📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ

ນິທານວຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາ

໑. ນິທານສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ

໑. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ – ນິທານວຄ຺ເຄ ປຐມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ, ເອຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣາຕິ ເທສກາລປຣິທີປນໍ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ຍໍ ສມຍໍ ວິຫຣຕິ, ຕຕ຺ຣ ສມເຍ, ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ເຊຕວເນ ວິຫຣຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຊຕວເນ’’ຕິ ທີເປຕິ. ຠາສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ເຕ ວາ ເທສກາເລ ທີເປຕິ. ນ ຫິ ຠຄວາ ອຍຸຕ຺ເຕ ເທເສ ກາເລ ຈ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ. ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ຕາວ ພາຫິຍາ’’ຕິອາທິ (ອຸທາ. ໑໐) ເຈຕ຺ຖ ສາຘກໍ. ໂຂຕິ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ, ອວຘາຣເຓ ອາທິກາລຕ຺ເຖ ວາ ນິປາໂຕ. ຠຄວາຕິ ໂລກຄຣຸທີປນໍ. ຠິກ຺ຂູຕິ ກຖາສວນຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລວຈນໍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ‘‘ຠິກ຺ຂໂກຕິ ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌູປຄໂຕຕິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ໔໕; ວິຠ. ໕໑໐) ນເຍນ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ອາລປິ, ອຠາສິ, ສມ຺ໂພເຘສິ, ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປນ ຎາປເນປິ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອາມນ຺ຕຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ປກ຺ໂກສເນປິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ມມ ວຈເນນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໑໑). ຠິກ຺ຂໂວຕິ ອາມນ຺ຕນາກາຣທີປນໍ. ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂນສີລຕາທິຄຸຓໂຍຄສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂນສີລຕາຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂນຘມ຺ມຕາຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂເນ ສາຘຸກາຣິຕາຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕປີຕິ ສທ຺ທວິທູ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂນສີລຕາທິຄຸຓໂຍຄສິທ຺ເຘນ ວຈເນນ ຫີນາຘິກຊນເສວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘຕທີນຠາວນິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ອິມິນາ ຈ ກຣຸຓາວິປ຺ຜາຣໂສມ຺ມຫທຍນຍນນິປາຕປຸພ຺ພງ຺ຄເມນ ວຈເນນ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິມຸເຂ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຕເນວ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາທີປເກນ ເນສໍ ວຈເນນ ໂສຕຸກມ຺ຍຕໍ ຊເນຕິ, ເຕເນວ ຈ ສມ຺ໂພຘນຕ຺ເຖນ ສາຘຸກໍ ມນສິກາເຣປິ ນິໂຍເຊຕິ. ສາຘຸກໍ ມນສິກາຣາຍຕ຺ຕາ ຫິ ສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິ.

ອປເຣສຸປິ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ກສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູເຍວ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ເຈ? ເຊຏ຺ຐເສຏ຺ຐາສນ຺ນສທາສນ຺ນິຫິຕຠາວໂຕ. ສພ຺ພປຣິສສາຘາຣຓາ ຫິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາ, ປຣິສາຍ ເຊຏ຺ຐາ ຠິກ຺ຂູ ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ, ເສຏ຺ຐາ ອນຄາຣິຍຠາວໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸຈຣິຍານຸວິຘາຍກຕ຺ຕາ ສກລສາສນປຏິຄ຺ຄາຫກຕ຺ຕາ ຈ, ອາສນ຺ນາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ເນສຸ ສຕ຺ຖຸສນ຺ຕິກຕ຺ຕາ, ສທາສນ຺ນິຫິຕາ ສຕ຺ຖຸສນ຺ຕິກາວຈຣຕ຺ຕາຕິ. ອປິຈ ເຕ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຠາຊນໍ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ. ວິເສສໂຕ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູເຍວ ສນ຺ຘາຍ ອຍໍ ເທສນາປີຕິ ເອວໍ ອາມນ຺ເຕສິ.

ກິມຕ຺ຖໍ ປນ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ, ນ ຘມ຺ມເມວ ເທເສສີຕິ? ສຕິຊນນຕ຺ຖໍ. ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕາປິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາປິ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕາປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕາປິ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ‘‘ອຍໍ ເທສນາ ກິໍນິທານາ ກິໍປຈ຺ຈຍາ ກຕມາຍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເທສິຕາ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ, ນ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ, ເຕນ ເນສໍ ສຕິຊນນຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ປຐມໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ.

ຠທນ຺ເຕຕິ ຄາຣວວຈນເມຕໍ, ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິວຈນທານໍ ວາ. ອປິເຈຕ຺ຖ ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ວທມາໂນ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາລປຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ວທມານາ ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈາລປນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ຠຄວາ ອາຠາສຕິ, ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ປຈ຺ຈາຠາສນ຺ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ປຏິວຈນໍ ທາເປຕິ, ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ປຏິວຈນໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຍ ຠຄວາ ອາມນ຺ເຕສິ, ເຕ. ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ອາມນ຺ຕນໍ ປຕິອສ຺ໂສສຸໍ, ອຠິມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຓິໍສຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈາຕິ, ຠຄວາ ເອຕໍ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສກລສຸຕ຺ຕໍ ອໂວຈ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍໍ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ພຸທ຺ຘານໍ ເທສນາຎາຓຄມ຺ຠີຣຠາວສໍສູຈກສ຺ສ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຂາວຄາຫຓຕ຺ຖໍ ກາລເທສເທສກປຣິສາປເທສປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ນິທານໍ ຠາສິຕໍ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ.

ອິທານິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ໂວຕິອາທິນາ ນເຍນ ຠຄວຕາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ໂອກາໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ສາ ປເນສາ ສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ຍສ຺ມາ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປໍ ຕາວ ວິຈາເຣສ຺ສາມ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປາ – ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ, ປຣຊ຺ຌາສໂຍ, ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ, ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍານິ ສຸຕ຺ຕານິ ຠຄວາ ປເຣຫິ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍເນວ ກເຖຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທສພລສຸຕ຺ຕນ຺ຕຫາຣໂກ ຈນ຺ໂທປມ-ວີໂຓປມ-ສມ຺ມປ຺ປຘານ-ອິທ຺ຘິປາທ-ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລ-ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄ-ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຫາຣໂກຕິ ເອວມາທີນິ, ເຕສໍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ນິກ຺ເຂໂປ.

ຍານິ ປນ ‘‘ປຣິປກ຺ກາ ໂຂ ຣາຫຸລສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ ຘມ຺ມາ. ຍໍນູນາຫໍ ຣາຫຸລໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາສວານໍ ຂເຍ ວິເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໑໒໑; ມ. ນິ. ໓.໔໑໖) ເອວໍ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຂນ຺ຕິໍ ນິຊ຺ຌານກ຺ຂມໍ ມນໍ ອຠິນີຫາຣໍ ພຸຊ຺ຌນຠາວຎ຺ຈ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣຊ຺ຌາສຍວເສນ ກຖິຕານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈູຬຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ, ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ, ອາສີວິໂສປມສຸຕ຺ຕໍ, ຘາຕຸວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວມາທີນິ, ເຕສໍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ນິກ຺ເຂໂປ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ປນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຓ຺ຓາ ນາຄາ ສຸປຓ຺ຓາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ອສຸຣາ ຍກ຺ຂາ ມຫາຣາຊາໂນ ຕາວຕິໍສາທໂຍ ເທວາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ເອວມາທໂຍ ‘‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ – (ສໍ. ນິ. ໕.໒໐໒) ນີວຣຓາ ນີວຣຓາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ – ອິເມ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ກິໍສູຘ ວິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສສ຺ສ ເສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖; ສຸ. ນິ. ໑໘໓) ນເຍນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຸຏ຺ເຐນ ຠຄວຕາ ຍານິ ກຖິຕານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕາທີນິ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ຕ, ມາຣສໍຍຸຕ຺ຕ, ພ຺ຣຫ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕ, ສກ຺ກປຎ຺ຫ, ຈູຬເວທລ຺ລ, ມຫາເວທລ຺ລ, ສາມຎ຺ຎຜລອາຬວກ, ສູຈິໂລມ, ຂຣໂລມສຸຕ຺ຕາທີນິ, ເຕສໍ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ.

ຍານິ ປນ ຕານິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຖິຕານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຘມ຺ມທາຍາທໍ. ຈູຬສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ ປຸຕ຺ຕມໍສູປມໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘູປມໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມໍ ເຜຓປິຓ຺ຑູປມໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກູປມນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ, ເຕສໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ.

ເອວເມເຕສຸ ຈຕູສຸ ນິກ຺ເຂເປສຸ ອິມສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ນິກ຺ເຂໂປ. ປຣປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ຫິທໍ ຠຄວຕາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ກຕເມສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນາຕິ? ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູນໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ປຸຄ຺ຄລາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ເນຍ຺ໂຍ ປທປຣໂມຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຫ ອຸທາຫຏເວລາຍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ເຖ ວິຠຊິຍມາເນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸທ຺ເທສໂຕ ປຣິປຸຈ຺ຉໂຕ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວໂຕ, ຠຊໂຕ, ປຍິຣຸປາສໂຕ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນຍ຺ໂຍ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸມ຺ປິ ສຸຓໂຕ, ພຫຸມ຺ປິ ຘາຣຍໂຕ, ພຫຸມ຺ປິ ວາຈຍໂຕ ນ ຕາຍ ຊາຕິຍາ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປທປຣໂມ. ອິຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ຕທາ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ຊນປທວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ເພວ ເອກຈຣາ ທ຺ວິຈຣາ ຕິຈຣາ ຈຕຸຈຣາ ປຎ຺ຈຈຣາ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂນ ຘຸຕງ຺ຄຘຣາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ຍຸຕ຺ຕໂຍຄາ ວິປສ຺ສກາ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣເທສນໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ຣຕ຺ຕກມ຺ພລສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປມານາ ວິຍ ເທສນໍ ປຈ຺ຈາສີສມານາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ຠຄວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠິ. ຍຖາ ຫິ ເຉໂກ ຈິຕ຺ຕກາໂຣ ອປຣິກມ຺ມກຕຠິຕ຺ຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ, ນ ອາທິໂຕວ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ, ມຫາມຕ຺ຕິກເລປາທີຫິ ປນ ຠິຕ຺ຕິປຣິກມ຺ມໍ ຕາວ ກຕ຺ວາ, ກຕປຣິກມ຺ມາຍ ຠິຕ຺ຕິຍາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ກຕປຣິກມ຺ມໍ ປນ ຠິຕ຺ຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ, ຠິຕ຺ຕິປຣິກມ຺ມພ຺ຍາປາຣໍ ອກຕ຺ວາ, ຣງ຺ຄຊາຕານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ, ວຏ຺ຏິກໍ ວາ ຕູລິກໍ ວາ ອາທາຍ ຣູປເມວ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ອກຕາຠິນິເວສໍ ອາທິກມ຺ມິກກຸລປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ນາສ຺ສ ອາທິໂຕວ ອຣຫຕ຺ຕປທຏ຺ຐານໍ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂຓໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ສີລສມາຘິກມ຺ມສ຺ສກຕາທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາຍ ປນ ໂຍເຊນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ຕາວ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອາທິເມວ ວິໂສເຘຫິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ? ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ. ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ. ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຕິວິເຘນ ຠາເວຍ຺ຍາສິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາຫິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ພຫິທ຺ຘາ ວາ ກາເຍ…ເປ… ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວາ ກາເຍ…ເປ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາຫິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ເອວໍ ຕິວິເຘນ ຠາເວສ຺ສສິ, ຕໂຕ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍາ ຣຕ຺ຕິ ວາ ທິວໂສ ວາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙).

ເອວໍ ອາທິກມ຺ມິກກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສີລກຖາຍ ປຣິກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ, ອຣຫຕ຺ຕປທຏ຺ຐານໍ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂຓໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ.

ປຣິສຸທ຺ຘສີລໍ ປນ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ຍຸຕ຺ຕໂຍຄໍ ວິປສ຺ສກໍ ລຠິຕ຺ວາ, ນາສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ອຸຊຸກເມວ ປນ ອຣຫຕ຺ຕປທຏ຺ຐານໍ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂຓໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ອິເມ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ ຐິຕາ ສຸຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓສທິສາ ສຸປຣິມຊ຺ຊິຕມຓິກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ນິຠາ, ເອໂກ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄວ ເນສໍ ອນາຄໂຕ. ອິຕິ ຕສ຺ສາຄມນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອເປກ຺ຂມາໂນ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ. ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຕສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ໂວຕິ ອຍໍ ໂວ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ຈຕ຺ຕ-ອຸປໂຍຄກຣຓ-ສມ຺ປທານ-ສາມິວຈນ-ປທປູຣເຓສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ ອນຸຣຸທ຺ຘາ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໒໖; ມຫາວ. ໔໖໖) ຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓາເມມິ ໂວ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໕໗) ອຸປໂຍເຄ. ‘‘ນ ໂວ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຖພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໕໗) ກຣເຓ. ‘‘ວນປຕ຺ຖປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑໙໐) ສມ຺ປທາເນ. ‘‘ສພ຺ເພສໍ ໂວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໔໕) ສາມິວຈເນ. ‘‘ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໕) ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ. ອິຘ ປນາຍໍ ສມ຺ປທາເນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂເວຕິ ປຕິສ຺ສເວນ ອຠິມຸຂີຠູຕານໍ ປຸນ ອາລປນໍ. ເທເສສ຺ສາມີຕິ ເທສນາປຏິຊານນໍ. ຕໍ ສຸຓາຖາຕິ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ຕໍ ເທສນໍ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສຸຓາຖ.

ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສາຘຸກໍ ສາຘູຕິ ເອກຕ຺ຖເມຕໍ. ອຍຎ຺ຈ ສາຘຸສທ຺ໂທ ອາຍາຈນ-ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ-ສມ຺ປຫໍສນ-ສຸນ຺ທຣ-ທຬ຺ຫີກມ຺ມາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໒໕໗; ສໍ. ນິ. ໔.໖໕; ໕.໓໘໑) ຫິ ອາຍາຈເນ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໘໖) ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໙) ສມ຺ປຫໍສເນ.

‘‘ສາຘຸ ຘມ຺ມຣຸຈີ ຣາຊາ, ສາຘຸ ປຎ຺ຎາຓວາ ນໂຣ;

ສາຘຸ ມິຕ຺ຕານມທ຺ທຸພ຺ໂຠ, ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. –

ອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໑໘.໑໐໑) ສຸນ຺ທເຣ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສາຘຸກໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໑໙໒) ສາຘຸກສທ຺ໂທເຍວ ທຬ຺ຫີກມ຺ເມ ອາຓຕ຺ຕິຍນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນາຍໍ ເອຕ຺ເຖວ ທຬ຺ຫີກມ຺ເມ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ສຸນ຺ທຣຕ຺ເຖປິ ວຏ຺ຏຕິ. ທຬ຺ຫີກຣຓຕ຺ເຖນ ຫິ ‘‘ທຬ຺ຫໍ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຖ, ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ’’, ອາຓຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ‘‘ມມ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ສຸຓາຖ’’ ສຸນ຺ທຣຕ຺ເຖນ ‘‘ສຸນ຺ທຣມິມໍ ຠທ຺ທກໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ເອຕໍ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ມນສິ ກໂຣຖາຕິ ອາວຊ຺ເຊຖ. ສມນ຺ນາຫຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິສາເມຖ, ຈິຕ຺ເຕ ກໂຣຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທາເນຕ຺ຖ ຕໍ ສຸຓາຖາຕິ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍວິກ຺ເຂປນິວາຣຓເມຕໍ. ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖາຕິ ມນສິກາເຣ ທຬ຺ຫີກມ຺ມນິໂຍຊເນນ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍວິກ຺ເຂປນິວາຣຓໍ. ປຸຣິມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິປລ຺ລາສຄາຫນິວາຣຓໍ, ປຈ຺ຉິມໍ ອຕ຺ຖວິປລ຺ລາສຄາຫນິວາຣຓໍ. ປຸຣິເມນ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ນິໂຍເຊຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓູປປຣິກ຺ຂາສຸ. ປຸຣິເມນ ຈ ‘‘ສພ຺ຍຎ຺ຊໂນ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ມາ ສວນີໂຍ’’ຕິ ທີເປຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ‘‘ສາຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ມນສິ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ສາຘຸກປທໍ ວາ ອຸຠຍປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ, ‘‘ຍສ຺ມາ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີໂຣ ຈ ເທສນາຄມ຺ຠີໂຣ ຈ, ຕສ຺ມາ ສຸຓາຖ ສາຘຸກໍ. ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີໂຣ ຈ ປຏິເວຘຄມ຺ຠີໂຣ ຈ, ຕສ຺ມາ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຠາສິສ຺ສາມີຕິ ເທເສສ຺ສາມິ. ‘‘ຕໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ ເທສນໍ ສໍຂິຕ຺ຕໂຕວ ນ ເທເສສ຺ສາມິ, ອປິຈ ໂຂ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ນໍ ຠາສິສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣວາຈການິ ຫິ ເອຕານິ ປທານິ. ຍຖາຫ ວງ຺ຄີສຕ຺ເຖໂຣ –

‘‘ສໍຂິຕ຺ເຕນປິ ເທເສຕິ, ວິຕ຺ຖາເຣນປິ ຠາສຕິ;

ສາຬິກາຍິວ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ປຏິຠານໍ ອຸທີຣຍີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໔; ເຖຣຄາ. ໑໒໔໑);

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອວໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ປຏິຄ຺ຄເຫສຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ເນສໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ເອຕໍ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິອາທິໍ ສກລໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ປຎ຺ຈວິຘາ ຫິ ປຸຈ຺ຉາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ, ຕາສໍ ອິທໍ ນານຕ຺ຕໍ –

ກຕມາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາ ປຸຈ຺ຉາ (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒)? ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ອຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ ອທິຏ຺ຐໍ ອຕຸລິຕໍ ອຕີຣິຕໍ ອວິຠູຕໍ ອວິຠາວິຕໍ. ຕສ຺ສ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ຕຸລນາຍ ຕີຣຓາຍ ວິຠູຕາຍ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ຎາຕໍ ໂຫຕິ ທິຏ຺ຐໍ ຕຸລິຕໍ ຕີຣິຕໍ ວິຠູຕໍ ວິຠາວິຕໍ. ໂສ ອຎ຺ເຎຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ ໂຫຕິ ວິມຕິປກ຺ຂນ຺ໂທ ທ຺ເວຬ຺ຫກຊາໂຕ – ‘‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ, ໂສ ວິມຕິຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸມຕິຍາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ, ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ. ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາຕິ, ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕ. ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ – ‘‘ເອຕໍ ມມ ເອໂສຫມສ຺ມິ ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ, ໂນ ເຫຕໍ ຠນ຺ເຕຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙). ອຍໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ? ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘານໍ ປຸຣິມາ ຕິສ຺ໂສ ປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຂຕໍ ອທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ອສງ຺ຂຕໍ ອທິຏ຺ຐໍ ອໂຊຕິຕໍ ອຕຸລິຕໍ ອຕີຣິຕໍ ອວິຠູຕໍ ອວິຠາວິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ເນສໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ປນ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນສ຺ສ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມາ ປເນສ ອກຖໍກຖີ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ວິຫຕສໍສໂຍ. ເຕນສ຺ສ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ອິຕຣາ ປນ ທ຺ເວ ປຸຈ຺ຉາ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຖິ. ຕາສຸ ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິທານິ ຕາວ ປຸຈ຺ຉາຍ ປຸຏ຺ຐໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ນາມ ‘‘ປິຕຣໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຣທ຺ໂຘ ‘‘ຕິສ຺ສສ຺ສ ປິຕາ ໂສຓສ຺ສ ປິຕາ’’ຕິ ປຐມຕຣໍ ປຸຕ຺ຕມ຺ປິ ກເຖຕິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ປຈ຺ຈຍໍ ກເຖຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ປຈ຺ຈເຍ ອວິຊ຺ຊາທິຘມ຺ເມ ກເຖນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ກເຖສິ. ອາຫາຣວຄ຺ຄສ຺ສ ປນ ປຣິໂຍສາເນ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນ ຈ ຘມ຺ເມ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ອຸຠຍໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຸຠຍມ຺ປິ ກເຖສິ. ອິທານິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິອາທີສຸ ປນ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ. ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ປນ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນາ ອນຸໂລມປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາ, ຕສ຺ມາ ສາ ຕຕ຺ຖ ກຖິຕວເສເນວ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ປຏິໂລມກຖາຍໍ ປນ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕຸ ເອວ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາຕິ ວິຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ມຄ຺ເຄນ ອເສສນິໂຣຘາ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ເອວໍນິໂຣຘານໍ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓາທີນຎ຺ຈ ນິໂຣຘາ ນາມຣູປາທີນິ ນິຣຸທ຺ຘານິເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ເກວລສ຺ສາຕິ ສກລສ຺ສ, ສຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ, ສຕ຺ຕວິຣຫິຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂຣາສິສ຺ສ. ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ອນຸໂລມໂຕ ທ຺ວາທສຫິ ປເທຫິ ວຏ຺ຏກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕເມວ ວຏ຺ຏໍ ວິນິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປຏິໂລມໂຕ ທ຺ວາທສຫິ ປເທຫິ ວິວຏ຺ຏໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ເຕນ ເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູປຸຄ຺ຄລາ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜຸຏ຺ຐານິ ປຣິປາກຄຕານິ ປທຸມານິ ວິຍ ສຈ຺ຈານິ ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາຕິ ອິທໍ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏວເສນ ສກລສຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ຂີຓາສວາ ຠິກ຺ຂູ. ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ ກຣວີກຣຸຕມຎ຺ຊຸນາ ກຓ຺ຓສຸເຂນ ປຓ຺ຑິຕຊນຫທຍານໍ ອມຕາຠິເສກສທິເສນ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ຠາສໂຕ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຠິນນ຺ທິໍສຸ, ອນຸໂມທິໍສຸ ເຈວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສຸຠາສິຕໍ ສຸລປິຕໍ, ສາຘຸ ສາຘູຕິ ຕາທິໂນ;

ອນຸໂມທມານາ ສິຣສາ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ.

ປຐມປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒. ທຸຕິເຍປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ປຐມໍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ສິຕໍ, ອິທໍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູນໍ ວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ຈຕສ຺ໂສ ວລ຺ລິຫາຣກປຸຣິສູປມາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຕາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ. ຍຖາ ຫິ ວລ຺ລິຫາຣໂກ ປຸຣິໂສ ວລ຺ລິຍາ ອຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ຕທນຸສາເຣນ ມູລໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວລ຺ລິໍ ມູເລ ເຉຕ຺ວາ ອາທາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຍ຺ຍ, ເອວໍ ຠຄວາ ວິຕ຺ຖາຣເທສນໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຄ຺ຄຠູຕາ ຊຣາມຣຓາ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມູລຠູຕໍ ອວິຊ຺ຊາປທໍ, ຕາວ ເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນິຏ຺ຐເປສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຊຣາມຣຓາທີນໍ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາຍ ອຕ຺ຖນິຈ຺ຉໂຍ – ຊຣາມຣຓນິທ຺ເທເສ ຕາວ ເຕສໍ ເຕສນ຺ຕິ ອຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ. ຍາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຊຣາ, ຍາ ໂສມທຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອວຎ຺ຫິ ທິວສມ຺ປິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ເນວ ສຕ຺ຕາ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ. ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫີຕິ ອຍໍ ຄຕິຊາຕິວເສນ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕນິກາຍານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ. ສຕ຺ຕນິກາເຍຕິ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ສຣູປນິທສ຺ສນໍ. ຊຣາ ຊີຣຓຕາຕິອາທີສຸ ປນ ຊຣາຕິ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຊີຣຓຕາຕິ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ, ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາ. ອຍຎ຺ຫິ ຊຣາຕິ ອິມິນາ ປເທນ ສຠາວໂຕ ທີປິຕາ, ເຕນສ຺ສາຍໍ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຊີຣຓຕາຕິ ອິມິນາ ອາກາຣໂຕ, ເຕນສ຺ສາຍໍ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາລາຕິກ຺ກເມ ທນ຺ຕນຂານໍ ຂຓ຺ຑິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ປາລິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ເກສໂລມານໍ ປລິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ວລິຕ຺ຕຈຕາຕິ ອິມິນາ ມໍສໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ຕຈວລິຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສາ ອິເມ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ເຕຫິ ອິເມສໍ ວິກາຣານໍ ທສ຺ສນວເສນ ປາກຏີຠູຕາ ປາກຏຊຣາ ທສ຺ສິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ອຸທກສ຺ສ ວາ ວາຕສ຺ສ ວາ ອຄ຺ຄິໂນ ວາ ຕິຓຣຸກ຺ຂາທີນໍ ສໍຠຄ຺ຄປລິຠຄ຺ຄຕາຍ ວາ ຌາມຕາຍ ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຕາເນວ ອຸທກາທີນິ, ເອວເມວ ຊຣາຍ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ, ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາປິ ຄຍ຺ຫຕິ ນ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີເນວ ຊຣາ. ນ ຫິ ຊຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫຕິ.

ອາຍຸໂນ ສໍຫານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກຕິ ອິເມຫິ ປນ ປເທຫິ ກາລາຕິກ຺ກເມເຍວ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ອາຍຸກ຺ຂຍ-ຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍ-ປຣິປາກສຎ຺ຎິຕາຍ ປກຕິຍາ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສິເມ ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຊຣາ ‘‘ອາຍຸໂນ ສໍຫານີ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ຈ ທຫຣກາເລ ສຸປ຺ປສນ຺ນານິ ສຸຂຸມມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ສຸເຂເນວ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ການິ ອາລຸຬິຕານິ ອວິສທານິ, ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕາ.

ສາ ປນາຍໍ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສພ຺ພາປິ ຊຣາ ປາກຏາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑາທິຠາວທສ຺ສນໂຕ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຊຣາ ປາກຏຊຣາ ນາມ, ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ປນ ຊຣາ ຕາທິສສ຺ສ ວິກາຣສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຊຣາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຍ຺ວາຍໍ ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ຕາທິສານໍ ທນ຺ຕາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຓ຺ໂຓເຍວ, ຕໍ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ທນ຺ຕາ ຊຣາຍ ປຫຏາ’’ຕິ ຊຣໍ ຊານາຕິ ອຸທກຏ຺ຐາເນ ພທ຺ຘານິ ໂຄສີສາທີນິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານນໍ ວິຍ. ປຸນ ອວີຈິ ສວີຈີຕິ ເອວມ຺ປິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຓິ-ກນກ-ຣຊຕ-ປວາຬຈນ຺ທສູຣິຍາທີນໍ ວິຍ ມນ຺ທທສກາທີສຸ ປາຓີນໍ ວິຍ ຈ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີສຸ ຈ ອປາຓີນໍ ວິຍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ອວີຈິຊຣາ ນາມ, ນິຣນ຺ຕຣຊຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ສວີຈິຊຣາ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິໂຕ ປຣໍ ເຕສໍ ເຕສນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈຸຕິ ຈວນຕາຕິອາທີສຸ ປນ ຈຸຕີຕິ ຈວນກວເສນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສາມຎ຺ຎວຈນເມຕໍ. ຈວນຕາຕິ ຠາວວຈເນນ ລກ຺ຂຓນິທສ຺ສນໍ. ເຠໂທຕິ ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິປຣິທີປນໍ. ອນ຺ຕຣຘານນ຺ຕິ ຆຏສ຺ເສວ ຠິນ຺ນສ຺ສ ຠິນ຺ນານໍ ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຐານາຠາວປຣິທີປນໍ. ມຈ຺ຈຸ ມຣຓນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸສງ຺ຂາຕໍ ມຣຓໍ, ເຕນ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓາທີນິ ນິເສເຘຕິ. ກາໂລ ນາມ ອນ຺ຕໂກ, ຕສ຺ສ ກິຣິຍາ ກາລກິຣິຍາ. ເອວໍ ເຕນ ໂລກສມ຺ມຸຕິຍາ ມຣຓໍ ທີເປຕິ.

ອິທານິ ປຣມຕ຺ເຖນ ທີເປຕຸໍ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທຕິອາທິມາຫ. ປຣມຕ຺ເຖນ ຫິ ຂນ຺ຘາເຍວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ໂກຈິ ມຣຕິ. ຂນ຺ເຘສຸ ປນ ຠິຊ຺ຊມາເນສຸ ສຕ຺ໂຕ ມຣຕິ, ຠິນ຺ເນສຸ ມໂຕຕິ ໂວຫາໂຣ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸປຎ຺ຈໂວກາຣວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເອກໂວກາຣວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ຈຕຸໂວກາຣວເສນ ຈ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເສສທ຺ວຍວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ຠວທ຺ວເຍປິ ຣູປກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກເຬວຣສ຺ສ ສພ຺ຠາວໂຕ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທີສຸ ຂນ຺ຘາ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕວ, ນ ກິຎ຺ຈິ ນິກ຺ຂິປຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ມນຸສ຺ສາທີສຸ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂປກາຣຓໂຕ ມຣຓໍ ‘‘ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ຊຣາ ອິທຎ຺ຈ ມຣຓໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ກຖີຍຕິ.

ຊາຕິນິທ຺ເທເສ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕີຕິອາທີສຸ ຊາຍນຏ຺ເຐນ ຊາຕິ, ສາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ສຎ຺ຊາຍນຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິ, ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ໂອກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ, ສາ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ອຓ຺ຑໂກສຎ຺ຈ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມນ຺ຕາ ປວິສນ຺ຕາ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສາ ສໍເສທຊໂອປປາຕິກວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ປາກຏາເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາວ ໂວຫາຣເທສນາ.

ອິທານິ ປຣມຕ຺ຖເທສນາ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຘາເຍວ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຂນ຺ຘານນ຺ຕິ ເອກໂວກາຣຠເວ ເອກສ຺ສ, ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ, ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຕຸຠາໂວຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອາຍຕນານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍຕນວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຏິລາໂຠຕິ ສນ຺ຕຕິຍໍ ປາຕຸຠາໂວເຍວ. ປາຕຸຠວນ຺ຕາເນວ ຫິ ຕານິ ປຏິລທ຺ຘານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕີຕິ ອິມິນາ ປເທນ ໂວຫາຣໂຕ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຈ ເທສິຕາຍ ຊາຕິຍາ ນິຄມນໍ ກໂຣຕີຕິ.

ຠວນິທ຺ເທເສ ກາມຠໂວຕິ ກມ຺ມຠໂວ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຠໂວ ນາມ ກາມຠວູປຄກມ຺ມເມວ. ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ (ຘ. ປ. ໑໙໔) ທຸກ຺ໂຂ ປາປສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທີນິ (ຘ. ປ. ໑໑໗) ວິຍ ຜລໂວຫາເຣນ ຠໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ນາມ ເຕນ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອຸປາທິຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຠວຕີຕິ ກຕ຺ວາ ຠໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຖາປິ ອິທໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ອຸປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຸຠຍມ຺ເປຕມິຘ ‘‘ກາມຠໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປຠເວສູຕິ.

ອຸປາທານນິທ຺ເທເສ ກາມຸປາທານນ຺ຕິອາທີສຸ ວຕ຺ຖຸກາມໍ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນ, ສຍໍ ວາ ຕໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ກາມຸປາທານໍ, ກາໂມ ຈ ໂສ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິ ກາມຸປາທານໍ. ອຸປາທານນ຺ຕິ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຬ຺ຫຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຸປສທ຺ໂທ ອຸປາຍາສອຸປກຏ຺ຐາທີສຸ ວິຍ. ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ກາມຸປາທານໍ? ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໐; ວິຠ. ໙໓໘) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຖາ ທິຏ຺ຐິ ຈ ສາ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ອຖ ວາ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕິ, ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ວາ ເອເຕນ ທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ອຸປາທິຍຕິ ຫິ ປຸຣິມທິຏ຺ຐິໍ ອຸຕ຺ຕຣທິຏ຺ຐິ, ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ຈ ຕາຍ ທິຏ຺ຐິໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໓.໒໗). ສີລພ຺ພຕຸປາທານອຕ຺ຕວາທຸປາທານວຊ຺ຊສ຺ສ ສພ຺ພທິຏ຺ຐິຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ? ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໑) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຖາ ສີລພ຺ພຕມຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນ, ສຍໍ ວາ ຕໍ ອຸປາທິຍຕິ, ສີລພ຺ພຕຎ຺ຈ ຕໍ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິ ວາ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ໂຄສີລໂຄວຕາທີນິ ຫິ ‘‘ເອວໍ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໒; ວິຠ. ໙໓໘) ອຠິນິເວສໂຕ ສຍເມວ ອຸປາທານານີຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ? ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສີເລນ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ວທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວາໂທ, ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອຸປາທານໍ, ກິໍ ວທນ຺ຕິ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ວາ? ອຕ຺ຕານໍ. ອຕ຺ຕໂນ ວາທຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ອຕ຺ຕວາທມຕ຺ຕເມວ ວາ ອຕ຺ຕາຕິ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ? ອິຘ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຓ຺ຫານິທ຺ເທເສ ຣູປຕຓ຺ຫາ…ເປ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາຕິ ເອຕໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ຊວນວີຖິຍາ ປວຕ຺ຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ‘‘ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ປິຕິໂຕ ນາມໍ ວິຍ ປິຕິສທິສາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣູປາຣມ຺ມຓາ ຕຓ຺ຫາ, ຣູເປ ຕຓ຺ຫາຕິ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ສາ ກາມຣາຄຠາເວນ ຣູປໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕມານາ ກາມຕຓ຺ຫາ, ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄຕຣາຄຠາເວນ ‘‘ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວໍ ສສ຺ສຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕມານາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕຣາຄຠາເວນ ‘‘ຣູປໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕິ ເປຈ຺ຈ ນ ຠວຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕມານາ ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ຣູປຕຓ຺ຫາ ເອວໍ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ຣູປຕຓ຺ຫາ, ຕຖາ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາທໂຍປີຕິ ເອວໍ ຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປາທີສຸ ອຏ຺ຐາຣສ, ພຫິທ຺ຘາຣູປາທີສຸ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ. ອິຕິ ອຕີຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐສຕໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸປາທາຍ ອສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໙໗໓) ວາ ເອວມາທີນິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປາທິນິສ຺ສິຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ, ‘‘ພາຫິຣສ຺ສ ອຸປາທາຍ ອິມິນາ ອສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໙໗໕) ວາ ເອວມາທີນິ ພາຫິຣຣູປາທິນິສ຺ສິຕານິ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອິຕິ ອຕີຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອວມ຺ປິ ອຏ຺ຐສຕໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸນ ສງ຺ຄເຫ ກຣິຍມາເນ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຉເຬວ ຕຓ຺ຫາກາຍາ ຕິສ຺ໂສເຍວ ກາມຕຓ຺ຫາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ –

‘‘ນິທ຺ເທສຕ຺ເຖນ ນິທ຺ເທສ, ວິຕ຺ຖາຣາ ວິຕ຺ຖາຣສ຺ສ ຈ;

ປຸນ ສງ຺ຄຫໂຕ ຕຓ຺ຫາ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ ວິຠາວິນາ’’ຕິ.

ເວທນານິທ຺ເທເສ ເວທນາກາຍາຕິ ເວທນາສມູຫາ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາເວທນາຕິ ເອຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາເວທນາ ອຕ຺ຖິ ກຸສລາ, ອຕ຺ຖິ ອກຸສລາ, ອຕ຺ຖິ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໓໔) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ປວຕ຺ຕານໍ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕເວທນານໍ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ມາຕິໂຕ ນາມໍ ວິຍ ມາຕິສທິສໂຕ ວຕ຺ຖຸໂຕ ນາມໍ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສເຫຕຸ ຊາຕາ ເວທນາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາ ກຖາ. ວິປາກວເສນ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ທ຺ເວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓານິ, ທ຺ເວ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍຕິ ເອຕາຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສນ ເວທນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເສວ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ. ມໂນທ຺ວາເຣ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ.

ຜສ຺ສນິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສມ຺ຜສ຺ໂສ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ…ເປ… ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ກຸສລາກຸສລວິປາກາ ປຎ຺ຈວຕ຺ຖຸກາ ທສ ຜສ຺ສາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອິມິນາ ເສສພາວີສຕິໂລກິຍວິປາກມນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຜສ຺ສາ.

ສຬາຍຕນນິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ເຈວ ອາຍຕນນິທ຺ເທເສ ຈ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ນາມຣູປນິທ຺ເທເສ ນມນລກ຺ຂຓໍ ນາມໍ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ. ວິຠຊເນ ປນສ຺ສ ເວທນາຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເຈຕນາ ຜສ຺ໂສ ມນສິກາໂຣຕິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກາມຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎປິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕາ ຘມ຺ມາ ສນ຺ຕິ, ອິເມ ປນ ຕໂຍ ສພ຺ພທຸພ຺ພເລສຸປິ ຈິຕ຺ເຕສຸ ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເຕສໍເຍວ ວເສເນຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ທສ຺ສິໂຕ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຠູຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ມຫາຠູຕາຕິ ປຖວີອາປເຕຊວາຍານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຍນ ປນ ກາຣເຓນ ຕານິ ມຫາຠູຕານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ໂຍ ເຈຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ, ໂສ ສພ຺ໂພ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຈຕຸນ຺ນນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປາທາຍາຕິ ອຸປາທິຍິຕ຺ວາ, ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ສາຍາຕິປິ ເອເກ. ‘‘ວຕ຺ຕມານ’’ນ຺ຕິ ອຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປາຐເສໂສ. ສມູຫຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ສາມິວຈນໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ສມູຫໍ ອຸປາທາຍ ວຕ຺ຕມານໍ ຣູປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ຍານິ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຖວີອາທີນິ ມຫາຠູຕານິ, ຍຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ວຕ຺ຕມານໍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທິເຠເທນ ອຠິຘມ຺ມປາຬິຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ ເຕວີສຕິວິຘໍ ຣູປໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິຎ຺ຎາຓນິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸໂຕ ວາ ຊາຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ເອວໍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ. ອິຕຣໍ ປນ ມໂນເຍວ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊິຕເຕຠູມກວິປາກຈິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ສງ຺ຂາຣນິທ຺ເທເສ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂໂຓ ສງ຺ຂາໂຣ. ວິຠຊເນ ປນສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາໂຣຕິ ກາຍໂຕ ປວຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ. ກາຍທ຺ວາເຣ ໂຈປນວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ, ອກຸສລໂຕ ທ຺ວາທສນ຺ນນ຺ຕິ ວີສຕິຍາ ກາຍສຎ຺ເຈຕນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວຈີສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຈນໂຕ ປວຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີທ຺ວາເຣ ວຈນເຠທວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ວີສຕິຍາ ເອວ ວຈີສຎ຺ເຈຕນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕິ ຈິຕ຺ຕໂຕ ປວຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ, ກາຍວຈີທ຺ວາເຣ ໂຈປນໍ ອກຕ຺ວາ ຣໂຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕານໍ ໂລກິຍກຸສລາກຸສລວເສນ ເອກູນຕິໍສມໂນສຎ຺ເຈຕນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອວິຊ຺ຊານິທ຺ເທເສ ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ອຎ຺ຎາຓໍ, ໂມຫສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອສ ນໂຍ ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ອນ຺ໂຕຄຘໂຕ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ ຈ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸກ຺ເຂ ອນ຺ໂຕຄຘໍ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຈສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາເວນ ວຕ຺ຖຸ, ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓໍ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ເອຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ ຕສ຺ສ ຍາຖາວລກ຺ຂຓປຏິເວຘນິວາຣເຓນ ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເຈຕ຺ຖ ອປ຺ປທາເນນ.

ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓໍ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ເວທິຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ ຈ. ນິໂຣເຘ ປຏິປທາຍ ຈ ອຎ຺ຎາຓໍ ເອເກເນວ ກາຣເຓນ ເວທິຕພ຺ພໍ ປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ. ນິໂຣຘປຏິປທານຎ຺ຫິ ປຏິຈ຺ຉາທກເມວ ອຎ຺ຎາຓໍ ເຕສໍ ຍາຖາວລກ຺ຂຓປຏິເວຘນິວາຣເຓນ ເຕສຸ ຈ ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປທາເນນ. ນ ປນ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຄຘໍ ຕສ຺ມິໍ ສຈ຺ຈທ຺ວເຍ ອປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ, ນ ຕສ຺ສ ຕໍ ສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ວຕ຺ຖຸ ອສຫຊາຕຕ຺ຕາ, ນາຣມ຺ມຓໍ, ຕທາຣພ຺ຠ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ປຈ຺ຉິມຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘຠູຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຸຣິມໍ ປນ ວຈນີຍຕ຺ເຕນ ສຠາວລກ຺ຂຓສ຺ສ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣໍ, ຕຕ຺ຖ ວິປລ຺ລາສຄາຫວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ.

ອປິຈ ‘‘ທຸກ຺ເຂ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສງ຺ຄຫໂຕ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ທີປິຕາ. ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ. ‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິຈ຺ຈໂຕ. ອວິເສສໂຕ ປນ ‘‘ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ສຠາວໂຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ຎາຕພ຺ພາ.

ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ. ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອປິເຈຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ເຕຫິ ນິໂຣຘປເທຫິ ນິພ຺ພານໍ ເທສິຕໍ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ທ຺ວາທສຫິ ປເທຫິ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຏິປທາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ຕຕິເຍ ມິຈ຺ຉາປຏິປທນ຺ຕິ ອຍໍ ຕາວ ອນິຍ຺ຍານິກປຏິປທາ. ນນຸ ຈ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣປິ ອຕ຺ຖິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣປິ, ໂສ ກຖໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາ ໂຫຕີຕິ. ວຏ຺ຏສີສຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈິ ຠວຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ວຏ຺ຏໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕໍ, ອນ຺ຕມໂສ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາ ອຏ຺ຐ ວາ ປນ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວຏ຺ຏປກ຺ຂິຍໍ ວຏ຺ຏສີສນ຺ຕິ ວຏ຺ຏສີສຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາວ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ກິຎ຺ຈິ ວິວຏ຺ຏໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕໍ, ອນ຺ຕມໂສ ອຸຬຸງ຺ກຍາຄຸມຕ຺ຕທານມ຺ປິ ປຓ຺ຓມຸຏ຺ຐິທານມຕ຺ຕມ຺ປິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວິວຏ຺ຏປກ຺ຂິຍໍ ວິວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕໍ, ວິວຏ຺ຏປກ຺ຂິກຕ຺ຕາ ສມ຺ມາປຏິປທາວ ໂຫຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຫິ ປຓ຺ຓມຸຏ຺ຐິມຕ຺ຕທານກຸສລໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ຕໍ ເວລາມທານາທິກຸສລໍ ວາ, ສເຈ ວຏ຺ຏສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕວເສນ ມິຈ຺ຉາ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏເມວ ອາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂນ ວິວຏ຺ຏໍ. ‘‘ອິທໍ ເມ ທານໍ ອາສວກ຺ຂຍາວຫໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ວິວຏ຺ຏໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕນ ວິວຏ຺ຏວເສນ ສມ຺ມາ ຐປິຕໍ ອຣຫຕ຺ຕມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິເຍວ, ນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕິ ອນຸໂລມວເສນ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາ, ປຏິໂລມວເສນ ສມ຺ມາປຏິປທາ ເທສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ປຏິປທາ ປຸຈ຺ຉິຕາ, ນິພ຺ພານໍ ຠາຊິຕໍ, ນິຍ຺ຍາຕເນປິ ປຏິປທາວ ນິຍ຺ຍາຕິຕາ. ນ ຈ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຏິປທາຕິ ນາມໍ, ສວິປສ຺ສນານໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານເມຕໍ ນາມໍ, ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉານິຍ຺ຍາຕເນຫິ ປທຠາຊນໍ ນ ສເມຕີຕິ. ໂນ ນ ສເມຕິ, ກສ຺ມາ? ຜເລນ ປຏິປທາຍ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ຜເລນ ເຫຕ຺ຖ ປຏິປທາ ທສ຺ສິຕາ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເອຕໍ ນິໂຣຘສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຍສ຺ສາ ປຏິປທາຍ ຜລໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາປຏິປທາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ເຖ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຣາໂຄ ນິໂຣຘສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ອເສສວິຣາຄາ ອເສສນິໂຣຘາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຍນ ວາ ວິຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ມຄ຺ເຄນ ອເສສນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອຕໍ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ສານຸຠາວາ ປຏິປທາ ວິຠຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ວິປສ຺ສີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ວິປສ຺ສິສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາ ໂລກິຍມນຸສ຺ສານໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຊປສາທສ຺ສ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ອກ຺ຂີນິ ວິປ຺ຜນ຺ທນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ວິປ຺ຜນ຺ທິໍສຸ. ພລວກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ກມ຺ມຊປສາທສ຺ສ ພລວຕ຺ຕາ ອວິປ຺ຜນ຺ທນ຺ເຕຫິ ອນິມິເສຫິ ເອວ ອກ຺ຂີຫິ ປສ຺ສິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນິມິສນ຺ໂຕ ກຸມາໂຣ ເປກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ‘ວິປສ຺ສີ ວິປສ຺ສີ’ຕ຺ເວວ ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໔໐). ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນິມິສຊນິຕນ຺ຘກາຣວິຣເຫນ ວິສຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສຕິ, ວິວເຏຫິ ວາ ອກ຺ຂີຫິ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສີ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ປຈ຺ຉິມຠວິການໍ ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ພລວກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຊປສາທສ຺ສ ພລວຕ຺ຕາ ອກ຺ຂີນິ ນ ວິປ຺ຜນ຺ທນ຺ຕິ, ໂສ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອເຕເນວ ນາມໍ ລຠິ.

ອປິຈ ວິເຈຍ຺ຍ ວິເຈຍ຺ຍ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສີ, ວິຈິນິຕ຺ວາ ວິຈິນິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຕ຺ເຖ ອນຸສາສນ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມຫາປຸຣິສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອງ຺ເກ ຐປຍິໍສຸ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອງ຺ເກ ກຕ຺ວາ ປລາຬຍມານສ຺ເສວ ອມຈ຺ຈາ ສາມິກໍ ອສ຺ສາມິກໍ ອກໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນຕ຺ຕມນສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິເມຕໍ ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປຘາຣຍມານາ ອຎ຺ຎໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຏສ຺ສ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນ ສາມິກເມວ ສາມິກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຎຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ກຸມາໂຣ ເອວໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ? ວີມໍສນ຺ຕາ ປຸນ ສາມິກໍ ອສ຺ສາມິກມກໍສຸ. ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ອຖ ຣາຊາ ‘‘ຊານາຕິ ມຫາປຸຣິໂສ’’ຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິເຈຍ຺ຍ ວິເຈຍ຺ຍ ກຸມາໂຣ ອຕ຺ເຖ ປນາຍຕິ ຎາເຍນາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ‘ວິປສ຺ສີ ວິປສ຺ສີ’ຕ຺ເວວ ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໔໑).

ຠຄວໂຕຕິ ຠາຄ຺ຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ. ອຣຫໂຕຕິ ຣາຄາທິອຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ວາ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍານໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕາ ອຣຫາຕິ ເອວໍ ຄຸຓໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນນາມເຘຍ຺ຍສ຺ສ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາ ນເຍນ ເຫຕຸນາ ສາມໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາຕິ ສມ຺ໂພໂຘ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພວ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ໂພຘີຕິ ຎາຓໍ, ໂພຘິມາ ສຕ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ຎາຓວາ ປຎ຺ຎວາ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິມພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ປາທມູເລ ອຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຓ຺ຑິໂຕວ ໂສ ສຕ຺ໂຕ, ນ ອນ຺ຘພາໂລຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ວາ ອຸທກໂຕ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຣິປາກຄຕໍ ປທຸມໍ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ເສນ ອວສ຺ສໍ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ພຸຊ຺ຌນກປທຸມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອວສ຺ສໍ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ໂຕຕິປິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ຍາ ຈ ເອສາ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາຕາ ໂພຘິ, ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ໂພຘິຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອາສຕ຺ໂຕຕິປິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ຄຸຓໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນນາມວເສນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ. ກິຈ຺ຉນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ອາປນ຺ໂນຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອໂຫ ອຍໍ ສຕ຺ຕໂລໂກ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ. ຈວຕິ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈາຕິ ອິທໍ ອປຣາປຣໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ຕຎ຺ຫິ ຊຣາມຣຓທຸກ຺ຂໂຕ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຕິ ກຕຣສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ກາເລ.

ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາຕິ ອຸປາຍມນສິກາເຣນ ປຖມນສິກາເຣນ. ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍ ອຠິສມໂຍຕິ ປຎ຺ຎາຍ ສທ຺ຘິໍ ຊຣາມຣຓກາຣຓສ຺ສ ອຠິສມໂຍ ສມວາໂຍ ສມາໂຍໂຄ ອໂຫສິ, ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ເຕນ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ອຫຸ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຠິສມໂຍ ອຫຸ. ‘‘ຊາຕິຍາ ໂຂ ສຕິ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ຊຣາມຣຓກາຣຓສ຺ສ ປຏິເວໂຘ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ອິຕິ ຫິທນ຺ຕິ ເອວມິທໍ. ສມຸທໂຍ ສມຸທໂຍຕິ ເອກາທສສຸ ຐາເນສຸ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ສມຸທຍໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ນິທ຺ທິສຕິ. ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສູຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣານໍ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຈຕູສຸ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ເມສຸ. ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິອາທີນິ ຎາຓເວວຈນາເນວ. ຎາຓເມວ ເຫຕ຺ຖ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸ, ຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ, ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ, ປຏິເວຘນຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ, ໂອຠາສນຏ຺ເຐນ ອາໂລໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນິໂຣຘວາເຣປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕-໑໐. ສິຂີສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໕-໑໐. ປຎ຺ຈມາທີສຸ ສິຂິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທີນໍ ປທານໍ ‘‘ສິຂິສ຺ສປິ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ນ ເອວໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ເອກາສເນ ອເທສິຕຕ຺ຕາ. ນານາຐາເນສຸ ຫິ ເອຕານິ ເທສິຕານິ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສທິໂສເຍວ. ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ນານໍ ນ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ – ‘‘ອຕີເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາ ຊາຕາ’’ຕິ. ຍຖາ ປນ ປຐມກປ຺ປິກກາເລ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ອຸທກສ຺ສ ຄຕມຄ຺ເຄເນວ ອປຣາປຣໍ ວຸຏ຺ຐິອຸທກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ເຕຫິ ເຕຫິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘຫິ ຄຕມຄ຺ເຄເນວ ປຈ຺ຉິມາ ປຈ຺ຉິມາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕາ ຫິ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ພຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາ ນາມ ກຖິຕາຕິ.

ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ອາຫາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ອາຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑. ອາຫາຣວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອາຫາຣາຕິ ປຈ຺ຈຍາ. ປຈ຺ຈຍາ ຫິ ອາຫຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ, ຕສ຺ມາ ອາຫາຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຠູຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິອາທີສຸ ຠູຕາຕິ ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ສມ຺ຠເວສິໂນຕິ ເຍ ສມ຺ຠວໍ ຊາຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ເອສນ຺ຕິ ຄເວສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊາ ສຕ຺ຕາ ຍາວ ອຓ຺ຑໂກສໍ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ນ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ, ຕາວ ສມ຺ຠເວສິໂນ ນາມ, ອຓ຺ຑໂກສໍ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ຠູຕາ ນາມ. ສໍເສທຊາ ໂອປປາຕິກາ ຈ ປຐມຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ສມ຺ຠເວສິໂນ ນາມ, ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຠຸຕິ ຠູຕາ ນາມ. ເຍນ ວາ ອິຣິຍາປເຖນ ຊາຍນ຺ຕິ, ຍາວ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕາວ ສມ຺ຠເວສິໂນ ນາມ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠູຕາ ນາມ. ອຖ ວາ ຠູຕາຕິ ຊາຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຍ ຠູຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາເຍວ, ນ ປຸນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຂີຓາສວານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມ຺ຠວເມສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ຠເວສິໂນ. ອປ຺ປຫີນຠວສໍໂຍຊນຕ຺ຕາ ອາຍຕິມ຺ປິ ສມ຺ຠວໍ ເອສນ຺ຕານໍ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ປຣິຍາທິຍຕິ. ວາສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ຠູຕານຎ຺ຈ ສມ຺ຠເວສີນຎ຺ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຐິຕິຍາຕິ ຐິຕຕ຺ຖໍ. ອນຸຄ຺ຄຫາຍາຕິ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ. ວຈນເຠໂທເຍວ ເຈສ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປທານໍ ເອໂກເຍວ. ອຖ ວາ ຐິຕິຍາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘວເສນ ອວິຈ຺ເຉທາຍ. ອນຸຄ຺ຄຫາຍາຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ. ອຸໂຠປິ ເຈຕານິ ‘‘ຠູຕານໍ ວາ ຐິຕິຍາ ເຈວ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ ຈ, ສມ຺ຠເວສີນໍ ວາ ຐິຕິຍາ ເຈວ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພານີຕິ.

ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣຕິ ກພຬໍ ກຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພໂກ ອາຫາໂຣ, ໂອທນກຸມ຺ມາສາທິວຕ຺ຖຸກາຍ ໂອຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາຕິ ວຕ຺ຖຸໂອຬາຣິກຕາຍ ໂອຬາຣິໂກ, ສຸຂຸມຕາຍ ສຸຂຸໂມ. ສຠາເວນ ປນ ສຸຂຸມຣູປປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມວ ໂຫຕິ. ສາປິ ຈສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂຕ ໂອຬາຣິກຕາ ສຸຂຸມຕາ ຈ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຸມ຺ຠີລານຎ຺ຫິ ອາຫາຣໍ ອຸປາທາຍ ໂມຣານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ກຸມ຺ຠີລາ ກິຣ ປາສາເຓ ຄິລນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ເນສໍ ກຸຈ຺ຉິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິລີຍນ຺ຕິ. ໂມຣາ ສປ຺ປວິຈ຺ຉິກາທິປາເຓ ຂາທນ຺ຕິ. ໂມຣານໍ ປນ ອາຫາຣໍ ອຸປາທາຍ ຕຣຈ຺ຉານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ກິຣ ຕິວສ຺ສຉຑ຺ຑິຕານິ ວິສາຓານິ ເຈວ ອຏ຺ຐີນິ ຈ ຂາທນ຺ຕິ, ຕານິ ຈ ເນສໍ ເຂເຬນ ເຕມິຕມຕ຺ຕາເນວ ກນ຺ທມູລໍ ວິຍ ມຸທຸການິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຣຈ຺ຉານໍ ອາຫາຣໍ ອຸປາທາຍ ຫຕ຺ຖີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ຫິ ນານາຣຸກ຺ຂສາຂາທໂຍ ຂາທນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖີນໍ ອາຫາຣໂຕ ຄວຍໂຄກຓ຺ຓມິຄາທີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ກິຣ ນິສ຺ສາຣານິ ນານາຣຸກ຺ຂປຓ຺ຓາທີນິ ຂາທນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ອາຫາຣໂຕ ຄຸນ຺ນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ອລ຺ລສຸກ຺ຂຕິຓານິ ຂາທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອາຫາຣໂຕ ສສານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ສສານໍ ອາຫາຣໂຕ ສກຸຓານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ສກຸຓານໍ ອາຫາຣໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນໍ ອາຫາຣໂຕ ຄາມໂຠຊການໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ຄາມໂຠຊການໍ ອາຫາຣໂຕ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕສມ຺ປິ ອາຫາຣໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອາຫາຣໂຕ ຠຸມ຺ມານໍ ເທວານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ຠຸມ຺ມານໍ ເທວານໍ ອາຫາຣໂຕ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ. ເອວໍ ຍາວ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ອາຫາຣາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ. ເຕສໍ ປນາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມຕ຺ເວວ ນິຏ຺ຐໍ ປຕ຺ໂຕ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂອຬາຣິເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂອຊາ ປຣິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພລາ, ສຸຂຸເມ ພລວຕີ. ຕຖາ ຫິ ເອກປຕ຺ຕປູຣມ຺ປິ ຍາຄຸໍ ປີໂຕ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ຊິຆຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິເທວ ຂາທິຕຸກາໂມ, ສປ຺ປິໍ ປນ ປສຕມຕ຺ຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ທິວສໍ ອໂຠຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ກມ຺ມຊເຕຊສງ຺ຂາຕໍ ປຣິສ຺ສຍໍ ວິໂນເທຕິ, ນ ປນ ສກ຺ໂກຕິ ປາເລຕຸໍ. ໂອຊາ ປນ ປາເລຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ປຣິສ຺ສຍໍ ວິໂນເທຕຸໍ. ທ຺ເວ ປນ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສຍຎ຺ເຈວ ວິໂນເທນ຺ຕິ ປາເລນ຺ຕິ ຈາຕິ.

ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິ ຉພ຺ພິໂຘປິ ຜສ຺ໂສ ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ອາຫາເຣສຸ ທຸຕິໂຍ ອາຫາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເທສນານໂຍ ເອວ ເຈສ, ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ທຸຕິໂຍ ຕຕິໂຍ ຈາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ນ ຄເວສິຕພ຺ພໍ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຕິ ເຈຕນາວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸປາທິຓ຺ຓກອນຸປາທິຓ຺ຓກວເສນ ເອກຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາເຣ ທສ຺ເສສິ. ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຫິ ອຸປາທິຓ຺ຓໂກປິ ອຕ຺ຖິ ອນຸປາທິຓ຺ຓໂກປິ, ຕຖາ ຜສ຺ສາທໂຍ. ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປາທີຫິ ຄິລິຕານໍ ມຓ຺ຑູກາທີນໍ ວເສນ ອຸປາທິຓ຺ຓກກພຬີກາຣາຫາໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ມຓ຺ຑູກາທໂຍ ຫິ ສປ຺ປາທີຫິ ຄິລິຕາ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕາປິ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ຊີວນ຺ຕິເຍວ. ເຕ ຍາວ ອຸປາທິຓ຺ຓກປກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕາວ ອາຫາຣຕ຺ຖໍ ນ ສາເຘນ຺ຕິ. ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປນ ອນຸປາທິຓ຺ຓກປກ຺ເຂ ຐິຕາ ສາເຘນ຺ຕິ. ຕທາປິ ອຸປາທິຓ຺ຓກາຫາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ. ອິທໍ ປນ ອາຈຣິຍານໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍເມວ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ອຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານມ຺ປິ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕເນວ ສຫຊາຕາ ກມ຺ມຊາ ໂອຊາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສາ ຍາວປິ ສຕ຺ຕມາ ທິວສາ ປາເລຕິ, ອຍເມວ ອຸປາທິຓ຺ຓກກພຬີກາຣາຫາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕຠູມກວິປາກວເສນ ປນ ອຸປາທິຓ຺ຓກຜສ຺ສາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ, ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລກິຣິຍວເສນ ອນຸປາທິຓ຺ຓກາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ກຖິຕາຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ຍທິ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ອາຫາຣຏ຺ໂຐ, ອຖ ກສ຺ມາ ອຎ຺ເຎສຸປິ ສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອິເມເຍວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສນ຺ຕຕິຍາ ວິເສສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣູປກາຍສ຺ສ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ນາມກາເຍ ເວທນາຍ ຜສ຺ໂສ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ, ນາມຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ກາໂຍ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິໂກ ອາຫາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນາຫາໂຣ ໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໓), ຕຖາ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑; ວິຠ. ໒໒໕).

ໂກ ປເນຕ຺ຖ ອາຫາໂຣ ກິໍ ອາຫຣຕີຕິ? ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປານິ ອາຫຣຕິ ຜສ຺ສາຫາໂຣ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ຕໂຍ ຠເວ, ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຕາວ ມຸເຂ ຐປິຕມຕ຺ເຕເຍວ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ທນ຺ຕວິຈຸຓ຺ຓິຕໍ ປນ ອຊ຺ໂຌຫຣິຍມານໍ ເອເກກໍ ສິຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຏ຺ຐຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິເຍວ. ເອວໍ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປານິ ອາຫຣຕິ. ຜສ຺ສາຫາໂຣ ປນ ສຸຂເວທນີໂຍ ຜສ຺ໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນເຍວ ສຸຂໍ ເວທນໍ ອາຫຣຕິ, ທຸກ຺ຂເວທນີໂຍ ທຸກ຺ຂໍ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນີໂຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ຜສ຺ສາຫາໂຣ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອາຫຣຕິ.

ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ກາມຠວູປຄໍ ກມ຺ມໍ ກາມຠວໍ ອາຫຣຕິ, ຣູປາຣູປຠວູປຄານິ ຕໍ ຕໍ ຠວໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ຕໂຍ ຠເວ ອາຫຣຕິ. ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ປນ ເຍ ຈ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ, ຍານິ ຈ ຕິສນ຺ຕຕິວເສນ ຕິໍສ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍນເຍນ ຕານິ ອາຫຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ອາຫຣຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຕໂຍ ຠເວ ອາຫຣຕີ’’ຕິ ສາສວກຸສລາກຸສລເຈຕນາວ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ອາຫຣຕີ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິເສເສນ ປນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕໍສມຸຏ຺ຐານຘມ຺ມານໍ ອາຫຣຓໂຕເປເຕ ‘‘ອາຫາຣາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ອາຫາເຣສຸ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ, ຜສ຺ໂສ ຜຸສນ຺ໂຕເຍວ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ອາຍູຫມານາວ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນ຺ຕເມວ. ກຖໍ? ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕເຍວ ກາຍຏ຺ຐປເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ໂຫຕິ. ກມ຺ມຊນິໂຕປິ ຫິ ອຍໍ ກາໂຍ ກພຬີກາຣາຫາເຣນ ອຸປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ທສປິ ວສ຺ສານິ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ຍາວ ອາຍຸປຣິມາຓາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ມາຕຸຍາ ຊນິໂຕປິ ທາຣໂກ ຘາຕິຍາ ຖຎ຺ຎາທີນິ ປາເຍຕ຺ວາ ໂປສິຍມາໂນ ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຖາ ຈ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕໍ ເຄຫໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຄເຫ ປປຕນ຺ເຕ ອຎ຺ເຎນ ທາຣຸນາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອວ ຕໍ ເຄຫໍ ນ ປຕຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ກາໂຍ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິໂກ ອາຫາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ.

ເອວໍ ສາເຘນ຺ໂຕປິ ຈ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣູປສນ຺ຕຕີນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອຸປາທິຓ຺ຓກສ຺ສ ຈ. ກມ຺ມຊານໍ ອນຸປາລໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານານໍ ຊນໂກ ຫຸຕ຺ວາຕິ. ຜສ຺ໂສ ປນ ສຸຂາທິວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສນ຺ໂຕເຍວ ສຸຂາທິເວທນາປວຕ຺ຕເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ໂຫຕິ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມວເສນ ອາຍູຫມານາເຍວ ຠວມູລນິປ຺ຜາທນໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນ຺ຕເມວ ນາມຣູປປ຺ປວຕ຺ຕເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ໂຫຕີຕິ.

ເອວໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນາທິວເສນ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມາເນສຸ ປເນເຕສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກພຬີກາຣາຫາເຣ ນິກນ຺ຕິເຍວ ຠຍໍ, ຜສ຺ເສ ອຸປຄມນເມວ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ ອາຍູຫນເມວ, ວິຎ຺ຎາເຓ ອຠິນິປາໂຕເຍວ ຠຍນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ກພຬີກາຣາຫາເຣ ຫິ ນິກນ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສີຕາທີນໍ ປຸຣກ຺ຂຕາ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ມຸທ຺ທາຄຓນາທິກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕາ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທິກາຍ ອເນສນາຍ ອາຫາຣໍ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຄາຣຍ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ປຣາເຍປິ, ‘‘ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາຏິປິ ອາທິຕ຺ຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາ’’ຕິອາທິນາ ລກ຺ຂຓສໍຍຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໑໘) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສມຓເປຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິມິນາ ຕາວ ກາຣເຓນ ກພຬີກາເຣ ອາຫາເຣ ນິກນ຺ຕິ ເອວ ຠຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຜສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ຜສ຺ສສ຺ສາທິໂນ ປເຣສໍ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິເຕສຸ ທາຣາທີສຸ ຠຓ຺ເຑສຸ ອປຣຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕ ສຫ ຠຓ຺ເຑນ ຠຓ຺ຑສາມິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສງ຺ກາຣກູເຏ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ວາ ນິຍ຺ຍາເທນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕ ຣາຊາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາຣາເປຕິ. ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ທຸຄ຺ຄຕິ ເຕສໍ ປາຏິກງ຺ຂາ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຜສ຺ສສ຺ສາທມູລກໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກມ຺ປິ ສມ຺ປຣາຍິກມ຺ປິ ຠຍໍ ສພ຺ພມາຄຕເມວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຜສ຺ສາຫາເຣ ອຸປຄມນເມວ ຠຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກຸສລາກຸສລກມ຺ມາຍູຫເນ ປນ ຕມ຺ມູລກໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຠຍໍ ສພ຺ພໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາເຣ ອາຍູຫນເມວ ຠຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຠິນິປຕຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ສພ຺ພຠຍານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ວິຎ຺ຎາຓາຫາເຣ ອຠິນິປາໂຕເຍວ ຠຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ກິໍນິທານາຕິອາທີສຸ ນິທານາທີນິ ສພ຺ພາເນວ ກາຣຓເວວຈນານິ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ຜລໍ ນິເທຕິ, ‘‘ຫນ຺ທ ນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອປ຺ເປຕິ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ນິທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໂຕ ສມຸເທຕິ ຊາຍຕິ ປຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ສມຸທໂຍ ຊາຕິ ປຠໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປທຕ຺ໂຖ – ກິໍນິທານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິໍນິທານາ. ໂກ ສມຸທໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິໍສມຸທຍາ. ກາ ຊາຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິໍຊາຕິກາ. ໂກ ປຠໂວ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິໍປຠວາ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕສໍ ຕຓ຺ຫາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ນິທານຎ຺ເຈວ ສມຸທໂຍ ຈ ຊາຕິ ຈ ປຠໂວ ຈ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຓ຺ຫານິທານາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ຕຓ຺ຫານິທານາຕິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕານໍ ອາຫາຣານໍ ປຸຣິມຕຓ຺ຫານໍ ວເສນ ນິທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຕາວ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕສນ຺ຕຕິວເສນ, ເສສານໍ ຕໂຕ ອູນອູນສນ຺ຕຕິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣູປພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊາຕາ ໂອຊາ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ຕຓ຺ຫານິທາໂນ ອຸປາທິຓ຺ຓກກພຬີກາຣາຫາໂຣ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ຜສ຺ສເຈຕນາ ສຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິເມ ຕຓ຺ຫານິທານາ ອຸປາທິຓ຺ຓກ-ຜສ຺ສມໂນສຎ຺ເຈຕນາ-ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣາຕິ ເອວໍ ຕາວ ປຸຣິມຕຓ຺ຫານິທານາ ປຏິສນ຺ຘິກາ ອາຫາຣາ. ຍຖາ ຈ ປຏິສນ຺ຘິກາ, ເອວໍ ຕໂຕ ປຣໍ ປຐມຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາທິນິພ຺ພຕ຺ຕາປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ນ ເກວລໍ ອາຫາຣານເມວ ນິທານໍ ຊານາຕິ, ອາຫາຣນິທານຠູຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍປິ, ຕຓ຺ຫາຍ ນິທານານໍ ເວທນາທີນມ຺ປິ ນິທານໍ ຊານາຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍນິທານາຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສສິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ຐາເນ ຠຄວາ ອຕີຕາຠິມຸຂໍ ເທສນໍ ກຕ຺ວາ ອຕີເຕນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕິ. ກຖໍ? ອາຫາຣວເສນ ຫິ ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຄຫິໂຕ.

ຕຓ຺ຫາຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຊນກໍ ກມ຺ມໍ, ເວທນາຜສ຺ສສຬາຍຕນນາມຣູປວິຎ຺ຎາຓານິ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫິຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ, ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ຕສ຺ສຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຊນກໍ ກມ຺ມໍ. ອິຕິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ທ຺ວີສຸ ຕສ຺ສ ຊນກໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ສງ຺ເຂເປນ ກມ຺ມຎ຺ເຈວ ກມ຺ມວິປາກຎ຺ຈາຕິ, ທ຺ເວປິ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ອຕີຕາຠິມຸຂໍ ເທສນໍ ກຕ຺ວາ ອຕີເຕນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ສິຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ເທສນາ ອນາຄຕສ຺ສ ອທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຕິ ນ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ນຍໂຕ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓາຕ຺ເວວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ນໍ ສຸໍສຸມາຣໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຣຠາຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຄີວໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂອຣໂຕ ປິຏ຺ຐິໍ, ປຣິໂຍສາເນ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐມູລໍ, ເຫຏ຺ຐາ ກຸຈ຺ຉິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປນ ອຸທກຄຕໍ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ຐຎ຺ເຈວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຫຕ຺ຖປາເທ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂສ ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ ສຸໍສຸມາໂຣ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນຍໂຕ ປນ ປຣິປຸຓ຺ໂຓຕ຺ເວວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸທກປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ນສຸໍສຸມາໂຣ ວິຍ ຫິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ. ຕີເຣ ຐິໂຕ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ. ເຕນ ປຸຣິເສນ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ສຸໍສຸມາຣສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິນາ ອາຫາຣວເສນ ອິມສ຺ສຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາໂລ. ປຣໂຕ ຄີວາຍ ທິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຊນິກາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ທິຏ຺ຐກາໂລ. ປິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ເວທນາທິວເສນ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາໂລ. ນງ຺ຄຸຏ຺ຐມູລສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ຕສ຺ສຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຊນການໍ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣານໍ ທິຏ຺ຐກາໂລ. ເຫຏ຺ຐາ ກຸຈ຺ຉິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ຐຎ຺ເຈວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຫຕ຺ຖປາເທ ອທິສ຺ວາປິ ‘‘ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ ສຸໍສຸມາໂຣ’’ຕິ ອຄເຫຕ຺ວາ ນຍໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓຕ຺ເວວ ຄຫຓໍ ວິຍ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍວຏ຺ຏໍ ປາຬິຍໍ ນ ອາຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ເທສນາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ’’ຕິ ອຄເຫຕ຺ວາ ນຍໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓາຕ຺ເວວ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອາຫາຣຕຓ຺ຫານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ຕຓ຺ຫາເວທນານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ, ວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກຕິ ເອວໍ ຕິສນ຺ຘິຈຕຸສງ຺ເຂປເມວ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒. ທຸຕິເຍ ສມ຺ຠເວສີນໍ ວາ ອນຸຄ຺ຄຫາຍາຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຠຄວາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ກສ຺ມາ? ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ນິສິນ຺ນຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສຎ຺ຫິ ປຣິສຕິ ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ນິສິນ຺ໂນ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ໂອກາສທານຕ຺ຖໍ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນຕິ ໂມຬີຕິ ຈູຬາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຉຕ຺ວານ ໂມຬິໍ ວຣຄນ຺ຘວາສິຕໍ

ເວຫາຍສໍ ອຸກ຺ຂິປິ ສກ຺ຍປຸງ຺ຄໂວ;

ຣຕນຈງ຺ໂກຏວເຣນ ວາສໂວ,

ສຫສ຺ສເນຕ຺ໂຕ ສິຣສາ ປຏິຄ຺ຄຫີ’’ຕິ.

ສາ ຕສ຺ສ ຄິຫິກາເລ ມຫນ຺ຕາ ອໂຫສິ. ເຕນສ຺ສ ‘‘ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸໂນ’’ຕິ ສງ຺ຂາ ອຸທປາທິ. ປພ຺ພຊິຕມ຺ປິ ນໍ ເຕເນວ ນາເມນ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເທສນານຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏນ຺ໂຕ ເອຕໍ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ອໂວຈ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠນ຺ເຕ, ໂກ ນາມ ໂສ, ໂຍ ເອຕໍ ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣໍ ຂາທຕິ ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ ວາຕິ?

ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ອິຕເຣ ຕໂຍ ອາຫາເຣ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອິມເມວ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ? ຊານາມີຕິ ລທ຺ຘິຍາ. ໂສ ຫິ ມຫນ຺ເຕ ປິຓ຺ເຑ ກຕ຺ວາວ ກພຬີກາຣາຫາຣໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ, ເຕນສ຺ສ ຕໍ ຊານາມີຕິ ລທ຺ຘິ. ຕິຕ຺ຕິຣວຏ຺ຏກໂມຣກຸກ຺ກຸຏາທໂຍ ປນ ມາຕຸສມ຺ຜສ຺ເສນ ຍາເປນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ຜສ຺ສາຫາເຣນ ຍາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິ. ກຈ຺ຉປາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕຸສມເຍ ມຫາສມຸທ຺ທໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ວາລິກນ຺ຕເຣ ອຓ຺ຑານິ ຐເປຕ຺ວາ ວາລິກາຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທເມວ ໂອຕຣນ຺ຕິ. ຕານິ ມາຕຸອນຸສ຺ສຣຓວເສນ ນ ປູຕີນິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາເຣນ ຍາເປນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຖຣສ຺ສ ອຍໍ ລທ຺ຘິ, ນ ປນ ເອຕາຍ ລທ຺ຘິຍາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຫິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສທິໂສ. ຍຖາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ປຈ຺ຉິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ໂຄມຍມ຺ປິ ປາສາຓມ຺ປິ ຄູຖມ຺ປິ ຂຊ຺ຊຂຓ຺ຑມ຺ປິ ຕໍ ຕໍ ມນາປມ຺ປິ ອມນາປມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຍໍ ປກ຺ຂິປຕິ. ເອວເມວ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂສ ‘‘ກສ຺ມາ ອິມໍ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ ນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕຏ຺ຐາເນ ປນ ຄຫຓເມວ ນິເສເຘຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ຄຫິຕຄາຫເມວ ຕສ຺ສ ໂມເຈຕຸໍ ໂນ ກລ຺ໂລ ປຎ຺ໂຫຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ໂນ ກລ຺ໂລຕິ ອຍຸຕ຺ໂຕ. ອາຫາເຣຕີຕິ ອຫໍ ນ ວທາມີຕິ ອຫໍ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ອາຫາເຣຕີຕິ ນ ວທາມິ. ອາຫາເຣຕີຕິ ຈາຫໍ ວເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ຍທິ ອຫໍ ອາຫາເຣຕີຕິ ວເທຍ຺ຍໍ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ກລ຺ໂລ ປຎ຺ໂຫຕິ ຕສ຺ມິໍ ມຍາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣຕິ, ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ກຕມສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣ ກລ຺ລໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປຎ຺ເຫ ອິມໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ. ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ເຕເນວ ວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫຸປ຺ປນ຺ນນາມຣູປໍ. ຕສ຺ມິໍ ຠູເຕ ສຕິ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ນາມຣູເປ ຊາເຕ ສຕິ ສຬາຍຕນໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອິຘາປິ ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ໂອກາສໍ ເທນ຺ໂຕ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຫິ ນວປຸຈ຺ຉໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍເຍວ ປນ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ໂອກາສໍ ອທາສິ. ອຕ຺ໂຖ ປນສ຺ສ ສພ຺ພປເທສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠວຕີ’’ຕິ ກສ຺ມາ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ? ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ຫິ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ຠູໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕເຍວາຕິ ລທ຺ຘິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິວິຣຸທ຺ຘໍ ອິທນ຺ຕິ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອປິຈ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອິທໍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອິທນ຺ຕິ ພຫູສຸ ຐາເນສຸ ກຖິຕຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸປຄໂຕ, ເຕນາປິ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ອິມສ຺ສ ພຫຸໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ຕິຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ຕຸຈ຺ຉປຸຈ຺ຉເມວ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທສນໍ ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ເທເສສິ. ຉນ຺ນໍ ຕ຺ເວວາຕິ ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທສນາຣຸຬ຺ຫໍ, ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ເທສນໍ ວິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ເວທນາຕຓ຺ຫານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ, ຠວຊາຕີນໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓. ຕຕິເຍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາຕິ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາ ພາຫິຣກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ຊຣາມຣຓໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ຊຣາມຣຓໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວເສນ, ຊຣາມຣຓສມຸທຍໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ສຫ ຕຓ຺ຫາຍ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ສມຸທໂຍຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈວເສນ, ຊຣາມຣຓນິໂຣຘໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈວເສນ, ປຏິປທໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈວເສນ. ຊາຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວເສນ, ຊາຕິສມຸທຍໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ສຫ ຕຓ຺ຫາຍ ຠໂວ ຊາຕິສມຸທໂຍຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈວເສນ. ເອວໍ ສຫ ຕຓ຺ຫາຍ ສມຸທຍໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສພ຺ພປເທສຸ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ສາມຎ຺ຎຎ຺ເຈວ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຎ຺ຈ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ປນ ອຕ຺ໂຖ ນາມ ອຣິຍຜລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ເອກາທສສຸ ຐາເນສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ກເຖສີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອິເມ ຘມ຺ເມ ກຕເມ ຘມ຺ເມຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ປປຎ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ກຖິຕໍ, ເທສນໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ຖານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ອິເມ ຘມ຺ເມ ນປ຺ປຊານນ຺ຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ກຈ຺ຈານໂຄຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕. ປຎ຺ຈເມ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ຍໍ ປຓ຺ຑິຕາ ເທວມນຸສ຺ສາ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ ວທນ຺ຕິ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ທ຺ວຍນິສ຺ສິໂຕຕິ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ນິສ຺ສິໂຕ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ອິມິນາ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ເສສມຫາຊນໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ສສ຺ສຕໍ. ນຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ອຸຈ຺ເຉທໍ. ໂລກສມຸທຍນ຺ຕິ ໂລໂກ ນາມ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕຕິ ສມ຺ມາປຎ຺ຎາ ນາມ ສວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາ ໂລເກ ນຕ຺ຖິຕາຕິ ສງ຺ຂາຣໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຎ຺ຎາຍນ຺ເຕສ຺ເວວ ຍາ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລກນິໂຣຘນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ຠງ຺ຄໍ. ຍາ ໂລເກ ອຕ຺ຖິຕາຕິ ສງ຺ຂາຣໂລເກ ຠິຊ຺ຊມາເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຎ຺ຎາຍນ຺ເຕສ຺ເວວ ຍາ ອຕ຺ຖີຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປິຈ ໂລກສມຸທຍນ຺ຕິ ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣໍ. ໂລກນິໂຣຘນ຺ຕິ ປຏິໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣໍ. ໂລກນິສ຺ສເຍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາປິ ຫິ ປຈ຺ຈຍານໍ ອນຸຈ຺ເຉເທນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອນຸຈ຺ເຉທໍ ປສ຺ສໂຕ ຍາ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສາ ນ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາປິ ປຈ຺ຈຍນິໂຣເຘນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນນິໂຣຘໍ ປສ຺ສໂຕ ຍາ ອຕ຺ຖີຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປຍຸປາທານາຠິນິເວສວິນິພນ຺ໂຘຕິ ອຸປເຍຫິ ຈ ອຸປາທາເນຫິ ຈ ອຠິນິເວເສຫິ ຈ ວິນິພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ອຸປຍາຕິ ທ຺ເວ ອຸປຍາ ຕຓ຺ຫຸປໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐຸປໂຍ ຈ. ອຸປາທານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ ຫິ ຍສ຺ມາ ອຫໍ ມມນ຺ຕິອາທີຫິ ອາກາເຣຫິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ອຸເປນ຺ຕິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເຈວ ອຠິນິວິສນ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ອຸປາທານາຕິ ຈ ອຠິນິເວສາຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕາຫິ ຈາຍໍ ໂລໂກ ວິນິພນ຺ໂຘ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸປຍຸປາທານາຠິນິເວສວິນິພນ຺ໂຘ’’ຕິ.

ຕຎ຺ຈາຍນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ອຸປຍຸປາທານໍ ອຍໍ ອຣິຍສາວໂກ. ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ. ອຠິນິເວສານຸສຍນ຺ຕິ ອຠິນິເວສຠູຕຎ຺ຈ ອນຸສຍຠູຕຎ຺ຈ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີສຸ ຫິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ຕາ ຈ ຕສ຺ມິໍ ອຠິນິວິສນ຺ຕິ ເຈວ ອນຸເສນ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍໍ ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານໍ ອຠິນິເວສານຸສຍນ຺ຕິ ຈ ອາຫ. ນ ອຸເປຕີຕິ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ນ ອຸປາທິຍຕີຕິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນາຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ກິນ຺ຕິ? ອຕ຺ຕາ ເມຕິ. ທຸກ຺ຂເມວາຕິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ຕເມວ. ນ ກງ຺ຂຕີຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນ ອຎ຺ໂຎ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ວິຈິກິຈ຺ຉຕີຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ.

ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ນ ປຣປ຺ປຈ຺ຈເຍນ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ອປຕ຺ຕິຍາເຍຕ຺ວາ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂຎາຓເມວສ຺ສ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ກຈ຺ຈານ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອຕ຺ຕເກນ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ມິສ຺ສກສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ອາຫ. ອຍເມໂກ ອນ຺ໂຕຕິ ເອສ ເອໂກ ນິກູຏນ຺ໂຕ ລາມກນ຺ໂຕ ປຐມກໍ ສສ຺ສຕໍ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍຕິ ເອສ ທຸຕິໂຍ ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາໂຕ ນິກູຏນ຺ໂຕ ລາມກນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໂກ ອຸຈ຺ເຉໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖. ຉຏ຺ເຐ ນິພ຺ພິທາຍາຕິ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ. ວິຣາຄາຍາຕິ ວິຣຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ. ນິໂຣຘາຍາຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ. ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ນິພ຺ພານຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມຠູຕໍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອນຸຘມ຺ມຠູຕນ຺ຕິ ອນຸຣູປສຠາວຠູຕໍ. ນິພ຺ພິທາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາຕິ ນິພ຺ພິທາຍ ເຈວ ວິຣາເຄນ ຈ ນິໂຣເຘນ ຈ. ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ກິຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອນຸປາທິຍິຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອລໍ ວຈນາຍາຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ, ຍຸຕ຺ໂຕ ອນຸຈ຺ຉວິໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມຕ຺ຖ ເອເກນ ນເຍນ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ ກຖິຕາ, ທ຺ວີຫິ ຕໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂຠູມິໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອເຈລກສ຺ສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗. ສຕ຺ຕເມ ອເຈໂລ ກສ຺ສໂປຕິ ລິງ຺ເຄນ ອເຈໂລ ນິຈ຺ເຈໂລ, ນາເມນ ກສ຺ສໂປ. ທູຣໂຕວາຕິ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ປຣິວຸຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທູຣໂຕ ເອວ ອທ຺ທສ. ກິຎ຺ຈິເທວ ເທສນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິເທວ ກາຣຓໍ. ໂອກາສນ຺ຕິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ຂຓໍ ກາລໍ. ອນ຺ຕຣຆຣນ຺ຕິ ‘‘ນ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕນິເວສນໍ ອນ຺ຕຣຆຣໍ. ‘‘ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິນ຺ທຂີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ໂຕຄາໂມ. ອິຘາປິ ອຍເມວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍທາກງ຺ຂສີຕິ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ກເຖຕຸກາໂມ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິກ຺ຂິປີຕິ? ຄາຣວຊນນຕ຺ຖໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ຫິ ຂິປ຺ປໍ ກຖິຍມາເນ ຄາຣວໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິຕຸມ຺ປິ ສຸກຣໍ, ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ເຕເຍວ ກເຖຕີ’’ຕິ ວຈນມ຺ປິ ນ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປນ ຄາຣວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸມ຺ປິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸມ຺ປິ ທຸກ຺ກຣ’’ນ຺ຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈິເຕ ກຖິຍມານໍ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ອຍໍ ສຸສ຺ສູສິສ຺ສຕິ ສທ຺ທຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ກເຖສິ. ອປິຈ ຍຖາ ຠິສກ຺ໂກ ເຕລໍ ວາ ຜາຓິຕໍ ວາ ປຈນ຺ໂຕ ມຸທຸປາກຂຣປາການໍ ປາກກາລໍ ອາຄມຍມາໂນ ປາກກາລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ໂອຕາເຣຕິ. ເອວໍ ຠຄວາ ສຕ຺ຕານໍ ຎາຓປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ກາເລນ ອິມສ຺ສ ຎາຓໍ ປຣິປາກໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາວ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈາເປສິ.

ມາ ເຫວໍ, ກສ຺ສປາຕິ, ກສ຺ສປ, ມາ ເອວໍ ຠຓິ. ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຫິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ກາຣໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ປຣໂຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອກາຣເຓນ ຍທິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນຕິ ກສ຺ມາ ເອວມາຫ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ‘ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຸຏ຺ໂຐ ‘ມາ ເຫວ’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘ອຕ຺ຖີ’ຕິ ວທຕິ. ‘ຠວໍ ໂຄຕໂມ ທຸກ຺ຂໍ ນ ຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕີ’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘ຊານາມິ ຂ຺ວາຫ’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ກິຎ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ມຍາ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຈ຺ຉເມວ ໂສເຘນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອາຈິກ຺ຂຕຸ ຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາຕິ ອິຘ ສຕ຺ຖຣິ ສຎ຺ຊາຕຄາຣໂວ ‘‘ຠວ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ວທຕິ.

ໂສ ກໂຣຕີຕິອາທິ, ‘‘ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິເສຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສໂຕຕິ ອິທໍ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ – ໂສ ກໂຣຕິ ໂສ ປຏິສໍເວທຍຕີຕິ ໂຂ, ກສ຺ສປ, ອາທິມ຺ຫິເຍວ ເອວໍ ສຕິ ປຈ຺ຉາ ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຍໍ ລທ຺ຘິ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອິຕິ ວທນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ປຸຣິເມນ ອາທິສທ຺ເທນ ອນນ຺ຕເຣນ ຈ ສສ຺ສຕສທ຺ເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ‘‘ທີເປຕິ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຐເສໂສ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິຕິ ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ອາທິໂຕວ ສສ຺ສຕໍ ທີເປຕິ, ສສ຺ສຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ຫິ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ເອຕໍ ປເຣຕິ, ກາຣກຎ຺ຈ ເວທກຎ຺ຈ ເອກເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ເອຕໍ ສສ຺ສຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຎ຺ໂຎ ກໂຣຕີຕິອາທິ ປນ ‘‘ປຣໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິເສຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາທິໂຕ ສໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອິຘາປິ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອຎ຺ໂຎ ກໂຣຕິ ອຎ຺ໂຎ ປຏິສໍເວທິຍຕີຕິ ໂຂ ປນ, ກສ຺ສປ, ອາທິມ຺ຫິເຍວ ເອວໍ ສຕິ, ປຈ຺ຉາ ‘‘ກາຣໂກ ອິເຘວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ກຕໍ ອຎ຺ໂຎ ປຏິສໍເວທິຍຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ອຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ ວິທ຺ຘສ຺ສ ສໂຕ ‘‘ປຣໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ລທ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ. ອິຕິ ວທນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂຍຊນາ – ເອວຎ຺ຈ ວທນ຺ໂຕ ອາທິໂຕວ ອຸຈ຺ເຉທໍ ທີເປຕິ, ອຸຈ຺ເຉທໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ຫິ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ເອຕໍ ປເຣຕິ, ເອຕໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອເຕ ເຕຕິ ເຍ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ (ອນຸປຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເອເຕ ເຕ, ກສ຺ສປ, ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ) ອນຸປຄມ຺ມ ປຫາຍ ອນລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌນ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປທາຍ ຐິໂຕ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕຣໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເຈ? ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ກາຣຓໂຕ ຜລໍ, ກາຣຓນິໂຣເຘນ ຈສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ທີປິໂຕ, ນ ໂກຈິ ກາຣໂກ ວາ ເວທໂກ ວາ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເສສປຎ຺ຫາ ປຏິເສຘິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄມ຺ມາຕິ ອິມິນາ ຫິ ຕຕິຍປຎ຺ໂຫ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອິມິນາ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຕາ ເຈວ ອຊານນຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ລເຠຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິທໍ ໂສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ອາຫ. ອຖ ຠຄວາ ໂຍເນນ ຂນ຺ຘເກ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາໂສ (ມຫາວ. ໘໖) ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຐິໂຕ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂາມິ ອຸປສມ຺ປທໍ. ສ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວາສໍ ຍາຈາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປຣິວສຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ໂຍ ໂຂ, ກສ຺ສປ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ຕິ ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປຣິວສິຕ຺ວາເຍວ ຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠຕິ. ອຸປສມ຺ປທຕ຺ຖິເກນ ປນ ນາຕິກາເລນ ຄາມປ຺ປເວສນາທີນິ ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຕານິ ປູເຣນ຺ເຕນ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາຕິ ອຏ຺ຐວຕ຺ຕປູຣເຓນ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນສ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາໂສ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໖) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປິຈ ມຍາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປາໂຐ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອປິຈ ເມຕ຺ຖາ’’ຕິ. ປຸຄ຺ຄລເວມຕ຺ຕຕາ ວິທິຕາຕິ ປຸຄ຺ຄລນານຕ຺ຕໍ ວິທິຕໍ. ‘‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣິວາສາຣໂຫ, ອຍໍ ນ ປຣິວາສາຣໂຫ’’ຕິ ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ປາກຏນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕໂຕ ກສ຺ສໂປ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ພຸທ຺ຘສາສນໍ, ຍຕ຺ຖ ເອວໍ ຆໍສິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສຎ຺ຊາຕຸສ຺ສາໂຫ ສເຈ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ອຖ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ທຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ນ ກສ຺ສໂປ ປຣິວາສໍ ອຣຫຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠິກ຺ຂຸ, ກສ຺ສປໍ ນຫາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຠຄວາ ຄເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອລຕ຺ຖ ໂຂ ອເຈໂລ ກສ຺ສໂປ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທນ຺ຕິ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນຕິອາທິ ເສສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສໍຍຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໗) ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຕິມ຺ພຣຸກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘. ອຏ຺ຐເມ ສາ ເວທນາຕິອາທິ ‘‘ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ນິເສຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖາປິ ສໂຕຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖເຍວ ສາມິວຈນໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖທີປນາ – ‘‘ສາ ເວທນາ, ໂສ ເວທິຍຕີ’’ຕິ ໂຂ, ຕິມ຺ພຣຸກ, ອາທິມ຺ຫິເຍວ ເອວໍ ສຕິ ‘‘ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ລທ຺ຘິ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ເວທນາຍ ເອວ ເວທນາ ກຕາ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວທນ຺ໂຕ ອິມິສ຺ສາ ເວທນາຍ ປຸພ຺ເພປິ ອຕ຺ຖິຕໍ ອນຸຊານາຕິ, ສສ຺ສຕໍ ທີເປຕິ ສສ຺ສຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ຫິ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ເອຕໍ ປເຣຕິ, ເອຕໍ ສສ຺ສຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິມຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາເຍເວຕໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາວສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ. ເອວມ຺ປາຫໍ ນ ວທາມີຕິ ອຫໍ ‘‘ສາ ເວທນາ, ໂສ ເວທິຍຕີ’’ຕິ ເອວມ຺ປິ ນ ວທາມິ. ‘‘ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອວມ຺ປິ ນ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຎ຺ຎາ ເວທນາຕິອາທິ ‘‘ປຣໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິເສຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘາປິ ອຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ –‘‘ອຎ຺ຎາ ເວທນາ ອຎ຺ໂຎ ເວທິຍຕີ’’ຕິ ໂຂ, ຕິມ຺ພຣຸກ, ອາທິມ຺ຫິເຍວ ເອວໍ ສຕິ ປຈ຺ຉາ ຍາ ປຸຣິມປກ຺ເຂ ກາຣກເວທນາ, ສາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ. ຕາຍ ປນ ກຕໍ ອຎ຺ໂຎ ເວທິຍຕີຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ອຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ‘‘ປຣໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ລທ຺ຘິ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວທນ຺ໂຕ ກາຣໂກ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຎ຺ເຎນ ປຏິສນ຺ຘິ ຄຫິຕາຕິ ອຸຈ຺ເຉທໍ ທີເປຕິ, ອຸຈ຺ເຉທໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ຫິ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ເອຕໍ ປເຣຕິ, ເອຕໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘາປິ ຫິ ອິມານິ ປທານິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍຊິຕາເນວ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ເວທນາສຸຂທຸກ຺ຂໍ ກຖິຕໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວິປາກສຸຂທຸກ຺ຂເມວ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙. ນວເມ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓສ຺ສາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວາຣິຕສ຺ສ. ເອວມຍໍ ກາໂຍ ສມຸທາຄໂຕຕິ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວາຣິຕຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາເຍວ ອຍໍ ກາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ອຍຎ຺ເຈວ ກາໂຍຕິ ອຍຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສວິຎ຺ຎາຓໂກ ກາໂຍ. ພຫິທ຺ຘາ ຈ ນາມຣູປນ຺ຕິ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ປເຣສໍ ສວິຎ຺ຎາຓໂກ ກາໂຍ. ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ຉຫິ ອາຍຕເນຫິ ຈາປິ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ ທີເປຕພ຺ໂພວ. ອິຕ຺ເຖຕໍ ທ຺ວຍນ຺ຕິ ເອວເມຕໍ ທ຺ວຍໍ. ທ຺ວຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຜສ຺ໂສຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸຣູປາທີນິ ທ຺ວຍານິ ປຏິຈ຺ຈ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ. ມຫາທ຺ວຍໍ ນາມ ກິເຣຕໍ. ສເຬວາຍຕນານີຕິ ສເຬວ ຜສ຺ສາຍຕນານິ ຜສ຺ສກາຣຓານິ. ເຍຫິ ຜຸຏ຺ໂຐຕິ ເຍຫິ ກາຣຓຠູເຕຫິ ອາຍຕເນຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ໂຐ. ອຎ຺ຎຕເຣນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓວເສນ ອຎ຺ຎຕຣຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ພາລປຓ຺ຑິຕານໍ ກາຍນິພ຺ພຕ຺ຕນາທິມ຺ຫິ. ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສຕິ ໂກ ອຘິກປໂຍໂຄ.

ຠຄວໍມູລກາຕິ ຠຄວາ ມູລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຠຄວໍມູລກາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິເມ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຸປ຺ປາທິຕາ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິເມ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິ, ຠຄວຕາ ປນ ໂນ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາທິຕາ. ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ມຍໍ ອິເມ ຘມ຺ເມ ອາຊານາມ ປຏິວິຊ຺ຌາມາຕິ ເອວໍ ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາຕິ. ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາຕິ ຠຄວາ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ເນຕາ ວິເນຕາ ອນຸເນຕາ, ຍຖາສຠາວໂຕ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕາຕິ ຘມ຺ມາ ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຄວໍປຏິສຣຓາຕິ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉມານາ ຠຄວຕິ ປຏິສຣນ຺ຕິ ນາມາຕິ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ປຏິສຣນ຺ຕີຕິ ສໂມສຣນ຺ຕິ. ອປິຈ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຏິເວຘວເສນ ຜສ຺ໂສ ອາຄຈ຺ຉຕິ ‘‘ອຫໍ ຠຄວາ ກິນ຺ນາໂມ’’ຕິ? ຕ຺ວໍ ຜຸສນຏ຺ເຐນ ຜສ຺ໂສ ນາມ. ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ‘‘ອຫໍ ຠຄວາ ກິນ຺ນາມ’’ນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ວິຊານນຏ຺ເຐນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມານໍ ຍຖາສຠາວໂຕ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຘມ຺ເມ ປຏິສຣຕີຕິ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຏິຠາຕູຕິ ຠຄວໂຕວ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ໂນ ກເຖຕ຺ວາ ເທຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາ ເຈວ ອວິຊ຺ຊາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສາ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ຈ ກມ຺ມໍ ຊວາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ຍຖາ ປນ ອຊ຺ຊາປິ ຍໍ ຫິຍ຺ໂຍ ເຠສຊ຺ຊໍ ປີຕໍ, ຕເທວ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊາຕິ ສຣິກ຺ຂກຕ຺ເຕນ ຕເທວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິຘາປິ ສາ ເຈວ ອວິຊ຺ຊາ ສາ ຈ ຕຓ຺ຫາຕິ ອິທມ຺ປິ ສຣິກ຺ຂກຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ຂຍຕ຺ຖາຍ. ກາຍູປໂຄ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຏິສນ຺ຘິກາຍໍ ອຸປຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຍທິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສຕິ ໂຍ ອຍໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ, ອຍໍ ພາລໂຕ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ວິເສໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສພ຺ໂພປິ ສປຏິສນ຺ຘິໂກ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ‘‘ພາໂລ’’ຕິ, ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ ຂີຓາສໂວ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິອນາຄາມິໂນ ປນ ‘‘ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ວາ ‘‘ພາລາ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຠຊມານາ ປນ ປຓ຺ຑິຕປກ຺ຂໍ ຠຊນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐. ທສເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ໂວ ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນ ຈ ຘມ຺ເມຕິ ສຕ຺ຖາ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈເຍ ຈ ປຈ຺ຈຍນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຈ ສຠາວຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ອຸຠຍໍ ອາຣຠິ. ອຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານນ຺ຕິ ຕຖາຄຕານໍ ອຸປ຺ປາເທປິ, ພຸທ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອນຸປ຺ປນ຺ເນສຸປິ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ, ຊາຕິເຍວ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ. ຐິຕາວ ສາ ຘາຕູຕິ ຐິໂຕວ ໂສ ປຈ຺ຈຍສຠາໂວ, ນ ກທາຈິ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາຕິ ອິເມຫິປິ ທ຺ວີຫິ ປຈ຺ຈຍເມວ ກເຖຕິ. ປຈ຺ຈເຍນ ຫິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈໂຍວ ‘‘ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຈ຺ຈໂຍ ຘມ຺ເມ ນິຍເມຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຘມ຺ມນິຍາມຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ອິເມສໍ ຊຣາມຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈຍາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ. ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ຎາເຓນ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ. ອຠິສເມຕີຕິ ຎາເຓນ ອຠິສມາຄຈ຺ຉຕິ. ອາຈິກ຺ຂຕີຕິ ກເຖຕິ. ເທເສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຎ຺ຎາເປຕີຕິ ຊານາເປຕິ. ປຏ຺ຐເປຕີຕິ ຎາຓມຸເຂ ຐເປຕິ. ວິວຣຕີຕິ ວິວຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ວິຠຊຕີຕິ ວິຠາຄໂຕ ທສ຺ເສຕິ. ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕີຕິ ປາກຏໍ ກໂຣຕິ. ປສ຺ສຖາຕິ ຈາຫາຕິ ປສ຺ສຖ ອິຕິ ຈ ວທຕິ. ກິນ຺ຕິ? ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓນ຺ຕິອາທິ.

ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ. ຍາ ຕຕ຺ຣາຕິ ຍາ ເຕສຸ ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ. ຕຖຕາຕິອາທີນິ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ໂສ ເຕຫິ ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອນູນາຘິເກເຫວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ຕຖຕາຕິ, ສາມຄ຺ຄິໍ ອຸປຄເຕສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຕໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອສມ຺ຠວາຠາວໂຕ ອວິຕຖຕາຕິ, ອຎ຺ຎຘມ຺ມປຈ຺ຈເຍຫິ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອນຎ຺ຎຖຕາຕິ, ຊຣາມຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ວາ ປຈ຺ຈຍສມູຫໂຕ ວາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອິເມສໍ ປຈ຺ຈຍາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ວາ ສມູໂຫ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ລກ຺ຂຓໍ ປເນຕ຺ຖ ສທ຺ທສຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ນ ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ອນິຈ຺ຈສຠາວານໍ ປນ ຂນ຺ຘານໍ ຊຣາມຣຓຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈໍ ນາມ ຊາຕໍ. ສງ຺ຂຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕໍ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເຍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຂຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ຂຍສຠາວໍ. ວຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ວິຄຈ຺ຉນກສຠາວໍ. ວິຣາຄຘມ຺ມນ຺ຕິ ວິຣຊ຺ຊນກສຠາວໍ. ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນກສຠາວໍ. ຊາຕິຍາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນິຈ຺ຈຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຊນກປຈ຺ຈຍານໍ ວາ ກິຈ຺ຈານຸຠາວກ຺ຂເຓ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເອເກນ ປຣິຍາເຍເນຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈາຕິອາທີນິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວ. ຠວາທໂຍ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາວາເຍວ.

ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍາຕິ ສວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ. ປຸພ຺ພນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຣິມໍ ອຕີຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂຕິອາທີສຸ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ນນຸ ໂຂ’’ຕິ ສສ຺ສຕາກາຣຎ຺ຈ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປຕ຺ຕິອາກາຣຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ອຕີເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ. ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິນ຺ຕິ ຊາຕິລິງ຺ຄຸປປຕ຺ຕິໂຍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວສ຺ສສຸທ຺ທຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ກຖໍ ນຸ ໂຂຕິ ສຓ຺ຐານາກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ທີໂຆ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ ຣສ຺ສໂອທາຕກຓ຺ຫປມາຓິກອປ຺ປມາຓິກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ ເຫຕຸໂຕ ກງ຺ຂຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິນ຺ຕິ ຊາຕິອາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິໍ…ເປ… ເທໂວ ຫຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ໂສ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣມ຺ປຣໍ ກງ຺ຂຕິ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ປນ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ກາລາຘິວຈນເມຕໍ. ອປຣນ຺ຕນ຺ຕິ ອນາຄຕໍ ອນ຺ຕໍ. ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ນນຸ ໂຂຕິ ສສ຺ສຕາກາຣຎ຺ຈ ອຸຈ຺ເຉທາກາຣຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອຕຣຫິ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ອິທານິ ວາ ປຏິສນ຺ຘິມາທິໍ ກຕ຺ວາ ຈຸຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຕ຺ຕມານກາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກຖໍກຖີ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ເຘສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉີ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ. ຍຸຕ຺ຕໍ ປເນຕນ຺ຕິ? ຍຸຕ຺ຕໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາ ເອຕ຺ຖ ຈິນ຺ຕາ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ອຸທາຫຣນ຺ຕິ – ຈູຬມາຕາຍ ກິຣ ປຸຕ຺ໂຕ ມຸຓ຺ໂຑ, ມຫາມາຕາຍ ປຸຕ຺ໂຕ ອມຸຓ຺ໂຑ, ຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມຸຓ຺ເຑສຸໍ, ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຫໍ ນຸ ໂຂ ຈູຬມາຕາຍ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເອວໍ ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ກງ຺ຂາ ໂຫຕິ. ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸທເກ ຈິຣຏ຺ຐາເນນ ສີຕິຠູຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອູຣຸໍ ມຈ຺ໂຉຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຫຣິ. ອປໂຣ ສຸສານປສ຺ເສ ເຂຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠີໂຕ ສງ຺ກຸຏິໂຕ ສຍິ, ໂສ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊຓ຺ຓຸການິ ທ຺ເວ ຍກ຺ຂາຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຫຣິ. ເອວໍ ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ກງ຺ຂຕິ.

ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍວ ສມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຂຕ຺ຕິຍຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ເທໂວ ປນ ສມາໂນ ເທວຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂສປິ ປນ ‘‘ອຫໍ ຣູປີ ນຸ ໂຂ ອຣູປີ ນຸ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກງ຺ຂຕິ. ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ກສ຺ມາ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ເຈ? ອປຈ຺ຈກ຺ຂາ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຸເລ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ຄຫຏ຺ຐາປິ ຈ ໂປຕ຺ຖລິກາທໂຍ ປພ຺ພຊິຕສຎ຺ຎິໂນ, ປພ຺ພຊິຕາປິ ‘‘ກຸປ຺ປໍ ນຸ ໂຂ ເມ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຄຫຏ຺ຐສຎ຺ຎິໂນ. ມນຸສ຺ສາປິ ຈ ຣາຊາໂນ ວິຍ ອຕ຺ຕນິ ເທວສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຓ຺ຐານາກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ທີໂຆ ນຸ ໂຂສ຺ມິ ຣສ຺ສຈຕຸຣສ຺ສຉຬໍສອຏ຺ຐໍສໂສຬສໍສາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣປ຺ປກາໂຣ’’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິ? ກງ຺ຂຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຣີຣສຓ຺ຐານໍ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊານນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກຸໂຕ ອາຄໂຕ ໂສ ກຸຫິໍ ຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອາຄຕິຄຕິຏ຺ຐານໍ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ເອວໍ ກງ຺ຂຕິ. ອຣິຍສາວກສ຺ສາຕິ ອິຘ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ອິຕເຣປິ ປນ ຕໂຍ ອວາຣິຕາເຍວາຕິ. ທສມໍ.

ອາຫາຣວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ທສພລວຄ຺ໂຄ

໑. ທສພລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑. ທສພລວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມໍ ທຸຕິຍສ຺ເສວ ສງ຺ເຂໂປ.

໒. ທຸຕິຍທສພລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒. ທຸຕິຍໍ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທສພລສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ທສຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ພລຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ທຸວິຘໍ ກາຍພລຎ຺ຈ ຎາຓພລຎ຺ຈ. ເຕສຸ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍພລໍ ຫຕ຺ຖິກຸລານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ກາຬາວກຎ຺ຈ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍໍ, ປຓ຺ຑຣໍ ຕມ຺ພປິງ຺ຄລໍ;

ຄນ຺ຘມງ຺ຄລເຫມຎ຺ຈ, ອຸໂປສຖຉທ຺ທນ຺ຕິເມ ທສາ’’ຕິ.(ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໔໘; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໖໐); –

ອິມານິ ທສ ຫຕ຺ຖິກຸລານິ. ຕຕ຺ຖ ກາຬາວກນ຺ຕິ ປກຕິຫຕ຺ຖິກຸລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ກາຍພລໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ກາຬາວກສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໂນ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ກາຬາວການໍ ພລໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ປຓ຺ຑຣສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປຓ຺ຑຣານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຕມ຺ພສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຕມ຺ພານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ປິງ຺ຄລສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປິງ຺ຄລານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຄນ຺ຘຫຕ຺ຖິໂນ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຄນ຺ຘຫຕ຺ຖີນໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ມງ຺ຄລສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ມງ຺ຄລານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ເຫມວຕສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ເຫມວຕານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ອຸໂປສຖານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຉທ຺ທນ຺ຕສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຉທ຺ທນ຺ຕານໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ. ນາຣາຍນສງ຺ຆາຕພລນ຺ຕິປິ ອິທເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕເທຕໍ ປກຕິຫຕ຺ຖິຄຓນາຍ ຫຕ຺ຖີນໍ ໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ປຸຣິສຄຓນາຍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ພລໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕາວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍພລໍ. ‘‘ທສພລສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເອຕໍ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕຎ຺ຫິ ພາຫິຣກໍ ລາມກໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານໍ ສີຫາທີນມ຺ປິ ໂຫຕິ. ເອຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາ ວາ ສມຸທຍປ຺ປຫານໍ ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາ ວາ ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ວາ ນຕ຺ຖິ. ອຎ຺ຎໍ ປນ ທສສຸ ຐາເນສຸ ອກມ຺ປນຕ຺ເຖນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຕ຺ເຖນ ຈ ທສວິຘໍ ຎາຓພລໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທສພລສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ.

ກຕມໍ ປນ ຕນ຺ຕິ? ຐານາຏ຺ຐານາທີນໍ ຍຖາຠູຕໍ ຊານນໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຊານນໍ ເອກໍ, ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ຍຖາຠູຕໍ ວິປາກຊານນໍ ເອກໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນິປຏິປທາຊານນໍ ເອກໍ, ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລກຊານນໍ ເອກໍ, ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕາຊານນໍ ເອກໍ, ເຕສໍເຍວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຊານນໍ ເອກໍ, ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໂວທານວຸຏ຺ຐານຊານນໍ ເອກໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສຊານນໍ ເອກໍ, ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຊານນໍ ເອກໍ, ອາສວກ຺ຂຍຊານນໍ ເອກນ຺ຕິ. ອຠິຘມ຺ເມ ປນ –

‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິທມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ.

ອາທິນາ (ວິຠ. ໗໖໐) ນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕາເນວ. ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາປິ ເນສໍ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ເຈວ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໖໐) ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ຈ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໔໘) ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ຈຕູຫິ ຈ ເວສາຣຊ຺ເຊຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ສາຣຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂໍ ເວສາຣຊ຺ຊໍ, ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ເວສາຣຊ຺ຊຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໂສມນສ຺ສມຍຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ກຕເມສຸ ຈຕູສຸ? ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິອາທີສຸ ໂຈທນາວຕ຺ຖູສຸ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເວສາຣຊ຺ຊານິ…ເປ…. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’ຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫ ຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ. ‘ຂີຓາສວສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ອາສວາ ອປຣິກ຺ຂີຓາ’ຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ…ເປ… ‘ເຍ ໂຂ ປນ ເຕ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ…ເປ… ‘ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’ຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ…ເປ… ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໘).

ອາສຠໍ ຐານນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ຐານໍ. ອາສຠາ ວາ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ຄວສຕເຊຏ຺ຐໂກ ອຸສໂຠ, ຄວສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ວສໂຠ, ວຊສຕເຊຏ຺ຐໂກ ວາ ອຸສໂຠ, ວຊສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ວສໂຠ, ສພ຺ພຄວເສຏ຺ໂຐ ສພ຺ພປຣິສ຺ສຍສໂຫ ເສໂຕ ປາສາທິໂກ ມຫາຠາຣວໂຫ ອສນິສຕສທ຺ເທຫິປິ ອສມ຺ປກມ຺ປິໂຍ ນິສໂຠ, ໂສ ອິຘ ອຸສໂຠຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ຕສ຺ສ ປຣິຍາຍວຈນໍ. ອຸສຠສ຺ສ ອິທນ຺ຕິ ອາສຠໍ. ຐານນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອວຏ຺ຐານໍ (ມ. ນິ. ໑.໑໕໐). ອິທໍ ປນ ອາສຠໍ ວິຍາຕິ ອາສຠໍ. ຍເຖວ ຫິ ນິສຠສງ຺ຂາໂຕ ອຸສໂຠ ອຸສຠພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອຈລຏ຺ຐາເນນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕປິ ທສຫິ ຕຖາຄຕພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕູຫິ ເວສາຣຊ຺ຊປາເທຫິ ອຏ຺ຐປຣິສປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ສເທວເກ ໂລເກ ເກນຈິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນ ອກມ຺ປິໂຍ ອຈລຏ຺ຐາເນນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ຈ ຕໍ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ນ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ, ອຕ຺ຕນິ ອາໂຣເປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ.

ປຣິສາສູຕິ ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຣິສາ. ກຕມາ ອຏ຺ຐ? ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ ຄຫປຕິປຣິສາ ສມຓປຣິສາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກປຣິສາ ຕາວຕິໍສປຣິສາ ມາຣປຣິສາ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ’’ຕິ, ອິມາສຸ ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ. ສີຫນາທໍ ນທຕີຕິ ເສຏ຺ຐນາທໍ ອຠີຕນາທໍ ນທຕິ, ສີຫນາທສທິສໍ ວາ ນາທໍ ນທຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ສີຫນາທສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ວາ ສີໂຫ ສຫນໂຕ ເຈວ ຫນນໂຕ ຈ ສີໂຫຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ໂລກຘມ຺ມານໍ ສຫນໂຕ ປຣປ຺ປວາທານຎ຺ຈ ຫນນໂຕ ສີໂຫຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສີຫສ຺ສ ນາທໍ ສີຫນາທໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສີໂຫ ສີຫພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິສາຣໂທ ວິຄຕໂລມຫໍໂສ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄຕສີໂຫປິ ຕຖາຄຕພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ ວິສາຣໂທ ວິຄຕໂລມຫໍໂສ, ‘‘ອິຕິ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນານາວິຘເທສນາວິລາສສມ຺ປນ຺ນໍ ສີຫນາທໍ ນທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕີ’’ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຘມ຺ມຈກ຺ກສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ປນ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ ປຏິເວຘຎາຓຎ຺ຈ ເທສນາຎາຓຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາປຠາວິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍຜລາວຫໍ ປຏິເວຘຎາຓໍ, ກຣຸຓາປຠາວິຕໍ ສາວການໍ ອຣິຍຜລາວຫໍ ເທສນາຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິເວຘຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕຸສິຕຠວນໂຕ ວາ ຍາວ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ທີປງ຺ກຣໂຕ ວາ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ເທສນາຎາຓມ຺ປິ ປວຕ຺ຕມານໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍາວ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາ ປວຕ຺ຕມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕໍ ນາມ. ເຕສຸ ປຏິເວຘຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ເທສນາຎາຓໍ ໂລກິຍໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ປເນຕໍ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ໂອຣສຎາຓໍ.

ອິທານິ ຍໍ ອິມິນາ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປໍ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຣູປໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຣຸປ຺ປນສຠາວຎ຺ເຈວ ຠູຕຸປາທາຍເຠທຎ຺ຈ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານວເສນ ອນວເສສຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍຕິ ອິມິນາ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ເອວໍ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາໂຣ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ, ກມ຺ມສມຸທຍາ ອາຫາຣສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖງ຺ຄເມປິ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ…ເປ… ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣຘໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຍໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ອິຕິ ເວທນາຕິອາທີສຸປິ ອຍໍ ເວທນາ ເອຕ຺ຕກາ ເວທນາ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເວທນາ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ເອຕ຺ຕກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເວທຍິຕສຎ຺ຊານນອຠິສງ຺ຂຣຓວິຊານນສຠາວຎ຺ເຈວ ສຸຂາທິຣູປສຎ຺ຎາທິຜສ຺ສາທິຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິເຠທຎ຺ຈ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານວເສນ ອນວເສສເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓປຣິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ເວທນາຍ ສມຸທໂຍຕິອາທີຫິ ປນ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕານໍ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓານໍ ສມຸທໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣາປິ ອິຕີຕິ ເອວໍ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສມ຺ປິ ວິຕ຺ຖາໂຣ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ຣູເປ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ‘‘ອາຫາຣສມຸທຍາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຜສ຺ສສມຸທຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ‘‘ນາມຣູປສມຸທຍາ’’ຕິ. ອຕ຺ຖງ຺ຄມປທມ຺ປິ ເຕສໍເຍວ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອຸທຍພ຺ພຍວິນິຈ຺ຉໂຍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູໂຣ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີຕິ ອຍມ຺ປິ ອປໂຣ ສີຫນາໂທ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິມສ຺ມິໍ ອວິຊ຺ຊາທິເກ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິມສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອວິຊ຺ຊາທິເກ ປຈ຺ຈເຍ ອສຕິ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອິມສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອິທານິ ຍຖາ ຕໍ ໂຫຕິ ເຈວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຈ, ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິອາທິມາຫ.

ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິຠຊນາທິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ອກ຺ຂາໂຕ ກຖິໂຕ. ຘມ຺ໂມຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປຈ຺ຈຍາກາຣຘມ຺ໂມ. ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ອນິກຸຊ຺ຊິໂຕ. ວິວໂຏຕິ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິໂຕ. ປກາສິໂຕຕິ ທີປິໂຕ ໂຊຕິໂຕ. ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກຕິ ປິໂລຕິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຉິນ຺ນໍ ຠິນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສິພ຺ພິຕຄຓ຺ຐິຕໍ ຊິຓ຺ຓວຕ຺ຖໍ, ຕໍ ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖໍ ນວຫຕ຺ຖໍ ວາ ອຫຕສາຏກໍ ນິວຕ຺ໂຖ, ໂສ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ ນາມ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ຕາທິໂສ. ນ ເຫຕ຺ຖ ໂກຫຎ຺ຎາທິວເສນ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນສິພ຺ພິຕຄຓ຺ຐິຕຠາໂວ ອຕ຺ຖິ. ອປິຈ ຂຸທ຺ທກສາຏໂກປິ ປິໂລຕິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐນວຫຕ຺ໂຖ ມຫາປໂຏ ອຕ຺ຖິ, ໂສປິ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ, ອປຄຕປິໂລຕິໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາທິໂສ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ. ຍຖາ ຫິ ຈຕຸຫຕ຺ຖໍ ສາຏກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຎ຺ຉນ຺ໂຕ ກິລມຕິ, ເອວໍ ພາຫິຣກສມເຍ ປພ຺ພຊິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຕ຺ຕກໍ ຘມ຺ມໍ ‘‘ເອວໍ ສຕິ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖນວຫຕ຺ເຖນ ປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍຖາຣຸຈິ ປາຣຸປຕິ ນ ກິລມຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຉິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒນກິຈ຺ຈໍ; ເອວໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຘມ຺ເມ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ວິຠຊນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕຫິ ເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ມຍາວ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸວິຠຕ຺ໂຕ ສຸວິຕ຺ຖາຣິໂຕຕິ ອິທມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ອປິຈ ກຈວໂຣປິ ປິໂລຕິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສາສເນ ສມຓກຈວຣໍ ນາມ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ກາຣຓ຺ຑວໍ ນິທ຺ຘມຖ, ກສມ຺ພຸໍ ອປກສ຺ສຖ;

ຕໂຕ ປລາເປ ວາເຫຖ, ອສ຺ສມເຓ ສມຓມານິເນ.

‘‘ນິທ຺ຘມິຕ຺ວານ ປາປິຈ຺ເຉ, ປາປອາຈາຣໂຄຈເຣ;

ສຸທ຺ຘາ ສຸທ຺ເຘຫິ ສໍວາສໍ, ກປ຺ປຍວ຺ໂຫ ປຕິສ຺ສຕາ;

ຕໂຕ ສມຄ຺ຄາ ນິປກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໘.໑໐);

ອິຕິ ສມຓກຈວຣສ຺ສ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາປິ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຉິນ຺ນປິໂລຕິໂກ ນາມ ໂຫຕິ.

ອລເມວາຕິ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິເຕນາຕິ ສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊິເຕນ. ກຸລປຸຕ຺ເຕນາຕິ ທ຺ເວ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ກຸລາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສີລາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ເຘ ປູເຣຕິ, ອຍໍ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ໂຍ ປນ ຍສກຸລປຸຕ຺ຕາທໂຍ ວິຍ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອຍໍ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ເຕສຸ ອິຘ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສເຈ ປນ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຈາຣວາ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອຸຕ຺ຕໂມເຍວ. ເອວຣູເປນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ. ວີຣິຍໍ ອາຣຠິຕຸນ຺ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ວີຣິຍໍ ກາຕຸໍ. ອິທານິສ຺ສ ຈຕຸຣງ຺ຄໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກາມໍ ຕໂຈ ຈາຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຕໂຈ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ, ນ຺ຫາຣຸ ເອກໍ, ອຏ຺ຐິ ເອກໍ, ມໍສໂລຫິຕໍ ເອກນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ນວສຸ ຐາເນສຸ ສມາຘາຕພ຺ພໍ ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ປຸຣິມຍາເມ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ຄມເນ ຐາເນ ນິສຊ຺ຊາຍ ສຍເນຕິ.

ທຸກ຺ຂໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສີໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ໂຍ ກຸສີໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ, ໂສ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ. ພາຫິຣສມເຍ ປນ ໂຍ ກຸສີໂຕ, ໂສ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ. ໂວກິຓ຺ໂຓຕິ ມິສ຺ສີຠູໂຕ. ສທຕ຺ຖນ຺ຕິ ໂສຠນໍ ວາ ອຕ຺ຖໍ ສກໍ ວາ ອຕ຺ຖໍ, ອຸຠເຍນາປິ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປຣິຫາເປຕີຕິ ຫາເປຕິ ນ ປາປຸຓາຕິ. ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫິ ຉ ທ຺ວາຣານິ ອຄຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ອປຣິສຸທ຺ຘານິ, ອາຊີວຏ຺ຐມກໍ ສີລໍ ອປຣິໂຍທາຕໍ, ຠິນ຺ນາຊີໂວ ກຸລູປໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ປຕິຕຣຊໍ ວິຍ ອຸປຆາຕກໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ, ປີຐມທ຺ທໂນ ເຈວ ໂຫຕິ ລຓ຺ຑປູຣໂກ ຈ, ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ທຸລ຺ລຠໍ ຂຓໍ ວິຣາເຘຕິ, ເຕນ ຠຸຕ຺ໂຕ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ໂຑປິ ນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ.

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສາສເນ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ. ພາຫິຣສມເຍ ປນ ໂຍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ໂສ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ. ປວິວິຕ຺ໂຕຕິ ວິວິຕ຺ໂຕ ວິຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ສທຕ຺ຖໍ ປຣິປູເຣຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ຫິ ຉ ທ຺ວາຣານິ ສຸຄຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ປຣິສຸທ຺ຘານິ, ອາຊີວຏ຺ຐມກໍ ສີລໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ສຸສີຕລຎ຺ຊນໍ ວິຍ ຘາຕຸຄຕຈນ຺ທນໍ ວິຍ ຈ ມນາໂປ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ, ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ສຕ຺ຖາ ຫິ –

‘‘ຈິຣໍ ຊີວ ມຫາວີຣ, ກປ຺ປໍ ຕິຏ຺ຐ ມຫາມຸນີ’’ຕິ –

ເອວໍ ໂຄຕມິຍາ ວນ຺ທິໂຕ, ‘‘ນ ໂຂ, ໂຄຕມິ, ຕຖາຄຕາ ເອວໍ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕາຍ ຍາຈິໂຕ ວນ຺ທິຕພ຺ພາກາຣໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເອວມາຫ –

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຫິຕຕ຺ເຕ, ນິຈ຺ຈໍ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກເມ;

ສມຄ຺ເຄ ສາວເກ ປສ຺ສ, ເອສາ ພຸທ຺ຘານ ວນ຺ທນາ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໑໗໑);

ເອວໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ທຸລ຺ລຠໍ ຂຓໍ ນ ວິຣາເຘຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ ຘມ຺ມເທສນາ ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ສຜລາ ໂຫຕິ ສອຸທ຺ຣຍາ, ຣຏ຺ຐປິຓ຺ໂຑປິ ເຕນ ຠຸຕ຺ໂຕ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ.

ຫີເນນ ອຄ຺ຄສ຺ສາຕິ ຫີນາຍ ສທ຺ຘາຍ ຫີເນນ ວີຣິເຍນ ຫີນາຍ ສຕິຍາ ຫີເນນ ສມາຘິນາ ຫີນາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຄ຺ຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ອຄ຺ເຄນ ຈ ໂຂຕິ ອຄ຺ເຄຫິ ສທ຺ຘາທີຫິ ອຄ຺ຄສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ມຓ຺ຑເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ປສນ຺ນຏ຺ເຐນ ມຓ຺ຑໍ, ປາຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ເປຍ຺ຍໍ. ຍຎ຺ຫິ ປິວິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ປຕິໂຕ ວິສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕໂນ ສາຏກາທີນມ຺ປິ ອສ຺ສາມິໂກ ໂຫຕິ, ຕໍ ປສນ຺ນມ຺ປິ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສາສນໍ ເອວໍ ປສນ຺ນຎ຺ຈ ປາຕພ຺ພຎ຺ຈາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມຓ຺ຑເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຕິວິໂຘ ມຓ຺ໂຑ – ເທສນາມຓ຺ໂຑ, ປຏິຄ຺ຄຫມຓ຺ໂຑ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມຓ຺ໂຑຕິ. ກຕໂມ ເທສນາມຓ຺ໂຑ? ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອາຈິກ຺ຂນາ ເທສນາ ປຎ຺ຎາປນາ ປຏ຺ຐປນາ ວິວຣຓາ ວິຠຊນາ ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ…ເປ… ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ…ເປ… ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມໍ, ອຍໍ ເທສນາມຓ຺ໂຑ. ກຕໂມ ປຏິຄ຺ຄຫມຓ຺ໂຑ? ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ວິຎ຺ຎາຕາໂຣ, ອຍໍ ປຏິຄ຺ຄຫມຓ຺ໂຑ. ກຕໂມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມຓ຺ໂຑ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ, ອຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມຓ຺ໂຑ. ອປິຈ ອຘິໂມກ຺ຂມຓ຺ໂຑ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ ກສໂຏ, ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ ກສຏໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂມຓ຺ຑໍ ປິວຕີຕິ ມຓ຺ຑເປຍ຺ຍນ຺ຕິອາທິນາປິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໘) ນເຍເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ກາຣຓວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ, ຕສ຺ມາ ວີຣິຍສມ຺ປໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ປິວຖ ເອຕໍ ມຓ຺ຑໍ. ພາຫິຣກຎ຺ຫິ ເຠສຊ຺ຊມຓ຺ຑມ຺ປິ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ອສມ຺ມຸຂາ ປິວນ຺ຕານໍ ປມາຓໍ ວາ ອຸຄ຺ຄມນໍ ວາ ນິຄ຺ຄມນໍ ວາ ນ ຊານາມາຕິ ອາສງ຺ກາ ໂຫຕິ. ເວຊ຺ຊສມ຺ມຸຂາ ປນ ‘‘ເວຊ຺ໂຊ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິຣາສງ຺ກາ ປິວນ຺ຕິ. ເອວເມວ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມສ຺ສາມິ ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕຕິ ວີຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ປິວຖາຕິ ມຓ຺ຑປາເນ ເນສໍ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຜລາຕິ ສານິສໍສາ. ສອຸທ຺ຣຍາຕິ ສວຑ຺ຒິ. ອິທານິ ນິໂຍຊນານຸຣູປໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຕໍ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວາ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຠູຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຕຸນ຺ຕິ ອປ຺ປມາເທນ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກາຕຸໍ. ປຣຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍທາຍການໍ ມຫປ຺ຜລານິສໍສໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຸປນິສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓. ຕຕິເຍ ‘‘ຊານໂຕ ອຫ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຊານໂຕຕິ ຊານນ຺ຕສ຺ສ. ປສ຺ສໂຕຕິ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ທ຺ເວປິ ປທານິ ເອກຕ຺ຖານິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘‘ຊານໂຕ’’ຕິ ຎາຓລກ຺ຂຓໍ ອຸປາທາຍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ຊານນລກ຺ຂຓຎ຺ຫິ ຎາຓໍ. ‘‘ປສ຺ສໂຕ’’ຕິ ຎາຓປ຺ປຠາວໍ ອຸປາທາຍ. ປສ຺ສນປ຺ປຠາວຎ຺ຫິ ຎາຓໍ, ຎາຓສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ຈກ຺ຂຸມາ ວິຍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປານິ, ຎາເຓນ ວິວເຏ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕິ. ອາສວານໍ ຂຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສວານໍ ປຫານໍ ອສມຸປ຺ປາໂທ ຂີຓາກາໂຣ ນຕ຺ຖິຠາໂວຕິ ອຍມ຺ປິ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠງ຺ໂຄປິ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິປິ. ‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໓໘; ວິຠ. ໘໓໑) ຫິ ຂີຓາກາໂຣ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ໂຍ ອາສວານໍ ຂໂຍ ວໂຍ ເຠໂທ ປຣິເຠໂທ ອນິຈ຺ຈຕາ ອນ຺ຕຣຘານ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໓໕໔) ເອຕ຺ຖ ຠງ຺ໂຄ.

‘‘ເສກ຺ຂສ຺ສ ສິກ຺ຂມານສ຺ສ, ອຸຊຸມຄ຺ຄານຸສາຣິໂນ;

ຂຍສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຎາຓໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎາ ອນນ຺ຕຣາ’’ຕິ. (ອິຕິວຸ. ໖໒); –

ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ອາສເວ ເຂເປນ຺ໂຕ ວູປສເມນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອາສວານໍ ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຜລໍ. ຕຎ຺ຫິ ອາສວານໍ ຂີຓນ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອາສວານໍ ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອາສວາ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອາຣາ ໂສ ອາສວກ຺ຂຍາ’’ຕິ; (ຘ. ປ. ໒໕໓) –

ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພານໍ. ຕຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ອາສວາ ຂີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາສວານໍ ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ມຄ຺ຄຜລານິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ໂນ ອຊານໂຕ ໂນ ອປສ຺ສໂຕຕິ ໂຍ ປນ ນ ຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ໂນ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ເຍ ອຊານໂຕ ອປສ຺ສໂຕປິ ສໍສາຣາທີຫິເຍວ ສຸທ຺ຘິໍ ວທນ຺ຕິ, ເຕ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸຣິເມນ ປທທ຺ວເຍນ ອຸປາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິມິນາ ອນຸປາຍໍ ປຏິເສເຘຕິ.

ອິທານິ ຍໍ ຊານໂຕ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊານໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ຊານນາ ພຫຸວິຘາ. ທພ຺ພຊາຕິໂກ ເອວ ຫິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຉຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ຊານາຕິ, ໂກຈິ ຈີວຣາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ຕສ຺ສ ອີທິສານິ ກມ຺ມານິ ວຕ຺ຕສີເສ ຐຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສາ ຊານນາ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄຜລານໍ ປທຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທີນິ ກາຕຸໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ຊານໂຕ ອາສວາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕ ຈ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕເທວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິອາທິມາຫ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊານໂຕຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ. ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕີຕິ ອາສວານໍ ຂຍນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ‘‘ອາສວານໍ ຂໂຍ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອິທານິ ຂີຓາສວສ຺ສ ອາຄມນີຍໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍມ຺ປິສ຺ສ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຂຍສ຺ມິໍ ຂເຍຎາຓນ຺ຕິ ອາສວກ຺ຂຍສງ຺ຂາເຕ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຏິລທ຺ເຘ ສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສງ຺ຂາເຕ ຂຍສ຺ມິໍ ປຐມວາຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຂເຍຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສອຸປນິສນ຺ຕິ ສກາຣຓໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ສາ ຫິສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ລພ຺ຠມານວເສນ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິຣາໂຄຕິ ມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ກິເລເສ ວິຣາເຊນ຺ໂຕ ເຂເປນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ວິຣາໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພິທາຕິ ນິພ຺ພິທາຎາຓໍ. ເອເຕນ ພລວວິປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ພລວວິປສ຺ສນາຕິ ຠຍຕູປຏ຺ຐາເນ ຎາຓໍ ອາທີນວານຸປສ຺ສເນ ຎາຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວຊານນສງ຺ຂາຕໍ ທສ຺ສນໍ. ເອເຕນ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາ ຫິ ພລວວິປສ຺ສນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຕິ ສງ຺ຂາຣປຣິຈ຺ເຉເທ ຎາຓໍ ກງ຺ຂາວິຕຣເຓ ຎາຓໍ ສມ຺ມສເນ ຎາຓໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ເຄ ຎາຓນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ສມາຘີຕິ ປາທກຊ຺ຌານສມາຘິ. ໂສ ຫິ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສຸຂນ຺ຕິ ອປ຺ປນາຍ ປຸພ຺ພຠາຄສຸຂໍ. ຕຎ຺ຫິ ປາທກຊ຺ຌານສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ. ສາ ຫິ ອປ຺ປນາປຸພ຺ພຠາຄສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ປີຕີຕິ ພລວປີຕິ. ສາ ຫິ ທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຸພ຺ພລປີຕິ. ສາ ຫິ ພລວປີຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສທ຺ຘາຕິ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສທ຺ຘາ. ສາ ຫິ ທຸພ຺ພລປີຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ. ຕຎ຺ຫິ ອປຣາປຣສທ຺ຘາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຊາຕີຕິ ສວິກາຣາ ຂນ຺ຘຊາຕິ. ສາ ຫິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຠໂວຕິ ກມ຺ມຠໂວ. (ໂສ ຫິ ສວິກາຣາຍ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.) ເອເຕນຸປາເຍນ ເສສປທານິປິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກຕິ ມຫາຜຸສິຕເກ. ປພ຺ພຕກນ຺ທຣປທຣສາຂາຕິ ເອຕ຺ຖ ກນ຺ທຣໍ ນາມ ‘ກ’ນ຺ຕິລທ຺ຘນາເມນ ອຸທເກນ ທາຣິໂຕ ອຸທກຠິນ຺ໂນ ປພ຺ພຕປເທໂສ, ໂຍ ‘‘ນິຕມ຺ໂພ’’ຕິປິ ‘‘ນທີກຸຎ຺ໂຉ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປທຣໍ ນາມ ອຏ຺ຐມາເສ ເທເວ ອວສ຺ສນ຺ເຕ ຜລິໂຕ ຠູມິປ຺ປເທໂສ. ສາຂາຕິ ກຸສຸມ຺ຠຄາມິນິໂຍ ຂຸທ຺ທກມາຕິກາໂຍ. ກຸໂສພ຺ຠາຕິ ຂຸທ຺ທກອາວາຏາ. ມຫາໂສພ຺ຠາຕິ ມຫາອາວາຏາ. ກຸນ຺ນທິໂຍຕິ ຂຸທ຺ທກນທິໂຍ. ມຫານທິໂຍຕິ ຄງ຺ຄາຍມຸນາທິກາ ມຫາສຣິຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊູປນິສາ ສງ຺ຂາຣາຕິອາທີສຸ ອວິຊ຺ຊາ ປພ຺ພໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຠິສງ຺ຂາຣາ ເມໂຆຕິ, ວິຎ຺ຎາຓາທິວຏ຺ຏໍ ກນ຺ທຣາທໂຍຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິ ສາຄໂຣຕິ.

ຍຖາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ເທໂວ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕກນ຺ທຣາທີນິ ປູເຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ສາຄຣໍ ປູເຣຕິ, ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຕາວ ອຠິສງ຺ຂາຣເມຆສ຺ສ ວສ຺ສນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອສ຺ສຸຕວາ ຫິ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎາຓີ ຫຸຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຍ ອຠິລາສໍ ກຕ຺ວາ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ອາຍູຫຕິ, ຕໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ນາມຣູປາທີນໍ. ອິຕິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ວຸຏ຺ຐເທວສ຺ສ ກນ຺ທຣາທໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕກາໂລ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ວຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຠິສງ຺ຂາຣເມຆສ຺ສ ປຣມ຺ປຣປຈ຺ຈຍຕາຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິຎ຺ຎາຓາທິວຏ຺ຏໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕກາໂລ. ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປນ ປາຬິຍໍ ອຄຫິຕມ຺ປິ ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕີ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ວເສນ ຄຫິຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍາ ຫິ ຕສ຺ສ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສາ ກມ຺ມຠວປຈ຺ຈຍາ ສວິກາຣາ ຊາຕິ ນາມ. ໂສ ພຸທ຺ຘານໍ ວາ ພຸທ຺ຘສາວການໍ ວາ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄມ຺ມ ວຏ຺ຏໂທສທີປກໍ ລກ຺ຂຓາຫຏໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ວຏ຺ຏວເສນ ປີຬິໂຕ ໂຫຕິ, ເອວມສ຺ສ ສວິກາຣາ ຂນ຺ຘຊາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ໂສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ເຂນ ປີຬິໂຕ ອປຣາປຣໍ ສທ຺ຘໍ ຊເນຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ, ເອວມສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອປຣາປຣສທ຺ຘາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາມຕ຺ເຕເນວ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອູນປຎ຺ຈວສ຺ສກາເລ ນິສ຺ສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວມາຕິກາ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມາກມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຊ຺ຊຏໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ໂຕ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ກມ຺ມໍ ອາຣຠຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸພ຺ພລປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕທສ຺ສ ສທ຺ຘູປນິສໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ຕໍ ພລວປີຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ພລວປີຕິ ທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ, ສາ ອປ຺ປນາປຸພ຺ພຠາຄສຸຂສ຺ສ, ຕໍ ສຸຂໍ ປາທກຊ຺ຌານສມາຘິສ຺ສ. ໂສ ສມາຘິນາ ຈິຕ຺ຕກລ຺ລຕໍ ຊເນຕ຺ວາ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ປາທກຊ຺ຌານສມາຘິ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາ ພລວວິປສ຺ສນາຍ, ພລວວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ມຄ຺ໂຄ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ, ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສ຺ສາຕິ. ເອວໍ ເທວສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາຄຣໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕກາໂລ ວິຍ ຂີຓາສວສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິສາຄຣໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປາວິສີຕິ ປວິຏ຺ໂຐ. ໂສ ຈ ນ ຕາວ ປວິຏ຺ໂຐ, ‘‘ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ‘‘ຄາມໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕປຸຣິໂສ ຕໍ ຄາມໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕປິ ‘‘ກຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄາມໍ ຄໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ. ອຕິປ຺ປໂຄຕິ ຕທາ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ອຕິປ຺ປໂຄເຍວ ນິກ຺ຂນ຺ຕທິວໂສ ອໂຫສິ, ອຕິປ຺ປໂຄເຍວ ນິກ຺ຂນ຺ຕຠິກ຺ຂູ ໂພຘິຍງ຺ຄເຓ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ນິວາສນປາຣຸປນຏ຺ຐາເນຕິ ອິເມສຸ ຐາເນສຸ ຍາວ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາ ໂຫຕິ, ຕາວ ປປຎ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ປນ ‘‘ຍາວ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາ ໂຫຕິ, ຕາວ ປຣິພ຺ພາຊເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກທ຺ເວກຖາວາເຣ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ຍໍນູນາຫນ຺ຕິ ເອຕທໂຫສິ. ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມຕິ ໂສ ກິຣ ອາຣາໂມ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣສ຺ສ ຈ ເວຬຸວນສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ອໂຫສິ. ອິຘາຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ວາເທສຸ. ກິໍວາທີ ກິມກ຺ຂາຍີຕິ ກິໍ ວທຕິ ກິໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ກິໍ ເອຕ຺ຖ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາມາຕິ, ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກາຣຓໍ, ຕສ຺ສ ອນຸກາຣຓໍ ກເຖຍ຺ຍາມ. ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸປາໂຕຕິ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ສກາຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາທານຸປາໂຕ ວາທປ຺ປວຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎູຫິ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ກາຣຓໍ ໂກຈິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ກຖໍ ນາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ? ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກຖໍ ສພ຺ພາກາເຣນປິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາເທ ຄາຣຍ຺ຫໍ ກາຣຓໍ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ?

ອິຕິ ວທນ຺ຕິ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ວທນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ວາເທສຸ. ເຕ ວຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຜສ຺ສາຕິ ອິທໍ ‘‘ຕທປິ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ສາຘກວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ຫິ ນ ວິນາ ຜສ຺ເສນ ທຸກ຺ຂປຏິສໍເວທນາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ຍຖາ ‘‘ຕທປິ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສາຘຸ, ສາຘຸ, ອານນ຺ທາຕິ ອຍໍ ສາຘຸກາໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ໂນ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວາ ອາມນ຺ເຕສິ. ເອກມິທາຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຈນໍ ‘‘ນ ເກວລໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ຣາຊຄຫໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ອຫມ຺ປິ ປາວິສິໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕສ຺ເສວາຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕສ຺ເສວ ສາ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຖາ ຊາຕາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຊາຕປຸພ຺ພາ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕນ຺ຕິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ວິມ຺ຫຍທີປນເມວ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ. ອຠູຕປຸພ຺ພໍ ຠູຕນ຺ຕິ ອພ຺ຠຸຕໍ. ເອເກນ ປເທນາຕິ ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ເອເກນ ປເທນ. ເອເຕນ ຫິ ສພ຺ພວາທານໍ ປຏິກ຺ເຂປຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອເສວຕ຺ໂຖຕິ ເອໂສເຍວ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິຠາຕູຕິ ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ. ອິທານິ ເຖໂຣ ຊຣາມຣຓາທິກາຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາຍ ຕໍ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣຎ຺ເຈວ ຄມ຺ຠີຣາວຠາສຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ສເຈ ມໍ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ຍໍມູລກາ ກຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕເທວ ປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຉນ຺ນໍຕ຺ເວວາຕິອາທິມາຫ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຠູມິຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕-໒໖. ປຎ຺ຈເມ ຠູມິໂຊຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍສ຺ມາ ອິທໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ນ ເກວລໍ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກາເຍນປິ ກຣິຍມານໍ ກຣີຍຕິ, ວາຈາຍປິ ມນສາປິ, ອຕ຺ຕນາປິ ກຣິຍມານໍ ກຣີຍຕິ, ປເຣນປິ ກຣິຍມານໍ ກຣີຍຕິ, ສມ຺ປຊາເນນປິ ກຣິຍມານໍ ກຣີຍຕິ, ອສມ຺ປຊາເນນປິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອປຣມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກາເຍ ວາ ຫານນ຺ທ, ສຕີຕິອາທິມາຫ. ກາຍສຎ຺ເຈຕນາເຫຕູຕິ ກາຍທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນເຈຕນາເຫຕຸ. ວຈີສຎ຺ເຈຕນາມໂນສຎ຺ເຈຕນາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາຍທ຺ວາເຣ ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລວເສນ ວີສຕິ ເຈຕນາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕຖາ ວຈີທ຺ວາເຣ. ມໂນທ຺ວາເຣ ນວຫິ ຣູປາຣູປເຈຕນາຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກູນຕິໍສາຕິ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ເອກູນສຕ຺ຕຕິ ເຈຕນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວິປາກສຸຂທຸກ຺ຂໍ ທສ຺ສິຕໍ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ຈາຕິ ອິທໍ ຕາປິ ເຈຕນາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕເຈຕນາເຠທໍ ກາຍສງ຺ຂາຣຎ຺ເຈວ ວຈີສງ຺ຂາຣຎ຺ຈ ມໂນສງ຺ຂາຣຎ຺ຈ ປເຣຫິ ອນຸສ຺ສາຫິໂຕ ສາມໍ ອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ກໂຣຕິ, ປເຣຫິ ກາຣິຍມາໂນ ສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕນາປິ ກໂຣຕິ, ‘‘ອິທໍ ນາມ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ເອວຣູໂປ ນາມ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ເອວໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ວິປາກຎ຺ຈ ຊານນ຺ໂຕປິ ກໂຣຕິ, ມາຕາປິຕູສຸ ເຈຕິຍວນ຺ທນາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ອນຸກໂຣນ຺ຕາ ທາຣກາ ວິຍ ເກວລໍ ກມ຺ມເມວ ຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສ ປນ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ’’ຕິ ວິປາກໍ ອຊານນ຺ໂຕປິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາມໍ ວາ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິເມສຸ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ເມສູຕິ ເຍ ອິເມ ‘‘ສາມໍ ວາ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ກາຍສງ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວຸຕ຺ຕາ ຉສຕ຺ຕຕິ ທ຺ເວສຕາ ເຈຕນາຘມ຺ມາ, ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອວິຊ຺ຊາ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ອນຸປຕິຕາ. ສພ຺ເພປິ ຫິ ເຕ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິທານິ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວາຕິອາທິມາຫ. ໂສ ກາໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເຍ ສຕິ ກາຍສຎ຺ເຈຕນາປຈ຺ຈຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ກາໂຍ ນ ໂຫຕິ. ວາຈາມເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິຈ ກາໂຍຕິ ເຈຕນາກາໂຍ, ວາຈາປິ ເຈຕນາວາຈາ, ມໂນປິ ກມ຺ມມໂນເຍວ. ທ຺ວາຣກາໂຍ ວາ ກາໂຍ. ວາຈາມເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຂີຓາສໂວ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທຕິ, ຘມ຺ມໍ ຠຓຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ກຖມສ຺ສ ກາຍາທໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ອວິປາກຕ຺ຕາ. ຂີຓາສເວນ ຫິ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ເນວ ກຸສລໍ ໂຫຕິ ນາກຸສລໍ. ອວິປາກໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິຣິຍາມຕ຺ເຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເຕນສ຺ສ ເຕ ກາຍາທໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຂຕ຺ຕໍ ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິອາທີສຸປິ ວິຣຸຫນຏ຺ເຐນ ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ, ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ອາຍຕນໍ ນ ໂຫຕິ, ກາຣຓຏ຺ເຐນ ອຘິກຣຓໍ ນ ໂຫຕິ. ສຎ຺ເຈຕນາມູລກຎ຺ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສາ ສຎ຺ເຈຕນາ ເອເຕສໍ ວິຣຸຫນາທີນໍ ອຕ຺ຖານໍ ອຠາເວນ ຕສ຺ສ ສຸຂທຸກ຺ຂສ຺ສ ເນວ ເຂຕ຺ຕໍ, ນ ວຕ຺ຖຸ ນ ອາຍຕນໍ, ນ ອຘິກຣຓໍ ໂຫຕີຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ເວທນາທີສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂເມວ ກຖິຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວິປາກເມວາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

ຉຏ຺ຐໍ ອຸປວາຓສຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຕ຺ຖ ປນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂເມວ ກຖິຕນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗-໒໘. ສຕ຺ຕເມ ປຏິປາຏິຍາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປຣິໂຍສານປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຊານາຕີຕິ ເອວໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວເສນ ປຈ຺ຈຍໍ ຊານາຕິ. ປຈ຺ຈຍສມຸທຍາທໂຍປິ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີນໍເຍວ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ມຄ຺ຄທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ປນ຺ໂນ. ທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອາຄໂຕ ອິມໍ ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສທ຺ຘມ຺ມໍ ອາຄໂຕ. ປສ຺ສຕີຕິ ມຄ຺ຄສທ຺ຘມ຺ມເມວ ປສ຺ສຕິ. ເສກ຺ເຂນ ຎາເຓນາຕິ ມຄ຺ຄຎາເຓເນວ. ເສກ຺ຂາຍ ວິຊ຺ຊາຍາຕິ ມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາຍ ເອວ. ຘມ຺ມໂສຕໍ ສມາປນ຺ໂນຕິ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕເມວ ຘມ຺ມໂສຕໍ ສມາປນ຺ໂນ. ອຣິໂຍຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠູມິໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎຕິ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອມຕທ຺ວາຣໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອມຕໍ ນາມ ນິພ຺ພານໍ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສຕ຺ຕມອຏ຺ຐມານິ.

໙. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙-໓໐. ນວມໍ ອກ຺ຂຣຠາຓການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕ ຫິ ປຣີຕິ ອຸປສຄ຺ຄໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມາເນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ນວມໍ.

ທສເມ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວໂຘວ ກຖິໂຕ. ທສມໍ.

ທສພລວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ກຬາຣຂຕ຺ຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ຠູຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ກຬາຣຂຕ຺ຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອຊິຕປຎ຺ເຫຕິ ອຊິຕມາຓເວນ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ເຫ. ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາເສຕິ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຎາຕຘມ຺ມາ ຕຸລິຕຘມ຺ມາ ຕີຣິຕຘມ຺ມາ. ເສກ຺ຂາຕິ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ. ປຸຖູຕິ ເຕເຍວ ສຕ຺ຕ ຊເນ ສນ຺ຘາຍ ປຸຖູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ນິປໂກຕິ ເນປກ຺ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ນິປໂກ, ຕ຺ວໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ປພ຺ຣູຫີຕິ ຍາຈຕິ. ອິຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕິໍ ອາຈາຣໍ ໂຄຈຣໍ ວິຫາຣໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ. ມາຣິສາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາລປຕິ. ເສກ຺ຂານຎ຺ຈ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມານຎ຺ຈ ຂີຓາສວານຎ຺ຈ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ມຍາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຓ຺ຑິຕ, ມາຣິສ, ມຍ຺ຫໍ ກເຖຫີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ.

ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ກສ຺ມາ ຍາວ ຕຕິຍໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ? ກິໍ ປຎ຺ເຫ ກງ຺ຂຕິ, ອຸທາຫຸ ອຊ຺ຌາສເຍຕິ? ອຊ຺ຌາສເຍ ກງ຺ຂຕິ, ໂນ ປຎ຺ເຫ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ມໍ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ອາຄມນີຍປຏິປທໍ ກຖາເປຕຸກາໂມ; ສາ ຈ ຂນ຺ຘວເສນ ຘາຕຸວເສນ ອາຍຕນວເສນ ປຈ຺ຈຍາກາຣວເສນາຕິ ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ ສກ຺ກາ ກເຖຕຸໍ. ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ອຖ ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ສາວໂກ ນາມ ປຎ຺ຎາຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕສໂມ ນຕ຺ຖິ. ອຍມ຺ປິ ມຍາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຍາວ ຕຕິຍໍ ຕຸຓ຺ຫີ ເອວ. ປຎ຺ເຫ ນຸ ໂຂ ກງ຺ຂຕິ, ອຸທາຫຸ ອຊ຺ຌາສເຍ’’ຕິ. ອຖ ‘‘ອຊ຺ຌາສເຍ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຫກຖນຕ຺ຖາຍ ນຍໍ ທທມາໂນ ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປສ຺ສສີຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຠູຕນ຺ຕິ ຊາຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອິຕິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຫີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ນຍໍ ເທຕິ. ສຫນຍທາເນນ ປນ ເຖຣສ຺ສ ຕີເຣ ຐິຕປຸຣິສສ຺ສ ວິວໂຏ ເອກງ຺ຄໂຓ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠູຕມິທນ຺ຕິ ອິທໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ. ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ສີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ນິພ຺ພິທາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕທາຫາຣສມ຺ຠວນ຺ຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ເອຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອາຫາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ຐິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາຫາຣສມ຺ຠວໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ອາຣຠິ. ອິຕິ ອິມິນາປິ ປຣິຍາເຍນ ເສກ຺ຂປຏິປທາ ກຖິຕາ ໂຫຕິ. ຕທາຫາຣນິໂຣຘາຕິ ເຕສໍ ອາຫາຣານໍ ນິໂຣເຘນ. ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ຕຎ຺ຫິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອາຫາຣນິໂຣຘາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາຫາຣນິໂຣຘສມ຺ຠວໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ອາຣຠິ. ອິຕິ ອິມິນາປິ ປຣິຍາເຍນ ເສກ຺ຂສ຺ເສວ ປຏິປທາ ກຖິຕາ. ນິພ຺ພິທາຕິ ອາທີນິ ສພ຺ພານິ ກາຣຓວຈນານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ສາຘຸ ສາຘູຕິ ອິມິນາ ເຖຣສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຕເຖວ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ປຸນ ‘‘ຠູຕມິທ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ກຬາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒. ທຸຕິເຍ ກຬາຣຂຕ຺ຕິໂຍຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ທນ຺ຕາ ປນສ຺ສ ກຬາຣາ ວິສມສຓ຺ຐານາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຬາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕຕິ ຫີນສ຺ສ ຄິຫິຠາວສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ນິວຕ຺ໂຕ. ອສ຺ສາສມລຕ຺ຖາຕິ ອສ຺ສາສໍ ອວສ຺ສຍໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ຫິ ນູນ ອລຕ຺ຖ, ຕໂຍ ມຄ຺ເຄ ຕີຓິ ຈ ຜລານິ ນູນ ນາລຕ຺ຖາຕິ ທີເປຕິ. ຍທິ ຫິ ຕານິ ລເຠຍ຺ຍ, ນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອຍໍ ເຖຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສຕິ ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ‘‘ອສ຺ສາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ນ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນ ກງ຺ຂາມິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ອວສ຺ສໂຍ, ຕສ຺ມາ ໂສ ນ ກງ຺ຂຕິ. ອາຍຕິໍ ປນາວຸໂສຕິ ອິມິນາ ‘‘ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸຄ຺ຆາຏິຕາ, ນ ອຸຄ຺ຆາຏິຕາ’’ຕິ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ວິຈິກິຈ຺ຉາມີຕິ ອິມິນາ ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ວິຈິກິຈ຺ຉາຠາວໍ ທີເປຕິ.

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ອິມໍ ສຸຕກາຣຓໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິ. ອຎ຺ຎາ ພ຺ຍາກຕາຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກຕໍ. ຂີຓາ ຊາຕີຕິ ນ ເຖເຣນ ເອວໍ ພ຺ຍາກຕາ, ອຍໍ ປນ ເຖໂຣ ຕຸຏ຺ໂຐ ປສນ຺ໂນ ເອວໍ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອາຫ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຘີໂຣ ຄມ຺ຠີໂຣ. ນ ໂສ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປນ ປຎ຺ໂຫ ພ຺ຍາກໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ນໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຣາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ.

ສເຈ ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ‘‘ນ ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຫເມຕໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕວ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣາເປຕຸໍ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຍໍນິທານາວຸໂສ, ຊາຕີຕິ, ອາວຸໂສ, ອຍໍ ຊາຕິ ນາມ ຍໍປຈ຺ຈຍາ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຂຍາ ຂີຓສ຺ມິໍ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈເຍ ຊາຕິສງ຺ຂາຕໍ ຜລໍ ຂີຓນ຺ຕິ ວິທິຕໍ. ອິຘາປິ ຈ ເຖໂຣ ປຎ຺ເຫ ອກງ຺ຂິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌາສເຍ ກງ຺ຂຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຎ຺ຎາ ນາມ ຕຓ຺ຫາ ຂີຓາ, ອຸປາທານໍ ຂີຓໍ, ຠໂວ ຂີໂຓ, ປຈ຺ຈໂຍ ຂີໂຓ, ກິເລສາ ຂີຓາຕິອາທີຫິ ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ ສກ຺ກາ ພ຺ຍາກາຕຸໍ, ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປນ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ອຊ຺ຌາສເຍ ກງ຺ຂຕິ, ປຎ຺ຫໍ ປນ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາວ ປຈ຺ຈຍາກາຣວເສນ ພ຺ຍາກາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ປຈ຺ຈຍາກາຣວເສເນວ ພ຺ຍາກຣາເປຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມາ ເອສ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕວ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕາວເທວ ‘‘ຄຫິໂຕ ເມ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສໂຍ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ອຖສ຺ສ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ຕໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ ອນຸໂມທິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ຊານໂຕ ປນ ເຕຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ສວິສເຍ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕຸໍ. ເຖໂຣ ກິຣ ສູກຣນິຂາຕເລຓທ຺ວາເຣ ທີຆນຂປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເວທນາປຣິຄ຺ຄຫສຸຕ຺ເຕ ກຖິຍມາເນ ຕາລວຓ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ພີຊຍມາໂນ ຐິໂຕ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ອຘິຄໂຕ, ອຍມສ຺ສ ສວິສໂຍ. ອິມສ຺ມິໍ ສວິສເຍ ຐິໂຕ ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສຕີຕິ ນໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຖາ ອິທໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອນິຈ຺ຈາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ. ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຐິຕິສຸຂາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຐິຕິທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມສຸຂາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ຎາຓສຸຂາ ອຎ຺ຎາຓທຸກ຺ຂາ, ວິປຣິຓາມໂກຏິຍາ ປນ ສພ຺ພາວ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ຊາຕາ. ວິທິຕນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ເວທນາຕ຺ຕຍໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິທິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຍາ ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາ, ສາ ນ ອຸປຏ຺ຐາສີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສາຘຸ ສາຘູຕິ ເຖຣສ຺ສ ເວທນາປຣິຈ຺ເຉທຊານເນ ສມ຺ປຫໍສນໍ. ເຖໂຣ ຫິ ເວທນາ ເອກາຕິ ວາ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຈຕສ຺ໂສຕິ ວາ ອວຸຕ຺ເຕປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕາສໍ ຕິສ຺ໂສຕິ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອຎ຺ຎາສິ, ເຕນ ຕໍ ຠຄວາ ສມ຺ປຫໍສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ທຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອາຫ – ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍໍ ຕຍາ ‘ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເວທນາສຸ ຕຓ຺ຫາ ນ ອຸປຏ຺ຐາສີ’ຕິ ພ຺ຍາກຕໍ, ຕໍ ສຸພ຺ຍາກຕໍ. ‘ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ’ຕິ ວິຠຊນ຺ເຕນ ປນ ເຕ ອຕິປ຺ປປຎ຺ໂຈ ກໂຕ, ຕໍ ‘ທຸກ຺ຂສ຺ມິ’ນ຺ຕິ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ເຕນປິ ຫິ ເຕ ສຸພ຺ຍາກຕເມວ ຠເວຍ຺ຍ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຎາຕມຕ຺ເຕປິ ຫິ ເວທນາສຸ ຕຓ຺ຫາ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ’’.

ກຖໍ ວິໂມກ຺ຂາຕິ ກຕຣາ ວິໂມກ຺ຂາ, ກຕເຣນ ວິໂມກ຺ເຂນ ຕຍາ ອຎ຺ຎາ ພ຺ຍາກຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕວິໂມກ຺ເຂນ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ຕອຣຫຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິເວໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐານໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິເວໂສ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ, ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິເວໂສ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ, ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິເວໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຠິນິເວສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາຘມ຺ມາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພາເຍວ, ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິເວສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ. ຕສ຺ມາ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຕ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ໂອຕາເຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາປິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນກາເລ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິເວໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ. ໂກຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຕ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ໂອຕາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນກາເລ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິເວໂສ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ. ໂກຈິ ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ, ເຕ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ພຫິທ຺ຘາ ໂອຕາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນກາເລ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິເວໂສ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ. ໂກຈິ ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຕ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນກາເລ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິເວໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ. ຕຕ຺ຣ ເຖໂຣ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ວວຕ຺ຖານກາເລ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐາເນນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂາ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສຕິ ອາຫ.

ສພ຺ພຸປາທານກ຺ຂຍາຕິ ສພ຺ເພສໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອຸປາທານານໍ ຂເຍນ. ຕຖາ ສໂຕ ວິຫຣາມີຕິ ເຕນາກາເຣນ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິຫຣາມິ. ຍຖາ ສຕໍ ວິຫຣນ຺ຕນ຺ຕິ ເຍນາກາເຣນ ມໍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ. ອາສວາ ນານຸສ຺ສວນ຺ຕີຕິ ຈກ຺ຂຸໂຕ ຣູເປ ສວນ຺ຕິ ອາສວນ຺ຕິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຉຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ສວນຘມ຺ມາ ກາມາສວາທໂຍ ອາສວາ ນານຸສ຺ສວນ຺ຕິ ນານຸປ຺ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຍຖາ ເມ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ນາວຊານາມີຕິ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ນ ອວຊານາມິ. ອິມິນາ ໂອມານປຫານໍ ກຖິຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ປຊານນາ ປສນ຺ນາ ໂຫຕິ.

ສມເຓນາຕິ ພຸທ຺ຘສມເຓນ. ເຕສ຺ວາຫໍ ນ ກງ຺ຂາມີຕິ ເຕສຸ ອຫໍ ‘‘ກຕໂຣ ກາມາສໂວ, ກຕໂຣ ຠວາສໂວ, ກຕໂຣ ທິຏ຺ຐາສໂວ, ກຕໂຣ ອວິຊ຺ຊາສໂວ’’ຕິ ເອວໍ ສຣູປເຠທໂຕປິ, ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ’’ຕິ ເອວໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທໂຕປິ ນ ກງ຺ຂາມິ. ເຕ ເມ ປຫີນາຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາມີຕິ ເຕ ມຍ຺ຫໍ ປຫີນາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ນ ອຸປ຺ປາເທມິ. ອິທໍ ຠຄວາ ‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ເຕນປິ ຕຍາ ສຸພ຺ຍາກຕໍ ຠເວຍ຺ຍ ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂາ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ’ຕິອາທີນິ ປນ ເຕ ວທນ຺ເຕນ ອຕິປ຺ປປຎ຺ໂຈ ກໂຕ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ.

ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສນໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອນ຺ໂຕມຫາຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ເອວ ປຣິສາຍ. ກສ຺ມາ? ພຸທ຺ຘາ ຫິ ອນິຏ຺ຐິຕາຍ ເທສນາຍ ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ປຣິສາຍ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສນ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລໂຖມນຕ຺ຖໍ ວາ ປວິສນ຺ຕິ ຘມ຺ມໂຖມນຕ຺ຖໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລໂຖມນຕ຺ຖໍ ປວິສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ອວິຠຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຠິກ຺ຂູ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອານນ຺ທໍ ວາ ກຈ຺ຈາຍນໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ມຍ຺ຫໍ ຎາເຓນ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕປິ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາ ປຸນ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕສມຫໍ ‘ສຸກຖິຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ເທນ, ສຸກຖິຕໍ ກຈ຺ຈາຍເນນ, ມໍ ເຈປິ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ອຫມ຺ປິ ນໍ ເອວເມວ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ໂຖເມສ຺ສາມິ. ຕໂຕ ເຕສຸ ຄາຣວໍ ຊເນຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ນິໂຍເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ເຕຫິ ນິໂຍຊິຕາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ປນສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເອສ ມຍິ ປກ຺ກນ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຖ ນໍ ອຫມ຺ປິ ຕເຖວ ໂຖເມສ຺ສາມິ, ຕໍ ມມ ໂຖມນໍ ສຸຕ຺ວາ ຄາຣວຊາຕາ ຠິກ຺ຂູ ອິມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ວຈນຎ຺ຈສ຺ສ ໂສຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ ຘມ຺ມໂຖມນຕ຺ຖໍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ ຍຖາ ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ເຕ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕຕ຺ຣ ຫິສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ – ‘‘ມຍິ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ເຐ ອາມິສທາຍາທໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ມທາຍາທຎ຺ຈ ໂຖເມນ຺ໂຕ ອິມິສ຺ສໍເຍວ ປຣິສຕິ ນິສິນ຺ໂນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕິ, ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ເອກຊ຺ຌາສຍາຍ ມຕິຍາ ເທສິຕາ ອຍໍ ເທສນາ ອຄ຺ຄາ ຈ ຄຣຸກາ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕສທິສາ’’ຕິ.

ອິຘ ປນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ກໍເສຕ຺ວາ ປກາເສຕ຺ວາ ຐເປຕຸກາໂມ ປຸຄ຺ຄລໂຖມນຕ຺ຖໍ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ. ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ຠຄວາ ນິສິນ຺ນາສເນເຍວ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຈິຕ຺ຕຄຕິຍາ ວິຫາຣໍ ປວິສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍທິ ຫິ ກາຍຄຕິຍາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສພ຺ພາ ປຣິສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສາ ເອກວາຣໍ ຠິນ຺ນາ ປຸນ ທຸສ຺ສນ຺ນິປາຕາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຠຄວາ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຈິຕ຺ຕຄຕິຍາ ເອວ ປາວິສິ.

ເອວໍ ປວິຏ຺ເຐ ປນ ຠຄວຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍານຸຣູປເມວ ສີຫນາທໍ ນທິຕຸກາໂມ ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ. ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ນາມ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕີຕິ ປຸພ຺ເພ ມຍາ ອວິທິຕໍ ອຎ຺ຎາຕໍ. ປຐມໍ ປຎ຺ຫນ຺ຕິ, ‘‘ສເຈ ຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ ກຖໍ ຊານຕາ ປນ ຕຍາ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກຖໍ ປສ຺ສຕາ ອຎ຺ຎາ ພ຺ຍາກຕາ ຂີຓາ ຊາຕີ’’ຕິ ອິມໍ ປຐມໍ ປຎ຺ຫໍ. ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາສຍຊານນຕ຺ຖໍ ທນ຺ຘຠາໂວ ອສີຆຕາ. ປຐມໍ ປຎ຺ຫໍ ອນຸໂມທີຕິ, ‘‘ຊາຕິ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກິໍນິທານາ’’ຕິ ອິມໍ ທຸຕິຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ‘‘ຍໍນິທານາວຸໂສ, ຊາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ປຐມໍ ປຎ຺ຫໍ ອນຸໂມທິ.

ເອຕທໂຫສີຕິ ຠຄວຕາ ອນຸໂມທິເຕ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເອກງ຺ຄຓິກຠາເວນ ປາກຏີຠູຕຕ຺ຕາ ເອຕໍ ອໂຫສິ. ທິວສມ຺ປາຫໍ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ສກລທິວສມ຺ປິ ອຫໍ ຠຄວໂຕ ເອຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຕ຺ຖໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສກລທິວສມ຺ປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍໍ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ເຖໂຣ ອຸຬາຣສີຫນາທໍ ນທຕິ, ສຸກາຣຓໍ ເອຕໍ, ທສພລສ຺ສ ນໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ສາ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ສ ວິວຏຠາວທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ. ສາວການຎ຺ຫິ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຄຕິກເມວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ພຸທ຺ຘານໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຖຣສ຺ສ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ສພ຺ເພປິ ສາວກຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣຘມ຺ເມ ຊານາຕີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຎາຓວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໓. ຕຕິເຍ ຕໍ ສຸຓາຖາຕິ ຕໍ ຎາຓວຕ຺ຖຸເທສນໍ ສຸຓາຖ. ຎາຓວຕ຺ຖູນີຕິ ເຈຕ຺ຖ ຎາຓເມວ ຎາຓວຕ຺ຖູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຊຣາມຣເຓ ຎາຓນ຺ຕິອາທີສຸ ຈຕູສຸ ປຐມໍ ສວນມຍຎາຓໍ ສມ຺ມສນຎາຓໍ ປຏິເວຘຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ. ຕຕິຍໍ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມສນຎາຓໍ ຕິວິຘເມວ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມສຸ ຫິ ສມ຺ມສນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຊາຕິຍາ ຎາຓນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມິນາ ຘມ຺ເມນາຕິ ອິມິນາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມນ ວາ ມຄ຺ຄຎາຓຘມ຺ເມນ ວາ.

ທິຏ຺ເຐນາຕິອາທີສຸ ທິຏ຺ເຐນາຕິ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ເຐນ. ວິທິເຕນາຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວິທິເຕນ. ອກາລິເກນາຕິ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິເວຘານນ຺ຕຣໍເຍວ ຜລທາຍເກນ. ປຕ຺ເຕນາຕິ ອຘິຄເຕນ. ປຣິໂຍຄາຬ຺ເຫນາຕິ ປຣິໂຍຄາຫິເຕນ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸປວິຏ຺ເຐນ. ອຕີຕານາຄເຕ ນຍໍ ເນຕີຕິ ‘‘ເຍ ໂຂ ເກຈີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕີເຕ ຈ ອນາຄເຕ ຈ ນຍໍ ເນຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມນ ວາ ມຄ຺ຄຎາຓຘມ຺ເມນ ວາ ສກ຺ກາ ອຕີຕານາຄເຕ ນຍໍ ເນຕຸໍ, ຈຕຸສຈ຺ເຈ ປນ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຏິວິທ຺ເຘ ປຣໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ນຍໍ ເນຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສູຕິ ອຠິອຎ຺ຎໍສຸ ຊານິໍສຸ. ເສຍ຺ຍຖາປາຫໍ, ເອຕຣຫີຕິ ຍຖາ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ຊານາມິ. ອນ຺ວເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ອນຸອເຍ ຎາຓໍ, ຘມ຺ມຎາຓສ຺ສ ອນຸຄມເນ ຎາຓໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຘມ຺ເມ ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎາຓໍ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ເສກ຺ຂຠູມິ ກຖິຕາ ໂຫຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍຎາຓວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຣີຕິ ສຕ຺ຕ ຈ ສຕ຺ຕຣິ ຈ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຠາຓກາ ກິຣ ເຕ ຠິກ຺ຂູ, ພຫຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມາເນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຎາຓໍ. ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອຕ຺ຖ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ, ເອຕສ຺ເສວ ຉພ຺ພິຘສ຺ສ ຎາຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຂຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ຂຍຄມນສຠາວໍ. ວຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຍຄມນສຠາວໍ. ວິຣາຄຘມ຺ມນ຺ຕິ ວິຣຊ຺ຊນສຠາວໍ. ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນສຠາວໍ. ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຣີຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ກຕ຺ວາ ເອກາທສສຸ ປເທສຸ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຣິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວິປສ຺ສນາປຏິວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕. ປຎ຺ຈເມ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ສຕ຺ຖາ ອິເຘວ ເທສນໍ ໂອສາເປສິ. ກິໍກາຣຓາຕິ? ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ໂອກາສທານຕ຺ຖໍ. ຕສ຺ສຎ຺ຫິ ປຣິສຕິ ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ສ ໂອກາສທານຕ຺ຖໍ ເທສນໍ ໂອສາເປສິ. ໂນ ກລ຺ໂລ ປຎ຺ໂຫຕິ ອຍຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ໂຫ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຫ ເອໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຈ ‘‘ກຕມໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ? ອິທໍ ສຸປຸຈ຺ຉິຕນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ສຸປຸຈ຺ຉິຕໍ, ຍຖາ ປນ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິເກ ສຸວຓ຺ຓຖາເລ ວຑ຺ຒິຕສ຺ສ ສຸໂຠຊນສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ອາມລກມຕ຺ເຕປິ ຄູຖປິຓ຺ເຑ ຐປິເຕ ສພ຺ພໍ ໂຠຊນໍ ທຸພ຺ໂຠຊນໍ ໂຫຕິ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ, ເອວເມວ ‘‘ກສ຺ສ ຈ ປນິທໍ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ? ອິມິນາ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິວາທປເທນ ຄູຖປິຓ຺ເຑນ ຕໍ ໂຠຊນໍ ທຸພ຺ໂຠຊນໍ ວິຍ ອຍມ຺ປິ ສພ຺ໂພ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຫວ ຊາໂຕຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄວາໂສ. ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຫິ ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ, ໂສ ‘‘ຊີເວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊມາເນ ສຣີຣໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ສຣີເຣ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ເຕ ຊີວິຕໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ສາ ທິຏ຺ຐິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ສງ຺ຂາຣາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ຈາຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ສາສນາວຈຣາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຈ ນາເມໂສ ວຏ຺ຏໍ ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ວຏ຺ຏໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕເທວ ຕໍ ວຏ຺ຏໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ຄຫິຕາກາຣສ຺ສ ສມ຺ຠເວ ສຕິ ວິນາວ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ມຄ຺ຄຠາວນາ ນິຣຕ຺ຖກາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍນເຍ ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ, ໂສ ‘‘ສຣີຣໍ ອິເຘວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ນ ຊີວິຕໍ, ຊີວິຕໍ ປນ ປຎ຺ຊຣໂຕ ສກຸໂຓ ວິຍ ຍຖາສຸຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ສາ ທິຏ຺ຐິ ‘‘ອິມສ຺ມາ ໂລກາ ຊີວິຕໍ ປຣໂລກໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ວິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ເອກສງ຺ຂາເຣປິ ນິຈ຺ເຈ ຘຸເວ ສສ຺ສເຕ ສຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ວຏ຺ຏໍ ວິວຏ຺ເຏຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ມຄ຺ຄຠາວນາ ນິຣຕ຺ຖກາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ວິສູກາຍິການີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເວວຈນເມວ. ສາ ຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິສູກມິວ ອຕ຺ຕານໍ ອາວຣຓໂຕ ວິສູກາຍິກໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ອນນຸວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວິໂຣເຘນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ວິເສວິຕໍ, ກທາຈິ ອຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ກທາຈິ ສສ຺ສຕສ຺ສ ຄຫຓໂຕ ວິຣູປໍ ຜນ຺ທິຕໍ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕານີຕິ ຕາລວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕານິ, ປຸນ ອວິຣຸຫຓຏ຺ເຐນ ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ນຕາໂລ ວິຍ ສມູລໍ ຕາລໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຈ ກຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຠາວໍກຕານີຕິ ອນຸອຠາວໍ ກຕານີຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖. ຉຏ຺ເຐ ອິຕິ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ຕສ຺ສໍ ປຣິສຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ປນ ອວິສາຣທຘາຕຸໂກ ອຸຏ຺ຐາຍ ທສພລໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສຍເມວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ເອວມາຫ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນຕຸມ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗. ສຕ຺ຕເມ ນ ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນິ ຫິ ສຕິ ອຕ຺ຕນິຍໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕາເຍວ ຈ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນ ຕຸມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ນປິ ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ອຎ຺ໂຎ ນາມ ປເຣສໍ ອຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ນາມ ສິຍາ, ໂສປິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນປິ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ປຸຣາຓມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມນ຺ຕິ ນຍິທໍ ປຸຣາຓກມ຺ມເມວ, ປຸຣາຓກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປເນສ ກາໂຍ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍໂວຫາເຣນ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຠິສງ຺ຂຕນ຺ຕິອາທິ ກມ຺ມໂວຫາຣສ຺ເສວ ວເສນ ປຸຣິມລິງ຺ຄສຠາຄຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອຠິສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕນ຺ຕິ ເຈຕນາວຕ຺ຖຸໂກ ເຈຕນາມູລໂກຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເວທນິຍນ຺ຕິ ເວທນິຍວຕ຺ຖູຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ເຈຕນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘. ອຏ຺ຐເມ ຍຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈເຕຕີຕິ ຍໍ ເຈຕນໍ ເຈເຕຕິ, ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຎ຺ຈ ປກປ຺ເປຕີຕິ ຍໍ ປກປ຺ປນໍ ປກປ຺ເປຕິ, ປວຕ຺ເຕຕິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ. ຍຎ຺ຈ ອນຸເສຕີຕິ ຍຎ຺ຈ ອນຸສຍໍ ອນຸເສຕິ, ປວຕ຺ເຕຕິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຈເຕຕີຕິ ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ຄຫິຕາ, ປກປ຺ເປຕີຕິ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິກປ຺ປາ ຄຫິຕາ, ອນຸເສຕີຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ເຈຕນານໍ ສຫຊາຕໂກຏິຍາ ເຈວ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ຈ ອນຸສໂຍ ຄຫິໂຕ. ອາຣມ຺ມຓເມຕໍ ໂຫຕີຕິ (ເຈຕນາທິຘມ຺ມຊາເຕ ສຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອວາຣິຕຕ຺ຕາ) ເອຕໍ ເຈຕນາທິຘມ຺ມຊາຕໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ອິຘ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐິຕິຍາຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐິຕຕ຺ຖໍ. ອາຣມ຺ມເຓ ສຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ. ປຕິຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ວິຎ຺ຎາເຓຕິ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາເຓ ປຕິຏ຺ຐິເຕ. ວິຣູຬ຺ເຫຕິ ກມ຺ມໍ ຊວາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນສມຕ຺ຖຕາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມູເລ ຊາເຕ. ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ປຸນພ຺ຠວສງ຺ຂາຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ໂນ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈເຕຕີຕິ ອິມິນາ ເຕຠູມກເຈຕນາຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕນກ຺ຂໂຓ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂນ ເຈ ປກປ຺ເປຕີຕິ ອິມິນາ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິກປ຺ປານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕນກ຺ຂໂຓ. ອຖ ເຈ ອນຸເສຕີຕິ ອິມິນາ ເຕຠູມກວິປາເກສຸ ປຣິຕ຺ຕກິຣິຍາສຸ ຣູເປຕິ ເອຕ຺ຖ ອປ຺ປຫີນໂກຏິຍາ ອນຸສໂຍ ຄຫິໂຕ. ອາຣມ຺ມຓເມຕໍ ໂຫຕີຕິ ອນຸສເຍ ສຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອວາຣິຕຕ຺ຕາ ເອຕໍ ອນຸສຍຊາຕໍ ປຈ຺ຈໂຍວ ໂຫຕິ.

ໂນ ເຈວ ເຈເຕຕີຕິອາທີສຸ ປຐມປເທ ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ນິວຕ຺ຕາ, ທຸຕິຍປເທ ອຏ຺ຐສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ, ຕຕິຍປເທ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂຍ ອປ຺ປຫີນໂກຏິຍາ ອນຸສຍິໂຕ ອນຸສໂຍ, ໂສ ນິວຕ຺ໂຕ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ເຈເຕຕິ ປກປ຺ເປຕິ ອນຸເສຕິ, ເຈເຕຕິ ນ ປກປ຺ເປຕິ ອນຸເສຕິ, ນ ເຈເຕຕິ ນ ປກປ຺ເປຕິ ອນຸເສຕິ, ນ ເຈເຕຕິ ນ ປກປ຺ເປຕິ ນ ອນຸເສຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມນເຍ ຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ທຸຕິຍນເຍ ເຈເຕຕີຕິ ເຕຠູມກກຸສລເຈຕນາ ເຈວ ຈຕສ຺ໂສ ຈ ອກຸສລເຈຕນາ ຄຫິຕາ. ນ ປກປ຺ເປຕີຕິ ອຏ຺ຐສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ ນິວຕ຺ຕາ. ອນຸເສຕີຕິ ເຕຠູມກກຸສເລ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ, ຈຕູສຸ ອກຸສລເຈຕນາສຸ ສຫຊາຕໂກຏິຍາ ເຈວ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ຈ ອນຸສໂຍ ຄຫິໂຕ. ຕຕິຍນເຍ ນ ເຈເຕຕີຕິ ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລໍ ນິວຕ຺ຕໍ, ນ ປກປ຺ເປຕີຕິ ອຏ຺ຐສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ ນິວຕ຺ຕາ, ອນຸເສຕີຕິ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕໍ ວາເຣຕ຺ວາ ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍາຣູເປສຸ ອປ຺ປຫີນໂກຏິຍາ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຄຫິໂຕ. ຈຕຸຕ຺ຖນໂຍ ປຸຣິມສທິໂສວ.

ຕທປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕ. ອວິຣູຬ຺ເຫຕິ ກມ຺ມໍ ຊວາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນສມຕ຺ຖຕາຍ ອນິພ຺ພຕ຺ຕມູເລ. ເອຕ຺ຖ ປນ ກິໍ ກຖິຕນ຺ຕິ? ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ, ຂີຓາສວສ຺ສ ກິຈ຺ຈກຣຓນ຺ຕິປິ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ເຈວ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ເວທນາຕຓ຺ຫານມນ຺ຕເຣ ເອໂກ, ຠວຊາຕີນມນ຺ຕເຣ ເອໂກຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ທຸຕິຍເຈຕນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙. ນວເມ ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ເວທນາຕຓ຺ຫານມນ຺ຕເຣ ເອໂກ, ຠວຊາຕີນມນ຺ຕເຣ ເອໂກຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຕຕິຍເຈຕນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໐. ທສເມ ນຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ. ສາ ຫິ ປິຍຣູເປສຸ ຣູປາທີສຸ ນມນຏ຺ເຐນ ‘‘ນຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຄຕິ ຄຕິ ໂຫຕີຕິ ອາຄຕິມ຺ຫິ ຄຕິ ໂຫຕິ, ອາຄເຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ກມ຺ເມ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ເຕ ວາ ຄຫິນິມິຕ຺ເຕ ວາ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຄຕິ ໂຫຕິ. ຈຸຕູປປາໂຕຕິ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຄເຕ ປຏິສນ຺ຘິວິສເຍ ຄຕິຍາ ສຕິ ອິໂຕ ຈວນສງ຺ຂາຕາ ຈຸຕິ, ຕຕ຺ຖູປປຕ຺ຕິສງ຺ຂາໂຕ ອຸປປາໂຕຕິ ອຍໍ ຈຸຕູປປາໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ນຕິຍາ ຈ ອາຄຕິຄຕິຍາ ຈ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກວ ສນ຺ຘິ ກຖິໂຕຕິ. ທສມໍ.

ກຬາຣຂຕ຺ຕິຍວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຄຫປຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ປຎ຺ຈເວຣຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑. ຄຫປຕິວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຍໂຕຕິ ຍທາ. ຠຍານິ ເວຣານີຕິ ຠຍເວຣເຈຕນາໂຍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄຫີຕິ ທຸວິຘໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄໍ, (ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອງ຺ຄໍ,) ຍໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ‘‘ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໑) ເອວໍ ອາຄຕໍ, ປຏິລທ຺ຘຄຸຓສ຺ສ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ, ຍໍ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອງ຺ຄນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທມິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອຣິໂຍຕິ ນິທ຺ໂທໂສ ນິຣຸປາຣມ຺ໂຠ. ຎາໂຍຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຎຕ຺ວາ ຐິຕຎາຓມ຺ປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທປິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຎາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ, ອຣິໂຍປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຎາໂຍ’’ຕິ. ປຎ຺ຎາຍາຕິ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ. ສຸທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕີຕິ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສນວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ທິຏ຺ໂຐ.

ຂີຓນິຣໂຍຕິອາທີສຸ ອາຍຕິໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນຕາຍ ຂີໂຓ ນິຣໂຍ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ໂສ ອຫໍ ຂີຓນິຣໂຍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ມຄ຺ຄໂສຕໍ ອາປນ຺ໂນ. ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມຕິ ນ ວິນິປາຕສຠາໂວ. ນິຍໂຕຕິ ປຐມມຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕນ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາເມນ ນິຍໂຕ. ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂນຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສງ຺ຂາໂຕ ສມ຺ໂພຘິ ປຣໍ ອຍນໍ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ໂສຫໍ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂນ, ຕໍ ສມ຺ໂພຘິໍ ອວສ຺ສໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປາຓາຕິປາຕປຈ຺ຈຍາຕິ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມກາຣຓາ. ຠຍໍ ເວຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ເວຣຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ ພາຫິຣໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກນ຺ຕິ. ເອເກນ ຫິ ເອກສ຺ສ ປິຕາ ມາຣິໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເອເຕນ ກິຣ ເມ ປິຕາ ມາຣິໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕໍເຍວ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິຕໍ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ຈຣຕິ. ຍາ ຕສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນເວຣເຈຕນາ, ອິທໍ ພາຫິຣໍ ເວຣໍ ນາມ. ຍາ ປນ ອິຕຣສ຺ສ ‘‘ອຍໍ ກິຣ ມໍ ມາເຣສ຺ສາມີຕິ ຈຣຕິ, ອຫເມວ ນໍ ປຐມຕຣໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຈຕນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ເວຣໍ ນາມ. ອິທໍ ຕາວ ອຸຠຍມ຺ປິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກເມວ. ຍາ ປນ ຕໍ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊລິຕໍ ອຍມຸຄ຺ຄຣໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ນິຣຍປາລສ຺ສ ເຈຕນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທມສ຺ສ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ພາຫິຣເວຣໍ. ຍາ ຈສ຺ສ ‘‘ອຍໍ ນິທ຺ໂທສໍ ມໍ ປຫຣິສ຺ສາມີຕິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຫເມວ ນໍ ປຐມຕຣໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຈຕນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທມສ຺ສ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເວຣໍ. ຍໍ ປເນຕໍ ພາຫິຣເວຣໍ, ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ປຸຄ຺ຄລເວຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກເມວ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ເສສປເທສຸປິ ‘‘ອິມິນາ ມມ ຠຓ຺ຑໍ ຫຏໍ, ມຍ຺ຫໍ ທາເຣສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປນ຺ນໍ, ມຸສາ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ຠຄ຺ໂຄ, ສຸຣາມທມຕ຺ເຕນ ອິທໍ ນາມ ກຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເວຣຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາຕິ ອຘິຄເຕນ ອຈລປ຺ປສາເທນ. ອຣິຍກນ຺ເຕຫີຕິ ປຎ຺ຈຫິ ສີເລຫິ. ຕານິ ຫິ ອຣິຍານໍ ກນ຺ຕານິ ປິຍານິ. ຠວນ຺ຕຣຄຕາປິ ອຣິຍາ ຕານິ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຣິຍກນ຺ຕານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອນຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕເມວ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍປຎ຺ຈເວຣຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໒. ທຸຕິເຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖິຕຠາວມຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓. ຕຕິເຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ. ສມຸທຍນ຺ຕິ ທ຺ເວ ສມຸທຍາ ຂຓິກສມຸທໂຍ ຈ ປຈ຺ຈຍສມຸທໂຍ ຈ. ປຈ຺ຈຍສມຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂຸ ຂຓິກສມຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ, ຂຓິກສມຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ປຈ຺ຈຍສມຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມປິ ອຈ຺ຈນ຺ຕຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ເຠທຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ ທຸວິໂຘ. ອຈ຺ຈນ຺ຕຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ເຠທຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປສ຺ສຕິ, ເຠທຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ອຈ຺ຈນ຺ຕຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປສ຺ສຕິ. ເທເສສ຺ສາມີຕິ ອິທໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸທຍອຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຠທໍ ນາມ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນິສ຺ສຍວເສນ ເຈວ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ. ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິຍາ ຜສ຺ໂສ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸທໂຍຕິ ອຍໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນາມ. ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ ເຠໂທ. ເອວຎ຺ຫິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ຕຕິຍໍ.

໔. ໂລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂລກສ຺ສາຕິ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ. ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຎາຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໕. ປຎ຺ຈເມ ຎາຕິເກຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຕການໍ ຄາເມ. ຄິຎ຺ຊກາວສເຖຕິ ອິຏ຺ຐກາຫິ ກເຕ ມຫາປາສາເທ. ຘມ຺ມປຣິຍາຍນ຺ຕິ ຘມ຺ມກາຣຓໍ. ອຸປສ຺ສຸຕີຕິ ອຸປສ຺ສຸຕິຏ຺ຐານໍ, ຍໍ ຐານໍ ອຸປຄເຕນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຠຄວໂຕ ສທ຺ທໍ ໂສຕຸໍ, ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ກິຣ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ປຫາຍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໂຆສໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອທ຺ທສາຕິ ຕທາ ກິຣ ຠຄວໂຕ ອາທິໂຕວ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອິທໍ ອິມິນາ ປຈ຺ຈເຍນ ໂຫຕິ, ອິທໍ ອິມິນາ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ເອກງ຺ຄຓໍ ອໂຫສິ, ສຕ຺ຖາ ມນສິກາຣໍ ປຫາຍ ວຈສາ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ໂກຈິ ອສ຺ໂສສີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸມທ຺ທສ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ’’ຕິ.

ອສ຺ໂສສິ ໂນຕິ ອສ຺ໂສສິ ນຸ. ອຖ ວາ ອສ຺ໂສສິ ໂນຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຠາສນ຺ຕານໍ ອສ຺ໂສສີຕິ. ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີຕິອາທີສຸ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ປຄຸຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນາມ. ປທານຸປທໍ ຆເຏຕ຺ວາ ວາຈາຍ ປຣິຈິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣິຍາປຸຓາຕິ ນາມ. ອຸຠຍຖາປິ ປຄຸຓໍ ອາຘາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘາເຣຕິ ນາມ. ອຕ຺ຖສໍຫິໂຕຕິ ກາຣຓນິສ຺ສິໂຕ. ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂກຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິ ປຕິຏ຺ຐານຠູໂຕ. ອິຕິ ຕີສຸປິ ອິເມສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕໍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໖. ຉຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ນາມວເສນ ອປາກໂຏ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຊາຓຸສ຺ໂສຓິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗. ສຕ຺ຕເມ ຊາຓຸສ຺ໂສຓີຕິ ຐານນ຺ຕຣວເສນ ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ ອສີຕິໂກຏິວິຠໂວ ມຫາປຸໂຣຫິໂຕ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ໂລກາຍຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘. ອຏ຺ຐເມ ໂລກາຍຕິໂກຕິ ວິຕຓ຺ຑສຕ຺ເຖ ໂລກາຍເຕ ກຕປຣິຈໂຍ. ເຊຏ຺ຐເມຕໍ ໂລກາຍຕນ຺ຕິ ປຐມໍ ໂລກາຍຕໍ. ໂລກາຍຕນ຺ຕິ ຈ ໂລກສ຺ເສວ ອາຍຕໍ, ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນໂລກສ຺ສ ອາຍຕໍ, ມຫນ຺ຕໍ ຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ ອຸປຘາຣິຕພ຺ພໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາວໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ. ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກສຠາວໍ, ນິຈ຺ຈສຠາວເມວາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຸຖຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຣິມສຠາເວນ ນານາສຠາວໍ, ເທວມນຸສ຺ສາທິຠາເວນ ປຐມໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຸຈ຺ເຉທໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ພມຕ຺ຖິ, ສພ຺ພເມກຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມາ ທ຺ເວປິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໂຍ, ‘‘ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ປຸຖຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມາ ທ຺ເວ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຣິຍສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙. ນວເມ ກິໍ ນຸ ໂຂຕິ ສໍສຍຸປ຺ປຕ຺ຕິອາກາຣທສ຺ສນໍ. ສມຸທຍຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍອຣິຍສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໐. ທສເມ ທ຺ເວປິ ນຍາ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຕາ. ອິທເມວ ປຸຣິເມນ ນານຕ຺ຕໍ, ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ. ທສມໍ.

ຄຫປຕິວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ທຸກ຺ຂວຄ຺ໂຄ

໑. ປຣິວີມໍສນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑. ທຸກ຺ຂວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ປຣິວີມໍສມາໂນຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂມາໂນ. ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ຊຣາມຣຓໍ ເອກເມວ ‘‘ອເນກວິຘໍ ນານປ຺ປກາຣກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເຈ? ຕສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ສພ຺ພທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ຈູຬາຍ ຄຫິເຕ ປຸຣິເສ ໂສ ປຸຣິໂສ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຊຣາມຣເຓ ຄຫິເຕ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຍໍ ໂຂ ອິທໍ ອເນກວິຘໍ ນານປ຺ປກາຣກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຸຣິສໍ ວິຍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໍ ຈູຬາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຊຣາມຣຓໍ ຄຓ຺ຫິ.

ຊຣາມຣຓນິໂຣຘສາຣຸປ຺ປຄາມິນີຕິ ຊຣາມຣຓນິໂຣຘສ຺ສ ສາຣຸປ຺ປຠາເວນ ນິກ຺ກິເລສຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ສທິສາວ ຫຸຕ຺ວາ ຄາມິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕີຕິ ຍຖາ ຕໍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອນຸຘມ຺ມຈາຣີຕິ ນິພ຺ພານຘມ຺ມໍ ອນຸຄຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ປູເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ສີລໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິໂຣຘຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາຍາຕິ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິໂຣຘຕ຺ຖາຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ເທສນາ ກຖິຕາ.

ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ສຕຕວິຫາຣຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເທສນາ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ ສິຍາ, ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ? ຂີຓາສວສ຺ສ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕວຏ຺ຏທຸກ຺ຂທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອປິຈ ປຸນ ວຏ຺ຏໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ວິວຏ຺ເຏ ກຖິຍມາເນ ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍວເສນາປິ ອິທໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ຄໂຕ ອຸປຄໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລຕິ ປຸຣິໂສເຍວ ປຸຄ຺ຄໂລ. ອຸຠເຍນາປິ ສມ຺ມຸຕິກຖໍ ກເຖຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ສມ຺ມຸຕິກຖາ ປຣມຕ຺ຖກຖາຕິ ທ຺ເວ ກຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ນໂຣ ປຸຣິໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິສ຺ໂສ ນາໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຕິກຖາ ນາມ. ‘‘ຂນ຺ຘາ ຘາຕຸໂຍ ອາຍຕນານີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ປຣມຕ຺ຖກຖາ ນາມ. ປຣມຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ຕາປິ ສມ຺ມຸຕິໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິ. ເຕ ສມ຺ມຸຕິໍ ກເຖນ຺ຕາປິ ປຣມຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ຕາປິ ສຈ຺ຈເມວ ກເຖນ຺ຕິ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ທຸເວ ສຈ຺ຈານິ ອກ຺ຂາສິ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວທຕໍ ວໂຣ;

ສມ຺ມຸຕິໍ ປຣມຕ຺ຖຎ຺ຈ, ຕຕິຍໍ ນູປລພ຺ຠຕິ;

ສງ຺ເກຕວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ, ໂລກສມ຺ມຸຕິກາຣຓໍ;

ປຣມຕ຺ຖວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມານໍ ຠູຕລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ.

ປຸຎ຺ຎໍ ເຈ ສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ເຕຣສເຈຕນາເຠທໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ. ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ກໂຣຕິ. ປຸຎ຺ຎູປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ ກມ຺ມປຸຎ຺ເຎນ ອຸປຄຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ວິປາກປຸຎ຺ເຎນ. ອປຸຎ຺ຎໍ ເຈ ສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ທ຺ວາທສເຈຕນາເຠທໍ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ອາເນຎ຺ຊໍ ເຈ ສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຈຕຸເຈຕນາເຠທໍ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣໍ. ອາເນຎ຺ຊູປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ກມ຺ມາເນຎ຺ເຊນ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິປາກາເນຎ຺ເຊນ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປຄຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕິວິຘສ຺ສ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສປທິໂກ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ສິຕໍ.

ອິທານິ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ວິຊ຺ຊາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐມເມວ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຫີນາຍ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ປນ ຈຕຸຣງ຺ເຄປິ ຕເມ ຣຕ຺ຕິໍ ປທີປຸຊ຺ຊເລນ ອນ຺ຘກາໂຣ ປຫີຍຕິ, ເອວໍ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕີຕິ ໂລເກ ກິຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ປຣາມສຕິ. ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ອນຸປາທິຍນ຺ໂຕ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເນວ ຕຓ຺ຫາປຣິຕສ຺ສນາຍ, ນ ຠຍປຣິຕສ຺ສນາຍ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ນ ຕຓ຺ຫາຍຕິ ນ ຠາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວາຕິ ສຍເມວ ອຕ຺ຕນາວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອານຸຠາເວນ.

ໂສ ສຸຂໍ ເຈ ເວທນນ຺ຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ຂີຓາສວສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຕຕວິຫາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຣຠິ. ອນຊ຺ໂຌສິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຄຫິຕາ. ອຖ ທຸກ຺ຂເວທນາ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ, ກິໍ ຕມ຺ປິ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ? ອາມ ອຕ຺ຖິ. ສຸຂໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕເຍວ ຫິ ທຸກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ວາ ສຸຂໍ ປຕ຺ຖນໂຕ ສຸຂສ຺ສ ຈ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໂຕຕິ. ກາຍປຣິຍນ຺ຕິກນ຺ຕິ ກາຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຍາວ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣກາໂຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກເວທນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກນ຺ຕິ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ຍາວ ຊີວິຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາຣິກເວທນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກເວທນາ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ມໂນທ຺ວາຣິກເວທນາ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ສາ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ມິໍເຍວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກາ ປວຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວເສນ ປວຕ຺ຕມານາ ປຐມວເຍ ວີສຕິວສ຺ສກາເລ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນມຸຍ຺ຫນວເສນ ອຘິມຕ຺ຕາ ພລວຕີ ໂຫຕິ, ປຓ຺ຓາສວສ຺ສກາເລ ຐິຕາ ໂຫຕິ, ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິຫາຍມານາ ອສີຕິນວຸຕິວສ຺ສກາເລ ມນ຺ທາ ໂຫຕິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ‘‘ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ເອກໂຕ ນິສີທິມ຺ຫາ ນິປຊ຺ຊິມ຺ຫາ’’ຕິ ວທນ຺ເຕປິ ‘‘ນ ສຎ຺ຊານາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຘິມຕ຺ຕານິປິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓານິ ‘‘ນ ປສ຺ສາມ ນ ສຸຓາມ’’, ‘‘ສຸຄນ຺ຘໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ວາ ສາທຸໍ ອສາທຸໍ ວາ ຖທ຺ຘໍ ມຸທຸກນ຺ຕິ ວາ ນ ຊານາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິຕິ ເນສໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກເວທນາ ຠຄ຺ຄາ ໂຫຕິ, ມໂນທ຺ວາຣິກາວ ປວຕ຺ຕຕິ. ສາປິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຣິຫາຍມານາ ມຣຓສມເຍ ຫທຍໂກຏິໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍາວ ປເນສາ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ສຕ຺ໂຕ ຊີວຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍທາ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ມໂຕ ນິຣຸທ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ວາປິຍາ ທີເປຕພ຺ໂພ –

ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ປຎ຺ຈອຸທກມຄ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ ວາປິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ປຐມໍ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ປຎ຺ຈຫິ ອຸທກມຄ຺ເຄຫິ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວາປິຍໍ ອາວາເຏ ປູເຣຍ຺ຍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທກມຄ຺ເຄ ປູເຣຕ຺ວາ ຄາວຸຕຑ຺ຒໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ວິສ຺ສນ຺ທມານໍ, ອຖ ນິທ຺ຘມນຕຸມ຺ເພ ວິວຣິຕ຺ວາ ເຂຕ຺ເຕສຸ ກມ຺ເມ ກຣິຍມາເນ ອຸທກໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ, ສສ຺ສປາກກາເລ (ອຸທກໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ,) ອຸທກໍ ປຣິຫີນໍ ‘‘ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕໂຕ ກຕິປາເຫນ ອາວາເຏສຸເຍວ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍ. ຍາວ ປນ ຕໍ ອາວາເຏສຸ ໂຫຕິ, ຕາວ ‘‘ມຫາວາປິຍໍ ອຸທກໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍທາ ປນ ຕຕ຺ຖ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ‘‘ວາປິຍໍ ອຸທກໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຐມໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ປຎ຺ຈຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ອຸທເກ ປວິສນ຺ເຕ ອາວາຏານໍ ປູຣຓກາໂລ ວິຍ ຫິ ປຐມເມວ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ມໂນທ຺ວາຣິກເວທນາຍ ວຕ຺ຖຸຣູເປ ປຕິຏ຺ຐິຕກາໂລ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ປູຣິຕກາໂລ ວິຍ ປວຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກເວທນາຍ ປວຕ຺ຕິກາໂລ, ຄາວຸຕຑ຺ຒໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໍ ວິຍ ປຐມວເຍ ວີສຕິວສ຺ສກາເລ ຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ຕສ຺ສາ ອຘິມຕ຺ຕພລວຠາໂວ, ຍາວ ວາປິໂຕ ອຸທກໍ ນ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ປູຣາຍ ວາປິຍາ ຐິຕກາໂລ ວິຍ ປຎ຺ຎາສວສ຺ສກາເລ ຕສ຺ສາ ຐິຕກາໂລ, ນິທ຺ຘມນຕຸມ຺ເພສຸ ວິວເຏສຸ ກມ຺ມນ຺ເຕ ກຣິຍມາເນ ອຸທກສ຺ສ ນິກ຺ຂມນກາໂລ ວິຍ ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສາ ປຣິຫານິ, ອຸທເກ ຠຏ຺ເຐ ອຸທກມຄ຺ເຄສຸ ປຣິຕ຺ໂຕທກສ຺ສ ຐິຕກາໂລ ວິຍ ອສີຕິນວຸຕິວສ຺ສກາເລ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກເວທນາຍ ມນ຺ທກາໂລ, ອາວາເຏສຸເຍວ ອຸທກສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານກາໂລ ວິຍ ຫທຍວຕ຺ຖຸໂກຏິໍ ນິສ຺ສາຍ ມໂນທ຺ວາຣິກເວທນາຍ ປວຕ຺ຕິກາໂລ, ອາວາເຏສຸ ປຣິຕ຺ເຕປິ ອຸທເກ ສຕິ ‘‘ວາປິຍໍ ອຸທກໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພກາໂລ ວິຍ ຍາວ ສາ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ຊີວຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ປນ ອາວາເຏສຸ ອຸທເກ ຉິນ຺ເນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ວາປິຍໍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ມໂນທ຺ວາຣິກເວທນາຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕມານາຍ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ມໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມໍ ເວທນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທິຍມາໂນ’’ຕິ.

ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠເທນ. ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຊີວິຕກ຺ຂຍໂຕ ອຸທ຺ຘໍ. ອິເຘວາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປຣໂຕ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ. ສີຕີຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ຕິວິປ຺ຜນ຺ທທຣຖຣຫິຕານິ ສີຕານິ ອປ຺ປວຕ຺ຕນຘມ຺ມານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ສຣີຣານີຕິ ຘາຕຸສຣີຣານິ. ອວສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອວສິຏ຺ຐານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

ກຸມ຺ຠກາຣປາກາຕິ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ຠາຊນປຈນຏ຺ຐານໂຕ. ປຏິສິສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ຐເປຍ຺ຍ. ກປລ຺ລານີຕິ ສຫ ມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ເອກາພທ຺ຘານິ ກຸມ຺ຠກປລ຺ລານິ. ອວສິສ຺ເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອາທິຕ຺ຕກຸມ຺ຠກາຣປາໂກ ວິຍ ຫິ ຕໂຍ ຠວາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ກຸມ຺ຠກາໂຣ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ປາກໂຕ ກຸມ຺ຠກາຣຠາຊນານໍ ນີຫຣຓທຓ຺ຑໂກ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ, ສໂມ ຠູມິຠາໂຄ ວິຍ ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານຕລໍ, ທຓ຺ຑເກນ ອຸຓ຺ຫກຸມ຺ຠໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ກຸມ຺ຠສ຺ສ ຐປິຕກາໂລ ວິຍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ຣູປສຕ຺ຕກໍ ອຣູປສຕ຺ຕກໍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຈ ປຄຸເຓ ວິຠູເຕ ອຸປຏ຺ຐຫມາເນ ຕຖາຣູປໍ ອຸຕຸສປ຺ປາຍາທິໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອກາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ອສງ຺ຂເຕ ນິພ຺ພານຕເລ ຐິຕກາໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຂີຓາສໂວ ປນ ອຸຓ຺ຫກຸມ຺ໂຠ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕທິວເສເຍວ ນ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ສາສນປ຺ປເວຓິໍ ປນ ຆຏຍມາໂນ ປຓ຺ຓາສສຏ຺ຐິວສ຺ສານິ ຐຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປາທິຓ຺ຓກກ຺ຂນ຺ຘເຠທາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຕິ. ອຖສ຺ສ ກຸມ຺ຠສ຺ສ ວິຍ ກປລ຺ລານິ ອນຸປາທິຓ຺ຓກສຣີຣາເນວ ອວສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ສຣີຣານິ ອວສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕີຕິ ອິທໍ ປນ ຂີຓາສວສ຺ສ ອນຸໂຍຄາໂຣປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຎ຺ຎາເຍຖາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ປຎ຺ຎາເຍຖ. ສາຘຸ ສາຘູຕິ ເຖຣານໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສມ຺ປຫໍສຕິ. ເອວເມຕນ຺ຕິ ຍເທຕໍ ຕິວິເຘ ອຠິສງ຺ຂາເຣ ອສຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອປ຺ປຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທິ, ເອວເມວ ເອຕໍ. ອຘິມຸຈ຺ຈຖາຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ອຘິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຖ. ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອຍເມວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຍໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຍທິທໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຸປາທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒. ທຸຕິເຍ ອຸປາທານິເຍສູຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຸປາທານານໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ. ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນຕິ ອສ຺ສາທໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ. ຕທາຫາໂຣຕິ ຕໍປຈ຺ຈໂຍ. ຕທຸປາທາໂນຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຫິ ຕໂຍ ຠວາ, ເຕຠູມກວຏ຺ຏນ຺ຕິປິ ເອຕເທວ, ອຄ຺ຄິຊຄ຺ຄກປຸຣິໂສ ວິຍ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິໂຕ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ສຸກ຺ຂຕິຓໂຄມຍາທິປກ຺ຂິປນໍ ວິຍ ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຕຓ຺ຫາທິວເສນ ຉຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມກຣຓໍ. ຕິຓໂຄມຍາທີສຸ ຂີເຓສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຕສໍ ປກ຺ຂິປເນນ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຑ຺ຒນໍ ວິຍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍ ສມຸຏ຺ຐາຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕກມ຺ມາຍູຫເນນ ອປຣາປຣໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ.

ນ ກາເລນ ກາລໍ ສຸກ຺ຂານິ ເຈວ ຕິຓານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍາຕິ ຕຎ຺ຫິ ໂກຈິ ອຕ຺ຖກາໂມ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ໂຠ ກສ຺ມາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສມຸຏ຺ຐາຍ ກລາເປ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂຕິຓກຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຉິຍຎ຺ຈ ປູເຣຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂໂຄມຍານິ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ເອຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລສິ? ອປິ ນຸ ເຕ ອຕ຺ຖິ ອິໂຕນິທານໍ ກາຈິ ວຑ຺ຒີຕິ? ວໍສາຄຕເມຕໍ ໂຠ ອມ຺ຫາກໍ, ອິໂຕນິທານໍ ປນ ເມ ອວຑ຺ຒິເຍວ, ກຸໂຕ ວຑ຺ຒິ? ອຫຎ຺ຫິ ອິມໍ ອຄ຺ຄິໍ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ເນວ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ລຠາມີຕິ. ເຕນ ຫິ ໂຠ ກິໍ ເຕ ອິມິນາ ນິຣຕ຺ຖເກນ ອຄ຺ຄິຊາລເນນ? ເອຫິ ຕ຺ວໍ ເອຕານິ ອາຠຕານິ ຕິຓາທີນິ ເອຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິປ, ຕານິ ສຍເມວ ຌາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສີໂຕທກາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫຕ຺ວາ, ມາລາຄນ຺ຘວິເລປເນຫິ ອຕ຺ຕານໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ສຸນິວຕ຺ໂຖ ສຸປາຣຸໂຕວ ປາທຸກາຫິ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາສາທວຣມາຣຸຍ຺ຫ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ມຫາວີຖິຍໍ ວິໂຣຈມາໂນ ນິສີທ ເອກຄ຺ໂຄ ສຸຂສມປ຺ປິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕິຓາທີນໍ ຂເຍນ ສຍເມວ ອຍໍ ອຄ຺ຄິ ອປ຺ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຠາວໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍ. ຕເຖວ ຈ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ໂສ ອຄ຺ຄິ ອຸປາທານກ຺ຂເຍນ ອປ຺ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ‘‘ນ ກາເລນ ກາລ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ກຏ຺ຐວາຫານໍ ຊລມາໂນ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຫິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອຄ຺ຄິຊຄ຺ຄນກປຸຣິໂສ ວິຍ ວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕໂກ ໂຍຄາວຈໂຣ, ອຕ຺ຖກາໂມ ປຸຣິໂສ ວິຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ເຕນ ປຸຣິເສນ ຕສ຺ສ ທິນ຺ນໂອວາໂທ ວິຍ ຕຖາຄເຕນ ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທ, ເອວໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສສີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ກຖິຕກາໂລ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາສາເທ ນິສິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ສຸຄໂຕວາທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ຍຖານຸຣູປໍ ອາຫາຣສປ຺ປາຍາທິໍ ລຠິຕ຺ວາ, ເອກາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອຄ຺ຄຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕກາໂລ, ຕສ຺ສ ນ຺ຫານວິເລປນາທີຫິ ສຸໂຘຕມຓ຺ຑິຕກາຍຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເອກຄ຺ຄສຸຂສມປ຺ປິຕກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ອຣິຍມຄ຺ຄໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ມຄ຺ຄຎາໂຓທເກນ ສຸນ຺ຫາຕສຸໂຘຕກິເລສມລສ຺ສ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສາຏເກ ນິວາເສຕ຺ວາ ສີລວິເລປນານຸລິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຓ຺ຑເນນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິປຸປ຺ຜທາມໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິປາທປາທຸກາ ອາຣຸຍ຺ຫ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຘມ຺ມປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຕິປຏ຺ຐານມຫາວີຖິຍໍ ວິໂຣຈມານສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາໂລ. ຕສ຺ສ ປນ ປຸຣິສສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕິຓາທີນໍ ຂເຍນ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອປ຺ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຄມນກາໂລ ວິຍ ຂີຓາສວສ຺ສ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ອຸປາທິຓ຺ຓກກ຺ຂນ຺ຘເຠເທນ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ມຫາວຏ຺ຏວູປສໂມ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສໍໂຍຊນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໓. ຕຕິເຍ ສໍໂຍຊນິເຍສູຕິ ທສນ຺ນໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ. ຌາເຍຍ຺ຍາຕິ ຊເລຍ຺ຍ. ເຕລໍ ອາສິຎ຺ເຈຍ຺ຍ ວຏ຺ຏິໍ ອຸປສໍຫເຣຍ຺ຍາຕິ ທີປປຏິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖໍ ເຕລຠາຊນຎ຺ຈ ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ວຏ຺ຏິກປາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມີເປ ນິຈ຺ຈໍ ຐິໂຕວ ເຕເລ ຂີເຓ ເຕລໍ ອາສິຎ຺ເຈຍ຺ຍ, ວຏ຺ຏິຍາ ຂີຓາຍ ວຏ຺ຏິໍ ອຸປສໍຫເຣຍ຺ຍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສທ຺ຘິໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທເນນ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍສໍໂຍຊນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຸປມໍ ປຐມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມຫາຣຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໕. ປຎ຺ຈເມ ອຸທ຺ຘໍ ໂອຊໍ ອຠິຫຣນ຺ຕີຕິ ປຖວີຣສຎ຺ຈ ອາໂປຣສຎ຺ຈ ອຸປຣິ ອາໂຣເປນ຺ຕິ. ໂອຊາຍ ອາໂຣປິຕຕ຺ຕາ ຫຕ຺ຖສຕຸພ຺ເພຘສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອງ຺ກຸຣຄ຺ເຄສຸ ພິນ຺ທຸພິນ຺ທູນິ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ສິເນໂຫ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ມຫາຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຫິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ, ມູລານິ ວິຍ ອາຍຕນານິ, ມູເລຫິ ໂອຊາຍ ອາໂຣຫນໍ ວິຍ ຉຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ກມ຺ມາໂຣຫນໍ, ໂອຊາຍ ອຠິຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ມຫາຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຍາວກປ຺ປຏ຺ຐານໍ ວິຍ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຉຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫນ຺ຕສ຺ສ ອປຣາປຣໍ ວຏ຺ຏສ຺ສ ວຑ຺ຒນວເສນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຐານໍ.

ກຸທ຺ທາລປິຏກນ຺ຕິ ກຸທ຺ທາລຎ຺ເຈວ ປຈ຺ຉິຠາຊນຎ຺ຈ. ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕານິ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອິຘາປິ ຫິ ມຫາຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ, ຣຸກ຺ຂໍ ນາເສຕຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ກຸທ຺ທາໂລ ວິຍ ຎາຓໍ, ປຈ຺ຉິ ວິຍ ສມາຘິ, ຣຸກ຺ຂຈ຺ເຉທນຜຣສຸ ວິຍ ຎາຓໍ, ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ຉິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາ, ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ທນກາໂລ ວິຍ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ມນສິກາໂຣ, ຜາລນໍ ວິຍ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສາຍ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວິຕ຺ຖາຣມນສິກາໂຣ, ສກລິກໍ ສກລິກໍ ກຣຓກາໂລ ວິຍ ອຸປາທາຣູປສ຺ສ ເຈວ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ນາມຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ, ມູລານໍ ອຸປຈ຺ເຉທນໍ ວິຍ ຕສ຺ເສວ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິເຍສນໍ, ວາຕາຕເປ ວິໂສເສຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິນາ ຑຫນກາໂລ ວິຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສປ຺ປາຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ວິຠູເຕ ອຸປຏ຺ຐຫມາເນ ເອກປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄຜລປ຺ປຕ຺ຕິ, ມສິກຣຓໍ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕທິວເສເຍວ ອປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕສ຺ສ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐິຕ ກາໂລ, ມຫາວາເຕ ໂອປຸນນໍ ນທິຍາ ປວາຫນໍ ວິຍ ຈ ອຸປາທິຓ຺ຓກກ຺ຂນ຺ຘເຠເທນ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ວຏ຺ຏວູປສໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍມຫາຣຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໖. ຉຏ຺ເຐປິ ອຸປມໍ ປຐມໍ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິທເມວ ນານຕ຺ຕໍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຕຣຸຓຣຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໗-໕໙. ສຕ຺ຕເມ ຕຣຸໂຓຕິ ອຊາຕຜໂລ. ປລິມຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ໂສເຘຍ຺ຍ. ປໍສຸໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ຖທ຺ຘຜຣຸສປໍສຸໍ ຫຣິຕ຺ວາ ມຸທຸໂຄມຍຈຸຓ຺ຓມິສ຺ສໍ ມຘຸຣປໍສຸໍ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ວຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜູປໂຄ ປຸປ຺ຜໍ, ຜລູປໂຄ ຜລໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຕຣຸຓຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຫິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ, ຣຸກ຺ຂຊຄ຺ຄໂກ ປຸຣິໂສ ວິຍ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ມູລຜລສນ຺ຕານາທີນິ ວິຍ ຕີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມາຍູຫນໍ, ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິອາປຊ຺ຊນໍ ວິຍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຕີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫໂຕ ອປຣາປຣໍ ວຏ຺ຏປ຺ປວຕ຺ຕິ. ວິວຏ຺ຏໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐມນວມານິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ. ສຕ຺ຕມາທີນິ.

໑໐. ນິທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໐. ທສເມ ກຸຣູສຸ ວິຫຣຕີຕິ ກຸຣູຕິ ເອວໍ ພຫຸວຈນວເສນ ລທ຺ຘໂວຫາເຣ ຊນປເທ ວິຫຣຕິ. ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ນາມ ກຸຣູນໍ ນິຄໂມຕິ ເອວໍນາມໂກ ກຸຣູນໍ ນິຄໂມ, ຕໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ ຄຣຸວຈນເມຕໍ. ອານນ຺ໂທຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີຕິ ຉ ນິສຊ຺ຊໂທເສ ວິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸມຓ຺ຑລສ຺ສ ອຠິມຸຂຏ຺ຐາເນ ຉພ຺ພຓ຺ຓານໍ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມີນໍ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ປສນ຺ນລາຂາຣສໍ ວິຄາຫນ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປຏໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລວິຕານມຊ຺ຌໍ ປວິສນ຺ໂຕ ວິຍ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ນິສີທິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີ’’ຕິ.

ກາຍ ປນ ເວລາຍ ເກນ ກາຣເຓນ ອຍມາຍສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕຕິ? ສາຍນ຺ຫເວລາຍ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນກາຣເຓນ. ຕໍ ທິວສໍ ກິຣ ອຍມາຍສ຺ມາ ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຆຣທ຺ວາເຣ ຆຣທ຺ວາເຣ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ກມ຺ມາສຘມ຺ມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕສຸ ທິວາຏ຺ຐານໍ ປຏິສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸທກຕຸມ຺ພໂຕ ອຸທເກນ ຫຕ຺ຖປາເທ ສີຕລໍ ກຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ອຖ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣສິ. ໂສ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ຕໍ, ອນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາທິໍ, ອຸຠຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຌໍ, ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ປາເປນ຺ໂຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທ຺ວາທສປທໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ສມ຺ມສິ. ຕສ຺ເສວໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ວິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ສພ຺ພພຸທ຺ເຘຫິ ຄມ຺ຠີໂຣ ເຈວ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈາຕິ ກຖິໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ປນ ປເທສຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ສໂຕ ອຸຕ຺ຕາໂນ ວິຍ ວິຠູໂຕ ປາກໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ມຍ຺ຫໍເຍວ ນຸ ໂຂ ເອສ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎສມ຺ປີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານກາຣຓໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອາທາຍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສາຍນ຺ຫເວລາຍໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນກາຣເຓນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຍາວ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວສທ຺ໂທ ປມາຓາຕິກ຺ກເມ. ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປມາຓໍ ຄມ຺ຠີໂຣ, ອຕິຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສຕິ ຄມ຺ຠີໂຣວ ຫຸຕ຺ວາ ອວຠາສຕິ, ທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຎ຺ຫິ ອຸຕ຺ຕານເມວ ຄມ຺ຠີຣາວຠາສໍ ໂຫຕິ ປູຕິປຓ຺ຓຣສວເສນ ກາຬວຓ຺ຓໍ ປຸຣາຓອຸທກໍ ວິຍ. ຕຎ຺ຫິ ຊາຓຸປ຺ປມາຓມ຺ປິ ສຕໂປຣິສໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ເອກໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸຕ຺ຕານາວຠາສໍ ໂຫຕິ ມຓິຠາສໍ ວິປ຺ປສນ຺ນອຸທກໍ ວິຍ. ຕຎ຺ຫິ ສຕໂປຣິສມ຺ປິ ຊາຓຸປ຺ປມາຓໍ ວິຍ ຂາຍຕິ. ເອກໍ ອຸຕ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕານາວຠາສໍ ໂຫຕິ ປາຕິອາທີສຸ ອຸທກໍ ວິຍ. ເອກໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ຄມ຺ຠີຣາວຠາສໍ ໂຫຕິ ສິເນຣຸປາທກມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ວິຍ. ເອວໍ ອຸທກເມວ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ປເນຕໍ ນຕ຺ຖິ. ອຍຎ຺ຫິ ຄມ຺ຠີໂຣ ຈ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈາຕິ ເອກເມວ ນາມໍ ລຠຕິ. ເອວຣູໂປ ສມາໂນປິ ອຖ ຈ ປນ ເມ ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ, ຕທິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິມ຺ຫຍໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ນິສີທິ.

ຠຄວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອານນ຺ໂທ ຠວຄ຺ຄຄຫຓາຍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສິເນຣຸໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມິຎ຺ຊໍ ນີຫຣິຕຸໍ ວາຍມມາໂນ ວິຍ ວິນາ ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຕຣິຕຸກາໂມ ວິຍ ປຖວິໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຖໂວຊໍ ຄເຫຕຸໍ ວາຍມມາໂນ ວິຍ ພຸທ຺ຘວິສຍໍ ປຎ຺ຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕານຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ວທຕິ, ຫນ຺ທສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມາ ເຫວນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ມາ ເຫວນ຺ຕິ ຫ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ມາ ຠຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ມາ ເຫວ’’ນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ວຈນໍ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຸສ຺ສາເທນ຺ໂຕປິ ຠຓຕິ ອປສາເທນ຺ໂຕປິ. ຕຕ຺ຖ ອຸສ຺ສາເທນ຺ໂຕປີຕິ, ອານນ຺ທ, ຕ຺ວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ ວິສທຎາໂຓ, ເຕນ ເຕ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ປເນສ ອຸຕ຺ຕານໂກຕິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ໂພ, ຄມ຺ຠີໂຣເຍວ ຈ ໂສ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ອຸປມາ ວທນ຺ຕິ – ຉ ມາເສ ສຸໂຠຊນຣສປຸຏ຺ຐສ຺ສ ກິຣ ກຕໂຍຄສ຺ສ ມຫາມລ຺ລສ຺ສ ສມຊ຺ຊສມເຍ ກຕມລ຺ລປາສາຓປຣິຈຍສ຺ສ ຍຸທ຺ຘຠູມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ມລ຺ລປາສາຓໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ໂສ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ມລ຺ລປາສາໂຓຕິ. ອາຫຣຖ ນນ຺ຕິ. ‘‘ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ອິມສ຺ສ ຠາຣິຍຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ທ຺ເວ ປາສາເຓ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກີຬາຄຸເຬ ວິຍ ຂິປິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ມລ຺ລສ຺ສ ມລ຺ລປາສາໂຓ ລຫຸໂກຕິ ນ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ລຫຸໂກຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຉ ມາເສ ສຸໂຠຊນຣສປຸຏ຺ໂຐ ມລ຺ໂລ ວິຍ ຫິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ. ຍຖາ ມລ຺ລສ຺ສ ມຫາພລຕາຍ ມລ຺ລປາສາໂຓ ລຫຸໂກ, ເອວໍ ເຖຣສ຺ສ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂສ ອຎ຺ເຎສໍ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ມຫາສມຸທ຺ເທ ຈ ຕິມິ ນາມ ມຫາມຈ຺ໂຉ ທ຺ວິໂຍຊນສຕິໂກ, ຕິມິງ຺ຄໂລ ຕິໂຍຊນສຕິໂກ, ຕິມິຣປິງ຺ຄໂລ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິໂກ, ອານນ຺ໂທ ຕິມິນນ຺ໂທ ອຊ຺ຌາໂຣໂຫ ມຫາຕິມີຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຊນສຫສ຺ສິກາ. ຕຕ຺ຖ ຕິມິຣປິງ຺ຄເລເນວ ທີເປນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໍ ຈາເລນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈໂຍຊນສເຕ ປເທເສ ອຸທກໍ ຈລຕິ, ຕຖາ ວາມກຓ຺ຓໍ, ຕຖາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ຕຖາ ສີສໍ. ທ຺ເວ ປນ ກຓ຺ເຓ ຈາເລຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ປຫຣິຕ຺ວາ ສີສໍ ອປຣາປຣໍ ກຕ຺ວາ ກີຬິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘສ຺ສ ສຕ຺ຕຏ຺ຐໂຍຊນສເຕ ຐາເນ ຠາຊເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນ ອາໂຣປິຕໍ ວິຍ ອຸທກໍ ປກ຺ກຸຖຕິ. ໂຍຊນສຕມຕ຺ເຕ ປເທເສ ອຸທກໍ ປິຏ຺ຐິໍ ຉາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ອຍໍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ວທນ຺ຕິ, ກຸຕສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຕາ, ມຍໍ ປິຏ຺ຐິມຕ຺ຕຈ຺ຉາທນມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ລຠາມາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍູປປນ຺ນສ຺ສ ຕິມິຣປິງ຺ຄລສ຺ສ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຂຸທ຺ທກມຈ຺ຉານໍ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເອວເມວ ຎາຓູປປນ຺ນສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ຈ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິໂກ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປກ຺ໂຂ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນິໂກ ໂຫຕິ, ຕຖາ ວາມປກ຺ໂຂ, ປິຎ຺ຉວຏ຺ຏິ ຈ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກາ, ຄີວາ ຕິໍສໂຍຊນິກາ, ມຸຂໍ ນວໂຍຊນໍ, ປາທາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາ, ຕສ຺ມິໍ ສຸປຓ຺ຓວາຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ສຕ຺ຕຏ຺ຐໂຍຊນສຕໍ ຐານໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ອຍໍ ອາກາໂສ ອນນ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ, ກຸຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຕາ, ມຍໍ ປກ຺ຂວາຕປ຺ປຕ຺ຖຣໂຓກາສມ຺ປິ ນ ລຠາມາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍູປປນ຺ນສ຺ສ ສຸປຓ຺ຓຣຎ຺ໂຎ ອາກາໂສ ປຣິຕ຺ໂຕຕິ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຂຸທ຺ທກປກ຺ຂີນໍ ປຣິຕ຺ໂຕຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເອວເມວ ຎາຓູປປນ຺ນສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ຣາຫຸ ອສຸຣິນ຺ໂທ ປນ ປາທນ຺ຕໂຕ ຍາວ ເກສນ຺ຕາ ໂຍຊນານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຫສ຺ສານິ ອຏ຺ຐ ຈ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພາຫານໍ ອນ຺ຕເຣ ທ຺ວາທສໂຍຊນສຕິກໍ, ພຫລຕ຺ເຕນ ຉໂຍຊນສຕິກໍ, ຫຕ຺ຖປາທຕລານິ ຕິໂຍຊນສຕິການິ, ຕຖາ ມຸຂໍ, ເອກງ຺ຄຸລິປພ຺ພໍ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນໍ, ຕຖາ ຠມຸກນ຺ຕຣໍ, ນລາຏໍ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ, ສີສໍ ນວໂຍຊນສຕິກໍ. ຕສ຺ສ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ໂອຕິຓ຺ຓສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກໍ ຊາຓຸປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ອຍໍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຸຕສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຕາ? ມຍໍ ຊາຓຸປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ລຠາມາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍູປປນ຺ນສ຺ສ ຣາຫຸໂນ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອວເມວ ຎາຓູປປນ຺ນສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທາຕິ ອາຫ.

ເຖຣສ຺ສ ຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ຄມ຺ຠີໂຣ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນຕິ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕິຕ຺ຖວາເສນ ໂສຕາປນ຺ນຕາຍ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາເວນາຕິ.

ອິໂຕ ກິຣ ສຕສຫສ຺ສິເມ ກປ຺ເປ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ຫໍສວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ອານນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສຸເມຘາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣກຸມາໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕທິວເສ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ‘‘ປຖວິຍໍ ປາທໍ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາທໍ ອຠິນີຫຣິ. ອຖ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ປທຸມໍ ອຸຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ຘຸຣປຕ຺ຕານິ ນວຸຕິຫຕ຺ຖານິ, ເກສຣໍ ຕິໍສຫຕ຺ຖໍ, ກຓ຺ຓິກາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖາ, ນວຆຏປ຺ປມາຓາ ເຣຓຸ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ອຸພ຺ເພຘໂຕ ອຏ຺ຐປຎ຺ຎາສຫຕ຺ໂຖ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ອຸຠິນ຺ນໍ ພາຫານມນ຺ຕຣໍ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖໍ, ນລາຏໍ ປຎ຺ຈຫຕ຺ຖໍ, ຫຕ຺ຖປາທາ ເອກາທສຫຕ຺ຖາ. ຕສ຺ສ ເອກາທສຫຕ຺ເຖນ ປາເທນ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖາຍ ກຓ຺ຓິກາຍ ອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ຕາຍ ນວຆຏປ຺ປມາຓາ ເຣຓຸ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐປຎ຺ຎາສຫຕ຺ຖໍ ປເທສໍ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອກິຓ຺ຓມໂນສິລາຈຸຓ຺ຓໍ ວິຍ ປຈ຺ໂຈກິຓ຺ຓໍ. ຕທຸປາທາຍ ຠຄວາ ‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕສ຺ສ ເທວິໂລ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອເຫສຸໍ, ອມິຕາ ຈ ອສມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສຸມໂນ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ. ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ຠຄວາ ປິຕຸສງ຺ຄຫໍ ກຸຣຸມາໂນ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຫໍສວຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ວສຕິ.

ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ປນສ຺ສ ສຸມນກຸມາໂຣ ນາມ. ຕສ຺ສ ຣາຊາ ຫໍສວຕິໂຕ ວີສໂຍຊນສເຕ ໂຠຄໍ ອທາສິ. ໂສ ກທາຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣຎ຺ຈ ສຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ. ສຸມໂນ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ເປເສສິ. ຣາຊາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍາ, ຕາຕ, ກສ຺ມາ ຐປິໂຕ’’ຕິ ປຏິເປເສສິ. ໂສ ໂຈເຣ ວູປສເມຕ຺ວາ ‘‘ອຸປສນ຺ໂຕ, ເທວ, ຊນປໂທ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ເປເສສິ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສີຆໍ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ອມຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ຕຸຏ຺ໂຐ ສເຈ ເມ ວຣໍ ເທຕິ, ກິໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ? ອຖ ນໍ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ຫຕ຺ຖິໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຊນປທໍ ຄຓ຺ຫຖ, ສຕ຺ຕຣຕນານິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອປເຣ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປຖວິສ຺ສຣສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘນໍ ທຸລ຺ລຠໍ, ລທ຺ຘມ຺ປິ ເຈຕໍ ສພ຺ພໍ ປຫາຍ ຄມນີຍໍ, ປຸຎ຺ຎເມວ ເອກໍ ອາທາຍ ຄມນີຍໍ, ຕສ຺ມາ ເທເວ ວຣໍ ທທມາເນ ເຕມາສໍ ປທຸມຸຕ຺ຕຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ວຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ນາມ, ມເມຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປນ ອຸປ຺ປາທິຕໍ, ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປິຕຣາ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ, ມຕ຺ຖເກ ຈຸມ຺ພິຕ຺ວາ ‘‘ວຣໍ ເຕ, ປຸຕ຺ຕ, ເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວນ຺ຕໍ ເຕມາສໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ຊີວິຕໍ ອວຎ຺ຌໍ ກາຕຸໍ, ອິທໍ ເມ ວຣໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ນ ສກ຺ກາ, ຕາຕ, ອຎ຺ຎໍ ວເຣຫີຕິ. ເທວ, ຂຕ຺ຕິຍານໍ ນາມ ທ຺ເວກຖາ ນຕ຺ຖິ, ເອຕເມວ ເມ ເທຫິ, ນ ມມຎ຺ເຎນ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຕາຕ, ພຸທ຺ຘານໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕໍ ທຸຊ຺ຊານໍ, ສເຈ ຠຄວາ ນ ອິຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ມຍາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ? ‘‘ສາຘຸ, ເທວ, ອຫໍ ຠຄວໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຠຄວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ໂສ ມຓ຺ຑລມາເຬ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເຕ ນໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຣາຊປຸຕ຺ຕ ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ທສ຺ເສຖ ເມ ຠຄວນ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ນ ມຍໍ, ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠາມາ’’ຕິ. ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ລຠຕີຕິ? ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຣາຊປຸຕ຺ຕາຕິ. ໂສ ‘‘ກຸຫິໍ ຠນ຺ເຕ ເຖໂຣ’’ຕິ? ເຖຣສ຺ສ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕຸໍ, ທສ຺ເສຖ ເມ ຠຄວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ເອຫິ, ຣາຊປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ອາຣຸຫິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ສຸມນ, ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອາຄໂຕຕິ. ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຫີຕິ. ເຖໂຣ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກາສິ, ‘‘ກທາ ອາຄໂຕສິ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ? ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐສຸ, ຠິກ຺ຂູ ປນ ‘‘ນ ມຍໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠາມາ’’ຕິ ມໍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປາເຫສຸໍ, ເຖໂຣ ປນ ເອກວຈເນເນວ ທສ຺ເສສິ, ເຖໂຣ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສເນ ວລ຺ລໂຠ ມຎ຺ເຎຕິ. ອາມ, ຣາຊກຸມາຣ, ວລ຺ລໂຠ ເອສ ຠິກ຺ຂຸ ມຍ຺ຫໍ ສາສເນຕິ. ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ກິໍ ກຕ຺ວາ ວລ຺ລໂຠ ໂຫຕີຕິ? ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ, ກຸມາຣາຕິ. ຠຄວາ ອຫມ຺ປິ ເຖໂຣ ວິຍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວລ຺ລໂຠ ໂຫຕຸກາໂມ, ເຕມາສໍ ເມ ວສ຺ສາວາສໍ ອຘິວາເສຖາຕິ. ຠຄວາ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ຄເຕນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ໂຂ, ຣາຊກຸມາຣ, ຕຖາຄຕາ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກຸມາໂຣ ‘‘ອຎ຺ຎາຕໍ ຠຄວາ, ອຎ຺ຎາຕໍ ສຸຄຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກາເຣມິ, ມຍາ ເປສິເຕ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ທິນ຺ນາ ເມ, ເທວ, ຠຄວຕາ ປຏິຎ຺ຎາ, ມຍາ ປຫິເຕ ຕຸມ຺ເຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ເປເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຍຊເນ ໂຍຊເນ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວີສໂຍຊນສຕໍ ອທ຺ຘານໍ ຄໂຕ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄເຣ ວິຫາຣຏ຺ຐານໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ໂສຠນສ຺ສ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານໍ ທິສ຺ວາ ສຕສຫສ຺ເສນ ກິຓິຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກາເຣສິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ, ເສສຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ກຸຏິເລຓມຓ຺ຑເປ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປາກາຣປຣິກ຺ເຂປໍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຎ຺ຈ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ ມຍ຺ຫໍ ກິຈ຺ຈໍ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປຫິຓຖາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ ສຸມນສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຄມນໍ ປຈ຺ຈາສີສຕີ’’ຕິ. ຠຄວາ ສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ໂຍຊເນ ໂຍຊເນ ວິຫາເຣສຸ ວສມາໂນ ອຄມາສິ. ກຸມາໂຣ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊຍມາໂນ ວິຫາຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ –

‘‘ສຕສຫສ຺ເສນ ເມ ກີຕໍ, ສຕສຫສ຺ເສນ ມາປິຕໍ;

ໂສຠນໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫ, ມຫາມຸນີ’’ຕິ. –

ວິຫາຣໍ ນິຍ຺ຍາເຕສິ. ໂສ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕທາເຣ ຈ ອມຈ຺ເຈ ຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ –‘‘ສຕ຺ຖາ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ທູຣໂຕ ອາຄໂຕ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ນາມ ຘມ຺ມຄຣຸໂນວ, ນາມິສຄຣຸກາ. ຕສ຺ມາ ອຫໍ ອິມໍ ເຕມາສໍ ທ຺ເວ ສາຏເກ ນິວາເສຕ຺ວາ ທສ ສີລານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ຂີຓາສວສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ເຕມາສໍ ທານໍ ທເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ.

ໂສ ສຸມນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານສຠາເຄເຍວ ຐາເນ ວສນ຺ໂຕ ຍໍ ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອກນ຺ຕວລ຺ລໂຠ ເອສ ເຖໂຣ, ເອຕສ຺ເສວ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ອຸປກຏ຺ຐາຍ ປວາຣຓາຍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຠິກ຺ຂູສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ປາທມູເລ ຕິຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍເທຕໍ ມຍາ ມຄ຺ເຄ ໂຍຊນນ຺ຕຣິກວິຫາຣກາຣາປນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕໍ, ຕໍ ເນວ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ນ ມາຣພ຺ຣຫ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ອຸປຏ຺ຐາກຠາວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕນ ກຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຫມ຺ປິ ຠຄວາ ອນາຄເຕ ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫມີ’’ຕິ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ປຕິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ. ຠຄວາ ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ, ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ‘‘ອນາຄເຕ ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສິເມ ກປ຺ເປ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ເສວ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ –

‘‘ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ສພ຺ພເມວ ສມິຊ຺ຌຕຸ;

ສພ຺ເພ ປູເຣນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣໂສ ຍຖາ’’ຕິ. –

ອາຫ. ກຸມາໂຣ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອທ຺ເວຊ຺ຌກຖາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ທຸຕິຍທິວເສເຍວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລປິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ທຕ຺ວາ ປູຊໍ ອກາສິ. ປຸນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ປຓ຺ຓສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຓິອາຘາຣເກ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອກາສິ. ເອຕານິ ປາກຏຏ຺ຐານານິ.

ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ປນ ທານໍ ທທມາໂນວ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມິໂຕທນສກ຺ກສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກຕາຠິນິກ຺ຂມໂນ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປຐມຄມເນນ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ຠຄວຕິ ຠຄວໂຕ ປຣິວາຣຕ຺ຖໍ ຣາຊກຸມາເຣສຸ ປພ຺ພຊນ຺ເຕສຸ ຠທ຺ທິຍາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ເອວເມສ ອາຍສ຺ມາ ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສິມາຍ ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

ຕິຕ຺ຖວາໂສຕິ ປນ ຄຣູນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຫຓສວນປຣິປຸຈ຺ຉນຘາຣຓານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ. ເຕນາປິສ຺ສາຍໍ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສຕາປນ຺ນານຎ຺ຈ ນາມ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ອຸຕ຺ຕານໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຍຎ຺ຈ ອາຍສ຺ມາ ໂສຕາປນ຺ໂນ. ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ຈຕຸຫຕ຺ເຖ ໂອວຣເກ ປທີເປ ຊລມາເນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວິຍ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ອຍຎ຺ຈ ອາຍສ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອຄ຺ໂຄ. ອິຕິ ພາຫຸສຈ຺ຈຠາເວນປິສ຺ສ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຈຕູຫິ ຄມ຺ຠີຣຕາຫິ ຄມ຺ຠີໂຣ. ສາ ປນສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຕາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ. ສາ ສພ຺ພາປິ ເຖຣສ຺ສ ອຸຕ຺ຕານກາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຸສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ມາ ເຫວນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອານນ຺ທ, ຕ຺ວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ ວິສທຎາໂຓ, ເຕນ ເຕ ຄມ຺ຠີໂຣປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ມຍ຺ຫເມວ ນຸ ໂຂ ເອສ ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎສມ຺ປີ’’ຕິ ມາ ເອວໍ ອວຈ.

ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປສາເທນ຺ໂຕ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ອານນ຺ທ, ‘‘ອຖ ຈ ປນ ເມ ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕີ’’ຕິ ມາ ເຫວໍ ອວຈ. ຍທິ ຫິ ເຕ ເອສ ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ໂສຕາປນ຺ໂນ ນາໂຫສິ, ມຍາ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ? ອານນ຺ທ, ອິທໍ ນິພ຺ພານເມວ ຄມ຺ຠີຣໍ, ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ປນ ອຸຕ຺ຕານໂກ ຊາໂຕ, ອຖ ກສ຺ມາ ໂອຬາຣິກໍ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຆສໍໂຍຊນໍ ໂອຬາຣິກໍ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ປຏິຆານຸສຍນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕ຺ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ນ ສຈ຺ຉິກໂຣສິ, ເຕເຍວ ອຓຸສຫຄເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ນ ສຈ຺ຉິກໂຣສິ, ຣູປຣາຄາທີນິ ປຎ຺ຈ ສໍໂຍຊນານິ, ມານານຸສຍໍ ຠວຣາຄານຸສຍໍ ອວິຊ຺ຊານຸສຍນ຺ຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກິເລເສ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ສຈ຺ຉິກໂຣສິ? ກສ຺ມາ ວາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິກໍ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ປູຣິຕປາຣມິໂນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ວິຍ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ນ ປຏິວິຊ຺ຌສິ, ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປູຣິຕປາຣມິໂນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ວິຍ ຈ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນ ປຏິວິຊ຺ຌສິ? ຍທິ ວາ ເຕ ສພ຺ພຖາວ ເອສ ອຸຕ຺ຕານໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ອຖ ກສ຺ມາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຏ຺ຐ ໂສຬສ ວາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປູຣິຕປາຣມິໂນ ພຸທ຺ຘາ ວິຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ນ ສຈ຺ຉິກໂຣສິ? ກິໍ ອນຕ຺ຖິໂກສິ ເອເຕຫິ ວິເສສາຘິຄເມຫິ? ປສ຺ສ ຍາວ ຈ ເຕ ອປຣທ຺ຘໍ, ຕ຺ວໍ ນາມ ສາວກປເທສຎາເຓ ຐິໂຕ ອຕິຄມ຺ຠີຣໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ‘‘ອຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ເມ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ວທສິ. ຕສ຺ສ ເຕ ອິທໍ ວຈນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາຍ ປຈ຺ຈນີກໍ ໂຫຕິ. ຕາທິເສນ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນາ ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາຍ ປຈ຺ຈນີກໍ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕເມຕໍ. ນນຸ ມຍ຺ຫໍ, ອານນ຺ທ, ອິມໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ເສວ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ. ປຈ຺ຈຍາກາຣປຏິວິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ຈ ປນ ເມ ອທິນ຺ນທານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປູຣິຕປາຣມີ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປນ ເມ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ ວິຍ ມາຣພລໍ ວິຘມນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາກມ຺ປິ, ຕຖາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ. ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປນ ເມ ພລວປຈ຺ຈູສສມເຍ, ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ນວຫິ ອາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ອຍທຓ຺ເຑນ ອາໂກຏິຕກໍສຖາໂລ ວິຍ ວິຣວສຕໍ ວິຣວສຫສ຺ສໍ ມຸຎ຺ຈມານາ ວາຕາຫເຕ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ປກມ຺ປິຕ຺ຖ. ເອວໍ ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈ, ເອຕສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ…ເປ… ນາຕິວຕ຺ຕຕີຕິ.

ເອຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສ. ອນນຸໂພຘາຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາວເສນ ອນນຸພຸຊ຺ຌນາ. ອປ຺ປຏິເວຘາຕິ ຕີຣຓປ຺ປຫານປຣິຎ຺ຎາວເສນ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນາ. ຕນ຺ຕາກຸລກຊາຕາຕິ ຕນ຺ຕໍ ວິຍ ອາກຸລຊາຕາ. ຍຖາ ນາມ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ມູສິກຈ຺ຉິນ຺ນໍ ເປສກາຣານໍ ຕນ຺ຕໍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອາກຸລໍ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ອຄ຺ຄໍ, ອິທໍ ມູລ’’ນ຺ຕິ ອຄ຺ເຄນ ວາ ອຄ຺ຄໍ, ມູເລນ ວາ ມູລໍ ສມາເນຕຸໍ ທຸກ຺ກຣໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ສຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຂລິຕາ ອາກຸລາ ພ຺ຍາກຸລາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣ ຐຕ຺ວາ ສກ຺ກາປິ ຠເວຍ຺ຍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ທ຺ເວ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ອາກຸລໍ ຕນ຺ຕໍ ກຎ຺ຊິຍໍ ທຕ຺ວາ ໂກຈ຺ເຉນ ປຫຏໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄຸຬກຊາຕໍ ໂຫຕິ ຄຓ຺ຐິພທ຺ຘໍ, ເອວມິເມ ສຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈເຍສຸ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເຍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕວເສນ ຄຸຬກຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຄຓ຺ຐິພທ຺ຘາ. ເຍ ຫິ ເກຈິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ສນ຺ນິສ຺ສິຕາ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຈ຺ຈຍໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາເຍວ.

ກຸລາຄຓ຺ຐິກຊາຕາຕິ ກຸລາຄຓ຺ຐິກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເປສກາຣກຎ຺ຊິຍສຸຕ຺ຕໍ. ກຸລາ ນາມ ສກຸຓິກາ, ຕສ຺ສາ ກຸລາວໂກຕິປິ ເອເກ. ຍຖາ ຫິ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອາກຸລໍ ອຄ຺ເຄນ ວາ ອຄ຺ຄໍ, ມູເລນ ວາ ມູລໍ ສມາເນຕຸໍ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຠູຕາຕິ ມຸຎ຺ຊຕິຓໍ ວິຍ ປພ຺ພຊຕິຓໍ ວິຍ ຈ ຠູຕາ ຕາທິສາ ຊາຕາ. ຍຖາ ຫິ ຕານິ ຕິຓານິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຕຣຊ຺ຊຸ ຊິຓ຺ຓກາເລ ກຕ຺ຖຈິ ປຕິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ຕິຓານໍ ‘‘ອິທໍ ອຄ຺ຄໍ, ອິທໍ ມູລ’’ນ຺ຕິ ອຄ຺ເຄນ ວາ ອຄ຺ຄໍ, ມູເລນ ວາ ມູລໍ ສມາເນຕຸໍ ທຸກ຺ກຣໍ, ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣ ຐຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ທ຺ເວ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອວມຍໍ ປຊາ ປຈ຺ຈຍໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທິຏ຺ຐິຄຕວເສນ ຄຓ຺ຐິກຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປາໂຍຕິ ນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເປຕ຺ຕິວິສຍອສຸຣກາຍາ. ສພ຺ເພປິ ຫິ ເຕ ວຑ຺ຒິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ ‘‘ອປາໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຕິຠາວໂຕ ທຸຄ຺ຄຕິ, ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ວິນິປາໂຕ. ອິຕໂຣ ປນ –

‘‘ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານ ຈ;

ອພ຺ໂຠຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ສໍສາໂຣຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ’’.

ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ອຖ ໂຂ ຈຸຕິໂຕ ປຏິສນ຺ຘິໍ, ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ຈຸຕິນ຺ຕິ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ຄຓ຺ຫມານາ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ນວສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ມຫາສມຸທ຺ເທ ວາຕກ຺ຂິຕ຺ຕາ ນາວາ ວິຍ ຍນ຺ເຕ ຍຸຕ຺ຕໂຄໂຓ ວິຍ ຈ ປຣິພ຺ຠມຕິເຍວ. ອິຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອປສາເທນ຺ໂຕ ອາຫ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ. ທສມໍ.

ທຸກ຺ຂວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ອສ຺ສຸຕວາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໑. ມຫາວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອສ຺ສຸຕວາຕິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນປຈ຺ຈຍາກາຣສຕິປຏ຺ຐານາທີສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວິນິຈ຺ຉຍຣຫິໂຕ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ປຸຖູນໍ ນານປ຺ປກາຣານໍ ກິເລສາທີນໍ ຊນນາທິກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ປຸຖຸ ກິເລເສ ຊເນນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ປຸຖູນໍ ຄຓນປຖມຕີຕານໍ ອຣິຍຘມ຺ມປຣມ຺ມຸຂານໍ ນີຈຘມ຺ມສມາຈາຣານໍ ຊນານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ປຸຖຸ ວາ ອຍໍ ວິສຸໍເຍວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ, ວິສໍສຏ຺ໂຐ ສີລສຸຕາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕຫິ ອຣິເຍຫິ ຊໂນຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ເອວເມເຕຫິ ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ທ຺ວີຫິປິ ປເທຫິ ເຍ ເຕ –

‘‘ທຸເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ອນ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອໂກ, ກລ຺ຍາເຓໂກ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໙໔); –

ທ຺ເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຄຫິໂຕ. ອິມສ຺ມິນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈກ຺ຂກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ມິນ຺ຕິ ຈຕຸມຫາຠູຕກາເຍ ຈຕຸມຫາຠູເຕຫິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຈຕຸມຫາຠູຕມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ເຐຍ຺ຍ. ວິຣຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ນ ຣຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ວິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ຠເວຍ຺ຍ. ອາຈໂຍຕິ ວຸຑ຺ຒິ. ອປຈໂຍຕິ ປຣິຫານິ. ອາທານນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນິກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ເຠໂທ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຸຑ຺ຒິຫານິນິພ຺ພຕ຺ຕິເຠທາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍກາຣຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ຈາຕຸມຫາຠູຕິເກ ກາເຍ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ກຕ຺ວາ ອຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ກໂຣຕິ. ກສ຺ມາ? ເຕສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຣູປສ຺ມິໍ ຄາໂຫ ພລວາ ອຘິມຕ຺ໂຕ, ເຕນ ເຕສໍ ຣູເປ ຄາຫສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຣູປຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ອຣູເປ ປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ເອວມາຫ.

ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ມນາຍຕນສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈິຕ຺ຕໂຄຈຣຕາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ, ມນນຏ຺ເຐນ ມໂນ, ວິຊານນຏ຺ເຐນ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນາລນ຺ຕິ ນ ສມຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ໂຌສິຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ. ມມາຍິຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາມມຕ຺ເຕນ ມມ ອິທນ຺ຕິ ຄຫິຕໍ. ປຣາມຏ຺ຐນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຣາມສິຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ. ເອຕໍ ມມາຕິ ຕຓ຺ຫາຄາໂຫ, ເຕນ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ເອໂສຫມສ຺ມີຕິ ມານຄາໂຫ, ເຕນ ນວ ມານາ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິຄາໂຫ, ເຕນ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສມຕ຺ໂຖ.

ວຣໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຫ? ປຐມຎ຺ຫິ ເຕນ ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ກຕໍ, ອຣູປໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ, ອຖ ‘‘ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຣູປໂຕ ຄາໂຫ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຣູປໍ ຄໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ຠິຍ຺ໂຍປີຕິ ວສ຺ສສຕໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເອວມາຫ? ກິໍ ອຕິເຣກວສ຺ສສຕໍ ຕິຏ຺ຐມານໍ ຣູປໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ? ນນຸ ປຐມວເຍ ປວຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ມຊ຺ຌິມວຍໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ມຊ຺ຌິມວເຍ ປວຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉິມວຍໍ, ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ປວຕ຺ຕໍ ປຐມຍາມໍ, ປຐມຍາເມ ປວຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມຍາມໍ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ປວຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉິມຍາມໍ ນ ປາປຸຓາຕິ? ຕຖາ ຄມເນ ປວຕ຺ຕໍ ຐານໍ, ຐາເນ ປວຕ຺ຕໍ ນິສຊ຺ຊໍ, ນິສຊ຺ຊາຍ ປວຕ຺ຕໍ ສຍນໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ເອກອິຣິຍາປເຖປິ ປາທສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣເຓ ປວຕ຺ຕໍ ອຕິຫຣຓໍ, ອຕິຫຣເຓ ປວຕ຺ຕໍ ວີຕິຫຣຓໍ, ວີຕິຫຣເຓ ປວຕ຺ຕໍ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ ປວຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິກ຺ເຂປນໍ, ສນ຺ນິກ຺ເຂປເນ ປວຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ໂອຘິ ໂອຘິ ປພ຺ພໍ ປພ຺ພໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕກປາເລ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຕິລາ ວິຍ ປຏປຏາຍນ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ. ຍຖາ ປນ ປທີປສ຺ສ ຊລໂຕ ຊາຕາ ຕໍ ຕໍ ວຏ຺ຏິປ຺ປເທສໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອຖ ຈ ປນ ປເວຓິສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຊລິໂຕ ປທີໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິຘາປິ ປເວຓິວເສນ ອຍມ຺ປິ ກາໂຍ ເອວໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ.

ຣຕ຺ຕິຍາ ຈ ທິວສສ຺ສ ຈາຕິ ຣຕ຺ຕິມ຺ຫິ ຈ ທິວເສ ຈ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຫຕໍ ສາມິວຈນໍ. ອຎ຺ຎເທວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຈ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎເທວ ທິວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ນເມວ ອຎ຺ຎໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອວໍ ປນ ອຕ຺ໂຖ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ຣຕ຺ຕິຍາ ຈ ທິວສສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ອິທໍ ປຸຣິມປເວຓິໂຕ ປຣິຕ຺ຕກໍ ປເວຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປເວຓິວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອກຣຕ຺ຕິໍ ປນ ເອກທິວສໍ ວາ ເອກເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຈ຺ຉຣາກ຺ຂເຓ ອເນການິ ຈິຕ຺ຕໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ມິລິນ຺ທປຎ຺ເຫ –

‘‘ວາຫສຕໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວີຫີນໍ, ອຑ຺ຒຈູຬຎ຺ຈ ວາຫາ, ວີຫິສຕ຺ຕມ຺ພຓານິ, ທ຺ເວ ຈ ຕຸມ຺ພາ, ເອກຈ຺ຉຣາກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕກາ ວີຫີ ລກ຺ຂໍ ຐປີຍມານາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ.

ປວເນຕິ ມຫາວເນ. ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອິມິນາ ນ ໂສ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພສາຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຠູມິໍ ໂອຕຣຕິ. ອຖ ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ມຫາວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຕໍ ສາຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ຈຣຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອຣຎ຺ຎມຫາວນໍ ວິຍ ຫິ ອາຣມ຺ມຓວນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ວເນ ວິຈຣຓມກ຺ກໂຏ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓວເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຈິຕ຺ຕໍ. ສາຂາຄຫຓໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ລຸພ຺ຠນໍ. ຍຖາ ໂສ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣນ຺ໂຕ ມກ຺ກໂຏ ຕໍ ຕໍ ສາຂໍ ປຫາຍ ຕໍ ຕໍ ສາຂໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວມິທໍ ອາຣມ຺ມຓວເນ ວິຈຣນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ກທາຈິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກທາຈິ ສທ຺ທາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ກທາຈິ ອຕີຕໍ, ກທາຈິ ອນາຄຕໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ, ຕຖາ ກທາຈິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ກທາຈິ ພາຫິຣໍ. ຍຖາ ຈ ໂສ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣນ຺ໂຕ ມກ຺ກໂຏ ສາຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຠູມິຍໍ ນິສິນ຺ໂນຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເອກໍ ປນ ປຓ຺ຓສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິສີທຕິ, ເອວເມວ ອາຣມ຺ມຓວເນ ວິຈຣນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ເອກໍ ໂອລຸພ຺ຠາຣມ຺ມຓໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອກຊາຕິຍໍ ປນ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປນ ຠຄວຕາ ຣູປໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຣູເປ ຄາໂຫ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ, ອຣູປໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣູເປ.

ອິທານິ ຕໍ ອຸຠຍໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕຸກາໂມ ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ອາສີວິສທຏ຺ຐູປມາຍ ທີເປຕພ຺ໂພ – ເອໂກ ກິຣ ປຸຣິໂສ ອາສີວິເສນ ທຏ຺ໂຐ, ອຖສ຺ສ ວິສໍ ຫຣິສ຺ສາມີຕິ ເຉໂກ ຠິສກ຺ໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວມນໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຄຣຸໂຬ, ອຸປຣິ ນາໂຄຕິ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິສໍ ອຸປຣິ ອາໂຣເປສິ. ໂສ ຍາວ ອກ຺ຂິປ຺ປເທສາ ອາຣຸຬ຺ຫຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຣໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມິ, ທຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຣິ ຄຣຸໂຬ, ເຫຏ຺ຐາ ນາໂຄຕິ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຓ຺ເຓ ຘຸເມຕ຺ວາ ທຓ຺ຑເກນ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິສໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ທຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ຐເປສິ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຄທເລເປນ ວິສໍ ນິມ຺ມເຖຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂີ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຍນກາມໍ ປກ຺ກາມິ.

ຕຕ຺ຖ ອາສີວິເສນ ທຏ຺ຐສ຺ສ ກາເຍ ວິສປຕິຏ຺ຐານໍ ວິຍ ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຣູເປ ອຘິມຕ຺ຕຄາຫກາໂລ, ເຉໂກ ຠິສກ຺ໂກ ວິຍ ຕຖາຄໂຕ, ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິສສ຺ສ ອາໂຣປິຕກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄເຕນ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຣູປໂຕ ຄາຫໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຣູເປ ປຕິຏ຺ຐາປິຕກາໂລ, ຍາວ ອກ຺ຂິປ຺ປເທສາ ອາຣຸຬ຺ຫວິສສ຺ສ ອຸປຣິ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ປຸນ ມນ຺ຕພເລນ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ທຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ຐປນໍ ວິຍ ສຕ຺ຖາຣາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຣູປໂຕ ຄາຫໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣູເປ ປຕິຏ຺ຐາປິຕກາໂລ. ທຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ຐິຕສ຺ສ ວິສສ຺ສ ອຄທເລເປນ ນິມ຺ມຖນໍ ວິຍ ອຸຠຍໂຕ ຄາຫໍ ນີຫຣຓຕ຺ຖາຍ ອິມິສ຺ສາ ເທສນາຍ ອາຣທ຺ຘກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ອິມິນາ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຜລໍ, ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິອາທິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍອສ຺ສຸຕວາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໒. ທຸຕິເຍ ສຸຂເວທນິຍນ຺ຕິ ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍໍ. ຜສ຺ສນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິໍ. ນນຸ ຈ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ? ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ນ ໂຫຕິ, ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປນ ຊວນເວທນາຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຊ຺ຊາຕິກໍ ຕສ຺ສາຣຸປ຺ປໍ, ຕສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ອນຸຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂເວທນິຍນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆຏ຺ຏນສໂມຘານາຕິ ສງ຺ຆຏ຺ຏເນນ ເຈວ ສໂມຘາເນນ ຈ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນສມ຺ປິຓ຺ຑເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸສ຺ມາຕິ ອຸຓ຺ຫາກາໂຣ. ເຕໂຊ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ອຄ຺ຄິຈຸຓ຺ໂຓ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອຸສ຺ມາກາຣສ຺ເສວ ປນ ເອຕໍ ເວວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຏ຺ຐານນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຣຓີນໍ. ຕຕ຺ຖ ອໂຘອຣຓີ ວິຍ ວຕ຺ຖຸ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓີ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ວິຍ ຜສ຺ໂສ, ອຸສ຺ມາຘາຕຸ ວິຍ ເວທນາ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຸຕ຺ຕມໍສູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໓. ຕຕິເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາຣາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາເວຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ກຕຣາຍ ປນ ອິທໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ? ລາຠສກ຺ກາເຣນ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຍຖາ ຕໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ປູຣິຕທານປາຣມີສຎ຺ຈຍສ຺ສ. ສພ຺ພທິສາສຸ ຫິສ຺ສ ຍມກມຫາເມໂຆ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມໂຫຆໍ ວິຍ ສພ຺ພປາຣມິໂຍ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ ວິຍ ລາຠສກ຺ກາຣມໂຫຆໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍິໍສຸ. ຕໂຕ ຕໂຕ ອນ຺ນປານຍານວຕ຺ຖມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທິຫຕ຺ຖາ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ກຫໍ ພຸທ຺ໂຘ, ກຫໍ ຠຄວາ, ກຫໍ ເທວເທໂວ ນຣາສໂຠ ປຸຣິສສີໂຫ’’ຕິ? ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ. ສກຏສເຕຫິປິ ປຈ຺ຈເຍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ອລຠມານາ ສມນ຺ຕາ ຄາວຸຕປ຺ປມາຓມ຺ປິ ສກຏຘຸເຣນ ສກຏຘຸຣໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເຈວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ອນ຺ຘກວິນ຺ທພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ວິຍ. ສພ຺ພໍ ຂນ຺ຘເກ ເຕສຸ ເຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ອາຄຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຠຄວໂຕ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາປິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ ອປຈິໂຕ ລາຠີ ຈີວຣ-ປິຓ຺ຑປາຕ-ເສນາສນ-ຄິລານ-ປຈ຺ຈຍ-ເຠສຊ຺ຊ-ປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ໂຂ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ (ອຸທາ. ໑໔; ສໍ. ນິ. ໒.໗໐).

ຕຖາ ‘‘ຍາວຕາ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ສງ຺ໂຆ ວາ ຄໂຓ ວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ນາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎໍ ເອກສງ຺ຆມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປຕ຺ຕໍ ຍຖຣິວາຍໍ, ຈຸນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໗໖).

ສ຺ວາຍໍ ຠຄວໂຕ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫານທີນໍ ອຸທກໍ ວິຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຣໂຫຄໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຕີຕພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ເອວຣູໂປ ອໂຫສິ, ອນາຄຕານມ຺ປິ ເອວຣູໂປ ຠວິສ຺ສຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠິກ຺ຂູ ອາຫາຣປຣິຄ຺ຄາຫເກນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ?

ໂສ ອທ຺ທສ ເອກຈ຺ເຈ ອຘຸນາ ປພ຺ພຊິເຕ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາເນ. ທິສ຺ວານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕນ ນ ຈີວຣາທິເຫຕຸ ປູຣິຕາ, ອຸຕ຺ຕມຜລສ຺ສ ປນ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປູຣິຕາ. ອິເມປິ ຠິກ຺ຂູ ມມ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊນ຺ຕາ ນ ຈີວຣາທິເຫຕຸ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ເສວ ປນ ອຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕາ. ເຕ ອິທານິ ອສາຣເມວ ສາຣໍ ອນຕ຺ຖເມວ ຈ ອຕ຺ຖໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ຘມ຺ມສໍເວໂຄ ອຸທປາທິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ປຎ຺ຈມໍ ປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ ສກ຺ກາ ອຠວິສ຺ສ, ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາຫາຣປຣິໂຠໂຄ ປຎ຺ຈມໍ ປາຣາຊິກໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ປນ ສກ຺ກາ ເອວໍ ກາຕຸໍ, ຘຸວປຏິເສວນຏ຺ຐານຎ຺ເຫຕໍ ສຕ຺ຕານໍ. ຍຖາ ປນ ກຖິເຕ ປຎ຺ຈມໍ ປາຣາຊິກໍ ວິຍ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມາທາສໍ ສໍວຣໍ ມຣິຍາທໍ ຐເປສ຺ສາມິ, ຍໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນາຄເຕ ຠິກ຺ຂູ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິມາຍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິມໍ ປຸຕ຺ຕມໍສູປມສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາຣາຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ອາຫາເຣ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສຸ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິອາທິມາຫ? ຕຕ຺ຖ ຊາຍມ຺ປຕິກາຕິ ຊາຍາ ເຈວ ປຕິ ຈ. ປຣິຕ຺ຕໍ ສມ຺ພລນ຺ຕິ ປຸຏຠຕ຺ຕສຕ຺ຕຸໂມທກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ. ກນ຺ຕາຣມຄ຺ຄນ຺ຕິ ກນ຺ຕາຣຠູຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ກນ຺ຕາເຣ ວາ ມຄ຺ຄໍ. ກນ຺ຕາຣນ຺ຕິ ໂຈຣກນ຺ຕາຣໍ ວາຬກນ຺ຕາຣໍ ອມນຸສ຺ສກນ຺ຕາຣໍ ນິຣຸທກກນ຺ຕາຣໍ ອປ຺ປຠກ຺ຂກນ຺ຕາຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ໂຈຣຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ໂຈຣກນ຺ຕາຣໍ. ຍຕ຺ຖ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ ວາຬາ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ວາຬກນ຺ຕາຣໍ. ຍຕ຺ຖ ພລວາມຸຂຍກ຺ຂິນິອາທີນໍ ອມນຸສ຺ສານໍ ວເສນ ຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອມນຸສ຺ສກນ຺ຕາຣໍ. ຍຕ຺ຖ ປາຕຸໍ ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວາ ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ນິຣຸທກກນ຺ຕາຣໍ. ຍຕ຺ຖ ຂາທິຕພ຺ພໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ກນ຺ທມູລາທິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ອປ຺ປຠກ຺ຂກນ຺ຕາຣໍ ນາມ. ຍຕ຺ຖ ປເນຕໍ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ກນ຺ຕາຣເມວ. ຕໍ ປເນຕໍ ເອກາຫທ຺ວີຫຕີຫາທິວເສນ ນິຕ຺ຖຣິຕພ຺ພມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ນ ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອິຘ ປນ ນິຣຸທກໍ ອປ຺ປຠກ຺ຂໍ ໂຍຊນສຕິກກນ຺ຕາຣໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເອວຣູເປ ກນ຺ຕາເຣ ມຄ຺ຄໍ. ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຉາຕກຠເຍນ ເຈວ ໂຣຄຠເຍນ ຈ ຣາຊຠເຍນ ຈ ອຸປທ຺ທຸຕາ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ‘‘ເອຕໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນິຣຸປທ຺ທເວ ຣຏ຺ເຐ ສຸຂໍ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ.

ເອກປຸຕ຺ຕໂກຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ ອນຸກມ຺ປິຕພ຺ພຍຸຕ຺ໂຕ ອຖິຣສຣີໂຣ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ. ວລ຺ລູຣຎ຺ຈ ໂສຓ຺ຑິກຎ຺ຈາຕິ ຆນຆນຏ຺ຐານໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ວລ຺ລູຣໍ, ອຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕສິຣານິສ຺ສິຕຏ຺ຐານານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສູລມໍສຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິປິເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຫເຣຍ຺ຍຸໍ. ກຫໍ ເອກປຸຕ຺ຕກາຕິ ອຍໍ ເຕສໍ ປຣິເທວນາກາໂຣ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຠູຕມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ – ທ຺ເວ ກິຣ ຊາຍມ຺ປຕິກາ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ເຕນ ປາເຖຍ຺ເຍນ ໂຍຊນສຕິກໍ ກນ຺ຕາຣມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຕສໍ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເຖຍ຺ຍໍ ນິຏ຺ຐາສິ, ເຕ ຂຸປ຺ປິປາສາຕຸຣາ ວິຣຬຈ຺ຉາຍາຍໍ ນິສີທິໍສຸ. ຕໂຕ ປຸຣິໂສ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ ອິໂຕ ສມນ຺ຕາ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນານິ ຄາໂມ ວາ ນິຄໂມ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ຕໍ ປຸຣິເສນ ກາຕພ຺ພໍ ພຫຸມ຺ປິ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິກມ຺ມໍ, ນ ທານິ ສກ຺ກາ ຕໍ ມຍາ ກາຕຸໍ, ເອຫິ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣາຫີ’’ຕິ. ປຸນ ສາປິ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ສາມິ ມຍາ ທານິ ຍໍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຕພ຺ພໍ ພຫຸມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນາທິກມ຺ມໍ, ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອຫິ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣາຫີ’’ຕິ. ປຸນ ໂສປິ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ ມາຕຸຄາມມຣເຓນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ນ ຫິ ມນ຺ໂທ ກຸມາໂຣ ມາຕຣາ ວິນາ ຊີວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຍທິ ປນ ມຍໍ ຊີວາມ. ປຸນ ທາຣກໍ ລເຠຍ຺ຍາມ. ຫນ຺ທ ທານິ ປຸຕ຺ຕກໍ ມາເຣຕ຺ວາ, ມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣາມາ’’ຕິ. ຕໂຕ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕມາຫ – ‘‘ຕາຕ, ປິຕຸສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ, ໂສ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ, ‘‘ມຍາ ‘ປຸຕ຺ຕກໍ ໂປເສສ຺ສາມີ’ຕິ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີຫິ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠູຕໍ, ນ ສກ຺ໂກມິ ອຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມາເຣຕຸໍ, ຕ຺ວໍເຍວ ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ ມາຕຸສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິ, ‘‘ມຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິຍາ ໂຄວຕກຸກ຺ກຸຣວຕເທວຕາຍາຈນາທີຫິປິ ຕາວ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠູຕໍ, ໂກ ປນ ວາໂທ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣນ຺ຕິຍາ? ນ ສກ຺ໂກມິ ອຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ປິຕຸສນ຺ຕິກເມວ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ໂສ ທ຺ວິນ຺ນມນ຺ຕຣາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕເຍວ ມໂຕ. ເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມໍສານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ເຕສໍ ໂສ ປຸຕ຺ຕມໍສາຫາໂຣ ນວຫິ ກາຣເຓຫິ ປຏິກູລຕ຺ຕາ ເນວ ທວາຍ ໂຫຕິ, ນ ມທາຍ, ນ ມຓ຺ຑນາຍ, ນ ວິຠູສນາຍ, ເກວລໍ ກນ຺ຕາຣນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາເຍວ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ນວຫິ ກາຣເຓຫິ ປຏິກູໂລຕິ ເຈ? ສຊາຕິມໍສຕາຍ ຎາຕິມໍສຕາຍ ປຸຕ຺ຕມໍສຕາຍ ປິຍປຸຕ຺ຕມໍສຕາຍ ຕຣຸຓມໍສຕາຍ ອາມກມໍສຕາຍ ອໂຠຄມໍສຕາຍ ອໂລຓຕາຍ ອຘູປິຕຕາຍາຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ນວຫິ ກາຣເຓຫິ ປຏິກູລໍ ຕໍ ປຸຕ຺ຕມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ນ ສາຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘມານສາ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວເຍວ ປນ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠເຄ ຐິຕາ ຂາທິໍສຸ. ນ ອຏ຺ຐິນ຺ຫາຣຸຈມ຺ມນິສ຺ສິຕຏ຺ຐານານິ ອປເນຕ຺ວາ ຖູລຖູລໍ ວຣມໍສເມວ ຂາທິໍສຸ, ຫຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕໍ ມໍສເມວ ປນ ຂາທິໍສຸ. ນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ກຓ຺ຐປ຺ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ປນ ເອກທິວສໍ ຍາປນມຕ຺ຕເມວ ຂາທິໍສຸ. ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ຕາ ຂາທິໍສຸ, ວິຄຕມຈ຺ເຉຣມເລນ ປນ ປຣິສຸທ຺ເຘເນວ ເຈຕສາ ຂາທິໍສຸ. ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ມິຄມໍສໍ ວາ ໂມຣມໍສາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຂາທາມາຕິ ສມ຺ມູຬ຺ຫາ ຂາທິໍສຸ, ປິຍປຸຕ຺ຕມໍສຠາວໍ ປນ ຊານນ຺ຕາວ ຂາທິໍສຸ. ນ ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ປຸນປິ ເອວຣູປໍ ປຸຕ຺ຕມໍສໍ ຂາເທຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ປຕ຺ຖນໍ ປນ ວີຕິວຕ຺ຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ. ນ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກນ຺ຕາເຣ ຂາທິຕ຺ວາ ອວສິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ໂລຓມ຺ພິລາທີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສນ຺ນິຘິໍ ອກໍສຸ, ກນ຺ຕາຣປຣິໂຍສາເນ ປນ ‘‘ປຸເຣ ມຫາຊໂນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠູມິຍໍ ວາ ນິຂຓິໍສຸ, ອຄ຺ຄິນາ ວາ ຌາປຍິໍສຸ. ນ ‘‘ໂກຈິ ອຎ຺ໂຎ ອມ຺ເຫ ວິຍ ເອວຣູປໍ ປຸຕ຺ຕມໍສໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ມານໍ ວາ ທປ຺ປໍ ວາ ອກໍສຸ, ນິຫຕມານາ ປນ ນິຫຕທປ຺ປາ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ. ‘‘ກິໍ ອິມິນາ ອໂລເຓນ ອນມ຺ພິເລນ ອຘູປິເຕນ ທຸຄ຺ຄນ຺ເຘນາ’’ຕິ ນ ຫີເຬຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ຫີຬນໍ ປນ ວີຕິວຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ. ນ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຠາໂຄ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຄ ຕວ ປຸຕ຺ໂຕ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕິມຎ຺ຎິໍສຸ. ສມຄ຺ຄາ ປນ ສມ຺ໂມທມານາ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ. ອິມໍ ເນສໍ ເອວຣູປໍ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄາທິປຣິໂຠຄໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆມ຺ປິ ຕໍ ກາຣຓໍ ອນຸຊານາເປນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ເຕ ທວາຍ ວາ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທວາຍ ວາຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໘) ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ. ກນ຺ຕາຣສ຺ສາຕິ ນິຕ຺ຕິຓ຺ຓາວເສສສ຺ສ ກນ຺ຕາຣສ຺ສ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ນວນ຺ນໍ ປາຏິກຸລ຺ຍານໍ ວເສນ ປິຍປຸຕ຺ຕມໍສສທິໂສ ກຕ຺ວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕເມສໍ ນວນ຺ນໍ? ຄມນປາຏິກຸລ຺ຍຕາທີນໍ. ຄມນປາຏິກຸລ຺ຍຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ກພຬີກາຣາຫາຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣິເຍສນປາຏິກຸລ຺ຍຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ, ປຣິໂຠຄນິຘານອາສຍປຣິປກ຺ກາປຣິປກ຺ກສມ຺ມກ຺ຂຓນິສ຺ສນ຺ທປາຏິກຸລ຺ຍຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ, ຕານິ ປເນຕານິ ຄມນປາຏິກຸລ຺ຍຕາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໙໔) ອາຫາຣປາຏິກຸລ຺ຍຕານິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ. ອິຕິ ອິເມສໍ ນວນ຺ນໍ ປາຏິກຸລ຺ຍານໍ ວເສນ ປຸຕ຺ຕມໍສູປມໍ ກຕ຺ວາ ອາຫາໂຣ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ເຕ ຊາຍມ຺ປຕິກາ ປາຏິກຸລ຺ຍໍ ປິຍປຸຕ຺ຕມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ນ ສາຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘມານສາ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວເຍວ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠເຄ ຐິຕາ ຂາທິໍສຸ, ເອວໍ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ອຏ຺ຐິນ຺ຫາຣຸຈມ຺ມນິສ຺ສິຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ຖູລຖູລໍ ວຣມໍສເມວ ຂາທິໍສຸ, ຫຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ປນ ຂາທິໍສຸ, ເອວໍ ສຸກ຺ຂຠຕ຺ຕມນ຺ທພ຺ຍຎ຺ຊນາທີນິ ປິຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖນ ອປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏເກນ ວິຍ ກຸກ຺ກຸເຏນ ວິຍ ຈ ໂອຘິໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕໂຕ ສປ຺ປິມໍສາທິສໍສຏ຺ຐວຣໂຠຊນໍເຍວ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ສີເຫນ ວິຍ ສປທານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ກຓ຺ຐປ຺ປມາຓໍ ຂາທິໍສຸ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ປນ ເອເກກທິວສໍ ຍາປນມຕ຺ຕເມວ ຂາທິໍສຸ, ເອວເມວ ອາຫຣຫຕ຺ຖກາທິພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ວິຍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ອາໂລປານໍ ໂອກາສໍ ຐເປຕ຺ວາວ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ວິຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ໂສ ກິຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ‘‘ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ອມ຺ພິລຸຄ຺ຄາຣສມຸຏ຺ຐາປກໍ ກຕ຺ວາ ເອກທິວສມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ນ ອາຫາເຣສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ, ອຠຸຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປິເວ;

ອລໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໙໘໓);

ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ຕາ ຂາທິໍສຸ, ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ປນ ປຣິສຸທ຺ເຘເນວ ເຈຕສາ ຂາທິໍສຸ, ເອວເມວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ອມຈ຺ຉຣາຍິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ທສ຺ສາມິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒໍ, ສເຈ ຄຫິຕາວເສໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາຣຓີຍຘມ຺ເມ ຐິເຕເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ມຍໍ ມິຄມໍສໍ ວາ ໂມຣມໍສາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຂາທາມາ’’ຕິ ສມ຺ມູຬ຺ຫາ ຂາທິໍສຸ, ປິຍປຸຕ຺ຕມໍສຠາວໍ ປນ ຊານນ຺ຕາວ ຂາທິໍສຸ, ເອວເມວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຂາທາມິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕູປລທ຺ຘິສມ຺ໂມຫໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ນ ຊານາຕິ ‘ຈາຕຸມຫາຠູຕິກກາຍໍ ວຑ຺ເຒມີ’ຕິ, ກາໂຍປິ ນ ຊານາຕິ ‘ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ມໍ ວຑ຺ເຒຕີ’’’ຕິ, ເອວໍ ສມ຺ໂມຫໍ ປຫາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນາປິ ເຈສ ອສມ຺ມູຬ຺ເຫເນວ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ປຸນປິ ເອວຣູປໍ ປຸຕ຺ຕມໍສໍ ຂາເທຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ປຕ຺ຖນໍ ປນ ວີຕິວຕ຺ຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ເອວເມວ ປຓີຕໂຠຊນໍ ລທ຺ຘາ ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ສ຺ເວປິ ປຸນທິວເສປິ ເອວຣູປໍ ລເຠຍ຺ຍໍ’, ລູຂໍ ວາ ປນ ລທ຺ຘາ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ວິຍ ເມ ອຊ຺ຊ ປຓີຕໂຠຊນໍ ນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ວາ ອນຸໂສຈນໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ນິຕ຺ຕຓ຺ເຫນ –

‘‘ອຕີຕໍ ນານຸໂສຈາມິ, ນປ຺ປຊປ຺ປາມິນາຄຕໍ;

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຍາເປມິ, ເຕນ ວຓ຺ໂຓ ປສີທຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໒.໙໐) –

ອິມໍ ໂອວາທໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕນ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນເນວ ຍາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກນ຺ຕາເຣ ຂາທິຕ຺ວາ ອວສິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ໂລຓມ຺ພິລາທີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສນ຺ນິຘິໍ ອກໍສຸ, ກນ຺ຕາຣປຣິໂຍສາເນ ປນ ‘‘ປຸເຣ ມຫາຊໂນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠູມິຍໍ ວາ ນິຂຓິໍສຸ, ອຄ຺ຄິນາ ວາ ຌາປຍິໍສຸ, ເອວເມວ –

‘‘ອນ຺ນານມໂຖ ປານານໍ,

ຂາທນີຍານໍ ອໂຖປິ ວຕ຺ຖານໍ;

ລທ຺ຘາ ນ ສນ຺ນິຘິໍ ກຍິຣາ,

ນ ຈ ປຣິຕ຺ຕເສ ຕານິ ອລຠມາໂນ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໙໓໐); –

ອິມໍ ໂອວາທໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕນ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຍໍ ຍໍ ລຠຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ເສສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສນ຺ນິຘິໍ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ເຕນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ‘‘ໂກຈິ ອຎ຺ໂຎ ອມ຺ເຫ ວິຍ ເອວຣູປໍ ປຸຕ຺ຕມໍສໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ມານໍ ວາ ທປ຺ປໍ ວາ ອກໍສຸ, ນິຫຕມານາ ປນ ນິຫຕທປ຺ປາ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ເອວເມວ ປຓີຕໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອຫມສ຺ມິ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕາທີນ’’ນ຺ຕິ ນ ມາໂນ ວາ ທປ຺ໂປ ວາ ກາຕພ຺ໂພ. ‘‘ນາຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈີວຣາທິເຫຕຸ, ອຣຫຕ຺ຕເຫຕຸ ປນາຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິຫຕມານທປ຺ເປເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຈ ເຕ ‘‘ກິໍ ອິມິນາ ອໂລເຓນ ອນມ຺ພິເລນ ອຘູປິເຕນ ທຸຄ຺ຄນ຺ເຘນາ’’ຕິ ຫີເຬຕ຺ວາ ນ ຂາທິໍສຸ, ຫີຬນໍ ປນ ວີຕິວຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ເອວເມວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິມິນາ ອສ຺ສໂຄຓຠຕ຺ຕສທິເສນ ລູເຂນ ນິຣເສນ, ສຸວານໂທຓິຍໍ ຕໍ ປກ຺ຂິປຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ວາ ‘‘ໂກ ອິມໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ, ກາກສຸນຂາທີນໍ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ທາຍກໍ ວາ ອຫີເຬນ຺ເຕນ –

‘‘ສ ປຕ຺ຕປາຓິ ວິຈຣນ຺ໂຕ, ອມູໂຄ ມູຄສມ຺ມໂຕ;

ອປ຺ປໍ ທານໍ ນ ຫີເຬຍ຺ຍ, ທາຕາຣໍ ນາວຊານິຍາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໑໘); –

ອິມໍ ໂອວາທໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຈ ເຕ ນ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຠາໂຄ, ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຄ, ຕວ ປຸຕ຺ໂຕ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕິມຎ຺ຎິໍສຸ, ສມຄ຺ຄາ ປນ, ສມ຺ໂມທມານາ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ເອວເມວໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຍຖາ ເອກຈ຺ໂຈ ‘‘ໂກ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ທສ຺ສຕິ ນິກ຺ກາຣຓາ ອຸມ຺ມາເຣສຸ ປກ຺ຂລນ຺ຕານໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕານໍ ວິຊາຕມາຕາປິ ໂວ ທາຕພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ມຍໍ ປນ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ປຓີຕານິ ຈີວຣາທີນິ ລຠາມາ’’ຕິ ສີລວນ຺ເຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຕິມຎ຺ຎຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ໂສ ເຕນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິຓ຺ຓຈິຕ຺ໂຕ ອຎ຺ເຎ ເປສເລ ຠິກ຺ຂູ ອຕິມຎ຺ຎຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໖໑).

ເອວໍ ກຎ຺ຈິ ອນຕິມຎ຺ຎິຕ຺ວາ ສພ຺ເພຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມຄ຺ເຄນ ສມ຺ໂມທມາເນນ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ປຣິຎ຺ຎາເຕຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ ອິມາຫິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາເຕ. ກຖໍ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ນາມ ອຍໍ ສວຕ຺ຖຸກວເສນ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປໍ ໂຫຕິ, ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປໍ ກຕ຺ຖ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ? ຊິວ຺ຫາປສາເທ, ຊິວ຺ຫາປສາໂທ ກິນ຺ນິສ຺ສິໂຕ? ຈຕຸມຫາຠູຕນິສ຺ສິໂຕ. ອິຕິ ໂອຊຏ຺ຐມກໍ ຊິວ຺ຫາປສາໂທ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍານິ ມຫາຠູຕານີຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ, ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ຘມ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ. ອິຕິ ສພ຺ເພປິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ສງ຺ເຂປໂຕ ນາມຣູປມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ເຕ ຘມ຺ເມ ສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາເນນ ກພຬີກາຣາຫາຣມຸເຂນ ສປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ຍາຖາວໂຕ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຕເທວ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ນາມຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ວເສນ ສມ຺ມສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາເນນ ໂສ ຕິລກ຺ຂຓປຏິເວຘສມ຺ມສນຎາຓສງ຺ຂາຕາຍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ນາມຣູເປ ຉນ຺ທຣາຄາວກຑ຺ຒເນນ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຣິຊານຕາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສມ຺ຠໂວ ຣາໂຄ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ ເອກປຣິຎ຺ຎາ ສພ຺ພປຣິຎ຺ຎາ ມູລປຣິຎ຺ຎາຕິ. ກຕມາ ເອກປຣິຎ຺ຎາ? ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ເອກຣສຕຓ຺ຫໍ ປຣິຊານາຕິ, ເຕນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ປຣິຎ຺ຎາໂຕວ ໂຫຕີຕິ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສາເຍວ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ສາເຍວ ຫິ ຕຓ຺ຫາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຣູປຣາໂຄ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສທ຺ທຣາຄາທໂຍ. ອິຕິ ຍຖາ ເອກສ຺ເສວ ໂຈຣສ຺ສ ປຎ຺ຈມຄ຺ເຄ ຫນໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ສີເສ ຉິນ຺ເນ ປຎ຺ຈປິ ມຄ຺ຄາ ເຂມາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ປຣິຎ຺ຎາຕາຍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ເອກປຣິຎ຺ຎາ ນາມ.

ກຕມາ ສພ຺ພປຣິຎ຺ຎາ? ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ຕປິຓ຺ຑປາຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາໂຄ ລພ຺ຠຕິ. ກຖໍ? ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຕາວສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ໂອໂລກຍໂຕ ຣູປຣາໂຄ ໂຫຕິ, ອຸຓ຺ເຫ ສປ຺ປິມ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ອາສິຎ຺ຈນ຺ເຕ ປຏປຏາຕິ ສທ຺ໂທ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຕຖາຣູປໍ ຂາທນີຍໍ ວາ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ມຸຣຸມຸຣູຕິ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອສ຺ສາທຍໂຕ ສທ຺ທຣາໂຄ. ຊີຣກາທິວສຄນ຺ຘໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘຣາໂຄ, ສາທຸຣສວເສນ ຣສຣາໂຄ. ມຸທຸໂຠຊນໍ ຜສ຺ສວນ຺ຕນ຺ຕິ ອສ຺ສາທຍໂຕ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຣາໂຄ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອາຫາເຣ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຕ຺ເຕ ສພ຺ໂພປິ ໂສ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ສພ຺ພປຣິຎ຺ຎາ ນາມ.

ກຕມາ ມູລປຣິຎ຺ຎາ? ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ສ ຫິ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ມູລໍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ຕສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕິສ຺ສຠເຍ ກິຣ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ຊາຍມ຺ປຕິການໍ ອຸປນິຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນາໂຫສິ. ກສ຺ມາ? ອາຫາຣມນ຺ທຕາຍ. ຠເຍ ປນ ວູປສນ຺ເຕ ໂຍຊນສຕິໂກ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີໂປ ທາຣການໍ ຊາຕມງ຺ຄເລຫິ ເອກມງ຺ຄໂລ ອໂຫສິ. ອິຕິ ມູລຠູເຕ ອາຫາເຣ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ປຣິຎ຺ຎາໂຕວ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ມູລປຣິຎ຺ຎາ ນາມ.

ນຕ຺ຖິ ຕໍ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ເຕນ ຣາເຄນ ສທ຺ຘິໍ ປຫາເນກຏ຺ຐຕາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ. ເອວມຍໍ ເທສນາ ຍາວ ອນາຄາມິມຄ຺ຄາ ກຖິຕາ. ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ປນ ມາ ໂວສານໍ ອາປຊ຺ຊິໍສູ’’ຕິ ເອເຕສໍເຍວ ຣູປາທີນໍ ວເສນ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ປຐມາຫາໂຣ (ນິຏ຺ຐິໂຕ).

ທຸຕິເຍ ນິຈ຺ຈມ຺ມາຕິ ຂຸຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສິງ຺ຄມູລາ ສກລສຣີຣໂຕ ອຸທ຺ທາລິຕຈມ຺ມາ ກິໍສຸກຣາສິວຓ຺ຓາ. ກສ຺ມາ ປນ ອຎ຺ຎໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສໂຄຓາທິອຸປມໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈມ຺ມຄາວູປມາ ຄຫິຕາຕິ? ຕິຕິກ຺ຂິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ມາຕຸຄາໂມ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ຕິຕິກ຺ຂິຕຸໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວ ຜສ຺ສາຫາໂຣ ອພໂລ ທຸພ຺ພໂລຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສທິສເມວ ອຸປມໍ ອາຫຣິ. ກຸຏ຺ຏນ຺ຕິ ສິລາກຸຏ຺ຏາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ກຸຏ຺ຏນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ນາມ ອຸຓ຺ຓນາຠິສຣພູມູສິກາທໂຍ. ຣຸກ຺ຂນິສ຺ສິຕາຕິ ອຸຈ຺ຈາລິງ຺ຄປາຓກາທໂຍ. ອຸທກນິສ຺ສິຕາຕິ ມຈ຺ຉສຸໍສຸມາຣາທໂຍ. ອາກາສນິສ຺ສິຕາຕິ ຑໍສມກສກາກກຸລລາທໂຍ. ຂາເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕໍ ຕໍຐານສນ຺ນິສ຺ສຍມູລິກໍ ປາຓຂາທນຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ເນວ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ, ນ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມສຣີຣສມ຺ພາຫນອຸຓ຺ໂຫທການິ ອິຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ຜສ຺ສາຫາຣມູລກໍ ກິເລສປາຓກຂາທນຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ເຕຠູມກຜສ຺ເສນ ອນຕ຺ຖິໂກ ໂຫຕິ.

ຜສ຺ເສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ປຣິຎ຺ຎາເຕຕິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາເຕ. ອິຘາປິ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຜສ຺ໂສ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເຕສໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ຍາຖາວໂຕ ທສ຺ສນໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ເຖວ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ວເສນ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ຕຸລນໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນ ນາມຣູເປ ຉນ຺ທຣາຄນິກ຺ກຑ຺ຒໂນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ. ຕິສ຺ໂສ ເວທນາຕິ ເອວໍ ຜສ຺ສາຫາເຣ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ປຣິຎ຺ຎາຕາວ ໂຫນ຺ຕິ ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ. ອິຕິ ຜສ຺ສາຫາຣວເສນ ເທສນາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກຖິຕາ. ທຸຕິຍາຫາໂຣ.

ຕຕິເຍ ອງ຺ຄາຣກາສູຕິ ອງ຺ຄາຣານໍ ກາສຸ. ກາສູຕິ ຣາສິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາວາໂຏປິ.

‘‘ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ອປເຣ ຜຸຓນ຺ຕິ,

ນຣາ ຣຸທນ຺ຕາ ປຣິທຑ຺ຒຄຕ຺ຕາ;

ຠຍຎ຺ຫິ ມໍ ວິນ຺ທຕິ ສູຕ ທິສ຺ວາ,

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ມາຕລິ ເທວສາຣຖີ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໒.໔໖໒); –

ເອຕ຺ຖ ຣາສິ ‘‘ກາສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກິນ຺ນຸ ສນ຺ຕຣມາໂນວ, ກາສຸໍ ຂນສິ ສາຣຖີ’’ຕິ? (ຊາ. ໒.໒໒.໓). –

ເອຕ຺ຖ ອາວາໂຏ. ອິຘາປິ ອຍເມວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສາຘິກໂປຣິສາຕິ ອຕິເຣກໂປຣິສາ ປຎ຺ຈຣຕນປ຺ປມາຓາ. ວີຕຈ຺ຈິການໍ ວີຕຘູມານນ຺ຕິ ເອເຕນສ຺ສ ມຫາປຣິຬາຫຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຊາລາຍ ວາ ຫິ ຘູເມ ວາ ສຕິ ວາໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ປຣິຬາໂຫ ມຫາ ນ ໂຫຕິ, ຕທຠາເວ ວາຕາຠາວໂຕ ປຣິຬາໂຫ ມຫາ ໂຫຕິ. ອາຣກາວສ຺ສາຕິ ທູເຣເຍວ ຠເວຍ຺ຍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອງ຺ຄາຣກາສຸ ວິຍ ຫິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຊີວິຕຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ວິຍ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິໂຕ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ທ຺ເວ ພລວນ຺ໂຕ ປຸຣິສາ ວິຍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ. ເຕສໍ ຕໍ ປຸຣິສໍ ນານາພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ອຸປກຑ຺ຒນກາໂລ ວິຍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ກມ຺ມາຍູຫນກາໂລ. ກມ຺ມຎ຺ຫິ ອາຍູຫິຍມານເມວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ ນາມ. ອງ຺ຄາຣກາສຸນິທານໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິຍ ກມ຺ມນິທານໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຣິຎ຺ຎາເຕຕິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາເຕ. ປຣິຎ຺ຎາໂຍຊນາ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາຕິ ກາມຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ອິມາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຕຓ຺ຫາມູລກຕ຺ຕາ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ. ນ ຫິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ອປ຺ປຫີເນ ຜລໍ ປຫີຍຕິ. ອິຕິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາຣວເສນປິ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ເທສນາ ກຖິຕາ. ຕຕິຍາຫາໂຣ.

ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາຄຸຈາຣິນ຺ຕິ ປາປຈາຣິໍ ໂທສກາຣກໍ. ກຖໍ ໂສ ປຸຣິໂສຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ ກຖໍຠູໂຕ, ກິໍ ຍາເປຕິ, ນ ຍາເປຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ? ຕເຖວ ເທວ ຊີວຕີຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ, ອິທານິປິ ຕເຖວ ຊີວຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ອິຘາປິ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຣາຊາ ວິຍ ຫິ ກມ຺ມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອາຄຸຈາຣີ ປຸຣິໂສ ວິຍ ວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ຕີຓິ ສຕ຺ຕິສຕານິ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ, ອາຄຸຈາຣິໍ ປຸຣິສໍ ‘‘ຕີຫິ ສຕ຺ຕິສເຕຫິ ຫນຖາ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ອາຓຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ກມ຺ມຣຎ຺ຎາ ວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປກ຺ຂິປນກາໂລ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕີຓິ ສຕ຺ຕິສຕານິ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ, ສຕ຺ຕີສຸ ປນ ທຸກ຺ຂໍ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຕີຫິ ປຫຏວຓມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເອວເມວ ປຏິສນ຺ຘິຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ນຕ຺ຖິ, ທິນ຺ນາຍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ເຕ ວິປາກທຸກ຺ຂໍ ສຕ຺ຕິປຫຏວຓມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິຍ ໂຫຕິ.

ປຣິຎ຺ຎາເຕຕິ ຕີເຫວ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາເຕ. ອິຘາປິ ປຣິຎ຺ຎາໂຍຊນາ ຜສ຺ສາຫາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ນາມຣູປນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ. ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ຕໍ ປຣິຎ຺ຎາຕເມວ ໂຫຕິ ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາ ສຫຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ. ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣວເສນປິ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ເທສນາ ກຖິຕາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖາຫາໂຣ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອຕ຺ຖິຣາຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຣາໂຄຕິອາທີນິ ໂລຠສ຺ເສວ ນາມານິ. ໂສ ຫິ ຣຎ຺ຊນວເສນ ຣາໂຄ, ນນ຺ທນວເສນ ນນ຺ທີ, ຕຓ຺ຫາຍນວເສນ ຕຓ຺ຫາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຣູຬ຺ຫນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ຊວາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນສມຕ຺ຖຕາຍ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ເຈວ ວິຣູຬ຺ຫຎ຺ຈ. ຍຕ຺ຖາຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ເຏ ຠຸມ຺ມໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວາ ປຸຣິມປຸຣິມປເທ ເອຕໍ ຠຸມ຺ມໍ. ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘີຕິ ອິທໍ ອິມສ຺ມິໍ ວິປາກວຏ຺ເຏ ຐິຕສ຺ສ ອາຍຕິວຏ຺ຏເຫຕຸເກ ສງ຺ຂາເຣ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຣຊກຈິຕ຺ຕກາຣາ ວິຍ ຫິ ສຫກມ຺ມສມ຺ຠາຣໍ ກມ຺ມໍ, ຜລກຠິຕ຺ຕິທຸສ຺ສປຏາ ວິຍ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ. ຍຖາ ຣຊກຈິຕ຺ຕກາຣາ ປຣິສຸທ຺ເຘສຸ ຜລກາທີສຸ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ເອວເມວ ສສມ຺ຠາຣກກມ຺ມໍ ຠເວສຸ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອກຸສເລນ ຈິຕ຺ຕກາເຣນ ສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ ຣູປໍ ວິຣູປໍ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕໍ ອມນາປໍ, ເອວເມວ ເອກຈ຺ໂຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກໂຣຕິ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອທຕ຺ວາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕໍ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ອມນາປໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຍຖາ ປນ ກຸສເລນ ຈິຕ຺ຕກາເຣນ ສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ ຣູປໍ ສຸຣູປໍ ໂຫຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕໍ ມນາປໍ, ເອວເມວ ເອກຈ຺ໂຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກໂຣຕິ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓໍ ສຸສຓ຺ຐິຕໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ວິຍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອາຫາຣໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຫາຣນາມຣູປານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ວິປາກວິຘິໍ ນາມຣູເປນ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນາມຣູປສງ຺ຂາຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ອາຍຕິຠວສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກູຏາຄາຣນ຺ຕິ ເອກກຓ຺ຓິກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ກຕໍ ອຄາຣໍ. ກູຏາຄາຣສາລາຕິ ທ຺ເວ ກຓ຺ຓິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕສາລາ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ຂີຓາສວສ຺ສ ກມ຺ມໍ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສູຣິຍຣສ຺ມິ ປນ ອຕ຺ຖິ, ສາ ເກວລໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຠາເວນ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາ ນາມ ຊາຕາ, ຂີຓາສວສ຺ສ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິຕາຍ ເອວ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ກາຍາທໂຍ ອຕ຺ຖິ, ເຕຫິ ປນ ກຕກມ຺ມໍ ກຸສລາກຸສລໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ກິຣິຍມຕ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ອວິປາກໍ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິຕາຍ ເອວ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ນາມ ຊາຕນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ນຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໕. ປຎ຺ຈເມ ນາມຣູເປ ໂຂ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ຂາເຣສຸ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕິ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ? ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ຫິ ຕຕິໂຍ ຠໂວ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ ນ ຆຏີຍຕິ. ມຫາປຸຣິໂສ ຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຈໂວກາຣວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐຕິ.

ນນຸ ຈ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາເຣສຸ ອທິຏ຺ເຐສຸ ນ ສກ຺ກາ ພຸທ຺ເຘນ ຠວິຕຸນ຺ຕິ. ສຈ຺ຈໍ ນ ສກ຺ກາ, ອິມິນາ ປນ ເຕ ຠວອຸປາທານຕຓ຺ຫາວເສນ ທິຏ຺ຐາວ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ໂຄຘໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ຕໍ ກູປໍ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ຂຓິຕ຺ວາ ໂຄຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ນ ປຣຠາຄໍ ຂເນຍ຺ຍ, ກສ຺ມາ? ກສ຺ສຈິ ນຕ຺ຖິຕາຍ. ເອວໍ ມຫາປຸຣິໂສປິ ໂຄຘໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຍ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຊຣາມຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອິມສ຺ສ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ອິມສ຺ສ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຍາວ ນາມຣູປຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສປິ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຓເມວ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຕໂກ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວວເສນ ສມ຺ມສນຈາໂຣ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ປຏິນິວຕ຺ເຕສິ, ປຣໂຕ ຕຸຈ຺ຉກູປສ຺ສ ອຠິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣທ຺ວຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕເທຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິປສ຺ສນາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສມ຺ມສນູປຄໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ອຄ຺ຄເຫສິ.

ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕຕີຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ. ກຕມໍ ປເນຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕຕີຕິ? ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ວິປສ຺ສນາວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ, ວິປສ຺ສນາວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ. ອຸຠຍມ຺ປິ ນາມຣູປໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ນາມຣູປໂຕ ປຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຊາເຍຖ ວາຕິອາທີສຸ ວິຎ຺ຎາເຓ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕ, ນາມຣູເປ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕ, ທ຺ວີສຸປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍສຸ ໂຫນ຺ເຕສຸ ເອຕ຺ຕເກນ ຊາເຍຖ ວາ ອຸປປຊ຺ເຊຖ ວາ. ອິໂຕ ຫິ ປຣໍ ກິມຎ຺ຎໍ ຊາເຍຖ ວາ ອຸປປຊ຺ເຊຖ ວາ, ນນຸ ເອຕເທວ ຊາຍຕິ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈາຕິ?

ເອວໍ ສທ຺ຘິໍ ອປຣາປຣຈຸຕິປຏິສນ຺ຘີຫິ ປຎ຺ຈ ປທານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ຍທິທໍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣວເສນ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປມູລກໍ ອາຍຕິຊຣາມຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ອຎ຺ຊສນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຸທ຺ຘາປວນ຺ຕນ຺ຕິ ອາປໂຕ ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘາປນ຺ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣນ ປາກາຣວຕ຺ຖຸນາ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຣມຓີຍນ຺ຕິ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈ ນານາຠຓ຺ຑານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣມຓີຍໍ. ມາເປຫີຕິ ມຫາຊນໍ ເປເສຕ຺ວາ ວາສໍ ກາເຣຫິ. ມາເປຍ຺ຍາຕິ ວາສໍ ກາເຣຍ຺ຍ. ກາເຣນ຺ໂຕ ຈ ປຐມໍ ອຏ຺ຐາຣສ ມນຸສ຺ສໂກຏິໂຍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕາວ ສມ຺ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອປຣານິ ປຎ຺ຈກຸລານິ ເປເສຍ຺ຍ. ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕາວ ສມ຺ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອປຣານິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສກຸລານິ ເປເສຍ຺ຍ. ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕາວ ສມ຺ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອປຣານິ ຕິໍສ ກຸລານິ ເປເສຍ຺ຍ. ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕາວ ສມ຺ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອປຣໍ ກຸລສຫສ຺ສໍ ເປເສຍ຺ຍ. ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕາວ ສມ຺ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອປຣານິ ເອກາທສນຫຸຕານິ ກຸລານິ ເປເສຍ຺ຍ. ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕາວ ສມ຺ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອປຣານິ ຈຕຸຣາສີຕິກຸລສຫສ຺ສານິ ເປເສຍ຺ຍ. ປຸນ ‘‘ສມ຺ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ກິໍ ວເທສິ? ມຫນ຺ຕໍ ນຄຣໍ ອສມ຺ພາຘໍ, ອິມິນາ ນເຍນ ກຸລານິ ເປເສຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ປູເຣຕຸໍ, ເຠຣິໍ ປນ ຈຣາເປຕ຺ວາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣໍ ອິມາຍ ຈ ອິມາຍ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປນ຺ນໍ, ເຍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸກາມາ, ຍຖາສຸຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ອິມຎ຺ຈິມຎ຺ຈ ປຣິຫາຣໍ ລຠິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ນຄຣສ຺ສ ເຈວ ວຓ຺ຓໍ ໂລກສ຺ສ ຈ ປຣິຫາຣລາຠໍ ໂຆສາເປຖາ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ໂສ ເອວໍ ກເຣຍ຺ຍ. ຕໂຕ ມນຸສ຺ສາ ນຄຣຄຸຓຎ຺ເຈວ ປຣິຫາຣລາຠຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ພທິສາຫິ ສໂມສຣິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປູເຣຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ອສ຺ສ ຜີຕຎ຺ຈ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຕທສ຺ສ ນຄຣໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອິທ຺ຘນ຺ຕິ ສມິທ຺ຘໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ. ຜີຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ປຸປ຺ຜິຕໍ. ພາຫຸຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ພຫູຫິ ຎາຕພ຺ພໍ, ພຫຸຊນານໍ ຫິຕໍ ວາ. ‘‘ພຫຸຊນ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ອາກິຓ຺ຓໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏ຺ຐໍ. ວຸຑ຺ຒິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ, ເສຏ຺ຐຠາວຎ຺ເຈວ ວິປຸລຠາວຎ຺ຈ ປຕ຺ຕໍ, ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ອຄ຺ຄນຄຣໍ ຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອຣຎ຺ຎປວເນ ຈຣມານປຸຣິໂສ ວິຍ ຫິ ທີປງ຺ກຣປາທມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາຣມິໂຍ ປູຣຍມາໂນ ມຫາປຸຣິໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປຸພ຺ພເກຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ອນຸຍາຕມຄ຺ຄທສ຺ສນໍ ວິຍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄສ຺ສ ທສ຺ສນໍ, ປຸຣິສສ຺ສ ຕໍ ເອກປທິກມຄ຺ຄໍ ອນຸຄຈ຺ຉໂຕ ອປຣຠາເຄ ມຫາມຄ຺ຄທສ຺ສນໍ ວິຍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິວິປສ຺ສນາຍ ຈິຓ຺ຓນ຺ເຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄທສ຺ສນໍ, ປຸຣິສສ຺ສ ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉໂຕ ປຸຣໂຕ ນຄຣທສ຺ສນໍ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ນິພ຺ພານນຄຣທສ຺ສນໍ, ພຫິນຄຣໍ ປເນຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎນ ທິຏ຺ຐໍ, ອຎ຺ເຎນ ມນຸສ຺ສວາສໍ ກຕໍ, ນິພ຺ພານນຄຣໍ ສຕ຺ຖາ ສຍເມວ ປສ຺ສິ, ສຍໍ ວາສມກາສິ. ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ທິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ທິຏ຺ຐກາໂລ, ຕສ຺ສ ຈຕູຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ນິພ຺ພານໍ ປວິຏ຺ຐກາໂລ, ຕສ຺ສ ນຄຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຠຓ຺ຑວວຕ຺ຖານກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ປໂຣປຓ຺ຓາສກຸສລຘມ຺ມວວຕ຺ຖານກາໂລ. ນຄຣສ຺ສ ອຄາຣກຣຓຕ຺ຖໍ ກຸລປຣິເຍສນກາໂລ ວິຍ ສຕ຺ຖຸ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕ ໂວໂລກນກາໂລ, ເຕນ ປຸຣິເສນ ຍາຈິຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ມຫາກຸຏຸມ຺ພິກໍ ທິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຍາຈິຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣໍ ທິຏ຺ຐກາໂລ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາກຸຏຸມ຺ພິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ນຄຣວາສໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ປຫິຕກາໂລ ວິຍ ຠຄວໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມທິວເສ ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕກາໂລ, ມຫາກຸຏຸມ຺ພິເກນ ອຏ຺ຐາຣສ ປຸຣິສໂກຏິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄເຕນ ຘມ຺ມຈກ຺ເກ ປວຕ຺ຕິເຕ ເຖຣສ຺ສ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕກາໂລ, ເອວໍ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປຐມໍ ອາວາສິຕໍ, ຕໂຕ ສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ ນຄຣນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນ ຕາວາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈ ກຸລານິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ຈຕຸຣາສີຕິກຸລສຫສ຺ສເປສນໍ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຎ຺ຈມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕາທີນິ ເທເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍສປມຸຂາ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ກຸລປຸຕ຺ຕາ, ຕິໍສ ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍາ, ສຫສ຺ສປຸຣາຓຊຏິລາ, ພິມ຺ພິສາຣປມຸຂານິ ເອກາທສປຸຣິສນຫຸຕານິ, ຕິໂຣກຸຏ຺ຏານຸໂມທເນ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສານີຕິ ເອຕ຺ຕກສ຺ສ ຊນສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ເປສິຕກາໂລ, ອຖ ເຕນ ນເຍນ ນຄເຣ ອປູຣິຍມາເນ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ນຄຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໂຆສນໍ ກຸລານໍ ປຣິຫາຣລາຠໂຆສນໍ ວິຍ ຈ ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐ ທິວເສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖິການໍ ນິພ຺ພານວຓ຺ຓສ຺ສ ເຈວ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕານໍ ຊາຕິກນ຺ຕາຣາທິນິຕ຺ຖຣຓານິສໍສສ຺ສ ຈ ໂຆສນໍ, ຕໂຕ ສພ຺ພທິສາຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ນຄຣສໂມສຣຓໍ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອນຸໂລມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນານໍ ອປຣິມາຓານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ນິພ຺ພານສໂມສຣຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ. ອຍຎ຺ຫິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ປວາຣຓສຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໕) ອວຕ຺ຕມານກຏ຺ເຐນ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອວຬຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ‘‘ປຸຣາຓມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ສກລສາສນໍ. ອິທ຺ຘນ຺ຕິ ຌານສ຺ສາເທນ ສມິທ຺ຘໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ. ຜີຕນ຺ຕິ ອຠິຎ຺ຎາຠຣເຓຫິ ປຸປ຺ຜິຕໍ. ວິຕ຺ຖາຣິກນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ. ພາຫຸຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ພຫຸຊນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕນ຺ຕິ ຍາວ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຕ຺ຖິ, ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ ສຸເທສິຕໍ ຕຖາຄເຕນາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສມ຺ມສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໖. ຉຏ຺ເຐ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ກສ຺ມາ ອາມນ຺ເຕສິ? ຍສ຺ມາສ຺ສ ສຸຂຸມາ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕາ ຘມ຺ມເທສນາ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ຊນປເທ ມນຸສ຺ສາ ສເຫຕຸກາ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ. ສິນິທ຺ຘານິ ກິເຣຕ຺ຖ ໂຠຊນານິ, ຕານິເສວໂຕ ຊນສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ວຑ຺ຒຕິ, ເຕ ຄມ຺ຠີຣໍ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕໍ ຘມ຺ມກຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຠຄວາ ທີຆມຊ຺ຌິເມສຸ ມຫາສຕິປຏ຺ຐານານິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໒ ອາທໂຍ) ມຫານິທານໍ (ທີ. ນິ. ໒.໙໕ ອາທໂຍ), ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາຍໍ (ມ. ນິ. ໓.໖໖ ອາທໂຍ), ສໍຍຸຕ຺ຕເກ ຈູຬນິທານາທິສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ອຎ຺ຎານິ ຄມ຺ຠີຣານິ ສຸຕ຺ຕານິ ຕຕ຺ເຖວ ກເຖສິ. ສມ຺ມສຖ ໂນຕິ ສມ຺ມສຖ ນຸ. ອນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມສນ຺ຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈຍສມ຺ມສນໍ. ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘສີຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣວເສນ ພ຺ຍາກາຣາເປຕຸກາມສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕຖາ ອພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣວເສນ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ເທສນາ ຍຖານຸສນ຺ຘິໍ ນ ຄຕາ, ເທສນາຍ ຍຖານຸສນ຺ຘິຄມນຕ຺ຖໍ ເອຕທໂວຈ. ເຕນຫານນ຺ທ, ສຸຓາຖາຕິ ອິທໍ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອສມ຺ຠິນ຺ນປທໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຫິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຸປຘິນິທານນ຺ຕິ ຂນ຺ຘຸປຘິນິທານໍ. ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຸປຘີຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຊາຍຕິ. ນິວິສຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ.

ຍໍ ໂຂ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ໂລກສ຺ມິໍ ປິຍສຠາວຎ຺ເຈວ ມຘຸຣສຠາວຎ຺ຈ. ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກຕິອາທີສຸ ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂາທີສຸ ມມຕ຺ເຕນ ອຠິນິວິຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຈກ຺ຂຸໍ ອາທາສາທີສຸ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓານຸສາເຣນ ວິປ຺ປສນ຺ນປຎ຺ຈປສາທໍ ສຸວຓ຺ຓວິມາເນ ອຸຄ຺ຆາຏິຕມຓິສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂສຕໍ ຣຊຕປນາຬິກໍ ວິຍ ປາມງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕຸງ຺ຄນາສາຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຆານໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຐປິຕຫຣິຕາລວຏ຺ຏິໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຊິວ຺ຫໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຏລໍ ວິຍ ມຸທຸສິນິທ຺ຘມຘຸຣຣສທໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກາຍໍ ສາລລຏ຺ຐິໍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ມນໍ ອຎ຺ເຎສໍ ມເນນ ອສທິສໍ ອຸຬາຣໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ.

ນິຈ຺ຈໂຕ ອທ຺ທກ຺ຂຸນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອທ຺ທສໍສຸ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ສກລສ຺ມາປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ. ທກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ. ອາປານີຍກໍໂສຕິ ສຣກສ຺ສ ນາມໍ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອາປໍ ປິວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາປານີໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາປານີໂຍ ຈ ໂສ ກໍໂສ ຈາຕິ ອາປານີຍກໍໂສ. ສຸຣາມຓ຺ຑສຣກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ‘‘ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ປນ ກໍເສ ຐິຕປານເມວ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕຕິ ຆມ຺ເມນ ອຠິຕຕ຺ໂຕ. ຆມ຺ມປເຣໂຕຕິ ຆມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ໂຐ, ອນຸຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິວໂຕ ຫິ ໂຂ ຕໍ ຉາເທສ຺ສຕີຕິ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ປານີຍໍ ວຓ຺ຓາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ, ສກລສຣີຣໍ ວາ ຜຣິຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາທຍມານໍ ຐສ຺ສຕິ. ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຕິ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ອາປານີຍກໍໂສ ວິຍ ຫິ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕປຸຣິໂສ ວິຍ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ອາປານີຍກໍເສນ ນິມນ຺ຕນປຸຣິໂສ ວິຍ ໂລເກ ປິຍຣູເປນ ສາຕຣູເປນ ອາຣມ຺ມເຓນ ນິມນ຺ຕກຊໂນ, ອາປານີຍກໍເສ ສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ອາປານກມນຸສ຺ໂສ ວິຍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທິໂກ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ. ຍເຖວ ຫິ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອປໂລກິຕມນຸສ຺ໂສ ອາປານີຍກໍເສ ຄຸຓຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາໂຣເຈຕິ, ເອວເມວ ອາຈຣິໂຍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ກເຖຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອາປານີຍກໍສມ຺ຫິ ຄຸເຓ ຈ ອາທີນເວ ຈ ອາໂຣຈິເຕ ໂສ ປຸຣິໂສ ປິຍວຓ຺ຓາທິສມ຺ປທາຍເມວ ສຎ຺ຊາຕເວໂຄ ‘‘ສເຈ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຫສາ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຍ ຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຣຓໍ ວາ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ, ຠິກ຺ຂຸ, ‘‘ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ທສ຺ສນາທິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂສມນສ຺ສມຕ຺ຕເມວ ອສ຺ສາໂທ, ອາທີນໂວ ປນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິໂກ ພຫຸ ນານປ຺ປກາໂຣ, ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ’’ຕິ ເອວໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ອານິສໍສຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ກເຖຕ຺ວາ – ‘‘ສມຓປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ຠວ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ໂອວທິໂຕປິ ອສ຺ສາທພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ‘‘ສເຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອາທີນໂວ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ອປສາເທຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ເຈວ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປຫາຍ ໂລກາມິສກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕາຍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ຕໂຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປູເຣນ຺ໂຕ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທນາທິກາເລ ‘‘ໂຈໂຣ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ສິໂຕ ອິເຘວ ຫຕ຺ຖປາທາທິເຉທນໍ ປຕ຺ວາ ສມ຺ປຣາເຍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ.

ປານີເຍນ ວາ ວິເນຕຸນ຺ຕິ ສີເຕນ ວາຣິນາ ຫຣິຕຸໍ. ທຘິມຓ຺ຑເກນາຕິ ທຘິມຓ຺ຑນມຕ຺ເຕນ. ຠຏ຺ຐໂລຓິກາຍາຕິ ສໂລເຓນ ສຕ຺ຕຸປານີເຍນ. ໂລຓໂສວີຣເກນາຕິ ສພ຺ພຘຎ຺ຎຜລກຬີຣາທີນິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂລຓໂສວີຣກໍ ນາມ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕນ.

ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ປເນຕ຺ຖ – ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕປຸຣິໂສ ວິຍ ວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕກາເລ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປຏິສງ຺ຂາ ອາປານີຍກໍສໍ ປຫາຍ ປານີຍາທີຫິ ປິປາສສ຺ສ ວິໂນທນໍ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຉທ຺ວາຣາທີນິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕຜລາຘິຄໂມ, ປານີຍາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປານານິ ວິຍ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ, ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ສຸຣາປິປາສິຕໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ສຸຂິໂນ ເຍນ ກາມໍ ຄມນໍ ວິຍ ຂີຓາສວສ຺ສ ຈຕຸມຄ຺ຄປານໍ ປິວິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ນິພ຺ພານທິສໍ ຄມນກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນຬກລາປີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໗. ສຕ຺ຕເມ ກິນ຺ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິ ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕິ? ‘‘ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ກຖໍ ນຸ ໂຂ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍຊານນຕ຺ຖໍ. ອປິຈ ອຕີເຕ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ວິນິຈ຺ຉຍິໍສູຕິ ອນາຄເຕ ຠິກ຺ຂູ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິປິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອິທາເນວ ໂຂ ມຍນ຺ຕິ ອິທໍ ເຖໂຣ ຍສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ. ນຬກລາປິໂຍຕິ ອິຘ ປນ ອຍກລາປາທິວເສນ ອຸປມໍ ອນາຫຣິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປານໍ ອພລທຸພ຺ພລຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ອຸປມາ ອາຠຕາ.

ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຈໂວກາຣຠວວເສນ ເທສນາ ກຖິຕາ. ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ວຕ຺ຖູຫີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ ປເທສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວເສນ ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ກາຣເຓຫິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐໂມ ຘມ຺ມກຖິກຄຸໂຓ, ທຸຕິຍາ ປຏິປຕ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິຜລໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມນເຍນ ເທສນາສມ຺ປຕ຺ຕິ ກຖິຕາ, ທຸຕິເຍນ ເສກ຺ຂຠູມິ, ຕຕິເຍນ ອເສກ຺ຂຠູມີຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ໂກສມ຺ພິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໘. ອຏ຺ຐເມ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວາຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ປຣສ຺ສ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຍໍ ເອສ ຠຓຕິ, ຕໍ ຠູຕນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອປຣສ຺ສ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ກາຣຓໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ‘‘ອຕ຺ຖິ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຣຸຈິຍາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອໂກ ‘‘ຈິຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ອນຸສ຺ສໂວ ອຕ຺ຖິ, ຠູຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສເວນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ເອກໍ ກາຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂສ ‘‘ອຕ຺ເຖຕ’’ນ຺ຕິ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອປຣສ຺ສ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ເອກາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຍາຍສ຺ສ ຕໍ ກາຣຓໍ ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ຂມຕິ, ໂສ ‘‘ອຕ຺ເຖຕ’’ນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຖໂຣ ປນ ປຎ຺ຈປິ ເອຕານິ ກາຣຓານິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂຎາເຓນ ປຏິວິທ຺ຘຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ, ອາວຸໂສ ມຸສິລ, ສທ຺ຘາຍາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວາຕິ ສທ຺ຘາທີນິ ກາຣຓານິ ຐເປຕ຺ວາ, ວິນາ ເອເຕຫິ ກາຣເຓຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ.

ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ເຖໂຣ ຂີຓາສໂວ, ອຫໍ ປນ ຂີຓາສໂວຕິ ວາ ນ ວາຕິ ວາ ອວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີເຍວ ອໂຫສິ. ອາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປວິຏ຺ຐໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ກສ຺ມາ ອໂວຈ? ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠວນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ ນາມາຕິ ເສເຂຫິປິ ຊານິຕພ຺ໂພ ປຎ຺ໂຫ ເອສ, ອຍໍ ປນ ເຖໂຣ ອິມໍ ເຖຣໍ ອເສຂຠູມິຍາ ກາເຣຕິ, ອິມໍ ຐານໍ ຊານາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອຕໍ ອໂວຈ.

ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ທິຏ຺ຐໍ. ນ ຈມ຺ຫິ ອຣຫນ຺ຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຣຫໍ ນ ໂຫມີຕິ ທີເປຕິ. ຍໍ ປນສ຺ສ ອິທານິ ‘‘ຠວນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ຎາຓໍ, ຕໍ ເອກູນວີສຕິຍາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ. ອຸທປາໂນຕິ ວີສຕິໍສຫຕ຺ຖຄມ຺ຠີໂຣ ປານີຍກູໂປ. ອຸທກວາຣໂກຕິ ອຸທກອຸສ຺ສິຎ຺ຈນວາຣໂກ. ອຸທກນ຺ຕິ ຫິ ໂຂ ຎາຓໍ ອສ຺ສາຕິ ຕີເຣ ຐິຕສ຺ສ ໂອໂລກຍໂຕ ເອວໍ ຎາຓໍ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ຈ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາຕິ ອຸທກໍ ປນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ອຸທປາເນ ອຸທກທສ຺ສນໍ ວິຍ ຫິ ອນາຄາມິໂນ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ, ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕປຸຣິໂສ ວິຍ ອນາຄາມີ, ອຸທກວາຣໂກ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ, ຍຖາ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕປຸຣິໂສ ອຸທປາເນ ອຸທກໍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ອນາຄາມີ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ‘‘ອຸປຣິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ຍຖາ ປນ ໂສ ປຸຣິໂສ ອຸທກວາຣກສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ອຸທກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ກາເຍນ ຜຸສິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ເອວໍ ອນາຄາມີ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຸປຍນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໙. ນວເມ ອຸປຍນ຺ໂຕຕິ ອຸທກວຑ຺ຒນສມເຍ ອຸປຣິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ມຫານທິໂຍຕິ ຄງ຺ຄາຍມຸນາທິກາ ມຫາສຣິຕາໂຍ. ອຸປຍາເປຕີຕິ ອຸປຣິ ຍາເປຕິ, ວຑ຺ເຒຕິ ປູເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊາ ອຸປຍນ຺ຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ ອຸປຣິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ກຸຓນ຺ຕີ. ສງ຺ຂາເຣ ອຸປຍາເປຕີຕິ ສງ຺ຂາເຣ ອຸປຣິ ຍາເປຕິ ວຑ຺ເຒຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປຍນ຺ໂຕຕິ ອປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂອສຣນ຺ໂຕ. ອວິຊ຺ຊາ ອປຍນ຺ຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ ອປຄຈ຺ຉມານາ ໂອສຣມານາ ອຸປຣິ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂາເຣ ອປຍາເປຕີຕິ ສງ຺ຂາເຣ ອປຄຈ຺ຉາເປຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ. ນວມໍ.

໑໐. ສຸສິມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໐. ທສເມ ຄຣຸກໂຕຕິ ສພ຺ເພຫິ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈິຕ຺ເຕນ ຄຣຸກໂຕ. ມານິໂຕຕິ ມເນນ ປິຍາຍິໂຕ. ປູຊິໂຕຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍປູຊາຍ ປູຊິໂຕ. ອປຈິໂຕຕິ ນີຈວຸຕ຺ຕິກຣເຓນ ອປຈິໂຕ. ສຕ຺ຖາຣຎ຺ຫິ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ໂອຕຣນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ ເທນ຺ຕິ, ອໍສກູຏໂຕ ສາຏກໍ ອປເນນ຺ຕິ, ອາສນໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ວນ຺ທນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂສ ເຕຫິ ອປຈິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ສຸສິໂມຕິ ເອວໍນາມໂກ ເວທງ຺ເຄສຸ ກຸສໂລ ປຓ຺ຑິຕປຣິພ຺ພາຊໂກ. ເອຫິ ຕ຺ວນ຺ຕິ ເຕສໍ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕາທີນິ ອາຄມ຺ມ ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ກວິເສຏ຺ໂຐ ປເນສ ອຸຕ຺ຕມກວິຕາຍ ສາວການໍ ຄນ຺ຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕໍ ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອຸປນິສິນ຺ນກຖມ຺ປິ ອນຸໂມທນມ຺ປິ ສຣຠຎ຺ຎມ຺ປີຕິ ເອວມາທີນິ ກເຖນ຺ຕິ, ເຕ ເຕສໍ ປສນ຺ນາ ລາຠໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕິ. ສເຈ ມຍໍ ຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານາຕິ, ຕໂຕ ໂຖກໍ ຊາເນຍ຺ຍາມ, ອຕ຺ຕໂນ ສມຍໍ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຍມ຺ປິ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ກເຖຍ຺ຍາມ, ຕໂຕ ເອເຕຫິ ລາຠິຕຣາ ຠເວຍ຺ຍາມ. ໂກ ນຸ ໂຂ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຂິປ຺ປເມວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສຸສິໂມ ປຏິພໂລ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ.

ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ, ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຫໍ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປໍ ລທ຺ຘຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຄຣຸ ເຕຊຸສ຺ສໂທ ນິຍມມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ອກາເລ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ, ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສມເຍ ນ ສກ຺ກາ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ. ສາວເກສຸປິສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂຓມ຺ຫິ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສມາຘິລກ຺ຂຓສ຺ມິໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ, ມຫາກສ຺ສໂປ ຘຸຕງ຺ຄຘເຣສຸ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸເກສຸ, ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມກຖິເກສຸ, ອຸປາລິຕ຺ເຖໂຣ ວິນຍຘເຣສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ, ອຍໍ ປນ ອານນ຺ໂທ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຕິປິຏກຘໂຣ, ສຕ຺ຖາປິສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຖິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ, ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວຣານໍ ລາຠີ, ຈຕູຫິ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຕສ຺ສ ສມີປໍ ຄໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຘມ຺ມໍ ລທ຺ຘຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ສຍໍ ອປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ຕິຕ຺ຖິຍສມເຍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ‘ອຫໍ ສຕ຺ຖາ’ຕິ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສາສນສ຺ສ ອລາຠາຍປິ ປຣິສກ຺ເກຍ຺ຍ. ນ ໂຂ ປນສ຺ສາຫໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາຊານາມິ, ສຕ຺ຖາ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນຫານນ຺ທ, ສຸສິມໍ ປພ຺ພາເຊຖາຕິ ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຕິຕ຺ຖິຍສມເຍ ‘ອຫໍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ສຕ຺ຖາ’ຕິ ປຏິຊານມາໂນ ຈຣຕິ, ‘ອິຘ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມີ’ຕິ ກິຣ ວທຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍິ ປສນ຺ໂນ, ອຸທາຫຸ ມຍ຺ຫໍ ສາວເກສຸ, ອຸທາຫຸ ມຍ຺ຫໍ ວາ ມມ ສາວການໍ ວາ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສນ຺ໂນ’’ຕິ? ອຖສ຺ສ ເອກຏ຺ຐາເນປິ ປສາທາຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ມມ ສາສເນ ຘມ຺ມໍ ເຖເນສ຺ສາມີຕິ ປພ຺ພຊຕິ. ອິຕິສ຺ສ ອາຄມນໍ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ; ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ກີທິສາ’’ຕິ? ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ‘ຘມ຺ມໍ ເຖເນສ຺ສາມີ’ຕິ ປພ຺ພຊຕິ, ກຕິປາເຫເນວ ປນ ຆເຏຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເຕນຫານນ຺ທ, ສຸສິມໍ ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ອຎ຺ຎາ ພ຺ຍາກຕາ ໂຫຕີຕິ ເຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕມາສໍ ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອນ຺ໂຕເຕມາເສ ຆເຏນ຺ຕາ ວາຍມນ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິໍສຸ. ເຕ ‘‘ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສາມາ’’ຕິ ປວາຣິຕປວາຣຓາ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎາຕິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ນາມໍ. ພ຺ຍາກຕາຕິ ອາໂຣຈິຕາ. ອສ຺ໂສສີຕິ ໂສ ກິຣ ໂອຫິຕໂສໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຕໍ ຕໍ ກຖໍ ສຸຓິຕຸກາໂມ. ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ? ຕໍ ກິຣສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຎ຺ຎາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຣມປ຺ປມາຓໍ ສາຣຠູຕາ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປສງ຺ກມິ.

ອເນກວິຫິຕນ຺ຕິ ອເນກວິຘໍ. ອິທ຺ຘິວິຘນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາສໍ. ອາວິຠາວໍ ຕິໂຣຠາວນ຺ຕິ ອາວິຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິໂຣຠາວໍ, ຕິໂຣຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາວິຠາວໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕິໂຣກຸຏ຺ຏນ຺ຕິ ປຣກຸຏ຺ຏໍ. ອິຕຣປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນຎ຺ຈ ນິມຸຊ຺ຊນຎ຺ຈ. ປລ຺ລງ຺ເກນາຕິ ປລ຺ລງ຺ກພນ຺ຘເນນ. ກມຖາຕິ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວາ ສກ຺ໂກຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ? ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓຕິ ປກ຺ຂຍຸຕ຺ໂຕ ສກຸໂຓ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອິມສ຺ສ ອິທ຺ຘິວິຘສ຺ສ, ອິໂຕ ປເຣສໍ ທິພ຺ພໂສຕາທີນຎ຺ຈ ວຓ຺ຓນານໂຍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາຕິ ອງ຺ຄສນ຺ຕຕາຍ ເຈວ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍ ຈ ສນ຺ຕາ ອາຣຸປ຺ປວິໂມກ຺ຂາ. ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາຕິ ນາມກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ປຏິລຠິຕ຺ວາ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕາ ໂຂ ມຍໍ, ອາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ມຍໍ ນິຊ຺ຌານກາ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກາ ປຎ຺ຎາມຕ຺ເຕເນວ ວິມຸຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອາຊາເນຍ຺ຍາສິ ວາ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ສຸສິມ, ນ ວາ ຕ຺ວໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາສີຕິ ກສ຺ມາ ເອວມາຫໍສຸ? ເອວໍ ກິຣ ເນສໍ ອໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ອິມສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ທສພລໍ ປນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ, ຕໍ ປຐມຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນິພ຺ພາເນ ຎາຓນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ຈິຓ຺ຓນ຺ເຕ ປວຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ, ຕໍ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເອວມາຫ.

ອາຊາເນຍ຺ຍາສິ ວາຕິອາທິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ວິນາປິ ສມາຘິໍ ເອວໍ ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສຸສິມ, ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາ ນ ສມາຘິນິສ຺ສນ຺ໂທ, ນ ສມາຘິອານິສໍໂສ, ນ ສມາຘິສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາຍ ປເນໂສ ນິສ຺ສນ຺ໂທ, ວິປສ຺ສນາຍ ອານິສໍໂສ, ວິປສ຺ສນາຍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຊາເນຍ຺ຍາສິ ວາ ຕ຺ວໍ, ນ ວາ ຕ຺ວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ອຖ ໂຂ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ ປຸພ຺ເພ, ປຈ຺ຉາ ນິພ຺ພາເນ ຎາຓນ຺ຕິ.

ອິທານິສ຺ສ ປຏິເວຘຠພ຺ພຕໍ ຎຕ຺ວາ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສຸສິມ? ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາຕິອາທິມາຫ? ເຕ ປຣິວຏ຺ຏເທສນາວສາເນ ປນ ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອິທານິສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ, ສຸສິມ, ປສ຺ສສີຕິອາທິມາຫ. ອປິ ປນ ຕ຺ວໍ, ສຸສິມາຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣຠິ? ນິຊ຺ຌານການໍ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກຠິກ຺ຂູນໍ ປາກຏກຣຓຕ຺ຖໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ນ ເກວລໍ ຕ຺ວເມວ ນິຊ຺ຌານໂກ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ, ເອເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ເອວຣູປາເຍວາຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວາຕິ. ທສມໍ.

ມຫາວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ໂຄ

໑. ຊຣາມຣຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໑-໗໒. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ເຄ ຊຣາມຣຓາທີສຸ ເອເກກປທວເສນ ເອເກກໍ ກຕ຺ວາ ເອກາທສ ສຸຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວາຕິ.

ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາລໍ

໑. ສຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໓. ອິໂຕ ປຣໍ ‘‘ສຕ຺ຖາ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສ ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ຕຖາ ຕຖາ ພຸຊ຺ຌນການໍ ເວເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຖາຕິ ພຸທ຺ໂຘ ວາ ໂຫຕຸ ສາວໂກ ວາ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ລຠຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຖາ ນາມ, ໂສ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ. ສິກ຺ຂາ ກຣຓີຍາຕິ ຕິວິຘາປິ ສິກ຺ຂາ ກາຕພ຺ພາ. ໂຍຄາທີສຸ ໂຍໂຄຕິ ປໂຍໂຄ. ຉນ຺ໂທຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຈ຺ຉນ຺ໂທ. ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີຕິ ສພ຺ພສຫໍ ອຘິມຕ຺ຕວີຣິຍໍ. ອປ຺ປຏິວານີຕິ ອນິວຕ຺ຕນາ. ອາຕປ຺ປນ຺ຕິ ກິເລສຕາປນວີຣິຍເມວ. ສາຕຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຕຕກິຣິຍໍ. ສຕີຕິ ຊຣາມຣຓາທິວເສນ ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ. ສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕາທິສເມວ ຎາຓໍ. ອປ຺ປມາໂທຕິ ສຈ຺ຈຠາວນາຍ ອປ຺ປມາໂທ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາໂລ ນວໂມ.

ນິທານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຠິສມຍສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ນຂສິຂາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໔. ອຠິສມຍສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ນຂສິຂາຍນ຺ຕິ ມໍສຏ຺ຐາເນນ ວິມຸຕ຺ເຕ ນຂຄ຺ເຄ. ນຂສິຂາ ຈ ນາມ ໂລກິຍານໍ ມຫຕີປິ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖຸ ປນ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລປຕ຺ຕໂກຏິ ວິຍ ສຸຂຸມາ. ກຖໍ ປເນຕ຺ຖ ປໍສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ? ອຘິຏ຺ຐານພເລນ. ຠຄວຕາ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ຎາເປຕຸກາເມນ ອຘິຏ຺ຐານພເລນ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ. ສຕິມໍ ກລນ຺ຕິ ມຫາປຖວິຍາ ປໍສຸໍ ສຕໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອກໂກຏ຺ຐາສໍ. ປຣໂຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຠິສເມຕາວິໂນຕິ ປຎ຺ຎາຍ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ປຸຣິມໍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິກ຺ຂີຓໍ ປຣິຍາທິຓ຺ຓໍ ອຸປນິຘາຍາຕິ ເອຕເທວ ພຫຸຕຣໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍທິທໍ ປຣິກ຺ຂີຓນ຺ຕິ ເອວໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຸປນິຘາຍ, ຎາເຓນ ຕໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕມໍ ປເນຕ຺ຖ ປຸຣິມທຸກ຺ຂໍ ນາມ? ຍໍ ປຣິກ຺ຂີຓໍ. ກຕມໍ ປນ ປຣິກ຺ຂີຓໍ? ຍໍ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ກຕມໍ ປນ ອຸປນິຘາຍ? ຍໍ ສຕ຺ຕສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ອປາເຍ ອຏ຺ຐມຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຣິກ຺ຂີຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ສຕ຺ຕ ວາເຣ, ສຕ຺ຕສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣມຕາຕິ ອິທມສ຺ສ ປຣໍ ປມາຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມຫຕ຺ຖິໂຍຕິ ມຫໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິປ຺ຜາທໂກ. ປຐມໍ.

໒. ໂປກ຺ຂຣຓີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໕. ທຸຕິເຍ ໂປກ຺ຂຣຓີຕິ ວາປີ. ອຸພ຺ເພເຘນາຕິ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ. ສມຕິຕ຺ຕິກາຕິ ມຸຂວຏ຺ຏິສມາ. ກາກເປຍ຺ຍາຕິ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຕີເຣ ຐິເຕນ ກາເກນ ປກຕິຍາປິ ມຸຂຕຸຓ຺ຑິກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປາຕຸໍ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສໍເຠຊ຺ຊອຸທກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໖-໗໗. ຕຕິເຍ ຍຕ຺ຖິມາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມ຺ຠິຊ຺ຊຏ຺ຐາເນ ອິມາ. ສໍສນ຺ທນ຺ຕີຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ທນ຺ຕິ. ສເມນ຺ຕີຕິ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ວາ ຕິ ວາຕິ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ. ອຸທກຜຸສິຕານີຕິ ອຸທກພິນ຺ທູນິ. ສໍເຠຊ຺ຊອຸທກນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຫິ ນທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ.

໕. ປຖວີສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໘-໘໔. ປຎ຺ຈເມ ມຫາປຖວິຍາຕິ ຈກ຺ກວາຬພ຺ຠນ຺ຕຣາຍ ມຫາປຖວິຍາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ. ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕິໂຍຕິ ປທຣຏ຺ຐິປມາຓາ. ຄຸຬິກາຕິ ມຕ຺ຕິກຄຸຬິກາ. ອຸປນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຍ຺ຍ. ຉຏ຺ຐາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິໂຍສາເນ ປນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊການໍ ອຘິຄໂມຕິ ພາຫິຣການໍ ສພ຺ໂພປິ ຄຸຓາຘິຄໂມ ປຐມມຄ຺ເຄນ ອຘິຄຕຄຸຓານໍ ສຕຠາຄມ຺ປິ ສຫສ຺ສຠາຄມ຺ປິ ສຕສຫສ຺ສຠາຄມ຺ປິ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ. ປຎ຺ຈມາທີນິ.

ອຠິສມຍສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ນານຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ

໑.ຘາຕຸນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໕. ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ຐສຸຎ຺ຎຕຏ຺ຐສງ຺ຂາເຕນ ສຠາວຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ຘມ຺ມານໍ ນານາສຠາໂວ ຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸຘາຕູຕິອາທີສຸ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຣູປຘາຕຸ, ຈກ຺ຂຸປສາທວຕ຺ຖຸກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ໂສຕປສາໂທ ໂສຕຘາຕຸ, ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ສທ຺ທຘາຕຸ, ໂສຕປສາທວຕ຺ຖຸກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຆານປສາໂທ ຆານຘາຕຸ, ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ຄນ຺ຘຘາຕຸ, ຆານປສາທວຕ຺ຖຸກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຆານວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຊິວ຺ຫາປສາໂທ ຊິວ຺ຫາຘາຕຸ, ຣສາຣມ຺ມຓໍ ຣສຘາຕຸ, ຊິວ຺ຫາປສາທວຕ຺ຖຸກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ກາຍປສາໂທ ກາຍຘາຕຸ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ, ກາຍປສາທວຕ຺ຖຸກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ ມໂນຘາຕຸ, ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ສຸຂຸມຣູປານິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຘມ຺ມຘາຕຸ, ສພ຺ພມ຺ປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂສຬສ ຘາຕຸໂຍ ກາມາວຈຣາ, ອວສາເນ ທ຺ເວ ຈຕຸຠູມິກາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ຜສ຺ສນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໖. ທຸຕິເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຜສ຺ສນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ນານາສຠາໂວ ຜສ຺ໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ມໂນທ຺ວາເຣ ປຐມຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ. ມໂນຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ກິຣິຍາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຐມຊວນສມ຺ຜສ຺ໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ໂນຜສ຺ສນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໗. ຕຕິເຍ ໂນ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນຘາຕູຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ ປຐມຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕິຍໍ.

໔. ເວທນານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມໂນຘາຕຸໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພາປິ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ເວທນາ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິຜາສຸກຕ຺ຖໍ ປນ ອນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນເວທນເມວ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນສມ຺ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຐມຊວນເວທນາ, ປຐມຊວນສມ຺ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ທຸຕິຍຊວນເວທນາຕິ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍເວທນານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໙. ປຎ຺ຈເມ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ ວຸຕ຺ຕນຍາວ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ເທສິຕາຕິ. ອິຕິ ທຸຕິຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ມໂນຘາຕຸໍ ມໂນຘາຕູຕິ ອຄເຫຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ມໂນຘາຕູຕິ ຄຫິຕໍ. ສພ຺ພານິ ເຈຕານິ ຕຖາ ຕຖາ ກຖິເຕ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ເທສິຕານິ. ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ພາຫິຣຘາຕຸນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໐. ຉຏ຺ເຐ ປນ ປຎ຺ຈ ຘາຕຸໂຍ ກາມາວຈຣາ, ຘມ຺ມຘາຕຸ ຈຕຸຠູມິກາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໑. ສຕ຺ຕເມ ຣູປຘາຕູຕິ ອາປາເຖ ປຕິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຣສ຺ສ ວາ ສາຏກເວຐນາທິວຕ຺ຖຸກໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ. ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ. ຣູປສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີຫິ ຕີຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ. ຣູປຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ຣູເປ ຉນ຺ທິກຕຏ຺ເຐນ ຉນ຺ໂທ. ຣູປປຣິຬາໂຫຕິ ຣູເປ ອນຸຑຫນຏ຺ເຐນ ປຣິຬາໂຫ. ຣູປປຣິເຍສນາຕິ ປຣິຬາເຫ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ປຣິເຍສນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສຎ຺ຎາສງ຺ກປ຺ປຉນ຺ທາ ເອກຊວນວາເຣປິ ນານາຊວນວາເຣປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ປຣິຬາຫປຣິເຍສນາ ປນ ນານາຊວນວາເຣເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘາຕຸນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ເອວໍ ຣູປາທິນານາສຠາວໍ ຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຣູປສຎ຺ຎາທິນານາສຠາວສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ໂນປຣິເຍສນານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໒. ອຏ຺ຐເມ ໂນ ຘມ຺ມປຣິເຍສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຘມ຺ມປຣິຬາໂຫຕິ ເອວໍ ອາຄຕໍ ປຏິເສຘມຕ຺ຕເມວ ນານໍ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ພາຫິຣຜສ຺ສນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໓-໙໔. ນວເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຎ຺ຎາ. ຣູປສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ຕີຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສງ຺ກປ຺ໂປ. ຣູປສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ຜສ຺ໂສ. ເວທນາຕິ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວມານາ ເວທນາ. ຉນ຺ທາທໂຍ ວຸຕ຺ຕນຍາວ. ຣູປລາໂຠຕິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ສຫ ຕຓ຺ຫາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ‘‘ຣູປລາໂຠ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ຕາວ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກນໂຍ ເອກສ຺ມິໍ ເຍວາຣມ຺ມເຓ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອປໂຣ ອາຄນ຺ຕຸກາຣມ຺ມຓມິສ຺ສໂກ ໂຫຕິ – ຣູປສຎ຺ຎາ ຣູປສງ຺ກປ຺ໂປ ຜສ຺ໂສ ເວທນາຕິ ອິເມ ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຘຸວປຣິໂຠເຄ ນິພທ຺ຘາຣມ຺ມເຓ ໂຫນ຺ຕິ. ນິພທ຺ຘາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ ປິຍໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກາຣມ຺ມຓໍ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສມານມ຺ປິ ໂຂເຠຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ຄາມິເຍຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ຄາມມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈສ຺ສ ສມເຍ ອຸປາສິກາ ນທິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ຘາຕິຄຓປຣິວຸຕາ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ທູຣໂຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກມາຕຸຄາໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠເຓ ຊານາຫິ, ກາ ເອສາ’’ຕິ ປຸຣິສໍ ເປເສສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄໂຕ, ‘‘ກາ ເອສາ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຍຖາສຠາວໍ ອາໂຣເຈສິ. ເອວໍ ອາຄນ຺ຕຸກາຣມ຺ມຓໍ ໂຂເຠຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຉນ຺ໂທ ຣູປຉນ຺ໂທ ນາມ, ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຣິຬາໂຫ ຣູປປຣິຬາໂຫ ນາມ, ສຫາເຍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຣິເຍສນໍ ຣູປປຣິເຍສນາ ນາມ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ສຫ ຕຓ຺ຫາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຣູປລາໂຠ ນາມ.

ອຸຣຸວລ຺ລິຍວາສີ ຈູຬຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ຠຄວຕາ ຜສ຺ສເວທນາ ປາຬິຍາ ມຊ຺ເຌ ຄຫິຕາ, ປາຬິໍ ປນ ປຣິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ສງ຺ກປ຺ໂປ ຣູປສງ຺ກປ຺ໂປ ຕສ຺ມິໍ ຉນ຺ໂທ ຣູປຈ຺ຉນ຺ໂທ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິຬາໂຫ ຣູປປຣິຬາໂຫ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິເຍສນາ ຣູປປຣິເຍສນາ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ສຫ ຕຓ຺ຫາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຣູປລາໂຠ. ເອວໍ ລທ຺ຘາຣມ຺ມເຓ ປນ ຜຸສນໍ ຜສ຺ໂສ, ອນຸຠວນໍ ເວທນາ. ຣູປສມ຺ຜສ຺ໂສ ຣູປສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ອປຣມ຺ປິ ອວິຠູຕວາຣໍ ນາມ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ສາຓິປາກາເຣຫິ ວາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຕິຓປຓ຺ຓາທີຫິ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ‘‘ອຸປຑ຺ຒໍ ທິຏ຺ຐໍ ເມ ອາຣມ຺ມຓໍ, ສຸຏ຺ຐຸ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອໂລກຍໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາ ນາມ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ຣູປສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ສຎ຺ຎາສງ຺ກປ຺ປຜສ຺ສເວທນາຉນ຺ທາ ເອກຊວນວາເຣປິ ນານາຊວນວາເຣປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ປຣິຬາຫປຣິເຍສນາລາຠາ ນານາຊວນວາເຣເຍວາຕິ. ທສມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ນວມທສມານິ.

ນານຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ສຕ຺ຕຘາຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໕. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອາຠາຘາຕູຕິ ອາໂລກຘາຕຸ. ອາໂລກສ຺ສປິ ອາໂລກກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຊ຺ຌານສ຺ສາປີຕິ ສຫາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຌານສ຺ສ ເອຕໍ ນາມໍ. ສຸຠຘາຕູຕິ ສຸຠກສິເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນຊ຺ຌານວເສນ ສຫາຣມ຺ມຓຊ຺ຌານເມວ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນເມວ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຘາຕຸ. ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣໂຘວ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘຘາຕຸ. ອິຕິ ຠຄວາ ອນຸສນ຺ຘິກຸສລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາມສ຺ສ ໂອກາສໍ ເທນ຺ໂຕ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ອນ຺ຘກາຣໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ອນ຺ຘກາໂຣ ຫິ ອາໂລເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອາໂລໂກປິ ອນ຺ຘກາເຣນ. ອນ຺ຘກາເຣນ ຫິ ໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນ຺ຘກາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອສຸຠໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອສຸຠຎ຺ຫິ ສຸເຠນ, ສຸຠຎ຺ຈ ອສຸເຠນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອສຸເຠ ສຕິ ສຸຠໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຣູປໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ. ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ຫິ ສຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ ຣູປສມຕິກ຺ກໂມ ວາ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນຘາຕຸອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິໂຣຘໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຏິສງ຺ຂາອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ. ຂນ຺ຘນິໂຣຘຎ຺ຫິ ປຏິຈ຺ຈ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ນາມ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ຂນ຺ຘປວຕ຺ຕິໍ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ນິໂຣໂຘວ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຖໍ ສມາປຕ຺ຕິ ປຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ກຖໍ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ກີທິສາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ປຕ຺ຕພ຺ພາຕິ? ສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ ປຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ປຕ຺ຕພ຺ພາ. ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິ ປຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ສຸຂຸມສງ຺ຂາຣານໍ ອວສິຏ຺ຐຕາຍ ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ປຕ຺ຕພ຺ພາ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ປຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ນິໂຣໂຘວ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ປຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຐມໍ.

໒. ສນິທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໖. ທຸຕິເຍ ສນິທານນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກເມຕໍ, ສນິທາໂນ ສປຈ຺ຈໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມວິຕກ຺ໂກປິ ກາມຘາຕຸ ກາມາວຈຣຘມ຺ມາປິ, ວິເສສໂຕ ສພ຺ພາກຸສລມ຺ປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕຸ? ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ສງ຺ກປ຺ໂປ ອປ຺ປນາ ພ຺ຍປ຺ປນາ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນາ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ. ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາ ຣູປາ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ. ສພ຺ເພປິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ກາມຘາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໒).

ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາ ອສມ຺ຠິນ຺ນາຕິ ທ຺ເວ ກຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ? ກາມຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຫິ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸວິຫິໍສາຘາຕຸໂຍ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາ. ຕາສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ວິສຸໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ເສສຘມ຺ມາ ກາມຘາຕູຕິ ອຍໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນກຖາ. ອຍມິຘ ຄເຫຕພ຺ພາ ອິມໍ ກາມຘາຕຸໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ວາ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ກາມສຎ຺ຎາ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກາມສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ກາມສຎ຺ຎໍ ປນ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວາ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ກາມສງ຺ກປ຺ໂປ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕີຫິ ຐາເນຫີຕິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ. ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ອຍາຖາວປຏິປທໍ ອນິຍ຺ຍານິກປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ.

ພ຺ຍາປາທຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກປິ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ ພ຺ຍາປາໂທປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ? ພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ທສສຸ ອາຆາຕວຕ຺ຖູສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຆາໂຕ ປຏິວິໂຣໂຘ ໂກໂປ ປໂກໂປ…ເປ… ອນຕ຺ຕມນຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພ຺ຍາປາທຘາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໒).

ອິມໍ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາທິວເສນ ປຏິຈ຺ຈ ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິຫິໍສາຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກປິ ວິຫິໍສາຘາຕຸ ວິຫິໍສາປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຫິໍສາຘາຕຸ? ວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຫິໍສາຘາຕຸ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາຓິນາ ວາ ເລຑ຺ຑຸນາ ວາ ທຓ຺ເຑນ ວາ ສຕ຺ເຖນ ວາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ສຕ຺ເຕ ວິເຫເຐຕິ. ຍາ ເອວຣູປາ ເຫຐນາ ວິເຫຐນາ ຫິໍສນາ ວິຫິໍສນາ ໂຣສນາ ປຣູປຆາໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຫິໍສາຘາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໒).

ອິມໍ ວິຫິໍສາຘາຕຸໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາທິວເສນ ປຏິຈ຺ຈ ວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເສສມິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕິຓທາເຍຕິ ຕິຓຄຫເນ ອຣຎ຺ເຎ. ອນຍພ຺ຍສນນ຺ຕິ ອວຸຑ຺ຒິໍ ວິນາສໍ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸກ຺ຂຕິຓທາໂຍ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຕິຓຸກ຺ກາ ວິຍ ອກຸສລສຎ຺ຎາ, ຕິຓກຏ຺ຐນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ວິຍ ອິເມ ສຕ຺ຕາ. ຍຖາ ສຸກ຺ຂຕິຓທາເຍ ຐປິຕໍ ຕິຓຸກ຺ກໍ ຂິປ຺ປໍ ວາຍມິຕ຺ວາ ອນິພ຺ພາເປນ຺ຕສ຺ສ ເຕ ປາຓາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເອວເມວ ເຍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອກຸສລສຎ຺ຎໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນຫິ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣນ຺ຕິ.

ວິສມຄຕນ຺ຕິ ຣາຄວິສມາທີນິ ອນຸຄຕໍ ອກຸສລສຎ຺ຎໍ. ນ ຂິປ຺ປເມວ ປຊຫຕີຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນາທິວເສນ ສີຆໍ ນປ຺ປຊຫຕິ. ນ ວິໂນເທຕີຕິ ນ ນີຫຣຕິ. ນ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕີຕິ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນວເສເສນ຺ໂຕ ນ ວິຄຕນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ນ ອນຠາວໍ ຄເມຕີຕິ ນ ອນຸອຠາວໍ ຄເມຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ນ – ກາໂຣ ອາຫຣິຕພ຺ໂພ. ປາຏິກງ຺ຂາຕິ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ.

ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກປິ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ? ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໒).

ອິຘາປິ ທຸວິຘາ ກຖາ. ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຫິ ອິຕຣາປິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ຄຫຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ກຸສລຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ, ອຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາ. ຕາ ປນ ຘາຕຸໂຍ ວິສຸໍ ທີເປຕພ຺ພາຕິ ຕາ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ສພ຺ພກຸສລາ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕູຕິ ອຍໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນາ. ອິມໍ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ປຏິຈ຺ຈ ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສຎ຺ຎາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ວິຕກ຺ກາທໂຍ ຍຖານຸຣູປໍ.

ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກປິ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ ອພ຺ຍາປາໂທປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ? ອພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາຍນາ ເມຕ຺ຕາຍິຕຕ຺ຕໍ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອພ຺ຍາປາທຘາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໒).

ອິມໍ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອວິຫິໍສາຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກປິ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ ກຣຸຓາປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ? ອວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ. ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ກຣຸຓາ ກຣຸຓາຍນາ ກຣຸຓາຍິຕຕ຺ຕໍ ກຣຸຓາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຫິໍສາຘາຕູ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໘໒).

ອິມໍ ອວິຫິໍສາຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຄິຎ຺ຊກາວສຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໗. ຕຕິເຍ ຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຘາຕູຕິ ທີເປຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຎ຺ຎາຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອິຘາປິ ‘‘ກຈ຺ຈາໂນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ໂອກາສທານຕ຺ຖໍ ເອຕ຺ຕາວຕາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘສູຕິ ຉສຸ ສຕ຺ຖາເຣສຸ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ມຍມສ຺ມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ. ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ກິສ຺ມິໍ ສຕິ ໂຫຕີຕິ? ສຕ຺ຖາຣານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘສຸ ເຕສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອເຕຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕິຕ຺ຖິຍສາວການມ຺ປິ ທິຏ຺ຐິໍ ປຸຈ຺ຉຕິເຍວ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຕສໍ ອວິຊ຺ຊາຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ສາ ທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ອວິຊ຺ຊາຘາຕຸ ຈ ນາມ ມຫຕີ ຘາຕຸ, ຕສ຺ມາ ມຫຕິໍ ຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທີເປນ຺ໂຕ ມຫຕີ ໂຂ ເອສາຕິອາທິມາຫ. ຫີນໍ, ກຈ຺ຈານ, ຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຫີນໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປຏິຈ຺ຈ. ປຓິຘີຕິ ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐປນໍ. ສາ ປເນສາ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ວາ ມກ຺ກຏາທິຕິຣຈ຺ຉານຠາວໍ ວາ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຫີໂນ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ຍສ຺ເສເຕ ຫີນາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ໂພ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລປິ ຫີໂນ ນາມ. ຫີນາ ວາຈາຕິ ຍາ ຕສ຺ສ ວາຈາ, ສາປິ ຫີນາ. ຫີນໍ ອາຈິກ຺ຂຕີຕິ ໂສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ຫີນເມວ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ເທເສນ຺ໂຕປິ ຫີນເມວ ເທເສຕີຕິ ສພ຺ພປທານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ອຸປປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລາໂຠ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຈ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຫີນກຸລາທິວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ, ປຏິລາໂຠ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຫີນຕ຺ຕິກວເສນ. ກຖໍ? ຕສ຺ສ ຫິ ປຎ຺ຈສຸ ນີຈກຸເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຫີນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເວສ຺ສສຸທ຺ທກຸເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ມຊ຺ຌິມາ, ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ປຓີຕາ. ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ປນ ປຏິລາຠໂຕ ຫີໂນ ປຏິລາໂຠ, ເຕຠູມກຘມ຺ມານໍ ປຏິລາຠໂຕ ມຊ຺ຌິໂມ, ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມານໍ ປຏິລາຠໂຕ ປຓີໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຍວ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສໍສນ຺ທນ຺ຕີຕິ ເອກໂຕ ໂຫນ຺ຕິ. ສເມນ຺ຕີຕິ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນິຣນ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິກາຕິ ຫີນຊ຺ຌາສຍາ. ກລ຺ຍາຓາຘິມຸຕ຺ຕິກາຕິ ກລ຺ຍາຓຊ຺ຌາສຍາ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຈງ຺ກມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໙. ປຎ຺ຈເມ ປສ຺ສຖ ໂນຕິ ປສ຺ສຖ ນຸ. ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວຕາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຫາປຎ຺ຎານໍ ຍທິທໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໘໙) ມຫາປຎ຺ເຎສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ອິຕິ ນໍ ‘‘ຂນ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຘາຕ຺ວນ຺ຕຣໍ ອາຍຕນນ຺ຕຣໍ ສຕິປຏ຺ຐານໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຫາປຎ຺ຎາວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ໂສປິ ເຕສໍ ປຖວິໍ ປຕ຺ຖເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສິເນຣຸປາທໂຕ ວາລິກໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ອາກາສໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ກເຖຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ມຫາປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນປິ ຠຄວຕາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ ອິທ຺ຘິມນ຺ເຕສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ອິຕິ ນໍ ‘‘ປຣິກມ຺ມໍ ອານິສໍສໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ວິກຸພ຺ພນໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ໂສປິ ເຕສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ກເຖຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ມຫິທ຺ຘິກາ’’ຕິ.

ມຫາກສ຺ສໂປປິ ຠຄວຕາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸຕວາທານໍ ຍທິທໍ ມຫາກສ຺ສໂປ’’ຕິ ຘຸຕວາເທສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ອິຕິ ນໍ ‘‘ຘຸຕງ຺ຄປຣິຫາຣໍ ອານິສໍສໍ ສໂມຘານໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ເຠທໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຘຸຕວາທາວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ໂສປິ ເຕສໍ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຘຸຕວາທາ’’ຕິ.

ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣປິ ຠຄວຕາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ຍທິທໍ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໒) ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸເກສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ອິຕິ ນໍ ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ອານິສໍສໍ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ໂສປິ ເຕສໍ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ກເຖຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ’’ຕິ.

ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ຠຄວຕາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມກຖິການໍ ຍທິທໍ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໖) ຘມ຺ມກຖິເກສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ອິຕິ ນໍ ‘‘ຘມ຺ມກຖາຍ ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣຄມ຺ຠີຣຸຕ຺ຕານວິຈິຕ຺ຣກຖາທີສຸ ຕໍ ຕໍ ອາກາຣໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຘມ຺ມກຖິກາວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ໂສປິ ເຕສໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມກຖິເກນ ນາມ ອາທິໂຕ ປຣິສໍ ວຓ຺ເຓຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມຊ຺ເຌ ສຸຎ຺ຎຕໍ ປກາເສຕຸໍ, ອນ຺ເຕ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕໍ ຕໍ ຘມ຺ມກຖານຍໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມກຖິກາ’’ຕິ.

ອຸປາລິຕ຺ເຖໂຣປິ ຠຄວຕາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິນຍຘຣານໍ ຍທິທໍ ອຸປາລີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໒໘) ວິນຍຘເຣສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ອິຕິ ນໍ ‘‘ຄຣຸກລຫຸກໍ ສເຕກິຈ຺ຉອເຕກິຈ຺ຉໍ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິນຍຘຣາວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ໂສປິ ເຕສໍ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ຕເຖວ ກເຖຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ວິນຍຘຣາ’’ຕິ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣປິ ຠຄວຕາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໒໓) ພຫຸສ຺ສຸເຕສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ອິຕິ ນໍ ‘‘ທສວິຘໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸສນ຺ຘິໍ ປຸພ຺ພາປຣໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ໂສປິ ເຕສໍ ‘‘ອິທໍ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ກເຖຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ’’ຕິ.

ເທວທຕ຺ໂຕ ປນ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ, ເຕນ ນໍ ‘‘ກຸລສງ຺ຄຓ຺ຫນປຣິຫາຣໍ ນານປ຺ປກາຣກໍ ໂກຫຎ຺ຎຕໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປາປິຈ຺ຉາວ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ໂສປິ ເຕສໍ ຕໍ ຕໍ ນິຍາມໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ປາປິຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ກສ຺ມາ ປເນເຕ ອວິທູເຣ ຈງ຺ກມິໍສູຕິ. ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຣິ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກາຕຸໍ ອຸປກ຺ກເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຣກ຺ຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ. ອຖ ເທວທຕ຺ໂຕ ກສ຺ມາ ຈງ຺ກມີຕິ? ‘‘ອກາຣໂກ ອຍໍ, ຍທິ ກາຣໂກ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ອິຘ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກຕໂທສປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ. ກິໍ ປນ ເທວທຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ອນຕ຺ຖໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ຠຄວໂຕ ວາ ອາຣກ຺ຂກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖີຕິ? ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ປຣູປກ຺ກເມນ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໔໑). ຠິກ຺ຂູ ປນ ສຕ຺ຖຣິ ຄາຣເວນ ອາຄຕາ. ເຕເນວ ຠຄວາ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆ’’ນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສຄາຖາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໐. ຉຏ຺ເຐ ຄູໂຖ ຄູເຖນ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕີຕິ ສມຸທ຺ທນ຺ຕເຣ ຊນປທນ຺ຕເຣ ຈກ຺ກວາຬນ຺ຕເຣ ຐິໂຕປິ ວຓ຺ເຓນປິ ຄນ຺ເຘນປິ ຣເສນປິ ນານຕ຺ຕໍ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ, ເອກສທິໂສວ ໂຫຕິ ນິຣນ຺ຕໂຣ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ອນິຏ຺ຐອຸປມາ ຫີນຊ຺ຌາສຍານໍ ຫີນອຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ສຣິກ຺ຂຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຫຏາ, ຂີຣາທິວິສິຏ຺ໂຐປມາ ກລ຺ຍາຓຊ຺ຌາສຍານໍ ອຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ສຣິກ຺ຂຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ.

ສໍສຄ຺ຄາຕິ ທສ຺ສນສວນສໍສຄ຺ຄາທິວຕ຺ຖຸເກນ ຕຓ຺ຫາສ຺ເນເຫນ. ວນໂຖ ຊາໂຕຕິ ກິເລສວນໍ ຊາຕໍ. ອສໍສຄ຺ເຄນ ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ເອກໂຕ ຐານນິສຊ຺ຊາທີນິ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອສໍສຄ຺ເຄນ ອທສ຺ສເນນ ຉິຊ຺ຊຕິ. ສາຘຸຊີວີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຊີວິຕໍ ຊີວມາໂນ. ສຫາວເສຕິ ສຫວາສໍ ວເສຍ຺ຍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອສ຺ສທ຺ຘສໍສນ຺ທນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໑. ສຕ຺ຕເມ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອສ຺ສທ຺ເຘຫີຕິອາທີສຸ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ສທ຺ຘາວິຣຫິຕາ ນິໂຣຊາ ນິຣສາ ປຸຄ຺ຄລາ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ໂອຣິມຕີເຣ ຐິຕາ ປາຣິມຕີເຣປິ ຐິເຕຫິ ອສ຺ສທ຺ເຘຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕາຍ ອສ຺ສທ຺ຘຕາຍ ເອກສທິສາ ນິຣນ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ອຫິຣິກາ ຠິນ຺ນມຣິຍາທາ ອລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄລາ ອຫິຣິເກຫິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໂນ ປາປກິຣິຍາຍ ອຠາຍມານາ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີຫິ, ອປ຺ປສ຺ສຸຕາ ສຸຕວິຣຫິຕາ ອປ຺ປສ຺ສຸເຕຫິ, ກຸສີຕາ ອາລສິຍປຸຄ຺ຄລາ ກຸສີເຕຫິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ ຠຕ຺ຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາກມໍສນິກ຺ຂິຕ຺ຕສິງ຺ຄາລສທິສາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີຫິ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ຂນ຺ຘາທິປຣິຈ຺ເຉທິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຠາເວນ ນິປ຺ປຎ຺ຎາ ຕາທິເສເຫວ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎຫິ, ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນາ ເຈຕິຍວນ຺ທນາທິກິຈ຺ຈປສຸຕາ ສທ຺ເຘຫິ, ຫິຣິມນາ ລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄລາ ຫິຣິມເນຫິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປິໂນ ປາປຠີຣຸກາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີຫິ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ສຸຕຘຣາ ອາຄມຘຣາ ຕນ຺ຕິປາລກາ ວໍສານຸຣກ຺ຂກາ ພຫຸສ຺ສຸເຕຫິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ປຣິປຸຓ຺ຓປຣກ຺ກມາ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍຫິ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ສພ຺ພກິຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີຫິ, ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ມຫາປຎ຺ເຎຫິ ວຊິຣູປມຎາເຓຫິ ປຎ຺ຎວນ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ທູເຣ ຐິຕາປິ ຕາຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສໍສນ຺ທນ຺ຕິ ສເມນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘-໑໒. ອສ຺ສທ຺ຘມູລກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໒-໑໐໖. ອຏ຺ຐມາທີນິ ເຕເຍວ ອສ຺ສທ຺ຘາທິຘມ຺ເມ ຕິກວເສນ ກຕ຺ວາ ເທສິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐເມ ອສ຺ສທ຺ຘາທິມູລກາ ກຓ຺ຫປກ຺ຂສຸກ຺ກປກ຺ຂວເສນ ປຎ຺ຈ ຕິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ນວເມ ອຫິຣິກມູລກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ທສເມ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປມູລກາ ຕໂຍ, ເອກາທສເມ ອປ຺ປສ຺ສຸຕມູລກາ ທ຺ເວ, ທ຺ວາທສເມ ກຸສີຕມູລໂກ ເອໂກ ຕິໂກ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຈສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ປນ຺ນຣສ ຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ປນ຺ນຣສ ເຈເຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕິກເປຍ຺ຍາໂລ ນາມ. ອຏ຺ຐມາທີນິ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໓. ກມ຺ມປຖວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ອສມາຫິຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໗-໑໐໘. ອິໂຕ ປເຣສຸ ປຐມໍ ອສ຺ສທ຺ຘາທິປຎ຺ຈກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ. ປຐເມ ປນ ອສມາຫິຕປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ທຸຕິເຍ ທຸສ຺ສີລປທໍ. ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາເນ ພຸຊ຺ຌນກປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ຫິ ເອຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອຕ຺ຖ ອສມາຫິຕາຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘິຣຫິຕາ. ທຸສ຺ສີລາຕິ ນິສ຺ສີລາ. ປຐມທຸຕິຍານິ.

໓-໕. ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໙-໑໑໑. ຕຕິຍໍ ປຎ຺ຈກມ຺ມປຖວເສນ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕກມ຺ມປຖວເສນ, ປຎ຺ຈມໍ ທສກມ຺ມປຖວເສນ. ຕຕ຺ຖ ຕຕິເຍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐາຍິໂນຕິ ສຸຣາເມຣຍສງ຺ຂາຕໍ ມຊ຺ຊໍ ຍາຍ ປມາທເຈຕນາຍ ປິວນ຺ຕິ, ສາ ‘‘ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາໂທ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐາຍິໂນ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອສາຘາຣຓປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

ປຎ຺ຈເມ ປາຓໍ ອຕິປາເຕນ຺ຕີຕິ ປາຓາຕິປາຕິໂນ, ປາຓຆາຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ອທິນ຺ນາທາຍິໂນ, ປຣສ຺ສຫາຣິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາເມນ ມິຈ຺ຉາ ຈຣນ຺ຕີຕິ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣິໂນ. ມຸສາ ວທນ຺ຕີຕິ ມຸສາວາທິໂນ, ປເຣສໍ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊກໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ອລິກໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິສຸຓາ ວາຈາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປິສຸຓວາຈາ. ມມ຺ມຈ຺ເຉທິກາ ຜຣຸສາ ວາຈາ ເອເຕສນ຺ຕິ ຜຣຸສວາຈາ. ສມ຺ຜໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ວຈນໍ ປລປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ຜປ຺ປລາປິໂນ. ອຠິຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາລຸໂນ, ປຣຠຓ຺ເຑ ລຸພ຺ຠນສີລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຍາປນ຺ນໍ ປູຕິຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕເມເຕສນ຺ຕິ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ. ມິຈ຺ຉາ ປາປິກາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ເອເຕສໍ ທິຏ຺ຐີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ, ກມ຺ມປຖປຣິຍາປນ຺ນາຍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິວຕ຺ຖຸກາຍ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນາຍ ອນິຍ຺ຍານິກທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມາ ໂສຠນາ ວິຎ຺ຎຸປສຕ຺ຖາ ເອເຕສໍ ທິຏ຺ຐີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ, ກມ຺ມປຖປຣິຍາປນ຺ນາຍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິກາຍ ກມ຺ມສ຺ສກຕທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ມຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນາຍ ມຄ຺ຄທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອນຸຕ຺ຕານານໍ ປທານໍ ປທວຓ຺ຓນາມຕ຺ຕໍ.

ໂຍ ປນ ເຕສໍ ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ມຸສາວາໂທ ປິສຸຓວາຈາ ຜຣຸສວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ອຠິຊ຺ຌາ ພ຺ຍາປາໂທ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ທສວິໂຘ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຓສ຺ສ ອຕິປາໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ, ປາຓວໂຘ ປາຓຆາໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາໂຓຕິ ເຈຕ຺ຖ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ວຘກເຈຕນາ ປາຓາຕິປາໂຕ. ໂສ ຄຸຓວິຣຫິເຕສຸ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາທີສຸ ປາເຓສຸ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາສຣີເຣ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ກສ຺ມາ? ປໂຍຄມຫນ຺ຕຕາຍ, ປໂຍຄສມຕ຺ເຕປິ ວຕ຺ຖຸມຫນ຺ຕຕາຍ. ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ອປ຺ປຄຸເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາຄຸເຓ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ສຣີຣຄຸຓານໍ ປນ ສມຠາເວ ສຕິ ກິເລສານໍ ອຸປກ຺ກມານຎ຺ຈ ມຸທຸຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕິພ຺ພຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປາໂຓ, ປາຓສຎ຺ຎິຕາ, ວຘກຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ມຣຓນ຺ຕິ. ຉ ປໂຍຄາ ສາຫຕ຺ຖິໂກ, ອາຓຕ຺ຕິໂກ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ, ຖາວໂຣ, ວິຊ຺ຊາມໂຍ, ອິທ຺ຘິມໂຍຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ວິຕ຺ຖາຣິຍມາເນ ອຕິປ຺ປປຎ຺ໂຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ວິຕ຺ຖາຣຍາມ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ເອວຣູປໍ. ອຕ຺ຖິເກຫິ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ ວິນຍຏ຺ຐກຖໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑໗໒) ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານໍ ອທິນ຺ນາທານໍ, ປຣສ຺ສຫຣຓໍ ເຖຍ຺ຍໍ ໂຈຣິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຍຕ຺ຖ ປໂຣ ຍຖາກາມກາຣິຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຓ຺ຑາຣໂຫ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ຕໍ ຫີເນ ປຣສນ຺ຕເກ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ປຓີເຕ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ກສ຺ມາ? ວຕ຺ຖຸປຓີຕຕາຍ. ວຕ຺ຖຸສມຕ຺ເຕ ສຕິ ຄຸຓາຘິການໍ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ຕໍ ຕໍ ຄຸຓາຘິກໍ ອຸປາທາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຫີນຄຸຓສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິຕາ, ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ຫຣຓນ຺ຕິ. ຉ ປໂຍຄາ ສາຫຕ຺ຖິກາທໂຍວ. ເຕ ຈ ໂຂ ຍຖານຸຣູປໍ ເຖຍ຺ຍາວຫາໂຣ, ປສຍ຺ຫາວຫາໂຣ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວຫາໂຣ, ປຣິກປ຺ປາວຫາໂຣ, ກຸສາວຫາໂຣຕິ ອິເມສໍ ອວຫາຣານໍ ວເສນ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໙໒) ວຸຕ຺ໂຕ.

ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກາເມສູຕິ ເມຖຸນສມາຈາເຣສຸ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ລາມກາຈາໂຣ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມາຘິປ຺ປາເຍນ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ປຸຣິສານໍ ຕາວ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ ສາຣກ຺ຂາ ສປຣິທຓ຺ຑາຕິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍ ທສ, ຘນກ຺ກີຕາ ຉນ຺ທວາສິນີ ໂຠຄວາສິນີ ປຏວາສິນີ ໂອທປຕ຺ຕກິນີ ໂອຠຕຈຸມ຺ພຏາ ທາສີ ຈ ຠຣິຍາ ຈ ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ ຈ ຘຊາຫຏາ ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ເອຕາ ຘນກ຺ກີຕາທໂຍ ທສາຕິ ວີສຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ອິຕ຺ຖີສຸ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຣກ຺ຂສປຣິທຓ຺ຑານໍ, ທສນ຺ນຎ຺ຈ ຘນກ຺ກີຕາທີນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິສາ. ອິທໍ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ. ໂສ ປເນສ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສີລາທິຄຸຓຣຫິເຕ ອຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ອຄມນີຍວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ມິໍ ເສວນຈິຕ຺ຕໍ, ເສວນປ຺ປໂຍໂຄ, ມຄ຺ເຄນມຄ຺ຄປຏິປຕ຺ຕິອຘິວາສນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ ສາຫຕ຺ຖິໂກ ເອວ.

ມຸສາຕິ ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນໂກ ວຈີປໂຍໂຄ ກາຍປ຺ປໂຍໂຄ ວາ, ວິສໍວາທນາຘິປ຺ປາເຍນ ປນສ຺ສ ປຣວິສໍວາທນກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ, ມຸສາວາໂທ. ອປໂຣ ນໂຍ – ມຸສາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ວຕ຺ຖຸ. ວາໂທຕິ ຕສ຺ສ ຠູຕໂຕ ຕຈ຺ຉໂຕ ວິຎ຺ຎາປນໍ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕຖໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ຕຖາວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ໂສ ຍມຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ອປິ ຈ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ນຕ຺ຖີຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສກ຺ຂິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ເຕລໍ ວາ ສປ຺ປິໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ອຊ຺ຊ ຄາເມ ເຕລໍ ນທີ ມຎ຺ເຎ ສນ຺ທຕີ’’ຕິ ປູຣຓກຖານເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອທິຏ຺ຐໍເຍວ ປນ ‘‘ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວທນ຺ຕານໍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸ, ວິສໍວາທນຈິຕ຺ຕໍ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ປຣສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ ສາຫຕ຺ຖິໂກວ. ໂສ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຣວິສໍວາທກກິຣິຍາກຣເຓ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕາຍ ເຈ ກິຣິຍາຍ ປໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ອຍໍ ກິຣິຍາສມຸຏ຺ຐາປິກເຈຕນາກ຺ຂເຓເຍວ ມຸສາວາທກມ຺ມຸນາ ພຊ຺ຌຕິ.

ປິສຸຓວາຈາຕິອາທີສຸ ຍາຍ ວາຈາຍ, ຍສ຺ສ ຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຫທເຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠາວໍ, ປຣສ຺ສ ຈ ສຸຎ຺ຎຠາວໍ ກໂຣຕິ, ສາ ປິສຸຓວາຈາ. ຍາຍ ປນ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣມ຺ປິ ຜຣຸສໍ ກໂຣຕິ, ຍາ ວາຈາ ສຍມ຺ປິ ຜຣຸສາ, ເນວ ກຓ຺ຓສຸຂາ ນ ຫທຍງ຺ຄມາ, ອຍໍ ຜຣຸສວາຈາ. ເຍນ ປນ ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ໂສ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ເຕສໍ ມູລຠູຕາ ເຈຕນາປິ ປິສຸຓວາຈາທິນາມເມວ ລຠຕິ. ສາ ເອວ ຈ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປເຣສໍ ວາ ເຠທາຍ, ອຕ຺ຕໂນ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ວາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ປິສຸຓວາຈາ. ສາ ຍສ຺ສ ເຠທໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ອິຕິ ອິເມ ນານາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ, ອິຕິ ອຫໍ ປິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ວິສ຺ສາສິໂກຕິ ປິຍກມ຺ຍຕາ ວາ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ.

ປຣສ຺ສ ມມ຺ມຈ຺ເຉທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເອກນ຺ຕຜຣຸສເຈຕນາ ຜຣຸສວາຈາ. ຕສ຺ສາ ອາວິຠາວຕ຺ຖມິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ທາຣໂກ ມາຕຸ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມາຕາ ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ, ‘‘ຈຓ຺ຑາ ຕໍ ມຫິໍສີ ອນຸພນ຺ຘຕູ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິ. ອຖສ຺ສ ຕເຖວ ອຣຎ຺ເຎ ມຫິໍສີ ອຸຏ຺ຐາສິ. ທາຣໂກ, ‘‘ຍໍ ມມ ມາຕາ ມຸເຂນ ກເຖສິ, ຕໍ ມາ ໂຫຕຸ, ຍໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອກາສິ. ມຫິໍສີ ຕຕ຺ເຖວ ພທ຺ຘາ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອວໍ ມມ຺ມຈ຺ເຉທໂກປິ ປໂຍໂຄ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສວາຈາ ນ ໂຫຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ກທາຈິ ປຸຕ຺ຕເກ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ໂຈຣາ ໂວ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ, ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ເນສໍ ອຸປຣິ ປຕນ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ກທາຈິ ນິສ຺ສິຕເກ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ກິໍ ອິເມ ອຫິຣິກາ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໂນ ຈຣນ຺ຕິ, ນິທ຺ຘມຖ ເນ’’ຕິ. ອຖ ຈ ເນສໍ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສວາຈາ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວຈນສຓ຺ຫຕາຍ ອຜຣຸສວາຈາປິ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ມາຣາເປຕຸກາມສ຺ສ ‘‘ອິມໍ ສຸຂໍ ສຍາເປຖາ’’ຕິ ວຈນໍ ອຜຣຸສວາຈາ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕຜຣຸສຕາຍ ປເນສາ ຜຣຸສວາຈາວ. ສາ ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ປວຕ຺ຕິຕາ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຕໂຍ ສມ຺ຠາຣາ – ອກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ກຸປິຕຈິຕ຺ຕໍ, ອກ຺ໂກສນາຕິ.

ອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປິກາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ອກຸສລເຈຕນາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ໂສ ອາເສວນມນ຺ທຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອາເສວນມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ຠາຣຕຍຸທ຺ຘ-ສີຕາຫຣຓາທິ-ນິຣຕ຺ຖກກຖາ-ປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ, ຕຖາຣູປີກຖາກຖນຎ຺ຈາຕິ.

ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາ. ປຣຠຓ຺ຑາຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ‘‘ອໂຫ ວຕິທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂຓາ ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ປຣຠຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນຎ຺ຈ. ປຣຠຓ຺ຑວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ນ ‘‘ອໂຫ ວຕິທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມຕີຕິ.

ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ. ໂສ ປຣວິນາສາຍ ມໂນປໂທສລກ຺ຂໂຓ. ຜຣຸສວາຈາ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ປຣສຕ຺ໂຕ ຈ, ຕສ຺ສ ຈ ວິນາສຈິນ຺ຕາ. ປຣສຕ຺ຕວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂກເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ນ ‘‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວິນາສໍ ຈິນ຺ເຕຕິ.

ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຫຓາຠາເວນ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ອປິ ຈ ອນິຍຕາ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ນິຍຕາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ຄຫິຕາກາຣວິປຣີຕຕາ ຍຖາ ຈ ນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຖາຠາເວນ ຕສ຺ສາ ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ທສນ຺ນໍ ອກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາໂຕ ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາຘມ຺ມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຕິສ຺ໂສ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກມ຺ມປຖາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ມູລານິ, ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓວ, ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓຕິປິ ເອເກ. ມຸສາວາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ, ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ. ຜຣຸສວາຈາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາວ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ, ຕຖາ ອຠິຊ຺ຌາ. ພ຺ຍາປາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓວ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາ.

ເວທນາໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ ຫສມານາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ຆາເຕຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ເນສໍ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ຕິເວທນໍ, ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທໂນ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທໂນ ນ ໂຫຕິ. ມຸສາວາໂທ ຕິເວທໂນ, ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ ຜຣຸສວາຈາ ທຸກ຺ຂເວທນາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຕິເວທໂນ, ອຠິຊ຺ຌາ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທນາ, ຕຖາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ພ຺ຍາປາໂທ ທຸກ຺ຂເວທໂນ.

ມູລໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ໂທສໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລໂກ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານໍ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ, ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂລຠໂມຫວເສນ. ມຸສາວາໂທ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ, ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ. ຜຣຸສວາຈາ ໂທສໂມຫວເສນ, ອຠິຊ຺ຌາ ໂມຫວເສນ ເອກມູລາ, ຕຖາ ພ຺ຍາປາໂທ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂລຠໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລາຕິ.

ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາຕິອາທີສຸ ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ. ຍາຍ ປນ ວິຣຕິຍາ ເອເຕ ປຏິວິຣຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ສາ ເຠທໂຕ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ ສມາທານວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິວຍພາຫຸສຈ຺ຈາທີນິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ເອວຣູປໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ ສີຫຬທີເປ ຈກ຺ກນອຸປາສກສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທຫຣກາເລເຍວ ມາຕຸ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເວຊ຺ເຊນ ຈ ‘‘ອລ຺ລສສກມໍສໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຈກ຺ກນສ຺ສ ຠາຕາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕາຕ ເຂຕ຺ຕໍ ອາຫິຓ຺ຑາຫີ’’ຕິ ຈກ຺ກນໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ເອໂກ ສໂສ ຕຣຸຓສສ຺ສໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຄໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ຘາວນ຺ໂຕ ວລ຺ລິຍາ ພທ຺ໂຘ ‘‘ກິຣິ ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ຈກ຺ກໂນ ເຕນ ສທ຺ເທນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມາຕຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣມີ’’ຕິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍ຺ວາຫໍ ມາຕຸ ຊີວິຕກາຣຓາ ປຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອຣຎ຺ເຎ ສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕິໂຓທກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ມຸຎ຺ຈິ. ຠາຕຣາ ຈ ‘‘ກິໍ ຕາຕ ສໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕໂຕ ນໍ ຠາຕາ ປຣິຠາສິ. ໂສ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຍໂຕຫໍ ຊາໂຕ, ນາຠິຊານາມິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕາ’’ຕິ ສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ຕາວເທວ ຈສ຺ສ ມາຕາ ອໂຣຄາ ອໂຫສິ.

ສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທສມາທາເນ ຈ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ສມາທານວິຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຸຕ຺ຕຣວຑ຺ຒມານປພ຺ພຕວາສີອຸປາສກສ຺ສ ວິຍ. ໂສ ກິຣ ອມ຺ພຣິຍວິຫາຣວາສີປິງ຺ຄລພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ກສຕິ. ອຖສ຺ສ ໂຄໂຓ ນຏ຺ໂຐ, ໂສ ຕໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣວຑ຺ຒມານປພ຺ພຕໍ ອາຣຸຫິ, ຕຕ຺ຣ ນໍ ມຫາສປ຺ໂປ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມາຍ ຕິຂິຓາຍ ວາສິຍາ ສີສໍ ຉິນ຺ທາມີ’’ຕິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍ຺ວາຫໍ ຠາວນີຍສ຺ສ ຄຣຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ນ ສິກ຺ຂາປທ’’ນ຺ຕິ ອໍເສ ຐປິຕໍ ຕິຂິຓທຓ຺ຑວາສິໍ ອຣຎ຺ເຎ ຉຑ຺ເຑສິ. ຕາວເທວ ມຫາວາໂຬ ນໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຄມາສີຕິ.

ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຍສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຠຸຕິ ປາຓໍ ຆາເຕສ຺ສາມີຕິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ຍຖາ ຈ ອກຸສລານໍ, ເອວໍ ອິເມສມ຺ປິ ກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາໂຕ ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວິຣຕິໂຍປິ, ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ.

ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ເອວ, ນ ມູລານິ, ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາໂທ ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ. ອາຣມ຺ມຓາເນວ ເອເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ. ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸໂຕເຍວ ຫິ ວິຣຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເອວໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອາຣມ຺ມຓາເປເຕ ກມ຺ມປຖາ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍານິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເວທນາໂຕຕິ ສພ຺ເພ ສຸຂເວທນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາ ວາ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ທຸກ຺ຂເວທນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ມູລໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠອໂທສອໂມຫວເສນ ຕິມູລາ ໂຫນ຺ຕິ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລາ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລາ ໂຫຕິ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ເອກມູລາ. ອໂລໂຠ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ມູລໍ ນ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂລຠອໂທສວເສນ ທ຺ວິມູລາວາຕິ. ຕຕິຍາທີນິ.

໖. ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໒. ຉຏ຺ຐໍ ອຏ຺ຐມຄ຺ຄງ຺ຄວເສນ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ທສງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໓. ສຕ຺ຕມໍ ທສມິຈ຺ຉຕ຺ຕສມ຺ມຕ຺ຕວເສນ. ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາຎາຓິໂນຕິ ມິຈ຺ຉາປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິໂນຕິ ອນິຍ຺ຍານິກວິມຸຕ຺ຕິໂນ ກຸສລວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕາ. ສມ຺ມາຎາຓິໂນຕິ ສມ຺ມາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິໂນຕິ ນິຍ຺ຍານິກາຍ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

ກມ຺ມປຖວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ໂຄ

໑. ຈຕຸຘາຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໔. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ປຖວີຘາຕູຕິ ປຕິຏ຺ຐາຘາຕຸ. ອາໂປຘາຕູຕິ ອາພນ຺ຘນຘາຕຸ. ເຕໂຊຘາຕູຕິ ປຣິປາຈນຘາຕຸ. ວາໂຍຘາຕູຕິ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຘາຕຸ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ວີສຕິໂກຏ຺ຐາສາທິວເສນ ເອຕາ ກເຖຕພ຺ພາ. ປຐມໍ.

໒. ປຸພ຺ເພສມ຺ໂພຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕. ທຸຕິເຍ ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອສ຺ສາໂທຕິ ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸນິສ຺ສໂຍ ອສ຺ສາໂທ. ສ຺ວາຍໍ ກາຍໍ ອພ຺ຠຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ ອຸທຣໍ ປສາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ອິຘ ເມ ອງ຺ຄຸລໍ ປເວສິຕຸໍ ວາຍມຖາ’’ຕິ ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ອິມໍ ນາເມຕຸໍ ວາຍມຖາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນິຈ຺ຈາຕິອາທີສຸ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາເຣນ ອນິຈ຺ຈາ, ປຏິປີຬນາກາເຣນ ທຸກ຺ຂາ, ສຠາວວິຄມາກາເຣນ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ. ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອາທີນໂວຕິ ເຍນ ອາກາເຣນ ສາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ, ອຍມາກາໂຣ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອາທີນໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຉນ຺ທຣາໂຄ ວິນີຍຕິ ເຈວ ປຫີຍຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານມສ຺ສາ ນິສ຺ສຣຓໍ.

ອຍໍ ອາໂປຘາຕຸຍາ ອສ຺ສາໂທຕິ ອຍໍ ອາໂປຘາຕຸນິສ຺ສໂຍ ອສ຺ສາໂທ. ສ຺ວາຍໍ ອຎ຺ຎໍ ອາໂປຘາຕຸຍາ ອຸປທ຺ທຸຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ອຍໍ ນິປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປສ຺ສາວຏ຺ຐານາຠິມຸໂຂ ນິກ຺ຂມຕິ ເຈວ ປວິສຕິ ຈ, ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເສທຕິນ຺ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ປີເຬຕພ຺ພຕາກາຣໍ ປາປຸຓາຕິ, ອນຸໂມທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຕາລວຓ຺ຏໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ມຍໍ ປນ ສາຍໍ ນິປນ຺ນາ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐຫາມ, ມາສປຸຓ຺ຓຆໂຏ ວິຍ ໂນ ສຣີຣໍ, ມຫາກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເສທມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂນ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອສນິສທ຺ເທນ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ສຣີເຣ ອຸສຸມາກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອສ຺ສາໂທຕິ ອຍໍ ເຕໂຊຘາຕຸນິສ຺ສໂຍ ອສ຺ສາໂທ. ສ຺ວາຍໍ ສີຕຄຫຓິເກ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ອິເມ ກິຎ຺ຈິເທວ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຂຊ຺ຊມຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕ຺ວາ ຖທ຺ຘກຸຈ຺ຉິໂນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອງ຺ຄາຣກຏາຫໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ຜຸສິຕມຕ຺ເຕສຸປິ ສຣີເຣ ປຕິເຕສຸ ອງ຺ຄາຣກຏາຫໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາວ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ມຍໍ ປນ ອຕິຖທ຺ຘມ຺ປິ ມໍສໍ ວາ ປູວໍ ວາ ຂາທາມ, ກຸຈ຺ຉິປູຣໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມ, ຕາວເທວ ໂນ ສພ຺ພໍ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ວິລີຍຕິ, ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ສຣີເຣ ສີຕານຸທຫນມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ອສ຺ສາໂທຕິ ອຍໍ ວາໂຍຘາຕຸນິສ຺ສໂຍ ອສ຺ສາໂທ. ສ຺ວາຍໍ ອຎ຺ເຎ ວາຕຠີຣຸເກ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິເມສໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ອນຸໂມທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ກເຖນ຺ຕານໍ ສຣີຣໍ ວາໂຕ ວິຊ຺ຌຕິ, ຄາວຸຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ຄຕານໍ ຫຕ຺ຖປາທາ ສີທນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິ ຣຸຊ຺ຊຕິ, ກຸຈ຺ຉິວາຕສີສວາຕກຓ຺ຓວາຕາທີຫິ ນິຈ຺ຈຸປທ຺ທຸຕາ ເຕລຜາຓິຕາທີນິ ວາຕເຠສຊ຺ຊາເນວ ກໂຣນ຺ຕາ ອຕິນາເມນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ມຫາກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານມ຺ປິ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕານມ຺ປິ ເອກທິວເສເນວ ທສ ໂຍຊນານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານມ຺ປິ ຫຕ຺ຖປາທສໍສີທນມຕ຺ຕໍ ວາ ປິຏ຺ຐິຣຸຊ຺ຊນມຕ຺ຕໍ ວາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ຫິ ເອຕາ ຘາຕຸໂຍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕິ ນາມ.

ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິນ຺ຕິ ອຠິວິສິຏ຺ເຐນ ຎາເຓນ ອຎ຺ຎາສິໍ. ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣວິຣຫິຕໍ ສພ຺ພເສຏ຺ຐໍ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ໂພຘິໍ, ອຖ ວາ ປສຕ຺ຖໍ ສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ໂພຘິໍ. ໂພຘີຕິ ຣຸກ຺ໂຂປິ ມຄ຺ໂຄປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ນິພ຺ພານມ຺ປິ. ‘‘ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑; ອຸທາ. ໑) ຈ ‘‘ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂພຘິໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ຄຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໑; ມ.ນິ. ໑.໒໘໕) ຈ ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ຫິ ຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ໂພຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໑) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ໂຄ. ‘‘ປປ຺ໂປຕິ ໂພຘິໍ ວຣຠູຣິເມຘໂສ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໑໗) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ. ‘‘ປຕ຺ວານ ໂພຘິໍ ອມຕໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພານໍ. ອິຘ ປນ ຠຄວໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ສາວການໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອນຸຕ຺ຕຣາ ໂພຘິ ໂຫຕິ, ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອສພ຺ພຄຸຓທາຍກຕ຺ຕາ. ເຕສຎ຺ຫິ ກສ຺ສຈິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕຜລເມວ ເທຕິ, ກສ຺ສຈິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ, ກສ຺ສຈິ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ, ກສ຺ສຈິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ, ກສ຺ສຈິ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓເມວ ເທຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສພ຺ພຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເທຕິ ອຠິເສໂກ ວິຍ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພໂລກິສ຺ສຣິຍຠາວໍ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິປິ ອນຸຕ຺ຕຣາ ໂພຘິ ນ ໂຫຕິ.

ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິນ຺ຕິ ‘‘ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຫໍ ປຕ຺ໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິຊານິໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທີຕິ ອຘິຄຕຄຸຓທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓຎ຺ຈ ເມ ອຸທປາທິ. ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ ອກຸປ຺ປາ’’ຕິ ເອວໍ ຎາຓໍ ອຸທປາທິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ອກຸປ຺ປຕາ ເວທິຕພ຺ພາ ກາຣຓໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ. ສາ ຫິ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສານໍ ປຸນ ອນິວຕ຺ຕນຕາຍ ກາຣຓໂຕປິ ອກຸປ຺ປາ, ອກຸປ຺ປຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕາຍ ອາຣມ຺ມຓໂຕປິ ອກຸປ຺ປາ. ອນ຺ຕິມາຕິ ປຈ຺ຉິມາ. ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວຕິ ອິທານິ ປຸນ ອຎ຺ໂຎ ຠໂວ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ກຖິຕານິ. ກຖໍ? ຈຕູສຸ ຫິ ຘາຕູສຸ ອສ຺ສາໂທ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອາທີນໂວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ນິສ຺ສຣຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປ຺ປຊານໂນ ມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ວິຕ຺ຖາຣວເສນປິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຍໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອສ຺ສາໂທຕິ ປຫານປຏິເວໂຘ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ. ຍາ ປຖວີຘາຕຸ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ, ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸຍາ, ອາທີນໂວຕິ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ. ໂຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ, ອິທໍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຏິເວໂຘ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ. ຍາ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ທິຏ຺ຐິ ສງ຺ກປ຺ໂປ ວາຈາ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ອາຊີໂວ ວາຍາໂມ ສຕິ ສມາຘິ, ອຍໍ ຠາວນາປຏິເວໂຘ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຈຣິໍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໖. ຕຕິເຍ ອຈຣິນ຺ຕິ ຎາຓຈາເຣນ ອຈຣິໍ, ອນຸຠວນຈາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວຕາຕິ ຍຕ຺ຕໂກ. ຕຕິຍໍ.

໔. ໂນເຈທໍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໗. ຈຕຸຕ຺ເຖ ນິສ຺ສຏາຕິອາທີນິ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕປຏິເສເຘນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ນ ນິສ຺ສຏາ, ນ ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ນ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ, ນ ວິມຣິຍາທິກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣິໍສູ’’ຕິ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພານິ. ທຸຕິຍນເຍ ວິມຣິຍາທິກເຕນາຕິ ນິມ຺ມຣິຍາທິກເຕນ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘາ ມຣິຍາທາ ກິເລສມຣິຍາທາ ວຏ຺ຏມຣິຍາທາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒາ ກິເລສາ ປຫີນາ, ອຸປຑ຺ຒາ ອປ຺ປຫີນາ, ວຏ຺ຏໍ ວາ ປນ ອຸປຑ຺ຒໍ ປຫີນໍ, ອຸປຑ຺ຒໍ ອປ຺ປຫີນໍ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຫີນກິເລເສ ວາ ວຏ຺ຏໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ວິມຣິຍາທິກຕໍ, ອປ຺ປຫີນກິເລເສ ວາ ວຏ຺ຏໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ນ ວິມຣິຍາທິກຕໍ. ອິຘ ປນ ອຸຠຍສ຺ສາປິ ປຫີນຕ຺ຕາ ‘‘ວິມຣິຍາທິກເຕນ ເຈຕສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຣິຍາທໍ ອກຕ຺ວາ ຐິເຕນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຣິຍາເທນ ເຈຕສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຕີສຸປິ ອິເມສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໘. ປຎ຺ຈເມ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂາຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຕຕ຺ຕກາໂຣ ວິຍ ເອກນ຺ເຕເນວ ທຸກ຺ຂາ. ທຸກ຺ຂານຸປຕິຕາຕິ ທຸກ຺ເຂນ ອນຸປຕິຕາ. ທຸກ຺ຂາວກ຺ກນ຺ຕາຕິ ທຸກ຺ເຂນ ໂອກ຺ກນ຺ຕາ ໂອຕິຓ຺ຓາ. ສຸຂາຕິ ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕໍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖-໑໐. ອຠິນນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໑໙-໑໒໓. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕເມສຸ ວິວຏ຺ຏໍ, ອວສາເນ ຕີສຸ ຈຕຸສຈ຺ຈເມວາຕິ. ຉຏ຺ຐາທີນິ.

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວຄ຺ໂຄ.

ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອນມຕຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ຕິຓກຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໔. ອນມຕຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ອນມຕຄ຺ໂຄຕິ ອນຸ ອມຕຄ຺ໂຄ, ວສ຺ສສຕໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ຎາເຓນ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອມຕຄ຺ໂຄ ອວິທິຕຄ຺ໂຄ, ນາສ຺ສ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອຄ຺ຄໍ ຊານິຕຸໍ, ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນປຸພ຺ພາປຣໂກຏິໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍສາໂຣຕິ ຂນ຺ຘາທີນໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນປ຺ປວຕ຺ຕາ ປຏິປາຏິ. ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຸຣິມມຣິຍາທາ ນ ທິສ຺ສຕິ. ຍທຄ຺ເຄນ ຈສ຺ສ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປຈ຺ຉິມາປິ ຕທຄ຺ເຄເນວ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເວມຊ຺ເຌເຍວ ປນ ສຕ຺ຕາ ສໍສຣນ຺ຕິ. ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອິທໍ ອຸປມາຍ ຂຸທ຺ທກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ພາຫິຣສມຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຕ຺ໂຖ ປຣິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປມາ ມຫຕີ. ‘‘ຫຕ຺ຖີ ວິຍ ອຍໍ ໂຄໂຓ, ໂຄໂຓ ວິຍ ສູກໂຣ, ສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ຕຬາກ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ເຕສໍ ຕາທິສໍ ປມາຓໍ ໂຫຕິ. ພຸທ຺ຘສມເຍ ປນ ອຸປມາ ປຣິຕ຺ຕາ, ອຕ຺ໂຖ ມຫາ. ປາຬິຍຎ຺ຫິ ເອໂກ ຊມ຺ພຸທີໂປ ຄຫິໂຕ, ເອວຣູປານໍ ປນ ຊມ຺ພຸທີປານໍ ສເຕປິ ສຫສ຺ເສປິ ສຕສຫສ຺ເສປິ ຕິຓາທີນິ ເຕນ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕ຺ເວວ ປຸຣິສສ຺ສ ມາຕຸ ມາຕໂຣຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸຠູຕນ຺ຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠູຕໍ. ຕິພ຺ພນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ພ຺ຍສນນ຺ຕິ ຎາຕິພ຺ຍສນາທິອເນກວິຘໍ. ກຏສີຕິ ສຸສານໍ, ປຖວີເຍວ ວາ. ສາ ຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມຣນ຺ເຕຫິ ສຣີຣນິກ຺ເຂເປນ ວຑ຺ຒິຕາ. ອລເມວາຕິ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ປຐມໍ.

໒. ປຖວີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໕. ທຸຕິເຍ ມຫາປຖວິນ຺ຕິ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ມຫາປຖວິໍ. ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓໍ ຄຸຬິກໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐເປຍ຺ຍ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອສ຺ສຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໖. ຕຕິເຍ ກນ຺ທນ຺ຕານນ຺ຕິ ສສທ຺ທໍ ຣຸທມານານໍ. ປສ຺ສນ຺ນນ຺ຕິ ສນ຺ທິຕໍ ປວຕ຺ຕໍ. ຈຕູສຸ ມຫາສມຸທ຺ເທສູຕິ ສິເນຣຸຣສ຺ມີຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ຈຕູສຸ ມຫາສມຸທ຺ເທສຸ. ສິເນຣຸສ຺ສ ຫິ ປາຈີນປສ຺ສໍ ຣຊຕມຍໍ, ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ມຓິມຍໍ, ປຈ຺ຉິມປສ຺ສໍ ຜລິກມຍໍ, ອຸຕ຺ຕຣປສ຺ສໍ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ. ປຸພ຺ພທກ຺ຂິຓປສ຺ເສຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ຣຊຕມຓິຣສ຺ມິໂຍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ທກ຺ຂິຓປຈ຺ຉິມປສ຺ເສຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ມຓິຜລິກຣສ຺ມິໂຍ, ປຈ຺ຉິມຸຕ຺ຕຣປສ຺ເສຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ຜລິກສຸວຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ, ອຸຕ຺ຕຣປາຈີນປສ຺ເສຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຣສ຺ມິໂຍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕາສໍ ຣສ຺ມີນໍ ອນ຺ຕເຣສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາສມຸທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕູສຸ ມຫາສມຸທ຺ເທສູ’’ຕິ. ຎາຕິພ຺ຍສນນ຺ຕິອາທີສຸ ພ຺ຍສນນ຺ຕິ ວິອສນໍ, ວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຕີນໍ ພ຺ຍສນໍ ຎາຕິພ຺ຍສນໍ, ໂຠຄານໍ ພ຺ຍສນໍ ໂຠຄພ຺ຍສນໍ. ໂຣໂຄ ປນ ສຍເມວ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວິຍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ, ໂຣໂຄວ ພ຺ຍສນໍ ໂຣຄພ຺ຍສນໍ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຂີຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໗. ຈຕຸຕ຺ເຖ ມາຕຸຖຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອກນາມິກາຍ ມນຸສ຺ສມາຕຸ ຂີຣໍ. ອິເມສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທກິປິລ຺ລິກາທີສຸ ວາ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາທີສຸ ວາ ປກ຺ຂິຊາເຕສຸ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລ ມາຕຸຂີຣເມວ ນຕ຺ຖິ, ອຊປສຸມຫິໍສາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລ ຂີຣໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາ ມນຸສ຺ເສສຸ. ຕຕ຺ຖ ອຊາທິກາເລ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈາປິ ‘‘ເທວີ ສຸມນາ ຕິສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ນານານາມິການໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕິສ຺ສາຕິ ເອກນາມິກາຍ ເອວ ມາຕຸ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລ ປີຕໍ ຖຎ຺ຎໍ ຈຕູສຸ ມຫາສມຸທ຺ເທສຸ ອຸທກໂຕ ພຫຸຕຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປພ຺ພຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໘. ປຎ຺ຈເມ ສກ຺ກາ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອນມຕຄ຺ຄສ຺ສ ສໍສາຣສ຺ສ ທີຆຕມຕ຺ຕາ ‘ນ ສຸກຣໍ ນ ສຸກຣ’ນ຺ຕິ ກເຖຕິເຍວ, ກຖໍ ນຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ອຸປມໍ ກາຣາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ກາສິເກນາຕິ ຕໂຍ ກປ຺ປາສໍສູ ເອກໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ກນ຺ຕິຕສຸຕ຺ຕມເຍນ ອຕິສຸຂຸມວຕ຺ເຖນ. ເຕນ ປນ ປຣິມຏ຺ເຐ ກິຕ຺ຕກໍ ຂີເຍຍ຺ຍາຕິ. ສາສປມຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສາສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໙. ຉຏ຺ເຐ ອາຍສໍ ນຄຣນ຺ຕິ ອາຍເສນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ນຄຣໍ, ນ ປນ ອນ຺ໂຕ ອາຍເສຫິ ເອກຠູມິກາທິປາສາເທຫິ ອາກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໐. ສຕ຺ຕເມ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອເກນ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ເສ ອນຸສ຺ສຣິເຕ ອປໂຣ ຕສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎໍ ສຕສຫສ຺ສໍ, ອຎ຺ໂຎປິ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຈຕ຺ຕາຣິສຕສຫສ຺ສານິ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍຸໍ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘-໙. ຄງ຺ຄາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໑-໑໓໒. ອຏ຺ຐເມ ຍາ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ວາລິກາຕິ ຍາ ເອຕສ຺ມິໍ ອາຍາມໂຕ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິເກ ອນ຺ຕເຣ ວາລິກາ. ນວເມ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ອຏ຺ຐມນວມານິ.

໑໐. ປຸຄ຺ຄລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໓. ທສເມ ອຏ຺ຐິກງ຺ກໂລຕິອາທີນິ ຕີຓິປິ ຣາສິເວວຈນາເນວ. ອິເມສໍ ປນ ສຕ຺ຕານໍ ສອຏ຺ຐິກາລໂຕ ອນຏ຺ຐິກາໂລວ ພຫຸຕໂຣ. ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທກາທິປາຓຠູຕານຎ຺ຫິ ເອເຕສໍ ອຏ຺ຐິເມວ ນຕ຺ຖິ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາທິຠູຕານໍ ປນ ອຏ຺ຐິເມວ ພຫຸຕຣໍ, ຕສ຺ມາ ອນຏ຺ຐິກາລຎ຺ຈ ພຫຸອຏ຺ຐິກາລຎ຺ຈ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມຏ຺ຐິກາໂລວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຸຕ຺ຕໂຣ ຄິຊ຺ຌກູຏສ຺ສາຕິ ຄິຊ຺ຌກູຏສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣປສ຺ເສ ຐິໂຕ. ມຄຘານໍ ຄິຣິພ຺ພເຊຕິ ມຄຘຣຏ຺ຐສ຺ສ ຄິຣິພ຺ພເຊ, ຄິຣິປຣິກ຺ເຂເປ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ທຸຄ຺ຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໔. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ທຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ທລິທ຺ທໍ ກປຓໍ. ທຸຣູເປຕນ຺ຕິ ທຸສ຺ສຓ຺ຐາເນຫິ ຫຕ຺ຖປາເທຫິ ອຸເປຕໍ. ປຐມໍ.

໒. ສຸຂິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໕. ທຸຕິເຍ ສຸຂິຕນ຺ຕິ ສຸຂສມປ຺ປິຕໍ ມຫທ຺ຘນໍ ມຫາໂຠຄໍ. ສຸສຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘຄຕໍ ມຫາປຣິວາຣໍ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕິໍສມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໖. ຕຕິເຍ ປາເວຍ຺ຍກາຕິ ປາເວຍ຺ຍເທສວາສິໂນ. ສພ຺ເພ ອາຣຎ຺ຎິກາຕິອາທີສຸ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານວເສນ ເຕສໍ ອາຣຎ຺ຎິກາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ເພ ສສໍໂຍຊນາຕິ ສພ຺ເພ ສພນ຺ຘນາ, ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ. ເຕສຸ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວາ ຂີຓາສໂວ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຄຸນ຺ນນ຺ຕິອາທີສຸ ເສຕກາຬາທິວຓ຺ເຓສຸ ເອເກກວຓ຺ຓກາໂລວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປາຣິປນ຺ຖກາຕິ ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐນກາ ປນ຺ຖຆາຕໂຈຣາ. ປາຣທາຣິກາຕິ ປຣທາຣຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊນກາ. ຕຕິຍໍ.

໔-໙. ມາຕຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໗-໑໔໒. ຈຕຸຕ຺ຖາທີສຸ ລິງ຺ຄນິຍເມນ ເຈວ ຈກ຺ກວາຬນິຍເມນ ຈ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸຣິສານຎ຺ຫິ ມາຕຸຄາມກາໂລ, ມາຕຸຄາມານຎ຺ຈ ປຸຣິສກາໂລຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ລິງ຺ຄນິຍໂມ. ອິມມ຺ຫາ ຈກ຺ກວາຬາ ສຕ຺ຕາ ປຣຈກ຺ກວາຬໍ, ປຣຈກ຺ກວາຬາ ຈ ອິມໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ສໍສຣນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ມາຕຸຄາມກາເລ ມາຕຸຠູຕຎ຺ເຎວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂຍ ນມາຕາຠູຕປຸພ຺ໂພຕິ ອາຫ. ໂຍ ນປິຕາຠູຕປຸພ຺ໂພຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈຕຸຕ຺ຖາທີນິ.

໑໐. ເວປຸລ຺ລປພ຺ພຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໓. ທສເມ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອຕີຕກາເລ ເອກໍ ອປທານໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ສມຎ຺ຎາ ອຸທປາທີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອໂຫສິ. ຈຕູເຫນ ອາໂຣຫນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ຖາມມຊ຺ຌິເມ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ. ຠທ຺ທຍຸຄນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣຍຸຄລໍ. ຕີເຫນ ອາໂຣຫນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອນ຺ຕເຣ ໂຍຊນໍ ປຖວີ ອຸສ຺ສນ຺ນາ, ໂສ ປພ຺ພໂຕ ຕິໂຍຊນຸພ຺ເພໂຘ ຊາໂຕ.

ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ວສ຺ສສຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອປ຺ປໍ ທສ ວາ ວີສໍ ວາ ວສ຺ສານິ. ປຸນ ວສ຺ສສຕເມວ ຊີວນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຸຕ຺ຕມໂກຏິຍາ ປນ ສຏ຺ຐິ ວາ ອສີຕິ ວາ ວສ຺ສານິ ຊີວນ຺ຕິ. ວສ຺ສສຕໍ ປນ ອປ຺ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວສ຺ສທສວສ຺ສາທິກາເລ ມີຍມານາວ ພຫຸກາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາເລ, ໂກຓາຄມໂນ ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຣິຫີນສທິສໍ ກຕໍ, ນ ປນ ເອວໍ ປຣິຫີນໍ, ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຣິຫີນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ກກຸສນ຺ໂຘ ຕາວ ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ປຎ຺ຈ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຕໍ ອາຍຸ ປຣິຫາຍມານໍ ທສວສ຺ສກາລໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ຒມານໍ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣິຫາຍມານໍ ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາເລ ຐິຕໍ, ຕທາ ໂກຓາຄມໂນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຕເຖວ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕໍ ອາຍຸ ທສວສ຺ສກາລໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ຒມານໍ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ວີສວສ຺ສສຫສ຺ສກາເລ ຐິຕໍ, ຕທາ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຕເຖວ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕໍ ອາຍຸ ທສວສ຺ສກາລໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ຒມານໍ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ວສ຺ສສຕກາລໍ ປຕ຺ຕໍ, ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຣິຫີນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ອາຍຸປຣິມາເຓສຸ ມນ຺ເທສຸ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ຕເທວ ອາຍຸປຣິມາຓໍ ໂຫຕີຕິ. ທສມໍ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

ອນມຕຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໔. ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາຍນ຺ຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອຍໍ. ອິຕຣີຕເຣນາຕິ ນ ຖູລສຸຂຸມລູຂປຓີຕຖິຣຊິຓ຺ຓານໍ ເຍນ ເກນຈິ, ອຖ ໂຂ ຍຖາລທ຺ຘາທີນໍ ອິຕຣີຕເຣນ ເຍນ ເກນຈິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈີວຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕໂຍ ສນ຺ໂຕສາ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສຕິ. ປິຓ຺ຑປາຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເຕສໍ ອຍໍ ປເຠທສໍວຓ຺ຓນາ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣໍ ລຠຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ວາ ອສຸນ຺ທຣໍ ວາ, ໂສ ເຕເນວ ຍາເປຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ອຖ ປນ ປກຕິທຸພ຺ພໂລ ວາ ໂຫຕິ ອາພາຘຊຣາຠິຠູໂຕ ວາ, ຄຣຸຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ກິລມຕິ, ໂສ ສຠາເຄນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ລຫຸເກນ ຍາເປນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ປຓີຕປຈ຺ຈຍລາຠີ ໂຫຕິ, ໂສ ປຏ຺ຏຈີວຣາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫຄ຺ຆຈີວຣໍ ພຫູນິ ວາ ຈີວຣານິ ລຠິຕ຺ວາ – ‘‘ອິທໍ ເຖຣານໍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕານໍ, ອິທໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອນຸຣູປໍ, ອິທໍ ຄິລານານໍ, ອິທໍ ອປ຺ປລາຠີນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸຣາຓຈີວຣໍ ວາ ສງ຺ກາຣກູຏາທິໂຕ ວາ ປນ ນນ຺ຕການິ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສງ຺ຆາຏິໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ໂສ ເຕເນວ ຍາເປຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາລາຠ ສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ພ຺ຍາຘິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ, ເຍນສ຺ສ ປຣິຠຸຕ຺ເຕນ ອຜາສຸ ໂຫຕິ, ໂສ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ພຫຸໍ ປຓີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ຈີວຣໍ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕ-ພຫຸສ຺ສຸຕ-ອປ຺ປລາຠຄິລານານໍ ທຕ຺ວາ, ເຕສໍ ວາ ເສສກໍ ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ຈຣິຕ຺ວາ ມິສ຺ສກາຫາຣໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນໍ ລຠຕິ ມນາປໍ ວາ ອມນາປໍ ວາ, ໂສ ເຕນ ເນວ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ປຏິຆໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກນາປິ ຍຖາລທ຺ເຘເນວ ຕຸສ຺ສຕິ. ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ພ຺ຍາຘິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ເສນາສນໍ ລຠຕິ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ວສໂຕ ອຜາສຸ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ສປ຺ປາຍເສນາສເນ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ເລຓມຓ຺ຑປກູຏາຄາຣາທີນິ ພຫູນິ ປຓີຕເສນາສນານິ ລຠຕິ, ໂສ ຕານິ ຈີວຣາທີນິ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕພຫຸສ຺ສຸຕອປ຺ປລາຠຄິລານານໍ ທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍປິ ‘‘ອຸຕ຺ຕມເສນາສນໍ ນາມ ປມາທຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ນິທ຺ທາຠິຠູຕສ຺ສ ປຏິພຸຊ຺ຌໂຕ ປາປວິຕກ຺ກາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕາທິສໍ ເສນາສນໍ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອພ຺ໂຠກາສຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ວສນ຺ໂຕ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມ຺ປິ ເສນາສເນ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ລຠຕິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ໂສ ຍໍ ລຠຕິ ເຕເນວ ຕຸສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ໂຍ ປນ ເຕເລນຕ຺ຖິໂກ ຜາຓິຕໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ເຕລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ອຎ຺ຎເທວ ວາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ພຫຸໍ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທິປຓີຕເຠສຊ຺ຊໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ຈີວຣໍ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕ-ພຫຸສ຺ສຸຕ-ອປ຺ປລາຠຄິລານານໍ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຠເຕນ ເຍນ ເກນຈິ ຍາເປນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຈຕຸມຘຸຣໍ ‘‘ຄຓ຺ຫ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສຈສ຺ສ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນປິ ໂຣໂຄ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຖ ‘‘ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ ນາມ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວຓ຺ຓິຕ’’ນ຺ຕິ ຈຕຸມຘຸຣໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕເກນ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣມສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ. ອິຕິ ອິເມ ຕໂຍ ສນ຺ໂຕເສ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສໂປ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຓ຺ຓວາທີຕິ ເອໂກ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ນ ກເຖຕິ. ເອໂກ ນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ. ເອໂກ ເນວ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ນ ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ. ເອໂກ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຈ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ. ອຍໍ ຕາທິໂສຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອເນສນນ຺ຕິ ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານຸໂຍຄປ຺ປເຠທໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ອເນສນໍ. ອລທ຺ຘາຕິ ອລຠິຕ຺ວາ. ຍຖາ ຈ ເອກຈ຺ໂຈ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຈີວຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຎ຺ຎວນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຫຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕສຕິ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ອຍໍ ເອວໍ ອລທ຺ຘາ ຈ ຈີວຣໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ. ລທ຺ຘາ ຈາຕິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ລຠິຕ຺ວາ. ອຄຘິໂຕຕິ ວິຄຕໂລຠເຄໂຘ. ອມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຘິມຕ຺ຕຕຓ຺ຫາຍ ມຸຈ຺ຉໍ ອນາປນ຺ໂນ. ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອໂນຕ຺ຖໂຏ ອປຣິໂຍນທ຺ໂຘ. ອາທີນວທສ຺ສາວີຕິ ອເນສນາປຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ຄຘິຕປຣິໂຠເຄ ຈ ອາທີນວໍ ປສ຺ສມາໂນ. ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎຕິ, ‘‘ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນິສ຺ສຣຓເມວ ຊານນ຺ໂຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນາຕິອາທີສຸປິ ຍຖາລທ຺ຘາທີນໍ ເຍນ ເກນຈິ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ເຍນ ເກນຈິ ເສນາສເນນ, ເຍນ ເກນຈິ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກສ຺ສເປນ ວາ ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອວທິສ຺ສາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຕີຫິ ສນ຺ໂຕເສຫິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຕຖາຣູປາ ຠວຖາຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ກສ຺ສເປນ ໂອວທຕິ ນາມ. ໂຍ ວາ ປນສ຺ສ ກສ຺ສປສທິໂສຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຍ ວາ ປນຎ຺ໂຎປິ ກສ຺ສປສທິໂສ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຕີຫິ ສນ຺ໂຕເສຫິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຕຖາຣູປາ ຠວຖາຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ກສ຺ສປສທິເສນ ໂອວທຕິ ນາມ. ຕຖຕ຺ຕາຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອິມາຍ ອິມສ຺ມິໍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕສລ຺ເລຂາຈາຣປຏິປຕ຺ຕິຍາ ກຖນໍ ນາມ ຠາໂຣ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ອິມໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຣິປູຣໍ ກຕ຺ວາ ປູຣຓໍ ຠາໂຣເຍວ, ອາຄໂຕ ໂຂ ປນ ຠາໂຣ ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາ ມຍາ ກຖິຕໍ, ຕຖຕ຺ຕາຍ ຕຖາຠາວາຍ ຕຸມ຺ເຫຫິປິ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໕. ທຸຕິເຍ ອນາຕາປີຕິ ຍໍ ວີຣິຍໍ ກິເລເສ ອາຕປຕິ, ເຕນ ຣຫິໂຕ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີຕິ ນິພ຺ຠໂຍ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ກຸສລານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈ ຠຍຣຫິໂຕ. ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ສມ຺ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສາຕິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ຕຎ຺ຫິ ອນຸຕ຺ຕຣຎ຺ເຈວ ຈຕູຫິ ຈ ໂຍເຄຫິ ເຂມໍ.

ອນຸປ຺ປນ຺ນາຕິອາທີສຸ ເຍ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ຈີວຣາທິໍ ວາ ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐາກສທ຺ຘິວິຫາຣິກ-ອນ຺ເຕວາສີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໂຕ ມນຸຎ຺ຎວຕ຺ຖຸໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ສຸຠໍ ສຸຂນ຺ຕິ ອໂຍນິໂສ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ປນ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ອໂຍນິໂສ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ໂລຠາທໂຍ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ນາມ ປາປກາ ຘມ຺ມາ ນຕ຺ຖິ. ອນຸຠູຕປຸພ຺ເພປິ ຈ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ວາ ຍສ຺ສ ປກຕິພຸທ຺ຘິຍາ ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ວາ ປຣິຍຕ຺ຕິນວກມ຺ມໂຍນິໂສມນສິກາຣານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຕາທິເສນ ປຈ຺ຈເຍນ ສຫສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິເມປິ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕສຸເຍວ ປນ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນປ຺ປຫີຍນ຺ຕິ ນາມ, ເຕ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອປ຺ປຫີຍມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນເຠໂທ ຈ ປຫານປ຺ປຫານວິຘານຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທເສ ກຖິຕໍ.

ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາປິ ສີລສມາຘິມຄ຺ຄຜລສງ຺ຂາຕາ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມາ. ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ເຕເຍວ ປຏິລທ຺ຘາ. ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເຕ ສີລາທິຘມ຺ມາ ປຣິຫານິວເສນ ປຸນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂລກິຍາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ ປຣິຫານິ ນຕ຺ຖີຕິ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ສມ຺ມປ຺ປຘານສ຺ສ ວເສນາຍໍ ເທສນາ ກຕາ. ທຸຕິຍມຄ຺ໂຄ ວາ ສີຆໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ, ປຐມມຄ຺ໂຄ ນິຣຸຊ຺ຌມາໂນ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາວເສນ ກຖິຕາຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຈນ຺ທູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໖. ຕຕິເຍ ຈນ຺ທູປມາຕິ ຈນ຺ທສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ. ກິໍ ປຣິມຓ຺ຑລຕາຍ? ໂນ, ອປິຈ ໂຂ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ ຄຄນຕລໍ ປກ຺ຂນ຺ທມາໂນ ນ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ວາ ສິເນຫໍ ວາ ອາລຍໍ ວາ ນິກນ຺ຕິໍ ວາ ປຕ຺ຖນໍ ວາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ວາ ກໂຣຕິ, ນ ຈ ນ ໂຫຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ປິໂຍ ມນາໂປ, ຕຸມ຺ເຫປິ ເອວໍ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວາທີນໍ ອກຣເຓນ ພຫຸຊນສ຺ສ ປິຍາ ມນາປາ ຈນ຺ທູປມາ ຫຸຕ຺ວາ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມຕິ, ອາໂລກໍ ຜຣຕິ, ເອວໍ ກິເລສນ຺ຘກາຣວິຘມເນນ ຎາຓາໂລກຜຣເຓນ ຈາປິ ຈນ຺ທູປມາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ເອວມາທີຫິປິ ນເຍຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອປກສ຺ເສວ ກາຍໍ ອປກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຕເນວ ສນ຺ຖວາທີນໍ ອກຣເຓນ ກາຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອປກສ຺ສິຕ຺ວາ, ອປເນຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ເຎປິ ນ ວສຕິ, ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍປິ ວິຕກ຺ເກຕິ, ອຍໍ ເນວ ກາຍໍ ອປກສ຺ສຕິ, ນ ຈິຕ຺ຕໍ. ໂຍ ຫິ ອຣຎ຺ເຎປິ ໂຂ ວິຫຣຕິ, ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ປນ ວິຕກ຺ເກຕິ, ອຍໍ ກາຍເມວ ອປກສ຺ສຕິ, ນ ຈິຕ຺ຕໍ. ໂຍ ຄາມນ຺ເຕ ວສຕິ, ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍປິ ໂຂ ນ ຈ ວິຕກ຺ເກຕິ, ອຍໍ ຈິຕ຺ຕເມວ ອປກສ຺ສຕິ, ນ ກາຍໍ. ໂຍ ປນ ອຣຎ຺ເຎ ເຈວ ວສຕິ, ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ຈ ນ ວິຕກ຺ເກຕິ, ອຍໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປກສ຺ສຕິ. ເອວຣູປາ ຫຸຕ຺ວາ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມຖາຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ‘‘ອປກສ຺ເສວ ກາຍໍ ອປກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ນິຈ຺ຈນວກາຕິ ນິຈ຺ຈໍ ນວກາວ, ອາຄນ຺ຕຸກສທິສາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສເຈ ນໍ ຆຣສາມິກາ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕຠາຕໂຣ ວິປ຺ປວາສໍ ຄຕາ ເອວໍ ວິຈຣິໍສູ’’ຕິ ອນຸກມ຺ປມານາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊນ຺ຕິ, ຠຸຕ຺ຕມຕ຺ໂຕເຍວ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາຊນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກມຕິ, ນ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ວາ ກໂຣຕິ, ນ ກິຈ຺ຈກຣຓີຍານິ ວາ ສໍວິທຫຕິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫປິ ປຏິປາຏິຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍໍ ອິຣິຍາປເຖສຸ ປສນ຺ນາ ມນຸສ຺ສາ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຉິນ຺ນສນ຺ຖວາ, ເຕສໍ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍ ອພ຺ຍາວຏາ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຖາຕິ ທີເປຕິ.

ອິມສ຺ສ ປນ ນິຈ຺ຈນວກຠາວສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ທ຺ເວຠາຕິກວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ – ວສາຬນຄຣຄາມໂຕ ກິຣ ທ຺ເວ ຠາຕິກາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ, ເຕ ຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ຈ ມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ ຈາຕິ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ເຕ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ວສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ‘‘ມາຕຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສາຬນຄຣວິຫາເຣ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ມາຕຸຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ມາຕາປິ ເຕສໍ ອຸຬຸງ຺ເກນ ຍາຄຸໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິ. ຕສ຺ສາ ຕໍ ໂອໂລກຍມານາຍ ປຸຕ຺ຕສິເນໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫານາໂຄ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ປຈ຺ຉິມໍ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉ ອຸປາສິເກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ປຈ຺ຉິມເຖຣສ຺ສປິ ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຈູຬນາໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ເຖໂຣ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສິເກ, ປຸຣິມໍ ເຖຣໍ ນ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເອວໍ ມາຕຣາປິ ສທ຺ຘິໍ ຉິນ຺ນສນ຺ຖໂວ ຠິກ຺ຂຸ ນິຈ຺ຈນວໂກ ນາມ ໂຫຕິ.

ອປ຺ປຄພ຺ຠາຕິ ນ ປຄພ຺ຠາ, ອຏ຺ຐຏ຺ຐາເນນ ກາຍປາຄພ຺ຠິເຍນ, ຈຕຸຏ຺ຐາເນນ ວຈີປາຄພ຺ຠິເຍນ, ອເນກຏ຺ຐາເນນ ມໂນປາຄພ຺ຠິເຍນ ຈ ວິຣຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ກາຍປາຄພ຺ຠິຍໍ ນາມ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄລ-ໂຠຊນສາລາ-ຊນ຺ຕາຆຣນຫານຕິຕ຺ຖ-ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄ-ອນ຺ຕຣຆຣປ຺ປເວສເນສຸ ກາເຍນ ອປ຺ປຕິຣູປກຣຓໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ວາ ນິສີທຕິ ປາເທ ປາທໍ ອາຘາຍິຕ຺ວາ ວາຕິ ເອວມາທິ (ມຫານິ. ໑໖໕). ຕຖາ ຄຓມຊ຺ເຌ. ຄຓມຊ຺ເຌຕິ ຈຕຸປຣິສສນ຺ນິປາເຕ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຄຓາທິສນ຺ນິປາເຕ ວາ. ຕຖາ ວຸຑ຺ຒຕເຣ ປຸຄ຺ຄເລ. ໂຠຊນສາລາຍ ປນ ວຸຑ຺ຒານໍ ອາສນໍ ນ ເທຕິ, ນວານໍ ອາສນໍ ປຏິພາຫຕິ. ຕຖາ ຊນ຺ຕາຆເຣ. ວຸຑ຺ເຒ ເຈຕ຺ຖ ອນາປຸຈ຺ຉາ ອຄ຺ຄິຊລນາທີນິ ກໂຣຕິ. ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ຈ ຍທິທໍ ‘‘ທຫໂຣ ວຸຑ຺ໂຒຕິ ປມາຓໍ ອກຕ຺ວາ ອາຄຕປຏິປາຏິຍາ ນ຺ຫາຍິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ອນາທິຍນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ເຒ ຈ ນເວ ຈ ພາຘຕິ. ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ເຄ ປນ ອຄ຺ຄາສນອຄ຺ໂຄທກອຄ຺ຄປິຓ຺ຑານໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ ພາຫາຍ ພາຫໍ ປຫຣນ຺ໂຕ. ອນ຺ຕຣຆຣປ຺ປເວສເນ ວຸຑ຺ເຒຫິ ປຐມຕຣໍ ປວິສຕິ, ທຫເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ກາຍກີຬນກໍ ກໂຣຕີຕິ ເອວມາທິ.

ຈຕຸຏ຺ຐານໍ ວຈີປາຄພ຺ຠິຍໍ ນາມ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄລອນ຺ຕຣຆເຣສຸ ອປ຺ປຕິຣູປວາຈານິຈ຺ຉາຣຓໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ. ຕຖາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ຄຓສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈ ສນ຺ຕິເກ, ຕຕ຺ເຖວ ມນຸສ຺ເສຫິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ອນ຺ຕຣຆເຣ ປນ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມ ກິໍ ອຕ຺ຖິ? ກິໍ ຍາຄຸ, ອຸທາຫຸ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ? ກິໍ ເມ ທສ຺ສສິ? ກິໍ ອຊ຺ຊ ຂາທິສ຺ສາມ? ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ? ກິໍ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິອາທີນິ ຠາສຕິ.

ອເນກຏ຺ຐານໍ ມໂນປາຄພ຺ຠິຍໍ ນາມ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ກາຍວາຈາຫິ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ມນສາວ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ວິຕກ຺ກນໍ. ອປິຈ ທຸສ຺ສີລສ຺ເສວ ສໂຕ ‘‘ສີລວາຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ປາປິຈ຺ຉຕາປິ ມໂນປາຄພ຺ຠິຍໍ. ອິຕິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອິເມສໍ ປາຄພ຺ຠິຍານໍ ອຠາເວນ ອປ຺ປຄພ຺ຠາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມຖາຕິ ວທຕິ.

ຊຣຸທປານນ຺ຕິ ຊິຓ຺ຓກູປໍ. ປພ຺ພຕວິສມນ຺ຕິ ປພ຺ພເຕ ວິສມໍ ປປາຕຏ຺ຐານໍ. ນທີວິທຸຄ຺ຄນ຺ຕິ ນທິຍາ ວິທຸຄ຺ຄໍ ຉິນ຺ນຕຏຏ຺ຐານໍ. ອປກສ຺ເສວ ກາຍນ຺ຕິ ຕາທິສານິ ຐານານິ ໂຍ ຂິຑ຺ຑາທິປສຸໂຕ ກາຍໍ ອນປກສ຺ສ ເອກໂຕຠາຣິຍໍ ອກຕ຺ວາວ ວາຍຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ອຄ຺ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອນປກສ຺ສ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຕິໂຕ ຫຕ຺ຖປາທຠຎ຺ຊນາທີນິ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອນາທີນວທສ຺ສາວິຕາຍ ອນຸພ຺ເພເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ໂອໂລເກຕິ, ໂສ ປຕິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທຠຎ຺ຊນາທິອນຕ຺ຖໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂຍ ປນ ອຸທກຕ຺ຖິໂກ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ກິຈ຺ເຈນ ໂອໂລເກຕຸກາໂມ ກາຍໍ ອປກສ຺ສ ເອກໂຕ ຠາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ວາຍຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອປກສ຺ສ ອາທີນວທສ຺ສເນນ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕິ, ໂສ ນ ປຕຕິ, ຍຖາຣຸຈິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຸຂີ ເຍນກາມໍ ປກ຺ກມຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຊຣຸທປານາທໂຍ ວິຍ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຸລານິ, ໂອໂລກນປຸຣິໂສ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸ. ຍຖາ ອນປກຏ຺ຐກາຍຈິຕ຺ໂຕ ຕານິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ຖ ປຕຕິ, ເອວໍ ອຣກ຺ຂິເຕຫິ ກາຍາທີຫິ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ກຸເລສຸ ພຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ນານປ຺ປກາຣໍ ສີລປາທຠຎ຺ຊນາທິອນຕ຺ຖໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍຖາ ປນ ອປກຏ຺ຐກາຍຈິຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ຖ ນ ປຕຕິ, ເອວໍ ຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ຣກ຺ຂິເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ສຸປ຺ປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອປກຏ຺ຐກາຍຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ກຸເລສຸ ນ ພຊ຺ຌຕິ. ອຖສ຺ສ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ອປຕິຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ, ນ ປາທາ ຠຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ສີລປາໂທ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຫຕ຺ຖາ ນ ຠຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ສທ຺ຘາຫຕ຺ໂຖ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ກຸຈ຺ຉິ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ສມາຘິກຸຈ຺ຉິ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ສີສໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ຎາຓສີສໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ຈ ຕໍ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທໂຍ ນ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເອວມິມໍ ຣາຄກຓ຺ຏກາທໂຍ ນ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຍຖາ ໂສ ນິຣຸປທ຺ທໂວ ຍຖາຣຸຈິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຸຂີ ເຍນກາມໍ ປກ຺ກມຕິ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຸລານິ ນິສ຺ສາຍ ຈີວຣາທໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິເສວນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ ເຍນກາມໍ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ນິພ຺ພານທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິທານິ ໂຍ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ‘ຕິວິຘໍ ປາຄພ຺ຠິຍໍ ປຫາຍ ນິຈ຺ຈນວກຕ຺ເຕນ ຈນ຺ທູປມາ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມຖາ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາເນ ຐເປຕິ, ອສຍ຺ຫໍ ຠາຣໍ ອາໂຣເປຕິ, ຍໍ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ ຕໍ ກາເຣຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ວາທປຖໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ສກ຺ກາ ເອວໍ ກາຕຸໍ, ອຕ຺ຖິ ເອວຣູໂປ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກສ຺ສໂປ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ.

ອາກາເສ ປາຓິໍ ຈາເລສີຕິ ນີເລ ຄຄນນ຺ຕເຣ ຍມກວິຊ຺ຊຸຕໍ ຈາຣຍມາໂນ ວິຍ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ອຸປຣິຠາຄໍ ອຸຠໂຕປສ຺ເສສຸ ປາຓິໍ ສຎ຺ຈາເຣສິ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອສມ຺ຠິນ຺ນປທໍ ນາມ. ອຕ຺ຕມໂນຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ສກມໂນ, ນ ໂທມນສ຺ເສນ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິຕມໂນ. ກສ຺ສປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິທມ຺ປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຣວາທໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິ ເອວຣູໂປ ຠິກ຺ຂູຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປສນ຺ນາກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຈີວຣາທໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ທເທຍ຺ຍຸໍ. ຕຖຕ຺ຕາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສີລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສີລໍ ປູຣຍມານາ, ສມາຘິວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຕານິ ຕານິ ສມ຺ປາທຍມານາ ຕຖາຠາວາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ອນຸທຍນ຺ຕິ ຣກ຺ຂຓຠາວໍ. ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕໍ. ອຸຠຍຎ຺ເຈຕໍ ກາຣຸຎ຺ຎສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ກສ຺ສໂປ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິທມ຺ປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຣວາທໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິ ເອວຣູໂປ ຠິກ຺ຂູຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ສເປນ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈນ຺ໂທປມາທິວເສນ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍໍ.

໔. ກຸລູປກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໗. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກຸລູປໂກຕິ ກຸລຆຣານໍ ອຸປຄນ຺ຕາ. ເທນ຺ຕຸເຍວ ເມຕິ ທທນ຺ຕຸເຍວ ມຍ຺ຫໍ. ສນ຺ທີຍຕີຕິ ອຏ຺ຏີຍຕິ ປີຬິຍຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຊິຓ຺ຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໘. ປຎ຺ຈເມ ຊິຓ຺ໂຓຕິ ເຖໂຣ ມຫລ຺ລໂກ. ຄຣຸການີຕິ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສຸຕ຺ຕສໍສິພ຺ພເນນ ເຈວ ອຄ຺ຄຬທາເນນ ຈ ອເນການິ ປຏລານິ ຫຸຕ຺ວາ ຄຣຸການິ ຊາຕານິ. ນິພ຺ພສນານີຕິ ປຸພ຺ເພ ຠຄວຕາ ນິວາເສຕ຺ວາ ອປນີຕຕາຍ ເອວໍລທ຺ຘນາມານິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຊິຓ຺ໂຓ ເຈວ ຄຣຸປໍສຸກູໂລ ຈ. ຄຫປຕານີຕິ ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄຫປຕີຫິ ທິນ຺ນຈີວຣານິ ຘາເຣຫີຕິ ວທຕິ. ນິມນ຺ຕນານີຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ນິມນ຺ຕນານິ ຠຸຎ຺ຊາຫີຕິ ວທຕິ. ມມ ຈ ສນ຺ຕິເກຕິ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄາມນ຺ຕເສນາສເນເຍວ ວສາຫີຕິ ວທຕິ.

ນນຸ ຈ ຍຖາ ຣາຊາ ເສນາປຕິໍ ເສນາປຕິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣາຊູປຏ຺ຐານາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຣາເຘນ຺ຕສ຺ເສວ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທທມາໂນ ອຍຸຕ຺ຕໍ ນາມ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນຕ຺ຖາຍ ຕິຄາວຸຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊຄຫສ຺ສ ຈ ນາຬນ຺ທາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ ພຫຸປຸຕ຺ຕກຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ຕີຫິ ໂອວາເທຫິ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຊາຕິອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄຎ຺ເຈວ ຊາຕິປໍສຸກູລິກງ຺ຄຎ຺ຈ ອກາສິ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ເທນ ສຕ຺ຖຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘນ຺ຕສ຺ເສວ ປໍສຸກູລາທີນິ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຄຫປຕິຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓາທີສຸ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ອຍຸຕ຺ຕໍ ນາມ ກໂຣຕີຕິ. ນ ກໂຣຕິ. ກສ຺ມາ? ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ສຕ຺ຖາ ຘຸຕງ຺ຄານິ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸກາໂມ, ຍຖາ ປນ ອຆຏ຺ຏິຕາ ເຠຣິອາທໂຍ ສທ຺ທໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຆຏ຺ຏິຕາ ເອວຣູປາ ປຸຄ຺ຄລາ ນ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ຕີຕິ ນທາເປຕຸກາໂມ ສີຫນາທຊ຺ຌາສເຍນ ເອວມາຫ. ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູເປເນວ ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ເຈວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສີຫນາທໍ ນທຕິ.

ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາໂຣ ນາມ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ເສວ ລພ຺ຠຕິ, ໂນ ຄາມນ຺ຕວາສິໂນ. ຄາມນ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ວສນ຺ໂຕ ທາຣກສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ອສປ຺ປາຍຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອສປ຺ປາເຍ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ, ເຕນສ຺ສ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອາຣຎ຺ຎິໂກ ປນ ຄາວຸຕໍ ວາ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ວາ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວສນ຺ໂຕ ທີປິພ຺ຍຄ຺ຆສີຫາທີນໍ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ, ເຍສໍ ສວນປຈ຺ຈຍາ ອມານຸສິກາສວນຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ອມານຸສີ ຣຕີ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕ.

‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕໍ ຕໍ ວິຊານຕໍ. (ຘ. ປ. ໓໗໓-໓໗໔);

‘‘ປຸຣໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ວາປິ, ອປໂຣ ເຈ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຜາສຸ ຠວຕິ, ເອກສ຺ສ ຣມໂຕ ວເນ’’ຕິ.

ຕຖາ ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ເສວ ລພ຺ຠຕິ, ໂນ ອປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ. ອປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ຫິ ອກາລຈາຣີ ໂຫຕິ, ຕຸຣິຕຈາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ປລິພຸທ຺ໂຘວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ພຫຸສໍສໂຍ ໂຫຕິ. ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ປນ ນ ອກາລຈາຣີ ໂຫຕິ, ນ ຕຸຣິຕຈາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ອປລິພຸທ຺ໂຘວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ນ ພຫຸສໍສໂຍ ໂຫຕິ.

ກຖໍ? ອປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ຫິ ຄາມໂຕ ທູຣວິຫາເຣ ວສມາໂນ ກາລສ຺ເສວ ‘‘ຍາຄຸໍ ວາ ປາຣິວາສິກຠຕ຺ຕໍ ວາ ລຈ຺ຉາມິ, ອາສນສາລາຍ ວາ ປນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕານິ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ສຍິຕໂຄຣູປານິ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ປາໂຕວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອກາລຈາຣີ ໂຫຕິ. ມນຸສ຺ເສ ເຂຕ຺ຕກມ຺ມາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເຄຫາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕເຍວ ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ມິຄໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຍ ເວເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຸຣິຕຈາຣີ ໂຫຕິ. ອນ຺ຕຣາ ກິຎ຺ຈິເທວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອສຸກອຸປາສໂກ ວາ ອສຸກອຸປາສິກາ ວາ ເຄເຫ, ໂນ ເຄເຫ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ໂນ ເຄເຫ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກຸໂຕ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ອຄ຺ຄິທຑ຺ໂຒ ວິຍ ປເວຘຕິ, ສຍໍ ປຈ຺ຉິມທິສໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ປາຈີນທິສາຍ ສລາກໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ ລທ຺ຘສລາກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ປຈ຺ຉິມທິສໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ມມ ສລາກໍ ຕຸມ຺ເຫ ຄຓ຺ຫຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສລາກໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຖາ’’ຕິ ສລາກໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ. ເອກໍ ວາ ປນ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ອປຣສ຺ສາປິ ສລາກຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ອຫໍ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ທາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ອາຫເຏ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປຏິເທນ຺ໂຕ ປຕ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ ນາມ. ວິຫາເຣ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍ ມຫາທານໍ ເທນ຺ຕິ, ອິມິນາ ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ທູຣຄາເມ ສລາກາ ລທ຺ຘາ, ຕຕ຺ຖ ອຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ສຕ຺ຕາຫໍ ສລາກໍ ນ ລຠຕີຕິ ອລາຠຠເຍນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປລິພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ຍສ຺ສ ເຈສ ສລາກຠຕ຺ຕາທິໂນ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ຕໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ເມ, ອຸທາຫຸ ນ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ປຓີຕໍ ນຸ ໂຂ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ລູຂໍ, ໂຖກໍ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຫຸ ພຫຸກໍ, ສີຕລໍ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຫຸ ອຸຓ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຈ ພຫຸສໍສໂຍ ໂຫຕິ.

ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ປນ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກຕ຺ວາ ກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຸຬຸງ຺ກຠິກ຺ຂາທີນິ ທາຕຸໍ ປໂຫນກກາເລ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນ ອກາລຈາຣີ ໂຫຕິ, ເອເກກໍ ປທວາຣໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນ ຕຸຣິຕຈາຣີ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຄຣຸຠາເວນ ‘‘ອສຸໂກ ເຄເຫ, ນ ເຄເຫ’’ຕິ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ, ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິເຍວ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ກິໍ ປຣິວຕ຺ເຕສ຺ສຕິ? ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວເສນ ປລິພຸທ຺ໂຘວ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຍຖາຣຸຈິ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິຕໂຣ ວິຍ ນ ພຫຸສໍສໂຍ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ວີຖິຍາ ວາ ອລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈຣຕິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈຣນ຺ໂຕ ມິສ຺ສໂກທນໍ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອມຕໍ ວິຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ.

ປໍສຸກູລິກສ຺ເສວ ລພ຺ຠຕິ, ໂນ ອປໍສຸກູລິກສ຺ສ. ອປໍສຸກູລິໂກ ຫິ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ນ ເສນາສນສປ຺ປາຍໍ ປຣິເຍສຕິ. ປໍສຸກູລິໂກ ປນ ນ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ເສນາສນສປ຺ປາຍເມວ ປຣິເຍສຕິ. ເຕຈີວຣິກສ຺ເສວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ. ອເຕຈີວຣິໂກ ຫິ ພຫຸຠຓ຺ໂຑ ພຫຸປຣິກ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ຜາສຸວິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ອປ຺ປິຈ຺ຉາທີນຎ຺ເຈວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ອິຕເຣສນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ໂອວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໙. ຉຏ຺ເຐ ອຫໍ ວາຕິ ກສ຺ມາ ອາຫ? ເຖຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນ ຐປນຕ຺ຖໍ. ກິໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ນຕ຺ຖີຕິ? ອຕ຺ຖິ. ເອວໍ ປນສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ອິເມ ນ ຈິຣໍ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ກສ຺ສໂປ ປນ ວີສວສ຺ສສຕາຍຸໂກ, ໂສ ມຍິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓິຄຸຫາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມວິນຍສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ມມ ສາສນໍ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສປຣິມາຓກາລປວຕ຺ຕນກໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຕໍ ຐາເນ ຐເປມິ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂູ ກສ຺ສປສ຺ສ ສຸສ຺ສູສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ທຸພ຺ພຈາຕິ ທຸກ຺ເຂນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ໂທວຈສ຺ສກຣເຓຫີຕິ ທຸພ຺ພຈຠາວກຣເຓຫິ. ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິໂນຕິ ອນຸສາສນິໍ ສຸຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ນ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ ວາມຄາຫິໂນ ນາມ ຊາຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຈ຺ຈາວທນ຺ເຕຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ວທນ຺ເຕ, ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິວິຍ ວາທໍ ກໂຣນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກ ພຫຸຕຣໍ ຠາສິສ຺ສຕີຕິ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ໂກ ພຫຸໍ ຠາສິສ຺ສຕິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຫຸ ອຫນ຺ຕິ? ໂກ ສຸນ຺ທຣຕຣນ຺ຕິ, ເອໂກ ພຫຸໍ ຠາສນ຺ໂຕ ອສຫິຕໍ ອມຘຸຣໍ ຠາສຕິ, ເອໂກ ສຫິຕໍ ມຘຸຣໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ໂກ ສຸນ຺ທຣຕຣ’’ນ຺ຕິ? ເອໂກ ປນ ພຫຸຎ຺ຈ ສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ກເຖນ຺ໂຕ ຈິຣໍ ນ ຠາສຕິ, ລຫຸຎ຺ເຎວ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ເອໂກ ອທ຺ຘານໍ ປາເປຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ໂກ ຈິຣຕຣ’’ນ຺ຕິ? ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ທຸຕິຍໂອວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໐. ສຕ຺ຕເມ ສທ຺ຘາຕິ ໂອກປ຺ປນສທ຺ຘາ. ວີຣິຍນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກໍ ວີຣິຍໍ. ປຎ຺ຎາຕິ ກຸສລຘມ຺ມຊານນປຎ຺ຎາ. ນ ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ໂອວາທກາຕິ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອວາທກາ ອນຸສາສກາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິຫານນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຕຕິຍໂອວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໑. ອຏ຺ຐເມ ຕຖາ ຫິ ປນາຕິ ປຸພ຺ເພ ໂສວຈສ຺ສຕາຍ, ເອຕຣຫິ ຈ ໂທວຈສ຺ສຕາຍ ກາຣຓປຏ຺ຐປເນ ນິປາໂຕ. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ເຖເຣສຸ. ໂກ ນາມາຍໍ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂກ ນາໂມ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ? ກິໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ກິໍ ນາຄຕ຺ເຖໂຣຕິ? ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ເອວໍ ສກ຺ກາເຣ ກຍິຣມາເນ. ຕຖຕ຺ຕາຍາຕິ ຕຖາຠາວາຍ, ອາຣຎ຺ຎິກາທິຠາວາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິກາໂມຕິ ‘‘ອິເມ ມໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ກາເມຕິ ອິຈ຺ຉຕິ ປຕ຺ເຖຕີຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິກາໂມ. ຕຖຕ຺ຕາຍາຕິ ລາຠສກ຺ກາຣນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣຸປທ຺ທເວນາຕິ ໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອຘິມຕ຺ຕຈ຺ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຸປທ຺ທໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕນ ອຸປທ຺ທຸຕາ. ອຠິປຕ຺ຖນາຕິ ອຘິມຕ຺ຕປຕ຺ຖນາ. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິອຠິປຕ຺ຖເນນາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອຘິມຕ຺ຕປຕ຺ຖນາສງ຺ຂາເຕນ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາເວນ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຌານາຠິຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໒. ນວເມ ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂາມີຕິ ຍາວເທວ ອິຈ຺ຉາມິ. ຍານິ ປນ ອິໂຕ ປຣໍ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານິ, ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘນ຺ຕິ ເອວໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ, ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ຈ ໂລກິກາຠິຎ຺ຎາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນຸປທວຓ຺ຓນາຍ ເຈວ ຠາວນາວິຘາເນນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໖໙) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຉຬຠິຎ຺ຎາຍ ປນ ອາສວານໍ ຂຍາຕິ ອາສວານໍ ຂເຍນ. ອນາສວນ຺ຕິ ອາສວານໍ ອປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິໍ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎໍ. ນວມໍ.

໑໐. ອຸປສ຺ສຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໓. ທສເມ ອາຍາມ, ຠນ຺ເຕຕິ ກສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນີອຸປສ຺ສຍຄມນໍ ຍາຈຕິ? ນ ລາຠສກ຺ກາຣເຫຕຸ, ກມ຺ມຏ຺ຐານຕ຺ຖິກາ ປເນຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ຕາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖາເປສ຺ສາມີຕິ ຍາຈຕິ. ນນຸ ຈ ໂສ ສຍມ຺ປິ ເຕປິຏໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ກິໍ ສຍໍ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ? ໂນ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ພຸທ຺ຘປຏິຠາຄສ຺ສ ປນ ສາວກສ຺ສ ກຖໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຍາຈຕິ. ພຫຸກິຈ຺ໂຈ ຕ຺ວໍ ພຫຸກຣຓີໂຍຕິ ກິໍ ເຖໂຣ ນວກມ຺ມາທິປສຸໂຕ, ເຍນ ນໍ ເອວມາຫາຕິ? ໂນ, ສຕ຺ຖຣິ ປນ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ກສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣຖ, ກສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຖ, ກສ຺ສ ມຸໂຂທກໍ ເທຖາ’’ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ, ວຸທ຺ຘສຣີເຣປິ ນິລ຺ລຊ຺ໂຊວ ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ປຫຣິ. ເອສາ ສງ຺ຂາຣານໍ ຘມ຺ມຕາ, ມາ ໂສຈິຕ຺ຖ, ມາ ປຣິເທວິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຣິສໍ ສຎ຺ຎາເປຕິ. ອິທມສ຺ສ ພຫຸກິຈ຺ຈໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເຖໂຣ ເອວມາຫ. ສນ຺ທສ຺ເສສີຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຄຸຓໍ ທສ຺ເສສິ. ສມາທເປສີຕິ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ສມຸຕ຺ເຕເຊສີຕິ ສມຸສ຺ສາເຫສິ. ສມ຺ປຫໍເສສີຕິ ປຏິລທ຺ຘຄຸເຓນ ໂມທາເປສິ.

ຖຸລ຺ລຕິສ຺ສາຕິ ສຣີເຣນ ຖູລາ, ນາເມນ ຕິສ຺ສາ. ເວເທຫມຸນິໂນຕິ ປຓ຺ຑິຕມຸນິໂນ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ຎາຓສງ຺ຂາເຕນ ເວເທນ ອີຫຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເວເທໂຫ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເວເທໂຫ ຈ ໂສ ມຸນິ ຈາຕິ, ເວເທຫມຸນິ. ຘມ຺ມໍ ຠາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ຕິປິຏກຘຣສ຺ສ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ສຍໍ ອຣຎ຺ຎວາສີ ປໍສຸກູລິໂກ ສມາໂນ ‘‘ຘມ຺ມກຖິໂກ ອຫ’’ນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ຠາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ. ອິທໍ ກິໍ ປນ, ກຖໍ ປນາຕິ? ອວຊານມານາ ຠຓຕິ. ອສ຺ໂສສີຕິ ອຎ຺ເຎນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣຈິຕວເສນ ອສ຺ໂສສິ. ອາຄເມຫິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສຕິ ຕິຏ຺ຐ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ. ມາ ເຕ ສງ຺ໂຆ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຸປປຣິກ຺ຂີຕິ ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອຕິເຣກໂອກາເສ ຕໍ ອຸປປຣິກ຺ຂີຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອານນ຺ເທນ ພຸທ຺ຘປຏິຠາໂຄ ສາວໂກ ວາຣິໂຕ, ເອກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ນ ວາຣິຕາ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖໂວ ວາ ສິເນໂຫ ວາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມາ ຕໍ ສງ຺ໂຆ ເອວໍ ອມຎ຺ຎີຕິ.

ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘປຏິຠາຄຠາວໍ ທີເປນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ? ສຕ຺ຕຣຕນນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ. ນາຄນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິໍ. ອຑ຺ຒຏ຺ຐຣຕນໍ ວາຕິ ອຑ຺ຒຣຕເນນ ອູນອຏ຺ຐຣຕນໍ, ປຸຣິມປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ກຸມ຺ຠາ ວິທຕ຺ຖາຘິກສຕ຺ຕຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາລປຕ຺ຕິກາຍາຕິ ຕຣຸຓຕາລປຓ຺ເຓນ. ຈວິຕ຺ຖາຕິ ຈຸຕາ, ນ ມຕາ ວາ ນຏ຺ຐາ ວາ, ພຸທ຺ຘປຏິຠາຄສ຺ສ ປນ ສາວກສ຺ສ ອຸປວາທໍ ວຕ຺ວາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖເຣ ຉຫິ ອຠິຎ຺ຎາຫິ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ກາສາວານິ ກຓ຺ຏກສາຂາ ວິຍ ກຈ຺ຉຸສາຂາ ວິຍ ຈ ສຣີຣໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘານິ, ຕານິ ຫາເຣຕ຺ວາ ເສຕການິ ນິວຕ຺ຖກ຺ຂເຓເຍວສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາໂທ ອຸທປາທີຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ຈີວຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໔. ເອກາທສເມ ທກ຺ຂິຓາຄິຣິສ຺ມິນ຺ຕິ ຣາຊຄຫໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຄິຣິໂນ ທກ຺ຂິຓຠາເຄ ຊນປໂທ ທກ຺ຂິຓາຄິຣິ ນາມ, ຕສ຺ມິໍ ຈາຣິກໍ ຈຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈາຣິກາ ຈ ນາມ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ຈ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເອກຈ຺ໂຈ ເອກໍ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ສຣີຣໂຕ ເສເທຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕຫິ ທິວເສນ ສຕ຺ຕຏ຺ຐໂຍຊນານິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍໍ ວາ ປນ ພຸທ຺ຘາ ກິຎ຺ຈິເທວ ໂພຘເນຍ຺ຍສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ໂຍຊນສຫສ຺ສມ຺ປິ ຂເຓນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອສາ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ. ເທວສິກໍ ປນ ຄາວຸຕໍ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ຕິຄາວຸຕໍ ໂຍຊນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ອຊ຺ຊຕນາຍ ນິມນ຺ຕນໍ ອຘິວາສຍໂຕ ຊນສງ຺ຄຫໍ ກໂຣໂຕ ຄມນໍ, ເອສາ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ. ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ນນຸ ຈ ເຖໂຣ ປຎ຺ຈວີສຕິ ວສ຺ສານິ ຉາຍາ ວິຍ ທສພລສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ອໂຫສິ, ‘‘ກຫໍ ອານນ຺ໂທ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ໂອກາສເມວ ນ ອທາສິ, ໂສ ກິສ຺ມິໍ ກາເລ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ຈາຣິກໍ ຈຣິຕຸໍ ໂອກາສໍ ລຠຕີຕິ? ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພານສໍວຈ຺ຉເຣ. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ກິຣ ສຕ຺ຖຣິ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພາເນ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມວິນຍສງ຺ຄາຍນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈສເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ມຍໍ ຣາຊຄເຫ ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕາ ຘມ຺ມວິນຍໍ ສງ຺ຄາຍິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ປຸເຣ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປລິໂພຘໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ສນ຺ນິປຕຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຣາຊຄຫໍ ຄໂຕ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣປິ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ມຫາຊນໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຣາຊຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓາຄິຣິສ຺ມິໍ ຈາຣິກໍ ຈຣິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກຸມາຣຠູຕາຕິ ເຍ ເຕ ຫີນາຍາວຕ຺ຕາ ນາມ, ເຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກຸມາຣກາ ທຫຣາ ຕຣຸຓາ ເອກວສ຺ສິກທ຺ເວວສ຺ສິກາ ຠິກ຺ຂູ ເຈວ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນກຸມາຣກາ ຈ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ປພ຺ພຊິຕາ, ກສ຺ມາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕາຕິ? ເຕສໍ ກິຣ ມາຕາປິຕໂຣ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ວິສ຺ສາສິໂກ ອຏ຺ຐ ວເຣ ຍາຈິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ທາຣເກ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊມ, ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ມຍໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກາຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອິມິນາ ຕາວ ກາຣເຓນ ເນສໍ ຎາຕກາ ເຕ ປພ຺ພາເຊສຸໍ. ສຕ຺ຖຣິ ປນ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ເຕສໍ ສາ ປຕ຺ຖນາ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອຖ ເຕ ເອກທິວເສເນວ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊສຸໍ.

ຍຖາຠິຣນ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາຣຸຈິຍາ ຍຖາອຊ຺ຌາສເຍນ. ຕິກໂຠຊນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິທໍ ‘‘ຄຓໂຠຊເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໒໑໑). ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕານມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕິກໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທຸມ຺ມງ຺ກູນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍາຕິ ທຸສ຺ສີລປຸຄ຺ຄລານໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ. ເປສລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍາຕິ ທຸມ຺ມງ຺ກູນໍ ນິຄ຺ຄເຫເນວ ເປສລານໍ ອຸໂປສຖປວາຣຓາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄວາໂສ ໂຫຕິ, ອຍໍ ເຕສໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ຜາສຸວິຫາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ. ມາ ປາປິຈ຺ຉາ ປກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຍຖາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສປຣິໂສ ກຸເລສຸ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປາປິຈ຺ເຉ ນິສ຺ສາຍ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ປາປິຈ຺ຉາ ຄຓພນ຺ເຘນ ກຸເລສຸ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ຄຓໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ມາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິ, ອິຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸລານຸທ຺ທຍຕາຍ ຈາຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອຸໂປສຖປວາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ທຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ຠວນ຺ຕິ, ອິຕິ ອິມາຍ ກຸລານຸທ຺ທຍຕາຍ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສສ຺ສຆາຕໍ ມຎ຺ເຎ ຈຣສີຕິ ສສ຺ສໍ ຆາເຕນ຺ໂຕ ວິຍ ອາຫິຓ຺ຑສິ. ກຸລູປຆາຕໍ ມຎ຺ເຎ ຈຣສີຕິ ກຸລານິ ອຸປຆາເຕນ຺ໂຕ ວິຍ ຫນນ຺ໂຕ ວິຍ ອາຫິຓ຺ຑສິ. ໂອລຸຊ຺ຊຕີຕິ ວິເສເສນ ປລຸຊ຺ຊຕິ ຠິຊ຺ຊຕິ. ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ເຕ, ອາວຸໂສ, ນວປ຺ປາຍາຕິ, ອາວຸໂສ, ເອເຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາເຍນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນວກາ ເອກວສ຺ສິກທຸວສ຺ສິກາ ທຫຣາ ເຈວ ສາມເຓຣາ ຈ ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ວາຍໍ ກຸມາຣໂກ ມຕ຺ຕມຎ຺ຎາສີຕິ ອຍໍ ກຸມາຣໂກ ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາຕີຕິ ເຖຣໍ ຕຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອາຫ.

ກຸມາຣກວາທາ ນ ມຸຈ຺ຈາມາຕິ ກຸມາຣກວາທໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈາມ. ຕຖາ ຫິ ປນ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອິທມສ຺ສ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ກາຣຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິເມຫິ ນເວຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣຣຫິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣສິ, ຕສ຺ມາ ກຸມາຣເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ກຸມາຣໂກຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫສີຕິ.

ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ສມາໂນຕິ ອິທໍ ຍສ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ເນວ ອາຈຣິໂຍ ນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສຍໍ ກາສາຍານິ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອນຕ຺ຕມນຕາຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພຕໍ ອາໂຣປຍມານາ ອາຫ.

ສຫສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣາຄໂມຫຈາໂຣປິ ສຫສາຈາໂຣ, ອິທໍ ປນ ໂທສຈາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ຍຕ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ນ ຊານາມິ. ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສຕິອາທີສຸ ສເຈປິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ຆເຣ ໂຍຊນສຕນ຺ຕເຣປິ ວາ ທ຺ເວ ຊາຍມ຺ປຕິກາ ວສນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ເຕສໍ ສກິຎ຺ຈນສປລິໂພຘຏ຺ເຐນ ຆຣາວາໂສ ສມ຺ພາໂຘເຍວ. ຣຊາປໂຖຕິ ຣາຄຣຊາທີນໍ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາຄມນປໂຖ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອລຄ຺ຄນຏ຺ເຐນ ອພ຺ໂຠກາໂສ ວິຍາຕິ ອພ຺ໂຠກາໂສ. ປພ຺ພຊິໂຕ ຫິ ກູຏາຄາຣຣຕນມຍປາສາທເທວວິມານາທີສຸ ປິຫິຕທ຺ວາຣວາຕປາເນສຸ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນສຸ ວສນ຺ໂຕປິ ເນວ ລຄ຺ຄຕິ ນ ສຊ຺ຊຕິ ນ ພຊ຺ຌຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ. ອປິຈ ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ກຸສລກິຣິຍາຍ ໂອກາສາຠາວໂຕ ຣຊາປໂຖ ອສໍວຸຕສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຣຊານໍ, ກິເລສຣຊານໍ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ກຸສລກິຣິຍາຍ ຍຖາ ສຸຂໍ ໂອກາສສພ຺ຠາວໂຕ.

ນຍິທໍ ສຸກຣໍ…ເປ… ປພ຺ພເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປກຖາ – ຍເທຕໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອກມ຺ປິ ທິວສໍ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ເອກທິວສມ຺ປິ ຈ ກິເລສມເລນ ອມລີນໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ, ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ລິຂິຕສງ຺ຂສທິສໍ ໂຘຕສງ຺ຂສປ຺ປຏິຠາຄໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ນ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ເຕນ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ…ເປ… ຈຣິຕຸໍ, ຍໍນູນາຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກສາຍຣສປີຕຕາຍ ກາສາຍານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕານໍ ອນຸຈ຺ຉວິການິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ອຄາຣສ຺ສ ຫິຕໍ ກສິວຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ມໍ ອຄາຣິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອນຄາຣິຍາຕິ ຎາຕພ຺ພາ, ຕໍ ອນຄາຣິຍໍ. ປພ຺ພເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ.

ປຏປິໂລຕິການນ຺ຕິ ຊິຓ຺ຓປິໂລຕິການໍ ເຕຣສຫຕ຺ໂຖປິ ຫິ ນວສາຏໂກ ທສານໍ ຉິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປິໂລຕິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ມຫາຣຫານິ ວຕ຺ຖານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຏປິໂລຕິການໍ ສງ຺ຆາຏິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຑ຺ຒໂຍຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຄ຺ໂຄ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ທີຆມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ຍຖາ ເອສ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຍຖາ ຈ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ອຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ – ອຕີເຕ ກິຣ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ມິໍ ຫໍສວຕີນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເຂເມ ມິຄທາເຍ ວິຫຣນ຺ເຕ ເວເທໂຫ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອສີຕິໂກຏິຘນວິຠໂວ ປາໂຕວ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ມຫານິສຠຕ຺ເຖຣໍ ນາມ ຕຕິຍສາວກໍ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸຕວາທານໍ ຍທິທໍ ນິສໂຠ’’ຕິ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ. ອຸປາສໂກ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ຘມ຺ມກຖາວສາເນ ມຫາຊເນ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສ຺ເວ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ອຘິວາເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາ ໂຂ, ອຸປາສກ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆຕິ. ກິຕ຺ຕໂກ ຠຄວາຕິ. ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ສາມເຓຣມ຺ປິ ວິຫາເຣ ອເສເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ອຘິວາເສຖາຕິ. ສຕ຺ຖາ ອຘິວາເສສິ. ອຸປາສໂກ ສຕ຺ຖຸ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖຸ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອຸປາສກສ຺ສ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ທກ຺ຂິໂຓທກາວສາເນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄໍ ອກາສິ. ອຸປາສໂກປິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ.

ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ມຫານິສຠຕ຺ເຖໂຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕເມວ ວີຖິໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອຸປາສໂກ ທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ປຕ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂນ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວ ປວິສຖ, ສຕ຺ຖາປິ ເຄເຫ ນິສິນ຺ໂນຕິ. ນ ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ອຸປາສກາຕິ. ອຸປາສໂກ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ຕໂຕ ເຖຣໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຫານິສຠຕ຺ເຖໂຣ ‘ສຕ຺ຖາ ເຄເຫ ນິສິນ຺ໂນ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ປວິສິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕສ຺ສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຸເຓຫິ ອຕິເຣໂກ ຄຸໂຓ’’ຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ວຓ຺ຓມຈ຺ເຉຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ເອວມາຫ – ‘‘ອຸປາສກ, ມຍໍ ຠິກ຺ຂໍ ອາຄມຍມານາ ເຄເຫ ນິສີທາມ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນ ເອວໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ອຸທິກ຺ຂຕິ. ມຍໍ ຄາມນ຺ຕເສນາສເນ ວສາມ, ໂສ ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍເຍວ ວສຕິ. ມຍໍ ຉນ຺ເນ ວສາມ, ໂສ ອພ຺ໂຠກາສມ຺ຫິເຍວ ວສຕິ. ອິຕິ ຕສ຺ສ ອຍຎ຺ຈ ອຍຎ຺ຈ ຄຸໂຓ’’ຕິ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປູຣຍມາໂນວ ກເຖສິ. ອຸປາສໂກ ປກຕິຍາປິ ຊລມານທີໂປ ເຕເລນ ອາສິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ປສນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອນາຄເຕ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘຸຕວາທານໍ ອຄ຺ຄຠາວຕ຺ຖາຍ ປຕ຺ຖນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ?

ໂສ ປຸນປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ຕິຈີວຣານິ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຍໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ທານໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ອິມິນາຫໍ ນ ອຎ຺ຎໍ ເທວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ສກ຺ກມາຣພ຺ຣຫ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ປຕ຺ເຖມິ, ອິທໍ ປນ ເມ ກມ຺ມໍ ອນາຄເຕ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມຫານິສຠຕ຺ເຖເຣນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐານນ຺ຕຣໍ ປາປຸຓນຕ຺ຖາຍ ເຕຣສຘຸຕງ຺ຄຘຣານໍ ອຄ຺ຄຠາວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ຐານໍ ອິມິນາ ປຕ຺ຖິຕໍ, ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສມິຊ຺ຌນຠາວໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ມນາປໍ ເຕ ຐານໍ ປຕ຺ຖິຕໍ, ອນາຄເຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຕ຺ວໍ ຕຕິຍສາວໂກ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປາສໂກ ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ທ຺ເວ ກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ວິຍ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອມຎ຺ຎິຕ຺ຖ. ໂສ ຍາວຕາຍຸກໍ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກາລງ຺ກໂຕ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ວິປສ຺ສິມ຺ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ພນ຺ຘຸມຕີນຄຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເຂເມ ມິຄທາເຍ ວິຫຣນ຺ເຕ ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປຣິຊິຓ຺ເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ‘‘ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ສຕ຺ຕເມ ສຕ຺ຕເມ ສໍວຈ຺ຉເຣ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ໂກລາຫລໍ ໂຫຕິ. ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ເທວຕາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ສາສນໍ ອສ຺ໂສສິ. ຕສ຺ສ ຈ ນິວາສນສາຏໂກ ເອໂກ ໂຫຕິ, ຕຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ, ປາຣຸປນໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເອກເມວ. ສກລນຄເຣ ‘‘ເອກສາຏກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເກນຈິເທວ ກິຈ຺ເຈນ ສນ຺ນິປາເຕ ສຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ເຄເຫ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີນໍ ສນ຺ນິປາເຕ ສຕິ ສຍໍ ເຄເຫ ຕິຏ຺ຐຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາຫ – ‘‘ໂຠຕິ, ກິໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສຸຓິສ຺ສສິ ທິວາ’’ຕິ? ‘‘ມຍໍ ມາຕຸຄາມຊາຕິກາ ນາມ ຣຕ຺ຕິໍ ໂສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ທິວາ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຄເຫ ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຖໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຸປາສິກາຫິ ສທ຺ຘິໍ ທິວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ນິສິນ຺ນາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປາສິກາຫິເຍວ ສທ຺ຘິໍ ອາຄມາສິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ເຄເຫ ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຖໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ.

ຕສ຺ມິໍ ຈ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ ຈິຕ຺ຕພີຊນິໍ ອາທາຍ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສິເນຣຸໍ ມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ສາຄຣໍ ນິມ຺ມເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຣິສນ຺ເຕ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ປຐມຍາມສ຺ມິໍເຍວ ສກລສຣີຣໍ ປູຣຍມານາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ປາຣຸຕວຕ຺ຖໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ‘‘ທສພລສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ອາທີນວສຫສ຺ສໍ ທສ຺ສຍມານໍ ມຈ຺ເຉຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂສ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຈ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ເອກເມວ ວຕ຺ຖໍ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ປາຣຸປນໍ ນຕ຺ຖິ, ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ນາມ ພຫິ ຈຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ສພ຺ພຖາປິ ອທາຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ປຐມຍາເມ ມຊ຺ຌິມຍາເມປິ ຕເຖວ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂສ ຕເຖວ ຈ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເຖວ ອທາຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ປຈ຺ຉິມຍາເມປິ ຕເຖວ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂສ ‘‘ຕຣຓໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຣຓໍ ວາ, ປຈ຺ຉາປິ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຖໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປາທມູເລ ຐເປສິ. ຕໂຕ ວາມຫຕ຺ຖໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ‘‘ຊິຕໍ ເມ ຊິຕໍ ເມ’’ຕິ ຕໂຍ ວາເຣ ນທິ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ພນ຺ຘຸມຣາຊາ ຘມ຺ມາສນສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ໂຕສາຓິຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ຈ ນາມ ‘‘ຊິຕໍ ເມ’’ຕິ ສທ຺ໂທ ອມນາໂປ ໂຫຕິ. ໂສ ປຸຣິສໍ ເປເສສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉ ກິໍ ວເທສີ’’ຕິ? ໂສ ເຕນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອາຫ – ‘‘ອວເສສາ ຫຕ຺ຖິຍານາທີນິ ອາຣຸຍ຺ຫ ອສິຈມ຺ມາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣເສນໍ ຊິນນ຺ຕິ, ນ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອຫໍ ປນ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກູຏໂຄຓສ຺ສ ມຸຄ຺ຄເຣນ ສີສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ປລາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ມຈ຺ເຉຣຈິຕ຺ຕໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປາຣຸຕວຕ຺ຖໍ ທສພລສ຺ສ ອທາສິໍ, ຕໍ ເມ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຊິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ປຸຣິໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ເຫ ຠເຓ ທສພລສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ນ ຊານິມ຺ຫາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ຊານີ’’ຕິ ວຕ຺ຖຍຸຄມ຺ປິ ເປເສສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຐມໍ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຄຸເຓ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ອທາສິ, ສຕ຺ຖຸ ຄຸເຓ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ມຍ຺ຫໍ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຕ຺ຖຍຸຄໍ ທສພລສ຺ເສວ ອທາສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ກຕ’’ນ຺ຕິ? ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຕມ຺ປິ ເຕນ ວຕ຺ຖຍຸຄໍ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎານິ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ ເປເສສິ. ໂສ ຕານິປິ ອທາສິ. ຣາຊາ ອຎ຺ຎານິປິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເອວໍ ຍາວ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ ເປເສສິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອິທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຄຫຓໍ ວິຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ອຕ຺ຖາຍ ເອກນ຺ຕິ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິໍສ ຍຸຄານິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ອທາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ສຕ຺ຖຸ ວິສ຺ສາສິໂກ ຊາໂຕ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ເອກທິວສໍ ສີຕສມເຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ປາຣຸຕໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລໍ ທຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິທໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ເມ ອິມິນາ ກມ຺ພເລນ ອິມສ຺ມິໍ ປູຕິກາເຍ ອຸປນີເຕນາ’’ຕິ? ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ອນ຺ໂຕຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ຕຖາຄຕມຎ຺ຈສ຺ສ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ກຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ອຖ ເອກທິວສໍ ຣາຊາ ປາໂຕວ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ກມ຺ພລໍ ປຏິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກມ຺ພໂລ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈຕິ. ຣາຊາ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ເອສ ກມ຺ພໂລ, ອມ຺ເຫຫິ ເອກສາຏກພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ. ຕຸມ຺ເຫຫິ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປູຊິໂຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ອຫໍ ປູຊິໂຕຕິ. ຣາຊາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍຸຕ຺ຕກໍ ອຎ຺ຎາສິ, ນ ມຍ’’ນ຺ຕິ ປສີທິຕ຺ວາ ຍໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປກາຣຠູຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຏ຺ຐຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພຏ຺ຐກໍ ນາມ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ໂສປິ ‘‘ອຏ຺ຐຏ຺ຐກໍ ນາມ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ສລາກຠຕ຺ຕານິ ອຸປນິພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ປຸນ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ໂກຓາຄມນສ຺ສ ຈ ຠຄວໂຕ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ຈາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອນ຺ຕເຣ ພາຣາຓສິຍໍ ກຸຏຸມ຺ພິຍຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ໂສ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ຆຣາວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ຊງ຺ຆວິຫາຣໍ ຈຣຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ນທີຕີເຣ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸວາເຕ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ຐເປຖາ’’ຕິ? ອາຫ. ອນຸວາໂຕ ນປ຺ປໂຫຕີຕິ. ‘‘ອິມິນາ, ຠນ຺ເຕ, ກໂຣຖາ’’ຕິ ສາຏກໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເມ ເກນຈິ ປຣິຫານິ ມາ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ຆເຣປິສ຺ສ ຠຄິນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຠຣິຍາຍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ.

ອຖສ຺ສ ຠຄິນີ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອວຣູປໍ ພາລໍ ໂຍຊນສເຕນ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ສາ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອິມາຍ ທິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕໍ ເອສ ມາ ຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ກລລສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ອິຕຣາ ທິສ຺ວາ, ‘‘ພາເລ ມໍ ຕາວ ອກ຺ໂກສ ວາ ປຫຣ ວາ. ເອວຣູປສ຺ສ ປນ ທ຺ເວ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍານິ ປູຣິຕປາຣມິສ຺ສ ປຕ຺ຕໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ກລລໍ ທາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ປຏິສງ຺ຂານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ກລລໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ເຓນ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປວຣສ຺ສ ຈຕຸມຘຸຣສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອາສິຕ຺ເຕນ ປທຸມຄພ຺ຠວຓ຺ເຓນ ສປ຺ປິນາ ວິຊ຺ໂຊຕມານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ, ‘‘ຍຖາ ອຍໍ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ໂອຠາສຊາໂຕ, ເອວໍ ໂອຠາສຊາຕໍ ເມ ສຣີຣໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ເຕປິ ຊາຍມ຺ປຕິກາ ຍາວຕາຍຸກໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸນ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອຸປາສໂກ ພາຣາຓສິຍໍ ອສີຕິໂກຏິວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອິຕຣາ ຕາທິສສ຺ເສວ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຕເມວ ເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ອານຍິໍສຸ. ຕສ຺ສາ ປຸພ຺ເພ ອທິນ຺ນວິປາກສ຺ສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ປຕິກຸລໍ ປວິຏ຺ຐມຕ຺ຕາຍ ອຸມ຺ມາຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສກລສຣີຣໍ ອຸຄ຺ຆາຏິຕວຈ຺ຈກຸຏິ ວິຍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ຊາຕໍ. ເສຏ຺ຐິກຸມາໂຣ ‘‘ກສ຺ສາຍໍ ຄນ຺ໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເສຏ຺ຐິກຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນີຫຣຖ ນີຫຣຖາ’’ຕິ ອາຠຕນິຍາເມເນວ ກຸລຆຣໍ ເປເສສິ. ສາ ເອເຕເນວ ນີຫາເຣນ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ປຏິນິວຕ຺ຕາ. ກິໍ ເມ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑໍ ຠຎ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກໍ ກາເຣສິ ຣຕນາຍຕໍ ວິທຕ຺ຖິວິຕ຺ຖຕໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລຸພ຺ເພຘໍ. ຕໂຕ ຫຣິຕາລມໂນສິລາປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ອຸປ຺ປລຫຕ຺ຖເກ ອາທາຍ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ເຈຕິຍກຣຓຏ຺ຐານໍ ຄຕາ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຂເຓ ເອກາ ອິຏ຺ຐກປນ຺ຕິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉມານາ ຆຏນິຏ຺ຐກາຍ ອູນາ ໂຫຕິ. ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ວຑ຺ຒກິໍ ອາຫ – ‘‘ອິມໍ ອິຏ຺ຐກໍ ເອຕ຺ຖ ຐເປຖາ’’ຕິ. ອມ຺ມ, ຠທ຺ທເກ ກາເລ ອາຄຕາສິ, ສຍເມວ ຐເປຫີຕິ. ສາ ອາຣຸຍ຺ຫ ເຕເລນ ຫຣິຕາລມໂນສິລໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເຕນ ພນ຺ຘເນນ ອິຏ຺ຐກໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຏ຺ຐຫິ ອຸປ຺ປລຫຕ຺ຖເກຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເມ ກາຍໂຕ ຈນ຺ທນຄນ຺ໂຘ ວາຍຕຸ, ມຸຂໂຕ ອຸປ຺ປລຄນ຺ໂຘ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ, ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ອຖ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ຍສ຺ສ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມໍ ເຄຫໍ ນີຕາ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ສຕິ ອຸທປາທິ. ນຄເຣປິ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ສໍຆຸຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ໂສ ອຸປຏ຺ຐາເກ ອາຫ – ‘‘ຕທາ ອິຘ ອານີຕາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອຕ຺ຖິ, ກຫໍ ສາ’’ຕິ? ‘‘ກຸລເຄເຫ ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອາເນຖ ນໍ, ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ, ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ? ຕາຍ ປຸຏ຺ຐາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ‘‘ຕາຕາ, ມຍາ ອາຠຣຓຠຓ຺ເຑນ ເຈຕິຍໍ ປູຊິຕໍ, ອາຠຣຓໍ ເມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ‘‘ອາເນຖ ນໍ, ປິຬນ຺ຘນໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ອານຍິໍສຸ. ຕສ຺ສາ ສຫ ຆຣປ຺ປເວເສນ ສກລເຄຫໍ ຈນ຺ທນຄນ຺ຘຎ຺ເຈວ ນີລຸປ຺ປລຄນ຺ຘຎ຺ຈ ວາຍິ.

ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ປຐມໍ ຕວ ສຣີຣໂຕ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ວາຍິ, ອິທານິ ປນ ເຕ ສຣີຣໂຕ ຈນ຺ທນຄນ຺ໂຘ, ມຸຂໂຕ ອຸປ຺ປລຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ. ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ສາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກມ຺ມໍ ອາໂຣເຈສິ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ນິຍ຺ຍານິກໍ ວຕ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນ’’ນ຺ຕິ ປສີທິຕ຺ວາ ໂຍຊນິກໍ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍໍ ກມ຺ພລກຎ຺ຈຸເກນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຣຖຈກ຺ກປ຺ປມາເຓຫິ ສຸວຓ຺ຓປທຸເມຫິ ອລງ຺ກຣິ. ເຕສໍ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖາ ໂອລມ຺ພກາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ພາຣາຓສິໂຕ ໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐາເນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເສຏ຺ຐິກຎ຺ຎາ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຣາຊກຸເລ ເຊຏ຺ຐຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ເຕສຸ ວຍປ຺ປຕ຺ເຕສຸ ກຸມາຣສ຺ສ ວສນຄາເມ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ສໍຆຸຏ຺ຐໍ, ໂສ ມາຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ສາຏກໍ ເມ ອມ຺ມ ເທຫິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ໂຘຕວຕ຺ຖໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ‘‘ອມ຺ມ ຖູລໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອຎ຺ຎໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຍາທິເສ ເຄເຫ ມຍໍ ຊາຕາ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ອິໂຕ ສຸຂຸມຕຣສ຺ສ ປຏິລາຠາຍ ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ລຠນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉາມິ ອມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ປຸຕ຺ຕ ອຫໍ ອຊ຺ເຊວ ຕຸຍ຺ຫໍ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣຊ຺ຊປຏິລາຠມ຺ປິ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ໂສ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຄຈ຺ຉາມິ ອມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ – ‘‘ກຫໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ອິຘ ວາ ເອຕ຺ຖ ວາ ເຄເຫ ນິສີທິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ໂສ ປນ ປຸຎ຺ຎນິຍາເມນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ຈາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ກາລງ຺ກຕສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ໂຫຕິ.

ອມຈ຺ຈາ ຣຎ຺ໂຎ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ເອກາ ຘີຕາວ ອຕ຺ຖິ, ປຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ອຣາຊກໍ ຣຊ຺ຊໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂກ ຣາຊາ ໂຫຕີ’’ຕິ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຫຫິ, ຕ຺ວໍ ໂຫຫີ’’ຕິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ອາຫ – ‘‘ພຫຸໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຜຸສ຺ສຣຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊມາ’’ຕິ. ເຕ ກຸມຸທວຓ຺ເຓ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສິນ຺ຘເວ ໂຍເຊຕ຺ວາ, ປຎ຺ຈວິຘໍ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ຣຖສ຺ມິໍເຍວ ຐເປຕ຺ວາ ຣຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສຸໍ. ຣໂຖ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານາຠິມຸໂຂ ອໂຫສິ, ‘‘ປຣິຈເຍນ ອຸຍ຺ຍານາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິວຕ຺ເຕມາ’’ຕິ ເກຈິ ອາຫໍສຸ. ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ມາ ນິວຕ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣໂຖ ກຸມາຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອາໂຣຫນສຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ປາຣຸປນກຓ຺ຓໍ ອປເນຕ຺ວາ ປາທຕລານິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ອຍໍ ທີໂປ, ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ທີເປສຸ ເອສ ຣຊ຺ຊໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ປຸນປິ ຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຖ ປຸນປິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຖາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ.

ອຖ ກຸມາໂຣ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ‘‘ເກນ ກມ຺ເມນ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ? ອາຫ. ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ. ‘‘ຣາຊາ ກຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເທວຕ຺ຕໍ ຄໂຕ ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຕິ ທິວສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ’’ຕິ. ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘີຕາ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ຘີຕາ ອຕ຺ຖິ ເທວ, ປຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ກຣິສ຺ສາມິ ຣຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຕາວເທວ ອຠິເສກມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊຘີຕຣໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ອາເນຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ອຠິເສກໍ ອກໍສຸ.

ອຖສ຺ສ ກຕາຠິເສກສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ວຕ຺ຖໍ ອຸປຫຣິໍສຸ. ໂສ ‘‘ກິມິທໍ, ຕາຕາ’’ຕິ? ອາຫ. ‘‘ນິວາສນວຕ຺ຖໍ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຕາຕາ, ຖູລ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິໂຠຄວຕ຺ເຖສຸ ອິໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ນຕ຺ຖິ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ເອວຣູປໍ ນິວາເສສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຎ຺ເຎ ປຸຎ຺ຎວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ, ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ຄາຣໍ ອາຫຣຖ, ລຠິສ຺ສາມ ວຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ຄາຣໍ ອາຫຣິໍສຸ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ເຖ ໂຘວິຕ຺ວາ, ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ, ຫຕ຺ເຖນ ອຸທກໍ ອາທາຍ, ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຍ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິ, ຆນປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ປຸນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິ, ສພ຺ພທິສາສຸ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ກຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ເອກໍ ທິພ຺ພທຸສ຺ສໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ‘‘ນນ຺ທຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິກາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ມາ ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕິໍສູຕິ ເອວໍ ເຠຣິໍ ຈາຣາເປຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ, ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິ.

ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເອກທິວສໍ ເທວີ ຣຎ຺ໂຎ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອໂຫ ຕປສ຺ສີ’’ຕິ ກາຣຸຎ຺ຎາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ‘‘ກິມິທໍ ເທວີ’’ຕິ? ຈ ປຸຏ຺ຐາ, ‘‘ອຕິມຫຕີ, ເທວ, ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຕີເຕ ພຸທ຺ຘານໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓໍ ອກຕ຺ຖ, ອິທານິ ອນາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ກຸສລໍ ນ ກໂຣຖາ’’ຕິ? ອາຫ. ‘‘ກສ຺ສ ທສ຺ສາມິ? ສີລວນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອສຸຎ຺ໂຎ, ເທວ, ຊມ຺ພຸທີໂປ ອຣຫນ຺ເຕຫິ, ຕຸມ຺ເຫ ທານເມວ ສຊ຺ເຊຖ, ອຫໍ ອຣຫນ຺ເຕ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ປຸນທິວເສ ປາຈີນທ຺ວາເຣ ທານໍ ສຊ຺ຊາເປສິ. ເທວີ ປາໂຕວ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິປາສາເທ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸຂາ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ – ‘‘ສເຈ ເອຕິສ຺ສາ ທິສາຍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ນາເຫສຸໍ. ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກປຓທ຺ຘິກຍາຈການໍ ອທໍສຸ.

ປຸນທິວເສ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕເຖວ ອກາສິ, ປຸນທິວເສ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣ. ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ສຊ຺ຊິຕທິວເສ ປນ ເທວິຍາ ຕເຖວ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິຍາ ຫິມວນ຺ເຕ ວສນ຺ຕານໍ ປທຸມວຕິຍາ ປຸຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈສຕານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ມຫາປທຸມປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠາຕິເກ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ມາຣິສາ, ນນ຺ທຣາຊາ ຕຸມ຺ເຫ ນິມນ຺ເຕຕິ, ອຘິວາເສຖ ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ເຕ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຈສຕາ, ເທວ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອາຄຕາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ສທ຺ຘິໍ ເທວິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ຣາຊາ ສງ຺ຆເຖຣສ຺ສ, ເທວີ ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ຍາ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ກິລມິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍໍ ປຸຎ຺ເຎນ ນ ຫາຍິສ຺ສາມ, ອມ຺ຫາກໍ ຍາວຊີວໍ ອິຘ ນິວາສາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ເທຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ປຎ຺ຈ ປຓ຺ຓສາລາສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈງ຺ກມນສຕານີຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສາເປສຸໍ.

ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ. ‘‘ອຫໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘສຸ ມາ ປມຊ຺ຊີ’’ຕິ ເທວິໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ອນາຄເຕເຍວ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ຂີຓາ. ມຫາປທຸມປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຌານກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມເນ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ເອເຕນຸປາເຍນ ເສສາປີຕິ ສພ຺ເພປິ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ. ປຸນທິວເສ ເທວີ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ຫຣິຕູປລິຕ຺ຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ຘູປໍ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຄມນໍ ໂອໂລກຍນ຺ຕີ ນິສິນ຺ນາ ອາຄມນໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ປຸຣິສໍ ເປເສສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ຊານາຫິ, ກິໍ ອຍ຺ຍານໍ ກິຎ຺ຈິ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ? ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາປທຸມສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈງ຺ກມນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ກາໂລ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິນິພ຺ພຸຕສຣີຣໍ ກິໍ ກເຖສ຺ສຕິ? ໂສ ‘‘ນິທ຺ທາຍຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິປາເທ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິ. ປາທານໍ ສີຕລຕາຍ ເຈວ ຖທ຺ຘຕາຍ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ທຸຕິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ, ເອວໍ ຕຕິຍສ຺ສາຕິ ສພ຺ເພສໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຣາຊກຸລໍ ຄໂຕ. ‘‘ກຫໍ, ຕາຕ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ’’ຕິ? ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸຕາ, ເທວີ’’ຕິ ອາຫ. ເທວີ ກນ຺ທນ຺ຕີ ໂຣທນ຺ຕີ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນາຄເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຘຸກີຬິຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

ຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ອາຄຕໍ ເທວິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ, ຠທ຺ເທ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘສຸ ນປ຺ປມຊ຺ຊິ, ນິໂຣຄາ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸຕາ ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອວຣູປານມ຺ປິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ມຣຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ກຸໂຕ ໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ? ໂສ ນຄຣໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານເມວ ປວິສິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ສຍໍ ສມຓກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ, ເທວີປິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປພ຺ພຊິເຕ ອຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ຕຕ຺ເຖວ ອຸຍ຺ຍາເນ ປພ຺ພຊິຕາ. ທ຺ເວປິ ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ.

ເຕສຸ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ເຕສຸ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ. ອຍໍ ປິປ຺ປລິມາຓໂວ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຫາຕິຕ຺ຖພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ ກປິລພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ຠທ຺ທາ ກາປິລານີ ມທ຺ທຣຏ຺ເຐ ສາຄລນຄເຣ ໂກສິຍໂຄຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ໂຂ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒມານານໍ ປິປ຺ປລິມາຓວສ຺ສ ວີສຕິເມ ວສ຺ເສ ຠທ຺ທາຍ ໂສຬສເມ ວສ຺ເສ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ, ກຸລວໍໂສ ນາມ ປຕິຏ຺ຐເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຕິວິຍ ນິປ຺ປີຬຍິໍສຸ. ມາຓໂວ ອາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂສຕປເຖ ເອວຣູປໍ ກຖໍ ມາ ກເຖຖ. ອຫໍ ຍາວ ຕຸມ຺ເຫ ຘຣຖ, ຕາວ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຉໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ກຕິປາຫໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸນ ກຖຍິໍສຸ, ໂສປິ ຕເຖວ ປຏິກ຺ຂິປິ. ປຸນ ກຖຍິໍສຸ, ປຸນປິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາຕາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກເຖຕິເຍວ.

ມາຓໂວ ‘‘ມມ ມາຕຣໍ ສຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ນິກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກາເຣຫິ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຊ຺ຊນຆຏ຺ຏນາທິກມ຺ມປຣິໂຍສາເນ ຕໍ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ເນຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ເຈວ ນານາອລງ຺ກາເຣຫິ ຈ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ ເອວຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ລຠນ຺ໂຕ ເຄເຫ ວສາມິ, ອລຠນ຺ໂຕ ນ ວສາມີ’’ຕິ. ປຓ຺ຑິຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎວາ ທິນ຺ນທາໂນ ກຕາຠິນີຫາໂຣ, ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນ ເອກໂກວ ອກາສິ, ອທ຺ຘາ ເອເຕນ ສຫ ກຕປຸຎ຺ຎາ ສຸວຓ຺ຓຣູປກປຏິຠາຄາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພກາເມຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ຣຖໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ, ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ຍຕ຺ຖ ອມ຺ຫາກໍ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕໂຠເຄຫິ ສມານກຸເລ ເອວຣູປໍ ທາຣິກໍ ປສ຺ສຖ, ອິມເມວ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ, ປຓ຺ຓາກາຣໍ ກຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

ເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ນາມ ເອຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ, ‘‘ກຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ມທ຺ທຣຏ຺ຐໍ ນາມ ອິຕ຺ຖາກໂຣ, ມທ຺ທຣຏ຺ຐໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມທ຺ທຣຏ຺ເຐ ສາຄລນຄຣໍ ອຄມິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ຠທ຺ທາຍ ຘາຕີ ຠທ຺ທໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ເຠ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຕໍ ຣູປກໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ຍຘີຕາ ເມ ອິຘາຄຕາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ທຸພ຺ພິນິເຕ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ອິຘາຄຕາ’’ຕິ? ຕລສຕ຺ຕິກໍ ອຸຄ຺ຄິຣິຕ຺ວາ, ‘‘ຄຈ຺ຉ ສີຆ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຑປສ຺ເສ ປຫຣິ. ຫຕ຺ໂຖ ປາສາເຓ ປຏິຫໂຕ ວິຍ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ສາ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຖທ຺ຘໍ ນາມ ມຫາຄີວໍ ທິສ຺ວາ, ‘ອຍ຺ຍຘີຕາ ເມ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທສິໍ, ອຍ຺ຍຘີຕາຍ ຫິ ເມ ອຍໍ ນິວາສນປຏິຄ຺ຄາຫິກາປິ ອຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປາ ເຕ ສາມິຘີຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ກິໍ ເອສາ, ອິມາຍ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍາ ອຠິຣູປຕຣາ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ຄພ຺ເຠ ນິສິນ຺ນາຍ ປທີປກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ສຣີໂຣຠາເສເນວ ຕມໍ ວິຘມຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ຕໍ ຂຸຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ຣຖໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ໂກສິຍໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອາຄມນໍ ນິເວທຍິໍສຸ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ກຸໂຕ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຫາຕິຕ຺ຖຄາເມ ກປິລພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຆຣໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ອາຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນາ’’ຕິ. ‘‘ກລ຺ຍາຓໍ, ຕາຕາ, ສມຊາຕິໂຄຕ຺ຕວິຠໂວ ອມ຺ຫາກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ທສ຺ສາມິ ທາຣິກ’’ນ຺ຕິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄຓ຺ຫິ. ເຕ ກປິລພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສາສນໍ ປຫິຓິໍສຸ – ‘‘ລທ຺ຘາ ທາຣິກາ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ຕໍ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປິປ຺ປລິມາຓວສ຺ສ ອາໂຣຈຍິໍສຸ – ‘‘ລທ຺ຘາ ກິຣ ທາຣິກາ’’ຕິ. ມາຓໂວ ‘‘ອຫໍ ນ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ອິເມ ລທ຺ຘາຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ, ອນຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ເປສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣໂຫຄໂຕ ປຓ຺ຓໍ ລິຂິ, ‘‘ຠທ຺ທາ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕໂຠຄານຸຣູປໍ ຆຣາວາສໍ ລຠຕຸ, ອຫໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິນີ ອໂຫສີ’’ຕິ. ຠທ຺ທາປິ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ກິຣ ມໍ ທາຕຸກາມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຣໂຫຄຕາ ປຓ຺ຓໍ ລິຂິ, ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕໂຠຄານຸຣູປໍ ຆຣາວາສໍ ລຠຕຸ. ອຫໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສີ’’ຕິ. ທ຺ເວປິ ປຓ຺ຓານິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສມາຄຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ອິທໍ ກສ຺ສ ປຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ? ປິປ຺ປລິມາຓເວນ ຠທ຺ທາຍ ປຫິຕນ຺ຕິ. ‘‘ອິທໍ ກສ຺ສ ປຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ? ຠທ຺ທາຍ ປິປ຺ປລິມາຓວສ຺ສ ປຫິຕນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວປິ ວາເຈຕ຺ວາ, ‘‘ປສ຺ສຖ ທາຣການໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຜາເລຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສມານປຓ຺ຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈ ເອຕ຺ໂຕ ຈ ເປເສສຸໍ. ອິຕິ ເຕສໍ ອນິຈ຺ຉມານານໍເຍວ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ.

ຕໍທິວສໍເຍວ ຈ ມາຓໂວປິ ເອກໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ຄນ຺ຖາເປສິ, ຠທ຺ທາປິ ເອກໍ ຄນ຺ຖາເປສິ. ຕານິ ອາສນມຊ຺ເຌ ຐເປຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕສາຍມາສາ ອຸໂຠປິ ‘‘ສຍນໍ ອາຣຸຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຓໂວ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ ສຍນໍ ອາຣຸຫິ. ຠທ຺ທາ ວາມປສ຺ເສນ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຍສ຺ສ ປສ຺ເສ ປຸປ຺ຜານິ ມິລາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຣາຄຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວິຊານິສ຺ສາມ, ອິມໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ນ ອລ຺ລີຍິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຣີຣສມ຺ຜສ຺ສຠເຍນ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທໍ ອໂນກ຺ກມນ຺ຕາວ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ, ທິວາ ປນ ຫສິຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ. ເຕ ໂລກາມິເສນ ອສໍສຏ຺ຐາ ຍາວ ມາຕາປິຕໂຣ ຘຣນ຺ຕິ, ຕາວ ກຸຏຸມ຺ພໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ເຕສຸ ກາລງ຺ກເຕສຸ ວິຈາຣຍິໍສຸ. ມຫຕີ ມາຓວສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເອກທິວສໍ ສຣີຣໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ ສຸວຓ຺ຓຈຸຓ຺ຓເມວ ມຄຘນາຬິຍາ ທ຺ວາທສນາຬິມຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍນ຺ຕພທ຺ຘານິ ສຏ຺ຐິ ມຫາຕຬາການິ, ກມ຺ມນ຺ໂຕ ທ຺ວາທສໂຍຊນິໂກ, ອນຸຣາຘປຸຣປ຺ປມາຓາ ຈຸທ຺ທສ ທາສຄາມາ, ຈຸທ຺ທສ ຫຕ຺ຖານີກາ, ຈຸທ຺ທສ ອສ຺ສານີກາ, ຈຸທ຺ທສ ຣຖານີກາ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ອລງ຺ກຕໍ ອສ຺ສໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໂກຏິຍໍ ຐິໂຕ ນງ຺ຄເລຫິ ຠິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ກາກາທໂຍ ສກຸເຓ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທກາທິປາເຓ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ, ອິເມ ກິໍ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ‘‘ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທເກ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອເຕຫິ ກຕໍ ປາປໍ ກສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ເອເຕຫິ ກຕໍ ປາປໍ ມຍ຺ຫໍ ໂຫຕິ, ກິໍ ເມ ກຣິສ຺ສຕິ ສຕ຺ຕອສີຕິໂກຏິຘນໍ? ກິໍ ທ຺ວາທສໂຍຊໂນ ກມ຺ມນ຺ໂຕ, ກິໍ ຍນ຺ຕພທ຺ຘານິ ສຏ຺ຐິ ມຫາຕຬາການິ, ກິໍ ຈຸທ຺ທສ ຄາມາ? ສພ຺ພເມຕໍ ຠທ຺ທາຍ ກາປິລານິຍາ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ຠທ຺ທາປິ ກາປິລານີ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອພ຺ຠນ຺ຕຣວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຕໂຍ ຕິລກຸມ຺ເຠ ປຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ຘາຕີຫິ ປຣິວຸຕາ ນິສິນ຺ນາ ກາເກ ຕິລປາຓເກ ຂາທມາເນ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມາ ກິໍ ອິເມ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປາຓເກ ອຍ຺ເຍ’’ຕິ. ‘‘ອກຸສລໍ ກສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ເຍ’’ຕິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຈຕຸຫຕ຺ຖວຕ຺ຖໍ ນາຬິໂກທນມຕ຺ຕຎ຺ຈ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຍທິ ຈ ປເນຕໍ ເອຕ຺ຕເກນ ຊເນນ ກຕໍ ອກຸສລໍ ມຍ຺ຫໍ ໂຫຕິ, ຠວສຫສ຺ເສນປິ ວຏ຺ຏໂຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ເຕ ອາຄຕມຕ຺ເຕເຍວ ສພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ມາຓໂວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫາຣເຫ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ, ອຖສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ໂຠຊນໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ທ຺ເວປິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິຊເນ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ຣໂຫຄຕາ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິໍສຸ. ຕໂຕ ມາຓໂວ ຠທ຺ທໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຆຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ກິຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ອາຫຣີ’’ຕິ? ‘‘ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ສກຏສຫສ຺ສານິ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ສພ຺ພໍ, ຍາ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ຆເຣ ສຕ຺ຕອສີຕິໂກຏິໂຍ, ຍນ຺ຕພທ຺ຘາ ສຏ຺ຐິຕຬາກາທິເຠທາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ຕຸຍ຺ຫໍເຍວ ນິຍ຺ຍາເຕມີ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຍ຺ຍາ ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ອາຄມນໍ ໂອໂລກຍມານາ ນິສິນ຺ນາ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕສໍ ອາທິຕ຺ຕປຓ຺ຓກຸຏິ ວິຍ ຕໂຍ ຠວາ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕ ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາປຓໂຕ ກສາຍຣສປີຕານິ ວຕ຺ຖານິ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ເຕ ຈ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເກເສ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ເຍ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕ, ເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຖວິກາສຸ ປຕ຺ເຕ ໂອສາເປຕ຺ວາ ອໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ປາສາທໂຕ ໂອຕຣິໍສຸ. ເຄເຫ ທາເສສຸ ຈ ກມ຺ມກາເຣສຸ ຈ ນ ໂກຈິ ສຎ຺ຊານິ.

ອຖ ເນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ທາສຄາມທ຺ວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອາກປ຺ປກຸຕ຺ຕວເສນ ທາສຄາມວາສິໂນ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ເຕ ຣຸທນ຺ຕາ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອມ຺ເຫ ອນາເຖ ກໂຣຖ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ? ອາຫໍສຸ. ‘‘ມຍໍ, ຠເຓ ‘ອາທິຕ຺ຕປຓ຺ຓສາລາ ວິຍ ຕໂຍ ຠວາ’ຕິ ປພ຺ພຊິມ຺ຫາ, ສເຈ ຕຸມ຺ເຫສຸ ເອເກກໍ ຠຸຊິສ຺ສໍ ກໂຣມ, ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕຸມ຺ເຫວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສີສໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຠຸຊິສ຺ສາ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ໂຣທນ຺ຕານໍເຍວ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຖໂຣ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຠທ຺ທາ ກາປິລານີ ສກລຊມ຺ພຸທີປຄ຺ຆນິກາ ອິຕ຺ຖີ ມຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂກຈິເທວ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ ‘ອິເມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂກຈິ ວາ ປນ ມນໍ ປທູເສຕ຺ວາ ອປາຍປູຣໂກ ຠເວຍ຺ຍ. ອິມໍ ປຫາຍ ມຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ.

ໂສ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວຘາປຖໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຠທ຺ທາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕາທິສິໍ ອິຕ຺ຖິໍ ມມ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ, ‘ອິເມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອມ຺ເຫສຸ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ມຫາຊໂນ ອປາຍປູຣໂກ ຠເວຍ຺ຍ. ອິມສ຺ມິໍ ທ຺ເວຘາປເຖ ຕ຺ວໍ ເອກໍ ຄຓ຺ຫ, ອຫໍ ເອເກນ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ອຍ຺ຍ, ປພ຺ພຊິຕານໍ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ມລໍ, ‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ວິນາ ນ ຠວນ຺ຕີ’ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ໂທສໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ເອກໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫຖ, ວິນາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ‘‘ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປປ຺ປມາເຓ ອທ຺ຘາເນ ກໂຕ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ ອຊ຺ຊ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ທກ຺ຂິຓຊາຕິກາ ນາມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທກ຺ຂິຓມຄ຺ໂຄ ວຏ຺ຏຕິ, ມຍໍ ມາຕຸຄາມາ ນາມ ວາມຊາຕິກາ, ອມ຺ຫາກໍ ວາມມຄ຺ໂຄ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນາ. ເຕສໍ ທ຺ເວຘາຠູຕກາເລ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ‘‘ອຫໍ ຈກ຺ກວາຬຄິຣິສິເນຣຸປພ຺ພເຕ ຘາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຸເຓ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວທນ຺ຕີ ວິຍ ວິຣວມານາ ອກມ຺ປິ, ອາກາເສ ອສນິສທ຺ໂທ ວິຍ ປວຕ຺ຕິ, ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພໂຕ ອຸນ຺ນທິ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເວຬຸວນມຫາວິຫາເຣ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຖວີກມ຺ປນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ປຖວີ ກມ຺ປຕີ’’ຕິ? ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ປິປ຺ປລິມາຓໂວ ຈ ຠທ຺ທາ ຈ ກາປິລານີ ມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ເຕສໍ ວິໂຍຄຏ຺ຐາເນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຄຸຓພເລນ ອຍໍ ປຖວີກມ຺ໂປ ຊາໂຕ, ມຍາປິ ເອເຕສໍ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ, ອສີຕິມຫາເຖເຣສຸ ກຎ຺ຈິ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕິຄາວຸຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊຄຫສ຺ສ ຈ ນາຬນ຺ທາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ ພຫຸປຸຕ຺ຕກນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ນິສີທນ຺ໂຕ ປນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປໍສຸກູລິໂກ ວິຍ ອນິສີທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖາ ຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອິຕິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຓ຺ຓຉຕ຺ຕສກຏຈກ຺ກກູຏາຄາຣາທິປ຺ປມາຓາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທນ຺ຕິໂຍ ວິຘາວນ຺ຕິໂຍ ຈນ຺ທິມສຫສ຺ສສູຣິຍສຫສ຺ສອຸຄ຺ຄມນກາໂລ ວິຍ ກຸຣຸມານາ ຕໍ ວນນ຺ຕຣໍ ເອໂກຠາສໍ ອກໍສຸ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານໍ ສິຣິຍາ ສມຸຊ຺ຊລິຕຕາຣາຄຓໍ ວິຍ ຄຄນໍ, ສຸປຸປ຺ຜິຕກມລກຸວລຍໍ ວິຍ ສລິລໍ, ວນນ຺ຕຣໍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂສ຺ສ ນາມ ຂນ຺ໂຘ ເສໂຕ ໂຫຕິ, ປຕ຺ຕານິ ນີລານິ ປກ຺ການິ ຣຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ສຕສາໂຂ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ.

ອິຕິ ຍາ ສາ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວຕ຺ວາ, ‘‘ອິທານິ ຍຖາ ເອສ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຍຖາ ຈ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ອຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນ຺ຕຣາ ຈ ຣາຊຄຫໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ນາຬນ຺ທນ຺ຕິ ຣາຊຄຫສ຺ສ ຈ ນາຬນ຺ທາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ. ສຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ວຕາຫໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຠຄວນ຺ຕເມວ ປສ຺ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ສເຈ ອຫໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ອິມໍເຍວ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ. ນ ຫິ ເມ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎນ ສຕ຺ຖາຣາ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ. ສຸຄຕຎ຺ຈ ວຕາຫໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຠຄວນ຺ຕເມວ ປສ຺ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ສເຈ ອຫໍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຕຕ຺ຕາ ສຸຄຕໍ ນາມ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ອິມໍເຍວ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ. ນ ຫິ ເມ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎນ ສຸຄເຕນ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ວຕາຫໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຠຄວນ຺ຕເມວ ປສ຺ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ສເຈ ອຫໍ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສຈ຺ຈານິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ນາມ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ອິມໍເຍວ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ. ນ ຫິ ເມ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ທສ຺ສເນເນວ ‘‘ຠຄວຕິ ‘ອຍໍ ສຕ຺ຖາ, ອຍໍ ສຸຄໂຕ, ອຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ສຕ຺ຖາ ເມ, ຠນ຺ເຕຕິ ອິທໍ ກິຎ຺ຈາປິ ທ຺ເວ ວາເຣ ອາຄຕໍ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມິນາ ຫິ ໂສ ‘‘ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາວກຕ຺ຕໍ ສາເວສິໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ທີເປຕິ.

ອຊານຎ຺ເຎວາຕິ ອຊານມາໂນວ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາຕິ ຍສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ‘‘ອຊານໍເຍວ ຊານາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎສ຺ສ ພາຫິຣກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ເອວໍ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສາວໂກ ເອວຣູປໍ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ວຓ຺ຏຉິນ຺ນຕາລປກ຺ກໍ ວິຍ ຄີວໂຕ ມຸທ຺ຘາປິ ວິປເຕຍ຺ຍ, ສຕ຺ຕຘາ ປນ ຜເລຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ວາ ເອເຕນ, ສເຈ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ອິມິນາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາເທນ ອິມໍ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຕກປາເລ ປກ຺ຂິຕ຺ຕອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ວິລຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ສເຈ ຈກ຺ກວາຬສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ, ຖຸສມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ. ສເຈ ສິເນຣຸປພ຺ພຕສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ, ກາກຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຏປິຏ຺ຐມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ. ສເຈ ມຫາປຖວິຍາ ກເຣຍ຺ຍ, ວາຕາຫຕຠສ຺ມປຸຎ຺ໂຊ ວິຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ. ເອວຣູໂປປິ ປນ ເຖຣສ຺ສ ນິປຈ຺ຈາກາໂຣ ສຕ຺ຖຸ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ປາທປິຏ຺ເຐ ໂລມມຕ຺ຕມ຺ປິ ວິໂກເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ຈ ມຫາກສ຺ສໂປ, ມຫາກສ຺ສປສທິສານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ນິປຈ຺ຈາກາຣທສ຺ສເນນ ເນວ ທສພລສ຺ສ ປາທປິຏ຺ເຐ ໂລມມຕ຺ຕມ຺ປິ ວິໂກເປຕຸໍ ປໍສຸກູລຈີວເຣ ວາ ອໍສຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈາເລຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວ ຫິ ສຕ຺ຖາ.

ຕສ຺ມາຕິຫ ເຕ ກສ຺ສປາຕິ ຍສ຺ມາ ອຫໍ ຊານນ຺ໂຕ ເອວ ‘‘ຊານາມີ’’ຕິ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວ ຈ ‘‘ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທາມິ, ຕສ຺ມາ, ກສ຺ສປ, ຕຍາ ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕິພ຺ພນ຺ຕິ ພຫລໍ ມຫນ຺ຕໍ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຐມຕຣເມວ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂຍ ຫິ ເຖຣາທີສຸ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມຕິ ເຖຣາທໂຍປິ ຕໍ ສຫິຣິກາ ສໂອຕ຺ຕປ຺ປາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອານິສໍໂສ. ກຸສລູປສໍຫິຕນ຺ຕິ ກຸສລສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ. ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ເຕນ ຘມ຺ເມນ ອຏ຺ຐິກໍ ກຕ຺ວາ, ຕໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ‘‘ເອສ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ. ມນສິ ກຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ. ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂຖກມ຺ປິ ພຫິ ຄນ຺ຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ສພ຺ເພນ ສມນ຺ນາຫາຣຈິຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ. ໂອຫິຕໂສໂຕຕິ ຐປິຕໂສໂຕ, ຎາຓໂສຕຎ຺ຈ ປສາທໂສຕຎ຺ຈ ໂອທຫິຕ຺ວາ ມຍາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກຈ຺ຈເມວ ສຸຓິສ຺ສາມີຕິ ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສາຕສຫຄຕາ ຈ ເມ ກາຍຄຕາສຕີຕິ ອສຸເຠສຸ ເຈວ ອານາປາເນ ຈ ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ສຸຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ກາຍຄຕາສຕິ. ໂຍ ຈ ປນາຍໍ ຕິວິໂຘ ໂອວາໂທ, ເຖຣສ຺ສ ອຍເມວ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ອໂຫສິ.

ສຣໂຓຕິ ສກິເລໂສ ສອິໂຓ ຫຸຕ຺ວາ. ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊິນ຺ຕິ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ຠຸຎ຺ຊິໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ປຣິໂຠຄາ ເຖຍ຺ຍປຣິໂຠໂຄ ອິຓປຣິໂຠໂຄ ທາຍຊ຺ຊປຣິໂຠໂຄ ສາມິປຣິໂຠໂຄຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ປຣິໂຠໂຄ ເຖຍ຺ຍປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ກສ຺ມາ? ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອນິສ຺ສຣຕາຍ. ສີລວໂຕ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕປຣິໂຠໂຄ ອິຓປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສຂານໍ ປຣິໂຠໂຄ ທາຍຊ຺ຊປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ຂີຓາສວສ຺ສ ປຣິໂຠໂຄ ສາມິປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ອິຕິ ຂີຓາສໂວວ ສາມີ ຫຸຕ຺ວາ ອນໂຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ເຖໂຣ ອຕ຺ຕນາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕປຣິໂຠຄໍ ອິຓປຣິໂຠຄໍເຍວ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຏ຺ຐມິຍາ ອຎ຺ຎາ ອຸທປາທີຕິ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ອຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມາຕິ ມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມນໍ ປຐມຕຣໍ ຕໍທິວເສເຍວ ອໂຫສິ, ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄໂມ ປຈ຺ຉາ. ເທສນາວາຣສ຺ສ ປນ ເອວໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄໂມ ປຐມໍ ທີປິໂຕ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕຕິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຊາຕິອາຣຎ຺ຎິກໍ ຊາຕິປໍສຸກູລິກໍ ຊາຕິເອກາສນິກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂອກ຺ກມິ.

ມຸທຸກາ ໂຂ ຕ຺ຍາຍນ຺ຕິ ມຸທຸກາ ໂຂ ເຕ ອຍໍ. ອິມຎ຺ຈ ປນ ວາຈໍ ຠຄວາ ຕໍ ຈີວຣໍ ປທຸມປຸປ຺ຜວຓ຺ເຓນ ປາຓິນາ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ປຣາມສນ຺ໂຕ ອາຫ. ກສ຺ມາ ເອວມາຫາຕິ? ເຖເຣນ ສຫ ຈີວຣໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸກາມຕາຍ. ກສ຺ມາ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸກາໂມ ຊາໂຕຕິ? ເຖຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນ ຐເປຕຸກາມຕາຍ. ເຖໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ຈີວຣສ຺ສ ວາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ວຓ຺ເຓ ກຖິເຕ ‘‘ອິມໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິວຈນໍ ຈາຣິຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ຘາເຣສ຺ສສິ ປນ ເມ ຕ຺ວໍ, ກສ຺ສປ, ສາຓານິ ປໍສຸກູລານິ ນິພ຺ພສນານີຕິ, ກສ຺ສປ, ຕ຺ວໍ ອິມານິ ປຣິໂຠຄຊິຓ຺ຓານິ ປໍສຸກູລານິ ປາຣຸປິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີຕິ ວທຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນ ກາຍພລໍ ສນ຺ຘາຍ, ປຏິປຕ຺ຕິປູຣຓໍ ປນ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອຫໍ ອິມໍ ຈີວຣໍ ປຸຓ຺ຓໍ ນາມ ທາສິໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອາມກສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິຕໍ ຕໍ ສຸສານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ພມຕ຺ເຕຫິ ປາຓເກຫິ ສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓໍ ເຕ ປາຓເກ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ມຫາອຣິຍວໍເສ ຐຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ອິມໍ ຈີວຣໍ ຄຫິຕທິວເສ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ມຫາປຖວີ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວມານາ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ອາກາໂສ ຕຏຕຏາຍິ, ຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສາຘຸກາຣມທໍສຸ, ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຊາຕິປໍສຸກູລິເກນ ຊາຕິອາຣຎ຺ຎິເກນ ຊາຕິເອກາສນິເກນ ຊາຕິສປທານຈາຣິເກນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ. ເຖໂຣປິ ອຕ຺ຕນາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ ຘາເຣຕິ, ໂສ ຕໍ ອຕກ຺ກຍິຕ຺ວາ ‘‘ອຫເມຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາເຫນ ສຸຄຕຈີວຣສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກາຕຸກາໂມ ‘‘ຘາເຣສ຺ສາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ປຏິປຊ຺ຊິນ຺ຕິ ປຏິປນ຺ໂນສ຺ມິ. ເອວໍ ປນ ຈີວຣປຣິວຕ຺ຕນໍ ກຕ຺ວາ ຈ ເຖເຣນ ປາຣຸຕຈີວຣໍ ຠຄວາ ປາຣຸປິ, ສຕ຺ຖຸ ຈີວຣໍ ເຖໂຣ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມຫາປຖວີ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸນ຺ນທນ຺ຕີ ກມ຺ປິຕ຺ຖ.

ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ເຖໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາໂຕຕິ ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ. ອຸເຣນ ວສິຕ຺ວາ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໂອວາທວເສນ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ເຈວ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຈ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ໂອຣໂສ ມຸຂໂຕ ຊາໂຕ. ໂອວາທຘມ຺ມໂຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ໂອວາທຘມ຺ເມນ ຈ ນິມ຺ມິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໂຊ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ. ໂອວາທຘມ຺ມທາຍາທໍ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມທາຍາທເມວ ວາ ອຣຫຕີຕິ ຘມ຺ມທາຍາໂທ . ປຏິຄ຺ຄຫິຕານິ ສາຓານິ ປໍສຸກູລານີຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ປາຣຸຕໍ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປາຣຸປນຕ຺ຖາຍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ.

ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາຕິ ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ, ມມໍ ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ, ອຫໍ ເອວຣູໂປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຖເຣນ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ປຣິໂສຘິຕາ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອາວຸໂສ, ຍສ຺ສ ນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ອາຈຣິໂຍ, ກິໍ ໂສ ອນຸປຊ຺ຌາໂຍ ອນາຈຣິໂຍ ນ຺ຫາປິຕມຸຓ຺ຑໂກ ສຍໍຄຫິຕກາສາໂວ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ ເອວໍ ຕິຄາວຸຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ລຠຕິ, ຕີຫິ ໂອວາເທຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ວາ ອຸປສມ຺ປທໍ ວາ ລຠຕິ, ກາເຍນ ກາຍໍ ຈີວຣປຣິວຕ຺ຕນໍ ລຠຕິ? ປສ຺ສ ຍາວ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ວຈນໍ ຖຸລ຺ລນນ຺ທາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາຕິ. ເອວໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ອິທານິ ຉຫິ ອຠິຎ຺ຎາຫິ ສີຫນາທໍ ນທິຕຸໍ ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ປຣໍມຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໕. ທ຺ວາທສເມ ຕຖາຄໂຕຕິ ສຕ຺ໂຕ. ນ ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ, ເອຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ນ ໂຫຕິ. ນາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາປິ ນ ໂຫຕິ. ເອຕຎ຺ຫິ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ, ເອຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ. ເອຕໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກນ຺ຕິ ເອຕໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ. ທ຺ວາທສມໍ.

໑໓. ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໖. ເຕຣສເມ ອຎ຺ຎາຍ ສຓ຺ຐຫິໍສູຕິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປກນ຺ຕິ ທ຺ເວ ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປການິ ອຘິຄມສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປກຎ຺ຈ ປຣິຍຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ໂອຠາເສ ເຈວ ຎາເຓ ຈ, ປີຕິຍາ ຈ ວິກມ຺ປຕິ;

ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສຸເຂ ເຈວ, ເຍຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປເວຘຕິ.

‘‘ອຘິໂມກ຺ເຂ ຈ ປຄ຺ຄາເຫ, ອຸປຏ຺ຐາເນ ຈ ກມ຺ປຕິ;

ອຸເປກ຺ຂາວຊ຺ຊນາຍ ເຈວ, ອຸເປກ຺ຂາຍ ຈ ນິກນ຺ຕິຍາ.

‘‘ອິມານິ ທສ ຐານານິ, ປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສ ປຣິຈິຕາ;

ຘມ຺ມຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸສໂລ ໂຫຕິ, ນ ຈ ສມ຺ໂມຫ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. (ປຏິ. ມ. ໒.໗); –

ອິທໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສຊາຕໍ ອຘິຄມສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປກໍ ນາມ. ຕິສ຺ໂສ ປນ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອນາຣຸຬ຺ຫໍ ຘາຕຸກຖາ ອາຣມ຺ມຓກຖາ ອສຸຠກຖາ ຎາຓວຕ຺ຖຸກຖາ ວິຊ຺ຊາກຣຓ຺ຑໂກຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກຖາວຕ຺ຖູຫິ ປຣິພາຫິຣໍ ຄຸຬ຺ຫວິນຍໍ ຄຸຬ຺ຫເວສ຺ສນ຺ຕຣໍ ຄຸຬ຺ຫມໂຫສຘໍ ວຓ຺ຓປິຏກໍ ອງ຺ຄຸລິມາລປິຏກໍ ຣຏ຺ຐປາລຄຊ຺ຊິຕໍ ອາຬວກຄຊ຺ຊິຕໍ ເວທລ຺ລປິຏກນ຺ຕິ ອພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຣິຍຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປກໍ ນາມ.

ຊາຕຣູປປ຺ປຕິຣູປກນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຣສວິຘານໍ ອາຣກູຏມຍໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ອາຠຣຓຊາຕໍ. ຉຓກາເລສຸ ຫິ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອາຠຣຓຠຓ຺ຑກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາປຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖ ເນ ອາປຓິກາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ອາຠຣຓຕ຺ຖິກາ, ອິມານິ ຄຓ຺ຫຖ. ອິມານິ ຫິ ຆນານິ ເຈວ ວຓ຺ຓວນ຺ຕານິ ຈ ອປ຺ປຄ຺ຆານິ ຈາ’’ຕິ. ເຕ ເຕສໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ກາຣຓໍ ອິເມ ວທນ຺ຕິ, ອິມານິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິຕຸໍ, ໂສຠນ຺ຕິ ເຈວ ອປ຺ປຄ຺ຆານິ ຈາ’’ຕິ ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສຸວຓ຺ຓຠຓ຺ຑໍ ອວິກ຺ກິຍມານໍ ນິທຫິຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຊາຕຣູປປ຺ປຕິຣູປເກ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ນາມ.

ອຖ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິຄມສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ຕິວິຘສ຺ສາປິ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕິ. ປຐມໂພຘິຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຏິສມ຺ຠິທາ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິໍສຸ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ປາປຸຓິໍສຸ. ອິທານິ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອາສວກ຺ຂຍມຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອນາຄາມິຜລໍ, ຕມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສກທາຄາມິຜລໍ, ຕມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລມ຺ປິ ປຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ຍທາ ວິປສ຺ສນາ ອິເມຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ອາຣທ຺ຘມຕ຺ຕາວ ຐສ຺ສຕິ, ຕທາ ອຘິຄມສທ຺ຘມ຺ໂມ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ.

ປຐມໂພຘິຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູຣຍິໍສຸ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຕໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຉນ຺ນໍ ອຠິຎ຺ຎານໍ, ຕມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ວິຊ຺ຊານໍ, ຕມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕຜລມຕ຺ຕສ຺ສ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປນ ກາເລ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອນາຄາມິຜລສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສກທາຄາມິຜລສ຺ສ, ຕມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ. ຍທາ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສປິ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຏິປທໍ ປູເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສີລປາຣິສຸທ຺ຘິມຕ຺ເຕວ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຍາວ ປນ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕາວ ສາສນໍ ອນ຺ຕຣຫິຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຕີຓິ ວາ, ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕສຸປິ ອນ຺ຕຣຫິຕນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ທ຺ວີສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸ ວິນຍປິຏກມຕ຺ເຕ ຐິເຕປິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຂນ຺ຘກປຣິວາເຣສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄມຕ຺ເຕ, ມຫາວິນເຍ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ທ຺ວີສຸ ປາຕິໂມກ຺ເຂສຸ ວຕ຺ຕມາເນສຸປິ ສາສນໍ ອນນ຺ຕຣຫິຕເມວ. ຍທາ ປນ ທ຺ເວ ປາຕິໂມກ຺ຂາ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ປຣິຍຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ສາສນໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ຫິ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ອຘິຄໂມ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ອຍຎ຺ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິ ອຘິຄມສ຺ສ. ອິຕິ ປຏິປຕ຺ຕິໂຕປິ ປຣິຍຕ຺ຕິເມວ ປມາຓໍ.

ນນຸ ຈ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ກປິໂລ ນາມ ອນາຣາຘກຠິກ຺ຂຸ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ອຖ ຕສ຺ສ ຠເຍນ ເຍສມ຺ປິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ວຕ຺ຕຕິ, ເຕປິ ‘‘ມຍໍ ວຕ຺ຕາມາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ນ ວຕ຺ຕາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ, ໂສ ພີຊນິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຄໂຕ, ຕທາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກິຕນ຺ຕິ? ກິຎ຺ຈາປິ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ປຣິຍຕ຺ຕິ ປນ ເອກນ຺ເຕເນວ ປມາຓໍ. ຍຖາ ຫິ ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ປາຬິຍາ ຖິຣາຍ ອຸທກໍ ນ ຐສ຺ສຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຸທເກ ສຕິ ປທຸມາທີນິ ປຸປ຺ຜານິ ນ ປຸປ຺ຜິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວເມວ ມຫາຕຬາກສ຺ສ ຖິຣປາຬິສທິເສ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ສຕິ ມຫາຕຬາເກ ອຸທກສທິສາ ປຏິປຕ຺ຕິປູຣກາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ເຕສຸ ສຕິ ມຫາຕຬາເກ ປທຸມາທີນິ ປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ເອວໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິເຍວ ປມາຓໍ.

ປຖວີຘາຕູຕິ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ນຫຸຕານິ ພຫລາ ມຫາປຖວີ. ອາໂປຘາຕູຕິ ປຖວິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສຸຠກິຓ຺ຫພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຄ຺ຄຕໍ ກປ຺ປວິນາສກໍ ອຸທກໍ. ເຕໂຊຘາຕູຕິ ປຖວິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາຠສ຺ສຣພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຄ຺ຄໂຕ ກປ຺ປວິນາສໂກ ອຄ຺ຄິ. ວາໂຍຘາຕູຕິ ປຖວິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເວຫປ຺ຜລພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຄ຺ຄໂຕ ກປ຺ປວິນາສໂກ ວາຍຸ. ເອເຕສຸ ຫິ ເອກຘມ຺ໂມປິ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ອນ຺ຕຣຘາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອິເຘວ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ໂລຫໂຕ ໂລຫຂາທກໍ ມລໍ ວິຍ ອິມສ຺ມິໍ ມຍ຺ຫໍເຍວ ສາສເນ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂມຆປຸຣິສາຕິ ຕຸຈ຺ຉປຸຣິສາ.

ອາທິເກເນວ ໂອປິລວຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິເກນາຕິ ອາທາເນນ ຄຫເຓນ. ໂອປິລວຕີຕິ ນິມຸຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອຸທກຈຣາ ນາວາ ຠຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ນິມຸຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປຣິຍຕ຺ຕິອາທີນໍ ປູຣເຓນ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ນ ໂຫຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ຫິ ຫາຍມານາຍ ປຏິປຕ຺ຕິ ຫາຍຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຫາຍມານາຍ ອຘິຄໂມ ຫາຍຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ປູຣຍມານາຍ ປຣິຍຕ຺ຕິຘຣາ ປຸຄ຺ຄລາ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣນ຺ຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິປູຣກາ ອຘິຄມໍ ປູເຣນ຺ຕິ. ອິຕິ ນວຈນ຺ໂທ ວິຍ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາທີສຸ ວຑ຺ຒມານາສຸ ມຍ຺ຫໍ ສາສນໍ ວຑ຺ຒຕິ ເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອິທານິ ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານຎ຺ເຈວ ຐິຕິ ຈ ໂຫຕິ, ເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂອກ຺ກມນີຍາຕິ ອວກ຺ກມນີຍາ, ເຫຏ຺ຐາຄມນີຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣວາຕິອາທີສຸ ອຄາຣວາຕິ ຄາຣວຣຫິຕາ. ອປ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສຍາ ອນີຈວຸຕ຺ຕິກາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາໂຣຫນ຺ໂຕ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕິ, ອຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ, ອຎ຺ຎໂຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ນາມ.

ໂຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນສ຺ສ ກາເລ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ທຫຣສາມເຓເຣຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ນິສີທຕິ, ອຎ຺ຎານິ ວາ ນວກມ຺ມາທີນິ ກໂຣຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນຄ຺ເຄ ນິສິນ຺ໂນ ນິທ຺ທາຍຕິ, ວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວາ ອຎ຺ຎໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ນາມ.

ໂຍ ເຖຣຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ຫຕ຺ຖປລ຺ລຕ຺ຖິກໍ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ຫຕ຺ຖປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ວຸຑ຺ຒານໍ ສນ຺ຕິເກ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ກເຖຕິ, ອຍໍ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ນາມ.

ຕິສ຺ໂສ ປນ ສິກ຺ຂາ ອປູເຣນ຺ໂຕວ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ນາມ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕາສໍ ວາ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ປໂຍຄໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ສມາຘິສ຺ມິໍ ອຄາຣໂວ ນາມ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ເຕຣສມໍ.

ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ລາຠສກ຺ກາຣສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ທາຣຸຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໗. ລາຠສກ຺ກາຣສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ທາຣຸໂຓຕິ ຖທ຺ໂຘ. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ລາໂຠ ນາມ ຈຕຸປຈ຺ຈຍລາໂຠ. ສກ຺ກາໂຣຕິ ເຕສໍເຍວ ສຸກຕານໍ ສຸສງ຺ຂຕານໍ ລາໂຠ. ສິໂລໂກຕິ ວຓ຺ຓໂຆໂສ. ກຏຸໂກຕິ ຕິຂິໂຓ. ຜຣຸໂສຕິ ຂໂຣ. ອນ຺ຕຣາຍິໂກຕິ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ. ປຐມໍ.

໒. ພຬິສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໘. ທຸຕິເຍ ພາຬິສິໂກຕິ ພຬິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣມາໂນ ມຈ຺ຉຆາຕໂກ. ອາມິສຄຕນ຺ຕິ ອາມິສມກ຺ຂິຕໍ. ອາມິສຈກ຺ຂູຕິ ອາມິເສ ຈກ຺ຂຸ ທສ຺ສນໍ ອສ຺ສາຕິ ອາມິສຈກ຺ຂຸ. ຄິລພຬິໂສຕິ ຄິລິຕພຬິໂສ. ອນຍໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕ. ພ຺ຍສນໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ. ຍຖາກາມກຣຓີໂຍຕິ ຍຖາກາເມນ ຍຖາຣຸຈິຍາ ຍເຖວ ນໍ ພາຬິສິໂກ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕເຖວສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ປາປິມໂຕຕິ ຍຖາ ກິເລສມາຣສ຺ສ ກາໂມ, ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນິຣຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ວາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ວາ ປາເປຕພ຺ໂພ. ທຸຕິຍໍ.

໓-໔. ກຸມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໙-໑໖໐. ຕຕິເຍ ມຫາກຸມ຺ມກຸລນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐິກຈ຺ຉປກຸລໍ. ອຄມາສີຕິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ອທ຺ຘາ ກິຎ຺ຈິ ຂາທິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ໂຕ ມໍ ເອສ ນິວາເຣຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຄມາສິ. ປປຕາຍາຕິ ປປຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ທີຆຣຊ຺ຊຸກພທ຺ໂຘ ອຍກນ຺ຕໂກສເກ ທຓ຺ຑກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ ກຓ຺ຓິກສລ຺ລສຓ຺ຐາໂນ, ອຍກຓ຺ຏໂກ, ຍສ຺ມິໍ ເວເຄນ ປຕິຕ຺ວາ ກຏາເຫ ລຄ຺ຄມຕ຺ເຕ ທຓ຺ຑໂກ ນິກ຺ຂມຕິ, ຣຊ຺ຊຸໂກ ເອກາພທ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉເຕວ. ໂສ ກຸມ຺ໂມຕິ ໂສ ວິທ຺ຘກຸມ຺ໂມ. ເຍນ ໂສ ກຸມ຺ໂມຕິ ອຸທກສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສາສງ຺ກຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຍນ ໂສ ອຕ຺ຖກາໂມ ກຸມ຺ໂມ. ນ ທານິ ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ອິທານິ ຕ຺ວໍ ອມິຕ຺ຕຫຕ຺ຖໍ ຄໂຕ, ນ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສລ຺ລປນ຺ຕານໍເຍວ ຈ ເນສໍ ນາວາຍ ຐິໂຕ ລຸທ຺ໂທ ຣຊ຺ຊຸກໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ກຸມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາກາມໍ ອກາສິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອິໂຕ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ຈ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ.

໕. ມີຬ຺ຫກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໑. ປຎ຺ຈເມ ມີຬ຺ຫກາຕິ ຄູຖປາຓກາ. ຄູຖາທີຕິ ຄູຖຠກ຺ຂາ. ຄູຖປູຣາຕິ ອນ຺ໂຕ ຄູເຖນ ຠຣິຕາ. ປຸຓ຺ຓາ ຄູຖສ຺ສາຕິ ອິທໍ ປຸຣິມສ຺ເສວ ອຕ຺ຖທີປນໍ. ອຕິມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ປຈ຺ຉິມປາເທ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຸຣິມປາເທ ຄູຖສ຺ສ ອຸປຣິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຐິຕາ ‘‘ອຫມ຺ຫິ ຄູຖາທີ’’ຕິ ຠຓນ຺ຕີ ອຕິມຎ຺ເຎຍ຺ຍ. ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຈສ຺ສ ປູໂຣຕິ ອປໂຣປິສ຺ສ ປຕ຺ຕປູໂຣ ປຓີຕປິຓ຺ຑປາໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອສນິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໒. ຉຏ຺ເຐ ກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສນິວິຈກ຺ກນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ມຕ຺ຖເກ ປຕິຕ຺ວາ ມທ຺ທມານໍ ສຸກ຺ກາສນິຈກ຺ກໍ ອາຄຈ຺ຉຕຸ. ອປ຺ປຕ຺ຕມານສນ຺ຕິ ອນຘິຄຕາຣຫຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ຠຄວາ ນ ສຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂກາມຕາຍ, ອາທີນວໍ ປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວມາຫ. ອສນິຈກ຺ກຎ຺ຫິ ມຕ຺ຖເກ ປຕິຕໍ ເອກເມວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນາເສຕິ, ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກນ ປຣິຍາທິຓ຺ຓຈິຕ຺ໂຕ ນິຣຍາທີສຸ ອນນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ທິທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໓. ສຕ຺ຕເມ ທິທ຺ຘຄເຕນາຕິ ຄຕທິທ຺ເຘນ. ວິສລ຺ເລນາຕິ ວິສມກ຺ຂິເຕນ. ສລ຺ເລນາຕິ ສຕ຺ຕິຍາ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໔. ອຏ຺ຐເມ ສິງ຺ຄາໂລຕິ ຊຣສິງ຺ຄາໂລ. ຍຖາ ຫິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓປິ ກາໂຍ ປູຕິກາໂຍ ຕ຺ເວວ, ຕໍຂຓໍ ຄຬິຕມ຺ປິ ຈ ມຸຕ຺ຕໍ ປູຕິມຸຕ຺ຕນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຕທຫຸຊາໂຕປິ ສິງ຺ຄາໂລ ຊຣສິງ຺ຄາໂລຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸກ຺ກຓ຺ຏເກນ ນາມາຕິ ເອວໍນາມເກນ ໂຣເຄນ. ໂສ ກິຣ ສີຕກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສກລສຣີຣໂຕ ໂລມານິ ປຕນ຺ຕິ, ສກລສຣີຣໍ ນິລ຺ໂລມໍ ຫຸຕ຺ວາ, ສມນ຺ຕໂຕ ຜຸຏຕິ, ວາຕພ຺ຠາຫຕາ ວຓາ ຣຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍຖາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສຸນເຂນ ທຏ຺ໂຐ ປຸຣິໂສ ອນວຏ຺ຐິໂຕວ ຠມຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຠມິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ເວຣມ຺ຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໕. ນວເມ ເວຣມ຺ຠວາຕາຕິ ເອວໍນາມກາ ມຫາວາຕາ. ກີທິເສ ປນ ຐາເນ ເຕ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕີຕິ? ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທີປາ ອຸປ຺ປລິນິປຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ໂຍ ປກ຺ຂີ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນວວຸຏ຺ເຐ ເທເວ ວິຣວນ຺ໂຕ ວາຕສກຸໂຓ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນາຕິອາທີສຸ ຫຕ຺ຖປາເທ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິໍ ວາ ນາເມນ຺ໂຕ ກາຍໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ, ນານາວິຘໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ວາຈໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ, ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ. ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາຕິ ກາຍຄຕາສຕິໍ ອນຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ນວມໍ.

໑໐. ສຄາຖກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໖. ທສເມ ອສກ຺ກາເຣນ ຈູຠຍນ຺ຕິ ອສກ຺ກາເຣນ ຈ ອຸຠເຍນ. ສມາຘີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິ. ໂສ ຫິ ເຕນ ນ ວິກມ຺ປຕິ. ອປ຺ປມາຓວິຫາຣິໂນຕິ ອປ຺ປມາເຓນ ຜລສມາຘິນາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ສາຕຕິກນ຺ຕິ ສຕຕກາຣິໍ. ສຸຂຸມໍທິຏ຺ຐິວິປສ຺ສກນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄທິຏ຺ຐິຍາ ສຸຂຸມທິຏ຺ຐິຜລສມາປຕ຺ຕິອຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສກໍ. ອຸປາທານກ຺ຂຍາຣາມນ຺ຕິ ອຸປາທານກ຺ຂຍສງ຺ຂາເຕ ນິພ຺ພາເນ ຣຕໍ. ອາຫຸ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອິຕີຕິ ສປ຺ປຸຣິໂສຕິ ກເຖນ຺ຕີຕິ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ສຸວຓ຺ຓປາຕິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໗-໑໖໘. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສນ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ກາຣເຓນ ສມ຺ປຊານເມວ ມຸສາ ຠາສນ຺ຕໍ. ‘‘ສີລໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ສໍວິຫິຕຠິກ຺ຂຸໍ ສິເນຣຸມຕ຺ໂຕປິ ປຈ຺ຈຍຣາສິ ຈາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຍທາ ປນ ສີລໍ ປຫາຍ ສກ຺ກາຣນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ, ຕທາ ກຸຓ຺ຑກມຸຏ຺ຐິເຫຕຸປິ ມຸສາ ຠາສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ທຸຕິຍໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ປຐມທຸຕິຍານິ.

໓-໑໐. ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໙. ຕຕິຍາທີສຸ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂສ຺ສາຕິ ເອກສ຺ສ ກຎ຺ຈນນິກ຺ຂສ຺ສ. ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສ຺ສາຕິ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂສ຺ສ. ປຖວິຍາຕິ ຈກ຺ກວາຬພ຺ຠນ຺ຕຣາຍ ມຫາປຖວິຍາ. ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕູຕິ ກສ຺ສຈິເທວ ອາມິສສ຺ສ ເຫຕຸ ອນ຺ຕມໂສ ກຸຓ຺ຑກມຸຏ຺ຐິໂນປິ. ຊີວິຕເຫຕູຕິ ອຏວິຍໍ ໂຈເຣຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິເຕ ໂວໂຣປິຍມາເນ ຕສ຺ສປິ ເຫຕຸ. ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາຕິ ຊນປເທ ອຸຕ຺ຕມິຕ຺ຖິຍາ. ຕຕິຍາທີນິ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໓. ຕຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ມາຕຸຄາມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗໐-໑໗໑. ຕຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ນ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມຕິ ນ ຕສ຺ສ ຣໂຫ ເອກກສ຺ສ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຕນ ຘມ຺ເມນ ອຕ຺ຖິໂກປິ ມາຕຸຄາໂມ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຍສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ, ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ປຐມທຸຕິຍານິ.

໓-໖. ເອກປຸຕ຺ຕກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗໒-໑໗໕. ຕຕິເຍ ສທ຺ຘາຕິ ໂສຕາປນ຺ນາ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຎ຺ຈເມ ຉຏ຺ເຐ ຈ. ຕຕິຍາທີນິ.

໗. ຕຕິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໖. ສຕ຺ຕເມ ສມຸທຍນ຺ຕິອາທີສຸ ສຫ ປຸພ຺ພກມ຺ເມນ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂກລປຸຕ຺ຕິຍໍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣຓຕາ ຘຸຕຄຸຓາວີກຣຓໍ ຈີວຣຘາຣຓໍ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ເອວມາທິ ລາຠສກ຺ກາຣສ຺ສ ສມຸທໂຍ ນາມ, ຕໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈວເສນ ນປ຺ປຊານາຕິ, ນິໂຣໂຘ ຈ ປຏິປທາ ຈ ນິໂຣຘສຈ຺ຈມຄ຺ຄສຈ຺ຈວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຉວິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໗. ອຏ຺ຐເມ ຍສ຺ມາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ນຣກາທີສຸ, ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ສກລມ຺ປິ ອິມໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນາເສຕິ, ອິຘາປິ ມຣຓມ຺ປິ ມຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ອາວຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຉວິໍ ຉິນ຺ທຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຣຊ຺ຊຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໘. ນວເມ ວາຬຣຊ຺ຊຸຍາຕິ ສຸຕ຺ຕາທິມຍາ ຣຊ຺ຊຸ ມຸທຸກາ ໂຫຕິ ວາຬຣຊ຺ຊຸ ຂຣາ ຜຣຸສາ, ຕສ຺ມາ ອຍເມວ ຄຫິຕາ. ນວມໍ.

໑໐. ຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໙. ທສເມ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂວິຫາຣາ. ເຕສາຫມສ຺ສາຕິ ເຕສໍ ອຫໍ ອສ຺ສ. ຂີຓາສໂວ ຫິ ລາຠີ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປນ຺ໂນ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາຄຕານໍ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ຕຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ໂຄ

໑-໔. ຠິນ຺ທິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໐-໑໘໓. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ທຸຕິຍາທີສຸ ກຸສລມູລນ຺ຕິ ອໂລຠາທິຕິວິຘກຸສລຘມ຺ໂມ. ສຸກ຺ໂກ ຘມ຺ໂມຕິ ຕສ຺ເສວ ປຣິຍາຍເທສນາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ສ ກຸສລມູລາທິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມສ຺ສ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສຄ຺ເຄ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ມຄ຺ຄຜລານິ ວາ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສ຺ວາສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທມຄມາ ສພ຺ພໂສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ວິນຏ຺ໂຐ. ປຐມາທີນິ.

໕. ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໔. ປຎ຺ຈເມ ປຣາຠວາຍາຕິ ອວຑ຺ຒິຍາ ວິນາສາຍ. ອສ຺ສຕຣີຕິ ວຬວາຍ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ຊາຕາ. ອຕ຺ຕວຘາຍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຕໍ ອສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປໂຍເຊນ຺ຕິ, ສາ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກາເລ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ວິຊາຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປາເທຫິ ຠູມິຍໍ ປຫຣນ຺ຕີ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຖສ຺ສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເທ ຈຕູສຸ ຂາຓຸເກສຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ຜາເລຕ຺ວາ ໂປຕໍ ນີຫຣນ຺ຕິ, ສາ ຕຕ຺ເຖວ ມຣຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຎ຺ຈຣຖສຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໕. ຉຏ຺ເຐ ຠຕ຺ຕາຠິຫາໂຣຕິ ອຠິຫຣິຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ປນ ປມາຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຎ຺ຈ ຈ ຖາລິປາກສຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ຖາລິປາໂກ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນາສາຍ ປິຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຈ຺ຉປິຕ຺ຕໍ ວາ ມຈ຺ຉປິຕ຺ຕໍ ວາສ຺ສ ນາສປຸເຏ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍໍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗-໑໓. ມາຕຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໖-໑໘໗. ສຕ຺ຕເມ ມາຕຸປິ ເຫຕູຕິ ‘‘ສເຈ ມຸສາ ຠຓສິ, ມາຕຣໍ ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມ. ໂນ ເຈ ຠຓສິ, ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວໍ ໂຈເຣຫິ ອຏວິຍໍ ປຸຈ຺ຉມາໂນ ຕສ຺ສາ ໂຈຣຫຕ຺ຖຄຕາຍ ມາຕຸຍາປິ ເຫຕຸ ສມ຺ປຊານມຸສາ ນ ຠາເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ. ສຕ຺ຕມາທີນິ.

ລາຠສກ຺ກາຣສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑-໘. ຈກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໘-໑໙໕. ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ເອໂກຕິ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ເອກວິຫາຣີ. ວູປກຏ຺ໂຐຕິ ວິເວກຏ຺ໂຐ ນິສ຺ສທ຺ໂທ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວສນ຺ໂຕ. ອາຕາປີຕິ ວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ. ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ວິເສສາຘິຄມຕ຺ຖາຍ ເປສິຕຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາເຣນ ອນິຈ຺ຈໍ. ອຖ ວາ ອຸປ຺ປາທວຍວນ຺ຕຕາຍ ຕາວກາລິກຕາຍ ວິປຣິຓາມໂກຏິຍາ ນິຈ຺ຈປຏິກ຺ເຂປໂຕຕິ ອິເມຫິປິ ກາຣເຓຫິ ອນິຈ຺ຈໍ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂມນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸກຏ຺ເຐນ ສຕຕສມ຺ປີຬນຏ຺ເຐນ ສຸຂປຏິກ຺ເຂເປນາຕິ. ກລ຺ລນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເອຕໍ ມມາຕິ ຕຓ຺ຫາຄາໂຫ. ເອໂສຫມສ຺ມີຕິ ມານຄາໂຫ. ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິຄາໂຫ. ຕຓ຺ຫາຄາໂຫ ເຈຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕວເສນ, ມານຄາໂຫ ນວວິຘມານວເສນ, ທິຏ຺ຐິຄາໂຫ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຣາຄວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ກຖິຕາ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິມຸຕ຺ຕິວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປສາທາວ ຄຫິຕາ, ມໂນຕິ ອິມິນາ ເຕຠູມກໍ ສມ຺ມສນຈາຣຈິຕ຺ຕໍ. ທຸຕິເຍ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອາຣມ຺ມຓເມວ. ຕຕິເຍ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປສາທວຕ຺ຖຸກຈິຕ຺ຕເມວ, ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ເຕຠູມກໍ ສມ຺ມສນຈາຣຈິຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ. ຉຏ຺ເຐ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ. ອຏ຺ຐເມ ປນ ຕຓ຺ຫາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ຊວນປ຺ປຕ຺ຕາວ ລພ຺ຠຕິ. ປຐມາທີນິ.

໙. ຘາຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໖. ນວເມ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸວເສນ ນາມໍ, ເສສາຫິ ຣູປນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ ກຖິຕໍ. ນວມໍ.

໑໐. ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໗. ທສເມ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມາວຈໂຣ, ເສສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕຸຠູມກາ. ອິຘ ປນ ເຕຠູມກາຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑-໑໐. ຈກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໙໘-໑໙໙. ທຸຕິເຍ ທສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ. ປຐມາທີນິ.

໑໑. ອນຸສຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໐. ເອກາທສເມ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສວິຎ຺ຎາຓກກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈາຕິ ປຣສ຺ສ ສວິຎ຺ຎາຓກໍ ວາ ອວິຎ຺ຎາຓກໍ ວາ. ປຸຣິເມນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ວິຎ຺ຎາຓເມວ ທສ຺ເສຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ພຫິທ຺ຘາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປໍ. ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາຕິ ອຫໍກາຣທິຏ຺ຐິ ຈ ມມໍກາຣຕຓ຺ຫາ ຈ ມານານຸສຍາ ຈ. ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອເຕ ກິເລສາ ກຖໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ເອເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ປສ຺ສຕິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ອປຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໑. ທ຺ວາທສເມ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານາປຄຕນ຺ຕິ ອຫໍກາຣໂຕ ຈ ມມໍກາຣໂຕ ຈ ມານໂຕ ຈ ອປຄຕໍ. ວິຘາ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ມານໂກຏ຺ຐາເສ ສຸຏ຺ຐຸ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ສນ຺ຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກິເລສວູປສເມນ ສນ຺ຕໍ, ກິເລເສເຫວ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

ທ຺ວີສຸປິ ອເສກ຺ຂຠູມິ ກຖິຕາ. ປຐໂມ ປເນຕ຺ຖ ອາຍາຈນ຺ຕສ຺ສ ເທສິໂຕ, ທຸຕິໂຍ ອນາຍາຈນ຺ຕສ຺ສ. ສກເລປິ ປນ ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ເຕ ເຖຣສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍຘມ຺ມາວ ກຖິຕາຕິ.

ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ລກ຺ຂຓສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ອຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໒. ລກ຺ຂຓສໍຍຸຕ຺ເຕ ຍ຺ວາຍໍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ລກ຺ຂໂຓຕິ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອສ ຊຏິລສຫສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອໂກ ມຫາສາວໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປເນສ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ເນນ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູເຣນ ພ຺ຣຫ຺ມສເມນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປນ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ທຸຕິໂຍ ອຄ຺ຄສາວໂກ.

ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ ມນ຺ທຫສິຕໍ ປາຕຸອກາສິ, ປກາສຍິ ທສ຺ເສສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິໍ ປນ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ? ອຸປຣິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕໍ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ເອກໍ ເປຕໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ, ນ ປສາທຈກ຺ຂຸນາ. ປສາທຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຫິ ເອເຕ ອຕ຺ຕຠາວາ ນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວຣູປໍ ປນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ກາຣຸຎ຺ເຎ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ກສ຺ມາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ຈ ພຸທ຺ຘຎາຓສ຺ສ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສມນຸສ຺ສຣຓໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ ‘‘ອທິຏ຺ຐສຈ຺ເຈນ ນາມ ປຸຄ຺ຄເລນ ປຏິລຠິຕພ຺ພາ ເອວຣູປາ ອຕ຺ຕຠາວາ ມຸຕ຺ໂຕ ອຫໍ, ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ – ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຎາຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ‘ໂຍ ກມ຺ມວິປາໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ’ຕິ ເທເສສິ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ວຕ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາ ເທເສນ຺ຕິ, ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມຘາຕູ’’ຕິ ເອວໍ ພຸທ຺ຘຎາຓສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ.

ອຖ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖໂຣ ກສ຺ມາ ນ ອທ຺ທສ, ກິມສ຺ສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປນ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ, ອິຕໂຣ ປນ ອນາວຊ຺ຊເນນ ນ ອທ຺ທສ. ຍສ຺ມາ ປນ ຂີຓາສວາ ນາມ ນ ອກາຣຓາ ສິຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ ໂກ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍາຕິ? ເຖໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ເຍຫິ ອຍໍ ອຸປປຕ຺ຕິ ສາມໍ ອທິຏ຺ຐາ, ເຕ ທຸສ຺ສທ຺ຘາປຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຍາກາຕຸກາມຕາຍ ອກາໂລ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປຸຏ຺ໂຐ ອິຘາຫໍ, ອາວຸໂສຕິອາທິນາ ນເຍນ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກນ຺ຕິ ເສຕໍ ນິມ຺ມໍສໂລຫິຕໍ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕໍ. ຄິຊ຺ຌາປິ ກາກາປິ ກຸລລາປີຕິ ເອເຕປິ ຍກ຺ຂຄິຊ຺ຌາ ເຈວ ຍກ຺ຂກາກາ ຈ ຍກ຺ຂກຸລລາ ຈ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພາ. ປາກຕິການໍ ປນ ຄິຊ຺ຌາທີນໍ ອາປາຖມ຺ປິ ເອຕໍ ຣູປໍ ນາຄຈ຺ຉຕິ. ອນຸປຕິຕ຺ວາ ອນຸປຕິຕ຺ວາຕິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ວິຕຸເທນ຺ຕີຕິ ອສິຘາຣູປເມຫິ ຕິຂິເຓຫິ ໂລຫຕຸຓ຺ຑເກຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຈຣນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສາ ສຸທໍ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ກໂຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ສາ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກາ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ອາຕຸຣສ຺ສຣໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອກຸສລວິປາການຸຠວນຕ຺ຖໍ ກິຣ ໂຍຊນປ຺ປມາຓາປິ ຕາທິສາ ອຕ຺ຕຠາວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປສາທຸສ຺ສທາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ປກ຺ກຄຓ຺ຑສທິສາ. ຕສ຺ມາ ສາ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກາ ພລວເວທນາຕຸຣາ ຕາທິສໍ ສທ຺ທມກາສີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ‘‘ວຏ຺ຏຄາມິສຕ຺ຕາ ນາມ ເອວຣູປາ ອຕ຺ຕຠາວາ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຘມ຺ມສໍເວຄໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອຕທໂຫສິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠຕິອາທິມາຫ. ຕໂຕ ຠຄວາ ເຖຣສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຈກ຺ຂຸຠູຕາ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸ ຠູຕໍ ຊາຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸຠູຕາ, ຠູຕຈກ຺ຂຸກາ ອຸປ຺ປນ຺ນຈກ຺ຂຸກາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຕ຺ຣາຕິ ກາຣຓວຈນໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ຍສ຺ມາ ນາມ ສາວໂກປິ ເອວຣູປໍ ຎສ຺ສຕິ ວາ ທກ຺ຂຕິ ວາ ສກ຺ຂິໍ ວາ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອໂວຈຸມ຺ຫ – ‘‘ຈກ຺ຂຸຠູຕາ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຎາຓຠູຕາ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ປຸພ຺ເພວ ເມ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐຕິ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປຏິເວເຘນ ອປ຺ປມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປ຺ປມາເຓ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ຠວຄຕິໂຍນິຐິຕິນິວາເສ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ມຍາ ປຸພ຺ເພວ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐຕິ ວທຕິ.

ໂຄຆາຕໂກຕິ ຄາໂວ ວຘິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໂຕ ມໍສໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ປນກສຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນາຕິ ຕສ຺ສ ນານາເຈຕນາຫິ ອາຍູຫິຕສ຺ສ ອປຣາປຣິຍກມ຺ມສ຺ສ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ນຣເກ ປຏິສນ຺ຘິ ຊນິຕາ, ຕສ຺ສາ ວິປາເກ ປຣິກ຺ຂີເຓ ອວເສສກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ເປຕາທີສຸ ປຏິສນ຺ຘິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ປຏິສນ຺ຘິ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ອາຣມ຺ມຓສຠາຄຕາຍ ວາ ‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍຎ຺ຈ ສຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ນຣກາ ຈວນກາເລ ນິມ຺ມໍສກຕານໍ ຄຸນ຺ນໍ ອຏ຺ຐິຣາສິເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມ຺ປິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎູນໍ ປາກຏໍ ວິຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກເປໂຕ ຊາໂຕ. ປຐມໍ.

໒. ເປສິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໓. ມໍສເປສິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂຄຆາຕໂກຕິ ໂຄມໍສເປສິໂຍ ກຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ວລ຺ລູຣວິກ຺ກເຍນ ອເນການິ ວສ຺ສານິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ, ເຕນສ຺ສ ນຣກາ ຈວນກາເລ ມໍສເປສິເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ມໍສເປສິເປໂຕ ຊາໂຕ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປິຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໔. ມໍສປິຓ຺ຑວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສາກຸຓິໂກຕິ ສກຸເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນກາເລ ນິປ຺ປກ຺ຂຈມ຺ເມ ມໍສປິຓ຺ຑມຕ຺ເຕ ກຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ, ເຕນສ຺ສ ນຣກາ ຈວນກາເລ ມໍສປິຓ຺ໂຑວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ມໍສປິຓ຺ຑເປໂຕ ຊາໂຕ. ຕຕິຍໍ.

໔. ນິຈ຺ຉວິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໕. ນິຈ຺ຉວິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ໂອຣພ຺ຠິກສ຺ສ ເອຬເກ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈມ຺ເມ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປິຕຊີວິກສ຺ສ ປຸຣິມນເຍເນວ ນິຈ຺ຈມ຺ມໍ ເອຬກສຣີຣໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ນິຈ຺ຉວິເປໂຕ ຊາໂຕ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອສິໂລມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໖. ອສິໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ສູກຣິໂກ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິວາປປຸຏ຺ເຐ ສູກເຣ ອສິນາ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ, ຕສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກຠາໂວວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ອສິໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໗. ສຕ຺ຕິໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ມາຄວິໂກ ເອກໍ ມິຄຎ຺ຈ ສຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ສມີປໍ ອາຄຕາຄເຕ ມິເຄ ສຕ຺ຕິຍາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣສິ, ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕິຍາ ວິຊ຺ຌນກຠາໂວເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕິໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອຸສຸໂລມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໘. ອຸສຸໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາຣຓິໂກຕິ ຣາຊາປຣາຘິເກ ອເນກາຫິ ກາຣຓາຫິ ປີເຬຕ຺ວາ ອວສາເນ ກຓ຺ເຑນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາຣຓກປຸຣິໂສ. ໂສ ກິຣ ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ປເທເສ ວິທ຺ໂຘ ມຣຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາວ ວິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ນຣເກ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຕໂຕ ປກ຺ກາວເສເສນ ອິຘູປປຕ຺ຕິກາເລ ອຸສຸນາ ວິຊ຺ຌນຠາໂວເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ອຸສຸໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສູຈິໂລມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ສູຈິໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສູໂຕຕິ ອສ຺ສທມໂກ. ໂຄທມໂກຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ຕສ຺ສ ປໂຕທສູຈິຍາ ວິຊ຺ຌນຠາໂວເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ສູຈິໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ທຸຕິຍສູຈິໂລມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໐. ທຸຕິເຍ ສູຈິໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສູຈໂກຕິ ເປສຸຎ຺ຎກາຣໂກ. ໂສ ກິຣ ມນຸສ຺ເສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠິນ຺ທິ, ຣາຊກຸເລ ຈ ‘‘ອິມສ຺ສ ອິມໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອິມິນາ ອິທໍ ນາມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ສູເຈຕ຺ວາ ສູເຈຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປສິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ເຕນ ສູເຈຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ຠິນ຺ນາ, ຕຖາ ສູຈີຫິ ເຠທນທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕຸໍ ກມ຺ມເມວ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສູຈິໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ. ນວມໍ.

໑໐. ກຸມ຺ຠຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໑. ອຓ຺ຑຠາຣິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຄາມກູຏໂກຕິ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ກຸມ຺ຠມຕ຺ຕາ ມຫາຆຏປ຺ປມາຓາ ອຓ຺ຑາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຣໂຫ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐາເນ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກູຏວິນິຈ຺ຉເຍນ ປາກຏໍ ໂທສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສາມິເກ ອສ຺ສາມິເກ ອກາສິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຣຫສ຺ສໍ ອງ຺ຄໍ ປາກຏໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ທຓ຺ຑໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ປເຣສໍ ອສຍ຺ຫໍ ຠາຣໍ ອາໂຣເປສິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຣຫສ຺ສໍ ອງ຺ຄໍ ອສຍ຺ຫຠາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິເຕນ ສເມນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ຐຕ຺ວາ ວິສໂມ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຣຫສ຺ສງ຺ເຄ ວິສມາ ນິສຊ຺ຊາວ ອໂຫສີຕິ. ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ສສີສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໒. ປາຣທາຣິກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ປຣສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ສສ຺ສາມິກໍ ຜສ຺ສໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ມີຬ຺ຫສຸເຂນ ກາມສຸເຂນ ຈິຕ຺ຕໍ ຣມຍິຕ຺ວາ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ຄູຖຜສ຺ສໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂມນຸຠວິຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ປຐມໍ.

໒. ຄູຖຂາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໓. ທຸຏ຺ຐພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ປາກຏເມວ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ນິຈ຺ຉວິຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໔. ນິຈ຺ຉວິຕ຺ຖິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຍສ຺ມາ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຜສ຺ເສ ອນິສ຺ສໂຣ, ສາ ຈ ຕໍ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຜສ຺ສໍ ເຖເນຕ຺ວາ ປເຣສໍ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສາ ວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ນິຈ຺ຉວິຕ຺ຖີ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕຕິຍໍ.

໔. ມງ຺ຄຸລິຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໕. ມງ຺ຄຸລິຕ຺ຖິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມງ຺ຄຸລິນ຺ຕິ ວິຣູປໍ ທຸທ຺ທສິກໍ ພີຠຈ຺ຉໍ. ສາ ກິຣ ຍກ຺ຂທາສິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ‘‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ເອວໍ ພລິກມ຺ເມ ກເຕ ອຍໍ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຑ຺ຒິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນິ ວຎ຺ຈນາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ທຸທ຺ທິຏ຺ຐິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ, ຕສ຺ມາ ຕາຍ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນໍ ເຖນິຕຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ, ທຸທ຺ທສ຺ສນສ຺ສ ຄາຫິຕຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສິກາ ວິຣູປາ ພີຠຈ຺ຉາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ໂອກິລິນີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໖. ໂອກິລິນີວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປກ຺ກໍ ໂອກິລິນິໍ ໂອກິຣິນິນ຺ຕິ ສາ ກິຣ ອງ຺ຄາຣຈິຕເກ ນິປນ຺ນາ ວິປ຺ຜນ຺ທມານາ ວິປຣິວຕ຺ຕມານາ ປຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປກ຺ກາ ເຈວ ໂຫຕິ ອຸຓ຺ເຫນ ອຄ຺ຄິນາ ປກ຺ກສຣີຣາ, ໂອກິລິນີ ຈ ກິລິນ຺ນສຣີຣາ, ພິນ຺ທູນິສ຺ສາ ສຣີຣໂຕ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ, ໂອກິຣິນີ ຈ ອງ຺ຄາຣສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ. ຕສ຺ສາ ຫິ ເຫຏ຺ຐໂຕປິ ກິໍສຸກປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ ອງ຺ຄາຣາ, ອຸຠຍປສ຺ເສສຸປິ, ອາກາສໂຕປິສ຺ສາ ອຸປຣິ ປຕນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸປ຺ປກ຺ກໍ ໂອກິລິນິໍ ໂອກິຣິນິ’’ນ຺ຕິ. ສາ ອິສ຺ສາປກຕາ ສປຕ຺ຕິໍ ອງ຺ຄາຣກຏາເຫນ ໂອກິຣີຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ເອກາ ນາຏກິນີ ອງ຺ຄາຣກຏາຫໍ ສມີເປ ຐເປຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕໂຕ ອຸທກໍ ປຸຎ຺ຉຕິ, ປາຓິນາ ຈ ເສທໍ ກໂຣຕິ. ຣາຊາປິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກຖຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ປຣິຕຸຏ຺ຐາກາຣຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ອຄ຺ຄມເຫສີ ຕໍ ອສຫມານາ ອິສ຺ສາປກຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ອງ຺ຄາຣກຏາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ ອງ຺ຄາເຣ ໂອກິຣິ. ສາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕາທິສໍເຍວ ວິປາກໍ ປຈ຺ຈນຸຠວິຕຸໍ ເປຕໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອສີສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໗. ໂຈຣຆາຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຈຣານໍ ສີສານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເປຕໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອສີສກໍ ກພນ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗-໑໑. ປາປຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໑໘-໒໒໒. ຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປາປຠິກ຺ຂູຕິ ລາມກຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ກິຣ ໂລກສ຺ສ ສທ຺ຘາເທຍ຺ເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣຫິ ອສໍຍໂຕ ຠິນ຺ນາຊີໂວ ຈິຕ຺ຕເກຬິໍ ກີຬນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຕໂຕ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ເປຕໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສທິເສເນວ ອຕ຺ຕຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີສິກ຺ຂມານາສາມເຓຣສາມເຓຣີວຕ຺ຖູສຸປິ ອຍເມວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ສຕ຺ຕມາທີນິ.

ລກ຺ຂຓສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ໂອປມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ກູຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໓. ໂອປມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ກູຏໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ກູຏງ຺ຄມາ. ກູຏໍ ສໂມສຣນ຺ຕີຕິ ກູຏສໂມສຣຓາ. ກູຏສມຸຄ຺ຆາຕາຕິ ກູຏສ຺ສ ສມຸຄ຺ຆາເຕນ. ອວິຊ຺ຊາສມຸຄ຺ຆາຕາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມຸຄ຺ຆາເຕນ. ອປ຺ປມຕ຺ຕາຕິ ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາເສ ຐິຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ປຐມໍ.

໒. ນຂສິຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໔. ທຸຕິເຍ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຈ຺ຈາຊາຍນ຺ຕີຕິ ເຍ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ເສສຸ ຊາຍນ຺ຕິ, ເຕ ເອວໍ ອປ຺ປກາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມນຸສ຺ເສຫີຕິ ເຍ ປນ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຈຸຕາ ຐເປຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປຈ຺ຈາຊາຍນ຺ຕິ, ເຕ ມຫາປຖວິຍໍ ປໍສຸ ວິຍ ພຫຸຕຣາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສຸຕ຺ເຕ ເທວາປິ ມນຸສ຺ເສເຫວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ມນຸສ຺ເສສຸ ຊາຍນ຺ຕາ ອປ຺ປກາ, ເອວໍ ເທເວສຸປີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ກຸລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໕. ຕຕິເຍ ສຸປ຺ປຘໍສິຍານີຕິ ສຸວິເຫຐິຍານິ. ກຸມ຺ຠຕ຺ເຖນເກຫີຕິ ເຍ ປຣຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທີປາໂລເກນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຣຠຓ຺ຑໍ ຫຣິຕຸກາມາ ຆເຏ ທີປໍ ກຕ຺ວາ ປວິສນ຺ຕິ, ເຕ ກຸມ຺ຠຕ຺ເຖນກາ ນາມ, ເຕຫິ ກຸມ຺ຠຕ຺ເຖນເກຫິ. ສຸປ຺ປຘໍສິໂຍ ໂຫຕິ ອມນຸສ຺ເສຫີຕິ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຣຫິຕໍ ປໍສຸປິສາຈກາ ວິຘໍສຍນ຺ຕິ, ປເຄວ ອຸຬາຣາ ອມນຸສ຺ສາ. ຠາວິຕາຕິ ວຑ຺ຒິຕາ. ພຫຸລີກຕາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຕາ. ຍານີກຕາຕິ ຍຸຕ຺ຕຍານໍ ວິຍ ກຕາ. ວຕ຺ຖຸກຕາຕິ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕາ. ອນຸຏ຺ຐິຕາຕິ ອຘິຏ຺ຐິຕາ. ປຣິຈິຕາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕາ ສຸວຑ຺ຒິຕາ. ສຸສມາຣທ຺ຘາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘາ. ຕຕິຍໍ.

໔. ໂອກ຺ຂາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂອກ຺ຂາສຕນ຺ຕິ ມຫາມຸຂອຸກ຺ຂລີນໍ ສຕໍ. ທານໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ປຓີຕໂຠຊນຠຣິຕານໍ ມຫາອຸກ຺ຂລີນໍ ສຕໍ ທານໍ ທເທຍ຺ຍ. ‘‘ອຸກ຺ກາສຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑທີປິກາສຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກາຍ ປນ ທີປິກາຍ ຍຕ຺ຕເກ ຐາເນ ອາໂລໂກ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ສຕຄຸຓໍ ຐານໍ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ປູເຣຕ຺ວາ ທານໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄທ຺ທຸຫນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຄທຸຫນມຕ຺ຕໍ, ຄາວິຍາ ເອກວາຣໍ ອຄ຺ຄຖນາກຑ຺ຒນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄນ຺ຘອູຫນມຕ຺ຕໍ ວາ, ທ຺ວີຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ຄນ຺ຘປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກວາຣໍ ຆາຍນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ຫິ ກາລໍ ໂຍ ປນ ຄພ຺ຠປຣິເວຓວິຫາຣູປຈາຣ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ວາ ຈກ຺ກວາຬປຣິຈ຺ເຉເທນ ວາ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ວາ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ຫິຕຜຣຓໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອິທໍ ຕໂຕ ເອກທິວສໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທິນ຺ນທານໂຕ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໗. ປຎ຺ຈເມ ປຏິເລຓິສ຺ສາມີຕິອາທີສຸ ອຄ຺ເຄ ປຫຣິຕ຺ວາ ກປ຺ປາສວຏ຺ຏິໍ ວິຍ ນາເມນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍາສວຏ຺ຏິໍ ວິຍ ຈ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອລ຺ລິຍາເປນ຺ໂຕ ປຏິເລເຓຕິ ນາມ. ມຊ຺ເຌ ປຫຣິຕ຺ວາ ນາເມຕ຺ວາ ຘາຣາຍ ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ຘາຣາ ເອກໂຕ ອລ຺ລິຍາເປນ຺ໂຕ ປຏິໂກຏ຺ເຏຕິ ນາມ. ກປ຺ປາສວຏ຺ຏນກຣຓີຍໍ ວິຍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຈິຣກາລໍ ສໍເວລ຺ລິຕກິລຎ຺ຊໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ປຸນ ສໍເວລ຺ເລນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ປຏິວຏ຺ເຏຕິ ນາມ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຘນຸຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໘. ຉຏ຺ເຐ ທຬ຺ຫຘມ຺ມາ ຘນຸຄ຺ຄຫາຕິ ທຬ຺ຫຘນຸໂນ ອິສ຺ສາສາ. ທຬ຺ຫຘນຸ ນາມ ທ຺ວິສຫສ຺ສຖາມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ທ຺ວິສຫສ຺ສຖາມໍ ນາມ ຍສ຺ສ ອາໂຣປິຕສ຺ສ ຊິຍາພທ຺ໂຘ ໂລຫສີສາທີນໍ ຠາໂຣ ທຓ຺ເຑ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວ ກຓ຺ຑປ຺ປມາຓາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວິໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສຸສິກ຺ຂິຕາຕິ ທສທ຺ວາທສວສ຺ສານິ ອາຈຣິຍກຸເລ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ປາ. ກຕຫຕ຺ຖາຕິ ໂຍ ສິປ຺ປເມວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ກຕຫຕ຺ໂຖ ນ ໂຫຕິ, ອິເມ ປນ ກຕຫຕ຺ຖາ ຈິຓ຺ຓວສີຠາວາ. ກຕູປາສນາຕິ ຣາຊກຸລາທີສຸ ທສ຺ສິຕສິປ຺ປາ.

ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຊໂວຕິ ເອວຣູໂປ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ນາມ ນ ຠູຕປຸພ຺ໂພ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ປນ ຊວນຫໍສກາໂລ ນາມ ອາສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຓ຺ຑານິ ອາຫຣິ. ຕທາ ກິຣສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ ‘‘ມຍໍ, ຠາຕິກ, ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ສູຣິໂຍ ສີຆຊໂວ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຖ ຕຸມ຺ເຫ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍມ຺ປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ‘‘ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພຕໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ເມ ຠາຕໂຣ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕຸໍ ຄຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ ຕປສ຺ສິໂນ’’ຕິ ເຕ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ສຍມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ. ອຖ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທ຺ເວປິ ຠາຕໂຣ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ຕາ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປກ຺ຂນ຺ໂຕ. ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ອປຕ຺ເຕເຍວ ອນ຺ຕຣຠຕ຺ຕສມເຍ ປກ຺ຂນ຺ຕເຣສຸ ອຄ຺ຄິ ອຸຏ຺ຐຫິ, ໂສ ຠາຕຣໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕເມນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປກ຺ຂປຎ຺ຊເຣນ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ທຣຖໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ເປເສສິ.

ທຸຕິໂຍ ຍາວ ອນ຺ຕຣຠຕ຺ຕາ ຊວິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ຕເຣສຸ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ອຸຏ຺ຐຫິເຕ ຕເຖວາຫ. ຕມ຺ປິ ໂສ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ເປເສສິ. ສຍໍ ປນ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາ ຊວິຕ຺ວາ, ‘‘ເອເຕ ພາລາຕິ ມຍາປິ ພາເລນ ນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ – ‘‘ອທິຏ຺ຐສຫາຍກໍ ພາຣາຓສິຣາຊໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພາຣາຓສິໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ນຄຣມຕ຺ຖເກ ປຣິພ຺ຠມນ຺ເຕ ທ຺ວາທສໂຍຊນໍ ນຄຣໍ ປຕ຺ຕກຏາເຫນ ໂອຕ຺ຖຏປຕ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຉິທ຺ທານິ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ສຍມ຺ປິ ອເນກຫໍສສຫສ຺ສສທິໂສ ປຎ຺ຎາຍິ. ໂສ ເວຄໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ຣາຊເຄຫາຠິມຸໂຂ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອາຄໂຕ ກິຣ ເມ ປິຍສຫາໂຍ ຊວນຫໍໂສ’’ຕິ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຣຕນປີຐໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຕນປີເຐ ນິສີທິ.

ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ສຫສ຺ສປາເກນ ເຕເລນ ປກ຺ຂນ຺ຕຣານິ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ, ມຘຸລາເຊ ເຈວ ມຘຸຣປານກຎ຺ຈ ອທາສິ. ຕໂຕ ນໍ ກຕປຣິໂຠຄໍ ‘‘ສມ຺ມ, ກຫໍ ອຄມາສີ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອຖາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາ ຊວິຕ຺ວາ – ‘ນຕ຺ຖິ ຊວິເຕນ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ ນິວຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິ. ອຖ ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ສາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວນເວຄໍ ປສ຺ສິຕຸກາໂມ’’ຕິ. ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ນ ສກ຺ກາ ຕຍາ ປສ຺ສິຕຸນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ, ສາມິ, ສຣິກ຺ຂກມຕ຺ຕມ຺ປິ ທສ຺ເສຫີຕິ. ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຘນຸຄ຺ຄເຫ ສນ຺ນິປາເຕຫີຕິ. ຣາຊາ ສນ຺ນິປາເຕສິ. ຫໍໂສ ຕໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣມຊ຺ເຌ ໂຕຣຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄີວາຍ ຆຓ຺ຑໍ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ໂຕຣຓສ຺ສ ອຸປຣິ ນິສີທິຕ຺ວາ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ໂຕຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕຸທິສາຠິມຸຂາ ເອເກກໍ ກຓ຺ຑໍ ຂິປນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ສຍໍ ປຐມກຓ຺ເຑເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ, ຕໍ ກຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ, ທກ຺ຂິຓາຠິມຸຂໍ ຄຕກຓ຺ຑໍ ຘນຸໂຕ ຣຕນມຕ຺ຕາປຄຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ທຸຕິຍໍ ທ຺ວິຣຕນມຕ຺ຕາປຄຕໍ, ຕຕິຍໍ ຕິຣຕນມຕ຺ຕາປຄຕໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຠູມິໍ ອປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຕຣເຓ ນິສິນ຺ນກາເລເຍວ ອທ຺ທສໍສຸ. ໂສ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍສີໂຆ ອມ຺ຫາກໍ ຊໂວ’’ຕິ. ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕເນວ ຊວນຫໍສກາເລ ຕານິ ກຓ຺ຑານິ ອາຫຣິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຸຣໂຕ ຘາວນ຺ຕີຕິ ອຄ຺ຄໂຕ ຊວນ຺ຕິ. ນ ປເນຕາ ສພ຺ພກາລໍ ປຸຣໂຕວ ໂຫນ຺ຕິ, ກທາຈິ ປຸຣໂຕ, ກທາຈິ ປຈ຺ຉໂຕ ໂຫນ຺ຕິ. ອາກາສຏ຺ຐກວິມາເນສຸ ຫິ ອຸຍ຺ຍານານິປິ ໂຫນ຺ຕິ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍປິ, ຕາ ຕຕ຺ຖ ນຫາຍນ຺ຕິ, ອຸທກກີຬໍ ກີຬມານາ ປຈ຺ຉໂຕປິ ໂຫນ຺ຕິ, ເວເຄນ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຣໂຕວ ຘາວນ຺ຕິ. ອາຍຸສງ຺ຂາຣາຕິ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕໂຕ ສີຆຕຣໍ ຂີຍຕິ. ອຣູປຘມ຺ມານໍ ປນ ເຠໂທ ນ ສກ຺ກາ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອາຓິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໙. ສຕ຺ຕເມ ທສາຣຫານນ຺ຕິ ເອວໍນາມການໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ. ເຕ ກິຣ ສຕໂຕ ທສຠາຄໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທສາຣຫາ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ອານໂກຕິ ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ ມຸທິງ຺ໂຄ. ຫິມວນ຺ເຕ ກິຣ ມຫາກຸຬີຣທໂຫ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ມຫນ຺ໂຕ ກຸຬີໂຣ ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິຓ຺ຓໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຂາທຕິ. ອຖ ຫຕ຺ຖີ ອຸປທ຺ທຸຕາ ເອກໍ ກເຣຓຸໍ ສກ຺ກຣິໍສຸ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ຫາກໍ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສາປິ ມເຫສກ຺ຂໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ເຕ ຕມ຺ປິ ສກ຺ກຣິໍສຸ. ໂສ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ, ‘‘ກສ຺ມາ ມໍ ເອເຕ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິມາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ກຸຬີໂຣ ປໂຫຕິ? ເອຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ມຫາຫຕ຺ຖິປຣິວາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມເມວ ໂອຕຣິ. ກຸຬີໂຣ ອຸທກສທ຺ເທເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ມຫນ຺ໂຕ ກຸຬີຣສ຺ສ ອໂຬ, ໂສ ຕໍ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ຈາເລຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຸເຂ ໂສຓ຺ຑໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຣວິ. ຫຕ຺ຖິໂນ ‘‘ຍໍນິສ຺ສາຍ ມຍໍ ‘ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫາ, ໂສ ປຐມຕຣໍ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ປລາຍິໍສຸ.

ອຖສ຺ສ ມາຕາ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຖລນາຄາ, ຕຸມ຺ເຫ ອຸທກນາຄາ ນາມ, ນາເຄຫິ ນາໂຄ ນ ວິເຫເຐຕພ຺ໂພ’’ຕິ ກຸຬີຣໍ ປິຍວຈເນນ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເຍ ກຸຬີຣາ ສມຸທ຺ທສ຺ມິໍ, ຄງ຺ຄາຍ ຍມຸນາຍ ຈ;

ເຕສໍ ຕ຺ວໍ ວາຣິໂຊ ເສຏ຺ໂຐ, ມຸຎ຺ຈ ໂຣທນ຺ຕິຍາ ປຊ’’ນ຺ຕິ.

ມາຕຸຄາມສທ຺ໂທ ນາມ ປຸຣິເສ ໂຂເຠຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຄຫຓໍ ສິຖິລມກາສິ. ຫຕ຺ຖິໂປໂຕ ເວເຄນ ອຸໂຠ ປາເທ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອກ຺ກມິ. ສຫ ອກ຺ກມນາ ປິຏ຺ຐິ ມຕ຺ຕິກຠາຊນໍ ວິຍ ຠິຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ທນ຺ເຕຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຖເລ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຣວໍ ຣວິ. ອຖ ນໍ ຫຕ຺ຖີ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມທ຺ທິໍສຸ. ຕສ຺ສ ເອໂກ ອໂຬ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຕິ, ຕໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ອິຕໂຣ ປນ ອໂຬ ວາຕາຕເປນ ສຸກ຺ຂິຕ຺ວາ ປກ຺ກລາຂາຣສວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ, ໂສ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ອຸທໂກເຆນ ວຸຍ຺ຫນ຺ໂຕ ທສຠາຕິການໍ ຣາຊູນໍ ອຸປຣິໂສເຕ ຊາລໍ ປສາຣາເປຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ກີຬນ຺ຕານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາເລ ລຄ຺ຄິ. ເຕ ກີຬາປຣິໂຍສາເນ ຊາລມ຺ຫິ ອຸກ຺ຂິປິຍມາເນ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກຸຬີຣອໂຬ ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ເອສ ອາຠຣຓຕ຺ຖາຍ ອຸປເນຕຸໍ, ປຣິໂຍນນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ເຠຣິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ປຣິໂຍນນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ປຫຣິໍສຸ. ສທ຺ໂທ ທ຺ວາທສໂຍຊນໍ ນຄຣໍ ອວຕ຺ຖຣິ. ຕໂຕ ອາຫໍສຸ – ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິທໍ ທິວເສ ທິວເສ ວາເທຕຸໍ, ຉຓທິວສຕ຺ຖາຍ ມງ຺ຄລເຠຣີ ໂຫຕູ’’ຕິ ມງ຺ຄລເຠຣິໍ ອກໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ວາທິເຕ ມຫາຊໂນ ອນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ອປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິຍານາທີນິ ອາຣຸຍ຺ຫ ສີຆໍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ມຫາຊນໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ວິຍ ອາເນຕີຕິ ອານໂກ ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ.

ອຎ຺ຎໍ ອາຓິໍ ໂອທຫິໍສູຕິ ອຎ຺ຎໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິມຍໍ ອາຓິໍ ຆຏຍິໍສຸ. ອາຓິສງ຺ຆາໂຏວ ອວສິສ຺ສີຕິ ສຸວຓ຺ຓາທິມຍານໍ ອາຓີນໍ ສງ຺ຆາຏມຕ຺ຕເມວ ອວເສສໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ທ຺ວາທສໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ ສທ຺ໂທ ອນ຺ໂຕສາລາຍມ຺ປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຸຍ຺ຍິຕ຺ຖ.

ຄມ຺ຠີຣາຕິ ປາຬິວເສນ ຄມ຺ຠີຣາ ສລ຺ລສຸຕ຺ຕສທິສາ. ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຖວເສນ ຄມ຺ຠີຣາ ມຫາເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕສທິສາ (ມ. ນິ. ໑.໔໔໙ ອາທໂຍ). ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣອຕ຺ຖທີປກາ. ສຸຎ຺ຎຕປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຘມ຺ມມຕ຺ຕເມວ ປກາສກາ ສໍຂິຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕສທິສາ. ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ເພ ຈ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ເພ ຈ. ກວິກຕາຕິ ກວີຫິ ກຕາ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຣາຕິ ວິຈິຕ຺ຣອກ຺ຂຣາ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ພາຫິຣກາຕິ ສາສນໂຕ ພຫິຠູຕາ. ສາວກຠາສິຕາຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ສາວເກຫິ ຠາສິຕາ. ສຸສ຺ສູສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອກ຺ຂຣຈິຕ຺ຕຕາຍ ເຈວ ສວນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຕ຺ຕມນາ ຫຸຕ຺ວາ ສາມເຓຣທຫຣຠິກ຺ຂຸມາຕຸຄາມມຫາຄຫປຕິກາທໂຍ ‘‘ເອສ ຘມ຺ມກຖິໂກ’’ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ໂສຕຸກາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕຖາຄຕຠາສິຕາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອນຸຄ຺ຄຍ຺ຫມານາ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ກລິງ຺ຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໐. ອຏ຺ຐເມ ກລິງ຺ຄຣູປຘານາຕິ ກລິງ຺ຄຣຆຏິກໍ ສີສູປຘານຎ຺ເຈວ ປາທູປຘານຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ. ອປ຺ປມຕ຺ຕາຕິ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫເຓ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ. ອາຕາປິໂນຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຕາເປນ ຍຸຕ຺ຕາ. ອຸປາສນສ຺ມິນ຺ຕິ ສິປ຺ປານໍ ອຠິໂຍເຄ ອາຈຣິຍານຎ຺ຈ ປຍິຣຸປາສເນ. ເຕ ກິຣ ຕທາ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ສິປ຺ປສາລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍາທີຫິ ອຠິໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຍາຄຸປານາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຸນ ສິປ຺ປສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປາຕຣາສາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຕປາຕຣາສາ ສມານາ ‘‘ມາ ປມາເທນ ຈິຣໍ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ຂທິຣຆຏິກາສຸ ສີເສ ຈ ປາເທ ຈ ອຸປທຫິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສິປ຺ປສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ສາຍໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຈ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕສາຍມາສາ ປຐມຍາມໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກຕ຺ວາ ສຍນກາເລ ຕເຖວ ກລິງ຺ຄຣໍ ອຸປຘານໍ ກຕ຺ວາ ສຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຕ ອກ຺ຂຓເວຘິໂນ ວາລເວຘິໂນ ຈ ອເຫສຸໍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂອຕາຣນ຺ຕິ ວິວຣໍ. ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍໍ. ປຘານສ຺ມິນ຺ຕິ ປຘານຠູມິຍໍ ວີຣິຍໍ ກຸຣຸມານາ. ປຐມໂພຘິຍໍ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປຸນ ຈງ຺ກມໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຐມຍາມໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ມາ ຈິຣໍ ນິທ຺ທາຍິມ຺ຫາ’’ຕິ ສຣີຣທຣຖວິໂນທນຕ຺ຖໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕາ ກຏ຺ຐຂຓ຺ຑໍ ອຸປທຫິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ປຸນ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກມໍ ໂອຕຣນ຺ຕິ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍມ຺ປິ ທີໂປ ຕິຓ຺ຓໍ ຣາຊູນໍ ກາເລ ເອກຆຓ຺ຑິນິຄ຺ໂຆໂສ ເອກປຘານຠູມິ ອໂຫສິ. ນານາມຸເຂ ປຫຏຆຓ຺ຑິ ປິລິຈ຺ຉິໂກຬິຍໍ ໂອສຣຕິ, ກລ຺ຍາຓິຍໍ ປຫຏຆຓ຺ຑິ ນາຄທີເປ ໂອສຣຕິ. ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ອຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ອງ຺ຄຸລິໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ ອໂຫສິ. ເອກທິວສໍ ສພ຺ເພ ອຣຫນ຺ໂຕວ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ກລິງ຺ຄຣູປຘານານໍ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນາຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໑. ນວເມ ອຕິເວລນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕເວລໍ ກາລໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕປ຺ປມາຓໍ ກາລໍ. ກິມງ຺ຄໍ ປນາຫນ຺ຕິ ອຫໍ ປນ ກິໍກາຣຓາ ນ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມິ? ຠິສມຸຬາລນ຺ຕິ ຠິສຎ຺ເຈວ ມຸຬາລຎ຺ຈ. ອພ຺ພຸເຫຕ຺ວາຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ. ຠິງ຺ກຈ຺ຉາປາຕິ ຫຕ຺ຖິໂປຕກາ. ເຕ ກິຣ ອຠິຓ຺ຫໍ ຠິງ຺ກາຣສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠິງ຺ກຈ຺ຉາປາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປສນ຺ເນຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ. ຘມ຺ມໍ ຠາສນ຺ຕີຕິ ເອກໍ ທ຺ເວ ຊາຕການິ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອສມ຺ຠິນ຺ເນນ ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ຕາຍ ເທສນາຍ ປສນ຺ນາ ຄິຫີ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ. ເນວ ວຓ຺ຓາຍ ໂຫຕິ ນ ພລາຍາຕິ ເນວ ຄຸຓວຓ຺ຓາຍ, ນ ຎາຓພລາຍ ໂຫຕິ, ຄຸຓວຓ຺ເຓ ປນ ປຣິຫາຍນ຺ເຕ ສຣີຣວຓ຺ໂຓປິ ສຣີຣພລມ຺ປິ ປຣິຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ສຣີຣສ຺ສ ເນວ ວຓ຺ຓາຍ ນ ພລາຍ ໂຫຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ພິຬາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໒. ທສເມ ສນ຺ຘິສມລສໍກຏີເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຘີຕິ ຠິນ຺ນຆຣານໍ ສນ຺ຘິ, ສມໂລຕິ ຄາມໂຕ ຄູຖນິກ຺ຂມນມຄ຺ໂຄ, ສໍກຏີຣນ຺ຕິ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ. ມຸທຸມູສິນ຺ຕິ ມຸທຸກໍ ມູສິກໍ. ວຸຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເທສນາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໓. ເອກາທສເມ ເຍນ ເຍນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ໂສ ຊຣສິງ຺ຄາໂລ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐາເນ ອິຣິຍາປຖກປ຺ປເນນ ສີຕວາຕູປວາຍເນນ ຈ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທມ຺ປິ ລຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍປຏິຎ຺ໂຎຕິ ອິທໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຫິ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕຠາເວ ນ ລຠິສ຺ສຕີຕິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ທຸຕິຍສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໔. ທ຺ວາທສເມ ກຕຎ຺ຎຸຕາຕິ ກຕຊານນໍ. ກຕເວທິຕາຕິ ກຕວິເສສຊານນໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ຊຣສິງ຺ຄາລສ຺ສ ກຕຎ຺ຎຸຕາຍ ວຕ຺ຖຸ – ສຕ຺ຕ ກິຣ ຠາຕໂຣ ເຂຕ຺ຕໍ ກສນ຺ຕິ. ເຕສໍ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ ເຂຕ຺ຕປຣິຍນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຄາໂວ ຣກ຺ຂຕິ. ອເຖກໍ ຊຣສິງ຺ຄາລໍ ອຊຄໂຣ ຄຓ຺ຫິ, ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຍຏ຺ຐິຍາ ໂປເຖຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ອຊຄໂຣ ສິງ຺ຄາລໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕເມວ ຄຓ຺ຫິ. ສິງ຺ຄາໂລ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນໍ, ອຫມ຺ປິ ອິມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍາຄຸຆຏສ຺ສ ອຸປຣິ ຐປິຕໍ ວາສິໍ ມຸເຂນ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອິຕເຣ ຠາຕໂຣ ທິສ຺ວາ, ‘‘ສິງ຺ຄາໂລ ວາສິໍ ຫຣຕີ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ໂສ ເຕຫິ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວາສິໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິ. ອິຕເຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ອຊຄເຣນ ຄຫິຕໍ ທິສ຺ວາ ວາສິຍາ ອຊຄຣໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ເອວໍ ຊຣສິງ຺ຄາເລ ສິຍາ ຍາ ກາຈິ ກຕຎ຺ຎຸຕາ ກຕເວທິຕາ. ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍປຏິຎ຺ເຎຕິ ອິທມ຺ປິ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອາຈາຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

ໂອປມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຠິກ຺ຂຸສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ໂກລິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໕. ຠິກ຺ຂຸສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ, ອາວຸໂສຕິ ສາວການໍ ອາລາໂປ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ຠຄວນ຺ໂຕ ສາວເກ ອາລປນ຺ຕາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອາລປນ຺ຕິ, ສາວກາ ປນ ‘‘ພຸທ຺ເຘຫິ ສທິສາ ມາ ໂຫມາ’’ຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ປຐມໍ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ຠຓນ຺ຕິ. ພຸທ຺ເຘຫິ ຈ ອາລປິເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຏິວຈນໍ ເທຕິ ສາວເກຫິ, ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍສ຺ມາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຍສໍ ນິໂຣຘາ ສທ຺ທາຍຕນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ຍເທຕໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ນາມ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອຣິຍານໍ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ’’ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ. ‘‘ຘມ຺ມີ ວາ ກຖາ ອຣິໂຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາໂຣປິ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິປິ ອຣິໂຍ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຕານິ.

ວິຕກ຺ກສຫຄຕາຕິ ວິຕກ຺ກາຣມ຺ມຓາ. ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາຕິ ສຎ຺ຎາ ຈ ມນສິກາໂຣ ຈ. ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ນ ປຄຸຓໍ. ອຖສ຺ສ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ນ ສນ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ທຸຕິຍຊ຺ຌານມ຺ປິ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາປິ ຫານຠາຄິຍາວ ອເຫສຸໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ສຓ຺ຐເປຫີຕິ ສມ຺ມາ ຐເປຫິ. ເອໂກທິຠາວໍ ກໂຣຫີຕິ ເອກຄ຺ຄໍ ກໂຣຫິ. ສມາທຫາຕິ ສມ຺ມາ ອາທຫ ອາໂຣເປຫິ. ມຫາຠິຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ຉຬຠິຎ຺ຎຕໍ. ສຕ຺ຖາ ກິຣ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ເຖຣສ຺ສ ຫານຠາຄິຍໍ ສມາຘິໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຉຬຠິຎ຺ຎຕໍ ປາເປສິ. ປຐມໍ.

໒. ອຸປຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໖. ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕິອຸຬາຣມ຺ປິ ສຕ຺ຕໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຖຸປິ ໂຂຕິ ອິທໍ ຍສ຺ມາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຣິ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ເປມຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ວິປຣິຓາເມນປິ ໂສກາທໂຍ ນຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ທີຆຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ສູກຣຂຕເລຓທ຺ວາເຣ ທີຆນຂປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເວທນາປຣິຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ເທສິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ເຖຣສ຺ສ ອິເມ ວຏ຺ຏານຸຄຕກິເລສາ ສມູຫຕາຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຆຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໗. ຕຕິເຍ ເອກວິຫາເຣຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ. ຕທາ ກິຣ ພຫູ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ປຣິເວຓຄ຺ເຄນ ວາ ວິຫາຣຄ຺ເຄນ ວາ ເສນາສເນສຸ ອປາປຸຓນ຺ເຕສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຖຣານໍ ເອໂກ ຄພ຺ໂຠ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ເຕ ທິວາ ປາຏິເຍກ຺ເກສຸ ຐາເນສຸ ນິສີທນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ປນ ເນສໍ ອນ຺ຕເຣ ຈີວຣສາຓິໍ ປສາເຣນ຺ຕິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ນິສີທນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກວິຫາເຣ’’ຕິ. ໂອຬາຣິເກນາຕິ ອິທໍ ໂອຬາຣິກາຣມ຺ມຓຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸວິຫາເຣນ ຫິ ໂສ ວິຫາສິ, ເຕສຎ຺ຈ ຣູປາຍຕນສທ຺ທາຍຕນສງ຺ຂາຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ອິຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ຣູປສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ທິພ຺ພາຍ ຈ ໂສຕຘາຕຸຍາ ສທ຺ທສ຺ສ ສຸຕຕ຺ຕາ ໂສ ວິຫາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ ນາມ ຊາໂຕ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິສຸຊ຺ຌີຕິ ຠຄວໂຕ ຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ວິສຸທ຺ຘໍ ອໂຫສິ. ທິພ຺ພາ ຈ ໂສຕຘາຕູຕິ ສາປິ ຠຄວໂຕ ສທ຺ທສຸຓນຕ຺ຖໍ ວິສຸຊ຺ຌິ. ຠຄວໂຕປິ ເຖຣສ຺ສ ຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ສທ຺ທສຸຓນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ວິສຸຊ຺ຌິ. ຕທາ ກິຣ ເຖໂຣ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ເອຕຣຫິ ສຕ຺ຖາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ສຕ຺ຖາຣໍ ເຊຕວເນ ວິຫາເຣ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຓິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕເຖວ ອກາສິ. ເອວໍ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິໍສຸ ເຈວ, ສທ຺ທຎ຺ຈ ອສ຺ໂສສຸໍ.

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓວີຣິໂຍ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍ. ຍາວເທວ ອຸປນິກ຺ເຂປນມຕ຺ຕາຍາຕິ ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖາຣສ຺ສ ຫິມວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຐປິຕາ ສາສປມຕ຺ຕາ ປາສາຓສກ຺ຂຣາ ‘‘ຫິມວາ ນຸ ໂຂ ມຫາ, ອຍໍ ນຸ ໂຂ ປາສາຓສກ຺ຂຣາ’’ຕິ ເອວໍ ຍາວ ອຸປນິກ຺ເຂປນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖາຍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣໂຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກປ຺ປນ຺ຕິ ອາຍຸກປ຺ປໍ. ໂລຓຆຏາຍາຕິ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ອາຘາຣກໍ ກຕ຺ວາ ມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາຍ ໂລຓຈາຏິຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອິເມ ປນ ເຖຣາ ອຸປມໍ ອາຫຣນ຺ຕາ ສຣິກ຺ຂເກເນວ ຈ ວິຊ຺ຊມານຄຸເຓນ ຈ ອາຫຣິໍສຸ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ອິທ຺ຘິ ນາມ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ເຈວ ວິປຸລຏ຺ເຐນ ຈ ຫິມວນ຺ຕສທິສາ, ປຎ຺ຎາ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ເມ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ເຐນ ສພ຺ພພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ ອນຸປວິຏ຺ຐໂລຓຣສສທິສາ. ເອວໍ ຕາວ ສຣິກ຺ຂກຏ຺ເຐນ ອາຫຣິໍສຸ. ສມາຘິລກ຺ຂຓໍ ປນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຠູຕໍ ປາກຏໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອວິຊ຺ຊມານອິທ຺ຘິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຠຄວຕາ ປນ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ ອຍເມວ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂຓໍ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຠູຕໍ ປາກຏໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສາປິ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ, ຠຄວຕາ ປນ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຫາປຎ຺ຎານໍ ຍທິທໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໘໙) ອຍເມວ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ເອເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຘຸຣໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ເອວໍ ວິຊ຺ຊມານຄຸເຓນ ອາຫຣິໍສຸ. ສມາຘິລກ຺ຂຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ, ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂເຓ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ທ຺ວີສຸປິ ເອເຕສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ນວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກຕິ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ໂກ. ສງ຺ກສາຍຕີຕິ ວິຫຣຕິ. ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈນ຺ຕິ ຈີວເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ. ອາຠິເຈຕສິການນ຺ຕິ ອຠິຈິຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕມຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສິຕານໍ. ນິກາມລາຠີຕິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາຍ ນິກາມລາຠີ. ອກິຈ຺ຉລາຠີຕິ ຌານປາຣິປນ຺ຖິເກ ສຸເຂນ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາຍ ອທຸກ຺ຂລາຠີ. ອກສິຣລາຠີຕິ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ວຸຏ຺ຐານສມຕ຺ຖຕາຍ ວິປຸລລາຠີ, ປຄຸຓຊ຺ຌາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິຖິລມາຣພ຺ຠາຕິ ສິຖິລວີຣິຍໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສຸຊາຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໙. ປຎ຺ຈເມ ອຠິຣູໂປຕິ ອຎ຺ຎານິ ຣູປານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຣູໂປ. ທສ຺ສນີໂຍຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພຍຸຕ຺ໂຕ. ປາສາທິໂກຕິ ທສ຺ສເນນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍາຕິ ຉວິວຓ຺ຓສຸນ຺ທຣຕາຍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໐. ຉຏ຺ເຐ ທຸພ຺ພຓ຺ຓນ຺ຕິ ວິຣູປສຣີຣວຓ຺ຓໍ. ໂອໂກຏິມກນ຺ຕິ ຣສ຺ສໍ. ປຣິຠູຕຣູປນ຺ຕິ ປມາຓວເສນ ປຣິຠູຕຊາຕິກໍ. ຕໍ ກິຣ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ອາວຸໂສ ຠທ຺ທິຍ, ອາວຸໂສ, ຠທ຺ທິຍາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣາມສິຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣໍ ກີຬນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ ປຣິກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິຠູຕຣູປ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປເນສ ເອວຣູໂປ ຊາໂຕ? ອຍໍ ກິຣ ອຕີເຕ ເອໂກ ມຫາຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ມຫລ຺ລກາ ຈ ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ປຏິກູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ສເຈ ມຫລ຺ລເກ ປສ຺ສຕິ, ເຕສໍ ຈູຬໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ກີຬາເປຕິ. ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິໂຍປິ ທິສ຺ວາ ຕາສມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ກີຬາເປຕິ. ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີນໍ ສນ຺ຕິເກ ມຫາສາຣຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ປາປກິຣິຍາ ປຖວິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຉເທວໂລເກ ເອກໂກລາຫລໍ ອກາສິ.

ອຖ ສກ຺ໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ອນ຺ຘພາໂລ ມຫາຊນໍ ວິເຫເຐຕິ, ກຣິສ຺ສາມິສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ມຫລ຺ລກຄາມິຍວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ຍານເກ ເອກໍ ຕກ຺ກຈາຏິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍານໍ ເປເສນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປວິສຕິ. ຣາຊາປິ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ມຫລ຺ລໂກ ຕກ຺ກຍານເກນ ອມ຺ຫາກໍ ອຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ວາເຣຖ ວາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕາປິ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ຫິ ‘‘ຣາຊາວ ມໍ ປສ຺ສຕຸ, ມາ ອຎ຺ເຎ’’ຕິ ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐຫິ. ອຖ ເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ‘‘ກຫໍ, ເທວ, ກຫໍ ເທວາ’’ຕິ ວທນ຺ເຕສຸ ເອວ ຣາຊາ ສຫ ຫຕ຺ຖິນາ ວຈ຺ໂຉ ວິຍ ເຘນຸຍາ ຍານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ປາວິສິ. ສກ຺ໂກ ຕກ຺ກຈາຏິໍ ຠິນ຺ທິ.

ຣາຊາ ສີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕກ຺ເກນ ກິລິນ຺ນສຣີໂຣ ອໂຫສິ. ໂສ ສຣີຣໍ ອຸພ຺ພຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕສຣີໂຣ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ປຸນ ຕໍ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂສ ອມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐມຫລ຺ລໂກ ປຸນ ທິສ຺ສຕິ. ວາເຣຖ ວາເຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກຫໍ, ເທວ, ກຫໍ, ເທວາ’’ຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຘາວິໍສຸ. ໂສ ປຐມວິປ຺ປກາຣເມວ ປຸນ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ໂຄເຓ ຈ ຍານຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣຘາເປຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ອາຫ, ‘‘ອນ຺ຘພາລ, ຕ຺ວໍ ມຍິ ຕກ຺ກວາຓິຊໂກ ເອໂສ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣສິ, ສກ຺ໂກຫໍ ເທວຣາຊາ, ‘‘ຕເວຕໍ ປາປກິຣິຍໍ ນິວາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄໂຕ, ‘‘ມາ ປຸນ ເອວຣູປໍ ອກາສີ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ໂສ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ.

ວິປສ຺ສີສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ປເນສ ຈິຕ຺ຕປຕ຺ຕໂກກິໂລ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ເຂເມ ມິຄທາເຍ ວສນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຘຸຣໍ ອມ຺ພຜລໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາຣໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ຣິຕ຺ຕໂກ ຕຖາຄຕໍ ປສ຺ສາມິ. ອຊ຺ຊ ປນ ເມ ອິມໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອຕ຺ຖິ, ທສພລສ຺ສ ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຈຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ໂອໂລເກສິ. ໂສ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສພລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ໂກກິໂລ ທສພລສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ໂກກິໂລ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທສພລສ຺ສ ຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທສພລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລາວກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ປີຕິສຸເຂເນວ ວີຕິນາເມສິ. ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ສໂຣ ມຘຸໂຣ ອໂຫສິ.

ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ປນ ເຈຕິເຍ ອາຣທ຺ເຘ ‘‘ກິໍປມາຓໍ ກໂຣມ? ສຕ຺ຕໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ. ອຕິມຫນ຺ຕໍ ເອຕໍ, ຉໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ກໂຣມ. ອິທມ຺ປິ ອຕິມຫນ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈໂຍຊນໍ ກໂຣມ, ຈຕຸໂຍຊນໍ, ຕິໂຍຊນໍ, ທ຺ວິໂຍຊນ’’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕທາ ເຊຏ຺ຐກວຑ຺ຒກີ ຫຸຕ຺ວາ, ‘‘ເອວໍ, ໂຠ, ອນາຄເຕ ສຸຂປຏິຊຄ຺ຄິຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ອາທາຍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຄາວຸຕມຕ຺ຕເກ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ເອເກກໍ ມຸຂໍ ຄາວຸຕໍ ໂຫຕຸ, ເຈຕິຍໍ ໂຍຊນາວຏ຺ຏໍ ໂຍຊນຸພ຺ເພຘໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕສ຺ສ ວຈເນ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຈຕິຍໍ ສຕ຺ຕທິວສສຕ຺ຕມາສາຘິເກຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສໍວຈ຺ຉເຣຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ. ອິຕິ ອປ຺ປມາຓສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປມາຓໍ ອກາສີຕິ. ເຕນ ກມ຺ເມນ ໂອໂກຏິມໂກ ຊາໂຕ.

ຫຕ຺ຖໂຍ ປສທາ ມິຄາຕິ ຫຕ຺ຖິໂນ ຈ ປສທມິຄາ ຈ. ນຕ຺ຖິ ກາຍສ຺ມິໍ ຕຸລ຺ຍຕາຕິ ກາຍສ຺ມິໍ ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອກາຣຓໍ ກາຍປມາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວິສາຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໑. ສຕ຺ຕເມ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍາຕິ ປຸຣວາສີນໍ ນຄຣມນຸສ຺ສານໍ ວາຈາສທິສາຍ ອປຣິຫີນກ຺ຂຣປທາຍ ມຘຸຣວາຈາຍ. ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍາຕິ ອສນ຺ທິທ຺ຘາຍ ອປລິພຸທ຺ຘາຍ, ປິຕ຺ຕເສມ຺ເຫຫິ ອນຸປຫຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເນລຄລາຍາຕິ ຍຖາ ທນ຺ຘມນຸສ຺ສາ ມຸເຂນ ເຂຬໍ ຄຬນ຺ເຕນ ວາຈໍ ຠາສນ຺ຕິ, ນ ເອວຣູປາຍ, ອຖ ໂຂ ນິທ຺ໂທສາຍ ວິສທວາຈາຍ. ປຣິຍາປນ຺ນາຍາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຍ. ອນິສ຺ສິຕາຍາຕິ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ອກຖິຕາຍ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ອິສິນໍ ຘໂຊຕິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ອິສີນໍ ຘໂຊ ນາມາຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ນນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໒. ອຏ຺ຐເມ ອາໂກຏິຕປຈ຺ຈາໂກຏິຕານີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ປາຓິນາ ວາ ມຸຄ຺ຄເຣນ ວາ ອາໂກຏເນນ ອາໂກຏິຕານິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາໂກຏເນນ ປຈ຺ຈາໂກຏິຕານິ. ອຎ຺ເຊຕ຺ວາຕິ ອຎ຺ຊເນນ ປູເຣຕ຺ວາ. ອຈ຺ຉໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິປ຺ປສນ຺ນວຓ຺ຓໍ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ປນ ເຖໂຣ ເອວມກາສີຕິ? ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍຊານນຕ຺ຖໍ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ສເຈ ສຕ຺ຖາ ‘ໂສຠຕິ ວຕ ເມ ອຍໍ ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ຍາວຊີວໍ ອິມິນາ ວາກາເຣນ ຈຣິສ຺ສາມິ. ສເຈ ເອຕ຺ຖ ໂທສໍ ທສ຺ສຕິ, ອິມໍ ອາກາຣໍ ປຫາຍ ສງ຺ກາຣໂຈຬໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ໂຕ ປຣິຍນ຺ຕເສນາສເນ ວສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອສ຺ສສີຕິ ຠວິສ຺ສສິ.

ອຎ຺ຎາຕຸຎ຺ເຉນາຕິ ອຠິລກ຺ຂິເຕສຸ ອິສ຺ສຣຊນເຄເຫສຸ ກຏຸກຠຓ຺ຑສມ຺ຠາຣໍ ສຸຄນ຺ຘໍ ໂຠຊນໍ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ອຸຎ຺ໂຉ ຎາຕຸຎ຺ໂຉ ນາມ. ຆຣປຏິປາຏິຍາ ປນ ທ຺ວາເຣ ຐິເຕນ ລທ຺ຘໍ ມິສ຺ສກໂຠຊນໍ ອຎ຺ຎາຕຸຎ຺ໂຉ ນາມ. ອຍມິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ກາເມສຸ ອນເປກ຺ຂິນນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມສຸ ນິຣເປກ຺ຂໍ. ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຈາຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ສມາທານວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາເມສຸ ຈ ອນເປກ຺ໂຂຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທວໂລເກ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ອປຣຠາເຄ ກຖິຕໍ. ອິມສ຺ສ ກຖິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖໂຣ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ກຕິປາເຫເນວ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ຊາໂຕ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໓. ນວເມ ທຸມ຺ມໂນຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ໂສ. ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ເອວໍ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຊາໂຕຕິ? ຂຕ຺ຕິຍປພ຺ພຊິໂຕ ເຫສ, ເຕນ ນໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ທຸປຏ຺ຏສາຏກໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ວຣຈີວຣໍ ປາຣຸເປຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຎ຺ເຊຕ຺ວາ ມໂນສິລາເຕເລນ ສີສໍ ມກ຺ເຂສຸໍ. ໂສ ຠິກ຺ຂູສຸ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານໍ ຄເຕສຸ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ວິວິຕ຺ໂຕກາເສ ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ໂຠຊນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາປີຐໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ທິສາວຈຣາ ອາຄນ຺ຕຸກາ ປໍສຸກູລິກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ຣໂຊກິຓ຺ເຓຫິ ຄຕ຺ເຕຫິ ນ ສກ຺ກາ ທສພລໍ ປສ຺ສິຕຸໍ. ຠຓ຺ຑກໍ ຕາວ ຐເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂຠຊນສາລໍ ອຄມໍສຸ. ໂສ ເຕສຸ ມຫາເຖເຣສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ນິຈ຺ຈໂລ ນິສີທິເຍວ. ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ປາທວຕ຺ຕໍ ກໂຣມ, ຕາລວຓ຺ເຏນ ພີຊາມາ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ນິສິນ຺ນໂກວ ‘‘ກຕິວສ຺ສຕ຺ຖາ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ມຍໍ ອວສ຺ສິກາ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ ກຕິວສ຺ສຕ຺ຖາ’’ຕິ? ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ມຍໍ ອຊ຺ຊ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ອາວຸໂສ, ອຘຸນາ ຉິນ຺ນຈູໂຬສິ, ອຊ຺ຊາປິ ເຕ ສີສມູເລ ອູກາຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິເຍວ, ຕ຺ວໍ ນາມ ເອຕ຺ຕເກສຸ ວຸຑ຺ຒຕເຣສຸ ວຕ຺ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ນິສ຺ສທ຺ໂທ ນິຈ຺ຈໂລ ນິສິນ຺ໂນ, ອປຈິຕິມຕ຺ຕມ຺ປິ ເຕ ນຕ຺ຖິ, ກສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕສີ’’ຕິ? ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ວາຈາສຕ຺ຕີຫິ ປຫຣນ຺ຕາ ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ອິຓຏ຺ໂຏ ວາ ຠຍຏ຺ໂຏ ວາ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ? ອາຫໍສຸ. ໂສ ເອກມ຺ປິ ເຖຣໍ ໂອໂລເກສິ, ເຕນ ‘‘ກິໍ ມໍ ໂອໂລເກສິ ມຫລ຺ລກາ’’ຕິ? ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎໍ ໂອໂລເກສິ, ເຕນປິ ຕເຖວ ວຸຕ຺ເຕ ອຖສ຺ສ ‘‘ອິເມ ມໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວາຈາສຕ຺ຕີຫິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ຂຕ຺ຕິຍມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອກ຺ຂີສຸ ມຓິວຓ຺ຓານິ ອສ຺ສູນິ ສຎ຺ຈຣິໍສຸ. ຕໂຕ ເນ ອາຫ – ‘‘ກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ‘ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາ’ຕິ? ອມ຺ເຫ ມຎ຺ຎສິ ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊນຠຏ຺ຐກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຕຸ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຕາ ຕຸມ຺ເຫ, ຍທິ ເອວໍ ອິທານິ ໂວ ອາຄຕມຄ຺ເຄເນວ ຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍິ ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ຄເຕ ສຕ຺ຖາ ເອເຕ ນ ນີຫຣາເປສ຺ສຕີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ຕຍມາໂນ ອຄມາສິ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເອສ ເອວໍ ຊາໂຕຕິ.

ວາຈາສນ຺ນິໂຕທເກນາຕິ ວຈນປໂຕເທນ. ສຎ຺ຊມ຺ຠຣິມກໍສູຕິ ສຎ຺ຊມ຺ຠຣິຕໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏໍ ອກໍສຸ, ອຸປຣິ ວິຊ຺ຌິໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວຕ຺ຕາຕິ ປເຣ ຍທິຈ຺ຉກໍ ວທຕິເຍວ. ໂນ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມຕິ ປເຣສໍ ວຈນໍ ຂມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອິທານິ ຕາວ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ໂກເປນ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕວາຈາສນ຺ນິໂຕທເກນ ວິທ຺ໂຘ. ອຕີເຕ ປນ ຣຏ຺ຐໂຕ ຈ ປພ຺ພາຊິໂຕຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກຕຣສ຺ມິໍ ກາເລ ຠຄວາ’’ຕິ? ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ອເຖໂກ ຊາຕິມາ, ເອໂກ ມາຕງ຺ໂຄຕິ ທ຺ເວ ອິສໂຍ ພາຣາຓສິໍ ອຄມໍສຸ. ເຕສຸ ຊາຕິມາ ປຸເຣຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍໍ ນິສີທິ. ມາຕງ຺ໂຄ ຕາປໂສ ປຈ຺ຉາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂອກາສໍ ຍາຈິ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ‘‘ອຕ຺ເຖຕ຺ຖ ປຐມຕຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາລາຍ ທ຺ວາຣມູເລ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ອາຈຣິຍ ເອກຣຕ຺ຕິວາສາຍ ໂອກາສໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປວິສ, ໂຠ’’ຕິ. ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ, ‘‘ໂຠ, ກິໍ ໂຄຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຈຓ຺ຑາລໂຄຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕຸໍ, ເອກມນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ໂສ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ຕິຓສນ຺ຖາຣກໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ, ຊາຕິມາ ທ຺ວາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ນິປຊ຺ຊິ. ອິຕໂຣ ປສ຺ສາວຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ຕໍ ອຸຣສ຺ມິໍ ອກ຺ກມິ. ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ? ‘‘ອຫໍ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຣ ຈຓ຺ຑາລ, ກິໍ ອຎ຺ຎໂຕ ມຄ຺ຄໍ ນ ປສ຺ສສິ? ອຖ ເມ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ກມສີ’’ຕິ. ‘‘ອາຈຣິຍ, ອທິສ຺ວາ ເມ ອກ຺ກນ຺ໂຕສິ, ຂມ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ມຫາປຸຣິເສ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອິໂຕວ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ມຫາປຸຣິໂສປິ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ອິໂຕ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ, ປາທສມີເປນ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປວິສນ຺ໂຕ ປຸນ ອຸຣສ຺ມິໍເຍວ ອກ຺ກມິ. ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ? ‘‘ອຫໍ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປຐມໍ ຕາວ ເຕ ອຊານນ຺ເຕນ ກຕໍ, ອິທານິ ມໍ ຆເຏນ຺ໂຕວ ອກາສິ, ສູຣິເຍ ເຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘາ ຜລຕູ’’ຕິ ສປິ. ມຫາປຸຣິໂສ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ປຸເຣອຣຸເຓເຍວ ສູຣິຍໍ ຄຓ຺ຫິ, ນາສ຺ສ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ອທາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຈ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທໂຍ ຈ ປພຸຊ຺ຌິໍສຸ.

ມນຸສ຺ສາ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ສກລນຄເຣ ອປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນ ຈ ອຣຸຓຸຄ຺ຄໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກິນ຺ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ເຕນ ຫິ ນຄຣໍ ປຣິວີມໍສຖາຕິ. ເຕ ປຣິວີມໍສນ຺ຕາ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍໍ ທ຺ເວ ຕາປເສ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິເມສໍ ເອຕໍ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣຎ຺ຎາ ຈ ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ ເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາຕິມນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອນ຺ຘກາຣໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ມຍາ ກຕໍ, ເອສ ປນ ກູຏຊຏິໂລ ຉໂວ ອນນ຺ຕມາໂຍ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາປຸຣິສໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຘກາຣໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ ອຍໍ ອາຈຣິໂຍ ມໍ ອຠິສປິ, ຕສ຺ມາ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາປຸຣິສໍ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອິມິນາ ອຠິສປິໂຕມ຺ຫິ, ສເຈ ມໍ ເອໂສ ຂມາເປສ຺ສຕິ, ສູຣິຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ຂມາເປຖ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ‘‘ມາທິໂສ ຊາຕິມາ ກິໍ ເອວຣູປໍ ຈຓ຺ຑາລໍ ຂມາເປສ຺ສຕິ? ນ ຂມາເປມີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ນ ກິໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ຂມາເປສ຺ສສີ’’ຕິ? ວຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖສຸ ຈ ປາເທສຸ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ຂມາເປຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ນິສ຺ສທ຺ໂທ ນິປຊ຺ຊິ. ປຸນປິ ນໍ ‘‘ຂມາເປຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໂຕ ‘‘ຂມ ມຍ຺ຫໍ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາປຸຣິໂສ ‘‘ອຫໍ ຕາວ ຕຸຍ຺ຫໍ ຂມິຕ຺ວາ ສູຣິຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມິ, ສູຣິເຍ ປນ ອຸຄ຺ຄເຕ ຕວ ສີສໍ ສຕ຺ຕຘາ ຜລິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ອິມສ຺ສ ສີສປ຺ປມາຓໍ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຖເກ ຐເປຕ຺ວາ ເອຕໍ ນທິຍາ ຄລປ຺ປມາເຓ ອຸທເກ ຐເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ຕຖາ ອກໍສຸ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຣຏ຺ຐກໍ ຣາຊພລໍ ສນ຺ນິປຕິ. ມຫາປຸຣິໂສ ສູຣິຍໍ ມຸຎ຺ຈິ. ສູຣິຍຣສ຺ມິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ປຫຣິ. ໂສ ສຕ຺ຕຘາ ຠິຊ຺ຊິ. ຕາວເທວ ໂສ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອເກນ ຕິຕ຺ເຖນ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ອິທານິ ຕາວ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ປຣິຠາສໍ ລຠສິ, ປຸພ຺ເພປິ ອິມໍ ໂກຘໍ ນິສ຺ສາຍ ຣຏ຺ຐໂຕ ປພ຺ພາຊິໂຕ’’ຕິ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ອຖ ນໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ນ ໂຂ ເຕ ຕໍ ຕິສ຺ສ ປຕິຣູປນ຺ຕິອາທິມາຫ. ນວມໍ.

໑໐. ເຖຣນາມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໔. ທສເມ ວຓ຺ຓວາທີຕິ ອານິສໍສວາທີ. ຍໍ ອຕີຕໍ ຕໍ ປຫີນນ຺ຕິ ອຕີເຕ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ຕໍ ປຫີນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອນາຄຕນ຺ຕິ ອນາຄຕມ຺ປິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສພ຺ພາຠິຠຸນ຺ຕິ ສພ຺ພາ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ ຈ ຕໂຍ ຠເວ ຈ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ສພ຺ພວິທຸນ຺ຕິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສພ຺ພໍ ວິທິຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ເຕສ຺ເວວ ຘມ຺ເມສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິເລເປຫິ ອນຸປລິຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຎ຺ຊຫນ຺ຕິ ຕເທວ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສງ຺ຂາເຕ ນິພ຺ພາເນ ຕທາຣມ຺ມຓາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ທສມໍ.

໑໑. ມຫາກປ຺ປິນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໕. ເອກາທສເມ ມຫາກປ຺ປິໂນຕິ ເອວໍນາມໂກ ອຠິຎ຺ຎາພລປ຺ປຕ຺ໂຕ ອສີຕິມຫາສາວການໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ມຫາເຖໂຣ. ໂສ ກິຣ ຄິຫິກາເລ ກຸກ຺ກຸຏວຕີນຄເຣ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ຣຊ຺ຊໍ ອກາສິ. ປຈ຺ຉິມຠວິກຕ຺ຕາ ປນ ຕຖາຣູປໍ ສາສນໍ ໂສຕຸໍ ໂອຫິຕໂສໂຕ ວິຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ອມຈ຺ຈສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ອຸຍ຺ຍານກີຬິກໍ ອຄມາສິ. ຕທາ ຈ ມຊ຺ຌິມເທສໂຕ ຊງ຺ຆວາຓິຊາ ຕໍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ, ‘‘ຣາຊານໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຓ຺ຓາກາຣຫຕ຺ຖາ ຣາຊກຸລທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ, ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ທ຺ວາເຣ ຐິຕາ, ປຏິຫາຣສ຺ສ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວທິເຕ ຣາຊາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາຕິຕປຓ຺ຓາກາເຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິເຕ, ‘‘ຕາຕາ, ກຸໂຕ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສາວຕ຺ຖິໂຕ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ໂວ ຣຏ຺ຐໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ, ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທເສ ກິຎ຺ຈິ ສາສນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ເທວ, ນ ປນ ສກ຺ກາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐມຸເຂຫິ ກເຖຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ຄາເຣນ ອຸທກໍ ທາເປສິ. ເຕ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ທສພລາຠິມຸຂາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ອມ຺ຫາກໍ ເທເສ ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣຎ຺ໂຎ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຈເນ ສຸຕມຕ຺ເຕ ສກລສຣີຣໍ ຜຣມານາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ, ຕາຕາ, ວທຖາ’’ຕິ? ອາຫ. ‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ ເທວ ວທາມາ’’ຕິ. ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວທາເປຕ຺ວາ, ‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ ປທໍ ອປຣິມາຓໍ, ນາສ຺ສ ສກ຺ກາ ປຣິມາຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປສນ຺ໂນ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ສາສນ’’ນ຺ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ ຘມ຺ມຣຕນໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣມ຺ປິ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ສາສນ’’ນ຺ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສງ຺ຆຣຕນໍ ເທວ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣມ຺ປິ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ທິນ຺ນຠາວໍ ປຓ຺ເຓ ລິຂິຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ, ເທວິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ເປເສສິ. ເຕສຸ ຄເຕສຸ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ, ‘‘ຕາຕາ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ເທວ ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຕ຺ຕຸກາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ຆຣໍ ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ວາ ອນປໂລເກຕ຺ວາ ເຍ ອສ຺ເສ ອາຣຸຍ຺ຫ ຄຕາ, ເຕເຫວ ນິກ຺ຂມິໍສຸ.

ວາຓິຊາ ອໂນຊາເທວິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ສາ ວາເຈຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຫູ ກຫາປຓາ ທິນ຺ນາ, ກິໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຕໍ, ຕາຕາ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປິຍສາສນໍ ເທວິ ອານີຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອມ຺ເຫປິ ສກ຺ກາ, ຕາຕາ, ສຸຓາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາ ເທວິ, ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐມຸເຂຫິ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ. ສາ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ຄາເຣນ ອຸທກໍ ທາເປສິ. ເຕ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈິຕນເຍເນວ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາປິ ສຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນປາໂມຊ຺ຊາ ເຕເນວ ນເຍນ ເອເກກສ຺ມິໍ ປເທ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎາຄຓນາຍ ຕີຓິ ຕີຓິ ກຕ຺ວາ ນວສຕສຫສ຺ສານິ ອທາສິ. ວາຓິຊາ ສພ຺ພານິປິ ທ຺ວາທສສຕສຫສ຺ສານິ ລຠິໍສຸ. ອຖ ເນ ‘‘ຣາຊາ ກຫໍ, ຕາຕາ’’ຕິ, ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເທວີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ເຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຄຕານໍ ອມຈ຺ຈານໍ ມາຕຸຄາເມ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິການໍ ຄຕຏ຺ຐານໍ ຊານາຖ ອມ຺ມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຊານາມ ອຍ຺ເຍ, ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍານກີຬິກໍ ຄຕາ’’ຕິ. ອາມ ຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ສງ຺ໂຆ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄຕາ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອຍ຺ເຍ ກິໍ ກຕ຺ຕຸກາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ນ ເຕຫິ ວນ຺ຕວມນໍ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ຐເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ, ມຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສພ຺ພາ ຣເຖ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ.

ຣາຊາປິ ອມຈ຺ຈສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ຄງ຺ຄາ ປູຣາ ໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ຄງ຺ຄາ ປູຣາ ຈຓ຺ຑມຈ຺ຉາກິຓ຺ຓາ, ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕາ ທາສາ ວາ ມນຸສ຺ສາ ວາ ນຕ຺ຖິ, ເຍ ໂນ ນາວໍ ວາ ອຸຬຸມ຺ປໍ ວາ ກຕ຺ວາ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ເອຕສ຺ສ ປນ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓາ ນາມ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໂຕ ອຸປຣິ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ປຕ຺ຖຏາ, ສເຈ ເອສ ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອິເມສໍ ອສ຺ສານໍ ຂຸຣປິຏ຺ຐານິ ມາ ເຕເມນ຺ຕູ’’ຕິ ອຸທກປິຏ຺ເຐນ ອສ຺ເສ ປກ຺ຂນ຺ທາເປສຸໍ. ເອກອສ຺ສສ຺ສາປິ ຂຸຣປິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ນ ເຕມິ, ຣາຊມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວິຍ ປຣຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ມຫານທິໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາ ສຈ຺ຈກິຣິຍາ ນຕ຺ຖິ, ຕາຍ ເອວ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ຕມ຺ປິ ອຑ຺ຒໂຍຊນວິຕ຺ຖາຣໍ ນທິໍ ອຕິກ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ຕຕິຍໍ ຈນ຺ທຠາຄໍ ນາມ ມຫານທິໍ ປຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຕາຍ ເອວ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ອຕິກ຺ກມິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາປິ ຕໍທິວສໍ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຫາກປ຺ປິໂນ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ອມຈ຺ຈສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ມມ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມຍາ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຈນ຺ທຠາຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ເຕສໍ ອຸຕ຺ຕຣຓຕິຕ຺ຖສ຺ສ ອຠິມຸເຂ ຐາເນ ມຫານິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເຕ ເຕນ ຕິຕ຺ເຖນ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕາ ຈ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຘາວນ຺ຕິໂຍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ທສພລສ຺ສ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິກໍ ມຸຂໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຍໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອທ຺ຘາ ໂສ ເອໂສ’’ຕິ ທສ຺ສເນເນວ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອນຕາ ວນ຺ທມານາ ອາຄມ຺ມ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ອມຈ຺ຈສຫສ຺ເສນ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ເພ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ອິເມ ຈີວຣທານສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣານິ ຄເຫຕ຺ວາວ ອາຄຕາ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ເອຖ ຠິກ຺ຂໂວ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຈຣຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ສາວ ເຕສໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຏ຺ຐິກຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ.

ອໂນຊາປິ ເທວີ ຣຖສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖາຍ ອາຠຕໍ ນາວໍ ວາ ອຸຬຸມ຺ປໍ ວາ ອທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຣາຊາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສ ປນ ສຕ຺ຖາ ນ ເກວລໍ ເຕສໍເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ສເຈ ໂສ ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຖາ ມາ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິໍສູ’’ຕິ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ຣເຖ ປກ຺ຂນ຺ທາເປສິ. ຣຖານໍ ເນມິວຏ຺ຏິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ເຕມິ. ທຸຕິຍຕຕິຍນທີປິ ເຕເນວ ສຈ຺ຈກາເຣນ ອຸຕ຺ຕຣມານາເຍວ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ສຕ຺ຖາຣໍ ອທ຺ທສ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິມາສໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິເກ ປສ຺ສນ຺ຕີນໍ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ເອວໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍຖາ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຖາ ອກາສິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ຕິຕ຺ຖໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ທສພລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕາສໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ພາປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎ ປສ຺ສິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຖຣີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄຕາ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສນ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ. ອິມໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມຫາກປ຺ປິໂນຕິ ເອວໍ ນາມໂກ ອຠິຎ຺ຎາພລປ຺ປຕ຺ໂຕ ອສີຕິມຫາສາວການໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ມຫາເຖໂຣ’’ຕິ.

ຊເນຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຊນິເຕ ປຊາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣິໂນຕິ ເຍ ‘‘ມຍໍ ວາເສຏ຺ຐາ ໂຄຕມາ’’ຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ ປຏິສຣນ຺ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ເສຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຏ຺ຐຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ເຈວ ປນ຺ນຣສຘມ຺ມເຠເທນ ຈຣເຓນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕປຕີຕິ ວິໂຣຈຕິ. ຌາຍີ ຕປຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸວິເຘນ ຌາເນນ ຌາຍມາໂນ ຕປຕິ ວິໂຣຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຂເຓ ກາລຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ທຸວິເຘນ ຌາເນນ ຌາຍມາໂນ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ພຸທ຺ໂຘ ຕປຕີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ ວິໂຣຈຕິ. ສພ຺ພມງ຺ຄລຄາຖາ ກິເຣສາ. ຠາຕິກຣາຊາ ກິຣ ເອກໍ ປູຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຈຣິຍກໍ ອາຫ – ‘‘ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ອມຸຕ຺ຕໍ ເອກໍ ຊຍມງ຺ຄລໍ ວທຖາ’’ຕິ. ໂສ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖໍ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ທິວາ ຕປຕິ ອາທິຈ຺ໂຈ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເມນ຺ຕສ຺ສ ສູຣິຍສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ຣຕ຺ຕິມາຠາຕິ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ, ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຈນ຺ທສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ສນ຺ນທ຺ໂຘ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຕປຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ຌາຍີ ຕປຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຕປຕິ ເຕຊສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປນ ມຫາເຈຕິຍສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ມາ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຫີ’’ຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ຫຕ຺ເຖ ສຫສ຺ສໍ ຐເປສິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ສຫາຍກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໖. ທ຺ວາທສເມ ຈິຣຣຕ຺ຕໍສເມຕິກາຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ສເມຕ຺ວາ ຐິຕລທ຺ຘິໂນ. ເຕ ກິຣ ປຎ຺ຈຊາຕິສຕານິ ເອກໂຕວ ວິຈຣິໍສຸ. ສເມຕິ ເນສໍ ສທ຺ຘມ຺ໂມຕິ ອິທານິ ອິເມສໍ ອຍໍ ສາສນຘມ຺ໂມ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ. ຘມ຺ເມ ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕຕິ ພຸທ຺ເຘນ ປເວທິເຕ ຘມ຺ເມ ເອເຕສໍ ສາສນຘມ຺ໂມ ໂສຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸວິນີຕາ ກປ຺ປິເນນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ອຣິຍປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ເມ ສຸຏ຺ຐຸ ວິນີຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

ຠິກ຺ຂຸສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ນິທານວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.