກາມຕາຍ, ມນຸສ຺ເສ ວິເຫເຐຕຸກາມຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປຣສ຺ມິມ຺ປິ ສມເຍ ເອສ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເກສໂວ ນາມ ຕາປໂສ ອໂຫສິ. ເຕນ ສມເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປ຺ໂປ ນາມ ມາຓໂວ ເກສວສ຺ສ ພທ຺ຘຈໂຣ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ກິໍກາຣປຏິສ຺ສາວີ ມນາປຈາຣີ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຖຈໂຣ ອໂຫສິ. ເກສໂວ ເຕນ ວິນາ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາເຍວ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ສຕ຺ຖາ ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ພທ຺ຘຈໂຣຕິ ອນ຺ເຕວາສິໂກ, ໂສ ປນ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ອໂຫສິ. ສມ຺ພຸທ຺ຘິມນ຺ຕໍ ວຕິນໍ ອມຎ຺ຎີຕິ, ‘‘ສມ຺ມາ ພຸທ຺ຘິມາ ວຕສມ຺ປນ຺ໂນ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ກປ຺ໂປ ຕວ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອໂຫສິໍ ອຫໍ ໂສ ເຕນ ສມເຍນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຎ຺ເຎປິ ຊານາສີຕິ ນ ເກວລໍ ມຍ຺ຫໍ ອາຍຸເມວ, ອຎ຺ເຎປິ ຕ຺ວໍ ຊານາສິເຍວ. ຕຖາ ຫິ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາ ຫິ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ, ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ຊານາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິ ຕ຺ຍາຍໍ ຊລິຕານຸຠາໂວຕິ ຍສ຺ມາ ຈ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອຍໍ ຊລິໂຕ ອານຸຠາໂວ. ໂອຠາສຍໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ໂອຠາສຍນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣຫ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໖. ປຎ຺ຈເມ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ເຕໂຊກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ, ‘‘ສຣີຣໂຕ ຊາລາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕານຸຠາເວນ ສກລສຣີຣໂຕ ຊາລາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຖາ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກຕິ ກສ຺ມາ ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ? ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຸປຣິ ນິສິນ຺ນໍ ຕຖາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐິເວຘີ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ, ມຍາເປຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ອຄມາສິ. ເສສານໍ ຄມເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂສ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຈວ ຕຖາຄຕສາວການຎ຺ຈ ອານຸຠາວໍ ອທິສ຺ວາ ອຠພ຺ໂພ ວິນຍໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ເຕນ ໂສ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ອຸຄ຺ຄຕຊາລາ ສກລພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຊຏາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທາ, ຕາ ຈ ປນ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ອເຫສຸໍ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາວການໍ ອາຠາ ປກຕິວຓ຺ຓາວ.

ປສ຺ສສິ ວີຕິວຕ຺ຕນ຺ຕນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຎ຺ຎພ຺ຣຫ຺ມສຣີຣວິມານາລງ຺ກາຣາທີນໍ ປຠາ ອຕິກ຺ກມມານໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຠສ຺ສຣໍ ປຠໍ ປສ຺ສສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນ ເມ, ມາຣິສ, ສາ ທິຏ຺ຐີຕິ ຍາ ເມສາ, ‘‘ອິຘາຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸເຣ ທິຏ຺ຐິ, ນຕ຺ຖິ ເມ ສາ. ກຖໍ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ວເທຍ຺ຍໍ. ນິຈ຺ໂຈມ຺ຫິ ສສ຺ສໂຕຕິ ອິມສ຺ສ ກິຣ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ລທ຺ຘິທິຏ຺ຐິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ທ຺ເວ ທິຏ຺ຐິໂຍ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ຕຖາຄຕຎ຺ເຈວ ຕຖາຄຕສາວເກ ຈ ປສ຺ສໂຕ ລທ຺ຘິທິຏ຺ຐິ ປຫີນາ. ຠຄວາ ປເນຕ຺ຖ ມຫນ຺ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສສິ. ພ຺ຣຫ຺ມາ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ອິຕິສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ປຫີນາ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິຈາຣິກໍ. ເຖຣານຎ຺ຫິ ຠຓ຺ຑຄາຫກທຫຣາ ວິຍ ພ຺ຣຫ຺ມານມ຺ປິ ປາຣິສຊ຺ຊາ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນຸປສງ຺ກມາຕິ ກສ຺ມາ ເຖຣສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ? ເຖເຣ ກິຣສ຺ສ ຕຕ຺ຕເກເນວ ກຖາສລ຺ລາເປນ ວິສ຺ສາໂສ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ ອຎ຺ເຎປີຕິ ຍຖາ ຕຸມ຺ເຫ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ, ກິນ຺ນຸ ໂຂ ເອວຣູປາ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖິ, ອຸທາຫຸ ຕຸມ຺ເຫ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອວ ມຫິທ຺ຘິກາຕິ? ເຕວິຊ຺ຊາຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສທິພ຺ພຈກ຺ຂຸອາສວກ຺ຂຍສງ຺ຂາຕາຫິ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອິທ຺ຘິປຕ຺ຕາຕິ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ປຕ຺ຕາ. ເຈໂຕປຣິຍາຍໂກວິທາຕິ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕາຈາເຣ ກຸສລາ. ເອວເມຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາປິ ສຣູເປນ ວຸຕ຺ຕາ. ທິພ຺ພໂສຕໍ ປນ ຕາສໍ ວເສນ ອາຄຕເມວ ໂຫຕິ. ພຫູຕິ ເອວຣູປາ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ພຸທ຺ຘສາວກາ ພຫູ ຄຓນປຖໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ສກລໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ກາສາວປຊ຺ໂຊຕໍ ກຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕີຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໗. ຉຏ຺ເຐ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວາຣພາຫນ຺ຕິ ເອເກໂກ ເອເກກໍ ທ຺ວາຣພາຫໍ ນິສ຺ສາຍ ທ຺ວາຣປາລາ ວິຍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອິທ຺ໂຘຕິ ຌານສຸເຂນ ສມິທ຺ໂຘ. ຜີໂຕຕິ ອຠິຎ຺ຎາປຸປ຺ເຜຫິ ສຸປຸປ຺ຜິໂຕ. ອນຘິວາເສນ຺ໂຕຕິ ອສຫນ຺ໂຕ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເອເຕສໍ ນິມ຺ມິຕພ຺ຣຫ຺ມານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ເອຕໍ ‘‘ປສ຺ສສິ ເມ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ຕໂຍ ສຸປຓ຺ຓາຕິ ຄາຖາຍ ປຎ຺ຈສຕາຕິ ສຕປທໍ ຣູປວເສນ ວາ ປນ຺ຕິວເສນ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຣູປວເສນ ຕາວ ຕໂຍ ສຸປຓ຺ຓາຕິ ຕີຓິ ສຸປຓ຺ຓຣູປສຕານິ. ຈຕຸໂຣ ຈ ຫໍສາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິຫໍສຣູປສຕານິ. ພຸຄ຺ຆີນິສາ ປຎ຺ຈສຕາຕິ ພ຺ຍຄ຺ຆສທິສາ ເອກຈ຺ເຈ ມິຄາ ພ຺ຍຄ຺ຆີນິສາ ນາມ, ເຕສໍ ພ຺ຍຄ຺ຆີນິສາຣູປການໍ ປຎ຺ຈສຕານິ, ປນ຺ຕິວເສນ ຕໂຍ ສຸປຓ຺ຓາຕິ ຕີຓິ ສຸປຓ຺ຓປນ຺ຕິສຕານິ, ຈຕຸໂຣ ຫໍສາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຫໍສປນ຺ຕິສຕານິ. ພ຺ຍຄ຺ຆີນິສາ ປຎ຺ຈສຕາຕິ ປຎ຺ຈ ພ຺ຍຄ຺ຆີນິສາ ປນ຺ຕິສຕານິ. ຌາຍິໂນຕິ ຌາຍິສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ວິມາເນ ອຍໍ ວິຠູຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂອຠາສຍນ຺ຕິ ໂອຠາສຍມານໍ. ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສໍ ທິສາຍນ຺ຕິ ຕໍ ກິຣ ກນກວິມານໍ ເຕສໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຍໍ ປນສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ເອວຣູເປ ກນກວິມາເນ ວສນ຺ໂຕ ອຫໍ ກສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ. ຣູເປ ຣຓໍ ທິສ຺ວາຕິ ຣູປມ຺ຫິ ຊາຕິຊຣາຠງ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ. ສທາ ປເວຘິຕນ຺ຕິ ສີຕາທີຫິ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ປເວຘິຕໍ ຈລິຕໍ ຆຏ຺ຏິຕໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ. ຕສ຺ມາ ນ ຣູເປ ຣມຕິ ສຸເມໂຘຕິ ຍສ຺ມາ ຣູເປ ຣຓໍ ປສ຺ສຕິ, ສທາ ປເວຘິຕຎ຺ຈ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸເມໂຘ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ໂຎ ໂສ ສຕ຺ຖາ ຣູເປ ນ ຣມຕີຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ໂກກາລິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໘. ສຕ຺ຕເມ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ປມິນນ຺ໂຕຕິ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ຂີຓາສວປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ສີລໍ, ເອຕ຺ຕໂກ ສມາຘິ, ເອຕ຺ຕກາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ເອວໍ ມິນນ຺ໂຕ. ໂກຘວິທ຺ວາ ວິກປ຺ປເຍຕິ ໂກ ອິຘ ວິທ຺ວາ ເມຘາວີ ວິກປ຺ເປຍ຺ຍ, ຂີຓາສໂວວ ຂີຓາສວໍ ມິນນ຺ໂຕ ກປ຺ເປຍ຺ຍາຕິ ທີເປຕິ. ນິວຸຕໍ ຕໍ ມຎ຺ເຎຕິ ໂຍ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຕໍ ປເມຕຸໍ ອາຣຠຕິ, ຕໍ ນິວຸຕໍ ອວກຸຊ຺ຊປຎ຺ຎໍ ມຎ຺ຎາມີຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ກຕໂມທກຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໙. ອຏ຺ຐເມ ອກິສ຺ສວນ຺ຕິ ກິສ຺ສວາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ນິປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຕຸຣູພ຺ຣຫ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໐. ນວເມ ອາພາຘິໂກຕິ ‘‘ສາສປມຕ຺ຕີຫິ ປີຬກາຫີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ອາຄເຕນ ອາພາເຘນ ອາພາຘິໂກ. ພາຬ຺ຫຄິລາໂນຕິ ອຘິມຕ຺ຕຄິລາໂນ. ຕຸຣູຕິ ໂກກາລິກສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຕຸຣຸຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ໂສ ຠູມຏ຺ຐກເທວຕາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ໂກກາລິເກນ ກຕໍ ອຄ຺ຄສາວເກ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນາ’’ຕິ ປຣມ຺ປຣາຍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສມ຺ປຕ຺ຕໍ ໂກກາລິກສ຺ສ ປາປກມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ມາ ມຍ຺ຫໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ວຣາໂກ ນສ຺ສິ, ໂອວທິສ຺ສາມິ ນໍ ເຖເຣສຸ ຈິຕ຺ຕປສາທຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຸຣູ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິ. ເປສລາຕິ ປິຍສີລາ. ໂກສິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສຕິ ນິປນ຺ນໂກວ ກພຣກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ປສ຺ສ ຍາວຎ຺ຈ ເຕຕິ ປສ຺ສ ຍຕ຺ຕກໍ ຕຍາ ອປຣທ຺ຘໍ, ອຕ຺ຕໂນ ນລາເຏ ມຫາຄຓ຺ຑໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ສາສປມຕ຺ຕາຍ ປີຬກາຍ ມໍ ໂຈເທຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎສີຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ‘‘ອທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຍໍ ວຣາໂກ, ຄິລວິໂສ ວິຍ ກສ຺ສຈິ ວຈນໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຸຣິສສ຺ສ ຫີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸຐາຣີຕິ ກຸຐາຣິສທິສາ ຜຣຸສາ ວາຈາ. ຉິນ຺ທຕີຕິ ກຸສລມູລສງ຺ຂາເຕ ມູເລເຍວ ນິກນ຺ຕຕິ. ນິນ຺ທິຍນ຺ຕິ ນິນ຺ທິຕພ຺ພໍ ທຸສ຺ສີລປຸຄ຺ຄລໍ. ປສໍສຕີຕິ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ເຖ ສມ຺ຠາເວຕ຺ວາ ຂີຓາສໂວຕິ ວທຕິ. ຕໍ ວາ ນິນ຺ທຕິ ໂຍ ປສໍສິໂຍຕິ, ໂຍ ວາ ປສໍສິຕພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ, ຕໍ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ‘‘ທຸສ຺ສີໂລ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ວຈິນາຕິ ມຸເຂນ ໂສ ກລິນ຺ຕິ, ໂສ ຕໍ ອປຣາຘໍ ມຸເຂນ ວິຈິນາຕິ ນາມ. ກລິນາ ເຕນາຕິ ເຕນ ອປຣາເຘນ ສຸຂໍ ນ ວິນ຺ທຕິ. ນິນ຺ທິຍປສໍສາຍ ຫິ ປສໍສິຍນິນ຺ທາຍ ຈ ສມໂກວ ວິປາໂກ.

ສພ຺ພສ຺ສາປິ ສຫາປິ ອຕ຺ຕນາຕິ ສພ຺ເພນ ສເກນປິ ອຕ຺ຕນາປິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍ ອກ຺ເຂສຸ ຘນປຣາຊໂຍ ນາມ, ອຍໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອປຣາໂຘ. ໂຍ ສຸຄເຕສູຕິ ໂຍ ປນ ສມ຺ມຄ຺ຄເຕສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປທຸສ຺ເສຍ຺ຍ, ອຍໍ ຈິຕ຺ຕປໂທໂສວ ຕໂຕ ກລິໂຕ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ກລິ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕຣຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕໍ ສຫສ຺ສານນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຕໍ ສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ນິຣພ຺ພຸທຄຓນາຍ ສຕສຫສ຺ສໍ. ຉຕ຺ຕິໍສຕີຕິ ອປຣານິ ຉຕ຺ຕິໍສຕິ ນິຣພ຺ພຸທານິ. ປຎ຺ຈ ຈາຕິ ອພ຺ພຸທຄຓນາຍ ປຎ຺ຈ ອພ຺ພຸທານິ. ຍມຣິຍຄຣຫີຕິ ຍໍ ອຣິເຍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອຕ຺ຕກໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ໂກກາລິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໑. ທສເມ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ, ໂກ ອຍໍ ໂກກາລິໂກ, ກສ຺ມາ ຈ ອຸປສງ຺ກມິ? ອຍໍ ກິຣ ໂກກາລິກຣຏ຺ເຐ ໂກກາລິກນຄເຣ ໂກກາລິກເສຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປິຕຣາ ກາຣາປິເຕ ວິຫາເຣ ປຏິວສຕິ ຈູຬໂກກາລິໂກຕິ ນາເມນ, ນ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສິສ຺ໂສ. ໂສ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ໂຕ ມຫາໂກກາລິໂກ ນາມ. ຠຄວຕິ ປນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣມານາ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ວິເວກາວາສໍ ວສິຕຸກາມາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ຕໍ ນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ວິຫາຣໍ ອຄມໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເນສໍ ໂກກາລິໂກ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສສິ. ເຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ມຍໍ ອິຘ ເຕມາສໍ ວສິສ຺ສາມ, ມາ ກສ຺ສຈິ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວສິໍສຸ. ວສິຕ຺ວາ ປວາຣຓາທິວເສ ປວາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ຄຈ຺ຉາມ ມຍໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂກກາລິກໍ ອາປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂກກາລິໂກ ‘‘ອຊ຺ເຊກທິວສໍ, ອາວຸໂສ, ວສິຕ຺ວາ ສ຺ເວ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫ ອຄ຺ຄສາວເກ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສມາເນປິ ນ ຊານາຖ, ນ ເນ ໂກຈິ ປຈ຺ຈເຍນາປິ ນິມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ນຄຣວາສິໂນ, ‘‘ກຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຖຣາ, ກສ຺ມາ ໂນ ນ ອາໂຣຈຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ກິໍ ອາວຸໂສ ອາໂຣຈິເຕນ, ກິໍ ນ ປສ຺ສຖ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາສເນ ນິສີທນ຺ເຕ, ເອເຕ ອຄ຺ຄສາວກາຕິ. ເຕ ຂິປ຺ປໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສປ຺ປິຜາຓິຕາທີນິ ເຈວ ຈີວຣທຸສ຺ສານິ ຈ ສໍຫຣິໍສຸ.

ໂກກາລິໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຣມປ຺ປິຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄສາວກາ ປຍຸຕ຺ຕວາຈາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ນ ສາທິຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອສາທິຍນ຺ຕາ ‘ອາວາສິກສ຺ສ ເທຖາ’ຕິ ວກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໍ ຕໍ ລາຠໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເຖຣາ ທິສ຺ວາວ ‘‘ອິເມ ປຈ຺ຈຍາ ເນວ ອມ຺ຫາກໍ, ນ ໂກກາລິກສ຺ສ ກປ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ໂກກາລິໂກ ‘‘ກຖໍ ຫິ ນາມ ອຕ຺ຕນາ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອທາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ອາຆາຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ເຕປິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສໍ ອາທາຍ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ຕເມວ ນຄຣໍ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ. ນາຄຣາ ເຖເຣ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ສຫ ປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ທານໍ ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນຄຣມຊ຺ເຌ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ອທໍສຸ, ເຖຣານຎ຺ຈ ປຣິກ຺ຂາເຣ ອຸປນາເມສຸໍ. ເຖຣາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາທຍິໍສຸ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂກກາລິໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ອເຫສຸໍ, ອິທານິ ປາປິຈ຺ຉາ ຊາຕາ, ປຸພ຺ເພປິ ອປ຺ປິຈ຺ຉສນ຺ຕຸຏ຺ຐປວິວິຕ຺ຕສທິສາ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ເຖເຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ວິຍ, ອິທານິ ປນ ປາປຠິກ຺ຂູ ຊາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມູລຏ຺ຐາເນເຍວ ເນສໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຣມານຣູໂປ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຍເມວ ໂກກາລິໂກ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຄວາ ຕໍ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ອຍໍ ອຄ຺ຄສາວເກ ອກ຺ໂກສິຕຸກາໂມ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ປຏິເສເຘຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ, ‘‘ນ ສກ຺ກາ ປຏິເສເຘຕຸໍ, ເຖເຣສຸ ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກາລງ຺ກໂຕ ເອກໍເສນ ປທຸມນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ, ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນປິ ນາມ ຄຣຫນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນ ນິເສເຘຕີ’’ຕິ ວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ ອຣິຍູປວາທສ຺ສ ຈ ມຫາສາວຊ຺ຊຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມາ ເຫວນ຺ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິເສເຘສິ. ຕຕ຺ຖ ມາ ເຫວນ຺ຕິ ມາ ເອວໍ ອຠຓິ. ສທ຺ຘາຍິໂກຕິ ສທ຺ຘາຍ ອາກໂຣ ປສາທາວໂຫ ສທ຺ຘາຕພ຺ພວຈໂນ ວາ. ປຈ຺ຈຍິໂກຕິ ປຕ຺ຕິຍາຍິຕພ຺ພວຈໂນ.

ປກ຺ກາມີຕິ ກມ຺ມານຸຠາເວນ ໂຈທິຍມາໂນ ປກ຺ກາມິ. ໂອກາສກຕໍ ຫິ ກມ຺ມໍ ນ ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຐາຕຸໍ ນ ອທາສິ. ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ສໂຕ ນ ຈິເຣເນວ. ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ຜຸໂຏ ອໂຫສີຕິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂອກາສໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ອຏ຺ຐີນິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຕາຫິ ປີຬກາຫິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏໍ ອໂຫສິ. ຍສ຺ມາ ປນ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ຕຖາຣູປໍ ກມ຺ມໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາເວ ວິປາກໍ ນ ເທຕິ, ທສ຺ສນູປຈາເຣ ວິຊຫິຕມຕ຺ເຕ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ປີຬກາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ກລາຍມຕ຺ຕິໂຍຕິ ຈຓກມຕ຺ຕິໂຍ. ເພລຸວສລາຏຸກມຕ຺ຕິໂຍຕິ ຕຣຸຓເພລຸວມຕ຺ຕິໂຍ. (ພິລ຺ລມຕ຺ຕິໂຍຕິ ມຫາເພລຸວມຕ຺ຕິໂຍ.) ປຠິຊ຺ຊິໍສູຕິ ຠິຊ຺ຊິໍສຸ. ຕາສຸ ຠິນ຺ນາສຸ ສກລສຣີຣໍ ປນສປກ຺ກໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ປກ຺ເກນ ຄຕ຺ເຕນ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ວິສຄິລິໂຕ ມຈ຺ໂຉ ວິຍ ກທລິປຕ຺ເຕສຸ ສຍິ. ອຖ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖໍ ອາຄຕາຄຕາ ມນຸສ຺ສາ – ‘‘ຘິ ໂກກາລິກ, ຘິ ໂກກາລິກ, ອຍຸຕ຺ຕມກາສິ, ອຕ຺ຕໂນເຍວ ມຸຂໍ ນິສ຺ສາຍ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕສໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຘິ-ກາຣໍ ອກໍສຸ. ອາຣກ຺ຂກເທວຕານໍ ອາກາສເທວຕາຕິ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐຠວນາ ເອກຘິກາໂຣ ອຸທປາທິ. ອຖສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອວາທໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຄຣຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ກາລມກາສີຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ກາລມກາສິ. ປທຸມໍ ນິຣຍນ຺ຕິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ປທຸມນິຣໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອວີຈິມຫານິຣຍມ຺ຫິເຍວ ປນ ປທຸມຄຓນາຍ ປຈ຺ຈິຕພ຺ເພ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ວີສຕິຂາຣິໂກຕິ ມາຄຘເກນ ປຕ຺ເຖນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຕ຺ຖາ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ເອກປຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເຕນ ປຕ຺ເຖນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຕ຺ຖາ ອາຬ຺ຫກໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຬ຺ຫການິ ໂທຓໍ, ຈຕຸໂທຓາ ມານິກາ, ຈຕຸມານິກາ ຂາຣີ, ຕາຍ ຂາຣິຍາ ວີສຕິຂາຣິໂກ. ຕິລວາໂຫຕິ ມາຄຘການໍ ສຸຂຸມຕິລານໍ ຕິລສກຏໍ. ອພ຺ພຸໂທ ນິຣໂຍຕິ ອພ຺ພຸໂທ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ນິຣໂຍ ນຕ຺ຖິ. ອວີຈິມ຺ຫິເຍວ ປນ ອພ຺ພຸທຄຓນາຍ ປຈ຺ຈິຕພ຺ພຏ຺ຐານສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ນິຣພ຺ພຸທາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວສ຺ສຄຓນາປິ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ – ຍເຖວ ຫິ ສຕໍ ສຕສຫສ຺ສານິ ໂກຏິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຕໍ ສຕສຫສ຺ສໂກຏິໂຍ ປໂກຏິ ນາມ ໂຫຕິ, ສຕໍ ສຕສຫສ຺ສປໂກຏິໂຍ ໂກຏິປໂກຏິ ນາມ, ສຕໍ ສຕສຫສ຺ສໂກຏິປໂກຏິໂຍ ນຫຸຕໍ, ສຕໍ ສຕສຫສ຺ສນຫຸຕານິ ນິນ຺ນຫຸຕໍ, ສຕໍ ສຕສຫສ຺ສນິນ຺ນຫຸຕານິ ເອກໍ ອພ຺ພຸທໍ, ຕໂຕ ວີສຕິຄຸຓໍ ນິຣພ຺ພຸທໍ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ສນງ຺ກຸມາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໒. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ສປ຺ປິນີຕີເຣຕິ ສປ຺ປິນີນາມິກາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ. ສນງ຺ກຸມາໂຣຕິ ໂສ ກິຣ ປຎ຺ຈສິຂກຸມາຣກກາເລ ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ກຸມາຣກວຓ຺ເຓເນວ ວິຈຣຕິ. ເຕນ ນໍ ‘‘ກຸມາໂຣ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ, ໂປຣາຓກຕ຺ຕາ ປນ ‘‘ສນງ຺ກຸມາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຊເນຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຊນິຕສ຺ມິໍ, ປຊາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣິໂນຕິ ເຍ ຊເນຕສ຺ມິໍ ໂຄຕ຺ຕໍ ປຏິສຣນ຺ຕິ ເຕສຸ ໂລເກ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣີສຸ ຂຕ຺ຕິໂຍ ເສຏ຺ໂຐ. ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຠຍເຠຣວສຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ (ມ. ນິ. ໑.໓໔ ອາທໂຍ) ປຸພ຺ເພນິວາສາທີຫິ ວາ ຕີຫິ, ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ (ທີ. ນິ. ໑.໒໗໘ ອາທໂຍ) ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ມໂນມຍິທ຺ຘິ ຉ ອຠິຎ຺ຎາໂຍຕິ ອິມາຫິ ວາ ອຏ຺ຐຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ, ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຊາຄຣິຍານຸໂຍໂຄ ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານີຕິ ເອວໍ ປນ຺ນຣສຘມ຺ມເຠເທນ ຈຣເຓນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມານຸເສຕິ ໂສ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມຕິ. ປຐມໍ.

໒. ເທວທຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໓. ທຸຕິເຍ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕຕິ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ເວຬຸວນໂຕ ຄຍາສີສໍ ຄເຕ. ອສ຺ສຕຣິນ຺ຕິ ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ວຬວາຍ ຊາຕໍ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອນ຺ຘກວິນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໔. ຕຕິເຍ ອນ຺ຘກວິນ຺ທນ຺ຕິ ເອວໍນາມກໍ ຄາມໍ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອິທານິປິ ວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊຕິ, ຄຈ຺ຉາມິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ສາສນານຸຈ຺ຉວິກໍ ວີຣິຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຄາຖໍ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິ.

ປນ຺ຕານີຕິ ຊນຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸປຈາເຣ ຐິຕານິ. ສໍໂຍຊນວິປ຺ປໂມກ຺ຂາຕິ ຕານິ ຈ ເສນາສນານິ ເສວມາໂນ ນ ຈີວຣາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເສເວຍ຺ຍ, ອຖ ໂຂ ທສສໍໂຍຊນວິປ຺ປໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ຈເຣຍ຺ຍ. ສງ຺ເຆ ວເສຕິ ເຕສຸ ເສນາສເນສຸ ຣຕິໍ ອລຠນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐາກາທີນໍ ຈິຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ຄທ຺ຣຠປິຏ຺ເຐ ຣຊໍ ວິຍ ອຸປ຺ປຕນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ອຈຣິຕ຺ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ວເສຍ຺ຍ. ຣກ຺ຂິຕຕ຺ໂຕ ສຕີມາຕິ ຕຕ຺ຖ ຈ ວສນ຺ໂຕ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ໂຄໂຓ ວິຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຣກ຺ຂິຕຕ຺ໂຕ ສຕິປຏ຺ຐານປຣາຍໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ວເສຍ຺ຍ.

ອິທານິ ສງ຺ເຆ ວສມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ຕໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ກຸລາກຸລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑິກາຍ ຈຣນ຺ໂຕຕິ ປິຓ຺ຑຕ຺ຖາຍ ຈຣມາໂນ. ເສເວຖ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານີຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວສມາໂນປິ ຘຸຣປຣິເວເຓ ຕາລນາຬິເກຣອາທີນິ ໂຣເປຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກາທິສໍສຏ຺ໂຐ ນ ວເສຍ຺ຍ, ຈິຕ຺ຕກລ຺ລຕໍ ປນ ຊເນຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ຫາເສຕ຺ວາ ໂຕເສຕ຺ວາ ປຸນ ປນ຺ຕເສນາສເນ ວເສຍ຺ຍາຕິ ອຣຎ຺ຎສ຺ເສວ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ. ຠຍາຕິ ວຏ຺ຏຠຍໂຕ. ອຠເຍຕິ ນິພ຺ພາເນ. ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວເສຍ຺ຍ.

ຍຕ຺ຖ ເຠຣວາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠຍຊນກາ ສວິຎ຺ຎາຓກາ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ, ອວິຎ຺ຎາຓກາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຂາຓຸວລ຺ລິອາທໂຍ ພຫູ ອຕ຺ຖິ. ສຣີສປາຕິ ທີຆຊາຕິກາທິສຣີສປາ. ນິສີທິ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຕິ ຕາທິເສ ຐາເນ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ. ອິມິນາ ອິທໍ ທີເປຕິ – ຠຄວາ ຍຖາ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກເຠຣວາຣມ຺ມຓານິ ເຈວ ສຣີສເປ ຈ ວິຊ຺ຊຸນິຈ຺ຉາຣຓາທີນິ ຈ ອມນສິກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ, ເອວເມວໍ ປຘານມນຸຍຸຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທນ຺ຕີຕິ.

ຊາຕຸ ເມ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອກໍເສນ ມຍາ ທິຏ຺ຐໍ. ນ ຍິທໍ ອິຕິຫີຕິຫນ຺ຕິ ອິທໍ ອິຕິຫ ອິຕິຫາຕິ ນ ຕກ຺ກເຫຕຸ ວາ ນຍເຫຕຸ ວາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ ວາ ອຫໍ ວທາມິ. ເອກສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ມິນ຺ຕິ ເອກາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ. ຘມ຺ມເທສນາ ຫິ ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ມຈ຺ຈຸຫາຍິນນ຺ຕິ ມຣຓປຣິຈ຺ຈາຄິນໍ ຂີຓາສວານໍ.

ທສາ ຈ ທສຘາ ທສາຕິ ເອຕ຺ຖ ທສາຕິ ທເສວ, ທສຘາ ທສາຕິ ສຕໍ, ອຎ຺ເຎ ຈ ທສຸຕ຺ຕຣໍ ເສຂສຕໍ ປສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ. ໂສຕສມາປນ຺ນາຕິ ມຄ຺ຄໂສຕໍ ສມາປນ຺ນາ. ອຕິຣຈ຺ຉານຄາມິໂນຕິ ເທສນາມຕ຺ຕເມຕໍ, ອວິນິປາຕຘມ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂາຕຸໍ ໂນປິ ສກ຺ໂກມີຕິ ມຸສາວາທຠເຍນ ເອຕ຺ຕກາ ນາມ ປຸຎ຺ຎຠາຄິໂນ ສຕ຺ຕາຕິ ຄເຓຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ພຫຸໍ ພ຺ຣຫ຺ມຘມ຺ມເທສນໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອຣຸຓວຕີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຠິຠູສມ຺ຠວນ຺ຕິ ອຠິຠູ ຈ ສມ຺ຠໂວ ຈ. ເຕສຸ ອຠິຠູເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຄ຺ໂຄ, ສມ຺ຠວຕ຺ເຖໂຣ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ວິຍ ສມາຘິນາ ອຄ຺ໂຄ. ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ອວຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ, ລາມກໂຕ ວາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ. ຂິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ, ກິນ຺ນາເມຕໍ ກິນ຺ນາເມຕນ຺ຕິ? ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກເຖນ຺ຕິ. ວິປາເຈນ຺ຕີຕິ ວິຕ຺ຖາຣຍນ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖນ຺ຕິ. ເຫຏ຺ຐິເມນ ອຸປຑ຺ຒກາເຍນາຕິ ນາຠິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐິມກາເຍນ. ປາຬິຍໍ ເອຕ຺ຕກເມວ ອາຄຕໍ. ເຖໂຣ ປນ ‘‘ປກຕິວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ນາຄວຓ຺ຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ, ສຸປຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໓) ນເຍນ ອາຄຕໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ທສ຺ເສສິ. ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກຖໍ ເທສິຕາ ນຸ ໂຂ ຘມ຺ມເທສນາ ສພ຺ເພສໍ ປິຍາ ອສ຺ສ ມນາປາ’’ຕິ. ຕໂຕ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ – ‘‘ສພ຺ເພປິ ປາສຓ຺ຑາ ສພ຺ເພ ເທວມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສມເຍ ປຸຣິສກາຣໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ, ວີຣິຍສ຺ສ ອວຓ຺ຓວາທີ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວີຣິຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເທເສສ຺ສາມິ, ເອວໍ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ສພ຺ເພສໍ ປິຍາ ຠວິສ຺ສຕິ ມນາປາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ຠຖາຕິ ອາຣມ຺ຠວີຣິຍໍ ກໂຣຖ. ນິກ຺ກມຖາຕິ ນິກ຺ກມວີຣິຍໍ ກໂຣຖ. ຍຸຎ຺ຊຖາຕິ ປໂຍຄໍ ກໂຣຖ ປຣກ຺ກມຖ. ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນາ ນາມ ກິເລສເສນາ, ຕໍ ຘຸນາຖ. ຊາຕິສໍສາຣນ຺ຕິ ຊາຕິຎ຺ຈ ສໍສາຣຎ຺ຈ, ຊາຕິສງ຺ຂາຕໍ ວາ ສໍສາຣໍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ກິໍ ປນ ກຕ຺ວາ ເຖໂຣ ສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ວິຎ຺ຎາເປສີຕິ? ນີລກສິຓໍ ຕາວ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອາໂລກຏ຺ຐາເນ ອນ຺ຘກາຣໍ ຜຣິ, ໂອທາຕກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາຣຏ຺ຐາເນ ໂອຠາສໍ. ຕໂຕ ‘‘ກິມິທໍ ອນ຺ຘກາຣ’’ນ຺ຕິ? ສຕ຺ຕານໍ ອາໂຠເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອາໂລກໍ ທສ຺ເສສິ. ອາໂລກຏ຺ຐາເນ ອາໂລກກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ‘‘ກິໍ ອາໂລໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ? ວິຈິນນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ອຖ ເຕສໍ ເຖໂຣຕິ ວທນ຺ຕານໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ, ສພ຺ເພ ໂອສຏາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ສທ຺ທໍ ສຸຓິໍສຸ. ອຕ຺ໂຖປິ ເນສໍ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໖. ປຎ຺ຈເມ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລານໍ ສາລວເນຕິ ຍເຖວ ຫິ ກທມ຺ພນທີຕີຣໂຕ ຣາຊມາຕຸວິຫາຣທ຺ວາເຣນ ຖູປາຣາມໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຫິຣຎ຺ຎວຕິກາຍ ນາມ ນທິຍາ ປາຣິມຕີຣໂຕ ສາລວນໍ ອຸຍ຺ຍານໍ. ຍຖາ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ຖູປາຣາໂມ, ເອວໍ ຕໍ ກຸສິນາຣາຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຖູປາຣາມໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣໍ ປວິສນມຄ຺ໂຄ ປາຈີນມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ອຸຍ຺ຍານໂຕ ສາລປນ຺ຕິ ປາຈີນມຸຂາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ນິວຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ອຸປວຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລານໍ ສາລວເນ. ອນ຺ຕເຣນ ຍມກສາລານນ຺ຕິ ມູລກ຺ຂນ຺ຘວິຏປປຕ຺ເຕຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສິພ຺ພິຕ຺ວາ ຐິຕສາລານໍ ອນ຺ຕຣິກາຍ. ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຖາຕິ ສຕິອວິປ຺ປວາເສນ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສມ຺ປາທຍຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ຍຖາ ນາມ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ມຫທ຺ຘໂນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ປຸຕ຺ຕານໍ ຘນສາຣໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ປຣິນິພ຺ພານມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ສພ຺ພໍ ເອກສ຺ມິໍ ອປ຺ປມາທປເທເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຠາສິ. ອຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິມາ ວາຈາຕິ ອິທໍ ປນ ສງ຺ຄີຕິກາຣານໍ ວຈນໍ.

ອິໂຕ ປຣໍ ຍໍ ປຣິນິພ຺ພານປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຐມໍ ຌານນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ເນ ຠຄວຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເທວມນຸສ຺ສາ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ວິຣວິໍສຸ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣປິ – ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຣຸທ຺ຘ ຠຄວາ’’ຕິ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອປິຈ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ກຖໍ ປນ ໂສ ອຎ຺ຎາສິ? ເຖໂຣ ກິຣ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຕໍ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນວຸຏ຺ຐານໍ, ຕາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອິທານິ ຠຄວາ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ, ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ຈ ກາລໍກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ…ເປ… ຕຕິຍຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຠຄວາ ຈຕຸວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ, ເຕຣສສຸ ຐາເນສຸ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ… ຕຖາ ຕຕິຍໍ… ປນ຺ນຣສສຸ ຐາເນສຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ກຖໍ? ທສສຸ ອສຸເຠສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາມຸທິເຕສຸ ອານາປາເນ ປຣິຈ຺ເຉທາກາເສຕິ ອິເມສຸ ຕາວ ຈຕຸວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣຎ຺ຈ ທສ ຈ ອສຸຠານິ ເສເສສຸ ເຕຣສສຸ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ… ເຕສຸເຍວ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອຏ຺ຐສຸ ປນ ກສິເຓສຸ ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ອານາປາເນ ປຣິຈ຺ເຉທາກາເສ ຈຕູສຸ ອຣູເປສູຕິ ອິເມສຸ ປນ຺ນຣສສຸ ຐາເນສຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອຍມ຺ປິ ຈ ສງ຺ເຂປກຖາວ. ນິພ຺ພານປຸຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ປນ ຠຄວາ ຘມ຺ມສ຺ສາມິ ສພ຺ພາປິ ຈຕຸວີສຕິໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິເທສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຎາຕິຊນໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ວິຍ ສພ຺ພສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ໂຐ.

ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສມນນ຺ຕຣາ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຌານສມນນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມນນ຺ຕຣນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ສມນນ຺ຕຣານິ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕິຓ຺ຓສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຌານສມນນ຺ຕຣໍ ນາມ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຸນ ຌານງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕິຓ຺ຓສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມນນ຺ຕຣໍ ນາມ. ອິມານິ ທ຺ເວປິ ສມນນ຺ຕຣາເນວ. ຠຄວາ ປນ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ອພ຺ຍາກເຕນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈນ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ເຍ ຫິ ເກຈິ ພຸທ຺ຘາ ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ວາ ອຣິຍສາວກາ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ເພ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕເນວ ອພ຺ຍາກເຕນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈນ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ຠູຕາຕິ ສຕ຺ຕາ. ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ປຏິຠາຄປຸຄ຺ຄລວິຣຫິໂຕ. ພລປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ທສວິຘໍ ຎາຓພລໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນຕິ ອຸປ຺ປາທວຍສຠາວາ. ເຕສໍ ວູປສໂມຕິ ເຕສໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ວູປສໂມ. ສຸໂຂຕິ ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານເມວ ສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທາສີຕິ ‘‘ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ມຫາຠູມິຈາໂລ ອໂຫສີ’’ຕິ ເອວໍ ມຫາປຣິນິພ຺ພາເນ (ທີ. ນິ. ໒.໒໒໐) ວຸຕ຺ຕໍ ຠູມິຈາລໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ໂສ ຫິ ໂລມຫໍສນໂກ ຈ ຠິໍສນໂກ ຈ ອາສິ. ສພ຺ພາກາຣວຣູເປເຕຕິ ສພ຺ພາກາຣວຣຄຸຓູເປເຕ. ນາຫຸ ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສຕິ ນ ຊາໂຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສ. ອເນໂຊຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕາຍ ເອຊາຍ ອຠາເວນ ອເນໂຊ. ສນ຺ຕິມາຣພ຺ຠາຕິ ອນຸປາທິເສສໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປຏິຈ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ. ຈກ຺ຂຸມາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມາ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ອສລ຺ລີເນນາຕິ ອນລ຺ລີເນນ ອສງ຺ກຸຏິເຕນ ສຸວິກສິເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ. ເວທນໍ ອຊ຺ຌວາສຍີຕິ ເວທນໍ ອຘິວາເສສິ, ນ ເວທນານຸວຕ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕິ. ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ເກນຈິ ຘມ຺ເມນ ອນາວຣຓວິໂມກ຺ໂຂ ສພ຺ພໂສ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວູປຄໂມ ປຊ຺ໂຊຕນິພ຺ພານສທິໂສ ຊາໂຕຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ພ຺ຣຫ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ອຣຫນ຺ຕວຄ຺ໂຄ

໑. ຘນຎ຺ຊານີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໗. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ຘນຎ຺ຊານີຕິ ຘນຎ຺ຊານິໂຄຕ຺ຕາ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐໂຄຕ຺ຕາ ກິເຣສາ. ເສສພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກິຣ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ, ຘນຎ຺ຊານິໂຄຕ຺ຕາ ມຕ຺ຖກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຕິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິ. ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ກສ຺ມາ ອຸທາເນສິ? ໂສ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຓ຺ເຓ ປິທຫຕິ, ຖທ຺ໂຘ ຂທິຣຂາຓຸສທິໂສ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປນ ໂສຕາປນ຺ນາ ອຣິຍສາວິກາ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທານໍ ເທນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອປ຺ໂປທກໍ ປາຍາສໍ ເທຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ນານາຣສໂຠຊນໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທານທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕສ຺ສ ວສວຕ຺ຕິຕາຍ ປຫີນມຈ຺ເຉຣຕາຍ ຈ ສຫຕ຺ຖາ ປຣິວິສຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປນ ທານທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາໂຕວ ຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍຕິ. ອເຖກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອສມ຺ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາຫ – ‘‘ສ຺ເວ ໂຠຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ປຎ຺ຈສຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ມຍາ ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ? ຕຍາ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ປຈນປຣິເວສນໍ ອຎ຺ເຎ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ຕ຺ວໍ ຐິຕາປິ ນິສິນ຺ນາປິ ຂິປິຕ຺ວາປິ ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາປິ ‘‘ນໂມ ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມຸຓ຺ຑກສ຺ສ ສມຓກສ຺ສ ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣສິ, ຕໍ ສ຺ເວ ເອກທິວສມຕ຺ຕໍ ມາ ອກາສິ. ຕໍ ຫິ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອນຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາ ມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ຠິນ຺ທສີຕິ. ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວາ ຠິຊ຺ຊ ເທເວຫິ ວາ, ອຫໍ ປນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ນ ສກ຺ໂກມິ ອນມສ຺ສມານາ ສຓ຺ຐາຕຸນ຺ຕິ. ໂຠຕິ ກຸລສຕິເກ ຄາເມ ຄາມທ຺ວາຣມ຺ປິ ຕາວ ປິທຫິຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ທ຺ວີຫງ຺ຄຸເລຫິ ປິທຫິຕພ຺ພໍ ມຸຂໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ໂຠຊນກາລມຕ຺ຕໍ ປິທຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສີຕິ. ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖຕ຺ວາປິ ໂສ ນິວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸສ຺ສີສເກ ຐປິຕໍ ມຓ຺ຑລຄ຺ຄຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ – ‘‘ໂຠຕິ ສເຈ ສ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ນິສິນ຺ເນສຸ ຕໍ ມຸຓ຺ຑສມຓກໍ ນມສ຺ສສິ, ອິມິນາ ຕໍ ຂຄ຺ເຄນ ປາທຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເກສມຕ຺ຖກາ ກຬີຣໍ ວິຍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຣາສິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອິມິນາ ມຓ຺ຑລຄ຺ເຄນ, ປາທໂຕ ຍາວ ມຕ຺ຖກາ;

ກຬີຣມິວ ເຉຊ຺ຊາມິ, ຍທິ ມິຈ຺ຉໍ ນ ກາຫສິ.

‘‘ສເຈ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຠຓສິ, ສເຈ ຘມ຺ໂມຕິ ຠາສສິ;

ສເຈ ສງ຺ໂຆຕິ ກິຕ຺ເຕສິ, ຊີວນ຺ຕີ ເມ ນິເວສເນ’’ຕິ.

ອຣິຍສາວິກາ ປນ ປຖວີ ວິຍ ທຸປ຺ປກມ຺ປາ, ສິເນຣຸ ວິຍ ທຸປ຺ປຣິວຕ຺ຕິຍາ. ສາ ເຕນ ນໍ ເອວມາຫ –

‘‘ສເຈ ເມ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ, ກາມໍ ເຉຊ຺ຊສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ເນວາຫໍ ວິຣມິສ຺ສາມິ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສາສນາ.

‘‘ນາຫໍ ໂອກ຺ກາ ວຣຘຣາ, ສກ຺ກາ ໂຣຘຍິຕຸໍ ຊິນາ;

ຘີຕາຫໍ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ, ຉິນ຺ທ ວາ ມໍ ວຘສ຺ສຸ ວາ’’ຕິ.

ເອວໍ ຘນຎ຺ຊານິຄຊ຺ຊິຕໍ ນາມ ຄຊ຺ຊນ຺ຕີ ປຎ຺ຈ ຄາຖາສຕານິ ອຠາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຣາມສິຕຸໍ ວາ ປຫຣິຕຸໍ ວາ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ໂຠຕິ ຍໍ ເຕ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ສຍເນ ຂິປິ. ປຸນທິວເສ ເຄຫໍ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ຕໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ລາຊາປຸຓ຺ຓຆຏມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຕານໍ ນວສປ຺ປິສກ຺ຂຣມຘຸຍຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ໂປທກປາຍາສໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓີປິ ປາໂຕວ ຄນ຺ໂຘທເກນ ສຍໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ອຫຕວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕຄ຺ຆນກໍ ເອກໍສໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ ສຸວຓ຺ຓກຏຈ຺ຉຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຣິວິສມານາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກປນ຺ຕິຍໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕີ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ທາຣຸຠຓ຺ເຑ ປກ຺ຂລິ. ປກ຺ຂລນຆຏ຺ຏນາຍ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທສພລໍ ສຣິ. ສຕິສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ປນ ປາຍາສປາຕິໍ ອຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສຓິກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຕານໍ ມຊ຺ເຌ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຍນ ເວຬຸວນໍ, ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ເກຈິ ຠຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຠຸຎ຺ຊມານາ, ເກຈິ ຫຕ຺ເຖ ໂອຕາຣິຕມຕ຺ຕາ, ເກສຎ຺ຈິ ໂຠຊນໍ ປຸຣໂຕ ຐປິຕມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາວ ສິເນຣຸມຕ຺ເຕນ ມຸຄ຺ຄເຣນ ສີເສ ປຫຏາ ວິຍ ກຓ຺ເຓສຸ ສູເລນ ວິທ຺ຘາ ວິຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວທິຍມານາ ‘‘ອິມິນາ ອຎ຺ຎລທ຺ຘິເກນ ມຍໍ ຆຣໍ ປເວສິຕາ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ປິຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຸເຂນ ຄຫິຕໍ ນິຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາ ຘນຸໍ ທິສ຺ວາ ກາກາ ວິຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອກ຺ໂກສມານາ ທິສາວິທິສາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ທິສ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ສີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ‘‘ອິທເມວ ຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ມຍໍ ຫິຍ຺ໂຍ ປຏ຺ຐາຍ ໂຠຕິໍ ຍາຈນ຺ຕາ ນ ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ, ເອຕໍ ‘‘ເອວເມວໍ ປນາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຄາມນິຄມຣຏ຺ຐປູຊິໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ວຕ຺ວາ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕຸໍ, ເອກເມວ ນໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ‘‘ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ’’ຕິ ຄາຖໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ – ‘‘ສເຈ ‘ອສຸກສ຺ສ ນາມ ວຘໍ ໂຣເຈມີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອຖ ນໍ ‘ເຍ ຕຸຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕ ມາເຣຕຸກາໂມສິ, ໂລກວຘາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ກິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສມຓຠາເວນາ’ຕິ? ນິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ. ສເຈ ‘ນ ກສ຺ສຈິ ວຘໍ ໂຣເຈມີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອຖ ນໍ ‘ຕ຺ວໍ ຣາຄາທີນມ຺ປິ ວຘໍ ນ ອິຈ຺ຉສິ. ກສ຺ມາ ສມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫິຓ຺ຑສີ’ຕິ? ນິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ. ອິຕິ ອິມໍ ອຸຠໂຕໂກຏິກໍ ປຎ຺ຫໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເນວ ຄິລິຕຸໍ ນ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ສມ຺ໂມທີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຑິຕຕາຍ ກຸທ຺ຘຠາວໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຘຸຣກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສມ຺ໂມທິ. ປຎ຺ໂຫ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ເຕ ກຖິໂຕ. ເສສມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອກ຺ໂກສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໘. ທຸຕິເຍ ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ຠາຣທ຺ວາໂຊວ ໂສ, ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ປນ ຄາຖາ ສເຕຫິ ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ອາຄໂຕຕິ. ‘‘ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາໂຊ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ນາມໍ ຄຫິຕໍ. ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນຕິ ‘‘ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ມຍ຺ຫໍ ເຊຏ຺ຐກຠາຕຣໍ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນ ຊານິ ກຕາ, ປກ຺ໂຂ ຠິນ຺ໂນ’’ຕິ ໂກເຘນ ກຸປິໂຕ ໂທມນສ຺ເສນ ຈ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອກ຺ໂກສຕີຕິ ‘‘ໂຈໂຣສິ, ພາໂລສິ, ມູຬ຺ໂຫສິ, ເຖໂນສິ, ໂອຏ຺ໂຐສິ, ເມຓ຺ໂຑສິ, ໂຄໂຓສິ, ຄທ຺ຣໂຠສິ, ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕສິ, ເນຣຍິໂກສີ’’ຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສຕິ. ປຣິຠາສຕີຕິ ‘‘ໂຫຕຸ ມຸຓ຺ຑກສມຓກ, ‘ອທຓ຺ໂຑ ອຫ’ນ຺ຕິ ກໂຣສິ, ອິທານິ ເຕ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ປຣິຠາສຕິ ນາມ.

ສມ຺ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ວີຕິຫຣຕີຕິ ກຕສ຺ສ ປຏິກາຣໍ ກໂຣຕິ. ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຂ, ໂຄຕມນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ເອວມາຫ? ‘‘ຕເວເວຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕເວເວຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ກິຣສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ. ‘‘ອິສໂຍ ນາມ ກຸປິຕາ ສປນໍ ເທນ຺ຕິ ກິສວຈ຺ຉາທໂຍ ວິຍາ’’ຕິ ອນຸສ຺ສວວເສນ ‘‘ສປຕິ ມໍ ມຎ຺ເຎ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພິເສວນສ຺ສ. ຕາທິໂນຕິ ຕາທິລກ຺ຂຓໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ. ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປາປິໂຍຕິ ຕສ຺ເສວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຕນ ໂກເຘນ ປາປໍ ໂຫຕິ. ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕີຕິ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຘິວາເສຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕິ, ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ ຕິກິຈ຺ຉຕິ ສາເຘຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຊນາ ພາໂລຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ກີທິສາ ຊນາ? ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ. ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມສ຺ສ ວາ. ອໂກວິທາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອກຸສລາ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອສຸຣິນ຺ທກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໙. ຕຕິເຍ ອສຸຣິນ຺ທກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ. ກຸປິໂຕຕິ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ກຸທ຺ໂຘ. ຊຍຎ຺ເຈວສ຺ສ ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອສ຺ເສວ ຕໍ ຊຍໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຊໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕມສ຺ສາຕິ? ຍາ ຕິຕິກ຺ຂາ ວິຊານໂຕ ອຘິວາສນາຍ ຄຸຓໍ ວິຊານນ຺ຕສ຺ສ ຕິຕິກ຺ຂາ ອຘິວາສນາ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ວິຊານໂຕວ ຊໂຍ. ພາໂລ ປນ ຜຣຸສໍ ຠຓນ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຊໂຍ’’ຕິ ເກວລໍ ຊຍໍ ມຎ຺ຎຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ພິລງ຺ຄີກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ພິລງ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ຠາຣທ຺ວາໂຊວ ໂສ, ນານປ຺ປກາຣໍ ປນ ສຸທ຺ຘຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຎ຺ຊິກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓາເປນ຺ໂຕ ພຫຸຘນໍ ສງ຺ຂຣີຕິ ‘‘ພິລງ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາໂຊ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ນາມໍ ຄຫິຕໍ. ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕຕິ ‘‘ຕໂຍ ເມ ເຊຏ຺ຐກຠາຕໂຣ ອິມິນາ ປພ຺ພາຊິຕາ’’ຕິ ອຕິວິຍ ກຸທ຺ໂຘ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຄາຖາ ປນ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ເຕ ກຖິຕາວ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຫິໍສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໑. ປຎ຺ຈເມ ອຫິໍສກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ຠາຣທ຺ວາໂຊເວສ, ອຫິໍສກປຎ຺ຫໍ ປນ ປຸຈ຺ຉິ, ເຕນສ຺ເສຕໍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ນາມໍ ຄຫິຕໍ. ນາເມນ ວາ ເອສ ອຫິໍສໂກ, ໂຄຕ຺ເຕນ ຠາຣທ຺ວາໂຊ. ອຫິໍສກາຫນ຺ຕິ ອຫິໍສໂກ ອຫໍ, ອິຕິ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຊານາຕູຕິ ອາຫ. ຕຖາ ຈສ຺ສາຕິ ຕຖາ ເຈ ອສ຺ສ, ຠເວຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຫິໍສຕີຕິ ນ ວິເຫເຐຕິ ນ ທຸກ຺ຂາເປຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຊຏາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໒. ຉຏ຺ເຐ ຊຏາຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ຠາຣທ຺ວາໂຊເວສ, ຊຏາປຎ຺ຫສ຺ສ ປນ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສໍ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ເຕ ກຖິຕເມວ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຸທ຺ຘິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໓. ສຕ຺ຕເມ ສຸທ຺ຘິກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ອຍມ຺ປິ ຠາຣທ຺ວາໂຊວ, ສຸທ຺ຘິກປຎ຺ຫສ຺ສ ປນ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ສີລວາປິ ຕໂປກຣນ຺ຕິ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນປິ ຕໂປກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊາຕິ ຕໂຍ ເວທາ. ຈຣຓນ຺ຕິ ໂຄຕ຺ຕຈຣຓໍ. ໂສ ສຸຊ຺ຌຕິ ນ ອຎ຺ຎາ ອິຕຣາ ປຊາຕິ ໂສ ເຕວິຊ຺ໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຸຊ຺ຌຕິ, ອຍໍ ປນ ອຎ຺ຎາ ນາມິກາ ປຊາ ນ ສຸຊ຺ຌຕີຕິ ວທຕິ. ພຫຸມ຺ປິ ປລປໍ ຊປ຺ປນ຺ຕິ ພຫຸມ຺ປິ ປລປໍ ຊປ຺ປນ຺ໂຕ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຈນສຫສ຺ສມ຺ປິ ຠຓນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕກສມ຺ພູຕິ ອນ຺ໂຕ ກິເລສປູຕິສຠາເວນ ປູຕິໂກ. ສໍກິລິຏ຺ໂຐຕິ ກິລິຏ຺ເຐຫິ ກາຍກມ຺ມາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຄ຺ຄິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໔. ອຏ຺ຐເມ ອຄ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ອຍມ຺ປິ ຠາຣທ຺ວາໂຊວ, ອຄ຺ຄິ ປຣິຈຣຓວເສນ ປນສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ເອຕໍ ນາມໍ ຄຫິຕໍ. ສນ຺ນິຫິໂຕ ໂຫຕີຕິ ສໍໂຍຊິໂຕ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐາສີຕິ ກສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິ? ຠຄວາ ກິຣ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວຣູປໍ ອຄ຺ຄປາຍາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ໂຠເຊມີ’ຕິ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຌາເປນ຺ໂຕ ອຜລໍ ກໂຣຕິ ອປາຍມຄ຺ຄໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອິມໍ ລທ຺ຘິໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອປາຍປູຣໂກວ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຈ຺ຉາມິສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ເຈວ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລານິ ເທມີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ຣາຊຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫີຕິ ຕີຫິ ເວເທຫິ. ຊາຕິມາຕິ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ຊາຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຸຕວາ ພຫູຕິ ພຫຸ ນານປ຺ປກາເຣ ຄນ຺ເຖ ສຸຕວາ. ໂສມໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ໂສ ເຕວິຊ຺ໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິມໍ ປາຍາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປເນສ ປາຍາໂສ ອຍຸຕ຺ໂຕຕິ ວທຕິ.

ເວທີຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ຊານິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ສຄ຺ຄາປາຍນ຺ຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ສຄ຺ຄມ຺ປິ ອປາຍມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ. ຊາຕິກ຺ຂຍນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕຕິ ຊານິຕ຺ວາ ໂວສິຕໂວສາໂນ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠວນ຺ຕິ ອວີຈິໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ສທິໂສ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນຕ຺ຖິ, ຠວໍເຍວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ປາຍາສໍ ອຸປນາເມສິ. ສຕ຺ຖາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທີເປຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄາຖາຠິຄີຕນ຺ຕິ ຄາຖາຫິ ອຠິຄີຕໍ. ອໂຠຊເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຍ຺ຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ຐິຕສ຺ສ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ທາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິທານິ ປນ ມຍາ ຕຸຍ຺ຫໍ ກິລຎ຺ຊມ຺ຫິ ຕິເລ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ເຕນ ວິຍ ສພ຺ເພ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ປກາສິຕາ, ອິຕິ ຄາຍເນນ ຄາຍິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ວິຍ ອິທໍ ໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍນ຺ຕິ. ສມ຺ປສ຺ສຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເນສ ຘມ຺ໂມຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ‘‘ເອວຣູປໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອສ ຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ. ສຸຘາໂຠຊນມ຺ປິ ຄາຖາຠິຄີຕໍ ປນຸທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ, ຄາຖາຫິ ຄາຍິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ພຸທ຺ຘາ ນີຫຣນ຺ຕິເຍວ. ຘມ຺ເມ ສຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວຸຕ຺ຕິເຣສາຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ເມ ສຕິ ຘມ຺ມໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປນ຺ຕານໍ ເອສາ ວຸຕ຺ຕິ ອຍໍ ອາຊີໂວ – ເອວຣູປໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມລທ຺ຘເມວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຄຸເຓ ວາ ອຄຸເຓ ວາ ນ ຊານາມິ. ອິທານິ ປນສ຺ສາຫໍ ຄຸເຓ ຎຕ຺ວາ ມມ ເຄເຫ ອສີຕິໂກຏິມຕ຺ຕໍ ຘນໍ ສາສເນ ວິປ຺ປກິຣິຕຸກາໂມ ຊາໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ‘‘ມຍາ ທິນ຺ນປຈ຺ຈຍາ ອກປ຺ປິຍາ’’ຕິ ວທຕິ. ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຍ຺ໂຫ ອຫໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນາຕິ. ອຖ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ, ‘‘ອຍໍ ສພ຺ເພປິ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນປຈ຺ຈເຍ ‘ອກປ຺ປິຍາ’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ. ຍໍ ຫິ ໂຠຊນໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ເອຕເທວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເສສາ ນິທ຺ໂທສາ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ທານທ຺ວາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຎ຺ເຎນ ຈາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວູປສນ຺ຕນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາທີນໍ ວເສນ ວູປສນ຺ຕກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ອນ຺ເນນ ປາເນນາຕິ ເທສນາມຕ຺ຕເມຕໍ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ – ອຎ຺ເຎຫິ ຕຍາ ‘‘ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ຂິເຕຫິ ຈີວຣາທີຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫສ຺ສຸ. ເຂຕ຺ຕໍ ຫິ ຕໍ ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ເອຕໍ ຕຖາຄຕສາສນໍ ນາມ ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂສ຺ສ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິກສ຺ສ ຕຸຍ຺ຫໍ ອປ຺ເປປິ ພີເຊ ພຫຸສສ຺ສຜລທາຍກໍ ສຸເຂຕ຺ຕໍ ວິຍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສຸນ຺ທຣິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໕. ນວເມ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ສຸນ຺ທຣິກາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ອຄ຺ຄິຊຸຫເຓນ ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ. ສຸນ຺ທຣິກາຍາຕິ ເອວໍນາມິກາຍ ນທິຍາ. ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫຕີຕິ ອາຫຸຕິໍ ປກ຺ຂິປເນນ ຊາເລຕິ. ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍ ປຣິຈຣຕີຕິ ອຄ຺ຍາຍຕນໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນຸປເລປນພລິກມ຺ມາທິນາ ປຍິຣຸປາສຕິ. ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ຫພ຺ຍເສສໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ໂສ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຫຸຕາວເສສໍ ປາຍາສໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຕາວ ປກ຺ຂິຕ຺ຕປາຍາໂສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຠຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ປນ ອວເສໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຍທິ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ມຸຂໂຕ ຊາຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທເທຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ເມ ປິຕຣາ ສຫ ປຸຕ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ສຸວິໂສຘິໂຕ ຈສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກຄາມິມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກສິ, ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ຫພ຺ຍເສສໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ?

ຣຸກ຺ຂມູເລຕິ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ. ສສີສໍ ປາຣຸຕໍ ນິສິນ຺ນນ຺ຕິ ສຫ ສີເສນ ປາຣຸຕກາຍໍ ນິສິນ຺ນໍ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິ? ຠຄວາ ກິຣ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວຣູປໍ ອຄ຺ຄປາຍາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ໂຠເຊມີ’’ຕິ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຌາເປນ຺ໂຕ ອຜລໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ເຈວ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລານິ ເທມີຕິ. ຕສ຺ມາ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ອຖ ກສ຺ມາ ສສີສໍ ປາຣຸປີຕິ? ຫິມປາຕສ຺ສ ຈ ສີຕວາຕສ຺ສ ຈ ປຏິພາຫຓຕ຺ຖໍ, ປຏິພໂລວ ເອຕໍ ຕຖາຄໂຕ ອຘິວາເສຕຸໍ. ສເຈ ປນ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິສີເທຍ຺ຍ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທູຣໂຕວ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ກຖາ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ອິຕິ ຠຄວາ – ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອາຄເຕ ສີສໍ ວິວຣິສ຺ສາມິ, ອຖ ມໍ ໂສ ທິສ຺ວາ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສາຫໍ ກຖານຸສາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຖາປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ເອວມກາສິ.

ອຸປສງ຺ກມີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ – ‘‘ອຍໍ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິມສ຺ສ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ອິມໍ ຫພ຺ຍເສສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ມຸຓ຺ໂຑ ອຍໍ ຠວໍ, ມຸຓ຺ຑໂກ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ ສີເສ ວິວຣິຕມຕ຺ເຕ ນີຈເກສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຸຓ຺ໂຑ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປວຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ສິຂໍ ອທິສ຺ວາ ຫີເຬນ຺ໂຕ ‘‘ມຸຓ຺ຑໂກ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕວາຕິ ຍຕ຺ຖ ຐິໂຕ ອທ຺ທສ, ຕມ຺ຫາວ ປເທສາ. ມຸຓ຺ຑາປິ ຫີຕິ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ມຸຓ຺ຑິຕສີສາປິ ໂຫນ຺ຕິ.

ມາ ຊາຕິໍ ປຸຈ຺ຉາຕິ ຍທິ ທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຕໍ ປຈ຺ຈາສີສສິ, ຊາຕິໍ ມາ ປຸຈ຺ຉ. ອກາຣຓໍ ຫິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຠາວສ຺ສ ຊາຕິ. ຈຣຓຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉາຕິ ອປິຈ ໂຂ ສີລາທິຄຸຓເຠທໍ ຈຣຓໍ ປຸຈ຺ຉ. ເອຕໍ ຫິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ. ອິທານິສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ກຏ຺ຐາ ຫເວ ຊາຍຕິ ຊາຕເວໂທຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອິຘ ກຏ຺ຐາ ອຄ຺ຄິ ຊາຍຕິ, ນ ຈ ໂສ ສາລາທິກຏ຺ຐາ ຊາໂຕວ ອຄ຺ຄິກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ສາປານ-ໂທຓິອາທິກຏ຺ຐາ ຊາໂຕ ນ ກໂຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ອຈ຺ຈິຍາທິຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຍໂຕ ວາ ຕໂຕ ວາ ຊາໂຕ ກໂຣຕິເຍວ. ເອວໍ ນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາທີສຸ ຊາໂຕວ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ, ຈຓ຺ຑາລກຸລາທີສຸ ຊາໂຕ ນ ໂຫຕິ, ອປິຈ ໂຂ ນີຈກຸລິໂນປິ ອຸຈ຺ຈກຸລິໂນປິ ຂີຓາສວ-ມຸນິ ຘິຕິມາ ຫິຣີນິເສໂຘ ອາຊານີໂຍ ໂຫຕິ. ອິມາຍ ຘິຕິຫິຣິປໂມກ຺ຂາຍ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຊາຕິມາ ອຸຕ຺ຕມທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ຘິຕິຍາ ຄຸເຓ ຘາເຣຕິ, ຫິຣິຍາ ໂທເສ ນິເສເຘຕີຕິ. ອປິເຈຕ຺ຖ ມຸນີຕິ ໂມນຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຘິຕິມາຕິ ວີຣິຍວາ. ອາຊານີໂຍຕິ ກາຣຓາກາຣຓຊານນໂກ. ຫິຣີນິເສໂຘຕິ ຫິຣິຍາ ປາປານິ ນິເສເຘຕ຺ວາ ຐິໂຕ.

ສຈ຺ເຈນ ທນ຺ໂຕຕິ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈນ ທນ຺ໂຕ. ທມສາ ອຸເປໂຕຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທເມນ ອຸເປໂຕ. ເວທນ຺ຕຄູຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄເວທານໍ ອນ຺ຕໍ, ຈຕູຫິ ວາ ມຄ຺ຄເວເທຫິ ກິເລສານໍ ອນ຺ຕໍ ຄໂຕ. ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວຸຕ຺ໂຖ. ຍຎ຺ໂຎປນີໂຕຕິ ອຸປນີຕຍຎ຺ໂຎ ປຏິຍາທິຕຍຎ຺ໂຎ ຈ. ຕມຸປວ຺ຫເຍຖາຕິ ເຍນ ຍຎ຺ໂຎ ປຏິຍາທິໂຕ, ໂສ ຕໍ ປຣມຕ຺ຖພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອວ຺ຫເຍຍ຺ຍ. ‘‘ອິນ຺ທມວ຺ຫຍາມ, ໂສມມວ຺ຫຍາມ, ວຣຸຓມວ຺ຫຍາມ, ອີສານມວ຺ຫຍາມ, ຍາມມວ຺ຫຍາມາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອວ຺ຫານໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ. ກາເລນາຕິ ອວ຺ຫຍນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ກາໂລ, ຠນ຺ເຕ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕມຊ຺ຌນ຺ຫິກກາເລເຍວ ຕໍ ອຸປວ຺ຫເຍຍ຺ຍ. ໂສ ຊຸຫຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍຕິ ໂຍ ເອວໍ ກາເລ ຂີຓາສວໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈຕຸປຈ຺ຈຍທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕິ, ໂສ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ຊຸຫຕິ ນາມ, ນ ອເຈຕເນ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ.

ອິຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ກຖໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ປສີທິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ອທ຺ຘາ ສຸຍິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອທ຺ຘາ ມມ ຍິທໍ ອິທານິ ສຸຍິຏ຺ຐຎ຺ຈ ສຸຫຸຕຎ຺ຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຸພ຺ເພ ປນ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຌາປິຕໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ອໂຫສີຕິ. ອຎ຺ໂຎ ຊໂນຕິ ‘‘ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຫພ຺ຍເສສນ຺ຕິ ຫຸຕເສສໍ. ຠຸຎ຺ຊຕຸ ຠວນ຺ຕິອາທິ ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນ ຂ຺ວາຫນ຺ຕິ ນ ໂຂ ອຫໍ. ກສ຺ມາ ປເນວມາຫາຕິ? ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ໂຠຊເນ ອຸປຫຏມຕ຺ເຕວ ‘‘ສຕ຺ຖາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ທ຺ວີສຸ ປຣິຕ຺ຕທີປສຫສ຺ເສສຸ ເທວຕາ ປຸປ຺ຜຜລາທີນິ ເຈວ ສປ຺ປິນວນີຕເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ຈ ອາທາຍ ມຘຸປຏລໍ ປີເຬຕ຺ວາ ມຘຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິໂຍ ວິຍ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕຊເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ເຕນ ຕໍ ສຸຂຸມຕ຺ຕໍ ຄຕໍ, ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ໂອຬາຣິກໍ ວຕ຺ຖູຕິ ເຕສໍ ຕາວ ໂອຬາຣິກວຕ຺ຖຸຕາຍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຄຍູເສ ປນ ຕິລພີຊານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກມິສ຺ສກໍ ຊາຕໍ, ເທວານຎ຺ຈ ສຸຂຸມໍ ວຕ຺ຖູຕິ ເຕສໍ ສຸຂຸມວຕ຺ຖຸຕາຍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກຂີຓາສວສ຺ສາປິ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນ ປຣິຓມຕິ. ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີຂີຓາສວສ຺ສ ປນ ສມາປຕ຺ຕິພເລນ ປຣິຓາເມຍ຺ຍ. ຠຄວໂຕ ປນ ປາກຕິເກເນວ ກມ຺ມຊເຕເຊນ ປຣິຓາເມຍ຺ຍ.

ອປ຺ປຫຣິເຕຕິ ອຫຣິເຕ. ສເຈ ຫິ ຫຣິເຕສຸ ຕິເຓສຸ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ສິນິທ຺ຘປາຍາເສນ ຕິຓານິ ປູຕີນິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ພຸທ຺ຘາ ຈ ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປທໍ ນ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຄລປ຺ປມາຓານິ ມຫາຕິຓານິ, ຕາທິເສ ຐາເນ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປາຓເກຕິ ສປ຺ປາຓກສ຺ມິໍ ຫິ ປຣິຕ຺ຕເກ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປາຓກາ ມຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຍໍ ປນ ຄມ຺ຠີຣໍ ມຫາອຸທກໍ ໂຫຕິ, ປາຕິສເຕປິ ປາຕິສຫສ຺ເສປິ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ນ ອາລຸຬຕິ, ຕຖາຣູເປ ອຸທເກ ວຏ຺ຏຕິ. ໂອປິລາເປສີຕິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ນິມຸຊ຺ຊາເປສິ. ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕີຕິ ເອວຣູປໍ ສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ. ກິໍ ປເນສ ປາຍາສສ຺ສ ອານຸຠາໂວ, ອຸທາຫຸ ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ? ຕຖາຄຕສ຺ສ. ອຍໍ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ປາຍາສໍ ໂອປິລາເປຕ຺ວາ ອຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາວ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສາຫໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຄຫຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສາສເນ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອມຕປານໍ ປາເຍສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐານພເລນ ເອວມກາສິ.

ທາຣຸ ສມາທຫາໂນຕິ ທາຣຸໍ ຌາປຍມາໂນ. ພຫິທ຺ຘາ ຫິ ເອຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ທາຣຸຊ຺ຌາປນໍ ນາມ ອຣິຍຘມ຺ມໂຕ ພຫິທ຺ຘາ. ຍທິ ເອເຕນ ສຸທ຺ຘິ ຠເວຍ຺ຍ, ເຍ ທວຑາຫກາທໂຍ ພຫູນິ ທາຣູນິ ຌາເປນ຺ຕິ, ເຕ ປຐມຕຣໍ ສຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ. ກຸສລາຕິ ຂນ຺ຘາທີສຸ ກຸສລາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວຸຊ຺ຊລຍາມິ ໂຊຕິນ຺ຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານສ຺ມິໍເຍວ ຎາຓໂຊຕິໍ ຊາເລມິ. ນິຈ຺ຈຄ຺ຄິນີຕິ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ເຘນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ນິຈ຺ຈໍ ປຊ຺ຊລິຕຄ຺ຄິ. ນິຈ຺ຈສມາຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ນິຈ຺ຈໍ ສມ຺ມາ ຐປິຕຈິຕ຺ໂຕ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມີຕິ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ຈຣິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ວທຕິ.

ມາໂນ ຫິ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຂາຣິຠາໂຣຕິ ຍຖາ ຂາຣິຠາໂຣ ຂນ຺ເຘນ ວຍ຺ຫມາໂນ ອຸປຣິ ຐິໂຕປິ ອກ຺ກນ຺ຕກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຖວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຜຸເສຕິ, ເອວເມວ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລາທີນິ ມານວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸສ຺ສາປິໂຕ ມາໂນປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອິສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ສໍສີທາເປຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ມາໂນ ຫິ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຂາຣິຠາໂຣ’’ຕິ. ໂກໂຘ ຘູໂມຕິ ຕວ ຎາຓຄ຺ຄິສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສຏ຺ເຐນ ໂກໂຘ ຘຸໂມ. ເຕນ ຫິ ເຕ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ໂຐ ຎາຓຄ຺ຄິ ນ ວິໂຣຈຕິ. ຠສ຺ມນິ ໂມສວຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິໂຣຊຏ຺ເຐນ ມຸສາວາໂທ ຉາຣິກາ ນາມ. ຍຖາ ຫິ ຉາຣິກາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ອຄ຺ຄິ ນ ໂຊເຕຕິ, ເອວໍ ເຕ ມຸສາວາເທນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຎາຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຊິວ຺ຫາ ສຸຊາຕິ ຍຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕໂລຫກຏ຺ຐມຕ຺ຕິກາສຸ ອຎ຺ຎຕຣມຍາ ຍາຄຍຊນຕ຺ຖາຍ ສຸຊາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມຍາຄໍ ຍຊນຕ຺ຖາຍ ປຫູຕຊິວ຺ຫາ ສຸຊາຕິ ວທຕິ. ຫທຍໍ ໂຊຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ນທີຕີເຣ ໂຊຕິຏ຺ຐານໍ, ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມຍາຄສ຺ສ ຍຊນຏ຺ຐານຕ຺ເຖນ ສຕ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ໂຊຕິຏ຺ຐານໍ. ອຕ຺ຕາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ.

ຘມ຺ໂມ ຣຫໂທຕິ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣິຕ຺ວາ ຘູມຉາຣິກເສທກິລິຏ຺ຐສຣີໂຣ ສຸນ຺ທຣິກໍ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍສິ, ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ສຸນ຺ທຣິກາສທິເສນ ພາຫິເຣນ ຣຫເທນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄຘມ຺ໂມ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຣຫໂທ, ຕຕ຺ຣາຫໍ ປາຓສຕມ຺ປິ ປາຓສຫສ຺ສມ຺ປິ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານິປິ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ນ຺ຫາເປມິ. ສີລຕິຕ຺ໂຖຕິ ຕສ຺ສ ປນ ເມ ຘມ຺ມຣຫທສ຺ສ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ຕິຕ຺ຖນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອນາວິໂລຕິ ຍຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ສຸນ຺ທຣິກາ ນທີ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ເອກໂຕ ນ຺ຫາຍນ຺ເຕຫິ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວາລິກາ ອາລຸຬາ ໂຫຕິ, ນ ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ຣຫໂທ, ອເນກສຕສຫສ຺ເສສຸປິ ປາເຓສຸ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍນ຺ເຕສຸ ໂສ ອນາວິໂລ ວິປ຺ປສນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ສພ຺ຠິ ສຕໍ ປສຕ຺ໂຖຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ປສຏ຺ໂຐ. ອຸຕ຺ຕມຕ຺ເຖນ ວາ ໂສ ສພ຺ຠີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປສຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສຕໍ ປສຕ຺ໂຖ. ຕຣນ຺ຕິ ປາຣນ຺ຕິ ນິພ຺ພານປາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອິທານິ ອຣິຍມຄ຺ຄຣຫທສ຺ສ ອງ຺ຄານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຈີສຈ຺ຈໍ. ຘມ຺ໂມຕິ ອິມິນາ ທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປວາຍາມສຕິສມາຘໂຍ ທສ຺ເສຕິ. ສໍຍໂມຕິ ອິມິນາ ກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ ຄຫິຕາ. ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ອິມິນາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ຄຫິຕໍ. ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມຄ຺ໂຄ ເຈວ ເຫຕຸ ຈາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໐໓໙). ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ປນ ຄຫິຕາຍ ຕຄ຺ຄຕິກຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ຘມ຺ໂມຕິ ອິມິນາ ວາຍາມສຕິສມາຘໂຍ. ສໍຍໂມຕິ ອິມິນາ ວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ. ເອວມ຺ປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ, ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ນິພ຺ພານໍ. ຘມ຺ໂມຕິປເທນ ທິຏ຺ຐິ ສງ຺ກປ຺ໂປ ວາຍາໂມ ສຕິ ສມາຘີຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ຄຫິຕານິ. ສໍຍໂມຕິ ວາຈາ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ອາຊີໂວຕິ ຕີຓິ. ເອວມ຺ປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເອຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນາມ. ມຊ຺ເຌ ສິຕາຕິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉເທ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ນິສ຺ສິຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມປຕ຺ຕີຕິ ເສຏ຺ຐປຕ຺ຕິ. ສ ຕຸຊ຺ຊຸຠູເຕສຸ ນໂມ ກໂຣຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ສ ຕ຺ວໍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ ຂີຓາສເວສຸ ນໂມ ກໂຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕມຫໍ ນຣໍ ຘມ຺ມສາຣີຕິ ພ຺ຣູມີຕິ ໂຍ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຕມຫໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ຘມ຺ມສາຣີ ເອໂສ ຘມ຺ມສາຣິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ’’ຕິ ຈ ‘‘ກຸສລຘມ຺ເມຫິ ອກຸສລຘມ຺ເມ ສາເຣຕ຺ວາ ຐິໂຕ’’ຕິ ວາຕິ ວທາມີຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ພຫຸຘີຕຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໖. ທສເມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑຕິ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມິສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວິຫຣຕິ. ນຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກສິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ອຏວິມຸຂາ ຈຣມານາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ຄເຕ ປລາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ປລ຺ລງ຺ກນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ. ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍາຕິ ອຸປຣິມໍ ສຣີຣໍ ອຸຊຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐາຣສ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາເທຕ຺ວາ. ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ ຐປຍິຕ຺ວາ, ມຸຂສມີເປ ວາ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຍໍ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ນາສິກຄ຺ເຄ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ເຕ ວາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໓໗). ອຖ ວາ ‘‘ປຣີຕິ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ມຸຂນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ. ສຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໔) ວຸຕ຺ຕນເຍນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂໂປ – ‘‘ປຣິຄ຺ຄຫິຕນິຍ຺ຍານໍ ສຕິໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ເອວໍ ນິສີທນ຺ໂຕ ຈ ປນ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ໂທມນສ຺ສາຠິຠູໂຕ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ, ‘‘ສຸເຂນ ວຕາຍໍ ສມໂຓ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ.

ອຊ຺ຊສຏ຺ຐິໍ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຊ຺ຊ ຉທິວສມຕ຺ຕກາ ປຏ຺ຐາຍ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ປາປກາຕິ ລາມກາ ຕິລຂາຓຸກາ. ເຕນ ກິຣ ຕິລເຂຕ຺ເຕ ວປິເຕ ຕທເຫວ ເທໂວ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ຕິເລ ປໍສຸມ຺ຫິ ໂອສີທາເປສິ, ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ເຍປິ ວຑ຺ຒິໍສຸ, ເຕສໍ ອຸປຣິ ປາຓກາ ປຕິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓານິ ຂາທິໍສຸ, ເອກປຓ຺ຓທຸປຓ຺ຓາ ຂາຓຸກາ ອວສິສ຺ສິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ຄໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ – ‘‘ວຑ຺ຒິຍາ ເມ ຕິລາ ຄຫິຕາ, ເຕປິ ນຏ຺ຐາ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສຊາໂຕ ອໂຫສິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິກາຍາຕິ ອຸສ຺ສາເຫນ ກຓ຺ຓນງ຺ຄຸຏ຺ຐາທີນິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ອນຸປຸພ຺ເພນ ໂຠເຄສຸ ປຣິກ຺ຂີເຓສຸ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາເວນ ຕຸຈ຺ຉໂກຏ຺ຐາ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ສ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຕ຺ຕຫິ ຆເຣຫິ ອາຄຕາ ມູສິກາ ເຕ ຕຸຈ຺ຉໂກຏ຺ເຐ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ກີຬນ຺ຕາ ວິຍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ອຸປ຺ປາຏເກຫິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນຕິ ອຸປ຺ປາຏກປາຓເກຫິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສຍນຕ຺ຖາຍ ສນ຺ຖຕໍ ຕິຓປຓ຺ຓສນ຺ຖາຣໍ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສາຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິປຊ຺ຊຕິ. ອຖສ຺ສ ອຸປ຺ປາຏກປາຓກາ ສຣີຣໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ນໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຂາທນ຺ຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ວິຘວາຕິ ມຕປຕິກາ. ຍາວ ກິຣ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ວິຠວມຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ຕາວ ຕາ ວິຘວາປິ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິກຸເລສຸ ວສິຕຸໍ ລຠິໍສຸ. ຍທາ ປນ ໂສ ນິທ຺ຘໂນ ຊາໂຕ, ຕທາ ຕາ ‘‘ປິຕຸຆຣໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ສສ຺ສຸສສຸຣາທີຫິ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕາ ຕໂຕ ຕສ຺ເສວ ຆຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສນ຺ຕິໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂຠຊນກາເລ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ອຍ຺ຍເກນ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ປຸຕ຺ເຕ ເປເສນ຺ຕິ, ເຕຫິ ປາຕິຍໍ ຫຕ຺ເຖສຸ ໂອຕາຣິເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ໂອກາສໍ ນ ລຠຕິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ປິງ຺ຄລາຕິ ກຬາຣປິງ຺ຄລາ. ຕິລກາຫຕາຕິ ກາຬເສຕາທິວຓ຺ເຓຫິ ຕິລເກຫິ ອາຫຕຄຕ຺ຕາ. ໂສຕ຺ຕໍ ປາເທນ ໂພເຘຕີຕິ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕໍ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປໂພເຘຕິ. ອຍໍ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມູສິກສທ຺ເທນ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ອຸປ຺ປາຏເກຫິ ຈ ຂຊ຺ຊມາໂນ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ນິທ຺ທາຍຕິ. ອຖ ນໍ ອກ຺ຂີສຸ ນິມ຺ມິລິຕມຕ຺ເຕສ຺ເວວ – ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຈ຺ຉາ ຈ ປຸພ຺ເພ ຈ ຄຫິຕສ຺ສ ອິຓສ຺ສ? ວຑ຺ຒິ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຕ ຘີຕໂຣ ໂປເສຕພ຺ພາ. ອິທານິ ອິຓາຍິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປຣິວາເຣສ຺ສນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉ ກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປໂພເຘຕິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ອິຓາຍິກາຕິ ເຍສໍ ອເນນ ຫຕ຺ຖໂຕ ອິຓໍ ຄຫິຕໍ. ໂສ ກິຣ ກສ຺ສຈິ ຫຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ ກຫາປຓໍ ກສ຺ສຈິ ທ຺ເວ ກສ຺ສຈິ ທສ…ເປ… ກສ຺ສຈິ ສຕນ຺ຕິ ເອວໍ ພຫູນໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ອິຓໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຕ ທິວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ເຄຫໂຕ ຕໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ພລວປຈ຺ຈູເສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ຠຄວາ ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ອິມາຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຄາຖາຫິ ທຸກ຺ເຂ ກຖິເຕ ‘‘ຍໍ ຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຍາ ທຸກ຺ຂໍ ກຖິຕໍ, ສພ຺ພເມຕໍ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຏິຄາຖາຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ວຑ຺ເຒສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕາ ຄາຖາ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ປສນ຺ໂນ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອລຕ຺ຖາຕິ ລຠິ.

ຕຎ຺ຈ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຠຄວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອາທາຍ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເຕນ ເຖເຣນ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອຸປຣິປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວຣາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ໂຘທເກນ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ສຕປາກເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຣຊຕທຓ຺ຑໍ ສຸວຓ຺ຓກຏຈ຺ຉຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອຸປນາເມສິ. ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕໍ ປິທຫິ. ຣາຊາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ສເຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ຂມຖາ’’ຕິ ອາຫ. ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊາຕິ. ອຖ ກສ຺ມາ ຍາຄຸໍ ນ ຄຓ຺ຫຖາຕິ? ປລິໂພໂຘ ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊາຕິ. ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຄຸໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ເຕເຫວ ລຠິຕພ຺ໂພ ເອສ ປລິໂພໂຘ, ປຏິພໂລ ອຫໍ ປລິໂພຘໍ ທາຕຸໍ, ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕຕິ. ສຕ຺ຖາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣປິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຉາໂຕ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຍາຄຸໍ ປິວິ. ຣາຊາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠຄວາ ຕຸມ຺ເຫ ປເວຓິຍາ ອາຄເຕ ໂອກ຺ກາກວໍເສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂລເກ ອຄ຺ຄຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ໂກ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປລິໂພໂຘ’’ຕິ? ມຫາຣາຊ, ເອຕສ຺ສ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປລິໂພໂຘ ອມ຺ຫາກໍ ປລິໂພຘສທິໂສວາຕິ.

ຣາຊາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປລິໂພໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ອິຓປລິໂພໂຘ, ມຫາຣາຊາຕິ. ກິຕ຺ຕໂກ, ຠນ຺ເຕຕິ? ຄເຓຫິ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ‘‘ເອກໍ ທ຺ເວ ສຕໍ ສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ຄເຓນ຺ຕສ຺ສ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ. ອເຖກໍ ປຸຣິສໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ, ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠເຓ, ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຫິ ‘ສພ຺ເພ ພຫຸຘີຕິກພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອິຓາຍິກາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ເຠຣິໍ ສຸຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຓ຺ຓານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ອນູນໍ ຘນມທາສິ. ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓເມວ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ອໂຫສິ. ປຸນ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຎ຺ໂຎປິ ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ປລິໂພໂຘ’’ຕິ. ອິຓໍ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ທຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ເອຕາ ປນ ສຕ຺ຕ ທາຣິກາ ມຫາປລິໂພຘາ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຣາຊາ ຍານານິ ເປເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຘີຕໂຣ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕໂຣ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ກຸລຆຣໍ ເປເສຕ຺ວາ, ‘‘ອຎ຺ໂຎປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖິ ປລິໂພໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ຍານໍ ເປເສຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ, ອຍ຺ຍິກຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຎ຺ໂຎປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖິ ປລິໂພໂຘ’’ຕິ? ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາປິ ຈີວຣທຸສ຺ສານິ ທາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ສນ຺ຕກໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ມຫາຣາຊາຕິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕາທໂຍປິ ສພ຺ເພ ປຈ຺ຈຍາ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕເຖວ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອາສວກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ອຸປາສກວຄ຺ໂຄ

໑. ກສິຠາຣທ຺ວາຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໗. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ມຄເຘສູຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ທກ຺ຂິຓາຄິຣິສ຺ມິນ຺ຕິ ຣາຊຄຫໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຄິຣິໂນ ທກ຺ຂິຓຠາເຄ ຊນປໂທ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ, ຕຕ຺ຖ ວິຫາຣສ຺ສາປິ ຕເທວ ນາມໍ. ເອກນາຬາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມຕິ ເອກນາຬາຕິ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ນາມໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປເນຕ຺ຖ ສມ຺ພຫຸລາ ປຏິວສນ຺ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໂຠໂຄ ເອວ ວາ ໂສ. ຕສ຺ມາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ຍໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ເອກນາຬໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ທກ຺ຂິຓຄິຣິມຫາວິຫາເຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ ວິຫຣຕິ, ເຕນ ສມເຍນ. ກສິຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສາຕິ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກສິໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ, ຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ຈສ຺ສ ໂຄຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານີຕິ ປຎ຺ຈ ປມາຓານິ, ອນູນານິ ອນຘິການິ ປຎ຺ຈນງ຺ຄລສຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຍຸຕ຺ຕານີຕິ ໂຍຊິຕານິ, ພລີພທ຺ທານໍ ຂນ຺ເຘສຸ ຐເປຕ຺ວາ ຍຸເຄ ໂຍຕ຺ເຕຫິ ໂຍຊິຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວປ຺ປກາເລຕິ ວປ຺ປນກາເລ ພີຊນິກ຺ເຂປສມເຍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ວປ຺ປານິ ກລລວປ຺ປຎ຺ຈ ປໍສຸວປ຺ປຎ຺ຈ. ປໍສຸວປ຺ປໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຐມທິວເສ ມງ຺ຄລວປ຺ປໍ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ອຸປກຣຓສມ຺ປທາ – ຕີຓິ ພລິພທ຺ທສຫສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐາປິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ສຸວຓ຺ຓມຍານິ ສິງ຺ຄານິ ປຏິມຸກ຺ການິ, ຣຊຕມຍາ ຂຸຣາ, ສພ຺ເພ ເສຕມາລາຫິ ເຈວ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລີຫິ ຈ ອລງ຺ກຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ຈງ຺ຄາ ສພ຺ພລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນາ, ເອກຈ຺ເຈ ກາຬາ ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓາ, ເອກຈ຺ເຈ ເສຕາ ຜລິກວຓ຺ຓາ, ເອກຈ຺ເຈ ຣຕ຺ຕາ ປວາຬວຓ຺ຓາ, ເອກຈ຺ເຈ ກມ຺ມາສາ ມສາຣຄລ຺ລວຓ຺ຓາ. ເອວໍ ປຎ຺ຈສຕາ ກສ຺ສກາ ສພ຺ເພ ອຫຕເສຕວຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘມາລາລງ຺ກຕາ ທກ຺ຂິຓອໍສກູເຏສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕປຸປ຺ຜຈຸມ຺ພຏກາ ຫຣິຕາລມໂນສິລາລຎ຺ຊນຸຊ຺ຊລຄຕ຺ຕາ ທສ ທສ ນງ຺ຄລາ ເອເກກຄຸມ຺ພາ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນງ຺ຄລານໍ ສີສຎ຺ຈ ຍຸຄຎ຺ຈ ປໂຕທາ ຈ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕາ. ປຐມນງ຺ຄເລ ອຏ຺ຐ ພລີພທ຺ທາ ຍຸຕ຺ຕາ, ເສເສສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອວເສສາ ກິລນ຺ຕປຣິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ອານີຕາ. ເອເກກຄຸມ຺ເພ ເອເກກພີຊສກຏໍ ເອເກໂກ ກສຕິ, ເອເກໂກ ວປ຺ປຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ປເຄວ ມສ຺ສຸກມ຺ມໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ສຸຄນ຺ຘຄນ຺ເຘຫິ ວິລິຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສຕຄ຺ຆນກໍ ວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ເອກໍສໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອເກກິສ຺ສາ ອງ຺ຄຸລິຍາ ທ຺ເວ ທ຺ເວຕິ ວີສຕິ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກາໂຍ ກຓ຺ເຓສຸ ສີຫກຸຓ຺ຑລານິ ສີເສ ພ຺ຣຫ຺ມເວຐນໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓມາລໍ ກຓ຺ເຐ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຓປຣິວຸໂຕ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ໂວສາສຕິ. ອຖສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອເນກສຕຠາຊເນສຸ ປາຍາສໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ມຫາສກເຏສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣວິຠູສິຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີຄຓປຣິວຸຕາ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ເຄຫມ຺ປິສ຺ສ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓລາຊໍ ປຸຓ຺ຓຆຏກທລິຘຊປຏາກາຫິ ອລງ຺ກຕໍ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ສຸກຕພລິກມ຺ມໍ, ເຂຕ຺ຕຎ຺ຈ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ສມຸສ຺ສິຕທ຺ຘຊປຏາກໍ ອໂຫສິ. ປຣິຊນກມ຺ມກາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂອສຏປຣິສາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສຫສ຺ສາ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພ ອຫຕວຕ຺ຖາ, ສພ຺ເພສໍ ປາຍາສໂຠຊນເມວ ປຏິຍຕ຺ຕໍ.

ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ໂຘວາເປຕ຺ວາ ປາຍາສສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິເຕຫິ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ນງ຺ຄລພລິກມ຺ມໍ ກາຣາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກສ຺ສກສຕານໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕກໍສຕມ຺ພໂລຫມຍານິ ຠາຊນານິ ທາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກຏຈ຺ຉຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຍາເສນ ປຣິວິສນ຺ຕີ ຄຈ຺ຉຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ພລິກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕພນ຺ຘິກາໂຍ ອຸປາຫນາໂຍ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ອິຘ ປາຍາສໍ ເທຖ, ອິຘ ສປ຺ປິໍ ເທຖ, ອິຘ ສກ຺ຂຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ໂວສາສມາໂນ ວິຈຣຕິ. ອຍໍ ຕາວ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປວຕ຺ຕິ.

ວິຫາເຣ ປນ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາ ວສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເນສໍ ເທວສິກໍ ປຎ຺ຈ ກິຈ຺ຈານິ ຠວນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປຸເຣຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ປຸຣິມຍາມກິຈ຺ຈໍ ມຊ຺ຌິມຍາມກິຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຉິມຍາມກິຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ – ຠຄວາ ຫິ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຸປຏ຺ຐາການຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ສຣີຣຜາສຸກຕ຺ຖຎ຺ຈ ມຸຂໂຘວນາທິປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາ, ຕາວ ວິວິຕ຺ຕາສເນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມາທາຍ ກທາຈິ ເອກໂກ ກທາຈິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ ກທາຈິ ປກຕິຍາ, ກທາຈິ ອເນເກຫິ ປາຏິຫາຣິເຍຫິ ວຕ຺ຕມາເນຫິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສໂຕ ໂລກນາຖສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸທຸຄຕິໂຍ ວາຕາ ປຖວິໍ ໂສເຘນ຺ຕິ, ວລາຫກາ ອຸທກຜຸສິຕານິ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕາ ມຄ຺ເຄ ເຣຓຸໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອປເຣ ວາຕາ ປຸປ຺ຜານິ ອຸປຫຣິຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄ ໂອກິຣນ຺ຕິ. ອຸນ຺ນຕາ ຠູມິປ຺ປເທສາ ໂອນມນ຺ຕິ, ໂອນຕາ ອຸນ຺ນມນ຺ຕິ. ປາທນິກ຺ເຂປສມເຍ ສມາວ ຠູມິ ໂຫຕິ, ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສານິ ປທຸມປຸປ຺ຜານິ ວາ ປາເທ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິນ຺ທຂີລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຐປິຕມຕ຺ເຕ ທກ຺ຂິຓປາເທ ສຣີຣາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣສສິຎ຺ຈນານິ ວິຍ ຈິຕ຺ຣປຏປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ວິຍ ຈ ປາສາທກູຏາຄາຣາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຘາວນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖິອສ຺ສວິຫງ຺ຄາທໂຍ ສກສກຏ຺ຐາເນສຸ ຐິຕາເຍວ ມຘຸເຣນາກາເຣນ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຖາ ເຠຣິວີຓາທີນິ ຕູຣິຍານິ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ກາຍູປຄານິ ອາຠຣຓານິ. ເຕນ ສຎ຺ຎາເຓນ ມນຸສ຺ສາ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ອິຘ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ເຕ ສຸນິວຕ຺ຖາ ສຸປາຣຸຕາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນິ ອາທາຍ ຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ທສ ຠິກ຺ຂູ, ອມ຺ຫາກໍ ວີສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂຸສຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕປິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຏິມາເນນ຺ຕິ.

ຠຄວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ເຕສໍ ສນ຺ຕານານິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຍຖາ ເກຈິ ສຣຓຄມເນ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ, ເກຈິ ໂສຕາປຕ຺ຕິສກທາຄາມິອນາຄາມິຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ, ເກຈິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜເລ ອຣຫຕ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ມຫາຊນໍ ອນຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘມຓ຺ຑລມາເຬ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສານໍ ອາຄມຍມາໂນ. ຕໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຠຄວໂຕ ນິເວເທຕິ. ອຖ ຠຄວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສຕິ. ອິທໍ ຕາວ ປຸເຣຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ.

ອຖ ຠຄວາ ເອວໍ ກຕປຸເຣຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ອຸປຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ປາທປີເຐ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ໂອວທຕິ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຖ, ທຸລ຺ລໂຠ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ ໂລກສ຺ມິໍ, ທຸລ຺ລໂຠ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕປຏິລາໂຠ, ທຸລ຺ລຠາ ສທ຺ຘາສມ຺ປຕ຺ຕິ, ທຸລ຺ລຠາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ທຸລ຺ລຠໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ຠຄວນ຺ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠຄວາ ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຍານຸຣູປໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເທຕິ. ຕໂຕ ສພ຺ເພປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເກຈິ ອຣຎ຺ຎໍ, ເກຈິ ຣຸກ຺ຂມູລໍ, ເກຈິ ປພ຺ພຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ເກຈິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຠວນໍ…ເປ… ເກຈິ ວສວຕ຺ຕິຠວນນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຠຄວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ, ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ. ອຖ ສມສ຺ສາສິຕກາໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຠາເຄ ໂລກໍ ໂວໂລເກຕິ. ຕຕິຍຠາເຄ ຍໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ມຫາຊໂນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ສຸນິວຕ຺ໂຖ ສຸປາຣຸໂຕ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນິ ອາທາຍ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕຕິ. ຕໂຕ ຠຄວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ອນຸຣູເປນ ປາຏິຫາຣິເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສຊ຺ຊ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກາລຍຸຕ຺ຕໍ ສມຍຍຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ກາລໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຣິສໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ, ມນຸສ຺ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ອິທໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ.

ໂສ ເອວໍ ນິຏ຺ຐິຕປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ສເຈ ຄຕ຺ຕານິ ໂອສິຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ພຸທ຺ຘາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກນ ປຏິຍາທິຕອຸທເກນ ຄຕ຺ຕານິ ອຸຕຸໍ ຄາຫາເປຕິ. ອຸປຏ຺ຐາໂກປິ ພຸທ຺ຘາສນໍ ອາເນຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ປຎ຺ຎາເປຕິ. ຠຄວາ ສຸຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ ເອກໂກວ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ປຏິສລ຺ລີໂນ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄມ຺ມ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ເຈ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ເອກຈ຺ເຈ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຍາຈນ຺ຕິ. ຠຄວາ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ປຸຣິມຍາມໍ ວີຕິນາເມຕິ. ອິທໍ ປຸຣິມຍາມກິຈ຺ຈໍ.

ປຸຣິມຍາມກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປນ ຠິກ຺ຂູສຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ສກລທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸເທວຕາໂຍ ໂອກາສໍ ລຠມານາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ຍຖາຠິສງ຺ຂຕໍ ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣກ຺ຂຣມ຺ປິ. ຠຄວາ ຕາສໍ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມຍາມໍ ວີຕິນາເມຕິ. ອິທໍ ມຊ຺ຌິມຍາມກິຈ຺ຈໍ.

ປຈ຺ຉິມຍາມໍ ປນ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິສຊ຺ຊາປີຬິຕສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ກິລາສຸຠາວໂມຈນຕ຺ຖໍ ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຈງ຺ກເມນ ວີຕິນາເມຕິ. ທຸຕິຍໂກຏ຺ຐາເສ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ. ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາເສ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸຣິມພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ທານສີລາທິວເສນ ກຕາຘິກາຣປຸຄ຺ຄລທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂອໂລເກຕິ. ອິທໍ ປຈ຺ຉິມຍາມກິຈ຺ຈໍ.

ຕທາປິ ເອວໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກສິຠາຣທ຺ວາຊໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ມຍິ ຄເຕ ກຖາ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ກຖາວສາເນ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ເອໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ມມ ສາສເນ ວິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິວາເສຕ຺ວາຕິ ປຣິທຫິຕ຺ວາ. ວິຫາຣຈີວຣປຣິວຕ຺ຕນວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍາຕິ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖຫິ, ຈີວຣໍ ກາເຍນ ອາທິຍິຕ຺ວາ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຘາເຣຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕຸກາມສ຺ສ ຠມໂຣ ວິຍ ວິກສິຕປທຸມທ຺ວຍມຊ຺ຌໍ, ອິນ຺ທນີລມຓິວຓ຺ຓເສລມຍປຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖທ຺ວຍມຊ຺ຌໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ເອວມາຄຕໍ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈີວຣຎ຺ຈ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ປາຣຸຕໍ ກາເຍນ ຘາເຣຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ເຕນ ເອກໂກວ ອຸປສງ຺ກມິ. ກສ຺ມາ ປນ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ນານຸພນ຺ຘິໍສູຕິ? ຍທາ ຫິ ຠຄວາ ເອກໂກວ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຍາວ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສີທຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ເອກໂກວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸກາໂມ, ອທ຺ຘາ ກຎ຺ຈິ ເອວ ວິເນຕພ຺ພປຸຄ຺ຄລໍ ອທ຺ທສາ’’ຕິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕທາ ຈ ຠຄວາ ເອວມກາສິ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູ ນານຸພນ຺ຘິໍສູຕິ.

ປຣິເວສນາ ວຕ຺ຕຕີຕິ ເຕສໍ ສຸວຓ຺ຓຠາຊນາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນານໍ ປຎ຺ຈສຕານໍ ກສ຺ສການໍ ປຣິວິສນາ ວິປ຺ປກຕາ ໂຫຕິ. ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສີຕິ ຍຕ຺ຖ ຐິຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປສ຺ສຕິ, ຕຖາຣູເປ ທສ຺ສນູປຈາເຣ ກຖາສວນຜາສຸເກ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ຐຕ຺ວາ ຈ ຣຊຕສຸວຓ຺ຓຣສປິຎ຺ຊຣໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ປຠໍ ອຕິໂຣຈມານໍ ສມນ຺ຕໂຕ ສຣີຣປ຺ປຠໍ ມຸຎ຺ຈິ, ຍາຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ຕສາລາຠິຕ຺ຕິຣຸກ຺ຂກສິຕມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑາທໂຍ ສຸວຓ຺ຓມຍາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ອຖ ມນຸສ຺ສາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຈ ກສນ຺ຕາ ຈ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິວາຣໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສຣີຣໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ເຂປວິຠູສິຕໍ ພາຫຸຍຸຄລໍ ຊງ຺ຄມໍ ວິຍ ປທຸມສຣໍ, ຣສ຺ມິຊາລສມຸຊ຺ຊລິຕຕາຣາຄຓມິວ ຄຄນຕລໍ, ວິຊ຺ຊຸລຕາວິນທ຺ຘມິວ ຈ ກນກສິຂຣໍ ສິຣິຍາ ຊລມານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອວໍ ເຕຫິ ສມ຺ປຣິວາຣິຕໍ ອທ຺ທສາ ໂຂ ກສິຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຐິຕໍ, ທິສ຺ວານ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ອຫໍ ໂຂ, ສມຓ, ກສາມິ ຈ ວປາມິ ຈາຕິ.

ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ເອວມາຫ, ກິໍ ສມນ຺ຕປາສາທິເກ ປສາທນີເຍ ອຸຕ຺ຕມທມຖສມຖມນຸປ຺ປຕ຺ເຕປິ ຕຖາຄເຕ ອປ຺ປສາເທນ, ອຸທາຫຸ ອຑ຺ຒຕິຍານໍ ຊນສຫສ຺ສານໍ ປາຍາສໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາປິ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂາຍ ມຈ຺ເຉເຣນາຕິ? ອຸຠຍຖາປິ ໂນ, ຠຄວໂຕ ປນສ຺ສ ທສ຺ສເນນ ອຕິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກມ຺ມຠງ຺ຄໍ ເມ ກາຕຸໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນຕາ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຠຄວໂຕ ຈ ລກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ສຈາຍໍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ອປ຺ປໂຍຊຍິສ຺ສ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ມນຸສ຺ສານໍ ສີເສ ຈູຬາມຓິ ວິຍ ອຠວິສ຺ສ, ໂກ ນາມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ເອວເມວໍ ອລສຕາຍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ອປ຺ປໂຍເຊຕ຺ວາ ວປ຺ປມງ຺ຄລາທີສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕີ’’ຕິປິສ຺ສ ອນຕ຺ຕມນຕາ ອໂຫສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ສມຓ, ກສາມິ ຈ ວປາມິ ຈ, ກສິຕ຺ວາ ຈ ວປິຕ຺ວາ ຈ ຠຸຎ຺ຊາມີ’’ຕິ.

ອຍໍ ກິຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕາວ ກມ຺ມນ຺ຕາ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈມ຺ຫິ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕ຺ວມ຺ປິ ກສິຕ຺ວາ ຈ ວປິຕ຺ວາ ຈ ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ, ໂກ ເຕ ອຕ຺ໂຖ ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວໍ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ. ອປິຈາຍໍ ອສ຺ໂສສິ – ‘‘ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ກິຣ ກຸມາໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອິທານິ ‘‘ອຍໍ ໂສ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ກິລນ຺ໂຕສີ’’ຕິ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອປິຈ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ເອສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອປສາເທນ຺ໂຕ ຠຓຕິ, ຠຄວໂຕ ປນ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສມ຺ຠາວຍມາໂນ ກຖາປວຕ຺ຕນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອວມາຫ. ອຖ ຠຄວາ ເວເນຍ຺ຍວເສນ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄກສ຺ສກວປ຺ປກຠາວໍ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຫມ຺ປິ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິອາທິມາຫ.

ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ’’ ‘ອຫມ຺ປິ ກສາມິ ຈ ວປາມິ ຈາ’ຕິ ຠຓຕິ. ນ ຈສ຺ສ ໂອຬາຣິການິ ຍຸຄນງ຺ຄລາທີນິ ກສິຠຓ຺ຑານິ ປສ຺ສາມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຸສາ ຠຓຕີ’’ຕິ? ຠຄວນ຺ຕໍ ປາທຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເກສຄ຺ຄາ ໂອໂລກຍມາໂນ, ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາຍ ກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕິມສ຺ສ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ຍໍ ເອວຣູໂປ ມຸສາ ຠເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ ສຎ຺ຊາຕພຫຸມາໂນ ຠຄວຕິ ສມຓວາທໍ ປຫາຍ ໂຄຕ຺ເຕນ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມຸທາຈຣມາໂນ ນ ໂຂ ປນ ມຍໍ ປສ຺ສາມ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສາຕິອາທິມາຫ. ຠຄວາ ປນ ຍສ຺ມາ ປຸພ຺ພຘມ຺ມສຠາຄຕາຍ ກຖນໍ ນາມ ພຸທ຺ຘານໍ ອານຸຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ທີເປນ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ພີຊນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ກາ ປເນຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຘມ຺ມສຠາຄຕາ? ນນຸ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຠຄວາ ນງ຺ຄລາທິກສິສມ຺ຠາຣສມາໂຍຄໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອປຸຈ຺ຉິຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ສຠາຄຕາຍ ອາຫ ‘‘ສທ຺ຘາ ພີຊ’’ນ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ກຖາປິ ອນນຸສນ຺ຘິກາ ໂຫຕິ? ນ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ອນນຸສນ຺ຘິກກຖາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ນປິ ປຸພ຺ພຘມ຺ມສ຺ສ ອສຠາຄຕາຍ ກເຖນ຺ຕິ. ເອວໍ ປເນຕ຺ຖ ອນຸສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ – ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຫິ ຠຄວາ ຍຸຄນງ຺ຄລາທິກສິສມ຺ຠາຣວເສນ ກສິໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ. ໂສ ຕສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ ‘‘ອິທໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ສມູລໍ ສອຸປກາຣໍ ສສມ຺ຠາຣໍ ສຜລໍ ກສິໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສທ຺ຘາ ພີຊ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ພີຊໍ ກສິຍາ ມູລໍ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພໂຕ, ອສຕິ ອກຕ຺ຕພ຺ພໂຕ, ຕປ຺ປມາເຓນ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ພີເຊ ຫິ ສຕິ ກສິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ອສຕິ. ພີຊປ຺ປມາເຓນ ຈ ກຸສລາ ກສ຺ສກາ ເຂຕ຺ຕໍ ກສນ຺ຕິ, ນ ອູນໍ ‘‘ມາ ໂນ ສສ຺ສໍ ປຣິຫາຍີ’’ຕິ, ນ ອຘິກໍ ‘‘ມາ ໂນ ໂມໂຆ ວາຍາໂມ ອໂຫສີ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ພີຊເມວ ມູລໍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກສິສມ຺ຠາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກສິຍາ ປຸພ຺ພຘມ຺ມສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ສຠາຄຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກສິຍາ ປຸພ຺ພຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສທ຺ຘາ ພີຊ’’ນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຘມ຺ມສຠາຄຕາປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຸຈ຺ຉິຕໍເຍວ ວຕ຺ວາ ອປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຈ຺ຉາ ກິໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ຕສ຺ສ ອຸປກາຣຠາວໂຕ ຈ ຘມ຺ມສມ຺ພນ຺ຘສມຕ຺ຖຠາວໂຕ ຈ. ອຍໍ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຎ຺ຎວາ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຸເລ ປນ ຊາຕຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາຣຫິໂຕ, ສທ຺ຘາຣຫິໂຕ ຈ ປຎ຺ຎວາ ປເຣສໍ ສທ຺ຘາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອວິສເຍ ອປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ວິເສສໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ, ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍປຣາມຏ຺ຐາປິ ຈສ຺ສ ທຸພ຺ພລາ ສທ຺ຘາ ພລວຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສຫສາ ວຕ຺ຕມານາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ນ ກໂຣຕິ ຫຕ຺ຖິນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຘຸເຣ ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຄໂຓ ວິຍ. ອິຕິສ຺ສ ສທ຺ຘາ ອຸປກາຣິກາຕິ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ສທ຺ຘາຍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ ປຈ຺ຉາປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ອຍມຕ຺ໂຖ ເທສນາກຸສລຕາຍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ໂຕ. ພີຊສ຺ສ ຈ ອຸປກາຣິກາ ວຸຏ຺ຐິ, ສາ ຕທນນ຺ຕຣໍເຍວ ວຸຈ຺ຈມານາ ສມຕ຺ຖາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມສມ຺ພນ຺ຘສມຕ຺ຖຠາວໂຕ ປຈ຺ຉາປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ອຍມຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ໂຎ ຈ ເອວຣູໂປ ອີສາໂຍຕ຺ຕາທິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປສາທລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ, ໂອກປ຺ປນລກ຺ຂຓາ ວາ. ພີຊນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ພີຊໍ ມູລພີຊໍ ຂນ຺ຘພີຊໍ ຜລຸພີຊໍ ອຄ຺ຄພີຊໍ ພີຊພີຊເມວ ປຎ຺ຈມນ຺ຕິ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວິຣຸຫຓຏ຺ເຐນ ພີຊນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກສິຍາ ມູລຠູຕໍ ພີຊໍ ທ຺ເວ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ມູເລນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອຸປຣິ ອງ຺ກຸຣໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ, ເອວໍ ຠຄວໂຕ ກສິຍາ ມູລຠູຕາ ສທ຺ຘາ ເຫຏ຺ຐາ ສີລມູເລນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອຸປຣິ ສມຖວິປສ຺ສນງ຺ກຸຣໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຍຖາ ຈ ຕໍ ມູເລນ ປຖວິຣສໍ ອາໂປຣສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາເຬນ ຘຎ຺ຎປຣິປາກຄຫຓຕ຺ຖໍ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວມຍໍ ສີລມູເລນ ສມຖວິປສ຺ສນາຣສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄນາເຬນ ອຣິຍຜລຘຎ຺ຎປຣິປາກຄຫຓຕ຺ຖໍ ວຑ຺ຒຕິ. ຍຖາ ຈ ຕໍ ສຸຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມູລງ຺ກຸຣປຓ຺ຓນາຬກຓ຺ຑປສເວຫິ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປຕ຺ວາ ຂີຣໍ ຊເນຕ຺ວາ ອເນກສາລິຜລຠຣິຕໍ ສາລິສີສໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ເອວເມສາ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຉຫິ ວິສຸທ຺ຘີຫິ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປຕ຺ວາ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຂີຣໍ ຊເນຕ຺ວາ ອເນກປຏິສມ຺ຠິທາຠິຎ຺ຎາຠຣິຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສທ຺ຘາ ພີຊ’’ນ຺ຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ອຎ຺ເຎສຸ ປໂຣປຎ຺ຎາສາຍ ກຸສລຘມ຺ເມສຸ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸ ສທ຺ຘາວ ‘‘ພີຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເຈ? ພີຊກິຈ຺ຈກຣຓໂຕ. ຍຖາ ຫິ ເຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓໍເຍວ ວິຊານນກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ສທ຺ຘາ ພີຊກິຈ຺ຈໍ. ສາ ຈ ສພ຺ພກຸສລານໍ ມູລຠູຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ສທ຺ຘາຊາໂຕ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສຕິ…ເປ… ປຎ຺ຎາຍ ຈ ນໍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໓).

ອກຸສລຘມ຺ເມ ເຈວ ກາຍຎ຺ຈ ຕປຕີຕິ ຕໂປ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣວີຣິຍຘຸຕງ຺ຄທຸກ຺ກຣກາຣິການໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ, ອິຘ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ວຸຏ຺ຐີຕິ ວສ຺ສວຸຏ຺ຐິ ວາຕວຸຏ຺ຐີຕິອາທິ ອເນກວິຘາ, ອິຘ ວສ຺ສວຸຏ຺ຐິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຍຖາ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວສ຺ສວຸຏ຺ຐິສມນຸຄ຺ຄຫິຕໍ ພີຊໍ ພີຊມູລກຎ຺ຈ ສສ຺ສໍ ວິຣຸຫຕິ ນ ມິລາຍຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ຠຄວໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສມນຸຄ຺ຄຫິຕາ ສທ຺ຘາ, ສທ຺ຘາມູລາ ຈ ສີລາທໂຍ ຘມ຺ມາ ວິຣຸຫນ຺ຕິ, ນ ມິລາຍນ຺ຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໂປ ວຸຏ຺ຐີ’’ຕິ.

ປຎ຺ຎາ ເມຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຕ ເມ-ສທ຺ໂທ ປຸຣິມປເທສຸປິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ສທ຺ຘາ ເມ ພີຊໍ, ຕໂປ ເມ ວຸຏ຺ຐີ’’ຕິ ເຕນ ກິໍ ທີເປຕິ? ຍຖາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຍາ ວປິເຕ ເຂຕ຺ເຕ ສເຈ ວຸຏ຺ຐິ ອຕ຺ຖິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ອຸທກມ຺ປິ ຕາວ ທາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ມຍາ ຫິຣິອີເສ ປຎ຺ຎາຍຸຄນງ຺ຄເລ ມໂນໂຍຕ຺ເຕນ ເອກາພທ຺ເຘ ກເຕ ວີຣິຍພລີພທ຺ເທ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຕິປາຈເນນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານເຂຕ຺ຕມ຺ຫິ ສທ຺ຘາພີເຊ ວປິເຕ ວຸຏ຺ຐິຍາ ອຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ປນ ເມ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣຕໂປ ວຸຏ຺ຐີຕິ.

ປຎ຺ຎາຕິ ກາມາວຈຣາທິເຠທໂຕ ອເນກວິຘາ. ອິຘ ປນ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຍຸຄນງ຺ຄລນ຺ຕິ ຍຸຄຎ຺ຈ ນງ຺ຄລຎ຺ຈ ຍຸຄນງ຺ຄລໍ. ຍຖາ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຸຄນງ຺ຄລໍ, ເອວໍ ຠຄວໂຕ ທຸວິຘາປິ ວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຍຸຄໍ ອີສາຍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ໂຫຕິ, ປຸຣໂຕ ຈ ອີສາພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ໂຍຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສຍໍ ໂຫຕິ, ພລີພທ຺ທານໍ ເອກໂຕ ຄມນໍ ຘາເຣຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາ ຫິຣິປ຺ປມຸຂານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປນິສ຺ສຍາ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໘໓; ໑໐.໕໘) ຈ, ‘‘ປຎ຺ຎາ ຫິ ເສຏ຺ຐາ ກຸສລາ ວທນ຺ຕິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາຣິວ ຕາຣການ’’ນ຺ຕິ (ຊາ. ໒.໑໗.໘໑) ຈ. ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ປຸຣໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ສີລໍ ສິຣີ ຈາປິ ສຕຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ, ອນ຺ວາຍິກາ ປຎ຺ຎວໂຕ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ຫິຣິວິປ຺ປໂຍເຄນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປນ ອີສາພທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ມໂນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມາຘິໂຍຕ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍໂຕ ໂຍຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘາຕິລີນຠາວປຏິເສຘນໂຕ ວີຣິຍພລີພທ຺ທານໍ ເອກໂຕ ຄມນໍ ຘາເຣຕິ, ຍຖາ ຈ ນງ຺ຄລໍ ຜາລຍຸຕ຺ຕໍ ກສນກາເລ ປຖວິຆນໍ ຠິນ຺ທຕິ, ມູລສນ຺ຕານການິ ປທາເລຕິ, ເອວໍ ສຕິຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາກາເລ ຘມ຺ມານໍ ສນ຺ຕຕິສມູຫກິຈ຺ຈາຣມ຺ມຓຆນໍ ຠິນ຺ທຕິ, ສພ຺ພກິເລສມູລສນ຺ຕານການິ ປທາເລຕິ. ສາ ຈ ໂຂ ໂລກຸຕ຺ຕຣາວ, ອິຕຣາ ປນ ໂລກິກາປິ ສິຍາ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຎາ ເມ ຍຸຄນງ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ.

ຫິຣີຍຕິ ປາປເກຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ຫິຣີ. ຕຄ຺ຄຫເຓນ ຕາຍ ອວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ອີສາຕິ ຍຸຄນງ຺ຄລສນ຺ຘາຣິກາ ຣຸກ຺ຂລຏ຺ຐິ. ຍຖາ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອີສາ ຍຸຄນງ຺ຄລໍ ຘາເຣຕິ, ເອວໍ ຠຄວໂຕປິ ຫິຣີ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ຍຸຄນງ຺ຄລໍ ຘາເຣຕິ ຫິຣິອຠາເວ ປຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ. ຍຖາ ຈ ອີສາປຏິພທ຺ຘຍຸຄນງ຺ຄລໍ ກິຈ຺ຈກຣໍ ໂຫຕິ ອຈລໍ ອສິຖິລໍ, ເອວໍ ຫິຣິປຏິພທ຺ຘາ ຈ ປຎ຺ຎາ ກິຈ຺ຈກາຣີ ໂຫຕິ ອຈລາ ອສິຖິລາ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓາ ອຫິຣິເກນ. ເຕນາຫ ‘‘ຫິຣີ ອີສາ’’ຕິ. ມຸນາຕີຕິ ມໂນ, ຈິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອິຘ ປນ ມໂນສີເສນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນໍ. ຕໍ ຕິວິຘໍ ອີສາຍ ສຫ ຍຸຄສ຺ສ ພນ຺ຘນໍ, ຍຸເຄນ ສຫ ພລີພທ຺ທານໍ ພນ຺ຘນໍ, ສາຣຖິນາ ສຫ ພລີພທ຺ທານໍ ເອກາພນ຺ຘນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂຍຕ຺ຕໍ ອີສາຍຸຄພລີພທ຺ເທ ເອກາພທ຺ເຘ ກຕ຺ວາ ສກກິຈ຺ເຈ ປຏິປາເທຕິ, ເອວໍ ຠຄວໂຕ ສມາຘິ ສພ຺ເພວ ເຕ ຫິຣິປຎ຺ຎາວີຣິຍຘມ຺ເມ ເອກາຣມ຺ມເຓ ອວິກ຺ເຂປສຠາເວນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສກກິຈ຺ເຈ ປຏິປາເທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ມໂນ ໂຍຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຈິຣກຕາທິມຕ຺ຖໍ ສຣຕີຕິ ສຕິ. ຜາເລຕີຕິ ຜາໂລ. ປາເຊນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປາຊນໍ. ຕໍ ອິຘ ‘‘ປາຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປໂຕທສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຜາໂລ ຈ ປາຈນຎ຺ຈ ຜາລປາຈນໍ. ຍຖາ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຜາລປາຈນໍ, ເອວໍ ຠຄວໂຕ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຜາໂລ ນງ຺ຄລໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ, ປຸຣໂຕ ຈສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ສຕິ ກຸສລາກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສມານາ ອາຣມ຺ມເຓ ວາ ອຸປຏ຺ຐາປຍມານາ ປຎ຺ຎານງ຺ຄລໍ ຣກ຺ຂຕິ. ເຕເນເວສາ ‘‘ສຕາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໑໐.໒໐) ວິຍ ອາຣກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອປ຺ປມຸສ຺ສນວເສນ ຈສ຺ສາ ປຸຣໂຕ ໂຫຕິ. ສຕິປຣິຈິເຕ ຫິ ຘມ຺ເມ ປຎ຺ຎາ ປຊານາຕິ, ໂນ ປມຸຏ຺ເຐ. ຍຖາ ຈ ປາຈນໍ ພລີພທ຺ທານໍ ວິຊ຺ຌນຠຍໍ ທສ຺ເສນ຺ຕໍ ສໍສີທິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ອຸປ຺ປຖຄມນໍ ວາເຣຕິ, ເອວໍ ສຕິ ວີຣິຍພລີພທ຺ທານໍ ອປາຍຠຍໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ໂກສຊ຺ຊສໍສີທນໍ ນ ເທຕິ, ກາມຄຸຓສງ຺ຂາເຕ ອໂຄຈເຣ ຈາຣໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ນິໂຍເຊນ຺ຕີ ອຸປ຺ປຖຄມນໍ ວາເຣຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສຕິ ເມ ຜາລປາຈນ’’ນ຺ຕິ.

ກາຍຄຸຕ຺ໂຕຕິ ຕິວິເຘນ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ຄຸຕ຺ໂຕ. ວຈີຄຸຕ຺ໂຕຕິ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ຄຸຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຫາເຣ ອຸທເຣ ຍໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຫາຣມຸເຂນ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຈຕຸພ຺ພິເຘປິ ປຈ຺ຈເຍ ຍໂຕ ສໍຍໂຕ ນິຣຸປກ຺ກິເລໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທເຣ ຍໂຕຕິ ອຸທເຣ ຍໂຕ ສໍຍໂຕ ມິຕໂຠຊີ, ອາຫາເຣ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາມຸເຂນ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ກິໍ ທີເປຕິ? ຍຖາ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພີຊໍ ວປິຕ຺ວາ ສສ຺ສປຣິປາລນຕ຺ຖໍ ກຓ຺ຏກວຕິໍ ວາ ຣຸກ຺ຂວຕິໍ ວາ ປາກາຣປຣິກ຺ເຂປໍ ວາ ກໂຣສິ, ເຕນ ເຕ ໂຄມຫິໍສມິຄຄຓາ ປເວສໍ ອລຠນ຺ຕາ ສສ຺ສໍ ນ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ, ເອວມຫມ຺ປິ ຕໍ ສທ຺ຘາພີຊໍ ວປິຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣກຸສລສສ຺ສປຣິປາລນຕ຺ຖໍ ກາຍວຈີອາຫາຣຄຸຕ຺ຕິມຍໍ ຕິວິຘໍ ປຣິກ຺ເຂປໍ ກໂຣມິ, ເຕນ ເມ ຣາຄາທິອກຸສລຘມ຺ມໂຄມຫິໍສມິຄຄຓາ ປເວສໍ ອລຠນ຺ຕາ ນານປ຺ປກາຣກໍ ກຸສລສສ຺ສໍ ນ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີຕິ.

ສຈ຺ຈໍ ກໂຣມິ ນິທ຺ທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ອວິສໍວາທນໍ ສຈ຺ຈໍ. ນິທ຺ທານນ຺ຕິ ເຉທນໍ ລຸນນໍ ອຸປ຺ປາຏນໍ. ກຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ສຈ຺ເຈນ ກໂຣມິ ນິທ຺ທານ’’ນ຺ຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍຖາ ຕ຺ວໍ ພາຫິຣໍ ກສິໍ ກຕ຺ວາ ສສ຺ສທູສການໍ ຕິຓານໍ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ອສິເຕນ ວາ ນິທ຺ທານໍ ກໂຣສິ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ກສິໍ ກຕ຺ວາ ກຸສລສສ຺ສທູສການໍ ວິສໍວາທນຕິຓານໍ ສຈ຺ເຈນ ນິທ຺ທານໍ ກໂຣມີ’’ຕິ. ຍຖາຠູຕຎາຓໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາທີນໍ ຕິຓານໍ ນິທ຺ທານໍ ກໂຣມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ນິທ຺ທານນ຺ຕິ ເຉທກໍ ລາວກໍ ອຸປ຺ປາຏກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຕ຺ວໍ ທາສໍ ວາ ກມ຺ມກຣໍ ວາ ນິທ຺ທານໍ ກໂຣສິ, ‘‘ນິທ຺ເທຫິ ຕິຓານີ’’ຕິ ຕິຓານໍ ເຉທກໍ ລາວກໍ ອຸປ຺ປາຏກໍ ກໂຣສິ, ເອວມຫໍ ສຈ຺ຈໍ ກໂຣມີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອຖ ວາ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິສຈ຺ຈໍ. ຕມຫໍ ນິທ຺ທານໍ ກໂຣມິ, ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ ລຸນິຕພ຺ພໍ ອຸປ຺ປາເຏຕພ຺ພໍ ກໂຣມີຕິ. ອິຕິ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ວິກປ຺ເປສຸ ອຸປໂຍເຄເນວຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ໂສຣຈ຺ຈໍ ເມ ປໂມຈນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ຕໍ ‘‘ກາຍິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ ວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ສີລເມວ ‘‘ໂສຣຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ‘‘ກາຍຄຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ ຫິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປນ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕໍ ຫິ ສຸນ຺ທເຣ ນິພ຺ພາເນ ຣຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂສຣຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປໂມຈນນ຺ຕິ ໂຍຄວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຕວ ປໂມຈນໍ ປຸນປິ ສາຍນ຺ເຫ ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ວາ ອນາຄຕສໍວຈ຺ຉເຣ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໂຕ ອປ຺ປໂມຈນເມວ ໂຫຕິ, ນ ມມ ເອວໍ. ນ ຫິ ມມ ອນ຺ຕຣາ ໂມຈນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ອຫໍ ຫິ ທີປງ຺ກຣທສພລກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຎານງ຺ຄເລ ວີຣິຍພລີພທ຺ເທ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ມຫາກສິໍ ກສນ຺ໂຕ ຕາວ ນ ມຸຎ຺ຈິໍ, ຍາວ ນ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິໍ. ຍທາ ຈ ເມ ສພ຺ພໍ ຕໍ ກາລໍ ເຂເປຕ຺ວາ ໂພຘິມູເລ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພຄຸຓປຣິວາຣໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອຸທປາທິ, ຕທາ ມຍາ ຕໍ ສພ຺ພຸສ຺ສຸກ຺ກປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປມຸຕ຺ຕໍ, ນ ທານິ ປຸນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ໂສຣຈ຺ຈໍ ເມ ປໂມຈນ’’ນ຺ຕິ.

ວີຣິຍໍ ເມ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວີຣິຍນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິໂກ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ. ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫນ຺ຕິ ຘຸຣາຍໍ ໂຘຣຍ຺ຫໍ, ຘຸຣາວຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘຸຣາຍໍ ໂຘຣຍ຺ຫາກຑ຺ຒິຕໍ ນງ຺ຄລໍ ຠູມິຆນໍ ຠິນ຺ທຕິ, ມູລສນ຺ຕານການິ ຈ ປທາເລຕິ, ເອວໍ ຠຄວໂຕ ວີຣິຍາກຑ຺ຒິຕໍ ປຎ຺ຎານງ຺ຄລໍ ຍຖາ ວຸຕ຺ຕໍ ຆນໍ ຠິນ຺ທຕິ, ກິເລສສນ຺ຕານການິ ຈ ປທາເລຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວີຣິຍໍ ເມ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ປຸຣິມຘຸຣາວຫຕ຺ຕາ ຘຸຣາ, ມູລຘຸຣາວຫຕ຺ຕາ ໂຘຣຍ຺ຫາ, ຘຸຣາ ຈ ໂຘຣຍ຺ຫາ ຈ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫາ. ອິຕິ ຍຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ນງ຺ຄເລ ຈຕຸພລີພທ຺ທປເຠທໍ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ ວຫນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕິຓມູລຆາຕຎ຺ເຈວ ສສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ເອວໍ ຠຄວໂຕ ຈຕຸສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍເຠທໍ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ ວຫນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນໍ ອກຸສລຆາຕຎ຺ເຈວ ກຸສລສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສາເຘຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວີຣິຍໍ ເມ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ໂຍຄກ຺ເຂມາຘິວາຫນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍເຄຫິ ເຂມຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນາມ, ຕໍ ອຘິກິຈ຺ຈ ວາຫີຍຕິ, ອຠິມຸຂໍ ວາ ວາຫີຍຕີຕິ ອຘິວາຫນໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ອຘິວາຫນໍ ໂຍຄກ຺ເຂມາຘິວາຫນນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຕວ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣທິສາຠິມຸຂໍ ວາຫີຍຕິ, ຕຖາ ມມ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ ນິພ຺ພານາຠິມຸຂໍ ວາຫີຍຕີຕິ. ເອວໍ ວາຫີຍມານໍວ ຄຈ຺ຉຕິ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕໍ. ຍຖາ ຕວ ນງ຺ຄລໍ ວຫນ຺ຕໍ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ ເຂຕ຺ຕໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕໍ ທີປງ຺ກຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉເຕວ. ຍສ຺ມາ ວາ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫີນາ ກິເລສາ ນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຫາຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາ ຕວ ນງ຺ຄເລນ ຉິນ຺ນານິ ຕິຓານິ ປຸນ ອປຣສ຺ມິໍ ສມເຍ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາປິ ເອວໍ ປຐມມຄ຺ຄວເສນ ທິຏ຺ເຐກຏ຺ເຐ ກິເລເສ, ທຸຕິຍວເສນ ໂອຬາຣິເກ, ຕຕິຍວເສນ ອຓຸສຫຄເຕ, ຈຕຸຕ຺ຖວເສນ ສພ຺ພກິເລເສ ປຊຫນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຕນຣຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ຈ ຍຖາ ຕວ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ ນ ຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກສ຺ສໂກ ອໂສໂກ ວິຣໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ. ເອຕໍ ປນ ຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ. ຍຕ຺ຖ ສຕິປາຈເນນ ເອຕໍ ວີຣິຍຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ ໂຈເທນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາທິໂສ ກສ຺ສໂກ ອໂສໂກ ວິຣໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໂສກສລ຺ລສມຸຄ຺ຆາຕຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ອສງ຺ຂຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

ອິທານິ ນິຄມນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວເມສາ ກສີຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອສາ ສທ຺ຘາພີຊາ ຕໂປວຸຏ຺ຐິຍາ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ກສີ ປຎ຺ຎາມຍໍ ຍຸຄນງ຺ຄລໍ ຫິຣິມຍຎ຺ຈ ອີສໍ ມໂນມເຍນ ໂຍຕ຺ເຕນ ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎານງ຺ຄເລນ ສຕິຜາລໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ສຕິປາຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຍວຈີອາຫາຣຄຸຕ຺ຕິຍາ ໂຄເປຕ຺ວາ ສຈ຺ຈໍ ນິທ຺ທານໍ ກຕ຺ວາ ໂສຣຈ຺ຈປໂມຈນໍ ວີຣິຍຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ ໂຍຄກ຺ເຂມາຠິມຸຂໍ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາຫນ຺ເຕນ ກຏ຺ຐາ ກສີ ກມ຺ມປຣິໂຍສານໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສາມຎ຺ຎຜລໍ ປາປິຕາ, ສາ ໂຫຕິ ອມຕປ຺ຜລາ, ສາ ເອສາ ກສີ ອມຕປ຺ຜລາ ໂຫຕິ. ອມຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ, ນິພ຺ພານານິສໍສາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ໂຂ ປເນສາ ກສີ ນ ມເມເວກສ຺ສ ອມຕປ຺ຜລາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ໂຍ ໂກຈິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເວສ຺ໂສ ວາ ສຸທ຺ໂທ ວາ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ເອຕໍ ກສິໍ ກສຕິ, ໂສ ສພ຺ໂພປິ ເອຕໍ ກສິຕ຺ວານ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວໍ ຠຄວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ນິພ຺ພານປຣິໂຍສານໍ ກຕ຺ວາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ຕໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໍ ເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ມມ ກສິຜລໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນປິ ທິວເສເຍວ ຉາໂຕ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ປນ ກສີ ອມຕປ຺ຜລາ, ຕສ຺ສ ຜລໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໂຕ ປຣຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຸທຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໘. ທຸຕິເຍ ໂອທເນນ ປູເຣສີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປາທິເຕນ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ໂອທເນນ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ຠຄວາ ກິຣ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕວ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ, ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ, ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ, ນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ສ ໂຠຊນໍ ອຸປສໍຫຣິຍມານໍ ທິສ຺ວາ, ເອກໂກວ ປຕ຺ຕໍ ອໍສກູເຏ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ, ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ນຄຣທ຺ວາເຣ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ, ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ປຏິປາຏິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ສຊ຺ຊິຕໍ ໂຠຊນໍ ອທາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍມ຺ປີຕິ ທຸຕິຍທິວເສປິ. ຕຕິຍມ຺ປີຕິ ຕຕິຍທິວເສປິ. ຕານິ ກິຣ ຕີຓິ ທິວສານິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິ, ມຫາຊໂນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕວ ອຏ຺ຐາສິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕີຓິ ທິວສານິ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕປິ ນ ສທ຺ຘາຍ ອທາສິ, ‘‘ຆຣທ຺ວາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂາມຕ຺ຕມ຺ປິ ອທຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ອຸປາຣມ຺ຠຠເຍນ ອທາສິ. ທທນ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ທິວສານິ ທຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາວ ນິວຕ຺ໂຕ. ຠຄວາປິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາວ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ຕຕິຍທິວເສ ປນ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອຕໍ ‘‘ປກຏ຺ຐໂກ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຠຄວາປິ ເອຕໍ ວຈນໍ ນິຈ຺ຉາຣາປນຕ຺ຖເມວ ຍາວ ຕຕິຍມຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ປກຏ຺ຐໂກຕິ ຣສຄິທ຺ໂຘ.

ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຈວ ວປນ຺ຕິ ພີຊນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ຕີຓິ ທິວສານິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ໂອສກ຺ກສິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ກາຕພ຺ພາ ນາມ ໂລກສ຺ມິໍ ໂສຬສ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຈວ ວປນ຺ຕີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ສສ຺ສວາເຣ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອລເມຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ອໂນສກ຺ກິຕ຺ວາ ອປຣາປເຣສຸປິ ສສ຺ສວາເຣສຸ ຈ ວປນ຺ຕິເຍວ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ວສ຺ສຕີຕິ ນ ເອກທິວສໍ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປຸນປ຺ປຸນທິວເສສຸປິ ປຸນປ຺ປຸນສໍວຈ຺ຉເຣສຸປິ ວສ຺ສຕິເຍວ, ເອວໍ ຊນປທາ ອິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍາຈກາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປເທ ສຕ຺ຖາ ເທສນາກຸສລຕາຍ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ຂີຣນິກາຕິ ຂີຣກາຣກາ ໂຄໂທຫກາ. ນ ຫິ ເຕ ເອກວາຣເມວ ຖນໍ ອຎ຺ຉນ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຎ຺ຉນ຺ຕາ ເຘນຸໍ ທຸຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິລມຕິ ຜນ຺ທຕິ ຈາຕິ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ກິລມຕິ ເຈວ ຜນ຺ທຕິ ຈ. ຄພ຺ຠນ຺ຕິ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີນມ຺ປິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານໍ ກຸຈ຺ຉິໍ. ສິວຖິກນ຺ຕິ ສຸສານໍ, ມຕໍ ມຕໍ ສຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ລທ຺ຘາ ອປຸນພ຺ຠວາຍາຕິ ອປຸນພ຺ຠວາຍ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ລຠິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຕິ ເອວໍ ຠຄວຕາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາວ ໂສຬສ ປຸນປ຺ປຸນຘມ຺ເມ ເທເສນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ເຕ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປສນ຺ໂນ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ຕທາຣມິຕ຺ຕຎາຕິວຄ຺ເຄນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂຠ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ເທວຫິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໙. ຕຕິເຍ ວາເຕຫີຕິ ອຸທຣວາເຕຫິ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປສຕມຸຄ຺ຄຍູສາທີນິ ອາຫາຣຍໂຕ ທຸພ຺ໂຠຊເນນ ເຈວ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາຍ ຈ ອຸທຣວາໂຕ ກຸປ຺ປິ. ອປຣຠາເຄ ສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ໂສ ອາພາໂຘ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕິເຍວ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕີຕິ ປຐມໂພຘິຍໍ ອນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກກາເລ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ສຕ຺ຖຸອສີຕິມຫາເຖເຣສຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຠູຕປຸພ຺ໂພ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນາຄສມາໂລ ອຸປວາໂນ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ຈຸນ຺ໂທ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ສາຄໂຕ ໂພຘິ ເມຆິໂຍຕິ ອິເມ ປນ ປາຬິຍໍ ອາຄຕຸປຏ຺ຐາກາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ອຸປວານຕ຺ເຖໂຣ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊນໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐທານໍ ນ຺ຫາໂນທກປຣິຍາທນໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸຄມນນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານມກາສິ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ປຐມໂພຘິຍໍ ກິຣ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ນິທ຺ຘູມໍ ອຣຎ຺ຎເມວ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸທກຕາປນມ຺ປິ ນ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ໂສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸທ຺ຘນປາຬິໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ມຫາຈາຏິໂຍ ອຸທ຺ຘນມາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ກາເຣຕ຺ວາ, ນ຺ຫານີຍຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ. ນ຺ຫາຍິຕຸກາມາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຘ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ມາລໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມິ.

ກິໍ ປຕ຺ຖຍາໂນຕິ ກິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ກິໍ ເອສນ຺ຕິ ກິໍ ຄເວສນ຺ໂຕ. ປູຊິໂຕ ປູຊເນຍ຺ຍານນ຺ຕິ ອິທໍ ເຖໂຣ ທສພລສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕຸມາຣຠິ. ຄິລານເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖໍ ຄເຕນ ກິຣ ຄິລານສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ກເຖຕພ຺ໂພຕິ ວຕ຺ຕເມຕໍ. ວຓ຺ຓໍ ຫິ ສຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ສປ຺ປາຍເຠສຊ຺ຊໍ ລທ຺ຘາ ຄິລາໂນ ຂິປ຺ປເມວ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ກເຖນ຺ເຕນ ຈ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລານິ ອາຣພ຺ຠ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ສີລວາ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອາຄມຘໂຣ ວໍສານຸຣກ຺ຂໂກ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ອາຄມນີຍປຏິປທໍເຍວ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປູຊເນຍ຺ຍານນ຺ຕິ ອສີຕິມຫາເຖຣາ ສເທວເກນ ໂລເກນ ປູເຊຕພ຺ພາຕິ ປູຊເນຍ຺ຍາ. ເຕເຍວ ສກ຺ກາຕພ຺ພາຕິ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍາ. ເຕສໍເຍວ ອປຈິຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອປເຈຍ຺ຍາ. ຠຄວາ ເຕສໍ ປູຊິໂຕ ສກ຺ກໂຕ ອປຈິໂຕ ຈ, ອິຈ຺ຈສ຺ສ ຕໍ ຄຸຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ເອວມາຫ. ຫາຕເວຕິ ຫຣິຕຸໍ.

ຜາຓິຕສ຺ສ ຈ ປຸຏນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ນິຈ຺ຉາຣິກໍ ຄຸຬປິຓ຺ຑໍ. ໂສ ກິຣ ‘‘ກິໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ? ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອຸທຣວາໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ເຕນ ຫິ ມຍເມຕ຺ຖ ເຠສຊ຺ຊໍ ຊານາມ, ອິໂຕ ໂຖເກນ ອຸທເກນ ອິທໍ ຜາຓິຕໍ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ນ຺ຫານປຣິໂຍສາເນ ປາຕຸໍ ເທຖ, ອິຕິ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ພຫິ ປຣິເສໂທ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມິນາ ອນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຜາສຸກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ອຸປສງ຺ກມີຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ອາພາເຘ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ເຘ ‘‘ເທວຫິເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ ທິນ຺ນໍ, ເຕເນວ ໂຣໂຄ ວູປສນ຺ໂຕ, ອໂຫ ທານໍ ປຣມທານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາ’’ຕິ ກຖາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ຊາຕາ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກິຕ຺ຕິກາໂມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນປິ ຕາວ ເມ ອຍໍ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ອຕ຺ຕນາ ກຕຠາວໍ ຊານາເປຕຸກາໂມ ຕາວຕເກເນວ ທສພເລ ວິສ຺ສາສໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ.

ທຊ຺ຊາຕິ ທເທຍ຺ຍ. ກຖໍ ຫິ ຍຊມານສ຺ສາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ຍຊນ຺ຕສ຺ສ. ອິຊ຺ຌຕີຕິ ສມິຊ຺ຌຕິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ. ໂຍເວທີຕິ ໂຍ ອເວທິ ອຎ຺ຎາສິ, ວິທິຕໍ ປາກຏມກາສິ ‘‘ໂຍເວຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂຍ ອເວຕິ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສ຺ສຕີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕິ. ຊາຕິກ຺ຂຍນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕຕິ ຊານິຕ຺ວາ ໂວສິໂຕ ໂວສານໍ ກຕກິຈ຺ຈຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ຫິ ຍຊມານສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ຂີຓາສເວ ຍຊນາກາເຣນ ຍຊນ຺ຕສ຺ສ. ຕຕິຍໍ.

໔. ມຫາສາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ລູໂຂ ລູຂປາວຸຣໂຓຕິ ຊິຓ຺ໂຓ ຊິຓ຺ຓປາວຸຣໂຓ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ຕສ຺ສ ກິຣ ຆເຣ ອຏ຺ຐສຕສຫສ຺ສຘນໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ອາວາຫໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກາລງ຺ກຕາຍ ປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ສເຈ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາເນສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕວເສນ ກຸລໍ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຫນ຺ທ ນໍ ມຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ. ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຓີເຕຫິ ຆາສຈ຺ຉາທນາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖປາທສມ຺ພາຫນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ທິວາ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເທ ສມ຺ພາຫມານາ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ວຕ຺ວາ – ‘‘ມຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມ, ເສສຘນມ຺ປິ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸນ ເອເກກສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວຕ຺ຖປາຣຸປນມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ຕໍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ກຕິປາຫໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ.

ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐຕ຺ວາ ສຸຓ຺ຫາ ເອວມາຫ – ‘‘ກິໍ ຕຍາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ອຕິເຣກໍ ທິນ຺ນມຕ຺ຖິ? ນນຸ ສພ຺ເພສໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ ທິນ຺ນານິ, ກິໍ ເສສປຸຕ຺ຕານໍ ຆຣສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ນສ຺ສ ວສລີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຆຣໍ ອຄມາສິ, ຕໂຕປິ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ອິມິນາວ ອຸປາເຍນ ປລາປິໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ເອວໍ ເອກຆເຣປິ ປເວສນໍ ອລຠມາໂນ ປຓ຺ຑຣງ຺ຄປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ກາລານມຈ຺ຈເຍນ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ທຸພ຺ໂຠຊນທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາຫິ ມິລາຕສຣີໂຣ ຠິກ຺ຂາຈາຣໂຕ ອາຄມ຺ມ, ປີຐກາຍ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕສຸ ປຕິຏ຺ຐໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ອພ຺ຠາກຸຏິໂກ ອຸຕ຺ຕານມຸໂຂ ສຸຂສມ຺ຠາໂສ ປຏິສນ຺ຖາຣກຸສໂລ, ສກ຺ກາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ລຠິຕຸ’’ນ຺ຕິ ນິວາສນປາວຸຣຓໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຠາຊນມາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ທາເຣຫິ ສໍປຸຈ຺ຉ ຆຣາ ນິກ຺ຂາເມນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ນິທ຺ຘນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ມໍ ຆຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປນ຺ຕິ.

ນນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ ນນ຺ທິຊາໂຕ ຕຸຏ຺ໂຐ ປມຸທິໂຕ ອໂຫສິໍ. ຠວມິຈ຺ຉິສນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒິໍ ປຕ຺ຖຍິໍ. ສາວ ວາເຣນ຺ຕິ ສູກຣນ຺ຕິ ຍຖາ ສຸນຂາ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ຠຸສ຺ສນ຺ຕາ ຠຸສ຺ສນ຺ຕາ ສູກຣໍ ວາເຣນ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ມຫາຣວໍ ຣວາເປນ຺ຕິ, ເອວໍ ທາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ມໍ ພຫຸໍ ວຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕໍ ປລາເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສນ຺ຕາຕິ ອສປ຺ປຸຣິສາ. ຊມ຺ມາຕິ ລາມກາ. ຠາສເຣຕິ ຠາສນ຺ຕິ. ປຸຕ຺ຕຣູເປນາຕິ ປຸຕ຺ຕເວເສນ. ວໂຍຄຕນ຺ຕິ ຕໂຍ ວເຍ ຄຕໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຈ຺ຉິມວເຍ ຐິຕໍ ມໍ. ຊຫນ຺ຕີຕິ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ.

ນິພ຺ໂຠໂຄຕິ ນິປ຺ປຣິໂຠໂຄ. ຂາທນາ ອປນີຍຕີຕິ ອສ຺ໂສ ຫິ ຍາວເທວ ຕຣຸໂຓ ໂຫຕິ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕາວສ຺ສ ນານາຣສໍ ຂາທນໍ ທທນ຺ຕິ, ຊິຓ຺ຓໍ ນິພ຺ໂຠຄໍ ຕໂຕ ອປເນນ຺ຕິ, ອນ຺ຕິມວເຍ ຕໍ ວຕ຺ຕໍ ນ ລຠຕິ, ຄາວີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏວິຍໍ ສຸກ຺ຂຕິຓານິ ຂາທນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ຍຖາ ໂສ ອສ຺ໂສ, ເອວໍ ຊິຓ຺ຓກາເລ ວິລຸຕ຺ຕສພ຺ພຘນຕ຺ຕາ ນິພ຺ໂຠໂຄ ມາທິໂສປິ ພາລການໍ ປິຕາ ເຖໂຣ ປຣຆເຣສຸ ຠິກ຺ຂຕິ.

ຍຎ຺ເຈຕິ ນິປາໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ມມ ປຸຕ຺ຕາ ອນສ຺ສວາ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ ອວສວຕ຺ຕິໂນ, ເຕຫິ ທຓ຺ໂຑວ ກິຣ ເສຍ຺ໂຍ ສຸນ຺ທຣຕໂຣຕິ. ອິທານິສ຺ສ ເສຍ຺ຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈຓ຺ຑມ຺ປິ ໂຄຓນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸເຣ ໂຫຕີຕິ ອຄ຺ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສຸຂໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄາຘເມຘຕີຕິ ອຸທກໍ ໂອຕຣຓກາເລ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທເກ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠຕິ.

ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ກຕ຺ວາ. ສນ຺ນິສິນ຺ເນສູຕິ ຕຖາຣູເປ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສມາຄມທິວເສ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕສຸ ປຸຕ຺ເຕສຸ ຕໍ ສຠໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຊ຺ເຌ ມຫາຣເຫ ອາສເນ ນິສິນ຺ເນສຸ. ອຠາສີຕິ ‘ອຍໍ ເມ ກາໂລ’ຕິ ສຠາຍ ມຊ຺ເຌ ປວິສິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ‘‘ໂຠ ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄາຖາ ຠາສິຕຸກາໂມ, ຠາສິເຕ ສຸຓິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ຠາສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸໂຓມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຐິຕໂກວ ອຠາສິ. ‘‘ເຕນ ຈ ສມເຍນ ມນຸສ຺ສານໍ ວຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ໂຍ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕກໍ ຂາທນ຺ໂຕ ມາຕາປິຕໂຣ ນ ໂປເສຕິ, ໂສ ມາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ຕາ ປິຕຸປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຊີວິຕໍ ໂນ ຕາຕ, ເທຫີ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ປິຕຸຫທຍສ຺ສ ປຸຕ຺ຕານໍ ມຸທຸຕ຺ຕາ ‘‘ມາ ເມ, ໂຠ, ພາລເກ ວິນາສຍິຕ຺ຖ, ໂປສິສ຺ສນ຺ຕິ ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ສເຈ, ໂຠ, ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ປິຕຣໍ ນ ສມ຺ມາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສຖ, ຆາເຕສ຺ສາມ ໂວ’’ຕິ. ເຕ ຠີຕາ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາຕິ ປີເຐ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຍິໍສຸ. ນ຺ຫາເປຕ຺ວາຕິ ສຣີຣໍ ເຕເລນ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ນ຺ຫາເປສຸໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໂຍປິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣໍ ສມ຺ມາ ປຏິຊຄ຺ຄຖ. ສເຈ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຖ, ຆຣໂຕ ໂວ ນິກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ປຓີຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊສຸໍ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຸໂຠຊນຎ຺ຈ ສຸຂເສຍ຺ຍຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ສຎ຺ຊາຕພໂລ ປີຓິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ເມ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ໂສຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອຕທໂວຈາຕິ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ເອຕໍ ອໂວຈ. ສຣຓຄມນາວສາເນ ຈາປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອວມາຫ – ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຘຸຣຠຕ຺ຕານິ ທິນ຺ນານິ, ຕໂຕ ອຫໍ ທ຺ເວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມິ, ທ຺ເວ ສຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ກລ຺ຍາຓໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປນ ມາ ນິຍ຺ຍາເທຫິ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຸຈ຺ຈນຏ຺ຐານເມວ ຄມິສ຺ສາມາຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຕາຕາ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ, ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ຘຸຣຠຕ຺ຕານິ ທິນ຺ນານິ, ຕຸມ຺ເຫ ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ມາ ປມຊ຺ຊຖາ’’ຕິ. ສາຘຸ, ຕາຕາຕິ. ປຸນທິວເສ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ຄໂຕ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາວ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຫາຣເຫ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນມທາສິ. ສຕ຺ຖາ ປຸນທິວເສ ອິຕຣສ຺ສ, ປຸນທິວເສ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສພ຺ເພສໍ ຆຣານິ ອຄມາສິ. ສພ຺ເພ ຕເຖວ ສກ຺ກາຣໍ ອກໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຆເຣ ມງ຺ຄລໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ. ໂສ ປິຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ກສ຺ສ ມງ຺ຄລໍ ເທມາ’’ຕິ. ອມ຺ເຫ ອຎ຺ຎໍ ນ ຊານາມ? ນນຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍຕິ? ເຕນ ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສ຺ວາຕນາຍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ນິມນ຺ເຕຖາຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຖາ ອກາສິ. ຠຄວາ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ເຄຫໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນສຸ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອປ຺ໂປທກປາຍາສຎ຺ເຈວ ຂຊ຺ຊກວິກຕິຎ຺ຈ ອທາສິ. ອນ຺ຕຣຠຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄາມ ນປ຺ປມຊ຺ຊາມ, ປສ຺ສຖສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກລ຺ຍາຓໍ ໂວ ກຕໍ, ມາຕາປິຕຸໂປສກໍ ນາມ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານໍ ອາຈິຓ຺ຓເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຫານາຄຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໑.໑ ອາທໂຍ; ຈຣິຍາ. ໒.໑ ອາທໂຍ) ນາມ ກເຖຕ຺ວາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ທີເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສທ຺ຘິໍ ຈຕູຫິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈຕູຫິ ຈ ສຸຓ຺ຫາຫິ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຖາ ນ ສພ຺ພກາລໍ ເຕສໍ ເຄຫໍ ອຄມາສີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມານຕ຺ຖທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໑. ປຎ຺ຈເມ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘຕິ ວາຕຠຣິຕຠສ຺ຕາ ວິຍ ມາເນນ ຖທ຺ໂຘ. ອາຈຣິຍນ຺ຕິ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓກາເລ ອາຈຣິໂຍ ອນຠິວາເທນ຺ຕສ຺ສ ສິປ຺ປໍ ນ ເທຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ຕໍ ນ ອຠິວາເທຕິ, ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິສ຺ສ ນ ຊານາຕິ. ນາຍໍ ສມໂຓຕິ ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ຍສ຺ມາ ອຍໍ ສມໂຓ ມາທິເສ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຏິສນ຺ຖາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕີ’’ຕິ.

ອພ຺ຠຸຕວິຕ຺ຕຊາຕາຕິ ອຠູຕປຸພ຺ພາຍ ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເກສຸ ຈສ຺ສາຕິ ເກສຸ ຠເວຍ຺ຍ. ກ຺ຍສ຺ສາຕິ ເກ ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ອປຈິຕາ ອສ຺ສູຕິ ອປຈິຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ອຣຫນ຺ເຕຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ເທສນາກຸສລຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ປູຊເນຍ຺ຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຈ຺ຈນີກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໒. ຉຏ຺ເຐ ‘‘ສພ຺ພໍ ເສຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສພ຺ພໍ ກຓ຺ຫ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຈ຺ຈນີກໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວສ຺ສ ສາຕໍ ສຸຂໍ ໂຫຕີຕິ ປຈ຺ຈນີກສາໂຕ. ໂຍ ຈ ວິເນຍ຺ຍ ສາຣມ຺ຠນ຺ຕິ ໂຍ ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂຓໍ ສາຣມ຺ຠໍ ວິເນຕ຺ວາ ສຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນວກມ຺ມິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໓. ສຕ຺ຕເມ ນວກມ຺ມິກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ໂສ ກິຣ ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປາສາທກູຏາຄາຣາທີນິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓາຕິ, ອິຕິ ນວກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕີຕິ ນວກມ຺ມິໂກ, ໂຄຕ຺ເຕນ ຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ນວກມ຺ມິກຠາຣທ຺ວາໂຊ. ທິສ຺ວານສ຺ສ ເອຕທໂຫສີຕິ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວານ ອສ຺ສ ເອຕໍ ອໂຫສິ. ວນສ຺ມິນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ເມ ວນນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ກິເລສວນໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ. ນິພ຺ພນໂຖຕິ ນິກ຺ກິເລສວໂນ. ເອໂກ ຣເມຕິ ເອກໂກ ອຠິຣມາມິ. ອຣຕິໍ ວິປ຺ປຫາຍາຕິ ປນ຺ຕເສນາສເນສຸ ເຈວ ຠາວນາຍ ຈ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕໍ ຊຫິຕ຺ວາ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ກຏ຺ຐຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໔. ອຏ຺ຐເມ ອນ຺ເຕວາສິກາຕິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຓ຺ຫນກາ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິກາ. ນິສິນ຺ນນ຺ຕິ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ. ຄມ຺ຠີຣຣູເປຕິ ຄມ຺ຠີຣສຠາເວ.

ພຫຸເຠຣເວຕິ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐກສວິຎ຺ຎາຓກອວິຎ຺ຎາຓກເຠຣເວຫິ ພຫຸເຠຣເວ. ວິຄາຫິຍາຕິ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ອນິຎ຺ຊມາເນນາຕິອາທີນິ ກາຍວິເສສນານິ, ເອວຣູເປນ ກາເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຈາຣຸຣູປໍ ວຕາຕິ ອຕິສຸນ຺ທຣໍ ວຕ ຌານໍ ຌາຍສີຕິ ວທຕິ.

ວນວສ຺ສິໂຕ ມຸນີຕິ ວນໍ ອວສ຺ສິໂຕ ພຸທ຺ຘມຸນິ. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວໍ ວເນ ນິສິນ຺ນກາຣຓໍ ມຍ຺ຫໍ ອຈ຺ເຉຣຣູປໍ ປຏິຠາຕິ. ປີຕິມໂນຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ. ວເນ ວເສຕິ ວນມ຺ຫິ ວສິ.

ມຎ຺ຎາມຫນ຺ຕິ ມຎ຺ຎາມິ ອຫໍ. ໂລກາຘິປຕິສຫພ຺ຍຕນ຺ຕິ ໂລກາຘິປຕິມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສຫຠາວໍ. ອາກງ຺ຂມາໂນຕິ ອິຈ຺ຉມາໂນ. ຕິທິວໍ ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກເມວ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກສ຺ມາ ຠວໍ ວິຊນມຣຎ຺ຎມສ຺ສິໂຕຕິ ອຫໍ ຕາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອາກງ຺ຂມາໂນຕິ ມຎ຺ຎາມິ. ຍທິ ເອວໍ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ເມ ອາຈິກ຺ຂ, ກສ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ? ປຸຈ຺ຉຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມປຕ຺ຕິຍາຕິ ເສຏ຺ຐປຕ຺ຕິຍາ. ອິຘ ອິທໍ ຕໂປ ກສ຺ມາ ກໂຣສີຕິ ອປເຣນປິ ອາກາເຣນ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ກງ຺ຂາຕິ ຕຓ຺ຫາ. ອຠິນນ຺ທນາຕິ ອຠິນນ຺ທນວເສນ ຕຓ຺ຫາວ ວຸຕ຺ຕາ. ອເນກຘາຕູສູຕິ ອເນກສຠາເວສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ. ປຸຖູຕິ ນານປ຺ປກາຣາ ຕຓ຺ຫາ ເສສກິເລສາ ວາ. ສທາສິຕາຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອວສ຺ສິຕາ. ອຎ຺ຎາຓມູລປ຺ປຠວາຕິ ອວິຊ຺ຊາມູລາ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຕາ. ປຊປ຺ປິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາວ ‘‘ອິທມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ, ອິທມ຺ປິ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຊປ຺ປາປນວເສນ ປຊປ຺ປິຕາ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ພາ ມຍາ ພ຺ຍນ຺ຕິກຕາຕິ ສພ຺ພາ ຕຓ຺ຫາ ມຍາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ວິຄຕນ຺ຕາ ນິຣນ຺ຕາ ກຕາ. ສມູລິກາຕິ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຎາຓມູເລນ.

ອນູປໂຍຕິ ອນຸປຄມໂນ. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ວິສຸທ຺ຘທສ຺ສໂນຕິ ອິມິນາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ທີເປຕິ. ສມ຺ໂພຘິມນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ສິວນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ. ຌາຍາມີຕິ ທ຺ວີຫິ ຌາເນຫິ ຌາຍາມິ. ວິສາຣໂທຕິ ວິຄຕສາຣຊ຺ໂຊ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ມາຕຸໂປສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໕. ນວເມ ເປຈ຺ຈາຕິ ອິໂຕ ປຏິຄນ຺ຕ຺ວາ. ນວມໍ.

໑໐. ຠິກ຺ຂກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໖. ທສເມ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ. ວິສ຺ສໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ອກຸສລຘມ຺ມໍ. ພາຫິຕ຺ວາຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ຊຫິຕ຺ວາ. ສງ຺ຂາຍາຕິ ຎາເຓນ. ສ ເວ ຠິກ຺ຂູຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂສ ເວ ຠິນ຺ນກິເລສຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ສງ຺ຄາຣວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໗. ເອກາທສເມ ປຈ຺ເຈຕີຕິ ອິຈ຺ຉຕິ ປຕ຺ເຖຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ອາຍາຈມາໂນ ອາຫ. ເຖຣສ຺ສ ກິເຣສ ຄິຫິສຫາໂຍ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ‘‘ອຍໍ ວຣາໂກ ມໍ ສຫາຍໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາ ອປາຍປູຣໂກ ອໂຫສີ’’ຕິ ອາຍາຈຕິ. ອປິເຈສ ມຫາປຣິວາໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ປສນ຺ເນ ປຎ຺ຈກຸລສຕານິ ອນຸວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນປິ ອາຍາຈຕິ. ອຕ຺ຖວສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖານິສໍສໍ ອຕ຺ຖກາຣຓໍ. ປາປນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິອກຸສລໍ. ປວາເຫມີຕິ ຄລປ຺ປມາຓໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປວາເຫມິ ປລາເປມິ. ຘມ຺ໂມຕິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາວ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ໂຂມທຸສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໘. ທ຺ວາທສເມ ໂຂມທຸສ຺ສໍ ນາມາຕິ ໂຂມທຸສ຺ສານໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວໍລທ຺ຘນາມໍ. ສຠາຍນ຺ຕິ ສາລາຍໍ. ຜຸສາຍຕີຕິ ຜຸສິຕານິ ມຸຎ຺ຈຕິ ວສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຕໍ ສຠໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸກາໂມ – ‘‘ມຍິ ເອວເມວໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ອຜາສຸກຘາຕຸກໍ ໂຫຕິ, ເອກໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ສຠາຘມ຺ມນ຺ຕິ ສຸຂນິສິນ຺ເນ ກິຣ ອສຎ຺ຈາເລຕ຺ວາ ເອກປສ຺ເສນ ປວິສນໍ ເຕສໍ ສຠາຘມ຺ໂມ ນາມ, ນ ມຫາຊນໍ ຈາເລຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ປວິສນໍ. ຠຄວາ ຈ ອຸຊຸກເມວ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ເຕ ກຸປິຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຫີເຬນ຺ຕາ ‘‘ເກ ຈ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ, ເກ ຈ ສຠາຘມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສນ຺ໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ສປ຺ປຸຣິສາ. ປຫາຍາຕິ ເອເຕ ຣາຄາທໂຍ ຊຫິຕ຺ວາ ຣາຄາທິວິນຍາຍ ຘມ຺ມໍ ຠຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສນ຺ໂຕ ນາມາຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

ອຸປາສກວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ພ຺ຣາຫ຺ມຓສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ວງ຺ຄີສສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ນິກ຺ຂນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ວງ຺ຄີສສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍຕິ ອາຬວິຍໍ ອຄ຺ຄເຈຕິເຍ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ອຄ຺ຄາຬວໂຄຕມກາທີນິ ຍກ຺ຂນາຄາທີນໍ ຠວນານິ, ເຈຕິຍານິ ອເຫສຸໍ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ຕານິ ອປເນຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ວິຫາເຣ ກຣິໍສຸ. ເຕສໍ ຕາເນວ ນາມານິ ຊາຕານິ. ນິຄ຺ໂຣຘກປ຺ເປນາຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູລວາສິນາ ກປ຺ປຕ຺ເຖເຣນ. ໂອຫິຍ຺ຍໂກຕິ ໂອຫີນໂກ. ວິຫາຣປາໂລຕິ ໂສ ກິຣ ຕທາ ອວສ຺ສິໂກ ໂຫຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣຄ຺ຄຫເຓ ອໂກວິໂທ. ອຖ ນໍ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອິມານິ ຉຕ຺ຕຸປາຫນກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິອາທີນິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທາ’’ຕິ ວິຫາຣຣກ຺ຂກໍ ກຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຫາຣປາໂລ’’ຕິ. ສມລງ຺ກຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວານຸຣູເປນ ອລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ. ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕີຕິ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ວິທ຺ຘໍເສຕິ ວິນາເສຕິ. ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຣາເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕໍ ກາຣຓໍ ກຸໂຕ ລພ຺ຠາ. ຍໍ ເມ ປໂຣຕິ ເຍນ ເມ ກາຣເຓນ ອຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ຘມ຺ໂມ ວາ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອິທາເນວ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາປິ ມໍ ວິຫາເຣ ໂອຫາຍ ຄຕາ.

ອຄາຣສ຺ມາຕິ ອຄາຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ. ອນຄາຣິຍນ຺ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຓ຺ຫໂຕຕິ ກຓ຺ຫປກ຺ຂໂຕ ມາຣປກ຺ຂໂຕ ອາຘາວນ຺ຕິ. ອຸຄ຺ຄປຸຕ຺ຕາຕິ ອຸຄ຺ຄຕານໍ ປຸຕ຺ຕາ ມເຫສກ຺ຂາ ຣາຊຎ຺ຎຠູຕາ. ທຬ຺ຫຘມ຺ມິໂນຕິ ທຬ຺ຫຘນຸໂນ, ອຸຕ຺ຕມປ຺ປມາຓໍ ອາຈຣິຍຘນຸໍ ຘາຣຍມານາ. ສຫສ຺ສໍ ອປລາຍິນນ຺ຕິ ເຍ ເຕ ສມນ຺ຕາ ສເຣຫິ ປຣິກິເຣຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ອປລາຍີນໍ ສງ຺ຂໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອຕໂຕ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ເອຕສ຺ມາ ສຫສ຺ສາ ອຕິເຣກຕຣາ. ເນວ ມໍ ພ຺ຍາຘຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ມໍ ຈາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຘມ຺ເມ ສມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ເຖ ສເກ ສາສນຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິສ຺ສາສສຫສ຺ເສ ຕາວ ສມນ຺ຕາ ສເຣຫິ ປຣິກິຣນ຺ເຕ ສິກ຺ຂິໂຕ ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສເຣ ສຣີເຣ ອປຕມາເນ ອນ຺ຕຣາວ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາທມູເລ ປາເຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກປິ ອິສ຺ສາໂສ ທ຺ເວ ສເຣ ເອກໂຕ ນ ຂິປຕິ, ອິມາ ປນ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຣູປາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ສເຣ ເອກໂຕ ຂິປນ຺ຕິ. ເອວໍ ຂິປນ຺ຕິໂຍ ເອຕາ ສເຈປິ ອຕິເຣກສຫສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເນວ ມໍ ຈາເລຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ສກ຺ຂີ ຫິ ເມ ສຸຕໍ ເອຕນ຺ຕິ ມຍາ ຫິ ສມ຺ມຸຂາ ເອຕໍ ສຸຕໍ. ນິພ຺ພານຄມນໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ໂສ ຫິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ໂຄ, ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ປນ ‘‘ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ເມຕິ ຕສ຺ມິໍ ເມ ອຕ຺ຕໂນ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາເຕ ນິພ຺ພານຄມນມຄ຺ເຄ ມໂນ ນິຣໂຕ. ປາປິມາຕິ ກິເລສໍ ອາລປຕິ. ມຈ຺ຈູຕິປິ ຕເມວ ອາລປຕິ. ນ ເມ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ທກ຺ຂສີຕິ ຍຖາ ເມ ຠວໂຍນິອາທີສຸ ຄຕມຄ຺ຄມ຺ປິ ນ ປສ຺ສສິ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຣຕີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໐. ທຸຕິເຍ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມຕິ. ອປຣຊ຺ຊຸ ວາ ກາເລຕິ ທຸຕິຍທິວເສ ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣກາເລ. ວິຫາຣຄຣຸໂກ ກິເຣສ ເຖໂຣ. ອຣຕິຎ຺ຈ ຣຕິຎ຺ຈາຕິ ສາສເນ ອຣຕິໍ ກາມຄຸເຓສຸ ຈ ຣຕິໍ. ສພ຺ພໂສ ເຄຫສິຕຎ຺ຈ ວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓເຄຫນິສ຺ສິຕໍ ປາປວິຕກ຺ກຎ຺ຈ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຫາຍ. ວນຖນ຺ຕິ ກິເລສມຫາວນໍ. ກຸຫິຎ຺ຈີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມເຓ. ນິພ຺ພນໂຖຕິ ນິກ຺ກິເລສວໂນ. ອຣໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາຣຕິຣຫິໂຕ.

ປຖວິຎ຺ຈ ເວຫາສນ຺ຕິ ປຖວິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທິວຓ຺ຓໍ, ເວຫາສຏ຺ຐກຎ຺ຈ ຈນ຺ທສູຣິໂຍຠາສາທິ. ຣູປຄຕນ຺ຕິ ຣູປເມວ. ຊຄໂຕຄຘນ຺ຕິ ຊຄຕິຍາ ໂອຄຘໍ, ອນ຺ໂຕປຖວິຍໍ ນາຄຠວນຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຊີຍຕີຕິ ປຣິຊີຣຕິ. ສພ຺ພມນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ. ອຍໍ ເຖຣສ຺ສ ມຫາວິປສ຺ສນາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສມຈ຺ຈາຕິ ເອວໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ຈຣນ຺ຕິ ມຸຕຕ຺ຕາຕິ ວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕຠາວາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

ອຸປຘີສູຕິ ຂນ຺ຘກິເລສາຠິສງ຺ຂາເຣສຸ. ຄຘິຕາຕິ ຄິທ຺ຘາ. ທິຏ຺ຐສຸເຕຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ເຐ ຣູເປ, ໂສເຕນ ສຸເຕ ສທ຺ເທ. ປຏິເຆ ຈ ມຸເຕ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິຆປເທນ ຄນ຺ຘຣສາ ຄຫິຕາ, ມຸຕປເທນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ໂຍ ເອຕ຺ຖ ນ ລິມ຺ປຕີຕິ ໂຍ ເອເຕສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິເລເປຫິ ນ ລິມ຺ປຕິ.

ອຖ ສຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕາ ສວິຕກ຺ກາ, ປຸຖູ ຊນຕາຍ ອຘມ຺ມາ ນິວິຏ຺ຐາຕິ ອຖ ຉ ອາຣມ຺ມຓນິສ຺ສິຕາ ປຸຖູ ອຘມ຺ມວິຕກ຺ກາ ຊນຕາຍ ນິວິຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ວຄ຺ຄຄຕສ຺ສ ກຸຫິຎ຺ຈີຕິ ເຕສໍ ວເສນ ນ ກຕ຺ຖຈິ ກິເລສວຄ຺ຄຄໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ໂນ ປນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລຠາຓີຕິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວຈນຠາຓີປິ ນ ສິຍາ. ສ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂສ ເອວໍວິໂຘ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ໂຫຕິ.

ທພ຺ໂພຕິ ທພ຺ພຊາຕິໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ. ຈິຣຣຕ຺ຕສມາຫິໂຕຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕຈິຕ຺ໂຕ. ນິປໂກຕິ ເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຣິຓຕປຎ຺ໂຎ. ອປິຫາລູຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ສນ຺ຕໍ ປທນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອຊ຺ຌຄມາ ມຸນີຕິ ອຘິຄໂຕ ມຸນິ. ປຏິຈ຺ຈ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ກງ຺ຂຕິ ກາລນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ປຏິຈ຺ຈ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຣິນິພ຺ພານກາລໍ ອາຄເມຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ເປສລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໑. ຕຕິເຍ ອຕິມຎ຺ຎຕີຕິ ‘‘ກິໍ ອິເມ ມຫລ຺ລກາ? ນ ເອເຕສໍ ປາຬິ, ນ ອຏ຺ຐກຖາ, ນ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນມຘຸຣຕາ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ປາຬິປິ ອຏ຺ຐກຖາປິ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎຕິ. ໂຄຕມາຕິ ໂຄຕມພຸທ຺ຘສາວກຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານໍ ອາລປຕິ. ມານປຖນ຺ຕິ ມານາຣມ຺ມຓຎ຺ເຈວ ມານສຫຠຸໂນ ຈ ຘມ຺ເມ. ວິປ຺ປຏິສາຣີຫຸວາຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອຫຸວາ, ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຄ຺ຄຊິໂນຕິ ມຄ຺ເຄນ ຊິຕກິເລໂສ. ກິຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສຸຂຎ຺ຈາຕິ ວຓ຺ຓຠຓນຎ຺ຈ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂຎ຺ຈ. ອຂິໂລຘ ປຘານວາຕິ ອຂິໂລ ອິຘ ປຘານວາ ວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ. ວິສຸທ຺ໂຘຕິ ວິສຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ. ອເສສນ຺ຕິ ນິສ຺ເສສໍ ນວວິຘໍ. ວິຊ຺ຊາຍນ຺ຕກໂຣຕິ ວິຊ຺ຊາຍ ກິເລສານໍ ອນ຺ຕກໂຣ. ສມິຕາວີຕິ ຣາຄາທີນໍ ສມິຕຕາຍ ສມິຕາວີ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຣາໂຄຕິ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ສມ຺ຠາວິໂຕ, ຕໍ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ນິສີທາເປນ຺ຕິ. ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕາລວຓ຺ເຏນ ພີເຊນ຺ຕິ, ອຸປນິສີທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ນວປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຣູປາຣມ຺ມເຓ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ອຸຊຸຊາຕິໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເມ ຣາໂຄ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ອຕ຺ຖໍ ນາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ນິສິນ຺ໂນວ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ກາມຣາເຄນາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພາປນນ຺ຕິ ຣາຄນິພ຺ພານກາຣຓໍ. ວິປຣິເຍສາຕິ ວິປລ຺ລາເສນ. ສຸຠໍ ຣາຄູປສຎ຺ຫິຕນ຺ຕິ ຣາຄຏ຺ຐານິຍໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ. ປຣໂຕ ປສ຺ສາຕິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ປສ຺ສ. ມາ ຈ ອຕ຺ຕໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂຕ ມາ ປສ຺ສ. ກາຍຄຕາ ຕ຺ຍຕ຺ຖູຕິ ກາຍຄຕາ ເຕ ອຕ຺ຖຸ. ອນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠາເວຫີຕິ ນິຈ຺ຈາທີນໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອຸຄ຺ຆາຏິຕຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ, ຕໍ ຠາເວຫີຕິ ວທຕິ. ມານາຠິສມຍາຕິ ມານສ຺ສ ທສ຺ສນາຠິສມຍາ ເຈວ ປຫານາຠິສມຍາ ຈ. ອຸປສນ຺ໂຕຕິ ຣາຄາທິສນ຺ຕຕາຍ ອຸປສນ຺ໂຕ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສຸຠາສິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໓. ປຎ຺ຈເມ ອງ຺ເຄຫີຕິ ກາຣເຓຫິ, ອວຍເວຫິ ວາ. ມຸສາວາທາເວຣມຓິອາທີນິ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຸຠາສິຕວາຈາຍ ກາຣຓານິ, ສຈ຺ຈວຈນາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອວຍວາ. ກາຣຓຕ຺ເຖ ຈ ອງ຺ຄສທ຺ເທ ‘‘ຈຕູຫີ’’ຕິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ ໂຫຕິ, ອວຍວຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ສມນຸອາຄຕາ ປວຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕາ ຈ. ວາຈາຕິ ສມຸລ຺ລປນວາຈາ, ຍາ ‘‘ວາຈາ ຄິຣາ ພ຺ຍປ຺ປໂຖ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໓໖) ຈ, ‘‘ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໙) ຈ ອາຄຕາ. ‘‘ຍາ ປນ ວາຈາຍ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ‘‘ຍາ ຈຕູຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ອາຣຕິ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາວາຈາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໖) ເອວໍ ວິຣຕິ ຈ, ‘‘ຜຣຸສວາຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາເສວິຕາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໔໐) ເອວໍ ເຈຕນາ ຈ ວາຈາຕິ ອາຄຕາ, ນ ສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ກສ຺ມາ? ອຠາສິຕພ຺ພໂຕ. ສຸຠາສິຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຠາສິຕາ. ເຕນສ຺ສາ ອຕ຺ຖາວຫຕໍ ທີເປຕິ. ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕາຕິ ນ ທຸຏ຺ຐຸ ຠາສິຕາ. ເຕນສ຺ສາ ອນຕ຺ຖາວຫນປຫານຕໍ ທີເປຕິ. ອນວຊ຺ຊາຕິ ຣາຄາທິວຊ຺ຊຣຫິຕາ. ອິມິນາສ຺ສາ ກາຣຓສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸໂທສາຠາວຎ຺ຈ ທີເປຕິ. ອນນຸວຊ຺ຊາຕິ ອນຸວາທວິມຸຕ຺ຕາ. ອິມິນາສ຺ສາ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທີເປຕິ. ວິຎ຺ຎູນນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕານໍ. ເຕນ ນິນ຺ທາປສໍສາສຸ ພາລາ ອປ຺ປມາຓາຕິ ທີເປຕິ.

ສຸຠາສິຕໍເຍວ ຠາສຕີຕິ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເທສນາຍ ຈຕູສຸ ວາຈງ຺ເຄສຸ ອຎ຺ຎຕຣນິທ຺ໂທສວຈນເມຕໍ. ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ວາຈງ຺ຄສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາສນນິວາຣຓໍ. ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ມິຈ຺ຉາວາຈປ຺ປຫານໍ ທີເປຕິ. ສຸຠາສິຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຫີນມິຈ຺ຉາວາເຈນ ຠາສິຕພ຺ພວຈນລກ຺ຂຓໍ. ອງ຺ຄປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ປເນຕ຺ຖ ອຠາສິຕພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ອວຕ຺ວາ ຠາສິຕພ຺ພເມວາຫ. ເອສ ນໂຍ ຘມ຺ມໍເຍວາຕິອາທີສຸປິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐເມນ ປິສຸຓໂທສຣຫິຕໍ ສມຄ຺ຄກຣຓໍ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ທຸຕິເຍນ ສມ຺ຜປ຺ປລາປໂທສຣຫິຕໍ ຘມ຺ມໂຕ ອນເປຕໍ ມນ຺ຕາວຈນໍ, ອິຕເຣຫິ ທ຺ວີຫິ ຜຣຸສາລິກຣຫິຕານິ ປິຍສຈ຺ຈວຈນານິ. ອິເມຫິ ໂຂຕິ ອາທິນາ ຕານິ ອງ຺ຄານິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕໍ ວາຈໍ ນິຄເມຕິ. ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ປຏິຎ຺ຎາທີຫິ ອວຍເວຫິ, ນາມາທີຫິ ປເທຫິ, ລິງ຺ຄວຈນວິຠຕ຺ຕິກາລກາຣກສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ ມຸສາວາທາທິວາຈມ຺ປິ ສຸຠາສິຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕໍ ປຏິເສເຘຕິ. ອວຍວາທິສມນ຺ນາຄຕາປິ ຫິ ຕຖາຣູປີ ວາຈາ ທຸພ຺ຠາສິຕາວ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ອນຕ຺ຖາວຫຕ຺ຕາ. ອິເມຫິ ປນ ຈຕູຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ສເຈປິ ມິລກ຺ຂຸຠາສາປຣິຍາປນ຺ນາ ຆຏເຈຏິກາຄີຕິກປຣິຍາປນ຺ນາປິ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ສຸຠາສິຕາວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຫິຕສຸຂາວຫຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ມຄ຺ຄປສ຺ເສ ສສ຺ສໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ສີຫຬເຈຏິກາຍ ສີຫຬເກເນວ ຊາຕິຊຣາມຣຓຍຸຕ຺ຕໍ ຄີຕິກໍ ຄາຍນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສກາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕຖາ ຕິສ຺ໂສ ນາມ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປທຸມສຣສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປທຸມສເຣ ປທຸມານິ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ –

‘‘ປາໂຕວ ຜຸລ຺ລິຕໂກກນທໍ, ສູຣິຍາໂລເກນ ຠິຊ຺ຊິຍເຕ;

ເອວໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ຄຕາ ສຕ຺ຕາ, ຊຣາຠິເວເຄນ ມທ຺ທິຍນ຺ຕີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄີຕິກໍ ຄາຍນ຺ຕິຍາ ເຈຏິກາຍ ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ.

ພຸທ຺ຘນ຺ຕເຣປິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ສຕ຺ຕຫິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏວິໂຕ ອາຄມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ມຸສເລນ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິຍາ –

‘‘ຊຣາຍ ປຣິມທ຺ທິຕໍ ເອຕໍ, ມິລາຕຉວິຈມ຺ມນິສ຺ສິຕໍ;

ມຣເຓນ ຠິຊ຺ຊຕິ ເອຕໍ, ມຈ຺ຈຸສ຺ສ ຆາສມາມິສໍ.

‘‘ກິມີນໍ ອາລຍໍ ເອຕໍ, ນານາກຸຓເປນ ປູຣິຕໍ;

ອສຸຈິສ຺ສ ຠາຊນໍ ເອຕໍ, ກທລິກ຺ຂນ຺ຘສມໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ຄີຕິກໍ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຫ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ວາຈາ ສເຈປິ ມິລກ຺ຂຸຠາສາປຣິຍາປນ຺ນາ ຆຏເຈຏິກາຄີຕິກປຣິຍາປນ຺ນາປິ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ສຸຠາສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຠາສິຕຕ຺ຕາ ເອວ ຈ ອນວຊ຺ຊາ ຈ ອນນຸວຊ຺ຊາ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ ອຕ຺ຖຕ຺ຖິການໍ ອຕ຺ຖປຏິສຣຓານໍ, ໂນ ພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິສຣຓານນ຺ຕິ.

ສາຣຸປ຺ປາຫີຕິ ອນຸຈ຺ຉວິກາຫິ. ອຠິຕ຺ຖວີຕິ ປສໍສິ. ນ ຕາປເຍຕິ ວິປ຺ປຏິສາເຣນ ນ ຕາເປຍ຺ຍ ນ ວິພາເຘຍ຺ຍ. ປເຣຕິ ປເຣຫິ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ນາຠິຠເວຍ຺ຍ ນ ພາເຘຍ຺ຍ. ອິຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ອປິສຸຓວາຈາວເສນ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຖເມຕິ. ປຏິນນ຺ທິຕາຕິ ປິຍາຍິຕາ. ຍໍ ອນາທາຍາຕິ ຍໍ ວາຈໍ ຠາສນ຺ໂຕ ປເຣສໍ ປາປານິ ອປ຺ປິຍານິ ຜຣຸສວຈນານິ ອນາທາຍ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນມຘຸຣໍ ປິຍເມວ ຠາສຕິ, ຕໍ ວາຈໍ ຠາເສຍ຺ຍາຕິ ປິຍວາຈາວເສນ ອຠິຕ຺ຖວິ.

ອມຕາຕິ ສາຘຸຠາເວນ ອມຕສທິສາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຫເວ ສາທຸຕຣໍ ຣສານ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖) ນິພ຺ພານາມຕປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ວາ ອມຕາ. ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນຕິ ຍາ ອຍໍ ສຈ຺ຈວາຈາ ນາມ, ເອສ ໂປຣາໂຓ ຘມ຺ໂມ ຈຣິຍາ ປເວຓີ. ອິທເມວ ຫິ ໂປຣາຓານໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ, ນ ເຕ ອລິກໍ ຠາສິໍສຸ. ເຕເນວາຫ – ສຈ຺ເຈ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ, ອາຫຸ ສນ຺ໂຕ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ອຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ເອວ ຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຈ຺ຈວິເສສນເມວ ວາ ເອຕໍ. ອິທໍ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ກີທິເສ? ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ, ຍໍ ປເຣສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ອນເປຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖໍ ອນຸປໂຣຘກຣໍ, ຘມ຺ມໂຕ ອນເປຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ຘມ຺ມິກເມວ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕີຕິ. ອິຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສຈ຺ຈວຈນວເສນ ອຠິຕ຺ຖວິ.

ເຂມນ຺ຕິ ອຠຍໍ ນິຣຸປທ຺ທວໍ. ເກນ ກາຣເຓນາຕິ ເຈ. ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກິຣິຍາຍ, ຍສ຺ມາ ກິເລສນິພ຺ພານໍ ປາເປຕິ, ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກິຣິຍາຍາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ນິພ຺ພານຘາຕູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເຂມມຄ຺ຄປ຺ປກາສນໂຕ ເຂມໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ສາ ເວ ວາຈານມຸຕ຺ຕມາຕິ ສາ ວາຈາ ສພ຺ພວາຈານໍ ເສຏ຺ຐາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ມນ຺ຕາວຈນວເສນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິຕ຺ຖວນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສີຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໔. ຉຏ຺ເຐ ໂປຣິຍາຕິ ອກ຺ຂຣາທິປຣິປຸຓ຺ຓາຍ. ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍາຕິ ອວິພທ຺ຘາຍ ອປລິພຸທ຺ຘາຍ. ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ຫິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ປິຕ຺ຕາທີນໍ ວເສນ ອປລິພຸທ຺ຘວຈນໍ ໂຫຕິ, ອຍທຓ຺ເຑນ ປຫຕກໍສຕາລໂຕ ສທ຺ໂທ ວິຍ ນິຈ຺ຉຣຕິ. ອເນລຄລາຍາຕິ ອເນລາຍ ອຄລາຍ ນິທ຺ໂທສາຍ ເຈວ ອກ຺ຂລິຕປທພ຺ຍຎ຺ຊນາຍ ຈ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ກຖຍໂຕ ປທໍ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາ ນ ປຣິຫາຍຕິ. ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນສມຕ຺ຖາຍ. ຠິກ຺ຂຸນນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ.

ສໍຂິຕ຺ເຕນປີຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ…ເປ… ອິມານິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ຕສ຺ມາຕິຫ, ອາວຸໂສ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໖-໑໐໙໘) ເອວໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນປິ ເທເສຕິ. ວິຕ຺ຖາເຣນປີຕິ ‘‘ກຕມໍ, ອາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໓) ນເຍນ ຕາເນວ ວິຠຊນ຺ໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣນປິ ຠາສຕິ. ຂນ຺ຘາທິເທສນາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສາຬິກາຍິວ ນິຄ຺ໂຆໂສຕິ ຍຖາ ມຘຸຣໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ສາຍິຕ຺ວາ ປກ຺ເຂຫິ ວາຕໍ ທຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ຕິຍາ ສາຬິກສກຸຓິຍາ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ເອວໍ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ມຘຸໂຣ ນິຄ຺ໂຆໂສ ໂຫຕິ. ປຏິຠານໍ ອຸທີຣຍີຕິ ສມຸທ຺ທໂຕ ອູມິໂຍ ວິຍ ອນນ຺ຕໍ ປຏິຠານໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ໂອເຘນ຺ຕີຕິ ໂອທຫນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປວາຣຓາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໕. ສຕ຺ຕເມ ຕທຫູຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຫຸ, ຕສ຺ມິໍ ທິວເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸໂປສໂຖ. ອຸປວສນ຺ຕີຕິ ຈ ສີເລນ ວາ ອນສເນນ ວາ ອຸເປຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປເນສ ອຸໂປສຖທິວໂສ ອຏ຺ຐມີຈາຕຸທ຺ທສີປນ຺ນຣສີເຠເທນ ຕິວິໂຘ, ຕສ຺ມາ ເສສທ຺ວຍນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ປນ຺ນຣເສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປວາຣຓາຍາຕິ ວສ຺ສໍ-ວຸຏ຺ຐ-ປວາຣຓາຍ. ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓາຕິປິ ເອຕິສ຺ສາວ ນາມໍ. ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ກາລຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸທກໂກຏ຺ຐເກ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖນິວາສໂນ ເອກໍສໍ ສຸຄຕມຫາຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຕ຺ຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວຣພຸທ຺ຘາສເນ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຍ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລສ຺ສ ສິຣິໍ ສິຣິຍາ ອຠິຠວມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕນ຺ຕິ ຍໂຕ ຍໂຕ ອນຸວິໂລເກຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕເມວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສາປິ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວາ ປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ນິຣວາ ສນ຺ເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ນິສີທິໍສຸ. ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາຕິ ທິສ຺ສມານປຎ຺ຈປສາເທຫິ ເນຕ຺ເຕຫິ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ. ຫນ຺ທາຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ນ ຈ ເມ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ຈ ກິຎ຺ຈີຕິ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ເຖ ນ-ກາໂຣ. ກິໍ ເມ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫຖ? ຍທິ ຄຣຫຖ, ວທຖ, ອິຈ຺ຉາເປມິ ໂວ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາຕິ ອິມິນາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣາເນວ ປວາເຣຕິ, ນ ມໂນທ຺ວາຣໍ. ກສ຺ມາ? ອປາກຏຕ຺ຕາ. ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ຫິ ໂທໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ມໂນທ຺ວາເຣ. ‘‘ເອກມຎ຺ເຈ ສຍໂຕປິ ຫິ ກິໍ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຊານາຕິ. ອິຕິ ມໂນທ຺ວາຣໍ ອປາກຏຕ຺ຕາ ນ ປວາເຣຕິ, ໂນ ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ໂພຘິສຕ຺ຕຠູຕສ຺ສາປິ ຫິ ຕສ຺ສ ຠູຣິທຕ຺ຕຉທ຺ທນ຺ຕສງ຺ຂປາລຘມ຺ມປາລາທິກາເລ ມໂນທ຺ວາຣໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ອິທາເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິຏ຺ຐາເນ ຐິຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຠາຣໍ ວຫນ຺ໂຕ ເອຕໍ ອໂວຈ. ນ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຠຄວໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫາມ. ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາຕິ ອິທໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣກ຺ຂິຍຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເຖໂຣ ອາຫ. ຠຄວໂຕ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣກ຺ຂິຍານິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣກ຺ຂິຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ‘‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໕໘).

ອິທານິ ຠຄວໂຕ ຍຖາຠູຕຄຸເຓ ກເຖນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຫິ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ເຎນ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ອນຸປ຺ປາທິຕປຸພ຺ພສ຺ສ. ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນເວວຈນເມວ. ອນກ຺ຂາຕສ຺ສາຕິ ອຎ຺ເຎນ ອເທສິຕສ຺ສ. ປຈ຺ຉາ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ປຐມຄຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຉາ ສມນຸອາຄຕາ. ອິຕິ ເຖໂຣ ຍສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ຠຄວໂຕ ສີລາທໂຍ ຄຸຓາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄເມວ ນິສ຺ສາຍ ອາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄເມວ ນິສ຺ສາຍ ຄຸຓໍ ກເຖສິ. ເຕນ ສພ຺ພຄຸຓາ ກຖິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຫຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິ ອິທໍ ເຖໂຣ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ເຈວ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ກາຍິກວາຈສິກໍ ປວາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ.

ປິຕຣາ ປວຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມ຺ຫິ ກາລງ຺ກເຕ ວາ ປພ຺ພຊິເຕ ວາ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ຈກ຺ກໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕໂຕ ທສວິຘໍ ທ຺ວາທສວິຘໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ປາຕຸຠວຕິ, ຕໍ ໂສ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຣຕນມຍຕ຺ຕາ ປນ ສທິສຏ຺ເຐນ ຕເທວ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປິຕຣາ ປວຕ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ໂສ ‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕ຺ວໍ, ເທວ, ໂຫຫິ, ອຫມນຸສາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ, ຕສ຺ມາ ປິຕຣາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ອາຓາຈກ຺ກໍ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕິ ນາມ. ສມ຺ມເທວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕສີຕິ ສມ຺ມາ ນເຍນ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓເນວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕສິ. ຠຄວາ ຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ກເຖຕິ, ເຖໂຣ ຕເມວ ອນຸກເຖຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕາຕິ ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫິ ວິມຸຕ຺ຕາ, ອຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ຣູປກາຍໂຕ ວິມຸຕ຺ຕາ, ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ນາມກາຍໂຕຕິ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕາ ເຕວິຊ຺ຊາທິຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ຂີຓາສວາ.

ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ. ສໍໂຍຊນພນ຺ຘນຈ຺ຉິທາຕິ ສໍໂຍຊນສງ຺ຂາເຕ ເຈວ ພນ຺ຘນສງ຺ຂາເຕ ຈ ກິເລເສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕາ. ວິຊິຕສງ຺ຄາມນ຺ຕິ ວິຊິຕຣາຄໂທສໂມຫສງ຺ຄາມໍ, ມາຣພລສ຺ສ ວິຊິຕຕ຺ຕາປິ ວິຊິຕສງ຺ຄາມໍ. ສຕ຺ຖວາຫນ຺ຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄຣເຖ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຖໍ ວາເຫຕິ ສໍສາຣກນ຺ຕາຣໍ ອຸຕ຺ຕາເຣຕີຕິ ຠຄວາ ສຕ຺ຖວາໂຫ, ຕໍ ສຕ຺ຖວາຫໍ. ປລາໂປຕິ ອນ຺ໂຕຕຸຈ຺ໂຉ ທຸສ຺ສີໂລ. ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນນ຺ຕິ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທສພລໍ ວນ຺ທາມີຕິ ວທຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ປໂຣສຫສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໖. ອຏ຺ຐເມ ປໂຣສຫສ຺ສນ຺ຕິ ອຕິເຣກສຫສ຺ສໍ. ອກຸໂຕຠຍນ຺ຕິ ນິພ຺ພາເນ ກຸໂຕຈິ ຠຍໍ ນຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ກຸໂຕຈິ ຠຍໍ ນຕ຺ຖີຕິ ນິພ຺ພານໍ ອກຸໂຕຠຍໍ ນາມ. ອິສີນໍ ອິສິສຕ຺ຕໂມຕິ ວິປສ຺ສິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິສີນໍ ສຕ຺ຕມໂກ ອິສິ.

ກິໍ ນຸ ເຕ ວງ຺ຄີສາຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ອາຫ. ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ກິຣ ກຖາ ອຸທປາທິ ‘‘ວງ຺ຄີສຕ຺ເຖໂຣ ວິສ຺ສຏ຺ຐວຕ຺ໂຕ, ເນວ ອຸທ຺ເທເສ, ນ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ, ນ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຄາຖາ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ຈຸຓ຺ຓິຍປທານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕີ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ປຏິຠານສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ປຏິຠານສມ຺ປຕ຺ຕິມສ຺ສ ຊານາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ນຸ ເຕ ວງ຺ຄີສາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອຸມ຺ມຄ຺ຄປຖນ຺ຕິ ອເນການິ ກິເລສຸມ຺ມຸຊ຺ຊນສຕານິ, ວຏ຺ຏປຖຕ຺ຕາ ປນ ປຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຠິຊ຺ຊ ຂິລານີຕິ ຣາຄຂິລາທີນິ ປຎ຺ຈ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈຣສິ. ຕໍ ປສ຺ສຖາຕິ ຕໍ ເອວໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສຖ. ພນ຺ຘປມຸຎ຺ຈກຣນ຺ຕິ ພນ຺ຘນໂມຈນກຣໍ. ອສິຕນ຺ຕິ ອນິສ຺ສິຕໍ. ຠາຄໂສ ປວິຠຊນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິໂກຏ຺ຐາສວເສນ ຘມ຺ມໍ ວິຠຊນ຺ຕໍ. ປວິຠຊ຺ຊາຕິ ວາ ປາໂຐ, ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໂກຏ຺ຐາສວເສນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ປສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂອຆສ຺ສາຕິ ຈຕຸໂຣຆສ຺ສ. ອເນກວິຫິຕນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິວເສນ ອເນກວິຘໍ. ຕສ຺ມິໍ ຈ ອມເຕ ອກ຺ຂາເຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ເຕນ ອກ຺ຂາເຕ ອມເຕ. ຘມ຺ມທ຺ທສາຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ປສ຺ສິຕາໂຣ. ຐິຕາ ອສໍຫີຣາຕິ ອສໍຫາຣິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ.

ອຕິວິຊ຺ຌາຕິ ອຕິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ. ສພ຺ພຏ຺ຐິຕີນນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານານໍ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີນໍ ວາ. ອຕິກ຺ກມມທ຺ທສາຕິ ອຕິກ຺ກມຠູຕໍ ນິພ຺ພານມທ຺ທສ. ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມຘມ຺ມໍ. ອຄ຺ເຄຕິ ວາ ປາໂຐ, ປຐມຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສທ຺ຘານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ອຄ຺ຄຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ, ອຄ຺ເຄ ວາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອສ ຘມ຺ໂມ ສຸເທສິໂຕຕິ ຊານນ຺ເຕນ ຈ ປມາໂທ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ. ອນຸສິກ຺ເຂຕິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໗. ນວເມ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຕິ ປຐມໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ຄຫິຕນາໂມ ເຖໂຣ. ສຸຈິຣສ຺ເສວາຕິ ກີວຈິຣສ຺ສ? ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ. ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກຕ຺ຖ ວິຫາສີຕິ. ຉທ຺ທນ຺ຕຠວເນ ມນ຺ທາກິນິໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ. ກສ຺ມາ? ວິຫາຣຄຣຸຕາຍ. ໂສ ຫິ ປຎ຺ຎວາ ມຫາສາວໂກ. ຍເຖວ ຠຄວໂຕ, ເອວມສ຺ສ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຄຸຓາ ປຕ຺ຖຏາວ. ເທວມນຸສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຄ຺ຄຘມ຺ມໍ ປຏິວິທ຺ຘສາວໂກ’’ຕິ ອນນ຺ຕຣໍ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປູເຊນ຺ຕິ. ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕານຎ຺ຈ ນາມ ຕຖາຣູປາ ຘມ຺ມກຖາ ວາ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ວາ ກາຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ເຖໂຣ ຈ ວິຫາຣຄຣຸໂກ, ເຕນສ຺ສ ໂສ ປປຎ຺ໂຈ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອິຕິ ວິຫາຣຄຣຸຕາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາສິ.

ອປຣມ຺ປິ ກາຣຓໍ – ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍໍ ຕາວ ສພ຺ພສາວກາ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຘມ຺ມເທສນາກາເລ ປນ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ອລງ຺ກຕພຸທ຺ຘາສນມ຺ຫິ ສຕ຺ຖຣິ ນິສິນ຺ເນ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖປສ຺ເສ ຘມ຺ມເສນາປຕິ, ວາມຫຕ຺ຖປສ຺ເສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ນິສີທຕິ, ເຕສໍ ປິຏ຺ຐິຠາເຄ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ເສສາ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອຄ຺ຄຘມ຺ມປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ມຫລ຺ລກຕ຺ຕາ ຈ ເຖເຣ ສຄາຣວາ ເຖຣໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມໍ ວິຍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ ອາສີວິສໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎມານາ ຘຸຣາສເນ ນິສີທນ຺ຕາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ຫຣາຍນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມຫິ ຘຸຣາສນຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ, ເຕ ອິທານິ ຘຸຣາສເນ ນິສີທນ຺ຕາ ມມ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ຫຣາຍນ຺ຕິ, ຜາສຸວິຫາຣໍ ເນສໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ປຕິຣູເປ ກາເລ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊນປເທ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ, ສຕ຺ຖາ ອນຸຊານິ.

ເຖໂຣ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຉທ຺ທນ຺ຕຠວເນ ມນ຺ທາກິນິຕີຣໍ ຄໂຕ. ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ປາຣິຈຣິຍາຍ ກຕປຣິຈຍາ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສາ ຫຕ຺ຖິນາຄາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ນເຂຫິ ຈງ຺ກມນໍ ນິຕ຺ຕິຓໍ ກຕ຺ວາ ອາວຣຓສາຂາ ຫຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ສເຈ ຫິ ມຍໍ ‘ອຍໍ ເຖຣສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ເຖໂຣ ພຫຸຎາຕິກຄາມໍ ຄໂຕ ວິຍ ຍຖາໂຘເຕເນວ ປຕ຺ເຕນ ຄມິສ຺ສຕິ, ວາເຣນ ນໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມ, ເອກສ຺ສ ປນ ວາເຣ ປຕ຺ເຕ ເສເສຫິປິ ນປ຺ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວາຣໍ ຐປຍິໍສຸ. ວາຣິກນາໂຄ ປາໂຕວ ເຖຣສ຺ສ ມຸໂຂທກຎ຺ຈ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ຐເປຕິ, ວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ.

ມນ຺ທາກິນິໂປກ຺ຂຣຓີ ນາມ ເຈສາ ປຓ຺ຓາສໂຍຊນາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຈວີສຕິໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐາເນ ເສວາໂລ ວາ ປຓກໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຜລິກວຓ຺ຓໍ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ກຏິປ຺ປມາເຓ ອຸທເກ ອຑ຺ຒໂຍຊນວິຕ຺ຖຕໍ ເສສປທຸມວນໍ ປຓ຺ຓາສໂຍຊນໍ ສຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕາວ ມຫນ຺ຕເມວ ຣຕ຺ຕປທຸມວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຣຕ຺ຕກຸມຸທວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ເສຕກຸມຸທວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ນີລຸປ຺ປລວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ສຸຄນ຺ຘຣຕ຺ຕສາລິວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ເອຬາລຸກລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑາທີນິ ມຘຸຣຣສານິ ວລ຺ລິຜລານິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຑ຺ຒໂຍຊນວິຕ຺ຖາຣເມວ ອຸຈ຺ຉຸວນໍ, ຕຕ຺ຖ ປູຄຣຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາຓາ ອຸຈ຺ຉູ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ກທລິວນໍ, ຍໂຕ ທຸເວ ປກ຺ການິ ຂາທນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຈາຏິປ຺ປມາຓຜລໍ ປນສວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຊມ຺ພຸວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ອມ຺ພວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ກປິຕ຺ຖວນນ຺ຕິ. ສງ຺ເຂປໂຕ ຕສ຺ມິໍ ທເຫ ຂາທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຜລໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກຸສຸມານໍ ປຸປ຺ຜນສມເຍ ວາໂຕ ເຣຓຸວຏ຺ຏິໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕສຸ ຐເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸທກຜຸສິຕານິ ປຕນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອາທິຈ຺ຈປາເກນ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປກ຺ກປໂຍຆນິກາ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອຕໍ ໂປກ຺ຂຣມຘຸ ນາມ, ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ມຸຬາລໍ ນງ຺ຄລສີສມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ຠິສໍ ມຫາເຠຣິໂປກ຺ຂຣປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ປພ຺ເພ ປາທຆຏກປ຺ປມາຓໍ ຂີຣໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐີນິ ມຘຸສກ຺ຂຣາຍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ອຸຈ຺ຉຸໍ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ຐເປຕ຺ວາ ປາເທນ ອກ຺ກມນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຣໂສ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑິອາວາເຏ ປູເຣຕ຺ວາ, ອາທິຈ຺ຈປາເກນ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຂີຣປາສາຓປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ປນສກທລິອມ຺ພປກ຺ກາທີສຸ ກຖາວ ນຕ຺ຖິ.

ເກລາສປພ຺ພເຕ ນາຄທຕ຺ໂຕ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ວສຕິ. ເຖໂຣ ກາເລນ ກາລໍ ຕສ຺ສ ວິມານທ຺ວາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ນວສປ຺ປິໂປກ຺ຂຣມຘຸຈຸຓ຺ຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິຣຸທກປາຍາສສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ. ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ສຸຄນ຺ຘສປ຺ປິນາ ຂີຣສລາກໍ ອທາສິ. ເຕນສ຺ເສຕໍ ໂຠຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ເຖໂຣ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ວສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຣິກ຺ຂີຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ຫຕ຺ຖິນາເຄຫິ ມໍ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕຫິ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ເອເຕສໍເຍວ ສນ຺ຕິເກ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາກາເສນ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸຈິຣສ຺ເສວ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

ນາມຎ຺ຈາຕິ ກສ຺ມາ ນາມໍ ສາເວຕິ? ເຖຣຎ຺ຫິ ເກຈິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ, ເກຈິ ນ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຍ ມໍ ອຊານນ຺ຕາ ‘ໂກ ເອສ ປຓ຺ຑຣສີໂສ ໂອຠຄ຺ໂຄ ໂຄປານສິວງ຺ໂກ ມຫລ຺ລໂກ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣຕີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປທູເສສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອປາຍປູຣກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມໍ ຊານນ຺ຕາ – ‘ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ສຕ຺ຖາ ວິຍ ປຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ ມຫາສາວໂກ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ສຄ຺ຄູປຄາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ, ສຕ຺ຕານໍ ອປາຍມຄ຺ຄໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ນາມໍ ສາເວຕິ.

ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ໂຘຕິ ປຐມໍ ສຕ຺ຖາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ພຸຊ຺ຌິ, ປຈ຺ຉາ ເຖໂຣ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ໂຘຕິ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕິພ຺ພນິກ຺ກໂມຕິ ພາຬ຺ຫວີຣິໂຍ. ວິເວການນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ວິເວການໍ. ເຕວິຊ຺ໂຊ, ເຈໂຕປຣິຍາຍໂກວິໂທຕິ ຉສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ຈຕສ຺ໂສ ວທຕິ. ອິຕຣາ ທ຺ເວ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ເຖໂຣ ປນ ຉຬຠິຎ຺ໂຎວ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ຄາຖາຍ ປຣິໂຍສາເນ ປຣິສາ ສນ຺ນິສີທິ. ປຣິສາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຣິກ຺ຂີຓາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ປຣິນິພ຺ພານກາລໍ ອນຸຊານາເປສິ. ກຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສສິ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎາຕິ? ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖິນາເຄຫິ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກຕິ. ສຕ຺ຖາ ອນຸຊານິ.

ເຖໂຣ ທສພລໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ປຸພ຺ພໍ ຕໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຐມທສ຺ສນໍ, ອິທໍ ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ເຕ ມຫາຊເນ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ, ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິໂຕ – ‘‘ມາ ໂສຈິຕ຺ຖ, ມາ ປຣິເທວິຕ຺ຖ, ພຸທ຺ຘາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ພຸທ຺ຘສາວກາ ວາ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສງ຺ຂາຣາ ອຠິຊ຺ຊນກາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ມຫາຊນໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫາຊນສ຺ສ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມ຺ມ ມນ຺ທາກິນິຕີເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖນິວາສໂນ ກຕຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ຕໂຍ ຍາເມ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ພລວປຈ຺ຈູສສມເຍ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ເຖຣສ຺ສ ສຫປຣິນິພ຺ພານາ ຫິມວຕິ ສພ຺ພຣຸກ຺ຂາ ປຸປ຺ເຜຫິ ຈ ຜເລຫິ ຈ ໂອນຕວິນຕາ ອເຫສຸໍ. ວາຣິກນາໂຄ ເຖຣສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ປາໂຕວ ມຸໂຂທກທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຂາທນີຍຜລານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຍາວ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນາ ເຖຣສ຺ສ ນິກ຺ຂມນໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ? ປຸພ຺ເພ ອຍ຺ໂຍ ປາໂຕວ ຈງ຺ກມຕິ, ມຸຂໍ ໂຘວຕິ. ອຊ຺ຊ ປນ ປຓ຺ຓສາລໂຕປິ ນ ນິກ຺ຂມຕີ’’ຕິ ກຸຏິທ຺ວາຣໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ນິສິນ຺ນກເມວ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ປຣາມສິຕ຺ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ເຕສໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ເຖໂຣ’’ຕິ ໂສຓ຺ຑໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາຣວໍ ວິຣວິ. ສກລຫິມວນ຺ໂຕ ເອກນິນ຺ນາໂທ ອໂຫສິ. ອຏ຺ຐນາຄສຫສ຺ສານິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ເຊຏ຺ຐກນາຄສ຺ສ ກຸມ຺ເຠ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຸປຸປ຺ຜິຕຣຸກ຺ຂສາຂາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ສກລຫິມວນ຺ຕໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ອາຄຕາ.

ສກ຺ໂກ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕາຕ, ອມ຺ຫາກໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ສກ຺ກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມ, ນວໂຍຊນິກໍ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ກູຏາຄາຣໍ ມາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຕຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິນາຄານໍ ອທາສິ. ເຕ ກູຏາຄາຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວິຊ຺ຌິໍສຸ. ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ອາກາສຏ຺ຐກາ ເທວາ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຘຸກີຬິຕໍ ກີຬິໍສຸ. ຕໂຕ ວສ຺ສວລາຫກາ ສີຕວລາຫກາ ອຸຓ຺ຫວລາຫກາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ຕາວຕິໍສາຕິ ເອເຕນຸປາເຍນ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ກູຏາຄາຣໍ ອຄມາສິ, ປຸນ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ເທວານນ຺ຕິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຫຕ຺ຖິນາຄານໍເຍວ ກູຏາຄາຣໍ ອທໍສຸ. ເອເກກາ ເທວຕາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ຈນ຺ທນຆຏິກໍ ອາຫຣິ, ຈິຕໂກ ນວໂຍຊນິໂກ ອໂຫສິ. ກູຏາຄາຣໍ ຈິຕກໍ ອາໂຣປຍິໍສຸ. ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສຊ຺ຌາຍມກໍສຸ. ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ, ພຫູນໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ປຸນທິວເສ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍເມວ ຈິຕກໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ສຸມນມກຸຬວຓ຺ຓານໍ ຘາຕູນໍ ປຣິສາວນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວຬຸວນວິຫາຣໂກຏ຺ຐກໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຫຕ຺ເຖ ຐປຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຘາຕຸປຣິສາວນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຖວິຍາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ, ມຫາປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຊຕພຸພ຺ພຸຬສທິສໍ ເຈຕິຍໍ ນິກ຺ຂມິ. ສຕ຺ຖາ ສຫຕ຺ເຖນ ເຈຕິເຍ ຘາຕຸໂຍ ນິເຘສິ. ອຊ຺ຊາປິ ກິຣ ຕໍ ເຈຕິຍໍ ຘຣຕິເຍວາຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໘. ທສເມ ສມນ຺ເນສຕີຕິ ປຣິເຍສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ນຄສ຺ສາຕິ ປພ຺ພຕສ຺ສ. ມຸນິນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘມຸນິໍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາຣຄຸນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂປາຣໍ ຄຕໍ. ສມນ຺ເນສນ຺ຕິ ສມນ຺ເນສນ຺ໂຕ. ເອວໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ. ອເນກາກາຣສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອເນເກຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ທສມໍ.

໑໑. ຄຄ຺ຄຣາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໙. ເອກາທສເມ ຕ຺ຍາສ຺ສຸທນ຺ຕິ ເຕ ອສ຺ສຸທໍ. ອສ຺ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ສຣີຣວຓ຺ເຓນ. ຍສສາຕິ ປຣິວາເຣນ. ວິຄຕມໂລວ ຠາຓຸມາຕິ ວິຄຕມໂລ ອາທິຈ຺ໂຈ ວິຍ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ວງ຺ຄີສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໐. ທ຺ວາທສເມ ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນໍ. ວງ຺ຄີໂສຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ໂສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ປທຸມຸຕ຺ຕຣກາເລ ປຏິຠານສມ຺ປນ຺ນໍ ສາວກໍ ທິສ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ວາທກາມຕາຍ ຊມ຺ພຸສາຂໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ເອເກນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກຕ຺ວາ ວາເທ ຊຍປຣາຊຍານຸຠາເວນ ເຕເນວ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ວສມານາຍ ເອກິສ຺ສາ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວຍໍ ອາຄມ຺ມ ມາຕິໂຕ ປຎ຺ຈວາທສຕານິ, ປິຕິໂຕ ປຎ຺ຈວາທສຕານີຕິ ວາທສຫສ຺ສໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ເອກຎ຺ຈ ວິຊ຺ຊໍ ຊານາຕິ, ຍໍ ວິຊ຺ຊໍ ປຣິຊປ຺ປິຕ຺ວາ ມຕານໍ ສີສໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາ – ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຊານາຕິ. ໂສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຄາມນິຄມາທີສຸ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ມາຓວກສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ນຄຣທ຺ວາເຣ ສາລາຍ ນິສີທຕິ.

ຕທາ ຈ ນຄຣວາສິໂນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມາຓໂວ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ‘‘ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສປິ ສປຣິວາໂຣ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ວງ຺ຄີສ, ຠທ຺ທກໍ ກິຣ ສິປ຺ປໍ ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫໍ ພຫຸສິປ຺ປໍ ຊານາມິ. ຕຸມ຺ເຫ ກຕຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຖາ’’ຕິ? ຉວທູສກສິປ຺ປນ຺ຕິ. ອາມ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ສີສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ວງ຺ຄີສ, ອຍໍ ກຫໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ມນ຺ຕໍ ຊປ຺ປິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນິຣເຍ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ວງ຺ຄີສ, ສຸກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ສີສໍ ທສ຺ເສສິ. ຕມ຺ປິ ໂສ ຕເຖວ ພ຺ຍາກາສິ. ອຖສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ສີສໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາປິ ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນ ປສ຺ສຕິ.

ອຖ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ກິລມສິ, ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ ອາຫ? ອາມ ໂຠ, ໂຄຕມາຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປຘາເຣຫີຕິ. ຕຖາ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອທິສ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ວງ຺ຄີສ, ມໍ ນິສ຺ສາຍ ເຈສ ຄໂຕ, ອຫມສ຺ສ ຄຕິໍ ຊານາມີຕິ. ມນ຺ເຕນ ຊານາສິ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ? ອາມ, ວງ຺ຄີສ, ເອເກນ ມນ຺ເຕເນວ ຊານາມີຕິ. ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍ຺ຫໍ ມນ຺ເຕນ ອິມໍ ມນ຺ຕໍ ເທຖາຕິ. ອມູລິໂກ, ວງ຺ຄີສ, ມຍ຺ຫໍ ມນ຺ໂຕຕິ. ເທຖ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ. ນ ສກ຺ກາ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິເກ ອປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ທາຕຸນ຺ຕິ. ໂສ ອນ຺ເຕວາສິເກ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕາຕາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຕິເຣກສິປ຺ປໍ ຊານາຕິ, ອຫໍ ອິມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາມິ, ຕໂຕ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອມ຺ເຫຫິ ພຫຸຕຣໍ ຊານນ຺ໂຕ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຍາວ ອຫໍ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕາວ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ວິຈຣຖາ’’ຕິ ເຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ນິຄ຺ໂຣຘກປ຺ປສ຺ສ ປຏິປາເທສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມ຺ມ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ‘‘ສິປ຺ປໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິ. ວງ຺ຄີສ, ຕຸມ຺ເຫ ສິປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ອໂລຓໂຠຊນຖຓ຺ຑິລເສຍ຺ຍາທີຫິ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖ, ອິມສ຺ສາປິ ສິປ຺ປສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຕາວ ກໂຣຫີຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຕໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີຕິ ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ. ກາເວຍ຺ຍມຕ຺ຕາຕິ ກາເວຍ຺ເຍນ ກພ຺ພກຣເຓນ ມຕ຺ຕາ. ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍຕິ ອິມານິ ຂນ຺ຘາທີນິ ປກາເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຍ ນິຍາມຄຕທ຺ທສາຕິ ເຍ ນິຍາມຄຕາ ເຈວ ນິຍາມທສ຺ສາຕິ ຈ. ສ຺ວາຄຕນ຺ຕິ ສຸອາຄມນໍ. ອິທ຺ຘິປຕ຺ໂຕມ຺ຫີຕິ ອິມິນາ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ຄຫິຕໍ. ເຈໂຕປຣິຍາຍໂກວິໂທຕິ ອິມິນາ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ. ທິພ຺ພໂສຕໍ ປນ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຉ ອຠິຎ຺ຎາປຕ຺ໂຕ ເອໂສ ມຫາສາວໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທ຺ວາທສມໍ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ວງ຺ຄີສສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ວນສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ວິເວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໑. ວນສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຊນປທສ຺ສ ສຸລຠຠິກ຺ຂຕາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ສໍເວເຊຕຸກາມາຕິ ວິເວກໍ ປຏິປຊ຺ຊາເປຕຸກາມາ. ວິເວກກາໂມຕິ ຕໂຍ ວິເວເກ ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕ. ນິຈ຺ຉຣຕີ ພຫິທ຺ຘາຕິ ພາຫິເຣສຸ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓສຸ ຈຣຕິ. ຊໂນ ຊນສ຺ມິນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ຊໂນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຊເນ ຉນ຺ທຣາຄໍ ວິນຍສ຺ສຸ. ປຊຫາສີຕິ ປຊຫ. ຠວາສີຕິ ຠວ. ສຕໍ ຕໍ ສາຣຍາມເສຕິ ສຕິມນ຺ຕໍ ປຓ຺ຑິຕໍ ຕໍ ມຍມ຺ປິ ສາຣຍາມ, ສຕໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ມຍໍ ຕໍ ສາຣຍາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຕາລຣໂຊຕິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ປາຕາລສງ຺ຂາໂຕ ກິເລສຣໂຊ. ມາ ຕໍ ກາມຣໂຊຕິ ອຍໍ ກາມຣາຄຣໂຊ ຕໍ ມາ ອວຫຣິ, ອປາຍເມວ ມາ ເນຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໍສຸກຸນ຺ຖິໂຕຕິ ປໍສຸມກ຺ຂິໂຕ. ວິຘຸນນ຺ຕິ ວິຘຸນນ຺ໂຕ. ສິຕໍ ຣຊນ຺ຕິ ສຣີຣລຄ຺ຄໍ ຣຊໍ. ສໍເວຄມາປາທີຕິ ເທວຕາປິ ນາມ ມໍ ເອວໍ ສາເຣຕີຕິ ວິເວກມາປນ຺ໂນ, ອຸຕ຺ຕມວີຣິຍໍ ວາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຣມວິເວກໍ ມຄ຺ຄເມວ ປຏິປນ຺ໂນຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຸປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໒. ທຸຕິເຍ ສຸປຕີຕິ ອຍໍ ກິຣ ຂີຓາສໂວ, ໂສ ທູເຣ ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ປຓ຺ຓສາລາຍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຊາຕສ຺ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕານິ ອຸຕຸໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນີຈມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ອໂນກ຺ກມນ຺ໂຕວ ນິປນ຺ໂນ. ຂີຓາສວສ຺ສາປິ ຫິ ກາຍທຣໂຖ ໂຫຕິເຍວາຕິ ຕສ຺ສ ວິໂນທນຕ຺ຖໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ສຸປຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິວາ ສຸປຕິ, ທິວາໂສປ຺ປຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ວຑ຺ຒິຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ອຕ຺ຖໍ ນາເສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ‘‘ໂຈເທສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຠາສິ.

ອາຕຸຣສ຺ສາຕິ ຊຣາຕຸໂຣ ໂຣຄາຕຸໂຣ ກິເລສາຕຸໂຣຕິ ຕໂຍ ອາຕຸຣາ, ເຕສຸ ກິເລສາຕຸຣໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ສລ຺ລວິທ຺ຘສ຺ສາຕິ ສວິເສນ ສຕ຺ຕິສລ຺ເລນ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາວິສວິຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລນ ຫທເຍ ວິທ຺ຘສ຺ສ. ຣຸປ຺ປໂຕຕິ ຆຏ຺ຏິຍມານສ຺ສ.

ອິທານິສ຺ສ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ກຖຍນ຺ຕີ ອນິຈ຺ຈາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສິຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິນິສ຺ສເຍນ ອນິສ຺ສິຕໍ. ກສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕໍ ຕເປຕິ ເອວຣູປໍ ຂີຓາສວໍ ທິວາໂສປ຺ປໍ ນ ຕປຕິ, ຕາທິສໍ ປນ ກສ຺ມາ ນ ຕເປສ຺ສຕີຕິ? ວທຕິ. ເຖຣສ຺ເສວ ວາ ເອຕໍ ວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ພທ຺ເຘສຸ ມຸຕ຺ຕໍ ອສິຕໍ ມາທິສໍ ຂີຓາສວປພ຺ພຊິຕໍ ກສ຺ມາ ທິວາໂສປ຺ປໍ ຕເປ, ນ ຕເປສ຺ສຕີຕິ? ເສສຄາຖາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເທວຕາຍ ຫິ ວຈນປກ຺ເຂ – ‘‘ເອວຣູປໍ ຂີຓາສວປພ຺ພຊິຕໍ ທິວາໂສປ຺ປໍ ນ ຕປຕິ, ຕາທິສໍ ປນ ກສ຺ມາ ນ ຕເປສ຺ສຕິ? ຕເປສ຺ສຕິເຍວາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຖຣສ຺ສ ວຈນປກ຺ເຂ – ‘‘ເອວຣູປໍ ມາທິສໍ ຂີຓາສວປພ຺ພຊິຕໍ ກສ຺ມາ ທິວາໂສປ຺ປໍ ຕເປ? ນ ຕປຕິເຍວາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ. ວິນຍາຕິ ວິນເຍນ. ສມຕິກ຺ກມາຕິ ວຏ຺ຏມູລິກາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມຕິກ຺ກເມນ. ຕໍ ຎາຓນ຺ຕິ ຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຎາຓໍ. ປຣໂມທານນ຺ຕິ ປຣມປຣິສຸທ຺ຘໍ. ປພ຺ພຊິຕນ຺ຕິ ເອວຣູເປນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ປພ຺ພຊິຕໍ. ວິຊ຺ຊາຍາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາຍ. ອາຣທ຺ຘວີຣິຍນ຺ຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິຍໍ ປຣິປຸຓ຺ຓວີຣິຍໍ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໓. ຕຕິເຍ ເຉຕນ຺ຕິ ເອກໍ ມິຄລຸທ຺ທກໍ. ໂອວທຕີຕິ ໂສ ກິຣ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ປາໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ມິເຄ ວຘິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ ເອກໍ ໂຣຫິຕມິຄໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕິຍາ ນໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ເຖຣສ຺ສ ປຐມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອວິທູເຣນ ປກ຺ກມຕິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ – ‘‘ອຸປາສກ, ປາຓາຕິປາໂຕ ນາເມສ ອປາຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິໂກ, ສກ຺ກາ ອຎ຺ເຎນປິ ກສິວຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ເມນ ທາຣຠຣຓໍ ກາຕຸໍ, ມາ ເອວຣູປໍ ກກ຺ຂຬກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ‘‘ມຫາປໍສຸກູລິກຕ຺ເຖໂຣ ກເຖຕີ’’ຕິ ຄາຣເວນ ຐຕ຺ວາ ໂສຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ອຖສ຺ສ ໂສຕຸກາມຕໍ ຊເນສ຺ສາມີຕິ ເຖໂຣ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐກໍ ຊາລາເປສິ. ໂສ ອກ຺ຂີຫິປິ ປສ຺ສຕິ, ກຓ຺ເຓຫິປິ ສຸຓາຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປນສ຺ສ ‘‘ອສຸກຏ຺ຐານໍ ມິໂຄ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອສຸກຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ຕຕ຺ຖ ນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຆາເຕຕ຺ວາ ຍາວທິຈ຺ຉກໍ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເສສໍ ກາເຊນາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕເກ ໂຕເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ມິຄສ຺ເສວ ອນຸປທໍ ຘາວຕິ. ເອວໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ເຖຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂອວທຕີ’’ຕິ. ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ອທາຣຸໍ ຕຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ອເຂຕ຺ເຕ ວປ຺ປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນປິ ກມ຺ມໍ ນາເສຕິ, ເອຕສ຺ສາປິ ໂຈເທສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອຠາສິ.

ອປ຺ປປຎ຺ຎນ຺ຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎໍ. ອເຈຕສນ຺ຕິ ກາຣຓຊານນສມຕ຺ເຖນ ຈິຕ຺ເຕນ ຣຫິຕໍ. ມນ຺ໂທວາຕິ ອນ຺ຘພາໂລ ວິຍ. ສຸຓາຕີຕິ ຕວ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓາຕິ. ນ ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ຖມສ຺ສ ນ ຊານາຕິ. ອາໂລເກຕີຕິ ຕວ ປຸຖຸຊ຺ຊນິກອິທ຺ຘິຍາ ຊລນ຺ຕໍ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐກໍ ອາໂລເກຕິ. ນ ປສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເນວ ເຕລໍ ນ ວຏ຺ຏິ ນ ທີປກປລ຺ລິກາ, ເຖຣສ຺ສ ປນ ອານຸຠາເວນາຍໍ ຊລຕີ’’ຕິ ອິມໍ ກາຣຓໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ທສ ປຊ຺ໂຊເຕຕິ ທສສຸ ອງ຺ຄຸລີສຸ ທສ ປທີເປ. ຣູປານີຕິ ກາຣຓຣູປານິ. ຈກ຺ຂູຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ. ສໍເວຄມາປາທີຕິ ກິໍ ເມ ອິມິນາຕິ? ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຣມວິເວກໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສມ຺ພຫຸລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສມ຺ພຫຸລາຕິ ພຫູ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາ ອາຠິຘມ຺ມິກາ ວິນຍຘຣາ ຈ. ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ປກ຺ກມິໍສູຕິ ເຕ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອາສນສາລາຍ ໂກຊວຕ຺ຖຣຓາທີນິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊການິ ທຕ຺ວາ ອຸປນິສີທິໍສຸ. ມຫາເຖໂຣ ເອກໍ ຘມ຺ມກຖິກໍ ‘‘ຘມ຺ມໍ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຈິຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ມນຸສ຺ສາ ປສີທິຕ຺ວາ ໂຠຊນເວລາຍໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ອທໍສຸ. ມຫາເຖໂຣ ມນຸຎ຺ຎໍ ຠຕ຺ຕານຸໂມທນມກາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປສນ຺ນາ ‘‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ເຕມາສໍ ວສຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ເນ ຐາເນ ເສນາສນານິ ກາເຣຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ມຫາເຖໂຣ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ຄຣຸກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄຫິຕໍ, ພຸທ຺ຘປາຕຸຠາໂວ ນາມ ທຸລ຺ລໂຠ. ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐ ທິວເສ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກຕ຺ວາ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ປຫາຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຆເຏນ຺ຕິ. ກທາຈິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິກໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກທາຈິ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ກທາຈິ ປຘານໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວເສ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕານໍເຍວ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ປຎ຺ຫາວິສ຺ສຊ຺ຊນທິວເສ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕີຕິ ປຸຈ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ. ປຘານທິວເສ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມເນ ຄຓ຺ຑິໍ ປຫຣິຕ຺ວາວ ຈງ຺ກມໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຘານໍ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ. ເຕ ເອວໍ ວສ຺ສໍ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ປວາເຣຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິເທວມານາຕິ ‘‘ອິທານິ ຕຖາຣູປໍ ມຘຸຣໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ປຎ຺ຫາກຖນໍ ກຸໂຕ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ໂຣທມານາ.

ຂາຍຕີຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ໂກ ເມຕິ ກຫໍ ອິເມ. ວຊ຺ຊິຠູມິຍາຕິ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ຐາຠິມຸຂາ ຄຕາ. ມຄາ ວິຍາຕິ ຍຖາ ມຄາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພຕປາເທ ວາ ວນສຓ຺ເຑ ວາ ວິຈຣນ຺ຕາ – ‘‘ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ມາຕຸສນ຺ຕກໍ ປິຕຸສນ຺ຕກໍ ປເວຓິອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ອຄເຫຕ຺ວາ, ຍຕ຺ເຖວ ເນສໍ ໂຄຈຣຜາສຸຕາ ຈ ໂຫຕິ ປຣິປນ຺ຖາຠາໂວ ຈ, ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນິເກຕາ ອເຄຫາ ຠິກ຺ຂໂວປິ ‘‘ອຍໍ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ສນ຺ຕໂກ ປເວຓິອາຄໂຕ’’ຕິ ອຄເຫຕ຺ວາ ຍຕ຺ເຖວ ເນສໍ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ ໂຠຊນສປ຺ປາຍໍ ປຸຄ຺ຄລສປ຺ປາຍໍ ເສນາສນສປ຺ປາຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນສປ຺ປາຍຎ຺ຈ ສຸລຠໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໕. ປຎ຺ຈເມ ອານນ຺ໂທຕິ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕ຺ເຖໂຣ. ອຕິເວລນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ເວລໍ. ຄິຫິສຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸໂລຕິ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ພຫຸກາລໍ ຄິຫີ ສຎ຺ຎາປຍນ຺ໂຕ. ຠຄວຕິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ມຍໍ ຣາຊຄເຫ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສງ຺ຄາຍິສ຺ສາມ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍຕ຺ຖາຍ ວາຍາມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ໂກສລຣຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາວາເສ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເອກໍ ຄາມໍ ປາວິສິ. ມນຸສ຺ສາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຕຸມ຺ເຫ ປຸພ຺ເພ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຖ. ອຊ຺ຊ ເອກກາວ ອາຄຕາ. ກຫໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຖ? ອິທານິ ກສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣຖ? ກສ຺ສ ມຸໂຂທກໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ເທຖ, ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຖ, ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ພຫຸໍ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວິໍສຸ. ເຖໂຣ – ‘‘ມາ, ອາວຸໂສ, ໂສຈິຕ຺ຖ, ມາ ປຣິເທວິຕ຺ຖ, ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ເຕ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ມນຸສ຺ສາ ສາຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕເຖວ ປຣິເທວນ຺ຕິ. ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ໂອວທຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ຄິຫີ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ອສງ຺ຄຫິຕປຸປ຺ຜຣາສິ ວິຍ ຐິຕໍ, ຘມ຺ມສງ຺ຄຫໍ ນ ກໂຣຕິ, ໂຈເທສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຠາສິ.

ປສກ຺ກິຍາຕິ ປວິສິຕ຺ວາ. ຫທຍສ຺ມິໍ ໂອປິຍາຕິ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ຫທຍມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິພ຺ພານໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ຫທຍມ຺ຫິ ໂອເປຕິ ນາມ, ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ປນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ສນ຺ຘາເຍສາ ຠາສຕິ. ຌາຍາຕິ ທ຺ວີຫິ ຌາເນຫິ ຌາຍິໂກ ຠວ. ພິຬິພິຬິກາຕິ ອຍໍ ຄິຫີຫິ ສທ຺ຘິໍ ພິຬິພິຬິກຖາ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອນຸຣຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໖. ຉຏ຺ເຐ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຕິ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຄ຺ຄມເຫສີ. ໂສຠສີຕິ ປຸພ຺ເພປິ ໂສຠສິ, ອິທານິປິ ໂສຠສິ. ທຸຄ຺ຄຕາຕິ ນ ຄຕິທຸຄ຺ຄຕິຍາ ທຸຄ຺ຄຕາ. ຕາ ຫິ ສຸຄຕິຍໍ ຐິຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິທຸຄ຺ຄຕິຍາ ປນ ທຸຄ຺ຄຕາ. ຕໂຕ ຈຸຕາ ຫິ ຕາ ນິຣເຍປິ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທຸຄ຺ຄຕາ. ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ສກ຺ກາຍສ຺ມິໍ ຫິ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ – ຣຕ຺ໂຕ ຣາຄວເສນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສວເສນ… ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫວເສນ… ວິນິພທ຺ໂຘ ມານວເສນ… ປຣາມຏ຺ໂຐ ທິຏ຺ຐິວເສນ… ຖາມຄໂຕ ອນຸສຍວເສນ… ອນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາວເສນ… ວິກ຺ເຂປຄໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວເສນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕາປິ ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາວ. ນຣເທວານນ຺ຕິ ເທວນຣານໍ.

ນຕ຺ຖິ ທານີຕິ ສາ ກິຣ ເທວຘີຕາ ເຖເຣ ພລວສິເນຫາ ອໂຫສິ, ປຏິຄນ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ກາເລນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ, ມຸໂຂທກໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ. ເຖໂຣ ອນາວຊ຺ຊເນນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ເຖຣສ຺ສ ຊິຓ຺ຓຈີວຣສ຺ສ ໂຈຬກຠິກ຺ຂໍ ຈຣໂຕ ສງ຺ກາຣກູເຏ ທິພ຺ພທຸສ຺ສໍ ຐເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມິ. ເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທຸສ຺ສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ທຸສ຺ສເມຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ອລໍ ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຕເນວສ຺ສ ຈີວຣໍ ນິຏ຺ຐາສິ. ອຖ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ຈາຕິ ຕໂຍ ຊນາ ຈີວຣໍ ກຣິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສູຈິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອທາສິ. ນິຏ຺ຐິຕຈີວຣສ຺ສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ເທວຕາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ສມາທເປຕິ. ສາ ກາເລນ ເອກິກາ, ກາເລນ ອຕ຺ຕທຸຕິຍາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕທາ ປນ ອຕ຺ຕຕຕິຍາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ – ‘‘ມຍໍ ມນາປກາຍິກາ ນາມ ມນສາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຣູປໍ ມາເປມາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ – ‘‘ເອຕາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ, ວີມໍສິສ຺ສາມິ, ສພ຺ພາ ນີລກາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕາ ເຖຣສ຺ສ ມນໍ ຎຕ຺ວາ ສພ຺ພາວ ນີລວຓ຺ຓາ ອເຫສຸໍ, ເອວໍ ປີຕໂລຫິຕໂອທາຕວຓ຺ຓາຕິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ເຖໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນໍ ອສ຺ສາເທຕີ’’ຕິ ຕາ ສມຊ຺ຊໍ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາ, ເອກາປິ ຄາຍິ, ເອກາປິ ນຈ຺ຈິ, ເອກາປິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ. ເຖໂຣ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂອກ຺ຂິປິ. ຕໂຕ – ‘‘ນ ອມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນໍ ເຖໂຣ ອສ຺ສາເທຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ສິເນຫໍ ວາ ສນ຺ຖວໍ ວາ ອລຠມານາ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸມາຣທ຺ຘາ. ເຖໂຣ ຕາສໍ ຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ມາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄຈ຺ຉິໍສູ’’ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິກ຺ຂີໂຓຕິ ຂີໂຓ. ຊາຕິສໍສາໂຣຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຊາຕິສງ຺ຂາໂຕ ສໍສາໂຣ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນາຄທຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໗. ສຕ຺ຕເມ ອຕິກາເລນາຕິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ພລວປຈ຺ຈູເສ ໂກຏິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິຍາ ໂຖກໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຍາຄຸຠິກ຺ຂາຍ ປາໂຕວ ປວິສຕິ. ອຕິທິວາຕິ ຍາຄຸໍ ອາທາຍ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ – ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ໂຠຊນເວລາຍ ປຓີຕໍ ຠິກ຺ຂໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປກຏ຺ເຐ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ອຸຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມກຣເຓນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ວີຕິວຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ກມຕິ. ທິວາ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຕິກາເລ ປວິຏ຺ເຐນ ນາມ ອຎ຺ເຎຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ອຕິວິຍ ທິວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຕາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠາຍາມິ ນາຄທຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ນາຄທຕ຺ຕໍ ອຫໍ ຠາຍາມິ. ສຸປ຺ປຄພ຺ຠນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຄພ຺ຠໍ. ກຸເລສູຕິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທິອຸປຏ຺ຐາກກຸເລສຸ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ກຸລຆຣຓີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໘. ອຏ຺ຐເມ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ຫປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ໂອຄາຫປ຺ປຕ຺ໂຕ. ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ ປາສາທິເກຫິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີຫິ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸລໍ ຕສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອທາສິ. ຠຕ຺ຕານຸໂມທນໍ ປຸນ ສຸຕ຺ວາ ອຕິເຣກຕຣໍ ປສີທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນິຈ຺ຈກາລໍ ອິເຘວ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ນິມນ຺ເຕສິ. ເຖໂຣ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຆເຏນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ພຫູປກາຣໍ ເມ ເອຕໍ ກຸລໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ. ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ສາ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ຂີຓາສວຠາວໍ ອຊານນ຺ຕີ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ເນວ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ຆຣໍ, ນ ຣຸກ຺ຂມູລອາສນສາລາທີສຸ ນິສີທຕິ, ນິຈ຺ຈກາລໍ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາວ ນິສີທຕິ, ອຸໂຠເປເຕ ໂອຄາຘປ຺ປຕ຺ຕາ ປຏິຄາຘປ຺ປຕ຺ຕາ, ກທາຈິ ເອສ ອິມໍ ກຸລໍ ທູເສຍ຺ຍ, ໂຈເທສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຠາສິ.

ສຓ຺ຐາເນຕິ ນຄຣທ຺ວາຣສ຺ສ ອາສນ຺ເນ ມນຸສ຺ສານໍ ຠຓ຺ຑກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວິສ຺ສມນຏ຺ຐາເນ. ສງ຺ຄມ຺ມາຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ມນ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ມຎ຺ຈ ຕຎ຺ຈາຕິ ມຎ຺ຈ ກເຖນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ກເຖນ຺ຕິ. ກິມນ຺ຕຣນ຺ຕິ ກິໍ ກາຣຓໍ? ພຫູ ຫິ ສທ຺ທາ ປຈ຺ຈູຫາຕິ ພຫຸກາ ເອເຕ ໂລກສ຺ມິໍ ປຏິໂລມສທ຺ທາ. ນ ເຕນາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ, ເຕນ ວາ ຕປສ຺ສິນາ ນ ມງ຺ກຸ ໂຫຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ເຕນາຕິ ນ ຫິ ເຕນ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕວຈເນນ ສຕ຺ໂຕ ກິລິສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ປນ ປາປກມ຺ເມເນວ ກິລິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວາຕມິໂຄ ຍຖາຕິ ຍຖາ ວເນ ວາຕມິໂຄ ວາເຕຣິຕານໍ ປຓ຺ຓາທີນໍ ສທ຺ເທນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ເອວໍ ໂຍ ສທ຺ທປຣິຕ຺ຕາສີ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາສ຺ສ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ວຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ລຫຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຖໂຣ ປນ ຂີຓາສວຕ຺ຕາ ສມ຺ປນ຺ນວໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໙. ນວເມ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕໂກຕິ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ເຐ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ສພ຺ພຣຕ຺ຕິຈາໂຣຕິ ກຕ຺ຕິກນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ຘຊປຏາກາທີຫິ ປຏິມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິຈາໂຣ. ອິທຎ຺ຫິ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ຍາວ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກຫິ ເອກາພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ຕູຣິຍຕາຬິຕວາທິຕນິຄ຺ໂຆສສທ຺ທນ຺ຕິ ເຠຣິອາທິຕູຣິຍານໍ ຕາຬິຕານໍ ວີຓາທີນຎ຺ຈ ວາທິຕານໍ ນິຄ຺ໂຆສສທ຺ທໍ. ອຠາສີຕິ ເວສາລິຍໍ ກິຣ ສຕ຺ຕ ຣາຊສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕສຕານິ ສຕ຺ຕ ຈ ຣາຊາໂນ, ຕຕ຺ຕກາວ ເຕສໍ ອຸປຣາຊເສນາປຕິອາທໂຍ. ເຕສຸ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬນຕ຺ຖາຍ ວີຖິໍ ໂອຕິຓ຺ເຓສຸ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ມຫາຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມາໂນ ນຠສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຐິຕໍ ຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ຜລກໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ອຠາສິ. ອປວິທ຺ຘໍວ ວນສ຺ມິໍ ທາຣຸກນ຺ຕິ ວຕ຺ຖເວຐນາລງ຺ກາຣຣຫິຕຕ຺ຕາ ວເນ ຉຑ຺ຑິຕທາຣຸກໍ ວິຍ ຊາຕໍ. ປາປິໂຍຕິ ລາມກຕໂຣ ອມ຺ເຫຫິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິ. ປິຫຍນ຺ຕີຕິ ເຖໂຣ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ປໍສຸກູລິໂກ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ສປທານຈາຣິໂກ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ພຫູ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຄ຺ຄຄາມິນນ຺ຕິ ສຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຄຕານມ຺ປິ. ນວມໍ.

໑໐. ສຊ຺ຌາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໐. ທສເມ ຍໍ ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ສຊ຺ຌາຍພຫຸໂລຕິ ນິສ຺ສຣຓປຣິຍຕ຺ຕິວເສນ ສຊ຺ຌາຍນໂຕ ພຫຸຕຣໍ ກາລໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ. ໂສ ກິຣ ອາຈຣິຍສ຺ສ ທິວາຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ອຸທິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖ ນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕາລວຓ຺ຏວາຕໍ ທຕ຺ວາ ປານີຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຕລໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມາ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐເກ ອຸທກໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ເລ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣຕິ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ປາເທສຸ ອຸທກໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຐມຍາເມ ສຊ຺ຌາຍໍ ກຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ສຣີຣໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ສຊ຺ຌາຍໍ ກຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘສທ຺ທໍ ຂຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ. ຕໂຕ ເສສໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ ຠູຕຣູປໍ ນາມຣູປນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກຕິ ອຸທ຺ເທສຄ຺ຄຫເຓ ຈ ສຊ຺ຌາຍກຣຓີເຍ ຈ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ໂກ. ສງ຺ກສາຍຕີຕິ ຍສ຺ສ ທານິ ອຕ຺ຖາຍ ອຫໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ. ກິໍ ເມ ອິທານິ ສຊ຺ຌາເຍນາຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ກາລໍ ອຕິວຕ຺ເຕຕິ. ອຊ຺ຌຠາສີຕິ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອຜາສຸກໍ ຊາຕໍ, ອຸທາຫຸສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ? ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ນ ສຊ຺ຌາຍຕີ’’ຕິ? ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕາ ອຠາສິ.

ຘມ຺ມປທານີຕິ ອິຘ ສພ຺ພມ຺ປິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ນາຘີຍສີຕິ ນ ສຊ຺ຌາຍສິ. ນາທິຍສີຕິ ວາ ປາໂຐ, ນ ຄຓ຺ຫາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສໍສນ຺ຕິ ຘມ຺ມຠາຓໂກ ປສໍສໍ ລຠຕິ, ອາຠິຘມ຺ມິໂກ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ວິນຍຘໂຣຕິສ຺ສ ປສໍສິຕາ ຠວນ຺ຕິ. ວິຣາເຄນາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ. ອຎ຺ຎາຍາຕິ ຊານິຕ຺ວາ. ນິກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐສຸຕາທິໂນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສນ຺ໂຕ ວທນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ, ນ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ເຖໂຣ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕີ’’ຕິ ນ ນິຈ຺ຈກາລໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພໍ, ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ປນ – ‘‘ເອຕ຺ຕກສ຺ສາຫໍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ອາຘາໂຣ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ທສມໍ.

໑໑. ອກຸສລວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໑. ເອກາທສເມ ອກຸສເລ ວິຕກ຺ເກຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ຕໂຍ ມຫາວິຕກ຺ເກ. ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາຕິ ອນຸປາຍມນສິກາເຣນ. ໂສຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ. ອໂຍນິໂສ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊາຕິ ເອຕໍ ອນຸປາຍມນສິກາຣໍ ວຊ຺ເຊຫິ. ສຕ຺ຖາຣນ຺ຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປາສາທິກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕິ. ປີຕິສຸຂມສໍສຍນ຺ຕິ ເອກໍເສເນວ ພລວປີຕິຎ຺ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ອຘິຄມິສ຺ສສິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໒. ທ຺ວາທສເມ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ເຕ ນນ຺ທນວຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ທ຺ວາທສມໍ.

໑໓. ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໓. ເຕຣສມໍ ເທວປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ເຕ ຊນ຺ຕຸເທວປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ເຕຣສມໍ.

໑໔. ຄນ຺ຘຕ຺ເຖນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໔. ຈຸທ຺ທສເມ ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ນາເຬ ຄເຫຕ຺ວາ ປທຸມໍ ສິງ຺ຆມານໍ ທິສ຺ວາວ – ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕິ, ສ຺ວາຍໍ ອຊ຺ຊ ອຸປສິງ຺ຆໍ ສ຺ເວປິ ປຸນທິວເສປິ ອຸປສິງ຺ຆິສ຺ສຕິ, ເອວມສ຺ສ ສາ ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ອຕ຺ຖໍ ນາເສສ຺ສຕິ, ມາ ມຍິ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ນສ຺ສຕຸ, ໂຈເທສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠາສິ.

ເອກງ຺ຄເມຕໍ ເຖຍ຺ຍານນ຺ຕິ ເຖນິຕພ຺ພານໍ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນໍ ປຎ຺ຈໂກຏ຺ຐາສານໍ ອິທໍ ເອກງ຺ຄໍ, ເອກໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຫຣາມີຕິ ນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມິ. ອາຣາຕິ ທູເຣ ນາເຬ ຄເຫຕ຺ວາ ນາເມຕ຺ວາ ທູເຣ ຐິໂຕ ອຸປສິງ຺ຆາມີຕິ ວທຕິ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ກາຣເຓນ.

ຍ຺ວາຍນ຺ຕິ ໂຍ ອຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ເທວຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ເອໂກ ຕາປໂສ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຠິສຂນນາທີນິ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ອາກິຓ຺ຓກມ຺ມນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ອປຣິສຸທ຺ຘກມ຺ມນ຺ໂຕ. ອຂີຓກມ຺ມນ຺ໂຕຕິປິ ປາໂຐ, ກກ຺ຂຬກມ຺ມນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຄນ຺ຘໂຈໂຣຕິ ວາ ປຸປ຺ຜໂຈໂຣຕິ ວາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອາກິຓ຺ຓລຸທ຺ໂທຕິ ພຫຸປາໂປ ຄາຬ຺ຫປາໂປ ວາ, ຕສ຺ມາ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຘາຕິເຈລໍວ ມກ຺ຂິໂຕຕິ ຍຖາ ຘາຕິຍາ ນິວຕ຺ຖກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖໍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວປໍສຸມສິກທ຺ທມາທີຫິ ມກ຺ຂິຕໍ, ເອວເມວໍ ຣາຄໂທສາທີຫິ ມກ຺ຂິໂຕ. ອຣຫາມິ ວຕ຺ຕເວຕິ ອຣຫາມິ ວຕ຺ຕຸໍ. ເທວຕາຍ ໂຈທນາ ກິຣ ສຸຄຕານຸສິຏ຺ຐິສທິສາ, ນ ຕໍ ລາມກາ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິກາ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນກປຸຄ຺ຄລາ ລຠນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄ຺ຄຜລານໍ ຠພ຺ພຣູປາ ປຸຄ຺ຄລາ ຕໍ ລຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ສຸຈິຄເວສິໂນຕິ ສຸຈີນິ ສີລສມາຘິຎາຓານິ ຄເວສນ຺ຕສ຺ສ. ອພ຺ຠາມຕ຺ຕໍ ວາຕິ ວລາຫກກູຏມຕ຺ຕໍ ວິຍ. ຊານາສີຕິ ສຸທ຺ໂຘ ອຍນ຺ຕິ ຊານາສິ. ວຊ຺ຊາສີຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ. ເນວ ຕໍ ອຸປຊີວາມາຕິ ເທວຕາ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ ເມ ຫິຕກາມາ ເທວຕາ, ສາ ມໍ ໂຈເທສ຺ສຕິ ສາເຣສ຺ສຕີຕິ ປມາທມ຺ປິ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຕ຺ວເມວາຕິ ຕ຺ວໍເຍວ. ຊາເນຍ຺ຍາຕິ ຊາເນຍ຺ຍາສິ. ເຍນາຕິ ເຍນ ກມ຺ເມນ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ຕ຺ວໍເຍວ ຊາເນຍ຺ຍາສີຕິ. ຈຸທ຺ທສມໍ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ວນສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຍກ຺ຂສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ອິນ຺ທກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໕. ຍກ຺ຂສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ອິນ຺ທກສ຺ສາຕິ ອິນ຺ທກູຏນິວາສິໂນ ຍກ຺ຂສ຺ສ. ຍກ຺ຂໂຕ ຫິ ກູເຏນ, ກູຏໂຕ ຈ ຍກ຺ເຂນ ນາມໍ ລທ຺ຘໍ. ຣູປໍ ນ ຊີວນ຺ຕິ ວທນ຺ຕີຕິ ຍທິ ພຸທ຺ຘາ ຣູປໍ ຊີວນ຺ຕິ ນ ວທນ຺ຕິ, ຍທິ ຣູປໍ ສຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ເອວໍ ນ ວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ ນ຺ວຍນ຺ຕິ ກຖໍ ນຸ ອຍໍ? ກຸຕສ຺ສ ອຏ຺ຐີຍກປິຓ຺ຑເມຕີຕິ ອສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິຍກປິຓ຺ຑຎ຺ຈ ກຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ? ເອຕ຺ຖ ຈ ອຏ຺ຐິຄ຺ຄຫເຓນ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ, ຍກປິຓ຺ຑຄ຺ຄຫເຓນ ນວ ມໍສເປສິສຕານິ ຄຫິຕານິ. ຍທິ ຣູປໍ ນ ຊີໂວ, ອຖສ຺ສ ອິມານິ ຈ ອຏ຺ຐີນິ ອິມາ ຈ ມໍສເປສິໂຍ ກຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກຖໍ ນ຺ວຍໍ ສຊ຺ຊຕິ ຄພ຺ຠຣສ຺ມິນ຺ຕິ ເກນ ນຸ ກາຣເຓນ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ສຊ຺ຊຕິ ລຄ຺ຄຕິ, ຕິຏ຺ຐຕີຕິ? ປຸຄ຺ຄລວາທີ ກິເຣສ ຍກ຺ໂຂ, ‘‘ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາ ມຈ຺ຉມໍສາທີນິ ຂາທຕິ, ສພ຺ພານິ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສນ ປຈິຕ຺ວາ ເຜຓໍ ວິຍ ວິລີຍນ຺ຕິ. ຍທິ ຣູປໍ ສຕ຺ໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວເມວ ວິລີເຍຍ຺ຍາຕິ ລທ຺ຘິຍາ ເອວມາຫ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ – ‘‘ນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ປນ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ກລລໍ ໂຫຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຐມນ຺ຕິ ປຐເມນ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຕິສ຺ໂສຕິ ວາ ຜຸສ຺ໂສຕິ ວາ ນາມໍ ນຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ຕີຫິ ຊາຕິອຸຓ຺ຓໍສູຫິ ກຕສຸຕ຺ຕຄ຺ເຄ ສຓ຺ຐິຕເຕລພິນ຺ທຸປ຺ປມາຓໍ ກລລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕິລເຕລສ຺ສ ຍຖາ ພິນ຺ທຸ, ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ ອນາວິໂລ;

ເອວໍ ວຓ຺ຓປ຺ປຏິຠາຄໍ, ກລລໍ ສມ຺ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ກລລາ ໂຫຕິ ອພ຺ພຸທນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ກລລາ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ມໍສໂຘວນອຸທກວຓ຺ຓໍ ອພ຺ພຸທໍ ນາມ ໂຫຕິ, ກລລນ຺ຕິ ນາມໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ກລລໍ ໂຫຕິ, ປຣິປກ຺ກໍ ສມູຫຕໍ;

ວິວຏ຺ຏມານໍ ຕພ຺ຠາວໍ, ອພ຺ພຸທໍ ນາມ ຊາຍຕີ’’ຕິ.

ອພ຺ພຸທາ ຊາຍເຕ ເປສີຕິ ຕສ຺ມາປິ ອພ຺ພຸທາ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ວິລີນຕິປຸສທິສາ ເປສິ ນາມ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ສາ ມຣິຈຜາຓິເຕນ ທີເປຕພ຺ພາ. ຄາມທາຣິກາ ຫິ ສຸປກ຺ການິ ມຣິຈານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຏກນ຺ເຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ມຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ກປາເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຕເປ ຐເປນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸກ຺ຂມານໍ ສພ຺ພຠາເຄຫິ ມຸຈ຺ຈຕິ. ເອວຣູປາ ເປສິ ໂຫຕິ, ອພ຺ພຸທນ຺ຕິ ນາມໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ອພ຺ພຸທໍ ໂຫຕິ, ປຣິປກ຺ກໍ ສມູຫຕໍ;

ວິວຏ຺ຏມານໍ ຕພ຺ຠາວໍ, ເປສິ ນາມ ປຊາຍຕີ’’ຕິ.

ເປສິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ຆໂນຕິ ຕໂຕ ເປສິໂຕ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑສຓ຺ຐາໂນ ຆໂນ ນາມ ມໍສປິຓ຺ໂຑ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເປສີຕິ ນາມໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ເປສິ ຠວຕິ, ປຣິປກ຺ກໍ ສມູຫຕໍ;

ວິວຏ຺ຏມານໍ ຕພ຺ຠາວໍ, ຆໂນຕິ ນາມ ຊາຍຕິ.

‘‘ຍຖາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑໍ, ສມນ຺ຕາ ປຣິມຓ຺ຑລໍ;

ເອວໍ ຆນສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ, ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຆນາ ປສາຂາ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈເມ ສຕ຺ຕາເຫ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖປາທານໍ ສີສສ຺ສ ຈຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈ ປີຬກາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາເຫ ປຎ຺ຈ ປີຬກາ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ ກມ຺ມໂຕ’’ຕິ.

ອິໂຕ ປຣໍ ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມາທີນິ ສຕ຺ຕາຫານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເທສນໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີເສ ສຕ຺ຕາເຫ ປຣິຓຕກາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເກສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເກສາ ໂລມາ ນຂາປິ ຈາຕິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີເສ ສຕ຺ຕາເຫ ເອຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕີຕິ ຕສ຺ສ ຫິ ນາຠິໂຕ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ນາໂຬ ມາຕຸ ອຸທຣປຏເລນ ເອກາພທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ໂສ ອຸປ຺ປລທຓ຺ຑໂກ ວິຍ ຉິທ຺ໂທ, ເຕນ ອາຫາຣຣໂສ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເອວໍ ໂສ ທສ ມາເສ ຍາເປຕິ. ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ນໂຣຕິ ມາຕຸຍາ ຕິໂຣກຸຈ຺ຉິຄໂຕ, ກຸຈ຺ຉິຍາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ເອວໍ ໂຂ, ຍກ຺ຂ, ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ວຑ຺ຒຕິ, ນ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຐມໍ.

໒. ສກ຺ກນາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໖. ທຸຕິເຍ ສກ຺ກນາມໂກຕິ ເອວໍ ນາມໂກ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ, ໂສ ກິຣ ມາຣປກ຺ຂິກຍກ຺ໂຂ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຕີຫິ ຠເວຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ. ຍທຎ຺ຎນ຺ຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ກາຣເຓນ. ສໍວາໂສຕິ ເອກໂຕ ວາໂສ, ສກ຺ຂິຘມ຺ໂມ ມິຕ຺ຕຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ສຸປຎ຺ໂຎ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສູຈິໂລມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໗. ຕຕິເຍ ຄຍາຍນ຺ຕິ ຄຍາຄາເມ, ຄຍາຍ ອວິທູເຣ ນິວິຏ຺ຐຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຏງ຺ກິຕມຎ຺ເຈຕິ ທີຆມຎ຺ເຈ ປາທມຊ຺ເຌ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຏນິໂຍ ປເວເສຕ຺ວາ ກຕມຎ຺ເຈ. ຕສ຺ສ ‘‘ອິທໍ ອຸປຣິ, ອິທໍ ເຫຏ຺ຐາ’’ຕິ ນຕ຺ຖິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໂຕປິ ຕາທິໂສວ ໂຫຕິ, ຕໍ ເທວຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປາສາຓານໍ ອຸປຣິ ປາສາຓໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ກຕເຄຫມ຺ປິ ‘‘ຏງ຺ກິຕມຎ຺ໂຈ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສູຈິໂລມສ຺ສາຕິ ກຖິນສູຈິສທິສໂລມສ຺ສ. ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທູຣຏ຺ຐານໂຕ ອາຄໂຕ ເສທມລຄ຺ຄຫິເຕນ ຄຕ຺ເຕນ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆິກມຎ຺ຈໍ ອນາທເຣນ ອປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ, ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘສີລສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ສຸທ຺ຘວຕ຺ເຖ ກາຬກໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກາລໍກຕ຺ວາ ຄຍາຄາມທ຺ວາເຣ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຈສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ກຖິນສູຈີຫິ ຄວິຈ຺ຉິວິຊ຺ຌິຕໍ ວິຍ ຊາຕໍ.

ອເຖກທິວສໍ ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ປຐມາວຊ຺ຊນສ຺ເສວ ອາປາຖໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິ. ກິໍ ນຸ ຂ຺ວາສ຺ສ ມໍ ອາຄມ຺ມ ໂສຕ຺ຖິກາຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸກາໂມ ສຸຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຸຄຕມຫາຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ເທວວິມານກປ຺ປໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປຫາຍ ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສມນຸສ຺ສກຸກ຺ກຸຣາທິກຸຓປທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມຫາຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວິຍ ນິສີທິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສູຈິໂລມສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນ’’ຕິ.

ຂໂຣຕິ ສຸໍສຸມາຣປິຏ຺ຐິ ວິຍ ຉທນິຏ຺ຐກາຫິ ວິສມຈ຺ຉທນປິຏ຺ຐິ ວິຍ ຈ ຂຣສຣີໂຣ. ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອຸປາສໂກ ເອກທິວເສ ວິຫາເຣ ຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣຓາທີຫິ ອຕ຺ຖຕາຍ ຠູມິຍາ ສງ຺ຆິເກ ອຕ຺ຖຣເຓ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ອປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ສງ຺ຆິກໍ ເຕລໍ ອຠາເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ອປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ສງ຺ຆິກໍ ເຕລໍ ອຠາເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖຫິ ສຣີຣໍ ມກ຺ເຂສີຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕສ຺ເສວ ຄາມສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອໂຫສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສຫາຍາ ຊາຕາ. ອິຕິ ຂຣສ຺ສ ຂຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອວິທູເຣ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ສມາຄມຏ຺ຐານໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອາສນ຺ເນ ຐາເນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສຸ ສູຈິໂລໂມ ສຕ຺ຖາຣໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ຂຣໂລໂມ ປຐມຕຣໍ ທິສ຺ວາ ສູຈິໂລມໍ ຍກ຺ຂໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອໂສ ສມໂຓ’’ຕິ, ສມ຺ມ, ເອສ ຕວ ຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ເອໂກ ສມໂຓຕິ. ເນໂສ ສມໂຓ, ສມຓໂກ ເອໂສຕິ ໂສ ກິຣ ໂຍ ມໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຠີໂຕ ປລາຍຕິ, ຕໍ ສມຓໂກຕິ ວທຕິ. ໂຍ ນ ຠາຍຕິ, ຕໍ ສມໂຓຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ມໍ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ປລາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວມາຫ.

ກາຍໍ ອຸປນາເມສີຕິ ເຠຣວຣູປໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ມຫາມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ສກລສຣີເຣ ໂລມານິ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກາຍໍ ອຸປນາເມສິ. ອປນາເມສີຕິ ຣຕນສຕິກໍ ສຸວຓ຺ຓຄ຺ຆນິກໍ ວິຍ ໂຖກໍ ອປນາເມສິ. ປາປໂກຕິ ລາມໂກ ອມນຸຎ຺ໂຎ. ໂສ ຄູຖໍ ວິຍ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ວິຍ ຈ ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ, ນ ອິມິນາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓນ ສຣີເຣນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ສູຈິໂລໂມ ‘‘ປາປໂກ ກິຣ ເມ ສມ຺ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ປຎ຺ຫໍ ຕໍ, ສມຓາຕິອາທິມາຫ. ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ເຕ ຂິປິສ຺ສາມີຕິ ເຍສຎ຺ຫິ ອມນຸສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ຂິປິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເສຕມຸຂໍ ນີໂລທຣໍ ສຸຣຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາທໍ ມຫາສີສໍ ປຊ຺ຊລິຕເນຕ຺ຕໍ ເຠຣວໍ ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ເຠຣວໍ ວາ ສທ຺ທໍ ສາເວນ຺ຕິ, ກເຖນ຺ຕານໍເຍວ ວາ ມຸເຂ ຫຕ຺ຖໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫທຍໍ ມທ຺ທນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາ ໂຫນ຺ຕິ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ປາຣຄງ຺ຄາຍາຕິ ທ຺ວີສຸ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອາວິຎ຺ເຉຕ຺ວາ ຍຖາ ນ ປຸນາຄຈ຺ຉສິ, ເອວໍ ປາຣໍ ວາ ຄງ຺ຄາຍ ຂິປິສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ. ສເທວເກຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ປຸຈ຺ຉ ຍທາກງ຺ຂສີຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາກງ຺ຂສິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉ, ອເສສໍ ເຕ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣຕິ.

ກຸໂຕນິທານາຕິ ກິໍນິທານາ, ກິໍປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ? ກຸມາຣກາ ຘງ຺ກມິໂວສ຺ສຊນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ກຸມາຣກາ ກາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອສ຺ສຊນ຺ຕິ ຂິປນ຺ຕິ, ເອວໍ ປາປວິຕກ຺ກາ ກຸໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອສ຺ສຊນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ?

ອິໂຕນິທານາຕິ ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິທານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອິໂຕ ນິທານາ. ອິໂຕຊາຕິ ອິໂຕ ອຕ຺ຕຠາວໂຕ ຊາຕາ. ອິໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຍ ມໂນວິຕກ຺ກາຕິ ຍຖາ ທີຆສຸຕ຺ຕເກນ ປາເທ ພທ຺ຘໍ ກາກໍ ກຸມາຣກາ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕປຣິຍນ຺ຕໍ ອງ຺ຄຸລິຍໍ ເວເຐຕ຺ວາ ໂອສ຺ສຊນ຺ຕິ, ໂສ ທູຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ເຕສໍ ປາທມູເລເຍວ ປຕຕິ, ເອວເມວ ອິໂຕ ອຕ຺ຕຠາວໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຍ ປາປວິຕກ຺ກາ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອສ຺ສຊນ຺ຕິ.

ສ຺ເນຫຊາຕິ ຕຓ຺ຫາສິເນຫໂຕ ຊາຕາ. ອຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາຕິ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠູຕາ. ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ເສວ ຂນ຺ຘຊາຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຂນ຺ເຘ ຊາຕາ ປາໂຣຫາ ວິຍ. ປຸຖູຕິ ພຫູ ອເນກປ຺ປກາຣາ ປາປວິຕກ຺ກາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກິເລສາ ຈ. ວິສຕ຺ຕາຕິ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ. ກາເມສູຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ. ມາລຸວາວ ວິຕຕາ ວເນຕິ ຍຖາ ວເນ ມາລຸວາ ລຕາ ຍໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຍຕິ, ຕໍ ມູລໂຕ ຍາວ ອຄ຺ຄາ, ອຄ຺ຄໂຕ ຍາວ ມູລາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສໍສິພ຺ພິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂອຕຕວິຕຕາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ປຸຖູ ກິເລສກາມາ ວິສຕ຺ຕາ, ປຸຖູ ວາ ສຕ຺ຕາ ເຕຫິ ກິເລສກາເມຫິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ວິສຕ຺ຕາ. ເຍ ນໍ ປຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ‘‘ອຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຊານນ຺ຕິ.

ຍໂຕນິທານນ຺ຕິ ຍໍ ນິທານມສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຕຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕິ. ເຕ ນໍ ວິໂນເທນ຺ຕີຕິ ເຕ ເອວໍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ນິທານຠູຕໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ເຈນ ວິໂນເທນ຺ຕິ. ເຕ ທຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ເຕ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນີຫຣນ຺ຕາ ອິທໍ ທຸຕ຺ຕຣໍ ກິເລໂສຆໍ ຕຣນ຺ຕິ. ອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ສຸປິນນ຺ເຕປິ ນ ຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ. ອປຸນພ຺ຠວາຍາຕິ ອປຸນພ຺ຠວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິໂຣຘສຈ຺ຈສ຺ສຕ຺ຖາຍ. ອິຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສິ. ເທສນາວສາເນ ສູຈິໂລໂມ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປເທເສ ຐິໂຕ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ໂສຕາປນ຺ນາ ຈ ນາມ ນ ກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕຠາເວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ສຫ ຜລປຏິລາເຠນສ຺ສ ສຣີເຣ ເສຕກຓ຺ຑຸປີຬກສູຈິໂຍ ສພ຺ພາ ປຕິຕາ. ໂສ ທິພ຺ພວຕ຺ຖນິວຕ຺ໂຖ ທິພ຺ພວຣທຸກູລຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ທິພ຺ພເວຐນເວຐິໂຕ ທິພ຺ພາຠຣຓຄນ຺ຘມາລຘໂຣ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຠຸມ຺ມເທວຕາປຣິຫາຣໍ ປຏິລຠີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ມຓິຠທ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສຸຂເມຘຕີຕິ, ສຸຂໍ ປຏິລຠຕິ. ສຸເວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ສຸເວ ສຸເວ ເສຍ຺ໂຍ, ນິຈ຺ຈເມວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວຣາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຫໍ ສຕິມາຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ເວຣໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ອຣຫໂຕ. ອຫິໍສາຍາຕິ ກຣຸຓາຍ ເຈວ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາເຄ ຈ. ເມຕ຺ຕໍໂສຕິ ໂສ ເມຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄຎ຺ຈ ຠາເວຕິ. ອຖ ວາ ອໍໂສຕິ ໂກຏ຺ຐາໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເມຕ຺ຕາ ອໍໂສ ເອຕສ຺ສາຕິ ເມຕ຺ຕໍໂສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສພ຺ພກາລໍ ອຫິໍສາຍ ຣໂຕ ມໂນ, ຍສ຺ສ ຈ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ເມຕ຺ຕາໂກຏ຺ຐາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ເກນຈິ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ເວຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ຍກ຺ຂາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສານຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໙. ປຎ຺ຈເມ ຍກ຺ເຂນ ຄຫິໂຕ ໂຫຕີຕິ ໂສ ກິຣ ຕສ຺ສາ ອຸປາສິກາຍ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ. ອຖ ນໍ ສາ ທຫຣກາເລເຍວ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີລວາ ອໂຫສິ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍອາຄນ຺ຕຸກາທີນໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕເມວ ໂຫຕິ, ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐມີທິວເສ ປາໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຸທກມາຬເກ ອຸທກໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂຆເສຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ຖາມໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຣຠາຓໍ ຠຓ, ສາມເຓຣາ’’ຕິ ອຊ຺ເຌສນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຫທຍວາໂຕ ຣຸຊຕິ, ກາໂສ ວາ ພາຘຕີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈາຫາຣໍ ອກຕ຺ວາ ຘມ຺ມາສນໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສຣຠາຓໍ ວຕ຺ວາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ສຣຠຎ຺ເຎ ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຕ຺ຕິຍາ ທິນ຺ນຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ປນສ຺ສ ມາຕາ ຍກ຺ຂິນີ ຊາຕາ. ສາ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕາ, ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ສາມເຓເຣນ ທິນ຺ນປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂມທາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ ວທຕິ. ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ຈ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສາມເຓເຣ ເທວຕາ ສລຊ຺ຊາ ສຄາຣວາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມໍ ວິຍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ ຈ ນໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ສາມເຓເຣ ຄາຣເວນ ຕໍ ຍກ຺ຂິນິໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຘມ຺ມສ຺ສວນຍກ຺ຂສມາຄມາທີສຸ ‘‘ສານຸມາຕາ ສານຸມາຕາ’’ຕິ ຍກ຺ຂິນິຍາ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ ເທນ຺ຕິ. ມເຫສກ຺ຂາປິ ຍກ຺ຂາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສາມເຓໂຣ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ວາຍ ປຣິປກ຺ກິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ອນຠິຣຕິປີຬິໂຕ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຣູຬ຺ຫເກສນໂຂ ກິລິຏ຺ຐນິວາສນປາຣຸປໂນ ກສ຺ສຈິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເອກໂກວ ມາຕຸ ຆຣໍ ຄໂຕ. ອຸປາສິກາ ປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ວາ ທຫຣສາມເຓເຣຫິ ວາ ສທ຺ຘິໍ ອິຘາຄຈ຺ຉສິ. ກສ຺ມາ ເອກໂກວ ອຊ຺ຊ ອາຄໂຕ’’ຕິ? ໂສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠາວໍ ອາໂຣເຈສິ. ສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ ນານປ຺ປກາເຣນ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອວທມານາປິ ຕໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ, ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍປິ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຸໂຍເຊຕ຺ວາວ – ‘‘ຕິຏ຺ຐ, ຕາຕ, ຍາວ ເຕ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທມິ, ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ເຕ ມນາປານິ ວຕ຺ຖານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ນິສີທິ ສາມເຓໂຣ. ອຸປາສິກາ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອທາສິ. ຕໂຕ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ນາ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂຘວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສາ ຍກ຺ຂິນີ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ສາມເຓໂຣ? ກິຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂາຫາຣໍ ລຠຕິ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ? ອາວຊ຺ຊມານາ ຕສ຺ສ ວິພ຺ຠມິຕຸກາມຕາຍ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ມາ ເຫວ ໂຂ ເມ ເທວຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ລຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ຄຈ຺ຉາມິສ຺ສ ວິພ຺ຠມເນ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕສິ. ໂສ ອກ຺ຂີຫິ ວິປຣິວຕ຺ເຕຫິ ເຂເຬນ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ຠູມິຍໍ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍກ຺ເຂນ ຄຫິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອຠາສີຕິ ອຸປາສິກາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອູຣູສຸ ນິປຊ຺ຊາເປສິ. ສກລຄາມວາສິໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຸປາສິກາ ປຣິເທວມານາ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ.

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອຏ຺ຐມີອຸໂປສຖສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນຎ຺ຈ ອນຸຄ຺ຄມນຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຕມິຍາປິ ນວມິຍາປິ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທິຍນ຺ຕິ, ຈາຕຸທ຺ທສີປນ຺ນຣສີນໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນານຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເຕຣສິຍາປິ ປາຏິປເທປິ ສມາທິຍນ຺ຕິ, ‘‘ວສ຺ສາວາສສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປວາຣຓານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຑ຺ຒມາສໍ ນິພທ຺ຘຸໂປສຖິກາ ຠວນ຺ຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐງ຺ເຄຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຄຕໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ. ນ ເຕ ຫິ ຍກ຺ຂາ ກີຬນ຺ຕີຕິ ນ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຍກ຺ຂາ ກິລເມນ຺ຕິ.

ປຸນ ຈາຕຸທ຺ທສິນ຺ຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສາມເຓຣສ຺ສ ກາເຍ ອຘິມຸຕ຺ຕາ ຍກ຺ຂິນີ ອາຫ. ອາວິ ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫຕິ ກສ຺ສຈິ ສມ຺ມຸເຂ ວາ ປຣມ຺ມຸເຂ ວາ. ປມຸຕ຺ຍຕ຺ຖີຕິ ປມຸຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ. ອຸປ຺ປຈ຺ຈາປີຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາປິ. ສເຈປິ ສກຸໂຓ ວິຍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປລາຍສິ, ຕຖາປິ ເຕ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ມຸຎ຺ຈິ. ສາມເຓໂຣ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລສິ, ມາຕາ ເກເສ ປກິຣິຍ ອສ຺ສສນ຺ຕີ ປສ຺ສສນ຺ຕີ ໂຣທຕິ. ໂສ ‘‘ອມນຸສ຺ເສນ ຄຫິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປນ ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ປີເຐ ນິສິນ຺ໂນ. ມາຕາ ເມ ອວິທູເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂຘວຕິ. ອິທານິ ປນມ຺ຫິ ຠູມິຍໍ ນິສິນ຺ໂນ, ມາຕາປິ ເມ ອສ຺ສສນ຺ຕີ ປສ຺ສສນ຺ຕີ ໂຣທຕິ, ສກລຄາມວາສິໂນປິ ສນ຺ນິປຕິຕາ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ນິປນ຺ນໂກວ ມຕໍ ວາ ອມ຺ມາຕິ ຄາຖມາຫ.

ກາເມ ຈຊິຕ຺ວານາຕິ ທຸວິເຘປິ ກາເມ ປຫາຍ. ປຸນຣາຄຈ຺ຉເຕຕິ ວິພ຺ຠມນວເສນ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ປຸນ ຊີວໍ ມໂຕ ຫິ ໂສຕິ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຸນ ຊີວນ຺ໂຕປິ ໂສ ມຕໂກວ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ໂຣທນ຺ຕີຕິ ວທຕິ.

ອິທານິສ຺ສ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ກຸກ຺ກຸຬາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸກ຺ກຸຬາຕິ ຆຣາວາໂສ ກິຣ ອຸຓ຺ຫຏ຺ເຐນ ກຸກ຺ກຸຬາ ນາມ ໂຫຕິ. ກສ຺ສ ອຸຊ຺ຌາປຍາມເສຕິ – ‘‘ອຠິຘາວຖ, ຠທ຺ທໍ ເຕ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ – ‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ວິພ຺ຠມິຕຸກາໂມ ຍກ຺ເຂນ ປາປິໂຕ, ອິມໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ກສ຺ສ ມຍໍ ອຸຊ຺ຌາປຍາມ ນິຊ຺ຌາປຍາມ ອາໂຣຈຍາມາ’’ຕິ ວທຕິ. ປຸນ ຑຍ຺ຫິຕຸມິຈ຺ຉສີຕິອາທິຕ຺ຕຆຣໂຕ ນີຫຏຠຓ຺ຑໍ ວິຍ ຆຣາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຸນ ມຫາຑາຫສທິເສ ຆຣາວາເສ ຑຍ຺ຫິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ມາຕຣິ ກເຖນ຺ຕິຍາ ກເຖນ຺ຕິຍາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ, ‘‘ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ຄິຫິຠາເວນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ, ‘‘ກຕິ ວສ຺ໂສສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສມ຺ຫິ ອຸປາສິເກຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ, ອຸປສມ຺ປທໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຈີວຣສາຏເກ ອທາສິ. ໂສ ຕິຈີວຣໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຕປິຏໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສີລາທີນໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຕໍ ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ມຫາຘມ຺ມກຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວີສວສ຺ສສຕໍ ຐຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປິຍງ຺ກຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໐. ຉຏ຺ເຐ ເຊຕວເນຕິ ເຊຕວນສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ໂກສມ຺ພກກຸຏິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ຘມ຺ມປທານີຕິ ອິຘ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ ຉພ຺ພີສຕິວຄ຺ຄາ ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕຕ຺ຣ ເຖໂຣ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ສຣຠຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປມາທວຄ຺ຄໍ ຠາສຕິ. ເອວໍ ໂຕເສສີຕິ ສາ ກິຣ ປຸຕ຺ຕໍ ປິຍງ຺ກຣໍ ອງ຺ເກນາທາຍ ເຊຕວນສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສນ຺ຕີ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນຄຣາຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວເຂຬສິງ຺ຆາຓິກທຸພ຺ໂຠຊນານິ ປຣິເຍສມານາ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສຣໍ ອສ຺ໂສສິ. ຕສ຺ສາ ໂສ ສທ຺ໂທ ຉວິອາທີນິ ເຉຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ຫທຍງ຺ຄມນີໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສາ ໂຄຈຣປຣິເຍສເນ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມເມວ ສຸຓນ຺ຕີ ຐິຕາ. ຍກ຺ຂທາຣກສ຺ສ ປນ ທຫຣຕາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປີຬິຕຕ຺ຕາ, ‘‘ກສ຺ມາ ອມ຺ມາ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ຂາຓຸໂກ ວິຍ ຕິຏ຺ຐສິ? ນ ມຍ຺ຫໍ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ປຣິເຍສສີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມາຕຣໍ ໂຈເທຕິ. ສາ ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວນສ຺ສ ເມ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕກໍ ‘‘ມາ ສທ຺ທໍ ກຣິ, ປິຍງ຺ກຣາ’’ຕິ ເອວໍ ໂຕເສສິ. ຕຕ຺ຖ ມາ ສທ຺ທໍ ກຣີຕິ ສທ຺ທໍ ມາ ກຣິ.

ປາເຓສຸ ຈາຕິ ຄາຖາຍ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ສມາທິຓ຺ຓໍ ປຎ຺ຈສີລໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ສໍຍມາມເສຕິ ສໍຍມາມ ສໍຍຕາ ໂຫມ. ອິມິນາ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕິ ຄຫິຕາ, ທຸຕິຍປເທນ ມຸສາວາທາ ວິຣຕິ, ຕຕິຍປເທນ ເສສາ ຕິສ຺ໂສ ວິຣຕິໂຍ. ອປິ ມຸຈ຺ເຈມ ປິສາຈໂຍນິຍາຕິ ອປິ ນາມ ຍກ຺ຂໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ປຎ຺ຈ ເວຣານິ ປຫາຍ, ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິມາຍ ຉາຕກທຸພ຺ຠິກ຺ຂາຍ ປິສາຈຍກ຺ຂໂຍນິຍາ ມຸຈ຺ເຈມ, ຕາຕາຕິ ວທຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຸນພ຺ພສຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໑. ສຕ຺ຕເມ ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ກຕຣສມເຍນ? ສູຣິຍສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມນສມເຍນ. ຕທາ ກິຣ ຠຄວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐເກ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ປຸຣຕ຺ຖິມໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ນິສີທິ. ອເຖກຈາຣິກທ຺ວິຈາຣິກາທໂຍ ປໍສຸກູລິກປິຓ຺ຑປາຕິກຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ທສພລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປມານາ ວິຍ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ.

ເອວໍ ໂຕເສສີຕິ ສາ ກິຣ ຘີຕຣໍ ອງ຺ເກນາທາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຕວນປິຏ຺ຐິຍໍ ປາກາຣປຣິກ຺ເຂປສມີເປ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວເຂຬສິງ຺ຆາຓິກໍ ປຣິເຍສມານາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ຠຄວໂຕ ຈ, ‘‘ອານນ຺ທ, ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣ, ຈີວຣໍ ອາຫຣ, ວິຆາສາທານໍ ທານໍ ເທຫີ’’ຕິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ສເຈປິ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຣິສາ ນິສີທຕິ, ຍຖາ ປຣິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ພຫິປຣິສາຍ ເອກງ຺ຄຸລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ມາ ອກາຣຓາ ມຘຸຣສທ຺ໂທ ນສ຺ສີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຍກ຺ຂິນີ ພຫິປຣິສາຍ ຐິຕາ ສທ຺ທໍ ນ ສຸຓາຕິ, ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິຕາຍ ປນສ຺ສາ ມຫຕິຍາ ພຸທ຺ຘວີຖິຍາ ອຠິມຸເຂ ຐິຕາ ຄນ຺ຘກຸຏິ ປຎ຺ຎາຍິ. ສາ ນິວາເຕ ທີປສິຂາ ວິຍ ພຸທ຺ຘຄາຣເວນ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາທິຣຫິຕໍ ນິຈ຺ຈລໍ ປຣິສໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ນູນ ເມຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍໂຕ ອຫໍ ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ປຕ຺ຕໂຕ ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ວາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ຠູມິຍໍ ວາ ປນ ປຕິຕໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ໂຕວິຫາຣໍ ປາວິສິ. ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອວຣຸທ຺ຘການໍ ນິວາຣຓຕ຺ຖາຍ ຐິຕາ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຍກ຺ຂິນິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິວາເຣສິ. ຕສ຺ສາ ສຫ ປຣິສາຍ ເອກີຠາວຄມເນນ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ຉວິອາທີນິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ນິຈ຺ຈລໍ ຐິຕໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຸຕ຺ຕກາ ໂຈທຍິໍສຸ. ສາ ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວນສ຺ສ ເມ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕເກ ຕຸຓ຺ຫີ ອຸຕ຺ຕຣິເກ ໂຫຫີຕິ ເອວໍ ໂຕເສສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວາຕິ ຍາວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາມິ, ຕາວ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຄນ຺ຖປ຺ປໂມຈນນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ເພ ຄນ຺ຖາ ປມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພຄນ຺ຖປ຺ປໂມຈນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕິເວລາຕິ ເວລາຕິກ຺ກນ຺ຕາ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕາ. ປິຍາຍນາຕິ ມຄ຺ຄນາ ປຕ຺ຖນາ. ຕໂຕ ປິຍຕຣນ຺ຕິ ຍາ ອຍໍ ອສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ມຄ຺ຄນາ ປຕ຺ຖນາ, ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ຕໂຕ ປິຍຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຍຕຣາຕິ ວາ ປາໂຐ. ປາຓິນນ຺ຕິ ຍຖາ ປາຓີນໍ ທຸກ຺ຂາ ໂມເຈຕິ. ເກ ໂມເຈຕີຕິ? ປາຓິເນຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ, ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາຍມຸຕ຺ຕຣາຕິ ນ ເກວລໍ ອຫເມວ, ອຍໍ ເມ ຠຄິນີ ອຸຕ຺ຕຣາປິ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາຕິ ວທຕິ. ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ອນຎ຺ຎາຍາຕິ, ອມ຺ມ, ມຍໍ ປຸພ຺ເພປິ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມເມວ ອຊານິຕ຺ວາ ອິທານິ ອິທໍ ຂຸປ຺ປິປາສາທິທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂໍ ຈຣາມ ວິຫຣາມ.

ຈກ຺ຂຸມາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມາ. ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕເຍວ ຠຄວາ ປຣິສໍ ສລ຺ລກ຺ຂຍມາໂນ ຕສ຺ສາ ຍກ຺ຂິນິຍາ ເຈວ ຍກ຺ຂທາຣກສ຺ສ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ເທສນໍ ວິນິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈກຖໍ ທີເປຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ເທເສ ຐິຕາ ຍກ຺ຂິນີ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຘີຕຸຍາປິ ປນສ຺ສາ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຖິ, ອຕິທຫຣຕ຺ຕາ ປນ ເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ອິທານິ ສາ ຍກ຺ຂິນີ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕີ ສາຘຸ ໂຂ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາມາຕິອາທິມາຫ. ອຊ຺ຊາຫມ຺ຫິ ສມຸຄ຺ຄຕາຕິ ອຫມ຺ຫິ ອຊ຺ຊ ວຏ຺ຏໂຕ ອຸຄ຺ຄຕາ ສມຸຄ຺ຄຕາ ສາສເນ ວາ ອຸຄ຺ຄຕາ ສມຸຄ຺ຄຕາ, ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸຂີ ໂຫຫີຕິ. ທິຏ຺ຐານີຕິ ມຍາ ຈ ຕຍາ ຈ ທິຏ຺ຐານິ. ອຸຕ຺ຕຣາປິ ສຸຓາຕຸ ເມຕິ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘຠາວໍ, ຘີຕາ ເມ ອຸຕ຺ຕຣາປິ, ສຸຓາຕູ’’ຕິ ວທຕິ. ສຫ ສຈ຺ຈປຏິເວເຘເນວ ສາປິ ສູຈິໂລໂມ ວິຍ ສພ຺ພໍ ເສຕກຓ຺ຑຸກຈ຺ຉຸອາທິຠາວໍ ປຫາຍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕນ. ຘີຕາ ປນສ຺ສາ ຍຖາ ນາມ ໂລເກ ມາຕາປິຕູຫິ ອິສ຺ສຣິເຍ ລທ຺ເຘ ປຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມາຕຸ-ອານຸຠາເວເນວ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ສາ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ຕເກຫິ ຄນ຺ຘກຸຏິສມີປຣຸກ຺ເຂເຍວ ນິວາສຣຸກ຺ຂໍ ລຠິຕ຺ວາ ສາຍໍ ປາຕໍ ພຸທ຺ຘທສ຺ສນໍ ລຠມານາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສຸທຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໒. ອຏ຺ຐເມ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນາຕິ ວາຓິຊ຺ຊກມ຺ມໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຈ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠຄິນິປຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທາ ຣາຊຄເຫ ອຸຏ຺ຐານກຠຓ຺ຑກໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສກຏສເຕຫິ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກຍານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສຕິ. ໂສ ສເຈ ຠຓ຺ຑໍ ລຫຸກໍ ວິກ຺ກີຍຕິ, ວິກ຺ກິຓາຕິ. ໂນ ເຈ, ຠຄິນິຆເຣ ຐເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກປິ ຕເຖວ ກໂຣຕິ. ສ຺ວາຍໍ ຕທາປິ ເຕເນວ ກຣຓີເຍນ ອຄມາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕໍ ທິວສໍ ປນ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐິເຕນ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ອາຄຕຠາວຊານນຕ຺ຖໍ ເປສິຕໍ ປຓ຺ຓໍ ນ ສຸຓິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ອຸທ຺ຘນຂຓາປນທາຣຸຜາລນາທີນິ ກາເຣສິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກປິ ‘‘ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຆຣທ຺ວາເຣປິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ປຏິສນ຺ຖາຣມ຺ປິ ນ ພຫຸໍ ອລຕ຺ຖ. ‘‘ກິໍ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ກຸສລໍ ທາຣກຣູປານໍ? ນສິ ມຄ຺ເຄ ກິລນ຺ໂຕ’’ຕິ? ເອຕ຺ຕໂກວ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ມຫາພ຺ຍາປາຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ນຸ ເຕ, ຄຫປຕິ, ອາວາໂຫ ວາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໐໔) ອາຄຕນເຍເນວ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຸຂໂຕ ພຸທ຺ຘສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓໍ ປີຕິໍ ປຏິລຠິ. ສາ ຕສ຺ສ ສີເສນ ອຸຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປາທປິຏ຺ຐິຍາ, ປາທປິຏ຺ຐິຍາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສີສາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຠໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ເຌ ໂອສຣຕິ, ມຊ຺ເຌ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຸຠໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏ຺ໂຐ, ‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ວເທສິ? ພຸທ຺ໂຘ ຕາຫໍ, ຄຫປຕິ, ວທາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ໂຆໂສປິ ໂຂ ເອໂສ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ ຍທິທໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ອາຫ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ, ຄຫປຕິ, ພຸທ຺ໂຘ ກິຣ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ.

ເອຕທໂຫສິ ອກາໂລ ໂຂ ອຊ຺ຊາຕິ ໂສ ກິຣ ຕໍ ເສຏ຺ຐິໍ ປຸຈ຺ຉິ, ‘‘ກຸຫິໍ ຄຫປຕິ ສຕ຺ຖາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ອຖສ຺ສ ໂສ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ທຸຣາສທາ ອາສີວິສສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖາ ສິວຖິກາຍ ວສຕິ, ນ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ຕຸມ຺ຫາທິເສຫິ ອິມາຍ ເວລາຍ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ. ພຸທ຺ຘຄຕາຍ ສຕິຍາ ນິປຊ຺ຊີຕິ ຕໍທິວສໍ ກິຣສ຺ສ ຠຓ຺ຑສກເຏສຸ ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກສຸ ວາ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ສາຍມາສມ຺ປິ ນ ອກາສິ, ສຕ຺ຕຠູມິກໍ ປນ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາລງ຺ກຕວຣສຍເນ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸທ຺ຘຄຕາຍ ສຕິຍາ ນິປຊ຺ຊີ’’ຕິ.

ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸທໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸຏ຺ຐາສິ ປຠາຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ປຐມຍາເມ ຕາວ ວີຕິວຕ຺ເຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣິ, ອຖສ຺ສ ພລວປ຺ປສາໂທ ອຸທປາທິ, ປີຕິອາໂລໂກ ອໂຫສິ, ສພ຺ພຕມໍ ວິຄຈ຺ຉິ, ທີປສຫສ຺ສຸຊ຺ຊລໍ ວິຍ ຈນ຺ທຸຏ຺ຐານໍ ສູຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຈ ຊາຕໍ. ໂສ ‘‘ປປາທໍ ອາປນ຺ໂນ ວຕມ຺ຫິ, ສູຣິໂຍ ອຸຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອາກາສຕເລ ຐິຕໍ ຈນ຺ທໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກວ ຍາໂມ ຄໂຕ, ອຎ຺ເຎ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸນ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ມຊ຺ຌິມຍາມາວສາເນປິ ປຈ຺ຉິມຍາມາວສາເນປີຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸຏ຺ຐາສິ. ປຈ຺ຉິມຍາມາວສາເນ ປນ ພລວປຈ຺ຈູເສເຍວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອາກາສຕລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາທ຺ວາຣາຠິມຸໂຂວ ອໂຫສິ, ສຕ຺ຕຠູມິກທ຺ວາຣໍ ສຍເມວ ວິວຏໍ ອໂຫສິ. ໂສ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ວິວຣິໍສູຕິ ‘‘ອຍໍ ມຫາເສຏ຺ຐິ ‘ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ປຐມທສ຺ສເນເນວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອສທິສໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກຕ຺ວາ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ອຣິຍຄຓສ຺ສ ອນາວຏທ຺ວາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຍຸຕ຺ຕມສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິວຣິໍສຸ. ອນ຺ຕຣຘາຍີຕິ ຣາຊຄຫໍ ກິຣ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສໍ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ນວ ໂກຏິໂຍ, ພຫິນຄເຣ ນວາຕິ ຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐາຣສ ມນຸສ຺ສໂກຏິໂຍ ວສນ຺ຕິ. ອເວລາຍ ມຕມນຸສ຺ເສ ພຫິ ນີຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອຏ຺ຏາລເກ ຐຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາເຣ ຂິປນ຺ຕິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ນຄຣໂຕ ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ໂຕວ ອລ຺ລສຣີຣໍ ປາເທນ ອກ຺ກມິ, ອປຣມ຺ປິ ປິຏ຺ຐິປາເທນ ປຫຣິ. ມກ຺ຂິກາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຣິກິຣິໍສຸ. ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ນາສປຸຏໍ ອຠິຫນິ. ພຸທ຺ຘປ຺ປສາໂທ ຕນຸຕ຺ຕໍ ຄໂຕ. ເຕນສ຺ສ ອາໂລໂກ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ປາຕຸຣໂຫສິ. ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສີຕິ ‘‘ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓກິງ຺ກິຓິກໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວິຍ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ສທ຺ທໍ ອນຸສ຺ສາເວສິ.

ສຕໍ ກຎ຺ຎາສຫສ຺ສານີຕິ ປຸຣິມປທານິປິ ອິມິນາວ ສຫສ຺ສປເທນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ຘນີຍານິ. ຍເຖວ ຫິ ສຕໍ ກຎ຺ຎາສຫສ຺ສານິ, ສຕໍ ສຫສ຺ສານິ ຫຕ຺ຖີ, ສຕໍ ສຫສ຺ສານິ ອສ຺ສາ, ສຕໍ ສຫສ຺ສານິ ຣຖາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ເອເກກສຕສຫສ຺ສເມວ ທີປິຕໍ. ປທວີຕິຫາຣສ຺ສາຕິ ປທວີຕິຫາໂຣ ນາມ ສມຄມເນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ອນ຺ຕເຣ ມຸຏ຺ຐິຣຕນມຕ຺ຕໍ. ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ໂສຬສິນ຺ຕິ ຕໍ ເອກໍ ປທວີຕິຫາຣໍ ໂສຬສຠາເຄ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ປຸນ ໂສຬສຘາ, ຕໂຕ ເອໂກ ໂສຬສຘາຕິ ເອວໍ ໂສຬສ ວາເຣ ໂສຬສຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ໂສຬສິກລາ ນາມ, ຕໍ ໂສຬສິກລໍ ເອຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ ນ ອຄ຺ຆນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສຕໍ ຫຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ສຕໍ ອສ຺ສສຫສ຺ສານິ ສຕໍ ຣຖສຫສ຺ສານິ ສຕໍ ກຎ຺ຎາສຫສ຺ສານິ, ຕາ ຈ ໂຂ ອາມຸກ຺ກມຓິກຸຓ຺ຑລາ ສກລຊມ຺ພຸທີປຣາຊຘີຕໂຣ ວາຕິ ອິມສ຺ມາ ເອຕ຺ຕກາ ລາຠາ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ໂສຬສິກລສງ຺ຂາເຕ ປເທເສ ປວຕ຺ຕເຈຕນາວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາຕິ. ອິທໍ ປນ ວິຫາຣຄມນໍ ກສ຺ສ ວເສນ ຄຫິຕນ຺ຕິ? ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ. ‘‘ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມິ, ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມິ, ທີປປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ທສ຺ສາມິ, ສິກ຺ຂາປເທສຸ ວາ ສຣເຓສຸ ວາ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉໂຕປິ ວເສນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ອນ຺ຘກາໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍີຕິ ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ເອກໂກຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣມິ, ອນຸຍຸຕ຺ຕາປິ ເມ ອຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ ຠາຍາມີ’’ຕິ ສູໂຣ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ພລວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປສາໂທ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ມາ ອນ຺ຘກາໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍີຕິ. ເສສວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິຈ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠິໍສນເກ ສຸສານມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກສມໍສໂລຫິຕນ຺ຕິອາທີນິ ອເນກວິຘານິ ກຸຓປານິ ອທ຺ທສ. ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີນໍ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິສ຺ສຍໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ພຸທ຺ຘຄຕໍ ປສາທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ອຄມາສິເຍວ.

ເອຫິ ສຸທຕ຺ຕາຕິ ໂສ ກິຣ ເສຏ຺ຐິ ຄຈ຺ຉມາໂນວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ພຫູ ປູຣຓກສ຺ສປາທໂຍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘ມຍໍ ພຸທ຺ຘາ ມຍໍ ພຸທ຺ຘາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ສຕ຺ຖຸ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ຊາເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ? ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຄຸຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມໍ ມຫາຊໂນ ຊານາຕິ, ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ປນ ເມ ນາມໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມຍາ ນ ໂກຈິ ຊານາຕິ. ສເຈ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຸລທຕ຺ຕິກນາເມນ ມໍ ອາລປິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ອາສຕ຺ຕິໂຍຕິ ຕຓ຺ຫາໂຍ. ສນ຺ຕິນ຺ຕິ ກິເລສວູປສມໍ. ປປ຺ປຸຍ຺ຍາຕິ ປຕ຺ວາ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ. ເສຏ຺ຐິ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາທານໍ ທາຕຸໍ ອາຣຠິ. ພິມ຺ພິສາຣາທໂຍ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສາສນໍ ເປເສນ຺ຕິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອາຄນ຺ຕຸໂກ, ຍໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕໍ ອິໂຕ ອາຫຣາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອລໍ ຕຸມ຺ເຫ ພຫຸກິຈ຺ຈາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ອານີຕວິຠເວນ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ທານປຣິໂຍສາເນ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວສ຺ສາວາສໍ ປຏິຊານາເປຕ຺ວາ ຣາຊຄຫສ຺ສ ຈ ສາວຕ຺ຖິຍາ ຈ ອນ຺ຕເຣ ໂຍຊເນ ໂຍຊເນ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ວິຫາເຣ ກາເຣນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຊຕວນມຫາວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມສຸກ຺ກາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໓. ນວເມ ຣຖິກາຍ ຣຖິກນ຺ຕິ ເອກໍ ຣຖິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ສິງ຺ຆາຏເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣຖິກາຕິ ຣຈ຺ຉາ. ສິງ຺ຆາຏກນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ກໍ. ກິໍ ເມ ກຕາຕິ ກິໍ ອິເມ ກຕາ? ກິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຘຸປີຕາວ ເສຍເຣຕິ ຄນ຺ຘມຘຸປານໍ ປີຕາ ວິຍ ສຍນ຺ຕິ. ຄນ຺ຘມຘຸປານໍ ປີໂຕ ກິຣ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ສຍເຕວ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ຕຎ຺ຈ ປນ ອປ຺ປຏິວານີຍນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ປນ ຘມ຺ມໍ ອປ຺ປຏິວານີຍໍ ເທເສຕິ. ພາຫິຣກຎ຺ຫິ ສຸມຘຸຣມ຺ປິ ໂຠຊນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ອປເນຖ, ກິໍ ອິມິນາ’’ຕິ? ປຏິວາເນຕພ຺ພໍ ອປເນຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ນ ເອວມຍໍ ຘມ຺ໂມ. ອິມໍ ຫິ ຘມ຺ມໍ ປຓ຺ຑິຕາ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສມ຺ປິ ສຸຓນ຺ຕາ ຕິຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອປ຺ປຏິວານີຍ’’ນ຺ຕິ. ອເສຈນກໂມຊວນ຺ຕິ ອນາສິຕ຺ຕກໍ ໂອຊວນ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ພາຫິຣານິ ອສມ຺ຠິນ຺ນປາຍາສາທີນິປິ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ຂຣາຫິ ອາສິຕ຺ຕານິ ໂຍຊິຕາເນວ ມຘຸຣານິ ໂອຊວນ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວມຍໍ ຘມ຺ໂມ. ອຍໍ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ມຘຸໂຣ ເຈວ ໂອຊວາ ຈ, ນ ອຎ຺ເຎນ ອຸປສິຕ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອເສຈນກໂມຊວ’’ນ຺ຕິ. ປິວນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ສປ຺ປຎ຺ຎາຕິ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ປິວນ຺ຕິ ວິຍ. ວລາຫກເມວ ປນ຺ຖຄູຕິ ວລາຫກນ຺ຕຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕອຸທກໍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕາ ປຖິກາ ວິຍ. ນວມໍ.

໑໐-໑໑. ທຸຕິຍສຸກ຺ກາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໔໔. ທສເມ ປຸຎ຺ຎໍ ວຕ ປສວິ ພຫຸນ຺ຕິ ພຫຸໍ ວຕ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີຕິ. ທສມໍ.

໒໔໕. ເອກາທສມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ອາຬວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໖. ທ຺ວາທສເມ ອາຬວິຍນ຺ຕິ ອາຬວີຕິ ຕໍ ຣຏ຺ຐມ຺ປິ ນຄຣມ຺ປິ. ຕຎ຺ຈ ຠວນໍ ນຄຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ຄາວຸຕມຕ຺ເຕ ຐິຕໍ. ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໍ ນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາຬວກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍມນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ອາຬວໂກ ກິຣ ຣາຊາ ວິວິຘນາຏກູປໂຠຄໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ໂຈຣປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ປຏິຣາຊນິເສຘນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາຍາມກຣຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຕ຺ຕເມ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມິຄວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ພລກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ກຕິກໍ ອກາສິ – ‘‘ຍສ຺ສ ປສ຺ເສນ ມິໂຄ ປລາຍຕິ, ຕສ຺ເສວ ໂສ ຠາໂຣ’’ຕິ. ອຖ ຕສ຺ເສວ ປສ຺ເສນ ມິໂຄ ປລາຍິ, ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຣາຊາ ຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໂກວ ຕິໂຍຊນໍ ຕໍ ມິຄໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ເອຓິມິຄາ ຈ ຕິໂຍຊນເວຄາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ປຣິກ຺ຂີຓຊວໍ ຕໍ ອຸທກໍ ວິຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ວຘິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ເຉຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖິໂກປິ ມໍເສນ ‘‘ນາສກ຺ຂິ ມິຄໍ ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ ອປວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ ກາເຊນາທາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນຄຣສ຺ສາວິທູເຣ ພຫລປຕ຺ຕປລາສໍ ມຫານິຄ຺ໂຣຘໍ ທິສ຺ວາ ປຣິສ຺ສມວິໂນທນຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສ ມູລມຸປຄໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນິຄ຺ໂຣເຘ ອາຬວໂກ ຍກ຺ໂຂ ມຫາຣາຊສນ຺ຕິກາ ຠວນໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ ຜຸຏ຺ໂຐກາສໍ ປວິຏ຺ເຐ ປາຓິໂນ ຂາທນ຺ໂຕ ປຏິວສຕິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ອຸປຄໂຕ. ຣາຊາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຕິກໍ ອກາສິ – ‘‘ມຸຎ຺ຈ ມໍ, ອຫໍ ເຕ ທິວເສ ທິວເສ ມນຸສ຺ສຎ຺ຈ ຖາລິປາກຎ຺ຈ ເປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຍກ຺ໂຂ – ‘‘ຕ຺ວໍ ຣາຊູປໂຠເຄນ ປມຕ຺ໂຕ ນ ສຣິສ຺ສສິ, ອຫໍ ປນ ຠວນໍ ອນຸປຄຕຎ຺ຈ ອນນຸຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ຂາທິຕຸໍ ນ ລຠາມິ, ສ຺ວາຫໍ ຠວນ຺ຕມ຺ປິ ຊີເຍຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ນ ມຸຎ຺ຈິ. ຣາຊາ ‘‘ຍໍ ທິວສໍ ນ ເປເສມິ, ຕໍ ທິວສໍ ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທາ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ເຕນ ມຸຕ຺ໂຕ ນຄຣາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ.

ພລກາໂຍ ມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ອຍສມຕ຺ຕຠຍາ ເອວໍ ກິລນ຺ໂຕສີ’’ຕິ? ວທນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ. ຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕປາຕຣາໂສ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ – ‘‘ກິໍ, ເທວ, ກາລປຣິຈ຺ເຉໂທ ກໂຕ’’ຕິ ອາຫ? ນ ກໂຕ ຠເຓຕິ. ທຸຏ຺ຐຸ ກຕໍ, ເທວ, ອມນຸສ຺ສາ ຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ຕເມວ ລຠນ຺ຕິ, ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ປນ ຊນປທສ຺ສາພາໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂຫຕຸ ເທວ, ກິຎ຺ຈາປິ ເອວມກາສິ, ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕ຺ວໍ ຣຊ຺ຊສຸຂມນຸໂຠຫິ, ອຫເມຕ຺ຖ ກາຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ໂສ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ພນ຺ຘນາຄາຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ເຍ ເຍ ວຊ຺ຌາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂຍ ຊີວິຕຕ຺ຖິໂກ, ໂສ ນິກ຺ຂມຕູ’’ຕິ ຠຓຕິ. ໂຍ ປຐມໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕໍ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ຈ ‘‘ອິມໍ ຖາລິປາກໍ ຍກ຺ຂສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ເປເສຕິ. ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປວິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍເຍວ ຍກ຺ໂຂ ເຠຣວໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ມູລກນ຺ທໍ ວິຍ ຂາທິ. ຍກ຺ຂານຸຠາເວນ ກິຣ ມນຸສ຺ສານໍ ເກສາທີນິ ອຸປາທາຍ ສກລສຣີຣໍ ນວນີຕປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ຄຕປຸຣິສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕາ ຍຖາມິຕ຺ຕໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ‘‘ຣາຊາ ໂຈເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ເທຕີ’’ຕິ ມນຸສ຺ສາ ໂຈຣກມ຺ມໂຕ ປຏິວິຣຕາ. ຕໂຕ ອປເຣນ ສມເຍນ ນວໂຈຣານໍ ອຠາເວນ ປຸຣາຓໂຈຣານຎ຺ຈ ປຣິກ຺ຂເຍນ ພນ຺ຘນາຄາຣານິ ສຸຎ຺ຎານິ ອເຫສຸໍ.

ອຖ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ຘນໍ ນຄຣຣຈ຺ຉາສຸ ຉຑ຺ຑາເປສິ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ໂກຈິ ໂລເຠນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຕໍ ປາເທນປິ ໂກຈິ ນຈ຺ຉຸປິ. ໂສ ໂຈເຣ ອລຠນ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈານໍ ອາໂຣເຈສິ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ກຸລປຏິປາຏິຍາ ເອກເມກໍ ຊິຓ຺ຓກໍ ເປເສມ, ໂສ ປກຕິຍາປິ ມຈ຺ຈຸປເຖ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣໍ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕາມຫໍ ເປເສຕີຕິ ມນຸສ຺ສາ ໂຂຠໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມາ ໂວ ເອຕໍ ຣຸຈ຺ຈີ’’ຕິ ວາເຣສິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ເທວ, ທາຣກໍ ເປເສມ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກໍ, ຕຖາວິຘສ຺ສ ຫິ ‘ມາຕາ ເມ’ຕິ ‘ປິຕາ ເມ’ຕິ ສິເນໂຫ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ອນຸຊານິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ນຄເຣ ທາຣກມາຕໂຣ ຈ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄພ຺ຠິນິໂຍ ຈ ປລາຍິຕ຺ວາ ປຣຊນປເທ ທາຣເກ ສໍວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອາເນນ຺ຕິ. ເອວໍ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ຄຕານິ.

ຕໂຕ ເອກທິວສໍ ສກລນຄຣໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເອກມ຺ປິ ທາຣກໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ນຕ຺ຖິ, ເທວ, ນຄເຣ ທາຣໂກ ຐເປຕ຺ວາ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຬວກກຸມາຣ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ຍຖາ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ປິໂຍ, ເອວໍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ, ອຕ຺ຕນາ ປນ ປິຍຕຣໍ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉຖ ຕມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ມມ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຖາ’’ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຬວກສ຺ສ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກ ກຕ຺ວາ ອງ຺ເກ ສຍາເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ຣາຊປຸຣິສາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິປ຺ປລປນ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາ ໂສຬສນ຺ນຎ຺ຈ ເທວິສຫສ຺ສານໍ ສທ຺ຘິໍ ຘາຕິຍາ ຕໍ ອາທາຍ ປກ຺ກມິໍສຸ, ‘‘ສ຺ເວ ຍກ຺ຂຠກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໍທິວສຎ຺ຈ ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ເຊຕວນວິຫາເຣ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ອາຬວກສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ອນາຄາມິຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸປຏິລາຠສ຺ສາຕິ. ໂສ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິມຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສຸນິຏ຺ຐິຕປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ກາຬປກ຺ຂູໂປສຖທິວເສ ວຕ຺ຕມາເນ ໂອຄ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປາທມຄ຺ເຄເນວ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ຕິໍສ ໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວນໍ ປາວິສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຬວກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນ’’ຕິ.

ກິໍ ປນ ຠຄວາ ຍສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣເຘ ອາຬວກສ຺ສ ຠວນໍ, ຕສ຺ສ ມູເລ ວິຫາສິ, ອຸທາຫຸ ຠວເນເຍວາຕິ? ຠວເນເຍວ. ຍເຖວ ຫິ ຍກ຺ຂາ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຖາ ຠຄວາປິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠວນທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຕທາ ອາຬວໂກ ຫິມວນ຺ເຕ ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ອາຬວກສ຺ສ ທ຺ວາຣປາໂລ ຄທ຺ຣໂຠ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ວິກາເລ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ຄທ຺ຣຠ, ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ສເຈ ເຕ ອຄຣຸ, ວິຫເຣຍ຺ຍາເມກຣຕ຺ຕໍ ອາຬວກສ຺ສ ຠວເນຕິ. ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຄຣຸ, ອປິຈ ໂຂ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ, ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ອຠິວາທນາທີນິ ນ ກໂຣຕິ, ມາ ຣຸຈ຺ຈິ ຠຄວໂຕ ອິຘ ວາໂສຕິ. ຊານາມິ, ຄທ຺ຣຠ, ຕສ຺ສ ສຠາວໍ, ນ ໂກຈິ ມມນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເຈ ເຕ ອຄຣຸ, ວິຫເຣຍ຺ຍາເມກຣຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ຄທ຺ຣໂຠ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຄ຺ຄິຕຕ຺ຕກປາລສທິໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອາຬວໂກ, ມາຕາປິຕໂຣຕິ ວາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວາ ຘມ຺ໂມຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ, ອິຘາຄຕານໍ ປນ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປມ຺ປິ ກໂຣຕິ, ຫທຍມ຺ປິ ຜາເລຕິ, ປາເທປິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣສມຸທ຺ທໍ ວາ ປຣຈກ຺ກວາຬໍ ວາ ຂິປຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ຊານາມິ, ຄທ຺ຣຠ, ສເຈປິ ເຕ ອຄຣຸ, ວິຫເຣຍ຺ຍາເມກຣຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຄຣຸ, ອປິຈ ໂຂ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ອນຸຊານນ຺ຕໍ ມໍ ຊີວິຕາປິ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ອາໂຣເຈມິ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສາຕິ. ຍຖາສຸຂໍ, ຄທ຺ຣຠ, ອາໂຣເຈຫີຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຕ຺ວເມວ ຊານາຫີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາຠິມຸໂຂ ປກ຺ກາມິ. ຠວນທ຺ວາຣມ຺ປິ ສຍເມວ ຠຄວໂຕ ວິວຣມທາສິ. ຠຄວາ ອນ຺ໂຕຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ອຠິລກ຺ຂິເຕສຸ ມງ຺ຄລທິວສາທີສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຬວໂກ ສິຣິໍ ອນຸໂຠຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ທິພ຺ພຣຕນມເຍ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓາຠໍ ມຸຎ຺ຈິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ຠຄວາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຕຸມ຺ເຫ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປູຊເນຍ຺ຍໍ ປູເຊຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ຕາ, ອິທານິປິ ຕເຖວ ກໂຣຖ, ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍາຠິຠູຕາ ວິຫຣຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕາສໍ ປກິຓ຺ຓກຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ຕາ ຠຄວໂຕ ມຘຸຣນິຄ຺ໂຆສໍ ສຸຕ຺ວາ ສາຘຸກາຣສຫສ຺ສານິ ທຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸເຍວ. ຄທ຺ຣໂຠປິ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຬວກສ຺ສາໂຣເຈສິ – ‘‘ຍຄ຺ເຆ, ມາຣິສ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ ວິມາເນ ເຕ ຠຄວາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ. ໂສ ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອກາສິ ‘‘ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ປຸຣິສມາເນນ ກິຣ ລຊ຺ຊິໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມາ ໂກຈິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ສຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວມກາສິ.

ຕທາ ສາຕາຄິຣເຫມວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເຊຕວເນເຍວ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສປຣິວາຣາ ນານາຍາເນຫິ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາກາເສ ຈ ຍກ຺ຂານໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖິ, ອາກາສຏ຺ຐານິ ວິມານານິ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາເນເນວ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ. ອາຬວກສ຺ສ ປນ ວິມານໍ ຠູມຏ຺ຐໍ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສຸສໍວິຫິຕທ຺ວາຣອຏ຺ຏາລກໂຄປຸຣໍ ອຸປຣິ ກໍສຊາລສຎ຺ຉນ຺ນໍ ມຎ຺ຊູສສທິສໍ ຕິໂຍຊນໍ ອຸພ຺ເພເຘນ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ. ເຕ ຕໍ ປເທສມາຄມ຺ມ ຄນ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ພຸທ຺ຘານໍ ຫິ ນິສິນ຺ໂນກາສສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄນ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ໂກຈິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕ ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ? ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາກາເສ ຂິຕ຺ຕເລຑ຺ຑຸ ວິຍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ຄຈ຺ຉາມ ຠຄວາ’’ຕິ ຕີຓິ ວຕ຺ຖູນິ ປສໍສນ຺ຕາ ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ອຄມໍສຸ. ອາຬວໂກ ເຕ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິຘ ນິສີທຖາ’’ຕິ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ໂອກາສມທາສິ. ເຕ ອາຬວກສ຺ສ ນິເວເທສຸໍ – ‘‘ລາຠາ ເຕ, ອາຬວກ, ຍສ຺ສ ເຕ ຠວເນ ຠຄວາ ວິຫຣຕິ, ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສສ຺ສູ’’ຕິ. ເອວໍ ຠຄວາ ຠວເນເຍວ ວິຫາສິ, ນ ຍສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣເຘ ອາຬວກສ຺ສ ຠວນໍ, ຕສ຺ສ ມູເລຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣຕິ ອາຬວກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຬວໂກ…ເປ… ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິກ຺ຂມ, ສມຓາ’’ຕິ ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ເອຕທໂວຈ? ໂຣເສຕຸກາມຕາຍ. ຕຕ຺ເຣວໍ ອາທິໂຕ ປຠຸຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອຍໍ ຫິ ຍສ຺ມາ ອສ຺ສທ຺ຘສ຺ສ ສທ຺ຘາກຖາ ທຸກ຺ກຖາ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີລາທີນໍ ສີລາທິກຖາ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຍກ຺ຂານໍ ສນ຺ຕິກາ ຠຄວໂຕ ປສໍສໍ ສຸຕ຺ວາເຍວ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຓສກ຺ຂຣາ ວິຍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂກເປນ ຕຏຕຏາຍມານຫທໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ໂສ ຠຄວາ ນາມ, ໂຍ ມມ ຠວນໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ອຫໍສຸ – ‘‘ນ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ຊານາສິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣໍ, ໂຍ ຕຸສິຕຠວເນ ຐິໂຕ ປຎ຺ຈມຫາວິໂລກິຕໍ ວິໂລເກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍາວ ຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕນາ ກເຖນ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘິອາທີສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ອິມານິປິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອຈ຺ຉຣິຍານິ ນາທ຺ທສາ’’ຕິ? ໂຈເທສຸໍ. ໂສ ທິສ຺ວາປິ ໂກຘວເສນ ‘‘ນາທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອາວຸໂສ ອາຬວກ, ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ ວາ ຕ຺ວໍ, ນ ວາ, ໂກ ຕຍາ ອຕ຺ໂຖ ປສ຺ສຕາ ວາ ອປສ຺ສຕາ ວາ? ກິໍ ຕ຺ວໍ ກຣິສ຺ສສິ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸໂນ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ຕໍ ອຸປນິຘາຍ ຈລກ຺ກກຸຘ-ມຫາອຸສຠສມີເປ ຕທຫຸຊາຕວຈ຺ຉໂກ ວິຍ, ຕິຘາ ປຠິນ຺ນມຕ຺ຕວາຣຓສມີເປ ຠິງ຺ກໂປຕໂກ ວິຍ, ຠາສຸຣວິລມ຺ພິຕເກສຣໂສຠິຕກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ມິຄຣຎ຺ໂຎ ສມີເປ ຊຣສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ, ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕປວຑ຺ຒກາຍສຸປຓ຺ຓຣາຊສມີເປ ຉິນ຺ນປກ຺ຂກາກໂປຕໂກ ວິຍ ຂາຍສິ, ຄຈ຺ຉ ຍໍ ເຕ ກຣຓີຍໍ, ຕໍ ກໂຣຫີຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ທຸຏ຺ໂຐ ອາຬວໂກ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມໂນສິລາຕເລ ວາມປາເທນ ຐຕ຺ວາ – ‘‘ປສ຺ສຖ ທານິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາ ສຕ຺ຖາ ມຫານຸຠາໂວ, ອຫໍ ວາ’’ຕິ ທກ຺ຂິຓປາເທນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ເກລາສປພ຺ພຕກູຏໍ ອກ຺ກມິ. ຕໍ ອໂຍກູຏປຫໂຏ ວິຍ ນິທ຺ຘນ຺ຕອໂຍປິຓ຺ໂຑ ປປຏິກາໂຍ ມຸຎ຺ຈິ, ໂສ ຕຕ຺ຣ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ອຫໍ ອາຬວໂກ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ສທ຺ໂທ ຜຣິ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິຣ ສທ຺ທາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ສູຍິໍສຸ – ຍຎ຺ຈ ປຸຓ຺ຓໂກ ຍກ຺ຂເສນາປຕິ ຘນຎ຺ຊຍໂກຣພ຺ຍຣາຊານໍ ຊູຕໍ ຊິນິຕ຺ວາ ອປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຊິນິ’’ນ຺ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ; ຍຎ຺ຈ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ກສ຺ສປຠຄວໂຕ ສາສເນ ໂອສກ຺ກນ຺ເຕ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕໍ ສຸນຂໍ ກຣິຕ຺ວາ – ‘‘ອຫໍ ປາປຠິກ຺ຂູ ຈ ປາປຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອຸປາສເກ ຈ ອຸປາສິກາໂຍ ຈ ສພ຺ເພວ ຈ ອຘມ຺ມວາທິໂນ ຂາທາມີ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆສາເປສິ; ຍຎ຺ຈ ກຸສຊາຕເກ ປຠາວຕິເຫຕຸ ສຕ຺ຕຫິ ຣາຊູຫິ ນຄເຣ ອຸປຣຸທ຺ເຘ ປຠາວຕິໍ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ – ‘‘ອຫໍ ສີຫສ຺ສຣມຫາກຸສຣາຊາ’’ຕິ ມຫາປຸຣິໂສ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ; ຍຎ຺ຈ ເກລາສມຸທ຺ຘນິ ຐຕ຺ວາ ອາຬວໂກຕິ. ຕທາ ຫິ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອຸຄ຺ໂຆສິຕສທິສໍ ອໂຫສິ. ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖໂຕ ຈ ຫິມວາປິ ສງ຺ກມ຺ປິ ຍກ຺ຂສ຺ສານຸຠາເວນ.

ໂສ ວາຕມຓ຺ຑລໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ – ‘‘ເອເຕເນວ ສມຓໍ ປລາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ປຸຣຕ຺ຖິມາທິເຠທາ ວາຕາ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒໂຍຊນໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນຕິໂຍຊນປ຺ປມາຓານິ ປພ຺ພຕກູຏານິ ປທາເລຕ຺ວາ ວນຄຈ຺ຉຣຸກ຺ຂາທີນິ ອຸມ຺ມູລໍ ກຕ຺ວາ, ອາຬວິນຄຣໍ ປກ຺ຂນ຺ຕາ ຊິຓ຺ຓຫຕ຺ຖິສາລາທີນິ ຈຸຓ຺ເຓນ຺ຕາ ຉທນິຏ຺ຐກາ ອາກາເສ ວິຘເມນ຺ຕາ. ຠຄວາ ‘‘ມາ ກສ຺ສຈິ ອຸປໂຣໂຘ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕ ວາຕາ ທສພລໍ ປຕ຺ວາ ຈີວຣກຓ຺ຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຕໂຕ ມຫາວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ‘‘ອຸທເກນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສມຓໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ອຸປຣູປຣິ ສຕປຏລສຫສ຺ສປຏລາທິເຠທາ ວລາຫກາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປວສ຺ສິໍສຸ. ວຸຏ຺ຐິຘາຣາເວເຄນ ປຖວີ ຉິທ຺ທາ ອໂຫສິ. ວນຣຸກ຺ຂາທີນໍ ອຸປຣິ ມໂຫໂຆ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ຈີວເຣ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ເຕເມຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕໂຕ ປາສາຓວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ມຫນ຺ຕານິ ມຫນ຺ຕານິ ປພ຺ພຕກູຏານິ ຘູມາຍນ຺ຕານິ ປຊ຺ຊລນ຺ຕານິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລໍ ປຕ຺ວາ ທິພ຺ພມາລາຄຸຬານິ ສມ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕໂຕ ປຫຣຓວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ເອກໂຕຘາຣາອຸຠໂຕຘາຣາອສິສຕ຺ຕິຂຸຣປ຺ປາທໂຍ ຘູມາຍນ຺ຕາ ປຊ຺ຊລນ຺ຕາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລໍ ປຕ຺ວາ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ອງ຺ຄາຣວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ກິໍສຸກ ວຓ຺ຓາ ອງ຺ຄາຣາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ຫຸຕ຺ວາ ວິກີຣຍິໍສຸ. ຕໂຕ ກຸກ຺ກຸລວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫາ ກຸກ຺ກຸລາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຕິໍສຸ. ຕໂຕ ວາລິກວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ອຕິສຸຂຸມວາລິກາ ຘູມາຍນ຺ຕາ ປຊ຺ຊລນ຺ຕາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຕິໍສຸ. ຕໂຕ ກລລວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ຕໍ ກລລວສ຺ສໍ ຘູມາຍນ຺ຕໍ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ ທິພ຺ພຄນ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຕິ. ຕໂຕ ອນ຺ຘກາຣໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ ‘‘ຠິໍເສຕ຺ວາ ສມຓໍ ປລາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອນ຺ຘກາຣສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ທສພລໍ ປຕ຺ວາ ສູຣິຍປ຺ປຠາວິຫຕມິວ ອນ຺ຘກາຣໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

ເອວໍ ຍກ຺ໂຂ ອິມາຫິ ນວຫິ ວາຕວສ຺ສປາສາຓປຫຣຓງ຺ຄາຣກຸກ຺ກຸລວາລິກກລລນ຺ຘກາຣວຸຏ຺ຐີຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປລາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ນານາວິຘປຫຣຓຫຕ຺ຖາຍ ອເນກປ຺ປກາຣຣູປຠູຕຄຓສມາກຸລາຍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ສຍເມວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິຄໂຕ. ເຕ ຠູຕຄຓາ ອເນກປ຺ປກາເຣ ວິກາເຣ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ຫນຖາ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ອຸປຣິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ອປິຈ ໂຂ ນິທ຺ຘນ຺ຕໂລຫປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ມກ຺ຂິກາ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອລ຺ລີຍິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາວ ອເຫສຸໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍຖາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ມາໂຣ ອາຄຕເວລາຍເມວ ນິວຕ຺ໂຕ, ຕຖາ ອນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຣຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກຸລມກໍສຸ. ເອວໍ ອຸປຑ຺ຒຣຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ອເນກປ຺ປກາຣວິຠິໍສນກທສ຺ສເນນປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຈາເລຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາຬວໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ເກນຈິ ອເຊຍ຺ຍໍ ທຸສ຺ສາວຸຘໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຣ ອາວຸຘານິ ໂລເກ ເສຏ຺ຐານິ – ສກ຺ກສ຺ສ ວຊິຣາວຸຘໍ, ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ຄທາວຸຘໍ, ຍມສ຺ສ ນຍນາວຸຘໍ, ອາຬວກສ຺ສ ທຸສ຺ສາວຸຘນ຺ຕິ. ຍທິ ຫິ ສກ຺ໂກ ທຸຏ຺ໂຐ ວຊິຣາວຸຘໍ ສິເນຣຸມຕ຺ຖເກ ປຫເຣຍ຺ຍ, ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິສຫສ຺ສາຘິກໂຍຊນສຕສຫສ຺ສໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເວສ຺ສວເຓນ ກຸຊ຺ຌນກາເລ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ຄທາວຸຘໍ ພຫູນໍ ຍກ຺ຂສຫສ຺ສານໍ ສີສໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປຸນ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍເມນ ທຸຏ຺ເຐນ ນຍນາວຸເຘນ ໂອໂລກິຕມຕ຺ເຕ ອເນການິ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑສຫສ຺ສານິ ຕຕ຺ຕກປາເລ ຕິລາ ວິຍ ຜຣນ຺ຕານິ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ. ອາຬວໂກ ທຸຏ຺ໂຐ ສເຈ ອາກາເສ ທຸສ຺ສາວຸຘໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ, ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ເທໂວ ນ ວສ຺ເສຍ຺ຍ. ສເຈ ປຖວິຍໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ. ສພ຺ພຣຸກ຺ຂຕິຓາທີນິ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ທ຺ວາທສວສ຺ສນ຺ຕເຣ ນ ປຸນ ວິຣຸເຫຍ຺ຍຸໍ. ສເຈ ສມຸທ຺ເທ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຕກປາເລ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ສພ຺ພມຸທກໍ ສຸສ຺ເສຍ຺ຍ. ສເຈ ສິເນຣຸສທິເສປິ ປພ຺ພເຕ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ, ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິກິເຣຍ຺ຍ. ໂສ ເອວໍ ມຫານຸຠາວໍ ທຸສ຺ສາວຸຘໍ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທສສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸເທວຕາ ເວເຄນ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ອາຬວກໍ ທເມສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍຸທ຺ຘທສ຺ສນກາມາປິ ເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ເອວໍ ສກລມ຺ປິ ອາກາສໍ ເທວຕາຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓມໂຫສິ.

ອຖ ອາຬວໂກ ຠຄວໂຕ ສມີເປ ອຸປຣູປຣິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖາວຸຘໍ ມຸຎ຺ຈິ. ຕໍ ອສນິວິຈກ຺ກໍ ວິຍ ອາກາເສ ເຠຣວສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ຘູມາຍນ຺ຕໍ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຍກ຺ຂມານມທ຺ທນຕ຺ຖໍ ປາທປຸຎ຺ຉນໂຈຬໍ ຫຸຕ຺ວາ ປາທມູເລ ນິປຕິ. ອາຬວໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຉິນ຺ນວິສາໂຓ ວິຍ ອຸສໂຠ ອຸທ຺ຘຕທາໂຐ ວິຍ ສປ຺ໂປ ນິຕ຺ເຕໂຊ ນິມ຺ມໂທ ນິປຕິຕມານທ຺ຘໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ທຸສ຺ສາວຸຘມ຺ປິ ເມ ສມຓໍ ນາຠິໂຠສິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິທໍ ກາຣຓໍ, ເມຕ຺ຕາວິຫາຣຍຸຕ຺ໂຕ ສມໂຓ, ຫນ຺ທ ນໍ ໂຣເສຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຍ ວິໂຍເຊມີ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ເຘເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ອຖ ໂຂ ອາຬວໂກ ຍກ຺ໂຂ ເຍນ ຠຄວາ…ເປ… ນິກ຺ຂມ ສມຓາຕິ. ຕຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ກສ຺ມາ ມຍາ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ມມ ຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຆຣສາມິໂກ ວິຍ ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນສິ? ອນນຸຍຸຕ຺ຕເມຕໍ ສມຓສ຺ສ ຍທິທໍ ອທິນ຺ນປຣິໂຠໂຄ ອິຕ຺ຖິສໍສຄ຺ໂຄ ຈ? ຕສ຺ມາ ຍທິ ຕ຺ວໍ ສມຓຘມ຺ເມ ຐິໂຕ, ນິກ຺ຂມ ສມຓາຕິ. ເອເກ ປນ – ‘‘ເອຕານິ ອຎ຺ຎານິ ຈ ຜຣຸສວຈນານິ ວຕ຺ວາ ເອວາຍໍ ເອຕທໂວຈາ’’ຕິ ຠຓນ຺ຕິ.

ອຖ ຠຄວາ – ‘‘ຍສ຺ມາ ຖທ຺ໂຘ ປຏິຖທ຺ຘຠາເວນ ວິເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ໂສ ຫິ ປຏິຖທ຺ຘຠາເວ ກຍິຣມາເນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຈຓ຺ຑສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຣສ຺ສ ນາສາຍ ປິຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ໂສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຈຓ຺ຑຕໂຣ ອສ຺ສ, ເອວໍ ຖທ຺ຘຕໂຣ ໂຫຕິ, ມຸທຸນາ ປນ ໂສ ສກ຺ກາ ວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ, ສາຘາວຸໂສຕິ ປິຍວຈເນນ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ສາຘາວຸໂສຕິ ຠຄວາ ນິກ຺ຂມີຕິ.

ຕໂຕ ອາຬວໂກ – ‘‘ສຸພ຺ພໂຈ ວຕາຍໍ ສມໂຓ ເອກວຈເນເນວ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ເອວໍ ນາມ ນິກ຺ຂເມຕຸໍ ສຸຂໍ ສມຓໍ ອກາຣເຓເນວາຫໍ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ຍຸທ຺ເຘນ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາສິ’’ນ຺ຕິ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິທານິປິ ນ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ສຸພ຺ພຈຕາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຸທາຫຸ ໂກຘໂນ. ຫນ຺ທາຫໍ ວີມໍສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປວິສ, ສມຓາຕິ ອາຫ. ອຖ ສຸພ຺ພໂຈຕິ ມຸທຸຠູຕຈິຕ຺ຕວວຕ຺ຖານກຣຓຕ຺ຖໍ ປຸນ ປິຍວຈນໍ ວທນ຺ໂຕ ສາຘາວຸໂສຕິ ຠຄວາ ປາວິສິ. ອາຬວໂກ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕເມວ ສຸພ຺ພຈຠາວໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ນິກ຺ຂມ ປວິສາຕິ ອາຫ. ຠຄວາປິ ຕຖາ ອກາສິ. ຍທິ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ປກຕິຍາປິ ຖທ຺ຘຍກ຺ຂສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຖທ຺ຘຕຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖາຍ ຠາຊນໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ມາຕາ ໂຣທນ຺ຕໍ ປຸຕ຺ຕກໍ ຍໍ ໂສ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ທຕ຺ວາ ວາ ກຕ຺ວາ ວາ ສຎ຺ຎາເປສິ ຕຖາ ຠຄວາ ກິເລສໂຣທເນນ ໂຣທນ຺ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ຍໍ ໂສ ຠຓຕິ, ຕໍ ອກາສິ. ຍຖາ ຈ ຘາຕີ ຖຎ຺ຎໍ ອປິວນ຺ຕໍ ທາຣກໍ ກິຎ຺ຈິ ທຕ຺ວາ ອຸປລາເຬຕ຺ວາ ປາເຍຕິ, ຕຖາ ຠຄວາ ຍກ຺ຂໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມຂີຣໍ ປາເຍຕຸໍ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖິຕວຈນກຣເຓນ ອຸປລາເຬນ຺ໂຕ ເອວມກາສິ. ຍຖາ ຈ ປຸຣິໂສ ລາພຸມ຺ຫິ ຈຕຸມຘຸຣໍ ປູເຣຕຸກາໂມ ຕສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ໂສເຘຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈຕຸມຘຸຣໍ ປູເຣຕຸກາໂມ ຕສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂກຘມລໍ ໂສເຘຕຸໍ ຍາວ ຕຕິຍໍ ນິກ຺ຂມນປວິສນໍ ອກາສິ.

ອຖ ອາຬວໂກ ‘‘ສຸພ຺ພໂຈ ອຍໍ ສມໂຓ ‘ນິກ຺ຂມາ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມຕິ, ‘ປວິສາ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ປວິສຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ສມຓໍ ເອວເມວ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ກິລເມຕ຺ວາ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຄງ຺ຄາຍ ຂິເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ? ປາປກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖວາຣໍ ອາຫ ນິກ຺ຂມ, ສມຓາຕິ. ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຠຄວາ ນ ຂ຺ວາຫໍ ຕນ຺ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ຕທຸຕ຺ຕຣິກຣຓີຍໍ ປຣິເຍສມາໂນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມກຖາຍ ມຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຎຕ຺ວາ, ນ ຂ຺ວາຫໍ ຕນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ນ-ອິຕິ ປຏິກ຺ເຂເປ. ໂຂຕິ ອວຘາຣເຓ. ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນິທສ຺ສນໍ. ຕນ຺ຕິ ເຫຕຸວຈນໍ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ‘‘ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ເນວ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມິ, ຍໍ ເຕ ກຣຓີຍໍ, ຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕໂຕ ອາຬວໂກ ຍສ຺ມາ ປຸພ຺ເພປິ ອາກາເສນ ຄມນເວລາຍ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ສຸວຓ຺ຓວິມານໍ, ອຸທາຫຸ ຣຊຕມຓິວິມານານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ຫນ຺ທ ນໍ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານໍ ອາຄເຕ ອິທ຺ຘິມນ຺ເຕ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊເກ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປາທີຫິ ວິເຫເຐຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕມ຺ປິ ຕຖາ ວິເຫເຐສ຺ສາມີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຎ຺ຫໍ ຕນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ກຸໂຕ ປນສ຺ສ ປຎ຺ຫາຕິ? ຕສ຺ສ ກິຣ ມາຕາປິຕໂຣ ກສ຺ສປໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ປຎ຺ເຫ ສຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ອຸຄ຺ຄເຫສຸໍ. ເຕ ທຫຣກາເລ ອາຬວກໍ ປຣິຍາປຸຓາເປສຸໍ; ໂສ ກາລຈ຺ຈເຍນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສມ຺ມຸສ຺ສິ. ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ຫາປິ ມາ ວິນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຐ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ເລຂາເປຕ຺ວາ ວິມາເນ ນິກ຺ຂິປິ. ເອວເມເຕ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ຫາ ພຸທ຺ຘວິສຍາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຄວາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕລາຠນ຺ຕຣາໂຍ ວາ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓພ຺ຍາມປ຺ປຠາທິປຏິຆາໂຕ ວາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ກາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ນໍ ໂລເກ ອສາຘາຣຓໍ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນ ຂ຺ວາຫໍ ຕໍ, ອາວຸໂສ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກຕິອາທິມາຫ.

ເອວໍ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ພາຘນຈິຕ຺ຕໍ ປຏິເສເຘຕ຺ວາ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເນ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ໂຕ ອາຫ ອປິຈ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ປຸຈ຺ຉ, ຍທາກງ຺ຂສີຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຸຈ຺ຉ, ຍທິ ອາກາງ຺ຂສິ, ນ ເມ ປຎ຺ຫາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຠາໂຣ ອຕ຺ຖິ. ອຖ ວາ ປຸຈ຺ຉ, ຍໍ ອາກງ຺ຂສິ. ສພ຺ພໍ ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣສິ ອສາຘາຣຓໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘອຄ຺ຄສາວກມຫາສາວເກຫິ. ເອວໍ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາຍ ອຖ ໂຂ ອາຬວໂກ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ສູຘ ວິຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກິໍ ສຸ ອິຘ ວິຕ຺ຕໍ. ວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຘນໍ. ຕໍ ຫິ ປີຕິສງ຺ຂາຕໍ ວິຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຈິຓ຺ຓນ຺ຕິ ສຸກຕໍ. ສຸຂນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກໍ ສາຕໍ. ອາວຫາຕີຕິ ອາວຫຕິ ອາເນຕິ ເທຕິ ອປ຺ເປຕິ. ຫເວ-ອິຕິ ທຬ຺ຫຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ສາທຸຕຣນ຺ຕິ ອຕິສເຍນ ສາທຸ. ‘‘ສາຘຸຕຣ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ຣສານນ຺ຕິ ຣສສຎ຺ຎິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ກຖນ຺ຕິ ເກນ ປກາເຣນ. ກຖໍຊີວິໂນ ຊີວິຕໍ ກຖໍຊີວິໍຊີວິຕໍ. ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ປນ ສານຸນາສິກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຖໍຊີວິໍ ຊີວຕນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ‘‘ຊີວນ຺ຕານໍ ກຖໍຊີວິ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ‘‘ກິໍ ສຸ ອິຘ ໂລເກ ປຸຣິສສ຺ສ ວິຕ຺ຕໍ ເສຏ຺ຐໍ? ກິໍ ສຸ ສຸຈິຓ຺ຓໍ ສຸຂມາວຫາຕິ? ກິໍ ຣສານໍ ສາທຸຕຣໍ? ກຖໍຊີວິໍ ຊີວິຕໍ ເສຏ຺ຐມາຫູ’’ຕິ? ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ກສ຺ສປທສພເລນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕນເຍເນວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ ສທ຺ຘີຘ ວິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິ ວິຕ຺ຕໍ ອຸປໂຠຄສຸຂໍ ອາວຫຕິ, ຂຸປ຺ປິປາສາທິທຸກ຺ຂໍ ປຏິພາຫຕິ, ທາລິທ຺ທິຍໍ ວູປສເມຕິ, ມຸຕ຺ຕາທິຣຕນປຏິລາຠເຫຕຸ ໂຫຕິ, ໂລກສນ຺ຕຕິຎ຺ຈ ອາວຫຕິ, ເອວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ສທ຺ຘາປິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ວິປາກໍ ສຸຂມາວຫຕິ, ສທ຺ຘາຘຸເຣນ ປຏິປນ຺ນານໍ ຊາຕິຊຣາທິທຸກ຺ຂໍ ປຏິພາຫຕິ, ຄຸຓທາລິທ຺ທິຍໍ ວູປສເມຕິ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທິຣຕນປຏິລາຠເຫຕຸ ໂຫຕິ.

‘‘ສທ຺ໂຘ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ຍໂສ ໂຠຄສມປ຺ປິໂຕ;

ຍໍ ຍໍ ປເທສໍ ຠຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ປູຊິໂຕ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໐໓) –

ວຈນໂຕ ໂລກສນ຺ຕຕິຎ຺ຈ ອາວຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕສໍ ສທ຺ຘາວິຕ຺ຕໍ ອນຸຄາມິກໍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ, ໂລກິຍສ຺ສ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິວິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ນິທານໍ. ສທ຺ໂຘເຍວ ຫິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ວິຕ຺ຕໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ອສ຺ສທ຺ຘສ຺ສ ປນ ວິຕ຺ຕໍ ຍາວເທວ ອນຕ຺ຖາຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິສສ຺ສາຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທເທສນາ. ຕສ຺ມາ ນ ເກວລໍ ປຸຣິສສ຺ສ, ອິຕ຺ຖິອາທີນມ຺ປິ ສທ຺ຘາວິຕ຺ຕເມວ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຘມ຺ໂມຕິ ທສກຸສລຘມ຺ໂມ, ທານສີລຠາວນາຘມ຺ໂມ ວາ. ສຸຈິຓ຺ໂຓຕິ ສຸກໂຕ ສຸຈຣິໂຕ. ສຸຂມາວຫຕີຕິ ໂສຓເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕຣຏ຺ຐປາລາທີນໍ ວິຍ ມນຸສ຺ສສຸຂໍ, ສກ຺ກາທີນໍ ວິຍ ທິພ຺ພສຸຂໍ, ປຣິໂຍສາເນ ມຫາປທຸມາທີນໍ ວິຍ ນິພ຺ພານສຸຂຎ຺ຈ ອາວຫຕິ.

ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຍໍ ສຈ຺ຈສທ຺ໂທ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠເຓ ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາ ’’ ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໒໒໔) ວາຈາສຈ຺ເຈ. ‘‘ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໑.໔໓໓) ວິຣຕິສຈ຺ເຈ. ‘‘ກສ຺ມາ ນຸ ສຈ຺ຈານິ ວທນ຺ຕິ ນານາ, ປວາທິຍາເສ ກຸສລາ ວທານາ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໑) ທິຏ຺ຐິສຈ຺ເຈ. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ຈານີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໘໕) ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ເຈ. ‘‘ເອກໍ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ນ ທຸຕິຍມຕ຺ຖີ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໐; ມຫານິ. ໑໑໙) ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ກຕິ ກຸສລາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໒໑໖) ອຣິຍສຈ຺ເຈ. ອິຘ ປນ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ນິພ຺ພານໍ ວິຣຕິສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ວາຈາສຈ຺ຈໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຍສ຺ສານຸຠາເວນ ອຸທກາທີນິ ວເສ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ຊາຕິຊຣາມຣຓປາຣໍ ຕຣນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ສຈ຺ເຈນ ວາເຈນຸທກມ຺ຫິ ຘາວຕິ,

ວິສມ຺ປິ ສຈ຺ເຈນ ຫນນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ສຈ຺ເຈນ ເທໂວ ຖນຍໍ ປວສ຺ສຕິ,

ສເຈ ຐິຕາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ເກຈິເມ ອຕ຺ຖິ ຣສາ ປຖພ຺ຍາ,

ສຈ຺ຈໍ ເຕສໍ ສາທຸຕຣໍ ຣສານໍ;

ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ,

ຕຣນ຺ຕິ ຊາຕິມຣຓສ຺ສ ປາຣ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໑.໔໓໓);

ສາທຸຕຣນ຺ຕິ ມຘຸຣຕຣໍ ປຓີຕຕຣໍ. ຣສານນ຺ຕິ ເຍ ອິເມ ‘‘ມູລຣໂສ ຂນ຺ຘຣໂສ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໖໒໘-໖໓໐) ນເຍນ ສາຍນີຍຘມ຺ມາ, ເຍຈິເມ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ຜລຣສໍ (ມຫາວ. ໓໐໐), ອຣສຣູໂປ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ເຍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣູປຣສາ ສທ຺ທຣສາ (ປາຣາ. ໓; ອ. ນິ. ໘.໑໑), ອນາປຕ຺ຕິ ຣສຣເສ (ປາຈິ. ໖໐໕-໖໑໑), ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ເອກຣໂສ ວິມຸຕ຺ຕິຣໂສ (ຈູຬວ. ໓໘໕; ອ. ນິ. ໘.໑໙), ຠາຄີ ວາ ຠຄວາ ອຕ຺ຖຣສສ຺ສ ຘມ຺ມຣສສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫານິ. ໑໔໙) ນເຍນ ຣູປາຈາຣຣສຸປວຊ຺ຊາ ອວເສສາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາທໂຍ ‘‘ຘມ຺ມຣສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຣສານໍ ສຈ຺ຈໍ ຫເວ ສາທຸຕຣໍ ສຈ຺ຈເມວ ສາທຸຕຣໍ. ສາຘຸຕຣໍ ວາ, ເສຏ຺ຐຕຣໍ, ອຸຕ຺ຕມຕຣໍ. ມູລຣສາທໂຍ ຫິ ສຣີຣມຸປພ຺ຣູເຫນ຺ຕິ, ສໍກິເລສິກຎ຺ຈ ສຸຂມາວຫນ຺ຕິ. ສຈ຺ຈຣເສ ວິຣຕິສຈ຺ຈວາຈາສຈ຺ຈຣສາ ສມຖວິປສ຺ສນາທີຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປພ຺ຣູເຫຕິ, ອສໍກິເລສິກຎ຺ຈ ສຸຂມາວຫຕິ. ວິມຸຕ຺ຕິຣໂສ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຣສປຣິຠາວິຕຕ຺ຕາ ສາທຸ, ອຕ຺ຖຣສຘມ຺ມຣສາ ຈ ຕທຘິຄມູປາຍຠູຕໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ.

ປຎ຺ຎາຊີວິໍຊີວິຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍ຺ວາຍໍ ອນ຺ເຘກຈກ຺ຂຸທ຺ວິຈກ຺ຂຸເກສຸ ທ຺ວິຈກ຺ຂຸປຸຄ຺ຄໂລ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ກມ຺ມນ຺ຕານຸຏ຺ຐານ-ສຣຓຄມນທານ-ສໍວິຠາຄ-ສີລສມາທານຸໂປສຖກມ຺ມາທິ ຄຫຏ຺ຐປຏິປທໍ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ອວິປ຺ປຏິສາຣກຣສີລສງ຺ຂາຕໍ ຕທຸຕ຺ຕຣິຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິອາທິເຠທມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕປຏິປທໍ ປຎ຺ຎາຍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຊີວຕິ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ຊີວິໂນ ຊີວິຕໍ, ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຊີວິຕໍ ເສຏ຺ຐມາຫູຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອວໍ ຠຄວຕາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຎ຺ເຫ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ຍກ຺ໂຂ ອວເສເສປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຖໍສຸ ຕຣຕິ ໂອຆນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຕຣຕີຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ໂຍ ຈຕຸພ຺ພິຘໂມຆໍ ຕຣຕິ, ໂສ ສໍສາຣຓ຺ຓວມ຺ປິ ຕຣຕິ, ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂມ຺ປິ ອຈ຺ເຈຕິ, ກິເລສມລາປິ ປຣິສຸຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປນ ຍສ຺ມາ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂອຆຕຣຓໍ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຈິຕ຺ຕໂວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປມຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ວິສຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສໍສາຣຓ຺ຓວໍ ນ ຕຣຕິ, ກຸສີໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ ໂວກິຓ຺ໂຓ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ອປ຺ປຎ຺ໂຎ ສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ອຊານນ຺ໂຕ ນ ປຣິສຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ເຈຕາຍ ຍສ຺ມາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄປທຏ຺ຐານໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘາຍ ຕຣຕິ ໂອຆນ຺ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ທິຏ຺ໂຐຆຕຣຓໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ໂສຕາປນ຺ນຎ຺ຈ ປກາເສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສຕາປນ຺ໂນ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາຍ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍສງ຺ຂເຕນ ອປ຺ປມາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ທຸຕິຍມຄ຺ຄໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ສກິເທວິມໍ ໂລກໍ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ອວເສສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ອຕິຓ຺ຓໍ ຠໂວຆວຕ຺ຖຸໍ ສໍສາຣຓ຺ຓວໍ ຕຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປມາເທນ ອຓ຺ຓວນ຺ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ຠໂວຆຕຣຓໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ສກທາຄາມິຎ຺ຈ ປກາເສຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ສກທາຄາມີ ວີຣິເຍນ ຕຕິຍມຄ຺ຄໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອນຕີຕໍ ກາໂມຆວຕ຺ຖຸໍ ກາໂມຆສຎ຺ຎິຕຎ຺ຈ ກາມທຸກ຺ຂມຈ຺ເຈຕິ, ຕສ຺ມາ ວີຣິເຍນ ທຸກ຺ຂມຈ຺ເຈຕີຕິ ອິມິນາ ປເທນ ກາໂມຆຕຣຓໍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄໍ ອນາຄາມິຎ຺ຈ ປກາເສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອນາຄາມີ ວິຄຕກາມສຎ຺ຎາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ປຎ຺ຎາຍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອປ຺ປຫີນໍ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ປຣມມລໍ ປຊຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິສຸຊ຺ຌຕີຕິ, ອິມິນາ ປເທນ ອວິຊ຺ໂຊຆຕຣຓໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ປກາເສຕິ. ອິມາຍ ຈ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ກຖິຕາຍ ຄາຖາຍ ປຣິໂຍສາເນ ຍກ຺ໂຂ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ອິທານິ ຕເມວ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ປຣິສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠາເນນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຖໍສຸ ລຠເຕ ປຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິມໍ ຉປ຺ປທໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຖໍສູຕິ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕິປຸຈ຺ຉາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ຫິ ປຎ຺ຎາທິອຕ຺ຖໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ກຖໍ, ກາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ, ເກນ ກາຣເຓນ ປຎ຺ຎໍ ລຠຕີ’’ຕິ? ເອສ ນໂຍ ຘນາທີສຸ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ປຎ຺ຎາລາຠໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສທ຺ທຫາໂນຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຍນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ກາຍສຸຈຣິຕາທິເຠເທນ ອປຣຠາເຄ ຈ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍເຠເທນ ຘມ຺ເມນ ອຣຫນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວກາ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕາ, ຕໍ ສທ຺ທຫາໂນ ອຣຫຕໍ ຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎໍ ລຠຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕເກເນວ. ຍສ຺ມາ ປນ ສທ຺ຘາຊາໂຕ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສຕິ, ປຍິຣຸປາສນ຺ໂຕ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມນໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ສຸສ຺ສູສໍ ລຠຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາປິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ກາເລນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕກຣເຓນ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ຍທາ ປຍິຣຸປາສນາຍ ອາຣາຘິຕຈິຕ຺ຕາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ອຘິຄຕາຍ ໂສຕຸກາມຕາຍ ໂສຕໍ ໂອທຫິຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ໂຕ ລຠຕີຕິ. ເອວໍ ສຸສ຺ສູສມ຺ປິ ຈ ສຕິອວິປ຺ປວາເສນ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕຎ຺ຎຸຕາຍ ວິຈກ຺ຂໂຓ ເອວ ລຠຕິ, ນ ອິຕໂຣ. ເຕນາຫ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຈກ຺ຂໂຓ’’ຕິ.

ເອວໍ ຍສ຺ມາ ສທ຺ຘາຍ ປຎ຺ຎລາຠສໍວຕ຺ຕນິກໍ ປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ສຸສ຺ສູສາຍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎາຘິຄມູປາຍໍ ສຸຓາຕິ, ອປ຺ປມາເທນ ຄຫິຕໍ ນ ປມຸສ຺ສຕິ. ວິຈກ຺ຂຓຕາຍ ອນູນາຘິກໍ ອວິປຣີຕຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ກໂຣຕິ. ສຸສ຺ສູສາຍ ວາ ໂອຫິຕໂສໂຕ ປຎ຺ຎາປຏິລາຠເຫຕຸໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ອປ຺ປມາເທນ ສຸຕຘມ຺ມໍ ຘາເຣຕິ, ວິຈກ຺ຂຓຕາຍ ຘຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖມຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ອຖານຸປຸພ຺ເພນ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຠຄວາ ‘‘ກຖໍສຸ ລຠເຕ ປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກາຣຓານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ອິທານິ ຕໂຕ ປເຣ ຕໂຍ ປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ປຕິຣູປກາຣີຕິ ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເທສກາລາທີນິ ອຫາເປຕ຺ວາ ໂລກິຍສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ວາ ຘນສ຺ສ ປຕິຣູປໍ ອຘິຄມູປາຍໍ ກໂຣຕີຕິ ປຕິຣູປກາຣີ. ຘຸຣວາຕິ ເຈຕສິກວີຣິຍວເສນ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ. ອຸຏ຺ຐາຕາຕິ, ‘‘ໂຍ ຈ ສີຕຎ຺ຈ ອຸຓ຺ຫຎ຺ຈ, ຕິຓາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິອາທິນາ (ເຖຣຄາ. ໒໓໒) ນເຍນ ກາຍິກວີຣີຍວເສນ ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປນ຺ໂນ ອສິຖິລປຣກ຺ກໂມ. ວິນ຺ທເຕ ຘນນ຺ຕິ ເອກມູສິກາຍ ນຈິຣສ຺ເສວ ຈຕຸສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂໍ ຈູຬນ຺ເຕວາສີ ວິຍ ໂລກິຍຘນຎ຺ຈ, ມຫລ຺ລກມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘນຎ຺ຈ ລຠຕິ. ໂສ ‘‘ຕີຫິເຍວ ອິຣິຍາປເຖຫິ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຖິນມິທ຺ຘາຄມນເວລາຍ ປລາລຈຸມ຺ພຏກໍ ເຕເມຕ຺ວາ ສີເສ ກຕ຺ວາ ຄລປ຺ປມາຓໍ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຏິພາຫນ຺ໂຕ ທສຫິ ວສ຺ເສຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ສຈ຺ເຈນາຕິ ວຈີສຈ຺ເຈນາປິ ‘‘ສຈ຺ຈວາທີ ຠູຕວາທີ’’ຕິ, ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈນາປິ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອຣິຍສາວໂກ’’ຕິ ເອວໍ ກິຕ຺ຕິໍ ປປ຺ໂປຕິ. ທທນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອິຈ຺ຉິຕປຕ຺ຖິຕໍ ທທນ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕິ, ສມ຺ປາເທຕິ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸທ຺ທທໍ ວາ ທທໍ ຕໍ ຄນ຺ຖຕິ. ທານມຸເຂນ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ ຄຫິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ, ເຕຫິ ມິຕ຺ຕານິ ກໂຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕານໍ ສາຘາຣເຓນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສເກນ ນເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ກຖໍ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຈມໍ ປຎ຺ຫໍ ຄຫຏ຺ຐວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຍສ຺ເສເຕຕິອາທີມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ສ ‘‘ສທ຺ທຫາໂນ ອຣຫຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາຍ ສພ຺ພກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຸປ຺ປາທິກາຍ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສທ຺ຘສ຺ສ, ຆຣເມສິໂນຕິ ຆຣາວາສໍ ປຎ຺ຈ ວາ ກາມຄຸເຓ ເອສນ຺ຕສ຺ສ ຄເວສນ຺ຕສ຺ສ ກາມໂຠຄິໂນ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ‘‘ສຈ຺ເຈນ ກິຕ຺ຕິໍ ປປ຺ໂປຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສຈ຺ຈໍ. ‘‘ສຸສ຺ສູສໍ ລຠເຕ ປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸສ຺ສູສປຎ຺ຎານາເມນ ວຸຕ຺ໂຕວ ທໂມ. ‘‘ຘຸຣວາ ອຸຏ຺ຐາຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຘຸຣນາເມນ ອຸຏ຺ຐານນາເມນ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ຘິຕິ. ‘‘ທທໍ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ຈາໂຄ ຈາຕິ ເອເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ ສນ຺ຕິ. ສ ເວ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕີຕິ ອິຘໂລກາ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສ ເວ ນ ໂສຈຕີຕິ.

ເອວໍ ຠຄວາ ປຎ຺ຈມມ຺ປິ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອິງ຺ຆ ອຎ຺ເຎປີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອຎ຺ເຎປີຕິ ອຎ຺ເຎປິ ຘມ຺ເມ ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ. ອຎ຺ເຎປິ ວາ ປູຣຓາທໂຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປຏິຎ຺ເຎ ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ. ຍທິ ອມ຺ເຫຫິ ‘‘ສຈ຺ເຈນ ກິຕ຺ຕິໍ ປປ຺ໂປຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ສຈ຺ຈາ ຠິຍ຺ໂຍ ກິຕ຺ຕິປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ວາ, ‘‘ສຸສ຺ສູສໍ ລຠເຕ ປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸສ຺ສູສາຕິ ປຎ຺ຎາປເທເສນ ວຸຕ຺ຕາ ທມ຺ມາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາປຏິລາຠກາຣຓໍ ວາ, ‘‘ທທໍ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຈາຄາ ຠິຍ຺ໂຍ ມິຕ຺ຕຄນ຺ຖນກາຣຓໍ ວາ, ‘‘ຘຸຣວາ ອຸຏ຺ຐາຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ຘຸຣນາເມນ ອຸຏ຺ຐານນາເມນ ຈ ວຸຕ຺ຕາຍ ມຫາຠາຣສຫນຕ຺ເຖນ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິຠາວປ຺ປຕ຺ຕາຍ ວີຣິຍສງ຺ຂາຕາຍ ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຘນວິນ຺ທນກາຣຓໍ ວາ, ‘‘ສຈ຺ຈໍ ທມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອິເມເຫວ ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຠິຍ຺ໂຍ ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ໂລກໍ ເປຈ຺ຈ ອໂສຈນກາຣຓໍ ວາ ອິຘ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ເຂປໂຍຊນາຍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ເອກເມກໍ ປທໍ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣປທຸທ຺ຘາຣປທວຓ຺ຓນານເຍຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຍກ຺ໂຂ ເຍນ ສໍສເຍນ ອຎ຺ເຎ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ກຖໍ ນຸ ທານິ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຕິ ວຕ຺ວາ ເຍປິສ຺ສ ອປຸຈ຺ຉນກາຣຓໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕປິ ຊານາເປນ຺ໂຕ ໂຍຫໍ ອຊ຺ຊປຊານາມິ, ໂຍ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຊາຕິ ອຊ຺ຊາທິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຊານາມີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປກາເຣນ ຊານາມິ. ໂຍ ອຕ຺ໂຖຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ສຸສ຺ສູສໍ ລຠເຕ ປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ທສ຺ເສຕິ. ສມ຺ປຣາຍິໂກຕິ ອິມິນາ ‘‘ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ເປຈ຺ຈ ໂສກາຠາວກາຣຓໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ. ອຕ຺ໂຖຕິ ຈ ກາຣຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຍໍ ຫິ ອຕ຺ຖສທ຺ໂທ ‘‘ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຣາ. ໑; ທີ. ນິ. ໑.໒໕໕) ປາຐຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ອຕ຺ໂຖ ເມ, ຄຫປຕິ, ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ເຓນາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໕໐; ມ. ນິ. ໓.໒໕໘) ວິຈກ຺ຂເຓ. ‘‘ໂຫຕິ ສີລວຕໍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑.໑໑) ວຸຑ຺ຒິມ຺ຫິ. ‘‘ພຫຸຊໂນ ຠຊເຕ ອຕ຺ຖເຫຕູ’’ຕິອາທີສຸ ຘເນ. ‘‘ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ຈຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໗.໖໖; ສໍ. ນິ. ໑.໒໕໐; ເຖຣຄາ. ໔໔໓) ຫິເຕ. ‘‘ອຕ຺ເຖ ຊາເຕ ຈ ປຓ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑.໙໒) ກາຣເຓ. ອິຘ ປນ ກາຣເຓ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ປຎ຺ຎາທິລາຠາທີນໍ ກາຣຓໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ, ຍຎ຺ຈ ເປຈ຺ຈ ໂສກາຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ, ຕໍ ໂຍຫໍ ອຊ຺ຊ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສາມໍເຍວ ປຊານາມິ, ໂສ ກຖໍ ນຸ ທານິ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ຍກ຺ໂຂ ‘‘ປຊານາມິ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ຠຄວໍມູລກຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖາຍ ວຕ ເມ ພຸທ຺ໂຘຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ຫິຕາຍ ວຸຑ຺ຒິຍາ ຈ. ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ‘‘ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຈາເຄນ ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ຕໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ພຸທ຺ຘໍ ປຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສງ຺ຆໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫາ’’ຕິ ຠຓນ຺ຕິ.

ເອວໍ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕາຘິຄມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຫິຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ທີເປນ຺ໂຕ ໂສ ອຫໍ ວິຈຣິສ຺ສາມີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄາມາ ຄາມນ຺ຕິ ເທວຄາມາ ເທວຄາມໍ. ປຸຣາ ປຸຣນ຺ຕິ ເທວນຄຣໂຕ ເທວນຄຣໍ. ນມສ຺ສມາໂນ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕນ຺ຕິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ວຕ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ພຸທ຺ຘສຸໂພຘິຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕຎ຺ຈ ຈ-ສທ຺ເທນ ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວຕ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິນາ ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຠິຕ຺ຖວິຕ຺ວາ ນມສ຺ສມາໂນ ຘມ຺ມໂຆສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣິສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວມິມາຍ ຄາຖາຍ ປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິວິຠາວນຎ຺ຈ ສາຘຸກາຣສທ຺ທຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອາຬວກກຸມາຣສ຺ສ ຍກ຺ຂຠວນໍ ອານຍນຎ຺ຈ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ອໂຫສິ. ຣາຊປຸຣິສາ ສາຘຸກາຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ເອວຣູໂປ ສາຘຸກາຣສທ຺ໂທ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ເຘ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອາຄໂຕ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣປ຺ປຠໍ ທິສ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ພຫິ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ນິພ຺ພິສງ຺ກາ ອນ຺ໂຕເຍວ ປວິສິຕ຺ວາ ອທ຺ທສໍສຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນ ນິສິນ຺ນໍ, ຍກ຺ຂຎ຺ຈ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ທິສ຺ວານ ຍກ຺ຂໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອຍໍ ເຕ, ມຫາຍກ຺ຂ, ຣາຊກຸມາໂຣ ພລິກມ຺ມາຍ ອານີໂຕ, ຫນ຺ທ ນໍ ຂາທ ວາ ຠຸຎ຺ຊ ວາ, ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ໂສຕາປນ຺ນຕ຺ຕາ ລຊ຺ຊິໂຕ ວິເສເສນ ຈ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຖ ຕໍ ກຸມາຣໍ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອຸປນາເມສິ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸມາໂຣ ມຍ຺ຫໍ ເປສິໂຕ, ອິມາຫໍ ຠຄວໂຕ ທມ຺ມິ, ຫິຕານຸກມ຺ປກາ ພຸທ຺ຘາ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມໍ ທາຣກໍ ອິມສ຺ສ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ສຸຂຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອິມຎ຺ຈ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອິມໍ ກຸມາຣໍ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ,

ສພ຺ພງ຺ຄຸເປຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓພ຺ຍຎ຺ຊນໍ;

ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ສຸມໂນ ທທາມິ ເຕ,

ປຏິຄ຺ຄຫ ໂລກຫິຕາຍ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ.

ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ກຸມາຣໍ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຈ ກຸມາຣສ຺ສ ຈ ມງ຺ຄລກຣຓຕ຺ຖໍ ປາທູນຄາຖໍ ອຠາສິ. ຕໍ ຍກ຺ໂຂ ກຸມາຣໍ ສຣຓໍ ຄເມນ຺ໂຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈຕຸຕ຺ຖປາເທນ ປູເຣສິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ –

‘‘ທີຆາຍຸໂກ ໂຫຕຸ ອຍໍ ກຸມາໂຣ,

ຕຸວຎ຺ຈ ຍກ຺ຂ ສຸຂິໂຕ ຠວາຫິ;

ອພ຺ຍາຘິຕາ ໂລກຫິຕາຍ ຕິຏ຺ຐຖ,

ອຍໍ ກຸມາໂຣ ສຣຓມຸເປຕິ ພຸທ຺ຘໍ;

ອຍໍ ກຸມາໂຣ ສຣຓມຸເປຕິ ຘມ຺ມໍ;

ອຍໍ ກຸມາໂຣ ສຣຓມຸເປຕິ ສງ຺ຆ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ຠຄວາ ກຸມາຣໍ ຣາຊປຸຣິສານໍ ອທາສິ – ‘‘ອິມໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸນ ມເມວ ເທຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ໂສ ກຸມາໂຣ ຣາຊປຸຣິສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ, ຍກ຺ຂສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຠຄວໂຕ ຫຕ຺ຖໍ, ຠຄວໂຕ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຸນ ຣາຊປຸຣິສານໍ ຫຕ຺ຖໍ ຄຕຕ຺ຕາ ນາມໂຕ ‘‘ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ’’ຕິ ຊາໂຕ. ຕໍ ອາທາຍ ປຏິນິວຕ຺ເຕ ຣາຊປຸຣິເສ ທິສ຺ວາ ກສ຺ສກວນກມ຺ມິກາທໂຍ ‘‘ກິໍ ຍກ຺ໂຂ ກຸມາຣໍ ອຕິທຫຣຕ຺ຕາ ນ ອິຈ຺ຉີ’’ຕິ? ຠີຕາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊປຸຣິສາ ‘‘ມາ ຠາຍຖ. ເຂມໍ ກຕໍ ຠຄວຕາ’’ຕິ ສພ຺ພມາໂຣເຈສຸໍ. ຕໂຕ ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕິ ສກລໍ ອາຬວິນຄຣໍ ເອກໂກລາຫເລນ ຍກ຺ຂາຠິມຸຂໍ ອໂຫສິ. ຍກ຺ໂຂປິ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂາຈາຣກາເລ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒມຄ຺ຄໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ.

ອຖ ຠຄວາ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ນຄຣທ຺ວາເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວິວິຕ຺ເຕ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຎ຺ຎຕ຺ຕພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິ. ຕໂຕ ມຫາຊນກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊາ ຈ ນາຄຣາ ຈ ເອກໂຕ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ – ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ທາຣຸຓໍ ຍກ຺ຂໍ ທມຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຕສໍ ຠຄວາ ຍຸທ຺ຘມາທິໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ນວວິຘໍ ວສ຺ສໍ ວສ຺ເສຕ຺ວາ ເອວໍ ວິຠິໍສນກໍ ອກາສິ, ເອວໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສາຫໍ ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ’’ນ຺ຕິ ຕເມວາຬວກສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ. ກຖາປຣິໂຍສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ຣາຊາ ເຈວ ນາຄຣາ ຈ ເວສ຺ສວຓມຫາຣາຊສ຺ສ ຠວນສມີເປ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວນໍ ກຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘາທິສກ຺ກາຣຸເປຕໍ ນິຈ຺ຈພລິໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ. ຕຎ຺ຈ ກຸມາຣໍ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິ, ຄຈ຺ຉ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຍິຣຸປາສສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ປຍິຣຸປາສມາໂນ ນຈິຣສ຺ເສວ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕອຸປາສກປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ຠຄວາ ຈ ນໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ນິທ຺ທິສິ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ອຸປາສການໍ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ປຣິສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໕໑). ທ຺ວາທສມໍ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຍກ຺ຂສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ສກ຺ກສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ສຸວີຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໗. ສກ຺ກສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ອຠິຍໍສູຕິ ກທາ ອຠິຍໍສຸ? ຍທາ ພລວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ, ຕທາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ສກ຺ໂກ ກິຣ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຈລຄາມເກ ມໂຆ ນາມ ມາຓໂວ ຫຸຕ຺ວາ ເຕຕ຺ຕິໍສ ປຸຣິເສ ຄເຫຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກາລງ຺ກໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ພລວກມ຺ມານຸຠາເວນ ສປຣິສໍ ເສສເທວຕາ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກເທວປຸຕ຺ຕາ ອາຄຕາ’’ຕິ ເນວາສິກາ ຄນ຺ຘປານໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ສກປຣິສາຍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ – ‘‘ມາຣິສາ ມາ ຄນ຺ຘປານໍ ປິວິຕ຺ຖ, ປິວນາກາຣມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອກໍສຸ. ເນວາສິກເທວຕາ ສຸວຓ຺ຓສຣເກຫິ ອຸປນີຕໍ ຄນ຺ຘປານໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓປຖວິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ສຍິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ປຸຕ຺ຕຫຕາຍ ປຸຕ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ສິເນຣຸປາເທ ຂິປາເປສິ. ສກ຺ກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎເຕເຊນ ຕທນຸວຕ຺ຕກາປິ ສພ຺ເພ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິໍສຸ. ເຕ ສິເນຣຸເວມຊ຺ຌກາເລ ສຎ຺ຎໍ ລຠິຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ ນ ສຸຣໍ ປິວິມ຺ຫ, ນ ສຸຣໍ ປິວິມ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອສຸຣາ ນາມ ຊາຕາ. ອຖ ເນສໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ສິເນຣຸສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ທສໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ອສຸຣຠວນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ເຕສໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນາຄມນຕ຺ຖາຍ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອນ຺ຕຣາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຍຸຊ຺ຌປຸຣານໍ,

ປຎ຺ຈວິຘາ ຐປິຕາ ອຠິຣກ຺ຂາ;

ອຸທກໍ ກໂຣຏິ-ປຍສ຺ສ ຈ ຫາຣີ,

ມທນຍຸຕາ ຈຕຸໂຣ ຈ ມຫຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ທ຺ເວ ນຄຣານິ ຫິ ຍຸທ຺ເຘນ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຍຸຊ຺ຌປຸຣານິ ນາມ ຊາຕານິ ເທວນຄຣຎ຺ຈ ອສຸຣນຄຣຎ຺ຈ. ຍທາ ຫິ ອສຸຣາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ເທເວຫິ ປລາຍິຕ຺ວາ ເທວນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ປິທຫິເຕ ອສຸຣານໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຍທາ ເທວາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖາສຸເຣຫິ ປລາຍິຕ຺ວາ ອສຸຣນຄຣສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ປິທຫິເຕ ສກ຺ການໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ນຄຣານິ ອຍຸຊ຺ຌປຸຣານິ ນາມ. ເນສໍ ອນ຺ຕຣາ ເອເຕສຸ ອຸທກາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ສກ຺ເກນ ອາຣກ຺ຂາ ຐປິຕາ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກສທ຺ເທນ ນາຄາ ຄຫິຕາ. ເຕ ຫິ ອຸທເກ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສິເນຣຸສ຺ສ ປຐມາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ກໂຣຏິສທ຺ເທນ ສຸປຓ຺ຓາ ຄຫິຕາ. ເຕສໍ ກິຣ ກໂຣຏິ ນາມ ປານໂຠຊນໍ, ເຕນ ຕໍ ນາມໍ ລຠິໍສຸ. ທຸຕິຍາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ປຍສ຺ສຫາຣີສທ຺ເທນ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາ ຄຫິຕາ. ທານວຣກ຺ຂສາ ກິຣ ເຕ. ຕຕິຍາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ມທນຍຸຕສທ຺ເທນ ຍກ຺ຂາ ຄຫິຕາ. ວິສມຈາຣິໂນ ກິຣເຕ ຍຸຊ຺ຌໂສຓ຺ຑາ. ຈຕຸຕ຺ຖາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ຈຕຸໂຣ ຈ ມຫນ຺ຕາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ວຸຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຈມາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ຕສ຺ມາ ຍທິ ອສຸຣາ ກຸປິຕາວິລຈິຕ຺ຕາ ເທວປຸຣໍ ອຸປຍນ຺ຕິ ຍຸທ຺ເຘສູ, ຍໍ ຄິຣິໂນ ປຐມໍ ປຣິຠຓ຺ຑໍ, ຕໍ ອຸຣຄາ ປຏິພາຫນ຺ຕິ ເອວໍ ເສເສສຸ ເສສາ.

ເຕ ປນ ອສຸຣາ ອາຍຸວຓ຺ຓຣສອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ຕາວຕິໍສສທິສາວ. ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕຣາ ອຕ຺ຕານໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປາຏລິຍາ ປຸປ຺ຜິຕາຍ, ‘‘ນ ອິທໍ ເທວນຄຣໍ, ຕຕ຺ຖ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ປຸປ຺ຜຕິ, ອິຘ ປນ ຈິຕ຺ຕປາຏລີ, ຊຣສກ຺ເກນາມ຺ຫາກໍ ສຸຣໍ ປາເຍຕ຺ວາ ວຎ຺ຈິຕາ, ເທວນຄຣຎ຺ຈ ໂນ ຄຫິຕໍ, ຄຈ຺ຉາມ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣເຖ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິຜລການິ ຄເຫຕ຺ວາ, ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ຫຸຕ຺ວາ, ອສຸຣເຠຣິໂຍ ວາເທນ຺ຕາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ທ຺ວິຘາ ເຠຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ວມ຺ມິກມກ຺ຂິກາ ວມ຺ມິກໍ ວິຍ ສິເນຣຸໍ ອຠິຣຸຫິຕຸ ອາຣຠນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ປຐມໍ ນາເຄຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ຍຸທ຺ເຘ ນ ກສ຺ສຈິ ຉວິ ວາ ຈມ຺ມໍ ວາ ຉິຊ຺ຊຕິ, ນ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເກວລໍ ກຸມາຣການໍ ທາຣຸເມຓ຺ຑກຍຸທ຺ຘໍ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສນ຺ຕາສນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ໂກຏິສຕາປິ ໂກຏິສຫສ຺ສາປິ ນາຄາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຕ ອສຸຣປຸຣໍເຍວ ປເວເສຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຍທາ ປນ ອສຸຣາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ນາຄາ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ທຸຕິເຍ ອາລິນ຺ເທ ສຸປຓ຺ເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສຸປຓ຺ຓາທີສູປິ. ຍທາ ປນ ຕານິ ປຎ຺ຈປິ ຐານານິ ອສຸຣາ ມທ຺ທນ຺ຕິ, ຕທາ ເອກໂຕ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕານິປິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ໂອສກ຺ກນ຺ຕິ. ອຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິກໍ ເວຊຍນ຺ຕຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຍໍ ວາ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອກໍ ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ເປເສຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ປຸຕ຺ຕໍ ເປເສຕຸກາໂມ, ຕາຕ ສຸວີຣາຕິອາທິມາຫ.

ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາຕິ ໂຂຕິ ເອວໍ ໂຫຕຸ ຠທ຺ທໍ ຕວ ອິຕິ ໂຂ. ປມາທໍ ອາປາເທສີຕິ ປມາທໍ ອກາສິ. ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສຏ຺ຐິໂຍຊນໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຸວຓ຺ຓມຫາວີຖິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬນ຺ໂຕ ນນ຺ທນວນາທີສຸ ວິຈຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ອນຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ. ອວາຍາມນ຺ຕິ ອວາຍມນ຺ໂຕ. ອລສ຺ວສ຺ສາຕິ ອລໂສ ອສ຺ສ. ນ ຈ ກິຈ຺ຈານິ ກາຣເຍຕິ ກິຎ຺ຈິ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘສ຺ສາຕິ ສພ຺ພກາເມຫິ ສມິທ຺ໂຘ ອສ຺ສ. ຕໍ ເມ, ສກ຺ກ, ວຣໍ ທິສາຕິ, ສກ຺ກ ເທວເສຏ຺ຐ, ຕໍ ເມ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຐານໍ ໂອກາສໍ ທິສໍ ອາຈິກ຺ຂ ກເຖຫີຕິ ວທຕິ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ຫິ ໂສ ມຄ຺ໂຄຕິ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ຊີວິຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ນິພ຺ພານສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ. ປຐມໍ.

໒. ສຸສີມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໘. ທຸຕິເຍ ສຸສີມນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ເອວໍນາມກໍ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕເມວ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຘຊຄ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໙. ຕຕິເຍ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫຕິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິໂຕ ຣາສິຠູໂຕ. ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍຖາຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ກິຣ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕາຍາໂມ ຣໂຖ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຉິມນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓາສໂຍຊໂນ, ມຊ຺ເຌ ຣຖປຎ຺ຊໂຣ ປຓ຺ຓາສໂຍຊໂນ, ຣຖສນ຺ຘິໂຕ ຍາວ ຣຖສີສາ ປຓ຺ຓາສໂຍຊນານິ. ຕເທວ ປມາຓໍ ທິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນສຕາຍາໂມຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ຕສ຺ມິໍ ໂຍຊນິກປລ຺ລງ຺ໂກ ອຕ຺ຖໂຕ, ຕິໂຍຊນິກໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຖເກ ຐປິຕໍ, ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຍຸເຄ ສຫສ຺ສອາຊຎ຺ຎາ ຍຸຕ຺ຕາ, ເສສາລງ຺ກາຣສ຺ສ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ຘໂຊ ປນສ຺ສ ອຑ຺ຒຕິຍານິ ໂຍຊນສຕານິ ອຸຄ຺ຄໂຕ, ຍສ຺ສ ວາຕາຫຕສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍສ຺ເສວ ສທ຺ໂທ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ຕໍ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍາຖາຕິ ວທຕິ. ກສ຺ມາ? ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ຫິ ຣາຊາ ໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິຂາຕຖມ຺ໂຠ ວິຍ ຐິໂຕ, ກສ຺ສ ມຍໍ ຠາຍາມາຕິ ຠຍໍ ນ ໂຫຕິ. ປຊາປຕິສ຺ສາຕິ ໂສ ກິຣ ສກ຺ເກນ ສມານວຓ຺ໂຓ ສມານາຍຸໂກ ທຸຕິຍໍ ອາສນໍ ລຠຕິ. ຕຖາ ວຣຸໂຓ ອີສາໂນ ຈ. ວຣຸໂຓ ປນ ຕຕິຍໍ ອາສນໍ ລຠຕິ, ອີສາໂນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ປລາຍີຕິ ອສຸເຣຫິ ປຣາຊິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຣເຖ ຐິໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຣຊຘຊໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍນຘມ຺ໂມ.

ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ. ອິທມໂວຈາຕິ ອິທໍ ຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ ຠຄວາ ອໂວຈ, ຍສ຺ສ ອາຓາເຂຕ຺ເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ອານຸຠາໂວ ວຕ຺ຕຕິ. ອິທໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຫິ ຍກ຺ຂຠຍໂຈຣຠຍາທີຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ມຸຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ອຎ຺ຎທຸກ຺ຂວູປສໂມ, ອິທໍ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຫິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອາກາເສປິ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ທີຆວາປິເຈຕິຍມ຺ຫິ ກິຣ ສຸຘາກມ຺ເມ ກຍິຣມາເນ ເອໂກ ທຫໂຣ ມຸທ຺ຘເວທິກາປາທໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ເຈຕິຍກຸຈ຺ຉິຍາ ຠສ຺ສຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ‘‘ຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕໍ, ອາວຸໂສ, ອາວຊ຺ຊາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ມຣຓຠເຍນ ຕຊ຺ຊິໂຕ ‘‘ຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕໍ ມໍ ຣກ຺ຂຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຕາວເທວສ຺ສ ເຈຕິຍກຸຈ຺ຉິໂຕ ທ຺ເວ ອິຏ຺ຐກາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂສປານໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ອຸປຣິຏ຺ຐິໂຕ ວລ຺ລິນິສ຺ເສຓິໍ ໂອຕາເຣສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ນິສ຺ເສຓິຍໍ ຐິເຕ ອິຏ຺ຐກາ ຍຖາຏ຺ຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕຕິຍໍ.

໔. ເວປຈິຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ເວປຈິຕ຺ຕີຕິ ໂສ ກິຣ ອສຸຣານໍ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐໂກ. ເຍນາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ນນ຺ຕິ ຈ. ກຓ຺ຐປຎ຺ຈເມຫີຕິ ທ຺ວີສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ປາເທສຸ ກຓ຺ເຐ ຈາຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈຫິ ພນ຺ຘເນຫິ. ຕານິ ປນ ນຬິນສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈ ຈກ຺ຂຸສ຺ສາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິຣິຍາປຖໍ ຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕເນວ ພຊ຺ຌຕິ, ຈິຕ຺ເຕເນວ ມຸຈ຺ຈຕິ. ອກ຺ໂກສຕີຕິ ໂຈໂຣສິ ພາໂລສິ ມູຬ຺ໂຫສິ ເຖໂນສິ ໂອຏ຺ໂຐສິ ໂຄໂຓສິ ຄທ຺ຣໂຠສິ ເນຣຍິໂກສິ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕສິ, ນຕ຺ຖິ ຕຸຍ຺ຫໍ ສຸຄຕິ, ທຸຄ຺ຄຕິເຍວ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາຏິກງ຺ຂາຕິ ອິເມຫິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສຕິ. ປຣິຠາສຕີຕິ, ຊຣສກ຺ກ, ນ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພກາລໍ ຊິນິສ຺ສສິ, ຍທາ ອສຸຣານໍ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕທາ ຕມ຺ປິ ເອວໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອສຸຣຠວນສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂປຖາເປສ຺ສາມີຕິ ອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຕຊ຺ເຊຕິ. ສກ຺ໂກ ວິຊິຕວິຊໂຍ ນ ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ມຫາປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ປນສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ວິຘຸນນ຺ໂຕ ສຸຘມ຺ມເທວສຠໍ ປວິສຕິ ເຈວ ນິກ຺ຂມຕິ ຈ. ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ສກ຺ໂກ ອິມານິ ຜຣຸສວຈນານິ ຠເຍນ ຕິຕິກ຺ຂຕິ, ອຸທາຫຸ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ’’ຕິ? ວີມໍສນ຺ໂຕ ອຠາສິ.

ທຸພ຺ພລ຺ຍາ ໂນຕິ ທຸພ຺ພລຠາເວນ ນຸ. ປຏິສໍຍຸເຊຕິ ປຏິສໍຍຸເຊຍ຺ຍ ປຏິປ຺ຜເຣຍ຺ຍ. ປຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວິຣຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ປກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ປຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ. ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕີຕິ ໂຍ ສຕິມາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ມຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປສມໍເຍວາຫໍ ພາລສ຺ສ ປຏິເສຘນໍ ມຎ຺ເຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທາ ນໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ມຎ຺ຎຕິ. ອຊ຺ຌາຣຸຫຕີຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ໂຄວ ຠິຍ຺ໂຍ ປລາຍິນນ຺ຕິ ຍຖາ ໂຄຍຸທ຺ເຘ ຕາວເທວ ທ຺ເວ ຄາໂວ ຍຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ໂຄຄໂຓ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍທາ ປນ ເອໂກ ປລາຍຕິ, ອຖ ນໍ ປລາຍນ຺ຕໍ ສພ຺ໂພ ໂຄຄໂຓ ຠິຍ຺ໂຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ເອວໍ ທຸມ຺ເມໂຘ ຂມນ຺ຕໍ ຠິຍ຺ໂຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສທຕ຺ຖປຣມາຕິ ສກຕ຺ຖປຣມາ. ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເຕສຸ ສກອຕ຺ຖປຣເມສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ຂນ຺ຕິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ໂຖ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ຕມາຫຸ ປຣມໍ ຂນ຺ຕິນ຺ຕິ ໂຍ ພລວາ ຕິຕິກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຂນ຺ຕິໍ ປຣມໍ ອາຫຸ. ພາລພລໍ ນາມ ອຎ຺ຎາຓພລໍ. ຕໍ ຍສ຺ສ ພລໍ, ອພລເມວ ຕໍ ພລນ຺ຕິ ອາຫຸ ກເຖນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຘມ຺ເມນ ຣກ຺ຂິຕສ຺ສ, ຘມ຺ມໍ ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ປຏິວຕ຺ຕາຕິ ປຏິປ຺ຜຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕາ, ປຏິປ຺ຜຣິຕ຺ວາ ວາ ພາລພລນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍາປິ, ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ ປນ ຈາເລຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປາປິໂຍຕິ ເຕນ ໂກເຘນ ຕສ຺ເສວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາປໍ. ກຕຣສ຺ສ? ໂຍ ກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ. ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕານນ຺ຕິ ເອກວຈເນ ພຫຸວຈນໍ, ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊນາ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ເອວຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈາຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖໍ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນິປ຺ຜາເທນ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ອນ຺ຘພາໂລ ອຍ’’ນ຺ຕິ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາວ ເອວໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ອເຉກາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ໂຂຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສຸຠາສິຕຊຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໑. ປຎ຺ຈເມ ອສຸຣິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ເຉກຕາຍ ເອຕໍ ອໂວຈ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ປຣສ຺ສ ນາມ ຄາຫໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ປຐມໍ ວຕ຺ຕຸໍ ຄຣຸ. ປຣສ຺ສ ວຈນໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ປຈ຺ຉາ ສຸຂໍ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພເທວາຕິ ເທວໂລເກ ຈິຣນິວາສິໂນ ປຸພ຺ພສາມິກາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕາວ ປເວຓິອາຄຕໍ ຠຓຖາຕິ. ອທຓ຺ຑາວຈຣາຕິ ທຓ຺ຑາວຈຣຓຣຫິຕາ, ທຓ຺ຑໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ກຸລາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໒. ຉຏ຺ເຐ ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ສິມ຺ພລິວນາຠິມຸຂສ຺ສ ຊາຕສ຺ສ ຣຖສທ຺ໂທ ຈ ອາຊານີຍສທ຺ໂທ ຘຊສທ຺ໂທ ຈ ສມນ຺ຕາ ອສນິປາຕສທ຺ໂທ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິມ຺ພລິວເນ ພລວສຸປຓ຺ຓາ ປລາຍິໍສຸ, ຊຣາຊິຓ຺ຓາ ເຈວ ໂຣຄທຸພ຺ພລາ ຈ ອສຎ຺ຊາຕປກ຺ຂໂປຕກາ ຈ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ, ມຣຓຠເຍນ ຕຊ຺ຊິຕາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສ ສທ຺ໂທ, ຕາຕາ’’ຕິ? ມາຕລິໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຣຖສທ຺ທໍ, ເຕ ເທວ, ສຸຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ວິຣວນ຺ຕີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຣຸຓາສມາວຊ຺ຊິຕຫທໂຍ ອຠາສິ. ອີສາມຸເຂນາຕິ ຣຖສ຺ສ ອີສາມຸເຂນ. ຍຖາ ກຸລາວເກ ອີສາມຸຂໍ ນ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕິ, ເອວໍ ອິມິນາ ອີສາມຸເຂນ ເຕ ປຣິວຊ຺ຊຍ. ໂສ ຫິ ຣໂຖ ປຸຎ຺ຎປຈ຺ຈຍນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕປິ ສິເນຣຸມ຺ຫິປິ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ ນ ສຊ຺ຊຕິ, ອາກາສຄຕສທິເສເນວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ເຕນ ສິມ຺ພລິວເນນ ຄໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ຍຖາ ມຫາສກເຏ ກທລິວນມຊ຺ເຌນ ວາ ເອຣຓ຺ຑວນມຊ຺ເຌນ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສພ຺ພວນໍ ວິຠຄ຺ຄໍ ນິມ຺ມຖິຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕມ຺ປິ ສິມ຺ພລິວນໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນທຸພ຺ຠິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໓. ສຕ຺ຕເມ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ອຍໍ ສກ຺ໂກ ‘ໂຍປິ ເມ ອສ຺ສ ສຸປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ, ຕສ຺ສ ປາຫໍ ນ ທຸພ຺ເຠຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ, ມຍາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຕໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວີມໍສິສ຺ສາມິ ຕາວ ນໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ທຸພ຺ຠຕິ, ນ ທຸພ຺ຠຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ຕິຏ຺ຐ ເວປຈິຕ຺ຕິ ຄຫິໂຕສີຕິ ເວປຈິຕ຺ຕິ, ເອຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐ, ຄຫິໂຕ ຕ຺ວໍ ມຍາຕິ ວທຕິ. ສຫ ວຈເນເນວສ຺ສ ໂສ ກຓ຺ຐປຎ຺ຈເມຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ໂຘວ ອໂຫສິ. ສປສ຺ສຸ ຈ ເມຕິ ມຍິ ອທຸພ຺ຠຕ຺ຖາຍ ສປຖໍ ກໂຣຫີຕິ ວທຕິ. ຍໍ ມຸສາຠຓໂຕ ປາປນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ປຐມກປ຺ປິເກສຸ ເຈຕິຍຣຎ຺ໂຎ ປາປໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອຣິຍູປວາທິໂນຕິ ໂກກລິກສ຺ສ ວິຍ ປາປໍ. ມິຕ຺ຕທ຺ທຸໂນ ຈ ຍໍ ປາປນ຺ຕິ ມຫາກປິຊາຕເກ ມຫາສຕ຺ເຕ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປາປໍ. ອກຕຎ຺ຎຸໂນຕິ ເທວທຕ຺ຕສທິສສ຺ສ ອກຕຎ຺ຎຸໂນ ປາປໍ. ອິມານິ ກິຣ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາປາປານິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ເວໂຣຈນອສຸຣິນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໔. ອຏ຺ຐເມ ອຏ຺ຐໍສູຕິ ທ຺ວາຣປາລຣູປການິ ວິຍ ຐິຕາ. ນິປ຺ຜທາຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ, ຍາວ ອຕ຺ໂຖ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ວາຍເມເຖວາຕິ ວທຕິ. ທຸຕິຍຄາຖາ ສກ຺ກສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ນິປ຺ຜນ຺ນໂສຠເນສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ຂນ຺ຕິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ອຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຕ຺ຖຊາຕາຕິ ກິຈ຺ຈຊາຕາ. ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍປິ ຫິ ອຸປາທາຍ ອກິຈ຺ຈຊາໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິໂຕ ເອຕ຺ໂຕ ຄມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ກິຈ຺ຈເມວ ໂຫຕິ. ສໍໂຍຄປຣມາ ຕ຺ເວວ, ສມ຺ໂຠຄາ ສພ຺ພປາຓິນນ຺ຕິ ປາຣິວາສິກໂອທນາທີນິ ຫິ ອສມ຺ໂຠຄາຣຫານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ປຸນ ອຸຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຠຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີຫິ ສໍໂຍຊິຕານິ ສມ຺ໂຠຄາຣຫານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສໍໂຍຄປຣມາ ຕ຺ເວວ, ສມ຺ໂຠຄາ ສພ຺ພປາຓິນ’’ນ຺ຕິ. ນິປ຺ຜນ຺ນໂສຠໂນ ອຕ຺ໂຖຕິ ອິເມ ອຕ຺ຖາ ນາມ ນິປ຺ຜນ຺ນາວ ໂສຠນ຺ຕິ. ປຸນ ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖາ ສກ຺ກສ຺ສ. ຕຕ຺ຖາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຣຎ຺ຎາຍຕນອິສິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໕. ນວເມ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ສມ຺ມນ຺ຕີຕິ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຣມຓີເຍ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານຈງ຺ກມນາທີຫິ ສມ຺ປນ຺ນາສຸ ປຓ຺ຓສາລາສຸ ວສນ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ຈ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວປຈິຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຊນາ ຊາມາຕິກສສຸຣາ ກາເລນ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກາເລນ ເອກໂຕ ຈຣນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ເອກໂຕ ຈຣນ຺ຕິ. ປຏລິໂຍຕິ ຄຓງ຺ຄຓູປາຫນາ. ຂຄ຺ຄໍ ໂອລຄ຺ເຄຕ຺ວາຕິ ຂຄ຺ຄໍ ອໍເສ ໂອລຄ຺ເຄຕ຺ວາ. ຉຕ຺ເຕນາຕິ ທິພ຺ພເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ມຕ຺ຖເກ ຘາຣຍມາເນນ. ອປພ຺ຍາມໂຕ ກຣິຕ຺ວາຕິ ພ຺ຍາມໂຕ ອກຕ຺ວາ. ຈິຣທິກ຺ຂິຕານນ຺ຕິ ຈິຣສມາທິຓ຺ຓວຕານໍ. ອິໂຕ ປຏິກ຺ກມ຺ມາຕິ ‘‘ອິໂຕ ປກ຺ກມ ປຣິວຊ຺ຊຍ, ມາ ອຸປຣິວາເຕ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ເທວາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ຄນ຺ເຘ ເທວາ ນ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎິໂນ, ອິຏ຺ຐກນ຺ຕມນາປສຎ຺ຎິໂນເຍວາຕິ ທີເປຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ສມຸທ຺ທກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໖. ທສເມ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ປຓ຺ຓກຸຏີສູຕິ ຈກ຺ກວາຬມຫາສມຸທ຺ທປິຏ຺ຐິຍໍ ຣຊຕປຏ຺ຏວຓ຺ເຓ ວາລຸກປຸຬິເນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາສຸ ປຓ຺ຓສາລາສຸ ວສນ຺ຕິ. ສິຍາປິ ໂນຕິ ສິຍາປິ ອມ຺ຫາກໍ. ອຠຍທກ຺ຂິຓໍ ຍາເຈຍ຺ຍາມາຕິ ອຠຍທານໍ ຍາເຈຍ຺ຍາມ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກິຣ ເທວາສຸຣສງ຺ຄາໂມ ມຫາສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ໂຫຕິ. ອສຸຣານໍ ນ ສພ຺ພກາລໍ ຊໂຍ ໂຫຕິ, ພຫຸວາເຣ ປຣາຊໂຍວ ໂຫຕິ. ເຕ ເທເວຫິ ປຣາຊິຕາ ປລາຍນ຺ຕາ ອິສີນໍ ອສ຺ສມປເທນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ສກ຺ໂກ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ນາເສຕິ, ຄຓ຺ຫຖ ປຸຕ຺ຕຫຕາຍ ປຸຕ຺ເຕ’’ຕິ ກຸປິຕາ ອສ຺ສມປເທ ປານີຍຆຏຈງ຺ກມນສາລາທີນິ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕິ. ອິສໂຍ ອຣຎ຺ຎໂຕ ຜລາຜລໍ ອາທາຍ ອາຄຕາ ນໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ທຸກ຺ເຂນ ປຏິປາກຕິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕເຖວ ວິນາເສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອິທານິ ເຕສໍ ສງ຺ຄາໂມ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເອວໍ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ.

ກາມໍກໂຣຕິ ອິຈ຺ຉິຕກໂຣ. ຠຍສ຺ສ ອຠຍສ຺ສ ວາຕິ ຠຍໍ ວາ ອຠຍໍ ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ຕ຺ວໍ ອຠຍໍ ທາຕຸກາໂມ, ອຠຍໍ ທາຕຸໍ ປໂຫສິ. ສເຈ ຠຍໍ ທາຕຸກາໂມ. ຠຍໍ ທາຕຸໍ ປໂຫສິ. ອມ຺ຫາກໍ ປນ ອຠຍທານໍ ເທຫີຕິ. ທຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວິຣຸທ຺ຘານໍ. ປວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຂຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາປິຕໍ.

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊີຕິ ສາຍມາສຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຍນໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທາຍ ໂອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ຕາຍ ສມນ຺ຕາ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຕິສເຕນ ປຫໂຏ ວິຍ ວິຣວນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ທສໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ອສຸຣຠວນໍ ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ໂຂຠໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ວທຕິ. ທຸຕິຍຍາມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ອສຸຣານໍ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຕໍ ອສ຺ສາເສນ຺ຕານໍເຍວ ອຣຸຓໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວມສ຺ສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຄລຎ຺ຎຊາຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເວປຕິ. ເຕເນວ ຈສ຺ສ ‘‘ເວປຈິຕ຺ຕີ’’ຕິ ອປຣໍ ນາມໍ ອຸທປາທີຕິ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ວຕປທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໗. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ວຕປທານີຕິ ວຕໂກຏ຺ຐາສານິ. ສມຕ຺ຕານີຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ. ສມາທິນ຺ນານີຕິ ຄຫິຕານິ. ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍີຕິ ກຸລເຊຏ຺ຐການໍ ມຫາປິຕາ ມຫາມາຕາ ຈູຬປິຕາ ຈູຬມາຕາ ມາຕຸໂລ ມາຕຸລານີຕິອາທີນໍ ອປຈິຕິກາຣໂກ. ສຓ຺ຫວາໂຈຕິ ປິຍມຸທຸມຘຸຣວາໂຈ. ມຸຕ຺ຕຈາໂຄຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐຈາໂຄ. ປຍຕປາຓີຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມທານຕ຺ຖາຍ ສທາ ໂຘຕຫຕ຺ໂຖ. ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕຕິ ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ ຣໂຕ. ຍາຈໂຍໂຄຕິ ປເຣຫິ ຍາຈິຕພ຺ພາຣໂຫ, ຍາຈໂຍໂຄຕິ ວາ ຍາຈໂຍເຄເນວ ຍຸຕ຺ໂຕ. ທານສໍວິຠາຄຣໂຕຕິ ທາເນ ຈ ສໍວິຠາເຄ ຈ ຣໂຕ. ປຐມໍ.

໒. ສກ຺ກນາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໘. ທຸຕິເຍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕຕິ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຈລຄາເມ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ. ອາວສຖໍ ອທາສີຕິ ຈຕຸມຫາປເຖ ມຫາຊນສ຺ສ ອາວສຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ສຫສ຺ສມ຺ປິ ອຕ຺ຖານນ຺ຕິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ກາຣຓານໍ, ຊນສຫສ຺ເສນ ວາ ວຈນສຫສ຺ເສນ ວາ ໂອສາຣິເຕ ‘‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ເອກປເທ ຐິໂຕວ ວິນິຈ຺ຉິນຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ມຫາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕໙. ຕຕິເຍ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາຕິ ກເຖນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂສ ສກ຺ໂກ, ເຍນ ໂສ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສພລໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິ. ຕຎ຺ຈ ປຊານາມີຕິ ພຫຸວຈເນ ເອກວຈນໍ, ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ປຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກ຺ໂກ ກິຣ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຈລຄາເມ ມໂຆ ນາມ ມາຓໂວ ອໂຫສິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ໂພຘິສຕ຺ຕຈຣິຍາ ວິຍ ຈ ຕສ຺ສ ຈຣິຍາ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕຕ຺ຕິໍສ ປຸຣິເສ ຄເຫຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓມກາສິ. ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນວ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ມຫາຊນສ຺ສ ສນ຺ນິປຕິຕຏ຺ຐາເນ ກຈວຣໍ ອຸຠໂຕປສ຺ເສສຸ ອປພ຺ຍູຫິຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ຣມຓີຍໍ ອກາສິ. ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣສິ. ປຸນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ສາລໍ ກາເຣສິ. ຄາມໂຕ ຈ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາວຸຕມ຺ປິ ອຑ຺ຒໂຍຊນມ຺ປິ ຕິຄາວຸຕມ຺ປິ ໂຍຊນມ຺ປິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສຫາເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສມໍ ສມໍ ອກາສິ. ເຕ ສພ຺ເພວ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເສຕຸຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເສຕຸໍ, ມຓ຺ຑປສາລາໂປກ຺ຂຣຓິມາລາວຈ຺ຉໂຣປນປທີນໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ມຓ຺ຑປສາລາໂປກ຺ຂຣຓິມາລາວຈ຺ຉໂຣປນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎມກໍສຸ. ມໂຆ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ປູເຣຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສທ຺ຘິໍ ສຫາເຍຫິ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ຊານາຕິ. ເຕນາຫ – ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຄາ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາມີຕິ. ອຍໍ ສກ຺ກສ຺ສ ສກ຺ກຕ຺ຕາຘິຄເມ ສງ຺ເຂປກຖາ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ ສກ຺ກປຓ຺ຫວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທລິທ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ມນຸສ຺ສທລິທ຺ໂທຕິ ມນຸສ຺ສອຘໂນ. ມນຸສ຺ສກປໂຓຕິ ມນຸສ຺ສກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ມນຸສ຺ສວຣາໂກຕິ ມນຸສ຺ສລາມໂກ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ອຕິໂຣຈເນ. ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ອວຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ລາມກໂຕ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ. ຂິຍນ຺ຕີຕິ ກເຖນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ. ວິປາເຈນ຺ຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກເຖນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕິ. ເອໂສ ໂຂ ມາຣິສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍມນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ໂສ ກິຣ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສມຸສ຺ສິຕທ຺ຘຊປຏາກນານາລງ຺ກາເຣນ ສຸຏ຺ຐຸ ອລງ຺ກຕໍ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ອກາສິ ອຕ຺ຕໂນ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມາກຑ຺ຒິຕເນຕ຺ເຕນ ຊນກາເຍນ ສມຸລ຺ໂລກິຍມາໂນ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ເອໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພຕາ ອາຄມ຺ມ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິ, ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ສນ຺ຕມານໂສ ອຸຕ຺ຕມທມຖສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຫາຊໂນປິ ຣາຊຄຕໍ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ປຫາຍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘເມວ ໂອໂລເກສິ. ຣາຊາ – ‘‘ອິທານິ ອິມສ຺ມິໍ ຊນກາເຍ ເອໂກປິ ມໍ ນ ໂອໂລເກຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອທ຺ທສ. ໂສປິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ມຫລ຺ລໂກ ໂຫຕິ ປຈ຺ຉິມວເຍ ຐິໂຕ. ຈີວຣານິປິສ຺ສ ຊິຓ຺ຓານິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ສຸຕ຺ຕານິ ຄຬນ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປູຣິຕປາຣມິໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປສາທມຕ຺ຕໍ ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ວນ຺ທນມຕ຺ຕໍ ວາ ນາໂຫສິ. ໂສ ຣາຊາ ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ ມຎ຺ເຎ ເອສ ອຸສູຍາຍ ມໍ ນ ໂອໂລເກຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ກ຺ວາຍໍ ກຸຏ຺ຐິຈີວຣານິ ປາຣຸໂຕ’’ຕິ ນິຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣາຊຄເຫ ປຣມກປຓາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຄຫິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາ ອິຕ຺ຖີ ກຎ຺ຊິກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທຣປູຣໍ ນາລຕ຺ຖ. ຕສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຄຕສ຺ເສວ ກຓ຺ຓນາສາ ວິລີນາ, ສງ຺ຂປລິຕກຸຏ຺ຐີ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ມາຕາປິຕໂຣ ນາມ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ມາຕາ ຍາວ ກປາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕາວສ຺ສ ກຎ຺ຊິກມ຺ປິ ອຸທກມ຺ປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖກາເລ ປນສ຺ສ ກປາລໍ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສິ ສເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ ປກ຺ກາມິ.

ອຖສ຺ສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກລສຣີຣໂຕ ມໍສານິ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ, ຍູສໍ ປຄ຺ຆຣຕິ, ມຫາເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍໍ ຍໍ ຣຈ຺ຉໍ ນິສ຺ສາຍ ສຍຕິ, ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ມຫາຣເວນ ຣວຕິ. ຕສ຺ສ ກາຣຸຎ຺ຎປຣິເທວິຕສທ຺ເທນ ສກລວີຖິຍໍ ມນຸສ຺ສາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຂສຍິເຕ ປໂພເຘຕີຕິ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘຕ຺ເວວ ນາມໍ ອຸທປາທິ. ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ຠຄວຕິ ຣາຊຄຫໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ນາຄຣາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ນຄຣມຊ຺ເຌ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ອທໍສຸ. ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘປິ ກຸຏ຺ຐີ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານຄ຺ຄມຓ຺ຑປສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິສີທິ. ນາຄຣາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສນ຺ຕາ ຕສ຺ສາປິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ອທໍສຸ. ຕສ຺ສ ປຓີຕໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ທີເປສິ, ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນວ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ສຕ຺ຖາ ອຸຏ຺ຐາຍ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ. ໂສປິ ຈຸມ຺ພຏໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ກປາລມາທາຍ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິພ຺ຠນ຺ຕາຍ ຄາວິຍາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິໂຕ ມຕ຺ຕິກປາຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ປຏິລຠນ຺ໂຕ ວິຍ ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕວາເຣ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ຕໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເອໂສ ໂຂ ມາຣິສາຕິອາທິມາຫ.

ສທ຺ຘາຕິ ມຄ຺ເຄນາຄຕສທ຺ຘາ. ສີລຎ຺ຈ ຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ກລ຺ຍາຓສີລໍ ນາມ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອຣິຍກນ຺ຕສີລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ເອກສີລມ຺ປິ ອກນ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ຠວນ຺ຕເຣປິ ອປ຺ປຫີນໍ ປຎ຺ຈສີລໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຣາມເຓຍ຺ຍກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໑. ປຎ຺ຈເມ ອາຣາມເຈຕ຺ຍາຕິ ອາຣາມເຈຕິຍານິ. ວນເຈຕ຺ຍາຕິ ວນເຈຕິຍານິ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນ ເຈຕ຺ຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມນຸສ຺ສຣາມເຓຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ມນຸສ຺ສຣມຓີຍຠາວສ຺ສ. ອິທານິ ມນຸສ຺ສຣມຓີຍກວເສນ ຠູມິຣມຓີຍກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຄາເມ ວາຕິອາທິມາຫ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຍຊມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໒. ຉຏ຺ເຐ ຍຊມານານນ຺ຕິ ຍຊນ຺ຕານໍ. ຕທາ ກິຣ ອງ຺ຄມຄຘວາສິກາ ມນຸສ຺ສາ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີສຸ ອຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ທາຣູນໍ ສຏ຺ຐິມຕ຺ເຕ ສກຏຠາເຣ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ປຊ຺ຊລິຕກາເລ ‘‘ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຍຊາມາ’’ຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ‘‘ເອກວາຣໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສຫສ຺ສຄຸຓຜລໍ ເທຕີ’’ຕິ ເນສໍ ລທ຺ຘິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ສພ຺ເພປິເມ ສພ຺ພອຄ຺ຄານິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຍຊາມາ’ຕິ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຌາເປນ຺ຕິ. ອຜລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕຸ, ຍຖາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈວ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ທຕ຺ວາ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທາຣຸຣາສິໍ ຊລາເປຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຍຎ຺ຎໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ, ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຫໍສຸ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ‘ມຍໍ ຕກ຺ເກນ ກເຖມາ’ຕິ ມຎ຺ຎຖ, ອິທານິ ປສ຺ສຖ, ອຍໍ ໂວ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫຕ຺ຖາ ຍຎ຺ຎໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ສກ຺ໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທາຣຸຈິຕກມຕ຺ຖເກ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສາຍໍ ສກ຺ກາໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ ໂນ ຍຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ອາຄຈ຺ຉຖ, ມາ ຕຸລໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຕຸລຍິຕ຺ຖ, ອຍໍ ສຕ຺ຖາ ຘຸຣວິຫາເຣ ວສຕິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ ‘‘ກສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ອຸຠຍຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂານນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ. ໂອປຘິກໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຸປຘິວິປາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ. ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ອຣິຍສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ວິປ຺ຜາຣວນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເທສນາວສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານິ ອມຕປານໍ ປິວິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສາ ສພ຺ພານິ ອຄ຺ຄທານານິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອທໍສຸ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ພຸທ຺ຘວນ຺ທນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໓. ສຕ຺ຕເມ ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ອຸຏ຺ຐຫ, ຆຏ, ວາຍມ. ວິຊິຕສງ຺ຄາມາຕິ ຣາຄາທີນຎ຺ເຈວ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກສ຺ສ ຈ ມາຣພລສ຺ສ ຊິຕຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອວໍ ອາລປຕິ. ປນ຺ນຠາຣາຕິ ໂອໂຣປິຕຂນ຺ຘກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣຠາຣ. ປນ຺ນຣສາຍ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ປນ຺ນຣສາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິໍ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຄຫຏ຺ຐວນ຺ທນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໔. ອຏ຺ຐເມ ປຸຖຸທ຺ທິສາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ຈຕສ຺ໂສ ອນຸທິສາ ຈ. ຠຸມ຺ມາຕິ ຠູມິວາສິໂນ. ຈິຣຣຕ຺ຕສມາຫິເຕຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາຫິ ຈິຣຣຕ຺ຕສມາຫິຕຈິຕ຺ເຕ. ວນ຺ເທຕິ ວນ຺ທາມິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣາຍເຓຕິ ທສປິ ວສ຺ສານິ ວີສຕິປິ ວສ຺ສານິ…ເປ… ສຏ຺ຐິປິ ວສ຺ສານິ ອາປາຓໂກຏິກໍ ເອກເສຍ຺ຍໍ ເອກຠຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິກໍ ເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎກຣາຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍທານໍ ກຸສຸມ຺ຠສຸມນປູຊາ ທີປສຫສ຺ສຊາລນ຺ຕິ ເອວມາທິປຸຎ຺ຎກາຣກາ. ສີລວນ຺ໂຕຕິ ອຸປາສກຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈຫິປິ ທສຫິປິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຘມ຺ເມນ ທາຣໍ ໂປເສນ຺ຕີຕິ ອຸມງ຺ຄຠິນ຺ທນາທີນິ ອກຕ຺ວາ ຘມ຺ມິເກຫິ ກສິໂຄຣກ຺ຂວຓິຊ຺ຊາທີຫິ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສນ຺ຕິ. ປມຸໂຂ ຣຖມາຣຸຫີຕິ ເທວານໍ ປມຸໂຂ ເສຏ຺ໂຐ ຣຖໍ ອາຣຸຫິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສຕ຺ຖາຣວນ຺ທນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໕. ນວເມ ຠຄວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສຕີຕິ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣິຍໍ ທຸກຸລໍ ກຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມຊາຓຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນມສ຺ສຕິ. ໂສ ຍກ຺ໂຂຕິ ໂສ ສກ຺ໂກ. ອໂນມນາມນ຺ຕິ ສພ຺ພຄຸເຓຫິ ໂອມກຠາວສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ສພ຺ພຄຸຓເນມິຕ຺ຕເກຫິ ນາເມຫິ ອໂນມນາມໍ. ອວິຊ຺ຊາສມຕິກ຺ກມາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທິກາຍ ວຏ຺ຏມູລກອວິຊ຺ຊາຍ ສມຕິກ຺ກເມນ. ເສກ຺ຂາຕິ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ. ອປຈຍາຣາມາຕິ ວຏ຺ຏວິທ຺ຘໍສເນ ຣຕາ. ສິກ຺ຂເຣຕິ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ສງ຺ຆວນ຺ທນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໖. ທສເມ ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ກສ຺ມາ ເອສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເອວໍ ຠາສຕີຕິ? ສກ຺ກສ຺ສ ກິຣ ເທວຣຎ຺ໂຎ ສທ຺ໂທ ມຘຸໂຣ, ສຸຜສິຕໍ ທນ຺ຕາວຣຓໍ, ກຖນກາເລ ສຸວຓ຺ຓກິງ຺ກິຓິກສທ຺ໂທ ວິຍ ນິຈ຺ຉຣຕິ. ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ຠາສຕິ. ປູຕິເທຫສຍາຕິ ປູຕິມ຺ຫິ ມາຕຸສຣີເຣ ວາ, ອຕ຺ຕໂນເຍວ ວາ ສຣີຣໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຍນໂຕ ປູຕິເທຫສຍາ. ນິມຸຄ຺ຄາ ກຸຓປມ຺ເຫເຕຕິ ທສມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສງ຺ຂາເຕ ກຸຓປສ຺ມິໍ ເອເຕ ນິມຸຄ຺ຄາ. ເອຕໍ ເຕສໍ ປິຫຍາມີຕິ ເອເຕສໍ ເອຕໍ ປິຫຍາມິ ປຕ຺ຖຍາມິ. ນ ເຕ ສໍ ໂກຏ຺ເຐ ໂອເປນ຺ຕີຕິ ນ ເຕ ສໍ ສນ຺ຕກໍ ຘຎ຺ຎໍ ໂກຏ຺ເຐ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ນ ຫິ ເອເຕສໍ ຘຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິ. ນ ກຸມ຺ຠີຕິ ນ ກຸມ຺ຠິຍໍ. ນ ກໂຬປິຍນ຺ຕິ ນ ປຈ຺ຉິຍໍ. ປຣນິຏ຺ຐິຕເມສານາຕິ ປເຣສໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ປຣຆເຣ ປກ຺ກໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ເອສມານາ ຄເວສມານາ. ເຕນາຕິ ເອວໍ ປຣິຍິຏ຺ເຐນ. ສຸພ຺ພຕາຕິ ທສປິ…ເປ… ສຏ຺ຐິປິ ວສ຺ສານິ ສຸສມາທິນ຺ນສຸນ຺ທຣວຕາ.

ສຸມນ຺ຕມນ຺ຕິໂນຕິ ຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍິສ຺ສາມ, ຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທິຍິສ຺ສາມ, ອມຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ສຸຠາສິຕຠາສິໂນ. ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ສມຎ຺ຈຣາຕິ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ອສນິໂຆເສນ ໂຆສິຕາ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕາປິ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ສມໍ ຈຣນ຺ຕິເຍວ ນາມ. ກສ຺ມາ? ນິຣຕ຺ຖກວຈນສ຺ສາຠາວາ. ປຸຖຸມຈ຺ຈາ ຈາຕິ ພຫຸສຕ຺ຕາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຣຸທ຺ຘາ. ອຕ຺ຕທຓ຺ເຑສຸ ນິພ຺ພຸຕາຕິ ປຣວິເຫຐນຕ຺ຖໍ ຄຫິຕທຓ຺ເຑສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ນິພ຺ພຸຕາ ວິສ຺ສຏ຺ຐທຓ຺ຑາ. ສາທາເນສຸ ອນາທານາຕິ ສຄຫເຓສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ຠວໂຍນິອາທີນໍ ເອກໂກຏ຺ຐາສສ຺ສາປິ ອຄຫິຕຕ຺ຕາ ອຄຫຓາ. ທສມໍ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໓. ຕຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ເຉຕ຺ວາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໗. ຕຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ປຐມໍ.

໒. ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໘. ທຸຕິເຍ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓຕິ ຌາມຂາຓຸວຓ຺ໂຓ. ໂອໂກຏິມໂກຕິ ລກຸຓ຺ຑໂກ ມໂຫທໂຣ. ອາສເນຕິ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ. ໂກຘຠກ຺ໂຂຕິ ສກ຺ເກນ ຄຫິຕນາມເມເວຕໍ. ໂສ ປນ ເອໂກ ຣູປາວຈຣພ຺ຣຫ຺ມາ, ‘‘ສກ຺ໂກ ກິຣ ຂນ຺ຕິພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕ. ອວຣຸທ຺ຘກຍກ຺ຂາ ປນ ເອວຣູປໍ ສໍວິຫິຕາຣກ຺ຂໍ ຐານໍ ປວິສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ເທວານໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ເອສ ຜຣຸເສນ ຈາເລຕຸໍ, ນີຈວຸຕ຺ຕິນາ ປນ ຂນ຺ຕິຍໍ ຐິເຕນ ສກ຺ກາ ປລາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕຖາ ປລາເປຕຸກາໂມ ອຸປສງ຺ກມິ. ອນ຺ຕຣຘາຍີຕິ ຂນ຺ຕິຍໍ ຐຕ຺ວາ ພລວຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນີຈວຸຕ຺ຕິຍາ ທສ຺ສິຍມານາຍ ສກ຺ກາສເນ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ນ ສູປຫຕຈິຕ຺ໂຕມ຺ຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອຸປຫຕຈິຕ຺ໂຕມ຺ຫີຕິ ອາຫ. ນາວຕ຺ເຕນ ສຸວານໂຍຕິ ນ ໂກຘາວຕ຺ເຕນ ສຸອານໂຍ, ໂກຘວເສ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສຸກໂຣມ຺ຫີຕິ ວທຕິ. ນ ໂວ ຈິຣາຫນ຺ຕິ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອຫໍ ຈິຣໍ ນ ກຸຊ຺ຌາມີຕິ ວທຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສມ຺ພຣິມາຍາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖໙. ຕຕິເຍ ອາພາຘິໂກຕິ ອິສິຄເຓນ ອຠິສປກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາພາເຘນ ອາພາຘິໂກ. ວາເຈຫິ ມນ຺ຕິ ສເຈ ມໍ ສມ຺ພຣິມາຍໍ ວາເຈສິ, ເອວມຫໍ ຕມ຺ປິ ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ. ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ວາເຈສີຕິ ວິນາປິ ຕາວ ສມ຺ພຣິມາຍໍ ສກ຺ໂກ ອມ຺ເຫ ພາຘຕິ, ຍທິ ປນ ຕໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ນຏ຺ຐາ ມຍໍ, ມາ ອຕ຺ຕໂນ ເອກສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອມ຺ເຫ ນາເສຫີຕິ ວຕ຺ວາ ນິວາຣຍິໍສຸ. ສມ຺ພໂຣວ ສຕໍ ສມນ຺ຕິ ຍຖາ ສມ຺ພໂຣ ອສຸຣິນ຺ໂທ ມາຍາວີ ມາຍໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ວສ຺ສສຕໍ ນິຣເຍ ປກ຺ໂກ, ເອວໍ ປຈ຺ຈຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຘມ຺ມິກາວ, ອລໍ ໂວ ມາຍາຍາຕິ ວທຕິ. ກິໍ ປນ ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ໂກຘໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຕິ? ອາມ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ກຖໍ? ຕທາ ກິຣ ໂສ ອິສິຄໂຓ ຘຣຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ນໍ ອິສີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ຂມາເປຍ຺ຍ, ເອວມສ຺ສ ຜາສຸ ຠເວຍ຺ຍ. ເຕນ ປນ ວຎ຺ຈິຕຕ຺ຕາ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕວ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສມ຺ປໂຍເຊສຸນ຺ຕິ ກລຫໍ ອກໍສຸ. ອຈ຺ຈສຣາຕິ ອຕິກ຺ກມິ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ວຈນໍ ອໂວຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຘມ຺ມໍ ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ນ ຂມຕິ. ໂກໂຘ ໂວ ວສມາຍາຕູຕິ ໂກໂຘ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສໍ ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ມາ ຕຸມ຺ເຫ ໂກຘວສໍ ຄມິຕ຺ຖາຕິ ທີເປຕິ. ມາ ຈ ມິຕ຺ເຕ ຫິ ໂວ ຊຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມິຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຊຣາ ນາມ ມາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ກຣຓວຈນໍ, ມິຕ຺ເຕສຸ ໂວ ຊຣາ ມາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ມິຕ຺ຕຠາວໂຕ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ ມາ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄຣຫິຍໍ ມາ ຄຣຫິຕ຺ຖາຕິ ອຄາຣຍ຺ຫໍ ຂີຓາສວປຸຄ຺ຄລໍ ມາ ຄຣຫິຕ຺ຖ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອກ຺ໂກຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗໑. ປຎ຺ຈເມ ມາ ໂວ ໂກໂຘ ອຊ຺ຌຠວີຕິ ໂກໂຘ ຕຸມ຺ເຫ ມາ ອຠິຠວິ, ຕຸມ຺ເຫວ ໂກຘໍ ອຠິຠວຖ. ມາ ຈ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ຖ ກຸຊ຺ຌິຕນ຺ຕິ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ ມາ ປຏິກຸຊ຺ຌິຕ຺ຖ. ອກ຺ໂກໂຘຕິ ເມຕ຺ຕາ ຈ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ຈ. ອວິຫິໍສາຕິ ກຣຸຓາ ຈ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ຈ. ອຖ ປາປຊນໍ ໂກໂຘ, ປພ຺ພໂຕວາຠິມທ຺ທຕີຕິ ລາມກຊນໍ ປພ຺ພໂຕ ວິຍ ໂກໂຘ ອຠິມທ຺ທຕີຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

ຕຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

ສກ຺ກສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ສຄາຖາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ປຐໂມ ຠາໂຄ.