📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ

ນິທານວຄ຺ຄຏີກາ

໑. ນິທານສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ

໑. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕາທີນິປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວເສເນວ ເທສິຕານີຕິ ອາຫ ‘‘ປຐມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ປທໍ ເຍ ເທສກາລາ ອິຘ ວິຫຣຓກິຣິຍາຍ ວິເສສນຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ປຣິທີປນນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ສມຍໍ…ເປ… ທີເປຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ-ສທ຺ໂທ ຫິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປຏິນິທ຺ເທໂສ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ເທສສ຺ສ ກາລສ຺ສ ວາ ປຏິນິທ຺ເທໂສ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ອຍໍ ຕາວ ຕຕ຺ຣສທ຺ທສ຺ສ ປຏິນິທ຺ເທສຠາເວ ອຕ຺ຖວິຠາວນາ. ຍສ຺ມາ ປນ ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ຕຕ຺ຣສທ຺ໂທ ຘມ຺ມເທສນາວິສິຏ຺ຐໍ ເທສໍ ກາລຎ຺ຈ ວິຠາເວຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠາສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ເຕ ວາ ເທສກາເລ’’ຕິ. ເຕນ ຕຕ຺ຣາຕິ ຍຕ຺ຖ ຠຄວາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຠິກ຺ຂູ ອາລປິ ອຠາສິ, ຕາທິເສ ເທເສ, ກາເລ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຫີຕິອາທິນາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ສມຕ຺ເຖຕິ.

ນນຸ ຈ ຍຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຠຄວາ ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ຕາວາ’’ຕິອາທິນາ ພາຫິຍສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ປຏິກ຺ຂິປິ, ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິໂຕວ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ. ອເທເສຕພ຺ພກາເລ ອເທສນາຍ ຫິ ອິທໍ ອຸທາຫຣຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ຕາວາ’’ຕິ. ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ຐມ຺ຫາ’’ຕິ, ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ອກາລຠາວສ຺ເສວ ປຣິຍາເຍນ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ຕທາ ອທ຺ຘານປຣິສ຺ສເມນ ຣູປກາເຍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ອໂຫສິ, ພລວປີຕິເວເຄນ ນາມກາເຍ. ຕທຸຠຍສ຺ສ ວູປສມໍ ອາຄເມນ຺ໂຕ ປປຎ຺ຈປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ‘‘ອກາໂລ ໂຂ’’ຕິ ປຣິຍາເຍນ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອເທເສຕພ຺ພເທເສ ອເທສນາຍ ປນ ອຸທາຫຣຓໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ, ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຫາຣປຈ຺ຉາຍາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທີ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ອິຘ ອາທິສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ‘‘ສ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂເວ ພາໂລ ອິຘ ປາປານິ ກມ຺ມານິ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໘) ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ໂຂ-ສທ຺ໂທ, ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ໂຂ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໒໑) ອວຘາຣເຓ, ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ສາວກາ ວິເວກໍ ນານຸສິກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໑) ອາທິກາລຕ຺ເຖ, ວາກ຺ຍາຣມ຺ເຠຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ປທປູຣເຓນ ວຈນາລງ຺ກາຣມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ອາທິກາລຕ຺ເຖນ ວາກ຺ຍສ຺ສ ອຸປຎ຺ຎາສມຕ຺ຕໍ, ອວຘາຣຓຕ຺ເຖນ ປນ ນິຍມທສ຺ສນໍ. ‘‘ຕສ຺ມາ ອາມນ຺ເຕສິ ເອວາ’’ຕິ ອາມນ຺ຕເນ ນິຍໂມ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ.

‘‘ຠຄວາຕິ ໂລກຄຣຸທີປນ’’ນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ປຸພ຺ເພ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ປທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຍທິປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວິຫຣຓກິຣິຍາຍ ກຕ຺ຕຸວິເສສທສ຺ສນປຣໍ, ນ ອາມນ຺ຕນກິຣິຍາຍ, ອິຘ ປນ ອາມນ຺ຕນກິຣິຍາຍ, ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໍ ປຸນ ຠຄວາຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠຄວາຕິ ໂລກຄຣຸທີປນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ກຖາສວນຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລວຈນນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານາຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທເທສນາຍ ສວນໂຍຄ຺ຍປຸຄ຺ຄລວຈນໍ. ຈຕູສຸປິ ປຣິສາສຸ ຠິກ຺ຂູ ເອວ ເອທິສານໍ ເທສນານໍ ວິເສເສນ ຠາຊນຠູຕາຕິ ສາຕິສເຍນ ສາສນສມ຺ປຏິຄ຺ຄາຫກຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອິຘ ຠິກ຺ຂຸຄຫຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສທ຺ທຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂໂກຕິ ຠິກ຺ຂູຕິ ຠິກ຺ຂນສີລຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂນຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕຕິ ພຸທ຺ຘາທີຫິປິ ອຊ຺ຌຸປຄຕໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄຕຕ຺ຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ອປ຺ປໍ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ໂສ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີຫິ ຊີວິກກປ຺ປນໍ ຫິຕ຺ວາ ລິງ຺ຄສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນເນວ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸ. ປຣປຏິພທ຺ຘຊີວິກຕ຺ຕາ ວາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ກາຊຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑິຍາໂລປໂຠຊນໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸສ຺ສາຫຊາຕຕ຺ຕາ ວາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕຕິ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອາທິນາ ນເຍນາຕິ ‘‘ຠິນ຺ນປຏຘໂຣຕິ ຠິກ຺ຂຸ, ຠິນ຺ທຕິ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມຕິ ຠິກ຺ຂຸ, ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິນາ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໕໐໙) ອາຄຕນເຍນ. ຎາປເນຕິ ອວໂພຘເນ, ປຏິເວທເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂນສີລຕາ, ນ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທີຫິ ຊີວນສີລຕາ. ຠິກ຺ຂນຘມ຺ມຕາ ‘‘ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໗.໕໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຠິກ຺ຂນສຠາວຕາ, ນ ຍາຈນາໂກຫຎ຺ຎສຠາວຕາ. ຠິກ຺ຂເນ ສາຘຸກາຣິຕາ ‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໖໘) ວຈນໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປມຊ຺ຊຕາ. ອຖ ວາ ສີລໍ ນາມ ປກຕິສຠາໂວ. ອິຘ ປນ ຕຖາຘິຏ຺ຐານໍ. ຘມ຺ໂມຕິ ວຕໍ. ອປເຣ ປນ ‘‘ສີລໍ ນາມ ວຕວເສນ ສມາທານໍ. ຘມ຺ໂມ ນາມ ປເວຓິ-ອາຄຕໍ ຈາຣິຕ຺ຕໍ. ສາຘຸກາຣິຕາ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິຕາ ອາທຣກິຣິຍາ’’ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ.

ຫີນາຘິກຊນເສວິຕວຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເຍ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ຐິຕາປິ ຊາຕິມທາທິວເສນ ອຸທ຺ຘຕາ ອຸນ຺ນຬາ, ເຍ ຈ ຄິຫິຠາເວ ປເຣສຸ ອຕ຺ຖິກຠາວມ຺ປິ ອນຸປຄຕຕາຍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ປຣມກາປຎ຺ຎໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຸຠເຍສມ຺ປິ ຍຖາກ຺ກມໍ ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ວຈເນນ ຫີນຊເນຫິ ທລິທ຺ເທຫິ ປຣມກາປຎ຺ຎຕໍ ປຕ຺ເຕຫິ ປຣກຸເລສຸ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ເຕຫິ ເສວິຕໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘຕຠາວນິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ, ອຘິກຊເນຫິ ອຸຬາຣໂຠຄຂຕ຺ຕິຍກຸລາທິໂຕ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ອາຊີວໂສຘນຕ຺ຖໍ ເສວິຕໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ທີນຠາວນິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ວຈນໍ ອາມນ຺ຕນຠາວໂຕ ອຠິມຸຂີກຣຓໍ, ປກຣຓໂຕ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ຈ ສຸສ຺ສູສາຊນນໍ, ສກ຺ກຈ຺ຈສວນມນສິກາຣນິໂຍຊນຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຠິກ຺ຂໂວຕິ ອິມິນາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສາຘຸກໍ ມນສິກາເຣປີຕິ ສາຘຸກໍ ສວເນ ສາຘຸກໍ ມນສິກາເຣ ຈ. ກຖໍ ປວຕ຺ຕິຕາ ສວນາທໂຍ ສາຘຸກໍ ປວຕ຺ຕິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ‘‘ອທ຺ຘາ ອິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສກລສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິ ຫຕ຺ຖຄຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາທຣຄາຣວໂຍເຄນ ກຖາທີສຸ ອປຣິຠວາທິນາ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນ ກຖໍ ປຣິໂຠຕິ, ນ ກຖິກໍ ປຣິໂຠຕິ, ນ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂຠຕິ, ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ, ໂຍນິໂສ ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໕໑). ເຕນາຫ ‘‘ສາຘຸກໍ ມນສິກາຣາຍຕ຺ຕາ ຫິ ສາສນສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ສີລາທິນິປ຺ຜຕ຺ຕິ. ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຘິຄມວເສນ. ສຕ຺ຖຸຈຣິຍານຸວິຘາຍກຕ຺ຕາ ສີລາທິຄຸຓານຸຏ຺ຐາເນນ. ຕິຓ຺ຓໍ ຍານານໍ ວເສນ ອນຸຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ ສກລສາສນປຏິຄ຺ຄາຫກຕ຺ຕາ.

ສນ຺ຕິກຕ຺ຕາຕິ ສມີປຠາວໂຕ. ສນ຺ຕິກາວຈຣຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ພກາລໍ ສໍວຸຕ຺ຕິຠາວໂຕ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອນຸສາສນິຍານຸຣູປໍ, ອນຸສາສນິໍ ອນວເສສໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຘມ຺ເມ ເທສນາປສຸຕາ, ເຕ. ປຸພ຺ເພ ‘‘ສພ຺ພປຣິສສາຘາຣຓາ ຫິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາ’’ຕິອາທິນາ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວ ອາມນ຺ຕນກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປໂຍຊນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກິມຕ຺ຖໍ ປນ ຠຄວາຕິ ໂຈທນໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕາຕິ ອຎ຺ຎວິຫິຕາ. ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ອສມາຫິຕຈິຕ຺ຕາ. ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕາຕິ ຫິຍ຺ໂຍ ຕໂຕ ປຣທິວເສສຸ ວາ ສຸຕຘມ຺ມໍ ປຕິ ມນສາ ອເວກ຺ຂນ຺ຕາ. ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທສນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອິມເມວຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠິກ຺ຂໂວຕິ ຈ ສນ຺ຘິວເສນ ອິ-ກາຣໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ ອິຕີ’’ຕິ, ອຍຎ຺ຫິ ອິຕິສທ຺ໂທ ເຫຕຸປຣິສມາປນາທິປທຕ຺ຖວິປຣິຍາຍປກາຣາວຘາຣຓນິທສ຺ສນາທິອເນກຕ຺ຖປເຠໂທ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ຣຸປ຺ປຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ‘ຣູປ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ເຫຕຸມ຺ຫິ ທິສ຺ສຕິ, ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມທາຍາທາ ຠວຖ, ມາ ອາມິສທາຍາທາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໙) ປຣິສມາປເນ, ‘‘ອິຕິ ວາ ເອວຣູປາ ວິສູກທສ຺ສນາ ປຏິວິຣໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໑໓) ອາທິອຕ຺ເຖ ‘‘ມາຄຓ຺ຑິໂຍຕິ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ ນາມໍ ນາມກມ຺ມໍ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອຠິລາໂປ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫານິ. ໗໓, ໗໕) ປທຕ຺ຖວິປຣິຍາເຍ, ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຏິຠໂຍ ພາໂລ, ອປ຺ປຏິຠໂຍ ປຓ຺ຑິໂຕ. ສອຸປທ຺ທໂວ ພາໂລ, ອນຸປທ຺ທໂວ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໔) ປກາເຣ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ກິໍ ປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໙໖) ອວຘາຣເຓ, ‘‘ສພ຺ພມຕ຺ຖີຕິ ໂຂ, ກຈ຺ຈານ, ອຍເມໂກ ອນ຺ໂຕ, ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕; ໓.໙໐) ນິທສ຺ສເນ. ອິຘາປິ ນິທສ຺ສເນ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂໂວຕິ ອາມນ຺ຕນາກາໂຣ ຕເມສ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ນິທສ຺ເສຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂໂວຕິ ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິອາທີສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ອິຕິສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຸພ຺ເພ ‘‘ຠຄວາ ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ອິຘ ຠຄວໂຕຕິ ສາມິວຈນໍ ອາມນ຺ຕນເມວ ສມ຺ພນ຺ຘີອນ຺ຕຣໍ ອເປກ຺ຂຕີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ຠຄວໂຕ ອາມນ຺ຕນໍ ປຏິອສ຺ໂສສຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຄວໂຕຕິ ອິທໍ ປນ ປຏິສ຺ສວສມ຺ພນ຺ເຘນ ສມ຺ປທານວຈນໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍໍ ກາລເທສເທສກປຣິສາປເທສປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ນິທານໍ ຠາສິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຫ – ກິມຕ຺ຖໍ ປນ ຘມ຺ມວິນຍສງ຺ຄເຫ ກຣິຍມາເນ ນິທານວຈນໍ, ນນຸ ຠຄວຕາ ຠາສິຕວຈນສ຺ເສວ ສງ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເທສນາຍ ຐິຕິອສມ຺ໂມສສທ຺ເຘຍ຺ຍຠາວສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ. ກາລເທສເທສກນິມິຕ຺ຕປຣິສາປເທເສຫິ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕາ ຫິ ເທສນາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ໂຫຕິ ອສມ຺ໂມສຘມ຺ມາ ສທ຺ເຘຍ຺ຍາ ຈ, ເທສກາລກຕ຺ຕຸໂສຕຸນິມິຕ຺ເຕຫິ ອຸປນິພນ຺ໂຘ ວິຍ ໂວຫາຣວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເຕເນວ ຈາຍສ຺ມຕາ ມຫາກສ຺ສເປນ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ກຕ຺ຖ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ເທສາທິປຸຈ຺ຉາສຸ ກຕາສຸ ຕາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິທານໍ ຠາສິຕໍ.

ອປິຈ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິປກາສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນໍ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພຣຈນານຸມານາຄມຕກ຺ກາຠາວໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຠາວສິທ຺ຘິ. ນ ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ພຣຈນາທີຫິ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓຈາຣຕາຍ ເອກປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ ຈ ເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ. ຕຖາ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິຍສຕ຺ຖຸສາວການຸໂຣຘາຠາວໂຕ ຂີຓາສວຕ຺ຕສິທ຺ຘິ. ນ ຫິ ສພ຺ພໂສ ຂີຓາສວສ຺ສ ເຕ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ສຸວິສຸທ຺ຘາ ຈສ຺ສ ປຣານຸຄ຺ຄຫປ຺ປວຕ຺ຕິ, ເອວໍ ເທສກສໍກິເລສຠູຕານໍ ທິຏ຺ຐິສີລສມ຺ປທາທູສການໍ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕາຠາວສໍສູຈເກຫິ ຎາຓສມ຺ປທາປຫານສມ຺ປທາຠິພ຺ຍຎ຺ຊນເກຫິ ຈ ສໍພຸທ຺ຘວິສຸທ຺ຘຠາເວຫິ ປຸຣິມເວສາຣຊ຺ຊທ຺ວຍສິທ຺ຘິ, ຕໂຕ ເອວ ຈ ອນ຺ຕຣາຍິກນິຍ຺ຍານິກຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ໂມຫາຠາວສິທ຺ຘິໂຕ ປຈ຺ຉິມເວສາຣຊ຺ຊທ຺ວຍສິທ຺ຘີຕິ ຠຄວໂຕ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊສມນ຺ນາຄໂມ ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ນິທານວຈເນນ ປກາສິຕາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກປຏິຠາເນນ ຘມ຺ມເທສນາທີປນໂຕ, ອິຘ ປນ ມູລທ຺ວຍວເສນ ອນ຺ຕທ຺ວຍຣຫິຕສ຺ສ ຕິສນ຺ຘິກາລພນ຺ຘສ຺ສ ຈຕຸພ຺ພິຘນຍສງ຺ເຂປຄມ຺ຠີຣຠາວຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ໂພຘິຍາ ນິທສ຺ສນໂຕ ຈາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິປກາສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຖາ ສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິປກາສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນໍ. ຎາຓກຣຸຓາປຣິຄ຺ຄຫິຕສພ຺ພກິຣິຍສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ນຕ຺ຖິ ນິຣຕ຺ຖິກາ ປວຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຕຫິຕຕ຺ຖາ ວາ, ຕສ຺ມາ ປເຣສໍ ເອວ ອຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕສພ຺ພກິຣິຍສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສກລມ຺ປິ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມໍ ຍຖາປວຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ຍຖາຣຫໍ ສຕ຺ຕານໍ ອນຸສາສນຏ຺ເຐນ ສາສນໍ, ນ ກພ຺ພຣຈນາ. ຕຍິທໍ ສຕ຺ຖຸຈຣິຕໍ ກາລເທສເທສກປຣິສາປເທເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິທານວຈເນຫິ ຍຖາຣຫໍ ປກາສີຍຕິ, ອິຘ ປນ ທ຺ວາທສປທິກປຈ຺ຈຍາກາຣວິຠາວເນນ ເຕນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິປກາສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ອປິຈ ສຕ຺ຖຸ ປມາຓຠາວປ຺ປກາສເນນ ສາສນສ຺ສ ປມາຓຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນໍ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ປມາຓຠາວທສ຺ສນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ຈ ອິມິນາ ປເທນ ວິຠາວິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ຈ ອິມິນາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຣາຄໂທສໂມຫາທິ-ສພ຺ພສໍກິເລສມລທຸຈ຺ຈຣິຕາທິໂທສປ຺ປຫານທີປເນນ ວຈເນນ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓສຸປຣິສຸທ຺ຘຎາຓກຣຸຓາທິຄຸຓວິເສສໂຍຄປຣິທີປເນນ ຕໂຕ ເອວ ສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມຠາວທີປເນນ ອຍມຕ຺ໂຖ ສພ຺ພຖາ ປກາສິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ ນິທານວຈເນ ປໂຍຊນນິທສ຺ສນໍ.

ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເທສິຕສ຺ສ. ເທສນາປິ ຫິ ເທເສຕພ຺ພສ຺ສ ສີລາທິອຕ຺ຖສ຺ສ ວິເນຍ຺ຍສນ຺ຕາເນສຸ ນິກ຺ຂິປນໂຕ ‘‘ນິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ‘‘ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປໍ ຕາວ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ປາກຏາ ໂຫຕີ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຠຄວໂຕ ເທສນາຍ ສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖາຍໍ ເທສນາ ເອວໍສມຸຏ຺ຐານາ’’ຕິ ເທສນາຍ ສມຸຏ຺ຐາເນ ທສ຺ສິເຕ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມເທວ ນິທານປຣິຊານເນນ ວຓ຺ຓນາຍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ກສ຺ມາ ຠຄວຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວເສເນວ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ’’ຕິ ເກນຈິ ໂຈທນາຍ ກຕາຍ ‘‘ປຣຊ຺ຌາສໂຍຍໍ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ປຣິຫາໂຣ ສຸກຖິໂຕ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອເນກສຕອເນກສຫສ຺ສເຠທານິປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕານິ ສໍກິເລສຠາຄິຍາທິປຘານນເຍນ ໂສຬສວິຘຕໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍາທິສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘຠາວນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຣຊ຺ຌາສຍປຸຈ຺ຉາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ຄເຠໂທ ສມ຺ຠວຕິ ‘‘ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ຈ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ຈ, ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ຈ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ຈ, ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ຈ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ຈ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ຈ, ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ຈ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ຈ, ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ຈ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ຈ, ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ຈ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ຈ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ຈາ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສຍປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິສມ຺ຠວໂຕ, ເອວໍ ຍທິປິ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຊ຺ຌາສເຍນປິ ສໍສຄ຺ຄເຠໂທ ສມ຺ຠວຕິ, ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍາທີຫິ ປນ ປຸຣໂຕ ຐິເຕຫິ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສໍສຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ. ນຍິຘ ນິຣວເສໂສ ວິຕ຺ຖາຣນໂຍ ສມ຺ຠວຕີຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ວາ ສມ຺ຠວນ຺ຕານໍ ເສສນິກ຺ເຂປານໍ ມູລນິກ຺ເຂປວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ທສ຺ສິຕາ, ຕຖາທສ຺ສນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຍໍ ສໍສຄ຺ຄເຠໂທ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ນິກ຺ຂິປີຍຕີຕິ ນິກ຺ເຂໂປ, ສຸຕ຺ຕໍ ເອວ ນິກ຺ເຂໂປ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂໂປ. ອຖ ວາ ນິກ຺ຂິປນໍ ນິກ຺ເຂໂປ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂໂປ, ສຸຕ຺ຕເທສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສໂຍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ, ໂສ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ກາຣຓຠູໂຕຕິ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ. ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສໂຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ວາ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ. ປຣຊ຺ຌາສເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຈ຺ຉາຍ ວເສນ ປວຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ, ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ. ສຸຕ຺ຕເທສນາຍ ວຕ຺ຖຸຠູຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ສາ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ. ອຖ ວາ ນິກ຺ຂິປີຍຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເອເຕນາຕິ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂໂປ, ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍາທິ ເອວ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສໂຍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ. ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສໂຍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ. ປຸຈ຺ຉີຍຕີຕິ ປຸຈ຺ຉາ, ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຎາຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ວຈນໍ ປຸຈ຺ຉາວສິກໍ, ຕເທວ ນິກ຺ເຂປສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍ ປຸລ຺ລິງ຺ຄວເສນ ‘‘ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອວ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ປເຣສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກາທິກາຣຓນິຣເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ວິສຸໍ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປຠາໂວ ຍຸຕ຺ໂຕ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍເນວ ຘມ຺ມຕນ຺ຕິຐປນຕ຺ຖໍ ປວຕ຺ຕິຕເທສນຕ຺ຕາ. ປຣຊ຺ຌາສຍປຸຈ຺ຉາວສິການໍ ປນ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສຍປຸຈ຺ຉານໍ ເທສນາປວຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕິຕານໍ ກຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ອນວໂຣໂຘ, ປຸຈ຺ຉາວສິກອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິການໍ ວາ ປຣຊ຺ຌາສຍານຸໂຣເຘນ ປວຕ຺ຕິຕານໍ ກຖໍ ປຣຊ຺ຌາສເຍ ອນວໂຣໂຘຕິ? ນ ໂຈເທຕພ຺ພເມຕໍ. ປເຣສຎ຺ຫິ ອຠິນີຫາຣປຣິປຸຈ຺ຉາທິວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ສຸຕ຺ຕເທສນາກາຣຓຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຠາເວນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຣຊ຺ຌາສຍປຸຈ຺ຉາວສິການໍ ວິສຸໍ ຄຫຓໍ. ຕຖາ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕາທີນໍ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓອາມິສຸປ຺ປາທາທິເທສນານິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເຣສໍ ປຸຈ຺ຉໍ ວິນາ ອຊ຺ຌາສຍໍ ເອວ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເທສິໂຕ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ, ປຸຈ຺ຉາວເສນ ເອວ ເທສິໂຕ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກຕິ ປາກໂຏວາຍມຕ຺ໂຖຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍເນວ ກເຖຕິ ຘມ຺ມຕນ຺ຕິຐປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທສພລສຸຕ຺ຕນ຺ຕຫາຣໂກຕິ ທສພລວຄ຺ເຄ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ອາວລິ, ຕຖາ ຈນ຺ໂທປມຫາຣກາທໂຍ.

ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທໂຍ. ອຊ຺ຌາສຍນ຺ຕິ ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ. ຂນ຺ຕິນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິໍ. ມນນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ອຠິນີຫາຣນ຺ຕິ ປຓິຘານໍ. ພຸຊ຺ຌນຠາວນ຺ຕິ ພຸຊ຺ຌນສຠາວໍ, ປຏິວິຊ຺ຌນາກາຣໍ ວາ.

ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູຕິ ອຸຄ຺ຆຏນໍ ນາມ ຎາຓຸຄ຺ຆຏນໍ, ຎາເຓນ ອຸຄ຺ຆຏິຕມຕ຺ເຕ ເອວ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປຎ຺ຈິຕໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕີຕິ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ. ອຸທ຺ເທສາທີຫິ ເນຕພ຺ໂພຕິ ເນຍ຺ໂຍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນປທໍ ປຣມໍ ອສ຺ສາຕິ ປທປຣໂມ. ສຫ ອຸທາຫຏເວລາຍາຕິ ອຸທາຫາຣຘມ຺ມສ຺ສ ອຸທ຺ເທເສ ອຸທາຫຏມຕ຺ເຕ ເອວ. ຘມ຺ມາຠິສມໂຍຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມສ຺ສ ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອຠິສມາໂຍໂຄ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ມາຕິກາຍ ຐປິຍມານາຍ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ເຖ ວິຠຊິຍມາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸທ຺ເທສໂຕຕິ ອຸທ຺ເທສເຫຕຸ, ອຸທ຺ທິສນ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ‘‘ອຸທ຺ທິສໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ປຣິປຸຈ຺ຉໂຕຕິ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕີຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ນ ຕາຍ ຊາຕິຍາ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕີຕິ ເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ຌານໍ ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທເມວ ປຣມໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປທປຣໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເອກຈຣາຕິ ວິເວກາຠິຣຕິຍາ ເອກວິຫາຣິໂນ. ທ຺ວິຈຣາຕິ ທ຺ເວ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຎາຓຈຣິຍາທິວເສນ ວິຈຣນ຺ຕາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາປກາສເນນ ສຸຎ຺ຎຕໍ. ຕໂຕ ເອວ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ. ‘‘ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ຠຄວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ປນ ‘‘ປເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລາ ອປຣິກມ຺ມິກາ ສຸປຣິໂສຘິຕປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ ຈາຕິ ທຸວິຘາ, ຕທຸຠເຍສຸ ສຕ຺ຖຸ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ອຸປມາມຸເຂນ ປກາເສນ຺ໂຕ ຍຖາ ຫີຕິອາທິມາຫ. ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ລິຂນວເສນ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ອກຕາຠິນິເວສນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຠາວນາຍ ອກຕານຸໂຍຄໍ. ສີລ…ເປ… ສມ຺ປທາຍາຕິ ອສມາທິນ຺ນສີລໍ ສີລສມ຺ປທາຍ, ສຸປຣິສຸທ຺ຘສີລໍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ, ອນຸຊຸກຕທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາຍ ໂຍເຊນ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

ຍນ຺ຕິ ຍໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ສນ຺ຘາຍ. ສີລນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕາທິຏ຺ຐິ ເຈວ ກມ຺ມປຖສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຈ. ຕິວິເຘນາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຕິ ເອວໍ ວິສຍຠາວໂຕ ຕິປ຺ປກາເຣນ. ຍຖາວຸຕ຺ຕທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາ ວິເສສປຈ຺ຈຍໍ ສີລໍເຍວ ຠາວນາຍ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ.

ສຸຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓໍ ອປຄຕສພ຺ພກາຬກໍ. ຈຕຸຣສ຺ສາທິໂຘໂຕ ສຸປຣິມຊ຺ຊິຕມຓິກ຺ຂນ຺ໂຘ. ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທິຠາໂວ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ. ໂສ ປນ ອຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊາ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣ’’ນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ກາມໍ ໂວ-ສທ຺ໂທ ປທປຣຏ຺ຐິໂຕ ປຏິໂຍຄີອຕ຺ຖວິເສສວາຈໂກ, ນາມປຣຠູໂຕ ປນ ຕໍ ຕໍ ກຕ຺ຕຸກມ຺ມກຣຓາທິສາຘນວິສິຏ຺ຐເມວ ປໂພເຘຕິ, ຫິ-ນິປາຕປຣຠູໂຕ ປນ ວຈນາລງ຺ກາຣມຕ຺ຕເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ໂວຕິ…ເປ… ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໍເທສນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ເທສນໍ. ສາ ຫິ ອິຘ ຕ-ສທ຺ເທນ ປຈ຺ຈາມສີຍຕິ. ‘‘ສຸຓາຖາ’’ຕິ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາວຈນໂຕ ນ ເກວລໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ.

ເອກຕ຺ຖເມຕໍ ປທໍ ກ-ສທ຺ເທນ ປທວຑ຺ຒນມຕ຺ຕສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ສາຘຸສທ຺ທສ຺ສ ກໂຕ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາໂຣ ສາຘຸກສທ຺ທສ຺ສປິ ກໂຕ ເອວ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສາຘຸ ຠນ຺ເຕຕິ ຍາຈາມຫໍ ຠນ຺ເຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອາຍາຈເນ’’ຕິ. ປຸນ ສາຘຸ ຠນ຺ເຕຕິ ເອວໍ ຠນ຺ເຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ’’ຕິ. ສາຘຸ ສາຘູຕິ ອໂຫ ອໂຫຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມ຺ປຫໍສເນ’’ຕິ. ສາຘຸ ຘມ຺ມຣຸຈີຕິ ປຸຎ຺ຎກາໂມ ສຸນ຺ທໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎາຓວາຕິ ປຎ຺ຎວາ. ອທ຺ທຸພ຺ໂຠຕິ ອທູສໂກ. ທຬ຺ຫີກມ຺ເມຕິ ຖິຣີກຣເຓ ສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາຍໍ. ອາຓຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອາຓາປເນ. ‘‘ສຸຓາຖ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ສາຘຸກສທ຺ເທນ ສວນມນສິກາຣານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາ ວິຍ ຕທາຓາປນມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຍາຈນຕ຺ຖຕາ ວິຍ ຈສ຺ສ ອາຓາປນຕ຺ຖຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິທາເນຕ຺ຖ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍວິກ຺ເຂປນິວາຣຓໍ ສວເນ ນິໂຍຊນວເສນ ກິຣິຍນ຺ຕຣປຏິເສຘນຠາວໂຕ, ໂສຕໍ ໂອທຫຖາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍວິກ຺ເຂປນິວາຣຓໍ ອຎ຺ຎຈິນ຺ຕາປຏິເສຘນໂຕ. ປຸຣິມນ຺ຕິ ‘‘ສຸຓາຖາ’’ຕິ ປທໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ສຸຓາຖ, ມນສິ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປທທ຺ວເຍ, ເອຕສ຺ມິໍ ວາ ອຘິກາເຣ. ພ຺ຍຎ຺ຊນວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາຫນິວາຣຓໍ ໂສຕທ຺ວາເຣ ວິກ຺ເຂປປຏິພາຫກຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ຍາຖາວໂຕ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທໂຕ ວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາໂຫ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາຫນິວາຣຓໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍວິກ຺ເຂປປຏິພາຫກຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາໂຫ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ນິໂຍເຊຕິ ‘‘ສຸຓາຖາ’’ຕິ ວິທຫນໂຕ. ຘາຣຓູປປຣິກ຺ຂາສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປປຣິກ຺ຂຄ຺ຄຫເຓເນວ ຕຸລນຕີຣຓາທິເກ ທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສຸປ຺ປຏິເວຘໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສພ຺ຍຎ຺ຊໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາຘິປ຺ເປຕມຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຎ຺ຊຍຕີຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ. ສຫ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ສພ຺ຍຎ຺ຊໂນ, ພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣຓີຍໂຕ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຕ຺ໂຖ, ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລາທິໂກ. ສຫ ອຕ຺ເຖນາຕິ ສາຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມຄມ຺ຠີໂຣຕິອາທີສຸ ຘມ຺ໂມ ນາມ ຕນ຺ຕິ. ເທສນາ ນາມ ຕສ຺ສາ ມນສາ ວວຕ຺ຖປິຕາຍ ຕນ຺ຕິຍາ ເທສນາ ກຖນໍ. ອຕ຺ໂຖ ນາມ ຕນ຺ຕິຍາ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິເວໂຘ ນາມ ຕນ຺ຕິຍາ ຕນ຺ຕິອຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ຍຖາຠູຕາວໂພໂຘ. ຍສ຺ມາ ເຈເຕ ຘມ຺ມເທສນາອຕ຺ຖປຏິເວຘາ ສສາທີຫິ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມນ຺ທພຸທ຺ຘີຫິ ທຸກ຺ໂຂຄາຬ຺ຫາ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍປຕິຏ຺ຐາ ຈ, ຕສ຺ມາ ຄມ຺ຠີຣາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍສ຺ມາ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຏິເວຘສ຺ສ ທຸກ຺ກຣຠາວໂຕ ຘມ຺ມຕ຺ຖານໍ ເທສນາຎາຓສ຺ສ ທຸກ຺ກຣຠາວໂຕ ເທສນາຍ ທຸກ຺ໂຂຄາຫຕາ, ປຏິເວຘສ຺ສ ປນ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຕພ຺ພິສຍຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ທຸກ຺ກຣຠາວໂຕ ທຸກ຺ໂຂຄາຫຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເທສນໍ ນາມ ອຸທ຺ທິສນໍ ສງ຺ເຂປທສ຺ສນສທິສໍ. ຕຖາ ຫິ ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ນິທ຺ທິສນໍ ຠາສນນ຺ຕິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ນໍ ຠາສິສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕໍ ກຖນໍ ວາ ຠາສນໍ.

ສາຬິກາຍິວ ນິຄ຺ໂຆໂສຕິ ສາຬິກາຍ ອາລາໂປ ວິຍ ມຘຸໂຣ ກຓ຺ຓສຸໂຂ ເປມນີໂຍ. ປຏິຠານໍ ສທ຺ໂທ. ອຸທີຣຍີຕິ ອຸຈ຺ຈາຣີຍຕິ, ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາຕິ ເອວໍ ‘‘ສຸຓາຖ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ສງ຺ເຂເປເນວ ເທເສສ຺ສຕິ, ວິຕ຺ຖາເຣນປິ ຠາສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຊາຕຸສ຺ສາຫາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ.

ກຕໂມຕິ ຕສ຺ສ ປທສ຺ສ ສາມຎ຺ຎໂຕ ປຸຈ຺ຉາຠາໂວ ຎາຍຕິ, ນ ວິເສສໂຕຕິ ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາວິເສສຠາວໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕເນວ ປສງ຺ເຄນ ມຫານິທ຺ເທເສ ອາຄຕາ ສພ຺ພາປິ ປຸຈ຺ຉາ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣນເຍນ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ປຎ຺ຈວິຘາ ຫິ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ອທິຏ຺ຐໍ ໂຊເຕຕິ ເອຕາຍາຕິ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາ. ທິຏ຺ຐໍ ສໍສນ຺ທີຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາ. ສໍສນ຺ທນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສາກຈ຺ຉາວເສນ ວິນິຈ຺ຉຍກຣຓໍ. ວິມຕິໍ ຉິນ຺ທຕິ ເອຕາຍາຕິ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາ. ອນຸມຕິຍາ ປຸຈ຺ຉນໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິປຸຈ຺ຉາຍ ຫິ ‘‘ກາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸມຕີ’’ຕິ ອນຸມຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ໂຫຕິ. ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາຍ.

ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຎາຕຸໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ໂຍ ໂກຈິ ສຠາໂວ. ອຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ເຍນ ເກນຈິ ຎາເຓນ ອຎ຺ຎາຕຠາວມາຫ. ອທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ທສ຺ສນຠູເຕນ ຎາເຓນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິຍ ນ ທິຏ຺ຐຕໍ. ອຕຸລິຕນ຺ຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຕຸລນຠູເຕນ ຎາເຓນ ນ ຕຸລິຕຕໍ. ອຕີຣິຕນ຺ຕິ ຕີຣຓຠູເຕນ ຎາເຓນ ອກຕຎາຓກິຣິຍາສມາປນຕໍ. ອວິຠູຕນ຺ຕິ ຎາຓສ຺ສ ອປາກຏຠາວໍ. ອວິຠາວິຕນ຺ຕິ ຎາເຓນ ອປາກຏີກຕຠາວໍ.

ປຎ຺ຈສຸ ປຸຈ຺ຉາສຸ ຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສພ຺ພໂຕ ນ ສນ຺ຕິ, ຕາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕປຸຈ຺ຉໍ ນິຄເມຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ຍທິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ, ອຖ ກສ຺ມາ ຠຄວຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທເທສນາຍ ສງ຺ຂາຣາທໂຍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາ ກຖິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິ. ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ກເຖຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນທສ຺ສເນນ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ກຖິຕຠາວໂຕ. ອາຫາຣວຄ຺ຄສ຺ສາຕິອາທິ ‘‘ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ກິຣິຍາປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ສງ຺ຂາຣາ ກິໍ ກຕາຕິ ວາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ວາ ນ ຎາເຍຍ຺ຍ. ປວຕ຺ຕິຍາ ອນຸໂລມໂຕ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ’’ຕິອາທິກາ ອນຸໂລມປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວາ’’ຕິອາທິກາ ປນ ຕສ຺ສ ວິໂລມໂຕ ປຏິໂລມກຖາ. ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ສງ຺ຂາເຣ ວິຣຊ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ວິຣາໂຄ, ມຄ຺ໂຄ. ອເສສນິໂຣຘາຕິ ອເສເສຕ຺ວາ ນິໂຣຘາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນາ. ເອວໍ ນິໂຣຘານນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ນິຣຸທ຺ຘານໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣຘາ. ອິຕິ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ນິໂຣຘວຈເນນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວທຕິ. ສກລສ຺ສາຕິ ອນວເສສສ຺ສ. ສຕ຺ຕວິຣຫິຕສ຺ສາຕິ ປຣປຣິກປ຺ປິຕຊີວຣຫິຕສ຺ສ. ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘທສ຺ສນວເສນ ວິປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ.

ອຕ຺ຕມນາຕິ ປີຕິໂສມນສ຺ເສນ ຄຫິຕຈິຕ຺ຕາ. ຕຖາຠູຕາ ຈ ຫຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິນນ຺ທນສທ຺ໂທ ອນຸໂມທນຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນ ອຸຠຍຕ຺ໂຖປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸໂມທິໍສຸ ເຈວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ ຈາ’’ຕິ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒. ທຸຕິເຍປີຕິ ທຸຕິຍສຸຕ຺ເຕປິ. ປິ-ສທ຺ເທນ ຕທຎ຺ເຎສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ ເອວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ຕເທກເທສໍ ອິຘ ວິນິໂຍຄກ຺ຂມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕນ຺ຕິ ມູລໍ. ວິຕ຺ຖາຣເທສນນ຺ຕິ ‘‘ວິຠຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທສ຺ສນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ວິຠງ຺ຄເທສນໍ. ອຸທ຺ເທສເທສນາ ປຐມສຸຕ຺ເຕ ອນຸໂລມເທສນາສທິສາວ. ປຸນ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕຕິ ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕິໍ ນິວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ. ປຐມໍ ອຸທ຺ເທສວເສນ ວິຠຊນວເສນ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ສິຕໍ, ຕໂຕ ເອວ ພ຺ຍຕິເຣກນເຍນ ວິວຏ຺ຏມ຺ປິ ທສ຺ສິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ປຸນຄ຺ຄຫຓໍ.

ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ກິຎ຺ຈິ ປກາຣໂຕ ອນາມສິຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ເຕ ສາມຎ຺ຎໂຕ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຄຫຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ເຂປໂຕ…ເປ… ນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ. ຄຕິຊາຕິວເສນາຕິ ປຎ຺ຈຄຕິວເສນ, ຕຕ຺ຖາປິ ເອເກກາຍ ຄຕິຍາ ຂຕ຺ຕິຍາທິຠຸມ຺ມເທວາທິຫຕ຺ຖິອາທິຊາຕິວເສນ ຈ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ກິຈ຺ຈວິເສສໍ, ‘‘ມານສ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສມາເນ ອຕ຺ເຖ ສທ຺ທວິເສສໍ, ‘‘ປຓ຺ຑຣ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ຄຸຓວິເສສໍ, ‘‘ເຈຕສິກໍ ຫທຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ນິສ຺ສຍວິເສສໍ, ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອວຕ຺ຖາຠາວວິເສສໍ, ‘‘ອລຸພ຺ຠນາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກິຣິຍາຠາວວິເສສໍ, ‘‘ອລຸພ຺ຠິຕຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວຕາວິເສສນ຺ຕິ ເອວມາທິກໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຘມ຺ມມຕ຺ຕໍ ວາ ທີປນາ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ຊີຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣ ຊີຣຓຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ.

ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາຕິ ກລລກາລໂຕ ປຠຸຕິ ປຸຣິມຣູປານໍ ຊຣາປຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິ ປຈ຺ຉິມຣູປານິ ປຣິປກ຺ກຣູປານຸຣູປານິ ປຣິຓຕປຣິຓຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ສຸປຣິຓຕຣູປານໍ ປຣິປາກກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິສຠາວານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ‘‘ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ຊຣາຍ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ປກຕິນິທ຺ເທສາຕິ ຜລວິປຈ຺ຈນປກຕິຍາ ນິທ຺ເທສາ, ຊຣາຍ ວາ ປາປຸຓິຕພ຺ພຜລເມວ ປກຕິ, ຕສ຺ສາ ນິທ຺ເທສາ, ນ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີເນວ ຊຣາຕິ ອຸທກາທິຄຕມຄ຺ເຄສຸ ຕິຓຣຸກ຺ຂສໍຠຄ຺ຄຕາທໂຍ ວິຍ ປຣິປາກຄຕມຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕສຸ ປຣິປຸຓ຺ຓຣູເປສຸ ລພ຺ຠມານາ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທໂຍ ຊຣາຍ ຄຕມຄ຺ຄາອິຈ຺ເຈວ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ຊຣາຕິ.

ຍສ຺ມາ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ຫາຍຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊຊ຺ຊຣານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຍຸຫານາທໂຍ ປກຕິນິທ຺ເທສາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອິເມຫິ ປນາ’’ຕິອາທິ.

ອວິຎ຺ຎາຍມານນ຺ຕຣຕ຺ຕາ ອວີຈິຊຣາ ມຓິອາທີສຸ ມນ຺ທທສກາທີສຸ ເອເກກທສເກສຸ ຈ ຂເຓ ຂເຓ ຊິຓ຺ຓວິກາຣາທີນໍ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສູຕິ ມຓິອາທິໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກາທີສຸ, ປາຓີນໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ເນ ສກລອາຍຸສ຺ມິໍ ຄຫິຕຕຣຸຓຍຸວາຊຣາກາເລສຸ, ເອກທ຺ວິຕ຺ຕິທິວສາຕິກ຺ກເມສຸ ປຸປ຺ຜາທີສຸ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຊຣາວິເສສສ຺ສ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ສວີຈິຊຣາ ນາມ.

ຈວນກວເສນາຕິ ຈວນການໍ ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ. ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຍ ຈຸຕິຍາ ຈວນເມວ ຈວນຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຠາວວຈເນນ ລກ຺ຂຓນິທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ, ປາຬິຍໍ ‘‘ຈຸຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຣຓສ຺ສ ສຠາວທສ຺ສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠງ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊມານຕາ. ເຕນ ‘‘ເຠໂທ’’ຕິ ອິມິນາ ຂນ຺ຘານໍ ຠິຊ຺ຊມານຕາ ເຠທສມງ຺ຄິຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຐານາຠາວປຣິທີປນນ຺ຕິ ເກນຈິປິ ອາກາເຣນ ອວຏ຺ຐານາຠາວທີປນໍ. ຆຏສ຺ເສວາຕິ ຫິ ວິສທິສູທາຫຣຓໍ. ຍຖາ ຆເຏ ຠິນ຺ເນ ກປາລາທິອວຍວເສໂສ ລພ຺ຠຕິ, ນ ເອວໍ ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຠງ຺ເຄສຸ, ນ ໂກຈິ ວິເສໂສ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນ຺ຕຣຘານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຈ຺ຈຸສງ຺ຂາຕໍ ມຣຓນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸສຎ຺ຎິຕໍ ມຣຓໍ. ‘‘ກາລມຣຓ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສນ຺ຕານສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕສມຸຈ຺ເຉທຠູຕໍ ຂີຓາສວານໍ ມຣຓໍ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຂຓິກມຣຓໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣິຍາຕິ ອນ຺ຕກສ຺ສ ກິຣິຍາ, ຍາ ໂລເກ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ມຈ຺ຈູ’’ຕິ, ມຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈວນກາໂລ ເອວ ວາ ອນຕິກ຺ກມນີຍຕ຺ຕາ ວິເສເສນ ກາໂລຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສ ກິຣິຍາ ອຕ຺ຖໂຕ ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ເຠທປວຕ຺ຕິເຍວ. ‘‘ມຈ຺ຈຸ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ວາ ເອຕ຺ຖ ສມາສໍ ອກຕ຺ວາ ໂຍ ‘‘ມຈ຺ຈູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຠໂທ, ຕເມວ ມຣຓໍ ‘‘ປາຓຈາໂຄ’’ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຈຕຸໂວກາຣວເສນາຕິ ຈຕຸໂວກາຣຠວວເສນ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຣູປກາຍສຎ຺ຎິໂຕ ກເຬວໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຍໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອກໂວກາຣຠເວປິ ກເຬວຣນິກ຺ເຂໂປ ນຕ຺ຖິ, ຣູປກາຍສ຺ສ ປນ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິຕາມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອກໂວກາຣວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈຕຸໂວກາຣວເສນ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ເທນ ‘‘ເສສທ຺ວຍວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ຂນ຺ຘເຠທສພ຺ຠາວໂຕ. ເສສທ຺ວຍວເສນາຕິ ເສສຠວທ຺ວຍວເສເນວ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ຍທິປິ ເອກໂວກາຣຠເວ ຣູປກາໂຍ ວິຊ຺ຊຕິ, ກເຬວຣນິກ຺ເຂໂປ ປນ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ກເຬວຣສ຺ສ ສພ຺ຠາວໂຕ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ກເຬວຣນິກ຺ເຂໂປ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປຕິ ໂຍຊນາ. ກເຬວຣໍ ນິກ຺ຂິປີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ມຣຓໍ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ເອກໂຕ ກຕ຺ວາຕິ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ, ເອກຊ຺ຌໍ ຄຫຓມຕ຺ເຕນ.

ຊາຍນຏ຺ເຐນາຕິອາທິ ອາຍຕນວເສນ ໂຍນິວເສນ ຈ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຊາຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກຕ຺ຕຸຠາວວເສນ ປທທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕີ’’ຕິ ປນ ກຕ຺ຕຣິ ສາມິນິທ຺ເທສສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ຠາວນິທ຺ເທໂສ. ສມ຺ປຸຓ຺ຓາ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕິ. ປາກຏາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ…ເປ… ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ສຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂວຫາຣເທສນາ.

ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຕິ ເອກຈຕຸໂວກາຣຠເວສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສສຣູປຘາຕຸຍໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ກາມຘາຕຸຍໍ ວິກລາວິກລິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວເສນ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ນວນ຺ນໍ ທສນ຺ນໍ ປຸນ ທສນ຺ນໍ ເອກາທສນ຺ນຎ຺ຈ ອາຍຕນານໍ ວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສນ຺ຕຕິຍນ຺ຕິ ເຍນ ກມ຺ມຸນາ ຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວ, ເຕນ ອຠິສງ຺ຂຕສນ຺ຕຕິຍໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂຓວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກມ຺ມໍເຍວ ກມ຺ມຠໂວ ‘‘ຠວຕິ ເອຕສ຺ມາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ກມ຺ເມນ ນິຍ຺ຍາທິຕອຕ຺ຕຠາວຸປປຕ຺ຕິວເສນ ຠວຕີຕິ ຠໂວ, ຕຖາ ຕຖາ ນິພ຺ພຕ຺ຕວິປາໂກ ກຏຕ຺ຕາຣູປຎ຺ຈ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຠວຕີຕິ ກຕ຺ວາ ຠໂວ’’ຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ‘‘ກມ຺ມໍ ຜລໂວຫາເຣນ ຠໂວຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ກຖິຕໍ.

ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ເອເຕນ ກິເລສກາເມນ. ນ ເກວລໍ ອິຘ ກຣຓສາຘນເມວ, ອຖ ໂຂ ກຕ຺ຕຸສາຘນມ຺ປິ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຍໍ ວາ’’ຕິ. ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸກາມໍ. ກາໂມ ຈ ໂສ ກາມນຏ຺ເຐນ, ອຸປາທານຎ຺ຈ ຠຸສມາທານຏ຺ເຐນາຕິ ກາມຸປາທານໍ. ເອຕນ຺ຕິ ກາມຸປາທານປທໍ. ປຸນ ເອຕນ຺ຕິ ກາມຸປາທານສງ຺ຂາຕໍ.

ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ປຸຣິມທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍມານໍ ອຸຕ຺ຕຣທິຏ຺ຐິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ເອສາ ທິຏ຺ຐິ ທຬ຺ຫີກຣຓວເສນ ປຸຣິມໍ ອຸຕ຺ຕຣາ ອຸປາທິຍຕິ, ເອວໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິກາປີຕິ. ອຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ປນ ‘‘ອຕ຺ຕວາທຸປາທານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ນ ທິຏ຺ຐຸປາທານທສ຺ສນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂລໂກ ຈາຕິ ອຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓວິນິມຸຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານຠູຕໍ ອິຘ ປຸຣິມທິຏ຺ຐິອຸຕ຺ຕຣທິຏ຺ຐິວຈເນຫິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເຍນ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວເສນ ໂຄສີລໂຄວຕາທິໍ ສມາທິຍຕິ ເຈວ ອນຸຕິຏ຺ຐຕິ ຈ, ໂສ ໂຄສີລໂຄວຕາທີນີຕິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຄສີລ…ເປ… ສຍເມວ ອຸປາທານານີ’’ຕິ. ອຠິນິເວສໂຕຕິ ອຠິນິເວສນໂຕ.

ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວາທສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນສ຺ສ ຄຫຓສ຺ສ ກາຣຓຠູຕາ ທິຏ຺ຐີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕວາທມຕ຺ຕເມວາຕິ ອຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ວຈນມຕ຺ຕເມວ. ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ປວຕ຺ຕາຍາຕິ ອິທໍ ຕຓ຺ຫາຍ ຣູປຕຓ຺ຫາທິຠາວສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ ຉທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓິກຘມ຺ມານໍ ປຏິນິຍຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ຊວນວີຖິຍາ ປວຕ຺ຕາຍາຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານທສ຺ສນໍ. ສຠາເວເນວ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ເວຬຸ ວິຍ ນິສ຺ສໂຍ ອຫຸຕ຺ວາ ໂອລຸມ຺ຠກຠາເວນ ຠາໂວ ອຸປາທານສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຕໍສທິສໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູເປຕິ ວິສເຍ ຠຸມ຺ມໍ. ສາ ຕິວິຘາ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກາມຕຓ຺ຫາ ກາມສ຺ສາທຠາເວນ ປວຕ຺ຕິຍາ. ເອວໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ສຫຊາຕນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕາທິປຈ຺ຈຍຠູຕາຍ ສໍສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈຘຸວສສ຺ສຕາຠິນິເວສມຸເຂນ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ. ຠວສຫຄຕາ ຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ. ຠວຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ສພ຺ພກາລນ຺ຕິ ຫິ ຠວທິຏ຺ຐິ ຠໂວ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ, ຠວສ຺ສາທວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ຈ. ອິມິນາ ນເຍນ ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິຠວຕິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ວິຠໂວ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ. ເອວໍ ຕານິ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຍາ ຉ ກາມຕຓ຺ຫາ, ຉ ຠວຕຓ຺ຫາ, ຉ ວິຠວຕຓ຺ຫາ ວຸຕ຺ຕາ, ເອຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈໂຍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ສກສນ຺ຕຕິຍໍ. ພຫິທ຺ຘາຕິ ຕໂຕ ພຫິທ຺ຘາ. ອຕີຕາຣມ຺ມຓານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອິຕຣາຣມ຺ມຓານິ ວາ, ສຍໍ ປນ ອຕີຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ອຏ຺ຐສຕໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານີ’’ຕິອາທິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິທານິ ອປເຣນປິ ປກາເຣນ ອຏ຺ຐສຕໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ສາມິວຈນໍ. ອຸປາທາຍາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ. ອສ຺ມີຕິ ໂຫຕີຕິ ຍເທຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຸປາທາຍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ສມຸທາຍຄ຺ຄາຫໂຕ ອສ຺ມີຕິ ຄາໂຫ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕ຺ຖມສ຺ມີຕິ ໂຫຕີຕິ ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ‘‘ອິທໍປກາໂຣ ອຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ຕາວ ອນຸປນິຘາຍ ຄຫຓໍ.

ເອວມາທີນີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ເອວມສ຺ມິ, ອຎ຺ຎຖາສ຺ມິ, ອຫໍ ຠວິສ຺ສໍ, ອິຕ຺ຖໍ ຠວິສ຺ສໍ, ເອວໍ ຠວິສ຺ສໍ, ອຎ຺ຎຖາ ຠວິສ຺ສໍ, ອສສ຺ມິ, ສຕສ຺ມິ, ອຫໍ ສິຍໍ, ອິຕ຺ຖໍ ສິຍໍ, ເອວໍ ສິຍໍ, ອຎ຺ຎຖາ ສິຍໍ, ອປາຫໍ ສິຍໍ, ອປາຫໍ ອິຕ຺ຖໍ ສິຍໍ, ອປາຫໍ ເອວໍ ສິຍໍ, ອປາຫໍ ອຎ຺ຎຖາ ສິຍ’’ນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ສງ຺ຄໂຫ. ອຸປນິຘາຍ ຄຫຓມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ສມໂຕ ອສມໂຕ ວາຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວມສ຺ມິ, ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວມສ຺ມີຕິ ອິທໍ ສມໂຕ ອຸປນິຘາຍ ຄຫຓໍ, ຍຖາ ອຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ເອວໍ ອຫມສ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີຕິ ອິທໍ ປນ ອສມໂຕ ຄຫຓໍ, ຍຖາຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ອຫໍ ຫີໂນ ວາ ອຘິໂກ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມານິ ຕາວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິອາທີນິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນາຄຕວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສໍ ປຸຣິມຈຕຸກ຺ເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອສສ຺ມີຕິ ສສ຺ສໂຕ ອສ຺ມິ, ນິຈ຺ຈສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສຕສ຺ມີຕິ ອສສ຺ສໂຕ ອສ຺ມິ, ອນິຈ຺ຈສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິໂຕ ປຣານິ ສິຍນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສໍສຍປຣິວິຕກ຺ກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ປຸຣິມຈຕຸກ຺ເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອປາຫໍ ສິຍນ຺ຕິອາທີນິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ‘‘ອປິ ນາມາຫໍ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຕ຺ຖນາກປ຺ປນວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິປິ ປຸຣິມຈຕຸກ຺ເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອວເມເຕສຸ –

ທ຺ເວ ທິຏ຺ຐິສີສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ສຸທ຺ຘສີສາ ສີສມູລກາ;

ຕໂຍ ຕໂຍຕິ ເອຕານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ວິຠາວເຍ.

ເອເຕ ຫິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ທິຏ຺ຐິສີສາ ນາມ, ‘‘ອສ຺ມິ, ຠວິສ຺ສໍ ສິຍໍ, ອປາຫໍ ສິຍ’’ນ຺ຕິ ເອເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸທ຺ຘສີສາ ນາມ, ‘‘ອິຕ຺ຖມສ຺ມີ’’ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ຕໂຍຕິ ທ຺ວາທສ ສີສມູລກາ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປາຬິຍໍ ຣູປາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ຕຓ຺ຫາ ອາຄຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປາທິນິສ຺ສິຕານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານີຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິນາ ອສ຺ມີຕິ ອິມິນາ ອຠິເສກເສນາປຈ຺ຈາທິນາ ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ອຫ’’ນ຺ຕິ ມູລຠາວໂຕ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ໂຫຕິ. ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຄເຫຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິຠາຄສ຺ສ ສໍຂິປນວເສນ ສງ຺ຄຓ຺ຫເນ ກຣິຍມາເນ. ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫາກາຍາ’’ຕິອາທິ ນິທ຺ເທໂສ. ‘‘ຣູເປ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ’’ຕິອາທິ ນິທ຺ເທສຕ຺ໂຖ. ‘‘ກາມຣາຄຠາເວນາ’’ຕິອາທິໂກ, ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສຸປາທາຍາ’’ຕິອາທິໂກ ຈ ນິທ຺ເທສວິຕ຺ຖາໂຣ. ‘‘ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຉເຬວາ’’ຕິອາທິໂກ ສງ຺ຄໂຫ.

ຍສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວິຎ຺ຎາຓານິ ວິຍ ອເນກາ ເອວ ເວທນາ, ຕສ຺ມາ ຕາ ຣາສິວເສນ ເອກຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຉ ເວທນາກາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເວທນາສມູຫາ’’ຕິ. ນິສ຺ສຍຠາເວນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣຠາເວນ ນານາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທໂຍ, ຕາ ກຸຈ຺ຉິນາ ຘາເຣນ຺ຕິໂຍ ວິຍ ໂປເສນ຺ຕິໂຍ ວິຍ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕາສໍ ມາຕຸສທິສຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສເຫຕູຕິ ນິສ຺ສຍາທິຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ. ອຍນ຺ຕິ ອຍໍ ເວທນາ ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ’’ຕິອາທິນາ ສາຘາຣຓໂຕ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ເວທນາປເທ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາຕິ ກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍານໍ ວເສນ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາ. ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕນເຍນ ສາຘາຣຓໂຕ ວຕ຺ວາປິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕເວທນເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິປາກວເສນ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ນິສ຺ສຍຠູເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຜສ຺ໂສ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ຍສ຺ມາ ຈກ຺ຂາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ລກ຺ຂຓາທິວິຠາຄໂຕ, ອາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວິເສສໂຕ, ສາມຎ຺ຎໂຕ ຈ ສທ຺ທຕ຺ຖທສ຺ສນາທິວເສນ ວິຠາວິຕານິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ…ເປ… ວຸຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ອາຫ.

ນມນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ນມນສຠາວໍ ເຕນ ວິນາ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ປນ ເອກາວ ເວທນາ. ສພ຺ພທຸພ຺ພລຈິຕ຺ຕານິ ນາມ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ. ນນຸ ຕຕ຺ຖ ຊີວິຕຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິໂຍ ຈ ສນ຺ຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕາສໍ ປນ ກິຈ຺ຈໍ ນ ຕຖາ ປາກຏໍ, ຍຖາ ເຈຕນາທີນນ຺ຕິ ເຕ ເອເວຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອຸທ຺ຘຏາ. ເຍນ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວາທິນາ ກາຣເຓນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ມຫາຠູຕນິທ຺ເທເສ. ອຎ຺ໂຎ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍຕິ ‘‘ວຈນຕ຺ຖໂຕ ກລາປໂຕ’’ຕິອາທິນາ ລກ຺ຂຓາທິນິຈ຺ຉຍໂຕ ອຎ຺ໂຎ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ. ນນຸ ໂສ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖາເນ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສຕິ? ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖາເນ ວຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ ອຕິເທສວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປາທາຍາຕິ ປຏິຈ຺ຈ. ຠູຕານິ ຫິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຸປາທາຣູປໍ ‘‘ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ. ນິສ຺ສາຍາຕິປິ ເອເກ ເຕສໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ປຸພ຺ພກາລກິຣິຍາ ນາມ ເອກໍສໂຕ ອປຣກາລກິຣິຍາເປກ຺ຂາຕິ ປາຐເສເສນ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາເສນ ວິນາ ເອວ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມູຫຕ຺ເຖ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມູຫສມ຺ພນ຺ເຘ ສາມິນິທ຺ເທເສນ ສມູຫຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕຕິ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມູຫໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ (ຘ. ສ. ໕໘໔) ອາຄຕນເຍນ ‘‘ເຕວີສຕິວິຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ‘‘ຍໍ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ ວາ ປຏ຺ຐາເນ (ປຏ຺ຐານ. ໑.໑.໘) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຫທຍວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ຊາຕິຣູປຠາເວນ ອຸປຈຍສນ຺ຕຕິໂຍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຕວີສຕິວິຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ອສາຘາຣຓກາຣເຓນ ຈາຍໍ ນິທ຺ເທໂສ. ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພໂລກິຍວິປາກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕຠູມກວິປາກຈິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂໂຓຕິ ອາຍູຫນສຠາໂວ. ໂຈປນວເສນາຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສໍໂຈປນວເສນ, ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສມຸຏ຺ຐາປນວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຈນເຠທວເສນາຕິ ວຈີເຠທຸປ຺ປາທວເສນ, ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສມຸຏ຺ຐາປນວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ໂຈປນໍ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣໂຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກູນຕິໍສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາວິນິມຸຕ຺ຕາ ເອວ ເອກູນຕິໍສ ເຈຕນາ ເວທິຕພ຺ພາ ຕສ຺ສາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ.

ທຸກ຺ເຂຕິ ເອກມ຺ປິ ອິທໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ ສໍສິເລສນນິສ຺ສຍວິສຍພ຺ຍາປນວເສນ ອຕ຺ຕານໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິນິໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ‘‘ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອໂກປິ ຫິ ວິຠຕ຺ຕິນິທ຺ເທໂສ ອເນກຘາ ວິນິໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຍຖາ ຕທ຺ຘິຕຕ຺ເຖ ອຸຕ຺ຕຣປທສມາຫາເຣຕິ. ຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຓໍ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ. ອສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎາຓສ຺ສ. ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາເວນາຕິ ປຸເຣຊາຕນິສ຺ສຍຠາເວນ. ສຫຊາຕນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາເວນ ປນ ຕໍສຫຊາຕາ ຜສ຺ສາທໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາເວນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄເອກວຈນໍ. ເອຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ. ‘‘ປຏິຈ຺ຉາເທຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉາທນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍາຖາວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນປິ ເອກເທເສນ ຍາຖາວໂຕ ລກ຺ຂຓປຏິເວໂຘ ໂຫຕິເຍວາຕິ ‘‘ຍາຖາວລກ຺ຂຓປຏິເວຘນິວາຣເຓນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຎາຓປວຕ຺ຕິຍາ ເຈຕ຺ຖ ອປ຺ປທາເນນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຸຣິມໍ ປນ ປຏິເວຘຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິເສຘກຖາທສ຺ສນໍ, ປຈ຺ຉິມໍ ອນຸໂພຘຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ.

ສຫຊາຕສ຺ສ ອຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຕ຺ຖຸໂຕ’’ຕິ. ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາເວນ. ຍສ຺ມາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິຈ຺ຉາທນໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ ເອເກເນວ ກາຣເຓນ ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອສມ຺ຠວໂຕ, ກິໍ ປນ ເອຕໍ ເອກໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ’’ຕິ. ອິທໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ນິໂຣຘປຏິປທານໍ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທາຣພ຺ຠາຕິ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ປຈ຺ຉິມຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈທ຺ວຍນ຺ຕິ ນິໂຣໂຘ ມຄ຺ໂຄ. ຕຎ຺ຫິ ນຍຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ. ທຸທ຺ທສນ຺ຕິ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມຕ຺ຕາ ສຠາເວເນວ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ທຸທ຺ທສໍ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ທຸຣວຄ຺ຄາຫໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຸຣິເມ ສຈ຺ຈທ຺ວເຍ. ອນ຺ຘຠູຕນ຺ຕິ ອນ຺ຘກາຣຠູຕໍ. ນ ປວຕ຺ຕຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸໍ ນ ວິສຫຕິ. ວຈນີຍຕ຺ເຕນາຕິ ວາຈກຠາເວນ ຕຖາ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ. ສຠາວລກ຺ຂຓສ຺ສ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາຕິ ປີຬນາທິອາຍູຫນາທິວເສນ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອຍໍ ສມຸທໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໔໘໔; ໓.໑໐໔) ຍາຖາວໂຕ ສຠາວລກ຺ຂຓສ຺ສ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ປຸຣິມທ຺ວຍໍ ຄມ຺ຠີຣໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສຈ຺ຈທ຺ວເຍ. ວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາຫວເສນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສຸຠາທິວິປຣີຕຄ຺ຄາຫານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວວເສນ ອຎ຺ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ.

ອິທານິ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ປກາຣນ຺ຕເຣນປິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ເຂຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ‘‘ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ທຸກ຺ເຂ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກນ. ສງ຺ຄຫໂຕຕິ ສໂມຘານໂຕ. ກິຈ຺ຈໂຕຕິ ອສມ຺ປຏິເວຘກິຈ຺ຈໂຕ. ອຎ຺ຎາຓມິວາຕິ ວິສຍສຠາວໍ ຍາຖາວໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອປ຺ປທານກິຈ຺ຈມິວ. ‘‘ທຸກ຺ເຂ’’ຕິອາທິນາ ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ປວຕ຺ຕຕິ, ວິເສສໂຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ຕຖາ ອວິສິຏ຺ຐສຠາວທສ຺ສນໍ ອິທນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອວິເສສໂຕ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຂຓິກນິໂຣຘສ຺ສ ອິຘ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ອຍຸຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ວິຣາຄຄ຺ຄຫຓໂຕ ຈ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ປຏິພາຫນໍ ອິຘ ‘‘ນິໂຣໂຘ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ໂສ ຈ ເນສໍ ສພ຺ພໂສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ເພຫິ ເອເຕຫິ ນິໂຣຘປເທຫິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເທສິຕຕ຺ຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕນາຫ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວຏ຺ຏຎ຺ຈ ວິວຏ຺ຏຎ຺ຈ. ‘‘ທ຺ວາທສຫີ’’ຕິ ອິທໍ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ‘‘ອນຸໂລມໂຕ ທ຺ວາທສຫິ ປເທຫິ ວຏ຺ຏໍ, ປຏິໂລມໂຕ ທ຺ວາທສຫິ ວິວຏ຺ຏໍ ອິຘ ທສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຏິປທາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊຕິ ເອຕາຍາຕິ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາ, ວຏ຺ຏຄາມິມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂາວຫຕ຺ຕາ. ຕໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປທໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອນິຍ຺ຍານິກປຏິປທາ’’ຕິ. ໂສ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ກຖໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາ ໂຫຕີຕິ? ສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ສຸຂາວໂຫວ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວຏ຺ຏສີສຕ຺ຕາຕິ ວຏ຺ຏປກ຺ຂິຍານໍ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຠາວໂຕ. ອນ຺ຕມໂສຕິ ອຸກ຺ກໍສປຣິຍນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ ອວກໍສປຣິຍນ຺ຕໂຕ. ‘‘ອິທໍ ເມ ປຸຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕໍ. ປຓ຺ຓມຸຏ຺ຐິທານມຕ຺ຕນ຺ຕິ ສາກປຓ຺ຓມຸຏ຺ຐິທານມຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປຕ຺ວາຕິ ອນ຺ໂຕຄຘເຫຕຸ ເອສ ນິທ຺ເທໂສ, ອປາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທຄ຺ເຄນ ວາ ປຏິປຊ຺ຊນໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ຕທາວຫາ ປຏິປທາປິ ປຕ຺ຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ‘‘ອປ຺ປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸໂລມວເສນາຕິ ອນຸໂລມປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວເສນ. ປຏິໂລມວເສນາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຏິປທາ ປຸຈ຺ຉິຕາຕິ ເອເຕນ ປຏິປທາ ເທເສຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາຕິ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕ ຍຖາຣທ຺ຘສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຍ ອິຘາຄຕຕ຺ຕາ. ອນຸໂລມປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທເທສນາຍມ຺ເປຕ຺ຖ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ອວິຊ຺ຊາທິນິໂຣຘາ ປນ ວິຊ຺ຊາຍ ສຕິ ໂຫຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອສມ຺ຠໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ຠາຊິຕ’’ນ຺ຕິ. ສຣູເປນ ປນ ຕາຍ ວຏ຺ຏເມວ ປກາສິຕໍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ປຣິໂຍສາເນ ‘‘ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ. ນິຍ຺ຍາຕເນຕິ ນິຄມເນ. ຜເລນາຕິ ປຕ຺ຕພ຺ພຜເລນ ປຏິປທາຍ ສມ຺ປາປກເຫຕຸໂນ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ຕິວິໂຘ ເຫຕຸ ຎາປໂກ, ນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ, ສມ຺ປາປໂກຕິ, ເອວໍ ຕິວິຘໍ ຜລໍ ຎາເປຕພ຺ພໍ, ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ສມ຺ປາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ປຕ຺ຕພ຺ພຜເລນ ນິພ຺ພາເນນ ຕໍສມ຺ປາປກເຫຕຸຠູຕາຍ ປຏິປທາຍ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຜເລນ ເຫຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອວໍ ນິພ຺ພານຜລາ ອຍໍ ‘‘ສມ຺ມາປຏິປທາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອເສສວິຣາຄາ ອເສສນິໂຣຘາຕິ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ ອວິຊ຺ຊາຍ ອເສສວິຣຊ຺ຊນໂຕ ອເສສນິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ຈ. ປທທ຺ວເຍນປິ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘເມວ ວທຕິ. ຕຎ຺ຫິ ນິພ຺ພານໍ. ທຸຕິຍວິກປ຺ເປ ອຍໍ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ກຣຓຠູເຕນ ອເສສນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ອວິຊ຺ຊາຍ ອເສສນິໂຣໂຘ ຍໍ ອາຄມ຺ມ ໂຫຕິ, ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕີຕິ ເອວໍ ປທຠາຊນສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປທຕ຺ເຖ ສຕິ. ສານຸຠາວາ ປຏິປທາ ວິຠຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ອເສສນິໂຣຘເຫຕຸປຏິປທາ ຕຕ຺ຖ ສາຕິສຍສາມຕ຺ຖິຍສມາໂຍຄໂຕ ສານຸຠາວາ ວິຠຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ມິຈ຺ຉາປຏິປທາຄຫເຓເນຕ຺ຖ ວຏ຺ຏສ຺ສປິ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ.

ປຏິປທາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ວິປສ຺ສີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔. ວິປ຺ຜນ຺ທນ຺ຕີຕິ ນິມິສນວເສນ. ອນິມິເສຫີຕິ ວິຄຕນິມິເສຫິ ອຸມ຺ມີລນ຺ເຕເຫວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ມຫາປທາເນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ‘‘ວິປສ຺ສີ’’ຕິ ປເທ, ເອຕສ຺ມິໍ ວາ ‘‘ອນິມິເສຫີ’’ຕິອາທິເກ ຍຖາຄເຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ.

ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ອນິມິສໂລຈນໂຕ ‘‘ວິປສ຺ສີ’’ຕິ ສມຎ຺ຎາປຏິລາຠສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອກາຣຓໍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ມຫາສຕ຺ຕານໍ ຈຣິມຠເວ ອນິມິສໂລຈນຕ຺ຕາຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ປນ ອຎ຺ຎເມວ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປລາຬຍມານສ຺ສາຕິ ໂຕເສນ຺ຕສ຺ສ. ອນາທເຣ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ອຏ຺ຏສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ.

ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສຍສງ຺ຂາໂຕ ຠໂຄ ອສ຺ສ ອຕິສເຍນ ອຕ຺ຖີຕິ ຠຄວາຕິ ‘‘ຠາຄ຺ຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມາຕິ ສມ຺ມເທວ ຍາຖາວໂຕ, ຎາເຍນ ກາຣເຓນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນເຍນ ເຫຕຸນາ’’ຕິ. ສໍ-ສທ຺ໂທ ‘‘ສາມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມານຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ສາມໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນາ’’ຕິ, ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມາ, ສາມໍ ພຸຊ຺ຌິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ໂພໂຘ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ‘‘ພຸຊ຺ຌຕິ ເອເຕນາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ ອິຘ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສປິ ສງ຺ຄໂຫ. ໂພຘິມາ ສຕ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ປຸຣິມປເທ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລໂປ ຍຖາ ‘‘ສາກປຕ຺ຖໂວ’’ຕິ. ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ມຫາໂພຘິຍານປຏິປທາຍ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂພຘິ ຈ ໂສ ສຕ຺ຕວິເສສໂຍຄໂຕ ສຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ປຕ຺ຖຍມາໂນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ‘‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ມຫນ຺ຕໍ ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຎ຺ຊາຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຊາຕິອາທິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ກາມໍ ຈຸຕຸປປາຕາປິ ມຣຓຊາຕິໂຍ, ‘‘ຊາຍຕິ ມີຍຕີ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ຈວຕິ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ນ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນານໍ ເຕສໍ ຄຫຓໍ, ອຖ ໂຂ ນານາຠວປຣິຍາປນ຺ນານໍ ເອກຊ຺ຌໍ ຄຫຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອິທໍ…ເປ… ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມເຕ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຊຣາມຣຓເມວ ອາທິໂຕ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

ອຸປາຍມນສິກາເຣນາຕິ ອຸປາເຍນ ວິຘິນາ ຎາເຍນ ມນສິກາເຣນ ປເຖນ ມນສິກາຣສ຺ສ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ສມາໂຍໂຄ ອໂຫສີຕິ ຍາຖາວໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌນວເສນ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ. ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ‘‘ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນາ’’ຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ກຣຓວຈເນນ ອາຫ. ຊາຕິຍາ ໂຂ ສຕິ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ‘‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕິ, ກິໍ ປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ຊຣາມຣເຓ ກາຣຓໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສຕິ ຍໍ ໂຫຕິ, ອສຕິ ຈ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອພ຺ຍຠິຈາຣຊາຕິກາຣຓປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ‘‘ຊາຕິຍາ ໂຂ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ກາຣຓປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິຍາ ຈສ຺ສ ອຠິສມໂຍ ປຏິເວໂຘ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣປຣາມສນໍ. ຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອິທນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຏ຺ຏສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຄຫຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວມິທ’’ນ຺ຕິ. ອິຘ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມຸທຍສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ເອກາທສສຸ ຐາເນສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມຸທຍໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາຕິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ສມຸທຍໍ ເອກຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອເນກວາຣຎ຺ຫິ ສມຸທຍທສ຺ສນວເສນ ຎາຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ສມຸທໂຍ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ອາເມຑິຕວຈນໍ. ອຖ ວາ ‘‘ເອວໍ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນ ເກວລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິທສ຺ສນປຣໍ, ອຖ ໂຂ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສທ຺ໂທ ວິຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມຸເຂນ ອິຘ ສມຸທຍສທ຺ໂທ ນິພ຺ພຕ຺ຕິມຸເຂນ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ວທຕິ. ວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ຈ ຍາວນ຺ໂຕ ອິຘ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ສາມຎ຺ຎຣູເປນ ພ຺ຍາປນິຈ຺ຉາວເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ສມຸທໂຍ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ອໂວຈ. ເຕນາຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣານໍ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂູຕິ ສມຸທຍສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ສນຠາໂວ ຈກ຺ຂຸ. ຎາຕຏ຺ເຐນາຕິ ຎາຕຠາເວນ. ປຊານນຏ຺ເຐນາຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາທິຕໍຕໍປຈ຺ຈຍຘມ຺ມປວຕ຺ຕິຍາ ເອຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ປກາຣໂຕ ວາ ຊານນຏ຺ເຐນ. ປຏິເວຘນຏ຺ເຐນາຕິ ‘‘ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາທິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ໂມ ອິມສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ປຏິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ. ໂອຠາສນຏ຺ເຐນາຕິ ສມຸທຍຠາວປຏິຈ຺ຉາທກສ຺ສ ໂມຫນ຺ຘກາຣສ຺ສ ກິເລສນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິຘມນວເສນ ອວຠາສນວເສນ. ຕໍ ປເນຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ. ນິໂຣຘວາເຣຕິ ປຏິໂລມວາເຣ. ໂສ ຫິ ‘‘ກິສ຺ສ ນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓນິໂຣໂຘ’’ຕິ ນິໂຣຘກິຕ຺ຕນວເສນ ອາຄໂຕ.

ວິປສ຺ສີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໑໐. ສິຂີສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໕-໑໐. ນ ເອວໍ ໂຍເຊຕ຺ວາຕິ ‘‘ສິຂິສ຺ສປີ’’ຕິອາທິນາ ສມຸຈ຺ຈຍວເສນ ເອວໍ ນ ໂຍເຊຕ຺ວາ. ກສ຺ມາຕິອາທິນາ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວທຕິ. ເອກາສເນ ອເທສິຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ‘‘ນານາຐາເນສຸ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິປິ ຕານິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕຠາເວນ ເທສິຕານິ, ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ປນ ເອກສທິສາ ຕທຕ຺ຖສ຺ສ ອຠິນ຺ນຕ຺ຕາ. ‘‘ພຸທ຺ຘາ ຊາຕາ’’ຕິ ນ ອຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂຕີຕິ ໂຍຊນາ. ນ ຫິ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຉິມຠເວ ປໂຣປເທເສນ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖິ. ຄຕມຄ຺ເຄເນວາຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຄມເນນ ຄຕມຄ຺ເຄເນວ ປຈ຺ຉິມມຫາໂພຘິສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍາຖາວໂຕ ຠາເວຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິຍາ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ປນ ເຕສໍ ປຐມວິປສ຺ສນາຠິນິເວໂສ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຸທ຺ຘຠາວານໍ ວິປສ຺ສນາ, ພຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ ວາ ວິປສ຺ສນາ ພຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາ.

ສິຂີສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ພຸທ຺ຘວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອາຫາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ອາຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑. ອາຫຣນ຺ຕີຕິ ອາເນນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ປສຸຕາ. ຠູຕາ ນາມ ຍສ຺ມາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂລເກ ຊາຕໂວຫາໂຣ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຕາວ ສມ຺ຠເວສິໂນ, ເອສ ຕາວ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍເກສຸ ຠູຕສມ຺ຠເວສິວິຠາໂຄ, ອິຕເຣສຸ ປນ ປຐມຈິຕ຺ຕາທິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ສມ຺ຠວ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ວເສນ ປສູຕິປຣິຍາໂຍ, ອິຕເຣສໍ ວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຣິຍາໂຍ. ປຐມຈິຕ຺ຕປຐມອິຣິຍາປຖກ຺ຂເຓສຸ ຫິ ເຕ ສມ຺ຠວໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ເອສນ຺ຕິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນາມ, ນ ຕາວ ຠູຕາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ, ຠູຕາ ເອວ ສພ຺ພໂສ ຠເວສນາຍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ນ ປຸນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອວຘາຣເຓນ ນິວຕ຺ຕິຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂຍ ຈ ‘‘ກາລຆໂສ ຠູໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ຠູຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ຂີຓາສວວາຈິຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ວາ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ ‘‘ອຄ຺ຄິນາ ວາ ອຸທເກນ ວາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ.

ຍຖາສກໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປຐປນເມເວຕ຺ຖ ອາຫາເຣຫິ ກາຕພ຺ພອນຸຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ວຈນເຠໂທ…ເປ… ເອໂກ ເຍວາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ. ຍຖາ ‘‘ວສ຺ສສຕໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຐິຕິຍາຕິ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສາ ປນ ອວິຈ຺ເຉໂທຕິ ອາຫ ‘‘ອວິຈ຺ເຉທາຍາ’’ຕິ. ອນຸປ຺ປພນ຺ຘຘມ຺ມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາໂນ ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸປ຺ປາທາຍາ’’ຕິ. ເອຕານີຕິ ຐິຕິອນຸຄ຺ຄຫປທານິ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ນ ຍຖາສມ຺ພນ຺ຘໂຕ.

ວຕ຺ຖຸຄຕາ ໂອຊາ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພໂກ ອາຫາໂຣ’’ຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂອຊໍ ປນ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປານິ ອາຫຣຕີ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ໂອຬາຣິກຕາ ອປ຺ໂປຊຕາຍ ນ ວຕ຺ຖຸໂນ ຖູລຕາຍ ກຖິນຕາຍ ວາ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຣິຕ຺ຕາ ໂອຊາ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂອຬາຣິກໍ. ສປ຺ປາທໂຍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທກຕາຍ ໂອຬາຣິກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິສາຓາທີນໍ ຕິວສ຺ສຉຑ຺ຑິຕານໍ ປູຕິຠູຕຕ຺ຕາ ມຸທຸກຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຣຈ຺ຉເຂຬເຕມິຕຕາຍ ປນ ຕຖາຠູຕານໍ ເຕສໍ ມຸທຸກຕາ. ຘມ຺ມສຠາໂວ ເຫສ. ສສານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ ຕຣຸຓຕິຓສສ຺ສຂາທນໂຕ. ສກຸຓານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ ຕິຓພີຊາທິຂາທນໂຕ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ ມາສມຸຄ຺ຄກຸຣາທິໂຠຊນຕ຺ຕາ. ເຕສນ຺ຕິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ. ສຸຂຸໂມຕ຺ເວວາຕິ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຸປາທາຍ, ອຖ ໂຂ ສຸຂຸໂມອິຈ຺ເຈວ ນິຏ຺ຐໍ ປຕ຺ໂຕ ຕໂຕ ປຣມສຸຂຸມສ຺ສ ອຠາວໂຕ.

ວຕ຺ຖຸວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອາຫາຣສ຺ສ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ຈສ຺ສ ອປ຺ໂປຊມໂຫຊຕາຫິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຣິສ຺ສຍນ຺ຕິ ຂຸທາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສໍ ສຣີຣທຣຖໍ. ວິໂນເທຕີຕິ ວຕ຺ຖຸ ຕສ຺ສ ວິໂນທນມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ນ ປນ ສກ຺ໂກຕິ ປາເລຕຸນ຺ຕິ ສຣີຣໍ ຍາເປຕຸໍ ນປ຺ປໂຫຕິ ນິໂຣຊຕ຺ຕາ. ນ ສກ຺ໂກຕິ ປຣິສ຺ສຍໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອາມາສຍສ຺ສ ອປູຣຓໂຕ.

ຉພ຺ພິໂຘປີຕິ ອິມິນາ ກສ຺ສຈິ ຜສ຺ສສ຺ສ ອນວເສສິຕພ຺ພຕມາຫ. ເທສນກ຺ກເມເນເວຕ຺ຖ ຜສ຺ສາທີນໍ ທຸຕິຍາທິຕາ, ນ ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນາຕິ ອາຫ ‘‘ເທສນານໂຍ ເອວ ເຈສາ’’ຕິອາທິ. ມນໂສ ສຎ຺ເຈຕນາ ນ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມໂນຄຫຓໍ ຍຖາ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ ອາຫ ‘‘ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຕິ ເຈຕນາວາ’’ຕິ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ຕເມວ. ເອກຣາສິໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອກຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ, ສາມຎ຺ເຎນ ຄຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠມານໍ ອຸປາທິຓ຺ຓກາທິວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຫາຣຕ຺ຖໍ ນ ສາເຘນ຺ຕີຕິ ຕາທິສສ຺ສ ອາຫາຣສ຺ສ ອນາຫຣຓໂຕ. ຕທາປີຕິ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຄຕກາເລປິ. ອຸປາທິຓ຺ຓກາຫາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເກຈິ. ອິທໍ ປນ ອາຈຣິຍານໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຕທາ ອຸປາທິຓ຺ຓກຣູປສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕເນວ ສຫຊາຕາຕິ ລກ຺ຂຓວຈນເມຕໍ, ສພ຺ພາຍປິ ກມ຺ມຊຣູປປຣິຍາປນ຺ນາຍ ໂອຊາຍ ອຕ຺ຖິຠາວສ຺ສ ອວິຈ຺ເຉທປ຺ປວຕ຺ຕິສມ຺ຠວທສ຺ສນຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕມາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສຕ຺ຕມທິວສາປິ. ຣູປສນ຺ຕຕິໍ ປາເລຕິ ປເວຓິຆຏນວເສນ. ອຍເມວາຕິ ກມ຺ມຊໂອຊາ. ກມ຺ມຊໂອຊໍ ປນ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໂອຊາ ອກມ຺ມຊຕ຺ຕາ ອນຸປາທິຓ຺ຓອາຫາໂຣຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນຸປາທິຓ຺ຓກາ ຜສ຺ສາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຜສ຺ສາທໂຍ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ກຖິຕາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ເຕສໍ ກຸສລານໍ ອຸເປຕປຣິຍາໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ວິປາການໍ ອຸປາທິຓ຺ຓປຣິຍາໂຍ ນຕ຺ເຖວາຕິ ອນຸປາທິຓ຺ຓປຣິຍາໂຍປິ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຸພ຺ເພ ‘‘ອາຫາຣາຕິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍທິ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ອາຫາຣຏ຺ໂຐຕິອາທິນາ ໂຈເທຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ອິເມ ເອວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອຖ ກສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາ. ອິເມ ເອວ ຈ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ວິເສສປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຕິ ເອເຕນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອິເມ ປນ ຕຖາ ຈ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ ຈາຕິ ສມາເນປິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕ ອຕິເຣກປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ຕໍ ອຕິເຣກປຈ຺ຈຍຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິເສສປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ຣູປກາຍສ຺ສ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອຸປຖມ຺ຠກຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຣູປາຣູປານໍ ອຸປຖມ຺ຠກຕ຺ເຕນ ອຸປກາຣກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໐໘; ປຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐ. ປຈ຺ຈຍຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ). ອຸປຖມ຺ຠກຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສຕີປິ ຊນກຕ຺ເຕ ອຣູປີນໍ ອາຫາຣານໍ ອາຫາຣຊຣູປສມຸຏ຺ຐານກຣູປາຫາຣສ຺ສ ຈ ໂຫຕິ, ອສຕິ ປນ ອຸປຖມ຺ຠກຕ຺ເຕ ອາຫາຣານໍ ຊນກຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸປຖມ຺ຠກຕ຺ຕໍ ປຘານໍ. ຊນຍມາໂນປິ ຫິ ອາຫາໂຣ ອວິຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປຖມ຺ຠຍມາໂນ ເອວ ຊເນຕີຕິ ອຸປຖມ຺ຠກຠາໂວ ເອວ ອາຫາຣຠາໂວ. ເວທນາຍ ຜສ຺ໂສ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ. ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ. ‘‘ເຈຕນາ ຕິວິຘໍ ຠວໍ ຊເນຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ປນ ວຈນໂຕ ນາມຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ. ນ ຫິ ໂອກ຺ກນ຺ຕວິຎ຺ຎາຓາຠາເວ ນາມຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ສມ຺ຠໂວ. ຍຖາຫ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຫິ, ອານນ຺ທ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຖ, ອປິ ນຸ ໂຂ ນາມຣູປໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ສມຸຈ຺ຈິສ຺ສຖາ’’ຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໑໕). ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ເຕນ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ຍທິປິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ອາຫາຣຕ຺ໂຖ, ວິເສສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ປນ ອິເມວ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕໍ ເນສໍ ວິເສສປຈ຺ຈຍຕໍ ອວິຠາຄໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິຠາຄໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂກ ປເນຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ມຸເຂ ຐປິຕມຕ຺ໂຕ ເອວ ອສງ຺ຂາທິໂຕ, ຕຕ຺ຕເກນາປິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສ຺ສ ອາຫາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ເອວ. ເຕນາຫ ‘‘ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ. ສຸຂເວທນາຍ ຫິໂຕ ສຸຂເວທນີໂຍ. ສພ຺ພຖາປີຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິວເສນ. ຍຕ຺ຕກາ ຜສ຺ສສ຺ສ ປກາຣເຠທາ, ເຕສໍ ວເສນ ສພ຺ພປ຺ປກາໂຣປິ ຜສ຺ສາຫາໂຣ ຍຖາຣຫໍ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອາຫຣຕິ, ອນາຫາຣໂກ ນຕ຺ຖິ.

ສພ຺ພຖາປີຕິ ອິຘາປິ ຜສ຺ສາຫາເຣ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕິສນ຺ຕຕິວເສນາຕິ ກາຍທສກໍ ຠາວທສກໍ ວຕ຺ຖຸທສກນ຺ຕິ ຕິວິຘສນ຺ຕຕິວເສນ. ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍນເຍນາຕິ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວິຘິນາ. ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕນາມສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິປາກິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ໂຕເຍວ ອາຫາຣປຈ຺ຈຍຕາຍ ຕໍ ອາຫາເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສຫຊາຕຣູເປສຸ ປນ ວຕ຺ຖຸໂນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍນ, ເສສຣູປານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕເຣສໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ວເສນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຕານີຕິ ນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ ອນປຸໍສການມ຺ປິ ນປຸໍສເກຫິ ສຫ ວຈນໂຕ. ສາສວກຸສລາກຸສລເຈຕນາວ ວຸຕ຺ຕາ ວິເສສປຈ຺ຈຍຠາວທສ຺ສນໍ ເຫຕນ຺ຕິ, ເຕນາຫ ‘‘ອວິເສເສນ ປນາ’’ຕິອາທິ. ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຜລສ຺ສ ວິເສສໂຕ ປຈ຺ຈຍຕາຍ ເອເຕສໍ ອາຫາຣຕ຺ໂຖ, ເອວໍ ອວິເສສໂຕປີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອວິເສເສນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕໍສມຸຏ຺ຐານຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເຕຫິ ຜສ຺ສາທີຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານຎ຺ເຈວ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປຘມ຺ມານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ຍຖາຣຫໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ສມຸຏ຺ຐານຄ຺ຄຫຓໍ ປນ ອວິເສສໂຕ.

ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ເອວ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ໂອຊຏ຺ຐມກສມຸຏ຺ຐາປເນເນວ ປນສ຺ສ ອຸປຖມ຺ຠນກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິ. ຜຸສນ຺ໂຕເຍວາຕິ ຜຸສນກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວ. ອາຍູຫມານາວາຕິ ເຈຕຍມານາ ເອວ ອຠິສນ຺ທຫນ຺ຕີ ເອວ. ວິຊານນ຺ຕເມວາຕິ ອຸປປຕ຺ຕິປຣິກປ຺ປນວເສນ ວິຊານນ຺ຕເມວ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ອາຫາຣກິຈ຺ຈສາຘນຎ຺ຈ ເຕສໍ ເວທນາທິອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຕາຍ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປວຕ຺ຕນເມວ. ກາຍຏ຺ຐປເນນາຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ກມ຺ມຊາທິຣູປໍ ກມ຺ມາທິນາວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ກມ຺ມຊນິໂຕປີ’’ຕິອາທິ.

ອຸປາທິຓ຺ຓຣູປສນ຺ຕຕິຍາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠເນເນວ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕຊຣູປສນ຺ຕຕີນມ຺ປິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນສິທ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣູປສນ຺ຕຕີນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອນຸປາລໂກ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປກາຍສ຺ສ ຐິຕິເຫຕຸຕາ ຫິ ຍາປນາ ອນຸປາລນາ. ສຸຂາທິວຕ຺ຖຸຠູຕນ຺ຕິ ສຸຂາທີນໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ. ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຫິ ວສຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຕທາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາຕິ ວຕ຺ຖູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຜຸສນ຺ໂຕເຍວາຕິ ອິທໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນສຠາວຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ສຠາເວນ ວິນາ ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ເວທນາປວຕ຺ຕິຍາ ວິນາ ສຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາວນຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຂາທິ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ. ນ ເຈຕ຺ຖ ສຎ຺ຎີຠວກຖາຍໍ ອສຎ຺ຎີຠໂວ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ສາປິ ວາ ກາຣຓຠູຕເວທນາປວຕ຺ຕິວເສເນວ ຐິຕິຍາ ເຫຕຸໂນ ອພ຺ຍາປິຕຕ຺ຕາ, ຕຖາ ຫິ ‘‘ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ…ເປ… ຠວມູລນິປ຺ຜາທນໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ເອວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນ຺ຕເມວາຕິ ອຸປປຕ຺ຕິປຣິກປ຺ປນວເສນ ວິຊານນ຺ຕເມວາຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ອາທີນວວິຠາວນໂຕ. ນິກນ຺ຕີຕິ ນິກາມນາ, ຣສຕຓ຺ຫໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສາ ຫິ ກພຬີກາເຣ ອາຫາເຣ ພລວຕີ, ເຕເນເວຕ຺ຖ ອວຘາຣຓໍ ກຕໍ. ຠາຍຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ຠຍໍ, ນິກນ຺ຕິເຍວ ຠຍໍ ມຫານຕ຺ຖເຫຕຸໂຕ. ອຸປຄມນໍ ວິສຍິນ຺ທ຺ຣິຍວິຎ຺ຎາເຓສຸ ວິສຍວິຎ຺ຎາເຓສຸ ຈ ສງ຺ຄຕິວເສນ ປວຕ຺ຕິ, ຕໍ ເວທນາທິອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຕາຍ ‘‘ຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວຘາຣເຓ ປໂຍຊນໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເສສທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຍູຫນໍ ອຠິສນ຺ທຫນໍ, ສໍວິຘານນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ຠວູປປຕ຺ຕິເຫຕຸຕາຍ ‘‘ຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິນິປາໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ຠວູປປຕ຺ຕິເຫຕຸການໍ ສພ຺ເພສໍ ອນຕ຺ຖານໍ ມູລກາຣຓຕາຍ ‘‘ຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ນິກນ຺ຕິອາທີນໍ ສປ຺ປຏິຠຍຕໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອາລຍໍ ຊເນຕ຺ວາ, ຕຓ຺ຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີຕາທີນໍ ປຸຣກ຺ຂຕາຕິ ສີຕາທີນໍ ປຸຣໂຕ ຐິຕາ, ສີຕາທີຫິ ພາຘິຍມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຜສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕາຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິເຠທໍ ຜສ຺ສໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕາ. ຜສ຺ສສ຺ສາທິໂນຕິ ກາຍສມ຺ຜສ຺ສວເສນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອສ຺ສາທນສີລາ. ກາຍສມ຺ຜສ຺ສວເສນ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຜສ຺ສາຫາຣາທີນວທສ຺ສເນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ອຸທ຺ຘຏໍ ‘‘ປເຣສໍ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິເຕສູ’’ຕິອາທິນາ. ຜສ຺ສສ຺ສາທິໂນຕິ ວາ ຜສ຺ສາຫາຣສ຺ສາທິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕິ ຫິ ຜສ຺ສາຫາເຣ ສຕ຺ຕານໍ ຜສ຺ສາຣມ຺ມເຓ ອສ຺ສາໂທ, ນາສຕິ, ເຕນາຫ ‘‘ຜສ຺ສສ຺ສາທມູລກ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ຊາຕິນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ຠຍສ຺ສ ອຠິນິປາຕສຠາເວນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕມ຺ມູລກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມາຍູຫນນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຍໍ ສພ຺ພນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິ, ຕິວິຘມຫາຠຍໍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ສພ຺ພຠຍໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕິ ຠຍາຘິຏ຺ຐານສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ນິປ຺ຜາທນໂຕ.

ອຠິນິປຕຕີຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄາຣກາສຸສທິເສ ຠເວ ອຠິນິປາຕສທິສີ. ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາຕິ ນາມຣູປນິພ຺ພຕ຺ຕິມູລກຕ຺ຕາ. ສພ຺ພຠຍານໍ ອຠິນິປາໂຕເຍວ ຠຍໍ ຠາຍຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ກຕ຺ວາ.

ອປ຺ເປຕິ ວິຍາຕິ ຜລສ຺ສ ອຕ຺ຕລາຠເຫຕຸຠາວໂຕ ກາຣຓໍ, ຕໍ ນິຍ຺ຍາເທຕິ ວິຍ. ຕນ຺ຕິ ຜລໍ. ຕໂຕຕິ ກາຣຓໂຕ. ເອເຕສນ຺ຕິ ອາຫາຣານໍ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕນາຕິ ‘‘ຜລໍ ນິເທຕີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ອຕ຺ເຖນ. ສພ຺ພປເທສູຕິ ‘‘ເວທນານິໂຣເຘນາ’’ຕິອາທີສຸ ສພ຺ເພສຸ ປເທສຸ.

ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາຕິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂຓໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ. ອຸປາທິຓ຺ຓກອາຫາເຣ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕານໍ ອາຫາຣານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕ ຫິ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຕຓ຺ຫານິທານາ. ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕສນ຺ຕຕິວເສນາຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ສຠາວການໍ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕໍ ຆານໍ ຊິວ຺ຫາ ກາໂຍ ຠາໂວ ວຕ຺ຖູຕິ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສນ຺ຕຕີນໍ ວເສນ. ເສສານໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ອນ຺ຘພຘິຣອຠາວການໍ. ອູນອູນສນ຺ຕຕິວເສນາຕິ ຈກ຺ຂຸນາ, ໂສເຕນ, ຕທຸຠເຍນ, ຠາເວນ ຈ ອູນອູນສນ຺ຕຕິວເສນ. ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຊາຕາ ປຏິສນ຺ຘິກາ. ປຐມຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຓ຺ຫາຍປິ ນິທານໍ ຊານາຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຓ຺ຫານິທານນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ສຣູປໂຕ ນຍໂຕ ຈ ສກລເມວ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ຐາເນ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຕີຕາຠິມຸຂໍ ເທສນໍ ກຕ຺ວາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕີຕຘມ຺ມາຠິມຸຂໍ ຕພ຺ພິສຍໍ ເທສນໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາກາຣເຓນ. ອຕີເຕນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ອຕີຕຠເວນ ກມ຺ມກິເລສວິປາກວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຕ຺ຕຠາໂວຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ‘‘ອຕີເຕນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ ‘‘ອຕີເຕເນວາ’’ຕິ ອນວຘາຣຓໂຕ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຕີຕາຠິມຸຂຄ຺ຄຫຓໍ ຊນກກມ຺ມໍ ຄຫິຕໍ, ຕຓ຺ຫາສີເສນ ນານນ຺ຕຣິຍຠາວໂຕ. ນ ຫິ ກມ຺ມຸນາ ວິນາ ຕຓ຺ຫາ ຠວເນຕ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາສີເສນ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມໍ. ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ຕໍ ອຕີຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ຕສ຺ສຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຊນກໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຊນກໍ. ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອາຍູຫິຕໍ ກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິຊ຺ຊາ ຈ ນາມ ຕຓ຺ຫາ ວິຍ ກມ຺ມຕ຺ຕາຕິ ກມ຺ມສ຺ເສວ ຄຫຓໍ. ທ຺ວີສຸ ຐາເນສູຕິ ອາຫາຣຄ຺ຄຫເຓນ ເວທນາທິຄ຺ຄຫເຓນາຕິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ. ອຕ຺ຕຠາໂວຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລິໂກ ອຕີຕກາລິໂກ ຈ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ປຸນ ທ຺ວີສູຕິ ຕຓ຺ຫາຄ຺ຄຫເຓ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫເຓຕິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ. ຕສ຺ສ ຊນກນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເຈວ ອຕີຕສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຊນກໍ ກມ຺ມໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ກມ຺ມຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫິຕໍ, ສາ ອຕີຕາ ຊາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ. ເຕນ ສໍສາຣວຏ຺ຏສ຺ສ ອນມຕຄ຺ຄຕໍ ທີເປຕິ. ສງ຺ເຂເປນາຕິ ສງ຺ເຂເປນ ເຫຕຸປຎ຺ຈກຜລປຎ຺ຈກຄ຺ຄຫຓມ຺ປິ ຫິ ສງ຺ເຂໂປ ເອວ ເຫຕຸຜລຠາເວນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອເນກວິຘຕ຺ຕາ.

ຍທິ ອຕີເຕນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ສິຕໍ, ເອວໍ ສຕິ ສປ຺ປເທສາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຘມ຺ມເທສນາ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຣາຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ເຕນ ຫິ ຍທິປິ ສຣູປໂຕ ອນາຄເຕນ ວຏ຺ຏໍ ອິຘ ນ ທສ຺ສິຕໍ, ນຍໂຕ ປນ ຕສ຺ສປິ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ນິປ຺ປເທສາ ເອວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທເທສນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທກປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ນນ຺ຕິ ອຸທກໍ ປຣິປ຺ລວວເສນ ນິປນ຺ນໍ. ປຣຠາຄນ຺ຕິ ປຣອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຠາຄໍ. ໂອຣໂຕຕິ ຕໂຕ ອປຣຠາຄໂຕ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ. ອປຣິປຸຓ຺ໂຓຕິ ວິກລາວຍໂວ. ເອວໍສມ຺ປທນ຺ຕິອາທິ ອຸປມາຍ ສໍສນ຺ທນໍ.

ຍຖາ ຫິ ຄີວາ ສຣີຣສນ຺ຘາຣກກຓ຺ຑຣານໍ ມູລຏ຺ຐານຠູຕາ, ເອວໍ ອຕ຺ຕຠາວສນ຺ຘາຣການໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ມູລຠູຕາ ຕຓ຺ຫາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄີວາຍ ທິຏ຺ຐກາໂລ’’ຕິ. ຍຖາ ເວທນາທິອເນກາວຍວສມຸທາຍຠູໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ເອວໍ ຜາສຸກປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑກາທິອເນກາວຍວສມຸທາຍຠູຕາ ປິຏ຺ຐີຕິ ‘‘ປິຏ຺ຐິຍາ…ເປ… ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາໂລ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ກຖິຕໍ. ອິຘ ເທສນາຍ ປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ‘‘ນງ຺ຄຸຏ຺ຐມູລສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ປຣິໂຍສາເນ ‘‘ນງ຺ຄຸຏ຺ຐມູລໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຸປມາທສ຺ສນໍ ກຕໍ. ນຍໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ອນາຄຕສ຺ສາປິ ປຈ຺ຈຍວຏ຺ຏສ຺ສ ເຫຕຸວເສນ ຜລວເສນ ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວສ຺ສ ມຸຂມຕ຺ຕທສ຺ສນີຍຕ຺ຕາ ອາທິໂຕ ຜລເຫຕຸສນ຺ຘິ, ມຊ຺ເຌ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ, ອນ຺ເຕປິ ຜລເຫຕຸສນ຺ຘີຕິ ເອວໍ ຕິສນ຺ຘິກຕ຺ຕາ ຈຕຸສງ຺ເຂປເມວ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ.

ອາຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒. ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ອາຫາຣາ’’ຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາເຣ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອນຸຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິ ນິຄມນວເສນ ທສ຺ສິເຕ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ. ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ ຈຕຸອາຫາຣວິຠາຄທີປກໍ ເທສນໍ ອຸທ຺ເທສວເສເນວ ນິຏ຺ຐາເປສິ, ອຸປຣິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທິ. ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກຕິ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິວເສນ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ. ວຣຄນ຺ຘວາສິຕນ຺ຕິ ສຠາວສິທ຺ເຘນ ຈນ຺ທນຄນ຺ເຘນ ເຈວ ຕທຎ຺ຎນານາຄນ຺ເຘນ ຈ ປຣິຠາວິຕຕ຺ຕາ ວຣຄນ຺ຘວາສິຕໍ. ຣຕນຈງ຺ໂກຏວເຣນາຕິ ຣຕນມເຍນ ອຸຕ຺ຕມຈງ຺ໂກຏເກນ. ເທສນານຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏນ຺ໂຕຕິ ຍຖາເທສິຕາຍ ເທສນາຍ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏນ຺ໂຕ, ຍຖາ ອຸປຣິເທສນາ ວທ຺ເຘຍ຺ຍ, ເອວໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕີຕິ ຕສ຺ສ ອາຫາຣຓກິຣິຍາຍ ວຸຕ຺ຕປຸຈ຺ຉາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ເອຕໍ…ເປ… ຠຸຎ຺ຊຕິ ວາ’’ຕິ ອາຫ.

ວິຎ຺ຎາຓາຫາເຣ ນາມ ອິຈ຺ຉິເຕ ຕສ຺ສ ອຸປຠຸຎ຺ຊເກນປິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂສ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ອຍໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸຕຸສມເຍຕິ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານສມເຍ. ໂສ ຫິ ອຸຕຸສມຍສ຺ສ ມຕ຺ຕກສມຍຕ຺ຕາ ຕຖາ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອຸທເກນ ອຓ຺ຑານິ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ມຫາສມຸທ຺ທໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ. ຄິຊ຺ຌໂປຕກາ ວິຍ ອາຫາຣສຎ຺ເຈຕນາຍ ຕານິ ກຈ຺ຉປຓ຺ຑານິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາເຣນ ຍາເປນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ລທ຺ຘິ. ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ລທ຺ຘີຕິ ຜສ຺ສມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາເຣສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ເຖຣສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ຕາ ວາ ອຍໍ ລທ຺ຘິ. ອິມໍ ປຎ຺ຫນ຺ຕິ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕີ’’ຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ເອຕາຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ລທ຺ຘິຍາ ນ ປນ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຖ ໂຂ ສຕ຺ຕຸປລທ຺ຘິຍາ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂສຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ. ນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສທິສຕ຺ຕາ ອຘິປ຺ປາຍໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາຍ ກຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຫາເຣຕີຕິ ນາຫໍ ວທາມີ’’ຕິອາທິ.

ຕສ຺ມິໍ ມຍາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ມຍາ ‘‘ອາຫາເຣຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ໂຫຕິ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປຎ຺ເຫຕິ ສຕ຺ຕຸປລທ຺ຘິໍ ອນາທາຍ ‘‘ກຕມສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມປວຕ຺ຕວເສເນວ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິເຕ. ເຕເນວ ວິຎ຺ຎາເຓນາຕິ ເຕເນວ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ອຕີຕຠເວ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ວເສນ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ນາມຣູເປ ຊາເຕ ສຕີຕິ ນາມຣູເປ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຬາຍຕນໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຈ຺ຈຍວິຠາໂຄ – ນາມນ຺ຕິ ເວທນາທິຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ, ຣູປໍ ປນ ສຕ຺ຕສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ, ນິຍມໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠູຕານິ ຉ ວຕ຺ຖູນິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອາຫາໂຣ ຈ. ຕຕ຺ຖ ວິປາກນາມໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຫທຍວຕ຺ຖຸໂນ ສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ມນາຍຕນສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ສຕ຺ຕຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈິ ປເນຕ຺ຖ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນາຕິ ເອວໍ ອຸກ຺ກໍສາວກໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕເຣສໍ ປນ ປຎ຺ຈາຍຕນານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ສຫຊາຕນິສ຺ສຍວິປາກວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ຉຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈິ ປເນຕ຺ຖ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນາຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສໍ. ປວຕ຺ເຕ ວິປາກນາມໍ ວິປາກສ຺ສ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຕ຺ຕຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອວິປາກໍ ປນ ອວິປາກສ຺ສ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ຕໂຕ ວິປາກປຈ຺ຈຍໍ ອປເນຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິວຕ຺ຖຸກມ຺ປິ ອິຕຣມ຺ປິ ວິປາກນາມໍ ປຈ຺ຉາຊາຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອວິປາກມ຺ປິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຣູປໂຕ ປນ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຉຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປນ ຠູຕານິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຊາຕນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຣູປຊີວິຕໍ ອຕ຺ຖິອວິຄຕິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຕິຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໙໔) ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ປຎ຺ຫສ຺ສ ໂອກາສໍ ເທນ຺ໂຕຕິ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຜຸສຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄຕິກປຎ຺ຫສ຺ສ ໂອກາສໍ ເທນ຺ໂຕ. ຕໂຕ ວິເວເຈຕຸກາໂມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສພ຺ພປເທສູຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິເກນ ຠຄວຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕປເທສຸ. ສຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຕາ. ໂສ ປນ ອຸຈ຺ເຉທວາທິໂນປິ ຍາວ ນ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ອຕ຺ເຖວາຕິ ລທ຺ຘິ, ປເຄວ ສສ຺ສຕວາທິໂນ. ຠູໂຕຕິ ວິຊ຺ຊມາໂນ. ນິປ຺ຜຕ຺ໂຕຕິ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ. ນ ຕສ຺ສ ທານິ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ພໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖີຕິ ລທ຺ຘິ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອິທນ຺ຕິ ອິມສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣປຈ຺ຈຍາ ອິທໍ ນາມຣູປໍ. ປຸນ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອິທນ຺ຕິ ອິມສ຺ມາ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ອິທໍ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ພຫູສຸ ຐາເນສຸ ຠຄວຕາ ກຖິຕຕ຺ຕາ ຍຖາ ປຈ຺ຈຍໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາຣມຕ຺ຕມິທນ຺ຕິ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸປຄໂຕ. ເຕນາປີຕິ ສຎ຺ຎຕ຺ຕຸປຄເຕນາປິ. ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ປຸຈ຺ຉາຍ ອວສໂຣ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ. ເທສນາຣຸຬ຺ຫນ຺ຕິ ຍໂຕ ສຬາຍຕນປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’’ຕິອາທິນາ ເທສນາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວີຖິໍ ອາຣຸຬ຺ຫເມວ. ຕເມວາຕິ ສຬາຍຕນປທເມວ ຄເຫຕ຺ວາ. ວິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕຕິ ວິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ. ເອວມາຫາຕິ ‘‘ຉນ຺ນໍຕ຺ເວວາ’’ຕິອາທິອາກາເຣນ ເອວໍ ເທສິເຕ, ‘‘ວິເນຍ຺ຍຊໂນ ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ເອວມາຫ. ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາຕິ ເອວໍ ປຸຣິມຠວໂຕ ອາຍຕິຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈຍວເສນ ມູລກາຣຓວເສນ ຈ ເທສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທມິນາ ວິຎ຺ຎາຓຄ຺ຄຫເຓນ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາປິ ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ໂມຬິຍຜຄ຺ຄຸນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓. ເຍ ປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ, ເຕ ພາຫິຣກລິງ຺ເຄ ຐິຕາປິ ເຕເນວ ຕຕ຺ຖ ສມຕ຺ຖຕາໂຍເຄນ ຠາວິນໍ ສມິຕພາຫິຕປາປຕໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມຓສມ຺ມຕາເຍວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສມ຺ມຕາເຍວາຕິ ເຕ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວເສນາຕິ ທຸກ຺ຂອຣິຍສຈ຺ຈວເສນ. ອຎ຺ຎຖາ ກຖໍ ພາຫິຣກາປິ ຊຣາມຣຓໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ສຈ຺ຈເທສນາຠາວໂຕ ‘‘ສຫ ຕຓ຺ຫາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເກຈິ. ຕໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ. ຍສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອິຘ ຊາຕີຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ສາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ເອວ ສນ຺ຕາເນນ, ຕຓ຺ເຫວ ສາ ຊາຕິ. ຊຣາມຣຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປາກຏເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ຂຓິກໍ, ຕສ຺ມາ ສຕຓ຺ຫາ ເອວ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ສມຸທໂຍຕິ ຠູຕກຖນເມຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສມຸທຍສຈ຺ຈວເສນ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອສ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ. ສພ຺ພປເທສູຕິ ຍຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາ ວິເສສນຠາເວນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ເຕສຸ ສພ຺ພປເທສຸ. ເຍນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ສາມຎ຺ຎໍ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຎ຺ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ອຣິຍ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຎ຺ຈາ’’ຕິ. ເຍນ ຫິ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ເຕນ ສມຓ-ສທ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ-ສທ຺ໂທ ຈ ສເກ ອຕ຺ເຖ ນິຣຸຬ຺ໂຫ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອຠິນ຺ໂນປິ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍໂຕ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ອຣຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຠຍຕ຺ຖາປີ’’ຕິ. ເອກາທສສຸ ຐາເນສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ກເຖສິ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ.

ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທຸຕິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔. ອິເມ ຘມ຺ເມ ກຕເມ ຘມ຺ເມຕິ ຈ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ກຕເມສໍ ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ ອິເມສໍ ປທານໍ ສງ຺ຄໂຫ. ເອຕານິ ຫິ ປທານິ ຊຣາມຣຓາທີນໍ ສາຘາຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕານິ ອິມິສ຺ສາ ເທສນາຍ ປປຎ຺ຈຠູຕານີຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ປປຎ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ກຖິຕໍ, ເທສນໍ…ເປ… ອຊ຺ຌາສເຍນາ’’ຕິ. ອິມິນາ ຕາເນວ ຊຣາມຣຓາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ອາທິໂຕ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ເມ’’ຕິອາທິນາ ສພ຺ພປທສາຘາຣຓໂຕ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ຍຖານຸໂລມສາສນຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາ, ນ ຍຖາຘມ຺ມສາສນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ກຈ຺ຈານໂຄຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕. ຍສ຺ມາ ອິຘ ຊານນ຺ຕາປິ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕາປິ ພາຫິຣກາປິ ສາສນິກາປິ ອນຸສ຺ສວາທິວເສນປິ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ເຂນປິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ພຫູນໍ ວຈນໍ ອຸປາທາຍ ອາເມຑິຕວເສນ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຖານິທ຺ທິຏ຺ຐຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຫິສ຺ສ ອຍໍ ອາເມຑິຕປໂຍໂຄ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ອປເຣຫິປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ປນາຍໍ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອຸປາທາຍ ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິ ວຈເນ ຍສ຺ມາ ວິຎ຺ຎູ ເອວ ປມາຓໍ, ນ ອວິຎ຺ຎູ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຍໍ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວ ອວຍວາ ອສ຺ສາຕິ ທ຺ວຍໍ, ທຸວິຘໍ ທິຏ຺ຐິຄາຫວຕ຺ຖຸ, ທ຺ວຍໍ ທິຏ຺ຐິຄາຫວເສນ ນິສ຺ສິໂຕ ອປສ຺ສິໂຕຕິ ທ຺ວຍນິສ຺ສິໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ນິສ຺ສິໂຕ’’ຕິ. ຍາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ‘‘ສພ຺ໂພຍໍ ໂລໂກ ອຕ຺ຖິ ວິຊ຺ຊຕິ ສພ຺ພກາລໍ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສາ ທິຏ຺ຐິ ອຕ຺ຖິຕາ, ສາ ເອວ ສທາ ສພ຺ພກາລໍ ໂລໂກ ອຕ຺ຖີຕິ ປວຕ຺ຕຄາຫຕາຍ ສສ຺ສໂຕ, ຕໍ ສສ຺ສຕໍ. ຍາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ‘‘ສພ຺ໂພຍໍ ໂລໂກ ນຕ຺ຖິ ນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສາ ທິຏ຺ຐິ ນຕ຺ຖິຕາ, ສາ ເອວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນຄາຫຕາຍ ອຸຈ຺ເຉໂທ, ຕໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ. ໂລໂກ ນາມ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ ຕມ຺ຫິ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ. ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍາຕິ ອວິປຣີຕປຎ຺ຎາຍ ຍຖາຠູຕປຎ຺ຎາຍ. ເຕນາຫ ‘‘ສວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ’’ຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ຍຖາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມສຸ. ປຎ຺ຎາຍນ຺ເຕ ສ຺ເວວາຕິ ສນ຺ຕານນິພນ຺ຘນວເສນ ປຎ຺ຎາຍມາເນສຸ ເອວ. ຍາ ນຕ຺ຖີຕິ ຍາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ສຕ຺ຕານໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນໂຕ ວິນສ຺ສນໂຕ ໂກຈິ ຐິໂຕ ນາມ ສຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ຂາຣໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕມານາປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຕຖາປວຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາວ. ສາ ນ ໂຫຕີຕິ ກມ຺ມາວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາທິເຠທໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ສມຸທຍນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ, ສາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ, ນ ໂຫຕິ, ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ ອວິຈ຺ເຉເທນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິທສ຺ສນໂຕ. ໂລກນິໂຣຘນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ຂຓິກນິໂຣຘໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສງ຺ຂາຣານໍ ຠງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ຍາ ອຕ຺ຖີຕິ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສນ຺ຕານານຸປຈ຺ເຉທສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ສງ຺ຂາຣໂລເກ ຍາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ສພ຺ພກາລໍ ໂລໂກ ອຕ຺ຖີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ສາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ນິໂຣຘສ຺ສ ນວນວານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ທສ຺ສນໂຕ, ສາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ນ ໂຫຕິ.

ໂລໂກ ສມຸເທຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ໂລກສມຸທໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣ’’ນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາໂຣ. ປຏິໂລມໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣນ຺ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໍຕໍເຫຕຸນິໂຣຘໂຕ ຕໍຕໍຜລນິໂຣໂຘ ຫິ ປຏິໂລມປຈ຺ຈຍາກາໂຣ. ໂຍ ຫິ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ເຫຕຸອາທິປຈ຺ຈຍຠາໂວ, ໂສ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ໂລກສມຸທໂຍ. ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາທິກສ຺ສ. ອນຸຈ຺ເຉທໍ ປສ຺ສໂຕຕິ ອນຸຈ຺ເຉທທສ຺ສນສ຺ສ ເຫຕຸ. ອຍມ຺ປີຕິ ນ ເກວລໍ ຂຓໂຕ ອຸທຍວຍນີຫຣຓນໂຍ, ອຖ ໂຂ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍວຍນີຫຣຓນໂຍປິ.

ອຸປຄມນຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາວ ອຸປໂຍ. ຕຖາ ທິຏ຺ຐຸປໂຍ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ອິມິນາ ອຸປເຍຫິ ອຸປາທານາທີນໍ ອນຕ຺ຖນ຺ຕຣຕໍ ອຕິທິສຕິ. ຕຖາ ຈ ປນ ເຕສຸ ທຸວິຘຕາ ອຸປາທີຍຕິ. ນນຸ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຈ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ທ຺ເວ ເອວາຕິ ອິຘ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມໍ ‘‘ອຫໍ ມມ’’ນ຺ຕິ ອຍຖານຸກ຺ກເມນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖານຸກ຺ກມໍເຍວ ປນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປໂຣປຣສ຺ສ ສຸຠໍ ອສຸຠນ຺ຕິອາທີນຎ຺ຈ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕ ຘມ຺ເມຕິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ. ວິນິວິສນ຺ຕີຕິ ວິຣູປໍ ນິວິສນ຺ຕິ, ອຠິນິວິສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຫີຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ. ວິນິພທ຺ໂຘຕິ ວິຣູປໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ວາ ອປ຺ປທານວເສນ ນິຍເມຕ຺ວາ ພທ຺ໂຘ.

‘‘ອຠິນິເວໂສ’’ຕິ ອຸປຍຸປາທານານໍ ປວຕ຺ຕິອາກາຣວິເສໂສ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຕຎ຺ຈາຍນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ອຸປຍຸປາທານ’’ນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ປຕິຏ຺ຐານຠູຕນ຺ຕິ ອາຘາຣຠູຕໍ. ໂທສໂມຫວເສນປິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐາຠິນິເວສູປນິສ຺ສຍາ ເອວາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ ອກຸສລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕ. ອຠິນິວິສນ຺ຕີຕິ ‘‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ອຠິນິເວສນໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ຖາມຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອປ຺ປຫານຠາເວນ ອນຸເສນ຺ຕິ. ຕທຸຠຍນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິທ຺ວຍໍ. ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ‘‘ເອຕໍ ມມາ’’ຕິອາທິນາ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຄຕິຍາ ນ ອຸປສງ຺ກມຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕິ. ນ ອຸປາທິຍຕີຕິ ນ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ນ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຄາເຫນ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຕ຺ຕນິຍຄາໂຫ ນາມ ສຕິ ອຕ຺ຕຄາເຫ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ ເມ’’ຕິ. ອິທໍ ທຸກ຺ຂຄ຺ຄຫຓໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາປສ຺ສຍໍ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຠາວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທຸກ຺ຂເມວາຕິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ. ‘‘ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໘໗; ມ. ນິ. ໑.໑໒໐; ໓.໓໗໓; ວິຠ. ໑໙໐) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກງ຺ຂໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ສໍສຍໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ ສພ຺ພໂສ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ.

ນ ປຣປ຺ປຈ຺ຈເຍນາຕິ ປຣສ຺ສ ອສທ຺ທຫເນນ. ມິສ຺ສກສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ອາຫາຕິ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ອໂວຈ. ນິກູຏນ຺ໂຕຕິ ນິຫີນນ຺ໂຕ. ນິຫີນປຣິຍາໂຍ ຫິ ອຍໍ ນິກູຏ-ສທ຺ໂທ. ເຕນາຫ ‘‘ລາມກນ຺ໂຕ’’ຕິ. ປຐມກນ຺ຕິ ຈ ຄຣຫາຍໍ ກ-ສທ຺ໂທ. ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຍຖາສງ຺ຂຕໍ ຠງ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນຕ຺ຖິ ເອວ, ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສພ຺ພມຕ຺ຖີຕິ ຈ ຍຖາ ອສງ຺ຂຕໍ ອຕ຺ຖິ ວິຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພກາລໍ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ສກ຺ກາຍສພ຺ພໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑) ວິຍ. ຕຎ຺ຫິ ປຣິຎ຺ຎາຎາຓານໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ນິທສ຺ສເນ. ກິໍ ນິທສ຺ເສຕິ? ອຕ຺ຖິ-ສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈຕໍ. ສສ຺ສຕຄ຺ຄາໂຫ ຫິ ອິຘ ປຐໂມ ອນ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຸຈ຺ເຉທຄ຺ຄາໂຫ ທຸຕິໂຍຕິ ຕທຸຠຍວິນິມຸຕ຺ຕາ ຈ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນນິໂຣຘກຖນໂຕ ສສ຺ສຕຕໍ, ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ ອສຕິ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ປຸນູປຄມນກຖນໂຕ ອຸຈ຺ເຉທຕຎ຺ຈ ອນຸປຄມ຺ມ ມຊ຺ຌິເມນ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕານເຍນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອເຕ…ເປ… ອນ຺ເຕ’’ຕິອາທິ.

ກຈ຺ຈານໂຄຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖. ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍາຕິ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາປຏິລາຠາຍ. ສາ ຫິ ຊຣາມຣຓສີເສນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສງ຺ຂຕຘມ຺ເມສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕຕິ. ວິຣຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍາຕິ ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາປຏິລາຠາຍ. ສີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ວິວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລສມາທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຸປາສໂກປິ ປເຄວ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ນິພ຺ພານຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພານາວຫສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ. ອນຸຣູປສຠາວຠູຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານາຘິຄມສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກສຠາວຠູຕໍ. ນິພ຺ພິທາຕິ ອິມິນາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິປຣິໂຍສານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວທຕິ. ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາຕິ ປທທ຺ວເຍນ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ, ອິຕເຣນ ຜລໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ. ເອເກນ ນເຍນາຕິ ປຐເມນ ນເຍນ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຠຄວາ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຘມ຺ມກຖິກລກ຺ຂຓໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂຍ ຫິ ວິປສ຺ສນໍ ມຄ຺ຄໍ ອນຸປາທາວິມຸຕ຺ຕິໍ ປາເປຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ເອກນ຺ຕຘມ຺ມກຖິໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ ກຖິຕາ’’ຕິ. ທ຺ວີຫີຕິ ທຸຕິຍຕຕິຍນເຍຫິ. ຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉໍ. ວິເສເສຕ຺ວາຕິ ວິສິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ. ຍຖາປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຕເມວ ອກເຖຕ຺ວາ ອປຸຈ຺ຉິຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທາຍ ວິມຸຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ວິເສສໍ ປາເປຕ຺ວາ. ຠຄວາ ຫິ ອປ຺ປໍ ຍາຈິໂຕ ພຫຸໍ ເທນ຺ໂຕ ອຸຬາຣປຸຣິໂສ ວິຍ ຘມ຺ມກຖິກລກ຺ຂຓໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມຸເຂນ ຕຎ຺ເຈວ ຕໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທາວິມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນິພ຺ພິທາຍ…ເປ… ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ຘມ຺ມເທສນໍ ວາສນາຠາຄິຍໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ‘‘ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ, ‘‘ອນຸປາທາວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ເທສນໍ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ເຕນາຫ ‘‘ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂຠູມິໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອເຈລກສ຺ສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗. ລິງ຺ເຄນ ອເຈລໂກຕິ ປພ຺ພຊິຕລິງ຺ເຄນ ອເຈລໂກ. ເຕນ ອເຈລກຈຣເຓນ ອເຈໂລ, ນ ນິຈ຺ເຈລຕາມຕ຺ເຕນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນາເມນາຕິ ໂຄຕ຺ຕນາເມນ ກສ຺ສໂປຕິ. ເທເສຕິ ປເວເທຕິ ສໍສຍວິຄມນໍ ເອເຕນາຕິ ເທໂສ, ນິຈ຺ຉຍເຫຕູຕິ ອາຫ ‘‘ກິຎ຺ຈິເທວ ເທສ’’ນ຺ຕິອາທິ. ໂສ ຫິ ສໍສຍວິຄມນໍ ກໂຣຕີຕິ ກາຣຓໍ. ໂອກາສນ຺ຕິ ອວສໍສນ຺ທນປເທສໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຂຓໍ ກາລ’’ນ຺ຕິ. ອນ຺ຕຣຆຣໍ ອນ຺ໂຕນິເວສນໍ. ອນ຺ຕເຣ ຆຣານິ ເອຕສ຺ສາຕິ ອນ຺ຕຣຆຣໍ, ອນ຺ໂຕຄາໂມ. ຍທາກງ຺ຂສີຕິ ຍໍ ອາກງ຺ຂສິ. ອິຕິ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍໍ ອິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. ຍທາກງ຺ຂສີຕິ ຍໍ ອາກງ຺ຂສິ, ກສ຺ສປ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕປິ ປຸຈ຺ຉສິ, ຍໍ ອາກງ຺ຂສິ, ຕເມວ ປຸຈ຺ຉາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິກ຺ຂິປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ໂສ ປນ ນຍວເສນ ສໍຂິຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ອເຈລກສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ຈສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກສ຺ມາ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຄາຣວຊນນຕ຺ຖໍ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິ ຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຸສ຺ສູສາຍ. ຘມ຺ມຄຣຸກາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ. ສຕ຺ຕານໍ ຎາຓປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈາເປຕີຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາມວເສນ ສາຘາຣຓໂຕ ປທໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ກາເລນາ’’ຕິ ກສ຺ສປສ຺ສ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ມາຕິ ປຏິເສເຘ ນິປາໂຕ. ຠຓີຕິ ປຸນວຈນວເສນ ກິຣິຍາປທໍ ວທຕິ. ມາ ເອວໍ ຠຓິ, ກເຖສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິຕິ ຠຄວາ ອໂວຈາ’’ຕິ ປນ ສງ຺ຄີຕິກາຣວຈນໍ. ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານທຸກ຺ຂໍ, ເຕນ ກຕໍ ນາມ ຕສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ເຕເນວ ກມ຺ມສ຺ສ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາຕິ ອຍໍ ນໂຍ ອນວຊ຺ໂຊ. ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ປນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈໍ ກາຣກເວທກລກ຺ຂຓໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວເສນ ‘‘ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ຠຄວາ ‘‘ມາ ເຫວ’’ນ຺ຕິ ອໂວຈ, ເຕນາຫ ‘‘ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍທິ ພາຫິຣເກຫິ ປຣິກປ຺ປິໂຕ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຈ ນິຈ຺ໂຈ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພິກາຣຕາຍ, ປຸຣິມຣູປາວິຊຫນໂຕ ກສ຺ສຈິ ວິເສສາຘານສ຺ສ ກາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຫິຕໂຕ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ, ຫິເຕ ຈ ວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ອຸປເທໂສ ຈ ນິປ຺ປໂຍຊໂນ ສິຍາ ອຕ຺ຕວາທິໂນ. ກຖໍ ວາ ໂສ ອຸປເທໂສ ປວຕ຺ຕີຍຕິ? ວິກາຣາຠາວໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຊຏາກາສສ຺ສ ວິຍ ທານາທິກິຣິຍາ ຫິໍສາທິກິຣິຍາ ຈ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຖາ ສຸຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອນຸຠວນພນ຺ໂຘ ເອວ ອຕ຺ຕວາທິໂນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ກມ຺ມພນ຺ຘາຠາວໂຕ. ຊາຕິອາທີນຎ຺ຈ ອສມ຺ຠວໂຕ ກຸໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອຖ ປນ ‘‘ຘມ຺ມມຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ວິນສ຺ສຕິ ຈ. ຍສ຺ສ ວເສນາຍໍ ກິຣິຍາໂວຫາໂຣ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ເອວມ຺ປິ ປຸຣິມຣູປາວິຊຫເນນ ອວຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມມຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ສມ຺ຠາເວຕຸໍ. ເຕ ວາ ປນສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອວຕ຺ຖາຠູຕາ, ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ວາ ສິຍຸໍ ອນຎ຺ເຎ ວາ. ຍທິ ອຎ຺ເຎ, ນ ຕາຫິ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາຫິປິ ໂກຈິ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ. ໂຍ ຫິ ກໂຣຕິ ປຏິສໍເວເທຕິ ຈວຕິ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈາຕິ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ໂຖ ເອວ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທໂສ. ກິຎ຺ຈ ຘມ຺ມກປ຺ປນາປິ ນິຣຕ຺ຖິກາ ສິຍາ. ອຖ ອນຎ຺ເຎ, ອຸປ຺ປາທວິນາສວນ຺ຕີຫິ ອວຕ຺ຖາຫິ ອນຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຕາສໍ ວິຍ ອຸປ຺ປາທວິນາສສມ຺ຠວໂຕ ກຸໂຕ ນິຈ຺ຈຕາວກາໂສ. ຕາສມ຺ປິ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຍ ນິຈ຺ຈຕາປຕ຺ຕີຕິ ພນ຺ຘວິໂມກ຺ຂານໍ ອສມ຺ຠໂວ ເອວາຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊເຕວາຍໍ ອຕ຺ຕວາໂທ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ກາຣໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕີ’’ຕິ. ປຣໂຕຕິ ‘‘ປຣໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິເກ ປຣສ຺ມິໍ ຕິວິເຘປິ ນເຍ. ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຘິຈ຺ຈ ຍທິຈ຺ຉາຍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ກສ຺ສຈິ ວາ ປຸພ຺ພໍ ວິນາ ສມຸປ຺ປນ຺ນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອກາຣເຓນ ຍທິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ເອວມາຫາຕິ ເອວໍ ວກ຺ຂມາໂນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອສ຺ສາຕິ ອເຈລສ຺ສ. ອຍນ຺ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ໂສເຘນ຺ໂຕຕິ ສຍໍ ວິສຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ເອວ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຈ຺ຉາຍ ສຸທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ. ລທ຺ຘິຍາ ‘‘ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາຄຫຓສ຺ສ ປຏິເສຘນຕ຺ຖາຍ.

ໂສ ກໂຣຕີຕິ ໂສ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ປຏິສໍເວທຍຕີຕິ ກາຣກເວທການໍ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕທສ຺ສນປຣໍ ເອຕໍ, ນ ປນ ກມ຺ມກິຣິຍາຜລານໍ ປຏິສໍເວທນານໍ ສມານກາລຕາທສ຺ສນປຣໍ. ອິຕີຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂຂຕິ ອວຘາຣເຓ. ‘‘ໂສ ເອວາ’’ຕິ ທສ຺ສິໂຕ. ອນິຍຕາເທສາ ຫິ ເອເຕ ນິປາຕາ. ອາທິໂຕຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອາທິມ຺ຫິເຍວາ’’ຕິ. ‘‘ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປເຄວ ‘‘ໂສ ກໂຣຕິ, ໂສ ປຏິສໍເວທຍຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ຠວນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສໂຕ ຫິ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ, ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສໂຕ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ, ເຕນາຫ ‘‘ເອວໍ ສຕິ ປຈ຺ຉາ ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຍໍ ລທ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ສຕິ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສານໍ ພ຺ຣູຫິໂຕ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວໂສ, ຍທິທໍ ‘‘ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິ. ຕສ຺ມາ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ສຍໍກຕໍ…ເປ… ເອຕໍ ປເຣຕີ’’ຕິ. ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ ອວິເສສໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສສ຺ສຕໍ ສສ຺ສຕຄາຫໍ ທີເປຕິ ປເຣສໍ ປກາເສຕິ, ຕຖາຠູໂຕ ຈ ສສ຺ສຕໍ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ. ຕໍ ‘‘ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ວິປຣີຕທສ຺ສນໍ. ເອຕໍ ສສ຺ສຕຄ຺ຄຫຓໍ. ປເຣຕິ ອຸເປຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ກາຣກຎ຺ຈ…ເປ… ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເອກເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕນ຺ຕິ ສຕິປິ ວຕ຺ຖຸເຠເທ ອໂຍນິໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເນນ ເອກເມວ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ.

ອິຘ ‘‘ອາທິມ຺ຫິເຍວາ’’ຕິ ປເທ. ‘‘ປຣໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປເຄວາຕິອາທິນາ ເຫຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ‘‘ປຣໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປເຄວ ອຎ຺ໂຎ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ໂຎ ປຏິສໍເວທຍຕີຕິ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ຠວນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສຕີຕິ ເອວໍ ມຸທຸເກ ອຸຈ຺ເຉທວິປລ຺ລາເສ ປຐມຸປ຺ປນ຺ເນ ສຕິ ປຈ຺ຉາ ‘‘ປຣໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ລທ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກາຣໂກຕິ ກມ຺ມສ຺ສ ກາຣໂກ. ເຕນ ກຕນ຺ຕິ ກມ຺ມກາຣເກນ ກຕໍ. ກມ຺ມຸນາ ຫິ ຜລສ຺ສ ໂວຫາໂຣ ອເຠໂທປຈາຣກຕ຺ຕາ. ເອວນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິສຫຄຕາ ເວທນາ ສາຕສຠາວາ ກິເລສປຣິຬາຫາທິນາ ສປຣິສ຺ສຍາ ສອຸປາຍາສາ, ເອວໍ. ‘‘ປເຄວ ອິຕເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເວທນາຍ ອຠິຕຸນ຺ນສ຺ສ ວິທ຺ຘສ຺ສ. ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ໂຍຊນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຣາຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອຸຈ຺ເຉທນ຺ຕິ ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວິນາສໍ, ວິຠວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສໂຕ ຫິ ວິນາສາສມ຺ຠວໂຕ ອຕ຺ຖິຠາວນິພນ຺ຘໂນ ອຸຈ຺ເຉໂທ. ຍຖາ ເຫຕຸຜລຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານານໍ ສຠາວຘມ຺ມານໍ ສຕິປິ ເອກສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນານໍ ຠິນ຺ນສນ຺ຕຕິປຕິເຕຫິ ວິເສເສ ເຫຕຸຜລານໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິນາຠາວຕ຺ຕາ ຠິນ຺ນສນ຺ຕານປຕິຕານໍ ວິຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕເຠທສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ນານຕ຺ຕນຍສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຄຫຓໍ ອຸຈ຺ເຉທາຠິນິເວສສ຺ສ ກາຣຓໍ. ເອວໍ ເຫຕຸຜລຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ສຠາວເຠເທ ເອກສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ເອກຕ຺ຕນເຍນ ອຈ຺ຈນ຺ຕາເຠທຄຫຓມ຺ປິ ກາຣຓເມວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ປາຬິຍໍ. ສນ຺ຕານວເສນ ຫິ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄາຠາເວນ ເອກຕ຺ຕຄຫຓນິພນ຺ຘໂນ ສຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ, ສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖິຠາວຄ຺ຄາຫນິພນ຺ຘໂນ ອຸຈ຺ເຉທຄ຺ຄາໂຫ, ຍາວາຍໍ ອຕ຺ຕາ ນ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕາວາຍໍ ວິຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ ຄຫຓໂຕ ນິຣຸທຍວິນາໂສ ອິຘ ອຸຈ຺ເຉໂທຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ‘‘ອຸຈ຺ເຉທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິເສເສນ ນາໂສ ວິນາໂສ, ອຠາໂວ. ໂສ ປນ ມໍສຈກ຺ຂຸປຎ຺ຎາຈກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສນປຖາຕິກ຺ກໂມເຍວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ. ອທສ຺ສເນ ຫິ ນາສສທ຺ໂທ ໂລເກ ນິຣຸຬ຺ໂຫຕິ. ສຠາວວິຄໂມ ສຠາວາປຄໂມ ວິຠໂວ. ໂຍ ຫິ ນິຣຸທຍວິນາເສນ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ນ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ເອເຕ ເຕຕິ ວາ ເຍ ອິເມ ຕຍາ ‘‘ສຍໍກຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຸຏ຺ເຐນ ມຍາ ‘‘ໂສ ກໂຣຕິ, ໂສ ປຏິສໍເວທຍຕີ’’ຕິອາທິນາ, ‘‘ອຎ຺ໂຎ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ໂຎ ປຏິສໍເວທຍຕີ’’ຕິອາທິນາ ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕາ ອນ຺ຕາ, ເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ. ອຖ ວາ ເອເຕ ເຕຕິ ຍຕ຺ຖ ປຸຖູ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ອນຸປຈິຕຎາຓສມ຺ຠາຣຕາຍ ປຣມຄມ຺ຠີຣໍ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອປ຺ປຊານນ຺ຕາ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉເທ ນິມຸຄ຺ຄາ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕິ, ເອເຕ ເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄມ຺ມາຕິ ໂຍຊນາ. ເທເສຕີຕິ ປຐມໍ ຕາວ ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓ ປຏິປຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ຎາຓານຸຠາເວນ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປທາຍ ຐິໂຕ, ກຣຸຓານຸຠາເວນ ເທສນາຘມ຺ເມ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປທາຍ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫີຕິ ຫິ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ກາຣຓໂຕ…ເປ… ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ມາ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປທາຍ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກາຣຓໂຕ ຜລໍ ທີປິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ, ອຠິເຘຍ຺ຍານຸຣູປຎ຺ຫິ ລິງ຺ຄວຈນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ຜລສ຺ສ. ນ ໂກຈິ ກາຣໂກ ວາ ເວທໂກ ວາ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເຫຕຸຜລມຕ຺ຕຕາທສ຺ສນໂຕ ເກວລໍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘຄຫຓໂຕຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ‘‘ເອເຕ ເຕ, ກສ຺ສປ…ເປ… ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ຕາວ ປເທນ. ເສສປຎ຺ຫາຕິ ‘‘ສຍໍກຕຎ຺ຈ ປຣໍກຕຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິກາ ເສສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຫາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ໂຫ ປາຬິຍໍ ສຣູເປເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ນ ອຸທ຺ຘໂຕ. ປຏິເສຘິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕຕິຍປຎ຺ໂຫ, ຕາວ ປຐມທຸຕິຍປຎ຺ຫປຏິກ຺ເຂເປເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ໂສ ຫິ ປຎ຺ໂຫ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປຏິກ຺ເຂເປນ ເອກຊ຺ຌໍ ປຏິກ຺ເຂເປນ ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸໂຠ…ເປ… ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ກາຣໂກ ເວທໂກ ວາ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ເຕນ ວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ອນຸປຸພ຺ພຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຣູປາທິຘມ຺ມານໍ ວິຍ, ສຸຂາທິຘມ຺ມານໍ ວິຍ ຈສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຸປ຺ປາທວນ຺ຕຕາ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຸປ຺ປາເທ ຈ ສຕິ ອວສ຺ສໍຠາວີ ນິໂຣໂຘຕິ ອນວກາສາ ນິຈ຺ຈຕາຕິ. ຕສ຺ສ ‘‘ສຍໍກຕ’’ນ຺ຕິ ປຐມປຎ຺ຫປຏິກ຺ເຂໂປ ປຈ຺ຉາ ເຈ ອຕ຺ຕໂນ ນິຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຸພ຺ເພ ວິຍ ວາ ປຈ຺ຉາປິ. ເສສປຎ຺ຫາຕິ ຕຕິຍປຎ຺ຫາທໂຍ. ຕຕິຍປຎ຺ໂຫ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ເອວຎ຺ຈ ຕຕິຍປຎ຺ໂຫ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕສ຺ສ ທີປເນນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ເອວ ຕສ຺ສ ອຊານນຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໖; ສໍ. ນິ. ໒.໓໙-໔໐; ມຫາວ. ໑; ອຸທາ. ໑).

ຍໍ ປຣິວາສໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປຣິວສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາວເສນາຕິ ‘‘ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ ຍາຈນ຺ເຕນ ເຕນ ວຸຕ຺ຕວຈນສິລິຏ຺ຐຕາວເສນ. ຄາມປ຺ປເວສນາທີນີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນາຕິທິວາປຏິກ຺ກມນໍ, ນເວສິຍາທິໂຄຈຣຕາ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ກິຈ຺ເຈສຸ ທກ຺ຂຕາທິ, ອຸທ຺ເທສາທີສຸ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ທຕາ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອວຓ຺ຓຠຓເນ ອຕ຺ຕມນຕາ, ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອວຓ຺ຓຠຓເນ ອນຕ຺ຕມນຕາ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຓ຺ຓຠຓເນ ອນຕ຺ຕມນຕາ, ພຸທ຺ຘາທີນໍ ວຓ຺ຓຠຓເນ ອຕ຺ຕມນຕາຕິ (ມຫາວ. ໘໗) ອິເມສໍ ສງ຺ຄໂຫ. ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຕານີຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ຕິຕ຺ຖິຍວຕ຺ຕານິ ປູເຣນ຺ເຕນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນາຕິກາເລນ ຄາມປ຺ປເວສນາ ຕຕ຺ຖ ວິສຸທ຺ຘກາຍວຈີສມາຈາເຣນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນາຕິທິວາປຏິກ຺ກມນນ຺ຕິ ອິທເມກໍ ວຕ຺ຕໍ.

ອຍເມຕ຺ຖ ປາໂຐຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ກສ຺ສປສຸຕ຺ເຕ ອຍໍ ປາໂຐ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ສີຫນາທສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໔໐໒-໔໐໓). ຆໍສິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ສຸວຓ຺ຓໍ ນິຆໍສິຕ຺ວາ ອຘິກຣຓິຍາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນິທ຺ໂທສເມວ ຄຍ຺ຫຕິ, ເອວໍ ປຣິວາສວຕ຺ຕຈຣເຓນ ຆໍສິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຠາວວີມໍສເນນ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຸທ຺ໂຘ ເອວ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອິຘ ຄຍ຺ຫຕິ. ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ທຕນ຺ຕິ ສາສນໍ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາເສ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ທຕໍ ທຬ຺ຫຕຣາຠິຣຸຈິຕໍ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ນາມໂຄຕ຺ເຕນ ອປາກຏໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປສິ ເອຫິຠິກ຺ຂຸອຸປສມ຺ປທາຍ ອຸປນິສ຺ສຍາຠາວໂຕ. ຄເຓ ນິສີທິຕ຺ວາຕິ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ປຕ຺ຕາສນວເສນ ຄເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ.

ອເຈລກສ຺ສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຕິມ຺ພຣຸກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘. ຍສ຺ມາ ຕິມ຺ພຣຸໂກ ‘‘ເວທນາ ອຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຕາວ ເວທຍຕີ’’ຕິ ເອວໍລທ຺ຘິໂກ, ຕສ຺ມາ ຕາຍ ລທ຺ຘິຍາ ‘‘ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ປຏິສໍຫຣິຕຸໍ ຠຄວາ ‘‘ສາ ເວທນາ’’ຕິອາທິໍ ອໂວຈ. ເຕນາຫ ‘‘ສາ ເວທນາຕິອາທິ ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ນິເສຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖາປີຕິ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສາ ເວທນາ…ເປ… ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປາເຐ. ອາທິມ຺ຫິເຍວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມວຈເນນ ‘‘ອາທິໂຕ’’ຕິ ໂຕ-ສທ຺ໂທ ນ ນິສ຺ສກ຺ກວຈເນ. ເອວ-ກາເຣນ ໂຂ-ສທ຺ໂທ ອວຘາຣເຓຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕຕ຺ຖ ປນ ‘‘ເວທນາໂຕ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕາ, ເວທນາຍ ກາຣໂກ’’ຕິ ລທ຺ຘິກສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ວາໂທ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ອິຘ ‘‘ເວທນາ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍລທ຺ຘິກສ຺ສາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ເວທນາຍ ເອວ ເວທນາ ກຕາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ. ອິມິສ຺ສາຕິ ຍາຍ ເວທນາຍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ກຕໍ, ອິມິສ຺ສາ. ປຸພ຺ເພປີຕິ ສສ຺ສຕາກາຣໂຕ ປຸພ຺ເພປິ. ປຸຣິມຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍນ຺ຕິ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຍໍ. ຕນ຺ຕິ ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ. ອສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ. ຍສ຺ມາ ຕິມ຺ພຣຸໂກ ‘‘ເວທນາວ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຫໍ ສາ ເວທນາ…ເປ… ນ ວທາມີ’’ຕິ.

ອຎ຺ຎາ ເວທນາຕິອາທີສຸປິ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ກາຣກເວທນາຕິ ກຕ຺ຕຸຠູຕເວທນາ. ເວທນາສຸຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທນາຠູຕສຸຂທຸກ຺ຂໍ ກຖິຕໍ, ນ ວຏ຺ຏສຸຂທຸກ຺ຂໍ. ‘‘ວິປາກສຸຂທຸກ຺ຂເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຍໍກຕໍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ.

ຕິມ຺ພຣຸກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙. ອວິຊ຺ຊາ ນີວຣຓາ ຠວາທິ-ອາທີນວສ຺ສ ນິວາຣິຕປຏິຈ຺ຉາທິກາ ເອຕສ຺ສາຕິ ອວິຊ຺ຊານີວຣໂຓ, ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວາຣິຕສ຺ສາ’’ຕິ. ອຍໍ ກາໂຍຕິ ພາລສ຺ສ ອປ຺ປຫີນກິເລສສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຣກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຏິຈ຺ຉາທິຕາທີນເວ ອຍາຖາວທສ຺ສນວເສນ ຕຓ຺ຫາຍ ປຏິລທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍຕໍຠວູປຄາ ສງ຺ຂາຣາ ສງ຺ຂຣີຍນ຺ຕິ. ເຕຫິ ຈ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ ກາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ. ອສ຺ສາຕິ ພາລສ຺ສ. ອຍໍ ອຕ຺ໂຖຕິ ‘‘ອຍໍ ກາໂຍ ນາມຣູປນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທີເປຕພ຺ໂພ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສຬາຍຕນສງ຺ຄຫໂຕ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ. ເອວເມຕໍ ທ຺ວຍນ຺ຕິ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວາຣິຕຕ຺ຕາ, ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ສໍຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ສປຣສນ຺ຕານຄຕສວິຎ຺ຎາຓກກາຍສງ຺ຂາຕໍ ທ຺ວຍໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣສຸ. ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໔, ໔໐໐; ໓.໔໒໑, ໔໒໕-໔໒໖; ສໍ. ນິ. ໒.໔໓-໔໕; ໔.໖໐-໖໑; ກຖາ. ໔໖໕, ໔໖໗) ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາຍຕນານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸຣູປາທິທ຺ວຍານິ ປຏິຈ຺ຈ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາຍຕນານິ ປຏິຈ຺ຈ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ວຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ມຫາທ຺ວຍໍ ນາມ ກິເຣຕໍ ອນວເສສໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາຍຕນານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຫິ ສຬາຍຕນານິ ສງ຺ຄຫິຕາເນວ. ຜສ຺ສກາຣຓານີຕິ ຜສ຺ສປວຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍານິ. ເຍຫີຕິ ເຫຕຸທສ຺ສນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຍຫິ ກາຣຓຠູເຕຫີ’’ຕິ. ຜສ຺ໂສ ເອວ ຜຸສນກິຈ຺ໂຈ, ນ ຜສ຺ສາຍຕນານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ປຣິປຸຓ຺ຓວເສນາຕິ ອເວກລ຺ລວເສນ. ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ຫີນານິ ຜສ຺ສສ຺ສ ກາຣຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວິຍາຕິ ‘‘ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍນິພ຺ພຕ຺ຕນາທິມ຺ຫີຕິ ສວິຎ຺ຎາຓກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ກາຍນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ, ກາໂຍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ເອເຕນາຕິ ກາຍນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ, ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣາ. ອາທິສທ຺ເທນ ຜສ຺ສສຬາຍຕນາທິສງ຺ຄໂຫ. ອຘິກໍ ປຍສຕິ ປຍຸຎ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປຍາໂສ, ວິເສສກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຘິກປໂຍໂຄ’’ຕິ.

ຠຄວາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປ຺ປາທກຠາເວນ ມູລຠາເວນ ຠຄວໍມູລກາ. ອິເມ ຘມ຺ມາຕິ ອິເມ ກາຣຓຘມ຺ມາ. ເຍຫິ ມຍໍ ພາລປຓ຺ຑິຕານໍ ສມາເນປິ ກາຍນິພ຺ພຕ຺ຕນາທິມ຺ຫິ ວິເສສໍ ຊາເນຍ຺ຍາມ, ເຕນາຫ ‘‘ປຸພ຺ເພ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຸປ຺ປາທິຕາ’’ຕິອາທິ. ອາຊານາມາຕິ ອຠິມຸຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຊານາມ. ປຏິວິຊ຺ຌາມາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ອຘິຄຈ຺ຉາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນຕາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕາເນ ປາເປຕາ. ວິເນຕາຕິ ຍຖາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວິເສສໂຕ ເນຕາ, ຕທງ຺ຄວິນຍາທິວເສນ ວາ ວິເນຕາ. ອນຸເນຕາຕິ ອນຸຣູປໍ ເນຕາ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຍຖາຘມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາປິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸຣູປໂຕ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາສຠາວໂຕ …ເປ… ທສ຺ເສຕາ’’ຕິ. ອາປາຖໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຠຄວາ ປຏິສຣຓໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ ຘມ຺ມາ. ເຕນາຫ ‘‘ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ປຏິສຣຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ປຏິສຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ປຏິວິຊ຺ຌນວເສນ ຠຄວາ ປຏິສຣຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ເຕນາຫ ‘‘ອປິ ຈາ’’ຕິອາທິ. ຜສ຺ໂສ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຏິວິຊ຺ຌນກວເສນ ຜສ຺ໂສ ຎາຓສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕເຍວ ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ‘‘ອຫໍ ກິນ຺ນາໂມ’’ຕິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ, ຠຄວາ ຈສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຫໍ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ. ອຸປຏ຺ຐາຕູຕິ ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕຸ. ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຏິຠາຕູຕິ ຠຄວໂຕ ເອວ ຠາໂຄ ໂຫຕຸ, ຠຄວາວ ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຠຄວໂຕ ຠາໂຄ ຍທິທໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອກ຺ຂານໍ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສວນໍ ຠາໂຄຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວຎ຺ຫິ ສທ຺ທລກ຺ຂເຓນ ສເມຕິ. ເກຈິ ປນ ປຏິຠາຕູຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ ຎາເຓນ ທິສ຺ສຕຸ ເທສີຍຕູຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫເຍວ ໂນ ກເຖຕ຺ວາ ເທຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ພາລສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຈ ກາຍສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ກມ຺ມໍ…ເປ… ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ. ຊວາເປຕ຺ວາຕິ ຄຫິຕຊວນໍ ກຕ຺ວາ, ຍຖາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຕ຺ວາ. ຍທິ ນິຣຸທ຺ຘາ, ກຖໍ ອປ຺ປຫີນາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຠວຕິ ຫິ ຕໍສທິເສປິ ຕພ຺ໂພຫາໂຣ ຍຖາ ‘‘ສາ ເອວ ຕິຕ຺ຕິຣີ, ຕາເນວ ໂອສຘານິ, ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນາ’’ຕິ ຈ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ຕທຕ຺ຖວິເສສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຂຍຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິກາຍນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄຫຓປຸພ຺ພກໍ ກາຍໍ. ປາຬິຍໍ ‘‘ພາເລນາ’’ຕິ ກຣຓວຈນໍ ນິສ຺ສກ຺ເກຕິ ອາຫ ‘‘ພາລໂຕ’’ຕິ. ຠາວິນາ ສຫ ປຏິສນ຺ຘິນາ ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ. ໂຍ ປນ ເອກນ຺ຕໂຕ ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸໍ ຠພ຺ໂພ, ໂສ ຠາວິນາ ປຏິສນ຺ຘິນາ ‘‘ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ’’ຕິ, ຕໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສ ຈ ຍາວ ອຣິຍຠູມິໍ ນ ໂອກ຺ກມຕິ, ຕາວ ພາລຘມ຺ມສມງ຺ຄີ ເອວາຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ໂພປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ພາໂລ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ ຂີຓາສໂວ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ ຂີຓາສວ-ສທ຺ເທນ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ ວິເສສິໂຕ. ຍທິ ເອວໍ ເສກ຺ຂາ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂສຕາປນ຺ນາ’’ຕິອາທິ. ເຕ ຫິ ສິຂາປຕ຺ຕປຓ຺ຑິຈ຺ຈຠາວລກ຺ຂຓາຠາວໂຕ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ຂີຓາສວາ ວິຍ, ພລວຕຣານໍ ປນ ພາລຘມ຺ມານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ພາລາຕິປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວິຍ. ຠຊິຍມານາ ປນ ຈຕຸສຈ຺ຈສມ຺ປຏິເວຘໍ ອຸປາທາຍ ປຓ຺ຑິຕປກ຺ຂໍ ຠຊນ຺ຕິ, ນ ພາລປກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນາຕິ.

ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐. ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ຂຕໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ໂມປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໍ ອຸປາທາຍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕຖາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ໂມປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸປາທາຍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ໂມຕິ ຍຖາຣຫໍ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຕາ. ເຍສໍ ວິເນຍ຺ຍານໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທເທສນາເຍວ ສຸໂພຘໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕສໍ ວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ເທສິໂຕ. ເຍສໍ ປນ ວິເນຍ຺ຍານໍ ຕທຸຠຍສ຺ມິໍ ວິຠຊ຺ຊ ສຸເຕ ເອວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ ຕທຸຠຍໍ ວິຠຊ຺ຊ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນ ຈ ຘມ຺ເມ’’ຕິ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠາໂວ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຈຍນິພ຺ພຕ຺ຕຕາ. ອສຠາວຘມ຺ເມ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ສຠາວຘມ຺ເມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ຈ ຊາຕິ ຊຣາ ມຣຓຎ຺ຈ ສຠາວຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ, ເຍສໍ ປນ ຂນ຺ຘານໍ ຊາຕິ ຊຣາ ມຣຓຎ຺ຈ, ເຕ ເອວ ສຠາວຘມ຺ມາ, ອຖ ກສ຺ມາ ເທສນາຍ ເຕ ຄຫິຕາຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ, ຊາຕິ ຊຣາ ມຣຓຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈຍນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ສຠາວຘມ຺ມານໍ ວິກາຣມຕ຺ຕໍ, ນຎ຺ເຎສໍ, ຕສ຺ມາ ເຕ ຄຫິຕາຕິ. ອຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານນ຺ຕິ ນ ວິເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລານໍ ມຄ຺ຄຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຕຖາຄຕຸປ຺ປາທາຍຕ຺ຕາ, ອຖ ໂຂ ສາ ຕຖາຄຕານໍ ອຸປ຺ປາເທປິ ອນຸປ຺ປາເທປິ ໂຫຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ສາ ກາມໍ ອສງ຺ຂຕາ ວິຍ ຘາຕຸ ນ ນິຈ຺ຈາ, ຕຖາປິ ‘‘ສພ຺ພກາລິກາ’’ຕິ ເອເຕນ ຊາຕິປຈ຺ຈຍໂຕ ຊຣາມຣຓຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຊາຕິເຍວ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ຊາຕິປຈ຺ຈຍາຕິ ຈ ຊາຕິສງ຺ຂາຕປຈ຺ຈຍາ. ເຫຕຸມ຺ຫິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ, ຍາຍໍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕາ ຕສ຺ສ ພ຺ຍຠິຈາຣາຠາວໂຕ. ອິທານິ ນ ກທາຈິ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ ໂຫຕິເຍວາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ນິຍເມຕິ. ອຸຠເຍນປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ຍຕ຺ຖ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ອວສ຺ສໍຠາວິຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຐິຕາວ ສາ ຘາຕູ’’ຕິ. ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ສ ວເສນ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິ, ສາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ. ຘມ຺ເມຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນ ຘມ຺ເມ. ນິຍເມຕິ ວິເສເສຕິ. ເຫຕຸຄຕວິເສສສມາໂຍໂຄ ຫິ ເຫຕຸຜລສ຺ສ ເອວໍ ຘມ຺ມຕານິຍາໂມ ເອວາຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຐິຕາວ ສາ ຘາຕູຕິ ຍາຍໍ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ, ເອສາ ຘາຕຸ ເອສ ສຠາໂວ. ຕຖາຄຕານໍ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຸທ຺ຘຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຍມາໂນ, ມຊ຺ເຌ ຈ ປຏິວິຊ຺ຌິຍມາໂນ ນ ຕຖາຄເຕຫິ ອຸປ຺ປາທິໂຕ, ອຖ ໂຂ ສມ຺ຠວນ຺ຕສ຺ສ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ສພ຺ພກາລໍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍໂຕ ສມ຺ຠໂວຕິ ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ, ເກວລໍ ປນ ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນໂຕ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ປເວທນໂຕ ຈ ຕຖາຄໂຕ ‘‘ຘມ຺ມສາມີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ອປຸພ຺ພສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຐິຕາວ ສາ ຘາຕູ’’ຕິ. ສາ ເອວ ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິປລ຺ລາສາຠາວໂຕ ເອວໍ ອວພຸຊ຺ຌມານສ຺ສ ເອຕສ຺ສ ສຠາວສ຺ສ, ເຫຕຸໂນ ວາ ຕເຖວ ຠາວໂຕ ຐິຕຕາຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ, ຊາຕິ ວາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິ ປວຕ຺ຕອາຍູຫນ-ສໍໂຍຄ-ປລິໂພຘ-ສມຸທຍ-ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕີຕິ ຕທຸປ຺ປາທາທິຠາເວນສ຺ສາ ຐິຕຕາ ‘‘ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ’’ຕິ ຜລໍ ປຕິ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ເຫຕຸເມວ ວທຕິ. ຘາຣີຍຕິ ປຈ຺ຈເຍຫີຕິ ວາ ຘມ຺ໂມ, ຕິຏ຺ຐຕິ ຕຕ຺ຖ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຜລນ຺ຕິ ຐິຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິ. ຘມ຺ໂມຕິ ວາ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຜລສ຺ສ ຘາຣຓໂຕ, ຕສ຺ສ ຐິຕິ ສຠາໂວ, ຘມ຺ມໂຕ ຈ ອຎ຺ໂຎ ສຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ມາຕິກາ ໔). ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິ ເອວ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ. ສາ ເອວ ຘາຕຸ ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ສຠາວສ຺ສ, ເຫຕຸໂນ ວາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕາຠາວໂຕ, ‘‘ນ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍມານສ຺ສ ຈ ຕພ຺ຠາວາຠາວໂຕ ນິຍາມຕາ ວວຕ຺ຖິຕຠາໂວຕິ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ. ຜລສ຺ສ ວາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຊາຕິຍາ ສຕິ ສມ຺ຠໂວ ຘມ຺ເມ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຐິຕຕາຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ, ອສຕິ ອສມ຺ຠໂວ ຘມ຺ມນິຍາມຕາຕິ ເອວໍ ຜເລນ ເຫຕຸໍ ວິຠາເວຕິ, ຕໍ ‘‘ຐິຕາວ ສາ ຘາຕູ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມສໍ ຊຣາມຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຕາສງ຺ຂາຕໍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣເຓນ ອຠິມຸຂໍ ພຸຊ຺ຌຕິ ຍາຖາວໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ເອວ ອຠິສເມຕິ ອຠິມຸຂໍ ສມາຄຈ຺ຉຕິ, ອາທິໂຕ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ອຸທ຺ທິສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເມວ ອຸທ຺ເທສໍ ປຣິໂຍສາເປນ຺ໂຕ ເທເສຕິ. ຍຖາອຸທ຺ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສນວເສນ ປກາເຣຫິ ຎາເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາເປຕິ. ປກາເຣຫິ ເອວ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ປຏ຺ຐເປຕິ. ຍຖານິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ປຏິນິທ຺ເທສວເສນ ວິວຣຕິ ວິຠຊຕິ. ວິວຏຎ຺ຫິ ວິຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ເຫຕູທາຫຣຓທສ຺ສເນຫິ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ. ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ໂຕ ຕຖາ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ນິຄມນວເສນ ປສ຺ສຖາຕິ ຈາຫ.

ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິອາທີສູຕິ ຊາຕິອາທີນໍ ຊຣາມຣຓປຈ຺ຈຍຠາເວສຸ. ເຕຫິ ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫີຕິ ຍາວຕເກຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຍໍ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຣຫໍ, ອວິກເລຫິ ເຕເຫວ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ອູນາຘິເກຫີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນູນາຘິເກເຫວາ’’ຕິ. ຍຖາ ຕໍ ຈກ຺ຂຸຣູປາໂລກມນສິກາເຣຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວຕິ. ເຕນ ຕໍຕໍຜລນິປ຺ຜາທເນ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍາ ຕປ຺ປກາຣຕາ ຕຖຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສາມຄ຺ຄິນ຺ຕິ ສໂມຘານໍ, ສມວາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສມ຺ຠວາຠາວໂຕຕິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຕຖາວິຘປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍຎ຺ຫິ ສຕິປິ ຜລສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊເນ ຕສ຺ສາວິຕຖຕາ ສິຍາ. ອຎ຺ຎຘມ຺ມປຈ຺ຈເຍຫີຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຜລຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍຫິ. ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຜລຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ນ ຫິ ກທາຈິ ຈກ຺ຂຸຣູປາໂລກມນສິກາເຣຫິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ສິຍາ, ຕສ຺ສາ ສາມຄ຺ຄິຍາ ອຎ຺ຎຖຕາ ນາມ ສິຍາ, ນ ເຈຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ‘‘ອນຎ຺ຎຖຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈຍໂຕຕິ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ປຈ຺ຈຍສມູຫໂຕຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ຕາ-ສທ຺ເທນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ ຍຖາ ‘‘ເທໂວເຍວ ເທວຕາ’’ຕິ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ສມູໂຫ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ສມູຫຕ຺ໂຖ ຕາສທ຺ໂທ ຍຖາ ‘‘ຊນານໍ ສມູໂຫ ຊນຕາ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ລກ຺ຂຓໍ ປເນຕ຺ຖ ສທ຺ທສຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ນ ນິຈ຺ຈໍ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈໍ. ຊຣາມຣຓໍ ນ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ວິກາຣຠາວໂຕ ອນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ສງ຺ຂຕາທີສຸປິ. ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕໍ ສຫິເຕເຫວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕພ຺ພໂຕ ຍຖາສຠາວໍ ສເມຈ຺ຈ ສມ຺ຠຸຍ຺ຍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕໍ. ປຈ຺ຈຍາຣຫໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ນ ວິນາ ເຕນ ສຫິຕສເມຕເມວ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຈ຺ຈເຍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ຂຍສຠາວນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊນສຠາວໍ. ວິຄຈ຺ຉນກສຠາວນ຺ຕິ ສກຠາວໂຕ ອປຄຈ຺ຉນກສຠາວໍ. ວິຣຊ຺ຊນກສຠາວນ຺ຕິ ປລຸຊ຺ຊນກສຠາວໍ. ນິຣຸຊ຺ຌນກສຠາວນ຺ຕິ ຂຓຠງ຺ຄວເສນ ປຠງ຺ຄຸສຠາວໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ຊຣາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ຊນກປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ກມ຺ມາທີນໍ. ກິຈ຺ຈານຸຠາວກ຺ຂເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈານຸຠາໂວ ນາມ ຍຖາ ປວຕ຺ຕມາເນ ປຈ຺ຈເຍ ຕສ຺ສ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ປວຕ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕນກ຺ຂເຓ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ຜລຸປ຺ປາທນໍ ປຕິ ພ຺ຍາວໂຏ ນາມ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຍ ຘມ຺ມາ ຣູປາທໂຍ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸປລພ຺ຠມານາ, ເຕສໍ ຕໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣີຍຕິ, ເອວໍ ຊາຕິຍາປິ ສາ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພາ ຕໍຂຓູປລທ຺ຘໂຕຕິ. ຍທິ ເອວໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕວ ຊາຕິຍາ ກຸໂຕຈິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິທ຺ຘິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ເອເກນ ປຣິຍາເຍນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຊາຍມານຘມ຺ມານໍ ວິກາຣຠາເວນ ອຸປລທ຺ຘພ຺ພຕ຺ຕາ. ຍທິ ນິປ຺ຜນ຺ນຘມ຺ມາ ວິຍ ຊາຕິ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕວ ຕສ຺ສາ ກຸໂຕຈິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາ, ນ ເຈວໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ອຖ ໂຂ ອນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ວິກາຣຠາເວນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອເກນ ປຣິຍາເຍເນຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈາຕິອາທີນິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ປນ ຊຣາມຣເຓ, ຊນກປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ກິຈ຺ຈານຸຠາວກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສ ອລພ຺ຠນໂຕ. ເຕເນວ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ…ເປ… ອນິຈ຺ຈໍ ນາມ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສວິປສ຺ສນາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຫ-ສທ຺ໂທ ອປ຺ປຘານຠາວທີປໂນ ‘‘ສມກ຺ຂິກໍ, ສມກສ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອປ຺ປຘານຠູຕາ ຫິ ວິປສ຺ສນາ, ຍຖາຠູຕທສ຺ສນມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ປຊານາຕິ. ‘‘ປຸຣິມໍ ອນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວສ຺ສປິ ຄຫຓໍ ສິຍາຕິ ‘‘ປຸຣິມໍ ອນ຺ຕໍ ອຕີຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈາຕິ ສສ຺ສຕາສງ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ ອຕີເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານຕໍ, ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປຕ຺ຕິອາສງ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຍໂຕ ປຠຸຕິ ອຫໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ນ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ອຕີເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ. ກສ຺ມາ? ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອາກາຣທ຺ວຍາວລມ຺ພນໂຕ. ຕສ຺ສາ ປນ ອຕີຕວຕ຺ຖຸຕາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສສ຺ສຕາຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປຕ຺ຕິອາກາຣນິສ຺ສິຕຕາ ທສ຺ສິຕາ ເອວ. ອາສປ຺ປນປຣິສປ຺ປນປວຕ຺ຕິກໍ ກຕ຺ຖຈິປິ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ກສ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ນ ວິຈາເຣຕພ຺ພເມຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກິໍກາຣຓນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ກາຣຓໍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນຠາໂວ, ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວິຕາ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຊາຕິລິງ຺ຄຸປປຕ຺ຕິໂຍຕິ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓາທິຊາຕິໍ, ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕາທິລິງ຺ຄໍ, ເທວມນຸສ຺ສາທິອຸປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ. ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຸປາທາຍ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຍໍ ສນ຺ຕານໍ ມຊ຺ຌິມໍ ປມາຓໍ, ເຕນ ຍຸຕ຺ໂຕ ປມາຓິໂກ, ຕທຠາວໂຕ ອຘິກຠາວໂຕ ວາ ‘‘ອປ຺ປມາຓິໂກ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກຈີຕິ ສາຣສມາສາຈຣິຍາ. ເຕ ຫິ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ອິສ຺ສເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ປຸພ຺ພກເຕນ ວາ ອເຫຕຸໂຕ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອເຫຕຸໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກງ຺ຂາປິ ຫິ ເຫຕຸປຣາມສນເມວາຕິ. ປຣມ຺ປຣນ຺ຕິ ປຸພ຺ພາປຣປ຺ປວຕ຺ຕິໍ. ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ກາລາຘິວຈນໍ, ຕຎ຺ຈ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈາຕິ ສສ຺ສຕາສງ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານຕໍ, ອຸຈ຺ເຉທາສງ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຸຈ຺ເຉທນກງ຺ຂາ, ຕໂຕ ປຣໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິຘາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິມາທິໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິທໍ ກຖໍ, ອິທໍ ກຖ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ກຖໍກຖາ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ກຖໍກຖີ. ເຕນາຫ ‘‘ວິຈິກິຈ຺ຉີ’’ຕິ. ກາ ເອຕ຺ຖ ຈິນ຺ຕາ? ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໍ ມຫາມາຕາຍ ປຸຕ຺ຕໍ. ມຸຓ຺ເຑສຸນ຺ຕິ ມຸຓ຺ເຑນ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຊາຄຣຓກາເລ ນ ສກ຺ກາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ມຸຓ຺ເຑສຸໍ ກຸລຘມ຺ມວເສນ ຍຖາ ເອກຈ຺ເຈ ກຸລຕາປສາ. ຣາຊຠເຍນາຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ສີຕິຠູຕນ຺ຕິ ອິທໍ ມຘຸຣກຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓວຈນໍ. ‘‘ເສຕຠູຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຸທເກ ຈິຣຏ຺ຐາເນນ ເສຕຠາວໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ຕໂນ ຂຕ຺ຕິຍຠາວໍ ກງ຺ຂຕິ ກຓ຺ໂຓ ວິຍ ສູຕປຸຕ຺ຕສຎ຺ຎີ, ສູຕປຸຕ຺ຕສຎ຺ຎີຕິ ສູຣິຍເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສຎ຺ຎີ. ຊາຕິຍາ ວິຠາວິຍມານາຍ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣາມສນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ເອວມ຺ປິ ສິຍາ ກງ຺ຂາ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສາປິ ຈ ຣາຊາໂນ ວິຍາຕິ ມນຸສ຺ສາປິ ຈ ເກຈິ ເອກຈ຺ເຈ ຣາຊາໂນ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວຸຕ຺ຕນຍເມວ ‘‘ສຓ຺ຐານາກາຣໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິອາທິນາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີ’’ຕິ ປເທ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວຕິ ປຣປຣິກປ຺ປິຕໍ ອນ຺ຕຣຕ຺ຕານໍ ວທຕິ. ໂສຬສໍສາທີນນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສຣີຣປຣິມາຓອງ຺ຄຸຏ຺ຐ-ຍວປຣມາຓຸປຣິມາຓຕາທິເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຊີວວິສຍາຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປນ ສາ ອຕ຺ຕຠາວວິສຍາວາຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອາຄຕິຄຕິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ຍຕາຍໍ ອາຄໂຕ, ຍຕ຺ຖ ຈ ຄມິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຘິປ຺ເປໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຫານສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ອິຕເຣປິ ຕໂຍຕິ ສກທາຄາມີອາທໂຍ ອວາຣິຕາ ເອວ. ‘‘ອຍຎ຺ຈ…ເປ… ສຸທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ນິປ຺ປເທສໂຕ ສຈ຺ຈສໍປຏິເວຘສ຺ສ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ.

ປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຫາຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ທສພລວຄ຺ໂຄ

໑. ທສພລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑. ປຐມໍ ທຸຕິຍສ຺ເສວ ສງ຺ເຂໂປ ປຐມສຸຕ຺ເຕ ສງ຺ເຂປວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທສິຕຕ຺ຕາ, ຕຎ຺ຈ ປນ ຠຄວາ ປຐມສຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ເທເສສິ, ທຸຕິຍໍ ຕໂຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ. ປຐມໍ ວາ ສໍຂິຕ຺ຕຣຸຈີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສງ຺ເຂປໂຕ ເທເສສິ, ທຸຕິຍໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ຕໂຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ. ສີຫສມານວຸຕ຺ຕິກາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ກເຖນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາວ ກເຖນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕວເສນ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຕສ຺ມິໍ ສໍວຓ຺ຓິເຕ ປຐມໍ ສໍວຓ຺ຓິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ທສພລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍທສພລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒. ຕຕ຺ຖາຕິ ທຸຕິຍສຸຕ຺ເຕ. ທສຫິ ພເລຫີຕິ ທສຫິ ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓຫິ ຎາຓພເລຫິ, ຕານິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ພລານີຕິ ຕຖາຄຕພລານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກາມຎ຺ຈ ຕານິ ເອກຈ຺ຈານໍ ສາວການມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຍາທິສານິ ປນ ພຸທ຺ຘານໍ ຐານາຏ຺ຐານຎາຓາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຕາທິສານິ ຕທຎ຺ເຎສໍ ກທາຈິປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ຫຕ຺ຖິກຸລານຸສາເຣນາຕິ ວກ຺ຂມານຫຕ຺ຖິກຸລານຸສາເຣນ. ກາຬາວກນ຺ຕິ ກຸລສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍ ນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ປກຕິຫຕ຺ຖິກຸລນ຺ຕິ ຄິຣິຈຣນທິຈຣວນຈຣາທິປ຺ປເຠທາ ໂຄຈຣິຍກາຬາວກນາມາ ສພ຺ພາປິ ພເລນ ປາກຕິກາ ຫຕ຺ຖິຊາຕິ. ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສານນ຺ຕິ ຖາມມຊ຺ຌິມານໍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ. ເອກສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍພລນ຺ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອກສ຺ສາຕິ ຈ ຕຖາ ເຫຏ຺ຐາກຖາຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ເທສນາໂສເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນາຣາຍນສງ຺ຆາຕພລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນາຣາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຣສ຺ມິໂຍ, ຕາ ພຫູ ນານາວິຘາ ອິໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນາຣາຍນໍ, ວຊິຣໍ, ຕສ຺ມາ ນາຣາຍນສງ຺ຆາຕພລນ຺ຕິ ວຊິຣສງ຺ຆາຕພລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍພລນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາກຕິກກາຍພລໍ. ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ອຕ຺ຕໂນ ພລາຠາວໂຕ, ຕໂຕ ເອວສ຺ສ ພາຫິຣກຕາ ລາມກຕາ ຈ. ຕທຸຠຍໍ ປນສ຺ສ ກາຣເຓນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ກາຍພລໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຕໂຕ ວິສຸໍເຍວ. ທສສຸ ຐາເນສຸ ທສສຸ ຎາຕພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ. ຍາຖາວປຏິເວຘໂຕ ສຍຎ຺ຈ ອກມ຺ປຍໍ, ປຸຄ຺ຄລຎ຺ຈ ຕໍສມງ຺ຄິໍ ເນຍ຺ເຍສຸ ອຘິພລໍ ກໂຣຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອກມ຺ປນຏ຺ເຐນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຏ຺ເຐນ ຈາ’’ຕິ.

ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕຕິ ກາຣຓຎ຺ຈ ກາຣຓໂຕ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ຜລໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິປຣິຍາເຍນ ອຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອກາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕທຸຠຍໍ ຠຄວາ ເຍນ ຎາເຓນ ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ເຫຕູ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ, ຕໍ ຕໍ ຐານໍ, ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ນ ເຫຕູ ນ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ, ຕໍ ຕໍ ອຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຐານຎ຺ຈ…ເປ… ຊານນໍ ເອກ’’ນ຺ຕິ. ກມ຺ມສມາທານານນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ກຕານໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານໍ, ກມ຺ມຎ຺ເຎວ ວາ ກມ຺ມສມາທານໍ. ຐານໂສ ເຫຕຸໂສຕິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ເຫຕຸໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຄຕິອຸປຘິກາລປໂຍຄາ ວິປາກສ຺ສ ຐານໍ, ກມ຺ມໍ ເຫຕຸ. ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນີປຏິປທາຊານນນ຺ຕິ ສພ຺ພຄຕິຄາມິນິຍາ ອຄຕິຄາມິນິຍາ ຈ ປຏິປທາຍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຊານນໍ, ພຫູສຸປິ ມນຸສ຺ເສສຸ ເອກເມວ ປາຓໍ ຫນນ຺ເຕສຸ ‘‘ອິມສ຺ສ ເຈຕນາ ນິຣຍຄາມິນີ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ສ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄາມິນີ’’ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ເອກວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາສງ຺ຂາຕານໍ ປຏິປຕ຺ຕີນໍ ອວິປຣີຕໂຕ ສຠາວຊານນໍ. ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລກຊານນນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທີຫິ ກາມຘາຕຸອາທີຫິ ວາ ພຫຸຘາຕຸໂນ, ຕາສໍເຍວ ຘາຕູນໍ ວິປຣີຕຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຘາຕຸໂນ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂລກສ຺ສ ຊານນໍ. ປຣສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປເຣສໍ ສຕ຺ຕານໍ. ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕາຊານນນ຺ຕິ ຫີນາທີຫິ ອຘິມຸຕ຺ຕີຫິ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຠາວສ຺ສ ຊານນໍ. ເຕສໍເຍວາຕິ ປຣສຕ຺ຕານໍເຍວ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຊານນນ຺ຕິ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣຠາວສ຺ສ ອປຣຠາວສ຺ສ ວຸທ຺ຘິຍາ ເຈວ ຫານິຍາ ຈ ຊານນໍ. ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ປຐມາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ, ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວິໂມກ຺ຂານໍ, ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສມາຘີນໍ, ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິອາທີນຎ຺ຈ ນວນ຺ນໍ ອນຸປຸພ຺ພສມາປຕ຺ຕີນໍ. ສໍກິເລສໂວທານວຸຏ຺ຐານຊານນນ຺ຕິ ຫານຠາຄິຍສ຺ສ, ວິເສສຠາຄິຍສ຺ສ ‘‘ໂວທານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານໍ, ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໘໒໘) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປຄຸຓຊ຺ຌານສ຺ສ ເຈວ ຠວງ຺ຄຜລສມາປຕ຺ຕີນຎ຺ຈ ຊານນໍ. ເຫຏ຺ຐິມໍ ເຫຏ຺ຐິມຎ຺ຫິ ປຄຸຓຊ຺ຌານໍ ອຸປຣິມສ຺ສ ອຸປຣິມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂວທານມ຺ປິ ‘‘ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠວງ຺ເຄນ ປນ ສພ຺ພຌາເນຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ເພນິວາສຊານນນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓນ ນິວຸຏ຺ຐກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຊານນໍ. ຈຸຕູປປາຕຊານນນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຍາຖາວໂຕ ຊານນໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາສວກ຺ຂຍຊານນໍ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓໍ, ມຄ຺ຄຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖ ປເນຕານິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕານິ ສໍວຓ຺ຓິຕານິ, ຕານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຠິຘມ຺ເມ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ພ຺ຍາໂມຫຠຍວເສນ ສຣຓປຣິເຍສນໍ ສາຣຊ຺ຊນໍ ສາຣໂທ, ພ຺ຍາໂມຫຠຍໍ. ວິຄໂຕ ສາຣໂທ ເອຕສ຺ສາຕິ ວິສາຣໂທ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເວສາຣຊ຺ຊໍ. ຕໍ ປນ ຎາຓສມ຺ປທໍ ປຫານສມ຺ປທໍ ເທສນາວິເສສສມ຺ປທໍ ເຂມໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຎາຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຈຕູສຸ ຐາເນສູ’’ຕິອາທິ. ຈຕູສູຕິ ປຣປຣິກປ຺ປິເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ. ປຣປຣິກປ຺ປິເຕສຸ ວາ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ເຕສຸ ໂຈທນາກາຣເຓສຸ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕຕິ ‘‘ອຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິຊານນ຺ເຕນ ຕຍາ. ອິເມ ຘມ຺ມາຕິ ‘‘ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອິທໍ ເຕຣສມໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ ອິເມ ຘມ຺ມາ. ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຂາເຕ ໂຈທນາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ໂກຈີຕິ ສມຓາທີຫິ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂຍ ໂກຈິ. ສຫ ຘມ຺ເມນາຕິ ສຫ ເຫຕຸນາ. ‘‘ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ເຫຕຸປຣິຍາໂຍ ອິຘ ຘມ຺ມ-ສທ຺ໂທ. ເຫຕູຕິ ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນເຫຕຸ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ກາຣໂກ ສມ຺ປາປໂກ ວາ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາຣຓໍ, ຕໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຈທນາວຕ຺ຖຸເມວ. ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຠາວໂຕ. ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອເຂມປ຺ປຕ຺ຕຣູປາຍ ໂຈທນາຍ ອນຸປທ຺ທວໍ ປຕ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈລຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ. ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ວິສາຣທຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອິເມ ອາສວາຕິ ກາມາສວາທີສຸ ອິເມ ນາມ ອາສວາ ນ ປຣິກ຺ຂີຓາຕິ ອາສວກ຺ຂຍວຈເນເນຕ຺ຖ ສພ຺ພກິເລສປ຺ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ໂສ ກິເລໂສ ອຕ຺ຖິ, ໂຍ ສພ຺ພໂສ ອາສເວສຸ ຂີເຓສຸ ນປ຺ປຫີເຍຍ຺ຍ. ອນ຺ຕຣາຍິກາຕິ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ, ສຄ຺ຄວິໂມກ຺ຂາຘິຄມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ໂຍ ສໍກິເລສໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ໂສ ‘‘ນິຍ຺ຍານິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ເມ ນິຍ຺ຍນ຺ເຕ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ນິຍ຺ຍານິໂກຕິ ໂວຫຣິໂຕ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ‘‘ໂສ ນ ນິຍ຺ຍາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກຖໍ ປນ ເທສນາຘມ຺ໂມ ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ? ນິຍ຺ຍານຕ຺ຖສມາຘານໂຕ, ໂສ ອເຠໂທປຈາເຣນ ‘‘ນິຍ຺ຍາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ‘‘ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ’’ຕິ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ນ ໂກຈິ ວິໂຣໂຘ.

ອຸສຠສ຺ສ ອິທນ຺ຕິ ອາສຠໍ, ອສນ຺ຕສນຏ຺ເຐນ ອາສຠໍ ວິຍາຕິ ອາສຠໍ, ເສຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ. ອາສຠຏ຺ຐານຏ຺ຐາຍິຕາຍ ອາສຠາ ນາມ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘາ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕປຏິຊານນວເສນ ອຠິມຸຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຈຕສ຺ໂສ ວາ ປຣິສາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອາສຠາ. ຈຕສ຺ໂສປິ ຫິ ປຣິສາ ພຸທ຺ຘາຠິມຸຂາ ເອວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຣມ຺ມຸຂາ. ອິທມ຺ປີຕິ ‘‘ອຸສໂຠ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ປທໍ. ຕສ຺ສາຕິ ນິສຠສ຺ສ. ເຍສໍ ພລຸປ຺ປາທາວຏ຺ຐານານໍ ວເສນ ອຸສຠສ຺ສ ອາສຠຓ຺ຐານໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕໂຕ ສາຕິສຍານໍ ເອວ ເຕສໍ ວເສນ ອາສຠຓ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປມໍ ນາມ ພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ ນິທສ຺ສນຠາເວນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິຫີນເມວ. ຕິຏ຺ຐມາໂນ ຈາຕິ ອຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕປິ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ເອວ ປຏິຊານາຕິ ນາມ. ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນຸຊານາຕິ.

ອຏ຺ຐ ໂຂ ອິມາຕິ ອິທໍ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓສ຺ສ ພລທສ຺ສນໍ. ຍຖາ ຫິ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ ປຣິສໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎູນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາຘນສມຕ຺ຖາຍ ກຖາຍ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ເຉກຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ອິມາ ອຏ຺ຐ ປຣິສາ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓສ຺ສ ພລໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິສາສູ’’ຕິ. ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາຕິ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ສມູໂຫ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ມາຣປຣິສາຕິ ມາຣກາຍິການໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ສມູໂຫ. ມາຣສທິສານໍ ມາຣານໍ ປຣິສາຕິ ມາຣປຣິສາ. ສພ຺ພາ ເຈຕາ ປຣິສາ ອຸຄ຺ຄຏ຺ຐານທສ຺ສນວເສນ ຄຫິຕາ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຣາຊາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປກຕິວຈນມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຸຄ຺ຄາ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕີສຸ ເວເທສຸ ກຸສລາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄຫປຕໂຍ ນານາໂວຫາເຣສຸ ຈ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕາຍ ຈ ກຸສລາ, ສມຓາ ສກວາທປຣວາເທສຸ ກຸສລາ, ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມກຖາກຖນໍ ນາມ ອຕິວິຍ ຠາຣິຍໍ. ເທວານໍ ອຸຄ຺ຄຠາເວ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ອມນຸສ຺ໂສຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ມນຸສ຺ສານໍ ສກລສຣີຣໍ ກມ຺ປຕິ, ເຕສໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາປິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕາ ວິສຎ຺ຎິຕາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອມນຸສ຺ສປຣິສາ ອຸຄ຺ຄາ. ອິຕິ ເຈຕາ ປຣິສາ ອຸຄ຺ຄຏ຺ຐານທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຍາມາທິປຣິສາ ນ ຄຫິຕາຕິ? ຠຸສໍ ກາມາຠິຄິທ຺ຘຕາຍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣວິຣຫໂຕ. ຍາມາທໂຍ ຫິ ອຸຬາຣຸຬາເຣ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ຕາ ຕຕ຺ຖາຠິຄິທ຺ຘຕາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ສຠາເວນ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປນ ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ອານຸຠາເວນ ອາກຑ຺ຒິຍມານາ ກທາຈິ ເນສໍ ປຍິຣຸປາສນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ ຕາທິເສ ມຫາສມເຍ. ເຕເນວ ຫິ ວິມານວຕ຺ຖຸເທສນາປິ ຕໍນິມິຕ຺ຕາ ພຫຸລາ ນາໂຫສິ. ເສຏ຺ຐນາທນ຺ຕິ ເກນຈິ ອປ຺ປຏິຫຕຠາເວນ ອຸຕ຺ຕມນາທໍ. ອຠີຕນາທນ຺ຕິ ເວສາຣຊ຺ຊໂຍຄໂຕ ກຸໂຕຈິ ນິພ຺ຠຍນາທໍ. ສີຫນາທສຸຕ຺ເຕນາຕິ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ອາຄເຕນ ສີຫນາທສຸຕ຺ເຕນ. ສຫນໂຕຕິ ຂມນໂຕ. ຫນນໂຕຕິ ວິຘມນໂຕ ວິທ຺ຘໍສນໂຕ. ຍຖາ ວາຕິອາທິ ‘‘ສີຫນາທສທິສໍ ວາ ນາທໍ ນທຕີ’’ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນໍ.

ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ປທໍ. ປຎ຺ຎາປຠາວິຕນ຺ຕິ ຈິຣກາລປຣິຠາວິຕາຍ ປາຣມິຕາປຎ຺ຎາຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຸປ຺ປາທິຕໍ. ກຣຸຓາປຠາວິຕນ຺ຕິ ‘‘ກິຈ຺ຉໍ ວຕາຍໍ ໂລໂກ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ມຫາກຣຸຓາຍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ. ຍຖາ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ປຠຸຕິ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄມນວິໂຣຘິນີ ປຏິປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ຕຸສິຕຠວນໂຕ ນິຍຕຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ ຈ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ທຸຕິຍຕຕິຍນຍາ ຈ ຄຫິຕາ. ຜລກ຺ຂເຓຕິ ອຄ຺ຄຜລກ຺ຂເຓ. ປຏິເວຘນິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ວຊິຣູປມຕາເຍວ ສາຕິສໂຍ ປຏິເວໂຘຕິ ‘‘ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສປິ ເທສນາຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ພຸຊ຺ຌນມຕ຺ເຕນ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິ…ເປ… ຜລກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕນໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ຍາວ ປຣິນິພ຺ພານາ ເທສນາຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິ, ຕສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິຕສ຺ສ ຘມ຺ມຈກ຺ກສ຺ສ ຐານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິຕຈກ຺ກສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ຐານໍ ວິຍ. ອຸຠຍມ຺ປີຕິ ປິ-ສທ຺ເທນ ໂລກິຍເທສນາຎາຓສ຺ສ ອິຕເຣນ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓຕາວເສນ ສມານຕໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ອຸຣສິ ຊາຕຕາຍ ອຸຣໂສ ສມ຺ຠູຕນ຺ຕິ ໂອຣສໍ ຎາຓໍ.

ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອນວເສສໂຕ ຣູປສ຺ສ ສຣູປນິທສ຺ສນຕ຺ໂຖຕິ ຕສ຺ສ ‘‘ອິທໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ສາຘາຣຓໂຕ ຈ ສຣູປນິທສ຺ສນມາຫ. ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປນ຺ຕິ ເອເຕນ ອນວເສສໂຕ ‘‘ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຣູປໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວໍ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣຸປ຺ປນສຠາວຎ຺ເຈວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣຸປ຺ປນໍ ສີຕາທິວິໂຣຘິປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ວິສທິສຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາທິເຠທໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ລກ຺ຂຓ…ເປ… ວເສນາຕິ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາທິລກ຺ຂຓວເສນ ສນ຺ຘາຣຓາທິຣສວເສນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານວເສນ ຠູຕຕ຺ຕຍາທິປທຏ຺ຐານວເສນ ຈ. ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສາຕິ ເອວໍ ສາຘາຣຓໂຕ ຈ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ຈ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ. ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປາທາ, ອຕ຺ຖິຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິໂຣຘວິໂຣຘີ ຫິ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນິໂຣເຘ ອສຕິ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມຠເວ ສິທ຺ຘາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ ຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ກມ຺ມສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ຈ ຕີຫິ ອຕີຕກາລິກຕ຺ຕາ ເຕສໍ ສຫກາຣີກາຣຓຠູຕໍ ອຸປາທານມ຺ປິ ຄຫິຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈເຍສຸ ກພຬີກາຣອາຫາຣສ຺ສ ພລວຕາຍ, ໂສ ເອວ ຄຫິໂຕ, ‘‘ອາຫາຣສມຸທຍາ’’ຕິ ປນ ຄຫິເຕນ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຕາມຕ຺ເຕນ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕານິປິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທ຺ວາທສສມຸຏ຺ຐານິກໍ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໂຕ ທສ຺ສນມ຺ປິ ຠວິຕພ຺ພເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓນ຺ຕິອາທິນາ ກາລວເສນ ອຸທຍທສ຺ສນມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠູຕວເສນ ມຄ຺ເຄ ອຸທຍໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອິຘ ສນ຺ຕຕິວເສນ ອນຸກ຺ກເມນ ຂຓວເສນ ປສ຺ສຕິ. ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາເຓນ ອວິຊ຺ຊາຍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘໂຕ ອນາຄຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍາຠາເວ ອຠາວໂຕ. ປຈ຺ຈຍນິໂຣເຘນາຕິ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນິໂຣຘຠາເວນ. ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຫາຣນິໂຣຘາຕິ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍສ຺ສ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ອຠາວາ. ຣູປນິໂຣຘາຕິ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ສ ອຠາໂວ ໂຫຕິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຠວກາລວເສນ ເຫຕຸທ຺ວຍທສ຺ສນໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ປທຏ຺ຐານວເສນ ປເຄວ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອິຘ ສນ຺ຕຕິວເສນ ທິສ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ຂຓວເສນ ປສ຺ສຕິ.

ອິຕິ ເວທນາຕິອາທີສຸປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸຂາທິເຠທນ຺ຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂອທຸກ຺ຂມສຸຂາທິວິຠາຄໍ. ຣູປສຎ຺ຎາທິເຠທນ຺ຕິ ຣູປສຎ຺ຎາ, ສທ຺ທ… ຄນ຺ຘ… ຣສ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພ … ຘມ຺ມສຎ຺ຎາທິວິຠາຄໍ. ຜສ຺ສາທິເຠທນ຺ຕິ ຜສ຺ສເຈຕນາມນສິກາຣາທິວິຠາຄໍ. ລກ຺ຂຓ…ເປ… ວເສນາຕິ ອິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓາທິລກ຺ຂຓວເສນ ອິຏ຺ຐາກາຣສມ຺ໂຠຄຣສາທິຣສວເສນ ກາຍິກອສ຺ສາທາທິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານວເສນ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓາທິປທຏ຺ຐານວເສນ. ‘‘ຜຸຏ຺ໂຐ ເວເທຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ສຎ຺ຊານາຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ເຈເຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໙໓) ວຈນໂຕ ຕີສຸ ເວທນາທີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຜສ຺ສສມຸທຍາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ວິຎ຺ຎາຓປ຺ປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ນາມຣູປສມຸທຍາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕສໍເຍວ ວເສນາຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ ເວທນານິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິນາ ເຕສໍເຍວ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ສມຸທຍຕ຺ຖງ຺ຄມວເສນ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອວິສໂຍປິ ສປ຺ປເທໂສ ສີຫນາໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ອິທານິ ນິປ຺ປເທໂສ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ສງ຺ເຂປໂຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປຈ຺ຈຍາກາຣວິສໂຍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣໂຓ ທສ຺ສີຍຕີຕິ ອາຫ, ‘‘ອຍມ຺ປິ ອປໂຣ ສີຫນາໂທ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປາຬິຍາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຌ຺ຕີ’’ຕິ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ຠາເວ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ຠາວສ຺ສ, ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ນິໂຣເຘ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ນິໂຣຘສ຺ສ ກຖເນນ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຍລກ຺ຂເຓ ນິຍໂມ ທສ຺ສິໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ເອວ, ນາສຕິ, ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ ເອວ, ນານຸປ຺ປາທາ, ນິໂຣຘາ ເອວ, ນານິໂຣຘາ’’ຕິ. ເຕເນທໍ ລກ຺ຂຓໍ ອນ຺ໂຕຄຘນິຍມໍ ອິຘ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນິໂຣໂຘຕິ ຈ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ວິຣາຄາ ວິຄເມນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ’’ຕິອາທິ. ນິໂຣຘວິໂຣຘີ ຈ ອຸປ຺ປາໂທ, ເຍນ ໂສ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘວິຠາເຄນ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. ເຕເນຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ອສຕິ ນິໂຣເຘ ອຸປ຺ປາໂທ ນາມ, ໂສ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິຠາໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິທເມວ ຫິ ລກ຺ຂຓໍ. ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ‘‘ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ປເຣນ ປຸຣິມໍ ວິເສສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕມານໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ມຄ຺ເຄນ ອນິຣຸຊ຺ຌນສຠາວຎ຺ຈາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ທ຺ວິຘາປິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ລກ຺ຂຓສ຺ສ ນິທ຺ເທສໍ ວທນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນິໂຣໂຘວ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິຠາໂວປິ ນິໂຣໂຘ ເອວາຕິ ນຕ຺ຖິຠາວວິຣຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ອນິໂຣໂຘຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ອນິໂຣຘສງ຺ຂາເຕນ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ອຸປ຺ປາທໍ ວິເສເສຕິ. ຕໂຕ ອິຘ ນ ເກວລໍ ອຕ຺ຖິຠາວມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ອຖ ໂຂ ອນິໂຣຘສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວເມຕໍ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍວຈນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພຠາເວນ ສາຕ຺ຖກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂກ ປນາຍໍ ອນິໂຣໂຘ ນາມ, ໂຍ ‘‘ອຕ຺ຖິຠາໂວ, ອຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ອປ຺ປຫີນຠາໂວ ຈ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຜລຠາເວນ ຜລຸປ຺ປາທນາຣຫຕາ ຈາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍໍ ອຸທານຏ຺ຐກຖາຍໍ (ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໑). ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິຠຊນາທິວເສນາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ທ຺ວາທສປທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ສ ວິຠຊນວເສນ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ທສພລສຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ເທສິຕາກາໂຣ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປຈ຺ຈຍາກາຣມຕ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປຈ຺ຈຍາກາຣຘມ຺ໂມ’’ຕິ. ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິຍາ ອກຣເຓນ ວິຠູໂຕ, ໂສ ປນ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ສທ຺ທໂຕ ຈ ປິຫິໂຕ ເຫຏ຺ຐາມຸຂຊາໂຕ ວາ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອນິກຸຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ. ວິວໂຏຕິ ວິຠາວິໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິໂຕ’’ຕິ. ປກາສິໂຕຕິ ຎາໂຓຠາເສນ ໂອຠາສິໂຕ ອາທີປິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ທີປິໂຕ ໂຊຕິໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ. ສິພ຺ພິຕຄຓ຺ຐິຕນ຺ຕິ ວາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕໍ, ສິພ຺ພິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ຐາເນ ວາເກນ ຄຓ຺ຐິຕຎ຺ຈ. ຉິນ຺ນປິໂລຕິກາຠາເວນ ວິຄຕປິໂລຕິໂກ ຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ສ ຉິນ຺ນປິໂລຕິກສ຺ສ ປຏິໂລມຕາ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນຕາຠາເວນາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນ ເຫຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ນິວາສນປາຣຸປນໍ ປຣິຄ຺ຄຫຓໍ. ສຍໍ ປຏິຠານໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ. ວຑ຺ເຒນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສມຍໍ. ສມຓກຈວຣນ຺ຕິ ສມຓເວສຘາຣຓວເສນ ສມຓປຏິຣູປຕາຍ ສມຓານໍ ກຈວຣຠູຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຣູປປວຕ຺ຕິຍາ ກຣຓ຺ຑໍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ຘຸຕ຺ຕໍ ວາຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ກາຣຓ຺ຑໂວ, ທຸສ຺ສີໂລ. ຕໍ ກາຣຓ຺ຑວໍ. ນິທ຺ຘມຖາຕິ ນີຫຣຖ. ກສມ຺ພຸນ຺ຕິ ສມຓກສຏໍ. ອປກສ຺ສຖາຕິ ອປກຑ຺ຒຖ ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປລາເປຕິ ປລາປສທິເສ. ຕຖາ ຫິ ຕຓ຺ຑຸລສາຣຣຫິໂຕ ຘຎ຺ຎປຏິຣູປໂກ ຖຸສມຕ຺ຕໂກ ປລາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ສີລາທິສາຣຣຫິໂຕ ສມຓປຏິຣູປໂກ ປລາໂປ ວິຍາຕິ ປລາໂປ, ທຸສ຺ສີໂລ. ເຕ ປລາເປ. ວາເຫຖາຕິ ອປເນຖ. ປຕິສ຺ສຕາຕິ ພາຬ຺ຫສຕິຕາຍ ປຕິສ຺ສຕາ ໂຫຖາຕິ.

ສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊິເຕນາຕິ ຣາຊູປທ຺ທວາທີຫິ ອນຸປທ຺ທຸເຕນ ‘‘ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ ໂອຕິຓ຺ຓໍ ຊາຕິອາທິສໍສາຣຠຍໍ ວິຊິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຏ຺ຏນິສ຺ສຣຓຕ຺ຖໍ ອາຄຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ວເສນ ປພ຺ພຊິເຕນ. ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຈາເຣນ ອຠິຊາໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຍໂຕ ກຸໂຕຈີ’’ຕິອາທິ. ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ໂຕຕິ ຊາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠິຊາໂຕ. ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອງ຺ຄານິ ສມ຺ມາປຘານິຍງ຺ຄຠາເວນ, ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ນິຣເປກ຺ຂຠາເວນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠນ຺ຕສ຺ສ ຕຖາປວຕ຺ຕວີຣິຍວເສນ ‘‘ຕໂຈ ເອກໍ ອງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ນວສຸ ຐາເນສຸ ສມາຘາຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ກາລວເສນ ປຎ຺ຈສຸ, ອິຣິຍາປຖວເສນ ຈຕູສູ’’ຕິ ເອວໍ ນວສຸ ຐາເນສຸ ວີຣິຍໍ ສມາຘາຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

ໂສ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕີຕິ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄໂລ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສ ອກຣເຓນ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ. ສກໍ ວາ ອຕ຺ຖໍ ສທຕ຺ຖໍ ກ-ກາຣສ຺ສ ທ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ກຸສີຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຣິຫາຍນໍ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຉ ທ຺ວາຣານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິສຊ຺ຊາວເສນ ປີຐມທ຺ທນໂຕ ປີຐມທ຺ທໂນ, ນິຣສ຺ສນວຈນໍ ຕສ຺ສ, ກສ຺ສຈິປຕ຺ຖສ຺ສ ອຘາຣຓໂຕ ເກວລໍ ປີຐຠາຣຠູໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ‘‘ມຂມທ຺ທໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຕ຺ຖ ທານມິຈ຺ຉາຍ ປເຣສໍ ມຂໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລຓ຺ຑປູຣໂກຕິ ກຸຈ຺ຉິປູຣໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວຈ຺ຈກຸຏິປູຣໂກ.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ ‘‘ກຸສີໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອາສີສາຍ ວເສນ ໂຖມິໂຕ. ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິເຍ. ປຫິຕຕ຺ເຕຕິ ນິພ຺ພານໍ ປຕິເປສິຕຈິຕ຺ເຕ. ເອເຕນ ສາວການໍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸວນ຺ທນານິສໍສຎ຺ຈ ທສ຺ເສສິ.

ຫີເນນາຕິ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິເຕນ ຘມ຺ເມນ. ເຕນາຫ ‘‘ຫີນາຍ ສທ຺ຘາຍາ’’ຕິອາທິ. ອຄ຺ເຄນາຕິ ເສຏ຺ເຐນ ວິວຏ຺ຏນິສ຺ສິເຕນ ຘມ຺ເມນ, ອີສກມ຺ປິ ກຕກາລຸສິຍວິຄຕຏ຺ເຐນ ມຓ຺ຑຏ຺ເຐນ ຈ ປສນ຺ນມ຺ປິ ສຸຣາທິ ນ ປາຕພ຺ພໍ. ສາສນນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິປຏິປຕ຺ຕິປຏິເວຘລກ຺ຂຓໍ ສາສນໍ. ປສນ຺ນໍ ວິຄຕໂທສມລຕ຺ຕາ ປສາທນິຍຕ຺ຕາ ຈ. ປາຕພ຺ພຎ຺ຈ ປຕ຺ເຕນ ວິຍ ສຸເຂນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕສພ຺ພກິເລສກສາວມລປງ຺ກໂທສຣຫິຕຕ຺ຕາ ຈ.

ມຓ຺ຑຠູຕາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມເທສນາປິ ເທສນາມຓ຺ໂຑ. ຕສ຺ສ ເອກສ຺ເສວ ປນ ເທສນາມຓ຺ຑສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ໂທສຣຫິຕາ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ປຏິຄ຺ຄຫມຓ຺ໂຑ. ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຕຄ຺ຄຕິກຕ຺ຕາ ສກໂລປິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມຣາສິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມຓ຺ໂຑ. ເຕນາຫ ‘‘ກຕໂມ ເທສນາມຓ຺ໂຑ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕາໂຣຕິ ສຈ຺ຈານໍ ອຠິສເມຕາວິໂນ. ຕຖາ ຫິ ອາທິໂຕ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອາຈິກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ’’ຕິອາທິນາ ອິຘໂລກປຣໂລກຄຕສມ຺ໂມສວິຄເມນ ປວຕ຺ໂຕ ອຘິໂມກ຺ໂຂວ ອຘິໂມກ຺ຂມຓ຺ໂຑ. ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ວິຊຫິຕ຺ວາ. ຈຕຸຠູມກສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂມຓ຺ເຑນ ມຓ຺ຑຠູຕໍ ອຘິໂມກ຺ຂໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ປຄ຺ຄຫມຓ຺ໂຑ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂກສຊ຺ຊກສຏ’’ນ຺ຕິອາທິໍ ປາຬິເສສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສາສເນ, ‘‘ມຓ຺ຑສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຈເນ. ກາຣຓວຈນໍ, ເຕນ ‘‘ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ’’ຕິ ສມ຺ມຸຂຠາວນາໂຍໂຄ ນິຣາສງ຺ກຜລາວໂຫຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອສມ຺ມຸຂາ’’ຕິອາທິ. ປມາຓນ຺ຕິ ອນຸຣູປໍ ເຠສຊ຺ຊສ຺ສ ປມາຓໍ. ອຸຄ຺ຄມນນ຺ຕິ ເຠສຊ຺ຊສ຺ສ ວມນໍ ວິເຣຈນໍ, ຕສ຺ສ ວາ ວເສນ ໂທສຘາຕູນໍ ວມນໍ ວິເຣຈນໍ. ເອວເມວາຕິ ຍຖາ ເຠສຊ຺ຊມຓ຺ຑໍ ເວຊ຺ຊສມ຺ມຸຂາ ນິຣາສງ຺ກາ ປິວນ຺ຕິ, ເອວເມວ ‘‘ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ’’ຕິ ນິຣາສງ຺ກາ ວີຣິຍໍ ກຕ຺ວາ, ມຓ຺ຑເປຍ຺ຍ ສາສນໍ ປິວຖາຕິ ໂຍຊນາ. ອຠິຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິປຏິລາເຠນ ສານິສໍສາ. ມຄ຺ຄຜລາຘິຄມເນນ ສວຑ຺ຒິ. ປຣຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຕ຺ຕິຍາ, ຕຖາ ສມ຺ມາປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ປເຣສໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ທຸຕິຍທສພລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຸປນິສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓. ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ທສ຺ສນໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາວ ທສ຺ສນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ມໍສຈກ຺ຂຸນາຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວປິ ປທານິ ເອກຕ຺ຖານີ’’ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປີຕິ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ເອກຕ຺ຖຕ຺ເຕປິ ຎາຓລກ຺ຂຓຎາຓປ຺ປຠາວວິສຍສ຺ສ຺ສ ຕຖາທສ຺ສນຠາວາວິໂຣຘນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຊານນລກ຺ຂຓຎ຺ຫິ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຎາຓປ຺ປຠາວນ຺ຕິ ຎາຓານຸຠາເວນ ຎາຓກິຈ຺ຈວິສໂຍຠາສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຎາເຓນ ວິວຏ຺ເຏ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕຕິ ຈ ຊານນທສ຺ສນມຸເຂນ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອາຫ – ‘‘ຎາຓລກ຺ຂຓໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິອາທິ. ຊານໂຕຕິ ວາ ປຸພ຺ພຠາຄຎາເຓນ ຊານໂຕ, ອປຣຠາເຄນ ຎາເຓນ ປສ຺ສໂຕ. ຊານໂຕຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ນ ຊານນໍ ອນຸສ຺ສວາກາຣປຣິວິຕກ຺ກມຕ຺ຕວເສນ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ, ອຖ ໂຂ ຣູປານິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປາທີນິ ເຕສຎ຺ຈ ສມຸທຍາທິເກ ປຈ຺ຈກ຺ເຂ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ປສ຺ສໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ອາສວານໍ ຂຍນ຺ຕິ ອາສວານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕປ຺ປຫານໍ. ໂສ ປນ ເຕສໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຠາໂວ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ອສມຸປ຺ປາໂທ ຂີຓາກາໂຣ ນຕ຺ຖິຠາໂວ’’ຕິ. ອາສວກ຺ຂຍສທ຺ທສ຺ສ ຂີຓາກາຣາທີສຸ ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຊຸມຄ຺ຄານຸສາຣິໂນຕິ ກິເລສວງ຺ກກາຍວງ຺ກາທີນໍ ປຫາເນນ ອຸຊຸຠູເຕ ສວິປສ຺ສນາເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄຘມ຺ເມ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ. ຍເທວ ຫິສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓໍ. ຂຍສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຎາຓໍ ‘‘ຕໂຕ ອຎ຺ຎາ ອນນ຺ຕຣາ’’ຕິ ຂຍສງ຺ຂາເຕ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄ ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນເມວ ຎາຓໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ປນ ອຎ຺ຎາ ອຣຫຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍທິປິ ຄາຖາຍ ‘‘ຂຍສ຺ມິໍ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ປນ ‘‘ອາສເວ ຂີເຓ ມຄ຺ໂຄ ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ໂຄ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສມໂຓຕິ ສມິຕປາໂປ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ໂສ ປນ ຂີຓາສໂວ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ’’ຕິ ອິຘ ຜລໍ, ປຣິຍາເຍນ ປນ ອາສວກ຺ຂໂຍ ມຄ຺ໂຄ, ເຕນ ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ຜລໍ. ເອເຕເນວ ນິພ຺ພານສ຺ສປິ ອາສວກ຺ຂຍຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຊານໂຕ ເອວ ປສ຺ສໂຕ ເອວາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ນິຍໂມ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ນ ອຎ຺ຎຖາ ວິເສສາຠາວໂຕ ອນິຏ຺ຐາປນ຺ໂນວາຕິ ຕສ຺ສ ນິຍມສ຺ສ ຜລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂນ ອຊານໂຕ ໂນ ອປສ຺ສໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂຍ ປນ ນ ຊານາຕິ, ນ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ໂນ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອິມິນາ ຂນ຺ຘານໍ ປຣິຎ຺ຎາ ອາສວກ຺ຂຍສ຺ສ ເອກນ຺ຕິກກາຣຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອເຕນາຕິ ‘‘ໂນ ອຊານໂຕ, ໂນ ອປສ຺ສໂຕ’’ຕິ ເອເຕນ ວຈເນນ. ເຕ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ເກ ປນ ເຕຕິ? ‘‘ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໘; ມ. ນິ. ໒.໒໒໘) ອເຫຕູ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໘; ມ. ນິ. ໒.໑໐໑, ໒໒໗) ເອວມາທິວາທາ. ເຕສຸ ເກຈິ ອຠິຊາຕິສງ຺ກນ຺ຕິມຕ຺ເຕນ ສໍສາຣສຸທ຺ຘິໍ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ອິສ຺ສຣປຊາປຕິກາຣຓາທິວເສນ. ຕຍິທໍ ສພ຺ພໍ ສໍສາຣາທີຫີຕິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຸຣິເມນ ປທທ຺ວເຍນາຕິ ‘‘ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປທທ຺ວເຍນ. ອຸປາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາສວກ຺ຂຍາ’’ຕິ ອຘິກາຣໂຕ. ອິມິນາຕິ ‘‘ໂນ ອຊານໂຕ, ໂນ ອປສ຺ສໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປທທ຺ວເຍນ. ອນຸປາໂຍ ໂຫຕິ ເອສ ອາສວານໍ ຂຍສ຺ສ, ຍທິທໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອປຣິຎ຺ຎາຕິ ‘‘ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕ’’ຕິ ອິມິນາວ ອນິຍມວຈເນນ ອນຸປາຍປຏິເສໂຘປິ ອຕ຺ຖໂຕ ໂພຘິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ຕເມວ ຫິ ອຕ຺ຖໂຕ ໂພຘິຕຠາວໍ ວິຠາເວຕຸໍ ເອວໍ ສໍວຓ຺ຓນາ ກຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ທພ຺ພຊາຕິໂກຕິ ທພ຺ພຣູໂປ. ໂສ ຫິ ‘‘ທ຺ຣພ຺ໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ທ຺ຣພ຺ຍໍ ວິນສ຺ສຕິ ນາທ຺ຣພ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ. ທພ຺ພຊາຕິໂກ ວາ ສາຣສຠາໂວ, ສາຣຸປ຺ປສີລາຈາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ ‘‘ນ ໂຂ ທພ຺ພ ທພ຺ພາ ເອວໍ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໘໔). ວຕ຺ຕສີເສ ຐຕ຺ວາຕິ ວຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ. ໂຍ ຫິ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວ ກາຕຸໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ວສ຺ສວາຕາທິປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ຉຕ຺ຕາທີນິ ກໂຣຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕສີເສ ຐຕ຺ວາ ກໂຣຕິ ນາມ. ປທຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາຖກຣຓຘມ຺ມຠາເວນ ມຄ຺ຄຜລາຘິຄມສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ຍານິ ຕານິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ກິຈ຺ຈກຣຓີຍານິ, ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໕). ເອວໍ ຊານໂຕຕິ ເອວໍ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທີນໍ ຊານນເຫຕຸ ມິຈ຺ຉາຊີວປຈ຺ຈຍາ ກາມາສວາທໂຍ ອາສວາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິເຍວ, ນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ໂຂ…ເປ… ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ເສວ ຄຫຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ຜລຄ຺ຄຫເຓນ ເຫຕຸໂນ ອວຸຕ຺ຕສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອາສວານໍ ຂຍນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ອາຄມນໍ ອາຄໂມ, ຕໍ ອາວຫຕີຕິ ອາຄມນີຍາ, ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ. ຂຍສ຺ມິນ຺ຕິ ຠາເວນຠາວລກ຺ຂເຓ ຠຸມ຺ມໍ, ຂເຍຕິ ປນ ວິສເຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອາສວກ຺ຂຍສງ຺ຂາເຕ’’ຕິ. ອຸປນິສີທຕິ ຜລໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ກາຣຓໍ ອຸປນິສາ. ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທສໂຕ. ສາຕິ ວິມຸຕ຺ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສ຺ສ. ມນສ຺ມິໍ ວິວຏ຺ຏນິສ຺ສິເຕ ປນ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍາປິ ປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ‘‘ລພ຺ຠມານວເສນ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຣຊ຺ຊຕິ ອເສສສງ຺ຂາຣໂຕ ເອເຕນາຕິ ວິຣາໂຄ, ມຄ຺ໂຄ. ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ເອຕາຍາຕິ ນິພ຺ພິທາ, ພລວວິປສ຺ສນາ. ເຕນາຫ ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິອາທິ. ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາປິ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາປກ຺ຂິກາ ເອວາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍາວ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ຕາວ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ຫິ ວຈນໂຕ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໂຕ ປຣໍ ພລວວິປສ຺ສນາ. ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ວິເສສຠູໂຕ ສາມຎ຺ຎຠູໂຕ ຈ ໂຍ ໂຍ ສຠາໂວ ຍຖາສຠາໂວ, ຕສ຺ສ ຊານນໍ ຍຖາສຠາວຊານນໍ. ຕເທວ ທສ຺ສນໍ. ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓຕ຺ເຖນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ຈ ຄຫິຕາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຣຸຓວິປສ຺ສນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ສງ຺ຂາຣປຣິຈ຺ເຉເທຎາຓນ຺ຕິ ນາມຣູປປຣິຄ຺ຄຫຎາຓໍ ວທຕິ. ກງ຺ຂາວິຕຣຓໍ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນຍວິປສ຺ສນາທິກໍ ອນຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ສມ຺ມສນໍ. ມຄ຺ຄາມຄ຺ເຄຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຎາຓໍ. ໂສ ຫິ ປາທກຊ຺ຌານສມາຘິ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ‘‘ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕.; ໔.໙໙; ໕.໑໐໗໑) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸພ຺ພຠາຄສຸຂນ຺ຕິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານສຫິຕສຸຂໍ. ທຣຖ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິກິເລສທຣຖສ຺ສ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠນໍ. ‘‘ສຸຂໍປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສອຸປນິສໍ ວທາມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕສຸຂໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປ຺ປນາປຸພ຺ພຠາຄສ຺ສ ສຸຂສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໖໖;໓.໓໕໙; ອ.ນິ. ໑.໓.໙໖) ວຸຕ຺ຕອປ຺ປນາສຸຂສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ສຸຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພລວປີຕີຕິ ຜຣຓລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕາ ປີຕິ. ຕາທິສາ ຫິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣສຸຂສມາຘີຫິ ລທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍາ ນີວຣຓໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕີ ຕໍນິມິຕ຺ຕໍ ທຣຖໍ ປຣິຬາຫໍ ປຏິປສ຺ສມ຺ເຠຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສາ ຫິ ທຣຖປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທຸພ຺ພລປີຕີຕິ ຕຣຸຓປີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສາ ຫິ ພລວປີຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສທ຺ຘາຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານໍ ກມ຺ມຜລສ຺ສ ຈ ສທ຺ທຫນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ສາ ປນ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ເອກວາຣເມວ, ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສທ຺ຘາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປມຸທິໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ສາ ຫິ ທຸພ຺ພລປີຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂາທິເຠທສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຈ ອິຘາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ຊຣາມຣຓທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເກຈິ, ໂສກາທໂຍ ຈາຕິ ອປເຣ. ຕທຸຠຍສ຺ສປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ ປຐໂມ ເອວຕ຺ໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ມາ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລານິ ສທ຺ທຫຕິ, ຣຕນຕ຺ຕເຍ ຈ ປສາທໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຎ຺ຫິ ອປຣາປຣສທ຺ຘາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ‘‘ອາຈຣິຍານໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ‘‘ເອກນ຺ຕໂຕ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອິມສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ສທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໙໑). ສວິກາຣາຕິ ອຸປ຺ປາທວິກາເຣນ ສວິກາຣາ ຂນ຺ຘຊາຕິ ຊາຍນຏ຺ເຐນ. ຊາຕິຍາ ປນ ອສຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວຕິ ອາຫ ‘‘ສາ ຫິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ກມ຺ມຠໂວຕິ ກມ຺ມຠວາທິໂກ ຕິວິໂຘປິ ກມ຺ມຠໂວ. ໂສ ຫິ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ. ເອວມາທິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ເອເຕນຸປາເຍນາ’’ຕິ. ເສສປທານີຕິ ອຸປາທານາທິປທານິ. ອນຸໂລມຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາປກ຺ຂິກຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕໍ, ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນໍ. ໂສ ຫິ ເຕນ ວິປສ຺ສນາຍ ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ວິເສສຏ຺ຐານໍ ກຍິຣຕີຕິ ຕໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທູປນິໂສ ວິຣາໂຄຕິ ‘‘ວິຣາໂຄ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເກນ ອຸທເກນ ວິທາຣຍິຕ຺ວາ ຄຕປເທໂສຕິ ກຕ຺ວາ ກນ຺ທໂຣ. ນິຕມ຺ໂພຕິປິ ອຸທກສ຺ສ. ຍຖາ ນິນ຺ນໍ ອຸທກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຖາ ນິວຕ຺ຕນຠາເວນ ນທີກຸຎ຺ໂຉຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ຫອຸຕຸວເສນ ອຏ຺ຐ ມາເສ ປວຕ຺ໂຕ ປຖວີວິວໂຣຕິ ກຕ຺ວາ ປທໂຣ. ຂຸທ຺ທິກາ ອຸທກວາຫິນິໂຍ ສາຂາ ວິຍາຕິ ສາຂາ, ຂຸທ຺ທກາ ໂສພ຺ຠາ ກຸສຸພ຺ຠາ ໂອ-ກາຣສ຺ສ ອຸ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ເອວເມວ ໂຂຕິອາທິ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ອຸປນີຕາຍ ອຸປມາຍ ອຸປເມຍ຺ເຍນ ສໍສນ຺ທນນ຺ຕິ, ຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ປພ຺ພໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສນ຺ຕານວເສນ ຈິຣໍຕນກາລປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຈຸຣຊເນຫິ ທຸປ຺ປຊຫນໂຕ ‘‘ປພ຺ພໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ໂລກຕ຺ຕຍາຠິພ຺ຍາປນໂຕ ອຠິສນ຺ທນໂຕ ຈ ອຠິສງ຺ຂາຣາ ເມຆສທິສາ. ອຠິສງ຺ຂາຣາ ເມໂຆຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຖາ ເສສປທທ຺ວເຍປິ. ວິຎ຺ຎາຓາທິວຏ຺ຏໍ ອນຸປວຕ຺ຕິໂຕ ປຣມ຺ປຣປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ກນ຺ທຣາທິສທິສາ. ວິມຸຕ຺ຕິ ເອກຣສຕ຺ຕາ, ຫານິວຸທ຺ຘິອຠາວໂຕ ຈ ສາຄຣສທິສາຕິ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປຸຣິມສິທ຺ຘາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣາ, ນາສຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ປວຕ຺ຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ…ເປ… ວສ຺ສນໍ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອສ຺ສຸຕວາ ຫີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມຕ຺ຖນໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ອຠິລາສໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອເຕນ ສພ຺ພສ຺ສປິ ອຠິສງ຺ຂາຣວຸຏ຺ຐິເຕມນຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ຕຓ຺ຫາ ຫິ ‘‘ສ຺ເນໂຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອນ຺ຕິມຠວິກສ຺ສ ອນ຺ຕຠວນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ນິພ຺ພານໍ ນ ປຕ຺ໂຕ, ຕທນ຺ຕສ຺ສ ຠາຄສ຺ສ ນິພ຺ພານໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕກາໂລ ວິຍາ’’ຕິ ອຸປມານິທສ຺ສນໍ ກຕໍ. ວິຎ຺ຎາຓາທິວຏ຺ຏໍ ປູເຣຕ຺ວາປິ ອິມິນາປິ ຫິ ອນ຺ຕິມຠວິກສ຺ເສວ ວິຎ຺ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ. ສາ ຫິ ປູຣິຕາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ຕໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາຓາທິວຏ຺ຏສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ຊາຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍວຏ຺ຏທຸກ຺ຂເວທນາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປນ ຍທິປິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ນ ອາຄຕໍ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣສຸ ປນ ອາຄຕເມວາຕິ ຕໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຍິທໍ ສາວກໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ວເສນາຍໍ ເທສນາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕເຣສໍ ປນ ວເສນ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ຍາ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ປາຬິຍາ ວເສນ ຄຫິຕເມວາຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ສນໍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານາ ຂນ຺ຘາ ຄຫິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ສວິກາຣາ’’ຕິ. ອນິຈ຺ຈຕາລກ຺ຂຓາທິທີປນໂຕ ລກ຺ຂຓາຫຏໍ. ກມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕິ ວິນິຈ຺ຉຍໍ. ນິຊ຺ຊຏນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຸມ຺ພໍ, ສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຖວີກສິຓາທີສຸ ກມ຺ມໍ ອາຣຠຕີຕິອາທິ ປາຬິຍໍ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ວິປສ຺ສນາ ທສ຺ສິຕາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ປາໂມຊ຺ຊາທິທສ຺ສນໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ. ເທວສ຺ສາຕິ ເມຆສ຺ສ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ຂີຓາສວສ຺ສ…ເປ… ຐິຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ປຸພ຺ເພ ເທວຏ຺ຐານິໂຍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ຂີຓາສໂວຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ, ກາຣຓູປຈາເຣນ ຜລສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຠິສງ຺ຂາຣມູລໂກ ຫິ ຂນ຺ຘສນ຺ຕາໂນ ຂນ຺ຘສນ຺ຕາເນ ຈ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນສໍໂຍເຄ ຂີຓາສວສມຎ຺ຎາຕິ.

ອຸປນິສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔. ໂສຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ. ຍທິ ນ ຕາວ ປວິຏ຺ໂຐ, ກສ຺ມາ ‘‘ປາວິສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິ. ເຕນ ອວສ຺ສມ຺ຠາວິນິ ຠູເຕ ວິຍ ອຸປຈາໂຣ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາ ກິ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອຕິປ຺ປໂຄເຍວ ນິກ຺ຂນ຺ຕທິວໂສຕິ ປກຕິຍາ ຠິກ຺ຂາຈຣຓເວລາຍ ອຕິວິຍ ປາໂຕ ເອວ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕທິວສຠາໂຄ. ເອຕທໂຫສີຕິ ເອຕໍ ‘‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ’’ຕິອາທິກໍ ຈິນ຺ຕນໍ ອໂຫສິ. ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣສ຺ສາຕິ ຣາຊຄຫນຄເຣ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣສ຺ສ ເວຬຸວນສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕນາ ອໂຫສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິໍ ວາທີຕິ ຈຕູສຸ ວາເທສຸ ກຕຣໍ ວາທໍ ວທສິ. ກິມກ຺ຂາຍີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ກິໍ ວທຕີຕິ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາເທ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ນປຸໍສກລິງ຺ເຄນ ວທຕິ ຍຖາ ກິໍ ເຕ ຊາຕລິງ຺ຄໍ. ສພ຺ພນາມຎ຺ເຫຕໍ, ຍທິທໍ ນປຸໍສກລິງ຺ຄໍ. ວທຕິ ເອເຕນາຕິ ວາໂທ, ທສ຺ສນໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ…ເປ… ທສ຺ສນນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ຘມ຺ມ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກາຣຓໍ, ຕສ຺ສ ອນຸກາຣຓ’’ນ຺ຕິ. ວາທສ຺ສ ວຈນສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວາທປ຺ປວຕ຺ຕິ.

ອິທໍ ວຈນນ຺ຕິ ‘‘ເອກມິທາຫ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ. ສາຕິ ‘‘ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກມ຺ມວາທາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕກຖາ. ອຈ຺ຉຣໍ ອງ຺ຄຸລິໂຜຏນໍ ອຣຫຕີຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ. ອພ຺ຠຸຕນ຺ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ປທສິທ຺ຘິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ສພ຺ພວາທານນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຈຕຸພ຺ພິຘວາທານໍ. ປຐໂມ ເຫຕ຺ຖ ສສ຺ສຕວາໂທ, ທຸຕິໂຍ ອຸຈ຺ເຉທວາໂທ, ຕຕິໂຍ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕວາໂທ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນວາໂທ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ປຏິກ຺ເຂປໂຕ ປຏິກ຺ເຂປກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກິຕ຺ຕນໍ ວາ ປຈຸຣຊນຎາຓສ຺ສ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍປຕິຏ຺ຐຕາຍ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ເຈວ, ຕຖາ ອວຠາສນໂຕ ເຈຕສິ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ຄມ຺ຠີຣາວຠາສຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຕເທວ ປທນ຺ຕິ ຜສ຺ສປທໍເຍວ ອາທິຠູຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ.

ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຠູມິຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕. ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕຕິ ອນນ຺ຕເຣ ປຸຣິເມ ສຸຕ຺ເຕ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປທຕ຺ເຖ ຕໂຕ ວິສິຏ຺ຐໍ ອນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ນ ເກວລໍ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຖ ໂຂ ຜສ຺ສສ຺ສ ສຫກາຣີກາຣຓຠູຕອຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ກາເຍນາຕິ ໂຈປນກາເຍນ, ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ຫິ ກາມໍ ປຏ຺ຐາເນ ອາຄເຕສຸ ຈຕຸວີສຕິຍາ ປຈ຺ຈເຍສຸ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ເຈຕນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ກາເຍ ສຕິ ເອວ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ຕສ຺ສາ ສາມຄ຺ຄິຍຠາເວນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາເຍນປິ ກຣິຍມານໍ ກຣີຍຕີ’’ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ກາເຍ ວາ, ຫານນ຺ທ, ສຕິ ກາຍສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ວາຈາຍປີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມນສາຕິ ປາຕຸຠູເຕນ ມນສາ, ນ ມນມຕ຺ເຕນາຕິ. ອຕ຺ຕນາ ປເຣຫິ ອນຸສ຺ສາຫິເຕນ. ປເຣນາຕິ ປເຣນ ອນຸສ຺ສາເຫນ. ສມ຺ປຊາເນນາຕິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕວເສນ ປຊານນ຺ເຕນ. ອສມ຺ປຊາເນນາຕິ ຕຖາ ນ ສມ຺ປຊານນ຺ເຕນ. ຕສ຺ສາຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂສ຺ສ. ກາຍສຎ຺ເຈຕນາເຫຕູຕິ ກາຍກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ, ກາຍິກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ເສສສຎ຺ເຈຕນາສຸປິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕເຈຕນາ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິປາກໍ ເທຕິເຍວາຕິ ‘‘ວີສຕິ ເຈຕນາ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ວຈີທ຺ວາເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລວເສນ ວີສຕິ ເຈຕນາ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຕຖາ-ສທ຺ເທນ ອຸປສໍຫຣຕິ. ຣູປາຣູປເຈຕນາຫີຕິ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາຫິ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕາປິ ເຈຕນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ເອກູນວີສຕິ ເຈຕນາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ກຸສລານມ຺ປິ ປເຄວ ອິຕຣາຘິຏ຺ຐຫິຕາວິຊ຺ຊສ຺ເສວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ອຎ຺ຎຖາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ຍຖາວຸຕ຺ຕເຈຕນາເຠທນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ກາຍເຈຕນາທິວິຠາຄໍ. ປເຣຫິ ອນຸສ຺ສາຫິໂຕ ສຣເສເນວ ປວຕ຺ຕມາໂນ. ປເຣຫິ ກາຣິຍມາໂນຕິ ປເຣຫິ ອຸສ຺ສາຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກຍິຣມາໂນ. ຊານນ຺ໂຕປີຕິ ອນຸສ຺ສວາທິວເສນ ຊານນ຺ໂຕປິ. ກມ຺ມເມວ ຊານນ຺ໂຕຕິ ຕທາ ອຕ຺ຕນາ ກຣິຍມານກມ຺ມເມວ ຊານນ຺ໂຕ.

ຈຕູສູຕິ ‘‘ສາມໍ ວາ ປເຣ ວາ ສມ຺ປຊາໂນ ວາ ອສມ຺ປຊາໂນ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ເອກູນວີສຕິເຈຕນາຘມ຺ເມ ອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິກຠາເວນ ສມ຺ປຊານກຕາສມ຺ປຊານກຕຠາເວນ ຈຕຸຄຸເຓ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉສຕ຺ຕຕິ ທ຺ເວສຕາ ເຈຕນາຘມ຺ມາ’’ຕິ. ເຍສໍ ສຫຊາຕໂກຏິ ລພ຺ຠຕິ, ເຕສມ຺ປິ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິ ລພ຺ຠເຕວາຕິ ‘‘ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ອນຸປຕິຕາ’’ຕິອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ຘມ຺ມາ. ໂສ ກາໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປສາທກາໂຍປິ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ກາເຍ ສຕີ’’ຕິອາທິ. ໂສ ກາໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ໂສ ກາໂຍ ປຈ຺ຈຍນິໂຣເຘນ ນ ໂຫຕິ. ວາຈາຕິ ສທ຺ທວາຈາ. ມໂນຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອິທານິ ກມ຺ມວເສເນວ ໂຍເຊຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເສວ ນໂຍ ‘‘ວາຈາປິ ທ຺ວາຣຠູຕາ ມໂນປິ ທ຺ວາຣຠູໂຕ’’ຕິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ກຖໍ ກາໂຍ ນ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມາຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອວິປາກຕ຺ຕາຕິ ອວິປາກຘມ຺ມຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອກມ຺ມກຣຓຠາວໂຕ.

ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ. ເຂຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອວິຣຸຫນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ວິຣຸຫນຏ຺ຐານາທໂຍ ພ຺ຍຕິເຣກວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ກາຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ອາຘາຣຠູຕກາຣຓຠາເວນ. ສຎ຺ເຈຕນາມູລກນ຺ຕິ ສຎ຺ເຈຕນານິມິຕ຺ຕໍ. ວິຣຸຫນາທີນໍ ອຕ຺ຖານນ຺ຕິ ‘‘ວິຣຸຫນຏ຺ເຐນາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖານໍ. ອິມິນາ ວິຣຸຫນາທິຠາເວນ ເວທນາ ‘‘ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນາ’’ຕິ ກຖິຕາ, ນຍິຘ ເຊຏ຺ຐລກ຺ຂຓໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ນິປ຺ປໂຍຊກສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອຸເປກ຺ຂາເວທນາເປຕ຺ຖ ສຸຂສຓ຺ຫສຠາວວິປາກຠູຕາ ເວທນາວ.

ຠູມິຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຸປວາຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖. ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂເມວ ກຖິຕໍ ອິຕຣທຸກ຺ຂສ຺ສປິ ວິປາກສ຺ສ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ.

ອຸປວາຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗. ປຏິປາຏິຍາຕິ ປຏິປາຏິຍາ ຐປເນນ. ຈຕຸສຈ຺ຈໂຍຊນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຣິໂຍສານ…ເປ… ອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວເສນາຕິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາວວເສນ. ຊຣາມຣຓາປເທເສນ ຫິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຈຍໍ ຊານາຕີ’’ຕິ. ວິເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນ ເຫຕ຺ຖ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາ. ສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອາຄໂຕຕິ ອຸປຄໂຕ, ອຘິຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສ຺ສຕີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສຕິ, ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ເອວໍ ອສມ຺ໂມຫປຏິເວຘວເສນ ປສ຺ສຕິ. ມຄ຺ຄຎາເຓເນວ, ນ ຜລຎາເຓນ. ຘມ຺ມໂສຕໍ ສມາປນ຺ໂນຕິ ອຣິຍຘມ຺ມໂສຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາປນ຺ໂນ ປຕ຺ໂຕ. ອນເຍ ນອິຣິຍນໂຕ, ອເຍ ຈ ອິຣິຍນໂຕ, ສເທວເກນ ຈ ໂລເກນ ‘‘ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ອກຣຓີຍໂຕ ອຣິຍປກ຺ຂໍ ຠຊນ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠູມິໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາຍາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌນກປຎ຺ຎາຍ. ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ, ຜລກ຺ຂເຓ ປນ ອາຫຈ຺ຈ ຐິໂຕ ນາມ.

ປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໘. ອຸຕ຺ຕານເມວ ສພ຺ພໂສວ ສຕ຺ຕເມ ອາຄຕນຍຕ຺ຕາ, ວິເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນ ຫິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຖາຣາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາສເນ ເທສິຕໍ, ປຣິສາຍ ວິວຏ຺ເຏນ ສາຕ຺ຖິກາຕິ ສຕ຺ຖຸ ເທສນາ ອາຄຕາຕິ ອຍໍ ປຏິຄ຺ຄາຫກາຘີນາ ໂຫຕີຕິ ຘມ຺ມຄາຣເວນ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣເປນ຺ຕິເຍວ.

ຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙. ອກ຺ຂຣຠາຓການນ຺ຕິ ອກ຺ຂຣຣຸຈີນໍ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທວຑ຺ຒນມ຺ປິ ຣຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທຸຕິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐. ທ຺ວີສຸ ສຸຕ຺ເຕສູຕິ ນວມທສມສຸຕ຺ເຕສຸ.

ທຸຕິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທສພລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ກຬາຣຂຕ຺ຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ຠູຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ອຊິຕມາຓເວນາຕິ ໂສຬສສຸ ພາວຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິຈາຣເກສຸ ‘‘ອຊິໂຕ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ມາຓເວນ. ສງ຺ຂາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຕາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຕ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາ, ປຏິວິທ຺ຘສຈ຺ຈາ ຂີຓາສວາ. ເສກ຺ຂາ ປນ ວິປາກສ຺ສ ອປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ‘‘ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາ’’ຕິ ນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເສກ຺ຂຘມ຺ມສມນ຺ນາຄເມນ ເຕ ເສກ຺ຂາ. ເຕ ປນ ກາມໍ ປຸຄ຺ຄລປຏິລາຠວເສນ ອເນກສຫສ຺ສາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸມຄ຺ຄເຫຏ຺ຐິມຜລຕ຺ຕຍສ຺ສ ປນ ວເສນ ຕໍສມງ຺ຄິຕາສາມຎ຺ເຎນ ນ ສຕ຺ຕຊນໂຕ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕ ຊເນ’’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ວິເສເສຕິ. ສໍກິເລສວຊ຺ຊໍ, ຕໂຕ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ວິຍ ວິເນຍ຺ຍໂລກໍ ນິປາຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ນິປໂກ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເນປກ຺ກໍ, ຎາຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເນປກ຺ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ນິປໂກ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຎ຺ຫາຍ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ‘‘ກຖໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ນ ວິໂຣເຘມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ສຸຊານນີຍຕ຺ຖປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕນາ ເຫຕ຺ຖ ‘‘ກງ຺ຂາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ. ປຫີນວິຈິກິຈ຺ໂຉ ຫິ ມຫາເຖໂຣ ອາຍສ຺ມໂຕ ອສ຺ສຊິມຫາເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກເຍວ, ວິຈິນນຠູຕໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສທິສໍ ປເນຕໍ ວີມໍສນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຈຣນ຺ໂຕຕິ ປພ຺ພຊິຕຠາວລກ຺ຂຓໍ. ຘມ຺ມເສນາປຕິຠາເວນ ວາ ມມ ປຕ຺ຕຘມ຺ມເທສນາວາຣໍ ອາທາຍ ຈຣນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຊາຕນ຺ຕິ ຍຖາຣຫໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາສີຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓຕາ ປຏິຠາສິ. ‘‘ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ປາໂຐ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ’’ຕິ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໍ ‘‘ຠູຕນ຺ຕິ…ເປ… ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາທສ຺ສິຕປາໂຐ ເອວ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ນິພ຺ພິທາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ສມິຕາເປກ຺ຂຘມ຺ມວສາ ປທໍ ວທນ຺ຕິ. ອາຫາຣສມ຺ຠວນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍເຫຕຸກໍ. ເສກ຺ຂປຏິປທາ ກຖິຕາ ‘‘ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ. ເອສ ນໂຍ ນິໂຣຘວາເຣປິ. ນິພ຺ພິທາຕິ ກຣເຓ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາຕິ ກຣເຓ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພານິ ກາຣຓວຈນານີ’’ຕິ. ອນຸປາທາຕິ ອນຸປາທາຍ. ຠູຕມິທນ຺ຕິອາທິມາຫ ສພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຈ຺ຈຠາສິຕໍ ຊິນວຈນເມວ ກໂຣນ຺ໂຕ.

ຠູຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ກຬາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒. ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ ຊາຕິສມຸທາຄຕໍ. ນິວຕ຺ໂຕຕິ ປຸພ຺ເພ ວຏ຺ຏໂສຕສ຺ສ ປຏິໂສຕໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ, ຕໍ ອວິສຫນ຺ໂຕ ອນຸໂສຕເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ຕໂຕ ນິວຕ຺ໂຕ ປຣິກ຺ເລສວິຘເມ ອສໍສຏ຺ໂຐ ວິຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ເຈຕນາຕິ ວາ ອສ຺ສາໂສ. ຫີນາຍາວຕ຺ຕນໍ ນາມ ກາເມສຸ ສາເປກ຺ຂຕາຍ, ຕຕ຺ຖ ຈ ນິຣເປກ຺ຂຕາ ຕຕິຍມຄ຺ຄາຘິຄເມນາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕໂຍ ມຄ຺ເຄ’’ຕິອາທິມາຫ. ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ເຖຣສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄເມນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຕໍ ອຸປຣິມໂກຏິຍາ ອສ຺ສາໂສ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຸຄ຺ຆາຏິຕາຕິ ວິວຏາ, ວູປສມິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຠາວນ຺ຕິ ນິພ຺ເພມຕິກຕໍ.

ນ ເອວໍ ພ຺ຍາກຕາຕິ ‘‘ຂີຓາ ຊາຕີ’’ຕິອາທິກາ ເອວໍ ອຸຕ຺ຕານກໍ ນ ພ຺ຍາກຕາ, ປຣິຍາເຍນ ປນ ພ຺ຍາກຕາ. ເກນຈີຕິ ເກນຈິປິ ກາຣເຓນ. ເອວໍ ອຸຕ຺ຕານກໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ.

ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຂຍາຕິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມຠວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາຍ ສຫກາຣິຕາຍໍ ສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ຂຍາ ອນຸປ຺ປາທາ ນິໂຣຘາ. ຂີຓສ຺ມິນ຺ຕິ ຂີເຓ. ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ນິຣຸທ຺ເຘ ຊາຕິຍາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈເຍ. ຊາຕິສງ຺ຂາຕໍ ຜລໍ ຂີຓໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາທິຕນ຺ຕິ. ວິທິຕໍ ຎາຕໍ. ອາຊານາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ເຄຫິ ຎາຕໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ອຎ຺ຎາ ອຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ. ຕທຸປຈາເຣນ ອຄ຺ຄຜລໍ ອິຘ ‘‘ອຎ຺ຎາ’’ ນາມ. ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຠວູປປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ.

ເມຕິ ມຍາ. ອຎ຺ຎາສິ ອາກາຣຄ຺ຄຫເຓນ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຊານາຕິ. ເຕນາຕິ ຠຄວຕາ. ພ຺ຍາກຣຓໍ ອນຸໂມທິຕໍ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ວິສຍກຕຠາວໂຕ.

ອຍມສ຺ສ ວິສໂຍຕິ ອຍໍ ເວທນາ ອສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສວິສໂຍ ຕຕ຺ຖ ວິສຍຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປີຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ສຸຂາ ເວທນາ ຐິຕິສຸຂາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ວິປຣິຓາມສຸຂາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ຎາຓສຸຂາ. ວິປຣິຓາມໂກຏິຍາຕິ ອນິຈ຺ຈຠາເວນ ສພ຺ພາວ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ນາມ. ສຸຂປຏິກ຺ເຂປໂຕປິ ຫິ ສຸຂປີຕິຍາ ຜຣຓຕາຍ ສຸຂາຕິ ຕິກ຺ຂມຕ຺ເຕນ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາຕິ ວິປຣິຓາມໂຕ ອຠາວາຘິຄເມນ ສຸຂນິໂຣຘກ຺ຂຓມຕ຺ເຕນ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ປປຎ຺ຈສູທນິຍໍ ‘‘ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ. ອປຣິຎ຺ຎາຕວຕ຺ຖຸການຎ຺ຫິ ສຸຂເວທນຸປຣໂມ ທຸກ຺ຂໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາຍມຕ຺ໂຖ ວິໂຍເຄນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ‘‘ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມສຸຂາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຖາຈາຫ ປປຎ຺ຈສູທນິຍໍ ‘‘ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ນຕ຺ຖິຠາໂວ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂເວທນຸປຣໂມ ຫິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຸຂໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ເອວາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ໂຍຄສ຺ສ ວູປສເມນ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາຍ ຊານນຠາໂວ ຍາຖາວໂຕ ອວພຸຊ຺ຌນໍ ສຸຂໍ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາປິ ເວທນາ ວິຊານນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂໍ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ສຸຂຸມຕາຍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາວໂຕ. ຍຖາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ສລກ຺ຂຓໂຕ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໂຕ ຈ ສມ຺ມເທວ ອວໂພໂຘ ປຣມໍ ສຸຂໍ. ເຕນາຫ –

‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕໍ ຕໍ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໗໔);

ອຎ຺ຎາຓທຸກ຺ຂາຕິ ອຊານນຠາໂວ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາເວທນາຍ ທຸກ຺ຂໍ. ສມ຺ມາ ວິຠາຄຊານນສຠາໂວ ຎາຓສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ. ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫິ ຎາຓູປນິສ຺ສຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ປສຕ຺ຖາກາຣາ, ຍໂຕ ສາ ອິຏ຺ຐາ ເຈວ ອິຏ຺ຐຜລາ ຈາຕິ. ອຊານນຠາໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິທິໂຕ’’ຕິ ປາຬິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວິທິຕນ຺ຕິ ປທຸທ຺ຘາໂຣ ກໂຕ, ຕໍ ອຕ຺ຖທສ຺ສນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເວທນາປຣິຈ຺ເຉທຊານເນຕິ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ ເວທນາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຊານເນ. ອຎ຺ຎາສີຕິ ກທາ ອຎ຺ຎາສິ? ອິມສ຺ມິໍ ເທສນາກາເລຕິ ວທນ຺ຕິ, ປຏິເວຘກາເລຕິ ປນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາປຏິວິທ຺ຘາ ຫິ ເວທນາ ອິຘ ເຖເຣນ ເທສິຕາຕິ. ອິມິນາ ກາຣເຓນາຕິ ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເວທນານໍ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ທຸກ຺ຂຠາວຊານນສງ຺ຂາເຕນ ກາຣເຓນ. ຕໍນິມິຕ຺ຕໍ ຫິສ຺ສ ເວທນາສຸ ຕຓ຺ຫາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຕິປ຺ປປຎ຺ໂຈຕິ ອຕິວິຕ຺ຖາໂຣ. ທຸກ຺ຂສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕຄຘໍ ທຸກ຺ຂປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ເວທຍິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ. ຎາຕມຕ຺ເຕຕິ ຍາຖາວໂຕ ອວພຸຊ຺ຌນມຕ຺ເຕ. ຕຓ຺ຫາ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ.

ກຖໍ ວິໂມກ຺ຂາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາເຠເທສຸ ວິມຸຕ຺ຕາ. ເຫຕຸມ຺ຫິ ເຈຕໍ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນນ຺ຕິ ເຫຕຸອຕ຺ເຖນ ກຣຓວຈເນນ ອຕ຺ຖມາຫ ‘‘ກຕເຣນ ວິໂມກ຺ເຂນາ’’ຕິ. ກຣຓຕ຺ເຖປິ ວາ ເອຕໍ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນນ຺ຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິນິເວໂສຕິ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ໂຠ. ພຫິທ຺ຘາຘມ຺ມາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພາເຍວ ສພ຺ພສ຺ສປິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍສ຺ສ ປຣິຊານິຕພ຺ພໂຕ. ຎາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ. ເຕຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣ. ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາຕິ ສລກ຺ຂຓໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ພຫິທ຺ຘາ ໂອຕາເຣຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາສງ຺ຂາເຣສຸ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣຕີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສຕິ. ຕຕ຺ຣ ຕສ຺ມິໍ ຈຕຸກ຺ເກ. ເຕສໍ ວວຕ຺ຖານກາເລຕິ ເຕສໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາຣານໍ ວິປສ຺ສນາກາເລ.

ສພ຺ພຸປາທານກ຺ຂຍາຕິ ສພ຺ພໂສ ອຸປາທານານໍ ຂຍາ. ກາມໍ ທິຏ຺ຐິສີລພ຺ພຕອຕ຺ຕວາທຸປາທານານິ ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ຂີຍນ຺ຕິ, ກາມຸປາທານໍ ປນ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນາຕິ ຕສ຺ສ ວເສນ ‘‘ສພ຺ພຸປາທານກ຺ຂຍາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຫຕ຺ຕປຕ຺ຕິໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອາສວາ ນານຸສ຺ສວນ຺ຕີ’’ຕິ. ສໂຕຕິ ອິມິນາ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ຣູເປ ສວນ຺ຕີຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍໍ ຕທນຸຄຕມໂນວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍຎ຺ຈ ຣູປາຣມ຺ມຓາ ອາສວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ກຸສລາທີນມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ກາມາສວາທໂຍ ເອວ ວຓໂຕ ຍູສໍ ວິຍ ປຄ຺ຆຣຓກອສຸຈິຠາເວນ ສນ຺ທນ຺ຕິ, ຕຖາ ເສສວາເຣສຸ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິອາທິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ເອວ ‘‘ອາສວາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ປຄ຺ຆຣຓກອສຸຈິມ຺ຫິ ນິຣຸຬ຺ໂຫ ອາສວສທ຺ໂທ. ‘‘ອຕ຺ຕານໍ ນາວຊານາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂອມານປຫານໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕນ ອາສເວສຸ ສມຸທາຍຸປລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ເສຍ຺ຍມານາທິປ຺ປຫາເນນ ວິນາ ຫີນມານໍເຍວ ປຊຫຕິ. ປຊານນາຕິ ‘‘ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປຊານນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ.

ສຣູປເຠທໂຕປີຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິມາຓປຣິຈ຺ເຉທໂຕປິ. ອິທໍ ຠຄວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິທນ຺ຕິ ຈ ‘‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ’’ຕິອາທິວຈນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ເອວາຕິ ຍຖານິສິນ຺ນາຍ ເອວ, ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຄ຺ຄລໂຖມນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເທສນາກຸສລານໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣາທີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປສໍສນຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ກໍສນຕ຺ຖໍ. ຘມ຺ມໂຖມນຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສ ປສໍສນຕ຺ຖໍ. ເຕປີຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣາທໂຍ ຠິກ຺ຂູປິ. ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຠິກ຺ຂູ. ອຕ຺ເຖຕິ ສີລາທິອຕ຺ເຖ. ຘມ຺ເມຕິ ປາຬິຘມ຺ເມ.

ອສ຺ສາຕິ ຠຄວໂຕ. ອານຸຠາວໍ ກຣິສ຺ສຕິ ‘‘ທິວສຎ຺ເຈປິ ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ. ນນ຺ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ. ອຫມ຺ປິ ຕເຖວ ໂຖເມສ຺ສາມິ ‘‘ສາ ຫິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິນາ. ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສີຕິ ເອວໍ ວກ຺ຂມາເນນ ຘມ຺ມທາຍາທເທສນາຍ ຈິນ຺ຕິຕາກາເຣນ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາ’’ຕິອາທິ. ເອກຊ຺ຌາສຍາຍາຕິ ສມານາຘິປ຺ປາຍາຍ. ມຕິຍາຕິ ປຎ຺ຎາຍ. ອຍໍ ເທສນາ ອຄ຺ຄາຕິ ຠຄວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ຄຸຓໂຕ ເອວໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປກາເສຕ຺ວາຕິ ຄຸຓໂຕ ປາກຏໍ ປຎ຺ຎາຕໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພສາວເກຫິ ເສຏ຺ຐຠາເວ ຐເປຕຸກາໂມ. ຈິຕ຺ຕຄຕິຍາ ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍສ຺ສ ປຣິຓາມເນນ ‘‘ອຍໍ ກາໂຍ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ກາຍສມານຄຕິກຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐາເນນ. ກຖໍ ປນ ກາໂຍ ທນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິໂກ ລຫຸປຣິວຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສມານຄຕິໂກ ໂຫຕີຕິ? ນ ສພ຺ພຖາ ສມານຄຕິໂກ. ຍເຖວ ຫິ ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕວິປຣິຓາມເນ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຖາ ກາເຍນ ສມານຄຕິກໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຕທາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຠາວສິທ຺ເຘນ ອຕ຺ຕໂນ ຂເຓນ ອວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທນ຺ຘວຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ຂເຓນ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ‘‘ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຍໍ ກາໂຍ ວິຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ປນາຘິຏ຺ຐາເນນ ທນ຺ຘຄຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອນຸວຕ຺ຕນໂຕ ຍາວ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕາວ ກາຍຄຕິອນຸໂລເມເນວ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍຄຕິຍາ ປຣິຓາມິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວໍ ‘‘ອຍໍ ກາໂຍ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ປເຄວ ສຸຂລຫຸສຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປາທິຕຕ຺ຕາ ອຠາວິຕິທ຺ຘິປາທານໍ ວິຍ ທນ຺ຘໍ ອວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຍຖາ ລຫຸກຕິປຍຈິຕ຺ຕວາເຣເຫວ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານປ຺ປຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕຣູປຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ອຘິປ຺ປາຍານຸຣູປເມວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂຖມນາຍ ກຕຕ຺ຕາ. ອິທໍ ນາມ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕີຕິ ປຸພ຺ເພ ມຍາ ອວິທິຕໍ ອປສ຺ສໍ. ອາສຍຊານນຕ຺ຖນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ເຕນ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສໂຍ ຄຫິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍຊານນຕ຺ຖໍ. ທຸຕິຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຄວາ ປຐມໍ ປຎ຺ຫໍ ອນຸໂມທິ ທຸຕິຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕເນວ ປຐມປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຠາວໂຕ.

ເອຕໍ ອໂຫສີຕິ ເອຕໍ ປຣິວິຕກ຺ກນໍ ອໂຫສິ. ອສ຺ສາຕິ ກຬາຣຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ຘມ຺ເມ ທຫຕີຕິ ຘມ຺ມຘາຕຸ, ສາວກປາຣມີຎາຓໍ, ສາວກວິສເຍ ຘມ຺ເມ ທຫຕິ ຍາຖາວໂຕ ອຊິເຕ ກຕ຺ວາ ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຘມ຺ມຘາຕູ’’ຕິອາທິ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຄຕິກເມວ ວິສເຍ. ໂຄຈຣຘມ຺ເມຕິ ໂຄຈຣຠູເຕ ເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມ.

ກຬາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຎາຓວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໓. ຎາຓເມວ ຎາຓວຕ຺ຖຸ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ກາຣຓຠາວໂຕ. ຈຕູສູຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈສ຺ສ ໂພຘນວເສນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ຎາເຓສຸ. ປຐມນ຺ຕິ ‘‘ຊຣາມຣເຓ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ, ເຍນ ຘາຣຓປຣິຈຍມນສິກາຣວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫິ. ສນ຺ນິຈຍຎາຓມຍໍ ສວນມຍໍ ນາມຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຠາວໂຕ ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນຎາຓໍ ສມ຺ມສນຎາຓໍຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຊຣາມຣຓສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ຊຣາມຣຓວນ຺ໂຕວ ຘມ຺ມາ ຄຫິຕາ. ປຏິເວຘຎາຓນ຺ຕິ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌນຎາຓໍ. ອິມິນາ ຘມ຺ເມນາຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ກຣຓວຈນໍ. ອິມສ຺ສ ຫິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຘິຄມເຫຕຸ ອຍໍ ອຣິໂຍ ອຕີຕານາຄເຕ ນເຍນປິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ. ມຄ຺ຄຎາຓເມວ ປນ ອຕີຕານາຄເຕ ນຍນສທິສໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມຄ຺ຄຎາຓຘມ຺ເມນ ວາ’’ຕິ ທຸຕິຍວິກປ຺ໂປ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວຎ຺ຫິ ‘‘ອກາລິກ’’ນ຺ຕິ ສມຕ຺ຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ເຐນາຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸຠູເຕນ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ອສມ຺ໂມຫປຏິເວຘວເສນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ເຐນ. ປຎ຺ຎາຍ ວິທິເຕນາຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຕເຖວ ວິທິເຕນ. ຍສ຺ມາ ຕຖາ ທິຏ຺ຐໍ ວິທິຕໍ ສພ຺ພໂສ ປຕ຺ຕໍ ມຫາອຸປາໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິໂຍຄາຬ຺ເຫນາ’’ຕິ. ທິຏ຺ເຐນາຕິ ວາ ທສ຺ສເນນ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຐິເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິທິເຕນາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ວິທິຕ຺ວາ ປາກຏານິ ກຕ຺ວາ ຐິເຕນ. ອກາລິເກນາຕິ ນ ກາລນ຺ຕຣວິປາກທາຍິນາ. ປຕ຺ເຕນາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ປຕ຺ເຕນ. ປຣິໂຍຄາຬ຺ເຫນາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ປຣິໂຍຄາຫິຕ຺ວາ ຐິເຕນ. ອຕີຕານາຄເຕ ນຍໍ ເນຕີຕິ ອຕີເຕ ຈ ອນາຄເຕ ຈ ນຍໍ ເນຕິ ຫຣຕິ ເປເສຕິ. ອິທໍ ປນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ, ສຕ຺ຖາຣາ ປນ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຕີຕານາຄເຕ ນຍນສທິສໍ ກຕໍ ຕໍມູລກຕ຺ຕາ. ອຕີຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ນຍນສທິສໍ ກຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ປນ ນຍໍ ເນຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ປນ ເຕນ ນຍໍ ເນຕິ. ຕໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍ ໂຂ ເກຈີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນຍນຸປ຺ປາທນໍ ນຍຎາຓສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິວິເສໂສ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອິມິນາຕິ ມຄ຺ຄຎາຓຘມ຺ເມນ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ທຸວິຘໍ ປນ ມຄ຺ຄຜລຎາຓໍ ສມ຺ມສນຎາຓປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ມູລກາຣຓໍ, ນ ນຍນສ຺ສາຕິ ທຸວິເຘນ ຎາຓຘມ຺ເມນາຕິ ນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມສ຺ສ ຎາຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄຜລສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຈ຺ຈປຏິເວຘສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ນຍນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ເຕນ ‘‘ອິມິນາ ຘມ຺ເມນາ’’ຕິ ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາເວນ ຎາຓສມ຺ປໂຍເຄນ ຕທຎາເຕນາຕິ ຈ ອຕ຺ໂຖ ນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອນຸອເຍຕິ ຘມ຺ມຎາຓສ຺ສ ອນຸຣູປວເສນ ອເຍ ພຸຊ຺ຌນຎາເຓ ທິຏ຺ຐານໍ ອທິຏ຺ຐານຍນໂຕ ອທິຏ຺ຐສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕາຍ ຎາປນໂຕ ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ຘມ຺ມຎາຓສ຺ສ ອນຸຄມເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ເສກ຺ຂຠູມິ ນາມ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄກ຺ຂໂຓ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ‘‘ເອວໍ ຊຣາມຣຓໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕມານວເສນ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ຎາຓວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທຸຕິຍຎາຓວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔. ສຕ຺ຕຣີຕິ ຕ-ກາຣສ຺ສ ຣ-ກາຣາເທສໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕຕິສທ຺ເທນ ວາ ສມານຕ຺ໂຖ ສຕ຺ຕຣິສທ຺ໂທ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຣຸຈິວເສນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຠຓນ຺ຕີຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນຠາຓກາ. ເຕນາຫ ‘‘ພຫຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ຕິຏ຺ຐຕິ ຕຕ຺ຖ ຜລໍ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ຐິຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນລກ຺ຂຓສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິ. ອຖ ວາ ຘມ຺ໂມຕິ ກາຣຓໍ, ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມສ຺ສ ໂຍ ຐິຕິສຠາໂວ, ໂສວ ຘມ຺ມໂຕ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖີຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິ, ປຈ຺ຈໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ – ‘‘ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ມາຕິກາ ໔). ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ. ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິກາຣຓຕ຺ຕາຕິ ປວຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາຍ ຐິຕິຍາ ກາຣຓຕ຺ຕາ. ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອທ຺ຘຕ຺ຕເຍ ອນ຺ວຍພ຺ຍຕິເຣກວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ຉພ຺ພິຘສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ. ຂໂຍ ນາມ ວິນາໂສ, ໂສວ ເຠໂທຕິ. ວິຣຊ຺ຊນໍ ປລຸຊ຺ຊນໍ. ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ອນ຺ຕຣຘານໍ. ເອເກກສ຺ມິນ຺ຕິ ຊຣາມຣຓາທີສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ. ປຸພ຺ເພ ‘‘ຍຖາຠູຕຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນໍ ອາຫ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ ວິປສ຺ສນາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ວິປສ຺ສນາປຏິວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທຸຕິຍຎາຓວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕. ເທສນໍ ໂອສາເປສີຕິ ຍຖາຣທ຺ຘກຖໍ ຐເປສິ. ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ລທ຺ຘິຍາ ຠິນ຺ທນວເສນ ອຸປຣິ ກເຖຕຸກາໂມ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ເທສນາວາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ໂກຈິ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ ໂອກາສທານຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຫ ເອໂສ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິຍາ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິວາທປເທນາຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ຊີໂວ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕທິຏ຺ຐິທີປກປທວເສນ. ວທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວາໂທ. ທິຏ຺ຐິ-ສທ຺ໂທ ປນ ທ຺ວຍສງ຺ຄຫິໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ປນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຕິ ອາຫ ‘‘ອຣິຍມຄ຺ຄວາໂສ’’ຕິ. ອຍໍ ທິຏ຺ຐີຕິ ອນຎ຺ເຎ ສຣີຣຊີວາຕິ ທິຏ຺ຐິ. ‘‘ຊີໂວ’’ຕິ ຈ ຊີວິຕເມວ ວທນ຺ຕິ. ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ວຏ຺ຏໍ. ນິໂຣເຘນ຺ໂຕຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາເທນ຺ໂຕ. ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ປາປເນນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ. ຕເທຕໍ ມຄ຺ເຄນ ນິໂຣເຘຕພ຺ພໍ ວຏ຺ຏໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ວິນາສໍ ອຠາວໍ ປຕ຺ວາ ສພ຺ພໂສ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ຄຫິຕາກາຣສ຺ສ ສມ຺ຠເວ ສຈ຺ຈຠາເວ ສຕິ. ນ ໂຫຕີຕິ ສາຕ຺ຖໂກ ນ ໂຫຕິ.

ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຣີຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ວິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິວຏ຺ເຏຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ນິຈ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປາເປຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ວິຊ຺ຌຕິ ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນວເສນ ຕຖາ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອປ຺ປທານວເສນ ຈ ປຊຫິຕພ຺ພາປຊຫນວເສນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ວິຊ຺ຌຕິ. ວິສູກມິວາຕິ ກຓ຺ຑໂກ ວິຍ. ນ ເກວລໍ ອນນຸວຕ຺ຕໂກວ, ອຖ ໂຂ ວິໂຣໂຘປິ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕນຘມ຺ມຕາຍ ວິຎ຺ຎາປນໂຕ. ວິຣູປໍ ພີຠຈ຺ຉໍ ຜນ຺ທິຕໍ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ. ປຓ຺ຓປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວານໍ ອວຕ຺ຖຸຠູໂຕ ຕາໂລ ເອວ ຕາລາວຕ຺ຖຸ ‘‘ອສິເວ ສິວາ’’ຕິ ໂວຫາໂຣ ວິຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຕາລວຕ຺ຖຸກຕານີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ອວຕ຺ຖຸຠູຕຕາຍ ຕາໂລ ວິຍ ກຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ນຕາໂລ ວິຍາ’’ຕິ. ອນຸອຠາວນ຺ຕິ ວິນາສໍ.

ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ທຸຕິຍອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖. ອິຕິ ວາຕິ ເອວໍ ວາ. ຊຣາມຣຓສ຺ສ ເຈວ ຊຣາມຣຓສາມິກສ຺ສ ຈ ຂຓວເສນ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ. ອວິສາຣທຘາຕຸໂກ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອຈ຺ເຉກຕາຍ ມງ຺ກຸຠາເວນ ຊາໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ນຕຸມ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗. ນ ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ກາຍສ຺ສ ອນຕ຺ຕນິຍຠາວທສ຺ສນເມວ ປເນຕນ຺ຕິ ຍາ ຕສ຺ສ ອນຕ຺ຕນິຍຕາ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຕ຺ຕນິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ນ ອຕ຺ຕນິຍໍ, ປຣກິຍໍ ນາມ ສິຍາຕິ, ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນາປິ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ນຍິທໍ ປຸຣາຓກມ຺ມເມວາຕິ ‘‘ອິທໍ ກາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສຣີຣໍ ປຸຣາຓກມ຺ມເມວ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ກາໂຍ ເວທນາສຠາໂວ. ປຈ຺ຈຍໂວຫາເຣນາຕິ ກາຣໂຓປຈາເຣນ. ອຠິສງ຺ຂຕນ຺ຕິອາທິ ນປຸໍສກລິງ຺ຄວຈນໍ. ປຸຣິມລິງ຺ຄສຠາຄຕາຍາຕິ ‘‘ປຸຣາຓມິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປຸຣິມນປຸໍສກລິງ຺ຄສຠາຄຕາຍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຠິມຸເຂຫິ ສເມຈ຺ຈ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກໂຕ ອຠິສງ຺ຂໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຈເຍຫິ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕນ຺ຕິ ຕຖາ ອຠິສງ຺ຂຕຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ອຠິມຸຂຠາເວນ ເຈຕຍິຕໍ ປກປ຺ປິຕໍ, ປວຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕນາວຕ຺ຖຸໂກຕິ ເຈຕນາເຫຕຸໂກ. ເວທນິຍນ຺ຕິ ເວທນາຍ ຫິຕໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓຠາເວນ ເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ເວທນິຍວຕ຺ຖູ’’ຕິ.

ນຕຸມ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ເຈຕນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘. ຍຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ໂທ ອຏ຺ຐາເນ. ເຕນ ເຈຕນາຍ ວິຍ ປກປ຺ປານານຸສຍານມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐິຕິຍາ ວກ຺ຂມານໍເຍວ ອວິສິຏ຺ຐໍ ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ໂຊເຕຕິ. ກາມໍ ຕີສຸປິ ປເທສຸ ‘‘ປວຕ຺ເຕຕິ’’ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ວຕ຺ຕນຕ຺ໂຖ ປນ ເຈຕນາທີນໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ເຈຕຍນປກປ຺ປນານຸສຍນຣູໂປ ວິສິຏ຺ຐຏ຺ໂຐ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ຄຫິຕາ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍນິທ຺ຘາຣຓເມຕນ຺ຕິ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິກປ຺ປາ ຄຫິຕາ ຍຖາຣຫນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຏ຺ຐສຸປິ ຫິ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາກປ຺ໂປ, ຕຕ຺ຖ ຈຕູສ຺ເວວ ທິຏ຺ຐິກປ຺ໂປຕິ. ກາມໍ ອນຸສຍາ ໂລກິຍກຸສລເຈຕນາສຸປິ ອນຸເສນ຺ຕິເຍວ, ອກຸສເລສຸ ປນ ປວຕ຺ຕິ ປາກຏາຕິ ‘‘ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ເຈຕນານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫຊາຕໂກຏິຍາຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາປິ ກາມຣາຄາທໂຍ ອນຸສຍາວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຕໍສທິສຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ກາລເຠເທນ ລກ຺ຂຓປ຺ປເຠໂທ ອຕ຺ຖີຕິ. ອນາຄຕາ ເອວ ຫິ ກາມຣາຄາທໂຍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ‘‘ອນຸສຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ໂນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐິຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິຍາ. ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈເຍ ສຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ເຈຕນາປກປ຺ປນານຸສຍສຎ຺ຎິເຕ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ປຕິຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຫຕິ. ສນ຺ຕາເນ ຜລທານສມຕ຺ຖຕາເຍວ ໂຫຕີຕິ ‘‘ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາວເສນ ວິຣຸຬ຺ເຫຕິ. ປຕິຏ຺ຐິເຕຕິ ຫິ ອິມິນາ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ວິຣຸຬ຺ເຫ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸປຈິຕຠາໂວ. ເຕນາຫ ‘‘ກມ຺ມໍ ຊວາເປຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປຸເຣຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຫິ ກມ຺ມເຈຕນາຫິ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ພລປ຺ປຕ຺ຕາຍ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາຍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐໍ ວິຣຸຬ຺ຫມູລຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕມູເລ ຊາເຕ’’ຕິ. ຕຖາ ຫິ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ວິປາກໍ ເທນ຺ຕໍ ອນນ຺ຕເຣ ຊາຕິວເສນ ເທຕິ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍກມ຺ມນ຺ຕິ.

ເຕຠູມກເຈຕນາຍາຕິ ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາຍ. ອປ຺ປວຕ຺ຕນກ຺ຂໂຓຕິ ອິຘ ປວຕ຺ຕນກ຺ຂໂຓ ຊາຍມານກ຺ຂໂຓ. ນ ຊາຍມານກ຺ຂໂຓ ອປ຺ປວຕ຺ຕນກ຺ຂໂຓ ນ ເກວລໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂໂຓ ອປ຺ປຫີນານຸສຍສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອປ຺ປຫີນໂກຏິຍາຕິ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຠາເວນ. ຕທິທໍ ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາສຸ ອປ຺ປວຕ຺ຕມານາສຸ ອນຸສຍານໍ ສຫຊາຕໂກຏິອາທິນາ ປວຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວິປາກາທີສຸ ອປ຺ປຫີນໂກຏິຍາ ປວຕ຺ຕຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວາຣິຕຕ຺ຕາຕິ ປຏິປກ຺ເຂຕິ ອວາຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຈໂຍວ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐິຕິຍາ.

ປຐມທຸຕິຍວາເຣຫິ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ‘‘ໂນ ເຈ’’ຕິອາທິນາ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ‘‘ປຐມປເທ ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ນິວຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນິວຕ຺ຕາຕິ ອກຣຓໂຕ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອປຄຕາ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ ນິວຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສູຕິ ‘‘ເຕຠູມກວິປາເກສູ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ. ເອຕ຺ຖ ເຈຕນາປກປ຺ປນານໍ ປວຕ຺ຕນວເສນ ຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕຕິ ‘‘ເຈເຕຕີຕິ ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ຄຫິຕາ’’ຕິອາທິນໂຍ ອິເຘວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສິໂຕ. ຈຕສ຺ໂສຕິ ປຏິຆທ຺ວຍໂມຫມູລສມາຄຕາ ຈຕສ຺ໂສ ອກຸສລເຈຕນາ. ຈຕູສຸ ອກຸສລເຈຕນາສູຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາສຸ ເອວ ຈຕູສຸ ອກຸສລເຈຕນາສຸ, ອິຕຣາ ປນ ‘‘ນ ປກປ຺ເປຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ປຏິກ຺ເຂເປນ ນິວຕ຺ຕາຕິ. ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕໍ ວາເຣຕ຺ວາຕິ ‘‘ໂນ ຈ ປກປ຺ເປຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິກ຺ເຂປວເສນ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ‘‘ນ ປກປ຺ເປຕີ’’ຕິ ຫິ ອິມິນາ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ສຫຊາຕໂກຏິຍາ ປວຕ຺ຕອນຸສໂຍ ນິວຕ຺ຕິໂຕ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິມສທິໂສວ ປຸຣິມນເຍສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ໂພ ຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉທຕ຺ຕາ.

ຕທປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕຕິ ສມາສຠາວໂຕ ວິຠຕ຺ຕິໂລໂປ, ສນ຺ຘິວເສນ ທ-ກາຣາຄໂມ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຕທປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ຕທປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສມາສປທສິທ຺ຘິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຕຕິຍວາເຣ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ກຖິຕໍ ສພ຺ພໂສ ອນຸສຍນິພ຺ພຕ຺ຕິເຠທນໂຕ. ຂີຓາສວສ຺ສ ກິຈ຺ຈກຣຓນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ສພ຺ພໂສ ເວທນາທີນໍ ປຏິກ຺ເຂປຠາວໂຕ. ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຏນໂຕ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣານິ ຜລານິ, ຕທຸຠຍາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ. ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ. ປຸນພ຺ຠວສີເສນ ອນນ຺ຕຣຠວສງ຺ຄຫິຕໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓເມວ ວາ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຸນພ຺ຠວສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘີ’’ຕິ. ຠວຊາຕີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ທຸຕິຍຠວສ຺ສ ຕຕິຍຠເວ ຊາຕິຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣມ຺ປຣວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຄຫເຓນ ປນ ນານນ຺ຕຣິຍໂຕ ກມ຺ມຠໂວ ຄຫິໂຕ, ຊາຕິເຫຕຸຜລສິທ຺ຘິເປຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ໂນ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈເຕຕິ ໂນ ຈ ປກປ຺ເປຕິ, ອຖ ໂຂ ອນຸເສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຠຄວຕາ ທຸຕິຍນເຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກກຸສລາກຸສລາຍູຫນໍ, ປກປ຺ປນຎ຺ຈ ວິນາປິ ຠເວສຸ ທິຏ຺ຐາທີນວສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ອນຸສຍປຈ຺ຈຍາ ວິປສ຺ສນາເຈຕນາປິ ປຏິສນ຺ຘິຊນກາ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຸສລາກຸສລສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ເຈປິ, ຕທາ ວິຊ຺ຊມານເຕຠູມກວິປາກາທິຘມ຺ເມສຸ ອປ຺ປຫີນໂກຏິຍາ ອນຸສຍິຕກິເລສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຠວວຊ຺ຊສ຺ສ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຕາ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ນ ເຈເຕຕິ ປກປ຺ເປຕິ ອນຸເສຕີ’’ຕິ ອຍໍ ນໂຍ ນ ຄຫິໂຕ ເຈຕນໍ ວິນາ ປກປ຺ປນສ຺ສ ອຠາວໂຕ.

ເຈຕນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ທຸຕິຍເຈຕນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙. ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘີຕິ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓຄ຺ຄຫເຓນ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ນາມຣູປໍ ປນ ວິປາກນາມຣູປເມວາຕິ ປາກຏເມວ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ທຸຕິຍເຈຕນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຕຕິຍເຈຕນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໐. ຣູປາທີສຸ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ. ເຕນ ເຈຕ຺ຖ ຠວຕ຺ຕຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ຉຬາຣມ຺ມຓປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ຕສ຺ເສວ ຠວຕ຺ຕຍສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ ປຓິຘານາທິວເສນ ນຕິ ນາມ. ອາຄຕິມ຺ຫິ ຄຕີຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານວເສນ ອຠິມຸຂໍ ຄຕິ ປວຕ຺ຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ອາຄຕິ, ກມ຺ມາທິນິມິຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຄຕິ ປວຕ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຄເຕ’’ຕິອາທິ. ຈຸຕູປປາໂຕຕິ ຈວນໍ ຈຸຕິ, ມຣຓໍ. ອຸປປຊ຺ຊນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຸປປາໂຕ. ຈຸຕິໂຕ ອຸປປາໂຕ ປຸນຣຸປ຺ປາໂທ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອິໂຕຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠວໂຕ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຸນພ຺ຠວສງ຺ຂາເຕ ອາຍຕິຠເວ. ເອໂກວ ສນ຺ຘີຕິ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ ເອວ ກຖິໂຕ.

ຕຕິຍເຈຕນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຬາຣຂຕ຺ຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຄຫປຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ປຎ຺ຈເວຣຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑. ຍໂຕຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ອຍຎ຺ຫິ ໂຕ-ສທ຺ໂທ ທາ-ສທ຺ໂທ ວິຍ ອິຘ ກາລວິສໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍທາ’’ຕິ. ຠຍເວຣເຈຕນາໂຍຕິ ຠາຍິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ຠຍໍ, ເວຣປສວນຏ຺ເຐນ ເວຣນ຺ຕິ ຈ ລທ຺ຘນາມາ ເຈຕນາໂຍ. ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ຫິ ຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຍຎ຺ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ, ອຸຠເຍ ສຠຍເຠຣວາຕິ ເຕ ເອວ ຠາຍິຕພ຺ພຠຍເວຣຊນກາວາຕິ. ໂສຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິປຕ຺ຕິອຘິຄໂມ ໂສຕາປຕ຺ຕິ, ຕທຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຈ ອງ຺ຄານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານິ, ຕທຸຠຍໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ທຸວິຘໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິອຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປຸພ຺ພຠາເຄຕິ ຍໍ ສຍໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລປຏິລາຠໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຕທຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວ’’ຕິອາທິ. ສປ຺ປຸຣິສານໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອຣິຍຎາຓສຎ຺ຎາຓຊາຕາ ປຍິຣຸປາສນາ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ໂຍນິໂສ ອຸປາເຍນ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ມນສິ ກຣຓໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປນ຺ເຕນ ຘມ຺ມສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມປຏິປຊ຺ຊນໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕີຕິ ເອຕານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄານິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິອງ຺ຄນ຺ຕິ ປທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຐິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄໍ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ອງ຺ຄີຍຕິ ຎາຍຕິ ເອເຕນາຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອງ຺ຄນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທໍ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄໍ. ໂທເສຫິ ອາຣກາຕິ ອຣິໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ນິທ຺ໂທໂສ’’ຕິ. ກຖໍ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍຕິອາທິນາ ເກນຈິປິ ອນຸປາຣມ຺ຠິຍຕ຺ຕາ ນິຣຸປາຣມ຺ໂຠ. ຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນິທ຺ໂທໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນິຣຸປາຣມ຺ໂຠ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸຠຍມ຺ປິ ປນ ສນ຺ຘາຍ ອຸຠຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປເຣ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ. ນ ຫິ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຕິ. ສມ຺ມາ ອຸປາຍຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນ ຍາຖາວໂຕ ຎາຍຕີຕິ ຎາໂຍ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ຎາຓໍ ປນ ຎາຍຕິ ໂສ ເອເຕນາຕິ ຎາໂຍ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ນິຣເຍ. ມຄ຺ຄໂສຕນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ໂສຕໍ. ອາປນ຺ໂນຕິ ອຘິຄໂຕ. ອປາເຍສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສງ຺ຂາໂຕ ວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ເອຕສ຺ສາຕິ ວິນິປາຕຘມ຺ໂມ, ນ ວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ. ປຣໍ ອຍນນ຺ຕິ ອຕິວິຍ ສວິສເຍ ອຍິຕພ຺ພໍ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ. ເຍສຎ຺ຫິ ຘາຕູນໍ ຄຕິອຕ຺ໂຖ, ພຸທ຺ຘິປິ ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອວສ຺ສໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນໂກ’’ຕິ.

ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມກາຣຓາຕິ ປາຓາຕິປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓເຫຕຸ. ເວຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິໂຣໂຘ, ຕເທວ ຠາຍິຕພ຺ພໂຕ ຠຍນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠຍໍ ເວຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ພາຫິຣໍ ເວຣໍ ນາມ ຕສ຺ສ ເວຣສ຺ສ ມູລຠູຕໂຕ ເວຣກາຣປຸຄ຺ຄລໂຕ ພຫິຠາວຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ຫິ ຕສ຺ສ ເວຣກາຣປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວຣໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອິທໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກເວຣໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ເວຣສ຺ສ ມູລຠູຕາ ເວຣກາຣປຸຄ຺ຄລເຈຕນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຫຣິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖສ຺ສປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຫິ ເນຣຍິກາ ນິຣຍປາເລສຸ ປຏິປຫຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ນິຣຍປາລສ຺ສ ເຈຕນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອເຕນ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນິຣເຍ ນິຣຍປາລາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ພາຫິຣເວຣນ຺ຕິ ຍມິທໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈ ພາຫິຣໍ ເວຣໍ. ປຸຄ຺ຄລເວຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເກວລໍ ປຣປຸຄ຺ຄເລ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕໍ ເວຣນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ອຕ຺ຖໂຕ ເອກເມວ ‘‘ເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເສສປເທສູຕິ ‘‘ອທິນ຺ນາທານປຈ຺ຈຍາ’’ຕິອາທິນາ ອາຄເຕສຸ ເສສໂກຏ຺ຐາເສສຸ. ອຕ຺ໂຖ ຠຄ຺ໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ ຘໍສິໂຕ. ອຘິຄເຕນາຕິ ມຄ຺ເຄນ ອຘິຄເຕນ. ‘‘ອຠິຄເຕນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຘິວຸຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອຈລປ຺ປສາເທນາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈເວຣຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍປຎ຺ຈເວຣຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໒. ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖິຕຠາວມຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສຕິ ເອເຕນ ຍາ ສຕ຺ຖາຣາ ເອກຈ຺ຈານໍ ເທສິຕເທສນາ, ປຸນ ຕທຎ຺ເຎສໍ ເວເນຍ຺ຍທມກຸສເລນ ກາລນ຺ຕເຣ ເຕເນວ ເທສິຕາ, ສາ ຘມ຺ມສໍຄາຫເກຫິ ‘‘ມາ ໂນ ສຕ຺ຖຸເທສນາ ສມ຺ປຏິຄ຺ຄຫໍ ວິນາ ນສ຺ສຕູ’’ຕິ ວິສຸໍ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປິຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ທຸຕິຍປຎ຺ຈເວຣຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓. ສມຸທຍນໍ ສມຸທໂຍ, ສມຸເທຕິ ເອຕມ຺ຫາຕິ ສມຸທໂຍ, ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ສມຸທຍານມຕ຺ຖໂຕປິ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈຍາວ ປຈ຺ຈຍສມຸທໂຍ. ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ‘‘ອິມຎ຺ຈ ອິມຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິເມ ຘມ຺ມາ ຂເຓ ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ປຈ຺ຈຍສມຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂຸ ຂຓິກສມຸທຍໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍທສ຺ສນມຸເຂນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກ຺ຂຓສ຺ສ ທສ຺ສນໂຕ. ໂສ ປນ ຂເຓ ຂເຓ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ ‘‘ອິເມຫິ ນາມ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ປສ຺ສຕິ. ‘‘ໂສ ຂຓິກສມຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ປຈ຺ຈຍໂຕ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຂຓໂຕ ເຕສໍ ອຸທຍທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ, ຂຓໂຕ ເອເຕສໍ ອຸທຍໍ ປສ຺ສໂຕ ປເຄວ ປຈ຺ຈຍານໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍໂຕ ທສ຺ສນໍ ສຸເຂນ ອິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຈຍສມຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປີ’’ຕິອາທິ. ອຕ຺ຖງ຺ຄມທສ຺ສເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຈ຺ຈນ຺ຕຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ. ເຠທຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ ຂຓິກນິໂຣໂຘ. ຕທຸຠຍໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາທິວເສນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ທສ຺ສເນ ອິຕຣທສ຺ສນມ຺ປິ ສິທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ພຠາເຄ ຈ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຂຍໂຕ ວຍສມ຺ມສນາທິກາເລ ເຠທຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕິເຣກວເສນ ອນຸສ຺ສວາທິໂຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປສ຺ສຕິ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນາຣມ຺ມຓໂຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕອຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປສ຺ສຕິ, ອສມ຺ໂມຫໂຕ ອິຕຣມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອຈ຺ຈນ຺ຕຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປີ’’ຕິອາທິ. ສມຸທຍຕ຺ຖງ຺ຄມໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຠທນ຺ຕິ ສມຸທຍສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມສງ຺ຂາຕໍ ເຠທຎ຺ຈ. ນິສ຺ສຍວເສນາຕິ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ນິສ຺ສຍວເສນ ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ. ອາຣມ຺ມຓວເສນາຕິ ຣູເປ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ຣູປານິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ສມາຄເມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິຍາ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ. ຕິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຈ ປາກຏປຈ຺ຈຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທຎ຺ເຎປິ ປນ ມນສິກາຣາທໂຍ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ເອວນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘກ຺ກເມນ. ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິຍ’’ນ຺ຕິ.

ທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ໂລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໔. ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສຕິ ‘‘ອຍໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ ສມຸທຍຕ຺ຖງ຺ຄມານໍ ວິເສສທສ຺ສນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ເຕ ຕຕິຍສຸຕ຺ຕໂຕ ວິເສໂສ.

ໂລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຎາຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໕. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຕີນໍ ຄາໂມ ຎາຕິໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຕການໍ ຄາເມ’’ຕິ. ຄິຎ຺ຊກາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐກາ, ຄິຎ຺ຊກາຫິ ເອວ ກໂຕ ອາວສໂຖ ຄິຎ຺ຊກາວສໂຖ. ໂສ ກິຣ ອາວາໂສ ຍຖາ ສຸຘາປຣິກມ຺ເມນ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ອິຏ຺ຐກາຫິ ເອວ ຈິນິຕ຺ວາ ຉາເທຕ຺ວາ ກໂຕ. ຕາທິສຎ຺ຫິ ຉທນໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວຕາ ອິຏ຺ຐກາຉທນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິຏ຺ຐກາຫິ ກເຕ ມຫາປາສາເທ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວາຣພນ຺ຘກວາຏຜລກາທີນິ ປນ ທາຣຸມຍານິເຍວ. ປຣິຍາຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຕີຕິ ປຣິຍາໂຍ, ກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຘມ຺ມປຣິຍາຍນ຺ຕິ ຘມ຺ມກາຣຓ’’ນ຺ຕິ, ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມຠູຕໍ ວິເສສາຘິຄມສ຺ສ ເຫຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸເປຈ຺ຈ ສຸຍ຺ຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸປສ຺ສຸຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປສ຺ສຸຕີຕິ ອຸປສ຺ສຸຕິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຍທຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕ, ຕໍ ປຣິເວຓສມຊ຺ຊນກິຣິຍໍ. ປຫາຍາຕິ ອກຕ຺ວາ. ເອວໍ ມຫຕ຺ຖຎ຺ຫິ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນສີເສ ຐຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ມຫໂຕ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ເອກງ຺ຄຓໍ ອໂຫສີຕິ ສພ຺ພໍ ວິວຏໍ ອໂຫສິ. ຕີສຸ ຫິ ຠເວສຸ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ມນສິກໂຣໂຕ ຠຄວໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອເສເສຕ຺ວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ຎາຓມຸເຂ ອາປາຖໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍາວຠວຄ຺ຄາ ເອກງ຺ຄຓໍ ອໂຫສີ’’ຕິ. ຕນ຺ຕິວເສນ ຕມຕ຺ຖໍ ວາຈາຍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ວຈສາ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ຈ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິໂຣເຘນ ວິວຏ຺ຏສ຺ສ ອາຫຕຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖານຸສນ຺ຘິນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອທ຺ທສ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ.

ມນສາ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ປຄຸຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປທານຸປທນ຺ຕິ ປທຎ຺ຈ ອນຸປທຎ຺ຈ. ປຸຣິມຎ຺ຫິ ປທໍ ນາມ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ອນຸປທໍ. ຆເຏຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ປຣິຍາປຸຓາຕີຕິ ອຊ຺ຌຍຕິ. ອາຘາຣປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຘາຣໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານປ຺ປຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມຸຏ຺ຐໍ ຄຕຕ຺ຕາ ອາຘາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ນາມ. ກາຣຓນິສ຺ສິໂຕຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ກາຣຓສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ. ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂກຕິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຕເທວ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ. ຘມ຺ມປຣິຍາຍາເປກ຺ຂາຍ ປຸລ຺ລິງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ. ຕີສຸປິ ອິເມສູຕິ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສຸ ຕີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ.

ຎາຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໖. ນາມວເສນາຕິ ໂຄຕ຺ຕນາມວເສນ ຈ ກິຕ຺ຕິວເສນ ຈ ອປາກໂຏ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຊາຕິວເສນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຊາຓຸສ຺ໂສຓິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗. ເອວໍລທ຺ຘນາໂມຕິ ‘‘ຊາຓຸສ຺ໂສຓີ’’ຕິ ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ອຘິຄຕນາໂມ.

ຊາຓຸສ຺ໂສຓິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ໂລກາຍຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘. ອາຍຕິໍ ຫິຕໍ ເຕນ ໂລໂກ ນ ຍຕຕິ ນ ອີຫຕີຕິ ໂລກາຍຕໍ. ນ ຫິ ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຕາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ກຸໂຕ ປໂຍໂຄ, ຕໍ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວາ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ໂລກາຍຕິໂກ. ປຐມສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ຖວາຈກຕ຺ຕາ ເຊຏ຺ຐເວວຈໂນຕິ ອາຫ ‘‘ປຐມໍ ໂລກາຍຕ’’ນ຺ຕິ. ສາຘາຣຓວຈໂນປິ ໂລກສທ຺ໂທ ວິສິຏ຺ຐວິສໂຍ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ອິຕ຺ຕຣຠາເວນ ລກຸຓ຺ຑກຠາເວນ ຕສ຺ສ ວິປຸລາທິຠາເວນ ພາລານໍ ອຸປຏ຺ຐານມຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອາຍຕໍ ມຫນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກໍ. ເອກສຠາວນ຺ຕິ ເອກໍ ສຠາວໍ. ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາຍາຕິ ອາຫ ‘‘ນິຈ຺ຈສຠາວເມວາຕິ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ປຸຣິມສຠາເວນ ນານາສຠາວນ຺ຕິ ປຸຣິມສຠາວໂຕ ຠິນ຺ນສຠາວໍ. ປຈ຺ຉາ ນ ໂຫຕີຕິ ປຈ຺ຉາ ກິຎ຺ຈິ ນ ໂຫຕິ ສພ຺ພໂສ ສມຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸຈ຺ເຉທໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພກາລໍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ. ຕຖາ ເຈວ ຄຫເຓນ ທ຺ເວປິ ວາທາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ນ ໂຫຕິ. ປຸຖຸຕ຺ຕໍ ນານາສຠາວໍ, ເອກຣູປໍ ນ ໂຫຕີຕິ ວາ ຄຫເຓນ ທ຺ເວປິ ວາທາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂຍຕິ.

ໂລກາຍຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຣິຍສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙. ສໍສຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອາກາຣທສ຺ສນນ຺ຕິ ‘‘ກສ຺ມິໍ ສຕິ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ກາຣຓສ຺ສ ຜລສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈາມສເນນ ວິນາ ເກວລໍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຍ ສໍສຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາກາຣທສ຺ສນໍ. ສມຸທຍຕິ ສມຸເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ອຣິຍສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທຸຕິຍອຣິຍສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໐. ທ຺ເວປິ ນຍາ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາເຓ ສຕິ ນາມຣູປໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນວເມ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ນຍສ຺ສ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕິ ສງ຺ຂາຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ທສເມ ວຸຕ຺ຕນເຍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຣິມໂຕ ນວມໂຕ ທສມສ຺ສ ນານຕ຺ຕໍ.

ທຸຕິຍອຣິຍສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຄຫປຕິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ທຸກ຺ຂວຄ຺ໂຄ

໑. ປຣິວີມໍສນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑. ອຸປປຣິກ຺ຂມາໂນຕິ ປວຕ຺ຕິປວຕ຺ຕິເຫຕຸໍ, ນິວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິເຫຕຸຎ຺ຈ ປຣິຕຸເລນ຺ໂຕ. ກຸໂຕ ປເນຕນ຺ຕິ? ‘‘ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ’’ຕິ ວຈນໂຕ. ນ ຫິ ສພ຺ພທຸກ຺ຂປຣິວີມໍສໍ ວິນາ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ ສມ຺ຠວຕິ. ກສ຺ມາຕິອາທິນາ ຊຣາມຣຓສ຺ເສວ ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຊາຕິອາທີນມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂຠາວິນີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍສ຺ມາ ຊຣາມຣເຓ ຄຫິເຕ ສຕິ ຊາຕິປິ ຄຫິຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ອຠາເວ ຊຣາມຣຓສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ເອສ ນໂຍ ຠວາທີສຸປິ. ເອວໍ ຍາວ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ຊຣາມຣເຓ ຄຫິເຕ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ, ຊຣາມຣຓປເທເສນ ຕພ຺ພິກາຣວນ຺ໂຕ ສພ຺ເພ ເຕຠູມກາ ສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາຕິ ເອວມ຺ປິ ຊຣາມຣຓຄ຺ຄຫເຓນ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ສພ຺ພທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອເນກວິຘນ຺ຕິ ພຫຸວິຘໍ ພຫຸໂກຏ຺ຐາສໍ. ‘‘ອເນກ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ. ອເນກນ຺ຕິ ພຫຸລວຈນໍ. ວິຘນ຺ຕິ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈປາລິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປຣີຕໂກຏ຺ຐາສໍ. ນານປ຺ປກາຣກນ຺ຕິ ຕໂຕ ເອວ ນານປ຺ປກາຣໍ. ນ຺ຫຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຸຣິສໍ ວິຍາຕິ ພາລານໍ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ສຸຠາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

‘‘ສາຣຸປ຺ປຠາເວນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິໍ ສພ຺ພຖາ ສາຣຸປ຺ປຠາເວນາຕິ ອາຫ ‘‘ນິກ຺ກິເລສຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘຕາຍາ’’ຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ເສສາ ອສງ຺ຂຕຕາທິຠາເວນ ສທິສາ. ປຏິປນ຺ໂນຕິ ປຏິມຸໂຂ ອຠິສງ຺ຂາຣມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ປນ຺ໂນ ອຘິຄໂຕ. ອນຸຄຕນ຺ຕິ ອນຸຈ຺ຉວິກຠາເວນ ຄຕໍ, ຍຖາ ຈ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຘິຄໂມ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕທນຸຣູປຠາເວນ ຄຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປາຬິຍໍ ‘‘ປຊານາຕີ’’ຕິ ປຸພ຺ພຠາຄວເສນ ປຊານນາ ວຸຕ຺ຕາ, ‘‘ຕຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ ນິຍຕວເສນ. ‘‘ອປຣຠາຄວເສນາ’’ຕິ ອປເຣ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຍຖາ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຊຣາມຣຓໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕຖາ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປທວີມໍສນາ ປຸພ຺ພຠາຄວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ມຄ຺ຄກ຺ຂຓວເສນ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ນຍິທໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫຓໍ, ອຖ ໂຂ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິໂຣຘຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ເທສນາ ກຖິຕາ’’ຕິ.

‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີ’’ຕິອາທິນາ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ, ‘‘ໂສ ສຸຂຎ຺ຈ ເວທນໍ ເວທຍຕີ’’ຕິອາທິນາ ສຕຕວິຫາຣຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເທສນາ ສພ຺ພຖາວ ວຏ຺ຏເທສນາໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ ສິຍາ. ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ເອວມາທິກໍ ອິທໍ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກຖນໍ ປຸນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຸຄ຺ຄລສທ຺ໂທ ອິຕຣາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປກຕີນໍ ວາຈໂກຕິ ຕໂຕ ວິເສເສຕ຺ວາ ຄຫເຓ ປຐມປກຕິເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ອໂວຈາຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຣິໂສເຍວ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. ອຸຠເຍນາຕິ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລຄ຺ຄຫເຓນ. ສມ຺ມຸຕິຍາ ອວິຊ຺ຊມານາຍ ກຖາ ເທສນາ ສມ຺ມຸຕິກຖາ. ປຣມຕ຺ຖສ຺ສ ກຖາ ເທສນາ ປຣມຕ຺ຖກຖາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖກຖາສຸ, ນ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ເຖສຸ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຕິກຖາ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖານໍ ລກ຺ຂຓໍ – ຍສ຺ມິໍ ຠິນ຺ເນ ພຸທ຺ຘິຍາ ວາ ອວຍວວິນິພ຺ໂຠເຄ ກເຕ ນ ຕໍສມຎ຺ຎາ, ສາ ຆຏປຏາທິປ຺ປເຠທາ ສມ຺ມຸຕິ, ຕພ຺ພິປຣິຍາຍໂຕ ປຣມຕ຺ໂຖ. ນ ຫິ ກກ຺ຂຬຜຸສນາທິສຠາເວ ອຍໍ ນໂຍ ລພ຺ຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປາທິຘມ຺ມໍ ສມູຫສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ສຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ ໂວຫາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ນໂຣ…ເປ… ສມ຺ມຸຕິກຖາ ນາມາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ຣູປາທໂຍ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ມາ ‘‘ຂນ຺ຘາ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິອາທິນາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ນ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຂນ຺ຘາ…ເປ… ປຣມຕ຺ຖກຖາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ຂນ຺ຘກຖາປິ ສມ຺ມຸຕິກຖາວ, ສມ຺ມຸຕິ ຫິ ສງ຺ເກໂຕ ຂນ຺ຘຏ຺ໂຐ ຣາສຏ຺ໂຐ ວາ ໂກຏ຺ຐາສຏ຺ໂຐ ວາຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ອຍໍ ປນ ຂນ຺ຘສມຎ຺ຎາ ຜສ຺ສາທີສຸ ຕຊ຺ຊາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຍ ປຣມຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສຍາ ຕສ຺ສ ອາສນ຺ນຕຣາ ປຸຄ຺ຄລສມຎ຺ຎາທໂຍ ວິຍ ນ ທູເຣຕິ ປຣມຕ຺ຖສງ຺ຄຫຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຂນ຺ຘສີເສນ ວາ ຕທຸປາທານາ ສຠາວຘມ຺ມາ ເອວ ຄຫິຕາ. ນນຸ ຈ ສພ຺ເພປິ ສຠາວຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຕິມຸເຂເນວ ເທສນໍ ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ນ ສມ຺ມຸເຂນາຕິ ສພ຺ພາປິ ເທສນາ ສມ຺ມຸຕິເທສນາວ ສິຍາຕິ? ນຍິທເມວໍ ເທເສຕພ຺ພຘມ຺ມວິຠາເຄນ ເທສນາວິຠາຄສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ, ນ ຈ ສທ຺ໂທ ເກນຈິ ປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ເຕນ ວິນາ ອຕ຺ຖໍ ປກາເສຕີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣມຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ຕາປິ ສມ຺ມຸຕິໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຈ຺ຈເມວ ອວິປຣີຕເມວ ກເຖນ຺ຕິ.

ສມ຺ມຸຕີຕິ ສມຎ຺ຎາ. ປຣໂມ ອຸຕ຺ຕໂມ ອຕ຺ໂຖຕິ ປຣມຕ຺ໂຖ, ຘມ຺ມານໍ ຍຖາຠູຕສຠາໂວ. ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ, ສມ຺ມຸຕິ ປນ ໂລກສ຺ສ ສງ຺ເກຕມຕ຺ຕສິທ຺ຘາ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ສມ຺ມຸຕິກຖາຍ ສຈ຺ຈຕາຕິ ອາຫ ‘‘ໂລກສມ຺ມຸຕິກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ໂລກສມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ຫິ ອຠິນິເວສນໍ ວິນາ ປຎ຺ຎາປນາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ສຸຕສ຺ສ ສາວນາ ວິຍ, ນ ມຸສາ ອນຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໂຕ ຕສ຺ສາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຊນປທນິຣຸຕ຺ຕິໍ ນາຠິນິເວເສຍ຺ຍ, ສມຎ຺ຎໍ ນາຕິຘາເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຘມ຺ມານໍ ສຠາວຘມ຺ມານໍ. ຠູຕລກ຺ຂຓໍ ຠາວສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ທີເປນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ.

ເຕຣສເຈຕນາເຠທນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາປຎ຺ຈຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາເຠທໍ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານສ຺ສ ປຸນນໂຕ ປຸຊ຺ຊຠວຜລສ຺ສ ອຠິສງ຺ຂຣຓໂຕ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ. ກມ຺ມປຸຎ຺ເຎນາຕິ ກມ຺ມຠູເຕນ. ວິປາກປຸຎ຺ເຎນາຕິ ວິປາກສງ຺ຂາເຕນ. ປຸຎ຺ຎຜລມ຺ປິ ຫິ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ‘‘ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ‘‘ອປຸຎ຺ຎູປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ປຸຎ຺ຎູປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ ນ ອຸທ຺ຘຕໍ. ອປຸຎ຺ຎຜລໍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ‘‘ອປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຄຫິໂຕ, ‘‘ປຸຎ຺ຎູປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຄຫິເຕ ນາມຣູປາທິ ສພ຺ພໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ທ຺ວາທສປທິໂກ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ວິຊ຺ຊາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທເສນ. ຕສ຺ສາ ຫິ ອຸປ຺ປາທາ ສພ຺ພໂສ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ປຐມເມວາຕິ ອິທໍ ອວິຊ຺ຊາປຫານວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທານໍ ສມານກາລຕາທສ຺ສນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາ ປນາ’’ຕິອາທິ. ປທີປຸຊ຺ຊເລນາຕິ ປທີປຸຊ຺ຊລນເຫຕຸນາ ສເຫວ. ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາຕິ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທເຫຕຸ, ເອວໍ ສຕີປິ ສມກາລຕ຺ເຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ‘‘ເອຕໍ ມມາ’’ຕິອາທິນາ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນ ຕຓ຺ຫາຍຕິ ນ ຠາຍຕິ ຕຓ຺ຫາວຸຕ຺ຕິໂນ ອຠາວາ, ຕໂຕ ເອວ ຠຍວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ອຠາວາ.

ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ຄິລິຕ຺ວາ ວິຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອວິສຍໍ ວິຍ ກຣເຓນ ປຣິນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ສາມິສສຸຂສ຺ສ ອເນກທຸກ຺ຂານຸພນ຺ຘຠາວໂຕ, ສຸຂາຠິນນ຺ທສ຺ສ ທຸກ຺ຂເຫຕຸຠາວໂຕ ຈ ສຸຂໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕເຍວ ທຸກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ນາມ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສຸຂໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຘູມທຸກ຺ຂານຸຎ຺ຎາໂຕ ວິຍ. ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ວາ ສຸຂໍ ປຕ຺ຖນໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸພ຺ພລຄຫຓິກາທໂຍ ນິທສ຺ສນຠາເວນ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ຫິ ຍາວ ສາຍນ຺ຫສມຍາປິ ອຠຸຕ຺ວາ ສາຍມາສາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຊິຆຈ຺ຉາທິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ. ສຸຂສ຺ສ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໂຕ ສຸຂໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ເກຈິ ປນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຠາວໂຕ ວິປຣິຓາມສຸຂໂຕ ຕໍ ສຸຂໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ນ, ນ ຫິ ຕາທິສໍ ສຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ໂກຈິ ທຸກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ທຸກ຺ຂເຫຕຸໍ ປນ ສາມິສໍ ສຸຂໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ. ທຸກ຺ຂເຫຕຸໍ ສາມິສໍ ສຸຂໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣກາໂຍ, ໂສ ປຣິຍນ຺ໂຕ ອວສານໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ກາຍປຣິຍນ຺ຕິກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍາວ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣກາໂຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ມໂນທ຺ວາຣິກເວທນາໂຕ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ເອວ ສິທ຺ຘມຕ຺ຖໍ ສຣູເປເນວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມໂນທ຺ວາຣິກເວທນາ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ຕເມວ ສງ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ສາ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍາວ ເຕຕ຺ຕິໍສວສ຺ສາປິ ປຐມວໂຍ. ປຓ຺ຓາສວສ຺ສກາເລຕິ ປຐມວຍໂຕ ຍາວ ປຎ຺ຎາສວສ຺ສກາລາ, ຕາວ ຐິຕາ ໂຫຕີຕິ ວຸຑ຺ຒິຫານິໂຍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຣູເປເນວ ຐິຕາ ໂຫຕິ. ມນ຺ທາຕິ ມຸທຸກາ ອຕິຂິຓາ. ຕທາຕິ ອສີຕິນວຸຕິວສ຺ສກາເລ. ຕຖາ ຈິຣປຣິວິຕກ຺ເກປິ. ຠຄ຺ຄາ ນິຕ຺ເຕຊາ ຠຄ຺ຄວິຠຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພລາ. ຫທຍໂກຏິໍເຍວາຕິ ຈກ຺ຂາທິວຕ຺ຖູສຸ ອວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ຂີຓຕ຺ຕາ ໂກຏິຠູຕໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍເຍວ. ຍາວ ເອສາ ເວທນາ ວຕ຺ຕຕິ.

ວາປິຍາຕິ ມຫາຕຬາເກນ. ປຎ຺ຈອຸທກມຄ຺ຄສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ອຸທກສ຺ສ ປວິສນນິກ຺ຂມນມຄ຺ເຄຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຕໂຕ ວິສ຺ສນ຺ທມານໍ ສພ຺ພໂສ ປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ.

ປຐມໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕຕິອາທິ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ. ອິມໍ ເວທນໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອິມໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ປຣິໂຍສານປ຺ປຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາຣິກເວທນໍ ສນ຺ຘາຍ.

ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ວິນາສໂຕ. ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ’’ຕິ ປາຬິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ປທຸທ຺ຘາໂຣ ກໂຕ. ປຣໂລກວເສນ ອຄນ຺ຕ຺ວາ. ເວທນານໍ ສີຕິຠາໂວ ນາມ ສງ຺ຂາຣທຣຖປຣິຬາຫຠາໂວ, ໂສ ປນາຍໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນາຕິ ອາຫ ‘‘ປວຕ຺ຕິ…ເປ… ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຘາຕຸສຣີຣານີຕິ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລສງ຺ຂາຕຘາຕຸສຣີຣານິ. ສຣີເຣກເທເສ ຫິ ສຣີຣສມຎ຺ຎາ.

ກຸມ຺ຠກາຣປາກາຕິ ກຸມ຺ຠກາຣປາກໂຕ. ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຕີຕິ ປາໂກ, ປຈນຏ຺ຐານໍ. ຕເທວ ປາຈນວເສນ ອາວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາວາໂສ, ຕສ຺ມາ ກຸມ຺ຠກາຣາວາສໂຕ. ອວິຄຕວູປສມໍ ສງ຺ຂຣິຕໍ ກຸມ຺ຠໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ໂຕ ຉາຣິກາຍ ສຕິ ປິຘານວເສນ ຐເປຕິ. ຕຖາ ຐປນໍ ປນ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິສິສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ. ກຸມ຺ຠສ຺ສ ປເທສຠູຕຕາຍ ອາພທ຺ຘາ ອວຍວາ ‘‘ກຸມ຺ຠກປາລານີ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕານິ, ນ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນານິ. ອວຍວມຸເຂນ ຫິ ສມຸທາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ກປາລສມຸທາໂຍ ຫິ ຆໂຏ. ເຕນາຫ ‘‘ມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ເອກພທ຺ຘານີ’’ຕິ. ອວສິສ຺ເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວຓ຺ຓວິເສສອຸຓ຺ຫຠາວາປຄຕາ ຆຏກາຣາເນວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ອາທິຕ຺ຕ…ເປ… ຕໂຍ ຠວາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕຠາວໂຕ. ຍຖາ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ກຸມ຺ຠກາຣາວາສໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກເປສ ຠວຕ຺ຕຍໍ ຣາຄາທີຫິ ອາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກຸມ຺ຠກາໂຣ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ’’ຕິ. ນີຫຣຓທຓ຺ຑໂກ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ຠວຕ຺ຕຍປາກໂຕ ນີຫຣຓໂຕ. ສໂມ ຠູມິຠາໂຄ ວິຍ ນິພ຺ພານຕລໍ ສພ຺ພວິສມາ ນິວຕ຺ຕນໂຕ.

‘‘ອາທານນິກ຺ເຂປນໂຕ, ວໂຍວຸທ຺ຘຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ, ອາຫາຣມຍໂຕ, ອຸຕຸມຍໂຕ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໂຕ, ກມ຺ມຊໂຕ, ຘມ຺ມຕາຣູປໂຕ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໐໖) ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ອາກາເຣຫິ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຣູປສຕ຺ຕກໍ ວິປສ຺ສຕິ ນາມ. ‘‘ກລາປໂຕ, ຍມກໂຕ, ຂຓິກໂຕ, ປຏິປາຏິໂຕ, ທິຏ຺ຐິອຸຄ຺ຆາຏນໂຕ, ມານສມຸຄ຺ຆາຏໂຕ, ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານໂຕ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໑໗) ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ອາກາເຣຫິ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣູປສຕ຺ຕກໍ ວິປສ຺ສຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອິມໍ ຣູປສຕ຺ຕກໍ ອຣູປສຕ຺ຕກຎ຺ຈ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ຍທິປິ ອຣຫໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ສພ຺ພຠເວຫິປິ ອຸທ຺ຘໂຏ, ຍາວ ປນ ອນຸປາທິເສສປຣິນິພ຺ພານໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຕາວ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຄຕິຠເວ ຐິໂຕເຍວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຂີຓາສໂວ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຖາ ຈ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ວຏ຺ຏວູປສໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ນ ປຣິນິພ຺ພາຕິ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ສອຸປາທິເສສາຍ ປນ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ. ອຠິສງ຺ຂາຣເຫຕຸໂຕ ເຫຕ຺ຖ ປຣິຬາຫວູປສມສ຺ສ ອຸປສມຠາເວນ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ອຸຓ຺ຫກຸມ຺ຠນິພ຺ພານນິທສ຺ສນມ຺ປິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອນຸປາທິນ຺ນກສຣີຣານີຕິ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປກລາເປ ວທນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ປນ ວຈນໍ. ອນຸໂຍຄາໂຣປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ກາຍປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ຂີຓາສໂວ ອປິ ນຸ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທິກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ປຎ຺ຫໍ ກາຕຸໍ. ອຖ ວາ ອນຸໂຍຄາໂຣປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ວາ ອຠິສງ຺ຂເຣຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ ອນຸໂຍຄໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕາວ ຍຖາຣທ຺ຘເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓ ສິທ຺ເຘ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫານໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ສິຍາ ສມ຺ຠໂວ, ນາສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຎ຺ຎາເຍຖາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ. ສພ຺ພໂສ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອສນ຺ເຕສຸ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ອປິ ນຸ ໂຂ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອປຎ຺ຎາຍມາເນ ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ເຖຣານນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອາລປິຕຕ຺ເຖຣານໍ. ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓໍ ສມ຺ປຫໍສຕິ ຕສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສໍສນ຺ທນໂຕ. ອປ຺ປຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອປ຺ປຎ຺ຎາຍນໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ວິຎ຺ຎາເຓ ອສຕິ ນາມຣູປສ຺ສ ອປ຺ປຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວມາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕສນ຺ນິຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ. ອຘິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ນິຈ຺ຉຍາກາຣວິໂມກ຺ຂໍ ສທ຺ຘາວິໂມກ຺ຂຎ຺ຈ. ເຕນາຫ ປາຬິຍໍ ‘‘ສທ຺ທຫຖ ເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ສທ຺ຘາສຫິຕຎ຺ຫິ ນິຈ຺ຉຍາກາຣວິໂມກ຺ຂໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ອຘິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕຕິ ປຣິຍນ຺ໂຕ. ປຣິໂຕ ຉິຊ຺ຊຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ປຣິວີມໍສນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຸປາທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒. ອາຣມ຺ມຓາທິຠາເວນ ສໍວຕ຺ຕນໂຕ ອຸປາທານານໍ ຫິຕານິ ອຸປາທານິຍານິ, ເຕສຸ ອຸປາທານິເຍສຸ. ເຕນາຫ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອຸປາທານານໍ ປຈ຺ຈເຍສູ’’ຕິ. ອສ຺ສາທໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອສາເທຕພ຺ພໍ ມິຈ຺ຉາຎາເຓນ ອນຸປສ຺ສໂຕ. ຕທາຫາໂຣຕິ ໂສຬສ ວາ ວີສໍ ຕິໍສໍ ຈຕ຺ຕາລີສໍ ປຎ຺ຎາສໍ ວາ ອາຫາໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕທາຫາໂຣ. ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຕໂຍ ຠວາ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕຠາວໂຕ ເອຕເທວ ຠວຕ຺ຕຍໍ. ອຄ຺ຄິ…ເປ… ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສທິສສ຺ສ ຠວຕ຺ຕຍສ຺ສ ປຣິພນ຺ຘນໂຕ.

ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສາຕິ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕຠູມກຘມ຺ເມສູ’’ຕິ. ຘມ຺ມປາສາທນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມປາສາທໍ. ໂສ ຫິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ‘‘ປາສາໂທ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຕິປຏ຺ຐານມຫາວີຖິຍໍ ຜລກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕາຍາຕິ.

ອຸປາທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໔. ສໍໂຍຊນສຸຕ຺ຕທ຺ວຍວຓ຺ຓນາ

໕໓-໕໔. ມຫນ຺ຕວຏ຺ຏປ຺ປພນ຺ຘໂອປມ຺ມຠາເວນ ເຕລປທີປສ຺ສ ອາຫຕຕ຺ຕາ ‘‘ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ວຏ຺ຏິກປາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ອຸປາທານິຍສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ. ຕຖາ ວິເນຕພ຺ພານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ຫິ ອິເມສໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເອວໍ ວຈນໍ ເອວໍ ເທສນາ. ເອສ ນໂຍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ.

ສໍໂຍຊນສຸຕ຺ຕທ຺ວຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໖. ມຫາຣຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕທ຺ວຍວຓ຺ຓນາ

໕໕-໕໖. ໂອຊໍ ອຠິຫຣນ຺ຕີຕິ ຣສຫຣຓິໂຍ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ ສຣີເຣ ຣຸກ຺ຂມູລານິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຖວີອາໂປຣເສ ອຸປຣິ ອາໂຣເປນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕຖາ ອາໂຣປນໍ ‘‘ໂອຊາຍາ’’ຕິອາທິນາ ວິຠາເວຕິ. ຫຕ຺ຖສຕຸພ຺ເພຘມສ຺ສາຕິ ຫຕ຺ຖສຕຸພ຺ເພໂຘ, ຫຕ຺ຖສຕໍ ອຸພ຺ພິທ຺ຘສ຺ສປິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕິສ຺ສໍ ວຏ຺ຏກຖາຍໍ. ກມ຺ມາໂຣຫນນ຺ຕິ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ.

ປຸນ ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕິສ຺ສໍ ວິວຏ຺ຏກຖາຍໍ. ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ນາເສຕຸກາມສ຺ສ ທຬ຺ຫໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວຄຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກຸທ຺ທາໂລ ວິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຎາຓໍ ສມາຘິປຈ຺ຉິຍາ ຐິຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພວິປສ຺ສນາຣມ຺ຠຎາຓໍ. ຣຸກ຺ຂຈ຺ເຉທນຜຣສຸ ວິຍາຕິ ເອວໍຠູຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ເອກນ຺ຕໂຕ ວຏ຺ຏຈ຺ເຉທາຍ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ຣຸກ຺ຂສ຺ສ…ເປ… ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘວວຕ຺ຖານວເສນ ວີສຕິ ປຖວີໂກຏ຺ຐາສາ, ທ຺ວາທສ ອາໂປໂກຏ຺ຐາສາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຕໂຊໂກຏ຺ຐາສາ, ຉ ວາໂຍໂກຏ຺ຐາສາຕິ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສາຍ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ. ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈາຕິ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ ປກາຣຕ຺ໂຖ ຈ. ເຕນ ຠູຕຣູປານິ ວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຕ຺ຕສຸ ສປ຺ປາເຍສຸ ຍສ຺ສ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຠູຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອຎ຺ຎຕຣໍ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ມຫາຣຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕທ຺ວຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຕຣຸຓຣຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໗-໕໙. ປລິມຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອລ຺ລກຣຓວເສນ ປຣິໂຕ ປາຬິໍ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ. ຕຖາ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍສ຺ມາ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕິຓຄຈ຺ຉາທີນໍ ມູລສນ຺ຕານຄ຺ຄຫເຓນ ຕໍ ຐານໍ ໂສເຘຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສເຘຍ຺ຍາ’’ຕິ. ປໍສຸນ຺ຕິ ອສ຺ສ ປວຑ຺ຒກາຣກໍ, ອາຄນ຺ຕຸກໍ ປໍສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທເທຍ຺ຍາຕິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຖທ຺ຘ’’ນ຺ຕິອາທິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ‘‘ຣຸກ຺ຂໍ ນາເສຕຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ວິຍາ’’ຕິອາທິນາ ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ອຏ຺ຐມນວມານິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

ຕຣຸຓຣຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ນິທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໐. ພຫຸວຈນວເສນາຕິ ກຸຣູ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ‘‘ກຸຣູ’’ຕິ ເອວໍ ພຫຸວຈນວເສນ. ຍຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ວສໂນກາສຠູໂຕ ໂກຈິ ວິຫາໂຣ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ເກວລໍ ໂຄຈຣຄາມກິຕ຺ຕນໍ ນິທານກຖາຍ ປກຕິ ຍຖາ ‘‘ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ເທວທຫໍ ນາມ ສກ຺ຍານໍ ນິຄໂມ’’ຕິ. ‘‘ອາຍສ຺ມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ເທວານໍ ປິໂຍ’’ຕິ ວາ ຠວນ຺ຕິ ວາ ປິຍສມຸທາຫາໂຣ ເອໂສຕິ ອາຫ ‘‘ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນເມຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຍິທໍ ປິຍວຈນໍ ຄາຣວວເສນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຄຣຸວຈນເມຕ’’ນ຺ຕິ. ອຕິທູຣໍ ອຈ຺ຈາສນ຺ນໍ ອຕິສມ຺ມຸຂາ ອຕິປຈ຺ຉໂຕ ອຸປຣິວາໂຕ ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທໂສຕິ ອິເມ ຉ ນິສຊ຺ຊໂທສາ. ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕມຎ຺ຊິຏ຺ຐປຠສ຺ສຣວເສນ ຉພ຺ພຓ຺ຓານໍ.

ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍາຕິ ກຸລານຸທ຺ທຍຕາວເສນ ກຸລານຸຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖາຍ. ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ຠິກ຺ຂາປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫເນນ ເຕສໍ ອຠິວາທນາທິສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນນ ຈ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທສ຺ສ ຊນເນນ. ປຏິສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິຕາຍ ປຸນ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ອຸຠຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຌນ຺ຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເວທນໍ, ຊຣາມຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ເວທນໍ ປາເປຕ຺ວາ ສມ຺ມສນມາຫ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ‘‘ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕຈຕຸຣາກາຣຸປສໍຫິເຕ ຕໂຍ ວາເຣ. ເຕນ ທ຺ວາທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສມ຺ມສນມາຫ. ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕາ ຄມ຺ຠີຣຠາເວເນວ ກຖິຕຕ຺ຕາ ເສສພຸທ຺ເຘຫິປິ ເອວເມວ ກຖິໂຕຕິ ຘມ຺ມນ຺ວເຍ ຐຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພພຸທ຺ເຘຫິ…ເປ… ກຖິໂຕ’’ຕິ.

ປມາຓາຕິກ຺ກເມຕິ ອປຣິມາຓຕ຺ເຖ ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ ເຕນ ຠຄວຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໓) ວິຍ. ອຕິເຣກຠາວໂຊຕໂນ ຫິ ຍໍ ຍາວ-ສທ຺ໂທ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕິຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອວຠາສຕິ ຂາຍຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ຎາຓສ຺ສ. ຕຖາ ອຸປຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນນຸ ເອສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ເອກນ຺ຕຄມ຺ຠີໂຣວ, ອຖ ກສ຺ມາ ຄມ຺ຠີຣາວຠາສຕາ ໂຊຕິຕາຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ເອກນ຺ຕຄມ຺ຠີຣຕາທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ປນສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣາວຠາສຄ຺ຄຫຓໍ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ລພ຺ຠມານໍ ຈາຕຸໂກຏິກໍ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ນິທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕເມວສ຺ສ ເອກນ຺ຕຄມ຺ຠີຣຕໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ເອກໍ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຄມ຺ຠີໂຣ ອຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈາຕິ ເອຕໍ ທ຺ວຍໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ຍຖາທສ຺ສິເຕ ຈາຕຸໂກຏິເກ ປຈ຺ຉິມາ ເອກໂກຏິ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຍໍ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ເຍຫິ ຄມ຺ຠີຣຠາເວຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕ ຈຕູຫິ ອຸປມາຫິ ອຸລ຺ລິງ຺ເຄນ຺ໂຕ ‘‘ຠວຄ຺ຄຄ຺ຄຫຓາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍຖາ ຠວຄ຺ຄຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ທູຣຠາວໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ອວິຊ຺ຊາທິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຕ຺ໂຖ ປກຕິຎາເຓນ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ຍຖາ ສິເນຣຸໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມິຎ຺ຊໍ ປພ຺ພຕຣສໍ ປາກຕິກປຸຣິເສນ ນີຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຄເຕ ຘມ຺ມຕ຺ຖາທິເກ ປກຕິຎາເຓນ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຠຊ຺ຊ ປຏິວິຊ຺ຌນວເສນ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ຍຖາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກຕິປຸຣິສສ຺ສ ພາຫຸທ຺ວຍວເສນ ປາຣໍ ຕຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ເອວໍ ເວປຸລ຺ລຏ຺ເຐນ ມຫາສມຸທ຺ທສທິສໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປກຕິຎາເຓນ ເທສນາວເສນ ປຣິຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ຍຖາ ປຖວິໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປາກຕິກປຸຣິສສ຺ສ ປຖໂວຊໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ອິຕ຺ຖໍ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຠາໂວ ປາກຕິກຎາເຓນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິຘຄມ຺ຠີຣຕາວເສນ ຈຕສ຺ໂສ ອຸປມາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ປາກຕິກຎາຓວເສນ ຈາຍມຕ຺ຖໂຍຊນາ ກຕາ ທິຏ຺ຐສຈ຺ຈານໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິເວຘສພ຺ຠາວໂຕ, ຕຖາປິ ຍສ຺ມາ ສາວການໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປເທສເມວ ຎາຓໍ, ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ນິປ຺ປເທສໍ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸທ຺ຘວິສຍໍ ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ມາຕິ ປຏິເສເຘ ນິປາໂຕ. ສ຺ວາຍໍ ‘‘ອຸຕ຺ຕານກຸຕ຺ຕານໂກ ວິຍ ຂາຍຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ມາ ຠຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຸສ຺ສາເທນ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຎາວເສນ ອຸກ຺ກໍສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປສາເທນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ຠຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຕິ ມຫາປຎ຺ຎຠາເວນ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ເຖຣສ຺ສ ສຕິປິ ອຸຕ຺ຕານຠາເວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຎ຺ເຎສໍ ຄມ຺ຠີຣຠາເວ. ສຸໂຠຊນຣສປຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ສຸນ຺ທເຣນ ໂຠຊນຣເສນ ໂປສິຕສ຺ສ. ກຕໂຍຄສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພຸທ຺ຘປໂຍເຄ ກຕປຣິຈຍສ຺ສ. ມລ຺ລປາສາຓນ຺ຕິ ມລ຺ເລຫິ ມຫາພເລເຫວ ຂິປິຕພ຺ພປາສາຓໍ. ກຸຫິໍ ອິມສ຺ສ ຠາຣິຍຏ຺ຐານນ຺ຕິ ກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ອິມສ຺ສ ປາສາຓສ຺ສ ຄຣຸຕຣປເທໂສຕິ ຕສ຺ສ ສລ຺ລຫຸກຠາວໍ ທີເປນ຺ໂຕ ວທຕິ.

ຕິມິຣປິງ຺ຄເລເນວ ທີເປນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ມຫາວິປ຺ຜາຣຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ປກ຺ກຸຖຕີຕິ ປກ຺ກຸຖນ຺ຕໍ ວິຍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ ປຣິໂຕ ວຕ຺ຕຕິ. ລກ຺ຂຓວຈນຎ຺ເຫຕໍ. ປິຏ຺ຐິຍໍ ສກລິກອຏ຺ຐິກາ ປິຏ຺ຐິປຕ຺ຕໍ. ກາຍູປປນ຺ນສ຺ສາຕິ ມຫຕາ ກາເຍນ ອຸເປຕສ຺ສ, ມຫາກາຍສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຎ຺ຉ ວຏ຺ຏີຕິ ປິຎ຺ຉ ກລາໂປ. ສຸປຓ຺ຓວາຕນ຺ຕິ ນາຄຄ຺ຄຫຓາທີສຸ ປກ຺ຂປປ຺ໂຜຏນວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວາຕໍ.

‘‘ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິອາທິນາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐກາຣຓານິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ອິໂຕ ກິຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິໂຕຕິ ອິໂຕ ຠທ຺ທກປ຺ປໂຕ. ສຕສຫສ຺ສິເມຕິ ສຕສຫສ຺ສເມ. ຫໍສວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ ຊາຕນຄຣໍ. ຘຸຣປຕ຺ຕານີຕິ ພາຫິຣປຕ຺ຕານິ, ຍານິ ທີຆຕມານິ.

ກນິຏ຺ຐຠາຕາຕິ ເວມາຕິກຠາຕາ ກນິຏ຺ໂຐ ຍຖາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ນນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ສໂຫທຣາ ຠາຕໂຣ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຊຏ຺ຐາ ຕາວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກນິຏ຺ຐານໍ ປນ ອສມ຺ຠໂວ ເອວ. ໂຠຄນ຺ຕິ ວິຠວໍ. ອຸປສນ຺ໂຕຕິ ໂຈຣຊນິຕສງ຺ໂຂຠວູປສເມນ ອຸປສນ຺ໂຕ ຊນປໂທ.

ທ຺ເວ ສາຏເກ ນິວາເສຕ຺ວາຕິ ສາຏກທ຺ວຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍປຣິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ, ອິຕຣໍ ສພ຺ພສມ຺ຠາຣໍ ອຕ຺ຕນາ ໂມເຈຕ຺ວາ.

ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕປກ຺ຂິຕ຺ຕອຸຓ຺ຫໂຠຊນຕ຺ຕາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣາປຣໍ ຫຕ຺ເຖ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ສຸເຂນ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ. ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິຍໍ ສາຏກໍ. ເອຕານິ ປາກຏຏ຺ຐານານີຕິ ເອຕານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານິ ຠຄວໂຕ ເທສນາຍ ປາກຏານິ ພຸທ຺ເຘ ພຸທ຺ຘສາວເກ ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກຣຓຏ຺ຐານານິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປນ ໂພຘິສຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກຣຓຏ຺ຐານານິ ພຫູນິເຍວ.

ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓທິວເສເຍວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ.

ອຸຄ຺ຄຫນໍ ປາຬິຍາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ, ສວນໍ ອຕ຺ຖສວນໍ, ປຣິປຸຈ຺ຉນໍ ຄຓ຺ຐິຏ຺ຐາເນສຸ ອຕ຺ຖປຣິປຸຈ຺ຉນໍ, ຘາຣຓໍ ປາຬິຍາ ປາຬິອຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ເຕ ຐປນໍ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ອິຘ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພສ຺ສປິ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ວເສນາຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສຕາປນ຺ນານຎ຺ຈ…ເປ… ອຸປຏ຺ຐາຕິ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ໂມຫວິຄເມນ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂວເສນ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ. ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ສຫ ປຈ຺ຈເຍນ ນາມຣູປສ຺ສ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ອວໂພໂຘ. ຈຕູຫີຕິ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣາທີຫິ ຈຕູຫິ ຄມ຺ຠີຣຕາຫິ ສພ຺ພາປິ ຄມ຺ຠີຣຕາ.

ສາວເກຫິ ເທສິຕາ ເທສນາປິ ປນ ສຕ຺ຖຸ ເອວ ເທສນາຕິ ອາຫ ‘‘ມຍາ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ເສກ຺ເຂນ ນາມ ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຏິວິທ຺ຘໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ນ ຕສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຕາຕິ ຕສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ອຸປາທານສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຕາ ວິຍ ສຸຏ຺ຐຸ ທິຏ຺ຐາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ອິທໍ ນິພ຺ພານເມວ ຄມ຺ຠີຣໍ, ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ປນ ອຸຕ຺ຕານໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ສພ຺ເພປິ ອເສກ຺ຂາ ສພ຺ພໂສ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ ນິປ຺ປເທສຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາເຍວ ອນວເສສໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ອິຕເຣ. ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍວເສນ ‘‘ອິທໍ ອປຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ເຖຣໍ ອປສາເທນ຺ເຕນ. ຕເມວ ຫິສ຺ສ ອນວເສສໂຕ ປຏິເວຘາຠາວໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສຕິປິ ຘມ຺ມໂຕ ເຠເທ ສໍໂຍຊນຕ຺ຖອນຸສຍຕ຺ຖວເສນ ປນ ເຕສໍ ລພ຺ຠມານເຠທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ໂຎ ຫິ ເຕສໍ ພນ຺ຘນຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ໂຎ ຖາມຄມນຏ຺ໂຐຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ອິຕິ ອິເມສໍ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຕຖາຣູປໍ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປທໍ ອຠາວຍໂຕວ ອນຸຕ຺ຕານເມວ ຘມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອຏ຺ຐ ໂສຬສ ວາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານີຕິ ອິທໍ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕາເນ ໂພຘິປຣິປາຈກຘມ຺ມານໍ ຕິກ຺ຂມຊ຺ຌິມມຸທຸຠາວສິທ຺ຘກາລວິເສສທສ຺ສນໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ມຫາຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອເຕຫີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕພຸທ຺ຘສາວກອຄ຺ຄສາວກປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ວິເສສາຘິຄເມຫິ. ປຈ຺ຈນີກນ຺ຕິ ປຏິກ຺ກູລໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ. ສພ຺ພຖາ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຏິເວໂຘ ນາມ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິຍາຘິຄໂມ ເອວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ເສວາ’’ຕິ. ນວຫິ ອາກາເຣຫີຕິ ອຸປ຺ປາທາທີຫິ ນວຫິ ປຈ຺ຈຍາກາເຣຫິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໕) –

‘‘ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິ ຈ ປວຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິ ຈ ນິມິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິ ຈ ອາຍູຫນຏ຺ຐິຕິ ຈ ສໍໂຍຄຏ຺ຐິຕິ ຈ ປລິໂພຘຏ຺ຐິຕິ ຈ ສມຸທຍຏ຺ຐິຕິ ຈ ເຫຕຸຏ຺ຐິຕິ ຈ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິ ຈ, ອິເມຫິ ນວຫາກາເຣຫິ ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈໂຍ, ສງ຺ຂາຣາ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ນວຫາກາເຣຫີຕິ ນວຫິ ປຈ຺ຈຍຠາວູປຄມເນຫິ ອາກາເຣຫິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອຕສ຺ມາ ຜລນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາໂທ, ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຠາໂວ. ສຕິ ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນາສຕິ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຖາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕິ ສງ຺ຂາຣາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ນິມິຍນ຺ຕິ ຈ. ຍຖາ ຈ ຠວາທີສຸ ຂິປນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕສໍ ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອາຍູຫນ຺ຕິ ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຆເຏນ຺ຕິ ສໍຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ. ຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ສຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໍ ປລິພຸນ຺ຘນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສມວາເຍ ອຸທຍນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຫິໂນຕິ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ກາຣຓຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ປຏິຈ຺ຈ ອວິຊ຺ຊໍ ສງ຺ຂາຣາ ອຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ກາຣຓຠາວູປຄມນວິເສສາ ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕີຕິ ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອເຕນາຕິ ຐິຕິ, ກາຣຓໍ. ອຸປ຺ປາໂທ ເອວ ຐິຕິ ອຸປ຺ປາທຐິຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ອິທຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາກາຣທສ຺ສນໍ ຍຖາ ປຸຣິເມຫິ ມຫາໂພຘິມູເລ ປວຕ຺ຕິຕໍ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕາປິ ປວຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍເວຄາຠິຫຕາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ສງ຺ກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

ເອຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຎ຺ຎິຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ. ໂສ ປນ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖໂຕ ເຫຕຸປ຺ປຠວານໍ ເຫຕຸ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ. ຊາຕິອາທີນໍ ຊຣາມຣຓປຈ຺ຈຍຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉໂທ ຕສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ນ ປຐມາຠິນິເວສມຕ຺ເຕນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ອປຣາປຣໍ ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິສຎ຺ຎິເຕນ ອນຸ ອນຸ ພຸຊ຺ຌເນນ. ຕທຸຠຍຠາວໍ ປນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຎາຕປຣິຎ຺ຎາວເສນ ອນນຸພຸຊ຺ຌນາ’’ຕິ ອາຫ. ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທີນໍ ປຊຫນວເສນ ປວຕ຺ຕມານາ ວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ເອວ ນາມ ໂຫຕິ ປຏິປກ຺ຂວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ຕິກ຺ຂວິສທຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ, ຕທຘິຏ຺ຐານຠູຕາ ຈ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຈ ປຣິຎ຺ຎາປຫານາຠິສມຍວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ຕີຣຓປ຺ປຫານປຣິຎ຺ຎາສງ຺ຄໂຫ ຈາຕິ ຕທຸຠຍປຏິເວຘາຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕີຣຓປ຺ປຫານປຣິຎ຺ຎາວເສນ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນາ’’ຕິ ອາຫ. ຕນ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຏວີນນຕ຺ຖໍ ຕນ຺ຕວາເຍຕິ ຕນ຺ຕໍ ອາວຎ຺ຉິຕ຺ວາ ປສາຣິຕສຸຕ຺ຕວຏ຺ຏິຕໍ ນີຍຕີຕິ ກຕ຺ວາ, ຕໍ ປນ ຕນ຺ຕາກຸລຕາຍ ນິທສ຺ສນຠາເວນ ອາກຸລເມວ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕນ຺ຕໍ ວິຍ ອາກຸລຊາຕາ’’ຕິ. ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາ ນາມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມາເນຕຸນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ສມໍ ກຕ຺ວາ ອາເນຕຸໍ, ອວິສມໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕນ຺ຕເມວ ວາ ອາກຸລໍ ຕນ຺ຕາກຸລໍ, ຕນ຺ຕາກຸລໍ ວິຍ ຊາຕາ ຠູຕາ ຕນ຺ຕາກຸລກຊາຕາ. ມຊ຺ຌິມໍ ປຏິປທໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕທ຺ວຍປກ຺ຂນ຺ເທນ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຂລິຕ຺ວາ ອາກຸລພ຺ຍາກຸລາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕເນວ ອນ຺ຕທ຺ວຍປກ຺ຂນ຺ເທນ ຕໍຕໍທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫວເສນ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕາ ອຸຊຸກໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຕນ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ໂພຘິສຕ຺ເຕຕິ ປຈ຺ເຈກໂພຘິສຕ຺ຕມຫາໂພຘິສຕ຺ເຕ. ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ, ປໂຣປເທເສນ ວິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄຸຬກຊາຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຊາຕຄຸຬກໍ ປິຓ຺ຑິສຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ເອວ ຄຓ຺ຐິພທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈເຍສຸ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາຕິ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕາທິສຠາເວສຸ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ເມສຸ ນິຈ຺ຈາທິຠາວວເສນ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາ. ປຈ຺ຈເຍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ເສວ ນິຈ຺ຈາທິຄາຫສ຺ສ ອວິສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ສນໍ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ຖວເສນ ຄຓ຺ຐິກຊາຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ວາສຏ຺ຐິ…ເປ… ຄຓ຺ຐິພທ຺ຘາ’’ຕິ.

ເຍ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິອາທິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ນິສ຺ສິຕາ ອລ຺ລີນາ, ວິນນໂຕ ກຸລາຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ຕນ຺ຕວາຍສ຺ສ ຄຓ຺ຐິກໍ ນາມ ອາກຸລຠາເວນ ອຄ຺ຄໂຕ ວາ ມູລໂຕ ວາ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາວຍວໍ ຂລິຕພນ຺ຘສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກຸລາຄຓ຺ຐິກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເປສກາຣກຎ຺ຊິຍສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສກຸຓິກາຕິ ວຏ຺ຏຈາຏກສກຸຓິກາ. ສາ ຫິ ຣຸກ຺ຂສາຂາສຸ ໂອລມ຺ພນກຸລາວກາ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຫິ ສາ ກຸລາວກໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຕິຓຫີຣາທິເກ ອາເນຕ຺ວາ ຕຖາ ຕຖາ ວິນນ຺ຘຕິ, ຍຖາ ເຕສໍ ເປສກາຣກຎ຺ຊິຍສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ອຄ຺ເຄນ ວາ ອຄ຺ຄໍ, ມູເລນ ວາ ມູລໍ ສມາເນຕຸໍ ວິເວເຈຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາ’’ຕິອາທິ. ຕທຸຠຍມ຺ປີຕິ ກຸລາຄຓ຺ຐິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກຎ຺ຊິຍສຸຕ຺ຕໍ ກຸລາວກຎ຺ຈ. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ‘‘ເອວເມວ ສຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ.

ກາມໍ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຕິຓານິ ຍຖາຊາຕານິປິ ທີຆຠາເວນ ປຕິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐາເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາກຸລານິ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕານິ ປນ ຕຖາ ທຸພ຺ພິເວຈິຍານິ ຍຖາ ຣຊ຺ຊຸຠູຕານີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອປາໂຍຕິ ອເຍນ ສຸເຂນ, ສຸຂເຫຕຸນາ ວາ ວິຣຫິໂຕ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຕິຠາວໂຕຕິ ອປາຍິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠາວໂຕ. ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕຕິ ‘‘ອພ຺ຠຸທຍໂຕ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິຣູປໍ ນິປຕິຕຕ຺ຕາ ຍຖາ ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ສຸຂສມຸສ຺ສໂຍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນິປຕິຕຕ຺ຕາ. ອິຕໂຣຕິ ສໍສາໂຣ ນນຸ ‘‘ອປາຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕປິ ສໍສາໂຣ ເອວາຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ນິຣຍາທີນໍ ປນ ອຘິມຕ຺ຕທຸກ຺ຂຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອປາຍາທິຄ຺ຄຫຓໍ ໂຄພລິພທ຺ທຎາເຍນ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏີຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ເຫຕຸຜລຠາເວນ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອພ຺ໂຠຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາຕິ ອວິຈ຺ເຉເທນ ປວຕ຺ຕມານາ.

ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປີຕິ ຕໍ ‘‘ອປາຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ອປາຍທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂຎ຺ຈ. ມຫາສມຸທ຺ເທ ວາຕກ຺ຂິຕ຺ຕາ ນາວາ ວິຍາຕິ ອິທໍ ປຣິພ຺ຠມນຏ຺ຐານສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ປຣິພ຺ຠມນສ຺ສ ອນວຕ຺ຕິຕທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ນິທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸກ຺ຂວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ອສ຺ສຸຕວາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໑. ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ’’ຕິ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປຘາຣິຕໍ, ອຸປຘາຣຓໍ ວາ ສຸຕໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສຸຕວາ, ຕປ຺ປຏິກ຺ເຂເປນ ນ ສຸຕວາຕິ ອສ຺ສຸຕວາ. ວາ-ສທ຺ໂທ ຈາຍໍ ປສໍສາຍໍ, ອຕິສຍສ຺ສ ວາ ໂພຘນໂກ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ປສໍສິຕໍ, ອຕິສເຍນ ວາ ສຸຕໍ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ‘‘ສຸຕວາ’’ຕິ ສໍກິເລສວິທ຺ຘໍສນສມຕ຺ໂຖ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມປຣິຈໂຍ ‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖຕ຺ຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ສຸຕວາ’’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ປກາສິໂຕ. ອຖ ວາ ໂສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ສຸຓີຕິ ສຸຕວາ. ຕປ຺ປຏິກ຺ເຂເປນ ນ ສຸຕວາຕິ ອສ຺ສຸຕວາ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ ‘‘ອາຄມາຘິຄມາຠາວາ, ເຎຍ຺ໂຍ ອສ຺ສຸຕວາ ອິຕີ’’ຕິ. ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ຂນ຺ຘຘາຕຸ…ເປ… ວິນິຈ຺ຉຍຣຫິໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວາຈຸຄ຺ຄຕກຣຓໍ ອຸຄ຺ຄໂຫ, ຕຕ຺ຖ ປຣິປຸຈ຺ຉນໍ ປຣິປຸຈ຺ຉາ, ກຸສເລຫິ ສຫ ໂຈທນາປຣິຫຣຓວເສນ ວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ກາຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ປຸຖູນນ຺ຕິ ພຫູນໍ. ກິເລສາທີນໍ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄນິທ຺ເທເສສຸ (ມຫານິ. ໕໑, ໙໔) ອາຄຕນເຍນ. ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຄຫິໂຕ ‘‘ນາລໍ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ. ອາສນ຺ນປຈ຺ຈກ຺ຂວາຈີ ອິທໍ-ສທ຺ໂທຕິ ອາຫ ‘‘ອິມສ຺ມິນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈກ຺ຂກາຍໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ. ຈຕູສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກ. ຍຖາ ປນ ມຫາມຕ຺ຕິກາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຕິກາມຍໍ, ເອວມຍໍ ຈຕູຫິ ມຫາຠູເຕຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ‘‘ຈຕຸມຫາຠູຕມໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ນິພ຺ພິນ຺ທນມ຺ປິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນິພ຺ພິນ຺ທນາ ນາມ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນາ ອນຠິຣຕິຠາວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ. ວິຣຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ວີຕຣາໂຄ ຠເວຍ຺ຍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຣຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ວິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ອິຘ ປນ ອຈ຺ຈນ຺ຕາຍ ວິມຸຈ຺ຈນໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຈຕູຫິ ຈ ຣູປຊນກປຈ຺ຈເຍຫິ ອາຄໂຕ ຈໂຍຕິ, ອາຈໂຍ, ວຸທ຺ຘິ. ຈຍໂຕ ອປກ຺ກໂມຕິ ອປຈໂຍ, ປຣິຫານິ. ອາທານນ຺ຕິ ຄຫຓໍ, ປຏິສນ຺ຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຠໂທຕິ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ. ໂສ ຫິ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ນິກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ເຠໂທ’’ຕິ.

ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕິ ປກາຣໂຕ ຎາຍນ຺ຕິ. ຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນວເສນປິ ຣູປໍ ອາລມ຺ພິຕຸໍ. ອຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ກຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາທີຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ກໂຣຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສປ຺ປາຍຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ນິກ຺ກຑ຺ຒນ຺ໂຕຕິ ຕໂຕ ຄາຫໂຕ ນີຫຣນ຺ໂຕ.

ມນາຍຕນສ຺ເສວ ນາມໍ, ນ ສມາຘິປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓, ໑໙໒; ເປຏໂກ. ໒໒; ມິ. ປ. ໑.໙.໙), ຈິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໗໔) ວິຍ. ຈິຕ຺ຕີກາຕພ຺ພຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸ ເອຕສ຺ສາຕິ ຈິຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຈິຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຕາ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຈິຕ຺ຕຠາວມາຫ. ຈິຕ຺ຕໂຄຈຣຕາຍາຕິ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕວິສຍຕາຍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມຈິຕ຺ຕຕາຍາຕິ ຣາຄາທິສທ຺ຘາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມວເສນ ຈິຕ຺ຕສຠາວຕ຺ຕາ. ເຕນ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕຕ຺ຕມາຫ. ວິຊານນຏ຺ເຐນາຕິ ພຸຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ. ອຊ຺ໂຌສິຕນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌສາຠູຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ຄຫິຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຓ຺ຫາຍາ’’ຕິອາທິ. ປຣາມສິຕ຺ວາຕິ ຘມ຺ມສຠາວໍ ອນິຈ຺ຈຕາທິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ນິຈ຺ຈາທິໂຕ ອາມສິຕ຺ວາ. ອຏ຺ຐສຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຘິກໍ ສຕໍ. ນວ ມານາຕິ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທິນາ ອາຄຕາ ນວວິຘມານາ. ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ອາຄຕາ ສສ຺ສຕວາທາທໂຍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິໂຍ. ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ. ຍສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫວເສນ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫໍ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸໍ ນິພ຺ພິທາຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສມຕ຺ໂຖ.

ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ‘‘ວຣ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິທໍ ອນຸສນ຺ຘິວຈນໍ ‘‘ກສ຺ມາ ອາຫາ’’ຕິ ກເຖຕຸກາມຕາຍ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຐມໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ. ເຕນາຕິ ຠຄວຕາ. ອຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ກຕໍ ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ ອາທີນວສ຺ສ ວິຠາວິຕຕ຺ຕາ. ອຣູເປ ປນ ຕຖາ ອາທີນວສ຺ສ ອວິຠາວິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປ’’ນ຺ຕິ, ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ວິຍ ກຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຄາໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາໂຫ. ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຣູປໍ ຄໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ຠຄວຕາ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຣູເປ ຄາໂຫ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ນ ອຣູເປ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກາຕພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ ໂສ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ໂສ ຕໂຕ ຣູປໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຣູປໍ ຄໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິຏ຺ຐມານນ຺ຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ. ‘‘ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ສຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານໍ ‘‘ປຐມວເຍ’’ຕິອາທິນາ ຣູປສ຺ສ ເຠທໍ ວຍາທີຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ປາທສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣເຓຕິ ຍຖາ ຐປິຕສ຺ສ ປາທສ຺ສ ອຸກ຺ຂິປເນ. ອຕິຫຣຓນ຺ຕິ ຍຖາອຸທ຺ຘຕໍ ຍຖາຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຫຣຓໍ. ວີຕິຫຣຓນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໂຕ ປາໂທ ຍຖາຏ຺ຐິຕໍ ປາທໍ ຍຖາ ນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ເອວໍ ໂຖກໍ ປສ຺ສໂຕ ປຣິຓາເມຕ຺ວາ ຫຣຓໍ. ໂວສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ຕຖາ ປຣປາທໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ນິກ຺ຂິປນຕ຺ຖໍ ອໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ສນ຺ນິກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ໂວສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ສມໍ ນິກ຺ຂິປນໍ ຐປນໍ. ສນ຺ນິຣຸຊ຺ຌນນ຺ຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ອຸປ຺ປີຬນໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປຐມວຍາທິເກ ເອວ. ອວຘາຣເຓນ ເຕສໍ ໂກຏ຺ຐາສນ຺ຕຣສງ຺ກມນາຠາວມາຫ. ໂອຘີຕິ ຠາໂວ, ປພ຺ພນ຺ຕິ ສນ຺ຘິ. ປຐມວຍາທໂຍ ເອວ ເຫຕ຺ຖ ໂອຘິ ປພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປຏປຏາຍນ຺ຕາຕິ ‘‘ປຏປຏາ’’ອິຕິ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຍ, ເຕນ ເນສໍ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓສ຺ສ ອິຕ຺ຕຣຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ຣູປຘມ຺ມານໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊນໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ. ວຏ຺ຏິປ຺ປເທສນ຺ຕິ ວຏ຺ຏິຍາ ປຸລກໍ ພຣຫໍ. ຕຎ຺ຫິ ວຏ຺ຏິຍາ ປຸລກໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ສາ ທີປຊາລາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ປເວຓິສມ຺ພນ຺ຘວເສນາຕິ ສນ຺ຕຕິວເສນ.

ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຫຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ເອວໍ ປນ ອຕ຺ໂຖ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ນິໂຣຘາຠາວໂຕ. ປຸຣິມປເວຓິໂຕຕິ ຣູເປ ວຸຕ຺ຕປເວຓິໂຕ. ອເນການິ ຈິຕ຺ຕໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ເຖຣວາເທນ ທີເປຕຸໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຑ຺ຒຈູຬນ຺ຕິ ໂຖເກນ ອູນໍ ອຸປຑ຺ຒໍ, ຕສ຺ສ ປນ ອຸປຑ຺ຒໍ ອຘິກາຣໂຕ ວາຫສຕສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ອຑ຺ຒຈຸທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ, ‘‘ອຑ຺ຒຈຕຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອປເຣ. ‘‘ສາຘິກໍ ທິຍຑ຺ຒສຕໍ ວາຫາ’’ຕິ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕີຕິ ວີມໍສິຕພ຺ພໍ. ຈຕຸນາຬິໂກ ຕຸມ຺ໂພ. ມຫາຣຎ຺ຎຕາຍ ປວທ຺ຘໍ ວນໍ ປວນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປວເນຕິ ມຫາວເນ’’ຕິ. ຕນ຺ຕິ ປຐມໍ ຄຫິຕສາຂໍ. ອຍມຕ຺ໂຖຕິ ອຍໍ ຠູມິໍ ອໂນຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕສາຂາຍ ເອວ ຄຫຓສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕທຕ຺ຖເມວ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ອຣຎ຺ເຎ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ‘‘ປວເນ’’ຕິ ອາຫ.

ອຣຎ຺ຎມຫາວນໍ ວິຍາຕິ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐາເນ ພ຺ຣຫາຣຎ຺ເຎ ວິຍ. ອາຣມ຺ມໂຓລມ຺ພນນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອວລມ຺ພນໍ. ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ວິນາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ເອກຊາຕິຍນ຺ຕິ ຣູປາທິນີລາທິເອກສຠາວໍ. ‘‘ທິສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ສ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອາຈໂຍປິ ອປຈໂຍປີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ຣູປໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຣູເປ ຄາໂຫ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ ນາມ, ‘‘ວຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິອາທິໍ ວທນ຺ເຕນ ອຣູປໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣູເປ ຄາໂຫ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ ນາມ.

ນນ຺ຕິ ຄາຫໍ. ອຸຠຍໂຕຕິ ຣູປໂຕ ຈ ອຣູປໂຕ ຈ. ຫຣິສ຺ສາມີຕິ ນີຫຣິສ຺ສາມິ. ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ມນ຺ຕໍ ຊປ຺ປິຕ຺ວາ. ກຓ຺ເຓ ຘຸເມຕ຺ວາຕິ ກຓ຺ເຓ ຘເມຕ຺ວາ. ອສ຺ສາຕິ ວິສສ຺ສ. ນິມ຺ມເຖຕ຺ວາຕິ ນິມ຺ມທ຺ທິຕ຺ວາ, ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ມຄ຺ໂຄຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ. ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ພລວວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ.

ອສ຺ສຸຕວາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍອສ຺ສຸຕວາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໒. ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ສຸຂເວທນາຍ ຫິຕນ຺ຕິ ສຸຂເວທນິຍໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍ’’ນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ, ນ ສຫຊາຕໂກຏິຍາ. ເຕນາຫ ‘‘ນນຸ ຈາ’’ຕິອາທິ. ຊວນເວທນາຍາຕິ ຊວນຈິຕ຺ຕສຫຄຕາຍ ເວທນາຍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ຕໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕໍ ສນ຺ຘາຍ. ເອຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ‘‘ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ອິມິນາ ‘‘ນນຸ ຈ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວມາທິໍ ອຕິທິສຕິ. ໂສ ສມ຺ຜສ຺ໂສ ຊາຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕຊ຺ຊາຕິກໍ, ເວທຍິຕໍ. ຕໍ ປນ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາຣຸປ຺ປໍ ຕສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ອນຸຣູປນ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕວິຘິອນຸສາເຣນ. ອຘຣາຣຓິຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິຍາ ມນ຺ຕນວເສນ ຆຏ຺ຏນໍ ອິວ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ຜສ຺ເສນ ຍຸຄຄ຺ຄາໂຫ, ຕສ຺ສ ປນ ຆຏ຺ຏນສ຺ສ ນິຣນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ປິຓ຺ຑິຕຠາໂວ ອິຘ ສໂມຘານໍ, ນ ເກສຎ຺ຈິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ສຫາວຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຆຏ຺ຏນສມ຺ປິຓ຺ຑເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຄ຺ຄິຈຸຓ຺ໂຓຕິ ວິປ຺ຜຸລິງ຺ຄໍ. ວຕ຺ຖູຕິ ຈກ຺ຂາທິວຕ຺ຖຸ ວິສຍສງ຺ຆຏ຺ຏນໂຕ. ລພ຺ຠມາໂນວ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ວິຍ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ວິຍ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ. ອຸສ຺ມາຘາຕຸ ວິຍ ເວທນາ ທຸກ຺ຂສຠາວຕ຺ຕາ.

ທຸຕິຍອສ຺ສຸຕວາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຸຕ຺ຕມໍສູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໓. ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອາຫາຣວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ລາຠສກ຺ກາເຣນາຕິ ລາຠສກ຺ກາຣສງ຺ຂາຕາຍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ເກຈິ. ລາຠສກ຺ກາເຣ ວາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ອປເຣ. ໂຍ ຫິ ລາຠສກ຺ກາຣນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ເຄເຘນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕປຣິໂຠໂຄ ຊາໂຕ, ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວາ ອິມໍ ເທສນໍ ນິກ຺ຂິປິ. ຍມກມຫາເມໂຆຕິ ເຫຏ຺ຐາ ໂອລມ຺ພນອຸປຣິອຸຄ຺ຄມນວເສນ ສຕປຏລສຫສ຺ສປຏໂລ ຍຸຄຬມຫາເມໂຆ.

ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເຈວ ຠຄວຕິ ກຕ຺ຖຈິ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສນ຺ເຕ, ຈາຣິກມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ ຈ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ຕໂຕ ຠິຍ຺ໂຍປິ ປູຣິຕທານປາຣມິສຎ຺ຈຍຕ຺ຕາ ຕທາ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສປີ’’ຕິ. ສກ຺ກໂຕຕິ ສກ຺ກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຄຣຸກໂຕຕິ ຄຣຸກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ. ມານິໂຕຕິ ພຫຸມໂຕ ມນສາ ປິຍາຍິໂຕ ຈ. ປູຊິໂຕຕິ ມາລາທິປູຊາຍ ເຈວ ຈຕຸປຈ຺ຈຍາຠິປູຊາຍ ຈ ປູຊິໂຕ. ອປຈິໂຕຕິ ອປຈາຍນປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ສຸອຠິສງ຺ຂເຕ ປຓີຕປຓີເຕ ອຸປເນນ຺ຕິ, ໂສ ສກ຺ກໂຕ. ຍສ຺ມິໍ ຄຣຸຠາວໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ຄຣຸກໂຕ. ຍໍ ມນສາ ປິຍາຍນ຺ຕິ ພຫຸມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂສ ພຫຸມໂຕ. ຍສ຺ສ ສພ຺ພເມຕໍ ປູຊາວເສນ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ປູຊິໂຕ. ຍສ຺ສ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານຎ຺ຊລິກມ຺ມາທິວເສນ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ອປຈິໂຕ. ຠຄວຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈ ໂລໂກ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ (ອຸທາ. ໑໔; ສໍ. ນິ. ໒.໗໐). ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ລາຠສ຺ສ ຈ ຍສສ຺ສ ຈ ອຄ຺ຄໍ ອຸກ຺ກໍສໍ ປຕ຺ຕໍ.

ປຐມາຫາຣວຓ຺ຓນາ

ອສ຺ສາຕິ ຠຄວໂຕ. ຘມ຺ມສຠາວຈິນ຺ຕາວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ສໂຫຕ຺ຕປ຺ປຎາຓໍ ຘມ຺ມສໍເວໂຄ. ຘຸວປຏິເສວນຏ຺ຐານຎ຺ເຫຕໍ ສຕ຺ຕານໍ, ຍທິທໍ ອາຫາຣປຣິໂຠໂຄ, ຕສ຺ມາ ນ ຕຕ຺ຖ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓມຕ຺ເຕນ ປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາຫາຣາຕິ ‘‘ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິອາທິນາ ປຸພ຺ເພ ອາຫາເຣສຸ ວຸຕ຺ຕວິຘິໍ ສນ຺ຘາຍ ອາຫ ‘‘ອາຫາຣາ’’ຕິອາທິ. ອິທານິ ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອາທີນວນ຺ຕິ ໂທສໍ. ຊາຍາຕິ ຠຣິຍາ. ປຕີຕິ ຠຕ຺ຕາ. ອເປກ຺ຂາສທ຺ທາ ເຈເຕ ປິຕາປຸຕ຺ຕສທ຺ທາ ວິຍ, ປາຬິຍໍ ປນ ອາ-ກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ສານຸນາສິກຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຊາຍມ຺ປຕິກາ’’ຕິ. ສມ຺ມາ ຜລໍ ວຫຕີຕິ ສມ຺ພລໍ, ສຸຂາວຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ‘‘ປເຖ ຫິຕນ຺ຕິ ປາເຖຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ກນ຺ຕາຣປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກນ຺ຕາຣຠູຕໍ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ທຸລ຺ລຠຕາຍ ຕໍ ອຸທກໍ ຕຕ຺ຖ ຕາເຣຕີຕິ ກນ຺ຕາຣໍ, ນິຣຸທກໍ ມຫາວນໍ. ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ອິຕຣມ຺ປິ ມຫາວນໍ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ໂຈຣກນ຺ຕາຣ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປຣຣາຊູນໍ ເວຣິອາທີນຎ຺ຈ ວເສນ ສປ຺ປຏິຠຍມ຺ປິ ອຣຎ຺ຎໍ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈວິຘ’’ນ຺ຕິ.

ຆນຆນຏ຺ຐານໂຕຕິ ມໍສສ຺ສ ພຫລພຫລໍ ຖູລຖູລໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ. ‘‘ຕາທິສຎ຺ຫິ ມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາປິຕໍ ວລ຺ລູຣໍ. ສູເລ ອາວຸນິຕ຺ວາ ປກ຺ກມໍສໍ ສູລມໍສໍ. ວິຣຬຈ຺ຉາຍາຍໍ ນິສີທິໍສຸ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ຫຸຕ຺ວາ. ໂຄວຕກຸກ຺ກຸຣວຕເທວຕາຍາຈນາທີຫີຕິ ໂຄວຕກຸກ຺ກຸຣວຕາທິວຕຈຣເຓຫິ ເຈວ ເທວຕາຍາຈນາທີຫິ ປຓິຘິກມ຺ເມຫິ ຈ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠູຕໍ.

ຍສ຺ມາ ປນ ສາສເນ ສມ຺ມາປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຫາຣປຣິໂຠຄສ຺ສ ໂອປມ຺ມຠາເວນ ເຕສໍ ຊາຍມ຺ປຕິການໍ ປຸຕ຺ຕມໍສປຣິໂຠໂຄ ອິຘ ຠຄວຕາ ອານີໂຕ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ນານາກາເຣຫິ ໂອປມ຺ມຕ຺ຕໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ເຕສໍ ໂສ ປຸຕ຺ຕມໍສາຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ສຊາຕິມໍສຕາຍາຕິ ສມານຊາຕິກມໍສຠາເວນ, ມນຸສ຺ສມໍສຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມສຸສ຺ສມໍສຎ຺ຫິ ກຸລປ຺ປສຸຕມນຸສ຺ສານໍ ອມນຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ອປຣິຈິຕຠາວໂຕ ຄາຣຍ຺ຫຠາວໂຕ ຈ, ຕໂຕ ເອວ ຎາຕິອາທິມໍສຕາຍາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຣຸຓມໍສຕາຍາຕິອາທິ ປນ ສຠາວໂຕ ອນຠິສງ຺ຂາຣໂຕ ຈ ອມນຸຎ຺ຎາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຘູປິຕຕາຍາຕິ ອຘູປິຕຠາວໂຕ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວເຍວ ຐິຕາ. ຕໂຕ ເອວ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠເຄ ຐິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕາຣໂຕ ນິຕ຺ຖຣຓຊ຺ຌາສຍຕາຍ. ອິທານິ ເຍ ຈ ເຕ ອນປນີຕາຫາໂຣ, ນ ຍາວທຕ຺ຖປຣິໂຠໂຄ ວິຄຕມຈ຺ເຉຣມລຕາ ສມ຺ໂມຫາຠາໂວ ອາຍຕິໍ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຖນາຠາໂວ ສນ຺ນິຘິກາຣາຠາໂວ ອປຣິຈ຺ຈຊນມທຕ຺ຖາຠາໂວ ອຫີຬນາ ອວິວາທປຣິໂຠໂຄ ຈາຕິ ອຸປມາຍໍ ລພ຺ຠມານາ ປກາຣວິເສສາ, ເຕ ຕຖາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸປເມຍ຺ເຍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ອຏ຺ຐິນ຺ຫາຣຸຈມ຺ມນິສ຺ສິຕຏ຺ຐານານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຕໍ ເຕສໍ ຊາຍມ຺ປຕີນໍ ຍາວເທວ ກນ຺ຕາຣນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ປຸຕ຺ຕມໍສປຣິໂຠຄສງ຺ຂາຕໍ ກາຣຓໍ.

ນິສ຺ສນ຺ທປາຏິກຸລ຺ຍຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ກພຬີກາຣາຫາຣໍ ປຣິວີມໍສຕິ. ຍຖາ ເຕ ຊາຍມ຺ປຕິກາຕິອາທິປິ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ. ‘‘ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ອາຫາໂຣ’’ຕິ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ. ອປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ອນປເນຕ຺ວາ. ວຏ຺ຏເກນ ວິຍ ກຸກ຺ກຸເຏນ ວິຍ ຈາຕິ ວິສທິສູທາຫຣຓໍ. ໂອຘິໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ມຫນ຺ຕຄ຺ຄຫຓວເສນ ໂອຘິໍ ອກຕ຺ວາ. ສີເຫນ ວິຍາຕິ ສທິສູທາຫຣຓໍ. ໂສ ກິຣ ສປທານເມວ ຂາທຕິ.

ອຄຘິຕອມຸຈ຺ຉິຕາທິຠາເວນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ‘‘ອມຈ຺ຉຣາຍິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ທິຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕູປລທ຺ຘິ, ຕໍສຫຄເຕນ ສມ຺ໂມເຫນ ອຕ຺ຕາ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີຕິ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນປີຕິ ‘‘ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນປິ.

‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ…ເປ… ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ວາ, ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ວິຍ…ເປ… ນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອນຸໂສຈນໍ ວາ ອກຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ສນ຺ນິຘິໍ ນ ອກໍສຸ, ຠູມິຍໍ ວາ ນິຂຓິໍສຸ, ອຄ຺ຄິນາ ວາ ຌາປຍິໍສູ’’ຕິ ນ-ກາຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ປິຓ຺ຑປາຕໍ ວາ ອຫີເຬນ຺ເຕນ ທາຍກໍ ວາ ອຫີເຬນ຺ເຕນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ສ ປຕ຺ຕປາຓີຕິ ໂສ ປຕ຺ຕຫຕ຺ໂຖ. ນາວຊານິຍາຕິ ນ ອວຊານິຍາ. ອຕິມຎ຺ຎຕີຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎຕິ, ອວຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຫິ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ປຣິຊານນວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສວຕ຺ຖຸກວເສນາຕິ ສສມ຺ຠາຣວເສນ, ສຠາວໂຕ ປນ ຣູປາຫຣຓໍ ໂອຊມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ. ກາມໍ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ຊິວ຺ຫາປສາເທ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ເຕນ ປນ ອວິນາຠາວໂຕ ສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍຄາຫິຕາຍ ຈ ຊິວ຺ຫາປສາທສ຺ສ ‘‘ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປໍ ກຕ຺ຖ ປຏິຫຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາຕິ ຊິວ຺ຫາປສາທສ຺ສ. ອິເມ ຘມ຺ມາຕິ ອິເມ ຍຖາວຸຕ຺ຕຠູຕຸປາທາຍຘມ຺ມາ. ຕນ຺ຕິ ຣູປຂນ຺ຘໍ. ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ຘມ຺ມາຕິ ສພ຺ເພປິ ເຍ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕາ, ເຕຫິ ສຫປ຺ປວຕ຺ຕາວ ສພ຺ເພປິ ອິເມ. ສຣສລກ຺ຂຓໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໂຕ ລກ຺ຂຓໂຕ ຈ. ເຕສໍ ນາມຣູປຠາເວນ ວວຕ຺ຖປິຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ‘‘ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາ ເຕສໍ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫນວເສນ ປຈ຺ຈຍໍ. ອໂຘໂອໂຣຫນວເສນ ປນ ສຬາຍຕນາທິເກ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສຕິ. ສຬາຍຕນາທໂຍປິ ຫິ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ຍຖາຣຫໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາຕິ. ຍາຖາວໂຕ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ‘‘ອິທໍ ຣູປໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປໍ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ, ອິທໍ ນາມໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມໍ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ ຈ ຍຖາຠູຕໍ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ, ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຕິ ອິມາສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ວເສນ. ໂສຕິ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ. ຕິລກ຺ຂຓ…ເປ… ສງ຺ຂາຕາຍາຕິ ອນິຈ຺ຈຕາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ລກ຺ຂຓານໍ ປຏິວິຊ຺ຌນວເສນ ລກ຺ຂຓວນ຺ຕສມ຺ມສນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕຎາຓສງ຺ຂາຕາຍ. ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ອນວເສສໂຕ ນາມຣູປສ຺ສ ຎາຕຕ຺ຕາ ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ອາຫາຣສ຺ສ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ເຍວາ’’ຕິອາທິ. ຉນ຺ທຣາຄາວກຑ຺ຒເນນາຕິ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ປຊຫເນນ.

ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ກາຣຓຠູຕາ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. ເອກິສ຺ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ປຣິຎ຺ຎາ ເອກປຣິຎ຺ຎາ. ສພ຺ພສ຺ສ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາ, ສພ຺ພປຣິຎ຺ຎາ. ຕທຸຠຍສ຺ສປິ ມູລຠູຕສ຺ສ ອາຫາຣສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາ ມູລປຣິຎ຺ຎາ. ອິທານິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສປິ ປຣິຎ຺ຎາໂຍ ວິຠາເຄນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ເອກຣສຕຓ຺ຫໍ ປຣິຊານາຕີຕິ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘‘ໂຍ ຍເມຕ຺ຖ ຣໂສ, ໂສ ວຕ຺ຖຸກາມວເສນ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປໍ ໂຫຕິ ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ ປສາໂທ. ໂສ ກິໍ ນິສ຺ສິໂຕ? ຈຕຸມຫາຠູຕນິສ຺ສິໂຕ. ຕໍສຫຊາໂຕ ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ. ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ຣເສ ອສ຺ສາໂທ, ອຍໍ ຣສຕຓ຺ຫາ. ຕໍສຫຄຕາ ຜສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິວເສນ. ສພ຺ພໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ປຣິຎ຺ຎາໂຕວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ຣສຕຓ຺ຫໍ ປຣິຊານາຕິ, ເຕນ. ກຖໍ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ຕຓ຺ຫໍ ປຣິຊານໂຕ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຣາໂຄ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສາເຍວາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ເອວ ຕຓ຺ຫາສາມຎ຺ຎໂຕ ເອກຕ຺ຕນຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕຕິ ຣູປຣາຄາທິຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ໂລໂຠ ເອວ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍນຏ຺ເຐນ ‘‘ຕຓ຺ຫາ’’ຕິປິ, ຣຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ‘‘ຣາໂຄ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສາເຍວ ຫີ’’ຕິອາທິ. ອິທານິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ‘‘ຍຖາ’’ຕິອາທິນາ ອຸປມາຍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ປຎ຺ຈມຄ຺ເຄ ຫນໂຕຕິ ປຎ຺ຈສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ມຄ຺ຄຄາມິໂນ ຫນນ຺ໂຕ ‘‘ມຄ຺ເຄ ຫນໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ສພ຺ຍຎ຺ຊເນ ປິຓ຺ຑປາຕສຎ຺ຎິເຕ ຠຕ຺ຕສມູເຫ ມນຸຎ຺ເຎ ຣູເປ ຣູປສທ຺ທາທໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣາຄສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພຠາຄິເຍນ ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິປາລເກນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠເຄນາຕິ ມຄ຺ຄາຘິຄມສິທ຺ເຘນ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຕ຺ເຕ. ໂສຕິ ກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ.

ຕສ຺ມິໍ ສຕີຕິ ກພຬີກາຣາຫາເຣ ສຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ສ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ນ ຫິ ອາຫາຣາລາເຠນ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປເຣຕສ຺ສ ກາມປຣິໂຠຄິຈ຺ຉາ ສມ຺ຠວຕິ. ອຸປນິຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣາຄວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂອໂລກນຈິຕ຺ຕໍ.

ນຕ຺ຖິ ຕໍ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕນ ຣາເຄນ…ເປ… ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເຕນາຕິ ກາມຣາເຄນ. ເອຕ຺ຕເກນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ເທສນາຍ. ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິມໍ ປຐມາຫາຣກຖໍ ກເຖນ຺ເຕນ ຘມ຺ມກຖິເກນ.

ປຐມາຫາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍາຫາຣວຓ຺ຓນາ

ທຸຕິເຍຕິ ທຸຕິເຍ ອາຫາເຣ. ອຸທ຺ທາລິຕຈມ຺ມາຕິ ອຸປ຺ປາຏິຕຈມ຺ມາ, ສພ຺ພໂສ ອປນີຕຈມ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ສກ຺ໂກຕິ ທຸພ຺ພລຠາວໂຕ, ຕຖາ ຫິ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ອພລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສິລາກຸຏ຺ຏາທີນນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອິຏ຺ຐກກຸຏ຺ຏມຕ຺ຕິກາກຸຏ຺ຏາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ອຸຓ຺ຓນາຠີຕິ ມກ຺ກຏກໍ. ສຣພູຕິ ຆຣໂຄຬິກາ. ອຸຈ຺ຈາລິງ຺ຄປາຓກາ ນາມ ໂລມສາ ປາຓກາ. ອາກາສນິສ຺ສິຕາຕິ ອາກາສຈາຣິໂນ. ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ.

ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາທໂຍ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ. ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາຕິ ຜສ຺ສມູລກຕ຺ຕາ. ເທສນາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກຖິຕາ ສພ຺ພໂສ ເວທນາສຸ ປຣິຎ຺ຎາຕາສຸ ກິເລສານໍ ເລສສ຺ສປິ ອຠາວໂຕ.

ທຸຕິຍາຫາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິຍາຫາຣວຓ຺ຓນາ

ອງ຺ຄາຣກາສຸນ຺ຕິ ອງ຺ຄາຣຣາສິໍ. ຜຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ສຍເມວ ອາກິຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ນຣາ ຣຸທນ຺ຕາ ປຣິທຑ຺ຒຄຕ຺ຕາ’’ຕິ. ນຣາຕິ ປຸຣິສາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ມນຸສ຺ສາ. ຠຍຎ຺ຫິ ມໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ຠຍສ຺ສ ວເສນ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠຍໍ ລຠຕິ ນາມ. ສນ຺ຕຣມາໂນວາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຕຣມາໂນ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ. ໂປຣິສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຣິສປ຺ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ອຕິເຣກໂປຣິສາ ປຸຣິສປ຺ປມາຓໂຕ ອຘິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈຣຕນປ຺ປມາຓາ’’ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ກາສຸຍາ. ຕທຠາເວຕິ ເຕສໍ ຊາລາຘູມານໍ ອຠາເວ. ອາຣກາວສ຺ສາຕິ ອາຣກາ ເອວ ອສ຺ສ.

ອງ຺ຄາຣກາສຸ ວິຍ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ອຄ຺ຄີນໍ ວເສນ ມຫາປຣິຬາຫໂຕ. ຊິວິ…ເປ… ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເຕຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ທຫິຕພ຺ພໂຕ. ທ຺ເວ ພລ…ເປ… ກມ຺ມໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ເຂ ປາຕນໂຕ. ອາຍູຫນູປກຑ຺ຒນານໍ ກາລເຠໂທ ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ ເອກນ຺ຕຠາວິໂນ ຜລສ຺ສ ນິປ຺ຜາທິຕຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ກມ຺ມໍ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ຜສ຺ເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຜສ຺ໂສ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ‘‘ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ. ‘‘ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’’ຕິ ວຈນໂຕ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ ຕຓ຺ຫາ ມູລກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕຓ຺ຫາມູລກຕ຺ຕາ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍາ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ເກຈິ ປນ ຍສ຺ມາ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ ຜລຠູຕໍ ເວທນໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕຕິຍາຫາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ຖາຫາຣວຓ຺ຓນາ

ອນິຏ຺ຐປາປນວເສນ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄລໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຄຸ, ປາປໍ, ຕໍ ຈຣຕິ ສີເລນາຕິ ອາຄຸຈາຣີ. ເຕນາຫ ‘‘ປາປຈາຣິ’’ນ຺ຕິ.

ຣາຊາ ວິຍ ກມ຺ມໍ ປຣມິສ຺ສຣຠາວໂຕ. ອາຄຸຈາຣີ ປຸຣິໂສ ວິຍ…ເປ… ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ. ອາທິນ຺ນປ຺ປຫາຣວຓານິ ຕີຓິ ສຕ຺ຕິສຕານິ ວິຍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອາຕຸຣມານມຫາທຸກ຺ຂປຕິຏ຺ຐໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ. ເຕນາຫ ສຕ຺ຕິ…ເປ… ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ.

ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓມູລກຕ຺ຕາ ອິໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕນາມຣູປສ຺ສ.

ຈຕຸຕ຺ຖາຫາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຕ຺ຕມໍສູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຕ຺ຖິຣາຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂສຕິ ໂລໂຠ. ຣຎ຺ຊນວເສນາຕິ ຣງ຺ຄຊາຕໍ ວິຍ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຣຎ຺ຊນວເສນ. ນນ຺ທນວເສນາຕິ ສປ຺ປີຕິກຕາຍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຠິນນ຺ທນວເສນ. ຕຓ຺ຫາຍນວເສນາຕິ ວິສຍກຕ຺ຕຸກາມຕາຍ ວເສນ. ເອໂກ ເອວ ຫິ ໂລໂຠ ປວຕ຺ຕິອາກາຣວເສນ ຕຖາ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ລທ຺ຘສຠາວໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ວຏ຺ເຏ. ອາຫາເຣຕິ ເກຈິ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ. ວິຣຸຬ຺ຫນ຺ຕິ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ວິຣຸຬ຺ຫິປ຺ປຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກມ຺ມໍ ຊວາເປຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຊວາເປຕ຺ວາຕິ ຜລໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ. ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕານໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ເຈວ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຜລຸປ຺ປາທເນ ສາມຕ຺ຖິຍຕ຺ຕາ ວິຣຸຬ຺ຫິປ຺ປຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກມ຺ມໍ ສນ຺ຕາເນ ລທ຺ຘຠາວໍ ວິຣຸຬ຺ຫິປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ. ວຏ຺ຏກຖາ ເອສາຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຍຕ຺ຖາຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ເຏ ຠຸມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ. ປຸຣິມປເທ ເອຕໍ ຠຸມ຺ມນ຺ຕິ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຄຕໍ ເອຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປເທ ວິສຍຠູເຕ. ຕຎ຺ຫິ ອາຣພ຺ຠ ເອຕໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຸມ຺ມວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ວິປາກວຏ຺ເຏຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ວິປາກວຏ຺ເຏ. ອາຍຕິໍ ວຏ຺ຏເຫຕຸເກ ສງ຺ຂາເຣ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ. ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ຈ ປຏິສນ຺ຘິ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ. ຊາຕີຕິ ເຈຕ຺ຖ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຍສ຺ມິໍ ຐາເນຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ສຕິ.

ກາຣຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ຫິ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູ, ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາໂຍ, ກາລຄຕິອາທໂຍ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ຠາຣາ. ເກຈິ ປນ ກິເລສວຏ຺ຏກມ຺ມຄຕິກາລາ ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ກາລຄຕິອາທໂຍ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ຠາຣາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍຕໍຠວປຕ຺ຖນາຍ ຕຖາ ຕຖາ ຄໂຕ ຕິວິໂຘ ຠໂວວ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຕ຺ຖາຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ເຏ’’ຕິ. ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ສສມ຺ຠາຣກກມ຺ມໍ ຠເວສຸ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ. ຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ.

ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ຕີສຸ ອກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາເຓນ ເອກສງ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກ ສນ຺ຘີຕິ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ. ວິປາກວິຘິນ຺ຕິ ສຬາຍຕນາທິກໍ ເວທນາວສານໍ ວິປາກວິຘິໍ. ‘‘ນາມຣູເປນ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນາມຣູເປນາຕິ ວາ ສຫໂຍເຄ ກຣຓວຈນໍ. ອິຘ ເອໂກ ສນ຺ຘີຕິ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ. ອາຍຕິຠວສ຺ສາຕິ ອາຍຕິໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ. ເຕນ ເຈຕ຺ຖ ເອໂກ ສນ຺ຘິ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຂີຓາສວສ຺ສ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄມນໂຕວ ປວຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ສຫາຍເວກລ຺ລສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊມານໍ. ສູຣິຍຣສ຺ມິສມນ຺ຕິ ຕໂຕ ເອວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕສູຣິຍຣສ຺ມິສມໍ. ສາຕິ ຣສ຺ມິ. ກາຍາທໂຍຕິ ກາຍທ຺ວາຣາທໂຍ. ກຕກມ຺ມນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກຕຠາວໍ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ກມ຺ມລກ຺ຂຓປຕ຺ຕໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ກຸສລາກຸສລໍ ນາມ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ກິຣິຍມຕ຺ເຕຕິ ອວິປາກຘມ຺ມຕ຺ຕາ ກາຍິກາທິປໂຍຄມຕ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ. ອວິປາກໍ ໂຫຕິ ເຕສໍ ອວິປາກຘມ຺ມຕ຺ຕາ.

ອຕ຺ຖິຣາຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ນຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໕. ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸພ຺ເພວ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ໂພຘາ’’ຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ສໍວຓ຺ຓິຕເມວາຕິ ອວຸຕ຺ຕເມວ ສໍວຓ຺ເຓຕຸໍ ‘‘ນາມຣູເປ ໂຂ ສຕີ’’ຕິ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວາທສປທິເກ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຍານິ ທ຺ເວ ປທານິ ອຄ຺ຄຫິຕານິ, ເນສໍ ອຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸກາໂມ ເຕສໍ ຄເຫຕພ຺ພກາຣຓໍ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວໍ ປຐມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອນາຄຕສ຺ສ ‘‘ທຸຕິຍ’’ນ຺ຕິ ຄຫເຓ ອຕີໂຕ ຕຕິໂຍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ຫິ ຕຕິໂຍ ຠໂວ’’ຕິ. ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ອນາຄຕສ຺ສ ຠວສ຺ສ ຄຫຓໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວວເສນ ອຠິນິເວສສ຺ສ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ກາຣເຓ ປນ ຄຫິເຕ ຜລໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອນາຄໂຕ ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຖໂຕ ສງ຺ຄຫິໂຕ ເອວ ຍໂຕ ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອນາຄຕທ຺ຘສໍຄາຫິຕາ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາ, ຈຕຸໂວກາຣວເສນ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມນ຺ຕິ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຈໂວກາຣວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕຫີຕິ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາເຣຫິ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕຫິ. ອຍໍ ວິປສ຺ສນາຕິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕວິປສ຺ສນາ. ນ ຆຏີຍຕີຕິ ນ ສມິຊ຺ຌຕິ. ມຫາ…ເປ… ອຠິນິວິຏ຺ໂຐຕິ ນ ຆຏເນ ກາຣຓມາຫ, ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສມ຺ມສນີຍໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອທິຏ຺ເຐສູຕິ ອນວພຸທ຺ເຘສຸ. ຈຕຸສຈ຺ຈສ຺ສ ອນຸໂພເຘນ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ພຸທ຺ເຘນ ຠວິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາຕິ ມຫາສຕ຺ເຕນ. ເຕຕິ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ. ຠວອຸປາທານຕຓ຺ຫາວເສນາຕິ ຠວອຸປາທານຕຓ຺ຫາທສ຺ສນວເສນ. ທິຏ຺ຐາວ ‘‘ຕໍສຫຄຕາ’’ຕິ ສມານໂຍຄກ຺ຂມຕ຺ຕາ. ນ ປຣຠາຄໍ ຂເນຍ຺ຍ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຣຠາເຄ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ກສ຺ສຈິ ນຕ຺ຖິຕາຍາ’’ຕິ. ປຏິນິວຕ຺ເຕສີຕິ ປຏິສໍຫຣິ. ປຏິນິວຕ຺ຕເນ ປນ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕເທຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິນ຺ນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຂຓິຕຏ຺ຐານໍ.

ປຈ຺ຈຍໂຕຕິ ເຫຕຸໂຕ, ສງ຺ຂາຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ເຫຕຸປຣມ຺ປຣວເສນ ຜລປຣມ຺ປຣາຍ ກິຕ຺ຕມານາຍ, ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ຈ ວິຈາຣຓາຍ ສງ຺ຂາເຣ ໂຂ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິເສສໂຕ ກາຣຓຠູໂຕ ສງ຺ຂາໂຣ ອຄ຺ຄຫິໂຕ, ຕໂຕ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ ນາມ, ນ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍໂຕ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນາມຣູເປ ໂຂ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ກິໍ ນາມ ເຫຕ຺ຖ ສຫຊາຕາທິວເສເນວ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ກມ຺ມູປນິສ຺ສຍວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ອຠິນິເວສສ຺ສ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕອາຣມ຺ມຓໂຕ, ອຕີຕຠວສງ຺ຂາຕອາຣມ຺ມຓໂຕ. ອຕີຕທ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນາ ຫິ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ. ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕມານໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕຠໂວປິ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ ນາມ. ອຸຠຍມ຺ປີຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ວິປສ຺ສນາວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ. ນາມຣູປໍ ນ ອຕິກ຺ກມຕີຕິ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕຎ຺ຈ ນາມຣູປໍ ນ ອຕິກ຺ກມຕິ ເຕນ ວິນາ ອວຕ຺ຕນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ນາມຣູປໂຕ ປຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ວິຎ຺ຎາເຓ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕ. ນາມຣູເປ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕຕິ ນາມຣູເປ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕ. ຈຕຸໂວກາຣປຎ຺ຈໂວກາຣຠວວເສນ ຍຖາຣຫໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທ຺ວີສຸປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ໂຫນ຺ເຕສູຕິ ປນ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວວເສນ. ເອຕ຺ຕເກນາຕິ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ. ຊາເຍຖ ວາ ອຸປປຊ຺ເຊຖ ວາຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ຊາຍຕິ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ສມຎ຺ຎາ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຸປາທານຠູຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອິໂຕ ຫີ’’ຕິອາທິ. ເອຕເທວາຕິ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ທ຺ວຍເມວ.

ອປຣາປຣຈຸຕິປຏິສນ຺ຘີຫີຕິ ອປຣາປຣຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິທີປເກຫິ ‘‘ຈວຕິ, ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ. ປຎ຺ຈ ປທານີຕິ ‘‘ຊາເຍຖ ວາ’’ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ປທານິ. ນນຸ ຕຕ຺ຖ ປຐມຕຕິເຍຫິ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມານິ ອຕ຺ຖໂຕ ອຠິນ຺ນານີຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປານໍ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອປຣາປຣຈຸຕິປຏິສນ຺ຘີຫີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖນ຺ຕິ ໂຍ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ປເທນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕເມວ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ‘‘ຍທິທ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ໂຕ ປຸນ ວຕ຺ວາ. ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣວເສນາຕິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມທສ຺ສນປຸພ຺ພກປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມທສ຺ສນວເສນ. ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ, ໂສ ຈ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ຂາຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸໂລມນໂຕ ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາໂຣ, ຕສ຺ສ ວເສນ.

ອາປໂຕຕິ ປຣິຂາຄຕອຸທກໂຕ. ທ຺ວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕານໍ ປເວສນນິຄ຺ຄມນຜາສຸຕາຍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຣີຣຈິຕ຺ຕສຸຂຕາຍ ນຄຣສ຺ສ ມນຸຎ຺ຎຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມນ຺ຕາ …ເປ… ຣມຓີຍ’’ນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພ ສຸຎ຺ຎຠາເວນ ອຣຎ຺ຎສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຊນວາສໍ ກໂຣນ຺ເຕ ນຄຣສ຺ສ ລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ອສ຺ສ ຜີຕຎ຺ຈາ’’ຕິ.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ອາຊີໂວ ຈ ສຸປຣິສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຕີຫິ ວິຣຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ໂຄປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໂວຫາຣໍ ລທ຺ຘຸໍ ອຣຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິ. ວິປສ຺ສນາຍ ຈິຓ຺ຓນ຺ເຕຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ສຎ຺ຈຣິຕຕາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ຕີຣິເຕ ປຣິເຍສິເຕ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄທສ຺ສນນ຺ຕິ ອນຸມານາທິວເສນ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ທສ຺ສນໍ. ຕຖາ ຫິ ນິພ຺ພານນຄຣສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທິຏ຺ຐກາໂລຕິ ອຘິຄມວເສນ ທິຏ຺ຐກາໂລ. ມຄ຺ຄຜລວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປໂຣປຓ຺ຓາສ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມາ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປນ ເຕສໍ ວວຕ຺ຖາປກໍ. ຍາເປຕ຺ວາຕິ ຈຣາເປຕ຺ວາ.

ອວຕ຺ຕມານກຏ຺ເຐນາຕິ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ກສ຺ສຈິ ສນ຺ຕາເນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕວ ອຸປ຺ປາທາທິວເສນ ວຕ຺ຕມານວເສນ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສ ສຎ຺ຊເນຕາ’’ຕິອາທິເກຫິ ໂຖມິໂຕ. ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ ປຏິປນ຺ໂນ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອິຕເຣຫິ ອນ຺ຕຣາ ເກຫິຈິ ອວຬຎ຺ຊິໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວຬຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ປຸຣາຓມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ຌານສ຺ສາເທນາຕິ ຌານສຸເຂນ ຌານປີຕິຍາ. ສຸຠິກ຺ຂໍ ປຓີຕຘມ຺ມາມຕຕາຍ ຕິຕ຺ຕິອາວຫໍ. ປຸປ຺ຜິຕໍ ອຸປໂສຠິຕໍ. ຍາວ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນພຸທ຺ຘເຂຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຫິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຕ຺ຖິ. ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ໂອກາເສ.

ນຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສມ຺ມສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໖. ຉຏ຺ເຐ ອສ຺ສາຕິ ຠຄວໂຕ. ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມປຣິທີປນໂຕ ສຸຂຸມາ. ຕີຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ອງ຺ກິຍຕ຺ຕາ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕາ, ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓປຣິທີປິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣິຍຘມ຺ມາຘິຄມສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠູເຕນ ເຫຕຸນາ ສເຫຕຸກາ. ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິປຎ຺ຎາຍ ປາຏິຫາຣິຍປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຕ຺ຖິຕາຍ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ນ ເກວລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກອງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິເຍວ, ພາຫິຣງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິປິ ເນສມຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສິນິທ຺ຘານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈຍສມ຺ມສນນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປຈ຺ຈຍວີມໍສໍ.

ອາຣມ຺ຠານຸຣູປາ ອນຸສນ຺ຘິ ຍຖານຸສນ຺ຘິ. ນ ຄຕາຕິ ນ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ອສມ຺ຠິນ຺ນປທນ຺ຕິ ອໂວມິສ຺ສກປທໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ເອວໍ ອນາຄຕໍ ວາກ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຫິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເອວນ຺ຕິ ‘‘ເຕນຫານນ຺ທາ’’ຕິ ເອກວຈນໍ, ‘‘ສຸຓາຖ ມນສິ ກໂຣຖາ’’ຕິ ພຫຸວຈນໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເຕນຫານນ຺ທາ’’ຕິ ອິຘາປິ ພຫຸວຈນເມວ ກຕ຺ວາ ປຐນ຺ຕິ ‘‘ສາຘຸ ອນຸຣຸທ຺ຘາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອຸປຘີຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ ອຸປຘີຍຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໍ ອຸທຍໍ ປຏິລຠຕິ ‘‘ປາກຏຠາໂວ ຐິຕິໂກ, ອຕ຺ຕລາໂຠ ອຸທໂຍ’’ຕິ. ນິວິສຕິ ນິເວສໍ ໂອກາສໍ ປຏິລຠຕິ. ເອກວາຣເມວ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ທຸພ຺ພລຕ຺ເຕນ ໂອກາເສ ວິຍ ປຕິຏ຺ຐຫນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານໍ ນິວິຏ຺ຐໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນິວິສຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຕິຏ຺ຐຫຕີ’’ຕິ.

ປິຍສຠາວນ຺ຕິ ປິຍາຍິຕພ຺ພຊາຕິກໍ. ມຘຸຣສຠາວນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐຊາຕິກໍ. ອຠິນິວິຏ຺ຐາຕິ ຕຓ຺ຫາຠິນິເວເສນ ໂອຕິຓ຺ຓາ. ສມ຺ປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ. ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓານຸສາເຣນາຕິ ປຏິພິມ຺ພຄ຺ຄຫຓານຸສາເຣນ. ກຓ຺ຓສ຺ສ ຉິທ຺ທປເທສໍ ຣຊຕນາຬິກໍ ວິຍ, ກຓ຺ຓພທ຺ຘໍ ປນ ປາມງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ. ຕຸງ຺ຄາ ອຸຈ຺ຈາ ທີຆາ ນາສິກາ ຕຸງ຺ຄນາສາ. ເອວໍ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆານໍ. ‘‘ລທ຺ຘໂວຫາຣາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ຕຸງ຺ຄາ ນາສາ ເຍສໍ ເຕ ຕຸງ຺ຄນາສາ. ເອວໍ ລທ຺ຘໂວຫາຣາ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຆານນ຺ຕິ ໂຍຊນາ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານໂຕ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຏລໍ ວິຍ. ສມ຺ຜສ຺ສໂຕ ມຸທຸສິນິທ຺ຘໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ສິນິທ຺ຘມຘຸຣຣສທໍ. ສາລລຏ຺ຐິນ຺ຕິ ສາລກ຺ຂນ຺ຘໍ.

ອທ຺ທສໍສູຕິ ປສ຺ສິໍສຸ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ກໍເສ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐານໂວຫາເຣນ.

ສມ຺ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ວຓ຺ຓາທິຄຸຓໍ. ອາທີນວນ຺ຕິ ມຣຓຄ຺ຄຕໂຕ.

ສຕ຺ຕຸປານີເຍນາຕິ ສຕ຺ຕຸໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາໂລລິຕປານີເຍນ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປານານິ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຕຓ຺ຫາປິປາສາວູປສມນໂຕ.

ສມ຺ມສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ນຬກລາປີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໗. ສຕ຺ຕເມ ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ມຫາໂກຏ຺ຐິກຕ຺ເຖໂຣ ສຍໍ ຕຕ຺ຖ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ສມາໂນ ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຊ຺ຌາສຍຊານນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ມຫາສາວກສ຺ສ ປຣຈິຕ຺ຕຊານເນນ ອປ຺ປາຏິຫີຣໍ ສິຍາ, ເຕນ ຕໍ ອປຣິຕຸສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາຕິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ອຸຕ຺ຕມສາວກາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ຫິ ມຫາໂກຏ຺ຐິກຕ຺ເຖໂຣ ອຄ຺ຄສາວກລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຖ ໂຂ ມຫາສາວກລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອິທາເນວ ໂຂ ມຍນ຺ຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນາໂລເຬນ຺ເຕນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເທສນາ ອາຫຏາ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາວເສນ, ອິຘ ປນ ເຍນາຘິປ຺ປາເຍນ ຕໍ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຖິຕໍ ມຫາເຖເຣນ, ຕເມວສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ເຕເນວ ປກາເສຕຸກາໂມ ມຫາໂກຏ຺ຐິກຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອິທາເນວ ໂຂ ມຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເຕນາຫ ‘‘ອິທໍ ເຖໂຣ’’ຕິອາທິ.

ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນຕິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິນາ ປຐມາຣມ຺ຠໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ‘‘ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ປທໍ, ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ. ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາເຣ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຈໂວກາຣຠວວເສນ ເທສນາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຜເລ ຄຫິເຕ ກາຣຓໍ ຄຫິຕເມວາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາເຓ ຄຫິເຕ ສງ຺ຂາຣາ, ເຕສຎ຺ຈ ກາຣຓຠູຕາ ອວິຊ຺ຊາ ຄຫິຕາ ເອວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ ປເທສູ’’ຕິ. ເອເກກສ຺ມິນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ປເທ. ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວເສນາຕິ ‘‘ນິໂຣຘາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນິໂຣຘາ ອນຸປາທາວິນິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວມາຄຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາຣານໍ ວເສນ. ‘‘ອຏ຺ຐາຣສຫິ ວຕ຺ຖູຫີ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໔໖໘) ວິຍ ອິຘ ວຕ຺ຖຸສທ຺ໂທ ກາຣຓປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ກາຣເຓຫີ’’ຕິ. ປຐໂມ ອນຸໂມທນາວິຘິ. ຘມ຺ມກຖິກຄຸໂຓຕິ ວິປສ຺ສນາວິສໂຍ ອເຠໂທປຈາເຣນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສທ຺ວເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທຸຕິໂຍ ອນຸໂມທນາ, ຕຕິຍໍ ອນຸໂມທນນ຺ຕິ ອຠິເຘຍ຺ຍານຸຣູປໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເທສນາສມ຺ປຕ຺ຕິ ກຖິຕາ ‘‘ນິພ຺ພິທາຍ…ເປ… ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເສກ຺ຂຠູມິ ກຖິຕາ ‘‘ນິພ຺ພິທາຍ…ເປ… ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອເສກ຺ຂຠູມິ ກຖິຕາ ‘‘ນິພ຺ພິທາ …ເປ… ອນຸປາທາວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ນຬກລາປີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ໂກສມ຺ພິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໘. ອຏ຺ຐເມ ປຣສ຺ສ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາຕິ ປຣສ຺ສ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ຍໍ ເອສ ຠຓຕິ, ຕໍ ຠູຕນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ. ປຣປຕ຺ຕິໂຍ ຫິ ເອໂສ ປຣເນຍ຺ຍພຸທ຺ຘິໂກ. ຍໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ຈິນ຺ຕິຕວຕ຺ຖຸ. ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ‘‘ເອວເມຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິຍາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ຣຸຈິຍາ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ປຣປຕ຺ຕິໂຍ ອຫຸຕ຺ວາ ສຍເມວ ຕຖາ ໂຣເຈນ຺ໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນຸສ຺ສໂວຕິ ‘‘ອນຸ ອນຸ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຈິຣກາລຄຕາຍ ອນຸສ຺ສຸຕິຍາ ລພ຺ຠມານໍ ‘‘ກຖມິທໍ ສິຍາ, ກສ຺ມາ ຠູຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສເວນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ວິຕກ຺ກຍໂຕຕິ ‘‘ເອວເມຕໍ ສິຍາ’’ຕິ ປຣິກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ. ເອກໍ ກາຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ຍຖາປຣິກປ຺ປິຕວຕ຺ຖຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນາຕິ ອຕ຺ຕນາ ກປ຺ປິຕາກາເຣນາ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອກາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ຍຖາປຣິກປ຺ປິຕໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ເອວເມຕໍ, ນາຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ອຠິນິວິສນ຺ຕສ຺ສ ເອໂກ ອຠິນິເວໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍາຍສ຺ສາຕິ ຍາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ວິຍ ນິຣູເປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ. ຂມຕີຕິ ຕຖາ ຄຫຓກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສ…ເປ… ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ. ເອຕານີຕິ ສທ຺ຘາທີນິ. ຕານິ ຫິ ສທ຺ເຘຍ຺ຍານໍ ວຕ຺ຖູນໍ ຄຫຓເຫຕຸຠາວໂຕ ‘‘ກາຣຓານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຠວນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນວວິໂຘປິ ຠໂວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ອຘິຄເຕຕິ ຠວນິໂຣໂຘ, ນິພ຺ພານໍ. ສ຺ວາຍໍ ຠໂວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄໂຫ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ຠວນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ ນາມາຕິ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ນາມ ຠວນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເອສ ປຎ຺ໂຫ ເສກ຺ເຂຫິປິ ຊານິຕພ຺ໂພ, ນ ອເສກ຺ເຂເຫວ. ອິມໍ ຐານນ຺ຕິ ອິມໍ ຍາຖາວກາຣຓໍ.

ສຸຏ຺ຐຸ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ‘‘ຠວນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ມຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ຍາຖາວໂຕ ທິຏ຺ຐໍ, ຠວສ຺ສ ປີຬນສງ຺ຂຕສນ຺ຕາປວິປຣິຓາມຏ຺ຐານໍ, ຠວນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ນິສ຺ສຣຓວິເວກາສງ຺ຂຕາມຕຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ອນາຄາມິຜເລ ຐິໂຕ ຫິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ຐິໂຕ ເອວ ນາມ ອຸປຣິມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ຐິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ເຖຣສ຺ເສຕໍ ຎາຓໍ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຎາຓໍ ວິຍ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກູນວີສຕິຍາ…ເປ… ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓ’’ນ຺ຕິ. ເອເຕນ ເອຕໍ ນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ວິຍ ນ ໂຫຕິ ສປ຺ປເທສຠາວໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອິຘ ອຸທປານນິທສ຺ສນມ຺ປິ ສມຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນາຕິ ອວເສສກິເລສານໍ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ. ອຸປຣິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມໂຍຕິ ອຸປຣິ ສິຊ຺ຌນໂຕ ອຣຫຕ຺ຕປຏິລາໂຠ ຕຖາ ອຕ຺ຖິ. ‘‘ເຍນາຫໍ ຕໍ ປຣິເຍສໂຕ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊານາຕິ.

ໂກສມ຺ພິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຸປຍນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໙. ນວເມ ອຸທກວຑ຺ຒນສມເຍຕິ ສພ຺ພທິວເສສຸ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ມຫນ຺ຕຈນ຺ທກນ຺ຕມຓິປພ຺ພຕານໍ ຊຸຓ຺ຫສມ຺ຜສ຺ເສນ ປຫຕຕ຺ຕາ ຊລາຠິສນ຺ທນວເສນ ອຸທກສ຺ສ ວຑ຺ຒນສມເຍ. ອຸປຣິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ປກຕິຍາ ອຸທກສ຺ສ ຕິຏ຺ຐຏ຺ຐານສ຺ສ ຕໂຕ ອຸປຣິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຣິ ຍາເປຕີຕິ ອຸທກໍ ຕຕ຺ຖ ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ເຒຕິ. ຕຖາຠູໂຕ ຈ ຕໍ ພ຺ຣູເຫນ຺ໂຕ ປູເຣນ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວຑ຺ເຒຕິ ປູເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສມວາຍປຈ຺ຈເຍ ໂຫນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຐິໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ຕາປນໂຕ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ອຸປຣິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຫິ ສາ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ກຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ອປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍາຍນ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ໂອສຣນ຺ໂຕ’’ຕິ, ອວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ປຣິຫີຍມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປຍນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສຸສິມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໐. ທສເມ ຄຣຸກໂຕຕິ ຄຣຸຠາວເຫຕູນໍ ອຸຕ຺ຕມຄຸຓານໍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓນ ຄຣຸກາເຣນ ຄຣຸກໂຕ. ມານິໂຕຕິ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ມານິໂຕ. ຕາຍ ຫິ ວິຎ຺ຎູນໍ ມນາປຕາຕິ ອາຫ ‘‘ມເນນ ປິຍາຍິໂຕ’’ຕິ. ຈຕຸປຈ຺ຈຍປູຊາຍ ຈ ປູຊິໂຕຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຖວຈນໍ. ຍທຕ຺ຖໍ ສໍຄີຕິກາເຣຫິ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິທານໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຸລ຺ລິງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ. ອໍສກູຏໂຕຕິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ອຸໂຠ ອໍສກູເຏ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕາ ທກ຺ຂິຓອໍສກູຏໂຕ, ອຸຠຍໂຕ ວາ ອປເນນ຺ຕິ. ປຣິຈິຕຄນ຺ຖວເສນ ປຓ຺ຑິຕປຣິພ຺ພາຊໂກ, ຍໂຕ ປຈ຺ຉາ ວິເສສຠາຄີ ຊາໂຕ. ວິຈິຕ຺ຕນຍາຍ ຘມ຺ມກຖາຍ ກຖນໂຕ ‘‘ກວິເສຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ເຕຊຸສ຺ສໂທຕິ ມຫາເຕໂຊ. ປຸເຣຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາທີນໍ ນິຍຕຠາເວນ ນິຍມມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂຓມ຺ຫີຕິ ຎາຓໍ ຕຕ຺ຖ ກຖິຕໍ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕສ຺ສໍ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ເຖຣສ຺ສ ອສມ຺ມຸຂາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ. ອາຫຣິຕ຺ວາ ກເຖຕິ ຕຖາ ວຣສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ.

ກິຎ຺ຈາປິ ສຸສິໂມ ປູຣຓາທໂຍ ວິຍ ສຕ຺ຖຸປຏິຎ຺ໂຎ ນ ໂຫຕິ, ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ປນ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປພ຺ພຊິໂຕ ປຎ຺ຎວາ ເວທງ຺ຄກຸສໂລ’’ຕິ ຄຓາຈຣິຍຏ຺ຐາເນ ຐປິໂຕ, ຕຖາ ຈສ຺ສ ສມ຺ຠາວິໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຫໍ ສຕ຺ຖາຕິ ປຏິຊານນ຺ໂຕ’’ຕິ, ນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິກຕ຺ຕາ. ຕຖາ ເຫສ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ຂິ.

ອຎ຺ຎາຕິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ນາມໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຈິຓ຺ຓນ຺ເຕ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຍໍ ອຎ຺ຎພ຺ຍາກຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ. ອສ຺ສ ສຸສິມສ຺ສ, ປຣມປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໂກຏິ. ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐີຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ມຸຏ຺ຐິກຕຘມ຺ໂມ.

ອງ຺ຄສນ຺ຕຕາຍາຕິ ນີວຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ວິທູຣຠາເວນ ຌານງ຺ຄານໍ ວູປສນ຺ຕຕາຍ. ນິພ຺ພຸຕສພ຺ພທຣຖປຣິຬາຫຕາຍ ຫິ ເຕສໍ ຌານານໍ ປຓີຕຕຣຠາໂວ. ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍາຕິ ຣູປປຕິຠາຄວິຄເມນ ສຓ຺ຫສຸຂຸມາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕຠາເວນ. ຍທຄ຺ເຄນ ຫິ ເຕສໍ ຠາວນາຕິສຍສມ຺ຠາວິຕສຓ຺ຫສຸຂຸມປ຺ປກາຣານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ສນ຺ຕານິ, ຕທຄ຺ເຄນ ຌານງ຺ຄານໍ ສນ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍ ວາ ຕທາຣມ຺ມຓຘມ຺ມານໍ ສນ຺ຕຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຫິ ທີເປຕພ຺ພາ. ອາຣຸປ຺ປວິໂມກ຺ຂາຕິ ອຣູປຊ຺ຌານສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂາ. ປຎ຺ຎາມຕ຺ເຕເນວ ວິມຸຕ຺ຕາ, ນ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕາ. ຘມ຺ມານໍ ຐິຕຕາ ຕໍສຠາວຕາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິ, ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕຕາ, ຕຕ຺ຖ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິປສ຺ສນາຎາຓ’’ນ຺ຕິ. ເອວມາຫາຕິ ‘‘ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ສຸສິມ, ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ, ປຈ຺ຉາ ນິພ຺ພາເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິ.

ວິນາປິ ສມາຘິນ຺ຕິ ສມຖລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຸຣິມສິທ຺ຘໍ ວິນາປິ ສມາຘິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຍານິກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ. ນ ສມາຘິນິສ຺ສນ຺ໂທ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາ ວິຍ. ນ ສມາຘິອານິສໍໂສ ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎາ ວິຍ. ນ ສມາຘິສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ສພ຺ພຠວຄ຺ຄໍ ວິຍ. ວິປສ຺ສນາຍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາຕິ ໂຍຊນາ.

ຣູປາທີສຸ ເຈເຕສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ລກ຺ຂຓານໍ ປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ເທສນາ ເຕປຣິວຏ຺ຏເທສນາ. ອນຸໂຍຄໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕຕິ ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ສຸສິມ, ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄເມນ ສພ຺ພໂສ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິຄຕສມ຺ໂມໂຫຕິ ອນຸໂຍຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ປາກຏກຣຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ຍຖາ ຕ຺ວໍ, ສຸສິມ, ນິຊ຺ຌານໂກ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອາສວານໍ ຂຍສມ຺ມສເນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ເອວເມເຕປິ ຠິກ຺ຂູ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອປິ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ ນ ເຕ ຕຍາ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາຕິ.

ສຸສິມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ໂຄ

໑. ຊຣາມຣຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໑-໗໒. ເອເກກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເອກາທສ ສຸຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ ອວິຊ຺ຊາຍ ວເສນ ເທສນາຍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ, ຕຖານາຄມນຎ຺ຈສ຺ສາ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ເອເກກສ຺ສ ປທສ຺ສ ອຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ. ກາມຎ຺ຈ ‘‘ອາສວສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ’’ຕິ ອຕ຺ເຖວ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕປທໍ, ອິຘ ປນ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນ ຕຖາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຊຣາມຣຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາລວຄ຺ໂຄ

໑. ສຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໓. ອຍໍ ສຕ຺ຖາ ນາມາຕິ ອຍໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ສາສຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ ອນຸສາສຕີຕິ ສຕ຺ຖາ ນາມ. ອຘິສີລາທິວເສນ ຕິວິຘາປິ ສິກ຺ຂາ. ໂຍໂຄຕິ ຠາວນານຸໂຍໂຄ. ຉນ຺ໂທຕິ ນິຍ຺ຍາເນຕາ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຈ຺ຉນ຺ໂທ. ສພ຺ພໍ ຠາວນາຍ ປຣິສ຺ສຍໍ ສຫຕິ, ສພ຺ພໍ ວາສ຺ສ ອຸປກາຣາວຫໍ ສຫຕິ ວາເຫຕີຕິ ສພ຺ພສຫໍ. ອປ຺ປຏິວານີຕິ ນ ປຏິນິວຕ຺ຕຕີຕິ ອປ຺ປຏິວານີ. ອນ຺ຕຣາຍ ສຫນໍ ໂມຫນາສນວີຣິຍໍ ອາຕປ຺ປຕິ ກິເລເສຕິ ອາຕປ຺ປໍ. ວິຘິນາ ອີເຣຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວີຣິຍໍ. ສຕຕໍ ປວຕ຺ຕິຍມານຠາວນານຸໂຍຄກມ຺ມໍ ສາຕຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຕຕກິຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ຕາທິສເມວາຕິ ຍາທິສີ ສຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາທິສເມວ ຎາຓໍ, ຊຣາມຣຓາທິວເສນ ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄາຫກໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ນິທານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໒. ອຠິສມຍສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ນຂສິຂາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໔. ສຸຂຸມາຕິ ຕຣຸຓາ ປຣິຕ຺ຕາ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕຠາວໂຕ. ຍຖາ ເກສາ ທີຆໂສ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕາຍ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາເລ ເອຕປ຺ປມາຓາວ, ນ ຕຈ຺ຉິນ຺ທນໍ, ເອວໍ ນຂຄ຺ຄາປິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕາວ, ນ ເຕສໍ ຉິນ຺ທນໍ ອວຑ຺ຒນໂຕ. ປຣໂຕຕິ ‘‘ສຫສ຺ສິມໍ ສຕສຫສ຺ສິມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ. ອຠິສເມຕ຺ວາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ, ຕສ຺ມາ ອຠິສເມຕາວິໂນ ປຏິວິທ຺ຘສຈ຺ຈສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມໍ ປຸຣິມປທໍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຕີຕຠາວໍ ອຸປາທາຍປິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ປຸເຣຕຣໍເຍວ ປນ ວຸຕ຺ຕຠາວໍ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸຣິມໍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິມໍ ນາມ ປຈ຺ຉິມໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ. ປຸຣິມປຈ຺ຉິມຕາ ຫິ ຕໍ ຕໍ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ ປຸຣິມໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຕມໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຕີຕມ຺ປິ ປຣິກ຺ຂີຓ’’ນ຺ຕິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ ປຣິກ຺ຂີຓເມວ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ກຕມໍ ປນ ປຣິກ຺ຂີຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ ອິຘ ໂຈທິໂຕຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ‘‘ກຕມ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ຍໍ ອປາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອຏ຺ຐມໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອປາເຍສຸ ຈາຕິ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິກ຺ຂີຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອສ຺ສາຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ຍໍ ປຣິມາຓໍ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘຎ຺ຈ ອຸປປາຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມຫາ ອຕ຺ໂຖ ຄຸໂຓ ມຫຕ຺ໂຖ, ໂສ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ມຫຕ຺ຖິໂຍ ກ-ກາຣສ຺ສ ຍ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ມຫໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິປ຺ຜາທໂກ’’ຕິ.

ນຂສິຂາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ໂປກ຺ຂຣຓີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໕. ອຸພ຺ເພເຘນາຕິ ອວເວເຘນ ອໂຘທິສຕາຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຄມ຺ຠີຣຕາຍາ’’ຕິ.

ໂປກ຺ຂຣຓີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສໍເຠຊ຺ຊອຸທກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໖-໗໗. ສມ຺ຠິຊ຺ຊຏ຺ຐາເນຕິ ສມ຺ຠິຊ຺ຊສໂມຘານຄຕຏ຺ຐາເນ. ສເມນ຺ຕິ ສເມຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ປາຬິຍໍ ວິຠຕ຺ຕິໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສຕິ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕີຓິ ວາ’’ຕິ ອາຫ. ສມ຺ຠິຊ຺ຊຕິ ມິສ຺ສີຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສມ຺ເຠຊ຺ຊໍ, ມິສ຺ສິຕຏ຺ຐານໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ສມ຺ເຠຊ຺ຊອຸທກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ຺ຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ.

ສໍເຠຊ຺ຊອຸທກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ປຖວີສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໘-໘໔. ຈກ຺ກວາຬພ຺ຠນ຺ຕຣາຍາຕິ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄຘາຍ.

ຉຏ຺ຐາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ອິຘ ຉຏ຺ຐສຸຕ຺ຕາທີສຸ ປຐມສຸຕ຺ຕາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິເສສາຠາວໂຕ.

ປຣິໂຍສາເນຕິ ອິມສ຺ສ ອຠິສມຍສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອສານຏ຺ຐາເນ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊການນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ. ຄຸຓາຘິຄໂມຕິ ຌານາຠິຎ຺ຎາສຫິໂຕ ຄຸຓາຘິຄໂມ. ສຕຠາຄມ຺ປິ…ເປ… ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ສຈ຺ຈປຏິເວຘສ຺ສ ມຫານຸຠາວຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂສພ຺ພຘມ຺ໂມ ‘‘ເອວໍ ມຫາຘິຄໂມ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອວໍ ມຫາຠິຎ຺ໂຎ’’ຕິ.

ປຖວີສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ອຠິສມຍສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໓. ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ນານຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ

໑. ຘາຕຸນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໕. ປຐມນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ນິທານວຄ຺ເຄ ສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ປຐມໍ ສໍຄີຕຕ຺ຕາ. ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ຐສຸຎ຺ຎຕຏ຺ຐສງ຺ຂາເຕນາຕິ ຘມ຺ມມຕ຺ຕຕາຍ ນິສ຺ສຕ຺ຕຕາສງ຺ຂາເຕນ ນິຈ຺ຈສຸຠສຸຂອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຕ຺ຖສງ຺ຂາເຕນ. ສຠາວຏ຺ເຐນາຕິ ຍຖາຠູຕສຠາວຏ຺ເຐນ. ຕໂຕ ເອວ ສຠາວສ຺ສ ຘາຣຓຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ. ນານາສຠາໂວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສທິສຕາ ຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸສງ຺ຂາໂຕ ປສາໂທ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ. ໂສ ເອວ ຈກ຺ຂນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸ, ນິສ຺ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ຘາຕຸ ຈາຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ. ຈກ຺ຂຸປສາທວຕ຺ຖຸໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸປສາທວຕ຺ຖຸກໍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທ຺ເວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມໂນຘາຕຸໂຍ, ເອກາ ກິຣິຍາ ມໂນຘາຕູຕິ ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ ມໂນຘາຕຸ ‘‘ມນນມຕ຺ຕາ ຘາຕູ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ເວທນາທໂຍ…ເປ… ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຘມ຺ມຘາຕຸ ວິເສສສຎ຺ຎາປຣິຫາເຣນ ສາມຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ຕຖາ ເຫເຕ ຘມ຺ມາ ອາຍຕນເທສນາຍ ‘‘ຘມ຺ມາຍຕນ’’ນ຺ເຕວ ເທສິຕາ. ນ ຫິ ເນສໍ ຣູປາຍຕນາທີນໍ ວິຍ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ອຎ຺ຎວິຎ຺ຎາເຓນ ຄເຫຕພ຺ພຕາກາໂຣ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພມ຺ປີຕິ ຉສຕ຺ຕຕິວິຘໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ກາມາວຈຣາ ກາມຘາຕຸປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ອວສາເນ ທ຺ເວຕິ ຘມ຺ມຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຕໍສໍວຓ຺ຓນາສຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຘາຕຸນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຜສ຺ສນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໖. ຊາຕິປສຸຕິອາຣມ຺ມຓາທິເຠເທນ ນານາຠາໂວ ຜສ຺ໂສ. ຊາຕິປຈ຺ຈຍເຠເທນ ຫິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເຠໂທ ໂຫຕິເຍວ. ຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ຘາຕຸເທສນາຍໍ ຕິສ຺ໂສ ມນນມຕ຺ຕາ ຘາຕຸໂຍວ ມໂນຘາຕຸໂຍ. ກິຣິຍາມຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິວິຠາເຄນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວເສນ ຘາຕຸເທສນາຍໍ ມນນຏ຺ເຐນ ຘາຕຸຕາຍ ສາມຎ຺ຎໂຕ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ‘‘ມໂນຘາຕູ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ມໂນທ຺ວາເຣ ປຐມຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ກາມໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມໂນຘາຕຸອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສນ຺ຕີຣຓວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສປິ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ເອວ ນາມ, ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ປນ ໂສ ສພ຺ພຠເວສຸ ອສມ຺ຠວໂຕ ຈ ຄຫິໂຕ ອນວເສສໂຕ ຄຫຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ ຊວນສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ປາຍານຸຄໂຕ ອຕ຺ໂຖ.

ຜສ຺ສນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ໂນຜສ຺ສນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໗. ມໂນສມ຺ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ມໂນທ຺ວາເຣ ປຐມຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ, ຕໍ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ. ມໂນຘາຕູຕິ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍມໂນຘາຕຸ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ມໂນຘາຕູຕິ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ມໂນທ຺ວາເຣ…ເປ… ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ສພ຺ພານິ ເຈຕານີ’’ຕິອາທິ.

ໂນຜສ຺ສນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ເວທນານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໘. ສພ຺ພາປິ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ເວທນາ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສເວທນາ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາວິຕາ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິຜາສຸກຕ຺ຖນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍຠາເວນ ປວຕ຺ຕິຍາ ທສ຺ສນສຸຂຕ຺ຖໍ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນເວທນເມວ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕາຍ ຄຫິຕາຍ ອິຕຣາສໍ ຄຫຓໍ ຎາຍາຄຕເມວາຕິ. ວຸຕ຺ຕໍ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຍໍ. ອາວຊ຺ຊນສມ຺ຜສ຺ສນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນມໂນສມ຺ຜສ຺ສໍ. ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍຠູຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຐມຊວນວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ ອຸປນິສ຺ສຍສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ.

ເວທນານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ທຸຕິຍເວທນານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໙. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ ວຸຕ຺ຕນຍາວາຕິ ‘‘ໂນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕູ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນໂຍ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ‘‘ຈກ຺ຂຸຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ຈ. ເອກໂຕ ກຕ຺ວາຕິ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ເທສິຕາ. ກສ຺ມາ ປນ ເຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ເອວໍ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພານິ ເຈຕານີ’’ຕິອາທິ. ປຏິເສໂຘ ປນ ເຕສໍ ເວທນານານຕ຺ຕາທີນໍ ຜສ຺ສນານຕ຺ຕາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ຕຖາອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອສມ຺ຠວໂຕ. ອິໂຕ ປເຣສູຕິ ‘‘ໂນ ປຣິເຍສນານານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຣິຬາຫນານຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ.

ທຸຕິຍເວທນານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ພາຫິຣຘາຕຸນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໐. ປຎ຺ຈ ຘາຕຸໂຍ ກາມາວຈຣາ ຣູປສຠາວຕ຺ຕາ.

ພາຫິຣຘາຕຸນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໑. ອາປາເຖ ປຕິຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖຄຕໍ ສາຏກເວຐນາທິສຎ຺ຎິຕໍ ຠູຕສງ຺ຆາຕໍ ສມ຺ມາ ນິສ຺ສິຕໍ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ສງ຺ກປ຺ປຄຕິກຕ຺ຕາ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສຎ຺ຎາຄຫເຓເນວ ວາ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ‘‘ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາຍ ເອວ ລພ຺ຠນໂຕ. ເອເຕເນວ ຫິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ອິທມ຺ປິ ສໍວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຎ຺ຎາສງ຺ກປ຺ປຉນ຺ທາ ເອກຊວນວາເຣປິ ນານາຊວນວາເຣປິ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ຊວນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ຉນ຺ທຄຕິກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕີຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ. ຉນ຺ທິກຕຏ຺ເຐນາຕິ ຉນ຺ທກຣຓຏ຺ເຐນ, ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ເຐນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸຑຫນຏ຺ເຐນາຕິ ປຣິຑຫນຏ຺ເຐນ. ສນ຺ນິສ຺ສຍຑາຫຣສາ ຫິ ຣາຄຄ຺ຄິອາທໂຍ ‘‘ຣູເປ’’ຕິ ປນ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓທສ຺ສນເມຕໍ. ປຣິຬາໂຫຕິ ປຣິຬາຫສີເສນ ອເປກ຺ຂໍ ວທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣິຬາເຫ ອຸປ຺ປນ຺ເນ’’ຕິອາທິ. ‘‘ປຣິຬາໂຫ’’ຕິ ທຬ຺ຫຊ຺ໂຌສານາ ພລວາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິຬາຫປຣິເຍສນາ ປນ ນານາຊວນວາເຣເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕາສໍ ລທ຺ຘູປນິສ຺ສຍຠາວໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິມິນາ ນເຍນາຕິ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ຣູປສຎ຺ຎາທິນານາສຠາວໍ ສຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ກາມສງ຺ກປ຺ປາທິນານາສຠາໂວ ສງ຺ກປ຺ໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ໂນປຣິເຍສນານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໒. ປຏິເສຘມຕ຺ຕເມວ ນານໍ, ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ໂນປຣິເຍສນານານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ພາຫິຣຜສ຺ສນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໓. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ອາຣມ຺ມເຓຕິ ‘‘ອາປາເຖ ປຕິຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ຣູປາຣມ຺ມເຓ. ສຎ຺ຎາຕິ ຣູປສຎ຺ຎາວ. ອຣູປຘມ຺ໂມປິ ສມາໂນ ຍສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ’’ຕິ. ຕຓ຺ຫາຍ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍເຍວ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຣູປລາໂຠ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຫ ຕຓ຺ຫາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຣູປລາໂຠ’’ຕິ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກນໂຍຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ສພ຺ເພສໍ ສຎ຺ຎາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພສງ຺ຄຓ຺ຫນວເສນ ທສ຺ສິຕນໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກສ຺ມິໍເຍວາ’’ຕິອາທິ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກນໂຍຕິ ວາ ຘຸວປຣິໂຠຄວເສນ ນິພທ຺ຘາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ວາ ອາຄນ຺ຕຸກາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ວາ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກນໂຍ. ອປໂຣ ນໂຍ. ມິສ຺ສໂກຕິ ອາຄນ຺ຕຸກາຣມ຺ມເຓ ນິພທ຺ຘາຣມ຺ມເຓ ຈ ວິສຍໂຕ ນິພທ຺ຘາຣມ຺ມເຓນ ມິສ຺ສໂກ. ນິພທ຺ຘາຣມ຺ມເຓ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລໂສ ມນ຺ໂທ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ສຎ຺ຎາສງ຺ກປ຺ປຜສ຺ສເວທນາວ ທສ຺ສິຕາ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຍາຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຍ. ໂຂເຠຕ຺ວາຕິ ກຸຕູຫລຸປ຺ປາທນວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ.

ອຸປາສິກາຕິ ຕສ຺ສ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກາຣມ຺ມເຓ. ລາໂຠ ນາມ ‘‘ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ກຕ຺ວາ.

ອຸຣຸວລ຺ລິຍວາສີຕິ ອຸຣຸວລ຺ລິຍເລຓວາສີ, ອຸຣຸວລ຺ລິຍວິຫາຣວາສີຕິ ວທນ຺ຕິ. ປາຬິຍາຕິ ‘‘ຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນຍປວຕ຺ຕາຍ ອິມິສ຺ສາ ສຸຕ຺ຕປາຬິຍາ. ປຣິວຏ຺ເຏຕ຺ວາຕິ ມຊ຺ເຌ ຄຫິຕຜສ຺ສເວທນາປຣິໂຍສາເນ ຐປນວເສນ ປາຬິໍ ປຣິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣຕິອາທິ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາກາຣທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣຕິ ອາປາຖຄຕຣູປາຣມ຺ມເຓ. ອວິຠູຕວາຣນ຺ຕິ ອວິຠູຕາຣມ຺ມຓວາຣໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ເອກຊວນວາເຣປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ຈິຣຕຣນິເວສາຠາວາ. ນານາຊວນວາເຣເຍວ ທຬ຺ຫຕຣນິເວສຕາຍ.

໙໔. ທສມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ນວເມ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ. ປຏິເສຘມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ພາຫິຣຜສ຺ສນານຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນານຕ຺ຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ສຕ຺ຕຘາຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໕. ອາຠາຕີຕິ ອາຠາ, ອາໂລກຠາເວນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເອວ ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ອາຠາຘາຕຸ. ອາໂລກສ຺ສາຕິ ອາໂລກກສິຓສ຺ສ. ສຸຏ຺ຐຸ, ໂສຠນໍ ວາ ຠາຕີຕິ ສຸຠໍ. ກສິຓສຫຈຣຓໂຕ ຌານໍ ສຸຠໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ສຸປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓໍ ກສິຓໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາທໂຍປິ ສຸຠາຣມ຺ມຓໍ ເອວາຕິ ເກຈິ. ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສີຕິ ເທສນໍ ອຸທ຺ເທສມຕ຺ເຕ ເອວ ຐເປສິ. ປາຬິຍໍ ‘‘ອນ຺ຘກາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອາຣມ຺ມຓເມວ ຄຫິຕໍ, ຕຖາ ‘‘ອຍໍ ຘາຕຸ ອສຸຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຍຖາ ຫິ ອິຘ ສຸວຓ຺ຓໍ ກສິຓໍ ສຸຠນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ເອວໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ອສຸຠນ຺ຕິ.

ອນ຺ຘກາຣໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ອນ຺ຘກາຣໍ ປຏິຈ຺ຉາທກປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ. ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນ຺ຘກາໂຣ ຫີ’’ຕິອາທິ. ອາໂລໂກປິ, ອນ຺ຘກາເຣນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອນ຺ຘກາໂຣ ຕາວ ອາໂລເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕຸ ‘‘ຍຕ຺ຖ ອາໂລໂກ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘກາໂຣ’’ຕິ ອາໂລໂກ ກຖໍ ອນ຺ຘກາເຣນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອນ຺ຘກາເຣນ ຫິ ໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທເລຂາຍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕຣູປໍ ອນ຺ຘກາເຣນ ຫິ ປຣິໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍຖາ ຕໍ ຉາຍາຍ ອາຕໂປ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ອສຸຠສຸຠານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕໍ ອຕິທິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸເຠ ສຕິ ສຸຠໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເອວມາຫາຕິ ‘‘ອສຸຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຸຠໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອໂວຈ. ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນາຍໍ ນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ. ຕາຍ ຫິ ສຕິ ອຘິຄຕາຍ. ຣູປສມຕິກ຺ກມາ ວາ ໂຫຕີຕິ ສຠາວາຣມ຺ມຓານໍ ຣູປຊ຺ຌານານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ອິມິນາ ‘‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມຕິກ຺ກມາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ທ຺ເວປິ ປກາເຣ ອຕິທິສຕິ. ປຏິສງ຺ຂາຕິ ປຏິສງ຺ຂາຎາເຓນ. ອປ຺ປວຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໍ. ເອເຕນ ຂຓນິໂຣຘາທິໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ.

ກຖໍ ສມາປຕ຺ຕິ ປຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອິມາສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຘາຕູສຸ ກາ ປກາຣາ ສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ ນານາ ຫຸຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ‘‘ກີທິສາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິອາທິ. ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖິຠາເວນາຕິ ປຏຸກິຈ຺ຈາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖິຠາເວນ. ສຸຂຸມສງ຺ຂາຣານໍ ຕຕ຺ຖ ສມາປຕ຺ຕິຍໍ ອວສິສ຺ສຕາຍ. ນິໂຣໂຘວາຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ເອວ.

ສຕ຺ຕຘາຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສນິທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໖. ຠາວນປຸໍສກເມຕໍ ‘‘ວິສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໗໐) ວິຍ. ສນິທານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ນິທທາຕີຕິ ນິທານໍ, ກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສນິທາໂນ ສປ຺ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ກາມຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ກາເມນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວາ ກາມປຏິພທ຺ໂຘ ວາ. ຕກ຺ເກຕີຕິ ຕກ຺ໂກ. ອຠູຕກາຣໍ ສມາໂຣເປຕ຺ວາ ກປ຺ເປຕີຕິ ສງ຺ກປ຺ໂປ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕີຕິ ອປ຺ປນາ. ວິເສເສນ ອປ຺ເປຕີຕິ ພ຺ຍປ຺ປນາ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣເປນ຺ຕໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນາ. ມິຈ຺ຉາ ວິປຣີໂຕ ປາປໂກ ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ວິຕກ຺ໂກ ເອວ ກາມຘາຕຸສທ຺ເທນ ນິຣຸຬ຺ໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ກາມປສງ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິສາຕິສຍຕ຺ຕາ. ເອສ ນໂຍ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸອາທີສຸປິ. ສພ຺ເພປິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ກາມຘາຕຸ ຫີນຊ຺ຌາສເຍຫິ ກາເມຕພ຺ພຘາຕຸຠາວໂຕ.

ກິເລສກາມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠາວຕ຺ຕາ ສພ຺ພາກຸສລສໍຄາຫິກາຍ ກາມຘາຕຸຍາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຖນໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາ. ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສງ຺ກຣໂຕ ກຖາ ອສມ຺ຠິນ຺ນາ. ອິມໍ ກາມາວຈຣສຎ຺ຎິຕໍ ກາມວິຕກ຺ກສຎ຺ຎິຕຎ຺ຈ ກາມຘາຕຸໍ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ລຠິຕ຺ວາ. ຕີຫິ ກາຣເຓຫີຕິ ຕີຫິ ສາຣຠູເຕຫິ ກາຣເຓຫິ.

ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາໂທ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ, ໂສ ເອວ ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ສຠາວຘາຣຓຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ເອເຕນາຕິ ພ຺ຍາປາໂທ, ໂທໂສ. ພ຺ຍາປາໂທປິ ຘາຕູຕິ ໂຍຊນາ. ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາທິວເສນາຕິ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈຍວເສນ. ວິເສເສນ ຫິ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ທຸກ຺ຂາປນໍ ວິຫິໍສາ, ສາ ເອວ ຘາຕຸ, ອຕ຺ຖໂຕ ໂຣສນາ ປຣູປຆາໂຕ, ຕຖາ ປວຕ຺ໂຕ ວາ ໂທສສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ.

ຕິຓຄຫເນ ອຣຎ຺ເຎຕິ ຕິເຓຫິ ຄຫນຠູເຕ ອຣຎ຺ເຎ. ອນຍພ຺ຍສນນ຺ຕິ ອປາຍພ຺ຍສນໍ, ປຣິຫຣຓູປາຍຣຫິຕໍ ວິປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ອວຑ຺ຒິໍ ວິນາສນ຺ຕິ ອວຑ຺ຒິຎ຺ເຈວ ວິນາສຎ຺ຈາຕິ ວທນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ວຑ຺ຒິຣຫິຕໍ. ສຸກ຺ຂຕິຓທາໂຍ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກິເລສຄ຺ຄິສໍວທ຺ຘນຏ຺ເຐນ. ຕິຓຸກ຺ກາ ວິຍ ອກຸສລສຎ຺ຎາ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ. ຕິຓກຏ຺ຐ…ເປ… ສຕ຺ຕາ ອນຍພ຺ຍສນາປຕ຺ຕິໂຕ. ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ ຫິ ອໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊມານາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາ ສຸກ຺ຂຕິຓທາເຍ’’ຕິອາທິ.

ສມຕາຠາວໂຕ ສມຕາວິໂຣຘໂຕ ວິສມຕາເຫຕຸໂຕ ຈ ວິສມາ ຣາຄາທໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ຣາຄວິສມາທີນິ ອນຸຄຕ’’ນ຺ຕິ. ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ອວສ຺ສໍຠາວິນິຠາເວນ.

ສໍກິເລສໂຕ ນິກ຺ຂມນຏ຺ເຐນ ເນກ຺ຂມ຺ໂມ, ໂສ ເອວ ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ. ສ຺ວາຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສທ຺ໂທ ປພ຺ພຊ຺ຊາທີສຸ ກຸສລວິຕກ຺ເກ ຈ ນິຣຸຬ຺ໂຫຕິ ອາຫ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກປິ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕູ’’ຕິ. ອິຕຣາປິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍຕິ ອພ຺ຍາປາທອວິຫິໍສາຘາຕຸໂຍ ວທຕິ. ວິສຸໍ ທີເປຕພ຺ພາ ສຣູເປນ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ວິຕກ຺ກາທໂຍຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປຈ຺ຉນ຺ທປຣິຬາຫປຣິເຍສນາ. ຍຖານຸຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍານຸຣູປໍ. ກຖໍ ປເນຕ຺ຖ ກຸສລຘມ຺ເມສຸ ປຣິຬາໂຫ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ສງ຺ຂາຣປຣິຬາຫມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສຬສສຸ ອາກາເຣສຸ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຍສ຺ສ ວິຄເມນ ອຣຫໂຕ ສີຕິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຍໍ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ວາ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ນ ກິຎ຺ຈິ ພ຺ຍາປາເທຕີຕິ ອພ຺ຍາປາໂທ, ວິຫິໍສາຍ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍຫິ ສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຫິເຕສິຠາເວນ ມິຊ຺ຊຕິ ສິນິຍ຺ຫຕີຕິ ມິຕ຺ໂຕ, ມິຕ຺ຕສ຺ສ ເອສາຕິ ເມຕ຺ຕິ, ອພ຺ຍາປາໂທ. ເມຕ຺ຕາຍນາຕິ ເມຕ຺ຕາກາຣຓໍ, ເມຕ຺ຕາຍ ວາ ອຍນາ ປວຕ຺ຕນາ. ເມຕ຺ຕາຍິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາຍິຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂວ. ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເມຕ຺ຕາຍນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສນິທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຄິຎ຺ຊກາວສຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໗. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ‘‘ຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອິມສ຺ມາ ຕຕິຍສຸຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ຍາວ ກມ຺ມວຄ຺ໂຄ, ຕາວ ເນຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາສໂຍ, ຫີນາທິຠາເວນ ອຘີໂນ ອາສໂຍ ອຊ຺ຌາສໂຍ, ຕໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ, ອຘິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິອາທີສຸ ຫີນາທິເຠທໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຫີນາທິເຠທາ ສຎ຺ຎາ, ຕນ຺ນິສ຺ສຍທິຏ຺ຐິວິກປ຺ປນາ, ວິຕກ຺ໂກ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຫຊາຕໂກຏິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ຈ. ສຕ຺ຖາເຣສູຕິ ເຕສໍ ສຕ຺ຖຸປຏິຎ຺ຎຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສຕ຺ຖຸລກ຺ຂຓສພ຺ຠາວໂຕ. ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘສູຕິ ອາຘາເຣ ວິສເຍ ຈ ຠຸມ຺ມໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຐມໍ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕສໍ ‘‘ມຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິ ອິຘ ມູລຠາເວນ ປຸຈ຺ຉິຕາ, ອິຕຣາ ອນຸສງ຺ກິຕາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິເຍວາຕິ ສາສງ຺ກໍ ວທຕິ.

‘‘ມຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ມຫາສທ຺ໂທ ‘‘ມຫາຊໂນ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ພຫຸອຕ຺ຖວາຈໂກຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອວິຊ຺ຊາປິ ຫີນຫີນຕຣຫີນຕມາທິເຠເທນ ພຫຸປກາຣາ. ຕສ຺ສາຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາ ຘາຕູ’’ຕິ ອວິຊ຺ຊໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ຫີນໍ ຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສຍຘາຕຸ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ? ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ‘‘ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ, ຍໂຕ ອວິຊ຺ຊາສີເສນ ອຊ຺ຌາສຍຘາຕຸ ເອວ ຄຫິຕາ. ອວິຊ຺ຊາຄຫິໂຕ ຫິ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ຐຊ຺ຌາສໂຍ ຫີນາທິເຠທໍ ອວິຊ຺ຊາຘາຕຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໂຕ ສຎ຺ຎາທິຏ຺ຐິອາທິເກ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ. ປຓິຘິ ປຕ຺ຖນາ, ສາ ປນ ຕຖາ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐປນວເສນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐປນ’’ນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສາ ປເນສາ’’ຕິອາທິ. ເອເຕຕິ ຫີນປຈ຺ຈຍາ ສຎ຺ຎາທິຏ຺ຐິວິຕກ຺ກເຈຕນາ ປຕ຺ຖນາ ປຓິຘິສງ຺ຂາຕາ ຫີນາ ຘມ຺ມາ. ຫີໂນ ນາມ ຫີນຘມ຺ມສມາໂຍຄໂຕ. ສພ຺ພປທານີຕິ ‘‘ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິອາທີນິ ປທານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ ຫີນສທ຺ເທນ ມຊ຺ຌິມຸຕ຺ຕມຏ຺ຐານນ຺ຕຣສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ. ອຸປປຊ຺ຊນໍ ‘‘ອຸປປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວ ອຸປປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລາໂຠ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫີນກຸລາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຫີນຣູປໂຠຄປຣິສາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ຫີນຕ຺ຕິກວເສນາຕິ ຫີນຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕິກປທວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຕິ ອິທໍ ຫີນຕ຺ຕິກປຣິຍາປນ຺ນານໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ວເສນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈສຸ ນີຈກຸເລສູຕິ ຈຓ຺ຑາລເວນເນສາທຣຖກາຣປຸກ຺ກຸສກຸເລສຸ. ທ຺ວາທສອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ປນ ໂຍ ໂກຈິ ປຏິລາໂຠ ຫີໂນຕິ ໂຍຊນາ. ເສສທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນຕິ ‘‘ຍາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐີ’’ຕິອາທິນາ ອາຄເຕ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ. ‘‘ຘາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຍວ ອຘິປ຺ເປຕາ, ນ ປຏິລາໂຠ.

ຄິຎ຺ຊກາວສຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໘. ເອກໂຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມານຈ຺ຉນ຺ທຕາຍ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ເອກໂຕ ໂຫນ຺ຕິ. ນິຣນ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕາຍ ເອວ ສມານຈ຺ຉນ຺ທຕາຍ ຈິຕ຺ເຕນ ນິພ຺ພິເສສາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຘ ອຘິມຸຕ຺ຕິ ນາມ ອຊ຺ຌາສຍຘາຕູຕິ ອາຫ ‘‘ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິກາຕິ ຫີນຊ຺ຌາສຍາ’’ຕິ.

ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຈງ຺ກມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໙. ມຫາປຎ຺ເຎສູຕິ ວິປຸລປຎ຺ເຎສຸ. ນນ຺ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ. ຂນ຺ຘນ຺ຕຣນ຺ຕິ ຂນ຺ຘວິຠາຄໍ, ຂນ຺ຘານໍ ວາ ອນ຺ຕຣໍ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ຂນ຺ຘນ຺ຕໂຣ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິວິຘາຘິຄມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຣິກມ຺ມຎ຺ເຈວ ອຸຕ຺ຕຣປຣິກມ຺ມຎ຺ຈ. ອານິສໍສນ຺ຕິ ອິທ຺ຘານິສໍສຎ຺ເຈວ ອານິສໍສຎ຺ຈ. ອຘິຏ຺ຐານໍ ວິກຸພ຺ພນນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐານວິຘານຎ຺ເຈວ ວິກຸພ຺ພນວິຘານຎ຺ຈ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ‘‘ປຖວິໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ວິຍາ’’ຕິອາທິນາ.

ຘຸຕງ຺ຄປຣິຫາຣນ຺ຕິ ຘຸຕງ຺ຄານໍ ປຣິຫຣຓວິຘິໍ. ປຣິຫຣຓຄ຺ຄຫເຓເນວ ສມາທານໍ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ນ ຄຫິຕໍ. ອານິສໍສນ຺ຕິ ຕໍຕໍຘຸຕງ຺ຄປຣິຫຣເຓ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ອານິສໍສເມວ. ສໂມຘານນ຺ຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ເສນາສນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐານວິຘິໍ. ເຠທນ຺ຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາທິເຠທຎ຺ເຈວ ຠິນ຺ນາກາຣຎ຺ຈ.

ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ເອວໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ວິໂສເຘຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຣິກມ຺ມວິຘານໍ. ອານິສໍສນ຺ຕິ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປາຍຕນາທິອານິສໍສປເຠທໍ. ອຸປກ຺ກິເລສນ຺ຕິ ສາຘາຣຓໍ ອສາຘາຣຓໍ ທຸວິຘໍ ອຸປກ຺ກິເລສໍ. ວິປສ຺ສນາຠາວນຸປກ຺ກິເລສາ ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣຄມ຺ຠີຣຸຕ຺ຕານວິຈິຕ຺ຣກຖາທີສູຕິ ສງ຺ເຂໂປ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຄມ຺ຠີຣຕາ ອຸຕ຺ຕານຕາ ວິຈິຕ຺ຣຠາໂວ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖຕາ ນີຕຕ຺ຖຕາຕິ ເອວມາທີສຸ ຘມ຺ມສ຺ສ ກເຖຕພ຺ພປ຺ປກາເຣສຸ ຕໍ ຕໍ ກເຖຕພ຺ພາກາຣໍ.

ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ, ປກາຣຕ຺ໂຖ ວາ. ເຕນ –

‘‘ອາທິມ຺ຫິ ສີລໍ ເທເສຍ຺ຍ, (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໙໐; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໙໑)

ມຊ຺ເຌ ຈິຕ຺ຕໍ ວິນິທ຺ທິເສ;

ອນ຺ເຕ ປຎ຺ຎາ ກເຖຕພ຺ພາ,

ເອໂສ ຘມ຺ມກຖາວິໂຘ’’ຕິ. –

ເອວໍ ກເຖຕພ຺ພາກາຣໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

‘‘ສິຖິລໍ ຘນິຕຎ຺ຈ ທີຆຣສ຺ສໍ, ຄຣຸກໍ ລຫຸກຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຫີຕໍ;

ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວວຕ຺ຖິຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ທສຘາ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ ປເຠໂທ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໑.໑໙໐; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໙໑; ປຣິ. ໔໘໕) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ທສວິຘໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິໍ. ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕກສ຺ສ ຈ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ. ອນຸສນ຺ຘິນ຺ຕິ ປຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິອາທິອນຸສນ຺ຘິໍ. ປຸພ຺ພາປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ. ອິທໍ ປທໍ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ປຸພ຺ພາປຣໍ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ກຸລສງ຺ຄຓ຺ຫນປຣິຫາຣນ຺ຕິ ລາຠຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ກຸລານໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນວິຘິໂນ ປຣິຫຣຓໍ ຕນ຺ນິຍມິຕໍ ເອກນ຺ຕິກໍ ກຸລສງ຺ຄຫຓວິຘິໍ.

ຈງ຺ກມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສຄາຖາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໐. ‘‘ຘາຕຸໂສ ສໍສນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ສຣິກ຺ຂຕາທສ຺ສນໍ, ນ ກາເຍນ ມິສ຺ສີຠາວທສ຺ສນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສມຸທ຺ທນ຺ຕເຣ’’ຕິອາທິ. ນິຣນ຺ຕໂຣຕິ ນິພ຺ພິເສໂສ. ສໍສຄ຺ຄາຕິ ປຎ຺ຈວິຘສໍສຄ຺ຄເຫຕຸ. ສໍສຄ຺ຄຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ສໍສຄ຺ຄວຕ຺ຖຸກາ ຕຓ຺ຫາ ຄຫິຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ທສ຺ສນ…ເປ… ສ຺ເນເຫນາ’’ຕິ.

ວນຕິ ຠຊຕິ ສຊ຺ຊຕິ ເຕນາຕິ ວນໍ, ວນໂຖຕິ ຈ ກິເລໂສ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວນໂຖ ຊາໂຕຕິ ກິເລສວນໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ. ອິຕເຣ ສໍສຄ຺ຄມູລກາຕິ ຕເມວ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອທສ຺ສເນນາ’’ຕິ. ສາຘຸຊີວີຕິ ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຊີວີ, ຕໍຊີວນສີໂລ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣິສຸທ຺ຘຊີວິຕໍ ຊີວມາໂນ’’ຕິ.

ສຄາຖາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອສ຺ສທ຺ຘສໍສນ຺ທນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໑. ນິໂຣຊາຕິ ສທ຺ຘາສ຺ເນຫາຠາເວນ ນິສ຺ເນຫາ. ຕໂຕ ເອວ ອຣສຠາເວນ ນິຣສາ. ເອກສທິສາຕິ ສມສມາ ນິພ຺ພິເສສາ. ເຕນາຫ ‘‘ນິຣນ຺ຕຣາ’’ຕິ. ອລຊ຺ຊິຕາຍ ເອກສີມກຕາ ຠິນ຺ນມຣິຍາທາ. ສທ຺ຘາ ເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສທ຺ຘາ. ຕນ຺ຕິປາລກາຕິ ສທ຺ຘມ຺ມຕນ຺ຕິຍາ ປາລກາ. ວໍສານຸຣກ຺ຂກາຕິ ອຣິຍວໍສສ຺ສ ອນຸຣກ຺ຂກາ. ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິຍາ. ຍສ຺ມາ ຕາທິສານໍ ວີຣິຍໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ນາມ ໂຫຕິ ກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິຍາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓປຣກ຺ກມາ’’ຕິ. ສພ຺ພກິຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ຠາວນາກິຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ.

ອສ຺ສທ຺ຘສໍສນ຺ທນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘-໑໒. ອສ຺ສທ຺ຘມູລກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໒-໑໐໖. ອຏ຺ຐມາທີນີຕິ ອຏ຺ຐມໍ ນວມໍ ທສມໍ ເອກາທສມໍ ທ຺ວາທສມນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕານີຕິ ເອເກ. ອປເຣ ປນ ນວ ສຸຕ຺ຕານີຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ປາຬິຍຎ຺ຈ ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ລິຂີຍຕິ.

ອສ຺ສທ຺ຘມູລກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ກມ຺ມປຖວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ອສມາຫິຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໗-໑໐໘. ອິໂຕ ປເຣສູຕິ ອິໂຕ ທຸຕິຍວຄ຺ຄໂຕ ປເຣສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ. ປຐມນ຺ຕິ ປຐມວຄ຺ເຄ ປຐມໍ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາເນ’’ຕິອາທິ.

ອສມາຫິຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໕. ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໙-໑໑໑. ສຸຣາເມຣຍສງ຺ຂາຕນ຺ຕິ ປິຏ຺ຐສຸຣາທິສຸຣາສງ຺ຂາຕໍ ປຸປ຺ຜາສວາທິເມຣຍສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ. ມຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ມຊ຺ຊໍ. ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ມຊ຺ຊຕິ ເຕນາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ຕສ຺ມິໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ປມາເທ ປມຊ຺ຊນວເສນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາຕິ.

ປຎ຺ຈເມ ຕານິ ປທານິ ສໍວຓ຺ເຓຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຈເມ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ປາໂຓ ນາມ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຕໍ ປາຓໍ ອຕິປາເຕນ຺ຕິ ອຕິຈ຺ຈ ອນ຺ຕເຣເຍວ, ອຕິກ຺ກມ຺ມ ວາ ສຕ຺ຖາທີຫິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປາເຕນ຺ຕິ ສຓິກໍ ປຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສີຆໍ ປາເຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເຍນ ວາຈາຍ ວາ ອທິນ຺ນໍ ປຣສນ຺ຕກໍ. ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ມິຈ຺ຉາຕິ ນ ສມ຺ມາ, ຄາຣຍ຺ຫວເສນ. ມຸສາຕິ ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸ. ວທນ຺ຕີຕິ ວິສໍວາທນວເສນ ວທນ຺ຕິ. ປິຍສຸຎ຺ຎກຣຓໂຕ ປິສຸຓາ, ປິສຕິ ວາ ປເຣ ສຕ຺ເຕ, ຫິໍສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມມ຺ມຈ຺ເຉທິກາຕິ ເອເຕນ ປຣສ຺ສ ມມ຺ມຈ຺ເຉທວເສນ ເອກນ຺ຕຜຣຸສສຎ຺ເຈຕນາ ຜຣຸສວາຈາ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຠິຊ຺ຌາສທ຺ໂທ ລຸພ຺ຠເນ ນິຣຸຬ຺ໂຫຕິ ອາຫ ‘‘ປຣຠຓ຺ເຑ ລຸພ຺ຠນສີລາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ພ຺ຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ໂທສວເສນ ວິປນ຺ນໍ. ປກຕິວິຊຫເນນ ປູຕິຠູຕໍ. ສາຘູຫິ ຄຣຫິຕພ຺ພຕໍ ປຕ຺ຕາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິກາເຫຕຸກອກິຣິຍທິຏ຺ຐິ ກມ຺ມປຖປຣິຍາປນ຺ນາ ນາມ. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນາ ສພ຺ພາປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄປຏິປກ຺ຂາ ວິປຣີຕທິຏ຺ຐິ.

ເຕສນ຺ຕິ ກມ຺ມປຖານໍ. ໂວຫາຣໂຕຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂຕ. ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາທີສູຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ເປຕານໍ ສງ຺ຄໂຫ. ປໂຍຄວຕ຺ຖຸມຫນ຺ຕຕາທີຫິ ມຫາສາວຊ຺ຊຕາ ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ເຈຕນາຍ ພລວຠາວໂຕ. ຍຖາວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍວິປຣິຍາເຍປິ ຕໍຕໍປຈ຺ຈເຍຫິ ເຈຕນາຍ ພລວຠາວວເສນ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊມຫາສາວຊ຺ຊຕາ ວາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິທ຺ຘິມໂຍຕິ ກມ຺ມວິປາກິທ຺ຘິມໂຍ ທາຐາໂກຏນາທີນໍ ວິຍ.

ເມຖຸນສມາຈາເຣສູຕິ ສທາຣປຣທາຣຄມນວເສນ ທຸວິເຘສຸ ເມຖຸນສມາຈາເຣສຸ. ເຕປິ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິເກຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ກາມາ ນາມ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ຄາຣຍ຺ຫາຈາໂຣ. ຄາຣຍ຺ຫຕາ ຈສ຺ສ ເອກນ຺ຕນິຫີນຕາຍາຕິ ອາຫ ‘‘ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ລາມກາຈາໂຣ’’ຕິ ອສທ຺ຘມ຺ມາຘິປ຺ປາເຍນາຕິ ອສທ຺ຘມ຺ມເສວນາຘິປ຺ປາເຍນ. ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາຕິ ສໂຄຕ຺ເຕຫິ ຣກ຺ຂິຕາ. ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາຕິ ສຫຘມ຺ເມຫິ ຣກ຺ຂິຕາ. ສສ຺ສາມິກາ ນາມ ສາຣກ຺ຂາ. ຍສ຺ສາ ຄມເນ ທຓ຺ໂຑ ຐປິໂຕ, ສາ ສປຣິທຓ຺ຑາ. ຠຣິຍຠາວາຍ ຘເນນ ກີຕາ ຘນກ຺ກີຕາ. ຉນ຺ເທນ ວສຕີຕິ ຉນ຺ທວາສິນີ. ໂຠຄຕ຺ຖໍ ວສຕີຕິ ໂຠຄວາສິນີ. ປຏຕ຺ຖໍ ວສຕີຕິ ປຏວາສິນີ. ອຸທກປຕ຺ຕໍ ອາມສິຕ຺ວາ ຄຫິຕາ ໂອທປຕ຺ຕກິນີ. ຈຸມ຺ພຏໍ ອປເນຕ຺ວາ ຄຫິຕາ ໂອຠຏຈຸມ຺ພຏາ. ກຣມຣານີຕາ ຘຊາຫຏາ. ຕງ຺ຂຓິກໍ ຄຫິຕາ ມຸຫຸຕ຺ຕິກາ. ອຠິຠວິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກໂມ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ, ນ ຕຖາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມານຈ຺ຉນ຺ທຕາຍ. ອຠິຠວິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມເນ ສຕິປິ ມຄ຺ເຄນມຄ຺ຄປຏິປຕ຺ຕິອຘິວາສເນ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ນເສວນາຠິສນ຺ຘິປໂຍຄາຠາວໂຕ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ນ ໂຫຕິ ອຠິຠຸຍ຺ຍມານສ຺ສາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເສວນາຈິຕ຺ເຕ ສຕິ ປໂຍຄາຠາໂວ ອປ຺ປມາຓໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອິຕ຺ຖິຍາ ເສວນາປໂຍຄສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຕຖາ ສຕິ ປຸເຣຕຣໍ ເສວນາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາເນປິ ຕສ຺ສາ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ນ ສິຍາ, ຕຖາ ປຸຣິສສ຺ສປິ ເສວນາປໂຍຄາຠາເວ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ປວຕ຺ຕິຕສ຺ສ ວເສນ ຕໂຍ, ພລກ຺ກາເຣນ ປວຕ຺ຕິຕສ຺ສ ວເສນ ຕໂຍຕິ ສພ຺ເພປິ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອາເສວນມນ຺ທຕາຍາຕິ ຍາຍ ອກຸສລເຈຕນາຍ ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ, ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຕຣກາລຕາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ອນາເສວນາຕິ ປຣິທຸພ຺ພລາ ໂຫຕິ ເຈຕນາ.

ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວິເສສວາຈິໂນ ຘາຕຸສທ຺ທາຕິ ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ປທສ຺ສ ປຣຠຓ຺ຑາຠິມຸຂີຕິອາທິອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຣຠຓ຺ເຑ ລຸພ຺ຠນວເສນ ນິນ຺ນຕາຍ. ອຠິປຸພ຺ໂພ ເຌ-ສທ຺ໂທ ລຸພ຺ຠເນ ນິຣຸຬ຺ໂຫຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ຠຓ຺ຑໍ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊມຫາສາວຊ຺ຊວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍາ’’ຕິອາທິ. ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນໍ ຈິຕ຺ເຕເນວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ ໂຍ ນໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕສ຺ສ ສຕິ ສມວາເຍ ຫິຕສຸຂໍ ວິນາເສຕິ. ອໂຫ ວຕາຕິ ອິມິນາ ຍຖາ ອຠິຊ຺ຌາເນ ວຕ຺ຖຸໂນ ເອກນ຺ຕໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນໍ ທສ຺ສິຕໍ, ເອວມິຘາປິ ວຕ຺ຖຸໂນ ‘‘ອໂຫ ວຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ປຣສ຺ສ ວິນາສຈິນ຺ຕາຍ ເອກນ຺ຕໂຕ ນິຍມິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເນສໍ ທາຣຸຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ກມ຺ມປຖປ຺ປວຕ຺ຕິ.

ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຫຓາຠາເວນາຕິ ຍຖາຕຈ຺ຉຄຫຓສ຺ສ ອຠາເວນ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາວສ຺ສ ນິຈ຺ຈາທິໂຕ ຄຫເຓນ. ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ວິຕຖໍ ປສ຺ສຕິ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ວິຍາຕິ ອິມິນາ ອາເສວນສ຺ສ ອປ຺ປມຫນ຺ຕຕາຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊມຫາສາວຊ຺ຊຕາ. ວຕ຺ຖຸໂນຕິ ຄຫິຕວຕ຺ຖຸໂນ. ຄຫິຕາກາຣວິປຣີຕຕາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ຄຫິຕາກາຣສ຺ສ ວິປຣີຕຕາ. ຕຖາຠາເວນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຫິຕາກາເຣເນວ ຕສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາ, ຄຫິຕສ຺ສ ວາ ວຕ຺ຖຸໂນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ‘‘ເອວເມຕໍ, ນ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມໂຕຕິ ສຠາວໂຕ. ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄໂກຏ຺ຐາສໂຕ, ຍໍໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕນາຘມ຺ມາວາຕິ ເຈຕນາສຠາວາ ເອວ. ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ນນຸ ເຈຕນາ ອຠິຘມ຺ເມ ກມ຺ມປເຖສຸ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກມ຺ມປຖຠາໂວ ນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ? ນ, ອວຈນສ຺ສ ອຎ຺ຎເຫຕຸກຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ເຈຕນາຍ ອກມ຺ມປຖຕ຺ຕາ ກມ຺ມປຖຣາສິມ຺ຫິ ອວຈນໍ, ກທາຈິ ປນ ກມ຺ມປໂຖ ໂຫຕິ, ນ ສພ຺ພທາຕິ ກມ຺ມປຖຠາວສ຺ສ ອນິຍຕຕ຺ຕາ ອວຈນໍ. ຍທາ, ປນສ຺ສ ກມ຺ມປຖຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕທາ ກມ຺ມປຖຣາສິສງ຺ຄໂຫ ນ ນິວາຣິໂຕ. ເອຕ຺ຖາຫ – ຍທິ ເຈຕນາຍ ສພ຺ພທາ ກມ຺ມປຖຠາວາຠາວໂຕ ອນິຍໂຕ ກມ຺ມປຖຠາໂວຕິ ກມ຺ມປຖຣາສິມ຺ຫິ ອວຈນໍ, ນນຸ ອຠິຊ຺ຌາທີນມ຺ປິ ກມ຺ມປຖຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ອນິຍໂຕ ກມ຺ມປຖຠາໂວຕິ ເຕສມ຺ປິ ກມ຺ມປຖຣາສິມ຺ຫິ ອວຈນໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ, ກມ຺ມປຖຕາຕໍສຠາຄຕາຫິ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຍທິ ເອວໍ ເຈຕນາປິ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ? ສຈ຺ຈເມຕໍ. ສາ ປນ ປາຓາຕິປາຕາທິກາຕິ ປາກໂຏ ຕສ຺ສາ ກມ຺ມປຖຠາໂວຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ ສິຍາ. ເຈຕນາຍ ຫິ ‘‘ເຈຕນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ວທາມິ (ອ. ນິ. ໖.໖໓; ກຖາ. ໕໓໙) ຕິວິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສຎ຺ເຈຕນາ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ກຖາ. ໕໓໙) ກມ຺ມຠາໂວ ປາກໂຏ. ກມ຺ມໍເຍວ ຈ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕີນໍ ຕຕ຺ຖຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂທຸກ຺ຂານຎ຺ຈ ປຖຠາເວນ ປວຕ຺ຕໍ ກມ຺ມປໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ປາກໂຏ, ຕສ຺ສາ ກມ຺ມປຖຠາໂວ. ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ປນ ເຈຕນາສມີຫນຠາເວນ ສຸຈຣິຕທຸຈ຺ຈຣິຕຠາໂວ, ເຈຕນາຊນິຕປິຏ຺ຐິວຏ຺ຏກຠາເວນ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິຕທຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ປຖຠາໂວ ຈາຕິ, ນ ຕຖາ ປາກໂຏ ກມ຺ມປຖຠາໂວຕິ, ເຕ ເອວ ເຕນ ສຠາເວນ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຠິຘມ຺ເມ ກມ຺ມປຖຣາສິຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ. ອຕຖາຊາຕິຍກຕ຺ຕາ ວາ ເຈຕນາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມູລໍ ປຕ຺ວາຕິ ມູລເທສນໍ ປຕ຺ວາ, ມູລສຠາເວສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເທສິຍມາເນສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອທິນ຺ນາທານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ເອວາ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຍຎ຺ຫິ ປາຓາຕິປາຕາທິທຸສ຺ສີລ຺ຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ, ຕເທວ ຕໍ ເວຣມຓິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ. ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸໂຕ ເອວ ຫິ ວິຣຕີຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ວາ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓເມວ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ໂກຈິ ວິໂຣໂຘ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໑໔) ‘‘ຍານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ເອຕ຺ຖ ‘ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍສ຺ມາ ‘ສຕ຺ໂຕຕິ’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄເຕ ສງ຺ຂາເຣເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວິສຠາຄວຕ຺ຖຸໂນ ‘‘ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາ’’ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓຕິປິ ເອເກ. ‘‘ເອໂກ ທິຏ຺ໂຐ, ທ຺ເວ ສຸຕາ’’ຕິອາທິນາ ສມ຺ຜປ຺ປລປເນ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນ. ຕຖາ ອຠິຊ຺ຌາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຖາ-ສທ຺ໂທ ‘‘ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນາ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ອຸປສໍຫຣຕິ, ນ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓຕໍ ເອວ ທສ຺ສນາທິວເສນ ອຠິຊ຺ຌາຍນໂຕ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕມານາປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຕຠູມກຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາ ເອວາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຕສ຺ສາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ກຖໍ ປນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ມຫຄ຺ຄຕປ຺ປຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ສາຘາຣຓໂຕ. ນຕ຺ຖິ ສຸກຏທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກຕິ ຫິ ປວຕ຺ຕມານາຍ ອຕ຺ຖໂຕ ຣູປາຣູປາວຈຣຘມ຺ມາປິ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ສຸຂພຫຸລຕາຍ ຣາຊາໂນ ຫສມານາປິ ‘‘ໂຈຣໍ ຆາເຕຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຫາໂສ ປນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎວິສໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ເນສໍ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທໂນ ນ ໂຫຕິ, ສຸຂເວທໂນວ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກາມານໍ ສມຸທຍາ’’ຕິອາທິນາ ເວທນາເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂລຠສມຸຏ຺ຐາໂນ ມຸສາວາໂທ ສຸຂເວທໂນ ວາ ສິຍາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທໂນ ວາ, ໂທສສມຸຏ຺ຐາໂນ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ວາຕິ ມຸສາວາໂທ ຕິເວທໂນ ສິຍາ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສເສສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ເວທນານໍ ‘‘ໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍາ’’ຕິອາທິນາ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປາຓາຕິປາໂຕ ໂທສໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລໂກຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມູລເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ມູລຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣຠາໂວ ໂທສວິເສໂສ, ນິທານມູເລ ປນ ຄຍ຺ຫມາເນ ໂລຠໂມຫວເສນປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ອາມິສກິຎ຺ຊກ຺ຂກາໂມປິ ຫິ ປາຓໍ ຫນຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍາ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໓.໓໔). ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອສມາທິນ຺ນສີລສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕໂຕ ຍຖາອຸປຏ຺ຐິຕວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸໂຕ ວິຣຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ. ສມາທາເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວິຣຕິ ສມາທານວິຣຕິ. ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕິ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ວິຣຕິໂຍວ ອາຄຕາ, ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄ ປນ ເຈຕນາປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາຕິ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ເຈຕນາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວິຣຕິໂຍປີ’’ຕິ ອາຫ.

ອທຸສ຺ສີລ຺ຍາຣມ຺ມຓາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອາຣມ຺ມຓາ ກຖໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍານິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມຓວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຕທາຣມ຺ມຓຠາເວເນວ ຕານິ ປຊຫນ຺ຕິ. ນ ຫິ ຕເທວ ອາຣພ຺ຠ ຕໍ ປຊຫິຕຸໍ ສກ຺ກາ ຕໂຕ ອນິສ຺ສຏຠາວໂຕ.

ອນຠິຊ຺ຌາ…ເປ… ວິຣມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຠິຊ຺ຌໍ ປຊຫນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຫິ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໂຕ ວິຣຕິ ອຕ຺ຖິ ອນຠິຊ຺ຌາທີເຫວ ຕປ຺ປຫານສິທ຺ຘິໂຕ.

ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ທສງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໓. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕສມ຺ມຕ຺ຕວເສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາຠາໂວ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ສມ຺ມາຠາໂວ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຕຖາ ປວຕ຺ຕາ ອກຸສລກ຺ຂນ຺ຘາວ ມິຈ຺ຉາສຕິ, ເອວໍ ມິຈ຺ຉາຎາຓມ຺ປິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຎາຓສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຠາໂວ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ມິຈ຺ຉາຎາຓິໂນຕິ ມິຈ຺ຉາສຎ຺ຎາຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອໂຍນິໂສ ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມິຈ຺ຉາປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ມິຈ຺ຉາ ອໂຍນິໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ. ກຸສລວິມຸຕ຺ຕີຕິ ປກຕິປຸຣິສສນ຺ຕຣຊານນໍ, ຄຸຓວິຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສກຕ຺ຕນິ ອວຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອວມາທິໍ ອກຸສລປວຕ຺ຕິໍ ‘‘ກຸສລວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕາ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິກາ. ສມ຺ມາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ຌານວິໂມກ຺ຂາທີສຸ ສມ຺ມາ ອວິປຣີຕໍ ປວຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ.

ທສງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ໂຄ

໑. ຈຕຸຘາຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໔. ປຕິຏ຺ຐາຘາຕູຕິ ສຫຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐາຠູຕາ ຘາຕຸ. ອາພນ຺ຘນຘາຕູຕິ ນຫານິຍຈຸຓ຺ຓສ຺ສ ອຸທກໍ ວິຍ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ອາພນ຺ຘນຠູຕາ ຘາຕຸ. ປຣິປາຈນຘາຕູຕິ ສູຣິໂຍ ຜລາທີນໍ ວິຍ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ປຣິປາຈນຠູຕາ ຘາຕຸ. ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຘາຕູຕິ ທຸຕິໂຍ ວິຍ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຠູຕາ ຘາຕຸ. ເກສາທໂຍ ວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປິຕ຺ຕາທໂຍ ສນ຺ຕປ຺ປນາທໂຍ ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາທໂຍ ຄຫິຕາ. ເອຕາຕິ ຘາຕຸໂຍ.

ຈຕຸຘາຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຸພ຺ເພສມ຺ໂພຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕. ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ໂຕ ອສ຺ສາໂທ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອວໍ ກາເຍ ປຠາວສ຺ສ ປເວທນວເສເນວ ປວຕ຺ຕານໍ. ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາເຣນາຕິ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊມານາ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ຠງ຺ຄຸປຄມນໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຠາວາກາເຣນ. ນ ນິຈ຺ຈາຕິ ອນິຈ຺ຈາ ອທ຺ຘຸວຕ຺ຕາ, ຘຸວໍ ນິຈ຺ຈໍ. ປຏິປີຬນາກາເຣນາຕິ ອຸທຍພ຺ພຍວເສນ ອຠິຓ຺ຫໍ ປີຬນາກາເຣນ ທຸກ຺ຂຏ຺ເຐນ. ສຠາວວິຄມາກາເຣນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວສ຺ສ ວິຄຈ຺ຉນາກາເຣນ. ສຠາວຘມ຺ມາ ຫິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໍ ຂຓໍ ປຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ‘‘ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈາ’’ຕິ ທ຺ເວຘາ ວິປຣິຓມນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’’ຕິ. ອາທີນໍ ວາຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອາທີນໂວ, ປຣມກາປຎ຺ຎຕາ. ວິນີຍຕີຕິ ວູປສມີຍຕິ. ອຈ຺ຈນ຺ຕປ຺ປຫານວເສນ ນິສ຺ສຣຕິ ເອເຕນາຕິ ນິສ຺ສຣຓໍ.

ສາຍໍ ນິປນ຺ນາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ເຂເປຕ຺ວາ ປາໂຕ ອຸຏ຺ຐຫາມ, ມາສປຸຓ຺ຓຆໂຏ ວິຍ ໂນ ສຣີຣໍ ນິສ຺ສນ຺ທາຠາວໂຕ.

ຜຸສິຕມຕ຺ເຕສຸປີຕິ ອຸທກສ຺ສ ຜຸສິຕມຕ຺ເຕສຸປິ.

ອຕິນາເມນ຺ຕິ ກາລໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປວຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ເອຕາ ປຖວີຘາຕຸອາທໂຍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕິ ນາມ ອຠິຣຕິວເສນ ຕຕ຺ຖ ອາກງ຺ຂຸປ຺ປາທນໂຕ.

ອຠິວິສິຏ຺ເຐນ ຎາເຓນາຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາເຓນ. ຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ ‘‘ພຸຊ຺ຌຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ມຄ຺ໂຄ ໂພຘິ ‘‘ພຸຊ຺ຌຕິ ເອເຕນາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ໂພຘິ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸຊ຺ຌນໂຕ. ນິພ຺ພານໍ ໂພຘິ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໂຕ. ເຕສນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມິວຈນໍ. ສາວກປາຣມີຎາຓນ຺ຕິ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ຍາຖາວໂຕ ທສ຺ສນວຕ຺ຖຸ.

ອກຸປ຺ປາຕິ ປຏິປກ຺ເຂຫິ ອໂກເປຕພ຺ໂພ. ກາຣຓໂຕຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄໂຕ. ຕໂຕ ຫິສ຺ສ ອກຸປ຺ປຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ສາ ຫີ’’ຕິອາທີ. ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໂຕ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓານໍ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຠາວໂຕ.

ວິຕ຺ຖາຣວເສນາຕິ ເອເກກຘາຕຸວເສນາຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອເກກິສ຺ສາ ປນ ຘາຕຸຍາ ລກ຺ຂຓວິຠຕ຺ຕິທສ຺ສນວເສນ. ຍນ຺ຕິ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຍໍ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສ຺ສາເທຕິ ເອເຕນາຕິ ອສ຺ສາໂທ, ຕຓ຺ຫາ. ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອສ຺ສາໂທຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ-ສທ຺ໂທ ‘‘ປຫານປຏິເວໂຘ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ ‘‘ອຍໍ ປຫານປຏິເວໂຘ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ສມຸທຍສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສສຈ຺ເຈສຸປິ. ຍາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ອສ຺ສາໂທ ອາທີນໂວ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ປວຕ຺ຕາ ຍາ ທິຏ຺ຐິ…ເປ… ໂຍ ສມາຘິ, ອຍໍ ຠາວນາປຏິເວໂຘ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຸພ຺ເພສມ຺ໂພຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຈຣິໍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໖. ຍຖາ ຍາວຕາ ນິສ຺ສຣຓປຣິເຍສນຏ຺ຐາເນ ອາທີນວປຣິເຍສນາ, ເອວໍ ຍາວຕາ ອາທີນວປຣິເຍສນຏ຺ຐາເນ ອສ຺ສາທປຣິເຍສນາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຈຣິນ຺ຕິ ຎາຓຈາເຣນ ອຈຣິໍ, ອນຸຠວນຈາເຣນາ’’ຕິ.

ອຈຣິໍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ໂນເຈທໍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໗. ນິສ຺ສຏາຕິອາທີນິ ປທານິ, ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕປຏິເສເຘນາຕິ ‘‘ເນວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ເຕນ ນກາເຣນ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ນິສ຺ສຏາ’’ຕິອາທິ. ວິມຣິຍາທິກເຕນາຕິອາທິ ຈ ເອຕ຺ຖ ວິຫຣຓເປກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ. ທຸຕິຍນເຍຕິ ‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍ. ກິເລສວຏ຺ຏມຣິຍາທາຍ ສພ຺ພໂສ ອຠາວໂຕ ນິມ຺ມຣິຍາທິກເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ຕີສູຕິ ທຸຕິຍາທີສຸ ຕີສຸ.

ໂນເຈທໍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໘. ເອກນ຺ເຕເນວ ທຸກ຺ຂາຕິ ອວີຈິມຫານິຣໂຍ ວິຍ ເອກນ຺ຕໂຕ ທຸກ຺ຂາ ເອວ ສຸເຂນ ອໂວມິສ຺ສາ. ທຸກ຺ເຂນ ອນຸປຕິຕາຕິ ທຸກ຺ເຂເນວ ສພ຺ພໂສ ອຸປຄຕາ. ທຸກ຺ເຂນ ໂອກ຺ກນ຺ຕາຕິ ພຫິທ຺ຘາ ວິຍ ອນ຺ໂຕປິ ທຸກ຺ເຂນ ອວກ຺ກນ຺ຕາ ອນຸປວິຏ຺ຐາ. ສຸຂເວທນາປຈ຺ຈຍຕາຍ ອິມາສໍ ຘາຕູນໍ ສຸຂຕາ ວິຍ ທຸກ຺ຂເວທນາປຈ຺ຈຍຕາປິ ເວທິຕພ຺ພາ, ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈຣິຕາ ເອວ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພາສຸ ຘາຕູສຸ, ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ ວາ. ປຐມໍ ສຸຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາປິ ປຈ຺ຉາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ກຖິຕຕ຺ຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖-໑໐. ອຠິນນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໑໙-໑໒໓. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕເມສຸ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ. ຈຕຸສຈ຺ຈເມວາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ສມາຫຏານິ ຈຕຸສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຕສໍ ເອກຊ຺ຌໍ ຄຫຓໍ, ນິຍໂມ ປນ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖສ຺ສ ອຠາວໂຕ.

ອຠິນນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໔. ອນມຕຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ຕິຓກຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໔. ອຸປສຄ຺ໂຄ ສມາສວິສເຍ ສສາຘນໍ ກິຣິຍໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຎາເຓນ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາປີ’’ຕິ. ວສ຺ສສຕໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສນ຺ຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ, ຕໂຕ ຠິຍ຺ໂຍປິ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ໂຄ ເອວ ສໍສາໂຣ. ອຄ຺ຄ-ສທ຺ໂທ ອິຘ ມຣິຍາທວຈໂນ, ອນຸທ຺ເທສິກຎ຺ເຈຕໍ ວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນປຸພ຺ພາປຣໂກຏິໂກ’’ຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ອນ຺ຕິມຠວິກປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກຕວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍຘມ຺ມາທີນໍ ວເສນ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນປຸພ຺ພາປຣໂກຏິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ສໍສຣຓໍ ສໍສາໂຣ. ປຈ຺ຉິມາປິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອນ຺ຘພາລານໍ ວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ທີໂຆ ພາລານ ສໍສາໂຣ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໖໐). ເວມຊ຺ເຌເຍວ ປນ ສຕ຺ຕາ ສໍສຣນ຺ຕິ ປຸພ຺ພາປຣໂກຏີນໍ ອລພ຺ຠນີຍຕ຺ຕາ. ອຕ຺ໂຖ ປຣິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕາວໂພຘາຠາວໂຕ. ພຸທ຺ຘສມເຍຕິ ສາສເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ໂຖ ມຫາ ຍຖາຠູຕາວໂພຘິສມ຺ຠວໂຕ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິປຸລຕາຍ ຕໍສທິສາ ອຸປມາ ນຕ຺ຖີຕິ ປຣິຕ຺ຕໍເຍວ ອຸປມໍ ອາຫຣນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທານິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ‘‘ປາຬິຍໍ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ສມຕ຺ເຖຕິ. ມາຕຸ ມາຕໂຣຕິ ມາຕຸ ມາຕາມຫິໂຍ. ຕສ຺ເສວາຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ເສວ. ຕິພ຺ພນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂປຣິຍາໂຍຕິ.

ຕິຓກຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຖວີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໕. ມຫາປຖວິນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ອນວເສສປຣິຍາທາຍິນີຕິ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປຣິກປ຺ປວຈນຎ຺ເຈຕໍ.

ປຖວີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອສ຺ສຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໖. ກນ຺ທນໍ ສສທ຺ທໍ, ໂຣທນໍ ປນ ເກວລເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ກນ຺ທນ຺ຕານນ຺ຕິ ສສທ຺ທໍ ຣຸທມານານ’’ນ຺ຕິ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສນ຺ທນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ. ‘‘ສິເນຣຸຣສ຺ມີຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສູ’’ຕິ ສງ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ສິເນຣຸສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ມຓິມຍນ຺ຕິ ອິນ຺ທນີລມຓິມຍໍ. ສິເນຣຸສ຺ສ ປຸພ຺ພທກ຺ຂິຓໂກຓສມປເທສາ ‘‘ປຸພ຺ພທກ຺ຂິຓປສ຺ສາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຣຊຕຣສ຺ມິໂຍ ອິນ຺ທນີລຣສ຺ມິໂຍ ຈ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ຕາສໍ ຣສ຺ມີນໍ ອນ຺ຕເຣສູຕິ ຕາສໍ ຈຕູຫິ ໂກເຓຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຣສ຺ມີນໍ ຈຕູສຸ ອນ຺ຕເຣສຸ. ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ທກ຺ຂິຓາທິເຠທາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາສມຸທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິອສນນ຺ຕິ ວິເສເສນ ເຂປນໍ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ອສ຺ສຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຂີຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໗. ມາຕຸຖຎ຺ຎນ຺ຕິ ປີຕໍ ມາຕຸຍາ ຖນໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕຂີຣໍ ພຫຸຕຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຂີຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປພ຺ພຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໘. ‘‘ອນມຕຄ຺ຄສ຺ສ ສໍສາຣສ຺ສ ທີຆຕມຕ຺ຕາ ນ ສຸກຣໍ ນສຸກຣ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາປາໂຐ. ກຖໍ ນຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ກຖໍ ນ ປຣິໂຍສາເປຕິ, ກາຍຈິປິ ຄຫຓຕາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໂຍ ກປ຺ປາສໍສູຕິ ຕໂຍ ເອກກປ຺ປາສໍສູ. ເຍຫິ ນໍ ຜຸຏ຺ຐໍ, ຕໂຕປິ ສຸຂຸມຕຣໍ ສາສປມຕ຺ຕໍ ຂີເຍຍ຺ຍ ປພ຺ພຕໍ ສພ຺ພຠາເຄຫິ ອຕິຈິຣເວລໍ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ເຕ.

ປພ຺ພຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສາສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໙. ນຄຣນ຺ຕິ ນຄຣສງ຺ເຂເປນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ໂຕ ປນ ສພ຺ພໂສ ວິຈິຕ຺ຕສາສເປຫິ ເອວ ປຸຓ຺ຓໍ, ເອວໍ ຈຸຓ຺ຓິກາພທ຺ຘໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ປນ…ເປ… ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ສາສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໐. ຕສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ, ເຕນ ອນຸສ຺ສຣິຕສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປສ຺ສ ອນນ຺ຕຣກປ຺ປໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຠິກ຺ຂູ ອຠິຎ຺ຎາລາຠິໂນ. ຈຕ຺ຕາຣິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສານິ ທິວເສ ທິວເສ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຣິກປ຺ປນວເສນ ວທນ຺ຕິ.

ສາວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຄງ຺ຄາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໑. ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຠວສມຸທ຺ທປເທສປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ອາຍາມໂຕ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິເກ ອຕິເຣກໂຍຊນສຕິເກ ວາ ຐາເນ.

ຄງ຺ຄາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ທຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໒. ນວເມ ຂິຕ຺ໂຕຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຂິຕ຺ໂຕ. ເອກວາຣຎ຺ຫິ ຂິຕ຺ໂຕ ມູລາທີສຸ ເອເກເນວ ນິປເຕຍ຺ຍ. ຕຖາ ສຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ ປາຕສ຺ສ ອນິຍໂມ ນ ນິທສ຺ສິໂຕ ສິຍາ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອສ຺ມາ ໂລກາ’’ຕິ ອາຫ, ຕທຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຣໂລກ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍຖາຘິປ຺ເປໂຕ ອຍໍ ໂລໂກ, ຕທຎ຺ໂຎ ປຣໂລໂກ.

ທຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຸຄ຺ຄລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໓. ສມຏ຺ຐິກາໂລຕິ ສເມນ ອາກາເຣນ ລທ຺ຘພ຺ພອຏ຺ຐິກາໂລ. ຄິຣິປຣິກ຺ເຂເປຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຄິຣີຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຄິຣິປຣິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມ ຣາຊຄເຫ.

ປຸຄ຺ຄລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ທຸຄ຺ຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໔. ທຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ກິຈ຺ຉຊີວິກຕ຺ຕາ ສພ຺ພຖາ ທຸກ຺ຂໍ ຄຕໍ ອຸປຄຕໍ. ຕຖາຠູໂຕ ປນ ທລິທ຺ໂທ ວຣາໂກ ນາມ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທລິທ຺ທໍ ກປຓ’’ນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖປາເທຫີຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ເຎຫິປິ ສຣີຣາວຍເວຫິ ທຸສ຺ສຓ຺ຐາເນຫິ ອຸເປໂຕ ທຸຣຸເປໂຕ ເອວາຕິ.

ທຸຄ຺ຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຸຂິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໕. ສຸຂິຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕສຸຂໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂສມປ຺ປິຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ສຸສຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ສຸຂຸມຸປກຣເຓຫິ ສພ຺ພຖາ ສຊ຺ຊິຕໍ.

ສຸຂິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕິໍສມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໖. ຘຸຕງ຺ຄສມາທານວເສນ, ນ ອຣຎ຺ຎວາສາທິມຕ຺ເຕນ. ສສໍໂຍຊນາ ສພ຺ພໂສ ສໍໂຍຊນານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ, ນ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໂຕ. ເອເກກວຓ຺ຓກາໂລວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ເອເຕນ ມຫິໍສາທີນໍ ຣສ຺ສທີຆປິງ຺ຄລາທີສຸ ເອເກກາເນວ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ຕິໍສມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔-໙. ມາຕຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໗-໑໔໒. ລິງ຺ຄນິຍເມນ ເຈວ ຈກ຺ກວາຬນິຍເມນ ຈາຕິ ‘‘ປຸຣິສານຎ຺ຫິ ມາຕຸຄາມກາໂລ, ມາຕຸຄາມານຎ຺ຈ ປຸຣິສກາໂລ’’ຕິ ຍຖາ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ລິງ຺ຄນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ກທາຈິ ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກທາຈິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິນ຺ຕິ ຈກ຺ກວາຬນິຍໂມປິ ນຕ຺ຖິ. ເອວເມວ ຐິເຕ

ຈກ຺ກວາເຬ ມາຕຸຄາມກາເລ ນມາຕາຠູຕປຸພ຺ໂພ ນຕ຺ຖີຕິອາທິນາ ລິງ຺ຄນິຍເມນ ຈກ຺ກວາຬນິຍໂມ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕສູ’’ຕິອາທິ.

ມາຕຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ເວປຸລ຺ລປພ຺ພຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໓. ເອກໍ ອປທານໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ເອວໍ ສໍເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ວິເສສໍ ປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຈຕູເຫນ ອາໂຣຫນ຺ຕິ ຈຕຸໂຍຊນຸພ຺ເພຘຕ຺ຕາ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ໂກຓາຄມນສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ. ‘‘ຕິວຣາ ໂຣຫິຕສ຺ສາ ສຸປ຺ປິຍາ’’ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສມຎ຺ຎາ ຕຕ຺ຖ ເທສນາມວເສນ ຊາຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຍຖາ ເອຕຣຫິ ມາຄຘາຕິ.

ປຸນ ວສ຺ສສຕນ຺ຕິ ປຐມວສ຺ສສຕໂຕ ອຸປຣິວສ຺ສສຕໍ ຊີວນໂກ ນາມ ມນຸສ຺ໂສ ນຕ຺ຖິ. ປຣິຫີນສທິສໍ ກຕໍ ເທສນາຍ. ວຑ຺ຒິຕ຺ວາຕິ ທສວສ຺ສາຍຸກຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸກຠາວາ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ. ‘‘ປຣິຫີນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິຫີນຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຍໍ ອາຍຸປ຺ປມາເຓສູຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ອາຍຸປ຺ປມາເຓສູຕິ.

ເວປຸລ຺ລປພ຺ພຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ອນມຕຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໕. ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໔. ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ສເກນ ອຸຈ຺ຈາວເຈນ ປຈ຺ຈເຍນ ສມເມວ ຈ ຕຸສ຺ສນໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຕຣີຕເຣນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ອິຕຣີຕຣໍ – ປາກຕິກໍ, ຎາຓສຎ຺ຊນິຕຎ຺ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາກຕິກໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຎາຓສຎ຺ຊນິຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຖູລສຸຂຸມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິຕຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຫີນໍ ປຓີຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ຕຖາ ປຓີຕມ຺ປິ ອິຕຣໍ ຫີນໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ອເປກ຺ຂາສທ຺ທາ ຫິ ອິຕຣີຕຣາຕິ. ອິຕິ ເຍນ ເກນຈິ ຫີເນນ ວາ ປຓີເຕນ ວາ ຈີວຣາທິປຈ຺ຈເຍນ ສນ຺ຕຸສ຺ສິໂຕ ຕຖາປວຕ຺ໂຕ ອໂລໂຠ ອິຕຣີຕຣປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕໂສ, ຕໍສມງ຺ຄິຕາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ. ຍຖາລາຠໍ ອຕ຺ຕໂນ ລາຠານຸຣູປໍ ສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ລພ຺ຠຕີຕິ ວາ ລາໂຠ, ໂຍ ໂຍ ລາໂຠ ຍຖາລາໂຠ, ເຕນ ສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ພລນ຺ຕິ ກາຍພລໍ. ສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຈ຺ຉວິກຕາ.

ຍຖາລທ຺ຘໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອປຕ຺ຖນາ ນາມ ສິຍາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ປວຕ຺ຕິອາກາໂຣຕິ ຕໂຕ ວິນິວຕ຺ຕິຕເມວ ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ປກຕິທຸພ຺ພລາທີນໍ ຄຣຸຈີວຣໍ ນ ຜາສຸຠາວາວຫໍ ສຣີຣພາຘາວຫຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ປໂຍຊນວເສນ, ນາຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາທິວເສນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ. ລຫຸກຈີວຣປຣິໂຠເຄ ສນ຺ໂຕສວິໂຣຘິ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ລຫຸເກນ ຍາເປນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ມຫຄ຺ຆຈີວຣໍ ພຫູນິ ວາ ຈີວຣານິ ລຠິຕ຺ວາ ຕານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຄຫຓໍ ຍຖາສາຣຸປ຺ປນເຍ ຐິຕຕ຺ຕາ ນ ສນ຺ໂຕສວິໂຣຘີຕິ ອາຫ ‘‘ເຕສໍ…ເປ… ຘາເຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ເສສປຈ຺ຈເຍສຸ ຍຖາພລຍຖາສາຣຸປ຺ປນິທ຺ເທເສສຸ ອປິ-ສທ຺ທຄ຺ຄຫເຓ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປກຕີຕິ ວາຈາປກຕິອາທິກາ. ອວເສສນິທ຺ທາຍ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ ປຏິພຸຊ຺ຌໂຕ ສຫສາ ປາປກາ ວິຕກ຺ກາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ.

ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກນ຺ຕິ ໂຄມຸຕ຺ຕປຣິຠາວິຕໍ, ປູຕິຠາເວນ ວາ ຉຑ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ. ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ‘‘ປູຕິມຸຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊໍ ນິສ຺ສາຍ ຍາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິອາທິນາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາທີຫິ ປສຕ຺ຖໍ.

ເອໂກ ເອກຈ຺ໂຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ນ ກເຖຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາຍສ຺ມາ ພາກຸລຕ຺ເຖໂຣ. ນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຏ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ອຸປນນ຺ໂທ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ. ເນວ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ນ ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ລາຬຸທາຍີ. ອຍນ຺ຕິ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ. ອເນສນນ຺ຕິ ອໂຍນິໂສ ມິຈ຺ຉາຊີວວເສນ ປຈ຺ຈຍປຣິເຍສນໍ. ອຸຕ຺ຕສຕີຕິ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຊາຕຸຕ຺ຕາເສນ ອຸຕ຺ຕສຕິ. ຕຖາ ປຣິຕສ຺ສຕິ. ອຍນ຺ຕິ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ. ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕເອກຈ຺ຈຠິກ຺ຂຸ ວິຍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ອລາຠປຣິຕ຺ຕາເສນ ວິຆາຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນ ປຣິຕ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂລໂຠເຍວ ອາຣມ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຖນຏ຺ເຐນ ພຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ເຄໂຘ ໂລຠເຄໂຘ. ມຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ເຄຘໍ ໂມມູຫຕ຺ຕຠາວໍ. ອາທີນວນ຺ຕິ ໂທສໍ. ນິສ຺ສຣຓເມວາຕິ ຈີວເຣ ອິທມຕ຺ຖິຕາທສ຺ສນປຸພ຺ພກໍ ອລຄ຺ຄຠາວສງ຺ຂາຕນິຍ຺ຍານເມວ ປຊານນ຺ໂຕ. ຍຖາລທ຺ຘາທີນນ຺ຕິ ຍຖາລທ຺ຘປິຓ຺ຑປາຕາທີນໍ. ນິທ຺ຘາຣເຓ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ.

ຍຖາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣຕິ ອຕ຺ຕນາ ວຕ຺ຕພ຺ພນິຍາເມນ ວທຕິ, ຠຄວຕາ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພນິຍາເມນ ‘‘ຍຖາ ກສ຺ສໂປ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ສເປນ ນິທສ຺ສນຠູເຕນ. ກຖນໍ ນາມ ຠາໂຣ ‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຏິຎ຺ຎານຸຣູປຕ຺ຕາ. ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຣິປູຣໍ ກຕ຺ວາ ປູຣຓໍ ຠາໂຣ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາຍ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໂຕ.

ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໕. ເຕນ ຣຫິໂຕຕິ ເຕນ ສມ຺ມາວາຍາເມນ ຣຫິໂຕ. ນິພ຺ຠໂຍຕິ ຠຍຣຫິໂຕ. ກຸສລານຸປ຺ປາທນມ຺ປິ ຫິ ສາວຊ຺ຊເມວ ອຎ຺ຎາຓາລສິຍເຫຕຸກຕ຺ຕາ. ສມ຺ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ສມ຺ພຸຊ຺ຌນາຍ. ໂຍເຄຫິ ເຂມໍ ເຕຫິ ອນຸປທ຺ທຸຕຕ຺ຕາ.

ມນຸຎ຺ຎວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ມໂນຣມໍ ໂລຠຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ. ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາຕິ ສຸຠສຸຂາທິວເສນ. ເຕຕິ ໂລຠາທໂຍ. ອນຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ ຕຖາຣູເປ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓ ຕຖາ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓຫິ ອໂຍເຊຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມາເນ. ວຕ຺ຖຸມ຺ຫີຕິ ອຸປຏ຺ຐາກາທິຈີວຣາທິວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ. ອາຣມ຺ມເຓຕິ ມນາປິຍາທິເຠເທ ອາຣມ຺ມເຓ. ຕາທິເສນ ປຈ຺ຈເຍນາຕິ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄາທິປຈ຺ຈເຍນ. ອິເມຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຈ຺ຈຍລາເຠນ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ປາຬິຍໍ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຕາຍ ນປ຺ປຫີຍນ຺ຕິ ນາມ. ອນຸປ຺ປາໂທ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປຫານໍ ກຖິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ກຖິຕນເຍເນວ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ເຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສີລາທິອນວຊ຺ຊຘມ຺ມາ. ປຏິລທ຺ຘາຕິ ອຘິຄຕາ. ‘‘ສີລາທິຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິ ມຄ຺ຄຜລານິປິ ຄຫິຕານິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ປຣິຫານິວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິ. ອິມສ຺ສ ປນ ສມ຺ມປ຺ປຘານສ຺ສາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ມປ຺ປຘານສ຺ສ ວເສນ. ອຍໍ ເທສນາຕິ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ເທສນາ ກຕາ. ທຸຕິຍມຄ຺ໂຄ ວາ…ເປ… ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອິທໍ ອາຍຕິໍ ສຕ຺ຕສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕອນຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາຕາປີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ຠພ຺ໂພ ສມ຺ໂພຘາຍາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ‘‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາວເສນ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຈນ຺ທູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໖. ປິຍມນາປນິຈ຺ຈນວກາທິຄຸເຓຫິ ຈນ຺ໂທ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ຈນ຺ທູປມາ. ສນ຺ຖວາທີນິ ປທານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ປຸນ ຈິຕ຺ເຕ ກິເລສາຘິຄໂມ. ສພ຺ເພຫິປິ ປເທຫິ ກຕ຺ຖຈິ ສຕ຺ເຕ ອນຸໂຣຘໂຣຘາຠາວມາຫ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ໂສມ຺ມຠາເວນ ມຫາຊນສ຺ສ ປິໂຍ ມນາໂປ. ຍທຕ຺ຖເມຕ຺ຖ ຈນ຺ທູປມາ ອາຫຏາ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ນ ເກວລໍ ຈນ຺ທູປມຕາຍ ເອຕ຺ຕໂກ ເອວ ຄຸໂຓ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ເຎປິ ສນ຺ຕີຕິ ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວມາທີຫີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຍຖາ. ຈນ຺ໂທ ໂລການຸຄ຺ຄເຫນ ອຊວີຖິອາທິກາ ນານາວີຖິໂຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຕໍ ທິສໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ກຸລານຸທ຺ທຍາຍ. ຍຖາ ຈນ຺ໂທ ກຓ຺ຫປກ຺ຂໂຕ ສຸກ຺ກປກ຺ຂໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກລາຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈນໂວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຓ຺ຫປກ຺ຂໍ ປຫາຍ ສຸກ຺ກປກ຺ຂໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຸເຓຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ໂລກສ຺ສ ວາ ປາໂມຊ຺ຊປາສໍສຕ຺ໂຖ ນິຈ຺ຈນວຕາຍ ຈນ຺ທສມຈິຕ຺ໂຕ ອຘຸນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວິຍ ຈ ນິຈ຺ຈນໂວ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣຕິ.

ອປກສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ກິເລສກາມວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ວິເວເຈຕ຺ວາ. ຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸຂໍ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອາກຑ຺ຒນໍ ກາຍໂຕ ອປນຍນຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອປເນຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຈຕຸກ຺ກຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສມ຺ຠວຕີຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນິຈ຺ຈນວຍາຕິ ‘‘ນິຈ຺ຈນວກາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກ-ສທ຺ເທນ ຫິ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ, ກ-ກາຣສ຺ສ ຈ ຍ-ກາຣາເທໂສ. ເອວໍ ວິຈຣິໍສູຕິ ກິຎ຺ຊກ຺ຂວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫາຠາເວນ ຍຖາ ອິເມ, ເອວໍ ວິຈຣິໍສຸ ອຎ຺ເຎຕິ ອນຸກມ຺ປມານາ.

ທ຺ເວຠາຕິກວຕ຺ຖູຕິ ທ຺ເວຠາຕິກຕ຺ເຖຣປຏິພທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖຸໍ. ອປ຺ປຕິຣູປກຣຓນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອສາຣຸປ຺ປກຣຓໍ. ອາຘາຍິຕ຺ວາຕິ ອາໂຣປນໍ ຐເປຕ຺ວາ. ຕຖາຕິ ຍຖາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຄຓມຊ຺ເຌ ຈ, ຕຖາ ວຸຑ຺ຒຕເຣ ປຸຄ຺ຄເລ ອປ຺ປຕິຣູປກຣຓໍ. ເອວມາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອນ຺ຕຣຆຣປ຺ປເວສເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອສາຣຸປ຺ປກິຣິຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຄຓມຊ຺ເຌ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ.

ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ເຕສຸ ຐາເນສຸ. ປາປິຈ຺ຉຕາປິ ມໂນປາຄພ຺ຠິຍນ຺ຕິ ເອເຕເນວ ໂກຘູປນາຫາທີນໍ ສມຸທາຈາໂຣ ມໂນປາຄພ຺ຠິຍນ຺ຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ.

ເອກໂຕ ຠາຣິຍນ຺ຕິ ປິຏ຺ຐິປສ຺ສໂຕ ໂອນຕໍ. ວາຍຸປຕ຺ຖມ຺ຠນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານວາຍຸນາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນໍ. ອນຸພ຺ເພເຊຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຕໂຕ ອນຸພ຺ເພຊນໍ ຕທນຸນຍນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ໂອໂລເກຕີ’’ຕິ. ວາຍຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາຕິ ກາຍໍ ຕຖາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ກຕ຺ວາ.

ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ກາມຄິທ຺ຘຕາຍ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ, ອວິສຸທ຺ຘສີລາຈາຣຕາຍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ.

ອງ຺ຄຸລີຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕປຠາ ອາກາສສຎ຺ຈລເນນ ທິຄຸຓາ ຫຸຕ຺ວາ ອາກາເສ ວິຈຣິໍສູຕິ ອາຫ ‘‘ຍມກວິຊ຺ຊຸຕໍ ຈາຣຍມາໂນ ວິຍາ’’ຕິ. ‘‘ອາກາເສ ປາຓິໍ ຈາເລສີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ອສມ຺ຠິນ຺ນປທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕມໂນຕິ ປີຕິໂສມນສ຺ເສຫິ ຄຫິຕມໂນ. ຍຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອນວຊ຺ຊໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສສຫິຕໍ, ຕໍ ສສນ຺ຕກໍ ຫິຕສຸຂາວຫຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ສກມໂນ’’ຕິອາທິ. ນ ໂທມນສ຺ເສນ…ເປ… ຄຫິຕມໂນ ສກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕພ຺ພິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ‘‘ອິທານິ ໂຍ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ’’ຕິອາທິນາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ.

ປສນ຺ນາກາຣນ຺ຕິ ປສນ຺ເນຫິ ກາຕພ຺ພກິຣິຍໍ. ຕໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຈີວຣາທໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ທເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕຖຠາວາຍາຕິ ຍທຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ຍທຕ຺ຖຎ຺ຈ ສາສເນ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຕທຕ຺ຖາຍ. ຣກ຺ຂຓຠາວນ຺ຕິ ອປາຍຠຍໂຕ ຈ ຣກ຺ຂຓຊ຺ຌາສຍໍ. ຈນ຺ໂທປມາທິວເສນາຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອາກາເສ ຈລິຕປາຓິ ວິຍ ກຕ຺ຖຈິ ອລຄ຺ຄຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘຊ຺ຌາສຍຕາ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວມາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ.

ຈນ຺ທູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ກຸລູປກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໗. ກຸລານິ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ກຸລູປໂກ. ສນ຺ທີຍຕີຕິ ສພ຺ພໂສ ທີຍຕິ, ອວຂຓ຺ຑີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ປນ ອວຂຓ຺ຑິຍນາ ທຸກ຺ຂາປນາ ອຏ຺ຏິຍນາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຏ຺ຏີຍຕີ’’ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວທຍຕີ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍສ຺ສ ອນຸສຣເຓນ.

ກຸລູປກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຊິຓ຺ຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໘. ຉິນ຺ນຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຉິທ຺ທສ຺ສ ອປຸຖຸລຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄຬໍ ອທຕ຺ວາວ ສຸຕ຺ເຕນ ສໍສິພ຺ພນມຕ຺ເຕນ ອຄ຺ຄຬທາເນນ ຈ ຉິທ຺ເທ ປຸຖຸເລ. ນິພ຺ພສນານີຕິ ຈິຣນິເສວິຕວສນກິຈ຺ຈານິ, ປຣິໂຠຄຊິຓ຺ຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸພ຺ເພ…ເປ… ລທ຺ຘນາມານີ’’ຕິ, ສຎ຺ຎາປຸພ຺ພໂກ ວິຘິ ອນິຈ຺ໂຈຕິ ‘‘ຄຫປຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ‘‘ວີຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ເສນາປຕິນ຺ຕິ ເສນາປຕິຠາວິນໍ, ເສນາປຈ຺ຈາຣຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນາຕິ ອຕ຺ຕນາ ກາຕພ຺ພກມ຺ເມນ. ໂສຕິ ສຕ຺ຖາ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖເຣ ກໂຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນ ກໂຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍທິ ສຕ຺ຖາ ຘຸຕງ຺ຄານິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸກາໂມ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ຊິຓ຺ໂຓສິ ທານິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິອາທິມໂວຈາຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ປນາ’’ຕິອາທິ.

ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຜາສຸວິຫາຣໍ. ອມານຸສິກາ ສວນຣຕີຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຣຎ຺ຎສທ຺ທຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຣຎ຺ເຎຫໍ ວສາມີຕິ ວິເວກວາສູປນິສ຺ສຍາຘີນສທ຺ທສວນປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອປໂຣຕິ ອຎ຺ໂຎ, ທຸຕິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ເອກສ຺ສ ວິຫຣຓຏ຺ຐາເນ ວິຫຣຓສມເຍ ຈ ຜາສຸ ຠວຕິ ຈິຕ຺ຕວິເວກສມ຺ຠວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກສ຺ສ ຣມໂຕ ວເນ’’ຕິ.

ຕຖາຕິ ຍຖາ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ຣຕິ, ຕຖາ ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ ລພ຺ຠຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາໂຣ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ອປິຓ຺ຑປາຕິກາຘີໂນ ອິຕຣສ຺ສ ວິເສສໂຊຕໂກຕິ ຕເມວສ຺ສ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອກາລຈາຣີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອມ຺ຫາກໍ ສລາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ເຄຫໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ນ ປາເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ສາມິເກຫິ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາຫໍ ສລາກໍ ນ ລຠຕິ, ນ ກຕິກວເສນ. ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ເຕ ອວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ຍສ຺ສ ເຈສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຐມຕຣໍ ກາຕພ຺ພໍ ຍໍ, ຕໍ ວຕ຺ຕໍ, ອິຕຣໍ ປຏິວຕ຺ຕໍ. ມຫນ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຕໍ, ຂຸທ຺ທກໍ ປຏິວຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ‘‘ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕສ຺ສ ກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ຘຣຓ-ອຕິຫຣຓ-ວີຕິຫຣຓໂວສ຺ສຊ຺ຊນ-ສນ຺ນິກ຺ເຂປນ-ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠນານໍ ວເສນ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ. ຄຣຸຠາເວນາຕິ ຖິຣຠາເວນ.

‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ວສນ຺ຕາ ພຫຸໍ ວສ຺ສວາສິກໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ຕຖາ ນ ວສ຺ສວາສິກໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຈຣຕິ ວສ຺ສວາສິກສ຺ເສວ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ. ຕສ຺ມາ ເສນາສນຜາສຸກໍເຍວ ຈິນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ພຫຸປຣິກ຺ຂາຣຠາເວນ ຜາສຸວິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ ປຣິກ຺ຂາຣານໍ ຣກ຺ຂຓປຏິຊຄ຺ຄນາທິທຸກ຺ຂພຫຸລຕາຍ. ອປ຺ປິຈ຺ຉາທີນນ຺ຕິ ອປ຺ປິຈ຺ຉສນ຺ຕຸຏ຺ຐາທີນໍເຍວ ລພ຺ຠຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາໂຣ.

ຊິຓ຺ຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ໂອວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໙. ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ໂອວາທກວິຎ຺ຎາປກຠາເວນ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາສາວກຏ຺ຐາເນ ຐປນຕ຺ຖໍ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ‘‘ອຫໍ ທານິ ນ ຈິຣໍ ຐສ຺ສາມິ, ຕຖາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ, ອຍໍ ປນ ວີສໍວສ຺ສຕາຍຸໂກ, ໂອວທນ຺ໂຕ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ມມຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຍາ ກາຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠຄວາ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ກາຕພ຺ພໂອວາທທາຍກຏ຺ຐາເນ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວໍ ປນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຍຖາຫ ຠຄວາ ‘‘ໂອວທ, ກສ຺ສປ…ເປ… ຕ຺ວໍ ວາ’’ຕິ. ທຸກ຺ເຂນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິຠາວໂຕ. ທຸພ຺ພຈຠາວກຣເຓຫີຕິ ໂກຘູປນາຫາທີຫິ. ອນຸສາສນິຍາ ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ອນຸຘມ຺ມຈຣຓໍ, ຉິນ຺ນປຏິປຕ຺ຕິ ກຕາ ວາມຄ຺ຄາໂຫ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸສາສນິ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຕິກ຺ກມ຺ມ ວທນ຺ເຕຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕິມຎ຺ຎິຕ຺ວາ ວທນ຺ເຕ. ພຫຸໍ ຠາສິສ຺ສຕີຕິ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ໂກ ວິປຸລໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສຕິ. ອສຫິຕນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ນສຫິຕໍ ເຫຕຸປມາວິຣຫິຕໍ. ອມຘຸຣນ຺ຕິ ນ ມຘຸຣໍ ນ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ນ ເປມນີຍໍ. ລຫຸຎ຺ເຎວ ອຸຏ຺ຐາຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕເນນ ກູລຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຕສ຺ສ ກຖນໍ.

ໂອວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ທຸຕິຍໂອວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໐. ໂອກປ຺ປນສທ຺ຘາຕິ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ‘‘ເອວເມຕ’’ນ຺ຕິ ກປ຺ປນສທ຺ຘາ. ກຸສລຘມ຺ມຊານນປຎ຺ຎາຕິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມານໍ ສພ຺ພໂສ ຊານນປຎ຺ຎາ. ປຣິຫານນ຺ຕິ ສພ຺ພາຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ປຣິຫານໍ. ນ ຫິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຣຫິຕສ຺ສ ກາຈິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ.

ທຸຕິຍໂອວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຕຕິຍໂອວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໑. ປຸພ຺ເພຕິ ປຐມໂພຘິຍໍ. ເອຕຣຫີຕິ ຕໂຕ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ. ກາຣຓປຏ຺ຐປເນຕິ ກາຣຓາຣມ຺ເຠ. ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕຄຸຓຍຸຕ຺ເຕສຸ ເຖເຣສຸ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓຍຸຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ. ເອວໍ ສກ຺ກາເຣ ກຍິຣມາເນຕິ ‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕາຍໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາທຣຊາເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສກ຺ກາເຣ ກຍິຣມາເນ. ອິເມ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ‘‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂາຠິມຸຂໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວທນ຺ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ອຸປທ຺ທໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນຕ຺ຖຊນນໂຕ. ປຕ຺ຖຍຕິ ຠຊຕິ ພຊ຺ຌຕີຕິ ປຕ຺ຖນາ, ອຠິສງ຺ໂຄຕິ ອາຫ ‘‘ອຠິປຕ຺ຖນາຕິ ອຘິມຕ຺ຕປຕ຺ຖນາ’’ຕິ.

ຕຕິຍໂອວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຌານາຠິຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໒. ຍາວເທວາຕິ ອິມິນາ ສມານຕ຺ຖໍ ‘‘ຍາວເທ’’ຕິ ອິທໍ ປທນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຍາວເທ ອາກງ຺ຂາມີຕິ ຍາວເທວ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ຍທິຈ຺ຉກໍ ຌານສມາປຕ຺ຕີສຸ ວສີຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕເທຕໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາສວານໍ ຂຍາຕິ ອາສວານໍ ຂຍເຫຕຸ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໂສ ອາສວານໍ ເຂປິຕຕ຺ຕາ. ອປຈ຺ຈຍຠູຕນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອປຈ຺ຈຍຠູຕໍ.

ຌານາຠິຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອຸປສ຺ສຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໓. ລາຠສກ຺ກາຣເຫຕຸປິ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ອຍໍ ປນ ເຖໂຣ ນ ລາຠສກ຺ກາຣເຫຕຸ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍຄມນໍ ຍາຈຕິ, ອຖ ກສ຺ມາຕິ ອາຫ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານຕ຺ຖິກາ’’ຕິອາທິ. ເອໂສ ຫິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ປຏິປຕ຺ຕິຄຸຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍສ຺ມາ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານິກາ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍາທິປກາສນິຍາ ຘມ຺ມກຖາຍ ວິປສ຺ສນາປຏິປຕ຺ຕິສມ຺ປທໍ ທສ຺ເສສິ. ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓານິ ເຈວ ອຸທຍພ຺ພຍາທິເກ ຈ ສມ຺ມາ ທສ຺ເສສິ. ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ເສສິ. ສມາທເປສີຕິ ຕຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນໍ ສມາທເປສິ. ຍຖາ ວີຖິປຏິປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ສມຸຕ຺ເຕເຊສີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣທ຺ຘາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍພ຺ພຍາທີສຸ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ຍຖາກາລໍ ປຄ຺ຄຫສມຸເປກ຺ຂເຓຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອນຸປວຕ຺ຕເນນ ຠາວນາມຊ຺ຌິມວີຖິໍ ປາເປຕ຺ວາ ຍຖາ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ສຸປ຺ປສນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ, ເອວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິສທຠາວກຣເຓນ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ອຸຕ຺ເຕເຊສິ, ນິພ຺ພານວເສນ ວາ ສມາທເປສິ. ສມ຺ປຫໍເສສີຕິ ຕຖາ ປວຕ຺ຕິຍມານາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕຠາວນາວເສນ ອຸປຣິ ລທ຺ຘພ຺ພຠາວນາວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສສິ, ລທ຺ຘສ຺ສາທວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ໂຕເສສິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ມນຸເຕ ປຣິຎ຺ຎາທິວເສນ ສຈ຺ຈານິ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ມຸນິ. ເຕຕິ ຕໍ. ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ສາມິວຈນໍ. ອຸຕ຺ຕຣີຕິ ອຸປຣິ, ຕວ ຍຖາຠູຕສຠາວໂຕ ປຣໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກ຺ຂປຕິໂຕ ອຄຕິຄມນໍ ອຕິເຣກໂອກາໂສ. ອຸປປຣິກ຺ຂີຕິ ອນຸວິຈ຺ຈ ນິວາຣໂກ ນ ພຫຸມໂຕ. ພຸທ຺ຘປຏິຠາໂຄ ເຖໂຣ. ‘‘ພາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອາຫາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ປກ຺ຂປາເຕນ ວິຍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເອກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ນ ວາຣິຕາ’’ຕິອາທິ.

ຈຸຕາ ສລິງ຺ຄໂຕ ນຏ຺ຐາ, ເທສນ຺ຕຣປກ຺ກເມນ ອທສ຺ສນໍ ນ ຄຕາ. ກຓ຺ຏກສາຂາ ວິຍາຕິ ກຸຣຓ຺ຏກອປາມຄ຺ຄກຓ຺ຏກລສິກາຫິ ສາຂາ ວິຍ.

ອຸປສ຺ສຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ຈີວຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໔. ຣາຊຄຫສ຺ສ ທກ຺ຂິຓຠາເຄ ຄິຣິ ທກ຺ຂິຓາຄິຣິ ຓ-ກາເຣ ອ-ກາຣສ຺ສ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓຠາເຄ ຊນປໂທປິ ‘‘ທກ຺ຂິຓາຄິຣີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ຄິຣິໂຕ ທກ຺ຂິຓຠາໂຄ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ເອກທິວເສນາຕິ ເອເກນ ທິວເສນ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊສຸໍ ເຕສໍ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕາຠາວໂຕ.

ຍຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ວາ ຠິກ຺ຂູ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂຠຊນໍ ເອກໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອຕໍ ຄຓໂຠຊນໍ ນາມ, ຕໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ‘‘ຕິກໂຠຊນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຄຓໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໂຍ ອຕ຺ຖວເສ ປຏິຈ຺ຈ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາປິ ‘‘ຕິກໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

‘‘ທຸມ຺ມງ຺ກູນໍ ນິຄ຺ຄໂຫ ເອວ ເປສລານໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ ອິທໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ທຸມ຺ມງ຺ກູນໍ ນິຄ຺ຄເຫເນວາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ຍຖາ ເທວທຕ຺ໂຕ…ເປ… ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຕິກໂຠຊນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ.

ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫີຕິ ອຖ ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອສມ຺ປນ຺ນຄຓໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຣສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອສມ຺ປນ຺ນາຍ ປຣິສາຍ ຈາຣິກາຈຣຓໍ ກຸລານຸທ຺ທຍາຍ ນ ໂຫຕິ, ກຸລານໍ ຆາຕິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ເຖໂຣ ‘‘ສສ຺ສຆາຕໍ ມຎ຺ເຎ ຈຣສີ’’ຕິອາທິມໂວຈ.

ໂສເຘນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວທສ຺ສເນນ. ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ນ ຊານາມິ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈນໍ ກິເລສວຕ຺ຖຸ. ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ ປລິໂພໂຘ, ອາລໂຍ ອເປກ຺ຂາ. ໂອກາສາຠາວໂຕຕິ ພຫຸກິຈ຺ຈກຣຓີຍຕາຍ ກຸສລກິຣິຍາຍ ໂອກາສາຠາວໂຕ. ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕຕິ ສງ຺ເກຕໍ ກຕ຺ວາ ວິຍ ກິເລສຣຊານໍ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິຊ຺ຌປວຕ຺ຕນໂຕ.

ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທິສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ເສຏ຺ຐໍ ຈຣິຍໍ. ຂຓ຺ຑາທິຠາວາປາທເນນ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ. ລກ຺ຂຓວຈນຎ຺ເຫຕໍ. ກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ເຂກເທສໍ ອເສເສຕ຺ວາ ເອກນ຺ເຕເນວ ປຣິປູເຣຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕມ຺ປິ ສໍກິເລສມລໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ວິສຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຫຣິຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ. ຕໂຕ ເອວ ສງ຺ຂໍ ວິຍ ລິຂິຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ລິຂິຕສງ຺ຂສທິສ’’ນ຺ຕິ. ທາຐິກາປິ ຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມສ຺ສຸ’’ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເອຕ຺ຖ ເກວລໍ ມສ຺ສຸເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສາເຍນ ຣຕ຺ຕານິ ກາສາຍານິ.

ວງ຺ຄສາຏໂກຕິ ວງ຺ຄເທເສ ອຸປ຺ປນ຺ນສາຏໂກ. ເອສາຕິ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ. ອຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຓິຘານໂຕ ປຠຸຕິ, ອຍໍ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາ. ອຄ຺ຄສາວກທ຺ວຍໍ ອຸປາທາຍ ຕຕິຍຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕິຍສາວກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕສຫສ຺ສຎ຺ເຈວ ສຏ຺ຐິສຫສ຺ສານິ ຈ ອຏ຺ຐ ຈ ສຫສ຺ສານິ.

ອຍຎ຺ຈ ອຍຎ຺ຈ ຄຸໂຓຕິ ສີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄຜລາ ຄຸໂຓຕິ ກິຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປູຣຍມາໂນ ວິຍ ກເຖສິ.

ໂກລາຫລນ຺ຕິ ເທວຕາຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ໂກລາຫໂລ.

ຂຸທ຺ທກາທິວເສນ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ. ຕຣຓໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຣຓໍ ວາຕິ ມໂຫຆໍ ໂອຄາຫນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຍ ມຈ຺ເຉຣສມຸທ຺ທໍ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາປິ…ເປ… ປາທມູເລ ຐເປສິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາຍ ມຈ຺ເຉຣປຫານສ຺ສ ກຖິຕຕ຺ຕາ.

ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓາ ກຖິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ຄຸເຓ ກເຖນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ຕທາ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມສ຺ສວນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ.

ຕຖາຄຕມຎ຺ຈສ຺ສາຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິໂຠຄມຎ຺ຈສ຺ສ. ທານໍ ທຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ຕາທິສສ຺ເສວ ເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ.

ອທິນ຺ນວິປາກສ຺ສາຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕູປຈິຕສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ນ ທິນ຺ນວິປາກສ຺ສ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກລລປູຣຓກມ຺ມສ຺ສ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘສຣີຣຕາຍ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕາ. ອິຏ຺ຐກປນ຺ຕີຕິ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກປນ຺ຕິ. ຆຏນິຏ຺ຐກາຍາຕິ ຕສ຺ສ ປນ຺ຕິຍໍ ປຐມໍ ຐປິຕອິຏ຺ຐກາຍ ສທ຺ຘິໍ ຆເຏຕພ຺ພອິຏ຺ຐກາຍ ອູນາ ໂຫຕິ. ຠທ຺ທເກ ກາເລຕິ ອີທິສິຍາ ອິຏ຺ຐກາຍ ອິຈ຺ຉິຕກາເລເຍວ ອາຄຕາສິ. ເຕນ ພນ຺ຘເນນາຕິ ເຕນ ສິເລສສມ຺ພນ຺ເຘນ.

ໂອລມ຺ພກາຕິ ມຸຕ຺ຕາມຓິມຍາ ໂອລມ຺ພກາ. ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ໂນ ປຸຎ຺ຎໍ ຕໍ, ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຍໍ ກາຣຓາ ອິໂຕ ສຸຂຸມຕຣສ຺ສ ປຏິລາໂຠ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎນິຍາເມນາຕິ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວສິທ຺ເຘນ ນິຍາເມນ. ໂສ ຈ ອສ຺ສ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ທາຕຸໍ ກໂຕກາໂສ.

ຜຸສ຺ສຣຖນ຺ຕິ ມງ຺ຄລຣຖໍ. ອຸຓ຺ຫີສໍ ວາລພີຊນີ ຂຄ຺ໂຄ ມຓິປາທຸກາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑໍ. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ວິສຸໍ ຄຫິຕໍ. ທິພ຺ພວຕ຺ຖໍ ສາທິຍິຕຸໍ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໂຈທິໂຕ ‘‘ນນຸ ຕາຕາ ຖູລ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ປຎ຺ຈ ຈງ຺ກມນສຕານີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ອາທິອຕ຺ເຖນ ອຄ຺ຄິສາລາທີນິ ປພ຺ພຊິຕສາຣຸປ຺ປຏ຺ຐານານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ສາຘຸກີຬິຕນ຺ຕິ ອຣິຍານໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕຏ຺ຐາເນ ກາຕພ຺ພສກ຺ກາຣໍ ວທຕິ.

ນປ຺ປມຊ຺ຊິ ນິໂຣຄາ ອຍ຺ຍາຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາກາຣທສ຺ສນໍ. ປຣິນິພ຺ພຸຕາ ເທວາຕິ ເທວີ ປຏິວຈນໍ ອທາສິ. ປຏິຍາເທຕ຺ວາຕິ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ. ສມຓກປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ຕິ ສມິຕປາເປຫິ ອຣິເຍຫິ ອນຸຏ຺ຐາຕພ຺ພປພ຺ພຊ຺ຊໍ. ໂສ ຫິ ຣາຊາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ເວສສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ອິທເມວ ຠທ຺ທກ’’ນ຺ຕິ ຕາທິສໍເຍວ ລິງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫິ.

ຕຕ຺ເຖວາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກເຍວ. ວີສຕິເມ ວສ຺ເສ ສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາຘິກາຣສ຺ສ ຈິຣກາລໍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ເອວຣູປໍ ກຖໍ ມາ ກເຖຖາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ວີສຕິ ຘຣຓານິ ‘‘ນິກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອລຠນ຺ໂຕ ນ ວສາມີຕິ ສຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອິຕ຺ຖາກໂຣຕິ ອິຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ. ອຍ຺ຍຘີຕາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຘີຕາ, ຠທ຺ທກາປິລານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສາທຣູເປນ ນິພ຺ພິສິຏ຺ຐຕາຍ ‘‘ມຫາຄີວ’’ນ຺ຕິ ປຏິມາຍ ສທິສຠາວມາຫ. ເຕນາຫ ‘‘ອຍ຺ຍຘີຕາຍາ’’ຕິອາທິ.

ສມານປຓ຺ຓນ຺ຕິ ສທິສປຓ຺ຓໍ, ກຸມາຣສ຺ສ ກຸມາຣິຍາ ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕປຓ຺ຓໍ. ອິໂຕ ຈ ເອຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ເຕ ປຸຣິສາ ສມາຄມຏ຺ຐານໂຕ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຫາຕິຕ຺ຖຄາມໍ ມທ຺ທຣຏ຺ເຐ ສາຄລນຄຣຎ຺ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປກ຺ກມນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ອິໂຕ ຈ ເອຕ຺ໂຕ ຈ ເປເສສຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ປຸປ຺ຜທາມນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ. ຕານິ ປຸປ຺ຜທາມານິ. ເຕຕິ ອຸໂຠ ຠທ຺ທາ ເຈວ ປິປ຺ປລິກຸມາໂຣ ຈ. ໂລກາມິເສນາຕິ ເຄຫສ຺ສິຕເປເມນ, ກາມສ຺ສາເທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສໍສຏ຺ຐາຕິ ນ ສໍສຏ຺ຐາ. ວິຈາຣຍິໍສຸ ຆເຏ ຊລນ຺ເຕນ ວິຍ ປທີເປນ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສມຸຊ຺ຊລນ຺ເຕນ ວິໂມກ຺ຂພີເຊນ ສມຸສ຺ສາຫິຕຈິຕ຺ຕາ. ຍນ຺ຕພທ຺ຘານີຕິ ສສ຺ສສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອິຏ຺ຐກທ຺ວາຣກວາຏໂຍຊນວເສນ ຍນ຺ຕພທ຺ຘອຸທກນິກ຺ຂມນຕຸມ຺ພານິ. ກມ຺ມນ຺ໂຕຕິ ກສິກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐານໍ. ທາສຄາມາຕິ ທາສານໍ ວສນຄາມາ.

ໂອສາເປຕ຺ວາຕິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ອາກປ຺ປກຸຕ຺ຕວເສນາຕິ ອາກາຣວເສນ ກິຣິຍາວເສນ ຈ. ອນນຸຈ຺ຉວິກນ຺ຕິ ປພ຺ພຊິຕເວສສ຺ສ ອນນຸຣູປໍ. ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກຕິ ທ຺ເວຘາປຖສ຺ສ ທ຺ວິຘາຠູຕຏ຺ຐາເນ.

ເອເຕສໍ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ນິສີທີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສາ ປນ ສຕ຺ຖຸ ຕຕ຺ຖ ນິສຊ຺ຊາ ເອທິສີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິສີທນ຺ໂຕ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ອປຣິມິຕກາລສງ຺ຄຫິຕາ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍາປຣິເມຍ຺ຍປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣູປຈຍນິພ຺ພຕ຺ຕາ ນິຣູປິຕສຠາວພຸທ຺ຘຄຸຓວິຊ຺ໂຊຕິຕາ ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມຸຊ຺ຊລາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາເກຕຸມາລາລງ຺ກຕາ ສຠາວສິທ຺ຘຕາຍ ອກິຕ຺ຕິມາ ຣູປກາຍສິຣີ, ຕໍເຍວ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ປສາທສໍວຑ຺ຒນຕ຺ຖໍ ອນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຠຄວາ ‘‘ພຸທ຺ຘເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ…ເປ… ນິສີທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອສີຕິຫຕ຺ຖໍ ປເທສໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ‘‘ອສີຕິຫຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສຕສາໂຂຕິ ພຫຸສາໂຂ ອເນກສາໂຂ. ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມີຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ສໂມກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຣາຊຄຫໍ ນາຬນ຺ທນ຺ຕິ ຈ ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ອນ຺ຕຣາສທ຺ທໂຍຄໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຣາຊຄຫສ຺ສ ນາຬນ຺ທາຍ ຈາ’’ຕິ. ນ ຫິ ເມ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎນ ສຕ຺ຖາຣາ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ກາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຍຖາຣຫໍ ອນຸສາສນສມຕ຺ຖສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສເທວເກ ອຠາວໂຕ. ນ ຫິ ເມ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎນ ສຸຄເຕນ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂສຠນຄມນຄຸຓຄຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ນ ຫິ ເມ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ກາ ສມ຺ມາ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ອິມິນາຕິ ‘‘ສຕ຺ຖາ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ.

ອຊານມາໂນວ ສພ຺ພຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສພ຺ພເຈຕສາຕິ ສພ຺ພອຊ຺ຌຕ຺ຕິກງ຺ຄປຣິປຸຓ຺ຓເຈຕສາ. ສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ສມ຺ປນ຺ນໍ ສມ຺ມເທວ ອນຸ ອນຸ ອາຄຕໍ ອຸປຄຕໍ. ຜເລຍ຺ຍາຕິ ວິທາເລຍ຺ຍ. ວິລຍນ຺ຕິ ວິນາສໍ.

ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາກາເຣນ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ພຫລຕາ ນາມ ວິປຸລຕາຕິ ອາຫ ‘‘ມຫນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປຐມຕຣເມວາຕິ ປເຄວ ອຸປສງ຺ກມນໂຕ. ຕຖາ ອຕິມານປຫີໂນ ອສ຺ສ, ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ຍຖາ ສຓ຺ຐາຕິ. ກຸສລສນ຺ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມນິສ຺ສິຕໍ. ອຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ເຕນ ຘມ຺ເມນ ອຏ຺ຐິກໍ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ ສວນຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພເຈໂຕ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂຖກມ຺ປິ ພຫິ ຄນ຺ຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ’’ຕິ. ເຕນ ສໂມຘານໍ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ເພນ…ເປ… ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ອາຣມ຺ຠໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ເທສນາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ, ຕາວ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ປວຕ຺ເຕນ ສພ຺ເພນ ສມນ຺ນາຫາຣຈິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍເຍວ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ. ຐປິຕໂສໂຕຕິ ຘມ຺ເມ ນິຫິຕໂສໂຕ. ໂອທຫິຕ຺ວາຕິ ອປິຫິຕໍ ກຕ຺ວາ. ປຐມຊ຺ຌານວເສນາຕິ ອິທໍ ອສຸເຠສຸ ຕສ຺ເສວ ອິຊ຺ຌໂຕ, ອິຕຣຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຸຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ວຸຕ຺ຕາ.

ສໍສາຣສາຄເຣ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ສ ອິຓຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ກິເລສາ ອາສວສຠາວາປາທນໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ສຣໂຓຕິ ສກິເລໂສ’’ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ປຣິໂຠຄາຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄຕ຺ຕໍ ສໍວຓ຺ຓນາສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠຄວາ ປຐມໍ ໂອວາທໍ ເຖຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິກຕ຺ຕາ ຊາຕິມານປຫານຕ຺ຖມຠາສິ, ທຸຕິຍໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອຫໍກາຣປຫານຕ຺ຖໍ, ຕຕິຍໍ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອຕ຺ຕສິເນຫປຫານຕ຺ຖໍ. ອຏ຺ຐເມ ທິວເສຕິ ຠຄວຕາ ສມາຄຕທິວສໂຕ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ.

ມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມນໍ ປຐມຕຣໍ ຠຄວຕາ ສມາຄຕທິວເສເຍວ ອໂຫສິ. ຍທິ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄໂມ ປຈ຺ຉາ, ອຖ ກສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ປເຄວ ສິທ຺ຘໍ ວິຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເທສນາວາຣສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ສຕ຺ຕາຫເມວ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ ສຣໂຓ, ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອວສຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ‘‘ອຏ຺ຐມິຍາ ອຎ຺ຎາ ອຸທປາທີ’’ຕິ ອາຫ. ອຍເມຕ຺ຖ ເທສນາວາຣສ຺ສ ອາຄໂມ. ຕໂຕ ປຣໍ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕໍ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ຈີວຣປຣິວຕ຺ຕນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອນ຺ຕນ຺ເຕນາຕິ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ. ຊາຕິປໍສຸກູລິເກນ…ເປ… ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອເຕນ ປຸພ຺ເພ ຊາຕິອາຣຎ຺ຎກຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄາ ຄຫິຕາ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອນຸຣູປໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕຸໍ. ເຖໂຣ ປາຣຸປີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຠຄວໂຕ ໂອວາທໍ ຠຄວໂຕ ວາ ຘມ຺ມກາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸຣສ຺ສ ວເສນ ຊາໂຕຕິ ໂອຣໂສ. ຠຄວໂຕ ວາ ຘມ຺ມສຣີຣສ຺ສ ມຸຂໂຕ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍໂຕ ຊາໂຕ. ເຕເນວ ຘມ຺ມຊາຕຘມ຺ມນິມ຺ມິຕຠາໂວປິ ສໍວຓ຺ຓິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂອວາທຘມ຺ໂມ ເອວ ສຕ຺ຖາຣາ ທາຕພ຺ພໂຕ ເຖເຣນ ອາທາຕພ຺ພໂຕ ໂອວາທຘມ຺ມທາຍາໂທ, ໂອວາທຘມ຺ມທາຍຊ຺ໂຊຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ອຣຫຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ.

‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ປຣິໂສຘິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສມ຺ມເທວ ໂສຘິຕຠາວໍ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ອຫໍ ລຠິໍ, ເອວໍ ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາ ລຠຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສີຫນາທໍ ນທິຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ສີຫນາທນທນາ ນາມ ເທສນາວ, ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕານຸຄ຺ຄຫເມວ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸລ຺ລິງ຺ເຄຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ນ ຫິ ມຫາເຖໂຣ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓານຸຠາວໍ ວິຠາເວຕິ. ເສສນ຺ຕິ ຍໍ ອິຘ ອສໍວຓ຺ຓິຕໍ. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ.

ຈີວຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ປຣໍມຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໕. ຍຖາ ອຕີຕກປ຺ເປ ອຕີຕາສຸ ຊາຕີສຸ ກມ຺ມກິເລສວເສນ ອາຄໂຕ, ຕຖາ ເອຕຣຫິປິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຍຖາ ຍຖາ ວາ ປນ ກມ຺ມໍ ກຕູປຈິຕໍ, ຕຖາ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອາຄໂຕ ອຸປຄໂຕ ອຸປປນ຺ໂນຕິ ຕຖາຄໂຕ, ສຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຕຖາຄໂຕຕິ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕິ ຠວຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ສສ຺ສຕິສມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ. ອຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຸຂນ຺ຕິ ປສຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ນ ໂຫຕິ. ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ ຕສ຺ສ ປຘານຠາວໂຕ. ຕສ຺ສ ປນ ເອຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອາທິປຏິປທາມຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ ອນຸປກາຣກຕ຺ຕາ ວິໂລມນໂຕ ຈ. ຕໂຕ ເອວ ອິຕຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສປິ ອນິສ຺ສໂຍວ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຣໍມຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໖. ອາຊານາຕິ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ເຄຫິ ຎາຕມຣິຍາທໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຊານາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ອຎ຺ຎາ, ອຄ຺ຄມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຍນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຣຫຕ຺ເຕ’’ຕິ.

ໂອຠາເສຕິ ໂອຠາສນິມິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ວິກມ຺ປຕີ’’ຕິ ປທທ຺ວຍໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂອຠາເສຕິ ວິສຍຠູເຕ. ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກມ຺ປຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນາຫ ‘‘ເຍຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປເວຘຕີ’’ຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຸປຏ຺ຐາເນຕິ ສຕິຍໍ. ອຸເປກ຺ຂາຍ ຈາຕິ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາຍ ຈ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສນ຺ຕານວິນິມຸຕ຺ຕໍ ປຠາສນໍ ຣູປາຍຕນໍ ໂອຠາໂສ. ຎາຓາທໂຍ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ. ສກສກກິຈ຺ເຈ ສວິເສໂສ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ສທ຺ຘາຘິໂມກ຺ໂຂ. ອຸປຏ຺ຐານໍ ສຕິ. ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອາວຊ຺ຊນຸເປກ຺ຂາ. ສາ ຫິ ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເຈຕນາ. ອາວຊ຺ຊນອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ອິຘ ‘‘ອາວຊ຺ຊນຸເປກ຺ຂາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸນ ອຸເປກ຺ຂາຍາຕິ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາວ ອເນນ ສມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ. ນິກນ຺ຕິ ນາມ ວິປສ຺ສນາຍ ນິກາມນາ ອເປກ຺ຂາ. ສຸຂຸມຕຣກິເລໂສ ວາ ສິຍາ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ.

ອິມານິ ທສ ຐານານີຕິ ອິມານິ ໂອຠາສາທີນິ ອຸປກ຺ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຐານານິ ອຸປກ຺ກິເລສວຕ຺ຖູນິ. ປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສ ປຣິຈິຕາຕິ ຍສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ປຣິຈິຕວຕີ ຍາຖາວໂຕ ຊານາຕິ. ‘‘ອິມານິ ນິສ຺ສາຍ ອທ຺ຘາ ມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຜລປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຫ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕອຘິມາໂນ ຘມ຺ມຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມູປນິສ຺ສໂຍ ວິກ຺ເຂໂປ. ຕຕ຺ຖ ກຸສໂລ ຫິ ຕໍ ຍາຖາວໂຕ ຊານນ຺ໂຕ ນ ຈ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ໂມຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອຘິຄມສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປກໍ ນາມ ອນຘິຄເຕ ອຘິຄຕມານິຠາວາວຫຕ຺ຕາ. ຍທຄ຺ເຄນ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ຕທຄ຺ເຄນ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປໂກຕິປິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ຘາຕຸກຖາຕິ ມຫາຘາຕຸກຖໍ ວທຕິ. ເວທລ຺ລປິຏກນ຺ຕິ ເວຕຸລ຺ລປິຏກໍ. ຕໍ ນາຄຠວນໂຕ ອານີຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວາທຠາສິຕນ຺ຕິ ອປເຣ. ອພຸທ຺ຘວຈນໍ ພຸທ຺ຘວຈເນນ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ. ນ ຫິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘໍ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ສລ຺ລໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ກິເລສວິນຍໍ ນ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ.

ອວິກ຺ກຍມານນ຺ຕິ ວິກ຺ກຍໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ຕນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຠຓ຺ຑໍ.

ນ ສກ຺ຂິໍສຸ ຎາຓສ຺ສ ອວິສທຠາວໂຕ. ເອສ ນໂຍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ.

ອິທານິ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ກາຣຓໂຕ ວິຠາເວຕຸໍ ປຸນ ‘‘ປຐມໂພຘິຍໍ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູຣຍິໍສູຕິ ອຕີເຕ ກທາ ເຕ ປຏິສມ຺ຠິທາວຫໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູຣຍິໍສຸ? ປຐມໂພຘິກາລິກາ ຠິກ຺ຂູ. ນ ຫິ ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘິຍາ ປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎຕາຍ ຈ ວິນາ ຕາທິສໍ ຠວຕິ. ເອສ ນໂຍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ. ຕທາ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອາສນ຺ນາ ເອວ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ທ຺ວີສູຕິ ສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມປິຏເກສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸປິ. ອນນ຺ຕຣຫິຕເມວ ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍໍ ຐິຕສ຺ສ ອິຕຣສິກ຺ຂາທ຺ວຍສມຸຏ຺ຐາປິຕໂຕ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣຘານໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ອນວເສສໂຕ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກມສ຺ສ ປຣິທີປນໂຕ. ປຏິປຕ຺ຕິ ອຘິຄມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ວິເສສລກ຺ຂຓປຏິເວຘຠາວໂຕ. ປຣິຍຕ຺ຕິເຍວ ປມາຓໍ ສາສນສ຺ສ ຐິຕິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ນນຸ ຈ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຕມານາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນາຣາຘກຠິກ຺ຂູຕິ ສີລມຕ຺ຕສ຺ສປິ ນ ອາຣາຘໂກ ທຸສ຺ສີໂລ. ອິມສ຺ມິນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປາຕິໂມກ຺ເຂ. ວຕ຺ຕນ຺ຕາຕິ ‘‘ສີລໍ ອໂກເປຕ຺ວາ ຐິຕາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ເອເຕສູຕິ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕສຸ ສກລໍ ໂລກໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕຸໍ ສມຕ຺ເຖສຸ ຈຕູສຸ ມຫາຠູເຕສຸ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ອຕິມຫນ຺ເຕນປິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ສມຍນ຺ຕເຣນ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ. ເອວມາຫາຕິ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາກາຣໍ ວທຕິ.

ອາທານໍ ອາທິ, ອາທິ ເອວ ອາທິກນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອາທິເກນາຕິ ອາທາເນນາ’’ຕິ. ເຫຏ຺ຐາຄມນີຍາຕິ ອໂຘຠາຄຄມນີຍາ, ອປາຍທຸກ຺ຂສ຺ສ ສໍສາຣທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄາຣວຣຫິຕາຕິ ຄຣຸກາຣຣຫິຕາ. ປຕິສ຺ສຍນໍ ນີຈຠາເວນ ປຕິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕາ, ປຕິສ຺ໂສ ປຕິສ຺ສໂຍຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ໂສ ເອເຕສໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ອປ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສຍາ ອນີຈວຸຕ຺ຕິກາ’’ຕິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຕິຣູປກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໖. ລາຠສກ຺ກາຣສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ທາຣຸຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໗. ຖທ຺ໂຘຕິ ກກ຺ຂໂຬ ອນິຏ຺ຐສ຺ສ ປທານໂຕ. ຈຕຸປຈ຺ຈຍລາໂຠຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຏິລາໂຠ. ສກ຺ກາໂຣຕິ ເຕຫິເຍວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສຸສງ຺ຂເຕຫິ ປູຊນາ, ໂສ ປນ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ເຕສໍເຍວ…ເປ… ລາໂຠ’’ຕິ. ວຓ຺ຓໂຆໂສຕິ ຄຸຓກິຕ຺ຕນາ. ອນ຺ຕຣາຍສ຺ສ ອນຕິວຕ຺ຕນໂຕ ອນ຺ຕຣາຍິໂກ ອນຕ຺ຖາວຫຕ຺ຕາ.

ທາຣຸຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ພຬິສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໘. ພຬິເສນ ຈຣຕິ, ເຕນ ວາ ຊີວຕີຕິ ພາຬິສິໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ພຬິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣມາໂນ’’ຕິ. ອາມິສຄຕນ຺ຕິ ອາມິສູປຄຕໍ ອາມິສປຕິຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອາມິສມກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ. ຠິນ຺ນາຘິກຣຓານມ຺ປິ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາໂສ ໂຫເຕວາຕິ ອາຫ ‘‘ອາມິເສ ຈກ຺ຂຸທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ. ອໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຂໍ, ຕພ຺ພິຘຸຣຕາຍ ອນໂຍ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ເອເຕນ. ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ຫິ ເອຕໍ ສາມິວຈນໍ. ຍຖາ ກິເລສາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕມາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກິເລສວິປ຺ປໂຍໂຄ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາ ກິເລສມາຣສ຺ສ ກາໂມ, ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

ພຬິສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໔. ກຸມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໙-໑໖໐. ອຏ຺ຐິກຈ຺ຉປາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຍສໍ ກປາລມຕ຺ຖເກ ຕິຂິຓາ ອຏ຺ຐິໂກຏິ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ສມູໂຫ ອຏ຺ຐິກຈ຺ຉປກຸລໍ. ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາທີນໍ ສຣີເຣ ລມ຺ພນ຺ຕີ ປປຕຕີຕິ ປປຕາ, ວຸຈ຺ຈມານາກາໂຣ ອຍກຓ຺ຏໂກ. ອຍໂກສເກຕິ ອໂຍມຍໂກສເກ. ກຓ຺ຓິກສລ຺ລສຓ຺ຐາໂນຕິ ອຕ຺ຕນິກາປນສລ຺ລສຓ຺ຐາໂນ. ອຍກຓ຺ຏໂກຕິ ອໂຍມຍວງ຺ກກຓ຺ຏໂກ. ນິກ຺ຂມຕິ ເອຕ຺ຖ ອຖາວຣໂຕ. ປເວສິຕມຕ຺ໂຕ ຫິ ໂສ. ອິທານິ ຕ຺ວໍ ‘‘ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕຕິ ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕມາຫ.

ກຸມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ມີຬ຺ຫກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໑. ມີຬ຺ຫກາຕິ ເອວໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ວຸຈ຺ຈມານາ. ຄູຖປາຓກາຕິ ຄູຖຠກ຺ຂປາຓກາ. ອນ຺ໂຕຕິ ກຸຈ຺ຉິຍໍ.

ມີຬ຺ຫກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອສນິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໒. ‘‘ອິເມ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອນາຫຣນ຺ຕາ ຊິຆຈ຺ຉາທິທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ນ ສຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂກາມຕາຍ ເອວມາຫາຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອນນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ພຫຸຠາວໂຕ.

ອສນິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ທິທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໓. ອຈ຺ຉວິສຍຸຕ຺ຕາຕິ ວາ ທິທ຺ເຘ ຄເຕນ ຄຕທິທ຺ເຘນ. ເຕນາຫ ‘‘ວິສມກ຺ຂິເຕນາ’’ຕິ.

ທິທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໔. ຊຣສິງ຺ຄາໂລຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຣີຣໂສຠາຍ ອຠາວໂຕ. ສຣີຣສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຕກຓ຺ຏກຕ຺ຕາ ອຸກ຺ກຓ຺ຏເກນ ນາມ. ຜຸຏຕີຕິ ຜລຕິ ຠິຊ຺ຊຕິ.

ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ເວຣມ຺ຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໕. ກາຍໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ ຉພ຺ພີສຕິຍາ ສາຣຸປ຺ປານໍ ປຣິຈ຺ຈຊນໂຕ. ວາຈໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ ຣາຄສາມນ຺ຕາ ຈ ໂກຘສາມນ຺ຕາ ຈ ຍາວ ນິຈ຺ຉາຣຓໂຕ.

ເວຣມ຺ຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສຄາຖກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໖. ‘‘ຍສ຺ສ ສກ຺ກຣິຍມານສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອສກ຺ກາເຣນ ຈູຠຍນ຺ຕິ ອສກ຺ກາເຣນ ຈ ອຸຠຍຎ຺ຈ, ກທາຈິ ສກ຺ກາເຣນ, ກທາຈິ ອສກ຺ກາເຣນ ກທາຈິ ອຸຠເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອສກ຺ກາເຣນາ’’ຕິອາທິ. ສຕຕວິຫາຣານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສາຕຕິໂກຕິ ອາຫ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕ…ເປ… ສຸຂຸມທິຏ຺ຐີ’’ຕິອາທິ. ຕຖາ ຫິ ສາ ‘‘ວຊິຣູປມຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຄຕຕ຺ຕາຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ຕສ຺ສາ ປຸພ຺ພປຣິກມ຺ມໍ ອຸປຄຕຕ຺ຕາ.

ສຄາຖກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ສຸວຓ຺ຓປາຕິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໗-໑໖໘. ຈາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສີລປພ຺ພຕສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ ປເຄວ ສີລສ຺ສ ຉຑ຺ຑິຕຕ຺ຕາ. ຕຕິຍາທີສຸ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

ສຸວຓ຺ຓປາຕິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ມາຕຸຄາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໐. ຍໍ ວິສຠາຄວຕ຺ຖຸ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໂຕ ວິເສສໂຕ ລາຠສກ຺ກາໂຣວ ສຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ນ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມໂວຈາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນ ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ມາຕຸຄາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ກລ຺ຍາຓີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໑. ທຸຕິຍໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ, ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ເກວລໍ ຊນປທກລ຺ຍາຓີວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກລ຺ຍາຓີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໖. ເອກປຸຕ຺ຕກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗໒-໑໗໕. ສທ຺ຘາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອາຄຕສທ຺ຘາ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ອາຫ ‘‘ໂສຕາປນ຺ນາ’’ຕິ.

ເອກປຸຕ຺ຕກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຕຕິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໖. ເອວມາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ພາຫຸສຈ຺ຈສໍວຣສີລາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ລາຠສກ຺ກາຣສ຺ສ ສມຸທຍໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈວເສນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຕາວເສນ.

ຕຕິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຉວິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໗. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ນຣກາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ຕນ຺ນິສ຺ສຍໍ ກິເລສຄຓໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປນ຺ໂຕ. ອິມໍ ມນຸສ຺ສອຕ຺ຕຠາວໍ ນາເສຕິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸໍ ອປ຺ປທານວເສນ. ຕສ຺ມາຕິ ທຸຄ຺ຄຕິນິພ຺ພຕ຺ຕາປນໂຕ ອິຘ ມຣຓທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ຈ.

ຉວິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຣຊ຺ຊຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໘. ຂຣາ ຜຣຸສາ ຉວິອາທີນິ ຉິນ຺ທເນ ສມຕ຺ຖາ.

ຣຊ຺ຊຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗໙. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣສ຺ສ ໂອກາສາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ.

ຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ໂຄ

໑-໔. ຠິນ຺ທິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໐-໑໘໓. ເທວທຕ຺ໂຕ ສຄ຺ເຄ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິອາທິ ປຣິກປ຺ປວຈນໍ. ນ ຫິ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຍໍ ນິຍຕຄຕິໂກ ອນ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄຜລານິ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ຠພ຺ໂພຕິ. ໂສຕິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ໂມ. ອສ຺ສາຕິ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ. ສມຸຈ຺ເຉທມຄມາ ກຕູປຈິຕສ຺ສ ມຫໂຕ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ພເລນ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ສມຸຈ຺ເຉທຠາວໂຕ, ນ ອຈ຺ຈນ຺ຕາຍ. ອກຸສລໍ ນາເມຕໍ ອພລໍ, ກຸສລໍ ວິຍ ນ ມຫາພລໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຕາທິສານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອເຕກິຈ຺ຉຕາ, ອຎ຺ຎຖາ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາໂມ ວິຍ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍາໂມ ອຈ຺ຈນ຺ຕິໂກ ສິຍາ. ຍທິ ເອວໍ ວຏ຺ຏຂາຓຸກໂຊຕນາ ກຖນ຺ຕິ? ອາເສວນາວເສນ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ‘‘ສກິໍ ນິມຸຄ຺ໂຄ ນິມຸຄ຺ໂຄ ເອວ ພາໂລ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ວຏ຺ຏຂາຓຸກໂຊຕນາ. ຍາທິເສ ຫິ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິຈ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕຖາ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ, ປຸນ ອຈິນ຺ຕປ຺ປຕິວຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຕິຕໂຕ ສີສຸກ຺ຂິປນມສ຺ສ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຠິນ຺ທິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໔. ກາເລ ສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຣິປາກຄຕຕ຺ຕາ ວິຊາຍນກາເລ ສມ຺ປຕ຺ເຕ. ໂປຕນ຺ຕິ ອສ຺ສຕຣິຍາ ປຸຕ຺ຕໍ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຄພ຺ໂຠ ອສ຺ສຕຣິໍ ຍຖາ’’ຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ.

ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປຎ຺ຈຣຖສຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໕. ອຠິຫຣີຍຕີຕິ ອຠິຫາໂຣ, ຠຕ຺ຕໍເຍວ ອຠິຫາໂຣ ຠຕ຺ຕາຠິຫາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ອຠິຫຣິຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ມຈ຺ຉປິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາຬມຈ຺ຉປິຕ຺ຕໍ. ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຸຣຄາທິນາ ໂອສິຎ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ.

ປຎ຺ຈຣຖສຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗-໑໓. ມາຕຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໖-໑໘໗. ມາຕຸປິ ເຫຕູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນອນຕ຺ຖາວຫສ຺ສ ປຫານເຫຕຸປິ. ອິໂຕ ປເຣສູຕິ ‘‘ປິຕຸປິ ເຫຕູ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ.

ມາຕຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ລາຠສກ຺ກາຣສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໗. ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑-໘. ຈກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໘-໑໙໕. ເອກວິຫາຣີຕິ ຈຕູສຸປິ ອິຣິຍາປເຖສຸ ເອກາກີ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ວິເວກຏ຺ໂຐຕິ ວິວິຕ຺ຕຏ຺ໂຐ, ເຕນາຫ ‘‘ນິສ຺ສທ຺ໂທ’’ຕິ. ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວສນ຺ໂຕຕິ ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາເສນ ຐິໂຕ, ສພ຺ພທາ ອວິຊຫນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ. ອາຕາປີຕິ ວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ສພ຺ພໂສ ກິເລສານໍ ອາຕາປນປຣິຕາປນວເສນ ປວຕ຺ຕວີຣິຍສມງ຺ຄີຠູໂຕ. ປຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິເສສາຘິຄເມ ເປສິຕຈິຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ນິນ຺ໂນ ຕປ຺ປພ຺ຠາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາເຣນາຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊມາໂນ ປຈ຺ຈຍສມວາເຍນ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠງ຺ຄຸປຣມສງ຺ຂາເຕນ ອຠາວາກາເຣນ. ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈຘຸວຕາຠາວໂຕ. ອຸປ຺ປາທວຍວນ຺ຕຕາຍາຕິ ຂເຓ ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນໂຕ. ຕາວກາລິກຕາຍາຕິ ຕງ຺ຂຓິກຕາຍ. ວິປຣິຓາມໂກຏິຍາຕິ ວິປຣິຓາມວນ຺ຕຕາຍ. ຈກ຺ຂຸຎ຺ຫິ ອຸປາທາຍ ວິກາຣາປຊ຺ຊເນນ ວິປຣິຓມນ຺ຕໍ ວິນາສໍ ປຏິປີຬໍ ປາປຸຓາຕິ. ນິຈ຺ຈປຏິກ຺ເຂປໂຕຕິ ນິຈ຺ຈຕາຍ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໂຕ ເລສມຕ຺ຕສ຺ສປິ ອນຸປລພ຺ຠນໂຕ. ທຸກ຺ຂມນຏ຺ເຐນາຕິ ນິຣນ຺ຕຣທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ເຂນ ຂມິຕພ຺ພໂຕ. ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸກຏ຺ເຐນາຕິ ນານປ຺ປກາຣທຸກ຺ຂາຘິຏ຺ຐານໂຕ. ສຕຕສມ຺ປີຬນຏ຺ເຐນາຕິ ອຠິຓ຺ຫຕາປສຠາວໂຕ. ສຸຂປຏິກ຺ເຂເປນາຕິ ສຸຂຠາວສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໂຕ. ຕຓ຺ຫາຄາໂຫ ມມໍກາຣຠາວໂຕ. ມານຄາໂຫ ອຫໍກາຣຠາວໂຕ. ທິຏ຺ຐິຄາໂຫ ‘‘ອຕ຺ຕາ ເມ’’ຕິ ວິປລ຺ລາສຠາວໂຕ. ວິຣາຄວເສນາຕິ ວິຣາຄຄ຺ຄຫເຓນ. ຕຖາ ວິມຸຕ຺ຕິວເສນາຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຄ຺ຄຫເຓນ.

ປສາທາວ ຄຫິຕາ ທ຺ວາຣຠາວປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ສມ຺ມສນຈາຣຈິຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣຠູຕມໂນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຉຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ ສມ຺ມສນຈາຣສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ປຐມສຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ຄຫິຕາ, ນ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸອາທໂຍ, ເອວໍ ຕຕິຍສຸຕ຺ເຕ ນ ປສາທວຕ຺ຖຸກຈິຕ຺ຕເມວ ຄຫິຕໍ. ນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ. ເອວຎ຺ຫິ ອວຘາຣຓໍ ສາຕ຺ຖກໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ ເຕນ ອປເນຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕາທີສຸ. ຊວນປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ຊວນຈິຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕາ.

ຈກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຘາຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໖. ອາກາສຘາຕຸ ຣູປປຣິຈ຺ເຉທຕາຍ ຣູປປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ເສສາຫິ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນາມຣູປນ຺ຕິ ເຕຠູມກໍ ນາມໍ ຣູປຎ຺ຈ ກຖິຕໍ.

ຘາຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໗. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກປຣິຈ຺ເຉເທນາຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓ຺ຫນປຣິຍາເຍນ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ. ເຕຠູມກາຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ ສມ຺ມສນຈາຣສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ.

ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑໑. ອນຸສຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໐. ທຸຕິຍວຄ຺ເຄ ອຕ຺ຕໂນຕິ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ອຕ຺ຕໂນ ສວິຎ຺ຎາຓກໍ ກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຣສ຺ສາຕິ ປຣສ຺ສ ອວິຎ຺ຎາຓກກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຣສນ຺ຕາເນ ວາ ອຣູເປ ຘມ຺ເມ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຣູປກາຍເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວທຕິ. ອປເຣ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຸຣິເມນາຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ’’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ. ປຈ຺ຉິເມນາຕິ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ’’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ. ເອເຕ ກິເລສາຕິ ເອເຕ ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາມານສຎ຺ຎິຕາ ກິເລສາ. ເອເຕສຸ ວຕ຺ຖູສູຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາວຕ຺ຖູສຸ. ສມ຺ມ…ເປ… ປສ຺ສຕີຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ສມ຺ມສນວເສນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຠິສມຍວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ເຂນ ຎາເຓນ ປສ຺ສຕິ.

ອນຸສຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ອປຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໑. ‘‘ອຫເມຕ’’ນ຺ຕິ ອຫໍກາຣາທີນໍ ອນວເສສປ຺ປຫາເນນ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ອປຄຕໍ.

ອປຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ວີສູຕິ ປຐມວຄ຺ຄາທີສຸ. ເທສນາຍ ອເສກ຺ຂຠູມິຍາ ເທສິຕຕ຺ຕາ ອເສກ຺ຂຠູມິ ກຖິຕາ. ປຐໂມຕິ ປຐມວຄ຺ໂຄ ‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ ອາຍາຈນ຺ຕສ຺ສ, ທຸຕິໂຍ ອນາຍາຈນ຺ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ກຖິໂຕ. ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍຘມ຺ມາ ນາມ ວິວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທໂຍ. ເຕນ ປນ ວິປສ຺ສນາຍ ກຖິຕຕ຺ຕາ ກຖິຕາ ເອວາຕິ. ຕໍຕໍເທສນານຸສາເຣນ ຫິ ເຖໂຣ ເຕ ຘມ຺ເມ ປຣິປາກໍ ປາເປສິ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ທຸຕິຍວຄ຺ຄໍ ອນາຍາຈິໂຕປິ ເທເສສິ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໘. ລກ຺ຂຓສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ອຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໒. ອາຍສ຺ມາ ຈ ລກ຺ຂໂຓຕິອາທີສຸ ‘‘ໂກ ນາມາຍສ຺ມາ ລກ຺ຂໂຓ, ກສ຺ມາ ຈ ‘ລກ຺ຂໂຓ’ຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ, ໂກ ຈາຍສ຺ມາ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ກສ຺ມາ ຈ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີ’’ຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ຍ຺ວາຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ເນນາຕິ ປຸຣິສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ເນນ.

ອີສໍ ຫສິຕໍ ‘‘ສິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ມນ຺ທຫສິຕ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກນ຺ຕິ ນຍິທໍ ອວິຎ຺ຎາຓກໍ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກມຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ເອໂກ ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ເປຕໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເອເຕ ອຕ຺ຕຠາວາຕິ ເປຕຕ຺ຕຠາວາ. ນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເທວຕ຺ຕຠາວາ ວິຍ ນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປກຕິຍາ. ເຕສໍ ປນ ຣຸຈິຍາ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ ມນຸສ຺ສານໍ. ທຸກ຺ຂາຠິຠູຕານໍ ອນາຖຠາວທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ ກຣຸຓາຕິ ອາຫ ‘‘ກາຣຸຎ຺ເຎ ກຕ຺ຕພ຺ເພ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ພຸທ຺ຘຎາຓສ຺ສ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ຕທຸຠຍໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຕໍ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ວາ ຘມ຺ມານໍ ສຠາໂວ.

ອິຕໂຣຕິ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖໂຣ. ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ຊາຕິ. ອຸປປຕ຺ຕິສີເສນ ຫິ ຕຖາຣູປໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວທຕິ. ໂລຫຕຸຓ຺ຑເກຫີຕິ ໂລຫມເຍເຫວ ຕຸຓ຺ຑເກຫິ. ຈຣນ຺ຕີຕິ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕາຕິ ຄຣຫຈ຺ຉຣິຍໍ ນາເມຕໍ. ຈກ຺ຂຸຠູຕາຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ, ໂລກສ຺ສ ຈກ຺ຂຸຠູຕາຕິ ເອວໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍຕ຺ຣາຕິ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຣາຕິ ກາຣຓວຈນ’’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຫິ ‘‘ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປ຺ປມາເຓ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ເຕ ຈ ໂຂ ວິຠາເຄນ ກາມຠວາທິເຠເທ ຠເວ, ນິຣຍາທິເຠທາ ຄຕິໂຍ, ນານຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິອາທິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ຕຖາຣູເປ ສຕ຺ຕາວາເສ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ເມ ອຸປເນຕຸໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ເຕນ.

ໂຄຆາຕໂກຕິ ຄຸນ຺ນໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ຫນນໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ຄຸນ຺ນໍ ວຘກກມ຺ມສ຺ສ. ອປຣາປຣິຍກມ຺ມສ຺ສາຕິ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍກມ຺ມສ຺ສ. ພລວຕາ ໂຄຆາຕກກມ຺ເມນ ວິປາເກ ທີຍມາເນ ອລທ຺ໂຘກາສໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ ຕສ຺ມິໍ ວິປກ຺ກວິປາເກ ອິທານິ ລທ຺ໂຘກາສໍ ‘‘ອວເສສກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິສນ຺ຘີຕິ ປາປກມ຺ມຊນິຕາ ປຏິສນ຺ຘິ. ກມ຺ມສຠາຄຕາຍາຕິ ກມ຺ມສທິສຠາເວນ. ອາຣມ຺ມຓສຠາຄຕາຍາຕິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສຠາຄຠາເວນ ສທິສຠາເວນ. ຍາທິເສ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ປຸພ຺ເພ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ຈ ວິປາໂກ ປວຕ຺ໂຕ, ຕາທິເສເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ອິມສ຺ສ ວິປາໂກ ຈ ປວຕ຺ໂຕຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນາ’’ຕິ. ຠວຕິ ຫິ ຕໍສທິເສປິ ຕພ຺ໂພຫາໂຣ ຍຖາ ‘‘ໂສ ເອວ ຕິຕ຺ຕິໂຣ, ຕານິເຍວ ໂອສຘານີ’’ຕິ. ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສີຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕູປຈິຕສ຺ສ ເປຕູປປຕ຺ຕິນິພ຺ພຕ຺ຕນວເສນ ກໂຕກາສສ຺ສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຠູຕໍ ອິທານິ ຕຖາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອໂຫສິ. ໂສຕິ ໂຄຆາຕໂກ. ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກເປໂຕ ຊາໂຕ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກວິປາກຕາວເສນ.

ອຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເປສິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໓. ໂຄມໍສເປສິໂຍ ກຕ຺ວາຕິ ຄາວິໍ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ໂຄມໍສໍ ຜາເລຕ຺ວາ ເປສິໂຍ ກຕ຺ວາ. ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາຕິ ກາລນ຺ຕຣໍ ຐປນຕ຺ຖໍ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ. ສຸກ຺ຂາປິຍມານານໍ ມໍສເປສີນຎ຺ຫິ ວລ຺ລູຣສມຎ຺ຎາ.

ເປສິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປິຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໔. ນິປ຺ປກ຺ຂຈມ຺ເມຕິ ວິຄຕປກ຺ຂຈມ຺ເມ.

໔. ນິຈ຺ຉວິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໕. ອຸຣພ຺ເຠ ຫນຕີຕິ ໂອຣພ຺ຠິໂກ. ເອຬເກຕິ ອເຊ.

໕. ອສິໂລມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໖. ນິວາປປຸຏ຺ເຐຕິ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນນິວາເປນ ໂປສິເຕ. ອສິນາ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ.

໖. ສຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໗. ເອກໍ ມິຄນ຺ຕິ ເອກໍ ທີປກມິຄໍ.

໗. ອຸສຸໂລມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໘. ກາຣຓາຫີຕິ ຍາຕນາຫິ. ຎຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຎຕ຺ວາ.

໘. ສູຈິໂລມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ສຸໂຓຕິ ປູເຣຕີຕິ ສູໂຕ, ອສ຺ສທມກາທິໂກ.

໙. ທຸຕິຍສູຈິໂລມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໐. ເປສຸຎ຺ຎູປສໍຫາຣວເສນ ອິໂຕ ສຸຕໍ ອມຸຕ຺ຣ, ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕໍ ອິຘ ສູເຈຕີຕິ ສູຈໂກ. ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປສິ ມນຸສ຺ເສຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໐. ກຸມ຺ຠຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໑. ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈຕິ ຣຎ຺ຎາ ອຑ຺ຑກຣເຓ ຐປິໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍມຫາມຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ຄາມຊນກາຍໍ ກູເຏຕິ ວຎ຺ເຈຕີຕິ ຄາມກູຏໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກຈິ ‘‘ຕາທິໂສ ເອວ ຄາມເຊຏ຺ຐໂກ ຄາມກູຏໂກ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສເມນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ‘‘ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ຣຫສ຺ສງ຺ເຄ ນິສີທນວເສນ ວິສມາ ນິສຊ຺ຊາວ ອໂຫສິ.

ກຸມ຺ຠຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ສສີສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໒. ຜຸສນ຺ໂຕຕິ ເຖຍ຺ຍາຍ ຜຸສນ຺ໂຕ.

໓. ນິຈ຺ຉວິຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໔. ມາຕຸຄາໂມ ສສ຺ສາມິໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຜສ຺ເສ ອນິສ຺ສໂຣ. ວຏ຺ຏິຕ຺ວາຕິ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ອປຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ.

໔. ມງ຺ຄຸລິຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໕. ມງ຺ຄນວເສນ ອຸລຕີຕິ ມງ຺ຄຸລິ, ວິຣູປພີຠຈ຺ຉຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ວິຣູປໍ ທຸທ຺ທສິກໍ ພີຠຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິ.

໕. ໂອກິລິນີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໖. ອຸທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘໍ ອຄ຺ຄິນາ ປກ຺ກສຣີຣຕາຍ ອຸປ຺ປກ຺ກໍ. ເຫຏ຺ຐໂຕ ປຄ຺ຆຣຓວເສນ ກິລິນ຺ນສຣີຣຕາຍ ໂອກິລິນີ. ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອງ຺ຄາຣສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓຕາຍ ໂອກິຣິນີ. ເຕນາຫ ‘‘ສາ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ອງ຺ຄາຣຈິຕເກຕິ ອງ຺ຄາຣສຎ຺ຈເຍ. ສຣີຣໂຕ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ ອສຸຈິທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉານິ ເສທຄຕານິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎຕິ ຕສ຺ສ ກາລິງ຺ຄສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ. ນາຏກິນີຕິ ນຈ຺ເຈ ອຘິກຕາ ອິຕ຺ຖີ. ເສທນ຺ຕິ ເສທນໍ, ຕາປນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂອກິລິນີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອສີສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໗. ອສີສກໍ ກພນ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ກມ຺ມາຍູຫນກາເລ ຕຖາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓປຣິຈຍໂຕ.

໗-໑໑. ປາປຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໑໘-໒໒໒. ລາມກຠິກ຺ຂູຕິ ຫີນາຈາຣຕາຍ ລາມໂກ, ຠິກ຺ຂຸເວສຕາຍ, ຠິກ຺ຂາຫາເຣນ ຊີວນໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸ. ຈິຕ຺ຕເກຬິນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍໍ ຕໍ ຕໍ ກີຬນ຺ໂຕ. ອຍເມວາຕິ ຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ.

ປາປຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ລກ຺ຂຓສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໙. ໂອປມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ກູຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໓. ກູຏໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ກູຏຈ຺ຉິທ຺ທສ຺ສ ອນຸປວິສນວເສນ ກູຏໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍາ ຈ ໂຄປານສິໂຍ ໂຄປານສນ຺ຕຣຄຕາ, ຕາປິ ກູຏໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐາເນນ ກູຏງ຺ຄມາ. ທຸວິຘາປິ ກູເຏ ສໂມສຣຓາ. ກູຏສ຺ສ ສມຸຄ຺ຆາເຕນ ວິນາເສນ ຠິຊ຺ຊເນນ. ອວິຊ຺ຊາຍ ສມຸຄ຺ຆາເຕນາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ. ເຕນ ຈ ໂມກ຺ຂຘມ຺ມາຘິຄເມນ ຕທນຸຣູປຘມ຺ມາຘິຄໂມ ທສ຺ສິໂຕ. ອປ຺ປມຕ຺ຕາຕິ ປນ ອິມິນາ ຕສ຺ສ ອຸປາໂຍ ທສ຺ສິໂຕ.

ກູຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນຂສິຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໔. ເອວໍ ອປ຺ປກາ ຍຖາ ນຂສິຂາຍ ອາໂຣປິຕປໍສຸ, ສຸຄຕິສໍວຕ຺ຕນິຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອປ຺ປກຕ຺ຕາ ເອວໍ ເທເວສຸປີຕິ ຫີນູທາຫຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປຕຣາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ເຍ ເທເວສຸ ຊາຍນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ກາມເທເວສຸ. ອິຕເຣສຸ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ.

ນຂສິຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ກຸລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໕. ວິຘໍສຍນ຺ຕິ ວິເຫຐຍນ຺ຕິ. ວຑ຺ຒິຕາຕິ ຠາວນາປາຣິປູຣິວເສນ ປຣິພ຺ຣູຫິຕາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຕາຕິ ຠາວນາຍ ພຫຸລີກຣເຓນ ອປຣາປຣໍ ປວຕ຺ຕິຕາ ຍຸຕ຺ຕຍານໍ ວິຍ ກຕາຕິ ຍຖາ ຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ ເຉເກນ ສາຣຖິນາ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ຍຖາຣຸຈິ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ຍຖາຣຸຈິ ປວຕ຺ຕິຍາ ຄມິຕາ. ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕາ ສພ຺ພໂສ ອຸປກ຺ກິເລສວິໂສຘເນນ ສຸວິໂສຘິຕມຣິຍາທໍ ວິຍ ກຕາ. ອຘິຏ຺ຐິຕາຕິ ປຏິປກ຺ຂທູຣີຠາວໂຕ ສຸຠາວິຕຠາເວນ ອວິກມ຺ປເນຍ຺ຍຕາຍ ຐປິຕາ. ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕາຕິ ສພ຺ພຠາເຄນ ຠາວນູປຈຍໍ ຄມິຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸວຑ຺ຒິຕາ’’ຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘາຕິ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ມເທວ ສມ຺ປາທິຕາ.

ກຸລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ໂອກ຺ຂາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໖. ມຫາມຸຂອຸກ຺ຂລີນນ຺ຕິ ມຫາມຸຂານໍ ມຫນ຺ຕໂກຬຸມ຺ພານໍ ສຕໍ. ປຓີຕໂຠຊນຠຣິຕານນ຺ຕິ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ກຣາທີຫິ ອຸປນີຕປຓີຕໂຠຊເນຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓານໍ. ຕສ຺ສາຕິ ປາຐສ຺ສ. ໂຄທຸຫນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຄໂທຫນເວລາມຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ກິຕ຺ຕກໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຄາວິຍາ’’ຕິອາທິ. ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ຫິຕຜຣຓນ຺ຕິ ອໂນຘິໂສເມຕ຺ຕາຠາວນມາຫ – ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ຠາເວຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕມ຺ປິ ຕໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕທານໂຕ ມຫປ຺ຜລຕຣນ຺ຕິ.

ໂອກ຺ຂາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໗. ອຄ຺ເຄ ປຫຣິຕ຺ວາຕິ ຕິຓ຺ຫຜລສຕ຺ຕິຍາ ອຄ຺ເຄ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ມຸຏ຺ຐິນາ ວາ ປຫາຣໍ ທຕ຺ວາ. ກປ຺ປາສວຏ຺ຏິໍ ວິຍາຕິ ປຫຕກປ຺ປາສປິຓ຺ຑໍ ວິຍ. ນິຍ຺ຍາສວຏ຺ຏິໍ ວິຍາຕິ ຜລສຓ຺ຐານໍ ນິຍ຺ຍາສປິຓ຺ຑໍ ວິຍ. ເອກໂຕ ກຕ຺ວາຕິ ກລິກາທິຠາເວນ ວີສຕິໍສປິຓ຺ຑານິ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ. ອລ຺ລິຍາເປນ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ປຏິເລເຓຕີຕິ ປຏິລີນຍຕິ ນາເມຕິ. ອລ຺ລິຍາເປນ຺ໂຕ ເຕ ທ຺ເວປິ ຘາຣາ ເອກໂຕ ສມ຺ຜຸສາເປນ຺ໂຕ. ປຏິໂກຏ຺ເຏຕີຕິ ປຏິປຫຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຂຓ຺ຑໍ ວິຍ ນິຍ຺ຍາໂສ. ກປ຺ປາສວຏ຺ຏນກຣຓີຍນ຺ຕິ ວິຫຕສ຺ສ ກປ຺ປາສສ຺ສ ປຏິສໍຫຣຓວເສນ ພນ຺ຘນທຓ຺ຑໍ. ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕຕິ ກປ຺ປາສສ຺ສ ສໍເວລ຺ລນວເສນ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ.

ສຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຘນຸຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໘. ທຬ຺ຫຘນຸໂນຕິ ຖິຣຕຣຘນຸໂນ. ອິທານິ ຕສ຺ສ ຖິຣຕຣຠາວໍ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຬ຺ຫຘນູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິສຫສ຺ສຖາມນ຺ຕິ ປລານໍ ທ຺ວິສຫສ຺ສຖາມໍ. ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສາຕິ ຘນຸໂນ. ອາໂຣປິຕສ຺ສາຕິ ຊິຍໍ ອາໂຣປິຕສ຺ສ. ຊິຍາພທ຺ໂຘຕິ ຊິຍາຍ ພທ຺ໂຘ. ປຖວິໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ, ເອຕໍ ‘‘ທ຺ວິສຫສ຺ສຖາມ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂລຫສີສາທີນນ຺ຕິ ກາຬໂລຫຕມ຺ພໂລຫສີສາທີນໍ. ຠາໂຣຕິ ປຸຣິສຠາໂຣ, ໂສ ປນ ມຊ຺ຌິມປຸຣິສສ຺ສ ວເສນ ເອທິສໍ ຕສ຺ສ ພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ປາ ຘນຸເວທສິກ຺ຂາວເສນ. ຈິຓ຺ຓວສີຠາວາ ລກ຺ເຂສຸ ອວິຣຊ຺ຌນສຣກ຺ເຂປວເສນ. ກຕໍ ຣາຊກຸລາທີສຸ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອສນໍ ສຣກ຺ເຂໂປ ເອເຕຫີຕິ ກຕູປສນາຕິ ອາຫ ‘‘ຣາຊກຸລາທີສຸ ທສ຺ສິຕສິປ຺ປາ’’ຕິ.

‘‘ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຓ຺ຑານິ ອາຫຣີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕທາ ກິຣາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຊວິສ຺ສາມາຕິ ຘາວິສ຺ສາມ. ອຄ຺ຄິ ອຸຏ຺ຐຫີຕິ ສີຆປຕນສນ຺ຕາເປນ ຈ ສູຣິຍຣສ຺ມິສນ຺ຕາປສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ຈ ອຸສຸມາ ອຸຏ຺ຐຫິ. ປກ຺ຂປຎ຺ຊເຣນາຕິ ປກ຺ຂຊາລນ຺ຕເຣນ.

ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ‘‘ນິປ຺ປໂຍຊນມິທໍ ຊວນ’’ນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ. ປຕ຺ຕກຏາເຫນ ໂອຕ຺ຖຏປຕ຺ໂຕ ວິຍາຕິ ປິຫິຕປຕ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ, ເວຄສາ ປຕເນນ ນຄຣສ຺ສ ອຸປຣິ ອາກາສສ຺ສ ນິຣິກ຺ຂຓໍ ອໂຫສິ. ສຎ຺ຈາຣິຕຕ຺ຕາ ອເນກຫໍສສຫສ຺ສສທິໂສ ປຎ຺ຎາຍິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘນຸຄ຺ຄຫກາເລ ສຣກູຏາທິທສ຺ສເນ.

ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອທສ຺ສນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕນໍ. ສູຣິຍມຓ຺ຑລຎ຺ຫິ ອຕິສີເຆນ ຊເວນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປຸລຕາຍ ປຠສ຺ສຣຕາຍ ຈ ສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ໂຄຈຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຊວນຫໍໂສ ປນ ຕາທິເສນ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊເວນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕຍາ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອກ຺ຂຓເວຘິໂນ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຫິເຕ ໂສຕຸໍ ຆຓ຺ຑໍ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ. ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠິມຸຂໍ ຄຕກຓ຺ຑໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ປຐມກຓ຺ເຑເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ’’ຕິ. ເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຓ຺ຑານິ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ຂິປິໍສຸ.

ອາຍຸໍ ສງ຺ຂໂຣຕິ ເອເຕນາຕິ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ. ຍຖາ ຫິ ກມ຺ມຊຣູປານໍ ປວຕ຺ຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິພທ຺ຘາ, ເອວໍ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘາຕິ. ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ ປນ ປາຬິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ອເນກສຕສງ຺ຂສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ. ຕໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕເທວຕານໍ ຊວໂຕ ສີຆຕຣໍ ຂີຍຕິ ອິຕ຺ຕຣຂຓຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຈ, ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈ ເກວລາ;

ເອກຈິຕ຺ຕສມາຍຸຕ຺ຕາ, ລຫຸໂສ ວຕ຺ຕເຕ ຂໂຓ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໑໐);

ເຠໂທຕິ ຠງ຺ໂຄ. ນ ສກ຺ກາ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ຕໂຕປິ ອຕິວິຍ ອິຕ຺ຕຣຂຓຕ຺ຕາ.

ຘນຸຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອາຓິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໙. ອຎ຺ເຎ ຣາຊາໂນ ຈ ຠາຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ອິເມ ວິຍ ທສຠາຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ເຕສມຍໍ ອນຸຄຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ມຫາຊນສ຺ສ ອານຍນໂຕ ອານໂກຕິ ອາຫ ‘‘ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ’’ຕິ. ອິທານິ ຕໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄມນານຸກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຫິມວນ຺ເຕ ກິຣາ’’ຕິອາທິມາຫ. ກເຣຓຸນ຺ຕິ ກເຣຓຸກໍ, ຫຕ຺ຖິນິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກ຺ກຣິໍສູຕິ ອນຕ຺ຖປຣິຫຣຓວເສນ ປສຕ຺ຖູປຫາຣວເສນ ຈ ປູເຊສຸໍ. ໂອຕຣີຕິ ກຸຬີຣທຫໍ ປາວິສິ. ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐປນວເສນ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຕິ.

ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິມຍນ຺ຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຉິທ຺ເທ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຣຊຕມຍໍ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຜລິກມຍໍ ອາຓິໍ ຆຏຍິໍສຸ ພນ຺ຘິໍສຸ. ປຸພ຺ເພ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ ປມາໂຓ ເອຕສ຺ສາຕິ ທ຺ວາທສໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ, ສທ຺ໂທ. ອຖສ຺ສ ອເນກສຕກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອນ຺ໂຕສາລາຍມ຺ປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຸຍ຺ຍິຕ຺ຖ ອາຓິສງ຺ຆາຏມຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ຄມ຺ຠີຣາຕິ ອຄາຘາ ທຸກ຺ໂຂຄາຬ຺ຫາ. ສລ຺ລສຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອນິມິຕ຺ຕມນຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປາຬິວເສນ ຄມ຺ຠີຣໍ, ນ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣໍ. ຕຖາ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕາ ຕາ ຄາຖາ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຣູປາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຎາເຓນ ທຸກ຺ໂຂຄາຫນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄມ຺ຠີຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸພ຺ພາປຣມ຺ເປຕ຺ຖ ກາສຎ຺ຈິ ຄາຖານໍ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາຍ ທຸກ຺ໂຂຄາຫເມວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປາຬິວເສນ ‘‘ຄມ຺ຠີຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາຬິວເສນ ຄມ຺ຠີຣາ ສລ຺ລສຸຕ຺ຕສທິສາ’’ຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ‘‘ອຕ຺ຖວເສນ ຄມ຺ຠີຣາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມຫາເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວເສນ ຄມ຺ຠີຣຕາ ປາກຏາເຍວ. ໂລກໍ ອຸຕ຺ຕຣຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ, ນວວິຘອປ຺ປມາຓຘມ຺ໂມ, ໂສ ອຕ຺ຖຠູໂຕ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ເຕນາຫ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣອຕ຺ຖທີປກາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຘມ຺ມມຕ຺ຕເມວາຕິ ສຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕນາ ສຸຎ຺ຎຕໍ ເກວລໍ ຘມ຺ມມຕ຺ຕເມວ. ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ລິງ຺ຄວຈນວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ເພ ຈ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ເພ ຈາ’’ຕິ. ກວິຕາຕິ ກວິໂນ ກມ຺ມໍ ກວິກຕາ. ຍສ຺ສ ປນ ຍໍ ກມ຺ມໍ, ຕໍ ເຕນ ກຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກວິຕາຕິ ກວີຫິ ກຕາ’’ຕິ. ອິຕຣໍ ‘‘ກາເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ປທໍ, ກພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ກພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈ ກວິນາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ເສວ ເວວຈນ’’ນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຣາຕິ ວິຈິຕ຺ຣາກາຣອກ຺ຂຣາ. ສາສນໂຕ ພຫິຠູຕາຕິ ນ ສາສນາວຈຣາ. ເຕສໍ ສາວເກຫີຕິ ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ສາວກາ’’ຕິ ອປຎ຺ຎາຕານໍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ສາວເກຫິ. ອນຸຄ຺ຄຍ຺ຫມານາຕິ ນ ອຸຄ຺ຄຍ຺ຫມານາ ສວນຘາຣຓປຣິຈຍອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂາທິວເສນ ອນຸຄ຺ຄຍ຺ຫມານາ. ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕິ ອທສ຺ສນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອາຓິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ກລິງ຺ຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໐. ກລິງ຺ຄຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຂຸທ຺ທກທາຣຸຂຓ຺ຑໍ, ຕໍ ອຸປຘານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ກລິງ຺ຄຣູປຘານາ. ລິຈ຺ຉວີ ປນ ຂທິຣທຓ຺ຑໍ ອຸປຘານໍ ກຕ຺ວາ ຕທາ ວິຫຣິໍສຸ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຂທິຣຆຏິກາສູ’’ຕິອາທິ. ປກຕິວິຊ຺ຊຸສຎ຺ຎິໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ຂໂຓ ວິຊ຺ຌເນຕິ ອກ຺ຂຓເວຘິໂນ ຕໂຕ ສີຆຕຣໍ ວິຊ຺ຌນໂຕ. ‘‘ອກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ອິຕ຺ຕຣຂຓຕ຺ຕາ. ອກ຺ຂໂຓຠາເສນ ລກ຺ຂຓເວຘກາ ອກ຺ຂຓເວຘິໂນ. ອເນກຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ວິຊ຺ຌເນນ ວາລເວຘິໂນ. ວາເລກເທໂສ ຫິ ອິຘ ‘‘ວາໂລ’’ຕິ ຄຫິໂຕ.

ພຫຸເທວ ທິວສຠາຄໍ ປຘານານຸໂຍຄໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນທຣຖປຣິສ຺ສມວິໂນທນຕ຺ຖໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ. ເຕ ສນ຺ຘາຍາຕິ ເຕ ຕຖາຣູເປ ປຘານກມ຺ມິກຠິກ຺ຂູ ສນ຺ຘາຍ. ອິທໍ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຍໍ. ອຍມ຺ປິ ທີໂປຕິ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປມາຫ. ປຘານານຸຍຸຎ຺ຊນເວລາຍ ນິເວທນວເສນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເອກຊ຺ຌໍ ປຫຕຆຓ຺ຑິນິຄ຺ໂຆເສເນວ ເອກຆຓ຺ຑິນິຄ຺ໂຆໂສ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຓສາລາທີສຸ ວສນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວເສນ ເອກປຘານຠູໂຕ. ນານາມຸໂຂຕິ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ປຈ຺ຉິມທິສາຍໍ ເອໂກ ວິຫາໂຣ, ປິລິຈ຺ຉິໂກຬິນຄຣສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຍໍ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕຆຓ຺ຑິສທ຺ທາ ອນ຺ຕຣາປວຕ຺ຕຆຓ຺ຑິສທ຺ເທຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອສຣນ຺ຕິ. ກລ຺ຍາຓິຍໍ ປວຕ຺ຕຆຓ຺ຑິສທ຺ໂທ ຕຖາ ນາຄທີເປ.

ກລິງ຺ຄຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນາຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໑. ອຕິກ຺ກນ຺ຕເວລນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕານຸໂມທນອຸປນິສິນ຺ນກຖາເວລໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ຕເວລໍ. ອສມ຺ຠິນ຺ເນນາຕິ ສຣສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອສມ຺ຠິນ຺ເນນ, ສຣສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຣິສຸທ຺ຘາສຍຕາຍ ເນວ ຄຸຓວຓ຺ຓາຍ ນ ຎາຓພລາຍ ໂຫຕິ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຕຖາ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ, ຕໍ ຕຖາ ມິຈ຺ຉາປຏິປຊ຺ຊນໍ.

ນາຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ພິຬາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໒. ຆຣານໍ ສນ຺ຘີຕິ ຆເຣນ ຆຣສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘຏ຺ຐານໍ. ສຫ ມເລນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສມລໍ. ເຄຫໂຕ ຄາມໂຕ ຈ ນິກ຺ຂມນຈນ຺ທນິກຏ຺ຐານໍ. ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສງ຺ກາຣກູຏໍ. ເກຈິ ‘‘ສນ຺ຘິສງ຺ກາຣກູຏຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອາປນ຺ນອາປຕ຺ຕິໂຕ, ນ ກິເລສໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ, ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ອຘິຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ປນ ຍຖາອາປນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ເທສນາ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເທສນາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

ພິຬາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໓. ເອຕ຺ຕກມ຺ປີຕິ ອິມິນາ ຊຣສິງ຺ຄາເລນ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠິສ຺ສຕິ ສກລເມວ ກປ຺ປໍ ສພ຺ພໂສ ອວີຈິຊາລາຫິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຌາຍມານຕາຍ ນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂາຕຸຣຠາວໂຕ.

ສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທຸຕິຍສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໔. ກຕຊານນນ຺ຕິ ກຕູປກາຣຊານນໍ. ກຕເວທິຕາຕິ ຕສ຺ເສວ ປເຣສໍ ປາກຏກຣຓວເສນ ຊານນເມວ. ອາຈາຣເມວາຕິ ກຕາປຣາຘເມວ.

ທຸຕິຍສິງ຺ຄາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ໂອປມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໐. ຠິກ຺ຂຸສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ໂກລິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໕. ສາວການໍ ອາລາໂປຕິ ສາວການໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອາລາໂປ. ພຸທ຺ເຘຫິ ສທິສາ ມາ ໂຫມາຕິ ພຸທ຺ຘາຈິຓ຺ຓໍ ສມຸທາຈາຣໍ ອກເຖນ຺ເຕຫິ ສາວເກຫິ, ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອາລປິຕາ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ປຏິວຈນໍ ເທນ຺ຕິ, ນ, ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເຕສໍ ນິໂຣເຘເນວ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໂຕ. ເຍສໍ ນິໂຣຘາຕິ ເຍສໍ ວຈີສງ຺ຄາຣານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ນິຣຸຊ຺ຌເນນ ສຸວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຠາເວນ ສທ຺ທາຍຕນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ກາຣຓສ຺ສ ທູຣໂຕ ປສ຺ສມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ. ອຣິໂຍຕິ ນິທ຺ໂທໂສ. ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ, ນ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ມູຄພ຺ພຕຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ອປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຐມຊ຺ຌານາທີນີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຕຕິຍຊ຺ຌານາທີນິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ອາຣມ຺ມຓຠູເຕນ ວິຕກ຺ເກນ ສຫ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ວິຕກ຺ກສຫຄຕາຕິ ອາຫ ‘‘ວິຕກ຺ກາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ. ວິຕກ຺ກາຣມ຺ມຓຕາ ຈ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣານໍ ສຸຂຸມອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ສນ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສູ’’ຕິ. ນ ປຄຸຓໍ ສມ຺ມເທວ ວສີຠາວສ຺ສ ອນາປາທິຕຕ຺ຕາ. ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາປີຕິ ຕຕິຍຊ຺ຌານາຘິຄມາຍ ປວຕ຺ຕິຍມານາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາປິ ຫານຠາຄິຍາວ ອເຫສຸໍ, ນ ວິເສສຠາຄິຍາ. ສມ຺ມາ ຐເປຫີຕິ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປໍ ປຫາຍ ສມ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຫິ. ເອກຄ຺ຄໍ ກໂຣຫີຕິ ເຕເນວ ວິກ຺ເຂປປຏິພາຫເນນ ອວິຫຕມານສຕາຍ ຈິຕ຺ຕສມາຘານວເສນ ເອກຄ຺ຄໍ ກໂຣຫິ. ອາໂຣເປຫີຕິ ອີສກມ຺ປິ ພຫຸມ຺ປິ ອປຕິຕໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຣມ຺ມເຓ ອາໂຣເປຫິ. ທຸຕິຍອຄ຺ຄສາວກຠູມິຍາ ປາຣິປູຣິຍາ ອາຍສ຺ມາ ມຫາຠິຎ຺ໂຎ, ນ ຍຖາ ຕຖາຕິ ອາຫ ‘‘ມຫາຠິຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ຉຬຠິຎ຺ຎຕ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນາຕິ ອິມິນາ ‘‘ອຖ ໂຂ ມໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕນ ອຸປາເຍນ. ວຑ຺ເຒຕ຺ວາຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຸຕ຺ຕຣິ ວິເສສຠາຄິຍຠາວາປາທເນນ ສມາຘິໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ພ຺ຣູເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣູເຫຕ຺ວາ.

ໂກລິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຸປຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໖. ອຕິອຸຬາຣມ຺ປິ ສຕ຺ຕໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖເມວ ສພ຺ພໂສ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ສຸປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ຊານນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉຕິ ສຕ຺ຖຸຄຸຓານໍ ອຕິວິຍ ອຸຬາຣຕມຠາວໂຕ.

ອຸປຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຆຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໗. ປຣິເວຓຄ຺ເຄນາຕິ ປຣິເວຓຠາເຄນ. ເກຈິ ‘‘ເອກວິຫາເຣຕິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕຕິ ເຕ ທ຺ເວປິ ເຖຣາ. ປາຏິເຍກ຺ເກສຸ ຐາເນສູຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຐາເນສຸ. ນິສີທນ຺ຕີຕິ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທນ຺ຕິ. ໂອຬາຣິໂກ ນາມ ຊາໂຕ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ. ເຕຕິ ເຖໂຣ ຠຄວາ ຈ.

ປຣິປຸຓ຺ຓວີຣິໂຍຕິ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ສມ຺ປຸຓ຺ຓວີຣິໂຍ. ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍຕິ ອີສກມ຺ປິ ສງ຺ໂກຈໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວີຣິໂຍ. ອຸປນິກ຺ເຂປນມຕ຺ຕສ຺ເສວາຕິ ສມີເປ ຐປນມຕ຺ຕສ຺ເສວ.

ຈຕຸຠູມກຘມ຺ເມສຸ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍ ‘‘ຈຕຸຠູມກຘມ຺ເມ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ລກ຺ຂິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ສມາຘິ ເອວ ສມາຘິລກ຺ຂຓໍ. ເອວໍ ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນານາລກ຺ຂຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອິຕຣສ຺ສ. ຘຸຣນ຺ຕິ ວຫິຕພ຺ພຠາຣໍ. ທ຺ວີສຸປິ ເອເຕສູຕິ ສມາຘິລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນາລກ຺ຂເຓສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ.

ຆຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໘. ອຠິເຈຕສິ ນິສ຺ສິຕາ ອາຠິເຈຕສິກາ. ປຏິປກ຺ຂວິຘມເນນ ອຠິວິສິຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິຈິຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຌານານໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນິສ຺ສິຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິກາມລາຠີຕິ ຍຖິຈ຺ຉິຕລາຠີ. ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນາຕິ ຍຖາກເຕນ ກາລປຣິຈ຺ເຉເທນ. ວິປຸລລາຠີຕິ ອປ຺ປມາຓລາຠີ. ‘‘ກສິຣ’’ນ຺ຕິ ຫິ ປຣິຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕປ຺ປຏິປກ຺ເຂນ ອກສິຣໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຄຸຓຊ຺ຌາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ສິຖິລມາຣພ຺ຠາຕິ ສິຖິລໍ ວີຣິຍາຣມ຺ຠໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ສິຖິລໍ ວີຣິຍໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ’’ຕິ.

ນວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຸຊາຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໙. ອຎ຺ຎານິ ຣູປານີຕິ ປເຣສໍ ຣູປານິ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕຣູໂປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣູປໂສຠາຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕຣູໂປ, ສຸຈິຣມ຺ປິ ເວລໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຕຸຏ຺ຐິອາວໂຫ. ທສ຺ສນສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຫິໂຕຕິ ທສ຺ສນີໂຍ. ປສາທໍ ອາວຫຕີຕິ ປາສາທິໂກ. ຉວິວຓ຺ຓສຸນ຺ທຣຕາຍາຕິ ຉວິວຓ຺ຓສ຺ສ ເຈວ ສຣີຣສຓ຺ຐານສ຺ສ ຈ ໂສຠນຠາເວນ.

ສຸຊາຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໐. ວິຣູປສຣີຣວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອສຸນ຺ທຣຉວິວຓ຺ຓຎ຺ເຈວ ອສຸນ຺ທຣສຓ຺ຐານຎ຺ຈ. ປມາຓວເສນາຕິ ສຣີຣປ຺ປມາຓວເສນ. ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ. ມຫາສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ມຫນ຺ໂຕ ມງ຺ກຸຠາໂວ.

ຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕນາ ຊານນກນິຍາເມນ ສຕ຺ຖຸໂນ ກາຍຄຸເຓ ຈ ຈາຣິຕ຺ຕຄຸເຓ ຈ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ.

ໂຍຊນາວຏ຺ຏນ຺ຕິ ໂຍຊນປຣິກ຺ເຂປໍ.

‘‘ກາຍສ຺ມີ’’ຕິ ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖໍ ນິຣນຸນາສິກໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ເທໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາຍສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອກາຣຓໍ ກາຍປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ສຣີຣປ຺ປມາຓໍ ນາມ ອປ຺ປມາຓໍ, ສີລາທິຄຸຓາວ ປມາຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ວິສາຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໑. ປຸຣສ຺ສ ເອສາຕິ ໂປຣີ, ຈາຕຸຣິຍຍຸຕ຺ຕຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຣວາສີນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ສາ ປນ ທຸຕວິລມ຺ພິຕຂລິຕວເສນ ອປ຺ປສນ຺ນລູຂຕາທິໂທສຣຫິຕາ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຣ…ເປ… ວາຈາຍາ’’ຕິ. ອສນ຺ທິທ຺ຘາຍາຕິ ມຸຕ຺ຕວາຈາຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອປລິພຸທ຺ຘາຍາ’’ຕິອາທິ. ນ ເອລໍ ໂທສໍ ຄເລຕີຕິ ອເນລຄລາ, ອວິຣຸຊ຺ຌນວາຈາ. ເຕນາຫ ‘‘ນິທ຺ໂທສາຍາ’’ຕິ. ຈຕຸສຈ຺ຈສ຺ສ ປກາສກາ, ນ ກທາຈິ ສຈ຺ຈວິມຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນາຍາ’’ຕິ. ຕາ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ອາປາເທນ຺ຕິ ປຏິປາເທນ຺ຕິ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ. ຘໂຊ ນາມ ສພ຺ພຘມ຺ເມຫິ ສມຸສ຺ສິຕຏ຺ເຐນ.

ວິສາຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ນນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓ຺ຓນາ

໒໔໒. ອາຣຎ຺ຎິໂກຕິອາທີສຸ ອຣຎ຺ຎກຖາສີເສນ ເສນາສນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ຘຸຕງ຺ຄານໍ, ປິຓ຺ຑປາຕກຖາສີເສນ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ, ປໍສຸກູລິກສີເສນ ຈີວຣປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ, ຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ວີຣິຍນິສ຺ສິຕຘຸຕງ຺ຄສ຺ສ ຈ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນໍ ທີປິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາຄເຕນ ຠຄວຕາ ອປຣຠາເຄ ກຖິຕໍ.

ນນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໓. ຠຓ຺ຑກນ຺ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ. ນິສີທິເຍວ ວຕ຺ຕສ຺ສ ອສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ. ຕຸຊ຺ຊນຕ຺ເຖນ ວາຈາ ເອວ ສຕ຺ຕິໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ວາຈາສຕ຺ຕີຫີ’’ຕິ.

ວາຈາຍ ສນ຺ນິໂຕທເກນາຕິ ວຈນສງ຺ຂາເຕນ ສມນ຺ຕໂຕ ນິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຕຸທນໂຕ ສນ຺ນິຕຸທເກນ. ວິຠຕ຺ຕິອໂລເປນ ໂສ ນິທ຺ເທໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ວຈນປໂຕເທນາ’’ຕິ.

ອຸຈ຺ຈກຸເລ ຊາຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ຊາຕິມາ, ພ຺ຣຫ຺ມຊາຕິໂກ ອິສິ. ມາຕງ຺ໂຄຕິ ຈຓ຺ຑາໂລ. ຕຕ຺ຖາຕິ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍໍ. ໂອກາສໍ ຍາຈິ ກຸມ຺ຠກາຣໍ. ມຫນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ປຐມຕຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ສາເຍວ ສາລາຍ ທ຺ວາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ທ຺ວາຣສມີເປ. ເມຕິ ມຍາ. ຂມ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ອປຣາຘໍ ຂມສ຺ສຸ. ເຕຕິ ຕຍາ. ປຸນ ເຕຕິ ຕວ. ຄຓ຺ຫິ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ອປ຺ປທານວເສນ. ເຕນາຫ ‘‘ນາສ຺ສ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ອທາສີ’’ຕິ. ປພຸຊ຺ຌິໍສູຕິ ນິທ຺ທາຍ ປພຸຊ຺ຌິໍສຸ ປກຕິຍາ ປພຸຊ຺ຌນເວລາຍ ອຸປຄຕຕ຺ຕາ.

ຉໂວຕິ ນິຫີໂນ. ອນນ຺ຕມາໂຍຕິ ວິວິຘມາໂຍ ມາຍາວີ.

ໂສຕິ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ໂຑ. ‘‘ສຕ຺ຕຘາ ຠິຊ຺ຊີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຍໍ ເຕນ ຕາປເສນ ປາຣມິຕາປຣິຠາວນສມິທ຺ຘາຫິ ນານາວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິປຣິປູຣິຕາຫິ ສີລທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາທີຫິ ສຸສງ຺ຂຕສນ຺ຕາເນ ມຫາກຣຸຓາຘິວາເສ ມຫາສຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ອຣິຍູປວາທກມ຺ມໍ ອຠິສປສງ຺ຂາຕໍ ຜຣຸສວຈນໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ, ຕໍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ເຂຕ຺ຕວິເສສຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ຈ ອຊ຺ຌາສຍຜຣຸສຕາຍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ສເຈ ໂສ ມຫາສຕ຺ຕໍ ນ ຂມາເປຕິ, ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈນສຠາວໍ ຊາຕໍ, ຂມາປິເຕ ປນ ມຫາສຕ຺ເຕ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ອວິປາກຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ອໂຫສິກມ຺ມຠາວໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ອຣິຍູປວາທປາປສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍສ຺ສ ຈ ຘມ຺ມຕາ. ຍໍ ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນນິວາຣຓໍ ກຕໍ, ອຍໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ທິຏ຺ໂຐ ອຸປາໂຍ. ເຕນ ຫິ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫາ ມນຸສ຺ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕາປສໍ ອາເນຕ຺ວາ ຂມາເປສຸໍ. ໂສປິ ຈ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸເຓ ຊານິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສິ. ຍໍ ປນສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑສ຺ສ ຐປນໍ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕຘາ ຜາລນໍ ກຕໍ, ຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຈິຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ. ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ອິເມ ປພ຺ພຊິຕາ ສມານາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ປນ ຈິຕ຺ຕມຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ຕາເປນ຺ຕີຕິ ມຫາສຕ຺ຕມ຺ປິ ເຕນ ສທິສໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ, ຕທສ຺ສ ເນສໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາຕິ. ປຕິຣູປນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ເຖຣນາມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໔. ອຕີເຕ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກຕິ ອຕີເຕ ອຕ຺ຕຠາເວ. ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນາຕິ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ຊຫເນນ. ປຫີນໍ ນາມ ໂຫຕິ ອນເປກ຺ຂປຣິຈ຺ຈາຄໂຕ. ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ ສພ຺ພໂສ ຉຑ຺ຑິຕຕ຺ຕາ. ຕໂຍ ຠເວຕິ ອິມິນາ ອຸປາທິຓ຺ຓກຘມ຺ມານໍເຍວ ຄຫຓໍ. ສພ຺ພາ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ ຈາຕິ ອິມິນາ ອຸປາທິຓ຺ຓານມ຺ປິ ອນຸປາທິຓ຺ຓານມ຺ປິ ທ຺ວິຘາ ປວຕ຺ຕໂລກິຍຘມ຺ມານໍ ຄຫຓໍ ອວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວິທິຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍວເສນ. ເຕສ຺ເວວາຕິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ເອວ. ອນຸປລິຕ຺ຕໍ ອມຖິຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິສໍກິເລສາຠາວໂຕ. ຕເທວ ສພ຺ພນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຕີສຸປິ ປເທສຸ ອິຘ ສພ຺ພຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕໍ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ. ຊຫິຕ຺ວາຕິ ປຫານາຠິສມຍວເສນ. ຕຓ຺ຫາ ຂີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສງ຺ຂາເຕ ນິພ຺ພາເນ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ຕມຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລໍ ເອກວິຫາຣິໍ ພ຺ຣູມິ ຕຓ຺ຫາທຸຕິຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຣິຎ຺ຎາປຫານາຠິສມຍກຖເນນ ອິຕຣມ຺ປິ ອຠິສມຍໍ ອຕ຺ຖໂຕ ກຖິຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເຖຣນາມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ມຫາກປ຺ປິນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໕. ມຫາກປ຺ປິໂນຕິ ປູຊາວຈນເມຕໍ ຍຖາ ‘‘ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ. ຕຖາຣູປນ຺ຕິ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິກໍ ຄຸຓວິເສສວນ຺ຕປຏິພທ຺ຘໍ. ສາສນນ຺ຕິ ເທສນ຺ຕຣໂຕ ອາຄຕວຈນໍ. ຊງ຺ຆວາຓິຊາຕິ ຊງ຺ຆຈາຣິໂນ ວາຓິຊາ. ກິຎ຺ຈິ ສາສນນ຺ຕິ ອປຸພ຺ພປວຕ຺ຕິທີປກໍ ກິຎ຺ຈິ ວຈນນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຍຖາ ຕໍ ສຸຈິຣໍ ກຕາຠິນີຫາຣຕາຍ ປຣິປກ຺ກຎາຓສ຺ສ. ອປຣິມາຓໍ ຄຸຓສ຺ສ ອປຣິມາຓໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓປຣິທີປນໂຕ, ເສສຣຕນທ຺ວເຍ ນິຍ຺ຍານິກຠາວທີປນໂຕ ທິຏ຺ຐິສີລສາມຎ຺ເຎນ ສໍຫຕຠາວທີປນໂຕຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມາເນ ອປາຍທຸກ຺ຂໂຕ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໂຕ ຈ ອປຕນ຺ເຕ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ໂມ. ສຸປຣິສຸທ຺ຘທິຏ຺ຐິສີລສາມຎ຺ເຎນ ສໍຫໂຕຕິ ສງ຺ໂຆຕິ. ຣຕນຕ຺ໂຖ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ສທິໂສ ເອວາຕິ.

ນວສຕສຫສ຺ສານິ ອທາສິ ເທວີ. ຕຸມ຺ເຫຕິ ຣາຊິນິໍ ຄາຣເວນ ພຫຸວຈເນນ ວທຕິ. ຣາໂຄຕິ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕຣາໂຄ.

ຊນິເຕຕິ ກມ຺ມກິເລເສຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຕ. ກມ຺ມກິເລເສຫິ ປຊາຕຕ຺ຕາ ປຊາຕິ ປຊາສທ຺ໂທ ຊນິຕສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ – ‘‘ຊນິເຕ, ປຊາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຏ຺ຐຫິ ວິຊ຺ຊາຫີຕິ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໑.໒໗໘) ອາຄຕນເຍນ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ວິປສ຺ສນາຎາຓມໂນມຍິທ຺ຘີຫິ ສຫ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ‘‘ອຏ຺ຐ ວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ອາຄຕາ. ຕປຕິ ປຏິປກ຺ຂວິຘມເນນ ວິຊ຺ໂຊຕຕິ, ຕໍ ສູຣິຍສ຺ສ ວິໂຣຈນນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ຕປຕີຕິ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ. ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນຕິ ອາຫ – ‘‘ທຸວິເຘນ ຌາເນນ ຌາຍມາໂນ’’ຕິ. ສພ຺ພມງ຺ຄລຄາຖາຕິ ສພ຺ພມງ຺ຄລາວິໂຣຘີ ຄາຖາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວທນ຺ຕິ –

‘‘ມງ຺ຄລໍ ຠຄວາ ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ສງ຺ໂຆ ຈ ມງ຺ຄລໍ;

ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈ ສຕ຺ຕານໍ, ສ ປຸຎ຺ຎວິຕມງ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ.

ປູຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເອກໍ ອຄາຣິກຘມ຺ມກຖິກໍ ອຸປາສກໍ ອາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຌາຍີ ຕປຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຣຕນໍ ຄຫິຕເມວ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ອິມິນາ ສງ຺ຆຣຕນໍ ຄຫິຕເມວ. ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ປນ ສຣູເປເນວ ຄຫິຕນ຺ຕິ.

ມຫາກປ຺ປິນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ສຫາຍກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໖. ສມ຺ມາ ສໍສນ຺ທນວເສນ ເອຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສເມຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທິ. ສມ຺ມາ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ຈິຣກາລໍ ສເມຕິ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຈິຣຣຕ຺ຕໍສເມຕິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອິທານິ ອິເມສນ຺ຕິ ເອຕຣຫິ ເອເຕສໍ. ອຍໍ ສາສນຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ປໂຍຄໂຕ ຈ ສມ຺ມາ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ, ຕສ຺ມາ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນໍ ວິຍ ສມເມວ ນ ວິສທິສໍ. ກິຎ຺ຈ ຕໂຕ ເອວ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ປເວທິຕຘມ຺ມວິນເຍ ເອເຕສໍ ປຏິປຕ຺ຕິສາສນຘມ຺ໂມ ໂສຠຕິ ວິໂຣຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣິຍປ຺ປເວທິເຕຕິ ອຣິເຍນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມເທວ ປກາສິເຕ ອຣິຍຘມ຺ເມ. ສມ຺ມເທວ ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິນຍານໍ ວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິນີຕາ ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫານໍ ວູປສເມນ.

ສຫາຍກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຠິກ຺ຂຸສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ນິທານວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.